132

Chng 9

TRANG B IN THANG MY V MY NNG

9-1 Khi nim chung Thang my v my nng l thit b vn ti dng vn chuyn hng ho v ngi theo phng thng ng. Hnh 9-1 l hnh dng tng th ca thang my ch khch. Thang my c lp t trong cc nh cao tng, trong cc khch sn, siu th, cng s, bnh vin v.v, cn my nng thng lp t trong cc ging khai thc m hm l, trong cc nh my sng tuyn qung. Ph ti ca thang my thay i trong mt phm vi rt rng, n ph thuc vo lng hnh khch i li trong mt ngy m v hng vn chuyn hnh khch. V d nh thang my lp t trong nh hnh chnh; bui sng u gi lm vic, hnh khch i nhiu nht theo chiu nng, cn bui chiu, cui gi lm vic s l lng hnh khch nhiu nht i theo chiu xung. Bi vy khi thit k thang my, phi tnh cho ph ti xung cc i. Lu lng khch i thang my trong thi im cao nht c tnh trong thi gian 5 pht, c tnh theo biu thc sau:
Q5 ' = A( N a )i N .100

(9-1)

Trong A - tng s ngi lm vic trong ngi nh N - s tng ca ngi nh a - s tng m ngi lm vic khng s dng thang my (thng ly a=2) i/100 - ch s cng vn chuyn hnh, H 9-1 Dng tng th ca thang my c trng cho s lng khch khi i ln hoc xung trong thi gian 5. i lng Q5 ph thuc vo tnh cht ca ngi nh m thang my phc v; i vi nh chung c Q5% = (4 6)%; khch sn Q5 = (7 10)%; cng s Q5% = (12 20)%; ca ging ng cc ng i hc Q5% = (20 35)%.

133

Nng sut ca thang my chnh l s lng hnh khch m thang my vn chuyn theo mt hng trn mt n v thi gian v c tnh theo biu thc:
P= 3600 E H + tn V

(9-2)

Trong : P- nng sut ca thang my tnh cho 1 gi; E- trng ti nh mc ca thang my (s lng ngi i c mt ln vn chuyn ca thang my) - h s lp y ph ti ca thang my; H- chiu cao nng (h), m; v- vn tc di chuyn ca bung than, m/s; tn- tng thi gian khi thang my dng mi tng (thi gian ng, m ca bung thang, ca tng, thi gian ra, vo ca hnh khch) v thi gian tng, gim tc ca bung thang; tn = (t1 + t2 + t3)(md +1) + t4 + t5 +t6 (9-3) Trong : t1 - thi gian tng tc; t2 - thi gian gim tc; t3 - thi gian m, ng ca; t4 - thi gian i vo ca mt hnh khch; t5 - thi gian i ra ca mt hnh khch; t6 - thi gian khi bung thang ch khch n chm; md - s ln dng ca bung thang (tnh theo xc sut) S ln dng md (tnh theo xc sut c th xc nh da trn th hnh 9-2) v mt l s tng bung thang md di chuyn. Theo biu thc (9-3) ta thy nng sut ca thang my t l thun vi trng ti ca bung thang E v t l nghch vi tn, c bit l i vi thang my c ti trng ln. Cn h s lp y ph thuc ch yu vo cng vn chuyn hnh khch thng ly bng: = (0,6 0,8). m
t

H.9-2 th xc nh s ln dng

134

9-2 Trang thit b ca thang my Mc du thang my v my nng c kt cu a dng nhng trang thit b chnh ca thang my hoc my nng gm c: bung thang, ti nng, cp treo bung thang, i trng, ng c truyn ng, phanh hm in t v cc thit b iu khin. Tt c cc thit b ca thang my c b tr trong ging bung thang (khong khng gian t trn ca tng cao nht n mc su ca tng 1), trong bung my (trn trn ca tng cao nht) v h bung thang (di mc sn tng). B tr cc thit b ca mt thang my c biu din trn hnh 9-3 Cc thit b thang my gm: 1. ng c in; 2. Puli; 3. Cp treo; 4. B phn hn ch tc ; 5. Bung thang; 6. Thanh dn hng; 7. H thng i trng; 8. Tr c nh; 9. Puli dn hng; 10. Cp lin ng; 11. Cp cp in; 12. ng c ng, m ca bung thang. a) Thit b lp trong bung my + C cu nng Trong bung my lp h thng ti nng - h bung thang 1(c cu nng) to ra lc ko chuyn ng bung thang v i trng. C cu nng gm c cc b phn: b phn ko cp (puli hoc tang qun cp), hp gim tc, phanh hm in t v ng c truyn ng. Tt c cc b phn trn c lp trn tm bng thp. Trong thang my thng dng hai c cu nng: (hnh 9-4) - C cu nng c hp tc (H.9-4a) - C cu nng khng c hp tc (H.9-4b) C cu nng khng c hp tc thng c s dng trong cc thang my tc cao. + T in: trong t in lp rp cu dao tng, cu ch cc loi, cng tc t v rle trung gian. + Puli dn hng
H 9-3. B tr cc thit b ca thang my

135

+ B phn hn ch tc 4 lm vic phi hp vi phanh bo him bng cp lin ng 10 hn ch tc di chuyn ca bung thang.

H. 9-4 C cu nng.
a) C cu nng c hp tc ; b) C cu nng khng c hp tc 1. ng c truyn ng; 2. Phanh hm in t; 3. Hp tc ; 4. B phn ko cp

b) Thit b lp trong ging thang my + Bung thang: trong qu trnh lm vic, bung thang 5 (h.9-3) di chuyn trong ging thang my dc theo cc thanh dn hng 6. Trn nc bung thang c lp t thanh bo him, ng c truyn ng ng - m ca bung thang 12. Trong bung thang lp t h thng nt bm iu khin, h thng n bo, n chiu sng bung thang, cng tc lin ng vi sn ca bung thang v in thoi lin lc vi bn ngoi trong trng hp thang mt in. Cung cp in cho bung thang bng dy cp mm 11. + H thng cp treo 3 (h.9-3) l h thng cp hai nhnh mt u ni vi bung thang v u cn li ni vi i trng 7 cng vi puli dn hng 9. + Trong ging ca thang my cn lp t cc b cm bin v tr dng chuyn i tc ng c, dng bung thang mi tng v hn ch hnh trnh nng - h ca thang my. c) Thit b lp t trong h ging thang my Trong h ging thang my lp t h thng gim xc l h thng gim xc v gim xc thu lc trnh s va p ca bung thang v i trng xung sn ca ging thang my trong trng hp cng tc hnh trnh hn ch hnh trnh xung b s c (khng hot ng).

136

9-3Cc thit b chuyn dng trong thang my a) Phanh hm in t: V kt cu, cu to, nguyn l hot ng ging nh phanh hm in t dng trong cc c cu ca cu trc. b) Phanh bo him ( phanh d): c nhim v l hn ch tc di chuyn ca bung thang vt qu gii hn cho php v gi cht bung thang ti ch bng cch p vo hai thanh dn hng trong trng hp b t cp treo. V kt cu v cu to, phanh bo him c ba loi: - Phanh bo him kiu nm dng hm khn cp. - Phanh bo him kiu km (h. 9-5) dng hm m. - Phanh bo him kiu lch tm dng hm khn cp.

H. 9-5 Phanh bo him kiu km 1. Thanh dn hng; 2. Gng km; 3. Dy cp lin ng c vi b hn ch tc ; 4. Tang- bnh vt; 5. Nm

Phanh bo him lp t trn nc ca bung thang, hai gng km 2 trt dc theo hai thanh dn hng 1.Nm gia hai cnh tay u ca gng km c nm 5 gn cht vi h truyn lc trc vt v tang - bnh vt 4. H truyn lc bnh vt - trc vt c hai dng ren: bn phi l ren phi, cn phn bn tri l ren tri. Khi tc ca bung thang thp hn tr s gii hn ti a cho php, nm 5 hai u ca trc vt v tr xa nht so vi tang - bnh vt 4, lm cho hai gng km 2 trt bnh thng dc theo thanh dn hng 1. Trong trng hp tc ca bung thang vt qu gii hn cho php, tang - bnh vt 4 s quay theo chiu ko di hai u nm 5 v pha mnh, lm cho hai gng km 2 p cht vo thanh dn hng, kt qu s hn ch c tc di chuyn ca bung thang v trong trng hp b t cp treo, s gi cht bung thang vo hai thanh dn hng. c) Cm bin v tr Trong my nng v thang my, cc b cm bin v tr dng : - Pht lnh dng bung thang mi tng - Chuyn i tc ng c truyn ng t tc cao sang tc thp khi bung thang n gn tng cn dng, nng cao dng chnh xc.

137

- Xc inh v tr ca bung thang Hin nay, trong s khng ch thang my v my nng thng dng 3 loi cm bin v tr : + Cm bin v tr kiu c kh (cng tc chuyn i tng) (hnh 9-6): l loi cng tc ba v tr. Khi bung thang di chuyn i ln, do tc dng ca vu gt (lp mi tng) s gt tay gt ln lm cho cp tip H.9-6 Cm bin kiu c kh im 2 pha trn kn; khi bung thang di 1.Tm cch in; 2. Tip im tnh; 3. Tip im ng; 4. chuyn theo chiu i xung, vu gt tay Cn gt; 5. Vng m cao su gt i xung, cp tip im 2 pha di kn; khi bung thang gn v tr mi tng (pha trn hoc di mi sn tng) th tay gt nm vo gia, c hai tip im u h. Loi cm bin ny c u im l kt cu n gin, thc hin 3 chc nng ca b cm bin v tr, nhng nhc im l tui th khng cao, c bit l i vi thang my tc cao, gy ting n v nhiu cho cc thit b v tuyn. + Cm ng v tr kiu cm ng i vi nhng thang my tc cao, nu dng b cm bin kiu c kh, lm gim tin cy trong qu trnh lm vic. Bi vy trong cc s khng ch thang my tc cao thng dng b cm bin khng tip im: kiu cm ng, kiu in dung v kiu in quang. Nguyn l lm vic ca cm bin kiu cm ng v tr da trn H. 9-7 Cm ng v tr kiu cm ng s thay i tr s in cm L ca a) cu to cm bin; b) s nguyn l cun dy c mch t khi mch t 1.Mch t; 2.Cun dy; 3. Tm st ch U kn v mch t h. Cu to ca b cm bin v tr kiu cm ng (h.9-7a) gm mch t 1, cun dy 2. Khi mch t h, in cm ca b cm bin bng in tr thun ca cun dy, cn khi mch t b che kn bng thanh thp ch U3 in tr ca cm bin s tng t bin do thnh phn in cm L ca cun dy tng. S nguyn l ca b cm bin kiu cm ng c m t trn hnh 9-7b. B cm bin c th u ni tip vi rle trung gian RTr mt chiu hoc rle trung gian xoay chiu. Khi mch t h, do in tr ca cm bin rt nh nn

138

rle trung gian RTr tc ng; cn khi mch t kn, do in tr ca cm bin rt ln, RTr khng tc ng. nng cao tin cy lm vic ca rle trung gian, t C c u song song vi cun dy ca cm bin. Tr s in dung C c chn sao cho khi thanh st 3 che kn mch t ca b cm bin s to c ch cng hng dng. Thng thng b cm bin CB c lp thnh ging ca thang my, thanh st ng c lp bung thang. + Cm bin v tr kiu quang in B cm bin v tr dng hai phn t quang in, nh cu to trn hnh 9-8 gm khung g ch U thng lm bng vt liu khng kim loi. Trn khung cch in g lp hai phn t quang in i din nhau: mt phn t pht quang (it pht quang F) v mt phn t thu quang (transisto quang). nng cao tin cy ca b cm bin khng b nh hng bi sng ca mi trng thng dng phn t pht quang v thu quang hng ngoi. Thanh gt 3 di chuyn gia khe h ca khung g cc phn t quang in. S nguyn l ca b cm bin kiu quang in (h.9-8b). Khi bung thang cha n ng tng, nh sng cha b che khut, transisto TT H.9-8 Cm bin v tr kiu quang in thng, transisto T1 kho v T2 thng, rle trung gian RTr tc ng; cn khi bung thang n ng tng, nh sng b che khut, TT kho, T1 thng, T2 kho, rle trung gian RTr khng tc ng. 9-4 c tnh v thng s ca thang my v my nng Tu thuc vo tnh cht, chc nng ca thang my v my nng, c th phn thnh cc nhm chnh sau: 1.Thang my ch khch km theo hnh l hoc chuyn ch cc vt gia dng trong cc nh cao tng, cng s, siu th v trong cc trng hc. 2. Thang my dng trong bnh vin, dng chuyn ch bnh nhn trn bng ca c nhn vin y t i km. 3. My nng trng ti b (di 160kg) dng trong th vin, trong cc nh hng n ung vn chuyn sch, hoc thc phm. 4. My nng trng ti ln dng trong cng nghip chuyn ch thit b, my mc, vt liu, qung, v.v

139

+ Trng ti ca thang my v my nng c thit k theo cc tr s nh mc sau: - My nng trng ti b: 100 v 160kg. - My nng trng ti ln: 500; 750; 1000; 2000; 3000 v 5000kg. - Thang my ch khch: 350; 500 v 1000kg - Thang my dng trong cc bnh vin: 500kg + Tc ca thang my v my nng tu thuc vo v tr v mc ch s dng c thit k trong khong v = (0,1 5)m/s. Tr s tc di chuyn ca bung thang (ca thang my) ph thuc vo tng nhm, c thit k theo cc tr s nh mc sau: - My nng trng ti b: 0,25 v 0,5m/s. - My nng trng ti ln: 0,1; 0,25; 0,5; 1,0 v 1,5m/s. - Thang my ch khch: 0,5; 0,75; 1,0; 1,5; 2,5; 3,5 v 5m/s. - Thang my dng trong cc bnh vin: 0,5m/s. Thang my v my nng tu thuc vo tc di chuyn ca bung thang c phn ra cc loi sau: - Thang my tc thp: v 0,5m/s. - Thang my tc trung bnh: 0,75 < v < 1,5m/s thng dng cho cc nh c s tng t (6 12) tng. - Thang my tc cao: 2,5 < v < 3,5m/s thng dng cho cc nh c s tng mt > 16. - Thang my c tc rt cao (siu cao) v = 5m/s thng dng cho cc to thp cao tng. 9-5 Tnh chn cng sut ng c truyn ng thang my v my nng xc nh c cng sut ng c truyn ng di chuyn bung thang cn phi c cc iu kin v thng s sau: - S ng hc ca c cu nng ca thang my. - Tr s tc v gia tc gii hn cho php. - Trng ti ca thang my. - Khi lng ca bung thang v i trng (nu c) - Ch lm vic ca thang my. Tnh chn cng sut ng c thc hin theo cc bc sau: - Chn s b cng sut ng c da trn cng sut cn tnh. - Xy dng biu ph ti ton phn c tnh n ph ti trong ch qu . - Kim tra cng sut ng c chn theo iu kin pht nhit (theo phng php dng in ng tr hoc mmen ng tri). Cng sut cn tnh ca ng c khi nng ti khng dng i trng c tnh theo biu thc:

140

PC =

(G + Gbt ).v.g

.10 3

[kW]

(9-4)

Trong : G - khi lng ca hng ho, kg; Gbt- khi lng ca bung thang, kg; v - tc nng hng, m/s; - hiu sut ca c cu nng, thng ly bng 0,5 0,8 g - gia tc trng trng, m/s2. Khi c i trng, cng sut cn tnh khi nng ti ca ng c c tnh theo biu thc:
1 Pcn = (G + Gbt ) G dt . .v.k .g .10 3

[kW]

(9-5)

V khi h ti:
1 Pch = (G + Gbt ) + G dt . .v.k .g .10 3

[kW]

(9-6)

Trong : Pcn: cng sut cn tnh ca ng c khi nng c dng i trng, kW Pch: cng sut cn tnh ca ng c khi h c dng i trng, kW. k : h s c tnh n ma st trong cc thanh dn hng ca bung thang v i trng; thng chn 1,15 1,3. Gdt: khi lng ca i trng, kg. Khi tnh chn khi lng i trng Gt, lm sao cho khi lng ca n cn bng c vi khi lng ca bung thang Gbt v mt phn khi lng ca hng ho G. Khi lng ca i trng c tnh theo biu thc sau: Gt = Gbt + G [kg] (9-7) Trong l h s cn bng, tr s ca n thng ly bng = 0,3 0,6. Phn ln cc thang my ch khch ch vn hnh y ti trong nhng gi cao im, cn li lun lm vic non ti nn thng ly t 0,35 0,4 i vi thang my ch hng, khi nng thng lm vic y , cn khi h thng khng ti (G = 0) nn chn = 0,5. Da vo cc biu thc (9-4) v (9-5) c th xy dng biu ph ti (n gin ho) ca ng c truyn ng v chn s b cng sut ng c trong cc s tay tra cu. xy dng biu ph ti ton phn (biu ph ti chnh xc) cn phi tnh n thi gian tng tc, thi gian hm ca h truyn ng, thi gian ng, m ca bung thang v ca tng, s ln dng ca bung thang, thi gian ra, vo bung thang ca hnh khch trong thi gian cao im. Thi gian ra vo ca hnh khch thng ly bng 1s cho mt hnh khch. S ln dng ca bung thang (tnh theo xc sut) md c tnh chn da trn cc ng cong trn hnh 9-2.

141

Mc khc, khi tin hnh xy dng biu ph ti ton phn cng cn phi tnh n mt s yu t khc ph thuc vo ch vn hnh v iu kin khai thc thang my nh: thi gian ch khch, thi gian thang my lm vic vi tc thp khi n gn tng cn dng v.v Khi tnh chn chnh xc cng sut ng c truyn ng thang my cn phi phn bit hai ch ca ti trng: ti trng ng u (hu nh khng i) v ti trng bin i. Phng php tnh chn cng sut ng c vi ch ti trng ng u thc hin theo cc bc sau: 1) Tnh lc ko ca cp t ln vnh bnh ngoi ca puli ko cp trong c cu nng, khi bung thang cht y ti ng tng 1 v cc ln dng theo d kin. F = (G + Gbt - Gt k1G1)g [N] (9-8) Trong : k1 - s ln dng theod kin ca bung thang G1 - thay i ca ti trng sau mi ln dng, kg Thng ly
G1 = G ; trong kd l s ln dng bung thang theo d kd

kin c xc nh trn cc ng cong trn h.9-2. 2) Tnh momen theo lc ko

F .R i F .R M= i M =

[N.m] vi F > 0 [N.m] vi F< 0 (9-9)

Trong : R - bn knh ca puli ko cp , m; i - t s truyn ca c cu nng; - hiu sut ca c cu nng. 3) Tnh tng thi gian hnh trnh nng v h ca bung thang bao gm: thi gian bung thang di chuyn vi tc n nh, thi gian tng tc, thi gian hm v thi gian ph khc (thi gian ng, m ca, thi gian ra, vo bung thang ca hnh khch) 4) Da trn kt qu ca cc bc tnh ton trn, tnh momen ng tr v tnh chn cng sut ca ng c m bo tho man iu kin M Mt. 5) Xy dng biu ph ti ton phn ca h truyn ng c tnh n qu trnh qu , tin hnh kim nghim ng c theo dng in ng tr. i vi ch ph ti khng ng u, cc bc tnh chn cng sut ng c truyn ng tin hnh theo cc bc nu trn. Nhng tnh lc ko t ln puli ko cp phi c biu thay i ca ti trng theo tng tng mt khi bung thang di chuyn ln v xung.

142

9-6. nh hng ca tc , gia tc v d git i vi h truyn ng thang my Mt trong nhng yu cu c bn i vi h truyn ng thang my l phi m bo cho bung thang di chuyn m. Bung thang di chuyn m hay khng ph thuc ch yu vo tr s gia tc ca bung thang khi m my v hm dng. Nhng tham s chnh c trng cho ch lm vic ca thang my l: tc di chuyn bung thang v [m/s], gia tc H.9-9. th biu din s ph thuc ca qung 2 3 ng s, tc v, gia tc a v dt theo thi gian a [m/s ] v dt [m/s ]. Trn hnh 9-9 biu din cc ng cong: qung ng i ca thang my s, tc v, gia tc a v git theo hm thi gian t. T biu thc (9-2) ta rt ra nhn xt: tr s tc di chuyn bung thang quyt nh nng sut ca thang my, tr s tc di chuyn c bit c ngha quan trng i vi thang my trong cc nh cao tng. Nhng thang my tc cao (v = 3,5m/s) ph hp vi chiu cao nng ln, s ln dng t. Trong trng hp ny thi gian khi tng tc v gim tc rt nh so vi thi gian di chuyn ca bung thang vi tc cao, tr s tc trung bnh ca thang my gn t bng tc nh mc cu thang my. Mt khc, tr s tc di chuyn ca bung thang t l thun vi gi thng ca thang my. Nu tng tc ca thang my t v = 0,75m/s 3,5m/s, gi thnh ca thang my tng ln (4 5) ln. Bi vy tu thuc vo cao ca nh m thang my phc v chn tr s di chuyn ca thang my ph hp vi tc ti u, p ng y cc ch tiu kinh t v k thut. Tr s tc di chuyn trung bnh ca thang my c th tng bng cch gim thi gian tng tc v gim tc ca h truyn ng thang my, c ngha l tng gia tc. Nhng khi bung thang di chuyn vi gia tc qu ln s gy ra cm gic kh chi cho hnh khch (chng mt, cm gic s hi v nght th v.v) Bi vy, tr s gia tc c chn ti u l a 2m/s2. Mt i lng khc quyt nh s di chuyn m ca bung thang l tc tng ca gia tc khi m my v tc gim ca gia tc khi hm. Ni cch
da d 2 v d 3 s khc l git (o hm bc nht ca gia tc = = 2 = 3 ). Khi dt dt dt

gia tc a < 2m/s2, tr s git tc ti u l < 20m/s3.

143

Biu lm vic ti u ca thang my vi tc trung bnh v tc cao c biu din trn hnh 9-9. Biu ny c th phn thnh 5 giai on theo tnh cht thay i tc di chuyn bung thang: tng tc, di chuyn vi tc n nh, hm xung tc thp, bung thang n tng v hm dng. Biu ti u s t c nu dng h truyn ng mt chiu hoc dng h bin tn - ng c xoay chiu. Nu dng h truyn ng xoay chiu vi ng c khng ng b roto lng sc hai cp tc , biu lm vic t gn vi biu ti u nh hnh 9-9. i vi thang my tc chm, biu lm vic ch c giai on: thi gian tng tc (m my), di chuyn vi tc n nh v hm dng. 9-7 Dng chnh xc bung thang

H. 9-10. a) s chnh xc khi dng bung thang; b) s ph thuc ca dng chnh xc s ca bung thang vo tr s tc v gia tc. ng 1 - amax = 1m/s2; ng 2max - a = 2/m2; ng 3 - amax = 3m/s2

Bung thang ca thang my cn phi dng chnh xc so vi mt bng ca sn tng cn n khi hm dng. Nu bung thang dng khng chnh xc s gy ra cc hin tng bt li sau: - i vi thang my ch khch, lm cho khch ra vo bung thang kh khn hn, tng thi gian ra, vo dn n gim nng sut ca thang my.

144

- i vi thang my ch hng gy kh khn trong vic bc xp v d hng ho. Trong mt s trng hp khng thc hin c vic bc xp, d hng ho. khc phc hu qu , c th n nhp cc nt bm n tng (T) lp trong bung thang t chnh xc dng bung thang theo yu cu, nhng n s dn n cc vn khng li sau: - Hng cc thit b iu khin. - Gy tn tht nng lng trong h truyn ng, nu dung ng c khng ng b roto lng sc truyn ng thang my s dn n gy ra s pht nng ca ng c qu gii hn cho php. - Gy hng hc cc thit b c kh ca thang my. - Tng thi gian t lc phanh hm tc n cho n khi bung thang dng hn. dng chnh xc ca bung thang c nh gi bng i lng S. Trn hnh 9-10, S l na hiu s ca hai qung ng ca bung thang trt i c t khi phanh hm in t tc ng n khi bung thang dng hn khi c ti v khng c ti theo cng mt hng di chuyn ca bung thang. Cc yu t nh hng n dng chnh xc ca bung thang gm: mmen do c cu phanh hm in t sinh ra, mmen qun tnh ca bung thang v ti trng, tr s tc di chuyn bung thang khi bt u hm dng v mt s yu t ph khc. Qu trnh hm dng bung thang xy ra nh sau: khi bung thang i gn n sn tng cn dng, s tc ng vo cm bin v tr ra lnh dng bung thang. Cc thit b chp hnh trong s iu khin thang my c thi gian tc ng l t, trong qung thi gian , bung thang di chuyn mt on ng S cho n khi phanh hm in t tc ng l: S = v0.t [m] (9-10) Trong : v0 l tr s tc di chuyn ca bung thang khi bt u hm; Sau khi phanh hm in t tc ng l qu trnh hm dng bung thang. Trong thi gian ny bung thang i c mt qung ng l S.
mv 0 S = 2( F ph FC )
'' 2

[m]

(9-11)

Trong : m - l khi lng tt c cc khu chuyn ng ca thang my, kg; Fph- lc p do c cu phanh hm in t sinh ra, N; FC - lc cn tnh do ti trng gy ra, N Du (+) hoc du (-) trong biu thc (9-11) tu thuc vo ch lm vic bung thang: khi hm (+), khi chuyn ng (-). Biu thc (9-11) c th vit di dng khc nh sau:

145

S '' =

J 0 2i ( M ph

D 2 MC )

[m]

(9-12)

Trong : J - mmen qun tnh quy i v trc ng c truyn ng, kgm2; Mph, Mc - mmen do c cu phanh hm in t sinh ra v momen cn tnh do ti trng gy ra, N.m; 0 - tc gc ca ng c khi bt u hm dng, rad/s; D - ng knh ca puli ko cp, m; i - t s truyn. Qung ng bung thang i c t khi cm bin v tr ra lnh dng n khi bung thang dng ti sn tng bng: S = S + S = v0t +
2 J 0

2i ( M ph

D 2 MC )

[m]

(9-13)

B cm bin v tr c t cch sn tng mt khong cch no hiu s ca hai qung ng ca bung thang i c khi y ti v khi khng ti chia i thnh hai thnh phn bng nhau so vi mc ca sn tng. Sai s ln nht ( dng khng chnh xc ln nht) c tnh theo biu thc:
S max = S 2 S1 2

[m]

(9-14)

Trong : S1 - qung ng trt nh nht ca bung thang; S2 - qung ng trt ln nht ca bung thang. Phn tch biu thc (9-13) ta c kt lun: cc thng s nh hng n chnh xc khi dng bung thang gm: - J: mmen qun tnh ca cc phn chuyn ng ca bung thang. - t: qun tnh in t ca cc phn t chp hnh trong s iu khin ca thang my. - Mph, MC : mmen do c cu phanh hm in t sinh ra v ti trng ca thang my. i vi mt thang my, ba thng s trn c th coi nh khng i. Mt thng s quan trng nht nh hng n chnh xc dng bung thang l i lng v0 (tc di chuyn ca bung thang khi bt u hm dng). nng cao chnh xc dng ca bung thang i vi thang my tc cao thc hin bng cch: khi bung thang i n gn sn tng cn dng, gim tc di chuyn ca bung thang khi b cm bin v tr cho lnh dng bung thang. nh gi chnh xc dng bung thang S ph thuc vo tc v0 v gia tc ca bung thang, c th kho st theo cc

146

ng cong trn hnh 9-10. i vi thang my, khng chnh xc khi dng bung thang cho php l Smax 20mm 9-8 Cc h truyn ng dng trong thang my v my nng Khi thit k, tnh chn h truyn ng cho thang my v my nng phi da trn cc yu cu chnh sau: - dng chnh xc ca bung thang. - Tc di chuyn ca bung thang. - Tr s gia tc ln nht cho php. - Phm vi iu chnh tc yu cu. + H truyn ng xoay chiu vi ng c khng ng b (roto lng sc hoc roto dy qun) c s dung truyn ng cc loi thang my v my nng c tc thp v trung bnh. - H truyn ng xoay chiu vi ng c khng ng b roto lng sc thng dng trong thang my tc thp v my nng c trng ti nh. - H truyn ng xoay chiu vi ng c khng ng b roto dy qun thng dng cho cc loi my nng trng ti ln, cho php nng cao cht lng ca h thng truyn ng khi tng tc v gim tc, nng cao chnh xc khi dng. - H truyn ng xoay chiu vi ng c khng ng b roto lng sc hai cp tc (c hai b dy qun stato c lp ni theo s hnh sao) thng dng trong cc thang my tc trung bnh. S i cc ca dy qun stato ng c thng chn l: 2p = 6 2p = 24 hoc 2p = 4 2p = 20 tng ng vi tc ng b ca ng c bng: n0 = 1000/250 vng/pht hoc 1500/300 vng/pht. - H truyn ng xoay chiu vi ng c khng ng b roto lng sc c cp ngun t b bin tn thng dng trong cc thang my tc cao (khi v > 1,5m/s), cho php hn ch c gia tc v git trong gii hn cho php v t chnh xc khi dng rt cao (S 5mm) - H truyn ng xoay chiu vi ng c ng b thng c dng trong cc my nng ti trng ln (cng sut ng c truyn ng ln P > 300kW) trong ngnh khai thc m. + H truyn ng mt chiu thng dng cho cc thang my tc cao (v 1,5m/s). Thng dng hai h truyn ng sau: - h F- c khuch i trung gian lm ngun cp cho cun kch t ca my pht (khuch i trung gian c th l my in khuch i hoc khuch i t) - h T-, my pht mt chiu c thay th bng b chnh lu dng thyristor. Khi chn ng c truyn ng thang my v my nng phi da trn s ng hc ca c cu nng. i vi thang my v my nng khi dng c cu

147

c hp tc , thng dng loi ng c xoay chiu kiu A2, AO2; ng c khng ng b c h s trt cao kiu AC, AOC; ng c 2 cp tc v ng c roto dy qun kiu AK. i vi thang my tc cao (v > 1,5m/s), khi dng c cu nng khng c hp gim tc thng chn loi ng c tc chm. Cc nh my ch to in c ch to loi ng c chuyn dng cho thang my vi cp cng sut P = (28 40)kW v tc quay nh mc n = 83 vng/pht. 9-9 Mt s s khng ch thang my in hnh a) S khng ch thang my tc trung bnh dng h truyn ng xoay chiu vi ng c khng ng b rto lng sc hai cp tc (h. 9-11) H truyn ng in dng cho thang my tc trung bnh thng l h truyn ng xoay chiu vi ng c khng ng b hai cp tc . H ny m bo dng chnh xc cao, thc hin bng cch chuyn tc ca ng c xung tc thp (v0 = 0,25m/s) trc khi bung thang sp n sn tng. H ny thng dng cho cc thang my ch khch trong cc nh cao tng (7 10 tng) vi tc di chuyn ca bung thang di 1m/s. S nguyn l trn hnh 9-11. Cp ngun cung cp cho h thng bng cu dao CD v p t mt Ap. Cun dy stato cu ng c c ni vo ngun cp qua cc tip im ca cng tc t nng N hoc cng tc t h H v cc cng tc t chuyn i tc cao C v thp T. Ngun cp cho mch iu khin ly t hai pha. Cc ca tng c trang b cc kho lin ng vi cc hm cui 1CT 5CT. Then ci ngang ca lin ng vi cc hm cui 1PK 5PK. Vic ng m ca tng s tc ng ln kho v then ci ca tng lm cho nam chm NC1 tc ng. Khi ct ngun nam chm NC1 lc bung thang n sn tng lm quay then ci, then ci tc ng ln mt trong cc hm cui PK v m kho ca tng. Hm cui HC(22) t trong bung thang, tc ng ln tip im HC hoc bng nam chm dng theo tng NC2 hoc bng cn ng - m ca tng. Cng tc chuyn i tng 1CT 5CT c ba v tr l cm bin dng bung thang v xc nh v tr thc ca bung thang so vi cc tng. iu khin hot ng ca thang my c thc hin t hai v tr: ti ca tng bng bm nt gi tng 1GT GT v trong bung thang bng cc nt bm n tng 1T 5T. Khi ng cho thang my lm vic ch khi: 1D kn, 1CT 5CT kn (cc ca tng ng), 2D, CT kn, FBH (lin ng vi phanh bo him) kn, ca bung thang ng, CBT kn v 3D kn. Hm cui 1HC v 2HC lin ng vi sn bung thang. Nu trong bung thang c ngi, tip im ca chng m ra. 1HC u song song vi CBT cho nn d 1HC h nhng mch vn ni lin qua CBT, cn 2HC m ra loi tr kh nng iu khin thang my bng nt n gi tng GT.

148

CD1 1D 1CT 2CT 3CT 4CT CBT 1HC 36V 5CT (1) 2D CT FBH 3D

N
N H (2)

RTr

(3)

C RN
5GT

T RN

H1 H2 H3 H4 H5 H6

NCH

RT5 5CT

(4) 2HC 4GT 5T 5GT 4T 3GT 4GT RT4 (13) 3T RT3 RT3 (15) (14) RTr (9) RT5 RT5 RT4

(10) (11) (12)

RT4 4CT

(5)

RT3 3CT (6)

2GT

3GT 2 T

RT2 2CT

(7) 2GT 1GT 1,2,3,4,5T 1T RT2

RT2 (16) (17) RT1 RT1 (18) (19) T H N C N H

RT1 1CT

(8)

HC 1,2HC

1GT

1PK

2PK

3PK

4PK

5PK

(20) (21) (22) (23)

T HC

N H C CL 1NC

(24) N H C 2NC (25)

(26)

H. 9-12 S nguyn l in ca thang my 5 tng

149

Trong s c 5 n bo H1 H5 lp trn mi ca tng v 1 n chiu sng bung thang H6. Khi c ngi trong bung thang, tip im 2HC m ra, cun dy rle trung gian mt in, tip im thng kn RTr(3) ng lm cho n H1 H6 sng ln bo cho bit thang ang bn v chiu sng cho bung thang. S nguyn l trn hnh 9-12 ca to nh 5 tng v cho trng hp bung thang ang tng 1. Gi s lc ny c mt khch cng tng 1 (cng vi bung thang) mun n tng 5. Khch i vo bung thang, ng ca tng v ca bung thang (khng m t vic ng m ca). Do trng lng ca hnh khch, hai tip im thng kn 1HC v 2HC(9) m ra RTr(9) = 0, RTr(3) = 1, cc n H1 H6 sng ln bo hiu bung thang ang c ngi, bung thang c soi sng bi H6; cc nt gi tng 1GT 5GT mt tc dng (khng c i do 2HC(9) = 0. Mun ln tng 5 khch n vo 5T t trong bung thang 5T (10) = 1, RT5(10) = 1, RT5(4) = 1, v RT5(11) = 1, C(20) = 1, C(26) = 1, v C(23) = 1, 2NC(25) = 1, ko HC(22) trnh khng cho gt vo cc vu t cc sn tng; 1NC(24) = 1, ng 1PK(20) N(21) = 1, N(25) = 1, N(21) = 1, to mch duy tr cho cun dy N(21) , C(20) v RTr(10) nh cc tip im T(21) ni song song vi HC(22) ni tip vi N(21); N(2) = 0, lm mt in ton b cc nt gi. ng c c ng in nh cc cng tc t N v C lm cho bung thang c nng ln vi tc cao; cun dy nam chm NCH c in gii phng trc ng c lm cho bung thang di chuyn. Bung thang di chuyn nhanh qua cc tng 1 n tng 4 gt cc cng tc chuyn i tng 1CT 4CT v pha trn v khi bung thang n gn sn tng 5 v pha di, 5CT b gt vo gia lm cho RT5(10) = 0, C(20) = 0, C(26) = 1, T(26) = 1, T(21) = 0, mch duy tr lc ny l HC(22) ni tip vi N(21); chnh lu CL = 0, 2NC(25) = 0, gii phng HC(22) v v tr chun b n vo vu sn tng 5. Mch ng lc lc ny c ng bi N v T nn bung thang c nng vi tc thp. Khi bung thang n ngang sn tng 5, HC(22) b n bi vu t sn tng 5 lm N(22) = 0, T(26) = 0, ng c mt in nam chm hm kp cht trc ng c bung thang dng tng 5. Khch bc ra khi bung thang. Lc ny gi s c mt khch khc tng 3, khch phi n vo 3GT t bn cnh ca tng 3.Qu trnh lm vic tng t nh m t, ch khc lc ny ng c c in do H ng nn bung thang h nhanh sau h chm bung thang dng tng 3. Hin nay, cc cng tc chuyn i tng kiu c kh c thay bng b cm bin kiu khng tip im, cho php nng cao tin cy lm vic ca thang my. Ngoi ra, vic ng m ca tng v ca bung thang c thc hin hon ton t ng bng h truyn ng ring bit.

150

b) S khng ch thang my cao tc bng h F- c MK trung gian ng c in mt chiu truyn ng di chuyn bung thang c cp ngun t my pht F. Tr s tc v chiu quay ph thuc vo tr s v cc tnh in p my pht ca my pht F. Cun kch t ca my pht CKTF c cp ngun t my in khuch i t trng ngang MK. N c cc cun khng ch sau: + CC - cun ch o thc hin hai chc nng: - o chiu quay ng c bng hai cng tc t H v N. - iu chnh tc ng H. 9-13. S nguyn l h truyn ng thang c bng cc cng tc t 1G my dng h F- v 2G. + CFA - cun phn hi m in p, thc hin chc nng cng bc kch t cho my in khuch i gim thi gian tng tc ca ng c. Sc t ng sinh ra trong cun CFA ngc chiu vi sc t ng trong cun CC. + CFT - cun phn hi m tc thc hin chc nng n nh tc ca ng c trong ch xc lp. Sc t ng sinh ra trong cun CFT ngc chiu vi sc t ng trong cun CC. + CFGD - cun phn hi m gia tc v git, thc hin chc nng hn ch gia tc v git ca ng c trong qu trnh qu . Cun CFGD c cp t hai bin p. - Bin in p TU. Nu b qua in p ri trn phn ng ca ng c th in p ra ca cun th cp ca TU t l vi o hm bc nht ca tc ng c chnh l gia tc ca ng c
U 2 (TU ) deu dn = =a dt dt

(9-15)

- Bin dng TI (bin dng mt chiu hot ng nh mt khuch i t). in p ra ca bin dng TI bng:
U TI di dt dM d 2 n = 2 = dt dt

(9-16)

151

Sc t ng sinh ra trong cun CFGD ngc chiu vi sc t ng sinh ra trong cun CC, bi vy c kh nng hn ch c gia tc v git trong qu trnh qu . + C - cun n nh l cun phn hi mm in p MK, thc hin chc nng n nh in p pht ra ca MK> Sc t ng tng ca MK bng: FMK= FCC FCFA FCFGD FC (9-17) 9-10 Nhng thit b t bit dng trong cc thang my hin di a) B tm - chn tng Trong cc thang my tc thp v tc trung bnh, b cm bin v tr dng loi cm bin kiu c kh (cng tc chuyn i tng ba v tr). Ngoi chc nng cm bin v tr chuyn i tc v dng li mi tng cn c th nh c v tr bung thang. Trong s khng ch thang my hin i thng dng b cm bin v tr khng tip im. Bn thn b cm bin v tr khng tip im khng nh c v tr ca bung thang. Bi vy chp hnh cc lnh iu khin bung thang phi c b tm - chn tng. Chc nng ca b tm - chn tng trong s khng ch thang my hin i gm: - Chn hng di chuyn ca bung thang. - X l cc lnh gi tng v lnh n tng. - Chuyn i tc ng c truyn ng khi chun b dng mi tng. - Bo v tr bung thang v mt s tn hiu bo hiu khc. - Nng cao dng chnh xc ca bung thang. B tm chn tng kiu rle c gii thiu trn hnh 9-14. + 1CB 5CB, cc b cm bin v tr kiu cm ng. + 1RTr 5RTr, rle trung gian. S lng cm bin v tr CB v rle trung gian bng s tng ca ngi nh m thang my phc v. Nguyn l lm vic ca s : Gi s bung thang ang tng 1, cun dy rle chn tng 1RC c cp ngun qua tip im 1RTr v 2RTr (ng khi bung thang cha n tng 2). Khi bung thang ri khi tng 1, rle trung gian 1RTr tc ng dn n 1RC mt in. Khi bung thang n ng tng 2, rle chn tng 2RC c in. C nh vy, khi bung thang di chuyn theo chiu nng, cc rle chn tng c in theo th t 1RC, 2RC, 3RC v.v Rle chn tng ca tng trc s mt in khi bung thang i ti tng lin k. Khi bung thang di chuyn theo chiu i xung, th t c in ca cc rle chn tng RC s theo chiu ngc li. H thng n bo s bo v tr ca bung thang c lp t hai ni: trong bung thang v trn mi tng. (hnh 9-14c)

152

Hnh 9-14. S nguyn l b tm - chn tng a) B cm bin v tr; b) S khng ch c) H thng n bo

Hnh 9-15 S nguyn l b dng chnh xc a) S nguyn l; b) s b tr cm bin

153

b) B dng chnh xc - Cun khng ch CVT l cun kim tra v tr ca bung thang c th l cun khng ch ca MK trong s hnh.9-13 B dng chnh xc c hai cm bin dng chnh xc: CBN - di chuyn ca bung thang i ln v CBH - di chuyn bung thang theo chiu xung. Hai cm bin CBN v CBH lp bung thang, cn thanh gt lp trong ging bung thang ngang vi cc sn tng. Khi v tr bung thang gia hai tng, hai rle trung gian RTrN v RTrH c in, rle dng chnh xc c in, tip im ca n s ct in cp cho cun khng ch CVT. Khi bung thang di chuyn gn n sn tng no vi tc thp, thanh kim loi thnh ging s lm kn mch t ca 1 trong 2 cm bin dng chnh xc (CBN hoc CBH) tu thuc vo chiu chuyn ng ca bung thang, lm cho tip im ca mt trong 2 rle trung gian RTrN hoc RTrH s ct in cun dy rle dng chnh xc RDCX, kt qu tip im ca RDCX s ng cun dy CVT vo ngun. in p t ln cun khng ch CVT bng: UCVT = Uab Trong : Uab = a b Khi a b , trong cun dy CVT xut hin dng, chiu ca dng in c chn sao cho bung thang di chuyn theo hng c. Khi bung thang di chuyn n ng sn tng a = b lm cho in p ra ca MK (h9-13) bng khng, ng c dng quay, bung thang dng li. Nu do qun tnh ln, bung thang di chuyn qua mc dng ca bung thang, a b, s xut hin dng in trong cun khng ch CVT theo chiu ngc li, in p pht ra ca MK c cc tnh bung thang di chuyn ngc li vi tc thp cho n khi bung thang dng ng v tr dng tng. c) B iu khin logic kh trnh (PLC) Ngy nay s iu khin thang my dng cc phn t tip im (rle, cng tc t) c thay th bng cc phn t khng tip im dng b iu khin kh lp trnh (PLC). Mt trong nhng nhim v quan trng nht khi s dng PLC khng ch thang my l lp lu iu khin thang my (hnh 9-16). + Thuyt minh s : - Start - bt u qu trnh chun b khi ng, c v tr ca bung thang, tc l bung thang ang ng mt tng no c hin th trn mi tng khch c th nhn bit bung thang ang i ln, hay i xung hoc ang ng ti mt tng no . V tr 1 tng ng vi bung thang ang tng 1 V tr 2 tng ng vi bung thang ang tng 2. .

154

Hnh 9-16 Lu iu khin thang my V tr n tng ng vi bung thang ang tng n. - c lnh: * Lnh chnh l cc lnh m khch gi bung thang i ln hoc i xung. * Lnh lu: lu tt c cc lnh nm ngoi khng cho php qu giang so vi lnh chnh, ng thi lu tt c cc lnh khng cng hnh trnh chnh, sau khi thc hin xong cc lnh chnh, thang my s quay li thc hin cc lnh lu. * B so snh lnh thc hin so snh lnh c v tr bung thang hin ti so vi lnh c vo, c khc vi v tr bung thang thc hin ra lnh cho bung thang i ln, hoc i xung hoc cho php qu giang. Nu khng, s lu lnh v thc hin lnh chnh. * Lnh dng bung thang c dng lnh gi hoc dng khi bung thang n ng v tr tng cn n. ng thi lnh dng cc vo khi cc iu kin an ton khng c thc hin nh: cc ca tng cha ng, ca bung thang cha ng, tc qu gii hn cho php hoc t cp v.v + Nguyn l hot ng ca s : Khi n nt Star, chng trnh iu khin thang my t ng khi ng. Khi thang my trng thi sn sng phc v th chng trnh tin hnh

155

qut u vo xem c lnh gi hay khng. Lc ny n bo sng hin th v tr, trng thi bung thang ang chuyn ng ln hay xung hoc ang ng mt v tr no . Tn hiu ca chng trnh lm vic nu c ngi n nt gi tng (GT). B so snh a chng trnh vo lm vic. Nu v tr bung thang trng vi lnh gi th bung thang khng di chuyn v tip tc ch lnh iu khin di chuyn bung thang bng nt bm n tng (T). Trong trng hp, nu c lnh gi tng a vo chng trnh, c s thay i v tr ca bung thang, lc ny b so snh lnh s a ra tn hiu di chuyn bung thang i ln hoc i xung. Gi s bung thang ang tng 1, khch trong bung thang mun ln tng 4, khch n vo 4T, bung thang s khi ng di chuyn theo hng i ln. Trong qu trnh bung thang di chuyn, nu c lnh gi tng i ln th chng trnh thc hin lnh cho khch qu giang; nu gi i xung chng trnh thc hin lnh lu.