Download as pdf or txt
Download as pdf or txt
You are on page 1of 36

-1-

Editorial:
Phuarna Hrui Phelh
Pathian thuin midangte ngaidam tura min zirtir laiin kan
thei lo fo thin, “Ani hi chu a dik lo a ni, a in hriatchhuah nan reng
reng pawh ka ngaidam lovang,” tih te, “Ka be hmasa duh lo,” tih te
kan tawngkam chhuak a ni fo thin. Chhan tam tak ngaihdam theih
lohna sawi tur a awm thei. Chung ang chhan hrang hrangte chu dah
thain engvangin nge midangte kan ngaihdam chhan tur lo
ngaihtuah ta ila.
A hmasa berah chuan ringtute hi midangte ngaidam tura
thupek kan ni. A hnung kan zui Lal Isua chuan, “Tu chungah pawh
thupawi eng emaw in neih chuan ngaidam rawh u; in Pa vana mi
pawhin in bawhchhiatnate chu a ngaihdam theihna tur che u in,” a
ti a, kan zawm a tul a ni.
He mi piah lamah pawh hian midangte kan ngaihdam
chhan tur sawi tur a awm thei ang. Ngaihdamnaah hian thinlung
hliam leh nate tuamdamin a awm thin a. Chutiang a nih loh chuan
kha mi kha kan haw hle tihna a ni a, huatna chuan keimahniah
hrehawmna te, rilru hahna te a thlen thin. Anmahni huatna
hruihrual khan min phuarbet tlat tihna a ni.
A dawt lehah chuan ngaihdamna chuan sualnain a man beh
tlatna amah phuartu kha a tih dul sak a. A tisualtu chu hrem phu
ngei pawh nimahsela insiamthatna kawng a lo hawnsak thin a ni.
A pathumnaah chuan, a ngaidamtu leh a ngaihdama chu
inzawmin a lo siam a, pawl khatah an lo awm ta a. Ngaihdam
ngaite nena danglam bik nia kan inngaihnate hi a dik lova, a chhan
chu keini pawh kan Pa Vana mi hnena ngaihdam dil ngai kan ni a,
“Kan batte hi min ngaidam ang che,” (Mat. 6:12) tia tawngtai tur
kan ni.
A tawp berah chuan midangte kan ngaihdam theih loh
avanga min phuartu- khakna te, thinurna te, rilru hrehawmna te,
huatna te, phelh turin leh Lal Isua thupek zawmin i NGAIDAM ve
ang u.
- Zosangi
-2-

Sermon:
Thupui : Nauchhiatna Ram
II Lalte 2:19-22
- Lalhuthangi Sailo, Kawnpui ‘W’ Unit

Tin, chumi khua a mite chuan, Elisa hnenah, “Enteh hei he


khaw hmun hi a nuam hle mai a, kan pu pawhin i hmu ve
reng a, nimahsela a tui hi a tha lova, a ram pawh hi nau
chhiatna ram a ni an tia,” tiin an sawi a. Tin, ani chuan,
“Tuithawl thar min han lak ula chi han thun teh u,” a ti a.
Tichuan an rawn laksak a. Tin, tuikhurah chuan a va kal a,
chu chu a han thehlut a. “Lalpa’n he tui hi ka ti tui tawh e,
tun a chinah chuan thihna leh nau chhiatna a awm tawh
lovang a ti,” tiin Elisa chuan mipuite a hrilh a, a sawi ang
chuan tun thlengin tui chu a tui ta a.
Tun hma chuan kan ram Mizoram hi tun dinhmun
nen khaikhin chuan a danglam nasa hle tih kan hria a.
Tunhma chuan Maurap in-ah kan awm a, motor kawngpui
leh electric eng a awm lova, a awm chhun chu hmun
tlemte zawk a ni a. Bati engah leh mei engah kan awm a,
thenrualte nen kan inkawm a, nuam kan ti em em a, hna
kan thawh dawn leh inkhawm dawnte kan in kan kalsan
dawntein kawngka kan kalh ngai lova, thing-fakin kan
dova, kan ngaih a tha hle a, a him hle reng bawk a.
Engmah a bo ngai lo, mihring nun a zalen em em thin.
Tunlaia thihna hming tihbaiawm leh mak takte, sualna chi
hrang hrang leh a hmanruate hi kan hre ngai lo; tualthah
thu leh uire thute hi Zoram pum hriatin a thang laih thin
anih kha.
-3-

Tunlaiah erawh chuan Motor kawngin a chhun loh khua


pawh a awm tawh meuh lova, Electric eng chhi lo khua
pawh sawi tur eng tham mah an awm lo. Nu leh pa pawhin
chhung-kaw tan tan nasa taka lain sum umin mawi leh
mawi lo pawh dawn lovin, thil zahthlak a nih pawh dawn
chang lovin sum buaiin kan buai a. Computer leh Internet
te, Mobile phone leh phone dangte in tin leh kutphah tinah
a awm fer fur tawh a. Hla tak taka mite kan bia a,
lehkhathawn ziak leh lehkhathawn bo leh thleng tlai a awm
ta lo. Awm hmun atangin kan duh lam lam ram leh
chanchin kan thlirin kan hmu a, kan changkanna chuan thil
thar leh nungchang thar min hmuh tir a, hnam changkang
ber berte nun kan tawmpui a, kan mit hmuh leh benga
hriatte chuan sualah min hruai lut zel a, he khawvel hi
nuam taka chen a, kumhlun tur ang maiin kan inbuatsaih a
ni ta ber mai a nih hi.
Chutiang taka kan lo changkanna chu Setana
pawhin hmanruaah hmang-in, nu leh pate mai pawh ni lo,
thalaite chauh pawh a ni mai lo, naupangte thlengin nuam
umin, nuam beiseiin kan intlansiak ta a nih hi. Biak In a
inkhawm te, Sunday sikul kalte leh Kohhran programme te
kan lo ngai-nep a, kan tel peih ta lova, khawtlang leh ram
leh kohhran chu a tum (moto) hming lam reng chungin kan
kal thelh ta duai duai mai a. Ringtu Kristian nihna lah chu
Fashion ang lek a ni zo ta. Hruaitu nihnate chu hotu nihna
leh mite hmuh leh hriata ropuina turah ngaiin kan tlin
lohna leh kan phak loh pui nih tumin kan inhmu ropui a,
kan buai a, Kohhranah, YMA-ah, MHIP-ah leh Politics-ah
te kan keh chhe rem rum ta mai a nih hi. Chuvangin kan
ram chu Pathian thu tak dikna leh rinawmna mausamin
-4-

tunlai nihnain min man a, kan rama Kohhran mi leh


piangthar dinhmunte nung-chang landan mawi leh tihdan
tharte chu Pathian min hmuh tlak loh an lo ni ta fer fur mai
a, kan ram hi nau chhiatna ramah kan chantir der mai a lo
nih tak hi. Fakna hla siamtuin-
“Aw Lalpa khawvela tuikhur chawi turin ka tlan a,
mahse a tui ka in thei lo thihna tur a lo ni,” tiin a sawi a.
Kan khawvel tui tlan hi a thianghlim lova, kan fa hrinte
pawh kan lo chhiat ta thin a nih hi. Thlarauah nung turin
kan hring lova, hremhmun lam pan turin fa kan hring fo ta
a ni lawm ni? Hla siamtu vekin-
“Hetah hian nunna tui a luang, Kalvari a lo chhuak
chu, mi tam tak tihdam nan a luang, tupawh a in duh
zawng chu; Nang Eden natna veitu kha lo kalin va in thuai
la, Tin, Kalvari tuifim tak kha in thinlungah a luang ang,”
tiin a sawi a.
Elisa’n Jeriko tuikhur thihna leh nau chhiatna ni thin
chu tuithawl thar-ah chi thlakin a tithianghlim ta ang khan,
keini pawh Pathianin kan nihna hre reng leh rin vanga Fa
hringtu tur kan nih hriain bungbel thianghlim Lalpa
hmantlak ni turin kan taksa, rilru, thlarau hi siam-thar a
ngai a ni. Tuithawl-ah chi an thlak angin kan nun hi Krista-
ah a tuiral a ngai a ni. Jerusalem dinthar leh tu Nehemia-in
kei leh ka pa chhungte kan lo sual ta si a, a ti angin kei leh
ka pa chhungte sualna hi hre chiang phal ila, Zoram hi nau
chhiatna ram ni tawh lovin Fa hrin puitlinna ram a lo nih
theih nan Lei chi-ah leh Bur ruak Lalpa’n a duh duh a
chhunga a thun theih turah i chang ngam ang u.
Lalpa’n kan za atan mal sawm rawh se.
-5-

Kristian Chhungkua:
CHHUNGKUAA FANAUTE
MAWHPHURHNA
- Lalrinliani, Ramhlun South, Aizawl.

Kan fanaute hi chhungkuaah hmun laili


ber chantir ila, thununna leh hmangaihna inkawpa
enkawlin; zirtirna leh sakhuana hruiin hling bawk ila, an
nih tur ang tak tak an nunpui thei ang. Fanaute hi
chhungkua tihlimtu leh tinuamtu an ni.
Thuawihna:
Kristian chhungkuaah chuan fate’n nu leh pa thu an
awih tur a ni. Ephesi 6:1-ah chuan “Naupangte u, Lalpaah
chuan in nu leh pate thu zawm rawh u; chu chu thil dik a
ni si a,” tih a ni. Thufing bu-ah phei chuan thuawih tura
hrilhna a tam hle mai a, chu chuan an nitin nun kawngah
hlawhtlinna, hmingthanna leh malsawmna tur thu a tarlang
bawk a ni.
Kan entawn tur Lal Isua pawh hi a Pa Pathian thu a
awih famkim avangin chawimawi a ni a, hming zawng
zawnga hming chungnung ber pek a ni a (Phillipi 2:5-11).
A tisa chan lai ni pawh khan leia a nu leh pa thu a zawm
thin a ni. Khawvela kan mi chhuan vawr ber berte pawh hi
thuawihna avangin mi ropui an lo ni thin. ‘LALPAAH
CHUAN’ tih hi a pawimawh hle a ni. Tunlai hunah nu leh
pate aia lehkha thiam zawk leh fing zawk tam hle tawh
mahse, an mahni tana tha leh tui lo sengtu nu leh pate chu
an zahin an pawisa tur a ni. Chhungkuaa U zawk chu nau
zawk chuan a zah thiam bawk tur a ni.
-6-

Nu leh pa chawimawi:
Thu sawm pek zinga pangana a ni a, “Lalpa i
Pathianin thu a pek che angin i nu leh i pa chawi-mawi
rawh; tichuan LAL-PAN ram a pekah che hian i hmuingil
ang a, i damrei dawn nia” (Deutero-nomy 5:16). Lal Isua
pawhin nu leh pa chawimawi tum lova, thil dang
buaipuitute chu a hau phiar phiar mai a nih kha (Mathaia
15:3-9, Marka 7:6-13).
Damreina leh vanneih-na:
Pathian meuhvin a tiam tawh chu a tihlawhtling ngei
thin. Paula chuan thusawm pek zingah chuan he thu pek hi
zawm man awm tura Pathianin a sawi hmasak ber a ni e, a
ti hial a ni. (Ephesi 6:1-3).
Engtinnge kan chawi-mawi ang?
a) Nu leh pa kan zah tur a ni. Nu leh pa hmusit leh
nuihzat that lohzia leh rapthlak zia chu Genesis 9:20-27-ah
kan hmu. Nova’n a fapa Hama leh Kanaana anchhia a lawh
thu kha!
b) Nu leh pa thu awih tur a ni. Rekaba thlahte chuan
an nu leh pa thu an awih thlei hle a, zu in tura an thlem
pawhin an duh awzawng lo mai (Jeremia 35:2-6).
Pathianin Rekaba thlahte chu, “Kumkhua a ka hma a ding
turin an awm reng ang” a tih phah ta a nih kha (Jeremia
35:18).
c) Nu leh pa tanpui tur a ni. Nu leh pa tanpui
tur leh mahni in lama tangkai tum reng reng lo mi chu
Paula’n, “Ringlo mi aiin an sual zawk a ni” a ti tawp mai a
ni (I Tim 5:3-8). Kan nu leh pate chu an rethei emaw, an
mawl emaw pawh ni se, fate’n kan zah tur a ni. Nu leh pa
ankhum te, hau te, vau te, nuihzat te leh sawichhiat te hi
-7-
Pathian huat zawng a ni a, thil sual a ni bawk. I nu leh i pa
chu eng ang mi pawh nise, “I thing em mai, i mawl em
mai” ti suh. Anmahni lo chu nu leh pa dang nangmah
hmangaihtu che i nei hauh lo a nia. I tih ve theih rengah
phei chuan, “Ka nu, ka pa, lo chawl rawh, khawi, keima’n
ka’n ti zawk ang e,” ti ta thuai thuai che. I nu leh pa an
lawm ang a, Pathian pawh a lawm dawn a sin!
Thuthlung hluiah chuan nu leh pa vau te, anchhia lawh
te chu tih hlum tur an ti tawp mai a ni (Exodus 21:15-17).
Nu leh pa thu awih lova, luhlul leh hel hmang chu nu leh
pate’n khaw hotute hnenah an hruai ang a, lunga den hlum
tur a ni (Deuteronomy 21:18-21). Paula chuan,
“Naupangte u, engkimah in nu leh in pate thu zawm rawh
u, chu chu Lalpaah chuan a lawmawm si a,” a ti (Kolossa
3:20).
Kum upa leh tar chak lote enkawlnaah:
“I pa, a hringtu che thu pawm la, i nu chu a lo tarin
hmusit suh” (Thufingte 23:22). Kristian chhung-kuaah
hian nu leh pa, pi leh pute, kum upa tawhte uapna hnuaia
khawsa tam tak kan awm a. Hei hi Pathian malsawmna a
ni a, phurrit leh manganthlakah ngai lovin anmahni kan
zahin, kan duatin kan chawimawi tur a ni. Pathian hnenah
lawmthu kan sawi zawk tur a ni. Engmah thawk ve thei
tawh lo tarte hi an inthla-hrung thei em em a, vui leh vaina
tur pawh an hre thei hle a. Chuvangin, tu leh fate chuan
dawhthei tak leh ngaidam zel chungin hma-ngaih taka
enkawl an tul a ni.
Kum upa leh tarte hi an khawvel a zim a, hma lam
an thlir pha tawh lova, an vanglai hun thlir kir chu nuam an
tih ber a ni thin. Kristian chhungkuaah chuan fate’n tar
-8-
enkawl tur an neih phawt chuan malsawmna a ngai a, duat
taka enkawl chu an mawhphurhna dik tak a ni.
I nu leh pa, i pi leh pute hian chhungkaw thu kal lam haw
lamte hriat ve an chak thin a. Zawhna hrang hrang te,
dilchhut taka an zawh chein, “I ninawm, i hriat ve tur a awm
lo,” ti reng reng suh ang che. Zaidam leh dawhthei takin thil
nih phungte chiang takin hrilh thin ang che.
Unau inhmangaihna: Chhungkua tinuamtu ber chu
inhmangaih dial dial hi a ni. Sam 133 ngun takin i chhiar thin
dawn nia.
Mahni intodelh tura tan lak: Nu leh pa thawhchhuah sa rin
ngawt tum lova mahni mamawh tur ngaihtuah leh
thawhchhuah ve theihte hi fanaute mawhphurhna a ni. Mahni
intodelh chauh hi ni lovin, nu leh pa tih hahdam leh chawm
thlengin an mawhphurhna a ni tih an hriat a tul a ni.
“Pate tirethei a, nute hnawtchhuak chu fapa mualphona
thlen a, hming-chhiatna thlentu a ni” (Thufingte 19:26). “A
nu emaw a pa emaw anchhia lawhtu chu thimtham lai bera a
khawnvar tih mit sak a ni ang” (Thufingte 20:20).
“A pa hmusittu leh a nu thu awih ngaineptu mit chu phai
choak-in an kher chhuak ang a, mupui note’n an ei ang”
Thufingte 30:17).
“Mi chu hlimna zawngin a chhungkua chhuahsanin hmun
tinah vak vak mah sela a in chhunga a lo let leh hunah chauh
hlimna chu a hmu ang” -George Moor-a
He leia Kristian chhung-kua hi van chhungkua lo
entir lawkna kan ni a, chuvangin Lalpa’n min duh dan en
chung zelin Kristian chhungkaw tinte i inbuat-saih zel ang u.
A thua kan hriatte hi a taka kan chantir theih nan Thlarau
Thiang-hlimin min siam thar theuh rawh se. Amen.
-9-
Testimony Huang:

Sharing
- K.Liansiami,
Chanmari, Lunglei.
“Kei atan erawh zawng Pathian hnaih hi a tha a ni: LALPA
PATHIAN chu ka inhumhimnaah ka hmang a, i hnathawh
zawng zawng thu chu ka hrilh theih nan” (Sam 73:28).
August 14, 2009-a India ram Kristian tuartute tana chaw
nghei tawngtai programme kan hman tuma ka sharing tawite
ka han au chhuahpui ve teh ang. Tawngtai vawi 2-na ‘Jhar-
khand Area tan’ - Kola-bagan khuaa kan Kohhran in 7 te,
Friends Missionary Prayer Band in 2 te leh United
Pentecostal Church in 1 te chuan Hindu ho atangin harsatna
an tawk thin a. Kristian lo ho hian Kristiante’n an buhden
khawl hman ve an phal lova, Kristiante i tawngtai pui ang u,
tih kha a ni mai a.
Tawngtai vawi 15 lai subject turu pui pui Kristiante
tawrhna nasa tak tak karah khan ka ngaih-tuahna thlarau rilru
chu a fan ruai a. Thlarau nun chak loh deuh lai phei chuan tel
loh duh rum rum changte a awm thin a. Mahse, han tel ve
hram hi chu a hlawk nge nge thin. Mi 40 vel kan ni mai nain
kan thawhho tling-khawm lah chu cheng sang chuang daih a
ni leh nghal a.
Aw le, “Kristian lo ho hian Kristian te’n an Buhdenm
khawl hman ve an phal lova, i tawngtai sak ang u” tia kan
-10-
tawngtai lai chuan mittui tla zawih zawihin tawngtaiin, ka
rilru a hruai a. Hman laia buh kan den nasatzia leh hahthlak
zia leh tunlaiah suma deng peih tawh lova khawla awlsam tea
nei leh nei lo pawhin kan her tak zel dan te, an ni hian
chutiang a nih si chuan engtin nge an tih tak ang le? Zoram
Kristiante hi kan va han lo vannei tak em! Krista avanga kan
chan hi chhut tham a awm a ni. Kan pi leh pute duhthusam
kha Pial-ralah faisa ringa awm der der kha a ni a, a hmeh lam
pawh sawi lovin buhden ngai lova, buhfai ei der der kha
pialral kal an chak chhan kha niin a lang. Chanchin tha
avangin tunah chuan buh changrum leh sa kan lo tlan ta heuh
heuh mai si. Kanaan ramah khawizu leh hnute tui kan tlan ta
reng mai zawng a nih tak hi. Mautam tampui mitthi kan tih lo
thlen pawhin, tam kumah buhfai a tam zawk a ni mai lo
maw?
Sam 73:28-a Lal Davida’n keia tan zawng Pathian hnaih
hi a tha a ni, a tih hi a va dik em! Pathian hnaih tute nun hi a
itawm thin a, harsatna lo thlengah pawh Pathian chu kan
inhumhimna leh kan chakna a ni a. Kan tawngtaina avang
hian Kolabagan khuaa Kristiante pawh hi an harsatna sutkian
a ni ngei ang. ‘I hnathawh zawng zawng thu chu ka hrilh
theih nan’ a tih pawh hi- hetiang zawng hian tawngtaina
thiltihtheihna chu kan hmu- Orissa State, Kristian
tiduhdahtute zinga Sai chet dan zawng zawngte kha; Pathian
chuan hmanrua a va ngah em! Ring lo mite chu Sai-in a
suasam hmiah hmiah mai a, mi thenkhat phei chuan
‘Kristiante Sai’ tih hial khawp an ni.
Heng zawng zawng hi tawngtaina rah lo lang chhuak,
‘I hnathawh zawng zawng thu chu ka hrilh theih nan’ a tih
puan chhuah a han ni hi a va ropui em! Lalpa chu fakin awm
mawlh rawh se. Pathian hnaih ila, i tawngtai zel ang u.
-11-

Engvangin nge?
Engvangin nge kan fate chanchin an sen tet atanga kan
hriat chian a tul ?
= Naupang hrisel, naupang hlim chuan chhungkua a tihlim
thin. Kan fate chanchin, a sentet atanga kan hriatchian hi a
pawimawh hle. Hri laka invenna chungchangte tam tak kan
hre tawh thinin, Health Sub-Centre-a injection lak hunte a
pawimawh dante kan hre thawkhatin a lang. Nau pawm laite
tana hriat tur thenkhatte lo sawi ila.
1. Nausen ek chungchangah: Pian hlimah hlamek kan tih
mai dum ban deuhin a e a, ni hnih chhung chu hetiang hian
hlamek an e a. A hnuah a eng, rim thlum deuh hiamin.
Naupiang thenkhat chu chaw hrai zawh apiang te, an vawih
apiang tein ek an thlauh thin. A chang chuan an ek te pawh a
tui deuh thin. Heng angte hi a pangngai thei a, than that tho
chuan ngaih that loh tur a awm lo. Ek khalah thei tui tlemte
pek hi a tha.
2. Tap: Nausenin eng emaw duh leh mamawh a nei tih a
hriattir dan ber chu tahin a ni. A ril a tam emaw vawt tih
emaw a thuamhnaw a huh avang emawin a tap thin. Tin, a
awm dan a thawmhnaw hak nuam lo a tihin emaw a tap bawk
thin. Nau thenkhat chu mut chhuah avang te, tuihal avangte
pawhin an tap thin. Tui tlema peka a ban loh chuan hnute
emaw chaw emaw pek tur a ni. A hnute chak emaw a riltam
emaw a nih chuan a reh ang. A dawt lehah chuan na neih
avangin an tap bawk thin.
1) Pumna 2) Bengna 3) Rannung seh
Nausen thla 3-4 inkar vel hian pumna, boruak lem tel
avang te, ek khal lutuk avangte, bengna avangte in an tap vak
vak thin. Hengahte hian Doctor emaw damdawi lama thawkte
rawn tur a ni.
-12-
Nu tam tak chuan naupang tihkhawlohva, duat sual tur
emaw tiin an fate tap pawh an ngaihsak duh thin lo, thlem
lawk lovin an tah tir mai thin. Hei hi thil tha lo tak a ni.
Nausen, naute zawng zawngte hian ngaihsak a, tihhlima
thlamuantu an mamawh em em a, an tap lai han lak a, han
pawmte hian an bang ve mai thin. Hetia kan tih hian
duatsualna lam ni lovin, naute kha kan ngaihsak a ni tih a
tilang a ni. Hmangaihna a hrethiamin, hlimna a mamawh a,
nausen te mah ni se a hrethiam vek a ni.
Nau chaw hrai chungchangah pawh hmanhmawh tak
leh nawr chilh deuhva hrai ai chuan, muangchanga hmangaih
tak leh duat taka hrai hi a pawimawh a ni. I nau hrai chu
hriatchian a, an mamawh theih ang ang tihhlawhtlin sak tur a
ni. Naupang zawng zawngte hi an inang vek lo. An mizia
pawh hrechiang tura en ngun an ngai a ni.
..................................

Household Tips
1. Savuna siam Bag te hi i hman loh lai chuan lehkhapuan (paper)
hlui tawhin emaw hnawh puar thin ang che. Tin, i Bag chu i
dahthatin Bag dang nen insiin dah suh; a inchar thei a ni. I Bag
dahthat chu puanin tuam ang che. Hetianga i tih chuan a lang
mawi reng thei a ni.
2. Savuna siam Lukhum i khum dawn chuan mombati-in i khum
hmain zut chhuak hmasa la, hei hian a chhung lam bal leh
mawm a veng thei.
3. Khawla puanthui zar zar in khawl hriu a ther tur a ni lova,
sahbawnah i hriau kha zuk vit lut la, khawlah vuah leh la, i thui
zar zar thei ang. I puanthui chu khawl hriauin a chhun pawp
thuai theih loh chi a nih chuan i thuina zawnah khan
sahbawnin han thai hrawk hrawk la, awlsam takin i thui thei
ang.
4. Suede Bag leh pheikhawk tihfai dan tha ber chu tuiso khu ur tir
la, a hmul a lo thawh hunah brush nem takin kawng zawng bik
neiin khuih la, tha takin ti ro leh ang che.
-13-
Eirel:
1. Artui Curry
Mamawhte:
1. Artui pum 10 2. Tel gram 200
3. Aieng a eng tawk 4. Alu pum ruk chhum hmin
5. Tomato pum 2 6. Purunsen pum 4 chan nawi
7. Chi a al tawk
A siamdan:
1. Tel tlemte chhuang hmui la, aieng tlem thlak la, artui pum
sawm (10) chhum hmin i kheh sa kha thlak la, chawk reng la, a
lo sen thap hnuah thur chhuak la, dah rih ang che.
2. Tel la bang kha chhuang leh la, a hmui veleh purunsen kha
thlak la, aieng tlem telh la, tomato pum 2 chan sawm kha thlak
bawk la, minute 2 vel i chawh hnuah tui tlem telh la, a lo kawi
hlarh hnuah Alu chan kha thlak la, artui chu thlak tel nghal
rawh. Rei vak lo chawk la, tui tlem telh leh la, a so leh chuan
ei nghal theih mai a ni.
2. Bekang Chawhmeh
Mamawhte:
1. Bekang thirfian lian 4 2. Sawhthing bung lian lo
3. Purunsen pum khat 4. Purunvar fang 5
5. Tomato pum khat 6. Hriak thirfian lian 1
7. Chi, masala, hmarcha, aieng tlem 8. Tui no 1
A siamdan:
1. Bekang chu zankhuain chiah ang che.
2. Sawhthing, purunvar leh sen kheh la, chi, hmarcha, aieng te
nen den pawlh rawh.
3. Hriak chhuang hmui la, i thil den pawlh kha kang la, tomato
chan sawm telh rawh.
4. Bekang chiah puam sa kha telh leh la, minute sawm vel
chhuang rawh.
5. Tui telh la, pressure cooker-ah darkar chanve vel i chhuang
dawn nia.
-14-

Beauticare
Sam enkawl chungchanga kan hriat tur
thenkhatte lo tarlang ila.
1. Sam hi a pawimawh hle a, enkawlnaah
pawh kan uluk tur a ni, sam nung leh tle
takte hi a mawi em em a, chutiang sam nei tur chuan sam
ro leh sam mawm tana tha chu- Artui pum thumah Olive
Oil thirfian hnih leh Vinegar fiante khat telh la tha taka
chawhpawlh tur a ni. Chu i thil siam chu i samah hnawih
la, plastic-in i sam chu tuam ang che. Darkar chanve i
chiah ang a, fai taka suk tur a ni.
2. Shampoo hi lu sukna tur bik atana siam a nih avangin
sam put tinuam tur te, ti nalh tur leh sam tle sar nei tur
hian a tha bik a ni. Kan sam hi a mawm em em a nih loh
chuan Shampoo hi hnawih nawn tur a ni lo. Samah hian
mawmna a awm avangin a tle thin a, a lutuka shampoo
hnawiha suk hian sam a tichhe thei a ni. Shampoo hman
ngai reng hmang lova a changa thlak ve thin a tha.
3. Sam thatna atana tha tak mai chu Olive Oil pava ¼
(hmun li a thena hmun khat) leh Khawizu pava ½ leh Nimbu
pumkhat tuisawr chawhpawlh a, dah vawh phawt tur a ni.
Sam tih huh a, towel a hruk hul leh hnuah a chunga thil
chawhpawlh khi samah hnawih a, nuai tur. Samkhuihin khuih
la, rual taka a kai theih nan, chumi hnuah plastic bag emaw
plastic lutuamnain emaw lu chu tuam a, darkar chanve chiah
tur a ni. Hemi zawhah hian shampoo-in fai taka suk tur a ni.
Hman bang a awm chuan Fridge-ah dahthat a, ni dangah
hman leh mai tur a ni.
……
-15-

Awmdan Mawi
1. Inleng kan neih hian ei leh in tur tuihnai lo pek tur kan
neih loh pawhin, tawngkam tha taka kan lo kawm a, kan
lo dawnsawn hian kan ngai pawimawh a ni tih lantirna a
ni a, a lawmawm thin a ni.

2. Kan inlengte chu mi inang lo tak tak tak an ni thei a,


thenkhat mi fel tak tak an awm laiin thenkhat chu
midangte thusawi pawh ngaichang lem lova, mahni duh
zawng zawng lo phulpui ve vak te pawh an awm thei a.
Chutiang mite chu an lo leng a nih pawhin lo ngaihthlak
sak ve mai kha in neitu tan chuan a tha hle.

3. Kan inlengte chu duhsakna thil eng emaw hawn tir kan
duhin, inlengte chu mi pahnih chauh nise, pakhat peka a
dang pek ve loh kha a mawi lo. A pek ve loh tan khan a
zahthlakin a hrehawm thei a ni.

4. Kan inlengte hi hlim tak leh kham lo deuh taka an hawn


theih dan ngaihtuah thin a tha hle. Kan nin deuhte pawh
nise ning lo anga lan thiam a pawimawh.

5. Kan inlengte an hawn dawnin in neitu tan din ve hi a tha,


inzahderna entirna a ni a, a lawmawm a ni. Inleng dang an
awm tawh loh phei chuan gate/pawn thlenga va thlah hi a
mawi leh zual a ni.
-16-
Hriselna Huang:
Protein Energy Malnutrition
- Dr. Laldinsangi, Medical Officer
District TB Control Society

Protein hi kan taksaah tui tih lohah chuan


substance tam ber a ni. Amino acid 20-in protein hi a siam a ni.
Tichuan Amino acid chu kan taksa hian a then chu a siam thei a, a
then erawh chu a siam thei lova, kan ei leh in atanga kan supply a
ngai a ni. Kan taksain a siam theih chu Non-essential amoni acid
an ti a, kan supply ngai hi essential amino acid an ti bawk.
Tichuan, hengte hi kan taksa tan a pawimawh em em a ni. Thil
tangkai tak an ti a ni. Naupang thanglai chuan taksa than chhoh zel
nan an mamawh a, kan taksa digestion siamtute hormones te,
enzymes te, vitamins te tan a pawimawh em em a. Energy (chakna)
min pe tu a ni bawk.
Protein chuang, taksain a mamawh ai bak a awm chuan thin
(liver) hian thauah a chantir a, taksaah hian a dahthat (stored)
thin a ni.
Mi puitling hian 1g/Kg bodywt nitin a mamawh a ni. Raipuar
chuan an mamawh tam leh bik a, mi tin mamawh pangngai bakah
15gm an mamawh belh a ni. Nauhnute pek lai ngat phei chuan a
ngai tam leh zual a ni (18g).
Protein hi artui-ah te, sa-ah te, sangha-ah te, bawnghnute-ah te
a awm a ni. Kan taksain Protein a mamawh tur zat a hmuh loh
chuan Protein kan lo tlachham ta a, a lo rei tial tial a, Protein
Energy malnutrition kan lo nei ta thin a ni.
A bikin India ramah hian a tam em em a, naupang chuan chaw
a lo ei tha duh lova, a khat tawkin kawthalo a nei zeuh zeuh bawk
ang a, a chiauhiar em em bawk thin. A rihna te a lo zang a, an
thang tha thei lo bawk thin, sam a ro, a ram duh bawk.
Hetiang chinah chuan natna dangte an kai hma bawk.
Carbohydrate la lut tama, Protein ei tlem si kan tam.
Protein tlakchham chuan natna Marasmus leh Kwashiorkor a thlen
a, Protein chauh pawh ni lo, Vitamins dang leh Minerals dangte
pawh an tlachham vek tawh thin a ni.
-17-
Missionary Huang:

Changkha Hnah Bai


- Evan. CT Lalruatthanga, Missionary
BCM Home Mission, Parva Area

Kum 2009 a lo her chhuak a, kum chanve zet a her liam


dawn ta. Ni 26 July Pathianni tukah chuan Lalpa kohna
chhangtu mi paruk (6) te chu kan Kohhran hmunpui awmna
BCM Serkawn-ah tirhchhuahna hun hman a ni a. RCM
Director Rev. Dr. K.Lalrinthanga’n inkhawm a kaihruai a,
AGS i/c Mission & Evangelism Rev. F.Sangvela’n
tirhchhuahna hun hmangin thuchah a sawi bawk a. Zaipawl
te’n Pathian fak hla mawi tak takin an rem bawk a ni.
Kohna chhanga Lalpa hnathawh chhunzawmpui tura
inpete hmel hmuh a nuamin an thusawi a ngaihnawm hle. An
vai hian Lalpa’n duh taka a zawn chhuah, Ramchhung a
thawk tur an ni nghe nghe a, an chhuanawm tak zet a ni.
Lalpa’n vengin awmpui tlat zel rawh se.
Kohna chhanga a hmangaih ramchhunga thawktute
chanvo pakhat anga ngaih mai awl tak Malaria natna chuan
Biak In chhung atangin Christian Hospital Serkawn-ah min
um lut ve ta erawh tuarna nep te mah nise, Pathian
hmangaihna min hriat chhuah tirtu a nih vangin Lalpa chu
fakin awm mawlh rawh se. Damdawi in hi na tuarte hmun ni
mahse Lalpa’n a ngilneihna mimal leh Kohhrante kaltlanga
ka chunga a lantirna vangin a lawm hle ‘Changkha hnah bai’
thuziak hi a lo pian tak ni.
Natna avanga ka khur (tlun) chu Pu Maneiha, LDC,
RCM-in damdawi inah min hruaiin nilengin min buaipui a.
Min thla-muan takzet a ni. Dam-dawi ina ka awm chhung
hian Doctor te leh Nurse te’n duat takin min enkawl thin
bawk a, a hahdam thlak hle. Tin, Lunglei khaw chhunga
Kohhran hrang hrangte FOD te leh Kohhran hmingte a min
-18-
rawn tlawhin, Pathian hnenah tawngtaiin thilpek chi hrang
hrangte min rawn hlan thin a, a thlamuan thlakin Lalpa min
hnaih tir thin a, a ropui tak zet a ni.
RCM Director leh Christian Education Director te’n pa
chan changin min vil reng leh min thlamuan thin khan ka
thinlungah thu nasa takin a sawi a. Lalpa tana thawh hi mi fel
lo leh tawmkailo te tan pawh hian a lo thlamuan thlak tak zet
a ni. Chu mai a ni lo, kawng hrang hranga min buaipuia
thilpekte min hlan bakah Rev. LT Hnamte-in tui tak maia an
nu Changkha hnah bai amah ngeiin min rawn pe thin kha a
ropui tak zet a ni. Kan hawp puk puk a, damkawr tan chak a
lo na ni ngei tur a ni, Ward-mate te nen kan hawp liam liam
thin. Lalpa vanga kan dawn a ni a, Lalpa chu fakin awm
mawlh rawh se.
Natnain kan chunga ro a rel zet chuan ngaihtuah tur a tam
duh hle. Mahse, Krista kan lamah a tan tlat avangin a
thlamuan thlak thin. BCM nih lo nawm zia leh puipate thatna
a takin kan tem a, kan dai hriata a van hlu tak em!
Headquarters a thawktute felzia leh thatnate a taka kan chang
hi a ropui kan ti tak zet a ni. Zoram leh a pawna BCM
member te’n kan tan Lalpa an au a, an au thawm Lalpa’n a
hria a, a chhang a, malsawmna kan chang a, dam taka
damdawi in kan chhuahsan thei hi Lalpa thiltih a ni.
A tawp berah chuan he khawvelah hian min hringtu nu
leh pa awm tawh lo mahse hmangaih taka min lainata
enkawltu leh duattu unaute ka la nei hi Lalpa malsawmna a ni
tih ka hriatin ka lawm tak zet a. Lalpa’n a thatna an chungah
lantir mawlh rawh se.
Heti teh nuai hi a nia, kan lawmthu sawi ve te lah chu
‘Changkha hnah bai’ kan ti ta daih a, kan hre thiam a niang
chu. “Ka mi te ber chunga in tih chu ka chunga ti in ni” ti tu
chuan in thatna te a let tam takin vur che u sela, Kohhran leh
mimalah Thlarau Thiang-hlim hnathawh chu lo lang zel rawh
se, AMEN.
-19-

Ringtu Nuna Thil Pawimawhte


- Lalrinkimi, Secretary,
JSBKHP, Jampui, Tripura

September 2007 N.E. Women Leaders Consultation, EFI


buatsaih, Pi Lalremsiem, N.Delhi sponsor, Guwahati-a
neih tum khan Pi Zosangi, Editor, Loisi nen kan inhmel
hriat a, “Thu rawn ziak ve ta che” a tih kha rilruah a lo
lang thin a. Insitna avanga reife ka ziak loh hnuin ka
inthiam thei chiah si lova, tlem ka han ziak ve e.
Ringtute’n hma lam pana kan kal zel theih nan leh kan
thlarau nun than len zelna atan thil pawimawh awmin ka
hria a. Chung thil pawimawh ringtu nunin a zawm tlat tur
leh a hriat reng tur kawng 4-te chu tawi tein lo chhui ta
ila:-

1. Thil tha ti tur kan ni (Tita 3:8): “Pathian ring


tawhte chuan thil tha ti zel turin ngaihtuah rawh se” Tita
3:8 thu hi keini Jampui Sakhan Baptist Kohhran Hmeichhe
Pawl (JSB-KHP) te innghahna a ni nghe nghe a. Lal Isua
Krista min Chhandamtu min pek bakah Thlarau
Thianghlim kan dawng bawk a. Chu mi zarah chuan tisa
leh thlarau-vah Pathian hnen atangin kan dawng nasa em
em a. Hengte avang hian Lalpa tana theih tawpa Chanchin
tha hrila, thil tha ti tur kan ni. Ai kal emaw aiawh lak theih
a ni ve lo. Sual lakah leh sual anga lang zawng zawng
lakah i inthiar fihlim ang u.

2. Thlarau Thianghlim thuamna nen ngeia ti tur kan ni:


Thlarau Thiang-hlim tel lova thil tha tia Chanchin tha hril
chu thil hlauhawm tak a ni. Kan thawh nasat poh leh mi-
dangte sualna kan hmu lian ang a, chu chuan chapo-na,
-20-
mahni tha intihna a hring chhuak ang. Chuvangin, Thlarau
Thianghlim thuam-na nen ngei Chanchin tha i hril ang u;
nasa takin a hlawk zawk ang.

3. Lalpa hmaah chuan engmah lo (zero) kan ni: Hei hi


ringtute’n kan hriat chian a tul hle mai. Khawvel a kan thil
neih zawng zawng, kan nunna thlengin Lalpa tan hlan
vekin, eng anga nasa pawhin thawk mah ila, Lalpa’n kan
tan a thil tih ropui tak hi kan rul seng chuang lovang kan
dam chhungin. Chhiar sen a ni lova, sawi sen a ni lova, a
chena chen tham a ni. Lalpa chu fakin awm rawh se. Kan
thianghlimna ber pawh thil lung leh chang-pat, kan felna
ber pawh pawnchhe hnangkhai ang a ni si a. Paula pawhin
Chanchin tha hi hril mah ila, chhuan tur reng reng ka nei si
lo, tih makmawh ka chungah a innghat a, hril lo ila ka
chung a pik dawn si, a ti a ni. Hei hi kan tih mak-mawh,
kan duty a ni a, eng ang pawhin thawk nasain thih thlengin
atan inpe zo vek mah ila, Lalpa hmaah chuan engmah lo
(zero) mai kan ni, chhuan tur reng reng kan nei lo ve.

4. “Ka lawmman ka hnenah a awm” Lalpa’n a ti


[Thup. 22:12(b)]: Lalpa tan thawh duhna thinlung kan
neih vang leh kan thawh ve tlemte avang erawh chuan
lawmman Lalpa’n min pe ang. Lal Isuan a lawmman a
hnena awm chu min la pe ve ngei ang tih kan beisei tur a
ni. Kan thawh tam vang ni lovin, Lalpa kan chunga a lawm
dan a zirin lawmman chu min la pe ang.

Lalpa chu fakin awm rawh se. Amen.


-21-

Hmelhriat
- Lalsiammawii,
Chanmari Unit BKHP

Ni khat chu Civil Hospital Lungleiah in entir turin kan


kal a, hming ziahna hmunah chuan mi tam tak an lo intlar
zui mai a. Keini pawh chu kan han intlar ve a. Rei fe mai
kan din hnu pawh chuan kan hun a thleng har hle mai a.
Chutih lai chuan a thawktute leh hmelhriat nei tha ho chu
kawngkharah lutin awlsam tein lehkha an la zung zung mai
a, hmelhriat tha nei ve lo tan chuan thil tih a harsat zia kha
ka ngaihtuah nasa hle mai a.
He khawvelah chuan Office leh hmun dangah, sorkar
hna thlengin hmel-hriat tha nei tan engkim awlsam taka a
tih theih laiin hmelhriat tha nei ve lem lo tan chuan thil tih
a harsa em em mai a. Chutiang zelin mi kan va hriat ve si
loh chuan awmzia tak tak a nei chuang lo, ka ngaihtuahna
a vak thui hle a. He khawvelah mah hmelhriat tha neih heti
khawpa a pawimawha a hlut chuan, vanramah phei chuan
Lalpa min hriat chian ava han pawimawh dawn em!
Kristian, ringtu inti tawh phawt chuan Pathian hre lo kan
awm lovang, ka hria tiin kan chhang vek ang, hriatna
naran, tih tam ve lam ri-ngawt a ni lo, kei hi Lalpa’n min
hre chiang em? A chhandamna hlu tak min pek chang tur
hian eng angin nge kan inbuatsaih, hre ve, ringtu inti
Kristian inti nazawng tan vanramah hmun a awm dawn si
lo.
He khawvel, rei lote kan chenna kan chhuahsan leh
mai tura kan awm lai pawha kan nawmsakna tur leh
hmelhriatte hmanga theih tawpa kan bei peih a nih chuan,
-22-
chatuan a nuam tak leh hlim taka kan awm theihna tur hi
hre chiang ila chuan kan Pathian hi kan phatsan fo lovang
a, a hriat tlak loh engmah kan tih duh ka ring thei lo a ni.
Kan Pathian hi hmangaihtu Pathian a nih rualin hrem
hmang a ni tih pawh kan hriat chian a pawimawh hle a ni.
Tuma’n min hmuhpui loh leh min hriatpui loh pawha tih
tlak nun, tih ngam nun kan neih a pawimawh. Mahni
chauh pawha kan hriat ngam ‘NUNDIK’ a pawimawh,
chhiartu duh tak, ngun takin he thu i chhiar lai hian
inngaihtuah la, Lalpa hmaa i dinpui ngam loh tur i nei em?
I nei a nih chuan a tet leh len lam a ni lo, simin Lalpa
hnenah kir leh rawh; Lalpa’n a nghak reng che. Tunah
mamawh lovin i inhria a ni mai thei, bumna a nih kha;
nakinah ti lovin tunah a sawm che. I hriat ve na lam aiin a
ni’n a hre chiang che em. Lalpa lam hawi la, Lalpa hnaih
mawlh ang che. Mi nunah buai suh, nang-mah leh Pathian
inkar kha a pawimawh ber. Chatuan chawlhnaa i luh dawn
leh dawn loh chu nangmah khan i hre chiang ber. I nun in
enfiah rawh, chatuana hlim leh lawm taka Lalpa fak turin i
nun kha chingfel mawlh ang che. Chhiartu zawng zawngte
Lalpa’n malsawm che u rawh se.
…………………
-23-

SUNNA

Pi T.Lalthanveli
(1959 - 2009)
Zohnuai
Pi T.Lalthanveli hi N.Sub. T.Lalthara leh Lalnghengi
Ralte-te fa pariat zinga upa ber niin, Date 17.12.1959 khan
Hmuntlang-ah a piang a. A pa hi sipai a nih avangin kum
1963-ah Shillong-ah an pem a, kum 1964 kum tawp lamah
Mizoram-ah lo chhuakin Lunglei-ah an awm leh a. Kum
1970 kumtir lamah Pangzawl-ah an pem chhova, hetah hian
Class VIII thleng lehkha a zir a. Class IX leh X chu Christian
High School, Serkawnah zirin, kum 1977-ah Matric a pass a,
Government College Lungleiah PUC atanga BA a zir a, BA
erawh chu rokhawlhna avangin a zo hman ta lo a ni.
Kum 1979-ah Haungenga Hauhnar nen inneiin, fa
pathum- mipa pahnih leh hmeichhia pakhat an nei a; an fate
pawh an puitling thawkhat tawh. Kum 1983-ah Police
Department hnuaiah ASI(M) hna a thawk tan a, kum 1998-ah
SI(M) kaisangin a thih ni thlengin he hna hi SP Office,
Lungleiah a thawk a. An chhungkua hi hmun hrang hrang-
Saiha, Lunglei Venglai leh Zohnuaiah te an hna avangin
an awm kual tawh a. Kum 2004 atangin anmahni in,
Zohnuaiah an awm ta a ni.
-24-
Kum 1985-a Zohnuai an awm hmasak laiin Pu
Lalsangluaia Sailo te rawngbawlnaah piantharna changin,
Pathian rawngbawlnaah theihtawp chhuaha inhmangin Unit
BKHP-ah hruaitu ni nghalin a awm a. Venglai, Lunglei lama
an insuan thlak leh hnuin venglai Baptist Kohhran Hmeichhe
Pawl-ah Unit Assistant Secretary leh Secretary-te a ni a,
Tualchhung Kohhran Sunday School Zirtirtu duhawm tak a
ni bawk. Bazar Bial BKHP Assistant Secretary leh Secretary
hna pawh hun rei tak a chelh bawk a ni. Revival Crusade
hmangin kum 1989 khan Lungsen-ah a kal a, hemi tum hian
Pathian Thlarau Thianghlim buatsaihna nasa tak dawngin,
taksa chetnate neiin rawngbawlnaah nasa leh zualin a
inhmang a ni. Kohhran, mimal leh chhungkua rawngbawl
tulna avangin vawi tam tak Lunglei khawpui chhung veng
hrang hrangah kal chhuakin, vawi tam tak tlaivarin hun a
hmang thin.
Tunah hian Zohnuai Unit BKHP President a ni mek a,
Zotlang Bial BKHP leh Mizoram BKHP-ah te Executive
Committee member ni lai mek a ni a. Tin, BCM Zohnuaiah
M&E Committee member a ni bawk. Pathianin Kohhran hote
leh Committee hmanga mawhphurhna chanvo a pekte
tihhlawhtlin tum tlat mi a ni a. Tin, Pathian ram humhalh mi,
Kohhran ho tana tha zawk tur nia a hriatte huaisen taka sawi
thin mi a ni. Kohhran leh pawlah mawhphurhna tam tak nei
chung hian in chhungkhur ngaihtuah mi, fate Pathian hnena
hruai tura vei tlat leh theihtawp chhuaha an tana tawngtai thin
mi a ni.
Pi T.Lalthanveli hi mi nelawm leh mi pawisawi hlau
tak, thenrual kawm thiam tak leh a pasal leh fanaute bakah a
unaute tana theihtawp chhuaha inchhi ral raih duh mi a ni.
Thlarau bo vei mi leh khawtlang nun sualna vei tak a ni a,
-25-
vawi tam tak Zohnuai khawtlang hi a hovin Pathian tan
hauhva au rualna leh tawngtainate BKHP member-te’n kan
nei thin. Pathian tih mi leh Thlarau mi tak a ni a, a nunah
hian member tupawh hi kan hahchawl vek a ni. Tin, thusawi
thiam tak leh mi dangte chawk tho thei thuchah sawi thin mi
a ni.
Mi hrisel tak a ni thin a, mahse kumin April thlaa
Mizoram BKHP Programme-a Luangmual Bial, Aizawl an
tlawh tumin a nghawng nat thu a sawi tan a. May thla-a an
chhungkuaa Lawngtlai an zin haw hnuin a nghawng na chu
chhuak lehin, June 10-18 chhung khan Christian Hospital-ah
enkawl a ni a. He mi hnu hian in lamah hawin an inenkawl a,
mahse that lam a pan hleih theih loh avangin July 7, 2009
khan Serkawnah bawk an indah lut leh ta a. Doctor leh Nurse
te’n theihtawp chhuaha an enkawl chung pawhin that lam a
pan theih loh avangin August 25-ah Aizawl panpui leh a ni a.
Aizawlah hian Doctor te’n a natna hriat chhuah tumin chi
hrang hranga an exam hnuah a thling a that vak loh thu leh a
taksaa natna dotu thisen var (White blood cell) a tam lo tih
hmuh chhuah a ni a. Na a tuar rei tawh avangin a chau hle a,
a vung nasa a, Internal Bleeding a nei nasa bawk nen, chu
chuan khawsik nasa tak a neih tir reng a. A pum atanga siak
chhuah reng a nih bakah Oxygen pek ngai reng a ni bawk a.
Doctor te’n a nunna chhan tuma theihtawp an chhuah
chungin that lam aiin hniam lam a pan hret hret a, tichuan
Sept. 11, 2009 (Zirtawpni) chawhnu 12:55 khan Pathian
hnenah a chawl ta a ni.
Kohhran hote’n a puala tawngtai vawi tam tak kan nei
a, a dam chhoh leh beisei em ema kan awm laiin Lalpa’n a
hnenah kumkhuaa chawl turin a lo hruai ta.
-26-
“Van ram ngaihtuah hian mi tilawm a,
Angel varte awmna;
Chutah chhandamte an inkhawm a,
Lungngaihna an pel ta.
Inthen a awm lawng,
Kan inthen tawh lawng;
Van ram nuamah khian,
Inthen a awm tawh lawng. ”
-K.Lalnunmawii,
Secretary,
Unit BKHP, Zohnuai
………………

Ringtute hlutzia leh pawimawhzia


- R.Lalbiakdiki, Venglai
Kumin Good Friday zawh hlim vel lai khan kan upa ber
thiannu (nupui) chu a va inentir a, rin loh tak maiin Cancer an
lo ti ta tlat mai a. Chu chuan min barakhaih em em a, zanah
chuan an inah ka nu hovin thiante nen kan chhuk thla a,
tawngtai rualna te kan nei a. Kan rilru a nain kan hmelah
pawh hmuh theihin a lang tlang vek a ni. Kan boruak a
hrehawm khawp mai.
Mi tan tawngtaiin, subject te pawh midangte tan ka lo
thawh ve thin a, damlo tam tak Cancer te pawh ka lo
tawngtaipui ve thin. Mahse, mahni unau te, chhungte
chungah a lo tlak meuh chuan a dan a dang hle mai. Chu mi
zan kan hriat zana ka tawngtai lai chuan Pathian hmaah pawh
ka chham nghe nghe a ni.
Lal Isua khawvela a len laia hmeichhe thiputin, “A
puan hmawr chauh pawh dek ila tihdamin ka awm ang” tia
rinna leh beiseina a neih ang khan, keipawh kha mi zan khan
Lal Isua kan zingah awm ve se a hring a hranin a puan
hmawr dek mai pawh ni lovin, a malchunga bawh thlawpa
-27-
tah zawh zawih mai hi ka nap a ni. Mahse, thlarauin kan
zingah a cheng a, engtia tawngtai tur nge tih pawh hre lova
kan awm lai pawhin thlarau chuan rum sawi hleih theih
lohvin min tawngtai sak thin a ni. Lalpa chu fakin awm rawh
se.
Tichuan, ka thinlungah Lal Isua khawvela a len laiin
zeng pakhat khuma mu chungin a thiante’n Lal Isua hnenah
an rawn zawn a, kawngkaah pawh lut thei lovin in chung an
rek pawp a, Lal Isua zawnah an thlak thla ta a, Isuan, an
rinzia a hmuhin, “Ka fa, thlamuang takin awm rawh; I sualte
ngaihdam a ni tawh” tiin tisa leh thlarau damna a chang ta
nghal a ni tih kha ka ngaihtuah chhuak a, ringtute hi kan va lo
pawimawh em! Kan va lo hlu em! Midang-te’n tisa leh
thlarau damna an chan theihna turin midangte tana
malsawmna ni turin kan va pawimawh em! Zeng pawh kha
amahin a kal thei lo; a thiante puihna avangin a thiante
tanpuina vangin damna a chang a. Lal Isua pawh khan a rinna
a ti mai lo, an rinna nasatzia a hmuhin a ti a ni. Zeng rinna
ringawt a tawk lo. Kha zeng phei kha chu a beidawng hial
mai thei. A thiante khan an thahnem ngaih vangin leh dam
leh se an tih vang pawhin an zawn lui pawh a ni mai thei. A
enga pawh chu lo ni se, a thiante tanpuina avangin damna a
chang a ni.
Chuvangin, unau duh tak, i pawimawh, ka pawi-mawh, i
thenawm, i unau, midangte tan Lalpa tana sengkhawm hna
thawk tur leh tisa leh thlarau saltang, natna neite tan,
tawngtai leh thil-pekin Lal ram thar kan din thei a ni tih i hre
thar leh ang u. kan unaute’n taksa damna, thlarau damna an
mamawh em em laiin kan thu mai mai dawn em ni?
“Kristian tho r’u, mu rei su,
Tap kan chawlhsan dawn em ni?
Lalpa’n thu min pek lai hian,
Kan thu mai mai dawn em ni?
Lalpa’n a thu malsawm rawh se.
-28-

Chiahpuam vrs Sum


(Changthlan : I Tim. 6:6-10)
- Krista Pasaltha
Lalhmangaihzuala Renthlei
Aw le, kan thupui hi a va dangdai leh ta hiu heu mai ve
le! A mak a nia, kan Kristian ramah hian thupui dangdai,
maksak tak taka sermon thuziak a tul leh fo thin a nih hi. A
mak a nia, khawvel a ni miau va, Lal Isuan, “Ka ram a ni lo”
a tih kha maw le.
Dik tak chuan Zoram Kristiante hi a tak (originality) min
nihtir hman lotu ber chu sum leh pai, India tangka hi a ni
ngei ang. Kristian chhe mi (duplicate), Kohhran lem,
piangthar kawr ha hawh, buh lem, Krista sipai rinawm lo kan
nih phah nasa viau a nih hi. Engvangin maw?
Sawi teuh ka tum lo, Bible-ah kan hmu nual a, kan hre
thawkhat bawk. Kum 100 chuang fe kan Kristian tawh a
lawm! Engah nge ring lo mite, ramthim Chanchin tha thlen
lohna leh Bible hre lote anga kan beng a ngawn a, kan mit a
del tehlul ang ni? Mahse, hre reng chunga awih lo leh zawm
peih lo leh tisual lui kan ni ve tlat!
Pathian thu hi a dik zel dawn a ni. Kan Lal Isua’n,
“Fimkhur ula, awhna reng reng lakah chuan inveng tha
rawh u, sum ngah hi mihring dam chhan a ni lo ve” Lk.
12:15 a ti a. Kan awh ngah lutuk hian Kristian tak lo, a suak
min nihtir reng a nih hi. Hebrai Lehkhathawn-ah, “In rilru
putzia chu tangka ngainatna tel lo ni rawh se, in thil neih
chhun chungahte chuan lungawi rawh u” (Heb 13:5) tiin kan
hmu a. E khai! A har kan ti a nih hi, kan thil neih chhun
chunga lungawi zel hi a va har thin em! Kan duham si, kan
duh teuh zel thin si a. Kan Bible zirtirna hi kan nun nen a
inmil thei hlawl lo. Inmiltir theitu awm chhun Pathian
Thlarauah kan awm-in, kan intulut ngam tak tak bawk si lo.
-29-
Lal Isua’n “Mi-hring tih theih rual loh chu Pathian nen
engkim tih theih a ni,” a ti a. Paula pawhin, “Mi tichaktuah
chuan eng-kim ka ti thei a ni,” a ti bawk a.
“Pathian leh sum rawng in bawl kawp thei lo ve,” Lk
16:13 titu kan Lalpa Isua Krista leh Thlarau Thiang-hlim hian
lal hnih rawngbawl min phalsak lova (ringtute chu), Pathian
dang neih a remti miah lo. Deut. 6 thuah pawh Israel fate
hnena thupek ropui a zirtirnaah chiang takin kan hmu a.
Thupek awih loh hlauhawm zia kan hmu bawk.
Unaute u, ngun takin lo inngaihtuah rawh u, Pathian aia
sum, pawisa pathian zawktute chu tute nge ni ang le? Kan
ramah hian hai rual a ni lo a sin! Fimkhur ang u aw. Hawh u,
he khawvelah hian sum, pawisa hi i chiah-puam lovang u,
vanah i chiahpuam zawk ang u. Vanah ro khawlkhawm turin
Lal Isua’n min zirtir a nih kha. Lalpa tih ila.
A tawp nan: Lalpa’n ringtute chu van malsawmna min
dawntir a tum ber a, chu chu thlarau lam malsawmna hi a ni.
Kraws-a a thih chhan leh Thlarau Thianghlim min pek chhan
chu malsawmna kan dawn theihna tura Pathian hna thawh
ropui ber a ni. Chu Thlarau malsawm-na dawng tawhtu
ringtu chuan he khawvel ropuina hi chu a awt tawh lo, a
hnuai-chhiah vek tawh a.
Tirhkoh Pawla, van malsawmna dawngtu pawh-in
khawvel ropuina chu hnawmhne-ah lek a ngai tawh a nih
kha, Phil. 3:4-8 chhiar rawh le. Tichuan maw, vana pawisa
chiah-puam tawhtute chuan: “Aw Lalpa, hmangaih ropui
chu, A hausak ren rual loh, Sang tam tak a pe tawh; Kei
pawh malsawmna chu min pe” tiin Pathian kan fak a. Tin,
“Khawvel ropuinate’n min tibuai tawh lovang, Krista
chhandamna ka neih chuan, Engmah ka awt tawh lo’ng” tia
Lalpa chawimawiin, ‘Heng hi Isua zara ka ta’ kan ti vek
-30-
tawh mai a nih hi. Hawh u, vanramah kan ro-sum i
chiahpuam zawk ang u.
Hun hnuhnunga hri maksak pui pui lo leng zel turte
zingah chiahpuam hri pawh kan ramah a leng tan ta e.
Pathian thu a dik zel dawn a, hei lo pawh hi hri leng tur a va
la tam em! Matthaia Bung 24 chhiar ang che. Ruihhlo chi
hrang hrang hri, sum leh pai hri, natna hrileng bakah eng hri
nge leng zel ang le, i lo chik zel ang u.
Kan Bible chang thlan kha i lo chhiar teh ang: “Hausak
tumte chu thlemna-ah te, thangah te, atthlak leh tikhawlo thei
duhna tam takah chuan an tlu lut thin. Chung duhnate chuan
chhiatna leh boralnaah chuan mite a tipil thin. Tangka sum
ngainat hi sual tinreng bul a ni si a, chu chu thenkhatte’n an
awt a, Rinna chu an kal bosan a, an mahni leh an mahni
lungngaihna tam takin an inchhun tlang ta chuk a” (ITim
6:8-10).
Homework: Sakhaw biak dan dik, Jacob 1:26-27 chhiar
ngei ngei rawh. “Rin-naah chuan in awm emaw nangmahni
ngei inchhin thin ula, nangmahni ngei infiah thin rawh u”
IIKor 13:5.
LALPA’N malsawm rawh se.
-27-

Profile
Hmeichhe Theologian Profile
1. Hming : PS Lalhmingthangi
2. Pa hming : PS Hrangmawia (Zulawma) (L)
3. Pasal hming : R.Lalngaia
4. Pian kum : 27th April, 1962
5. Pianna khua : Civil Hospital, Lunglei
6. Tuna awmna : Serkawn
7. Fa neih zat : Hmeichhia 3
8. Kohhran : BCM Serkawn
9. Bial : Zotlang Bial
10. Zir chhuah : BTh - 1991, BD-2006
11. Zirna hmun : Eastern Theological College (ETC)
12. Edn. Qualification : PUC (+2)
13. Hnathawh mek : Sunday School Instructress
14. Hnathawh tawh :
1) Teacher, Govt. M/S, Mualcheng ‘S’
2) S.S. Worker
3) BCM H/S Vathuampui, Putlungasih
4) Cir. Manager, Kohhran Beng & Baptist Today
15. Kohhrana nihna chelh mek :
1) Sunday School Zirtirtu
16. Kohhrana nihna chelh tawhte :
1) Sunday School Zirtirtu
17. Khawtlanga nihna chelh tawh :
1) Executive Committee Member, MHIP
18. Hmeichhiate rawngbawlna Pathian thu atanga ka hmuh/thlir
dan leh hmasawn zelna tura ka ngaih pawimawhte:
Kohhrana Hmeichhiate rawngbawlna Pathian thu atanga ka hmuh
dan chuan a tangkai hle chungin a la beitham hle a. Hmasawnna
tur erawh kan la ngah. Hma kan sawn zel theih nan kan tlin leh
phak tawk ang zelah Kohhranpui hian kawng hawng se.
Hmeichhe Rawngbawltu Profile
1. Hming : Lalnunsiami
2. Pa hming : K.Kapkunga
3. Pasal hming : Biaknunga
4. Pian kum : 3.9.1979
5. Pianna khua : Lungrang ‘S’
6. Tuna awmna : Lalnutui
7. Fa neih zat : 5 (Hmeichhia-3, Mipa-2)
8. Kohhran : Baptist
9. Bial : Lungrang Bial
10. Rawngbawltu nih kum : 2007
11. Thlanna hmun : BCM Lalnutui
12. Edn. Qualification : Class-VI
13. Kohhrana nihna chelh mek : 1) Unit BKHP President
14. Khawtlanga nihna chelh tawh:1) MHIP Vice President, 2008
15. Khawtlanga nihna chelh mek:1) MHIP Vice President, 2009
…………
NANGNI LEH KEINI
** Kan lawmpui e: Kan rawngbawlpui Pi P.Liandingi Ramhlun ‘N’
Aizawl chuan 2009 Kohhran Upa Exam-ah Mizoram pumah 10th-
na niin tha takin a pass a, Loisi Editorial Board te’n kan lawmpui
tak zet a ni.
** Loisi Chanchinbu pual Campaign: Hengahte hian Loisi
chanchinbu pual Campaign neih a ni. September ni 14-ah
Hnahthial ‘N’ Bial-ah Pi Zosangi Editor leh Pi Saprengpuii te an
kal. Hnahthial ‘S’ Bial-ah: Pi H.Lalkimi leh Rbt Pi
H.Lianchhungi te an kal. October 14-ah Luangmual Bial leh
October 15-ah Upper Republic Bial-ah Pi H.Lalkimi leh Rbt Pi
H.Lianchhungi te an kal.
** Aizawl ram leina: MBKHP rorel a thu kan passed Aizawl ram
leina atan Rs. 100,000/- kan tlin ngei theihna turin Bial leh Unit
te’n tan i la ang u.
** IBWU Golden Jubilee: India Baptist Women’s Union Golden
Jubilee Celebration 11-13 Dec. 2009, Dimapur (Nagaland)-a lo
awm turah MBKHP atangin mi 62 kal turin Registration tih fel a
ni a. Zaipawlte pawh an inbuatsaih nasain Cheraw kan an zir
ngawrh tawh hle. I tawngtaipui ang u.
** November ni 2 & 8: November 2 hi BWA hmeichhe tawngtai
rual ni a ni a, November 8 hi MBKHP Thuzir Exam Question sem
chhuah ni a ni bawk.
** Pi T.Lalthanveli Ropuina ramah: Kan beisei loh takin kan
rawngbawlpui Pi T.Lalthanveli Zohnuai, Executive Committee
member MBKHP (2006-2011) chuan Sept. ni 11 khan Ropuina
ramah min kalsan a. A tuk Sept. ni 12-ah an chenna in Zohnuai-ah
thlah liam a ni. Amah thlahna inkhawmah hian Upa C.Remmawii
President MBKHP-in a chanchin tawi sawina hun a nei a. Pi
B.Singpari, Organiser-in MBKHP hmingin Pangpar a dah a. A
kalsan a pasal leh fate tan Pathian thlamuanna leh awmpuina i dil
sak ang u.
** Seminar: Dt. 25-27 Sept. ‘09 khan Khawzawl-ah MBKHP
programme-in Seminar neih a ni a. MBKHP atangin Dr.
Chawngthanpari, Asst. Secretary, MBKHP, Pi H.Lalkimi leh Pi
S.Lalthanpari te an kal.

<…0…>

You might also like