HOTUBA YA WAZIRI MKUU, MHESHIMIWA

MIZENGO PETER PINDA (MB), KUHUSU MAPITIO NA MWELEKEO WA KAZI ZA

SERIKALI NA MAKADIRIO YA MATUMIZI YA FEDHA YA OFISI YA WAZIRI MKUU NA
OFISI YA BUNGE KWA MWAKA 2014/2015
UTANGULIZI
1. M!"#$#%& S'#(&, naomba kutoa hoja kwamba, kutokana na Taarifa
zilizowasilishwa katika Bunge lako Tukufu na Wenyeviti wa Kamati za Katiba, Sheria na
Utawala Kamati ya Tawala za !ikoa na Serikali za !itaa Kamati ya U"humi, #iwan$a na
Biashara na Kamati ya !asuala ya UK%!W% zilizo"hambua Bajeti ya &fisi ya Waziri !kuu,
Bunge lako sasa li'okee na kuja$ili Taarifa ya !a'itio ya Utekelezaji wa Kazi za Serikali
kwa mwaka ()1*+()1, na !welekeo kwa !waka ()1,+()1-. .i$ha, naliomba Bunge lako
Tukufu likubali ku'itisha !aka$irio ya !atumizi ya /e$ha ya &fisi ya Waziri !kuu, &fisi ya
Waziri !kuu 0 Tawala za !ikoa na Serikali za !itaa, Taasisi zilizo "hini yake 'amoja na
&fisi ya Bunge kwa mwaka ()1,+()1-.
(. M!"#$#%& S'#(&, awali ya yote na kwa masikitiko makubwa naomba ni"hukue
fursa hii kutoa salamu za 'ole kwako na kwa Bunge lako Tukufu kwa kuon$okewa na
wabunge wawili, !heshimiwa William .ugustao !gimwa, aliyekuwa !bunge wa Kalenga,
aliyefariki tarehe )1 1anuari, ()1, na !heshimiwa Sai$i 2ama$hani Bwanam$ogo,
aliyekuwa !bunge wa 3halinze, ambaye alifariki tarehe (( 1anuari ()1,. .i$ha, niwa'e
'ole Wanan"hi wa !koa wa !ara kwa kifo "ha !heshimiwa 1ohn 4abriel Tu'a aliyekuwa
!kuu wa !koa huo, kili"hotokea tarehe (- !a"hi ()1,, na kwa Wanan"hi wa Wilaya ya
Urambo kwa kifo "ha !heshimiwa .nna !agowa aliyekuwa !kuu wa Wilaya hiyo,
kili"hotokea tarehe (, Se'temba ()1*. #ilevile, natoa 'ole kwa Wanan"hi wa Wilaya ya
Kalambo kwa kifo "ha !heshimiwa !oshi !ussa 3hang5a aliyekuwa !kuu wa Wilaya
hiyo, aliyefariki tarehe (1 .'rili ()1,. 6aomba 'ia niwa'e 'ole Waheshimiwa Wabunge na
Wanan"hi wote waliofiwa na n$ugu na jamaa zao kutokana na majanga na matukio
mbalimbali tangu nili'owasilisha Bajeti yangu ya mwaka ()1*+()1,.
Tunamwomba !wenyezi !ungu aziweke roho za marehemu wote mahali 'ema 7e'oni.
.mina8 6i"hukue fursa hii 'ia kuwa'a 'ole Wahanga wote wa majanga mbalimbali
yakiwemo mafuriko na ajali za barabarani, na niwashukuru kwa $hati wote waliotoa
misaa$a ya hali na mali wakati wa ajali na maafa hayo.
*. M!"#$#%& S'#(&, katika ki'in$i "ha ()1*+()1,, Bunge lako Tukufu lime'ata
Wabunge wa'ya watatu ambao ni !heshimiwa 9usuf Salim :ussein, !bunge wa
3hambani !heshimiwa 4o$frey William !gimwa, !bunge wa Kalenga na !heshimiwa
2i$hiwan 1akaya Kikwete, !bunge wa 3halinze. 6awa'ongeza kwa ku"haguliwa
kuwawakilisha Wanan"hi katika Bunge la 1amhuri ya !uungano wa Tanzania. 6awaomba
watumie fursa waliyoi'ata kwa manufaa ya Wanan"hi na Taifa kwa ujumla.
MAANDALIZI YA BA)ETI
,. M!"#$#%& S'#(&, huu ni mwaka wa 'ili tangu tuanze utaratibu wa !zunguko
m'ya wa Bajeti ambao unatuwezesha kukamilisha !ja$ala wa Bajeti ya Serikali ifika'o
tarehe *) 1uni ya kila mwaka. Taarifa za awali zinabaini kwamba utaratibu huu umeanza
kuonesha mafanikio ya haraka katika utekelezaji wa kazi zilizo'angwa. Bajeti hii imeen$elea
kutayarishwa kwa kuzingatia utekelezaji wa %lani ya U"haguzi ya 3hama 3ha
1
!a'in$uzi ya mwaka ()1) .wamu ya 7ili ya !kakati wa Kukuza U"humi na Kuon$oa
Umaskini Tanzania ;!KUKUT. %%< !'ango wa Kwanza wa !aen$eleo wa !iaka !itano
wa !waka ()11+1( ha$i ()1-+1= >ira ya Taifa ya !aen$eleo ()(- !alengo ya
!aen$eleo ya !ilenia ()1- na !fumo wa Tekeleza Sasa kwa !atokeo !akubwa ;Big
Results Now BRN<. Katika mwaka ()1,+()1-, Serikali itaen$elea kutekeleza mira$i ya
ki'aumbele iliyoainishwa kwenye mi'ango hiyo ya Kitaifa ili kuleta maen$eleo
en$elevu na ya haraka yatakayowanufaisha Wanan"hi wa Tanzania.
-. M!"#$#%& S'#(&, nawashukuru Wajumbe wa Kamati zote za Ku$umu za Bunge
lako Tukufu kwa m"hango wao mkubwa wakati wa u"hambuzi wa !aka$irio ya !a'ato na
!atumizi ya Wizara, !ikoa, Wakala, %$ara za Serikali ?inazojitegemea na !amlaka za
Serikali za !itaa. Kazi waliyoifanya ni kubwa na ambayo imetuwezesha kukamilisha
maan$alizi ya Bajeti ninayoiwasilisha leo. !aoni na Ushauri wao utazingatiwa wakati wa
kukamilisha mja$ala wa Bajeti ya Serikali na utekelezaji wake.
HALI YA SIASA
=. M!"#$#%& S'#(&, kwa ujumla hali ya siasa 6"hini ni tulivu na #yama vya Siasa
vinaen$elea kutekeleza majukumu yao. 6"hi yetu ina'itia kwenye ki'in$i "ha m'ito
amba'o tunaan$ika Katiba !'ya itakayoweka mustakabali wa mwelekeo wa Taifa letu
kwa miaka mingi ijayo. 6awasihi Wanasiasa na Wanan"hi wote kwa ujumla kutoa
ushirikiano mkubwa wakati wa maan$alizi ya Katiba hiyo ambayo baa$aye wanan"hi wote
watai'igia kura ya maoni. 6awaomba tushin$ane kwa nguvu ya hoja na si hoja ya nguvu
katika kuan$aa Katiba hii ambayo itatuongoza sasa na vizazi vijavyo.
@. M!"#$#%& S'#(&, katika jitiha$a za kukuza na kuimarisha $emokrasia ya vyama
vingi 6"hini, &fisi ya !sajili wa #yama vya Siasa imeratibu shughuli za #yama vya Siasa
kwa kuhakikisha kunakuwe'o na fursa sawa katika shughuli za siasa 6"hini. :a$i .'rili
()1,, i$a$i ya #yama vya Siasa vyenye Usajili wa ku$umu imefikia (1 baa$a ya 3hama
"ha Ukombozi wa Umma ;3:.U!!.< ku'ata usajili wa ku$umu mwezi 1uni, ()1*. .i$ha,
3hama "ha .llian"e for 3hange an$ Trans'aren"y ;.3T0T.6?.6%.<, 3hama "ha
Wanan"hi na >emokrasia ;3:.W.>A< na 3hama "ha !ari$hiano na Uwiano ;3!U<
vime'ata usajili wa mu$a. 6irejee wito wangu kwa #iongozi na Wana"hama wa vyama
vyote vya siasa kuen$eleza utama$uni wa kuvumiliana na kutohamasisha siasa za "huki
na vurugu ambazo zinaweza kutugawa na kuhatarisha amani, utulivu na umoja wa Taifa
letu tulioujenga kwa miaka mingi.
ULINZI NA USALAMA
U"&*&$& %& R&#&
B. M!"#$#%& S'#(&, 6"hi yetu imeen$elea ku$umisha amani na utulivu kama tunu
ya Taifa iliyojengwa na kuimarishwa tangu tuli'o'ata uhuru. Katika mwaka ()1*+()1,,
1eshi la 7olisi limeen$elea kutekeleza 7rogramu ya !aboresho ya 1eshi na !kakati wa
Ku'unguza Uhalifu ambavyo vimeongeza ushirikiano na wanan"hi. 1eshi hilo limeongeza
#ikun$i 1,@@B vya Ulinzi Shirikishi na kufikia vikun$i =,@CB kwa mwaka ()1* kwa 6"hi
nzima. #ikun$i hivyo vime"hangia ku'unguza viten$o vya uhalifu 6"hini kutoka .silimia
,.* mwaka ()1( ha$i .silimia (.B mwaka ()1* na hivyo ku"hangia ku'ungua kwa makosa
2
makubwa na ma$ogo ya jinai kutoka makosa -==,@)( mwaka ()1( ha$i makosa -=),,-1
mwaka ()1*.
M&+&,# -& W&.&%&(!
C. M!"#$#%& S'#(&, 'amoja na juhu$i zinazofanywa na Serikali kwa kushirikiana
na Wanan"hi katika kuimarisha ulinzi na usalama wa raia, hivi karibuni kumetokea wimbi
la mauaji ya kikatili $hi$i ya wanawake. Katika ki'in$i "ha 1anuari ha$i .'rili ()1,,
wanawake wanane ;B< wameuawa kikatili katika Kata za !ugango, Ataro, 6yakaten$e na
6yegina Wilayani Butiama. U"hunguzi uliofanyika umebaini kwamba, mauaji hayo
yamefanyika m"hana na kwa mtin$o unaofanana wa kunyongwa na kanga au kamba na
miili yao kufukiwa kwenye mashimo mafu'i au kufi"hwa vi"hakani. !ara zote walengwa ni
wanawake wana'okuwa kwenye shughuli zao za kilimo.
1). M!"#$#%& S'#(&, Serikali inalaani viten$o hivyo visivyokubalika katika jamii na
itawa"hukulia hatua kali za kisheria wale wote watakaobainika kuhusika kwa namna
yoyote. Serikali ime"hukua hatua ka$haa za ku$hibiti viten$o hivyo vya mauaji ikiwa ni
'amoja na kuwakamata watuhumiwa (= na kati yao 1* wamefikishwa mahakamani.
#ilevile, 1eshi la 7olisi limeun$a kikosi kazi kwa ajili ya ku$hibiti hali hiyo na kufanya
mikutano ya kuhamasisha jamii kuhusu kuanzisha na kuimarisha vikun$i vya 7olisi 1amii.
6itoe wito kwa wanan"hi wema, wenye u'en$o na 6"hi yetu kutoa taarifa za uhalifu na
wahalifu kwenye vyombo vya usalama ili Sheria i"hukue mkon$o wake.
A,&*# /& B&0&1&0&.#
11. M!"#$#%& S'#(&, ajali za barabarani zimeen$elea kuwa tishio kwa maisha ya
watu na mali zao. Takwimu za 1eshi la 7olisi zinaonesha kuwa katika mwaka ()1*,
kulitokea ajali za barabarani (,,,B) zilizosababisha vifo vya watu ,,)C1 na majeruhi
(1,-*= ikilinganishwa na ajali (*,=), zilizosababisha vifo vya watu ,,)=( na majeruhi
(),)*@ mwaka ()1(. Kwa u'an$e wa 'iki'iki 'ekee, mwaka ()1( zilitokea jumla ya ajali
-,@=* na kusababisha vifo C*) na majeruhi -,-*(. !waka ()1*, zilitokea ajali =,B*1 na
kusababisha vifo 1,)CB na majeruhi =,-@B. .i$ha, katika ki'in$i "ha 1anuari ha$i !a"hi,
()1, zimetokea ajali 1,,,C na kusababisha vifo (1B na majeruhi 1,*),. .jali hizi ni nyingi
na zinasababisha vifo vingi na majeruhi ambao wengi wao ni nguvukazi ya Taifa. 6i vyema
ikumbukwe kwamba, Serikali iliruhusu matumizi ya 'iki'iki kwa nia njema ya ku'unguza
matatizo ya usafiri hususan maeneo ya #ijijini. :ata hivyo, fursa hiyo imeambatana na
"hangamoto ya ajali nyingi barabarani. :ivyo ni wajibu wa ma$ereva wote kuzingatia
sheria za barabarani na kuki$hi vigezo vyote vya kuwa na vibali halali vya kufanya
biashara hizo 'amoja na leseni za u$ereva. SU!.T2., 1eshi la 7olisi, !amlaka za
Serikali za !itaa, na !amlaka nyingine zinazohusika zinatakiwa kukaa 'amoja ili kuweka
mkakati wa kukabiliana na ajali hizo ikiwa ni 'amoja na kuhakikisha kwamba Kanuni za
Deseni za Usafirishaji wa 7iki'iki na Bajaji za mwaka ()1) zinatekelezwa i'asavyo.
H&*# -& M#'&(& -& N2#
1(. M!"#$#%& S'#(&, Serikali imeen$elea kuliwezesha 1eshi la Wanan"hi wa
Tanzania kutimiza majukumu yake ya kulin$a mi'aka ya n"hi yetu na raia wake. Katika
mwaka ()1*+()1,, Serikali imewezesha Wanajeshi wetu ku'ata mafunzo mbalimbali
katika vyuo vya n$ani na nje ya 6"hi 'amoja na kushiriki katika mazoezi ya ushirikiano
kikan$a. .i$ha, 1eshi limeshiriki katika o'eresheni mbalimbali za kulin$a amani
3
zinazoongozwa na Umoja wa !ataifa huko >arfur ;Su$an<, Debanon, 1amhuri ya
Ki$emokrasia ya Kongo na Su$an Kusini. 6afurahi kulieleza Bunge lako Tukufu kuwa
1eshi limefanya kazi kubwa, nzuri na kwa wele$i mkubwa, ni$hamu na kujituma hivyo
kuen$elea kui'atia heshima kubwa 6"hi yetu. Katika jitiha$a za kuwa'atia .skari
mazingira mazuri ya kuishi, Serikali imeanza kutekeleza .wamu ya Kwanza ya mra$i wa
ujenzi wa nyumba za .skari amba'o ujenzi wa majengo 1C1 kati ya =,)=, unaen$elea
katika vikosi mbalimbali vya 1eshi 6"hini.
M&3+./4 -& )!"# *& K+,!.5& T&#3&
1*. M!"#$#%& S'#(&, mwaka ()1*+()1, ni wa tatu tangu Serikali ili'orejesha
utaratibu wa kuwa"hukua #ijana wanaohitimu ki$ato "ha sita kujiunga na mafunzo ya
1eshi la Kujenga Taifa ;1KT< kwa !ujibu wa Sheria. :a$i kufikia mwezi >esemba ()1*,
jumla ya #ijana 1-,1=@ wamehitimu mafunzo ya 1KT wakiwemo baa$hi ya Waheshimiwa
Wabunge wa Bunge hili Tukufu. !afunzo hayo yamewa'atia vijana hao fursa ya kujifunza
juu ya Ulinzi, Usalama na Ukakamavu, Uzalishaji mali, Uzalen$o na Umoja wa Kitaifa.
Katika mwaka ()1,+()1-, Serikali ita"hukua vijana zai$i kujiunga na 1KT kwa !ujibu wa
Sheria.
SHUGHULI ZA U6HAGUZI, BUNGE, MUUNGANO, MABADILIKO YA KATIBA NA
7ITAMBULISHO 7YA TAIFA
T+$! -& T&#3& -& U2&5+/#
1,. M!"#$#%& S'#(&, katika mwaka ()1*+()1,, Tume ya Taifa ya U"haguzi
ilisimamia na kuen$esha "haguzi n$ogo za Wabunge katika !ajimbo matatu na U$iwani
katika Kata -* n"hini. 3haguzi hizo zimefanyika kutokana na sababu mbalimbali zikiwemo
vifo na baa$hi ya Waheshimiwa !a$iwani kukosa sifa za kuen$elea na nya$hifa hizo.
Katika U"haguzi wa Ubunge uliofanyika katika 1imbo la 3hambani 0 ?anzibar, 3U/
ilishin$a kwa ku'ata .silimia B, ya kura zote. 33! ili'ata kura .silimia 1(.,, .>3 ili'ata
kura .silimia *.- na 3:.>A!. ili'ata .silimia )., ya kura zote. Katika 1imbo la Kalenga E
%ringa, 33! ilishin$a kwa ku'ata .silimia @C.* ya kura, 3:.>A!. ili'ata kura .silimia
().( na 3:.UST. ili'ata kura .silimia ).-. Katika 1imbo la 3halinze E 7wani, 33!
ilishin$a kwa ku'ata .silimia B=.=1, 3:.>A!. ili'ata kura .silimia 1).-B, 3U/ ili'ata
kura .silimia 1.CB, ./7 ili'ata kura .silimia ).-C na 62. ili'ata .silimia ).(- ya kura zote.
.i$ha, katika 3haguzi za !a$iwani zilizofanyika katika Kata -*, 33! ilishin$a viti ,),
3:.>A!. viti 1( na 6332 E !ageuzi kiti kimoja ;1<.
1-. M!"#$#%& S'#(&, Tume ya Taifa ya U"haguzi inaen$elea na maan$alizi ya
ku'ata vifaa vya kisasa kwa ajili ya zoezi la kuboresha >aftari la Ku$umu la Wa'iga Kura.
Katika awamu hii ya uboreshaji wa >aftari, !fumo wa Biometri" #oter 2egistration
utatumika tofauti na !fumo wa awali wa &'ti"al !ark 2e"ognition ambao ulikabiliwa na
"hangamoto nyingi za uten$aji. !fumo huu wa kisasa unawezesha uan$ikishaji na
u"hukuaji wa alama za vi$ole kwa haraka zai$i na hatimaye mwanan"hi ku'atiwa
kitambulisho "ha ku'iga kura kwa mu$a mfu'i. :ii itasai$ia sana kuokoa mu$a na ku'ata
takwimu sahihi za wa'iga kura watakaoshiriki kwenye "haguzi.
1=. M!"#$#%& S'#(&, nitumie fursa hii kuwaomba #iongozi wa #yama vya Siasa
kuhamasisha Wana"hama na Watanzania wote wenye sifa kujian$ikisha kwenye >aftari
hilo na ku'ata kitambulisho halali "ha m'iga kura 'ale zoezi hilo litaka'oanza rasmi.
4
.i$ha, ninatoa wito kwa Wanan"hi wote wenye sifa kujitokeza kujian$ikisha. 6i imani
yangu kwamba tukitumia fursa hii kikamilifu tutaon$oa malalamiko ya majina ya baa$hi ya
wa'iga kura kutokuwe'o kwenye oro$ha wakati wa "haguzi. 6i muhimu tukumbuke
kwamba ni wanan"hi wenye sifa tu n$iyo watakaoan$ikishwa. Katika mwaka ()1,+()1-,
Tume itakamilisha zoezi la kuboresha >aftari la Ku$umu la Wa'iga Kura, kusimamia Kura
ya maoni kwa ajili ya Katiba !'ya, na kuen$elea kutoa elimu ya !'iga Kura kwa
Wanan"hi.
B+.5!
1@. M!"#$#%& S'#(&, kuanzia mwezi 1ulai, ()1* ha$i .'rili ()1,, &fisi ya Bunge
imeen$esha !ikutano !itatu ya Bunge na !ikutano mitatu ya Kamati za Bunge. !aswali
ya !singi ,1) 'amoja na maswali @* ya 'a'o kwa 'a'o kwa Waziri !kuu yaliulizwa na
Waheshimiwa Wabunge na kujibiwa. .i$ha, !iswa$a minane ;B< ya Sheria ili'itishwa na
Bunge. 7ia, Bunge limekamilisha ukarabati wa Ukumbi wa Bunge na !iun$ombinu yake
kuwezesha !kutano wa Bunge la Katiba kufanyika na ujenzi wa &fisi za Wabunge
!ajimboni umeen$elea kufanyika. #ilevile, &fisi ya Bunge imewajengea uwezo Wabunge
na Watumishi wake ku'itia semina mbalimbali katika masuala ya Utawala Bora. Katika
mwaka ()1,+()1-, &fisi ya Bunge itaen$elea kuratibu !ikutano ya Bunge, #ikao vya
Kamati za Ku$umu za Bunge 'amoja na kuimarisha miun$ombinu na majengo ya Bunge.
M++.5&.4
1B. M!"#$#%& S'#(&, tarehe (= .'rili ()1,, tumea$himisha !iaka -) ya !uungano
wa Tanganyika na ?anzibar. !iaka -) kwa lugha yoyote ile siyo ki'in$i kifu'i. Tumeweza
kufika ha'a tuli'o kutokana na misingi imara ya !uungano iliyowekwa na Waasisi wetu na
kuen$elezwa na #iongozi walioongoza Taifa letu katika awamu zilizofuatia. Tunajivunia
kwamba !uungano wa Tanzania umejengeka kwenye historia ya mu$a mrefu ya
ushirikiano wa watu wa 'an$e hizi mbili. 1amii hizi zina uhusiano wa $amu, kifikra na
ma'ambano ya 'amoja $hi$i ya wakoloni waliotawala kwa vi'in$i tofauti. Wali"hofanya
waasisi wetu mwaka 1C=, ni kurasimisha ushirikiano wetu wa mu$a mrefu. 6i"hukue fursa
hii kuwashukuru na kuwa'ongeza Watanzania wote kwa kua$himisha !iaka -) ya
!uungano. .i$ha, ninawashukuru kwa $hati #iongozi wote walioongoza 1amhuri ya
!uungano wa Tanzania na ?anzibar tangu kuasisiwa kwa !uungano. Kwa namna ya
'ekee namshukuru !heshimiwa >kt. 1akaya !risho Kikwete, 2ais wa 1amhuri ya
!uungano wa Tanzania na !heshimiwa >kt. .li !ohamme$ Shein, 2ais wa ?anzibar na
!wenyekiti wa Baraza la !a'in$uzi kwa Uongozi wao ambao umezifanya 'an$e mbili za
!uungano kuwa karibu zai$i.
1C. M!"#$#%& S'#(&, tumea$himisha !iaka -) ya !uungano tukiwa na takwimu za
Sensa ya Watu na !akazi ya !waka ()1(. Takwimu hizo zinaweka jambo moja wazi kwa
!uungano wetu kwamba zai$i ya asilimia C) ya Watanzania wote wamezaliwa baa$a ya
!uungano. :ivyo, tuliozaliwa kabla ya !uungano ni "hini ya asilimia kumi. Kwa mujibu
wa takwimu hizo, Tanzania nzima ina watu ,,,C(=,C(*. Kati yao, watu ,),=,),,(-, sawa
na .silimia C).= ni wa umri wa siku moja ha$i miaka -). Kwa u'an$e wa Tanzania Bara,
i$a$i ya watu ilikuwa ,*,=(-,*-,, kati ya hao, watu *C,,-=,)=- sawa na asilimia C).-
wamezaliwa baa$a ya !uungano. Kwa u'an$e wa ?anzibar kulikuwa na watu 1,*)*,-=C,
amba'o watu 1,1B,,*=) sawa na asilimia C).C wamezaliwa baa$a ya !uungano.
Takwimu hizo zina maana kwamba, asilimia C).= ya watu wote wamezaliwa n$ani ya
!uungano na n"hi wanayoifahamu ni 1amhuri ya !uungano wa Tanzania. Sote
5
tunawajibika kuwaten$ea haki watu hawa kwa kuulin$a, kuuimarisha na kuu$umisha
!uungano wetu.
(). M!"#$#%& S'#(&, tuna kila sababu ya kua$himisha !iaka hii -) ya !uungano
kwa furaha. Katika maa$himisho ya mwaka huu, tulian$aa maonesho maalum,
makongamano na shughuli nyingine ambazo zilisai$ia wanan"hi kuelimishwa kuhusu
masuala ya !uungano. .i$ha, kimean$aliwa kitabu maalum kina"hoelezea historia,
utekelezaji wa mambo ya !uungano, mafanikio, "hangamoto, fursa na matarajio ya
!uungano kwa miaka ijayo. Kitabu hi"ho kitatumika kama rejea kwa kizazi "hetu na vizazi
vijavyo.
(1. M!"#$#%& S'#(&, tutaen$elea kuulin$a !uungano wetu kwa nguvu zote tukiwa
na uelewa kwamba, katika ki'in$i "ha miaka -) iliyo'ita Watanzania wameishi kwa amani
na kufanya kazi zao za kujiletea maen$eleo wakiwa u'an$e wowote wa !uungano.
Tunatambua "hangamoto zilizo'o na tumeweka utaratibu mzuri wa vikao ili kuzitafutia
ufumbuzi "hangamoto hizo. #ikao hivyo vitaen$elea kufanyika katika ngazi ya wataalam,
Waten$aji Wakuu na #iongozi wa Kitaifa. 6i imani yangu kwamba, !uungano huu
utaen$elea ku$umu na watu wata'ata maen$eleo makubwa kwani 1amhuri ya !uungano
wa Tanzania ina fursa nyingi zinazoweza kutumika kwa manufaa ya wote. Sote
tukumbuke kuwa, UTANZANIA WETU NI MUUNGANO WETU, TUULINDE, TUUIMARISHE
NA KUUDUMISHA8
M&1&9#*#(4 -& K&:#1&
((. M!"#$#%& S'#(&, tarehe *) >esemba ()1*, Tume ya !aba$iliko ya Katiba
ilikamilisha 2asimu ya 7ili ya Katiba ya 1amhuri ya !uungano wa Tanzania na kuikabi$hi
kwa !heshimiwa >kt. 1akaya !risho Kikwete, 2ais wa 1amhuri ya !uungano wa
Tanzania na !heshimiwa >kt. .li !ohame$ Shein, 2ais wa ?anzibar na !wenyekiti wa
Baraza la !a'in$uzi. 6a'en$a kuishukuru Tume ya !aba$iliko ya Katiba iliyokuwa
ikiongozwa na !heshimiwa 1aji 1ose'h Sin$e Warioba kwa kuan$aa 2asimu ya Katiba
!'ya ya 1amhuri ya !uungano wa Tanzania. 2asimu hiyo imeliwezesha Bunge !aalum
la Katiba kuanza mja$ala. 6itumie fursa hii kuwashukuru Watanzania wote kwa kutoa
maoni yaliyowezesha Tume kuan$aa 2asimu hiyo ya Katiba.
(*. M!"#$#%& S'#(&, Bunge !aalum la Katiba linaun$wa na Wabunge wa Bunge la
1amhuri ya !uungano wa Tanzania, Wabunge wa Baraza la Wawakilishi na Wajumbe ()1
walioteuliwa kwa mujibu wa Sheria ya !aba$iliko ya Katiba ya mwaka ()11. 6aomba
nitumie fursa hii kuwa'ongeza Wajumbe wote wa Bunge !aalum la Katiba kwa ku'ata
fursa hii ya kuwawakilisha Watanzania katika kuan$aa Katiba m'ya ya 1amhuri ya
!uungano wa Tanzania. 6i $hahiri kuwa $hamana hii ni kubwa sana8
(,. M!"#$#%& S'#(&, Bunge !aalum la Katiba lilianza kazi rasmi tarehe 1B
/ebruari, ()1, kwa kum"hagua !heshimiwa 7an$u .meir Kifi"ho kuwa !wenyekiti wa
mu$a wa Bunge hilo. 6i"hukue fursa hii kum'ongeza !heshimiwa 7an$u .meir Kifi"ho
kwa kazi nzuri aliyoifanya ya kulisimamia Bunge !aalum ha$i kuwezesha ku'atikana kwa
Kanuni za kuliongoza Bunge hilo. .i$ha, niwa'ongeze !heshimiwa Samwel 1ohn Sitta
kwa ku"haguliwa kuwa !wenyekiti na !heshimiwa Samia Suluhu :assan kuwa !akamu
!wenyekiti wa Bunge !aalum la Katiba. 6am'ongeza Katibu wa Bunge la Katiba Bwana
9ahaya :ama$i Khamis na 6aibu wake >kt. Thomas Kashililah 'amoja na Wajumbe wote
6
walio"haguliwa kuwa Wenyeviti na !akamu Wenyeviti wa Kamati 1( za Bunge !aalum.
Baa$a ya kukutana kwa mu$a wa siku =@, Bunge !aalum limeahirisha !kutano wake
tarehe (- .'rili, ()1, ili ku'isha maja$iliano ya !'ango na Bajeti ya Serikali kwa mwaka
()1,+()1-. 6i matumaini yangu kwamba, Bunge !aalum la Katiba litaka'orejea
litakamilisha kazi hiyo kwa umakini na ku'ata 2asimu ambayo hatimaye ita'elekwa kwa
wanan"hi kwa ajili ya kura ya maoni.
7#:&$1+*#"4 ;-& T&#3&
(-. M!"#$#%& S'#(&, katika hotuba yangu ya Bajeti ya mwaka ()1*+()1, nilielezea
$hamira ya Serikali ya kutoa #itambulisho vya Taifa kwa Wanan"hi wake. 6a'en$a
kuliarifu Bunge lako Tukufu kwamba, Serikali imekamilisha usajili na utambuzi wa watu
kwa u'an$e wa ?anzibar, Watumishi wa Umma na vyombo vya Ulinzi na Usalama 'amoja
na wakazi wa !koa wa >ar es Salaam. Serikali 'ia, imekamilisha ujenzi wa vituo vya
kuingiza na kuhakiki taarifa, kituo "ha kutengeneza #itambulisho na kuhifa$hi
kumbukumbu 'amoja na kituo "ha uokozi na majanga ya taarifa na takwimu. Katika
mwaka ()1,+()1-, Serikali itaen$elea na zoezi la Utambuzi na Usajili wa Watanzania
katika !ikoa mingine ili kwa 'amoja tuweze kunufaika na #itambulisho vya Taifa katika
nyanja za kijamii, kiu"humi na kiusalama.
S!."& -& W&:+ .& M&(&/#
(=. M!"#$#%& S'#(&, katika mwaka ()1*+()1,, Serikali imeen$elea kutoa
ma"ha'isho mbalimbali ya matokeo ya Sensa ya Watu na !akazi ya mwaka ()1(.
!a"ha'isho hayo yanajumuisha Taarifa ya !gawanyo wa Watu kwa !aeneo ya Utawala
!gawanyo wa Watu kwa Umri na 1insia na Taarifa za !singi za Ki$emografia, Kijamii na
Kiu"humi. Taarifa hizo zimebaini kuwa, katika miaka kumi iliyo'ita kumetokea maba$iliko
makubwa ya kiu"humi na kijamii katika n"hi yetu. Kiwango "ha watu wanaojua kusoma na
kuan$ika kimeongezeka kutoka asilimia =C mwaka ())( ha$i asilimia @B mwaka ()1(.
.i$ha, uan$ikishaji halisi katika shule za msingi umeongezeka kutoka asilimia =C mwaka
())( ha$i @@ mwaka ()1(. %$a$i ya watu wanaoishi kwenye nyumba zenye kuta imara ni
asilimia @, na asilimia =-., wanaishi kwenye nyumba zilizoezekwa kwa bati. :ata hivyo,
'amoja na mafanikio hayo,
hali ya utegemezi n"hini ni kubwa kutokana na ukweli kuwa kati ya Watanzania !ilioni
,,.C, .silimia -).1 ni watoto wenye umri "hini ya miaka 1B. .i$ha, takwimu zimebainisha
kuwa .silimia @.@ ya Watanzania ni watoto yatima. Kutokana na hali hiyo, ni jukumu letu
kama Taifa kuweka mi'ango ma$hubuti ya kukabiliana na "hangamoto hizo katika sekta
za hu$uma za jamii ili hatimaye kila mwenye uwezo wa kufanya kazi a"hangie i'asavyo
katika kukuza u"humi na maen$eleo ya n"hi yetu.
MASUALA YA U6HUMI
H&*# -& U2+$#
(@. M!"#$#%& S'#(&, 7ato la Taifa katika mwaka ()1* lilikua kwa .silimia @.)
ikilinganishwa na ukuaji wa .silimia =.C mwaka ()1(. &ngezeko hilo limetokana na ukuaji
mzuri wa shughuli za hu$uma za mawasiliano, viwan$a, ujenzi na hu$uma za fe$ha.
Kutokana na ongezeko hilo, wastani wa 7ato la !tanzania limeongezeka kutoka Shilingi
7
1,)(-,)*B mwaka ()1( ha$i Shilingi 1,1B=,,(, mwaka ()1*, sawa na ongezeko la
.silimia 1-.@. !fumuko wa Bei ume'ungua kutoka .silimia C.B !a"hi ()1* ha$i .silimia
=.1 !a"hi ()1,. Ku'ungua kwa mfumuko wa bei kume"hangiwa na ku'ungua kwa kasi ya
ku'an$a bei za bi$haa na vyakula hasa mahin$i, m"hele na aina nyingine ya nafaka.
(B. M!"#$#%& S'#(&, 'amoja na u"humi wetu kukua kwa kasi ya asilimia @.) kwa
mwaka ()1* na 7ato la !tanzania kuongezeka, kiwango hi"ho siyo kikubwa sana
kuwezesha umaskini wa wanan"hi ku'ungua kwa kasi. Utafiti wa kitaalam unaonesha
kwamba, ili umaskini u'ungue kwa kasi kubwa, u"humi unatakiwa kukua kwa zai$i ya
.silimia B kwa ki'in$i "ha miaka 1) mfululizo. Ukuaji huo 'ia unatakiwa kulenga Sekta
ambazo zinagusa maisha ya watu wengi, hususan kilimo, mifugo na uvuvi. !welekeo wa
Serikali ni kuweka mazingira wezeshi kwa Sekta za ki'aumbele kukua kwa kushirikisha
Sekta Binafsi.
M'&.54 %& M&!.9!*!4 %& M#&(& M#:&.4
(C. M!"#$#%& S'#(&, Serikali inatekeleza !'ango wa !aen$eleo wa !iaka !itano
()11+()1( E ()1-+()1= ambao unatekelezwa katika ki'in$i "ha mwaka mmoja mmoja.
Katika mwaka ()1*+()1,, Serikali ilitekeleza !'ango huo ku'itia Kauli mbiu ya Tekeleza
Sasa kwa !atokeo !akubwa. !singi wa kauli mbiu hii ni kuainisha maeneo ma"ha"he
ya kimkakati na kuyatengea rasilimali za kutosha, kusimamia na kufuatilia utekelezaji
kwa karibu zai$i. 3hombo maalum "ha Ufuatiliaji wa Utekelezaji wa !ira$i ya kimkakati
"hini ya &fisi ya 2ais kina"hojulikana kama Presidents Delivery Bureau E ;7>B<
kimeanzishwa na Waten$aji Wakuu wameteuliwa. 6ina'en$a kuliarifu Bunge lako Tukufu
kwamba, matun$a ya utekelezaji wa !fumo huo yameanza kuonekana katika maeneo
makuu sita ya ki'aumbele kitaifa ambayo ni 6ishati ya Umeme, U"hukuzi, Kilimo, Alimu,
!aji na Ukusanyaji wa !a'ato. Utekelezaji wa mira$i hiyo na mafanikio yaliyoanza
ku'atikana yatatolewa maelezo na !awaziri katika Sekta husika.
M&!.9!*!4 -& S!(:& B#.&3"# .& U%!(!/&,#
*). M!"#$#%& S'#(&, njia ya uhakika ya kuliwezesha Taifa kuwa na u"humi imara
na wa kisasa utakaohimili ushin$ani katika masoko ya Kikan$a na Kimataifa ni kuweka
mazingira wezeshi ya uwekezaji. Katika kufikia azma hiyo, tarehe *1 1anuari, ()1,
nilizin$ua rasmi Taarifa ya Tathmini ya Sera, Sheria na Kanuni mbalimbali zinazosimamia
Uwekezaji Tanzania. !a'en$ekezo ya Taarifa hiyo yatatumika kuihuisha Sera ya Taifa ya
Uwekezaji ya mwaka 1CC= 'amoja na Sheria ya Uwekezaji Tanzania ya mwaka 1CC@.
.i$ha, ili kuwawezesha Wawekezaji na Wafanyabiashara ku'ata hu$uma na taarifa zote
muhimu kama vile Sheria, Kanuni na Taratibu mbalimbali kuhusu biashara na uwekezaji
kwa njia ya mtan$ao, Serikali imezin$ua u'ya Tovuti ya Kituo "ha Uwekezaji Tanzania.
Ku'itia Tovuti hii, Wawekezaji 'o'ote $uniani wanaweza ku'ata taarifa kuhusu usajili
wa Kam'uni na viwango vya ko$i kwa njia ya mtan$ao.
>hamira ya Serikali ni kuboresha mazingira ya uwekezaji na ku'unguza gharama za
kufanya biashara n"hini ili kukabiliana na ushin$ani mkubwa kutoka n"hi nyingine
zilizotekeleza maboresho ya mifumo yao ya u$hibiti wa biashara.
*1. M!"#$#%& S'#(&, Sekta Binafsi inaen$elea ku'ewa nafasi kubwa katika kukuza
u"humi 6"hini. Takwimu zinaonesha kwamba, !ira$i iliyosajiliwa na Kituo "ha Uwekezaji
8
Tanzania imeongezeka kutoka B=C yenye thamani ya Shilingi Bilioni *1.- mwaka ()1(
ha$i mira$i BB- yenye thamani ya Shilingi Bilioni 1,1.( mwaka ()1*.
6a'en$a 'ia kuliarifu Bunge lako Tukufu kwamba 6"hi nyingi $uniani zinaen$elea
kuiamini Tanzania kama Kituo maarufu "ha uwekezaji >uniani. !wezi 6ovemba, ()11
nilizin$ua !'ango wa Ushirikiano kati ya Tanzania na Uingereza unaojulikana kama
7artnershi' in 7ros'erity. !'ango huo umelenga kuongeza uwekezaji kutoka Sekta
Binafsi ya Uingereza kwenye mafuta na gesi, kilimo na 6ishati ja$i$ifu. Dengo ni kuongeza
uwekezaji kutoka 6"hi hiyo kwa zai$i ya mara$ufu ya kiwango "ha sasa. .i$ha,
tumekubaliana kushirikiana kuimarisha mazingira ya biashara ili kurahisisha uwekezaji
katika sekta hizo.
*(. M!"#$#%& S'#(&, baa$hi ya Kam'uni za Uingereza tayari zimeanza kutekeleza
makubaliano hayo kwenye Sekta ya kilimo. Kam'uni ya Unilever kwa mfano, itawekeza
zai$i ya Shilingi Bilioni (@- kwenye kilimo "ha "hai kwa kushirikiana na wakulima wa$ogo.
Tayari Kam'uni hiyo imeanza ku'anua Kiwan$a "ha 3hai Kibwele, !ufin$i na kufungua
zai$i ya :ekta *)) za mashamba ya "hai katika Wilaya ya !ufin$i. .i$ha, Kam'uni hiyo
imeingiza n"hini vi'an$o (-),))) vya mi"he bora ya "hai. 7ia, Kam'uni inaan$aa zai$i ya
mi"he milioni ( kwa ajili ya kuwagawia wakulima wa$ogo Wilayani 6jombe ili waongeze
uzalishaji wa "hai 6"hini.
**. M!"#$#%& S'#(&, katika mwaka ()1*+()1,, Kituo "ha Uwekezaji kimeshirikiana
na Uongozi wa !ikoa mbalimbali 6"hini kuratibu maan$alizi ya !akongamano ya
Uwekezaji yenye lengo la kuhamasisha, kukuza na kutangaza fursa mbalimbali za
uwekezaji zilizo'o kwenye !ikoa hiyo. 1umla ya !ikoa 11 imeshiriki kikamilifu kuan$aa na
kufanikisha !akongamano ya Uwekezaji katika maeneo yao. !ikoa hiyo ni !wanza,
!ara, Kagera, 4eita, Simiyu, Shinyanga, Tabora, !anyara, Tanga, Kilimanjaro na .rusha.
!akongamano hayo yame"hangia kwa kiasi kikubwa kuzitangaza fursa za uwekezaji
zilizo'o kwenye !ikoa hiyo, 'amoja na kuihamasisha !ikoa na :almashauri za Wilaya
n$ani ya !ikoa hiyo kuainisha na kutenga maeneo kwa ajili ya uwekezaji. .i$ha,
Wawekezaji wengi walioshiriki kwenye !akongamano hayo wameonesha nia na utayari
wa kuwekeza kwenye !ikoa husika. 1itiha$a hizi zitaen$elezwa katika ki'in$i kija"ho.
M&,&9#*#&.4 .& S!(:& B#.&3"#
*,. M!"#$#%& S'#(&, kwenye hotuba yangu ya Bajeti mwaka ()1*+()1,, nilieleza
kuhusu !kutano wa Kimataifa wa !aja$iliano ya Ushirikiano kwa !anufaa ya Wote.
!kutano huo ulifanyika kuanzia tarehe (B 1uni ha$i tarehe 1 1ulai ()1*, 1ijini >ar es
Salaam "hini ya Uenyekiti wa !heshimiwa >kt. 1akaya !risho Kikwete, 2ais wa 1amhuri
ya !uungano wa Tanzania. !kutano huo ulitoa fursa ya ki'ekee kwa #iongozi wa Serikali
kuja$iliana na ku'ata maoni ya makun$i mbalimbali ya Wanan"hi kuhusu mbinu za
kuongeza kasi ya maen$eleo ya kiu"humi na kijamii. Serikali ime$hamiria kufanya
!aja$iliano ya Ushirikiano kwa !anufaa ya Wote kila mwaka kuanzia ngazi ya Wilaya,
!koa ha$i Taifa kwa kuzingatia fursa kubwa za maen$eleo shirikishi zilizo'o kwenye
maeneo husika.
*-. M!"#$#%& S'#(&, Baraza la Taifa la Biashara lilifanya !kutano wake wa Saba
tarehe 1= >esemba ()1* "hini ya Kauli !biu ya FUkuaji Shirikishi wa U"humiG. !aazimio
ya !kutano huo ni 'amoja na kuun$a Kamati Tatu ambazo zitashughulikia Uwezeshaji
Wanan"hi Kiu"humi, !azingira Wezeshi ya Biashara na !atumizi An$elevu ya !aliasili za
n"hi. Kamati ya !azingira Wezeshi ya Biashara imeanza kuishauri Serikali kuhusu
9
mikakati ya kuwavutia wawekezaji wa n$ani na nje na kuongeza ushin$ani wa bi$haa za
Tanzania. Kazi hiyo imefanyika kwa utaratibu wa !aabara "hini ya !fumo wa Tekeleza
Sasa kwa !atokeo !akubwa. Utaratibu huo ulianzisha maeneo sita muhimu ambayo
yakishughulikiwa yataboresha mazingira ya biashara n"hini. !aeneo hayo ni kuboresha
Kanuni na Taasisi zinazosimamia biashara u'atikanaji wa ar$hi na haki za umiliki wake
na kuimarisha ukusanyaji wa ko$i na ku'unguza wingi wa ko$i na tozo mbalimbali. !aeneo
mengine ni kuzuia na ku'ambana na rushwa kuboresha Sheria za Kazi na kuimarisha
mafunzo na sta$i za kazi 'amoja na kusimamia utekelezaji wa mikataba na utawala wa
sheria. Katika mwaka ()1,+()1-, Baraza la Taifa la Biashara litaen$elea kuratibu utekelezaji
wa maazimio hayo ya !kutano wa Saba sanjari na kusimamia mikutano ya !abaraza ya
Wilaya na !ikoa.
UWEZESHA)I WANAN6HI KIU6HUMI
*=. M!"#$#%& S'#(&, $hamira ya Serikali ya kubuni na kutekeleza Sera ya
Uwezeshaji Wanan"hi Kiu"humi ya mwaka ()), ni kuhakikisha kwamba Watanzania
wananufaika na rasilimali za n"hi yao ba$ala ya kubaki kuwa watazamaji. Kwa kutambua
umuhimu wa Uwezeshaji Wanan"hi Kiu"humi, katika !waka ()1*+()1, Serikali
imeanzisha Taasisi ya Ujasiriamali na Ushin$ani wa Kibiashara ;Tanzania
Entrepreneurship Competitiveness Centre<. Taasisi hiyo itatekeleza jukumu la kutoa
miongozo ya uan$aaji wa mitaala ya ujasiriamali katika ngazi tofauti na kuhamasisha
uzalishaji wa bi$haa bora zitakazohimili ushin$ani. .i$ha, Serikali imeen$elea kusimamia
!ifuko ya Uwezeshaji Wanan"hi Kiu"humi na kuongeza ufanisi wake. :a$i kufikia mwezi
/ebruari ()1*, !fuko wa Uwezeshaji wa !wanan"hi ulikuwa ume'okea Shilingi Bilioni (.1
zilizotumika ku$hamini miko'o ya wajasiriamali ku'itia Benki ya 32>B kwa makubaliano
ya kuko'esha mara tatu ya $hamana ya Serikali. Kutokana na makubaliano hayo, ha$i
kufikia mwezi >esemba ()1*, miko'o yenye thamani ya zai$i ya Shillingi Bilioni C.- ilikuwa
imetolewa kwa Wajasiriamali C,@C) waliojiunga kwenye #ikun$i (B* na #yama vya .kiba
na !iko'o ;S.33&S< -1 katika !ikoa 1( na Wilaya (@.
*@. M!"#$#%& S'#(&, Kwa u'an$e wa !fuko wa Kuen$eleza Wajasiriamali
Wa$ogo na wa Kati, ha$i kufikia >esemba ()1*, ulikuwa umetoa miko'o yenye
thamani ya Shilingi Bilioni *=.*C kwa Wajasiriamali =(,@(). .i$ha, !fuko wa
!aen$eleo ya #ijana ulikuwa umetoa miko'o kwa #ijana yenye thamani ya Shilingi
Bilioni 1.(( ku'itia S.33&S (,, na !fuko wa !aen$eleo ya Wanawake ulikuwa
umetoa miko'o yenye thamani ya Shilingi Bilioni -.,, kwa Wanawake -)),)))
6"hini. #ilevile, !ra$i wa !iko'o kwa Wajasiriamali Wa$ogo ;SAD/< ulikuwa umetoa
miko'o yenye thamani ya Shilingi Bilioni -@.1 ku'itia .sasi *@- za Kife$ha amba'o
Wajasiriamali C-,)*, walinufaika.
M3+(4 %& M&!.9!*!4 -& )&$## < TASAF
*B. M!"#$#%& S'#(&, Serikali ku'itia .wamu ya Tatu ya !fuko wa !aen$eleo ya
1amii ;T.S./ %%%< inatekeleza !'ango wa Kunusuru Kaya !askini zilizo katika !azingira
:atarishi Tanzania Bara na ?anzibar. Katika kutekeleza !'ango huo, utaratibu wa
uhawilishaji fe$ha kwa kaya maskini ulifanyika katika !amlaka za Serikali za !itaa ((
amba'o kaya 1*B,)*( katika #ijiji na Shehia 1,1@C zilitambuliwa na kuan$ikishwa katika
!fumo wa !asijala wenye walengwa ,=,,--(. :a$i sasa, Shilingi Bilioni -.-
zimehawilishwa katika kaya hizo. Dengo ni kuziwezesha kaya hizo ku'ata "hakula na
kujiongezea fursa ya ki'ato.
10
*C. M!"#$#%& S'#(&, Serikali 'ia imejenga uwezo kwa #iongozi na Wataalam kutoka
maeneo ya utekelezaji wa !'ango huo. Uwezo umejengwa kwa kutoa mafunzo katika
masuala ya utambuzi, uan$ikishaji na ukusanyaji taarifa za kaya maskini. .i$ha, mafunzo
ya usanifu wa mira$i ya ujenzi yalitolewa kwa wataalam kutoka !amlaka za Serikali za
!itaa. 7ia, Wajumbe 1@ wa Baraza la Wawakilishi na Wakuu wa !ikoa na Wilaya kutoka
?anzibar walitembelea #ijiji vya 7ongwe0Kiona na !alivun$o ;Bagamoyo< na 4wata
;Kibaha< ili kujifunza kuhusu utekelezaji bora wa !'ango huo. Katika mwaka ()1,+()1-,
Serikali itaen$elea kufanya utambuzi na uan$ikishaji wa kaya maskini kufikia maeneo yote
1=1 ya utekelezaji wa !'ango Tanzania Bara na ?anzibar. Dengo ni kutambua na
kuan$ikisha Kaya C(),))) kutoka #ijiji, !itaa na Shehia C,))).
UZALISHA)I MALI
U/&*#"&,# %& M&/&4
,). M!"#$#%& S'#(&, hali ya u'atikanaji wa "hakula ni ya kuri$hisha katika maeneo
mengi n"hini kufuatia mavuno mazuri ya msimu wa ()1(+()1*. Uzalishaji wa mazao ya
"hakula kwa msimu huo ulikuwa Tani !ilioni 1,.*B ikilinganishwa na mahitaji ya "hakula
ya Tani 1(.1- kwa mwaka ()1*+()1, ikiwa ni zia$a ya Tani !ilioni (.* za "hakula.
&ngezeko hilo limefanya Taifa kujitosheleza kwa "hakula kwa .silimia 11B na hivyo,
kufanya wastani wa bei za mazao ya "hakula katika masoko 6"hini kuwa za "hini katika
ki'in$i "hote "ha mwaka ()1*+()1,.
R+/+(+ -& P!$1!,!4 /& K#*#$4
,1. M!"#$#%& S'#(&, Serikali imeen$elea na juhu$i za kuongeza tija katika
uzalishaji wa mazao ya "hakula na biashara kulingana na !i'ango inayotekelezwa "hini
ya Kaulimbiu ya K%D%!& KW.6?., na !'ango wa Tekeleza kwa !atokeo !akubwa
Sasa. Katika mwaka ()1*+()1,, Serikali imesambaza jumla ya vo"ha za ruzuku (,@C=,*))
zenye thamani ya Shilingi Bilioni B* kwa ajili ya mbolea na mbegu bora za m'unga na
mahin$i kwa Kaya C*(,1)). 7ia, Serikali ilitoa ruzuku ya $awa za korosho kiasi "ha lita
1-B,B,- na Tani =() zenye thamani ya Shilingi Bilioni 1.-. #ilevile, ruzuku ilitolewa kwa
ajili ya uzalishaji wa mbegu bora za 'amba Tani ,,))) zenye thamani ya Shilingi Bilioni
,.B, mi"he ya kahawa *-),))) yenye thamani ya Shilingi !ilioni 1)) na mi"he ya "hai
1,B-),))) yenye thamani ya Shilingi !ilioni *)).
,(. M!"#$#%& S'#(&, ongezeko la tija katika uzalishaji wa mazao unategemea sana
hu$uma bora za ugani kwa wakulima. Serikali katika mwaka ()1*+()1,, ilitoa kibali "ha
kuajiri !aafisa Ugani 1,,-( ili kufanikisha kufikiwa kwa malengo ya kuwa na .fisa Ugani
wa Kilimo mmoja kwa kila kijiji. #ilevile, Serikali imeongeza !ashamba >arasa kutoka
1=,**) yenye wakulima *,,,CB= mwaka ()1(+1* ha$i 1=,-,* yenye wakulima *,-,1)=
mwaka ()1*+()1, ili kuimarisha utoaji wa mafunzo kwa wakulima.

,*. M!"#$#%& S'#(&, Serikali imeen$elea kushirikisha Washirika wa !aen$eleo
ku"hangia 7rogramu ya Kuen$eleza Kilimo katika Ukan$a wa Kusini mwa Tanzania
;S.43&T<. !iongoni mwa malengo ya 7rogramu hiyo ni kuwaunganisha wakulima
wa$ogo na mnyororo wa thamani wa kibiashara wa !akam'uni makubwa ya n$ani na nje
ya n"hi. %li kufikia lengo hilo, Serikali imeanzisha !fuko 3ho"hezi wa Uen$elezaji wa
Kilimo katika Ukan$a wa Kusini mwa Tanzania ;S.43&T 3atalyti" Trust /un$<. !fuko
11
huo utatoa mitaji itakayogharamia hatua za awali za mira$i inayotoa tija ya haraka ambayo
imebainishwa kwenye !'ango !kakati wa Uwekezaji. #ilevile, !fuko huo utahamasisha
biashara inayolenga kumuinua !kulima m$ogo kwa kumuunganisha na mnyororo wa
thamani na kam'uni kubwa ku'itia ma$irisha makuu mawili. >irisha la kwanza ni !at"hing
4rant /un$ linalolenga kuwezesha kam'uni kubwa zilizoanzisha biashara ya Kilimo
6"hini, kuimarisha minyororo ya thamani inayowahusisha wakulima wa$ogo zai$i au
kuanzisha kilimo "ha !kataba kati ya wakulima wakubwa na wakulima wa$ogo. >irisha la
'ili ni So"ial #enture 3a'ital /un$, linalolenga kuziwezesha biashara "hanga na za kati
kwenye Sekta ya Kilimo au kuwezesha Kilimo "ha mkataba kati ya wakulima wakubwa na
wakulima wa$ogo. Tayari Bo$i ya !fuko imeteuliwa na !ten$aji !kuu wa !fuko
ameajiriwa.
,,. M!"#$#%& S'#(&, katika mwaka ()1,+()1-, Serikali ku'itia !fumo wa Tekeleza
Sasa kwa !atokeo !akubwa, inategemea kuvutia uwekezaji na kuanzisha Kilimo "ha
mashamba makubwa (- ya Kilimo "ha kibiashara kwa mazao ya m'unga na miwa kwa
utaratibu wa kuwaunganisha wakulima wakubwa na wa$ogo wanaozunguka mashamba
hayo. .i$ha, itaanzisha, itaboresha na kuen$esha kitaalamu maghala (@- ya kuhifa$hi
mahin$i kwa kuwaunganisha wakulima katika umoja wa kibiashara kwa ajili ya ku'ata
masoko ya 'amoja.
U$%&5#*#&,#
,-. M!"#$#%& S'#(&, katika juhu$i za kuen$eleza Kilimo "ha umwagiliaji 6"hini,
Sheria ya Umwagiliaji 6amba - ya mwaka ()1* imeanza kutumika !wezi 1anuari, ()1,.
Sheria hiyo itaiwezesha Serikali kuanzisha Tume ya Umwagiliaji ambayo ni "hombo "ha
kitaifa "henye $hamana ya kusimamia, kuen$eleza na ku$hibiti shughuli za Umwagiliaji
6"hini. Sheria hiyo 'ia itaanzisha !fuko wa Taifa wa Umwagiliaji utakaosai$ia kutekeleza
mi'ango ya umwagiliaji kwa kuli'ia gharama za umwagiliaji zinazofanywa na mkulima
mmoja mmoja na wawekezaji ku'itia miko'o na $hamana. Serikali 'ia ilien$elea na ujenzi
na ukabarati wa skimu (, za umwagiliaji zilizo'o katika wilaya 1- 6"hini. Katika mwaka
()1,+()1-, Serikali itaen$eleza Skimu za Umwagiliaji *C kwa ajili ya Kilimo "ha m'unga.
M#+.94$1#.+ -& M&"4(4 -& M&/&4
,=. M!"#$#%& S'#(&, katika mwaka ()1*+()1,, Serikali ku'itia 7rogramu ya
!iun$ombinu ya !asoko, Uongezaji Thamani na :u$uma za Kife$ha #ijijini imekarabati
kilometa *-( za barabara za vijijini kwa kiwango "ha "hangarawe katika :almashauri za
%ringa #ijijini, 6jombe #ijijini, Singi$a #ijijini, !barali, Dushoto, Same, !bulu, !salala na
!'an$a. :almashauri nyingine ni !aswa, Songea #ijijini, 2ufiji, Karatu na Kwimba.
#ilevile, imejenga maghala matano yenye uwezo wa kuhifa$hi tani 1,))) za mazao kila
moja katika halmashauri za %ringa #ijijini, 6jombe #ijijini, Same, Songea na !barali na
kukarabati maghala matatu katika :almashauri za Sumbawanga, !bulu na Kahama.
.i$ha, 7rogramu hiyo imezijengea uwezo benki tisa za wanan"hi+ushirika ili kuimarisha
mfumo wa kife$ha #ijijini.
,@. M!"#$#%& S'#(&, katika mwaka ()1,+()1-, Serikali ku'itia 7rogramu hiyo
ime'anga kukarabati kilometa ,*, za barabara kwa kiwango "ha "hangarawe, kujenga
maghala 1, na masoko saba katika :almashauri =, za Tanzania Bara na Wilaya 1) za
?anzibar. .i$ha, wazalishaji wa$ogo kutoka !ikoa (, ya Tanzania Bara na !ikoa mitano ya
12
?anzibar watajengewa uwezo wa kuhifa$hi mazao na mbinu za kufikia masoko amba'o
zai$i ya wanan"hi 1)),))) watanufaika na mafunzo hayo.
M&!.9!*!4 -& U"#0#(&
,B. M!"#$#%& S'#(&, Sheria ya Ushirika 6amba = ya mwaka ()1* imetungwa na
imeanza kutumika !wezi 1anuari, ()1,. Sheria hiyo itawezesha kuanzishwa kwa Tume ya
!aen$eleo ya Ushirika ambayo itakuwa na majukumu ya kusimamia moja kwa moja
#yama vyote vya Ushirika. .i$ha, ku'itia Sheria hiyo, Serikali imetoa Waraka 6amba 1
wa mwaka ()1, unaotoa ufafanuzi kuhusu 3haguzi katika #yama vya Ushirika. %li
kuon$oa migogoro ya kimaslahi, Waraka huo umewaon$oa #iongozi wa Siasa na Serikali
katika uongozi wa #yama vya Ushirika katika ngazi zote. Katika mwaka ()1,+()1-,
Serikali itaimarisha uratibu wa #yama vya Ushirika kulingana na mahitaji ya Wanan"hi na
kuunganisha #yama vya Ushirika na Taasisi za fe$ha ili kuboresha utoaji wa hu$uma za
kife$ha kwa #yama vya Ushirika.
M&!.9!*!4 -& S!(:& -& M#3+54
,C. M!"#$#%& S'#(&, ku'itia !'ango wa 2uzuku ya $awa ya kuogeshea mifugo,
Serikali ilitoa jumla ya lita 11,)() zenye thamani ya Shilingi !ilioni 1B1.B na kusambazwa
n"hini. #ilevile, ilitoa "hanjo kwa ajili ya ku$hibiti magonjwa ya mifugo amba'o $ozi
1-),))) za "hanjo ya Ugonjwa wa :oma ya Bon$e la Ufa zenye thamani ya Shilingi
milioni 11C ilitolewa katika !ikoa ya .rusha, Kilimanjaro, !anyara, Tanga na >o$oma.
#ilevile, Serikali imeimarisha Kituo "ha Uhamilishaji kili"ho'o katika eneo la Usa 2iver,
.rusha 'amoja na #ituo vingine vitano vya Kan$a kwa kusimika mitambo ya kuzalisha
kimiminika "ha naitrojeni na kujenga #ituo vitano vya ma$ume bora. #ilevile, ng5ombe
walionene'eshwa wameongezeka kutoka 1*(,(,= mwaka ()11+()1( ha$i kufikia 1@-,)))
mwaka ()1*+()1,. %li kuboresha u'atikanaji wa maziwa 6"hini, Serikali imeongeza
uzalishaji mitamba katika mashamba yake kutoka mitamba C,* kwa mwaka ()1(+()1*
ha$i mitamba 1,),= mwaka ()1*+()1, na kusambaza !buzi wa maziwa C,-*) ku'itia
!'ango wa Ko'a !buzi li'a !buzi. 1itiha$a hizi, zimesai$ia wafugaji kuongeza tija na
hivyo ku"hangia ongezeko la uzalishaji wa maziwa kutoka lita Bilioni 1.C mwaka
()1(+()1* ha$i lita Bilioni ( mwaka ()1*+()1,.
-). M!"#$#%& S'#(&, katika mwaka ()1,+()1-, Serikali itatoa ruzuku ya $awa za
kuogesha mifugo na kununua $ozi milioni moja kwa ajili ya "hanjo ya ugonjwa wa :oma
ya Bon$e la Ufa kwa !ikoa ya .rusha, Tanga, Tabora na baa$hi ya mikoa katika Kan$a
ya ?iwa. #ilevile, Serikali itaimarisha #ituo vya uhamilishaji, mashamba ya kuzalisha
mifugo bora na yale yanayozalisha mbegu bora za mifugo 'amoja na kununua mifugo
wazazi.
M&!.9!*!4 -& S!(:& -& U;+;#
-1. M!"#$#%& S'#(&, katika mwaka ()1*+()1,, Serikali kwa kushirikiana na wa$au
ilihuisha Sera ya Taifa ya Uvuvi ya mwaka 1CC@ na Sheria ya Uvuvi 6amba (( ya mwaka
())* ili zien$ane na maba$iliko ya kiu"humi, kisayansi na kiteknolojia. Katika kuimarisha
ufugaji wa samaki, wakulima (,=), wali'ewa mafunzo ya ufugaji bora wa samaki na
mabwawa =, yali"himbwa. :atua hiyo imeongeza i$a$i ya mabwawa ya Samaki kufikia
(),1CB yenye uwezo wa kuzalisha Tani *,)(C.@ za samaki ikilinganishwa na mabwawa
13
(),1*, yaliyokuwe'o mwaka ()1(+()1*. #ituo vya kuzalisha vifaranga wa samaki kwa
wingi kwa kutumia teknolojia ya n$ani viliongezeka kutoka (#:+4 (#$4,& mwaka
()1(+()1* ha$i kufikia ;#:+4 ;#:&.4 mwaka ()1*+()1, vyenye uwezo wa kuzalisha
vifaranga bora vya samaki !ilioni 1) kwa mwaka. Serikali 'ia, ilijenga matanki sita yenye
lita za ujazo B,))) kila kimoja kwa ajili ya kuzalisha vifaranga vya samaki.
-(. M!"#$#%& S'#(&, katika mwaka ()1,+()1-, Serikali itaanzisha #ituo vya
kuzalishia vifaranga vya samaki katika maeneo ya Ba"ho >are$a 0 !anyara, :ombolo E
>o$oma, na Kigoma. #ilevile, itajenga bwawa la kufuga samaki katika Kituo "ha !afunzo
ya Kilimo "ha Kilimanjaro E K.T3 na kutoa ruzuku kwa ajili ya ku"himba mabwawa na
kuzalisha vifaranga wa samaki.
U3+5&,# N-+(#
-*. M!"#$#%& S'#(&, Sekta ya ufugaji nyuki imeen$elea kuimarika na ku"hangia
kuongeza ajira na ku'unguza umaskini. !waka ()1*, thamani ya mauzo ya asali nje
yalifikia Shilingi !ilioni (B@.* ikilinganishwa na mauzo ya Shilingi !ilioni (=( mwaka
()1(. Katika ki'in$i hi"ho, jumla ya Tani *B, za nta zenye thamani ya Shilingi !ilioni
,,==) ziliuzwa nje ikilinganishwa na Tani (@@ zenye thamani ya Shilingi !ilioni (,-B*
zilizouzwa mwaka ()1(. 6"hi zilizoongoza katika ununuzi wa .sali na 6ta ya Tanzania ni
Ujerumani, &man, 3hina, 1a'an, 9emen, %n$ia, Ubelgiji, Botswana, Kenya na !arekani.
Kutokana na maen$eleo haya mazuri katika mwaka ()1*+()1,, Serikali imetenga maeneo ()
yenye ukubwa wa :ekta -B,,,- sehemu mbalimbali 6"hini kwa ajili ya hifa$hi za nyuki.
.i$ha, imetoa mafunzo kwa wafugaji nyuki C(, na vikun$i ,C kutoka Wilaya 1( 'amoja na
kutoa elimu ya miongozo na sheria za ubora wa mazao ya nyuki kwa wafanyabiashara wa
mazao ya nyuki.
-,. M!"#$#%& S'#(&, katika mwaka ()1*+()1,, Tanzania ilishiriki kwenye Kongamano
la Ufugaji nyuki lililofanyika Kiev, Ukraine. Katika Kongamano hilo, mazao ya nyuki kutoka
Tanzania yalikuwa kivutio kikubwa na yaliwezesha ku'ata me$ali ya Ban$a Bora la .sali
kutokana na asali yake kuwa na viwango vya ubora na usalama vinavyokubalika Kimataifa.
.i$ha, kam'uni mbalimbali zilionesha nia ya kuwekeza kwenye Sekta ya ufugaji nyuki
6"hini. Kama ambavyo nimesisitiza mara kwa mara, sekta ya nyuki ina fursa kubwa ya
kibiashara ha'a n"hini na nje ya n"hi. 6i sekta inayoweza kuleta ma'in$uzi makubwa
katika maeneo mengi kwani yanahitajika mafunzo ki$ogo na vifaa vi"ha"he ambavyo
vinaweza kutumika kikamilifu ku'ata asali na mazao yake. 6ien$elee kusisitiza
kwamba, tuwahimize wanan"hi katika !ajimbo yetu watumie fursa za ufugaji nyuki
zinazo'atikana katika maeneo yao ili kujiongezea ki'ato.
M&!.9!*!4 -& 7#%&.9&
--. M!"#$#%& S'#(&, Sekta ya #iwan$a #i$ogo na Biashara 6$ogo imeen$elea
kutoa m"hango muhimu katika u'atikanaji wa ajira, ongezeko la ki'ato na ukuaji wa
u"humi. Katika mwaka ()1*+()1,, Serikali imefungua #ituo vya Teknolojia !ikoani kwa
ajili kuhu$umia Wajasiriamali wanaotengeneza mashine za kusin$ika mazao na
kutengeneza bi$haa mbalimbali za uzalishaji mali. #ituo hivyo vimewezesha kuanzishwa
kwa mira$i mi'ya ,,1(@ ya uzalishaji mali kwenye mikoa ya Din$i, !beya, %ringa, .rusha,
Kigoma na Kilimanjaro. .i$ha, Wajasiriamali (*,-,= wali'atiwa mafunzo ya ujasiriamali na
ujuzi maalum wa ufun$i na utumiaji wa mashine za uzalishaji mali. #ilevile, hu$uma za
14
ushauri na ugani zilitolewa kwa Wajasiriamali (),@=C kwenye #ikun$i na #yama vyao vya
Biashara kwa kuviimarisha na kuviwezesha kujenga misingi ya kujitegemea.
-=. M!"#$#%& S'#(&, Serikali inatekeleza !kakati wa FWilaya !oja, Bi$haa !ojaG
kwa kujenga uwezo wa kuzalisha bi$haa kutokana na malighafi zilizo'o kwenye Wilaya
husika. Ku'itia !kakati huo, Serikali imejenga uwezo wa kuongeza thamani ya mazao na
bi$haa mbalimbali, kuzalisha mitambo na vi'uri 'amoja na zana za kilimo amba'o
viwan$a vi$ogo 1CB vilianzishwa na kuwezesha u'atikaji wa ajira 1,B)C. .i$ha, Serikali
inatekeleza !ra$i wa Kuen$eleza Ujasiriamali #ijijini ;!U#%< kwa kutumia $hana ya
kuimarisha mlolongo wa thamani kimikoa kwa mazao mbalimbali. !ra$i umewezesha
uanzishwaji wa mira$i mi$ogo 1-,-B) #ijijini urasimishaji wa #ikun$i =-,*)B vya uzalishaji
na u'atikanaji wa ajira *C,-@,.
-@. M!"#$#%& S'#(&, Serikali 'ia ilien$elea na juhu$i za kuhamasisha uwekezaji
kwenye mira$i mi'ya katika !aeneo !aalum ya Uzalishaji ;AH'ort 7ro"essing ?ones< na
!aeneo !aalum ya Kiu"humi ;S'e"ial A"onomi" ?ones<. :a$i kufikia mwezi >esemba
()1*, kam'uni *( zilikuwa zimesajiliwa na !amlaka ya A7? kwa ajili ya kuanzisha
viwan$a vi'ya kwenye maeneo hayo. .i$ha, Serikali imekamilisha utafiti kwenye !ra$i wa
!akaa ya !awe !"hu"huma na kuthibitisha uwe'o wa tani !ilioni *@) za makaa ya
mawe katika eneo la kilomita za mraba *) kati ya kilomita za mraba 1,) zilizotengwa kwa
ajili ya !ra$i huo. .i$ha, utafiti huo ulithibitisha uwe'o wa tani !ilioni (1C za ma$ini ya
"huma katika eneo la kilomita za mraba 1) kati ya kilomita za mraba 1== zilizotengwa kwa
ajili ya mra$i huo. Ujenzi wa mra$i wa makaa ya mawe !"hu"huma na ma$ini ya "huma
Diganga unatarajiwa kuanza mwaka ()1, na kukamilika mwaka ()1B. Katika mwaka
()1,+()1-,
Serikali itajielekeza katika kuen$eleza viwan$a vya kuongeza thamani ya mazao na
bi$haa za kilimo. .i$ha, itaen$elea kujenga !ra$i wa !akaa ya !awe ya !"hu"huma na
6gaka na !ra$i wa 3huma Diganga.
S!(:& -& U:&*##
-B. M!"#$#%& S'#(&, Serikali imeen$elea kutangaza fursa za utalii zilizo'o n"hini
kwa kutumia mbinu mbalimbali kama vile vi'e'erushi, majari$a, matangazo ya Televisheni
na kutumia Balozi za Tanzania zilizoko nje ya n"hi. !binu nyingine zilizotumika ni kutumia
maonesho ya Kimataifa na kuweka matangazo kwenye viwanja sita vya Digi Kuu ya !'ira
wa !iguu ya Uingereza. 7amoja na matangazo hayo, hu$uma za kitalii hususan hoteli,
miun$ombinu ya barabara na mawasiliano zimeimarishwa na hivyo kuwashawishi watalii
wengi kutembelea n"hini. Kutokana na hatua hizo, i$a$i ya watalii walioingia n"hini
imeongezeka kutoka Watalii 1,)@@,)-B mwaka ()1( ha$i 1,1*-,BB, mwaka ()1*, sawa
na ongezeko la .silimia -.,=. Watalii hao wameliingizia Taifa >ola za !arekani Bilioni 1.B
ikilinganishwa na >ola za !arekani Bilioni 1.@ zilizo'atikana mwaka ()1(. #ilevile, Serikali
imeanzisha utalii wa usiku katika :ifa$hi ya Taifa ya ?iwa !anyara utalii wa kuangalia
wa$u$u katika :ifa$hi ya Taifa ya Kitulo na :ifa$hi ya .mani utalii wa makasia katika
:ifa$hi ya .rusha E ?iwa !omela na Utalii wa kutembea katika :ifa$hi za !ahale na
4ombe.
-C. M!"#$#%& S'#(&, Serikali kwa kushirikiana na Sekta binafsi ku'itia Baraza la
Taifa la Biashara, imean$aa mkakati maalum wa kukuza sekta ya utalii hasa kuon$oa
vikwazo vinavyokwamisha kasi ya ukuaji wa sekta hii. .i$ha, katika kukuza utalii wa n$ani,
15
Serikali inatumia fursa za maonesho na matamasha mbalimbali ya n$ani kuelezea vivutio
vya utalii na imean$aa kijitabu "ha utalii wa Utama$uni kwa lengo la kutangaza vivutio vya
utalii. Katika mwaka ()1,+()1-, Serikali itatafsiri tovuti ya Bo$i ya Utalii 'amoja na
vielelezo mbalimbali kwa lugha za Kifaransa, Kijerumani, Ki"hina na Kihis'aniola ili
zitumike kutangaza utalii kwa n"hi zinazotumia lugha hizo. :atua hiyo itasai$ia ku'anua
wigo wa utalii katika masoko hayo yenye fursa kubwa.
W&.-&$&'40#
=). M!"#$#%& S'#(&, Serikali inaen$elea na juhu$i za kuhifa$hi wanyama'ori
katika :ifa$hi na !a'ori ya .kiba 6"hini kwa nia ya kuwalin$a na kuen$eleza utalii. Katika
mwaka ()1*+()1,, Serikali imeen$esha $oria mbalimbali n$ani na nje ya hifa$hi
zilizowezesha kukamatwa watuhumiwa *C1 'amoja na silaha @* zikiwemo bun$uki (( za
kivita. 1umla ya kesi (@@ zilifunguliwa amba'o kesi 1(* zimemalizika na kesi 1-,
zinaen$elea. #ilevile, katika kuhamasisha wanan"hi wanaoishi kan$o kan$o ya hifa$hi
hizo kuzilin$a, :almashauri *B zenye vitalu vya uwin$aji zili'atiwa Shilingi Bilioni B.@ kama
mgawo wa .silimia (- ya fe$ha zinazotokana na uwin$aji wa kitalii kwa ajili ya shughuli za
maen$eleo ya wanan"hi.
=1. M!"#$#%& S'#(&, katika mwaka ()1,+()1-, Serikali itaanza utekelezaji wa
!kakati wa Kitaifa wa Ku'ambana na Ujangili. !kakati huo umeainisha uwezo tulionao,
u'ungufu ulio'o na mahitaji muhimu ambayo yataimarisha uhifa$hi 6"hini na ku'unguza
migongano iliyo'o ya matumizi ya ar$hi. #ilevile, itaanzisha !amlaka ya Wanyama'ori
Tanzania itakayosimamia shughuli zote zinazohusu uhifa$hi wa wanyama'ori ikiwa ni
'amoja na kukusanya ma'ato, kuen$eleza hifa$hi na kuimarisha ulinzi wa wanyama'ori.
S!(:& -& M&9#.#
=(. M!"#$#%& S'#(&, katika mwaka ()1*+()1,, Serikali imeimarisha ukaguzi
kwenye uzalishaji na biashara ya ma$ini. :atua zilizo"hukuliwa ni 'amoja na kuweka
Wakaguzi katika migo$i yote mikubwa na baa$hi ya mitambo ya u"henjuaji ma$ini. .i$ha,
imeanzisha $awati maalum la kukagua ma$ini yanayosafirishwa nje ya 6"hi ku'itia
viwanja vya n$ege ili ku$hibiti utoroshaji wa ma$ini. Kutokana na jitiha$a hizo, ma$ini ya
$hahabu na vito yenye thamani ya Shilingi Bilioni 1.C yalikamatwa na kuwasilishwa
kwenye vyombo husika kwa hatua za kisheria.
=*. M!"#$#%& S'#(&, Serikali inathamini m"hango wa Wa"himbaji Wa$ogo wa
!a$ini katika kukuza u"humi wa 6"hi yetu. Katika mwaka ()1*+()1,, Serikali
imewajengea uwezo wa"himbaji wa$ogo kwa kuwa'atia mafunzo na miko'o ili kuongeza
uzalishaji. Kutokana na juhu$i hizo, jumla ya kilo (*@ za $hahabu zenye thamani ya
Shilingi Bilioni 1,.- zilizalishwa na kuingiza mrabaha wa Shilingi !ilioni -1C. .i$ha,
Serikali imetenga maeneo ma'ya ya u"himbaji ya %samilo na lwenge ;4eita< 2wabasi
;Butiama< na Saza na %tumbi FBG ;3hunya<. 1itiha$a hizo zimefanya shughuli za wa"himbaji
wa$ogo hasa katika u"henjuaji wa ma$ini ya $hahabu kukua.
=,. M!"#$#%& S'#(&, katika mwaka ()1,+()1-, Serikali itakamilisha !kakati wa
utekelezaji wa Sera ya !a$ini ya mwaka ())C, Sheria ya Uongezaji Thamani !a$ini na
Sheria ya Baruti 'amoja na Kanuni zake. Serikali 'ia itahamasisha uwekezaji kwenye
sekta ya !a$ini na kuziwezesha taasisi zake kama vile Tanzania AHtra"tive %n$ustrials
Trans'oren"y %nitiatives ;TA%T%< na Shirika la !a$ini la Taifa ;ST.!%3&< ili ziweze kufanya
16
kazi kwa ufanisi. #ilevile, itatenga maeneo zai$i kwa ajili ya wa"himbaji wa$ogo na
kuwawezesha ku'ata mitaji na teknolojia. 7ia, itaboresha !fumo wa utoaji na usimamizi
wa leseni za ma$ini kwa kuanzisha hu$uma za kuomba leseni kwa njia ya mtan$ao.
HUDUMA ZA KIU6HUMI
A09#
=-. M!"#$#%& S'#(&, ar$hi ni msingi na ki"ho"heo muhimu "ha maen$eleo ikiwa
ita'angiwa matumizi bora, ita'imwa na kusimamiwa i'asavyo. %li kufanikisha azma hiyo,
Serikali ina"hukua hatua ma$hubuti kuhakikisha kuwa kila ki'an$e "ha ar$hi 6"hini
kina'angwa, ku'imwa, kumilikishwa na kutumiwa kwa mujibu wa Sheria. Katika mwaka
()1*+()1,, Serikali imekamilisha sehemu ya kwanza ya ujenzi wa !fumo Unganishi wa
Kuhifa$hi Kumbukumbu za .r$hi ;%ntegrate$ Dan$ !anagement %nformation System< na
kurahisisha u'atikanaji wa ar$hi kwa ajili ya uwekezaji na matumizi mengine. Sambamba
na hatua hiyo, Serikali inaboresha utunzaji wa kumbukumbu za u'imaji .r$hi kwa
kuziba$ili zilizo'o kuwa katika mfumo wa Kanzi$ata za Kielektroniki ili ziweze
kuunganishwa na !fumo Unganishi wa Kutunza Kumbukumbu za .r$hi. :atua hiyo
inalenga kurahisisha u'atikanaji wa taarifa za u'imaji ar$hi na kuboresha utoaji wa
hu$uma kwa wanan"hi. :a$i mwezi /ebruari ()1,, kumbukumbu za ramani -,))) za 1iji
la >ar es Salaam zimeba$ilishwa na kuwekwa katika ramani unganishi. Katika mwaka
()1,+()1-, Serikali itaan$aa Kanzi$ata ya viwanja *)),))) katika !iji mbalimbali 6"hini.
==. M!"#$#%& S'#(&, kwa mu$a mrefu Sekta ya .r$hi imekumbwa na tatizo la
migogoro ya mara kwa mara inayotokana na matumizi mbalimbali ya ar$hi hususan baina
ya wakulima na wafugaji. .i$ha, migogoro hiyo imekuwa ikihusisha wanan"hi na maeneo
ya hifa$hi, #ijiji kuwe'o n$ani ya maeneo ya hifa$hi, wanan"hi $hi$i ya wawekezaji na
baina ya wanan"hi wenyewe kwa wenyewe. !igogoro hii imekuwa ikiongezeka zai$i
katika siku za hivi karibuni kutokana na kuongezeka kwa i$a$i ya watu, mifugo na shughuli
za kiu"humi zinazotegemea ar$hi kama vile ma$ini, utalii, viwan$a, kilimo na makazi.
!igogoro ya ar$hi ina athari kubwa kwa wanan"hi ikiwemo uvunjifu wa amani, uharibifu
wa mali na hata vifo. Serikali imekuwa iki"hukua hatua ku$hibiti migogoro hiyo kila
ina'otokea. %li ku'ata suluhisho la ku$umu la kushughulikia migogoro ya ar$hi, Serikali
imeanza kusimika mifumo ya kisasa kwa ajili ya u'imaji, umilikishaji na usimamizi wa
sekta ya ar$hi. :ii ni kwa sababu uzoefu umeonesha kwamba ukosefu wa ramani, mi'aka
rasmi na miliki kamilifu n$i"ho "hanzo kikuu "ha migogoro inayojitokeza mara kwa mara.
Katika mwaka ()1,+()1-, Serikali itatoa ki'aumbele katika Sekta ya .r$hi hasa
kushughulikia maeneo yanayolenga kutatua migogoro ya ar$hi kama vile u'imaji wa
mi'aka ya vijiji, kutoa hati miliki na kuan$aa mi'ango ya matumizi bora ya ar$hi ya #ijiji.
.i$ha, Serikali itajenga !fumo Unganishi wa Kutunza Kumbukumbu za .r$hi, kukamilisha
usimikaji wa alama za msingi za u'imaji, kurasimisha hati milki na ku'ima mi'aka ya
Kimataifa.
N#"&:#
=@. M!"#$#%& S'#(&, Serikali imeimarisha hu$uma za u'atikanaji wa umeme 6"hini
kwa kutekeleza mira$i mbalimbali ili kuongeza i$a$i ya Watanzania wanao'ata umeme.
!waka ()1*+()1,, Serikali imekamilisha kwa .silimia C) .wamu ya Kwanza ya !ra$i
Kabambe wa Usambazaji wa Umeme unaotekelezwa katika !ikoa 1= 6"hini. 7ia, !ra$i
huo unajumuisha usambazaji wa umeme #ijijini amba'o wateja 1-,*)- kati ya wateja
17
((,))) waliolengwa wameunganishiwa umeme. #ilevile, Wakala wa 6ishati #ijijini imesaini
!ikataba *- na Wakan$arasi kwa ajili ya kutekeleza mira$i ya usambazaji wa umeme
#ijijini ku'itia !ra$i Kabambe wa Usambazaji wa Umeme #ijijini. .i$ha, tarehe B
Se'temba ()1*, !heshimiwa >kt. 1akaya !risho Kikwete, 2ais wa 1amhuri ya !uungano
wa Tanzania alizin$ua mtambo wa kufua umeme wa !egawati =) unaotumia mafuta
mazito katika eneo la 6yakato, !wanza. !tambo huo umeongeza uwezo wa kufua
umeme kwenye gri$i ya Taifa na kufikia !egawati 1,-B*. !tambo huo umeimarisha
u'atikanaji wa umeme katika !ikoa ya !wanza, 4eita na !ara. Kutokana na juhu$i za
kusambaza umeme !ijini na #ijijini ha$i mwezi !a"hi ()1,, zai$i ya .silimia *) ya
Watanzania wame'atiwa hu$uma hiyo, na hivyo kuvuka lengo la .silimia *) lililotarajiwa
kufikiwa mwaka ()1-.
=B. M!"#$#%& S'#(&, kutokana na kukua kwa kasi kwa Sekta ya gesi, Serikali katika
mwaka ()1*+()1,, imean$aa Sera ya 4esi .silia ambayo inatoa miongozo ya kusimamia
rasilimali hiyo. Serikali 'ia inatekeleza mira$i mbalimbali "hini ya sekta n$ogo ya gesi ikiwa
ni 'amoja na kuen$elea na !ra$i wa Ujenzi wa Bomba la Kusafirisha 4esi .silia kutoka
!twara na Din$i ha$i >ar es Salaam. :a$i sasa, mabomba yote kwa ajili ya kutekeleza
mra$i huo wenye urefu wa Kilomita -,( yamewasili na kazi ya kuunganisha inaen$elea.
Ujenzi wa Bomba la Kusafirishia 4esi 'amoja na mitambo miwili ya ku"hakata gesi hiyo
inatarajiwa kukamilika mwishoni mwa mwaka ()1,. .i$ha, .wamu ya Kwanza ya !ra$i
wa Kinyerezi utakaozalisha !egawati 1-) kwa kutumia 4esi .silia umeanza
kutekelezwa. Katika hatua nyingine, Serikali ime'itia u'ya miun$o ya Shirika la !aen$eleo
ya 7etroli Tanzania na Shirika la Umeme Tanzania kwa lengo la kuongeza tija na ufanisi
wa uten$aji wa !ashirika hayo.
=C. M!"#$#%& S'#(&, katika mwaka ()1,+()1-, Serikali itakamilisha m"hakato wa
!aboresho ya sera mbalimbali za 6ishati ikiwemo Sera ya 6ishati ya !waka ())* Sera
!'ya ya !afuta na Sera !'ya ya Uwezeshaji Wazawa. Kukamilika kwa sera hizo
kutaimarisha usimamizi wa Sekta ya 6ishati kwa maen$eleo ya 6"hi yetu.
M(4.54 %& T&#3& %& M&%&"#*#&.4
@). M!"#$#%& S'#(&, Serikali imekamilisha .wamu ya Kwanza na ya 7ili ya ujenzi wa
!kongo wa Taifa wa !awasiliano wenye urefu wa kilomita @,-=) ambao 'ia unatoa
maunganisho ya mawasiliano kwa 6"hi jirani. .wamu ya Tatu ya ujenzi itakayoziunganisha
Unguja na 7emba na !kongo wa Taifa imeanza mwezi >esemba, ()1* na inatarajiwa
kukamilika katika miezi 1B. !kongo umesai$ia watoa hu$uma kufikisha hu$uma za
mawasiliano kwa Wanan"hi kwa uharaka zai$i, uhakika na kwa gharama nafuu. :atua
hiyo inaharakisha maen$eleo ya Taifa kwa Wanan"hi ku'ata fursa ya kutumia TA:.!.
katika ku'ambana na umaskini na kujiletea maen$eleo kwa kasi zai$i. 7ia, Serikali kwa
kutumia ruzuku imeen$elea ku'eleka hu$uma za mawasiliano katika maeneo yasiyokuwa
na mvuto wa kibiashara kwa kushirikiana na Sekta binafsi. Katika mwaka ()1*+()1, jumla
ya Kata -( zenye #ijiji *1= vimefikishiwa hu$uma za mawasiliano ku'itia !'ango huo.
.i$ha, Serikali imetia saini makubaliano na watoa hu$uma za mawasiliano kufikisha
hu$uma hizo katika Kata nyingine1=* zenye #ijiji C((. Watu 1,(11,B,1 watanufaika na
juhu$i hizo. Katika mwaka ()1,+()1-, Serikali itaen$elea na ujenzi wa !kongo maeneo ya
mijini katika !iji ya !orogoro, .rusha, !wanza na >o$oma na kuen$elea kuunganisha
Unguja na 7emba na !kongo huo.
18
S#$+ /& M(4.4.# .& I.:&.!:#
@1. M!"#$#%& S'#(&, mazingira mazuri yaliyowekwa na Serikali kwenye Sekta ya
!awasiliano yameonesha matokeo "hanya na ya kuri$hisha sana. %$a$i ya watumiaji wa
hu$uma za mawasiliano 6"hini imeongezeka kutoka laini za simu za mkononi !ilioni (.C=
mwaka ())- ha$i !ilioni (@.,- mwaka ()1*. Watumaji wa mfumo wa intaneti nao
wameongezeka kutoka !ilioni *.-= mwaka ())B ha$i !ilioni C.* mwaka ()1*. 7ia, kuna
ongezeko kubwa la hu$uma ku'itia mawasiliano ya simu za mkononi. :u$uma hizo ni
'amoja na miamala ya kife$ha na ununuzi wa hu$uma na bi$haa kwa kutumia miamala
ya kibenki. :ivi sasa wanan"hi wanaweza kufanya mali'o ya hu$uma mbalimbali
wanazozitumia ku'itia simu za kiganjani. :atua hiyo imesai$ia kuokoa mu$a na
ku'unguza msongamano sehemu za kuli'ia na ku'ata hu$uma hizo.
M3+$4 %& K+&(#(# .& K+"#$&$#& H+9+$& /& M&%&"#*#&.4
@(. M!"#$#%& S'#(&, Serikali ililiahi$i Bunge lako Tukufu kwamba ingesimika
!fumo wa Kusimamia !awasiliano ya Simu 6"hini. Dengo la kujenga !fumo huo ni
kubaini takwimu zinazo'ita katika mitan$ao ya mawasiliano. !fumo huo unaweza kutoa
takwimu za mawasiliano yanayofanyika n$ani na nje ya 6"hi kutambua ma'ato na
miamala ya fe$ha kufuatilia na kugun$ua mawasiliano ya ulaghai na kutambua taarifa za
laini ya simu na za kifaa "ha mawasiliano. 6a'en$a kuliarifu Bunge lako Tukufu kuwa,
tayari !tambo wa kuwezesha !fumo wa Kusimamia !awasiliano Tanzania umejengwa
kwa gharama ya >ola za !arekani !ilioni (- kwa kutumia utaratibu wa Ubia kati ya
Serikali na Sekta Binafsi (Build !perate and Trans"er#. %li kuweza kutumia !fumo huo
i'asavyo, Serikali imekamilisha Kanuni za Uhakiki na !gawanyo wa !a'ato yatokanayo
na simu zinazoingia 6"hini kutoka nje ya 6"hi. !fumo huo umeanza rasmi kutumika
mwezi &ktoba, ()1* na kwa ki'in$i "ha miezi mitatu ya &ktoba ha$i >esemba, ()1*
umeingizia Serikali Shilingi Bilioni -. Katika mwaka ()1,+()1-, Serikali itaen$elea
kuboresha taarifa za kiuten$aji zitakazowezesha ku'unguza kasi ya u$anganyifu wa simu
zinazoingia n"hini kwa lengo la kuongeza ma'ato. #ilevile, !amlaka ya !awasiliano
Tanzania itasimamia miamala ya mali'o ya fe$ha ku'itia simu za mkononi yanayofanywa
na kam'uni za simu.
M3+$4 %& U:&.5&/&,# %& D#5#:#
@*. M!"#$#%& S'#(&, itakumbukwa kwamba, Serikali ilianza kutekeleza awamu ya
kwanza ya zoezi la kuhama kutoka mfumo wa utangazaji wa .nalojia kwen$a >igiti tarehe
*1 >esemba, ()1(. .wamu hiyo ilihusisha !iji Saba ya >ar es Salaam, !beya, Tanga,
!wanza, .rusha, >o$oma na !oshi. Uhamaji huo ulifanyika kwa mafanikio makubwa na
tathmini ilifanywa ili kuweka mazingira bora zai$i ya kuen$elea na zoezi hilo. Kufuatia
tathmini hiyo, .wamu ya 7ili ilianza kutekelezwa kuanzia tarehe *1 !a"hi, ()1, na
inatarajiwa kukamilika tarehe *) Se'temba, ()1,. !iji kumi itakayohusika na zoezi hilo ni
Singi$a na Tabora, ikifuatiwa na !iji ya !usoma, Bukoba, Kigoma, Kahama, %ringa,
Songea, !orogoro na Din$i. Uzimaji wa mitambo ya utangazaji ya .nalojia unahusisha
maeneo yote yanayo'ata hu$uma za matangazo ku'itia mitambo ya kusimikwa ar$hini tu,
ambayo ni .silimia (, ya eneo lote la 6"hi yetu. !aeneo yanayo'ata hu$uma za
matangazo ku'itia mitambo ya Satellite na 3able hayahusiki na zoezi hilo.
Serikali imelenga ifika'o mwezi &ktoba, ()1, mitambo yote ya .nalojia iwe imezimwa
6"hini. 6a'en$a kuru$ia wito wangu kwamba, zoezi hili ni la muhimu na lina lengo la
19
kuifanya 6"hi yetu ien$ane na maba$iliko yanayotokea $uniani ambayo hayakwe'eki.
Wa$au wote watoe ushirikiano kwa vyombo vinavyohusika.
B&0&1&0& .& M&9&0&,&
@,. M!"#$#%& S'#(&, katika mwaka ()1*+()1,, Serikali imekamilisha ujenzi wa
kilometa -)-.@ za Barabara Kuu na kukarabati kilometa 1,=.=. .i$ha, imejenga kwa
kiwango "ha lami kilometa ((.* za Barabara za !ikoa na kukarabati kilometa 1,-.1 kwa
kiwango "ha "hangarawe. Serikali inaen$elea kukamilisha ujenzi wa ma$araja ya Kigamboni
E >ar es Salaam na !to !alagarasi 0 Kigoma. Katika mwaka ()1,+()1-, Serikali itajenga
Barabara m'ya zenye urefu wa kilometa =** za Barabara kuu na Barabara za !ikoa kwa
kiwango "ha lami. #ilevile, itakarabati kilometa 1=- za barabara za lami na kilometa 1,1-)
za barabara za "hangarawe katika Barabara Kuu na Barabara za !ikoa. .i$ha, itaen$elea
na ujenzi wa ma$araja -@ ya barabara hizo.
M"4.5&$&.4 %& M&5&0# )#,#.# D&0 !" S&*&&$

@-. M!"#$#%& S'#(&, msongamano wa magari katika 1iji la >ar es Salaam
umekuwa kikwazo katika utekelezaji wa shughuli za kila siku za kiu"humi na kijamii.
Katika kukabiliana na tatizo hilo, mwaka ()1*+()1,, Serikali imekamilisha ujenzi wa
barabara za lami za Ubungo Bus Terminal 0 Kigogo 0 Kawawa yenye urefu wa kilometa
=., barabara ya 1et 3orner E#ituka 0 >avis 3orner yenye urefu wa kilometa 1).* na
barabara ya Ubungo !aziwa 0 !abibo AHternal yenye urefu wa kilometa (.(- 'amoja na
$araja la AHternal. Ujenzi wa barabara ya !zunguko wa Kigogo 0 1angwani yenye
kilometa (.@( na zile zitakazotumika kwa !abasi yaen$ayo haraka unaen$elea.
@=. M!"#$#%& S'#(&, katika mwaka ()1,+()1-, Serikali itajenga barabara sita 1ijini
>ar es Salaam kwa kiwango "ha lami. Barabara hizo ni Tabata >am'o 0 Kigogo ;km 1.=<
Kifuru 0 Kinyerezi ;km ,< 4oba 0 !bezi !wisho ;km @< Tangi bovu ;Samaki< 0 4oba ;km
C< Kimara Baruti 0 !sewe ;km (.=< na Kimara 0 $araja la !aji 3humvi AHternal ;km *<.
Tayari Serikali imesaini mikataba na wakan$arasi kwa ajili ya ujenzi wa barabara hizo
ambazo zinatarajiwa kukamilika kati ya miezi B ha$i 1B.
HALI YA U6HUKUZI
R!*# -& K&:# .& TAZARA
@@. M!"#$#%& S'#(&, katika mwaka ()1*+()1,, Serikali imefanya u'embuzi yakinifu
na usanifu wa awali wa ujenzi wa reli ya .rusha E !usoma yenye urefu wa Kilomita =)).
Dengo ni kuimarisha usafiri na usafirishaji wa mizigo kwa !ikoa ya Kaskazini na 6"hi jirani
ya Ugan$a ku'itia Ban$ari ya Tanga. #ilevile, Serikali imekamilisha usanifu wa kina wa
mra$i wa ujenzi wa reli kwa kiwango "ha kimataifa yenye urefu wa Kilometa 1,,=, kutoka
>ar es Salaam 0 %saka 0 Keza 0 Kigali na Kilometa 1C@ kutoka Keza ha$i !songati.
@B. M!"#$#%& S'#(&, !kataba wa !aelewano kati ya Tanzania na Burun$i kwa ajili
ya ujenzi wa 2eli ya Uvinza ha$i !songati umesainiwa. Kuhusu 2eli ya T.?.2., Serikali
inatekeleza !akubaliano ya %tifaki ya 1- iliyosainiwa mwezi !a"hi, ()1( kati ya Serikali ya
Watu wa 3hina na Serikali za Tanzania na ?ambia amba'o ununuzi wa vi"hwa vinne vya
treni, vi"hwa vinne vya Sogeza umefanyika 'amoja na ununuzi wa mabehewa 1B ya abiria
ya 2eli ya T.?.2.. Katika mwaka ()1,+()1-, Serikali itaboresha Kilometa *)B za
20
miun$ombinu ya 2eli ya Kati na vituo vya Ban$ari kavu vya kuhifa$hi !akasha vya %lala na
%saka. .i$ha, Kam'uni ya 2eli ;T2D< itakarabati vi"hwa nane vya treni na kununua vi"hwa
vi'ya 1( na mabehewa (), ya mizigo na kukarabati majengo ya Stesheni.
B&.9&0#
@C. M!"#$#%& S'#(&, kijiografia n"hi yetu imejaliwa kuwa na eneo kubwa la maziwa
na bahari ambalo limetuwezesha kuwa na ban$ari zinazohu$umia 'ia 6"hi jirani
zisizo'akana na bahari. %li kutumia fursa hii kikamilifu, Serikali katika mwaka ()1*+()1,,
imekamilisha u'embuzi yakinifu kwa ajili ya kuboresha 4ati namba 1 ha$i @ katika Ban$ari
ya >ar es Salaam. #ilevile, inatekeleza mira$i ya ujenzi wa magati kwenye Ban$ari za
?iwa #i"toria, Tanganyika na 6yasa. .i$ha, ku'itia !fumo wa Tekeleza Sasa kwa
!atokeo !akubwa, !amlaka ya Ban$ari imevuka malengo kwa kuhu$umia zai$i ya tani
!ilioni 1* za mizigo ha$i >esemba ()1*, ikilinganishwa na tani !ilioni 1( kwa mwaka
()1(. #ilevile, Serikali imeanza kutekeleza utaratibu wa kufanya kazi ban$arini kwa saa (,
kwa siku zote za juma ili kuongeza kasi ya uon$oshaji wa mizigo inayotoka. :atua hiyo
imesai$ia ku'unguza msongamano wa mizigo katika Ban$ari ya >ar es Salaam na
ku'unguza malalamiko kutoka kwa watumiaji wa ban$ari hiyo. .i$ha, kumekuwa na
ongezeko la ufanisi katika kuhu$umia wasafirishaji wa mizigo katika maeneo ya mi'akani,
hususan 2usumo, Tun$uma, 6amanga, Kasumulo na !tukula. Wasafirishaji wanatumia
mu$a mfu'i hivi sasa ikilinganishwa na ha'o awali. Kwa mfano, mu$a wa hu$uma katika
m'aka wa 2usumo, ume'ungua kutoka siku tatu ha$i nusu saa.

B). M!"#$#%& S'#(&, katika mwaka ()1,+()1-, Serikali itaanza kuboresha 4ati
namba 1 ha$i @ ili kuwezesha Ban$ari ya >ar es Salaam kuhu$umia mizigo tani !ilioni
1B kutoka tani !ilioni 1*.- za sasa. .i$ha, itakamilisha ujenzi wa magati katika Ban$ari ya
!twara, kukamilisha maja$iliano na kuanza ujenzi wa Ban$ari ya Bagamoyo na kuen$elea
na mira$i ya ujenzi wa magati kwenye Ban$ari za ?iwa #i"toria, Tanganyika na 6yasa.
#ilevile, itakarabati meli za !# Umoja, !# #i"toria, !# Butiama, !# Serengeti, !#
Diemba, !T Sangara, !T Ukerewe na meli ya !# Songea ili kuboresha usafiri na
usafirishaji katika maziwa.
U"&3#0# %& A.5&
B1. M!"#$#%& S'#(&, Serikali imeboresha miun$ombinu ya viwanja vya n$ege
6"hini na kuviwezesha kutoa hu$uma kwa kuzingatia Sheria na Kanuni za uen$eshaji za
kimataifa. Katika mwaka ()1*+()1,, jumla ya viwanja vya n$ege 1* ikiwemo #iwanja vya
!wanza, !usoma, Bukoba, Kigoma, Tabora, .rusha, Tanga, Din$i, !twara, %ringa, Songea,
6a"hingwea na Kilwa !asoko vilifanyiwa ukaguzi na ku'ata leseni ya uen$eshaji. .i$ha,
Serikali imeanza mra$i wa ujenzi wa jengo ji'ya la tatu la abiria katika Uwanja wa 6$ege wa
Kimataifa wa 1ulius 6yerere utakaogharimu Shilingi Bilioni -1B. !ra$i huo ambao
umewekwa jiwe la msingi na !heshimiwa >kt 1akaya !risho Kikwete tarehe (, .'rili, ()1,
unatarajiwa kukamilika mwezi &ktoba, ()1-. 1engo hilo litakuwa na ukubwa wa meta za
mraba @),))) ambao ni zai$i ya mara nne ya ukubwa wa jengo lililo'o sasa lenye ukubwa
wa meta za mraba 1-,))). Baa$a ya kukamilika kwa jengo hilo na miun$ombinu yake,
Uwanja huo utakuwa na uwezo wa kuegesha n$ege kubwa za abiria. .i$ha, utahu$umia
abiria milioni sita kwa mwaka ikilinganishwa na abiria milioni (.- kwa sasa. #ilevile, Uwanja
huo utatoa fursa mbalimbali za kiu"humi, kibiashara na kukuza utalii n"hini. .i$ha,
utazalisha ajira m'ya zai$i ya @,))) kwa Watanzania.
21
B(. M!"#$#%& S'#(&, Serikali inatambua umuhimu wa kuboresha miun$ombinu ya
usafiri wa anga ili kuimarisha hu$uma za usafiri n"hini 'amoja na kuvutia uwekezaji na
utalii. Kwa kuzingatia azma hiyo, mwezi &ktoba ()1*, 2ais wa 1amhuri ya !uungano wa
Tanzania !heshimiwa >kt. 1akaya !risho Kikwete alizin$ua rasmi Uwanja wa 6$ege wa
!afia baa$a ya ujenzi wake kukamilika kwa kiwango "ha lami. Kuzin$uliwa kwa uwanja
huo kumefungua fursa za kibiashara, hususan ya utalii katika kisiwa hi"ho. #ilevile,
mwezi 1ulai ()1*, !heshimiwa 2ais, aliweka jiwe la msingi la ujenzi wa njia ya kuruka na
kutua n$ege kwa kiwango "ha lami katika Uwanja wa 6$ege wa Bukoba. Katika mwaka
()1,+()1-, Serikali itaen$elea na ujenzi wa jengo ji'ya la abiria katika Uwanja wa 6$ege
wa Kimataifa wa 1ulius 6yerere na kukamilisha ujenzi wa Uwanja m'ya wa Kimataifa wa
6$ege wa Songwe, !beya. Serikali 'ia itakamilisha ukarabati wa #iwanja vya n$ege vya
!wanza, Bukoba, Kigoma na Tabora na kuanza kukarabati viwanja vya n$ege vya
Shinyanga, !twara na Sumbawanga.
MAENDELEO YA SEKTA YA ELIMU
E*#$+ -& M"#.5#
B*. M!"#$#%& S'#(&, ili kuhakikisha kuwa utoaji wa elimu unafuata Sera, !iongozo
na !itaala, Serikali imeen$elea ku'itia Sera ya Alimu na !afunzo ya mwaka 1CC-. .i$ha,
ku'itia !fumo wa Tekeleza Sasa kwa !atokeo !akubwa katika elimu ya msingi , utaratibu
wa ku'ima sta$i za Kusoma, Kuan$ika na Kuhesabu ;K*< kwa wanafunzi wa $arasa la
Kwanza na la 7ili umeanzishwa kwa lengo la ku'ima na kuweka msingi wa kuboresha
sta$i husika kabla ya kuingia $arasa linalofuata. Katika mwaka huu wa fe$ha, Serikali
imeajiri jumla ya walimu 1@,C(B wa shule za msingi na ku'angiwa katika !amlaka za
Serikali za !itaa. Kuajiriwa kwa walimu hao kuta'unguza 'engo la walimu lililo'o.
B,. M!"#$#%& S'#(&, katika mwaka ()1,+()1-, Serikali ku'itia !fumo wa Tekeleza
Sasa kwa !atokeo !akubwa, itaimarisha elimu ya msingi kwa kuongeza uwazi wa
kiuten$aji, kuwajengea walimu uwezo wa kutoa msaa$a wa kimasomo kwa wanafunzi
wenye uhitaji maalum, kuinua ubora wa mazingira ya kufun$ishia na kujifunzia, kuongeza
u'atikanaji wa vifaa vya kufun$ishia na kujifunzia na kuongeza uwajibikaji wa waten$aji
katika utoaji wa elimu.
E*#$+ -& S!(4.9&0#
B-. M!"#$#%& S'#(&, katika mwaka ()1*+()1,, Serikali imeweka juhu$i kubwa
katika kuimarisha Alimu ya Sekon$ari hasa ujenzi wa ma$arasa, nyumba za walimu,
maabara, ununuzi wa ma$awati na vitabu 'amoja na kuboresha miun$ombinu na
mazingira ya kujifunzia na kufun$ishia. .i$ha, Serikali imeajiri Walimu wa'ya wa
Sekon$ari 1B,,1) na kutoa mafunzo kazini kwa Walimu 1(,,@=. Kati ya hao, Walimu B,,))
ni wa masomo ya Sayansi na :isabati. :atua hizo zime"hangia kuongeza ufaulu wa
Wanafunzi waliofanya !tihani wa Ki$ato "ha 6ne mwaka ()1* kufikia .silimia -B.(-
ikilinganishwa na .silimia ,*.)B mwaka ()1(. Katika mwaka ()1,+()1-, Serikali itatoa
ki'aumbele "ha uwekezaji kwenye miun$ombinu ya Shule za Sekon$ari, Walimu, Ukaguzi
na #iten$ea kazi.
M&3+./4 -& U3+.9# S:&9#
22
B=. M!"#$#%& S'#(&, Serikali imeanza kutekeleza !'ango wa !aen$eleo ya Alimu
ya Ufun$i na !afunzo ya Ufun$i Sta$i wa mwaka ()1*+()1, ha$i ()1@+()1B. !'ango huo
unalenga kuongeza u$ahili katika ngazi mbalimbali za Alimu na !afunzo ya Ufun$i ili
kujenga uwiano wa nguvukazi katika ngazi mbalimbali kwa kila fani. #ilevile, unalenga
kujenga nguvukazi yenye kuhimili ushin$ani wa soko la ajira kwa kuinua ubora wa elimu
na mafunzo ya ufun$i ili kuki$hi mahitaji ya soko la n$ani na nje ya 6"hi. %li kutekeleza
m'ango huo, katika mwaka ()1*+()1,, Serikali ilianza kutumia #yuo vya !aen$eleo ya
Wanan"hi (- kutoa mafunzo ya masomo ya ufun$i sta$i ili kuongeza u$ahili wa wanafunzi.
Katika mwaka ()1,+()1-, Serikali itaanza ujenzi wa vyuo vya ufun$i sta$i katika !ikoa ya
2ukwa, 4eita, Simiyu na 6jombe.
E*#$+ -& )++
B@. M!"#$#%& S'#(&, Serikali imeboresha mazingira ya kujifunzia na kufun$ishia
masomo ya sayansi na teknolojia kwenye #yuo #ikuu n"hini. Katika mwaka ()1*+()1,,
ku'itia !ra$i wa Sayansi, Teknolojia na Alimu ya 1uu, Serikali imekamilisha ujenzi wa
vyumba ,B vya !iha$hara, !aabara C* za sayansi na &fisi *)( za wafanyakazi katika
#yuo #ikuu mbalimbali vya Umma n"hini. .i$ha, vifaa vya kufun$ishia na kujifunzia na vya
TA:.!. vilinunuliwa katika #yuo hivyo na kuziunganisha Taasisi (B za elimu ya juu
katika !kongo wa Taifa wa !awasiliano.
BB. M!"#$#%& S'#(&, kutokana na kuwe'o kwa malalamiko mengi kuhusu #yuo
#ikuu n"hini kutoza a$a tofauti kwa mafunzo ya aina moja, Serikali imekamilisha
!wongozo wa 4harama :alisi ya Kumsomesha !wanafunzi wa Alimu ya 1uu. !wongozo
huo unatoa ukomo wa a$a inayotakiwa kutozwa na "huo kwa kila 'rogramu au kozi kwa
mwanafunzi. Dengo ni kuon$oa u'angaji na u'an$ishaji wa a$a kiholela kwa wanafunzi
wanaosoma elimu ya juu 'asi'o kuzingatia gharama halisi ya kumsomesha mwanafunzi
husika kulingana na kozi anayosoma= Katika mwaka ()1,+()1-, Serikali itasimamia
utekelezaji wa !wongozo huo.
MAENDELEO YA SEKTA YA AFYA
H+9+$& -& $&$& .& $:4:4
BC. M!"#$#%& S'#(&, Serikali inaen$elea kuimarisha hu$uma ya afya ya !ama na
!toto kwa kutekeleza !'ango !kakati wa Kuongeza Kasi ya Ku'unguza #ifo vitokanavyo
na !atatizo ya Uzazi na #ifo vya Watoto wa mwaka ())B ha$i ()1-. Katika kutekeleza
!kakati huo, Serikali imean$aa !'ango Kazi wa Uzazi wa !'ango Uliothaminiwa. !'ango
Kazi huo unalenga kununua na kusambaza $awa na vifaa vya uzazi wa m'ango n"hini.
.i$ha, Serikali imeimarisha mfumo wa rufaa kwa mama wajawazito kwa kununua vyombo
vya usafiri kwa wahu$umu wa afya ngazi ya jamii na kuvisambaza katika mikoa yenye
kiwango "ha juu "ha vifo vya mama vitokanavyo na matatizo ya uzazi. #ilevile, Serikali
inatekeleza !'ango !kakati wa Kutokomeza !aambukizi !a'ya ya ##U kutoka kwa
mama kwen$a kwa mtoto ambao ulizin$uliwa tarehe !osi, >esemba, ()1( na
!heshimiwa >kt. 1akaya !risho Kikwete, 2ais wa 1amhuri ya !uungano wa Tanzania.
.wamu ya kwanza ya !'ango huo ilianza mwezi &ktoba, ()1* na kuhusisha !ikoa tisa
yenye uambukizo mkubwa wa ##U kwa wajawazito. !ikoa hiyo ni %ringa, 6jombe, !beya,
Tabora, Simiyu, Shinyanga, !wanza, 4eita na Kagera. .wamu ya 'ili imeanza mwezi
1anuari, ()1, kwa !ikoa 1= iliyobakia.
23
C). M!"#$#%& S'#(&, katika mwaka ()1,+()1-, Serikali itakamilisha ma'itio ya
!'ango !kakati wa Kuongeza Kasi ya Ku'unguza #ifo vya !ama vitokanavyo na Uzazi
na #ifo vya Watoto na kutekeleza afua nyingine za ki'aumbele. .i$ha, ku'itia !'ango wa
Kitaifa wa Uzazi wa !'ango $awa na vifaa vyote vya uzazi wa m'ango vitanunuliwa na
kusambazwa ili viweze kuwafikia wanan"hi wanaovihitaji. Dengo ni kufikia .silimia =) ya
kiwango "ha utumiaji hu$uma za uzazi wa m'ango kama ilivyoanishwa kwenye !alengo
ya !aen$eleo ya !ilenia.
U9#1#:# %& M&&$1+(#/# -& M&*&0#&
C1. M!"#$#%& S'#(&, katika kukabiliana na maambukizi ya ugonjwa wa malaria,
Serikali imeen$elea kugawa vyan$arua shuleni na kuhimiza matumizi en$elevu. Katika
mwaka ()1*+()1,, Serikali iligawa vyan$arua -1),))) katika shule (,*)( za msingi na
Sekon$ari za !ikoa ya Din$i, !twara na 2uvuma ku'itia 7rogramu ya Wanafunzi Shuleni.
.i$ha, ku'itia mikakati na afua nyingine Serikali ilisambaza vyan$arua B@C,B-= vyenye
viuatilifu vya mu$a mrefu ku'itia !'ango wa :ati 7unguzo kwa wajawazito na watoto
wenye umri "hini ya mwaka mmoja.
C(. M!"#$#%& S'#(&, Serikali kwa kushirikiana na Serikali ya 3uba, inatekeleza
!'ango wa kuangamiza #iluwiluwi vya !bu kwa kutumia njia za Kibaiolojia katika 1iji la
>ar es Salaam. !'ango huo 'ia, utatekelezwa katika !ikoa mingine mitano. .i$ha,
Serikali kwa kushirikiana na wa$au ilien$elea na zoezi la ku'ulizia $awa ya ukoko katika
kaya B*B,))) zilizo'o kwenye !ikoa ya Kagera, !ara na !wanza amba'o zai$i ya
Wanan"hi ,,-)-,@-( wamekingwa $hi$i ya maambukizi ya ugonjwa wa malaria. 7ia,
Serikali imekamilisha kusambaza ki'imo "ha malaria kina"hotoa majibu ya haraka
katika vituo vyote vya kutolea hu$uma 6"hini. #ilevile, jumla ya $ozi 1,,=--,))) za
>awa !seto na #iten$anishi C,B-*,@1) vimenunuliwa na kusambazwa katika vituo vya
hu$uma na hivyo kuimarisha u'atikanaji wa $awa na viten$anishi 6"hini.
!heshimiwa S'ika, katika mwaka ()1,+()1-, Serikali itaen$elea kugawa vyan$arua
!ilioni @.( vyenye viuatilifu vya mu$a mrefu ku'itia !'ango wa :ati 7unguzo, na
kuen$eleza kam'eni maalum ya kugawa vyan$arua kwa jamii katika ngazi ya kaya. .i$ha,
zoezi la kugawa vyan$arua kwa wanafunzi shuleni litaen$elezwa kwa !ikoa ya Kusini.
Sambamba na hatua hizo, mra$i wa kuangamiza viluwiluwi vya mbu katika mazalia
uta'elekwa katika !ikoa mingine mitano kwa kutumia viuatilifu ;Biolarvi"i$es<
vitakazozalishwa katika kiwan$a kina"hojengwa Kibaha, !koa wa 7wani amba"ho
kinatarajiwa kuanza kazi mwaka huu wa ()1,.
H+9+$& (%& W&/!! .& W&:+ W!.-! U*!$&;+
C*. M!"#$#%& S'#(&, Sera ya Taifa ya Wazee ya mwaka ())* na Sera ya Taifa ya
:u$uma na !aen$eleo kwa Watu Wenye Ulemavu ya mwaka ()), zinasisitiza kuwa
makun$i hayo yana haki ya ku'ata matunzo katika jamii. Katika mwaka ()1*+()1,,
Serikali ilitoa hu$uma za msingi kwa wazee na watu wenye ulemavu wasiojiweza
wanaotunzwa na kulelewa katika !akazi 1@ ya Serikali. 1umla ya wahu$umiwa 1,(*-
wali'atiwa hu$uma za msingi ikiwemo "hakula, malazi, mavazi 'amoja na kuwa'atia vifaa
yakiwemo mago$oro, mashuka, vitan$a na nyenzo za kujimu$u. #ilevile, Serikali iliratibu
hu$uma za matunzo katika !akazi (, yanayoen$eshwa na !ashirika 9asiyo ya Kiserikali
ili ku'unguza malalamiko kuhusu u'ungufu wa hu$uma zinazotolewa.
24
C,. M!"#$#%& S'#(&, naomba nitumie fursa hii kusisitiza kuwa, wazee na watu
wenye ulemavu na wasiojiweza wanahitaji ku'atiwa matunzo katika jamii zao. :u$uma
zinazotolewa kwenye vituo na taasisi za Serikali na zisizo za Serikali ni hatua ya mwisho
'ale amba'o itathibitika kuwa mzee au mlemavu huyo hana mtu kabisa wa kumtunza
katika familia na jamii. 6atoa rai kwa wanan"hi kuen$eleza utama$uni wa kuwatunza
wazee wetu na watu wenye ulemavu. :uu ni utama$uni mzuri sana. .i$ha,
nazikumbusha :almashauri kutenga fe$ha za kuyahu$umia makun$i hayo. Katika mwaka
()1,+()1-, Serikali itazin$ua Baraza na !fuko wa Taifa wa :u$uma kwa Watu wenye
Ulemavu ili kuwajengea na kuongeza uwezo wao katika kuzifikia fursa za maen$eleo na
kuimarisha utawala bora.
L#"!
C-. M!"#$#%& S'#(&, katika mwaka ()1*+()1,, Serikali imeen$elea kusimamia
Kanuni za Uongezaji wa #irutubishi katika vyakula amba'o viwan$a vikubwa sita vya
kusin$ika unga wa ngano na viwan$a vitatu vya kusin$ika mafuta ya kula vinaweka
virutubishi katika vyakula vinavyotengenezwa. Takwimu zinaonesha kuwa, takribani watu
milioni 1) wanatumia unga wa ngano uliorutubishwa na !ilioni , wanatumia mafuta ya
ku'ikia yaliyorutubishwa na vitamin .. #ilevile, Serikali imean$aa !'ango wa Uongezaji
wa #irutubishi kwenye vyakula 6gazi ya jamii amba'o utekelezaji wake ulishaanza katika
!ikoa ya %ringa, 6jombe, .rusha na >ar es Salaam. !'ango huo unalenga uwekaji
virutubishi kwenye unga wa mahin$i unaozalishwa na wajasiriamali wa$ogo na kusagwa
kwenye viwan$a vya kati na vi$ogo.
C=. M!"#$#%& S'#(&, Sekta binafsi inashirikishwa kikamilifu katika ma'ambano $hi$i
ya uta'iamlo n"hini. !wezi !ei ()1*, Serikali ilikabi$hi tani nane za !a$ini joto kwa
!uungano wa Wasin$ikaji wa 3humvi katika maeneo mbalimbali 6"hini kama sehemu ya
m"hango wa Serikali wa kuimarisha Sekta Binafsi katika ma'ambano $hi$i ya uta'iamlo.
Serikali 'ia imeimarisha !aabara za uwekaji ma$ini joto katika "humvi kwa kununua na
kugawa viten$anishi katika !aabara 1* za !ikoa. Dengo ni ku'anua wigo wa Wanan"hi
wanao'ata vyakula vyenye virutubishi. 6atoa wito kwa #iongozi katika ngazi zote.
Kusimamia juhu$i hizo za Serikali na kuhakikisha zinaen$elezwa katika maeneo yao.
.i$ha, ninawasihi Wafanyabiashara wote wenye viwan$a vya "hakula kutekeleza jukumu
hilo kikamilifu. Kwa wale ambao hawajakamilisha taratibu za ufungaji wa mashine za
kuongeza virutubishi wafanye hivyo ma'ema iwezekanavyo.
HALI YA UPATIKANA)I WA MA)I N6HINI
H+9+$& -& M&,# 7#,#,#.#
C@. M!"#$#%& S'#(&, Serikali inatekeleza Sera ya Taifa ya !aji ya mwaka ())(
inayolenga kuboresha hu$uma ya maji !ijini na #ijijini kwa kushirikisha Wanan"hi na
Sekta Binafsi. Katika kutekeleza azma hiyo, Serikali iliweka lengo la kutoa hu$uma za
maji kwa .silimia =- #ijijini katika umbali usiozi$i mita ,)). %li kuongeza kasi ya kufikia
lengo hilo, katika mwaka ()1*+()1,, Serikali iliongeza bajeti ya maji kwa Shilingi Bilioni
1B, kwa ajili ya kuen$eleza mira$i mbalimbali ya maji.
CB. M!"#$#%& S'#(&, utekelezaji wa !ra$i wa !aji kwa #ijiji Kumi kwa kila
:almashauri u'o katika hatua mbalimbali za utekelezaji amba'o ujenzi na ukarabati wa
mira$i ya maji (,B katika #ijiji (@) umekamilika. 7ia, jumla ya vituo 1),*C* vya ku"hotea
maji vinavyohu$umia Watu (,-CB,(-) vimejengwa. Ujenzi wa miun$ombinu ya maji
kwenye #ijiji =1* u'o katika hatua mbalimbali za utekelezaji na mira$i katika #ijiji *@,
25
inafanyiwa tathmini ya zabuni. .i$ha, katika ki'in$i hi"ho, vyombo vya watumia maji *@*
vimeun$wa. #ilevile, katika ki'in$i "ha miezi sita ya utekelezaji wa mira$i ya maji "hini ya
B268 kina"hoishia >esemba ()1*, Wanavijiji (,*C),))) wamefikishiwa hu$uma za maji
safi na salama, ikilinganishwa na Wanavijiji *)),))) ha$i -)),))) waliokuwa waki'atiwa
hu$uma za maji safi #ijijini kabla ya m'ango huo kuanza.
CC. M!"#$#%& S'#(&, Serikali 'ia inatekeleza .wamu ya 7ili ya mra$i wa maji wa
3halinze ambao utatoa hu$uma ya maji kwa #ijiji ,@ vyenye Watu 1C@,=B, katika Wilaya
za Bagamoyo, 7wani. :a$i kufikia >esemba ()1*, utekelezaji wa mra$i ulikuwa umefikia
.silimia BB. #ilevile, Serikali inaen$elea na ujenzi wa mabwawa katika maeneo mbalimbali
hususan maeneo kame kwa lengo la kuwa'atia wanan"hi hu$uma ya maji kwa matumizi
ya nyumbani na mifugo. Ujenzi wa mabwawa ya %guluba ;%ringa #ijijini< na Wegero
;Butiama, !ara< na ukarabati wa Bwawa la %ngo$ini EDongi$o .rusha umekamilika. Ujenzi
wa mabwawa ya Kawa ;6kasi, 2ukwa<, Sasajila ;3hamwino, >o$oma<, !wanjoro ;!eatu,
Shinyanga< na Ki$ete ;Kilosa, !orogoro< umekamilika kwa zai$i .silimia @-. !abwawa
yaliyokamilika kwa wastani wa .silimia -) ni :abiya ;%tilima, Simiyu<, Sekei$i$i ;Kisha'u,
Shinyanga< na !atwiga ;3hunya, !beya<. 6atoa wito kwa Wanan"hi kulin$a vyanzo na
miun$ombinu ya maji. #ilevile, natoa wito kwa #iongozi katika !amlaka za Serikali za
!itaa kusimamia vyema #yombo vya watumia maji ili mira$i hii iwe en$elevu.
H+9+$& -& M&,# M#,#.#
1)). M!"#$#%& S'#(&, !amlaka za !ajisafi na Usafi wa !azingira katika miji mikuu
ya mikoa zinatoa hu$uma ya maji kwa wakazi wake kwa wastani wa .silimia B). Katika 1iji
la >ar es Salaam, u'atikanaji wa hu$uma ya maji utaongezeka zai$i mara baa$a ya
u'anuzi na ujenzi wa bomba kuu la maji kutoka 2uvu 1uu na 2uvu 3hini kukamilika. Kazi
ya kulaza bomba la maji kutoka mtambo wa 2uvu 3hini ha$i >ar es Salaam lenye urefu
wa kilometa --.- umekamilika kwa .silimia =).- na kazi ya ku'anua mtambo wa 2uvu 1uu
na kulaza bomba ha$i >ar es Salaam imeanza mwezi /ebruari, ()1,. Katika mwaka
()1,+()1-, Serikali itaanza kutekeleza !'ango !aalum wa Kuhifa$hi na Kutunza #yanzo
vya !aji wa !iaka !itano ;()1,+()1- E ()1B+()1C< ili kuimarisha ushirikishwaji wa wa$au
katika shughuli za uhifa$hi, utunzaji na ulinzi wa rasilimali za maji. .i$ha, Serikali
itaen$elea kutekeleza !ra$i wa !aji kwa #ijiji Kumi kwa kila :almashauri.
UTAMADUNI NA MI6HEZO
U:&$&9+.#
1)1. M!"#$#%& S'#(&, katika mwaka ()1*+()1,, Serikali imeen$elea na urasimishaji
wa tasnia za filamu na bi$haa zake kwa kushirikiana na taasisi zinazohusika ili
kuiongezea Serikali ma'ato na kulin$a kazi za wasanii. !oja ya hatua zilizo"hukuliwa ni
kufanyika kwa o'eresheni ya kufuatilia matumizi ya stem'u za ko$i za !amlaka ya
!a'ato Tanzania amba'o zai$i ya stem'u milioni moja za bi$haa za filamu zimetolewa.
1umla ya o'eresheni nane za kufuatilia filamu zilizoingia sokoni kinyume na taratibu
zimefanyika na jumla ya filamu *)1 zilibainika kuingia sokoni kinyume na taratibu na
wahusika ku"hukuliwa hatua. 6atoa wito kwa mamlaka husika kuhakikisha kuwa zoezi hili
linafanyika 6"hi nzima na linakuwa en$elevu. #ilevile, natoa rai kwa wanan"hi kununua
bi$haa za filamu zenye viwango zinazothibitishwa na uwe'o wa stika maalumu.
26
M#2!/4
1)(. M!"#$#%& S'#(&, katika mwaka ()1*+()1,, Serikali kwa kushirikiana na Wa$au
wa maen$eleo ya mi"hezo imetekeleza !ra$i wa Kimataifa wa Kukuza .ri ya !i"hezo
wenye lengo la kuimarisha ushiriki wa vijana na watoto katika mi"hezo bila kujali jinsia ama
uwezo. Kutokana na juhu$i hizo, katika mashin$ano ya Kombe la >unia kwa Watoto wa
!itaani yaliyofanyika 6"hini Brazil mwezi .'rili ()1,, Timu yetu ya Watoto wa !itaani ya
!koani !wanza imetwaa Kombe la >unia la Watoto wa !itaani. 6a'en$a kuwa'ongeza
#ijana hao kwa kuiletea 6"hi yetu heshima kubwa. #ijana hao wana'aswa kuen$elezwa ili
waweze kutuwakilisha vyema katika mashin$ano mengine ya Kimataifa. .i$ha, mafanikio
hayo yawe "ha"hu ya kuen$eleza mi"hezo mingine 6"hini. 6i muhimu tukakumbuka
kwamba vi'aji vya mi"hezo viko vingi na vimejifi"ha. Kina"hotakiwa ni kufanyika jitiha$a za
$hati kuviibua na kuvitumia. Wizara ya :abari, #ijana, Utama$uni na !i"hezo ishirikiane
kwa karibu na !aafisa Utama$uni wa :almashauri zote n"hini kubuni mkakati maalum wa
kuibua vi'aji vya mi"hezo kuanzia ngazi ya kitongoji.
USHIRIKIANO WA KIMATAIFA NA KIKANDA
1)*. M!"#$#%& S'#(&, 6"hi yetu imeen$elea kufanya vyema katika me$ani za
Kimataifa kufuatia kazi nzuri inayofanywa na !heshimiwa >kt. 1akaya !risho Kikwete,
2ais wa 1amhuri ya !uungano wa Tanzania. 6a'en$a kum'ongeza !heshimiwa 2ais
kwa kutunukiwa Tuzo tarehe C .'rili, ()1, kwa kuwa Kiongozi !wenye !"hango !kubwa
?ai$i katika !aen$eleo Barani .frika kwa mwaka ()1*, huko 1ijini Washington, !arekani.
Tuzo hiyo ya heshima kubwa inayotolewa kwa #iongozi wa .frika ambao hutoa m"hango
mkubwa zai$i wa kiu"humi na kijamii kila mwaka kwa watu wao, hutolewa na jari$a
maarufu la kimataifa la .fri"an Dea$ershi' !agazine 4rou'. Tuzo hiyo imetolewa
kutokana na mwelekeo wake thabiti na wenye mafanikio makubwa kwa masuala ya
utawala bora. #ilevile, na'en$a kum'ongeza >kt. Stergomena Dawren"e TaH kwa
kushin$a kinyang5anyiro "ha nafasi ya Katibu !ten$aji wa 1umuiya ya 6"hi za Kusini mwa
.frika ;S.>3< mwezi .gosti, ()1*. 6amtakia kila la kheri katika kutekeleza majukumu
yake na kuen$elea ku'e'erusha vyema ben$era ya 6"hi yetu.
1),. M!"#$#%& S'#(&, tarehe 1 ha$i ( 1ulai, ()1* Watanzania wali'okea ugeni
mkubwa wa Kiongozi wa Taifa la !arekani, 2ais Bara"k &bama aliyeambatana na mamia
ya Wafanyabiashara. Ku'itia ziara hiyo, !arekani ilizin$ua !'ango wa Umeme .frika ;7ower
.fri"a<, ambao utaongeza kwa mara mbili u'atikanaji wa umeme katika Bara la .frika.
Tanzania ni miongoni mwa 6"hi zitakazonufaika na !'ango huo unaolenga kuzalisha
zai$i ya !egawati B,))) za umeme katika 6"hi za .frika Kusini mwa 1angwa la Sahara.
Serikali ya !arekani imeahi$i kutoa zai$i ya >ola za !arekani Bilioni @. Kam'uni za
!arekani, Ulaya, .sia na .frika ziliahi$i kutoa zai$i ya >ola za !arekani Bilioni C kwa ajili
ya !ra$i huo kwa miaka mitano ijayo. 6"hi yetu 'ia ku'itia ziara hiyo ili'ata fursa ya
kujitangaza na kujiweka katika nafasi nzuri ya kukuza U"humi, Biashara, Utalii na
Uwekezaji.
1)-. M!"#$#%& S'#(&, utekelezaji mzuri wa !alengo ya !aen$eleo ya !ilenia
ambayo yatafikia ukomo wake mwaka ()1- umeifanya 6"hi yetu izi$i kung5ara Kimataifa
na hivyo kuwa kati ya 6"hi *) zitakazoun$a kikun$i kazi kitaka"hoan$aa !alengo ya
!aen$eleo An$elevu yatakayotekelezwa baa$a ya mwaka ()1-. .i$ha, katika
!kutano wa 1ukwaa la U"humi ;WA/< uliofanyika mjini >avos, Uswisi mwezi /ebruari
()1,, !'ango wa WA/ wa kuvutia uwekezaji katika miun$ombinu muhimu ulija$iliwa
27
amba'o Ban$ari ya >ar es Salaam ili"haguliwa kuwa miongoni mwa Ban$ari
zitakazonufaika na !'ango huo. Tayari Timu ya Wataalam imefika 6"hini kufanya tathmini
ya awali ya mra$i huo. .i$ha, Kongamano maalum lililohusisha 6"hi ka$haa zinazohusika
na !'ango wa U"hukuzi wa Ukan$a wa Kati lilifanyika tarehe 1- .'rili, ()1,. Kongamano
hilo lilizin$uliwa na !heshimiwa >kt. 1akaya !risho Kikwete, 2ais wa 1amhuri ya
!uungano wa Tanzania.
MASUALA MTAMBUKA
7#:& D#9# -& R+"%&
1)=. M!"#$#%& S'#(&, katika mwaka ()1*+()1,, Serikali imeen$elea na
ma'ambano $hi$i ya rushwa kwa kutoa elimu kuhusu rushwa, athari zake na wajibu wa
wanan"hi katika ma'ambano $hi$i ya rushwa ku'itia semina, mi$ahalo, maonesho ya
kitaifa, vi'in$i vya 2a$io na Televisheni 'amoja na ma"ha'isho. .i$ha, tuhuma *,B@(
zikiwemo tuhuma m'ya =@C zili"hunguzwa, amba'o ha$i sasa u"hunguzi wa tuhuma -BC
umekamilika. !ajala$a , ya tuhuma za rushwa kubwa yalifikishwa kwa !kurugenzi wa
!ashtaka kwa hatua za kisheria. Katika mwaka ()1,+1-, T.KUKU2U itaen$elea
ku"hunguza tuhuma *,1C* zilizo'o na m'ya zitakazojitokeza na kuen$esha kesi =*-
zilizo'o !ahakamani hivi sasa na zitakazoen$elea kufunguliwa. #ilevile, itaen$elea na
u"hunguzi wa tuhuma zitokanazo na taarifa za !$hibiti na !kaguzi !kuu wa :esabu za
Serikali za mwaka ()11+()1(.
U!.9!"&,# %& S+5+*# /& S!0#(&*# (%& U%&/#
1)@. M!"#$#%& S'#(&, Serikali imetekeleza .wamu ya Kwanza ya !'ango wa
Uen$eshaji wa Shughuli za Serikali kwa Uwazi. Dengo ni kuen$esha shughuli zake kwa
uwazi zai$i ili kuimarisha utoaji wa hu$uma kwa Wanan"hi, kusikiliza Wanan"hi,
ku'ambana na rushwa na kujenga $hana ya kuaminika kwa Wanan"hi. Katika mwaka
()1*+()1, Serikali ime"ha'isha, Bajeti yake kwa lugha rahisi za Kiswahili na Kingereza na
kuiweka katika Tovuti ya Wizara ya /e$ha ili iweze kusomwa na Wanan"hi wote. .i$ha,
imeanzisha Tovuti ya Serikali ;4overnment 7ortal< yenye anuani ya htt'I++www.egov.go.tz+
na Kituo !aalum "ha !awasiliano kwa masuala ya &47 6"hini 'amoja na kuimarisha
Tovuti ya &fisi ya !$hibiti na !kaguzi !kuu wa :esabu za Serikali. Katika mwaka
()1,+()1-, Serikali itaanza kutekeleza .wamu ya 7ili ya !'ango huo kwa kufanya
shughuli mbalimbali ikiwa ni 'amoja na kutunga Sheria ya Uhuru wa :abari kukamilisha
na kuimarisha !fumo wa Kuweka Wazi Taarifa na Takwimu kwenye Tovuti.
M&&3&
1)B. M!"#$#%& S'#(&, 6"hi yetu imeen$elea kukumbwa na !aafa ambayo yameleta
athari kwa Wanan"hi na mali zao. Katika mwaka ()1*+()1,, ukame umesababisha
u'ungufu wa 3hakula kwa Watu B(B,)=* katika Wilaya -, za !ikoa 1, 6"hini. Serikali
ilitoa tani (=,==* za "hakula "ha msaa$a "henye thamani ya Shilingi Bilioni 1-.( 'amoja
na Shilingi Bilioni (.( kwa ajili ya kukisafirisha ha$i kwa walengwa. !afuriko makubwa 'ia
yametokea katika maeneo mengi hususan, !ikoa ya !orogoro, >ar es Salaam, 7wani,
!beya, Tanga, Kilimanjaro, Din$i, >o$oma, %ringa, Kagera na !ara na kusababisha vifo,
majeruhi na uharibifu wa mali na miun$ombinu. Katika kukabiliana na athari zilizojitokeza,
Serikali na wa$au mbalimbali imetoa misaa$a ya $harura ya kibina$amu kwa waathirika
na ime"hukua hatua za kurejesha miun$ombinu ya maji, elimu, afya, barabara na
28
ma$araja na umeme. 6itumie fursa hii kuli'ongeza 1eshi la Wanan"hi wa Tanzania,
T.62&.>S, Wakan$arasi, Wa$au mbalimbali 'amoja na Wanan"hi wote kwa kazi
kubwa waliyoifanya na misaa$a waliyoitoa kwa Waathirika wa !aafa yaliyojitokeza.
6a'en$a kuru$ia wito wangu kwa Wanan"hi wote wanaoishi katika maeneo hatarishi
hasa mabon$eni, kutii maagizo ya Serikali kuon$oka katika maeneo hayo na kuhamia
maeneo yaliyoainishwa ambayo ni salama kwa maisha yao.
.i$ha, ninatoa wito kwa Wanan"hi wote kufuata Sheria ili kue'uka uvunjifu wa amani na
kusababisha maafa kutokana na ma'igano, hasa ya kugombea ar$hi na malisho.
M&3+./4 -& K+(&1#*# M&&3&
1)C. M!"#$#%& S'#(&, mafunzo ya kuijengea jamiii uwezo wa kukabiliana na maafa
ikiwemo ku'okea na kugawa misaa$a wakati wa maafa yametolewa katika ngazi za !koa
na Wilaya kwa !ikoa ya !ara, 4eita, Singi$a, Simiyu, Shinyanga, !anyara, Kilimanjaro,
>o$oma, Tabora na .rusha. 7ia, !i'ango ya Kujian$aa Kukabili !aafa katika
:almashauri za Wilaya za !aswa, Baria$i, !eatu, !wanga na Same imean$aliwa. Katika
mwaka ()1,+()1-, Serikali itafanya Tathmini ya !aafa yanayoweza kutokea na uwezo wa
kuyakabili 'amoja na mi'ango ya kujian$aa na kukabiliana na maafa katika :almashauri
za Wilaya za !twara !jini, !twara #ijijini, !asasi, !vomero na Kilosa. #ilevile, itaanza
Ujenzi wa Kituo "ha >harura "ha Uten$aji na !awasiliano ;Amergen"y &'eration an$
3ommuni"ation 3entre< katika eneo la !abwe'an$e Wilayani Kinon$oni.
U9#1#:# %& D&%& /& K+*!;-&
11). M!"#$#%& S'#(&, 'amoja na juhu$i kubwa zinazofanywa na Serikali $hi$i ya
uingizaji na utumiaji wa >awa za Kulevya, tatizo hili limeen$elea kuwa kubwa kutokana na
wanaojihusisha na >awa hizo kubuni mbinu m'ya za kukwe'a mkono wa Sheria. Katika
mwaka ()1*+()1,, Serikali imeen$eleza ma'ambano $hi$i ya $awa hizo kwa kuelimisha
Umma kuhusu ma$hara ya $awa hizo. Serikali 'ia ime'anua hu$uma za matibabu kwa
watumiaji wa $awa za kulevya kwa kutumia $awa ya !etha$one. :u$uma za tiba hiyo
zina'atikana katika kliniki zilizo'o katika :os'itali ya !uhimbili, !wananyamala na
Temeke. #ilevile, imeen$esha o'eresheni zilizowezesha kilo 1(,B() za mirungi
kukamatwa, ekari 1(@ za mashamba ya bangi, na kilo *,,,- za mbegu za bangi na
magunia 1,1)@ ya bangi kavu kuteketezwa. 7ia, kilo (*=.- za :eroin na kilo tatu za
3o"aine zilikamatwa.
111. M!"#$#%& S'#(&, katika mwaka ()1,+()1-, Serikali itaen$elea kutoa elimu kwa
umma na hu$uma za matibabu kwa watumiaji wa >awa za Kulevya. Serikali 'ia
itaen$elea kuwa"hukulia hatua kali wahalifu wote wanaojihusisha na biashara haramu ya
>awa za Kulevya. #ilevile, ili kuon$oa mianya inayojitokeza katika ku'ambana na uhalifu
utokanao na biashara ya >awa za Kulevya, Serikali itakamilisha kutunga Sheria m'ya ya
Kuzuia na Ku'ambana na >awa za Kulevya itakayowezesha kuimarisha ma'ambano $hi$i
ya tatizo hilo.
M&/#.5#0&
11(. M!"#$#%& S'#(&, katika mwaka ()1*+1,, Serikali imean$aa !'ango Kazi wa
Taifa wa :ifa$hi na Usimamizi wa !azingira wa mwaka ()1* ha$i ()1B, utakaoziwezesha
sekta zote kujumuisha masuala ya mazingira kwenye majukumu yao na mi'ango yao ya
maen$eleo. Sambamba na hatua hiyo, Serikali iliratibu utekelezaji wa mira$i ya kuhimili
29
maba$iliko ya tabian"hi. !oja ya mira$i hiyo ni !ra$i wa Kuhimili !aba$iliko ya Tabian"hi
;$"ri%an $daptation Programme< wenye thamani ya >ola za !arekani !ilioni (.-
unaofa$hiliwa na Serikali ya 1a'an.
/e$ha hizo zimetumika kuanzisha mira$i ya majaribio ya kuhimili maba$iliko ya tabian"hi
katika Wilaya za !isenyi ;Kagera<, !binga ;2uvuma<, %gunga ;Tabora< na ?anzibar. !ra$i
mwingine ni !ra$i wa #ijiji vya !fano vya !azingira ;E%o&'illage< wenye thamani ya Auro
!ilioni (.( unaofa$hiliwa na 1umuiya ya Ulaya "hini ya utaratibu ujulikanao kama 3limate
3hange .llian"e %nitiative. :a$i sasa mra$i umeainisha #ijiji vya mfano na kutekeleza
mira$i ya kuhimili maba$iliko ya tabian"hi katika !ikoa ya !orogoro, Kigoma, >o$oma na
7emba. Katika mwaka ()1,+()1-, Serikali itaen$elea kutoa elimu ya hifa$hi ya mazingira
kwa umma kuhusu Sera, Sheria na !ikataba ya Kimataifa ya kuhusu !azingira 'amoja na
kuen$elea kuhamasisha kam'eni ya u'an$aji miti 6"hi nzima.
U9#1#:# %& UKIMWI
11*. M!"#$#%& S'#(&, katika mwaka ()1*+()1,, Serikali imeanza kutekeleza
!kakati wa Tatu wa Taifa wa Ku$hibiti UK%!W% wa mwaka ()1* ha$i ()1B. !kakati huo
una shabaha ya kufikia !alengo ya Kimataifa ya Sifuri Tatu, ikimaanisha Kutokuwa na
!aambukizi !a'ya, Kutokuwa na #ifo #itokanavyo na UK%!W% na Kuon$okana kabisa
na Unyanya'aa na Ubaguzi. :a$i >esemba ()1*, kati ya watu 1,(=1,C*1
walioan$ikishwa kuwa wanaishi na ##U, watu ==C,@*) walianzishiwa $awa. .i$ha, ili
kurahisisha u'imaji wa ##U, Serikali imei'atia !ikoa ya !beya, 2uvuma, Katavi na
2ukwa mashine kubwa za ku'ima kiwango "ha kinga ;3>,<. Serikali 'ia imei$hinisha
kuanzishwa kwa !fuko wa UK%!W%, utakaojulikana kama .%>S Trust /un$. Kuanzishwa
kwa !fuko huo kutawezesha ku'unguza utegemezi wa Wahisani kwenye shughuli za
UK%!W% kwa wastani wa .silimia ,).
11,. M!"#$#%& S'#(&, katika mwaka ()1,+()1-, Serikali itaen$elea kuimarisha
kam'eni za uraghibishaji zinazolenga maba$iliko ya tabia ili kua"hana na mila na $esturi
hatarishi. #ilevile, Serikali ime'anga kuimarisha kam'eni za kinga kwa vijana wenye
umri wa kuanzia miaka 1- ha$i (, $hi$i ya maambukizi ya ##U kwa kutoa elimu. 1uhu$i
zai$i zitaelekezwa kwenye mikoa 1) yenye maambukizo zai$i ya wastani wa Kitaifa wa
.silimia -.1. !ikoa hiyo ni 6jombe ;1,.B<, %ringa ;C.1<, !beya ;C.)<, Shinyanga ;@.,<,
2uvuma ;@.)<, >ar es Salaam ;=.C<. 2ukwa ;=.(<, Katavi ;-.C<, 7wani ;-.C< na Tabora
;-.1<. .i$ha, Serikali itakamilisha maan$alizi ya Sheria ya !fuko wa UK%!W%.
M&$*&(& -& U":&%#"&,# M&(&4 M&(++
11-. M!"#$#%& S'#(&, katika mwaka ()1*+()1,, Serikali imeen$eleza
miun$ombinu muhimu katika !anis'aa ya >o$oma. Ujenzi wa Barabara zenye urefu wa
kilomita ,@.-- kwa kiwango "ha lami katika maeneo ya Kisasa, 3hang5ombe, Kikuyu,
.rea . 'amoja na eneo la Uwekezaji la 6je$engwa umekamilika. .i$ha, ujenzi wa mitaro
ya maji ya mvua yenye urefu wa kilomita =., katika eneo la 6kuhungu na !wangaza
umekamilika. Serikali 'ia imefungua barabara zenye urefu wa kilomita 1)- kwenye
maeneo yaliyo'imwa ya !iganga, %yumbu na 6$a"hi. Katika mwaka ()1,+()1-, Serikali
itajenga mitaro ya maji ya mvua katika maeneo ya %lazo, Kisasa na %'agala na ku'ima
viwanja vi'ya 1,B-). 7ia ,Serikali itaan$aa m'ango wa matumizi ya ar$hi katika maeneo
ya !konze !ashariki, 30"entre, 6kuhungu na maeneo yanayozunguka 3huo Kikuu "ha
>o$oma.
30
HITIMISHO
11=. M!"#$#%& S'#(&, kwa muhtasari nimeelezea baa$hi ya shughuli ambazo
zimetekelezwa na Serikali katika mwaka ()1*+()1,. .i$ha, nimetoa !welekeo wa Kazi
zitakazotekelezwa katika mwaka ()1,+()1-. Kwa kuhitimisha, na'en$a kusisitiza mambo
yafuatayoI
a. U"humi wetu unakua kwa kasi nzuri, kwa mfano katika mwaka ()11 ulikua
kwa asilimia =.,, mwaka ()1( ulikua kwa asilimia =.C na mwaka ()1* kwa
asilimia @.). Ukuaji huu ni mkubwa ikilinganishwa na 6"hi nyingine za .frika,
Kusini mwa 1angwa la Sahara amba'o Wastani wa ukuaji wa u"humi kwa
n"hi hizo ulikuwa asilimia ,.= mwaka ()11, asilimia *.- mwaka ()1( na
asilimia ,.- mwaka ()1*. Takwimu zinaonesha 'ia kwamba kiwango "ha
ukuaji wa u"humi wa Tanzania ni "ha juu ikilinganishwa na wastani wa ukuaji
wa u"humi kwa 6"hi za .frika !ashariki. Kwa mfano, u"humi wa Kenya
ulikua kwa asilimia ,., mwaka ()11, asilimia ,.= mwaka ()1( na asilimia -.)
mwaka ()1*. U"humi wa Ugan$a ulikua kwa asilimia =.= mwaka ()11,
asilimia ,.= mwaka ()1( na asilimia =.* mwaka ()1*. Takwimu hizo
zina$hihirisha kwamba u"humi wetu unaen$elea kuimarika ikilinganishwa na
n"hi nyingine, jambo tunalo'aswa kujivunia. !aba$iliko makubwa
yanayoonekana 6"hini katika sekta za mawasiliano, ujenzi, viwan$a na
biashara ni matokeo ya ukuaji huu wa u"humi. Tunahitaji kufanya kazi kwa
bi$ii na maarifa ili kuhakikisha kwamba ukuaji huu unakuwa en$elevu na
kuelekeza juhu$i zai$i katika sekta nyingine hususan kilimo, ufugaji na uvuvi
kwani n$izo zinazotegemewa na Watanzania wengi.
b. Tumea$himisha !iaka -) ya !uungano wa Tanganyika na ?anzibar kwa
amani na utulivu. !uungano huu ni wa ki'ekee na wa ku'igiwa mfano $uniani
kote. .i$ha, ni kielelezo kamili "ha umoja, mshikamano na u'en$o miongoni
mwa wanan"hi jambo lililowezesha kuwe'o kwa amani na usalama 6"hini.
!uungano umetuletea maen$eleo makubwa katika miaka -) ya uhai wake. 6i
wajibu wetu kuen$elea kuenzi, kulin$a na ku$umisha !uungano huu kwa
nguvu zetu zote.
". Tumeingia katika ki'in$i muhimu katika historia ya 6"hi yetu amba'o Bunge
!aalum la Katiba limeanza mja$ala wa kutunga Katiba !'ya. 6i matumaini
yangu kuwa Bunge !aalum litakamilisha kazi ya kuan$aa 2asimu ya Tatu
itakayo'elekwa kwa Wanan"hi kwa ajili ya ku'igiwa kura ya maoni.
6inawasihi Wanan"hi wawe watulivu katika ki'in$i hiki maalum na kufuatilia
kwa makini mja$ala wa Katiba kwa ku'ima mawazo yanayotolewa wakati wa
mja$ala ili hatimaye ku'iga kura ya maoni vyema. 6i matarajio yangu kuwa
Katiba !'ya itakayo'atikana itatusai$ia kuleta maba$iliko makubwa
kiu"humi, kijamii na kisiasa kwa ku'ata muafaka wa kitaifa wa uen$eshaji wa
6"hi yetu katika miaka mingi ijayo.
$. Sote tumeshuhu$ia juhu$i za Serikali katika kuimarisha u'atikanaji na
usambazaji wa nishati 6"hini. !ra$i wa Ujenzi wa !itambo ya Kusafisha
4esi .silia na Bomba la kusafirishia gesi kutoka !twara ha$i >ar es Salaam
unaoen$ele kujengwa utasai$ia sana kuongeza umeme wa gharama nafuu
31
kwenye 4ri$i ya Taifa. 6atoa wito kwa wanan"hi wote kushirikiana na
Serikali kufanikisha mira$i hiyo kwa kulin$a miun$ombinu yake 'amoja na
kutumia fursa za kiu"humi zinazotokana na uwe'o wa mira$i hiyo.
11@. M!"#$#%& S'#(&, kabla ya kumaliza :otuba yangu, nimwombe !heshimiwa
:awa .b$ulrahman 4hasia, Waziri wa 6"hi, &fisi ya Waziri !kuu 0 Tawala za !ikoa na
Serikali za !itaa atoe maelezo ya !a'itio ya Kazi zilizofanyika mwaka ()1*+()1, na
!welekeo wa Kazi za Tawala za !ikoa na Serikali za !itaa kwa mwaka ()1,+()1-.
SHUKRANI
11B. M!"#$#%& S'#(&, nitumie fursa hii sasa kuwashukuru !awaziri na 6aibu
!awaziri kwa ushirikiano walioni'a katika ki'in$i hiki. .i$ha, nawashukuru Watumishi
wote wa Serikali na Taasisi zake "hini ya Uongozi wa Katibu !kuu Kiongozi, Balozi
&mbeni 9ohana Sefue kwa kusimamia Shughuli za Serikali vizuri. 6awashukuru
Watanzania wote na Washirika wetu wa !aen$eleo kwa mi"hango yao ambayo
imewezesha Serikali kutoa hu$uma mbalimbali kwa Wanan"hi.
11C. M!"#$#%& S'#(&, na'en$a kuwashukuru !heshimiwa >kt. !ary !i"hael
6agu, !bunge wa :anang na Waziri wa 6"hi ;Uwekezaji na Uwezeshaji< !heshimiwa
William #angimembe Dukuvi, !bunge wa %smani na Waziri wa 6"hi ;Sera, Uratibu na
Bunge< !heshimiwa :awa .b$ulrahman 4hasia, !bunge wa !twara #ijijini na Waziri wa
6"hi, Tawala za !ikoa na Serikali za !itaa !heshimiwa .ggrey 1oshua !wanri, !bunge
wa Siha, 6aibu Waziri, &fisi ya Waziri !kuu, Tawala za !ikoa na Serikali za !itaa na
!heshimiwa !ajaliwa Kassim !ajaliwa, !bunge wa 2uangwa, 6aibu Waziri, &fisi ya
Waziri !kuu, Tawala za !ikoa na Serikali za !itaa ;Alimu< kwa ushirikiano walioni'a
katika utekelezaji wa majukumu ya &fisi ya Waziri !kuu. 6awashukuru 'ia Wakuu wa
!ikoa na Wilaya kwa kusimamia shughuli za Serikali vyema katika !ikoa na Wilaya.
1(). M!"#$#%& S'#(&, ninawashukuru vilevile Wafanyakazi wote wa &fisi ya Waziri
!kuu, "hini ya Uongozi wa !akatibu Wakuu, >kt. /lorens !. Turuka na Bwana 1umanne
.. Sagini, kwa kazi nzuri wanayoifanya. 6inawashukuru 6aibu !akatibu Wakuu, Bibi
2egina D. Kikuli, Bwana Kagyabukama A. Kiliba, Bwana ?uberi !. Samataba, 6aibu
Katibu !kuu ;Alimu<, >kt. >eo !. !tasiwa, 6aibu Katibu !kuu ;.fya< kwa ushauri wao
wa kitaalam ambao wameni'a mimi na Waheshimiwa !awaziri wa 6"hi katika ki'in$i hiki.
6inawashukuru kwa kukamilisha maan$alizi yote ya !aka$irio ya !atumizi ya /e$ha ya
&fisi ya Waziri !kuu kwa mwaka ()1*+()1,.
1(1. M!"#$#%& S'#(&, nina'en$a kumshukuru kwa $hati !heshimiwa >kt. 1akaya !risho
Kikwete, 2ais wa 1amhuri ya !uungano wa Tanzania kwa uongozi wake mahiri na
maelekezo anayoni'atia katika kutekeleza majukumu yangu. 7ia, ninamshukuru
!heshimiwa >kt. !ohame$ 4harib Bilal, !akamu wa 2ais wa 1amhuri ya !uungano wa
Tanzania na !heshimiwa >kt. .li !ohame$ Shein, 2ais wa ?anzibar na !wenyekiti wa
Baraza la !a'in$uzi kwa ushirikiano wao mkubwa. #ilevile, ninawashukuru Waheshimiwa
Wabunge wote, #iongozi wote wa Kitaifa na wa ngazi nyingine zote kwa ushirikiano
wanaoni'a katika kutekeleza majukumu yangu. 6inawashukuru sana Wa'iga Kura wangu
wa 1imbo la Katavi kwa ushirikiano wanaoni'a katika kuleta maen$eleo ya 1imbo letu.
1((. M!"#$#%& S'#(&, kwa namna ya 'ekee, naomba uniruhusu kutumia fursa hii
kumshukuru sana !ama Tunu 7in$a na /amilia yangu yote kwa kuniombea, kunitia moyo
32
na kunivumilia kwa kila hali katika utekelezaji wa majukumu yangu ya Kitaifa.
N#.&%&"+(+0+ "&.&88
33
MAKADIRIO YA MATUMIZI YA FEDHA YA OFISI YA WAZIRI MKUU, OFISI YA
WAZIRI MKUU > TAWALA ZA MIKOA NA SERIKALI ZA MITAA NA OFISI YA
BUNGE YA MWAKA 2014/2015
1(*. M!"#$#%& S'#(&, kwa mwaka ()1,+()1-, &fisi ya Waziri !kuu na Taasisi zake
inaliomba Bunge lako Tukufu kui$hinisha jumla ya Shilingi B#*#4.# M#& M4,& .& T&.4,
M#*#4.# M#& T&.4 I"#0#.# .& S&1& .& I"#0#.# .& N.! E*3+ (105,52?,024,000)= Kati ya
fe$ha hizo, Shilingi B#*#4.# T!$&.#.#, M#*#4.# M#& S&1& S#:#.# .& T&.4 .& I"#0#.# .&
T#"& E*3+ (@0,?A5,02B,000) ni za !atumizi ya Kawai$a na Shilingi B#*#4.# I"#0#.# .& N.!,
M#*#4.# M#& S&1& S#:#.# .& M4,&, M#& T#"& T#"#.# .& T&.4 E*3+ (24,?A1,BB5,000) ni za
!ira$i ya !aen$eleo.
1(,. M!"#$#%& S'#(&, &fisi ya Waziri !kuu 0 Tawala za !ikoa na Serikali za !itaa
na Taasisi zake inaombewa jumla ya Shilingi B#*#4.# M#& N.! S&1#.# .& T#"&, M#*#4.# M#&
M1#*# I"#0#.# .& N.! .& S#:#.# .& M1#*# E*3+ (4?B,224,0A2,000)= Kati ya fe$ha hizo,
Shilingi B#*#4.# M#& M1#*# S&1#.# .& T&:+, M#*#4.# S#:#.# .& T&.4, M#& N&.! T#"#.# .&
T&.4 E*3+ (2?C,0A5,@B5,000) ni za !atumizi ya Kawai$a na Shilingi B#*#4.# M#& M1#*# .&
S#:&, M#*#4.# M#& M4,& H&$"#.# .& N&.!, M#& M4,& S#:#.# .& S&1& E*3+
(20A,15@,1A?,000) ni za !ira$i ya !aen$eleo.
1(-. M!"#$#%& S'#(&, &fisi za Wakuu wa !ikoa zinaombewa jumla ya Shilingi
B#*#4.# M#& M1#*# S#:#.# .& S&1&, M#*#4.# M#& T#"& .& T#"&, M#& T&:+ T#"#.# E*3+
(2A?,B0B,CB0,000)= Kati ya fe$ha hizo, Shilingi B#*#4.# M#& M1#*# .& M1#*#, M#*#4.# M#&
T&:+ .& K+$#, M#& M1#*# T!$&.#.# .& S#:& E*3+ (202,C10,2@A,000) ni za !atumizi ya
Kawai$a na Shilingi B#*#4.# S#:#.# .& T&.4, M#*#4.# M#& T&.4 .& T#"&, M#& M4,& .& N.!
E*3+ (A5,50B,104,000) ni za !ira$i ya !aen$eleo. :almashauri zote zinaombewa jumla ya
Shilingi T0#*#4.# N.!, B#*#4.# M#& M1#*# T!*&:#.# .& M4,&, M#*#4.# M#& N.! A041&#.# .&
M1#*#, M#& T#"& S&1#.# .& N.! E*3+ (4,2C1,442,B?4,000). Kati ya fe$ha hizo, Shilingi
T0#*#4.# T&:+ .& B#*#4.# T#"#.#, M#*#4.# M#& T&:+ S&1#.#, M#& T&:+ .& N&.! E*3+
(C,0B0,C?0,C0@,000) ni za !atumizi ya Kawai$a na Shilingi B#*#4.# M#& S#:& T!$&.#.# .&
M1#*#, M#*#4.# M#& S#:& .& M1#*# .& A041&#.# .& N.! E*3+ (A@2,A02,044,000) ni za !ira$i
ya !aen$eleo. .i$ha, jumla ya Shilingi B#*#4.# M#& N.! H&$"#.# .& N&.!, M#*#4.# M#&
N.! S&1#.#, M#& S#:& I"#0#.# .& M1#*# E*3+ (45@,4?0,A22,000) ni ma'ato ya n$ani ya
:almashauri zote.
1(=. M!"#$#%& S'#(&, &fisi ya Bunge la 1amhuri ya !uungano inaombewa jumla ya
Shilingi B#*#4.# M#& M4,& T!*&:#.# .& M1#*#, M#*#4.# M#& S#:& T#"#.# .& S#:&, M#& N&.!
T#"#.# .& N.! E*3+ (1C2,ABA,@B4,000) kwa ajili ya !fuko wa Bunge amba'o Shilingi
B#*#4.# M#& M4,& I"#0#.# .& T&:+, M#*#4.# M#& T#"& A041&#.# .& M4,&, M#& N.! H&$"#.#
.& T&.4 E*3+ (12C,B41,455,000) ni za !atumizi ya Kawai$a na Shilingi B#*#4.# N&.!,
M#*#4.# M#& S&1& H&$"#.# .& T&.4, M#& N.! T!*&:#.# .& T#"& E*3+ (@,?55,4CB,000) ni
za !ira$i ya !aen$eleo.
34
MUHTASARI
1(@. M!"#$#%& S'#(&, kwa muhtasari, naomba sasa Bunge lako Tukufu likubali
kui$hinisha !aka$irio ya !atumizi ya /e$ha kwa mwaka ()1,+()1- ya jumla ya Shilingi
T0#*#4.# T&.4, B#*#4.# T!$&.#.# .& N.!, M#*#4.# M#& M4,& .& T&:+, M#& N.! H&$"#.#
E*3+ (5,0@4,10C,450,000) kwa ajili ya &fisi ya Waziri !kuu na &fisi ya Waziri !kuu 0
Tawala za !ikoa na Serikali za !itaa na jumla ya Shilingi B#*#4.# M#& M4,& T!*&:#.# .&
M1#*#, M#*#4.# M#& S#:& T#"#.# .& S#:&, M#& N&.! T#"#.# .& N.! E*3+ (1C2,ABA,@B4,000)
kwa ajili ya !fuko wa Bunge, ikiwa ni !atumizi ya Kawai$a na /e$ha za !aen$eleo za
6$ani na 6je kwa ujumla wake.
1(B. M!"#$#%& S'#(&, 'amoja na :otuba hii, ya'o !aje$wali ambayo yanafafanua
kwa kina !aka$irio ya !atumizi ya /e$ha ya &fisi ya Waziri !kuu na Taasisi zake, &fisi
ya Waziri !kuu 0 Tawala za !ikoa na Serikali za !itaa na &fisi ya Bunge.
1(C. M!"#$#%& S'#(&, naomba kutoa :oja.
35