SUELJNI SISTEM SILA

Ako se napadne linije svih

sila koje sainjavaju sistem
seku u jednoj taki onda se
takav sistem sila naziva
sueljnim sistemom.

= = =
i R i R i R
Z Z Y Y X X , ,
2 2 2
R R R R
Z Y X F + + =
Primer 4.1
k j i F
r
r r r
3 4 2
1
+ = k j i F
r
r r r
1 2 6
2
= k j i F
r
r r r
2 1 1
3
+ + =
3 1 6 2
3 2 1
= + = + + = =

X X X X X
i R
5 1 2 4
3 2 1
= + = + + = =

Y Y Y Y Y
i R
4 2 1 3
3 2 1
= + = + + = =

Z Z Z Z Z
i R
k Z j Y i X F
i i i i
r
r r r
+ + =
k Z j Y i X F
R R R R
r
r r r
+ + =

=
i R
F F
r r
k j i F
R
r
r r r
4 5 3 + =
( ) ( ) 2 5 4 5 3
2
2 2
= + + =
R
F
Primer 4.2
2
3
60 cos ,
2
3 3
60 sin
0
1 1
0
1 1
= = = = F Y F X
3 30 cos , 1 30 sin
0
2 2
0
2 2
= = = = F Y F X
2
2
45 cos
0
3 3 3
= = = F Y X
1 , 0
4 4 4
= = = F Y X
89 . 0
2
2
1
2
3 3
= =
i R
X X
525 . 1 1
2
2
3
2
3
+ = =
i R
Y Y
j i F
R
r r r
2
2 3 2 1
2
2 2 3 3 +
+

=
2 2
2
2 3 2 1
2
2 2 3 3

+
+

=
R
F
RAVNOTEA SUELJNOG SISTEMA SILA
Primer 4.3
0
r r
=
R
F
0 , 0 = =
i i
Y X ( ) 0 , 0 , 0 = = =
i i i
Z Y X
Ravanski sistem Prostorni sistem
0
r r
=
i
F
Poznate veliine: , , G
Odrediti: ,
1
S
r
2
S
r

= + = 0 sin sin 0
2 1
S S
i
X
druge sa

= + = 0 cos cos 0 G Y
i 2 1
S S
( ) 0 sin sin cos cos sin = + G
2
S
( )
,
sin
sin
+

=
G
2
S
( ) +

=
sin
sin G
1
S
Mnoenjem prve od ovih jednaina sa pa sabiranjem
, cos
, sin
Prvi nain: uslovi ravnotee, Sl.2)
Drugi nain: poligon sila, Sl.3)
( ) [ ]

=
+ sin sin 180 sin
0
2 1
S S G
( ) [ ] ( ) + = + sin 180 sin
0
Primer 4.4
Poznate veliine: , G
Odrediti: , S
r
B
F
r

= = =

cos
0 cos 0
G
G Y
i
S S
= = =

tan 0 sin G S X
i B B
F F
Prvi nain: poligon sila, Sl.3)
= = tan tan G
G
B
B
F
F

= =
cos
cos
G G
S
S
Drugi nain: uslovi ravnotee
Primer 4.5
Poznate veliine: , , Q
Odrediti:
B
F
r
,
A
F
r
Prvi nain: poligon sila, Sl.3)
Primena sinusne teoreme na trougao sila
( ) [ ]
=

=
+ sin sin 180 sin
0
B A
F F Q
Nakon naznaenog mnoenja
ovih jednaina pa sabiranja i
korienja identiteta
( ) ( ) +

=
+

=
sin
sin
,
sin
sin Q Q
B A
F F
Drugi nain: uslovi ravnotee
= + =
= =

sin 0 cos cos 0

cos 0 sin sin 0
Q Y
X
B A i
B A i
F F
F F
( ) + = + sin sin cos cos sin
( ) +

=
sin
sin
sin
sin Q
A
B
F
F
( )
( ) +

= = +
sin
sin
0 sin sin cos cos sin
Q
Q
A A
F F
dobija se
zatim se na osnovu prve jednaine dobija
Primer 4.6
Poznata veliina: P
Odrediti:
2 1
, S S
Uslovi ravnotee, Sl. 2)
0 60 cos 30 cos
0 0
= + + =

P P X
i 1
S
0 60 cos 30 cos
0 0
= + + =

P P Y
i 2
S
P P
2
1 3
,
2
1 3 +
+ =
+
+ =
2 1
S S
Za reakcije lakih tapova usvojeni su smerovi koji su u skladu sa
pretpostavkom da su oba laka tapa pritisnuta.
Predznaci + u dobijenim reenjima ukazuju na to da su laki tapovi
optereeni ba kao to je i pretpostavljeno, to znai da su oba pritisnuta.
Intenzitet sile u lakom tapu uvek je jednak vrednosti koja stoji iza predznaka.
Da su drugaije usvojeni smerovi za sile u lakim tapovima (to bi odgovaralo
pretpostavci da su laki tapovi zategnuti) rezultati bi se u odnosu na dobijene
razlikovali samo u predznacima, ali bi zakljuci, u vezi intenziteta sila i
karaktera optereenja, ostali isti.
Primer 4.7
Poznata veliina: P
Odrediti:
4 3 2 1
, , , S S S S
Uslovi ravnotee take A, Sl. 2)
P P Y
i
2 0 45 sin
0
= = + =
2 2
S S
P S X
i
= = + =
1 1
S S 0 45 cos
0
2
Uslovi ravnotee take B, Sl. 3)
P S Y
i
2 0 45 sin 30 sin
0
2
0
= = =
4 4
S S
0 30 cos 45 cos
0
4
0
2
= + + =

S S X
i 3
S
( )P 3 1+ =
3
S
Primer 4.8
Poznata veliina: P
Odrediti:
C B A
F F F , ,
Poznato je da se taka M,
ije su koordinate (3, 4,
5) u tom nagnutom
koordinatnom sistemu,
nalazi na vertikali koja
prolazi kroz taku
koordinatnog poetka O
MO
MO
Q
Q =
r
k j i MO k Z j Y i X Q
Q Q Q
r
r r
r
r r
r
5 4 3 , = + + =
( ) ( ) ( )
( ) k j i
Q
Q
r
r r
r
5 4 3
5 4 3
2 2 2

+ +
=
2
,
2 5
4
,
2 5
3 Q
Z Q Y Q X
Q Q Q
= = =
Uslovi ravnotee, Sl. 2)
0
2 5
3
= =

Q X
i C
F
0
2 5
4
= =

Q Y
i B
F
... 0
2
= =

Q
Z
i A
F
Primer 4.9
0
2 2
0
2 2 2
60 cos , 60 sin , 0 S Z S Y X = = =
0
3 3 3
0
3 3
45 sin , 0 , 45 cos S Z Y S X = = =
k Z j Y i X S
i i i i
r
r r
r
+ + =
0
1 1
0
1 1
30 cos , 30 sin S S S S
xy z
= =
0 0
1
0
1 1
30 cos 30 cos 30 cos S S S
xy x
= =
0 0
1
0
1 1
30 sin 30 cos 30 sin S S S
xy y
= =
Razlaganje sile
na komponente
1
S
r
0
2
2
4
3
= =
3 1
S S
i
X
0
2
3
4
3
= + =
2 1
S S
i
Y
0
2
2
2
1
2
1
= + =

Q Z
i 3 2 1
S S S
1 2 1 3
S S S S
2
1
,
2 2
3
= =
Q Q, Q,
2
2
3
1
3
2
= = =
3 2 1
S S S
Primer 4.10
Uslovi ravnotee take C
0
4
3 2
= =
5 1
S S
i
X
0
4
2
= =
5 2
S S
i
Y
0
2
2
= + =

Q Z
i 5
S
Odreivanje projekcija sile
5
S
r
0
5 5
0 0
5 5
0 0
5 5
45 cos
60 cos 45 sin
30 cos 45 sin
S Z
S Y
S X
=
=
=
Q Q Q
2
1
,
2
3
, 2 = = =
2 1 5
S S S
5 5
S S
r r
=

Q S X X
2
3
4
3 2
5 5 5
= = =

Q S Y Y
2
1
4
2
5 5 5
= = =

Q S Z Z = = =

5 5 5
2
2
zbog

Uslovi ravnotee take H
Predznaci u dobijenim reenjima
ukazuju na to da su tapovi 1, 2, 5 i 6
pritisnuti, a tapovi 3 i 4 zategnuti.
0
2
3
4
3
= + =

Q X
i 6 3
S S
0
2
1
4
3
= + =

Q Y
i 6 4
S S
0
2
1
= + =

Q Z
i 6
S

( ) ( ) 3 1
2
, 3 3
2
, 2 + = + = =
Q Q
Q
4 3 6
S S S
TEOREMA O TRI NEPARALELNE SILE
Da bi telo na koje dejstvuju tri
neparalelne ravanske sile bilo
u ravnotei moraju sile biti
sueljne i moraju biti
zadovoljeni uslovi ravnotee
koji vae za ravanski sueljni
sistem sila. Prvi deo teoreme,
prema kojem te sile moraju
biti sueljne, znai da napadne
linije svih triju sila moraju da
se seku u jednoj taki.
Primer 4.11
Redosled geometrijske analize:
-uoi se trougao BKC kome su svi
unutranji uglovi jednaki (po 60
0
),
zbog ega je taj trougao
jednakostranian, pa je l CB KC = =
-uoi se trougao AKC kome je
l CA KC = =
-unutranji ugao kod temena C,
trougla AKC, je 120
0
, zbog
ega su unutranji uglovi kod
temena A i K, istog trougla, po
30
0
.
Trougao sila, Sl. 2, daje
G G S G G F
A
2
1
60 cos ,
2
3
30 cos
0 0
= = = =
Komponenata reakcije
A
F
r
G F X
A A
4
3
60 cos
0
= =
G F Y
A A
4
3
30 cos
0
= =
Primer 4.12
Poznat veliin: G, , u
drediti reakcije veza kao i mesto
reakcije strme ravni (rastojanje v)?
Iz trougla TKH dobija se v:
= = tan tan u
u
v
v
Uslovi ravnotee:
= = =

sin 0 sin G G X
i
S S
= = =

cos 0 cos G G Y
i
N N
Primer 4.13
Poznate veliine: G, R
Odrediti ugao i reakcije veza?
-uoi se trougao BOA kome je
R OB AO = =
-uoi se pravougli trougao ABK
-uoi se trougao OKB
-zbog jednakih uglova kod
temena K i B trougla OKB
R OB OK = =
Prvi deo teoreme o tri sile (da su take C i K na istoj vertikali) bie ispunjen ako
su jednake projekcije na horizontalu dui AK i AC to, s obzirom da je R AK 2 =
a 3 / 3 2 R l AC = = , daje sledeu jednainu po nepoznatom uglu :
= cos
3
3 2
2 cos 2 R R
0 cos
3
3
sin cos
2 2
=
0 1 cos
3
3
cos 2
2
=
12
3 5 3
4
8
9
3
3
3
cos
2 , 1

=
+
=
0
30
2
3
arccos = = G
G
F F
B A
3
3
30 cos 2
0
= = =
Primer 4.14
Lakoj ploi DCE oblika jednakostraninog trougla vezano je u temenu C
ue koje nosi teret teine G. Glatke stranice ploe DC i CE, naslanjaju se
na ivice A i B, gde pravac AB gradi sa horizontalom ugao . Trea stranica
ploe DE, u prikazanom ravnotenom poloaju, gradi sa horizontalom
ugao . Korienjem teoreme o tri neparalelne sile, u zavisnosti od
poznatih veliina G i , odrediti ugao i reakcije veza.
kroz taku K.
Taka K se odruje presekom
napadnih linija reakcija
A
F
r
B
F
r
i
CE F CD F
B A

r r
,
napadna linija tree (vertikalne)
sile G
r
, mora takoe da proe
Poeljno je da se skica veoma paljivo
crta (pa makar bilo vie pokuaja) kako
bi taka C bila na istoj vertikali sa
takom K
0
120 sin sin
AB AK
=

0 0
60 sin 120 sin =
Sinusna teorema za
trougao ABK
Sinusna teorema za
trougao ABC
( )
0 0
60 sin 90 sin
AB AC
=

( ) = cos 90 sin
0
Za pravougli trougao AKC
( ) =
AC
AK
0
30 tan
( ) ( ) + =
0 0
30 tan 30 tan + =
0 0
30 30
2

=
U cilju odreivanja reakcija veza, a znajui
ugao , napiimo sinusnu teoremu za
nejednakostranian trougao sila (Sl.4.22), na
osnovu koje se dobijaju traene reakcije:

+
=

=
2
60 sin
2
60 sin
60 sin
0 0
0
B A
F F G

=
2
60 sin
3
3 2
0
G
A
F

+ =
2
60 sin
3
3 2
0
G
B
F