1

Hyrje
Pavarsisht se koht e fundit ka patur deri diku nj unifikim t qndrimeve t vendeve antare t
BE
-s
lidhur me politikn e jashtme, kjo e fundit gjithsesi, ka mbetur nj ekskluzivitet i qeverive
kombtare t 28 vende antare t Unionit. Megjithat, sidomos pas hyrjes n fuqi t Traktatit pr
Funksionimin e BE (njohur si Traktati i Lisbons), Unioni si nj bllok i unifikuar e i vetm ka
fituar nj pesh m t madhe dhe shpeshher ka prpjekje madhore pr t folur me nj z t
vetm mbi shtje delikate, kryesisht mbi problematikat e tregtis dhe energjis. Ky detyr
mbulohet n Bruksel nga Prfaqsuesi i BE pr Politikat e Jashtme dhe Sigurin.
N fjalimin e saj mbajtur n shkurt t vitit 2012 rreth BRICS
1
dhe fuqive t tjera globale q po
shfaqen, Prfaqsuesja e Lart e BE pr Politikn e Jashtme dhe Sigurin, zonja Catherine
Ashton, shkaktoi jo pak reagime kur deklaroi se BE duhet ti konsideroj kto vende si partner
strategjik dhe t krijoj me to nj marrdhnie bilaterale shum t fort dhe dinamike. Dhe si
t mos mjaftonin kto ajo shtoi: Ne duhet ta bjm kt, pasi sht n interesin ton ta bjm
2
.
Partneritetet strategjike t Bashkimit Evropian jan krijuar n nj mnyr t pakoordinuar;
megjithat ky nuk ka qn nj proces aksidental dhe i rastsishm. T gjitha partneritetet e reja
strategjike t BE mbajn n vetvete pesh ekonomike, por ka sht m e rndsishme, ato kan
pesh politike dhe (ndoshta) kan nj rol t rndsishm rajonal dhe/ose global pr t luajtur.
Si pasoj, ato jan partner thelbsor pr formsimin e nj bote t globalizuar, t ndrvarur dhe
shumpolare e cila prballet me sfida kye dhe me nj nevoj pr bashkpunim ndrkombtar
dhe qeverisje globale. Ato jan fuqi t vrteta formuese pasi kan mjaftueshm ndikim pr ti
dhn form rendit botror aktual dhe t ardhm. Kto vende jan partner esencial pr
Bashkimin Evropian n kuadr t qllimeve t tij pr ndrtimin e multilateralizmit
3
efektiv dhe
pr rritjen e profilit t vet ndrkombtar.
Ndrsa fillimisht Bashkimi Evropian ka qen m i fokusuar n vendosjen e lidhjeve t forta me
partneritete bilaterale dhe birajonale, q prej mesit t vitit 2010 deklaratat zyrtare t Brukselit
kan vendosur nj fokus m t madh n bashkpunimin me partnert bilateral n mnyr m t
pavarur nga marrdhniet birajonale.

1
BRICS sht akronimi pr bashkimin e pes ekonomive t mdha globale q po njohit rritje t vazhdueshme:
Brazil, Rusi, Indi, Kin (China), Afrika e Jugut (South Africa).
2
Ashton, Catherine (2012), Speech on EU Foreign Policy towards the BRICS and Other Emerging Poers
3
Termi multilateralizm sht huazuar nga Dokumenti i Strategjis Evropiane t Siguris (2003)
2

Vende t caktuara an e mban globit q aktualisht nuk kan nj profil shum t lart
ndrkombtar, por q ekonomikisht jan n shklqim e sipr, kan nj interes t dukshm q t
jen zyrtarisht t przgjedhurit e BE
-s
pr partner strategjik, pasi pr ta, BE sht nj fuqi
tashm e konfirmuar, tradicionale dhe ndr-rajonale. T konsiderohen dhe njihen si aktor t
rndsishm n kuptimin rajonal dhe global shrben pr t forcuar profilin e tyre rajonal dhe
ndrkombtar si edhe forcon statusin e tyre n hierarkin globale.
Prgjithsisht, partneritetet strategjike jan dhe do t jen nje mjet i rndsishm i politiks s
jashtme n nj bot shumpolare. Ata jan pjes e parimit bashkpuno dhe konkurro.

Marrdhniet e BE me partnert e rinj

Traktati i Lisbons i ka dhn Bashkimit Evropian nj z m t fort dhe m koherent n arenn
ndrkombtare dhe i ka dhn m shum vazhdimsi politiks s jashtme t Unionit dhe
marrdhnieve t tij me partnert. Ai ka futur poste dhe struktura t reja pune, m i dukshmi i t
cilve sht Prfaqsuesi i Lart i BE pr Politikn e Jashtme dhe Sigurin si edhe Shrbimi
Evropian i Punve t Jashtme (EEAS)
4
q sht nj lloj shrbimi i posam diplomatik pr
interesat e Unionit. Prfaqsuesja e Lart e BE pr Politikn e Jashme dhe Sigurin, znj.
Catherine Ashton, ka nnvizuar tri prioritete pr mandatin e saj: krijimi i nj shrbimi t ri t
politiks s jashtme (EEAS); krijimin e fqinjsis evropiane; dhe themelimin e marrdhnieve
me partnert strategjik. sht e qart se prioriteti par dhe i tret jan ngushtsisht t lidhur me
njri-tjetrin: n mnyr q t mund t menaxhoj partnert strategjik, BE
-s
i duhet nj shrbim
diplomatik funksional. N fjalimin e shkurtit 2012, Baronesha Ashton bri nj dallim mes t
ashtuquajturave partneritete ekzistuese (SHBA, Rusia, Japonia dhe Kanadaja) dhe
marrdhnieve me fuqit e reja q po shfaqen (Kina, India, Brazili, Afrika e Jugut dhe
Indonezia). N prgjithsi, ky listim sht n prputhje me faktin se BE, pr momentin, ka dhjet
partner strategjik bilateral: SHBA, Brazili, Kanadaja, Kina, India, Japonia, Meksika, Rusia,
Afrika e Jugut dhe Koreja e Jugut. Partneritetet me t ashtuquajturat fuqi t reja jan vendosur
t gjitha q prej vitit 2003. N deklaratat publike thuhet se kto marrdhnie karakterizohen nga
interesa dhe vlera t prbashkta. Q prej vitit 2003 jan hartuar Plane t Prbashkta Veprimi q
prcaktojn fushat pr veprime t prbashkta politike, jan ngritur grupe pune mbi nj gam t

4
European External Actions Service (EEAS).
3

gjer shtjesh, dhe jan organizuar samite vjetor t niveleve t larta. Por far mund t
msohet nga analizimi i partneriteteve strategjike t BE
-s
me fuqit e reja, sidomos nga rasti i
Brazilit, Indis dhe Afriks s Jugut?

Interesat e partnerve strategjik

Bashkimi Evropian sht nj partner interesant pr fuqit e reja, kjo pr arsye se ai sht nj
partner dhe nj lojtar i rndsishm tregtar dhe nj investitor i madh. Gjithashtu, sht nj
partner interesant bilateral pr shembull, kur Brazili krkon bashkpunim n fushn e arsimit
apo shkmbimit t eksperiencave, kontinenti i vjetr do ishte nj zgjidhje ideale. BE
-ja
sht
shpeshher edhe nj partner historik apo kulturor pasi ai mban n vetvete shtete antare q
kan lidhje t ngushta historike apo kulturore me fuqit e reja (shembulli i Indis me Britanin
e Madhe sht m tipiku). Por shpesh, kta partner strategjik e prdorin n mnyr pragmatiste
dhe retorike bashkpunimin q i ofron Unioni: ata kan nj interes t jen t przgjedhurit
zyrtar t BE
-s
, nj fuqie tradicionale dhe t qndrueshme. Edhe pse BE
-ja
sht nj aktor
ndrkombtar sui generis, ai prfaqson Perndimin dhe Veriun ose thn ndryshe,
prfaqson fuqit tradicionale q kan dominuar gjat arenn dhe ekonomin ndrkombtare
edhe pse kjo ka ndryshuar disi pr shkak t krizs financiare m t ciln po prballet Evropa. Me
qllim shtimin e fuqis s tyre, fuqit e reja prdorin mekanizma t ndryshme. Nj prej tyre sht
edhe njohja apo certifikimi i fuqis s tyre rajonale dhe ndrkombtare nga t ashtuquajturat
fuqi tradicionale. Kjo njohje nga ana e BE
-s
sht veanrisht e rndsishme pr shkak t
pozicionit t tij jasht rajonit t caktuar: fuqit e reja jan shum t interesuara t njihen nga
aktor t jashtm. Ky akt njohjeje przgjedhja pr t qen partner strategjik i BE
shfrytzohen nga vendet respektive pr t rritur profilin e tyre rajonal dhe ndrkombtar dhe pr
t diversifikuar politikn e tyre t jashtme. Kjo nnkupton prestigj dhe shrben pr t hedhur nj
hap m lart n shkalln e hierarkis ndrkombtare. Edhe pse ky status i ri mund t shkaktoj
xhelozi, sidomos mes fqinjve rajonal, partnert strategjik t BE
-s
mund t justifikohen
gjithnj me faktin se, n shumicn e rasteve ky status u sht ofruar atyre dhe nuk e kan krkuar
ata vet. Kshtu, pozita e tyre bhet mjaft komode, ata jan t przgjedhurit e nj aktori t
jashtm.

4

Filozofia e Politiks s Jashtme t BE
-s
pas Traktatit t Lisbons

Prfaqsuesi i Lart i BE
-s
supozohet t prfaqsoj Unionin n politikn e jashtme dhe at t
siguris dhe pr t garantuar ekzistencn e nj imazhi t jashtm konsistent, t vazhdueshm dhe
koherent. EEAS, shrbimi i jashtm i BE, sht njsia mbshtetse pr kt qllim. Edhe pse
partneritetet strategjike me fuqit e reja jan procese individuale me qllime ndonjher t
ndryshme, duhet t rritet koordinimi dhe udhzimi strategjik me qllim q ky mjet t prdoret n
mnyr sa m efektive. Pik s pari, duhet nnvizuar se vendosja e nj shrbimi t ri t jashtm
sht nj proces q do marr kohn e vet dhe sht proces afatgjat. Mekanizmat e puns jan
ende n hapat e tyre t par dhe duhet t kaloj edhe ca koh derisa ato t konsolidohen. Disa
pasoja t Traktatit t Lisbons po bhen evidente tani q traktati po vihet n praktik. Meqnse
EEAS ka n prbrje t tij zyrtar nga vendet antare t BE
-s
, nga Kshilli dhe Komisioni, ai
nuk mban n vetvete vetm 28 kombsi t ndryshme, por edhe kultura t ndryshme burokratike.
Strukturat themelore t EEAS u ngritn vetm n vitin 2011, ndrsa zyrat e tij n Bruksel filluan
t funksionojn vetm n vitin 2012. Disa nga krert e rreth 140 prfaqsive/delegacioneve t
BE
-s
prreth Bots jan ende n proces emrimi dhe n disa raste Delegacionet gjenden pa kreun
prkats. Delegacionet ndeshen shpesh me mangsi n kapacitete (personel, administrat,
infrastruktur apo buxhet). Pr m tepr, disa nga zyrtart e ktyre Delegacioneve nuk jan
domosdoshmrisht diplomat karriere. Nse Delegacionet e mparshm t Komisionit kryesisht
mbulonin shtjet e Komisionit (politikat komunitare, tregtin apo mjedisin), EEAS tani duhet t
merret aktivisht edhe me fusha t tjera si sht siguria
5
. Teorikisht, EEAS sht nj organizat
n shrbim t institucioneve t BE dhe vendeve antare t BE; megjithat edhe pse supozohet se
EEAS merr udhzime nga presidenca e radhs, ka raste kur n terren ka mosprputhje dhe madje
konflik mes udhzimeve q jepen nga presidenca e rradhs dhe qndrimet q mban nj
Delegacion n nj vend t caktuar. Shkmbimi i informaionit, n jo pak raste sht i limituar.
Cilsia e bashkpunimit mes ambasadave t vendeve antare dhe Delegacioneve t BE
-s
varet
shum nga aktort lokal dhe sidomos nga kombsia e prfaqsuesve t Delegacionit t BE. Me
pak fjal, do t duhet edhe ca koh pr ti shndrruar Delegacionet e dikurshme t Komisionit n
Delegacionet e Unionit. Pavarsisht se ktyre t fundit i duhet ln nj hapsir e

5
Para hyrjes n fuqi t Traktatit t Lisbons prfaqsit e BE npr bot njiheshin me emrtesn Delegacioni i
Komisionit Evropian ndrsa tani njihen si Delegacioni i Bashkimit Evropian.
5

konsiderueshme pr t manovruar, gjithsesi puna e tyre duhet t evoluoj n koordinim me
vendet antare. Por mbi t gjitha, sht e rndsishme t vrehet se si aktort evropian, ashtu
edhe partnert strategjik e vlersojn shum pranin e nj Delegacioni t BE
-s
n vendin e tyre.
N epokn e pas Traktatit t Lisbons, stili i brjes s diplomacis nprmjet Samiteve Vjetore,
ka karakterizon partneritetet strategjike, ka vazhduar. Kritikt e Samiteve me t drejt
argumentojn se Samitet jan organizuar edhe prpara se t ekzistonin partneritetet strategjike
dhe se ato nuk jan nj mjet ekskluziv i ktyre partneriteteve. Megjithat, duhet nnvizuar fakti
se Samitet jan nj pjes e pazvendsueshme e procesit t partneritetit, edhe pse ato paraprihen
nga nj pun shum e madhe pregatitore e organizative dhe ndonjher rezultatet jan vrtet
zhgnjyese. Megjithat, sht shum e rndsishme q rezultatet e ktyre Samiteve t analizohen
dhe t shqyrtohen rast pas rasti. Gjithashtu, diplomacia e Samiteve duhet shoqruar me vizita dhe
takime pune t rregullta dhe reciproke.
Fakti q Baronesha Ashton shpesh her shoqrohet apo zvendsohet nga Herman Van
Rompuy, Presdienti i Kshillit Evropian ose nga Jose Baroso, Kreu i Komisionit t BE, ka
shkaktuar tek vendet partnere perceptimin se n BE ende nuk ka nj harmoni t qart mbi shtje
t diplomacis. Edhe pse, disa partner strategjik, si psh. India, preferojn m shum t
bashkpunojn me shtetet kombtare t Unionit, gjithsesi ata e konsiderojn BE
-n
nj trend t
kohs. Kur vjen puna pr t bashkpunuar pr shtje q konsiderohen komunitare, vendet e
treta, preferojn m shum t bisedojn m institucionet e BE
-s
se sa me vendet antare. Ata
tashm e kan kuptuar se BE
-ja
nuk sht thjesht shuma e pjesve t veta, por shum m tepr.
Vendet e treta partnere e kan mirpritur Traktatin e Lisbons dhe sidomos dhnies fund t
Presidencs me rotacion (sipas kuptimit klasik)
6
. Ky ndryshim sht edhe n interes t BE
-s
, pasi
tashm krijohet mundsia q interesat dhe prioritetet e BE
-s
t mos formulohen dhe
riformulohen do 6 muaj, rrjedhimisht duke sjell nj stabilitet m t madh edhe prsa i prket
personave t kontaktit. Aktualisht partnert strategjik hasin vshtirsi n menaxhimin e
marrdhnieve m Unionin. Disa zyrtar nga vendet e treta partnere deklarojn se shpesh her
ata ndeshen me dilemn nse duhet ti drejtohen nj vendi t caktuar antar, apo institucionit
prkats t BE
-s
. Kshtuq, vendet e treta inkurajojn krijimin e nj zri evropian t unifikuar

6
Tratati i Lisbons cakton funksionin e nj Presidenti t Kshillit Evropian (post q aktualisht e mban Herman Van
Rompuy). Koncepti i presidencs me rotacion vazhdon ekziston, por vendet q marrin presidencn e rradhs duhet
kurdoher t koordinohen me Presidentin e Kshillit dhe sht zyra e ktij t fundit q prcakton vijat kryesore t
politiks s Unionit.
6

dhe koherent. N pikpamjen e tyre, vetm Evropa si nj e vetme mund t ket influencn e
nevojshme n nj bot shumpolare. Megjithat, shpesh her n vendet partnere nuk ka
informacion dhe njohuri t mjaftueshme rreth BE
-s
dhe aq m pak interesave t BE
-s
. Sikurse
thot edhe profesori indian Rajendrak Jain Evropa pr indiant esht nj kafsh komplekse dhe
e uditshme
7
. Numri i personave n vendet partnere q merren me shtjet e BE
-s
mbi baza
profesionale, sht i kufizuar, dhe rrjedhimisht BE
-s
i duhet t merret me kapacitete t kufizuara
nga ana e partnerve. Prgjithsisht, vmendja e medias lokale ndaj vizitave t znj. Ashton n
vendet partnere sht e kufizuar. Kshtuq, diplomacia publike e BE
-s
duhet prmirsuar.
Krijimi i pakoordinuar i partneriteteve strategjike dshmon se procesi nuk sht udhhequr nga
nj strategji evropiane gjithprfshirse e politiks s jashtme. Edhe Strategjia Evropiane e
Siguris (2003) sht e vagullt prsa i prket partneriteteve strategjike. Kjo t bn t mendosh se
n Bruksel mungon nj koordinim i mirfillt mes njsive dhe sektorve. Rrjedhimisht njohurit
dhe informacioni rreth partneriteteve strategjike t Unionit pr nj koh t gjat ka qn i paplot
ose ka munguar trsisht. Kjo situat duket se po prmirsohet q pas krijimit t EEAS.
Nevojitet q Brukseli t ket nj strategji t plot dhe t qart se ku do t shkojn kto
partneritete strategjike, si do menaxhohen ato, deri ku do evoluoj bashkpunimi me to dhe m e
rndsishmja, far interesash t tij do plotsoj Unioni nprmjet ktyre partneriteteve. Dhe
kt mund ta bjn vetm ekspertt n Bruksel (pr shembull, nj zyr q bn planifikimin
politik), pasi Delegacionet lokale nuk kan kapacitetet pr t hartuar nj plan afatgjat mbi
menaxhimin e partneriteteve. sht esencial nj bashkpunim i ngusht mes EEAS dhe vendeve
antare, sidomos me ministrit e tyre t jashtme apo ambasadat. sht pr tu prshndetur fakti
se q prej vitit 2010 sht futur n axhendn e Kshillit Evropian dhe t Kshillave t Punve t
Jashtme shtja e rishikimit dhe ridimensionimit t partneriteteve strategjike. Megjithat,
koordinimi dhe shkmbimi duhet t vazhdoj edhe n nivele t mposhtme, deri n qeliz, mes
EEAS dhe ministrive t jashtme t vendeve antare. EEAS duhet t merret n mnyr m
intensive me politkkat e jashtme dhe ato t siguris. Shfaqja e t ashtuquajturave fuqi t reja
prbn jo vetm nj sfid t politiks s jashtme, por edhe nj nxitje madhore pr Unionin q t
punoj m fort mbi nj politik evropiane t jashtme m t unifikuar q do t shtoj peshn
poltike t BE
-s
dhe fuqin e saj influencuese.

7
Rajendrak Jain, India and the EU: policies and perceptions. (Paper presented at the European Studies in Asia)
7

M posht po marr n analiz marrdhniet e bashkpunimit mes Republiks Popullore t Kins
dhe Bashkimit Evropian.

Drithijet e partneritetit strategjik mes BE
-s
dhe SHBA
-ve


Gjat Lufts s Ftoht, pavarsisht disa ndasive - q nisn me Krizn e Suezit dhe prfunduan
me qndrimet e paunifikuara lidhur me Gjermanin Lindore aleanca transantlantike
prgjithsisht ka qn e qndrueshme. Kur Bashkimi Sovietik u shprb, administrate Klinton u
prir s teprmi drejt Bashkimit Evropian, me qllim q Unioni i kontinentit t vjetr t luante
rolin e nj magneti pr vendet ish-komuniste dhe kshtu, nprmjet BE
-s
, SHBA
-t
t ndikonin
n politikn e brendshme t ktyre vendeve. Dhe duket se ia ka dal mban: zgjerimi i NATO
-s

dhe m pas i BE
-s
mund t konsiderohen si arritje t mdha t integrimit evropian, n t cilin,
SHBA
-t
kan ndikuar jo pak.
Por vitet 2000 kan qn jo fort t lehta pr marrdhniet transatlantike. Kundrshtimi q
administrata e presidentit Bush i bri Protokollit t Kiotos
8
dhe Gjykats Ndrkombtare Penale,
mosdakordsimi i nj strategjie t prbashkt antiterror (sidomos pas 11 shtatorit 2001) dhe lufta
e vitit 2003 n Irak shkaktuan disa arje n nivelet e larta politike t t dy superfuqive. Por
mosgjetja e gjuhs s prbashkt duket se vazhdoi edhe rreth lufts n Afganistan apo krizs n
eurozon, por kto jan mbajtur disi m n hije.
Megjithat, gjat mandatit t dyt Presidenti Bush bri disa ndreqje n marrdhniet mes
Evrops dhe SHBA. I ashtuquajturi kanal i Brukselit fitoi m shum prparsi n
marrdhnien e prgjithshme krahasuar me alternativat e tjera t tilla si NATO, G8 dhe lidhjet
bilaterale mes Uashingtonit dhe kryeqyteteve t shteteve evropiane. Nj shkak i fort q ndikoi
n kt rigjallrim t marrdhnies ishte edhe rivitalizimi i Axhends s Re Transatlantike
9
, e
cila ishte miratuar q n 1995. Kjo Axhend i angazhon palt n samite vjetore, shkmbim t
vazhdueshm zyrtarsh dhe nj Plan Veprimi me qllim nxitjen e politikave t
bashkpunimit
10
.

8
I referohet nj kompromisi q u arrit n Kyoto t Japonis n dhjetor t vitit 1997 mbi reduktimin e gazit t serave.
9
New Transatlantic Agenda
10
Delegacioni i Komisionit t BE n Uashington, Axhenda e re Transatlantike:
http://www.eurunion.org/partner/agenda.htm
8

Megjithat Axhenda Transatlantike, ka limitet e veta (samitet nuk jan m t detyrueshme q t
organizohen do vit) ndrsa Barak Obama nuk mundi t merrte pjes n Samitin SHBA-BE t
vitit 2010. Axhenda e Re Transatlantike ka mundsuar nj bashkpunim t qndrueshm,
shumica e t cilit n nivele t ulta, prfshi disa shtje t politiks s jashtme t cilat kan gjetur
pasqyrim edhe tek Dokumenti i Prbashkt i Politks s Jashtme dhe Siguris s BE
11
. Samiti i
vitit 2011 shnoi disa prparime n bashkpunimin mes dy fuqive, sidomos sa i prket krizs n
eurozon, Iranit dhe Afganistanit.
Obama cilsohet si nj nga Presidentt m ndrhyrs n shtjet e politikave t jashtme q pas
Niksonit
12
. Ky konstatim sht i vrtet sidomos sa i prket shtjeve q lidhen me Afganistanin,
Pakistanin, Iranin, Irakun, Kinn dhe krizn financiare. Obama sht presidenti i par q prej
Xhonsonit q trashgoi nj luft, dhe sht treguar tepr i kujdesshm dhe i matur me t.
Obama sht natyr sokratike, reflektuese, por nuk ka nj ideologji dominuese dhe
rrjedhimisht ai nuk sht i interesuar pr argumentat teologjike rreth integrimit evropian. Gjat
mandatit t tij t par n Shtpin e Bardh, si ai ashtu edhe Hillari Klinton i porosisnin zyrtart
e rrangjeve m t ulta q shtjet q kishin t bnin me Evropn ti mbanin sa m larg atyre t
dyve, ktu bnte prjashtim vetm kriza e eurozons. Kjo vrtetohet edhe nga fakti se t gjitha
shtjet q kishin t bnin me kontinentin e vjetr mbuloheshin (administrativisht dhe publikisht)
nga Zvends Sekretari amerikan i shtetit Phil Gordon, i cili i ngjante m shum nj Sekretari
Shteti pr Evropn. Nuk ka dyshim se tashm marrdhnia mes Evrops dhe SHBA sht n ujra
t panjohura, dhe kjo pr disa arsye:
Politika e jashtme e SHBA sht tashm e fokusuar m s teprmi tek Azia (sidomos
Afganistani, Pakistani, Lindja e Mesme dhe Siria). Ky fokusim ka zbehur prqndrimin e
politiks s jashtme amerikane tek Evropa;
Ekonomit e SHBA dhe BE jan t ndr-deprtuara dhe jo t integruara, kryesisht nprmjet
investimeve t huaja direkte (q do t thot: investime nga siprmarrs t njrit treg, tek tregu
tjetr). Ka ende shum masa t politikave publike ende t pa ndrmarra q do ta onin m tej
integrimin aktual. Disa pengesa mund t zgjidhen nprmjet nnshkrimit t nj Marrveshjeje t
Tregtis s Lir mes BE dhe SHBA;

11
Shiko: John Peterson, Richard Doherty, Michael Van Cutem, Helen Wallace, Rachel Epstein, Fran Burwell,
Joseph P. Quinlan and Alasdair Young (2005) Review of the Framework for Relations Between the European Union
and the United States: an Independent Study.
12
Artikull n revistn The Economist, American diplomacy: hat Hillary did next, 24 maj 2012;
http://www.economist.com/node/21551105.
9

Shanset pr t arritur nj Marveshje t Tregtis s Lir jan tashm m reale se kurr. N t
kaluarn, kjo marrveshje shihej si nj penges pr realizimin e marrveshjeve m t gjera
shumpalshe t tregtis. Madje nj marrveshje e mundshme BE-SHBA mund t shrbej edhe
si nj piknisje pr nnshkrimin e shum marrveshjeve t tjera t tregis s lir n mbar globin.

Evropa sht tani shum m pak e dukshme n radarin amerikan t politiks s jashtme
krahasuar me vitet e Lufts s Ftoht. Kriza n eurozon ka patur jo pak impakt n ekonomin
amerikane duke ia vshtirsuar ksaj t fundit edhe m shum ringritjen nga recensioni. Shtetet e
Bashkauara dshirojn q t ken si partner nj Evrop t bashkuar dhe unisone. Politika e
jashtme amerikane sht pragmatiste dhe prsa koh BE
-ja
nuk do t jet nj entitet q flet me nj
z t vetm, ajo do t prpiqet t bj pr vete shtete t caktuara antare t Unionit n mnyr q
ti prshtaten qndrimeve politike t Uashingtonit. Nj gj t till e bri pr luftn n Irak, kur
pavarsisht se BE
-ja
nuk mbajti nj qndrim zyrtar, Uashingtoni arriti t merrte mbshtetjen e
shteteve kryesore t Unionit. Duket se e njjta gj po ndodh edhe me krizn n Siri, ku
pavarsisht takimeve t shumta t Sekretarit Amerikan t Shtetit John Kerry me zyrtar t lart t
Bashkimit Evropian, Unioni nuk ka mundur t mbaj nj qndrim t unifikuar, por nga ana tjetr
aktort kryesor ushtarak t kontinentit t vjetr kan mbshtetur administratn amerikane
lidhur me situatn n Siri dhe nj ndrhytje t mundshme ushtarake atje. Por gjithsesi, SHBA
-t

preferojn t ken t bjn me nj BE t bashkuar dhe t vetme.
N nj deklarat t fuqishme q bri Phil Gordon n Londr m 9 janar 2013 i shtangu gazetart
kur paralajmroi se zyrtart e lart amrikan nuk mbshtesin deklaratat e britanikut David
Cameron pr t thirrur nj referendum lidhur me shkputjen e mundshme Britanis nga BE
-ja
. Ai
bri me dije se Uashingtoni e do BE
-n
me gjith Britanin brenda dhe vrejti se edhe
referendumet q jan br n vende t tjera n t shkuarn nuk kan rezultuar me trheqje nga
BE. Sipas tij, sa m shum BE
-ja
humbet koh m debate t brendshme aq m pak e aft do t
jet t unifikohet
13
. Ky mesazh vjen nga nj prfaqsues i administrats demokrate, e cila ka nj
qasje relativisht dashamirse ndaj bashkpunimit ndrkombtar, ndryshe nga republikant.
Vrehet se ndarja politike n SHBA sht shum e theksuar; po t analizohet rezultati i
zgjedhjeve presidenciale t vitit 2012 vihet re se shtetet demokrate jan br edhe m demokrate
ndrsa shtetet republikane jan br edhe m republikane. Kjo ndarje dashur pa dashur ndikon

13
Cituar n Financial Times, 10 janar 2013, fq.1
10

edhe n konceptin amerikan pr Bashkimin Evropian. Diskursi politik i republikanve amerikan
prqndrohet rreth frazs thumbuese se politikat ekonomike t Presidentit Obama jan
europianiste. Ktu duhen shtuar edhe deklaratat ironike t Mitt Romney se Obama po prpiqet
t ndrtoj nj shtet t mirqnies alla-Europiane apo deklaratat e Newt Gingrich
14
se qllimi i
Presidentit sht ngritja e nj shteti socialist evropian.
Ekuacioni i politiks s brendshme t Bashkimit Evropian prgjat viteve n vijim do t
dominohet nga dy shtje kryesore: a) negociata mbi nj integrim m t madh fiskal dhe nj
bashkim bankar n eurozon dhe b) shtja britanike. Nj Traktat q thellon bashkimin
ekonomik n eurozon sht ende disa vite larg. Strategjia e nj referendumi t mundshm n
Britani do t shqetsoj dhe irritoj alett kryesor t Britanis dhe do t ndikoj jo pak n
dmtimin e imazhit t BE
-s
tek partnert strategjik. Duket se ndhyrja amerikane rreth shtjes
britanike i ka dhn krah edhe shum t tjerve n Evrop: Presidentit t Komisionit Hose
Manuel Barroso, Kryeministrit irlandez Kenny dhe prfaqsuesve t partive n pushtet n
Gjermani, Holand dhe Finland, t cilt i jan kundrvn deklaratave t Cameronit lidhur me
t ardhmen e Britanis n BE. Deklarata e br nga kryetari i Komitetit Parlamentar pr shtjet
evropiane n Bundestagun gjerman (nj njeri i afrt me kancelaren Merkel) ishte veanrisht e
fort: Nuk mund t krijohet nj e ardhme politike nse shantazhohen shtetet e tjera
15
.
Axhenda politike e bashkpunimit transatlantik sht i fokusuar kryesisht n shtjet ekonomike.
Lidhur me politikat e siguris, mund t thuhet se administrata e Obams ka mbetur e knaqur nga
prmbajtja e dokumentit t Politiks s Prbashkt pr Sigurin dhe Mbrojtjen. Ky dokument
nuk konsiderohet m si nj krcnim ndaj bashkpunimit t vendeve t Unionit me NATO-n, por
prkundrazi, shihet si rruga e vetme drejt nj Evrope me fuqi t madhe ushtarake. Megjithat,
aksioni i NATO-s n Libi dshmoi nj munges t fuqis ushtarake t Evrops, munges e cila u
kompensua me shtimin e fuqis ushtarake nga ana e SHBA dhe jo m kot analistt e konsideruan
sulmin si nj akt q u drejtua trsisht nga amerikant n prapasken.
Lidhur me shtjet e politiks s jashtme, bashkpunimi transatlantik mbetet n nj profil t ult,
sidomos lidhur me Iranin, Afganistanin dhe Ballkanin. Diplomatt amerikan kan rezervat e
tyre lidhur me EEAS
16
. Megjithat, Amerika mbshtet Misionet e BE
-s
n kryeqytetet kryesore
te bots si Pekin, Delhi, Mosk por edhe Uashington n mnyr q ato t shndrrohen n

14
Politikan amerikan, ish kryetar i Dhoms s Prfaqsuesve n Kongresin amerikan.
15
Gunther Krichbaum i cituar n Financial Times, 11 janar 2013
16
Shrbimi Evropian i Punve t Jashtme
11

Ambasada t mirfillta me ekspertiz, pushtet dhe resurse. Departamenti i Shtetit dhe sidomos
ish Sekretarja e Shtetit Hillari Klinton, dha nj mbshtetje t paepur ndaj Catherine Ashton si
prfaqsuesja e par e BE
-s
pr pr Politikn e Jashtme dhe Sigurin pas Traktatit t Lisbons.
Por EEAS po ndeshet me jo pak probleme derisa t hyj mir n hullijt e brjes diplomaci n
emr t Unionit. Do t duhet edhe ca koh derisa vendet antare tia besojn EEAS deklaratat
politike apo diplomatike. Nga ana tjetr, vet Ashton n Bruksel perceptohet si nj zyrtare jo fort
e suksesshme t cils realisht i duhet t mbuloj 3 detyra (sipas Traktatit para ktij t Lisbons):
1) Prfaqsuese e Lart, 2) Komisioneri Evropian pr Punt Jashtme dhe 3) Presidente e
Kshillit t jashtm, ndrsa detyra e ngritjes s EEAS duket se e ngarkon akoma me m shum
pun dhe prgjegjsi.
Ndrkoh, do prpjekje nga Brukseli apo Uashingtoni pr thellimin apo ndryshimin e
bashkpunimit n rrafsh shumpalsh ndeshet me pengesa t mdha politike. Pr shembull, edhe
nse adminsitrata e Obams dhe BE
-ja
do t binin dakord mbi nj ribalancim t institucioneve
kryesore shumpalshe (t tilla si Kshilli i Sigurimit t OKB), Republikant amerikan do ta
akuzonin administratn pr shitje t interesave amerikane. Gjithashtu, nse kongresment
demokrat mund t jen n mbshtetje t nj marrveshje t bashkpunimit ekonomik mes
SHBA dhe BE, kolegt e tyre Republikan, me politikat a tyre konservatore dhe hezituese ndaj
Evrops, nuk do t ishin shum n favor. Nj marrveshje e Mundshme SHBA-BE mbi tregtin e
lir do t nxiste jo pak ekonomit e t dyja kontinenteve. Lobi amerikan i biznesit e mbshtet nj
veprim t till dhe administrata e Obams e sheh kt si nj lloj mundsie pr ta br ekonomin
amerikane m pak t kontrolluar nga sheti (Forumi Ekonomik Botror, n vitin 2012, e liston
Amerikn n vendin e 76 n bot pr pengesat/barrat q qeveria i v biznesit). Nj tjetr
marrveshje q mund t vihet shum shpejt n tavolinn e diskutimeve sht ajo e Punsimit
dhe Zhvillimit. Disa qeveritar t BE
-s
e shohin nj marrveshje t till si nj rrugdalje pr t
mundsuar reformat e mdha strukturore q mund ta bj industrin evropiane m konkurruese
n tregun botror dhe t trheq investime q premtojn rritje ekonomike.

Konkluzione

Partneritetet strategjike t Bashkimit Evropian nuk jan thjesht retorik, por nj mjet i mirfillt i
politiks s jashtme. sht e rndsishme q ato t shihen si nj proces dhe nj format
12

ndrkombtar. Pyetja sht se si do t prdoren, zhvillohen m tej dhe prioritarizohen kto
procese nga Prfaqsuesi i Lart i BE
-s
dhe nga EEAS. N kt pik sht jetike nj orientim
politik afatgjat, mundsisht i formuluar nga Prfaqsuesi i Lart dhe nj zyr e dedikuar n
Bruksel pr planifikimin e politikave t jashtme. N mnyr q t gjenerohet dhe t garantohet
nj politik koherente duhet t ket shkmbim dhe koordinim t ngusht mes institucioneve t
Unionit (kryesisht Komisionit dhe EEAS). Nj koordinim i till, koherenca politike dhe orientimi
politik strategjik duhet t zhvillohen nga Brukseli n bashkpunim t ngusht me vendet antare
dhe delegacionet. Meqnse t gjith partnert strategjik jan t ndryshm nga njri-tjetri, edhe
prmbajtja e partneriteteve strategjike dhe proceset politike q jan t lidhura me to duhet t jn
t ndryshme gjithashtu. Bashkimi Evropian duhet t kujdeset q takimet mes palve respektive t
organizohen rregullisht n nivele t ndryshme (t larta dhe grupe pune), duke br kshtu t
mundur koordinimin dhe mundsisht bashkpunimin me partnert strategjik pr t adresuar
bashkarisht sfidat globale dhe shtjet ndrkombtare.
Duhet pranuar se, partneritetet strategjike nuk jan nj instrument ekskluzivisht evropian. Shum
vende mbajn nj sr partneritetesh strategjike, duke zhvilluar partneritete t reja dhe duke
ushqyer ato tradicionalet. Partneritetet strategjike jan dhe do t jen nj mjet efikas i politiks s
jashtme dhe nj karakteristik dominante n nj bot shumpolare. Ato garantojn fleksibilitet,
efienc dhe dinamizm n ngritjen e nj koalicioni interesash me partner t ndryshm n varsi
t fushave apo shtjeve. N nj bot shumpolare dhe me nj sr shtetesh t fuqishm,
partneritetet strategjike ndihmojn n lvizjen e balancave t pushtetit dhe influencs. Kshtuq,
edhe Bashkimi Evropian e ka kuptuar m s miri se ngritja e nj rrjeti partneritetesh strategjike
do t jet nj element ky n formsimin e superfuqive t s ardhmes, duke i qndruar parimit
bashkpuno dike konkurruar. Kjo nuk do t thot se BE
-ja
duhet t krijoj partneritete
strategjike me do vend te globit. Partneritetet strategjike duhet t mbeten dika e veant dhe
ekskluzive, rrjedhimisht duhet t jen t kufizuar n numr. Tendencat pr t shkuar drejt
inflacionit n kto partneritete do t vinin n rrezik natyrn e tyre dhe prfitimet e mundshme.

Lidhur me partneritetin strategjik mes Bashkimit Evropian dhe Shteteve t Bashkuara t
Ameriks, njohur edhe si partneriteti transatlantik, duket se sfera ekoomike sht fusha ku po
prqndrohet bashkveprimi. T dhnat tregojn se si ekonomia amerikane ashtu edhe ajo
evropiane mund t dalin nga kriza e fundit ekonomike m t forta, thellsisht t ristrukturuara
13

dhe m t afta pr t prballuar sfidat e konkurrencs me ekonomit e fuqive t reja (edhe pse
ndoshta Evrops do ti duhet m shum koh se sa Ameriks). Si SHBA ashtu edhe Be duhet t
mbshteten tek i ashtuquajturi zinxhir i vlerave, q do t thot: t mbshteten tek avantazhet e
forcs s tyre t kualifikuar t puns, tek infrastruktura superiore dhe tek fjala e fundit e shkencs
dhe teknologjis. Nj marrveshje partneriteti ekonomik mund t oj n nj nxitje t punsimit
dhe promovim t risive teknologjike. Kushtet politike jan mjaftueshm t pjekura q kjo
marrveshje t arrihet n fillim t vitit 2014 (prpara zgjedhjeve pr Parlamentin Evropian).
Klasa aktuale politike n Bruksel ka vendosmrin e duhur pr t br realitet nj marrveshje t
till kshtuq shtyrja e nnshkrimit t saj pas zgjedhjeve t majit 2014 do t zvarriste procesin. Si
pr ironi, konkludimi i nj marrveshje BE-SHBA ishte nj nga tre prioritetet e samitit t G8 q
u mbajt n Loch Erne (Irland) dhe q u organizua nn patronazhin e David Cameron n qershor
2013. Nse prfitimet nga bashkpunimi m i thell ekonomik mund t zbehin znkat e
brendshme politike dhe mosmarrveshjet gjeopolitike dhe t nxisin nj aleanc transatlantike
realisht moderne, mbetet nj shtje e hapur.

Sa i prket t ardhmes s marrdhnies strategjike mes BE
-s
dhe Kins mund t arrihet n
konkluzionin se, pavarsisht se nuk priten ndryshime t mdha t politikave nn lidershipin e ri
t Kins, zhvillimet e vazhdueshme n ekonomin kineze do t vazhdojn t ndikojn Evropn.
Edhe pse shtja e statusit t ekonomis s tregut mbetet ende pr tu zgjidhur, do zhvillim tjetr
n Kin tregon se marrdhnia BE-Kin n t ardhmen mund t forcohet dhe se bashkpunimi i
mtejshm bilateral do t jet tejet i frutshm. N vitin 2014 Bashkimi Evropian do ti
nnshktrohet zgjedhjeve t rndsishme. Pas atyre zgjedhjeve, drejtuesit e rinj nga t dyja palt
do t duhet t ken m shum shkmbim pikpamjesh n mnyr q t njihen m mir me njri-
tjetrin dhe pr ta br partneritetin strategjik mes BE
-s
dhe Kins m domethns, produktiv dhe
gjithprfshirs.

Lidhur me marrdhnien strategjike mes Bashkimit Evropian dhe Indis, sht lehtsisht e
kuptueshme se, pas 13 Samiteve, India dhe Bashkimi Evropian po msohen gradualisht t
bashkpunojn m njri-tjetrin. Ka nj zgjerim dhe thellim t dialogut politik dhe nj seri
mekanizmash konsultimi mbi rreth 45 shtjesh, ka i ka mundsuar t dyja palve t kuptojn
dhe vlersojn m mir pozitat, perspektivat dhe perceptimet e njri-tjetrit. Ve tregtis dhe
14

biznesit, interesi i prbashkt afatgjat mes dy entiteteve pritet t fokusohet n fusha si
bashkpunimi shkencor dhe teknologjik, shkmbimi i profesionistve, etj. Tani duket se kuadri i
nevojshm pr bashkpunim sht mse i favorshm.

Ekuacioni i politiks s jashtme t Bashkimit Evropian prgjat viteve n vijim do t
dominohet nga dy shtje kryesore: a) negociata mbi nj integrim m t madh fiskal dhe nj
bashkim bankar n eurozon dhe b) shtja britanike. Nj Traktat q thellon bashkimin
ekonomik n eurozon sht ende disa vite larg. Strategjia e nj referendumi t mundshm n
Britani do t shqetsoj dhe irritoj alett kryesor t Britanis dhe do t ndikoj jo pak n
dmtimin imazhit t BE
-s
tek partnert strategjik.
Bashkimi Evropian po ndeshet me jo pak vshtirsi sa i prket prcaktimit t axhends s vet
ndrkombtare dhe sidomos po ndesh vshtirsi n krijimin e nj arkitekture botrore t
qeverisjes. Fuqit e reja si India dhe Kina argumentojn se strukturat e qeverisjes globale duhet
t jen m demokratike, prfaqsuese dhe t legjitimuara, duke lejuar shtimin e pjesmarrjes s
vendeve n zhvillim. Nga ana tjetr evropiant shohin tek kto fuqi nj mozaik institucionesh me
kompetenca t mbivendosura, me struktura dhe pushtet jo fort demokratik, shumica e t cilve
kan n dispozicion mekanizma t dobta dhe jo efikase. Pikrisht kto institucione dhe struktura
shtetrore evropiant do t donin ti shihnin t prmirsuara. Pavarsisht se Evropa e njeh
rndsin e Indis n rindrtimin e institucioneve ndrkombtare dhe shpesh here e ka marr n
konsiderat brjen e saj nj partner me t drejta t plota n menaxhimin e rendit botror, mbeten
ende hapa pr tu ndrmarr. Fuqit e reja dshirojn t ndryshojn rendin botror aktual dhe
duan t prforcojn pozitat e tyre n kt rend. Sa i prket asaj q quhet multilateralizm (t
cilin politikant elitar t Unionit e konsiderojn si ADN
-n
e Bashkimit Evropian), ai do t
vazhdoj t jet abstrakt pr fuqit e reja sepse ai nuk sht thjesht nj kuadr ligjor apo ndarje e
vlerave t prbashkta, por sht nj proces i ndrlikuar politik. Fuqit e reja jan tejet sensitive
ndaj asaj q Andre Saphir e quan imperializmi rregullator i perndimit. Ata duan t luajn nj
rol m t madh n hartimin e rregullave t sistemit ndrkombtar ekonomik dhe financiar. Fuqit
e reja nuk kan asnj problem me me termin rend botror i bazuar n rregulla, ata thjesht duan
nj trsi t re rregullash.
Evropiant duhet t pranojn realitetin e fuqive t reja. Kjo nuk sht dika e leht, pasi
evropiant jan msuar q t jen ata q prcaktojn kahun e influencs. Por tashm, gjithnj e
15

m shum aziatik apo amerikano-latin e shohin Evropn si nj rajon q po pson rnie t
vazhdueshme t pushtetit n arenn botrore. Tashm pr kontinentin e vjetr ka vetm nj
rrug: BE
-ja
duhet t bashkpunoj me fuqit e reja dhe vendet e tjera kye n ndrtimin e rendit
t ri ndrkombtar m shum se sa tu krkoj atyre vazhdimisht t jen partner t prgjegjshm
dhe me standarte si t vetat. sht mse e sigurt se n t ardhmen e afrt, fuqit e reja do t jen
m shum protagoniste n arenn ndrkombtare dhe rrjedhimisht BE
-ja
duhet tia zgjas dorn
atyre q tani, pa hezitim, n mnyr q nesr, kur ata t jen fuqizuar plotsisht ta konsiderojn
Unionin nj partner t vrtet, t sinqert dhe t besueshm.