UNIVERZITET U TUZLI Filozofski fakultet

SEMINARSKI RAD Bosanskoher e!o"a#ka kn$i%e"nost IV Problematizacija karakterizacije likova u romanu Pjesme divljih ptica

Student: Semir Kurti

&'$es(e )i"l$ih *ti a& + ro(an s tezo( U rijetkim knjievnokritikim ogledima obzirom da se radi o relativno mladom romanu! posveenim romanu Pjesme divljih ptica uglavnom se pi"u ili govore hvalospjevi postupku alegorizacije# $ kako obino biva sa historijskim romanima koji se interpretativno identi%ikuju kao alegorija njihova radnja se izmje"ta iz pro"losti u svevremenost a za itaoce sklone linoj ili kolektivnoj samoidenti%ikaciji najbitnije & u sada"njost!# 'o" ako takav literarni postupak u realizaciji ispunjava politike i moralne horizonte oekivanja( krajnji produkt obino doivljava uspjeh i kod kritike zbog literarnosti! i kod "ireg itateljstva zbog ispunjenih oekivanja!# ) idejna podloga na kojoj je gra*en roman +nesa Karia( zakljuit emo( ispunjava ova oekivanja# ,aime( teza a u ovom radu( o romanu Pjesme divljih ptica govorit e se kao o romanu s tezom! koja se provlai cijelim tokom romana je paradoksalna! teza o tenji ka individualistikom pluralizmu u homogenoj zajednici u ovom sluaju islamskoj! ili krae & teza o jedinstvu mno"tva# -analiziran prene"en u sada"njost! historijski roman s tezom identi%ikovan kao alegorija moe se posmatrati kao kritika trenutnog politikog stanja razjedinjenosti islamskog kolektiva! pa i ponuditi unutar djela! model za rje"enje istog u homogenezi vjere( a s moralnog aspekta ovjeku ovog vremena i prostora podvaliti slobodu i pluralizam misli( te kritikovati i povr"nim prikazati! instrumentalizirane likove koji tu slobodu ne priznaju ili na silu sputavaju#. Problematiziranje s jedne( ili a%irmiranje s druge strane( teze koja se provlai romanom bilo bi apsurdno za bilo kakvu pa i neozbilnju! interpretaciju djela( no radi utvr*ivanja poetikih karakteristika identi%iciranje iste bilo je neophodno# /oemo konstatovati da se na idejnoj podlozi romana istkalo izuzetno literarno ostvarenje# 0a je alegorija najizrazitije stilsko sredstvo osim okvirne prie ukazuju nam manje( simboline gotovo poetske! slike kojih u romanu pronalazimo nekoliko# 1vim alegorijama unutar alegorije pojaava se stilski dojam# ,ajupeatljivija je ona na koju se i naslovom romana aludira# -orba koju divlje ptice vode( a koja rezultira smru sviju( "to
.

1va podua! politiko2moralistika digresija izvr"ena je kako bi se obrazloila tvrdnja na kojoj e se u ovom radu insistirati kao na osnovnoj poetikoj karakteristici romana! da se u ovom sluaju radi o romanu s tezom( ali i kako bi se izgradila pozadina za problematizaciju karakterizacije likova#

usljed ranjavanja( "to usljed prejedanja plijenom dojmljiva je alegorija koja nagla"ava tragiku toka okvirne prie# 1no "to se( s druge strane( svakako da problematizirati je karakterizacija likova u ovom romanu#

'ro,le(atiza i$a karakteriza i$e liko"a U lepezi instrumentaliziranih likova u vidu predstavnika odmetnutih dervi"kih redova ili povr"nih so%ti iji eros rezultira hedonizmom ili potrebom za sukobljavanjem prepoznajemo nosioce antiteze# /e*utim( najupeatljiviji lik & instrument u ovom romanu je s druge s strane: utjelovljenje teze koja se provlai itavim tokom romana( potpuno idealizirani & %ilozo% 3asan# Sve pripovijedne( a i %abularne indikacije upuuju na njegovu moralnu nedodirljivost# Upravo postavljanjem ostalih likova u verbalni odnos sa njim kristalizira se njihova instrumentalna svrha# Stoga su( kada se govori o karakterizaciji likova( lik Skendera 3ume i njegovog antipoda( 4agiba( najzanimljiviji likovi jer su u jednom trenutku( privremeno iza"li iz kalupa koji im je krutim idejnim sklopom romana bio namijenjen# Poetna postavka karakterne gra*e lika Skendera 3ume kao racionalnog intelektualca biva naru"ena kada zatvoreni prostor medrese u kojoj je boravio zamijeni prelijepa Salihbegova kua( avlija i kerka 5ejla# ,ostalgini kolai iz Skenderovog djetinjstva s majkom /evlijom u centru panje( te polemike o pitanjima islama sad zamjenjuje gola akcija# 1tvaranjem prema svjetovnim ljepotama u vidu branog ivota lik Skendera doivljava naizgled nurudinovsku trans%ormaciju# Svi moralni konstrukti ru"e se u predumi"ljenim postupcima kojima Skender dolazi do Salihbegovog novca i imanja# U isto vrijeme lik 4agiba( u poetku postavljenog kao odmetnuti hedonista koji je u mladosti vr"io lo" uticaj na Skendera( biva i sam podvrgnut trans%ormaciji# 1n u dijalo"kim sekvencama sa Skenderom upravo pokazuje svoje moralne vrline( pa ak i racionalna opravdanja za svoj hedonistiki nain ivota koja i Skender u me*umonolo"kim sekvencama relativno odobrava#

$ upravo kada se razbuktava ovaj dramski odnos izme*u glavnog junaka i njegovog antipoda nailazimo na bizaran %abularni postupak# Skender sav svoj novac koji je i bio objekat trans%ormacije njegovog lika! daje 4agibu# 1vaj bizarni %abularni zaokret nije propraen ikakvom dijalo"kom( monolo"kom ili pripovijednom scenom koja bi ga objasnila# ,akon te peripetije roman se vraa ustaljenoj instrumentalnoj postavci likova# 4agib 6rebac postaje jedan od glavnih ljudi koji izvr"avaju paljenje vjerskih i gradskih objekata me*u kojima su i dvije Skenderove radnje( a Skender se vraa nematerijalnim( moralistikim i vjerskim pitanjima# ,a kraju se postavlja pitanje: 7emu u romanu koji vodi ustaljenoj razradi teze prividna trans%ormacija glavnog lika8 'edino obja"njenje za taj in je nagla"avanje moralnog oreola lika idealiziranog %ilozo%a 3asana# Skender 3umo postaje( okaljan svojim grijesima ( samo biljenik i skromni sljedbenik njegovih nepogrje"ivih svjetonazora# Krajem romana u kojem Skender ostavlja svu svoju imovinu( kao pravi dobroinitelj( za gasulhanu u /ostaru( biva dotuen svaki privid kompleksnosti karakterne trans%ormacije lika Skendera 3ume na koji je naizgled ukazivao %abularni razvoj u sredi"njem dijelu romana#