KONDA 30 Mart 2014 Yerel Secim Analizi

KONDA
30 Mart
Yerel Seimler Sonras Sandk ve Semen Analizi

16 Nisan 2014
KONDA Yerel Seimler Sonras Sandk ve Semen Analizi / 16 Nisan 2014
Sayfa 2 / 78
NDEKLER
1. 2.
SUNU........................................................................................................................... 5 YEREL SEMDE PARTLER ARASI OY KAYMALARI ....................................................... 9
2.1. Yerel Seim Genel Seim Tercih Kaymalar ............................................................................................. 9 2.2. 2011 Oylarndan Bu Yana Tercih Deiiklikleri ........................................................................................ 11 2.3. 2009 Oylarndan Bu Yana Tercih Deiiklikleri ........................................................................................ 13
3.
3.1. 3.2. 3.3. 3.4. 3.5. 3.6. 3.7. 3.8.
SEMENLERN DEMOGRAFK PROFL ....................................................................... 15

Temel Demografi ........................................................................................................................................ 15 Hayat Tarz .................................................................................................................................................. 24 Durum Algs ................................................................................................................................................ 31 Yolsuzluk ddialarn Deerlendirme .......................................................................................................... 34 Oy Tercih Sebebi ......................................................................................................................................... 36 Oy Verme ekli ............................................................................................................................................ 37 Bu seimde ilk defa oy kullananlar kimler? .............................................................................................. 38 Oy Kullanmayanlar ..................................................................................................................................... 40
4.
NEDEN OY VERYORLAR? ........................................................................................... 45
4.1. Ak Parti Semeni Algs ............................................................................................................................... 46 4.2. CHP Semeni Algs ..................................................................................................................................... 48 4.3. MHP Semeni Algs .................................................................................................................................... 50
5.
5.1. 5.2. 5.3. 5.4.
SANDIK SONULARI ................................................................................................... 51

Seimlere Katlm Oranlar ......................................................................................................................... 56 Bykehirler ve ller .................................................................................................................................. 58 Blgelere Gre Oy Dalmlar .................................................................................................................... 64 le Baznda Dalm ................................................................................................................................... 67
6.
SYAS REKABET EKSKL ........................................................................................ 71
6.1. llerin Sosyo-Ekonomik Gelimilik Endeksi*............................................................................................ 71 6.2. Haritalarla Partilerin 2011-2014 Oy Farklar ............................................................................................ 71
7.
ARATIRMANIN KNYES............................................................................................ 77
7.1. Aratrmann Genel Tanm......................................................................................................................... 77 7.2. rneklem ..................................................................................................................................................... 77
Sayfa 3 / 78
Sayfa 4 / 78
1. SUNU
Bu rapor 30 Mart 2014 yerel seimlerinin resmi olmayan sonularnn analizi ile 22-23 Mart 2014 tarihinde yaplm KONDA aratrmasnn bulgularna dayanmaktadr. Seim tarihinden bir hafta nce gerekletirdiimiz aratrma herhangi bir kurum veya mteri iin gerekletirilmemi, sadece kendi zkaynamzla finanse edilmi bir almadr. Yalnz kamuoyuyla paylamak amacyla hazrlanan aratrmada, 33 ile bal 173 mahalle ve kyde 3 bin 67 kiiyle yzyze grlmtr. Grlen kiilerin, oy eilimini belirlemek amacyla eitli sorular cevaplamas ve anket formunun iine baslan oy pusulas rneinde oy verecei partiyi iaretlemesi istenmitir. Toplumun nceki anket almalaryla sahip olduumuz demografik zelliklerine ve eitli toplumsal olaylardaki davranlarna ait verilerle son aratrma verileri karlatrlarak almann gvenilirlii llmtr. Hata pay yzde 95 gven aralnda 1,8 olan aratrmann sonucu aadaki tabloda grlmektedir. KONDA Yerel Seim Aratrmas Sonucu (1) Parti Ak Parti CHP MHP BDP Dier partiler Toplam 22-23 Mart 46 27 15 7 5 100
2014 seim sonular ile yukardaki tablo ve dier KONDA Barometre aratrmalar birlikte incelendiinde, 28 Mart 2014 tarihinde kamuoyuna da akladmz deerlendirmelerimiz, gelinen nokta ve gelecek gnlerin sorunlar hakkndaki yorumumuz aada sunulmaktadr: 1- Aadaki grafikten de grld gibi, 2012 balarnda yzde 54'n stne kan Ak Parti, aradan 24 ay getiinde yzde 46'ya inmitir. Son iki yla baktmzda yeni anayasa yapm sreci, Suriye, Gezi olaylar, 17 Aralk operasyonu ve alm sreci gibi ynetilemeyen ve oka tartmalara neden olan birok hayati srecin bir arada yaand hatrlanacaktr.
Bykehir olan 30 ilde ile belediye meclisi yelii seimi ile 51 ilde l Genel Meclisi yeleri seimi yzdelerinin arlkl ortalamasdr.
(1)
Sayfa 5 / 78
Yllardan beri bugn yarn kacak denilen ve beklenen dzenlemelerde ayak srmeler, lkemizin "demokratik hukuk devleti" snfna girmesini engellemitir. Krt sorunu, yalnzca Krtlerin sorunu gibi gsterilmek istenmektedir; oysa Krt Meselesi Trkiye'nin sorunlarnn zeti ve kaynadr.
%60 60
Ak Parti'nin 2 yllk oy seyri ve eilim izgisi
%50 50
Eyll'12
Temmuz'13
Eyll'13
Kasm'13
Mart'12
Mart'13
Ocak'14
Haziran'12
Temmuz'12
Haziran'13
ubat'12
Kasm'12
ubat'13
ubat'14
Mays'13
Nisan'13
Ekim'12
Ekim'13
%40 40
Ocak'12
Mays'12
Ak Parti seim sonrasnda, kendi iinde tartarak, yerinden ynetim, ifade ve rgtlenme zgrl, yarg reformu ve hukuk devleti reformlaryla tanmlad "Yeni Trkiye" kurulmasna karar vermelidir. 2- 2002 seimleri sonrasnda Ak Parti'nin ekonomik ve ynetim alanndaki uygulamalar karsnda, CHP ve MHP'nin, eski ve romantik sylemlerini brakp, tutarl bir program oluturamamalar bu tablonun balca sorumlusudur. Sk sk 1971-2002 arasndaki siyasal istikrarszl hatrlatan bu boluun doldurulmas gerei bir trl ciddiye alnmam, bu duruma siyasal strateji ve taktiklerdeki hatalar da eklenerek, lke siyasal rekabet boluu iinde on yl geirmi, iktidarn yozlamasna ve kalite kaybna yol amtr. 3- 1977 seiminde sonular grlen ve artmasnda iktidar partisi liderinin siyasal yarar grd laik- dindar muhafazakar hayat tarz kutuplamas, bugnlere kadar artarak gelmitir. Balangta laik-muhafazakar ekseninde oluan kutuplama, bu ayrm ekseninden uzaklamadan, 2011 seiminden sonra, Ak Parti kartl-yandal biimine dnmtr. 2013 sonbaharndan itibaren bugnlere kadar, siyasal olsun veya olmasn, her trl olay bu kutuplamaya bal kalnarak izlenmi, deerlendirilmi, kar klm veya savunulmutur. Cemiyetimizi kemiren kutuplama halkn ok byk orann esir almtr. 4- Bugn verilmekte olan siyasal karar, yolsuzluun "onaylanmas" veya "mazur grlmesi" olarak anlalmamaldr. Son ayn Barometre raporlarnda 17 Aralk olaylarnda sz konusu olan yolsuzluk iddialarna inananlarn saysnn yzde 77 olduu grlecektir.
Nisan'12
Aralk'12
Ocak'13
Sayfa 6 / 78
Mart'14
Ak Parti'ye oy verenlerin byk kesimiyse "kondurmamakta" ve sylenenlerin "komplo" olduuna inanmakta ve hatta gvenmektedir; kk blm ise sylenenlere inanmakta ve "herkes yapyor" diye mazur grmektedir. Semenleri, "komplo" ve "uydurma" kansna muhalefet boluu itmektedir. Bir baka deyile, semeni bal olduu "taraf" veya "kutbu" deitirmenin riskleriyle babaa brakmaktadr. 5- Halkn byk kesimi, kendilerinin "laikler" veya "Ak Parti kartlar" tarafndan eskiden beri kmsendii ve dland kansndadr. Bulunduklar yeri brakmalar ve kar tarafa gemeleri halinde bu ayrmcln biteceine dair herhangi bir iaret de yoktur. Dier tarafn sorunu da farkl deildir. Ak Partili semenlerin, yneticilerin ve muhafazakar toplum nderleri de, hayat tarzna karlma endiesi iinde bulunan milyonlar anlamaldr. 6- Hangi tarafta ve hangi dncede olursa olsun, Ak Parti'ye oy vermeyenlerin, bu memleketin ounluu olduklarn bilerek "Ak Partili semeni" tanmaya almalar; Ak Partili semenin ihtiya ve talepleri bilinmeden ve Ak Parti'nin yaptklarn yok sayarak bir sonu alnamayaca bilinmelidir. Toplumun kanaat nderlerinin, sivil toplum yneticilerinin, siyasetle ilgilenenlerin ve i ynetenlerin, ksaca ilgili herkesin tm toplumun ihtiya ve taleplerini, deer ve duyarlklarn bir kez daha soukkanlca dnmeleri gerekir. Yukarda aktardmz bulgu ve yorumlarn hangi veri ve analizlere dayandrlarak ortaya kartldnn ipularn raporun tamamnda grebileceksiniz. Yararl olmas dileiyle
Sayfa 7 / 78
Sayfa 8 / 78
2. YEREL SEMDE PARTLER ARASI OY KAYMALARI 2.1. Yerel Seim Genel Seim Tercih Kaymalar
Bu ve sonraki blmde deerlendirmeler 30 Mart yerel seimlerinden bir hafta nce gerekletirilmi KONDA aratrmasna dayanmaktadr. 22-23 Mart aratrmasnn bulgular zerinden genel seim tercihlerinden, yerel seim tercihlerine olan oy kaymalar 1000 SEMEN zerinden aadaki tabloda grlmektedir. Tabloda, aratrma evreni her zaman yapld gibi 100 zerinden deil, 1000 zerinden deerlendirilmektedir. Bu yntemle, oy kaylarndaki ufak hareketler de tespit edilebilmektedir. Tablonun en belirgin zellii toplam oylara bakldnda yerel seim ile genel seim arasnda 30 Mart haftas iin ok zel bir farkllama olmamasdr. Fakat detaylara inildiindeyse dikkate deer kaylar olduu grlmektedir. Yerel seimde 1000 semen iindeki Ak Partiye oy vereceini syleyen 414 kiinin 363 30 Martta genel seim olsayd da yine Ak Partiye oy vereceini sylemektedir. Ak Parti yerel seim oyunu 100 kabul ettiimizde, yzde 88ini yine kendi semenlerinden almaktadr. Yerel seim iin Ak Partiye dier partilerden ok kk kaylar olmakla beraber yerel seim oyunun yzde 8i genel seim tercihini belirlememi kararsz semenlerden gelmektedir. Genel seim tercihi Ak Parti 363 5 9 2 6 2 18 410 9 224 6 123 59 1 27 CHP 5 201 4 1 6 2 MHP 4 9 101 55 BDP/ HDP 3 1 Dier P. Kararsz Oy kull. Toplam 2 4 1 1 20 33 20 19 3 9 13 39 137 12 21 2 3 1 1 2 414 243 135 63 45 16 84 1000
Yerel seim tercihi Ak Parti CHP MHP BDP Dier p. Kararsz Oy kull. Toplam
Sayfa 9 / 78
Yerel seimde CHPye oy vereceini syleyen 1000 semen iindeki 243 semenin 201i genel seim olsayd da CHPye oy verecektir ki bu CHP yerel seim oyunu 100 kabul ettiimizde yzde 83 demektir. CHP yerel seim oyunun yzde 8i genel seim iin kararsz olan semenlerden, yzde 3de MHP semenlerinden gelmektedir. Genel seim tercihi Ak Parti 88 2 7 3 13 10 21 41 CHP 1 83 3 2 13 2 11 22 7 12 6 MHP 1 4 75 1 6 87 1 1 44 2 1 3 BDP/ HDP 1 Dier P. Kararsz Oy kull. Toplam 1 2 8 8 14 5 19 85 46 14 14 2 1 1 1 1 5 100 100 100 100 100 100 100 100
Yerel seim tercihi Ak Parti CHP MHP BDP Dier p. Kararsz Oy kull. Trkiye
Yerel seimde MHPye oy vereceini syleyen 1000 semen iindeki 135 semenin 101i genel seim olsayd da MHPye oy verecektir ki bu MHP yerel seim oyunu 100 kabul ettiimizde yzde 75 demektir. MHP yerel seim oyunun yzde 14 genel seim iin kararsz olan semenlerden, yzde 7si de Ak Parti semenlerinden gelmektedir. Bu oy kaylarndan ortaya kartabileceimiz anlam udur: 30 Martta CHP-MHP arasnda kamuoyunda seim ncesi iddia edildii gibi Trkiye genelinde kayda deer oranlarda birbiri arasnda geiken olmamaktadr. Bununla birlikte baz illerde CHP-MHP arasnda oy kaymalar mevcuttur. Ak Parti semeninden MHPye kay, CHP-MHP oy geikenliinden daha yksektir.
Sayfa 10 / 78
2.2. 2011 Oylarndan Bu Yana Tercih Deiiklikleri

2011 Genel seimlerindeki tercihlere gre deiikliklere baktmzda dikkate deer oy kaymalarna olduu grlmektedir. Aadaki tablo yine 1000 semen zerinden hazrlanmtr. 2011de Ak Partiye oy veren 1000 semen iindeki 478 semenin 353 30 Martta da yine Ak Partiye oy vermektedir. Bu Ak Partinin 2011 semenlerinin yzde 76sdr. Yani Ak Parti 2011 semenlerinden yzde 24n kaybetmitir. Bu yzde 24 Ak Parti semeninin yzde 6s CHPye, yzde 6s MHPye kaym, yzde 7si ise 30 Mart iin oy kullanmayacan sylemektedir. 30 Mart Ak Parti oyunu 100 kabul ettiimizde ise Ak Parti oyunun yzde 85i yine kendi semenlerinden gelirken, yzde 6s ilk kez oy kullanacak semenlerden, yzde 4 2011de oy kullanmayan semenlerden gelmektedir. 2011 Genel seim oyu Ak Parti 353 28 29 4 18 6 35 478 CHP 8 172 8 2 8 1 12 209 MHP 8 14 75 1 3 2 9 111 1 47 44 BDP 4 1 Dier P. 3 5 2 1 10 1 2 23 Yam kk 23 14 14 10 1 1 6 69
Oy kullanmad
Yerel seim tercihi Ak Parti CHP MHP BDP Dier p. Kararsz Oy kull. Toplam
Bo oy Toplam verdim 2 2 2 414 243 135 63 1 2 3 12 45 16 84 1000
16 9 7 2 3 3 11 50
CHP-MHP arasnda oy kaymas gzkmyor 30 Martta 1000 semen iinde 243 kii olan CHP semenlerinin 172si 2011de de CHPye oy vermiti. Bu 30 Mart CHP oyunu 100 kabul ettiimizde yzde 70 oranna gelmektedir ki bu CHPnin 30 Mart oyunun yzde 30unun yeni kazanlan semenler olduu anlamna gelmektedir. Yzde 30luk CHP yeni oyunun 11i 2011 Ak Parti semenlerinden, yzde 6s 2011 MHP semenlerinden, 6s ilk kez oy kullanacak semenlerden, yzde 4 2011de oy kullanmayan semenlerden gelmektedir.
Sayfa 11 / 78
2011 Genel seim oyu Ak Parti 85 11 21 6 40 40 45 48 CHP 2 70 6 4 19 8 16 21 MHP 2 6 55 1 7 10 11 11 69 1 2 1 5 BDP 1 Dier P. 1 2 1 2 22 4 3 2 Yam kk 5 6 10 16 3 6 8 7
Oy kullanmad
Bo oy Toplam verdim 1 1 1 1 2 13 4 1 100 100 100 100 100 100 100 100
4 4 5 3 6 17 14 5
30 Martta 1000 semen iinde 135 kii olan MHP semenlerinin 75i 2011de de MHPye oy vermiti. Bu 30 Mart MHP oyunu 100 kabul ettiimizde yzde 55 oranna gelmektedir ki bu MHPnin 30 Mart oyunun yzde 45inin yeni kazanlan semenler olduu anlamna gelmektedir. Yzde 45lik MHP yeni oyunun 21i 2011 Ak Parti semenlerinden, yzde 6s 2011 CHP semenlerinden, 10u ilk kez oy kullanacak semenlerden, yzde 5i 2011de oy kullanmayan semenlerden gelmektedir. Bu oy kaymalarnn anlam udur: Ak Parti 2011e gre oy kaybetmitir. 30 Martta kamuoyunda seim ncesi iddia edildii gibi CHP-MHP arasnda kayda deer oranlarda birbirlerine oy kaymas olmad bir kez de bu tablodan grlmektedir. Buna karlk Ak Parti semeninden MHPye kayan oylarn, CHP-MHP oy geikenliinden daha yksek olduu bu tablodan da teyit edilmektedir.
Sayfa 12 / 78
2.3. 2009 Oylarndan Bu Yana Tercih Deiiklikleri

Aadaki tablo yine 1000 semen zerinden hazrlanmtr. 1000 semen iinde 30 Martta Ak Partiye oy veren 414 kiinin 316s 2009da da Ak Partiye oy vermiti. Ak Partinin 30 Mart oyunu 100 kabul edersek yzde 76s 2009da da yine Ak Partiye oy vermiken, yzde 8i 2009da henz semen olmad iin oy veremeyen yeni semenlerden, yzde 6s da 2009 da oy kullanmayan semenlerden gelmektedir. Yerel seim tercihi Ak Parti CHP MHP BDP Dier p. Kararsz Oy kull. Toplam 2009 Yerel seim oyu Ak Parti 316 25 27 2 15 6 33 430 CHP 12 157 6 2 8 2 13 196 MHP 15 12 72 1 4 1 6 112 1 46 2 32 1 39 9 BDP 6 Dier P. 8 9 4 Ya kk 32 22 17 13 4 1 8 98
Oy kullanmad
Bo oy Toplam verdim 2 2 1 414 243 135 63 45 1 3 10 16 84 1000
25 16 9 5 5 2 14 76
30 Marttaki CHP oyunu 100 kabul ettiimizde 2009daki semenlerinin yzde 64n olutururken, yzde 10unun Ak Partiden, yzde 9unun yeni semenlerden ve yzde 7sinin 2009da oy kullanmayanlardan geldii grlmektedir. 30 Marttaki MHP oyunu 100 kabul ettiimizde ise yzde 53nn 2009da da yine MHP semeni olduu, yzde 20sinin Ak Parti semeni, yzde 13nn yeni semenlerden ve yzde 6snn da 2009da oy kullanmayanlardan geldii grlmektedir. Oy kullanmayacak her 100 semenin 42si 2009da Ak Parti semeniydi.
Sayfa 13 / 78
2009 Yerel seim oyu Ak Parti 76 10 20 4 33 43 42 43 CHP 3 64 4 3 17 16 16 20 MHP 4 5 53 1 10 9 8 11 1 5 1 62 BDP 2 Dier P. 2 4 3 1 19 2 3 3 Ya kk 8 9 13 21 10 7 10 10

Oy kullanmad
Bo oy Toplam verdim 1 1 1 100 100 100 100 1 7 3 1 100 100 100 100
6 7 6 8 10 16 17 8
Sayfa 14 / 78
3. SEMENLERN DEMOGRAFK PROFL

22-23 Mart tarihinde gerekletirdiimiz aratrma kapsamnda grtmz kiilerin siyasi tercihlerinin yan sra demografik zelliklerini de tespit etmeye altk. Aada inceleyebileceiniz veriler ve yorumlar farkl siyasi partilere oy verdiini belirten semen kmelerinin ne tip farkllklar olduunu ortaya koymaktadr. Bu blmde ayrca, semen profillerinin yan sra, farkl demografik kmelerin deien siyasi tercihleri de gsterilmektedir.
3.1. Temel Demografi

3.1.1. Cinsiyet
Parti semenlerinin cinsiyet dalm

Trkiye Ak Partililer Partililer CHP'liler MHP'liler BDP'liler Kararsz/CY
40 48 64 51 51 54 60 52 36 49 49 46
%0
Kadnlar
% 50
Erkekler
% 100
MHPlilerin yzde 60 erkeklerden oluuyor. Trkiye genelinde her 100 kiiden 13 MHPye oy vereceini sylerken, erkekler arasnda bu oran her 100 kiinin 17si. Kadnlarn ise kararsz olanlarn yzde 64n oluturduu ve yzde 13nn kararsz olduu grlyor.
Sayfa 15 / 78
Cinsiyete gre yerel seim oyu

Trkiye
42 24 13 5 1 4 11
Erkekler
42
23
17
5 1 4
Kadnlar %0
Ak Parti CHP
41
25
11
4 14
13
% 50
MHP BDP HDP Dier partiler Bamsz adaylar Kararsz
% 100
3.1.2.
Ya
Parti semenlerinin ya dalm

Trkiye
25 21 24 33 40 22
18 - 28 Ya
34 37 31 35 34 32
50 29 - 43 ya 44+ ya
41 42 45 32 26 46
100
Ak Ak Partililer Partililer
CHP'liler MHP'liler BDP'liler Kararsz/CY
MHP ve BDP semenleri arasnda gen ya grubunda, yani 18-28 ya grubu arasnda olanlar, Trkiye ortalamas olan yzde 25in zerinde. Nitekim bu ya grubundakilerin yzde 18i MHPye ve yzde 8i BDPye oy vereceini belirtmi.
Sayfa 16 / 78
Yaa gre yerel seim oyu

Trkiye 18 - 28 Ya 29 - 43 ya 44+ ya %0
Ak Parti CHP MHP BDP HDP 42 36 44 43 23 22 26 24 18 14 11 14 5 14 8 2 4 11 10 10 12
5 2 4 3 4
% 50
Dier partiler Bamsz adaylar
% 100
Kararsz
Sayfa 17 / 78
3.1.3. Eitim durumu Trkiyede 18 ya st yetikin nfusun yzde 5i okuryazar deil, yzde 37si ilkokul mezunu, yzde 14i ortaokul mezunu, yzde 28i lise mezunu ve yzde 13 niversite mezunu.
Parti semenlerinin eitim seviyesi dalm

Trkiye Ak Partililer Partililer Ak
5 2 6 2 30 30
37 44 10 16
14 15 34 33
28 24 20
13 9
CHP'liler 22 MHP'liler 21 BDP'liler Kararsz/CY
2 1
17
21
6 1
3
37
26
13
Diplomasz okur Lise mezunu 50
21
25
24
17
41
1
100
Okuryazar deil Ortaokul mezunu
lkokul mezunu niversite mezunu
Eitim seviyelerini aadaki grafikte grld gibi sadeletirdiimizde, parti semenleri arasndaki eitim seviyesi fark daha net grlebiliyor. Ak Partiye oy verenlerin yzde 67si lise seviyesinin altnda eitime sahip olanlardan, yzde 23 lise mezunu olanlardan ve yzde 10u niversite veya daha fazla eitimi olanlarda oluuyor. BDP semeninin eitim profili de benzer durumda. CHP ve MHP semenleriyse Trkiye ortalamasnn stnde bir eitime sahipler: srasyla yzde 22si ve yzde 18 niversite seviyesinde eitim alm.
Parti semenlerinin eitim seviyesi dalm

Trkiye Ak Partililer CHP'liler MHP'liler BDP'liler Kararsz/CY
58 67 43 49 71 58
Lise alt 50 Lise
28 23 35 33 24 25
niversite
14 10 22 18 5 18
100
Sayfa 18 / 78
Eitim seviyesine gre yerel seim oyu

Trkiye Okuryazar deil Diplomasz okur lkokul mezunu Ortaokul mezunu Lise mezunu niversite mezunu Yksek lisans / Doktora %0
Ak Parti CHP MHP BDP HDP 12 36 29 55 35 42 48 49 50 43 17 30 24 8 5 23 19 16 16 17 15 14 20 9 11 5 14 3 5 8 32 4 7 1 7 4 13 13 4 11 13 8 11 10 10 14
3 3 3 3 6
% 50
% 100
Kararsz
Eitim seviyesine gre yerel seim oyu

Trkiye
42 48 35 28 37 30 24 18 14 11 16 17 5 14 6 1 5 4 13 213 11 11 10 13
Lise alt
Lise niversite %0
Ak Parti CHP MHP BDP
% 50
HDP Dier partiler Bamsz adaylar
% 100
Kararsz
Yukardaki iki grafik, eitim seviyesiyle semenlerin yerel seimde oy verdikleri parti arasndaki ilikiyi gsteriyor. Eitim seviyesi arttka Ak Partiye oy verenler azalrken, CHPye ve ksmen MHPye oy verenler artyor. Okuryazar olmayanlar arasndaki BDP oyunun fazla oluu Dou illerindeki sosyo ekonomik seviyeyle ilikilidir. Bu veriler Ak Parti semenliiyle eitim seviyesi arasnda ters ynde bir iliki bulunduunu gsteriyor. Ancak, bu bulgu sadece eitimsizlerin Ak Parti semeni olduu fikrini
Sayfa 19 / 78
dndrmemelidir. Zira, niversite mezunlarnn te bire yakn Ak Partiye oy vermektedir. 3.1.4. Gelir Seviyesi
Parti semenlerinin aylk hane gelirine gre dalm

Trkiye 8 8 6 6 22 7 32 50 700 TL ve alt 701 - 1200 TL 1201 - 2000 TL 2001 - 3000 TL 23 30 52 34 33 37 36 38 35 35 19 16 21 17 10 100 3001 TL ve st 16 15 15 10 5 9 7
Ak AkPartililer Partililer
Farkl partilerin semenleri, farkl gelir seviyelerine sahipler. CHPli semenlerin gelir seviyesi yksek: yzde 34nn hanesine ayda ortalama 2000 liradan fazla para giriyor. Buna karlk gelir seviyesi en dk semenler BDPliler: Yzde 22sinin hanesine ayda 700 liradan az, yzde 74nn 1200 liradan az para giriyor. Ak Partili semenlerin de gelir seviyesinin Trkiye ortalamasnn altnda olduu ve gelir asndan lke geneline en yakn semenin MHP semeni olduu da tespit edilebiliyor.
Aylk hane gelirine gre yerel seim oyu

Trkiye
42 42 47 42 40 30 40 18 17 25 30 24 11 12 15 14 15 14 14 8 5 14 1 5 1 5 31 4 21 3 23 10 9 9 9 10 10
700 TL ve alt
701 - 1200 TL 1201 - 2000 TL 2001 - 3000 TL 3001 TL ve st %0
Ak Parti CHP
% 50
MHP BDP HDP Dier partiler Bamsz adaylar
% 100
Kararsz
Farkl gelir gruplarnda oy tercihleri net ekilde deiiyor. Gelirler dtke Ak Partinin oy oran artyor ve CHPnin oy oran dyor. BDPnin en yksek oyunu en alt iki gelir
Sayfa 20 / 78
grubundan ald grlyor. MHP oyuysa gelir seviyesine gre dier partiler kadar farketmese de en alt iki gelir grubunda oyu azalyor. 3.1.5. alma Durumu
Parti semenlerinin alma durumuna gre dalm

Trkiye Ak Partililer Partililer CHP'liler
38 36 37 46 37 32 4 15 15 14 19 12 36 40 35 40 29 24 14 10 11 7 8 5 11 41 41 3 6 1 2 3
MHP'liler
BDP'liler Kararsz/CY
%0
alanlar Emekliler Ev kadnlar
% 50
renciler siz alamaz halde
% 100
Trkiye genelinde yetikin nfusun yzde 38i alyor, yzde 35i (kadnlarn yzde 67si) ev kadn, yzde 15i emekli ve yzde 8i renci. Ak Parti semenlerinin bu profile olduka yakn olmalar ve ev kadn orannn biraz daha yksek olmas dikkat ekiyor. CHPliler arasnda emeklilerin ve rencilerin lke ortalamasnn stnde olmas ve ev kadnlarn altnda olmas, MHPlilerinse neredeyse yarsnn alanlardan olumas dikkat ekerken, BPDliler arasnda renci olanlarn ortalamadan daha fazla, emeklilerin daha az olmas da semen profilleri asndan dikkat eken bir dier bulgu. Aadaki grafikteki gibi, alma durumuna gre her bir grubun oy tercihlerindeki dalm incelediimizdeyse, Ak Parti ve ev kadnlar arasndaki yaknlk yine dikkat ekiyor. Ev kadnlarnn yzde 48i, yani lke genelindeki oranndan 6 puan fazlas, Ak Partiye oy vereceini sylyor. Devlet memurlar, zel sektr alanlar ve zellikle renciler arasnda Ak Parti oyunun lke genelinden daha dk olmas dikkat ekiyor. CHPnin oyu ise emekliler, devlet memurlar ve zel sektr alanlar arasnda ortalamadan daha yksekken, esnaflar ve ev kadnlar arasnda daha dk. MHP emekliler ve ev kadnlarndan daha az destek grrken, dier tm gruplarda ortalamasnn stnde oy alyor. BDPnin memur ve zel sektr alanlarndan neredeyse hi oy almazken, iiler, esnaflar, renciler ve i arayanlar arasnda daha fazla desek gryor.
Sayfa 21 / 78
alma durumuna gre yerel seim oyu

Trkiye
Devlet memuru zel sektr alan i Esnaf Emekli Ev kadn renci siz %0
Ak Parti CHP MHP BDP HDP 25 39 34 33 40 42 40 48 32 20 42 29 30 23 16 32 20 18 20 9 16 24 13 18 19 17 8 11 5 14 1 5 1 14 11 3 14 7 11 13 13 23 5 8 11 12 12 8
5 2 4 8 23 8 131
% 50
Dier partiler Bamsz adaylar Kararsz
% 100
3.1.6.
Trkiye Ak Partililer Partililer Ak CHP'liler MHP'liler BDP'liler Kararsz/CY
Etnik Kken
Parti semenlerinin etnik kkene gre dalm

80 81 88 92 3 85 88 7 13 13 21 4 11 4 3 22 5 3 10 21 5 4
%0
Trk
Krt
Zaza
% 50
Arap
Dier
% 100
Trkiye toplumunun demografik durumuyla ilgili dzenli olarak sorduumuz sorulardan biri, etnik kkenle ilgilidir. Hepimiz Trkiye Cumhuriyeti vatandayz, ama deiik etnik kkenlerden olabiliriz; Siz kendinizi, kimliinizi ne olarak biliyorsunuz veya hissediyorsunuz? eklinde sorduumuz soruya cevaben grtmz kiilerin yzde 80i Trk, yzde 13 Krt, yzde 2si Zaza, yzde 1i Arap ve yzde 4 bunlar dndaki etnik kkenlerden birinden olduunu belirtti.
Sayfa 22 / 78
BDP dndaki dier partilerin semenlerinin ok byk ounluu Trkiye ortalamasna paralel ekilde Trklerden oluuyor. Ak Partililerin yzde 13 Krt kkenliyken, bu oran CHPde ve MHPde yzde 3 orannda. BDPye oy verenlerin ise yzde 88i Krt ve yzde 10u Zaza.
Etnik kkene gre yerel seim oyu

Trkiye Trkler Krtler
42 24 14 5 1 4 10
42
26
16
11
42
32
%0
Ak Parti CHP MHP BDP HDP
% 50
% 100
Trklerin oy tercihleri, lke geneline olduka benzese de BDPye neredeyse hi oy vermiyor, CHPye ve MHPye biraz daha fazla oy veriyorlar. Krtlerin oy tercihleri ise olduka farkl: oylar Ak Parti ve BDP/HDP arasnda neredeyse eti oranda paylalyor. CHP Krtlerin ancak yzde 6snn oyunu alrken, MHP yzde 4nn oyunu alyor. 3.1.7. Din / Mezhep
Parti semenlerinin din/mezhebe gre dalm

Trkiye Ak Ak Partililer Partililer CHP'liler MHP'liler BDP'liler
78 98 95 97 93 99 18 6 1 1 4 2 31 21
Kararsz/CY
%0
Snni Mslman
% 50
Alevi Mslman Dier
% 100
Parti tercihi ve din/mezhep arasndaki iliki temel olarak CHP ve Aleviler arasndaki yaknl gsteriyor. CHP oyunun yzde 18ini, yani kabaca bete birini Alevilerden alyor ve Alevilerin yzde 69u CHPye oy verdiini belirtiyor. Snnilerin ise Ak Partiye lke ortalamasna gre 3 puan daha fazla, CHPye 4 puan daha az oy veriyor olmas da aadaki grafikte dikkat ekiyor.
Sayfa 23 / 78
Din / Mezhebe gre yerel seim oyu

Trkiye
42 24 14 5 14 10
Snni Mslman
45
20
14
5 14
11
Alevi Mslman %0
Ak Parti CHP
69
5 33
% 50
MHP BDP HDP Dier partiler Bamsz adaylar Kararsz
% 100
3.2. Hayat Tarz

3.2.1. Hayat Tarz Kmeleri
Parti semenlerinin hayat tarz kmelerine gre dalm

Trkiye Ak Ak Partililer Partililer CHP'liler MHP'liler BDP'liler Kararsz/CY
25 26 28 39 51 14 55 52 35 21 28 43 37 24 43 43 9 29
%0
Modern
% 50
Geleneksel muhafazakar Dindar muhafazakar
% 100
2008deki Biz Kimiz? Hayat Tarzlar aratrmasnda ortaya koyduumuz hayat tarz kmeleri aklayc niteliinden dolay, hayat tarz kmesini tek bir soruda tespit edebilme amacyla KONDA Barometresi aratrmalarmzda 2012 ylnn bandan beri grtmz kiilere Kendinizi, hayat tarz bakmndan aada sayacam gruptan hangisinde sayarsnz? eklinde bir soru yneltiyor ve modern, geleneksel muhafazakar ve dindar muhafazakar seeneklerini sunuyoruz. Bu kmeyi tartmal bulabilecek olanlar, farkl hayat tarz kmeleri bulunmas gerektiini savunanlar olabilir. Belirtmek isteriz ki bu soruya cevap vermekte, kendilerini ait
Sayfa 24 / 78
hissettikleri hayat tarz kmesini tanmlamakta grlen kiilerin ancak yzde 1 ila 3 zorlanmaktadr. Grlenlerin yzde 28i modern, yzde 43 geleneksel muhafazakar ve yzde 29u dindar muhafazakar hayat tarzna sahip olduunu belirtiyor. Ak Partililer arasnda dindar muhafazakarlar yzde 43, CHPliler arasnda modernler yzde 55, MHPliler arasnda geleneksel muhafazakarlar yzde 52 ve BDPliler arasnda dindar muhafazakarlar yzde 35 ile Trkiye ortalamasnn stnde birer orann oluturuyorlar. Ayrca kararszlarn yzde 51inin geleneksel muhafazakar olmas da dikkat ekiyor.
Hayat tarz kmesine gre yerel seim oyu

Trkiye
42 24 14 5 14 10
Modern
21
47
12
4 2 4
10
Geleneksel muhafazakar
42
20
16
4 14
12
Dindar muhafazakar %0
63
11
6 14
% 50
HDP Dier partiler Bamsz adaylar
% 100
Kararsz
Hayat tarz ve parti tercihleri arasndaki iliki olduka belirgin. Kendini modern olarak tanmlayanlarn neredeyse yars CHPye oy verirken, dindar muhafazakar olarak tanmlayanlarn neredeyse te ikisi Ak Partiye oy veriyor. Geleneksel muhafazakarlarn oy tercihleri Trkiye geneline olduka yakn.
Sayfa 25 / 78
3.2.2.
rtnme Durumu
Parti semenlerinin rtnme durumuna gre dalm

Trkiye Ak Partililer Partililer CHP'liler
16 59 30 12 33 70 51 44 30 63 24 7 11 6 50 8 12 2 15 18 15 10 12 9
MHP'liler
BDP'liler Kararsz/CY
%0
rtnmyor Barts
% 50
Trban araf Bekar erkek
% 100
Trkiye toplumunun demografik durumunu anlamak iin sorduumuz bir dier soru ise rtnme durumu ile ilgili. rtnme ekli konusunda topladmz veriler, tamamen grlen kiinin beyanna dayanyor. Ak Parti oyunun ancak yzde 16sini kendisi ve ei ban rtmeyenlerden alrken, CHP semenlerinin yzde 59u rtnmeyenlerden oluuyor. Genlerin ve erkeklerin daha arlkl olduunu daha nceki blmlerde gsterdiimiz MHP semeni arasnda bekar erkekler ortalamann zerinde. BDPnin de Ak Parti gibi rtnmeyen semeni nispeten dk.
rtnme durumuna gre yerel seim oyu

Trkiye rtnmyor Barts Trban %0
Ak Parti CHP MHP BDP HDP 22 53 68 42 47 11 12 6 24 14 14 5 1 4 21 2 7 1 5 12 1 1 5 11 12 11 8
% 50
% 100
Sayfa 26 / 78
rtnmeyenlerin yzde 47si oyunu CHPye, yzde 22si Ak Partiye veriyor. Dier bir deyile rtnmeyenler CHPye ortalamann iki kat orannda, Ak Partiye ise neredeyse yars orannda oy veriyorlar. Bartsyle rtnenler arasnda Ak Partiye oy verenler yzde 53 ile Trkiye ortalamasnn zerinde ve yzde 7 ile BDP oyunun en grnr olduu kme. Trbanla rtnenlerinse yzde 68i Ak Parti semeni ve bartller arasnda olduu gibi MHP ikinci srada yer alyor. Ak Parti oy oran trbanla rtnenler arasnda bir buuk katna karken, CHP drtte biri oranna dyor. 3.2.3. Dindarlk Seviyesi
Parti semenlerinin dindarlk seviyesine gre dalm

Trkiye 2 25 13 5 33 24 26 50 nansz nanl Dindar Sofu 61 64 42 55 69 45 12 15 8 100 60 13 18 7
Ak AkPartililer Partililer
CHP'liler MHP'liler BDP'liler Kararsz/CY 2
Halkn dindarlk seviyesini tespit etmek zere grlen kiilere Dindarlk asndan kendini aada okuyacaklarmdan hangisiyle tarif edersiniz? sorusunu sorup, aadaki tabloda yer alan seeneklerden birini semelerini istiyoruz. nansz, inanl, dindar ve sofu tanmlar ise bize ait. Toplumun yzde 25i kendini inanl, yzde 60 dindar ve yzde 13 sofu olarak tanmlyor. Parti semenlerinin dalm, Ak Partililerin Trkiye ortalamasna gre daha dindar olduunu, CHPliler arasnda dinle ilikisi daha zayf olanlarn oran olarak daha fazla olduunu gsteriyor.
Sayfa 27 / 78
Dindarlk seviyesine gre yerel seim oyu

Trkiye nansz nanl Dindar Sofu %0
9 22 48 58 42 68 40 18 12 18 12 13 24 14 5 1 4 2 5 5 11 11 11 11 7
5 14 5 1 4 6 13
Ak Parti
CHP
MHP
BDP
HDP
Dier partiler
% 50
Bamsz adaylar
Kararsz
% 100
Yukardaki tablo, halkn dinle ilikisi glendike, kendilerini daha dindar olarak tanmladka aralarnda Ak Partiye oy verenlerin hzla arttn ve CHPye oy verenlerin hzla azaldn net olarak gsteriyor. 3.2.4. Haber Seyredilen Televizyon Kanal
Aratrmalarmzda grtmz kiilere haberleri seyretmek iin hangi televizyon kanaln tercih ettiklerini dzenli olarak soruyoruz. Haber seyredilen televizyon kanal reyting belirlemekten daha ok, siyaseten hangi televizyon kanalna yakn hissettiklerini, benimsediklerini tespit etme amacn tayor.
Haber seyrettii TV kanal
ATV 17
Kanal D 15
TRT 11
Fox TV 9
Star 7
Halk TV 6
Show TV Kanal 7 5 4
2 1 2
Dier kanallar 10
Samanyolu
Habertrk
NTV
Ulusal
CNNTrk
Kanaltrk
Roj TV
Yerel kanallar
Sayfa 28 / 78
Yukardaki grafik, halkn yarsnn haber seyretmek iin ATV, Kanal D, TRT kanallarn veya Fox TVyi tercih ettiini gsteriyor. Dier yars ise kaynak olarak dier kanallar tercih ediyor. Haber iin en ok tercih edilen 12 kanaln izleyicilerinin parti tercihlerini aadaki grafikteki gibi incelediimizde ilk ve en arpc bulgu, baz kanallarn neredeyse sadece tek partinin semenleri tarafndan tercih edilmesi. rnein, haberler iin Halk TVyi ve Ulusal Kanal arlkl olarak CHPliler tercih ederken, Kanal 7yi, ATVyi ve TRTyi arlkl olarak Ak Partililer tercih ediyor.
Haber seyrettikleri TV kanalna gre yerel seim oyu

Trkiye ATV
42 66 31 42 81 79 31 28 45 43 30 64 3 60 32 10 13 2 27 15 22 29 15 17 12 21 13 17 11 5 5 2 9 4 31 21 24 7 18 23 8 8 14 9 5 1 4 4 2 4 22 4 3 12 4 9 11 11 8 4
Fox TV
Habertrk Halk TV Kanal 7 Kanal D NTV Samanyolu Show TV Star TRT Ulusal
3 5 1 11
6 1 4 22 10 2 21 5 22 1 121 20
6 9 9 9 2
%0
% 50
% 100
Kararsz
Sayfa 29 / 78
3.2.5.
Gazete Tercihi
Gazete tercihleri de televizyon kanal tercihi gibi, medya ve siyaset arasndaki ilikiye iaret ediyor. Gazete sahiplerinin gndemde olduu ve gazetelerin iktidara kar durularna gre deerlendirildii dnemde bu gazetelerin okurlarnn da siyasi tercihleri nem kazanyor. Grlen kiilerin en ok syledii, en ok okunan 6 gazetenin okurlarnn hangi partilere oy verdiklerine baktmzda Sabah ve Zaman okurlarnn yarsndan fazlasn Ak Parti semenlerinin oluturduunu grmekteyiz. Her drt Szc okuyucusundan birinin CHPye oy verdiini, Milliyet ve Posta okurlar arasnda MHPye oy verenlerin toplumun genelindeki orandan daha yksek olduunu grebiliyoruz. Gazete okumadn belirtenler arasnda ise Ak Partililer arlktadr.
Okunan gazeteye gre yerel seim oyu

Trkiye Hrriyet Milliyet Posta Sabah Szc Zaman
3 59 52 12 27 25 38 62 76 8 11 17 7 32 25 15 42 41 22 21 9 24 13 15 5 1 4 13 5 1 11 12 15 4 2 4 5 1 13 21 4 1 4 6 8 3 4 8 12
Okumuyor
%0
Ak Parti CHP MHP
% 50
BDP HDP Dier partiler Bamsz adaylar Kararsz
% 100
Sayfa 30 / 78
3.3. Durum Algs

3.3.1. Geriye dnk ekonomik durum deerlendirmesi Semenlerin oy verirken ceplerini dndkleri yani ekonomik gdyle oy verdikleri, ekonominin iyi olduu dnemlerde iktidar oylaryla dllendikleri sylenir. Son bir ylda ekonomik durumunuz ne ynde deiti? eklinde sorduumuz soruya cevaben, ekonomik durumu ok ktye gidenlerin yzde 13 Ak Partiye oy verdiini sylyor ve ekonomik durumla ilgili algya olumluya doru dndke, ok iyiye gitti cevabn verenler arasnda bu oran yzde 81e kadar kyor. Bu kadar arpc olan fark, olumlu ekonomik durumun iktidar partisine destei arttrdn net olarak gsteriyor.
Son bir ylda ekonomik durumunuz ne ynde deiti? / Yerel seim oyu
Trkiye ok iyiye gitti yiye gitti Deimedi Ktye gitti ok ktye gitti
Ak Parti 13 19 44 MHP BDP HDP Dier partiler 43 38 70 22 16 22 14 42 81 9 24 14 5 1 4 4 8 10
6 2 4 4 2 3 8 12 11 10
5 13 7 1 6 1 4 3 4
%0
CHP
% 50
Bamsz adaylar
Kararsz
% 100
Ancak her bir partinin semeninin gemi dnem ekonomik durum deerlendirmesine aadaki grafikteki gibi baktmzda, iktidar partisini destekleyen semenlerin hepsinin ekonomik durumdan memnun olmadn gryoruz. Ak Partililerin yzde 39u son bir ylda ekonomik durumunun iyiye veya ok iyiye gittiini sylerken, yzde 13 ktye veya ok ktye gittiini sylyor ve kalan Ak Parti semenleri deimediini belirtmi. Dier tm partilerin semenleri ve oyu konusunda kalanlar, yani iktidar partisini destekleyen semenler dndaki tm semenler, genele kyasla ekonomik durumundan ikayeti. Durumunun iyiye gittiini yzde 8 ila 17lik kesimler belirtirken, durumunun ktye gittiini belirtenler arlkta ve CHPliler arasnda yzde 50ye kadar km.
Sayfa 31 / 78
Son bir ylda ekonomik durumunuz ne ynde deiti?

Trkiye 4 12 8 7 4 4 28 32 38 52 42 48 46 26 47 42 12 11 16 46 36 8 1 1 1 21 2 3
Ak Ak Partililer Partililer 1
%0
ok ktye gitti Ktye gitti
% 50
Deimedi yiye gitti ok iyiye gitti
% 100
3.3.2.
Ekonomik Durum Beklentisi
Her ne kadar gemi ekonomik durum deerlendirmesinin iktidar deerlendirme konusunda daha iyi bir gsterge olduu sylense de gelecee ynelik ekonomik durum beklentisi de semenlerin oy tercihini etkileyen faktrleri anlamak asndan olduka aklaycdr. Ekonomik durumunun nmzdeki bir yl ierisinde dzeleceine, daha iyiye gideceine dair inan arttka, Ak Partiye oy verenler artmaktadr. Ak Partiye durumunun ok ktye gideceine inananlarn ancak yzde 10u oy verirken, ok iyiye gideceine inananlarn yzde 72si veriyor. Bunun tam tersi ekilde en ktmserlerin yzde 48i CHPye ve yzde 19u MHPye oy verirken, en iyimser beklentide olanlarn ancak yzde 12si CHPye ve yzde 9u MHPye oy veriyor.
Gelecek bir ylda ekonomik durumunuz ne ynde deiecek? / Yerel seim oyu
Trkiye
42 72 66 39 13 10 40 48 22 20 19 15 14 24 14 12 8 5 2 4 7 2 7 10 2 5 5 14 9 10 313
ok iyiye gidecek
yiye gidecek Deimeyecek Ktye gidecek ok ktye gidecek %0
3 2 7 13 11 6
% 50
% 100
Sayfa 32 / 78
Parti semenliine gre incelendiinde, gemi dnem ekonomik durum deerlendirmesiyle benzer bir tablo ortaya kyor. Ak Partililer arasnda ekonomik durumla ilgili beklentisi olumlu olanlar yzde 56 oranndayken, muhalefet partilerinin ve kararsz olan semenlerin arasnda bu oran yzde 20-22 dolaylarnda geziniyor. Gelecek bir ylda sizce ekonomik durumunuz ne ynde deiecek?
Trkiye 4 22 36 36 32 31
ok ktye gidecek Ktye gidecek
39 52 37 42 39
33
2 4 19 20 20 1 2 1
Ak Partililer 1 7
Ak Partililer
CHP'liler
8 5 8
MHP'liler BDP'liler
%0
% 50
Deimeyecek
% 100
3.3.3. lkeden Memnuniyet lkedeki gelimelerden kayg duyan kesim, are olarak zaman zaman bu lkeden gitmeyi dile getiriyor ve bu are endieli modern olarak adlandrabileceimiz kesim arasnda son aylarda daha sk dillendirilir oldu. Bu histe olanlarn toplumdaki bykln anlamak zere Baka lkeye gitme imkanmn olsa bile yine de Trkiyede yaamay seerdim cmlesini grtmz kiilere sorduumuzda, yzde 16s yanl veya kesinlikle yanl cevab vermek suretiyle aslnda baka lkede gitmek istediini belirtti. Dier bir deyile u anda Trkiyede yaayan her alt yetikinden biri imkan olsa baka lkeye gitmeyi dnyor. Bu oran Mart 2010de yzde 24, Nisan 2013te yzde 19du. Her on Ak Partiliden biri g etmeyi dnebilecekken, bu oran CHP, MHP ve BDP semenleri arasnda neredeyse drtte bir orannda.
Baka lkeye gitme imkanm olsa bile yine de Trkiye'de yaamay seerdim.
Trkiye Ak Partililer CHP'liler MHP'liler BDP'liler Kararsz/CY 7 4 10 11 13 9 7 6 9 5 13 10 10 9
Yanl
7 34 7 6 7
32
44 50 32 37 45 30 34 39 40
28
%0
Kesinlikle yanl
Ne doru ne yanl
% 50
Doru
Kesinlikle doru
% 100
Sayfa 33 / 78
3.4. Yolsuzluk ddialarn Deerlendirme

Yerel seim ncesinde en ok tartlan konulardan biri yolsuzluk iddialarnn semenin tercihini etkileyip etkilemeyecei oldu. Toplum geneli Babakann da dahil olduu yolsuzluk iddialaryla ilgili olarak herey komplo, herey uydurma (yzde 38) eklinde iktidar taraftar bir konumla, herey doru (yzde 40) eklindeki iktidar kart konuma eit oranda inanm grnyor. Bu verileri parti tercihine gre incelendiinde Ak Partililerin drtte nn hereyin komplo olduuna grnde olduu ortaya kyor., CHPlilerin yzde 80inin, BDPlilerin yzde 75inin ve MHPlilerin yzde 64nn ise tm iddialarn doru olduuna inand anlalyor. Burada iktidar ve muhalefet partilerin semenlerinin taban tabana zt grlere sahip olmalarnn yan sra, iktidar partisinde iddialarn doruluuna inanan ve muhalefet partilerinde iddialarn uydurma olduuna inanan yaklak drtte birlik kesimler olmas da olduka nemli bir bulgu. Bu tabloda kararszlarn ekimser, ortada kalan cevab daha yksek oranda vermi olmalarna ramen iddialarn doru olduuna inanmaya daha fazla kanaat getirmi olmalarn da not etmek gerekiyor. Babakann da dahil olduu yolsuzluk iddialaryla ilgili fikri
Trkiye Ak Ak Partililer Partililer CHP'liler MHP'liler BDP'liler Kararsz/CY
6 10 13 24 12 42 15 26 75 34 38 75 80 64 22 40 20 5
%0
Herey komplo, herey uydurma.
% 50
Var ama her zamanki kadar var. Herey doru.
% 100
Yolsuzluk iddialaryla ilgili insanlarn ald tutuma gre hangi partiye oy verdiklerini gsteren aadaki grafikte de iktidar ve muhalefet semenleri arasnda tutum fark iyice netleiyor. ddialar komplo olarak deerlendirenlerin yzde 83 Ak Partiye oy verirken, iddialar doru bulanlarn ancak yzde 5i yine de Ak Partiye oy vermi.
Sayfa 34 / 78
Babakann da dahil olduu yolsuzluk iddialaryla ilgili fikri / Yerel seim oyu
Trkiye Herey komplo, herey uydurma. Var ama her zamanki kadar var. Herey doru.
5 39 42 24 14 5 14 9
83
4 4 21 2 6
17
17
31 6 1
17
48
22
2 5
%0
% 50
% 100
Sayfa 35 / 78
3.5. Oy Tercih Sebebi

Semenlerin oy verdikleri partiye neden oy vermeye karar verdiklerini, temeldeki gdlerinin neler olabileceini anlamak zere aratrmalarmzda dnem dnem sorduumuz bir soruyu 30 Mart yerel seimleri ncesindeki aratrmamzda da sorduk: Yerel seimde oy vereceiniz parti veya aday tercihinizi sayacam sebeplerden hangisi etkiliyor, hangisi belirliyor? Sebep olarak sunduumuz 5 seenei, daha sorna aadaki tabloda grld gibi taraftar, ideolojik, liderci, partisiz ve son dakikac semen olarak adlandryoruz. Genel olarak oy tercihinizi sayacam sebeplerden hangisi etkiliyor, hangisi belirliyor? Taraftar semen - Ben/Biz hep o partiye oy veririz. deolojik semen Siyasi duruuma en yakn parti o. Liderci semen Liderine, bakanna gveniyorum, beeniyorum. Partisiz semen Bu partilerden hibirisi beni temsil etmiyor. Son dakikac semen Seim dneminde partilerin almalarna bakarak karar veriyorum. Trkiyedeki her drt semenden biri oyunu ideolojik sebeplerle, drtte biri partinin lideri iin, bete biri taraftarlk duygusuyla ve yine bete biri seim kampanyalar sonucunda veriyor.
Parti semenlerinin oy tercih sebebine gre dalm

Trkiye
Ak Ak Partililer Partililer CHP'liler MHP'liler BDP'liler Kararsz/CY
9 14 21 19 22 20 51 16 20 33 18 38 16 36 42 26 26 42 13 8 5 6 2 22 19 22 24 5 2 6
%0
Taraftar deolojik
% 50
Liderci Partisiz Son dakikac
% 100
Ak Parti semenleri arasnda liderine gvenenlerin arlkta olduu, CHP ve MHP semenleri arasnda ideolojik tercihin nispeten nemli yer tuttuu, BDPliler arasndaysa
Sayfa 36 / 78
taraftarlk veya ideolojik yaknlkla oy vermenin lider, kampanya gibi zelliklerin ok nne kt yukardaki grafikte grlebiliyor. Kararsz olan veya cevap vermeyen semenin yarsndan fazlas, genel zellikleriyle tutarl bir biimde kendilerini tesil eden parti bulunmadn veya son dakika seim almalarna gre bir deerlendirme yaptklarn belirtiyor. Bu semenlerin gerekten kararsz olduu yorumu yaplabilir.
3.6. Oy Verme ekli
Parti semenlerinin oy verme ekline gre dalm

Trkiye Ak Partililer Partililer CHP'liler MHP'liler BDP'liler Kararsz/CY
79 83 85 97 21 89 95 17 15 3 11 5
%0
% 50
Beni temsil ettiine inandm partiye oy vereceim. Beni temsil etmedii halde, taktik olarak baka partiye oy vereceim.
% 100
Bu yerel seimin kampanya dnemine rengini veren ve sosyal medyada ses getiren hareketlerden biri, muhalefet partilerinin baz semenleri arasnda seim blgesine gre daha fazla oy alabilecek muhalefet partisine oy vermeyi neren Basge kampanyasyd. Dier bir deyile, kampanya semenlerden ideolojik olarak desteklemeseler de taktik olarak oylarn baka bir partiye vermelerini talep ediyordu. Semenin ne kadarlk bir kesiminin taktik olarak farkl partiye verme davran olduunu tespit etmek amacyla Sanda gittiinizde oyunuzu u okuyacaklarmdan hangisine gre vereceksiniz? sorusunu sorduk. Semenlerin yzde 11i Beni temsil etmedii halde, taktik olarak baka partiye oy verececeini belirterek, oyunu ideolojik deil taktie gre vereceini syledi. Yzde 11lik orann 5 ila 6 milyon semene denk geldiini belirtmekte fayda bulunuyor. Taktik olarak baka partiye oy vermi olanlar arasnda CHPy oy vermi olanlarn yzde 37 ile arlkta olduu grlyor. Taktik oyu sadece muhalefet parti lehine deil, yzde 18 orannda iktidar partisi lehine de ilemi grnyor. Taktik oyu kullanacan syleyen
Sayfa 37 / 78
her 6 kiiden birinin yerel seim oyu sorulduunda yine de kararsz olduunu sylemesi de dikkat ekiyor.
Oy verme ekline gre yerel seim oyu

Trkiye
42 24 13 5 14 11
Beni temsil etmedii halde, taktik olarak baka partiye oy vereceim.
18
37
19
21 7 1
16
Beni temsil ettiine inandm partiye oy vereceim. %0

46
23
13
5 14 8
% 50
% 100
3.7. Bu seimde ilk defa oy kullananlar kimler?

Seimlerle ilgili merak edilen konulardan biri, bu seimde ilk defa oy kullanacak olan gen semenlerin oy tercihleri ve profilleri oldu. Seimlerden bir hafta nce yaptmz aratrmada grtmz kiilerin yzde 7si 2011de ya tutmad iin oy kullanmadn belirtti ve bu yerel seimde ilk defa kullandlar. lk defa oy kullanan ve 18-23 ya aralndaki bu yeni semenlerin yzde 45i niversite rencisi, yzde 15i alyor, yzde 10u lise alt eitim alm olan ev kadn. Trkiye genelindeki yetikin nfusun yzde 28i ve 18-28 ya grubunun yzde 40 kendini modern olarak tanmlarken, yeni semenler iinde bu oran yzde 50ye kyor. Dindar muhafazakar oran ise lke genelindeki yzde 28den yzde 16ya iniyor. Bu durum dindarlk seviyesinde de, rtnme eklinde de kendini gsteriyor. Dinle ilikilerini biraz daha zayf olarak tanmlayanlar daha fazlalar ve rtnmeyenler lke genelinin neredeyse iki kat (yzde 64).
Hayat Tarz Kmesi

Yeni semenler
Tm semenler
28 50 43 Geleneksel muhafazakar 34 29 Dindar muhafazakar 16
%0
Modern
% 50
% 100
Sayfa 38 / 78
Bu yeni semenler kmesinde en dikkat ekici demografik bulgulardan biri, Krt kkenli olanlarn oran olarak daha fazla olmas. lke genelindeki yetikin nfusun yzde 13 Krt, halbuki bu gruptakilerin yzde 21i Krt. Bunda Krtler arasndaki dourganlk orannn daha yksek olmasnn yansra, bu gen semenlerin Krt kimliklerini daha rahat syleyebilir olmalar da etkili denebilir.
Baka lkeye gitme imkanm olsa bile yine de Trkiye'de yaamay seerdim.
Yeni semenler 16 15 7 28 34
Tm semenler
32
44
%0
Kesinlikle yanl Yanl
% 50
Ne doru ne yanl Doru Kesinlikle doru
% 100
lk kez oy kullanan semenlerde umutsuzluk hali grlyor. Baka lkeye gitme imkanm olsa bile (varsa bile) yine de Trkiye'de yaamay seerdim cmlesine yzde 31i katlmyor. Bu oran tm semenler arasnda yzde 17. Ancak ekonomik durumla ilgili deerlendirmelerinde zel bir farkllk bulunmuyor. Siyasi durumla ilgili deerlendirmelerine rnek olarak kullanlabilecek olan yolsuzluk iddiasyla ilgili olarak grleri Trkiye genelindeki dalmdan pek farkl deil. Babakann da dahil olduu yolsuzluk iddialaryla ilgili fikri
Yeni semenler
35 23 42
Tm semenler
38
22
40
%0
Herey komplo, herey uydurma.
% 50
Var ama her zamanki kadar var.
% 100
Herey doru.
Bylesi bir demografik profile sahip olan yeni semen kitlesinin, siyasi parti tercihleri de profillerine paralel olarak Trkiye genelindeki semenden biraz farkl. KONDAnn aratrmalarnda srekli olarak tespit ettiimiz durum burada da geerli: MHP ve BDP bu semen grubunda lke genelinde olduundan daha gl MHP yeni semenin yzde 22sinin oyunu alrken, BDP yzde 15inin oyunu alyor. CHPnin oyu 4 puan dyor, ancak Ak Partiye oy verenlerde 8 puanlk d szkonusu. MHP ve BDPye oy verenler, yani dier bir deyile milliyeti bir siyasete yakn duranlar bu semen grubunun te birini oluturuyor.
Sayfa 39 / 78
Yerel seimdeki oy tercihleri

Yeni semenler
38 23 22 15 2
Tm semenler
46
27
15
%0
% 50
% 100
zetle, ilk defa oy kullanan semenlerin karakterinin lke genelindeki semenden farkl olduunu sylemek mmkn ancak bu bulgulara dayanarak, bu ya grubunun siyasi tercihlerinin ileride deimeyecei ya da yeni ve farkl bir semen profilinin gelmekte olduuna dair bir iaret olduu tr yorumlar yapmak mmkn grlmemektedir.
3.8. Oy Kullanmayanlar
Trkiyede seimlere katlm oranlarnn olduka yksek olduu sylenebilir. 2009 yerel seiminde lke genelinde yzde 83 olan katln oran, 2011de yzde 87ye ktktan sonra bu yerel seimler daha da artarak yzde 89a ulat. lkede gnlk hayatn bu denli siyasilemesine ramen, seimlerde oy kullanmamay tercih eden bir kesim de daima mevcut. KONDA Barometresi aratrmalarnda Bugn seim olsa kime oy verirsiniz? sorusuna, grtmz kiilerin yzde 3 ila 8 arasnda deien bir oran parti tercihi belirtmeyerek oy kullanmayacam cevabn veriyor. Bu cevab verenler, karakteri semen geneline benzeyen kararsz semenlerin aksine, genel semenden farkl bir profile sahipler.2 Demografik zelliklere bakldnda, ncelikle genlerin, daha eitimli olanlarn, modernlerin ve ekonomik durumunun daha ikayeti olan ve kriz beklentisinde olanlarn daha fazla oy kullanmama eiliminde olduu grlebiliyor. Ayrca siyasetle ilgili tercihleri de olduka aklayc. ncelikle, oy tercihini belirleyen sebep iin beni temsil eden parti yok diyen ve partisiz olarak nitelendirdiimiz semenlerin te biri (yzde 29) oy kullanmay zaten dnmeyenlerden oluuyor. Oy kullanmayanlar kmesinin de te ikisi (yzde 59) partisiz semen olduunu belirtiyor. Trkiye genelinde oy kullanmayacan belirtenlerin oran yzde 4ken, sorunlar hangi partinin zebilecei sorusuna cevaben hibiri zemez, yeni parti lazm diyenlerin
2
22-23 Mart tarihlerinde yaplan aratrmada oy kullanmayacan syleyen kiilerin saysnn yetersiz olmasndan dolay, oy kullanmayanlarn profili Ocak, ubat ve Mart 2014te yaplan Barometre aratrmasnn bulgular incelenerek oluturulmutur.
Sayfa 40 / 78
yzde 11i ve bu sorunlar srer gider diyenlerin yzde 8i, olas bir seimi hangi partinin kazanacn dndkleri sorulduundaysa hibiri kazanamaz, koalisyon olur diyenlerin yzde 10u oy kullanmay dnmeyenlerden oluuyor. Bu bulgulara dayanarak, oy kullanmayanlarn herhangi bir partiye veya seime tepki olarak deil, genel olarak siyasete uzak olduklar veya siyasetten umutsuz olduklar iin oy kullanmadklar yorumu yaplabilir. Nitekim, 2009 ve 2011 seimlerindeki tercihler sorulduunda, o seimlerde oy kullanmayanlarn nemli bir ksmnn olas bir seimde de oy kullanmamay planladklar anlalyor. 2009da oy kullanmayanlarn yzde 28i ve 2011de oy kullanmayanlarn yzde 20si olas bir seimde yine oy kullanmay dnmyor.
Sayfa 41 / 78
Demografik kmelerde oy kullanmayanlarn oran

Trkiye Ya 1828 ya 2943 ya 44 ya st Eitim durumu Lise alt Lise niversite alma durumu st dzey alan i, esnaf, ifti Emekli Evkadn renci siz rtnme durumu rtmyor Barts Trban nanl Dindar Sofu Kr Kent Metropol Modern Geleneksel muhafazakr Dindar muhafazakr Evet, kenara para koyabildim. Eh, kt kanaat geinebildim. Aslnda pek geinemedim. Hayr, borca girdim. bekleyenler beklemeyenler bekleyenler beklemeyenler
4 6 4 3 3 5 7 6 4 3 4 8 4 7 3 3 6 3 3 2 5 5 6 4 2 3 4 5 8 6 3 5 3
Kendi hayatnda Trkiye'de kriz kriz
Geinebilme
Hayat tarz kmesi Yerleim kodu
Dindarlk
10
Sayfa 42 / 78
Siyasi tercihlere gre oy kullanmayanlarn oran

Trkiye
4 1 1 1 28 5 11 8 10 13 28 9 8 20 30
Taraftar semen deolojik semen Liderci semen Partisiz semen Son dakikac semen
"Sorunlar hibir parti zemez, yeni parti lazm" diyenler "Bu sorunlar hep srer, gider" diyenler "Seim olursa, kimse kazanamaz, koalisyon olur" diyenler
2009 yerel seiminde ya tutmayanlar 2009 yerel seiminde oy kullanmayanlar 2009 yerel seiminde bo oy kullananlar
2011 yerel seiminde ya tutmayanlar 2011 yerel seiminde oy kullanmayanlar 2011 yerel seiminde bo oy kullananlar
10
20
30
Sayfa 43 / 78
Sayfa 44 / 78
4. NEDEN OY VERYORLAR?
22-23 Marttaki anketimizde her denee Sizce Ak Partiye oy verenler neden, ne gerekeyle Ak Partiye oy veriyor?, Sizce CHPye oy verenler neden, ne gerekeyle CHPye oy veriyor? ve Sizce MHPye oy verenler neden, ne gerekeyle MHPye oy veriyor? diye ak ulu sorular ynelttik. Bu ak ulu sorulara aldmz yantlar tm semenler balamnda anlaml balklar altnda grupladk. Bu yntemle herhangi bir parti semeninin kendi partisine oy verme motivasyonunu elde etmeyi amaladmz gibi, oy vermedii partilerin semenlerinin oy verme sebebine ilikin tahayyllerine de ulamaya altk. Bylece, parti liderleri tarafndan retilen siyaset dilini deil, semenlerin birbirlerini nasl algladklarna dair bulgular edindik. Aadaki yorum ve deerlendirmeleri incelemeden nce hibir siyasi partinin semenlerinin monolitik/homojen bir yapda olmadn fakat bulgularn genel eilimleri iaret ettiini de nemle belirtmek isteriz.
Sayfa 45 / 78
4.1. Ak Parti Semeni Algs

Tm semen gruplar ierisinde Ak Parti semenleri, haklarnda en ok fikir sahibi olunan grubu oluturmaktadr. Bir baka deyile, her semen kendi partisine oy veren semenler dnda en yksek yargya Ak Parti semenleri hakknda sahiptir. Oy kullanmaz 17 2 3 6 11 13 2 11 10 3 22
Kararsz
Ak Parti
Dier Partiler
MHP
Yzde (%) Hizmetlerinden/almalarndan dolay stikrarl/gvenilir/doru ynetim Siyasi grne yakn olduu iin Liderine gvendikleri iin yardmlarla kandrldklar/menfaat saladklar iin Cahil/Bilinsiz olduklar iin Ak Parti dini kulland iin Dini inanlara saygl olduu iin Baka alternatif olmad iin Dier Cevap yok Toplam 7 3 1 4 5 19 8 14 41 25 7 12 4 1 7 5 20 22 15 1 15 1 12 8 13 14 14 1 8 3 10 7 23 5 3 2 7 1 30 4 22 4 11 15 15 15 7 16 6 10 12 15 7 4 6 15 7 9 24 1 14 7 5 3 1 9 3 3 29 24 11 9 9 9 8 6 5 2 3 15 100
100 100 100 100 100 100 100 100
Ak Parti semenlerine gre Ak Partiye oy verme gerekeleri, balca Ak Partinin hizmetleri ve salad ekonomik istikrardr. Lidere olan gven bu iki gerekeden sonra gelmekle birlikte dier parti semenlerinin liderlerine yapt vurgudan daha yksektir.
HDP
BDP
CHP
Ak Parti'ye neden oy veriyorlar?
Sayfa 46 / 78
Trkiye
Siyasi gre yaknlk ve dini inanlara saygl olmas da Ak Parti semenlerine gre Ak Partiye oy verme motivasyonuna dair dier kayda deer tanmlardr. CHP semenlerinin nemli bir ksm Ak Partiye oy veren semenlerin oy verme sebebini cehaletlerine ve yardmlarla kandrlm olmalarna balamaktadr. CHP semenlerinin yksek oranda verdii bir dier yant ise Ak Partinin dini kullanmas ve din smrs yapyor oluudur. CHP semenlerinin bu algs, Ak Parti semenlerinin neden Ak Partiden vazgemediklerine dair sorulara da cevap nitelii tamaktadr. Ayrca kutuplamann semen temelindeki boyutunu da gstermektedir. CHP semenleri iinde yzde 7lik bir grup, Ak Partiye oy verilmesinin sebebi olarak siyasi yaknl, yzde 5lik bir ksm liderlerine olan gveni, yzde 4lk bir grup da Ak Partinin yapt hizmetleri grmektedir. MHP semenleri Ak Partiye oy verme gerekesi olarak Ak Parti semenleri ile CHP semenleri ortasnda bir profil izmektedir. MHP semenlerine gre Ak Partinin verdii hizmetler, Ak Partinin dini kullanmas, Ak Parti semeninin cahil olmas ve siyasi gre duyulan yaknlk Ak Partiye oy verilmesinin temel sebebidir.
Sayfa 47 / 78
4.2. CHP Semeni Algs
Kararsz
Ak Parti
Yzde (%) Siyasi grne yakn olduu iin Atatrk/Kemalist olduu iin ada/Aydn/Laik/Cumhuriyeti olduu iin Doru/drst/gvenilir parti olduu iin Ak Parti kart olduklar iin Alkanlk/Gelenek Kalplam dnceler Baka alternatif olmad iin Dini deerlere kar olduklar iin Liderine gvendikleri iin Dier Cevap yok Toplam 3 1 6 42 7 7 8 28 8 49 29 7 2 10 18 21 20 4 4 3 5 1 2 7 4 4 41 6 26 5 46 7 5 24 17 7 2 9 4 1 7 11 22 9 1 11 19 4 17 21 10 1 6 6 4 1 1 2 5 32 7 33 23 8 3 4 4 5 1 1 14 11 11 3 10 8 2 3 22 11 7 5 5 5 1 1 1
100 100 100 100 100 100 100 100 100 CHP semenlerine gre CHPye oy vermelerin temel sebepleri, ada ve aydn olmalar, CHPnin doru ve drst bir parti olmas ve Atatrk/Kemalist olmalardr. CHP semenlerinin yzde 7si CHPye Ak Parti kartl sebebiyle oy verildiini dnmektedir.
Sayfa 48 / 78
Trkiye
CHP'ye neden oy veriyorlar?
Oy kullanmaz
Dier Partiler
MHP
HDP
BDP
CHP
Bir oy verme motivasyonu olarak partinin liderine duyulan gven, dier partilerden daha dk oranda sylenmitir. Fakat baka alternatif olmad iin CHPye oy verildii dncesi dier partilere kyasla daha yksektir. Ak Parti semenlerinin neredeyse yars CHPye neden oy verildii konusunda fikir belirtmemitir. Ak Parti semenlerin yzde 29u CHPye oy verilmesinin sebebi olarak siyasi gre yaknl grmektedir. Bunun dnda CHPli semenlerin Atatrk/Kemalist olmalar CHPye oy vermelerinin bir dier nemli sebebidir. Dolaysyla Ak Parti semenleri iin CHPye oy verilmesinin sebebi siyasi ve ideolojiktir. Negatif anlamda ise Ak Parti semenlerinin yzde 3 CHP semenlerinin dini deerlere kar olduu iin oy verdiini dnmekteyken, yzde 3 de kalplam dnceler sebebiyle oy verdii kansndadr.
Sayfa 49 / 78
4.3. MHP Semeni Algs

Oy kullanmaz Dier Partiler
Kararsz
Ak Parti
MHP'ye neden oy veriyorlar?
Yzde (%) Milliyetilik/lkc olduu iin Siyasi grne yakn olduu iin Alkanlk/Gelenek Doru/drst/gvenilir parti olduu iin Liderine gvendikleri iin Baka alternatif olmad iin Ak Parti kart olduklar iin Cahil/bilinsiz olduklar iin Dier Cevap yok Toplam 1 1 6 45 3 34 6 7 3 51 44 1 2 23 18 6 40 16 4 13 3 3 2 4 6 26 1 1 1 5 51 3 35 100 5 39 100 3 4 45 20 34 8 3 41 4 4 1 47 19 21 15 3 2 1 41 2 13 2 2 31 17 4 2 1 1 1
100 100 100 100 100 100 100
MHP semeni, neredeyse tm semenler tarafndan arlkl olarak milliyeti/lkc olarak grlmektedir. Bu durum, parti kimlii oluturulmas asndan nemli olmakla birlikte kitle partisi olma konusunda MHPye zorluk oluturmaktadr. Liderine gven ve MHPnin doru ve gvenilir bir parti olduu algs MHP semenlerine gre MHPye oy verilmesinin dier kayda deer sebepleridir. Bunun yannda alternatifsizlikten MHPye oy verdiini syleyen semenler de yzde 3lk bir ksm oluturmaktadr.
Sayfa 50 / 78
Trkiye
MHP
HDP
BDP
CHP
5. SANDIK SONULARI
NEML NOT: Bu blmde 30 Mart 2014 yerel seimlerine ilikin analizler, seimden sonra haber ajanslarndan paylalan veriler temel alnarak hazrlanmtr. Dolaysyla baz rakamlar, kesin sonulardan ksrat mertebesinde farkl olabilir. Ancak, genel eilimleri mercek altna alan KONDA analizleri asndan nemli bir fark retmemektedir. 30 Mart 2014 tarihinde gerekleen yerel seimler sadece semen vatandalar iin deil, ii siyaset olanlar iin bile kark bir sreti. 6 Aralk 2012 tarihinde Resmi Gazetede yaymlanan Bykehir kanununda deiiklik yapan son kanun ilk defa bu seimde geerli olan yeni uygulamalar ieriyordu. Bykehirlerin says ve kapsadklar semen kitlesi lkenin yzde 77si haline geldi. Bykehir olan ve olmayan yerlerde verilen tek ortak oy, ile belediye bakanl seimi iin sandklara atld. Aadaki ilk tabloda farkl yerleim tiplerindeki oylarn dalm gzkmektedir. Seim Tipi
30 BYKEHRN LE BELEDYE BAKANLII
Birim
30 BYKEHR BB + 51 L GM
30 BYKEHR MECLS + 51 L GM
30 BYKEHR BAKANLII
Partiler
Semen Kullanlan oy
52,7 46,9
52,7 46,8 44,9 19,5 11,5 7,9 3,0 3,1
40,7 36,3 34,9 15,9 10,8 4,8 1,9 1,5
12,0 10,6 10,2 4,7 1,7 2,1 0,9 0,9
40,7 36,3 34,9 15,0 9,9 5,8 2,1 2,1
Ak Parti CHP MHP BDP DER
Milyon semen
Geerli oy
45,1 20,5 12,5 6,9 2,7 2,4
Sayfa 51 / 78
51 LN LE BELEDYE BAKANLII
51 GM
7,4 6,5 6,2 2,7 1,0 1,5 0,5 0,5
Seimler sonucunda medyada Trkiye Geneli olarak tarif edilen oy oranlar ise ilk stunda gsterilen bykehir belediye bakanl oranlarnn ve dier illerdeki il genel meclisi oranlarnn toplamn ifade etmektedir. Yerel seimler milletvekili seimleri gibi deil. Yerel unsurlarn szkonusu olduu mikro dzeyde dinamikler devreye giriyor ve en azndan blgesel olarak beklenmedik sonular ortaya kabiliyor. 2014 seimlerine kadar yaplm olan belediye seimlerinde lke genelindeki gsterge olarak hep il genel meclisi oyu kullanlmt. Ancak, yeni kanunla, il genel meclisi, bykehirlerde kullanlan bir oy olmaktan kt. Dolaysyla, ilk defa bu seimde, lke genelinde gsterge olarak 30 bykehirdeki bakanlk oylar ve dier 51 ildeki il genel meclisi oyu toplandnda ortaya kan oran kullanlmtr. Aadaki tabloda da yer ald gibi farkl oy pusulalarnn lke genelindeki sonular birbirinden farkl olabiliyor. rnein, bykehirler dnda kalan ve semenlerin yzde 70inin yaad 51 il genelindeki il genel meclisi toplamnda CHPnin oyunun farkl ekilde dk olduunu tespit edebiliyoruz. Seim Tipi
30 BYKEHRN LE BELEDYE BAKANLII
Birim
30 BYKEHR BB + 51 L GM
30 BYKEHR MECLS + 51 L GM
30 BYKEHR BAKANLII
Partiler
Ak Parti CHP MHP BDP DER Toplam
45,5 27,8
43,4 25,6 17,6 6,6 6,9 100,0
45,5 31,0 13,7 5,4 4,4 100,0
45,5 16,8 20,7 8,3 8,8 100,0
43,0 28,4 16,6 6,0 6,0 100,0
Yzde (%)
15,3 6,1 5,4 100,0
Sayfa 52 / 78
51 LN LE BELEDYE BAKANLII
51 GM
43,9 16,4 23,7 7,9 8,1 100,0
Ak Parti 2002 ylnn Kasm aynda gerekleen milletvekili seimleri ile iktidara geldi ve o gnden bu yana lkede gerekleen tm seimlerde byk farkla birinci parti olarak karmza kyor. Aadaki grafik, 2002 seimleri de dahil olmak zere 12 yldr gerekleen seimlerde partilerin ald oy oranlarn gstermektedir.
Seim sonular: 12 ylda 6 sandk

60 50
42 50 47 39 35 32 46
40 30 20
26 20 21 23 18
28 24 16 13 6 2009 2011 2014 2002 5 5 6 7 6 2002 2004 2007 2009 5
16 14 13 11
15
2002 MV 2004 YEREL 2007 MV 2009 YEREL 2011 MV 2014 YEREL
10 0
2002 MV 2004 YEREL 2007 MV 2009 YEREL 2011 MV 2014 YEREL
Ak Parti
CHP
MHP
DTP/BDP
Dier P
Siyasi rekabetsizlik; kk partiler daha da ufald Aradaki seimlerde gerekleen ini ve klar ayr tutarsak Ak Parti seimlere ilk defa girdii gnden bu yana oylarn 11 puan arttrm gzkmektedir. Bu artn tam simetrik hareketi ise ilk drt parti dnda kalan siyasi hareketlerin ald oylarn tmn birden gsteren dier partilerin oy oranlarnda dikkat ekmektedir. KONDA raporlarnda srekli belirttiimiz bir analizi bu grafie bakarak bir kez daha yinelemekte fayda var; 12 sene erevesinde Ak Parti oyunu arttrrken, dier partilerin oyu srekli ve dramatik bir ekilde azald. Bu 12 senelik sre erevesinde kk ve ounluu sa politika sahibi partiler, oylarn iktidar partisi iinde kaybetmilerdir. Zaman iinde aama aama gerekleen bu eilim alternatif siyasal eilimlerin temsiliyetinin azalmasna ve neticede siyasi rekabetin yok olma noktasna gelmesine sebebiyet vermitir. CHPde istikrarl art CHP yukarda bahsettiimiz siyasi rekabetsizlik ortamnda ikinci srada, ancak hl gerilerde yer almaktadr. Ana muhalefet partisi 12 yldr en yksek oyunu 30 Mart yerel seimlerinde alm gzkyor. 2002den beri oyunu kademe kademe ykselten CHP yzde 30 snrn henz hibir seimde aabilmi deil. CHPnin oy seyrini MHPnin oranlaryla karlatrdmzdaysa farkl bir durumla karlayoruz;
Sayfa 53 / 78
CHPnin ve MHPnin oy art genel olarak baktmzda ilk partinin arasndaki alveriten deil, yukarda bahsettiimiz eriyen ufak partilerin oylarndan kaynaklandn dnebiliriz. Aadaki grafik ise partilerin son 2014 yerel seimlerinde aldklar oy oranlar ile dier seimler arasndaki oy farkn gstermektedir. rnein, bu grafie gre Ak Partinin 30 Martta ald oy oran 2002de aldna gre 11 puan daha fazla, ancak 2011deki milletvekili seimlerine gre ise 4,4 puan azdr. Yukarda bahsettiimiz ufak partiler meselesini bu grafik de gstermektedir. Parlamentodaki 4 parti dndaki dier partilerin toplam oran son 12 senede yzde 26ya denk gelecek kadar azalmtr. Dier bir deyile, semenlerin drtte biri oy verdii partiyi 4 byk partiden biriyle deitirmitir.
30 20
30 Mart'ta alnan oy yzdesinin nceki seimlere gre fark

Ak Parti
11 9,6 3,8 0,5 4,8 0,9 -1,1 -7,7 -11,1 6,9 1 0,9
CHP
MHP
BDP/HDP
Dier
10 0 -10 -20 -30
8,3
6,9
6,7
4,7 0,5 -0,8
1,8 2,3
0,8
-0,5 -4,4
-19,1 -26,6 2002'ye gre fark 2004'e gre fark 2007'ye gre fark 2009'a gre fark 2011'e gre fark
CHPye baktmzda ise her seimle farkn pozitif tarafta kaldn, dier bir deyile oyunu her seimde arttrdn tespit edebiliyoruz. Krt siyaseti oyunun ise son 12 senedir her seimde ayn seviyelerde kalm olduunu BDPnin oy fark oranlarna bakarak grebiliyoruz. 2002de DEHAPn ald oy la 2014de BDP ve HDP oylarnn arasnda yzde 1lik bile fark bulunmamaktadr. Dier istikrarl art ise MHPde gze arpyor. MHPnin oylar 12 senede yzde 7 orannda artm ve herhangi byk bir d de yaamamtr. Yukarda szn ettiimiz kk partilerin oylarnn zaman iinde dramatik ekilde azalmas meselesi aadaki grafikte daha net bir ekilde gzkmektedir.
Sayfa 54 / 78
Bu grafik 2002 ylndan beri gerekleen 6 seimin sonularn ve KONDA Barometresinin lmlerini bir arada gstermektedir.
12 yllk siyasi seyir

60 50 40 30 20 10 0
Ak Parti
CHP
MHP
BDP (DTP)
Dier partiler
Grafikte grlen kaln ve kesik izgiler partilerin oy oranlarnn ortalama eilim izgisini gstermektedir. Ak Parti ve kk partilerin 12 senelik ortalama izgisine gz attmzda aradaki simetrik etkiyi grmek mmkn. CHP, MHP ve BDPnin dz bir ekilde ilerleyen ortalama eilim izgileriyle beraber deerlendirdiimizde 12 senede dier partilerin oylarnn daha ziyade iktidar partisine kaydn iddia etmek mmkn. Ak Partinin ortalama eilim izgisinin son bir senedeki aaya doru inii de dikkat ekilmesi gereken bir durum. Ortalama izgiyi o partinin gelecek oylarna ilikin tahmin yapmak iinde ele alabiliriz. Dolaysyla, Ak Partide grlen bu aa eimin devam etme olasl zerine de dnmek gerekiyor. CHPye baktmzda ise arada bir klara ramen zellikle son bir ylda dz bir izgi halinde hafif ykselme olduunu tespit edebiliyoruz. MHPnin de etkisi az ama istikrarl bir art olduu not etmek gerekiyor.
Sayfa 55 / 78
5.1. Seimlere Katlm Oranlar

Seimlere katlm konusu farkl ekillerde yorumlanabiliyor. Dnya ortalamasnda st seviyelerde bulunan Trkiye semeninin katlm 30 Martta imdiye kadarki en st noktasna ulatn belirtebiliriz. Aadaki grafikte grlen ykseli elbetteki nfus artyla doru orantl. Ancak, genel semen says iindeki geerli oy oranna baktmzda da semenlerin daha yksek oranda sanda gittiini grebiliyoruz.
Seimlere katlm oranlar

2002 Milletvekili Se. 2004 l Genel Meclisi Se. 2007 Milletvekili Se.
31,5 milyon
(% 76,4)
8,7 milyon
32,3 milyon
(% 74,1)
10,3 milyon
34,7 milyon
(% 81,6)
6,8 milyon
2009 l Genel Meclisi Se.

2011 Milletvekili Se.
39,9 milyon
(% 83,2)
7,2 milyon
42,9 milyon
(% 87,0)
6,4 milyon
2014 GM + BB Se.
45,1 milyon
(% 89,4)
5,8 milyon
Geerli oy
Geersiz oy
Kullanlmayan
Son seimde gerekleen katlm oranlarna baktmzda da farkl bir durum gze arpmamaktadr. Semenin sanda olan ilgisi blgelerden bamsz, son derece yaygn bir ekilde artm grlmektedir.
Sayfa 56 / 78
Blgelere Gre Katlm Oranlar (2009-2011-2014)

Trkiye
2009; % 83,2 2011; % 87,3 2014; % 89,4
stanbul Bat Marmara Ege Dou Marmara Bat Anadolu Akdeniz Orta Anadolu Bat Karadeniz Dou Karadeniz Kuzeydou Anadolu Ortadou Anadolu Gneydou Anadolu
%0 % 50
% 78,9 % 86,3 % 90,4 % 87,7 % 90,0 % 90,6 % 86,8 % 89,6 % 90,2 % 85,4 % 89,3 % 92,2 % 84,6 % 88,7 % 91,3 % 82,4 % 87,0 % 89,6 % 85,4 % 87,1 % 87,9 % 84,5 % 87,9 % 87,5 % 81,8 % 84,5 % 86,0 % 83,0 % 82,2 % 81,5 % 78,7 % 83,7 % 86,1 % 80,9 % 85,4 % 87,6 % 100
Sayfa 57 / 78
5.2. Bykehirler ve ller

Bu seimlerde ilk kez geerli olan bykehir kanunundaki deiiklikler neticesinde bykehir says 30a ykseldi. Geriye kalan 51 ilse bykehir ynetimi olmayan, normal il statsndeki ynetim birimleri olarak kald. Neticede nfusu 500 binin stnde olup da bykehir olmayan il kalmam oldu. Neticede adet olarak ounluk normal il olarak gzkse de, 30 bykehirde yaayanlarn semenin yzde 77sini oluturduunu belirtmekte de fayda var. Aadaki grafikte farkl nfus younluklarndaki yerleim birimlerinin nasl daldn grebiliyoruz. zellikle, stanbul ve Ankarann semen says toplamnn 51 ilden daha fazla olmas nfus dalmnn dengesizliini gsterir nitelikte. Bu tabloya da baknca grebiliyoruz ki, nfusun yars 10 bykehirde toplanm durumdadr.
% 23
% 27
% 24
% 26
Sayfa 58 / 78
Yukardaki grafii semen dalmnn bir altyaps olarak kabul edersek, bu blnmeler kapsamnda partilerin oy dalmn yerletirdiimizde nemli ipular grebiliyoruz. Aada, farkl nfus younluklarnn olduu 4 kmede Ak Partinin oylarnn eit daldn grlebiliyor. Nfus younluklarnn az ya da ok olduu illerde Ak Partinin seilme oran farkllk gstermemektedir.
Ak Parti oy oranlar
100 90 80 70 60 50 40 30 20 10 0 45,5 44,0 44,2 39,8
Sayfa 59 / 78
Yukardaki dalma CHP iin gz attmzda ciddi bir farkllama dikkatimizi ekiyor. CHP, net bir ekilde nfus younluu yksek olan illerde ok daha fazla oy almaktadr. Bykehir olmayan 51 ilin toplamnn sadece yzde 16snn oyunu alrken, iki bykehirde bu oran yzde 35e kmaktadr.
CHP oy oranlar
100 90 80 70 60 50 40 30 29,4 20 10 0 16,8 20,1 35,3
Sayfa 60 / 78
MHPye baktmzdaysa stanbul ve Ankarada oylarn sadece yzde 10unu alabilmiken 51 kk ilde yzde 20nin zerine ktn gryoruz. Ancak, MHP oylarnn dengesiz daldn sylemek son derece zor. Zira, oransz bir ekilde bym olan iki metropol dnda MHPnin hayli yaygn olduu gzkyor. Dier yandan, bu grafie bakarak, byk metropollerde oy kazanmann lke geneline gre farkl bir politika olduunu iddia edebiliriz. Ak Parti ve CHP bu politikada daha baarlyken, MHP geri kalm grnmektedir.
MHP oy oranlar
100 90 80 70 60 50 40 30 20 10 0 20,7 20,0 20,2 10,1
Sayfa 61 / 78
BDPnin ise dalmnn dk nfuslu illerde younlayor olmasn farkl bir ekilde izah etmek gerekiyor. Bu tablonun sebebini, BDPnin varln gsterdii dou blgelerinin nfusun bir milyonun altnda olan illerden olumasna balayabiliriz.
BDP/HDP oy oranlar
100 90 80 70 60 50 40 30 20 10 0 8,3 9,7 4,3 4,0
Aadaki grafik ise tm partilerin oy oranlarn semen dalm zerinde gstermektedir. Yukarda farkl ekillerde izah ettiimiz, kk partiler konusu kendini bu grafikte farkl bir ekilde gsteriyor. Grld gibi parlemento dnda kalan partiler bu yerel seimde kendilerini dk nfuslu blgelerde daha fazla gstermiler.
Sayfa 62 / 78
Tm Partilerin Oy Oranlar
% 100 8,8 % 90 % 80 % 70 % 60 % 50 % 40 % 30 % 20 % 10 %0 45,5 16,8 20,7 8,3
6,2 9,7
6,3 4,3 20,2
6,4 4,0 10,1
20,0 35,3 20,1 29,4 Dier BDP/HDP MHP CHP Ak Parti 44,0 44,2
39,8
Bu dalma zellikle, Ak Parti ile dier partiler arasndaki rekabet hakknda fikir edinebilmek veya tahmin yrtebilmek iin dikkatli bakmak gerekiyor. Her bir parti, farkl nfus tipolojilerinde farkl performans sergilerken, iktidar partisi gerek anlamda yaygn bir taban oluturmu gzkyor. Partilerin lke corafyasnda nasl yayldn ve 2011 seimine gre nelerin deitiini ise aadaki grafik ve haritalarda daha net anlayabileceiz.
Sayfa 63 / 78
5.3. Blgelere Gre Oy Dalmlar

Yukarda partilerin oylarnn nfus younluklarna gre ne ekilde daldn grdk. Bu blmde ise oylarn 12 corafi blgede nasl daldn tespit etmeye alacaz. Aadaki grafik Ak Parti oylarnn 12 farkl blgeye ne oranda daldn gstermektedir. rnein, Ege blgesinde kullanlan geerli oylar tm lkedeki oylarn yzde 13,8ini olutururken, Ak Parti oylarnn yzde 11,7sini Ege blgesinden almtr. Bu anlamda, verilere bakarsak iktidar partisinin varln hissettirmedii bir blge olduunu iddia etmek hayli g gzkyor.
Ak Parti oylarnn blgelere dalm

stanbul Bat Marmara Ege Dou Marmara Bat Anadolu Akdeniz Orta Anadolu Bat Karadeniz Dou Karadeniz Kuzeydou Anadolu Ortadou Anadolu Gneydou Anadolu 3,6 2,5 2,4 4,3 5,0 6,2 4,3 6,0 7,2 9,8 9,8 4,7 3,9 13,8 11,7 10,8 10,9 12,6 10,3 19,0 19,6
Geerli Oy Pay Ak Parti
4,6 8,6 8,3
10
15
20
25
30
Sayfa 64 / 78
Aadaki grafik ise ayn ekilde CHPnin oylarnn blgelere dalmn ortaya koymaktadr. stanbulda saylan geerli oylar lke genelindeki oylarn yzde 19unu tekil ederken, CHP oylarnn drtte birinden fazlasn (yzde 27) stanbuldan almtr.
CHP oylarnn blgelere dalm

stanbul Bat Marmara Ege Dou Marmara Bat Anadolu Akdeniz Orta Anadolu Bat Karadeniz Dou Karadeniz Kuzeydou Anadolu Ortadou Anadolu Gneydou Anadolu 3,6 2,5 0,7 4,3 1,2 2,3 8,6 2,7 5,0 2,3 6,2 5,0 9,8 9,8 9,8 9,7 12,6 4,7 7,1 13,8 19,1 19,0 27,0
Geerli Oy Pay
13,0
CHP
10
15
20
25
30
Grld gibi, CHP stanbulda ve Egede ve biraz da Bat Marmarada daha youn oy almken, zellikle dou blgelerinde hi varlk gsterememitir. Gneydou Anadolu blgesinde kullanlan oylar lke oylarnn yzde 9unu olutururken, CHP oylarnn sadece yzde 2sini bu blgeden alabilmitir. Aadaki grafik ise MHPyi ayn ekilde incelememize olanak veriyor. MHP, stanbul ve dou blgeleri dndaki yerlerde varln nfusa oranl bir ekilde gsterebilen bir parti olarak gze arpyor.
Sayfa 65 / 78
MHP oylarnn blgelere dalm

stanbul Bat Marmara Ege Dou Marmara Bat Anadolu Akdeniz Orta Anadolu Bat Karadeniz Dou Karadeniz Kuzeydou Anadolu Ortadou Anadolu Gneydou Anadolu 3,6 2,5 2,5 4,3 1,7 2,7 8,6 5,0 6,2 3,7 7,7 8,6 9,8 9,8 4,7 5,7 13,8 11,0 10,6 12,6 17,5 7,9 19,0
20,5
Geerli Oy Pay MHP
10
15
20
25
30
Dier yandan, bata Akdeniz olmak zere, Ege ve Bat Karadeniz, nfusa oranladmzda MHPnin ok daha fazla oy toplad blgeler olarak gze arpyor. Akdeniz blgesinin semeni lkenin yzde 13n tekil ederken, MHP oylarnn bete birini bu blgeden alyor. Partilerin oylarnn blgesel olarak nasl daldn tespit edebildik. Elbette, bu oranlar il baznda haritalarda gzlemlemek daha derin bir analiz imkan sunacaktr. ller baznda partilerin oy oranlar haritalarn ise Siyasi Rekabet Eksiklii blmnde inceleyebilirsiniz.
Sayfa 66 / 78
5.4. le Baznda Dalm

30 Mart seimlerinde bykehir snrlar iinde olsun olmasn her semen ile belediye bakanl iin oy kulland. Dolaysyla, ile baznda partilerin performanslar nemli gsterge olarak karmza kyor. nceki blmlerde farkl ekillerde iktidar partisinin hem corafi adan, hem de nfus younluklar asndan byk oranda yaygn olduunu belirtmitik. Ak Parti, herhangi bir blgede veya corafi tipolojide farklk gstermeden yaygn oy oran ortaya koyuyor. Bu yaygnln karl da aadaki grafikte net bir ekilde grlyor. Bu grafik, partilerin ile belediye bakanl seimlerinde toplamda ald oy oranlar ile beraber nmzdeki dnemde o partilerin 970 ilenin ne kadarn yneteceini gstermektedir. Her be kiiden Ak Partili belediyede yaayacak rnein, Ak Parti lke genelinde ile belediye bakanl oylarnn yzde 43n alrken 970 ilenin yzde 69unu yani, 670ini ynetecektir. Bu 670 iledeki toplam semen nfusu ise Trkiye semeninin yzde 64n tekil etmektedir.
Hangi parti ilelerin ne kadarn ynetecek (970 ile) ?

% 100 6,3 6,3 17,8 24,2 Dier parti BDP 26,5 % 50 MHP CHP Ak Parti 69,2 64,4 43,1 0,2 6,6 4,5 1,1 8,9 5,6 15,3
%0 lke genelinde le BB oy oran le ynetimini yapaca semen says oran Ynetecei ile says oran
Sayfa 67 / 78
CHP ise lke genelinde ile belediye bakanl oylarnn yzde 27sini almasna karn ilelerin sadece 15inde birinci gelebilmitir. Ancak, CHPnin en yksek oyu ald ilelerin nfus younluundan dolay, CHPnin 148 ilede belediye bakanl yapaca semen yzde 24 seviyesindedir. Bu durum BDP ve HDP iin tam tersine almaktadr. 970 ilenin yzde 9unun (86 ilenin) ynetimini BDP/HDP devralyorken, bu ilelerdeki semen toplamn yzde 7sidir. MHP her yerde var ancak yar kazand yer ok az En dikkat ekici durum MHPde gze arpmaktadr. MHP, lke genelinde ile oylarnn yzde 18ini alabilmiken, birinci olduu, belediye bakanln kazand ile oran bunun te birinden bile azdr. MHP, corafi olarak her yerde kendini gstermi ancak, yar kazand yer ok daha az olmutur. 970 ilenin sadece 54nn MHPli belediye bakan olacaktr. En az temsil edilenler ufak partiler lke genelindeki oy varl dk olsa da en dramatik fark kk partilerde grlmektedir. Oylarn yzde 6s, 4 parti dndaki siyasal oluumlara verilmiken bu partilerin ile belediye bakanln devrald ilelerin says 10u gememektedir. Bu bulguyu da, siyasi temsil durumunun yetersizlii olarak grmek mmkn. Neticede, bahsettiimiz yzde 6lk dier partiler oran yaklak 2,6 milyonluk semene karlk gelmektedir.
Sayfa 68 / 78
Aadaki grafiklere ise partilerin yaygnln ortaya koymak iin zellikle dikkat edilmesi gerekiyor. Burada, partilerin varlklarn arlkl olarak gsterdii ve hi gsteremedii ileleri bir arada verilmektedir. Aadaki her bir kutu 970 ileden birini temsil etmektedir. Ak Parti lke genelindeki 970 ilenin 91inde yzde 60n zerinde oy alrken, yzde 10 altnda oy ald ile says 15tir. Dier bir deyile, Ak Parti ilelerin yaklak yzde 10unda belediye bakanln byk farkla alm gzkmektedir.
Ak Parti 970 ilenin 91inde
% 60
zerinde oy ald
Ak Parti 970 ilenin 15inde
% 10
altnda oy ald
Sayfa 69 / 78
CHPnin yzde 10 altnda oy ald ile says ise 353tr. Bu noktada hatrlatmak gerekiyor ki, bu 353 ilenin 33nde CHP herhangi bir ile belediye bakan aday dahi gstermedi. Dier bir deyile, lkedeki ilelerin te birinden fazlasnda CHP varln neredeyse hi hissettirememitir.
CHP 970 ilenin 10unda zerinde oy ald
% 60
CHP 970 ilenin 353nde altnda oy ald
% 10
Sayfa 70 / 78
6. SYAS REKABET EKSKL

Seim sonularnn analizi de KONDA aratrmalarnn bulgular da lkede siyasi rekabet eksikliine iaret etmektedir. nceki blmde de deinilen, farkl nfus byklklerine ve sosyolojik niteliklere iaret eden farkl kmelerde her bir partinin paralel oranda yer almadklar tespitini daha ileri analizlerle de tekrarlamak mmkndr.
6.1. llerin Sosyo-Ekonomik Gelimilik Endeksi*

Bu analize balamadan aada Kalknma Bakanlnn 2011 tarihli illerin sosyoekonomik gelimilik endeksinden retilmi olan, aadakiharitay incelemekte yarar var. Sosyo-ekonomik gelimi endeksine gre dengeli olmayan kalknmann ve gelimenin sonular grlmektedir. Bu harita ayn zamanda bir bakma 100 yllk batllama ve modernleme srecinin de sonucudur.
*Kalknma Bakanl verisi 2011
stanbul-Ankara arasndaki bir corafya ile zmir-Antalya arasndaki kylar kapsayan bir corafyann lkenin sosyoekonomik olarak gelimi blgeleri olduu grlmektedir. Buna karlk lkedeki dengesiz ve adaletsiz gelimiliini gsterir biimde Dou ve Gneydou blgeleri en geri corafyay oluturmaktadr. 2014 seimlerinden sonra oluan siyasi tabloyu bu haritay hatrda tutarak okumaya almak arpc ipular vermektedir.
6.2. Haritalarla Partilerin 2011-2014 Oy Farklar

Aadaki haritada farkl oy dilimlerine gre Ak Partinin 2011 ve 2014 seimlerindeki oy dalm grlmektedir. Yine daha nceki blmde de vurguland gibi; Ak Parti lkenin tm corafyasnda yer almaktadr. Yine de bat kylarnda ve douda grece biraz daha az oy almaktadr. Sosyo-ekonomik gelimilik endeksinden oluan harita ile paralellik de dikkat ekicidir. lkenin her yerinde var olmasna karn Ak Parti sosyoekonomik
Sayfa 71 / 78
gelimilik endeksine gre daha geride olan illerde olduka youn biimde var olmaktadr. Oy dalm rgs olarak bakldnda da 2011 ve 2014 haritalar arasnda belirgin bir farkllama gzlenmemektedir.
Ak Partinin illere gre oy arlklar
Sayfa 72 / 78
CHP oylarnn dalmlar haritalandnda ise unlar not etmek gerekir: CHP tm corafyaya yaylm deildir. CHP lkenin belli blgelerinde younlamakta, belli corafyalarndaysa hi grlmemektedir. CHPnin var olduu corafya hem lkenin bats ve kylar hem de sosyoekonomik gelimilik seviyesi yksek corafyadr. 2011den 2014e CHPnin lkeye yaylmak yerine, bulunduu alanlarda daha da younlat grlmektedir.
CHPnin illere gre oy arlklar
Sayfa 73 / 78
MHP oy dalm gsteren haritay incelediimizde ise: MHPnin bulunduu blgelerde oyunu yaygn olarak arttrd grlyor. MHPnin Orta Anadoluda yaygn olduu grlyor. MHPnin ayn zamanda 2011den 2014e Egeye ve Akdenize doru glenerek yaylm olduu grlyor. Ortadou ve Gneydou blgelerinde MHPnin var olmamas asndan 2011den 2014e deiiklik olmad grlyor.
MHPnin illere gre oy arlklar
Sayfa 74 / 78
BDP/HDPnin illere gre oy arlklar
BDP/HDPnin oy dalmn ise dou blgelerinde olduka yksek younlama ve stanbul dnda dier yerlerde neredeyse hi var olmamas noktasnda olduu grlyor. Ayn zamanda BDPnin gl biimde var olduu bu corafyann yalnzca Krt yurttalarn olduu yer olmakla kalmayp, lkenin sosyo-ekonomik gelimilik endeksine gre en geri kalm blge olduu da grlmektedir. Bu be haritay beraberce deerlendirdiimizde: lke corafyasnn her yerinde var olan tek bir siyasi rekabet deil, farkl corafyalarda farkl bir partiyle Ak Parti arasnda rekabet yaand sylenebilir. Partilerin var olduklar corafyalarla lkenin sosyoekonomik gelimilii birebir rtmektedir.
zellikle Gezi olaylar ve 17 Aralk sreci sonras Ak Partinin potansiyel oyundan kaybettii de not edilmelidir. KONDAnn yerel seime dair 22 Martta yapt ve kamuoyuna yaplan aklamada yer alan, yine son yln aratrmalardaki siyasal eilimlerin kararszlar datldktan sonraki bulgularn Ak Partiye dair olan grafik aadadr. Grld gibi Ak Parti eilim izgisi aaya doru seyretmi, 2012 balarnda yzde 54'n stne kan Ak Parti, aradan 24 ay getiinde yzde 46'ya inmi fakat muhalefet partileri bir srama retememitir. Ak Partideki genel d ciddi bir siyasi rakip ii nemli bir frsat olabilirdi. Ancak ele aldmz nedenler dolay, lkede halen byle bir durum olmad grlebiliyor.
Sayfa 75 / 78
Ak Parti'nin 2 yllk oy seyri ve eilim izgisi

60
50
Nisan'13
Temmuz'13
Kasm'13
Mart'12
Mart'13
Ocak'14
Haziran'12
Haziran'13
ubat'14 Mart'14
Mays'13
Ekim'13
Eyll'12
Eyll'13
40
Ocak'12
ubat'12
Temmuz'12
Kasm'12
Siyasi rekabet eksikliini gsteren bir baka bulgu da KONDA aratrmalarndadr. Aadaki grafikten grld gibi Ak Parti oylar yl iinde inili, kl bir grafik gstermekle beraber, iktidara aday ikinci bir partiye ait olmas gereken ikinci ve simetrik izgi bir partiye deil, kararsz semenlere aittir. Toplumun ar eii dm, her olayda, tercihlerde deiiklikler olmu, fakat iktidar partisinden honutsuz olan semen bir baka partiye gidememitir. Tm bu bulgular bir kez daha siyasi rekabet eksikliini teyit etmektedir.
Ak Parti/ Kararsz semen ilikisi

Ak Parti
Kararsz / Oy kullanmaz
ubat'13
Ekim'12
Mays'12
Nisan'12
Aralk'12
Ocak'13
Temmuz'13
Temmuz'12
Sayfa 76 / 78
23 Mart'14
Haziran'12
Haziran'13
Aralk'12
Eyll'12
Kasm'12
Eyll'13
Kasm'13
Mart'12
Ocak'12
Ocak'13
Mart'13
ubat'12
ubat'13
Ocak'14
ubat'14
Ekim'12
Mays'12
Mays'13
Nisan'12
Nisan'13
Ekim'13
Mart'14
7. ARATIRMANIN KNYES 7.1. Aratrmann Genel Tanm

Bu raporun dayana olan aratrma, KONDA Aratrma ve Danmanlk Ltd. ti. tarafndan gerekletirilmitir. Aratrma, Trkiyenin 18 ya st yetikin nfusunu temsil edecek deneklerin 30 Mart yerel seimlerine dnk tercihlerini ve nedenlerini renmek iin tasarlanm ve uygulanmtr. Aratrmann saha almas 22-23 Mart 2014 tarihlerinde gerekletirilmitir. Aratrmann bulgularnn hata pay, yzde 95 gven aralnda +/- 1,8, yzde 99 gven aralnda yzde +/- 2,4tr. Aratrmann finansman KONDAnn zkaynaklarndan karlanmtr. Aratrmann seimde gerekleecek oy dalmlarna dnk ana bulgu 28 Mart 2014 tarihinde KONDA web sitesinden (www.konda.com.tr) ile paylalmtr.
7.2. rneklem
rneklem, ADNKS (Adrese Dayal Nfus Kayt Sistemi) verilerine dayal mahalle ve kylerin nfus byklkleri ve eitim seviyeleri verileri ile 12 Haziran 2011 genel seimlerinin mahalle ve ky sonular katmanlandrlarak hazrlanmtr. Yerleim yerleri nce bykehir (30 bykehir) ve geleneksel yerleimler (51 il) ayrtrlm ve 12 blge esas alnarak rneklem tespit edilmitir. Aratrma 33 ile bal 173 mahalle ve kyde 3 bin 67 kiiyle hanelerinde yz yze grlerek gerekletirilmitir. Gidilen il Gidilen ile Gidilen mahalle/ky Grlen denek 33 119 173 3067
Her bir mahallede gerekletirilen 18 anket iin ya ve cinsiyet kotas uygulanmtr. Aratrmann saha almasnda dier tm KONDA aratrmalarnda olduu gibi dardan yklenici firma veya ekip kullanlmamtr.
Sayfa 77 / 78
Aratrma kapsamnda saha uygulamas gerekletirilen iller blgelere gre aadaki tablodadr. Dzey 1 (12 blge) 1 2 3 4 5 6 7 8 9 stanbul Bat Marmara Ege Dou Marmara Bat Anadolu Akdeniz Orta Anadolu Bat Karadeniz Dou Karadeniz Gidilen iller stanbul Balkesir, anakkale, Edirne Denizli, zmir, Ktahya, Uak Bursa, Eskiehir, Kocaeli, Bolu Ankara, Konya Antalya, Adana, Hatay, Mersin Kayseri, Nide, Sivas Bartn, Samsun, Tokat, Zonguldak Trabzon Erzincan Elaz, Malatya, Van Diyarbakr, Gaziantep, anlurfa
10 Kuzeydou Anadolu 11 Ortadou Anadolu 12 Gneydou Anadolu
Anket almasnda kullanlan oy pusulasnn bir rnei;
Sayfa 78 / 78

KONDA 30 Mart 2014 Yerel Secim Analizi

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

KONDA 30 Mart 2014 Yerel Secim Analizi

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

KONDA

Yerel Seimler Sonras Sandk ve Semen Analizi

KONDA Yerel Seimler Sonras Sandk ve Semen Analizi / 16 Nisan 2014

SUNU........................................................................................................................... 5 YEREL SEMDE PARTLER ARASI OY KAYMALARI ....................................................... 9

SEMENLERN DEMOGRAFK PROFL ....................................................................... 15

NEDEN OY VERYORLAR? ........................................................................................... 45

SANDIK SONULARI ................................................................................................... 51

SYAS REKABET EKSKL ........................................................................................ 71

KONDA Yerel Seimler Sonras Sandk ve Semen Analizi / 16 Nisan 2014

KONDA Yerel Seimler Sonras Sandk ve Semen Analizi / 16 Nisan 2014

KONDA Yerel Seimler Sonras Sandk ve Semen Analizi / 16 Nisan 2014

Ak Parti'nin 2 yllk oy seyri ve eilim izgisi

KONDA Yerel Seimler Sonras Sandk ve Semen Analizi / 16 Nisan 2014

KONDA Yerel Seimler Sonras Sandk ve Semen Analizi / 16 Nisan 2014

KONDA Yerel Seimler Sonras Sandk ve Semen Analizi / 16 Nisan 2014

KONDA Yerel Seimler Sonras Sandk ve Semen Analizi / 16 Nisan 2014

KONDA Yerel Seimler Sonras Sandk ve Semen Analizi / 16 Nisan 2014

2.2. 2011 Oylarndan Bu Yana Tercih Deiiklikleri

Bo oy Toplam verdim 2 2 2 414 243 135 63 1 2 3 12 45 16 84 1000

KONDA Yerel Seimler Sonras Sandk ve Semen Analizi / 16 Nisan 2014

KONDA Yerel Seimler Sonras Sandk ve Semen Analizi / 16 Nisan 2014

2.3. 2009 Oylarndan Bu Yana Tercih Deiiklikleri

Bo oy Toplam verdim 2 2 1 414 243 135 63 45 1 3 10 16 84 1000

KONDA Yerel Seimler Sonras Sandk ve Semen Analizi / 16 Nisan 2014

2009 Yerel seim oyu Ak Parti 76 10 20 4 33 43 42 43 CHP 3 64 4 3 17 16 16 20 MHP 4 5 53 1 10 9 8 11 1 5 1 62 BDP 2 Dier P. 2 4 3 1 19 2 3 3 Ya kk 8 9 13 21 10 7 10 10

KONDA Yerel Seimler Sonras Sandk ve Semen Analizi / 16 Nisan 2014

3. SEMENLERN DEMOGRAFK PROFL

3.1. Temel Demografi

Parti semenlerinin cinsiyet dalm

KONDA Yerel Seimler Sonras Sandk ve Semen Analizi / 16 Nisan 2014

Cinsiyete gre yerel seim oyu

Parti semenlerinin ya dalm

KONDA Yerel Seimler Sonras Sandk ve Semen Analizi / 16 Nisan 2014

Yaa gre yerel seim oyu

KONDA Yerel Seimler Sonras Sandk ve Semen Analizi / 16 Nisan 2014

Parti semenlerinin eitim seviyesi dalm

CHP'liler 22 MHP'liler 21 BDP'liler Kararsz/CY

Okuryazar deil Ortaokul mezunu

lkokul mezunu niversite mezunu

Parti semenlerinin eitim seviyesi dalm

KONDA Yerel Seimler Sonras Sandk ve Semen Analizi / 16 Nisan 2014

Eitim seviyesine gre yerel seim oyu

Eitim seviyesine gre yerel seim oyu

KONDA Yerel Seimler Sonras Sandk ve Semen Analizi / 16 Nisan 2014

Parti semenlerinin aylk hane gelirine gre dalm

Aylk hane gelirine gre yerel seim oyu

KONDA Yerel Seimler Sonras Sandk ve Semen Analizi / 16 Nisan 2014

Parti semenlerinin alma durumuna gre dalm

KONDA Yerel Seimler Sonras Sandk ve Semen Analizi / 16 Nisan 2014

alma durumuna gre yerel seim oyu

Parti semenlerinin etnik kkene gre dalm

KONDA Yerel Seimler Sonras Sandk ve Semen Analizi / 16 Nisan 2014

Etnik kkene gre yerel seim oyu

Parti semenlerinin din/mezhebe gre dalm

KONDA Yerel Seimler Sonras Sandk ve Semen Analizi / 16 Nisan 2014

Din / Mezhebe gre yerel seim oyu

3.2. Hayat Tarz

Parti semenlerinin hayat tarz kmelerine gre dalm

KONDA Yerel Seimler Sonras Sandk ve Semen Analizi / 16 Nisan 2014

Hayat tarz kmesine gre yerel seim oyu

KONDA Yerel Seimler Sonras Sandk ve Semen Analizi / 16 Nisan 2014

Parti semenlerinin rtnme durumuna gre dalm

rtnme durumuna gre yerel seim oyu

KONDA Yerel Seimler Sonras Sandk ve Semen Analizi / 16 Nisan 2014