TAKDM Bu kitapla gayemiz, devletimizin ierden ve dardan nasl bir saldryla kar karya bulunduunu bir nebze olsa

anlatabilmektir. Binlerce yllk tarihimizde, sava meydanlar dnda dini, milliyeti ne olursa olsun, btn insanlara efkatle muamele yaptmza tarih ahittir. Hunlardan balayp gnmze gelene kadar, tarihimizi taradm. O erefli tarihimizde hi yzmz kzartacak, insanlk d bir olayla karlamadm. Adalet ve manevi zenginliklerle dopdolu olduunu grdm ve bir nebze de olsa bu kitaba aktarmaya altm. Trk milletine her frsatta hakaret eden, barbar yaftasn bize yamamaya kalkan Hal Avrupasnn tarih boyunca ne denli bir barbar olduklarn, genellikle kendi yazarlar ve tarihi olaylarla izaha altm. Yzyllarca devam eden Hal seferlerinde sergiledikleri Kuds katliamlarn, Anadolu ve tm Ortadounun talann, 1204 IV. Hal Seferini, Bizansn (stanbulun) ve Ayasofyann yamalanmasn, Endls Mslmanlarna uygulanan soykrm, Yahudi srgnlerini, Franszlarn Cezayirde, ABDnin Kzlderililere ve Vietnam, Japonya, Irakta, ngilizlerin ve spanyollarn Amerika ktas yerlilerine uyguladklar katliamlar, Almanlarn Yahudi soykrmn ve dierlerini zetledim. Osmanl Trk Cihan mparatorluunun tm Avrupaya ba edirdii yzyllk dnemiyle, gnmzn sper devleti ABD ile karlatrmalar yaptm. Trk milletinin fethettii lkelerin halkna yapt muamele ile ABDnin Afganistan ve Irakta uygulad zulm ve ikenceleri, Ebugarib Cezaevi ve Guantanamo lm kamplaryla stanbul Yedikule zindanlarn karlatrdm. 1839 Tanzimat Fermannn hemen ardndan 1856da ngiliz ve Fransz bykelilerinin basksyla yaynlanan slahat ferman, aznlklara tannan haklar ve bilhassa Ermeni aznla verilen imtiyazlar, ardndan Ermeni patrtlar ve ihanetleri, casus yuvas patrikhane... Bakan savalar, I. ve II. Merutiyet ve nihayet I. Dnya Sava ve yenilgi Dvel-i Muazzama denilen emperyalistlerin imparatorluumuzu

yamalamalar ve taksimleri. Mondros Mtarekesi ve Sevr Bugnk AB, dn mparatorluumuzu paylaan Dvel-i Muazzamann torunlarnn kurduu, bayrayla, anayasas ile maryla bir Hristiyan kulbdr. Bugn iinde bulunduumuz skntlarn banda gelen PKK ve blclk hareketi

Avrupa Birliinin Lozan hie sayarak aznlklar yaratma abalar ve Trkiyeyi blme teebbsleri Ilml slamclk, tek tarafl dinler aras diyalog aldatmacas, Peygamberimize yaplan hakaret Bu ifte standartl BARBAR Avrupann kuzu postuna brnm srtlan yz grlmeli ve tehir edilmelidir. Trk milleti, devletine sahip kmaldr. Ge kalrsak korkarm bedeli ar olacaktr. 3 Mays 2006 Mehmet Doan 16. Dnem Kayseri Milletvekili

MEHLE YOLCULUK kinci Sevre doru adm adm ilerliyoruz, ama aldran yok. Son yz yllk tarihimizi okuyan ve ondan ders karan yok. Trkiyeyi yneten kadro, zenginler kulbn ve basn patronlarn da yanlarna alarak tek bir istikamete kilitlenmi: AB yelii. Gz baka hibir eyi grmyor. Hani kara sevda derler ya yle bir ey. Leyla Mecnun ak gibi Bizim AB sevdallar gzlerini kapam, kulaklarn tkam, bir mehule doru ilerliyorlar. Hani derler ya gzlerimi kaparm, vazifemi yaparm. te bizim AB sevdallar da yle her frsatta derslerine altklarn ve vazifelerini yaptklarn syleye dursunlar, AB aka bizimle dalga geiyor, bize emrediyor, hakaret ediyor, bizi aalyor, ama biz grmezden, duymazdan geliyoruz. Bir bakyorsun sradan bir komisyon yesi veya Avrupa Parlamentosundan bir milletvekili Trkiyeyi teftie geliyor, soluu Diyarbakrda alyor, Krdistandan bahsediyor. Hani babakan bir ara Kasmpaal tavrn ortaya koyarak: Gcme gidiyor, Diyarbakrdan baka ilimiz yok mu? diye yaknmt. Sayn babakan sen oturduun makamn farknda deil misin, senin oturduun makam icraat makamdr, ikyet makam deil. Bu edepsizlere dur desene? Diyemezsin, ya AB kzarsa? Trkiyeyi, ABye tam ye olarak almayacaklarn benim kadar babakan da, babakan yardmcs, Dileri Bakan Abdullah Gl de biliyor, hala hayal peinde kouyorlar. 20 yl sonrann hayali baz devletler referandum yapacak, tabi ki ret kacak, Fransada ve Hollandada olduu gibi tm yelerin parlamentolarnda tasdik edilecek.

Rumu, Yunan evet diyecek, bu mmkn m? Kbrs vermedike, Egedeki haklarmzdan vazgemedike, Fener papazna ekmenik unvann vermedike evet derler mi? Buna inanmak safdillik deil ahmaklk olur. Adamlar her frsatta sylyorlar: Biz size talip deiliz, siz bize talipsiniz. O halde isteklerimizi yerine getireceksiniz. AB pazarlk yapmaz, talimat verir bize aynen uyacaksnz. diyorlar. Bizim dmzdaki milletlerin tamam ayn kltrn, ayn inancn sahibi. AB anayasas aka ifade ediyor. Avrupa kltr olduunu vurguluyor ve bu kltr gelitireceini, yayacan ve muhafaza edeceini aklyor. Avrupa kltr nedir? Avrupa kltr Hristiyan kltrdr. Onlarn hibir kayb yok, aksine onlarn kltrlerini gelitirecek, yayacak ve muhafaza edecekler. Ya biz ne yapacaz? Hristiyan kltrn, Trk-slam kltrnn stnde tutacaz Anayasasn anayasamzn, kanunlarn kanunlarmzn, AB marn stiklal Marmzn zerinde greceiz. Bununla da bitmiyor ki; Avrupa nsan Haklar Mahkemesi otuz bin kiinin katilini yeniden yarglayn, hatta utanmasa serbest brakn diyecek. Hani Leylay ve arkadalarn salverdirdikleri gibi Bizim AB ak gibi onlarn da Leyla ak var. Kim bu Leyla? Bir ilim adam m? Yok. Byk eserler vermi bir edebiyat veya bir dnr m? Hayr. Dnya gzellik msabakas kazanm bir dnya gzeli mi? Ona da hayr. Peki, bu Avrupalnn Leyla ak nerden geliyor? Trk dmanlndan, Leyla Krt olduu Krt olduu iin. Onu bayraklatrarak Trkiyeyi blmek istiyorlar. Avrupann Hal dnyasnn Trk Milletine olan dmanl dn neyse bugn de ayndr. Onlarda kuyruk acs ve Trk kompleksi vardr te Ermeni iftiralarna destek kan demokrasiden, insan haklarndan sz eden ikiyzl Barbar Avrupa. te Fransa: Ermeniyi kkrtanlarn banda yer alan nankr bir lke, dn Kanuni Sultan Sleymann ayaklarna kapanan te Belika, Polonya On be Hal lkesi szde Ermeni soykrm hakknda meclislerinden karar kardlar, Barbarca bir Hal taassubuyla, syletmen vurun diyen, hani o engizisyon zulmnn mucitleri. Dnya dnyor diyen Galileoyu mahkm eden barbarlar. u svire rneine bak: Trk Tarih Kurumu Bakan Prof. Dr. Yusuf Halaolu bu lkede konferans vermi, Ermeni iftiralarn belgelerle rtm. Vay efendim bunu syleyen sen misin, hemen su duyurusu yapmlar. svire makamlarnca krmz bltenle aranyormu, hani yirmi birinci yzylda yayorduk, hani demokrasi vard, insan haklar vard. Belgeleri incelemek, karsna belgelerle kmak varken tam bir Hal taassubuyla hareket eden

Avrupann barbarlarnn yaptklar milli gururuma dokunuyor. Bunlarn demokrasileri, insan haklar anlay kendi aralarnda paylatklar bir deerdir. bize, Trke gelince bunlar rafa kalkar. Akifin dedii gibi Medeniyet dediin tek dii kalm canavar. te kitabn adn BARBARLARIN KUATMASINDAK TRKYE koymamn sebebi budur. u ikiyzl Avrupallarn ecerelerini ve gemilerini, niyetlerini, bize bak ve hakkmzdaki kanaatlerini birazck da olsa anlatabilirsem vicdanen rahatlam olacam. Devletin kesesinden beslenen bir sr hain devletin niversitesinde toplanp, Ermeni meddahl yapyor. Devletimizi, milletimizi, tarihimizi hanerliyor. AB sevdas uruna sineye ekiyoruz, haine hain diyemiyoruz, bu ne biim sevda, olmaz olsun, kahrolsun, byle sevda, byle ak. Ey beyler! Bu akn sonu intihardr. Bir gnlk almayla devlete ve millete ihanetin snrlarn belirleyecek yasay karma gcne sahip olan hkmet, AB ne der? diye seyirci kalyor. Barbar Avrupal Ermeni soykrm yok diyeni hapse atarm diye baryor, kanun karyor. Vatandalk ba diye bir rk iplikle bal, soyu sopu belirsiz bu adamlar elini kolunu sallayarak geziyor. hanet ebekelerinin kuatmas altndayz, Trk aydn, Krt aydn ismi altnda malum kiiler birbirleriyle paslaarak bildiriler yaynlyor. Trk devletini PKKyla masaya aryorlar. Hemen ardndan Avrupada yaayan, bulunduklar lkelerde milletvekili seilen Trk asll on bee yakn parlamenter de bu koroya katlyor. Taraflar masaya oturmaldr diye bildiri yaynlyorlar. Bunlar birbirinden mnferit, habersiz, tesadf olaylar deildir. Bunlar hesapl, kitapl, tek merkezden ynlendirilen PKKya destek mesajlardr. Aydn, dnr veya akademisyen gibi sfatlarla kamuoyunun nne kan, seksen ncesi Marksist-Leninist izgide Rusu, inci (Maocu) olarak eylemleri ve sylemleriyle maruf kiilerin temsilcileri babakanla bulutu. Grubun szcs Prof. Dr. Gencay Grsoy, bir taraftan arabulucu olmadklarn sylerken, dier taraftan ortaya koyduklar nerileriyle tam bir arabulucu olduklarn itiraf ettiler. nerilerini u ekilde sraladlar: 1-Acil olarak genel af karlmal. 2-iddet eylemleri gerekesiyle demokratikleme yolunda atlan admlardan vazgeilmeli.

3-Diyarbakrdaki konumanz srasnda Trk-Krt kardelii konusunu gndeme getirin. 4-Diyarbakrda Dehapl Bykehir Belediye Bakan Osman Baydemiri ziyaret etmelisiniz. Toplantnn sonunda bir kahraman edasyla PKKya ar yapan Gencay Grsoy: Babakandan sz aldk, atei kesin. diyor. Trk Milletinin btnlne kastetmi 30.000 kiinin katili sayn! oldu. Resimleri meydanlar sslyor. Biji Apo sesleri kulaklar trmalyor eyh Saidin torunu Abdlmelik Fratn Hak ve zgrlkler Partisi Diyarbakr il bakan ehrin ofis semtinde hoparlrlerle bangr bangr bararak Krt federasyonu iin imza topluyor. Toplanan bu imzalar 3 Ekim 2005 grmelerinden nce ABnin yetkili mercilerine ve Birlemi Milletlere gndereceklermi. PKK destekisi Dehap, Bakentin 5 yldzl otelinde arkeoloji konferans ad altnda dzenledii toplantda, rgtn propagandasn yaparken PKKya kar gerekletirilen operasyonlar knad. Terr destekisi partinin bakan Tuncer Bakrhan Krt sorununun diyalogdan getiini sylerken aka devlet PKKyla masaya oturmaldr mesaj verdi. Ayrca PKKy Trkiyeye kar meru savunma yapan silahl g olarak niteledi. Sayg duruunda bulunulmayan, stiklal Marnn okunmad toplantya hibir gvenlik birimi mdahale etme gerei duymad. Toplantya Diyarbakr Belediye Bakan Osman Baydemir de katld. Yahudi asll Krt bozuntusu Mesut Barzaninin Kuzey Iraktaki uydurma devletin (Krt blgesinin) bakan olmas Diyarbakrda davul zurna ile kutlanyor, kimsede ses yok. Hrriyet yazar Yaln Doan uykudan yeni uyanm. Gnaydn diyoruz. Ke yazsnda yle diyor: PKKnn eylem tr, kulland malzeme, ald lojistik destek, sahip olduu bilgi, elde ettii sonu, bunlar tek bana yapamayacann kant. nk bunlarn hepsi PKKnn kabiliyetini ayor. Dolaysyla karmzda yeni bir PKK var. Bunlar nasl ve neye dayanarak yapyor? Kim veya kimlerden yardm alyor? Baz Avrupa lkelerinin verdii oktan bilinen siyasal destekten sz etmiyorum, burada ok bilinli, pratik ve farkl bir destek var, ondan sz ediyorum. yle bir destek ki, dnceye bakar msnz, Gneydou da yaayan insanlarmza Irak kimlii datlyor. Neden? Gnn birinde Kuzey Irakl Krtlerle Trkiyedeki Krtler birleirse varsaymyla. Hedef ne olursa olsun byle bir dnceyi sadece silaha dayal, yarm yamalak okuma yazma

arasnda skm bir grup terrist akl edecek yle mi? Geiniz! Byle bir teori ancak btn Ortadouyu satran tahtas gibi grenlerin harc olabilir. Fener papaz devlet iinde devlet olmu, d geziler yapyor, gittii yerlerde devlet bakan muamelesi gryor. Katolik dnyasnn manevi lideri Papay Trkiyeye davet ediyor. Hangi sfatla yaptn soran yok, tm Hal dnyasn arkasna alyor. Ekm enliini ilan etmi, ses karan yok. AB ak yle sarm ki, dnya yklsa gren yok. Nefesler tutulmu, gzler ufukta, kulaklar ABde; yat diyor yatyoruz, kalk diyor kalkyoruz. Srtn Avrupa Birliine ve ABDye dayayan blcler, babakann Krt sorunu var vecizesinin ardndan trmana geti. Bu arada AB ve ABD yeni bir piyon seti. Leyla akna ilave olarak Diyarbakr Bykehir Belediye Bakan Osman Baydemi, AB lkelerinin ve bilakis ABDnin sevgisine mashar oldu. Yetkili kiiler tarafndan kabul edildi. Hibir Trk yetkilisinden, bata Babakan ve belediyelerin bal olduu ileri Bakanndan en ufak bir tepki yok. Sen kimsin,kimden izin aldn? diyen yok.

EMDNL KOMEDS emdinlide byk bir oyun tezgahladlar. piyon olarak Da savc Ferhat setiler, mthi bir iddianame ortaya kt. Hedef Trk Ordusu, bata Kara Kuvvetleri Komutan Yaar Bykant ve PKK ile mcadele eden blgedeki st rtbeli general ve subaylar, ete kurmakla suland. Sanki PKK tarafndan kaleme alnm gibi bir iddianame. Yetkili ve etkili kiiler ard arda beyanatlar vererek, nereye kadar, kime kadar giderse gitsin, sonuna kadar gideceiz diyorlard. Ordunun ve Trk Milletinin tepkisi zerine oyun bozuldu, silah ters tepti. HSYK Hakimler ve Savclar Yksek Kurulu savc Ferhat meslekten att. Bu karar beenen oldu, beenmeyen oldu. Ben verilen bu ceza ile ilgilenmiyorum. Ben, savcnn arkasndaki guruplar, varsa siyasiler, etkili ve yetkili kiiler ortaya karlmaldr diyorum. in peini brakmayacaz diyenlere hodri meydan, sonuna kadar gidin ve bu oyunu tezgahlayanlar kamu oyu nnde tehir edin de grelim.Destek ve tevik almayan bir garip savcnn boyundan byk ilere girmesini dnemiyorum.12 Eyll htilali dneminde skynetim savcs Alb.Nurettin Soyerin MHP hakknda baz Marksist ideloji sahipleri yandalaryla ibirlii yaparak , hazrlayp Kenan Evrenin desteini de arkasna alarak mahkemeye sunduu yz karas iddianameyle emdinli iddianamesin ama ve gayesinin Trk Devleti, Trk Milleti ve Trk milliyetiliini hedef ald aka grlmektedir.

Trk ordusunun yapt operasyonlarda silahlaryla birlikte l olarak ele geirilen 6s yabanc uyruklu 14 terristin cenazelerini bahane ederek Diyarbakr 28-29 Mart iki gn yakp ykan,talan eden,Halk iki gn evlerine hapseden, PKK terr, Batman, Siirt,Mardin-Kzltepe, Urfa ve Viranehirde yakp ykma eylemlerini srdrd. Diyarbakr Bykehir Belediye Bakan Osman Baydemir, Balar semtinde PKK yandalarna yapt konumasnda: Keke lenlerin yerinde ben olsaydm.17 kii ld, 18 olmasn. Acnz paylayorum. Sizden istediim bu saatten sonra herkes evine dalsn, imdiye kadar istekleriniz, cesaretiniz iin size teekkr ediyorum. Eyleme son vermeliyiz, bu partinin karardr dedi. Bu konumalar olaylar kimlerin organize ettiinin ak seik ispat deil midir? Bu ahs Nevruz kutlamalarn frsat bilerek yapt konumada, Trkiyenin krmz izgileri varsa, bizim de krmz izgilerimiz var, diyebiliyor. Yine bu adam Tempo Dergisinden Doan Erturul ile yapt rportajda: Krt liderini lanetlememiz beklenmesin. demektedir. Baydemir: Trk Kamuoyunun anlamad ve anlamak istemedii ey u; Krt siyasetisinden ve aydnndan rgt ve liderini lanetlemeyi beklemek gereki deil. Blgenin gerekleri, gerekleri nedeniyle,bu mmkn de deil. dedi. PKKl terristlerin cenazeleri bahane edilerek devlete bakaldrma hareketi Fatihin stanbulunda da denendi. Otobsler yakld.mrnn baharnda kzmz hayatn kaybetti. u satrlar kaleme aldm saatte Mevlid kandilini kutluyoruz. Diyanet leri Bakanl Diyarbakr Ulu Camide Mevlid okutuyor. Gzel ama, yeterli deil. Diyanetin bu gibi kutsal gnlerde yaplan bu canl yaynlarla milleti aydnlatmas balca grevi olmaldr. Devlete ba kaldrmann slam dininde byk gnah olduunu, devlete silah eken, ldrlen terristin cenaze namaznn klnmasnn dinen yasak olduunu ak ve net olarak anlatmalyd. Yaplan btn bu eylemlerde PKK ve onun ehir kadrosunu tekil ve temsil eden DTP (Demokratik Toplum Partisi) ve onun yneticileri, ebakanlar, Belediye Bakanlar l ve le Bakanlar olduu tutuklamalarla sabit olmutur. Ancak ba aktrler hala darda Televizyonlarda konuuyor, basnla mlakat yapyorlar. Daha da ileri giderek Trkiye Cumhuriyetinin babakanna arda bulunuyorlar, ondan randevu istiyorlar. markln son perdesini oynuyorlar. Maalesef Babakan gmlek deitirir gibi her gn fikir deitiriyor. Omzunda tad ykn mesuliyetini ve arln hala idrak edemediini gryoruz. Eski DEP Milletvekili, imdiki DTP yesi Srr Sakk, Ahmet Trkn CNN Trkteki programnda, randevu talebine ilikin olarak, Babakanlk zel Kaleminden resmi bavuru

yaplrsa yant verilir, eklinde bir telefon geldiini, bir gn sonra randevu talebinde bulunduklarn belirten Sakk, randevu talebine olumlu yant beklerken Erdoann grup toplantsnda nce PKKy terr rgt olarak tanyn aklamasn yaptn, bunun zerine byk aknlk yaadklarn, hala taleplerine olumlu yant beklediklerini ifade etti. (Milliyet Gazetesi) Babakann ilk cevab neydi: Eer legal bir yaam iinde iseniz, demokratik bir yaam srmek istiyorsanz, zaten kamaya gmeye gerek yok. Elde silahla dolamaya gerek yok. Silahsz bir ekilde gelirsin, masada her eyi konuursun. Siyasi partiler de bu noktada PKKnn bir terr rgt olduunu kabul etmek durumundadr. DTP ebakan Ahmet Trk ve Aysel Tuluk bir basn toplants dzenleyerek, Babakann szlerinin ok nemli bir aklama olarak deerlendirdiklerini sylediler. Ahmet Trk: nemli bir sre, nemli aklamalar, bar iin varabileceimiz bir yol haritas olarak deerlendiriyoruz. dedi. Artk sorunlar, silahla, iddetle zlemez. Byle bir mant doru bulmuyoruz. Sorunun zm konusunda srarl olmaya devam edeceiz. Sayn Babakann sylediklerini destekliyoruz. Bu aklamasnn doru deerlendirilmesini istiyoruz. PKKnn da Babakann bu aklamalarn nemsemesini ve buna olumlu yant vermesini bekliyoruz diyerek PKKy knamadklar gibi, muhatap olarak dnyann bir ok lkeleri tarafndan terr rgt olarak kabul edilen PKK denilen cani rgt, Devletin karsna siyasi muhatap olarak karma alakln sergilemilerdir. Bu konuda basn mensuplarna muhatap olan Babakan: Anlamak isteyenler anlamyor. ksnlar aka ve net olarak PKKnn bir terr rgt olduunu ilan etsinler, onlarla yakndan uzaktan ilikilerinin olmayacan ilan etsinler, olay bu kadar net ve aktr. dedi. Masaya oturup konuma ans bulunacak m diyorsunuz? eklindeki soruya da u cevab verdi: Biz legal olan her sivil toplum rgtyle ve siyasi partiyle rahatlkla grrz, parti olarak da grrz. Babakan olarak da grrm ama illegal bir yapyla asla ve illegal bir yapy merulatrma gayreti iine girenlerle de asla byle bir grmeyi yapmam mmkn deil. Sayn Babakan nce tartmadan lmeden bir laf ediyor,ardndan tepki grnce yz geri ediyor,bu sefer kar taarruza geiyor. Ey Baykal SHP olarak PKK uzantlarn Meclise siz tadnz diyerek, DTPnin bu gnk yneticileri Ahmet Trk, Leyla Zana, Orhan Doan, Srr Sakk, Hatip Dicle ve dierlerini kastediyor. Bu doru! Ancak baka bir doru daha var, o da Avrupa Birliinin basksyla bu kiileri hapishaneden karp meydana salanda kendisi olduunu sylemiyor.

Babakan olmak ayr bir ey, ama siyaset adam, devlet adam olmak ok daha bakadr siyaset adam on dnr bir konuur Devlet adam ise azndan kan her szn devleti balyacan bilir, bunun idraki iinde hareket eder. Soyu sopu, alt kimlii ne olursa olsun, Byk Trk Devletinin Cumhurbakanl, TBMM Bakanl ve Babakanlk gibi erefli makamlara gelen zevat alt kimlik,st kimlik tartmas yapmaz ve yapamaz. Trk kimliinden taviz veremez. Trkiyeyi blmek, paralamak isteyen hain odaklara mozaik bir toplum veya Trkiyelilik gibi tabirlerle sermaye veremez. Kanal 7de Nazl Ilcakla yapt syleide Trkiye Cumhuriyetinin Babakan Trklk ve Trk olmak konusunda ne diyor: Yurt dna giderseniz sorarlar, Nerelisiniz? Trkiyeliyim demek bir kayp m getiriyor? Yabanc dil bilenlere bir sorun bakalm! rnein Trkiyeli szcnn ngilizcesi var mym? Sonra szlerini srdryor: Bizim 780 bin km ierisinde yaayan her insan kendini anlatt zaman Trkiyeliyim diye anlatr zaten. Sayn Babakan devam ediyor: TRK OLMA NOKTASINDA TRKM DEMEKTEN GOCUNMAYAN DA BEN TRKM DER. Bu laf Trkiye Cumhuriyetinin Babakan sylyor. Demek ki Trkn kanla irfanla kurduu dayla, toprayla, rmayla her eyi Trk olan milyonlarca ehidin kefensiz yatt bu mbarek vatanda Trkm demekten gocunanlar varm. nsann soras geliyor, Sayn Babakan, siz de bu gruba dahil misiniz? Birazck siyasetten anlayan her fert bilir ki, PKKnn ehir kadrosunu tekil eden legal grnml uzants olan parti, dernek ve kurulular, ABD ve Avrupa Birliine arkalarn dayayarak, PKKy siyasallatrp, Trk Devletiyle masaya oturtmak olduunu ok iyi bilir. te 46 Avrupa Parlamentosu yesinin Babakan Tayyip Erdoana gnderdii knama mektubunda Trkiyede yaayan 18 milyon Krtten bahisle bunlarn kltrel, sosyal ve siyasal kimliklerine dair temel haklardan mahrum brakld, Ankara Hkmetinin Krtlerin kimliini reddettii ifade edilerek, Trk yetkililerinin ve ordunun Krt nfusuna ynelik tek tarafl ihlallerini srdrmesi halinde, Birliin ilgili admlar atmak zorunda olduu ifade ediliyor. PKKnn Diyarbakr ve dier illerde devlete ba kaldrma, yakp ykma, ekyalklarna hi temas etmeyen bu Hal barbarlar: Diyarbakrda pek ok masum sivilin lmne neden olan, Ankaray ve Trk Ordusunu ve devlet otoritesinin yerel yneticilerini knyoruz diyorlar ve devamla btn taraflara hibir koul ne srmeden silahlarn braklmas istenirken AB dnem bakanl ve komisyonun giriimlerde bulunarak Ankara ile Krtler arasnda resmi.siyasi ve yapc bir diyalogun balamasnn salanmasn istiyorlar,yani PKK ve yandalaryla devleti masaya oturtmak istiyorlar.

Avrupa Parlamentosu Komisyonunda sz alan Avrupal yeler, aznlk olarak niteledikleri Krtlerin sorunlarn ortaya getirdiler. Trk parlamenterlerin itiraz ve Onur ymenin Lozandan bahsetmesi zerine, Lozan bir tarafa brakn! diyerek art niyetlerini ortaya koymulardr. Avrupa Konseyi Parlamenterler Meclisi yesi 153 Parlamenter, Trk parlamenterlerin giriimiyle imza koymular, PKKy knamlar, terr eylemlerini derhal brakmasn istemiler. Devamnda siyasi taleplerin demokratik sre iinde gelitirileceini vurgulamlar ve komisyonu gndermiler. Komisyon kabul ederse genel kurula gnderecekmi. Hani bizim hkmet hep daha ok demokrasi diyor ya, Hrriyet yazar sayn Bekir Cokun 11 Nisan 2006 tarihli Size Beklemek Der ismiyle yaynlad makalesinde yle diyor: Yeni yasalarla gelen daha ok demokrasi iin elbette sevindiniz. AMA O PKKYA YARIYOR. PKK ve yandalar kendilerini daha iyi ve korkusuzca ifade etme olanana kavuurken,siz henz daha ok demokrasinin neyinize yarayacan dnyorsunuzdur. Tpk yeni Trk Ceza Kanununun daha ok kapkalarn iine yarad gibi. Kendilerini mahkemeye gtren polisten nce gle oynaya kyorlar. Allah bilir ya; siz terrle mcadele yasalar ile terrn nlenmesini de beklemitiniz. Ama o etelere yarad. oaldlar ve kahramanlatlar Makalenin geri kalann yazmadm bu kadar yeter de artar bile. Milliyet!e konuan DTP ebakan Aysel Tuluk Babakan Tayyip Erdoann nce PKKnn terr rgt olduunu kabul edin arsna cevap veriyor: BABAKAN ZR DLESN Diyarbakr da ocuklarn ldrlmesi insanlk ddr. Babakann kadnlar ve ocuklarla ilgili ifadesi bu toplumu krmtr. zr dilemeli! O ocuklar oralarda olmamal ama bunlar Krt sorununun yaratt ocuklar. calan konusunda farkl hassasiyetler var. Ama realiteyi grmeden sorunu zemezsiniz. Sorunu zeceim diyorsunuz ama ocuunun imhasyla. 5000 militan imha edilse, yaknlar, kardeleri daa gideceklerdir. zm deildir.

PKK SLAHINI NASIL BIRAKSIN (Genel affn)bara hizmet edeceini dnyoruz. Ama zaman, sre ii olabilir. Babakan nerir, bizler de tartrz. PKK silahlar brakmak isterse nasl brakacak? (Milliyet Gazetesi, 14.04.2006)

Yine bu Ahmet Trk ATVde Teke Tek programnda Fatih Altaylnn sorularna verdii cevaplar, dehet ve ibret vericidir. Adamlar mark, pervasz bir slupla ak ve net olarak PKK eittir DTP diyebiliyorlar. BZ UZAYLI DEGLZ Ahmet Trk PKK ile tabannz aynm ? sorusuna tabi karln vererek yle devam etti: Benim de tabanmdr.DTP uzayllarn rgt deildir. PKK da uzayllarn rgt deil, PKK ile DTPnin taban ortak, bana oy veren insann ocuu dada. Bunu grerek gerekleri tahlil etmemiz gerek PKK ya genel af isteyen Ahmet Trk, Altaylnn af

talebiniz iinde calan da var m? sorusuna Bir af karld zaman ahslara gre af kmaz,bunun ismi genel aftr. BAYDEMR KALMALIDIR Ahmet Trk, Diyarbakr Bykehir Belediye Bakan Osman Baydemire hakszlk yapldn savunarak ileri Bakanl mfettilerinin yapt soruturmaya dikkat ekerek Bakan Grevden alnrsa ,byk bir tepkiye neden olur. Bunu halka anlatamazsnz. Sorun daha kark hale gelir. LEYLA ZANA BEKLYOR Altaylnn bir dnem DTP hareketinin sembol olan Leyla Zanann neden uzaklat sorusuna: Leyla biraz daha beklenmeli diye dnyor. u anda bekleyip grme gibi bir tavra sahip.Trkiyeyi blmek paralamak isteyen i ve d mihraklar Osmanl mparatorluunu ykp yamalayan Dveli Muazzamann torunlar Avrupa Birlii daha

radikal(Krt)olan Osman Baydemiri Leylann nne geirdiler. Daha ne senaryolar yazacaklar grecegiz. Ama Leyla dlanmay kabullenmiyor.yeniden sahneye kyor, Krt liderler, Talabani ve Barzaninin zel davetlisi olarak Kuzey Iraka gitti. Bir danman ve avukatyla stanbuldan Fly Air uayla Erbilegiden Zanay Erbil hava alannda d ilikiler sorumlusu Sefin Dizai bakanlnda bir heyet karlad. Zana havaalanndan alnarak drt gn boyunca kalaca Bakanlk konutuna gtrld. Leyla Zana Talabani ve Barzani ile Gneydou Anadoluda yeni bir atekes salamas iin arabuluculuk isteyecekmi ve blge hakknda gr al veriinde bulunacakm. Leylas, Mecnunu hepsi ayakta, hkmet uykuda, meydan PKK ve yandalarna kalm, hapisten karp sokaa sald eski DEP Milletvekili Selim Sadak ak ve net olarak devlete meydan okuyor. DTP Nusaybin ile rgt alnda yle diyor: Sayn Genelkurmay Bakanna sesleniyorum; operasyonlar durdurun, nk Krtler yzlerini

baka taraflara dneceklerdir.diyen Sadak, 1992 ylnda snra yz binlerce asker ydlar,yurt iinde operasyonlar yaptlar, ama yine de are bulamadlar. Sadak: are apulcu, hrsz, rant emdinli faillerinin stne gitmektir. Bu halkn stne gitmek deil, her Nusaybinli, Amedli (Diyarbakrl) Vanl DTP Bakan oldu ve davadan vazgemedi. diyen Sadak eteleri hedef gsteren savcy grevden aldlar. Babakan Erdoana seslenen Sadak : Diyarbakrda Krt sorunu benim sorunumdur diyorsun, dier yandan emdinliye gittiin zaman da halkn tankln kabul etmiyorum diyorsun, peki o zaman Afrikadan, Rizeden ya da Kasmpaadan m tank getirelim? Krtlerin demokratik taleplerini yerine getir. dedi. Savc Ferhadn iddianamesine de sahip kan Sadak iddianamede ismi geen Kara Kuvvetler Komutan Yaar Bykant bata olmak zere 27 st rtbeli General ve subaylara apulcu, hrsz ve rant gibi iren kelimelerle itham ve hakaret ediyor. Bunlar bu creti kimden alyor? Tabi ki, Avrupa Birliinden ve Avrupa Birlii ne der korkusuyla yatp kalkan hkmetten. Demokrasiyi kimlerin nasl kullandnn baka bir belgesi de, Siirt DTP l Bakan Murat Avc Mervan kod adl, Kenan Demir isimli terristin cenazesi srasnda yaralanan bir kiinin Siirt Devlet Hastanesinde tedavi altna alnmas zerine hastane nnde yapt konumada devlete meydan okuyarak yle diyor: HESABINI SORACAIZ Bir arkadamz, olay yerinde gvenlik glerinin at ate ile vuruldu. Devlet gleri tarafndan yaralanan arkadamz, u anda ameliyathanede tutuluyor.unu yllardr sylyoruz bu lkede savan hi birimize faydas yoktur. Ancak birileri bellerindeki silah kullanmaktan zevk alyor. Silahl Kuvvetler aktt kann hesabn vermek zorunda.diyoruz ki bu kan durmal bu kan durduracak gcmz var. Yine unu da diyoruz ki, Trk ordusu bu halkn gvenliini korumakla asl grevini yapacak, ya da bu halk kendi gvenliini kendisi salyacaktr. Ordu bu lkede, Krtistanda aktt kann hesabn vermek zorundadr. PKKnn ehir kadrosunu oluturan DTPnin bu il bakan talimatlar veriyor: Yarn sokaa klmayacak! Bu devlete tepkimizi gstereceiz! Yarn esnaf kepek kapatacak, renciler okula gitmeyecek! diyor. Bu talimat aynen uygulanyor .Babakann seim blgesinde, Siirt ehrinde oluyor. Ayni eylemler Batman!da da uygulanyor. Bildiriler datlyor,kepekler

almyor,rgenciler okula gitmiyor.Avrupa Birliine srtn dayayan,ok,ok demokrasiyi istedikleri gibi kullanan bu devlet dmanlarna kar gvenlik glerinin eli kolu bal.

Manzara-y Umumiyeyi hayretle, dehetle seyreden o blgenin ocuu Urfal Bekir Cokun GTT VATAN balkl ke yazsnda yle feryat ediyor:

GTT VATAN (!) TERRN bakaldr denemeleri baar ile sonuland. Bir anda binlerce oluk ocuu sokaa dkebiliyorlar,kentleri esir alabiliyorlar artk blgenin belediye bakanlar PKKnn birer szcs gibi. DTPnin bakanlar televizyonlarda PKK militanlarn GERLLA diye

adlandryorlar.Diyarbakr Belediye Bakan PKK terrnden silahl Krt muhalefeti diye sz ediyor. PKKy asla terr rgt saymyorlar.ksaca artk PKK dada deil. Devletin koltuuna oturmu,devletin paras ve olanaklar ile devlete ba kaldryor.

DEVLET? O ORTADA YOK Nasl oldu bilmiyoruz terr byle baar salarken,devletin savcs terrle mcadele eden devlet glerinin en bandaki komutannn yakasna yapabiliyor. Babakan ve adamlar; acemiliin bilgisizliin ukurunda debelenip duruyorlar. PKKnn terr rgt muamelesi grmesini isterken ABD ve ABnin terr rgt sayd HAMAS davet edecek kadar basiretsizler. Kravatl PKKllarn son gnlerde ok kullandklar Krt Sorunu szc

kimin?..BABAKANn eer Babakan Gneydouya gidip alt kimlik-st kimlik meselesine biraz daha aklk getirmeye kalkarsa var ya GTT VATAN PEKkim kald sorunu zebilecek?... Nasl oluyorsa btn televizyonlara ayni anda kmay baarabilen,engin dnce ve yorumlaryla vatan meselelerini durmadan zen medyamzn ve aydnlar kadrosunun demokrat kular.. onlara sorulur Ey demokrat ve aydn kii..engin dnce ve nerilerinden yararlanlarak belli bir noktaya gelindi..Maallah kan ana memleket... Bundan sonra ne yapmal iki gzm?...Arkadalarn aklna yeni bir ey geldi,geldiYok gelmedi GTT VATAN

Ermeninin, Rumun, Krtlerin hamiliini yapan, Osmanl mparatorluunu iten dtan kerten, yamalayan Dvel-i Muazzamann devam olan u Avrupa Birliine,

ierdeki,dardaki tm ibirliki hainlere,dur diyecek.mehule verecek TRKN yiit ve gr sesini aryoruz.

giden bu yolculua son

Rahmetli Mehmet Akif Ersoy bu Batl barbarlar ne gzel tarif etmi: Zayf ezen Avrupa bir hak tanr ki o da kuvvettir. Donanma, ordu zaferlerle yrrken ileri, zengi pmeye hasretti Batnn elileri. O ihtiam elinden niin braktn da, Bugn yatp duruyorsun ayaklar altnda?

Tkrn Hallarn o utanmaz yzne! Tkrn onlarn asla gvenilmez szne. Medeniyet denilen maskara mahlku grn. Tkrn maskeli vicdanna yirminci yzyln, tkrn! Allah encammz hayreyleye...

BARBAR

Barbar, anlam olarak medenilememi, kaba davranl, zalim, yol yordam bilmez anlamna geliyor. Hal dnyas kendi vasflar olan BARBALII tarih boyunca hep bize yamamaya almtr. Bu yalanlarn ispat edecek tek bir vaka, tek bir tarihi belge ortaya koyamamlar, ama yine de iftiralarna devam etmiler ve etmeye devam etmektedirler. Biz millet olarak soukkanl, telaa kaplmayan, bu yaktrmalar nemsemeyen, hatta bu yaktrmalara cevap vermeye dahi tenezzl etmeyen yaratlta bir milletiz. Ancak AB yeliini bahane ederek her frsatta bizi aalamaya kalkan bu BARBAR hal Avrupasna, tarihi belgelerle, kendi yazarlaryla, tarihileriyle cevap vereceiz. Bu smrgeci, soykrmc, asrlar boyu mazlum milletlerin kann emen bu emperyalistlerin yzlerindeki maskeyi dreceiz. Rahmetli Akifin dedii gibi tek dii kalm canavar. Bat dnyas tarih boyunca hep hak kuvvetlinindir inancyla hareket etmi, bu gnde ayn yoldadr. te yirmi birinci asrn sper devleti Amerika bunun bir rneidir.

Biz Trk Milleti olarak, hep hak haklnndr dedik ve devlet hayatmzda yle uyguladk. Batya ba edirdiimiz asrlarda da Osmanl Cihan Devleti, haklnn hakkn ald, zulmn reva bulmad, mazlumlarn barndrld, alarn doyurulduu, plaklarn giydirildii, bir refah lkesiydi. Bunu insaf sahibi btn batl tarihiler beyan etmektedir. te bunlardan birka:

FRANSIZ DNR YAZAR, TARH, AR, VOLTAIRE

Trkler, Mslmanlar ve tekiler isimli eserinde bizim iin unlar sylyor: Trkleri sevmem, lakin iftiradan o kadar irenirim ki, onlara dahi amur sratlmasna katlanamam diyen Voltaireyi dinleyelim. Trkn sanat komutanlktr. Trkler yenilse de boyunduruk altna alnamayan dvken bir ulustur. Trkler misafirperver, hogr sahibi ve zamanmzdan fazla szlerine sadktrlar. Bu kadar yaknmzda bulunan Trkler hakknda sayp dklen safsatalar iittike eski tarihe gvensizliimiz bsbtn artmaktadr. evremizde olup bitenler bize byle anlatlrken, skitleri ve Ketleri bize tantmaya almak ne bo gayret. Her ey bize bu inanc veriyor ki, devletler tarihinde ancak herkese bilinen olaylar gerek olarak kabul edilmektedir. Gizli ayrntlar, szne inanlr grg tanklar tarafndan bize anlatlmadka onlar derinletirmeye uramak sadece vakit kaybdr. Keilerimizin asl zoru Mslman olan Trklere idi. stanbulun fethine baka trl kar konulamaynca onlar aleyhine sr sr kitaplar yazdlar, yenierilerden fazla olan yazarlarmz.

OTUZ MLLET BAYRAI ALTINDA TOPLAYAN TRK DEVLET

imdi burada yanl bir anlayla cenklemek gereini duymaktayz; Trk hkmetinin sama ve mnasebetsiz olduu, uluslarn mal ve canlaryla, topyekn padiahn klesi sayld iddia ediliyor. Byle bir idare kendiliinden kerdi. Trkler hr ve bamszdrlar. Aralarnda hibir snf fark yoktur. Yalnz devletteki grevleri dolaysyla birer rtbeleri olabilir. Karakterleri hem sert ve dik bal, hem de halim ve sabrldr. Trk mparatorluu Avrupa devletlerinden hibirine benzemez; fakat oradaki kanunlarn bir kiinin keyfi zerine kitleleri asp kesmeye elverili olduunu dnmek hatadr. Bir padiah iin en byk fren azledilmek korkusudur. Mftden bir fetva karmakla yanndaki adamlardan dilediinin canna kyabilir. Fakat devlet ilerinde keyfine gre hareket

edemez,

vergileri

arttramaz,

hazinenin

parasna

dokunamaz.

Tarihilerimiz

Trk

mparatorluunu istibdada dayanan bir devlet olarak gstermekle bizi aldatmlardr. Trklerin srtna yklediimiz iftiralarla koskoca bir kitap olur. Onlar dnyann en gzel ve en byk kesimine hkimdirler. Kfrler savurmaktansa o yerleri geri almaya almak daha k olmaz myd? Kadnlar bask altnda tutan, gzel sanatlara ilgisiz davranan Trkleri sevmem; lakin iftiradan o kadar irenirim ki onlara dahi amur sratlmasna katlanamam. Trklerin karakterinde byk tezatlara rastlanr. Hem kyc, hem de merhametlidirler. A gzldrler, fakat hrszlklar hemen hemen hi yoktur. Bo vakitlerini ktye kullanmazlar. lerinden pek az birden fazla kadnla evlenir. Avrupadaki byk merkezler arasnda en az genelev kadn olan ehir stanbul dur. Dinlerine pek bal olan Trkler, Hristiyanlardan tiksinirler; onlara kfir gzyle bakarlar. Bununla beraber onlar btn lkeleri iinde hatta devlet merkezinde ho grr ve korurlar. stanbuldaki Hristiyan mahallesinin sokaklarnda paskalya yortusunda ar yryle yaplan o ayinlere msaade edildii gibi bu trenlerin banda drt yenierinin muhafzlk ettii de grlr. Trkler marurdurlar, fakat kiizadelik taslamazlar. Yiittirler, fakat dello etmezler. nk ancak harbe giderken kl tarlar. (Voltarie, Trkler, Mslmanlar ve tekiler) Fransz yazar, tarihi ve air olan Voltariee yeri geldike dnp grlerine yer vereceiz.

Ermeni asll iken sve vatandalna geen, III. Selim dneminde stanbuldaki sve Bykeliliinde uzun mddet alan DOhsson ise 18.yzyl Trkiyesinde rf ve Adetler isimli eserinde unlar yazyor: Kutsal kitap olarak Kuran- Kerimi tanyanlarn zihnine ve hafzasna nakledilmi olan bu prensipler onlar yeryzndeki insanlarn en insaniyetlisi, en hayrseverleri haline getirmitir. Btn bu faziletlere ramen ecnebilerin onlara BARBAR demesi, onlar yrtc bulmas, savalarna kar hkm verilmesinden ileri gelir. Gerekten Mslmanlar, canlarn esirgemeden savarlar; dmanlar ayn zamanda dinlerinin de dmandr. Bu ecaat Trklere sadece dinlerinden deil ayni zamanda milli karakterlerinden gelir. Ama bir milletin gerek karakteri sava alanlarnn silah grltleri arasnda tayin edilemez. Trkleri gerekten tanmak isteyenler onlarn faziletlerini deerlendirmeli. Trelerin, karakterlerinde ve fiillerindeki tesirlerini muhakeme etmeli, onlar bar zamanndaki rf ve adetleri iinde incelemelidir. Filhakika Trkler savata ne kadar sert, ne kadar marur ve yrtcysalar, barta da o kadar sakindirler. En byk kahramanlklar gsteren, gzlerini krpmadan atee atlan bu insanlar gnlk hayatlarna dndkleri zaman gerek karakterlerini alrlar. O zaman onlarn beeri

duygularla dolu hayrsever kimseler olduu anlalr. Bu duygu btn Trklere amildir; hepsinin de ruhuna yle derin bir ekilde ilemitir ki, savata birer cesaret ilah olan bu kimseler, barta fakir babas, dknn dostu olur. lerinde en kts, en hasisi bile yine bir vazife olarak iyilik etmekten ekinmez. Bir defa stanbul bata olmak zere, mparatorluun btn ehirlerinde dknlere yardm etmek maksadyla hkmdar tarafndan veya varlkl vatandalar tarafndan kurulmu vakflar vardr ki bunlarn geliri srekli olarak bu maksatla harcanr. Bunun dnda Allahn gn sadaka vermeyen, bor yznden hapse girenlerin imdadna koarak onlara yardm etmeyen veya borlarn demeyen Mslman yok gibidir. lkenin her snf halk arasnda babalar, anneler, akrabalar, vasiler ocuklara bu ekilde rnek olur ve onlar kk yatan itibaren bu duygularla dolu olarak yetitirir. Hemcinsinin yardmna komak iin insann iinde ykselen ona her trl ahsi menfaatini unutturan hayrhahlk dediimiz ilahi fazilet bu ekilde gelitirilmekte, Trkler iin basit bir ey haline gelmekte ve onlar baka milletlerin ok stne karmaktadr. Hayrseverlik o derecededir ki hayvanlar bile iine alr. Hibir kimse hayvanlara kt muamele etmez ve ettirmez, bir kimse devesine, atna, katrna fazla yk yklese, hayvann fazla yorsa polis derhal buna mdahale eder, eziyeti nler ve hayvan dinlenmeye sevk eder; buna salahiyeti vardr. Her gn bu gibi hareketlerin misalini grmek mmkndr ki, btn bunlar hi phesiz Trk milletini, esaslar Kuran- Kerimde ok bariz ekilde anlatlan drstlk, namusluluk, doruluk hususunda ayn derecede vlmeye layk klar. Kendi aralarndaki itimai dzenin btn mnasebetlerinde iyi niyet ve drstln onlara hkim olduu grlr. Mesela Trkiye de baka yerlerde olduu gibi birbirlerine kar taahhde giren vatandalarn durumunu tespit etmek, konulan artlar garantiye almak konusunda yazl taahhtlere lzum yoktur. Trkleri methetmek iin hi tereddtsz unu syleyebiliriz; onlar verdikleri szn klesidir. Onlarn bir tandn aldatmas, emniyeti suiistimal etmesi yahut karsndakinin saflndan faydalanmas asla dnlemez. Voltaire yle diyor; Tarihi ve kalemorlarmzn bize alad bu inanlar yeter derecede yalanlamaktadr. Fakat gereklik onlarla savamal. imdilik biz u tarihsel gerekle yetinelim: MSLMANLII KURAN O GL YAMAN ADAM DOKTRNN CESARET VE SLAHLARI LE YAYDIKTAN SONRA ORTAYA ACIMASI VE BAILAMASI BOL BR DN IKIVERD. OYSA HIRSTYANLIIN LAH KURUCUSU SA SADE VE SAKN MR BOYUNCA KTLE KARI HOGRY TLED HALDE ONUN AZZ VE TATLI DN

BR TAKIM GAYRET KELERN HMMETYLE DNLERN EN MERHAMETSZ VE EN BARBARI OLMUTUR. Anadolumuzun manevi mimarlarndan biri olan Hz. Mevlana btn insanlara kucak aarak kim ve ne olursan ol bin defa tvbeni bozsan da yine gel diyor ve derghna davet ediyordu. Mesnevisinde yle diyordu: BEN SA OLDUUM MDDETE KURANIN

KLESYM. BEN MUHAMMED MUHTARIN YOLUNUN TOZUYUM. BENM SZMDEN BUNDAN BAKASINI KM NAKLEDERSE BEN ONLARDAN BZARIM O SZLERDEN DE BZARIM. Bu arada k Yunus da yle sesleniyordu: ELF OKUDUK TR PAZARLIK ETTK GTR. YARADILMII HO GRDK YARATANDAN TR. te bu maneviyat ncleri hakanlara ve sultanlara daima yol gstermi, sevgiyi, hogry, balamay telkin etmiler ve bunda da baarl olmulardr. Byk Trk Hakan Turul Bey muzaffer ordusuyla Hemadana girerken devrin evliyalarndan Baba Tahir ve Baba Cafer ile karlar; atndan inerek onlarn ellerini per. Baba Tahir kendisine EY TRK, ALLAHIN HALKINA NE YAPMAK STYORSUN? diye sorar. Sultan, eyhe; Ne emredersin? cevabn verir. Baba Tahir MUHAKKAH

ALLAH ADALET VE HSAN YAPMAYI BUYURUR. ayetini okuyarak TANRININ EMRN YAP der. Turul Beyin gzleri yaarr ve YLE YAPACAIM mukabelesinde bulunur. Bunun zerine Baba Tahir sultann elini tutar. Abdest ald krk ibriinin kapan parmandan karp onun eline takar ve bunun gibi dnya lkelerini senin eline koydum adalet zere ol der. Turul Bey bu halkay uurlu bir muska gibi tar, savalarda parmana koyard. (Prof. Dr. Osman Turan, Trk Cihan Hkimiyeti Mefkresi, t.s.202203) Fatih Sultan Mehmet Han stanbul un fethini mteakip imar hareketlerinde bulunur. Bu arada yeni sarayn inaatn yrten Rum mimarn, emrine muhalefet ederek stun yksekliklerini birer arn keserek ksaltmasna fkelenerek Rum mimarn kolunun kesilmesini emreder ve emir yerine getirilir. Rum mimar, stanbul Kads Hzr Beyin huzuruna karak padiahtan davac olur ve Fatih mahkemeye celp edilir. Mahkemeye gelen gen padiah bo bulduu kanepeye oturur ve hkimin u ihtaryla karlar; Oturma begm! Hasmnla murafaa-i er olup ayak beraber dur. stanbul kads Hzr Bey gen Fatihe haksz ve hkmsz el kestirdii iin eran kendi elinin de kesilmesinin gerektii ynnde hkm vermesi, Rum mimar duygulandrm, davasndan vazgetiini ve ksas istemediini beyan etmitir. Bunun zerine kad Hzr Bey, Fatihi gnde on ake tazminata mahkm etmi, kolunu kurtaran padiah tazminat iki misline, yirmi akeye karmtr. te bir cihangir hkmdara kendi atad bir kad(memur) karsnda ba edirip, diz ktren ADALET... ADALET... ADALET...

Herkese lazm olan kutsal deer... Su gibi, ekmek gibi, hava gibi insan hayatnda olmazsa olmazlarn en bandadr. Devlet iin de, millet iin de, fert iin de ayndr. nk nizam onunla kaimdir, nk ALLAH Adil-i Mutlaktr. Hani Mahkemelerimizde, levha halinde, yazl olan Adalet Mlkn Temelidir. vecizesini seyreder dururuz, ancak her zaman

umduumuzu bulamayz. Bu vecizenin Arapa asl el adli esasl mlktr. Hz. merin bir szdr.

imdi ilk nce, Allahn kitabna bakalm. Kurandan adaletle ilgili baz ayetleri, ardndan Peygamberimiz Hz. Muhammed Mustafa (S.A.V) Efendimizin hadis-i eriflerini grelim ve bilahare de slam ve Trk tarihinden sayfalar aalm.

TE KURAN TE ADALET

Allahn ayetlerini inkr edenlere, haksz yere peygamberleri ldrenlere, insanlardan adaleti emredenleri ldrenlere elem verici bir azab mjdele. (Al-i mran Suresi, 21.ayet) Hi phesiz Allah size emanetleri ehline teslim etmenizi ve insanlar arasnda hkmettiiniz zaman adaletle hkmetmeni emreder. Allah size ne gzel t veriyor. phesiz Allah iitir ve grr. (Nisa Suresi, 58.ayet) Ey inananlar! Kendiniz ana babanz ve yaknlarnz aleyhine de olsa Allah iin ahit olarak adaleti gzetin; ister zengin, ister fakir olsun. Allah onlara daha yakndr. Adaletinizde nefislerinize uymayn. Eer eritilirseniz veya yz evirirseniz bilin ki, Allah ilediklerinizden phesiz haberdardr. (Nisa Suresi, 135.ayet) Ey inananlar! Allah iin adaleti ayakta tutup gzeten ahitler olun. Bir toplulua olan fkeniz sizi adaletsizlie srklemesin, adil olun, bu Allaha kar gelmekten saknmaya daha yakndr. Allahtan saknn dorusu Allah ilediklerinizden haberdardr. (Maide Suresi, 8.ayet) Onlar yalana kulak verirler, haram yerler. Eer sana gelirlerse aralarnda hkmet yahut onlardan yz evir, yz evirsen sana bir zarar veremezler. Eer hkmedersen aralarnda Adaletle hkm ver. Allah adaletle hkmedenleri sever. (Maide Suresi, 42.ayet) O halde, Allahn indirdii kitap ile aralarnda hkmet. Allahn sana indirdii Kurann bir ksmndan seni vazgeirmelerinden sakn, heveslerine uyma; eer yz evirirlerse bil ki; Allah bir ksm gnahlar yznden onlar cezalandrmak istiyor. nsanlarn ou gerekten fasktrlar. (Maide Suresi, 49.ayet)

Yetim malna ergenlik ana eriene kadar en iyi eklin dnda yaklamayn. ly ve tarty doru yapn. Biz kiiye ancak gcnn yetecei kadar ykleriz. Konutuunuzda akraba bile olsa sznzde adil olun. Allahn ahdini yerine getirin. Allah size bunlar t almanz iin buyurmaktadr. (Enam Suresi, 152.ayet) De ki: Rabbim adaleti emretti: Her secde yerinde yznz Ona dorultun; dinde samimi olarak Ona yalvarn. Sizi yaratt gibi yine Ona dneceksiniz. (Araf Suresi, 29.ayet) Allah iki adam misal veriyor; biri hibir eye gc yetmeyen bir dilsiz ki efendisine yktr. Nereye gnderse bir hayr kmaz, bu doru yolda olan, adaletle emreden kimse ile bir olabilir mi? (Nahl Suresi, 76.ayet) Ayn surenin 90.ayetinde yle buyruluyor: Allah phesiz adaleti, iyilik yapmay, yaknlara bakmay emreder; hayszl, fenal ve haddi amay yasak eder, tutasnz diye size t verir. Yce Allah Enbiya Suresinin 47.ayetinde ise yle buyuruyor: Kyamet gn doru teraziler kurarz, hibir kimse hibir hakszla uratlmaz. Hardal tanesi kadar olsa bile yaplan ortaya koyarz. Hesap gren olarak biz yeteriz. Sad Suresi 26. Ayette Davud Peygambere yle buyruluyor: Ey Davut seni phesiz yeryznde hkmran kldk. O halde insanlar arasnda adaletle hkmet, hevese uyma yoksa seni Allah yolundan saptrr. Kinatn Efendisi, Yce Allahn Enbiya Suresinde: Seni lemlere rahmet olarak gnderdim. dedii, kutsi bir hadiste ise Seni yaratmasaydm lemleri yaratmazdm. dedii sevgili Peygamberimiz, efendimiz, rehberimiz, Hateml Enbiya Muhammed Mustafa (S.A.V.) Efendimize kulak verelim: Kyamet gnnde Allahn en ok sevdii ve ona en yakn olan kimse adil hkmdardr. En ok nefret ettii ve Allahtan en uzak olan kimsede zalim hkmdardr. (Tirmizi, Ta Hadis Kitab, s.154 ) Adalet ile muamele edenler, Allah nezrinde yksek derecelere ularlar, bunlar hkmlerinde ailelerine kar ve banda bulunduklar ilerde adalet gsteren kimselerdir. (Mslim, Nesai Ta, s.153)

Bir Hkim hkmetmek iin krssne oturduu zaman, onu dorultmak, baarya ulatrmak ve ona doru yolu gstermek iin zulmetmedii surece iki melek inip ona yardmc olur. Fakat zulme kalkrsa, adaletten inhiraf ederse hemen melekler geldikleri yere karlar ve onu yalnz bana brakrlar. (Rumuz ul Ehadis H.no:525)

Asr Saadette byk, hatrl, bir kabileye mensup bir kadn su iler. Ashaptan baz kiiler Peygamber Efendimiz(S.A.V.)e gelerek bu kadn affetmesini isterler. Zira kabilesinin ok kalabalk olduunu beyan ederler. Allahn Resul hiddetlenir ve yle buyurur: Sizden nceki milletlerde; fakir ve kimsesizler su ileyince cezalandrlr, zengin ve gl kimseler su ilerse affedilirlerdi. Bu yzden hepsi helak oldu. Vallahi kzm Fatma su ilerse hi tereddt etmeden cezalandrrm.

HAZRET MERN KUDS YOLCULUU

Bir deve iki yolcu Yolculardan biri halife, dieri ise kle Yolculuk boyunca deveye nbetlee binerler. Kudse girerken sra kleye gelir, Hz. mer deveden iner ve klesine: Haydi bin, sra senin der, ancak kle itiraz eder, efendim ehre giriyoruz, senin yaya benim binek stnde olmam mnasip olmaz ben binmem derse de Hz. mer kleyi zorla deveye bindirir, devenin yularndan ekerek Kudse girerler.

am kapsnda toplanan halk ve balarnda Patrik Sophranius olmak zere karlanrlar. Karlayclar devenin zerindeki kleyi Halife olarak selamlarlar. Ksa zamanda gerek anlalr. Bu tablo karsnda patrik hkrarak alamaya balar. Hz. mer patrii teselli ederek der ki: zlmeyin bu dnya hep byledir. Bazen alatr, bazen gldrr. Patrik de der ki; Alamamn sebebi makam, koltuk deil. Tanrya ant olsun ki bunun iin alamyorum. Srf sizin hkimiyetinizin kesintisiz devam edeceini anladm iin alyorum. Zira zulmn hkimiyeti bir andr, adaletin hkimiyeti ise kyamete kadardr. Ben sizi gelip geici bir ynetim sanmtm der. mnla teslim olan Kuds halkndan tek kiinin dahi burnu kanamadan Kuds Mslmanlarn olmutu.

Hz.mer Kuds halkna verdii mnda yle diyordu: Bismillahirrahmanirrahim. Bu, Allahn kulu, mminlerin emiri mer bin Hattapn lya Kuds halkna verdii amandr. Bu aman canlarna, mallarna, kilise ve mabetlerine, hastalarna, salkllarna ve sair halka verilmitir. Kiliseler Mslmanlarca kullanlmayacak ve yklmayacaktr. Kilisesinden ve arsasndan Hristiyanlarn handan hibir ey

eksiltilmeyecektir. Din deitirmeleri iin bask yaplmayacaktr. Buradan ayrlp gidecekler

serbesttir. Gidecekleri yere kadar canlar ve mallar emniyettedir. ehirde kalanlar da gvendedir. Allahn ahdi ve Resulnn, halifelerinin ve mminlerin zimmeti zerine cizyeyi verdikleri srece burada yazld ekilde devam edecektir. (Hicri 15.yl)

Hallar, u anda bize medeniyet dersi vermeye kalkanlar, 1099 ylnda 1.Hal Seferinde 600 bin kiilik bir barbar topluluu ile Kuds igal eder ve 70.000 Mslman katlederler. te Mslman, ite hal!

El adli esasl mlk (Adalet mlkn temelidir.) diyen Hazreti mer yle diyordu: Diclenin kenarnda bir kurt kapsa koyunu, ilahi adalet merden sorar onu.

Halife Hz.mer Ashaptan bey b. Kab ile bir konuda anlamazla der. Medine kads olan Zeyd b.Sabite bavururlar. Kad Zeyd, Hz. mere sayg gstererek oturacak yer gsterir. Hz.mer itiraz eder ve yle der: te bu davrann verecein hkmde yaptn ilk adaletsizliktir. Ben davacmla birlikte ayn yerde duracam. Sonra davac olan bey b. Kab ikyetini arz etti. Hz.mer ise sulamay kabul etmedi. Ancak bu durumda Halifenin yemin etmesi gerekiyordu. Kad, beye dnerek Halifeye yemin ettirme, onu bundan muaf tut. deyince Hz.mer kzm ve hemen yemin ederek kad Zeyd hakknda yle demitir: Halife ile herhangi bir Mslman hakknda eit gtrlmemelidir. davranmasn renmedike ona dava

Hz.mer idarecilere ne kadar sert ise halka kar da o kadar efkatli idi. Onlarn menfaatlerine titizlikle riayet eder, byk bir sorumluluk duygusu tard. Hz.mer: Diclenin kenarnda bir kurt kapsa koyunu, ilahi adalet merden sorar onu. diyerek tad ykn arln btn benliinde hissediyordu.

Bir cuma gn hutbede yle sesleniyordu: Mslmanlar eer bir yanl yaparsam, Allahn Resulnn yolundan ayrlrsam, beni ikaz edin. Bana doru yolu gsterin. Bir gen ayaa frlar, klcn knndan syrr, Ey mer, eer Resulullahn yolunu terk edersen seni bu klla dzeltirim der. Bu sz zerine Halife, mminlerin emiri ellerini aar: Allahm sana hamd olsun, mer yolunu arrsa onu klla dzeltecek Mslmanlar var.

Baka bir gn yine hutbe irat etmek iin minbere kar, Ey cemaat beni dinleyin diye sze balar. Daha szn tamamlamadan zayf vcutlu bir gen ayaa kalkar, Konuma ya

mer, seni dinlemiyoruz. der. Hz. mer sorar: Beni niye dinlemiyorsunuz? Gen der ki, ran savandan yeni dndk, ganimetleri paylatk, hisseme den kumatan benim clz vcuduma entari kmad. Ama gryorum ki senin dev cssene entari olmu, evvela bunun hesabn ver Hz.mer: Gen doru sylyor. dedi ve devam etti Mslmanlar, olum Abdullaha inanr msnz? Cemaat hep bir azdan, Evet, Abdullaha inanrz. diye cevap verirler. (Zira Abdullah sahabenin en takva kiilerden biridir.) Hz. mer: Abdullah kalk, gerei anlat der. Abdullah: Mslman gen doru sylyor. Bltmz kuma bana da entari olmad. Payma den kuma babama verdim, ikimizinki birleti babama entari oldu. der. Hesap soran gen tekrar ayaa kalkar, imdi konu ya mer der.

TRK DEVLET GELENENDE ADALET ANLAYII VE TRK TRES

Adalet mefhumu Trk slam Devletlerinde ve slam ncesi Trk Devletlerinde vazgeilmezlerin en nnde yer almtr. Trk Devletleri kanunlara (TRE HKMLERNE) bal kurumlard. Devletin varl, tre ile kaimdi. Bu kaidelerin zerine oturan devlet, Trk tresinin gerei olan adalet, hak ve hrriyeti devletin ba olan hakan yoluyla millete tevzi etmekle ykmlyd. Trk Devletlerinde halkn btn talepleri, trenin tatbikiyle gerekleiyordu. Tre, Trk hukuku hkmlerinin btn olup sosyal hayat dzenleyen zaruri hkmleri ihtiva ediyordu. HER EY KALKAR, TRE KALKMAZ atasz mehurdur. Tre hkmleri asl manasn yitirmemek artyla, zaman zaman gnn icaplar gz nne alnarak ufak tefek deiiklere tabi tutulmutur. Byk Hun mparatoru Mete, Gktrk Hakan Bumin ve lteri Kaanlar kurultaylarn tasvibini alarak bu yola gitmiler, ana prensiplerde adalet, eitlik, insana verilen deer ve sosyal yap, itimai yardmlama, ksaca Trk Devlet Baba geleneine bal kalnarak daha ileriye tamlardr.

OUZ TRES

Hakan olanlar, Tanr kapsnda duac olup, halka adalet ve merhametle hkmdarlk edeler. Sonra gelenler, ndekilerin hayrl ilerini bozmayalar, tabi olanlar ise daha hayrl

olmaya alalar ve devleti devam ettireler. Hakanla i birlii yapalar, akll, ulu, iyi ve yavuz kiiler Hakana vezir ola, halkn ekmek, et ve yan dne, ulusu a koymaya, muhtalara her an el uzata, her kim ki dmlere el uzatmaz o vezirlie yaramaz. Hakanlar yoksullarn atas, vezirlerin babasdr. Her ikisi akl birlii edip, tarla ve meralar koruya, tarlada altn baaklar, meralarda koyun ve sr bol ola. Hakanlar, asker ile yaar. erisiz yurt olmaz. Yurdunu ve ocan ykanlara kar amansz ol. Drt bucak dmanlarn hkmn altnda yaat ki, onlar senin devletini ykmayalar.

BLGE KAAN TRK ULUSUNA SESLENYOR

Ben Bilge Kaan, Tanr yardm ettii iin Hakan olarak tahta ktm, kardeim Kltekin ile le yite altm. Yoksul ve fakir milleti bir araya getirdim. Fakir milleti zengin kldm! Bu szmde yanl var m? TRK BEYLER, MLLET TN! Trk Budununun derlenip birletirilmesini ve devlet idaresini bu yazta vurdum. Trk Tresini kaybetmi milleti atalarm Bumin ve stemi Kaanlarn tresine gre yeniden dzenledim.

Bilge Kaann Atalarm Bumin ve stemi Kaanlarn tresi diye adlandrd tre Ouz tresidir. Ouz Handan gelen deimez ilkelerdir. Yani Trkn Anayasasdr. Buna gre Hakan milletin babasdr. Milletinin zerine bir kartal gibi kanatlarn gererek, onu korumak, yaatmak, doyurmak, giydirmek, derdiyle dertlenmek onun greviydi. Toylar tertipler alar doyurur, plaklar giydirirdi. DEDE KORKUT Ouz toylarn ok gzel tasvir eder. Attan aygr, deveden bura, koyundan ko kesilir, tepe gibi et ylr. Sel gibi kmz salr. Ouz d Ouz Beyleri toplanrlar, alar doyurulur, yalncaklar donatlr. Borlular kurtarlr ve ok ulu bir toy olur. Bu trenler DEDE KORKUTUN boy boylamas, soy soylamas ve Dua ile son bulurdu.

DEDE KORKUTUN DUASI

Ycelerden ycesin Kimse bilmez nicesin Krkl Tanr. Nice cahiller seni gkte arar yerde ister, Sen hot mminlerin gnlndesin Daim duran Cabbar Tanr.

Baki kalan Settar Tanr.

Trk tarihinden nice Korkut Atalar gelip gemitir. Her Trk Hakanna yol gsteren bir Allah dostu, ulu bir bilgin vardr.

ULU TRK

TRK tarihinin efsanevi kahraman Ouz Han, Ouznameye gre olaanst bir halde dnyaya gelir. Byk Trk Tarihi adl kitabn yazar Joseph Deguignes, Ouz Handan yle bahseder: Trkler hakiki Allaha ibadette ve gerek din ahkmna riayette devam etmilerdir. Ancak Alnca Hann idaresi zamannda sulh ve emniyet, servet ve bolluk onlara atalarnn koyduklar dzeni unutturdu. Kara Han zamannda eski gerek dinden artk hibir iz kalmad. Olu, halefi olan Ouz Han hakknda birok efsane vardr. Doumu hayret verici bir hadiseyle olmutur. Daha beikten itibaren insanlar eski hak dinine geri evirmekten baka bir gayesi yoktu. Birok kadnla evlendi. Fakat ilerinde bir Tanrya ibadet eden bir kadnla mnasebette bulundu. Bundan tr Babas Kara Han kendini ldrmeye teebbs etti. Kars yoluyla babasnn niyetinden haberdar olan Ouz, az sayda dostlar ile babasnn askerlerine galebe ald. Ok yaras alan Kara Han ld. Put ibadetinin ba dman olan Ouz, iddetli buyruklara ramen puta tapmakta srar edenlere hi merhamet gstermedi. Bu tazyik birok firara sebebiyet verdi. Biroklar evredeki kavimlere iltica ettiler. Ouz bu kaan kimselerin peini brakmad. Gerek onlar gerek iltica ettikleri kavimleri idaresi altna ald. 24 Ouz boyunun atas olan Ouz Hann keramet sahibi danman Irkl Hoca (ULU TRK) Tanrnn cihan hkimiyetini kendisine verdiini mjdeler, EY KAANIM, GK TANRI BTN DNYAYI SANA BAILASIN der. Her Trk hakannn yannda bilgin ve ulu bir kii gryoruz.

BLGE KAAN VE TONYUKUK

kinci Gktrk Devletinin kuruluunda ve ykseliinde byk emei olan bilgin Vezir Tonyukuk, Bilge Kaann yol gstereni ve ayn zamanda kaynpederidir. Bu Byk Veziri kitabesinden okuyalm. Tonyukuk kendi kitabesinde yle der: Ben, Hkim Tonyukuk, inde dodum, o zaman Trk Milleti ine tabi idi. O vakit Tanr yle demiti: Ben sana bir hakan vermitim, fakat sen onu brakp hkm altna girdin. Bu sebeple Tanr onlar lm ile cezalandrd. Trk Milleti perian olmu, birleik Trk yurdunda toplu bir halk kalmamt. lk nce Kutluk adn yannda 700 kii topland. Ben

de onlar arasnda idim. Tanr bana sezgi verdii iin onun Kaan olmasna altm ve kendisini sktrdm. O da, Tonyukuk benimle bulunduka ben lteri, milleti toplayan hakan olaym dedi. Ktaylarn ve inlilerin bu taze kuvvete kar harekete getiini renince gndz oturmadm. Gece uyumadm ve derhal durumu halkma arz ettim, Dmanlar birlemeden, zerlerine varalm. dedim. Tanr yardm ile dmanlar perian ettik. Kaan ve Trk milleti tkene yerleince cenup, imal, ark ve garpta bulunan btn boylar bize katld. Kapaan Han yirmi yedi yanda tahta knca gndz oturmad, gece uyumad, ben de kzl kanm dkerek ve kara terimi aktarak onun hizmetinde altm. lteri (Kutluk) Kaan himmet etmese veya yok olsa idi, ben de almasaydm, birleik Trk yurdu sahipsiz kalrd. Onlarla birlikte altm iin Trk milleti birlie kavutu. Bugn Bilge Kaan da bu sayede Trk Ouz milletini idare ediyor. Gktrk Devletinin yklndan sonra bile Uygurlar Gktrklerin byk veziri Tonyukukun soyundan gelenlere nem vermiler ve onlara sayg gstermilerdir. Tonyukukun soyundan olanlar daima Tarkan unvann tamlar, vezirlik makamnda bulunmulardr.

SATUK BURA HAN - YUSUF HAS HACB

Karahanl Hakan Arslan Hann Olu olan Satuk Bura, babasnn lmnde kk yata olmas hasebiyle Karahanl tahtna amcas Oulcak Han gemitir. Satuk Bura gen yata (12) Mslman olur. Menkbeye gre ryasnda gkten inen bir insan kendisine Trke Mslman ol, dnya ve ahirette kurtul diye hitap etmi, o da slamiyeti kabul etmitir. Trkistanda zevkle okunan SATUK BURA HAN TEZKRES, Bura Hann slamiyeti ve haleflerini tarihe yakn bir ekilde anlatr. Menkbeye gre, Allahn Resul Muhammed (S.A.V.), Miraca kt gece Peygamberler arasnda tanmad bir kimseyi grm ve Cebrail e hangi Peygamber olduunu sormu, Cebrail onun Peygamber deil, 333 yl sonra Trkistan dininize sokacak Satuk Bura Hann ruhu olduu cevabn vermi. Hazreti Peygamber sonsuz bir sevin iinde yere inmi ve Trkler arasNda dinini neredecek olan Bura Hana dua etmi, ashab da onu grmek istemi, Hazreti Muhammed arzularn kabul edince balarnda Trk klah ve silahl krk atl selam vererek yaklam. Bunlar Bura Han ve arkadalarnn ruhlar imi. Bunlarn arasnda Trk Hakanna hidayet yolunu gsteren Samani Ebu Nasr da varm. Ebu Nasr, idare edecek bir vilayete sahip olmadndan, Trkler arasnda slamiyeti yaymak maksad ile ticarete balar. Bir gn ryasnda Peygamber Efendimizin kendisine,

Kalk, Trkistan yolunu tut! Orada Tekin Satuk Bura Han Mslman olmak iin seni bekliyor demesi zerine o da sevinerek 300 kiilik bir kervanla yola kar. Trk prensi, Ebu Nasrla karlar ve Mslman olur. Din deitirmesine kar kan amcasyla aras alr, amcasn yenerek 924 tarihinde Karahanl tahtna oturur, Devletin resmi dinini slam ve mezhebini de Hanefi olarak ilan eder. te bu olay Trk tarihinin dnm noktasdr. Zira bu Karahanl Trk Hakanl, Ouz Handan, Alper Tungadan inen hanedann devamdr. limlere byk sayg gsteren bu kahraman hkmdarn yoluna, Trk-slam limi Yusuf Has Hacib tarafndan kaleme alnan Kutadgu Bilig isimli kitap k tutuyor, yol gsteriyor, nasihat ediyor, adeta Ouz Tresini erh ediyor ve yle sesleniyor: Ey Devletli Hkmdar, ok uzun yaa, bu saltanat ile ok illere hkmet, samimi insann szn ve dn tut. Bu sz ve t sana bir devlet a olsun. Ey hkmdar, ite ben sana sadakatle bal insanm, szme gre hareket et. Ey mert insan, ey Hkmdar, lm henz yaklamadan uyan, bilgini kullan, iini tanzim et. Sen halk beladan, zulmden koru. Halka iyilik yap, elinle dilinle onu sevindir. Salnda her eyi iyilikle karla, maln ve servetin varken onlar dat ve yedir. lm gelmeden sen lme hazrlan. Hayatta iken Tanrnn emirlerini yerine getir; ibadette kusur etme. Bu dnya ve devlet seni aldatmasn. Btn ilerinde daima doruluu gz nnde bulundur. Halka kanunu doru ve drst tatbik et ki, kyamet gnnde bahtiyar olasn. Sen bu dnyann beyisin, ona kul olma. O seni brakmadan sen onu dul brak. Fazla gurur ve kibre kaplma. Bu dnyaya gven olmaz, sen ondan vazge. ini insanlarn harisine tevdi etme, yemeini nankr insanlara yedirme. lm unutma, ona kar hibir silah yoktur. lm pusudan kar gibi bir gn karna kar. Ey Devletli Hkmdar, dnya bir tarladr. nsan bu tarlay ekerse hayat ekinini bier. Bakasnn maln alma ve kan dkme. lm deinde insan bu iki gnah yznden inler. Ey Hkmdar, hasis olma, cmert ol, cmertliin ad ebedi kalr lmez. Ey Hkmdar, gayret et, kendin iyi ol; beyi iyi olursa halk da iyi olur. Halk koyun gibidir; bey onun obandr; oban koyunlara kar merhametli olmaldr. Ey Devletli Hkmdar, sen saray ve kkler yaptrma; kara toprak altnda senin evin hazrdr. Yksek geni ve ssl saraylarn burada kalacak, sen de inleyerek karanlk toprak evde yatacaksn. Eer iki dnya beyliini istiyorsan u be eye yaklama: harama karma, zulm etme, insan kan dkme, dmanlk besleme ve kin gtme. Eer devaml ve ebedi beylik istiyorsan adaletten ayrlma ve halk zerinden zulm kaldr. Kstahlk, acelecilik, zevzeklik bunlar avam tabiatdr. Bey bunlardan uzak durmaldr. Avam tabiatnn beye yakn olmas uygun dmez. Bu tabiat yaklarsa bey itibarn derhal kaybeder. Devlet ileri ihmal edilir ve vaktinde yaplmazsa arkasndan avc kula takip etsen bile bir daha ele gemez. Halkn btn uygunsuzluklarn beyler dzeltir, bey uygunsuzluk ederse onu kim

yola getirir. nsan temiz olmayan eyleri su ile temizler, eer su kirlenirse o ne ile nasl temizlenir. nsan hastalanrsa, tabip bunun ilacn verir; eer tabip hastalanrsa onu kim tedavi eder. Beyler tavr ve hareketlerini temiz ve doru tutmaldrlar; halk yolunu ve gidiini beyin yoluna uydurur. Beyler rf ve kanuna nasl riayet ederse, halk da ayn ekilde rf ve kanuna riayet eder. Beyler hangi yoldan giderse, beylerin bu gidii kulun da yoludur. Beyler kl ile memleketlerine hkim olurlar, klsz gafil bey memleketine sahip olamaz. Kl kmldad mddete dman kmldayamaz; kl knna girerse, beyin huzuru kaar. Ey Bey, kl kullanan her vakit memnun et ve bylece kendin de daima sevin iinde yaa ve zahmet yz grme. Beylik ba zerinde bir kl gibidir; her gn onun iin tehlikeli bin i vardr. Dnya ve ahireti, bunlarn her ikisini birden bulmak istersen u birka ii brakma, muktedirsen bunlar yerine getir. Gnl ve dilini doru tut, Tanrya sn, Allahn emrine itaatsizlik etme, Tanrdan ne gelirse ona raz ol; her eye raz olmak kulluun icabdr. Btn halka iten gelen bir merhamet gster, daima iyilik yap ki kendin de iyilik bul. Halka faydal ol, ona zarar verme; iyi hareket et, ktlerin zararn ortadan kaldr. Bey bilgili ve adil olmal; hretinin yaylmas iin de cesur ve tedbirli olmaldr. Bey, memleketini iyi koruyabilmesi iin bir de asil, hay sahibi, yumuak huylu ve merhametli olmaldr. Btn faziletlerde herkesten stn olmal; halka kar adaletle muamele etmelidir. Hangi memleketin beyi byle olursa o memleketin halk kurtulur; derdi kalmaz. Orada saadet gnei doar ve memleket huzura kavuur. Fakat ne yazk ki bu gibi insanlar ok yaamazlar. Ey Hkmdar, benim bildiim bunlardr. Aklmn erdiklerini ite sana arz ettim. Tarihimizde devlet bakanlarna yol gsteren nice limler, nice Allah dostlar vardr. Yusuf Has Hacip bunlardan biridir. Dede Korkut, Baba Tahir, eyh Ahmet Yesevi onun ocandan yetien Hac Bekta Veli, Mevlana, eyh Edebali, Hac Bayram Veli ve daha niceleri tarih boyunca Trk devlet bakanlarna yol gstermilerdir. Verdiimiz bu rneklerden anlalaca gibi, binlerce yldan beri Trklerde devlet bakan ile yurttalar arasnda duygusal bir ba vardr. Bu ba, baba ile evlat arasndaki ilikiye benzemektedir. Bizce bu duygusal ban kuvvetlenmesi ve varln srdrmesi, gelenek severlikten olduu kadar srekli olarak fikriyatnn da yaplanmasndan ileri gelmektedir. Trk devlet anlay, gcn fikriyatn yaplanmasndan da almaktadr. zellikle Siyasetname ve Nasihatname tr kitaplarda yukarda da grdmz gibi babalk duygusu ilenmi ve gelitirilmitir. Trk devletleri birbirini takip etmi, hanedanlar yklp yerlerini yenileri almtr. Deimeyen tek ey ise TRK TRES olmutur. Snrlar bugnk Afganistan ve Hindistana kadar uzanan blgede topraklara sahip olan byk Trk hkmdar, tarihte Gazneli Mahmut olarak anlr. Ahmet Bin Hemdem, Trk-slam Tarihinden isimli eserinde Gazneli

Trk devletinin nl hakan Sultan Mahmut Bin Sebktekinin adaletini anlatyor: Sultan Mahmudun zamannda sarho askerlerden biri fakir ve zavall bir derviin evine girerek ve zor kullanarak karsna el uzatt. Dertli Dervi Sultan Mahmudun katna bir arzuhal yazarak urad musibetten, maruz kald zulmden ikyette bulundu. Sultan Mahmut durumu rendikten sonra dervii huzuruna ard. Kendisine nimetlerde ve ihsanlarda bulundu. Sonra ona yle tembih de etti: O dinsiz adam bir daha senin tarafna gelirse hi vakit geirmeden hemen bana haber ulatr. Ve emrindekilere de derviin yannda unlar syledi: Bu adam ne zaman bana gelirse, gece ve gndz, ne zaman olursa olsun, hatta o srada ben sarayn harem dairesinde bile olsam, derhal haber verecek ve kendisini bana ulatracaksnz. Gnl yaral dervi dualar ve senalar ederek padiahn huzurundan ayrld. Aradan iki gn gemiti, o gn akamdan sonra yukarda ad edilen asker, yine sarho bir halde kadna tecavzde bulunmak niyetiyle gelip derviin evine girdi. Dervi karsna: Ben vaziyeti Sultan Mahmut hazretlerine bildirmeye gidiyorum dnnceye kadar bu askeri kendisiyle sohbetler ederek oyala dedi. Varp Sultan Mahmutun sarayna geldi. Daha nceden tembihli bulunan hizmetkrlara durumu anlatt. Onlar da derviin geldiini padiaha bildirdiler. Sultan Mahmut derhal eline keskin bir kl ald. Birlikte derviin evine yollandlar. Dervi eve padiahtan nce girdi. Askerin yataa girmi vaziyette olduunu grerek kp grdn Sultan Mahmuta anlatt. Sultan Mahmut hmla ieri girdi, dervie: u yatan baucundaki mumu hemen sndr emrini verdi. Dervi mumu sndrr sndrmez o da elindeki keskin klc hzla indirdii gibi yatakta yatan askeri ikiye bld. Sonra Mumu yakp getir. diye emretti. Adam mumu getirdi. Sultan Mahmut mumun nda grd kimsenin yzne dikkatle baktktan sonra hemen kran secdesine kapand ve Allaha kretti. Dervi armt; Padiahm byle kretmenizin sebebi nedir? diye sordu. Padiah: I sndr dememin sebebi uydu diye aklad: ok korkmakta idim ki, bu byk suu ilemeye cret eden kimse benim ocuklarmdan biri olabilirdi, eer yataktaki korktuum gibi benim evladm olsayd o zaman kta grp yzn tanyacak ve belki de bu yzden kendisini ldremeyecektim. Ik yandnda grdm ki bu kimse benim evladm deildir. te bundan dolay secdeye kapanp Allaha krler ettim. Biraz sonra dervie, Yiyecek bir eyiniz varsa getirin dedi. Derviin azck peyniri vard. Onunla biraz da ekmek getirdi. Sultan Mahmut peynirle ekmei yedi. Yine Allaha hamt ve senalar ettikten sonra bununda sebebini yle aklad: Allah da ahittir ki gelip sen bana durumu anlattn gnden beri benim azma bir lokma olsun bir ey girmemitir. Son derece a olduum iin, endieden kurtulduum u anda senden yiyecek bir ey istedim. O Yce Allaha kr ve minnetler olsun ki byle bir zalimden senin cn almak bize nasip oldu.

Btn Trk hakanlar byle deil miydi? te Byk Trk Hakan Sultan Sancar olayn Ahmet Bin Hemdemin kitabndan ksaca zetleyelim: Sultan Sancar, Hicri 521 ylnda muhteem ordusuyla Talkan ehrine gitmekteydi. Halk seyre komutu. Her bir ke kendisini grmek isteyenlerle dolmutu. ehrin yaknlarnda bir tepe vard. Etraf kolaan ederek geen sultann tepenin zerinde byk bir yabani kua benzeyen karart dikkatini eker. Ok atmada ok mahir olan Sultan Sancar okunu frlatr ve vurur, adamlarna, Gidin getirin. diye emir verir. Biraz sonra adamlar kucaklarnda kanlar iinde kk bir ocukla dnerler. Sultan Sancar vurmu olduu eyin ku deil, kanlara bulanm bir kk ocuk olduunu grr grmez bir ah ekip kendinden geip atndan topraa der. Gam ve elem ateiyle yanan gzlerinden sel gibi yalar dklr. Adamlarnn yardmyla kendine gelen Sultan, derhal ocuun babasnn bulup getirilmesini emreder. Ksa zamanda ocuun babas bulunarak getirilir. Adamcaz adrna alan gzleri yal Sultan, ocuun babasna yalvarr: Beni affet. te torba dolusu altn al, hakkn helal et ya da u klc al boynumu vur, ksas yap. Bunlarn ikisini de reddederek beni hesap gnnde azaba mahkm klma; ya affet, ya ksas yap. Yrei ate gibi yanan fakir adam, Padiahm, benden yana helal olsun. Demek ki Yce Allahn deimez takdiri byle imi. Btn dnya lemin can ve btn lkelerin ruhu revansnz. Nitekim an ve erefinize layk olan yaptnz. Byk mrvvet ve ihsanda bulunmak istediniz. Sizin cannz ve banz sa ve devletli mrnz devaml olsun. Hepimiz canmzla ve bamzla sizin yolunuza fedayz. Siz sultan olarak Allahn yeryzndeki bir glgesisiniz, yine de o Yce Allahn himayesinde ve emniyet iinde olun. Yavrumun kann sana helal eyledim. Yarn kyamet gnnde de inallah bu i senden sual olunmaya. Bu szme Allah da ahit olsun. der. Sultan Sancar, bir nebze de olsa rahatlamtr. ocuun babas kalkm gidiyordu, adama altnlar zorla verir. Sultan bununla da kalben rahatlamamtr. Adama Talkan vilayetinin emirliini verir ve kendisini devlet adaml derecesine ykseltir. Trk-slam Tarihinden isimli kitabn yazar Ahmet Bin Hemdem yle devam ediyor: O ne byk Padiah- Dindar ve merhamet iardr ki, nazrnda ahlkla dilencilik ayn mertebededir. Kibir ve azametten, riyadan uzak temiz ve beenilmi bir huy ve ahlakla btn halknn ve insanln beendii kimsedir. Yce Allah kendisine rahmet eyleye. 23 Mays 1040 Cuma gn Dandanakan Meydan Savanda kendisinden kat kat stn Gazne ordusunu yenen Turul Bey, Hemadana girerken devrin evliyasndan Baba Tahir ve Baba Cafer ile karlar. Atndan inerek onlarn elini per. Baba Tahir kendisine, Ey Trk, Allahn halkna ne yapmak istiyorsun? diye sorar. Sultan, eyhe Ne emredersen cevabn verir. Baba Tahir: MUHAKKAK ALLAH ADALET VE HSAN YAPMAYI BUYURUR. ayetini okuyarak; Tanrnn emrini yap der. Turul Beyin gzleri yaarr ve yle yapacam

mukabelesinde bulunur. Bunun zerine Baba Tahir, sultann elini tutar, abdest ald krk ibriinin kapan parmandan karr onun parmana takar ve Bunun gibi dnya lkelerini senin eline koydum. Adalet zere ol. der. Seluklu Sultan bu halkay uurlu bir muska gibi tar ve savalarda parmana takard. Turul Bey sofrasn daima ak tutard. Haftada iki gn len verir, halk srasna gre bu lenlere katlrd. Trkistan Karahanl hakanlarnn da sofralar daima ak olurdu. Sultan Alparslan da lenleri muntazam olarak dzenlerdi. Sultan Mehmet Tapar, 1118de olunu veliaht tayin ederken, byk len yapld ve lende kymetli yemek takmlarn halk yama etti. Ouzlarn yeni yurtlar Trkiyede bu trenin yaamas tabi idi. Melik ah zamanndan beri Seluklu sultanlarnn deti zere, Cuma gnleri lezzetli yemekler hazrlanr ve sultan sofras kurulur; havas ve avam, ziyafetlerden faydalanrd. Tarihi Yazcolu bu devirde Ouz Tresinin ve lenlerin nasl hkm srdn ve usullerini anlatr. Kastamonu Beyi sfendiyarolu Sleyman Paa her gn ikindi namazndan sonra kabul resmi yapar, bu mnasebetle yemekler getirilir, kaplar alr, ehirli, kyl, ecnebi herkes yemek yerdi. lenler ve byk toylar, zafer enlikleri, clus ve veliaht atama trenleri mnasebetiyle ok grkemli olurdu. Yunus Emre de maln yamalatlmasn lahi aka bir ara ve manevi bir toy sayard. Ouz Hann ve Bayndr Hann muhteem toylar hakknda verilen bilgilere gre, toylar gebe devletlerde tarihsel niteliini daha gl olarak devam ettirir. Karakoyunlu ve Akkoyunlularda toylar nitelik deitirmeden devam ediyordu. Kara Yusuf Bey, olu Kara Budak Diyarbakrda padiahla ykseltirken dzenledii byk toyda 300 sr 3000 koyun kestirmi eitli yemekler ve elenceler tertiplemitir. Osman Gazi zamanndan beri yrrlkte olan dzen ve kanunlardan bahseden k Paazade, Osmanl padiahlarnn nevbet, bayram ve sofra usullerini anlatrken: kindi vaktinde nbet vururlar. Kimi halk gelip yemek yiyeler, imdi bu Al-i Osmann dahi kanunlar bunun zerinedir. Osman Gazinin hasleti her ayda bir kere taam piirip fakirlere yemek yedirmek ve giysiler giydirmekti. dedikten sonra Orhan, Murat, Yldrm Bayezid ve dier padiahlarn verdikleri lenleri ve onlarn imaret ve zaviyeler ina ederek fakir ve dervileri koruduklarn da bu Ouz tresine balar. Trk tresine gre, hkmdarn devletin ba temsilcisi ve milletin babas sfatyla yarg, yolak ve darl-adl(mezalim ikyet divan) adl mahkemelerde bizzat halka adalet datr. Bu davalarda ynetime ve sorumlulara kar her eit yaknma yaplabilir. Hkmdar usul ve formalitelere bal olmadan orada kesin hkmn verirdi.

BALICA YAKINMA KONULARI UNLARDI: 1- Kamu hizmetlerinin ileyiine ait ikyetler, grevlilerin yetkilerini ktye kullanmalar ve kamu hizmetlerinin yerine getirilmemesi, reaya aleyhine meydana gelen zararlar. 2- Divan sekreterlerinin, belediye grevlilerinin ve kamu vakflarnn denetimi ve bununla ilgili bozukluklar: Kiiler arasndaki adi davalar, kadlar hakkndaki ikyetler veya kad hkmlerinin yerine getirilmemesi hakkndaki ikyetler. Bu tr yaknmalar gene bir kere daha kadya havale edilir. Onun soruturmasndan sonra son hkm verilirdi. Mezalim Divanna sultan veya onun bulunmad hallerde babakan (ba vezir) bakanlk yapard. Byk Seluklularda haftada iki gn mezalim dinlenmesi koulu vard. Nizaml-mlk Siyasetnamede, Padiahlar haftada iki gn halkn ikyetlerini dinleyeler ve halknn hakkn hakszdan alalar. Adaleti yerine getireler, arac olmakszn kendi kulaklaryla sylediklerini dinleyeler. Bundan ama bu haberin lkede yaylmas ve zalimlerin ktlk yapmaktan ekinmeleridir. der. Nizaml-mlk hakszla urayan yurttalar ile yakndan ilgileniyordu. Bir gn Nizamlmlk yemek yerken ihtiyar bir kadn sunulmak zere elinde dilekesi ile ieri girdi. Sekreteri ona kt davrand ve dilekeyi vezire vermedi. Durumdan haberdar olan Nizaml-mlk sekreterini azarlayarak: Ben seni srf huzuruma gelemeyen zayf ve ihtiyar erkeklerle kadnlar iin grevlendirdim. Sen bunlarn ilerini bana ulatrmadktan sonra sana ihtiyacm yoktur der ve adamn iine son verir. Nizaml-mlk, olu Fahrl mlke yazd bir mektupta yle diyordu: Her eyden nce btn reayann senden asude olmalar gerekir, her zaman onlara hukuk lazmdr. Brak onlar kalpleri serbest olduu halde kazanlar ile ve kendi yaamalarn temin yolunda alsnlar. Hi kimse emredilenden baka onlardan bir ey almasn, grevliler onlar asla incitmemelidir. Bundan baka senin saraynn kaps zulme urayanlara ak olsun. Haftada bir gn bu ile megul ol. Baka bir i yapma. Emrettiin her ey hakikat ve basiret yznden olsun. Bundan baka ordu merasn ve hkmdarlarn haseghn aziz ve muhterem tutasn. Din adamlarn hrmet gzyle gresin, onlar arayp sorasn, hasta iseler ziyaretlerine gidesin, ihtiyalarn tespit edip gideresin. Bu gelenek, Hkmdardan vezire, babadan ola devretmitir. MALAZGRT AVAININ BYK KAHRAMANI SULTAN ALPARSLAN 1070 ylnda Diyarbakra geldi. Blgenin hkimi Nasr Mervan, sultan byk bir merasimle karlad ve devrin deti gereince 100.000 altn sundu. sultan paray ald. Bilahare yapt

aratrmada, bu parann halktan zorla toplandn renen Alparslan, altnlar ald kimselere iade etmesi iin Nasra iade etti. ALPARSLAN ok merhametli ve efkatli idi. Divanda fakirlerin isimleri ve maalar yazl idi. Ramazanda yoksullara 150.000 dinar datrd. Sarayda fakirlere yemek datan ve gnde elli koyun kesen bir ahane vard. Eski Trk geleneklerine gre emir ve bey, askerlere byk ziyafetler verir, eya yama edilirdi. Bu suretle Gktrklerden beri Trk Devlet telakkisine gre hakan ve sultanlar gibi Alparslan da milletin babas sfatyla hareket ederdi. Alparslan ok dindar ve samimi bir Mslmand. Onun u szleri bunun apak ispatdr: Ka defa

syledim, biz bu lkeleri silah kuvvetiyle aldk. BZ TEMZ MSLMANLARIZ. BDAT NEDR BLMEYZ, BUNUN N YCE ALLAH BZ TRKLER AZZ KILDI. Hristiyanlar en byk malubiyeti Alparslandan grdkleri halde, devrin Bizans, Ermeni, Sryani kaynaklar Alparslann adaletini, yksek insani vasflarn vmekte mttefiktirler. Pakistanl lim, Seluklular tarihi yazar Mevdudi, Alparslan anlatrken, Fetihler Babas, Adil Sultan gibi birok isimleri sralayan yazar yle devam ediyor: Onun ok ismi vard. Fakat en mehur ismi, ALPARSLANDIR. Bu kelime Trke olarak Sultann ahsi vasflarna pek uygun bir sfat idi.

Cihangirane vasflar ve ok ksa olan dokuz yllk saltanat ile Yavuz Sultan Selim Hana benzetilen Sultan Alparslann vasflarndan unlar sayabiliriz: O halis bir Trk, temiz bir Mslman, byk bir kumandan, yetenekli bir devlet bakandr. Trkn devlet baba sistemini slamn inancyla mezcederek lkesi iinde yaayan dili, dini, milliyeti ayr eitli insan topluluklarn mesut ve mreffeh yapmt. Yusuf Haremi adnda bir Batini tarafndan ehit edilen Sultan Alparslan, henz 42 yanda idi. En verimli anda hayata veda eden bu byk kahramann son szleri ibret vericidir: Bir tepenin zerinden ordumu seyrediyordum. Ordumun azametinden, askerimin okluundan, altmda yerin titrediini hissediyor, kendi kendime ben dnya sultan Melik d dnyaym; bana kimsenin gc yetmez, bu ordu ile ini dahi fethederim. Dedim. Bu gurur yznden imdi bu aciz duruma dtm. Yerine olu Melik ahn tahta gemesini vasiyet ederek ruhunu Allaha teslim etmitir. Hkim Senai bir kasidesinde yle diyor: Gklere ykselen ALPARSLANIN ban grdm. Merve gel. Onun toprak olmu vcuduna bak. Ne ay gibi parlak yz, ne altnda at ve ne de elinde dizgin kalmtr. Alparslann ehadeti slam leminde duyulunca btn Mslmanlar alam, halife bir hafta sureyle yas ilan etmi, Badat ars alverie kapatlmt. Kuran Kerimin bir

ayetiyle ruhunu ad edelim: EY TEMZLENM VE ARINMI RUH! RABBN SENDEN, SEN RABBNDEN RAZI OLARAK CENNETE GR. (Fecr Suresi 27 ve 28. ayetler) Yerine Melik ah gibi bir hayrl halef brakan sultann gz arkada kalmamtr.

SULTAN MELK AH VE DNEM

Melik ah babasnn lm zerine Seluklu tahtna oturmu, ehit hakann yksek vasflarnn, yaatcs ve takipisi olarak devletin dizginlerini toplam, ba kaldrmalar, karde isyanlarn sratle bastrm, devletin blnp paralanmasna asla msaade etmemitir. Melik ah bir yerde Kanuni Sultan Sleyman a benzetilir. Osmanl mparatorluunun zirvesi nasl ki Kanuni dnemiyse, Byk Seluklu mparatorluunun zirvesi de Melik ah dnemidir. Devletinin snrlar Kagardan Boaziine ve Ege Adalarna, Aral Glnden ve Kafkaslardan Yemen ve Aden kylarna kadar uzanyordu. Adaletiyle n salan Melik ah hakknda devrin Mslim, gayri Mslim yazarlar onun hakknda yle diyorlar: Zbdat: Melik ah Adil Sultan diye hret buldu. Ahbar: O adil ve insafl idi. Zalimleri kahreder, mazlumlarn hakkn verirdi. bnl Esir: Zamannda skn emniyet ve adalet hkim olmutur. Tabakati Nasiri: Melik ah kahredici, cesur ve adil idi. EnNucuuz-Zahire: Melik ah hkmdarlarn en iyisi idi. Daima muzaffer idi. Anonim tarih-i Al-i Seluk: Melik ahn adaleti ve siyaseti sayesinde ahali yle rahat etmiti ki hibir padiahn zamannda kfirler ve Mslmanlar byle huzur grmemilerdi. Anili Samuel: Krallar kral Melik ah her tarafta hakimane ve bar bir idare kurdu. Hi kimseyi incitmek, kimseye strap vermek istemezdi. Asil adaleti, yksek dnceleri, tam bir hkmdar tavr ile o herkes tarafndan sevilmiti. Benim kanaatime gre Avrupa ona tabi olmakta gecikmeyecektir. Stefanos Orbelian: Melik ah ok iyi, barsever bir hkmdard Trkler slamdan nce Gktrk, Uygur ve Hazar hanlar idaresinde kendilerine snan yabanc din mensuplarn himaye ediyor, birok dinlere bal olan cemaatleri bir arada ahenk iinde yaatyorlard. Seluklular yakn arkta karlatklar Hristiyan ve Yahudi gibi gayri Mslim unsurlara kar da ayni zihniyeti devam ettirmi, grlmemi bir msamaha ve efkati onlardan esirgememilerdi. Hristiyan memleketleri fethetmesine ramen Alparslan onlarn mellifleri tarafndan da adil, merhametli bir insan olarak tasvir edilir ve aleyhinde hibir ey sylenmezdi. Melik ahn zamannda yaayan Ermeni tarihisi Urfal Mathieu: Melik ahn saltanat Allahn ltfuna mahzar oldu. Hkimiyeti uzak lkelere kadar yayld ve Ermenilere huzur

verdi. diyerek ark, Anadolu ve Suriye seferini anlatr. Dnyann hkimi Melik ahn saysz askerden mrekkep ordusu Romallarn memleketini(Anadoluyu) fethe giriti. Kalbi Hristiyanlara kar efkatle doluydu. Getii lkelerin halklarna kar bir baba gibi davrand. Birok ehir ve vilayetler kendi arzular ile onun idaresine girdi. Btn Rum ve Ermeni beldeleri onun kanunlarn tand. der. Mellif, onun Ermeni Patrii Basilin talebi zerine de kiliselere, manastrlara ve rahiplere ait vergileri 1090 ylnda tural fermanla baladn yazar. Melik ah dneminde ilim adamlarna hazineden ihsan edilen mebla 300.000 altna kadar ykselmiti. Vezir Nizaml-mlk, Melik aha: Ey lemin Sultan! Ben sana yle bir manevi ordu meydana getirdim ki onlarn dualar ara kadar ykselir. Hlbuki askerlerinin oklar bir milden teye gemez. Nizaml-mlke gre eski padiahlar limlere maa vermedikleri ve onlar bir vazife ile balamadklar iin bunlar ok defa hkmdarlara ve devlete kar hareket ediyorlard. Bu mnasebetle de dnyann efendisi Melik ah Afrasyab (Alpertunga ) Ouz Han neslinden olup, dindarlara ve limlere sayg, zahitlere ihsan, fakirlere efkat ve halka adalet gstermek gibi hibir kimseye nasip olmayan yksek vasflara sahiptir ve cihana hkimdir. Ftuhatlarndan dolay Ebul-feth lakabn alan Sultan Melik ah, Trk Milletinin yetitirdii ender simalardandr. Erken lmek talihsizlii bir yana braklrsa, fetihleri, adaleti, poplerlii, malubiyetsizlii ve ihtiam ile o ancak Kanuni Sultan Sleyman ile mukayese edilir. Melik ah sfahan seferinde bir yerde konaklar, askerlerinden bir grup babo yaylan bir inek grp keser ve kebap edip yerler. Konaklama biter ve ordu harekete geer. Ordusunun nnde giden Melik ahn nn, geecei kprnn banda yal bir kadn evirir ve atnn dizgininden tutar. Feryat ederek yle der: Ey padiah adil, ey gzel yzl, gzel huylu padiah! Ben fakir ve gsz bir kadnm. Bakmakta bulunduum birka yetim torunum vardr. Geimimiz bir tek inee baldr. Onu da askerlerin avlayp yemiler. u anda yetimlerim alktan feryat etmekteler. Yal kadnm, arp kaldm. Sen ki her eye gc yeten byk sultansn. Eer bunca kudretinle bana yardm edip hakkm alvermezsen yarn kyamet gnnde o kldan ince, kltan keskin srat kprsnden nasl geersin? Zaten o zaman ben de eteine sarlp o byk yaratcnn senden cmn alnmasn isterim. Bu szleri syleyen yal kadn alamaya devam ediyordu. Melik ah atndan inerek kadn tuttu ve yle syledi: Ey hatun! Benim bundan haberim yoktur. Bununla birlikte senden yine de af dilerim. imdi syle bakalm o senin boazlanan hayvannn yerine bakalarn kabul eder misin? Ve emretti. 70 tane stl inek ve kz getirdiler. Padiah bunlarn hepsini o yal ve beli iki kat olmu

kadna teslim etti. Zavallnn gnln ve duasn aldktan sonra yoluna devam etti. Aradan bir zaman geer, Melik ah vefat eder. Haberi duyan yal kadn yetimleri ile gelerek Melik ahn kzn kucaklar ve secdeye kapanr: Ey Malik l mlk olan mlkn sahibi Allahm! Melik ah kulun senin azab ve ikabndan korkarak bize acmt. Gammz sevince evirmiti. Sen en byk rahmet edicisin. Ben aciz ve yal bir kadnm. Niyaz ve temennim budur ki; o kulunu hesapsz kerem hazinenden mahrum ve gaml klma. Kendisini o sonu gelmez rahmetinle gufranna ve sevincine garkeyle. diye dua eder. Bir mddet sonra devrin Allah dostlarndan bir zat ryasnda Melikah grr. Sultanm naslsn? diye sorar. Melik ah cevaben: Allah o koca kadndan raz olsun. Onun dualar sayesinde ok rahatm. der. te Ne verirsen elinle, o gider seninle ataszmz ne kadar yerinde sylenmi bir szdr. Byk Selukludan doan Trkiye Seluklular ve beyliklerin hepsi Trk tresini yaatma ve uygulamada birbiriyle yar halinde olmulardr. Erbil Atabeyi Muzaffereddin Gkbr (11901233) ilmi, dini ve hayr messeseleriyle slam dnyasnda dillere destan olmu bir ahsiyet idi. Devletinin hudutlar geni olmad, kk bir blgeye inhisar etmi bulunduu halde ok eitli tesisler kurmutu. Kr ve sakatlara drt hnekah yapm, dul ve ihtiyarlara, yetim ve kimsesiz ocuklara yurtlar kurmu; bunlara stanalar ve zengin vakflar tahsis etmi idi. Kendisi bizzat bu messeselere urar, hasta ve dknlerle megul olurdu. Tesis ettii misafirhanelerden ayrlan yolculara ve gariplere yol az da verirdi. Vakfeyledii para ile her yl adam gndererek Mslman esirleri alp hrriyete kavutururdu. Arafatta ilk defa sarnlar yaptrarak haclara su dattran Gkbrdr. Hz. Peygamberi anma merasimleri ve mevlit trenleri dzenlenir, her yl iki gn halka ziyafet verilir, fener alaylar tertip edilir, askeri merasimler yaplr, meydanlara kurulan krslerden halka vaazlar verilirdi. Kaynaklar onun hayr yolunda harcad meblan miktarn da bildirmektedir: Mevlit iin 300.000, esirlerin kurtarlmas iin 200.000, hnekahlar iin 100.000,misafirhaneler iin 100.000, Mekkede su tevzi iin 30.000 dinar yllk tahsisat veriyordu.

TRKYE SELUKLULARI Trkiye Seluklu Devleti, phesiz ki en byk enerjisini Hal Seferlerine kar verdii mcadelede sarf etmitir. Says 300500 hatta 600 bine varan, ekirge srleri gibi, getii yerleri kurutan bu apulcu srleriyle amansz mcadele veren Trkiye Seluklular, bir taraftan da yaklm, yklm olan Anadoluyu imar ediyor, lmsz eserleriyle donatyordu. Ticaret hayatn canlandryor, dier taraftan yapt kervansaraylar ve ald emniyet tedbirleriyle yolcularn ve kervanlarn gvenliini salyordu.

Seluklu tarihinin byk stad rahmetli Prof. Osman Turan hocamz, Seluklular Tarihi ve Trk slam Medeniyeti isimli eserinde yle anlatr: Milletleraras ticaret kervanlarnn emniyeti ve istirahat iin Seluk Devletinin kurduu tekilat iktisadi olduu kadar itimai ve medeni cepheleriyle de ok byk bir ehemmiyet arz eder. Gerekten devlet, kervan kafileleri bana kervansaraylar bir idareci veya tutgavul kumandasnda bir muhafz ktas tayin etmek suretiyle kervanlar emniyet altnda idare ediyordu. Bu mhim tedbirler yannda da Anadolunun kervan yollar zerinde dizilen ve her konak yerinde(menzilde)ina olan kervansaraylar, hala ziyaretileri hayran brakmakta, hele onlarn i tekilat ve hizmetleri ise medeniyet tarihinde daha fazla hayranlk veren bir hususiyet gstermektedir. Filhakika her trl ihtiya dnlerek ina olunan bu muhteem abidelerde yolcular, hayvanlaryla birlikte, gn meccanen kalmak, yemek yemek imknlarna sahip bulunuyor, hastalar tedavi oluyor ve hatta fakir yolculara ayakkab dahi veriliyordu. Byk kervansaraylarda hastane, mescit, tabip ve ila bulundurulmas da bunlarn medeni ve itimai tekilatn anlamak bakmndan dikkate ayandr. Sultan ve vezirler tarafndan yaplan ve zengin vakflar bulunan bu kervansaraylarda zengin, fakir, hr, kle, Mslman ve Hristiyan fark gzetilmeden btn yolcularn msavi muameleye tabi tutulacana dair vakfiye artlar, yolcularn gdas iin vakf koyun srleri ve geni memur ve mstahdemler kadrosu bulunmas Seluk Trkiyesinde dini ve itimai, insani duygularn ne derece yksek bir seviyede bulunduuna gzel bir misaldir. Anadolunun her taraf, ehirler ve yollar, kprler, camiler, medreseler, klliyeler, hastaneler, kervansaraylar ve zaviyelerle donatlmt. Zamann tahribi ve btn ihmallere ramen hala dimdik ayakta kalan bu eserleri hayranlkla izliyoruz. Anadolumuzun dou ve gneydousunda kurulan Trk devletleri Artuklular, Skmenliler, Ahlt ahlar, Saltuklular ve Mengcekler de gayretlerini hep imar ve kltr faaliyetlerine yneltmilerdi. Mehur seyyah bn-i Batuta Anadoluyu efkat diyar olarak vasflandrr. Hibir yerde grmedii cmertliin burada olduunu syler. Arap corafyaclar, her memlekette zenginlerin servetlerini kendi zevk ve elenceleri iin kullandklar halde Trkistan zenginlerinin mallarn hayr yolunda sarf ettiklerini sylerler. Trkler slamiyet ncesi dnemlerde de sevap kazanmak maksadyla yollarda yolcularn su imeleri iin Muyanlk (muyan: sevap) adyla hayrat yaptklar bilinmektedir. Erzurum havalisinde Saltuklular, Erzincan, Kemah, Divrii blgelerinde Mengcekliler, Ahlt civarnda Skmenliler, Erzen ve Bidlis de Dilma Oullar, Hsn Keyfa (Hasankeyf), Amid (Diyarbakr), Mardin(Harput) (Elaz blelerini Harput ve Mardin kolu olarak Artuklular ynetmiler, uzun mddet hkmran olmulardr. Dou ve Gneydou Anadolu

blgelerimiz bu saydmz devletlerin dnda, Akkoyunlu, Karakoyunlu Trk devletleri ynetimine girmi, bu sahalarn tamam Trk boylarnn birbirleriyle mcadelesine sahne olmutur. Trk Devletleri bu blgeleri lmsz eserlerle donatmlardr. Birka misal verecek olursak: Diyarbakr Ulu Cam, Divrii Ulu Cami, Erzurum Hatuniye Medresesi, Sivas Gk Medrese Bu blgelerde bulunan, ayakta kalm, yklmaya yz tutmu veya harabe haline gelmi cami, medrese, kpr, han, hamam, kervansaray varsa bu Trk devletlerinin eseridir. Baz blc Krt aydnlarnn baraj altnda kalan Hsn Keyfay (Hasan Keyf ) kastederek Krt eserleri yok oluyor diye rtkanlk yapmalar, ne kadar cahil olduklarnn ilan olup tarihi saptrma yaygaralarndan baka bir ey deildir. Akllar yetiyorsa her ta tek tek incelesinler veya erbabna inceletsinler, eer birazck insaflar kalmsa Diyarbakr, Hasankeyfi Krt ehri, blgeyi Krdistan olarak zikretme hastalndan vazgesinler, zira o blgelerde saydmz tarihi eserler Trkn mhr ve mlkn tapusudur.

MAL DA BZM MLK DE BZM. LK DE BZM SON DA BZM. LEL EBED SLNEMEZ. DAMGAMIZ VAR MLK DE BZM.

Trk devlet bakanlarnn yurttalarna olan grevlerinden biri de adaleti salamakt. Doal olarak Trkiye Seluklu Devletinde de Mezalim Divan kurulduunu gryoruz. rnek olarak I. Gyasettin Keyhsrev Byk Seluklu geleneini devam ettirerek haftada iki gn yurttalarnn yaknmalarn dinliyordu. O, pazartesi ve perembe gnleri orulu olarak mezalim divanna gelip kad ve imamlar huzurunda adalet datrd. Sultan, eri davalar kadya havale eder, rfi ileri de divan aracl ile zmlerdi. Bundan baka dier btn Sultanlar gibi her yl bir kez eri mahkemeye gidip kendisinden davac varsa kadnn hkmn beklerdi. Bu durumda hkmdarlk grkem ve trenleri bir tarafa braklrd. bn Bibi, Seluklu Trkiyesini yle anlatyor: ayet bir kimsenin gz sokakta yere dm herhangi bir eye iliirse onu alp tasarruf etmeye kalkmazd. O kii bulduunu kayp eyalar toplamakla grevli olanlara verirdi. Eya saltanat adrnn kapsna gtrlrd. Eer giyecek ise adrn iplerine aslrd. Hayvan olursa muhafaza edilir, falan eyi kim kaybetti, diye tellal araclyla halka duyurulurdu. Eya sahibi bunu duyunca gelir, tank getirir delilini gsterir ve maln alrd.

Trkiye Seluklu Devleti sultanlar fethettii lkelerin halkna da Adaleti en titiz ekilde uyguluyorlard. Trkiye Seluklu Devletinin kurucusu Sleyman ah Suriye seferi srasnda askerleri yamada bulundular. Bunun zerine Halep kylleri yakndlar. Sleyman ah onlara yle dedi: Topraklarnzda yaplan bu yama hareketlerini iddetle knyorum; fakat efendiniz Mslim beni bunu yaptrmaa mecbur ediyor. Hlbuki Mslman mal yama etmek ve eriatn yasak ettii eyleri yapmak benim detim deildir. Sleyman ah askerlerine yama edilen mal ve paray geri vermelerini emretti. Emri askerleri tarafndan derhal yerine getirildi. Trkiye Seluklularnda sosyal hizmetler en st seviyeye kmt. Tarihi kaynaklar I. Aleddin Keykubat dneminden yle bahseder: Mslmanlar gvenlik, asayi ve huzuru Seluklu hanedannn mbarek sanca glgesinde buldular. Bu dindar padiahlar zamannda yaplan medreseler, zaviyeler, hastaneler, kervansaraylar, kprler ve baka hayr messeseleri hibir devirde yaplmam, bilginlere zahitlere ve halka gsterilen himaye ve efkat; giriilen gazalar ve kazanlan zaferler hibir zamanda vuku bulmamtr. II. Kl Arslan zamannda Trkiye ktalar aras bir transit ticaret merkezi haline geldi. Seluklularn uluslararas ilikilerini artrd bu srada ina edilen yollarda her trl gvenlik tedbirleri de alnd. zellikle yabanc tccarlarn can ve mal devletin gvencesi altna alnd. Ayrca bir tr devlet sigortas da bulundu. Buna gre karada ekya ve denizde korsan hcumlarna urayanlar veya gemileri batan tacirlerin zararlar deniyordu. Byk konak yerleri ve pazaryerleri olan nemli merkezlerde hanlar ve kapal arlar kuruldu. Ticaret adamlarnn ve yolcularn istirahatlarn ve mallarnn korunmasn salamak iin kervansaraylar ina edildi. Gene II. Kl Arslan zamanndan itibaren btn Anadoluda yaplan bu kervansaraylarn saylar yz civarndadr. Mimari bakmdan stn yaptlarladr. Gnde yaklak olarak 2030 kilometre yol alan bir kervan akamst bu kervansaraylardan birine geliyordu. Yolcularn yatak, yemek ve salk hizmetleri devlet tarafndan cretsiz olarak yerine getiriliyordu.

K TRKN VURUMASI FELAKETN BALANGICI: YASSIMEN SAVAI Tarihte kahramanl ile n yapan Harzemah Sultan Celaleddin Mengbirti ile Trkiye Seluklu Sultan Aleddin Keykubat arasnda yaplan sava, Yassimen Meydan Savadr. Mool kasrgas Trk-slam dnyas zerine felaket yadrrken, iki Trk Hakannn birbirini krmas Moollarn ekmeine ya srmt. Bir tarafta Moollarla savaan Celaleddin, dier taraftan Seluklulara ait olan Ahlt kuatmt. Seluklu Sultan muhasaray kaldrmas iin

Halife Mustansr ve Eyybilerin teebbslerinin neticesiz kalmas zerine Celaleddine yazd mektupta yle diyordu: Sen sultanolu sultansn; sana gayri meru bir hareket yakmaz. Ahlt terk edersen senin dmanlarna, Moollara kar birlikte savarz. Buna ramen Celaleddin muhasaraya devam etmi, 1230 Nisan aynda Ahlt dm, bir Trk kltr merkezi yamalanm ve tahrip edilmitir. Bu hadiseler iki Trk padiahn 1230un Austos aynda bir Cumartesi gn Yassimende kar karya getirdi. Tarih, Seluklular kazand, Celaleddin kaybetti diye yazsa da aslnda kaybeden Trk Dnyas oldu. Sultan Celaleddin slamn byk bir mcahidi olmu iken askeri kuvvet ve dehasna mukabil siyasi hatalar yznden kendi felaketini hazrlamakla kalmad; Mool istilas karsnda Eyybiler ve Seluklular ile kurulmas mmkn, salam bir seddin de yklmasna sebep oldu. Bir daha kendini toparlayamayan Celaleddin kendisini takip eden Moollardan kaarken Silvan Dalarna sapt srada bir Krt airet reisi tarafndan ehit edilmitir.

MOOL STLASI: SELUKLUNUN K Erzurum valisinin ihaneti ile ehre giren Moollar, tarihin en byk katliamn yaptlar. ehri yamaladlar ve tahrip ettiler. Esir alnan halk ehir dna kardlar, sanatkrlar gen erkek ve kzlar ayrp geri kalan yal erkek ve kadnlar katlettiler. Fransz tarihisi Moollarn Erzuruma mil mesafede bulunan banyolara, yani bugnk lcaya, varp orada ykanan iki bin kadn plak olarak yakaladklarn, Mool kumandan Baycunun huzuruna kardklarn ve Baycunun emriyle hepsinin katledildiini yazar. Erzurumun dmesiyle Anadolunun kaplar Moollara alm oldu.

KSEDA BOZGUNU (1243 ) Trk ve slam lkelerini istila ve tahrip eden Moollar hzn kaybetmemiti. Seluklularn endie ile takip ettikleri, bu istila nihayet Trkiyenin kaplarna dayanm, Erzurum felaketiyle ortaya konmutu. Artk Seluklu-Mool atmas kanlmaz olmutu. Seluklu tarihinin byk otoritesi rahmetli Prof Dr. Osman Turan hocamz, Seluklu tahtnda oturan Gyaseddin Keyhsrevin, Yassimende Harzem ordusu yenen Aleddin Keykubad gibi akll ve muktedir olmadn, kendi gibi aklsz ve muktedir olmayan danmanlar ve komutanlar yznden kazanaca bir sava kaybettiini yazar. Tarihilerimizin Ulu Keykubad olarak vasflandrdklar bu byk hkmdar hakknda yazlan bir manzumeyi kaydederler. Yazar yle diyor: Ey ehin ah-i azam, Ulu Keykubad! Dil senin vasflarn anlatmaa kadir deildir. Herkesin mit ve korkusu sana baldr. Sana her an binlerce kranlar olsun ve dnya senin adaletinle dolsun! Zira sen cihan sekini, Seluklularn iftihar ve Tanrnn arslan

bir padiahsn. te Seluklu ordusu byle bir yrekli, muktedir, hkmdardan mahrum, Gyaseddin Keyhsrev gibi zevk sefa dkn aciz ve korkak bir sultanla Kseda Savana balar. 1 Temmuz 1243 aramba gn balayan sava 3 Temmuz Cuma gn sona ermi, Seluklu Sultan daha sava bitmeden ordusunu brakp kam; ordu ise dalmt. Kaynaklarn anlatmlar Seluklu ordughna giren Moollar hesapsz ganimetler elde ettiler. Sultann ihtiaml ota, emirlerin renkli adrlar, at, katr, deve ve eitli silahlardan baka saysz kuma, elbise, mefruat, kymetli yemek takmlar, altn, gm ve mcevherat sonsuz idi. Beauvaise gre bu ganimetler 300 deve yk altn (her yk 4000 bin sultani 8.000.000 lira kymetinde ) ve 3000 hayvan yk altn ve gm eya olarak bir byk evi dolduracak miktar buluyordu. Zrhlar da krk araba ile tanyordu. Sultann yannda tad arslan, kaplan, pars ve vahi hayvanlar koleksiyonu da Moollara kalmt.

SVASIN TESLM, KAYSERNN TAHRB Sultan Aleddin Keykubadn brakt kudretli Trkiye, lm zerinden henz alt yl gemeden Kseda felaketine uramt. Dalan Seluklu ordusunun toparlanmas ve Mool saldrsn durdurma imkn ve abas bile yoktu. Baycu kumandasndaki Mool ordusu Sivasa yneldi. Sivas kads halkn ileri gelenlerini yanna alarak, Mool kumandann ehrin dnda karlayarak, halkn can ve malna dokunulmamas karlnda ehri teslim edeceklerini bildirdi. artlar kabul eden Mool komutan sznde durmam, btn kaplar kapattrarak ehrin gn yama edilmesine, arlarda ve evlerdeki kymetli eyalarn alnmasna msaade etti. Seluklularn askeri ss durumunda olan Sivasta bulunan muharebe aletlerini yaktrd ve ehrin surlarnn byk bir ksmn yktrd. Hedefte Kayseri vard. Mool ordusu sratle Kayseri zerine yrd. ehir Sivasn aksine mdafaaya hazrd. ehir halk, tekilatl ahiler ve says kaynaklarda belirtilmeyen bir miktar asker, Kse da bozgunundan kap buraya gelen Samsamddin Kaymaz ile Topal Fahreddin Ayaz mdafaa kuvvetlerinin banda bulunuyor; surlar ve burlar tahkim ederek Moollar bekliyorlard. Mool ordusu d mahalleleri yamalayp, yaktlar; bulduklar insanlar ldrdler. ehri mancnklarla devaml dvmelerine ramen ehrin dayanmas, Moollarn moralini bozdu ve muhasaradan vazgemeyi dndkleri srada Kayseri idi bas bulunan Hajuk olu Husm adl bir ermeni mhtedisinin hyaneti durumu deitirdi. Hajk olu geceleyin gizlice Baycu ile temas kurdu; ondan yazl teminat alnca kararghna gitti; ehir hakknda bilgi verdi. Bu ihanetten haberi olmayan Seluklu kumandan ve askerleri, ehir ahalisi mdafaaya ve savaa devam

ediyordu. Nihayet emirler Hajuk olunun hareketini, bu sayede hayatn, ailesini ve maln kurtardn renince ehrin subas Fahreddin Ayaz da ayn yolu takip ederek geceleyin taraftarlar ile Baycuun kararghna gitti. Bu iltihaklar dolaysyla Moollar dnten vazgeerek muhasaray iddetlendirdiler. Duvarlar mancnk, burlar ok yamuruna tutan Moollar, mdafilerin kahramanca dvmelerine ramen kaleyi drdler. Btn askerlerin kollarn balayp Mehet Ovasna gtrdler. Zenginleri ikenceye tabi tutarak altnlarnn yerini sylemeye zorluyorlar sonra ldryorlard. Yama bittikten sonra Kayserililer kltan geirilip ehit edildi. Ana, baba, evlat ve akrabalarn feryatlar yangn alevleriyle ile gklere ykseliyordu. Zira Moollar Trkistanda, randa ve baka beldelerde yaptklarn burada da tekrarlyor; yamadan sonra katliam ve tahrip balyordu. ehrin saray, kk ve gzel evleri, surlar yklyordu. ehir bir harabeye evrildikten sonra Mehete gtrlen esirler de doranyordu. Yalnz gen erkek ve kadnlar lmden kurtuldu. Onlarn bir ksm da yollarda ld veya ldrld. ada kaynaklar Kayseride ldrlen insanlarn saysn on binlerle ifade eder.

MOOLLAR LE SULH Baz tarihilere gre sultann emriyle, genel kan ise Seluklu Veziri Mhezzibddin Ali kendi teebbs ile Mool kumandan Baycu Noyanla temasa geerek sulh teklifinde bulundu. Kaynaklarmz Seluklu Vezirinin Mool kumandanna vakur bir ekilde hitap ettiini yazyor: Allah yardm etti, slam padiahna kar zafer kazandnz. Fakat bundan marur olmayn, savata len askerlerimizin says binden den fazla deildir. Hlbuki sizden len asker says bizimkinden ok fazladr. u anda memleketin iine dalm, atyla, tehizatyla mcehhez yz bin asker vardr. Buna ramen Anadoluyu tamamen elde edebilmeniz iin ok zamana ihtiya vardr. Yine de kargaay ve mcadeleyi skna erdirmek kabil deildir. Esasen Anadoluda Seluklu sultanlarndan baka kimse nizam kuramaz; vilayetlerin halk da gnl rzasyla onlardan bakasna itaat etmez; yabanc bir hkmdarda halkn rzasna dayanmadan bu memleketi idare edemez. Bu szlerin ardndan vezir sulh teklifinde bulundu. Baycu Noyan bu teklifi Cormagon Noyan ile grtkten sonra anlamaya varld. Seluklular yllk vergiye baland. Kaynaklar deiik; biz bunlardan birini alalm. Bu kaynakta, Seluklularn Moollara ylda 360.000 dirhem gm para, 10.000 koyun, 1000 sr ve 1000 deve vermeyi kabul ettiklerini yazar. Her ne olursa olsun, Trkiye Seluklu Devleti, bu yaray kapatamad. Seluklu, kendi iindeki taht kavgalar, isyanlar ve Mool tahakkmyle youn bakmda yatan bir hastaya benziyordu.

MOOLLARIN ANADOLUYU KNC GAL Mool Kuvvetleri ikinci defa, Erzurumdan balayarak Aksaraya kadar getii yerleri yakp ykarak ilerliyordu. Bu arada Seluklu Veziri zzeddin Muhammedin sraryla cihat karar alnd. 15 Eyll l256 tarihinde Sultanhannda yaplan savata Seluklu ordusu yenildi ve dald. Sultanhan zaferini kazanan Mool kumandan Baycu, Konyaya doru ilerliyordu. ehir boalm, sultan, asker kimse kalmamt. Halk kendi bann derdine dmt. Cuma gn caminin hatibi karsna ait altnlar alarak minbere km ve halka hitaben: Ey Mslmanlar cemaati! Byle bir dman karsnda bu felakete uradk, imdi bizi kurtaracak servetimizden baka bir eyimiz kalmamtr. Malnz esirgemeden harcayp hayatnz satn alnz. Aramzda mal toplayp canmz, kadn ve ocuklarmz urunda feda edelim. dedi ve alad. Herkes elinden geleni yapt. Kale kaplar kapand. Selukname; Baycu Konyay tahrip etmeye yemin ettii halde Nizameddin Alinin drt katr yk altn gtrp ehri Moollardan satn alp yklmaktan ve ktalden kurtardn yazar. Rahmetli Osman Turan hocamz Mevlevi kaynaklarndan olay yle anlatr. Mevlevi kaynaklar Konyann kurtuluunu Mevlna Celaleddinin kerametine atfeder. Menkbeye gre, Baycunun ordusu ile Konyay kuatt, btn halkn lm korkular geirdii ve herkesin birbiriyle halelletii bir zamanda Mevlanaya gelip yardmn dilerler. Mevlana Halkabeg (kula kpeli) kapsndan kp Konya meydan arkasnda bir tepeye kar ve kuluk namazna balar. Yeil elbiseli bu zatn kerametini gren ve hametinden korkan Moollar ehre dokunmazlar; hediye edilen saysz para ve mal alp Konyay balarlar; yalnz Baycu yemin ettii iin surlardan bir miktar yktrlr. Bylece Mevlana, kurtulan Konyaya evliya ehri lakabn verir ve onun kyamete kadar, Mool ve dman tecavznden masum bulunduunu syler.

BAYBARSIN ANADOLU SEFER Kpak Trklerinden olan Baybars, 1223 ylnda Kpak ilinde domu, 1260 ylnda Suriye-Msr Memlk mparatorluunun drdnc hkmdar olarak tahta oturmutur. Orduda kumandanlk yapt dnemlerde de byk kahramanlklar gsteren Baybars 1249 Mansure Meydan Savanda Hal ordusunun yenilmesinde ve Fransa Kral 9. Saint Louisin esir edilmesinde byk rol oynam, AYN CLT zaferinde Trk ordusunun nc tmeninin kumandanln yapm ve Msrn Mool istilasndan kurtulmasnda byk rol oynamtr. Daha saltanatn ilk ylnda 1261 Kilikyaya ordu gnderdi. Ermeni kraln esir etti. Hal prensliine son verdi ve hallar dou Akdenizden temizledi. Seluklu beylerinin ve ileri gelenlerinin daveti zerine Kahireden hareket edip Halepte ordusunu 1277 Nisan aynda Ayntaba geldi. Oradan kervan yolunu takip ederek Aka-Derbente vard. Bu arada Ermeniler

Memluk ordusunun ilerlemekte olduunu, Krehir klanda bulunan Toku ve Tudavun Noyanlara bildirdiler. Bunun zerine Moollar da yrye getiler ve iki ordu Elbistan Ovasnda karlat. Moollarn ordusunda Ermeni, Grc ve mecbur tutulan Seluklu askerleri vard. Moollar, ihanet ederler korkusuyla Seluklu askerlerini savaa srmeye cesaret edemediler. Kendi kuvvetlerini, Ermeni ve Grcleri savaa soktular. Mool ordusu bozguna urayp kltan geirildi. Dalara kaanlar dahi kurtulamad. Bu arpmada savamayan Seluklulardan bir ksm Baybarsn ordusuna katld, bir ksm da gnll olarak esir oldu. Seluklu beyleri, valileri ve kumandanlar Baybarsn ordusuna katld. Muzaffer Sultan Baybars, Kayseriye doru yola kt. ehir halk bu mcahit Trk padiahn byk bir merasimle karlam, tekbirler getirerek Mool zulmnden kurtuluun bayramn yapyordu. Sultan cuma gn ehre girdi ve kendisine hazrlanan Seluklu tahtna oturdu. Trkiye sultanlarnn cuma Merasimlerine gre kadlar, fakihler, sfiler ve beyler Baybarsn huzuruna ktlar. Sultan tebrik edip taht ptler. Sultann erefine verilen ziyafette yemekler yendi, dualar okundu, tekbirler getirilerek cuma namazna gidildi. Sultan adna hutbe okundu, para bastrld. lkesine gitmek zere Kayseriden ayrlan Baybars, ama vardnda hastaland ve orada vefat etti. ldnde 54 yanda idi. Baybars 17 yllk Hkmdarl dneminde ok iler yapm, byk zaferler kazanmtr. yi bir kumandan, ok cesur bir asker olduu, daima savalarda en n saflarda dvtn tarihlerimiz kaydetmektedir. Samimi bir Mslman olan Baybars ayn zamanda adil ve limlere hrmetkrd. Sultan Baybars, hastane, medrese, imarethane gibi messeseler meydana getirmi, o devre gre muntazam bir posta ve istihbarat tekilat kurmu, deniz ve kara harp mhimmat yapmna ehemmiyet vermi, tersaneler kurdurmutur. Tarihi Ayninin ifadesiyle slam dnyasn, ini ve ark Avrupay igal eden Moollar ilk defa bir Trkn kumandasndaki Trkler tarafndan malubiyete uratlm ve slam diyarnn bu lkeleri Trkler sayesinde kurtarlmtr. Memlklu Devleti 12501517 aras 260 yl yaam, Yavuz Sultan Selim Han tarafndan sona erdirilmitir.

ABAGANIN NTKAMI VE SELUKLU DEVLETNE EL KOYMASI Sultan Baybarsn Kayseri seferi Trkler arasnda ne kadar sevin yaratmsa Moollar da o kadar kzdrmt. Baybarsn Anadoluyu terk etmesini takiben Erzincan ve Divrii yolundan Elbistana gelen Abaga Han sava meydann tetkik edince bata Toku ve Tudavun noyanlar olmak zere, her tarafn Mool cesetleriyle dolu olduunu, ller arasnda hibir Seluklu beyinin ve askerinin cesedinin bulunmadn grd. Dolaysyla kendi ordusunda bulunan Seluklu beylerinin ve askerlerinin Mool ordusuna yardmc olmadklarn, aksine Baybarsa

yardmc olduklar kanaatine vararak, Kayseri ye dnd. ehri yamalama ve katliam emri verdi. ehit edilenler arasnda ehrin mehur kads Celleddin Habib bata olmak zere Fahreddin Gbegi, Nureddin Karaca ve Zahireddin Hd gibi dier bykler de vard. Abaga Han Karamanllarn tenkilini ve Anadolunun ynetimini ehzade Kongurtay Noyana brakp Azerbaycana dnd. Mool ordusuna verdii talimat korkuntu. Bilhassa Trkmenlerin katliamn ve Anadolunun yamalanmasn emrediyordu. Tarihi kaynaklar, Abaga Hann bu intikam seferinde ldrlen insan saysn 200.000600.000 arasnda zikrederler. Artk kendi bana ayakta durabilen bit Seluklu Devletinden sz etmek mmkn deildir. Bir taraftan Moollarn kuklas, kendi aralarndaki taht kavgalar, dier taraftan Karamanllarla aralarndaki savalar, Seluklu Devletinin sonunu ilan ediyordu. Merkezi hkmetten midini yitiren Trkmen beyleri, Anadolu idaresinin hakikatte Mool valilerinin eline getiini, metbularnn tamamyla ehemmiyetten skat edildiklerini grnce yava yava hkmetleriyle olan rabtalarn keserek istiklallerini ilan etmilerdir.

ANADOLU BEYLKLER Bir ksm Seluklular can ekiirken bamszlk ilan ederken, bir ksm cenazenin defnini beklemi, tarihler 1318 yln gsterirken 1075 ylnda kurulan Trkiye Seluklu Devleti 243 yllk mrn tamamlamtr. Seluklularn Anadolunun fethiyle birlikte getirip eitli blgelere yerletirdikleri, Seluklu snr gvenliini salamakla grevlendirilen bu Trkmen airetleri, irili ufakl beylikler halinde Seluklu mirasn paylamlardr. Bykl kkl ondokuz beylik meydana kmt. Bunlarn en bykleri Karamanoullar ve

Germiyanoullar beylikleridir. Osmanoullar, Bizans snrna yerletirilen ve Stte yazlk, Domanite yaylak olarak iskn edilen kk beylikler arasnda yer alyordu. Kay boyuna mensup olan bu airetin banda Erturul Gazi gibi muktedir bir bey bulunuyordu. Kahramanl ve ecaatinin yannda manevi cephesi de ok gl olan Erturul Gazi bir seyahati srasnda maneviyat erbab bir zata misafir olur. Tarihi Hammer, naklettii bu olayn nerde, ne zaman, kimin derghnda olduunu yazmaz. Olay Erturul Gazinin kald evde grd ryadr. Hammerden aynen aktaryoruz: slam nazarnda tecelliyat- leyliyye peygamberlerin havassndan olduu gibi, Ryay sdka Cnib-i lahiden gelir. Erturulun ryas safdilne sadeliiyle ayan- i dikkattir. Bu ryann neslinin mbareklie nail olacan mjdelemek zere gece esnasnda Yakup Peygambere vaki olan Rabbani tecelli ile pek ok mnasebeti vardr. Erturul bir seyahatinde takvasyla maruf bir zatn hanesine misafir oldu; istirahat zaman gelince hane sahibi

Erturulun nnde bulunduu dolaptan bir kitap kard ve daha yksek bir yere koydu. Erturul bu kitabn ismini ve neden bahsettiini sual etmesi zerine, hane sahibi Peygamber vastasyla tebli olunmu Kelmullah, yani Kurn olduunu beyan eyledi. Erturul Kitab- Kerimi alp btn gece okudu ve daha sonra biraz uyumak istedi. Uyudu ve sabah uykusu esnasnda -ki arkllarn fikirlerine gre ilham verici ryalara pek msait bir zamandr- bir tecelli-i iczkri vaki olarak bir sedadan u szleri iitti: Madem ki sen benim Kelam- kadimimi o kadar hrmetle okudun evladn ve evladnn evlad neslen baden nesl, nil-i izz an olacaklardr. Erturul Gazinin bu ryay grd hanenin, yakn dostu olan eyh Edebalinin dergh olmad anlalyor. Edebali ile yakn ilikisi ve manevi ba olan Erturul Gazi, olu Osmana yle vasiyet ediyordu: Bak Oul! Beni kr, eyh Edebaliyi krma. O bizim boyumuzun dr. Terazisi dirhem amaz. Bana kar gel, ona kar gelme. Bana kar gelirsen zlr, incinirim. Ona kar gelirsen gzlerim sana bakmaz, baksa da grmez olur. Szmz Edebali iin deil, sencegiz iindir. Bu dediklerimi vasiyetim say. der. Yesevi derghndan kopup gelen, tburnu mevkiinde derghn kuran eyh Edebali, Osmanlnn manevi hamurunu youran maneviyat ehlinin banda gelir. Osmanl dndaki beylikler, kendi aralarnda kavga yaparken Osmanl Bizansa kafa tutuyordu. Kay Boyunun beyi Erturul Gazi Hakkn rahmetine kavumu, beyliin bana en kk olu Osman gemiti. Cesur ve atak olan Osmann n ksa zamanda yaylmt. Trkistandan esen manevi rzgr Karamanolu, Germiyanolu gibi byk beyliklere deil, Osmanlya esiyordu. Burada kutlu derghnda yetitirdii maneviyat ordusunu Anadoluya salan Piri Trkistan Hoca Ahmed-i Yesevi, sfi bir air, tarikat sahibi bir mrit olarak Trk Milletinin manevi hayatnda asrlarca nfuzu devam eden ve eitli tarikatlar zerinde de messir olan byk bir ahsiyettir. Bata Ahmed-i Yesevi olmak zere Trk sofilerinin Ehl-i Snnet ve Hanefilik akidesine kuvvetle bal olmalar, slamiyetin yaylmasnda yarar salad kadar, baz zararl cereyanlarn Trkler arasnda yerlemesine engel olmas bakmndan da byk nem tar. slami ilimleri en st seviyede tahsil eden, Arapa ve Farsay da ok iyi bilen bu byk Trk etrafnda toplananlara slam esaslarn, eriat hkmlerini, tarikatnn adap ve erknn retmek gayesiyle sade bir Trke dille, halk edebiyatndan alnma ekillerle, hece vezninde manzumeler sylyordu. Hikmet ad verilen bu manzumeler, dervileri vastasyla en uzak Trk topluluklarna kadar ulatrlyordu. Horasan erenleri vastasyla da Anadoluya ulayordu. Divan Hikmetten birka msra okuyalm. Koca Trk, Pir-i Trkistan yle sesleniyor:

Seni koymaz ecel asla nice hkmn revan olsa; Hkmet ile lemi eer zir- zeber klsan.

nsanlarn mezarna varp bir bir temaa kl. llerden ibret alp gerek barn kebap klsn.

Daima iyilik kl sen gidersin sen bu dnyadan Kyametin yzsuyuna gerek cier kan klsn.

Gvenme mal ve mlkne, kurutur bu ecel ahir; Kara yere girersin hem ne kadar ker fer klsn

Bu dnyada padiahm diye gs geren Binlercesi eri yan hanlar han Bu szlerim her birisi mana kan. Vefas yok, vefaszdr dnya tan; Gafil insan grp ibret almaz imi.

Bu dnyada yrk ata biniciler, Harp gnnde mi barizlik klclar, Elmas, elik kl kua kuananlar, Ecel gelse bey ve han koymaz imi;

Dnya benim mlkm diyen sultanlara lem maln saysz yp alanlara Yeme ime ile megul olanlara lm gelse biri vefa klmaz imi.

MANEVYAT EHL- OSMANLI DYOR

Anadoludan ve slam lkelerinden gelen eyhler, babalar ve derviler gazalara katlyor; Osmanl limleri tasavvufa kar uyanan pheleri gideriyor ve onu slam cihat mefkresiyle birletiriyorlard. Bu sebepledir ki hibir devir ve devletin inkiafnda grlmemi bir hadise

olarak Osmanl Devletinin kurulu ve ykseliinde, tasavvuf tarikatlar, eyhler, veliler, babalar ve derviler birinci derecede rol oynamtr. Osman Gazi ve haleflerinin etraf din adamlar ile Trkmen babalar ve evliya ile dolmu; daha ilk gnde Osmanl aknlar gaza mahiyetini alm ve bir gaziler devleti kurulmutu. te Osman Gazi byle bir manevi orduya sahipti. Babasnn vasiyetini unutmuyor, sk sk eyh Edebali derghn ziyaret edip duasn alyordu. Ziyaretlerin birinde derghta gece misafir kalm, btn tarihilerin ittifak ettii u ryay grmt RYA YLEDR: Bir gece Osman, Edebaliye misafir oldu. Sabr ve tahammlle yatana girerek uyudu ve u ryay grd: Ev sahibinin yannda yatyordu. Edebalinin gsnden birden bir hilal karak gittike gzle grlecek derecede byyerek dolunay halini alp kendi gsne girdi. Ondan sonra yanlarndan bir aa karak gittike byd, yeillii gittike artyordu. Dallarn glgesi ktann ufuklarnn sonuna kadar kara ve denizi kuatt. Kafkas, Atlas, Toros ve Hemos Dalar bu yaprak ormann drt direi gibi grnyordu. Aacn kknden deniz gibi gemilerle dolu olan Dicle, Frat, Nil, Tuna kaynyordu. Sahralar ekinlerle dolu, dalar byk ormanlar ile kapl idi. Bu dalardan kan bereketli sular, gl ve selvi baheleri iinde dolaarak akyordu. Sahralarda uzaktan kubbeler, ehram dikili talar, stunlar, ltif kuleler ile ssl ehir grnyordu. Bu byk binalarn hepsinin tepelerinde birer hilal parlad gibi minare erefelerinden yaplan namaza davet sesleri saylmayacak kadar ok blbllerin tleri ile bin bir renkli papaanlarn durmadan ezan sesleriyle karyordu. Bir mzka heyetini andran hava mahlklarnn nameleri, yapraklar kl eklinde uzanmakta olan aalard. Bu srada iddetli bir rzgr karak bu yapraklar dnyann btn ehirleri zerine, bilhassa iki deniz ile iki karann birletii, iki yakut ve iki zmrt arasna yerletirilmi bir cevhere benzeyen ve btn dnyay kuatan bir halkann en kymetli ta yerinde olan Konstantiniyyeye (stanbul) doru datt. Osman, halkay parmana geirmek zere iken uyand. Ryann metnini Avusturyal tarihi Hammerden naklettikten sonra, yorumunu da Akpaaolu tarihinden takip edelim: Osman Gazi uykudan uyand. Srd geldi, eyhe haber verdi. Bunun zerine eyh der ki: Oul Osman! Sana mjdeler olsun ki Hak Teala sana ve nesline padiahlk verdi, mbarek olsun ve benim kzm Malhum Hatun senin helalin oldu. Hemen nikh edip kzn Osman Gaziye verdi. eyh Edebli Osman Gazinin ryasn tabir edip padiahl kendisine ve nesline mjdeleyince dervilerinden Duduolu Kumral Dede dedi ki: Ey Osman! Sana padiahlk verildi. Bize bir kran borcu vermen gerek, Osman Gazi ne vakit padiah olursam sana bir ehir vereyim. dedi. Bize kyceiz yeter diyen dervi yazl belge istedi. Osman Gazi: Ben yazmak bilir miyim ki benden kt istersin? te bir klcm

var, babamdan dedemden kalmtr, onu vereyim, bir de marapa vereyim. Birlikte senin elinde olsunlar. Neslin bu nian saklasn. Eer Hak Teala beni padiahla eritirirse benim neslim dahi bu alameti grp kabul etsinler. dedi verdi. imdi dahi o kl Kumral dede nesli elindedir. Osman Gazi Padiahn neslinden gelenler o klc grnce dervilere ihsan ettiler ve klcn knn yenilediler. Osmanl hanedanndan kim padiah olsa o klc ziyaret eder. Osman Gazi eyh Edabalinin kzyla evlenirken bir taraftan da istiklalini ilan etmiti. Osman Bey gen, cesur, atak, gzn budaktan saknmayan bir kiilie sahipti. Osman btn meziyetleri ile tahlil eden Edebali damadna yle t veriyordu:

Ey Oul, artk Beysin! Bundan sonra fke bize, uysallk sana. Gceniklik bize, gnl almak sana. Sulamak bize, katlanmak sana. Acizlik bize, ho grmek sana. Anlamazlklar bize, adalet sana. Hakszlk bize, balamak sana...

Ey Oul! Sabretmesini bil. Vaktinden nce iek amaz. unu da unutma; nsan yaat ki devlet yaasn.

Ey Oul! in ar, in etin, gcn kula bal. Allah yardmcn olsun... Glsn, kuvvetlisin, Akllsn, kelamlsn! Ama bunlar nerede, Nasl kullanacan bilmezsen Sabah rzgrlarnda savrulur gidersin. fken ve nefsin bir olup akln yener. Daima sabrl, sebatl ve iradene sahip olasn! Dnya, senin gzlerinin grd gibi deildir.

Btn bilinmeyenler, fethedilmeyenler, Grnmeyenler, ancak sen faziletli ve Ahlakl olursan gn na kacaktr.

Ey Oul! Anan, atan say! Bereket byklerle beraberdir. nancn kaybedersen, Yeilken llere dnersin. Ak szl ol! Her sz stne alma! Grdn grme! Bildiini bilme! Sevildiin yere sk gidip gelme!

Ey Oul! kiiye ac: Cahil arasndaki lime, Zenginken fakir dene ve Hatrl iken itibarn kaybedene

Ey Oul! Unutma ki, Yksekte yer tutanlar, Aadakiler kadar emniyette deildir. Haklysan mcadeleden korkma!

Yavuz Sultan Selim Han ran seferinden dnerken birok ilim adamn da beraberinde getirmiti. Bunlardan biri de Hasan Cand. Kahraman Yavuz bu deerli kiiyi kendine nedim srda edinmiti. Son nefesini verirken ahiret yolculuunda yanndaki tek kii Hasan Cand. Yavuz soruyordu: Hasan bu ne haldr? Hasan padiahn baucunda gzlerinden akan ya silerek, Sultanm artk Allahla beraber olmann zamandr. O Byk Yavuz gzlerini aar, Hasan Hasan sen imdiye bizi kiminle bilirdin? Yoksa bir yanlmz m grdn?. Hasan: H padiahm artk Allaha kavuma zamannn geldiini syledim. Yavuz: Hasan, Yasin oku der. Birlikte Yasin okurlarken Cihangir Padiah ruhunu teslim eder. Mekn cennet olsun. Hasan Can ve evlatlar Cihan mparatorluuna byk hizmetlerde bulunmulardr. Bunlarn banda Hce-i Sultan eyhl slam Hoca Sadeddin Efendi gelir. III. Murat ve III. Mehmetin hocalar olan bu byk lim ayni zamanda bir kahramandr. Haova Meydan Savanda

yenieriler bozulur, sava kaybedilmek zere, vezirler padiah karmak peindedirler. Padiah III. Mehmet sorar: Hocam tedbir nedir?, Padiahm tedbir, sabr ve sebat gstermektir. Zira ecdadnz bu gibi durumlarda sabr ve tahamml gstererek dmana galebe almlardr. Henz kaybedilen bir ey yoktur. Allahn izniyle zafer bizimdir.der ve Anadolu ocuklar, as, yama balta, kazma, krek dmana saldrr ve tarihin en byk imha savalarndan biri olan Haova Meydan Sava kazanlr. Bu Byk lim Trke, Arapa, Farsca birok eserler yazmtr. Bu eserlerinden biri de takdire ayan olan TACT TEVRH isimli 5 ciltlik tarih kitabdr. Bu kitabn 5inci cildinde yer alan eyh Edebali hakkndaki bilgiyi aktarmak iin Hoca Efendi hakknda ksa bilgi verdik. imdi Edebali hakkndaki verdii ksa bilgileri Tact Tevrihten aktaralm.

EYH EDEBAL Yce makam sahibi, bilimi ve bilgelii znde toplayan bilgelerden biri idi. Karaman ilinde domutur. lkrenimini orada yaparak, bilgisini artrmak iin ama (Suriyeye) gitmi, am erenlerinin yannda gece gndz alarak tefsir ve hadis ilimlerini rendikten sonra yurduna dnmt. Osman Gazinin hizmetine girerek onun pek yaygn olan ilgisini kazanmt. eriat konularnda ve gncel sorunlarda kendisine bavurulan bir kii oldu. Gizli ak her iin banda o vard. Dindarl ve ktlklerden saknmasyla tannm ve duasnn Tanr katnda kabul grmesiyle n yapmt. Btn insanlar onun bereketli nefesinden dilek eylemeyi, btn gnller her ynden ona ynelmeyi i edinmilerdi. Varlkl bir kimse olup, herkese cmerte yardm ederdi. Osmanl topraklar zerinde bir tekke yaptrmt. Osman Gazi buraya zaman zaman gelip gece yatsna kalrd. Daha nce anlatm olduumuz nl dn bu tekkede grlm olduu sylenmektedir. 726 ylnda (1326) ya 120yi bulmuken tekkedeki postu onun gzle grlen varlndan bo kald. Ondan bir ay sonra da Osman Gazinin ei olan kz ld. Drt ay geince de Osman Gazi; cennet bahelerine gp gitti. Hoca Sadeddin Efendinin verdii bilgi bu kadar. Trk mabeyninde shhate yetimitir ki Hz. Peygamber zaman- erifine krib, Bayat Boyundan Korkut Ata koptu. Ouz Atadan sonra anclayn akl ve kyaset fehim ve feraset sahibi ata gelmemiti. yle ki: Umur-i atiyeden ok nesneyi haksuphanehu ann kalbine ilham ederdi. Demiti ki ahir zamanda hanlk ger kayya dege; elinden kimse almaya muhakkaktr. Bu dedii Al-i Osmandr. (Prof. Dr. Osman Turan, Trk Cihan Hkimiyeti Mefkresi, sayfa 254) Mevlevi kaynaklarna gre; Erturul Gazi, olu Osmanla Mevlanay ziyaret eder. Bu ziyarette Mevlna kk Osmana on sekiz defa Fatiha okutmu, on sekiz de kendisi okumu

ki; bylece byk zuhurun Osmandan doacana ve 36 padiah geleceine iaret etmi. Dier rivayette ise Osmana iki kere el vermi ki, sa el iinde eski yaz on sekiz rakam vardr. Neslinden otuz alt padiah gelecek demektir. (Beylikten Cihan Devletine, Nevzat Ksolu, sayfa 98) Manevi glerle desteklenen gelecei mjdeleyen tebiratlalarla beyliin bana geen Osman Bey; Karacahisar fetihle ie balad. Mslman Trk halkn oraya yerletirirken Trk-slam messeselerini kurmaya balad. Kiliseyi camiye evirdi. ehre bir suba tayin edilmesi ve cuma namaz klnmas ve hutbe okunmas gndeme geldi. Osman Gazi kaynpederi eyh Edebaliye ve Tursun Fakya istediiniz gibi yapn dedi. Onlar da sultandan izin almak lazmdr dediler. Gerekten kady sultann tayin etmesi ve hutbenin de sultan adna okunmas gerekiyordu. nk Osman Gazinin Beylii Konya Sultanlna bal idi. Osman Gazi bunun zerine yle dedi. Ben bu ehri kendi klcm ile aldm, bunda sultann ne dahli var ki, ondan izin alam? Ona sultanlk, Allah bana dahi gaza ile hanlk verdi. Eer minneti u sanca ise, ben de sancak gtrp kfirlerle savatm. Eer o Ben Seluk oluyum derse, ben de Gk Alp oluyum derim. Eer, Ben bu lkeye onlardan nce geldim derse, ben de Sleyman ah dedem onlardan nce geldi derim. Bylece Osman Gazi kendi adna hutbe okunan bir hkmdar olmutu. Tursun Fak y kad, olu Orhan Karacahisara vali tayin etti. Tekfur kaleleri ard ardna fethedilmi, bunlarn bana Osman Gazi silah arkadalarn ynetici olarak atayarak dzeni salam, yerli halk da memnun eden, onlara gven salayan tedbirleri iktisad hayatlarn tanzim etmitir. Fethedilen ehirlerde pazarlar kuruluyor, kyller mallarn getirip gven iinde satyor, enlikler tertipleniyor, Osman Bey, pazar bizzat denetliyordu. Bu arada Germiyandan biri geldi. Bu pazarn vergisini bana satn dedi. Halk, Osman Hana git. diye cevap verdi. O adam Osman Hana gidip szn syledi. Osman Gazi sordu: Vergi nedir? Adam dedi ki: Pazara ne gelse ben ondan para alrm. Osman Gazi: Senin bu pazara gelenlerden alacan m var ki para istersin? dedi. O adam Sultanm bu tredir, btn memlekette vardr ki padiah olanlar alr. dedi. Osman Gazi sordu: Tanr m buyurdu, yoksa beyler kendileri mi yapt?. O adam yine Tredir sultanm, ezelden kalmtr. diye cevap verdi. Osman Gazi ok fkelendi: Bir kiinin kazand bakasnn olur mu? Kendi mal olur. Ben onun malna ne koydum ki bana ake ver diyeyim. Bre kii var git! Bana bu ii syleme ki sana ziyanm dokunur. dedi. Bunun zerine halk dedi ki: Sultanm bu pazar bekleyenlere adettir ki bir nesnecik vereler. Osman Gazi: Madem ki

byle diyorsunuz, yle ise bir yk getirip satan herkes iki ake versin, satmayan bir ey vermesin. dedi. Bylece ilk vergi konmu oldu. Eskiehirde kurulan bir pazarda geen olay k Paamz yle anlatr: Osman Gazi, Eskiehir hamam yresinde pazar kurdurdu. Etrafn kfirleri dahi gelirler, ilerini grrlerdi. Bir gn Bilecikten pazarc kfirler gelmiler, Germiyandan dahi girmiler. Bu Bilecikte kfirler iyi bardak, testi yaparlar, pazara yk ile satmaya getirmiler. Germiyanlnn birisi bir kfirden bardak alm, hibir ey vermemi. Bu kfir gelmi Osman Gaziye ikyette bulunmu. Osman Gazi de o kiiyi getirmi, belki dvm ve kfirin hakkn alvermi. Gayet iyi yasak etmi ki asla Bilecik kfirini incitmeyeler. o derece vard ki Bilecik kfirlerinin kadnlar dahi gelirler, Eskiehir pazarnda alveri edip emniyet ve selametle giderlerdi. Bu Bilecikin kfirleri dahi gayet gvenmilerdi ki Bu Trk bizimle iyi dostluk eder derlerdi. Bu pazar konusunu bir de eyhlislam, milli kahraman Hoca Sadeddin Efendinin TactTevarih isimli eserinden nakledelim:

Tatarlarn

Karacahisar

pazarn

basmalar

zerine

Osman

Gazinin

bu

yerebatasclar tepelemesi: Sznn eri olan Osman Gazi, btn stnlk ve yceliiyle, yolu saptm topluluklarla sava ve urata iken, hala avdarl adyla anlan ve kt ilerle uraan avdar Tatarlar, Germiyan ilinden hareketle, Karacahisar stne at kaldrp, bu ehrin pazarn yama etmilerdi. Bu gnlerde Orhan Gazi Eskiehirde bulunuyordu. Olay haber ald zaman yerinde duramaz oldu. leri gleri ekyalk olan bu kalabaln zararn nlemek iin birka atl ile imek gibi oraya kotu. apulcular olduka viran bir kale olan Oynahisar nnde yakalad ve ifte su verilmi klla susamlara dolular sunarak, bir anda ekya ban tutsak ald gibi yoldalarnn ounu da zincire vurdu. Kltan kurtulanlar, yamaladklar eyay etrafa sap, kaacak yer nerede, diyerek il yavrusu gibi dalmlard. Ekyay bylece tepeleyen Orhan Gazi, tutsaklar yaban keisi gibi nne katp, yama edilen mallar toplayp, fazlasyla birlikte Karacahisara getirmiti. Hisar halk onu karlam, yiitlii bayrak edinen serdar alklarla verek, gcnn artmas yolundaki dualarn tekrar etmilerdi. Osman Gazi ise an ve erefle ulu tahtnn bulunduu ehre dnd vakit, yiit olunun baarsn dman tutsak ettiini haber alnca hayran kald. Ama stn yaradl merhamet yolunda kotuundan bu uygunsuz topluluun tvbesini kabul ederek onlar yeminleri karsnda hepsini azadeyleydi. Osman Gazi bir taraftan adaleti salarken dier taraftan halkn gvenini ve refahn salyordu. Bu ynetim ekli dalga dalga yaylyor, kendi yneticilerinden daima zlm gren

yerli halk Trklere kucak ayordu. Nitekim Bursa 1326 ylnda bir kuatmadan sonra teslim olmutu. Orhan Gazi ierdekilere: Bunca servetiniz varm, neden teslim oldunuz? diye sorunca Bursa Rumlar: Servetin bize bir faydas olmad. Senin baban nice zamandr Bursann kylerini zapt edip kendine balad. Onlar rahat ve emniyet iinde yaarlarm. Biz de onlarn rahatlna heves ettik. dediler. (Prof Dr. Erol Gngr, Tarihte Trkler) Trk milletinin hem Anadoluya hem de Balkanlara hkim olabilmesi, Hristiyan ve Mslman ehirler sakinlerinin, krlarda dolaan konar-ger obalarn, boylarn bu devletin devamna ve geleceinin salamlna ve byklne olan gvenlerinin neticesi olmutur. Buna bir rnek olarak 1402de Morada oluan gelimeyi gsterebiliriz. Mora despotu Theodoros Cantacuzenos lkenin ba ehri olan Mizistreyi mhimce bir para karl Rodos Saint Jeane valyelerine satmt. valyeler ehrin idaresine el koyacaklar zaman Rum ehir halk, Trk idaresini tercih ederek ta ve sopalarla valyelere saldrdlar. Theodorosun papazlar dahi valyelerin idaresi yerine Trkleri semekle, Trk aknclarnn beyi olan Turhan Bey rahatlkla ehre girmi ve kam bulunan despot yerine ehrin piskoposunu tayin etmekle de Osmanl idaresinin mahalli halk tarafndan benimsenmesini salamt. Fetih anda buna benzer pek ok rnei hem Anadoluda, hem de Rumeli olaylarnda bulmak mmkndr. (Trklerde Devlet Anlay, smet Parmakszolu, s.13)

BURSANIN FETH VE OSMAN GAZNN VEFATI Gut hastalndan muzdarip olan Osman Bey adeta vaktinden nce yalanmt. Bursann fethine olu Orhan grevlendirmiti. Orhan Bey Bursay kuatt. Yeterli gleri olmasna ramen Trklerle sava gze alamayan Andronik, Bursa kumandanna Orhan Beyle, Hristiyanlarn deyecei ylda yz bin duka altnlk bir vergi karlnda, mtareke yaplmasn emretti. Vergi, Osman Beyin haleflerine yz yl denecekti. Bursa halk ve ordusu Gemlike ekilmeyi kabul ettiler. Orhan Bey kan dklmeden Bursaya girdi. Trk egemenliini kabul eden Bursa ahalisinin hayatna, servetine ve dinine msamaha edildi. Orhan Bey babasna zafer mjdecisi gndermeye hazrlanyordu ki yeni ehirden gelen haberci Osman Gazinin ar hasta olduu haberini getiriyordu. Orhan Bey ordunun kumandasn Mihl Beye brakarak babas son nefesini vermeden yetiip hayr duasn almak iin derhal yeni ehre hareket etti. Babasn lmeden nce grd. Yere serili kee yatanda etrafnda yaknlar ve kumandanlar evirmiti. Orhan Bey hemen babasnn yanna kverdi. Osman Gazi henz kudretini kaybetmemi olan bir sesle, Osmanllar tarafndan yzyllar boyu unutulmayan u konumay yapt:

Ruhumu ferahlatan sen, kederlenme! Beni herkes gibi u ktlklerle dolu dnyada ilk nefes almzdan beri penesi altnda tutan kaderin ellerinde, can ekiirken gryorsun. Ben gerek hayat dnyorum; gelecein saadetle, zaferle anla dolu olsun, senden ayrlmaya hazrlandm u sralarda iim piman deil, nk seni yerime brakyorum. imdi son szlerime kulak ver; Hayatn endieleri senden uzak olsun. Seni evreleyen kutlulukla, asla mstebit olma, baklarn zalimlikten kar. Adaleti gelitir ve yeryzne ss yap. Vcudumdan ayrlacak ruhumu, kazanacan zaferlerle daima mutlu kl. Dnyay fethettiin zaman da, klcn kullanarak dinimizi yaymaya al. Hristiyan krallklar ile hakka dayanan mnasebetler kur. limleri daima ereflendir; bylece ilahi adaleti salamlatrm olursun. Ve nerede olursa olsun, bir adamn lim olduunu duyarsan, onu servete bo, onu ykselt ve efaatini esirgeme. Ordularn ve servetin seni hibir zaman kibirli yapmasn. Etrafnda daima kanunla aydnlanm kiiler bulunsun. Ve kanunun, krallklar ayakta tutan tek temel olduuna inanarak, onu daima yozlamalardan koru, ilahi kanun bizim tek gayemiz olmaldr. Attmz her admda Tanrya biraz daha yaklaalm. Ne bo teebbslerde, ne de verimsiz kavgalarda vaktini geirme, nk yanl ihtiraslar, dnya imparatorluunun sonu olur. Bana gelince, ben iman gcn yaymak iin altm. Sen ise benim arzularm tamamlayacaksn. Bulunacan mevki, senin herkese kar byk bir ltufla davranman gerektiriyor. Halkna kar pek ok devin var; ona kar iyilik ve balama ile davranrsan hanlk unvanna layk olursun. Durmadan, tebaama kar nasl iyilik yapacam diye dneceksin. Ancak o zaman Tanrnn tevecchn kazanrsn. Osman Beyin son szleri bunlar oldu. Oluna hitabn tamamlaynca, ruhu sonsuzlua doru utu gitti. Osman Beyin bir vasiyeti de Bursaya gmlmesi idi ve yerine getirildi. Sra gelmiti Osman Beyin mirasnn paylalmasna.

OSMAN GAZNN MRASI Osman Gazi Bursaya getirilip defnedilince devlet bykleri, oullar, Edebalinin olu Hasan, daha baz kimseler oturup miras hesapladlar. Birka at, bir kat elbise, bir ift izme, eyer takm, tuzluk, kaklk, yz kadar koyundan baka hibir eyi olmad anlald. Hi

paras yoktu. Aleddin Paa kardeine: Atlar hkmdara kalr, koyunlar devlet mal olur. Geride bir ey yok ki paylaalm. dedi. Aleddin Paa byk karde idi. (Paa bu manadadr) Orhan, babasnn beyliini abisine, Aleddin Beye teklif etti. Aleddin Bey: Karde, babamzn duas ve himmeti seninledir. Onun iindir ki kendi zamannda askeri senin yanna vermiti. imdi obanlk dahi senindir. dedi. Orhan Gazi: yleyse sen gel bana paa ol. dedi. Aleddin kabul etmedi. Dedi ki: Kite Ovasnda Fudura derler bir ky vardr. Onu bana ver. Orhan Bey de verdi. Baz tarihiler Aleddin Beyin danmanlk teklifini kabul ettiini, baz tarihiler de kendine tahsis edilen kye yerletiini, bir tekke yaptrp inzivaya ekildiini kaydederler. Bu feragat rnei tarihimizde defa olmutur. lki, Gktrklerde, Bilge Kaan ile kardei Gltekin arasnda olmu, ordulara hkmeden Gltekin kardeine kaanl brakm, kendisi kardeinin emrinde ordularn kumandanln yaparak Gktrk abidelerinde anlatld ekilde le yite savalarda kahramanlk destanlar yazarak savata ehit olmutur. kinci rnek davran, Byk Seluklularda gryoruz. Seluklu Devletinin kuruluunu, Dandanakan Savann sonucunu belirlemiti. yi donatlm Gazne ordusu karsnda 15.000 Trkmen atls var. Turul Bey bata Seluklu kumandanlar, kalabalk Gazne ordusu karsnda bir meydan savann kazanma ihtimali olmadn srarla sylemeleri karsnda ar Bey, askeri dehasn ortaya koyar ve sava plann aklar: Evet, Gazne ordusu bizden kat kat fazla ama ounluu paral askerlerdir. Arlklar fazla, manevra kabiliyetleri yok. Biz on be bin atlyz, bu hantal orduyu peimize takp le ekeceiz, yoracaz susuz brakacaz ve yeneceiz. Kardeini ve dier Seluklu kumandanlarn da ikna eden ar Bey, sava plann aynen tatbik etmi, 1040 Dandanakan Sava Seluklularn zaferiyle neticelenmiti. te bu kahraman asker deha ar Bey de Gktrk Prensi Gltekinin yapt gibi Seluklu tahtn kardei Turul Beye brakarak Horasan ili valilii ile yetindi. Ayrca Alparslan gibi bir evlat yetitirdi.

ORHAN BEY DNEM Babas Osman Gazi gayet salih, Mslman kiiydi ve adaletliydi. gnde bir taam piirip fukaray ve slahay cem edip taam ederdi ve hem yakncaklarn giydirip donatrd ve dul avretlere daim sadaka verirdi. Tarihilerimiz Osman Beyi anlatrken kahramanln yannda adalet ve merhametini, iman cephesini vgyle anlatrlar. te Orhan Bey byle bir babann yannda yetimi, kk yata at srtnda, kl elinde babasyla her savaa katlm, pimi, olgunlamt. Babasnn yerini doldurdu ve babasnn brakt yerden ftuhatlara devam etti. Devlet nizamn oturttu. Rumeliye ilk adm onun zamannda atld. Olu Sleyman

gvendii kumandanlarla Rumeli ftuhatyla grevli kld. Sleyman Paa 1354 ylnda Edincik Limannda Osmanllara Karesioullarndan intikal eden gemilere asker doldurarak Gelibolu sahiline kt. Gelibolu Kalesini fethetti. Sleyman Paa Geliboludan douya, kk kardei Murat kuzeye doru hareket ettiler. Sleyman Paa sahile doru ilerleyerek Tekirdaa kadar olan yerleri fethetti. Murat Gazi ise orlu ve Lleburgaz ald. 1359 ylnda bir av srasnda atnn kapaklanp yklmas srasnda hayatn kaybetti. Bu byk kahraman, Bolayrda yaptrlan trbesinde gmldr. Trbesi halk tarafndan ziyaretgh yaplmtr. Osmanl Tarihileri Orhan Gazinin bu lm zerine byk bir zntye kapldn, birka ay iinde zntden vefat ettiini yazarlar. Sleyman Paa byk karde olarak Orhann veliahd ve ayni zamanda Rumeli ordularnn bakumandan idi. Onun yerine kardei Murat Beyi kumandan yaptlar. Murat Bey, babasnn Bursada lm zerine de payitahta gelerek Osmanl tahtna oturdu. Orhan Gazi savalarda pimi bir asker olduu halde son derece merhametli, efkatli bir insand. zniki fethettii zaman hemen bir imarethane yaptrm, ilk gn fakirlere kendi eliyle yemek datmt. limlere ok sayg gsterir her zaman onlara danrd. Adildi, cmertti, affetmeyi severdi. Prof. Dr. Aydn Taneri, Trk Devlet Gelenei isimli eserinde, Orhan Bey zamann bir Fransz tarihinin azndan yle anlatr: impe fethedildii zaman, ehrin Hristiyan halk Anadoludan mtemadiyen Rumeline geerek byk bir kitle tekil etmi olan Trklerden hibir zarar grmediler ve hibir fena muameleye uramadlar. Kadnlaryla ocuklar hibir tecavze uramad; aksine o kadar iyi muamele grdler ki etrafta bulunan Rumlar da kendi arzularyla Trk ynetimine girdiler. impeden pek uzak olmayan Agaslevina (Akaliman) kasabas da derhal zapt edilince, Trkler o blge Hristiyanlar ile sulh akdedip tpk ondan evvel impelilere kar gsterdikleri iyilik ve nezaket muamelelerini onlara kar da gsterdiler. te bundan dolay Bizansn bu iki kalesini kolayca fethediverdiler. Artk Osmanl devlet olmutu. Murat Han da padiaht.

GAZ MURAT HAN HDAVENDGAR 1.Murat olarak Osmanl tahtna oturan yerli ve yabanc tarihilerin vgsne mazhar olan Murat Han, fethedilen baz kalelerin Bizans tarafndan geri alnmas zerine sratle Rumeliye intikal ederek ftuhata devam etmi, Rumeli iini dzene koyarak payitahta, Bursaya, dnmtr. Tecrbeli kumandanlarn Rumelide brakarak ftuhatlara devam emri verdi. Kendisi devlet dzenini oturtmak iin almalara balad. Bu arada Rumeliden gzel haberler, fetih mjdeleri geliyordu. Aknc beyi Evrenos Gaziden gelen bir zafer mjdesine kar gnderdii fermanda yle diyordu: Evrenos Beye hkm ki:

Selam Tanrnn olup, cmle varlk onundur. Mlk dahi Tanrnn olup, kullarna bir bahii bir sadakasdr. imdi malumun ola ki vardn yerden ileri varmayp olduunca durasn, biz dahi ol tarafa varmak zere olup, ayamz zengidedir. Bulutuumuzda beraberce syleir, herhangi tarafa gitmek gerekirse o canibe varrz. Gmlcine yi sana ihsan eyledik. Orada eleip bir hoa dirlik kurasn. Klcnn ekmeidir diye fukaraya zahmet vermeyesin, vergileri adalet zere toplayasn. Bilginlere riayet edip dknlere merhamet gzyle nazar klasn. Sen bize cennetmekn karndamzn yadigrsn ve dahi babam atam armaansn. Onlara nice hizmet ettinse bize de yle hizmet edesin. Hizmetin ve mrvvetin bekleriz. Hizmet odur kim gerektiince gayret kuan kuanp dediimiz yere varasn. Mrvvet odur kim klcna ba eenleri hoa tutasn. Yola gelmezleri yola getiresin. Esbab harbi darpta nesne eksiklin olmaya, kapnda ko yiitler koyup, yrk atlar besleyesin. Klta ve kalkanda, cebede ve eende, yay bu mzrakta ok ve parmakta zerrece noksann olmaya. Mlkn Tanr mlk olduunu bilesin. Ona gre gnl oynasn ki kibir tozlarn silesin, Allah mlkn dilediine verir fetvasn bir an dahi hatrndan karmayasn. Yaknda biz dahi o tarafa varrz. Ona gre tedarik gresin, Hdann takdirine raz olasn, yle bilesin: Tanrnn selam rahmet ve bereketi zerine olsun . ORHAN BN MURAT (Cemal Kutay, Tarih Konuuyor, c.7.s.37) Doru Yol Partisi ile Cumhuriyet Halk Partisi koalisyonu dneminde Dileri Bakan olan Hikmet etin bir televizyon programnda, Amerika Dileri Bakannn kendisine bir sohbet srasnda sz Balkanlara getirerek, Osmanl bu Balkanlar be yz sene nasl idare etmi diyerek hayretini gizleyemediini sylemitir. Biz gittiimiz her yere adalet ve insanlk gtrdk. Onlar ise lm ve zulm gtrdler, onun iin anlayamazlar. Osmanl Devletinin Balkanlarda sratle yaylmas bata Srplar ve Macarlar olmak zere Avrupay telalandrmt. Dolaysyla birleik hal ordular teekkl ediyordu. Papann tevikiyle Macar, Srp, Bosna ve Sersek ordular Macar Kral Layoun kumandasnda toplanarak 1364 ylnda sratle Edirne yaknlarna gelip Srpsnd ad verilen yerde Meri kenarnda konakladlar. Lala ahin Paa Edirnede idi. Yannda az bir kuvvet vard. Hemen Bursaya, Murat Hana haber ulatrdlar, kendileri de bir tedbir almaya baladlar. Padiahn gelmesine kadar Hal Ordusu Edirneyi alp Dou Trakya yolunu tutabilirdi. Hac lbeyi keif kolu olarak gnderdiler, lbeyin emrinde on bine yakn bir kuvvet vard. Akam karanlnda gizlice Hal ordughna yaklap baktlar grdler ki, Hal ordusu zaferden emin iki ve elence halinde. Hac lbey karanln basmasn bekledi. Kuvvetlerini drde ayrd. Gruplar

ayr ayr istikametlerden saldracak, tepelere davul ve nakkare getirip yerletirdi. Talimat savaa girilmeyecei eklindeydi. Birlikler tekbir sesleriyle dman ordughna dald. Davul sesleri, Allah Allah nidalar, at kinemeleri arasnda Hallar il yavrusu gibi dalm, karanlkta birbirilerini katletmi, bir ksm Meri nehrinde boulmu, kimi atlarn ayaklar altnda ezilmiti. Sabah olmadan sava bitmiti. Trk birlii zayiat vermeden byk bir zafer kazanmt. Bu dahi kumandan lbey, bu zaferin ardndan birka ay sonra ld. Bu zaferin ardndan Bulgaristan Krall igal edildi. Srplar ve Bulgarlar birleerek saldrya getiler. Rumeli Beylerbeyi Lala ahin Paa bunlar Samakov yaknnda karlayp darmadan etti ve Bulgar krallna tam boyun edirdi. Srp kral ise yanna Romanya Prensini de alarak ansn bir kez daha denediyse de irmende yaplan muharebede bu ordu da imha edildi. 1371 bu savatan bir mddet sonra Trk hkimiyetini kabul etmek zorunda kald. Gazi Evrenos Beyin aknclar Arnavutluk snrna dayand. Anadoluda da gzel gelimeler oluyordu. Hamidoullar Beyliinin topraklar satn alnarak Osmanl topraklarna katlm, bu arada Murat Han olu Bayezide Germiyan Beyinin kz Devlet Hatunu alm ve eyiz olarak Ktahya, Simav ve Tavanl Osmanlya verilmiti. Bu gelimelerden rahatsz olan Karamanoullar, Osmanl topraklarna saldrya balamt. Bunu iiten Murat Hann u szleri onun bykln, ihlsn anlatmaya yeter de artar bile. Byk Hakan yle diyordu: ol zalimin ettii ilerin grn! Ben Allah yolunda din gayretinde alp bir aylk yol tedeki kfir iine girerek gece gndz mrm gazaya sarf eder, bela ve mihnetlere gark olurken o gelip bir blk mazlum Mslmann zerine de yamalaya incide! HEY GAZLER BUNLARA NE YAPALIM? dedi. Murat Han kendisi gibi Trk, Mslman ve ayn zamanda damad olan Karamanolunun zerine varmak istemiyordu. Mslman Trk kannn akmasna gnl raz deildi. Ancak ok yaydan kmt. Karamanolu nasihat dinlemiyordu. Konya Ovasnda Karaman ordusunu datan Murat Han Konyay kuatt. Karamanolu Aleddin Bey nce eini, babasna gnderip af diledi. Murat Hann kz, ordugha gelip babasnn elini pt ve kocasnn affedilmesini istedi. Murat Hann kabul etmesi zerine Aleddin Bey, kendisi de gelip el perek affedildi. Bursaya, payitahta dnen Sultan Murata Balkanlardan gelen haberler byk bir Hal ordusunun teekkl ettiine dairdi. Bata Macarlar, Srplar, Arnavutlar, Bonaklar, Epirliler, Lehlerden oluan hal ordusu ile Trk ordusu 20 Haziran 1389 tarihinde Kosovada kar karya geldiler. Hal ordusu say bakmndan Trk ordusundan ok fazla, ayrca ounluu zrhlyd. Gazi Murat Han olu Bayezid ile bir tepeye karak dman ordusunu seyrettiler. Murat Han

endieliydi. Derhal harp divann toplayarak, kumandanlarna: Tedbir nedir? te dman karmzda. dedi. Mzakereler sonunda hal ordusunu merkeze ekip, sa ve sol cenahlardan kuatarak imha sava yaplmas kararlatrld. Bu savan kahraman olan ehzade Bayezid, kurduu fedailer alayyla savan kaderini deitirdi. (Osmanl tarihi yazar A. de Lamartinenin eserinin 1. cildinde, s.153) Bayezid ova iine dalarak kardei Yakupu zorlayan, babasn kuatmaya alan Arnavut svarilerine kar kendi svarilerini harekete geirdi. Yannda bulunan ve bizzat savaa katlan bir tarihi olay yle anlatmaktadr: Elinde eki gibi sallad ve her vuruta miferleri datan ar silahlarla donatlmt. Kendilerine rnek olan bakanlarn gren Osmanllar, Hal kalabal yararak Yakup Bey ile sultann imdadna kouyorlard. Prlanta gibi parldayan kllar inip kalktka yemen ta gibi kpkrmz kesiliyordu. Baka bir tarihi ehzade Bayezid anlatrken, Elindeki sava baltas her inip kalktnda kvlcmlar sryor, beyinler dalyordu. diyordu. te o gne kadar Trklerin Avrupada yaptklar en byk meydan sava sekiz saat gibi ksa bir zamanda sona erdi. Bakumandan Lazar da dhil Hal ordusu imha edildi. Muharebenin sonunda sava alann gezen padiah, bir eyler sylemek isteiyle yanna sokulan yaral bir Srp asilzadesi, ayn zamanda Kral Lazarn damad olan Milo tarafndan kallee hanerlenerek ehit edildi.

SULTAN MURATIN EHADET Sultan Muratn duas kabul olmutu. Savatan nce el ap Rabbine yle yalvaryordu: lahi Seyyid-i Mevlay bunca kerre hazredinde duam kabul edip beni mahrum etmedin. Yine benim duam kabul eyle. Bir yamur verip bu zulmet-i aybar defi idb lem-i nurani kl, ta ki kfir lekerini muayene grp cenk ederiz. Ya lahi! Mlk ve kul senindir. Sen kime istersen verirsin. Ben dahi aciz bir kulunum. Benim fikrimi ve esrarm sen bilirsin. Mlk ve mal benim maksadm deildir. Buraya kul karava iin gelmedim, hemen halis ve muhlis senin rzan isterim ya Rabb, beni Mslmanlara kurban eyle, tek bu mminleri kffar elinde malup edip helak eyleme. Bunlar mansur ve muzaffer eyle, bunlar iin ben canm kurban ederim tek sen kabul eyle. Asker-i slam iin teslim-i ruha razym. Tek bu mminlerin lmn bana gsterme. lahi beni civarnda mihman edip mminler ruhuna benim ruhumu feda kl. Evvel beni gazi kldn. Ahir ehadet ruzi kl. Cenab- Allah bu samimi yakar kabul etmi, ordusu muzaffer olmu, kendisi de rtbelerin en ycesine, ehitlik mertebesine ulamtr. Yerli ve yabanc tarihiler bu padiahn vasflarn anlatmakla bitiremiyorlar. Bizans tarihisi Halkonkodilas yle diyor: ok cesurdu. Hibir muharebede tela gstermezdi. Maksadn istihsal etmek iin iyice dnr, planlar yapar sonra harekete geerdi. Hibir

tedbirini ihmal etmez ve kmsemezdi. Tebaasna rk ve din fark gzetmeksizin efkatle muamele ederdi. Baar gsterenleri mkfatlandrmay unutmazd. Muharebeden dnnce ordusuna parlak bir nutuk eker, askerlerinin manevi gcn takviye ederdi. En kk hatalar bile cezalandrr ve tekerrr etmemesi iin tedbir alrd. Verdii sze sadk kalmak hususunda devrin btn hkmdarlar arasnda byk hret yapmt. Aleyhinde davranan dmanlarnn elinden kurtulduu grlmemiti. Maiyeti kendisini sevmekle beraber, kendisinden ok da korkard. ngiliz tarihisi Gibbons: Saltanat mddetince, hibir devlet adam tarafndan stne klamayan bir siyasetle Osmanllarn mukadderatn idare etmitir. Muratn hkmdarl esnasnda vukua gelen inklplar, btn tarihin en hayret veren vakalarndan biridir. Kendisinin harp hususundaki cevvaliyet ve gayreti babasnnki gibi idi. Fakat babasnn tahayyl ettiinden daha geni bir icraat sahasna yaylm olduu iin daha mkl vaziyetlere maruz kald halde gevememiti. Emrindeki kumandan valilerin hi birisi ile arasnda anlamazlk olmad. Rumlara kar muamelesi, onlarn seciyesini tayinde mkemmel bir feraseti olduunu gsteriyor. Bizans kilisesi erbabnn nazarnda bir kfir ve sa dman idiyse de, Hristiyanlara papalktan daha iyi muamele etmekle, onlarn tevecch ve muhabbetlerini kazanmt. Fransz tarihisi Grenard: Bu srada Osmanllarn banda en byk hkmdarlardan biri olan Sultan Murat bulunuyordu. Sultan Murat, ahsi deeri bakmndan zamann Avrupasnda eine tesadf edilemeyen bir hkmdard. Yalnz fevkalade bir asker, hzl ve yerinde hareketleriyle byk bir strateji stad deil, ayn zamanda nafiz bir siyaset adam idi. Dmanlarnn maddi ve ruhi kaynaklarn takdir etmekte yanld grlmemitir. Doutan hkmdar yaratlmt. Hizmetinde bulunanlarn tam itimad ve minnettarlna haizdi. Zaten ba olarak yaratlmak, Trk Milletine mahsus karakterlerdendir. Muratn kk Osmanl kavmi, bir tek mefkre peinde birleen bir millet olmutu. Muratn muvaffakiyetindeki genel sebep budur. Sultan Muratn tahta kmas ile milletin istikbali belli olmutu. lmnde ise bu istikbal be asr iin temin edilmi vaziyette idi. Osmanllarn ilk dnemlerinde Orhan Bey, I. ve II. Muratlar sabahlar saray kaps nnde yksek bir yere karak dorudan doruya halkn ikyetlerini dinliyor ve hkm veriyorlard. Osmanllarda bakanlar kurulunun ilk ve asil grevi ikyet dinlemekti. Ancak Osmanl hkmdarlar zamanla divandaki bakanlk grevinden ekildiler. Davalar kasr- adalet veya adalet kk denilen bir yerde divana alan bir pencere arkasndan dinlemeye baladlar. Bu hkmdarlk grevlerinin en nemlileri arasnda saylmtr. (Aydn Taneri, Trk Devlet Gelenei, s.163)

Mneccim ba eyh Ahmet Dede, Sahaifl Ahbar isimli tarihinde Sultan Muratn manevi cephesinden yle bahsediyor: Hdavendigar Hazretlerinin birok kerametleri nakloluna gelmitir. Tanr ykt adndaki hisarn fethinde zuhur eden kerametlerine iaret olunmutu. Anlatlan kerametlerinden biri de udur: Bir gn kaplca yanndaki Cami yaplrken inaat mahalline terif buyurdular. Kollarnda bir doan vard. Doan uup kubbelerden birinin zerine kondu. Hdavendigar Hazretleri doan defalarca ardklar halde gelmedi. Bunun zerine kzp kuru kal! diye beddua ettiler. Doan hemen helak olup durduu yerde uzun mddet ta gibi cansz kald. Gerek anlamda bir mcahit olan bu hkmdarlar manevi alanda yol gsteren Allah dostlar vard. Dedesinin yannda eyh Edebali, babasnn yannda Geyikli Babay gryoruz. Orhan Gazi, Bursaya gelince Bursada bir imaret yaptrd. Dervileri tefti etmeye balad. negl yresinde, Kei Da yannda dervilerin yurt tuttuunu, ilerinde bir derviin geyiklerle arkadalk ettiini Orhan Beye haber verdiler. Orhan Bey dervii davet eder, fakat dervi davete icabet etmez ve Orhan Gaziye haber gnderir: Zinhar buraya gelmesin, beni gnaha sokmasn der. Orhan Gazi yine haber gnderir, niye gelmediini sorar. Geyikli Baba cevaben: Derviler toplu halde dua vaktini gzetirler. nallah vaktinde Beyin katna varp dua ederiz. der. Birka gn sonra bir dervi Bursa saraynn bahesine bir kavak aac diker. Orhan Beye koarlar, Beyim, o Dervi geldi. Bir kavak aac dikiyor. diye haber verirler. Orhan geldi, aacn dikilmi olduunu grd. Dervi: Bu bizim kutlamamzdr. Dervilerin duas senin ve neslin iin makbuldr. deyip dnp gitti. Daha sonra Orhan Bey derviin makamna giderek: Dede, bu negl ve yresi senin olsun dedi. Dervi Ey Han! Hda bu mlk ve mal ehline verir. Biz bunlarn ehli deiliz. Hda mlk sizin gibi padiahlara, mal da muamele ehline verir. dedi. Orhan Gazi srar etti. Dervi: Padiahsn, senin szn snmasn, u karda duran tepecikten beri olan yerceiz dervilerin olsun. dedi. Orhan Gazi kabul etti. Derviin duasn alp ayrld. O dervi vefat edince Orhan Gazi zerine trbe, yanna bir tekke ve cami yaptrd. imdiki durumda orada be vakit namaz eda edilerek ihya olunmutur. Geyikli Baba Zaviyesi derler. (Neri tarihi cilt 1.s.8485) Nerden zetlediimiz Geyikli Baba hadisesi Tac-l Tevarih, Mneccim Ba ve dier Osmanl tarihlerinde geni olarak yer almaktadr. I. Muratn ehadet rtbesine ulamasna mteakip, sava meydannda toplanan devlet ricali ehzade Bayezidi drdnc padiah olarak Osmanl tahtna oturtmutur.

YILDIRIM BAYEZD HAN

Sultan Bayezid Trk tarihinin yetitirdii, ender kahramanlardan biridir. 1389 ylnda tahta oturduunda Osmanl Devleti, btn messeselerini tamamlam, oturmu, imparatorluk aamasna gelmiti. Sultan Bayezid, Balkan devletleri yedikleri tokadn okunu yaarken,0 Anadolu Trk birliini kurma amacyla Anadolu seferine kt. 1390 senesi ile 1391in ilk aylarnda ahsna has sratle Anadolu Trkmen Beyliklerini Osmanl Devletine katarak Trkiye birliinin temellerini atmt. Enitesi olan Karamanolu Aleddin Bey Sultan Bayezidin Eflak (Romanya) seferinde olmasn frsat bilerek Akehir, Beyehir, Seydiehir, Yalva, arkkaraaa kasabalarn Osmanoullarndan koparmak istedi. Beyehiri ald. Saruhan, Aydn, Teke, Hamit, Mentee, Germiyan Beyliklerini Osmanllar aleyhine tahrike muvaffak oldu. Germiyanolu II. Yakup Bey, kardei Devlet Hatunun Sultan Bayezid ile evlenmesinde dn hediyesi olarak verilen Ktahya ve civarn igal etti. Padiah sratle Anadoluya geti. Ktahyaya girdi. Yakup Bey gelip el pp af dilediyse de sultan, kaynbiraderini affetmedi. Hisar Beyi yanna katarak Edirnenin psala kasabasna gnderdi. Hzla Karamanolu topraklarna girdi. Damat Aleddin Bey bir meydan savana cesaret edemeyerek Akdeniz kylarna ekildi. Padiah Konyay kuatt ve askere talimat verdi. Halkn canna, malna dokunulmayacak, halktan her ne alnrsa bedeli denecek. Halk serbeste ordunun arasna girip alveri yapp parasn fazlasyla alyordu. Bu, Konya halkn etkiledi ve ehrin kaplarn padiaha atlar. Damat Aleddin Bey yine gelip el pp af diledi. Bayezid Han Balkanlardaki durumu gz nne alarak enitesini bir kere daha affetti. Rumeliye dnen padiah, 1391 yaznda Eflak (Romanya )topraklarna girdi. Argeo Meydan Muharebesinde Romen ordularn yenerek Voyvoda ve btn maiyetini esir ederek Bursaya getirdi. Bir mddet sonra eline Voyvodalk ferman vererek memleketine gnderdi. Romanya, 1391den 1878e kadar 487 yl Osmanl hkimiyetinde kalmtr. 1393 baharnda Yunanistan seferine kt. Bu seferde Selanik ve Halkidikyay Bizanstan alarak Dou Romay Makedonyadaki son topraklarndan mahrum ediyordu. Sonra Karaferyeye indi. Oradan Tesalya yeniehrine indi. Tesalya tamamen itaat altna alnd. 1392 ylnda da Yunanistan fethine devam edildi.

BZANSIN TRKLER TARAFINDAN LK MUHASARASI 392 ylnda Bizans kuatan Bayezid, Silivriyi Osmanl topraklarna katt. Yaklak 7 ay sren bu muhasaradan kesin bir netice alnmadan muhasara kaldrld. Bizans mparatorunun yardm lklarna, imdat taleplerine Papann teviki ile Macaristan, Fransa, Almanya, ngiltere, Lehistan krall, Venedik Cumhuriyeti, kk devletler, Kastilya Krall, Aragon Krall, Rodos valyeleri, Papalk Eflak Prenslii, btn Avrupa ayaklanmt. Bu Trklere

kar IV. Hal ittifakyd. Seferin asl hedefi; Memluklular tarafndan ortadan kaldrlan Kuds kralln ihya etmekti. Bizans kurtarmak, Trkleri Avrupadan atmak amacyla yola kan bu kalabalk ve iyi donatlm Hal Ordusu, Niboluya saldrd. Zaferlerinden o kadar emin grnyorlard ki, Yldrmn karlarna kacana ihtimal dahi vermiyorlar, byk bir gurur iinde Gk yklsa mzraklaryla tutabilecekleri sylerken dier taraftan birbirlerine nutuk ekiyor, Bursadan, hatta amdan, Yafadan hatta Kudsten bahsediyorlard. Trk halkn esir edip ellerini arkadan balama erefini aralarnda pay edemiyorlard. Dmann serhaddi getiini haber alan padiah, yldrm hzyla Bursadan hareket etmi, Niboluya yaklat zaman kalenin durumunu yakndan grmek, kale muhafz Doan Beyle konuup talimat vermek gayesiyle tebdili kyafet ederek yalnz bana dman hatlarn gemi, abluka altnda olan kale surlarna yaklaarak gr ve erkek sesiyle BRE DOAN, BRE DOAN diye seslenip, Doan Beyle konuup, gereken emir ve talimat vererek, dman hatlarn yararak ordughna ulam olduunu, btn tarihiler uzun uzun anlatmaktadr. Padiaha Yldrm lakabnn bu savata ki akl almaz hzndan dolay verildii sylenir. Yldrm bunlar yaparken, birleik Hal ordularnn kumandanlar zafer naralar atarak lgnca eleniyor, Trk ordusunun yaklatn haber veren gzcnn kahkahalar atarak kulan kesiyorlard. Onlara gre Yldrm deil buralara gelmek, Bursada dahi yoktu. Korkudan Msra, Kahireye kamt ama sabah olup da Trk sancaklarn gren Hallar, akna dndler, okluuna gvenen birleik Avrupa ordusu ksa zamanda toparlanm, tarihin en byk meydan savalarndan biri balamt. 20.000 sipahiyi pka Geidinde yedek olarak saklayan Yldrm nce hafif kuvvetlerini dmana kar sevk etmi, bu birliklere kar muvaffakiyet salayan Hal ordusu zafer enlii iinde ilerlerken Fransa kral V.Charlesn amcasnn olu Neveres kontu Burgonya Veliahd Prens Korkusuz Jeann dedii gibi balarna yldrm dmt. Sava dikkatle takip eden Yldrm 20.000 Anadolu sipahisinin bana geerek gaza niyetine namaz klp, askerlerine ksa bir hitabede bulunmu, elinde mehur baltas yldrm hzyla Hal ordusunun zerine atlam, marur dman ordusuna Niboluyu mezar etmitir. Hallarn zayiat 100.000 bin l, 10.000 esir yerli ve yabanc tarihilerin ifadesine gre kap kurtulan Hal askerinin saysnn 20.000 civarnda olduu anlatrken, Trklerin de 30.000 ehit verdiini yazarlar. Ancak ou tarihiler Trk zayiatnn 35 bini gemediini kaydediyorlar. Hal ordusunun en marurlar olan Fransz valyeleri tamamen imha edilmiler, kumandanlarndan yirmi yedi valye, asilzade esirler arasnda bulunuyordu. Aralarnda Neveres kontu Burgonya veliahd Prens Korkusuz Jeandan baka kraliyet hanedanna mensup be valye ve Mareal Boucicault da bulunuyordu. Trkleri ilk defa tanyan Yldrmn

kumandanlna ve kahramanlna hayran olan Korkusuz Jean esaretten kurtulursa bir daha Trklere kar kl ekmeyeceine yemin etmiti. Bursada 6.000 zaarc, 7.000 doanc ile kpeklere canfes denilen fevkalade kymetli uhalar rtlp yar ehliletirilmi parslara mcevherli tasmalar taklan bir av gsterisi dzenlenmitir. Fransz prensleri bu ihtiam karsnda armlardr. Grenardn tarihin en mhim hadiselerinden biri dedii bu ok mhim muzafferiyet, zafernameler ile slam devletlerine bildirilmi ve hediye olarak altm valye zrhlarn giymi ve silahlarn kuanm vaziyette gnderilmitir. slam lemini galeyana getiren bu zafer zerine Msrdaki Abbasi Halifesi I.Mtevekkil, Sultan Bayezide Sultan- klim-i Rum, yani Trkiye mparatoru olarak hitap ediyordu. (Ylmaz ztuna, Trkiye Tarihi, cilt 2, sayfa 330) Fransz Kralnn kardei Fransz veliahd Prens Louis, sevgili yeenleri prenslerin serbest braklmalar iin Sultan Bayezide yakarc bir mektup gndermitir. Fransa kralnn sefaret heyeti Bursaya gelmi, Yldrma yalnz Fransz esirlerinin ileri gelenleri iin 200.000 bin duka fidye-i necat ile bunun yars (100.000 duka) kymetinde hediye takdim etmitir. Macar esirlerinin belli ballar iin de Kral 1.Sigismund, ar bir fidye i-necat demitir. Yldrm Bursada yurduna dnmek zere veda etmek iin huzuruna gelen Korkusuz Jeana syledii u szler, tarihe gemitir. Hammer yle naklediyor: Bir daha benim aleyhimde silah kullanmamak zere ettiin yemini sana iade ediyorum. Eer erefini muhafaza eder bir adam isen, bilakis serian lke almaa ve Hristiyanln btn kuvvetini aleyhime toplamaa davet ederim. an ve hret kazanmak iin yeni frsatlar tedarik etmekle beni mahzz etmi olacaksn. (Hammer, Osmanl Tarihi, cilt 1, sayfa.219)

YILDIRIMIN III. ANADOLU SEFERNE IKII En byk arzusu Anadolu Trk birliini kurmak olan Yldrm Kad Burhaneddin, Karamanolu ve Candarolunun kendisine kar l ittifak kurduklar haberini alnca onlara bu frsat vermeden yldrm hzyla geerek ittifakn ba durumunda Kad Ahmedi arkasndan dierlerini tedip ederek byk miktarda Anadolu birliini salad. Yldrmn Osmanl topraklarna katt beylikler topraklar(ehirler); 1390 Aydn, Germiyan, Mentee, Teke, Saruhan beyliklerinin igal ettii Aydn, zmir, Denizli, Uak, Mula, Antalya, Manisa, Alaehir, 1397de Karaman Beyliinin igal ettii Konya, Nide Tarsus, Kad Burhaneddinin igal ettii Sivas, orum, Kayseri, Tokat, Yozgat, Krehir,

Arapsun, Giresun, Ordu, 1399 Eyllnde Malatya, Hsn- mansur(Adyaman) Harput, (Elaz) Dulkadir Beylii Mara (himaye) 1401de Erzincan vilayetleri. Bylece byk miktarda birlii salam oluyordu. At stnden inmeyen Yldrm, Arnavutluk ve Epirde fetihlere devam etmitir. Yldrm Bayezid devrinde Venediklilerin ve baz Arnavut beylerinin elindeki birka sahil ehri dnda Arnavutluk ve Karadada Trk hkimiyeti kuruldu. 1397 Mora seferiyle Yunanistan ve Moray Trk hkimiyetine ald. 2. ve 3.stanbul kuatmalarn yapt. Bizans haraca balad. 1396da 10.000 dukaya karlan yllk verginin artrlmas, stanbulda yaayan 7.000 kadar Trk ve Mslman iin Sirkecide yeni bir cami yaplmas, daha nce de cami yaptrlmt. Ve bir mahkeme yaplmas, bu mahkemenin kadsnn padiah tarafnda tayini, ile, Silivri ve civar gibi Trklere yeni geen kasabalarn Trk topra olarak artyla 3. muhasara kaldrld. Ancak Bizans mparatorunun anlamaya riayet etmemesi zerine 1400 ylnda 4. defa Bizans kuatt. Bu sefer de Timur belas Bizansn imdadna yetiti.

BYK FELAKET Anadoluda hkmdarlklarna son verilen Aydn, Karaman, Germiyan, Saruhan ve Mentee beyleri, devletlerinin iadesi iin aatay Hkmdar Timura bavurdular. te yandan Timurun lkelerini elinden ald Celayirli Ahmed ile Karakoyunlu Kara Yusuf da Yldrma snmlard. Yldrm Anadolu seferinde Erzincan da almt. Erzincan Hkmdar Mutahhartenin Timura tabi olmas hasebiyle, Timur bunu kendi topraklarna tecavz sayarak, Yldrm, stanbul kuatmasnda megulken Dou Anadoluya girerek Sivasa geldi. Sivas cebren alarak, iindeki muhafzlar katletti. ehri batanbaa, ineden iplie yamalatt. stanbul kuatmasn kaldran Yldrm yeniden Anadolu ya geerek, Sivas, Erzincan ve Kemah geri alp Mutahharten-i esir etti. Celayirli Ahmet ile Bayndrl Kara Yusufu da eski topraklarn geri almalar iin gnderdi. Bu da sava iin bahane arayan Timurun iine yarad. 1402 ylnda tekrar Anadoluya girdi. Hedefi dorudan doruya Osmanl Devleti idi. Muazzam ordusuna yiyecek, barnak salamak iin yakp ykyor, memleketi soyup soana eviriyordu. Yldrm da Anadoluya gemi, Timuru takip ediyordu. Ancak Timur ordusu zikzaklar izerek Yldrmn ordusunu yormak taktii uyguluyordu. Bunu maharetle uygulam, Ankaraya Yldrmdan nce gelerek sular zehirlemi, kendisine uygun mevkide ordughn kurmutu. Tarihilerin verdii rakamlara gre Timurun ordusunun 300.000 asker ve 32.filden olutuunu Yldrmn ordu mevcudunun 120.000 kii olduunu noktasndadr. Sava balamadan nce yaplan harp meclisinde Vezirazam Ali Paa, Timurla meydan sava yapmayalm dedi ve Kl Arslann Hal ordularna kar uygulad gerilla taktiini

uygulamay teklif etti. Ancak bu teklif itibar grmedi. Timurla bir an nce meydan sava yaparak Anadoluyu daha fazla yakp ykmasn nleme tezi karara baland. Sava baladnda Yldrmdan kaan, Timura snan eski Anadolu beyleri Timurun yannda yer alrken Timurdan kaarak Yldrma snan Celyir Sultan Ahmet ile Karakoyunlu Kara Yusuf Osmanl ordusu saflarnda yer almt. 28 Temmuz 1402 sabahnn ilk saatlerinde ordusuna veciz bir hitabede bulunan Yldrmn iaretiyle sava balad. Tmarl sipahiler saldrya geerek Timur ordusunun saflarn datt. Buna mukabil Timur, zrhl svarilerini ve filleri ne kard. Sipahilerin atlarnn filler karsnda rkmesi yannda Osmanl ordusunda bulunan Kara Tatarlarn aniden Timur tarafna geerek, tmarl sipahileri arkadan oklamalar, Osmanlnn taarruz gcn krd. Timur btn gcyle bu cenaha yklenirken tam bu srada Osmanl ordusundaki Karaman, Candar, Germyan, Aydn, Mentee ve Saruhan beyliklerine ait tmarl sipahiler, eski hkmdarlar Timurun etrafnda bayraklarn amt. Bu durum Osmanl ordusunun maddi ve manevi gcn krm, kendinden kat kat stn olan Timur ordusuna g katarken, Osmanl ordusunun sa ve sol kanatlar kmt. Yldrmn etrafnda bulunan kumandanlar geri ekilmeyi talep ettilerse de padiah kabul etmedi. Sava meydann terk edip kamay onuruna yediremiyordu. Veliaht ehzade Sleyman maiyetinin tavsiyelerine uyarak Rumeli sipahilerinin byk bir ksmn, andarlzade Ali Paay, Murat Paay, Yenieri Aas Hasan Aay, Karas Subas ne Beyi de yanna alarak sava meydann terk etti. ehzadelerin en k henz ocuk yata olan sava byk bir heyecanla takip ederken lalasna: Lala, babama yardm gerek biz ne dururuz? diye rpnyordu. Yannda bulunan Amasya beyleri her eyin bittiini grerek ehzadeyi zorla aralarna alarak bin kadar askerle ehzadenin sanca olan Amasyaya doru at srdler. Kumandanlardan Minnet Bey savan bittiini, kaacak kadar zaman kaldn Yldrma bildirdi. Ancak padiah kendisi iin kamasnn bahis mevzu olmadn, dverek lmenin kendisine yaraacan syleyerek yannda kalan 3.000 kiiyle ataltepeye ekildi. Etrafn 70.000 kiilik Timur gleri kuatmt. O, kendine yakr ekilde elinde mehur baltas, kimse nnde duramyordu. Saatlerce byle devam etti. Neri Tarihinin anlatmna gre yle cenk ettiler ki neredeyse aatay askeri bozulacakt. te o srada Germiyanolu, Sultan Bayezid grp tand. Hemen bararak, Hey u cenk eden Bayezd Hann kendisidir, ne durursunuz?dedi. Yldrmn etraf kat kat embere alnd. Bu arada atnn tkezleyip yklmas zerine byk kahraman esir edildi Gvenilir tarihilerden, Osmanl tarihi yazar Ord. Prof. .Hakk Uzunarl, Osmanl Tarihi Kronolojisi isimli deerli eserin sahibi, smail Hami Danimend, yine deerli tarihi Ylmaz ztuna ve dier btn tarihilerin ittifak ettii, savan neticesini, Timurun hilesi tayin

etmitir. Bunlar yle sralanyor: Sivas kuatan Timur, Yldrmn yaklatn haber alnca muhasaray kaldrp, Kayseri istikametine yneldi. Kayseride de durmadan Ankaraya kt. ubuk Ovasna gelerek ordughn kurdu. Civardaki btn sular zehirletti. Merhum Danimend aynen yle diyor: Timur-Leng o kadar uyank davranmtr ki, yalnz Osmanl harektn takip etmekle iktifa etmeyerek, ilk Mool istila dneminden kalan son zamanlarda, Osmanl hkimiyetine giren Kara Tatarlarn iine casuslar gnderip muharebe esnasnda bunlarn Osmanllara ihanet ederek kendi tarafna gemelerini bile harpten evvel temin etmitir. Cuma gn sabahn erken saatlerinde balayan yaklak 14-15 saat kadar sren bu mehur muharebenin le zamanna kadar geen ilk alt saatinde Osmanl ordusunun stn bir vaziyet kazand rivayet edilir. Hatta bu srada bir aralk Timurun itidalini kaybederek, diz st kp kendisinin sulh istediine Allah had ettii hakknda bile bir takm rivayetler vardr. Fakat ne yazk ki biraz sonra Kara Tatarlarn ihaneti, Timur tarafna gemeleri, tmarl sipahileri arkalarndan oklamalar, bunun ardndan Anadolu Beylikleri efradnn ayni ekilde hareket etmeleri, Osmanl ordusunu zor durumda brakmtr. Buna ramen sava 34 saat daha devam etmi, savan kaybedildiini gren Vezir-i azam Ali Paa, ehzade Sleyman, onu takiben ehzade Mehmetin de sava meydann terk ederek gitmeleri, savan bittiini gsteriyordu. Maiyetinde kalan 3.000 kiiyle ataltepeye ekilmi ve orada ahname kahramanlar gibi dven bu anl kumandann son kuvveti de erimitir. Bir rivayete gre dman saflarn yarp geerken, baka bir rivayete gre de Timur-Lengi kendi eliyle ldrmek iin tek bana dman ordusunun merkezine hcum ederken atnn yklmas sonunda yakalanmtr. Bir iki saat evveline kadar Avrupa ve Asyay titreten garbi ve arki, Romalar tehdit eden Yldrm Bayezidin mbarek elleri arkasndan balanarak Timurun adrna gtrld. Timur bu anl malubu hrmetle karlayarak yanna oturttuu, teselli ettii bu vaziyette dahi harbin mesuliyetini Yldrma yklemeye alt rivayet edilir. (smail Hami Danimend, zahl Osmanl Tarihi Kronolojisi, cilt 1, sayfa 130131) Timur emeline muvaffak olmu, kendi devleti dnda o an gl devletlerinden Altn Ordu Devletini 1395 ylnda kertmi, yine byk devlet olan Memluk Devletine tabiiyetini kabul ettirmi, son darbeyi de Osmanlya vurmutur. Altn Ordu Devletini kertmesi Ruslara yaram ve yzlerce yl Trk Milletinin bana bela olmulardr. Osmanllara kar kaypak bir siyaset takip etmi, Yldrmn Avrupada Hal ordularna kar kazanm olduu byk zaferler btn slam dnyasnda takdirle yd ediliyordu. Msrdaki Abbasi Halifesi 1.Mtevekkil, Sultan Bayezide Sultan- klim-i Rum (Trkiye

mparatoru) olarak hitap ediyordu. Byle bir slam mcahidine kar yapaca hareketin slam dnyasnda aleyhine olacan biliyor, Yldrm tahrik etmenin yollarn aryordu. atmaya yol aan ilk teebbs Timurun mektubudur. Timur bu mektubunda Yldrmdan unlar istiyordu: 1-Kemahn Mutahhartene geri verilmesiyle ailesinin serbest braklmas. 2- ehzadelerden birisinin kendi yanna gnderilmesi. 3-Metbuiyet alameti olarak kendisine gnderilecek olan klah ile kemerin kabul edilmesi. 4-Anadolu beylerinden alnan yerlerin yine eski sahiplerine iadesi. 5-Kara Yusufun kendisine teslimi. (Kara Yusuf daha nce Yldrmn yanndan ayrlm olmas dolaysyla ailesinin teslimini istiyordu.) Merhum Ord. Prof. smail Hakk Uzunarl, Timurun baka eyler de istediini, Osmanl Trkiyesinin btn camilerinde adna hutbe okutulmasn istediini yazyor. Tabi ki Yldrm gibi Avrupay dize getiren bir kahramann bunlar kabul etmesi dnlemez. Karlkl sert mektuplar ve sava sonras Timurun esir den Yldrma davran hakknda eitli rivayetler vardr. Baz tarihiler iyi muamele grdn yazarken, bazlar da hakarete uradndan bahseder. Yldrmn demir bir kafese konduu ve hatta einin plak vaziyette oynatld rivayet ediliyor. Ancak bu son fkray abartl buluyorum, Timur ne kadar zalim olursa olsun Mslman bir hkmdard. Malup da olsa bir hkmdar karsn plak bir vaziyette soyup oynatmasn dnmek bile yanltr. ki ehzade, Mustafa ve Musa elebi ve baz kumandanlar da esirler arasndayd. Kaynaklar, savan galibi Timurun ordusunun bu savataki zayiatnn 40.000 olduunu kaydeder. Timurun hibir savata byle bir zayiat vermedii ve sayca stn kuvvetlere sahip olmasna ramen Osmanl ordusunu tamamen imha edemedii de bir gerektir. Zira ehzade Sleyman, birlikleriyle Bursaya, ehzade Mehmet Amasyaya sa salim varmlardr. Timurla Yldrmn karakterleri farklyd. Yldrm savata aslanlar gibi dvr, fethettii lkelerin insanlarna zulmetmez, ehirleri yakp ykp, talan edip viraneye evirmezdi. Bir cihangir olan Timurun karakteri deiikti. Zafer iin sava kazanmak iin her ey mubaht. Nitekim grld gibi bu savata da uygulamtr. Tarihiler Hindistan seferinden bahsederken Delhi kaplarna dayanan Timurun karsna fillerle donatlm Hint Ordusu kar. Trkistan ordusunun atlar fillerden rker geri ekilir. Otandan durumu seyreden Timur birden dar frlar ikmal kolunda ne kadar deve varsa getirtir, bunlar saf halinde zincirlerle birbirine balatr. Develerin zerine al rp ykletir, bunlar ateler, develerin arkasnda yer alan svari birlikleri develeri krbalayarak Hint ordusuna saldrya geer, ate

dalgasnn yaklatn gren filler geriye dnerek kendi ordusunu ineyerek kaarken Timur, Hint ordusunu imha ederek Delhiye girer ve ehri batanbaa yakar. 1400 senesinde Irak seferine kan Timur-Leng, Badat istirdad edip batanbaa tahrip ettii gibi ahalisini de hemen her yerde yapt gibi katletmitir: Hatta 90.000 insan kafasndan bir kule kurduu bile rivayet edilir. (. Hami Danimend, zahl Osmanl Tarihi Kronolojisi, cilt 1, s.128) Bu yenilgi Trkiye tarihi bakmndan milli bir felaket olmu, Yldrmn kurmu olduu milli birlik binas yeniden yklm, bata Karaman Beylii olmak zere btn Anadolu beylikleri yeniden kurulmutur. Bilhassa Osmanllarn en byk rakibi Karaman Devleti, Kayseri, Krehir, Sivrihisar, Beypazar ve Antalya havalisi de ilhak edilerek eskisinden daha byk hale getirilmitir. Bir taraftan bu irili ufakl beyliklerin canlanmas milli birlii bozarken, bir taraftan da Timurun Osmanl ehzadelerini babalarnn taht iin birbirine katan siyaseti, Rumeli tarafnn bile anari iinde kalmasna ve Osmanl membalarnda fasla-i saltanat ve fetret gibi isimlerle anlan bir dhili mcadele devri alarak hem memleketin harap olmasna, hem de Rumeli ftuhatndan baz yerlerin elden kmasna sebep olmutur. Ankara felaketinin en mhim neticelerinden biri de Bizans mparatorluunun yarm asr daha yaamasna sebep olmasdr. Btn batl yazarlar bu gr paylarlar. Bunlara ilaveten Anadolunun tahribat korkun olmutur. Bata Bursa olmak zere birok Trk ehri yama ve tahribata urayarak viran olmu, bilhassa bir zamanlar Anadolu Seluklu Devletine ve Bizansa payitaht olacak kadar mhim ve mamur bir merkez olan znik ehri o felaketten sonra bir daha eski gnlerine kavuamamtr. Bursaya gelen Timuru n askerleri Osmanl hazinesini ele geirdiler, paha biilmez kymetli arivleri yaktlar. 77 yllk Osmanl payitahtn harabeye evirdiler. Timur bundan ne kazand? Bu gerekten mehuldr. Eer ama bir hazine yamasysa, nnde in ve Hindistan gibi nice zengin lkeler vard. Yok, eer en byk benim sevdasysa, dini inanlar gl olarak bilinen, slam bilginlerine byk sayg gsteren, eyh Ahmed-i Yesevi Hazretlerinin hala ayakta duran o muazzam trbesini yaptran Mslman hkmdar Timura, ynn Avrupaya evirmi, yaz k demeden gece gndz Hal ordularna kar gaza meydanlarnda at koturan Osmanl Trknn yolu kesmesi yakmamtr. Timurun bu hareketi slama ve Trkle byk darbe olmutur. Bununla da kalmayan Timur, ngiltere Kral 1V.Henrye, Fransa Kral VI. Charlesa ve dier Avrupa krallarna mektuplar gndererek Niboluda yenildikleri Yldrm yendiini ve esir aldn mjdeliyor, bu haberi duyan Hal dnyas adeta bayram ediyordu. Bizans, Ceneviz, ngiltere,

Fransa, Kastilya gibi en tannm Avrupa devletleri Timura acele eliler gndererek arz- tazimat etmilerdir.

BYK KAHRAMAN YIDIRIMIN VEFATI Sava meydanlarnn byk kahraman 3 Mart 1403 tarihinde Akehir de vefat etti. Esaret hayat 7ay 12 gn srmt. lm hakknda eitli rivayetler vardr. Yzndeki zehri ierek intihar ettii, taun hastalndan vefat ettii, Timurun btn tabiplerini seferber ettiini, ancak kurtaramadndan, hatta aladndan bahsedilmektedir. Cenazesi babasyla birlikte esir edilen ehzade Musaya verilerek Bursaya gnderilmitir. Vefat ettiinde 43 yandayd. Saltanat sresi 13 yl 1 ay 8 gndr. 13 yla byk iler sdrm, Avrupay dize getirmi, Anadolu Trk Birliini byk lde gerekletirmiti. Yldrmn izdii snrlara Osmanllar Anadoluda ancak Fatihin saltanatnn son yllarnda ulaabilmitir.

YLDIRIM BAYEZDN AHSYET Muassr Arap tarihisi Kahireli bn Hacer, Sultan Bayezd yle tarif etmektedir: Osman Olu Bayezid, yeryzndeki hkmdarlarn en iyilerinden birisidir. Kendisinden korkulur. lmi ve ulemay sever. ikyeti olan kimse, bu ikyetlerini bizzat kendisine arz edebilir. Ve o da meseleyi derhal halleder. Memleketinde her tarafta emniyet o derece mevcuttur ki bir adam tek bana eya ve mal ykleri ile hi kimse tarafndan taarruza uramadan seyahat edebilir. (Ylmaz ztuna, Byk Trkiye Tarihi, c.2, s.352) Fransz tarihilerinden Benoist-Mechin: Yldrm Bayezid btn tarihlerin en byk kumandanlarndan biridir. der. Romanyal byk tarihi Iorga, Yldrmn dnya hkimiyetine doru gittiini lkesinde bir demir disiplin, mkemmel bir nizam ve asayi mevcut bulunduunu sylemektedir. Yldrmn disiplinin yannda ilme ve adalete byk nem verdii muhakkaktr. Tarihlerimizin naklettii kadlar(Hkimler) konusundaki tutumunu yle naklederler. Olay, Haova zaferinin byk kahraman eyhlislam Hoca Sadedin Efendinin Tact Tevarih isimli eserinden aktaralm. Hadiseyi yle dile getiriyor: Ali Paa eitli oyunlar ortaya koyup, aydn gnllerinin padiahn bu dalgalarla, gereksiz dzenlerle oyuna getirip, sz ve saz meclislerine kandil eyledi. Ksa bir geveme neticesi ilerine hkim olan Ali Paa etrafna toplad dalkavuklarla birlikte elik iradeli Yldrmn devlet dzenini bozmu, hakk tevdi etmekle mkellef olan kadlar dahi rvet ve irtikba tevessl etmeye balamt. Halkn ikyetlerine kulak

tkanyordu. Padiah adeta tecrit edilmiti. Halk saraylarn duvarlarn aamyordu. Yldrm Bayezd Han Bursa civarnda ava km at kotururken birden kan kyl atn nne kendilerini atm, atn aha kaldran Yldrm, suratla yere atlayp yerde yatan kyly Ne oldu sana ? Kyl:Yandk padiahm yandk diye inleyince, hakan hayretle; Neden yandnz? Sizi kim yakt? Kyl der ki: Padiahm, Anadoluda nizam bozuldu, kadlar rvet alyor, glnn, hakszn hkm yryor, zayf ve kimsesizler eziliyor. Dinledike kzaran, hiddetlenen Yldrm kylye haykrarak; Niin bana bildirilmedi? Grsnler benim tebaam yakann bedenini ra gibi yakarm. Byk Trk limi Hoca Sadeddin Efendi olayn padiaha duyurulmasn yle anlatyor: En sonunda asker kapda hizmette olanlarla birlikte gayretli padiahn otana varp, durumu ikyet ettiler ve develeri yakalayp balayan o yiidin duranda barp ararak gnlden rlarla, onu gaflet uykusundan uyardlar. Doutan adalet stnde olan padiah zulme urayanlarn feryatlar ile uyarlnca tekrar atalarnn yolunu tuttu. Gvendii z doru bilginleri, kadlar denetlemek zere gnderdi. Ksa zamanda entrika eviren kadlardan birok kii yakalanp, lkeler aan padiahn ferman gereince zincire vuruldular. Hatta sylenir ki Anadolu ve Rumeli kadlarndan z irkin, kt tutumlu seksen kadnn her biri yaklacak hkimlerden saylmt. Ayn konuyu bir de tarihi Akpaaolundan dinleyelim: Ali Paa zevkine dkn kiiydi. Adamlar da zevke dkn oldular. Kadlarn fesatlar ortaya kt. Bayezid Han hkmetti: Kadlar getirin! Vardlar, hayli kad getirdiler. Yeniehirde bir eve koydular. Han Gidin o evi atee verin kadlar beraber yansn. dedi Ali Paa akna dnd Bayezid Hann bir nedimi vard, Maskara Arap derlerdi. Ali Paa onu ard, geldi. u kadlar kurtarrsan sana hayli mal veririm. dedi. Maskara Arap, hana geldi dedi ki: Hanm beni stanbula elilie gnder. Han: Orada ne eyleyeceksin ey uursuz dedi. Gideyim tekfurdan keiler isteyeyim. dedi. Han dedi ki: Keileri ne yapacaksn? Arap dedi ki; Kadlar kralm keiler kad olsun. Han dedi ki: Bre it Arap, kadl keilere vereceime kendi kullarma veremem mi? Arap dedi ki: Kullarn okumu deildir. Keiler ise nice yllar zahmet ekip okumulardr. Bayezid Han sordu: Ya bre Arap hal nice olsa gerek Arap: Hanm onlarn halini paalar bilir. dedi. Bayezid Han, Ali Paay ard. Dedi ki: Ali bu kadlar hep okumular mdr? Ali Paa: Ya Sultanm, okumadk kad olur mu?. Han dedi ki: Ya okudularsa nice yaramazlk ederler? Ali Paa dedi ki: Sultanm ondan tr ederler ki bunlarn maa azdr. Bu imdiki zamanda binde yirmi aka vergi alrlar ki azdr. Kahraman Yldrm kadlarn maan artrm ve adalet nizamn yeniden kurarak devlet idaresini elik iradesiyle yeniden tanzim etmitir. Gerek Akpaa, gerekse Hoca Sadeddin

Efendi suun Ali Paada olduunu kaydederek yle diyorlar: Velhasl Osmanl Hanedannn gnah ilemesine Ali Paa sebep olmutur. nk yanna hile eder Acem Danimendleri ok gelirdi. Yldrm kahramanl kadar dil, lime, ulemaya kar saygl bir hkmdard. Byk Trk alimi ve ulu kii: Emir Buhari Hazretleri Bursaya yerlemiti. Bir gn Ali Paaya yazd bir mektupla Allahn emriyle Bayezid Hann kz Hindu Hatuna talip olduunu, padiaha tavassutta bulunmasn rica ediyordu. Mektubu okuyup fkelenen Sadrazam Ali Paa yazd mektupta padiahn kznn fakir bir dervie kalmadn ve haddini bilmesini ihtar ediyordu. Byk bir zntye den Buhari Hazretleri Bayezid Hana bir mektup kaleme alarak, Ali Paa ile mektuplamadan bahsediyor ve direk olarak Allahn emriyle padiahtan kzn istiyordu. Mektubu okuyan Yldrm, derhal Ali Paay ararak Bak ha Ali, Emir Buhari Hazretleri kzm isterler. Allahn emriyle kzm Hindu Hatunu verdim. Dn hazrlklarna da seni memur ediyorum. aran Ali Paa aman sultanm diyecek olduysa da, sava meydanlarnn kahraman byk bir ruh cokunluu ile Biliyorum Ali diyeceini ama o benden byktr. Biz dnyann hakanyz, o ahiret sultandr. diyerek Ali Paay susturmu, kz Hindu Hatunu Buhari hazretlerine vermitir. Yeil Bursann ziyneti, Trk Anadolunun mhr Ulu Cami yaplm, Yldrm damad Emir Buhari Hazretleriyle camiyi gezerler. Padiah sorar, Efendi camiyi nasl buldunuz? Buhar Hazretleri hi tereddt etmeden cevaplar, Sultanm cami ok gzel olmu, yalnz bir eksii var. Yldrm Efendi: Syle ne eksii varsa yaplsn. Buhari Hazretleri: Padiahm eksii odur ki drt yanna drt meyhane yaplsn. Yldrm hiddetlenir, Efendi, Allahn evinin yannda meyhane olur mu? Buhar der ki: Sultanm Allahn evi mminin kalbidir. Niin siz arap ierek gnah ileyerek onu kirletiyorsunuz? diyince Yldrm Han gaflet uykusundan uyanp yaptklarna piman olmu ve Emir Sultann huzurunda bir daha iki imemeye tvbe etmiler, o saatten sonra iki imemiler, elence meclisleri tertip etmemiler ve ktlk ilememilerdir. (Mneccimba Tarihi, cilt 1, s.141) Tarihilerimiz, Bursa Kads ile Yldrm arasnda geen olay yle naklederler: Bursa Kads Molla emsddin-i Fenari bir meselede ahit gsterilen Yldrm Bayezidin mahkemeye gelip eda ettii ehadeti reddetmitir. Bunun sebebi, Hakka ibadette kusur eden Yldrmn halk hukukunda da laubalilie kaplp yalan yere ahadet edebilmek ihtimalidir. Kad bunu Yldrmn yzne kar sylemi, mahkemede syledii iin tabii herkes dinlemi ve adalet huzurunda hi kimseden, hibir fark olmadna kani olan I.Bayezid de hkimin hkmne raz olup hi ses karmamtr. Bir Ortaa hkmdar olan Yldrm iin byle bir hkimi istedii gibi cezalandrmaktan kolay bir ey olmayaca halde hi ses karmamas

kanun huzurunda kendisiyle tebaas arasnda hibir fark gzetmediini gsteren kymetli bir delildir. (smail Hami Danimend, zahl Osmanl Tarihi Kronolojisi, c.1, s.141)

FASILA-I SALTANAT VE FETRET KARDE KAVGASI Timurun amac byk ve kudretli bir Osmanl devleti yerine kendisinin yksek hkimiyetini tanyan paralanm birka Osmanl beylii vcuda getirmek olduundan Anadolu beylerine ait yerleri Osmanllardan alp eski sahiplerine verdikten sonra geriye kalan Osmanl lkesini de Yldrmn drt ehzadesine vermi ve bunlardan her birine kendisine tabi hkmdarlk alameti olarak kemer, klah ve hilat gndermi ve ehzade Mustafa elebi yi de beraberinde Semerkanda gtrmtr. Edirnede bulunan Sleyman elebi Rumelideki yerlerde, dier ehzadelerden sa elebi Balkesir ve Bursada, Mehmet elebi Amasyada, Musa elebi ise say Bursadan kararak o da Bursada Timurun al damgasyla hkmdar olmulardr. Devletin bu ekilde taksimi, kardein kardei krmas, Trkn Trk vurmas ile on bir sene devam etmitir.

EHZADELER KAVGASI Timurun Anadoluyu terk etmesinden sonra Amasyada bulunan elebi Mehmet Tokat, Niksar ve Sivas taraflarnda bulunan yerli beylerden Kara Devlet ah, Kubatolu, Gzlerolu, Kpekolu ve Kad Burhaneddin Ahmetin damad Mezit Beyle savaarak, o havaliyi tamamen nfuz ve hkm altna ald. elebi Mehmet Bursada bulunan kardei sa elebiye haber gndererek Anadoluyu aralarnda taksim etmeyi teklif ettiyse de sa elebi, Ben ulu (byk) kardeim. diye bunu kabul etmedi. Ulubad muharebesinde elebi Mehmete yenilen sa kaarak nce Yalovaya, sonra stanbula gitti. sann durumunu renen, Rumelide saltanat sren byk karde Sleyman, Bizans mparatorundan kardei say istedi. Aralarnda anlaarak imparator say Sleymana gnderdi. Ulubad muvaffakiyeti zerine Bursa ve zniki elde etti. elebi Mehmet Bursay aldktan sonra hkmdarln ilan etti. Emir Sleyman yanna getirttii sa elebiye yardm ederek onu tekrar Bursa zerine gnderdi. sa Geliboludan Anadolu tarafna geip, evvela Karasi taraflarn igal edip sonra Bursaya zerine yrd. Hileyle Bursay ele geirmek istediyse de Bursa halk komad. Durumdan haberdar olan elebi Mehmet sann zerine yrd. Kardeinin byk kuvvetle zerine geldiini gren sa, Bat Anadoluya ekildi. Saruhan, Mentee ve Aydn beyleri ile

ittifak ederek ansn bir kez daha denediyse de muvaffak olamad. Karamanolunun yanna kat. Bir frsat bulup yeniden Osmanl toprana girdi. Mehmet elebinin adamlar tarafndan yakalanarak bouldu ve cesedi Bursaya gnderildi. Edirnede bulunan Emir Sleyman, Anadoluda Mehmet elebinin say yenmesi ve Anadoluya hkim olmasn grnce Anadoluya geti ve Bursay ald. Mehmet elebi sava gze alamayarak Amasyaya ekildi. Sleyman, Ankaraya kadar gelip Ankaray ald. Ancak bundan ileriye gemedi. Bursaya dnp zevk ve sefa lemine dald. Bunu frsat bilen Mehmet elebi Bursa zerine yrd ancak bir atma olmad. Bu arada Timur tarafndan serbest braklan Musa elebinin Balkanlara geerek epey bir taraftar bulmas, Emir Sleyman telaa drmt. Geliboluya, oradan da Edirneye geldi. Bu arada serbest kalan Mehmet elebi Ankara, Bursa ve havalisini tekrar ele geirdi. Rumeliye geen Emir Sleyman karlamada Musa elebiyi bozguna uratt. Galip gelen Sleyman Musay takip etmedi. Kardeinin gafletinden yararlanan Musa gizlendii yerden karak tekrar faaliyete geti. Musann bir daha zerine gelemeyeceini zanneden Sleyman mutad olan iki lemine dalmt. Sleyman bu gaflet iinde iken Musa, Rumeli beylerini, bu arada aknc beylerinden Mihalolu Mehmet Beyi elde edip kendisini beylerbeyi yapt. Toplad kuvvetlerle Sofya civarnda Sleymann kuvvetlerini bozdu ve Edirne zerine yrd. Bu arada hamamda olan Sleymana Aknc Beyi Evren Uz Gazi durumu anlatt. Ancak Sleyman, aknc beyini azarlad. Sarholuun verdii fkeyle Yenieri Aas Hasan Aann sakaln kestirdi. Aykp akl bana gelince stanbul istikametine kat ise de kyller tarafndan yakaland ve Musa elebinin takibine memur ettii adamlar tarafndan elde edilerek bouldu. 18 Mays 1410da cesedi Bursaya gnderilerek Murat Hdavendigarn yanna gmld. Sleymann da ortadan kalkmasyla sahnede Musa ile Mehmet kalmt. Bu durumda Mehmet elebi Anadoluya, Musa da Rumeliye hkim olmutu. Musa, kardei Mehmet elebinin Anadoludaki kuvvetini biliyordu, Anadoluya gemedi. Musa elebi cesur, atak olmasna mukabil sert ve krc bir mizaca sahipti. Kr Melik ah adnda meradan bir kiiyi kendisine vezir yapt. Simav mehur olan eyh Bedreddin Mahmudu kazasker tayin etti. Timur hadisesinde babasnn bana bela olduuna inand biraderi Sleymann Bizansa terk ettii Karadeniz sahilindeki ehirleri ve Tesalyay aldktan sonra Bizans kuatt. Buna kar mparator, Slaymann Bizansta rehin olan olu Orhan Rumeliye gnderdi. ehzade Orhan Selanik ve Tesalya taraflarnda hkmdarlk iddiasyla faaliyete getiini duyan Musa, stanbul muhasarasn kaldrarak Selanik tarafna kotu ve Orhann kuvvetlerini datt. Ve tekrar stanbul kuatmasna devam etti.

Bizans mparatoru bu sefer de elebi Mehmete mracaat ederek yardm vadinde bulundu. Mehmet elebinin kuvvetleri Bizans mparatorunun gnderdii gemilerle Rumeliye geirildi. Mehmet elebi ineciz mevkiinde yaplan savata yenildi, yaral olarak maiyetiyle stanbula kat. kinci defa Rumeliye geen Mehmet elebi Musaya yine yenildi. Bu sefer Musa ile aras ak olan Rumelideki komutanlarla ve aknc beyleriyle temasa geti. Mehur Aknc beylerinden Evren Uz Beyle anlat. Ayrca kayn pederi Dulkadirolu Nasrddin Beyden de kuvvet alarak 30.000 kiilik bir orduyla Rumeliye geti. Evren Uz Bey Srplar Mehmet elebi tarafna ekmiti. Musann yannda Mihalolu Mehmet Bey ile Timurta Paaolu Umur Beyden baka byk beylerden baka kimse kalmamt. Evren Uz Beyn tavsiyelerine gre dikkatli hareket eden elebi Mehmet Musa elebinin Kara Halil kumandasndaki nc kuvvetlerini malup ederek Edirneye geldi. Ancak Edirne halk karde savann sonuna kadar kaleyi kimseye vermeyeceklerini sylemeleri zerine elebi Mehmet Edirneye girmekte srar etmedi, Musa elebi de kardeinin kuvvetlerine kar mukavemet imkn olmadn anlaynca Bulgaristann Karadeniz sahillerinden Tunaya doru ekildi. Maiyetinde nl

kumandanlardan Paa Yiit, Burak Bey ve Trhala beyi Sinan Bey, Gazi Evren Uz gibi gngrm sava kurtlar bulunan elebi Mehmet Musann kuvvetlerine yetierek, savaa mecbur etmiler, Sofyann gneyinde Samakov kasabas civarnda amurlu Eerbent Mevkiinde yaplan savata Musa elebi kuvvetleri yenildi. Kendisi yaral olarak kat, at ile birlikte bir eltik kanalna dt. Kendisini takip eden Beyazt Paa ve Mihalolu Yahi Bey, Burak Bey yetierek yakalayp ellerini arkadan baladlar, vaktiyle ehzade Sleymann maiyetinde bulunan Baltaolu yetierek, Sleymana ne yaptn diyerek Musa elebiyi bodu. Cenazesi Bursaya getirilerek babasnn yanna defnedildi. (10Temmuz 1413) Musann lmn haber alan Timurun torunu ehruh kendisine tabii bir hkmdar sayd elebi Mehmete bir mektup gndererek, muhaza etmi, artk tek bana Osmanl lkesinin Padiah olan 1.Mehmet cevabi mektupta hkmdarln irket kabul etmediini ve bu hallerin dmana frsat verdiini ve bu yzden Rumelide birok yerlerin elden ktn yazmtr.

I. SULTAN MEHMET ELEB 1389 ylnda doan elebi Mehmet, Ankara Savanda on yanda bir ocuk olmasna ramen akll, sevk ve idare kabiliyeti stn olan, ayn zamanda insan kullanma ynnden kendisinden byk kardelerini geride brakan bir yetenee sahipti. Devletin en deerli kumandanlarn yanna ekmi, onlara deer vermi ve kardelerini saf d ederek, 1413 tarihinde yirmi drt yanda lkenin tamamna hkim olarak Osmanl tahtna oturmutur.

Tarihilerin ounluu tarafndan devletin ikinci kurucusu olarak kabul edilir. Gece gndz demeden btn glklere gs gererek, devleti toparlam, Ankara yenilgisinden sonra Timur tarafndan eski beyliklerin yeniden canlandrlarak, Yldrmn Osmanl topraklarna katt Anadolu vilayetleri bu beylere geri verilmiti. I.Mehmet bunlarn bir ksmn tekrar Osmanl topraklarna katt. Bir ksmn da tabiiyeti altna ald. Rumelide de baz baarlar elde edildi. Arnavutlukun en mhim ehirlerinden olan Avlonyay igal etti. Eflak Voyvodas Mireyi haraca balad.

EYH BEDREDDN SYANI Mritleri Brklce Mustafa ve Torlak Kemalin isyan devleti bir hayli uratrd. eyh Bedreddin yukarda izah ettiimiz gibi, ehzade Musa tarafndan kazasker olarak tayin edilmiti. Mehmet elebi kardei Musay saf d edince eyh Bedreddin i o grevden alarak iki olu ve kzyla birlikte znikte ikamete memur etmi ve kendisine ayda 1000 ake maa balamt. Bedreddin znikte serbest olarak yayor, eser telif ediyor ve kendisini ziyarete gelenlerle buluuyor ve konuuyordu. eyh Bedreddin Halifesi Brklce Mustafann faaliyetlerini ilerlettiini haber alnca, Hacca gitme bahanesiyle ocuklarn znikte brakarak Kastamonuya kam ve oradan da Sinopa geerek bir gemi ile Kefeye ve sonra Eflak Voyvodasnn yanna gitti. eyh Bedreddin kazaskerlii zamannda kethdas olan Brklce Mustafa, zmirde Urla yarmadasnn kuzey tarafndaki Karaburunda ve mridi Yahudi dnmesi Torlak Kemal de Manisann Alevilerle meskn mntkalarnda alarak Osmanl Devletinin iinde bulunduu kargaadan yararlanarak Anadolu tarafnda, eyh Bedreddin de Rumelide isyan hazrlyorlard. eyh Bedreddin Eflktan Osmanl topraklarna geti. Silistre, Dobruca ve Deliorman taraflarnda propaganda yaparak etrafna bir hayli insan toplad. syan yeri olarak Deliorman seti. eyh Bedreddin eyhlikten ahla gemek istiyordu. Mridi Brklce Mustafa Karaburunda yanna toplad 5000 kiilik grupla isyan balatt. Dede Sultan diye adlandrlan Mustafann zerine zmir sancak beyi gnderildi. zmir sancak beyi atmada malup ve maktul oldu. Saruhan sancak beyi Timurta Paazade Ali Bey de bozguna urayp cann zor kurtarp, Manisaya kat. Bu durum karsnda Sultan Mehmet iddetli tedbirler almaya mecbur oldu. Olu ehzade Murat ile Vezir-i azam Beyazt Paay grevlendirdi. syanclar kstran ehzade kuvvetleri, Brklce Mustafa dhil olmak zere birok isyancy esir etti. Teslim olanlar Ayaslua getiren Beyazt Paa burada hepsini sorguya ekti. Dede Sultan dedikleri Brklcelinin gz nnde hepsini idam etti. Dede Sultann elleri tahtaya mhlanm bir surette deve zerine konulup, ehirde tehir edildikten sonra idam edildi. ehzade Murat ile Beyazt Paa Brklce syann bastrdktan sonra,

Torlak Kemalin zerine gittiler, onun da adamlarn datp, Torlak Kemal ve avenesini idam ettiler. Bylece bu ayaklanma da bastrld. eyh Bedrettin Anadoludaki mritlerinin baarsn bekliyordu. Brklce ve Torlak isyanlarnn bastrlmas, Bedreddin ve adamlarnn maneviyatn bozdu. Sultan Mehmet bu arada babasyla birlikte Timura esir den kardei, abisi ehzade Mustafann ortaya karak hkmdarlk iddiasyla Selanik ve Tesalya taraflarnda faaliyette bulunduunu duyunca o tarafa gidiyordu. Sereze gelince eyh Bedrettinin Deli Ormandaki faaliyetini, isyan hareketini haber ald. Beyazt Paann gelmesini bekliyordu. Beyazt Paa gelince onu hemen eyh Bedrettin zerine gnderdi. Anadoluda ki isyann bastrlm olmas eyhin moralini bozmu, adamlarnn bir ksm da dalmt. Kk bir arpmadan sonra eyh kolaylkla ele geti. Sereze, padiahn yanna getirildi. Rumeli fatihlerinin evladndan olan, ayrca byk bir lim ve mtefekkir ahsiyetlerden olmas hasebiyle padiah hemen cezalandrmad. Ulamann fetva vermesini istedi. Bedrettinin yapm olduu hareketin slamiyete uygun olup olmad, cezasnn ne olmas lazm geldii limlerden kurulu bir heyetten soruldu. Sulu olduu tespit olunarak Heratl Mevlana, Haydar Bedrettinle ilmi mnakaa yapt. Cemiyet nizamn bozmaya alan Bedrettini ilzam etti. Rivayete gre Bedrettin de bu fetvay kabul etti. Bedrettin Serez de asld. Mallar varislerine verildi. Bizans kaynaklar Tesalyada Sultan Mehmetin kuvvetlerine yenilen Mustafa elebinin kaarak Bizansa sndn yazarlar.

ELEB SULTAN MEHMETN LM elebi Mehmet, ocuk denecek yatan beri zerine almak mecburiyetinde kald byk mesuliyetlerden son derece ypranm vcudunda 4050 muharebe yaras tayordu. Bitmek bilmez gaileler ile karlam fakat hepsini yenmitir. Baz tarihiler tarafndan devletin ikinci kurucusu saylmtr. Gerekten devletin istikbalini kurtarmaya muvaffak olmutur. Babas Yldrmn son yllarnda eritii gce eriememitir. O gce ancak torunu Fatih eriecektir. elebi Sultan Mehmet yle diyordu: ocuk yam iinde bunca belalar kim ben ektim kimse ekmi deildir. elebi Mehmet, 4 Mays 1421 tarihinde Edirnede vefat etmitir. Vefatndan nce olu Amasya Sancak Beyi Muratn derhal Edirneye getirilmesini istedi. Elvan Bey ve maiyeti acele Amasyaya gitti. Henz 17 yanda olan Murat yetiemeden Sultan Mehmet vefat etti. lm deinde syledii u szler, kurduu eserin istikbalinden baka bir ey dnmediini gsterir: Tez olum Murat getirin. Ben hod bu dekten kurtulmazm Murat gelmeden ben lrm. Memleket birbirine tokuur. Tedarik edin benim vefatm duyulmaya. lmn iki

hekim ve iki vezirin dnda kimse bilmiyordu. Hekimler padiahn i organlarn karp, yatak odasnn zeminini kazp gmdler. Cesedi de kokmayacak ekilde ilaladlar. Btn endie ve telan sebebi ehzade Mustafa elebinin haberdar olup, tahta kma teebbs idi. Alnan bu tedbirler sayesinde Bizans ve Mustafa elebi, Sultan Mehmetin lmn ve Sultan Muratn clusunu, resmen aklandktan sonra renebilmilerdir. Cenazesi Bursaya gnderilmi ve burada defnedilmitir. ldnde 32 yanda bulunan I.Mehmetin tek bana saltanat 7 yl 10 aydr.

TMUR Osmanl Devletini kargaaya ve karde kavgasna iten, ancak Trkn dmanlarn sevindiren Timur, Trkistanda Ka ehri yaknlarnda Hoca lgar mevkiinde 9 Nisan 1336da domu, Barlas Oyma Beyi iken 1360da len Toragay Barlasn oludur. 1370de Belhte hkmdar ilan edilmi, ksa zamanda Trkistana hkim olmu, 1386da Tebriz seferine km, bu sefer srasnda btn ran ve Afganistan imparatorluuna katm, Nahcivan, Kars, Grcistan, Karaba, Erzurum, Erzincan, Van, Gney Kafkasya ve Dou Anadoluyu da ele geirmi, 1391de kt 3.Altn Orda seferinde bu devleti kertmi, tahrip etmi, bu suretle Rusya Devletinin teekklne ve inkiafna, Trk Dnyasnn bana bela olmasna zemin hazrlamtr. Timurun en byk hatalarnda birincisi budur. kinci byk hatas da Osmanl Trkiyesine saldrmasdr. Ankara ubuk Ovasnda Osmanl ordusunu yenen Timur, 1403 Martna kadar on ay Anadoluda kalm, bu mddet zarfnda Anadoluyu harabeye evirmitir. Timur Anadolu Trk servetinin menkul ksmn tamamen yalamayp gtrm, gayrimenkul servetini de tahrip etmitir. 1405de in seferine kan Timur, yolda hastalanarak lmtr. ldnde 69 yanda bulunuyordu. Salnda 14 Milyon kmye ulaan imparatorluu, lmyle kudretini yitirmi, sratle klerek sonuncunda dalmtr. Timur muhakkak ki byk bir kumandan ve bir cihangirdir. Mslman ve Hanefi mezhebine mensup olan Timurun dindarlndan da bahsedilir. Ancak acmaszdr. Yendii devletleri, girdii topraklar, dini, milliyeti ne olursa olsun yakp ykp, tahrip ederdi. Bunu Hindistanda yapt gibi, Altn Ordada da, Ak Koyunlu, Kara Koyunlu topraklarnda ve Anadolu Trkiyesinde de aynen uygulamtr. Timurun Altn Ordaya vurduu darbe Rusyaya bayram ettirmi, Osmanlya vurduu darbe Avrupay Hal dnyasn sevindirmi, can ekien Bizansn elli sene daha yaamasn salamtr. Timur, Trk devletleriyle atma, kapma yerine daha nce ine ynelseydi belki tarihin ak deiirdi.

Netice olarak unu deriz ki acmasz, zalim Timurun kurduu ve ynettii devlet kendisinden sonra kudretini yitirmi ve eriyip gitmitir. Gittii her lkeye adalet ve insanlk tayan Osmanl Devleti Timurdan yedii bu darbenin ardndan ksa zamanda toplanp, stanbulun fethiyle a kapayp a am, dnyann gpta ettii Cihan mparatorluuna ulamtr. Bir tarafta zafer iin her eyi mubah sayan Timur, dier tarafta Adalet mlkn temeli diyen Osmanl.

ATALARIMIZ NE GZEL SYLEMLER: ZULM, PAYDAR OLMAZ.

SULTAN II. MURAT HAN I. Mehmetin lm, Muratn tahta gemesi zerine Bizans mparatoru Limnide Mustafa elebiyi serbest brakt. Aralarnda yaplan anlamaya gre, tahta knca Gelibolu, Tesalya, Bulgaristan sahillerini Bizansa brakacakt. Mustafa elebi Bizans kuvvetleri ile takviye edilen taraftarlaryla Gelibolu yarmadasna karak Geliboluyu kuatt. Bu arada Aydnolu Cneyt Bey de Mustafa elebiye katld. Gelibolu kale kumandan ah Melik Bey kaleyi teslim etmedi. Muhasara devam ederken Vezir-i Azam Beyazt Paa stanbul Boazn geerek Rumeline kt. Edirne, Gelibolu yolu zerinde karlatlar. Beyazt Paann kuvvetlerinin ou Mustafa elebi tarafna geti. Beyazt Paa yenildi ve hayatn da kaybetti. Mustafa elebi devletin ikinci bakenti olan Edirneye gelerek padiahlk tahtna oturdu.1421 1422 yllar aras devam eden bu ksa saltanatnda btn Rumeli, Mustafann hkimiyetine girmiti. Anadoluya ise Sultan II. Murat hkimdi. Rumeli Beyleri ve ordu Mustafann yanndayd. Sultan Mustafa yeenini ortadan kaldrmak iin faaliyete geti. Edirnede adna para bastran Mustafa, 20 Ocak 1422de Geliboludan anakkale Boazn geip, Lpsekiye ayakbast. 20.000 civarnda asker ile Bursa zerine yrd. Amca yeen Ulubat ay kenarnda kar karya geldi. ki taraf ordusu da savaa balamaya istekli deildi. Tarihiler II. Muratn ekilip eski sanca Amasyaya dnme eiliminde olduunu Mustafann kalabalk gc karsnda moralinin bozulduunu yazarlar. Ancak byk Veli, halasnn kocas Emir Buhari Hazretlerinin padiaha cesaret ve sabr telkin etmesi zerine II. Murat bir tedbir olarak, Ulubat ay zerindeki kpry yktrarak amcas Mustafann kuvvetlerine Bursa yolunu kapatt. Bu arada amcasnn yannda yer alm bulunan Aydnolu Cneyt Beyle temas

kurulmu kendisine Aydn Beylii vaat edilmi, bylece Cneyt birliklerini ekerek Mustafay yalnz brakmt. Bu olay zerine Rumeli beyleri de aralarnda yaptklar deerlendirme sonunda Padiah II. Murat tarafnda yer almaya karar verince, ans tekrar Padiah II. Murata glm, btn Rumeli beyleri gelerek Padiah Murattan zr dilemi ve affa mahzar olmular, gcn kaybeden Mustafa az bir maiyeti ile anakkale Boazn geerek Edirneye gelmitir. Hazinesini alan Mustafa, Eflka kamak istedi. Ancak kendisini takip eden II. Muratn kuvvetlerince Edirnenin Kzlaa Yenicesinde yakalanarak Edirneye getirilerek idam edildi. Bylece tarihlerde Dzmece Mustafa diye de anlan Yldrmn olu ehzade Mustafa olay son buldu. II. MURATIN BZANS KUATMASI Sultan Murat daima fitne kayna olan Bizans halletmek istiyordu. Sultan Muratn tek bana Osmanl Devletine hkim olmas Bizans mparatorunda panik havas yaratm, kymetli hediyelerle birlikte elilik heyetini Edirneye gndermi, ancak Sultan II. Murat elilik heyetini kabul etmeyerek, Bizansa sava ilan etmi ve Osmanllar tarafndan yaplan VI. Bizans Kuatmasn balatmtr. Bu ciddi ve gl bir kuatmayd. 20 Haziran 1422den 24 Austosa kadar 64 gn devam eden kuatma, bu sefer de 2-Muratn kk kardei Hamid ili sancak beyi kardei ehzade Mustafann isyan hareketiyle kaldrlmak zorunda kalnmtr. Bu kk ehzadeyi Karamanolu ve Germiyanolu gibi Anadolu beyleri kullanarak yeni bir gaile yaratmlar, yaplan hareketin mahiyetini kavrayacak yata dahi olmayan on yandaki bu ocuun hayatna mal olmulardr.

RUMELDE STKRAR Eflak Voyvodas Drakol, Silistreye geip Osmanl topraklarna tecavz etmiti. Buna mukabil olmak zere Firuz Bey Eflka iddetli bir akn yaparak Drakolu malup etmi, iki yllk hara (vergi) ve birok hediyelerle Edirneye gnderilmi, padiaha itaat arz edip iki yllk vergiyi takdim etmi ve bir olunu da rehin brakarak tekrar Eflka dnmtr.

BZANS MPARATORUYLA ANLAMA Byk ve Kk Mustafa isyanlarnn neticesiz kalmas Bizans rktmt. Sultan II. Murata eli gndererek her sene Osmanl hazinesine 300.000 ake veya 30.000 duka altn vermeyi kabul ettii gibi Terkos ve Silivriden tesinin tamamyla Trklere terki gibi ar artlar ihtiva eden bir anlamay Bizans kabul etmek zorunda kald. Ankara felaketinden istifade eden Bizans, elde ettikleri topraklar II. Murata teslim etmi oldu.

SULTAN MURATIN ANADOLU SEFER Candarolu sfendiyar Beyi itaat altna alan Murat Han ardndan Mentee Beyliini ve Aydnolu Beyliini de ilhak etti. Germiyan Beyi Yakup Bey Edirneye kadar gelerek Germiyan Beyliini II. Murata vasiyet etmi ve Ktahyaya dnnce vefat etmi, vasiyeti gerei Germiyan Beylii Osmanlya kalmtr. II. Murat Rumelide Selanik ve Yanyay fethetmi, bundan sonra karmza Macarlar kmt. Macaristan seferine memur edilen shak Beyle Timurta olu Osman elebi kumandasndaki ordu dman zerine saldrm, Trk ordusu grnr grnmez kurt geliyor diye bararak katklar rivayet edilir. Macar ordusu mthi bir bozguna uram Macar Kral II. Albert doludizgin kaarak cann kurtarmt. Bosna Kral II. Turtko srann kendisine geldiinin korkusuyla 20.000 duka altn olan vergiyi 25.000 dukaya kararak ubudiyet arz etmiti.

BELGRADIN MUHASARASI Evrenoz olu Ali Beyin idare ettii bu muhasarann 6 ay devam ettii sylenir. Hatta bir ara Trk birlikleri kaleye girdiyse de geri pskrtlm ve muhasara netice alnmadan sonulanmtr. Macarla vurumalar birbiri peinden devam etmi, Macarlarn milli kahramanlar Yanko Hunyad kumandasndaki Hal kuvvetleri Ni ve zladi derbendinde Trk kuvvetlerine stnlk salam, Kasm Paa ve Turhan Beyin kuvvetlerini yenmiti.

SEGEDN SULH Sultan II. Muratn teklifi zerine Edirneye gelen Macar heyetleriyle 1444 ylnn 12 Hazirannda anlamaya varld. Gerek Sultan Murat gerekse Macar Kral Vladislas bu anlamaya sadk kalacaklarn, Sultan Murat Kuran zerine, Macar Kral Vladislas ncil zerine yemin ederek teyit ettiler. Bunun zerine 41 yanda olmasna ramen ocukluundan beri gece gndz btn hayat mcadele iinde geen II. Murat yorulmutu. Dervi ruhlu bir kiilie sahipti. Saltanat hrs olmayan belki tek Osmanl sultanyd. Hem yorgun vcudunu dinlendirmek hem de henz 13 yanda olan Manisa Sancak Beyi olu Mehmetin kendi salnda saltanatn ve devlet ynetimini yakndan grmek istiyordu. yle diyordu: Olumu hali hayatmda tahta geireceim; ta ki gzm bakarken grem ne vehile padiahlk eder? Tahtn oluna brakarak Manisaya ekildi.

II. MEHMETN LK CLS II. Murat gibi tecrbeli sava meydanlarnda pimi bir padiahn tahttan feragat edip henz 13 yana yeni basm bir ocuu hkmdar ilan edip tahta oturtmas, Avrupa Hal dnyasnn bayram etmesine yol am, daha bir ay nce ncil zerine yemin ederek imzaladklar Segedin Bar Anlamasnn mrekkebi kurumamt ki Kardinal Cesarani Ortaa Hristiyanlnn tipik rneini ortaya koyarak, Hristiyan olmayanlara kar verilen sz tutmak mecburiyeti olmadn ileri srerek byle bir anlamann geersiz olduunu, zira bu anlama yaplrken Papa ve dier Avrupa devletleriyle mutabk kalnmadn ileri srerek anlamann bozulmasn salamtr. Ksa zamanda toplanan Hal ordusunda kimler yoktu ki; btn Avrupa bu orduya katlmt. Bata Macaristan, Lehistan, Litvan, ek, Hrvat, Slovak, Sloven birlikleri dier byk devletler, Almanya mparatorluu, Fransa Krall ve Venedik Cumhuriyeti. Fransa krall Niboluda yedii darbenin korkusuyla bir birlik gndermekle yetinmi, Venedik gl donanmasn Hal ordularnn emrine vermiti. Ayrca Trkiyeyi matbu tanyan Eflak (Romanya) Prenslii Trkiyeye isyan ediyor, 10.000 civarnda askerle Hal ordusuna katlyordu. Bodan (Moldova) Prenslii, Burgondiya Dukal ve daha birok devlet katlyordu. Hal ordusunu oluturan ittifak kuvvetleri Avrupadaki Osmanl topraklarnn taksimini dahi yapmlard.

VARNA 1444 Eyll aynda 100.000i akn Hal ordusu Demirkapdan Tunay geerek Vidin nne geldi. Niboluda Eflak Voyvodas 10.000 kiilik kuvvetiyle orduya katld. Hallar Deliormandan umnuya, oradan Douya, Varnaya Karadenize doru yol aldlar. Getikleri yerlerde ehirleri, kasabalar, kyleri talan edip yaktlar, insanlar katlettiler. Tarihi Hammere gre, Hz. sa namna silah kuanm olmakla beraber, Bulgar ve Yunan Ortodoks kiliselerini yamalayp yakmaktan geri kalmadlar. Btn Balkanlardan Trkleri temizleyip Bizansa ulamak amacyla ilerliyorlard. Trklerin karlarna kacana ihtimal dahi vermiyorlard. Hatta Edirnede bulunan Trk ordusunun kaacandan bile emindiler. Bu arada Edirnede toplanan Trk devlet ricali mzakereler sonunda Manisada bulunan Muratn ordunun bana gemek zere davet edilmesine karar verdi. Karar II. Mehmete, gen padiaha Vezir-i Azam Halil Paa bildirdi. yle dedi: Dmana cevab- mukavemet imkn yok meer sultan baban yerine gelmekle mmkn ola. Beylerin dahi ittifak bunun zerinedir. Dmana kar onu gnderirsiniz, bu bela defedildikten sonra siz saltanatnza devam edersiniz. II.-Mehmet bu karara kzmasna ramen babasna mektup yazarak davet etti. Ancak olumlu cevap alamad. Murat, olunun otoritesini zedelemek

istemiyordu. Ancak o ikinci mehur mektubu alnca mecbur kald, o mehur mektup ksa ve emrediciydi. Gen padiah babasna yle diyordu: Eer Padiah biz isek size emrediyoruz, gelip ordunuzun bana gein. Yok, siz iseniz gelip devletinizi mdafaa edin. Devletin byk bir tehlike iinde olduunu gren Murat Han, 40.000 kiilik bir kuvvetle harekete geti. Ancak anakkale Boaz Hal donanmas tarafndan tutulduu iin oradan gemek imkn olmadndan Gzelce Hisara (Anadolu Hisarna) geldi. Her asker iin bir duka altn vermek artyla Ceneviz gemicileriyle anlama yaplarak ordu 20 Ekimde Rumeliye geti. Sratle Edirneye gelen Sultan Murat, Vezir-i Azam Halil Paayla olu Mehmeti Edirnede brakp, Varnaya gelen dman zerine yrd. ki ordu Varnada karlkl saf balamt. Trk ordusunun sa koluna Anadolu Beylerbeyi Karaca Paa, sol kanata Rumeli Beylerbeyi Hadm ahabettin Paa, merkeze Bakumandan Sultan Murat Han kumanda ediyordu. Hal kuvvetlerinin, Trk ordusundan say bakmndan ok fazla olduu yerli ve yabanc kaynaklarca kabul ediliyor; ancak kesin rakamlar verilmiyor. Bu artlar altnda 10 Kasm 1444 Sal gn balayan meydan savanda ilk anda Trk ordusunun sa ve sol kanatlarnda bozulmalar olmu, bunu gren Macar kral merkeze yklenmiti. Sultan Murat merkezde bulunuyordu. Enitesi Anadolu Beylerbeyi Karaca Paa byk kahramanlk gstermi, Sultan Muratn soukkanl sevk ve idare kabiliyeti sayesinde savan kaderi deimi, zafer kazandklarn sanan hal ordusu yenilmiti. Hz. sa ve ncil adna yemin eden Macar Kral Ladislas ile savan kkrtcs Kardinal Cesarini, dinsiz Mslmanlara kar ncil zerine ettikleri yemini bozmasnda bir saknca olmad ynnde Macar kraln ikna edip yeminini bozduran bu papaz da ldrlm, Macar kralnn ise kesik ba mzraa geirilerek tehir edilirken, kardinaln kellesi Segedin Bar Anlamasyla birlikte mzraa taklmt. Macarlarn milli kahraman Hunyadi Yanoun gayretleri Hal ordusunu toparlamaya yetmemi, o da kurtarabildii birliiyle cann zor kurtarm, zafer Trk ordusunun olmutur. Tarihiler byk kumandan, kahraman, gazi, dervi ruhlu padiah II. Muratn sava balamadan nce iki rekt namaz klarak yle dua ettiini yazyorlar: Ya lahi! Mmin kullarn benim gnahm okluundan tr kffar elinde zebun etme! lahi! Habibin hrmeti iin mmetini sen sakla ve sen mansur ve muzaffer eyle. eklinde yapt bu samimi dua kabul olmu, devlet byk bir tehlike atlatmtr. Varna yalnz Trk tarihi iin deil bat tarihi iin de en mhim hadiselerdendir. Varna bozgununun Hristiyanlk iin byk bir bozgun olduu Bat tarihilerince de kabul edilmektedir.

BUUK TEPE OLAYI YENER SYANI

Osmanl tarihinde ilk yenieri isyan II. Murat zamannda kullanlan akenin II. Mehmet tarafndan baslan akeyle ayn deerde olmamasn, yeni akenin deerinin dk olmasn ileri srerek maalarnn azaldn, askerin mutazarrr olduunu gerekesiyle ortaya kmtr. Hadm ahabettin Paann konan yamaladktan sonra Buuk Tepe denilen mevkie ekilmiler, buuk ake zam yaplarak hadise kapanmsa da asker ile gen padiahn aras alm ve babas II. Muratn yeniden baa gemesi istenmitir. Vezir-i Azam andarl Halil Paa bata olmak zere devlet erkn II. Muratn tekrar tahta gemesinden baka are olmadna karar vermitir. Vezir-i Azam Halil Paa gen padiaha, babana taht teklif et, kabul etmez ama gnln alm olursun diye ikna etmi, II. Mehmet de yle yapm, babasna teklifte bulunmu, II.-Murat iinde bulunan durumu gz nnde bulundurarak teklifi kabul etmitir.

II. MURATIN TAHTA KNCE KEZ IKII 1445 yl Aralk aynda Edirnede yeniden tahta kmasyla buuk aylk saltanat sona eren Gen Mehmete yeniden Manisa yolu grnm, yannda mehur lim Kad asker Molla Hsrevle yola km, yolda Halil Paay hocasna ikyet ederek: u herif bana ne acep mekreyledi diyerek tepkisini gstermitir. Hocas teselli ettiyse de Halil Paann bu oyunu II. Mehmetin gnlnde yer etmi, sonuna kadar paaya kin balam, bilahare geliecek olaylarda bunun etkisi olmutur.

1446 MORA SEFER Sultan II. Murat Balkanlarda Trkn meguliyetini frsat bilerek bakaldran despot Konstantinosun Trk hkimiyetindeki Mora ehrini zapt ederek Yunanistana doru ftuhata kalkmas, hatta II. Murattan baz yerler talep etmesi bu seferi gerekli klmtr. Ordusunun banda harekete geen gazi padiah yldrm hzyla Moraya girmi, Morann bir ucundan girip bir ucundan km, Trklerin Balyobadra dedikleri Patras ehri alnm, muhafz ktalar konmutur. Vaziyet bu ekil alnca Mora despotu Sultan Murattan sulh istemek zorunda kalm, yaplan anlamayla Mora, Trkiyeye tabii, vergi verir bir prenslik olmak zere sulh yaplmtr. Prens Konstantinin yapt kale ve tahkimatlar yktrld.

ARNAVUTLUK SEFER 1424 senesinde Osmanllarn yksek hkimiyetini tanmaya mecbur olan Kastriyata ailesinden olan Mirtita Beyi Kastiyata, oullarn rehin olarak Osmanl sarayna gndermiti. Bu ocuklarn en k skender idi. Hristiyan ad Jorj, Mslman ad skender olan bu

Arnavut gen uzun yllar Trklerin yannda ve sarayda yetimi ve sancak beyi olmutu. Babas Kastriyatann 1443 senesinde lm zerine memleketi dorudan doruya Osmanl Devleti tarafndan ilhak edilmiti. skender Bey memleketine sahip olmak istiyordu. Jan Hunyadla Osmanllar arasnda Morova (Nis civarnda) yaplan savata ordudan kaarak bozgunlua sebep olmu ve Kroya (Akahisar)ya girip oradaki Trk muhafzlarn ldrdkten sonra tarihteki mehur isyanlarna balamtr. II. Murat 1447 de Kroyay muhasara etti. Kale dmek zere iken Jan Hunyadn Macar, Ulah kuvvetleriyle Tunay ap Srbistan topraklarna girdii haberini alnca muhasaray kaldrd.

KNC KOSOVA SAVAI Sultan II. Muratn kumandasndaki Trk ordusuyla Yano Hunyad kumandasndaki Macar, Alman, Leh, ek, Ulah, Sicilya, Trklere isyan eden Eflak, asi Arnavut skenderin dhil olduu kalabalk Hal ordusu 59 yl nce karlatklar Kosovada yine kar karya geldiler. Sultan Murat savan vicdani mesuliyetini zerinden atmak iin Hunyadiye eli gnderip sulh teklifinde bulundu. Hunyadi sulh teklifini reddetti. Sava kanlmaz olmutu. 17 Ekim 1448 Perembe gn sabah, Ortaan en byk meydan sava balayacakt. O gece otanda yalnz sava planlarn yaparken otan kapsndaki nbeti, padiaha bir ziyaretinin kendisini grmek istediini syler. Padiah msaade edince yetmi be yalarnda krl bykl sava, padiah selamlayarak konumaya balar: Padiahm! Bundan 59 yl nce yine ayn sahada Dedeniz Hdavendigarn maiyetinde bulunuyordum. Henz ocuk yata idim. O gece otan nnde nbet bekliyordum. Dedeniz o gece sabaha kadar Allaha yalvard. Cenab- Allah duasn kabul etti. Gerisini siz biliyorsunuz. Bunu syleyen yal serhat gazisi geldii gibi ota terk edip gider. Gazi Padiah II. Murat dizst gelerek yzn kbleye dnm, yle yalvarmt: Ya Rabbi! Benim de adm Murat. Dedeme ltfettiin zaferi bana da nasib eyle. slam askeri zafer enlii yaparken benim de ruhumu kabzeyle. Btn tarihiler, byk Trk hakannn tam bir dervi gazi misali gnln Cenab- Hakka baladn 17 Ekim 1448 Perembe gn sabahn erken saatlerinde 40.000 kiilik ordusunun banda 100.000 kiilik Hal ordusuna kar savan en ince taktiklerini uygulayarak ilk gn dman pskrtm, ancak birinci gn iki taraf da bir netice alamamt. Hal ordusu kumandan Hunyadi, Trk ordusunun gece karanlktan istifade ederek kaacan ileri srerek gece baskn yaplmasn teklif etmi, dier hal kumandanlarnn da tasvibiyle gece baskn yaplm; ama karsnda uyank, dimdik Trk mzraklaryla karlamlar ve baskn plan suya dmtr. 1819 Ekim gnlerinde gece gndz devam eden sava neticede Trk ordusunun zaferiyle sonulanm, bu savata Trk ordusunun kayb 4.000 ehit, Hal ordusunun kayb 17.000 kii olmutur. ller

arasnda Eflak Voyvodas III. Don Macaristann Bohemya valisi de vardr. Hal ordusunun byk bir ksm esir edilmitir. Bu sava Hal Avrupasnn, Trkleri Avrupadan atmak iin son teebbsleri olmu, bundan sonra hep savunmada kalmlardr.

GAZ SULTAN MURAT HANIN AHSYET Anadoludan, Ankaradan devaml ihbarlar geliyordu. Hac Bayram Veliden bahsediliyordu. Fitne fesat erbab etrafna toplad mritleriyle devlete gaile karacandan bahisle padiah tahrik ediyor, devaml ihbarda bulunuyorlard. Kendisiyle bizzat grmek isteyen padiah, adamlar gndererek Hac Bayram Veliyi Edirneye ard. Byk veliyi dinleyen hassas hkmdar ok memnun olmu, gnlerce veliyle sohbet ederek dervi ruhunu coturmu, hatta Hac Bayram Veliye kendisini mrit almas iin ricada bulunduu halde istei reddedilerek, Hnkrm! Sizin iiniz baka, bizimki bakadr. Her ite Allahn rzas vardr. Senin bir gnlk adaletle hkmetmen, altm yllk nafile ibadete bedeldir. szyle teklifi kabul edilmemitir. Yine bir gn sohbet annda sz stanbula gelmiti. Sultan Murat, Hac Bayram Veliye hitaben: eyhim! Aylardr zihnimi kurt gibi kemiren bir mesele vardr. stanbul meselesi Allahn izni, Peygamberin himmeti ile stanbulu almak murat ederim. Bykbabam Yldrm Bayezid, amcam Musa elebi tarafndan birka kere muhasara edilen stanbulu almak mmkn olmad. Himmet et, dua buyur da u ehri zapt edelim. dedi. Hac Bayram bir mddet dndkten sonra: Hnkrm! Bana yle gelir ki bu ehri, Kostantaniyyeyi siz alamayacaksnz. ehir elbet ki Trklerin eline geecektir. Lakin ehrin fethini sen ve ben gremeyeceiz. Konstantiniyyenin fethini senin ehzaden Mehmet ile bizim kse (Akemseddin) baaracaktr. Murat Han ince ruhlu, hassas, ok adil, merhametli, szne ve ahitlerine sadk, cesur, azim ve sabr sahibi, gler yzl, ahdine riayet edenler hakknda dost ve ahdini bozanlar hakknda edit idi. Hammerin de itiraf ettii gibi memleketini eref ve hakkaniyetle idare ederek milletinin hatrasnda mtedeyyin ltufkr, adil ve metin bir hkmdar nam brakt. Harpte olduu gibi sulhta da sznn sadk eri idi. Murat ince ruhlu hassas idi. lmi muhasebeleri sever, ulemay himaye eder, onlara muayyen tahsisat verirdi. Musiki, iir ve edebiyata dknd. Meclis bu gibi fazilet ve ince ruhlu sanat erbabiyle bezenirdi. Memleketin bir tehlikeye maruz kaldn haber alnca sohbet ve elenceleri brakr hududa koard. Rum Mverrih Dukas yle diyor: Murat dmanlarna kar babasndan da mlayim davranr ve kin beslemezdi. Allah bilir ki, Murat halka kar fazla tevecch olan, fukaraya kar cmert olan bir insand. Bu ltuflarn Hristiyanlara da gsterirdi. Muratn dargnl hiddet ve iddeti ok srmezdi.

Sultan Murat Trklk konusunda da hassast. Osmanl tarihi bakmndan ne kadar mhim bir ahsiyet ise Trklk tarihi bakmndan da o kadar mhimdir. Tercme ve telif olarak birok Trke eser yazdrm, Trk limlerini ve airlerini devaml desteklemitir. lk air padiah da Sultan II. Murattr. Bizzat Sultan Muratn emriyle yazdrd eserler arasnda Yazcolu Ali Efendinin Ouz Trk geleneklerini de ihtiva eden Tevarih-i Al-i Seluku, Molla Arif Alinin

Danimentnamesi, eyhinin Hsrev-i irini ve Mercimek Ahmetin Kabusnamesi, Yazcolu Mehmet Efendinin Muhammediyesi, Trk dili bakmndan deerli kaynaklardr. Yine Sultan Muratn emriyle Kuran Kerim Trkeye tercme edilmitir. Bunlar II. Muratn milliyet uurunun ne kadar kuvvetli olduunun delilleridir. Yine II. Murat zamannda baz Osmanl madeni paralarna ilk defa Ouz Trklerinin Kay boyuna ait damgay vurduran da Sultan Murattr. Osmanl soyunun Kay Han nesline balanmas da bu devre rastlar. Ayrca Osmanl ehzadelerine Ouz, Korkut gibi Trk tarihi ile mitelojisine ait isimler taklmas da II. Muratn am olduu Trklk ve Trklk rnn bir gstergesidir. Edirnede bir gezinti dnnde Ada ky kprs zerinde Dervi klkl nurani yzl bir ihtiyarla karlatlar. htiyar Sultan Muratn yzne bakp: Dnya maslahat tamam oldu. imdiden sonra ahiret maslahat grp tvbe ve istifar etseniz mnasip olur. dedi. Milli kahraman Hoca Sadedin Efendi bu olayn 1 ubat 1451 aramba gn vukuu bulduunu kaydederek yle anlatyor: Gnlleri okuyan padiahn tarikatta olduunu sr olarak bilen vezirler, shak ve Saruca Paa derviin konutuu srada keremli sultann sa ve solunda yryorlard. Bu derviin kim olduunu sorup aratrdklarnda shak Paa onun Emir Sultan tekkesinden yetimi, yrei saf bir kimse olduunu syledi. Saraya dnen Sultan Murat ar bir sancya yakaland. nce bir vasiyetname yazdrp iinde nice gzel tavsiyeler ve cihangirlikle ilgili geerli tedbirleri bildirerek, bu vasiyetnameyi vezirlere gstererek onlardan olunu tahta oturtmalarn, halkn hakkn ve hukukunu korumalarn isteyerek yolda karlat derviin bulup getirilmesini emretti. Ne kadar aratrdlarsa da kayp bir mcevher gibi bulunamad. Hastal iddetlenen Dervi Gazi Sultan Murat Han 3 ubat 1451 Cuma gn Hakkn rahmetine kavutu. Vefat, Manisa Sancak Beyi olan olu II. Mehmet Edirneye gelene kadar on gn kimseye duyurulmad. Otuz yllk hkmdarl mddetince byk iler baaran Murat Han, Bursaya nakledilerek Gazi Hdavendigar civarna defnedildi.

FATH SULTAN MEHMET HAN Fatih diye tarihe geen, Trk Milletinin barndan yetiip, a ap a kapayan, cihan tarihinin byk Trkmen Babuu 30 Mart 1432 Pazar gn sabah gneinin douuyla

birlikte Edirne saraynda dnyaya geldi. Selamlkta Kuran okurken olunun doum mjdesini alan Gazi Murat Han, Sure-i Muhammedi okuyordu. air ruhlu padiah: Ba- rem de Gl-i Muhammed at sz ile mutlu ocua Mehmet ismini koydu. Devrin en kymetli bilginlerinin elinde yetien Fatih, babasnn lmn gn sonra sancak beyi olduu Manisada, andarl Halil Paann gnderdii zel haberciden rendi. Arap atna atlayan II. Mehmet, beni seven arkamdan gelsin, diyerek olanca hzyla Edirneye ulat. Trkiye tahtna oturduu zaman o dokuz yan tamamlamamt. Vasiyeti gereince babasnn cenazesini shak Paayla Bursaya gnderen gen padiah, yandan mit edilmeyen bir olgunlukla elileri kabul etmi, karlarnda bir ocuk grme midiyle huzura giren eliler, tamamen aksini grmlerdi. Murat korkusu ile yaayan Bizans mparatoru ocuk denecek yata bir gencin tahta gemesine en ok sevinenlerden biri olarak, gnderdii eli vastasyla yeni sultan hem tebrik ediyor hem de tehdit ediyordu. timatnamesini sunan Bizans elisini sabrla dinleyen II. Mehmet eliye gayet mlayim davrand. Evvela Karaman gailesini ortadan kaldrmak istiyordu. Babasnn lmn frsat bilen Karamanolu brahim Bey baz Osmanl ehir ve kasabalarn igal etmiti. Bizans elilerinin kstahln ve Fatihin yz hatlarn takip eden Halil Paa, sultann huzurundan kan Bizans elilerine yle dedi: Ey aklsz Rumelililer! Sizin hile ve yalanla kurmu olduunuz tuzak ve planlarnz oktan anladm. Benim merhum efendim ve sultanm Murat Han, vicdannn doruluu ve iyi yaratlndan dolay iyilik etmek isterdi. Fakat yeni padiahm Sultan Mehmet byle deildir. Eer stanbul onun fetih teebbsnden kurtulabilirse Cenab- Hakkn sizin fesatlklarnzla hilelerinizi affettiini grmemek istediini anlam olacaz. Ey aklszlar! Anlamann mrekkebi henz kurumad. Aklnzca bizi korkutmak istiyorsunuz. Eer bir ey yapmaya muktedirseniz yapnz. Orhan Trakyaya hkmdar ilan ediniz. Macarlar arnz. Sizden aldmz vilayetleri yeniden ele geiriniz; fakat urasn da iyi biliniz ki, baarlarnzn hibir eye faydas olmayacaktr. En sonunda her eyden mahrum olacaksnz. Birinci seferini Karaman zerine dzenleyen II. Mehmet, Beyehir, Seydiehir ve Akehirin Osmanl topraklarna katlmasn salayarak anlama yapt. Padiahn Karaman seferini frsat bilen Bizans mparatoru Konstantin, Sleyman elebinin torunu olduu iddia edilen ehzade Orhann Bizansta kalmas iin denen tahsisatn artrlmasn istiyor, aksi halde salverileceini eliler vastasyla beyan ederek tehdit ediyordu. II. Mehmet bu teklifi iddetle reddederek, bir kuru dahi tahsisat vermeyeceini syleyip elileri kovdu. Gen Padiah kafasna koymutu; Bizans ortadan kalkmalyd. Fethe hazrlk olmak zere projesini bizzat kendisin yapt Rumeli Hisarnn inaatna 21 Mart 1451de balad. naata Vezir ahabettin Paa nezaret ediyordu. naatta Vezir-i Azam Halil Paa, Zanos Paa ve yetmilik

Vezir Saruca Paalardan her biri bir burca nezaret ediyor, yedi bin civarnda ii alyordu. Hisar drt ay gibi ksa bir zamanda ayn yln austos aynda tamamland. Bu youn faaliyet Bizansta panik yaratm, telaa kaplan mparator Konstantin bir yl nceki szleri unutmu, Orhan iin istenen tahsisattan vazgeerek ayrca vergi demeyi de kabullenmiti. Rica yoluyla hisar inaatnn durdurulmasn rica ediyordu. Sultan bu szleri duyunca ok kzd ve eliye cevap olarak yle dedi: Ben sizin ehriniz aleyhinde bir dnceye sahip deilim. Benim yaptm memleketimin emniyetini salamaktr. Yoksa anlamalar bozmak deildir. Sizin mparatorunuzun Macarlarla anlaarak babamn Rumeliye gemesini nledii zamanda ne kadar kt bir duruma dtmz unuttunuz mu? Her iki sahil de benimdir. Asya kylar Osmanllarn oturduu bir yerdir. Avrupa sahilinin ise savunmasn yapamadnz ve beceremediniz. Gidin efendinize syleyiniz ki bu padiah asla eskilerine benzememektir, imdi benim gcmn eritii yerlere onlarn istekleri bile eriememiti. Bundan sonra elilere ilave olarak unlar sylemiti: Haydi imdi sizin dnmenize msaade ediyorum, fakat bundan sonra sizin gibi haber getirenlerin diri diri derilerini yzdreceim. Hisara gerekli muhafz ve topu bataryas yerletiren Mehmet Han, Edirneye dnd. O k, surlar ykacak toplar dkmekle gerekli sefer hazrlklarn yapmakla geirdi. Feth-i mbin iin toplad mecliste: lahi Kelimetllah ihya-i zikr-i Cemil ve ukbada bais-i ecri cezil vad ola, yle olsa beldei Tayyibe-i Konstantiniyyedeki ba irem ondan bir kue dedikten sonra stanbulu methediyor ve kendi memleketinin ortasnda kalm olan bu diyarn zamannda bir kfr oca olarak kalmasna msaade edemeyeceini beyan ediyordu. II. Mehmetin tebir edilen mbarek ordusu 21 Mart 1453 gn Edirneden hareket etti. Sekiz yz elli ksur ylk slam tarihi dneminde Hz. Muhammed (S.A.V.)in mjdesine mazhar olmak gayesiyle tertip edilen 12 kuatmay balatyordu. Birinci kuatma Halife Hz. Osman devrinde Suriye valisi Muaviyenin kumandasnda hicri 34 (miladi, 655) ylnda yaplm, ikinci sefer Muaviyenin hilafetinde, olu Yezidin kumandas altnda byk sahabe Hz.Ebu Eyyubil Ensarinin katld ve ehit dt hicri 48 (miladi, 668) ylnda yaplm, nc sefer yine Muaviye devrinde hicri 5460 (miladi, 674680) yllar arasnda yaplm, yedi sene devam etmitir. Drdnc sefere yine Emeviler devam etmi, hicri 97 (miladi, 715) ylnda meydana gelen bu kuatma neticesi stanbula bir cami yaplmas salanmt. Araplarn son kuatmas Abbasi Halifesi El-Mehdi devrinde hicri 165 (miladi, 782) ylnda olu Harun Reit komutas altndaki ordularca yaplm ve hibir muvaffakiyet salanamamtr. te bundan sonra slamn klcn Trkn elinde gryoruz.

Byk kahraman Yldrm Bayezid tarafndan drt defa muhasara edilen stanbul son seferinde dmek zere iken Timur gailesinin kmas zerine muhasara kaldrlm, Ankara Muharebesinin ackl sonuncundan sonra Musa elebi tarafndan da kuatlan ehrin fethi mmkn olmamtr. Altnc Trk muhasarasn Gazi dervi II. Murat Han yapm, altm drt gn devam eden muhasaradan surlar ykacak toplarn olmamas sebebiyle netice elde edilememi, buna ramen Bizans vergiye balanm, mparator Osmanl Devletine her yl 300.000 akeyi demeyi kabul etmek zorunda kalmtr. Milad 655 ylndan 1453 ylna kadar 798 senelik zaman iinde slam ordular tarafndan stanbul iin gerekletirilen on ikinci ve son kuatmay Gen Mehmetin Trkmen ordusu, dervi gazilerin nderliinde yapyordu. Cenab- Allahn: Seni de Ey Resulm lemlere ancak rahmet olarak gnderdim. dedii sevgili kulu ve peygamberi Hz. Muhammed (S.A.V.) gelecee k tutan hadis-i eriflerinde yle buyuyordu: stanbul mutlaka fetholunacaktr. Onu fetheden kumandan ne mutlu kumandan, onu fetheden asker ne gzel askerdir. te bu hadis-i erifteki vgye mazhar olmak gayesi ile Araplar ve Trkler tarafndan seferler tertiplenmitir. Byk Trk limi Hasan Basri antay bu hadisin izahnda yle diyor: Bir isminde sd el Gaabede birok sahabi mezkrdur. Onlardan biri Bir el-Anavidir ki stanbulun mutlaka fetholunacana dair olan hadis-i erifin ravisidir. Mslme b. Abdulmelik bu zatn olu Ubeydullah b. Birden bu hadis-i erifi sorup renerek gaza maksadyla stanbula gelmi, uzun mddet galata civarnda oturmu oradaki Arap Camiini bina edip fethe muvaffak olmadan ama dnmtr. ElHakaikde Hac Zihni Efendi merhum slam kuvvetlerinin bu hadis-i erifteki medh ve tebire mazhar olmak iin mteaddit defalar vaki seferlerinde mmkn olmayan feth-i erifi Trk Padiah II. Sultan Mehmet kazanmtr. Hz. Peygamberin Mekkeden Medineye hicretinde evinde misafiri olduu byk sahabe Hz. Ebu Eyyubil Ensari de bu mutlu mjdeye mazhar olabilmek iin Arap-slam ordusunun miladi 668deki kuatmasna katld ve ehit dt tarihten sabit olduu gibi bu muhterem sahabe kendi ismiyle maruf Eyp semtinde ayn ismiyle hret bulan camisinin avlusundaki trbesinde, milyonlarca Mslman Trkn ziyaret ve fatihalarna nail olmaktadr. te ocukluundan beri bu ulvi gaye ile dopdolu olarak yetien gen Trk Hakan II. Mehmet, fethin manevi kumandan olan Akemseddin ve Molla Graniyi bir lahzada olsa yanndan ayrmazken maddi imknlarn sonuna kadar seferber etmi, Ortaa insannn hafzasnn alamayaca keif ve bulular ortaya koymu, karadan Kasmpaa srtlarndan kaydrd gemileri Halie indirerek kuatmay tamamlam ve Bizansn denizden gelen yardm kaplarn kapayarak, imparatoru bu ksma da asker sevk etmeye mecbur ederek kara surlarnn mdafaasn nispet dhilinde zayflatm, o gne kadar grlmemi byklkte muhasara

toplar dktrm, ayn zamanda kendisi tarafnda kefedilen havan topu da bu muhasarada kullanlmtr. Btn bu abalara ramen stanbul bir trl dmyor, Bizans ise teslime yanamyordu. Kuatmann ellinci, maysn yirmi altnc gn ordugha gelen Macar Kral Ladislasn elilerinin Macarlarn stanbulu kurtarmak iin silaha sarldklarn bildirmesi, muhasaraya kar olanlar cesaretlendirmitir. Bata Sadrazam Halil Paa aka muhasarann kaldrlmasn savunuyor, tehlikeleri sayp dkyordu. Zanos Paa ise aksine hibir tehlikenin bahis konusu olmadn, Hristiyan devletlerinin bugn iin ittifak kuramayacaklarn, ehrin ise dmek zere olduunu savunuyordu. Akemseddin ve Molla Grani hazretleri de onu destekliyordu. Muhasarann devam karara balanmt. Fatih, andarlya: Lala! Sen kal. diyerek otanda tutmu ve yle diyordu: Bak ha lala! Baban ve dedelerin, babam ve dedelerime hizmet ettiler. Ben de senden ikdam beklerim. Bizansn hediyeleri seni aldatmasn. Gen hakann sesi perde perde ykseliyordu: Lala, lala! Ben beni deil, benden sonraki gelecek nesilleri dnyorum. stiyorum ki topraklarmn ortasnda Bizans gibi bir fitne kalmasn. Benden sonra geleceklere tehlikeden uzak mreffeh bir yurt brakaym. Kararlym lala nme dikilme. Ya Bizans beni, ya ben Bizans alrm. Avusturyal tarihi Hammer daha Edirnede iken Fatihle Halil Paa arasnda geen bir olay yle anlatyor: Sultan bir gece birden bire harem aalarn gnderdi ve Halil Paay artt. Sadrazam Halil Paa, padiahn babas II. Sultan Murat zamannda Mehmetin iki defa tahtan indirilmesine sebep olanlardan biriydi. Bu sebeple bandan daima korkuyordu. Halil Paa bir tabak ald ve iini altnla doldurdu. Padiaha sundu. Padiah bu saatte tamamyla giyinmi, yatann zerinde oturmutu. Halil Paaya: Lala ne yapyorsun? dedi. Halil Paa da: Devlet byklerinin byle fevkalade saatlerde efendileri tarafndan arldklarnda ellerinin bo olarak gelmeleri adetten deildir. Senindir, imdiye kadar bende emanet idi. diye ilave etti. Padiah ise yle dedi: Onlarn bana hi bir lzumu yoktur. Benim senden istediim stanbulu almak iin btn gcnle bana yardm etmendir. dedi. Halil Paa bu szleri duyunca birden titredi. nk Rumlardan hediyeler alyordu. Bunun iin de onlarla gizlice anlamt. Halk da onun dmanlara uyduuna inanyordu. Halil Paann korkusu geince padiaha imdiye kadar Rum mparatorluunun byk bir ksmnn eline getiini syledi. Buralar sizin elinize geiren Cenab- Hakk hi phe yok ki onun payitahtnn kaplarn da size aacaktr. dedi. Padiahn bu byk emri zerine herkesin mal ve cann teslim ederek bir biriyle yar edeceklerini de ilave etti. Padiah: Yata gryor musun lala? Ben btn gece hep bu yatan iinde rpndm, bir trl uyuyamadm. Rumlarn paralarna aldanmamaya dikkat et. Cenk yaknda balayacaktr. Allahn ve Peygamberin yardmyla biz bu ehri

kfirlerden alacaz. Bu szlerden holanan ve korkan sadrazama padiah izin verdi ve onu geri gnderdi. II. Mehmet hep fethi dnyordu. Macar elisi ordugh terk ettikten sonra Bizansa ehrin teslimi iin son bir defa sfendiyarolu bakanlnda bir elilik heyeti gnderdi. Heyet salona girdii zaman imparatorun btn maiyeti orada idi. sfendiyarolu, imparatora ehri derhal teslim etmesini ve bylelikle padiahn gazabnn teskin olacan, dolaysyla can kaybnn nleneceini padiah adna tebli etti. mparator istenilen vergiyi vermeye hazr olduunu; ancak ehri teslim etmeyeceini sylyordu. Bu haberi alan padiah umumi hcum hazrlna giriti. Vezir Veliyddinolu Ali Paay Akeyhe gnderdi: Kale fetholmak, orduya zafer bulmak midi var mdr? dedi. Padiah bu kadar ie kanaat getirmedi. Vezir-i Mezbur yine gnderdi, tayin-i vakt eylesin, dedi. Akemseddin murakabeye vard. Mbarek yz dirildi. Ban kaldrp, Rebil Evvel aynn yirminci gn seher vaktinde sdk-u himmetle filan canipten yry eylesinler. Ol gn fetih ola. dedi. Mehmet Han eyhi ordunun banda grmek istiyordu. Kalkt eyhinin adrna geldi. adr smsk kapalyd. Hanerini karp adr bir miktar yard. eri bakt grd adrn iine denmi olan yayg kalkm, eyh secdeye kapanm, tc mbarek bandan dm ak sa topraa bulanm, gznden ya akar. Padiah eyhin bu halini grp dehetnak oldu. Dnd meknna geldi. Trkleri anavatanlarn hatrlatan bir Trkmen atnn zerine binmi olan Sultan Mehmet Han, askerlerini evke getiren ksa ve yiit bir konuma yaptktan sonra btn blklerden, mangalardan tek bir seda ykseldi: ALLAHUEKBER! Borular alp, Trkistan davullar vurulmaya balaynca dalga halinde hcum balad.

FETH- MUBN Gen Trk hakan kr atnn zerinde ve en nde idi. Top kapnn nnde tarihin en kanl boumas oluyor ve fatihlik rtbesinin eiinde olan padiah klcn ekmi, askerlerine: Evlatlarm! Trk bahadrlar, yiitlerim! Allah bu ehri size nasip etmitir. leri Ben de sizinle bile lmeye hazrm. Tek bu ehir Trkn eline gesin. Asker padiahlarnn arkasndan aslanlar gibi surlara atlyordu. Birden bire surlarn zerinde bir Trk Bayra Dalgaland. Trk ordusu birden comu, eyhlerin, dervilerin ALLAHUEKBER sesleri gklere ykseliyordu. Trk ordusu akn akn ehre giriyordu. Binlerce yllk Dou Roma Bizans tarihe gmlm, bir a kapanm ve yeni bir a almt. Trk Bayran Topkap zerinde gren ve o andan itibaren Fatih unvanna hak kazanan II. Mehmet, Peygamber Efendimizin senasna mazhar olmann verdii sevinle atndan inip topraa secde ve Allaha hamd eyledi. (Ylmaz ztuna, Trkiye Tarihi, c.3, s. 204)

Surlarn zerinde ezan- Muhammedi okunuyor, tekbir sesleri ara ykseliyordu. Fatih Sultan Mehmet Trk askerlerinin girdii Topkapdan ehre girerken askerlerine: Gaziler! Hdaya Hamd olsun, stanbulun fatihi oldunuz. diyordu. Ayasofyann nne gelen Gen Fatih atndan yere indi. krane olarak yere kapand ve topra alp bann stne gtrd, sonra Ayasofyaya girdi. Mukaddes mahalde durdu. Patrik, halk yerlere atlarak alatlar. Sultan Mehmet elleriyle susmalarn emretti. Sknet teesss edince patrie: Ayaa kalk! Ben Sultan Mehmet, sana ve arkadalarna ve btn halka sylyorum ki bugnden itibaren artk ne hayatnz ne hrriyetiniz hususunda benim gazabmdan korkmaynz. (Ord. Prof. smail Hakk Uzunarl, Osmanl Tarihi, c.1, s.491) Oradan imparatorluk sarayna gelen Fatih, harabe olmu saray grnce zntlerini belirtti. Tebrikleri kabul eden mutlu babu, mparatorun cesedini aratt. Trkmen cihangirliinin asaletini gstererek Konstantinin cenazesinin dini kaidelerine uygun olarak yaplmasn emretti. Ayasofya Kilisesinin camiye tahvil edilmesini emreden Fatih, gn sonra ilk cuma gn askerleriyle cuma namazn Ayasofya Camiinde eda etti. Baz tarihilere gre namaz Akemseddinin kldrd, hutbeyi Fatihin okuduu syleniyorsa da Fatihin hutbe okumad yalnz ksa bir hitabette bulunduu zikredilmektedir. Merhum smail Hami Daniment Bey ise o mbarek gn yle anlatyor: mamete stanbulun fethinin manevi kahraman olan Akemseddin gemi ve ilk defa olarak Fatih namna okunan hutbeyi de bu nurani yiit veli okumutu. Akpaaolu tarihinde o gn yle anlatyor: Ayasofyada cuma namazn kldlar ve hutbe-i slam okundu. Sultan Mehmet Han Gazi adna kim ol Sultan Murat Han Gazi oludur. Ol Sultan Mehmet Han Gazi oludur. Ol dahi Sultan Beyazt Han oludur. Ol dahi Murat Hnkr oludur. Ol dahi Orhan Gazi Han oludur. Ol dahi Osman Gazi Han oludur. Ol dahi Erturul Gazi Han oludur. Elhasl Gk Alp neslidir. Kim Ouz Han oludur. Kzl elmasna erien Gen Fatih, bylece Trk cihan hkimiyetinin temelini atm oluyordu. stanbulda ikameti yirmi gn sren Trk Babuu byk bir merasimle Edirneye dnd. Dou Romann dmesinin tesiri btn dnya sathnda muazzam olmu, Avrupa, olay korkun bir felaket olarak nitelerken slam lemini sevince gark etmi, Kahirede yaplan donanmayla, phesiz slam leminde kutlanan en muhteem fetih stanbulun fethi olmutur. enlikler gnlerce srm, ehir batanbaa klarla donatlm, Memluk Sultan Fatihe eliler gndererek kendisini tebrik etmitir.

Feth-i mubin dolaysyla izhar edilen sevin, Kahiredeki Abbasi Halifesinin emriyle camilerde Trk ehitlerinin ruhuna minnetle dua edilmitir. slam leminin bu derece sevince boulmasnn dini sebepleri ok derinlerde idi. stanbul Mslmanlar iin bir ideal olmu, Fakat Emeviler ve Abbasiler zamannda alnamamtr. Peygamber, stanbul fatihini ve fethini baaracak orduyu saadetle tebir etmiti. Kuranda geen Belde-i Tayyibe tabiri bile Ebcet Hesabyla stanbulun fethinin hicri tarihini (857) gsteriyordu. Trk stanbulun ilk valiliine suba unvanna haiz olan Sleyman Bey, kadlna da mehur Nasreddin Hoca slalesinden Celaizade Hzr Bey (elebi) getirilmiti. lim daarc olarak hret bulan bu byk Trk limi, ilminin ykseklii kadar, ahlakyla ve adaletiyle mehurdur. stanbul kadl zamannda Fatihi mahkemeye celp edip mahkm etmitir. Fatihi mahkemeye celp edilerek hkm giydii hakknda Evliya elebi Seyahatnamesinin Millet Ktphanesindeki Emiri koleksiyonunda bulunan yazma nshasnn otuz altnc sayfasnda nakledilen bu kymetli anane Abdurrahman Adilin Hadisat- Hukukiyyesinde hlasa eklinde neredilmitir. Bu gzel ananeye gre byk Trk padiah iki mermer stunu er arn keserek ksaltan Rum mimarbann ellerini kestirmi, mimar dava am ve nihayet ark Roma fatihi, Emir er-i erifindir, diye mahkemeye gelince usul bilmedii iin bakeye gemek istemise de hkimin u ihtaryla karlamtr: Oturma Bem! Hasmnla murafaa-i er olup ayak beraber ol. stanbul kads, anl maznuna haksz ve hkmsz el kestirdii iin eran kendi elinin de kesilmesi lazm geldiini sylemise de, mimarba hakkndan feragat edip ksas istemedii iin Fatih Sultan Mehmet gnde 10 ake tazminata mahkm olmu, hatta ksastan kurtulduu iin bu tazminat kendiliinden 20 akeye karmtr. Din ve mezhep fark gzetmeyen Trk adaletinin bu muhteem manzaras fetihten evvelde sonra da garbn da arkn da asrlarca gzlerini kamatrmtr. Voltaire Bizans yle anlatyor: 1453 ylna kadar sren o devrin ard, arkas kesilmeyen tarihileri hep krallar, prensler veya devlet adamlaryd. Tabiatyla bunlar doru drst bir ey yazmazlard. Hep dinden bahsederler. Btn olaylar diledikleri gibi gsterirler ve ie yaramayan birtakm sz cambazlklar ile vakit geirirlerdi. Onlara eski Yunanistandan kalan birinci miras ene kuvvetiydi. XII. yzyl imparatoru Manuel epey zaman piskoposlaryla birlikte ncildeki u szlerin manasn zmeye urap durdu: Babam benden byktr. oysa Hallardan ve Trklerden korunmay dnmesi gerekirdi. Yunanca bir akaitte Kurann Kul hvallahu Ahad suresini lanetleyen bir fasl vard. Manuel bu fasln o kitapta kartlmasn istedi. Bu yzden kan anlamalklar ona tahtn kaybettirdi. Gerekte Manuel Mslmanlar koruyordu. Yalnz Allah tanyan, Hristiyanlarn l tanrsndan nefret eden

muzaffer bir millete dil uzatlmasn doru bulmuyordu. Dt, yerine olu geti (1185). Onu da akrabasndan Andronik isimli biri drd. Androniki de sak Angelos adl bir saray subay tahtan indirdi. Androniki sokaklarda srklediler. Bir elini kestiler, gzlerini oydular ve zerine kaynar sular dkerek tyler rpertici ikenceler altnda ldrdler. Az sonra sak Angelos da z kardei Aleksis tarafndan drld ve gzleri kr edildi ve bu olay stanbul un hallar tarafndan igaline sebep oldu. nk papann yardmn salamak zere Ortodoks Kilisesinden ayrlp Latin Kilisesine balanan Aleksis, halkn nefretini ekmiti. Mirziflos adnda bir akrabas, onu da kendi elleriyle bodu ve imparatorluk nianesi olan krmz potinleri giydi. Bylece Hallarn eline elverili bir frsat dm oldu: Uydularn korunmas!

IV. HALI SEFER: STANBULUN YAMASI stanbulu yama etmek iin, orada srp giden entrikalardan faydalandlar. Bakente hemen, hemen hi kar koyma grmeden girdiler. nlerine kan birka kiiyi ldrdkten sonra, agzllk ve zorbaln btn ifratlarna dalverdiler. Nicatasn anlattna gre, yalnz Fransz kodamanlarnn elde ettikleri ganimetler arlk olarak doksan ton gm deerinde imi. KLSELER SOYULDU. AYASOFYADA AZZLERE AT EYALAR EN KRL YERLERE DKLD. KUTSAL KSELER DNSZ HZMETLERDE KULLANILDI. Ve bir milletin deimez karakterini belirten bir olay da u olmutur ki; Franszlar, Ayasofyann en mukaddes yerinde dansettiler; ordularnn Pei sra gelmi olan kadnlardan biri de, Patrik in krssne kp. Mesleine ait arklar syledi! Yunanllar ok defa krallarn boazlarken Meryem Anaya dua ederlerdi. Franszlar da bir taraftan Ayasofyay yama ederken, te yandan kzlar okayp kucaklyorlard.

HER ULUSUN KARAKTER AYRIDIR 1204 ylnda gerekleen IV. Hal Seferi Mslmanlardan ok Hristiyan Ortodokslar ezmi, dindalar olan stanbul halkna insanlk d zulm ve ikence yaptmlar, ehrin sanat eserlerini tahrip etmiler, evler yamalanm, insanlar tecavze uram, soyulmu ve ikenceyle ldrlmtr. Dukasn o kfirce lklar dedii, Mslmanlarn her savata attklar ALLAH ALLAH nidalardr. Asl bo inanlar, Yunanllarda olmaldr ki, bir khinlie gvenerek gidip Ayasofya Kilisesine sndlar. Gya bir melek oraya inecek onlar koruyacakm. Kilisenin avlularnda birka Yunanl ldrld. Kalan esir edildi. Fatih de o kiliseyi gl suyu ile ykadktan sonra orada namazn kld. Allahna kretti. Oradan da gidip Konstantinin sarayna yerleti.

Btn tarihilerimiz, en modernine kadar, keilerin o zaman uydurduklar masallar tekrarlayp durdular. Fatih, stanbulu kan atee boan bir barbarm, bir kavunu kimin yediini anlamak iin drt uann karnn yardrm... ou alfabetik yalan dergisi olan szlklerimizde byle gln masallara sk, sk rastlanr. Avrupa krallar ile Fatihi mukayese eden Voltaire yle devam ediyor: II. Mehmet, Avrupa hkmdarlarnn hepsinden daha terbiyeli, kltrl idi. Kardinal zadorun, daha biroklarnn safsatalarna aykr olarak Fatihin sanldndan daha makul ve kibar bir padiah olduunu kabul etmek zorundayz. Burada Hal Seferleri ve amalar hakknda ksa bir deerlendirme yaptktan sonra tekrar Fatihe dneceiz.

HALI SEFERLERNN GAYES Hal Seferleri Hristiyan Avrupann Mslmanlara kar tertip ettikleri seferlerin umumi addr. Hal Seferleri Papa II. Urbanusun 1095 ylnda toplanan Clermant Konsilinde yapt konumayla balamtr. Gerekesi, Dou Hristiyanlnn temsilcisi Bizans mparatorluunun 1071de Malazgirt de Alparslan kumandasndaki Trk ordusuna yenilmesiyle Anadolunun kaplar Trklere ald. Seluk aknlar ksa zamanda Egeye, Marmaraya ulat.1075 ylnda znik alnd ve Trkiye Seluklularnn bakenti oldu. Bizans iin tehlike anlar alyordu. Bizans kurtarmak Trkleri Anadoludan ve Ortadoudan atmak, Hristiyanlarca kutsal olan yerleri ele geirmek ve slam Arabistan ktasna mahsur etmek. Burada bir hatray ksaca anlatmak istiyorum. lediimiz bu konuyu btn plakl ile ortaya koyan olay udur: Yl 1975 Temmuz ay, scak bir gn Bahelievlerdeki Milliyeti Hareket Partisi Genel Merkezi, 3. caddedeki 46 no.lu binada Rahmetli Genel Bakanmz Alparslan Trke Beyle, makam odasnda oturmu sohbet ediyorduk. Partide bizden baka parti grevlisi Hasan Kozan vard. Aklmda kaldna gre sal gn saat 14.00 sralarnda idi. Hasan Kozan kapy vurdu: Babuum. Almanyadan gelen bir gen sizi ziyaret etmek istiyor. dedi. Rahmetli Bakan, Hasan Efendiye, gnder gelsin, dedi. Biraz sonra yirmi be yalarnda bir gen odaya girdi. Trke Beyin elini pp oturdu. Almanyada Heidelberg niversitesinde doktora yapyormu. Okulla ilgili bilgi verirken okul arkadalarnn davetiyle gittii Heildelberg Bapiskoposunun konferansn anlatt. Heidelberg Bapiskoposunun konferans ile ilgili anlattklar aynen yleydi: Bapiskopos, konumasna slamiyete hakaretle balad. slamiyette olmayan eyleri slamiyette varm gibi gstererek slamiyeti sapk ve uydurma bir din olarak gstermeye

alyordu. Bu arada beni konferansa gtren Alman arkadalar, benim yz hatlarmdan zldm grerek, kalkmay teklif ettiler. Ben, hayr, sonuna kadar dinleyeceim, dedim. Papaz efendi slamiyeti brakt, bu sefer bize, Trklere hakarete balad. Barbar Trkler, medeniyet dman Trkler, azna ne geldiyse verdi veritirdi. Konumas bitince ayaa kalktm. El kaldrdm, msaade ederseniz, sorularm var, dedim. Buyurun, sorun. dedi. Dedim ki: Ben biraz evvel hakaret ettiin Mslman Trkm, slamiyet hakknda ki. Szleriniz tamamen yanltr. Ancak siz Hristiyansnz kendi dininizi doru, dier dinleri yanl gstererek kendi inancnzn gereini yapyorsunuz. Benim garibime giden dnyada bir milyara yakn Mslman var ve bizim nfusumuz elli milyon (o tarihteki nfus) civarndadr. Yz elli milyon Endonezya, bir o kadar Pakistan, ran, Arap, Afrika, Hindistan Mslmanlar var. Onlara hibir ey sylemediniz. Hep bize yklendiniz. Bu garibime gitti. Bunu izah eder misiniz. dedim. Hay hay. zah edeyim. dedi ve devam etti: Biz Hal Seferlerini Arabistanda gelien yaylan slam dinin ortadan kaldrmak veya en azndan Arabistanda mahsur etmek gayesiyle tertipledik. Karmza siz Trkler ktnz. Hal ordularn siz kltan geirdiniz. Viyana kaplarna siz geldiniz. Bizim Endonezyal, Pakistanl, ranl, Afrikal, Arap vs. Mslman lkelerle bir hesabmz yok. Bizim muhatabmz sizsiniz. dedi ve ilave etti: Bu, benim kiisel grm deil, tm Avrupann grdr. dedi. te on birinci asrdaki papayla yirminci asrdaki papazn grlerinde en ufak bir farkllk yoktur. Birinci Hal Seferi 10961099 tarihinde yaplm, 600.000 kiilik bu ordu ilk temizlik hareketini Almanyann Rhein kylarnda 10.000 Yahudiyi kltan geirerek yaptktan sonra stanbula doru yrye devam etmitir. Bizans imparatoruyla anlaan Hallar, Bizansn Hal ordusunun erzak ihtiyacn karlamas karlnda, Trklerden alnacak topraklarn Bizansa verilmesini ngryordu. Bizansn yardmyla Anadoluya geen Hal ordusunun ilk nclerini Trkiye Seluklu Sultan I. Kl Arslan znik nlerinde kltan geirdi. Kl Arslan arkadan gelen muazzam kalabalk karsnda bir meydan sava vermeyi gze alamayarak zniki boaltp geri ekildi. znik Bizansn eline geti. Kl Arslan ani basknlarla ve vur ka taktikleriyle Hal ordusunun byk bir ksmn imha etti. Hal ordusu Antakyaya ulatnda mevcudu 100.000 kiiye kadar dmt. Antakyay igal eden Hallar Kuds nlerine vardklarnda mevcutlar daha da azalmt. ii Fatmilerin elinde olan Kuds ksa zamanda Hallarn eline geti.

HALILARIN KATLAMI

 dinin kutsal sayd Kuds ehrini kan deryasna evirdiler, Mslman ve Yahudi mabetlerine snan, kadn, ocuk, yal demeden 70.000 kiiyi katlettiler. Sokaklar cesetlerle doldu. Hlbuki bu kutsal ehri Hristiyanlardan alan slam Halifesi Hz. mer, btn halka aman vermi, kimsenin burnu kanamam, hatta dileyenlerin istediklere yere kadar, muhafaza altnda gnderileceini beyan etmitir. 1097 ylnda Hallarn eline geen Kuds doksan sene sonra, 1187de Selahattin Eyyubi tarafnda geri alnm. Bu sefer de slamn merhameti, Trkn li cenapl kendini gstermi, kimsenin burnu kanamamtr.

SLAMIN, TRKN EFKAT Voltaire: Selahattin, Kudse girdii vakit, birok kadnlar ayaklarna kapanarak, baba, koca ve ocuklarnn affn yalvardlar. Selahattin, dnyann o tarafnda ei grlmemi bir licenaplkla hepsini salverdi ve kimseden hibir kurtulmalk istemedi. Selahattin, dmanlarnn bile hayranl iinde 1198de amda ld. Son hastal sresince, kapnn nne bayrak yerine kefenini astrd. Ve bu lm sancan bekleyen nbeti etrafa yle sesleniyordu: DOUNUN FATH SELAHATTNN GTRECEG VARLIA BAKINIZ. te biz, ite onlar Yeniden Fatihe dnelim. Fatihin stanbulu fethettii XV. asrda Avrupada neler oluyordu? YAHUDLERN AVRUPADAN KOVULMASI Yahudilerin spanyadan kovulmas: Yahudilerin spanyadan kovulmalarn hazrlayan gelimeler, 1391 ylnda balad. Egice bapiskoposunun almalar ile balatlan Yahudi aleyhtar hareket, ok sayda Hristiyan papazn da destek vermesiyle hzla yayld. Bu hareketin etkisiyle lke apnda ok sayda Yahudi cemaati yok edildi. Baz Yahudiler de varlklarn srdrebilmek iin Hristiyanl kabul etmi grnerek gizlice kendi inanlarn srdrmeye baladlar. Ancak daha sonra Hristiyan papazlar, kendilerine marranolar (dnmeler) ad verilen bu Yahudi aslllarn Hristiyanllklarndan phe etmeye baladlar.1464 ylnda devlet ile kilise bir araya gelerek, bu Yahudi asll Hristiyanlarn gerekten Hristiyanl kabul edip etmediini aratrmaya karar verdi. Bu amala kiilik bir engizisyon heyeti oluturuldu ve mahkemeler kuruldu. Daha sonraki dnemde Kastilla Kraliesi sabella ile Aragon Kral Ferdinand devletlerini birletirdiler. sabella ve Ferdinand engizisyon mahkemelerinin yetkilerini artrarak, ok sayda Yahudinin bu mahkemeler tarafndan ar ekilde cezalandrmalarna imkn tandlar. O

dnemde ba engizitr olarak tayin edilen Thomas Toquemadann kararyla ok sayda Yahudi yakld. En son Kralie sabellann kararyla 31 Mart 1492 tarihinde btn Yahudilerin spanyay terk etmelerini isteyen Ferman karld. Ayn yl mays aynda yrrle sokulan ferman lkedeki btn Yahudilerin 2 Austos 1492 tarihine kadar spanyay terk etmelerini istiyordu. imdi Avrupallarn, Hristiyanlarn, Yahudilere baklarn bir Hristiyandan, Voltaireden dinleyelim: 1215-ylnda, Hristiyanlardan ayrt edilebilmeleri iin, Yahudiler, gslerinde tekerlek eklinde ufak bir rozet tamaya mecbur tutuldular. Hristiyan hizmeti, stnine ve metres tutmalar yasakt. Kimi lkelerde Yahudilerle cinsel ilikiler de bulunan kz ve erkekleri diri diri yakarlard. Bunun nemli nedenini, byk hukuku Gallus yle aklyor: nk bir Yahudi ile yatmak, bir kpekle yatmaktan farkszdr Yahudilerin mehur hahamlar, Maymonidler, Abravaneller, Aben sraeller, Hristiyan lemine: Bizler sizin atalarnzz. Kitaplarmz, ilahilerimiz, kiliselerinizde okunmaktadr. diye haykrmlarsa da bu telkinlerinden, yama edilmek, kovulmak, iki kpek arasnda aslmaktan baka sonu elde edemediler. spanya ve Portekiz de onlar yakmak adet olmutu. te bu Yahudiler kendilerine bir yurt bulabilmek iin birok lkenin kapsn aldlar ama srekli kalmak zere kendilerine Osmanl mparatorluundan baka kapy aan olmad. spanyadan srgn edilen Yahudiler Osmanl topraklarna sndlar. Kendilerine Sefarad ad verilen bu Yahudilerin byk ounluu Selanik ve stanbula yerletirildiler. G olaynn yaand srada Osmanl mparatorluunun banda Fatihin olu II. Sultan Bayezid vardr. Yahudileri lkesine kabul etmekle kalmam, bir ferman yaynlayarak, bunlara zarar verenlerin idamla cezalandrlacaklarn duyurmutur. HALILARIN ENDLS BARBARLII Batllarn, Hallarn Barbarl, Yahudilerin kovulmas, katli, engizisyon ikenceleriyle bitmiyordu. Endls Mslmanlarna yaplan barbarlk, Yahudilere yaplandan be beterdi. Avrupalya medeniyet reten, yoluna k tutan slam devleti, Fas, Kurtuba ve Grnata niversitelerini kurup batya ilim ve fen klar sat. Hristiyan leminin bugnk mspet ilimlerinin temellerinin atlmasna sebep oldu. Dnya zerindeki ilk niversite Fasn Fez ehrinde bulunan Kayveran niversitesi idi. Bu niversite 859 ylnda kurulmutu. lme ve limlere ok byk deer verilirdi. Bunun iin Endlste ilim ve fen ok ilerledi. Saraylar ve devlet daireleri birer ilim kayna oldu. Her memleketten ilim renmek iin Kurtubaya akn akn toplandlar. Kurtubada byk ve mkemmel bir tp fakltesi kuruldu. Avrupada ilk yaplan tp fakltesi budur. Avrupa krallar ve devlet adamlar, tedavi iin Kurtubaya geliyor, grdkleri medeniyete hayran kalyorlard. Kurtubada 600.000 kitap bulunan bir ktphane

vard. Ayrca kalntlar dahi bugn hayranlkla seyredilen mimari eserler, saraylar, camiler meydana getirilmiti. Birok ilmin, bilhassa tp ve astronominin temelleri atlmt. imdi bu konuda Fransz yazar, tarihisi Voltairenin yazdklarna bakalm: Hristiyan krallarnn ayr gayrlklar yznden Mslman Trkler Avrupada yerleirken, Mslman Araplar, ayn nedenlerden tr Avrupann te tarafndan kovuluyorlard. Sekizinci yzyln banda spanyaya hkimdiler. Endls, Valensya, Mrkiya, Grnata, Tortos, ellerinde idi. Kordoba hkmet merkezleri idi. Orada kubbesi yz altm be adet kymetli mermer stuna dayanan bir cami yaptrmlard. Gzel sanatlar geliiyordu. Sarayda, zevk ihtiam ve incelik hkm sryordu. Turnuvalar, mnial dvler belki de onlarn icaddr. Temsilleri, tiyatrolar vard; bunlar deersiz eserler olmakla beraber, dier uluslarn Mslmanlardan daha az yontulmu olduklarn gsterir. Astronomi, geometri, kimya ve hekimlik zerinde almalar, yalnz bu kesimde yaplrd. Bir gn Leon Kral iman Sanche, kendini tedavi ettirmek iin nl bir Arap hekimini yanna artm, fakat hekimin KRAL BANA GELSN demesi zerine kalkm onun ayana gitmitir. Uarlk ve elence, yava yava Araplarn hakkndan gelmeye balamt; yle ki,1485de ellerinde yalnz Grnata kalmt. Ebu Abdullah, bu lkenin kral olan amcas Hasana kar ayakland. Katolik Ferdinand, bu i kavgay krklemek iin amcaya kar yeeni destekledi. Ksa bir sre sonra Ebu Hasan lnce Ferdinand btn gcyle mttefiki Ebu Abdullaha yklendi. Bu Mslman kralln ele geirmek iin tam alt yl urat. Nihayet Grnatann etraf sarld. Kralie zabelle, bu baarnn zevkini yakndan tatmak iin sava yerine kotu. Ebu Abdullah, savunma gcn henz kaybetmedii halde birtakm artlar altnda kenti teslim etmeye raz oldu. 2 Ocak 1492de ehir teslim edildi. Altm yedi maddeden oluan anlamann baz maddeleri yleydi: - Grnata Sultan Ebu Abdullah, devlet ricali ve halk, Kral Ferdinand ve Kralie zabellaya sadk kalacaklarna dair yemin edecekler. - Ebu Abdullaha El-Buurrat (Alpujarras)da bir ikta verilecek. - Mslmanlarn canlar, mallar ve dinlerine dokunulmayacak, ayn haklar Yahudiler iinde geerli olacak. - Mslmanlar rf adetlerini, giyimlerini, dillerini, muhafaza hakkna sahip olacaklar. - Mslmanlar, kendi idarecilerine dedikleri vergilerden fazlsyla

Mkellef olmayacaklar. - Btn Mslman esirler serbest braklacak. steyenler, tanabilir her trl eyasyla spanyay terk edebilecek; yl ierisinde geri dnme hakkna sahip olacaklar. Yeni Mslmanlar, eski dinlerine dndrlmek iin zorlanmayacaklar, Hristiyanla

girmek isteyen Mslmanlara dnmeleri iin vakit verilecek. Bunlar nihai kararlarn Mslman ve Hristiyan hkimler nnde aklayacaklardr. Ancak Kral Ferdinand ve Kralie zabella, Grnata Anlamasnn hkmlerine ancak be yl riayet edebildiler. 1497 senesine girildiinde, nce Mslmanlarn medeni haklarnda baz kstlamalar yaptlar. Mesela, Mslmanlarn gvenliklerini salamak maksadyla silah tamalar yasakland. ehir idari meclisinde Mslman yelerin vazifelerine son verildi. ehir merkezinde oturanlar, ehir dna ve kenar mahallelere ge zorlandlar. Kylerde yaayan Mslmanlarn toprak almalar yasakland, satmalar serbest brakld; Ancak taban ve tavan fiyatlar kondu. Mesela u fiyattan yukar toprak satlamaz gibi yollarla Mslman halkn elinden topra alnd. Afrikaya ge zorland. ehirde boaltlan Mslman evlerine Hristiyanlar yerletirildi. Ancak bu tedbirler Grnata Mslmanlarnn tasfiyesi iin yeterli grlmedi. Kilise evreleri Hristiyanlatrma metotlaryla meselenin stesinden

gelinebileceini savunuyorlard ve istedikleri kabul edildi. Zorla Hristiyanlatrma uygulanmasna geildi. Bu metodun fikir babas olan ve ayni zamanda Katolik kral ve kralieye mstearlk da yapan Tuleytula Piskoposu Frencisco Ximenes de Cisneros 1498 senesinde Grnatada faaliyete balad. nce para ve mevki vaadiyle Mslman liderleri ve fakihleri ele geirmeye alt. Halkn slamla alakal bilgi kaynaklarn kurutmak iin Arapa dini eserleri toplattrarak yaktrd. Hristiyanla girmemekte direnen Mslmanlarn cezas zincire vurulup zindana atlmak ve Hristiyanla girdiini syleyinceye kadar ikence grmekti. Bu uygulamalar karsnda Grnata Mslmanlarnn tepkileri ok sert oldu. 1499 senesinde Beyyazin Mahallesi ayakland. gn sonra bastrlan bu ayaklanmaya katlanlar, topluca vaftiz olmay kabul etmeleri artyla balandlar. 1500 senesinde Buurrat halk, 1501de ise Meriyyeliler Hristiyanlatrma faaliyetlerine kar isyan ettiler, ancak kanla bastrlan bu isyanlarn sonucu da Beyyazininkinden farkl olmad. Yani Mslman halk, Hristiyan olmay kabullenmek suretiyle canlarn kurtarabildiler. Bu arada birok Mslman erkek ve kadn esir alnarak kle pazarlarnda sata karldlar. 1502 senesinde kralie zabellann kard bir ferman Grnata ve civarndakilere ilave olarak Kastilya Mslmanlar da Hristiyanla girmeleri ya da blgeyi terk etmeleri klarndan birini tercih etmeye zorlandlar. Alnan baz tedbirler ve getirilen baz snrlamalarla, g hemen hemen imknsz hale getirildiinden, Kastilya Mslmanlarnn

nnde Hristiyanla girmeyi kabullenmenin dnda bir tercih imkn kalmyordu bylece Endls Mslmanlarnn byk ounluu iin grnte Hristiyan gibi davranacaklar, fakat gizlice Mslmanlklarn devam ettirmeye gayret edecekleri yeni ve zor bir dnem balam oluyordu. 1502 fermanndan seneler sonra ortaya kan manzara, Hristiyan idareciler ve kilise asndan hite i ac deildi. Zira Hristiyanla girdiklerini syleyen Mariskolar aslnda basklara maruz kalmamak iin takiyye yapyorlar ve gerek rf ve adetlerine sarlmak ve gerekse slami ibadetleri gizlilik iinde eda etmek suretiyle slama olan ballklarn devam ettiriyorlard. kartlan yeni bir fermanla bir dizi yeni yasaklar getirildi. Bu fermana gre muhtelif blgelerde yaayan Marisko cemaatleri birbirleriyle irtibat kuramayacaklar, bulunduklar blgelerden ancak idarecilerin izniyle ayrlabilecekler, etlerin slami usullere gre kesilmesine mani olmak iin, kasaplk yapamayacaklar, mescitler kapatlacak, Arap isimleri ve unvanlar kullanlmayacak, ocuklar snnet ettirilmeyecek, kilise anlar alnrken veya rahipler sokaklardan geerken sayg ifadesi olarak sarklar karlacak ve dizst klecek, kadnlar slami kyafetlerini terk edecekler ve hamamlar kapatlacakt. Bu yasaklar genel olduundan bu suretle Endls Mslmanlarnn tamam en azndan resmen Hristiyan olarak kabul ediliyordu. Sz konusu yasaklarn tatbikini salamak maksadyla ayn sene Grnatada bir de engizisyon mahkemesi kuruldu. Bunu Aragon ve Belensiyede yeni engizisyon

mahkemelerinin kuruluu izledi. (Do. Dr. Mehmet zdemir, Endls Mslmanlar, T.D.V. Yaynlar, c.1, s.195209)

OSMANLI-ENDLS MNASEBETLER 1487 senesinde son Grnata Sultan Ebu Abdullah es-Sair, o gnk Osmanl Padiah II. Bayezde bir eli ve name gnderip, ondan Grnatay igale hazrlanan Kastilya Krallna kar yardm istedi. 2. Bayezid bu srada bir taraftan kardei Cemle dier taraftan Memluk Devletiyle mcadele halinde bulunuyordu. Kendisinden istenilen yardm tam olarak yapamad. Ancak papaya ve Kastilya Kralna birer mektup gndererek, Mslman halkn hak ve hukukunun korunmasn istemi, ayrca spanyol kylarn vurmak zere Kemal Reisi grevlendirmitir. 1499 ylnda Grnata Mslmanlar, II. Bayezide bir temsilci daha gnderdiler. Bu temsilcinin beraberinde padiaha sunulmak zere bir de kaside bulunuyordu. Yz be beyitlik bu kasidenin ilk on sekiz beyti padiah ve idaresi altndakilere selam, vg ve duaya tahsis edilmiti. rnek olarak bir ka beyti sunalm:

-Kutsal sonsuz ve srekli yenilenen selamm, halifelerin en iyisinin yce ahsna yneltirim. -Selam, kafirlere zillet elbisesini giydiren erefli yce kiiye olsun. -Toraklarnn merkezi stanbul olan Mevlaya selam, O ne gzel ehirdir. -Endls n batsnda gurbette geride kalan klelerden size selam. -Byk bir felakete uram esirlerden size selam, ne byk bir felakettir o. -erefli bir hayattan sonra, kr salar yolunarak koparlan yallardan size selam; -Daha nce kapalyken kafirler nnde alan yzlerden size selam. -Papazn zorla yataa gtrd erefli gen kzlardan size selam. -Kendilerine zorla domuz ve haram, kokumu etler yedirilen yallardan size selam. -Hepimiz bastmz topraklar per, her an iyiliiniz iin dua ederiz. Kasidenin 19 ila 40. beyitlerinde, Mslmanlarn hangi artlar altnda teslim olmak zorunda kaldklar, Ferdinand ve zabellann taahhtlerini nasl inedikleri ve gerek stanbul gerekse Kahireden gelen ikazlar nasl kulak ard ettikleri anlatldktan sonra Mslmanlarn maruz kaldklar basklar u ekilde dile getirilmektedir: -Kral gzmz boyad antlamalara uymad. Bizi bask ve g kullanarak, istemeye istemeye Hristiyanlatrd. -Ellerimizdeki tm kitaplar yakt ve onlar ple att. -Din kitaplarmz alay ve hakaretle atee attlar. -Hibir Mslmana ne bir kitap, ne de yalnzlkta okunacak bir Kuran braktlar. -Oru tuttuu bilinen herkes, her halkarda atee atlyordu. -Bizden kiliselere gitmeyen kimseleri, papaz feci bir ekilde cezalandryordu. -Tokatlyordu, maln alyordu. Perian bir halde onu hapse atyordu. -Peygamberimize kfretmeyi, iyi ve kt gnlerimizde onun adn anmamamz bize emrettiler. -rademiz dnda, rzamz olmakszn adlarmz deitirildi. -Temiz ve paklklardan sonra, kafirlerin plkleri olmalar iin duvarlarla evrilen mescitlere ne kadar yazk. -Ezan yerine anlar aslan minarelere ne kadar yazk! -Kleletik, ne fidye ile geri alnabilecek esirler, ne de ehadet getirebilen Mslmanlarz. -Bamza gelenleri grm olsaydnz, gzlerinizden yalar boanrd. -Ey Efendimiz! Rabbimiz Allahn sekin ve yaratklarn en hayrls Hz. Muhammedin adna senden yardm diliyoruz.

Sultan II. Bayezid Endlsllerin bu yardm taleplerine cevap olarak 1505 senesinde Kemal Reis kumandasndaki donanmay Akdenize gnderdi. Kemal Reis spanyol sahillerini vurduktan sonra, bir gurup Endls Mslmann kurtararak Kuzey Afrika ve stanbula tanmalarn salad. 1512 senesinde Osmanl tahtna Yavuz Sultan Selim oturdu. Ancak Batya ynelme imknna sahip deildi. Osmanl Devletinin gneyinde Memluklularla aras iyi deildi. Dousunda bulunan ran ciddi bir tehlike arz ediyordu. Bu yakn tehlikeleri arkasnda brakarak Endlse yardm edemedi. lk nce rana, Safevilerin zerine yrd. aldranda ran ordusunu yenerek Tebrize girdi. Adna hutbe okuttu. Arkasndan Mercidabk ve Ridaniye savalarnda Memluklular yenerek Msr fethetti, Araplardan hilafeti ald. Ancak bu cihangirin sekiz yllk ksa sren hkmdarl ahirete intikaliyle son buldu. Bu arada Barbaros kardeler Akdenizde frtna gibi esiyordu. Cezayiri fethetmiler, oradan spanyol sahillerine yaptklar aknlarla yz bine yakn Endlsl Mslman kurtarp Kuzey Afrikaya (ounluunu Cezayire) yerletirmilerdir. Ayn dnemde Turgut Reis, Salih Reis gibi deniz kurtlarnn katklar da unutulmamaldr. Kanuni Sultan Sleyman Han, dneminde Endlsle fazla ilgilenme imkn bulamam, yine de 1545 tarihinde Barbaros Hayrettin Paay talya ve spanya sahillerini vurmak Mslmanlar kurtarmak iin grevlendirdiini biliyoruz. Nitekim Endlsl Mslmanlar, Kanuniye gnderdikleri bir mektupta bu hususu yle dile getiriyorlar: Allah yolunda cihat eden mehur veziriniz Hayrettin daima Magrib halknn yannda yer alyordu. Cezayirde iken bizim kt durumuzu rendi gelip bizi kurtard ve birok Endlsl onun sayesinde slam lkelerine g edebildiler. te vahi Bat ite barbar Bat Zulmn, ikencenin kol gezdii Avrupa Onlar byleyken biz nasldk? te Fatih Sultan Mehmet Han, Peygamber mjdesi byk Trkn 28 Mays 1464 tarihli, Hristiyanlara ve onlarn kiliselerine gvenlik talimat (Ahitname) veren ulu bir fermannn metnini Babakan Blent Ecevit Amerikan Bakan Clintona 21. yzyl ferman ve bir insanlk armaan olarak gtrmtr. 541 yl nce Hz. Muhammedin hadislerine uyularak; Bosna Hersekin Osmanl Trklerince fethedilmesinden sonra Fojnica ehrindeki Katolik manastrna verilen bu ferman; devletimizin btn Hristiyan ve dier gayri Mslim tebaann (uyruklarn) can ve mal gvenlikleri ile mabet, manastr ve ibadet hrriyetlerini teminat altna almaktadr.

FATHN AHTNAMES

Bu 21. yzyl ferman, beeriyetin btn insanlarna imrenilecek ilahi vaatlerle sesleniyor. amzn dahi ulaamad bu insan haklar ahitnamesi yle balyor. Ben, Fatih Sultan Mehmet Han, btn dnyaya ilan ediyorum ki; kendilerine bu padiah ferman verilen, Bosnal Fransiskenler himayem altndadr. Ve emrediyorum; hi kimse ne bu ad geen insanlar, ne de onlarn kiliselerini rahatsz etmesin ve zarar vermesin. Devletimde huzur iinde yaasnlar. mparatorluumdaki tm memleketlere korkusuzca dnp kendi manastrlarna yerlesinler. Ne padiahlk erafndan, ne vezirlerden veya memurlardan ne hizmetkrlarmdan ne de mparatorluk vatandalarndan hi kimse bu insanlarn onurunu krmayacak ve onlara zarar vermeyecektir. Hi kimse bu insanlarn hayatlarna, mallarna ve kiliselerine saldrmasn, hor grmesin veya tehlikeye atmasn. Hatta bu insanlar baka lkelerden devletime birini getirirse, onlar da ayn haklara sahiptir. Fermann tad 28 Mays 1464 tarihi Fransz ihtilalinden 331 yl, nsan Haklar Beyannamesinden 491 yl, Amerikann kefinden 34 yl ncesine iaret ettii iin bu ferman tarihin ilk insan haklar belgesi niteliini tayor. Osmanl Trknn alnn btn leme ay ndaki gururla gsteren bu ferman, bu mthi medeniyet belgesi nce Kopenhagn duvarlarna aslmal, sonra da Trkiyenin en mstesna yerlerine, bata Trkiye Byk Millet Meclisine aslmaldr. Ayrca 21. yzyln devlet bakanlarna hediye edilmelidir. Bize Barbar diyen Avrupal kendi gemiiyle, kirli mazisiyle mukayese imkn bulsun da kimin Barbar olduunu rensin. te O Byk Trkten, Fatih Sultan Mehmet Handan, baka bir medeniyet belgesi, bir ferman daha: TRK DEVLET ADAMLARINA Ben ki stanbul fatihi abd-i aciz Fatih Sultan Mehmet, bizatihi aln terimle kazanm olduum akelerimle satn aldm stanbulun talk mevkiinde kin ve malumu 1 hudut olan 136 bap dkknm aadaki artlar, muvacehesinde vakf sahih eylerim. yle ki; Bu gayrimenkulatmdan elde olunacak nemalarla stanbulun her sokana ikier kii tayin eyledim. Bunlar ki, ellerindeki bir kap ierisinde kire tozu ve kmr kl olduu halde gnn belirli saatlerinde bu sokaklar gezerler, bu sokaklara tkrenlerin tkrkleri zerine bu tozu dkeler ki, Yevmiye yirmier ake alsnlar; ayrca on cerrah, on tabip ve de yara sarc tayin ve nasip eyledim. Bunlar ki, ayn belli gnlerinde stanbula kalar bila istisna her kapy vuralar ve o evde hasta olup olmadn soralar; var ise ifas ya da mmkn ise ifayab olalar, deilse

kendilerinden hibir karlk beklememeksizin Darlacezeye kaldrlarak orada salah bulduralar. Maazallah herhangi bir gda maddesi buhran da vaki olabilir. Byle bir hal karsnda brakm olduum yz silah ehli erbaba verile. Bunlar ki, hayvanat- vahiyenin yumurtada veya yavruda olmad zamanlarda Balkanlara kp avlanalar ki zinhar hastalarmz gdasz brakmayalar. Ayrca klliyemde bina ve ina eylediim imarethanede ehit ve hedann harimleri ve medine-i stanbul fukaras yemek yiyeler. Ancak yemek yemeye veya almaya bizatihi kendileri gelmeyip, yemekleri gnein lo bir karanlnda ve kimse grmeden kapal kaplar iinde evlerine gtrle. Avrupann bakentlerinin sokaklarnda pislikten geilmezken krallarn, papazn ykad ile durduu 15. asrda ite stanbul, ite Fatih Sultan Mehmet Han, ite Trk medeniyeti. Fatih otuz sene iki ay on drt gnlk saltanat mddetince durmadan dinlenmeden, cepheden cepheye komu, iki imparatorluk, drt Krallk, on bir Prenslik ve dukalk olmak zere on yedi devleti Trk topraklarna katarak devletin yz lmn 2.214.000.kmye karmtr. Fatihin Avrupay fethetmesini nleyen amellerin banda Yldrm devrinde olduu gibi Karamanoullarnn tahrikiyle kendini Timur sanan Uzun Hasann aklszca tutumu olmutur. Trkn Trk krmasn nlemek isteyen Fatih, nceleri aadan alm, Akkoyunlu Trk hakanna kar ok yumuak davranmsa da Uzun Hasan ksa zamanda elde ettii baarlarn markl, Avrupallarn ve Karamanoullarnn tahrikiyle, Yldrmla Timur arasnda ubuk Ovasnda meydana gelen faciadan yetmi bir sene sonra Otlukbeli dramnn msebbibi olmutur. Fatihin modern ve disiplinli ordusunun ovaya iniini seyreden Akkoyunlu hkmdar dehete kaplm: Vay kahpe Osmanolu bu kadar orduyu nerden buldun? demekten kendini alamamtr. Neticede malup olan Uzun Hasan sava alanndan cann kurtarp kaarken devaml olarak kendini savaa tahrik eden Karamanoluna beddua ederek Karamanolu ocam yktn, dilerim Allahtan ocan yklsn. Benim Osmanoluyla sava neme gerekti? diyerek arkasna bakmadan kam, lrken oullarna Osmanoullaryla iyi geinmelerini, harbe sebebiyet vermemelerini vasiyet etmitir. Savan muzafferi Fatih Sultan Mehmet Han Trklk uurunun en gzel rneini vermi ve kumandanlarndan brahim Paann Akkoyunlu Trk ordusunu takip etmek ve lkesini fethetmek iin yapt teklifi reddederek: Hacet deil, kendisine yaplanlar ok bile oldu. Seltin-i izam- Ehl-i slamn hanedan kadimin ykmaa kdam eyu adet deil. Bana kalsa saltanatm iin bu kadar fazlasna bile gitmezdim. Ancak o buna sebep oldu. Maksadmz

kendisini tedip etmekti. Bu fazlasyla olmutur. Demitir. (Dr. Selahattin Tansel, Fatihin Askeri ve Faaliyeti, s.325) te burada ubuk Ovasnda yaplan sava kazanan Timurun Anadoluyu nasl yakp yktn gz nne getirirsek Fatihle Timur arasndaki fark daha iyi anlam oluruz. FATHN NANCI DEAL VE HEDEFLER MTSAL- CAHDU FLLAH OLUPTUR NYETM DN- SLAMIN MCERET GAYRETDR GAYRETM. diyen Fatih, Trabzon seferine kmt. Trabzon Rum imparatoruyla evlilik ba olan Uzun Hasan, annesi Sare Hatunu Fatihi bu iten vazgeirmek zere iyi niyet elisi gndermiti. Sare Hatunu iyi karlayan, ona iltifat eden Fatih yoluna hzla devam etmi, annesinin Trabzona kadar refakat etmesi artyla Uzun Hasanla bar yapm, Trabzon Rum mparatoru David Komniosu himaye etme emelinde olan Akkoyunlu hkmdar bylece saf d olmutur. Gmhanenin sarp ve karl dalarndan ap ormanlar keserek ilerleyen Fatihin Bulgar Da (Bolkar Da) yamalarndan yaya trmanmak mecburiyetinde kaldn gren Sare Hatun frsattan istifade ederek: Hey oul! Bir Trabzona bunca zahmet nedendir?demise de Fatihten u kestirme cevab almtr: Hey ana bu zahmet din yolundadr. Zahmeti ihtiyar itmezsek bize gazi demek yalan olur. Fatih gerek bir Mslman ve katksz bir Trkmendi. Tarihte byk imparatorluk kurucularnn vasflarn tayan bir kimseydi. Cihanmul hkimiyet fikrini iyice benimsedii muhakkakt. (smail Hami Daniment, Osmanl Tarihi Kronolojisi, c.1, s.249) stanbulun fethinden ksa bir zaman sonra, orada bulunan Jacopo Languschi, Fatih hakknda diyor ki: ddiasnca dnyada bir tek imparatorluk, bir tek iman ve bir tek hkmdar olmalym. Bu birlii kurmak iin de dnyada stanbuldan daha layk bir yer yok imi. Bu ehir sayesinde Hristiyanlar hkm altna alabilirmi. Fatih Ortodoks patriini, Ermeni patriini ve Yahudi bahahamn payitahtnda yerletiriyor, fethe hazrland dnyay renmek zere Amirutzese 1456 yaznda dnyann haritasn yaptryordu. Fatih dnya hkimiyeti iin evvelce de kullanlan bir mevhumu, yani Allahn klc olmak ve kendisi iin hkimiyetin mukadder olduu inancn yaymak cihetini de ihmal etmemitir. (Bu gr Orhan Gazi zamannda dahi var idi.) Fatihte cihan hkimiyeti fikrine, Kemal Paazade tedbir-i cihangirlik zikrinde idi diye iaret eder. (Prof. Dr. Aydn Taneri, Trk Devlet Gelenei, s.109)

Tarihi Kritovulos eserini Fatihe ithaf ederken ona: Allahn iradesiyle muzaffer, galip, yenilmez; deniz ve karalarn efendisi, hkmdarlarn hkmdar, imparatorlarn en by Mehmete ifadesini kullanyordu. Dier bir Rum mellifi de ona: Senin Romallar imparatoru olduundan kimse phe etmesin, zira Roma mparatorluunun merkezi stanbuldur ve bu ehri elinde tutan kimse de imparatordur. (Prof. Dr. Osman Turan, Trk Cihan Hkimiyeti Mefkresi, s.289) kinci Mehmet Msr fethetmeyi sonra da Napoli Krall topraklarnda brakt kumandanlarnn yanna giderek Romay almay tasarlyordu. Gedik Ahmet Paa yz elli kalyonu ile Otranto ehrini elinde tutuyordu. Napoli Krallnn tm dmek zereydi. Roma titriyordu. Hristiyan prenslerinin geveklii bu mthi akn durduramazd. Fakat hi umulmadk bir musibet, bir karn sancs Fatihi elli yanda ebediyete gtrd. (1481) (Voltaire, Trkler, Mslmanlar, tekiler, s.37) Voltare Fatihin zehirlendiinden bahsetmiyor, karn ars deyip geiyor. Tarihiler Fatihin suikasta kurban gittiini ve zehirlenerek ldrldn kaydediyorlar. Merhum tarihi Zuhuri Danman yle diyor: Daha evvel de Venedikliler birka defa Fatihi zehirlemeye teebbs etmilerdi. Fatih sa kaldka Venedikin deniz hkimiyeti mahvolacakt. Bat Roma, talya, Avrupa Hristiyanl perian olacakt. Bu dnce ile Venedikliler her trl teebbse girimekte bir mahsur grmyorlard. Fatihin hususi doktoru aslen Yahudi olup, gya Mslman olmu Yakup Paa adnda birisiydi. Bu adamn asl ad Maestro Jacopo idi. Venedikliler bu adama bol para yedirerek byk Trk hakann zehirlettiler. Fatih vefat ettii anda henz krk dokuz yan bir ay geiyordu. lm haberi bir anda Avrupada bayram vesilesi olmu, kiliselerde ayinler dzenlenerek dualar edilmitir. stanbulda bulunan Venedik elisi, lkesine, Fatihin lmn, Byk Kartal ld, diye bildirmitir. Trk-slam cihan hkimiyeti uur ve gururunu duyarak tarih hasretini eken byk air Yahya Kemal, yenieriye gazelinde stanbul fethine katlan gazileri ne gzel tebcil eder: Vur pene-i lideki emir akna, Glbank-i asuman tutan pir akna, Ey leker-i mfettih l-ebvab, vur bugn, Feth-i mbin-i zamin tebir akna; Vur deyr-i kfrn stne rekz-i hilal iin, Gelmi bu padiah-i cihangir akna; Dsn eleng-i Rumun, eilsin ser-i Firenk, Vur Trk gnderen yed-i takdir akna; Vur ruh-i pr futuf-i Muhammedle yekzeban,

Fecr-i hcum iindeki tekbir akna.

Bata Fatih sultan Mehmet Han olmak zere cmlesinin mekn cennet ruhlar ad olsun. imdi burada yeri gelmiken, Ben beni deil benden sonra gelecek nesilleri dnyorum. Lala! Ya Bizans beni, ya ben Bizans alrm. diye Vezir-i Azam Halil Paann zerine yryen, Peygamber mjdesi Fatih Sultan Mehmete dil uzatan, bir zamanlarn, 1960l yllarn hzl Marksistlerinden imdi ise Hal Avrupasnn meddahln yapan etin Altan naml yazar belki batl Hristiyanlardan bir eyler, en azndan bir aferin alma sevdasna kaplm olacak ki bayramza hakaretin, tarihimize kfretmenin, Trk devletini jurnallemenin, Trk byklerini kk drecek iftiralarn AB gvencesiyle moda haline gelip yazp izildii bu son gnlerde etin Bey de Fatihe saldryor. Fatihin Avniya diye balyan iirini ters evirerek Fatihin Hristiyan olduunu yazacak kadar klyor. Saolsun Hrriyet Gazetesi tarih yazar Murat Bardak Bey, kesinde etin Altann iiri nasl arpttn ortaya koydu. etin Beye ve ayn kafada olanlara bir Hristiyan olan Fransz tarihi yazar Voltaire cevap veriyor: Baz yazarlar II. Mehmetin gya patrie, bendeki yetki ile seni kutsal teslis patrik yapt, dediini anlatrlar. Bu aptalca iddiay gdenler bilmiyorlar m ki bizim l Allah dogmamz Trkleri tiksindirir; onlar bu sz azlarna almay kfr sayarlar ve bizlere birden fazla Allaha tapan putperestler olarak bakarlar. Ben Trkleri sevmem; lakin iftiradan o kadar irenirim ki, onlara dahi amur sratlmasna katlanamam. etinlere, Pamuklara, yamuklara tavsiyem Voltaire kadar insafl olmalardr.

FATHN LME VE LME VERD DEER Fatih Sultan Mehmet kard bir fermanla Seluklulardan intikal eden ve Osmanl mparatorluunda da devem etmekte olan Muallim-i Sultanilik (Hnkr Hocal) makamn resmiletirmitir: eyhlislam, ulemann reisidir ve muallim-i sultani dahi kezalik serdar- ulamadr. Vezir-i Azam onlar riayeten stne almak mnasiptir, amma eyhlislam ve hoca sair vzeradan bir nice tabaka yukardadr. Grld gibi padiah, hocas eyhlislamla ayni derecededir. Vezir-i azamdan baka dier vezirlerin stndedir. Gene kanunnamede, bayram tebriklerinde padiahn hocasna ayaa kalkmas gerektii yazldr. Bayram tebriklerinde padiahlar kanunnamede hkm olmad iin ehzadelerin hocalarna ayaa kalkmyorlard. Ancak III. Murat ehzadelerin hocas Nevi Efendiye hrmeten ayaa kalkmtr. Bir hoca, bir ehzade iin be-alt yana gelince atanr ve retime balard. ehzadeye ilk dersi eyhlislam verirdi. Fatih Sultan Mehmetin hocalar da devrin en nl limleriydi. Molla

Grani Fatihi yetitiren hocalarn banda geliyordu. Tabi ki, eitli konularda, devrin btn ilimlerini reten hocalar buna ilave etmek gerekir. Mesela Fatihin iyi bir matematiki olduunu, Arapa, Farsa, Yunanca, Latince, talyanca, Srpa bildii, ok iyi ata binip ok iyide kl kullandn biliyoruz. Belgrad kuatmasnda, dmandan yz dndrmek bozgunculuk niandr, diyerek bizzat hcum etti dman ldrd. Kendisi de kalasndan yaraland. (Prof. Dr. Aydn Taneri, Trk Devlet Gelenei, s.78) Fatih genliinde, rendii ilimlerle iktifa etmeyerek muntazam olarak okumu, Molla Grani, Hocazade, Molla lyas, Siraceddin Halebi, Hasan Samsuni, Molla Abdulkadir, Molla Hayrettin gibi alimleri yanndan ayrmam, maddi fedakarlklara katlanarak Ali Kuu Alaaddin Tusu, gibi Trk alimlerini stanbul a getirmiti. Voltaire yle diyor: II. Mehmet Avrupa Hkmdarlarnn hepsinden daha terbiyeli ve daha kltrl idi. Fatih Sultan Mehmet o zamann en iyi yetimi ehzadelerinden idi. Babas hakknda sylediklerimiz, Osmanl tahtnn mirassna mkemmel bir terbiye verilmekte kusur edilmediini belirtecek niteliktedir. II. Mehmet, Yunanca, Arapa, Farsa konuurdu. Latince anlar, resim yapard. O vakitler bilindii kadar, corafya ve matematik bilirdi. Venedikten mehur Gentili Bellinoyu getirdii ona yakn ilgi gstererek hediyeler verdii, btn gzel sanat amatrlerince bilinir. Ona bin duka deerinde bir altn ta balad ve memleketine dnecei srada byk sayg ve iltifatlarda bulundu. Orta a kapayp yenia aan Fatih, kuvvetli manevi yaps, sarslmaz azmi ile asrlarn tesini gren gerek devlet adamyd. Hatta asrnn en ileri tekniini ahsnda temsil ediyordu. te Fatih bu vasflarndan dolaydr ki, dnyada gelmi ve gemi hkmdarlarn en bydr; nk o bir a kapam, bir a amtr. Trk kzl elmasna sahip olmu, mucize-i Peygamberiyenin ahsnda gereklemesi erefine mahzar olmutur. Giritli Yunan limi Georgios Trapezuntios (13951484) 89.yanda Roma da lm olup Fatih zamannda elli sekiz yanda ve aadaki satrlar yazdnda yani 1466da yetmi bir yanda olgun bir adamd. Trapezuntios, Fatihi Kros, skender ve Sezarla e telakki etmektedir. Hatta demektedir ki; bir kelime ile,gelmi gemi btn hkmdarlardan byktr.(Ylmaz ztuna, Trkiye Tarihi, c.3.s.222) Fatihin cesareti, ilmi, yksek siyaseti yannda, sarslmaz iman ve slami cephesinin ok kuvvetli olduu yerli ve yabanc tarihiler tarafndan zikredilmektedir. Tarihi olaylar da bunu aka gsteriyor. Bu koca Trkn bundan sonra ne yapacakt? Kesin olarak bilemiyoruz. Hedefi biraz pheli kalm, ark seferine ktn syleyenler olduu gibi batl tarihiler hedefin Roma olduunu sylerler. 27 Nisan 1481 Cuma gn o zamana kadar misli grlmemi, en muazzam

toplarla 300.000.bin kiilik ordusunun banda stanbuldan skdara geen byk Trkmen Babuu orada hastalanp birka gn kaldktan sonra hareket etmi, skdarla Gebze arasnda Tekfur ayr veya Sultan ayr ismiyle de anlan Hnkr ayr mevkiinde tekrar hastalanp Allahna kavumutur. Tasavvurlarmdan sakalmn kllar haberdar olsa koparrm. diyen Fatih srrn da birlikte gtrmtr. Bu yzden setii kzl elmann neresi olduunda ittifak yoktur. Baz tarihiler Suriye ve Msr olduunu sylerken Konya (Karaman) valisi ehzade Cemin daha nceden eyalet askeriyle Suriye snrnda bulunmasn gereke gsterirler. Tarihiler Fatihin suikasta kurban gittiini ve zehirlenerek ldn kaydediyorlar. Merhum tarihi Zuhuri Danman yle diyor. Daha evvel de Venedikliler birka defa Fatihi zehirlemeye teebbs etmilerdi. Fatih sa kaldka Venedik deniz hkimiyeti mahvolacakt. Bat Roma, talya, Avrupa Hristiyanl perian olacakt. Bu dnce ile Venedikliler Fatihin ldrlmesi iin her trl teebbse girimekte mahsur grmyorlard. Fatihin hususi doktor aslen Yahudi olup, gya Mslman olmu, Yakup Paa adnda birisi di. bu adamn asl ad Maestro Jacopoidi. Venedikliler bu adama bol para yedirerek byk Trk hakann zehirlettiler. Fatih vefat ettii anda henz krk dokuz yan bir ay geiyordu. lm haberi bir anda Avrupada Bayram vesilesi olmu, kiliselerde ayinler dzenlenerek dualar edilmitir. stanbul da bulunan Venedik elisi lkesine Fatihin lmn, Byk Kartal ld, diye bildirmitir. (Osmanl P.s.332333) Fatihin lmn ordudan gizleyen byk Trk Veziri Karamani Mehmet Paa, Fatihin meydana getirdii byk eser Kanunname-i Al-i Osmanyi kaleme alan kii olarak kanunnamedeki Ferzed-i Ercmend-i Esad ve Emced varis-i Mlk-i Sleyman nur-i Hadekai Sultan Tac- Rusu-s-seltin Olum Cem Edemallahu bekahu ksmndaki ehzade Cemi tahtna varis gstermesini gz nne alarak ayrca kendisinin de zel sevgisi olan Konya valisi Ceme Sadk adamlarndan zel haberci gndermi ve tahta davet etmitir. Vezir-i Azam Karamani Mehmet Paa byk ehzade Bayezid aleyhine olarak meru veliaht olan kk ehzade Cem sultann clus etmesine taraftardr. Bu Trkmen vezire kar Beyazid-i isteyenlerin ou devirme vezirlerle yenieri ocadr. Bunlarn amac elik idareli Cemin yerine zayf iradeli, halim selim Bayezidin gemesini temin etmek, devirme hkimiyeti kurmak gayesine matuftu. Bu ricalin basks karsnda Amasya valisi olan Beyazide de Keklik Mustafa isimli bir haberci ile ayn tahta arlmt. Amasyaya nisbetle yakn olan Konyadan Cemin daha abuk stanbula gelmesi kesindi. Ama ne yazk ki kader an rmt. Ceme giden haberci Anadolu Beylerbeyi Sinan Paann adamlarnca

yakalanarak ldrld. Bir rivayete gre de Hersekzade Ahmet Paann adamlarnca yakaland. Hangisi olursa olsun, hibir fark yoktur. nk ikisi de devirme soyundandr. Btn devirme grubu bu konuda ittifak etmiti. Hatta Bayezide aka muhalif olan, Otlukbeli Savanda sert tartma yapan ehzade Bayezide: Sen padiah olursan emrinde kl kuanmam. diyecek kadar kstahlk yapan devirmelerin sahte kahraman Gedik Ahmet Paa, Ceme kar cephe alarak soydalarnn safna gemi, bylece ittifak tamamlanm oluyordu. Habercinin ldrlmesiyle Cem haberi ge alm, Bayezid gelerek Trk Osmanl tahtna oturmutu. Bu arada Fatihin lm ordudan gizlenmeye allmt. Devirme vezirlerin kurduu fitne tezgh meyvesini vermi, byk Trk veziri Karamani Mehmet paa devirme apulcularnn elinde ehadet mertebesine ermi bulunuyordu. te bu ahval karsnda her trl destekten mahrum kalan Cem mcadeleyi kaybetmi, Msra gemi, oradan hacca gittikten sonra da tekrar Anadoluya dnmse de yeniden balatt mcadeleyi kaybederek bir daha dnmemek zere vatandan cda olmu, Hristiyan Avrupa devletlerinin bir koz olarak kullanmak istedikleri Cem Fatihin olu olduunu her vesile ile ispat etmi, Romaya vardnda Papa VIII. nnocent ile grmtr. Bu resmi mlakattan evvel Vatikan terifatlar kendisine hkmdarlarn bile papann ayaklarn ptklerinden ve balarn atklarndan bahsetmelerine kar anl Fatihin mmtaz olu lm bile byle bir zillete tercih edeceini ifade ederek reddetmi, ne ban am, ne de eilmi, dimdik salona giren bu Trk ehzadesine kar gerek Papa ve gerekse maiyeti gayri ihtiyari ayaa kalkmtr. ehzadeyi kucaklayan papa bulunmu hatta bir frsatn bularak Cemi Hristiyan olmaya davet ederek: eer kabul ederseniz Osmanl tahtna oturmanz iin btn Avrupa ordularn emrine veririz. demek cretini gstermitir. Gzleri akmak akmak olan byk Fatihin talihsiz ehzadesi, rknn ululuu kadar byk ve ulvi bir cevapla papay susturarak yle mukabelede bulunmutur: DEL OSMANLI TAHTI, BTN KNATIN HKMDARLII BLE BEN ATALARIMIN DNNDEN IKARAMAZ (A. de Lamartine, Trkiye Tarihi, cilt 3, sayfa 640) talyann Napoli ehrinde Kuuba Mustafa isminde bir dnme berber tarafndan ustura ile zehirlenerek ehit edilmitir. Cem son zamanlarnda daima Allaha mnacatta bulunmu: Ya Rabbi! Eer bu kafirler beni bahane edip Ehl-i slam stne huruc itmek kasdindelerse beni o gnlere eritirme, canm kabzeyle. (smail Hami Danimend, zahl Osmanl Tarihi Kronolojisi, c.1, s.399) etin Altan nam yazara ithaf olunur. Fatihi Hristiyan olmakla itham ve iftira eden bu vicdansza ve rakasna, bu her eyini kaybetmi evlat ve ayali bata kendisi lmle burun

buruna geldii bir zamanda emrine Avrupann ordular ve Osmanl taht konuyor, tek kelime Hristiyanl kabul ettim demesi karlnda o yiit ehzade papann szn ite yle azna tkyor. nk o Peygamber mjdesi Fatihin olu nk o mtisal-i cahidu fillah oluptur niyetim, din-i slamn mcerret gayretidir gayretim. diyen mcahidin oludur. Byk Trk hakan Abdlhamid yle diyor: Bizim slalemizden deli kmtr ama vatan haini ve dinsiz kmamtr. . Elbette, elbette benim mevtm haberin intiar idesz mebada ki kffar benim adma Mslmanlar zerine huru eyleye benden sonra karndam Hdavendiar Sultan Beyazid hazretlerine varasuz, diyesz ki beni reddetmesin ne vehile olursa benim tabutumu kfir memleketlerinde komasn ehl-i slam memleketine karsn ve cemi borlarm eda eylesin ve benim anam ve kzm vesair talukatm ve benim stmde sabkas olan huddamumu artamayub, halli haline gre riayet eyleye. Bu ili ve samimi vasiyetini yapan byk Fatihin bahtsz ehzadesi her ne pahasna olursa olsun Hal seferlerinin Mslman Trkn zerine saldrmasna alet olmam, bu temiz duygular iinde Rabbine kavumutur. Cenazesi Celal ve Sinan Beyler tarafndan ykanm, lm haberi Trkiyede byk zntlere vesile olmu, camilerde gyabi cenaze namazlar klnm, sarayda gn matem tutulmutur. Padiah siyah sark sarnm ve stanbul dkknlar gn kapal tutulmu, her trl al veriten men edilmitir. Merhum ehzadenin cenazesi Bursaya getirilmi ve babasnn salnda vefat eden kardei ehzade Mustafann Muradiyedeki trbesine gmlmtr.

SULTAN II. BAYEZD HAN Babas Fatih ve kardei Ceme gre halim selim olan Bayezid, air, lim ve ayn zamanda hattat idi. Onu kk gsteren en byk amil, Fatih gibi bir baba, Yavuz gibi bir oul arasnda skp kalmasdr. ki Cihangir arasna skp kalan Sultan II. Bayezid Han yine de byktr. Yavuz gibi bir evlat yetitirmek bahtiyarl onu ykseltmek iin kfi ve yeterlidir. Otuz bir yllk hkmdarlk dnemini iki blmde incelemek gerekirse; birinci blm olan on drt yllk zaman iinde ehzade Cem gailesi ile uram, bu mddet iinde Macaristan, Mora Seferlerine km ikinci seferi hmayunu olan Bodan harektnda Akkerman Kalesini fethederek nc seferini yine Macaristan ve Arnavutluk zerine yneltmi, Belgrad kuatmsa da almaya muvaffak olamamtr. II. Bayezid genellikle sulh ve skn istiyordu. Rumeli Beylerbeyine talimat gndermiti. Kn bir atmaya meydan verilmeden atlatlmasn istiyordu. Bunu frsat bilen Macar kumandanlarndan Kont Kinis Mihalolu, Ali Beyi tuzaa drerek malup etmi, esir ald aknclar deirmen talar altnda ezdirmek, atete kzartarak derilerini yzdrmek gibi alaka

ikencelerle ldryor, serhat kasabalarn yakp ykyordu. Rumeli Beylerbeyi Yakup Paa Macarlara nameler yazyordu ama saldrlar durmuyordu. Halk ve bilakis aknclar arasnda byk bir huzursuzluk vard. Artk sabrlar tkenmiti. Bir araya gelen aknc beyleri Yakup Paayla konuma karar aldlar. Paa konana gittiler. Karsnda kalabalk bir aknc grubunu gren Yakup Paa: Hayrola evlatlar, bir ey mi var? diye sordu. Aknclar adna sz alan Turhanolu: Daha ne olacak paa baba, hudutlarmza saldrrlar ses karmazsn, kylerimizi kasabalarmz yakarlar ses karmazsn, Semendire kadsnn kzn kaldrmlar, bir Macar beyi ne vermiler, yerinde oturursun, Paa yoksa dmandan korkar msn? Bu szleri dinleyen Yakup Paa sapsar kesilmiti. Birden frlad. Tir tir titriyordu: Ben mi Turhanolu, ben mi dmandan korkarm? Rahmetli baban beni ok iyi bilirdi. Ben Allahtan baka hi kimseden korkmam; ama artk bir sancak beyi deilim, devlet bizi beylerbeyi yapm, vezirlik rtbesiyle paa yapm, srtmza ar bir yk yklemitir. Devlet-i Aliyenin menfaati bu k skn iinde geirmeyi emrediyor. Turhanolu hatrlyor musun, Kazkl Voyvodaya kar gitmitik. Baban ehit dt, sen yaralydn. Atn yedee almtm. O gnden beri at stnden inmedim. Ahret karndamn olu bu szler bana ar geldi. Paa alyordu. Turhanolu da elleriyle yzn kapatarak hkrarak alyordu. Sarfettii szlere nadim olmutu. Bouk bir sesle: Paa baba, beni bala, genliime ver. Biz sava biliriz, siyaseti bilmeyiz, elbet ki tedbir sizindir. Yakup Paa ktibine dnerek: u Macarlara yazdmz mektup nerede kalmt? Yeniden yaz, size bunca mektup yazdk nasihat ettik olmad. imdi zerinize geliyorum. ANANIZIN AKIRINI BAINIZA TAKKE YAPMAYA! O kadar! dedi. Yakup Paann aknc damar kabarmt: Yoldalarm, bize vezirlik gerekmez, haydi silah bana.

BYK AKIN Bradford niversitesi itimai ilimler Profesrlerinden Paul Coles Osmanl tesirleri eserinde Yakup Paann bu byk aknn yle anlatyor: Yakup Paa ananeye uygun olarak ta Avusturya ilerine kadar sokularak, dman vuracak ve zayiat vermeden dnecekti. Plann birinci ksm muvaffakiyetle yrtld. Kar tarafn btn hazrlklar parampara edildi. Ayrca byk bir ganimet ele geirildi. Birliin btn svarileri eyadan atlar zerinde adeta grnmez hale gelmilerdi. imdi plann ikinci ksmnn tatbikine gelmiti: Bu, birliin zarara uramadan ana ssne dnmesiydi. Uygulamada en byk glk atlarn zerindeki yklerden kaynaklanyordu. Bu durum aknclarn hzn kesiyordu.

Bir baka mahzur da Avusturya ilerine kadar yaplanan aknn uzun srm olmasndan geliyordu. Bunu frsat bilen Eflak voyvodas en azndan Osmanl birliinin misli olan bir birliin bana gemiti. Muvaffak olursa byk bir n kazanacak, beylerbeyini, bir kumandan esir alacak ayni zamanda byk ganimete konacakt. Aknclarn geecei yollar geitleri tutmu, tuzan kurmu, avn bekliyordu. Osmanl beylerbeyi ihtimalleri hesaba katmayacak kadar marur ve bilgisiz deildi. Ganimetle dnen bir askeri birliin dman iin paha biilmez bir av tekil edeceini bildiinden, atlar zerinde ganimet mallar bulunmayan nc mfrezelerini ile srmt. Bu mfrezeler rzgrdan nem kapan tecrbeli aknclard. Grevleri her areye bavurarak istihbarat yapmakt. Beraberlerinde bulunan ulaklarla gnderdikleri ilk haberler, ktyd. Aralarnda eitli milliyetlerden askerlerin bulunduu hayli kalabalk bir ordu Osmanllarn Krbova dedikleri bir mevkide btn geitleri tutmutu. Tecrbeli beylerbeyi Yakup Paa itidalini hi kaybetmedi. Geidi arkadan evirecek tedbir dnd. Orman yakarak yol amak tedbirine bavurdu ve orman atee verdi. Ancak ormann tamamen yanmasn da nleyecek tedbirler de ald. Bylece gei yolu elde edilmi oldu. Aknc ordusu bu yoldan ganimetleriyle geti. imdi tehlike aknclarn misli kuvvete sahip olan Voyvodann ordusu iin balamt. Orman aan Trkler emniyetli bir yer bulup arlklarn ydlar. Artk savaa hazr bir vaziyete gelmilerdi. Geidi tutanlar, pusularnda av beklerken aknclar arkadan dmana yaklatlar, dman yarm ember iine alacak ekilde sava nizamna girdiler, borazanlarn ac ac, tleri srasnda Osmanl aknclar o mthi vurucu gleriyle taarruza getiler. Dman neye uradn armt. Toplarn aksi istikamete mevzilendirdii iin bunlardan faydalanmasna imkn yoktu. Toparlanarak savamak zorunda kalan karma ordu ksa bir zaman iinde, tertipli birbirlerine iyice kaynam, Aknclar tarafndan malup edildi. Muhabere meydannda pek ok l brakt gibi, pek okta esir vard. Savata galip kan Osmanllar ganimetleri muhafaza ettikten baka dmandan aldklarn da buna eklemilerdi. Artk rahata yollarna devam edebilirlerdi. Yakup Paa bir zafername kaleme ald. Byle galibiyetlerden sonra manzum bir zafername kaleme almak ii Osmanllarda bir anane halindeydi. Zafer kazanan sultanlar, yazdklar zafernameleri dier devletlerin banda bulunan Krallara gnderirlerdi. Zafer kazanan kumandanlar ise kaleme aldklar zafernameleri sultana takdim ederlerdi. Beylerbeyi Yakup Paa, manzum olarak yazd zafernameyi atl bir ulak vastasyla Osmanl tahtnda bulunan, Fatih Sultan Mehmet Hann olu II. Bayezide gnderdii Zafername, Osmanllarn inanlarn ve sultana ballklarn ortaya koymas bakmndan dikkate deerdi. u msralarla balyordu:

Bulutuk dmana n (krbova)da Nida iriti kim (kr b ovada ) Hakkn emriyle ittim bir gaza kim Murat Han itti ancak (kosova)da Ururduk kfirin boynuna emir Melekler balayp saflar havada Acep mi bu zafer, n gayb erenler Muavindr bize arz- semada.

Uzun olan iirinin son ksmn yle balyor: Benm Bosna bei Dervi Yakup Huda avniyle irdim bu cihada Makam ide bana cennat-i Adni Umarm ol gani Dar-l bakaada. Tarihin grd en mthi gerilla olan aknclar seferlerden evvel nc olarak dman ikmal kaynaklarn tahrip etmek, sefer dnnde art gc olarak ordunun salimen dnn salamakta byk baar sahibidir. Kanuni Sultan Sleymann Almanya seferi 1-Viyana kuatmasndan dnerken aknc birlikleri Avusturya, Almanya ilerine dalm, ta Bavye raya kadar Avrupann altn stne getirmilerdir. O yiit insanlar saygyla rahmetle anyoruz. Rahmetli Yahya Kemal Beyatl u iiriyle akncy ne gzel anlatr.

Bin atl aknlarda ocuklar gibi endik Bin atl o gn dev gibi bir orduyu yendik Ak tolgal beylerbeyi haykryor ilerle Bir yaz gecesi Tunadan getik kafilelerle.

imek gibi bir semte atldk yedi koldan imek gibi Trk atlarnn getii yoldan Bir gn doludizgin boanan atlarmzla Birden yedi kat ara kanatlanp o hzla

Cennette bu gn glleri amta grrz de

Hala o kzl hatra titrer gzmzde Bin atl aknlarda ocuklar gibi endik Bin atl o gn dev gibi bir orduyu yendik.

Sultan II. Bayezidn saltanatnda douda ran da Trkiye aleyhinde gelimeler vard. Akkoyunlu Trkmen hanedan yklp yerine Trk rkndan olan Safevi hanedan saltanat kurmutur; ah smail ite bu Trk hanedannn ilk hkmdar ve saltanatn messisidir. 1502de Srr muharebesinde Akkoyunlulara son darbeyi vuran ah smail Tebrizi

payitaht yapm, rann tamamn ve evresindeki yerleri de igal edilerek Ceyhundan Basra Krfezine kadar muazzam bir imparatorluk kurmutur. ia mezhebinin yaylmasn iirleriyle ssleyerek Anadolu Trkmenlerini yanna ekerek Osmanl mparatorluunu iten kertmek faaliyetlerine kar II. Bayezid, Anadolu Trklerinin ziyaret maksadyla rana gitmelerini gerekse Safevi halifelerinin Trkiyeye girmelerini yasaklad. Hatta Hamit ve Teke havalisinden bir ksm airleri Morann yeni fethedilen Modon ve Koron ehirlerine iskan etti. Gneyde ise Klemenler devletiyle ekime sryordu. Karaman Beyliinin Osmanl topraklarna katlmasyla hem hudut olan bu iki imparatorluk ki, Dulkadir Beylii ve Hicaz suyollarnn tamiri gibi meseleler yznden aralar bozulmaya balam, Msr Sultan Kaytbayn Cem Sultana ve Karamanolu Kasm Beye para ve asker yardmnda bulunmas Fatihin vefat mnasebetiyle taziyede bulunmamas iki devlet arasnda atmalar olmu, dokuz kere vukua gelen bu komutanlar aras savalarda bir ksmn Osmanl bir ksmn klemenler kazanm, Tunus hkmdarnn Mslman devletler arasnda kan dklmesinin nne gemek isteyen ve Sultan Kaytbayn talebiyle stanbula hediyeler ile bir eli gndermesiyle balayan diyalog bar anlamasyla sonulanm, ama rekabet bitmemitir. Bu arada babann salnda oullar, ehzadeler aras ekimeler balamtr. II. Bayezidin sekiz olu olmu, bunlardan drd Saruhan Valisi, Abdullah ile Mehmet, Mahmut, Alemah daha nceden vefat etmiler, hayatta drt ehzade kalmt. Bunlarn hangisinin yaa byk olduu konusunda ihtilaf vardr. Bunlar Amasya valisi ehzade Ahmet, Teke ve Hamid Valisi ehzade Korkut, Karaman valisi ehzade ehenah ve Trabzon Valisi ehzade Selimdir. II. Bayezidin gnl Ahmetten yanayd. Vezir-i Azam Hadm Ali Paa da Ahmetten yanayd. Ali Paann ehzade Korkut la aras iyi deildi. ehzade Selimi de sert mizal olmasndan dolay tutmuyorlard. Kendilerine en uygun olan babas gibi yumuak mizal olan Ahmet taht iin biilmi kaftand. Bu dnen dolaplar gn gne haber alan Selim ataa geti.

YAVUZ SULTAN SELM HAN

te: Hazr ol cenge istersen sulh-i salah diyen Yavuz 1470 ylnda babasnn vali olduu Amasya sancanda dnyaya geldi. Mftl Sakaleyn ismiyle maruf Kemalpaazadenin anlattna gre Selimin doumu srasn da bir dervi seher vakti sarayn kapsnda bulunarak: Bugn bu hanedandan bir erkek ocuk doacaktr ve babasnn yerine geecektir. Vcudunda yedi ben olacaktr. Onlarn miktarnca al-i an beylere galebe edecektir. Demitir. (Zuhuri Danman Osmanl P., s.427) Bu haberi iiten Amasya Valisi ehzade Bayezid, tiz dervii bulun, diye buyruk vermise de dervi srra kadem basm, btn aramalara ramen bulunamamtr. Henz be yanda ocukken dedesi Fatih Sultan Mehmet Hann huzuruna karlan istikbalin Yavuzu kk Selim, padiahn elini pm, torununu dikkatle szen Fatih olu Bayezide hitaben: Bayezid bu ocua mukayyet ol. Umarm ki bu byk bir cihangir olacak. demitir. Peygamber mjdesine mahzar olan Fatih sanki gelecei grrcesine istikbalin cihangir Yavuzunu mjdeliyordu. 14 yana kadar utanga bir ocuk olan ehzade Selim ok sevdii amcas Cemin hayat hikyesini dinledike ve Kanunname-i al-i Osman tetkike balaynca birden deimi, utanga ocuun yerine cesur ve atlgan bir gen kaim olmaya balamt. II. Bayezid olunun taraya kma zamannn geldiini grerek Selimi Trabzon ve havalisi valiliine atad. Bu mnasebetle stanbulda dzenlenen merasimde gen ehzade huzura karak babasyla vedalap elini perek hayr duasn rica etti. Bayezid olundan ayrlrken: greyim seni bakalm, bana ve devletime nasl hizmet edersin, karndalarn karsnda yzn kara olmasn. Babasnn kardelerine daha ok ehemmiyet verir tarzda konumasndan mteessir olan Selim Merak buyurulmasn sultanm baba. Duanz bereketiyle muvaffak oluruz, Cenab- Hakk yzmz ak etsin. ehzadeyi uurlamak zere seher vakti, Vezir-i Azam Davut Paa, vezirler dier devlet ricali saray bab- hmayun kapsnda hazr bulunuyordu. Selim nnde valilik sanca olduu halde kapdan km, devlet ricali nnde 3.000 kiilik maiyet erkn arasnda Eminn skelesine kadar muhteem merasim devam etmi, Kaptan- Derya Sinan Paa ehzadeyi top atlaryla karlayarak, Amiral gemisine almt. te ehzade Selim bylece ocukluk andan kyor. Genlik devresi balyordu. Yolda Hocas Muhiddin Efendiye: Bir gn taht bize myesser olursa gaza meydanlarn kahramansz brakmayacak, nammz ebedi klacaz. dedi.

Kahramanl ile askerin, adalet ve disiplini ile halkn sevgisini kazanan ehzade Selim daha o zamandan ah smail tehlikesine parmak basm, Erzincan civarnda faaliyet gsteren ah smail kuvvetlerine kar taarruza geerek perian etmi, ayrca Grcler zerine de sefer yapmas dolaysyla rken, ekserisi dnme, devirme olan saray ricali, Selimi babasna serke olarak tantmlard. Bayezid bir ksm ricalin de basks, ayrca kendi zel sevgisi dolaysyla Ahmeti veliaht yapmak istiyordu. stanbul ile Trabzon arasnda kuvvetli bir istihbarat tekilat kuran Selim buna mani olabilmek iin stanbula yakn Rumelide bir sancaa naklini istedi. Selimin bu istei kabul edilmemi, Trabzona ilaveten istedii yerin sancana katlmasna muvafakat edildii veyahut da Anadoluda istedii yerin verilecei bildirildi. Ulemadan Nureddin Sargz de nasihati olarak gnderildi. Selim cevap vermiyordu, kendisinden kesin cevap bekleyenlere Alt yldr babam grmyorum. Elini pmek zere kendisine mlaki olmadan bir cevap vermeyeceim mukabelesinde bulundu. Kalabalk maiyet erkn ile Trabzonu terk ederek olu Sleymann sanca Kefeye geldi. Krmdan kuvvet temin ederek 1511 Mart aynda Rumeliye gemesi ehzade Ahmedi telaa drm, devlet erkn tarafndan da souk karlanmt. Selime kar olan devirme vezirler, padiah oluna kar asker sevk etmeye zorluyorlar, Selim tedip edilmedii takdirde dier ehzadelerin de ayn yola bavuracan tekrarlyorlard. II. Bayezid birdenbire kuvvete mracaat etmeyerek Selime nasihati gnderdi. Gelen heyete hsn- kabul gsteren ehzade kt bir niyeti olmadn tazimlerini arz ve el pmek iin geldiklerini beyan ederek srar ediyordu. stanbula dnen heyetin Selimin kt niyeti olmadn, babasn ziyarete geldiini sylemesi aleyhinde olanlar tatmin etmemi, devirme grup bunun hile olduunu Selimin tahta gz olduunu srarla savunmutu. Bunun zerine padiah Rumeli Beylerbeyi Hasan Paaya ehzadeyi korkutmas ve sancana dnmeye zorlamas iin emir verdi. Fakat Hasan Paa Selimin sancaklarn grnce askerini geri ekti ve Edirneye dnd. Bunun zerine ihtiyar padiah bizzat kendisi harekete geti. Edirne zerine yryen Selim ukurayrda babasnn ordusuyla karlat. Rumeli aknc ve beylerinin araya girmesiyle atma nlendi. Padiah II. Bayezid sa olduu mddete ehzade Ahmedi veliaht yapmayacana dair teminat verip ayrca Selimin Rumelide sancak isteini kabul ediyor. Semendere sancana Alacahisar ve zvornik ilave edilerek tevcih beraat takdim ediliyordu. Selim iini salama balamt. Buna ramen sancana dnmyor. Eski Zara ve Filibe arasnda eleniyordu. Bu arada Anadolu ok kart. ah Kulu isminde bir ekya ah smail adna isyan etti. Vezir-i Azam Hadm Ali Paa orduyla bu ile meguld. Selimin sancana dnmeyii ise Ahmed taraftar devlet ricalini rktyordu. Selime haber gnderilerek

sancana dnmesi ihtar edilmise de ehzade buna yanamyor, Anadoludaki harektn neticesini beklediini ileri srerek reddediyordu. Aslnda ok kuvvetli istihbarata sahip olan Selim babasna ve devlet erknna itimat etmiyordu. Gerekte bu ynde gelimekte idi. Ahmed taraftarlarnn ar basmas yal padiahn bu oluna kar olan zaaf Selimi hakl klan sebeplerin ba idi. Hatta Bayezid, Ahmet Han getirin ve benim fermanm yerine getirin, mlk sahibine verem, taht varisine teslim klam, dedii hatta Rumeli beylerbeyini ararak Ahmete itaat edeceklerine dair sz aldn kaynaklar rivayet etmektedir. Hadiselerden gn gnne haber alan Selim sratle Edirneye girdi. Kendi adna memurlar tayin ettikten sonra orlu yaknnda kartran Ovasnda babasnn kuvvetlerinin bulunduu mahalle geldi. ehzade Ahmet taraftarlarnn da tahrikiyle Ura Ky mevkiinde baba oul ordusu karlat. ehzade Selimin bir avu fedaisi devletin Ordusuna yenilmi, Selim yrk atnn sayesinde kendini Karadeniz kysnn sahiline atarak bindii gemiyle Kefeye ulamtr. Bu durum Ahmetin ekmeine ya srm, Maltepe ye kadar geldii halde stanbul a girememiti. Ayaklanan yenierilerin Ahmet taraftar devlet erknnn evlerini yama etmesi, ehzade Ahmeti geri dnmeye mecbur etmiti. Bu arada Manisa Valisi ehzade Korkutun da kendi lehine giriimleri fayda etmeyip asker ittifak halinde Selimi dilemekte idi. Kefede bulunan Selim, ka kyamete ramen toplad 3.000 kii ile Tunay geerek Rumeliye girdi. Selim Rumelide iken stanbuldaki yenierilerden payitahta davet haberi geldi. Baz tarihilere gre bu haberin yenierilerden deil babasndan geldii sylenmektedir. stanbula gelen Selim Yenibahede devlet erkn tarafndan karland. Bayezid tahtan ekilmenin lzumuna inand halde ilk nce buna yanamad, fakat ertesi gn sarayn etrafn eviren sipahi ve yenierileri gren Bayezid sebebini sorunca asker kendisinin ihtiyar olduunu, taht Selime brakmasn srarla isteyerek Selimden gayr hkmdar istemediklerini beyan edince Bayezid aresiz: Taht olum Selime braktm, padiahl mbarek olsun. demek mecburiyetinde kalmt. Babasnn elini pen Selim ihtiyar padiaha eski saraya kadar refakat ettikten sonra yeni saraya dnmt. 1512 ylnda Osmanl Trk tahtna oturan Yavuz Sultan Selim Han bir yl akn bir zaman karde gailesiyle uramt. ehzade Korkut ve Ahmeti saf d ettikten sonra da devleti iin byk tehlike arz eden ah smail zerine yapaca sefer hazrlklarna giriti. Edirnede divan toplayan padiah devlet erkn ve ulemaya hitaben: Hristiyanlar u anda ba kaldracak durumda deildir, fakat doudaki durum endie vericidir. nk ah smail rana hkim olduktan sonra ksa zamanda Gence, irvan, Geylan, Mazenderan, Taberistan, Crcan,

Krdistan ve Grcistan ele geirerek buralarda on drdnc nefer ehriyar ldrm, bunlarn kuvvetlerini datm, hazinelerini yama etmi ve zbek han eybeki ldrdkten sonra kafatasyla arap imi, bundan baka cemaat ile namaz klmay men eden bu zat camilerde minberleri yktrm, ehl-i snnetten olan ulamay da ldrmtr. Bundan baka taraftarlar onun urunda her eyi yapabilmekte hatta ehl- iyali ve mal- menalerini feda etmekte kz ve kz kardelerini ona peke ekebilmektedir. Ayrca kuvveti durmadan artan bu teekkln Osmanl topraklar iin bir tehlike tekil ettii de aikrdr. te bu sebeplerden dolay onlarla savamak aklen ve eran lazmdr imdi burada olanlarn hepsine soruyorum, herkes fikrini ekinmeden sylesin, ran zerine bir sefer almas mnasip midir deil midir? Hi kimseden ses kmyordu, skt uzadka Yavuz asabileiyor renkten renge giriyordu. Kapclar kethdas Abdullah ismindeki asker ayaa kalkarak iki adm ilerledi. Padiah karsnda durarak, hakanm, dedi. Biz asker evlatlarn ister ah smail zerine olsun, ister btn dnya devletlerine kar olsun seninle birlikte gitmeyi vatan borcu biliriz. Yavuzun ehresindeki asabi hal birden gitmi, askeri sevgi ve hayranlkla szerek: Berhudar ol Abdullah, ekmeim helal olsun. Mkfat olarak Selanik Sancan sana ihsan ediyorum. demiti. Bu olay divanda bulunanlarn dilini zm, vezir, kumandan ve tm devlet erkan hep bir azdan seferin muvafk olduunu ve emre amade olduklarn beyan ederek, Cenab- Allah hnkarmzn klcn keskin eylesin, temennisinde bulunarak, ulema tarafndan seferin vacip olduuna dair fetva da alnnca sefer hazrlklarna girimi, Saruhan (Manisa) sancak beyi olan ehzade Sleyman kaymakamlk grevinde bulunarak devletin bat snrlarn korumak zere Edirneye davet edilmitir. Gen ve devletin tek varisi ehzade Sleyman byk bir debdebe ile Edirneye gelmi, babasnn huzuruna kmt. Yavuz oluna dik,dik bakarak: Ne o Sleyman! Anana giyecek bir ey brakmamsn? Anan ne giysin? diyerek olunu azarlamt. Byk kahraman olunun tersine sade giyinirdi. Hatta bir gn vezirlerin devletin azametini zerinde gstermesini ve tantanal bir ekilde giyinmesini tavsiye etmelerini glerek karlam: Sizler bana irin grnmek iin gzel giyinirsiniz, ben kimin iin giyineyim. diyerek sade grnmn devam ettirmitir Sava hazrlklarn ikmal eden Yavuz ah smaile gnderdii mektupta yle diyordu: Bayndrlar perian ettikten sonra ark kasabalarmza musallat oldun, zndkl, mlhitlikle birletirerek bu kadar fitneler kardnz. Ebu Bekir ve mere svmenizin katli mucip olduuna fetva verilmitir. Sefer aynda o tarafa geleceim. Klcma yapmadan evvel

slamlk teklifi eriat icabdr. Tvbe ediniz. Atlarmzn ayaklarnn bastklar yerleri geri veriniz, byle yaparsan tarafmzdan dostluktan baka bir ey grmezsin, fakat kt hallerde devam ettiin takdirde zulmet-i zulmden simsiyah yaptn yerleri nura kavuturmak senin elinden almak zere inallah geleceim, takdir ne ise yle olacaktr. (Zuhuri Danman, Osmanl Padiahlar, s.398399) 6 Mays 1514de Yeniehirde Ordu-yu hmayunu toplayan Yavuz, 1 Haziranda Konyaya, 2 Temmuzda Sivasa vasl oldu. Orduda yoklama yapld. Hasta ve ihtiyarlardan 40.000 kiiyi ayrd. 100.000 kiilik ordusuyla ran hududuna yrd. ran topraklarna girdii halde ah smailden haber alnmamas ordu iinde dedikodularn yaylmasna yol am, yorgun asker baz zevatn da tahrikleriyle aylardan beri yol yrdklerini yorgun dtklerini ileri srerek kumandanlar zerinde bask yapmaya balamlard. Ayn fikirde olan baz vezirler de geri dnmenin doru olaca kanaatinde idi. Ama bunu Yavuza kim syleyecekti? Padiahn ocukluk arkada olan Hemdem Paaya mracaat ettiler. Kabul eden paa o akam padiahla satran oynarken nihayet frsatn geldiine kani olarak: Padiahm ran topraklarndayz. Dman korkudan meydana kmad. an ve hretinizi gsterdiniz. Daha fazla dolamakla askeri perian reva degildir. Ltfedip geri dnsek. Yavuz birden satranc brakt, bre kaldrn unu, emriyle idam fermann vermiti. eri giren celltlar Hemdem Paann iini bitirdiler. Yavuz, ah smaile bir mektup daha yazarak savaa tahrik etti. Cihangir hakan bu mektupta yle diyordu: Bana mektup gnderip, cretli kelimeler edip bu tarafa gelmekte acele edesiz. Biz dahi beklemekten halas oluruz diye bildirmisin, imdi biz ok uzak yollardan gelerek memleketine girmi bulunuyoruz. Malumdur ki memleketler padiahlarn menkuhesi (nikhl kars) gibidir. Erkeklikten hissesi olan kimseler kendinden baka bir kimsenin menkuhesine tecavz etmesine tahamml edemezler, yle olduu halde senden hala eser yok. yle gizlenmisin ki salnla lmn msavi... Korktuun aikr, senin bu korkunu gidermek iin 40.000 kadar askerimi ordudan ayrp geride braktm. nsann dmanna mrvveti bu kadar olur. Daha fazla olmaz. Yine meydana kmazsan erkeklik ad sana haramdr. Mifer yerine barts, zrh yerine adra ekilip serdarlk sevdasndan ve bakumandanlk hevesinden vazgeesin. (Zuhuri Danman, Osmanl Padiahlar, s.398399) Yavuz bu mektupla birlikte ah smaile bir de kadn elbisesi gnderdi. Hareket eden ordu, Elekirt mntkasna geldiinde birdenbire yenierilerin isyan ettikleri, hatta Yavuzun adrna ok attklar grld. Yenieriler yle haykryorlard: Aylardan beri dman arayarak yrdk. Dmandan eser yok, harap bir memlekette daha ne kadar yryeceiz? Gerektir ki artk geri dnelim. Vaziyet ok tehlikeli idi. Yavuzun adrna ok yayordu,

fakat o korkusuz cihangir, gayesi uruna her eyi gze alan byk insan, adrndan karak yenierilerin arasna atld. Osmanllara has bir slupla u hitabede bulundu: Ehl- iyal kaydnde olanlara desturdur. Geri karlarnn yanna gitsinler! Biz buraya geri dnmek iin gelmedik! Rahat isteyen bu yola yaramaz, bizi isteyip yolumuzda can ve ba feda edecek yiitler lmnden havfitmez, lmden korkanlar geri dnsn, dmanla arpacak mertler benimle gelsin, eer er iinde er yo ise ben yalnz giderim. (smail Hami Danimend, zahl Osmanl Tarihi Kronolojisi, c.2, s.10) Bu szler askerin ruhuna birden bire hkim olmu, padiahm bin yaa, sesleri dalarda akis yapm, bu arada ah smailin ordusuyla aldranda olduu haberi gelmitir. aldran, Vann Murediye kazasna bal, bugn nahiye merkezi olan aldran ky deildir. Halen ran topraklarnda Tebriz ehrinin batsndaki aldran Ovasdr. Ksa mesafeden gelerek daha nce mevzi alan ran ordusunda en ufak yorgunluk alameti yoktu. Buna karlk Osmanl Trk ordusu aylarca sren 2500 kilometre yol kat ederek 22 Austos 1514 akam aldran ovasna gelebilmiti. Hemen o akam harp meclisini toplayan Yavuz kumandanlarnn askerin ve hayvanlarn ok yorgun olduunu hatrlatarak en az yirmi drt saat dinlenmenin gereklilii zerinde srar ederken, Defterdar Pir-i Mehmet elebi, zaman kaybnn Osmanl Trk ordusunun aleyhine olacan savunmu gereke olarak da ordu iinde Alevilerin olduunu, her an ah smaille anlamalarnn mmkn bulunduu hatrlatm, mzakereleri sknetle dinleyen Yavuz; Pir-i Mehmet elebinin fikirlerini ok beenmi hatta ite yegne sahib-i rey bir adam ne yazk ki vezir olmam diyerek gece sabaha kadar, sava hazrlklarnn tamamlanmasn emretmitir. 23 Austos aramba gn seher vakti klcn kuanm, atna binmi, ordunun banda mevkiini almt. Say bakmndan denk olan iki ordu gnein ilk klaryla saldrya gemi, disiplinli Osmanl Trk ordusu mehur hilal eklini alarak merkeze yklenerek ah smailin ordusunu top ateiyle kerterek perian etmi, sava kaybettiini anlayan smail elinden ve bacandan yaral olduu halde tam yakalanaca bir srada ranl zabitin kendini feda ederek ah menem (ah benim) diyerek teslim olmasyla binlerce ly arkasnda brakp ran ilerine doru sratle uzaklam, tahtn ve sevgili gzdesi Tal Hanm ve btn hazinelerini de Yavuza terk etmiti. Ertesi gn byk bir divan toplayan muzaffer kumandan Yavuz askeri taltif etmi, bahiler datm. ehit defnine nezaret etmitir. ki gn aldranda kalan padiah 26 Austos gn yrye geti. On bir gn sonra bir Trk ehri olan Tebrize girdi. ehirde byk bir sevgi ile karlanan Yavuz burada dokuz gn kalm, 8 Eyll Cuma gn milyonluk nfusa sahip olan taht ehri Tebrizde Cuma namazn eda ederek, Ehl-i snnet akidesine uygun olarak adna hutbe okutmu, 12 Eyll 1514 gn bin kiilik lim ve sanatkr kafilesini

de yanna alarak yola km, Aras nehrini geerek Azerbaycan yolu ile Anadoluya gemitir. Tarihin en byk meydan muharebelerinden birini kazanan Yavuz bu seferinde rakibi ah smaile byk bir darbe vurmakla kalmam, Adana, Gaziantep, Hatay, Urfa, Diyarbakr, Mardin, Siirt, Mu, Bingl, Bitlis, Tunceli vilayetleri ile o zamana kadar mstakil beylik olan Dulkadiroullarnn topraklarn ve ayrca Kuzey Irak, Musul, Kerkk, Erbil vilayetlerini Trk Osmanl topraklarna katmtr ki ceman 217.000 km, bu gnn Trkiyesinin te birine muadil, toprak elde etmitir. 11 Temmuz 1515 aramba gn stanbula avdet eden Yavuz 5 Haziran 1516da ikinci seferi hmayununa kmak zere Topkap Sarayndan skdara geti. Sratle gneye inen byk Trk hakan aldrandan tam iki yl sonra Mercidabk Ovasnda Msr kuvvetlerini de perian ederek, devrin en byk ehirlerinden Halepe girdi. 29 Austos 1516 Cuma gn namazn Halep Cami-i Kebirinde klan Yavuz hutbeyi adna okutmu, minbere kan hatibin Hakim-l Harameyni erifeyn (yani Mekkenin ve Medinenin hkimi) diye tavsif etmesine kar mdahale ederek Hadiml Harameyni erifeyn (Mekkenin ve Medinenin hizmetkr) denmesini istedi. Hatip bu istek zere Hadiml Haremeyni erifeyn deyince haly kaldrarak topraa alnn koydu. kr secdesine kapand. Allaha hamd- sena ettikten sonra srtndaki kymetli kaftan hatibe hediye etti. Bylece slamn liderlii resmen Trklere gemiti. 766 yldan beri halifelii elinde bulunduran Abbasilerin son halifesi Mtevekkilde Mercidabk esirleri arasda bulunuyordu. Manevi stnlkleri de elde eden Yavuz buuk ay iinde Suriye, Lbnan, Filistini fethederek 21 Aralkta Yunusta Klemen ordularn bir daha malup etmi, 30 Aralkta Kudse giren Muzaffer Trk hakan Mescid-i Aksada iki rekt namaz klarak 2 Ocakta Gazzeye gelmiti. Kurban bayram namazn burada klan Yavuz, o gne kadar hibir cihangirin cesaret edemedii Sina ln on gn gibi ksa bir zaman iinde geerek 22 Ocak 1517de Svey Berzahndan Msra girdi. Ridaniye ky civarnda, Aliye mevkiinde mevzilenen Msr kuvvetleri, talyadan getirdikleri 200 adet topu da mevziiye sokmu, Yavuzun geit yollarn tkadklarndan emin bir halde bekliyordu. stihbaratyla dmann maksadndan haberdar olan Yavuz bir alay Memluk mevzilerinin nne brakarak esas kuvvetleriyle Mukattam Dan dolaarak Msr kuvvetlerinin arkasna dt. Bylece sahraya kp meydan muharebesi yapmaya mecbur olan Tomanbay toplarn kullanma imkan dahi bulamamt. arpma kanl oluyor, Klemenler inatla dvyordu. Zaman ilerledike Trk ateli silahlar tesirini gstermi, zaferden mit kesen Tomanbay, etrafna toplad elik zrhl svari ktalar ile Yavuzu ldrmek kastiyle Osmanl merkezine saldrm, Trk kararghna giren

fedai ktas, karsnda Sinan Paay bulmutu. Kahraman Yavuz o anda Mukattam Dan dolaan birliklerin banda idi. Merkezi kahramanca savunan Sinan Paa dman def etmi, ald yaralar neticesi kurtarlamayarak ahadet rtbesine erimitir. Yavuzu ldrme plannda muvaffak olamayan Tomanbay kurtarabildii bir avu insanla sava meydann terk ederek Kahireye doru kamt. Kesin zafere ulaan Sultan Selim Han, Sinan Paann ehadetine ok zlm, Msr aldk, lakin Sinan kaybettik, Msr ona muadil olamaz, szleriyle zntsn ve Sinann deerini ortaya koymutur. Kaan Klemen birliklerini takibe Rumeli birliklerini memur eden Yavuz, Kahirenin igalini emretti. lk anda Kahireyi fetheden Trk birlikleri Tomanbayn gece basknna uram ve imha edilmitir. Bu olaydan haberdar olan cihangir padiah, Anadolu Beylerbeyi Mustafa Paa ile Yenieri Aas Ayas Aay memur etti. Korkun bir sokak muharebesi oluyor, Kahire ev ev mdafaa ediliyor, kadnlar, pencere ve damlardan, Trk askerlerinin zerine kaynar su, ta yadryordu. Btn direnmelere ramen Trk ordusu Kaytbay Kprsne kadar ilerlemi burada ikinci bir barikatla karlamt. Neticenin gecikmesi Yavuzun sabrn tarm olacak ki Trk hakan bizzat Kahireye yrd. Padiahn mdahalesi gn sren sokak muharebesini sona erdirmi, Msr Sultan Tomanbay arkasna geirdii kadn elbisesi sayesinde kamaya muvaffak olmutur. 15 ubat 1517de byk bir merasimle ehre giren Yavuz Yusuf Nebi Aleyhisselam tahtna oturdu. 20 ubat Cuma gn hutbeyi adna okutan Trk padiah ehirde elenceler tertipledi. Buna ramen Klemen Sultan Tomanbay henz yakalanmamt. Takibe bizzat kan padiah, Nil nehrini geerek Tomanbayn peine dt. Daha sonra takibi srdren Rumeli Beylerbeyi Mustafa Paa Tomanbay yakalam, haberi alan padiah, ite imdi Msr fethettik, diye sevincini belirtmitir. 31 Mart gn Tomanbay mmd Dinardaki kararghta Yavuzun huzuruna karld. Mehter cenk havas alarken otaa giren Klemen sultan, Trk hakann hrmetle selamlad. Yavuz Tomanbaya iltifat ederek oturmasna msaade edip, hal ve hatrn sormu, Tomanbayn riyasz ve merte konumasn alaka ile dinlemi, hatta bir ara Tomanbay, Sultan Selimi, Memluk ordusunu kahramanl ile deil top ve silah gibi ateli silahlarla yenmekle itham etmi. Yavuz ise byk bir devletin banda olmak sfatyla kendisinin de bu silahlardan neden edinmediini sormu ve Kurann dmana ayn silahlarla mukabele etmeyi buyuran ayetini okuyarak Tomanbay susturmutur. (Ylmaz ztna, Trkiye Tarihi, c. 5, s. 47)

Halkn tahrikleri neticesi Tomanbay idam ettiren Yavuz, Msr idaresini yeniden tanzim etmitir. Msrl Osmanl tarihi yazar Prof. Muhammed Harp Yavuz a olarak ayrd blmde, Arap tarihilerinin kendi kendilerine sk sk u soruyu sorduklarn sylyor: Neden Osmanllar, Avrupadaki fetihlerini braktlar da slam lkelerine ynelip onlarla savatlar? Avrupada Mslman Osmanl Devleti aleyhinde Hal ordularyla vurumalar gerekmez miydi? Bu soruya inandrc bir cevap verebilmek iin, Sultan Selimin veliahtlk dneminden hayatnn sonuna kadar olan btn devreyi ok yakndan tanmak lazm. ah smail Safevi kendi mezhebi olan ii mezhebini yaymak iin adamlarn Anadoluya yollad. Bunlar orada destekiler buldular. Daha sonra da Antakyada o mezhebe girmi olanlar ah smailin emriyle Osmanlya isyan ettiler. Bu isyanlarn banda ah Kulu adnda biri vard. Byk bir bakaldryd. Bunu bastrabilmek iin Osmanllar btn glerini kullanmak zorunda kaldlar. Dardan onlara fazlaca yardm yaplyordu. Sonunda ah Kulu yakaland idam edildi. Bu ii isyan sadece Osmanllarn tarihinde deil, slam dnyas tarihinde de nemli bir dnm noktasn oluturur.

YAVUZUN HEDEF AIKTI Osmanl Devletini arkadan hanerleyecek, gl yaylmc ve blc Safevi Devleti durduka Trkler Avrupa ilerine ne seferler dzenleyebilirler ne de fetihler

gerekletirebilirlerdi. Bu durumda Yavuzun stratejik hedefi Safevi Devletini ve Anadoludaki ii tehlikesini yok etmekti. Yavuz Sultan Selim dier taraftan Portekiz deniz gcnn slam lemini tehdide baladn tam zamannda fark etti. Portekizliler Basra krfezine kadar uzanmaya balamlar ve Arap yarmadasn yava yava tehdide koyulmulard. zellikle bu durumu gren Yavuz Memluklerin (Msr Klemenler Devletinin) tek bana Arap Yarmadasn Mekke ve Medineyi koruyamayacan anlad. ncelii ah smaile verdi, ona eliler gndererek, fitneyi brak, tvbe et, slama dn, mesajlar gnderdi. Tutumunu deitirmeyen ah yaptklarn ar dedi yenildi ve bu engel ortadan kaldrld. Ardndan Msra ynelen Yavuz slam birlii, btnl ve beraberlii kurmak iin Memlukler zerine yrd. Araplar da Memluk devletinin zulmnden hakszlndan dini tatbik etmemesinden dolay bir kurtarc arar ve Osmanlnn gelmesini gzler olmulard. Beklenen ve aranan

kurtarc onlarn karsna Osmanl Devleti eklinde kt, gerekten de Osmanl Devleti ta kuruluundan beri slami bir birliin gerekletirilmesi lksn tayordu.

OSMANLI GELSN MISIRI ALSIN Abdullah bin Rdvan, Bayezid Ktphanesinde bulunan Msr Tarihi kitabnda yle yazar: Msrn ulemas, halkn nabz ve temsilcisiydi. Bu limler Msra gelen her Osmanl elisiyle gizli olarak gryorlard. Memluk sultann ikyet ediyorlar, onun slam dinine uymayan davranlar olduunu belirtiyorlard. Osmanl sultannn gelip Msr almasn ve halk zulmden kurtarmasn arz ediyorlard. Lensky Sultan Selim adl eserinde, Yavuz Selimin tahta kt gnden balayarak Msr ulemasnn onunla mektuplatn, yazar. Yazar, bu mektuplarda Yavuzdan ordusuyla gelip Msr almasnn ve Memluklular kovmasnn istenildiini yazar.

SULTAN SELM, SULTAN SELM! Suriyeliler ise Osmanllar oktandr gelsinler diye bekliyorlard. Buna bir misal verelim: Sultan el Guri, Osmanllara kar durmak iin Msrdan Suriyeye ordusuyla gelmiti. Halepe geldiinde el Guri ve ordusu arp kaldlar. nk ahali ocuklarna u ekilde barmalarn tembihlemiti: Sultan Selim! Sultan Selim! Seni Allah muzaffer etsin. Yine Halepte ulema hkimler, zenginler, ileri gelenler ve fikir adamlar halkla bir araya gelip durumu gzden geirdiler. Sonunda Sultan Selime bir dileke vermeye karar verdiler, bu dilekede Suriye halknn Memluk zulmnden bktn ve Memluk sultanlarnn eriata ters dtklerini yazdlar. ayet Yavuz Sulan Selim Memluk sultanna darbe indirmek istiyorsa, halkn kendisine yardmc olacan bildirdiler. Halkn btn kesiminden insanlarn Antepe kadar giderek kendisini karlayacaklarn duyurdular. Sultan Selimden gizlice grebilecekleri bir eli gndermesini istirham ettiler. Ayrca bu elinin kendilerine halk tatmin edecek bir gvenlik belgesi getirmesini arz ettiler. Prof. Muhammed Harp, bu belgeler Osmanl arivleri arasnda 11634 no.da kaytldr, isteyen orda grebilir, diyor. Bu kadirinas insan yle diyor: Osmanllar tanma tarihlerini okuma ve haklarnda eser yazma nimetini bana bahetmi olan Allaha hamd olsun. Baka bir Msrl Prof. Mustafa Mehur: slam lemi Osmanlya ihanetin bedelini dyor. slam leminin dt zilletin ve iinde bulunduu acnacak halin slamdan uzaklamak ve Osmanlya kin beslemekten kaynaklandn, dedelerimizin yaptnn cezasn bugn torunlar ekiyor. diyor ve ekliyor: nk Osmanl Allah iin yola kmt.

Yine Msrl Prof. Hseyin Mucip yle diyor: Ben Trk deilim, o yzden her ne pahasna olursa olsun Trkleri savunmak diye bir kaygm yok, ben onlara hak ettikleri deerden fazlasn vermem. Fakat onlarn edebiyatn okuduum zaman glln, gzelliini inceleyip, aratrlmaya ve okutulmaya deer olduunu grdm, unutulmu olmasna ise ok zldm. Yaklak yirmi Osmanl sultan byk divanlar ortaya koymulardr. Bazlarnn nefis byk divanlar yannda bazlarnn da enfes gazelleri, kasideleri vardr. Osmanl Sultanlar, edebiyatlara ve limlere arka ktlar, onlara ok byk mevkiler verdiler, onlarn geimlerini, kendilerini rahat ettirecek ekilde karladlar. air Sultan Mehmet Fatih engin bir kltre sahip, bir iir ustasyd. Arap, Fars, Trk kltr konusundaki bilgisi derindi. slam dncesini ve onun yannda da Grek felsefesini durmadan aratrrd. Dmanlarnn dilleri arasnda da Latince, Greke, Slavca ve braniceyi iyi biliyordu. Fatihin iirlerinde ikiyzlle meydan vermeyen bir gzellik akr, kelimelerden nce anlamlar arpar kulaa, iirlerinde bilginliini statln ve esiz dehasn kolayca grebiliriz.

BR ERM SULTAN II. Bayezid slam ilimleri konusunda gerek bir limdi. Dier taraftan astronomi bilginiydi. Edebiyatla da yakndan ilgili bulunduu iin, airlere ve yazarlara byk deer verirdi. Pek ok air ve bilgine zel maa balamtr. air Sultan Bayezid Han, iirlerini derin bir dini duygu ve sade tabii bir Trke ile yazmtr.

NCE RUHLU MTH SULTAN Yavuz Sultan Selim de Selim mahlasyla iirler yazmtr. Sultan Selim airlere ve bilginlere byk sevgi ve sayg duyuyordu. rana savaa giderken yanna air Cafer elebiyi Msr seferi srasnda da deerli bilgin bn-i Kemal Paay almt. Bilginleri ve airleri savalarda dahi yanndan eksik etmezdi. Msrl Prof. Dr. Hseyin Mucib: Sultan Selim ince bir airdir. iirlerini zamann kltr ve edebiyat dili olan Farsa ile yazmtr. Onun andaki Fars airlerinin hibirinin Yavuz kadar gl olmadklar bilinen bir gerektir. Yavuzun iirleri Farsann en byk airi Hafzn iirleriyle mukayese edilmitir.

Yavuz Sultan Selim Fars edebiyat kadar Arap dili ve edebiyatn da mkemmel bir ekilde biliyordu. Selim Han Orta Asya edebiyat ile de ilgileniyordu. Byk Trk airi vezir Mir Ali ir Nevainin yazd bir iiri dzeltmitir.

BYK HAKAN, BYK AR Kanuni Sultan Sleyman da Muhibbi mahlasyla nefis iirler yazmtr. iirlerine ince duygular ve ak fikirler hkimdir. iirleri Divan- Muhibbi adyla baslmtr. Trkenin yannda kendisini Farsa iirleri de vardr. iirlerinin asl zellii vurucu ve arpc anlamlarn bir anda karmza kmas ve kelimelerin gzelliiyle pek az ilgilenilmesidir. iirlerinden bu sultann nazik, kibar ve sadelii seven biri olduunu reniyoruz.

AVRUPALILARIN RKN TAHRKLER Prof. Dr. Hseyin Mucib Trkleri kt bilmenin Araplarda eskiden kalma bir adet olduunu belirtir. Mucib bu durumun zaferden zafere koan Trklerin Avrupallar tarafndan nefretle anlmasndan kaynaklandn sylyor ve devam ediyor: Onlar Osmanlnn kaba, barbar ve vahi olduunu her frsatta tekrarladlar. Onlara gre Trklerin slam medeniyetinde grnmeleri tarihte benzeri olmayan bir beladr. Bu szlerdeki yalanlar ve iftiralar sergilemeye bile gerek yok, fakat u kadarn syleyelim. Trklere bu kadar kar olanlar elbette Trklerin iyi yanlarn gremezler. Bylesine kin duyanlar, Osmanllarn ilim, kltr, sanat, edebiyat ve medeniyetteki stnlklerini toptan inkr yoluna giderler. diyen yazar, Avrupallar Osmanllarn rencisidir. diyerek Akemseddinin mikrobu tarifinden balayarak, Piri Reisin Amerikann kefinden yirmi yedi sene nce, 1465te Bat Denizi byk bir denizdir. Bu denizin sonunda bir kta vardr. Bu kta Antilla ktasdr. demesini anlatmaktadr. Piri Reisin amcas Kemal Reisin emrinde alan Rodrigo adl bir spanyolun daha sonra Christophe Colombun hizmetinde altn Piri Reisin tarif ettii ktay Christophe Colomba anlatan yol gsterenin bu spanyol Rodrigo olduunu syledikten sonra yle devam ediyor. 26 Austos 1956da Amerikada Georgetown niversitesinde Piri Reisin haritasyla ilgili bir kongre yapld. Buraya katlan btn corafyaclar, Piri Reisin Amerika ile ilgili

haritalarnn olaanst keifler olduunda birletiler. Ayrca Amerikal bilginler, Antarktika ktasnn varlndan ilk bahseden ve bunu haritasnda gsterenin Piri Reis olduunu itiraf etmilerdir. 20. yzyln ikinci yarsnda, tam olarak 1952 tarihinde ancak ileri teknoloji ve ses yanklanmas kullanlarak kefedilen Antarktika 16. yzylda Piri Reis tarafndan nasl kefedildi? te inanlmaz bir gerek, diyen bu bilginler, hayretlerini bildirmilerdir. Piri Reis Macellandan ok nce dnyann yuvarlak olduunu bildirmiti. lk havan topunu Fatih kullanmtr. Osmanl medeniyetinin ilimle har neir olduunu ispatlayan baka bir delil de Osmanl tp kurumunun ulat dzeydir. Osmanllar ruhsal hastalklar iin zel hastaneler de kurdular, oysa 18. yzyla gelinceye kadar Avrupallar, hastann vcudundan eytan kovacaz diye akl ve sinir hastalarn atelerde yakp durmulard. Avrupann karanlklar iinde boutuu dnemlerde Osmanllar ruhsal hastalklar tedavi iin musikiden de byk lde yararlanyorlard. Gnmzde Amerika bile ancak l956dan itibaren akl ve sinir hastalarn mzikle tedaviye balamlardr. Akl hastalklar kitabnda Prof. Dr. Craft Agabeyng: Avrupallar akl hastalarn tedavi etmeyi Osmanldan rendi. der.

OSMANLI SOSYAL SSTEM Osmanllar sosyal hizmetleri vakflara brakmlard. Bu, Osmanl Devletinin iktisadnda temel bir esast. Osmanl sisteminde cami bir klliye idi. Cami niversiteden ktphanesine ve aevine kadar uzanan geni bir alan kapsyordu. Cami, ilmi ve dini bir btnl temsil ediyordu.

ARAPLAR OSMANLILARA KUCAK ATILAR Prof. Dr. Muhammed Harp, Msrda bir niversitedeki tarih kongresinde Arap halknn Osmanly nasl karlad tartlyordu. Profesrlerden biri yle dedi: Kuzey Afrika Araplar, Osmanllar barlarna bastlar. Kanuni Sultan Sleymana bavurup, Kuzey Afrikann btnyle Osmanl topraklarna dhil edilmesini istediler. Fakat Dou Araplar Osmanllar iyi karlamad. Bu Profesr, arktaki Araplar iyi karladlar m? , diye olumsuz bir soru sormutu. Ben buna soruya EVET cevab veriyorum ve diyorum ki: Dou Araplar da Bat (Magrib) Araplar gibi Osmanllar iyi karlam, barlarna basmlardr. unu da ekliyorum; doudaki Araplar, Osmanllar, Suriye ve Msra girmeden ok nce, onlarn gelmesini bekliyorlard.

Suriye halk gibi Msr halk da gl ve slama bal bir devletin himayesi altnda slam birliine katlmak istiyordu. Muhammed Harp bir hatrasn da yle anlatyor: Bir gn komumun misafiri gelmiti. O anda komum evde deildi. Komum gelene kadar birka saat ben arladm. Ktphanemde II. Abdulhamidle ilgili bir kitap grnce bana Kuzey Afrika camilerinde cuma hutbeleri hala Abdulhamid adna okunur. Mslmanlarn Halifesi Sultan Abdulhamid iin dualar edilir. Biz kendisini daima hayrla yd ederiz. dedi. Hindistann baz blgelerindeki camilerde de yine bugn bile hutbeler Abdulhamid adna okunmaktadr. Bu gerei oralar bizzat gezip grm, bir dostum heyecanla anlatmt.

OSMANLI KILILA MI AYAKTA KALDI? Hlasa hi kimse Osmanl Devletinin klla kurulmu ve klla yaylm olduunu syleyemez. Hangi akl 600 seneden fazla bir sre, medeni bir devletin klla ayakta kaldn savunabilir? Tarihiler iyi bilirler ki bir devletin mr onun medeniyette ileriliiyle doru orantldr. Bunun tersi de dorudur. Romallar drt kusur asrlk tarihlerini gl medeniyetlerine borludurlar. Osmanl Devletinin Roma mparatorluundan ok daha uzun sure ayakta kalm olduunu unutmayalm. Klla bir devlet kurulsa bile, klla medeniyet kurulamaz. Klla devlet ayakta kalamaz. Prof. Muhammed Harp byle sylyor: 21. ASIRDA NSANLIK, OSMANLIYI VE ONUN HOGRSN VE TRKN ADALETN ARIYOR.

Dileri Bakan Abdullah Gln Cezayiri ziyaretinde Dileri Bakanmz makamnda kabul eden Cezayir Cumhur Bakan Buteflika, Abdullah Gle ngilizlerin kurduu, ngiltere uluslar topluluu gibi, OSMANLI ULUSLAR TOPLULUU kurmay nerdi ve yle devam etti: ngiltere bu topluluu smrgeleriyle yapt ama biz, Osmanly hibir zaman smrgeci olarak grmedik. Gl ve hogrl Osmanl dzeni gnmz dnyasna uygulanmaz m ona bakmalyz. Biz Osmanlnn bir parasyz. Osmanly biz davet ettik ve gitmesini hi istemedik. (12 Nisan 2005 tarihli Hrriyet Gazetesi)

SLAM RGT KONFERANSI, MALEZYA Malezyann bakenti Kuala Lumpurda balayan slam rgt Konferans toplantsnda bir konuma yapan Malezya Babakan Mahathir Muhammed slam lkelerinin ackl halini dile getirirken Osmanldan sz ederek Araplara att. zetle yle diyordu: Osmanl mparatorluu Avrupa Sanayi Devrimindeki gelimeleri yakalayamayarak Avrupa elbisesi slama uygun mu deil mi tartmalar arasnda gl Avrupa uluslarnn gerisine dt. Babakan Mahathir Muhammed konferansta bulunan Arap lkelerine de Osmanl rnei kullanarak att. Bylece Trk mparatorluu kendini savunamaz hale geldi. Araplar da bunu frsat bilerek bu Trk ynetiminden kurtulmak isteyerek, slam dmanlaryla ibirlii yaptlar. Mslman Trk mparatorluu yklp toz duman kalkt zaman Araplar grdler ki Mslman bir ynetimden, ngiliz ve Franszlarn boyunduruu altna girmilerdi. (28.06.2000 tarihli Trkiye ve Hrriyet Gazeteleri)

TRK SEVMEYEN MSLMAN OLUR MU? Mehur Msrl slam limi Muhammed Abduh, Osmanl Trk hakan Abdulhamide yazd bir layihada yle diyor: TKAT EDYORUM K BU ZAMANDA MANIN ARTLARININ BRNCS ALLAHA MANDIR. KNCS PEYGAMBERE MANDIR. NCS DE OSMANLI DEVLETNN BEKASINA MANDIR. Zira bu devlet yklrsa lem-i slam perian olacak, sahipsiz kalacaktr. Msr Cumhurbakan Hsn Mbarek, Krfez Sava ncesi Kahirede yaplan Arap Birlii toplantsnda yle diyordu: OSMANLI DAILDI BZ DE TESBH TANELER GB DAILDIK. OSMANLI VARKEN BRDK, BTNDK, TBARLIYDIK. Eer bugn Balkanlarda ve Ortadouda sulh, skn isteniyorsa bu, Amerikann ve srailin zulmnn ve acmaz tutumunun son bulmas, Osmanlnn adaletinin ve hogrsnn hkim olmasyla mmkndr. Bundan birka yl nce srail babakannn bir itiraf olmutu. Medyaya da intikal eden bu szleri yleydi. OSMANLI BURADA BR MANGA ASKERLE HUZUR SALIYORDU.

ORTADOUYU TRKLERE GER VERELM ABD eski Dileri Bakan Henry Kissinger Ortadoudaki bar olanaklarn anlatrken, Ortadouda bar yapmann en iyi yolu, tmn Trklere geri vermektir. diye espri yapt. Henry Kissinger The Week dergisince dzenlenen bir le yemeinde Ortadou

sorunu ve blgedeki bar olanaklarn anlatt. Kissinger, yemekte bulunan eski dostu Atlantik Records firmasnn sahibi Ahmer Ertegne yaklaarak onu kucakladnda: Ahmet, Ortadouda bar yapmann en iyi yolunu gizli tuttum. Bunun yolu tmn Trklere geri vermek ve Osmanl mparatorluunu yeniden yaratmaktr. esprisini yapt. Kissinger yllarca ABD dileri bakanl yapm, dnyann nde gelen politikaclarndan biridir. Yahudi kkenlidir. Espri eklinde de olsa inandn sylemitir. Yeniden byk cihangir Yavuz Sultan Selim Hana dnelim. Bir buuk yl aan bir zaman stanbuldan uzak, her an sefer halinde ayn zamanda iki byk meydan muharebesi ve orta apta birok sava veren ordu arasnda Msr fethettik, artk iimiz kalmad. Mealinde szler ediliyordu. Fakat hibir kumandan bunu Yavuza sylemek cesaretini gsteremiyordu. Nihayet byk lim, air ve tarihi Mft-l Sakaleyn ismiyle maruf bn-i Kemal (Kemal Paazade)e bavurarak umumi arzunun padiaha ulatrlmasn rica ettiler. Bir gn Yavuz Sultan Selim Han ile at gezisine kan Kemal Paazade sohbet halinde iken padiah Ordu ve kumandanlar arasnda ne konuuluyor, efendi hazretleri? diye sorunca frsat karmayan Kemal Paazade, Padiahm! Nil kenarnda gezinti yaparken askerlerin memleket hasretiyle dolu yank trkler okuduunu grdm. Askerlerin dnmek arzusunda olduu kanaatindeyim. diyerek, kendi uydurduu trky okumutur: Nemiz kald bizim Mlk-i Arabde Nice bir dururuz am-u Halebde Cihan halk kamu ay Tarebde Gel gel ahi gidelim Rum illerine Trky dinleyen Yavuz, Kemal Paazadenin uydurmas olduunu anlam fakat kzmamt. Umumi istein bu olduuna kanaat getiren hakan hemen yolculuk hazrlna balamt. 13 Eyll 1517de Msrdan ayrlan Padiah, Sadrazam Yunus Paann ulu orta konuarak Msr Seferini tenkit etmesine kzarak idam ettirmi, sadaret makam iin stanbul muhafzl grevini yrten byk Trk veziri Piri Mehmet Paay Mhr- Hmayunu almak zere ama arlmtr. limlere kar byk hrmet besleyen Yavuz, onlarla at ba sohbet ederek Suriyeye ilerlerken Kemal Paazadenin atnn ayandan srayan balk padiahn kaftann amur iinde brakmt. Korku ve telaa kaplan bn-i Kemala Yavuz tebessm ederek: zlmeyiniz hocam, sizin gibi bir limin atnn ayandan srayan amur benim iin bir ereftir. ldm vakit bu amurlu esvab sandukam zerine koysunlar. diye vasiyet etmitir. (smail Hami Daniment, zahl Osmanl Tarihi Kronolojisi, c. 2, s. 45) O anda arkasndan kard kaftan muhafaza edilmi, byk cihangir lnce vasiyeti yerine getirilerek kaftan sandukasna rtlmtr.

25 Temmuz 1518 gn 2 sene 4 ay 20 gn sonra payitahta (stanbula) ulaan Yavuz Selim Han, stanbulda halkn byk bir karlama hazrl yaptn iitince, gece vakti yannda birka kii olduu halde kaya binmi, gizlice Topkap Sarayna kmtr. Ertesi gn padiahn saraynda olduu renilince hibir merasim yaplmamtr. stanbulda dokuz gn kalan Yavuz, Edirneye hareket ederek Bat ilerini dzene koymu, bar antlamalarn yenileyerek Avrupann uykusunda yararlanmak istemitir. Niyeti, rann iini bitirmek, sonra da Avrupaya dnmekti. Bilinmeyen bir sefer iin hummal bir hazrlk vard. Anadoluda 60.000 asker toplanm, gemi yapmna hz verilmiti. Padiahn, Vezir-i Azam Piri Mehmet Paayla yapt konuma dikkate alnrsa, seferin Batya, Hristiyan dnyasna kar yapld akla en uygun olandr. Bir gece uykusu kaan Yavuz, dnyann birka hkmdara yetmeyecek kadar kk olduunu ve zellikle kffar- hak-sar memalikinde ta sahibi hkmdarlarn bulunmasn kendi iin ayp saylacan dnerek sabah etmi ve erkenden Piri Paay ararak ona: Allahn inayetiyle bu kadar askerim, hazinem ve gemilerim var. Byle olduu halde Sevahrii Frengistanda Papa, Francesko, spanya ve Venedik gibi Kefere-i Fidnec padiahlk davasn ederler. Balarna ta koyar, para bastrr ve yeryznde bunun kullanlmasn salarlar. Bu hal benim gafletimden, senin de ihmalinden meydana gelmitir. Bundan sonra tevecchm Hristiyan memleketlerine olacaktr. Bu sebepten dolay byk bir donanmann hazrlanmas lazmdr. Bylelikle Yavuz, hedefi gstermi oluyordu. Yavuz Sultan Selim, bir gn dnemin byk limlerinden olan Hasan Can ile saray bahesinde gezerken, omuzlar arasnda azap veren bir ardan bahsetmesi zerine, padiah muayene eden Hasan Can, etraf kzarm bir banba bulmu ve bir merhem srmesini teklif etmise de bu isteini padiaha kabul ettirememitir. O geceyi zdrap iinde geiren padiah, ertesi gn hamama girip henz tamamyla olgunlamam ban sktrp fazlaca zedeletmi, hamamdan ktktan sonra da huzuruna giren Hasan Cana: Sznle amel itmedik ama kendimz helak ettk. demitir. ban sratle byyp azd halde, padiah bu duruma ehemmiyet vermeyip 31 Temmuz 1520de stanbuldan Edirneye hareket etmitir. Yolda da hi kimseyi dinlemeyip ata binmesi zerine rahatszl gittike artm, ban alm ve nihayet orlu civarnda Srt Kyne vard zaman, daha ileriye gidemeyecek bir hale geldii iin orada ordugh kurulmutur. ki aya yakn bir zaman burada konaklayan Yavuz, durumun ktye gittiini sezince Vezir-i Azam Piri Mehmet Paay ordugaha arm, ba baa konutuktan sonra ehzade Sleymann da arlmasn emretmitir. lrken yannda bulunan Hasan Can ile arasnda u mehur konuma geti: -Hasan Can bu ne haldir?

-Sultanm, Cenab- Hakka tevecch idb Allahla olacak zamandr. -Bizi bunca zamandan beri kimin ile bilirdin? Cenab- Hakka tevecchmzde kusur mu fehm itdn? -Haa ki bir zaman zikr-i Rahmandan gafil mahade itm olam, lakin bu zaman gayr-i ezmana benzed cihetden ihtiyaten cesaret itdim. deyince padiah bir an susmu, sonra Sure-i Yasin tilavet eyle demi ve onunla birlikte Yasin Suresini bir defa okumu, ikinci defa okurken Hakkn rahmetine kavumutur. Vezir-i Azam dhil olmak zere dier vezirler lm haberini ertesi gn Otag- Hmayuna geldikleri vakit rendiler. Yavuzun lm ehzade Sleyman gelene kadar ordudan gizli tutuldu. Cenazesi stanbula getirilen Yavuzu Edirnekapda byk bir kalabalk karlam, gen padiah Sleyman, bizzat tabutun altna girerek omzunda tam, Byk Trk Cihangirinin namazn devrin byk limi eyhl-slam Ali Cemali (Zembilli Ali) Efendi kldrmtr. 8 sene 4 ay 28 gnlk saltanat mddetince bir asra smayacak kadar byk iler baaran Yavuz, babasndan devrald 2.373.000 kmlik imparatorluk topraklarn 4.184.000 km genileterek 6.557.000kmye karm, olu Sleymana koskoca bir cihan devleti ve yenilmez bir ordu brakmtr. stn bir kumandan, deerli bir air olan Koca Yavuz, iddeti kadar adil, azameti kadar mtevaz, ayn zamanda kadirinast. Bir keresinde stanbul Hristiyanlarnn yapt bir mnasebetsizlie kzarak btn Hristiyanlarn bann kesilmesini emretmiti. Telaa katlan devlet erkn, durumu eyhlslam Zembilli Ali (Cemali) Efendiye anlatarak padiah kararndan vazgeirmesini rica ettiler. Ricay kabul eden Zembilli Ali Efendi Yavuzun huzuruna karak: Efendimiz, dedeniz Fatih Sultan Mehmet Han Hazretleri stanbulu fethettikleri vakit btn Hristiyanlarn mal ve canlarna dokunulmayacana dair yazl bir ferman vermiti. Byk ve anl dedenizin verdii emri geri almak sizin annza yakmaz. Demiti. Yavuz can sklm, odann iinde birka defa dolatktan sonra: Ya yle mi? Ferman getirsinler grelim. dedi. Ali Efendi sknetle cevap verdi: Bu ferman bir yangnda yanmtr. Yavuz bunu iitince fevkalade sevindi ve: Ben ferman grmedike, stanbulda Hristiyanlarn kafasn kesmekten vazgemem. diye diretti. Zembilli Ali Efendi derhal cevap verdi: Acele buyurmaynz efendimiz. Ferman yand ise ferman hatrlayan iki Mslmann ahitlii kfidir. Dedem Fatih stanbulu alal 70 yl oldu. O zaman hatrlayacak adamn hi olmazsa doksan yanda olmas lazmdr. imdi bu yata kimse yoktur.

Ali Efendi nceden hazrlad doksan yanda iki ihtiyar Yavuzun huzuruna kard. Bu iki ihtiyar Fatihin byle bir ferman olduunu sylediler. Bu ehadet zerine Yavuz emrini geri ald. (Zuhuri Danman, Osmanl Padiahlar, s. 249) ki byk insann daha birok maceralar vardr. Bir gn hazine bekilerinin ba hazinedara kar isyan tipi davranlarna kzan Yavuz yzelli kiinin idamn emretmiti. Durumdan haberdar olan eyhl slam derhal saraya gitmi, divan toplants olmasna ramen kapy itip ieri girmiti. Vezirler derhal ayaa kalkarak Ali Efendiye bakede yer gsterdiler. Zembilli Ali Efendi Yavuza: 150 kiinin idamn emretmisiniz. Mft olarak vazifemiz, slam hkmdarnn ahiret umurunu muhafaza etmektir. eran katillerine dair delil mevcut olmadndan bu yz elli kiinin affn isterim. dedi. eyhl-slamn mdahalesine can sklan Yavuz: Efendi! Bu i devlet iidir. Ulemann buna karmas devlet ilerinin bozulmasna sebep olur. Bu i bir siyaset ve idare iidir. Mft iddetle srar ediyordu: Bu mesele sizin ahiret umurunuzdandr. Buna karmamz bizim vazifemiz icabdr. Bir szyle vezir kellesi uuran Yavuz, peki affetik, dedi. Mft Ali Efendi gayet sakin Ahirete ait vazifemiz bitti. imdi mrvvete ait szmz vardr. dedi. Yavuz hayretle hocann yzne bakarak: Nedir? dedi. Bu adamlar vazifelerinden attnz. Bu hale gre sokaklarda dileneceklerdir ki bu da saltanat anna layk deildir. Yine eski vazifelerine alnmalar ltfunda bulunmanz dilerim. Yavuz tatl tatl gld: yle olsun dedi ve hocay kapya kadar uurlayarak taltif etti. (Zuhuri Danman, Osmanl Padiahlar, s. 427) ah smaile byk hnc olan Yavuz rana ipek ticaretini yasaklamt. Emri hilafna hareket eden drt yz ranl tccarn idamn emretmiti. Yine karsna Ali Efendi kmt: Padiahm bunlarn katli caiz deildir. Hiddetlenen Yavuz: lemin te biri iin te ikisinin katli caiz deil midir? dedi. Evet, ancak byk karklklara sebep olduu takdirde mubah olur. Yavuz: Emrime muhalefetten byk su mu olur? Memleketinde emri gemeyen padiahn hkmetinin zevali yakn deil midir? Mft: Ama bunlarn muhalefeti sabit deildir. Yavuz sertleti: Devlet ilerine karmak hakknz deil. Bu nevi iler ahiret umurunuzdandr ve bizim karmak hakkmz vardr. Bunlar serbest brakmazsanz byk azaba mstahak olursunuz. diyen Mft Yavuzu selamlamadan dnp gitti. Yavuz hayatnda byle bir hakarete uramamt. Bir an hiddete kaplarak atnn dizginlerini ekti ve sonra vazgeti ve yrd. Bir mddet sonra ranl tccarlar affetti. (Zuhuri Danman, Osmanl Padiahlar, s. 429)

Dindar ve ulemaya hrmetkr Yavuz son derece kadirinast. ok sevdii byk Trk veziri Piri Mehmet paa ilerinin okluundan ikyet ederek padiahtan bir yardmc istedi. Rumeli Beylerbeyi oban Mustafa Paann olmasn talep etti. Sultan Selim: Ben deli olmadm yle bir adam tayin edeyim. diye kabul etmemi, aradan bir mddet geince Piri Paa yeniden rica edince, mademki srar ediyorsun senin vezirin olsun, diyerek kabul etmiti. Bir hayli zaman sonra padiaha yaklaan oban Mustafa Paa bir punduna getirip Yavuza Piri Paay ktleyince Yavuz elindeki okla Mustafa Paann kafasna vurarak: Bre melun! Bunca zamandan beri hizmetimi gren Trkn doru ve yanln bilmez miyim? Kalk sen benim vezirim deilsin. Ann vekilisin ve bu rtbeye ann arzyla nail oldun. diyerek ldrmek istemise de yine Piri Mehmet Paa padiaha rica ederek kurtarmtr. (smail Hakk Uzun arl, Osmanl Tarihi, c. 2, s. 304) hanetleri affetmedii gibi hizmetleri de unutmayan Yavuz, vezirlerin kbusuydu. Piri Paa bir gn usanarak: Padiahm, eninde sonunda bir bahane ile beni ldreceksiniz. Hemen bir an evvel halas etsen mnasiptir. szleriyle ve yeisle teessrn izhar edince bu sze bir hayli glen Yavuz Sultan Selim: Benim dahi bu mana muradm, lakin yerini tutar bir adam bulunmaz. Yoksa seni muradna eritirmek kolaydr. szyle kadirinasln gstermiti. Yavuz Sultan Selim slam lkelerinin fethinden sonra, bir gn Vezir-i Azam Piri Paay arr: Piri lalam! Allahn emri ile Msr feth eyledik; Hadim l- Haremeyn unvan ile muazzez olduk. Her gittiimiz tarafta Fetihler nasip oldu ve emrinize muhalefet edecek kimse kalmad. Bu vaziyette devletin zevali ihtimali var mdr. dey buyurmular. Vezir de cevabnda: Yce cedleriniz koyduklar kanun ve kaideler icra olunduka bu devletin zevali muhaldir. der ve Evlatlarnz hilafeti zamannda aklsz vezir-i azam tayin olunur; rvet kaplar alarak mansplar ehline verilmez; devlet ilerinde kadnlarn hkm yrrse o zaman bu devletin ihlali mukarrer olur. diye ilave eder. Bunun zerine dnceye dalan Yavuz Sultan Selim: Allahm bizi koru. duasn yapar ve Piri Paaya ihsanlarda bulunur. Lks ve israfa iddetli kar olan Yavuz sadelii severdi. Btn emeli her ihtimale kar devlet hazinesini de dolu tutmakt. Hazine defterdar Abds Selam Beyi ararak, Sirkeci ile Sarayburnu arasnda bir kk yaplmasn emretti. Yaplan kk gezen Yavuz kk lks bularak defterdar halam, ben senden bir glgelik istedim. Sen ise lks bir kane yapmsn. Ben bu kadar para sarfna ruhsat vermemitim, diyince zenginlii ile maruf olan Abds Selam Bey kk kendi malndan hediye olarak yaptn arz ve kabuln istirham ederek vaziyeti kurtarmt. (smail Hakk Uzunarl, Osmanl Tarihi, c2, s305)

Yerli ve yabanc, dost, dman btn tarihiler Yavuz Sultan Selim Hann emsalsiz bir kumandan, milli konularda hassas, devlet idaresinde tavizsiz, ahsi hayatnda mtevaz olduunu sylerler. F.Grenard Yavuzu yle tarif ediyor: Yemeklerinde aatan yaplm bir kse iinde bir tek eit yemek yiyen, sert, zalim, air hem de iyi bir air, kat bir askerdi. Btn Avrupal tarihilerin byk Trk hakanlarna kar kullandklar zalim szcn Grenardn kullanmas da tabidir. Hlbuki Yavuzun ortaya k bir ta ve taht meselesinden ibaret deildi. O, babasna kar harekete getii zaman devlet doudan ve gneyden olmak zere iki kuvvetin, tehdidin basks altnda idi. htiyar ve aciz padiah bir keye ekilmi, devletin idaresini Hadm Ali Paa ile bir avu muhteris devirmenin insafna terk etmiti. Bu ortam iinde devlet dizginlerini kuvvetli penesine geiren Yavuz tam anlamyla milli kahraman sekiz yllk hakanlk dneminde yapt ftuhatla esiz bir cihangir ve Trk Cihan Hkimiyeti felsefesinin takipisi ve taktikisidir. DEVLET- EBED MDDET inancyla yola kan byk dehalar elbette ki nne kan engelleri aarak ufak tefek przleri temizleyecektir, devletin bekas iin giritii mcadeleden alkoymak isteyen bir iki vezirin kellesini koparmasn zalimlik saymak kast mahsusa tayan hmanistlerin o byk kahraman kltmek iin attklar amurdan baka bir ey deildir. Bir gn alnd nevbet-i takdir rihlete, Ukbada yol grnd Hudadan bu davete; Dolduka doldu gzleri ek-i frak ile Kudretli padiah veda etti millete Tevhit maksadiyla geirmiti mrn, Ref etti armaann derah- vahdete; Rayat glgesinde feda-yi hayat eden, Ervaha pidar olarak girdi cennete; Byk Trk limi Mftl Sakaleyn Kemal Paazadenin dedii gibi o, asrn gnei idi. O, az zamanda ok i yapm, gne gibi glgesi uzun, zaman ok ksa olmutur. Bu byk Trkn lmne alayanlar olduu kadar sevinenler de olmutur. Devletim ve milletim diyenler gzya dkerken, Trkn i ve d dmanlar bayram yapmtr. Koca Trkmenin fasln yrei yaral baka bir Trkmenin ruhundan fkran msralar ile bitirelim: Ruhunu Sultan Selimin Ya Allah Gark- Rahmet kl bi-Hakk- Fatiha

Kim vefatna onun tarihidir Ehl-i iman ruhu iin Fatiha. bn-i KEMAL

MUHTEEM SLEYMAN 1495 ylnda Trabzon da dnyaya gelmitir. Tarihiler ehzadenin doum haberini mjdelemek iin kouan saray hizmetilerinin Trabzon Valisi ehzade Selimi selamlkta Kuran okurken bulmular, bu mesut hadiseden haberdar etmiler, sevin iinde ban kaldran Selim Adn Sleyman koydum diyerek byk bir huu iinde okumasna devam etmi. O anda Selimin okuduu ksmn Neml Suresi 30. ayet olduu zikredilmektedir. Ayet mealen yledir: O muhakkak ki Sleymandandr ve O (mektubun ilk satr) Bismillahirrahmanirrahimdir. tina ile bytlen Sleyman 10 yana girdii zaman babas Selimin mracaat zerine II. Bayezid tarafndan Boluya sancak beyi olarak gnderilmise de, ehzade Ahmetin itiraz (kskanarak itiraz) zerine Boludan alnarak Kefeye nakledilmi, hadiseye ierleyen Yavuz, Trabzondan kalkp Kefeye gelmi olunun vilayetini de bizzat idare ederek Grclere kar akn yapm. te bundan sonra babasnn oluna reva grd tutumu hazmedemeyerek Rumelide sancak talebinde bulunmutur. 30 Eyll 1520 tarihinde Yavuzun tek varisi olarak Trk-Osmanl Cihan Devleti tahtna oturan Sleyman yirmi be yan henz ikmal etmiti. Arzularn gerekletirecek her trl imkna sahip bulunuyordu. Dnyann en kuvvetli ordu ve donanmas, en dzenli devlet tekilat, zengin lkeler, muntazam maliye ve dnyann en kabiliyetli milleti emrinde idi. Babasnn aksine Avrupay hedef seen Muhteem Sleyman 18 Mays 1521de ilk sefer-i hmayununa km, II. Bayezid tarafndan muhasara edildii halde fethi myesser olmayan Avrupann kilit noktas olan Belgrad zerine yrd. ay on bir gn devam eden birinci sefer semeresini vermi, Belgradn dmesiyle Avrupann bel kemii krlm oluyordu. Henz tahta otural 1 yl olmadan ilk zaferini kazanan Sleyman, Trk Akdenizin kangreni haline gelen Rodosa, Ortadouda Hristiyanl son kalnts haydut yuvasn datp yok etmek amacyla 16 Haziran 1522 gn stanbuldan ayrlarak ikinci seferine kan byk Trk hakan 214 yldr devam eden Rodos Hal Devletine 20 Aralk 1522 tarihinde son vererek Trk ticaret gemilerinin ve Akdenizin kesin emniyetini salam oluyordu. Bu arada Avrupada byk hadiseler oluyor, ahlakszln iine yuvarlanan kilise her trl rezaleti ileyen papazlar, cemiyeti avucunun iinde tutuyordu.

Avrupa bir i harbin iinde bulunuyordu. Papa bile kendisine gnderilen elileri Roma varolarnda soyduruyor, cinayetleri ileyerek kendi kendisinin gnahn karan, kz kardeiyle zina eden ve kzn hamile brakanlar Papa VI. Alessendra ve Sigismonda kzlarn hamile brakan keilerin banda geliyordu. Papa III. Paulusun olu Pierluigue Fana Piskoposu rahibeye zorla tecavz etmiti. Hibir rahibe yoktu ki hi olmazsa rahiplerle dp kalkmasn. (Ylmaz ztuna, Osmanl Padiahlarnn Hayat Hikyeleri, s.277) Rezalet ukurunun iindeki Avrupa btn midini spanya Kral, ayn zamanda Almanya mparatoru olan Charles Quinte balamt. Trkiye Devleti tarafndan V. Karlos olarak nitelendirilen bu gen kral spanya, Almanya, Avusturya, Hollanda, Belika ve talyann byk bir ksmyla Amerikada smrgelere sahip Hristiyan dnyasna hkim d grnyle acayip bir dev manzaras arz ediyordu. O srada Garp Hristiyanl biri dini biri de siyasi olmak zere iki buhran iinde sarslp kvranmakta idi. Siyasi buhran Almanya mparatoru Charles Quint ile Fransa Kral I. Fransuva arasnda srp giderken, Lutterin ortaya att Reform Hareketi Katolik Birliini inhilale uratmt. Avrupaya tamamen hkim olmak isteyen Charles Quint ile varln srdrmek isteyen Fransa Kral I. Fransuva kar karya gelmi 24 ubat 1525de yaplan meydan sava, Fransuvann malubiyeti ve esaretiyle son bulmutu. te bu hadiseden sonraki 6 Aralk 1525 gn Fransz elisi Kont Jean Frangipani, Cihan mparatoru Kanuni Sultan Sleyman tarafndan kabul edildi. Eli Fransuvann annesi Louise de Savoieden geliyordu. Kymetli hediyeler takdim eden eli Fransuvann annesi tarafndan kaleme alnan mektubu Muhteem Sleyman a sundu. Louisenin Trkiye Hakanndan yardm dileyen mektubu yle idi: spanya Kral arlken, olum Fransuvay Pavi Muharebesinde tutup hapseyledi. imdiye kadar olumun halasnn arln insaniyetlerine brakm idim. Hlbuki malumunuz olan insaniyetini icra etmedikten baka, olumun, hakknda hakaret dahi etmektedir. mdi lemin musaddak olan azamet ve annz ile olumu dmanmzn pene-i kahrndan halas ile ibraz- bbehet buyurmanz zat- ahanenizden bilhassa niyaz ederim. (Mufassal Osmanl Tarihi, c.2, s. 820) Ana kralie olunun kurtuluu iin bu ekilde yalvarrken, Kral I. Fransuva da mektubunda yle yardm dileinde bulunuyordu: Dnyann cihad- mamuresinden birok lke ve biladn hkim ve padiah ve bilcmle mazlumlarn dedhah olan Sultan- muazzam ve Hakan- Mufahham hazretlerine arzm budur ki; Macaristan Kral Ferdinandn zerine hcum ettiinizde biz dahi himmet ve inayetinizle hapisten halas olup spanya Kral arlkenin zerini hcum edip cmz alrz.

Siz ki ahn ah- Celil-ansnz. Onun hakkndan gelinmeye inayet buyrulduu halde bundan byle bende-i nimetinasnz itibah buyrulmaya. (Mufassal Osmanl Tarihi, c.2.s.820) te bu ackl ve merhamet dileyen mektuplar okuyan cihan padiahnn cevab- mektubu da yledir: Allaha hamd ve peygamberine salt ve selam olsun. Ben ki sultan- selatin ve burhan-l havakin ta bah-i hveran ruy-i zemin zilulah- fil arzeyn Akdenizin ve Karadenizin ve Rumelinin ve Anadolunun ve Karamann ve Rumun Vilayet-i Dulkadirin ve Diyarbekirin ve Krdistann ve Azarbeycann ve Acemin ve amn ve Halepin ve Msrn ve Mekkenin ve Medinenin ve Kudsn ve klliyen Arapn ve Yemenin ve dahi nice memletetlerin ki, ab-i kiram ve ecdad- muazzam, enerallahu berahinevm kuvvet-i kahireleri ile fethettikleri ve cenab- celalet meabm dahi ti-i atebar ve emir-i ve zafer-i niarimle fetheylediim, nice diyarn sultan ve padiah Sultan Bayazd Han Olu, Sultan Selim Han olu Sultan Sleyman Han. Sen ki France vilayetinin kral Franceskosun. Dergh- Seltin penahma yarar adamn Frankipon ile mektup gnderip ve baz ar haberi dahi smarlayp memleketinize dman mstevli olup el-an hapiste idnz ilam edip halasnz hususunda bu canibeden inayet ve medet istida eylemisiniz. Her ne ki demi iseniz benim paye-i serir-i lemmesirime arz olunup al sebilit-tafsil ilmi erifim muhit olup tamam malum oldu. mdi padiahlar snmak ve hapsolunmak acip deildir. Gnlnz ho tutun, azrde hatr olmayasnz. yle olsa bizim aba-i kiram ve ecdad- izammz nurullah- merakidehm daim def-i dman ve Feth-i memalik iin seferden hali olmayp biz dahi anlarn tarikine salik olup her zamanda memleketler ve subbu hasin kalalar fetheyleyp gece-gndz atmz egerlenmi ve klcmz kuanlmtr. Hak Sbhanehu ve teala hayrlar messer eyleyp meiyyet ve iradat neye mtaalk olmu ise vcuda gele, baki ahval ve ahbar ne ise mezkr adamnzdan istintak olunup malumunuz ola. (Mufassal Osmanl Tarihi, c.2, s.821) Avrupa ahvalini yakndan takip eden Muhteem Sleyman spanya ve Almanya mparatoru Charles Quinte kar Fransa Kral I. Fransuvay desteklerken Katolik papaya kar Protestanl yaymaya alan reformcu Lutheri savunuyordu. Dedesi Fatihin stanbulu fethi srasnda ve daha sonra uygulad bu siyaset Hristiyan devletlerin birlemesini nlemiti. Torunu byk Sleyman da ayn siyaseti uyguluyor gerek siyasi ve gerekse mezhep ayrlklarn ayakta tutmay Trkiye Devletinin yararna buluyordu. Kanuniden destek bulan Luther Trkleri, Tanr tarafndan Hristiyanl tedip, tecziye ve slah iin gnderilmi millet, sfatyla selamlyordu.

Trkiye ile Almanya henz snr komusu deildi. Arada Macaristan bulunuyordu. Gl kara ordusuna sahip olan bu devlet Charles Quinte ba emeyen tek Avrupa devleti idi. Eer Macaristan da yutulursa devlet tehlikeye girebilirdi. Btn artlar hesaplayan Trk hakan 23 Nisan 1526 gn nc sefer-i hmayununa kmak zere stanbuldan ayrld. stanbul-Moha aras 1500 kilometrelik yolu 128 gnde alan Trk ordusu 29 Austos 1526 gn dman Mohata yakalam, tarihin en ksa ve kesin imha savan vermiti. Trk klcndan kurtulabilen Macarlar, Karasu bataklnda can vermi, Macar Kral XI. Layo ve VII. Piskopos da batakla gmlenler arasnda bulunuyordu. Macar ordusunun tamamnn imhasna mukabil Trk ehitlerinin says yz elli civarnda idi. 31 Austosta askerine byk bir resmigeit yaptran Kanuni Budapetenin igalini emretmi, cana ve mala dokunulmamas iin kumandan ve askere sert ve kesin buyruk vermitir. MACARSTANIN FETH 1 Eyll gn Trk ordusu hibir mukavemet grmeden ehre girmiti. Hlbuki ehrin muntazam surlar ayrca kuvvetli bir tahkimat vard. Kraln maktul dmesi, mehur Macar ordusunun tamamen imhas panik yaratm, maktul kraln kars olan Charles Quintin kz kardei Prens Maria daha ilk bozgun haberini alr almaz lkesini terk ederek Avusturya kral olan kardei Ferdinandn yanna kamtr. ehrin ileri gelenleri muzaffer Trk hakann merasimle karlayarak Budapetenin anahtarlarn Kanuniye bizzat teslim ederek tarihi ehrin can ve mal emniyetini salamlard. Muhteem Sleyman anna yakr merasimle ehre girmi, Budapetede kald on gn iinde Macaristann kaderini izmekle megul olmutu. Buna gre Macaristan Trkiye mparatorluuna tbi bir krallk olacak, Macar tahtna Trk dostu olarak bilinen, Moha Savana katlmayan, Erdel Voyvodas Szapolyo oturacakt. Macaristan statsn bylece planlayan cihan devletinin byk babuu, 16 Eyll 1526 tarihli ferman ile Macaristan tacn Szapolyoya ltfediyordu. Sultan Sleymann nc sefer-i hmayunu hedefine ulam, Macaristann fethi ile Fransa kral I. Furansuvaya yardm vaadi yerine getirilirken marur Charles Quinte de ders verilmi oluyordu. Gerek u ki; bu seferin devamnca spanya ve Almanya mparatoru panie kaplm, korkulu ryalar grm, enitesine yardm elini dahi uzatamamtr. Kanuninin stanbula dnmesini frsat bilen Avusturya Kral Charles Quintnin kardei Ferdinad kardei Mariay ileri srerek Macar krallnda hak iddia etmesi zerine Trklere kar olan grup tarafndan Bratislava ehrinde toplanan ikinci diyet meclisince Macar

krallna seildi. Ortada iki kral bir Macaristan devleti vard. Biri kl hakknn tayin ettii Trkiye mparatorluuna tabi, dieri Charles Quintten destek alan kardei Ferdinad idi. Trk ordusunun stanbula dnmesini frsat bilen Avusturya kral Szapolyoyu sktrmaya devam etmi, vukua gelen Tokay Meydan Savan kazanarak Budapeteyi igal etmeye muvaffak olmutur. te bu hadise zerine Szapolyoyu himayeye kararl olduunu, kl hakk olan Macaristan dilediine verebileceini beyan eden Muhteem Sleyman, Almanlar Macaristandan ve Budinden atmak, Charles Quintle kardei Ferdinada gzda vermek, yakalayabilirse Alman ordularn imha etmek gayesiyle drdnc sefer-i hmayuna kt. Budini, Macar topraklarn yeniden igal eden Trk ordusu Szapolyoyu yeniden Macar tahtna oturtmu, Sekbanba tarafndan krallk tac Szapolyonun bana konmutur. Suratle Avusturya snrlarn aan Trk ordusu 27 Eyll 1529 gn Hristiyanln taht ehri olan Viyanay kuatt. Seferin gayesi Viyanay drmek deildi. Ama Macaristan yeniden fethetmek, Charles Quint ile Ferdinand takip ve tecziye etmeye matuftu. Bu sebeple ar muhasara toplar getirilmemiti. Muhteem Sleyman bo yere zayiat verme niyetinde olmadndan mevsimin gemi olmasn da gz nne alarak muhasaray kaldrm, aknc birliklerini Almanya ve Avusturya ilerine akn iin salarken esas ordusuyla 16 Ekim gn Viyanadan hareket etti. Viyana kuatmas on yedi gn srm, ehir adeta tahrip edilmiti. Bu kadar kfi gren kanuni 17 Eyllde ordusuna bir resmigeit yaptrm, askere 250.000 bin duka bahi datarak tebrikleri kabulden sonra ordu Trkiyeye mteveccihen yola koyulmu, 16 Aralkta stanbula dnmtr. Drdnc Sefer-i hmayun yedi ay yedi gn srm oluyor. Kanuninin ordusu emniyet iinde payitahta dnerken Bali Beyin kardei Mehmet Bey ve Malkoolu Kasm Keyin aknclar Avusturya ve Almanya topraklarnn altn stne getiriyorlard. Kasm Bey, Avusturyay batanbaa inerken, Mehmet Bey Bavyerann merkezi Brunnu fiilen zapt etti. nc bir aknc kolu Avusturyay aarak svireye dald. Ren Nehrine kadar ulat. Avrupada panik yapan bu akn Trk tarihinin de en byk akn hareketidir. 15. ve 16. asrn da en byk gerillalar hi phesiz ki. Trk aknclardr. Byk airimiz Yahya Kemal Beyatlnn msralarnda dile getirdii gibi: Bin atl aknlarda ocuklar gibi endik, Bin atl o gn dev gibi bir orduyu yendik. Ak tolgal beylerbeyi haykryor ilerle. Bir yaz gn Tunadan getik kafilelerle.

Macar ovalar aknc cedlerimizin nal sesleriyle musiki bestelerken 4. Almanya seferi kapanyor, fakat Trk-Alman mcadelesi bitmiyordu. Trk ordusuyla bir meydan savan gze alamayan Charles Quint, Kanuninin nnden kayor, mevsimin gemesi, Muhteem Sleymann sefer dnn frsat bilerek yeniden harekete geiyordu. Bu kama ve kovalamaca 15291556 yllar arasnda yirmi yedi sene devam etmi, gerek karada gerekse denizde yaplan her mcadeleyi kaybeden Charles Quint mitlerini kaybetmi hayalperestlerin halet-i ruhiyesi iinde tahtan feragat etmi, spanyay olu XI. Filipeye, Almanyay da kardei I Ferdinanda terk etmitir. Tek bana Avrupa mparatorluunu tahakkuk gayesiyle ta giyen Hasburg Hanedannn bu muhteris genci byk Trk gc karsnda aczini idrak ederek mparatorluk sevdasndan vazgemi ve bu unvann yalnz Muhteem Trk Hakan Kanuniye ait olduunu tasdik etmek zorunda kalmtr. Amacmz tarih yazmak olmad iin zaferleri, seferleri kronolojik olarak yazmak, btn olaylar sralamak mmkn deildir. Gayemiz byk Trk milletinin cihan hkimiyeti inancn ve devlet-i ebed mddet felsefesini, adalet anlayn izah etmeye almaktan ibarettir. Bylece bu gn Trk milletinin Avrupaya bak asyla cedd-i mbareklerin o Trkmence baklar arasndaki farkll tespit etmektir. Yeniden geriye dnerek Avrupa hadiselerini ksa zetleyerek ileriye doru getirelim. Hasburg hanedanndan Charles Quintin Almanya ve spanya tacn giymesi, Fransa Kral I. Fransuvay malup ve esir ederek hapse tkmas, kraln ve annesinin muhteem Trk hakanna mracaat ederek yardm ricas, Kanuninin nc sefer-i hmayunu ve byk Moha Zaferi ve Budapetenin fethi, Szapolyonun Macaristan Krallna tayini ile Trk ordusunun ekilmesini frsat bilen Charles Quint ve kardei Avusturya Ardk Ferdinandn Macaristana taarruzlar, Trk hakan Kanuni Sultan Sleyman Hann drdnc seferi ve Viyana Kuatmas ile Avrupann altn stne getiren byk Trk aknlarn ksaca izah etmitik. Hasburglu kardelerin rahat durmamas Kanuniye ikinci Almanya ve beinci seferi hmayuna kma frsat vermi, 25 Nisan 1532de 200.000 kiilik ordusu ve 400 adet topla hareket eden cihan padiah adeta bir seyahat gezintisi yapm, on bir adet Almanya ve Avusturya kalesi fethedilmesine ramen memaliki inenen Hasburg hanedannn kral kardeleri Charles Quint ve Ferdinand kalabalk ordularna ramen meydan savan gze alamamlardr. Hlbuki Kanuninin amac fetihten nce dman ordularn ezmek ve Avrupaya metbuluunu kabul ettirmekti. Dman ininden karmak gayesiyle Ferdinand tahrik ediyor, hesaplamaya, meydan savana aryordu.

Kanuninin Ferdinanda hitab yledir: Bu kadar zamandr erlik davasn eder merdi meydanm dersin. imdiye dein ka kerredir ki zerine geliyorum ve mlkne dilediim gibi tasallut ediyorum, ne senden ne karndandan nam- nian yok. Size saltanat ve erlik davas haramdr. Askerlerinden belki avretinden dahi utanmaz msn? Belki avrette gayret var. Sende yoktur. Er isen meydana gelesin, Hak Teala Hazretlerinin takdiri neyse yerine gelse gerek. Seninle saltanat Ba sahrasnda leelim. Reaya fukaras dahi asude olsun, yoksa meydan arslandan hali bulduka tilki gibi frsatla ikr almay erlik sayma, bu kerre dahi meydana gelmezsen avretler gibi ig ve krk olup dahi padiahlk tacn urunmuyasn ve erlik adn dile getrmiyesin (Mufassal Osmanl Tarihi, c.2, s.855) Bu hakaret dolu mektuba ramen Hasburglu kardeler gururlarn ayaklar altna alarak mektubu cevapsz brakmlardr. Sefer mevsiminin gemesi sebebiyle anl Trk ordusu anavatana dnm, stanbul halk cihangir ordusunu byk bir cokunlukla karlam gnlerce enlik yapmtr. te bu sefer sonu ki; Ferdinand eliler gndererek sulh talebinde bulunmu, ran seferine kma arzusunda olan Muhteem Sleyman aadaki artlarla bu sulhe avdet etmitir. 1Kral Ferdinand, Osmanl Trk hakann baba ve matbu bilecek ve ancak karde diye

hitap ettii, Vezir-i Azamla msavi saylacaktr. 2te bu vaziyetin neticesi olarak Kral Ferdinand Osmanl lkesine kendi arazisi gibi

riayet edecek ve padiah da Avusturyay kendi lkesi ve tebaasn da kendi tebaas bilecektir. 3Kral Ferdinand Macaristan zerindeki veraset iddialarndan vazgemi ve yalnz

Macaristann imal- garbisi ise Garbnda fiilen hkim olduu erit gibi arazi kendisine braklmtr. 4te bundan dolay Osmanl himayesindeki Macar Kral Szapolyo ile Kral Ferdinand

arasnda Osmanl mmessillerinin nezareti altnda bir hudut hatt izilecek ve bu hudut Trkiye tarafndan ayrca tasvip edildikten sonra muteber olabilecektir. 5Eski Macar kraliesi ve Kral Ferdinandn kz kardei Mariann kocasndan varis

olduu malikne maietine medar olarak merhameten kendisine ihsan edilecektir. 6Bu sulh ahkm muvakkat deil, daimdir. (smail Hami Daiment, zahl Osmanl

Tarihi Kronolojisi, c.2, s.157) Anlamada grld gibi Trk stnl tescil ediliyor. Macaristan meselesine aklk getirilerek Charles Quintin mparatorluk hayali suya dyordu. 22 Haziran 1533 ylnda Trk hakan tarafndan tasdik edilen muahedenin bir nshas Avusturya murahhaslar tarafndan talep edilmise de bizim yle bir detimiz yoktur diye reddedilmitir. Hammerin dedii gibi Kral Ferdinand artk bir Osmanl veziri derecesine inmitir.

Kanuni bu anlamadan sonraki altnc sefer-i hmayununu douya rana tevcih ediyordu. ah Tahmasbn dmanca tutumlar Charles Quintle ittifak teebbsleri Kanuninin seferde olmasn frsat bilerek Trk snrlarna ve ehirlerine tecavz, tedibini gerekli klmt. te bu amala sefere kan Trk ordusu ran tarafndan istirdad edilen Trk kala ve ehirlerini tek tek fetheylemi, Tebrizi ve Badat fethederek stanbula dnmtr. Karada hibir rakip tanmayan Trk ordusu Byk Trk Denizcisi Cezayir Sultan Barbaros Hayreddin Paann cihan hakanna hizmet arz ederek kaptan- deryala atanmasyla deniz hkimiyeti de Trkiyenin eline gemi, Prevezede Andrea Doryann komutasndaki birleik Hal donanmasnn imhasyla Akdeniz bir Trk gl olmutur. Yedinci sefer-i hmayununu Venedik (talya) zerine aan Trk hakan bu seferde Almanyaya kur yapan marur Venedik Cumhuriyetini ezmi, Otrantoyu yeniden alm, denizde Barbaros eliyle adalar tahrip ederek gcn sfra indirmitir. Trkiye mparatorluunun bir paras olan Bodan Voyvodasnn Trkiyenin sulh halinde bulunduu Lehistana tecavz, stanbula gndermekle ykml olduu yllk vergiyi dememesi, divan- hmayun tarafndan grevli olarak gnderilen diplomaside kullanlan Andrea Giriltiyi Erdelde yakalatp ldrmesi mark asi Voyvoda V. Petru Raidin tedip etmesini gerekli klmt. Ayrca Charles Quint ve kardei Ferdinad tarafndan tahrik edildii de tespit edilmi bulunmas Bodan (Moldovya) Seferinin almasnda balca sebeplerdir. Bylece Muhteem Sleyman, ordusu banda sekizinci sefer-i hmayununa kt. Trk ordusunun Bodan topraklarna girmesiyle Voyvoda 5.Petru lkesini terk ederek Almanyaya kam, lkeyi fetheden Trk ordusu statde baz deiiklikler yaparak voyvodala Petronun kardei Stefan tayin etti. Buna gre yeni voyvoda takdir edilen vergiyi iki ylda bir bizzat stanbula getirip teslim edecek, protokolde Osmanl paasyla eit saylacakt. Bodan iini bu minval zere halleden Trk Hakan Kanuni drt ay yirmi gn sren seferden 27 Kasm 1539da stanbula dnd. 1541 ylnn bahar yeni bir hareket getirdi. Trkiyeye tabi Macaristan Kral Szapolyonun lmn frsat bilen Ferdinandn yeni mitlere kaplmas, Szapolyonun lrken on be gnlk bir bebekten baka bir varisi olmamas yine kllarn syrlmasn gerekli klyordu. Macaristana yeni bir stat getirmek isteyen Muhteem Sleyman, Budin seferi olarak isimlendirilen dokuzuncu sefer-i hmayununa kyordu. 20 Haziran 1541de stanbuldan ayrlan Trk ordusu 22 Austosta Budin nlerine geldi. Henz on ayn ikmal eden Jancsun mahzurlar gz nne alnarak Moha Zaferinin on beinci yldnmne tesadf eden 29 Austos 1541de Macaristan Budin eyalet, olarak Trkiyeye katld. 2 Eyllde

Budine giren Kanuni cuma namazn Fethiye Camiinde klm, hutbeyi ise sefere bizzat katlan eyh-l slam Ebus Suud Efendi okumutur. Bu arada dilencilik yolunu tercih eden Ferdinad, Budine eliler gndererek ylda 100.000 duka altn demek, Trkiyeyi matbu tanmak artyla Macaristan idaresini kendisine tevdi buyrulmasn rica ediyordu. Macaristann bundan sonra Trk eyaleti olduu elilere tebli edilerek huzurdan kovuldu. te bundan sonra yz elli yldan fazla Trk idaresinde kalan Macaristan, Trk ynetiminde Budin Beylerbeylii olarak yerini almtr. Burada biraz durarak fethedilmi bir lkenin nasl ynetildiini, Trk adaletinin nasl uygulandn Macar tarihisi Sndor Taktsn (18601932) Rajzoka Trk Vilegbol (Trk leminden izgiler) adl eserinden okuyalm. yle diyor; Budin paalarnn gttkleri politikalarn bizim iin faydal neticeleri vard. Onlarn din politikalarn da burada zikredebiliriz. Medeni Be Saraynn mensuplar dini msamahaszln alemdarln yapt bir devirde, Budin paalarnn hemen istisnasz olarak Hristiyan mezheplerine kar en geni msamahay gstermi olmalar kaderin bir cilvesidir. Protestanlk, Budin paalarna ne kadar kretse azdr. Macar mavirler, kylerin ou Trklere teslim olduuna gre onlar yakp ykmak tehdidiyle vergi vermeye mecbur etmek lazm geliyordu. Macar kaptanlarnn, tabi blge kylerinde her yl sebep olduklar zarar Mustafa Paa 1576da 90.000 forint olarak tahmin ediyordu. Be kralnn btn vergilerinin te biri! Mustafa Paa yle yazyor; fakir halk evketli padiahn kullarn bir forint ceza ile korkutarak vergi ve para demeye zorladlar. Tabiiyet kyleri bizimkilerin apulculuu ve talan dolaysyla ya Budin paasna ya da bizzat padiaha ikyette bulunmulardr. Mesela Budin Valisi skender Paa 1565de Viyanaya yazyor: Bir dinden olduunuz fukaray tutuyor, kendisine eziyet ediyorsunuz, sizden kralla yakr cevap bekliyorum. Birka beyle sipahinin Erdele bal kylerden vergi istemeleri zerine bu kyler ikyet iin padiaha gidiyorlar. Bunun zerine sultan Budin paasna yle yazyor: Fakir ky halk ok yoksullarm, bana yle haber verdiler. Erdele bal kylere ne sipahilerin ne de beylerin karmasna msaade etme, zorbalarn adn bana bildir. Padiah ayn yl iinde bunlar Bathoryye de yazmtr. Baka bir mektubunda da, Erdel evim gibi benim mlkmdr. Oraya kimsenin hibir zarar ve eziyet vermesini istemem. Budin muhafzlarnn en ziyade para iin kyleri sktran beyleri, vazifelerinden uzaklatrdklarn biliyoruz. Padiah kendisi de birka paay bunun iin bodurmutu. Budin

paalarndan kalma birok mektupta Macar beylerinin yaptklar soygunculuklardan bahsedilmektedir. (Ayn eser s.33) Budin paalarndan Mehmet de fukaray koruyan paalardand. U savalar da kendisini mkemmel bir insan olarak tanrlard. 1593de Matyasa yazd mektupta: Memlekete geldiimiz gnden beri fukarann rahat iin vicdanmza uyarak gayret gsterdik. Bunu Allah da bilir kulu da. Demi. XVI. yzyl Budin muhafzlar arasnda Mihall Ahmet Paa fakir halka kar iyi niyetiyle bilhassa temayz etmitir. Bizimkilerin Ahmat adyla tandklar bu paa, byk sava srasnda dahi fakir halk korumutur. XVII. yzyldaki Budin paalarnn en by, en aklls ve en insaniyetlisi Kadzade Ali Paadr. Milli mcadele yllarmzda Macarla son derece mhim hizmetlerde bulunmu ve memleketin gelimesinde pek ok gayret etmi olan bu zat, Macar ve Trk milletini birbirine o kadar yaklatrmtr ki krallk ularndaki savalar dahi, Trklerle birlikte elenirlerdi. ESRLER Budin paalar ellerindeki Macar esirlerine parmakla bile dokunmadklarn, iftiharla yazabilmektedirler. Dorusunu da yazyorlard. Trk esirliinden fidye ile yahut parasz olarak binlerce esirimiz kurtulmu, fakat ilerinde sakatlanm, bir uzvu kesilmi olarak dnen bir kii bile kmamt. Buna karlk esirlii srasnda Budin muhafz Kk Bali Paay, kendisine z olu gibi muamelede bulunduu iin babala kabul eden Perenyi Peter gibisine epeyce rastlanmaktayd. Bizimkilerle memleketimizdeki Trklerin dnmeler meselelerindeki grleri arasnda da byk farklar mahede etmekteyiz. Bizimkiler zavall dnmeleri diri diri yakarlard. Trkler ise dnmeyi ancak Mslmanla ve Trkle ihanet edecek olurlarsa lmle cezalandrrlard. Memleketimizdeki paalarn atele yaklma cezas bekleyen biare dnmeleri kurtarmak iin en zor durumlarda bile ellerinden gelen gayreti gstermi olmalar ne gzel ne insanca bir harekettir. Trkler, birbiri ardna kaleleri kaybederken, teslimden nceki szlemelerde, aralarnda yaayan dnmeleri dnrler ve bunlarn kendileriyle birlikte serbeste gidebilmelerini yahut isterlerse Hristiyan dinine yeniden dnmelerini art koarlard. Mesela, solni Belgrad mdafaa eden paa kalann tesliminden nce Botthyany Adam ile byle bir anlama akdetmiti. Nemeli kaptan Rublandt Lenord, Yedikuleden 1663te gelmitir. Kendisi yllarca Macar esirleriyle birlikte zindan hayat geirdiinden, devaml olarak muhaberede bulunduu

Be Sarayna yollad mektuplarda Yedikule esirlik lemine dair fevkalade dikkate deer ve ibret verici eyler bulabiliriz. 1667 Maysta Venedikli esirlerin, Nemeli ve Macarlara hakaret ettiklerini ve kendilerinin ua gibi grdklerini, bu yzden Venediklilerle Nemeliler ve Macarlar arasnda dehetli kavga kt. Aa adamlaryla kp gelmeseydi az kalsn birok lm vakas olacakt. Biz rutubetli kuleye gemek istediimizde Trk aas kendi olduu yeri bize brakt, ikyetimiz zerine yksek rtbeli bir Trk memuru yerimizi muayene etti ve oday karanlk rutubetli bulduu iin bize baka tarafta oda verdirdi. te tahamml edilmez diye laf edilen, Trk esirlii ve Trk zulm byle idi. Esir muhafznn bir esire kendi evini terk etmesi acaba nerede grlmtr? Esirlerin barndklar yerin karanlk ve rutubetli olmasna, bakalm. Hangi Avrupa memleketinde aldr eden olmutur? (Ayn eser, s. 105106) Kronoloji kitaplarmzdaki kaytlar okuyunca insann bugn bile yrei szlar. Trk zindanlarnda geen tyler rpertici facialar duyunca, gzyalarmz tutamayz, hayalimizde adeta engin bir strap denizi dalgalanr; prangalarn akrtsn, ldresiye ikence yaplan esirlerin iniltisini duyar gibi oluruz. Fakat bu yerlemi kanaat ve onun mahsul olan hayal, tarihi geree hi uymamaktadr. Gemii rten perdeyi yle ucundan kaldrverecek olursak, tarihi gerek gzmzn nne serilir. Bu gerek ise, Trklerin Macar esirlerine dinlerine uygun ekilde insanca muamele ettiklerini pheye yer vermeyecek surette ortaya koyar. Padiahlar olsun, Budin beylerbeyleri olsun tam iki yz yl boyunca zavall esirlere kar insanca davranlmasn emir ve talep etmilerdir. Macar esirlerine deil ikence etmek parmak bile dokunulmadn onlar ilan etmekteydiler. Buna karlk bizimkiler, Trk esirlerinin uzuvlarn kesiyor ve eitli eziyetlerde bulunarak onlar fidye ile kendilerini kurtarmaya zorluyorlard. Trk paalar esirlere insanca muamele edilmesini isterlerken Be Saray Trk esirlerine zulmedenleri aka arkaya alyordu. Trk esirlerine ikence yaplmasnn sebebi her zaman kazan hrs idi. Hakikaten para sknts iinde bulunan u savalarnn bu tutumlar anlalr ve ho grlebilir; ama zavall esirlerin gzyal fidyesine muhta olmayan iin muhakkak ki bu soysuzlua alametti. Ayn zamanda kale beyi olduu iin kleleri bulunan Egri Piskoposu Verancsics mesela byle idi. Dorusunu da sylemek lazmsa klelerine kar ok zaman insanla smayacak ekilde davranrd. Kahraman Veli Bey Verancsicsi sert szlerle ayplam hatta Piskopos bundan byle kt muamelelere devam edecek olursa, karlk olarak kendisinin de Macar klelerinin uzuvlarn keseceini syleyerek tehdit etmitir. (Buraya kadarki ksm, Macar tarihisi Sndor

Takatsn(1860-1932) Trk Aleminden izgiler adl eserinden alnmtr. (M.E.B., Bin Temel Eser) imdi bize insanlk dersi vermeye kalkan Batnn barbarlarna bakalm. Gya XXI. yzylda yayoruz, nsan Haklar Beyannamesi duvarlarnda asl Birlemi Milletler Tekilatnn kaplar ardna kadar ak. Demokrasi szc sakz gibi inenirken, Kopenhag Kriterleri ad altnda bir sr dayatmalarla kar karya kaldmz gnmzde ne yazk ki hak, haklnn olamam, hak hla glnn, zorbann elindedir. te gnmzn sper gc ABD, Birlemi Milletleri saf d ederek, nsan Haklar Beyannamesini rafa kaldrarak Iraka saldrm, yanna ngiltere, talya, Polonya vs. bir sr szde demokrat ve zgrlk havarisi kesilen milletle koalisyon kurarak, gya kendine bir hakllk gsterisi sergileyerek, bakn ben yalnz deilim havas yaratarak, Irak vurmutur. Saddam denen Irakn zalim diktatr, batl tahrikilerden ald tevik ve desteklerle rana saldrm, Trkiye Babakan Yldrm Akbulutun yzne kar Trkiyeye meydan okumu, kendini dev aynasnda gren bu patavatsz, Kuveyti igal edince o gne kadar srtn svazlayan emperyalist abilerinin, bata ABDnin menfaatlerine dokunca nce dur dediler, ardndan da kafasna vurdular. En basit tabirle Saddam kand. lkesinin bana bu byk belay getirdi. ABDye frsat verdi. rana kar destek verdii Saddam ve kuvvetlerini ezmek, sraile kar tehlike arz eden glerden birini tasfiye etmek ve Ortadouya oturmak amacyla Irak vurdu. Irak nce fazla dayanmad veya dayanamad. Saddamn ordusu dald. iirilen cumhuriyet ordusu balon kt. ABD teknolojisi ve ate gcyle havadan, karadan yakt, ykt. Buraya kadar yaplan bir savat diyelim. Bundan sonras ise bir katliamdr; nk Irak teslim olmutu. Halka kurtulu vaat eden ABD yanm, yklm ehirlerin, kasabalarn halkna efkatle yaklamam, a, susuz, isiz Irak halkna zorbaca davranlar sergileyerek direni hareketinin balamasna davetiye karmtr. Felluce direnii, ehrin kuatlarak karadan, havadan ate yadrlp, kadn, ocuk, yal demeden insanlarn katli Batnn ve 21. asrn yz karasdr. ABD Fellucede hardal gaz att m? Venezuella Devlet Bakan Hugo Chavez, imdiki Irak hkmetinin Irak salk bakanlna hazrlatt Felluce raporunun kentte sinir ve hardal gaz kullanldna dair kantlar ierdiini belirtti. Hindistan gezisi srasnda aklamalarda bulunan Chavez: Fellucede erimi, cesetler buldular. Kentte yaayan her ey, kpekler, kediler, kular, bitkiler tm hayat formlar yok olmu. Bu, ancak hardal gaz kullanlrsa olur. dedi. Chavez, dnya ciddi ciddi belayla kar karya, dedi. (Yenia Gazetesi, 06.03.2005)

Felluceyi direniiler igal etti diye yakp yktlar. Ya Telafer, Trkmen ehri. Oray da direniiler szd diye vurdular. Btn dnyaya dehet salan, tyler rperten Ebu-garib cezaevindeki insanlk d, utan verici, ahlaktan, edepten yoksun tacizler, ikenceler, Afganistan Talibanlarn sevk ettikleri Guantanamo ikence kamp dnyaya nizam verme iddiasnda olan ABD ve Bat medeniyeti. Rahmetli Akif, stiklal marmzda ne gzel dile getirmi: MEDENYET DEDN TEK D KALMI CANAVAR. te Bat, ite Hal lemi Barbar kim? talyan din adam ve filozof Campanelacitas Solis kitabnda zlemini duyduu lkeyi anlatyor. Campanella hapisteyken Berulleye yazd mektupta yle der: Ben bir gne lkenin hasretini ekiyorum. Bu lkede gece olmasn ve insanlar karanlk mevhumunu orada tanmasn! Gne lkeyi yeryznde bulmak mmkn m? Fikir hrriyetine, vicdan hrriyetine ilimeyen Trklerin mevcudiyeti hi olmazsa yarn bana byle bir lkenin olacan zannettiriyor. Mademki dnceyi zindana koymayan, hakikat sevgisini zincire vurmayan bir millet, o cesur ve adil Trkler var, zerinde hakikatin, adaletin ve hrriyetin hkm srd bir gne lke neden mevcut bulunmasn Osmanl Trk mparatorluunun ktada alt asr hkmran olmasnn kl ve paz gcyle olmad bugn daha iyi anlalmaktadr. nk Osmanl, dnyann en adil devletiydi. Osmanl, Trk tresini ve slam inancn yourmu, bu harika devlet ynetimini karmtr. Trkiye Seluklularnn varisi olan, ondan devrald baz messeseleri daha da gelitirerek uygulamtr. Anadolu Seluklularnda Divan- Saltanat olan adalet tevzi eden bu messese Osmanlda Divan- Hmayun ismini almtr.

MLK AYAKTA TUTAN MESSESE, ADALET Divan- Hmayun Topkap Saraynda kubbealt denen yerde toplanrd. Bu, bir nevi bakanlar kurulu toplants olurdu. Burada alnan kararlar, dnyann byk bir blmnde, tm Osmanl corafyasnda uygulanrd. Divan- Hmayundan kan kararlar Tanr buyruundan sonra gelirdi. Btn cihana hkmederdi. Divan- Hmayunda devletin btn mhim ileri halledilir, mhim davalar hakknda kesin hkmler verilirdi; zira burada herkes hangi snftan, hangi din ve milletten olursa olsun dinlenirdi. Fakir bir ahs, bir vezirden adalet talep edebildii gibi, dileke de sunabilir, bunun zerine divan ikyeti vatanda dinler, dilekesini okur, hkmn verirdi. Divan- Hmayunun kubbealt duvarnn arkasnda Kasr- Adl denilen bir pencere vardr. Uzun siyah perdeyle rtl bu ksmdan, padiah divanda geen mzakereleri takip eder, divan yeleri kendilerinin gzetim altnda olduklarn bilerek adaletsizlik yapmaktan ekinirlerdi; zira bir adaletsizlik hayatlarna ml olabilirdi.

Fransz seyyahnn gzyle grp anlatt gibi devletin her vatandann bila tefrk-u cins- mezhep padiaha dileke sunabilmek hakk olduu gibi divan huzuruna kp ikyet etmek ve hakkn istemek hakk da vardr. Bu slamdan nceki Trk devletlerinden kalan yklmaz bir gelenektir. Trk adaleti stn bir adaletti. Bu sistem, slamdan nceki Trk sisteminden geliyordu ve sonradan slam dininin pek hayrl messeseleriyle zenginlemitir. Osmanl adalet sisteminin stnl o devrin Batl mahitlerinin ifadesiyle ortaya kmaktadr. 16. asr iin F.Bobingerin fikri udur: Padiahn imparatorluunda herkes kendi halinde bahtiyar olabilirdi. Mutlak bir dini hrriyet hkm srerdi ve kimse u veya bu inanca sahip olduundan dolay bir mklle karlamazd. F.Grenad yle diyor: Osmanl idaresi, fethedilen lkelerde bu memleketin ahalisini, dillerinde, dinlerinde hatta bazen i dzenlerinin byk bir ksmnda serbest brakyorlard. 16 17. asrlar boyunca Batnn en kudretli devleti Trkiye mparatorluu idi. Muhteem bir tekilata, hibir Avrupa devletinin tasavvur edemeyecei mali kudrete, dnyann en mkemmel kara ordusuna, Akdenize hkim donanmasyla hlasa batanbaa Avrupay kendisini saymaya mecbur eden bir gce sahip bulunuyordu. Trk fethinin Kbrs adasn talyanlardan alarak, yerli Rumlara Kbrsta hangi nimetleri getirdiini Sir Harry Luke yle izah ediyor: Trkler Kbrsta Ortodoks Rumlara iki nimet getirdiler. Bizans devrinde bile olan ve Venedik idaresinde iddetlenen kyly inleten toprak kleliine son verdiler. 3. asrdan beri Katolik basksnda olan Ortodoks piskoposluunu canlandrdlar. 3. asrdan beri toprak esiri olarak alan az bir cretle iledikleri topraklarn sahibi oldular. Trk fethini sevinle karlayan, Kbrs Rumlar bylece o zamana kadar grlmemi bir iktisadi ve vicdani hrriyete eritiler.

TE BR ADALET FERMANI Kbrs beylerbeyine ve kadsna ve defterdarna hkm ki: Kbrs adas arslanca dven ordularm tarafndan yeni alnm bir diyar olduundan yerli ve fakir halk, harp icab, maddi ve manevi zarara uram olup bu yzden strap ekmektedir. Onlara adaletle, efkatle muamele ediniz. Rahatlk iinde yaasn, i ve glerine sahip olup kazanlarna baksnlar. Az zamanda kalknarak, refah ve saadete ermeleri iin mahkemelerde vergi alnmasnda velhasl her trl devlet iinde koruyunuz. Onlar bize koruyucu Tanrnn bir emanetidir. Devletin anna onlar korumak ve himaye etmek yarar. Her biri rzndan, canndan, malndan emin olarak gnl rahatl iinde yaasn. ve glerine sahip olup kazanlarna baksnlar BENM ADALETM BUNU CAP ETTRR. Bu emrimin yerine getirilmesi iin her biriniz uyank ve dikkatli olunuz. Aksini duyarsam, beyan oluna zrnz kabul olma ihtimali yoktur. Ona gre gaflet eylemiyesiz. SULTAN SELM HAN

II. Selimin Babakanlk Arivler Genel mdrlnn on iki numaral mhimme defterinde bulunan bu hatt- hmayunu bize Barbar diyen Batl barbarlara, Kbrsta Trkleri oluk ocuk demeden katleden EOKA etelerine, Rum palikaryalarna, onlara destek kan Avrupa Birliine ve tm yandalarna ithaf olunur. Eer utanacak yzleri varsa. Tunuslular drt yz yl nce memleketlerinin bir Osmanl eyaleti haline getirilmesini kutlu bir hadise saymaktadrlar. Osmanl mparatorluunda yz yllar boyu eit vatanda sfatyla Trklerle bir arada yaam olan baz slam lkeleri bizden ayrllarn kurtulu vesilesi sayarken, Tunuslularn bizimle birlemelerini, Osmanl mparatorluu ierisinde yer almalarn (onunla btnlemelerini) kutlanacak bir hadise kabul etmeleri son derece manal bir harekettir. Bu davranyla Tunus milleti asaletini, gereklere saygsn ve bize sevgisini ak ekilde izhar ve ifade etmitir. Bylece Osmanl Trklerinin ne kadar mkemmel bir devlet kurduu ve elde ettii lkelere ne kadar salam bir dzen getirdii, btn tebaasna ne kadar iyi muamele ettii bir kere daha anlalm ve ortaya konmu bulunmaktadr. (Prof. Dr. Aydn Taneri, Trk Devlet Gelenei, s.249)

TE BARBAR ZHNYET 1582de bir ngiliz kadrgas Malta kylarnda karaya vurdu. Katolik Malta valyeleri, dinden sapm saydklar Protestan ngiliz gemicileri Romada trenle yakt. (Ylmaz ztuna, Trkiye Tarihi, c.10, s. 211) Ortodoks Rusyada kanl taassup 18. asrda bile devam etti. Raskolnik tarikatna mensup yzlerce Rus dervii, dinden saptklar ileri srlerek 1742de trenle yakld. Ayn yl Rusyadaki Ermeni kiliseleri kapatld. Tataristan, Kazanda 526 caminin 418i tahrip edildi. Btn Yahudiler, sann dman ilan edilerek Rusyadan srld. spanyada engizisyon hala hkmrand. 18. asrn iinde Katolik inancndan sapt iddia edilen 1400 kii yarglanm, 782si idam, kalan ar cezalara aptrlmtr.

TE BU DA TRK 17. asrn sonlarna kadar her bakmdan dnyann stn ve rnek adaleti, Trkiyede idi. Bu adalet mesela davalarn abuk hkme balanmas- slamdan nceki Orta Asya Trk devletlerinin geleneklerini devam ettiriyordu. 17. asrda adalet cihaz da bozulmaya balad. Yine de Batda adalet o kadar bozuk dzendi ki Trkiyenin durumunun stn olduu Batl seyyahlarn ahadetleriyle ortaya kyor.

imdi esir olarak birka yl stanbulda kalan bir spanyolun spanya kral 2. Filipeye takdim ettii eserinde Trkn adaleti, Hristiyan olsun, Musevi olsun, Mslman olsun, herkese eit olarak tatbik edilir. Kadnn krss zerinde Kuran, bir ha ve bir Tevrat bulunur. Kad, Hristiyana ha, Museviye Tevrat ptrerek yemin ettirir. Kad cezalandrlmasna hkmettii suluyu, suban ararak teslim eder.

TRKLERDE SAVA ADALET Asayi: Devletin menfaat ve emniyeti, amme meselelerinin her eyden stn tutulduu bir dzende, adalet klcnn, keskin ve messir olmas tabii idi. Seferde kimsenin gznn yana baklmazd. Zira orduda en kk bir dzensizliin imparatorlua bir lke kaybettireceini Trkler, tarihi tecrbeleriyle ok iyi biliyorlard. 1639da ran topraklarnda iken atlarn ekin tarlasna salan, Msrn erkez asll sancak beylerinden (tmgeneral) Mustafa Bey ile bir neferin ba IV. Muratn sadrazam olan Mustafa Paann emriyle kesilmitir. Kyl kadn ve Kanuni: Fransz yazarlarndan JR Durtent 1818 tarihinde yaynlanan eserinden, byk tarihi Merhum smail Hami Danimendin Tarihi Hakikatlar isimli eserine tercme ederek ald, bir Srp kyl kadnnn Cihan padiahn nasl tenkit ettiini yle anlatr: Belgrat mstahkem mevkiine sahip olan Kanuni Sultan Sleyman 1521 tarihinde payitahtna avdet ediyordu. Bir gn erkenden atna bindi. O srada salar darmadank bir kadn en iddetli strap iaretleri vererek padiaha yaklaabilmek iin muhafzlarn arasna atld. Akln karm zannedilerek uzaklatrlmak istendi. Fakat Sultan Sleyman yanna gelmesine msaade edilmesini emretti. Kadn padiaha, sultanm, dedi. Senin vahi askerlerin dn gece benim evimi yama ettiler. Ben artk nereye gideceim? Kanuni Sultan Sleyman glerek u cevab verdi: Eer evinin urad bir zarar seni uyandrmam da sen ancak bu sabah olanlarn farknda olabilmisen herhalde ok derin bir uykuya dalm olmalsn. Kadn da yle mukabele etti: Evet; sultanm. Ben uykuya dalmtm, nk zat- ahanenizin benim de btn tebaanzn da emniyet ve selameti iin uyank bulunduunuzu zannediyordum. Sultan Sleyman bu kyl kadnn kendisine verdii bu dersten olduka etkilenmiti. Vezir Rstem Paay ararak kadna yirmi altn verilmesini, evinden alnan eyalarn noksansz olarak iade edilmesini ayrca bu kadnn kynn vergiden muaf tutulmasn emreder. Yazar Fairfax Downey Trk ordusunu yle tarif ediyor: Hibir ordu Osmanl ordusunun bu en ikbal ykseli (zirve) zamanndaki harbe gidi tarzndan daha daha mkemmel bir intizam sergileyemez.

Kanuni 1529da kt nc sefer-i hmayununda Avrupay inemi, Macaristana yeni bir dzen kurmu, arlken ve kardei Ferdinanda bir ihtar olarak Viyanay ksa bir mddet kuatm, on yedi gn sren bu kuatma sonunda ordu-yu hmayun yaklak yedi ay sren bu sefer mddetince askerler, balardan kestii her zm salkmnn yerine bezlere sarl kat kat deeri stnde paralar balamlar. Trk ordusu gittikten sonra balarna giden Viyanallar hayret iinde kalmlar. Ayrca bu sefer srasnda kylnn tarlasna girip ekinlerini yiyip ineyen atn sahibi bir sipahi de idam edilmitir. ki yz bin kiilik bu muazzam ordular getii yerlerde insanlk ve adalet rnei sergileyerek halkn gnln de birlikte fethetmilerdir. Baronlarn, prenslerin, derebeylerinin basks, smrs, zulm karsnda inleyen Balkanlar ve Avrupada halk Trk ynetimine can atyordu. Esnafn noksan l kullanmas ve terazide sahtekrlk yapmas byk sutur. Byle bir esnaf, suratna tilkikuyruu ve ngraklar taklarak, sokak sokak gezdirilerek tehir edilir. Trkiyede iltimas mektubu gemez, adaletlerinin en iyi yan, davalarn ksa srmesidir. spanyada olduu gibi nasl olsa dava bitmeyecek diye hakl taraf haksz tarafla uyumaya mecbur braklmaz. Gerek kad mahkemesinde, gerek Divan- Hmayunda davalar bitince mbair, kimin maslahat var, diye defa barr. Davalar bitmeden kad ve kazasker krsden kalkmaz. spanyada 3040 yl sren davalar olduunu Trkiyede sylesen kimse inanmaz. Bir dava burada bir ay srd m, ok uzun srm saylr. Delillerin ve ahitlerin ilk celsede tamamen hazr bulunmalar arttr. Kad ekseriya bir celsede hkmeder. Ancak tereddt ettii davalar birka celse uzar. Tanrnn hikmetinden sual edilmez. Adaleti tatbik etmek, kfir Trklere dsn de biz adaletin sadece lafyla geinelim. te bizim BARBAR DEDMZ TRKLER. ONLARA BARBAR DEMEKLE KEND BARBARLIIMIZI GSTERYORUZ. 1755 1775 yllar arasnda Osmanl mparatorluunda bulunan Macar asll Fransz vatanda Baron De Tott ahit olduu bir Trk mahkemesinden bir duruma naklediyor. Bir Osmanl, komusunun hakkyla sahip olduu bir tarlaya gz dikmiti. Bu Osmanl nce bu tarlann sahibi tarafndan kendisine satldna dair ahadet edecek olan tanklar toplamakla ie balad, sonra davaya bakacak olan kady buldu. Zorbalnn karl olarak ona 500 kuru teklif etti. Bu teebbs bile haksz olduunu gstermeye yeterdi. Bu hareketiyle kady fkelendirdi. Ancak kad duygularn belli etmedi. Her iki taraf da dinlendi ve tarlann gerek sahibinin hakl olduu iin savunmada yetersiz kaldn grnce: Sizin hi tannz yok mu? dedi. Mademki yle ben de sizin lehinize tanklk yapan be yz tank var. dedi. Ortaya kendisini ayartmak iin verilen 500 kuruluk keseyi kard ve teki adam huzurundan kovdu.

Yeniden Kanuniye dnyoruz. Kanuninin dokuzuncu sefer-i hmayununda olmasndan yararlanmak isteyen Charles Quint, Cezayiri fethetmek gayesiyle Afrikaya taarruz etmise de Barbarosun evlatl Hasan Paa tarafndan byk bir bozguna uratlmtr. Muhteem Sleymann Edirneye dnmesini frsat bilen Ferdinand muhtelif milletlerden toplad 100.000 kiilik Hal ordusuyla Budine saldrm, serhat beylerinin ve aknclarn byk kahramanl, kalabalk Hal ordusunu bozguna uratarak Avusturya topraklarna kamasyla son bulmutur. stanbula dnmeyen, o k Edirnede geiren Trk hakan Kanuni 20 Nisan 1543 gn, trksyle gnllerde yaayan Estergon iin, onuncu sefer-i hmayununa kmtr. Tek kelimeyle Trkn ihtiamn sergileyen bu seferde de meydan sava imkn bulamayan Trk ordusu nne kan engelleri rahata aarak 29 Temmuzda Estergon nlerine varm, Alman, talyan, spanyol, Hrvat, ek ve Slovak birlikleri tarafndan savunulan Macar Bapiskoposluunun merkezi Estergon on iki gnlk bir mdafaadan sonra Trk ordusuna teslim olmutur. Byk kiliseyi camiye eviren cihan padiah namazn burada eda etmi, Estergonu Budin eyaletine bal sancak merkezi yapmt. Estergondan gneye sarkan Trk ordusu 4 Eyllde stolni Belgrad fethetmi, mitsiz fakat yiite dven kala muhafzlarn affederek kala kumandanna elini ptrmtr. te bu onuncu sefer-i hmayun neticesidir ki Charles Quint ve Kral Ferdinand ba emeyi kabul etmi, Devlet-i Aliyyeye mracaat ederek sulh istemitir. 10 Kasm 1545 ylnda Trk Cihan Devleti ile Almanya ve Avusturya arasnda be yllk sulh anlamas yaplmtr. Muahede artlarn havi Muhteem Sleymann fermann Trk-Osmanl Devletinin azametini Charles ile Ferdinanda hangi gzle baktn tespit bakmndan bu ksma almay lzumlu gryoruz. Zira amacmz tarih yazmak olmayp Trk milletinin tarih boyunca nesilden nesle, hanedandan hanedana, babadan ola intikal eden cihan hkimiyeti inancn tespit etmektir. Byk dnme hassasna sahip olduumuz devirlerde cce fikirlerin igaline uradmz bizimle dalga geen Batl barbarlarn her gn teftiine tabi olduumuz 21. asrda neyiz? Cihan padiahnn ltfeyledii ahitname yledir: Ben ki Sultan Sleyman han ibn-i Sultan Selim Han ibn-i Sultan Bayezid Hanm. Bu bizim mbarek ahitnamemizi okuyup iitenlere malum ola ki Romallarn ve ona tabi olanlarn kral olan Ferdinand benm izzetl, azametl dergahma yarar elisin ve adamn

gnderp bab- saadet meabm canibi ile sulh ve salah rica edip ve gnderdii eli dahi ann karnda vilayeti spanya Kral Charles Quint tarafndan dahi vekil idn arz edp bilfiil Ongrs (Macaristan) vilayetinden Hristiyan taifesinin ellerinde olan yerler mukabelesinde her yl dergahmza 30.000 sikke Macar altn kesim vermek zere aman- erifim talep edip inayet-i ahanemden kendye ve marnleyhe spanya kralna be yla dein aman- erifim ihsan edp ol artlar zere beyan olunur ki Vilayet-i Ongrs imir-i zafer tesir ile feth olunmu bir memleket olup, ol vilayette ol kalalar ve kasteler ki bilfiil benim askerim ve beylerim tasarrufunda olup iine tehizat ve adam konulup zapt olunmu ola, o asr kalalara ve saktelere tabi kyler ve yerleri ve balar ve baheleri ve reayalar bilcmle serhatleri ve snrlaryla kema kan ehl-i slamn tasarrufunda ola. Vilayet-i Qngrste dahi ol kalalar ve kasteler reayas ehl-i slamn tasarrufuna gelmemi ola. Onlarn mukabelesinde her yl hazinei amireme 30.000 altn sikke gelip vasl ola. (Mufassal Osmanl Tarihi, c. 2, s. 1037) Bu muahedeye gre Kral Ferdinand elinde kalan Macar topraklar iin Trkiyenin alelade bir tabi olduu gibi Bohemya kral ve Avusturya ardkas olarak da Trkiye hakanna ahsen tabi bir hkmdar olmay, Trk protokolnde vezir-i azamla eit saylmay kabul etmektedir. Bu hususu fiilen ispat etmek zere Trkiye ile yukarda ahitnamede geen 30.000 duka vergi dnda her yl ayrca 8.000 duka altn deyecektir. Kral Ferdinand Trk Hakan Kanuni Sultan Sleyman metbu-i mufahham ve babas bilecek, Trk hakanna bir oul gibi itaat edecektir. Trkiyeden kap Almanya topraklarna snan ister Mslman, ister Hristiyan btn esirler, kaaklar ve mlteciler, Alman makamlar tarafndan derhal Trkiyeye iade edilecektir. Almanyadan Trkiyeye kaan mlteci, kaak ve esirler Mslman ise Trkiye bunlar iade etmeyecek, Hristiyan ise iltica sebeplerini tetkikten sonra iade edip etmemekte tam bir serbestye malik olacaktr. Snrlarda meydana gelen her trl asayisizlikten Almanya sorumlu tutulacaktr. Yukarda hlasa edilen hkmlere aykr herhangi bir davran olduu takdirde Trkiye kendisini bu muahede hkmleriyle bal saymamakta ilgili devletlere harp amakta veya ceza seferleri dzenlemekte tamamen serbest saylacaktr. Trkiye bu muahedeyi Charles Quint ve Ferdinandn ard arkas gelmez ricalar zerine ltfen kabul etmitir. Divan- Hmayunun maksad Avrupaya sulh bahetmektir. Yoksa byle bir muahedeyi kabulde hibir mecburiyeti yoktur. Trkiye, Charles Quinti ancak spanya kral ve Ferdinand Bohemya kral olarak kabul etmektedir. Charles Quint Almanya yani bat Roma mparatoru olduunu, Trkiye ile alakal hibir hukuki ve diplomatik vesikada iddia etmeyecektir.

Roma mparatorluu tac tektir ve mnhasran byk Trk hakanna aittir. Charles Quint muahedenin Trke olan asl metninde geen Vilayet-i spanya Kral Karlo ibaresini aynen tasdik etmekle bu hukuki durumu kabullenmi bulunmaktadr. Harold Lambn dedii gibi, Ferdinand ve spanya kral olmaktan karak Sleymann gittike bymekte olan ailesi arasnda birader sfatyla katlmay dosta isteyen Charlesle bir oul sfatn dileyen Ferdinand diye anldlar. Bu resmi olmayan, fazlasyla samimi unvan Gran Kalas anahtarlarnn teslimi esnasnda Viyana elisi hi de hafif saylmayacak bir klme ile aka istemeye mecbur olmu ve kendisine verilen talimat aynen tekrarlamt. Olun Kral Ferdinand senin malik olduun eyleri kendi mal gibi ve kendisinin malik olduu eyleri senin maln gibi sayar. nk senin olundur. Macaristan kendine alkoymu olduunu bilmiyordu. Zira bilmi olsa bu memleketi muhafaza etmek iin hibir vakit savamazd. (Harold Lamb, Muhteem Sleyman, s. 190) Baka bir yabanc tarihi Fernand Grenard, Trk cihan devletinin Avrupaya bak asn yle tespit ediyor: Osmanl hkmeti iin Hristiyan hkmdarlar padiahn klesi, Charles Quint spanya kpeidir. Hkmet, eli kabul eder fakat gndermez. Ecnebi saraylarla yapaca ok istisnai muharebeler iin de basit bir haberci gnderir; ama yine de memleketlerin vaziyetleri hkmetlerin niyetleri hakknda iyi bilgi sahibi olmakta geri kalmaz. Bu istihfafl azamet barbarlk deildir. Daha da ciddidir ve Avrupa fikirlerine taban tabana zt bir anlayn iaretidir. Osmanl hkimiyetinin hudut tanmayan bir karakteri vardr. Onunla devaml bir sulh deil; ancak mtarekeler yaplabilir. (Fernand Grenard, Asyann Ykselii ve k, s. 144) te kendisini dev aynasnda gren Avrupa hkimi hatta Bat Roma mparatoru sayan Charles Quint ve kardei Ferdinand ba eip aman dilemeleri zerine yukardaki muahede ltfen tarafndan bahedilmi, be yl geerli olmak zere ahitname yaplmtr. Bu boluu deerlendiren Muhteem Sleyman ikinci ran seferine kt. 29 Mart 1548de stanbuldan ayrlan Trk hakan Dou Anadoluyu temizleyerek 20 Temmuzda ran snrn geti, 21 Temmuzda Azarbeycann Hoy ehrine girdi. ah Tebrizi de boaltarak Kazvine ekildi. Kanuninin Avrupa seferlerinden yararlanarak Dou Anadoluda apulculuk yapan ky-kasaba yakp, masum halk kltan geiren ah Tahmasb, Ferdinand ve Charles Quint gibi cihan padiahnn nnden kayor, Trk ordusunun karsna kmaya cesaret edemiyordu. leri harektna devam eden Trk hakan 27 Temmuzda Tebrize girdi. Kanuni, Tebrizde be gn kalm, 1 Austosta ehirden ayrlp Van zerine hareket ederek 25

Austosta Van Kalasnn tesliminden sonra Halepe hareket etmi ve k Halepte geiren Padiah 9 Nisan 1554 ylnda Halepten ayrlarak on ikinci sefer-i hmayununa (NAHCVAN) kt. ran ordusunu ezmek amacn tayan bu sefer gayesine vasl olmad; nk ran ah babas ah smailin yapt hataya dmyor, Trk hakannn nnden devaml kayordu. Kars civarna gelen Kanuni, aha ar bir mektup yazarak er meydanna davet ederek tahrik etmek istemise de ah tuzaa dmemitir. 18 Temmuzda Revana (Erivan) giren Trk ordusu 28 Temmuzda Nahcivana dhil olmutu; ama yine de ah ve ran ordusu yoktu. Trk ordusu ilerledike ran ordusu devaml ekiliyor, kesin bir savaa yanamyordu. ran topraklarnda kovalamaca oynamaya devam etmenin yarar getirmeyeceini gren Kanuni, Dou Bayezid, Erzurum, Sivas, Tokat yoluyla Amasyaya geldi. Padiah o k Amasyada geirdi. Cihan padiahnn Anadoluda klamas ah Tahmasb rktm Nahcivan seferinden byk zararlar gren rann yeni bir seferle istiladan kurtulamayacann idraki ile 10 Mays 1555te geni salahiyetler tayan ran murahhaslarn Amasyaya gndermitir. Mzakereler uzun srm, 29 Maysta Trk-ran sulh anlamas, tarihe Amasya Muahedesi adyla geer. Bar mutabakatna gre; ran, Dou Anadoludaki vilayetlerden tamamen vazgeiyor, Irak zerinde hibir hak iddia etmiyor, Grcistan Hristiyan putperesliklerini Trkiye ile taksimi kabullendii merkezi Ahska olan Samsha Prenslii, Acaristan bugnk Batum Ahska blgesi, Grcistann dou yars ile rann bat yars ve en byk ehri Ktayi, Trkiyeye braklyordu. Bylece randa cihan hakan Muhteem Sleymana ba eerek kalan mlkn teminat altna alyordu. Tarihin en hareketli kn geiren Amasya, byk hakann kald yedi aylk sre iinde youn diplomatik faaliyetlere sahne olmu, ranla mzakereler yaplrken Almanya elisi Baron Busbek, Fransa kral II. Henrynin elisi Codignac, lkelerinin ricalarn Trk hakanna arz etmek iin bekleiyorlard. Fransa, Charles Quinte kar yardm rica ederken Almanya ve spanya kralnn elisi bar iin bekliyordu. Btn gayretleri, padiah henz Anadoluda iken arzularn elde etmekti. ranla yaplan anlama, Hristiyan eliler zerinde ok tesiri yapm, dou snrlarn emniyet altna alan, ran pes ettiren Trkiyenin Avrupaya yapaca seferlerin korkusunu o anda yaamaya balamlard. Aylardan beri Amasyada bulunan Almanya elisi Baron Busberk Trk-ran muahedesinden drt gn sonra, 2 Haziranda alt aylk bir mtakere elde edebilmitir.

nc ran seferi, on ikinci sefer-i hmayun be yl iki ay yirmi gn srm, Kanuni 31 Temmuz 1555 gn payitahta (stanbula) dnebilmitir. Trk hakannn en uzun sren sefer-i Hmayunu budur. 1555 ylnda Avrupada byk deiiklikler olmu, byk kaprislerle Almanya ve spanya tacn giyen Charles Quint, Trkn V. Karlos dedii, Hal leminin midi, 30 yl mddete kara ve denizde Trk hakanndan yedii tokadn tesiri ile tahtn II. Filipe brakmtr. Bu ekilme ile Almanya ve Avusturya birleiyor, Ferdinanda braklyor, Filip spanya kral oluyordu. Tahttan ekilen Charles Quint saraya kapanm, devlet ilerinden el etek ekmi, rahip hayat yaarken yerini alanlar hala uslanmama benziyordu. Almanya ve Avusturya tacn birletiren I. Ferdinand Kara Avrupasnda hegemonya kurma hayalini srdrrken, spanya tahtna oturan II. Filip denizlere gz dikmiti. Byk bir Hal ordusu ile deniz ittifaknn bana geen Filip 200 gemilik muazzam bir donanma kurmutur. spanya kralnn kumanda ettii Hal donanmas Papalk, Malta valyeleri, Ceneviz Cumhuriyeti, Toksana Byk Dukal, talya gemileriyle bizzat katlyor, Almanya ve Fransa asker veriyordu. Trkleri Afrikadan atmak, deniz hkimiyetini kurmak amacyla harekete geen Hal donanmas Trk milletinin yce tarihine Preveze Deniz Zaferine e olacak deerde ikinci bir zafer yazdrmadan te gidememi, 14 Mays 1560ta Cebre Deniz Zaferi vukua gelmitir. Dman amirallerinin bir ksm esir edilmi, 70 gemi denizin dibini boylam, 10 gemi salam olarak ele geirilmitir. Malubiyet haberi Avrupada panik yaratm, kiliseler matem anlar alarken mehur Andrea Doriann bu malubiyet zerine ok az yaad, kahrndan ld rivayet edilir. Bu arada 1564 ylnda Ferdinand lm, yerine olu Maksimilyen gemiti. Trkiye, yeni krala babas tarafndan denmekte olan 30.000 duka altn yllk vergiyle yine her yl demekle mkellef olduu 15.000 altnn iki yllk tutar olan meblan ceman 90.000 altnn derhal hazineye teslimini talep etmi, Trk gcnn nelere muktedir olduunu ok iyi bilen yeni kral da 1565 ylnn ilk aylarnda 4 ubat gn paralarn Hazine-i Hmayuna teslim olmas salamtr. Ancak Trkiyeye tabi Erdel beyinin Avusturyaya ait Szatmar Kalasn drmesi ileri kartrm, Kral Maksimilyan Trk hakanna mracaat ederek kalann iadesini istemi, Devlet-i Aliyye bunu kabul etmeyerek yeni bir muahedeyle tespit edilerek Trkiyeye braklmasn ne srmesi zerine Maksimilyen Osmanl idaresindeki Tokay Kalesini igal etmesi cihan padiahn kzdrm, ite bu sebeple son seferine (Zigetvar), on nc sefer-i hmayununa kmtr.

Yal ve hasta olmasna ramen 1 Haziran 1566 ylnda stanbuldan ayrlan Kanuniyi Edirne Kapsnda yolcu edenlerin banda eyh-l slam Ebus-Suud Efendi ve stanbul Kads Kadzade Ahmet Efendi de bulunuyordu. Mehur air Baki de Edirnekapda uurlayclar arasnda idi. Herkes kukulu idi. lerinden bir ses onlara sanki cihan padiahn son defa uurladklarn sylyordu. Uurlayclar arasndaki Baki son grevini yaparcasna yle diyordu: Duamz oldur ey Baki ihtidadan saklasn bari Hudavend-i Cihan Sultan- adil ah Sleyman Hasta ve yal hakan, ehir ve kasabalar at stnde geiyor, hali arazide arabaya biniyordu. 5 Austosta Zigetvar nlerine gelen Trk ordusu, yol stnde Krs-Maros blgesini igal etmitir. Zigetvarn kuatlmasn emreden Kanuni baz rivayetlere gre Vezir ve kumandanlara bir soru yneltir, Kzl Elmay sorar. Bir ksm Kzl Elmann Roma olduunu, dier bir ksmnn da Viyanay tarif etmeleri zerine hakan askerlere sorar: Asker evlatlarm, Kzl Elma neresidir? Orduda tek ses kar: Padiahmzn gnlnden geen yerdir. Muhteem Sleyman, koca kurt, tebessmle Zigetvar gsterir: Gnlmden u kala geiyor. Asker tekbir sesleriyle hcuma geerken cihan padiah bir daha kalkamayaca yatana uzanr. Son nefesinde kalann dp dmediini sorar. Henz dmedi, cevabn alnca: Bu kala benim yreimi yakmtr. Dilerim Allahtan atelere yana. diyen Kanuni 67 Eyll 1566 cumay cumartesiye balayan gece ahirete intikal etmitir. Salnda fetih mjdesi alamayan padiahn ruhu 7 Eyll gn kala burlarndan okunan Ezan- Muhammedi ile huzura kavumutur. RUHU AD OLA. Krk be yl on bir ay yedi gn Trk-Osmanl tahtnda oturan Kanuni, tarihilerin ittifak ile Cihan Padiahdr. Babas Cihangir Yavuzdan teslim ald devleti daha da geniletmitir. 6.557.000 Km olarak devrald topraklar 14.893.000 km ye karmtr. Askeri deha bakmndan Fatih ve Yavuzdan sonra mtalaa edildii dorudur. Ama onlardan gl tecrbeleri mkemmel bir orduya sahipti. Ordunun gc liyakat ve ehliyetten geiyordu. Kumandanlar, serhat beyleri, aknc beyleri hepsi liyakat sahibi sava meydanlarnda yetimi gngrm kiilerdi. Buna ramen Moha Meydan Savann byk kahraman, Macar kuvvetlerini arkadan eviren, tamamen mahveden Semendire Sancakbeyi Gazi Bali Bey, Moha Harbinden yllar sonra sancakbeylii alameti olarak kendinde mevcut olan iki tuun e karlmasn rica ederek, padiahtan bir tu

daha istemiti. Terfi ve terakkinin muayyen ya, kdem ve hizmet mukabilinde olduunu bilen Kanuni, Gazi Bali Beye u mektubu yazd: Yadigrm ve Muhterem lalam gazi Bali Bey! Berhudar olasn, yzn ak olsun. Bizden bir tu daha istemisin, henz bir tu zaman deildir. Sana Muhammed Mustafann (S.A.V.) fetih tuunu verdik. Bu ihsan zere iyilik olmaz, bunun krn bilip yerine getiresin, bilesin ki bey olmak iki kefeli terazidir. Bir kefesi cennet, bir kefesi cehennemdir. Bir kez adaletle hkmetmek, yetmi yllk ibadetten evladr. Ahireti hatrdan karmayasn. Serasker olduun yerlerde ve hkmn getii mahallerde bir kimseye zulm ve dmanlk etmekten iddetle saknasn. Ahirette bize hitap olunursa, senin yakana yaprm. Ol vilayetleri klcmla fetheyledim, demeyesin. Memleket Allahu Teala Hazretlerinindir. Dikkat edip, nefsine gurur getirmeyesin, fetholunan kalelerin mal ve erzakn hep beytl mal iin almsn. Buna rza- hmayunum yoktur. Bete birini alp, geri kalann slam askerlerine datasn. slam askerlerinin ihtiyarlarn baba, orta yallarn karde ve genlerini oul bilesin. Babalara hrmet edesin, oullara efkat gsteresin, slam askerlerine hibir vehile zorluk ektirmeyesin, nimeti bol veresin. Eer hazinen tkenirse buraya bildiresin ki, sana bir-iki bin kese gndermekten aczim yoktur. Halkn fakirlerini rencide etmekten iddetle kanasn ki, bizim halkmz rahat grp, kffar halk imrensinler. Meyl ve muhabbetleri bizim tarafa olsun. Bir kimseyi hizmetinde kullandn zaman da sakn evvelki haline itimat etmiyesin. ok kimseler vardr, elinde frsat olmad zamanda zahitlik ve iyilik yz gsterip, eline frsat getii zaman firavun ve Nemrut olur. Ol kimseleri tecrbe edip gresin. Eer evvelki hali son haline uygunsa, hizmetinde kullanasn. mdi ey Gazi Bali Bey! Sana dahi nasihatim odur ki atn yrn, klcn keskinini ve beyin bahadrn saklayasn. Allahu Teala Hazretleri yolunu ak, muzaffer eyleye Cihan padiahndan Batnn barbar, smrgeci zihniyetine bir adalet amar daha sunalm: Kanuni Sultan Sleyman devrinde Msr Valisi Hadm Slayman Paa bu eyaletin vergisini stanbula gndermeye balayan ilk validir. Gnderdii miktar ylda 800.000 duka altndr. Sleyman Paa baka bir greve atandktan sonra yerine Hsrev Paa getirildi. Grevinin birinci ylnda yeni vali 400.000 bin fazlas ile 1.200.000 duka altn gnderdi. Bu fazlalk Kanuninin dikkatini ekti. Hsrev Paann halka zulm ederek vergi alp almad hususunda soruturma ald. Hsrev Paa savunmasnda Msrdaki irva ve iska tedbirlerinden dolay mahsuln fazla olduunu ve selefi zamannda bir donanma ina edilerek byk masraflarn yapld halde kendi zamannda bunun yaplmadn ileri srd. Bu szler klcn keskin eyleye ve seni kffar haksar zerine mansur ve

Kanuniyi tatmin etmedi. Hsrev Paa grevden uzaklatrld.400.000 altn Msra yolland ve devlet hazinesine ml edilmedi, eyaletin su ilerine sarf edildi. (Prof. Dr.Aydn Taneri, Trk Devlet Gelenei, s. 170) Bu durumda Avrupa krallar olsa ne yapard? O valiyi taltif eder muhakkak ona yeni payeler verirdi. Kanuni, Hakkn rzasna ve milletin hayrna olup olmadn mavere etmeden, slam hukukunu ve Trk tresini (rfn) en iyi bilen eyhlislamdan fetva almadan icraata girimezdi. Zigetvar nlerinde Hakkn rahmetine kavuan Cihan Padiahnn cenazesi stanbula getirilmiti. Ebedi istirahatgahna konurken hnkrn vasiyeti olan ceylan derisinden yaplm bir kutu tam kabre konaca srada ulemann gzne iliir ve mdahale ederler. Vasiyet gerei olduu sylenilse de dinde cevaz olup olmad limlerce tartma konusu olur ve nihayet kutunun alp baklmasna karar verilir. Kutu aldnda cihan padiahnn byk lim eyhlislam Ebus Suud Efendiden devlet ynetimi iin gerekli kanunlar tanzim etmek hususunda ald fetvalar kar. Olay dehetle seyreden byk lim imparatorluun nl eyhlislam kabre doru seslenir: Sleyman... Sleyman... Sen kendini kurtardn... Bizleri kim kurtaracak diye feryat eder. (Cemal Kutay, Bilinmeyen Tarih, c.3, s.11) Kanuni devrinin parlakl yalnz ftuhatnn azametine mnhasr deildir. Trkslam medeniyeti de en yksek seviyesine bu devirde kmtr. Edebiyatta; Fuzuli, Baki, limde; Zenbilli Ali Efendi, bn-i Kemal, Ebus Suud; Mimaride; Koca Sinan, Tarihte; Selanikli Mustafa, Celalzade Mustafa, Nianc Mehmet, Corafyada; Piri Reis, Denizde; Barbaros Hayrettin Paa, Turgut Reis asrn dev simalarndandr. Hassas bir ruha sahip olan Kanuni de gl bir airdir. lem ire muteber bir nesne yok devlet gibi. Olmaya devlet cihanda bir nefes shhat gibi Diyen cihan padiah baka bir iirinde Trkn slama olan inancn, cihat ruhunu dile getiriyor: Allah Allah diyelim ruyet-i ah ekelim Yryp her yandan arka sipahi ekelm. ki yerden kuanalm yine gayret kuan Bulap toz ile topraa bu rahi ekelm Peyml eyleyelm kiverini srh-sern Gzne srme deyu dd-i siyah ekelm Bize farz olmu iken olmamz slama zahir

Nice bir oturalm bunca gnah ekelm. 72 yllk mrn Allah ve millet yolunda harcayan Trk hakan dindar ve mtedeyyin idi. Devrin byk Trk-slam limi Ebus Suud Efendiye Zigetvar Seferinde yazd mektup ilme ve ulamaya ne denli itibar gsterdiinin ak belgesidir. Niden bizzat kendi el yazsyla yazarak gnderdii mektupta byk Trk hakan, Ebus Suud Efendiye ve onun ahsnda ilme ulemaya kar duyduu sayg ve tevazuyu yle dile getiriyor: Halde hldam, sinde sindam, ahiret karndam Tarik- Hakda yoldam Molla Ebus-Suud Hazretlerine dua- bi-had iblandan sonra nedr halinz ve nicedr mizac lzml imtizacnz gibi samimi szlerle devam eden mektubunda Ebus-Suud Efendiden muzaffer olmas iin Cenab- Hakka duada bulunmasn rica ediyor ve nihayet ksmnda Bende-i Hda, Sleyman- biriyaimzasyla mektubuna son veriyor. (Nihat Sami Banarl, Resimlerle Trk Edebiyat Tarihi) Ceddi Fatih Sultan Mehmet tarafndan yaptrlm olan Sahn-seman isimli ilahiyat ve hukuk fakltelerinden baka yine stanbulda tp ve riyaziye fakltelerini meydana getirmitir. lmsz eserlerin sahibi olan Kanuni, muhteem unvann ebedi klan 400 ksur yldr Trkn gurur abidesi, yabanclarn hayranlk duyduu Trk-slam lkelerinin muhteem eseri Sleymaniyeyi devrinin belki de dnyann yetitirdii en byk mimar Mimar Sinaneddin (Mimar Sinan) eliyle Mslman Trk rkna hediye etmitir. Trkn devlet baba inancyla dolu olan Sleyman Han bir sohbet srasnda etrafndakilere Velinimet-i lem kimdir? diye sormu, onlarn da: Padiah hazretleridir. demeleri zerine, Hayr. Velinimet-i lem reya yani kyldr ki ziraat ve hareset emrinde huzur ve rahat terk ile iktisap ettikleri nimetle bizleri itam ederler. demitir. (smail Hakk Uzunarl, Osmanl Tarihi, c.2, s. 420) Zigetvar Seferine karken olu II. Selime kendi el yazsyla yazd vasiyetname yledir: Benim candan sevgili iki gzm nuru Selim Hanm. Bu iki bazubendi ve bir ceheri al sand vakf eylemiimdir. ki cihan fahri Muhammed Mustafann ruhuna, sana vasiyet ederim. Bunlar satp Cidde-i mamureye su getiresin. Oulluk idp bu vasiyeti yerine getiresiz ve cmle oda olanlar ahiddir. Sen benim yazm bilirsin. Ub esvab Fahr-i Alemindir, benim deildir. Greyim nice yerine korsuz; Dnya kimseye paydar degildir. mmidir ki bahasiyle satasz. Hak Teala bu seferi mbarek edip gnl holuuyla gelmek myesser ide. Habib-i ekrem hrmetine aleyhisselam. (smail H. Uzunarl, Osmanl Tarihi, c.2.s. 410)

Muhteem Sleyman sanki bu seferinin son olduunu bundan sonraki yolculuun ahiret lemine uzanacan sezmiesine kendisinden sonra Trk-Osmanl tahtna oturacak olan hayatta tek varis kalan II. Selime vasiyetini yazyordu. Yolda Niten gnderdii mektupta Mslman Trkn iftihar olan byk lim Ebus Suud Efendiden Cenab- Hakka duada bulunmas iin rica ediyordu. Zira her ey sanki hakann son demlerini tespit etmekteydi. Padiah Edirnekapdan karken yanna yaklaan bir prin, padiahm biz senden raz idik Hak Teala da senden raz ola. diye dua etmesi acaba bir tesadf m idi? Byk air Bakinin msralar ile Kanuni bahsini kapatalm. Gn dodu ah alem uyanmaz mu habdan Klmaz m cilve hayme-i gedun tnabdan. Yollarda kaldu gzlermz gelmedi haber Hak-i cenab- sdde-i devlet meabdan. Zigetvar kuatmasnda, cihan padiahnn lm ordudan gizlenmi, II. Selime ulaklar vastas ile haber iletilmi, haberi alan Selim yola koyulmu, gn stanbulda kaldktan sonra Belgrada hareket etmitir. Hnkrn lmnden ksa bir zaman, birka saat sonra Zigetvar dren ordu-yu hmayun da Belgrada mteveccihen yola koyulmu, ehzadenin geldiini haber alan Sokullu, Belgrat yaknlarnda padiahn lmn aklamtr. Zigetvardan getirilen Kanuninin ota Belgrad civarnda Hnkr Tepesine kurulmu, 2. Selim otaa yerlemitir. te bu arada Padiaha arza yazan Sokullu, askere clus bahii verilmesini, padiahn bu konuda teminat vermesini istiyor, adeta II. Selimi tehdit ediyordu. Devirmelerin lideri, padiahn stanbulda verdii clus bahiini hie sayarak iki defa para koparmaya alyor, devirme yenieriyi kkrtarak Belgradda ilk yenieri patrtsnn kmasn adeta organize ediyordu. ar pazara dalan yenieri, Selimin maiyetinde getirdii Anadolu askerine tecavz etmeye balam, Selim Han ile gelen Urum askeri iimizde durmasn yoksa kltan geiririz tehdidi ile sokaklarda dolamalaryla kan dklmesini istemeyen padiah, Lala Hseyin Paay devirmelerin urum askeri dedii Anadolunun yaz Trk delikanllarn, stanbula gtrmeye memur etmitir. Hegemonyasn kurabilmesi iin hazrlad plann birinci safhasn sessizce halleden Sokullu, Anadolu askerinden kurtulduktan sonra esas plann tatbike koyarak padiaha clus bahiini de kabul ettirerek padiah aciz brakm ve bylece devirme Sokullu Belgraddan hareket eden ordu Halkalya geldiinde siyasetinde muvaffak olmutur. kinci yenieri patrts km, bu isyan hareketini daha nceden haber alan Sokullu tedbir almad gibi seyirci kalmtr. Belgradda 23 altn, 2000 ake clus bahii alan

yenieriler hakkmz 3000 akedir diye biner ake fazla istemiler, ayrca biner ake de sefer inam koparmlardr. Hazinenin stanbulda olmas sebebiyle paralarn alamadklarn ileri sren devirmeler stanbula girince sokak rezaletine balam, bu arada perde nne geen Sokullu: evketl Hnkrm! Bunlar Mbarek Lisan- erifinizden vergilerin iitmeyince mteselli olmazlar. nayet eyleyin fitne def olsun, buyurun demi, Sultan Selimin vezir-i azama verdii u cevap o yetmi iki buuk millet dkntlerinin iyi Trke bilmediklerini gsterdii iin ok ayan- dikkattir: lerinde Trke bilir var ise gelsn syliyelm Tarihi Salanikiye gre bu vaziyet zerine padiahn karsna kabilecek kimse zuhur etmedii iin nihayet Sultan Selim hepsine birden: Cmle bahi terakkileri verilsn makbulmdr. demekten baka kar yol bulamamtr. Daha ilk bata padiaha gzda veren Sokullu saltanat hayatn seferlerle, zaferlerle dolduran Kanuninin lmyle onun yerine tahta geen pasif Selimin yan gelip yatmasn frsat bilerek srt st uzanm, hi bir sefere kmam, II. Selim devrinin Yemen Seferi, Ejderhan Seferi, Tunus Seferi ve Kbrs Seferi gibi byk seferlerin hibirine katlmam, Kbrs Seferine kesin olarak kar km, Kbrsn fethi II. Selimin arln koyarak seferi balatmasyla olmutur. Baz Sokullu meddahlar, efendim Yahudi Yasef Nassinin II. Selimi Kbrsn mehur araplarndan bahsederek Kbrsn fethine ikna ettiini, fetihten sonra adann Yasefe verileceini, onun da orada krallk kuracan II. Selim bir sarholuk halinde sz vermi derler. Evet, Selim pasifti, belki iki de iiyordu, ancak bir arap iin, Yahudi Yasef iin binlerce askerin ehit olmasna sebep olacak kadar vicdansz deildi. Selim hala bir cihan devletinin padiahdr, dnyann btn araplarn ayana getirecek maddi ve manevi btn glere sahiptir. Bu konuda Fransz tarihi ve dnr Voltaire yle diyor: II. Selim 1571 ylnda Kbrs Venediklilerin elinden ald. Tarihilerimiz tekrarlayp dururlar ki Selim bu sefere adann mehur arabndan imek ve aday bir Yahudiye peke ekmek amacyla girimi. Kbrsn fethi Anadolunun korunmas bakmndan gerekliydi. Hibir hkmdar arap imek veyahut bir Yahudi iin harp etmez Selim, hkmdarl mddetince Trkiyenin gvenlii bakmndan bu gn dahi byk ehemmiyet arz eden Kbrs Trk milletine kazandrm ayrca Edirnedeki muhteem eseri Selimiyeyi milletimize armaan etmitir. Bunlarn dnda Avusturya ile Kanuni zamannda yaplan be yllk anlama yeniden 8 yl uzatlm, eskisine baz ilaveler yaplm, hazineye verilen 30.000 duka altn

aynen kalyor art, vezir-i azama 2 bin duka altn, 4 gm kupa, 2. vezire 2 bin duka, 2 gm kupa, 3. ve 4. vezirlere 1000 duka altn bir gm kupa artn kapsyordu. Yemenin fethi tamamlanm, Tunusun fethi gereklemi, Ae ile ilgilenmi, Aeli Mslmanlar stanbula 15611562 ylndan itibaren eliler gnderip silah ve asker yardm istemekle beraber Osmanl padiahn bir askeri harekt iin tevik etmeye balamt. 1564de cretli Trk askerlerinden kurulu bir takviye kuvveti almay salamlar, bu tarihte Aru ile Johor Aeliler tarafndan fethedilmi olmasnda Trk askerlerinin nemi byktr. Ayrca sekiz Trk tfekisinin Aeye varmas Osmanl hkmetinin bu meseleyi olumlu karladn ispat ediyor. Ayn sene Trk elisi Lutfinin Aeye vasl olmas padiah nezrinde alaka grdn gsterir. Ae elisi Hseyin Bey 1565te stanbula geldi. Kanuni, Zigetvar Seferinden dolay Payitahttan uzakt ve orada vefat etmiti. Eli Hseyin Bey uzun mddet stanbulda kald. Bilahare Padiah II. Selimle konutu. Ae Sultan Aleddine bir mektupla dnd. II. Selim 1567 son baharnda o tarafa byk bir sefer amay tasarlad. 22 gemilik bir filo tekil edilmi, bu filo ile 5060 usta, muhtelif aplarda toplar, mhim miktarda asker yola karlm, Kurdolu Hzr Reisin kumandasndaki bu filo Aeye varamam, yola kt srada Yemen isyan patlam, Kurdolunun filosu Sumatra yerine Yemene dmen krmak zorunda kalmtr. Aelilerin Osmanlya kar sevgisi ve ball hibir zaman eksilmemitir. Bundan otuz yl evveldi, Rahmeli Prof. Ali Genceli anlatmt. Pakistanda Dakka niversitesinde Trk dili krss bakanl yapt srada Sumatra Adasna, Aeye geziye gider, Cuma gn cuma namazna gittim. Hatip minbere kt Hutbe okumaya balad. yle devam ediyordu: Sultan Sultan, bn-i Sultan. Allah var ya bozuldum kralna hutbe okuyor diye. Devam gelince de gzyalarm tutamadm. Hutbeyi yle tamamlad. Sultan Abdulhamid Han Sultan Selimin Aeye bir Trk Bayra hediye ettiini, Merhum smail Hami Danimend tarihinde kaydederken onu kutsal olarak sakladklarn, u son deprem felaketinde byk zarar gren bu kadirinas insanlarn ellerinde tadklar bayraklarn ay yldzl bayrak olduunu televizyonlardan izledik. Aeli Mslmanlara gemi olsun dileklerimizle birlikte lenlere Allahtan rahmet, kalanlara salk afiyet diliyorum. imdi cihan devletinin Vezir-i Azam (Babakan) Sokulluyu yazacaz.

DON-VOLGA KANALI, EJDERHAN SEFER, NEBAHTI BOZGUNU VE SOKULLU MEHMET PAA Tarihin seyrini deitirecek olan bu byk proje maalesef kk adamlarn elinde baarszla uramtr. Ejderhan Seferi nedir? Ejderhan Seferinin amac; Karadenizden

kan Trk donanmasnn Hazar Denizine indirilebilmesi olaydr. Don ve Volga nehirlerinin birbirine yakn olduu blgeyi, tahminen 15 kilometrelik mesafeyi, kanal aarak birletirmek suretiyle Karadenizden Azak Denizi yoluyla Don Nehrine giren gemiler Volga Nehrine geecek ve Hazar Denizine inecekti. Bu projeyi ilk dnenin Fatih Sultan Mehmet olduuna tarih ahitlik yapmaktadr. Byk Hakan Fatih Sultan Mehmet, gelecekte bir Rus tehlikesini adeta sezmitir. lk tedbir olarak 1475te Karadenizin kuzeyindeki Ceneviz smrgelerini fethederek, Krm Hanln Osmanl korumasna alm, Rus tehlikesine ilk ciddi ve salam seti kurmutur. XVI. yzyln ilk yarsnda Moskova Koezlii byk prensi olan Korkun van, seleflerinden daha atak ve cesur kt. Kazan Hanln, Ruslarn deimez fitne ve fesat oyunlaryla ykayarak gzn verimli topraklara dikmiti. Cengiz Han ordularnn komutan olan Kurt Cebe Noyann ezip tarumar ettii Ruslarn yeniden hayat bulup canlanmasn salayan, maalesef Ruslarn tepesinde tokmak gibi duran Altnorda Devletini ykan Aksak Timur Bey (Timurklenk) olmutur. Bu byk tarihi hata, Trk milletine ok pahalya ml olmutur, olmaya da devam etmektedir. Yklan Altnorda Devleti kk paralara blnm ve Moskofa yem olmutur. te IV. (Korkun) van 1552 ylnda 200 bin kiilik bir orduyla Kazan Hanlna saldrarak Trk halkn kltan geirmi, bundan iki sene sonra, 1554 ylnda Astarhan (Ejderhan) Hanln igal ederek Altnordann izlerini silmi, Volga alan Ruslarn egemenliine girmitir. Bylece on sene gibi ksa bir zaman iersinde Ruslar Moskova steplerinden karak hem gneydouya, hem kuzeydouya yaylarak Karadenizin kylarna iniyor, Azak Denizine sarkarak Krm Hanlyla snr komusu oluyordu. Ancak Osmanl himayesinde olan Krm Hanlna saldrmaya cesaret edemiyorlard. Osmanl devlet adamlar Ruslarn bu sratle yaylnn farkna varmlard. Kanuni Sultan Sleyman, Don-Volga kanalnn almas konusunu gndeme getirmi, hatta Sadrazam Semiz Ali Paaya bu dorultuda emir vermiti. (Ylmaz ztuna, Trkiye Tarihi, c.4 s.295) Ancak Almanya ile yeniden balayan sava, Kanal projesinin ileri bir tarihe braklmasn icap ettirmiti. Bu proje zerinde hazrlk yapmas iin Krm hanna emir verilmiti. Batda Almanya ve Avusturya, douda ise ranla olan mcadelenin artk sonu gelmi, Almanya ve Avusturya haraca balanm, ran sindirilmiti. Ancak cihan padiah Kanuni Sultan Sleymann mr bu byk projeyi gerekletirmeye yetmemitir. Ama Don-Volga Kanal projesi artk devlet politikas olarak yerini almtr. Kanuniden sonra tahta geen II. Selim her ne kadar babasnn yerini dolduramasa da devlet politikas haline gelen bu projeyi tatbik sahasna koymakta gecikmemitir.

Kazan, Ejderhan, dil ve Uralda yaayan Trk milleti Rus basksndan bunalm ve Osmanldan yardm istemeye balamtr. Medet ya Ehl-i slam, medet ya Ehl-i efkat vel irfan diye niyaz eylendiini Ktip elebi yle nakleder: Moskof keferesinin taht kahrnda kalup rz- namusu payimal olan Besti Kpak, Trk, Tatar ellerinden dergh- muallya haber geldiinde Cihan Penah efendimiz vafir teserrre dar olarak her trl iktidarn gsterilip Moskof zulmnn def ve red edilmesini irade eyledi. II. Selim, Krm Hanna yazd hatt- hmayunda yle demektedir: Trkistan ve Tataristan tccarna yol ap, emniyet iinde gelip gitmeleri temenni olunmutur. mdi Vilayeti Kazan ve Ejderhan evvelden Nogay elinde idi. mdi kffar eline girmesi neden oldu? inde ve etrafnda kalan Tatar Mirzalarnda kimler vardr ve ne zaman ve ne sebeple elden gitmitir? Mufassal yazlp ol vilayetin feth olunmas tekerrr etmitir. Ala vechit tafsil ilam eylesin ki vaktiyle tedark grlp, feth teshiyri myesser ola. (Divan Mhimme Defteri, s.948) te Fatih Sultan Mehmet Han tarafndan dnlen, Kanuni Sultan Sleyman tarafndan devlet politikas haline getirilen Don-Volga Kanal Projesi ve Ejderhan (Astarhan) Seferi kuvveden fiile kyordu. Ancak devletin banda olan II. Selim ordunun banda sefere kmaktansa yan gelip yatmay tercih ediyordu. Devlet ilerini Sokullunun eline brakmt. O da ahir mrn rahat bir ekilde tamamlamak, Devleti Aliyyenin imknlarn Sokullu ailesinin ve yandalarnn emrine tahsisle meguld. II. Selim ordunun banda sefere kmayarak ve devlet ilerini Sokulluya brakarak byk bir yanllk yapmtr. Devlet ilerini eline alan Sokullu, askeri ve siyasi adan son derece nemli olan Don-Volga projesinin de bir paras olan Ejderhan Seferinin bana Kefe valiliine atad erkez Kasm Paay getirdi. Hibir zellii olmayan ve askerlik mesleiyle ilgisi bulunmayan defterdarlktan yetime bu zatn bir orduyu disipline etmesi, ynetmesi mmkn deildi. Sonu da yle oldu. 4 Austos 1569 tarihinde hazrlklarn tamamlayan ordu kumandan, Kaptan- Derya Mezzinzade Ali Paa komutasndaki filo, Karadenizden hareket ederek Azak Denizinde Kefe Limanna demirledi. Bu filoda 5000 yenieri, 56 bin ii, 2030 bin civarnda sancak askeri mteahhs teknik ekipten ibaretti. Ayrca Kefede gerekli mhimmat depo edilmi, Krm Han Devlet Giray da 30.000 kiilik kuvvetle orduya katlmt. 12 Eyll 1569 tarihinde Trk ordusu Astarhana varm, muhasaraya balam ancak bir hafta sonra kuatma kaldrlmtr. Bu ksa srede kuatmann kaldrlmasnn sebebi; erkez Kasm Paann Krm Hanl zerinde otorite kuramamas olarak kabul edilmektedir. Burada iki rivayet vardr:

Birincisi;

Krm

hannn

ordunun

serdarlnn

(kumandanlnn)

kendisine

verilmemesinden dolay duyduu fke; kincisi ise ki en doru olan bu olsa gerek- Osmanl Trknn Astarhan, Kazan gibi zaman zaman Krm hanlarnn hkim olduklar bu blgelerde bir Osmanl Beylerbeylii kurmasnn Krmn i bamszln sona erdirecei korkusudur. Krm han Osmanllardan ne derece rktn u szleriylle ortaya koymaktadr: Asakiri Osmaniye karadan ve denizden Ukrayna ve Kuzey Azerbaycan taraflarna varp, gelmeye balaynca tatra rabet olmaz, belki Krm dahi elimizde kalmaz. Bu arada Korkun van da bo durmuyordu. Tarihi Peevi hadiseyi yle anlatyor: Moskof ar ordu-yu hmayunun hem Ejderhan beldesini fethedeceini, hem de iki nehri birletireceini syleyerek bir taraftan Krm hann ifal ederken, dier taraftan hatr hayale gelmez ekilde asker ve ii arasna nifak soktu. Bunlarn hile ve hdas malum iken nasl msamaha gsterildi, hayret etmek mmkn deildir. Peeviye gre; k mevsiminin dokuz ay srd, yaz mevsiminin ay olduu, yats ve sabah namaz arasnda ancak iki saat uyku vakti bulunduunu, Moskoftan getirilen ekmeklik budayn domuz gbresiyle yetitirildii, bundan yaplan ekmein ehl-i islama haram olduu gibi yaplan Rus propagandalar etkili olmu, te bire yakn ksm kazanlm olan blge, k mevsimi bahane edilerek yarm kalm ve Don-Volga Kanal Projesi gibi Trk dnyasn kucaklatracak, corafi birlii gerekletirecek bu byk lk gerekletirilememitir. ubat ay balarnda ordu stanbula dndnde bu baarszlk II. Selimi ok zm, divan toplantsnda Sadrazam Sokullu Mehmet Paay azarlayarak: Cmle masarif ve zayiat grlp senden tazmin olunmaldr. diyerek baarszlkta en byk payn Sokulluya ait olduunu ifade etmitir. Merhum Ktip elebinin yrei yanarak kaleme ald satrlar bu baarszl yle zetler : Kssadan hisse budur ki; kk adamla byk ie mbaeret caiz deildir. Maslahatn mnasip ser kar gerek, zikr olunan hususa bir padiah varp zamanyla mbaeret etse ancak uhdesinden gelebilir ve bu makuule iler sahip himmet padiah iidir. Vzera ve serdarlar kr deildir. Ktip elebi elbette hakldr. Bu byk proje kk ellere tevdi edilmi, ayrca Krm Hannn ihaneti de buna eklenmitir. Mehur Sokullu Mehmet Paamz (!) sava istemiyordu. Kbrsn fethine de iddetle kar kmtr. Kbrs onun muhalefetine ramen fethedilmitir. Asterhan Seferi Moskof ar IV. van korkutmu, 1570 ylnn baharnda seferden birka ay sonra stanbula bir eli gndermi ve karl ne olursa olsun Trk dostluunu muhafazaya kararl olduunu belirtmitir. Bu dostluun temini iin ne yapmas gerektiini sorduunda ise, II. Selim Korkun vana aalayc mahiyette bir mektup gndererek Trkistan yolunu kapatmaktan saknmasn ihtar etmitir. Bu arada Kbrsn fethi gndeme gelmi ve devlet bununla urarken Krm Han Moskova ya girerek Rusyay yenilgiye

uratmtr. Bu arada da Kbrs fethedilmi, Korkun van ise korkuya kaplmt. Bo kalan Osmanlnn zerine gelmesinden korkuyordu. Tekrar stanbula eli gnderen Korkun van, Kbrsn fethini tebrik ediyor, padiahn btn isteklerini yerine getirebileceini ve hatta Avrupa devletlerine kar ittifaka hazr olduunu belirtiyordu. Padiah II. Selim in ise istei netti. Kazann Krm Hanlna, Astarhann Osmanlya verilmesini istiyordu. Bu talep her ne kadar Osmanlnn Kafkas siyasetini de vurguluyor olsa da, daha sonra bu konuda bir atlm yaplmam, II. Selim den sonra baa gelen III. Murat zamannda Sokullunun Kafkas Seferine muhaliflii sebebiyle bu konuda aktif bir siyaset takip edilememitir. Avrupal baz tarihilerin ve devirme soylu Trk geinenlerin gklere kard Sokullu kimdir? Sokullu Mehmet Paa, Bosnann Visegrad kazasna bal Rudo nahiyesinin Sukkulovici kynden devirme olup, Bonaka ad Bayoydu. Takriben hicri 918 (miladi 1512)de domutur. Papaz olan days Sokulluyu kk yata yanna alm, kilisede tam bir Hristiyan terbiyesi ve itikad ile yetitirmitir. 1314 yalarndayken, Kanuninin saltanatnn ilk yllarnda devirme memuru Yeilce Bey tarafndan alnarak Edirneye getirilmi, oradan stanbula nakledilerek Enderun Mektebine alnmtr. Mehmet ismiyle ihtida ettirilmi olan Sokullu, sarayda kk odalarda ve i hazinede Kanuninin gzne girmitir. uhadarlk, silahtarlk, kapclar kethdarl gibi vazifelerde bulunmu, derya kaptanlyla taraya km yani saray hizmetinden hkmet hizmetine girmitir. Derya kaptanlnda Rumeli Beylerbeyliine terfi eden Sokullu, Selim ve Bayezid arasndaki ehzade kavgasnda Bayezidin yenilmesinde oynad rolden dolay bir kez daha Kanuninin gzne girmitir. Mkfat olarak ncelikle Selimin kzyla evlenerek saraya damat olan Sokullu, Kanuninin son dnemlerinde sadrazam olarak grev yapmtr. Sokullu elbette bo bir adam deildir. Olduka zeki, kurnaz ve ihtiras sahibi bir kiidir. Daha saraydan taraya kmadan nce, silahtar Mehmet Aa iken memleketinden anas, babas, kardeleri ve akrabalarn stanbul a getirerek muhtelif hizmetlere tayin ettirmeye balamtr. Bunlarn hepsi ihtida edip Mslman ismi alm, hatta babas Cemaleddin Sinan Bey ismini almtr. Kardeleri gen yata lm, amcasnn olu Mustafa Budin Paa ise valilie kadar ykselmitir. Kanuni gibi bir cihan padiahnn vefatndan sonra, kaynpederi olan II. Selim in tahta gemesiyle zaman zaman yenierileri de kkrtarak dizginleri eline alm olan Sokullu, Kanuni Sultan Sleyman ile birlikte kmaya mecbur olduu -cihan padiahnn kmaya mecbur ettii- Zigetvar Seferinden sonra lnceye kadar hibir sefere katlmam, stanbul dna kmam, yani ksacas yan gelip yatmtr. Yaknlarna devleti parselleyen Sokullu bugnn parasyla katrilyonlar bulan bir servet elde etmitir. Sokullunun yeeni olan tarihi

Peevi brahim Efendi bile eserinde Sokullunun devleti nasl parsellediini anlatmaktadr. Kbrsn fethine ve Kafkasya Seferine aka kar olan Sokullu, mehur nebaht Deniz Sava malubiyetinin de ba sorumlusudur. Yenieri aas olan ve mrnde denize kmam, denizcilikten hi anlamayan Mezzinzade Ali Paay kaptan- deryala tayin etmek suretiyle nabaht Deniz Muharebesinde Osmanl donanmasnn perian olmasna sebep olmutur. Sava balamadan nce yaplan Harp Divannda hayat denizlerde gemi olan denizcilerin Barbaros Hayrettin Paa ve Turgut Reis in maiyetinde yetimi olan deniz kurtlarnn grlerine itibar etmeyen Kaptan- Derya Mezzinzade Ali Paa: Sokullunun ferman var. Dman nerede grrseniz saldrn buyurmaktadr. Ben bamdan korkarm. diyerek nerilen hibir tedbiri kabul etmemitir. Krk yl boyunca Barbarosun yannda bulunan Cezair Beylerbeyi Ulu Ali Paa byk deniz savalarnn asla yakn yerlerde yaplamayaca, ak denizlerde yaplmas icap ettiini sylemitir. Eer kendisinin teklif edecei nizam kabul edilirse dmana kar galip gelme ihtimalinin yksek olduunu, fakat en kk tabiye hatas yaplrsa, dman kuvvetlerinin sayca stn, buna karn bizim gemilerimizin efradnn (asker) noksan olduu iin yenileceimizi, hatta mahvolacamz anlatmtr. Ama Kaptan- Derya Mezzinzade Ali Paa srarla Sokullunun dman donanmasn nerede bulursanz zerine varn diye ferman olduunu sylyor, baka bir ey sylemiyordu. Bunun zerine Ulu Ali Paa kendisin kaybetmi, Harp Divannda bulunan denizcilere ve divana hitaben: Hani nerede (Barbaros) Hayrettin Paayla, Turguta ile cenk grenler? Neden susarsnz, konumazsnz? diye baryordu. Netice malum: Osmanl tarihinin en byk deniz facias ve malubiyeti, yok olan bir donanma. Yalnz Ulu Ali Paa kendisiyle beraber 40 kadar gemi kurtarabilmitir. Bu faciadan sonra Sokullunun Venedikin stanbuldaki balyz (bykelisi) Barbaroya syledii mehur sznn Sokullunun byklne misal gsterenler yanlg iindedirler. Bu sz Sokullunun deil, devletin bykln gsterir: Biz sizden Kbrs alarak bir kolunuzu kestik. Siz bizim donanmamz yenmekle bizim sakalmz tra ettiniz. Tra edilen sakal daha gr biter. Fakat kesilen kol yerine gelmez. imdi gnmze bir bakalm. Dnyann u anda tek sper devleti Amerikann bayan bir dileri bakan var. Bu hanm bakann her beyanat dnya apnda yank yapyor. Burada byk olan bu hanm bakan mdr, yoksa Amerika Birleik Devletleri midir? Tabi ki Amerika Birleik Devletleridir. te Sokullu o sz sarf ettii zaman da dnyann tek sper devleti olan Osmanl mparatorluu dur. Yani byk olan Sokullu deil, Osmanl mparatorluudur. Nitekim donanmamzn yenilmesine ramen Venedik sulh talebinde bulunmu, nebaht bozgunundan 1 yl 5 ay sonra 7 maddelik bir muahede imzalanmtr. Buna gre, Venedik

harp tazminat olarak Osmanl ya 3.000.000 duka altn verecek, Venedik idaresinde bulunan Zanta Adas iin Osmanl ya denen 500 duka vergi 1500 dukaya karlacak, Dalmayadaki Sopota Kalesi Osmanl ya geri verilecektir. Kbrs da Osmanl ya braklmtr. Voltaire bu muahede iin yle diyor: Bu muahede hkmlerine baknca, nebaht Muharebesinin Trkler tarafndan kazanld sanlr. te bu devletin gcn gsterir. Venedik ve Avrupa bu zaferlerin geici ve tesadf olduunu zannediyor, fakat bundan sonra da Trk deniz gc Akdeniz de zaferden zafere komaya devam etmitir. II. Selim den sonra III. Murat dneminde de sadrazamlk grevine devam eden Sokullu, azledilemiyordu. Sebepleri ise yle sralanyordu: 1) Padiahn annesi Sokullunun kaynvalidesi olan Nur Banu Sultan 2) Sokullunun ei, Padiah 3. Muratn kz kardei Esmahan Sultan 3) Sokullunun devletin kilit noktalarna yerletirdii st dzey yaknlar ve Yenieri Oca

Padiah III. Murat, ie elinde g bulunduran Sokullunun yaknlarndan balamtr. Budin Beylerbeyi olan Sokullunun amcazadesi Mustafa Paay, Budine gizlice gnderdii Ba mrahor Ferhat Aann kurduu tuzak sayesinde idam ettirmitir. Sra Sokullu ya gelmitir. III. Murat bunu da tezghlam ve meczup denilen bir Bonak a Sokulluyu hanerletmitir. Sokullu Mehmet Paa ldnde 74 yandayd. Sadrazamn lm haberi Padiaha ulatnda III. Murat: Evet biliyorum, lmtr. diyerek umursamadn ve hatta sevindiini belirtmitir. imdi gelelim Astarhan Seferi ne ve Don-Volga Kanal Projesi ne... Bu byk tasarnn gereklemesi halinde ne olacakt? 1) Ejdehan (Astarhan) Hanlnn topraklar Ruslardan temizlenecek ve Rus arl Hazar Denizi den yukar atlarak Ruslarn Karadeniz e inebilme mitleri suya decekti. 2) Krm Hanln kuzeyden ve doudan tehdit eden gler kknden temizlenmi olacak, Ruslar asrlarca dize getirmi olan Krm Hanlnn o mehur svari kuvvetleri Rusyann istenilen yerine daima akabilen kuvvet olarak kalacakt. 3) Kafkasyann kuzeyinde Don-Volga dil nehirlerinin sulad ve asl halk Trkler olan verimli topraklar Osmanl lkesine katlacakt. 4) Kuzey ve Gney Kafkasyann Osmanl snrlar iine katlmas fikri kendiliinden gerekleecekti. Bylelikle kta btnl hakikat olacakt.

5)

Karayollarna bir denizyolu eklenecek, Kuzey ran her kontrol altna alnacak ve ou Trkmen oymaklarndan ibaret olan Afganistan zerinden Akabat ve Buhara yolu alacakt. ran zerine sefere kmak gerektii zaman ordunun ikmal yollarna deniz yolu da katlacak, ran iine alnacakt.

Bylelikle Osmanl mparatorluunun mutlak egemenliinde olan Karadenize Hazar Denizi de katlacakt. Bir taraftan Rusyann ilerleyiine son verilirken, bir taraftan da rann direni gc krlacakt. Sonuta; Anadolu iki ayr ynden anavatan ile kucaklaacakt. Bu konuya bir de yabanc gzyle bakalm. te Yahudi asll tarihi Wels in Cihan Tarihinin Umumi Hatlar adl eserinden bu konuya ilikin bir blm: Eer Osmanl Trkleri Fatih Sultan Mehmet in stanbul fethi ve Krm Hanln himayesi altna almasndan sonra, sadece kendi kaynaklar ve zvatanlar olan Orta Asyaya; ya ran, Afganistan zerinden ya da Don-Volga nehirleri arasndan aacaklar kanalla Karadeniz ile Hazar Denizini birletirerek erimi olsalard, cihan iinde Trk hkimiyetini kracak baka kuvvet aramak hayaldi. Evet, gemii geri getirmek imknsz. Ancak unu belirtmek isterim ki, Altnorda Devletini ykp Moskofun yolunu aan Aksak Timurla Don-Volga Kanalnda baarszln msebbibi olan Sokullu ile Krm Han Devlet Giray acaba mezarlarnda rahatlar m? Moskof canavarnn Trk illerini igal edip milyonlarca Trk katletmesinin yannda, Anadolu Trk Moskof savalarnda her aileden en az bir ehit vermitir. Rus ua yerli kzllarn kurunlaryla ehit olan gazeteci-yazar, air smail Gerekszn Bir Vatan Kald isimli iiriyle bu bahsi kapatalm.

BR VATAN KALDI Dtk yollara yeniden, Arkamzda gemi zaman kald. Ktalar tesindeydi hudutlarmz, imdi Edirne, Kars, Ardahan kald.

Geen gzlerimizden bayraklar, Devletler, ihtilaller.

Her biri ufalp topraa karan, Kaleler imdi. 1. Ve Yemende Sinada lenlerin ardndan, Sa ak, iki gz iki eme Alayan kald. II. Selim 15 Aralk 1574te 50 yanda vefat etmi, lm Manisa Sancakbeyi olu Murat gelene kadar gizlenmi, ehzade Murat stanbula gelip, 22 Aralk 1574 gn III. Murat olarak tahta oturmasyla II. Selimin lm resmen aklanmtr. O zamana kadar grlmeyen bir yaclk, dalkavukluk olay yaanm, tahta kan Padiahlarn eli plrken, Sokullu III. Muratn eteini perek devirmelerin makam iin neler yapabileceini gstermesi bakmndan dikkatte ayandr. Sokullu, padiahn annesi, Sokullunun kaynvalidesi olan Valide Sultann ve ei Esma Sultann sayesinde makamn koruyabilmitir. III. Murat da babas gibi hibir sefere katlmam, Sokullu ile birlikte yan gelip yatmtr. Ancak devlet byktr. Dnyada tek sz sahibidir. Devletin kudreti her alanda gcn hissettiriyordu. III. Murat dneminde 9 Mart 1576da Fas mparatorluu Trkiyeyi matbu olarak tanm ve Trkiyenin himayesine alnm, 15731592 Lehistan (Polonya), Litvanya gibi hatr saylr iki devlet de kesin ekilde Trkiye tabiiyetine alnm oluyordu. 1 Ocak 1578de yaplan Trkiye Almanya sulh anlamas, 1586 ya kadar sekiz yl daha uzatlm, ayrca bu anlamaya yeni bir madde ilave edilmi, Lehistan (Polonya) Litvanyann Trkiyeye tabi olduu anlamaya konarak Almanyaya kabul ettirilmitir. Yeni tahta geen Almanya Kral II. Rudolf yllk vergilerini muntazam olarak stanbula gndermitir. Bu muahede 1591 ylnda sekiz yllk olarak yeniden uzatlmtr.

DERSAADETTE AVUSTURYA SEFRLER Karl Tebly tarafndan kaleme alnm, Almancadan Trkeye Prof. Dr. Seluk nl tarafndan kazandrlan, Kltr ve Turizm Bakanl Yaynlarndan kan bu eserde Almanya ve Avusturyann demekle ykml olduklar harac (vergiyi) Trkiyeye getiren elilik heyetinin anlatmlarn grelim. Trk Devletinin gcn anlam oluruz.

Sefarete Atan ve Dolaysyla Sultann Huzuruna Kabul

1215 Austos 1573 drt paay ziyaret ettik. Her iki sefirin David Ungnad ve Kral Von Rym, her biri mevki ve rtbesine gre paalardan her birine kymetli birer hediye (Verehrung) ve bunun yan sra Majestelerinin birer samimi dileklerini bildiren mektuplarn takdim ettiler. Paalar cevap olarak, majestelerinin drt mektup ve armaanlarndan honut kaldklarn, Trk tarafnn da bar korumak iin ellerinden geleni yapacaklarndan phe etmediklerini, kar taraftan da bar bozucu davranlardan kanmasn beklediklerini ifade ettiler. Mustafa Paa 1575te kendisi iin dnlen armaan u kaba szlerle kabul etti: Sultan ve imparatorun mutabk kalmalar geri gzel bir ey; fakat benim gibi insanlar iin en iyi yemeklerle beslenip, altna boulmaktansa, savaabilmek daha iyidir. ereflidir, nk bir daha geldiinizde her ey hazr olacak, sizler ieri alnmayacak ve dinleri iin leceksiniz. Ve Sinan Paaya gm takmlarn sunduumuz srada efendime unlar syledi: Bana niye bunlar getiriyorsun? arab imediimi biliyorsun, eer bana hediye vermek istiyorsan tfek, zrh ve baka silahlar getir ki onlarla sizinkilerin defterini dreyim. 27 Aralk 1576da efendim ve Bay Simmich, saatlerden oluan hediye sundular. alt vezir paaya gzel altn

HTAMIN BRNC PERDES 19 Temmuz 1587de, Majestelerinin szcleri (Oratorlan) Paul Von Eytzing ve Bay Bartholmaus Pezzen, on dokuz gn stanbulda bekledikten sonra Trk Sultan III. Muratn huzuruna karldlar. Bu yle gerekleti: Sabahn erken saatlerinde 45.000 thaler, muhtelif torbalara paylatrlarak, byk altn bir saatle birlikte, bunlar tamak iin hazrlanan arabaya yklendi. Bunlarla birlikte her iki oratorun saray khyas ve Roma imparatoru majestelerinin en st dzeydeki tercman yola ktlar ve sz edilen paray sradan insanlar yllk hara olarak dediimiz paray sultana verdiimizi dnmesinler diye, saraya teslim ettiler, nk normal vatanda yalnzca gm hediyeleri grr, acaba bu tedbirler umulan baary salad m? Schwiegger, fkelenerek bunlarla alay ediyor: imdi imparatorun armaanlarna alyorum. Hara veya devletin kasasndan deme demiyorum. nk bu kyl tabiri olurdu. Buna talyanca armaan demek istiyorum. Bylece kyl bunu anlamaz. nk biz haraca balanm olsaydk o zaman boynumuzun eri olmas gerekirdi. O zaman da Allahn bizi bu ykten kurtarmasn niyaz ederdik. Allah iin bu

bir armaan veya byle yk biz Macaristan krallna izafe edelim, bylece bunun ucu Almanyaya dokunmu olur, biz de hara verdiimiz iin Allahn cezasndan kurtulmu oluruz. Trk, byle bir ikyetten, alaydan kendimizi syrmamz iin nazik bir ekilde sz etmemize msaade ediyor. Buna karlk onun bundan houna gittii gibi sz etmesi buna hara demesi bizi zyor. Divan salonunun yan odasnda para torbalar, diree zincirlerle bal bir terazide tam tamna tartlr ve deney sobasnda hakiki veya sahte olup olmadklarna baklrken, sefaret mensuplarna teslim edilen makbuzlarda da ayn isim(kelime) kullanlmt. Selim Han olu Sleyman her zaman muzaffer padiah niannn ve parlak, saadet baheden, eref dolu, lkelere hkim hakan turasnn takdimi yle: Hristiyan halknn asillerinin gururu, sa dini byklerinin sekini, Be ( viyana) mparatoru Ferdinandn olu Maximilian (II. Max) babasnn vasiyeti uyarnca ve kendi bar anlamasna uygun olarak, kutsiyet oca sarayna 60.000 gulden (para birimi) teslim etmeyi grev addetmi ve sadrazama da Allah ann daim etsin yardm olarak 30.000 gulden gndermitir. Bu mnasebetle kutsal kapma vasl olan Albert Wyss ve Agatschio Schap adl sefirlerin ellerinden 972 senesi Recep aynn on altnc gn (Miladi 17.02.1565) (Sultan) hazineme, sz edilen 60.000 gulden deerinde 90.000 kuru ve sadrazamlar iin 20.000 gulden ve 30.000 Gulden karlnda 15.000 kuru olmak zere 981.600 dirhem arlkl toplam 105.000 kuru ve 20.000 Gulden teslim alnm olduuna, i bu fermanm tanzim edilmitir. Bu byle biline ve benim dnyay ssleyen nianma itimat edile. 972 senesi aylarn hayrls Recebin yirminci gn (21.02.1565) tanzim edilmitir.

YCE PADAHIN HUZURUNDA nc kapnn iki yannda altn ilemeli elbiseler iinde enigirler oturuyorlard. Yanlarnda alt kapcba vard ve bunlar ellerinde altn birer asa tutuyorlard. nce ieriye Sultann yanna yenieri aas girdi; o karken iki kadasker girdiler. Bunlar dar ktktan sonra kapnn yanna oturdular. Sonra vezir paalar ieri girdiler. Btn saray gibi ellerinde gm bir asa tutan avu ba onlarn nnde eildi. Paalarn hemen arkasndan her iki sefir (Sinzerdorff ve Ugnad ) ve yaverleri geliyordu. Sefirlerin nnde byk bir itibar olan kapcba geliyordu. Elinde, Kzldenizde byyen, Msr kamndan yaplm bir boru vard ve her iki sefire,

salona kadar refakat etti. Odann hemen nnde drt avu bekliyordu. Bunlar sarayzadelerdendir. kier ikier, sefirleri nce kaftan kollarndan tuttular ve sanasoluna, koltuunun altna girdiler. Sultann huzuruna ieriye gtrdler ve onlar zorla eerek alnlarn yere dedirdiler. Hemen nlerinde oturan bir oda hizmetlisi diz ken sefirlere hemen sultann pmeye mecbur olduklar kaftannn kolunu uzatt. Bu gerek eytani bir gurur ve barbarlarn Roma imparatoruna gstermekten ekinmedikleri saygszlk, alay ve mparatorun sefirlerinin bu hayvann ayan pmeye mecbur eden bir saray detiydi. Eit grnmemek iin, dileklerini oturarak nakletmeleri mnasip olacakt. Fakat bu barbarca kyl gururu bu hantal insanlarn, Hristiyanlarn, Roma imparatoru majestelerinin g ve iktidarna nem vermelerine engel oluyordu. Bu yzden Trk elilerinde imparator majestelerinin huzurunda alaltmak, ayan pmeye zorlamak lazmdr. Bu sefaret mensubu yazar bir eyi unutuyor. Unuttuu ey, Trkiye ile Almanya ve Avusturya arasnda yaplan anlama 10 Kasm 1545te yaplan sulh anlamas ne diyordu: Kral Ferdinand ve kardei Vilayet-i spanya Kral V. Karlos, Benim izzetli, azametli derghma eli gnderip sulh ve salah rica ettiler diye balayan anlamaya gre, Almanya Kral V. Karlos Bat Roma mparatoru olduunu Trkiye ile ilgili hibir hukuki ve diplomatik vesikada iddia etmeyecektir. Roma imparatorluu tac tektir ve mnhasran byk Trk hakanna aittir. Ferdinand Bohemya kraldr. Protokolda vezir-i azamla eittir. Getirdikleri hara, grdkleri muamele lkelerin halkna deil majestelerine ve onun temsilcilerine aittir.

ALLAHIN TAYN ETT AVUKAT Bize barbar diyen yazar bakn nasl kendi tuzaa dyor: Sultan III. Muratn lm esirleri yeni bir endieye srkledi. Halefinin gayri insani ve ok sert olduu syleniyordu. Esirlere yardm ve teselli hapishane aasndan geldi. Bize, bu hapishanede hibir kiinin ldn hatrlamyorum, siz de kurtulup lkenize dneceksiniz, dedi. Nihayet o gn kaderimizi tayin eden beklenen dnm noktas geldi. Sultan III. Mehmetin duvardaki parmaklklar arkasndan takip ettii divan toplantsnda ngiliz sefirinin tercmanlk yapt sorgulama sonunda, Sadrazam brahim Paa, esirlerin orduyla birlikte Macaristana gtrlmelerini ve orada lkelerine dnmek zere salverilmesine karar verdi.

HIRSTYAN DNYASINA DN

Gn dnm gn Trk ordusu stanbulu terk etti ve yavaa Belgrada doru ilerledi. Yolculuk zevkli ve neeli geiyordu. Bize de hrriyetimize kavutuktan sonra ok iyi geliyordu. Sevinten havaya uuyorduk. yle ki, bu trl sknty yaamayan anlamazd. Trk ordusu Tuna ile Sava arasnda geni bir alana ordugh kurdu. Ordunun mevcudu 300.000 kiiydi. Hayvan says 600.000 civarnda olup bunlar at, eek, deve ve kzlerden oluuyordu. Wratislaw ve shhati yerinde olan dierleri kampta dolatrld. Kendilerinden sultann ne byk bir gle yaklamakta olduunu lkelerinde etrafa duyurmalar bekleniyordu. Sonra bavezir lkelerine dnmekte olanlar huzuruna ard. Ve kendilerini Erlau nlerine ekilmeden, imparatora bar yapmas tavsiyesinde bulunmakla grevlendirdi. Kendilerinin de neler grdklerini yazmalar isteniyordu. Barton, Seideli, bu ok iyi bir arkada fakat ok da hassas, szleriyle takdim edip de Seidel, bavezirin ayan pmek zere eildiinde, tutabildiini sand gzyalar birden boand. O anda brahim Paa bandan tuttu. Beni okayarak, Zavall gvur, Allah, vatanna dnp, anan baban grmek iin shhat ve afiyet ihsan etsin. dedi. Yan kesesine elini daldrd ve miktar 2.40 Thaleri bulan bir avu dolusu asper (kuru) verdi. Bunlarn hepsini hatra olarak beraberimde Hristiyan dnyasna gtrdm, daha da fazlas: Paann nnde yere kapanmtm, nk ateli bir hastalktan yatmtm, bam dnyordu. O anda burnum kanamaya balad ve bana yalnz iyi gelmekle kalmad, ayn zamanda, o saatten itibaren giderek shhatime de yavaa kavutum. Birka gn sonra her ey yeniden sz konusu oldu. mparatorun cretli askerleri Hatvan igal etmiler ve atmalar esnasnda Walonlar (Gney Romenler) (Kelt ve Cermenlerin torunlar) Trklere, karlarna ve ocuklarna hayvandan daha kt hatta eytanca muamele etmilerdi. Ayrca kadn ve erkekleri kaza vurarak eziyet etmiler, derilerinden kemer ve dier eyalar yapmlar ve burada utandm iin yazmadm baz uzuvlarn kesmiler ve bunlardan kese, torba ve baka eyler yapmlard. Orduda bir intikam ldr gidiyordu. Bavezir bile Seidel ve arkadalarn koruyamazd. Bu yzden o lkesine dnmekte olanlara adrlarndan uzaklamamalarn emretti. Szoluokta kendilerine resmi yazlar verildi ve ordu doruca Erlaua doru ilerlerken, serbest braklanlar bir Yenierinin ve ngiliz sefirinin bir tercmannn refakatinde Peteye yneldiler, bu tehlikelerle dolu bir yoldu. Babo tatar aknclar ovay taryordu. Yenieriler bile karlatklarnda ok ihtiyatl olmak zorunda kalyorlard. Yenieri onlara bizim byk sultann emri zerine Budine

gnderildiimizi, nlerinde eilerek anlatyor ve ayn zamanda da pasaportumuzu gsteriyordu. imdi sormak istiyoruz barbar kim?

TRK SULTANLARININ VAKIFLARI Ayasofyadan baka, etraftaki ehir tepelerinin zerinde adeta hilal biiminde, drt tane daha cami vardr. maretleri, imam evleri, ilerinde fakir ocuklarn tedris edildii okullar, baheleri, fskiyeleri, aevleri ve banyolaryla bu camiler byk ve etkileyici bir manzara ortaya koyarlar. Trkler, camilerine, okullarna, imaretlerine, hastanelerine ve umumi

banyolarna byk bir itina gsterirler, buna karlk biz Hristiyanlar, kiliselerimize, papalkta verilen, verilmesi gerekenden baka bir ey vermiyoruz. Fakat bu gn iin Protestanlar domuz ahrn andran kiliselerde oturuyorlar ve parasn kiliseye yatracak kadar enayi olmadn dnen varsa, gelsin Trkleri grsn, Trkler, kilise veya minberden ziyade, iki haneleri sslemeye yardm eden gayri samimi Hristiyanlardan ok daha puan alacaktr. Fatih Camiinin hemen yaknnda, fakirler iin ayrlm 150 ev ve ikametgh var her biri fakire gnlk bir asper (fenik) ve karnn doyuracak kadar ekmek verilir. Fakat evlerin bo (ssz) olduu ok olur, nk Trler dilenmekten utanrlar. Aralarnda dilenci tarikatlar ve serseriler grubunun teekklne de katlanmazlar. Hlbuki biz Hristiyanlar da yangn ve salgnlar bahane eden dilencilerden geilmez. Senelik geliri fakirler iin zekttan arta kalan paralar, hastaneler, czamllara, akl hastalarna ve dier hastalara datlr. Fakat Trkler de u adet vardr: etrafna zarar verecek bir akl hastas caddede dolarsa, bu ile grevli kimseler tarafndan zorla Vakf tmarhanesine gtrlr, orada iyiletirilir. Hastalar beklerler ve kendilerine ihtiyalar olan ila merhem ve dier zaruri malzeme hemen verilir. lk defa II. Mehmetin kendi imaretiyle fakirlere et, ekmek ve pilav datt rivayet ediliyor. Sadakayla geinmek isteyen birisi, camiden camiye gitsin yeter, kendi gelirini sarf etmesine gerek kalmaz. Caminin vakf gerei, Allah rzas iin hemen sadaka verilir. Trklerin byk masraflarla ve byk gayretlerle, sultan erefine yakr biimde camiler, hasta, fakir ve yolcular iin imaretler, Kervansaraylar, en az camiler kadar gsterili ve gzel hamamlar, son derece gzel emeler, kuvvetli mermer talardan kprler, ta deli yollar yaptrmalar gerekten vlmeye deer hususlardr. Bu nl hamamlardan Sultan Hamam, Forum Constantini zerinde ve Alman sefaretinin

karsndadr ve ounlukla mermerden yaplmtr. Btn akarsularn stnde kpr vardr. Bu yedi ayr tr eser (cami, imaret, hamam, kervansaray, kpr, yol, eme )iyi organize edilmitir. Trk milleti bu gzel sosyal messeselere sahipken barbar Avrupa bunlardan mahrumdu. Krallar bile papazn vaftiz suyuyla duruyordu.

TRKYE - VENEDK III. Murat tahta geince, II. Selim zamannda yaplan Trkiye Venedik muahedesi 8 Austos 1575te yenilendi. Venedik bu muahedeyi elde edebilmek iin,III. Murata 50.000, Sokulluya 4.000 duka altn hara vermitir.

TRK - RAN SAVAI 5 Nisan 1583 rana sava almas ran ah Tahmasbn lmnden sonra bir i kargaaya dmt. ran tahtna gzleri grmeyen Muhammed Hudabende getirilmiti fakat beylerin ou kendi bana hareket ediyordu. Bir tarafta ran basks altnda bulunan Dastan, irvan gibi Snni Mslmanlar dnda, Grc Kral David bile Osmanl himayesi istiyordu. Ayrca Van, Erzurum Beylerbeyi divana mracaat ederek bu frsatn deerlendirilmesini istemeleri zerine Divan toplantsnda Lala Mustafa Paann rana sava almasn srarla isterken, Sadrazam Sokullu iddetle kar kyordu. Padiah III. Murat Lala Mustafa Paann fikrine destek verince divan yeleri bata eyhlislam, padiahn hocas, Hoca Saadeddin Efendi bata dier divan yeleri de Lala Mustafa Paann rana sava almas fikrini destekleyince Sokullu yalnz kalm, II. Selim zamanndaki etkinliini kaybettii gibi Padiah indinde de gzden dmt. Bu savata en byk baary zdemirolu Osman Paa gstermiti. Diyarbakr Beylerbeyi iken Sokullu tarafndan grevine son verilen Osman Paa ran Seferinin serdar (bakomutan) Lala Mustafa Paann istei zerine yardmcln kabul etmi. On iki yl on drt gn sren Trkran savanda Osman Paa byk yararllk gsterdi. Girdii btn savalar kazand. 3 Austos 1578 ldr zaferi, 24 Austos 1578 Tiflisin fethi, 9 Eyll 1578 Koyungeidi zaferi, 11 Kasm 1578 Birinci amah zaferi, 27 Kasm 1578 kinci amah zaferi, 11 Mays 1583 Mealeler zaferi, 15 Austos 1583 Revann fethi. Bu arada Krm Han Mehmet Giray grevden alnmasn kabul etmeyerek devlete bakaldrmt. Bunu tedip etme grevi Osman Paaya verildi. 21 Ekim 1583- 28

Haziran 1584 tarihleri arasnda Krm bakaldrsn da halleden Osman Paa, Kl Ali Paayla beraber Kefeden stanbula geldi. Padiah 3.Murat Osman Paay yal kknde hususi olarak kabul etti ve Sefa geldin Osman diye karlad. Oturmasn syledi. Paa ayakta kalmay tercih ettiyse de padiahn srar zerine oturdu. Bu tarihi grme drt saat srm, Osman Paa Kafkasya ve ran hakknda padiaha geni bilgi vermi, ranla yaplan savalar anlatm, Osman Paay dikkatle ve merakla dinleyen padiah heyecanlanm, Berhudar ol berhudar ol, Osman, iki cihanda yzn ak olsun, Allah senden raz olsun. Dnyalar durduka durasn dualaryla szn kesiyordu mealeler savan anlatrken. Padiah belindeki murassa (kabzasna mcevherler kaklm) klcn, murassa hanerini kavuundaki emsalsiz prlantalarla ssl sorgucu karp, paaya verdi. Tarihiler imdiye kadar hibir kumandann bir padiahtan byle bir iltifat grmediini kaydederler. Huzurdan knca paaya muhteem bir ekilde donatlm, bir atla fevkalade bir hilat verildi. Osman Paa da Safevilerden ganimet olarak ald biriktirdii, kymetli talar, mcevherleri ve tarihi eserleri padiaha sundu. III. Murat Sadrazam Siyavu Paay azlederek hizmetlerinden memnun olduu Osman Paay sadaret makamna atad. 25 Mart 1585te III. Murattan Serdar- Ekrem sfatyla ran cephesine gitmesi iin hatt- hmayun alan Osman Paa, 22 Eyll 1585te Tebrizi fethetti. Hastalanan Osman Paa dnte Acusu kenarnda, ordughta, 58 yanda iken vefat etti.

TRKYE-RAN SULH ANLAMASI 21 Mart 1590da stanbul Muahedesi ile 12 yl 14 gn sren Trkiye ran sava sona erdi: Muahedeyi Padiahn Hocas eyhlislam Hoca Saadeddin efendi kaleme ald. stanbul muahedesi Osmanllarn btn ftuhatn tanyordu. Bu fthat 590.000 km2yi buluyordu: Kuzey Kafkasya-Dastan-Revan-bugnk Ermenistan-Dou Grcistanirvan-Kuzey Azerbaycan-Tebriz-Gney Azerbaycan-Ardelen (Krdistan)- KirmanahLuristan-Huzistan-(ran Arabistan) bu lkeler Osmanlya geiyordu. Dier artlar da yle idi: ran Snni tebaasna sayg gstermeyi, Snni byklerine dil uzatmamay kabul ediyordu. III. Murat dneminin mhim bir olay da Sokullunun lm olaydr. 12 Ekim 1579 ylnda kendi soyundan (Bonak), meczup olduu iddia edilen bir dervi tarafndan

hanerlenerek ldrlmtr. ounluk tarihiler bu suikast tertipleyenlerin banda Padiah III. Muratn olduunu sylemektedir.

III. MURATIN LM Sultan III. Murat 15 Ocak 1595te vefat etmitir. Her ne kadar ordusunun banda bir sefere kmamsa da zamannda Osmanl mparatorluu zirvesini bulmutu. Artk bu zirveden inilmeye balanacakt. Zenginliin, ihtiamn, bykln, kudretin azami derecesine eriilmi ve bunlar yava yava kaybedilmeye balamann sanki iaretini veriyordu. Bu mthi miras asrlarca yene yene bitirilemedi. Tarihi Hammer yle diyor: III. Muratn lmnde mparatorluk, Atlas Okyanusundan Kafkaslara, Habeistanda Tunaya kadar uzanyor ve tam yirmi eski kralln arazisini kaplyordu. Trkler, stanbul-Paris yolunun aa yukar ortasnda olan Viyanaya erimilerdi. Lehistan Trkiyeye ait saylyordu. Lehistan krallarn padiah tayin ediyor, bu devlet hem stanbula hem de stanbula tabi, alelade bir vilayet olan Krma yllk vergi dyordu. 1590 sralarnda Mombasa eyhi bile Trkiyeye tabi olmu, Kenya kylar Trk hkimiyetine girmiti. mparatorluk topraklar, bal devletler hari 16.153.555 bin km, imparatorlua tabi devletleri de katarsak 22.991.411.bin kmye ulamt. Tarihiler III. Muratn kadnlara dknlnden bahsederler. ldnde on dokuz ehzadesi, yirmi alt kz vard. Tarihilerin bu konuda yorumlar da yledir. III. Murat ehzadelii dneminde sade bir yaants vard. Padiah olduktan sonra, kz kardei Esmehan Sultann kt yola ittii sylenir. Bu kadn Sokullunun kars idi ve kocasn sadrazamlkta tutabilmek iin padiaha devaml rvet veriyor, gzel kzlar takdim ediyor, elenceler tertipliyordu. Murat sonunda Sokulluyu bertaraf etmeyi baarm, ama kendisini haremin basksndan kurtaramamtr. III. Murat vefat ettiinde 49 yandayd ve yirmi yldr Osmanl tahtnda idi. Btn padiahlarn olduu gibi onun da lm tahta yeni padiah, yani ehzade Mehmet geene kadar gizlenmitir.

SULTAN III. MEHMET HAN III. Mehmet babas ld srada Manisa Valisi idi. lm haberini alp stanbula gelip tahta ktnda 28 yandayd. Daha saltanatnn ilk yllarnda Avrupadan iyi haberler gelmiyordu. Eflak Voyvodas Mihail Avusturya ve Erdelle

ibirlii yaparak Mslman halk katlediyor, yurtlarndan sryordu. Byk bir Avusturya ordusu Estergonu kuatrken, dier bir Avusturya ordusu Cierdeleni kuatp zapt etmiti. Yankkale Valisi Osman Paa kendi askerleriyle Avusturya ordusunu bozdu. Cierdelen Kalesini kurtard. Estergon ise dman eline geti.

KPR FACIASI VE AKINCI OCAININ SNMES Tuna zerindeki, Yerky-Rusuk Kprsnden ordunun kar tarafa gemesi srasnda Sadrazam (Arnavut) Koca Sinan Paann para hrs ve beceriksizlii yznden Avrupay titreten Aknc Oca yok oldu. Kpry her geen akncdan vergi alma sevdasna kaplan bu devirmenin orduyu kprden gemesi gn srm, ordunun emniyetini salayan aknclar en sona kalmt. Mihail, Trk ordusuna arkadan yaklam, frsat kolluyordu. Bekledii frsat gelmiti. Aknclarn bir ksm kpr

stne kmt. te bu arada kpry top ateine tutarak stndeki aknclarla birlikte Tunaya gmd. 70.000 kiilik kuvvetiyle geride kalan aknclara saldrd ve tek bir aknc dahi sa kurtulamad. Hepsi arparak ehit dt. Bu zc haber stanbula bomba gibi dmt. Tarih 1596; Osmanl Trk mparatorluu tahtnda III. Sultan Mehmet Han var. III. Mehmet annesi Safiye Sultann muhalefetine ramen babas III. Murat, dedesi II. Selim in Sokullunun tevikiyle terk etmi olduklar ordunun banda sefere kma geleneini bata Hoca Sadeddin Efendinin gayretleriyle yeniden canlandrm, Kanuninin lmnden otuz yl sonra bir padiah ordusuna bakumandanlk yapmt. III. Mehmet ordusunun banda 6 ay srecek Eri Sefer-i Hmayununa kyordu. 20 Haziran 1596 gn Davut Paa klasna gelen Padiah, ertesi gn Edirneye mteveccihen yola kt. Muteber tarihilerimize gre padiah bu sefere kmaya ikna eden kiinin Hoca Sadeddin Efendi olduudur. Ayrca serhat beylerinin de talebi ordunun banda padiahn olmasyd. Trk ordusu 21 Eyll gn Eri Kalesi nne gelmi, 24 Eyll 1596 gn kuatma balam, 12 Ekim gn Eri Kalesi fethedilmitir. Bylece padiah III. Mehmet Eri Fatihi unvan almtr. 18 Ekim gn camiye evrilen ehrin en byk kilisesinde (kilise caminde) padiahn katld Hoca Sadeddin tarafndan kldrlan cuma namaz eda edildi. Bu arada Avusturya imparatorunun kardei Aridk Maximilienin kumandasndaki Alman ve mttefik ordusu Eriye yaklayorlard. Trk ordusunun Eri nndeki ota- hmayununda, veziriazamn bakanlnda toplanan harp divannda sert tartma vard. Baz

vezirler Erinin fethedildiini, bunun byk bir baar olduunu, Kanuni devrinde bile alnamadn ileri srerek stanbula dnlmesinin mnasip olacan savunuyorlard. Garp meclisinde deiik ses yine Hoca Sadeddin Efendiydi. Bu milli kahraman yle diyordu: leri srdnz teklif ve vardnz karar askerlik kaidelerine tamamen aykrdr, eer yaklamakta olan dman zerine gidilmezse bundan cret alacak dman bizim zerimize gelecektir. Bir kalenin fethi kfi diye imdiye kadar hibir Osmanolu dmandan yz evirmemitir. Dman ordusunu imha etmeden ne sava kazanlr, ne de sulh yaplr. Sadeddin Efendinin bu k zerine ordunun dman zerine gnderilmesini, geri kalan kuvvetlerin, padiah ve devlet ricalinin Eride kalmasn teklif etmelerine de Hoca Sadeddin Efendi kar karak, Bu i u veya bu paa ii deildir. Bu padiah iidir demitir. Hocann bu konumas divan etkilemi, Sadeddin Efendinin fikri kabul edilmekle birlikte son sz padiaha kalmt. Sadeddin Efendi toplant biter bitmez, hemen padiahn otana gemi, dier vezirlerin padiahla konumasna frsat vermeden emri vaki yaparak padiah dman zerine gitmeye ikna etmitir. Sadrazam Damat brahim Paann Anadolu Beylerbeyi Lala Mehmet Paay byk bir kuvvetle Eride brakma dncesine de kar kan Hoca Sadeddin Efendi byk bir kuvvetin ordudan ayrlmasnn yaplacak byk bir sava iin zayflk alameti olabileceini, muharebe kazanlrsa Eride az veya ok kuvvetin bulunmasnn hibir ehemmiyeti olmayacan, Allah korusun sava kaybedersek Eri Kalesini dman hcumundan hibir kuvvetin koruyamayacan srarla savunarak kabul ettirmi, bunun zerine III. Mehmet 24 Ekim gn yannda Sadrazam Damat brahim Paa, Hoca Sadeddin Efendi ve dier kumandanlaryla ordunun banda Haovaya yrd. 25 Ekim Cuma gn iki ordu Haovada kar karya gelip, yerlerin aldlar.

HAOVA MEYDAN MUHAREBES Dman ordusu Avrupada yaptmz btn meydan savalarnda olduu gibi Byk Avrupa devletlerinin meydana getirdii birleik bir Hal ordusuydu. Alman, Avusturya, talyan, Macar, spanyol, Floransa, ek, Leh, Slovak, Hollanda, Belika ve Fransz gnllleri vard. Baz kaynaklara gre saylar 300.000e ulayordu. Trk ordusunun mevcudunun ise 50 bin kapkulu askeri, 50 bin eyalet ve Krm atllarndan olmak zere 120.000 kii civarnda olduu rivayet edilir. Merkezde Livay- Seadet Sanca- erif in altnda duran Padiah 3. Mehmet, padiahn sanda vezirler, solunda Haci-i Sultani Hoca Sadeddin Efendi ile Anadolu, Rumeli

kazaskerleri, sa kanadn kumandas Anadolu Beylerbeyi Mehmet Paaya, sol kanat Rumeli Beylerbeyi Hasan Paaya verilmiti. Savaa bu tertiple balamtk, sava btn iddetiyle srerken sa kanadmz bozulmu, dman merkezimize dalm, yamaya balamt. adrlar yama ediyor, cephane sandklar zerinde dans ediyorlard. Sadrazam ken orta kanadn arkasna snm, Padiah III. Mehmet otana ekilmi, srtna Peygamberin Hrka-i erifini giyip eline mzran alm, dua ediyordu. Sadrazam brahim Paa, padiahn duasn yarda kesip kyafet deitirip karmak iin tertibat almaya balamt. Hatta baz saray ricali eyerli eyersiz atlara binerek, Budin, Eri, Belgrad tarafna doru kamaya balamt. te o anda yine sahnede Hoca Sadeddin Efendiyi gryoruz. Btn tarihilerin, Hammer dhil, savan, zaferin tek kahraman olduunda ittifak edilen bu milli kahraman, padiahn Hocam tedbir nedir? diye sorunca metanetini muhafaza eden Hoca Efendi: Padiahm! LAZIM OLAN YERNZDE SEBAT VE KARAR ETMEKTR. CENGN HAL BUDUR, ECDADINIZ ZAMANINDA OLAN TABUR MUHAREBELER EKSER BYLE VAK OLMUTUR. MCZATI MUHAMMED ALEYHSSELAM LE NALLAHU TEALA FIRSAT VE NUSRET EHL- SLAMINDIR. HATIRINIZI HO TUTUN. diyerek bir taraftan da padiahn atnn dizginlerini kavram. Bu arada ordu-yu hmayunun vaizi eyh Hzr Efendi 100 mridi ile n safa atlm, eyh ve mritleri ellerinde kllar, Kurandan ayetler okuyarak askeri tevik ediyorlar, kaanlarn zerine Peygamberin lanetini davet ederek beddua ediyorlard. Bu dervi gazilerin tamam n saflarda ehit olmu, bu mbarek insanlarn naalar stanbula getirilip byk bir merasimle defnedilmitir. Padiah atnn zerine dimdik, Hoca Efendiyi de yan banda gren aknclar ve Krm atllar hcuma gemi, Osmanl kararghndaki a, deveci, katrc, karakulluku denen hizmeti grubu kazma, krek, kepe ve sopalarla dmana saldryorlard. Kfir kat, vurun seslerine pusuda bekleyen Sinan Paa ve Fetih Girayn nc birlikleri dmann arkasndan hcuma geti. 20.000 dman batakla sokarak imha etti. Hal ordusunda panik ve ricat balam, tarihin byk imha muharebelerinden biri daha kazanlmt. Dman 50.000 insann, 100 topunu ve hazinelerini brakarak sava meydann muzaffer Trk ordusuna terk etmitir. Ancak bu byk zaferin meyvesinin tam olarak devirildiini sylemek mmkn deildir. Bir an evvel stanbula dnmekten baka bir ey dnmeyen vzera takm savunmasz kalan dman kalelerini teker teker fethetmek ve dmanla istenildii ekilde (artlarla) anlama imzalamak frsatn maalesef

deerlendirememitir. Byk zaferin, Haova Meydan Muharebesinin kahraman Hoca Sadeddin Efendi, Yavuz Sultan Selim Hann nedimi Hasan Cann oludur. 1536 ylnda stanbulda dnyaya

gelmitir. eyhlslam Ebu Suud Efendi gibi Osmanl tarihinin en byk limlerinden ders grerek yetien Hoca Sadeddin Efendi, zamann en mhim simalar arasnda yer alm, II. Selim tarafndan 1573 tarihinde Manisa valisi ehzade III. Murat a muallim tayin edilmi, II. Selim in lm III. Muratn tahta kmasyla Hoca Sadedin Efendi lmiye mesleinin o zaman en byk payesi olan Reis l Ulema sfatyla azlu nasbba (atamaya ve azletmeye) bile salahiyetli olan Hace-i Sultani Makamna ykselmi ve hatta Mstear- Umur-i Mlk- Millet ve mehram-i esrar- mesalihi saltanat saylacak kadar nfuz sahibi olmutur. Bostanzade Mehmet Efendinin vefat zerine eyhlislamlk makamn da uhdesinde toplam, 62 veya 63 yanda Hakkn rahmetine kavumutur. Tarihiler Ayasofyada III. Muratn ruhuna okunacak mevlide katlmak iin hazrlanrken hccetten ldn kaydetmektedir. (Anadoluda kalpten, aniden lmlere hccetten gitti derler.) Hoca Sadeddin Efendi air, hattat ve tarihidir, ayn zamanda trkcdr. Devirme gruhuna kar, k Paa Vani Mehmet Efendi gibi Trk kiilerle dnme, devirme tayfasna kar mcadele etmitir. Tacl Tevarih isimli 5 ciltlik tarih kitab Osman Gaziden balayp, Yavuz Sultan Selim Hanla son bulmaktadr. Tarih kitab Yavuz devrinin en iyi anlatmdr. Yavuz Selim devrini bizzat babas Hasan Candan dinleyerek yazmtr. Hasan Can malum olduu gibi Yavuzun en yakndr. O nedenle eser Yavuz devrinin en salam kaynadr. Dini konularda birok eseri olan Hoca Sadeddin Efendinin hattatlnn da kuvvetli olduu bilhassa sls, nesih ve talikte ok ileri olduu kaydedilmektedir. Bu milli kahramana, ilim abidesine, eyhlislama, bu devlet benim diyen Trk Hace-i Sultana Cenab Allahtan rahmet dileriz, nur iinde yatsn. Maalesef Haova Zaferi sonuncu dalan, byk bir ksm imha edilen dman ordusu takip edilmemi, sahipsiz kala ve ehirleri fethetme imkn varken bu yaplmamtr. Avustuyal tarihi Hammern Sadeddinin cesareti ve tesiriyle kazanlan ve Moha ve aldranla mukayese edilen parlak zafer. dedii Haovadan sonra, Viyana yolu Trklere akt. Ancak orduda deha sahibi tek adam Hoca Sadeddindi ve o da birok vezirden iyi askerlikten anlamasna ramen, meslek itibariyle kumandan deildi. Trkiyede Kanuni nesli tamamen tarihe karm, byk devlet adam, general ve amiral kalmamt. Trk ordusunun stanbula dnmesini frsat bilen ve toparlanan Almanya ve Avusturya Trkiye snrlarna tecavz ederek birok ehir ve kalay drmeleri zerine Trkiye Almanyaya sava ilan etti.

TRKYE - ALMANYA SAVAI

Trkiye-Almanya Sava iddetle devam ederken kahramanln en gzel rnekleri destanlar yazlyordu.18 Kasm 1601-Tiryaki Hasan Paann Kanije Zaferi, 6 Austos 1602stoini Belgradn istirdad, 18 Kasm 1602-Lala Mehmet Paann Budin zaferi, 3 Ekim 1605 Estergonun ve Uyvarn fethi. Kaleler Almanlardan geri alnm, on yl sren Trk-Alman Sava yaplan anlamayla son bulmutur. Hammerin iaret ettii gibi, bu sulh mzakerelerinde Trkiye tarihinde ilk defa olarak eski stnlk nazariyesini brakyor, Avrupa Devletler Hukukuna uyuyor, yani kar taraf vasal olarak deil, eit olarak tanyordu. Koca Sinan Paa adndaki devirme sadrazam, aknc katili bu adamn gereksiz yere at Neme Seferi. Netice olarak, yaplan bu sulh anlamasyla 73 yl sren Avrupadaki Trk stnl son bulmutur. Bu arada III Mehmet lm, yerine on yandaki I. Ahmet Osmanl tahtna oturmutu. ocuk yataki padiahlar ve kadnlar saltanat balam oluyordu. Yavuz bahsinde naklettiimiz Yavuz Sultan Selim Han ile Piri Mehmet Paa arasnda geen devletin gelecei hakknda yaptklar konumay, yeri gelmiken bir daha tekrar etmeden geemeyeceim. Yavuz Sultan Selim slam lkelerinin fethinden sonra bir gn Vezir-i Azam Piri Mehmet Paay arr. Piri Lalam! Allahn emriyle Msr fethettik; Hadimi-l Haremeyn unvanyla muazzez olduk, her gittiimiz tarafta fetihler myesser oldu ve emrimize muhalefet edecek kimse kalmad. Bu vaziyette devletin zevali ihtimali var mdr dey buyurmutur. Vezir de cevaben Yce cedlerinizin koyduklar kanun ve kaideler, icra olundukta bu devletin zevali muhaldir. der ve Evlatlarnzn hilafeti zamannda aklsz Vezir-i Azamlar tayin olur; rvet kaplar alarak mansplar ehline verilmez; devlet ilerinde kadnlarn hkm yrrse o zaman bu devletin ihtilali mkerrer olur. diye ilave eder. Bunun zerine dnceye dalan byk cihangir Yavuz ellerini aarak dua eder, Allahm bizi koru, der ve Piri Mehmet Paaya ihsanda bulunur. 1600l yllara geldiimizde Osmanl mparatorluundaki durum Piri Mehmet Paann parmak bast, kadnlar saltanat, rvet ve ehliyetsiz kiilerin devlet ynetiminde yksek mevkileri elde etmesi, Trk Cihan mparatorluunu haraca balad Vezir-i Azamla bir seviyede tuttuu, Bec kral diye hitap ettii devletlerle eitlenmiti. I. Ahmet dneminde bir taraftan Avrupa dier taraftan ve ite Celali syanlar, ran la savalar vard. Fransz dnr tarihisi Voltaire I. Ahmet dnemini yle yazyor: 1605 ten 1631 e kadar her ey yozlamaya yz tuttu. Byk ah Abbas Trklerin zaman zaman fethetmi olduklar ran topraklarn tekrar ele geirdi. Onun sayesinde

Rodolfrun Matyasn ve II. Ferdinandn korkular azald. ah Abbas farkna varmayarak Hristiyan prenslerin yararna dvyordu. 1. Ahmet 1615te Matyas ile yz kzartc bir bar yapt. Atalarnn fethetmi olduklar Eri, Kanis, Peteve ve Alb-Royal ehirlerini geri verdi. Tarihin terazisi byledir ite. Uzun Hasan la Sofu smail vaktiyle Trklerin Venedik ve Almanya zerine saldrlar nlemiti. Daha nce de Timurlenk stanbul u kurtarmt. Voltaire nin tespitleri ok dorudur. Uzun Hasan gailesi kmasa Fatih Venediki, Timurlenk olmasa Yldrm Bizans ortadan kaldracakt. ran slam Dnyas iinde daima fitne olmu, Trk dnyasna en byk zarar vermitir. Avrupa ile anlam, Kanuni batya sefere knca Trk topraklarna saldrm, Trk ordusu zerine yrynce hep kam, Trklerin Avrupay fethine daima engel olmutur. Devlet temelden sarslm, bina kmeye yz tutmutu. Yeniden yaplanma iin ise kendi z benliine dnmek gerekiyordu.

GEN OSMAN (te gencecik, yiit bir Osmanl padiah) On altnc Osmanl padiah olarak 1918 senesi 26 ubat Pazartesi gn tahta oturan Sultan Gen Osman, henz 13 yandayd. Yann stnde inkiaf etmi bir zek, kuvvetli tahsil ve terbiyesi ve bilhassa kmeye balayan devletin temelinden slahna ait tad fikirleri, tatbik etmekte gsterdii sarslmaz iradesi son derece kuvvetli seciyesi bakmndan sekin Osmanl padiahlar arasndadr. Sultan Osmann ana dilinden baka Arapa, Farsa, Latince, Yunanca ve talyancay bu dillerden tercme yapacak kadar gzel rendii, ayrca o devrin muteber ilim dallarnda iyi bir tahsil yapt, Gen Osmann ok byk kabiliyetlerle yaratlm byk bir ahsiyet olduu yabanc kaynaklarda da uzun uzun anlatlmaktadr. Gen Osmann edebi cephesi de ihmal edilmeyecek kadar mhimdir. Millet Ktphanesindeki (emiri 7 koleksiyonunda yazma bir nshas bulunan divannda) Fars-Farsi mahlasn kullanan bu air ocuun yandan umulmayacak zarif iirleri vardr. Bunlarn bazlarnda hem idealinin bykln hem de oynamak istedii roln azametini bizzat anlatr: Niyetim hizmet idi saltanat ve devletime alr hasit ve bedbah acep nekbetime Bilhassa lirik iirlerinin lisan umulmayacak kadar kuvvetlidir: Glsen ire bitmedi bir gonca cana harsz

Dnyada hsl deil bir nahcvan agyarsz Kimi ot yar benim der kimisi dahi benim Orta yerde Farsi avare kald yarsz. Gen Osman oktan beri terk edilen padiahlarn ordunun banda sefere kma geleneini yeniden balatm, ordunun banda bizzat Lehistan seferine km, bu sefer de devirme vezirlerin entrikalarn, yenieri ve kapkulu askerlerinin itaatsiz kuru kalabalk olduunu tespit eden gen Trk hakan devleti yeniden kurmay kafasna koymutu. 15 Eyll 1621 tarihinde Hotin Kalesine yaplan hcuma bizzat padiah de katlm, bu kanl hcumda Budin Valisi Karaka Mehmet Paa hayatnn hii sayarak bir avu kahramanla anl trk tarihine destanlar yazyordu. Hatta bir ara dman kararghna Trk bayran bile dikmiti. Harp kazanlm gibiydi, dman ordusu periand. Ancak Mehmet Paa nn askeri azd bu durum aka grlyordu. Sadrazamn kethdas (yenieri ocann byk zabitlerine verilen isim) sadrazam Arnavut Ohrili Hseyin Paaya kurt gibi dven Karaka Mehmet Paa gstererek, Devletl Karaka Paa dman perian etti, ama askeri az olduundan mkl durumdadr, acep derhal yardm kuvvetleri gndermeyi emretmez misiniz? diye sordu. Sadrazam Arnavut Hseyin Paa kethdasnn yzne sert bir ekilde bakarak, Ben de gryorum ona yardm gndererek harbi kazanmasn salayacam. Salayacam da ne olacak bilir misin? Padiah beni sadrazamlktan azledip Karaka yerime sadrazam yapacak. Ben bu makam kolay elde etmedim. Devaml takviye alan Leh kuvvetleri karsnda bir avu kahramanyla arslanlar gibi dven yiit vezir, Budin Beylerbeyi, Karaka Mehmet Paa devlete olan can borcunu demi, rtbelerin en byne, ehitlik rtbesine kavumutu. Parlak bir zaferin kazanlmas dman kuvvetlerinin tamamen imhas bu rezil devirme sadrazamn ihaneti sebep gsterilir. Lehistann sulh istei zerine Hotin Seferi Trkiye lehine yaplan bir anlamaya balanmtr. On iki maddeden oluan bu anlamann baz maddeleri yledir: 1- Kanuni devrindeki hudut esas alnacak 2- Kanuni devrindeki hudut boylarnda Lehliler tarafndan sonradan yaplan kaleler, palangalar yklacak 3- Hotin Kalesi Osmanl hkimiyetinde bulunan Bodan Voyvodalna teslim edilecek 4- Lehistan Krall teden beri Krm Hanlna vermekte olduu 40.000 filorin senev haracn tediyesine devam edecektir.

Buna benzer 12 maddeden oluan anlamadan sonra Trk ordusu stanbula dnmtr. Gerek sarayda, gerekse devlet idaresindeki lakal adm adm takip eden gen padiah, nihayet Hotin Seferinde ordunun ie yaramaz duruma dtn grnce kafasnda tasarlad devletin kurulu dnemindeki cevher-i aslisine dn plann tatbike koymaya teebbs etmitir. ehit hakann slahat dnceleri yle tespit edilmitir: 1- Kozmopolitleen saray ananelerini deitirmek, harem-i hmayununu tasfiye etmek ve hanedann Trk ailelerinden nikhla kz almasna yol amak. (Gen Osman bu dncesini gerekletirmi, Lehistan seferi dnnde kendisine meru zevce olmak zere kz seti. de Trk olan kzlardan biri Pertev Paann, bir dieri de eyhlislam Esat Efendinin kz Ukeyl hanmdr.) 2- Yenieri ve sipahi ocan lavetmek, onlarn yerine Anadolu Trkmenlerinden milli bir ordu kurmak. 3- Payitaht kozmopolitleen stanbuldan Anadolu ya tamak. 4- Devlet arkn igal eden devirme sultasna son vermek, devlet adamlarn da tamamen Trk soyundan semek. Gen Osman dncelerini gerekletirme imkn bulamadan devirme grubunun elinde, Yedikule zindanlarnda hunharca ehit edilmitir. 1618 senesi 26 ubatta tahta geen Gen Osman, 1622 senesi 19 Mays aramba gn ehit edildiine gre 4 sene 2 ay 21 gn saltanat srmtr. Bu yiit ocuk daha 18 yann iindeyken hayata veda etmitir. Kim bilir yaasayd neler yapacakt? Mekn cennet olsun.

IV. MURAT HAN Zorba devirmeler tarafndan ehit edilen abisi Gen Osmandan sonra Osmanl tahtna kan ve akl muvazenesi tam olmayan amcas Mustafann ksa sren saltanat sonunda, I. Ahmetin drt olundan ncs olan IV. Murat, on bir yandayken 1623 ylnda on sekizinci Osmanl padiah olarak tahta oturuyordu. Anas mehur Ksem Sultandr. Muratn tahta gemesiyle devletin ynetimi de onun eline gemiti. Damad Topal Recep Paa ve zorba ba Hsrev Paa ls, yenieri ve sipahi zorbalar ile i birlii halinde diledikleri kiilere makam ve mansp kaplarn ayor, dilediklerinin de ban alyorlard. 1632 ylnda, 10 ubatta zorbalarn ayaklanmasnn sebebi; IV. Muratn emir ve ferman dinlemeyen Hsrev Paann azli ve katlini emretmi olmasyd.

Kanuni Sultan Sleyman Hann Bergzar Badat, ranllarn eline gemiti. 1631 yl Ekim aynda Badat seferine grevlendiren Sadrazam Hsrev Paa Badat alamam, bu baarszl ve serkelii sebebiyle azline ve katline ferman kmt. Yerine Hafz Ahmet Paa sadrazam oldu. Hsrev Paa, Valide Sultan ve Damat Topal Recep Paayla birlikte alyordu, l bir ete oluturmulard. Hsrev otorite tanmyor, asyor kesiyordu. Saruhan Sancakbeyi Sultanzade Hac Paay bile ldrmt. Ana tarafndan Osmanolu olan bir prensin, bir akrabasnn pervaszca ldrlmesi IV. Murat kzdrmt. Tarihi Hammer bu zorbann, kanl nmayilerle duruma hkim olacan sanan, Osmanl tarihinin en zalim vezirlerinden biri olduunu ve 1631 ylnda orgeneral rtbesinde be sancakbeyini idam ettiini yazyor. Ayrca yenierileri kkrtarak Hsrev Paadan baka sadrazam istemeyiz diye stanbulda nmayiler yaplrken, kendisi Tokata gelmi, Anadoludaki zorbalarla irtibat salayarak, onlarla i birlii halindeydi. Damat Vezir Topal Osman Paa tarafndan ynetilen, Valide Sultann destekledii ubat htilali (ayaklanmas), Hsrev Paann idamnn durdurulmas ve yeniden sadrazam yaplmas, ayrca on yedi devlet bynn idam iindi. Bu devlet byklerinin arasnda Sadrazam Hafz Ahmet Paa, 79 yandaki eyhlislam Yahya Efendi, Badefterdar Vezir Mustafa Paa, yksek rtbeli memurlar ve padiahn yaknlar vard. Bu ayaklanma, Sadrazam Hafz Ahmet Paann bu ocak zorbalar tarafndan ehit edilmesiyle son bulmutu. IV. Murat, Diyarbakr Beylerbeyliine atad Murtaza Paaya Tokata urayp Hsrev Paann iini bitirmesini emretmiti. Murtaza Paa Tokata gelerek Hsrev Paann, padiah ferman var teslim ol, arsna ret cevab vermesi zerine bulunduu kona top ateine tuttu. Bunun zerine teslim olmak mecburiyetinde kalan Hsrev Paann ba kesilip stanbula yolland. 12 Mart 1632 htilali (ayaklanmas): Hafz Ahmet Paann ehit edilmesi zerine zorbalar bu sefer de Topal Recepten bakasn istemeyiz diye kazan kaldrm ve onu sadrazam yapmlard. te bu ayaklanmay da yine o zorba ynetiyordu, yine kelle istiyorlard. stekleri reddeden IV. Murat artk kararlyd. Ya yirmiyi bulmutu. Ya devlet baa, ya kuzgun lee deyip tedbirlerini ald. nce enitesi Sadrazam Topal Recepin hesabn grd. Ardndan anas Ksem Sultan hareme kapad. Zorbalar temizledi. Kapkulu askerlerine, yenieri ve sipahi ocana ba edirdi. zerlerinde otoritesini kurdu. ok radikal tedbirler ve ilgin yasaklar koydu. Gece sokaa kma

yasa, iki ve ttn ime yasa, ingenelerin ehir iinde ata binme yasa, Arnavutlarn hamamda tellaklk yapma yasa gibi yasaklar koymutu. Devletin dizginlerini tam anlamyla eline alan IV. Murat, Revan seferini yapt. Tebrizi altnc defa fethetti. kinci seferini Badat zerine yapan IV. Murat byk dedesi Kanuninin yadigr Badat rann elinden ald. Murat Badat seferine giderken ota dahi kurdurmam, askerleri gibi davranyor, atnn rtsn stne ekiyor, yle uyuyor, meakkatleri paylayor, itaatsizlikleri cezalandryor, baarl askerlerle bir arkada gibi konuuyordu. Ordusunun en kuvvetli adam, en mkemmel svarisi idi. Askerin nnde iman ve kuvvetli bir asker olan Mustafa Paay tek eliyle kemerinden tutup havaya kaldrm ve birka dakika ylece tutmutu. Bu hareketleriyle ordusunun gnln fethetmiti. Ordunun gznde ondan daha byk kahraman yoktu. Tarihilerin kahramanlk ve sertlik bakmndan Yavuz Sultan Selime benzettikleri bu yiit padiah tam i yapaca zamanda, yirmi sekiz yanda Hakkn rahmetine kavutu. On alt yllk hkmdarlk dneminin yaklak dokuz senesi anas Ksem Sultann naiplii ve zorbalarn tahakkm altnda gemi, ancak son yedi ylnda dizginleri eline alm anariyi bastrm, Revan seferini gerekletirmi ve Badat fethetmitir. Osmanl tarihileri IV. Murat Kanuni ve II. Mahmut arasnda gelen padiahlarn en by olduunu kabul ederler. IV. Murat air ve bestekrd. Hammer yle diyor: Devletinin en gzel adamyd. Seci askeriydi. Zira beden kuvveti derecesinde, ehresinde evket ve mehabet vard. Fikri daimi ekilde devlet ileriyle meguld ve her eyi bilmek ve her eyden haberdar olmak isterdi. lm btn imparatorlukta byk tesir uyandrd. Bilhassa stanbulda devlet adamlar arasnda teessr byk oldu. Gazalarda bindii, ahane atnn eerleri ks vurulmu ekilde eski Trk geleneine gre tabutunun nnden yrtlmesi yz binlerce stanbulluyu alatm, bu byk hkmdar, babas I. Ahmetin, Sultan Ahmet Camii avlusundaki mtevaz trbesine gmlmtr. Kendisi iin ayrca bir trbe yaplmamtr. IV. Muratn lm zerine hayatta kalan tek ehzade, sinir sistemleri bozuk olan brahim, Osmanl tahtna oturmutur. Onun dneminde kayda deer olay olarak Girit seferi alm, saltanat mddetince devam etmitir. 9 ubat 1640 tarihinde, yirmi be yanda padiah olan Sultan brahim 1648 tarihinde tahttan indirilerek yerine henz yedi yanda olan olu Mehmet getirildi.

IV. SULTAN MEHMET ( AVCI ) IV. Mehmet dneminde nemli olaylar olarak bakldnda babas dneminde balatlan Girit seferi tamamlanm, Lehistana ve Almanyaya kar savalar almtr, ancak bu devrin en byk olay ikinci Viyana kuatmasdr. Trk tarihinin bir ibret levhas olan ders karacamz bu mhim olayn zerinde duracaz. Trk milletinin yetitirdii, byk ahsiyet, devlet adam Serdar- Ekrem Merzifonlu Kara Mustafa Paadan ve 2. Viyana kuatmasndan bahsedeceiz. Merzifonun Marnca kynde dnyaya gelen paann anas Abide Hatun, babas Sipahi subay Oru Beydir. Mustafann babas 1639 Badat seferinde Badat surlarnda ehit dtnde Mustafa drt yanda ksz kalm, babasnn arkada olan ve o srada sancakbeyi olan Kprl Mehmet Bey, Mustafay himayesine alm, ayn yata bulunan olu Fazl Ahmetle birlikte itina ile bytm, yedi yana geldiinde Kprl ailesiyle stanbula gelmi. Kprl Mehmet Paa sadrazam olduunda Mustafa ve yat olan Fazl Ahmet yirmi iki yanda o gnn en yksek tahsilini tamamlam bulunuyorlard. Mustafa bu arada Kprlye damat olmu, Mehmet Paann kz Saliha ile evlenmiti. Askerlik mesleinde (Devlet hizmetlerinde) sratle ykselen Mustafa yirmi drt yanda sancak beyi (tmgeneral), yirmi be yanda beylerbeyi (orgeneral), yirmi alt yanda vezirlik (mareal) rtbesine ykseldi. Kaynbiraderi Fazl Ahmet Paann lm zerine krk iki yanda, 1676 tarihinde sadrazam olan Kara Mustafa Paann ilk byk muvaffakiyeti, 16781681 Moskof (Rusya) seferidir. Ruslar dize getiren Merzifonlu, Ruslarn bar isteini ltfen kabul etmi, Trk snrn z suyuna dayayan ve Ruslarn krma dedii haracn denmesine devam edilmesi, yldr denmemi bulunan hara vergisinin toptan denmesi gibi ar artlar dikte ettirilmitir. Hammere gre Osmanllar Rusyay Krma bal (tabi) bir devlet kabul ediyorlard Serdar- Ekrem Merzifonlu Kara Mustafa Paann ikinci byk hareketi Avusturya seferidir. Bu seferde birok Avusturya kaleleri fethedilmitir. Trk hamlesini durdurmaya gelen dman ordusunu Petronell denilen yerde bozguna uratm, Viyana kaplarna dayanmt. Avusturyallarn Trk yl dedikleri 1683 14 Temmuz gn 12 Eyll tarihine kadar 61 gn sren 2. Viyana kuatmas balam oluyordu. Merzifonlu bir taraftan muhasaray srdrrken dier taraftan, papann nclnde kurulan hal ittifakna kar da tedbirler almada kusur etmiyordu. Viyana dmek zereydi. Byk vezirin dmanlar tarafndan ortaya atlan sulamalarn hibirisi doru deildi. Paay ekemeyenlerin

iddialar: Efendim Merzifonlu ehri yama ettirmemek, Viyanann zenginliklerine kendisi konmak iin hcumla ehri zapt etme yerine teslim olmasn beklemi. ithamlar tamamen yalan, byk vezire iftiradr. Daha Trk ordusu Viyanaya yaklat srada Avusturya mparatoru olan birinci Leopold saray erknn ve hazinelerini ve kymetli eyalarn alarak Viyanay terk etmi, imparatorun kamasna tepki gsteren halk saray basm ve yamalamtr. ddia edildii gibi sarayda ne hazine ne de kymetli eya kalmtr. Papa 11. nnocentin gayretleriyle ve drt devletin ittifakyla meydana gelen ordunun bana Lehistan kral Jean Sobieski getirilmiti. Hal ordusunun mevcudu 70.000 kiiydi. Viyanay kuatan Trk ordusunun mevcudu ise 60.000 kiiydi. Dmann hareketi hakknda bilgi alan Serdar- Ekrem Kara Mustafa Paann bu tehlikeli vaziyete kar ald tedbirlerin banda Viyanaya alt saat mesafede Tuna nehri zerinde bulunan ta kpry tutmak, dmann suyu gemesine mani olmak, her eye ramen gemeye muvaffak olurlarsa dmann gerisini evirmek zere Krm han Murat Giray vazifelendirmiti. Krm askerleri genellikle bu tip art grevleri yaparlard. Murat Giray askerleriyle grev yerine gitmi, ancak ald grevi yapmamtr. Sobieski

kumandasndaki Hal ordusu Tunay gemeye balam, Krm han tepeden istifini bozmadan seyreder, bu felakete seyirci kalmasna tahamml edemeyen Krm hannn imam Mslmanlk hissiyle isyan edercesine: Hanm ne durursunuz, dman Tunay geiyor, ehl-i islam arkadan vuracak tiz emir verin kffar durduralm. Murat Giray hi istifini bozmadan, Hoca Efendi sen bu Osmanlnn bize ettii cevri bilmezsin. Dmann defi benim iin ok kolay idi. Bilirim ki bu dinimize de dmez ihanettir. Lakin gayret (asaletim) beni komad. Onlar (Osmanllar) da grsnler. Kendileri ka akelik adam imi, Tatar kadrini bilsinler. deyip atn srp gitmi, utanmadan sada solda oyalanarak ordugha gelmi, serdara dmann Tunay getiini sylemiti. Dman ordusu Kahlenberg (Alman Da) balarna inmi ve mevzi almt. 12 Eyll 1683 Ramazan aynn 20. gn iki ordu karlamt. Bir tarafta muhasarada yorulmu, iki ate arasnda kalan Trk ordusu kar tarafta Tunay zayiatsz geme morali ile takviyeli dman ordusu ilk saldr dmandan gelmi, Krm askeri adeta savamak istemiyor bir tutum iinde dalm, bu olumsuz hareket dman cesaretlendirmiti. Ancak sava ortadayd. Tam o srada Budin Beylerbeyi Arnavut brahim Paa emrindeki kuvvetlerle sava meydann terk ederek, Yankkaleye doru ekilmesiyle Trk ordusunun sa kanad km, bu ihanet sonucu dman zafer lklaryla merkeze yklenmi, sol cenahtaki Krmllarn byk bir ksmnn da sava meydann terk edip

kamasyla, Trk ordusu zor duruma dmt. Serdar- Ekrem Kara Mustafa Paa kapkulu askeri ve tmarl sipahilerle kalmt. Byk tarihi Ylmaz ztuna Romen tarihi Lorgann bulduu Leh vesikasna gre Krm Han Murat Giray Sobieski ile muhabere etmi, savamadan ekileceine dair Lehistan kralna sz vermitir. Sobieski 13 Eyll Pazartesi gn karsna yazd mektupta aslen Hristiyan olan birok Osmanl askerinin sava esnasnda kendi taraflarna getiini yazmtr. Btn bu ihanetlerden sonra yannda 10.000 civarnda asker kalan Kara Mustafa Paa akama kadar byk bir kahramanlkla dvm, hatta elinde mzrak dman saflarna dalm, ehadet aryordu. Yenilmeyi kabullenemiyordu. Khyas Osman Aa mani olmu, Dalan ordunun toparlanabilmesi senin sa salim sava alanndan ayrlmana baldr. Devletl! imdi ehadet zaman deildir. diye ikna edebilmitir. Yz yllardr Avrupay titreten anl Trk ordusu urad ihanetler sonuncu arlklarn brakarak ekiliyordu. Dman tarafndan takip edilemeyen ordumuz, Yankkale konanda toplanm, burada ordunun yenilmesinde byk pay olan Budin Beylerbeyi Arnavut brahim Paa idam edilerek ihanetinin cezasn bulmu,

Yankkaleden hareket eden Serdar- Ekrem Kara Mustafa Paa yol boyunca dman ehir ve kalalarn tahrip ederek 22 Eyll gn Budine gelmi, Macaristandaki. Trk kalelerini ihtiyaten takviye etmi, hain Krm Han Murat Giray azlederek yerine Hac Giray tayin ederek hainleri cezalandrm, bu arada padiahtan bir name-i hmayunla bir Hilat (kaftan) bir de murassa kl gelmi yapt byk hareketlerden dolay taltif edilmiti. Ancak saraydaki dnme, devirme gruhu ile bunlarn i birlikileri Kara Mustafa Paa dmanlar ayaa kalkm, barollerde zenci kzlar aas Yusuf Aa ile Bamirehur Bonak Sleymandr. Viyana bozgununu haber alan bu soysuzlar, sevinlerinden gbek atp oynamlardr. Hain brahim Paann bile idam edilirken syledii sz bir gerekti. Padiaha syleyin Sadrazam azletmesin bu bozgunun cn ancak o alr. demiti. Kara Mustafa Paa yava yava toparlanyordu. Zafer sarholuu iindeki Lehistan Kral Sobieski 7 Ekim gn Cierdelen Kalesi civarnda yaplan savata hezimete uratlm, 10.000 askerini kaybederek kendisi cann zor kurtararak kaabilmitir. Serhatlerde durum bu iken stanbulda fitne fesat ocaklar Trk ve Serdar- Ekrem Kara Mustafa Paa dman soysuzlar, bu adam kendini Deden Kanuni Sultan Sleymandan daha byk grr, bunca askeri krdrd, devletin hazinelerini heba etti, gibi

szlerle Padiah IV. Mehmeti tahrik ederek sadrazamn idam fermann imzalatmlardr. Hatt- hmayunu kapclar kethdas Gazzaz Ahmet Aa ile avu ba Kadkyl Mehmet Aa, Yenieri Aas Bekri Mustafa Paa, Belgrada sadrazamn konana geldiler, Serdar- Ekrem Kara Mustafa Paa le namazn klmak iin ayaa kalkmt ki at kinemeleri ve nal sesleri konan nne kadar gelmiti. Pencereden bakt. Gelenleri tanmt. Gelen misafirler yukarya knca yenieri aas etek pp dierleri tazim yaptktan sonra paa sordu, ne haber? Gazzaz Ahmet Aa mhr-i hmayunla sancak- erif ve emanetleri almaya geldik. Paa emanetleri teslim ettikten sonra, bize lm de var m, diye sormu, beli Allah imandan ayrmasn cevabn alnca seccadesini sermi, vakar iinde le namazn eda ettikten sonra kavuunu karm, boynunu am, byk bir metanetle yerdeki haly kaldrmalarn sylemi, maiyetinde bulunan hizmetkrlarn haydi artk gidin, bizi duadan unutmayn diyerek gndermi, cellada gel vazifeni yap diyerek byk vezir hayata veda etmitir. Fransz Voltaire bu konuda yle diyor: Kara Mustafann yryne hibir engel kmyordu. Viyana kaplarna kadar ilerledi. 16.07.1683te ehri hemen kuatt. Viyana Muhasaras gelecek nesillerin dikkatle zerinde durmalar gereken bir konudur. Bu kent Avusturya Hanedanndan birbiri ard sra gelen 10 imparatorun hkmdarl altnda bir nevi Avrupa kalesi haline gelmiti. O dtkten sonra ta Ren Nehrine kadar, Trk gcnn karsna kabilecek bir tek mevzi bulunamazd. te bir Avrupal tarihi byle diyor. Tarihin seyrini deitirecek bu sefer muvaffak olsayd Trk stnl daha yzlerce yl Avrupann tepesinde olacak cihan hkimiyeti devam edecekti. Byk tarihi Merhum smail Hami Danimend Viyana bozgununu yle tahlil ediyor: Trk milletinin 1071 Malazgirt Meydan Muharebesiyle balayp ikinci Viyana muhasarasna kadar 612 yl srm olan taarruz ve istila hamlesi ite bu Kahlenberg meydan muharebesiyle nihayet bulmu ve Avrupann Asyaya, Garbn arka ve Hristiyanln Mslmanla kar stn bir vaziyete gemesi ite bu facia ile balamtr. Bundan sonra srp gidecek mdafaa devrinde Trk hudutlar gerileyecek sonra durgunlaacak ve nihayet bsbtn daralacaktr. 61 gn sren bu ikinci viyana muhasarasnn nesillerle unutulmayan hayet ve dehetin dolay bu 1683 senesine Viyanallar Trk yl ismini vermilerdir. Genel kan u ki; eer Merzifonlu Kara Mustafa Paa idam edilmeseydi mutlaka Viyanann cn alrd. Ancak dman oktu. Btn dmanlar el birlii ile hepsi

birden yiit vezirin muvaffak olmamas iin gayret etmiler baarmlardr. Biz bu byk vezire Cenab- Allahtan rahmet diliyoruz, ruhu ad olsun.

IV. AVCI MEHMETN HAL 4.Mehmetin Haline sebep olarak devlet ilerini illet derecesindeki, av iptilasna feda etmesinden bahsedilir: stanbuldan fazla Edirnede oturmas Balkanlarda avlanmak iindir; cephelerden felaket haberleri geldike ulema ve halk arasnda ac ac tenkit edilmeye balanm, camilerde aleyhine vaazlar verilmi, ikinci bir tenkit konusu Merzifonlu Kara Mustafa Paay idam ettirdikten sonra devletin idaresini ehliyetsiz haris kiilerin eline brakm olmas da ikinci bir grtr. Tarihiler IV.Mehmet dnemini ikiye blyorlar. Birinci ksm Merzifonlunun idamna kadar geen birinci devri; Girit fethinin ikmali, Podolya ve Ukraynann ilhak ve Orta Macar denilen yukar Macaristann tabiiyet altnda bir krallk haline getirilmesi gibi parlak muvaffakiyetlerle gemi, Kara Mustafa Paadan sonraki ikinci devrede saltanatnn son drt ylnda bata Macaristan olmak zere Dalmaya ve Mora elden km ve Arnavutlukta, Bosnada ve imali-Yunanistanda birok mhim mevkiler dman eline gemitir. Kanuniden sonra en ok saltanat sren padiahtr. 7 yanda kt Osmanl tahtndan otuz dokuz sene sonra, krk alt yandayken indirilmitir.

III. SLEYMANIN SALTANATI Abisi Avc Mehmetin tahtan indirilmesine mteakip 8 Kasm 1687 tarihinde krk be yanda Osmanl tahtna oturdu. Tarihilerimiz onun iyi tahsil grm, cesur, dindar, vatansever, merhametli, nazik, rvet ve sefahat dman olarak tanmlyor. ktidarnn daha balar yenieri zorbalarnn ayaklanmasna sahne oldu. 14 Aralk 1687de III. Mehmet tarafndan fethedilen Eri Kalesi Alman ve mttefiklerince igal edildi. 6 Eyll 1688 stonli Belgrad dt. Almanlar Macaristanda ilerlemeye devam ediyordu. Hemen bu tarihten iki gn sonra 8 Eyll 1688 Belgrad 29 gn sren muhasara sonunda dt. Kalede bulunan muhafzlarn tamam ve sivil halk kltan geirildi. 4 Ekim 1688de Banyaluka ve Zvornik dt. Lehistan ve Rus cephesinde durum lehimizde idi.1688 knda Nureddin Azamet Girayn kumandasnda 30.000 Krm atls Lehistan ordusunu bozdu. Volinya eyaletini alt st etti. Baz kale ve ehirleri tahrip etti.

1690da Prens Vassili kumandasndaki 300.000 kiilik Rus ordusu Krmn kaps saylan Urkapya yaklamaya muvaffak odu. Ancak Selim Giray tarafndan bozguna uratld. III. Sultan Sleyman 26 Haziran 1691 tarihinde Edirnede vefat etti. Yerine kendisinden on ay on gn kk kardei, krk sekiz yandaki II. Ahmet geti. Onun zamannda da bir silkinme hareketi olmad, kayplar devam ediyordu. yl yedi ay sren saltanat 6 ubat 1695te Edirne Saraynda lmyle son buldu.

II. MUSTAFANIN SALTANATI Amcasnn lmn iiten Veliaht ehzade Mustafa kimseye danmadan Edirnede tahta oturdu. Devlet ileri gelenlerini arp biat ald. Henz 30 yandayd. Tarihilere gre babas ve amcalar gibi, devlet idaresini vezirlere emanet etme niyetinde deildi. Devletin derdine are bulmak iin elinden geleni yapmaya kararlyd. Tahta geiinin nc gn 9 ubat Edirnede yaynlad hatt- hmayunda gen hkmdar, devletin zaaflarn ve seleflerinin hatalarn aka gsteriyor, babasn bile tenkit ediyor, zevk- sefa ve rahat kendimize haram eylemiizdir diyor ve rnek olarak yedi kuaktan atas olan Kanuniyi gsteriyor, onun gibi gaza ve cihada niyet ettiinden bahsediyordu. Bu hatt hmayun yenieri ve baz vezirleri telalandrmt. Sultan Mustafa sadrazama gnderdii bir hatt- hmayunla yle diyordu: Bizzat sefere gitmem mi, yoksa Edirnede kalmam m devlet iin muvafktr? Allah rzas iin meseleye ahsi davalar kartrmadan dorusunu bildir? Sadrazam verdii cevapta Edirnede kalmasnn doru olacan, padiahn sefere kmasnn byk masraflara yol aacan, ayrca bir malubiyet halinde padiahn yenilmi kabul edileceini arz etti. II. Mustafann cevab: Bana hazine ve arlk lazm deil, mahalinde kuru ekmek yerim, vcudumu din urunda bezlederim her denl meakkat arz olunsa sabr-u tahamml eylerim hidmet-i ibadullaah (halka hizmet) tamama ermeyince seferden dnmem elbette kendim giderim. Bu gayretli padiahn etrafnda yetimi, tecrbeli, liyakatli devlet adamlarnn olmay bir talihsizliktir. II. Mustafann zamannda Venediklilere kar 18 ubat 1695te Koyun Adalar Deniz Zaferi kazanlm 22 ubat 1695te yine Venediklilerden Sakz Adas geri alnmtr. Ayn ylda Krm atllar Lehistan iniyordu. Selim Giray Hann olu ahbaz Giray Han 70.000 atlyla Lehistan bir batan bir baa inemi, 30.000 esirle Krma dnmt. 19 Eyll 1695 Mezomorta Hseyin Paann Yera Deniz Zaferi.

Sultan II. Mustafann birinci sefer-i hmayunu, 30 Haziran 1695 Edineden hareketi. Ordusunun banda Temevara gelen padiah burada durmadan Lippa zerine yrd, kaleyi Almanlarn mehur kumandanlar koruyordu. II. Mustafa 7 Eyllde

Lippaya geldi. 9 Eyll gn kale teslim oldu. Bu, padiahn fethettii ilk kaleydi. Bata hocas eyhlislam Feyzullah Efendi olduu halde ileri gelenlerin tebriklerini kabul etti. 19 Eyllde dman ordusunu bulmak zere Temevardan hareket etti. Temevarn dousunda Erdeldeki Lugos kalesine doru yryodu. Krm han da padiaha refakat ediyordu.22 Eyll sabah Trk ordusuyla Alman ordusu Buldurla Lugo arasnda karlat. eyhlislam Nakybreraf, Rumeli ve Anadolu Kazaskerleri Trk saflarn gezerek zafer mjdeliyorlard. II. MUSTAFA ELNDE KILI BZZAT DVMEK N N SAFLARA GEMT. Alman ordusu Trk taarruzuna dayanamam, zlm, kamaya balamt ancak Krm han Selim Giray dman ordusunu arkadan evirdi iki ate arasnda kalan Alman ordusu imha edildi bu savatan sonra II. Mustafaya Gazi unvan verildi. II. Mustafann ikinci sefer-i hmayunu iin stanbuldan hareketi 20 Nisan 1696 idi. Yola kan ordu 7 Austosta Temevara hareket etti. Trk ordusunun yaklatn haber alan dman kuvvetleri Temevar kuatmasn kaldrarak ekildiler. 27 Austos tarihinde Bega suyu zerinde Ola yaknlarnda iki ordu karlat. Bu sava da Trk ordusunun zaferiyle neticelendi.

II. MUSTAFANIN NC SEFERNE IKII VE ZENTA BOZGUNU 17 Haziran 1697de Alman ordusunu bulup yok etmek, Macaristan geri almak gayesiyle Macar topraklarna girmeye karar verdi. Aylardan Austostu. Alman ordular da Trkleri bekliyordu. Kk Cafer Paa isminde bir hain dman bakumandanna Trk ordusunun harekt plann anlatmt. Prens, Trk paasndan sultann svarileri ile Tisay getiini, piyade ve arlklarn dahi geirmeye hazrlandn ve bu hareketin birka gn iinde tamamlanacan rendi; filhakika Zanta ya geldii zaman Trk paasnn anlattklarnn tamamen doru olduunu kendi gzleriyle grd ve frsat yakaladn anlad. (Ylmaz ztuna, Trkiye Tarihi, c.6, s.196) Trk ordusunun bir ksm Tisa nehri zerindeki kpry gemiti. Padiah ve sadrazam kar kyya geen arasndayd. Geii abuklatrmak byk gayret sarf

ediliyordu. Kprnn stnde ylmalar sonucu kpr bir yerde bel verdi, bu arada dman topusu kpry top ateine tuttu ve kprden binlerce asker Tisa ya dkld. Karya geen Trk ordusuyla Alman ordularnn karlat bu savata Trk ordusu byk zayiat verdi. Tisa nehrinde boulan Trk ordusunun 10 bin kii olduu 20 bin Trkn savata ehit dt bunlarn arasnda Sadrazam Elmas Mehmet Paa, Anadolu Beylerbeyi dhil birok beylerbeyi, sancak beyi, ordu kumandan ehit olmu ve ordunun arlklar Almanlarn eline gemiti. Padiah svarileriyle Temasvara ekildi. Yanna nefret ettii yenierilerden bir tekini almad. Bu bozgundan sonra Macaristan da Trklerin elinde bulunan btn kaleler Almanlara teslim oldu. Trklerin Macaristan ile hibir ilgisi kalmamt. Macaristan kayb ve Trk ordusunun yenilgisiyle son bulan Zanta bozgunu Trk Tarihinin en kt olaylarndan biridir. Hicri 1109 yl matem alameti olarak Sente Senesi diye anlmtr.

KARLOFA MUAHEDES (26 Ocak 1699) Karlofada imzalanan bu muahede Trklerin imdiye kadar imzaladklar

muahedelerin en ar, en aleyhte olandr. Buna gre Macaristen ve Erdel Avusturya ya verildi. Mora ve Dalmaya Venediklilere verildi. Ukrayna ve Podolya da Lehistan a verildi. Bylelikle 1683te balayan ve on be yl devam etmi olan bir sava sona erdi. Bu 15 yl boyunca Trk devleti Alman mparatorluuna Venedik Cumhuriyeti ne, Lehistan Krallna, Rus arlna kar drt cephede savat. Zaten tarih de ahit ki, hibir Hal devletiyle teke tek savamadk, hep Hal ittifakyla dvtk. Avusturyal bir tarihi Hammer, Karlofa iin yle diyor: Karlofa sulhu, imparatorun ve Venedikin Trkiyeye dedii haysiyet krc yllk haralar, Lehistann padiaha basit bir tabii olan Krm hanna dedii yllk vergiyi ilga ediyor. Bu devletlere ereflerini iade ediyordu. Trkleri Macaristandan ve Lehistandan ebediyen srp atyordu. Trk dehetini Avrupal muhayyilesinden siliyor, Trklerin yenilebileceklerini ve ellerinden lkeler almann mmkn olduunu gsteriyordu. Trk intihatnn sanldndan daha derin olduunu IV. Murat ve Kprllerin slahat ve baarlarnn geici bulunduunu, yaray sarmadn ispat ediyordu. Bu anlamayla Trkiye, Almanyaya 249.000 km, Venedike 32.000 km, Lehistana 45.000 km, Rusyaya 20.000 km ve Cemana 346.000 km toprak vererek bugnk Trkiyenin yars kadar toprak kaybetmitir.

Bu toprak kayb, yenieri ayaklanmas ve Edirne Vakas, Sultan II. Mustafann tahttan indirilmesine sebep olmutur.

III. AHMET VE LALE DEVR Karlofa Anlamasnn yeni imzalanm olmas sebebiyle bir mddet bar iinde yaand. Umulmadk bir anda sava kapy almt. sve Kral XII. arl, Lehistan igal etmi, Rus ar Petroyu yenmiti. Ruslarla girdii ikinci bir savata yenildi ve kaarak Trkiyeye snd. Ruslar, kraln Trk topraklarndan karlmasn, onunla birlikte Trkiyeye snan Ukrayna Kazaklar hatman Mazeppann da kendilerine teslimini isteyince Osmanl devlet adamlar (Ruslara verilen tavizleri geri almak iin frsat bekliyordu) bunu bahane ederek 1711 Temmuzda Sadrazam Baltac Mehmet Paa kumandasnda Rusya seferine kt. Baltac Mehmet Paa Rus ar Deli Petronun ordusunu Prutta kstrd, etrafn evirdi. Asl niyeti Rus ordusunu imha etmekti. Fakat yenierilerin isteksizlii yznden kesin bir taarruz yapamad. Hatta yaplan bir iki saldr da pskrtld. Burada gr var: 1- Paann yenieriye gvenmemesi, 2- Katerinann gzellii, 3Rvet. Baltac Mehmet Paay makamndan drmek iin iftira kampanyas aanlarn banda sve Kral ve Krm hannn olduundan bahsedilir. Fransz tarihisi Voltaire: Grlyor ki Demirba arln menfaatleri Baltac Mehmet tarafndan gzetilmeyince, sveli tarihiler bu vezire rveti damgas vurmaya yeltenmiler. spatsz olarak yzlerce defa tekrarlanan bu gibi iftiralar tarihsel gerek saylamaz. Bu olsa olsa aresiz dzenbazln psrk haykrlardr. Olaylar kabullenmeye mecbur olan partizan zihniyeti, bunlarn nedenlerini ve ayrntlarn deitirir. Ne yazk ki btn tarihler gelecek nesillere byle falsolu olarak ulatrlyor ve onlar da yalanla gerei ayrt edemez duruma dryorlar. Prut Sulhu, yalnz Baltac tarafndan deil btn vezirler tarafndan kabul edilmitir. Bu sulhun esaslar yledir: Rusyann geen savata Trkiye den ald Azak Kalesi (Rostovcivar) iade edilecek, bu suretle Ruslar Azak Kalesi den el ekeceklerdir. Ruslarn Trk snrnda yaptklar btn kaleler yklacak ve iindeki silahlar Trklere verilecektir. Rusya hibir vesileyle Lehistan ve Ukraynann Lehistan a tabi ksmna karmayacaktr. sve Kral XII. arl lkesine dnnceye kadar kendisini rahatsz edici hibir teebbste bulunmayacaktr. Bu artlar yerine getirilinceye kadar Babakan afirovla Mareal eremetov, Trklerde rehin kalacak ve artlar yerine getirilince sulh muahedesi imzalanacaktr.

Muhaliflerinin telkinleriyle III. Ahmet 20 Kasm 1711 tarihinde Baltacy azletmitir. III. Ahmet dneminin baka olaylar; Sadrazam Ali Paann Moray fethi, Petervaradin bozgunu ve Pasarofa muahedeleridir. Bu anlama ile yine Almanlara toprak veriliyordu. III. Ahmetin Pasarofa ya kadar devam edem on drt yllk saltanat, Rusyaya ve Venedike Karlofa ile verilen topraklarn geri alnmas, buna karlk Almanya ya toprak kaptrlmasyla kapanr. Lale Devri denen ikinci dnemi balar. Lale Devrinin ilk yllarnda 1617 Temmuz 1718 de byk stanbul yangn Cibali ile Unkapan aras yand. 2122 Temmuz gecesi kan yangnda Gedikpaa ve Kumkap semtleri kl olmutu. Ardndan 25 Mays 1719 byk zelzele, surlar bile ykm byk zararlar am. 27 Temmuz 1729 Balatta kan yangn yirmi drt saat devam etmi, surlarn iindeki stanbul un sekizde birini yakmt. Bir taraftan yangn ve zelzelenin at yaralar sarlrken yeni nadide eserler meydana getiriliyordu. Gnmze intikal Valide Camii, III. Ahmet emesi, skdar emesi gibi sahiller zarif saray ve kklerle bezeniyor. Bahe mimarisi gelimi, iek ve bilhassa lalemerak padiahndan fakir halka kadar her kesimi sarmt. Trk musikisi canlanm, her kez eleniyordu. Bu arada 1727de brahim Mteferrika ve Yirmi Sekiz Mehmet elebi stanbul da ilk Trk matbaasn atlar. Matbaann faydal olduuna dair eyhlislam Abdullah Efendiden fetvay aldlar. Geri daha nce aznlklarn at matbaalar olduu gibi Avrupada stanbul da satlan Trke, Farsa, Arapa kitaplar vard. Kont Marsiglinin 1700 yllarnda stanbulda 90.000 hattat olduundan bahseden bunca insan bundan ekmek yiyordu. eyhlislam bu durumu gz nne alarak din kitaplarnn baslmasn yasaklad ve bir sosyal patlamaya frsat vermedi.

RAN LE SAVA Bu savata baar saland. Gney Azerbaycan ile Kuzey Azerbaycan, irvan Gence kesimi, Ermenistan, Revan, Nahcivan ve Hemedan, randan alnd. Bu ftuhat 1727 Hemedan muahedesiyle kabul edildi. Ancak randa saltanat deiimi Avar Trk Nadir ahn rana hkim olmas ile Osmanllara cephe almada gecikmedi. Krmanah ve Hemedan geri ald. Bunun zerine stanbul da siyasi kriz balad. brahim Paann dmanlar sahneye kt. Sadrazamn ran ftuhatn sattn ileri srerek brahim Paa ya kar iftira kampanyas balatmlard. Yenieri ocann istedii ortam geliiyordu.

brahim Paa devletin gelecei iin yeni bir ordu kurmann lzumunu tamamen anlamt. Ancak tatbikat safhasna geilemiyordu. lk defa skdar da bir kla yaptrp, yeni usul talime balayp Fransadan birka askeri mtehasss getirmi olmas mutaassplar kzdrd. Askerlikle pek az ilgisi kalan yenierileri esnaflkla urayordu. lm yenierileri sa gsterip maalarn alyorlard. O srada Nadir ahn Tebrizi alp btn Snnileri kltan geirdii stanbula eriince ihtilalcilere gn dodu. htilalin banda bu sefer vezir, subay yoktu. Beyazid Hamamnda tellaklk yapan Patrona Halil vard. Bana ipsiz sapsz seri takmn toplamt, bu hareket brahim Paaya iletilmiti. O ehemmiyet vermedi. 28 Eyll gn harekete getiler. Hapishaneleri bastlar, btn mahkmlar silahlanrdlar. Rastladklar konaklar yamalamaya baladlar. 30 Eyll de padiahtan baka sadrazam olmak zere 37 kiinin kellesini istediler. Ertesi gn Sadrazam Damat brahim Paa yine Damat Kaptan Derya vezir Kaymak Mustafa Paa, vezir Mehmet Paalar idam edildi. brahim Paann, bu deerli vezirin cesedi dahi asilerin hakaretine urad. htilalciler Sultan Ahmetin ileride kendilerinden intikam alacan bildikleri iin padiah halletme yolunun aryorlard. Byk znt iinde III. Ahmet yeeni veliaht ehzade Mahmutu yanna artt, kendi eliyle tahta oturttu. Baz nasihatlerde bulunduktan sonra dairesine ekildi.

SULTAN I. MAHMUT HAN Otuz drt yanda tahta oturan I. Mahmut II. Mustafann oludur. Tarihilerimiz onu Osmanl padiahlarnn bykleri arasnda sayarlar. I. Mahmut ilk i olarak devleti ihtilalcilerin tasallutundan kurtarmakt. Babas II. Mustafay Edirne Vakas diye anlan ihtilal ile tahttan indiren amcas III. Ahmeti tahttan indiren, deerli devlet adamlarn katleden Patronal Halil ve zorbalarn ortadan kaldrmak azmindeydi. Devlet tekilatn alt st eden bu ayak takm, Patrona Halil divan toplantsna bile katlma creti gsteriyordu. Vezaret payes almak sevdasyla kalabalk tayfasyla Topkap Sarayna gelen Patrona Halil adamlaryla birlikte yakalanp ldrld. I. Mahmut tahta knn 46. gn bu ii baard. Devleti bu pislik gruhundan kurtard ve dzeni yeniden salad. I. Mahmut devrinde Almanya, Rusya ve ran la savalar devam ett. Bu iyi niyetli padiahn ald tedbirler devleti yeniden ayaa kaldrmaya yetmemitir.

1754, 13 Aralk Cuma gn hasta hasta hi terk etmedii Cuma namazn Aa Camiinde klm, saraya dnerken yolda at stnde vefat etmitir.

III. SULTAN OSMAN 17541757 arasnda 2 yl 11 ay tahtta kalan 3. Osman ahsiyet itibariyle zayf bir kiilie sahipti. Devrinde stanbul da meydana gelen iki byk yangn dnda kayda deer bir olay yoktur.

III. MUSTAFA HAN 30 Ekim 1757 tarihinde tahta geen Mustafa Han krk yandayd. Yirmi sekizinci Osmanl padiah olarak Osmanl tahtna oturdu. III. Mustafa hkmdarlk mesuliyetini iyice kavram, imparatorluun mutlak bir slahata muhta olduunun uurunda olan bir kiiydi. Saltanat boyunca devleti kalkndrmakla uram, olu III. Selim onun slahat fikirlerini tevars etmitir. III. Mustafa byk bir ihtiyat hazinesi toplam, askeri slahata girimi, pek ok bayndrlk eserleri yapm, klalar, kaleler, tabyalar ina ettirmitir. Hatta Svey Kanaln atrmay dnmtr. Rus savann patlamasyla bu hamleleri yarm kalmtr. Devlet adam bulmakta zorluk eken III. Mustafa, Sadrazam Ragp Paann lm zerine Sadrazam bulamayan III. Mustafa u ktay sylyordu: Yklptr bu cihan sanma ki bizde dzele Devleti erh- debi verdi kam mbtezele imdi ebvab- saadette gezen hep hazele imiz kald hemen merhamet-i Lem yezel-e 22 Mays 1766 da byk zelzelede stanbul da yklmayan az bina kalm. Tarihi byk camilerden Fatih Camii ve Eyp Sultan Camii yklmt. III. Mustafa camileri yeniden yaptrm. Laleli Camiini ina ettirmi, yzlerce tarihi eseri yenilemitir. Ayrca Mhendishane-i Berri-i Hmayun ve Mhendishane-i Bahri-i Hmayun kurucusu 3. Mustafadr. Bugnk Teknik niversitesi ile Deniz Harp Okuludur. 21 Ocak 1774te vefat ettiinde 56 yandayd, saltanat mddeti 16 yl 2 aydr.

I. ABDULHAMD HAN Abisi Mustafann lmyle tahta geen I. Abdulhamid merhametli, nazik bir yapya sahip, hkmdarlk mesuliyetinin idrakinde, devletin kmekte olduunu gren areler arayan bir padiah olarak tarif edilebilir.

21 Ocak 1774te tahta geen Abdulhamid 48 yandayd. Dneminde ran, Rusya ve Almanya savalar, Krmn kayb ve Krm Hanlnn sonu yaanmtr.

KIRIM HANLII NIN SONU (9 TEMMUZ 1783) 21 Mart 1779 stanbulda imzalanan Aynalkavak Anlamas Kaynarcann tavzihi mahiyetinde idi. Bu anlamaya gre; Rusya, Romanya prenslerinin tayinine karmaktan vazgeiyor, padiah da Krm Hanlarnn tayin hakkndan vazgeiyordu. Krmllar tarafndan seilecek olan Han padiahn bir itiraz bahis konusu olmakszn tasdik edilecekti. Bu suretle Osmanllarn Krm zerindeki haklar ortadan kaldrlm oluyordu. Ruslarn desteiyle Krm han seilen ahin Giray Krmdaki Rus elisinin talimatyla hareket ediyordu. Rus Generali elbisesi giyiyordu. arienin verdii nianlar takyor, halk arasnda atalar gibi at zerinde deil ak saltanat arabasyla dolayordu. Krm ordusuna da Rus niformas giyilmesini emretmi, Karadeniz hkimiyetini Osmanllardan almak iin donanma tekiline bile balamt. ki ve elenceye kaplan bu zavall Krm da kklemi Osmanlnn koyduu dzeni bozarak, arienin takdirini kazanmak, Osmanlnn Krm tekrar almasn nlemek iin Ruslara yaltaklanyordu. Nihayet Krmllarn sabr tat, 1782de ahin Giray indirip yerine aabeyi Bahadr Giray han setiler. ahin Giray Rusya ya Petesburga kat. Ruslarn bekledii frsat domutu. ahin Giray a bir Rus ordusu vererek Krma gnderdiler. Kardeinin Rus ordusuyla zerine geldiini gren Bahadr Giray Trkiyeye kat. Ruslar ahin Giray korumak bahanesiyle Kefen ve Kuban boylarn igal ettiler. Ruslar 9 Temmuz 1783 de Krmn bir eyalet olarak Rusya ya katldn ilan ettiler. Krmllardan sadakat yemini istiyorlar, dileyenin Trkiyeye gitmesine msaade ediyorlard. Asrlarca Osmanl Cihan Devletine tabi bir devlet olarak kalan Krm 1427de kurulmu, 356 yl sren Krm Hanl tarihe karm, son bulmutur. Bir tek Rusun yaamad Krm ksa zamanda Ruslarla doldurdular. 30 bin Krmly ikence ile ldrdler. Toprak sahibi olan asilzadeler imha edildi. Arazilerine ar namna el kondu. Kaan Krmllar, Anadoluya, Balkanlara Osmanl toprana snd. Ruslar hain ahin Giraya nce maa baladlar sonra hakaret yadrdlar. Kaarak Trkiyeye snd. Trk hkmeti tevkif edip Rodosa srd, 4 yl sonra da ba vuruldu. kinci Viyana bozgununun ba msebbibi olan Krm Han, dmann kpry gemesine Trk ordusunu arkadan vurmasna yol amasna rza gsteremeyen Krm hannn ba imam Hann: Dman kpry geiyor ehl-i slam arkadan vuracak, durdurun dman. demesine karlk, Dman durdurmak benim iin kolay ama Osmanlnn burnu srtlsn, Tatarn kymetini bilsin, sen Osmanlnn bize ettii cevri bilmezsin, Osmanlnn

yapt asaletime dokunuyor. diyordu. Bu zavall, Osmanlnn sayesinde Ruslar, Lehistan haraca kestiini, onlara ba edirdiini unutuyordu. Voltaire bu konuda yle diyor: Rusya Kazan Tatarlarnn izmesi altnda stnkr Hristiyanlam vahi bir lkeydi. Moskova her yl Tatarlara para, av derileri ve byk ba ehli hayvanlar olarak bir hara verirdi. Bu harac kendi ayayla Tatar elisine getirir, onun nnde yere kapanr ve ona imek zere bir kupa st uzatrd. EER TATAR ATININ YELESNE BR KA DAMLA ST DKLECEK OLURSA MOSKOF DK ONU YAKALAMAYA MECBUR OLURDU. Ruslarn btn varlklar opulla elde ettikleri kk bir miktar para ve erzaktan ibaretti ki, onu da ok defa Tatarlara kaptrrlard. Ejderhan (Don Volga Nehri) Seferinde Ruslarn propagandasna kaplp ihanet Viyanada tarihin seyrini deitirecek byk zaferin an meselesi olduu bir srada ihanet Trkn kaderini tersine eviren Krm hanlarnn asaleti nerede kald. Yalnz onlar m? Arap, Arnavutu, Bonak vs. Osmanlyla bykt. Osmanl kt, ama hepsi perian oldu. Osmanlya, Trke yaptklar ihanetin bedelini dediler, demeye devam ediyorlar ve demeye devam edecekler. I. Abdulhamid Han duygusal bir padiaht. Ruslarla yaplan savata z Kalesinin dtn, Ruslarn sivil Trk halkna yaptklar zulm bildiren sadaret tezkiresini okurken inme inmi ve hayatn kaybetmitir.

III. SULTAN SELM HAN 7 Nisan 1789 da amcas I. Abdulhamidin lm zerine tahta geen 3. Selim 27 yanda bulunuyordu. yi bir tahsil grm, Arapay ve Farsay, slami ilimleri, ney ve tambur almasn, musiki ve hattatl renen Selim lhan mahlas kullanan divan sahibi iyi bir airdir. Osmanoullarn yetitirdii en byk bestekrdr. XVIII. asr Trk musikisinin sayl ahsiyetlerindendir. Gzel sanatlar ve her trl gelimeyi destekleyen nazik ve merhametli bir hkmdardr. Cephelerde savalar sryordu, 17891791 Trk Alman sava, 4 Austos 1791 Zitovide Trk Alman sulhu imzaland. Yine ayn yllarda Trk Rus sava (17891792) vard. Bu sava da 9 Ocak 1792 Bodan prensliinin merkezi olan Ya ehrinde yaplan sulh anlamasyla sona erdi. Bu savalarn sona ermesi zerine byk strap duyan 3. Selim radikal tedbirlere slahatlara giriti. 1770den beri devlet zaaf iinde Avrupann ok gerisinde kalmt. II. Osman Gen Osmann teebbs edip de gerekletiremedii gibi her konuda kkl tedbirler dnyordu. Durum vahim, tedbir acildi. Ancak devlet adamlarnn dahi byk ksm

slahata taraftar deildi. ncelikle askeri slahat bata geliyordu. nk devletin savunmas buna balyd. Bata Rusya olmak zere birok devlet Trkiye topraklarna gz dikmiti. III. Selim kapkulu ocaklarna dokunmadan yeni bir ordu kurmak sonra yenieri ocan kaldrmay dnyordu. 24 ubat 1793; Nizam- Cedidin ilan. Islahata harcanacak parann temini iin Nizam Cedid hazinesi kuruldu. kinci bir maliye nezareti halinde tekilatlandrld. lk hamlede 12.000 kiilik modern bir piyade birlii kurulmak zere teebbse geildi. lk elde toplanan gnlller Levent iftliinde talime balad. 1794te Leventte byk bir kla ina edildi. Nizam- Cedid Kanunlar yrrle kondu. Modern piyade ile modern topu, humbarac, lamc ve arabac birlikleri kurulmasna baland. Nizam- Cedid askerine krmz ve mavi renklerde yeni niformalar giydirdi. III. Selim deniz kuvvetlerini de ihmal etmedi; tersaneleri geniletti, byk gemiler ina ettirdi. Devletin merkezi otoritesi zayflamt, padiah fermanna kulak bile asmayan eyaletler tremiti. Cezayir, Tunus ve Trablusgarp Beylerbeylikleri i idarelerinde tam bir otonomi kazandlar. Bu durum Msr ve Badat eyaletlerinde Memluklular Beylerbeyinin otoritesinin tannmaz hale gelmesine neden olmutu. Suriyede Azmzadeler, Lbnan ve Filistinde Cezzar Ahmet Paa, Necdde Vahhabiler, Yemende Zeydiler, Hicazda erifler byk otorite kazanmlard. Balkanlarda isyanlar eksik deildi, ekyalk alm yrmt. Bunlarn banda Vidinde yerleen eski bir yenieri Pazvandarolu Osman Aa geliyordu. Eflak Bodan yamalanm, Vidinden sonra Nibolu ve Zitoviye hkim olan Kuzey Bulgaristan ele geiren Pazvandarolu eski bir yenieri olmas dolaysyla stanbuldaki yenierilerinden destek gryordu. Bab- Ali 26 Kasm 1797de

Pazvandarolunu padiaha asi ilan edip idam karar kard. zerine sevk edilen kuvvetleri malup eden Pazvandarolu ele geirilmedikten baka Sofya, Ni, Nibolu, Ruscuk, Belgrad, Semendire gibi ehirlere saldrd. Bunlardan hi birini alamadysa da Kuzey Bulgaristan ve Srbistan ateler iinde kald. Ekya, Edirne yaknlarna kadar indi. Bu kargaa Srp bamszlk hareketinin balamas iin bir ortam yaratt.

TRKYE-FRANSA SAVAI (17981802) Napoleon Bonaparten Msra saldrmasyla Trk-Fransz sava resmen balad. Fransz donanmas 450 para harp ve nakliye gemisinden oluuyordu. 35 bin asker, 25 bin denizci tayordu.

2 Temmuzda skenderiyeye karma yapt, ehri igal etti. Halka en ufak bir kt muamele yapmad. Arapa yaynlad beyannamede Trk dostu olarak Msra ayak bastn, son yllarda Memluk Beylerinin Bab- Aliye kafa tuttuklarn. Padiahn otoritesini saladktan sonra lkeden ayrlacan sylyordu. Napoleon Kahire zerine yrd, nn kapatmak isteyen Memluklardan Murat Beyin 10 bin askeri datarak yryne devam etti. Msr Beylerbeyi Vezir Ebubekir Paann kuvvetlerini datarak Kahire ye girdi. Bu arada Franszlar adm adm takip eden ngiliz donanmas skenderiyeyi bast ve Fransz donanmasn yakt. Napoleon donanmasz Msra hapsoldu. Bab- Ali 2 Eyll 1798de Fransaya harp ilan etti. Fransa ile sava halinde olan ngiltere tabii mttefik oldu. Rusya, Almanya, Avusturya da Fransa ile harp halinde idi. Bab- Ali Fransz maslahatgzarn tevkif edip Yedikuleye gnderdi. Azm-zade Abdullah Paay Msr beylerbeyliine tayin etti. 3 Ocak 1799 da Trk-Rus ve iki gn sonra Trk-ngiliz ittifak imzaland. Ancak Fransz htilali Avrupaya kafa tutacak gc kendisinde gryordu. Bonaparte 18799 ubat banda Kahireye hareket etti. 25 ubatta Gazzeyi ald ve Filistine girdi. Azmzade Abdullah Paa kaleyi boaltp ekildi. 13 Martta Yafay alan Bonaparte, ehirde asker, sivil 10 bin kiiyi kltan geirdi. Msrda yapmad barbarl burada yapmasndaki amac halkn gzn korkutup ksa yoldan Filistin, Lbnan, Suriye ye hkim olmakt. 19 Martta Akka Kalesi nlerine geldi. Akkay Cezzar Ahmet Paa savunuyordu, stanbuldan takviye edilen Nizam- Cedid askerlerinin katlmas ile savunmas kuvvetlenmiti. Bu arada Trk-ngiliz donanmas Akka nlerine gelmi atee balamt. Ancak alan bu ateler Franszlar zerinde etkili olmuyordu. Bonaparte Akka nnde aklp kalmt. Zayiat her gn artyordu. Bu arada stanbuldan gnderilen 3 bin Nizam- Cedid askerlerinin Akka savunmasna katlmas mdafilere moral ve g katmt. Ayrca Franszlarn Akkada baarszln haber alan Msr Trkleri de harekete geerek Msrdaki Franszlara kar ba kaldrmlard. 21 Mays ta arlklarn gizlice gmen marur Fransz Generali 2 ay, 4 gn muhasaray kaldrarak Trk askerlerinin takibi altnda Kahire ye can att. Sonradan yapt bir konumasnda: Akkada durdurulmasaydm btn Douyu ele geirirdim. Trkler ldrlr, fakat korkutulamazlar! demitir. Bu zafer, Cezzar Ahmet Paann adn btn Avrupa ya duyurdu ve Bonaparten bu ilk malubiyeti sevinle karland. III. Selim, Cezzar Ahmet Paaya altn elenk gnderdi. Napoleon Bonaparte Akkadaki ald malubiyeti hayat boyunca unutmad. Kaptan- Derya Kk Hseyin Paann 70 para gemisiyle skenderiye limann kapatmas Franszlarn ricat yolunu kapatmas zerine Bakumandan General Belard, Msr

boaltmaya mecbur oldu. 27 Haziran 1801de anlamay imzalad. Trk ordusu 10 Temmuz da Kahireye, 26 Austosta skenderiyeye girdi. 3 yl 2 ay sren Fransz igali son bulmutu. stanbulda byk enlikler yapld ve 3. Selime gazilik unvan verildi. 25 Haziran 1802de Trkiye ile Fransa arasnda Paris Anlamas imzaland.

VAHHAB AYAKLANMASI Necdin Deriye kazasnda oturan Emir Muhammed bnis Suudun 1745te Vahhabi olmas ve evresindeki airetleri yamalamasyla balamas 1. Mahmut zamannda olmutu. Bab- Ali bunu basit bir bedevi apulculuu sanarak ehemmiyet vermedi. Emir Muhammed 1776 da ld, yerine olu Abdulaziz bnis Suud geti. 43 yandaki bu Emir 1803 yl balarnda Hicaz yamalamaya balad. Taif i ald ve ahalisini kltan geirdi. 30 Nisan da Mekke yi ald. Osmanl Beylerbeyi erif Paa 6 Austos ta Vahhabileri Mekke den kovdu. Emir Abdulaziz 80 yanda, 4 Kasm 1803 Deriye Camiinde bir ii tarafndan hanerlenerek ldrld. Yerine olu Emir Suud bnis Suud geti. 1803 ve 1811de Umman geici olarak ikinci kez igal etti. 1805 Haziranndan 12 Aralk 1812ye kadar 7 yl 5 ay Medine ye, 1806 Ocandan 23 Ocak 1813 e kadar 7 yl da Mekkeye hkim oldu. Trl i ve d gailelerle uraan Bab- Ali, Suudun zerine ciddi bir kuvvet sevk edemedi. Bu iin halli II. Mahmut zamanna kald.

SIRP HTLAL 1806ya doru Nizam- Cedid, zahiren baarya yaklam grnyordu. stanbulda kudretli Asakir-i ahane olaylar tekil edildii gibi III. Selimin en ateli yardmclarndan Karaman Beylerbeyi Vezir Kad Abdurrahman Paa da Anadolu da byk modern birlikler kurmutu. Rumelinde de yeni ordunun teekkl iin teebbse geildi. Srplarn, Karadallardan sonra ve onlardan daha byk apta ihtilal hareketine girimeleri karsnda Rumelide modern ordunun kurulmas ihtiyac ortaya kmt. Yenieriler yama ve ekyalktan baka bir ie yaramyor, en kk bir vurumada dmana arkasn dnp kayorlard. Balkanlarda Bab- Alinin otoritesi ok zayflamt. Yer yer treyen ayan denilen kimseler valiler hatta padiah fermann dinlemez olmulard. Bilhassa Vidinlide Pazvandarolu Osman Aa, Rusuk ta Tirsinikolu smail Aa byk g kazanmt.

III. Selim Rumelideki ayanlar ezmek gayesiyle Kad Abdurrahman Paay Nizam- Cedid askeriyle Konyadan stanbula ard. Zahiren Nizam- Cedid taraf grnen, aslnda taasup veya menfaat evkiyle slahata kar olan, kin besleyenler ounluktayd. Sadrazam bile Nizam- Cedide karyd ve Tirsinilolu smail Aay Bab- Aliye kar koymas iin tevik ediyordu. 2 Haziranda 24 bin Nizam- Cedid askeriyle stanbula gelen Abdurrahman Paa 15 Temmuzda Edirne ye doru hareket etti. Yolda yakalad ekya ve ayan yok ediyordu, ancak III. Selime Mslman kan dklyor diye haksz ikyetler yaplnca merhameti zaaf derecesinde olan padiah, Abdurrahman Paaya geri dn dedi. te bu merhameti kendi hayatyla oynad gibi Srp htilalinin iyice alevlenmesine sebep oldu. Rumeli deki Trk derebeyleri bsbtn emir dinlemez hale geldiler. Nizam- Cedid taraftarlar da eksik deildi. Rusuk Ayan Alemdar Mustafa Aa, Serez Ayan smail Bey slahat fikirlerine sempati duyuyorlard. Yine Trk-Rus Sava (22 Aralk 1806). Srp ihtilalcisi Kara Yorgi, Viyanann ve Ruslarn desteiyle 13 Aralk 1806da Belgrad ald. ehirdeki Trkleri kltan geirdi. Kara Yorgiyi desteklemek zere 60 bin kiilik Rus ordusu, 8 Aralk 1806 da Bender i, 16 Aralkta Hotini alarak Gney Podolyay igal etti. Karadeniz sahillerine indi ve Akkarman ile Kilyeyi ele geirdi. Trk kuvvetleri Tuna deltasnda smail de Ruslar yenerek durdurdular. Silistire Valisi Alemdar Paa Bkre yaknlarnda bir daha yenince Rus taarruzu krld. Bu sefer Ruslarn mttefiki ngiltere harekete geti. Hlbuki ngiltere ile harp halinde deildik. ngiliz donanmas boaz geerek stanbul nlerine geldi. Hibir harekette bulunmadan kendiliinden acele olarak kp gitti. Koramiral John Dukwortun kumandasnda olan bu ngiliz donanmas Msra, skenderiye ye karma yapt. Burada da Msr Valisi Mehmet Ali Paa tarafndan Msrdan karld. 38 yanda byk bir hrete kavutu.

KABAKI HTLAL (25 MAYIS 1807) Devlet, ngiltere ve Rusya gibi dnyann en kuvvetli devletlerinden olan bu iki devletle sava halindeyken ve ieride anari, kargaa hkm srd srada Patrona isyanna benzeyen neticeleri bakmndan ondan daha vahim bir ihtilal meydana geldi. Nizam- Cedidin ksa zamanda baar salamas, dmanlar artrd. III. Selim in yumuak huylu ve merhametli olmas, sert tedbirler almamas sonucu, daha nce slahata taraftar olan kesimler de Nizam- Cedide cephe almaya balamlard. Yenieriler sonlarnn yaklatn hissediyorlard. Devlete yararlar deil zararlar dokunuyor, dman nnden kayorlar, sulh zamannda da ekyalk, esnaflk ileri ile megul oluyorlard. Hatta yenieri generallerinin birou ocan feshedilmesi kanaatini tayordu. Ancak III. Selim Nizam- Cedidi

yenierilerinin zerine sremiyordu. Dier taraftan yobaz tayfasnn propagandas halk arasnda tesirli oluyordu. Askere pantolon giydirdii iin Mslman saylamayacan, hatta padiahn gvur olduunu syleyecek kadar ileri gidiyorlard. Veliaht ehzade Mustafa bu mrteci grubunu kkrtyordu. Padiahn musiki ile ilgilenmesinin, tambur almasnn, beste yapmasnn padiaha yakmaz haller olduu yaygn halde halk arasnda tartlyordu. 25 Maysta Kastamonulu Kabak Mustafa adnda bir neferi reis seen Karadeniz Boazndaki Karadenizli yenieri yamaklar, yukarda anlan byk devlet adamlarnn kkrtmasyla isyan ettiler. Nizam- Cedid niformas giymeyi reddederek, Boaz Nazr olan Mahmut Raif Efendi yi paraladlar. Byk derede toplanan birka yz serseri kumandanlar olan Haseki Halil Aay paraladlar. Mrtecilerin ba olan Kaymakam Kse Mustafa Paadan emir beklemeye baladlar. Paa, Nizam- Cedid ordusunun klalarndan dar kmamasn emretti. Asileri Bostanclarla ezeceini syleyerek padiah kandrd. Hlbuki III. Selim bin bir glkle meydana getirdii Nizam- Cedidi, bu ayak takmnn zerine sevk etseydi kkrtc elebalar dhil hepsini bir anda yok edebilirdi. Maalesef bu celadeti gsterememesi devlete pahalya mal olmu hem tahtn hem de hayatn kaybetmitir. Padiahn gafletinden yararlanan asiler duruma hkim olunca isteklerini sraladlar ve padiaha Nizam- Cedidi resmen ilga ettirdiler. Selimin tahtta kalmasnn ileride tehlikeli olacan hesaplayarak III. Selimin tahttan indirilmesini istediler. Topal Ataullah Efendinin fetvas ile III. Selimi tahttan indirdiler. 18 yl Osmanl tahtnda kalan bu byk padiah henz 45 yanda idi.

IV. MUSTAFANIN SALTANATI 29 Mays 1807 gn III. Selimin yerine tahta geen IV. Mustafann ahsiyeti hakknda tam bir bilgiye sahip deiliz ancak yenileme hareketine, Nizam- Cedide kar tavr almas, mrteci takmyla ibirlii yapmas gerek inanc m idi yoksa muhalefet cephesiyle birlikte grnerek taht ele geirme mcadelesi mi idi? Zaten ksa sren saltanatnda hakknda tam bir fikir yrtmek mmkn olmuyor ancak u muhakkak ki III. Selimin ayarnda biri deildi. IV. Mustafay tahta geiren asiler padiahn ileride kendilerine cephe alma ihtimaline kar 31 Maysta Osmanl tarihinde ei grlmemi bir anlama yaptlar. Buna gre Yenieriler devlet ilerine karmayacaklarna, padiah da buna karlk Yenierileri III. Selimi deviren ihtilalden sorumlu tutmayacana karlkl sz veriyorlard. Ancak zorbalar szlerini tutmadlar, devlet ilerinden ellerini ekmediler. Nizam- Cedid taraftarlarndan ve bu hareketin ba olarak bilinenlerden ele geirilenler asiler tarafndan ldrld ve mallar yamaland. Ancak kaabilenler Rusukta Alemdar Mustafa Paaya

sndlar. Bunlar devletin yksek kademe memurlaryd. Rusuk yaran olarak anlan bu zevatn bana Alemdar Mustafa Paa gemiti. III. Selimi ok seven ve Nizam- Cedide taraftar olan Alemdar etrafna toplanan gen ve ateli inklplarn tevikiyle darbe yaparak stanbuldaki zorbalar temizlemeye karar verdi. Emrindeki kuvvetlerle bunu yapabilirdi. in kritik noktas stanbula nasl girilecei hususuydu. Cebren girme halinde hem ok kan dklebilir, hem de III. Selimin hayat tehlikeye girebilirdi. Alemdarn yannda yer alan stanbul ahvalini iyi bilen tecrbeli baz kiiler gizlice stanbula gelerek sarayda temasa getiler. Asilerden bunalan padiah IV. Mustafay Alemdar stanbula armaya ikna ettiler. 28 Haziran 1808de Edirneye gelen Alemdar 14 Temmuzda stanbula hareket etti. nden seksen svari gndererek 13 Temmuz gecesi Rumelihisarndaki evinde Kabak Mustafay bastrp ldrtt. Kabaknn kellesi 19 Temmuzda orlu Konanda Alemdara sunuldu. 19 Temmuzda stanbulda vasl olan Alemdar IV. Mustafa Davut Paa Saraynda kabul etti. Ramiz Efendi Alemdara padiah tevkif etmesini syledi ancak Alemdar bunun mertlie yakmayacan syleyerek kabul etmedi. Bu da III. Selimin felaketi oldu. Sadrazam Alemdara teekkr ederek Rusuka dnmesini istiyordu. Bu arada Alemdar zaman kaybetti. 28 Temmuz sabah harekete geebildi. 1500 askeriyle Bab- Aliye giderek Sadrazamdan zorla mhr-i Hmayunu ald ve fiilen sadrazam oldu. IV. Mustafa Bab- Ali basknn renmi, tedbirini almt. Alemdar ise 4. Mustafay hemen yakalayp Tevkif yerine eyhlislam tahttan vazgemesi iin padiaha gnderdi. eyhlislamn szn bile dinlemeyen IV. Mustafa III. Selim ve ehzade Mahmutun ldrlmesi iin emir verdi. Bylelikle tahtn varisi kimse kalmayaca iin Alemdar kendine biat edecekti. Balarnda Bauhadar Grc Abdulfettah mrahar Kr Mehmet, Bostanc Deli Mustafa adndaki Enderun yksek rtbeli subaylar yirmi kadar askerle III. Selimin dairesine girdiler. Eski hkmdar korumak isteyen ei yere serilmi, padiahn hizmetilerinden Pakize Ustann parmaklarn klla doramlar, elinde kendini savunacak silah olmayan III. Selim elinde fledii neyle kendini savunmaya alrken akana yedii kl darbesiyle ehit olmutur. Veliaht ehzade Mahmut, III. Selimin dairesinin basldn renince nc aasn eski padiah korumalar iin yollamt. Ancak aalar, Sultan Selimin dairesine yaklatklar zaman katiller ilerini bitirmi kyorlard. Aalar ksa bir vurumadan sonra yaralayp bertaraf ettiler ve ehzade Mahmutun dairesine girdiler. ehzade Mahmut un ba lalas olan Tayyar Efendi durumu veliahda bildirdi. ehzade Mahmut elinde kl bekliyordu, yannda iki aa vard. Bunlar ehzadenin bacadan dama kabilmesi iin hazrlk yapyorlard. Veliahdn hayat bir iki dakikalk zamann kazanlmasna balyd. ehzadenin hizmetkrlarndan Cevri

Kalfa mangaldaki kzgn klleri krekleyip katillerin gzlerine doru serpmeye balad. Bu suretle lazm gelen zaman kazanld. Bacadan dama kan ehzade, Ebe Selim adndaki katilin frlatt hanerle kolundan yaralanmasna ramen Tayyar Efendi ile dier iki aann dayadklar merdivenden sarayn avlusundan indi. Bu arada IV. Mustafa, Alemdarn midini krmak iin III. Selim in cesedini avluya naklettirdi. Alemdar cenazeyi grnce; Vay efendim, seni iclas iin bunca yerden geleyim de u kr olas gzlerim seni bu halde grsn, hemen, hemen enderun halk denen hainleri katliam edip intikamn alaym diyerek III. Selimin zerine kapanarak alamaya balad. Yaknlarnn ehzade veliahdn hayatn kurtarmak iin harekete gemesi ihtar zerine ayrlp ileriye doru yrd. Tam bu srada uzaktan perian bir halde Sultan Mahmut grnd. Veliahd tanmayan Alemdar; Abe bu da kimdir? diye sorunca mam Hafz Efendi; Sultan Mahmut Han Efendimiz budur! dedi. Derhal etek pen Alemdar, veliaht ehzadeye biat etti.

SULTAN II. MAHMUT HAN 23 yanda tahta oturan II. Mahmut, Osmanl padiahlarnn byklerindendir. air, bestekr ve hattattr. Ayrca III. Selim de olmayan azim ve celadet sahibiydi. Devletin dalmasyla kar karya olduu bir dnemde tahta gemiti. Amac; Nizam- Cedid ordusunun yeniden toparlanmas, merkezi dinlemeyen ayanlarn, serke valilerin emir dinler hale getirilmesi ve devlet mekanizmasn ilemez hale getiren zorbalarn nlenmesiydi. Ayanlarn ou stanbula arld ve 29 Eyllde kendileriyle Sened-i ttfak imzaland. Bu vesika ile ayanlar hkmet emirlerini dinleyeceklerine sz veriyorlard. 14 Ekim de ise Nizam- Cedid ordusu Segban- Cedid adyla yeniden kuruldu. Alemdar reform hareketini yrtecek kapasitede bir adamda deildi. Merkezi idare hakknda hibir ey bilmiyordu. stanbul a yerleen gnllleri de yenieriler gibi zorbala balamlard. Gen padiah henz bunlar nleyecek gce kavumamt. Kapkullar Alemdar yok etmek, padiah sindirmek iin frsat kolluyorlard. II. Mahmut, Alemdardan memnun deildi. Dier taraftan IV. Mustafa taraftarlar onu yeniden tahta karmak iin kesif bir faaliyete gemilerdi. II. Mahmut olaylarn gelimesini bekliyor, yanl bir adm atmamaya dikkat ediyordu. Bizzat ocaktan yetien Alemdar yenierilere ehemmiyet vermiyor manav, leblebici gruhu olarak kmsyordu. Yenieriler, 14 Kasm 15 Kasma balayan gece darbeyi indirmek zere anlamlard. i renen yenieri aas mani olmak istediyse de derhal paraland. Kendilerine katlan serserilerle bsbtn kalabalklaan yenieriler, Alemdarn sarayn kuattlar. Kad Abdurrahman Paa, Sekban- Cedid askerleriyle padiah savunmak iin Topkap Saraynn kaplarn tuttu. Fakat hi

holanmad Alemdara yardma gitmedi. Gafil sadrazam ise imdadna gelecek kuvvetleri bekliyor, bir avu adamyla yenierilerle kyasya dvyordu. Alemdar bulunduu yerin damnn delinmekte olduunu grnce getirttii bir barut fsna tabancayla ate etti. Dehetli bir patlama oldu. Damdaki 500den fazla yenieri havaya uarak ld. Alemdar da yanndaki birka adamyla ehit oldu. eyhlislam IV. Mustafann idam iin fetva verdi. II. Mahmut aabeyini ldrmekte tereddt ediyordu. Ancak eski padiahn asilerle ibirlii yapt kesin olarak tespit edilmiti. IV. Mustafa o gece kuakla boularak ldrld. Alemdarn iini bitiren ihtilalciler II. Mahmut u ldrmek zere saraya hcum ettiler. Kad Abdurrahman Paa, 4000 Segban- Cedidle Topkap Sarayn savundu. ki tarafta da yzlerce kii ld. Kalabalk olmalarna ramen asiler talimli asker karsnda bozguna uradlar. Abdurrahman Paa bozulan ihtilalcilerin peini brakmad. 3000 kadar yenieri ve serseri takmn yakalayp temizledi. Padiah taraftar olan donanmay Hmayunda, Sleymaniyedeki yenierilerin umumi karargh olan Aa Sarayn denizden topa tuttu. Padiah alt edemeyeceini anlayan asiler ulamann aracln istediler. Bu araclkta ate kesildi. ki taraf da frsat kollamaya balad.

TRK-RUS SAVAI (18091812) Btn kargaaya ramen bazen yenip, bazen yenildii yl sren bu sava 1812, 28 Mays ta akdedilen Bkre Muahedesi ile son buldu.

ARABSTAN OLAYLARI Bu arada Vahhabiler Hicazn mhim bir ksmn ele geirmilerdi. apulculuk yapyorlar, hac yollarn kesiyorlard. Bab- Ali Msr ve valisi Mehmet Ali Paa ya Vahhabileri ortadan kaldrmas iin emir verdi. Mehmet Ali ikinci olu Mehmet Tosun Paay Hicaza gnderdi. Bab- Ali 1812 de 18 yanda olan Tosun Paa ya vezaret gayesiyle Cidde ve Habe (Hicaz ve Elitre) valiliklerini verdi. Tosun Paa 1811-1816ya kadar olan mcadelesinde Vahhabileri alt etti. 2 Aralk 1812de Medineyi, 23 Ocak 1813de Mekkeyi, 28 Ocak 1813de Taifi alarak Vahhabileri Hicazdan kovdu. Tosun Paann aabeyi brahim Paa da Vahhabilerin Necddeki merkezi olan Deriyeyi ald. brahim Paa, Emir Abdullah bns Suudu ve Sad, Halit, Fehd, Hasan ismindeki drt olu ile iki yeenini yakalad. nce Kahire ye getirilen bu Vahhabi liderleri Mekke ve Medinenin kutsal makamlarndan yamaladklar mcevherlerin bir ksmyla

birlikte stanbul a gnderildiler. 27 Aralk 1818de idam edildiler. Bu darbeden sonra Vahhabiler ancak Osmanl mparatorluunun yklndan sonra toparlanabildiler.

TEPEDELENL AL PAA OLAYI Ktahyal bir Trk aileden gelen Ali Paa Arnavutlukla Yunanistan arasndaki Epir ve evresinde hkimiyet kurmutu. Oullar Muhtar ve Veliyedin Paalarla mutasarrf olarak Mora ve Yunanistan elinde tutuyorlard. Ali Paa Arnavutluun byk bir ksmna da trl entrikalarla hkim olmutu. Yanyadaki mstahkem saraynda krallar gibi yayordu. II. Mahmut bin bir gailenin iinde bir de bu valiyle mesele karmak istemiyordu. Ancak Tepedelenlinin tutumu padiahn sabrn tard. Hurit Paa ya bu gailenin ortadan kaldrlmas emrini verdi. Nasuh Paazade Ali Bey de donanmann bir ksmyla Yunan yon Denizi ne girdi. Tepedelenli masum olduunu iddia edip, padiaha affedilmesi iin yalvaran mektuplar yazarken Rusya ve Fransadan yardm istiyor, Balkanlarda Hristiyan unsurlar kkrtarak isyana tevik ediyordu. Bu defa Rumlar isyan iin kkrtmaya balaynca i tamamen rndan kt. Rum ihtilalini bizzat Rus ar planlyordu. II. Mahmut, Ali Paaya Yanyadan ekilip hi kimseyi rahatsz etmeden yaamalarn emretti. Ancak Ali bu emre uymad. Bunun zerine Hurid Paa harekete geti. nce iki olu Muhtar ve Salih Paalar yakaland, idam edildi. Yanya Kalesine snan Ali Paa, 5000 kiiyi bulan Fransz, svireli ve talyanlarn da paral askerleriyle kaleyi 1 yl, 4 ay mdafaadan sonra cannn balanmas talebiyle teslim oldu. Ancak Bab- Ali den gelen emirle idam edildi ve Tepedelenli defteri kapand.

YUNAN HTLAL HAZIRLII VE HTLALN BALAMASI MORA SYANI Ruslar ubat 1770 ylnda Osmanlnn egemenlii altnda olan Moraya asker kard. Bunun zerine Rumlar Osmanl Devletine isyan ettiler. Osmanlnn az saydaki askeri, saylar 5000 civarnda olan Ruslarn karma yapmasn nleyemedi. Bundan cesaret alan Rumlar isyana balad. syana 70.000 Rum katld. Navarin, Mudan, Kuran, Enderusu, Gastan ehirleri dt, ardndan isyanclar Morann merkezi Tripolice zerine yrdler. Silahlandrlm Rumlar, Rus subaylarnn komutasnda Misitra ehrinde 400 Trk hayvanlar gibi boazladlar. Kadnlar memelerinden asld, st bebekleri minareden atld. Mora isyann bastrmak iin grevlendirilen Muhsinzade Mehmet Paa Nisan 1770 de isyan

bastrd. Bu Rum isyan 1821 ayaklanmasnn ncs olmutur, 182930 Yunanistann bamszlna kadar gitmitir. 12 ubat 1821de ihtilal balad. Bizzat Patras Bapiskoposu olan Germenosun kumanda ettii 10.000 kadar silahl Rum, ehre hkim oldu ve kaleyi kuattlar. Bundan cesaret alan btn Mora ayakland. Mora Sancann merkezi olan Tripolice dnda btn yarmada asilerin eline geti. Moradaki Trklerin bir ksm Tripoliceye canlarn atmakla beraber ok byk ekseriyeti katliam edildiler. Yunanllarn ldrd Mora Trklerinin saysnn 50 binden fazla olmu, 5 Ekim 1821de Tripolicenin dmesi faciay tamamlam, kaledeki 8000 Trk asker, sivil, ocuk tamamen ehit edilmitir. Bab- li o kadar himaye ettii bir hkmdar derecesinde imtiyazlar tand Fener Patrii Grigoriosun asilerle ibirlii halinde olduunu tespit edince 22 Nisan 1821 gn tevkif edilerek patrikhanenin orta kapsnda asld gksne ihanetini anlatan bir yafta yaptrlan patrikin cesedi gn stanbullulara tehir edildi. Yeni patriin emriyle bu orta kap o tarihten itibaren kapatlp iptal edildi. Bir Trk devlet adamnn ayn kapda aslncaya kadar almamasna karar verdi. Bu kap gnmzde hala kapaldr. Bab- Ali patrik dnda isyanla ilgileri olan Edirne, Kayseri, Tarabya, Edremit Piskoposlar ve Boaz da yaayan armatrlkle zengin olan birok Rum beylerini de cezalandrd. 13 Ocak 1822de ihtilalciler Mora, Kiklaadalar, Agrboz ve Attkay iine alnan Yunanistann kurulduunu ve Yunan lkelerin de kurtarcln ilan ettiler. htilalciler Ege adalarnn birouna hkim oldular. Sakz Adas halkn ayaklandrdlar. Bu adann o devirdeki nfusu 80.000 civarnda idi. Muhafz Vezir Vahid Paa asilere kar kaleyi savunurken Kaptan- Derya Nasuh-zade Ali Paa Sakz Limanna girdi. Kar koyan asiller temizlendi, on binlercesi ldrld veya esir edildi. Bu olay zerine Avrupa ayaa kalkt. Yz binlerce Trk, oluk ocuk denmeden katlolurken sesi kmayan Avrupal devletin asileri tedip etmesini barbarlk olarak ilan ettiler.

YUNAN HTLALNN BASTIRILMASI Btn Avrupadan destek gren Yunan ihtilalcilerini yenierilerle alt etmenin mmkn olmadn grnce, Msr Valisi Mehmet Ali Paann olu brahim Paay grevlendirdi. 35 yanda olan brahim Paa ya Mora Valilii verildi. Temmuz 1824 de 30.000 askerle skendireyeden Rodosa geldi. Msr askeri muntazam talimli ve tamamen Trklerden ibaretti. 18241825 kn Giritte geirerek hazrlklarn tamamlad. Kaptan- Derya Hsrev Paann kumandasndaki Trk donanmas brahim Paayla birleti. 25 ubat 1825 te

Morann gneybatsnda Modon Limanna kartma yapld. Navarin Liman alnarak temizlik harektna baland. 5 Haziran 1827de Yunan htilali tamamen sndrlmt. Sultan Mahmut, brahim Paa ya mkfat olarak Girit Valiliini verdi. II. Mahmut unu grd ki; talimli, disiplinli bir ordu devletin bekas iin artt.

VAKA- HAYRYE (15 Haziran 1826) Yunan ihtilali ile baa kamayan yenieri tayfasnn, her an patlamas muhtemel bir Rus savanda ne yapabilecei devlet erknn hatta yenieri generallerini bile dndryordu. II. Mahmut Yunan ihtilalinin brahim Paa tarafndan bastrlmasndan sonra yeni bir ordunun kurulmasna karar verdi. III. Selim in btn hatalarndan ders ald iin btn kilit noktalarna, hatta yenieri generalliklerine fikrini iten inanarak destekleyen ahsiyetleri getirdi. Her an tetikte olan yenierileri rktmemek iin zen gsterdi. Nihayet 25 Mays 1825te Ekinci Oca diye modern bir askeri ocan tekilini resmen ilan etti. lk safhada 7650 askerin silhaltna alnp talim etmesiyle balayacakt. Efrat yenieri ortalarndan (taburlarndan) seilecekti. Mevcut yenierilerin ounluu Trk kkenliydi, devirme ksm aznlkt. Zaten epey zamandr devirme usul kaldrlmt. eyhlislam Tahir Efendi yeni ocan kurulmas lzumuna dair nl fetvasn verdi. 11 Haziranda yeni asker talime balad. Btn kapkulu generalleri bilhassa yenieri aas Celaleddin Aa, Sultan Mahmutun en ok itimat ettii kiiydi. Hepsi herhangi bir ayaklanmada alacaklar tedbirleri planlamlard. htilal beklenenden abuk patlad. Yeni askerin talime balamasndan 3 gn sonra 14 Haziran akam ayaklandlar. Cann zor kurtaran yenieri aas, Sultan Mahmut a durumu bildirdi. 15 Haziran 1826 gn sabah yenieriler mehur kazanlarn Et Meydanna kardlar, sterk veya stemezuk! eklinde uursuz nmayilerine baladlar. Bata babakann ve devlet adamlarnn ban istiyorlard. Yama, korkutma hareketleri balamt. II. Mahmut kararl ve heyecanlyd. Ya devlet baa ya kuzgun lee baka are yoktu. Devlet ileri gelenleri toplanmt, padiah onlara yle hitap ediyordu: Tahta ktmdan beri Tanrnn yardmyla din ve devlete hizmet etmek iin nasl altm hepiniz biliyorsunuz, yenierilerin ihtilallerle tahtma saldrlarn da biliyoruz, ben kan dklmesini nlemek iin sularn baladktan sonra onlara her trl iyilii yaptm. Son zamanda talim yapmasn kabul ettiklerini gsteren bir szleme imzaladlar. imdi imzalarn iniyorlar. Hlbuki szleme, din ve devlet adamlar tarafndan onaylanmt. Yenierilerin bu hareketleri ve imdiki istekleri padiahlarna kar bir isyan deil midir? Bu asileri

cezalandrmak veya isyan bastrmak iin eriatmzn gsterdii yol nedir? Bilginler cevap verdi: ki taifeden biri dierine kar ayaklanrsa, Tanrnn emri yerine gelinceye kadar ayaklanan taife ile dvnz. Bu ayet-i kerimeyi fetva izledi. Hazr bulunanlar: Kararmz padiah efendimiz urunda savamak ve lmektir. Tanr byktr, dorularn yardmcsdr. dedi. Padiah, sadrazam Benderli Selim Paa Aa, Hseyin ve zzet Paalara askerleriyle ehre inmeleri emrini verdi. Sultan Mahmut Sancak- erif in Sultanahmet Meydanna dikilmesini ve vatann seven her stanbullunun sancak altnda toplanmasn irade etti. nklp eyhlislam Tahir Efendi, yanna kazaskerleri ile gelen ulamay yksek medrese talebelerinden 3.500 n alp Sancak- erif altna geldi. eyhlislam ateli nutuklar atyor, devlet bugn ya batacak ya kacak diyordu. Yenieriden bizar olan halk sokaa dklmt. Hatta stanbul tarihinde grlmeyen kadnlar nmayie katld. Tophaneden bataryalar karlp Et Meydanna gtrlmeye baland. Topu yzbas Karacehennem brahim Aa klalar bombardmana balad. imdiye kadar yenieri ihtilallerinde asilere top at vaki olmamt. Kla kaplar ykld. Topuundan yaral olmasna ramen Karacehennem brahim Aa ilk defa olarak kladan ieri girdi. imdiye kadar yenierilerin msaadesi olmadan cebren klaya girmek hibir faninin haddi deildi. Tophane imam Hac Hafz Ahmet Efendi askerin banda ilerliyor, onlar tei ediyordu. Akama doru yenieri oca diye bir ey kalmamt. 6000 yenieri ldrlmt. Ertesi gnden itibaren uraya buraya sinen 20.000 den fazla yenieri veya o iddiada bulunan kabaday tevkif edilerek uzak yerlere srgne gnderildi. 465 yllk yenieri oca tarihe kart. Devrin byk airi zzet Molla u gzel ktay olaya tarih drd: Tecemm eyledi Meydan- Lahme Edip kfran- nimet nice ba Koyup kaldrmadan iki de birde Kazan devrildi, sndrd oca. Yenieriler ilgili btn gelenekler kaldrlrken tarihi Mehter Takm da bundan hissesini alr.

ASAKR- MANSURE- MUHAMMEDYE NN KURULUU Yenieri ocann kaldrlmas imparatorluun buhranl zamanna rastlamt. Yunan isyan hareketleri srp gidiyordu. Bu durum yeni bir ordunun sratle kurulmasn gerekli klyordu. Yenieri ocann kaldrlmasnda alan devlet adamlar Asakir-i Mansure-i

Muhammediye adyla Avrupa usulnde bir askeri tekilatn kurulmas iin tedbirler aldlar. Aa Hseyin Paa, Kocaelive Hdavendigar Sancaklar, Karadeniz ve Rumeli sahili muhafzl zerinde olmak zere, Asakir-i Mansure-i Muhammediye seraskerliine atand ve Asakir-i Mansure-i Muhammediyeyi kurmak iin almaya baladlar. Asakir-i Mansure-i Muhammediye, Avrupa usulnde dzenlendi. Tmen, tabur ve blklere ayrld. Bir tmen veya drt taburdu, padiah iin zel bir tmen kuruldu. Erlere, erbalara Avrupada olduu gibi tfek ve kl verildi. Elbise olarak vcudu kavrayan bir ceket, topuklara kadar inen geni pantolon ve potin kabul edildi. Serpu olarak fes kabul edildi.

ASAKR- MANSURE KARARNAMES Ahmet Cevdet Paa tarihinden Ahval-i mehul dnme veya mayas bozuk olmamak art ile 15 yandan 40 yana kadar olan kiilerden din, uzuvlar mnasip, k yaz harekete kabiliyetli kiilerden 15 kuru aylkla asker yazlacaktr. (Cevdet Paa Tarihinden semeler c. 2, s. 446) Bu yeni askeri dzeni salam temellere dayandrmak iin yksek bir Harp Okulu ile bir de Tp Okulu kuruldu. Avrupa lkelerine askeri alanda eitim grecek rencileri gnderdi. Ayrca Anadolu ve Rumeli yi kapsayan bir nfus saym yaptrd. 1831 ylnda bu saymn amac Asakir-i Mansure-i Muhammediye iin asker tespitiydi. Yalnz Trkler ve erkekler sayld. Kadnlar ve gayri Mslimler saylmad. O gnn tarifiyle ok enteresan ekl tarifleri var. Mesela Kayseride yaplan saym defteri Kayseri l zel daresi 6 no.lu yayn olarak deerli hemerimiz Hseyin Cmert tarafndan yeni Trkeye evrilerek kitap haline getirilmitir. Merkeze bal olan benim kymden birka misal vereyim; 6 gbekte dedemin tarifi yle: Sipahi Kr Sakall Dervi Ahmet Yas 62, olu ter bykl Ahmet 22, hadifi Mehmet 5, dier hadifi brahim 3. Ekller: Aksakal, kr sakal, kara sakal, kumral sakal, kara byk, ter byk gibi. Tarifi yaplrken meslekleri ve yalar belirtiliyor (ifti, amele, usta gb.). u ortaya kyor ki; okuma yazma oran yok denecek kadar az ve ya ortalamas ok dk. 70 yanda insan bulmak ok kolay, byk dedem 62 yandaki Sipahi Dervi Ahmetin bu saymdan ka yl sonra vefat ettiini bilmiyoruz. Bildiimiz onun lmnden sonra olu Ahmet in babasnn yerine sipahilik grevini devrald. Tmar ve zeametlerin 1839da kaldrlmasyla tmar sahibi sipahilerin bir ksm yarm maala emekli yaplm, sekin olanlar da tam maala i gvenlikte grevlendirilmiti. Dedem Ahmet tam maala hizmete devam etmi. Abdlaziz

devrinde stanbul da yaplan Avrupa silahla at msabakasna katlm, birinci olmu, padiah Abdlazizin iltifatna ve hediyelerine mazhar olmutur. Sultan II. Abdulhamid dneminde, 1877-1878de Atalarmzn 93 (Moskof) Harbi dedikleri savaa gnll adamlaryla katlrken 15 yandaki torununu da bu savaa gtrm. Kendisine mdahale eden ei: Efendi, bu daha ocuk, sabidir, bunca yol zahmetine, harbin meakkatine nasl katlanr? diye sorunca ona u cevab vermitir: Hatun, biz yamz bamz aldk, bir ayamz ukurdadr. Hayatta iken torunumun yetitiini grmek istiyorum. Greyim ki, gzm arkada gitmesin. Beni bundan mahrum etmeyin. der ve torunuyla Dou Cephesine, Gazi Ahmet Muhtar Paann ordusuna katlr. 1831 nfus saymna gre Rumelide 500.000 Mslman Trk erkek, Anadoluda 2.000.000 Trk erkek nfus tespit edildi.

NAVARN BASKINI Kavalal brahim Paann Yunan ihtilalini bastrmas, Avrupada iyi karlanmad. 6 Temmuz 1827 Londra Protokolne gre dnyann en gl devletleri olan ngiltere, Fransa ve Rusya, Yunanllar lehine Bab- Aliye bask yapmaya karar verdiler. 1827 yaznda ngiliz, Fransz ve Rus donanmalar, ngiliz Amirali Codringtonn kumandasnda birleerek Yunan muhtariyeti iin Trkiye yi tazyik etmek zere Yunan (yonya) denizine girdiler. II. Mahmut, Morann muhtariyetini kabul etmeyi kesin olarak reddetmiti. brahim Paa nn kendilerine byk zulmler yaptn ileri sren Yunanllar, kurucusu olduklarn iddia ettikleri Avrupa medeniyetinden, Barbar Trklere kar yardm istiyorlard. Mttefik donanma Morann gneybat ucunda Navarin Limanna geldi. Burada Osmanl ve Msr donanmalarnn en iyi filolar yatyordu. Trk donanmasnn banda Kaptan- Derya engelolu Tahir Paa vard. Mttefik donanma limana girdi. ngiltere, Fransa ve Rusya ile sulh halinde bulunduumuz iin Tahir Paa endie etmedi. Mttefiklerin ziyaret etmek iin geldiklerini sanyordu. Ancak mttefik donanma birden toplarn ateledi. 3,5 saat iinde 57 Trk gemisi batt ve 8.000 asker ehit dt. Bu kallee saldr Avrupa da bile tepkiyle karland. Londra, Paris ve Petersburg, amirallerine byle bir emir vermediklerini syleyerek tarziye verdiler, ancak Trk hkmetinin tazminat ve Yunan meselesinde teminat isteini reddettiler. ngiltere, Fransa ve Rusya bykelileri stanbul u terk ettiler, bunu frsat bilen Rus ar I. Nikols, ngiltere ve Fransaya Trkiyeyi blme teklifinde bulundu. Bu paylamada Rusyann aslan payn alaca endiesiyle reddeden Fransa ve ngiltere, yalnz Yunan muhtariyetini destekleyeceklerini, Trkiyeye sava amalarnn bahis konusu olmadnn

Rusyaya bildirdiler. Rusya frsat karmak istemiyordu; ordusu dalm, yeni ordusunu henz kuramam, donanmasnn byk ksm yaklm Trkiyeye 26 Nisan 1828de harp ilan etti.

18281829 TRK-RUS SAVAI Ruslar 8 Maysta Prutu aarak Trk topraklarna girdiler. Haziran aynda Tuna deltasn ele geirdiler. Kafkas cephesinde Anopay, 15 Temmuzda Kars, 28 Austosta Ahskay igal ettiler. Balkanlarda Romanya ve Dobrucay aldktan sonra 6 Temmuzda Pazarck, 13 Temmuzda Hrsovay alp bugnk Bulgaristana girdiler. Karadeniz deki Rus donanmas harekete geti, douda Erzurum dt. Ruslarn hedefi Edirne ve stanbuldu. 19 Austosta Edirneye girdiler. Krklareli, Tekirda, Eneze kadar yaklatlar. Erzurumdan Trabzona doru ilerlemeye baladlar. Bab- Ali, Rusyadan sulh istedi. ngiltere ve Fransa araya girince Rus ar, ngiltere ve Fransann karsna dikilebileceini hesaplayarak sulhu kabul etti. Fransa 29 Austosta bir kolorduyu Navarinden Mora ya kard. ki byk devletle sava gze alamayan brahim Paa 7 Eyllde Moray boaltt. Bo kalan Mora, Franszlar tarafndan igal edilerek Yunanllara verildi. 16 Kasm 1828 Londra Anlamas ile ngiltere, Fransa, Rusya bamsz bir Yunan devletinin teekklne karar verdiler. 15 Austos 1829da Bab- Ali, Londra Anlamasn mecburen kabul etti. Yunan prensi; Trkiye, ngiltere, Fransa ve Rusyann ittifak ile seilecekti. Yunan prenslii Bab- Aliye ylda 375.000 altn vergi verecekti.

EDRNE MUAHEDES 1 yl, 4 ay, 19 gn sren Trk-Rus Sava 1829 Edirne Muahedesiyle son buldu. 18 maddeden oluan bu anlama zet olarak Balkanlar da Tuna Deltas, Kafkasya da Kuban Irmandan Batuma kadar btn Dou Karadeniz sahilleri Rusyaya braklyordu. Ahlkelek, Ahska gibi Trklere meskn yerler de Rusyaya braklyordu. Yunanistann bamszln tanyan Trkiye, Eflak Bodan ve Srbistan

Prensliklerinin muhtariyetlerini i bamszlklar artyordu. Ayrca Trkiye, Rusya ya 11.500.000 altn sava tazminat deyecek, bunlarn karlnda Rusya, Romanya, Bulgaristan, Kars, Erzurum, Edirne yi boaltacakt. Ancak Ruslarn bu yerleri boaltmalar yllarca srm, Bab- Ali ise Edirne Muahedesinden 7 ay sonra 1830 Nisannda Yunanistann bamszln tanmtr. Atina merkezi olan 49.424 km toprak zerinde kurulan bu kralln nfusu 1.100.000 kiiden ibaretti.

Sultan Mahmut Rus savandan sonra slahat hareketlerine daha hzl devam etti. Yeni ordunun yetitirilmesi iin btn enerjisini ortaya koymu, kyafet kanunu yaynlamtr buna gre; devlet memurlarna pantolon, ceket, fes giyme mecburiyeti koymu, sark ve cbbeyi yalnz ilmiye snfyla snrlandrmt. Bu hareketleri homurdanmalara yol ayor, kar olan devlet adamlar ise korkudan ses karamyordu. Halk arasnda II Mahmuta gavur padiah deniyordu. Navarinde yaklan donanmann yerine hzla daha modern donanma kurdu. Sava sanayine ait btn branlar Trkiyede kurmaya alt.

FRANSA NIN CEZAYR GAL Osmanl mparatorluunu paylamaya kafasna koyan devlet-i muazzama denilen byk devletler bata; Fransa, ngiltere, Rusya olmak zere frsat kolluyorlar, en ufak bir hadiseyi bytyor, ya imparatorluun topraklarndan bir keyi kapyor ya da direk sava ayorlard. Trkiye bu devletlerle savaacak durumda deildi. Yeterli sayda ordusunu kuramam, messeselerini yerli yerine oturtamamt. Ayakta durmamz bu devletlerin aralarndaki rekabetle mmkn oluyordu. Hepsi pastadan en ok pay almann peinde olduklarndan paylama konusunu tatbik sahasna koyamyorlar, biri ileri giderse dieri ona diini gsteriyor, pusuda bekliyordu. te Fransa basit bir hadiseyi byterek frsat bu frsat diyip Cezayiri igal etmitir. Hadise udur: Cezairin Day denen son beylerbeyi, zmirli Hseyin Paa 1827de Fransz konsolosunun suratna yelpaze ile vurdu. Fransa 1797de Cezayirden byk bir bor alm, bu borcu hadisenin olduu tarihe kadar dememiti ve dememek iin her trl entrikay evirmiti. Ancak Fransa gl, Trkiye ve Cezayir gszd. Paris, Bab- Aliye mracaat ederek, Day Hseyin Paann konsolosundan zr dilemesini istedi. Belalar iinde yzen Bab- Ali, Paaya tarziye vermesini emretti. Ancak Day bu emre kulak asmad, bunun zerine Fransa 12 Haziran 1827de Koramiral Duperr ile Cezayir Limann abluka altna alarak Trk gemilerinin limana giri klarna mani oldu. Bu abluka yl srmesine ramen Hseyin Paa pes etmedi. Bunun zerine Franszlar 14 Haziran 1830da Cezayir ehri yaknlarna byk kuvvet kard. Day Hseyin Paa ancak yirmi bir gn dayand ve sonunda teslim oldu. Franszlar Cezayir kylarn birka yl iinde ele geirdiler. En ok Kostantinede mukavemet gsteren Trkler bir yardm alma midi olmadn anlaynca vazgetiler, yksek rtbeli memurlar Anadoluya geri dndler.

Emir Abdulkadir, Franszlara kar mcadeleye zaman zaman Franszlar zor duruma drd, ancak igalcileri Cezayir den atamad. Bab- Ali ise Cezayirin igalini protesto etmekle kald. II. Mahmut Trablusgarpa donanma yollayarak Libyay dier vilayetlerden farksz ekilde stanbul a balad ve Trablusgarpn vali hanedan olan Karamanllar a son verdi. Badatn Memluk valisi Davud Paa ile skodra valisi Mustafa Paay da bu vilayetleri de sk skya merkeze balad. Artk srann kendisine geldiini kestiren Mehmet Ali ayaklanmaya hazrlanyordu.

MISIR VALS MEHMET AL PAA NIN SYANI Osmanl Devleti bir yl arayla kendisinden koparlm olan Mora ve Cezayirin acsn ektii srada Msr Valisi Mehmet Ali Paann isyan balad. Bab- Ali, olu brahim Paa ya Mora Valiliini vermiti. Mora Yunanistan a geince brahim Paa ya Girit Valilii teklif edildi. Paa kabul etmedi. Rus savanda Balkanlara asker gndermedii iin II. Mahmut, Mehmet Aliyi ortadan kaldrmaya kararlyd. Filistin ve Lbnan Valisi Abdullah Paa ile aras alan Mehmet Ali ihtilaf bu yoldan patlatmak istedi. naat ilerinde altrd 6.000 fellah Msrdan kaarak Filistine snd. Mehmet Ali, Abdullah Paadan bunlarn iadesini istedi. Abdullah Paa, Msrn da, Filistinin de ayn devletin eyaletleri olduunu, padiahn tebaasnn devletin istedii yerine gidip yerleebileceini bildirdi. Bunun zerine Mehmet Alinin krk yandaki byk olu Vezir brahim Paa 10 Ekim 1831 de 40.000 asker ve yirmi paralk bir donanma ile Msrdan Filistin zerine yrd ve bylece isyan balad. brahim Paa hemen btn Filistini savasz igal etti. Abdullah Paa 2.000 kadar askeriyle Akka Kalesine ekildi. brahim Paa Napaleonun alamad bu kaleyi 6 ayda drd, arkasndan ama girdi. Asi valiyi cezalandrmak iin stanbuldan yola kan Aa Hseyin Paa 29 Temmuzda Hatayda, Belende yaplan savata brahim Paaya yenildi. Bunun zerine Sadrazam Reit Mehmet Paa stanbuldan yola kt. brahim Paa elini kolunu sallayarak 21 Kasmda Konya ya geldi. Halk, brahim Paann kuvvetlerine sempatiyle bakyordu. Bunun iki sebebi vard. Birincisi brahim Paann ordusunun byk bir ksm Trkt, ikincisi ise II. Mahmut un stanbulda yapt inklplardan dolay halkn padiaha kzgn olmasyd. Zira aleyhinde gvur padiah dedikodusu yaplyordu. Sadrazam Reit Paann ordusuyla brahim Paann ordusu 21 Aralk 1832de Konya yaknlarnda kart altnda savaa balad. brahim Paann yenilmesi an meselesi iken Reit Paann kendi askerleri sanarak yanllkla Msr

askerlerinin arasna girmesiyle, Reit Paa esir edilmi, sadrazamn kumandanlarnn esir olduu asker arasnda duyulunca sava kazanmak zere olan padiah ordusu dalm, yine kazanan Vali brahim Paa olmutur. 2 ubat 1833de Ktahyaya gelen brahim Paa, Reit Paay burada hrmetle selamlayarak serbest brakmt. brahim Paann gznn sadrazamlkta olduu sylenir. ok kzgn olan II. Mahmut, Mehmet Aliyi durdurmak ve korkutmak iin Ruslarla anlat. Padiahn daveti zerine on sava gemisiyle birka bin Rus askeri Bykdere ayrna kt. Telalanan Fransa ve ngiltere, Mehmet Ali ye Anadoluyu tahliye etmesi iin bask yapmaya balad. Fransa Mehmet Ali yi destekliyordu. ngiltere ise padiah destekliyor, devlet dalrsa Ruslarn aslan pay almasndan korkuyordu. brahim Paa, Adana hari Anadoludan ekildi. 8 Nisan 1833 Ktahya Anlamasyla Msr, Sudan, Cidde, Eritre, Filistin, Lbnan, am, Halep ve Adana vilayetlerini Mehmet Ali ve oluna veriliyordu. Yedi eyaletin bir tek valiye verilmesi grlm bir ey deildi. II. Mahmut bunu kabullenemiyor, Mehmet Aliyi Msrdan karmann yolunu aryordu. 8 Temmuz 1833te Rusya ile Hnkr skelesi Anlamas imzaland. Buna gre Ruslar baka bir lkeyle savaa girerse Trkiye Rusyann istedii gemilerin Boazdan gemesine izin verecek, istemedii gemilerin de gemesine izin vermeyecek, bunun karlnda Rusya da Trkiye savaa girdii takdirde padiahn istedii yere makul, haddi amamak zere ordu sevk etmeyi kabul edecekti. 1841 ylnda imzalanan bu anlama sekiz yl geerliydi. Sultan Mahmut bu mddet iinde modern ordusunu kurmay ve Mehmet Alinin hesabn grmenin hesabn yapyordu. Mehmet Alinin yllk vergilerini gndermede gecikmesi i savan yeniden patlamasna yol at. Buna hazrlkl olan Mehmet Ali Paa ve olu brahim Paa 100.000 zerindeki ordusuyla hazrd. II. Mahmut, Mir Hafz Mehmet Paaya brahim Paann zerine yrme emri verdi. Hafz Paa 3 Mays 1839da Nizipe geldi. 40.000 kiilik bir kuvveti vard. 24 Haziranda iki ordu karlat. Hafz Paann ordusu birka saat iinde bozuldu. II. Mahmut bu bozgun olayn renmeden, 1 Temmuz 1839 da Hakkn rahmetine kavutu. II. Mahmut ldnde elli drt yandayd. Saltanat mddeti otuz bir yldr. Daima i, d galilerle, felaketlerle gemiti. Tarihiler sultann verem hastalndan ldn sylerler ve II. Mahmut un byk bir hkmdar olduunu kabul ederler, onun devrinde imparatorluk; Cezayir, Bucak ve Tuna Deltasn, Mora, Attika, Arboz ve Kilked kylarn, Kuzey Kafkasya ve Grcistandaki San arazilerini kaybetmi, buna ramen imparatorluun tamamen dalmasn nlemi, hazrlad Tanzimat Fermann aklayamadan vefat etmiti.

SULTAN ABDULMECD HAN

Abdulmecid, babasnn ld gecenin sabah, 1 Temmuz 1839da, on alt yandayken Osmanl tahtna oturdu. Hsrev Paann Mete zoruyla sadareti kapmas zerine daha saltanatnn nc gn 3 Temmuzda donanma-y hmayunun banda bulunan Kaptan- Derya Hain Ahmet Fevzi Paa, can dman olan Hsrev Paann sadaretini kaptn rendi. 3 Temmuzda anakkaleden kaldrd donanmay skenderiyeye gtrp asi Mehmet Ali Paaya teslim etti. Niyeti Mehmet Ali Paayla birleerek stanbul a gelmek, Hsrev Paay drp iktidar Mehmet Ali ile paylamakt. II. Mahmutun Navarinde yanan donanmann yerine bin bir glkle meydana getirdii modern donanma gitmi, Trkiye denizlerden savunmasz kalrken Mehmet Ali, ngiltereden sonra dnyann en gl donanmasna sahip oluyordu. Bylece byk g kazanan Mehmet Alinin askeri gle alt etmesinin gln gren Reid Paa, Mehmet Aliyi diplomatik yollarla yenmeyi kafasna koymutu.

TANZMAT FERMANI, GLHANE HATT-I HMAYUNU ( 2 KASIM 1839) Sultan Abdulmecidin tahta geiinden 4 ay, 3 gn sonra ilan edilen Tanzimat Ferman (Glhane Parknda okunmasndan dolay da Glhane Hatt- Hmayunu denilen bu padiah ferman) yabanc devletlerin elileri, devlet ricali ve kalabalk bir halk kitlesi nnde Harbiye Nazr Vezir Mustafa Reit Paa tarafndan okundu. Bylece Tanzimat dnemi alm oldu. Padiahtan gelme tek yanl bir icraat olan Glhane Hatt- Hmayunu, o dnemin bozukluklarnn nedenlerini sayarak sze balamakta, temel amacn mlk ve milleti ihya etmek olduunu aklyordu. Glhane Hatt Hmayunu be blme ayrmak mmkndr. Birinci blmde; Osmanl Devletinin kuruluundan itibaren Kurann hkmlerine ve eriatn kanunlarna sayg gsterildiinden, devletin kuvvetli ve halkn refahl bir hale geldii belirtilmektedir. kinci blmnde; yz elli yldan beri trl gaileler ve trl sebeplerle ne eriata ne de faydal kanunlara sayg gsterildii, bu yzden de devletin eski kuvvet ve refah yerine zayfln ve fakirliin gemi olduu anlatlmaktadr. nc blmnde; bu itibarla Allahn inayeti ve peygamberin yardmyla devletin iyi idaresini salamak iin baz yeni kanunlarn konulmas gerektiine iaret edilmektedir. Drdnc blmnde de; yeni kanunlarn dayandrlaca genel prensipler gsterilmektedir;

a)

Mslman ve Hristiyan btn tebaann rz, namus, can ve mal gvenliinin salanmas,

b) c)

Verginin dzenli usule gre ayarlanmas ve toplanmas, Askerlik devinin dzenli bir usule balanmas, Beinci blm; kanunlarn yaplmas ve tatbiki ve gereken tedbirlerden

bahsedilmektedir. Padiah Hatt- Hmayuna ve ona dayanlarak ilerde yaplacak kanunlara sayg gstereceine dair yemin ediyordu. Bundan sonra Hatt- Hmayun, kutsal nemi olan Hrka-i erif dairesine kondu. Bu fermandan sonra ferdi haklarn korunmas bakmndan nemli olan yeni bir ceza kanunu yapld. Memur sularna ait yeni bir idare kanunu dzenlendi ve rvet iin ar cezalar kondu. Tanzimatn birinci ve ikinci yllarnda iltizam ve aar toplama usulleri kaldrld. Aar, muhassl- emval denilen maliye memurlar vastasyla toplanmaya baland. Hristiyanlarn vergileri cizye de patrikhaneler vastasyla topland. Mustafa Reit Paann mhim bir gayesi de bu tedbirlerle ortaya kmaktr. Vergi almak devletin vazifesidir. Mslmanlarn vergisini eyhlislamlk makam toplamamakta, devlete verildii halde Hristiyanlarn vergilerini kiliseler toplamaktadr. Ksa bir sre sonra aar ve cizyenin toplanmasnda eski usule dnld. Vergi ileri iin defterdarlklar kuruldu. Vergilerin tespit ve tahsilinde belediye ve vilayet meclislerine baz yetkiler verildi. lk kt para da bu dnemde karld. Ksa zamanda deerden dt. 1846da ticaret kanunu karld. Yzyllardr askerlik nedir bilmeyen Hristiyanlara askerlik mkellefiyeti yklenmediinden askere alnmalarndan vazgeildi. Askerlik bakmndan tebaann farkl muameleye tabi tutulmas, Glhane Hattnn yapmak istedii eitlik prensibinin hemen kt zerinde kalmasnn neticelendirdi. Tanzimat, Osmanl Devletinin kendi iinde bir dmanln meydana gelmesine sebep oldu. Bilhassa devletin asl unsuru olan Mslmanlarn, gayri Mslimlerle eit saylmas Mslman camiada honutsuzlukla karland. Fermann okunmasnda hazr bulunan halkn dalrken fikrini: Bundan sonra gvura gvur diyemeyeceksiniz! eklinde belirtmesi, duyulan tepkinin en mehur ifadesi olmutur. Nizipte Osmanl ordusunu yenen brahim Paa yeniden stanbul u tehdide balamt. Tahtta ok gen bir hkmdarn bulunmas, Mehmet Alide yeniden sadrazamlk yoluyla imparatorlua hkim olma emellerini Tanzimatn ilannn ardndan Mustafa Reit Paann da teebbsyle 15 Temmuz 1840da ngiltere, Rusya, Avusturya ve Prusya Londra Anlamas imza edildi. Mehmet Ali yi tutan Fransa bu anlamaya katlmad. 13 maddeden oluan Londra Anlamasna gre Mehmet Ali sktrlyordu. Avrupallarn tabiriyle

ltimatom veriliyordu. Bu ltimatoma gre; hain Ahmet Paann skenderiyeye gtrd Osmanl donanmasn stanbul a yollayacak; Girit, Adana, Suriye ve Hicaz ile Lbnan derhal boaltacak, bu takdirde kendisine irsi olarak Msr ve Sudan kayd- hayat artyla, irsi olmayarak da Akka(Filistin) verilecekti. Mehmet Ali bu ltimatomu kabul etmedi. 10 gn iinde cevaplamas zaruri olan ikinci ltimatom verildi. Buna gre Mehmet Aliye yalnz Msr ve Sudan veriliyor, Akka ve Filistinden mahrum ediliyordu. Bu ikinci ltimatoma uymad takdirde tamamen asi muamelesi grecek, elinden Msr ve Sudan da alnacak, bu eyaletlere padiah istedii valiyi tayin edecekti. Mehmet Aliyi Msrdan karmak iin ne kadar deniz ve kara kuvveti lazmsa drt devlet; ngiltere, Rusya, Avusturya ve Prusya bunu padiahn emrine vereceklerdi. Reit Paa Londra Antlamasnn ltimatomlarn tebli etmek zere Kahireye mstear Sadk Beyi yollad. Mehmet Ali Paa herhangi bir padiah fermanna kar boynunun kldan ince olduunu, ancak yabanc devletlerin bu tehditlerinin Osmanl mparatorluunun ilerine mdahale etmek olduunu ileri srm gya devleti savunma pozisyonuna gemiti. Sadk Bey, Reit Paadan ald talimat yerine getirerek Mehmet Aliyi ltimatomu reddetme ynnde tahrik etmi ve Mehmet Ali de ltimatomu reddetmitir. Reit Paann istedii olmutu. Bunun zerine Reit drt devletten Londra Antlamasnn hkmlerine uymalarn istedi. Rusya ve Prusya Reit Paann istedii askeri vermedi. ngiltere ve Avusturya talep edilen deniz ve kara birliklerini gnderdiler, bunlar Osmanl kuvvetleriyle birleti, 15 Eyll 1840da Londra Antlamasndan iki ay sonra Beyruta asker karld. 9 Ekimde Beyruta giren mttefikler Mehmet Alinin olu brahim Paann peine dtler. 15 Ekimde brahim Paann kuvvetleri Beyrut yaknlarnda bozguna uratld. 16 Ekimde mttefikler Trablusama girdiler ve ayn sonuna kadar btn Lbnanla Suriye sahillerini ele geirdiler. 13 Kasmda Osmanl askerleri Halepe 29 Aralkta ama girdiler. Bu arada 4 Kasmda Akka da dmt. Byk zayiat veren brahim Paa elinde kalan orduyla Sinay aarak Kahireye snd. Bu arada ngiltere ikili oynad. Antlamaya gre Mehmet Alinin Msr ve Sudandan karlmas icap ederken 27 Kasm 1840 skenderiye Antlamas ile Mehmet Alinin ikinci ltimatomun artlarna uyacan kabul etmesi zerine bu eyaletler kendisine brakld. Donanma ve ciddi bir ordudan mahrum bulunan Bab- Ali bu emrivakii kabul etti. ngiltere, Mehmet Aliyi Bab- Ali lehine tamamen ezerse Fransa ve Rusya ile bir sava kmasndan korkuyordu. Bunun zerine 24 Mays 1841de Sultan Mecid mehur Msr Fermann yaynlad. 1914e kadar Trk idaresinin sonuna kadar Msrn bir nevi anayasas olan bu fermann balca hkmleri unlardr:

Adana, Halep, Suriye (am), Trablusam(Lbnan), Akka, Filistin, Cidde (Hicaz) eyaletleri fiilen Mehmet Alinin elinden alnyor; Girit eyaleti brahim Paaya verilmekten vazgeiliyor, Mehmet Aliye Msr ve Msr beylerbeyliine bal olan Sudan kalyordu. Mehmet Ali lnce padiah Msr valiliini onun olu veya torunlarndan en byne bahedecektir. Kavalal ailesinin zrriyeti erkek tarafndan kesilirse padiah istedii kiiyi Msra vali tayin edecek. Msr valisi vezir veya ona eit askeri rtbe olan mir (mareal) payesinde olacaktr. Tanzimat Fermannn btn esaslar Msrda da uygulanacaktr. Btn imparatorluk kanunlar Msrda da tatbik edilecek, Msrda padiah adna baslan Osmanl paras ve Osmanl bayra kullanlacaktr. Vergiler imparatorluun dier eyaletlerinde nasl toplanyorsa Msrda da ayn ekilde toplanacak, Msr vergisinin 80.000 kesesi her yl belirli gnde stanbula gnderilecek, gerisi Msrn ihtiyalar iin kullanlacaktr. Msr valisi Tanzimat Fermanna aykr ekilde hibir kimseyi ahsen cezalandrmayacaktr. Msr valisi 18.000den fazla asker beslemeyecek, padiahn istei halinde bu sayy artrabilecek, imparatorluun btn askeri kanunlar Msrda aynen uygulanacak. Msr askerleri Osmanl askerinin giydii ayn niformay giyecek, nian ve madalyalar padiah tarafndan verilecek. Msr kads Msr ulemas arasndan seilerek atanacaktr... Ve bylece sralanp gidiyor. Bu fermanla on seneye yakn sren Msr isyan son buluyor ve merkeze balanyordu. Bu fermandan be yl sonra 1846 Temmuz aynda stanbula gelen yetmi yedi yandaki Mehmet Ali Paa huzura kabul edilmi, kendinden elli drt ya kk, yirmi yandaki padiah Sultan Abdulmecidin ayan pm, stanbulda 29 gn kaldktan sonra doup byd Kavala ehrini ziyaret etmi, Kahireye dnm, 1 Austos 1840 ylnda 80 yanda lmtr.

KIRIM HARB semavi dince kutsal olan Kudste Hz. sa ile ilgili meknlarn bu yerdeki hizmetlerin paylalmas zerinde Ortodoks ve Katolik mezheplerinin arasnda rekabet vard. Bu rekabet iddetlenerek dmanlk haline getirildi. Ortodokslar Rusya, Katolikleri Fransa destekliyordu. Trkiye her iki mezhebe kar tarafsz davranyordu. Ancak Trkiyeye kin ve dmanlk besleyen Rus ar I. Nikola, Ortodokslara haksz muamele yapldn ileri sryordu. Dier taraftan Fransa Katolik siyaseti gdyor, Ruslara taviz verilmemesi iin Trkiyeye bask yapyordu. Bunun zerine Bab- Ali Hristiyanlarca kutsal saylan

makamlarn Mslmanlarca da kutsal olduunu, bundan sonra bu makamlarn hizmetlerinin Mslmanlar tarafndan yaplacana karar verdi. Ve bu mealde padiah ferman yaynland. Bu karar Rus ar I. Nikolay lgna evirdi. Hemen ngiltereye Osmanly taksim edelim teklifinde bulundu. Rusyann Akdenize inmesinden korkan ngiltere bu teklifi kabul etmedii gibi Rusyann emelini Bab- Aliye bildirdi. Bunun zerine Rusya Bab- Aliye be gn iinde cevaplandrlmak zere ltimatom verdi. Bab- Ali be gn sonra Trk mparatorluundaki Ortodokslarn durumunun Fatih ve Kanuninin fermanlar ile belirtildii bu fermanlarn dna klamayacan belirterek Rus ltimatomu reddedildi. Marur ar Nikola ltimatomun reddedilmesi zerine lgna dnd. Sultann elini yanamda hissediyorum diyerek Trkiyeye sava ilan etti. Buna karlk 28 Eyllde Bab- Alide toplanan 163 kiilik bir meclis Rusyaya harp ilanna karar verdi ve karar padiaha iletti. 4 Ekim 1853te Rusyaya sava ilan edildii btn devletlere bildirildi. Sava btn hzyla balad. Saldrya geen Rus birlikleri durduruldu, birok cephede bozguna uratld. Ruslar bu savata Sinop baskn dnda baar salayamad. 27 ubat 1854te III. Napoleon, ar Nikolaya savaa son vermesini teklif etti. ar, Trkler stn durumdayken savaa son vermeye yanamyordu. ar, bu teklifi reddettii gibi yaynlad bir beyanname ile Fransz ve ngilizlerin Hristiyan dinine ihanet ederek Mslman Trklere yardaklk yaptklarn sylyordu. Buna fena halde kzan III. Napoleon, ngiltereye Rusyaya sava ama teklifinde bulundu. Londra bu teklifi havada kapt. 6 ubat 1854te ngiltere ve Fransa bykelilerini Petersburgtan ektiler. 12 Mart 1854te stanbul muahedesi ile Kralie Victoria ve mparator III. Napoleon, Sultan Mecidin daveti zerine Rusyaya kar Trkiye ile mttefik olmay kabul ettiler. Reit Paann imzalad muahedeye gre mttefik Rusya ile ayr ayr sulh yapamayacak, sava devletin bakumandanlarnn ittifak ile yrtlecekti. 27 Martta ngiltere ve Fransa Rusyaya resmen harp ilan notalarn verdiler ve 31 Martta Geliboluya ilk mttefik kuvvetleri kt ve Krm Harbi denilen sava balam oldu. Netice olarak Ruslar yenildiler fakat bara yanamak istemiyorlard. Galiplerin sulh masasndaki tutumlarndan endie ediyordu. Avusturyann bastrmas zerine bu devletle de savaa girmeyi gze alamayan Rusya sulhu kabul etti. 1 ubat 1856 Viyana Protokol ile sulhun ana hatlar kabul edildi ve sava sona erdi. Sulh Konferansnn Pariste toplanmas karalatrld.

PARS MUAHEDES

25 ubat 1856da konferans balad. Bu konferansa Trkiye, ngiltere, Fransa, Avusturya, Prusya ve Sardunya katld. 1856 Paris muahedesinin balca hkmleri yledir: -Ruslar Kars boaltp Trkiyeye iade edecek -Mttefikler de Krm boaltp Rusyaya iade edecekler -Trk topraklarnda bulunan mttefik kuvvetleri en ksa zamanda Trkiyeden ayrlacak -Rusya Gney Basarabyay merkezi smaille beraber Trkiyenin Bodan prensliine brakacak, bu suretle Tuna deltasndan ekilecektir -Rusya Trkiyeye ait Romen Prensliklerine hibir ekilde mdahale etmeyecektir. -Karadeniz tamamen tarafsz hale getirilecektir -Rusya Karadenizde hibir sava gemisi bulundurmayacak, bu durumda Karadenize Trk donanmas hakim olacak Rus donanmas Baltk Denizine nakledilecek, bir daha boazlardan geerek Karadenize intikal edemeyecektir. Karadenizdeki tersanelerini ykacaktr. Muahedenin Trkiye iin en nemli maddesi Trk mparatorluunun mlki btnln, muahedeye imza koyan btn devletlerin mteselsil ekilde tekeffl etmeleridir. Buna gre Trkiye hatta istese bile hibir devlete hibir toprak terk edemeyecektir. Eskilerin Dvel-i Muazzama dedikleri byk devletlerin arasndaki rekabet ve menfaat atmas zaman zaman Trkiyenin iine yaryordu, bu anlamada olduu gibi. Bu arada Tanzimat Fermann ve ileyiini yeterli grmeyen byk devletler 1856 Paris Konferans ncesinde yeni birtakm istekler ne srdler, bunlarn dm noktas Hristiyanlara tannacak olan haklard. Bu Islahat Fermannn esaslar stanbulda ngiliz, Fransz elileri ile Ali Paa arasnda tespit edildi. Bu konuda genel gr Islahat Fermannn, yabanc devletler tarafndan hazrlanan ve Bab- Alinin kabul etmek zorunda kald bir slahat program olduudur. Osmanl Devleti bu ferman kendiliinden ilan ettiini dnyaya aklamakla hkmranlk haklarn yalnz ekil ynnden kurtarm oluyordu. Gerek ise Osmanl mparatorluunun Hristiyan tebaasnn refahn dnmek ve bu hususta gereken kararlar almann Avrupa byk devletlerinin eline gemi olmasyd. (smail Hakk Uzun arl, Osmanl Tarihi, c. 5, s. 250)

ISLAHAT FERMANI

1856 Fermannda vilayet ve belediye meclislerinde Mslman ve Hristiyan temsilcilere makul bir oranda yer verilecekti. Adalet Kurallar Kuruluna Hristiyan yeler atanacakt. Hristiyan millet (cemaat) rgtlenilerini yeniden dzenlenerek bunlarn meclislerine Ruhanilerden baka halktan temsilciler katlacakt. 1839 Fermannn Mslmanlar iin sayarsak, 1856 Fermann Hristiyanlar iin yaynlanm bir belge sayabiliriz. Hristiyan halkn setii ve ruhbandan olmayan temsilcilerle bu cemaatlerin din, eitim, idare, maliye ve sivil i alanlarndaki yetkileri geniledi. Askerlik devi ya da bedel karl haracn kaldrlmas, mahkemelerde Hristiyanlarnn yemininin ve tanklnn kabul de hesaba katlrsa bu cemaatlerin birer ulus olmaktan eksik kalan tek yanlar topraa dayal bamsz egemenlikleri olmamas idi, Osmanl toplumlarnn camiasnn zel hukukta yar zerk yeler haline gelmilerdi. zellikle Ermeni cemaati bu ynde o kadar ilerlemeler gsterdi ki, bunlarn Engelhardn dedii gibi, kurulu ve seim yntemleri parlamentoyu andran bir millet meclisi bile vard. 1863te Tanzimat hkmetinin onaylad Ermeni Anayasas, Ermenilere Osmanl egemenlii altnda kendilerini yneten bir ulus stats verdi. Yasal adan Tanzimat reformlarndan en ok yararlanan Ermeni milleti oldu. Daha sonra Osmanl, Kanun-i Esasinin hazrlanmasnda da bir model hizmeti grmtr. Kanun-i Esasicilik akmnn nderi olan Mithat Paann, Ermeni meclis yeleriyle olan ilikileri zerine aydnla karlm yeterli bilgiler bulunamadndan bu etkinin kapsam ve nitelii zerinde duramayacaz. Ancak Mithat Paann, Kanun-i Esasi taslann ilk metnini yazann onun zel temsilcisi olarak devlet uras yeliine ve Kanun-i Esasi komisyonuna getirilen Odyan Efendi olduunu bir tahmin olarak kaydediyoruz. 1856 Islahat Fermanndan sonraki yllarda Trk-Mslman halk asl

endielendirecek ey; kendi devletleri sandklar Osmanl Devletinin ksa srede mucizeler yaratmasn bekledikleri Tanzimat rejiminin yabanc devletlerin elilerinin karmalar, itip kakmalar, hatta hakaretleri altnda haysiyetsiz hatta baml bir devlet haline gelii ve bat ekonomisine alan kaplarla balayan ticari gelimelerden Hristiyan milletler arasnda zellikle Rum ve Ermeni milletlerinde paral bir burjuva snf geliirken, Trk milleti iinde halk kitleleri adna konuabilecek, devlet ile yneticiler arasnda bir kpr vazifesi grecek byle bir snfn gelime ansnn yokluudur. (Niyazi Berkes, Trkiyede adalama, Yap Kredi Yaynlar, 6. bask)

TRKYE DE LK TELGRAF VE DEMR YOLU

Trkiyede ilk telgraf hatt, Krm Sava srasnda 9 Eyll 1855te stanbul-EdirneVarna-Krm arasnda kuruldu. Bu yllarda ilk demiryollarnn zmir-Turgutlu hatt inasna baland. Telgraf hatlar ksa zamanda btn imparatorlukta tesis edildi. lk hattn alndan 15 yl sonra, 1870 ylnda telgraf hatlarnn uzunluu 36.059 kilometreyi bulmutu. Trkiye, telgraf hatlarnn uzunluu ile beinci, demiryolu hatlarnn uzunluu (4.632 kilometre) ile ise dnyada dokuzuncu sradayd. O tarihte Japonyada, inde demiryolu yoktu. Tanzimat ve Islahat Fermanlarn yaynlayan Sultan Abdulmecid, 25 Haziran 1861 tarihinde verem hastalndan 38 yanda vefat etti. Saltanat mddeti 21 yl, 6 aydr.

SULTAN ABDULAZZ HAN Sultan Abdulaziz 25 Haziran 1861de aabeyinin yerine Osmanl tahtna oturduunda 31 yandayd. ri yar, gl, kuvvetli, at, cirit, av, gre gibi sporlara kar merak olan biriydi. Hatta iyi bir grei olduu, devrinin pehlivanlaryla gre tuttuu sylenir. Trk musikisi meraklar arasndayd. yi ney flerdi. Gzel ark besteleri yapt, ressam ve air olduu, bunlarn yannda askerlie ve bilhassa denizcilie merak olduu bilinir. yi bir donanma kurmutu. Sultan Abdulaziz Osmanl padiahlar arasnda i ve d seyahatlere kan ilk hkmdardr. lk seyahatini 3 Nisan 1863te yapmtr, yannda yeenleri; ehzade Murat, Abdulhamid ve Mehmet Reat bulunuyordu. Fevzi Cihat vapuruyla stanbuldan hareket etmitir. Yavuzdan sonra Msra ayak basan ilk Osman oludur.

GRT MESELES 1864 de ngilterenin, eskiden Trkiyenin himayesinde olan yonya (Yunan) Adalarn (Yedi Ada, Korfo vs.) Yunanistan a brakmas, ertesi yl da bunun Trkiye tarafndan tasdiki, Megalo dea taraftarlarn mitlendirdi. O tarihte Yunanistan 51.400 km toprak zerinde 1,5 milyon nfusa sahipti. Venedikliler den (talyadan) aldmz Ada da Trk nfusu ile Rum nfusu arasnda say bakmndan fazla bir fark yoktu. Rumlar bir miktar fazlayd. 8379 km olan bu Trk vilayetinde 240.000 nfus yayordu. Rusya, Girite silah yyor ve Yunanistan devaml kkrtyordu. Fransa da Rusyay destekliyordu. 1866 da Girit syan balad. Hac Mihal adnda bir Giritlinin balatt isyan Yunanistandan gnderilen Albay Koroneos yrtyordu. Adann Yunanistan a yakn olmas ihtilalcilerin iini kolaylatryordu.

Avrupann Barbar Trkler e kar sempatisini kazanmak iin Yunanllar yalan ve iftira kampanyas balattlar. ngiliz Trkolog Charles Wells, Girit isyan dolaysyla Times Gazetesinde yaynlad bir yazda; Rumlarn bat dillerini bilmelerinden yararlanarak Avrupa kamuoyunda Giritte Hristiyanlarn Mslmanlar tarafndan katledildikleri yolunda propaganda yaptklarn, Batllarn ise bunlara kr krne inandklarn belirterek meselenin iddia edilenin tam tersi olduunu ancak Trkler genelde yabanc dil bilmediklerinden bunu Avrupa kamuoyunda duyuramadklarn syler. Wellse gre; Giritte Osmanl idaresi tarafndan ezilen birileri varsa onlar da Mslmanlardr, asla Hristiyanlar deildir. Yazda Hristiyanlara da zararn yine Hristiyan etecilerden geldiini srarla vurgular. Wells yle devam ediyor: Girit isyannn balangta baz ar vergilere kar yapld sylenir. Eer bu byle ise Trkiyenin ar vergileri kaldrmamas tedbirsizlik olurdu. Fakat bu, aday Trkiyeden koparmak iin icat edilmi gln ve abartl bir sebeptir. Eer ar vergiler ahalinin kendisini baka devletlere ilhak etmesine bahane olursa imdi Avrupada pek az lke vardr ki byle bir skntdan ikyeti olmasn. Girit Mslmanlar yazyorlar ki; Trk hkmeti, Giritte Hristiyanlara deil, Mslmanlara zulmediyor. Hristiyanlara hkmet tarafndan hak etmedikleri iltifatlarda, ihsanlarda bulunuluyor. Bunlarn Mslmanlarn canna, malna kar giritikleri kyma Osmanl hkmeti seyircidir. nk Hristiyanlara ceza vermeleri halinde bunun Trklerin barbarl olarak ilan edileceinden korkuyorlar. Ksaca phe yok ki; Girit teki ister Hristiyan ister Mslman olsun, insanlar isyandan muzdariptir. Sayg, deer hibir sakin isyann ierisinde yer almamaktadr. Ancak hastalk tbbi bir ifade ile dardan beslenmektedir. syanclar adada kendiliinden bitmemilerdir. Bunlar Yunanllarn parasyla dardan sokulmutur. Atinada yarallara yardm ad altnda oluturulan cemiyetlere yaplacak yardmlar, adada hem Mslman hem de Hristiyan ahalinin bana bela olan bu yabanc mdahalecilerin silahlandrlmasnn desteklenmesine harcanacaktr. ayet herhangi bir lkede rlandadaki isyanclar desteklemek ve oradaki yarallara yardm etmek zere bir cemiyet kursayd, phe yok ki biz bunu sava sebebi sayar, adaya mdahale eden btn yabanclar korsanlar gibi idam ederdik. Ancak uras acayiptir ki; Osmanl Devleti ile bar ierisinde olan Yunanistann sanki savata imi gibi bu devlet aleyhinde komiteler oluturulmasna, gnll asker yazdrlmasna, limanlardan korsanlarn gelip gitmesine izin vermesinin kanunsuz, haksz olduunu kimse azna almyor. (Charles Wells, 21 Austos, Londra, 1996- Kltr Bakanl yayn 138)

1867 Serdar- Ekrem Mir mer Paann isyanclar temizlemek iim giritii hareket Fransa, Rusya, Prusya ve talyann verdikleri mterek nota sonrasnda harekt durduruldu. Sadrazam Ali Paa 4 Ocak 1868 de Ada da umumi af ilan etti. Vilayeti iki yl iin vergiden muaf tuttu. 15 ubat ta Girit in yeni statsn bildiren ferman bizzat okudu. Bundan byle Girit valisinin biri Rum olmak zere iki muavini olacak, adann 5 mutasarrfn ve 19 kaymakamn yars Mslman dier yars Hristiyan devlet memurlarndan tayin edilecekti. Ancak Hristiyan mutasarrf ve kaymakamlarn Mslmanlardan, Mslmanlarn da Hristiyanlardan meydana gelen muavinleri olacakt. Vilayet sancak ve kazalarn Mslman, Hristiyan yerli halktan seilmi altar yeli birer meclisi bulunacakt. Resmi muamelelerde bundan byle Trkenin yannda Rumca da kullanlacakt. Ali Paa bu yeni staty uygulamakla, Mir Hseyin Avni Paay Girit Valisi ve Girit teki kolordunun kumandan olarak grevlendirdi.

SULTAN ABDULAZZN AVRUPA SEYAHAT Fransa mparatoru III. Napoleon, beynelmilel Paris sergisi mnasebetiyle Sultan Azizi Fransaya davet etmi ve bu suretle umumi sulhu takviye edecek fikirler teatisine de vesile bulunmu olacan stanbuldaki seferi vastasyla bildirmitir. Bu davete icabet eden Sultan Abdulaziz 21 Haziran 1867 gn, yannda ehzadeler, kalabalk bir ricali olduu halde Sultaniye yatyla harp gemileri eliinde stanbuldan hareket etti. Boazn knda Fransz donanmasnn top atlar ile karland. Trk ve Fransz donanmasnn harp gemilerinin eliinde yoluna devam eden Trk padiahn Napoli de talyan filosu merasimle karlad. 29 Haziranda Fransz donanmasnn merkezi olan Toulona gelindi. Burada byk bir merasimle karland. Burada le yemeini yiyen padiah trenle Marsilya ya gitti. Marsilya da akam yedide 30 Haziran gn Paris e hareket etti. Pariste Lyon Garna vard. III. Napoleon tarafndan garda karland. ki imparator el sktlar. Saltanat arabasyla alklar arasnda gardan ayrldlar. Abdulaziz Fransada byk alaka grd. Pariste Rus ar II. Alexander ile tant. 10 Temmuzda Paristen merasimle uurlanan Trk Hakan Londraya hareket etti. Fransz ve ngiliz donanmalarnn teyi ettii Veliaht Edward tarafndan karlanan padiah Londrada Kralie Victoria ile grt. 11 gn Londrada kalan Abdulaziz burada davetler, balolar, tiyatro, sergi ve konserlere gitti. Belediye saraynda fahri hemeriliini kabul etti. Kralie ile ngiliz donanmasnn manevrasn izledi. Her hkmdara verilmeyen Dizba Nian bizzat Kralie tarafndan Abdulazizin gsne takld. 24 Temmuzda Belikann taht ehri Brksele geldi. le yemeini Kral II. Leopoldla

yedikten sonra, ayn gn hareket ederek 25 Temmuzda Ren zerinde Koplenze geldi. Buras Prusya toprayd. Burada Kral I. Wilheim ve kralie tarafndan karland. 28 Temmuzda Avusturyann bakenti Viyanaya vard. Burada onu Avusturya-Macaristan mparatoru Franz-Joseph karland. gn Viyanada kalan padiah buradan Macaristana, Budapeteye geti. Macaristan 160 sene Trk hkimiyetinde kalmt. Macarlar cihan padiah Kanuninin torununu byk nmayilerle karladlar. Petede bir gn kalan Sultan Abdlaziz 3 Austosta Vidine; Trk topraklarna girdi. 7 Austosta stanbula gelen padiah byk merasimle karland. gn gece konaklama yapld.

YUNANSTANLA GERGNLK 2 Aralk 1868de Bab- Ali elisini artp imparatorluktaki btn Yunan tebaalarn dar karmak suretiyle kk Yunanistan Krall ile mnasebetini kesti. Trk donanmas Yunanistan abluka altna ald. Yunanistana ltimatom verdi. Girite gizli silah sevkinin durdurulmas, Atinada Trkiye aleyhine taknlklar yaplmamas isteniyordu. Bab- Ali Yunanistana iyi bir ders verme niyetindeydi. Ancak bu kk Yunanistann hamisi oktu. Trkiyenin niyetini sezen byk devletler, Fransa, ngiltere, Prusya, Avusturya, Rusya, Macaristan ve talya Trkiyenin dhil olduu Paris Konferansnda 18 ubat 1869da Yunanistann Trk ltimatomuna uymas karar alnd.

TALEBE- ULM NMAYLER htilal peinde olanlar ortam msait gryorlard. Mahmut Nedim Paann Serasker Hseyin Avni Paay Bursa valiliine gndermesi ve Adliye Nazr olan Mithat Paay azletmesi, ihtilal hazrlnda olanlar telaa drd. Talebe-i ulm denilen, o zamann yksek tahsil genlii, Mithat Paann datt, ehzade Veliaht Muratn karlad paralarla sadrazam Mahmut Nedim Paa aleyhine nmayie baladlar. Abdlaziz bu kalabal datmak yerine, isteklerini kabul ederek Mahmut Nedim Paay azletti ve yerine Mtercim Rt Paa drdnc defa sadaret makamna getirildi. Koltua yerleen ihtilalcilerin elebalarndan biri olan Rt Paa, Hseyin Avni Paay seraskerlie, Mithat Paay da Mecalis-i Aliyeye (Devlet Bakanlna) getirdi. htilalin drdnc aya da eyhlislam Hayrullah Efendidir. Bu drt ahs dnda hal iinden haberi olan Bahriye Nazr Ahmet Paadr. Dier nazrlarn (Bakanlarn) bu ihtilalden haberi yoktu. Bu iin planlayc Mithat ve Avni Paa idi. Ancak harekt Avni Paa ynetmitir. htilalin le vakti yaplacakt (zira o srada kabine toplantsnda Bab- Ali de bulunacaklard). ayet darbe baarya ulaamazsa, suu Sleyman Paaya ve Harbiye talebelerinin stne atp

kurtulacaklard. Sleyman le vaktinde yaplacak bir hareketin baarl olmama ihtimali olduunu, bunu sabah erken, gn domadan nce sarayn kuatlarak Sultan Abdlazizin kaldrlmasn teklif edip eteye kabul ettirildi. Sleyman Paa, yz harbiye talebesini ve Arap lkelerinden stanbula getirilen Trke bilmeyen bu askerleri, padiah koruyacaksnz diye kandrarak Dolmabahe Sarayn kuattrd. Sleyman Paa, Abdlazizi uyandrd zaman Hseyin Avni Paa da Dolmabahe Sarayna ulamt. Sultan Aziz donanmadan birka top atldn duyunca clus toplarnn atldn anlad ve metanetle giyinmeye balad. Hseyin Avni Paa veliaht dairesine geip Murat alarak Beyazta, Seraskerlik binasna, getirdi. Abdlaziz ve hane halk ve maiyeti kayklara bindirilerek Topkap Sarayna nakledildiler. Abdlazizi III. Selimin ehit edildii daireye hapsettiler. Saray kullanma kapal olduu iin mutfak kaynamyordu. Sabah kahvalts yaptrmadklar gibi le yemei de vermediler. Darbeciler, Dolmabahe Sarayn ve Abdlazizin her eyini yama ettiler. Sekiz yz bin altn deerindeki mcevheri, Murat Efendinin Rum sarraf Hristakiye teslim edildi. Hristaki de bu muazzam serveti alarak Avrupaya kat ve bir daha Trkiyeye dnmedi. Sultan Azizin hal fetvas eyhlislamlk gibi bir messesenin nasl istismar edildiinin utan verici belgesidir. Bu fetvada Sultan Aziz Muhtell-ur (alan, rpan, hrszlk yapp, devletin maln zimmetine geiren anlamnda) gibi adice bir sfatla itham edilerek tahttan indiriliyordu. Aslnda bu fetvann Mithat Paa tarafndan kaleme alnd, fetva makamna onaylatt sylenir. Ancak, Mithat Paa sonradan yazd hatralarnda, Abdlazizin akll, fatin, hayr-hah- devlet, li-himmet bir zat olduunu, devlet ve memleketin hsn-i idaresi kanun ve nizam ile olmak lazm geldiini cmleden ziyade bildiini anlatmtr. Abdlaziz devrini yaayanlar hatralarnda, Sultan Azizin memleketi kalkndrmak iin byk gayret sarf ettii belirtilirken, aratrmac tarihiler de ayn kanaati paylamaktadr.

V. MURAT Namk Kemal Ziya Paa, Sadullah Paa gibi edipler vard. ki iiyor, serbest bir hayat yayorlard. Dolmabahe Saraynda tahta oturdu. Topkapdan Saltanat taht getirilmedii iin alelade bir taht zerinde biatleri kabul etti. Bu arada donanmadaki askerler Sultan Azizin ldrldnn yalan olduunu renip, homurdanmalar balatt. Orduda da oyuna getirildikleri iin bir memnuniyetsizlik hkm sryordu. Hseyin Avni Paa birliklerin yerlerini deitirerek kmas muhtemel bir bakaldry nledi.

SULTAN ABDLAZZ HANIN EHADET V. Murata mracaat zerine 2 Haziran gn Topkapdan Feriye Sarayna kaykla nakledildiler. Sarayn bahesine bile kmas yasaklanmt. Burada iki gn yaayabildi. 4 Haziran sabah Sultan Azizin kald odadan garip sesler gelmesi zerine saat dokuzda odaya girenler Sultan Azizin kanlar iinde cesediyle karlatlar. Ertesi gn yaynlanan hkmet tebliinde yle deniyordu: Sultan Aziz sakaln dzeltmek zere bulundurduu kk bir makasla iki bileinin damarlarn keserek intihar etmitir. Buna o gnde kimse inanmad, bugn de Hseyin Avni Paa ehit padiahn naan yakndaki karakola nakletmi. lk arlan doktorun raporu tatmin etmeyince on dokuz doktordan daha rapor alnarak, resmi teblie eklenmitir. Ancak bu intihar hadisesine kimse inanmamtr. Kamuoyu (halk), Sultan Abdlazizin katledildiine, ehit edildiine inanmaktadr. O devre yakn olan ve o devri ok iyi bilerek inceleyen Abdurrahman eref, bnlemin Mahmut Kemal, smail Hami Danimend gibi tarihilerimiz de Sultan Azizin katledildii kanaatindeler.

YILDIZ MAHKEMES Padiah II. Abdulhamid, memleketin en sekin hukukularndan muteber devlet adamlarndan oluan bir mahkeme kurdurdu. Bu mahkeme Yldz Saraynda devam etti ve kararn verdi. Mahkeme karar u ekilde tecelli etti: Rt, Mithat, Mahmut ve Nuri Paalarla, eyhlislam, Hasan Hayrullah Efendi, btn nian ve rtbelerinin alnarak idama, pehlivan bahvanla iki mabeyinci ve Binba Necip Bey idama, Sait Beyle Miralay zzet Bey 10 yl hapse mahkm edildiler. Karar tasdik iin Sultan Abdulhamide sunuldu. Padiah 20 Temmuz 1881 gn Yldz saraynda Yirmi be kiilik fevkalade bir meclis toplad. Btn muteber devler adamlarnn katld bu toplantda mahkeme kararlar ortaya kondu. Herkes yazl olarak kanaatini padiaha bildirdi. Karar yle kmt: On be kiinin cezalarnn aynen uygulanmas, on kiinin idamlarnn ise mebbet hapse evrilmesi talep ediliyordu. Cezalarn aynen uygulanmasn isteyenlerin banda Plevne Kahraman Mir Gazi Osman Paa ile devrin en byk Trk hukukusu Adliye Nazr Ahmet Cevdet Paa da bulunuyordu. Buna ramen Sultan Abulhamid idam cezalarn mebbet hapse evirdi. Bu arada ihtilalin ve cinayetin ba sorumlusu Hseyin Avni Paa, erkez Hasann kurunlaryla cezasn bulmutu. V. Muratn hastal, ruhi bunalma girmesi, alt yz senelik Osmanl

mparatorluunun en ksa saltanat mddetidir; doksan gndr. Abdlazizi tahttan indirip,

Murat tahta geiren ayn ekip, Murat tahttan indirerek Veliaht Abdulhamidi tahta geirdiler.

II. ABDULHAMD HAN 31 Austos 1876 gn aabeyi V. Muratn yerine Osmanl tahtna oturduunda otuz drt yandayd. Topkap Saraynda altn tahta oturarak clus etti.14 Eyllde Seraskerlik makamna gitti. Subaylarla yemek yedi. Burada askerlere bir konuma yapt. Bu konumaya Serasker vekili Mir Redif Paa cevap verdi.15 Eyll akam Yldz Saraynda Nazrlar (Bakanlar) devlet ve saray erkn ile yemek yedi. Bir konuma yaparak aradaki ihtilaflar unutup devlete hizmet etmelerini tavsiye etti.18 Eyllde Kasmpaada Bahriye Nezaretine gitti. Amiral ve subaylaryla karavana yedi. 5 Ekimde Sleymaniyede Mehiati ziyaret edip ulama efendiler ile iftar etti. 9 Kasmda Haydar Paa Askeri Hastanesinde hastalar ziyaret etti. Abdulhamidin tahta kmasndan drt ay yirmi gn sonra merutiyeti ilan etti. Kanun-i Esasinin hazrlanmas iin bir komisyon tekil edildi. Yirmi sekiz kiiden oluan komisyonun bakanlna Mithat Paa getirildi. Bunlarn on alts mlki memur, on tanesi ulemadan, ikisi orgeneral rtbesinde askerdi. Bunlarn ikisi Hristiyand. Komisyonda Namk Kemal ve Ziya Paa da vard. 140 maddeden ibaret olan taslakta sadrazamlk makam Baveklet haline getirilip nazrlarn (bakanlarn) seimi de ona braklyordu. Bu kanun, vkelay parlamentoya kar mesul tutarak padiahlk makamn tamamen sembolik hale getiriyordu. Taslakta yer alan 113. maddeye gre; padiah, siyasi bakmdan mahsurlu grd kiileri srgne gnderme yetkisine sahipti. Eklenen bir fkrayla, Hkmetin emniyetini ihlal ettikleri idare-i zabtann tahkikat- mevsukas zerine cmlesi sabit olanlara hasredilmitir. Mithat Paa Kanun-i Esasi hazrlanrken muhalefet gstermi olan olanlardan Kazasker Grc-erif ve Dastanzade Muhyiddin Efendi, Mirimirandan Ramiz Paa, Bab- li Evrak Mdr Uzun Etek Rza Bey, Kbrsl Mehmet Paa, Kethdas Kamil Efendi vesaire gibi muhaliflerden yirmi ksur kiiyi mahkeme karar olmakszn nefye kalkm, padiah mahkeme karar olmadan nefyedilemeyeceklerini syleyince, padiah istifa ile tehdit etmi ve nihayet keyfi bir kararla bir gece hanelerinden kaldrlp her birini bir tarafa srdkten baka birok talebeyi de srgne gndermitir. Bu muameleye en evvel yolu Mithat Paa am yeni clus eden padiaha memlekete emniyet edilmeyenlerin, def edilmesinde bir beis olmadn anlatmtr. Mithat Paa bu suretle yeni padiaha bir istibdat dersi vermi olduunu syleyen bnl Emin de bir mddet sonra Paay hudut haricine atan Sultan Hamidden bahsederken

padiah ald dersi evvela stad hakknda maharetle tatbik etti. Maharetine hayran olduu stadn ailesiyle veda etmeye bile vakit brakmadan memleketten kard. (smail Hami Danimend, Osmanl Tarihi Kronolojisi, c.45, s.294) Mithat Paa merutiyeti Sultan Hamide kar beynelmilel bir mdahale ile teminat altna aldrmak iin Avrupa devletleriyle bir rejim muahedesi akdetmeye bile kalkmaktan ekinmemi ve bunun iin Nafia Mstear Odyan Efendiyi memuriyet-i mahsusa ile Avrupaya gndermitir. Abdulhamidin Evail-i Saltanat ismindeki eserin 9697. sahifelerinde Ahmet Saib Bey bu faciay yle anlatr: Odyan Efendi, ngiltere Hariciyye Nazr Lord Derby ile mlakata muvaffak olup Lord cenaplarna du defa Devlet-i Aliyye de bu idare-i merufay muahede-i beyn-ed dvel ekline koyabilmek iin devletler tarafndan bir talep ve bask olursa Bab- Alinin buna rza gstereceini talep ederek ngilterenin mdehalesini istemi, Mithat Paann elisi Ermeni Odyan Efendiyi dikkatle dinleyen Hariciye Nazr Lord Derby Kanun-i Esasi Meselesi Devlet Aliyyeye ait dhili bir i olup bu hususta Avrupa hkmetlerinin mdahale edemeyeceklerini Odyan Efendiye syledi. Mithat Paa stanbulda toplanan konferansta bunu teklif olarak sunmu, ancak kabul edilmemitir. Mithat Paa dhili idare eklini, harici kefaret altna sokan bir devletin artk istiklalinden eser kalmayacan ve ecnebi teminat altndaki hrriyetin esaretten bin beter olduunu idrak edemeyecek kadar ahsi ihtirasna kaplmtr.(smail Hami Danimend, Osmanl Tarihi Kronolojisi, c.4, s.294295) Abdulhamid, Mithat Paaya katiyen gvenmiyor, adm adm takip ediyordu. Mithat Paann yanl bundan ibaret deildi.

18771878 (93) HARBNE DEVLET MTHAT PAA MAHMUT PAA VE REFK PAA SOKTU Sultan Abdulhamid merhum dikte edip yazdrd tarihsiz muhtrada diyor ki: Mithat Paann makam sadarete getii gnden itibaren zaten galeyana gelmi olan efkr- slamiyeyi kendi menfaat-i ahsileri urunda feda eden baz rekasyla beraber Rusya devletiyle muharebe etmeye tevik eylemek ve bir taraftan ehrullah(Hayrullah) Efendi vastasyla Bab- Fetva penahide Tariki ilimden asakir-i milliye namyla asker yazmak ve arkasna niformasn giyerek patrikhanelere emsali grlmemi olduu halde kendisini

Zito,Zito diye alklatp bir takm vaatler etmek ve o vakit Galatasaray Komiserliinde bulunan Abidin Bey vastasyla gece ellerine meale alarak Atina ve Fransada olduu gibi bir takm polikeryalar caml kk nne kadar Zito,Zito diyerek getirmek,dier taraftan bir

ksm yobaza tabir olunan softa ,leblebici ve sair gibi ademleri balarna toplayp caml kkn pigahna kadar gelerek zat ahaneyi oraya davetle,biz muharebe isteriz,illa muharebe olmaldr.Padiahm sen gensin korkma bizim bir milyona karib askerimiz vardr. Biz gmleimize varncaya kadar,fedaya hazr ve mhayyayz bilcmle millet senden bunu bekliyor diyerek bir takm tehditamiz ve adaba mnafi eyler teklif ettirilmitir. te o srada Anadolu kumandanlna Giritten Ahmet Muhtar Paa getirilip tayin olunur. Greve balayan raporunda silah andaz ve bozuk ve bilcmle askerin 30.000 kiiden ibaret olduunu bildirir. Bir taraftan bir milyon askerden bahsolunurken, dier taraftan 300.000 asker sevk edildi. Gazi Ahmet Muhtar Paadan gelen telgraf bunlarn tamamen yalan olduunu ortaya koymutur. Rusya devletinin byk bir gce sahip olduunun bilinmesine, o srada stanbulda bulunan ngiliz murahhas Salisburry, ngiliz ve Franszlar bu savata size yardm edemezler demesine kar Mithat Paa: ngilizler bize yardm vaat ediyorlar, Salisburry Efendimiz (padiaha) yalan sylemitir. Onlar bize herhalde muavenette bulunacaklardr. Biz politika memuriyiz Mir paalar, yani Mahmud ve Radif Paalar yedi yz bin askere malikiz demiler idi. Byle bildiimiz iin ona gre meslek tayin edilmitir. Madem ki bu kadar kuvvet yoktur, bunun mesuliyeti onlara ait olmak lazm gelir. demitir. Cevdet Paa Tezakirde diyor ki: Rusya mparatoru muharebe kapsnn almasn istemezdi. Mithat Paa, onu ilan harbe mecbur etti. Ehl-i slamiyenin efkarn tehyic ile cenge hrslandran odur. Sanki tfengi o doldurdu. Damat Mahmut Paa st tetie kard. Refik Paa ate etti. Bu kii devletin ban bu felakete uratt. Muamelat- Harbiyye de dahi byk kusurlar vuku buldu. Nihayet Rusyallar, stanbul kaplarna kadar geldiler. (Son Sadrazamlar, s. 351)

ngiliz namyla yad olunan mabeyn feriki Said Paa hatratnda diyor ki: Veliyyi Nimet Efendimiz dahi harp taraftar deildir. Lakin en birinci bizim azgn ve ahmak Mahmut Paa ve ikinci derecede Mithat Paann erlerinden dolay sabrediyorlar bu ademlerin ne kadar byk hatada bulunduklarn elbette zaman isbat edecektir. Hele bizim Mahmut Paa bu aralk Ta un ve vebadr denilmeye seyestedir. Harbin netice-i vahimesinden vkela, daha dorusu bizim Mahmut Paa ile Mithat Paa mesul olmaz da bu alemde acaba daha kim mesul olur? (Ayn Eser, s.353, 93 Sava Neticesinde Ayestefanos Felaketleri, Kaybedilen Rumeli)

AL OSMAN-AL MTHAT

Said Paa hatratnda her cmlesi ayan hayret olan u szleri sylyor: Mithat Paa memleket hakknda ne derece muzr adamdr; nk maun ileyh, kendi efkarna mtabuk efkarda birini grecek olsa derhal tenha bir odada mnasebet olsun olmasn mkalemeyi saltanat- seniyye zerine getirerek Hanedan- Osmaniye!den artk hayr kalmad, bunu nasl etmeli bilmem, fakat bu meseleyi sizler gibi birka kii anlar ve hatta alem-i abda bu ne kadar Ali Osman denildi ya bundan sonra dahi Ali Mithat denilse ne var? Bu szleri dedii haddi tevatre varmtr. (Son Sadrazamlar, sayfa 361, MEB Yaynlar 4. Bask 1696) ( Trkiye Tarihi, cilt 7, sayfa 139, Ziya Paa ve Namk Kemalin olduu mecliste)

TRK BAYRAINA HA TAKTIRMASI bnlemin Mahmud Kemal naln tabiriyle nn ardn gzetmez, yapt ii dnmez bir adamdr Mithat Paa. Mithat Paa milli geleneklere aykr davranlarda bulunmutur. Bunlardan bir tekini burada anmak kafidir. Bosna-Hersek eyaletinde Trk Bayrandaki ay-yldzn yanna bir ha ilave edilmesini emretmi ve bu emrini tatbik ettirmitir. Ancak bu suretle bu eyaletteki Hristiyan isyann durdurmak yle dursun bu sefer Mslman Bonaklar mteessir

etmitir. Devlet bayrann bir tek eyalette olsun sadrazam emriyle deitirilmesi de Mithat Paann demokrasi anlayna parlak bir rnek tekil eder. Burada unu ilave etmek lazmdr; bu hal Trk Bayran tayan ve Hristiyanlarla Mslman gnlllerden tekil eden bir tabur asker bu bayrakla stanbul da resmi geit yaptktan sonra Ni teki tmene gnderilmitir. (Ylmaz ztuna, T. Tarihi, cilt 7, sayfa 140)

YZ SENE EVVEL, YZ SENE SONRA 10 yanda Kuran hfzeden Hafz- Kuran olan Babakan Mithat Paann, Avrupaya, Hal alemine, yaranmak iin Trk bayrana Ha taktrmasna nazire olarak,yz yl sonraki, imam hatip lisesi mezunu, Trk Babakan Recep Tayyip Erdoann, Hristiyanln l Baba, Oul, Kutsal Ruh inancn vurgulayan Avrupa marnn altna imza atmas, tarihin tekerrr deilse nedir.?

MERUTYET Mithat Paa, Kanun-i Esasiye (Anayasaya) imparatorluktaki her milletin kendi dillerini resmen kullanabileceklerini koydurmak istemise de bu feci madde II. Abdulhamid

tarafndan kaldrlm ve Trkenin tek resmi dil olduu zikredilmitir.(Trkiye Tarihi, c.7, s. 137) Hatta baz kaynaklarda II. Abdulhamidin, Mithat Paaya: Paa, paa! Bu Kanun-i Esasiyi byle tasdik edersem milletimin egemenlik hakk nerde kalr? diye sorduu anlatlmaktadr. Almanya mparatoruna nian gtren Mir Ali Nazmi Paaya mehur Prens Bismarkn u sz sylemi olduundan bahsedilir: Siz iyi ettiniz de parlamentoyu bertaraf eylediniz, nk bir devlet millet-i vahideden mrekkep olmadka onun parlamentosunun faideden ziyade mazarat olur. Herhalde ilk Meclis-i Mebusan datlmayp devam etmi olsayd, Osmanl mparatorluu 20. asr idrak etmeyip daha 19. asrn sonlarnda inhilal edip giderdi. kinci Merutiyet in on senelik kanl ve hazin tarihi bu ac hakikatin en byk delilidir. te btn bunlardan dolay meseleyi yalnz Sultan Abdulhamidin mstebitlii ile izah edivermek doru deildir. (smail Hami Danimend, Osmanl Tarihi Kronolojisi, c. 4, s. 312) Abdulhamidi merutiyetten yldran sebeplerin en mhimlerinden biri de anasr maddesi ve o zaman ki Osmanl mparatorluunda Trk unsurunun dier anasr mecmuuna nispetle ekalliyette olmasdr. Meclisin bir anasr mcadelesine sahne olaca endiesidir. Nitekim bu endie aynen gereklemi, Ermeniler Ermenistan hakknda nutuklar atmaya balam, Rumlar Trhala ve vesaire hakknda nutuklar atarak meclis zerinde adeta icray hkm nfus eylemeye cret etmilerdir. Merutiyet yalnz mecliste deil, meclis dnda da anasrn iftirak ve istiklal cereyanlarn krklemi, devlet aleyhine bir takm siyasi hareketlere, Trk hakimiyetine kar milli komiteler teekkl ile isyanlar kmasna sebep olmutur. Emniyet-i umumiye tarafndan neredilen resmi vesikalar mecmuasnn 11. sahifesinde izah edildii gibi ilk merutiyetin ilan zerine Ermeni mekteplerinde milli istiklal ve ihtilal manzumeleri terennm edilmeye ve Gedik Paa Tiyatrosunda Ermenistan istiklalini tevik eden piyesler sahneye konmaya balanm, dier yandan stanbul kaplarna dayanan Rus ordular kumandan Grandk Nicolay Ayastefanostaki karargahnda ziyaret eden Ermeni Patrii Nerses bir muhtra verip ark Anadolu da mstakil veyahut Rus kontrol altnda bir Ermeni devletinin kurulmasn istemi ve bu maksatla Avrupaya da bir heyet gndermitir. Gene o srada Arnavut milliyetileri de Prizrende Debreli lyas Paa isminde bir sergerdenin(asinin) riyasetinde 2Arnavut Milli Birlii adyla bir ihtilal cemiyeti kurmu, bu isyan tekilat Arnavutlukun bir ksmnda idareyi ele almt. (. Hami Danimend Osmanl Tarih Kronolojisi, c.4, s.310)

Trklk uuru kuvvetli olan II. Sultan Abdulhamidi Merutiyetten yldran muhtelif sebeplerin en mhimlerinden bir ansr(unsurlar) meselesiydi o zamanki Osmanl mparatorluunda Trk unsurunun dier topluluklara nispetle, ekalliyette olmasdr.Sultan Abdulhamid Meclis-i Mebusann anasr mcadelesine sahne olaca kanaatindedir.ite bundan dolay kinci Merutiyetin ilanndan bir hayli zaman nce Trk milletini koruyacak bir Kanun-i Esasi tedvini iin btn Avrupa kanun-i esasilerini tercme ettirmeye balamtr.Baktip Tahsin Paa bu mesele hakknda Sultan Hamidin kendisine syledii sz hatratnda yle geirmitir: Bir hkmdar iin lazm olan ey memleketin menfaatidir. Eer bu menfaat Kanun-i Esasinin ilannda ise, o da yaplyor. Fakat iyi tatbik olunur mu? Trkn menfaati mahfuz kalr m? Burasn kestiremiyorum. Padiahn bu milli endiesinde ne kadar hakl olduunu II. Merutiyet tarihi btn fecatiyle ispat etmitir.(.H. Danimend, Osmanl Tarih Kronolojisi) Ermenileri nce Ruslar ve ardndan da Avrupa Devletleri kkrtt. Berlin Muahedesinin mehur 61. maddesine gre Trkiye zerinde yirmi ilimiz bulunan alt vilayette (Erzurum, Diyarbakr, Sivas, Harput, Van, Bitlis) Ermeniler lehine slahat yapmaya mecbur edilmiti. Bu maddeyi Sultan Hamid en byk tehlikeleri gze alp asla yrrle koymad. Bugn Dou Anadolu, Trkiyeye dahilse bu siyasetin neticesidir. Alt vilayeti tekil eden yirmi sancan hibirisinde Ermeniler, deil ekseriyeti tekil etme, nfusun yzde yirmisini bile bulmuyordu. Ekseriyet Trklerde ve ikinci derecede Krtlerde idi. Berlin Muahedesine imza koyan byk devletler zaman zaman altm birinci maddenin tatbiki iin Bab- Aliye tayzik ettiler.Fakat Sultan Hamidin Almanya bykelisine bu maddeyi yrrle koymaktansa lmeyi tercih ettiini sylemesi zerine muvaffak olamadlar. (Y.ztuna, Trkiye Tarihi, c. 7. sayfa 178-179)

MTHAT PAANIN AZL VE SRGN Bir taraftan, Alem-i abda bugne kadar l-i Osman denildi ya,bundan sonra dahi l-i Mithat denilse ne var? dedii her yerde sylenirken dier taraftan hilafetin eski Mekke erifi Abdlmuttalip Efendiye devredilmesi hakknda varaka bulunmu, Eili Sayit Paaya gre Mithat Paa bir gn sarayda Namk Kemale Mekke erifine bin lira aylkla padiah yaptrmak istediini hikaye eklinde sylemekle niyetlerini ortaya koymu oluyorlard. Bir taraftan bu rivayetler azdan aza dolarken dier taraftan Mithat Paa Ziya ve Kemal Beyler vastasyla devlet ordusundan ayr, paann kendi tabiriyle Mslim ve gayri Mslim genlerden mrekkep bir millet askeri yazdrmaya balam,bu tuhaf tekilat stanbuldan baka taralara da kurulmutur. Gittike oalan bu acayip asker taslaklar blk blk Mithat

Paann konana gidip reisleri olan paaya alklamas balaynca iin rengi deimi, Sultan Hamid bunlara Bab- Seraskeride resmen gnll kaydedilmelerini ifade etmise de kabul etmemiler ve hatta Mahmut Celaleddin Paaya gre Bab- Seraskeri maiyetinde askerlii kabul etmeyiz,biz millet askeri olacaz diye bararak yine Mithat Paann konana gitmilerdir. te bu suretle devlet ordusundan baka bir de ahsi Mithat Paa ordusu kurulmaya balanm demektir. Devlet askerliini kabul etmeyen bu millet askerinin kurulmasnn amac nedir? Dnyada hibir devletin byle bir kanun d harekete gz yummas mmkn deildir. Mithat Paann azliyle yeni Kanun-i Esasinin yz on nc maddesi mucibince hudut dna karlmas ite btn bu sebeplerden km bir netice demektir. Mithat Paa 5 ubat 1876 gn sabah erkenden mabeyne davet edilmi zerindeki mhr-i hmayun Eili Sayit Paa vastasyla alndktan sonra derhal hudut haricine karmak zere zzetin vapurunun hazr olduu tebli edilmi,stnde para olmadn syleyince cebine be yz altn koyulmu ve bir aralk Sayit Paaya: Eer beni buradan tard-u tebid ederseniz alimallah memleket mahvolur! Kendi arzusuyla Brendiziye (talyaya) sevkedilen Mithat Paa anakkale Boazndan geerken Trkiye de ihtilal olup olmadn bile sormutur. (smail Hami Danimend, Osmanl Tarihi Kronolojisi, c.4 s.298)

MTHAT PAANIN SRGNDEN DN Mithat Paa sadaretten azledilip Avrupaya srgn edilmesinden sonra rahat durmam, padiah aleyhinde faaliyette bulunmu,ileri geri konumalar yapm, tabi bunlar eksiksiz olarak Sultan Hamide ulanca paa stanbula arlm. Bir yl sekiz ay Avrupada dolatktan sonra Trkiyeye dnen Mithat Paa 10 Aralk 1878 tarihinde Suriye valiliine atanmtr. 4 Austos 1880de en mhim eyaletlerden biri olan, merkezi zmir ve Ege Blgesini kapsayan illerin valiliine nakledildi. Burada grevdeyken Yldz Mahkemesinin Sultan Azizin katilleri hakknda verdii karar mucibince 16 Mays 1881 gecesi tevkif emrine kar koyarak Fransz konsolosluuna snd. Devletin sadrazamlk makamnda bulunan bir kiinin byle utan verici bir hale dmesi dndrc bir hadisedir. Mithat Paa da hatratnda bunu kabul ediyor, yle diyor: Yalnz bana deil evladma da kalacak tarihi mrmn lekesidir. Fransa byk elisi nce paay vermek istemedi. Siyasi ilticadr dediyse de, Bab- linin basks ve Sultan Hamidin Fransz bykelisini ararak tehdit etmesi, Paris byk elisine paay teslim et, problem karma talimatn vermesi zerine Mithat teslim edildi. 28

Temmuzda zzettin Vapuru ile mahkumlar, Mithat Paa, Nuri Paa ile Hayrullah Efendiler olarak Hicazda Mekkenin sayfiyesi olan Taif ehrindeki askeri hapishaneye gtrld.ki yl dokuz ay sonra her de askerler tarafndan boulmak suretiyle ldrldler. Burada iki gr var. Birinci gr; Hicaz Valisi Mir Osman Nuri Paann emriyle, ikinci gr; bizzat padiahn Osman Nuri Paayla talimatyla olduudur. Ancak Rum ve Ermenilerin Kzl Sultan lakab taktklar Sultan Hamid saltanat mddetince hibir siyasi idam cezas onaylamamtr. Mithat Paay ldrmek isteseydi, Yldz Mahkemelerinin verdii idam cezasn onaylar, iin iinden kard. Mithat Paa olay bylece kapanmtr.

MERUTYETN LANI VE MECLS- MEBUSANIN AILII Kanun-i Esasi, 23 Aralk 1876da, orluluzade Mahmut Celaleddin Paa tarafndan ulema, askeri erkan ve yeni vekiller aznlk cemaat reisleri nnde Beyazt Meydannda okundu. Toplar atlarak Kanun-i Esasiyi izah etti. Merutiyetin mimar saylan Mithat Paaya bunu grmek nasip olmad. 19 Mart 1877 tarihinde Meclis-i Mebusan byk bir merasimle ald. Darl Fnun (niversite) iin yaplan bina ilk Osmanl parlamentosuna tahsis edildi. Meclisi bizzat Abulhamid Han at. Padiahn nutkunu Mabeyn Bakatibi Kk Sait Bey okudu. Ahmet Vefik Paa meclis bakanlna getirildi.Meclisin hkmeti drme yetkisi yoktu. Birinci Merutiyetin parlamentosunda anadili Trke olan milletvekili says yzde ellinin altndayd. Rum, Bulgar, Romen, Ermeni, Yahudi, Srp gibi Gayri Mslim milletvekilleri olduu gibi Mslman fakat Trk olmayan ayrlk milletvekilleri de vard. Rengarenk rklar,dinler,diller trl trl milliyetlerden mrekkep mozaik halinde bir meclis Kanun-i Esasinin temin ettii hrriyetleri daha ilk bata kendi emelleri iin kullanmaya balamlard.Daha meclisin sekizinci celsesinde stanbul mebuslarndan Vasilaki Efendi Nutk- Hmayuna verilecek cevap mzakere edilirken Osmanl tarihinde yalnz mezheplerle milliyetlerin deil, anasr (milliyet) dillerinde muhafaza edilmi olduu hakknda bir kayt konulmasnn isteyince Reis Ahmet Vefik Paa tarafndan iddetli bir mukabele grmtr. On ikinci celsede Suriye mebuslarndan Nevfel Efendi her cemaatin ismi yine baki kalr, Osmanl ismi cemaat ismini kaldramaz! diye haykrm ayn celsede Erzurum un Ermeni mebuslarndan Hamazasp Efendi: Kanun-i Esasi den maksat her kavmin hukukunu muhafazasdr derken baka bir Ermeni mebusu: Kylerde herkes Trke yazmak bilmez, her kendi lisan zerine yazsn. diyerek ekalliyet dillerinin Trke ile birlikte resmi dil olmasn isteyecek kadar ileri gitmilerdi.

13 UBAT 1878 MECLS- MEBUSANIN SRESZ OLARAK TATL 1 yl, 1 ay, 21 gn sren 1. Merutiyet hukuken olmasa da fiilen sona erdi. II. Abdulhamid, irade-i seniye ve bakanlar kurulu (meclisi vkela) kararyla meclisi tatile sevk etmi, merutiyeti ve onun dayand 93 Anayasasn ilgaya lzum grmemi, devletin resmi sal-namelerinin en banda her yl bu anayasa dercedilmi ve 1908 II. Merutiyetin ilanna dek bir tek yl ihmal edilmemitir. 30 yl parlamentosuz bir idare tarz balam oluyordu. Acaba o devirdeki Trkiyenin gerekleri neydi? Bir misal vermek gerekirse; ngilterenin yaps Trkiyeninkiyle benzerlik arz eder, Osmanl mparatorluu gibi bir ok lkeyi ve milleti devletine katmtr. Meclisi var, ancak Britanya Parlamentosunda Kanadal, Avustralyal, Yeni Zelandal, Gney Afrikal milletvekili yok. Ya kim var? Sadece ngiltere, Galler, skoya ve rlanda milletvekilleri vard. Anglo-Saksonlarla meskun ngilizce konuan Kanada, Avustralya, Yeni Zelanda gibi lkelerin bir tek milletvekili yoktu. I. Merutiyet in Trk parlamentosunda Trk asll, daha ak bir ifade ile anadilleri Trke olan milletvekili says % 40 civarndayd. Meclis-i Mebusan zabtlar okunduunda; Mslman milletvekillerinin Arap, Arnavut, Krt, Bonak, erkez, Abazalardan bir ksm kendi dillerinin resmi dil olmasn isterken, bir ksm daha ileriye giderek muhtariyet talebinde bulunmutur. Rum, Ermeni, Bulgar, Yahudi, Romen, Makedon, Srp, Maruni milletvekilleri aka ihanet ediyorlard. Baz Rum milletvekilleri Giriti ve Teselyay Yunanistana braklmasn savunurken, Ermeni Patrii Narses, Grandk Nikolay, Yeilkydeki karargahnda ziyaret ederek Dou Anadoluda bamsz bir Ermenistan Devletinin teekkl iin Rusyann yardmn istemitir. Osmanl tebaas olan bu papazn bu ak ihanetinin cezasnn idam olmas gerekirken, hi ceza grmemi, ihanetine devam etmitir. Ermenilerin bu talepleri 13 Temmuz 1878 Berlin Muahedesinin 61. maddesinde bamszlk olmasa da, alt vilayet, yirmi sancakta muhtariyet verilmesi, Rusyann basksyla konmu, ancak Abdulhamid bunu hibir zaman uygulamamtr. te bunlar ve daha bilmediimiz, devletin bekasn ilgilendiren, sebepleri yaknen izleyen padiah Abdulhamid parlamentoyu sresiz kapatmtr.

1877-1878 (93) HARBNN NETCES: AYASTEFANOS VE BERLN MUAHEDELER Say ve tehizat bakmndan kat kat stn Rus kuvvetlerine kar kahramanca dven ordumuz, batda Gazi Osman Paa, dou cephesinde Gazi Ahmet Muhtar Paa byk

kahramanlklar gstermelerine ramen yenildi. Bu 93 (Moskof) Harbi, Trkiye tarihinin en byk felaketlerinden biri oldu. Sanki imparatorluun sonunun yaklatnn adeta habercisi gibiydi. Bu savan at yaralar ok byk oldu. Yalnz toprak kaybyla snrl kalmad. Milyonlarca Mslman topraklarn terk edip, devletin elinde kalan topraklara Edirneye, stanbula, Bursaya akt. Rumeli boald, kaybedildi. Bulgaristanda nfusun yarsn tekil eden Trkler aznla dt. Bulgarlar ve Ruslar ibirlii halinde Trkleri katlettiler. Eski Zara Katliam bunlarn en kanlsdr, Trkleri kltan geirdiler. Devlet harpten yeni km, Rus ordusu Yeilkyde karargah kurmu, felaket kapya dayanmt. Sultan Hamid, ngiltereyi araya koyarak sava durdurdu. ngiltere Kraliesi Victoria, bar Rus arna telgraf ekerek salamt. Edirne Mtarekesiyle 9 ay, 7 gn sren sava sona eriyordu.

AYASTEFANOS MUAHEDES 31 Ocak Edirne Mtarekesinden sonra 3 Mart 1878 gn imzalanan Ayastefanos Muahedesi 29 maddedir. mparatorluun Rumeli topraklar paraya blnmekte, bu paralarn arasna Rusyann kuklas Bulgaristan sokulmakta, Makedonyaya Bat Trakya, Krklareli verilmekte, Dobruca Romanyaya, Ni Srbistan a veriliyor, Karada bytlyor. Tamamen Trkiye den ayrlarak mstakil devlet oluyordu. Kars, Ardahan ve Doubeyazt sancaklar ile Batum Rusyaya braklyordu. Ruslar Trk donanmasnn en yeni 6 harp zrhlsn da sava tazminatnn bir ksmna kar istiyordu. Sultan Hamid: Hayatta olduum mddete bu mahedeyi imzalamam. dedi ve imzalamad. Bu Ayastefanos Muahedesiyle kurulan kukla Bulgaristan yoluyla Rusya nn Akdeniz yolunun almas, byk devletler tarafndan tepkiyle karland. Ruslar byk devletlerle bir atmay gze alamad ve Ayastefanos artlarndan vazgemeye mecbur oldu. Bunda en etkili devlet ngiltere oldu. Karlnda kopard taviz Kbrs adas idi. 4 Haziran 1878de Kbrsn idaresini geici ve artl olarak ngiltereye brakan, Saffet Paann imzalad anlamayla Kbrs, hukuken padiaha ve Trkiye ye ait olmakla beraber Bab- li, adann idaresini ngiltere ye brakyordu. Adann gelir fazlas her yl Trkiye ye gnderilecekti. Buna karlk ngiltere, Ayastefanos Muahedesinin en kt artlarn deitirmek zere Berlin de toplanacak konferansta tam destek vaat ediyordu. Rusya, Trk topraklarnn herhangi bir ksmn igale kalkarsa ngiltere, Trkiyeye bu topraklar Rusyaya kar savunabilecek miktarda askeri yardm yapacakt. Bu hkm Kbrs, ngiltere idaresinde kaldka yrrlkte bulunacakt. Eer Rusya igal ettii Dou sancan Trkiyeye herhangi bir tarihte iade ederse bu blgede Rus tehdidi kalkm olaca iin ngiltere de Kbrstan ekilecekti.

BERLN MUAHEDES 13 Temmuz 1878 de toplanan Berlin Konferansna Trkiye ve Rusya dan baka ngiltere, Almanya, Fransa, Avusturya-Macaristan ve talya katld. Konferansn sonunda Ayaseafanos Muahedesi hkmleri ortadan kaldrld. ngiltere zayf bir Trkiyenin karsnda Rusyann Ortadoudaki ngiliz

menfaatlerini tehdit edeceine, lk sulara inip kendisiyle rekabete balayacana inanmt. Kbrs meselesinde ngiltere yi tatmin eden Bab- li, Rusyay yola getirmek iin en fazla ngiltereye gveniyordu. Berlin Muahedesi Trkiye iin bir ykmd ama Ayastafanosa gre daha iyiydi. 64 maddeden oluan Berlin Muahedesinin nemli maddeleri:

Ayastefanosta Bulgaristana verilen Makedonya, Trkiyede kalyor, Bulgaristan klyor ve Trkiyeye tabi haragzar bir prenslik ekline sokuluyor. Rumeli tekrar birletiriliyor. (Trkiyenin lehine deien en mhim madde budur.) Berlin Muahedesinin 61.maddesi Trkiyenin Dou Anadoludaki alt vilayetinde (yirmi sancanda) Ermeniler lehine dzenlemeler ngryordu. Muahedenin dier bir mhim maddesi Tazminat konusuydu. Trkiye Rusyaya 802.500.000 altn frank sava tazminat deyecekti. Yine bu muahedeye gre Trkiye, kendisine tabi olan Romanya, Srbistan ve Karada prensliklerine tam istiklal tanyordu. Kars, Artvin ve Ardahan sancaklar ve Batum Rusyaya braklyordu.

Birka akn devlet adamnn, Karadan bir kazaya uramamas iin gze aldklar; Mithat Paa, Mahmud Celaleddin Paa, Redif Paa ve brahim Ethem Paa gibi gafillerin kazanacaklar zannyla imparatorluu ortasna attklar mehur 93 Harbinin neticesi budur. Eer Abdlhamidin ahsi diplomasisi olmasayd kaybmz daha ok olacakt ve Ayastefanos Muahedesi aynen uygulanacakt.

ERMEN PATIRTILARI, AYAKLANMALARI VE SYANLARI Ermenileri Trkiyeye kar kkrtanlarn banda Rusya geliyordu. Ancak Rusya, Ermenileri bize kar kkrtrken, kendi topraklarnda olan (bugnk Ermenistanda)

Ermenilere gz atrmyordu. Rus basksndan Avrupaya kaan Ermeni milliyetileri, 1886 ylnda svirede Hnak Gizli Cemiyetini kurdular. Bu cemiyet, tehdit yoluyla Osmanl Ermenilerini kendi emellerine alet etmeye balad. Trkiyedeki Ermeni zenginlerinden tehditlerle byk paralar topladlar ve Dou Anadoluda cemiyetin emirlerine uymak

istemeyen yzlerce Ermeniyi ldrdler, Trk ve Krt kylerini basp yamaladlar. Trk ve Krt kyllerini, kylerini terke mecbur ettiler. Akl almaz ikencelerle gen-yal, kadnerkek demeden insanlar katlettiler. Merkezi Erzincanda bulunan 4. Ordu Kumandan Mir Ziya Paa bu isyan derhal bastrd. Avrupadaki Hnak Cemiyetleri ise derhal propagandaya baladlar, Trkler Hristiyanlar katlediliyor. lklar ile Avrupay ayaa kaldrdlar. Bu iftira ve yalan kampanyas, Avrupal aydnlardan byk destek grd. Bunlardan mehur tarihi Albert Vandal, Ermenilere (gya) zulm edildii iin Sultan Hamide Le Sultan Rouge adn takt. Maalesef bizim aydn geinen siyaset fukaras yazarmz, izerimiz, politikacmz da, Ermeni, Yahudi ve Rumlarn nlerinde engel grdkleri, Sultan Hamidden kurtulmak iin bu siyaset kurdu padiah Kzl Sultan ilan etmi ve Sultan Hamidi

ypratmak iin kullandklar bu slogan, ne yazk ki en ok bizim aydnlarmz tarafndan kullanlmtr. Bu iren iftira tarih kitaplarmza, ders kitaplarmza girmi, buna ilaveten mstebit, curnalc...vs. gibi birok isimler ilave edilmitir. 1890da Hnaklardan ayrlan bir ksm Ermeniler Troak (Bayrak) isminde bir cemiyet kurmulard. Bu cemiyet daha sonra Tosnakzutyun (Birlik ltihat) ismini almtr. Sultan Hamid devrinde stanbul, Erzurum, Zeytin, Sasun, Trabzon, Amasya, Merzifon, Tokat, Sivas, Diyarbakr, Van, Mu, Urfa...vs. Ermeni isyanlar bu komitenin eseridir. Byk siyasi dahi Abdulhamid Han, Erzincandaki 4. Kumandan Mir Zeki Paa vastasyla Hamidiyye Alaylar ismiyle Krt Airetlerinden svari birlikleri tekil etti. Bunlarn subaylar, tannm Krt Airetlerinin ileri gelenlerinden seildi. Bunlara verilen rtbeler yalnz kendi alaylarnda geerliydi. Ermeni komitaclarnn Anadoluda kardklar en byk isyan Sasonda oldu. 12.000 Ermeni, 15.000 Trk ve Krtn yaad bu kazada meydana gelen ve birok insann hayatna ml olan bu isyan iddetle bastrld. Bu isyann lideri olan Hamparsun Boyaciyan hayatta kalmay baard ve on yl sonra ttihatlar tarafndan Harput milletvekili yapld. Bu isyann hemen ardndan Diyarbakrda ayaklandlar ve bu ayaklanma da bastrld. Ermeni Komitaclar bu isyanlarla baar kazanamayacaklarn biliyorlard. Gayeleri Avrupa devletlerinin dikkatini ekmek ve bu devletleri Trkiyeye kar kkrtmakt. stedikleri oldu da... ngiltere, Fransa ve Rusya 11 Mays 1895 tarihli nota ile Berlin Muahedesinin 61. derhal yrrle konulmasn, Dou Anadoludaki valilerin deitirilmesini, atanacak

valilerin byk devletlerin onayndan gemesini, Krt alaylarnn (Hamidiyye) ilgasn ve Ermenilerden jandarma birlikleri oluturulmasn istediler.

Almanya, Avusturya-Macaristan ve talyann l notaya katlmasn nleyen Sultan Hamid, Rusya ve Fransay da ngiltereden ayrmay baard. Fransa Dileri Bakanna Muvassa mtiyaz Nian bahederek, Onu onure etti. Bylelikle ngiltere yalnz kald. Fakat blfne devam ederek donanmasn anakkale Boazna getirdi. Ancak Sultan Hamid bu blf grd, 11 Mays Notasn reddetti. Tehditlerinin skmediini gren ngilizler, donanmalarn geri ektiler.

30 EYLL 1895 STANBUL AYAKLANMASI Birinci Ermeni Patrts adyla tarihe geen isyan balad. Ermeni Patriki zmirliyann silahlandrd birka yz Ermeni, Kadrga civarnda gn gece mukavemet ettiler. Ermenilerin maksad; Bab- liye ulaarak hkmeti protesto etmek ve tabi ki Avrupay kkrtmakt. Ermeniler Bab- liye ulaamadlar. Sultan Hamid bunlarn zerine asker sevk etmedi, hatta asker sevk etmeye kalkan Sait Paay azletti. Ermeni isyanclarn polis, halk ve talebelerle ezdi. Bu isyann ardndan bir yl gemeden, 26 Austos 1896da stanbuldaki Osmanl Bankas Merkez Binasn basarak Avrupann dikkatini ekmek istediler. Patrik zmirliyann planlad bu hareket Sultan Hamidin Hafiye Tekilat tarafndan istihbar edildi. Bankann etrafnda gerekli tertibat alnd. Ermeni isyanclar banka etrafnda birka bomba patlattlar. Bab- Aliyi bombalarla havaya uurmak istiyorlard. Ancak Bab- Aliye yaklaamadlar. Komitaclarn ou ellerinde silah ve bomba olduu halde ldrld. Cann kurtaranlar ise limandaki ngiliz, Fransz ve Rus gemilerine snarak Avrupaya katlar. Olayn fiyasko ile sonulandn gren Patrik, Ermenileri cesaretlendirmek iin Avrupa devletlerinin anakkaleyi getiini syleyerek onlar kkrtt. Bir Ermeni isyanc, Sadrazam Halil Rfat Paaya tabanca ile ate etti fakat isabet ettiremedi. Ermeni mahallelerinde pencerelerden Trk polisine ve askerine ate atlar. Sultan Hamid yaanan bu olaylar zerine askerleri ve polisleri Ermeni mahallerinden ekti. stanbul Limanndaki hamallar ve gnll halk isyanclarn zerine sald. Hibirinde ateli ve kesici silah yoktu. Hepsinin elinde yalnz kaln sopalar bulunuyordu. O gece Trkler ellerine geirdikleri isyanclar hakladlar. Trklerden de lenler olmutu.(Ylmaz ztuna, Trkiye Tarihi, c.7, s.180-182)

Sultan Hamid, Ermeni Patriki zmirliyan azledip Kudse srgne gnderdi. Ermenilere umumi af ilan etti. Birka Ermeniyi vali muavini yapt, birkan da mutasarrf muavini yapt. Berlin Muahedesinin 61. maddesi iin Trkiyeyi zorlayan Avrupa devletlerini, siyasi dehas sayesinde, birbirine takarak, vartay atlatt.

PADAHA SUKAST, BOMBA OLAYI 21 Temmuz 1905te II. yaplan suikast giriimi, Merutiyete takaddm eden

senelerdeki en mhim olaylardan birisidir. Bu srada Padiah altm yana erimi ve tahttaki yirmi dokuz ylyd. Bomba Hadisesi adyla tarihe geen olay, gerekte Ermeni Komitaclarnn iidir. Fakat hareketin planlanmasnda ve tatbikatnda, geni lde beynelmilel anaristlerden faydalanlmtr. II. Hamidin mehur hafiyeleri bile, bu olay vukuundan nce istihbar edememilerdir. Bu srada Abdulhamid Han, birka yl nce Yunanistan yenilgiye uratmas dolaysyla Rum aznlk, D. Anadoluda bir Ermeni devleti kurmad iin ise Ermeni aznlk tarafndan nefret edilen ve mutlaka drlmesi icap eden bir devlet bakan hviyetindeydi. Yahudiler bile bu aznlklarla ayn fikirdeydiler nk, Dnya Siyonist Tekilat, Padiaha milyonlarca altn teklif ettii halde, Filistine bir miktar Yahudinin gmesi msaadesini alamamt. Ermeni komitaclarnn bu defa ki planlar ok mull idi. Byk devletlerin mdahalesini celp edeceklerine inanmlard. Padiah ldrdkten sonra Karaky Kprsn, Tuneli, yabanc banka ve messeseleri bombalarla tahrip etmeye karar vermilerdi. Plan Avrupada hazrlanmt. Ermeni komitaclar bu gibi ilerde Avrupada ok baar gsteren Belikal mehur anarist Jorrisle anlamlard. Jorris, bizzat stanbula geldi ve Sultan Abdulhamidin Selamlk Trenleri dikkatle takip edildi. Her cuma Padiahn, Yldz Camiinden ktktan sonra 1 dakika 42 saniyede arabasna bindii, bu mddetin hi amad tespit edildi. Viyanada bu i iin hususi bir araba yaptrld. Bu araba paralar halinde getirilip stanbulda monte edildi. 80 kilo patlayc ve 20 kilo madeni (paralayc) madde tayan ok dakik bir saatli bomba bu arabaya yerletirildi. Komitaclar dikkat ekmemek iin ilerine bir kadn da alarak Avrupal turist klnda bu arabaya bindiler ve Selamlk Trenine gittiler. Padiah, Yldz Camiindeyken arabay terk edip ekildiler. Arabann iindeki bomba, II. Abdulhamid, camii ile saltanat arabas arasndaki yolu yrrken patlayacak ve Hkmdar mutlaka ldrecekti. Mutat d birka saniyelik gecikme, Tevfik Fikretin tabiriyle bir lahza- taahhur, II. Abdulhamidin hayatn kurtard. Caminin kapsnda eyhlislam Cemaleddin Efendi,

Padiahn yolunu keserek bir ey arz etti. Abdulhamid Han, eyhlislamyla birka cmle konutu. Sz bitip caminin merdivenlerinden adm atmaya balarken bomba patlad. Hassa Alaylarnn atlar rkt iin svariler birbirine girdi. Btn nazrlar ve paalar heyecan iinde kamaya baladlar. Bir mddet bu manzaray geriye ve ileriye doru bir tek adm atmadan seyreden II. Abdulhamid, elini kaldrarak, korkulup tela edilmemesi ve herkesin yerinde kalmas iin yksek sesle emir verdi. Birok mahidin hatralarnda ittifakla belirtilen husus; o gn bulunduu yerden kamayan tek kiinin Sultan Abdulhamid olduudur. Arabasna binen ve adeti olduu zere arabay kendisi kullanarak mutat arlyla halkn, bilhassa Avrupallarn alklar arasnda Yldza giren II. Abdulhamid, bykeliler tarafndan da alklanmtr. Yaanan bu olayn ardndan hkmdar, programn bozmayarak bykelilerle yirmi dakika kadar grtkten sonra istirahata ekildi. Btn devlet bakanlar Abdulhamide gemi olsun telgraflar gnderdiler. Komitaclarn bir ksm yakaland. Jorris, idama mahkum olduysa da padiah bu adam affetti ve kendisiyle anlaarak Avrupadaki komita ve anari meseleleri zerinde gizli bilgi vermesi artyla kendisine 500 altn ihsan etti. Bakatip Tahsin Paaya gre Jorris, Avrupadan II. Abdulhamide pek deerli raporlar gndermitir. Tevfik Fikretin Bir Lahza- Taahhur adl nl manzumesi bu vesile ile yazlmtr ve II. Abdulhamid bu olayda lmedii iin airin teessrlerini ve hncn terennm eder: Ey anl avc, damn bihde kurmadn, Attn, fakat yazk ki, yazklar ki, vurmadn! Dou Anadoluyu Ermenilere vermedii iin bana haller gelen padiaha kfrler eden mverrih diye anlan genliinde bir ittihat subay olan Ahmet Vefik Altna da bir eserinde yle der;nihayet hakikat tamamyla ortaya karld: Osmanl milletini Abdulhamidin zulmnden kurtarmak iin, bu kahramanca hareketin, Ermeni vatandalarmz tarafndan icra olunduu anlald. Bomba olayn Amiral Sir Hanry Woods yle anlatyor: Ben padiahtan uzakta deildim, tam bu srada ancak bir adet namludan kabilecek bir grlt duyuldu. Bastm zemin, beni adeta havaya kaldrmak ister gibi titredi. Padiahn soukkanllna hayran kaldm. Her taraf kan deryas olmutu. Sanki avlu top ateiyle silinip sprlm, bir muharebe meydanna benziyordu. Az sonra padiahn ayakta ve salam olduunu herkes fark etti. Asker, sivil, Trk, yabanc herkes, Padiahm ok yaa! evazeleriyle ortal nlattlar. Abdulhamid bir veya iki dakika yanndaki birka yksek rtbeli subaya baz emirler verdi. Her zamanki gibi telasz, faytonuna bindi ve adeti olduu zere faytonu yine kendisi srd.

TRK YUNAN SAVAI (18 Nisan-20Mays 1897) Berlin Muahedesinde Trk yamasndan Teselya sanca ile Arta kazasn kapan Yunanistan imdi Yanya vilayeti ve 1878 ylnda baz dahili imtiyazlar tannm bulunan Girit vilayetine gz dikmiti. 1896-1897 knda Yunan etelerinin harekat iddetlendi. Muntazam Yunan birliklerinin Trk snrna tecavz ettikleri bile grld. Bab- li, byk devletlerin Trkiye aleyhine mdahalesinden korkuyordu. Ancak Sultan Hamidin Yldza toplad fevkalade bir meclis elli alt saat devam eden mzakerelerden sonra sava karar ald. Abdulhamid karar tasdik etti.Trkiyedeki btn Yunan tebaalar iki hafta iinde Trk topraklarndan karld. Yunan mallar bloke edildi. Yunanistan 4 Aralk 1896da tam seferberlik ilan etmiti. Bab- li 15 ubat 1897de tam seferberliin 4/1 lsnde seferberlik ilan etti. Mir Ethem Paa bakumandanla tayin edildi. Trk ordusu bir ay sren bu savata Yunan ordusunu perian ederek, Atina kaplarna dayand. Fakat yine byk devletler araya girip sava durdular. Bab- li, sava tazminat ve Tesalyann Trkiyeye iadesi karlnda sava durdurmaya hazr olduunu bildirdi. 19 Maysta mzakere imzaland. Sulh konferans stanbulda 3 Haziranda ald. Ancak yine masada kaybettik. Tesalyann Trkler tarafndan boaltlmas ve Yunanistana iadesi Trkiye tarafndan istenilen 10 milyon altn sava tazminat isteinden vazgemesi, Yunan maliyesinin bozulaca gerekesiyle 4100 altnla yetinmesi ile sona erdi. Ayrca 18 Aralk 1897de Bab- li Girit adasnn muhtariyetini tand. ngiltere, Fransa, Rusya ve talya savala tehdit ederek Trkiyeyi bu ie zorladlar. Almanya, Avusturya, Macaristan tarafsz kald. Trkiyeye bal, fakat kendi kendini idare eder bir vilayet haline getirilen aday Trk ordusu birka sahfada terk edecekti.Girit valisi Rumlardan seilecekti. Girit, 1913te Yunanistana ilhakna kadar geen 16 yl iinde Trkler ge zorland, ezildi. Kalanlar da katledildi. Trkiyenin Yunanistan bir ay iinde tepeledii 1897 Sava sonunda son sz yine byk devletler syledi. Kaybeden Trkiye oldu. nk Trkiye, bu Avrupa devletlerine kar koyacak gte deildi, ayrca Yunanistan Hristiyand. Avrupa koyu bir Hristiyanlk taassubuyla Yunanistann yannda yer ald. Trk ordusu Giritten kt. Girit gitti... te Giriti byle kaybettik.

23 TEMMUZ 1908 - II.MERUTYET ttihat ve Terakkinin Selanik ve Manastrda ubeleri ald. Merkezi Selanik olan 3.Ordunun gen ve kk rtbeli subaylarnn tamam ttihat olmutu. Kolaas Mustafa

Kemal de ttihatyd. Cemiyetin en faal yeleri olan Talat Efendi, Kurmay Binba Enver Bey ve Yzba Niyazi lme meydan okuyacak kadar cesur kimselerdi. 3. Ordunun subaylar, zellikle genleri, rejime muhalifti. Bunun sebeplerinin banda maalarn her ay muntazaman alamamalar gelmekteydi. Bazen 1-2 ay, hatta 3 aylk gecikmeler oluyordu. Dier taraftan paalarn lks ve atafat, bu gen subaylar zerinde menfi tesir yapyordu. ttihat ve Terakki Partisi, iktidar olur olmaz ilk ii ordunun yksek kademesini tasfiye etmek olmutur. Mir rtbesinde olanlar Miralay (Albay) rtbesine indirmi, binlerce subay emekliye ayrm ve orduyu genletirme adna ordu tamamen tecrbesiz subaylarn eline brakmlardr. Patlayan Balkan Savalarnn kaybnda bunu tesiri olmu, bunun yannda orduya siyasetin bulamas, ittihat-muhalif ekimesi de Balkan hezimetlerinin en mhim sebeplerinin banda gelmitir. ttihatlar Balkan komitaclarndan rendiklerini tatbik ettiler. Devlet memurlarn tazyik ettiler , kendilerini sktran subaylara cephe aldlar ve suikastlar tertiplediler. Mesela Binba Enver Bey, tabancasyla enitesi Selanik Merkez Kumandan Kurmay Albay Nazm Beyi yaralad. 7 Temmuz 1908de Manastrda, I. Ferik (Orgeneral) emsi Paa, ttihat temenlerden Atf Efendi tarafndan vurularak ldrld. ttihat hareketi bastrmak iin gvenilen en mhim kumandan bu ekilde yok edildi. Onun yerine Manastra gnderilen Mir Osman Fevzi Paa da, 22 Temmuz gecesi ttihatlarn iki bin kiilik bir etesi

tarafndan daa kaldrld. Kendisine hrmette kusur edilmemi ve rtbesine yakr ekilde arlanmtr. Ancak bu durum, hkmetin duruma hakim olamayacann bir gstergesi olmutur. Binba Enver Bey, Kolaas Niyazi Efendi, Kurmay Binba Hasan Tahsin Bey ve Kolaas Eyyp Sabri Bey (Ohri Tabur Kumandan) oktan daa kmlard. O zamanki deyile Hrriyet Kahraman olmulard. Merutiyet bu artlar altnda ilan edildi. II.Merutiyet milletin eseri deildi. Zaten 3.Ordu ve bu ordu mensubu ittihat subaylar, daa kan hrriyet kahramanlar Merutiyeti istemektedirler. Bulgar ve Srp htilalcileri ile Merutiyet uruna dayanmaya girilmi, Arnavut htilalcileri de ittihatlarn yannda yer almlardr. Sultan Hamide telgraf stne telgraf ekerek Merutiyeti ilan et yoksa stanbul zerine yrrz. diye tehditlerde bulunuyorlard. Bu tehditler Padiah kayglandryordu. Milletin birbirini kymasna izin vermemek iin memleket menfaatine olmadna inand II.Merutiyeti ilan karar verdi. Mabeyn Katibi zzet Paaya, Merutiyetin yeniden ilan iin mazbata yazlmasn irade ettiinin hkmete bildirilmesini emreder.

Bylece 23 Temmuz 1908 II.Merutiyetin ilan toplar atlmasyla, enliklerle balar. Makedonya dalarndaki Bulgar, Srp, Yunan eteleri ehirlere inerek zafer lklar atarlar. stanbul, Selanik gibi byk ehirlerde Rum, Ermeni, Yahudi ve Trkler, gruplar halinde hrriyet, uhuvvet, adalet, msavat lklar atlr. Hapishaneler boaltlr. Sansrden kurtulan gazeteler doludizgin yollarna devam ederler. 31 Temmuzda ise Hafiye Tekilatnn kaldrld ilan edilir. ttihat ve Terakki, stanbuldaki birliklere ballk yemini ettirir. Ermeni etelerine gz atrmayan Hamidiyye Alaylar lavedilir. stanbulda bu heyecan ve amata dolu gnler yaanrken, Osmnal eyaletleri, istiklallerini ilan etmenin, Avusturya ise Bosna ve Herseki ilhak etmenin hazrlklarn yapyorlard. Nihayet 5 Ekim 1908de Avusturya-Macaristan maparatorluu Berlin Antlamasna gre ynetimini elinde tuttuu Bosna-Herseki ilhak ettiini ilan etti. Bosna-Hersekin ilhak edildii gn, Bulgar Prensi de bamszln ilan etti. Ertesi gn, 6 Ekimde, Girit, Osmanldan ayrldn ve Yunanistana katldn aklad. Bab- linin bu ilhak kabul etmeyeceini kesin ve sert bir dille aklamas zerine byk devletler araya girerek, durun, hallederiz, henz karar vermedik demeleriyle Girit Meselesi askya alnd. Bab- li, 26 ubat 1909 stanbul Muahedesi ile Bosna-Hersekin AvusturyaMacaristana ilhakn, 19 Nisan 1909da ise Bulgaristann istiklalini tand.

MECLS- MEBUSANIN AILMASI Meclis, 17 Aralk 1908 gn Sultan II. Abdlhamid tarafndan ald. Halkn sevgi ve alklar arasnda, saltanat arabasnda yannda yirmi yandaki Burhaneddin Efendi ve Sadrazam Kamil Paa ile Meclis binasna geldi. Padiahn al nutkunu Mabeyn Bakatibi Cevdet Bey okudu. Sultan Hamid bu nutkunda hlasa olarak yle diyordu; 31 yl nce devlet adamlarnn gsterdikleri lzum zerine meclisi tatil ettiini, gene baz devlet adamlarnn aksine reyde bulunmalarna ramen bu defa Merutiyetii yeniden yrrle koyduunu sylerken, eitli milliyetlerden gelen milletvekillerinin devletin yararna alacaklar hakkndaki phesini ima etmeyi unutmuyordu. Rusyann stanbul Bykelilii Ba tercman, Ermeni asll Mandelstama gre, 275 milletvekilinin iinde 140 Trk, 60 Arap, 25 Arnavut, 2 Krt bulunuyordu. Araplardan biri, Arnavutlardan ise birka Hristiyan, geri kalanlar ise Mslmand. Hristiyan

milletvekillerinin says ise yleydi: 23 Rum, 12 Ermeni, 5 Yahudi, 4 Bulgar, 3 Srp, 1 Ulan (Romen) toplam 48 sandalye. Bu aznlk milletvekilleri (Mslman olanlar dahil), daha ilk celselerde milli emelleri zerine konumaya balamlard. Bu milletvekillerinden birinin

konumasna mdahale edilip uyarlnca, Ben Osmanl Bankas kadar Trkm demitir. te Sultan Hamidin I.Merutiyeti ilgasnn ve II.Merutiyeti ilan edip Meclis-i Mebusan aarken duyduu kaygnn nedeni buydu.

ERMENLERN ADANA PATIRTISI ttihatlar, yllardan beri Trklerle savaan Bulgar, Srp, Yunan, Ermeni etelerinin ounu affettiler. Yzlerce Trk ldrmekle vnen ete reisleriyle kol kola fotoraf ektirdiler. Ancak bu tutum da, aznlk etelerini emellerinden bir adm dahi geri attrmad. Bilakis Ermeniler frsat buldular. Sultan Hamidin yasaklad silah ithalinin serbest braklmas zerine Ermeni eteleri en modern silah ve bombalarla donand. stelik Sultan Hamid devrinde Trkiyeye girmeleri yasak olan Komitac Rus Ermenileri srler halinde ieriye doldular. Maksatlar Trkiyeden toprak koparmak olan Ermeni htilal Cemiyetleri, Hnaklar ve Tanaklar faaliyete getiler. Adana Blgesinin Ermeni Piskoposu Mueg, byk devletlerin dikkatini ekmek ve Trkiyeden bir Ermeni Devleti koparabilmek iin aylarca hazrlanm binlerce Ermeniyi silahlandrmt. Piskopos, isyan emrini 31 Mart htilalinin koptuunun hemen sonrasnda, 14 Nisan 1909 gn verdi. Adana Tarsus civarndaki btn Ermeniler ayakland. Trk evlerine saldrarak can, mal ve rza tecavz etmeye baladlar. 16-19 ve 25 Nisan gnlerinde, 4 gn 4 gece, Adana ve evresi alt st oldu. Ermeniler beikteki ocuklar bile ldryordu. Gvenlik gleri, asker ve polis, hazrlksz yakaland. Ancak Trk Halk bu isyana kar koydu ve Ermenilere unutamayacaklar bir ders verdiler. 4 gn sren ayaklanma sonunda 1850 Trk hayatn kaybederken, 17000 de Ermeni lm, ihanetin ve isyann bedelini demilerdir. Ermeniler durumu,Trklerin barbarl olarak Avrupa basnna aksettirdiler. Ermeniler Avrupa ve Amerika basnnda mazlum olarak ilan edildi. Sultan Hamid i devirdikleri iin Avrupa basnnda alklanan ittihatlar telaa kapld. Avrupaya irin gzkmek iin meru mdafa yapan Trekleri astlar, kestiler. Bu srada Adana Valisi olan ittihatlarn ileri gelenlerinden Mehur Cemal Paa idi. O zaman Kurmay Albay olan Cemal Bey, Hatratnda Adanada 30 Mslman, Erzin Kasabasnda 17 Mslman idam ettirdim, diye bilmektedir. dam edilenler arasnda Adanann ileri gelen ailelerine mensup olan genler ve Bahe kazas mfts de vard. Bu srada dahiliye vekili olan Talat Paa, arkadann bu tutumunu alklamt. Ancak 5-6 sene sonra Ermeninin ne melanet olduunu grm, Tehcir Srgn (yer deitirme) olayn yapmak zorunda kalm, netice olarak da Almanya da Ermeni kurunlaryla hayat son bulmutur.

ttihatlarn hepsi gz kara, lme meydan okuyan ve vatan sever insanlard. Ama hepsi de siyaset cahiliydi. yle propaganda etkisi altndaydlar ki, Sultan Hamid in yaptklarnn aksini yapmakla memleketi kurtaracaklarna inanyorlard. Bir misal gerekirse Sultan Hamid, erif Hseyin in kt niyetli olduunu sezmi, stanbul da ikamete mecbur etmi ve Arap topraklarna girmesini yasaklamt. ttihatlar bu adam en yksek makama Mekke eriflii ne getirdiler. O da, Lawrencenin tabiriyle Arap ihtilalinin ncs oldu. ngiliz altnlaryla gz kararan bu hain, Birinci Dnya Savanda Trk ordusuna silah ekip, onu arkadan vurdu.

31 MART VAKIASI (13 NSAN 1909) 31 Mart denen irtica hareketi 12-13 Nisan 1909 gecesi ittihatlar stanbuldaki 1. Orduya gvenmedikleri iin kendilerine bal olan 3. Ordudan birlikler getirilerek Taklaya yerletirdiler. Gayeleri merutiyeti korumak idi. te 31 Mart Vakas denilen ayaklanmay bu birlikler gerekletirdi. Hareketin en byk lideri Selanikteki 3. Ordudan getirilen, bu birliklere mensup Hamdi avu tur. Asiler kendilerine subay ve devlet adamalarndan bir lider bulamamlard. Kendi subaylarn klalarna hapseden bu avc taburunun askerleri balarnda Hamdi avu, Sultan Ahmet meydanna yrrler. Burada kalabalk byr. Meydana giden eyhlislam Ziyaeddin Efendi ye ilettikleri istekleri unlardr: eriat isteriz, Heyet-i Vkelann deimesini isteriz, slam kadnlar Beyoluna gitmesinler isteriz. Alayl zabitler eski grevlerine verilsin isteriz. ttihatlar srlsn isteriz ve padiahmzn bizi affetmesini isteriz. Burada dinsizlii yu bulmu olan Meclis-i Mebusan Reisi Ahmet Rza Bey i ldryoruz diye yanllkla Adliye Nazr Nazm Paay, Hseyin Cahit yerine de Suriye mebusu Arslan Beyi ldrdler. Yeni Harbiye Nazr 1897 Yunan Savann muzaffer kumandan yal Mir Ethem Paa asileri teskine alt. Milletvekili ve Senatrler kap saklandlar. Sultan Hamid Yldz Sarayn muhafaza eden iki tmenle isyan bastrmak istediyse de tmen karde kan dkmekten ekinip padiahn iradesini yerine getirmedi. syan bastrmak iin ittihatlar, Selanikte kuvvet toplamaya ve trenlerle stanbul a sevk etmeye baladlar. Bu kuvvetlerin iinde muntazam birlikler aznlktayd. ounluu; Srp, Bulgar, Yunan, Makedon, Arnavut eteleriyle szde gnlller tekil ediyordu. Hareket ordusunun bana Mahmut evket Paa getirildi. 22 Nisanda Yeilkye geldi. Burada milletvekilleri ve senatrler, Senato Reisi Kk Sait Paann bakanlnda topland.

ttihatlar senato ve meclise tamamen hakimdiler. Gerek meclis gerekse Mahmut evket Paa yaynladklar resmi teblilerle hareket ordusunun, hkmdar asilerin elinden kurtarmak maksadyla stanbula gireceini bildirdiler. Hareket ordusunun teekkl stanbulda 1. orduda byk tereddt uyandrmt. Kumandanlar Sultan Hamidden Hareket Ordusunu datmak iin izin istediler. Bu derme atma kuvveti 1. Ordu ile ksa zamanda datacaklarn syleyip ok srar ettiler. Sultan Hamid, yalnz padiah deil ayn zamanda halife olduunu, otuz ksur senedir asla kan dkmediini, bu yatan sonra da Mslman Mslmana krdrmayacan, Cenab- Hakka mtevekkil olduunu syledi ve paalar huzurundan kard. 1. Ordu Kumandan Nazm Paaya hareket ordusuna katiyen mukavemet etmemesi iin emir verdi. Vehmi malum olan hkmdar, bununla iktifa etmedi, ordu kumandanna ve dier paalara bu hususta yemin ettirdi, ve sonra harekatn gelimesini bekledi. Sultan II. Abdulhamid Hann Hali (Tahttan ndirilmesi): Kk Said Paa Meclis-i Milliden hal kararn mmkn olduu kadar abuk karmak ve ittihatlarn gzne girmek istiyordu. 25 Nisan da Mahmut evket Paa, rfi idare ilan etmi, stanbula hakim olmu, sryle insan ldrlm, aslmt. Balkan etecileri Yldz Saraynn emsalsiz zenginliklerini yamaladlar. Padiahn hali iin hazrlanan fetvay fetva emini Hac Nuri Efendi ittihatlarn ileri srdkleri hali sebeplerinin hi birinin sahih saylmayacan syleyip kendisine uzatlan fetvay imzalamad. Fetva kukla bir yobaza imzalatld. Meclis binasnda toplanan 240 milletvekili ile 34 senatrn ou tereddt iindeydi. Sultan Hamide tahtan feragat etmesi teklifinin yaplmasn istedilerse de Talat Paa tehdit ederek hal kararn ald. Sultan Hamid in hal fetvasnda hal gerekesi yle sralanyordu: 31 Mart Vakasn kartt ne srlmt, bu bilahare Talat Paa tarafndan aklanm, Sultan Hamidin ilgisinin olmad, hatta bilgisinin de olmad beyan edilmitir. Bugn bilgiler ve belgeler padiahn ilgisi ve bilgisi olmadn ortaya koymutur. Baka bir sulama dini kitaplar yaktrd iftiras idi, bu da tamamen yaland. Btn slam aleminin, sultann ne derece dindar bir halife olduu konusunda phesi yoktu. Seviliyor ve saylyordu. Gnmzde de ayn sayg tm slam dnyasnda mevcuttur. Baka bir yalan da devlet hazinesinin israf edilmi olduu iddiasdr. Aksine Sultan Hamid tutumluluuyla bilinen bir hkmdardr. Babasndan , amcasndan biriken devlet borlarn demitir. Zalim olduu da ileri srlmtr. Aksine 33 yllk saltanat dneminde kan dkmemitir. Btn zulm, rejime kar olanlar bol maalarla srgne gndermek, hafiye kullanmaktan ibarettir .

KARA LEKE

Sultan Hamide hal olunduunu teblie grevlendirilen heyet, tarihimize srlm bir kara lekedir. Bu drt kiilik heyet u kiilerden kurulmutu: Selanik milletvekili Yahudi Emanuel Karasa, Senatr Ermeni Aram Dra, Milletvekili Arnavut Esat Toptani Paa ve Senatr Grc Arif Hikmet Paa. Byle bir heyeti Trk Hakan, slam Halifesinin hal ine grevlendirmek hem Trk alemine hem Mslman alemine hakarettir. Bu adamlar hakknda ksa bir bilgi sunalm: Yahudi Karasu talya dan para alan bir casus olup, Libyann talyanlar tarafndan yutulmasnda muum bir rol oynam, sonradan talyaya kam bir haindir. Arnavut Esat Toptani Paa birka yl sonra devlete isyan ederek Arnavut istiklali iin silah ekmi ve saysz Trkn kanna girmi bir adamdr. Aram Efendinin Ermeni htilal Komiteleri ile yakn ilgisi vard. Sultan Hamidden Ermenilerin intikamn almak iin heyete sokulmutu. Grc Arif Hikmet Paa karanlk siyasi hayat olan bir kiidir. Bu Trk padiahna, slam Halifesi ve, devletin onuruna indirilmi ar bir darbedir. Bizzat ihtilalciler geldiklerini itiraf etmilerdir. ksa bir mddet sonra bu byk hatay anlamlar, oyuna

ABDULHAMD SRGNDE Sultan Hamid raan Saraynda oturmak istediini Meclis-i Milli ye bildirdii halde Hareket Ordusunun kumandan Badatl Grc yahut een milliyeti kark Mahmut evket Paa el abukluu ederek Sultan Hamidi hal edildii gece yars Yldz Sarayndan karp, yanna hibir ey almasna msaade etmediler. Btn nakit parasna, tahvillerine, bankalardaki milyonlarca altnna el kondu, Yldz da toplad sanat hazineleri yamaland. 38 kiilik maiyeti ile 27-28 Nisan gece saat birde Sirkeci stasyonundan hareket eden iki vagonluk hususi bir trenle Selanike hareket etti. Ertesi gn akam Selanike vard. kamete mecbur edildii Alatini Kk nn kapsnda 3. Ordu Kumandan Vekili Hadi Paa ile Selanik Belediye Reisi smail Hakk ve Merkez Kaymakam Tahsin zer Beyler tarafndan karlanan Sultan Hamide ittihatlarn centilmenliiyle tannm subaylardan Kurmay Binba Fethi Bey (Fethi Okyar) muhafzlk etti. Sk bir muhafaza altnda Abdulhamide gazete bile verilmedi. Sultan Hamidin burada kald mddete

marangozlukla megul olduu sylenir.

V. SULTAN MEHMET REAT 27 Nisan 1909 da Osmanl tahtna oturan Sultan Mehmet Reat 64 yandayd. Sultan Mehmet Reatn aabeyi II. Abdulhamidin karakteri ile hibir ilgisi yoktur. Onun zekasndan mahrumdur. Saltanat boyunca ttihat ve Terakkinin kanuni ve gayri kanuni btn

ilerini kabullenmeyi merutiyet hkmdarl sanmtr. yi niyet sahibi bu padiahn dneminde felaketler birbirini kovalamtr.

TRKYE-TALYA-LBYA SAVAI 29 Eyll 1911de talya, Trkiye ye harp ilan etmi, 1 Ekimde Libya sularna giren talyan donanmasnn Trablusgarp ehrini bombalamasyla sava balamtr. talyanlar 3 hafta iinde Akdeniz sahillerine hakim oldular. Trkiye den yardma koan gen subaylarn iinde Kurmay Binba Enver, Kurmay Binba Fethi, Kurmay Kolaas Mustafa Kemal vard. Bunlar Sunisiler desteiyle halk silahlandrdlar ve talyanlar hayallerinden geirmedii bir ete savayla karlatlar. Libya cephesi idaresinde Vali ve Kumandan vekili Neet Beyin idaresinde yerli halkn kahramanlyla kertilemeyince talyan donanmas Beyrutu bombardmana tuttu. 18 Temmuz 1912 gecesi anakkale Boazn zorladysa da geemedi. 4 Mays 1912de Cezayir-i Bahr-i Sefid (Akdeniz Adalar yani Rodos, Midilli, Sakz, Limni vs.) vilayetinin merkezi Rodos ehrini igal etti. 24 Nisan- 20 Mays 1912 arasnda Rodos ve 12 Ada talyanlarn eline geti. 15 Ekim 1912 svirede imzalanan Lozan veya Ouchy (Ui) Muahedesi ile 1 yl, 17 gnlk Trk-talyan sava bitti. Buna gre Trablusgarp vilayeti ile Bingazi Sanca talyaya brakld. Ancak hutbe padiah adna okunacak, padiah lkeye bir saltanat naibi tayin edecek, btn kadlar eyhlislam seip Trkiye den gnderecek, maalarn talyanlar deyecek, vakflarn idarelerine talyanlar hibir ekilde karmayacak, Rodos ve 12 Ada boaltlp Trkiyeye iade edilecek, ayrca talya Libya iin her yl Trkiyeye 90.000 reat altn vergiyi stanbula gnderecek.

I. BALKAN SAVAININ PATLAMASI talyan Sava Balkan devletikleri iin bir frsat tekil etti; Trkiyeyi paylama dncesi, itahlarn kabartt. Fakat aralarnda anlaamyorlard ve Trkiyeden

korkuyorlard. Akl almaz bir gafletle hkmetin 3 Temmuz 1910 da Kiliseler ve Mektepler Kanununu karmas Bulgaristan, Yunanistan, Srbistan ve Karada arasndaki ihtilaflar ortadan kaldrd. Trk ordusunu ittihat ve halaskar subaylar diye ikiye ayrlmt. Rusyann szde Balkanlar da savaa msaade etmem lafna kanlarak 120 tabur talimli asker terhis edilmi, ksaca bu Balkan devletiklerine haydi ne duruyorsunuz gelin vurun demitir. Onlar da bu frsat karmadlar. 8 Ekim 1912 de Karada Prenslii Trkiye ye sava at, ardndan Bulgaristan, Srbistan ve Yunanistan savaa katld.

Tarihimizin yz karas olan I. ve II. Balkan Savalar siyaset fukaras yneticilerin gaflet ve cehaleti, ordunun siyasetin iinde yer almas yenilgilerin balca sebepleridir. Bir ok illerimiz tfek atlmadan terk edilmitir. 1 Kasm 1912 de Selanik Yunanllara byle teslim edilmitir. Bu teslimden sekiz gn nce eski Padiah, Hakan- Sabk diye anlan II. Abdulhamid stanbul a nakledilmitir. Sultan Hamidi Selanik ten almaya nazrlarndan Vezir Damat Germiyanolu Arif Hikmet ve Vezir Damat avdarolu Mehmet erif Paalar geldiler. Abdulhamidin bu Damat paalara konumas dikkat-i ayandr. Drt Balkan devletinin ittifakna frsat verilmesi, bundan haberdar olunmamasnn byk bir gaflet olduunu, Kiliseler Kanununun bunlarn ittifak kurmasnda byk rol oynadn syleyen Sultan Hamid, byk bir teessr iinde: Allah bu hallere sebep olanlar Kahhar ismiyle kahretsin! Devleti batrdlar. diye sylemitir. stanbula getirilen eski hakan, Beylerbeyi Sarayna yerletirildi. Savan en buhranl gnlerinde Sultan Hamidin fikrini almak isteyen Talat ve Enver Paalar, shak Paay Beylerbeyi Sarayna gndermilerdi. O zamanki tabiriyle Hakan- Sabkn verdii cevap aynen yledir: Bu vaziyette artk benim verebileceim hibir fikir ve tavsiye edebileceim hibir tedbir kalmamtr. nk bu zavall devlet Harb- Umumiye srklendii gn mnkariz olmutur! Sizi bana gnderenler o lgnl irtikap etmeden evvel gndermeliydiler. Btn dnya denizlerine hakim olan devletlere kar Almanya ve Avusturya gibi kara hudutlar iinde mahpus yaayan iki devletle beraber atee atlmak tarihin kaydettii en byk hamakattr. (smail Hami Danimendin shak Paadan bizzat dinledii ekliyle; Osmanl Tarihi Kronolojisi, c.4, s. 438) II. Merutiyet ncesi taburuyla daa kan kiiden Enver, Niyazi ve Kolaas Ohri Tabur Kumandan Eyb Sabri Bey, 1980li yllarda Tercman gazetesinde yaynlanan hatratnda aynen yle diyor: Abdulhamid i tahtan indirdik, onun yapt her eyi kt kabul ediyorduk, yle artlanmtk ki jurnalcilii kaldryoruz diye devleti istihbaratsz braktk. Hamidiyye Alaylarn lavettik. Dou Anadoluyu savunmasz braktk, devletin ksa zamanda dalmasna sebep olduk. Abdulhamid tahtta kalsayd kendi metotlaryla ii alr gtrrd. Evet syleyen zat ihtilalin nclerinden Kolaas Eyb Sabri Beydir. Bu zat T.B.M.M. 1. Dnem Eskiehir, 5., 6., 7. dnem orum, 8. Dnem Erzurum milletvekili olarak grev yapm, T.B.M.M. yeleri albmndeki, tantm Manastr, 1867 Tbk. Ohri olarak kaytldr. 16.08.1950de vefat etmitir. Ancak ok yaydan km, Abdulhamid tahttan indirildii tarihten yani Selanike srgn edildiinden stanbula dnne kadar geen 3,5 yl iinde imparatorluk, Bulgaristan ve Dou Rumelini Bosna-Hersek ve Yenipazar, Libyay, Giriti, On iki Aday, Ege Asya

Adalarn, Makedonyay, Arnavutluku, Epiri, Trakyay kaybetmiti. Ve bunlar yetmiyormu gibi siyaset cahillerinin gaflet ve delaleti Trkiyeyi yeni bir ate emberi I. Dnya Savana soktu. Onlarca cephede oluk oluk Trk kan akt. anakkalede, Kafkasyada, Galiyada (Polonya), Makedonya da, Dobrucada, Yemende, Hicazda, Libyada, Sinada, Filistinde, Irakta, randa savatk. anakkale de destan yazdk, dnyann en gl donanmalarna geit vermedik. anakkale geilmez dedik, Akifin, Kimi Hindu kimi yamyam, kimi bilmem ne bela dedii bu mstevli kuvvetleri anakkaleye gmdk, ancak faturas ar oldu. 1912-1922 ye kadar devam eden savalarda yz binlerce Trk ld, en iyi yetimi Dou ve Bat kltrn nefsinde birletirmi bir gen nesil yok oldu. Bilhassa anakkale, bir yedek subay sava halinde on binlerce Trk aydnn yok etti. Hicazda, Yemende, Filistinde, Irakta arkadan vurulduk.

ERF HSEYN- ARAP SYANI Sultan Hamid tarafndan kt niyeti sezilmi ve stanbulda zorunlu ikamete tabi tutulan, Arap topraklarna girmesi yasak olan erif Hseyin, Sultan Hamidi tahttan indiren ttihatlar tarafndan serbest braklmakla kalmam ve byk bir makam olan Mekke erifliine getirilmiti. te bu hain 27 Haziran 1916da Osmanlya isyan ettiini resmen aklamtr. te Sultan Hamidle ttihatlar fark 1922 de ngiltere Lordlar Kamarasnda aklandna gre; senelik 400.000 altn vermek suretiyle ngiltere erif Hseyinle anlar, Osmanly vurmak zere 1915te bir anlama yaparak Hicaz himayesi altn almay i ve d mdahalelere kar korumay taahht eder. Bu vesika Mekkede yaynlanan El-Kble gazetesinde yaynlanmtr. (Nevzat Ksolu, Trk Dnya Tarihi zerine Dnceler, s. 722-723) 1-2 Haziran 1916 gecesi erif Hseyinin adamlar Mekke-Medine irtibatn kestiler. Medine karakolunu bastlar. Medine mdafi Fahrettin Paa asileri pskrtt. Fahrettin Paa Medine yi savunmak iin yardm arlarna mspet cevap alamyordu. stanbul un yardm edecek gc yoktu. Paa, ileride bir yama tehlikesine kar Medinede Hz. Peygamberin mezarnda bulunan mukaddes emanetleri stanbula nakletmeyi teklif etti. Sorumluluk kendisine ait olmak zere teklif kabul edildi. 90 paradan oluan mukaddes emanetleri 2.000 askerin korumasnda stanbul a nakletti. Bugn Topkap Saraynda mukaddes emanetler dairesinde muhafaza altnda olan bu kutsal deerler Fahrettin Paann hizmetiyle Trkiyededir. Medine Kalesi, isyanclar tarafndan kuatld. Hatta kuatmadan nce kaleyi tahliye etmesini teklif eden stanbul hkmetine: Medine Kalesinden Trk bayran ben kendi

elimle indirmem, eer mutlaka tahliye edecekseniz buraya baka bir kumandan gnderin. cevabn vermiti. Fahrettin Paa: Takdir-i ilahi, rza-y peygamberi ve irade-i padiah erefmteallik oluncaya kadar Medine mdafaas devam edecektir. diyordu. ngilizlerle Araplara teslim olmaktansa Hz. Peygamberin merkadini havaya uurarak kendisini feda edeceine dair yemin ediyordu. Fahretttin Paa ve askerleri bir taraftan dmanla savarken, bir taraftan da alkla mcadele ediyorlard. Bu arada Kanal harekat felaketle bitmi, Filistin elden km, Osmanl Devleti malup olmu ve Mondros Mtarekesini imzalamt. Mtarekenin 16. maddesine gre teslim olmas gereken Fahretttin Paa teslim olmad. Ayrca Bab- linin Mondros Mtarekesini tebli etmek zere gnderdii yzbay hapsederek stanbulu cevapsz brakt. Bir taraftan ngilizler, dier taraftan Medineyi kuatan erif Hseyin basksyla padiahn imzasn tayan teslim emrini Adliye Nazr Haydar Malla ile Medineye gnderdi. Fahrettin Paa bu emri de dinlemedi. Ancak subaylarnn srar zerine, hatta kumandan vekili Necip Bey ve birka subayn tabancasn alarak bulunduu yerden karp Haimi Karargahnda hazrlanan adra gtrd. erif Abdullahn kuvvetleri 13 Ocak 1919 da Medineye girdi. Bu kahraman Trk paas sava esiri olarak ilk nce Msra , oradan da Maltaya srgne gitti. 1921 de Malta dan kurtuldu. 24 Eyll 1921 de Ankaraya geldi, Milli Mcadele ye katld. Kabil sefirliine tayin edildi. Tmgeneral rtbesiyle emeklilie ayrld. 22 Kasm 1948 de vefat etti. Trk ordusu Yemen, Irak, Suriyede ihanetlerle karlat. Suriyenin elden kmasna sebep olan mehur Nablus Meydan Muharebesinde Trk ordusu, Fransz destekli ngiliz ordusuyla savarken Mekke Emiri Hseyinin olu Faysal, Hicaz kuvvetleriyle Amman aldktan sonra Trk ordusunu arkadan vurmutur. Bu ihanetler sonunda Hicaz, Suriye, Irak ve Filistini kaybettik. Kudse giren ngiliz Kumandan General Allenby: Bugn Hal Seferleri zaferle sona ermitir demitir. Bu ngiliz, Selahaddin Eyyubinin kabrini tekmeleyerek: Kalk Selahaddin! Senden ecdadmn intikamn aldm, istersem seni burada bile yatrmam. demitir. General bu eylemi yaparken bu Arap emirleri, eyhleri yanndadr. Tabi ki kafalarnda ngiliz altnlar, kararm vicdanlarnda Trke ihanetin mutluluunu yayorlard.

DOU CEPHES- ERMEN HANET Yzyllarca milletimizin ekmeini yiyen, refah ve huzur iinde yaayan, millet-i sadka (sadk millet) diye itibar gren Ermeniler, Dvel-i Muazzama denilen byk

devletlerin, bata Fransa, Rusya, ngiltere ve dierleri tarafndan devletine, Osmanlya kar kkrtldlar. Her frsatta devlet kurdurma vaadinde bulundular. Tanzimat ve bilakis Islahat Ferman ile aznlklara, bilhassa Ermenilere geni haklar tannd. 1876 Anayasas ve Merutiyetin ilan zerine Ermeni mekteplerinde milli istiklal, milli ihtilal manzumeleri terennm edilmi, Ermeni istiklalini tevik eden piyesler sahneye konmu, imparatorluun felaketi hazrlanmtr. 1877-1878 Trk-Rus 93 (Moskof) Savanda stanbul kaplarna dayanan Rus ordular kumandan Grandk Nicolay karargahnda ziyaret eden Ermeni Patrii, Rusyann tavassutunu Dou Anadoluda ve Ermeni Devleti talebini sylemitir. Bu felaket harbin sonunda Berlin Muahedesi imzalanmtr. Dvel-i Muazzamann byk devletlerinden; bata Fransa, Rusya ve ngilterenin basksyla imzalanan muahedenin 61. maddesine gre; Dou Anadoluda bugnk vilayetlerimizden yirmiye yakn ilimizde Ermenilere geni haklar ve ynetim hakk veriliyordu. Sultan Hamid bu maddeyi tatbik etmedi. Bu byk devletlerin tm basklarn gsledi, lrm yine de tatbik etmem dedi, bu byk devletlerin desteklerine gvenen Ermeniler yer yer ayaklanmalar balatt. stanbul patrtlar, Sasun syan ve Adana Ayaklanmas gibi silahl isyanlara kalktlar. Sultan Hamid bunlar derhal bastrd, ayrca yeni tedbirler ald. Krt airetlerinden Hamidiyye Alaylar adyla atl svari birlikleri oluturdu. Dou ve Gneydouda Ermenileri kontrol altna ald. Abdulhamidin tahttan indirilmesiyle Hamidiyye Alaylar lavedildi. Sultan Hamid, Ermenilerin silah satn alma ve ithal etmesini yasaklamt. ttihatlarn gafleti sonucunda, bu arada Ermeniler silahlandlar ve frsat beklemeye baladlar. Bekledikleri frsat I. Dnya Sava ile ellerine geti. Trkiye, Almanya, Avusturya ve Macaristann yannda yer alarak tarihe tilaf Devletleri olarak geen bata Fransa, ngiltere, Rusya, talya, ABD dahil 12 devlete kar 7 cephede savarken frsat kollayan Ermeniler stn Rus kuvvetlerine kar lm kalm sava veren Trk ordusunu arkadan vurdular. kmal yollarn kestiler, muhabere hatlarn tahrip ettiler. 30-40 bin civarndaki silahl Ermeni etesi, cephe gerisindeki masum halk, yal, kadn, oluk ocuk demeden akl almaz ikencelerle toplu katliamlar yaptlar. Bunlarn tevikileri, destekileri olan bu devlet-i muazzama denen Fransa, ngiltere ve Rusyaya gvenerek yaptlar. Trkiyede iktidar elinde tutan ttihat Terakkinin kahramanlarnn, ezelden beri Trk milletinin zaaf olan hmanist ve ar merhamet damarlar kabard. Mslman Trk halknn taan sabrndan bu Ermeni hainlerini kurtarmak iin bunlar toplu halde imparatorluun daha sakin olan blgesine Suriye ye tehcir ettiler (naklettiler). Belgelere gre Enver Paann talebiyle 27 Mays 1915te Geici Tehcir (yer deitirme) Kanunu karld. Tehcirin nasl yaplacan anlatan 15 maddelik genelgede tehcir srasnda dikkat edilmesi gereken baz maddeler yledir:

a) G ettirilenler btn ve tanabilir mallarn birlikte gtrebilir. b) Gmenlerin can ve mal gvenliklerinde, yedirilme ve dinlenmelerinin salanmasnda gei yollarndaki memurlar grevlidir. Aksaklklardan rtbe srasyla btn grevliler sorumlu olacaktr. c) G sonunda gmenler tarma elverili ky veya kent evlerine yerletirilecektir. Her aileye yeterli toprak verilecektir. d) Uygun arazi yoksa devlet mal ve ky iftliklerinden yararlanlacaktr. e) Muhta durumda bulunan gmenlerin masraflarn hkmet karlayacaktr. f) Tarm yapacaklardan veya zanaatkarlardan muhta olanlara uygun miktarda ara ve sermaye verilecektir.

Tehcire 1916 ylnda fiilen son verildi. Ermeni kafilelerine saldranlar cezalandrmak iin kurulan Dahiliye Nezaretinde drt komisyon, aralarnda devlet memurlarnn da bulunduu 1397 kiiyi cezalandrd. Bunlarn 130 kiisi idama mahkum oldu ve infaz edildi. Bunlarn ou Dvel-i Muazzamay tatmin etmek iin yapld. Yozgat-Boazlayan Kaymakam Kemal Bey bunlarn en ak ispatdr. Yozgat ve Boazlayan, Ermeni Tehciri srasnda suiistimal ve ldrme olaylarnda geveklik gsterdii gerekesiyle Nemrut Mustafa bakanlndaki rfi idare mahkemesinde yarglanarak idama mahkum edildi. Mahkeme heyetini tekil eden kiilerin yars aznlklardan oluuyordu. 10 Nisan 1917 gn Bayezid Meydannda idam sehpasna kan Kemal Bey yle diyordu: Vatandalarm! Sizlere yemin ederim ki ben masumum. Son szm bugn de budur, yarn da budur. Ecnebi devletlere yaranmak iin beni asyorlar. Eer adalet buna diyorlarsa kahrolsun adalet. Asil Trk milletine ocuklarm emanet ediyorum. Borcum var servetim yok. ocuumu millet uruna yetim brakyorum. Yaasn millet! dam olay halkn byk tepkisiyle karlanm, igal altndaki stanbulda o gne kadar grlmemi bir kalabalk tarafndan tabut eller zerinde tanarak defnedildii yere Kadky Kudili ayrndaki kabristana defnedilmitir. Trk milletinin Ermenilere gsterdii tolerans dnyada hibir millet, baka hibir millete gstermemitir. Hibir millet, hayat memat sava yaparken isyan eden, dmana yardm eden, ordusunu arkadan vuran, halkn kadn, ocuk demeden ikenceyle katleden hainleri affetmezdi. mparatorluun bir blgesinden daha gvenli bir blgesi iskan etmez, yukarda kaydettiimiz genelgeyi yaynlamazd. Ermeniyi kkrtp isyana tevik eden o Dvel-i Muazzama denilen Hal barbarlar bizim yerimizde olsalar ne yaparlard? Hi phesiz tamamn yok ederlerdi.

Trkiye 30 Ekim 1918 de galip devletlerle ngiltere, Fransa, talya ile imzalad Mondros Atekes Anlamas ile ac malubiyeti kabul etmek zorunda brakld. Topraklarmz drt bir taraftan igale maruz kald. Franszlar, Mersinden Urfaya kadar olan illeri igal ettiler. Franszlar bu igalleri Ermenileri kullanarak gerekletirdiler, Ermenilere ukurovada Ermeni Devleti kurma vadiyle Trkiyenin dndaki Ermenileri buraya toplayarak ve zerlerine Fransz niformas giydirerek bir defa daha milletimizin zerine salmlardr. Franszlar kumandan subay dnda ok az Fransz askeri kullanmlardr. Organize ettikleri Fransz niformal Ermeniler byk bir hnla Trk halkna saldrdlar. Silahl Ermenilerin ounlukta bulunduklar, silah ve cephane deposu olan Han (Saimbeyli)de yzyllarca beraber yaadklar komularn nasl katlettiklerini Ermeni canilerinin ehit ettii Melek Hanmn bohasndan kan Ermenilerin yapm olduklar mezalimi anlatan kendi yazd attan birka ktay aada nakletmeden geemedim. te Melek Hanmn At:

Amir, memur demeyerek, Hep bir ipe baladlar. Bekir olu Dede Aa y Demir ile daladlar. Sekiz gavur bir gelince Osman m arttlar. Baban ete ba diye, Hac Ahmet i piirdiler. Meydana kazan kurdular. Bebekleri kaynattlar. Gn grmedik hanmlar Sng ile oynattlar.

Kap kap geziyorlar, fadeyi yazyorlar, Dman bana vermesin, Olak gibi yzyorlar. Kele, dudu kele dudu, Kanl gmlek yu diyorlar. Bebekleri kaynatmlar,

Kuzu eti ye diyorlar.

Bakatibi ldrdler, Denek ile dve dve. Genco avuu yzyorlar, zne gibi ve ve.

rfili idin Genco avu, Gavurlara eyle zavur. Bebeimi ldryorlar, amsarolu Koca Gavur.

Zabt Katibi Mehmedi, Topuz ile dvyorlar. Enfiyeci Hseyini, Teller ile bouyorlar.

Han oldu kanl kuyu, Uyu Osmanm uyu. Hcum etti alamad, Yklasn Sultan Suyu.

Haner bak asclar, Gayri bizi kesiciler. Ayan olsun Yaar Beyim, Urumluyu basclar.

Melek Hanmn yaad olay ata dkt bu satrlar; Ermeni vahetini ve onun tevikisi, destekisi Fransann barbar Hal zihniyetini anlatmaya yeter de artar diyorum. stanbulu igal eden ngilizler 144 Trk aydnn Maltaya srd. 55 kiiyi tehcir sulusu olarak yargladlar, fakat delil bulunamad iin 23 Ekim 1921de serbest brakldlar.

ukurova, Mara, Antep ve Urfa blgesinde yenilen Franszlar, mttefikleri Ermenileri de gemilere doldurup Fransaya gtrdler. Bugn Trkiye aleyhinde kampanya yrten Ermeni rgtleri ite Franszlarn Trkiyeden gtrdkleri Ermenilerin ocuklar, torunlardr. Bu Ermeni isyanlarnda, mukaletelerde veya tehcir hadiselerinde len Ermeni says bizim kayplarmzdan azdr. O tarihlerde Trkiyede yaayan Ermeni nfusu btn devletlerin hesaplarna gre ufak farklarla birbirine yakndr. Trkiyede Ermeni nfusu o tarihlerde 1,5 milyon civarndadr. Bu iin banda olan Talat Paann not defteri Murat Bardak tarafndan yaynlad. 4 Nisan 2005 tarihli Hrriyet Gazetesinde yaynlanan Talat Paann Kara Kapl defterinden rakamlar: Trkiyedeki Ermeni nfusu 1 milyon 256 bin 403 kiidir. Tehcire tabi tutulanlarn says il il, sancak sancak kaydedilmitir ve tamam 924.158 kiidir. Bunlarn 500 binden fazlas gidecekleri yerlere sa salim ulatrlmtr. 300-400 bin arasnda zayiat vardr. Bunlar da hastalk ve bunun gibi nedenler dolaysyla lmtr. Tehcir olay tarihte yalnz bizim yaptmz bir olay deildir. II.Dnya Sava srasnda Amerika, Japon asll Amerikan vatandalarn hibir eylemleri yokken, her ihtimale kar, tedbir olarak Pasifikten karp Missisipi Havzasna yerletirmitir. Bu elbette ki gvenliini tehlikede gren her milletin doal hakkdr. Amerikal tarihi Mc Carthy, Ankarada yapt konumada, Ermeni iddialar hakknda yle diyor: O dnemde bir sava vard ve soykrm sz konusu deildi. Bu sava ierisinde hkmete bakaldran insanlar vard ve hkmet de buna reaksiyon gsterdi. Ermeniler ldler. Zaman zaman Trkler tarafndan ldrldler. Ama ok daha fazla Trk insan ldrld. Bu bir savatr, soykrm deildir. Beni buraya aran herkese ok teekkr ediyorum. nk bu konuyla ilgili konumak benim iin bir ereftir. (22.03.2005 tarihli Hrriyet Gazetesinden) Biz, Trk Milleti olarak hep ieriden vurulduk. Dn dnme ve devirme tayfas ve yzlerce yl insanca muamele yaptmz aznlklar tarafndan en hassas dnemlerde ihanete uradk. Bugn de ayn ihanetle kar karyayz. Barbar Hal dnyas koro halinde Ermeni yandal yapmada yar halindedir. Kanadadan Amerikaya, Avrupann kuzeyinden gneyine kadar tamamna yaknnda Ermeni iddialar varsaylarak zerimize saldrlrken, svire, Trk Tarih Kurumu Bakan Prof. Dr. Yusuf Halaolunun belgeleriyle Ermeni ddialarn rtmesine bozulmu ve TTK Bakannn tutuklanmas iin krmz blten karmtr. Fransa ise, Ermeni Soykrm yok demeyi yasaklamtr. imdi, bize demokrasi dersi vermeye kalkan, insan haklarndan dem vuran Barbar Avrupann, Orta adan kalma Hal zihniyeti yeniden hortlamtr. Onlar hep byledir. Bugn de byledirler, yarn da byle olacaklardr. Ama u iimizdeki hainlere ne diyelim? Her frsatta Trkiyeyi Batya jurnalleyen bu entel tayfa, imdi de Ermeni konusunda sahneye kt. Evvela Orhan Pamuk

isminde birini mehur ettiler, ardndan konuturdular. Bu ahsn, Trkler 1 milyon Ermeniyi, 30.000 Krt ldrdler. lakrds Hal dnyasnda byk yank buldu. Hemen arkas geldi. Frsat bu frsat diyen bir sr entel tayfas ortaya kt. Akademisyen apkas altnda devletin niversitelerinde Ermeni Soykrm toplantlar yaplmaya baland. Ayn zihniyetin adamlar; eski solcu, hatta Dev-Sol militan, 12 Eyllde yurt dna kaan ve hala yurt dnda yaayan Akam, Sabanc niversitesi Rektr Prof. Halil Berktay, Prof. Murat Belge; Bilgi, Boazii niversitesinde grevli olan birtakm retim yeleri ve bunlarn dnda birtakm yazar-izer takm..vs. Emin laan Hrriyet Gazetesindeki makalesinde: Trkiyede her zaman mevcut bir entel takm var. Bu Trklerin(!) iddias farkl: Soykrm oldu. Enteller frsat bulduka Ermenistan ziyareti yapyorlar. Orada Ermenistan hkmeti tarafndan gzelce arlanyorlar. Bazlar yurt dnda yayor, bazlar ise Sabanc, Bilgi, Boazii gibi niversitelerimizde renci yetitiriyor. Bazlarnn belli evrelerden maaa balandklar iddia ediliyor. Doru veya yanl olduunu bilemeyiz. te bu entel takm stanbulda devletin Boazii niversitesinde Ermeni Soykrm Konferans dzenlediler. Soykrm olmutur, Ermenileri kestik tezini ileyecekler ve bunu btn dnyaya duyuracaklard. Ancak korkuyorlard. Aile meclisine sadece kendileri gibi dnenleri ardlar. Konferans kamuya ak deildi. ar mektuplarn internet zerinden, sadece kendileri gibi dnenlere gndermilerdi. Kamuoyunda byk tepki olutu ve konferans iptal edildi. Bylece birilerinin bizi iimizden vurmasnn, Trkiye dmanlarna, Ermenistana ve Ermeni iddiasna mthi bir koz verilmesinin n kesildi. Bu soykrm tezleri hep nmzde olacak. Kendimizi nasl savunacaz? O zaman btn dnya bize unu syleyecekti: Bunu sizin bilim adamlarnz, niversite hocalarnz, gazetecileriniz bile itiraf ediyor. Siz nce kendi iinize bakn. O zaman kime ne diyecektik ? Gnmzde lkeler ille de silahla deil, bu gibi cingzce yntemlerle iinden ve arkasndan vuruluyor. Entel olmann da dozunu ve suyunu kardlar. Entel olmay Trkiye dmanlar ile ibirlii iinde olmaya tadlar. Aman efendim, fikir ve ifade zgrl yok mu? Bu konferans nasl iptal edilir? Trkiye bu duruma durup dururken gelmedi. PKK terr zirvedeyken ayn kesimler medyada PKKya vg dzmekten utanmazd. Biz bunlar bile yaadk ve hibirini unutmadk. Dnyada ve Trkiyede bizi zor durumda brakacak ne varsa bizim entel takm oraya balklama dalar ! Bu yolla isim ve tantm yapmak onlar asndan

iin en kolaydr. Bunlar kimdir, neyin nesidir, kime hizmet ederler, Trkiye sevgileri var mdr? Milyonlarca insanmz bu sorularn yantn bilemiyor. Bir bilen varsa anlatsn hep birlikte renelim ! (Emin laan, Hrriyet Gazetesi) Baka bir Hrriyet Gazetesi yazar Fatih Altayl 05.06.2005 tarihli yazsnda bu Ermeni Konferansn toplama giriimcilerinin ba aktr olan Prof. Dr. Halil Berktay ile olan konumasn gerekten okunmaya ve dnmeye deer buluyor ve aynen kitaba aktaryorum:

BLM ADAMI OLMAK N BERKTAY GB DNMEK ZORUNDASINIZ. Sabanc niversitesi retim yesi Prof. Halil Berktay bilim adam ise, Trkiyede ve dnyadaki binlerce bilim adamna kar byk hakszlk yaplyor demektir. Halil Berktay nce Milliyete verdii bir rportajda Ermeni Soykrm vardr dedi. Okuduum tezleri ilginti. Kendisini, konuyu, aksi iddiadaki bir bilim adamyla tartmak zere Teke Teke davet ettim. Ben bu konuyu tartmam diye reddetti. Daha sonra Boazii niversitesinde yine tek yanl, sadece Soykrm vardr diyenlerin katlabilecei bir platform oluturdu. Kendisini yine davet ettim, yine reddetti. Resmi tezi savunanlarla deil, benimle tartmasn nerdim. Onu da reddetti. Dn de Vatan Gazetesinin ilavesinde, lber Ortayl dhil 350 bilim adam bilim d davranyor dedi. Bilim d davranyor dedii kiiler, Ermeni Soykrm yoktur diyen bilim adamlar. Berktaya gre onlar bilim d ! Bilim ii olan kimler peki ? Ermeni Soykrm vardr diyenler. Bir baka deyile Halil Berktayn fikirlerini paylayorsanz bilim adamsnz, Halil Berktayn fikirlerini paylamyorsanz bilim adam deilsiniz. Ve bu bilim d dncenin sahibi olan adam kendini kimin bilim ii, kimin bilim d olduunu belirleyecek kadar yetkili gryor. Vah bu adamn eittii ocuklara, vah bu adamn bilim adaml yapt okullara... Fatih Altayl yazsnn sonunu yarm balam. Onu da ben tamamlayaym. Vah bu adamlara niversite teslim edenlere, vah TSAD adna basn toplants yaparak bu adam savunanlara, parann dnda kutsal tanmayanlara, vah ki vah olsun... Adalet Bakan Cemil iekin meclis konumasn dinledim. inden geldii gibi samimi bir konumayd; ama yeterli deildi. stedii kanunu bir saatte karabilen bir hkmetin Adalet Bakan, hemen Trk Ceza Kanununun vatana ihanet maddesine bir fkra ilave yapn olsun bitsin, ama yapamazlar. Acaba AB ne der? AB hemen cevaplad: Konferansn iptali kabul edilemez. deyiverdi. Hemen Meclis Bakan, ardndan Babakan, Cemil ieki tekzip etti. Kamuoyunda byk infial gren Ermeni Toplantsnn ertelenmesinin ertesi gn bu

devlet niversitesinin Boaziinin duvarlarna duyurular asld. yle diyordu bu ilanclar: 25 Maysta okulumuzda yaplmas planlanan Osmanl Ermenileri konulu konferans bilindii hkmetin sert eletirileri hatta hedef gstermesi sonucu sresiz ertelendi. Ermeni sorununu tartmak iin rpnan anlay, herkesin kendi dilinde eitim grmesi fikrine de tahamml edemeyen, bu uurda Eitim-Seni de kapatmaya kadar giden anlaytr. Yine bu anlay, Krtler ve Ermenilere imha ve inkr siyasetinde vcut buluyor. Tm bu olanlara kar biz Boazii niversitesi rencileri olarak konferansn meru bir tartma zemini olduunu, sonuna kadar savunacak ve tartmalar engellemeye ynelik tm saldrlarn karsnda olacaz. Yaasn halklarn kardelii, Biji Bratya, hepimiz Ermeniyiz hepimiz Krtz !

ETM SEN KAPATILAMAZ Evet, benim niversitemde, benim fakir halkmn parasyla kurulmu Trkiyenin en gzide eitim yuvasnda okuma imkn bulan, hepimiz Krtz, hepimiz Ermeniyiz diyen bu st bozuklara lanet olsun. Bunlar, hocalar ve talebeleriyle, kafalarn pislik iine sokmu deve kulardr.. Bunlarn gzleri vardr, grmez; kulaklar vardr, duymaz. Bunlar papaan gibi retilen sloganlar tekrarlar dururlar. Ey beyler! Kafanz kaldrn, gzlerinizi an, u karde Azerbaycana bakn. u adrlarda yaayan evi bark, tarlas, bahesi elinden alnan Ermeni katliamna maruz kalm Karaba gmenlerini dinleyin. 26 ubat 1992 tarihinde Azerbaycann Karaba blgesini igal eden Ermenilerin yaklak bin kiinin yaad Hacal Kasabasnda yaptklar katliam dinleyip de insanlktan utanmayan varsa ona hayvan dahi denilemez. 1920de Handa yaptklar mezalimi, Melek Hanmn yazd atta dile getirdii gibi 72 sene sonra Hacalda tekrarladlar. 103 kadn, 63 ocuk, 70 ihtiyar toplam 613 kiinin balarn kestiler, gzlerini kardlar, derilerini soydular, hamile kadnlar delik deik ettiler.

OKTAY EKNN MAKALESNDEN ERMEN GAZETEC Daud Kheyriyann kitabndan stunlarna ald Hacal Katliamn okuyalm: (Beyrutta yaayan Ermeni gazeteci, For The Sake Of Cross-Han Hatr in, isimli kitabnda anlatyor, sayfa 6263) Gaflan denen ve llerin yaklmasyla grevli Ermeni grubu, Hacalnn bir kilometre batsnda bir yere 2 Mart gn 100 Azeri ls getirip yd. Son kamyonda on yanda bir kz ocuu grdm. Bandan ve ellerinden yaralyd, yz morarmt. Soua, ala ve yaralarna ramen hala yayordu. ok az nefes alabiliyordu. Gzlerini lm korkusu sarmt. O srada Tiegranyan isimli bir asker onu tuttuu gibi teki cesetlerin stne frlatt.

Sonra tm cesetleri yaktlar. Bana sanki yanmakta olan l bedenler arasnda bir lk iittim gibi geldi. Yapabileceim bir ey yoktu. Ben uaya dndm, onlar Han hatr iin savaa devam ettiler. Ermeninin kitabnda bu vaheti aktaran Sayn Oktay Eki, Trkiye ve Azerbaycann Avrupa Konseyi Parlamenterler Meclisinden Hacaldaki Ermeni vahetini knanmasn ne zaman isteyecekler, Azerbaycanllar, Avrupa nsan Haklar Mahkemesine ne zaman bavurup da haklarn arayacaklar, diyor. Avrupann btn kurum ve kurulular bunlarn hepsini biliyor. Hatta bu katliam, bu korkun cinayetleri ileyen Ermeni etelerinin banda bugnk Ermenistan Cumhurbakan Koaryann olduunu da biliyorlar. te Hal Taassubu, ite BARBARLIK bu... Bizim akademisyen geinen Ermeni yardaklar, bu Ermeninin eline frsat geerse neler yapabileceini, neler yaptn grmek istemiyorlar. Ermeninin kini hi bitmedi. ttihatlarn liderlerini adm adm takip ederek; Talat Paay 15 Mart 1921 tarihinde Berlinde, Said Halim Paay 6 Aralk 1921de Romada, Cemal Paay 21 Temmuz 1922 tarihinde Tifliste kurunlayp ldrdler. Ermeni kurunlarndan kurtulan Enver Paa 4 Austos 1922 tarihinde Tacikistanda Rus kurunlar ile hayata veda etti. Ermeni taraf ve taraftarlar diyebilir ki, efendim tehcir olaynn sorumlusu onlard, aldlar. Peki, kurduklar Asala Terr rgtnn Avrupa ve Amerikada Trk diplomatlarna kar balatt cinayetlere ne buyururlar. Eylemlerine 1975te Paris bykelimizin katliyle balayan, 1986 ylna kadar bu eylemlere devam eden Asala Terr rgt, bykeli, konsolos, atee toplam 34 diplomatmz katlettiler. Bunlar unutuldu, dnk Hacal Katliam unutuldu. Onlarn derdi baka, Trkiye bir Avrupa Birlii kara sevdasna yakalanm, frsat bu frsat elimizde iken Trklere soykrm yaptk dedirtelim, diyorlar. Akn gz krdr. Ak her eyi yapar varsaymyla lkemizi ierden dardan kuatyorlar. erden Trkiyeli birilerini buluyor, onlara yazdryor izdiriyorlar. Hemen onlar yazl ve grsel basnlarnda parlamentolarnda ve her alanda aleyhimize kullanyorlar. Cinayet rgt Dev Solun militanlarndan 12 Eyllde Trkiyeden kaan Taner Akamn Trk milletine aleyhine yazd yazlar kitabna aktaran Tessa Hoffman : Taner Akama aferin, Trk Kurtulu Savann, ulusal devleti kuran savan aslnda bir soykrm olduunu bir Trk olarak ispatlamtr. diyor. AB Karma Komisyonunun 13.06.2005 gn stanbulda yaplan KPK Toplantsnda bir milletvekili, Boazii niversitesinde yaplmak istenen Ermeni toplantsnn iptal edilmesinin kabul edilemez bir tutum olduunu sylyor. Avrupal liderler, komisyonlar, milletvekilleri her frsatta Ermeni konusunu stp stp nmze koyuyorlar. 24.02.2005 tarihli Avrupa Parlamentosu (KPK) toplantsnda konuan

Fransz parlamenter Sagen Jacgues Touban szde Ermeni soykrmn gndeme getirerek, Trkiyenin Sevr Anlamasn kabul etmesini istedi. Ermeni soykrmnda Avrupa Parlamentosunun karar aldn belirten Touban AB yelii iin Trkiyenin szde soykrm tanmas gerektiini syledi. Angela Merkel liderliindeki Alman Hristiyan Demokrat Birlii Federal Meclise szde Ermeni soykrm nergesi sundu. nergede 1,5 milyon Ermeninin planl olarak ldrld iddia ediliyor. Ayrca Osmanl mparatorluunun savaa katlmasyla Osmanl ordusundaki Ermeni askerler alma birliklerinde toplanarak ldrldler deniyor. nerge, Osmanl mparatorluunun hukuksal mirass olan Trklerin reddedici tutumunun ABnin bar ve affetme dncesiyle elitiini iddia ediyor. Hal taassubundan kendini bir trl kurtaramayan Barbar Avrupal len Ermeninin, katledilen Trkn asl katilinin kendileri olduunu itiraf etmelidir. Osmanl mparatorluunun hogr kanatlar altnda asrlarca refah iinde yaayan, millet-i sadka olarak isimlendirilen Ermeni halkn, devlet kurma hayaliyle silahlandrp ayaklandran, zerimize salan, bizi arkadan vurduran onlardr. Trkn de Ermeninin de katili onlardr. Belge mi istiyorlar, ahit mi? 150 yllk tarih bunun ahididir. Elimizde belgeler, arivlerimiz ak, alnmz da ak. Binlerce yllk tarihimizde soykrm diye bir kkl asla yapmadk. Bizi sulayanlar da bunun byle olmadn biliyorlar; ama yine de koro halinde soykrm arksna devam ediyorlar. Trkiye bunlarn karsna sulu sizsiniz diye kmaldr. AB sevdal bir iktidarn byle bir k yapabileceini dnmek bence hayal, her admnda acaba AB ne der kaygsn tayanlar bunu yapamazlar. Eli kanl bu batl Barbarlarn yaptklar soykrmlar suratlarna arpmalyz. yle Hal mezalimine bakalm.

SOYKIRIM te bat medeniyeti, ite tek dii kalm canavar. te Ermeninin ba tevikisi

FRANSIZ SOYKIRIMI Franszlar, smrge yapmak iin Cezayire geldikleri 1830 ylndan 1962 ylna kadar olan srete Cezayir halkn sosyal, kltrel, dilsel bakmdan ve Cezayir ynetimini de yapsal olarak Franszlatrmak plan erevesinde, Cezayirde ne kadar Arap, Berber, slam, Trk kltr varsa bunlar sistemli bir ekilde pasif (zamana yayarak yok etme) ve aktif (o anda yok etme) soykrmc metotlar kullanarak, Franszlara ait olmayan her trl kltr ve yaplanmann yok edilmesini kendilerine ilk hedef olarak setiler.

Cezayirde yaayan herkesin hayatn her alannda Franszca konumas, Franszca dnmesi, Franszca okuyup eitim almas esas tekil ediyordu. Franszlar Cezayirde dier Fransz smrgelerinde olduu gibi, ekonomik, kltrel, askeri ve siyasi kar elde etmek iin zor kullanma yntemini benimsemilerdi. Fransz smrgeciliinin amacnn ne olduunu bizzat Fransz Smrge Bakan Albert Sarraut, 1923 ylnda smrge okulunda (Paristeki) yapt bir konumasnda u ekilde tarif ediyordu: Gerei gizlemeye ne gerek var? Smrgecilik bir uygarlk hareketi deildir. karlarn ynlendirdii bir zor harekettir.

CEZAYR DE FRANSIZ KATLAMI Cezayirde 1830un Mays ayndan balayan ve bamszla kadar 132 yl sren Fransz vaheti 1,5 milyondan fazla Mslmann lmne sebep olmutur. 1830 ylna kadar Osmanllar tarafndan huzur iinde ynetilen Cezayir, Fransann smrge ynetimine daha fazla dayanamaz ve direnie geer. Bu arada bir maarada saklanan binlerce Cezayirli, Franszlar tarafndan canl canl yaklr. te vahetin ilk balangc.

UAKLAR KYLER YERLE BR EDYORDU Havadan yaplan saldrlar belki de tarihin en acmasz katliamyd. zerine yaan bombalar sonucu kadn, erkek, oluk ocuk binlerce Cezayirli yanarak can verdi. Savunmasz insanlarn zerine tanklarla saldrp onlar topa tutan Franszlar bununla yetinmeyip kylere de havadan saldrlar dzenliyordu. Yaplan katliamlarn ardndan toplanan cesetler ise toplu halde frnlarda yaklyordu. Manni Abdullah: Biz ailelerimizle dalarda saklanmtk. nk Fransz askerleri toplu haldeki halkn arasna dalyor, rasgele 5060 kiiyi alyor ve bunlar elleri, kollar bal olarak sraya diziyordu. Sonra da zerlerine gaz dkp, onlar diri diri yakyorlard. 8 Mays 1945te alan bamszlk bayra en az 45 bin Cezayirlinin ilk direnite ehit olmasna yol amt. Mavi, beyaz ve krmz bayrakl Franszlar gerekten acmaszd. oluk ocuk, kadn, gen, yal demiyorlard. Bir kurun bazen kard panikle bin kiinin birden lmne sebep oluyordu. Smrgeci Fransz imdi sopayla bombayla mukabele ediyordu. Yllarca inim inim inleyen Cezayirlilerin tek silah ise iman gcyd. ehit derlerken; Kahrolsun Fransa! diye avaz kt kadar haykranlar, sadece haykranlar vard. Fransa gerekten de asrn yz karas eylemini sergiliyordu. Cezayirliler aslnda Fransadan neler ekmemilerde ki? Nitekim II. Dnya Savanda Fransz bayra ad altnda savaan Cezayirliler on binlerce l vermilerdi.

Baka bir Cezayirli anlatyor: aramba gn kasabaya zrhl birlikler girdi. Halk kat. Fransz subaylarn ellerinde szde elebalarnn, asilerin listesi vard. Gerekte ise rasgele adlar bulunuyordu. Halktan gzlerine kestirdiklerini guruplar halinde alp gtryorlar, biraz tenhada sorgusuz sualsiz kuruna diziyorlard. Fransz askerleri kylerde, kasabalarda yangn karyor, sonra da yama hareketine giriiyorlard. Cezayirlilerin can ve mal emniyeti artk yok olmutu. Oysa Cezayirliler Fransz Mslman olmak istemiyorlard. Aslnda bu ne acayip ne alaltc ve ne soysuz bir yaktrmadr. 8 Maysta balayan ilk direni misli grlmemi bir katliama dnmt. ABD, Cezayir Bakonsolosunun yapm olduu almayla bu ilde olaylarda 40 bin, Kurtulu Cephesi Partisinin tespitine gre ise de en az 45 bin kiinin ldrld ve 6000 Cezayirlinin toplama kamplarnda ikenceye tabi tutulduu ortaya kesinlikle kmt.

KPR VAHET Katliam, genellikle bir yerde toplatlan halkn, toplu yok edilmesi yani soykrm eklinde olmutu. Fransz vahetinin en byk rnei ise Chaabet El Akhirada Kherata Boaznda bulunan bir kprde be bin Cezayirlinin dereyle atlmasyla grlr. Aradan uzun zaman gemesine ramen Hanuz Kprsnn yamalarnda halen insan kemiklerine, daha dorusu Fransz mirasna rastlanyordu. Bu aradaa Kef El Boumba, Le Petit Pont de Mellisimnada Cezayirliler kuruna dizildikten sonra cesetleri ortak bir ukura atlmt. Uaklarla yaplan saldrlar ise tarihin en acmasz katliam idi, acaba Nazi Almanyasnda bile uakla katliam olmu mudur diye Cezayirliler soruyordu. Havadan atlan bombalar kyleri yerle bir ederken masum kadn, oluk ocuk ve yal binlerce Cezayirli yanarak can veriyordu. Ve Nazi Almanyasna ta kartacak uygulamalar Fransz vahetini zirveye kartyordu. Son katliamdan 15 gn sonra yzlerce ceset topraktan kartlarak Helipoliste bir frnda yaklyordu. Soykrma, Fransann bamszl iin savatktan sonra cepheden dnen Cezayirli askerlerin katledilmeleri ile devam edildi. 9 Mays 1945, gnlerden aramba saat 11.30a doru Setiften gelen zrhl aralar ehrin 3 kilometre tesinde belirdi. Ar makinelerle evreyi kasabay taradlar. Alan ate sonucunda yzlerce kii ld. Onlarn arkasndan 2 uak kasabann evresini bombalad. Gne batarken ar topu atei ald. 9 Mays 10 Maysa balayan gece boyunca top atei devam etti. Halk, hayvanlarn alp daa kt, orada bir hafta kald. 10 Mays gn Dussai

firmasnda alan yirmi ailenin oturduu siteyi bombaladlar. Allik Musa, kars, 17 yandaki olu, 5 yandaki olu ve annesinin srtndaki bebei, kaarlarken makineli tfeklerle taranp ldrldler. Bir gn nce salk memuru ve Fransz Mslman Kltr Cemiyeti Bakan Hanouz Si Mohand, Arap tccar Kara Si Ali zabt ktibi Boumelad Si larbi Mbair Mcahit Belgecam ve Ayad Si EssaEaid kasabaya geldiklerinde kuruna dizildiler. Bu arada iftlikleri yamaya giden ordu birlikleri Riffte drt-be kiiyi Taff-facnede bir dzineye yakn kiiyi kuruna dizdi. Bouandasda krk be kiiyi ky dna kararak, kendi mezarlarn kazdrp vurdular. Tutuklamalar gece gndz sryordu. Devriye gezen Lejyonerler, kyleri yama ediyor, kadnlara ailelerinin gzleri nnde tecavz ediyorlard. Babas, kardei, kocas ya toplama kampndadr ya da ldrlmtr. Gzaltna alnmayan erkeklerse mukavemete katlmtr. Mutlaka koruyucusu olmadan yaamak, oluk ocuunu yaatmak zorundadr Cezayirli kadn. Beruaci,Lodi veya Paul Cazelles kampdr, ya kocas, ya kardei. Kamplara iki yz- yz metre mesafedeki eviyle erkeiyle arasna Fransz vaheti girmitir. Fransz erkekleri tarafndan gtrlen ve sekiz gn sonra geri gelen kadnn defalarca ifal edildiini anlamak iin onu soru yamuruna tutmak gerekmez. Perian hali, yrtlan elbiseleri ve gzlerinin altndaki morluk hibir soruyu gerektirmeyecek kadar aktr. Bir tek eyi arzulad Fransz smrgecilii: Halkn direniini krmak, iradesini yok etmek, umutlarn suya drmek! Belida Blgesinde oturan Cezayirliler

TANKI, TOPU, UAI, MAKNEL TFE LE FRANSIZ DEHET CAN FRANSIZ DOKTORLAR Tp bile insanlar ldrmek iin kullanlyordu. Hastane koridorlarnda yatan Cezayirliler tekmeleniyordu. Uyuturucu zelliklere sahip kimyevi bir madde damara zerk ediliyor ve kii yava yava akln kaybetmeye balyordu. Btn dnya lkelerindeki tp akademileri, bu yntemin kullanlmasn kesinlikle su addediyor. Ancak Fransz doktorlar bu Hakikat serumunu kullanmaktan adeta zevk alyorlard. Franszlar, nasl ki ufak bir radyoyu Cezayirlilere ok grdlerse, inanlmas g ama ar giderici ilalar bile piyasadan kaldrmlard. Franszlarn denetimi altndaki hastanelerde ve revirlerde insan aklnn ve vicdannn alamayaca caniyane olaylar yaanyordu.

Evet, Fransz Ordu Hastanesinin, Psikiyatri Blmne yatrlan Fransz askerleri Cezayirlilerin sun sara krizlerine sokulduklarna ahit oluyorlard. Hastanelerde yaplan eitli eziyetlerin yan sra uygulanan baz deneyler ve usuller, Hipokrat mezardan karacak cistendi. zellikle Hakikat Serumu tyleri diken diken edebilecek bir uygulama olarak Fransann tp tarihine de utanla geecek nitelikteydi. Uyuturucu zelliklere sahip kimyevi bir hlasa damara zerk ediliyordu. Bu da operasyon yava yava yapld takdirde kiide kontroln kaybna, uurun donuklamasna yol ayordu. Btn dnya lkelerindeki tp akademileri bu usuln adli gayeler iin kullanlmasn su sayyordu. Belida Blgesinde oturan Cezayirliler, hastane koridorlarna yatrlm, sava yarallarnn kanl gslerini tekmeleyen Fransz bahekimi de halen unutmamlardr. Antibiyotik, eter, alkol ve tetanos alarna daha savan ilk yllarnda ambargo konuyordu. lalarn ve cerrahi aletlerin satlmas yasaklanyordu. Cezayirliler Fransa tarafndan korkun bir sona adeta mahkm edilmiti. Aileler kin dolu kalplerin verdii ac ile nice yaral mcahidin tetanosun getirdii korkun lmn seyretmi . Cezayir bamszlnn byk isimlerinden siyahi doktor Frantz Fononun akallar her zaman stle beslenmez, kan ve cinayet lezzeti bu yaratklarn ta iine ilemitir. sz tm smrgeci Franszlarn sanki portresiydi. Misli grlmemi Fransz mezalimi Fransada bile yanklar uyandryordu. Katliam haberleri ve katliam ifaatlar saduyulu baz

Franszlar perian etmiti. Nazi Almanyasnn Parise giriinde bir mzedeki tablolar hoyrata ambalajlayp yamalad iin kyametleri koparan Franszlar, tetanos asn bile Cezayirlilerden esirgeyen yurttalarnn bu yz kzartc sular karsnda byk bir utan duyuyorlard.

PARS VAHET Pariste meydana gelen birka sabotaj zerine Cezayirlilerin gece sokaa kmalar bile yasaklanmt. Bu durumu protesto etmek iin kadn ve ocuklardan oluan en az krk bin kiilik yry koluna polis ekinmeden ate amt. Yzlerce ocuk ve kadn sokaklarda kanlar iinde yatarken, onlar hastaneye gtrecek uygar bir Fransza bile rastlanmamt. Ertesi sabah lleri p kamyonu toplamt. in en dramatik yn ise, polisin o gece baz Cezayirlilerin ellerini balayarak Sen Nehrine atmasyd. te Fransa, ite Fransann gerek yz... De Garulle, Cezayir tarihine gemi en kanl savan kahramanlarndand. Zalimliiyle n salm General Challeyi be yz bin kiilik kuvvetin bana yollamas bunun en byk

deliliydi. 23 Martta garip bir tecelli olarak Franszlar birbirlerine giriyorlard. Cezayirde sokaa kma yasa konuluyor, halk dehet iinde kalyordu. Gizli ordunun deheti zellikle bakent ve Oran dolaylarnda kendini gsteriyordu. Relizan Blgesinde yzlerce mcahit ldrlrken, bakentte bir kahve makineli tfekle taranyordu. Katliamn en nefret ekici yan ise Amerikan yaps uaklarn alaktan uarak, halkn zerine makineli tfeklerle ate amalaryd. Bilno binlerce l ve yaral idi.

Mfty Kuruna Dizdiler Bir mcahitten baka bir an: Perembe akam milis gc oluturan siviller klaya giderek silahlandlar. Sivil kyafetleriyle kk guruplar oluturdular. Bazlarnda Fransz bayran temsil eden renkli kurdeleler vard. AML lokalinde bulduklar listeye gre adam toplamaya baladlar. Cuma gn sabahn nde aralarnda Mft Ben Saci, Belediye Bakan Muavini El-Fazzani de olmak zere on bir kii klann dou kapsnda kuruna dizildi. Esas taburlar trenle geldi. Lejyonerler karlatklar kiileri ldrmeye ve soymaya balad. Henz lmemi olan bir kadnn bileziini almak iin bileini kestiler. 15 Maystan 10 Hazirana kadar uaklar tarafndan bombalandk daha ok Heliopis, Millesima, Petit, Kellerman Nador ve Gounod gibi kyleri hedef alyorlard. Otuza yakn kk iftlie saldrdlar. Milisler ve askerler ksa srede 447 yurttamz ldrd. Bunu o zamanlar parti yetkililerine ilettik. Katliam, kentin bir kilometre uzanda 15 Sal gn saat 18de yapld. Guelma ve evresindeki toplam ehit says on iki bindi. 27 Mays Devriminden sonra Alparslan Trke (Babakanlk mstear olarak) Cezayir savalarna bir denizaltyla silah ve para gnderiyor, bylece 27 Maystan sonra Trkiye, Birlemi Milletlerde Menderes hkmeti ve Fatih Rt Zorlunun yaptklar yanl bir lde dzeltmeye alyordu. Bumedyen, Bin Bella gibi liderler Alparslan Trkele baz araclarla iliki kuruyorlar. Trke birka subay da gizlice Cezayire yolluyordu.

KLSENN TRAFI Katolik Kiliseler Birlii bir bildiri yaynlayarak Fransann Cezayirdeki kuvvet ve terr politikasna cephe aldn resmen aklyordu. Katolik Kiliseler Birliinin yaynlad bildiri Fransada geni yank uyandrrken, Protestan Kiliseler Konseyi de nemli bir bildiri

yaynlayarak Fransay Cezayirde terr hareketlerinde bulunmak, insan haklarn inemekle itham ediyordu. Bildiride aynen yle deniliyordu: Bir millete tarihin en byk cinayeti ilettirilmemelidir. Fransz milletini bu aibeden kurtarmak lazm, ge kalnmtr. Bugne kadar yaplanlar Fransz tarihinin kanl yz karas olarak kalacak, bundan sonraki nesiller bu lekeyi temizlemek iin ok uraacak, fakat tarih sayfalarndaki kanl lekeleri temizleyemeyerek, kendilerine byle bir miras braktmz iin bizleri lanetle anacaklardr. Cezayirde terr durdurulmal, Cezayir halkna dost eli uzatlmaldr. Fransay ancak bylesine bir hareket kurtarabilir. Yklan prestijini biraz olsun iade edebilir Protestan Kiliseler Konseyi Cezayirde cereyan eden katliam lanetlerken bu insanln yz karas vahete biran nce son verilmesini talep eder. Buraya kadar gazeteci Keman Akn Beyin Cezayire bizzat giderek bu katliamlar yaam insanlarla bire bir konuarak kaleme ald Cezayirde Fransz Vaheti ve tesi isimli kitaptan alntlar yaptm. Franszlarn Cezayirin bamszlk sava srasnda sindirme ve teslim alma

stratejilerinden biri de 2,5 milyon Cezayirliyi sivil, toplama kamplar eklinde kurduklar ve Fransz askeri kontrolndeki belli bir blgeye tehcir etmek ve tecrit hayat yaatmak oldu. bin Cezayirli ise izine bir daha rastlanlmamak zere yok edildi. Bunlar Fransz General Aussaressesin ve adamlarnn ikenceyle katlettikleri ve toplu olarak gmdkleri Cezayirli yurtseverlerdi. Franszlar Cezayir ulusal kurtulu sava srasndaki sistemli soykrm uygulamalarnda, halkn yerletii corafi alanlar da yok etmeyi kurumsallatrdlar. Bu uygulamalarda 8000 ky yok ettiler. Daha sonra da De Gaulle bu konuda Fransa adna tazminat dedi. Franszlar tm bunlar yaparken yurt severleri yok etmek iin Cezayirli ulusal kurtuluu gerillalara ve sivil halka ellerindeki en son model silahlarla saldryorlard. Eldeki verilere gre bu saldrlar sonucu o dnemdeki Cezayirli kyl nfusun hemen hemen yars (baz rakamlara gre 1,8 milyon) Franszlarn sava srasnda zellikle yok etmek ve yakp ykmak iin kullandklar Napalm bombalarnn (yakc bomba, yangn bombas) etkisiyle yok edilen evlerini ve Kralap verimsizleen topraklarn terk etmek zorunda kald. Eldeki verilere gre Cezayirin Fransadan bamszl iin verdikleri sava srasnda birok Cezayirli bamszlk savas ve sempatizan Franszlar tarafndan ikencelerde katledildi.1962 ylna gelindiinde, Fransz smrge askerleri ve FLN gerillalar arasnda Cezayirin her yresinde sren almalarda lenlerin says bir milyonu buldu.1954 ylndan 1962 ylna kadar olan bu sre Cezayir ulusalclarn Franszlara verdikleri ar kayplar sonucu Franszlarn smrge projesinin sonunu getirdi.

II. Dnya Savandan sonra tekrar esen ulusalc uyan rzgrlar srasndaki mcadelelerin etkileriyle gelien bamszlk istei, Fasta, Tunusta, Vietnamda ve en son 1962de Cezayirdeki Fransz smrgeciliinin yenilgileri, Franszlarn Afrikadaki ve uzak doudaki kltrel ve yapsal soykrmc smrgecilik projelerinin kmesini ve sonunu getirmitir.(Sefa M. Yrkel, Soykrmlar Tarihi, Batnn nsanlk Sular) Srtlan yzne kuzu maskesi takan Fransa, Ermeni yandalnda n safta yer alyor. Her frsatta bize saldryor. Su orta olduklar Ermeni katliamlarn rtbas edip cani Ermenileri mazlum gsterme, Trkiyeyi keye sktrma peindedir. Fransaya verilecek cevap; Soykrmc katil, ayaa kalk! demek olacaktr.

RUS SOYKIRIMI RUSYA DA TRK SRGN VE KATLAMI 1-II. Dnya Harbinin balamasna takaddm eden yllarda Bolevikler birtakm temizlik hareketleri yapmlar ve bilhassa bunun en byn 1937de balayarak Almanlarn Rusya taarruzuna kadar srdrmlerdi. Harpten nceki bu son temizlik hareketi srasnda frsattan istifa ederek Trkistan, Krm, Kafkasya ve Kuzey Trklerine kar da temizlik bahanesiyle geni lde musallat oldular.

2- Alman taarruzu balar balamaz kzl arlarn Almanlarn karsna kitleler halinde Trkleri ate hattna srmler, hatta Trk kadnlarndan tekil edilen alaylar insafszca Alman mevzilerine saldrtlm ve krdrlmtr. Trk soyunu eritmek iin, Trkleri kadnl erkekli cephede ate hattna srdler.

Amerika ve ngiliz yardmyla zafer kazanan Stalin, savata yok edemedii Trkleri ilk nce Krm Trkleri, Kuzey Kafkasya Trkleri, een, ngu, Mesket Trkleri, Sibiryaya srlerek hayvan vagonlar iinde krld. ou yok oldu. Sonra Volga(dil) boyundaki Trkler yok edildi. Azerbaycan Trkleri de ayn akbete urad. Orta Asya Trkln arazi itibariyle olduu gibi tarih, kltr ve dil itibariyle de muhtelif cumhuriyetlere ayrdlar, paralayp mahvetmek istedikleri Trkistan Trklne kar harekete getiler. Trk-slam halknn varln bu defa tamamen yok etmeye karar vermilerdi. Btn mnevverler din adamlar srlyor, camiler kapatlyor, yklyor veya dinsizlik okullar yaplyordu. badetler yasaklanmt. cat ettikleri her cumhuriyete Kiril harfleriyle ayr ayr alfabeler icat edilmi, Krgz, Kazak, zbek, Trkmen, Azeriye siz ayr ayr milletsiniz temas srekli ilenmitir. Komnizmin, din afyondur felsefesi, noksansz

uygulanm, yal Trkler gizli gizli de olsa ocuklarna Mslman olduunu sylemeye almtr. Mesela Ahmet Yesevi niversitesi Mtevelli Heyeti Bakan Namk Kemal Zeybek, Kazakistan Cumhurbakan Nursultan Nazarbeyle Kltr Bakan olarak Kazakistan seyahatinde eyh Ahmet Yesevi Trbesini ziyaret ederler. Kemal Zeybek, Yesevi Hazretlerinin trbesine kar byk tazim gsterir. Bunu dikkatle takip eden Kazakistan Cumhurbakan, Namk Kemal Zeybeke dnerek Seni ok sevdim der. yle devam eder; Komnizm zamannda din yasakt, o zaman babam bana yle vasiyet etmiti; olum Allah unutma Hazrete hrmet gster, baktm sen de Hazrete hrmet gsteriyorsun. ok memnun oldum. (Kefensiz Gmlenler) Ad krullah, zbekistanl Trk. Rusyay, komnizmi, insan kasab Stalini, yaadklar srgnleri, kymlar, zindanlar anlatyor. Hayatn, yaadklarn kitap haline getirmi, adeta romanlatrmtr. Bu kitaptan yapacam alntlar Orta Asya Trklnn yzyla yakn urad zulm, soykrm sergiliyor: Mahallemizde Maman Bey adnda bir komiser vard. Mamal Beyin eitli bahanelerle kapmza yklenmesinin ard arkas kesilmezdi. Yok asayi hakk, yok ev vergisi toplamak bahanesiyle kapmz durmadan andrld. Vergi deme gnn bir gn geciktirmi olsanz evinizi basp altn stne getirirlerdi. Sandk sepetini, balkonunu kilerini didik didik arayp filan gne kadar demezseniz devlet hepsine el koyacak eklinde tehditler savurup giderdi. Mamal Bey yznden gnlerimiz endie iinde geiyordu. O gnlerde sandnzdan birka elbise km olsa hemen kapitalist burjuva damgas yerdiniz. Anamm en byk endiesi evdeki kitaplard. zellikle Kuran Kerimi kimsenin aklna gelmeyecek yere saklayabilmek iin oradan oraya gezdirir dururdu. nk o dnemler bir mrekkep yalam olanlar, camiye gidenler bile burjuva ilan edilirdi. Evimizde Ali ir Nevai, Sfi Allahyar gibi kiilerin eserleri Emir Umerhann Mecmuat-u uarasna kadar baz kitaplar vard. Mamal Bey bu kitaplar bulursa bamza gelmedik kalmaz diye bir gn avlunun bir kenarna ukur kazp hepsini gmdk. 1960 ylnda o ukuru atk, kitap yerine avular dolusu topraklam kat paralar bulduumuzda gzyalarm tutamadm. Sadece 19201937 yllar arasnda deil yakn zamanlarda bile dini inanlarndan, kar dncelerinden dolay feodalizmin kalntlar olmakla sulanp ayplanan milyonlarca insann hapsedilip, kuruna dizildii herkesin bildii bir ey. tilip kaklan bu insanlar hkmetlerinin politikasndan memnunlar m? Doduu topraklardan uzaklatrlp, hainlikle sulanarak Sibirya ve Ukraynaya srlen bu zavalllar adaletsizlikten feryat etmezler mi?

Yl 1932, mevsimlerden yaz 6 yalarnda bir kz ocuu idim. Srgne mahkum edildik. Teftiten sonra ev bark, mal mlk ne varsa msadere edildi. Babam ise bilinmeyen bir yere alp gtrdler. Aradan 20 gn kadar gemiti, erkeklerin Ukraynaya srgn edilecei, kadnlarn isterlerse kocalar ile beraber gitmeyip ocuklar ile kalma hakk ilan edildi. O an halk arasnda bir grlt koptu, annem ocuklarm yetim brakmam; onlarla birlikte kocamn yanna giderim, ne ceza olursa razym diyerek yalvard. Ne var ki aileler birbirlerinden koparlp ayrld. Bizim neyimizi kapitalistlikle suladlar anlam deildik. Az bir para toprak, bir inek, bir at ve bizimle yaayan Hovakt adl bir maraba ile yal karsndan baka bir eyimiz yoktu. Yola dmeden nce annem Hovakt Beye: Bizim evde kaln, belki msadere edilen mallarmz size verirler. dedi. Hovakt Bey ise: Ben sizlerden bir ktlk grmedim, bir apam alr, siz nereye giderseniz ben de sizinle gelirim. cevabn verdi. Bu sz zerine o da hanm da srgne mahkum edildi. Hep beraber yola dtk. Bakent tren istasyonuna geldik. Krmz yk vagonlarna yerletirildik. Her vagona iki veya aile bindirildi. Her ailenin ortalama , drt ocuu vard. Vagonun kck penceresinden baka dnyaya alan bir yeri yoktu. Kap kapandktan sonra ieriye iki tane de nbeti dikildi. Tren hareket etmiti. te o an herkesin yrei kan alamaya balad. Dklen gz yalarn, koparlan hkrklar teskin etmek mmkn deildi. Vagonun ii son derece scak, ierisi le gibi kokuyor, tren sadece byk istasyonlarda duruyordu, ancak tren durduu zaman nbetiler nezaretinde scak su alarak dar kmak mmknd. Tuvalet yoktu, tencere kapana def-i hacet yapp tren hareket edince tencere kapana yaplan pislii pencere veya kapdan dar atyorlard. Her gn le vakti souk balk ve orba veriliyordu. ocuklar yemiyor, tiksiniyordu. Bu ikenceler arasnda Odessaya geldik. Orada bizi bir gemiye bindirdiler. O sralar trahoma ve kolera hastalklar yaygnd. Btn ocuklar trahoma oldu. Gzlerimiz kapanyor, iip kalyordu. Bir sre sonra Hersan isimli bir ehre geldik. Yz kadar atl araba ile kylere datlacaktk. Srgne gnderilenler drt gruba ayrlmt; Kazaklar, Trkmenler, zbekler ve Krgzlar. Her milleti ayr ayr kelere yerletirdiler. Takentten srgn edilenlere bakan olarak babam seilmiti. Rusay iyi konuuyordu, olduka kltrlyd. Bizi Yestryev adl bir kye yerletirdiler. Yirmi aileydik. Hovakt Bey ve hanm da bizle beraberdi. Bizim gittiimiz kydeki Ukraynallar Sibiryaya srgn edilmilerdi. Onlarn mal ve mlkleri de bizimki gibi

msadere edilmiti, evler bombotu, otlar adam boyu ykselmi, hatta evlerin kaps grnmyordu. Yolda hastalanan kardeim Abdlaziz burada vefat etti, buraya defnettik. Zavall kardeime bir avu vatan topra nasip olmad. 1933 yl zerimize kabus gibi kt. iddetli bir ktlk ba gstermi, halk alktan ve yokluktan krlmaya balamt. Babam bir ahrda ie girmiti, emeine karlk verilen kepek ile kt kanaat idare ederek yaza ulatk. Fakat durum Kazaklar ve Trkmenler iin ok daha ktyd, ne hallar vard ne de gm ve altnlar. Karapaz otunu kaynatp yemek zorunda kaldlar. Tabi ou da bu yzden iip ld. Kyn nfusu iyice azalmt, her gn en az on kii topraa veriliyordu. 19321933 yllar alktan sokakta lenler, 1937de katledilen milyonlar, ite Barbarlk, ite Soykrm! (Kefensiz Gmlenler, krullah, til Yaynlar)

NGLZ SOYKIRIMI ngiliz smrgecilii, soykrm ve katliam Alman ve Fransz soykrm ile ufak tefek ayrlklar gsterir. Bizim Anadoluda bir tabir vardr; kaypak, sinsi, su altndan saman p yrten kiilere ngiliz siyaseti yapma derler. ngiliz smrgeciler, yaptklar soykrmlarda, insanlar fiziki olarak vurarak ldrmelerinin dnda, Amerika ktasndaki yerlilerin baklk kazanmad iek hastal mikrobu tayan battaniyeleri bilerek isteyerek ve srf ldrmek amacyla yerlilere verdiler. Yerlilerin yok edilmelerinde, smrgeciler tarafndan bir metot olarak kullanlan lmcl iek hastalnn bilerek yaylmasnn byk pay vard. 1607 ylnda Rio Grande ve Virginia blgesini smrgeletirmek iin gelen ngiliz smrgecilerinin hazrladklar resmi bir raporda sonu olarak 1600 yllarnda hastalklardan ve ldrme olaylarndan nce blgede yaayan Pawhatan yerli kabilesinin nfusu 50.000 olarak gsterilirken, ngilizlerin hastalk yayarak yerlileri soykrma uratmalar sonucu 1607 ylnda Pawhatanlardan 5000 kiinin hayatta kald belirtiliyordu. Bylelikle Pawhatan yerlileri byk bir nfus kaybna uratlm ve smrgecilerin hedeflerine uygun bir ekilde, nce ksmen sonra tamamen yok edilmilerdir. Kuzey Amerika ktasn igal eden ngiliz smrgeciler, ayn tr biyolojik soykrm (hastalk yayarak) metodunu yerlilerin bulunduu dier yerleim birimlerinde de uyguladlar. ngilizler bugnk Kanadann bakenti olan Ottowada kendilerine kar kan Delaware ve Shawnee yerlilerini katletmek iin iek hastal mikrobu bulatrdklar battaniyeleri tccarlar araclyla yerlilere verdiler. Dnemin yerlileri iin lmcl iek hastaln yerliler arasna yaydlar. Baka blgelerdeki yerliler de kasten ve smrgecilerin

hedeflerine uygun bir biimde ngilizler tarafndan soykrma uratldlar. ngilizlerin yayd bu hastalk sonucunda(gizli, pasif ve aktif soykrm) Mingo, Delaware, Shawnee ve dier Ohio Irma kenarnda yaayan yerli halklardan 100.000 kiilik yerli nfus katledildi. ngilizler 1600 ylndan itibaren, her trl ldrme metodunu tm igal blgelerine yaydlar. 1607 ylnda Afrikadan tehcir edilen insanlarn satld en nl kle pazar olan Jamestown blgesini igal eden ngilizler blgede yakaladklar her yerliyi kaytsz artsz ldrdler. Bu konuda tarihi David Estannard yle diyor: Yzlerce yerli hi yoktan meydana gelen saldrlarda katledildiler. Dier yzlercesi ise, eitli entrikalarla zehirlenip ldrldler, yerlilerin kanolar(balk avlamak insan tamak iin kullanlan uzun ve s kayklar.) param para edildi. Btn tarm alanlar yaklp ykld, yerliler ne zaman bar istediyse ngilizler sahte anlamalar yaptlar. Ardndan da bar zamannda olduunu sanan yerlilere beklenmedik bir biimde tekrar tekrar saldrdlar. Smrgeciler, yerlileri yeryznden silmekte kararlyd. Onun iin her trl ldrme eklini yerlilere reva grdler. Yerlilerin ekili alanlarn da srf yerlileri a brakarak yok etmek iin yaktlar. 26 Mays 1637 ylnda ngiliz smrge askerleri, Mystic Irma kenarnda yerleen Pequot yerli kabilesinin kyne saldrdlar. 700 ocuk, kadn ve erkei ku srs gibi katlettiler. Katliamdan kurtulanlar ise komu kabilelere sndlar. Durumu yerinde izleyen bir grg tan olay u ekilde anlatyor: Olaylar baka bir taraftan izlemek ok korkuntu. nsanlar zerlerine ate dklerek kzartlrken,yerlere akan oluk gibi kann oluturduu buharlar ve yank et kokusu dayanlmaz haldeydi. 1666 ylnda blge valisi Berkeley, kuzey blgelerindeki btn yerlilerin ldrlmesini, yalnz kadn ve ocuklarn esir alnp kle olarak sata karlmalarn emretti. Bunun zerine blgenin Doeg ve Susquehannah kabilelerinin yerli efleri ngilizlerle konumak istediler. Grmeye geldikleri zaman, ngilizlerin, Franszlarn ve spanyollarn kullandklar bir eit yerlileri yok etme veya ldrme yntemi olan grme kabul etme/tuzak yolu ile yani hile yoluyla ngilizler tarafndan tm katledildiler.

NGLTERENN AVUSTRALYA, TAZMANYADAK YERL SOYKIRIMI Yaplan bilimsel aratrmalara gre, Avustralya yerlilerine uygulanan soykrm ve soykrmc tehcir, bizzat ngiliz Merkezi Hkmeti tarafndan 1824 ylnda karlan sava

kanunlar erevesinde uyguland. Bylelikle smrgelerde ngiliz blge smrge ynetiminin yapt insanlk d her uygulamann yasallatrlmas saland. 120 yl nce Avustralyay ziyaret eden nl ngiliz romancs Anthony Trollope, ngiliz smrgecilerinin yerlilere yaptklarn yle zetliyordu: Biz onlarn (yerlilerin) topraklarn (vatanlarn) ellerinden aldk. Yiyeceklerini tahrip ettik. Kendi gelenek ve greneklerine ters den yasalarmz uyguladk. Onlar, nefret ettikleri zevklerimize uydurmaya altk. Kendilerini veya mallarn kendi bildikleri ekilde savunmak istedikleri zaman da onlar katlettik...Sert sava yollaryla efendileri olduumuzu kabul etmeyi rettik. nl doa bilimcisi Charles Darwin tarafndan retilen glnn zayf evrim yoluyla yenmesi/yutmas teorisine atfta bulunan, bu teoriyi pratikte uygulayan ve ktada 1788den itibaren hkm sren smrgeci ngiliz ynetimi kendilerini stn rk olarak grmekteydiler. Smrgecilikten nce (deiik verilere gre) 240004000060000 ya da 100000 yldr Avustralya ktasnda totemik bir dine, karmak bir sosyal yapya, airet ve aile ilikilerine sahip olan Avustralya yerlilerini de siyah, zayf ve en alt rki kesim olarak tanmlyorlard. Yerlileri hayvani bir rk olarak grmeleri mnasebetiyle, yerlilere kar her trl aalama ve yok etme uygulamalarn, yaplmas gereken bir grev olarak sayyorlard. Avustralyay fiilen igal eden ngiliz smrgeciler, dayanaklarn sadece Terra Nullius doktrininden deil ayn zamanda doa bilimcisi Darwinin glnn zamanla zayf yutmas olarak tanmlanan evrim teorisinden de alyorlard.1890 ylnda Tazmanya Kraliyet Topluluu ikinci bakan James Bernard, Avustralya yerlilerine yaplan soykrmn doal bir gelime olarak gsteren grn yle dile getiriyordu: Soykrm prosesleri esnasnda kendiliinden olumaktadr.Evrim kanununa

uygun olarak gelimektedir. Ayn gr paylaan Avustralya Smrge Parlamentosundan Vincent Lesina ise parlamentoda yapt konumada: Evrim kanunlarnn bize gsterdii gibi beyaz adamn ilerlemesi iin btn siyahlar kesinlikle yok edilmelidir. diyordu. Londradaki ngiliz Hkmetinin Avustralyay smrgeletirmek iin

uygulad soykrm yntemleri arasnda en ok kullanlan ise blge smrge yntemi tarafndan fiili durum oluturulup, gvenlik gerekesiyle hayvan avna kar gibi yerli insan avna kmakt. Avda yakalanan yerlilerin kelleleri kesilip torbalara konuyordu. Avn baarl getiinin bir delili olarak kesilen yerli kelleleri herkesin grebilecei bir ortamda, yerli insan avna katlanlar tarafndan smrge ynetimine sergileniyordu. Hatta baz direnen veya eitli ekilde kesinkes boyun emeyen nemli yerli kahraman Lider Pamukway gibilerinin kellesi

ise Avustralya smrge valisinin yerlilere kar yaplan bu kanuni grevini ne kadar yerine getirdiinin kant olarak Londraya, merkezi hkmete gtrlyordu. Bu tr olaylarn aklamalarna 1883 ylnda ngiliz hkmeti yksek komiseri olan Hamilton Gordon tarafndan, Gordonun ahsi dostu da olan zamann babakan William Gladstonea yazlan raporlarda da yer veriliyordu. Avustralyann yannda bir ada olan Tazmanya blgesi de nasibini ald. Tazmanyada 18031834 yllar arasnda yerlilere kar smrge ynetimi tarafndan gerekletirilen topyekn saldrlarda birok yerli kadn ve ocuk sratle katledildi. Bu saldrlar sonucunda adada 4000 olan yerli halkn nfusu, beyaz adamn Tazmanyay igalinden 15 yl sonra 2000 kiiye drld.1824 ylnda ise blge smrge ynetimi tarafndan adaya yerletirilen yeni beyaz (ngiliz) topluma yerlilerin topraklarn fiilen igale geirmeleri iin ada yerlilerinin grld yerde ldrlmesi iin izin karld. Tazmanyada 1829 ylnda balayan ve iki aylk bir sreyi kapsayan smrge ynetiminin soykrm amal tehcir geleneklerinden, ekonomilerinden, kltrlerinden ve sosyal yaantlarndan koparlarak Avustralyann eitli blgelerine ve ok uzak adalara eitli eziyetlerle ve soykrm amacyla tehcir edildiler. Yerliler tehcir edildikleri bu toplama kamplarn andran enterne blgelerinde, zorunlu olarak ikamete tabi tutuldular. Bu insanlk d duruma kar kan yerlilerden direnenler ise smrge ynetimi tarafndan seri ekilde katledildiler. Aratrmaclarn verilerine gre yerli kadnlar, rzalar olmakszn

ksrlatrldlar. Smrgeciler tarafndan Avustralyada srekli yaplan ve 1970lere kadar devam eden bu ksrlatrma, ocuk karma ve zorla ailelerinden koparma ynteminin Avustralya tarafndan da 1949 ylnda kabul edilen 1948 BM Soykrm Szlemesinin 2. maddesine tamamen aykr olmas Byk Britanya mparatorluunun ve ona bal Avustralya Hkmetinin soykrm ilediini aka ortaya koymaktadr. Soykrmla ilgili tarihi verilere bakarsak nl soykrm aratrmacs ve tarihi Ben Kiernana gre ktann ngilizler tarafndan smrgelemesinin balang tarihi olan 1788 ylnda ktada 750000 siyah derili yerli (Aboriginal) yaamaktayd.1911 yln gelindii zaman bu say 31000 kiiye dmt. ou 178918291831 yllarnda ngilizlerin yayd iek, tifo, dizanteri, tberkloz, difteri, grip vs. hastalklardan ve smrgecilerin yerlilerin un ve yiyecek taynlarna zehir katmasndan dolay krld. Binlercesi ise smrge gleri tarafndan vurularak ldrld. Smrgeci beyazlarn yerlileri ldrmeleri o kadar planl ve sistemli yaplyordu ki ocuklar karlp zorla bir ite altrlrken, kadnlar taynlarna zehir katlarak, yaklarak veya ikence yaplarak ldrlyordu (Sefa M. Yrksel Soykrmlar

Tarihi ve Batnn nsanlk Sular 2005) Mstemlekecilerin en sinsisi olan ngilizler mstemleke lkelerini bir taraftan soykrm yaparken dier taraftan btn zenginliklerini soyup soana evirmiler. Bu zengin lkelerin banda Hindistan ve Msr gelir. Ayrca I. ve II. Dnya Savalarnda bu mstemlekelerden toplad genleri zorla asker yapp eitli cephelerde bozuk para gibi harcamlardr. anakkalede Irakta bizim zerimize bu toplama mstemleke askeriyle saldrdlar. Rahmetli Akifin dedii gibi : Kimi yamyam, kimi Hindu, kimi bilmem ne bela... dedii nereye gittiklerini kiminle savatklarn dahi bilmeyen bu insanlar ate hattna zerime srdler. Krdlar, krldlar. Yz binlerce Mehmetiin kanna girip ehit ettiler. Onlarn da yz binleri ld. Bu savalarda len safkan ngilizlerin says parmakla saylacak kadar azdr. Dn Ermeniyi de zerimize bu emperyalistler gnderdi, silahlandrd, tevik etti, isyan ettirdi, arkadan vurdurdu. oluk ocuumuzu, yz binlerimizi katlettirdi. mukatele oldu. Tehcir olay yaand. Bizim kaybmz kadar olmasa da Ermeniler de ld. Bu iki taraftan lenlerin, Trkn Ermeninin sorumlusu, katili ngilterenin de iinde bulunduu, Devlet-i Muazzama denilen byk devletlerdir. ngiltere, Fransa, Rusya en nde gelenlerdir. imdi yeniden Ermeni yandal, kkrtcl yapan bu Hal barbarlarna, katil ayaa kalk diyorum!

AMERKANIN SOYKIRIMI Yetmi iki milletten oluan Amerika Birleik Devletleri soykrmlar, katliamlar, cinayetler zerine kurulmu bir devlettir. Kendilerinin yaptklar filmlerde yerli Amerika halkn, Kzlderilileri nasl yok ettiklerini iftihar ederek beyaz perdeye aktarmalaryla sabittir. Daha nemlisi bu soykrm, katliam ve tehcir olaylarnn nasl, ne zaman, ne gerekelerle, hangi emir ve kanunla yaplm olduudur. 1830 ylnda ABD Kongresinden karlan, yerlilerin tehcir (etnik temizlik, soykrmc tehcir) yasasyla 1840 ylnda dou blgelerindeki Cherokee, Chickasaw, Choctaw ve dier tm yerli kabileleri, ABD Bakannn da onayyla, Journey Wesward kodu altnda, Missisipi Nehrinin bat yakasna Oklahoma, Nebraska ve Kansas blgelerindeki kontroll alanlara tehcir edilmesi karar alnarak Dou ABD blgelerine daha fazla Avrupal beyaz smrgecinin, yerlemesinin gerekletirilmesi sreci balad. lk etapta 70000 yerli, Missisipi Nehri kenarna tehcir edildi. Bu srada binlercesi katledildi. 1832 ylnda Amerikan askerleri, ibirliki yerlilerle beraber yaptklar saldrlar da Mississipi ve Rock nehirleri blgelerinde 150 yldr yaayan Sauks ve Foxlarn nl yerli kabile lideri Black Hawkn, lideri olduu kabileyi ABD askerlerinin ve milislerinin (ibirliki

yerliler ve beyaz yerleimciler)isteine uygun olarak blgeden ekmemesi zerine, ABD askerleri ve yerli ibirlikiler 850 yerli erkek, kadn ve ocuu Bad Ax Wisconsin blgesinde katlettiler. 18381839 yllar arasnda ise Cherokee yerlilerinin tehciri srasnda, 4000 Cherokee yerlisi Amerikan askerlerin ar g kullanmas sonucu katledildi. Kaliforniya valisi 1851 ylnda olaylar deerlendirirken bunun resmi bir Kaliforniya eyaleti, yerlileri (Kzlderilileri) imha siyaseti olduunu belirtiyordu. 28 Kasm 1864 tarihinde Amerikan askerlerinin komutan Albay John M., yerli kabilelerle yapt bar anlamasn tek tarafl iptal ederek, kendini bar zamannda sanan, gnlk ileriyle uraan Cheyenne yerlilerine saldran Amerikan askerleri ilk etapta ilerinde nl yerli efi White Antelope de dahil olmak zere 150 kadn, ocuk ve erkei ikencelerle bizzat keserek katlettiler. Eldeki Amerikan Kongre belgelerine gre ABD askerleri yerli lideri White Antilopenin kesilen hayalarn daha sonra ttn torbas olarak kullandlar. Amerikal askerler ayn yntemleri kadnlar iin de yaparak kadnlarn cinsel organlarn kestiler ve rahimlerini dar karttlar. Kamak isteyenleri de vurarak ldrdler, bunun yannda askerler kyde ta stnde ta brakmayp yakp yktlar ve yerlilerin tm atlarna el koydular. 1800lerde ABD yetkilileri tarafndan yerli imha planlar o kadar gncelletirilmi ve doallatrlmt ki 2 Nisan 1863 tarihinde Santa Fe blgesindeki Yeni Meksikallar (smrgeci Avrupa kkenliler) blgedeki yerlilerin tamamen imhasn savundular. Bu konuda 1867 ylnda General William Tecumseh Sherman kendilerine direnen yerlileri (Kzlderilileri) imha siyasetini u ekilde sylemiyle sonuna kadar destekliyordu: Biz hemen ciddi ve alc bir biimde Lokotaslar (Sioux) kadn, ocuk ve erkek demeden harekete gemeliyiz. Tarihi David E. Stannard ve ayrca bir baka tarihi olan Tzvetan Todorov bu konulardaki aklamalarnda Amerikadaki yerlilerin yok edilmesi dnyada gelmi gemi en byk soykrm olaylardr. diyorlar. Yerliler ABD yetkilileri tarafndan aalk insanlar olarak hatta hayvanlardan da daha aa olarak grldler. Amerikan devlet adam George Washington, yerlileri vahi kurtlara benzeterek Bu vahi hayvanlarn tamamen imhas gerekiyor diyip yerlileri imha talimatn vermesinde de belirttii gibi ABD yetkililerinin yerlilere lm layk grd aka anlalmaktadr. Devlet yneticileri gibi yerlileri lme layk gren Amerikallardan (Avrupal beyazlar) ve Amerikan yerlilerinin tarihine unutulmaz bir olay olarak geen Wounded Knee Katliam sorumlularndan olan Amerikal Binba John Vance Lauderdale yerlileri toplu olarak katletmelerinin sebebini 1866 ylnda yle aklyordu:

Rahatszlktan kurtulmak iin yeryzndeki btn Kzlderililer (yerliler) kesinlikle ldrlmelidir. Bunlar krsal kesimde yaayan korsanlardr. Yeryz iin iyi varlk deiller ve zamannda yeryznden gitmeleri medeniyetin iyilii iin gereklidir. Amerikadaki Avrupa kkenli smrgecilerin, yerlilere soykrm uygulamasna ilikin olarak George Washington gibi Amerikan Devlet Bakan Theodore Roosveltin Amerikallarn yerlilere yaptklar katliamlarla ilgili syledii sz Amerikallarn yerlilere kar besledikleri soykrmcl ok iyi zetliyordu. Roosevelt yerlilerle ilgili olarak rk ve soykrmc grlerini anlatt bir konumasnda; Ben en iyi yerli (Kzlderili) l yerlidir diyecek kadar ileri gitmek istemiyorum ama onda dokuzu yledir diyebilmekteydi. Bu resmi soykrmc ve rk tutum daha sonra kurumlam, resmi politika haline gelerek yerli katliamlarn doallatrlmasna dnce olarak ve fiilen etki yapt. ABDnin yerlilere kar uygulad soykrm yntemleri: 1- Toplu soykrmlar 2- Hastalk yayarak oluturulan soykrmlar 3- kencelerle hedefe varlan soykrmlar 4- Yerli halk a brakarak oluturulan soykrmlar 5- Zorla kadnlar ksrlatrarak oluturulan biyolojik soykrmlar 6- Yaadklar topraklardan zorla sklerek tehcir yoluyla yaplan soykrmlar 7- Zorla Hristiyanlatrma ve isim deitirme yoluyla yaplan soykrmlar 8- Yerliler arasnda sistemli bir ekilde alkolizmi ve kumar yayarak oluturulan ahlaki soykrmlar

nl aratrmac Howard Zinn, yerlilere kar yaplan soykrmlarla ilgili demografik tespitlerinde Avrupal smrgecilerin Kuzey, Orta ve Gney (Latin) Amerika da yaptklar soykrmlarda yaklak 90 milyon insann katledildiini belirtmektedir.

II. DNYA SAVAI SOYKIRIMI Almanlarn Rusyaya saldrd zaman Amerika, Ruslarn yannda yer aldn ilan etmesine ramen henz tam sava durumunda deildi. 19371941 yllar aras Amerika ve Japonya arasnda sinsi bir mcadele sz konusu idi. Bu arada Japonyann 27 Eyll 1940 Almanya ve talya ile l pakt imzalamas Amerikay son derece kzdrd. 7 Aralk 1941 sabah ise Japon hava ve deniz kuvvetleri Pearl Harbourdaki deniz ssne saldrp, Amerikann Pasifik donanmasnn hemen tamamn saf d etti. Bylece Amerika resmen savaa katlm oldu. Amerikann savaa katlmas en ok ngilizler i sevindirdi.

Amerikallar Harbour basknnn okundan abuk ayldlar ve stn hava gleriyle Japonya ya yklendiler. Tokyo, Yokohama, Kobe, Osaka ve Nogayadaki sanayi tesislerini yerle bir ettiler. Japon sanayisinin % 80i ykld. Japon ekonomisi kt ancak Japonlar savaa devam ediyordu. Buraya kadar olanlar normal sava usulleridir. Buna bir diyeceimiz yoktur. Japonlar, Amerikan donanmasn imha etti, Amerikallar da mukabele ederek Japon gcn krmak in sanayisini kertti. Savaan glerin sava kazanmak iin kar tarafn askeri gcn, hatta ekonomik gcn yok etmesi hakldr ama i burada kalmad. Amerikallar sava d insanlk d katliama ve soykrma bavurdular. 6 Austos 1945 gn Hiroimaya attklar tek bir atom bombas bilnosu; 78.150 kiinin lm, 13.982 kayp, 9.428 ar yaral, 29.957 hafif yaral. Bununla da yetinmeyen Amerika 9 Austosta Nagazakiye ikinci atom bombasn att ve sonu; 36.000 l, 40.000 yaral. Bu byk soykrm insanlk tarihinin utan verici katliamlarndan biridir. Eline silah almam, sava d kadn, ocuk, yal insanlarn yaad yerleim blgelerini zellikle seerek insanlar imha etmek; soykrmdr, insanlk suudur. Bu katliam sonunda Japonya bu yeni silahn baka ehirlerde de kullanlma ihtimalini varsayarak 10 Austosta svirenin aracl ile Amerikaya bavurup Japon mparatorunun hak ve imtiyazlarna dokunulmamak artyla teslim olacan bildirmitir. Amerikann bu teklifi kabul etmesi ile 2 Eyll 1945te Tokyo koyunda demirli bulunan Amerikan zrhls Missouride Japonya teslim belgesini imzalad.

VETNAM SAVA, SOYKIRIM, KATLAM Vietnamllar, bu savaa Amerikan sava diyor, Amerikallarn da hafzalarndan silinmeyen savan ad da Vietnamdr. 1859da Franszlar tarafndan smrge yaplan Vietnam II. Dnya Savann sonuna kadar da Fransz smrgesi olarak kalyordu. te bu dnemde Vietnam Komnist Partisi Franszlara kar dokuz yllk bir gerilla mcadelesi verdi. 1954 Bar Antlamasyla Vietnam ikiye blnd. Kuzey Vietnam Rusya ve inle mttefik olan komnist bir diktatrlk haline geldi.Gney Vietnam da ABDnin mttefiki olan zel bir kapitalist diktatrlk olarak ortaya kt. 1959da Vietkong veya Ulusal Kurtulu Cephesi diye bilinen rgtlenme ile bir kyl ayaklanmas balattlar 1965e gelindiinde komnistlerin Gney Vietnamda iktidar alma durumuna geldiklerini gren ABD bunu engellemek iin Vietnama ok sayda asker gnderdi. Amerika Bakan Kennedy etrafnda toplanan egemen snfn tevikiyle balayan ve

1973 ylna kadar sren ABD-Vietnam Savanda Amerika arkasnda yanm yklm bir lke, milyonlarca l brakarak ekildi. ABD, Gney Vietnam, Kuzey Vietnam, Laos ve Kamboyay bombalad. Uaklar sekiz milyon tondan fazla patlayc att. Bu miktar kabaca kinci Dnya Savanda btn taraflarn att bombann katyd ve patlama gc Hiroimaya atlan bombann 640 katyd. Vietnamda 58.000in biraz zerinde Amerikan askeri ve Gney Vietnam ordusundan 250.000 asker ld. Vietkong sivil kayplar zerine kesin bir say yoktur. En dk tahminler bir buuk ile iki milyon arasndadr. Vietnamllarn tahminleri bu rakamlarn ok stndedir. Turist olarak Vietnama giden bir Trk, Orhan Kural, gezdii grd Vietnam Sava Mzesini anlatyor: Topraklarnda dnyann en gl iki ordusunu, Fransz ve Amerikallar, hatta daha nce inlileri kovabilmi olan gler yzl Vietnamllarn savata ektikleri ikenceleri, kapatldklar hcreleri fotoraf ve dokmanlarla gryorsunuz. Otuz gn boyunca dnyann en korkun savalarndan birini yaamlar. Savata Vietnam drt milyon vatandan kaybetmitir, Amerika Vietnam yetmi iki milyon litre kimyasal bomba ile sulad dedii yerde insan, hayvan, bitki hibir canl brakmayan o korkun portakal renkli svyla sulanan topraklar bugn bile bebeklerde kanser ve sakatlklara neden oluyor. Son olarak 1960 ylnda kullanlan, Franszlarn getirdii Giyotin btn rperticiliiyle bir keye kurulmu. Amerika Vietnamda Napalm Bombas kulland. 1966da Amerikal gazeteci, Napalm Bombasyla yaralanm ocuklarn olduu bir hastaneyi ziyaret etti ve unlar yazd: Saygona gitmeden nce napalmn insan etini erittiini duymutum ve bunun sama olduunu dnyordum. nk bir et parasn frna koyduumda ya eriyordu fakat et orada kalyordu. Gidip napalm bombasyla yaralanm ocuklar grdm, duyduklarm tamamen doruydu. Napalmn kimyasal reaksiyonu eti eritiyordu. Etleri yzlerinden gslerine doru akp orada birikmiti. Bu ocuklar balarn eviremiyorlard. nk eriyip akan etten dolay boyunlar ok kalnlamt ve kangren baladndan ellerini, parmaklarn ya da ayaklarn kesiyorlard. Kesemedikleri tek yer kafayd. Amerikan havaclar uutan sonra barlarda ve kulplerde yaptklar zerine arklar sylyorlard:

Bombala ehirleri ve ldr insanlar Napalmn meydana at Pazar sabah yap bunu

Dua ederken yakala onlar

Yetimlere ekerleme at Etrafnda toplanmalarn seyret 20 milimetreliini kullan Bi o kk pileri

Pazarda toplanmalarna bak Yarm kilo pirin iin bekliyorlar A ve zayf insanlar lm hastalar gzel deil mi

Amerika hava kuvveti pilotlar attklar Napalm bombalarnn zevkini yayor. Bir deniz piyade askeri de hatralarn yle anlatyor: lk devriye ktmz yerde, deniz piyadeleri daha nce bir gurup Vietkongu pusuya drmt. Bana cesetleri toplattlar. Vietkong ve kuzey Viatnam ordusu askerlerinin cesetlerini yolun stnden ekiyordum. l bedenleri srklyordum. Frlam barsaklar ve patlam kafalar gryordum. Her tarafa kusuyordum. Devam et getir u cesedi buraya. Niye? Bir silahl atmada hepimizin lmne neden olmaman iin l grmeye almalsn, sen makineli tfekisin ve makineli tfekiler panikleyemez. lk bakta her ey zerime geliyordu. Zaten korkmutum. imdi de bu lanet eylere bakmak zorunda kalyordum. Biraz daha ceset topladktan sonra kusmaya baladm. Ama iinde bulunduum durumdan hi de memnun deildim. Artk kusmadm grnce on dakika dinlenmeme izin verdiler,glyor ve dalga geiyorlard. Ondan sonra bir cesedin beyni fkrncaya kadar kafasnn bir tarafn tekmelememi istediler, cesetleri tadm ya buna ne gerek var dedim. O srada iin mantn grememitim. Sonradan anladm. Benden bunu istediklerinde, Viatnamda fazla kalmaktan kafay ttklerine kanaat getirmitim. Ben fkelenmeye balamtm; ama onlar hala glyorlard. Tekmele diye bardlar. ldrmenin ne demek olduunu ancak byle anlarsn. O adam l, ama sen onu kendi kafanda tekrar ldryorsun. O kadar zor bir i deil be olum. Bak bize lerinden bir ikisi cesetleri yamatan aa atmaya balad. Geri kalanlar glyordu. Haydi, vur, vur! diye baryorlard. Sonra vurmaya baladm. Vurdum... Vurdum... Ve aniden beyin dier taraftan dar frlad.

Yzba Medina Charlie bln Mart 1968de bir akam toplad ve ertesi gn Vietkongun gl olduu bir ky alacaklarn syledi. Kydeki herkesi ldrmelerini istedi. Kyn ad MY LA idi. Varnado, Simpson Charlie Blnde er idi. Ertesi gn kye girdiinde 19 yandayd. Bir kadn vurdu. Yllar sonra olay yle anlatyor: Onu evirmeye alrken kucanda kk bir bebek olduunu grdm. Onu da ldrmtm. Bebein yznn yars gitmiti. Aklm durdu. Eitimde rendiklerimi hatrlayarak herkesi ldrmeye baladm. Yal adamlar, kadnlar, ocuklar, srlar, her eyi ldryordum. Bize ayakta hibir ey kalmamas sylenmiti. Bize syleneni yaptk. Sivil olup olmadklarna hi bakmadk. Onlar dmand. ldr eer bir emri yerine getirmezsen vurulabilirsin, ne yapacaktm yani? Yapsan da yapmasan da mahvoluyorsun, ldrmek iin insan aramana gerek yoktu. Oradaydlar, boazlarn kestim, kiminin elini, kiminin dilini kopardm. Kafa derilerini yzdm.Bunlar yaptm, bir oklar bunu yapyordu ve ben de onlar gibi yaptm. Btn duyularm kaybetmitim. Simpson tek bana 25 kiiyi ldrd. O gn takma komuta eden temen Pasl Calley 100n zerinde insan vurdu. Daha byk apl bir terrn paras olarak pek ok tecavz ve cinayet yaand. Simpson daha sonra unlar syledi: Birka saat iinde 500 insan ldrmenin nasl bir ey olduunu biliyor musunuz? Hitlerin gaz odalar gibi, kadn, erkek, ocuk elli kiiyi yan yana diziyorsunuz ve sonra biiyorsunuz ve ite byle oldu; yirmi be, elli, yz kii birden. Onlar topluyorduk, ben ve birka kii daha M.16lar otomatie getiriyorduk ve sonra onlar biiyorduk. O gn Leonard Gonzalez 500 metre ilerde bir baka takmdayd. avuun 16 yalarnda bir kz evlerden birine soktuunu grd. Kz dar ktnda pantolonu yoktu. Gonzalez iki saat boyunca ne yapacan bilmeden katliam seyretti. Kzn annesine kza bir pantolon bulmas iin yalvard, ama bu kez bakalar kzn stne saldrd. Katliamn tarihileri: Michael Bilton ve Kevin Sime gre, Gonzalez bir barakann nne st ste ylm 18 ila 35 yalarnda 7 plak kadn cesedi grd. Cesetlerin her tarafnda kk siyah noktalar vard. Grnt gerekten midesini bulandrd. avu Kovic birliiyle gece devriye kmt. Korkuyorlard ve bir kulbede bir ey grdklerini zannettiler, belki de dman diye ate at ve sonra hepsi deli gibi ate etmeye baladlar. Atei kestiklerinde kulbeden gelen lklar duydular, avu Kovic ve be adam kulbede ne olduuna bakmaya gittiler. Kovic olay yazarken kendisinden O diye

bahsediyor; Molina el fenerini kulbenin iine tuttu. Aman Allahm! dedi. Alamaya balad. ocuklar vurmuuz kulbenin zemininde hkra hkra alayan, rpnan,

kvranan, kanl ynlara dnm ocuklar vard. lklar hi kesilmiyordu. Yzlerinden gslerinden, bacaklarndan vurulmulard. Hala hayatta olanlar alyor, lklar atyorlard. (Amerikan Sava Vietnam 19601975 Jonathan Neale, eviren Doan Tarkan, Metis Yaynlar) 228 sayfalk kitaptan birka pasaj aktardm. Kitabn tamam bu gibi katliam, cinayet ve tecavz, soykrm itiraflar ile doludur. Amerika-Vietnam savann faturas ar olmu, Amerikan tahminlerine gre askeri kayplar; 55 bin Amerikan askeri, 200.000 Gney Vietnaml, 7.250.000 Vietkong ve kuzey Vietnaml ld. ABD: 500 milyar dolar (atmalara bal retim kayplar, bor demeleri ve barnma masraflar hesaplanarak) Vietnam Cumhuriyeti: 5.89 milyar dolar. Bunun 1.66 milyar dolarn SSCB, 670 milyar dolarn in karlad. te bu sper devlet ABD, dnyaya nizam verme, lkelere demokrasi getirme iddiasnda olan sper g, gittii her lkeye demokrasi yerine zlm, Hrriyet yerine lm gtryor. Bomba yadryor, yakyor, ykyor. te Irak, ite Felluce, Telafer katliam, ibadethanelerin dokunulmazln hie sayarak caminin iinde yatan yaral, silahsz kiileri makineli silahyla tarayarak ldren insanlk d cinayetler. Ebu Garib ceza evi ikenceleri, yz karas Guantanamo toplama kamp; buraya kadar birazckta olsa kovboy Amerikalnn siciline ufak bir gz attk. Ama ne yazk ki NATOda mttefik olduumuz, hatta stratejik ortaklktan bile sz edilen ABD Irakta Trkmenleri eziyor ve Krtlere ezdiriyor. Kuzey Irakta yuvalanan PKKnn zerine gitmiyor ve bize de sakn ha kuzey Irakta PKKya kar bir operasyona girimeyin diyor ve ilave ediyor, topraklarnz iinde hakknz var ancak insan haklar diyor. ABD, Ermeni iftiralarn, stp stp ortaya getiriyor. Senato gndemine tayor. Kendi gzndeki mertei grmyor bakasnn gznde saman p aryor. Bu zihniyete BARBARLIK denmez de ne denir? Dense dense, Hal taassubu, Hal ittifak, Hal seferleri denir.

ALMAN IRKILII VE SOYKIRIMLARI Alman Parlamentosu CDU lideri Angela Merkel Hanmla sosyal demokratlarn lideri Babakan Schrderin ve dier partilerin mtereken oy birlii ile Federal Meclisten geirdikleri tasar ile Ermeni iftiralarna destek vermekle kalmyor, daha da ileri giderek Trk milletini Anadoludaki tm Ermenileri kesmekle suluyorlar. Devamla Alman hkmeti Trklerle, Ermenilerin barmas tarihi suun yeniden deerlendirilmesi iin gereken giriimlerde bulunmay kabul edermi:

Pes dorusu bu kadar yzszlk de fazla deil mi? Bari siz susun. 1915 ylnda siz bizimle mttefiktiniz, bizim ektiimiz skntlar, uradmz ihanetleri, sizin babanz, dedeniz iyi bilirdi. Onlardan renseydiniz Bir de aynann karsna geip kendinize bakn da grn yaptklarnz Alman vahetini, katliamn, soykrmn. Almanlar 19331945 yllar ierisinde ar rk(Race Hygiene)ideolojisi erevesinde mkemmel bir Alman ar rk yaratmak hedefiyle, dier milletlerden veya etnik guruplardan olan ve ar Alman olmayan 21 milyon insan yok ettiler. Bu insanlar toplu olarak kuruna dizerek, topyekn sava eklindeki yaptklar ve sivil asker ayrm yapmadklar saldrlarda, toplama kamplarnda, insanlar iin yaplan zel frnlarda toplu ekilde yakarak zel olarak yaptklar gaz odalarnda toplu olarak zehirleyerek, insanlar ksrlatrarak soykrma urattlar. Nasyonal Sosyalist iktidarn ilk yllarndan itibaren rejim muhaliflerine terr, bask, tecrit, polis basks sistemine, toplama kamp sistemi eklendi. lk kamp Mnih yaknlarnda Dachauda Mart 1933 de ald. 1936373839 yllarnda Almanyann eitli kentlerine yayld. Bu kamplarda siyasi muhalifler, ounlukla komnistler, sosyal demokratlar ve sendikalistler, yan sra Yahudiler ve adi sulularda toplanyordu. 1939 ylna gelene kadar, bu toplama kamplarnda tutulanlarn says 2530 bin civarnda olduu tahmin edilmektedir.1939 sonrasnda hzla artt. Polonyallarn, daha sonra da Sovyet esirlerin geliiyle lm kamplar haline getirildi. 12 ana kampa ilave 165 uydu kamp daha kuruldu. Bu kamplar 35 bin grevli tarafndan korunuyordu. Toplama kamplarndakilerin toplam saysn kesin olarak hesaplamak gse de l939 ila 1945 arasnda bu kamplara 1.650.000 insann gtrld tahmin edilmektedir.

NGENE KATLAMI Almanya Salk Bakanlna bal ar rk ve toplum biyolojisi aratrmalar ekibi tarafndan 30.000 ingene zerinde yaplan kan ve iskelet tahlillerindeki genetik snflandrmalar, ingene olarak tespit edilemeyenler NZ, yzde yz ingene olarak tespit edilenlerin Z olarak iaretlendi. Almanyada 1933 ylnda karlan bir kanunla Alman ar rknn korunmas iin ingenelerin 12 yandan balayarak hzl bir ekilde zorunlu olarak ksrlatrlmas n grld. Eldeki verilere gre Nazi hkmeti tarafndan yaplan bu zorunlu ksrlatrma kampanyasnda, ingenelerin %94 ksrlatrld. Ksrlatrma ameliyatlarnda birok ingene hayatn kaybetti.

1938 ylndan itibaren ingenelerin Almanyadaki toplama kampna paralel olarak, Avusturya, Polonyadaki toplama kamplarna toplanmaya baland. 19421943 yllarnda zel olarak Alman ingeneleri iin aile toplama kamp kuruldu. lk etapta on bin ingene topland. Ardndan Avrupann eitli lkelerinden 30.000 ingene tehcir edildi. 14 Austos 1942de ise Nazilerin Adalet Bakan Otto Thierackin bir toplantda yapt aklama ve bir bildirgesiyle Yahudilerin ve ingenelerin hibir ey gzetilmeden katledilmesine baland. Almanlarn ingeneleri gazla katletme uygulamas 1943 ylnda ingeneleri toplu olarak Auschwitz toplama kamplarna tehcir ettikten sonra katlanarak srdrld. En byk ingene katliamnn yapld 1 Austos 1944 tarihinde ingenelerin gecesi (zigeunernacht) diye bilinen gece, binlerce ingene Almanlar tarafndan gaz odalarnda ve insan frnlarnda katledildi.

YAHUD KATLAMI (SOYKIRIM ) Almayada Nazilerin 1933 ylnda iktidara gelmesiyle birlikte Yahudiler birer soy krm hedefi haline getirildiler.Hitlerin ayn yl Yahudileri tanmlad

gibi,Yahudiler,Almanlar tarafndan,aa rktan gelen ve ari Alman rknn korunmas iin yok edilmesi gereken,bir gurup olarak grldler. 4 Ekim 1933te karlan kanunla Yahudiler, tm gazetelerden karldlar. Yahudilerin kendi inanlarna gre kurban kesmeleri yasakland. Baka lkelerden gelip Almanyaya yerlemi, Alman vatandal kazanm olan Yahudilerin vatandalklar iptal edildi.1935 ylnda Berlindeki tm Yahudi dkknlar, i yerlerine sistemli saldrlar dzenlendi.14 Kasmda karlan Nurnberg kanunuyla Almanyada kimlerin Alman, kimlerin Yahudi asll ve kimlerin ise kark(Yahudi ve Germen karm ) bir aileden geldii yaplan kan analizlerine gre belirlendi ve vatandalk haklar snrlandrld. 28 Mays 1938 tarihinde ise, Nazi iktidar tarafndan karlan yeni bir kanunla Yahudilerin hibir ekilde mlk edinemeyecei ve Yahudi doktorlarn bundan byle, hibir ar Alman tedavi edemeyecei, Yahudi avukatn ar bir Almana mdahil olamayaca ve bu gibi profesyonel hayata ilikin rk kararlar alnd. Haziran 1941-Ocak 1942 tarihleri arasnda, Litvanyada Alman Einsatz Komandolar (zel infaz ekipleri ) tarafndan yaplan operasyonlarda, yerli halkn yardmyla 135.000 Yahudi soykrma uratld.1941 ylnda Almanyadan Rigo, Minsk ve Kovnaya gnderilen Alman Yahudileri, bu ehirlerdeki toplama kamplarnda, Profesyonel Yahudi infaz ekipleri

tarafndan kuruna dizildi. Avrupadaki Yahudilerin daha sonra toplu katliam iin belirli merkezlere tehciri yaygnlat. Hollandadan 107.000, Belikadan 28.000, Fransadan 42.000, Danimarkadan 770, talyadan 5.000, Romanyadan 10.000, Bulgaristandan 20.000 Yunanistandan, 45.000 Macaristandan, 430.000 Slovakyadan, 50.000 Norveten 1500, Hrvatistandan 5.000 Yahudi soykrm amacyla toplama kamplarna tehcir edildi. Tehcir edilen Yahudilerin bir ksm Polonyada azna kadar insan dolu Yahudi gettolarna, byk bir ksm ise daha sonra Yahudi katliam merkezlerine sevk edildi.1942 ylnda Belzec toplama kampnda 600.000, Treblinka toplama kampnda 900.000 Sobibar toplama kampnda 250.000 Kulmhof toplama kampnda 150.000 Chelma toplama kampnda 152.000 Yahudi toplu olarak katledildi. Yaklak 1,5 milyon Yahudi mobil operasyonlarda, 600.000 Yahudi ise Yahudi gettolarnda, alktan ve kuruna dizilmelerden dolay hayatn kaybetti. Almanlar Yahudilerin byk ounluunu Auschwitz Birkenau toplama kampnda (1,5 milyon kii ) Maldenek (Lublin) Toplama kampnda (1 milyon kii) olmak zere kuruna dizerek, asarak, zel insan frnlarnda yakarak ve gaz odalarnda zehirleyerek katlettiler. Yahudiler yakalandklar her yerde Gestapo, SSler ve Einsatz Komandolar (zel infaz ekipleri) tarafndan tek tek kuruna dizilerek veya aslarak katledildiler, Snra yakn Sovyet blgelerinde yaayan 700.000 Yahudi Baltk lkelerinde ise binlerce Yahudi, Alman zel infaz gc tarafndan kuruna dizilerek katledildi. Aratrmaclara gre 1,8-1,9 milyon arasnda Polonya Yahudisi de Almanlar tarafndan yaplan soykrmlar da katliama uradlar. II. Dnya savanda Yahudileri katledenler, sadece Almanlar deillerdi. Ukrayna, Baltk lkeleri, Polanya, Romanya, Hrvatistan, Macaristan, Bulgaristan, Srbistan ve Beyaz Rusyadaki Alman olmayan Naziler ve ibirlikileri de Yahudi katliamlarnda aktif biimde yer aldlar. Yahudileri soykrma uratma operasyonlaryla ilgili aratrma yapan nl Psikolog ve soykrm aratrmacs Robert Joy Lifton 1944 ylnn Haziran aynda her gn 10.000 kiinin (ounlukla Yahudi) gaz odalarnda zehirlenerek 1944 ylnn Austos aynda ise her gn 20.000 kiinin yaklarak katledildiini aklamaktadr. Almanlar tarafndan yaplan bu katletme olaylar Liftana gre 24 saat hi durmadan aralksz olarak srdrlyordu. (Soykrmlar Tarihi, Sefa M. Yrksel, 2005)

AFRKANIN PAYLAILMASI, SMRGELETRLMES KATLAM VE SOYKIRIMLAR

Bu paylamda Almanyaya Gneybat Afrika (Nonbiya)ya yerletiler. Almanlar kar direnen yerli halk Namalar ve Hererolar katliama tabi tuttular. Ar silahlarla saldrdlar. Kadn ocuk ayrm yapmadan 100.000 zerinde yerli halk katlettiler. imdi bize insanlk dersi vermeye kalkan bu Alman dostlarmza soralm: Sizin II. Dnya Sava srasnda katlettiiniz 6 milyon Yahudi, 1,5 milyon ingene ordularnz arkadan m vurdular, ikmal yollarnz m kestiler, dmanla ibirlii mi yaptlar, cephe gerisinde oluk ocuk demeden Alman halkn m katlettiler ki 7,5 milyon insan katlettiniz? Bunlardan hi birisinin varlndan sz edebilir misiniz? Siz, 1915 ylnda ordularmz arkadan vuran dmanla ibirlii yapan, ordumuzun ikmal yollarn kesen, cephe gerisinde oluk ocuk, kadn, yal demeden halkmz insanlk d ikencelerle katleden Ermenilere ne yapardnz? Hemen syleyelim ki, bir tek Ermeni sa brakmazdnz. Biz ise sizin hafzalarnzn alamayaca bir anlayla, Ermenileri galeyana gelen Trk halknn fkesinden kurtarp, mparatorluun bir blgesinden daha emniyetli bir blgesine tehcir ettik. Ltfen Hal taassubunu brakn da, sizinle bizim farknz grn, Ermeni iftiralarna anak tutmayn.

SPANYOL SOYKIRIMI spanyollarn 1492 ylnda btn Yahudileri topraklarndan kovduunu, ortada kalan Yahudilere btn Avrupa devletleri kaplarn kapatrken bu insanlara, Yahudilere, yalnz Osmanl Devletinin kaplarn atn yazmtk. Yine spanyollarn Endls Mslmanlarna 14851502 yllar arasnda uygulad, zulm, ikence, katliam ve soykrma deinmitik; yine bunlarn da imdadna imknlar elverdii nisbette, Osmanl Devletinin, bilhassa Trk denizcilerinin yetitiini,

kurtarabildikleri Endls Mslmanlarn Kuzey Afrikaya tadklarn belirtmitik. imdi bunlara ilave olarak. spanyollarn Amerikann kefinden sonra yaptklar soykrmdan birka rnek verelim. Kristof Coloumb, 1492 ylnda Amerika ktasnda Hispaniola Adasna (bugnk Haiti ve Dominik Cumhuriyetinin bulunduu ada) ayak bast zaman adada 5 ila 8 milyon arasnda yerli halk yayordu. Aratrmalara ve belgelere gre 50 yllk spanyol sonunda yerli halk eitli metotlarla yok edildi. Olaylara tanklk eden Dominikan-spanyol misyoneri Bartelomo de Las Casas, kendi grdklerini not ettii yazlarnda smrgecilerin yerlilere kar yaptklar katliamlar yle anlatyor. spanyollar bir gn Las Casas nlerinde 3000 kiiyi paraladlar, balarn kestiler veya rzlarna getiler. Hibir devirde benzeri grlmemi, insanlk d olaylar ve barbarlklar

gzlerimin nnde cereyan etti. spanyollar kendilerinden kaan ocuklarn bacaklarn kestiler, insanlar kaynayan sabun dolu kazanlara attlar. Kim bir kl darbesiyle insanlar iki paraya ayrabilecek diye bahse girdiler. Yerlilerin zerine onlar grr grmez, bir anda yiyip yutan kpekler saldlar, bebekleri kpeklere yem olarak kullandlar. Askerlerimiz ok zalimce katliam yaptlar, kyleri ve ehirleri bastlar; kadn, erkek, yal ve ocuklara acmadlar. Gebe kadnlara insaf etmeyip karnlarn yardlar ve domam bebeklerini doradlar. ocuklarn krpe kafalarn kayalara ve talara arparak sulara attlar ve alay ederek hadi yzn bakalm dediler. nsanlar 13er 13er sehpalara balayp altlarndan atei tututurdular. Ve bu masum insanlar yaktlar. Daha sonra bunu Peygamberimiz sann ve havarilerinin erefine yaptklarn ilan ettiler. yle zamanlar oldu ki, acyarak ldrmediklerinin ellerini keserek salverdiler. Smrgeci spanyollarn igal ettii Kaliforniya, Meksika blgelerinde 1492 ylndaki yerlilerin says 7 ila 12 milyon olarak tahmin ediliyordu.1892 ylnda 48. Birleik Devletler Eyaleti olarak ABDye katldnda yerli nfusu 200.000 civarna inmiti. Aratrmaclara gre 1500l yllarda Orta ve Latin Amerikada 80 milyon yerli yayordu.1519 ylnda nl spanyol komutanlarndan Hernendo Cortezin Aztek medeniyetinin beii, Aztek Meksikasn fethettii zaman ilk bakta 7 milyon ( baz rakamlarda 12 milyon ) yerli nfusu olan Meksikada 1600 ylna gelindiinde katliamlarn sonucu olarak ancak 1 milyon yerli hayatta kald. Dier bir spanyol komutan Francisco Pizarro 1532 ylnda Peruda nka medeniyetini ayn Cortez gibi ykt ve yakt. nka halkn da Diego de Lan da adl misyoner papazn verdii fetva ile toplu olarak katletti. nka medeniyeti yama edildi. Maddi varl, kltrel deerleri gemilerle spanyaya nakledildi. (S.M. Yrksel, Soykrmlar Tarihi) te bize medeniyet dersi vermeye kalkan Hal Barbarlar; onlarn bu katliamlar, cinayetleri, soykrmlar yaptklar tarihlerde biz onlarn dindalarna, rkdalarna, gayri Mslim tebaaya, yaama ve vicdan zgrl gtryorduk.

BULGAR SOYKIRIMI Yaklak 500 yl egemenliimiz altnda yaayan Bulgarlar, ynetimimizde btn insan haklarndan azami olarak yararlandlar. Dinlerine, inanlarna, dillerine karmadk. Eer Barbar Avrupallarn yapt gibi asimile yapma yolunu benimsemi ve uygulam olsaydk, 500 sene sonunda Bulgar diye bir millet, Bulgarca diye bir dil kalmazd. Trkn hogrs ve alicenapl sayesinde Bulgaristan, Yunanistan, Srbistan, Romanya, Hrvatistan vardr. Ne yazk ki bu nankr devletikler frsat bulduka eski efendilerine kar zaman zaman kstaha

zaman zaman da barbarca tutum ve davran iinde oldular. 19601976 yllarnda 220 bin Mslman Pomakn isimlerini Bulgar Hristiyan ismiyle zorla deitirdiler. Frsat bulduka yzlerce senedir o topraklarda yaayan Trkleri ge zorladlar. 1984li yllara geldiimizde Bulgaristan Komnist Partisi ve bandaki Kzl Diktatr Todor Jivkov ald bir kararla Bulgaristanda yaayan Trklere kar hzl bir asimilasyon uygulamasn yrrle koydu. Trklerin yaygn olarak yaad Haskova ve Krcalide ve dier blgelerde 310.000 Trkn ad Bulgar Gvenlik Kuvvetleri tarafndan mahalle mahalle, ev ev dolalarak tehditle zor kullanlarak Bulgar ve Hristiyan isimleriyle deitirildi. Kar koyanlar, dayatanlar Belene kence Kampna gnderdiler. On binlerce Trk burada zulme, ikenceye tabi tutuldu. Trke eitim veren okullar, Trke yayn yapan gazeteler ve camiler kapatld. Erkek ocuklarn snneti yasakland. Dini bayramlar ve kurban kesimi barbarlk olarak ilan edilip yasaklar arasnda yerini ald. Mezar talarndaki isimler kazld. Bulgaristan Trkl nefes alamaz hale getirildi, bunun neticesi olarak tarihin en byk g balad. 360.000 Bulgaristan Trk, Trkiye ye gt. te 500 sene ekmeimizi yiyen, efkat kanatlarmz altnda yaayan Bulgarlara hani bir ata szmz var ya Besle kargay oysun gzn diyebiliriz.

YUNAN MEZALM Trk milletine kar bitmez tkenmez kin ve dmanlk hisleriyle dolu eski tebaamz, eline geen her frsatta Trk dmanl yapmay kendine iar edinmitir. Byk devletleri arkasna alarak Morada, Giritte, Kbrsta Trkleri katlettiler. Giritte Trkleri ge zorladlar, kalanlar katliama tabi tuttular, Mora ve Giritte etnik temizlii baaryla uyguladlar. Mora ve Giriti Yunanistana ilhak ettiler. Kbrsta ayn taktikleri uyguladlar ve uygulamaya devam ediyorlar. 1878de Kbrs emaneten ngilizlere braktmzda aznlkta olan Rum nfusu ngiliz desteiyle bir taraftan Trkleri ge zorlayp, dier taraftan Yunanistandan g salayarak ounluu ele aldktan sonra frsat bulduka katliama bavurdu. Haziran 1952 de Papaz Makarios liderliinde EOKA ismiyle bir terr rgt kurdular. Amac Trkleri yok etmek, Kbrs Yunanistana ilhak etmek. 1954 ylnda Yunanistandan silah ve destek alan Rumlar, Grivas adnda bir emekli Yunanl albayn liderliinde katliama giriti. 1959 Londra, Zrih Anlamalaryla buhran geici olarak sona erdi. 16 Austos 1960ta ortaklk temeli zerine kurulan bamsz iki toplumlu Kbrs Cumhuriyeti ilan edildi. Trkiye, ngiltere, Yunanistan garantr devletler olarak garanti anlamas imzaladlar. Buna gre; Trklerle Rumlar eit haklara sahip olacak, Kbrs Cumhuriyetinin bakan Rum, yardmcs Trk olacakt. Ancak Rumlar bunu bir trl

kabullenemediler. Trklere verilen haklar, Trk askerinin adada bulunmasn ve Trkiyeye mdahale hakk tannmasn, kabullenemiyorlard. Daha imzalarn mrekkebi kurumadan cumhuriyet anayasasn tanmayarak tedhi ve katliama giritiler. 19631964 yllarnda Yunanistan destekli Kbrs Rum Terr rgt EOKA saldrlarnda be yz Trk kuruna dizilerek ehit edildi. Yz Trk ky ise EOKAclar tarafndan tamamen yok edildi. Yirmi be bin Trk evlerini terk etmek zorunda kald. Rumlar, 1963 Noelini oluk ocuk, kadn, yal demeden Trk kan ierek kutladlar. Trk Bar gcnde grevli doktor yarbayn ocuklarn banyoda, kvet iinde koyun gibi boazladlar. Grg tan bir Alman turist, Kbrs Rumlarnn askeri gc olan Rum Milli Muhafz Ordusunun Kbrsl Trklere kar yapt zalimce soykrm karsndaki izlenimlerini Almanyann Sesi radyosunda yle anlatyordu: Rumlarn yapt bu barbarl insann akl almyor. Rum Milli Muhafz Ordusu mensuplar, bu yaptklaryla en yksek dzeydeki vaheti temsil ettiler. Trk evlerine girerek hibir acma duygusu olmadan, kadnlar ve ocuklar kuruna dizdiler, birok Trkn grtlan kestiler ve kadnlarn rzna getiler. Yunanllar ve Rumlar btn bu barbarl arkalarna Hal dnyasn alarak yaptlar. Nitekim Trkiyenin Hava kuvvetleriyle mdahalesi Avrupay ayaa kaldrm, ABD Bakan Johnson, Trkiye Bavekili smet nnye gnderdii mektupta Trkiyeyi tehdit etmitir. Amerika ve NATO, silahlarn kullanamayacamz ne srerek Trkiyeye silah ambargosu koydu. Bunlar bir eye yaryordu; bu, Avrupann mark barbar ocuunun katliamlarna, cinayetlerine yeil k yakyordu. Yunanistanda darbe yapan askeri cunta Kbrsta Enosisi gerekletirme

kararndayd. EOKAc Nikos Sampson Kbrs Cumhurbakan Makaryosu devirerek ynetimi ele geirecekti. Sampson, Trklere kar katliama, etnik temizlie balad. Trkiye garantr devlet olarak Trklerin can ve mal gvenliini salama almak iin Ada ya karma yaparak hem byk bir katliam nledi hem de Rumlarn hibir zaman vazgeemedikleri Enosisi nledi. EOKAc Nikos Sampson, Eleftherotipia gazetesine verdii bir mlakatta Kbrs Trklerine kar Kbrsl Rumlar tarafndan yrtlen bu soykrmn nihai amacnn ne olduunu aka u ekilde belirtti: Bu yalnz Nikos Sampsonun inanc ve hedefi deil, u anda Gney Kbrs Cumhurbakan olan Papadopulas da bir EOKAcdr. Akritas soykrm plannn mimarlarndan olan bir katildir. Amac Enosis, aday Yunanistana ilhaktr. Biz istediimiz

kadar bartan sz edelim, zeytin dal uzatalm, Yunanistann Trkiye dmanln nleyemeyiz. 15 Mays 1919da hamileri byk devletlerin tevik ve desteiyle zmir i igal eden Yunanllar yerli Rumlarn da desteiyle katliamlar yaparak Anadolunun ilerine, Haymanaya kadar geldiler. Her taraf harabeye evirdiler. Kaarken de ayn barbarl uyguladlar, gzel zmir i alev alev yaktlar. Amerika, Avrupa btn Hristiyan leminin desteini arkasnda gren Yunanistan, bu destek devam ettike Trkiyenin topraklarna, kta sahanlna, fr hatt gibi milli karlarna daima ters decek, hep talepte bulunma kstahlna devam edecektir. Hristiyan taassubu gzlerini kr eden Barbar Batl iin insan haklarnn szde deyilerden te bir deeri yoktur. te Bat Trakya Trklerine reva grlen insanlk d uygulamalar. 1978 ylnda TBMM krssnde d politika konusunda verilen bir gensoru mnasebetiyle yaptm konumada, 1976 tarihli Amerikan dergisinden aldm ksa pasaj buraya aktaryorum: Yunan rkl ve Bat Trakya Trk aznl bal altndaki yazda yle diyor: Acaba dnya kamuoyu, Bat Trakyada Mee, Bekirli ve Arabac kylerinde yaayan Mslman Trk aznln atalarndan kalm, yzyllar boyu Trkler tarafndan iletilmi topraklara Yunan makamlar tarafndan aslsz bir haksz iktisap iddiasyla el konulduu ve sahiplerinin yal gzleri nnde o blgedeki Yunanllara datldn biliyor mu? Acaba dnya kamuoyu, Bat Trakyada yaayan Trk aznln evlerini onarma izni alamadn, topraklarn ilemek iin gerekli malzemeyi temin edemediklerini, buna karlk jandarma ve polis karakollarnda veya devlet dairelerinde her gn dayakla hisselerini aldklar halde, dnya kamuoyunun olumasn salayan kitle haberleme aralar neden Bat Trakyaya uzanp orada yaayan halkn aclaryla yakndan ilgilenmek imkn bulamyor? Orada yaayan insanlar armatr veya byk irketlerin sahipleri olmad, fakir olduu iin mi? Neden insanlk dnyann en byk toplama kampnda yaayan Bat Trakya Trklerinin yaama abalarna aldrmyor? 1924 ylnda yz yirmi bin Trk yaamaktayd, Trkler normal olarak %3 artar, yarm yzyl iinde artan nfus ne oldu? Bat Trakya Trk Trkiyeden gelen gazeteyi okuyamaz, Trk radyosunu dinleyemez, hatta Trkiyeden gelen namaz vakitlerini gsteren masum duvar takvimlerini de duvara asamaz. te Amerikal bir gazetecinin tespitleri, daha bunun dnda neler var? Bat Trakya Trk, tarihi vakflarndan gelen gelirin yzde yirmi beini vergi olarak demek mecburiyetinde braklrken, Trkiye de yaayan Rum aznln vakf gelirlerinden Trkiye Vakflar Genel Mdrl yzde be denetleme pay alyordu. 1979 T.B.M.M. bte mzakereleri grld gnlerde Fener Patrii, Ankaraya gelerek Babakan Blent

Eceviti ziyaret etti ve olan oldu. Btenin son gnnde gece sabaha kar Rum vakflarndan alnan yzde be denetim pay kaldrld. Trk vakflar ise yzde yirmi be demeye devam etti ve ediyor. Bat Trakya Trk mftsn seemez, seerse mahkm olur. Bat Trakya Trknn setii mfts Mehmet Emin Aa mahkemelerden mahkemelere, hapishaneden hapishaneye srklenirken, Fener Patrii Papaz Trkiyede krallar gibi yayordu. u bizim AB yelerini bu durum utandrmaz m? Bu, Yunanistan denilen devletin kymeti harbiyesi nedir ki insan haklar kurulularnn Bat Trakya hakknda akladklar yepyeni taptaze raporlarnda zulmn aynen devam ettiini belirtmelerine ramen ABnin kl kprdamyor. te ikiyzl Avrupa, ite Barbar palikarya...

SIRPLARIN BOSNA-HERSEK KATLAMI Srplar, Bosna-Hersekte yaayan Mslman halk toptan imha etmek iin etnik temizlie giritiler. Ayrca Hrvatlar da gneyde Mostar Vadisinden saldrya geti. Bu saldrlar sonunda yz otuz yedi bin Mslman Bonakn ldrld, bunlarn on be bininin kadn ve ocuk olduu, yirmi bin kadna tecavz edildii, iki milyon Bonakn yerlerinden edildii bamsz kurulularn raporlaryla tespit edilmitir. Srplarn Kosovada katliamlara devam etmesi zerine BM ve NATO harekete geerek Srplar durdurup katliamlar nlemitir. Barbar Avrupann soykrm ve katliamlar bunlardan ibaret deildir. Ben yalnz tarih boyunca savatmz veya eitli mnasebetlerde bulunduumuz milletlerin Barbarln anlatmaya altm. Bunlara ilaveten: Mussolini; 1936- Etiyopya, Yugoslavya 300.000 kii Danimarka; 1945-250.000 Alman mlteciyi lme terk etti Norve; 1920,1930- Tatar gmenleri ksrlatrld ve toplama kamplarnda izole etti.

YENLMTK 12 devletle, 9 cephede yiite dvtk, iten vurulduk, arkadan hanerlendik. ngiliz casusu Albay Lawrence hatralarnda aklkla anlatr. En byk yardmcs Nuri Said, Faysal, erif Hseyin ve Abdullahtr. ama girdii zaman Araplar Trklerin katledilmesine giriirler. Lawrence o zaman konuur: Evet onlar isyana ben kkrtmtm, ama bylesine kan dkeceklerini hi dnmemitim. Baz mahalleleri gezerken silahsz Trk askerlerinin nasl ldrldklerine bakamadm, tiksindim. Bu vahettir. Evet ite byle yenildik.

30 Ekim 1918 teslimiyet ve esaret belgesini, idam fermann, Mondros Mtarekesini Bahriye Nazr Rauf Bey, Hariciye Mstear Reat Hikmet ve Erkn- Harp Kaymakam Sadullah Bey imzaladlar.

MONDROS MTAREKES

Mondros Mtarekesi 25 maddeden oluuyordu. Balca maddeleri unlardr: 1anakkale ve Karadeniz Boazlarndaki istihkamlarn tilaf Devletleri tarafndan igali, 2Hudut muhafazasyla asayi temini iin lzum grlecek kuvvetlerden maada btn ordunun terhisi, 3Kara sularnda zabta vazifesi grecek kk gemiler hari btn donanmann teslimiyle, Osmanl limanlarnda mevkuf tutulmas, 4Galip devletlerin emniyetlerini tehdit edecek vaziyet zuhurunda herhangi bir stratejik noktann igaline salhiyettar olmalar, 5Galiplerin btn Trk limanlaryla, demiryollarndan istifade edebilmesi ve bunlarla telsiz, telgraflarn ve kablolarn murakabesi (kontrol), 678Toros tnellerinin igali, Kafkas hududunda Trk ordusunun 1914 snrna ekilmesi, Hicaz, Asir, Yemen, Suriye, Irak, Trablus ve Bingazide kalan Osmanl birliklerinin en yakn tilaf kumandanlarna teslim olmalar, 9Ordunun terhisi zerine elde kalacak silah ve cephanenin verilecek talimata uygun tutulmas, 10- Vilayet-i Sitte (6 Vilayet: Erzurum, Van, Elaz, Diyarbakr, Bitlis, Sivas)de herhangi bir karklk karsa mttefikler bu illerin herhangi bir blmn igal edebileceklerdir.

Mondros Mtarekesinin uygulanmas, artlarndan daha sert bir biimde cereyan etti. Mtarekeyi istedikleri gibi yorumlayarak Trkiyeyi igale baladlar. 8 ubat 1918 Fransz Mareali D. Esperey tarafndan stanbulun igali mnasebetiyle yazlm, byk tesirler uyandrm, yazar igal kuvvetlerince sorguya ekilmesine sebep olan nl makale beyaz at zerinde stanbul a giren Fransz marealine

stanbuldaki aznlklar tarafndan rezilane nmayileri dile getiren Sleyman Nazifin makalesi:

KARA GN Fransz generalinin ehrimize vrudu mnasebetiyle bir ksm vatandalarmz tarafndan icra olunan nmayi Trkn kalbinde ve tarihinde mebbet kanayacak bir ceriha at. Aradan asrlar gese ve bugnk hzn ve itibarmz evk ve ikbale munkalip olsa yine bu acy hissederek ve bu hzn ve teessr evlat ve ahfadmza nesilden nesile alatacak bir miras olarak terk edeceiz. Almanya ordular 1871 senesinde Parise dhil olarak byk Napolyonun neide-i mteahccire-i muzafferiyat olan taki zafer altndan geerken bile Franszlar bizim kadar hakaret grmemitir. nk Fransz namn tayan her ferd yalnz Hristiyan deil Yahudi de. Franszlarla Cezayirli Mslmanlar o matemi milli karsnda ayn telehhf ve hicab ile alamlar ve kzarmlard. Biz ise mevcudiyet-i milliye ve lisaniyyelerin bizim uluvv-i cenabmza medyun olan bir ksm halkn hay ve huy amatalaryla, matem-i muazzezimize en ac hareketlerin birer tokat eklinde atldn grdk. Buna mstahak deildik diyemeyiz. Mstahak olmasaydk bu felakete duar olmazdk. Her milletin sahaif-i hayatnda birok ikbal ve idbar sahifeleri vardr. Fransa Kral I. Fransuvay arlkenin mahbesinden kurtarm ve koca Viyana ehrini kerrat ile sarm, bir milletin defter-i mukadderatnda byle bir satr- elim matr imi. Herhal mtehavvildir. Seyredeceiz ve zamann yryn seyredeceiz. Sleyman Nazif.

anakkalede dize getirdiimiz ngiliz ve Franszlar I. Dnya Sava sonunda kendilerine yenilmemiz ve Mondros Mtarekesi sonucu atafatl gsterilerle stanbul a girmilerdir. Trk milletinin ok iyi bilmesi gereken tarihimizin en ibretli, iyi okuyup, iyi dnerek ibret almamz gereken dnemi Islahat Ferman ile balayan, Sevr ile son bulan ksmdr. 1856-1918-62 yllk blmden ders karamazsak korkarm ki tarih yeniden tekerrr eder. inde yaadmz son dnemin benzerlikler gstermesi yeniden Sevre mi gidiyoruz kaygsn gnden gne arttrmaktadr. Dn karmzda (Devlet-i Muazzama) Rusyann dhil olduu byk Avrupa devletleri, bugn ayn devletlerin yer ald Avrupa Birlii.

Islahat Fermann baskyla dikte ettirerek hazrlatp ilan ettirdikleri 1856 Ferman ile gayri Mslim tebaaya byk imknlar bahedildi. zellikle Ermeni cemaati bu ynde o kadar ilerleme gsterdi ki bunlarn Engelhardtnn dedii gibi, kurulu ve seim yntemleri, parlamentoyu andran bir millet meclisi bile vard. 1863te Tanzimat hkmetinin onaylad Ermeni Anayasas, Ermenilere Osmanl egemenlii altnda kendini yneten bir ulus stats verdi.1856 slahat ferman sonras, Mslman Trk halk kendi devletlerinin ksa zamanda mucizeler yaratmasn bekledikleri, Tanzimat rejiminin yabanc devlet elilerinin talimat ve direktifleriyle ynetilen, itilip kaklan ve hakarete urayan, baml bir devlet haline geldiini grd. Alan kaplardan, balayan ticari gelimelerden, Hristiyan milletler, Ermeniler, Rumlar yararlandlar. Trkiyeyi paylamay planlayan byk devletler Ermeni ve Rumlar bamszlk vaatleriyle kkrtlar. Zaten 1856 Islahat Fermanndan hemen sonra Ermeni rgtleri ilk nce yurt dnda kuruldu ve yava yava, isyan hareketleri balad. Trkiyeyi bask altnda tutan devleti muazzama dinimize karmad. Mslman halk ayrmlara tabi tutmad. Trk Mslman, Krt Mslman, Arap Mslman ayrm yaplmad. Alevi-Snni, kkrtmas slahatta yer almad. Trk slam geleneimizden gelen rf, adet ve inanlarmza mdahale edilmedi. Devletin ileyii ile ilgili yaplan her ii, Tanzimat yneticileri, reform, yenileme, batllama, adalama diyerek yaptlar. 2005 ylna geldiimizde slahat fermanlarnn ieriinin daha da sertletiini, Trk devletinin bekasn ilgilendiren isteklerin pe pee sralandn gryoruz. AB yasalar, MF yasalar art arda, n sonu hesaplanmadan, meclisten geiyor, ad m? Reform, Batllama ve adalama. Bu Avrupa Birliinin isteklerinin ve talimatlarnn sonunun gelmeyecei, ucu ak mzakerelerle tescil edilmitir. 15 ubat 2005 tarihli gazetelerden: Avrupa konseyince hazrlanan raporda dinsel zgrlkler alannda ayrcalk yapld, gvenlik glerinin aznlklara kar kt muamelede bulunduu, medyada aznlklar hor gren sylemlerin nne geilmedii iddia edildi. Trklere kin kusan raporda u emirler yer ald. 1-Nfus czdanlarndaki din hanesini derhal kaldrn. Bu durum Avrupa nsan Haklar Szlemesine aykrdr. 2-Din dersleri zorunlu olmaktan karlmaldr. 3-Ders kitaplarnda, Ermeni ve Rumlara ynelik kt ifade yer almasn, rencileri ok kltrlle altrn.

4-Trk hkmeti Musevileri (Yahudileri) korusun. Haklarnda kt haber yaptrmasn, yapanlar derhal cezalandrsn. Emre bakn. Ermeniler dnya apnda Trke Trkiyeye hakaret ve iftira kampanyas yrtrken, Yunanistan genlerini Trk dman olarak eitirken, ben onlara methiye dzeceim, bu ne biim mantk? Hulki Cevizolu, Yenia Gazetesinde yaynlanan 10.06.2005 tarihli makalesinde dinimize de aktan mdahale balad diyor. Resmi talep: Tek hak din slamiyet demeyin! ABD Bykelisi Eric Edelmann, Trkiyeden ayrlmadan ksa sre nce Diyanetten Sorumlu Devlet Bakan Mehmet Aydna bir mektup yazd ortaya kt. Bu resmi mektupta Diyanetin almalar ikyet ediliyor ve Hristiyanlara kolaylklar salanmas isteniyordu. Hemen ardndan, AB Trkiye Delegasyonu bakan Hans Kretschmer de Diyanet leri Bakan Prof Dr. Ali Bardakolunu ziyaret etti. Kretschmer: slam yegne hak dindir denilmesinin laik bir lkenin laik bir kurumunun nasl savunabildiini sordu. Aslnda bu bir hesap sorma deil mi? Sen bu cesareti gsterip soru (hesap) sorarken, Trkiyenin iilerine mdahale ederek egemenlik haklarmz ne hakla iniyorsun? Bizden istedikleri btn dinleri eit grmemiz. O zaman Mslman olmakla, Hristiyan olmak arasnda ne fark kalacak? Kuran Kerimdeki Allah buyruklar ayetler ne hkm ifade edecek? Aslnda bu yolu bizde baz Mslman din adamlar at. Hristiyanla yaplan vglerle, Kuran Kerimle elise de, bu yolda byk propagandalar ve almalar yrttler. Musevilik-Hristiyanlk benimsenecek, daha nce de (19.10.2004) yazmtm: Avrupa Birliinin Trkiye ilerleme raporu 6 Ekim 2004de aklannca Adalet Bakan Cemil iek: lerde belki de hi ye olmasaydk diyebileceimiz durumlarla karlaacaz. demiti. Trkiye Musevilik ve Hristiyanlk kltrn de yava yava sindirmeye zorlanacak. AB raporunun 40. maddesinde de Trkiyede kltrel ve dini homojenlie byk nem verildii ifade ediliyor. Bir rahatszlk belirtisi olan bu ifadenin gereini de yapmak iin hazrlar. 7. maddede ise ABnin siyasi deerleri Avrupann Musevi-Hristiyan ve hmanist kltr zerine ina edilmitir; ancak bu deerler, halknn ounluu Mslman olan bir toplum tarafndan da benimsenebilir deniyor. O yaznn sonunu da yle balamtm: Bugn ne yazk ki Trkiyede kendisini ah olarak grenler var. Bakalarn da piyon Onlara u sz hatrlatalm: Oyun bitince, ah da, piyon da ayn kutuya konur. (Hulki Cevizolu, Yenia gazetesi.)

Tanzimat ve Merutiyet dnemlerinde Misyonerlik faaliyetleri genellikle okullar vastasyla yaplyordu. O dnemde mparatorluk corafyasnda byk bir Hristiyan nfus vard. Byk devletler, gayri Mslim tebaann youn olduu blgelerde, vilayet ve hatta kasabalarda okullar ayordu. Bir misal olarak verirsek, kk bir vilayetimiz olan Bitliste 1870 ylnda 50 Amerikan misyoner okulu faaliyet gsteriyordu. Bu vilayetimizde yaayan Ermeni says 6 bin civarnda idi. Amerikan kolejlerinin dalm yleydi. Merzifondaki okul Rumlara-HarputKayseri-Gaziantepteki okullar, Ermenilere-Plovdiv-Samakov ve eski Zaradaki okullar Bulgarlara-Beyruttaki okullar Araplara, Drz ve Marunlere-Halep-Hama-Sayda-

Trablusam ve Suk-el Garptaki okullar, Araplara ve Nusayri Alevilerine ynelik faaliyetlerdi. Franszlar ise stanbul dndaki okullarn daha ok Trkiyeden koparmak istedii blgelerde amlardr.1897 tarihi itibariyle Osmanl topraklarnda 59 ilkokul, 40 Rtiye, 28 idadi olmak zere 127 adet okul. ngilizler-talyanlar-Almanlar da durmam, onlar da misyoner okullarn faaliyete geirmilerdir. O tarihlerdeki misyoner faaliyetleriyle ,bugnk misyoner faaliyetlerine ayn gzle bakamayz. O dnemde topraklarmzda saylar milyonlar bulan Hristiyan tebaa vard. Onlara ynelik almalar belki bir yerde mazur grlebilir. Ama bu gn Trkiyede yrtlen misyoner faaliyetleri, dorudan Mslman Trk milletine yneliktir. Yzlerce apartman alt kiliseler alm ve almaya devam ediliyor. Bakentin merkezinde, Kzlayda ncil datlp, Hristiyanlk propagandas yaplyor, Krtler ve Aleviler arasnda youn almalar srdryorlar. Trklk davasna kendini adam Sayn Namk Kemal Zeybek Bey bir aya Trkistanda olan kardeimiz bakn ne diyor.

EN TEHLKEL SALDIRI Ilml Mslmanlarn, Mslman duyarll tamad ortaya kt. Onlar Evangelist Siyonizmin misyonerliini savunmak iin takla stne takla atyorlar. Misyonerlerin kimseyi kandrmadn sylyorlar ya Yalan sylyorlar, ya da yle inandrlyorlar... Ya da yle sylemeleri isteniyor. Aldklar buyruklar yerine getiriyorlar. in ilgi eken yan, bu lml Mslmanlar eski kktenci slamc siyasetiden oluuyorlar. Bir trl mmin Mslmanlk izgisini yakalayamyorlar... Ya ar, ya lml... Bunun ortas yok mu biraderler? Eer misyonerlerin savunuculuunu i edinen bu lmllar da

zerre kadar Mslman duyarll kalmsa beni dinlesinler... Diyorum ki, bu dokuzuncu Hal seferinin misyonerleri ncekilere benzemiyor... Sadece Trkiyede deil Trk dnyasnda ve Avrasya corafyasnda son derece ciddi bir tehlikeyle kar karyayz. Ulu Trkistan devletlerinden ikisinde Mslman kkenli iken Evangelist Siyonizmin tuzana dp din deitirenlerin says artk yz binlerle aklanyor. Trkiyede her gittiim yerde onlarca gencin Oul Tanrya inanmay iman sandklarn ve Mslmanl terk ettiklerini, kimi yerlerde adlarn sayarak anlatyorlar. Evangelist Siyonizmin misyonerlerinin mezhep, merep, meslek ayrd yok. Ama Alevi Mslman kkenlilere zel bir ilgilerinin olduu TVlerde, pastr bozuntularnn Hazreti Aliden zdeyiler okumasndan belli olmutu.

HIDIR DEDEYE KULAK VERN Hdr Dede dediim Hdr Bulut... Batkentte gizli misyoner kilisesine gtryorlar. te aklamalar: Hristiyan olmam istediklerinde daha byk bir ok yaadm. Liderleri Daniel diye bir Amerikal bana ok paralar olduunu, Trkiyeden bile zengin olduklarn syleyerek destek istedi, bana devletin yllar nce Ermenilere uygulad bir kym olduunu, imdi de devletin Alevileri ikinci snf vatanda olarak grdn syledi. Benim desteimle Trkiyeyi kurtaracaklarn ifade ettiler. Bana Peygamberimiz Hz. Muhammed (S.A.V.) hakknda kabul edilmez ithamlar anlattlar... lkede adalet mekanizmas iliyorsa insanlarn smrlmesi neden engellenmiyor. Gerekten lkemiz zerinde byk bir oyun var, bunu bana o kilisede aka sylediler. Az da olsa baz Alevi dedelerinin de misyonerlerle ibirlii yaptn belirttiler...

OYUN NDE OYUN Misyonerlere katlan Hac akirin Alevi Dedeye verdii raporda zetle u bilgiler var: Daniel Wickware adl New York doumlu ABD vatanda, Trkiye misyonerlerinin lideri Wickware Amerikan ordusunda Vietnam Savana katlm. Kamboya, Meksika, Msr, rdn ve srailde bulunmu,1985 ylndan bu yana Trkiyede Protestan rahip grnmnde faaliyet gsteriyor. Halen Ankarada ikamet ediyor ve kusursuz bir Trkesi var. Wickwarein yardmclar bir Alman, be Gney Koreli yabancdan oluan bir ekip. Ekipte ayrca Kuzey Irak kkenli iki Krt ynetici de var. Bunlar da uzun yllar Fransa ve

ngilterede yaam iki kii. Kuzey Irak kkenli olan, Mesut Barzaninin Ankara temsilcisi Safen Dizayiyi ara sra ziyaret ediyor. Krtlere Avrupa ve Amerika kamuoyunu yanlarna ekmeleri iin Hristiyan olmalarnn ciddi bir avantaj olaca anlatlyor. Doktor Deniz olarak bilinen Dillion adl Amerikan vatanda da bir Trk kadar iyi Trke konuabilmekte ve para kontroln o yapmaktadr. Uyan ey yareli ir-i jeyan bu hb- gafletten (26.02.2005, Tercman Gazetesi, Namk Kemal Zeybek)

HANET YUVASI PATRKHANE

Fener Patrii Papaz Bartholomeos Anadoluyu dolap, ykk, metruk kilise kalntlarn dolaarak ayinler dzenliyor. Basn mensuplarnn, Anadoluda Hristiyan yaamyor, burada ne iiniz var, eklindeki sorularna, Patrikhanemiz bu memleketin bir kurumudur. 1700 yllk bir kurumuz, buralarn yabancs deil, yerlisiyiz. Byle kalacaz ve byle hissetmeye devam edeceiz. diyor. Ayn Papaz stanbulda eriat mahkemesi kuruyor, Kuds Patriini yarglyor. Osmanl mparatorluunun en zayf olduu zamanlarda dahi btn Ortodokslarn bal olduu bir merkez olamamtr. 1774te imzalanan Kk Kaynarca Anlamas ile Osmanl topraklarndaki btn Ortodokslarn koruyucusu olma hakkn Rusya elde etmitir. Islahat Fermanndan sonra fener patrikhanesinin Ekmenik talebi, hem Rusya hem de Ermeni ve dier Hristiyan gruplarca kabul grmemitir. Bizim AB sevdamzdan yararlanan papaz ve Yunanistan bir taraftan ABDyi dier taraftan AByi yanlarna alarak Trkiyeyi kuatm durumdalar. Trkiyede hibir iktidar 1200 kiilik bir cemaatin papazna Ekmenik unvan veremez, stanbulda bir Vatikan kurduramaz. Heybeliada Ruhban (Ajan) okulunun almasna msaade edemez Sonu gelmeyen istekler bir biri ardndan sralanacaktr. Ayasofya Camisinin kilise olmas dahi artlar arasna girerse hi armayalm. Fener Rum Patrikhanesi 1990dan beri u drt eyi gerekletirmek istiyor: 1-Ekmenik unvann almak 2-1971de kapanan papaz okulunu amak 3-Ayasofyann tekrar kilise olmasn salamak. 4-Patrik seiminde T.C. vatanda olma zorunluluun kaldrlmas.

Bunlar, ABD ve AB destekli Trkiyeye bask yapyor ve yapmaya devam ediyor.

ABD KONGRES -EKMEN TANI Babakan Tayyip Erdoann ABDdeki temaslar srerken, kongrede Fener Rum Patrikhanesinin Ekmenik statsnn Trkiye tarafndan tannmas arsn da ieren bir yasa tasars kabul edildi. ABD Dileri Bakanlnn 20062007 btelerinin belirlenmesini amalayan D likiler Yetki Yasa Tasars kongrenin alt kanad olan temsilciler meclisinde uluslararas ilikiler komitesi tarafndan kabul edildi. Tasarda yer alan bir blmde, fener Patrikhanesinin Ekmenik statsnn Trkiye tarafndan tannmamas eletiriliyor ve Ankaraya staty tanmas ars yaplyor. Tasarda patriin Trk vatanda olmas gerektii ynndeki uygulamann da kaldrlmas isteniyor. Ayrca patrikhaneye her ulustan din adam yetitirme hakknn verilmesi talep ediliyor. Bu hkmler, kongredeki Rum lobisinin abasyla yasa tasarsna eklendi. ABD ynetimi de ilke olarak bu hkmleri destekliyor. (11.06.2005, Hrriyet Gazetesi.)

CASUS YUVASI PATRKHANENN HANETLER 1918de Yunan ordusunun Edirneyi alp atalcaya doru ilerlemesi zerine Rum patrikhanesi o blgede bulunan Rum metropolit ve papazlarna Yunan askerleri geldike kararghlarna gidip kendilerini takdis etmelerini emretmiti. Edirne metropoliti Polikaryos Trakyada bulunan bir sr papaz da yanna alarak Atinaya kadar gitmi ve orada Edirneyi kurtardndan dolay Venizelosa teekkr etmi, uzun mrler dilemitir. Patrikhane 1919 yl ortalarna gelindiinde iyice istiklalini ilan etmiti. Temmuz 1919da da kapsnn zerine ifte kartall Bizans Bayran asan Patrikhane btn ilerini de birinci derecede stanbul Yunan temsilcilii, ikinci derecede ise mttefik temsilcileri ile grmeye balad. Nitekim patrik vekili, zmirin igali zerine Yunan ordularnn Hristiyanlk adna mukaddes cihat yaptklarn sylemi ve Trkiyedeki Rumlarn Yunan ordusuna katlmas iin resmen beyanname yaynlamtr. Eyll 1919da yaynlad bir baka beyanname ile de Yunan ordusunun Trklere kar muzafferiyetlerini verek, yerli Rumlarn Yunan ordusuna katlmalar emrini tekrarlamtr. Patrikhanenin emriyle zmir blgesi Rumlarnn dnda stanbuldan gidip Yunan ordusuna gnll yazlanlar da olmutur. gal komutan Zafiriunun bir beyannamesi datlrken zmir metropoliti

Hrisostomos da ayn komutana ho geldin dedikten sonra elindeki Ha havaya kaldrm,

onu ve onunla birlikte bulunanlar takdis etmi, gzel bir Rum kznn tad altn bir tepsinin iinden ald tuz ve ekmei komutana sunmutur. Hrisostomos bu takdisten baka Asker evlatlarm, Helen ocuklar, bugn ecdat topraklarn yeniden fethetmekle sann en byk mucizesini gstermi oluyorsunuz, bu uurda ne kadar Trk kan dkp ierseniz o kadar sevaba girmi olacaksnz, ben de bir bardak Trk kan imekle, onlara olan kin ve nefretimi teskin etmi olacam. Haydi, buyurunuz btn Azizler sizin arkanzda olacak, atalarnzn topraklar sizleri bekliyor. eklindeki hitabyla Yunan askerlerini ve yerli Rumlar Trkleri katliama tabi tutmaya tevik etmitir. Bir ngiliz sava gemisinin zmire gelmesi zerine kiliseye Yunan bayra eken Hrisostomos zmire gelen Yunan kralna (12 Haziran 1921) Ankara Kalesine ekilmek zere Efeste yaplan ve atafatl bir trenle Bizans mparatorluu bayran teslim etmitir. Bu papaz tahriklerden teye igalde yaplan katliam bizzat idare ettiini saa sola koarak Trkleri ldrn diye bardn TBMMnin 15 Mays 1920 tarihindeki toplantsnda olaya ahit olan milletvekili ifade etmitir. Kiliseler birer silah deposu haline getirilmi, Rum etelerinin silahlandrlmasnda en byk rol oynamtr. Harbiye Nezaretinin orduya, ordunun da valiliklere gnderdii bir tamimde bu durum u ekilde belirtiliyor. stanbul patrikhanesinde ve Yunan konsolosluunda silah ve cephane depo edilmitir. Umum kiliselerde niforma vardr. Bu silah ve cephaneyi kalk zrhls getirmektedir. 1821 ylnda Morada balayan yunan isyan, Eriboza, Sisama, Girite hatta Selanik ve havalisine sirayet etmi, devletin bana byk gaileler amt. Yalnz Tripolie Kalesinde 8 bin Mslman Rumlar tarafndan katledilmiti. Bu isyann stanbuldaki eleba Fener Rum Patrii Grigorios 22 Nisan Pazar gn patrikhanenin orta kapsnda aslarak idam edilmi, yaftas ( sular ) gsnde yazl olarak gn tehir edilmi, bundan baka Kayseri-Edremit-Tarabya ve Edirne piskoposlaryla, isyanda parma olan ileri gelenlerden baz kiiler de idam edilerek cezalandrlmtr. Bu olaylar Osmanl Devletinin en zayf olduu yllara rastlar. Devletin kendi (Msr) valisine yenildii, Msr Valisinin padiahn ordularn yenerek Ktahyaya kadar geldii dnemlere rastlar. Hatta devletin Rusyadan yardm talebi vardr. Ancak Padiah II. Mahmut btn bu artlar altnda dahi Rum Fener Patriini cezalandrmada hi tereddt gstermez, devlete yakan yapar. 1925 ylnda savatan km bir Trkiye Yine Fransa-ngiltere kkrtmas eyh Sait syan syan bastrlr. Yzlerce insan lr. eyh Sait dhil isyanclar yakalanr,

Diyarbakrda ak mahkeme yaplr. Mahkemeyi dinlemek paraldr. 1 krmz lira paray veren mahkemeyi dinler. Neticede isyanclarn cezas idamdr. Sulular belediye meydannda aslr. Yaftalar gslerinde te gl devlet, bu Apoyu 30.000 kiinin katilini mralda besleyen deil.

2 MART 1923 TBMM, GNDEM: PATRKHANE Rza Nur krsde yle diyor: Bugn patrikhanenin dini bir hassasndan baka hibir eyi kalmamtr. Mahkeme bilmem ne yapamayacaktr ve siyasi bir meseleyle uraacak olursa hudut haricine atabileceiz, bu gn bir ky papaz haline gelmitir. Resmi bir sfat kalmamtr. Patrikhane gider de Aynaroza oturursa aleyhimizde faaliyette bulunacandan phe yoktur. Fakat penemizin altnda bir papaz gibi, stanbulda her eyden tecrit edilmi bir halde. Osman Bey (Kayseri): Patrikhane unvan kalyor mu? Rza Nur devamla: Hatta biz bunda baka ekilde de dndk bir piskopos halinde olsun ve bylelikle kalmtr. Penemizin altnda zebun bir halde kalacaktr. Bir defa katiyen metropolit bulamayacaklar. Rasih Efendi (Antalya): Yunanistandan gelirler. Rza Nur devamla:

Yunanistandan getiremezler. Neet Bey (skdar): Getirirlerse kuvve-i teyidiyemiz nedir? Rza Nur: Kuvve-i teyidiyemiz, patrikhane byle bir ey yapt takdirde tutup kolundan dar atmaktr.

HALILARIN KNC AJAN PROVOKATR KOLU FENER PATRKHANES Aznlklara gelince, bu konuda dei toku ileri srmtk. br devletlerin temsilcileri de bu konuda bizim fikrimizi izlemiler ve onaylamlard. Ama bir fesat ve hyanet oca olan, lkede ayrlk ve uyumazlk tohumlar saan Hristiyan hemerilerimizin huzur ve refah iinde uursuzluk ve felaket simgesi olan Rum patrikhanesini artk topraklarmzda barndramayz. Bu tehlikeli rgt lkemizde tutmamz iin ne gibi vesile ve nedenler ileri srlebilir? Trkiyenin Rum Patrikhanesi iin topraklarnda bir snak gstermeye ne zorunluluu vardr? Bu fesat yuvasnn gerek yeri Yunanistan deil midir? Mustafa Kemal Atatrk Bu fesat yuvas patrikhanenin ba papaz AB lkelerinin bakentlerinde dolayor, kulislerine devam ediyor isteklerinin Trkiyeye dayatlmasn istiyor.

Maalesef Hal dnyas 1200 kiinin ba papaz Ekmenik sfatyla grmek istiyor, destek veriyor ve Trkiyeye bask yapyorlar. Avrupa Parlamentosu Raporunda, ilerleme raporlarnda, komisyon raporlarnda hep patrikhane ve papaz okulu var. Zafer olarak Trk Milletine lanse edilen Rapor:

AVRUPA PARLAMENTOSU RAPORU X.artlara dayanarak byk bir reform program kabul edilmesine ramen, eitim sisteminde belirli ihmaller devam etmektedir. artlara dayanarak zellikle kz ocuklarnn ve en dezavantajl blgelerin eitim olanaklar gelitirilmelidir. Z. artlara dayanarak Avrupa Parlamentosu tarafndan Trk yetkililere nceden yaplan ricalara ramen Yunan Ortodoks lahiyat Fakltesi yeniden almamtr. BB. artlara dayanarak Trkiye, nsan Haklar Mahkemesi kararlarn yerine getirmek zorundadr.(.......) davasnda mlkiyeti yeniden ina etme hakk ve Kbrs Trkiye davasnda mahkemenin kararn da ierir CC. artlara dayanarak Leyla Zana ve arkadalar en sonunda haksz mahkmluktan salnmtr ve imdi bu kiiler, Krtlerin Trkiyedeki ana politik gre daha iyi entegre olmalar iin almaktadrlar. DD. artlara dayanarak Leyla Zana ve Krt politika partileri, her mezhepten Trk Hristiyanlar (Katolikler de dhil ) ve Trk insan haklar organizasyonlarnn hepsi Avrupa Birliine girme mzakerelerini evkle desteklemektedirler. EE. artlara dayanarak Trkiye ve Ermenistan arasndaki snr, Trk otoriteleri tarafndan hala yeniden almamtr ki bu yzden Ermenistanla iyi komuluk ilikilerini ilerletme frsatlarn kaybetmilerdir. FF. artlara dayanarak Kuzey Anadoluda Ermeni ulusal mozolesini ziyaretilere yeniden amak, aznlk dillerinin-Krte ve Ermenice-kullanmndaki yasa kaldrmak Trk tarihileri tarafndan Ermeni soykrm ve Ermenistan Cumhuriyeti ile devlet ilikilerini yeniden kurma almalar gelecek iin ok nemli admlardr. Fakat bu sre Trkiye ve Ermenistan arasndaki snrn yeniden almasyla mantkl bir sonuca vardrlmaldr.

AVRUPA PARLAMENTOSU 1-Memnuniyetle belirtir ki son birka senedir Trkiye kendinden istenilenleri yerine getirmitir. Bunlar: idam cezasnn tamamen kaldrlmas, nemli haklar ve zgrlklerin geniletilmesi, Milli Gvenlik Konseyinin rolnn azaltlmas, Gneydouda

skynetimin kaldrlmasdr.

8-Leyla Zana ve nceki DEPteki arkadalarnn salnmasn (tahliyesini) iyi karlar, yeniden adil ve tarafsz bir yarglama ister ve Trkiyede kt olmayan dncelerinden dolay mahkm bulunanlarn hemen tahliyelerini ister.

9-Trk hkmetinin okullarda Trkeden baka ana dilleri (yani Krte, erkezce, Ermenice vb.) ders verilmesini program yaplmasn, dier dillerde yayn yapacak kanallarn almasn ve i grmesini salayacak kanuni deiiklikler, sunmasn iyi karlar ve Trk hkmetine aznlk dillerinde eitim ve yayn hakknda geriye kalan tm kstlamalar kaldrmasna dair arda bulunur.

10-Kuvvetli bir ekilde Trkiyenin bu kanuni deiiklikleri gerekten geniletmesini ve gayri Mslim aznlklar iin eitim ve yayn yerine getirmesi iin srar eder. (Yunanllar, Ermeniler, Yahudiler, Asurlular)

11-Trkiyeyi etnik ve dini aznlklara kar anlayn kesinlikle gelitirmeye davet eder. Mesela bunlarn lkenin kltrel mirasna katklarna nemini gstererek, zellikle Trk otoritelerinin Hasankeyf, Ani, Zeugma ya da Aghtamar gibi bu baz katklar Unesconun dnya miras listesine uygun olduunu gz nnde bulundurmalarn ister.

19-Seim sisteminde %10 barajnn azaltlmasn bylece meclise politik glerin daha ok, zellikle (en stn olarak) Krt partilerinin temsilini teminat altna almasn tekrarlar.

51-Trkiyeyle mzakerelerin ancak Avrupa Birliinin 2014ten ileriki zamandaki finansal perspektifinin ifadesiyle sonulanabileceini not eder. te hkmetin byk zafer ilan ettii 530 ksur oyla alyi ve nmayile kabul edilen Avrupa Parlamentosunun Trkiye raporunun zeti bu. Allah akna birileri ksn da bunlar bizim lehimize desin. bunlarla da bitmiyor, daha neler var neler?... Sayn Sadi Somuncuolu Yenia Gazetesinde yaynlad 25.06.2005 tarihli makalesinde bunlarn bir ksmn sayyor ve birounun el altndan yapldn yazyor. Hatrlayalm.17 Aralk zirve kararnda komisyon ve Avrupa Parlamentosu raporlarna atfta bulunarak aslnda nmze 100e yakn ok ar siyasi art konmutu.

te iktidarn aynen uyguluyoruz dedii ve sessiz sedasz karlad artlar. Bazlarn zetleyelim. a. Terrist bann yeniden yarglanmas. Hkmet daha AHM karar aklamadan forml aramaya balad. Tepkiler zerine imdilik firene bast. b. Krt gleriyle uzlama salamak iin adm atlmas, terristlere artsz, ayrmsz genel af ile siyaset yapma imkan verilmesi. Hkmet deil de sivil toplum rgtleri ve aydnlar pe pee terrist ba dahil PKKya af deklarasyonu yaynlad, ama bundan nce Dileri Bakan Abdullah Gl, malum sivil toplum rgtleriyle grt. Kendisine anlattklarn belli bal gazete ve televizyonlara de anlatmalarn tavsiye etti. c. Aznlk dillerinde yayn ve eitimin gerekletirilmesi. Gln bakanlndaki Reform zleme Grubu, Sryani, Trk Ortodoks, Trk Katolik ve dier gayri Mslimlerin okul amalarna onay verdi. d. Etnik ve dini aznlklara bakmz ispat iin Hasankeyf, Ani, Zeugma, Akdamar gibi yerlerin deerlendirilmesi, Trk-Mslman katliamnda Ermeni etelerinin karargah olan Akdamar Kilisesinin restorasyonu iin Erdoann talimatyla 2.4 trilyon denek ayrld. e. Vakflar kanununun gayri Mslimlere danlarak deitirilmesi. Kanun aznlk vakflarnn talepleri dorultusunda defalarca deitirildi. Sonunda AB bir taslak gnderdi. Son dzenleme ile nc kiilere gemi, olanlar hari aznlklarn kendilerine ait olduunu iddia ettii mallarnn tamamnn iadesi bata olmak zere tm istekleri karland. f. Cem evlerinin dini merkezler olmas, din eitiminin semeli hale gelmesi, Alevilerin tannmas. Reform zleme Grubu nfus czdanlarndan din hanesinin karlp, Diyanet ileri Bakanlnn Alevilere de hizmet vermesi kararlatrld. g. Gkeada ve Bozcaadadaki Rumlarn mallarnn iadesi. Babakan Erdoan bizzat buraya gidip, Bana emanetsiniz, dedi sonra da sit alanlarnda tapu yasann kaldrlmasna ilikin yasa teklifi verdi. .Dicle-Frat sularnn eit dalm. Erdoan 17 Aralktan hemen sonra Suriyeye giderek, su anlamasn imzalad. j. Fener Patrikhanesinin Ekmenliini tanmamz. Patriin ekmenik sfatyla giderek arttrd faaliyetlerine sessiz kalnarak, fiilen onay veriliyor. k. Rum kesimini tanma anlamna gelecek protokoln imzalanmas, limanlarn almas protokoln imzalama ileri sryor, tamamlandnda, tanma gerekleip,

Rumlara limanlar ve hava alanlar alacak. Zira AB 3 Ekime kadar tam uygulama istiyor. l. Ermeni soykrm iftiras bir komite kurulmas, Ermenistanla dorudan diyalog ve snrlarn almas. rtl grmelerle gerei yaplyor. m. Yzde 10 barajnn drlerek Krt partilerin temsiline imkan verilmesi, Babakann 100 milletvekilinin seiminde barajn kaldrlmasn gndeme getirdi. n. Gvenlik ve d politikada kendi milli tutumumuzda srarl olmayp AB politikalarna uyum salamamz gerekesiyle Erdoan ekibinin izdii Milli Gvenlik Siyaset Belgesi i ve d gvenliimizle ilgili ok temel meselelerde TSKnn farkl grler ortaya koymasyla MGKda grlmesi ertelendi. Bunlar, AB hukukuyla hi ilgisi olmad ve de yeliimiz tmyle rafa kalkt halde yapld, yaplyor. Bekleyenler de karlandnda Sevr listesi tamamlanm olacak. Kbrsn teslimi, terristlerin siyasallatrlmas trilyonlarn aktarlmas, aznlk

vakflarna akl almaz say ve deerde mlkler verilmesi gibi admlarn Trk milletinin ve Trkiyenin lehine olduu nasl sylenebilir? Gzler kr olursa, kulaklar sar olup duymazsa, davul zurna da alsan da neye yarar, Avrupa Birlii yesi lkelerin yetkili azlar,komisyon yeleri ve etkili tannm politikaclar.Trkiyenin ye olmasnn mmkn olmadn ak ve net olarak sylyorlar. te birka Almanya: Hristiyan Birliinin Eski Genel Bakan eski Babakan Helmut Kohl yle diyor; Avrupa Birliinin Trkiye hakkndaki artlar ardr. Trkiye bunlar kabul edemez etmemelidir. Trkiyenin Avrupa Birliine girmesine destek veren hkmetler, lkelerinin en zayf partileridir. (TV haber, 10.02.2005) Sabah Gazetesinden Klkayann, Fransann eski Cumhurbakan Valery Gscard dEstaing ile yapt rportaj aynen alyorum.

TRK DMANI DELM Avrupa Birlii Anayasasn, Trkiyenin yeliine kesinlikle kar kan, Fransa sann en gl ismi Valery Giscard dEstaing Sabaha konutu: Trklere byk sayg duyuyorum... Trkler Avrupaya ye olursa bu Avrupann deil Avrupa projesinin sonu olur. O zaman artk baka bir projeden bahsedilir; yani bu proje bir kimlik projesidir. Byk ama ayn kimlikten olmayan bir lkeyi, Trkiyeyi kabul ederseniz insanlar bu sistemi tanmazlar, tanmaynca tabii bu proje biter ve artk baka bir projeden sz edilebilir.

Trkler

lkenin

bakentini

Ankaraya

tad.

stanbulda,

Avrupada

brakmayp Anadoluya gtrd. imdi Brksele tamay kabul edecekler mi? Trkler kimliklerine, geleneklerine, kltrlerine bal bir millet. Bunu nasl kabul edecekler? Belki bugn bundan henz uzaktayz ama (ABnin) bir cumhurbakan olsun, bakenti Brksel olsun istiyoruz. Trkler kabul edecek mi Avrupal bir cumhurbakann?

KOMULUK LKLER

Avrupa Parlamentosunun ne yaptyla Trkler Franszlardan daha ilgili, herhalde APden en fazla bahseden de Trk medyasdr! Franszlara anayasay onaylyor musunuz, diye sorulsa evet

diyeceklerinden hi kukum yok. Ama milli sorunlar,zellikle de genilemeyi onaylyor musunuz, diye sorarlarsa o zaman sonu belirsiz. (Trkiye, ABye ye olursa bu Avrupann sonu olacak diyorsunuz,baz politikaclar ise Trklere kapy kapatmak byk bir hata olur diyor.) Sorunuzda iki ayr husus var.Eer Trkiyenin Avrupadaki kurumlarn iine girmesinden bahsediyorsak, Avrupann sonu deil ama Avrupa projesinin sonu olur. Soru kapy ama ya da kapama meselesi deil,ilikileri tanmlamak lazm.Avrupa projesi balangtan itibaren federalist bir ehliyeti olan ama onun komularyla da ilikilerini ngren bir proje. Tpk Amerika Birleik Devletleri gibi ortak dili, dini, kltr olan insanlarn paylat bir federal devlet. Trkiyeyle iki byk komu olarak ne yapabiliriz. Trkiye nfusu ok

kalabalk ve byk bir lke. mparatorluk mirass. Bu gn hassas bir corafyada. Trkiye, Avrupa ekonomisi iinde yer almak istiyorsa, bu deil problem olan. Bakn bugn Trkiyenin Avrupaya adm atmasn destekleyen lkeler dahi belirli kstlamalar-mesela serbest dolam-destekliyor. ( Avrupaya en ok slamc gelenekten gelenlerin sahip kmasn nasl gryorsunuz?) Onlar byle bir baaryla daha aktif olacaklarn dnyorlar. Yoksa Trk kimliinin baz unsurlarndan vazgeiyor deiller. imdi baar iin kouyorlar, ama yarn kltr ve kimlik konusunda da pek ok hususun

Brkselin eline geeceini Trklere aklamak gerekince halk bakalm onlar izleyecek mi? (Trklerin Avrupa kapsndaki kimlii hangi kriterlerle tanmlanabilir? Siz dinin, kimliin tanmnda ok mhim olduu grndesiniz) doru kimse bunu tartmyor dier dinlere sayglyz. Din, hukuki ve sosyal hayatn tanziminde etkili, Trklere, bulunduunuz ortam, Ortadouyu terk edeceksiniz. Boaz geeceksiniz ve onlar gibi yaayacaksnz, denilirse kabul edeceklerini sanmyorum. Biz Trk kalmak ve kltrmz, kimliimizi korumak istiyoruz diyecekler diye dnyorum. ( Cumhurbakan Chirac, Trkiyenin yeliine bu lkenin lideri olarak mdahil oldu. Yerine bakas geerse bu Fransann onlarca yllk politikasn deitirebilir mi?) Niin olmasn? Uluslararas mzakerelerde bu olur. Neticede o ann hkmeti karar verir. Gelimelere, siyasi ounluk deitiinde politikalar da deiebilir. ( Niin Avrupada Trkiye meselesinin en ok konuulduu yer buras? Baka konular yok mu Franszlarn? ) (glyor) Samimiyetle sylemek isterim ki buras en fazla dnen yer. Trkiyeye yardm meselesine bakn mesela, Trkiyenin yeliini destekleyenler, ABnin btesine en az katk

yapanlar...(11-2-2005 Sabah Gazetesi.)

AB dnem Bakan Hollanda Dileri Bakan biz Trkiyeye talip deiliz, talip olan Trkiye bize benzemek zorundadr. Avusturya Dileri Bakan: Tarihte Trkleri iki kere Avrupada biz durdurduk. Yine biz durduracaz, Trklerin ABye girmesini nleyeceiz. Yine Avusturyann Maliye Bakan Karl Heinz Gresser: Trkiye ile mzakerelerin tamamen ertelenmesinden yanaym. dedi.

FRANSA AB BAKENTLERNE MEKTUP GNDERD: Mektupta zetle; Fransa babakan Trkiyenin deklarasyonunun ciddi bir sorun yarattn vurgulamtr. ABnin 25 yesini de tanmayan bir lkeyle mzakere srecinin balayabilmesi dnlemez. Bu sorun, 24 Austostaki Coreper ve 1 Eylldeki AB Dileri Bakanlar toplantsnda tm yeler tarafndan konuulacaktr. Fransa nihai tavrn bu konumalar srasnda Avrupal ortaklaryla yapaca istiarelerde belirleyecektir. Trkiye ister istemez Kbrs da kapsayan tm AB

yelerini tanma yolundaki ak niyetini beyan etmezse, yelik mzakerelerinin balamas sz konusu olamaz.

AVRUPA BASINI: TRKYE DERN DONDURUCUDA AB zirvesinde yaanan tartmalar ve genilemeye ilikin soru iaretleri,dnya basnnda byk yank buldu. Medya, Fransa Trkiye konusunda ark etti. grnde birleirken talyan basn, Brksel, Trkiyenin Ankara dn sildi. diyecek kadar ileri gitti. Guardian: Cumhurbakan Jacgues Chirac Trkiyenin yeliini yavalatmak, hatta engel olmak iin ABde genileme konusunda konferans talep etti. Le Fgaro: Chirac, Trkiye konusunda ark etti. Referandum, Franszlarn yeni ye kabul etmekte zorlandn ve Trkiyenin yeliine kar olduunu gsterdi. New York Times: Son yaplan aklamalar, Fransann Trkiye ve Hrvatistan ile yelik mzakerelerine balanmasna kar olduunu gsteriyor. La Repubblica: ABnin kara gnnde Brksel Ankaray derin dondurucuya koyarak Trkiyenin dn sildi. Correre della sera: Chiractan tehlikeli viraj: Genileme iyi dnlmeli. Trkiye topun aznda. ABde durum deerlendirmesi Ankarada ok yaratt. IL Messaggero: Don gmlek kalan AB, Trkiyeyi frenledi. Anayasaya

Hayrda fatura Ankaraya kt. Trkiyede d krkl yaanyor. (18.06.2005, Hrriyet Gazetesi)

TRKYENN TAM YELNN KARISINDAYIZ Alman ana muhalefet partisi Hristiyan Demokratlarn (CDU) lideri Angela Merkel, Pariste Fransa Cumhurbakan Jacgues Charac ziyaret ederken, Fransa iileri Bakan Nicholas Sarkozy ile yapt grme, gne damgasn vurdu. ABnin lokomotifi Almanya ve Fransann mstakbel liderleri olarak grlen ikili, Trkiyenin yeliine kar olduklarn, ilk kez birlikte vurgulad. Almanyada eyll aynda yaplacak seimleri kazanmas beklenen Merkel, Elysee Saraynda Chiraca gvence vererek, Avrupann motoru olmay srdreceiz dedi. Merkel ardndan, ileri Bakan ve Halk Hareketi Birlii (UMP) lideri olan ve 2007de cumhurbakan olmas beklenen Sarkozy ile grt. AByi yeniden yaplandrmay vaat eden ikili,

Trkiyenin tam yeliine kar olduklarnn altn bir kere daha izdi. Liderler ABD ile ilikilerin yumuatlmas konusunda da anlat. (20Temmuz 2005, Hrriyet Gazetesi.) Paradan baka kutsal tanmayanlara bir Almann haykr, Ben markm istiyorum! diyor. Evet, konutuum Alman eski gnlerini aryordu. Bir de Almanya da alan, Alman vatandal kazanm olan bir Trk dinledim. O da ayni eyi syledi. Almanyada ekonomi bozuldu. Yerli yabanc herkes ikayeti. Evet, mark aryoruz. dedi.

BRLEELM, ALMANYA BATIYOR Almanya Cumhurbakan Khler, ekonomideki olumsuz gelimeler zerine hkmet ve muhalefeti vatansever sorumlulua ard. II. Ulusal Seferberlik Almanyada isiz saysnn 5,2 milyonu amas ve ekonomik durgunluk alarm zilleri alarken, Cumhurbakan Horst Khler, II. Dnya Savandan sonraki refah, istikrar ve itibar getiren baar reetesinin yine kullanlmasn istedi. kme tehlikesi var Khler: retim maliyetinin artmas engellenmedi ve sosyal sistem kme tehlikesiyle kar karya kald. diye konutu.(16.03.2005, Hrriyet Gazetesi) Btn bunlara ramen biz pr tela, dersimize devam ediyoruz. erden, dardan, tevikler, bastrmalar, sktrmalar. u Ankara Protokoln imzalayn. Yani u Kbrs iini halledin diyorlar. Yani Kbrs Rumlara verin. Niye onlara verelim biz Kbrs, onlardan almadk ki

TE KIBRIS Adaya yerleen Venedikli korsanlar gelip geen ticaret gemilerini vuruyordu. Baka bir gereke de, Hint Okyanusundaki Portekiz tehlikesidir. Akdenizin ve Trkiyenin gvenlii iin Kbrsn fethi gerekliydi. Osmanl Padiah II. Selim Sadrazam Sokullu Mehmet Paann muhalefetine ramen inisiyatif kullanarak 1570 ylnda Kbrs Seferini at ve Vezir Lala Mustafa Paay Kbrsn fethiyle grevlendirdi. Trk ordusu aday Venediklilerden alarak Trk topraklarna katt. Anadoludan Trk nfus gtrp adaya iskan etti. 1577 tarihinde 84.000 olan ada nfusunun 47.000ini Trkler tekil ediyordu.

Osmanl nfusla birlikte adaya Trk adaletini de beraberinde tamt. te II. Selimin Ferman, BARBAR Avrupalya katil, nankr Ruma adalet ve insanlk dersi:

KIBRIS BEYLERBEYNE VE KADISINA VE DEFTARDARINA HKM K: Kbrs Adas arslanlarca dven ordularm tarafndan yeni alnm bir diyar olduundan, yerli ve fakir halk harp icab maddi ve manevi zarara uram olup bu yzden strap ekmektedir. Onlara adaletle, efkatle muamele ediniz. Rahatlk iinde yaasn, i ve glerine sahip olup kazanlarna baksnlar. Az zamanda kalknarak refah ve saadete ermeleri iin mahkemelerde, vergi alnmasnda velhasl her trl devlet iinde koruyunuz. Onlar bize koruyucu Tanrnn bir emanetidir. Devletin anna onlar korumak ve himaye etmek yarar. Her biri rzndan, canndan, malndan emin olarak gnl rahatl iinde yaasn, i ve glerine sahip olup kazanlarna baksnlar. Benim adaletim bunu icap ettirir. Bu emrimin yerine getirilmesi iin her biriniz uyank ve dikkatli olunuz. Aksini duyarsam, beyan olunan zrnzn kabul olma ihtimali yoktur. Ona gre gaflet etmiyesiz. (Sultan Sleyman Olu Sultan Selim Han, Babakanlk Ariv Genel Mdrl, 12 no.lu Mhimme Defteri.) Refah adas olan Kbrs 1877 ylnda, Saffet Paa-Lord Derby Anlamasyla geici olarak ngilizlere emanet ettiimiz zaman, Kbrsta Rum nfusu yzde otuz altyd. (Cemal Kutay, Trk Nedir, Ne Deildir, s. 131) Adann ngiliz ynetimi srasnda Yunanistandan adaya devaml g yaplrken, ynetimden g alan Rumlarn Trk halk taciz ederek ge zorlamalar neticesinde adada ounluu salamlardr. Topran da % 70i Trklerin elindeydi. Topra da ayn metotla ele geirdiler. Bu Yunanllarn ilk icraat deildi,onlar ayni oyunu Giritte de uyguladlar. Girit Adasn da Venediklilerden almtk, orada da yerli halka adalet ve insanlk gtrmtk. Yunann desteiyle eteler oluturdular. Adadaki Trkleri katliama tabi tuttular, ge zorladlar. Devlet bu isyanc etelerin zerine gidip, isyan bastrnca cyak ciyak bardlar, Trkler bizi katlediyor! diye Avrupay ayaa kaldrdlar. nce Trkiyeye bal kalmak zere bir nevi zerk ynetim kopardlar. Ardndan byk devletlerin desteiyle Trk Osmanl Devletini sktrarak, Trk askerinin adadan ekilmesini saladlar. Netice Devlet-i Muazzamann (Byk devletlerin) ikram ettii Girit Adasn elimizden aldlar. Trk halk Giriti terk etti. mparatorluun drt bucana dald.

Benim kyme, Kayseri merkeze bal

Bapnar Kyne de iki ailenin gelip

yerletiini sylersem vahametin boyutunu anlarz. Kalle ngiliz emaneten ald Kbrs ilhak etti. Gcmz yoktu, aday elinden alamadk ngilizlerden g ve destek alan Rumlar, Yunanistann tevik ve yardmlaryla eteler kurdular. EOKA ismini verdikleri bu cinayet etesinin amac Enosisi gerekletirmek, aday Yunanistana ilhak etmekti. Bunu salamak iin, adada katliama baladlar. 1959-1960 Londra ve Zrich Anlamalaryla yeni bir durum ortaya kt. Trkler ve Rumlar, mtereken Kbrs Cumhuriyetini kurdular, adann ilk Cumhurbakan Rum Papaz Makarios, yardmcs Trk Dr. Fazl Kkt. Bu paylam Rumlar tatmin etmedi. Amalar Kbrsn tm ve Enosis idi. Makarios anlamay bozdu. 21 Aralk 1963de anayasay rafa kaldrd, 22 Aralkta Trklere kar katliama baladlar. Garantr devlet olarak Trkiyenin kararl tutumu, Birlemi Milletlerde yank buldu. Garantr devletler arasnda yaplan grmeler sonucu adada BM Bar Gc bulundurulmasna karar verildi Ancak 1967 ylnda Yunanistanda ihtilal oldu. Albaylar Cuntas olarak bilinen Enosisi iktidar, emekli Albay Grivasn tekilatlandrd katliam etesine destek salayarak, Trklerin toplu olarak bulunduu Boazii ve Geitkale kylerine kar harekete geince TBMM 16 Kasm 1967 gnk toplantsnda Kbrsa asker karma karar ald. Donanmann skenderunda toplanmas, Trk jetlerinin Kbrs semalarnda umas 12 bin kiilik Yunan ordusunun Kbrstan ekilmesini salad. ABDnin araya girmesiyle, Trkiye karmadan vazgeti. 29 Aralk 1967de Kbrsl Trkler, geici Trk idaresini kurdular.1968de balayan Kbrs grmelerin den bir netice alnamad. Yunanistan Askeri Cuntas Kbrsta bulunan Yunan gleri ve EOKA araclyla Enosisi gerekletirmek iin 15 Temmuz 1974te darbe teebbsnde bulundular. 20 Temmuz 1974 tarihinde Trkiye Kbrsa Bar Harekatn balatt ve Kbrsa karak Trkleri katliamdan kurtard. Ama bir yanl yapt, Kbrsn tm igal edilmeliydi. O gnn btn siyasi partileri hkmetin arkasndayd ve adann tamamnn igalini istiyordu. Ancak Ecevit Hkmeti bunu yapamad. Atekes arsna hemen cevap verdi. Halbuki atekesi bir iki gn kestim, kesiyorum diyerek uzatsayd, hareketi devam ettirseydi, Trk birlikleri o arada adann tamamn kontrol altna alsayd, o zaman Yunanllar masaya otururdu. Kbrs meselesi o zaman zlrd. O frsat geti.

Trk toplumu 13.ubat 1975te Trk Federe Devletini, 15 Kasm 1983te de Kuzey Kbrs Trk Cumhuriyetini kurdu. Rauf Denkta gibi hayatn Kbrs davasna adam Rumu ve Yunan ok iyi ett etmi, tarihten ders karm byk bir devlet adam, Kbrs davasn ylmadan bugne kadar tad. Ama bugn keye atlm durumdadr. Bugn cumhurbakanl koltuunda oturan Talat ve Trkiyede iktidar elinde tutan Babakana gre Rauf Denkta, uyumazln ba sorumlusudur. Bunlara gre zmszlk zm deildir. Sanki zmek isteyen varm da, Denkta zmemi. Kbrs iin bir gn dahi kafa yormayan kiiler, krk yldr, gece gndz bu ie kafa yoran Cumhurbakan Denkta suluyorlar. Haydi buyrun, mhr sizde. Sultan Sleyman sizsiniz, zn de grelim. Kbrs iki yolla zlr. Birincisi: ABDye ve Avrupa Birliine kar direnerek, Kuzey Kbrs Trk Cumhuriyetinin devamn, Kbrs Trknn egemenliini, yani Sayn Rauf Denktan ortaya koyduu ve savunduu ilkeleri ABDye, ABye, Yunana ve Ruma kabul ettirmektir. Dier bir yol malum: ABDnin, ABnin, Yunann ve Rumun isteklerine boyun emek, nce Rumlar btn Kbrsn meru devleti olarak tanmak, ardndan Kbrstan Trk Silahl Kuvvetlerini ekmek. Sonras? Kbrsn ruhuna Fatiha okumak. te EOKAc katil, u anda Rum Cumhurbakan olan Papadopulosun istekleri. BMye sekiz ana balk altnda 10 maddelik bir liste veren Rumlar, Trk askerinin adadan tamamen ayrlmasn, Trkiyenin garantrlnn kaldrlmasn istiyor. Baka sze gerek var m? imdi tartmann odanda Ankara Anlamasnn onaylanmas var. Rumlara gre bu onay olursa kendilerinin Kbrsn meru devleti olarak tannmas gerekleir. Bizim Babakan ve Dileri Bakan ise hayr diyor. Yani biz Ankara Anlamasn imzalayacaz ama ardndan deklarasyon yaynlayp bunun Kbrs Rum

Cumhuriyetini tanma anlamna gelmediini ilan edeceiz, diyorlar. Buna ne gerek var? Deklarasyonla syleyeceiniz szleri bir satr olarak koydurun, tabi ki koyduramyorlar Farz edelim ki bizim hkmetin dedii doru. Ama unu bilmeliyiz ki, en azndan surda bir gedik alyor. Oradan girerek kaleyi ele geirirler de arr kalrz. 1829da kck bir Yunan Prenslii olarak kurulan Yunanistann Trkiye aleyhine nasl gelitiini grmek iin ltfen u son yz yl tarihini okuyun, yine okuyun. Tarihten ders alalm ki, tarih tekerrr etmesin. o protokoln iine

Kbrs meselesi adada yaayan 200.000 Trkn meselesi deildir. 72 milyon Trkn hayat memat meselesidir. Trkiyenin gvenlii asndan son derece nemli olan Kbrs, petrol kaynaklar ve sevkyat bakmndan da ok hassas bir neme sahip olup, Ortadounun ve Basra Krfezinin kontroln yapabilen bir uak gemisidir. Bu adann, Trk dmanln kendisine iar edinen Yunanistann eline teslim edilmesi demek, Trkiyenin kuatlmas, grtlann sklmas demektir. Buna hibir Trk evet diyemez, hibir omuz bu yk tayamaz. Zira sonunda gsne ihanet yaftas taklr.

TE PARSELLENEN TRKYE TOPRAKLARI

Bugnk iktidara yardaklk yapan basna gre bu normal bir hadise hatta daha ileri giderek sermaye ak olarak bile lanse ediyorlar. AB mzakere artn birlie girmenin koulu olarak gryorlar. Bu Avrupa Birliinin kriterleri yalnz bizi mi balyor ki Trkiyenin topraklar kap kap satlyor. Yunanllar stanbul, Ege, Marmara, srail Urfa (Harran), Suriye Hatay blgesinde, toprak ve tanmaz mlk ediniyor. Bilinen toprak satnn 280.967 dekar getii, tapusuz el altndan, senetlerle satlan tanmazn da byk miktarlara ulam olaca tahmin edilmektedir. Bilakis Yunanistann yerli Rumlar eliyle stanbulda tanmaz ald biliyor. srailin Harran blgesinde 450.000 dnm Suriyenin snr illerimizde Hatay ve Amik Ovasnda 120 .000 dnm arazi almasnn izah yoktur. Bunun rasgele bir alveri olduunu iddia etmek ahmaklktan te ihanettir. imdi bu iki devlette, Yunanistan, srail ve dier baz Avrupa devletlerinde toprak sat var m, varsa nasl oluyor, grelim. YUNANSTAN: Yunanistanda yabanclar snrda, snra yakn blgelerde ve adalarda toprak alamyor. SRAL: srailde topraklarn yzde 80,4 devletin; yzde 13,1i Yahudi Ulusal Fonunun, geri kalan yzde 6,5u ise srailli Yahudi ve Araplar arasnda eit olarak datlm, devlet topraklarnn deil yabanclara, srail vatandalarna bile sat sz konusu deil.

DANMARKA: Danimarkada yabanclarn tanmaz sahibi olabilmeleri iin bu lkede en az be yl yerleik olmalar zorunlu. Aksi takdirde, adalet bakanlnn izni gerekiyor. 1 Maysta ABye yeni katlan Macaristan-Polonya-ek CumhuriyetiSlavakya-Litvanya ve Estonyada, ABye girmeden nce yabanclara toprak satlar yasakt. Bu lkeler pazarlk yaptlar ve gei sreci iinde yabanclara toprak sat yasann devam etmesini saladlar. SVRE: Yabanclarn toprak almas yasak. FRANSA: Yabanclara nihai alcs saptanmadan tanmaz satlamyor. Ukrayna-Hrvatistan-Rusya alamyor. ABDnin Gney Carolina, Oklahoma, Florida, Wyoming ve Missisipi eyaletlerinde yabanclar toprak satn alamyor. Bize ne oluyor ki her kar topra heda kanyla sulanm, Trk geleneine gre kutsal olan vatan topraklarn satyoruz. yle bir tarihin derinliklerine uzanp da atalarmzn toprak anlayna bir bakalm. Byk Hun mparatoru Metenin genliinde komusu olan Tunguzlar, Meteden ok hzl koan nl atn ve gzel karsn isterler. Zaman kazanp hazrlklarn tamamlayabilmesi iin, hem atn hem de gzel eini Tunguzlara verir. Tunguzlar bu sefer snrda orak bir toprak parasn talep ederler, Tunguz elisi bu orak yeri isteyince, Mete etrafndaki beylerine sorar. Beyler: Eini ve atn verdin, o kymetsiz toprak parasn da verelim. derler. Mete bu sz duyunca kzar, btn gcyle haykrr: At ile hatun kendi kiisel malmd, bu sebeple onlar verdim. Toprak ise devletin maldr. Devletin maln kim bakasna verebilir? der ve sava gze alr. Gktrklerde toprak ve su kutsald. Treye gre Tanr Trk hakann yer ve sular sahipsiz kalmasn diye gndermiti. Seluklu egemenliine kar isyan eden Emir Musaya kar harekete geen Byk Seluklu Hkmdar Sultan Alparslan, byk paralar karlnda bir kaleyi isteyen Emir Musaya verdii cevap Mlk, toprak, ticaret eyas deildir. der kaleyi fetheder ve Emir Musay idam eder. 1526 Moha Zaferi ve Macaristann fethi sonrasnda Avusturya Kral Ferdinand zel elisini Sadrazam Maktul brahim Paaya gnderir. brahim Paadan istenen udur. Osmanlnn fethettii Macar topraklarnn Avusturyaya braklmas ve Bulgaristanda yabanclar tarm arazisi

halinde Osmanl hazinesine Padiahn takdir edecei miktarn her yl vergi olarak denmesini ayrca brahim Paann Padiah bu konuda ikna etmesi karlnda kendisine de byk bir miktarda rvet teklif edilir. brahim Paa eliyi dinler ve yle cevap verir: Benim servetim senin kralnn servetinden kat kat fazladr. Padiahmn servetinin ise hesab yoktur. der ve eliyi pencerenin nne eker ve Kz Kulesini gsterir. Hazinelerimiz azna kadar dolu da u grdn yere doldurduk. Biz Macaristan klla aldk, onun bedeli yoktur. der ve eliyi kovar.

SULTAN ABDULHAMD HAN VE TOPRAK Abdulhamid Hann toprak konusunda ne kadar hassas olduunu grelim: ngiltere ile yakn iliki kurmak muradmd, Tarihi aratrma ve kaz yapmalarna msaade ettim. Kaz yapacaklar, bunlardan kan tarihi eserleri tamamen bize teslim edecekler ve karlnda bizden bir ey istemeyeceklerdi. Sadrazam Halil Rfat Paay ardm. ngilizlerin tekliflerini anlattm, bu gelecek heyetlerin almalarn dikkatle takip etmesini tembih ettim. Gerekten ngilizler ok gemeden bir takm bilginleri stanbula gnderdiler, toplu halde kabul ettim. almalarnda baarlar diledim. Bilginlerin bir ksm Kayseride, bir ksm Musulda bir ksm da Badata yakn bir noktada kazlara baladlar. Kazlar yerli amelelerle yapyorlard. Biz de izliyorduk, birka anak, mlekten baka bir ey kmad. ngilizler, kfl bakr paralara kadar kardklar her eyi bize teslim ediyorlard. Bu arada yine anlamadm bir ey oldu. ngiliz elisi bir gn heyecanla huzura girdi ve bana Musul evresindeki kazlardan birinde km murassa bir kl gsterdi. Kl krkt, fakat sap ok kymetli talarla ilenmiti. Eli bir zelzele srasnda topran ktn bir parasnn ok derinlerde kaldn geri kalan parasnn da kazda bulunduunu syledi. Eliye teekkr ettim. hsanda bulundum.

Kukulanmtm. ar esnafndan iten anlar kiilere klc gsterdim, bunlar bu klcn eski bir kl deil, eskitilmi bir kl olduunu sylediler. Merakm bsbtn artt, fakat kimseye bir ey sezdirmedim, yalnz gelen haberlerden Musuldaki ve Badattaki heyetlerin sath (yzey) almalarn brakp kuyular amaya

baladklarn rendim. O zaman maksatlar ortaya kt. Aradklar anak, mlek deil, petrold.

Bir sre sonra ngiliz elisi ayr bir haber verme vesilesiyle huzura girdii zaman, Hicaz ve Suriye topraklarnn byk bir ksmnn l olduunu, buralarda susuzluk ekildiini bu yzden buralarda barnlamadn eer muvafk bulursan ngiltere hkmetinin buralarda insaniyet namna kuyular amaya hazr olduunu anlatt. Yalnz artlar vard. Eer buralarda su bulunur, vahalar teekkl ederse kacak suyun kullanlmasn ahaliye brakacaklard. Fakat suyun sahibi olacaklard. ttifak ii zaten istediim ekilde yrmyordu. Teklifi reddettim, bununla yetinmedim Musul ve Badatta atklar kuyular da hkmete kapattm. ngilizler darlp bunun ardndan Cemaleddin Efgani yolu ile hilafet meselesini kurcalamaya baladlar. Hicaz emirini ele geirerek maksatlarna ulamak istiyorlard. Buna karlk bycek bir dervi kafilesini Hindistana gnderdim. ngilizler, buna Girit gailesi karmakla karlk verdiler. Daha ileri giderek, Fransa ve Rusyay da yanlarna alarak beni tahttan drmeyi denediler, bu ngiliz teklifini Rusya kabul etmedi. ngilizlerle attmz gnlerde Almanya bize dostluk eli uzatt. Girit ihtilafnda dorudan,doruya bizi destekledi. Alman mparatoru Kayzer Wilhem stanbula geldi, tantanal bir karlama hazrladm. mparatorla birlikte baz bilginler de geldi. Musul evresinde eski eser aramak istiyorlard msaade ettim. Petrol kokusu aldklarn bildiim iin yaverlerimden birini Musula gnderdim. Almanlar da ngilizler gibi kuyular ayor, sondaj yapyorlard. Bu samimiyetsizlie zldm itiraf ederim, nk Alman mparatoru petrol aramak teklifi ile de gelseydi, ben ona baz artlarla bu arama ruhsatn verecektim. nk byle bir aratrma benim lkem iin de nemliydi. Casus gndermek, eski eser aramak bahanesiyle petrol aramak Almanlarn Osmanllara nasl baktn gsteriyordu.Tahsin Paa bunu imparatora duyurmak teklifinde bulundu reddettim. Brakalm arasnlar. dedim. Bulurlarsa petrol ceplerinde gtremeyecekler ya, bulduklar krk anaklar kendilerine veririz, petrol msaadesi almam olduklar iin petrol de biz kullanrz, hem de memleketimizde petrol olup olmadn anlarz. dedim. (Abulhamidin Hatra Defteri, smet Bozda, Kervan Yaynlar, 1975)

ABDULHAMD VE SYONZM Siyonizmin belirlemi olduu hedefe ulaabilmesi iin ilk olarak

Filistin topraklarn elinde tutan Osmanl Devletinin ynetimine yanalmas yolu denendi. Siyonizmin babas Theodor Herltz bata olmak zere Siyonistlerin ileri gelenleri Yahudilerin Filistine g etmelerine ve orada yerleim merkezleri

kurmalarna izin veren bir belge elde etmek iin zamann Osmanl Padiah Sultan II. Abdulhamide nce byk para tekliflerinde bulundular; bu yolla bir ey elde edemeyince de eitli basklara giritiler. Bu amala ngilizler ve Almanlar Sultan Abdulhamidi etkilemeye altlar; fakat btn bu abalar boa kt ve Sultan II. Abdulhamid Siyonistlere taviz vermedi. Sultan Hamid, 1900 ylnda bir bildiri yaynlayarak,btn yabanc devletlerin temsilcilerine yle bir teblide bulundu: Yahudi haclarnn Filistinde aydan fazla kalmalarna msaade edilmeyecektir. Bunlar Filistin topraklarna girerken

pasaportlarn girdikleri liman kapsnda bulunan Bab- li grevlilerine teslim edecekler ve bu grevlilerden oturma izini alacaklardr. Bu aylk zaman iinde memleketi terk etmeyenler zorla snr d edileceklerdir. 1901 ylnda bir ferman yaynlayan Sultan Abdulhamid Filistinde Yahudilere toprak satn yasaklad. Yahudiler, 1902 ylnda kendileriyle grmeyi kabul etmeyen Sultan Abdulhamide, babakan Tahsin Paa yoluyla olduka cazip bir teklifte bulundular. Sunduklar teklifte u maddeler bulunuyordu: Yahudiler aada bulunan hususlar taahht ederler: 1-Osmanl Devletinin otuz milyon ngiliz altnna ulaan borlarnn tamamn demeyi, 2-mparatorluu korumak iin 120 milyon altn franka mal olacak deniz filosu yaptrmay, 3-Devletin mali durumunu canlandrmak iin 35 milyon altn lira faizsiz bor vermeyi, Btn bunlar Yahudilerin, yln herhangi bir gnnde Filistine ziyaret maksadyla girmelerine msaade edilmesine ve Yahudilerin Kuds-i erifte kendi dinlerine mensup olanlarn ziyaretleri esnasnda iinde kalabilecekleri bir mstemleke (kanton) kurmalarna izin vermesine karlktr. Yahudilerin bu teklifine Sultan Abdulhamidin cevab u olmutur: Tahsin onlara de ki; devletin borlar onun iin bir ayp deildir, nk Fransa gibi devletlerin de borlar vardr ve borlar onlara zarar vermemektedir. Kuds-i erifi slama ilk nce Hz.mer (R.A) fethetmitir. Buray Yahudilere satma kara lekesini ve Mslmanlarn korumam iin bana tevdi ettikleri emanete ihanet etme suunu yklenemem. Yahudiler mallarn kendilerine saklasnlar. Devlet-i Aliyyenin slam

dmanlarnn mallaryla kalelerin arkasna snmas mmkn deildir. Emret ksnlar ve bir daha benimle grmeye veya buraya girmeye uramasnlar. Siyonist lider Theodor Herltz de anlarnda, Sultan II. Abdulhamidin kendilerine u cevab verdiini yazmaktadr: Doktor Herltze bu konuda yeni bir admlar atmamasn tleyin. nk ben bir kar toprak dahi veremem. Oras benim kendi mlkm deil, milletimin mlkdr. Milletim bu yer iin savam ve oray kan ile sulamtr. Yahudiler milyonlarn kendilerine saklasnlar. Bir gn gelir de imparatorluum paralanrsa, ite o zaman Yahudiler, Filistini para demeden alabilirler. Fakat ben sa oldum mddete bedenimin neterle yarlmas, Filistinin imparatorluumdan koparlmasndan benim iin daha kolay bir hadisedir. Bu imkansz bir eydir. Ben daha sa iken bedenimin zerinde otopsi yaplmasna asla msaade edemem. 1908de Abdulhamidi tahttan indiren gz kara ttihatlar, Filistinin kaplarn Yahudilere atlar. Yahudilerin yer almasna ve g etmesine izin verdiler. Bugnk AKP iktidar da tm Trkiyenin kaplarn Yahudi dahil tm dnyaya at. EY TRK! UYAN! TARHTEN DERS ALMAZSAN, TARH TEKERRR EDER.

AVRUPA BRL : HIRISTYAN KULUB Biz kendi kendimize,devaml olarak telkinde bulunuyoruz. Efendim Avrupa Birlii Hristiyan kulb deildir diyor, kendimiz syleyip kendimiz inanmaya alyoruz . Ama gerek byle deildir. Yukarda Fransann eski cumhurbakann dinledik Avrupa Birliinin nihai amacnn ne olduunu net olarak ortaya koydu. imdi AB Anayasasnn, Blm 3Kltr bal tayan ksmnn 1. maddesiyle ve 2. maddesinin (a) ve (b) fkralarna bir bakalm: 1-Birlik ulusal ve blgesel eitlilie sayg duyarak ve ayn zamanda ortak kltrel miras ne kararak ye devletlerin kltrlerinin zenginlemesine katkda bulunur. 2-Birliin faaliyetleri, ye devletler arasndaki ibirliinin tevik edilmesi ve gerektiinde,aadaki alanlardaki faaliyetlerinin desteklenmesi ve tamamlanmas hedeflerini tar:

a) Avrupa halklarnn, kltrnn ve tarihinin bilinmesinin ve yaylmasnn artrlmas. b) Avrupa iin nem tayan kltrel mirasn muhafaza edilmesi ve korunmas. 2. maddenin (a) ve (b) fkralar ak ve net olarak, hibir yoruma gerek kalmayacak ekilde, Avrupa halklarnn kltrnn, tarihinin bilinmesi, yaylmas, arttrlmas, muhafaza edilmesi ve korunmasn emrediyor. lla Hristiyan kelimesinin ilavesine gerek var m? Cmle alem biliyor ki Avrupann kltr Hristiyan kltrdr, bunun aksini iddia edebilecek bir akl sahibi var m? Ancak Avrupa uluslar arasnda dahi kltr mcadelesi vardr. Franszlar AB Anayasasnn Berlin duvarndan esinlendiini iddia ederek kar karken, Fransz cumhurbakannn referandum oylamas ncesinde yapt televizyon konumasnda AB Anayasasnn Fransz htilalinden ilham aldn sylemesi Fransz halkn iknaya yetmedi, ayrca egemenlik konusunda da Franszlarn itiraz vard. imdi Trkiye adna bunun altna imza atanlara bir Trk olarak soruyoruz: Bunun iinde bizim neyimiz var?

TE AVRUPA MARI, TE HIRSTYANLIK 29 Ekim 2004te bizler lkemizde Trkiye Cumhuriyetinin 81 kurulu yln kutlarken, Babakan Recep Tayyip Erdoan ve Dileri Bakan Abdullah Gl talyann bakenti Romada Avrupa Birlii Anayasasna imza atyorlard. Sz konusu anayasa iinde yer verilen AB mar tm Hristiyan lkelerin ulusal mar olacak. ye olursak bizim de bu AB maryla birlikte Avrupa Birlii Hristiyan birlii midir, deil midir? tartmas da son buluyor. nk bu marla Hristiyanln temel deeri gndere ekiliyor. AB mar olarak, Beethovenin 9. Senfonisinin Neeye vg adl 4.blm seilmi. Burada btn insanlk birlemeye arlyor. Peki nerede birleilecek? Bu birleme noktas, Hristiyanlk ve onun kutsal deerleridir. TE AB MARININ SZLER: Trelerin ayrdklar Senin bynle birleir. Yumuak kanadnn utuu yerlerde. Gkyznn ltl evreninde uuan gneler gibi. Yolunuzda neeyle koun kardeler! Zafere koan bir kahraman neesiyle...

Kucaklan ey milyonlar! Bu p tm dnyanndr. Kardeler, yldzl gn zerinde Sevgili bir BABA vardr. Grld gibi Hristiyanln Baba, Oul ve Kutsal Ruh lemesi AB Anayasasnn iinde ba keyi alm. Birliin en nemli simgelerinden olan ulusal marnn iine girmitir. Aday lke olarak Recep Tayyip Erdoan ve Abdullah Gl tarafndan ulusumuz adna imzalanan AB Ulusal Marn ye olursak sylerken gkyzndeki sevgili babay anacaz. Yani her yerde olan.zaman ve mekandan arnm, slamdaki Allah kavram yerine Hristiyanln yldzl gn zerindeki Baba ilahn anacaz

KURAN-I KERMDEN KONUYLA LGL AYETLER Allah ancak Meryem olu Mesihtir diyenler ant olsun ki kafir olmulardr. De ki: Allah Meryem olu Mesihi, anasn ve yer yznde olanlar yok etmeyi dilerse kim ona kar koyabilir? Gklerin yerin ve arasndakilerin hkmranl Allahndr, dilediini yaratr. Allah her eye kadirdir. (Maide Suresi, ayet 17) And olsun ki, Allah ancak Meryem olu Mesihtir. diyenler kafir oldular. Oysa Mesih: Ey srailoullar! Rabbim ve Rabbiniz olan Allaha kulluk edin; kim Allaha ortak koarsa muhakkak Allah ona cenneti haram eder. Varaca yer atetir. Zulmedenlerin yardmclar yoktur. dedi. ( Maide Suresi, ayet 72 ) And olsu ki, Allah ten biridir. diyenler kafir olmutur; oysa Tanr ancak bir tek Tanrdr. Dediklerinden vazgemezlerse, and olsun onlardan inkar edenler, elem verici bir azaba urayacaktr. (Maide Suresi, ayet 73 ) Allah: Ey Meryem olu sa! Sen mi insanlara Beni ve annemi Allahtan baka iki Tanr olarak benimseyin. dedin demiti de, Haa hak olmayan sz sylemek bana yaramaz; eer sylemisem, phesiz sen onu bilirsin; sen benim iimde olan bilirsin, ben senin iinde olan bilmem; dorusu grlmeyeni bilen ancak sensin. demiti. Ben onlara sadece Rabbim ve Rabbiniz olan Allaha kulluk edin diye bana emanet ettiini syledim. Aralarnda bulunduum mddete onlar hakknda ahidim, beni aralarndan aldnda onlar sen gzlyordun. Sen her eye ahitsin. (Maide Suresi, ayet 117 ) Yahudiler, zeyir Allahn oludur, dediler. Hristiyanlar, Mesih Allahn oludur, dediler. Bu, daha nce inkar edenlerin szlerine benzeterek azlarnda

geveledikleri szdr. Allah onlar yok etsin! Nasl da uyduruyorlar. (Tvbe Suresi, ayet 30) Onlar Allah brakp hahamlarn, papazlarn ve Meryem olu Mesihi rableri olarak kabul ettiler, oysa tek Tanrdan bakasna kulluk etmemekle emrolunmulard. Ondan baka Tanr yoktur. Allah kotuklar elerden mnezzehtir. (Tvbe Suresi, ayet 31) Ben phesiz Allahn kuluyum bana kitap verdi ve beni Peygamber yapt. Nerede olursam olaym, beni mbarek kld. Yaadm mddete namaz klmam, zekat vermemi ve anneme iyi davranmam emretti. Beni bedbaht bir zorba klmad. Doduum gnde, leceim gnde, dirileceim gnde bana selam olsun dedi. (Meryem Suresi, ayet 30-33) te hakknda pheye dtkleri Meryem olu sa gerek sze gre budur. (Meryem Suresi, ayet 34) Allah ocuk edinmez. O mnezzehtir. Bir iin olmasna hkmederse ona ancak ol der. O da olur. (Meryem Suresi, ayet 36) Allah ocuk edindi. diyenleri uyarmak iin kulu Muhammede eri bir taraf brakmad, dosdoru kitab indirmitir. ( Kaf Suresi, ayet 4) Allahn ocuk edindiine dair ne kendilerinin ne de babalarnn bir bilgisi vardr. Azlarndan kan sz ne byk iftiradr. Onlar yalnz ve yalnz yalan sylerler. ( Kaf Suresi, ayet 5) Kuran- Kerimin te biri vahdaniyet, tevhid inancn vurgular .Kurann 112. suresi olan hlas Suresi kapsaml anlamndan dolay Kurann te birine denk tutulmutur. Peygamberimiz (S.A.V.): Allah Kuran- ksma ayrd. Kul-huvallhu ehad, Kurann te biridir. buyurmutur. (Ktb-i Sitte: Buhari-Mslim-TirmiziNesai-Ebu Davut).

TE HLAS SURES

1-Ey Muhammed! De ki o Allah bir tektir. 2-Allah her eyden mstani ve her ey Ona muhtatr 3-O ,dourmam ve domamtr. 4-Hibir ey Ona denk deildir.

te slamn tevhid inanc, Allah inanc budur. Avrupa Birliinin, Hristiyanln arpk (Baba, Oul, Kutsal Ruh) lemesini vurgulayan mar benim marm olamaz, bir Mslman o marn altna imza koyamaz, bunu kabul edemez.

TAKKE DT KEL GRND

Avrupa Birlii trenin

gz kapal atlayan siyasetilerimizin, yazar-

izerlerimizin, basn ve sermaye patronlarmzn ve her konuda bir adm nde olmakla vnen hkmetimizin kulana kar suyu kat m acaba? Hani Kbrs konusunda bir adm nde olmakla kvan duyanlar, Kopenhag Kriterleri diye yatp kalkanlar, dinler aras diyalogun bayraktarln yapanlar, siyasetiler, yazarlar, izerler vs.ler Muhataplarmz bizim kitabmz Kuran tanmazken olsun ne kar deyip biz onlarn tahrif edilmi ncil ve Tevratnn bozulmam asln tanrz. Onlar Peygamber Efendimiz Hz. Muhammed (S.A.V.)i tanmazken biz onlarn peygamberlerini tanrz, imanmz gerei saygda ve sevgide kusur etmeyiz. Onlar Peygamber Efendimizin karikatrlerini yapp, Yce Allahn Seni lemlere rahmet olarak gnderdim dedii Rahmet Peygamberini sarnda bomba tayan terrist yaparlar. Biz hala Dinler Aras Diyalogdan bahseder, Kilise ve Havra nutuklar ekeriz. Hey Beyler, Efendiler! Siz ne zaman uyanacaksnz! Siz hi tarih okumadnz m? Dnk hal Avrupas ile bugnk hal dnyasnn ayn kin ve nefretle dolu olduunu hala anlamadnz m? O utan verici karikatrlerin yaynland Danimarkann Babakan Rasmussen, slam Dnyasndan gelen tepkiler zerine slam lkelerinin Bykelilerini toplar ve lkelerinde Danimarkaya kar gsterilen tepkilerin durdurulmasn ister. Aksi takdirde bu hareketlerin slam lkelerinin kendi aleyhlerine olacan ve zr de dilemeyeceini ilave ederek szlerini tamamlar. Bunun zerine birok bykeli toplanty protesto ederek terk ederler. Tabii ki bizim bykelimiz kuzu gibi oturur. Zira diyalogcu bir hkmetin bykelisidir. Trkiye zr dilememizi istemiyor Danimarka Babakan Anders Fogh Rasmussen, Trkiyenin kendisinden veya hkmetten karikatr krizi nedeniyle zr dilenmesini istemediini syledi. Dileri Bakanl szcs Namk Tann Information Gazetesine yapt Danimarka

hkmeti zr dilemek zorunda eklindeki aklamalar zerine iki lke arasnda 1 gnlk kriz yaand. Danimarka Hkmeti ve Liberal Parti szcs Jens Rohdenin Danimarkadan zr bekleyen bir Trkiye ABden uzaklayor. zgr bir gazeteye hkmetimizin bask uygulamasn isteyen bir Trkiye ABye giremez ve arabuluculuk yapamaz. eklindeki aklamalarndan sonra Trkiyenin

Danimarkadan zr diledii ileri srld. Babakan Rasmussen konuyla ilgili Hrriyet Gazetesine yapt aklamada, Trkiye Danimarkadan zr bekleyen Mslman lkelere katlmad. Bana gelen bilgilere gre Trk Hkmeti benden zr beklemediini bildirdi. dedi.

Jyylands-Postene dl Danimarkada Hz Muhammed karikatrlerini ilk yaynlayan Jyylads-Postene gazetecilik dl verildi. Adn Danimarka gazetesi Ekstra Bladetin mteveffa yaz ileri mdr ve eletirel gazeteciliin savunucusu Victo Andreasenden alan Victor dl, Jyylands-Postenin yaz ileri mdr Carsten Justeye teslim edildi. Kopenhagda dzenlenen trende konuan Ekstra Bladetin yaz ileri mdr Hans Engel, Jyylands-Postenin bu yl yirmi yedincisi verilen dle ifade zgln (!) savunduu iin layk grldn syledi. (25 ubat 2006- Hrriyet Gazetesi, nsal Turan Kopenhagdan bildiriyor.) imdi btn bunlara ramen Sayn Abdullah Gl arabuluculuk greviyle Katara gidiyor. Avrupa Birlii istedii iin, Birlemi Milletler Genel Sekreteri davet ettii iin Vazifesi, slam Dnyasn yattrmak, Barbar Avrupay rahatlatmak 1000 yllk slam leminin bayraktarln yapan Trk Milletine Hal Dnyasna gdml iler yakmyor. Yaktranlar Utansn! Birlemi Milletler Genel Sekreteri Kofi Annann davet ettii AB Yksek Temsilcisi Javier Solana bu toplantya katlma gerei duymamtr. slam rgt Genel Sekreteri Prof. Dr. Ekmeleddin hsanolu: 15 Ekim 2005te Danimarka Babakan Rasmussene mektup yazarak lkesindeki tehlikeli slamfobiay dikkatine sundum. Birlikte alabileceimizi syledim. Cevap mektubunda znt duymak ve zr dilemek gibi kelimeler yoktu. zetle; Olan bitenler bizim demokratik anlaymz iindedir. Memnun olmayanlar varsa mahkemeye gidebilir.diyordu. (Hrriyet Gazetesi, 1 Mart 2006) Avrupa Birliinin en yetkili kiisi, AB Komisyonu Bakan Jose Manuel Barroso, karikatr krizinde Danimarkay desteklediini aklad. Karikatrlerin ilk

kez yaynlad Jyylands-Posten gazetesine aklamalarda bulunan Barroso, ifade zgrlnn Avrupadaki temel deerlerden biri olduunu syledi. Danimarkaya sayg duyduunu belirten AB Komisyon Bakan, Danimarkaya tam destek verdiklerini belirtti ve Karikatrlerden holanmayanlara ifade zgrlnn tartma konusu olmadn sylemeliyiz dedi. Ey tek dii kalm canavarlar! Hani sizde inan zgrl vard! 1,5 milyar Mslmann en kutsalna hakaret, ifade zgrl m oluyor! Behey ikiyzl barbarlar! inize geldii zaman inan zgrln ne karr bize bask yaparsnz. Trkiyedeki gayri Mslim aznln inan zgrl olmadndan dem vurursunuz. Trkiyede devlet iinde devlet gibi hareket eden Fener Papazna Ekmenik unvan verilmesi iin bask yaparsnz. Krte vs. dillerde yayn, hatta eitim yapmay bize dayatrsnz, ama Almanyann Bielefeld kentinde bir spor salonunda aralarnda Trke konuan Dilan Nakipolu-Floth ile Volkan Aksuyu srf kendi dillerini konutuklar iin salondan atarsnz. Yine Almanyann bakenti Berlinde, bir okulda teneffste Trke konuulmasnn yasaklanmas, bu yasaa uymayanlarn okul bahesini sprmesi konusunda iktidardaki Hristiyan Sosyal Birlii milletvekili Andreas Scheuer, Btnlemilik dille balar. Okullarda ana dil yasasna katlyorum. Ynetim buna uymayan rencilere ceza vermelidir.diyebilmektedir. Hollanda Leewurden kenti Belediye Bakan Geert Dales Hollanda kltrn benimsemeyen yabanclar istemedii iin faist olduunu syleyenlerin imdi kendisini anladn ileri sryor ve Ya bize uyarlar, ya defolur giderler diyor. (Oktay Eki, Hrriyet Gazetesi, 18 ubat 2006) Soykrm nkrna Yl Hapis ngiliz tarihi David Irving, 17 yl nce Viyanada katld bir konferansta Yahudi soykrm yok dedii iin, zamanam dahi gz ard edilerek, zr dilemesi bile dikkate alnmayarak, Viyana Mahkemesinde yarglanm ve yl hapis cezasna arptrlmtr. Avusturyada Yahudi soykrm yok demek yasakm. Hani Avrupada ifade zgrl vard, hani ifade zgrl snrlanamazd? Orhan Pamuk denen yalaka yazarn Trkler 1 milyon Ermeni, 30 bin Krt ldrd. iftirasn alklayan, bu iki yzl Barbar Avrupa, Trk adaletine ve hkmetine bask yaparak Orhan Pamuku yargnn elinden kurtarmad m? ngiliz tarihinin de ifade zgrl olduunu herhalde unuttular.

Siz buna ister ifte standart deyin, ister iki yzllk. Ben buna Barbarlk diyorum. Bilmiyorum baka nasl izah edilir? Daha neler greceimizi zaman gsterecek. nallah kaybeden biz olmayz. Nihayet, Barbar Vikinglerin Barbar torunlar srtlan dilerini gsterdi. Peygamberimizi anarist gsteren alaka bir karikatr yaynlayarak, Hal zihniyetini ortaya koydular. Ksa zamanda o iren karikatr tirt yapld, talya Reform Bakan bu tirt giyerek Mslmanlara kar Hal Seferi balatlmasn bile teklif etti. Libya ve Nijeryada yaplan protestolarda talya Bykeliliklerinin tahribi ve iki lkede onlarca kiinin lmesi sonucu bakanlktan istifa etti. Fransa ileri Bakan Nicolas Sarkozy Almanyann bakenti Berlinde Babakan Angela Merkel ile grmede yapt konumada Trkiyenin Avrupaya ait olmadn birok Avrupalnn bunu tehdit grdn aklad.

AKPYE RED Hristiyan Sosyal Birlik (CSU) Partisi, AKPnin Avrupa halk partilerine ye olma dilekesine hayr dedi. Dnk CSU Ynetim Kurulu toplantsnn ardndan bir basn toplants dzenleyen CSU Bakan Edmund Stoiber, parti olarak Trkiyenin AB yeliine kar olduklarn, bu nedenle AKPyi kabul etmenin yanl mesaj olacan syledi. Stoiber: Ben Trkiyenin ABye ye olacana inanmyorum. Trkiye ve baz teki lkeler iin zel stat gelitirilmesi lazm dedi. (Celal zcan/ MNH, 28.03.2006 Hrriyet) Avrupa Birliinin motoru olan Almanya ve Fransa her frsatta avaz avaz baryorlar: Sizi tam ye yapmayacaz! Bizim AB sevdallarnn gzlerinde siyah gzlk, kulaklarnda pamuk tkal, bu mesajlar duymak ve grmek istemiyorlar.

TE HALI SEFER ngiltere Babakan Tony Blair yl nce ald Irakta savaa girme kararn Tanr ve tarihin yarglayacan syledi. ITVde yaynlanan zel rportajda haberci Michael Parkinsonn sorularn yantlayan Blair, Irak konusunda karar alrken, kendisiyle de mcadele ettiini syledi. Hristiyan inanc erevesinde ekillenen vicdanyla Irak karar aldn aklad. (5 Mart 2006, Hrriyet-Yenia Gazetesi, tm tv ve basn)

imdi ltfen syleyin III. Hal Seferine kumanda eden ngiltere Kral Richardla Tony Blair arasnda fark var m?

VATKANDAN BABAKANA MEKTUP Ceviz Kabuu programn arayan lahiyat Fakltesi emekli retim yesi Prof. Dr. Ymni Sezen, bilinmeyen bir mektup ifa edeceini aklayarak Vatikann Babakan Recep Tayyip Erdoana gnderdii bir mektubu okudu: Bu mektupta Trkiyeden istenen on drt ey var: Hristiyanlarn zerine baskya derhal son verilmelidir, Hristiyan ibadethaneleri kapatlmamal, gzetim altnda tutulmamaldr, nfus czdanlarndaki din hanesi karlmaldr, gecikmeden Diyanet leri Bakanl kapatlmaldr, yerine din ilerinin yrtlecei Dinler Bakanl kurulmaldr(5 Mart 2006, Yenia Gazetesi) Hal seferlerini balatan Papa V. Pio ve XI. Innocenza ile bu mektubu yazan Papa XVI. Benedict arasnda fark varsa syleyin. Ey diyalogcular, AB hastalar! te Avrupal ve Hal zihniyeti Grnen ky klavuz ister mi? Zaten aka sylyorlar: Biz size talip deiliz. Talip olan sizsiniz. O halde bize tam olarak adapte olmalsnz . Yani Trklkten, Mslmanlktan soyutlanmalsnz. Cenab- Allah Yce Kitab Kuran- Azim anda yle diyor: Ey inananlar! Yahudi ve Hristiyanlar dost ve koruyucu edinmeyin, onlar birbirlerin dostlar ve koruyuculardrlar. Sizden kim onlar dost tutarsa, o da mutlak onlardandr. Allah zulmedenleri doru yola karmaz. ( Maide Suresi 51.ayet)

HAKKIDIR HAKKA TAPAN MLLETMN STKLAL! ANKARA 30 Austos 2005