SEJARAH DAN PERKEMBANGAN SISTEM EJAAN RUMI DI MALAYSIA

Sejarah awal penggunaan tulisan Rumi bahasa Melayu telah dilakukan oleh
pedagang, pengembara dan penjelajah dari Eropah ke Nusantara secara
perseorangan. Pada ketika itu bahasa Melayu menggunakan sistem ejaan tulisan
huruf Rumi atin. Mereka telah tertarik dengan tatabahasa yang terdapat dalam
sistem ejaan ini. !ermula pada abad ke"#$ itu para pedagang, sarjana dan
penjelajah terus menggunakan tulisan Rumi atin dalam bahasa Melayu.
Pada tahun #%&' perancangan awal terhadap sistem ejaan telah dilakukan
oleh kerajaan tanah melayu pada ketika itu. (al ini bermula apabila kerajaan Negeri"
negeri Melayu !ersekutu telah menubuhkan sebuah jawatankuasa ejaan yang telah
diketuai oleh R.) *ilkinson. (al ini telah menghasilkan sistem ejaan *ilkinson yang
telah diterbitkan pada +ktober, #%&,. Ejaan *ilkinson ini telah digunakan di semua
sekolah -anah Melayu serta turut diaplikasikan dalam kamus bahasa Melayu iaitu
.amus )awi"Melayu"/nggeris 0#%&12.
Sistem ejaan Rumi terus berkembang mengikut peredaraan masa dan
keadaan sekeliling ketika itu. Maktab Perguruan Sultan /dris 0S/-32 telah ditubuhkan
pada tahun #%'' adalah bagi meneruskan perkembangan sistem ejaan di -anah
melayu. !eberapa buku bahasa dalam tulisan Rumi dan tulisan Rumi yang
memperluaskan sistem ejaan sekolah yang berasaskan sistem ejaan *ilkinson telah
disusun, digubal dan diterbitkan oleh tokoh"tokoh bahasa, pengkaji bahasa dan
tenaga pengajar di maktab perguruan tersebut. 3ontoh bahan ilmiah yang telah
berjaya dihasilkan seperti .itab oghat Melayu, .itab .umpulan Nama Melayu
0/!rahin 4ato5 Muda inggi2 dan .itab Pelita Mengarang 0rumi2.
Perkembangan sistem ini bukan hanya terhenti disitu, malah kemunculan
Sistem Ejaan 6aaba telah memartabatkan lagi sistem ejaan Rumi di -anah Melayu
yang wujud pada tahun #%7'. Sistem ejaan 6aaba telah diperkenalkan oleh Maktab
Perguruan Sultan /dris 0S/-32.
Selain daripada sistem ejaan 6a5ba, dalam 8aman pendudukan )epun tahun
#%,'" #%,9, terdapat penggunaan :Ejaan ;ajar <sia:. /anya berbe8a sedikit daripada
ejaan 6a5ba di -anah Melayu dan ejaan =an +phuijsen di /ndonesia. <ngkatan
Sasterawan 59& kemudiannya menjadikan Ejaan ;ajar <sia ini sebagai ejaan rasmi
mereka. Selain daripada itu, terdapat juga :Ejaan !ebas: yang berupa ejaan Rumi
tanpa sistem apa"apa, atau sistem yang menyatukan ciri"ciri ejaan daripada sistem"
sistem yang ada, termasuk daripada sistem ejaan di /ndonesia. Ejaan !ebas
digunakan dengan agak meluas dalam urusan bukan rasmi dan dalam beberapa
penerbitan akhbar, majalah dan buku.
Sistem ejaan Rumi 6a5ba daripada satu segi memperlihatkan kaedah
penggunaan lambang huruf yang beraneka ragam yang mengakibatkan
ketidakseragaman pengejaan kata dalam amalan penulisan sehari"hari dalam semua
urusan yang menggunakan tulisan Rumi. Penggunaan Sistem Ejaan Rumi 6a5ba
menjadi bertambah sukar kerana adanya pengejaan kata yang masih menurut
Sistem Ejaan Rumi *ilkinson 0#%&12 dan beberapa sistem ejaan Rumi yang lain
yang digunakan di dalam pelbagai jenis kamus ekabahasa dan dwibahasa yang
terbit serta tersebar semenjak tahun #%'&"an.
Pada tahun #%9$, satu perhatian serius yang penting dan besar telah
diberikan terhadap sistem ejaan di tanah Melayu. antaran itu satu kongres telah
diadakan iaitu .ongres !ahasa dan Persuratan Melayu. !eberapa pembaharuan
telah dirancang dan dilaksanakan. Semangat yang tinggi dalam memperjuangkan
sistem ejaan pada ketika itu telah mendapat perhatian dan sokongan dari kerajaan
sehingga sebuah )awatankuasa Ejaan telah berjaya dibentuk. Pada tarikh #7 <pril
#%9% satu perjanjian persahabatan telah dimenterai -anah Melayu dan negara
Republik /ndonesia. (asil dari perjanjian tersebut maka terbentuklah sistem Ejaan
.ongres.
Ejaan .ongres adalah sistem ejaan Rumi bagi bahasa Melayu yang
dipersetujui oleh .ongres !ahasa dan Persuratan Melayu yang ketiga pada tahun
#%9$. Perkara ini dirumuskan atas empat dasar pengejaan bahasa Melayu dengan
huruf Rumi. <ntara dasar yang telah dipersetujui adalah ejaan di Malaya dan di
/ndonesia hendaklah disatukan atau disamakan, peraturan ejaan hendaklah mudah>
dan sistem fonologi diterima sebagai sistem yang lebih baik daripada sistem fonetik
dan satu fonom hendaklah digambarkan dengan hanya satu tanda 0huruf2 saja.
Pengejaan hendaklah tetap sekata mengikut kaedah yang satu dan semacam. .ata"
kata dari bahasa"bahasa asing hendaklah disusunkan pengejaannya dengan hukum"
hukum fonologi Melayu.
Ejaan Rumi !aharu tahun #%7' ialah hasil daripada pemikiran yang matang
yang berlandaskan prinsip"prinsip perancangan bahasa yang baik. Ejaan Rumi
!aharu merupakan penyataan pertama daripada perancangan korpus pada
peringkat supranasional yang menjadi asas bagi pembinaan dan pengembangan
bahasa Melayu serantau seterusnya. Sebagai sistem ejaan yang dirancang untuk
keperluan dua buah masyarakat bahasa yang berlainan latar belakang sosiolinguistik
dan sejarah pertumbuhannya, Ejaan Rumi !aharu dirumuskan sedemikian rupa
supaya dapat diterima oleh semua golongan pengguna kedua"dua bahasa Melayu
dan bahasa /ndonesia.
Rumusan Ejaan Rumi !aharu memperlihatkan prinsip"prinsip linguistik, ekonomi,
kesederhanaan, kejelasan dan fleksibiliti serta taraf standardisasi yang tinggi dan
lebih nyata berbanding dengan sistem"sistem yang terdahulu. Ejaan Rumi !aharu
tidak syak lagi merupakan wahana yang cukup mudah dan cekap bagi penulisan
Rumi bahasa Melayu di rantau ini untuk beberapa dasawarsa yang akan datang.
CADANGAN CARA-CARA PENYEBARAN TULISAN JAWI
1. PERANAN MEDIA
Media boleh dibahagikan kepada, penggunaan media massa, elektronik dan
bercetak. Sesungguhnya, ketiga"tiga komponen ini amat signifikan untuk
menyalurkan maklumat dan ilmu pengetahuan kepada masyarakat. 3ontohnya,
penggunaan medium elektronik seperti /nternet dan tele=isyen dapat memberi
pendedahan kepada masyarakat. 4i samping itu, penggunaan surat khabar dalam
menyalurkan maklumat dapat memberi peluang kepada masyarakat untuk
mempelajari tulisan jawi dengan menyelitkan ruangan"ruangan yang mengajak
masyarakat untuk mempelajari tulisan jawi.
2. SISTEM PENDIDIKAN
Melalui sistem pendidikan negara, tulisan jawi hendaklah diajarkan secara
meluas kepada semua warga sekolah. Maksudnya, guru"guru hendaklah dipateri
dengan pengetahuan dan ilmu mengenai tulisan jawi. .emudian, para pelajar pula
diajar dengan tulisan jawi secara holistik yakni dengan melibatkan pelajar bukan
/slam yang tidak mengambil subjek Pendidikan /slam. antaran itu, para guru,
termasuk guru bukan /slam hendaklah mengikuti kursus dan seminar yang diadakan
oleh pihak kementerian sebagai usaha untuk memartabatkan tulisan jawi agar dapat
disampaikan kepada murid"murid di sekolah.
3. KEMPEN DAN PERTANDINGAN
!agi menarik minat golongan muda terhadap tulisan jawi, maka, pihak
kerajaan hendaklah menarik minat mereka terlebih dahulu dengan memberikan
pendedahan kepada generasi muda mengenai tulisan jawi. 4alam kempen tersebut,
pendedahan hendaklah meliputi sejarah tulisan jawi, keistimewaan tulisan jawi, dan
kepentingan mengekalkan tulisan jawi. 4engan demikian, minat generasi muda
dapat dipupuk secara tidak langsungnya. Setelah minat mereka dipupuk, maka
program pengayaan seperti pertandingan kaligrafi jawi dan pertandingan
menterjemahkan tulisan jawi ke rumi atau sebaliknya boleh dilaksanakan.
Sesungguhnya, penganjuran pertandingan tersebut akan mewujudkan satu
persaingan sihat dalam kalangan generasi muda untuk mempelajari tulisan jawi
secara lebih mendalam dan meluas.
4. CADANGAN LAIN (BERDASARKAN TOKOH)
Menurut Prof (ashim Musa, beberapa pendekatan baru telah disarankan
oleh beliau bagi memartabatkan tulisan jawi.
?olongan yang terlibat haruslah mengadakan satu publisiti besar"besaran
bagi memartabatkan tulisan jawi.
.eindahan dan seni khat harus dipertontonkan umum bagi memberi satu
dimensi baru tentang tulisan jawi.
.ha8anah lama yang berkaitan dengan tulisan jawi juga harus dikaji dengan
lebih mendalam lagi. (al ini penting bagi memberi nilai dan nafas baru
kepada tulisan jawi yang kian dilupakan.
?enerasi hari ini dapat membudayakan tulisan jawi. 4engan adanya cara
sedemikian, tulisan jawi dapat dipertahankan pada masa akan datang.
@Minggu )awi5 juga harus dilakukan bagi menghargai tulisan dan keindahan
yang ada pada jawi itu sendiri.