FELSEFE LE LGL TEMEL KAVRAMLAR

CEM NL LTER FELSEFE GRUBU RETMEN 2014

Philosophia: Yunanca bir kavram olup Bilgelik sevgisi anlamna gelir. Philosophos(filozof). Arapa karl
Felsefe. Arapada Feylesof(filozof).
Akademia: Eflatunun (Platon) kurduu okulun ad.
Peripatos: (gezginler-yryenler okulu) Aristotelesin kurduu okul. Bu okulun Arapadaki karl slam
dnyasnda -MeaicilerAksiyoloji :Deerler felsefesi.
Epistemoloji: Bilgi felsefesi.
Ontoloji:Varlk felsefesi
Fefsefi Antropoloji: nsan felsefesi
Aposteriori: Deneyden gelen, deneyin rn olan bilgi, deneme sonras, deney sonras
Apriori:Deneyden gelmeyen , deney ncesi.
Arkhe: Cevher,tz, ilk ana madde.
Aksiyon: (Eylem)
Akl: (Us)
Analoji: (Benzeim)
Cevher: (Tz) Deien nesnelerdeki deimeyen ey.
Deer:Arzu edilen arzu edilebilen ey.
Normatif: (Kural koyucu)
Nominalizm: (Adclk)
Ataraksia: (Ruh dinginlii)
Asetizm: (Zahitlik)
Natralizm: (Doalclk)
Harmoni: (Uyum)
Teizm:Evrenin ve evrende var olan her eyin bir yaratc tarafndan yaratlmtr. Sonra da baz mucizelerle
mdahale vardr.
Deizm: Tanr evreni yaratp kendi haline brakmtr. Mdahale yoktur.
Fideizm: (manclk)
Emprizm: (Deneycilik) Bilginin kaynan deneyi kabul eden gr.
Diyalektik: Bir kavramdan dierine elimeleri aarak ilerleyen. -SOKRATES(sokratik dourtma yntemi ,
ironi ve mayotik aamalarla), -HEGEL(tez, antitez, sentez), -K. MARX(bir toplumun ilkel, feodal, burjuva,
kapitalist, sosyal aamalar eklinde olduu anlay)
Dogma(Nass):pheye ve ilerlemeye kapal ilke, kesin mutlak,
Apeiron:Belirsizlik.
Tabula rasa: (Bo levha) J. LOCKE
Sensualizm (Duyumculuk) Bilginin kaynan sadece duyumdan geldiini savunan gr.
Egoizm: Bencilci ahlak.
Solipsizm: (Tek bencillik)
Hedonizm: (Hazclk)
Eudamonia: (Mutluluk)
Endvidalizm: Bireycilik.
Kritisizm: Eletiricilik.
Konseptualizm: (Kavramclk)
Fenomen:Duyularla alglanabilen, ortaya kan gr. -KANT
Realizm: Gerekilik.
Rlativizm:Grecilik.
Egzistansiyalizm: (Varoluuluk)
dea: Fikir,dnce.
dealizm: Varln ruh ve dnce cinsinden olduunu ileri sren reti.
Entelektalizm: (Zihincilik)

Eklektizm: (Semecilik)
Numen: Eyann veya varln zihnimizde ilemlerden gemeden evvelki hali, Grnmeyen zihinde olan.
Fenomen: grn-KANT
Tasavvuf: Nefsi ve arzular sk kontrol altna alma.
Teleoloji: Amalar bilimi, amallk.
Teoloji: ( Tanr bilimi) Tanrnn varln aratran felsefe dal.
Totoloji: Ayn eyi syleme.
Tin(Geist): Maddi olmayan cevher, mutlak ruh.-HEGEL
Teori: (Kuram)
Hipotez: (Varsaym)
Probabilizm: (Olasclk)
Spritalizm:Ruhuluk, maneviyatlk.
Panteizm: (Tmtanrclk) Tanr ile tabiat bir sayan gr, ayn, zdetir.- SPNOZA
Panenteizm: ift kutuplu tanr anlay. Evren Tanrnn bir parasdr.
Politeizm: ok tanrclk.
Hudus: Varln tek bir kaynaktan tremesi, taarak oalmas. FARABde -SUDUR NAZARYES- Sudur
etmek( tamak)
Kinizm: Aldrmazc mutlulukuluk, tasalanmamak, umursamamak, kayglanmamak, bo vermek.
Monoteizm: Tek tanrclk.
Ateizm: Tanrnn varln reddeden gr.
Agnostisizm:(Bilinemezcilik)
Nihilizm: Hiilik.
Sivil toplum: Siyasi ve dier glerin otoritesinden kurtulmu toplum demektir.
topya: (Olmayan lke), (gereklemesi zor hatta imkansz), (tek gerekleen topya-F. BACONn Yeni
Atlantis)
stenilen topyalar: Platon-deal devlet, Farabi-Erdemli ehir, F. Bacon-Yeni Atlantis, T. More-topya,
Campenalla-Gne lkesi,
stenilmeyen(korku) topyalar: A. Huxley-Cesur yeni dnya, G. Owel-1984,
Kaos: Evrenin dzene sokulmadan nceki kark durumu, karklk.
Kategori: Varl veya bilgiyi snflamaya yarayan kalplar.
Kozmos: Dzene sokulmu evren, dzenli hal.
Materyalizm (Maddecilik): Her eyin temelinde maddeyi gren gr.
Metafizik(Fizik tesi)- (Fizik Sonras)
Monizm: Tekilik.
Dualizm: kicilik- DESCARTES
Plralizm: okuluk.
Olgu: Olan,var olan, deney gzlemle ispatlanabilen varolan unsurlar
Pozitivizm(Olguculuk):Bilgilerin deney ve gzleme dayandn kabul eden gr. E. Husserl
NeoPozitizm: yeni olguculuk. Carnap, Reichenbach, Mach
Yanllanabilirlik ilkesi: dorulanabilirlik ilkesini eletirmesiyle ortaya kan, K. Popper, Yanllanabilirlik
ilkesini syler. btn kuular beyazdr nermesini dnyadaki tm kuular tek tek gzlemlenerek sonuca
varmak gerekir.
dev Ahlak: Ahlaki davran-KANT, niyet nemli.
Utilitarizm: (Faydac ahlak)
Paradigma: Kavram erevesi, bilim adamnn yetitii ortam, bilimsel baarlar, gelenek, metafizik kurgu,
model. O dneme hakim olan dnya gr, deerler dizisi.
Paradoks: ki zt dncenin ayn anda doru olmas. Akln almad ey. Yerlemi kanaatlere ters den
gr.
Postmodernizm:Modernizm sonras, modernlie kar kan, eletiren gr.
Pragmatizm: Faydaclk, yararclk.
Enstrmantalizm: (Aletilik)
Rasyonalizm:Aklclk.
Septisizm: phecilik.

Entisyonizm: Sezgicilik.
Refleksif: (Derin dnme)-dnceler zerine dnme, sorunun sorusu, bilginin bilgisi
Speklatif: (Kurgucu dnce) Deneye dayanmayan, nazari olan, gereklikten uzak olan.
Konstrktif: nac dnce.
Entuitif: Sezgici dnceEpokhe: (Askya alma) Karar vermekten kanma, Yargda Bulunmama
Mitos(Sylence): Efsane, ilahlar, hikayeler
Determinizm:(Gerekircilik, belirlenicilik) Ayn artlarda ayn sonularn meydana gelmesi. nsan eylemlerinde
zgr deildir.
ndeterminizm: (belirlenmezcilik) nsan davranlarn,belirleyen, snrlandran hibir etki mevcut deildir. O
yzden insan zgrdr.
Otodeterminizm:nsan davran belirleyen birtakm etkenler olsa da zgrdr. Ahlaki zerklik vardr
Liberteryanizm:nsan eylemlerinin tamamen ya da ksmen de olsa aklanamaz olduunu savunan gr.
Fatalizm: ( Kaderci anlay) Her eyin nceden belirlenmi ve kimsenin deitiremeyeceini savunan gr.
Yazgclk, kadercilik.
Form: (Suret)
nneizm: (Doutanclk)
Doksa: (San)
roni: Alaya alma.
Maiotik(mayotik): Dourtma
Logos: (Tanrsal akl)
Theos: (Tanr)
sten: (rade)
Klt: badet, tapnma.
Kmlatif: (Ylan)
Etik: Ahlak felsefesi
Estetik: Sanat felsefesi
Mimesis: (Taklit)
Katharsis: arnma
Transcendentalizm: (Aknclk,akn)-KANT
Antropomorfizm: (nsana benzetme)
Vedalar: Kutsal metinler
Sekler: Din d, dnyevi
Nepotizm: Akraba kayrmacl
Nelik: Bir eyi o ey yapan ey
Erk: G
Hipotetik mperatif: (koullu buyruk) Bir eylem, bir beklenti, bir kar ierisinde yaplm ise bu eylem ahlaki
deildir.
Kategorik mperatif: (koulsuz buyruk) Bir eylem, dev duygusu ierisinde yaplm ise bu eylem ahlakidir.
Aura: zgnlk, biricik, teklik,
Statik: duraan.
Tasm: kyas
linek: Kendi bana varl olmayan, dayanacak bir tze muhta olan ve dayand tz deitirmeksizin
deiebilen nitelik.
Aisthesis: Estetik kavramnn Yunanca da ki karl, alg ya da ilk duyum,duyumsama anlamna gelir.
Obje: nesne
Sje: zne
Brokrasi: kademeli(hiyerarik) yaplanma. Devletin ve yasalarn belirledii grevlendirilme.
Anarisizm: kural tanmazclk, tm kstlamalar kaldrlmal, devletsiz, otoritesiz bir dzen kurma. -Proudhon,
-Stirnet, -Bakunin
Sosyalizm: Eitlii temel alan yaklam. S. Simon, K. Marx, - R. Owen
Kmlatif: ylan