Professional Documents
Culture Documents
TCVN 6663-14-2000-Huong Dan Dam Bao Chat Luong Lay Mau Va Xu Ly Mau Nuoc Moi Truong
TCVN 6663-14-2000-Huong Dan Dam Bao Chat Luong Lay Mau Va Xu Ly Mau Nuoc Moi Truong
H ni - 2000
Li ni u
TCVN 6663-14 : 2000 hon ton tng ng vi ISO 5667-14 : 1998. TCVN 6663-14 : 2000 do Ban k thut Tiu chun TCVN/TC 147 Cht lng nc bin son, Tng cc Tiu chun o lng Cht lng ngh, B Khoa hc Cng ngh v Mi trng ban hnh.
Cnh bo: Phi xem xt v gim thiu mi nguy c v tun th cc quy nh v an ton. Xem cc ch an ton trong ISO 5667-1, bao gm c vic ly mu t thuyn v trn sng.
1 Phm vi p dng
Tiu chun ny a ra hng dn v la chn v s dng cc k thut m bo cht lng khc nhau lin quan n vic ly mu th cng nc mt, nc ung, nc thi, nc bin v nc ngm. Ch thch Cc nguyn tc chung nu ra trong tiu chun ny c th p dng cho vic ly mu bn v cn
lng trong mt s trng hp.
3 nh ngha
Cc nh ngha sau y c p dng cho tiu chun ny (TCVN 6663-14: 2000 /ISO 5667-14:1998)
3.1 ng
gn nhau v s tng ng gia mt kt qu kim tra v gi tr i chng c chp nhn. [ISO 3534-1]
3.2 chch
s khc nhau gia k vng ca kt qu kim tra v gi tr i chng c chp nhn. [ISO 3534-1] Ch thch lch l sai s ton b mang tnh h thng, ngc li vi sai s ngu nhin. C th c mt hoc
nhiu thnh phn sai s mang tnh h thng gp phn to ra lch. lch cng ln phn nh s sai khc h thng cng ln so vi gi tr i chng c chp nhn .
3.3 chnh xc
gn nhau v s tng ng gia cc kt qu c lp thu c trong nhng iu kin quy nh. [ISO 3534-1] Ch thch 1 S bin ng i km theo cc kt qu kim tra do cc thao tc ly mu lp s bao gm bin
ng t qu trnh phn tch cng nh cc nguyn nhn t qu trnh ly mu. C th so snh sai s ngu nhin ca vic ly mu lp vi sai s ngu nhin t phn tch lp trn cng mu suy ra sai s do ly mu so vi sai s ngu nhin tng.
Ch thch 2 chun xc ch ph thuc vo s phn b cc sai s ngu nhin v khng lin quan n gi tr
thc hay gi tr l thuyt (ISO 3534-1). Php o chun xc c th hin theo lch chun. chun xc c ci thin l c th hin khi lch chun c gi tr nh.
3.5 tng hp
mc tho thun v mt kim sot cc sai s ngu nhin v sai s h thng
3.7 gi tr mu trng
gi tr quan st thu c khi tin hnh php o trn mt mu ging ht mu cn nghin cu, song khng cha cht cn xc nh. Ch thch Cc mu trng ti hin trng l nhng mu trng trong phng th nghim c mang ra hin
trng, c x l nh mu tht v c phn tch kim tra quy trnh ly mu.
[ISO/TR 13530]
3.8 gi tr mu thm
lng bit v thnh phn cn xc nh c b sung vo mu, thng l tnh sai s h thng ca mt h thng phn tch bng phng php pht hin. [ISO/TR 13530]
3.9 tm thy
l mt lng ti thiu no bit ca mt cht cn phn tch c thm vo mu m c th o c bng mt h thng phn tch. Ch thch gi tr pht hin c tnh t s khc nhau gia cc kt qu phn tch ca phn mu c thm v
phn mu khng thm v thng c tnh bng phn trm (%).
[ISO/TR 13530]
[ISO 3534-2]
Ch thch 3 Biu tng tch ly l mt dng biu kim sot. Dng biu ny dng pht hin nhng
thay i nh thng xuyn theo xu th m c th nu dng biu kim sot Shewhart th cha chc pht hin ra. Nguyn tc c bn ca dng biu tng tch ly ph bin nht l da trn gi tr c lp ln biu l tng tch ly ca cc lch ca cc thng k mu lin tip so vi mt gi tr ch. Khi c mt thay i no v qu trnh, tng s tr v khng. To ca mi im c v s l tng i s ca to im trc v lch hin ti so vi gi tr ch.
Cc biu tng tch ly thng c phn tch qua cc im hng ln trn bng phng php chng, s xut hin mt du hiu nu ng tng tch lu giao nhau hay chm ng bin ca th (ISO 3534-2).
Biu gi tr trung bnh - cc gi tr trung bnh c v thnh th kim sot gi tr trung bnh ca mt bin s;
Biu lch chun - cc lch chun ca mu c v thnh th kim sot thay i ca mt bin s;
Biu bin thin - bin thin ca mu c v thnh th kim sot thay i ca mt bin s; Biu C - s lng cc sai li (theo mi l, tng ngy, tng my, v.v...) c v trn biu .
Ch thch 2 Ti cc gii hn cnh bo, cn ch n kh nng c cc iu kin ngoi kim sot, tuy nhin
khng cn c tin hnh thm bin php.
Ch thch 3 Cc gii hn cnh bo lun lun nm trong gii hn can thip . Ch thch 4 Cc gii hn cnh bo thng c xc nh sao cho thng thng ch 5% kt qu nm bn
ngoi cc gii hn . Trong mt s trng hp nht nh, cc kt qu lin tip nm ngoi gii hn cnh bo biu th rng cc nguyn nhn gy ra s thay i l hin hu v cn c bin php can thip nhn bit
v gim bt cc sai s.
3.14
ng trung tm
l ng thng trong biu kim sot th hin gi tr trung bnh theo mt thi gian lu di hoc mt gi tr c xc nh trc ca php o thng k c lp thnh th. [ISO 3534-2]
4 Ngun sai s ly mu
Cc ngun gy sai s bao gm nhng ngun sau y: a) Nhim bn Nhim bn c th do cc vt liu ca thit b ly mu gy ra (bnh ly mu v bnh ng mu), do s nhim bn ln nhau gia cc mu v do cch bo qun, lu kho khng thch hp v do cc b tr vn chuyn mu. b) Tnh khng n nh ca mu Loi bnh ly mu v bnh ng mu s dng c th nh hng n bn vng ca cht cn xc nh trong khong thi gian t lc ly mu n lc phn tch do tnh khng bn vng c hu ca bn thn mu v do cc iu kin trong mu c lu gi v vn chuyn. c) Bo qun mu khng ph hp
vn chuyn v lu mu.
B tng mu n
A1 2 mu n
A2
B1
B2
Chia lm 2 mu con
a1
a2
b11
b12
b21
b22
Cc kt qu lp sau y c c t mt lot mu nc thi, mi mu c chia lm hai phn mu phn tch. Cc mu ny c phn tch v cho nhng kt qu di y. Bng 2 - bin ng phn tch + ly mu con/vn chuyn mu
Ch thch 1: c lng bin ng phn tch v bin ng x l mu - vi 6 bc t do = 0,258. Ch thch 2: Nng mu c chn phi tng t nh nng c chn trong bng 1.
10
Nc loi ion
Phn mu b1 (X l nh mu tht)
Hnh 2 - Cc mu trng ti hin trng dng nc loi ion So snh kt qu ca Phn A v phn mu b1 xc nh ra sai s do ly mu, x l v vn chuyn mu. 11
Nc loi ion
Hnh 4 - Lc mu trng (nc loi ion) So snh kt qu ca Phn A v phn mu b1 xc nh ra sai s do lc khi ly mu, do x l mu khi ly mu v vn chuyn mu. So snh kt qu ca phn A v phn mu b2 xc nh ra sai s do vic vn chuyn mu. So snh kt qu ca phn mu b1 v phn mu b2 xc nh ra sai s do nhim bn bnh ly mu hoc cc qu trnh ly mu trong khi lc
13
mu thm
Hnh 5 - Lc mu thm m bo cht lng So snh kt qu ca Phn A v phn mu b1 xc nh ra sai s do ly mu, bao gm cc qu trnh ly mu, thit b lc, khng n nh mu v vn chuyn mu So snh kt qu ca phn A v phn mu b2 xc nh ra sai s do vic vn chuyn mu. So snh kt qu ca phn mu b1 v phn mu b2 xc nh ra sai s do nhim bn cc bnh ly mu, thit b lc v cc qu trnh ly mu, v cc sai s do mu khng bn vng v mu b nhim bn.
5.6 Cc mu thm
5.6.1 Khi qut
14
15
Nc loi ion
Phn b1 (X l nh mu tht)
Mu mi trng c thm
Phn b1 (X l nh mu tht)
16
17
18
sd =
trong D di
(d i D) 2
m 1
i =1
l sai lch trung bnh gia cc mu lp trn m l mu, v l cc sai lch ring l
19
TCVN 6663-14 : 2000 Ph lc A (tham kho) Biu kim sot A.1 Th d v biu kim sot vi s liu lp (hnh A.1)
Sai lch kt qu
S mu kim sot
Cc cht rn l lng c xc nh trong mt lot nc thi cng nghip gim st tun th vi tiu chun thi gii hn l 30mg/l. Cc v d nu trong hnh A.1, l mt lot cc mu lp c ly ca nc thi c nng cht rn l lng trong khong c quan tm: 20mg/l n 40mg/l. Gi thit l lch chun ca ly mu v phn tch l khng i trong ton b gii hp ny. iu ny cho php c lng c tp trung ca qu trnh ly mu v kim tra c n trn c s phn tch thng nht. Vi mi trng hp, mt mu nc thi tng c ly v ng nht cn thn. Sau mu tng ny c chia thnh cc mu con, p dng quy trnh ly mu to ra cc mu th nghim lp. Mi mu th nghim ny c phn tch mt ln. Bng A.1 trnh by cc s liu phn tch ca 20 mu lp. Km theo l biu kim sot tng ng. Gi tr trung tm ca biu c c nh ti gi tr trung bnh vi sai gia cc s liu lp. Gii hn kim sot can thip v gii hn cnh bo c v tun t lch chun 3 v 2.
20
Gi tr o c mg/l Ln th nht 33,2 25,6 38,2 28,8 31,4 34,6 22,4 27,2 22,0 34,0 24,6 23,8 33,6 37,4 29,2 30,0 36,4 37,2 33,6 28,0 Vi sai trung bnh lch chun ca sai lch Ln th hai 36,0 26,2 34,8 27,2 29,8 32,2 24,6 26,8 23,2 32,8 22,6 23,0 35,2 36,6 31,4 31,2 35,8 39,4 35 26,4
- 2,8 - 0,6 3,4 1,6 1,6 2,4 - 2,2 0,4 - 1,2 1,2 2,0 0,8 - 1,6 0,8 - 2,2 - 1,2 0,6 - 2,2 - 1,4 1,6 1,0 0,471 8
21
TCVN 6663-14 : 2000 A.2 Th d v biu kim sot i vi tm thy (hnh A.2)
Cc s liu di y (xem bng A.2) lin quan n vic xc nh nng vt ca thu ngn trong nc sng. Vi mi l phn tch, mt php th nghim tm thy i vi mu thm c tin hnh bng cch phn tch mt mu nc sng trc v sau khi thm vo mt lng 90 ng/l. Cc chi tit ca qu trnh thm nh sau: C = Nng ca dng dch thm = 100 g/l V = Th tch lng mu ly = 1 998,2 ml W = Th tch lng thm vo = 1,8 ml S = Nng o c trong mu c thm (xem phn di) U = Nng o c trong mu khng c thm (xem phn di) Phn trm tm thy c tnh nh sau: % Tm thy = 100. [S. (V + W) - U . V]/C . W
22
Biu kim sot tm thy (xem hnh A.2) c lp bng gi tr trung bnh hoc c lng ban u ca lch chun. Ch thch Khng nn p dng mong i tm thy 100% nu nh tm thy quan st c c v b lch.
Gii php tt nht l dng biu da trn tm thy trung bnh ca khong 20 kt qu ban u hay c lng nh vy. Sau khi lm xong vic quan trng l sot xt xem c s thay i no trong tm thy tht da theo mc tiu phn tch v lp li biu cho ph hp.
116
23
Gii hn can thip 105 Dy tm thy 94 Trung bnh tm thy Gii hn cnh bo
83
Gii hn cnh bo
72
10
15
20 S mu
24
[1] ISO 3534-1:1993, Thng k - Thut ng v K hiu - Phn 1: Xc sut v cc thut ng thng k chung Statistics Vocabulary and symbols Part 1: Probability and general statistical terms. [2] ISO 3534-2:1993, Thng k - Thut ng v K hiu - Phn 1: Kim sot cht lng bng thng k. Statistics Vocabulary and symbols Part 2: Statistical quality control. [3] TCVN 5992:1995(ISO 5667-2:1991), Cht lng nc - Ly mu - Hng dn k thut ly mu Water quality Sampling Part 2: Guidance on sampling techniques. [4] ISO 8258:1991, Biu kim sot Shewhart Shewhart control charts. [5] ISO/TR 13530:1997, Hng dn chung v kim sot cht lng phn tch i vi phn tch nc General guidance to analytical quality control for water analysis. [6] Gardner, M. J., Wilson, A. L. v Cheesman, R. J. (1989) Hng dn v kim sot cht lng phn tch i vi cng nghip nc, NS30, WRc, Medmenham, Anh quc A manual on analytical Quality Control for Water Industry, NS30, (1999). WRc, Medmenham, UK.
______________________________
25