LALARIN

UYGULAMA YOLLARI

Dr. Engin AHNA
lalarn uygulama yerleri ve yollar ,ilacn
etkilemesi istenilen yerin durumuna gre ikiye
ayrlr:

A. Lokal uygulama yollar

B. Sistemik uygulama yollar
lalarn Uygulama Yerleri ve Bu Yerlere zg
Farmastik ekiller- 1 (Lokal)
Lokal
Uygulama Yeri
Farmastik ekil
Epidermal
(cilt zeri)
Merhem, pomad, krem, losyon, pudra, solsyon,
Konjonktiva kesesi
Kolir : Oftalmik damla ve merhem
ntranazal
Nazal (burun) damla ve spreyi,
ntravajinal
Vajinal ovl (spozituvar, tablet, merhem, jel,
kpk..
Bukal (az iine)
Pastil, solsyon,
Rektal
Merhem, spozituvar, enema,
Kolon
Lavman,
D kulak yolu
Otik (kulak) damlas (solsyon, sspansiyon)
lalarn Uygulama Yerleri ve Bu Yerlere zg
Farmastik ekiller- 2 (Sistemik)
Sistemik
Uygulama Yeri
Farmastik ekil
Oral (azdan)
Kat ekiller : tablet, draje, kapsl, film kapl tablet,
barsakta alan (enterik) tablet, ineme tb, efervesan
tb, kae, granl, pill (hap), SR(modifiye) tb,
Sv ekiller : urup, eliksir, solsyon, sspansiyon,
damla (konsantre solsyon), posyon, emlsiyon,
Parenteral
(sc, im, iv)
njeksiyonluk solsyon veya sspansiyon, emlsiyon
(ampul, flakon, sulandrlacak toz), implantasyon peleti
nhalasyon
Gaz, buhar, aerosol, inhalatr, neblizr, disk,
Transdermal
Flaster (TTS), merhem,
Dierleri
Nazal sprey, intratekal
Farmastik ekiller- Kat-1
Tablet/ Draje: Toz ilacn inert maddelerle kartrlp zel
makinalarda sktrlmasyla yaplr. Yaklak 0.5 gdr.
eker veya ikolata ile kapl tipine draje denir.
Kapsl : Tad ve kokusu kt kat veya sv ilalar,
silindirik, jelatin koruyucu iinde verilir. Aside dayankl,
bazik ortamda (barsak) alan barsak kaplamal
tipleri de vardr.
Pill: ok aktif toz ilalarn inert maddelerle kartrlp
yass, yuvarlak hale getirilmi eklidir. 0.03- 0.05 g
arasndakilere granl, 0.05 gden byklere bol
denir.
Farmastik ekiller- Kat-2
Sppozituvar/ Ovl : Rektum ve vajina yoluyla uygulanan,
vcut ssnda eriyen kakao veya gliserin gibi maddeler
iinde hazrlanan ilalardr.
Pastil : Toz ilalarn inert yaptrc ve genellikle
tadlandrlm, emilerek lokal amal, kullanlan ilalardr,
Kae : Niastadan yaplm, byklkleri 000, 00, 0, 1, 2, 3
olarak adlandrlan yuvarlak koruyucular iinde toz ilacn
verilme eklidir.
Pomad/ merhem (Yar Kat) : Domuz ya, parafin gibi
eriticilerin iinde tereya kvamnda hazrlanm cilde
veya mukozalara dtan uygulanan preparatlardr.
Farmastik ekiller- Sv-1
Solsyon : la etkin maddesinin su ya da yal eriticide
eritilmesiyle hazrlanm enjeksiyonluk ekillerdir.
Ampullerde yada flakon (viyal) iinde korunurlar.
Tentr : Bitkisel veya hayvansal ilalarn alkol, eter gibi
eritkenler iinde hazrlanm renkli, berrak sv
preparatlar.
Dekoksiyon : Etken madde ieren bitkinin su iinde yarm
saat kaynatlp szlmesiyle hazrlanm preparat.
Ekstre : Bitkisel maddelerin su, alkol, eter gibi sonradan
uurulabilen eriticilerde ekstraksiyonu ve eriticinin
uurulmasyla elde edilen ila ekli.

Farmastik ekiller- Sv-2
Eliksir : Su ve alkol iindeki etkin maddenin tadlandrlm
ve kokusunun dzeltilmi hali.
urup : 2/3 orannda fazla eker ieren sv ila ekli.
Fazla eker mikrop remesini nler.
Posyon : Az eker, su ve etken madde ieren , kak
ls ile kullanlan sv ila ekli,
Sspansiyon : Sv fazda kat partikllerin bulunmasdr.
Dibe ktnden alkalandktan sonra kullanlmaldr.
Jelatin, arap zamk kmeyi geciktirebilir.
Lavman (enema): Rektal yoldan uygulanan solsyon veya
sspansiyonlardr.
A. Lokal uygulama yollar-1
Epidermal = Cilt zerine = perktan : Liposolbl
ilalar bu yolla uygulanabilir. Cildin absorpsiyon yeteneini
azaltan tabakas stratum korneumdur. Syrk, yank ve yara
sonucu bu tabaka ve epidermis kalkm ise ciltten absorpsiyon
artar. Blgelere gre cildin geirgenliinin deimesinde S.
Korneumun kalnl, kllarn ve kl folikllerine alan ya
bezlerinin skl ve baz dier faktrler rol oynar.

Cildin geirgenlii u sraya gre azalr : skrotum > kulak
arkas (mastoid blge) > koltuk alt > sal deri > gs >
n kol > bacak
A. Lokal uygulama yollar-2
Cilt iine = intraktan :
Deri iine 0.1 mlden az miktarda,

Konjonktiva zerine : Gze uygulamaya zg ilalara
kolir denir (oftalmik) . Bazen nazolakrimal kanaldan geip
emilen ila miktar da artabilir ve istenmiyen etkiler
grlebilir (atropin, timolol). Kolirler aseptik ve steril
olmaldrlar.

ntranazal : Burun iine uygulamadr. (oksitosin,
vasopressin, GnRH..vs),
A. Lokal uygulama yollar-3
Bukal (az-ii ) uygulanma : Bazen sistemik etki iinde
kullanlr.

Gastrointestinal kanala uygulama : (antasidler, sukralfat,
kolloidal bizmut bileikleri, sitoprotektif prostaglandin
trevleri, laksatif ve prgatifler),

ntratekal uygulama : Bunun iin subaraknoid arala
genellikle 3. 4. lomber vertebralar arasndaki aralktan
ine ile girilir (= lomber ponksiyon),
A. Lokal uygulama yollar-4
ntravajinal Uygulanma : Vajina mukozas absorpsiyona
ciltten daha elverilidir.

ntraplevral / intraperitoneal uygulama : Karn
boluuna injeksiyon gbek- pubis mesafesinin 1/3
kadar altndaki bir noktadan (abdominal parasentez) ve
plevraya injeksiyon (torasentez) ise genellikle 7.
interkostal aralktan girilerek yaplr.

ntrauterin uygulama :

A. Lokal uygulama yollar-5
Rektum ve kolon iine uygulama :

ntraartikler uygulama : Eklem iltihaplarnda
kortikosteroid ve antibakteriyel ilalarn uygulanmas,

ntralezyonel uygulama : Baz tmr veya yzeyel
lezyonlarn iine nadiren yaplan uygulamadr. (rn.
Kistik hidatid ameliyatlarnda , nce parazitleri
ldrmek iin kist iine hipertonik tuz solsyonu veya
formaldehid injeksiyonu)
B. Sistemik uygulama yollar-1

Enteral, Parenteral, TTS, nhalasyon

1. Enteral Veri : lacn sindirim kanal iine
verilmesi ve bu kanaln mukozasndan absorpsiyona
braklmas demektir.
ekilde yaplr :
Oral (azdan= per os),
Sublingual (dil alt) ve bukal,
Rektal

B. Sistemik uygulama yollar-2
Oral (= azdan = peros)-1 :
En doal ve en sk kullanlan yoldur. Pratik, ekonomik,
elverili, gvenilirdir. Self- medikasyona (kendi bana
tedavi) uygundur. Bu yolun en nemli absorpsiyon yeri ince
barsaklardr. (yaklak 200 m
2
lik emilim alan). Kaln
barsaklardan emilim derecesi nemsizdir.
Oral uygulamada farmastik ekillerin absorpsiyon
oranlar yledir :
zelti > emlsiyon > sspansiyon > kapsl > tablet
Oral (= azdan = peros)-2 :

Oral uygulamann en nemli sakncalar, ilalarn
karacierden geerken bazen nemli lde yklmalar,
tamamen emilememeleri, sindirim enzimleri veya mide
asidlerinde yklmalar, besinlerle emilimlerinin
azalmas, bilinci ak olmayan ve ko- operatif olmayan
hastalara verilememeleridir.
B. Sistemik uygulama yollar-3
GS kanalndan absorpsiyonu etkileyen baz
faktrler -1 :

Baz ilalar mide gei sresini (pasaj) geciktirirler :
Antikolinerjikler,gangliyon blokerleri, nikotin, morfin..
Baz ilalar pasaj hzlandrrlar : Metoklopramid
Barsak motilitesi
Safra salgs : Suda az znen baz ilalarn
absorpsiyonunu arttrr : diazepam, griseofulvin,
lacn bol su ile alnmas : Absorpsiyonu arttrr,
B. Sistemik uygulama yollar-4
GS kanalndan absorpsiyonu etkileyen
baz faktrler -2 :
Alk veya tokluk durumu : (a karnna alnmas
gereken baz ilalar ): penisilinler, tetrasiklinler...
Farmastik eklin kat veya sv oluu,
lacn yada/ suda znrl,
Tuz hali olma,
Partikl bykl,
Kompleks oluumu,

B. Sistemik uygulama yollar-5
Presistemik eliminasyon = lk geite eliminasyon=
lk gei tesiri :

GS mukozasndan emilen ila moleklleri kapillerlerden portal
dolama girerler ve portal dolam iinde karacierden geerken
ou ila burada yklr ve ila mokekllerinin tm sistemik
dolama (vena cava inferior) ulaamaz. Bu olaya lk Gei Etkisi
denilir. Bu tip ilalar KCden gemeyi gerektirmeyen yollardan
(parenteral, sublingual..) kullanlrsa bu sakncadan kurtulur.
rn: propranolol, nitritler, aspirin, narkotik analzejikler..
B. Sistemik uygulama yollar-6
Enterohepatik Sirklasyon
lalarn karacierde oluan (genellikle) glukuronat ve
slfat konjugatlar (metabolitleri) ince barsaklara atlnca,
burada beta- glukorinidaz ve slfataz enzimleri
tarafndan hidrolize urayarak ila tekrar serbest hale
geer ve geri emilerek tekrar sirklasyona girer. Bylece
etki sresi uzar.
Bunlara baz rnekler : Kloramfenikol, dijitoksin,
rifampin....
B. Sistemik uygulama yollar-7
Sublingual uygulama : Emilim yzeyi ufak ve
devaml salya akndan dolay ilacn ortamdan uzaklamas
nedeniyle sadece ufak miktarlarda etki gsteren , gravimetrik
etki gc fazla olan , lipofilik ilalar bu yolla kullanlr. la
buradan emilirken karacierden gemediinden presistemik
eliminasyondan korunmutur. Bu yoldan kullanlan baz ilalar
unlardr : nitratlar, nifedipin, steroid yapl seks hormonlar ...

B. Sistemik uygulama yollar-8
Rektal uygulama : Absorpsiyon iin ince
barsaktan daha az elverilidir. Emilim yzeyi yaklak
0.05 m
2
dir. Sppozituvar gibi kat form ilalar,
rektumda su miktarnn az olmas nedeniyle
dissolsyonlar zordur. Ancak buna karlk; rektumun alt
ksmlarn kanlandran alt ve orta hemoroidal venler,
dorudan vena cava inferiora aldklarndan karaciere
uramazlar ve ilk gei etkiden korunurlar.
rn.: tiopental, diazepam, aspirin, parasetamol..
B. Sistemik uygulama yollar-9
2. Parenteral Veri : Damar veya doku iine
steril injektr ile yaplr. Parenteral uygulanan ilalarn
biyoyararlanmlar genellikle tamdr (%100dr).
Parenteral ila preparatlarnn steril, vcut pHna
eit (7.4) veya buna yakn, tercihen izotonik ve
apirojen olmalar gerekir. i.m ve s.c. uygulamada
absorpsiyon hzn kstlayan faktr; ila uygulanan
blgenin doku perfzyonudur (kanlanmas).
B. Sistemik uygulama yollar-10
2. Parenteral Veri :
a. Damar iine injeksiyon :
* ntravenz injeksiyon veya infzyon,
* ntraanteriyal injeksiyon (anjiografi..)
* Kemik ilii iine (bebekler, sternuma)
b. Cilt altna (sc) injeksiyon (<2ml),
c. ntramskler injeksiyon (gluteal kasa, 5 ml)
B. Sistemik uygulama yollar-11
3. Transdermal Veri (TTS): (nitrogliserin,
testosteron, estradiol, fentanil..)

D
rt
D rt D
rt
REZERVUAR
Hz kontrol eden membran
Yapkan tabaka
Koruyucu band (yrtlr atlr)
B. Sistemik uygulama yollar-12
4. nhalasyon suretiyle Veri :
Gazlar ve oda ssnda yeteri kadar buharlaan
uucu svlar (azot protoksid, halotan..)
solunduklarnda hzla emilip sistemik dolama
geerler. Bunlarn lipid/su katsaylar yksektir.

-ACin toplam emilime msait yzeyi yaklak 200 m
2

civarndadr.
-ACler en fazla kanlanan organlardan biridir.

Aerosollar, neblizr ad verilen aygtlarla kullanlr.
TABLO : ETL YOLLARDAN ALINAN LALARlN EMLM HIZLARI
___________________________________________________________________
ALINDII ALINDIKTAN SONRA, ETKSNN
YOL ORTAYA IKTII
ZAMANA KADAR GEEN SRE

DERDEN DEKEN
AIZDAN 30 - 90 DAKIKA
REKTAL 5 - 30 DAKIKA
CLT ALTI 15 - 30 DAKKA
KAS 10 - 20 DAKKA
DLALTI TABLET- 3 - 5 DAKKA
NHALASYON SOLUNUM - 3 DAKKA
ENDOTRAKEAL 3 DAKKA
DAMAR YOLU 30-60 SANIYE
KALP NE 15 SANIYE
eitli yollardan ila uygulama
konusunda pratik bilgiler- 1

1. Lokal uygulamalardan nce eller ykanmal,
2. Gze ila damlatlmas iin erikinlerin yukarya
bakmalar istenilir ve alt gz kapa aaya ekilip
oluan keseye damlatlmal. Nazolakrimal kanaldan
sistemik dolama gemesinin nlenmesi iin
(atropin..) bazen gzn i kesine bas yaplr,
3. ocuklarn gzne damlatmak iin gz zorla
almamal, ilacn gzn i kesine damlatlmas
yeterlidir,
eitli yollardan ila uygulama
konusunda pratik bilgiler- 2
4. Kulak damlalar avu iinde stlarak kullanlmal, aksi
taktirde ok ar yapabilir,
5. Kulak damlasnn zara ulamas iin erikinlerde
kullanldktan sonra kulak kepesi yukar, ocuklarda
da doru ekilmeli,
6. Burun damlas, temiz buruna srt st pozisyonda ba
iyice geri ekildikten sonra uygulanmal ve birka dakika
byle kalnmal,

eitli yollardan ila uygulama
konusunda pratik bilgiler- 3
7. TTS hasarl ve katlanm cilde uygulanmamal,
8. Aerosollar iyice alkalandktan sonra, ksrkle
balgam karlm hava yoluna uygulanmal
9. Sppozitvar ve vajinal ovller buzdolabnda saklanlp,
mutlaka uygun pozisyonlarda slatlarak uygulanmal, ve
bu pozisyonda birka dakika kalnmaldr.
njeksiyon ile ilgili pratik bilgiler
1. Preparatn tarihine mutlaka baklmal,
2. Preparatn doru ilac ve dozunu ierdii mutlaka
kontrol edilmeli,
3. njeksiyon mutlaka steril koullarda yaplmal,
4. njeksiyondan nce gerekli malzemeler hazrlanmal,
5. njektrde hi hava kabarc kalmamasna mutlaka
dikkat edilmeli,
6. Kontamine atklarn gvenli atlmalarndan hekim
sorumludur.