Menaxhimi I Riskut dhe Sigurimeve

*KA ESHTE RREZIKU Rreziku eshte nje ngjarje e ardhshme e pasigurt ose e thene ndryshe e
mundshme qe mund te demtoje shendetin , sigurin ,reputacionin , pasurin tone .
*KA ESHTE RISKU Risku eshte nje ngjarje e mundshme ne te ardhmen qe mund te kete jo vetem
ndikim negative ne jeten tone por edhe ndikim pozitiv , risku eshte nje ngjarje e preceptuar sot qe
mund te ndodhe ne te ardhmen me nje problem te veshur nga njeriu e qe ka nje ndikim vlersuar apote
matur qe sot mbi nje obvjetiv te percaktuar prej tij .
*KUR ESHTE NJE NGJARJE RREZIK E KUR RISK Nje zjarr I ardhshem eshte nje rrezik per pyllin ndaj themi
rreziku I pyllit nga zjarri apo rreziku nga zjarri . Nese mund te kombinojme probabilitetin e renjes se
zjarrit dhe ndikimi ne cilesin madhesin e pyllit apo dobin ekonomike te tij ne kete rast behet fjale per
riskun e zjarrit per pyllin dhe ne themi risku I zjarrit per pyllin apo me thjesht risku I zjarrit .
*A MUND TE PARANDALOHET RISKU APO TE DREJTOHET Risku nuk mund dhe nuk duhet te
parandalohet ndikimi I tij mund te jete jjo vetem negative por edhe pozitiv , ne vend te parandalimit
risku duhet te drejtohet .
*A MUND TE PARANDALOHET RREZIKU Rreziku nese mund te parandalohet duhet te parandalohet .
*KUR ESHTE RISK I ANES SE POSHTME Kur ndikimi eshte negative risku quhet risk I anes se poshteme
apo risk per te keq.
*KUR KEMI RISK I ANES SE EPERME Kur ndikimi eshte pozitiv risku quhet risk I anes se siperme apo risk
per te mire .
*AMBIENTI QE NA RRETHOON A PO BEHET ME ME SHUME RISK Ne fakt nuk ka prova dhe fakte qe te
verteohet se shendeti , siguria , pasuria e individeve perballen me risqe qe sot janeme te medhaja sesa
ato para 10,100,1000 vjetesh .
*JEP NJE SHEMBULL TE PERKRAHJES SE KESAJ TEORIE Shume individ mendojne dhe mundohen te
argumentojne se bota eshte bere nje vend me me shume risk , kjo eshte nje pikepamje qe perkrahet me
me shume nga drejtuesit e risqeve te shendetit e te siguris ,per shembull per perkrahesit e kesaj teorie
Amerika si vend e si shoqeri eshte pushtuar nga nje numer I pallogaritshem risqesh . Amerikanet jane
nder njerzit me te pasur dhe me te shendetshem ne histori , megjithate ata kane mbetur individet me te
mosprirur ndaj riskut .
*CILAT JANE TRI PRINCIPET E GABUARA PER RISKUN 1)Risku eshte gjithmone I keq , 2) Disa risqe jane
kaq te keqija saq duhet te eliminohen patjeter , 3) Te veprosh ne nje terren te sigurt eshte gjeja me e
sigurt per te bere .
1)*RISKU ESHTE GJITHMONE I KEQ Ne fakt nuk ka risk te mire apo te keq ai thjeshte eshte risk , per nje
person qe ka nje shtepi ne Karolinen e Jugut risku I nje tufani eshte nje kercenim tufani mund te demtoj
shtepin pjeserisht apo plotesisht por per shitesin e lendes drusore e theseve me rere dhe materialeve te
tjera qe mund te perdoren per mbrojtjen e jeteses e te pasuris ne rastet e tufanave I njejti risk eshte
opunitet sepse shitja e ketyre materialeve eshte mjet jetese .
2)*DISA RISQE JANE AQ TE KEQIJ SA QE DUHET PATJETER TE ELIMINOHEN , A MUND TE ELIMINOHEN
?NESE JO PSE SMUND TE ELIMINOHEN ? Disa risqe kane ndikime negative shume te medha dhe disa
here shkaterruese ,nisur nga nje fakt I tille shume individ mendojne se eliminimin e ketyre risqeve eshte
domosdoshme parsore , num mund te eliminohet por aim und te zbutet po qe se shpenzimet e zbutjes
jane te arsyeshme per kete arsye risku duhet te drejtohet .
3)*TE VEPROSH NE NJE TEREN TE SIGURT ESHTE GJEJA ME E SIGURT PER TE BERE -
*KA ESHTE DREJTIMI I RISKUT PER NJE INDIVID Drejtimi I riskut per nje individ eshte nje process
nepermejt te cilit nje individ paraqitet te sigurohet qe risqet ndaj te cilave ai eshte ekspozuar jane
pikerisht ato risqe qe ai mendon dhe deshiron te ekspozohet ne menyre qe te beje jeten siq ai deshiron .
*INVESTITORET DHE INDIVIDET A JANE TE PRIRUR NDAJ RISKUT Po jane te prirur ndaj riskut .
*NGA KUSH FILLON DREJTIMI I RISKUT Drejtimi I riskut fillon ne nivelin e agjentit -njeri homo
economicus .
*QKA ESHTE SJELLAJ E SHOQERIS TREGTARE NDAJ RISKUT Eshte funksioni I sjelles ndaj riskut se
individeve ne perberjen e saj .
*KUSH E ANALIZON SJELLJEN E DOBIS DHE FUNKSIONIN E SAJ Do te bazohemi ne teorin
mikroekonomike te dobise .
*SIPAS TEORIS MIKROEKONOMIKE DOBIA ME KEND ESHTE E LIDHUR Dobia eshte e lidhur me
mirqenjen ose konsumin sipas nje funksioni matematikor .
*CILAT JANE KARAKTERISTIKAT LIDHUR ME DOBINE 1)Pasuria me e madhe I siguron individit nje
kenaqesi me te madhe , 2)Individi nuk ngopet kurr me dobin e arritur pavarsishte nga niveli I saj ,
3)Shtesae dobis per te njejten shtese pasurie mbi nivele ne rritje te pasuris vjen duke u pakesuar .
*SI QUHEN NDYRSHE KETO KARAKTERISTIKA Ndryshe quhen si aksioma e dobis .
*CILAT KUSHTE DUHET TE PLOTESOHEN NESE FUNKSIONI I DOBIS NE LIDHJE ME PASURIN E NJE INDIVIDI
SHENOHET ME U (W) DHE PASURIA ME W - U(W) > 0 dobia pasuris W , Uw(W) >0 dobia pasuris W ,
Uww(W) < 0 dobia pasuris W .
*PARAQITE GRAFIKISHTE FUNKSIONIN E DOBIS SE INDIVIDEVE .
*KA PERCAKTON FORMA E FUNSKIONIT TE DOBIS I mosprirur , I prirur dhe Neutral .
*FARE SJELLJE MUND TE KENE INDIVIDET NDAJ RISKUT DHE SHPJEGO SECILEN I mos prirur eshte ai
individ pa marre parasysh se sa do te kete fitim ai nuk dote rrezikoj kurr per te investuar ne bilete
llotarie apo letra me vlere , I prirur ai qe eshte I prirur ndaj riskut edhe nese do te humbas pa marre
parasysh ai do te rrezikoj dhe te investoj ne bilete llotarie , Neutral eshte indifferent ne marrjen e
vendimeve .
*PARAQITE GRAFIKISHTE SJELLJEN E INDIVIDEVE I MOSPRIRUR NDAJ RISKUT
* PARAQITE GRAFIKISHTE SJELLJEN E INDIVIDEVE I DASHURUAR NDAJ RISKUT
* PARAQITE GRAFIKISHTE SJELLJEN E INDIVIDEVE ME SJELLJE NEUTRALE
*SHPEJGO FUNKSIONIN E DOBIS ME ANE TE KURBES S
*CILAT JANE TRI AKSIOMAT E SJELLJES SE INDIVIDVE Neutral , te mosprirur dhe te dashuruar pas riskut.
*NE KONTEKST TE KUJT DUHET TE BEHET ANALIZA E PREFERENCAVE TE INVESTITORVE N kontekst ted
obis dhe funksionit te saj .
*PSE VARIANCA E KTHIMIT TE LETRAVE ME VLERE ESHTE ME RISK GJITHMONE POZITIV Sepse dobia
eshte me e lart kur variance eshte me e larte .
*PSE INVESTITORET TE CILET NUK PRETENDOJNE RISKUN FUNKSIONI I DOBIS ESHTE KONKAV Sepse
nuk e pelqejne Variancen .
*PARAQITE GRAFIKISHTE SHPERNDARJEN SIMETRIKE .
*PARAQITE GRAFIKISHTE SHPERNDARJEN ASIMETRIKE .
*PARAQIT GRAFIKISHTE SHPERNDARJEN LEPOKURTIKE DHE PLATIKURTIKE .

*KA ESHTE NJE SHOQERI TREGTARE - do shoqeri tregtare mund te shihet sin je grumbull individesh ku
disa nga keta mund te jen interesmbajtes ne shoqerin tregtare dhe disa te tjere mund te mos jene
interesmbajtes .
*SI KLASIFIKOHEN INTERESMBAJTESIT NGA KENDVESHTRIMI I DREJTIMIT TE RISKUT - Aksionaret ,
Kreditoret , Menaxhuesit dhe Punonjesit .
*SI KLASIFIKOHEN SHOQERIT TREGTARE PER NEVOJATE DREJTIMIT TE RISKUT - Te hapur , Te mbullur
dhe Financiar .
*CILA ESHTE NJERA PREJ OBJEKTIVAVE TE SHOQERIS TREGTARE - Gjenerimi I rrjedhave financiare .
*SI NDAHEN RISQET Ne risqe fizike dhe financiare .
*NGA KUSH BURON KONFLIKTI NDERMEJT INDIVIDEVE TE BRENDSHEM DHE TE JASHTEM Nga
njanshmeria e informative dhe perfizimeve .
*CILET JANE PUNONJESIT E VIJES SE PARE Shitblersit , Drejtuesit e pozicionit .
*KA ESHTE RISKU MORAL Risku moral paraqet nje grup agjentesh ekonomik te cilet me veprimet e
tyre tentojne te maksimizojne dobine ne kurriz ted obis se tjerve .
*CILAT JANE ZGJEDHJET E NJEPASNJESHME E SHTYSAVE TE MOS QOJ NE NJEANSHMERIN E
INFORMACIONIT Dy jane zgjedhjet e mundeshme : Sigurimi I humbjeve per shkak te riskut moral dhe
Rritja e mbikqyrjes nga ana e individeve te jashtem mbi individet e brendshem .
*KUR EGZISTON NJEANSHMERIA E SHTYSAVE TEK KREDITORET Njeanshmeria e shtysave eshte e
dukshme per kreditoret , nese shoqeria tregtare punon mire ateher kreditoreve do tu paguhet te gjitha
pretendimet e tyre .
*ME KEND ESHTE E LIDHUR NJEANSHMERIA E SHTYSAVE NE RASTIN E AUTORITETEVE - Njeanshmeria e
shtysave ne rastin e autoriteteve rregullatore lidhet me shendetin e te gjithe ekonomis sepse
falimentimi I nje shoqerie tregtare ndikon negativishte ne gjithe ekonomin sa me e madhe te jete
shoqeira tregtare qe falimenton aq me I madhe eshte ndikimi ne ekonomi .
*SHPEJGO ZGJEDHJEN NEGATIVE Zgjedhja negative eshte risku I perzgjedhur ose I produktit te keq ose
I klientit te keq ne kushtet kur shitesi dhe blersi kane nje informacion te njeanshem (asimetrik)per
tregun dmth per prodokutin dhe per njeri- tjetrin .
*SHPJEGO SKEMEN E PONZIT Ne kuptim original nje skem Ponzi eshte nje ndermarrje kriminaleku
investitoret mashtrohen duke besuar qe ata do te marrin kthime shume te larta nga investimet e tyre
duke paguar investitoret e hershem me noram te larta te kthimit si Banka Piramidare .
*KA ESHTE MALLKIMI I FITUESIT Mallkimi I fituesit eshte nje anomaly ekonomike qe tregojne se nje
ankand madje edhe ato te cilet zoterojne informacionin e duhur te brendshem tentojne te paguajne me
teper se sa duhet kjo dmth se mallkimi I fituesit eshte risku qe te paguhet me teper sa duhet te paguhet.
*A MUND TE KONTROLLOHET MALLKIMI I FITUESIT , NESE PO KUR MUND TE KONTROLLOHET - Mallkimi
I fituesit mund te kontrollohet ose duke shmangur ankandet ose nepermjet perfaqesimit ne menyre te
pershtatshme duke vlersuar cmimet me konservatorizem pertej mosprirjes ndaj riskut .
*PSE ESHTE I NGJASHEM ZGJEDHJA NEGATIVE ME RISKUN MORAL Sepse risku moral krijon nje
fushbetej per informacionet nepermjet te brendeshmeve dhe te jashtemeve .


*CILAT JANE SHPREHJET ME TE DEGJUARA TE MARRSVE TE POZICIONIT Shprehja shume e degjuar e
marrsve te pozicionit eshte Nese une e pelqej pozicionin me cmiminme te ciline blej ate, do ta pelqeja
me shume per nej qmim me te ulet .
*SHPJEGONI DALLIMIN MIDIS BLERSIT TE TREGUT DHE MARRSIT TE POZIOCIONEVE - Blersit e Tregut
krijojne tregje me dy drejtime duke angazhuar njekohsishte ne blerjen dhe shitjen e te njejtit instrument
duke u perpejkur te ruajne pozicionin nepermjet cmimeve te njekohshme te shitjes dhe blerjes .
Marrsi I Pozicioneve krijojne pozicionin nga njera an ose ana tjeter e tregut duke shpresuar per te fituar
nga levizjet e tregut ne favore te tyre gjate kohes ndermjet blersit dhe shitesit .
*NGA PIKEPAMJA E DREJTIMIT TE RISKUT SI TRAJTOHET SHOQERIA TREGTARE Trajtohet si nje grumbull
individesh .
*SI QUHEN NDRYSHE RISQET E MOSDREJTIMIT TE RISQEVE Quhen Anomali .
*KA JANE INTERESMBAJTESIT NE NJE SHOQERI Eshte do individ mirqenja e te cilit ndikohet nga
suksesi I shoqerive tregtare .
*NGA KENDVESHTRIMI I RISKUT SI KLASIFIKOHEN INTERESMBAJTESIT - Interesmbajtesit Primar ,
Sekondar dhe te tjere .
*KA JANE INTERESMBAJTESIT PRIMAR Aksionaret dhe punetoret e shoqerive tregtare
*KA JANE INTERESMBAJTESIT SEKONDAR Jane Kreditoret .
*KA JANE INTERESMBAJTESIT TJERE - Jane Drejtuesit dhe Punonjesit .
*NJE GRUP INDIVIDESH TE NDARE NGA PRONARET E SHOQERIVE TREGTARE E PERBEJNE -SH.T te hapura.
*NE SH.T NE TE CILEN DREJTIMI DHE PRONSIA NDESHEN ME NJERA TJETERN CILEN SHOQERI TREGTARE
E PERBEJNE Shoqerit Tregtare te mbyllura .
*CILA ESHTE NJERA NGA MENYRAT QE PERDORIN INDIVIDET BRENDSHEM PER TI KEQORIENTUAR
Quhet skema e Ponzit .
*PSE RISQET DUHET TE KLASIFIKOHEN Per shkak te drejtimit dhe menaxhimit te riskut.
*SA KENDVESHTRIME KLASIFIKIME NJIHEN risku kredis, risku I tregut, rise qe burojne nga perberja dhe
struktura e bilancit te shoqerise tregtare dhe risku operacional.
*QFARE ESHTE RISKU I KREDISE DHE SI MUND TE KLASIFIKOHET AI NE VETVETE- eshte risku I
mospermbushjes e detyrimeve kotraktuale nga nje kunderpale apo I perkeqsimit te pozicionit te saj
financiar dhe ndahet ne risku I kredis ne shlyrje dhe risku I kredis pas shlyrje risku I drejtperdrejt I kredis
dhe I terthort I kredis.
*QFARE ESHTE RISKU IAFTESIS SHLYRSE DHE SI KLASIFIKOHET NE VETVETE-Aftesia shlyrse likuditeti
percaktohet si aftesia e fondesimit te shteses se aktiveve dhe plotesimit te detyrimeve kur vjen afati me
nje kosto te arsyshme dhe ndahet ne riskun e norms se interseit dhe monedhes
*QFARE ESHTE RISKU I TREGUT-Eshte risku qe te ardhurat neto dhe vlera e shoqerise tregtare te
ndryshoje per shkak t ndryshimit te qmimeve te aktiveve financiare te te mirave ekonomike
individualisht te paidentifikushme .
*NE SA KATEGORI KLASIFIKOHEN RISQET E TREGUT- ne dy kategori ;1kategoria e pare perfshine te gjitha
ato ngjarje te cilat po ndodhin shoqerohen me ndryshim te qmimit te aktiveve ,pasiveve dhe zerave
jasht bilancit te shoqerise tregtarendryshim I cili ka ndikim ne te ardhurat neto.2 kategoria e dyt
perfshine te gjitha ato ngjarje te mundeshme te cilat po shoqerohen me ndryshim te vleres se aktiveve
,pasiveve apo zerave jasht bilancit te shoqerise tregtare.

* NE SA ELEMENTE NDAHET RISKU risku I tregut mund te shperbehet ne elementet perberse p.sh nese
dueht te analizohet thjesht ndjeshmeria e shmangies te qmimit te obligaconeve ateher ndarja behet ne
dy elemente ndryshimin e faktorit te riskut dhe ne shumene eeksopzuar ndaj ndryshimit.
*NE CILAT GERMA TE ALFABETIT GREK KARAKTERIZOHET RISKU I TRGUT-me delta, gama ,vega
,lamba,kappa dhe tau,rho,theta.
*QFARE ESHTE RISKU OPERACIONAL-eshte risku I humbjeve te pritura e papritura dhe te
jashtzakonshem te shkaktuara drejtperdrejt ose terthorazi nga procese te brendshme te deshtuara nga
njerzit dhe sistemet ose nga ngjarje te jashtme .
*SI DALLOHET RISKU I VEPRITMARIVE EKONOMIKE NGA AJ FINANCIARE-pikpamja e pare : risk I
veprimtarive ekonomike konsiderohet qdo risk qe nje shoqeri tregtare duhet te marre persiper ne
menyre qe ajo te kryej veprimtarine ekonomike qe ka zgjedhur ,ndresa qdo risk tjeter qe
shoqeriatregtare mer persiper po qe nuk ka lidhje me kryrjen e veprimtarise ekonomike te zgjedhur prej
saj eshte risk financiar .Pikpamja e dyte eshte nga Frank knight qe thote se dallimi ndermjet
veprimtarive ekonomike dhe financiare ose pasigurise dhe riskut vjen per shkak te informacionit .
*QFARE ESHTE RISKU I NORMAVE TE INTERESIT-eshte risku qe te ardhurat neto nga interesi si dhe vlera
e shoqerise tregtare te ndryshojne per shkak te ndryshimit te normave te interest ne treg.
*SI KLASIFIKOHET RISKU I NORMAVE TE INTERESIT-ne risku baze ,I kurbes se rendimentit ,riqmimit dhe
risku I se drejtes per zgjedhje.
*QFARE ESHTE RISKU I MONEDHES-eshte risku qe te ardhurat neto apo vlera e shoqerise tregtare
tendryshoje per shkak te ndryshimit te qmimit ten je monedhe kunder tjetre ose ndryshimit te kursit te
kembimit te nje monedhe kundrejt tjetres.
* QFARE ESHTE RISKU I TRANSAKSIONIT eshte risaku qe kurset e kembimit mund te ndryshojne e do te
ndikojne ne te ardhurat e shoqerise tregtare dhe ne vleren ekonomike.
*QFARE ESHTE RISKU I PERKTHIMIT-eshte risk kontable qe pasqyrohet ne vleren e pjesmarrjes se nje
shoqerie tregtare ne nje shoqeri tregtare kur monedhat raportuse te tyre jane te ndryshme
*QFARE ESHTE RISKU LIGJOR-eshte risku I humbjeve financiare per shkak te nenshkrimit ten je kontrate
te cilen shoqeria fillimisht e shikonte te zbatushme por qe ne te vertet nuk eshte e tille
*KUR SHFAQET RISKU I KORRELACIONIT shfaqet si pasoje e qdo ndryshimi te papritur ne korrelacionin
ndermjet dy faktorve te ndryshem ndryshim ky qe do te kete ndikimin e vet ne vleren ekontretes.
*QFARE ESHTE RISKU RREGULLUES-eshte risku I shkaktuar nga veprime te ndryshme te rregullusve
rregullusit nepermjet disa veprimeve apo ngjarjeve shkaktojne nje rritje te papritur te kostos duke
shtuar nivelin e riskut per pjesmarrjen ne transaksione qe rregullohen prej tyre.
*QKA ESHTE RIKU I NDRYSHUESHEM quhet risk specific apo idiosinkratik eshterisku te cilin nje shoqeri
tregtare mund ta deversifikoj ose tekunderpozicionohet ndaj tij.
*QFARE ESHTE RISKU I PANDRYSHUSHEM quhet edhe ris sistematik eshte risku te cilin shoqeria
tregtare nuk mund ta ndryshoj apo ajo nuk mund te kunderpozicionohet ndaj tij.
*FARE PROCESI ESHTE DREJTIMI I RISKUT Drejtimi Riskut te ndermarrjes eshte nje tersi procesesh qe
shoqerit tregtare perdorin per te drejtuar risqet qe ato perballojne gjate veprimtaris se tyre ekonomike
dhe financiare .

*KA PERFSHIHET NE DREJTIMIN E RISKUT TE NDERMARRJES Perfshihet : a)identifikimin e ngjarjeve te
riskut me ndikim ne objektivat e shoqersi tregtare , b)vlersimin e tyre nga pikepamja e gjases se ngjarjes
se riskut dhe madhesise se ndikimit te saj ne objektivat e shoqeris tregtare , c)trajtimin e riskut dhe
d)monitorimin e drejtimit te tij .
*SI DREJTOHET KORNIZA E DREJTIMIT TE RISKUT Korniza e drejtimit te riskut te ndermarrjes ndertohet
mbi bazen e nevojave te cdoshoqerie tregtare per drejtimine riskut dhe mbi bazen e disa kornizave
referuese gjersisht te pranueshme , te cilat konsiderohen si standarte per ndertimin e nje kornize te
drejtimit te riskut .
*CILAT JANE MODELET ME STANDARD QE PERSHKRUAJNE MENYREN ME TE IDENTIFIKUAR TE DRN -
COSO Enterprise Risk Management Frameork , RIMS Risk Maturity Model for Enterprise Risk
Management
*CILAT JANE NENPROCESET E PROCESIT TE DRN Rrjedha e procesit te drejtimit te riskut te ndermarrjes
eshte nje process organizativ I cili mund te ndahet ne pese nenprocese : a)vendosja e objektivave ,
b)identifikimi I riskut , c)vlersimi I riskut , d)trajtimi I riskut ,e)mbikqyrja e drejtimit te riskut .
*FARE KUSHTI ESHTE VENDOSJA E OBJEKTIVAVE NE DRN Vendosja e objektivave eshte kusht per
identifikimin , vlersimin dhe trajtimin e risqeve .
*SI NDAHEN KETO OBJEKTIVA Keto objektiva ndahen ne dy lloje : a) Objektivat strategjike dhe
b)Objektivat te lidhura me objektivat strategjike .
*KA JANE OBJEKTIVAT STRATEGJIKE - Objektivat strategjike jane objektiva te pergjithshme ne zbatim
te strategjis se saj ne perputhje me vizionin . Ato jane synime te nivelit te lart , p.sh . per nje vision te
tille si te behemi lider ne ofrimin e nje lloj sherbimi ne vend objektivat strategjike te shoqeris tregtare
mund te jene : a) te rrisim vellimin e shitjeve te ketij sherbimi me 32% , b)te rrisim numrin e klientve qe
perdorin kete lloj sherbimi me 30% .
*KA ESHTE OREKSI PER RISK Oreksi per risk eshte shuma e nje risku qe nje ndermarrje deshiron te
pranoj ne kerkim te vleres , aim und te shprehet ne terma sasior si p.sh. te ardhurat ne risk , rrjedha
monetare ne risk .
*CILAT JANE PYTJETE QE UA JEP PERGJIGJET PERCAKTIMI I NDERMARRJES ME RISK 1.*Cilat jane
risqet qe ndermarrja eshte e gatshme ti pranoj dhe cila eshte shuma maksimale e tyre , 2.*Cilat jane
risqe qe ndermarrja nuk eshte e gatshme ti pranoj, 3.*Cili eshte niveli I kthimit te kerkuar ne te
ardhmen per ndermarrjen nese ajo perpiqet qe te pranoj me shume risk se sa ajo pranon sot , 4.* Cili
eshte niveli I kapitalit apo I teardhurave qe shoqeria tregtare ve ne risk me nje nivel te besushmeris te
caktuar .
*SI PARAQITET GRAFIKISHTE FORMIMI I OREKSIT PER RISK
*KA JANE TOLERANCAT E RISKUT Tolerancat e riskut jane nivele teluhatjeve te pranueshme te
ndryshimit relative te objektivave .
*KA MIRRET NE KONSIDERAT NE PERCAKTIMIN ETOLERANCES SE RISKUT Ne kete konstatim marrim
ne konsiderat rendesin perkatese te objektivave dhe percaktojn tolerance e riskut ne perputhje me
oreksin e shoqeristregtareper risk .
*KA ESHTE IDENTIFIKIMI I RISKUT Identifikimi I riskut eshte process nepermejt te cilit nje shoqeri
tregtare identifikon ngjarjet te mundeshme te cilat po ndodhen , do te ndikojne tek arritja e objektivave
, keto ngjarje mund te kene ndikim pozitiv dhe negative.

*KA PASQYROJNE NGJARJET ME NDIKIM NEGATIV TE IDENTIFIKIMI I RISKUT - Keto ngjarje me kete
ndikim negative pasqyrojn kercnime te cilave drejtuesit pas vlersimit duhet te japin pergjigje .
*KA PASQYROJNE NGJARJET ME NDIKIM POZOTIV TE IDENTIFIKIMI I RISKUT
- Keto ngjarje me kete ndikim pozitiv pasqyrojne mundesi tecilat drejtuesitduhet ti analizojnene
mbeshtetje te arritjes se objektivave .
*KA JANE NGJARJET DHE FAKTORET INFLUENCUES do ngjarje eriskut eshte nje incident ose nje
ndodhi e shkaktur nga faktore te brendshem dhe te jashtem te gjithe keta faktore quhen faktore
influencues sepse jane ato qe nxisin ndodhjen e ngjarjes se riskut .
*KU BAZOHEN TEKNIKAT E IDENTIFIKIMIT- Keto teknika bazohen ne ngjarjet qe kane ndodhur ne te
shkuaren por edhe ne ngjarjet qe mund te mendohen e te perceptohen se mund te ndodhin ne te
ardhmen panvarsishte se ato nuk kane ndodhur ne te shkuaren .
*KA ESHTE NDERVATESIAE NGJARJEVE Ndervatesia e ngjarjeve eshte kur nje ngjarje ndhodhe ne te
njejten kohe me nje ngjarje tjeter ,dhe eshte e lidhur me menyren zingjirore .
* A IU LEJOHET TREGTARVE VLERSIMI I RISKUT , NESE PO PSE Vlersimi I riskut I lejon do shoqerie
tregtare qe te kete parasysh se ndodhja e ne ngjarje potenciale do te kete nje ndikim ne arritjen e
objektivave .
*NGA SA KENDVESHTRIME DREJTUESIT I VLERSOJNE NGJARJET Drejtuesit I vlersojne ngjarjet nga dy
kendveshtrime : a)Nga kenveshtrimi I gjases se ngjarjes dhe , b)Nga kenveshtrimi I madhesis se ndikimit
te objektivave te saj .
*SI BEHET VLERSIMI I RISKUT Behet si risk natyral dhe si risk I mbetur .
*KA ESHTE RISKU NATYRAL Risku natyral eshte risku I veprimtarive qe ndermarrin per te
ndryshuargjasen e riskut .
*KA ESHTE RISKU I MBETUR Risku I mbetur eshte risku qe ka mbetur pas veprimeve te ndermarra nga
drejtuesit ne pergjigje ndaj riskut natyral .
*KA PERFAQESON VLERSIMI I GJASES DHE I NDIKIMIT Gjasa perfaqeson mundesin qe njengjarje mund
te ndodhe ,nderkohe qe ndikimi perfaqeon efektin engjarjes ne objektivin e shoqeris. Gjasa pershkruhet
me probabilitetin , e cila eshte nje matje sasiore ne perqindje , ne frekuence ndodhje apo mates te tjere
numeric .
*KUR PERDOREN TEKNIKAT E VLERSIMIT CILESOR Drejtuesit e teknikave te vlersuese cilesore ateher
kur nuk mund te perdoren teknikat sasiore ose kur informacioni sasior mungon .
*CILAT TEKNIKA TE VLERSIMIT JANE ME SHUME T PERDORSHME Teknikat me me shume te
perdorshme jane : Teknika mbeshtetur ne modele probabilitare dhe teknikat mbeshtetse jo
probabilitare .
*KA JANE TEKNIKAT REFERUESE Jane teknikat e krahasimit me rezultatet e nje grupi te shoqeris
tregtare , procesesh dhe veprimtarish ekonomike ,rezultate tecilat sherbejne si pike referimi .
*KA SHOQEROJNE MODELET E PROBABILITETIT Jane modele qe shoqerojne gjasen e nje vargu
ngjarjesh me ndikimin e tyre bazuarne supozime te ndryshme .
*NE KA MBESHTETEN MODELET E JO PROBABILITETIT Jane modele qe mbeshteten ne supozime
subjective per vlersimin e ndikimit te ngjarjeve pa percaktuar gjasen eketyre ngjarjeve .
*KA ESHTE TRAJTIMI I RISKUT Trajtimi I riskut esht proces I perzgjedhjes dhe zbatimin e masave per
te modifikuar riskun .

*KA PERFSHIN TRAJTIMI I RISKUT Trajtimi I riskut perfshin si elementin e tij kryesor , pergjigjen ndaj
riskut , veprimtarin e kontrollit teriskut si dhe informimin dhe komunikimin ndaj riskut .
*KA ESHTE ZBUTJA E RISKUT Zbutja e riskut eshte process me te cilin risku iqenesishem abutet duke
zbritu ne nivelin e riskut te mbetur I cili nga ana e vete nuk eshte I barabart me zero po gjithnje
perceptohet me I madh se 0 .
*NEPERMJET KUJT REALIZOHET ZBUTJA E RISKUT Kjo zbutje e riskut realizohet nepermjet : a)pakesimit
te riskut , b)ndarja e riskut me te tretet e cila perfaqeson paksimin ose ndikimin duke transferuar nje
pjese te riskut te trete .
*KA JANE AKTIVITETET E KONTROLLITTE RISKUT Aktivitetet e kontrollit jane politika dhe proceduara
qe ndhmojne ne te cilin risku eshte ne nivelin e reagimit te riskut .
*KA ESHTE EFEKTESHMERIA E KONTROLLIT TE PERGJITHSHEM TE RISKUT Efektshmeria e kontrollit te
pergjithshem eshte shkalla ne te cilen risku eshte ne nivelin e reagimit te riskut .
*CILI ESHTE HAPI PERFUNDIMITAR I DREJTIMIT TE RISKUT Hapi perfundimtar I procesit te drejtimit te
riskut eshte montimi I vet procesit te drejtimit te riskut .
*KA PERFSHIN MONTIMI I RISKUT Montimi I riskut perfshin rishikimin e riskut , mbikqyrjen e procesit
dhe rishikimet e brendshme te metodave te matjes se riskut .
*CILAT JANE MENYRAT E MONITORIMIT TE RISKUT Monitorimi I riskut mund te behet ne dy menyra :
a)nepermjet veprimtarive ne vazhdimsi , b)metodave te matjes se riskut .
*PSE MUND TE DESHTORJE DREJTIMI I RISKUT NE NDERMARRJE - 1.*Drejtimi I riskut mund te deshtoje
ne dhenien e informacioneve , 2.* Drejtimi I riskut mund te deshtoje nese ndermarrja nuk lidh vleren e
shtuar nga drejtimi I riskut me shpenzime per te siguruar kete vlere te shtuar , 3.*Drejtimi I riskut mund
te deshotj pot e perqendrohet vetem tek kontrolli I riskut dhe pa e lidhur me perfitimet qe vijne nga
marrja persiper e riskut .
*CILI ESHTE QELLIMI I VLERSIMIT CILESOR TE RISKUT Qellimi I vlersimit cilesor te riskut eshte qe te
siguroj nje gjykimcilesor per gjasen dhe ndikimin e ngjarjeve te riskutsi dhe vete riskun .
*KUR PORDORET VLERSIMI CILESOR (subjektiv) Ai perdoret ne rastet e pamundesis pernje vlersim
sasior .
*KA PARAQET DIAGRAMI IDEFO Te dhenat baze futen ne anen e majt te kronizes se vlersimit ,
rezultateve qe prodhon modeli futen paraqiten ne te djathte te kornizes .
*KA PERFAQSON VLERSIMI CILESOR Vlersimi cilesor qofte ai natyral apo I mbetur perfqeson nje
kombinim te vlersimit subjektiv te gjases se ngjarjes se riskut dhe vlersimit subjektiv te ndikimit te tij te
shoqeris tregtare .
*SI SHPREHET REULTATI I VLERSIMIT TE RISKUT Ai mund te shprehet me fjale , me numra dhe me
ngjyra .
*CILAT MATJE PERDOREN NE VLERSIMIN E GJASES SE NDIKIMIT TE NGJARJEVE TE MUNDESHME
1.*Perfshin grupimin e ngjarjeve te tilla si ngjarje ekonomike , teknologjike etj , 2.*Numrave qe mund te
jepen gjasave ndikimeve te risqeve apo te vet risqeve ne kete lloj vlersimi kane vetem qellim
identifikimin dhe jo ndonje qellim per klasifikimin apo krahasimn e risqeve sipas rendesis se tyre
,3.*Ndikimi , gjasa dhe vet risku kur vlersohen sipas shkalles emerore perjashtojne njera tjetren .
*SI QUHEN ATO ETIKETIME QE NGJARJET LISTOHEN SIPAS RENDESIS SE TYRE - 0 1 Risk I Ulet , 2 4
Risk I Mesem , 6 9 Risk I Larte .

*KA KERKON SHKALLA INTERVALORE E RISKUT E VLERSIMIT TE GJASES- Kjo shkalle kerkon perdorimin e
numrave , gje qe do te thote se veprimet aritmetik dhe perpunimi statistikor eshte I mundur .
*KA PERFAQSON SHKALLA INTERVALORE E VLERSIMIT TE RISKUT Perfaqeson nivelin me te larte te
riskut , sepse ajo bazohet ne nje sasi me te madhe informacioni .
*KUR MUND TE PERDORET SHKALLA INTERVALORE E VLERSIMIT TE GJASES Kjo shkalle e vlersimit
mund te perdoret nese ndikimi , gjasa e vet riskut kane vetit e shkalles intervalore dhe raporti I vlerave
te tyre ka nje kuptim te percaktuar .
*SI SHPREHET SHKALLA E VLERSIMIT NE FORM TE RAPORTIT Te gjitha vlersimet shprehen me numra
dhekjo d.m.th se perpunimi statisikore eshte me I mundur se do vlersim tjeter.
*KA JANE TEKNIKAT E VLERSIMIT CILESOR Teknikat e vlersimit cilesor te riskut ne pergjethesi jane
teknika subjective te vlersimit te riskut , por disa teknika mbeshteten edhe ne teknika objective , mirpo
vlersimi mbetet subjektiv .
*NGA QKA NVARET CILESIA E TEKNIKAVETE VLERSIMIT CILESOR Cilesia e te gjitha teknikavete
vlersimit cilesor nvaretedhe nga gjykimi I individeve ne vlersimin e risqeve dhe te kuptuarit e tyre ne te
ardhmen .
*NE KA BAZOHEN TEKNIKAT QE PERDOREN ME SE SHUMTI Teknikat qe perdoren me se shumti
bazohet ne renditjen e rendesis se gjases , ndikimit te ngjarjeve te riskut si dhe vet riskun duke
kombinuar gjasen me ndikimin e ngjarjeve te riskut .
*SI RENDITEN NGJARJET SIPAS NDIKIMIT TE TYRE Ngjarjet renditen ne pese rende te ndryshme , piket
me te uleta 1-2 me ngjyre jeshile I jepen ngjarjes me te ulet , ndersa piket me te larta 13 -25 me ngjyre
te kuqe I jepen ngjarjes me ndikim te larte .
*SI PERFITOHET EKSTREMI ME I LART I INTERVALIT - Ekstremi me I larte I intervalit perfitohet nga
kombinimi I gjases ne te ulet me ndikim me te lart .
*SI PERFITOHET EKSTRMI ME I ULET I INTERVALIT Ekstremi me I ulet I intervalit perfitohet nga
kombinimi I gjases me te lart me ndikim me te ulet .
*KA ESHTE RISKU NATYRAL Risku natyral eshte risku I shoqeris tregtare ne munges te do lloj veprimi
te drejtuesve per te ndryshuar gjasen e riskut apo ndikimin e tij.
*KA ESHTE RISKU I MBETUR Eshte risku qe mbetet pas pergjegjes se drejtuesve te riskut .
*KA REFLEKTON RISKU I MBETUR Risku I mbetur reflekton riskun qe mbetet pas veprimeve te
drejtuesve per te zbutur riskun natyral , keto veprime mund tI perfshije strategjia e diserfikimit ne lidhje
me klientet , produktet , politikat , procedurat etj .
*KA ESHTE PROTETIZMI I RISQEVE Ne nje menyre te qarte e te permbledhur eshte shume I
rendesishem ne menyre te vlersimitcilesor , sepserisqet nuk mund te permblidhen dhe nuk mund te
paraqiten thjeshte ne nje numer sikurse mund te behet ne rastin e vlersimit sasior te tyre .
*KUR BEHET PROTETIZIMI I TE GJITHAVE RESQEVE Protetizimi I te gjitha risqeve kur ato jane
tevlersuara vetem nga pikepamja cilesore behet vetem nepermjet hartave te risqeve .
*KA PERFAQSON PROFITI I RISKUT Profiti I riskut te ndermarrjes perfaqeson tersin e risqeve te betura
qe ndermarrja ka pranuar ti marr persiper .
*KU BAZOHET PROFITI I RISKUT Profiti I riskut ne ndermarrje bazohet ne vlersimin e pergjithshem te
risqeve .

*SI MUND TE DAL NE PAH RENDESIA E RISQEVE - Rendesia e risqeve te ndryshme mund te dal ne pah
duke e pare ndikimin e tyre ndajnjeobjektivi te vetem ose ndikimit te tyre ndaj shume objektivave .
*KUR PERDOREN TEKNIKAT E VLERSIMIT SASIOR Keto teknika perdoren kur ekziston informacioni I
mjaftueshem per te vleresuar probabilitetin e ngjarjes se riskut ,ndkimin e saj ose te dyja se bashku .
*CILAT TEKNIKA I PERFHSIN METODA SASIORE Metoda sasiore perfshine teknikat e probabilitare ,
joprobabilitare dhe teknikat e benchmarking .
*PSE TEKNIKAT E PROBABILITETIT TEVLERSIMIT SASIOR JANE ME EFEKTIVE Sepse keto teknika
mundesojne kthimin e riskut .
*CILAT JANE TEKNIKAT ME TE PERDORSHME TE SHUMES ME RISK Modelet e shumes ne risk jane te
ndyrshme , megjithatene varesi te shumes sezgjedhur si shume ne risk ato me te perdorshme jane tre :
a)vlera ne risk , b)e ardhura ne risk , c)rrjedha monetare ne risk .
*CILAT JANE HAPAT TE CILAT NDERTOJNE SHUME ME RISK a)percaktimi I pozicionit ndaj riskut ,
b)matja e volatilitetit , c)vendosja e nivelit te besushmeris , d)percaktimi I afatit per te cilin behet
parashikimi I humbjes se mundeshme ,
e)percaktimi I humbjes se mundeshme .
*KA ESHTE VLERA NE RISK Vlera ne risk (vnr) eshte nje matje e riskut objektivisht kombinon
ndjeshmerin e nje vlere ndaj nje ngjarje risku , pra ndryshimi I vleres me probabilitetitin e ndodhjes se
ngjarjes se riskut .
*SI PERKUFIZOHET NDRYSHE VLERA NE RISK Perkufizohet si vlera maksimale qe pritet te humbas gjate
luhatjeve te disavantazheve te ngjarjes se riskut .
*NE KA BAZOHET NDERTIMI I MODELEVE TE VLERES SE RISKUT Modelet e vleres se riskut ndertohen
duke u bazuar ne shperndarjen e probabilitetit te ndryshimit te te faktorve te riskut .
*PSE VLERA NE RISK ESHTE MATES SHUME I NJOHUR VNR eshte mates shume I mire I riskut sepse
ndjeshmerin e lidh edhe me probabilitetitn e ngjarjes , qe do te thote se per nje ngjarje me probabilitet
te ndryshem do te kemi nje ndjeshmeri te ndryshme .
*NE SA METODA MUND TE PERCAKTOHET VLERA E RISKUT Kjo metode percaktohet ne tri menyra : a)
Kosotoja historike , b)Me metoden e variances kovariances , c)Me metoden simuluese .
*NE KA BAZOHET METODA HISTORIKE Metoda historike bazohet ne te dhenat te grumbulluara ne
periudhen te meparshme , ne renditjen e tyre duke u nisur nga rezultati me I ulet tek rezultati me I larte
dhe ne supozimin se keto rezultate se do te riperseriten ne te ardhmen .
*KA PRESUPOZON METODA E VARIANCES Kjo metode presupozon se shperndarja e probabilitare e
kthimeve eshte nje shperndarje probabilitare normale siq thuhet ne praktik jane te shperndara
normailisht . Gjithashtu kjometode presupozon se pritja e kesaj shperndarje normale (u) she shmangja
standarte jane te njohura .
*KA GJENEROHET NE BAZE TE METODES SIMULUESE Sipas kesaj metode per perllogaritjen e
kthimeve ndertohet nje model dhe mbi bazen e ketij modeli gjenerohen vlerat hipotetike te rastit .
*KA ESHTE RRJEDHA MONETARE NE RISK Rrjedha monetare ne risk eshte ngjarje e ngjashme me
vleren monetare .
*KA MATET NEPERMJET RRJEDHES MONETARE Nepermjet rrjedhes monetare matet ndikimi tek
hyrjet monetare apo tek daljet monetare .

*FARE ESHTE NDIKIMI NEPERMJET RRJEDHES MONETARE Ndikimi eshte nje varesi te ndryshimit te
faktoreve te riskut , si dhe ne rastin e vleres varesia e ndryshimit te hyrjeve monetare apo daljeve
monetare nga ndryshimi I faktorit te riskut eshte dhene e njohur .
*KA MASIN TE ARDHURAT NE RISK- Ardhura ne risk mat ndikimin e ngjarjeve te ndryshme te riskut ne
ndryshimin e te ardhurave te ndermarrjes apo ne te ardhurat e linjave te biznesit apo njesive te tjera
organizative te ndermarrjes , ku varesia e ndikimit te te ardhurave nga faktoret e riskut eshte dhene .
*KA PERFSHIJNE SHPERNDARJET E PROBABILITARE TE KTHIMEVE Duhet ti perfshije te gjitha kthimet
si ato positive dhe negative .
*FARE PROBABILITETI MUND TI BASHKANGJITET DO KTHIMI do kthimi mund ti bashkangjitet nje
probabilitet I cili mund te perllogaritet qe mund te supozohet apo te simulohet .
*SI DALLOHET RISKU NGA PIKEPAMJA E HUMBJES Humbja e pritur , e papritur dhe e jashtezakonshme
*KA PERFAQSON SHPERNDARJA E PROBABILITEIT TE HUMBJEVE TE PRITURA Shperndarja e
probabilitetit te humbjeve te pritura perfaqeson mesataren statistikore te humbjeve .
*KA ESHTE HUMBJA E PA PRITSHME Eshte humbja qe devijon nga humbjet e pritshme , ajo mund te
marr do vlere deri ne infinit .
*KUR HUMBJET E PRITURA BEHEN TE NGJASHME ME VLEREN E RISKUT (VNR) Kur niveli I tolerances
specifikohet ato behen identike me VRN .
*SI QUHEN NDRYSHE HUMBJET E PAPRITURA Ato quhen volatiliteti i humbjes .
*KA ESHTE HUMBJA E JASHTEZAKONSHME Eshte humbje qe nuk perfshihet ne humbjen e papritur .
*KA DUHET BERE PER TA PERFSHIRE HUMBJEN E JASHTEZAKONSHME NE HUMBJET E PAPRITURA Do
te duhej te rritej jashtezakonishte shume VnR .
*NGA KA NVARET PERCAKTIMI I HUMBJES SE PAPRITUR Ky percaktim varet nga niveli I besushmeris
qe zgjedhet I cili eshte nje gjykim subjektiv I drejtuesve te riskut , megjithe qe ai perfaqeson oreksin e
riskut te tyre .
*PSE NE PRAKTIK PERCAKTIMI I NIVELIT TE BESUSHMERIS ESHTE NJE PROBLEM I NDERLIKUAR Per
shkak te sjelljeve te ndryshme te individeve ten je ndermarrje ndaj rriskut.
*CILAT JANE TRI NIVELET ME TE PERDORSHME TE BESUSHMERIS Niveli I besushmeris prej 95 % , 99%
dhe 99.7 % .
*CILA ESHTE FORMULA E PERGJITHSHME E KONVERTIMIT NE RISK 1.*Formula e pergjithshme per
konvertimin e shumes ne risk nga nje periudhe per nje periudhe tjeter me te gjate eshte ajo e korektimit
te saj me rrenje katrore te kohes se periudhes me te gjate . Kjo do te thote se nje shume ne risk e
perllogaritu per nje dite duhet te shumezohet me rrenje katrore te 30 ose 360 , po qese kerkohet
konvertimi I shumes ne risk ne nje afat kohore prej 30 ose 360 dite , 2.* VNR30 diteve =VNR 1 dite * 30
ose VNR30 diteve =VNR 1 dite * 30
*NE KA KONSITON RITESTIMI Ritestimi konsiston ne krahasim periodic te matjeve nepermjet
modeleve te shumes ne risk me rezultatet faktike .*KU PERDORET ME SE SHUMTI RITESTIMI DHE PSE
Ritestimi zakonishte perdoret nga institucionet financiare , sidomos neper banka perher krahasojne
rezultatet faktike me ato te perllogaritura me modele te shumes ne risk , nxjerrin rezultatet per te
njehsuar dhe saktesin e modeleve te matjes te riskut .
*CILAT JANE LLOJET E RITESTIMIT a)Ritestimi I instalimit te perllogaritjes VNR , b)Ritestimi I perputhjes
, c)Ritestimi I shperndarjes se modeluara .

*KA ESHTE QELLIMI I RITESTIMIT I PERLLOGARITJES SE VNR Qellimi I ritestimit eshte ndermarrja te
sigurohet qe rezultatet e marra nga program perputhen me rezultatet qe do te merren nga perllogaritja
manual e VNR, per tu vendosur ne program jane ato qe duhet te jene .
*PER KA PERDOREN TESTET E PERPUTHJES Keto teste perdoren per te gjetur ndonje mosperputhje
ne vlersimin e pozicioneve midis perllogaritjes se VNR se dhe kontabilitetit apo sistemeve tjera te
informacionit .
*NGA CILAT BURIME MUND TE VIJNE MOSPERPUTHJET 1.Nga pozicionet te cilat evidentohen ne
kontabilitet por nuk mund te evidentohen nga perllogaritesi I VNR , 2.Nga paaftesia e perllogaritjes te
VNR per te kapur ndryshime ditore ne cmimet e tregut dhe ndryshimet e pergjithshme te tepricave
kontabel , 3. Nga cmimet e ndryshme me te cilat ushqehet perllogaritesi dhe kontabiliteti , 4.Nga
modelet e vlersimit qe permbajne gabime .
*CILI ESHTE QELLIMI I TESTIMIT I SHPERNDARJEVE TE MODELUARA - Qellimi I ketij testimi eshte qe
ndermarrja te sigurohet se shperndarja probabilitetit perputhet me tedhenat konkrete .



Suksese