БАРИЛГЫН НОРМАТИВ БАРИМТ БИЧГИЙН ТОГТОЛЦОО

МОНГОЛ УЛСЫН БАРИЛГЫН НОРМ БА ДЇРЭМ

ЦУТГАМАЛ БЕТОН, ТӨМӨРБЕТОН БҮТЭЭЦ

БНбД 52-02-05

Албан ёсны хэвлэл

МОНГОЛ УЛСЫН БАРИЛГА, ХОТ БАЙГУУЛАЛТЫН ЯАМ

УЛААНБААТАР ХОТ

2005 он

2
БАРИЛГЫН НОРМАТИВ БАРИМТ БИЧГИЙН ТОГТОЛЦОО

МОНГОЛ УЛСЫН БАРИЛГЫН НОРМ БА ДЇРЭМ

ЦУТГАМАЛ БЕТОН, ТӨМӨРБЕТОН БҮТЭЭЦ

БНбД 52-02-05

Албан ёсны хэвлэл

МОНГОЛ УЛСЫН БАРИЛГА, ХОТ БАЙГУУЛАЛТЫН ЯАМ

УЛААНБААТАР ХОТ
БНбД 52–02-05

Барилга, архитектур корпорацид боловсруулав.

Барилга, хот байгуулалтын сайдын 2005 оны 11 дїгээр сарын 18–ны

єдрийн 105 дугаар тушаалаар батлав.

Боловсруулсан : Ж,Гэрэлхүү Доктор / Ph /, Профессор

Хянан тохиолдуулсан : Н. Даш Монгол улсын зөвлөх инженер

Р. Норов Доктор / Ph /

Энэхїї нормативийн баримт бичгийг Барилга, архитектур корпорацийн

зєвшєєрєлгїйгээр бїрэн болон хэсэгчлэн хувилах, олшруулах, тараахыг
хориглоно.
 БНбД 52-02-05
Монгол улсын барилгын норм ба дїрэм
Цутгамал бетон, тємєр бетон бїтээц БНбД 52-02-05
Cast- in situ reinforced concrete structures
2006 оны 01 дїгээр сарын 01-ны
єдрєєс эхлэн мєрдєнє.
1 Ерєнхий зїйл
1.1 Монгол улсын нутаг дэвсгэрт їйлдвэрлэлийн ба їйлдвэрлэлийн бус хїрээний бїх
салбарт шинээр барьж байгаа болон, єргєтгєн шинэчлэлт их засвар хийж буй
инженерийн хийцтэй бїх тєрлийн барилга, байгууламжийн цутгамал бетон ба тємєр
бетоны ажлыг гїйцэтгэх, хїлээн авахад энэхїї дїрмийг дагаж мєрдєнє.

1.2 Энэхїї дїрэм нь дараахь ажлуудад хамаарна. Їїнд : 

­  хїнд, онцгой хїнд тїїнчилэн сївэрхэг дїїргэгч бїхий цутгамал бетон ба

тємєр бетон бїтээц; халуунд ба хїчил шїлтэд тэсвэртэй бетон , усан доорхи
бетон ба хєрлєж бетондох; 
­  угсармал бетон, тємєр бетон бїтээц эдлэхїїнийг барилгын талбайд бэлдэх; 
­  тємєр бетон болон ган бїтээцийн угсралтын холбоосыг нийлїїлж гагнах.
бетон ган торгоовч ба арматурыг хооронд гь гагнах.

1.2 Барилга байгууламжийн бетон ба тємєр бетон бїтээц эдлэлийг тєсєллєхєд

мєн энэхїї дїрмийн зохих заалтыг тусгавал зохино.

1.3 Энэхїї дїрмийн 1.1-р зїйлд заасан ажлуудыг зураг тєсєл болон холбогдох
БНбД, MNS ба барилгын їйлдвэрлэлийн технологи зохион байгуулалт, аюулгїй
ажиллагаа, галын аюулгїйн дїрмийг нийцїїлэн гїйцэтгэнэ.

1.4 Автозам, гїїр, яндан, тоннель, метро, онгоц буух зурвас, усны барилга
байгууламж ба бусад тєрлийн онцгой байгууламж тїїнчилэн байнгын цэвдэг буюу
суулттай хєрс, экологийн болон техногенийн боловсруулалт хийж буй газар, газар
чичирхийлэлийн идэвхтэй бїс нутагт барих барилга байгууламжийн цутгамал бетон
тємєр бетоны ажил гїйцэтгэхэд дээр дурьдсан онцлог нєхцєлд торхируулж
боловсруулсан холбогдох БНбД, MNS ба бусад журмуудыг энэхїї дїрэмтэй
хамтатган хэрэглэвэл зохино.

1.5 Ямарч барилга байгууламжийн цутгамал бетон, тємєрбетоны ажлыг (цутгалтын

ажил ) гїйцэтгэхэд “БНбД 12.01.03. Барилгын їйлдвэрлэлийнзохион байгуулалт”-д
заасан ерєнхий шаардлагуудад тохируулж боловсруулсан Ажил гїйцэтгэх тєсєл
(АГТ) ашиглах ёстой. Тэрхїї АГТ –д дараахь шаардлагуудыг заавал тусгасан байна.
Їїнд: бїтээц эдлэлїїдийг барих угсрах ба цутгах дараалал, угсралт ба цутгалтын
ажлын геодезийн нарийвчлал, орон зайн хєшїїн байдал, технологийн ба зохион
байгуулалтын завсарлага болон ажлын аюулгїй ажиллагааны шаардлага зэрэг
болно. Ялангуяа цутгах, угсрах, хашлага хана хийх ба тоног тєхєєрємж угсрах
дээвэр ба заслын ажлуудын дараалал давхцалт мэтийн хоорондын уялдааг АГТ–
ийн календарчилсан буюу сїлжээ графикт нь сайтар тусгавал зохино.

Захиалагч ба гїйцэтгэгч, зураг тєслийн байгууллага (гурвалжин холбоо) харилцан

тохиролцож зайлшгїй гэж їзвэл їйлдвэрлэлийн хэвийн технологи ба зохион
байгуулалтыг єєрчлєх шийдэл болон нэмэлт тусгай арга хэмжээ, техникийн

1
 БНбД 52-02-05
шаардлага ба гїйцэтгэлийн зураг мэтийг АГТ-ийн бїрэлдэхїїнд тусгаж оруулах
бєгєєд сонирхогч талууд энэ тухай баталгаажуулна.

1.6 Цутгамал бетон, тємєр бетоны ажлыг гїйцэтгэхдээ їйлдвэрлэлийн процессыг

бїхий л боломжоор бїрэн механикжуулж, давтан хэрэглэх угсармал хэвэнд томсгож
бэлдсэн бэлэн арматурыг шууд угсран, автомат буюу бїрэн механикжсан
ажиллагаатай бетоны тасгаас таваарын бетон хольцыг бэлнээр авч цутгахыг
эрхэмлэвэл зохино. АГТ болон ТК –ыг ийнхїї боловсруулах хэрэгтэй.

1.7 Ямар ч бїтээц эдлэхїїнийг цутгах ба арчилахад “БНбД 12.01.03 –Барилгын

їйлдвэрлэлийн зохион байгуулалтын” дагуу ерєнхий ажлын тэмдэглэл журналыг
єдєр тутам заавал хєтлєх ёстой.

1.8 Цутгалтын ажилд хэрэглэх материал, эдлэхїїн ба бїтээц нь зохих MNS ба ажлын
зургийн шаардлагыг хангаж байвал зохино.

1.9 Цутгалтын ажлын чанарыг БНбД 12.01. 03; БД52-102-04 ба энэхїї нормд заасны
дагуу хянаж шалгаж акт баримтыг бїрдїїлнэ.

2 Хэвний ажил

2.1 Цутгамал бетон тємєр бетоны ажилд хэрэглэх хэвний нэр тєрєл, хэлбэрийг MNS
3173 : 2002- д зааснаар тогтооно. Хэвэнд учрах ачааллыг энэхїї нормын 11-р
хавсралтад заасан шаардлагын (заавал )дагуу тооцсон байна.

2.2 Хэвэнд хэрэглэх мод, тємєр, хуванцар ба бусад тєрлийн материал дагалт
тоноглол нь MNS 0914:86; MNS 4237:94; MNS 2630:89; MNS 2332:89; MNS 3219:82; -
ийн шаардлагыг хангаж байх ёстой. Хийлмэл хэвний материал (даавуу, резин),
хийцэд техникийн нєхцєл боловсруулж баталгаажуулах хэрэгтэй.

Їл салгах хэвний материал нь зураг тєсєл болон АГТ,ТК-д заасан зориулалтынхаа

(єнгєлєх, дулаалах, тусгаарлах, зэврэлт єгєршилєєс хамгаалах нь г.м ) шаардлагыг
хангасан байна.

2.3 Хэвний бїрдэл хэсгийн тоо нь хэвний ажлын технологийн картаар (ТК) иж бїрдэл
болж тодорхойлогдох ёстой.

2.4 Хэвний угсралтын нарийвчлал ба таарамжийг хэв їйлдвэрлэгч (нийлїїлэгч,

тїрээслэгч) нь хариуцна. єєрєєр хэлбэл хэв нийлїїлэгч нь туршилтын угсралт хийж
акт баримтаар баталгаажуулсан байвал зохино. Энэ їйл ажиллагаанд хэв
їйлдвэрлэгч ба захилагч (гїйцэтгэгч) байгууллагууд хамтран оролцох ёстой.

2.5 Хэрэв хэвийг модоор хийвэл 3 м-ээс єндєр тулгуур, тулах хєндєл зэрэг нойтон
бетонтой нийлэх самбарыг III- зэргээс доошгїй (MNS 126-77) шилмїїст модоор
бэлтгэсэн байна. Гулзайлтад ажиллах бїтээц эдлэхїїний хэвэнд хэрэглэх зїсмэл
(самбар, хєл, тушаа, бэхэлгээ г.м) нь II- зэргээс багагїй байх ёстой. Бетонтой нийлэх
талын банзыг заавал харуулдаж єнгєлєх хэрэгтэй. Самбарт хэрэглэх банзны єргєнг
150 мм-ээс хэтрэхгїй байлгавал зохино.

2.6 Ус шингээх материалаар (банз, фанер, їртэс зоргодсон хавтанг г.м ) хийсэн
хэвний самбарын дотор тал ба захыг ус їл нэвтрїїлэх материалаар будах, бїрэх
2
 БНбД 52-02-05
зэргээр хамгаалах ёстой. Хэрхэн хамгаалахыг цутгамал бетон тємєр бетоны ажлын
ТК-д тусгаж оруулна.

2.7 Халаагууртай хэвний халаагуур ба холбох залгах бїрдэл хэсэг нь їйлдвэрт нэг
загвараар хийгдсэн стандарт хэрэгсэл байвал зохино.

2.8 Хэв салгах їеийн бетоны бат бэх нь 3-р хїснэгтэд зааснаар тодорхойлогдно. Гэвч
хэв задлах арга дараалал ба хугацааг ТК-аар баталгаажуулж тодорхойлбол зохино.

2.9 Угсарч бэлэн болгосон хэвийг хїлээж авах, цутгасаны дараа задлах, цэвэрлэн
хураах болон тослох дїрэм ба технологийг цутгалтын ажлын АГТ ба ТК-д нь
тодорхой їзїїлэх ёстой.

Хэвний бїрдэл хэсэг

2.10 Хэвний бїрдэл хэсгийг дагалт хуудасны дагуу барилгын талбайд їзэж шалгаж
хїлээж авна. ТК-ын тооцоонд нэг иж бїрдэл хэвэнд орох хэвний бїрдэл хэсгийг
тодорхойлж жагсаасан байвал зохино. Цутгамал яс зангидлага буюу бусад тєрлийн
цутгамал барилга байгууламжийг бїрэн цутгаж дуусгах хэмжээтэй хэвийг нэг иж
бїрдэл хэв (єєрєєр хэлбэл нэг эргэлтийн хэв) хэмээнэ. Тємєр хэвний 20, модон
хэвний 5 удаагийн эргэлт бїрийн дараа хэлбэр хэмжээг багажаар (метр), чанар
байдлыг їзлэгээр шалгаж хэвний ашиглалтын паспортод тэмдэглэл хєтлєнє.

2.11 Халаагууртай хэвийг барилга дээр хїлээж авахдаа хэвний самбарын дулаалга,
гадна бїрээсний бїрэн бїтэн байдал болон халаагуурын ажиллагааг заавал
шалгавал зохино. Їїнд: хэвний дулаан дамжуулалтын илтгэлцїїр, хэвний цахилгаан
тусгаарлалтын эсэргїїцэл, халаагуурын нэгж чадал зэргийг хэмжиж їзнэ. Эдгээр
їзїїлэлтийг хэвний 5 эргэлт бїрд хэмжиж хэвний паспортод бичлэг хийнэ.
Цахилгаан халаагуур нь хэвийг бїх талбайгаар нь жигд халааж байх ёстой. Хэвний
талбайн аль цэгт температурын зєрїї 50 С-ээс ихгїй байх хэрэгтэй.

2.12 Тємєр хэвний бетонтой нийлэхгїй бїх гадрага, бэхлэвч хэсгийг зэврэлтээс
хамгаалж будах ёстой.

Хэв тээвэрлэх ба хадгалахад тавих шаардлага

2.13 Угсармал хэвийг уг хэвний паспорт болон ТК-д заасны дагуу ачиж тээвэрлэнэ.
Тийм тусгай заавар байхгїй бол 2-р хїснэгтэд заасан горимыг баримтлах хэрэгтэй.

2.14 Хэвний бїрдэл хэсгийг нэр тєрєл (марк), хэлбэр хэмжээгээр нь тєрєлжїїлэн
ачуулах бєгєєд мєн тэгж хураана. Хэвний бїрдэл хэсгийг хїлээж авахад 1-р
хїснэгтэд заасан хїлцэх алдааг зєвшєєрнє. Хэвийг ачиж буулгахдаа шидэх буюу хэв
гажилтанд оруулж болохгїй. Нугас болон эрэг боолттой хэсгийг зэврэлтээс
хамгаалж тослох бєгєєд эрээсийг хамгаалж боож ороосон байвал зохино.

2.15 Єргєж єндєрлєх болон босоод гулгуулдаг, хэвтээд гулгуулдаг хэвийг тээврийн
хэрэгсэлд ачиж болохоор хэсэглэн саравчинд цас борооноос хамгаалж хураана.
Домкратыг салгаж тусад нь хадгална. Эрэг боолт ба хоорондоо холбогдох тємєр
хэсгийг тослоно.

3
 БНбД 52-02-05
Хэвний бїрдэл хэсэг болон угсарч бэлэн болгосон хэвийг
хїлээж авахад тавих хїлцэх алдаа
1-р хїснэгт

Хїлцэх алдаа, мм
¹ Хэвний хэмжээ,мм Бїрдэл Угсарсан Тайлбар
хэсэгт хэвэнд
30- аас 50 хїртэл ±0,31 ±0,80 Хэвний бїрдэл
50-ээс 80 хїртэл ±0,37 ±0,85 хэсэг буюу угсарсан
1 80-аас 120 хїртэл ±0,44 ±1,10 хэвний аль ч талд
120-аас180 хїртэл ±0, 50 ±1,25 энэ хїлцэх алдааг
180-аас 250 хїртэл хамааруулна
±0,58 ±1,45
250-ээс 315 хїртэл ±0,65 ±1,60
315- аас 400 хїртэл ±0,70 ±1,80 Мєн адил
2 400-аас 500 хїртэл ±0,78 ±2,0
500-гаас 630 хїртэл ±0,88 ±2,20
630-аас 800 хїртэл
±1,00 ±2,50
800- гаас1000 хїртэл ±1,15 ±2,80
1000-аас 1250 хїртэл ±1,30 ±3,30 Мєн адил
3 1250- ээс 1600 хїртэл ±1,55 ±3,80
1600-гаас 2000 хїртэл ±1,85 ±4,60
2000-аас 2500 хїртэл
±2,20 ±5,50
4 2500- гаас 3150 хїртэл ±2,27 ±6,75 Мєн адил

Хэвийг тээвэрлэх горим

2-р хїснэгт

Хэвний тєрєл Тээвэрлэх горим

¹
1 2 3
Єєр хооронд нь тїшїїлсэн тохиолдолд 1
Тємєрлєг , хуванцар, фанер ба їе босоо, эсвэл 1,5 м-ээс єндєргїй 10-
1 зоргодсон хавтангаар хийсэн аас 15 давхарлаж ачна
самбар
Бэхэлгээ, цахилгааны залгуур зэрэг
товойж гарсан хэсгийг шахаж эвдїїлэхгїй
2 Їлдээх хэв ба халаагууртай зорилгоор самбарын хооронд тохирсон
самбар єндєртэй мод хавчуулж 1,5м-ээс
єндєргїй 7-оос 10 давхарлаж ачна

3 Банзан самбар тємєр хуудас Хооронд нь банз буюу брус хавчуулж 1м-
ээс єндєргїй 5-аас 10 давхарлаж ачна.

2-р хїснэгтийн їргэлжлэл

1 2 3

4
 БНбД 52-02-05

4 Гулгуулж єндєрлєдєг болон 2-оос илїїгїй давхарлаж унахаас

хэвтээд чирж шилжїїлдэг хэвний хамгаалж бэхэлж татаж ачна.
шал ба дїїжилдэг тавцан

5 Домкратын арал Босоо байдалд ачна.

6 Сунадаг хєл Босгож ачна. Хэрэв хэвтээ ачвал їе

бїрийн хооронд дэр тавьж ачна.

Цом хэв:  Ажлын байрлалаар нь ачих бєгєєд

7 ­  салдаг  ивїїр тулгууртайгаар баглаж татаж ачна.
­  салдаггїй

8 Єргєж єндєрлєх ба хэвтээд Зарим хэсгийг угсармал байдлаар ачиж

чирдэг тїїнчилэн хонгилын болно. Салангид самбарыг хооронд нь
хэвний хэлбэржїїлсэн дэр тавьж 3-аас 5 давхарлаж баглана
самбарууд

Бїх тєрлийн хэвийг нар цас борооноос хамгаалж саравчинд дэр тавьж хураана.

Хэвийг угсрахад тавих шаардлага

2.16 Нэг иж бїрдэл (нэг объектод ) хэв угсрах ба задалж буулгах дараалал ба
технологийг ТК-д нарийвчлан тусгасан байвал зохино. Харин тухайн нэг бїтээц буюу
эдлэхїїний хэвийг угсрах хугацаа ба дараалал технологийг хэв угсрах хєдєлмєрийн
процессын картад (ХПК) тусгаж їзїїлнэ.

2.17 Хэв угсрах (барих) ТК-ын бїрэлдэхїїнд : хэвний бїрдэл хэсгийн тэмдэглэгээ
бїхий угсралтын схем, бїрдэл хэсгийг хооронд нь холбох бэхлэх ажлын зураг, нэг
иж бїрдэл хэвэнд орох хэвний жагсаалт, хэвний тодорхой бїрдэл хэсгийг угсрах
ХПК, ажлын байрны зохион байгуулалтын схем, аюулгїйн ажиллагааны дїрэм,
технологийн тайлбар багтах ёстой. Энд дурьдсан технологийн схемїїдийг объектын
байгуулалт ба огтлол зураг дээр тодорхой масштабаар їйлдвэл зохино.

Хэвийг хїлээж авах

2.18 Угсарсан хэвийг їзлэг ба хэмжин шалгалтаар хїлээн авна. Їзлэг ба

хэмжилтийн дїнг ажлын явцын акт болон объектын ажлын журналд
тэмдэглэх хэрэгтэй. Їзлэгээр дараахь нєхцєл байдлыг тогтооно. Їїнд: 

­  хэвний тулгуур (хєл) нь бетон цутгасаны дараа доош суухааргїй байх; 

­  бэхэлгээ, татуурга, тушаа болон бусад бїрдэл хэсгїїд бетон цутгахад тээр
болохгїй байх;

5
 БНбД 52-02-05
­  тулгуур ба хашилга хэв, бусад бэхэлгээ нь бетоны єєрийн жин ба технологийн
ачаалалыг бїрэн даах; 
­  зураг тєсєл ба БНбД, ТК-д заасан хэлбэр хэмжээ,тоог хангаж байх; 
­  хэвний самбаруудын нийлэх уулзвар ба банзны завсраар цементийн сїї
гоожихгїй нягт байх зэрэг болно.

2.19 Хэмжин шалгалтын дїн зурагт зааснаас зєрєхгїй байх буюу хэрэв зєрвєл
хїлцэх алдааны хязгаарт (3-р хїснэгт) байвал зохино.

2.20 Хэвний ажлыг актаар хїлээлцэнэ.

Хэвийг задалж буулгах

2.20 Бункер ба кессон, хавтгай хучилт, 8м-ээс дээш алгасалтай дам нурууны хэвийг
салгахад бїтээц эдлэхїїний улны даацын хэвний тулгуурыг аажмаар намсган
(домкрат буюу шаантгаар) уг эдлэхїїний жигд ачааллыг хангах нєхцлийг
бїрдїїлбэл зохино. Энэ тухай ТК-д заасан байх ёстой. Харин арк ба хїнхэр хучилтын
тулгууруудыг эгшин зуурын хугацаанд нэг зэрэг намсгаж бїтээцийн ачаалалыг нэг
мєсєн авахуулна. Ул хэв тийнхїї намсгах зориулалтын тєхєєрєгтэй байвал зохино.
Їїний дараа бїтээцэд хэмжин шалгалт ба їзлэг хийсний дараа хэвийг буулгавал
зохино.

2.21 Хэвний самбаруудыг эвдэхгїй буулгахын тулд авах арга хэмжээг ТК-д сайтар
зааж єгєх ёстой.

2.22 Єргєж єндєрлєх ба гулгуулж єндєрлєх хэвтээд гулгуулах хэвийг задлах аргыг
мєн ТК-д тусгайлан заах ёстой.

2.23 Халаагууртай хэвийг задлахаас ємнє цахилгааны хїчдэлийг заавал тасалсан

байвал зохино.

2.24 Хэвний эд ангийг хїлээж авах болон бэлэн эд ангиар угсарсан хэвийг хїлээж
авахад тавигдах алдаа ба хэв задлах їед бетоны бат бэхэд тавигдах шаардлагыг
3-р хїснэгтээр зааж їзїїлэв.

Угсарч бэлэн болгосон хэвийг хїлээж авахад

тавих шаардлага
3-р хїснэгт

¹ Їзїїлэлт Їзїїлэлтийн хэмжээ Хянах арга

1 2 3 4
Хэвний бїрдэл
1 а) угсармал хэв Ажлын зураг ба энэ нормын 1- Їзлэг ба бїрт-
р хїснэгтэд зааснаар гэлээр
б) хийлмэл хэв Ажлын зураг ба техникийн Їзлэг ба
нєхцлєєр хэмжилтээр
2 Согог ба гэмтэл Согог, гэмтэлгїй байх ёстой Їзлэгээр

3-р хїснэгтийн їргэлжлэл

6 
 БНбД 52-02-05
1 2 3 4
3 Угсарч бэлэн болго- Хэвний ажлын зураг ба 1-р Їзлэг ба
сон хэвний нарийв- хїснэгтэд зааснаар хэмжилтээр
члал :
а) хосгїй болон тусгай Зураг тєсєл ба хэвний ажлын Їзлэг ба хэмжилт
тєрлийн байгуулам- зурагт зааснаар хийж ажлын жур-
жийн хэв налд тэмдэглэх
б) байранд нь бос- Захиалагчтай зєвшилцсєнєєр
годог болон цєєн болон хэвний ажлын зурагт Мєн адил
эргэлтийн хэв зааснаар
в) Гадаргыг нь Хэвний залгаасын зєрїї 2мм- їзлэг ба хэмжил-
шавардахгїйгээр ээс ихгїй тээр
шууд будах бїтээц-
ийн хэв
г) Обой наах єнгєлєх Гадарга ба залгаасын зєрєє1
бїтээцийн хэв мм-ээс ихгїй
Їл салгах хэвний Заслын ажлын чанараар Їзлэг ба хэмжилт
4 гадаргын чанар дїгнэнэ хийн ажлын жур-
налд тэмдэглэх
5 Їл салгах хэвний Зураг тєсєлд зааснаар Мєн адил
угсралтын нарийвчлал
6 Хэвний эргэлт тооцоогоор Мєн адил

7 Угсарсан хэвний
хотойлт Мєн адил
а) босоо гадарга Алгаслын 1/400
б) хучилт Алгаслын 1/500

Ачаалал аваагїй
байгаа бїтээцийн
8 хэвийг задлах їеийн
бетоны авсан байвал
зохих бат бэх
а) босоо байдалд 0,2- оос 0,3 МПа Мєн адил
орших бїтээц
б) хэвтээ ба налуу
байдалд орших
бїтээц :
6м хїртэл алгасалтай тєслийн бат бэхийн 70% Мєн адил
6м-ээс дээш алга-
салтай тєслийн бат бэхийн 80% Мєн адил

Зураг тєсєл ба АГТ,

9 Ачаалал нэгэнт авсан ТК-д зааснаар Мєн адил
бїтээцийн хэв задлах
їеийн бетоны бат бэх

3 Арматурын ажил

7
 БНбД 52-02-05
3.1 Арматурын болоод цувимал ган, арматурын эдлэхїїн ба ган торгоовч нь ажлын
зураг ба зохих стандарт (MNSJISG3112:2002, MNS3154:81, MNS2630:89,
MNS2630:2001)- ын шаардлагатай нийцэж байх ёстой. Орон зайн том хэмжээтэй
арматуран эдлэхїїнийг тээвэрлэх болон угсрах зориулалтаар хэсэглэн бэлдэх
тїїнчилэн зураг тєсєлд буй арматурыг єєрчлєх шийдэлтийг зєвхєн захиалагч ба
зураг тєслийн байгууллагатай тохиролцож шийдвэрлэнэ.

3.2 Арматурын ганг тээвэрлэх хадгалахад MNS JISG 3112:2002, MNS4237:94,

MNS4900:99, MNS2630:89, MNS3154:81-ийг баримтлана.

3.3 Шилбэн ба утсан арматур тїїнчилэн хїчитгээгїй арматуран эдлэхїїнийг зохих

хэмжээнд нь таслаж бэлдэх тїїнчилэн 32мм-ээс бїдїїн шилбэ бїхий арматуран
каркас ба цувимал ганг даацын арматур болгон бэлдэхэд зураг тєсєл ба АГТ-д
зааснаар гїйцэтгэх хэрэгтэй.

3.4 Том хэмжээ бїхий орон зайн арматуран эдлэхїїнийг зориулалтын кондуктороор
угсарвал зохино.

3.5 Арматур бэлдэх (таслах, ширээх ба анкерын булцуу гаргах г.м ) ба хэвэнд
байрлуулах тїїнчилэн арматурыг урьдчилан хїчитгэхэд зураг тєсєл ба АГТ-д заасныг
баримтлан гїйцэтгэх хэрэгтэй.

3.6 Арматурын шилбэ ба каркас, орон зайн эдлэхїїн тїїнчилэн їйлдвэрд ижилтгэж
бэлдсэн торыг угсрахдаа шилбэ хоорондын зай болон хамгаалалтын їений зєрїїгийн
хязгаарыг 4-р хїснэгтэд зааснаар авбал зохино.

3.7 Угсарсан буюу угсарч байгаа арматурын эдлэхїїн ба бїтээц дээгїїр байрлуулах
явган зам тээврийн ба угсралтын тоног хэрэгслээр хэрхэн тоноглохыг зураг тєсєл
зохиогчтой тохиролцон АГТ –єєр зохицуулбал зохино.

3.8 Арматурын шилбийг ширээхгїйгээр холбоход дараахь зарчмаар гїйцэтгэх

хэрэгтэй. Їїнд:

- зєрїїлж боох буюу бєгжлєн шахах, эрээсэн холбоос хэрэглэх;

- чагтлан (крест) боох болон зориулалтын холбох хэрэгсэлээр (хуванцар ба ган )
бэхлэх.

3.9 Арматурын шилбийг зєрїїлэх болон чагтлан ширээж холбоход зураг тєслийн
дагуу БН 392:82, MNS 3073:2002 –ыг баримтлан гїйцэтгэнэ.

4 Бетоны ажил
Бетонд хэрэглэх материал

4.1 Бетон хольцод хэрэглэх цементийг сонгохдоо энэхїї нормын 6-р хавсралт,
цементийг хїлээж авах тээвэрлэх ба хадгалахад MNS947:2001, MNS976:99,
MNS3091:89 –ийгБНбД3.03.01-88-ыг баримтлана.
Арматуран эдлэхїїнийг хїлээн авахад тавих зєрїїгийн хязгаар

4-р хїснэгт

8
 БНбД 52-02-05

¹ Їзїїлэлт Зєрїїгийн Шалгах арга

хязгаар, мм

1 2 3 4

1 Тусдаа орших ажлын шилбэний Їзлэг ба хэмжин

хоорондын зайн хїлцэх алдаа: шалгалтаар тогтоож
- багана ба дам нуруунд ±10 барилгын ажлын
- хана ба хавтан суурьт ±20 тэмдэглэлд бичнэ
- нїсэр том, цул бїтээцэд ±30

2 Зэрэгцээ эгнэж орших шилбэний Мєн адил

хоорондох зайн хїлцэх алдаа: 
­  1м хїртлэх зузаан хавтан ±10
ба дам нуруунд
1м-ээс зузаан бїтээц эдлэлд ±20

Арматурын хамгаалах їе тєсєлд

заасан хэмжээнээс хэтэрч болох
дээд хэмжээ:
15 мм хїртэл зузаан арматурын
хамгаалах їетэй дараах огтлол
3 (зузаан ба єргєн, єндєр) бїхий
бїтээц, эдлэхїїнд:
-100мм хїртэл +4
-101-ээс 200мм +5 Мєн адил
16-гаас 20мм зузаан арматурын
хамгаалах їетэй дараахь огтлол
бїхий бїтээц, эдлэхїїнд:
100мм хїртэл +4; -3
101-ээс 200мм  +8; -3
­  201-ээс 300мм  +10;-3 Мєн адил
­  300мм-ээс дээш +15;-5

20мм-ээс илїї зузаан

4 арматурын хамгаалах їетэй
дараах огтлол бїхий бїтээц
эдлэхїїнд:
- 100мм хїртэл +4; -5 Мєн адил
- 101-ээс 200мм +8; -5
- 201- ээс 300мм +10; -5
- 300мм-ээс дээш +15; -5

4.2 Даацын бїтээцийн бетонд хэрэглэх дїїргэгч материалыг ялгаж ширхэглэн

угаасан байх ёстой. Байгальд орших элс хайрганы хольцыг ялгаж ширхэглэхгїйгээр
даацын бетонд хэрэглэхийг хориглоно. Бетон хольц бэлдэхэд хэрэглэх материалын

9
 БНбД 52-02-05
стандартыг 2-р хавсралтад заасан болно. Барилга угсралтын байгууллага нь бетонд
хэрэглэх бїх тєрлийн материалын стандартын шаардлагыг (2-р хавсралт)
мэргэжлийн байгууллагаар тогтоолгон энэ тухай барилгын журналд тэмдэглэн албан
ёсны дїгнэлтийг нь барилгын хувийн хэрэгт оруулбал зохино.

Бїтээц эдлэлийг цутгахад тохирохуйц технологийн шинж чанартай бєгєєд

бїтээцийн ашиглалтын шаардлагыг хангахуйц бетон хольц бэлдэхэд химийн
нэмэлтийг зураг тєсєл ба АГТ-д заасны дагуу хэрэглэх бєгєєд энэ талаар 2-р
хавсралтыг заавал, 3-р хавсралтыг баримтлах хэрэгтэй.

Бетон хольц

4.3 Бетон хольцын найрлага сонгоход бїрэлдэхїїнийг жинлэж тунлах (жингийн

харьцаагаар) ёстой. Харин бетоныг нэмэлтэд хэрэглэх ус ба усан уусмалыг
эзэлхїїний харьцаагаар авч болно. Цементийн марк ба бетоны бат бэх єєрчлєгдєх
тїїнчилэн холбогч болон дїїргэгч материалын хэсэг (партия ) бїрт бетон хольцын
найрлагыг шинээр тодорхойлбол зохино. Дїїргэгч материалын ширхэглэлийн бїтэц
чийгшил нь єєрчлєгдєх бїр хольцын найрлагыг нягтлан засварлаж байх хэрэгтэй.

4.4 Бетонд орох материалуудын шинж чанар ба бетоны зууруулын ажлын

нєхцєлтэй нь уялдуулан зохих хєдєлгєєнт чанар, жигд холилдолт болон зохих бат
бэхтэй бетон хольц їйлдвэрлэх зорилгоор бїрдэл хэсгийг зууруулд оруулах
дараалал ба хутгах хугацааг тухайн зууралт бїрд тодорхойлж байх ёстой. Хольцонд
ширхэглэлт материал (фибр) нэмэхдээ тэдгээр нь бєєгнєрч жигд холилдохгїй
байхаас сэргийлбэл зохино.

Зєєврийн бетоны тасаг ажиллуулж бетон хольц бэлдэж буй нєхцєлд дараахь
зарчмыг баримтлах хэрэгтэй. Їїнд: 

­  Хурдан зууруулаар зуурахад эхлээд ус ба элсний хагасыг сїїлд нь цементийг

тугнаж зууруулд хийх дараалалтай байвал зохино. 
­  Хэсэг хутгасаны дараа їлдэх ус ба дїїргэгчийг нэмж хийгээд гїйцээж зуурна.

4.5 Бетон хольцыг зєєж тээвэрлэн ажлын байранд хїргэх улмаар хэвэнд цутгах
хїртэл тухайн хольцын технологийн шинж чанарыг нь алдагдуулахгїй байх тоног
хэрэгсэл ашиглавал зохино. Хольцын хєдєлгєєнт чанарыг нэмэгдїїлэх зорилгоор
нэгэнт зуурсан хольц уруу ус нэмж їл болно.

4.6 Бетон хольцын найрлага, бэлтгэх арга, тээвэрлэлт хийгээд ажлын байранд
хїлээж авах хяналтын тогтолцоог MNS 1185:98 –аар тогтоосны дагуу гїйцэтгэх
хэрэгтэй.

4.7 Бетон хольцын найрлага, бэлтгэх арга ба тээвэрлэлтэд тавих шаардлагыг 5-р
хїснэгтэд їзїїлэв.

Бетон хольц бэлтгэхэд тавих шаардлага

5-р хїснэгт
5-р хїснэгт

10
 БНбД 52-02-05
¹ Їзїїлэлт Їзїїлэлтийн Хяналтын арга
хэмжээ
1 2 3 4

1 Дараахь ширхэгтэй том MNS390:98,

дїїргэгч хэдэн тєрєл орж MNS346:2002
болох : Хоёроос цєєнгїй MNS0346:79,
40 мм хїртэл Гурваас цєєнгїй MNS0390:98-ын дагуу
40мм-ээс том хянаж барилгын ажлын
тэмдэглэлд бичнэ.

Доор дурьдах бїтээцїїдийн

бетоны хамгийн том
дїїргэгчтэй хэмжээ:  Мєн адил
­  тємєр бетон бїтээц Тухайн
2 эдлэлд  бїтээцийн
шилбэн
арматурын
­  хавтанд хоорондох зайн
2/3-оос ихгїй
Хавтангийн
зузааны 1/2-ээс
томгїй
-нимгэн ханатай
бїтээцэд Тухайн
бїтээцийн
зузааны 1/3 -ээс
1/2-ээс томгїй

Хольцыг хєєргєєр тїгээхэд Дамжуулах

том дїїргэгчийн хэмжээ хоолойн дотоод
3 ямар байх  голчийн 0,33 – Мєн адил
аас илїїгїй
­  энэхїї том дїїргэгчийн Дїїрэгчийн бїх
дотор байж болох жингийн 15% -
хавтгай ба шєвгєр иас їл хэтрэх
хэлбэртэй хэсэг

Хольцыг хєєргєєр тїгээхэд MNS392:98-ын дагуу

4 элсний ширхэглэлийн хянаж барилгын ажлын
хэмжээ ба тєрєл ямар байх : тэмдэглэлд бичнэ.
0,14 мм 5-аас 7%
0,3 мм 15- аас 20%

Бетон хольц цутгах

11
 БНбД 52-02-05
4.8 Хадан буурь болон хэвтээ, налуу бетон гадаргад залгаж бетондоход ажлын
залгаасыг тоос шороо, цас мєс ба цементэн хєр їеэс нь сайтар цэвэрлэвэл зохино.
Цутгахаас ємнє гадаргыг усаар цацаж угаагаад халуун агаараар їлээлгэж хатаах
хэрэгтэй.

4.9 Дараачийн ажлаар халхлагдах бїтээц эдлэлийг (бїтээцийн буурь,арматур болон

ган торгоовч гэх мэт) цутгах тїїнчилэн хэвний угсралт тїїний бэхэлгээ ба тулж тїших
хэсгїїдийг гїйцэтгэхдээ БНбД 12.01.03; -д заасныг баримтлан далд ажлын болон
гїйцэтгэлийн акт хийсэн байна.

4.10 Бетон хольцыг хэвэнд цутгахдаа ижил зузаантай хэвтээ їеїїдээр нэг тийш нь
тасралтгїй гїйцэтгэж дуусгавал зохино.

4.11 Бетон хольцыг нягтруулахдаа доргиурыг арматур ба ган торгоовч хэвний

бэхэлгээ, татуургад хїргэж болохгїй. Гїний доригураар нягтруулахад доригуурын
толгойг ємнє нь цутгаж нягтруулсан їенд нь 5-аас 10 см гїн оруулж байх ёстой. Гїний
доригуурыг тавих алхам нь їйлчлэх радиусынх нь 1,5-аас хэтэрч болохгїй. Харин
гадаргуугийн доригуураар нягтруулахад ємнє нь нягтруулсан талбайн захаас 100мм
илїї гаргаж тавибал зохино.

4.12 Бїтээц эдлэхїїн олон їе болгон цутгахад ємнєх їеийн бетон хольц бэхжиж
эхлээгїй байхад дараахь їеийг цутгах ёстой. Ер нь ажлын зааг гаргалгїйгээр бетоныг
їелїїлж цутгахад їе хооронд завсарлаж болох хугацааг лабораторид тогтоож
ажиллах хэрэгтэй.Бїтээц эдлэхїїнийг цутгах тєвшин нь зураг тєслєєр тодорхой байх
боловч уг тєвшин нь хэвний дээд ирмэгээс доош 50-ээс 70 мм-т байвал зохино.

4.13 Цутгаж байгаа багана, дам нуруу, хана ба хавтанд ажлын зааг гаргах бол уг
заагийг тухайн эдлэлийн дагуу тэнхлэгт эгц (900) гаргана. Ажлын заагийн дараа
їргэлжлїїлж бетондоход ємнє цутгасан бетон 1,5 МПа –аас багагїй бат бэх авсан
байвал зохино. Бїтээц эдлэхїїнд ажлын зааг гаргах байрлалыг зураг тєслийн
байгууллагатай торхиролцсон АГТ ба ТК-аар гїйцэтгэх бєгєєд дараахь зарчмыг
баримтлах хэрэгтэй Їїнд : 

­  багананд : суурийн дээд тївшин, хєндєл ба дам нуруу мєрєвчийн доогуур,

єргїїрийн дам нурууны дээгїїр , баганы капителын доогуур; 
­  цутгамал хавтан бїхий хол алгасалтай дам нуруунд: хавтангийн доод
тєвшингєєс 20-оос 30мм доогуур, харин дам нуруунд тулсан мєгтэй хавтанд
мєгний тєвшингийн доогуур; 
­  хавтгай хавтанд: тухайн хавтангийн бага талтай зэрэгцээ хаагуур ч гаргах; 
­  хавиргат хучилтад : хоёрдугаар (туслах) дам нуруутай зэрэгцээ. 
­  Гол ба туслах дам нуруу бїхий хучилтад : гол дам нуруутай зэрэгцээ цутгаж
буй бол хоёрдугаар зэргийн дам нурууны алгаслын 1/4 – зайд; хоёрдугаар
зэргийн дам нуруутай зэрэгцээ чиглэлд цутгаж буй бол гол дам нурууны 1/3
зайд ; 
­  Хїнд цул эдлэл ба гулдан, хїнхэр хучилт, резервуар, бункер, гїїр болон усны
барилга байгууламжид гаргах ажлын заагийг зураг тєсєлд нь тусгасанаар
гїйцэтгэх хэрэгтэй.

4.14 Бетон хольцыг цутгах ба нягтруулахад тавих шаардлагыг 6- р хїснэгтэд заав.

12
 БНбД 52-02-05
Бетоныг бэхжїїлэх ба арчлах

4.15 Байгаль цаг агаарын онцлог бїс нутгуудад бетоныг арчилж бэхжїїлэх технологи
харилцан адилгїй байна. Тухайн бїс нутгагт баримтлах арчилгааны горимыг
барилгын лабораторт судалгаа туршилтаар тогтоож мєрдвєл зохино.

4.16 Бетоны бэхжилтийн эхний цагуудад єнгєн гадаргад нарны хурц туяа тусах
хийгээд салхи, борооны уснаас хамгаалж халхавч баривал зохино. Энэ нь анхан
шатны арчилгаа бєгєєд дараагийн арчилгаа нь уг бетоны бэхжилт буюу гидратацын
урвалыг чийг- дулааны хэвийн нєхцєлд явуулахуйц технологийн аргуудыг авч
хэрэгжїїлэх хэрэгтэй. Дараагийн арчилгааг бетон цутгасанаас хойш 1,5 цагаас ємнє
эхлэж болохгїй.

4.17 Арчилгаа хийх технологийн аргуудаас тухайн нєхцєлд тохирохыг нь сонгон

хэрэгжїїлэх горим ба арчлах хугацаа, бэхжилтэд тавих хяналт болон хэв задлах
хугацааг АГТ –єєр тогтооно. Арчилгааны гїйцэтгэлийг ажлын журналд байнга бичиж
байвал зохино.

4.18 Шинэ цутгасан бетоны бэхжилт 1,5 МПа болохоос ємнє бетоны гадаргаар ба
хэвэн дээгїїр явах, доригоохыг хориглоно. Бэхжиж байгаа бетон бїтээцэд ямар нэг
ачаалал єгєх буюу дараагийн давхрын хэвийг барьж эхлэх їед уг бетон тухайн
даацыг тэсвэрлэхїйц бат бэхтэй болсон байх ёстой. Їїнийг АГТ –д тодорхой заасан
байвал зохино.

Цутгамал бїтээцийг хїлээж авахад

гїйцэтгэх туршилт

4.19 Монгол улсад мєрдєгдєж буй MNS –ын дагуу (2-р хавсралт) бетоны бат бэх, ус
їл нэвтрїїлэлт, хэв гажилт, хїйтэн тэсвэрлэлт болон бусад шаардлагатай
їзїїлэлтийг шалгахаас гадна зураг тєсєл ба АГТ –д заасан їзїїлэлтийг хангаж
байгааг бэлтгэл ажлын болон явцын тїїнчилэн хїлээж авах хяналтаар тогтоосон
баримт бичгїїдийн їзїїлэлтийг нэгтгэн шалгаж акт їйлдэж уг бїтээцийг хїлээж
авбал зохино.

4.20 Бетон хольцын хєдєлгєєнт чанар ба аргууншилийг хольц хїлээж авсны дараа
(зуурсны дараа) дараахь байдлаар шалгана: 

­  бороо хургїй бєгєєд дїїргэгч нь тогтмол чийгтэй їед ээлжинд 2 удаа; 

­  дїїргэгчийн чийг тогтмол бус байвал 2 цаг тутамд;
хольцын найрлага єєрчлєгдєх бїрд ээлжинд 2 удаа.

4.21 Ус чийгтэй нєхцєлд болон гадаа ил орших бїтээцийн ус їл нэвтрїїлэлт ба

хїйтэн тэсвэрлэлтийг бетоны анги бїрт (2-р хавсралт ) тодорхойлж хувийн хэрэгт
хавсаргавал зохино.

5 Сївэрхэг дїїргэгчтэй бетон

5.1 Сївэрхэг дїїргэгчтэй бетон нь MNS 679:80-ын шаардлагыг хангаж байвал зохино.

5.2 Бетоны материал нь энэ хїї нормын 2-р хавсралтын шаардлагыг заавал, химийн
нэмэлт хэрэглэвэл 3-р хавсралтыг зєвлємжийн тєвшинд мєрдєх хэрэгтэй.
13
 БНбД 52-02-05

5.3 Бетоны найрлагыг тооцоо хийж сонгох бєгєєд сорил туршилтаар баталгаажуулсан
байх ёстой.

5.4 Хольц бэлтгэх, ажлын байранд хїргэх, хэвэнд цутгах болон арчлах технологи нь
MNS 1185:98-д заасны дагуу байх ёстой.

5.5 Хєнгєн дїїргэгчтэй бетон хольц ба бїтээц эдлэлийн шинж чанар нь 7-р хїснэгтэд
заасны дагуу байх хэрэгтэй.

6 Хїчил ба шїлтэд тэсвэртэй бетон

6.1 Хїчил ба шїлтэд тэсвэртэй бетон нь MNS3996:87- ын шаардлагыг хангаж байх

ёстой. Хїчилд тэсвэртэй бетон хольц ба тїїний материалд тавигдах шаардлага 8-р
хїснэгтэд тодорхойлов.

6.2 Бетон хольцыг бэлтгэхдээ 0,3 номерын шїїрээр бэхжилт идэвхижїїлэгчийг

шигшин зууруулын тогоонд хийгээд холино. Дээрээс нь жижиг, том дїїргэгчийг нэмж
таглаад 1 минут хутгана. Дараа нь шингэн шилээ хийж 1-ээс 2 минут холих хэрэгтэй.

Гравитацын зууруулд зуурвал хуурай холцыг 2, шингэн шил хийгээд 3 минут хїртэл
хугацааг уртасгаж єгвєл зохино. Бэлэн болсон хольцод шингэн шил буюу ус нэмж
болохгїй.

Бетон хольц нь агаарын температур 200 С байхад 50 минутын дотор чанараа

алдахгїй бєгєєд орчны температур нэмэгдэх бїр дээрх хугацаа богиносно. Хольцын
хєдєлгєєнт чанарыг 9-р хїснэгтэд зааснаар байлгах хэрэгтэй.

6.3 Бетон хольцыг бэлдэх, тээвэрлэх ба цутгахад агаарын температур 100 С-ээс доош
байж болохгїй бєгєєд бэлдсэнээс хойш 50 минутад нь багтааж цутгах хэрэгтэй.
Бетоныг тасралтгїй цутгах хэрэгтэй. Хэрэв ажлын зааг гарсан тохиолдолд єнгєн
їеийг бага зэрэг барзайлгаад цэвэрлэсэний дараа шингэн шилээр хєрсжїїлээд
дараагийн їеийг цутгавал зохино.

6.4 Бетон буюу тоосгон гадаргыг хїчилд тэсвэртэй бетоноор єнгєлєхєд уг гадарга 10
мм хїртлэх гїнд 5% -иас ихгїй чийгшилтэй байхыг зєвшєєрнє.

6.5 Портландцемент холбогчтой бетон гадарга дээр хїчилд тэсвэртэй бетоныг

цутгахад зураг тєсєлд заасан бэлтгэлийг гїйцэтгэх буюу 600 С-ийн халуун 3-аас 5 % -
ын цахиурт фторын магнийн уусмалаар норгох тїїнчилэн полизоциан болон ацетонд
найрсан полизоцианы 50% -ын уусмал, 5-аас10 %-ын шавелын хїчлээр тус тус
хєрсжїїлэх хэрэгтэй.

6.6 Шингэн шилээр зуурсан бетоныг 200мм-ээс ихгїй зузаан цутгаж доригуурыг нэг
байрлалд 1-ээс 2 минутаар тавина.

Бетоныг цутгахад тавих шаардлага

6-р хїснэгт

14
 БНбД 52-02-05
¹ Їзїїлэлт Хэмжээ Шалгах арга

Залгаж бетондох гадаргыг цементэн Доорх МПа- MNS1272:99;

хєр їеэс (пленка) нь цэвэрлэх їеийн аас багагїй: MNS1920:99;
бат бэх:  MNS3322:91;
1 ­  усаар шїрших буюу агаараар 0,3 MNS4113:91-д
їлээлгэж цэвэрлэх їед  1,5 заасны дагуу хянаж
­  ган сойзоор цэвэрлэхэд 5,0 барилгын ажлын
элстэй усаар шїрших буюу механик тэмдэглэлд бичнэ.
багажаар ховхлоход
Бетон холцыг хэвэнд цутгах (асгах) Дараах м- Ээлжинд 2 удаа
єндєр:  ээс ихгїй шалгаж ажлын
­  багананд  5,0 тэмдэглэлд бичнэ.
­  хучилтад  1,0
2 ­  хана  4,5
­  арматургїй бїтээц  6,0
­  хуурай нягт хєрсєнд орших
шигїї бус арматуртай бїтээц  4,5
­  дээр дурьдсан хєрсєнд орших
шигїї арматуртай бїтээц 3,0
Бетон хольцыг цутгах їеийн зузаан:
- босоо байрлалд дїїжилсэн хїнд
доргиураар нягтруулахад Доригуурын
толгойн
- босоод 300 хїртэл налуу байрлалд хэсгийн Ээлжинд 2 удаа
3 дїїжилсэн доригуураар нягтруулахад уртаас 5- шалгаж ажлын
аас 10 см- тэмдэглэлд бичнэ.
- гїний гар доригуураар ээр бага
нягтруулахад  Доригуурын
­  гадаргуугийн доригуурт: толгойн
хэсгийн
босоо
арматургїй эдлэлд проекцийн
дан арматуртай уртаас ихгїй
давхар арматуртай Толгойн
хэсгийн
уртын 1,25-
ад илїїгїй
Доорхи
хэмжээнээс
(см)
илїїгїй:

40
25
12

Хєнгєн дїїргэгчтэй бетон хольцын зарим шинж чанар

7-р хїснэгт

15
 БНбД 52-02-05
¹ Їзїїлэлт Хэмжээ Шалгах арга
1 2 3 4
1 Туналт, ихгїй 6% Ээлжинд MNS 2120:99;
MNS1170:85- ын дагуу 2
удаа їзэж барилгын
ажлын тэмдэглэлд
бичнэ.
2 Хэв задлах їеийн бат бэх, MNS1272:99;
доошгїй: MNS1920:99
-дулаан тусгаарлалтын 0,5 МПа MNS2794:79;
бетонд MNS3322:91-ын дагуу
-бїтээц дулаан тусгаарлал 1,5 МПа хэв задласан бїх
-тын бетонд бїтээцэд нэг удаа
- арматур бїхий бетонд 3,5 МПа, гэвч шалгаж барилгын ажлын
тєслийн бат тэмдэглэлд бичнэ.
бэхийн ³ 50%

2 -урьдчилан хїчитгэсэн 14,0 МПа, гэвч

бетонд тєслийн бат
бэхийн 75% -
иас багагїй

6.7 Шингэн шилтэй бетон нь 150 С-ээс доошгїй температурд 20 хоног бэхжиж бат
бэхээ авна. 60-аас 800 С-ын халуун агаараар 20-оос 300 С 1 цагийн эрчимтэйгээр
їлээлгэж бэхжїїлэхийг зєвшєєрнє.

6.8 Хїчилд тэсвэртэй бетоны хїчил їл нэвтрэлтийг хангахын тулд хольцод шингэн
шилний жингийн 3-аас 5% -иар дараахь тєрлийн полимер нэмэлт нэмж болно. Їїнд:
фурилын спирт , фурфурол, фуритол, ацетоноформальдегидын давирхай (АЦФ-3М)
ортокремын хїчлийн тетрафурфурилын эфир (ТФС), фенолформальдегидын
давирхай бїхий фурилын спирт (фрв-1, фрв-4).

6.9 Хїчилд тэсвэртэй бетоны ус тэсвэрлэлтийг нь хангах зорилгоор шингэн шилнийх

нь жингийн 5-аас 10% -иар идэвхит цахиурын (диатомит, трепол, аэросил, цахиур,
холцедон г.м) нарийн нунтагласан нэмэлт болон мєн 10-аас 12% -иар полицианат,
карбамидын давирхай (КФЖ, КФМТ), гидрофобчилах їйлчлэлтэй кремний органик
шингэн (ГКЖ-10, ГКЖ-11) тїїнчилэн парафины эмульсийг холих хэрэгтэй.

6.10 Хїчилд тэсвэртэй бетоны ган арматурыг хамгаалах зорилгоор шингэн шилний
0,1-ээс 03% -иор бетон хольцод нь зэврэлтийн ингибиторыг (хартугалганы исил,
катапины нийлмэл нэмэлт, сульфонол ба фенолантранилат натр г.м ) нэмж єгнє.

6.11 Бетоны тєслийн бат бэхийн 70% -ыг олгосны дараа хэвийг задлах хэрэгтэй.

6.12 Хїчилд тэсвэртэй бетоны химийн тэсвэрлэлтийг хангах зорилгоор бетоны

гадаргыг 25-аас 40% -ийн хїхрийн хїчлийн уусмалаар 2 дахин норговол зохино.
Хїчилд тэсвэртэй бетон хольцын материалд тавих шаардлага

8-р хїснэгт

16
 БНбД 52-02-05

¹ Материал Найрлагад орох Материалд тавих

хэмжээ шаардлага
1 2 3 4
1 Холбогч - шингэн шил: 280 кг/м3 ээс
- натрын багагїй
- калийн
Бэхжилт идэвхижїїлэгч  25-аас 40 кг/м3
­  цахиурт фторын (жингийн
натри :  1,3 – аас 2%)
2 ­  хїчилд тэсвэртэй Натрын шингэн
бетонд шилний жингийн
8-аас10%

Натрын шингэн
-хїчиллэг усанд шилний
тэсвэртэй бетонд жингийн
18-аас 20% буюу
калийн шингэн
шилний жингийн
15%
Нарийн ширхэгт дїїргэгч Шингэн шилнээс Хїчил тэсвэршил нь 98%-
3 - андезит, диабаз, 1,3-аас1,5 дахин иас багагїй, нунтаглалтын
базальтын гурил их (12-оос16%) зэрэг нь 0,0315 номерын
шїїрэн дээр 10%-иас
ихгїй, чийгшил нь 2% -иас
илїїгїй байна.
Шингэн шилнээс Хїчил тэсвэршил нь 96% -
Жижиг дїїргэгч: 2 дахин их иас багагїй, чийгшил нь 1%
4 -кварцын элс (24-єєс.25%) -иас илїїгїй байна. Элс
хайрганы бат бэх нь
60МПа-аас багагїй.
Карбонатын тєрлийн
дїїргэгч (шохойн чулуу,
доломит) ба тємєрлєг
хольц болохгїй

Том дїїргэгч : Шингэн шилнээс

5 Дор дурьдах чулуулгаас 4 дахин их
бїрдэх дайрга: андезит, орцтой
бештаунит, кварц, квар- (48-ээс50%)
цит, фельзит, боржин,
хїчилд тэсвэртэй кера-
мик

Хїчилд тэсвэртэй бетон хольцын хєдєлгєєнт чанар

9-р хїснэгт

17
 БНбД 52-02-05

¹ Їзїїлэлт Хэмжээ Шалгах арга

1 2 3 4

Хїчилд тэсвэртэй бетоныг

хэрэглэх хїрээнээс хамааруулж MNS1185:98;
хєдєлгєєнт чанарыг тохируулах MNS1170:85-ын
1 нь : дагуу хэмжиж
-шал, арматургїй эдлэл, Конусын суулт нь барилгын ажлын
резервуарын доторлогоо г.м 0-ээс1 см, аргуун тэмдэглэлд
-шил нь 30-аас 50 бичнэ.
сек

-10мм-ээс зузаан бєгєєд шигїї Конусын суулт 3-

бус арматуртай эдлэл аас 5 см, аргуун -
шил 20-оос 25 сек

Конусын суулт нь
- шигїї арматуртай бїтээц эдлэл 6-гаас 8 см,
аргууншил нь 5-
аас10 сек

6.13 500 С хїртлэх температуртай шїлттэй шууд харьцах хїчилд тэсвэртэй бетоны
материал нь 2-р хавсралтын а; б-гийн шаардлагыг хангаж байх ёстой. Идэвхит
эрдэс нэмэлт бїхий цемент хэрэглэж їл болно. Бетоны найрлагад оруулах шигшмэл
буюу электротермофосфорын шаарганы орц10%-иас багагїй, 20% -иас ихгїй байвал
зохино.Тїїнчилэн портландцемент болон шааргат портландцементийн доторх С3 А-
гийн эзлэх хэмжээ 8% -иас хэтэрч болохгїй. Шаварт цементийг хэрэглэж їл болно.

6.14 Ашиглалтын орчин нь 300 С хїртэлэх нєхцєолд орших шїлтэд тэсвэртэй бетонд
хэрэглэх элс MNS 392:98, 300 С-ээс єндєр температурын нєхцєлд шїлтэд тэсвэртэй
чулуулгийг (шохойн чулуу, доломит, магнезит г.м ) бутлан шигшиж жижиг дїїргэгч
болговол зохино. 300 С хїртлэх нєхцєлд орших шїлтэд тэсвэртэй бетонд хэрэглэх
дайргыг оргилмол нягт чулуулгаар (боржин, диабаз, базальт г.м) хийвэл зохино.

6.15. 300 С-ээс єндєр температуртай орчинд орших шїлтэд тэсвэртэй бетонд тунамал
карбонат буюу метоморф гаралтай (шохойн чулуу, доломит, магнезит г.м) хайрга
дайрга хэрэглэнэ. Дайрганы ус шингээлт 5% -иас ихгїй байх хэрэгтэй.

7 Халуунд тэсвэртэй бетон

7.1 2000 С хїртлэх температуртай орчинд орших энгийн бетон ба халуунд тэсвэртэй
бетонд хэрэглэх материал нь энэхїї нормын зєвлємжийн чанартай 1 ба заавал
хэрэглэх 2-р хавсралтад заасан стандартын шаардлагыг хангаж байх ёстой.

7.2 Материалыг тугнаж бетон хольцыг зуурах ба тээвэрлэхэд MNS1185:98 –ыг

баримтлана.

18
 БНбД 52-02-05
7.3 2000 С хїртлэх температурд орших энгийн бетоны бетон хольцын хєдєлгєєнт
чанарыг дээшлїїлэхийн тулд налархайжуулагч ба супер налархайжуулагч хэрэглэх
хэрэгтэй.

7.4 1500С-ээс єндєр температурд халуунд тэсвэртэй бетонд бэхжилт хурдасгах

химийн нэмэлт хэрэглэж болохгїй.

7.5 Халуунд тэсвэртэй бетоныг 150 С-ээс доошгїй температурд тасралтгїй цутгах
технологиор гїйцэтгэнэ. Хэрэв ажлын зааг болон температурын ан гаргах
шаардлагатай бол зураг тєсєлд тусгасаны дагуу гїйцэтгэх хэрэгтэй.

7.6 Цементэн холбогчтой халуунд тэсвэртэй бетоныг арчилж бэхжїїлэх технологи нь

энгийн бетонтой адил байна.Шингэн шилэн холбогчтой бетоныг хуурай орчинд
бэхжїїлэх бєгєєд орчны усыг зайлуулж байх зорилгоор тухайн орчинд
агааржуулалтын тєхєєрєг ажиллуулбал зохино.

7.7 Халуунд тэсвэртэй бетоныг хатаах буюу халаах шаардлагатай бол АГТ ба ТК
боловсруулж ажиллах хэрэгтэй.

8 Онцгой хїнд ба радиацын хамгаалалтын бетон

8.1 Онцгой хїнд болон радиацын хамгаалалтын бетоныг энгийн технологиор

гїйцэтгэнэ. Энэ тєрлийн бетоныг энгийн технологиор цутгаж болохооргїй байвал
тухайлбал бетон хольц тунах, цутгах бїтээц нь тївэгтэй хэлбэр бїхий маш шигїї
арматур ба ган торгоовчтой байх тїїнчилэн шугам сїлжээний оролт гаралтын нїхтэй
бол тухайн нєхцєл байдалд нь тохирсон цутгалтын аргыг (зуурмагаар тїрїїлэх,
цементэн зуурмагт том дїїргэгчийг шидэж живїїлэх г.м ) АГТ-єєр сонгож хэрэглэх
хэрэгтэй.

8.2 Радиацын хамгаалалтын бетонд хэрэглэх материал нь зураг тєсєлд заасантай

тохирох ёстой. Тухайлбал радиацын туяаг єндєр тєвшинд шингээх чанартай бор,
устєрєгч, кадмий, литий зэрэг эрдсїїд энд хамаарагдна.Гамма –квантын ба нейтроны
туяанд арматурыг зэврээх їйлчлэлтэй давсыг (хлорт кальц, хоолны давс г.м) бетонд
нэмэлт болгохыг хоориглоно.

8.3 Бетонд дїїргэгч болгох , хїдрийн болоод тємєрлєг эрдэс нь хїнд болон
радиацын хамгаалалтын бетоны дїїргэгчид тавигддаг шаардлагыг хангаж байвал
зохино.Тємєрлєг дїїргэгчийг бетонд хэрэглэхийн ємнє сайтар цэвэрлэх (тос ба
тоосноос ) хэрэгтэй.

8.4 Радиацын хамгаалалтын бетоны материалын шинжилгээний дагалт бичигт

тэдгээр материалуудын химийн бїрэн шинжилгээг баталгаажуулсан байх ёстой.

8.5 Тємєрлєг дїїргэгчтэй бетоныг орчны температур эерэг байхад гїйцэтгэх хэрэгтэй.
Туузан зєєгїїр , доригуурт бункер, доригуурт ховоо хэрэглэж цутгаж болохгїй.
Онцгой хїнд бетоныг 1м-ээс єндєргїй зайнаас унагаж цутгах хэрэгтэй.

8.6 Бетоныг шалгаж хїлээж авахад энэ дїрмийн 2.19-д заасны дагуу ажиллах ёстой.

9 Євлийн нєхцєлд бетон цутгах технологи

19
 БНбД 52-02-05
9.1 Хоногийн дундаж температур 50 С-ээс бага буюу єдєрт 00 –ээс илїї дулаарахгїй
болсон їед энэхїї дїрмийг баримтлана.

9.2 Євлийн нєхцєлд бетон цутгахад АГТ болон ТК заавал боловсруулж ажиллах
бєгєєд тїїндээ дараахь онцлог технологийг тусгаж єгєх хэрэгтэй. Їїнд: 

­  халуун бїлээн бетон хольц бэлтгэх технологи, холцыг хєргєхгїйгээр ажлын

байранд (тєслийн байрлалд ) хїргэх арга; 
­  бетон хольцыг зохих бат бэхээ автал бэхжїїлэх (дулаалах, халаах, химийн
нэмэлт нэмэх г.м ) аргын технологийн тооцоо; 
­  бэхжїїлэх явцын тепературын дэглэм ба тїїнийг хянах арга; 
­  Бэхжих явцын (7;14; 28 хоногт) болон хэвийг задлах їеийн бетоны бат бэх,
хїлээж авах дїрэм; 
­  бїтээцэд даац єгєх хугацаа – зэрэг болно.

9.3 Бетон цутгах суурьтай (хєрс ба хуучин бетон гадарга ) шинэ бетоны нийлэх хэсэгт
хєлдєлт їїсэхээс сэргийлж зохих арга хэмжээ авбал зохино. 24 мм-ээс том голчтой
шилбээр шигїї арматурчилсан, цувимал гангаар хєшїїн арматурчилсан болон том
хэмжээтэй ган торговч бїхий бетон бїтээцийг –100 С –ээс доош температурд
цутгахад тємєр эд ангийг эерэг температуртай болтол нь урьдчилан халаах буюу
урьдчилан 450 С-ээс дээш халаасан бетон хольцоор цутгаж арматур ба ган
торгоовчийн орчинд нэмэлт нягтруулга хийж єгєх хэрэгтэй. Бетон хольцыг нягтруулах
хугацааг зуныхтай харьцуулахад 25% уртасгавал зохино.

9.4 Хєшїїн холбоос уулзвар бїхий яс зангидлага, раман бїтээцийг цахилгаанаар

халаах аргаар цутгахад жигд бус халалт їїсэхээс болгоомжилбол зохино. Ямар ч
аргаар бэхжїїлж байсан ч цутгаж дуусмагц нїцгэн гадаргыг нэн даруй дулаан
тусгаарлах материалаар хучих ёстой.

9.5 Цэвдэг хєрсєнд цутгасан дїїргэмэл бетон гадасны бэхжилтийг хурдасгахын тулд
бетоны бат бэхийг бууруулахгїй бєгєєд хєлдєлтийн эсрэг їйлчлэлтэй нийлмэл
нэмэлтийг хэрэглэсэн байна.

9.6 Євлийн улиралд цутгах бетоныг бэхжїїлэх аргыг сонгоход 4-р хавсралтыг
баримтлах хэрэгтэй.

9.7 Цутгасан бетоны бат бэхийг шалгах сорьцуудыг тухайн бїтээц бэхжиж буй
тэрхїї орчин нєхцєлд тавьж бэхжїїлэх ёстой. Хєлдїї сорьцыг туршилтад оруулахаас
ємнє 15-аас 200 С-ын температурд 2-оос 4 цаг байлгана. Євєл болон цэвдэг хєрсєнд
цутгасан бетоны бэхжилтийн тодорхой їеїїдэд (7; 14; 28; 60; 90 хоногт ) сорьцуудыг
туршиж уг бетоны бат бэхийн ерєнхий байдлыг эцэслэн тодорхойлбол зохино.

9.8 Євлийн улиралд бетон цутгахад тавих ерєнхий шаардлагыг 10-р хїснэгтэнд
їзїїлэв.

10 Орчны агаарын температур 250С-ээс дээш гарсан нєхцєлд

бетон цутгах технологи

20
 БНбД 52-02-05
10.1 Агаарын харьцангуй чийгшил 50% -аас бага, температур 250 С-ээс дээш байвал
хуурай халуун орчин гэж тооцно.

10.2 Хуурай халуун орчинд бетон цутгахад цементийн марк нь бетоныхоо ангиас 1,5
дахин багагїй байх єндєр идэвхижилтэй хурдан бэхжих портландцемент хэрэглэвэл
зохино. Тїїнчилэн ийм нєхцєлд бетонд налархайжуулагч нэмэлт хэрэглэх нь зїйтэй.
Хэрэв зураг тєсєлд хэрэглэхээр заагаагїй бол хуурай халуун орчинд цутгах бїтээцэд
пуццолон портландцемент ба М400 –гаас доош шааргат портланд цемент хэрэглэж
болохгїй. Тїїнчилэн газар дээрх бїтээцэд шаварт цемент хэрэглэхийг їл зєвшєєрнє.

10.3 Гадаргуугийн модуль нь 3-аас илїї бїтээцийг цутгах бетон хольцийн

0
температур 30-аас 35 С-аас; 3 –аас бага гадаргуугийн модультай том цул бїтээцэд
200 С –ээс тус тус хэтэрч їл болно.

10.4 Шинэхэн цутгасан бетоны гадаргад уян агшилтын ан цав гарвал цутгасанаас
хойш 0,5-аас 1 цагийн дотор бетон бїтээцийн єнгєн хэсэгт гадаргуугийн доригуулалт
хийж болно.

10.5 Бетоныг хэвэнд цутгаж дуусмагц арчилгааг эхлэх бєгєєд тєслийн бат бэхийнх
нь 70% -ийг автал арчилгааг зогсоох ёсгїй. Зураг тєслийн болон АГТ –ийн їндэслэл
байвал тєслийн бат бэхийн 50% хїртэл арчилана. Хамгийн эхний арчилгаа нь
шинэхэн бетоныг огцом усгїйжихээс хамгаална. Бетон 0,5 МПа бат бэхээ авсны
дараа бетоны ил гадаргыг ус шингээх материалаар хучиж тїїнийг байнга норгох, ил
гадаргад усан їе тогтоох эсвэл тохирсон эрчимтэйгээр бетоныг байнга шїршиж
(тусгай тєхєєрєгєєр) байх, чийг їл нэвтрїїлэх материалаар битїї бїрхэх зэрэг олон
аргаас сонгож арчлана. Ил гадаргыг хэсэг хугацааны дараа їе їе норгож арчлахыг
хориглоно.

10.6 Нарны шарах эрчим хїчийг ашиглан бетоны бэхжилтийг хурдасгах зорилгоор
гэрэл нэвтрїїлэх тунгалага материалаар (гялгар цаас) бетоныг битїї бїрхэж єдрийн
цагт бэхжиж буй бетоныг 50-аас 600С хїртэл халаах аргыг ашиглавал зохино.
Нараар халаах їед бетоны дотоод температурыг аль болохоор тогтмол байлгахыг
эрмэлзэх хэрэгтэй. Їїний тулд нар жаргасны дараагаас нар мандтал бетоныг сайтар
битїї дулаалж єгвєл зохино.

10.7 Хэт хурц нартай єдрийн хамгийн эрчимтэй халуун цагуудад наранд шарагдаж
буй бетонд халууны хїчдэл їїсэхээс хамгаалах аргуудыг (бїрхэх, халхлах, дулаан
тусгаарлах г.м) авч хэрэгжїїлбэл зохино.

11 Бетондох тусгай арга

11.1 Инженер – геологийн хийгээд їйлдвэрлэлийн зарим тодорхой нєхцлийн улмаас

дор дурьдах бетондох тусгай аргыг зураг тєслийн дагуу хэрэгжїїлнэ. Їїнд: 
­  босоод татах хоолойгоор (БТХ) усан дор бетон цутгах; 
­  усан дотор зуурмагаар тїрїїлж (ЗТ) цутгах; 
­  тариурын аргаар цутгах ; 
­  доригуулж шахах аргаар цутгах; 
­  юїлїїрээр (бункер ) цутгах ; 
­  давтаж цутгах ; 
­  даралтаар цутгах ;

21
 БНбД 52-02-05
­  нураах аргаар цутгах; 
­  єрємдмєл цооногт цементжїїлэх – зэрэг болно.

11.2 Газрын гїнд ба усан дотор 1,5(M20) ба тїїнээс гїнд 25(M350) ангиас илїїгїй бат
бэхтэй бетон бїтээц цутгахад БТХ аргыг хэрэглэх нь зохимжтой.

11.3 ЗТ аргыг 20м хїртлэх гїнтэй усан доторх хэвэд цементэн зуурмаг шахаад
дээрээс нь том том чулуу хаяж бетондоход хэрэглэх бєгєєд бат бэх нь бїхэл чулуут
бетонтой адил байна. Газрын гїнд буюу усан дотор 20-оос 50 м гїнд бетон цутгах ,
бїтээцийг хїчлэх ба сэргээн засварлахад ЗТ аргыг хэрэглэх бєгєєд хэвэн дотор
зуурмаг асгаад дайргыг дээрээс нь унагаж бетондно.

11.4 Газрын гїнд болон усан дотор нимгэн ханатай бїтээцийг В25(M350) ангийн
бетоноор цутгахад тариурын арга болон доригуулан шахах аргыг хэрэглэнэ. Энэ
тохиолдолд хэрэглэх хамгийн том дїїргэгчийн ширхэг нь 10-аас 20 мм-ээс хэтэрч
болохгїй.

11.5 В20(M250) ангийн бетоныг, 20 м-ээс гїнд усан дотор ба газрын дор цутгахад
юїлїїрээр цутгах аргыг хэрэглэнэ.

11.6 Усан дор 1,5 м-ээс багаггїй гїнд томоохон талбайтай В25(M350) хїртлэх ангийн
бетон бїтээцийг усны мандал хїртэл нь цутгахад давтах аргыг хэрэглэнэ.

11.7 Усан дээр болон усаар ханасан хєрсєнд 10м-ээс цааш гїнд энгийн бетон буюу
маш шигїї арматурчилсан бїтээц хийгээд газрын гїнд маш чанартай бетон хийхэд
даралтаар шахаж цутгах аргыг хэрэглэх хэрэгтэй.

11.8 В20(M250) хїртэл ангийн єтгєн бетон хольцоор талбай ихтэй урт бїтээцийг
усны мандлаас дээш гаргаж цутгахад нураах аргыг хэрэглэвэл зохино. Нурааж буй
бетоны їеийн зузаан нь 20-оос 50 см-ээс хэтэрч болохгїй.

11.9 Барилга багууламжийн “тэг ” їе шатны 0,5м хїртэл гїнд хєрс- цементэн
байгууламжийг єрємдлєгийн тєхєєрємж ашиглан зохих тооцоогоор цемент ба
хєрсийг цооногт хольж цутгаж болно.

11.10 Усан дор болон шавар зуурмагийг тїрїїлэх аргаар бетон цутгахад дараахь
технологийг баримтлах хэрэгтэй. Їїнд: 

­  усан дотор хольцыг тїгээх ба цутгахад хольцыг уснаас тусгаарлах; 

­  хэвний нягт байдалд онцгой анхаарах; 
­  Эдлэхїїнийг цутгаж эхэлбэл гїйцэд дуусгах ; 
­  Хэвний байр байдлыг байнга ажиглаж (зайлшгїй тохиолдолд усанд шубагчид
болон усан дорх телекамораар ажиглах ) байх.

11.11 Усан дор бетоны хэвийг задлах ачаалал єгєх хугацааг тухайн бїтээцтэй адил
(усан дор ) нєхцєлд бэхжїїлсэн бетон сорьциудын бат бэхийн хяналтаар тогтоож
байх хэрэгтэй.
Євлийн бетонд тавих ерєнхий шаардлага
10-р хїснэгт

22 
 БНбД 52-02-05

¹ Їзїїлэлт Хэмжээ Шалгах арга

1 2 3 4

1 Цутгамал ба угсармал  MNS 1272:99 –

­  цутгамал бїтээцийн ийн дагуу
хєлдєхөөс  өмнө авсан шалгаж ажлын
байвал зохих бат бэх: тэмдэглэлд
хїйтэний нэмэлтгїй бичнэ. Мєн
бетон:  MNS1920:99,
­  барилгын дотор талд MNS3322:91,
орших бетон, 5МПа-гаас багагїй MNS3323:91,
хєдєлгєєнт MNS4113:91-
їйлчлэлгїй тоног дагуу бетоны
тєхєєрєм-жийн суурь бат бэхийг
болон газар дорх шалгаж хїлээн
бїтээц  авсан байна.
­  гаднахь агаарын
орчинд орших доорх Тєслийн бат бэх-ийнхээ
ангийн бетон бїтээц : доорхоос багагїй хувийг
В7,5(M100)-аас В10(M150) авсан байх:
В12,5(M179)-аас В25(M350) 50
В30(M400) ба дээш  40
­  бэхэжсэнийхээ дараа 30
хєлдєлт ба гэсэлт 70
бїхий ус чийгтэй
орчинд орших
тїїнчлэн байнгын
цэвдгийн дээрх
улиралын гэсэлттэй
орчинд байх бетонд
хий ба агааржуулах
гадаргуугийн идэвхит
нэмэлт хийсэн бол  80
­  урьдчилсан хїчитгэсэн хєлдєх хїртлээ тєслийнх
бїтээц  нь бат бэхийн 20% -иас
­  хїйтний эсрэг доошгїй бат бэхийг
нэмэлттэй бетон: авахуулж чадах хэмжээний
химийн
нэмэлт нэмнэ

2 Бэхжилтээ авсан бетоныг Тєслийн бат бэхээ 100% 2

ачаалах бат бэх авсан байх хэрэгтэй

10-р хїснэгтийн їргэлжлэл

1 2 3 4
23
 БНбД 52-02-05

Бетон хольц холигчоос

гарах їеийн ус, хольцын Ээлжинд 2 удаа
температур: хэмжиж барилгын
3 -М600-гаас доош маркийн Ус нь 700 С-ээс хольц нь ажлын
портландцемент, шааргат 350 С-ээс тус, тус тэмдэглэлд
портланд цемент ба илїїгїй бмчнэ.
пуццолон портланд цемент
хэрэглэсэн бол
- Хурдан бэхжих портланд
цемент ба М600-гаас дээш Ус нь 600 С, хольц нь 300
марктай портланд цемент С –ээс тус, тус илїїгїй
хэрэглэсэн бол
- шаварт портланд цемент Ус нь 400С, хольц 250С-
ээс тус, тус илїїгїй

Хэвэнд цутгаад дулааны АГТ ба ТК-д

боловсруулалт эхлэх їеийн заасан байрлал-
4 бетон хольцын температур: уудад хэмжиж
- дулаалах арга хэрэглэвэл Технологийн тооцоогоор барилгын ажлын
шийдвэрлэх боловч 50С- тэмдэглэлд
ээс бага байж болохгїй бичнэ.
- хїйтний эсрэг нэмэлт Бетон хєлдєх
хэрэглэвэл температурээс 50С-ээс
багагїй илїї байна.

Дулааны боловсруулалт Технологийн тооцоогоор Анхны хоногт 2

хийх явцын температур : шийдвэрлэх боловч цаг тутамд
5 доорх 0С –ээс хэтэрч хэмжнэ.
болохгїй: Дараагийн 3
хоногт буюу
- портландцемент хэрэглсэн 80 халаалтыг зог-
бол соосон їед
- шааргат портланд цемент 90 ээлжинд 2 - оос
цєєнгїй хэмжинэ.
Тїїнээс цааш
хоногт 1 удаа
хэмжиж їзнэ

Дулааны боловсруулалтын 2 цаг тутамд

6 їед температурыг єсгєх хэмжиж ажлын
хурд: тэмдэглэлд бичнэ
- доорх гадаргуугийн модуль Доорх 0С 1 цагаас
бїхий бїтээцэд: илїїгїй:
4 хїртэл 5
5-аас10 10
10-аас дээш 15
залгаасны бетонд 20
10-р хїснэгтийн їргэлжлэл

1 2 3 4
24
 БНбД 52-02-05
Дулааны боловсруулалт
7 дууссаны дараа бетоныг 2 цаг тутамд
хєргєх хурд: хэмжиж ажлын
- Доорх гадаргуугийн модуль тэмдэглэлд бичнэ
бїхий бїтээцэд :
4 хїртэл Технологийн тооцоогоор
5-аас 10 50 С / цагаас ихгїй
10-аас дээш 100 С / цагаас ихгїй
8 Арматурчлалын илтгэлцїїр
1 ба 3 хїртэл тїїнчилэн 3- 2 цаг тутамд
аас илїї хувь байх хэмжиж ажлын
бїтээцийн гадарга ба орчны тэмдэглэлд бичнэ
агаарын температурын
зєрєє:
- доорхи гадаргуугийн
модуль бїхий бїтээцэд:
2-оос 5 хїртэл 20; 30; 400 С-ээс
5 –аас дээш 30; 40; 500 С-ээс илїїгїй

11.12 Цутгалтын явцад осол гарсны дараа БТХ аргаар усан дорх бетондолтыг
дараахь нєхцєлд л дахин эхлїїлнэ: 

­  ємнєх бетон бїрхїїл нь 2,0-оос 2,5 МПа хїрч бэхжсэн; 

­  ослын їед байсан бетоны сул єнгєн ба хэврэг їеийг авч зайлуулсан байх; 
­  ємнєх ба шинэ бетоны хооронд найдвартай бат бэх холбоо (ухам, анкер г.м)
гаргасан байх зэрэг болно. 
­ 
Усан дор шавар зуурмагийг тїрїїлэх аргаар цутгаж байхад бетон хольцын
бэхжиж эхлэх хугацаанаас илїї завсарлахыг хориглоно. Хэрэв илїї завсарласан
бол БТХ арга хэрэглэж уг бетондолтыг сэргээж їл болох бєгєєд ємнє цутгасан
бїтээцийг гологдол болгон буулгаж зайлуулбал зохино.

11.13 Усан дотор юїлїїрээр (бункер) цутгахад юїлїїрийг ємнє цутгасан бетоны
гадаргад шїргїїлж бетон хольцод чєлєєт уналт їїсгэхгїйгээр цутгах ёстой.
Тїїнчилэн юїлїїрээр цутгасан хольцыг усан дотор тэгшлэх ба юїлїїрийг хольцод
шїргїїлж чирэхийг хориглоно.

11.14 Хэвний тїшиц газраас арал їїсгэж бетон хольцыг ус уруу бус їїсгэсэн арал
дээрээ нэмж доош нь давтаж уг бетон хольц доод биеэрээ тэлж хэвээ дїїргэх энэ
аргыг “давтах” хэмээн томъёолсон. Ийнхїї цутгахад усны захаас 200-аас 300 мм
ээс багагїй зайд хольцоо асгаж давтах хэрэгтэй. Давтах аргаар цутгасан бетоныг
бэхжих їед нь усанд угаагдах болон механик гэмтлээс сэргийлбэл зохино. Шуудуу
буюу хэвэнд дїїргэсэн шавар зуурмагыг тїрїїлэх аргаар цутгавал шуудуу буюу
хэвэнд шавар дїїргэсэн мєчєєс 6 цагаас хэтрїїлэхгїй бетондож эхлэх хэрэгтэй.
Хэрэв 6 цагаас хэтэрсэн байвал уг шавар зуурмагийг ёроолд нь тултал авч шинэ
шавар дїїргэж бетон цутгана. Шавар уруу арматурын каркас суулгах бол ємнє
нь уг арматурыг сайтар усалсан байвал зохино. Шавар уруу арматур суулгаснаас
хойш 4 цагийн дотор багтааж тухайн хэсгийн бетоноо цутгах хэрэгтэй. Цутгаж буй
бїтээцийн ханын зузаан 40см хїртлэх нєхцєлд бетон хольц єгч байгаа хоолой ба
цутгах нэг хэсгийг (секц) зааглаж буй хэв хїртэл 1,5 м-ээс;харин ханын зузаан
40см-ээс их нєхцєлд энэ хэмжээ 3 м-ээс хэтрэхгїй байвал зохино.
25
 БНбД 52-02-05

11.15 Тусгай аргаар бетондоход тавих шаардлагыг 11-р хїснэгтэд заасан болно.

12 Хэв гажилтын заадал ба техникийн гурви, зай тїїнчилэн нїхийг бетонд

гаргах тїїнчилэн гадаргуугийн боловсруулалт хийх

12.1 Бетон ба тємєр бетоныг зохих стандартын ба БНбД тїїнчилэн зураг тєсєлд
заасан шаардлагын дагуу боловсруулах алмазан багажыг уг бетоны физик-
механик шинж чанараас нь хамааруулан хэрхэн сонгохыг 5-р хавсралтад заасан
болно.
Тусгай аргаар бетондоход тавих шаардлага

11-р хїснэгт

¹ Їзїїлэлт Хэмжээ Шалгах арга

1 2 3 4
Дараах аргаар бетондоход
байвал зохих бетон хольцын MNS1170:85,MNS2122:85,
1 хєдєлгєєнт чанар : MNS1185:98-д зааснаар
- доригуурагагїй БТХ  16-гаас 20см хэмжиж барилгын ажлын
­  доригууртай БТХ  6-гаас 10см тэмдэглэлд бичнэ
­  даралтаар шахах  14-єєс 24 см
­  юїлїїрээр  1-ээс 5 см
­  давтах 5-аас 7 см
ЗТ аргаар цутгахад цементэн
2 зуурмагт байвал зохих MNS2120:99-д зааснаар
їзїїлэлт :  хэмжиж ажлын
­  конусын живэлт  12-оос 15 см тэмдэглэлд бичнэ
­  ус туналт 25% -иас
ихгїй
Дараах аргаар бетондоход хэмжин шалгана.
хоолойг бетон хольцод
шургуулах гїн: 
3 ­  даралтаар шахахаас 0,8 м- ээс
бусад усан дотор багагїй, 2 м-
цутгах бїх аргад  ээс ихгїй
­  даралтаар шахах 0,8 м-ээс
багагїй

12.2 Алмазан багажийн хєргєлтєд 0,15-аас 0,2 МПа даралттай ус хэрэглэх бєгєєд
бетоныг боловсруулах багажны эрчим хїч зарцуулалтыг багасгахын тулд
боловсруулалтын орчныг 0,01-ээс 1% -ийн гадаргуугийн идэвхит уусмалаар норгож
байвал зохино.

12.3 Бетон, тємєр бетон эдлэхїїнийг боловсруулах багажийн ажлын горимд тавигдах
шаардлагыг 12-р хїснэгтэд їзїїлэв.
13 Заадлыг цементлэх

Хөрлөж бетондох ба шїршмэл бетоны ажил

26
 БНбД 52-02-05
13.1 Агшилт болон хэв гажилт, температурын тїїчилэн бїтээцийн заадалд М400 –аас
багагїй маркийн портландцемент хэрэглэнэ. єргєн нь 0,5 мм-ээс их заадалд
налархайжуулах нэмэлт бїхий цементэн зуурмаг ашиглавал зохино. Заадлыг
цементлэхийн ємнє сайтар угаах бєгєєд уг заадлын гоожилт (сийгэлт)-ын хэмжээ ба
бин битїї байдлыг хэмжин шалгаж дїгнэлт гаргасан байх ёстой.

13.2 Цементлэх їед заадлын гадарга эерэг температуртай байвал зохино. Гадрага
сєрєг температуртай байвал цементэн зуурмагт нь хїйтний нэмэлт хийх хэрэгтэй.
Усны барилга байгууламжийн бетоны заадлын цементлэхийн ємнє усны тїрэлт ба
температур – агшилтын хэв гажилт зогссон байвал зохино.

13.3 Заадлыг цементлэх ажлын чанарыг дараахь байдлаар шалгана. Їїнд:

Цементэлсэн заадлын тушаа хяналтын цооног ухаж хєрсєнд шїїрч буй эсэхийг
тогтоох; цементэлсэн заадлыг оролцуулж єрємдєж цилиндр сорьц авч шинжлэх ; хэт
нарийн авианы аргаар оношлох зэрэг болно.

13.4 Хєрлєж бетондох болон шїршмэл (торкрет) бетоны дїїргэгч нь MNS 392:98
шаарлагыг хангаж байвал зохино. Дїїргэгчийн ширхэгийн хэмжээ нь хєрлєж буй
бетоны їеийн зузааны талаас их байж їл болно. Хэрэв хєр їе арматуртай бол
арматурын торны нїдний талаас том хэмжээтэй дїїргэгч оруулж їл болно.

Бетон боловсруулах багажинд тавих шаардлага

12-р хїснэгт

¹ Їзїїлэлт Хэмжээ Шалгах арга

1 2 3 4
Тєслийн бат MNS1272:99-д
1 Боловсруулалтын їеийн бетоны бэхийн 50% -иас зааснаар
бат бэх багагїй хэмжинэ

Бетоныг боловсруулж буй

2 хэрчигч багажны эргэлтийн хурд, Ээлжинд 2 удаа
м/сек:  хянана
­  зїсэхэд  40-єєс 80
­  нїхлэхэд  1-ээс 7
­  зороход  35-аас 80
­  зїлгэхэд 25-аас 45

Боловсруулж буй гадаргын 1 см2

3 –д шаардагдах хєргєлтийн Ээлжинд 2 удаа
шингэний зарцуулалт, м3/ сек:  хянана
­  зїсэхэд  0,5-аас 1,2
­  нїхлэхэд  0,3-аас 0,8
­  зороход  1-ээс 1,5
­  зїлгэхэд 1-ээс 2,0.

13.5 Хєрлєх (набрызг) гадаргыг шахсан агаараар їлээж тоос шороог арилгаад дараа
нь даралттай усаар шїршиж угаасан байвал зохино. Хєрлєх явцад гадаргад їїсч
болох урсалтын урт нь хєр їеийн зузааны талаас хэтэрч їл болно. Хєр їеийн
арматур нь хєрлєх їед хєдлєх нумрахгїйгээр нягт бэхлэгдсэн байвал зохино.

27
 БНбД 52-02-05

13.6 Хєрлєх ажиллагааг 3-аас 5 мм-ийн зузаан їеэр нэг буюу хэд хэдэн їе гїйцэтгэж
болно.

13.7 Чанарын єндєр тєвшинд гїйцэтгэх ёстой бїтээцийг єєрєєс нь эсвэл адил
нєхцєлд тусад нь зориуд хєрлєсєн бэлдэцээс 50мм х 50 мм сорьц хєрєєдєн авч бат
бэхийн болон бусад шаардлагатай їзїїлэлтийг нь лабораторд тодорхойлно. Бусад
тохиолдолд їл эвдэх аргаар хяналт хийх хэрэгтэй.

14 Уутгамал бетон,төмөрбетон бүтээцийг хүлээн авах

14.1. Цутгамал бетон, төмөрбетон бүтээцийн дараагийн  үе шатны ажлыг эхлэхийн 

өмнө буюу дууссан ажлыг шалгаж рүлээн авахдаа дараах зүйлийг шалгасан байна. 
Үүнд:
­  бүтээц нь ажлын зураг төсөлд заасантай тохирч буй эсэх 
­  бетоны бат бэх, шаардлагатай тохиолдолд хүйтэн тэсвэрлэлт, ус  үл
нэвтрүүлэлт болон бусад  үзүүлэлт нь зураг төсөлд заасантай нийцэж байгаа
эсэх 
­  бүтээцэд хэрэглэсэн материал, хагас боловсруулсан бүтээгдэхүүн, эдлэхүүний
чанар
Бетон, төмөр бетон бүтээцийн хүлцэл
13-р хїснэгт

Алдааны төрөл Хүлцэл, мм-ээр Шалгах арга

1 2 3
1. Цутгамал бүтээц
эдлэлийн гадарга
болон ирмэг нь эгц
босоо шугам буюу
төсөлд засан
налуугаас бүх 
өндрийн /уртын/ 50-аас 100м тус бүрд 5-аас
дагуу зөрж болох багагүй хэмжилт хийж,
байдал: барилгын ажлын
-суурьт +20 тэмдэглэлд бичнэ
-цутгамал хучилтыг
тулах хана, багана +15 Мөн адил
-угсармал дам
нурууг тулах хана, +10 Мөн адил
багана
-босоо чиглэлд
гулсах хашлагаар Байгууламжийн өндрийн Бүх ханыг шалгаж,
цутгасан давхар 1/500 хүрч болох боловч барилгын ажлын
хоорондын 100 мм-ээс үл хэтрэх  тэмдэглэлд бичнэ
хучилтгүй хана
-босоо чиглэлд Мөн адил
гулсах хашлагаар Өндрийн 1/1000 хүрэх
цутгасан давхар боловч 50 мм-ээс үл
хоорондын хэтрэх
хучилттай хана
28
 БНбД 52-02-05

2. Хэвтээ гадаргын төвшин ±20 50-аас 100м тус бүрд 5-аас

зурагт зааснаас зөрөх цөөнгүй хэмжилт хийж,
барилгын ажлын
тэмдэглэлд бичнэ
3. Тулгуурын дээд талаас
бусад хэвтээ гадаргад 2 м- ±5 Мөн адил
ийн шугам тавихад гарах
зөрөө нь
4. Бүтээц эдлэхүүний урт ±20 Бүтээц тус бүрийг хэмжиж,
/алгасал/-ын зөрөө барилгын ажлын
тэмдэглэд бичнэ
5. Эдлэхүүний хөндлөн +6, -3 Мөн адил
огтлол
6. Төмөр болон Тулгуурын бүтээц тус
төмөрбетон эдлэхүүнийг -5 бүрийг шалгаж,
тулах гадарга буюу төмөр гүйцэтгэлийн схем хийнэ
торгоовчийн дээд төвшин
7. Бэхэлгээний боолтын
байрлал:
-тулгуурын хүрээний 5 Суурийн боолт бус бүрийг
дотор талд шалгаж, гүйцэтгэлийн схем
- тулгуурын хүрээний 10 хийнэ
гадна талд
Боолтын өндрийн зөрөө +20
8. Зэргэлдээ хоёр гадаргын 3 Уулзвар тус бүрийг
уулзварын өндрийн зөрөө шалгаж, гүйцэтгэлийн схем
хийнэ

14.2. Хүлээн авах цутгамал төмөр бетон бүтээцийн овор хэмжээний хүлцэл (зураг
төсөлд заасантай харьцуулахад) нь 13-р хүснэгтэнд зааснаас хэтрээгүй байвал
зохино.

14.3. Цутгамал бетон, төмөр бетон бүтээцийн ажлыг шалган далд ажлын акт бичиж
хүлээн авсан байна.

Цементийг хэрэглэх хїрээ

1-р хавсралт (Зєвлємжийн )

Цементийн Гол Хэрэглэж болох Їл хэрэглэх хїрээ

марк ба зориулалт хїрээ
тєрєл

1 2 3 4
М600 ба В40(M500) ба Ослын дараахь Энэ цементийн шинж
М500-ын тїїнээс дээш сэргээн босголт ба чанар нь їл тохирох тийм

29
 БНбД 52-02-05
порпланд- тїїнчилэн їйлдвэрийн цутгамал бетон тємєр
цемент халуунд барилга бетон бїтээц
тэсвэртэй байгууламжийн
бетонд шинэчлэлт
Аюултай нєхцлийн хэв-
М500 В25(M350) - Мєн адил ийн тєвшнєєс илїї их
аас В35(M450) идэмхий эрдэс бїхий
ангийн бетон устай орчин
М400 В15(M200) - Мєн адил Мєн адил
аас В25(M350)
ангийн бетон
М300 В10(M150) ба - Мєн адил
тїїнээс доош
ангийн бетон,
халуунд тэс-
вэртэй бетон
М300, 400, Байнга норж Хуурай халуун Мєн адил
М500, М550 хатах болон орчинд
маркын хєлдєж гэсэж
налархайжу байдаг нєхцєл-
улалттай -д орших
портланд бїтээц ба
цемент хэвийн нєхцєл
(цэнгэг усны )

1-р хавсралт (Зєвлємжийн)-ийн їргэлжлэл

1 2 3 4
М300, Мєн адил - Мєн адил
М400-ын
гидрофоб
портланд
цемент
М400-ын Байнга норж хатах Байнга норж хатах Идэмхий эрдэст усны
шїлтэд болон хєлдєж болон хєлдєж гэсэж їйлчлэлгїй нєхцєлд
гэсэж байдаг эсвэл
тэсвэртэй тєвшин нь байдаг нєхцєлд (цэнгэг орших бїтээц
портланд єєрчлєгдєж усны )
цемент байдаг шїлтлэг
устай орчинд
цутгах бїтээц

Бєглєє Газрын тос ба Энгийн бїтээц Аюултай нєхцлийн

-ний шатдаг хийн хэвийн тєвшнєєс
портланд цооногийг илїї их идэмхий
цемент бєглєх эрдэс бїхий устай
орчин

30
 БНбД 52-02-05
М400,М45 Орчны 300 С-аас дээш гарч
0,М550, температур нь - халах магадлалтай
М600-ын 200С-аас доош орчинд газар дээр ба
шаварт нєхцєлд богино газар доор тїїнчилэн
цемент хугацаанд усан дотор байх
зайлшгїй єндєр бїтээцийг цутгах
бат бэх
авахуулах.
Байнга норж
хатах, хєлдєж
гэсэж байх
орчинд орших
бїтээц
тїїнчилэн
євлийн бетон.
Халуунд ба
хиймийн
тэсвэртэй бетон
М200, Цэнгэг болон Хуурай халуун цаг уурт Байнга норж хатах
М300, эрдэс-жсэн ус цутга- болон хєлдєж гэсэж
М400, нєлєєлєх газар сан бїтээцийг чийгтэй байдаг нєхцєлд
М500, дээрх ба доорх арчил-гаа хийж бэх – орших бїтээц,
М550 тїїнчилэн усан жїїлэх Гадаргуугийн модуль
маркын дор орших нь 3-аас бага том
шааргат бїтээцийн цул бус бїтээцийг
портланд бетон, Усны халаахгїйгээр хїйтэн
цемент байгууламжийн нєхцєлд (100-аас
нїсэр бїтээ- доош ) цутгах
цийн дотоод
цулыг цутгах
1-р хавсралт (Зєвлємжийн)-ын їргэлжлэл

1 2 3 4
М400, В15 ба тїїнээс цааш Эрдэсжсэн ус Усны тєвшин нь
М500-ын ангийн бєгєєд эхний нєлєєлєх єєрчлєгдєж байдаг
хурдан їеийн бат бэх єндєр газар дээрх ба бїс нутагт болон
бэх-жих байх бетон тїїнчлэн доорх байнга хєлдєж гэсэж,
шааргат халуунд тэсвэртэй бетон тїїнчилэн норж хатаж байдаг
портланд усан дор бїс нутагт барих
цемент орших бїтээц. усны байгууламж
100С-аас доош
орчинд цутгах
эдлэл.
Халуунд
тэсвэртэй
бетон
М200, Цэнгэг усны їйлчлэх єндєр чийг- Байнга норж хатах,
М300, газар доорх ба усан дор -тэй орчинд хєлдєж гэсэж байдаг
М400-ын орших бїтээц орших бїтээц орчинд ор-
пуццолан -ийг чийгтэй -ших бїтээц. Зураг
портланд аргаар арчил тєсєл ба АГТ-д нь
31
 БНбД 52-02-05
цемент -ж цутгах. тусгаагїй нєхцєлд
Эрдэсжсэн ус євєл бетон цутгах.
нєлєєлєх 100С –аас доош
орчинд газрын температурд
гїнд ба усан дулаалах ба халаах
дотор байх аргаас бусад аргаар
бїтээц цутгах

М400, Орчны температур нь 300 С-аас дээш гарч

М450, 200С-аас доош нєхцєлд халах магадлалтай
М550, богино хугацаанд орчинд газар дээр ба
М600-ын зайлшгїй єндєр бат бэх газар доор тїїнчилэн
шаварт авахуулах. Байнга норж усан дотор байх
цемент хатах, хєлдєж гэсэж байх бїтээцийг цутгах
орчинд орших бїтээц
тїїнчилэн євлийн бетон.
Халуунд ба химийн
тэсвэртэй бетон

- -
М400, 250С –аас їл хэтрэх
М500, температуртай орчинд
М550, хїхэрлэг хий буюу
М600-ын шїлтлэг ус нєлєєлєх
єндєр бетон, тємєр бетон
зэргийн бїтээц
шаварт
цемент

1-р хавсралт (Зєвлємжийн)-ын їргэлжлэл

1 2 3 4

М400, Ус тусгаарлах Гїйцэтгэс- Їйлдвэр аж ахуйн

М450-ын шавардлага ба агшилт їл -нээс хойш 24 барилгын сэргээн
тэлдэг їзїїлэх тїїнчилэн ус їл цагийн дараа зас-варлалтын ажлыг
шаварт нэвтрїїлэх тэлдэг бетон 1МПа хїртэл 00-ээс доош
цемент ажлын температурд
даралттай гїйцэтгэх.
болох Ашиглалтын нєхцєл
яндангийн нь 800С–аас дээш
углаас ба анг байх бїтээц
чигжих

32
 БНбД 52-02-05

Бага Нарийн
дулаантай Дулаан бага ялгаруулдаг тєвєгтэй цул
цемент бетон бїтээцийг дээд
зэргийн нягт
цутгах

Бетон, тємєр бетоны ажилд ашиглавал зохих

MNS-ийн жагсаалт

2-р хавсралт (Заавал мєрдєх )

а.Цементтэй холбогдол бїхий MNS

1. MNS 3091: 99. Цементийн ангилал

2. MNS 0947: 99. Портландцемент. ТШ (техникийн шаардлага)
3. MNS 0976: 99. Цемент, ТА (турших арга)
4. MNS 3741: 99. Цемент устай урвалд орох їедээ ялгаруулах дулааны хэмжээг
тодорхойлох арга
5. MNS 2930: 80. Цементийн туршилтад хэрэглэх элс

б. Дїїргэгч материал

1. MNS 53821: 85. бетон ба барилгын зуурмагт хэрэглэх ус. ТН

2. MNS 392: 98. Барилгын ажилд хэрэглэх элс .ТШ
3. MNS 2917: 84. Барилгын ажилд хэрэглэх элс. ТА
4. MNS 0346: 2000. Барилгын ажилд хэрэглэх хайрга. ТШ
5. MNS 0390: 98. Барилгын ажилд хэрэглэх дайрга. ТШ
6. MNS 3824: 85. Байгалын сївэрхэг чулуугаар бэлтгэсэн дайрга ба элс. ТШ
7. MNS 2998: 2002. Барилгын ажилд хэрэглэх хайрга дайрга. Хайргыг буталж
бэлтгэсэн дайрга ТА
8. MNS 2917: 84. Керамзитын хайрга ба элс
9. MNS 3824: 85. Байгалын сївэрхэг чулуугаар бэлтгэсэн дайрга ба элс . ТШ
10. MNS 3707: 84. Хїнд бетонд хэрэглэх органик бус сївэрхэг дїїргэгч турших арга
11. MNS 2371: 84. Хєнгєн бетон. Органик бус сївэрхэг дїїргэгч, ангилал.ТЕШ
12. MNS 2803: 79. Хїнд бетонд хэрэглэх дїїргэгч материал.ТШ
Хэв хашилга ба арматурын ажилд холбогдох стандарт

1. MNS 3173:2000. Цутгамал бетон тємєр бетон бїтээцийн хашилга. Ангилал ба

ТЕШ
2. MNS 5121 :2002 Цутгамал бетон, тємєр бїтээцийн задлаж шилжїїлдэг
хашлгага. Техникийн шаардлага
3. MNS 2797: 2001. Тємєр бетон бїтээцийн ширээсэн арматур эдлэхїїн ба
бэхэлгээ тємєр. ТЕШ
4. MNS 3073: 2002. Тємєр бетон бїтээц, эдлэлийн арматурын гагнасан холбоо,
авалцуулсан ба цутгамал гагнуур їндсэн хэлбэр ба бїтээцийн элемент
5. MNS, JISG : 3112: 2002. Тємєр бетон бїтээцийн ган туйван
6. MNS 4900: 99. Электрод. ТШ

г. Бетон хольц ба зуурмаг тїїнийг турших арга

33
 БНбД 52-02-05
1. MNS 2120: 99. Бетон зуурмаг (хольц) турших арга
2. MNS 1272: 99. Бетон. Сорьцоор бат бэхийг тодорхойло арга
3. MNS 1918: 85. Бетоны хїйтэн тэсвэрлэлтийг тодорхойлох арга
4. MNS 1920: 99. Бетоны бат бэхийг хянаж їнэлэх журам
5. MNS 2122: 85 Бетоны эзэлхїїн жин чийглэг, ус шингээлт, сївэрхэгжилт, ус
нэвтрїїлэлтийг тодорхойлох арга
6. MNS 2320: 76. Хїнд бетоны элэгдлийг тодорхойлох арга
7. MNS 2791: 79. Хїнд, хєнгєн бетоны эзлэхїїний жинг тодорхойлох
радиоизотопын арга
8. MNS 2794:79. Хїнд, хєнгєн бетоны бат бэхийг хэт богино дууны аргаар
тодорхойлох шинжилгээний арга
9. MNS 3322: 91. Хїнд бетон. Механик їйлчлэлтэй багаж хэрэгсэлээр бетоны бат
бэхийг эвдэхгїйгээр тодорхойлох аргад тавих шаардлага
10. MNS 3323: 91. Хїнд бетон. Ойлт ба уян налархай шинж чанараар нь бетоны
бат бэхийг тодорхойлох арга
11. MNS 4113: 91. Хїнд бетон. Кашкаровын алхаар бат бэхийг тодорхойлох арга
12. MNS 4114: 91. Бетон. Хэт богино авиагаар бетоны бат бэхийг тодорхойлох
арга
13. MNS 4405:97. Оношлогооны їл эвдэх арга. ЕШ
14. MNS 1185: 98. Бетон зуурмаг. ТШ
15. MNS 1228: 97. Хїнд бетон. ТШ
16. MNS 3996: 87. Бетон, ангилал.ТЕШ

Бетоны нэмэлт хэрэглэх хїрээ

3-р хавсралт (Зєвлємжийн)

Нэмэлт

ЛСТ, ПАЩ-1, М1, ВЛХК, ГКЖ,

НЧК, КЧНР, СНВ, СПД,
ЦНИПС-1, ПГЭН, ЛХД, УПБ,
ННХК, ХК+ННК, ННХК+М

¹ Бїтээцийн нэр тєрєл

НК,ННК,НКМ,НК+М,

ба тїїний ашиглалтын

Суперпластификаторы
модифицированные
нєхцєл

П1П+(С-3)
ННК+М,НЖ

лигносульфонаты
НН,НН1
ХК+НН
СН
ХК,ХК+ХН,ХЖ

СДО
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11
Дараахь голч бїхий
1 хїчитгээгїй ажлын арматуртай
тємєр бетон бїтээц, мм: 

­  5-аас дээш  (+) + + + + + + + +

­  5 ба доош - + + (+) (+) + + + +

Тємєр бетон бїтээц тїїнчилэн

сахал ба ган торгоовч бїхий
хїчит-гээгїй арматуртай
угсармал-цутгамал бїтээцийн
залгаас Їїнд: 
­  тусгай тєрлийн
хамгаалалтгїй ган  - + + - - + + + +
­  цайр гїйлгэж
2 хамгаалсан ган  - - - - - (+) - + -****
­  хєнгєн цагаан Ä
бїрхїїлээр -
хамгаалсан ган - (+) - (+) - - + -

34
 БНбД 52-02-05
­  нийлмэл бїрхїїл
хамгаалалттай (+) + (+) (+) + + + +
(металл болон шїлтэд
Ä
тэсвэртэй материал
+
тїїнчилэн хїчил
шїлтэд тэсвэртэй
будаг) тїїнчилэн
ажлын арматур ба ган
торгоовчгїй залгаас

30см ба тїїнээс зузаан

3 цутгамал тємєр бетон-оор - + + + + + + + +
хїрээлж бэхэлсэн тїїнчилэн
цутгамал цєм бїхий угсармал–
цутга-мал бїтээц

Ашиглалтын дараахь нєхцєлд

орших бетон, тємєр бетон
бїтээц:
а) хєнєєлтэй хийн орчинд - + + (+) (+) + + + +
б) хєнєєлтэй ба хєнєєлтэй бус
їйлчлэлтэй усны гїнд байнга + + (+) (+) + + + + +
орших
в) хєнєєлтэй їйлчлэл-тэй
сульфатлаг ба давслаг
тїїнчилэн їл уурших идэмхий - - (+) + + (+) - + +
шїлт-лэг орчинд
г) усны тєвшин байнга
єєрлєгдєж байх орчинд
д) Ачааны харьцангїй
4 чийгшил 60% -иас их агаар - - (+) - - (+) - + +
хийн орчинд орших урвалжих
боломжтой цахиурлаг
дїїргэгчтэй бїтээц
е) байнгын їїсгэгчтэй хэрмэл - - + - - (-) (-) + +
цахилгааны їйлчлэлийн
хїрээнд орших бїтээц
ÅÅÅÅ
- - + - - + + + +

Урьдчилан хїчитгэсэн бїтээц - + (+) - - + - + +

5 ба угсармал цутгамал болон
угсармал бїтээцийн залгаас
ба суваг

Ат- IV; Aт-V; Aт-VI; A-IV; A-V - + (-) - - - + +

6 ангийн арматур бїхий Ä
Ä
урьдчилсан хїчитгэсэн бїтээц ÄÄÄ Ä
Ä
(+)

Шаварт цементээр цут-гасан - - - - - - - + -

7 бетон эдлэл

Тайлбар: 1. Ä - 1% хїртэл СН-ыг зєвшєєрнє.

Ä Ä -ХН- хэрэглэхийг хориглоно.
Ä Ä Ä - бїтээцэд зэврэлтийн эвдрэлд тэсвэртэй ган арматур
хэрэглэхийг зєвшєєрнє.
Ä Ä Ä Ä - ЛТМ-нэмэлт хэрэглэж болно.
“-“ -нэмэлт хэрэглэж їл болно гэсэн тэмдэг
“+”- нэмэлт хэрэглэж болно.
“(+)” - Зєвхєн бетоны бэхжилтийг хурдасгах нэмэлт
хэрэглэж болно.
3-р хавсралтын 3 ба 4-рт буй нэмэлтийг хэрэглэхдээ
энэхїї тайлбарын 2-рт дурьдсан зааврыг мєрдвєл зохино.

35 
 БНбД 52-02-05
2.Дараахь супер налархайжуулагчийг хэрэглэхийг зєвлємж
болгож байна.Їїнд:
С-3 - ,,С-3 – шингэрїїлэгч“ (ТУ6-36-020429-635 єєрчлєлтэй),
ДФ -,, Дофен” (ТУ14-6-55), НККС40-03 (ТУ38-4-0258)
3.Хэрэглэхийг зєвлєж буй суферпластифицирущие добавки
на основе модифицированных лигносульфатов:
ЛТМ (ТУ 4180-2-4), МТС (ТУ 67-542-), НИЛ-20
(ТУ400-302-4-80), ЛСТМ-2 (ТУ13-02811036-16).
4. 8-р хавсралтын химийн нэмэлтийн товчилсон їсгийн тайлбар
НЖ- нитрит железо (ГОСТ4111);
ХК- хлорид кальция (ГОСТ450);
ХН-хлорид натрия (ГОСТ13830);
СН- сульфат кальция (ГОСТ6318);
НК- нитрит натрия (ТУ6-03367);
ННК- нитрит- нитрит кальция (ТУ6-18-164);
М- мочевина (ГОСТ2081);
НН-нитрит натрия (ГОСТ18906 );
ННХК- нитрит- нитрит хлорид кальция (ТУ6-18-194);
НН- нитрит натрия (ГОСТ828-77Е);
ЛСТ- лигносульфонаты технические (ГОСТ13-0281036-05);
ХЖ- хлорид железа (ГОСТ11159 ГОСТ4447);
ПАЩ-1- пластификатор адипиновый (ТУ61-65-34);
ВДХК- омыленная растворимая смола (ТУ61-05-34);
ГКЖ- метил (этил) силиконат натрия (ТУ6-02-696);
НЧК- нейтрализированный черный контакт рафинированный
(ТУ-38-602-22-18);
СНВ- смола нейтралазованная воздухововлекающая
(ТУ81-05-7);
СПД- синтетическая поверхностно – активная добавка
(ТУ38-101253);
ЦНИПС-1- омыленный древесный пек (ТУ81-05-16);
ПГЕН- этилгидридесквиоксан (ТУ6-02-280-76);
ЛХД- лесохимическая добавка (ТУ13-4000177-128);
УПБ- мелассная упаренная последрожжевая барда
(ОСТ18-126);

Цутгамал бїтээцийг євєл бетондох хамгийн

їр ашигтай арга

4-р хавсралт ( Зєвлємжийн)

Орчны
Бїтээцийн тєрєл агаарын доод Бетондох арга
температур,
0
С

1 2 3

Гадаргуугийн модуль нь 3-аас їл -15 Дулаалах

хэтрэх бетон,
тємєр бетон цул суурь -25 Бэхжилт тїргэтгэх нэмэлт*

36
 БНбД 52-02-05

Гадаргуугийн модуль нь 3-аас 6 -15 Дулаалах ба хїйтний нэмэлт*

байх барилга ба тоног бэхжилт хурдасгагч
тєхєєрємжийн суурь тїїнчилэн -25 Халдаг хэв ба хольцыг урьдчилан
цул хана -40 халаах
Халдаг хэв ба онцлог газар булан
тохойг халаах

Багана, дам нуруу, гадсан суурийн -15 Хїйтний нэмэлт* бїхий дулаалга
тойруулга, хана тїїнчилэн халдаг хэв. Бетон хольцыг
гадаргуугийн модуль нь 6-гаас 10 урьдчилж халаах ба индукцын
байх хучилт арга
-40 Халдаг хэв. Халдаг бїр-хїїлээр
хучих. Хїйтний нэмэлт

Шал, хамар хана, хучилтын хавтан -40 Дээрхтэй адил

ба гадаргуугийн модуль нь 1-аас
20 байх нимгэн хана, бїтээц,
эдлэл

Тайлбар:*-налархайжуулагч бїхий хїйтний нэмэлт хэрэг

Бетон, тємєрбетон бїтээцийг алмазан боловсруулалт хийхэд

зориулсан їрэх нунтгийн шинж чанар

5-рхавсралт (Зєвлємжийн)

Боловсруулах бетоны нэр тєрєл Алмазан нунтгийн дор дурьдах

маркуудаас (ГОСТ9206-84) сонгож
хэрэглэнэ

1 2

Шахалтын бат бэх нь 450МПа байх силикат ба АСК, А, АСС, МЖ (М03, М50)
силикатно- карбонатныи гаралтай чулуулгаас
(боржин, гранитоид, андезит,диабаз,
базальт,габбро, элсэн чулуу г.м) бїрдэх
дїїргэгчтэй хїнд бетон

Шахалтын бат бэх нь 300МПа байх АСВ, АСК, АСС (М1,М3, МЖ)
карбонатын тєрлийн дїїргэгчтэй (нягт шохойн
чулуу, доломит, гантиг г.м ) хїнд бетон

Шахалтын бат бэх нь 5-аас 70МПа байх АСВ, А, (МЗ, МЖ, М1)

37
 БНбД 52-02-05
царууц гаралтай чулуулгаас (керамзит, шаарга
г.м ) бїрдэх дїїргэгчтэй хєнгєн ба їїрмэг
бетон

Тусгай тєрлийн бетон: Царууц ба карбонат А, АСК, АСС , АСВ (МЖ, МОЗ, М50,
дїїргэгчтэй тємєр бетон, царууц бетон; М1, М3 )
ширэмний їйрмэг ба скрап, тємєр бетон
дїїргэгчтэй онцгой хїнд бетон

Цутгамал бетон тємєр бетон бїтээцийн хэвний бат бэхийн

тооцоонд хэрэглэх ачаалал ба єгєгдєл

6-р хавсралт (Заавал мєрдєх)

1. Хэв ба шат тэдгээрийн бэхэлгээний тооцоонд авах нормативт ачаалал:

Босоо ачаа

а) Хэв ба шатны єєрийн жинг хэвний ажлын зургаар тодорхойлж авна. Модон хэвний
хувьд шилмїїст модыг 600кг/м3, навчитыг 800кг/м3 –ээр авбал зохино.

б) Бетон холцын дундаж нягтыг 2500кг/м3 –ээр авна. Бусад тєрлийн (хєнгєн) бетоны
нягтыг байгаа байдлаар нь тооцож авах хэрэгтэй.

в) арматурын жинг зураг тєсєлд зааснаар нь авах бєгєєд ойролцоо авах шаардлага
гарвал бїтээцийн эзэлхїїнд 100кг/м3 гэж тооцоолохыг зєвшєєрнє.

г) Хэвэн дээр ажиллах хїмїїс ба хэвэнд жингээ єгєх бетон тїгээх хэрэгсэлийн
ачааг 2,5 кПа, їїн дээр бїтээцийн тооцоологдоогїй ачааг 1,5 кПа –гаар тус тус авна.

Тайлбар: 1. Хэвний бат бэхийг шалгахад ажилчдын жингээс ирэх ачааг

1300 Н, бетон хольц зєєх тэргэнцэрээс ирэх ачааллыг 2500 Н ба бусад тєвлєрсєн
ачааллыг 1300Н-аас хэтрїїлэлгїй авч байх хэрэгтэй.

2. Хэвний хашлага ба улны 150 мм-ээс єргєн бус банзан дээр ирэх ачааг зэргэлдээ 2
банзан дээр їйлчлэхээр бодвол зохино.

д) доригуулгаас ирэх хэвтээд тэлэх ачаалалыг 2кПа –гэж авна. Харин энэ 6-р
хавсралтын “Г” –д заасан ачаалал їйлчлэхгїй нєхцєлд л дээрх (2кПа) ачааллыг авах
хэрэгтэй.

Хэвтээ ачаа

е) Салхины ачаалалыг БНбД2.01.07.90- ээр ав

ж) шинэхэн цутгасан бетон хольцоос хэвний хажуу руу дарах даралтыг энэхїї 6-р
хавсралтын 1-р хїснэгтэд зааснаар авна.

38
 БНбД 52-02-05
Тайлбар: 2. бетон хольцоос ирэх даралтыг ямарч нєхцєлд гидростатик даралт (Pmax
g ×h
= g . h) ба гурвалжин эпюрийн даралт Р = (  ) –аар хязгаарлан авч байх хэрэгтэй.
2 

з) Хэвэнд бетон цутгах їед хэв ачааллаас болж хэмхрэх ачааллыг энэ 6-р
хавсралтын 2-р хїснэгтээр авбал зохино.

2. Гадна талаас доригуулах їед хэвний даацын (хавирга , тэвх, тулаас г.м) ба бусад
холбох бэхлэх эд ангийг доригуурын орчных нь эвдэх їйлчлэлээс хэв эвдрэхийг
давхар тооцвол зохино.

Ачаалалыг гидростатик даралтын зарчмаар тодорхойлж тооцох хэрэгтэй.

Хэвний хажуу руу дарах даралтын хэмжээ

6-р хавсралтын 1-р хїснэгт

Бетон хольцын хэвний

Нягтруулах арга хажууд їзїїлэх хамгийн Томъёог хэрэглэх хїрээ
их даралтыг
тодорхойлох томъёо, кПа
Доригуураар:  Р= g .H H £R
­  дотоодод  P= g .(027+0.28) к1к2 J < 0,5
­  гадна J ³ 0,5(дорх нєхцєлд)
талаас -H ³ 1м
H £ 2R1
J < 4,5
J > 4,5(дор нєхцєлд)
-H > 2м

1-р хїснэгтийн тэмдэглэгээний тодорхойлолт:

Р – бетон хольцоос хэвний хажуу руу дарах хамгийн их даралт, кПа;

g - бетон холцын дундаж жин, кг/м3;
Н- Хэвэнд цутгасан бетон холцын зузаан,м;
J -бетон цутгах хурд , м3 /цаг ;
R1 R2 – дотоод ба гадна талын доригуурын їйлчлэх радиус ,м;
К1 –бетон хольцын хєдєлгєєнт чанарыг тусгах илтгэлцїїр : - 0,2 см-ын конусын
суулттай єтгєн хольцод –0,8; 4-єєс 6 см-ын КС-тай хольцод 1; 8-аас 12 см-д 1,2;
К2 – бетон холцын температурыг тусгах илтгэлцїїр: 

­  5-аас 70С їед –1,15;

- 12-оос 170С їед –1,0; 
­  18-аас 320С їед –0,85.

и) Бетон холцыг доригуулахаас їїдэх ачаалал: хэвний босоо гадаргууд 4кПа;

Энэхїї ачаалалыг энэ хавсралтын “з”-д заасан ачаалал байхгїй гэж їзсэн нєхцєлд л
авна.

39
 БНбД 52-02-05
Хэвний тооцонд тусгах динамик ачаалал

6-р хавсралтын 2-р хїснэгт

Бетон хольцыг хэвэнд цутгах арга Хэвний хажуу руу дарах

хэвтээ ачаалал, кПа
Бетоны хєєрєг ба ховоо, ховилоор хэвэнд цутгах 4
Дараахь багтаамжтай юїлїїр ба хєнєгєєр , м3
- 02-оос 0,8 4
- 0,8 –аас их 6

Тайлбар:1. Энэхїї 2-р хїснэгтэд дурьдсан динамик ачаалалыг хэвний даацын ба

даацын бус бїх бїрдэл хэсгийн тооцоонд тусгах хэрэгтэй. Банзан самбар ба тїїний дайнд
їйлчлэх динамик ачааг тооцохдоо бетоны уналтын нєлєєлєлийг тєвлєрсєн ачаалал
болгож авбал зохино. Їїнд, дайнуудын хооронд 1 м-ээс холгїй їед зэргэлдээ 2 дайны
хооронд нэг тєвлєрсєн ачаа їйлчилэнэ гэж тооцно. Харин 1 м- ээс хол бол дай бїрт ачаа
єгч тооцох хэрэгтэй.

2. Банзан самбарыг тулах дам нуруу, хєндєл хєл, налуу тулаасанд бетоны
уналтын динамик ачаалалыг дараахь байдлаар тусгах хэрэгтэй. Їїнд, хєл ба тулгуур
(дам нуруу )- ын хоёр талд орших дайны хоорондох зай нь 1 м-ээс ойр бол тухайн
тулгуурт нэг тєвлєрсєн ачаа, харин дай хоорондын зай 1 м – ээс хол байвал тухайн
тулгуурт аль ойр орших дайны ачааллыг тєвлєрсєн ачаа болгон авч бат бэхийн тооцоонд
тусгавал зохино.

3.Хэвийг тулах хєл тулгуурт ирэх ачаалалыг 3-р хїснэгтэд зааснаар авбал зохино.

4. Хэв ба тулгуур шатны даацат чадварын тооцоонд 6-р хавсралтын 1-р зїйлд заасан
тооцооны ачаалалыг сонгоход энэхїї хавсралтын 4-р хїснэгтэд заасан хэт ачааллын
илтгэлцїїрээр єсгєж єгєх хэрэгтэй. Ашигтай ачаа ба салхины ачаа хамтарч їйлчлэхээр
тооцоход єєрийн жингээс бусад бїх тооцооны ачаалалд 0,9 гэсэн илтгэлцїїр хэрэглэнэ.
Хэв ба тїїний шатыг хэв гажилтад тооцоход нормативдт ачаалахд хэт ачааллын илтгэлцїїр
хэрэглэхгїй.

5.Хэвний єндрийн хувьд тэлэлтийн ачаалал тархах зїй тотоолын гурвалжин эпюрийн
гидростатик даралтын зарчмаар авбал зохино.

6.Хэв ба тїїний бїрдэл хэсгийн хотойлт хїлээж авах ачааллынхаа нєлєєнєєс болж хучилтаас
бусад бїтээцийн хэвэнд алгаслынхаа 1/400, 1/500-ээс тус тус хэтэрч їл болно.

7.Хэв ба шатны тогтвортой байдлыг нурах нєхцєлд тооцохдоо єєрийн жин ба салхины
ачаалалыг хамтатган авч їйлчлїїлэх хэрэгтэй. Хэвний бат бэхийн тооцонд хэв, арматур ба
бетоны жин тїїнчилэн 4-р хїснэгтэд заасан илтгэлцїїрийг тусгаж єгнє.

Хэвний тооцонд авах зарим ачаалал

6-р хавсралтын 3-р хїснэгт

Хэв ба тїїний бїрдэл хэсэгт їйлчлэх

ачаалалын тєрєл (6-р хавс. 1-р зїйл)
¹ Хэвний бїрдэл хэсэг
Даацат чадварын Хэв гажилтын
тооцоонд тооцонд

1 2 3 4

40
 БНбД 52-02-05
1 Хавтгайн ба хїнхэр хучилтын хэв а+б+в+г а+б+в
тїїний бїрдэл хэсэг
2 300мм хїртлэх талтай багана, 100мм ж+и ж
хїртлэх зузаан ханын хэв
3 300мм-с их талтай багана, 100мм-ээс ж+з ж
зузан ханын хэв
4 Дам нуруу, хєндєл ба аркын хайрцган ж+и ж
хажуу (хацар хэв)
5 Дам нуруу, хєндєл аркын хайрцган ул а+б+в+д а+б+в
(ёроол) хэв
6 Том цул бїтээцийн хэв ж+з ж

Хэвний тооцооны хэт ачаалалын илтгэлцїїр

6-р хавсралтын 4-р хїснэгт

Хэт ачаалалын
¹ Норматив ачаалал илтгэлцїїр

1 2 3
1 Хэв ба шатны єєрийн жингийн 1,1
2 Бетон арматурын жинд 1,2
3 Хїмїїс ба зєєврийн тоног хэрэгслийн хєдєлгєєнд 1,3
4 Бетон хольцын даралтын ачаалалд 1,3
5 Бетон хольцын хажуугийн даралтад 1,3
6 Бетон хольцыг хэв уруу асгахаас їїсэх динамик 1,3
ачаалал

Салхины хэт ачаалалын илтгэлцїїрийг 1,2;(тогтоон барих) удерживающий

ачааллынхыг 0,8-аар тус тус авна.

Хэвний тооцонд хэрэглэх барьцалдах ачаалал

6-р хавсралтын 5-р хїснэгт

Хэв бетондоо барьцалдах ачаалал, кПа

Хэвний Энгийн байдалд салгаж авах ба 450 –ын єнцгєєр салгах
материал шилжїїлэх
Хэвний материал бетонтой наалдаж байсан хугацаа , цагаар
12 24 72 12 24 72
1 2 3 4 5 6 7
1. Ган (тємєр )  4 . 8 * 5 . 5  11. 7  5 . 8  6 . 5  15 .3 
6 .2  7 .6  13  7 .4  8 .3  17 .1 
2. Текстолит  1  2 . 5  3 . 3  2  38  5.6 
1 . 6  2 .9  3 .6  2 . 7  4 . 1  6 

41
 БНбД 52-02-05
3. Стеклопластик  1 . 7  2 . 8  5 . 9  2. 7  4 . 5  7 
3 .1  3 .6  7 .7  4  6 .3  2 .1 
4.фенолформаль- 2. 5  3 . 8  4. 5  4  6  9 
дегид хальсан 4  5 .1  6  5 . 8  7 . 5  12 
хамгаалалттай
сарампай 

Тайлбар: * - хїртвэрт В 7,5 анги; хуваарьт В20- бетонд хамаарагдана.

8. Бїтээцийн биенд нь хоцорч їлдэх єнгєлгєєтэй хэвийг уг бїтээцийн бїрэлдэхїїн хэсэг

болгон тооцох бєгєєд энэхїї 6-р хавсралтын 1-д заасан ачаалалд шалгана.

9. Том самбарт цом хэв ба шилжїїлдэг эзэлхїїнт хэв, хонгил хэвийг бетоны гадаргаас салгах
(ховхлох ) тооцонд 5 ба 6р хїснэгтэд заасан нормыг баримтлана. Хэвтээд гулсагч хэвний
тооцонд 7- р хїснэгтэд заасан нормативт ачаалалыг авбал зохино.

10. Материалын тооцооны эсэргїїцлийг “К”- илтгэлцїїрийг оролцуулан тооцно. Їе їе гэнэт

їйлчлэх їйлчлэлд (ачаалал) тооцооны эсэргїїцэл нэмэгдэх бєгєєд модон материалын хувьд
тїїнийг (К) 1,4 -єєр авна. Бетоны гадаргаас хэвийг салгах (ховхлох ) хїчлэлийг дараахь
томъёогоор тодорхойлно:

Рховх= Kн · d н · Fш ,

Їїнд : Кн хэвийг ховхлох нєхцєл ба хэвний хєшїїн байдлыг тусгах илтгэлцїїр,

6-р хїснэгтээр авна;
d н – хэвний бетонтой барьцалдах нормативт ачаалал, кПа;
Fш - бетон ба хэв хоёрын шїргэх (нийлэх) гадрага, м2

Хэвний нєхцлийг тооцоонд тусгах илтгэлцїїр

6-р хавсралтын 6-р хїснэгт

¹ Хэвний тєрєл Кн

Жижиг самбарт : 
1 ­  модон  0,15
­  хосолсон  0,35
­  ган 0,40

Том самбарт (жижиг самбаруудаас бїрэлдэж 0,25

2 болно)
Том самбарт:  0,30
3 ­  шилжїїлдэг эзэлхїїнт хэв  0,45
­  цом хэв 0,55

42
 БНбД 52-02-05
Тооцоонд барьцалдалтын шїргэх ачаалалыг 6-р хїснэгтэд зааснаар авч
улмаар 1,35- гэсэн илтгэлцїїрээр єсгєх хэрэгтэй.

Хэвтээд гулсах хэвний барьцалдалтын шїргэх ачаалал

6-р хавсралтын 7-р хїснэгт

Хэвэнд бетон хольцыг цутгаснаас хойших дор

¹ Хэвний материал дурьдсан хугацаанд їїсэх барьцалдалтын шїргэх
ачаалал, кПа
20мин 30мин 2цаг 24 цаг
1 Ган 1,6* 1,7 3,1 11
2 Текстолит 1,4 1,5 3,0 9,5
3 Стеклопластик 2,2 2,4 5,0 12
4 Фенолформальдегид 1,2 1,3 2,7 8
хальсан хамгаалалтын
їе бїхий сарампай

Тайлбар. * - В10 ангийн бетонд

Тєгсєв.

43
 БНбД 52-02-05

7-р хавсралт

Цутгамал бетон, тємєр бетон бїтээцийн ажил гїйцэтгэсэн акт

200....оны ....р сарын ¹

.....ны єдєр

......................................аймаг, хотын ..............................................нд барьж буй ...............

( сум дїїрэг )
.................барилга, байгууламжийн ......................................................................................
(Цутгамал бетон, тємєр бетон бїтээцийн нэр)
1. Ажил гїйцэтгэгчийн нэр: ....................................................................................................
2. Ажил гїйцэтгэхэд мєрдсєн зураг тєсєл: ..........................................................................
.................................................................................................................................................
( зураг тєсєл гїйцэтгэгчийн нэр, зургийн дугаар, огноо )
3. Шалгаж хїлээн авсан ажлын нэр: ....................................................................................
.................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................
4. Ажил гїйцэтгэхэд хэрэглэсэн материал: .........................................................................
.................................................................................................................................................
( материалын нэр, стандартын дугаар, їндсэн шинж чанарын їзїїлэлтїїд, анги, марк )
5. Ажил гїйцэтгэсэн їеийн нєхцєл: ......................................................................................
.................................................................................................................................................
( цаг агаарын байдал, хур тунадас, температур, ажлын нєхцєл г.м )
6. Хэмжиж шалгахад чанарын їзїїлэлт, зураг тєсєлтэй харьцуулахад хїлцэл нь ямар
байсан: ...................................................................................................................................
.................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................
7. Ажил эхэлсэн, дууссан хугацаа: ......................................................................................
8. Далд ажлын гїйцэтгэлийг магадлах фотозураг, хэрэглэсэн материал эдлэхїїний
чанарын гэрчилгээ, туршилт шинжилгээний дїн зэрэг баримт бичгийн
бїрдэл: ..................................................................................................................................
................................................................................................................................................
................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................

44
 БНбД 52-02-05

Комиссын шийдвэр
................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................
(гїйцэтгэсэн ажил зураг тєсєл, барилгын норм дїрмэнд заасан шаардлагыг хангаж буй эсэх, хїлээн
авсан эсвэл засах эсэх)
Дээрх шийдвэрийг їндэслэн дараагийн їе шатны ажлыг:.................................................
................................................................................................................................................
..
( ажлын нэр )
гїйцэтгэхийг зєвшєєрсєн эсэх

Захиалагчийн техник
хяналтын инженер: .........................................../ .............................. /
( овог нэр )
Зохиогч инженер: ............................................./ ................................ /
( овог нэр )
Барилга угсралтын
байгууллагын инженер:..................................../ ............................... /
( овог нэр )

45
 БНбД 52-02-05

Гарчиг Хуудас

1. Ерєнхий зїйл 1
2. Хэвний ажил 2
3. Хэвний бїрдэл хэсэг 3
4. Хэв тээвэрлэх ба хадгалахад тавих шаардлага 3
5. Хэв угсрахад тавих шаардлага 4
6. Хэвийг хїлээн авах 5
7. Хэв задалж буулгах 6
8. Арматурын ажил 7
9. Бетоны ажил, бетонд хэрэглэх материал 9
10. Бетон хольц 10
11. Бетоны хольц цутгах 11
12. Бетоныг бэхжїїлэх ба арчлах 12
13. Цутгамал бетоныг хїлээн авахад гїйцэтгэх туршилт 13
14. Сївэрхэг дїїргэгчтэй бетон 13
15. Хїчил шїлтэнд тэсвэртэй бетон 15
16. Халуунд тэсвэртэй бетон 18
17. Онцгой хїнд ба радиацын хамгаалалтын бетон 19
18. Євлийн нєхцєлд бетон цутгах технологи 19
19. Орчны агаарын температур 250 С-ээс дээш гарсан
нєхцєлд бетон цутгах технологи 20
20. Бетондох тусгай арга 21
21. Хэвгажилтын заадал ба техникийн гурви зай тїїнчлэн
нїхийг бетонд гаргах гадаргуугийн боловсруулалт хийх 25
22. Заадлыг цементлэх 27
23. Цутгамал бетон, төмөр бетон бүтээцийг хүлээн авах 28
24. Хавсралтууд 29-45

46