Viet cong thc cua 20 acid amin thng gap trong phan t protein Trnh bay c cac tnh chat cua acid amin: tnh tch ien, tnh chat vat ly va hoa hoc Trnh bay c cac tnh chat cua acid amin: tnh tch ien, tnh chat vat ly va hoa hoc Neu c ten mot so peptid co chc nang sinh hoc Trnh bay c cac lien ket va cac bac cau truc cua protein Trnh bay c cac tnh chat cua protein: khuech tan, tch ien, hoa tan va ket tua, bien tnh. PROTEIN LA G? Protein la ai phan t polymer do cac phan t acid amin (monomer) noi vi nhau bang lien ket peptid. Trnh t cua cac acid amin do gen ket peptid. Trnh t cua cac acid amin do gen quyet nh. Protein co nhieu chc nang the hien trong cac vai tro: cau truc, xuc tac, van chuyen, van ong, dinh dng va d tr, bao ve, ieu hoa hoat ong cua c the. PROTEIN Acid amin (o-amino acid) Peptid Peptid Protein PROTID ACID AMIN Cau truc Acid amin * mot nhom amin (-NH 2 ) * mot nhom carboxyl (-COOH) * mot nhom carboxyl (-COOH) cung gan vao carbon o * mot chuoi ben (-R). Acid amin c ve * - N ben trai * - C=O ben phai Goc R ACID AMIN Cau truc o-Amino acid ACID AMIN Cau truc Trong thien nhien co khoang 300 AA Trong protein/sinh vat co 20 AA (o la cac o-amino acid) Mot so AA khong phai la o-amino acid: |-alanin, -aminobutyric acid ACID AMIN ong phan Tr glycin, tat ca AA khac eu co carbon khac eu co carbon bat oi (Carbon o nam v tr trung tam bat oi ) ACID AMIN ong phan Trong protein ch cha L-o-amino acid ACID AMIN ong phan D, L da vao D- va L- glyceraldehyd (L: levorotatory; D: dextrorotatory) ACID AMIN Phan loai Da vao chuoi ben (-R) Khong phan cc Phan cc va khong tch ien Phan cc va tch ien ACID AMIN Phan loai AA khong phan cc hydrophobic water fearing ACID AMIN Phan loai AA khong phan cc hydrophobic water fearing ACID AMIN Phan loai AA phan cc khong tch ien (chuoi ben cha cac nhom phan cc kho ion hoa) ACID AMIN Phan loai AA phan cc khong tch ien (chuoi ben cha cac nhom phan cc kho ion hoa) ACID AMIN Phan loai AA phan cc va tch ien am pH c the (chuoi ben cha nhom carboxyl) ACID AMIN Phan loai AA phan cc, tch ien dng pH c the (chuoi ben cha nhom amin) ACID AMIN Phan loai Mot so AA ac biet Hydroxylysine, hydroxyproline - collagen -Carboxyglutamate - prothrombin 3-Monoiodotyrosine, 3,5-diiodotyrosine, T 3 , T 4 - hormon giap trang va cac tien chat Citrullin, ornithin - sinh tong hp ure ACID AMIN Phan loai Vai tro cua (R) / AA trong chuoi polypeptid Vong imidazole (His, trong Hb, Mb) Chc OH (Ser, Thr), SH (Cys) Chc OH (Ser, Thr), SH (Cys) Cysteine-SH + HS-Cysteine <-----> Cysteine-S-S-Cysteine COO - , NH 3 + cua (R) cac AA acid hay base ong vai tro quan trong trong hnh thanh cau truc, tham gia cac nhom trung tam hoat ong cua enzym ACID AMIN Phan loai Vai tro cua cac AA trong chuoi polypeptid AA k nc khong tng tac trong moi trng nc, chiem phan ln be mat pha trong phan t nc, chiem phan ln be mat pha trong phan t protein. Loai nay khong b ion hoa, khong tao LK hydro. AA a nc tng tac vi moi trng nc, tao LK hydro vi nc va chiem t le ln tren be mat ngoai cua protein, hay co mat cac trung tam hoat ong cua enzym. ACID AMIN ien tch pH trung tnh, AA dang lng cc ACID AMIN Tnh chat pH trung tnh (pH mau: 7,4; pH noi bao: 7,1) Dipolar (zwitterion) ACID AMIN ien tch R-COOH R-COO - + H + R-NH + R-NH + H + R-NH 3 + R-NH 2 + H + Theo quan niem Bronsted th AA cha t nhat 2 nhom acid phan ly yeu AA la acid yeu co the phan ly nhieu lan ACID AMIN ien tch ACID AMIN Tnh chat Dang ion hoa cua AA thay oi tuy theo pH moi trng thay oi [C] cua cac dang ion Tai pH moi trng: o A +/- = MAX o A - = A + = MIN o E IEN TCH = 0 AA khong di chuyen trong ien trng pH i (isoelectric) (pH ang ien) ACID AMIN Tnh chat Tai pH moi trng < pHi AA hoat ong nh base R-CH-COO - R-CH-COOH R-CH-COO - R-CH-COOH NH 3 + NH 3 + Ton tai ca 3 dang ion A +/- , A - , A + Cation A + chiem t le nhieu nhat Trong ien trng, AA chuyen ve cc (-) H + ACID AMIN Tnh chat Tai pH moi trng > pHi AA hoat ong nh acid R-CH-COO - R-CH-COO - R-CH-COO - R-CH-COO - NH 3 + NH 2 Ton tai ca 3 dang ion A +/- , A - , A + Anion A - chiem t le nhieu nhat Trong ien trng, AA chuyen ve cc (+) H + ng chuan o glycin 0,1M, 25 o C pK1 - COOH pK2 - NH 3 + ACID AMIN Tnh pI ACID AMIN Tnh chat Acid aspartic A + A +/- A +/-/- A -/- pK pK pK pK 1 pK 2 pK 3 Arginin A +/+ A +/+/- A +/- A - pK 1 pK 2 pK 3 ACID AMIN Tnh chat Tnh chat vat ly De tan trong dung moi phan cc V ngot kieu ng (natri glutamat: v V ngot kieu ng (natri glutamat: v ngot kieu am) Pho hap thu: Tnh chat vat ly Cac acid amin khong hap thu anh sang nhn thay c (khong mau), va (tr acid amin thm thay c (khong mau), va (tr acid amin thm Phe, Tyr, His va Trp) hap thu anh sang vung tia hong ngoai Ch Phe, Tyr, His va Trp hap thu vung UV o nong o AA tot nhat 280 nm ng dung: dd acid amin, nc mam Tnh chat vat ly Tnh chat hoa hoc PHAN NG DO NHOM o-NH 2 VA o-COOH 1. Phan ng NINHYDRIN 1. Phan ng NINHYDRIN 2. PHAN NG TAO LIEN KET PEPTID PEPTID Ten: Acid glutamic - Glycin - Alanin - Lysin K hieu ba ch: Glu-Gly-Ala-Lys K hieu mot ch: EGAK PEPTID - Cau tao PEPTID C O N C N H Lien ket PEPTID AA1 AA2 AA3 AA4 (Ban chat la LK amid) PEPTID Vi n AA, co n-1 lien ket peptid Co 2 au: N tan va C tan N tan pha ben trai - au chuoi C tan pha ben phai - cuoi chuoi Ten goi theo ten rieng Glutathion, glucagon, insulin, ACTH PEPTID- tnh chat Phan t peptid co: Nhom o-amin t do au N tan Nhom o-carboxyl t do au C tan Bo khung: mach lien ket peptid Chuoi ben: cac goc R cua cac AA Co tnh chat lng tnh giong AA PEPTID- tnh chat Moi phan t peptid co mot pH i tng ng pH moi trng > pH i : Peptid tch ien (-) pH moi trng < pH i : Peptid tch ien (+) Phan ng nhan biet lien ket peptid (Biuret) OH - , Cu ++ Phc tm hong Biure (-CO-NH- ) PEPTID- tnh chat -NH 3 OH - Cu ++ Phc tm hong Biure PEPTID- tnh chat Tng t vi protein Peptid co t 3 AA (2 lien ket peptid) th phan ng biuret (+) PEPTID co hoat tnh sinh hoc Neuropeptid: Co mat nao bo, anh hng len hoat ong cua TKTW, chu yeu do tuyen yen va vung di oi. Enkephalin (5AA), endorphin (15AA); oxytocin Hormon peptid: Insulin (51AA); glucagon (29AA); gastrin (16AA) Peptid khang sinh: do vi khuan, nam tao ra; cha ca L va D AA; cha mot so AA khong co trong protein PEPTID co hoat tnh sinh hoc Gramicidin S: Val-Orn-Leu-D.Phe-Pro Pro-D.Phe-Leu-Orn-Val tac dung tren vi khuan Gram (+), lam h mang tac dung tren vi khuan Gram (+), lam h mang phospholipid cua vi khuan. Peptid tham gia he thong oxy hoa-kh Glutathion: glutamyl-cystein-glycin 2 G-SH 2 G-S-S-G -2H +2H PEPTID co hoat tnh sinh hoc PROTEIN: Phan loai Nhieu he thong phan loai do s phc tap ve Cau truc - Tnh chat ly hoa Chc nang sinh hoc Da vao tnh hoa tan: Alb (H 2 O); globulin (muoi loang) Da vao tnh hoa tan: Alb (H 2 O); globulin (muoi loang) Da vao hnh dang: Protein si (collagen, elastin); Protein cau (enzym, alb, myoglobin) Da vao chc nang: Cau truc, van chuyen, xuc tac Da vao tnh chat vat ly: phan biet cac protein gan nhau LP (chylomicron, VLDL, LDL, HDL) PROTEIN: Phan loai PROTEIN: Phan loai Protein huyet thanh: Albumin, globulin (o1,o2,|,) Da vao tnh chat hoa hoc : Protein thuan: ch cha cac AA Protein thuan: ch cha cac AA Albumin: pHi 4,6-4,7 MW 35.000-70.000 Globulin: pHi 5,2-6,8 MW 90.000-150.000 Histon: pHi 9-11, cha nhieu AA base Keratin: MW >2trieu Cha nhieu cystin Collagen: thuy phan tao gelatin; MW 350.000 PROTEIN: Phan loai Protein tap (protein thuan + nhom ngoai) Nucleoprotein Cromoprotein Cromoprotein Lipoprotein Glycoprotein PROTEIN-Lien ket Ban chat la LK amid (LK peptid hi ngan hn LK n khac). Tnh chat LK oi mot phan, han che quay quanh LK Lien ket peptid peptid, nen 4 nguyen t CO-NH- nam tren cung mot mat phang PROTEIN-Lien ket peptid LK peptid khong quay Lien ket u (-N-Co) (Phi) Lien ket u (-N-Co) (Phi) va (-CO-Co -) (Psi) quay t do PROTEIN-Lien ket peptid Chuoi polypeptid c coi la co nhieu mat phang, co 2 goc quay gia moi mat phang PROTEIN-Lien ket peptid V anh hng khong gian, Phi va Psi quay han che tao cau hnh Trans > Cis tao cau truc khong gian protein PROTEIN-Lien ket disulfid LK ong hoa tr gia 2 cystein tren 1 chuoi hay 2 chuoi khac nhau. ong vai tro quan trong trong duy tr cau truc bac III ong vai tro quan trong trong duy tr cau truc bac III Khi muon phan tch protein phai pha v LK nay cystein cystein S S cystein cystein S S PROTEIN-Lien ket Hydro La lc hut tnh ien gia H tha ien tch (+) va O (hay N, Cl) tha ien tch (-) tren cung chuoi hay cac chuoi khac nhau. Trong protein, so lng LK hydro ln. Quan trong trong hnh thanh va duy tr cau truc bac II 0xy H Quan trong trong hnh thanh va duy tr cau truc bac II PROTEIN-Lien ket ion La lc hut tnh ien gia nhom COO - (Glu, Asp) vi NH 3 + (Lys, Arg), con goi la LK muoi Glu Lys COO - NH 3 + PROTEIN- Tng tac k nc gia cac R Tng tac gia cac goc khong phan cc ben trong protein (lien ket Van der WAAls): yeu, khong la lien ket thc s; quan trong trong duy tr cau truc protein. ket thc s; quan trong trong duy tr cau truc protein. alanin valin R R PROTEIN-Lc Van de Waals La lc tng tac gia cac nguyen t, phan t khoang cach ngan cc ky yeu PROTEIN-Vai tro cua cac LK Cac AA noi vi nhau bang lien ket peptid tao nen chuoi polypeptid. Trnh t cac AA la mot dang thong tin quyet nh cau truc cua protein. cau truc cua protein. Cac tng tac khong hoa tr (thuoc goc R) ong vai tro quan trong trong cau truc cua protein. Cac AA lien ket vi nhau bang cac lien ket co o linh hoat gii han e tao nen cau truc ong hoc 3 chieu cua phan t protein. Chnh cau truc se quyet nh chc nang cua protein PROTEIN-cau truc Vao nhng nam 1950, Linus Pauling at ten cho nhng cau truc ong tm ra nh nhieu xa tia X la xoan alpha, la gap beta. alpha, la gap beta. Nay them mot so cau truc khac nh uon beta, cau truc collagen PROTEIN-cau truc bac 1 Bieu th trnh t cac AA trong chuoi polypeptid V tr cua cac cystein kha nang tao LK disulfid PROTEIN-cau truc bac 2 Bieu th s tng quan cua cac AA gan nhau trong chuoi polypeptid Lien ket hydro ong vai tro quan trong Lien ket hydro ong vai tro quan trong Ba dang cau truc bac 2 thng hay gap Xoan o (Alpha helix) La gap | (Beta-Pleated Sheet) Cau truc uon | (| turns) PROTEIN- xoan o Cau truc hnh roi, si polypeptid xoan quanh truc phan t tao phan loi, goc R cua AA nho ra ngoai Ben vng nh LK hydro, moi vong xoan co 3,6 AA Ben vng nh LK hydro, moi vong xoan co 3,6 AA Protein nhieu xoan o (Hb, Mb) Protein t xoan o (Chymotrypsin) PROTEIN-xoan o PROTEIN- xoan o PROTEIN- La gap | Chuoi polypeptid trai ra co hnh zigzag Chuoi polypeptid ke ben cung chieu: song song Chuoi polypeptid ke ben cung chieu: song song Chuoi polypeptid ke ben khac chieu: oi song C cau ben la do lien ket hydro gia cac chuoi peptid bac I xa nhau PROTEIN- La gap | i song Song song PROTEIN- La gap | PROTEIN- La gap | A v B: i song; B v C: song song PROTEIN- La gap | PROTEIN-Cau truc bac 2 khac Cau truc uon |: cho phep xon o va la gap | sap xep side-by-side (prolin va glycin) bab PROTEIN-Cau truc bac 2 khac Xoan collagen cha nhieu glycin, prolin va hydroxyprolin tao dang ba si gn vi nhau dang ba si gn vi nhau nh LK hydro. PROTEIN-cau truc bac 3 Cau truc khong gian 3 chieu trong 1 chuoi PP. Co ac iem: Co cac cau truc bac 2 giong hay khac nhau Co cac cau truc bac 2 giong hay khac nhau Cuon lai tao thanh khoi ac chac LK disulfid ong vai tro quan trong trong duy tr cau truc nay PROTEIN-cau truc bac 3 PROTEIN-cau truc bac 4 Co t 2 chuoi polypeptid bac 3 tr len, tao thanh protein oligomer. Tng chuoi PP c goi la protomer, monomer, di (ban, tieu) n v. protomer, monomer, di (ban, tieu) n v. Cac chuoi PP lien ket vi nhau qua cac lc khong ong hoa tr: lien ket H va lien ket tnh ien. MW cua hau het cac protein bac 4 >50.000 Da. PROTEIN-cau truc bac 4 Hemoglobin (Hb) gom 4 tieu n v: 2 chuoi o, 2 chuoi | PROTEIN Ch thay oi 1 AA trong phan t protein dan ti thay oi hoat tnh hay chc nang cua protein o. Th du: Thieu mau hong cau liem (Sickle cell anemia) Th du: Thieu mau hong cau liem (Sickle cell anemia) HbA: X-X-X-X-X-Glu (chuoi |) HbS: X-X-X-X-X-Val (chuoi |) lam thay oi hnh dang cua hong cau t hnh da thanh hnh liem, giam tnh an hoi va tang kha nang v hong cau PROTEIN HC hnh liem PROTEIN-Tnh chat Ly tnh Protein/nc tao dd keo (1<d<100nm) Khuech tan trong dd cham Khuech tan trong dd cham Khong qua c mang ban tham Tham tch loai muoi PROTEIN-Tnh chat Ap dung: Than nhan tao Than nhan tao Tham phan phuc mac PROTEIN-Tnh chat Protein/nc tao ap suat (p) tham thau goi p keo P keo <30-40 mmHg nhng quan trong trong van chuyen nc, chat dinh dng va san pham chuyen nc, chat dinh dng va san pham chuyen hoa qua thanh mach Mao M Mao TM Mao mach ASTT> ASK ASTT < ASK ASTT = ASK 40 28 16 40 90% 10% Bach huyet PROTEIN-Tnh chat Tnh chat acid-base Giong AA va peptid, protein/ddch ton tai ca 3 dang ion P +/- , P + , P - . Tuy pH moi trng so vi pH i dang ion P , P , P . Tuy pH moi trng so vi pH i cua protein ma protein tch ien (+) hay (-) ng dung ien di protein (electrophoresis) NT: da tnh chat tch ien pH mt = pHi di chuyen trong ien trng ien tch Trong lng Kch thc PROTEIN-Tnh chat ien di o Protein huyet thanh (serum) Alb: pHi 4,6 5,2 Globulin: pHi 5,2- 6,8 PROTEIN-Tnh chat ien di o PROTEIN-Tnh chat ien di o PROTEIN-Tnh chat Hoa tan va ket tua Dd keo ben vng nh Cac yeu to anh hng o hoa tan Lp ao nc (hydrat hoa) S tch ien cung dau Cac yeu to anh hng o hoa tan pH Nong o muoi : muoi trung tnh Nong o muoi thap: tang o tan (salting in) Nong o muoi cao: giam o tan, co the gay tua protein (salting out) pH = pH i : o tan thap nhat pH = pH i : o tan gia tang PROTEIN-Tnh chat ng dung Phng phap diem tch: loai muoi khoi dd protein Tua globulin: muoi amoni sulfat ban bao hoa Dung moi: Alcol, ceton, amoni sulfat giam o tan Nhiet o: 0 o C en 40 o C: o tan tang >40 o C: o tan giam, mat tnh ben vng Tua globulin: muoi amoni sulfat ban bao hoa Tua albumin: muoi amoni sulfat bao hoa PROTEIN-Tnh chat S bien tnh cua protein Protein Bien tnh T o , pH, chat tay Acid manh, kim loai nang Acid manh, kim loai nang Cau truc b ao lon Ch con lien ket peptid Goc k nc (R) quay ra ngoai Tnh chat ban au b mat o tan giam, mat tnh sinh khang nguyen Mat hoat tnh sinh hoc, de tieu hoa PROTEIN -Tnh chat S bien tnh thuan nghch Trong mot so ieu kien nhat nh, protein b bien tnh co the tr lai dang ban au vi cau nh, protein b bien tnh co the tr lai dang ban au vi cau truc, tnh chat va chc nang nguyen thuy Th du: ribonuclease PROTEIN-Tnh chat S bien tnh khong thuan nghch khong tr lai trang thai ban au Th du: Long trang trng luoc Th du: Long trang trng luoc ng dung Chiet xuat, tinh che protein (enzym) e phong s bien tnh (thao tac t o lanh, am bao pH)