Song song vi vic pht trin kinh t hin i, Vit Nam ang bc vo giai

on quan trng ca qu trnh th ha. Hin tng th ha ang din ra

mnh m, nhiu th khng ngng pht trin v m rng. Tuy nhin, trong bi
cnh ti nguyn thin nhin ang dn cn kit, mi trng b nhim hay bt
n chnh tr leo thang, con ngi cn tm ra nhng hng pht trin mi trong
mi mt ca cuc sng m bo nhu cu c v hin ti ln tng lai lu di.
chnh l pht trin bn vng v pht trin th khng phi ngoi l. Tuy
vy, s hiu bit ca con ngi v s pht trin bn vng ca th l t i,
nhiu vn vn cn nm pha trc, t ra nhng vn cn gii quyt vi
th gii quan khoa hc. Bi vit ny xin c nu ra v gii thch nhng vn
c bn nht ca pht trin th bn vng cng nh cch nhn dng s pht
trin Vit Nam.
u tin, hy cng a ra v phn tch cc khi nim v s pht trin, pht trin
bn vng, th no l pht trin th, t c cch nhn tng qut nht v
pht trin th bn vng.
Th nht, ni n pht trin, l khuynh hng vn ng xc nh v
hng ca s vt: hng i ln t thp n cao, t km hon thin n hon
thin hn... Nhng nu hiu s vn ng pht trin mt cch bin chng ton
din, su sc th trong t bn thn s vn ng pht trin bao hm s vn
ng tht li, i xung vi ngha l tin , iu kin cho s vn ng i ln,
hon thin
Trong phng php lun ca trit hc Mc-Lnin, c ba quy lut c bn c
p dng gii thch v s pht trin ca s vt, hin tng .Ba quy lut ny
hp thnh nguyn l v s pht trin. Trong , quy lut mu thun ch ra
ngun gc ca s pht trin, quy lut lng - cht ch ra cch thc, hnh thc
ca s pht trin v quy lut ph nh ch ra khuynh hng ca s pht trin.
Ta s xem xt Quy lut lng - cht hay cn gi l quy lut chuyn ha t
nhng thay i v s thay i v lng thnh nhng s thay i v cht v
ngc li, theo s pht trin c tin hnh theo cch thc thay i lng
trong mi s vt dn n chuyn ha v cht ca s vt v a s vt sang mt
trng thi pht trin tip theo. Ph.ng-ghen khi qut quy lut ny nh sau:
Nhng thay i n thun v lng, n mt mc nht nh, s chuyn ha
thnh nhng s khc nhau v cht. Mi s vt, hin tng l mt th thng
nht bao gm cht v lng nht nh, trong cht tng i n nh cn
lng thng xuyn bin i. S bin i ny to ra mu thun gia lng v
cht. Lng bin i n mt mc nht nh v trong nhng iu kin nht
nh th lng ph v cht c, mu thun gia lng v cht c gii quyt,
cht mi c hnh thnh vi lng mi, nhng lng mi li bin i v ph
v cht ang km hm n. Qu trnh tc ng ln nhau gia hai mt: cht v
lng to nn s vn ng lin tc, t bin i dn dn n nhy vt, ri li
bin i dn chun b cho bc nhy vt tip theo. C cn c th, qu trnh
ng bin chng gia cht v lng to ln cch thc vn ng, pht trin ca
s vt.
Th hai, t khi nim pht nim, chng ta c th nm bt c th no l pht
trin bn vng. Trong bo co Brundtland (cn gi l Bo co Our Common
Future) ca y ban Mi trng v Pht trin Th gii - WCED (nay l y ban
Brundtland) ghi r: Pht trin bn vng l "s pht trin c th p ng c
nhng nhu cu hin ti m khng nh hng, tn hi n nhng kh nng p
ng nhu cu ca cc th h tng lai..." 1. Ni cch khc, pht trin bn vng
phi bo m c s pht trin kinh t hiu qu, x hi cng bng v mi trng
c bo v, gn gi. t c iu ny, tt c cc thnh phn kinh t - x
hi, nh cm quyn, cc t chc x hi... phi bt tay nhau thc hin nhm mc
ch dung ha 3 lnh vc chnh: kinh t - x hi - mi trng. Theo T chc
ngn hng pht trin Chu (ADB): Pht trin bn vng l mt loi hnh pht
trin mi, lng ghp qu trnh sn xut vi bo tn ti nguyn v nng cao cht
lng mi trng. Pht trin bn vng cn phi p ng cc nhu cu ca th h
hin ti m khng phng hi n kh nng ca chng ta p ng cc nhu cu
ca th h trong tng lai. Hay ni mt cch ngn gn, pht trin bn vng l
cch pht trin bn trong hin ti v vng trong tng lai.
Th ba, khi hiu r s tng v lng dn n s thay i v cht chnh l
cch thc ca s pht trin, cng nh khi nim v s pht trin bn vng,
chng ta s dng n nh ngha th no l pht trin th.
Trc ht, cn hiu th hay khu th l mt khu vc c mt gia tng cc
cng trnh kin trc do con ngi xy dng so vi cc khu vc xung quanh n.
Cc th c th l thnh ph, th x, trung tm dn c ng c nhng thut t
ny thng thng khng m rng n cc khu nh c nng thn nh lng, x,
p. Cc th c thnh lp v pht trin thm qua qu trnh th ha
Nh vy, pht trin th chnh l qu trnh th ha, m biu hin ca n l
s tng nhanh v s lng v quy m ca cc im dn c th, s tp trung
dn c trong cc thnh ph , nht l cc thnh ph ln v ph bin rng ri li
sng thnh th. y, lng chnh l s lng v quy m cc im dn c, khi
lng tng ln lm bin i li sng, c cu kinh t, bin cc vng t nng
thn tr thnh thnh th, chnh l cht.
Mt trong nhng tiu ch quan trng ca qu trnh th ha l t l dn s
sng trong khu vc th so vi tng dn s trn cng mt tnh, mt vng hay
c nc. Bn cnh tng trng t l th ha, cc tiu ch v tc tng
trng kinh t GDP t cc khu vc cng nghip, thng mi, dch v, du lch
(khu vc phi nng nghip) chim t l rt ln trong tng GDP quc gia. Cc
tiu ch ny cng vi t l th ha cao s em li hiu qu pht trin tng hp
trong qu trnh th ha theo hng tch cc. Cc nc c t l th ha cao
ng ngha vi tc tng trng khu vc th v c nc cao. Th d
Singapore, Hng Kng (Trung Quc) c t l th ha gn 100%, Hn Quc
91%, Thi Lan 87%, Indonesia 78,5%, Philippines 77%,... trong khi Vit Nam
hin nay mi t khong 35%.

Pht trin theo chiu rng c th xem nh s m rng v mt a l, nhng
cng c ngha l m rng v mt hnh chnh. Pht trin theo chiu su tm hiu
l pht trin v cht lng th, tc l nng cp h tng x hi ca th. Ta
s cng xt cc mt li hi ca hai gii php pht trin ny.
Th nht l pht trin theo chiu rng. Gii php ny cho php tng cc ngun
ti nguyn ca th v v vy m th s hp dn u t hn. th c
th s c ngun kinh ph di do pht trin. Cc vng lnh th ca th ny
s c th c u t pht trin ng b hn do cng mt c quan qun l. Tuy
nhin, y cng chnh l nhc im ca vic pht trin th theo chiu rng,
tc l m rng v mt qun l hnh chnh. Vic tp trung cc vng lnh th cho
mt c quan qun l hnh chnh c th gy qu ti cho c quan qun l ny.
Hin tng ny rt ph bin cc nc ang pht trin v c gi l "hi
chng th u to" hay "siu th". Mexico, Brazil, n l nhng quc gia
ang phi i mt vi nhng hu qu nhc nhi ca hi chng ny.

Hi chng ny l mi lo chung trn ton th gii. Vn nan gii ca cc th
ny l h su giu ngho (v kinh t v tri thc) v chnh lch gia th v
nng thn. Nguyn nhn t pht mt phn l do tc pht trin nhanh ca t
nc. Cc ngun u t mi ch tp trung ch yu vo thnh th nn h tng
th tt hn hn h tng nng thn. Kt qu l tip cn c dch v th
nhng ngi dn nng thn (ni c h tng km pht trin) s dn v th
(ni c h tng tt hn). th v th m qu ng v s phnh ra. H qu tip
theo l h tng th b qu ti v cht lng v th m gim st. Lc ny th
chc nng tiu th sn phm v cung cp cc h tr pht trin cho nng thn
ca th cng yu i. Nhng h qu ny sinh lin tip ny s tr thnh nguyn
nhn c hi ca hng lot cc vn v x hi v mi sinh, khng ch cho
th m cn cho c cc vng nng thn ln cn.
Thc t th pht trin th theo chiu rng l hng quy hoch pht trin p
dng cho cc khu th mi hoc cc thnh ph mi, nhng ni th ho t
pht hoc quy hoch th ho. Trong khi , pht trin th theo chiu
su li l gii php trnh, khc phc v/hoc gii quyt cc vn h qu ca
s phnh trng th. pht trin th theo chiu su thng thng c
tin hnh hai quy m: quy hoch pht trin vng v quy hoch thnh ph.
Quy hoch vng theo chiu su c mc ch pht trin ng u tt c cc vng,
c thnh th ln nng thn. vch ra c cc n quy hoch ny, i hi
phi c nhng nghin cu lin ngnh thu o v iu kin t nhin v vn ha
x hi ca cc vng, c bit l nhng u th ca mi vng pht huy. Chnh
nhng u th c pht huy ny s to ra nhng c th ring, hp dn ca tng
vng m li ca vng chnh l trung tm th. Quy pht trin thnh ph, hay
trung tm th theo chiu su chnh l quy hoch pht trin h tng th. Ta
hiu v quy c c ba loi (cp) h tng th gm: h tng vt l, h tng dch
v v h tng x hi.

nc ta, thuc tnh mang tnh quy lut ca qu trnh th ha thng em
li nhng tc ng tri ngc nhau. Nhng tc ng tch cc c th hin bi
vic thc y qu trnh chuyn dch c cu kinh t theo hng cng nghip -
thng mi - dch v nhanh hn so vi khu vc nng, lm, ng nghip. GDP
khu vc th t c v ng gp trong tng GDP quc gia ngy cng cao,
do vic u t c s h tng t cp quc gia n vng v th, nht l
ti cc vng kinh t trng im, cc khu vc ca khu, hi cng ln l nhim
v c u tin. u t khu vc th, nht l cc d n xy dng khu cng
nghip , th mi , c s h tng th thng c nhng tc ng tch cc n
qu trnh th ha. Nh vy, d trong thi k khng hong kinh t th gii v
khu vc, nc ta vn gi c mc tng trng GDP trung bnh khong 6,2%.

Trong qu trnh , h thng th tng nhanh v s lng (t ch c nc ch
c hn 600 th cc loi cui th k trc, nay tng ln hn 750 th
cc loi) v cht lng sng th cng c ci thin r rt (din tch u
ngi trong cui nhng nm 90 ca th k trc ch t trung bnh trn di 2-
3 m2/ngi, nay tng ln t 15 n 20 m2/ngi tr ln). Tuy nhin, qu
trnh TH lm cho dn s th tng nhanh, trong khi c s h tng th
d c nhng bc pht trin t ph, vn khng p ng y , to nn sc
p qu ti ngy cng ln. Cc dng dch c t nng thn vo th ngy cng
tng v rt kh kim sot. Sc p dn s th vn qu ti li cng qu ti
hn (v t ai, c s h tng, cng tc quy hoch v qun l th...). Do ,
d mun hay khng to nn nhiu khu nh chut, nh trn knh rch, nh
tm, nht l cc th ln nh TP H Ch Minh, H Ni, Hi Phng, Cn Th...
Khong cch mc sng gia khu vc th vi khu vc nng thn vn
chnh lch li cng chnh lch hn; t nn x hi khu vc th vn phc
tp li cng phc tp hn. l nhng hin tng v ang to nn s pht
trin cha bn vng ni chung v khu vc th ni ring.
Vic Khng hong th t ra vn phi c mt ng li pht trin tng
hp ca cc tin b v kinh t, tin b v x hi v c v vn ha, cn phi pht
hin ra xu hng pht trin tng lai chn chnh ca th. Trong tro lu ca
t tng pht trin bn vng, v vi mc tiu trn, cc nh khoa hc p dng t
tng pht trin bn vng vo lnh vc pht trin th.
D cng xut pht t khi nim pht trin bn vng ca Brundtland, nhiu nh
khoa hc, di s chi phi ca lnh vc hot ng ca mnh, a ra nhiu
khi nim khc nhau v pht trin th bn vng.
Cc nh sinh thi a ra cc tiu chun pht trin th bn vng nh sau:
Pht trin nh theo chiu cao tit kim nguyn, nhin vt liu v mt bng;
Bo tn a hnh a mo t nhin; Trnh xy dng thnh ph trong thung lng
v t y ph nhiu v d l; Bo v v pht trin cy xanh th; Khuyn
khch tit kim nc; Hn ch s dng phng tin di chuyn c ng c; Ti
sinh vt liu ph thi.
Cc nh ngn hng ch trng n lnh vc ti chnh. Theo h, pht trin th
bn vng c 4 tiu ch: m bo v pht trin kh nng cnh tranh ca thnh
ph; m bo cuc sng ca c dn tt hn; Nn ti chnh lnh mnh ( ngun
thu, cc chnh sch ti chnh, ngun lc ); Qun l th tt.
Cc nh nghin cu v qun l ch trng n ng li:
Ly ch tiu HDI nh gi th ch khng da vo quy m dn s , kinh t
hay xy dng nh trc y; Gii quyt hi ha mi quan h gia nng thn v
thnh th; S phi hp hi ha gia pht trin kinh t, x hi, vn ha v qun
l.
Nh nghin cu Trn Ngc Hin nu ra nhng kinh nghim xy dng th
theo yu cu pht trin bn vng da trn kinh nghim ca Cng ha Lin bang
c nh sau: nh gi th da trn ch tiu cht lng cuc sng; Pht trin
th gn cht vi phn vng; Thnh phn tham gia vo quy hoch th
khng ch c chnh quyn, m cn c ngi tiu dng, ngi dch v, nh
doanh nghip v i din cc t chc x hi v tn gio; Chc nng ca th
c tnh cht ton din v kinh t, x hi, vn ha v qun l, trong chc nng
qun l bao trm, lm iu kin thc hin cc chc nng khc.
Tip theo, sau khi a ra nhng khi nim c bn, chng ta s tm hiu r v
cch nhn dng pht trin th bn vng.
th ha bn vng phi xut pht t quan im tng ha pht trin bn vng
gia kinh t, x hi, n nh mi trng sinh thi v bo m cho mt t chc
lin kt khng gian cht ch gia th - nng thn. Vy, h thng cc tiu ch
v pht trin th bn vng nc ta cn c tip tc nghin cu v thc
hin.

Gn y, trong chuyn nghin cu v "Phn tch chnh sch th ha trong
qu trnh th ha tc ng n pht trin bn vng Vit Nam" thuc
Chng trnh Thin nin k 21 do UNDP ti tr, xut mi nhm tiu ch
bn vng trong qu trnh TH: (1) Phn b v quy hoch th ph hp vi cc
vng a l v iu kin sinh thi t nhin, bo v mi trng; (2) nn kinh t
th pht trin n nh v bn vng nhm to nhiu vic lm th n nh,
bn vng cho mi thnh phn kinh t v mi ngi dn th; (3) trnh dn
tr th v ngun lc pht trin mnh; (4) trnh qun l pht trin th
mnh v bn vng; (5) dch v th p ng yu cu cuc sng th ngy
cng cao; (6) CSHT x hi th y , n nh v pht trin bn vng; (7)
CSHT k thut th y , n nh v pht trin bn vng; (8) lng ghp quy
hoch mi trng trong quy hoch th; (9) huy ng s tham gia ca cng
ng ngi dn th trong cng tc quy hoch, pht trin v qun l th;
(10) hp tc, phi hp iu hnh Vng hp l, hiu qu, cng c li v cng
pht trin.
Cc tiu ch pht trin th bn vng nc ta, c bit l cc thnh ph ln
nh HCM hay H Ni:
Th H Ni, quy hoch tng th H Ni mi c Th tng Chnh ph
ph duyt ra mc tiu pht trin l: Thnh ph Xanh, Vn hin, Vn
minh - Hin i. l phng chm hp l pht trin Th H Ni bn
vng.
Chin lc to hnh nh ring v H Ni thng qua hnh nh mt nc, cy
xanh v vn ha cng l mt thnh phn ca pht trin bn vng.
Chin lc xy dng 5 th v tinh (Sc Sn, Sn Ty, Ha Lc, Xun Mai,
Ph Xuyn) v 3 th sinh thi (Quc Oai, Chc Sn v Phc Th) nm gia
cc sng vi cc dng chy quanh co un khc, theo m hnh pht trin phn
tn, to thnh chm th c kh nng kt hp khai thc cc u im ca li
sng thnh th v nng thn, hng ti hnh thnh mt th sinh thi.
Chin lc v khng gian xanh, c hnh thnh trn tng khng gian xanh
sng y, sng Tch, sng Hng, sng Nhu, m Vn Tr, sng C l, Nam
Linh m... trong , c vng m xanh tp trung ch yu khu vc pha Nam
sng Hng gia vnh ai 3 v 4. Trong khng gian xanh, t chc cc cng vin
vui chi gii tr cp quc gia, cp vng vi cc loi hnh cng vin lch s, cng
vin vn ha, vui chi gii tr, cng vin cy xanh t nhin, cng vin cy xanh
chuyn , kt hp vi cc h iu ha cy xanh bo tn thin nhin... cng l
mt thnh phn m bo cho pht trin bn vng.
Tuy nhin, bn cnh c gng ca con ngi t c cc tiu ch trong pht
trin bn vng, vn cn tn ti nhng biu hin r rt ca vic pht trin khng
bn vng.
V mt th ch, Quyn lc qun l Nh nc qu ln, nhng trch nhim khng
r rng: s phi hp lin ngnh, lin cp cn hn ch. Nhng sai lm ca ngi
hoc c quan cp c thm quyn quyt nh khng c lm r v trch nhim,
do ch c ngi dn l phi gnh chu hu qu. Qun tr Nh nc trong lnh
vc qui hoch th cha c coi trng. Ni dung v phng php Quy hoch
th - nng thn chm i mi: vic lp QHDT cn duy ch. Ni dung,
phng php quy hoch lc hu, trc nhng bi cnh ca thi k chuyn i;
u t xy dng trn lan khng c kim sot: h qu l dn n tnh trng
xy dng ln xn, khng bn sc, khng hong tha, thin nhin, di sn b tn
ph; Php lut trong lnh vc quy hoch v qun l th cn nhiu bt cp,
nht l Lut xy dng, Lut quy hoch th gy tr ngi cho qu trnh lp,
thm nh, ph duyt v thc hin quy hoch.
V mt kinh t, y mnh th ha bng bin php tng qui m dn s th:
Vic phn loi, nng cp th a s cc a phng cn nng v hnh thc
dn n o ngc quan h nhn qu gia th ha v pht trin kinh t. ng
lc c bn ca th ha l cng nghip ha, cn th ha phi l kt qu ca
cng nghip ha v pht trin kinh t. Tuy nhin, nhiu a phng dng mi
bin php tng qui m dn s th, khng coi trng n cng nghip ha v
pht trin kinh t. iu tt yu s dn n kiu th ha gi to
V mt mi trng v x hi, u t xy dng trn lan khng c kim sot:
h qu l dn n tnh trng xy dng ln xn, khng bn sc, khng hong
tha, thin nhin, di sn b tn ph.
Thm vo , theo h thng tiu ch pht trin th bn vng trn, h thng
th nc ta cn khc phc mt s vn nh: Tc th ha hin nay t
mc trung bnh trong khu vc, khong 35% l kh nhanh nhng cha tng
xng vi bn cht ca qu trnh th ha. Hai khu vc sn xut phi nng
nghip (cng nghip - xy dng v thng mi, dch v du lch) mi t trung
bnh di 50-55%, thm ch c th, nht l cc th min ni cn thp hn
(trong khi yu cu phi t t 65% tr ln), cc th loi III, nht l cc th
loi c bit (H Ni m rng ch t 65%), loi I cn phi t cao hn. Ngoi
ra, cng tc quy hoch, xy dng v qun l pht trin th trong qu trnh
th ha thng chy theo b ni: xy dng nhiu khu cng nghip, nhiu th
mi..., m t ch n cng tc quy hoch ci to v xy dng li cc khu
chung c c, ph c, khu vc ngoi thnh... va l mt khng gian vt th chc
nng th, va mang ngha kinh t x hi su sc.

Cng , xy dng c s h tng th, nht l h tng x hi (nh tr, nh mu
gio, trng hc, nh vn ha, trm y t... khng p ng yu cu phc v ca
cng ng dn c sng trong cc khu th mi. Nguyn nhn ch yu l cc
doanh nghip t mn m trong vic u t vo khu vc ny v t mang li li
nhun cho h; cng tc lng ghp cc ni dung quy hoch v bo v mi trng
trong quy hoch vng, quy hoch chung th cn rt yu km v cha c cc
vn bn php quy thc hin yu cu ny; cng tc qun l th cn mt
khong cch kh xa so vi yu cu pht trin ca qu trnh th ha v pht
trin th. Mt khc, tnh chuyn nghip trong cng tc qun l th hu nh
cha c quan tm ng mc, nht l vic o to cn b qun l th. Vic
phi hp iu hnh v qun l h thng th trong vng th ha, vng pht
trin kinh t - x hi cn yu km, nht l vic s dng cc ngun ti nguyn
thin nhin vo cng cuc pht trin th nh sng, b bin, h, rng, ni...
Do , gy ra khng nhng lng ph ti nguyn thin nhin, mt cn bng cc
h sinh thi m cn nh hng xu n hiu qu ca cng cuc pht trin kinh
t th v vng.

Cng tc xy dng v qun l th ni chung v lp cc n quy hoch xy
dng th trong qu trnh th ha hin nay cn hng ti cc yu cu v
pht trin th bn vng. Vi chc nng ca mnh, ngnh xy dng v ang
p ng cc yu cu cng nh cc loi hnh quy hoch xy dng theo Lut Xy
dng, Lut Quy hoch th c mt h thng th pht trin bn vng trn
phm vi c nc. Mun vy, trong qu trnh th ha, cn c s tham gia y
ca cc cp, cc ngnh t Trung ng n a phng, ng thi huy ng
ti a s tham gia ca cng ng, hng ti mt h thng th pht trin theo
hng bn vng. C nh vy, vic thc hin cc tiu ch v pht trin th bn
vng trong h thng th quc gia mi c thc hin kh thi v hiu qu.
Kt, pht trin th bn vng tuy cn ang gp phi nhiu thch thc Vit
Nam, nhng l cn thit tip tc thc hin cc chin lc pht trin th
bn vng. Vy nn s tham gia ca ton x hi trong vic xy dng th bn
vng l vic ht sc quan trng, m bo n s thnh cng trong chin lc
pht trin th bn vng hin nay.