TRNG I HC CN TH

KHOA KHOA HC CHNH TR

* * * * *








GIO TRNH






LCH S CC HC THUYT KINH T



















Ngi bin son

TS. TRN VN HIU ( Ch bin)
Th.S . Ng c Hng




Nm: 2006



Cc Mc
(1818 -1883)
Adam Smith
( 1723 1790)
David Ricardo
( 1772 -1823)
John Maynard keynes
(1884 1946 )



THNG TIN V TC GI GIO TRNH
* * * * *

1. THNG TIN V TC GI

H v tn: TRN VN HIU
Nm sinh: 1963
C quan cng tc: Khoa khoa hc chnh tr, i
hc Cn Th.
a ch Email lin h: tvhieu@ctu.edu.vn.


2. PHM VI V I TNG S DNG
Gio trnh c th dng tham kho cho ngnh: Kinh t, Gio dc chnh tr.
C th dng cho cc trng: Kinh t, Trng o to ngnh Kinh t v Gio dc
chnh tr.
Cc t kha: Lch s - Hc thuyt Kinh t - Kinh t th trng Nh nc.
Yu cu kin thc trc khi hc mn ny: Hc xong mn Nhng nguyn l ca ch
ngha Mc-Lnin.
Cha xut bn.
C th tham kho thm trong th mc Th vin Gio trnh in t ti a ch:
http//www.moet.gov.vn.














LI NI U

Nhm p ng nhu cu hc tp sinh vin cc ngnh kinh t v S phm Gio dc cng dn
i vi mn Lch s t tng kinh t v mn Lch s cc hc thuyt kinh t, chng ti mnh dn
nghin cu v cho ra i gio trnh ny. Gio trnh ra i l kt qu ca nhiu nm ging dy v
nghin cu ca cc tc gi cho sinh vin Trng i hc Cn Th i vi cc mn hc ni trn.
Mc d c thi gian nghin cu cng phu, nghim tc, nhng chc chn s khng trnh khi
nhng thiu st, chng ti mong nhn c s ng gp kin ca tt c cc bn c v sinh vin
gio trnh ngy cng hon thin hn.

Xin trn trng cm n.

Cn Th, ngy 4 thng 2 nm 2009
T/M Nhm tc gi



TS. Trn Vn Hiu










1

MC LC
* * * * * *

MC LC............................................................................................................................................ 1
Chng I: I TNG V PHNG PHP NGHIN CU MN.............................................. 5
LCH S CC HC THUYT KINH T.......................................................................................... 5
I. i tng v phng php nghin cu mn Lch s cc hc thuyt kinh t: .............................. 5
1. i tng mn Lch s cc hc thuyt kinh t: ........................................................................... 5
2. Phng php nghin cu mn Lch s cc hc thuyt kinh t: ................................................... 5
II. Chc nng ca mn Lch s cc hc thuyt kinh t: ................................................................... 5
CU HI ......................................................................................................................................... 6
Chng II: T TNG KINH T THI C I V TRUNG C................................................ 7
A. T tng kinh t thi c i:....................................................................................................... 7
III. c im t tng kinh t thi c i:....................................................................................... 7
IV. Mt s t tng kinh t ch yu: ............................................................................................... 8
1. T tng kinh t ca Xnophon: ( 444-356 trCN): ..................................................................... 8
2. T tng kinh t ca Platon: ( 427-347 trCN ) ............................................................................ 9
3. T tng kinh t ca Aristote: ( 384-322 trCN ) ....................................................................... 10
4. T tng kinh t ca Khng T: ( th k VI V tr CN ): ......................................................... 12
B. T TNG KINH T THI TRUNG C: ( Thi phong kin ) ............................................ 13
I. Vi nt v thi Trung c: ............................................................................................................ 13
II. c im t tng kinh t thi Trung c: ................................................................................. 13
CU HI N TP........................................................................................................................ 14
Chng III: HC THUYT KINH T ............................................................................................. 15
CA TRNG PHI TRNG THNG...................................................................................... 15
I. Hon cnh xut hin v nhng c im ni dung ch yu ca Ch ngha Trng thng: ....... 15
1. Hon cnh xut hin:.................................................................................................................. 15
2. c im v nhng ni dung ch yu ca Ch ngha Trng thng: ....................................... 15
II. Cc giai an pht trin ca ch ngha Trng thng: ............................................................. 16
III. Cc sc thi ca phong tro Trng thng: ............................................................................. 16
1. Ch ngha Trng thng Anh ................................................................................................. 16
2. Ch ngha Trng thng Php: ............................................................................................... 17
3. Ch ngha Trng thng Ty Ban Nha:.................................................................................. 17
CU HI N TP........................................................................................................................ 18
Chng IV: S HNH THNH V PHT TRIN KHOA KINH T............................................ 19
CHNH TR........................................................................................................................................ 19
I . Ch ngha Trng nng v s xut hin Khoa Kinh t chnh tr:............................................... 19
1. Hon cnh ra i ch ngha Trng nng:................................................................................... 19
2. Ni dng t tng v phng php nghin cu ca ch ngha Trng nng: ............................ 19
3. Mt s l lun ca Trng phi Trng nng: ............................................................................ 20
II. Kinh t chnh tr hc t sn c in:.......................................................................................... 22
1. Hon cnh ra i v c im ca Kinh t chnh tr t sn c in:......................................... 22
2. Mt s i biu ca Kinh t chnh tr t sn c in:................................................................. 22
III. S bin dng ca Kinh t chnh tr t sn c in na u th k XIX Kinh t chnh tr t
sn tm thng: .............................................................................................................................. 31
1. Hc thuyt kinh t ca J. B. Say: ( 1766 1832 )...................................................................... 31
2
2. Hc thuyt kinh t ca Thomas Robert Malthus: ( 1776-1834 )................................................ 34
CU HI N TP........................................................................................................................ 36
Chng V: NHNG TRO LU PH PHN KINH T CHNH TR T SN C IN......... 37
I. Kinh t chnh tr tiu t sn: ....................................................................................................... 37
1. S ra i ca Kinh t chnh tr tiu t sn:................................................................................. 37
2. Jean Charles Lonard Simonde Sismondi: ( 1773-1842).......................................................... 37
2. Hc thuyt kinh t ca Pierre Joseph Proudhon: ( 1805-1856 )................................................. 39
II. Ch ngha x hi khng tng - Mt th kinh t hc thay th: ................................................ 41
1. Hc thuyt kinh t ca Saint Simon: ( 1760-1825 ):.................................................................. 41
2. Hc thuyt kinh t ca Francois Charles Fourier:...................................................................... 42
3. Hc thuyt kinh t ca Robert Owen: (1771-1858): .................................................................. 43
CU HI N TP........................................................................................................................ 45
Chng VI: HC THUYT KINH T CHNH TR MC-LNIN................................................. 46
I. S xut hin kinh t chnh tr Marxiste:...................................................................................... 46
1. Nhng tin xut hin: ............................................................................................................ 46
2. V nhng ngi sng lp: .......................................................................................................... 46
3. B T bn cng trnh ch yu ca Kinh t chnh tr hc Mc-Xit: ....................................... 47
II. V tr lch s v tnh thi s ca hc thuyt Mc-xit:................................................................ 49
1. V tr lch s: .............................................................................................................................. 49
2. Kinh t chnh tr ca Cc Mc trong thi i ngy nay: ............................................................ 50
II . V. I. Lnin v s pht trin kinh t chnh tr hc Mc xt: ........................................................... 50
1. I. Lnin, con ngi v thi i: .................................................................................................. 50
2. Hc thuyt ca V. I. Lnin v ch ngha quc: ..................................................................... 50
3. Hc thuyt ca V. I. Lnin v ch ngha x hi:........................................................................ 51
CU HI N TP........................................................................................................................ 51
Chng VII: CC L THUYT KINH T CA TRNG .......................................................... 52
PHI C IN MI......................................................................................................................... 52
( Noclassical School )....................................................................................................................... 52
I. S xut hin ca trng phi c in mi: ................................................................................. 52
II. Cc l thuyt kinh t ca trng phi thnh Vienne ( o )....................................................... 53
1. nh lut nhu cu ca Herman Grossen (1810-1858)................................................................ 53
2. L thuyt sn phm kinh t ca trng phi thnh Vienne:....................................................... 54
3. L thuyt ch li gii hn: (Manginal Utility)............................................................................ 55
4. L thuyt gi tr trao i:............................................................................................................ 55
5. L lun gi tr ca Bohn Bawerk v Von Wieser ...................................................................... 57
6. S tch ri gia gi tr v ch li:............................................................................................... 58
II. Cc l thuyt gii hn M: ..................................................................................................... 58
1. L thuyt Nng sut gii hn.................................................................................................. 58
2. L thuyt phn phi ca J. B. Clark:.......................................................................................... 59
IV. Cc l thuyt kinh t ca trng phi Laussanes ( Thy s ):.................................................. 60
1. L thuyt gi tr: ......................................................................................................................... 60
2. L thuyt v gi c: .................................................................................................................... 61
3. L thuyt Cn bng tng qut:................................................................................................ 62
IV. Cc l thuyt kinh t ca trng phi Cambrige ( Anh ):........................................................ 62
1. L thuyt v ca ci v nhu cu: ................................................................................................ 63
2. L thuyt v sn xut v cc yu t sn xut: ............................................................................ 63
3. L thuyt gi c.......................................................................................................................... 64
CU HI N TP........................................................................................................................ 65
Chng VIII: HC THUYT KINH T CA TRNG PHI KEYNES.................................... 66
3
I. Hon cnh xut hin v c im, phng php lun: ............................................................... 66
1. Hon cnh xut hin:.................................................................................................................. 66
2. c im, phng php lun ca trng phi Keynes: ............................................................. 66
II. L thuyt chung v Vic lm ca J. M. Keynes. .................................................................. 67
1. Khuynh hng tiu dng gii hn: ............................................................................................ 67
2. Nguyn l s nhn: ( L thuyt bi s u t) ( multiply ): ...................................................... 69
3. Hiu qu gii hn ca t bn: .................................................................................................... 70
4. Vn li sut: ........................................................................................................................... 72
III. S can thic ca nh nc vo kinh t theo l thuyt J. M. Keynes. ....................................... 73
1. y mnh u t nh nc: ....................................................................................................... 73
2. S dng h thng ti chnh, tn dng v lu thng tin t: ........................................................ 73
3. Khuyn khch tiu dng: ............................................................................................................ 73
IV. S pht tin ca trng phi J. M. Keynes. ............................................................................. 74
1. Khuynh hng i su nghin cu v tiu dng:......................................................................... 74
2. Nhng vn v chnh sch ti chnh: ...................................................................................... 74
3. Khuynh hng nghin cu chu k kinh doanh, c cu s nhn gia tc:.................................... 75
4. Vn k hach ha: ................................................................................................................. 75
V.S ph phn hc thuyt J. M. Keynes theo trng phi t sn. ................................................. 75
CU HI N TP........................................................................................................................ 76
Chng IX: CC L THUYT KINH T CA CH NGHA..................................................... 77
T DO MI....................................................................................................................................... 77
I. S phc hi l thuyt T do kinh doanh Ch ngha t do mi. ........................................... 77
II. S pht trin ca ch ngha t do mi Cng ha lin bang c............................................ 77
1. Hon cnh xut hin. .................................................................................................................. 77
2. Nhng nguyn tc c bn ca kinh t th trng cng ha lin ban c:.............................. 77
3. Cc chc nng cnh tranh trong nn kinh t th trng x hi: ................................................. 78
4. Vn x hi trong kinh t th trng: ...................................................................................... 79
5. Vai tr nh nc trong nn kinh t th trng x hi:................................................................ 80
II. Cc trng phi T do kinh t mi M ............................................................................. 80
1.Trng phi tin t: ..................................................................................................................... 80
2. Trng phi kinh t v m d kin hp l: ................................................................................ 84
CU HI N TP........................................................................................................................ 86
Chng X: KINH T HC CA TRNG PHI .......................................................................... 87
CHNH HIN I............................................................................................................................. 87
I. S xut hin v c im ca phng php lun ca kinh t hc trng phi chnh tr hin i:
........................................................................................................................................................ 87
II. L thuyt v nn kinh t hn hp ( Mixed economy). .............................................................. 87
1. C ch th trng: ...................................................................................................................... 88
2. Vai tr ca chnh ph trong kinh t th trng:.......................................................................... 90
CU HI N TP........................................................................................................................ 93
Chng XI: L THUYT TNG TRNG V PHT TRIN KINH T ................................... 94
I. Nhng vn chung v tng trng v pht trin kinh t.......................................................... 94
II. Mt s l thuyt tng trng v pht trin tiu biu. ................................................................ 95
1. L thuyt pht trin da trn m hnh ca Harrod Domar:..................................................... 95
2. L thuyt pht trin ca trng phi Tn c in................................................................... 96
3. Khuynh hng lch s - l thuyt ct cnh............................................................................. 96
4. L thuyt v s lc hu: ............................................................................................................. 97
5. Khuynh hng gn vi l thuyt vng ln qun v ci huch t bn ngoi: ......................... 97
6. Khuynh hng phn tch c cu l thuyt pht trin cn bng:.............................................. 99
4
7. L thuyt v s pht trin Chu -Gi ma: .......................................................................... 99
8. L thuyt nh nguyn: .............................................................................................................. 100
III. Mt s l thuyt c lin quan n chuyn dch c cu kinh t: ............................................ 100
1. Phn cng lao ng x hi v ti sn xut x hi ca Karl Marx: ........................................... 100
2. L thuyt kinh t trong kinh t hc thuc tro lu chnh:........................................................ 101
3. Cc l thuyt trong kinh t hc ca s pht trin:.................................................................... 101
CU HI N TP...................................................................................................................... 102
Chng XII: NHNG NGUYN L C BN V....................................................................... 103
THNG MI QUC T.............................................................................................................. 103
I. S cn thit khch quan v tm quan trng ca thng mi quc t........................................ 103
II. Nhng nguyn l c bn trong thng mi quc t. ............................................................... 103
1. Nguyn l li th so snh: ........................................................................................................ 103
2. Nguyn l thu quan bo h:.................................................................................................... 104
III. M HNH HECKSER OHLIN:.......................................................................................... 106
1. nh l Heckscher Ohlin:...................................................................................................... 107
2. M hnh Heckscher Ohlin v tng trng kinh t:................................................................ 107
3. M hnh Heckscher Ohlin v phn phi thu nhp:................................................................ 108
4. M rng m hnh Heckscher Ohlin:...................................................................................... 108
CU HI N TP...................................................................................................................... 109
TI LIU THAM KHO................................................................................................................ 110



5
Chng I: I TNG V PHNG PHP NGHIN CU MN LCH S
CC HC THUYT KINH T

Lch s cc hc thuyt kinh t l mn khoa hc nghin cu s pht trin ca lch s
t tng kinh t ca x hi loi ngi c th hin qua cc hc thuyt, cc tc phm, cc
iu lut, cc chnh sch kinh t v.vN phn nh qu trnh hnh thnh pht trin v thay
th ln nhau ca t tng kinh t ca cc tng lp x hi khc nhau, gip cho ngi hc hiu
bit su sc hn v hc thuyt kinh t Mc- Lnin cng nh nhng thnh tu khoa hc kinh
t chung ca x hi loi ngi, gp phn nng cao trnh t duy kinh t v l gii c
nhng vn kinh t hin thc trong mi trng kinh t th trng ni chung v Vit Nam
ni ring.
I. i tng v phng php nghin cu mn Lch s cc hc thuyt kinh t:
1. i tng mn Lch s cc hc thuyt kinh t:
Cho n nay, c nhiu quan nim khc nhau v i tng mn Lch s cc hc thuyt
kinh t, song c th nh ngha chung v khi qut l:
i tng ca mn Lch s cc hc thuyt kinh t l nghin cu qu trnh pht sinh,
pht trin, u tranh v thay th ln nhau gia cc quan im kinh t ca cc giai cp khc
nhau, trong nhng thi k lch s khc nhau.
Nh vy, nhim v ca mn Lch s cc hc thuyt kinh t l nghin cu h thng cc
quan im kinh t ch yu ca cc trng phi khc nhau chi phi s vn ng v pht trin
ca lch s kinh t nhn loi, gn vi cc giai an lch s nht nh. N ch ra nhng cng
hin, nhng gi tr khoa hc v ph phn nhng hn ch c tnh lch s ca cc i biu, cc
trng phi kinh t hc. Mc khc tm ra mi lin h nhn qu, nhng tnh quy nh ca s
pht trin kinh t, t vch ra quy lut vn ng ca s pht trin kinh t.
Nh vy, mn Lch s cc hc thuyt kinh t ch nghin cu nhng quan im kinh t
khi hnh thnh h thng nht nh, nhng quan im kinh t cha thnh h thng thuc mn
Lch s t tng kinh t.
2. Phng php nghin cu mn Lch s cc hc thuyt kinh t:
Phng php nghin cu mn Lch s cc hc thuyt kinh t l phng php lch s
v l gch, da trn nn tng php bin chng duy vt v duy vt lch s ca ch ngha Mc-
Lnin, nu ln c cc mc ln k tha ln nhau trn con ng nhn thc cc quy lut
kinh t khch quan; phn bit c u l hc thuyt tin b, hc thuyt lc hu, phn khoa
hc; xc nh c ng c xut hin t tng kinh t, khi qut thnh hc thuyt kinh t.
Phng php nu trn i lp vi phng php lch s tm thng, phn khoa hc l
phng php gii thch lch s hc thuyt kinh t theo quan im duy tm, siu hnh, xuyn
tc hin tng lch s nn d dng dn n nhng kt lun g b, thin lch, phi lch s v
phn khoa hc.
II. Chc nng ca mn Lch s cc hc thuyt kinh t:
L mn khoa hc x hi, mn Lch s cc hc thuyt kinh t c nhng chc nng c
bn sau y: chc nng nhn thc, chc nng phng php lun, chc nng t tng v
chc nng thc tin.
6
1. Chc nng nhn thc: Chc nng ny yu cu phi nghin cu, nh gi quan im
kinh t ca cc i biu, cc trng phi khc nhau trn quan im c th. T cung cp
cho ngi hc nhng hiu bit khi qut v lch s pht trin ca kinh t nhn loi, nhng
hc thuyt ch yu, chi phi s pht trin kinh t trong nhng thi k khc nhau.
2. Chc nng t tng: Nhng quan im kinh t pht sinh, pht trin trong iu kin
kinh t-x hi nht nh, gn vi nhng giai cp nht nh, phc v cho quyn li ca giai
cp , khng c kinh t phi giai cp, v vy n c chc nng t tng.
3. Chc nng thc tin: Lch s hc thuyt ra i v pht trin gn lin vi s hnh
thnh v pht trin kinh t hng ha v kinh t th trng ca nhn loi t th k XV n
nay. N phn nh s tn ti v pht trin x hi v mt kinh t. Mt khc, n cn l s khi
qut thc tin tr li ch o s pht trin ca bn thn nn kinh t th trng.
4. Chc nng phng php lun: Vi t cch l mn khoa hc, lch s hc thuyt kinh
t c chc nng phng php lun. N cung cp mt cch c h thng cc quan im, cc l
lun kinh t lm c s cho cc khoa hc kinh t khc, c bit l cc mn lin quan v kinh
t th trng nh: Kinh t vi m, kinh t v m, kinh t pht trin, kinh t phc li, thng
mi quc t v cc mn kinh t ngnh khc v.v
Tm li, vi cc chc nng trn, vic nghin cu Lch s cc hc thuyt kinh t l rt
cn thit, l mt b phn khng th tch ri ca s nghin cu cc khoa hc kinh t khc
trong giai an hin nay. Vic nghin cu Lch s cc hc thuyt kinh t gip cho ngi hc
m rng v nng cao nhng hiu bit v kinh t th trng cng nh gip cho cc nh qun
l kinh t nhng kin thc cn thit trong vic nghin cu v xy dng nhng ng li,
chin lc pht trin kinh t ca t nc.

CU HI
1. Trnh by i tng v phng php nghin cu ca mn Lch s cc hc thuyt
kinh t ?
2. Chc nng v ngha ca mn Lch s cc hc thuyt kinh t ?










7
Chng II: T TNG KINH T THI C I V TRUNG C

A. T tng kinh t thi c i:
I. Khi nim thi c i:
Lch s c i ca loi ngi l thi k m ch cng sn nguyn thy tan r, ch
chim hu n l xut hin, thng tr v cng vi s ra i ca nh nc, kt thc khi ch
phong kin xut hin ( th k V ). phng ng, thi c i bt u t cui th k IV
n th k th III, trc cng nguyn. phng Ty, thi c i bt u t cui th k III
n cui th k II trc cng nguyn.
Thi c i li cho lch s loi ngi nhiu tc phm, cng trnh tuyt tc v
vn hc, s hc, khoa hc t nhin, trit hc, kin trc v.vV kinh t, cc nh t tng
thi c i cng nh thi phong kin u khng a ra mt h thng cc quan im kinh t.
Tuy nhin h cng c nhng hiu bit nht nh v cc phm tr kinh t v cng bc
u phn tch c cc qu trnh kinh t.
T tng kinh t thi c i rt nhiu loi nh: t tng kinh t phng ng vi cc
nhm Ai Cp, Babilon, n , Trung Quc, Hy Lp, t tng kinh t La M v.v.. dy ch
nghin cu t tng kinh t ca Hy lp v Trung Quc c i.
II. c trng kinh t- x hi thi c i: ( ly x hi Hy Lp lm tiu biu ):
c trng ca x hi thi c i gn vi ch chim hu n l. N l lc ny l lc
lng quan trng trong cc ngnh sn xut ch yu nh: nng nghip, th cng nghip,
thng nghip v.vS n l rt ng, thng ln hn s dn t do trong x hi, chim ti
9/10.
Kinh t hng ha thi k ny kh pht trin, tin t xut hin. cc hat ng tn
dng, ngn hng, cho vay nng li c m rng. Cc ngnh sn xut, c bit l nng
nghip v th cng nghip pht trin mnh m nh s dng cng c bng st v kim loi.
Cng vi s pht trin mnh m ca sn xut l s tch bit ngy cng r rt thnh th v
nng thn, gia cng nghip v nng nghip. Ch t hu pht trin mnh m, s phn
ha giai cp trong nhng ngi dn t do din ra d di, ny sinh mu thun gia ch n v
n l. Tnh hnh t ra cho nhng nh t tng ch n nhim v:
Mt l, phi tm cch lm gim mu thun ca x hi n l, bo v s sng cn ca x
hi n l v li ch ca giai cp ch n.
Hai l, xc nh phng hng pht trin kinh t vo cng nghip, nng nghip hay
thng nghip. Vic gii quyt nhng nhim v lm cho t tng kinh t Hy lp c i
pht trin.
III. c im t tng kinh t thi c i:
1. Tha nhn s tn ti ca ch n l l hp l v duy nht: Platon coi x hi
chim hu n l l mt x hi l tng, cn Aristote coi ch n l l do bn thn t
nhin sng to nn. Theo Aristote, ch c 2 iu cn nhn thc l: lm th no c nhiu
n l v s dng n l th no cho hp l. ng cho rng ngun b sung ch yu n l cho x
hi l chin tranh, chin tranh l iu khng th trnh khi v l ngun ca ci to ln, chin
tranh chnh ngha l l cuc chin tranh nhm cp at n l. Aristote nu ln 3 lun im
quan trng:
8
- Phi bo m mt khi lng cng vic cn thit s dng n l.
- Mun n l lm vic tt th nn bo m nhu cu tiu dng vt cht va phi, nu
n l hng th qu mc l iu c hi, nhng khng nn cho n t.
- Cn thc hin ch kim sat n l mt cch nghim khc.
2. T tng coi khinh lao ng chn tay: Platon cho rng lao ng chn tay l iu
nhc nh, ng h thn v n lm h hng con ngi, ngi lao ng khng th l ngi bn
tt, chin s tt. V vy phi cm mi cng dn ca Aten, k c n l lm ngh th cng, cn
giao nhng ngh cho ngi ngai quc m nhim. Cn Aristote th quan nim cng dn
ch nn tham gia chin trn v qun l nh nc, khng nn lm ngh th cng, bun bn v
cy rung l nhng cng vic tri vi lng t thin.
3. Ln n hat ng thng nghip, cho vay nng li, ng thi l tng ha nn
kinh t t nhin: Platon cho rng thng nghip l mt ti c, l cng vic nhc nh, xu xa
i vi con ngi v n pht trin tnh gi di, lng gt. Aristote cho hat ng cho vay
nng li cng xu xa nh kinh doanh nh cha v so vi vic cho vay nng li th cp bc
trc tip l iu vinh d hn.
4. Ln n s tn ti v pht trin tng lp qu tc, ti chnh trong x hi: tng lp
qy tc, ti chnh l nhng k c nhiu tin ca, ti sn. Tng lp ny pht trin cng vi
hat ng thng nghip, cho vay l nhng hat ng ph v c cu x hi chim hu n l
b Aristote, Platon ln n. V vy Platon m c n x hi l tng trong khng c ch
t hu, mt x hi ton nhng cng dn t do ( nhng vn cn n l ). Aristote ph phn
gay gt s phn ha giu ngho v s bn cng ca x hi, nhng ng thi ng khng ch
trng chng li ch t hu.
5. Trong l lun ca cc nh Hy Lp c i c yu t phn tch kinh t: h
bit n nhng phm tr nh: phn cng lao ng, gi tr, gi tr s dng, gi tr trao i,
mt s chc nng ca tin t v.vH bit cp n vai tr nh nc i vi nn kinh
t, nh hng cung- cu n gi c hng ha v.v
IV. Mt s t tng kinh t ch yu:
1. T tng kinh t ca Xnophon: ( 444-356 trCN):
Xnophon l nh s hc, hc tr Socrate, l nh t tng ca giai cp ch n, ngi
kch lit chng li nn dn ch Aten. Tc phm tiu biu ca ng l: Phng chm tr gia,
Xirphdi, Quc gia Laxdmn .
Ni dng t tng kinh t ca Xnophon:
a. T tng v phn cng lao ng: ng cho rng phn cng lao ng thc y lu
thng hng ha. ng thy c mi quan h gia phn cng lao ng v th trng. Cho
rng quy m phn cng lao ng l do phm vi th trng quyt nh; phn cng pht trin
nhng ni no trao i pht trin mnh, nh phn cng m cht lng cng vic c nng
cao
b. Quan nim v gi tr: ng cho gi tr l mt ci g tt. Gi tr mt vt ph thuc
vo tnh c ch ca vt v ngi bit s dng vt . ng ni: cy so khng c gi tr
i vi ngi khng bit thi, nhng em bn n vn c gi tr. Trn c s quan nim nh
vy, ng i n kt lun: tin, tri thc, ca ci v.v khng c gi tr i vi ngi khng
9
bit dng n. iu ny th hin cch nhn lc quan ca Xnophon xt gi tr ch ng trn
gi tr s dng.
c. V tin t: do thng nghip pht trin, ng thy c ngha ca tin t. Cc
Mc nhn xt rng: Xnophon pht trin khi nim tin t di ci tnh quy nh c th
trong hnh thi ca chng vi t cch l tin t v tin tch tr. Xnophon cho rng bc l
tin t c nhu cu v hn, t ng khuyn s dng n l c hiu qu nht l s dng h
vo vic khai thc bc.
d. Nghin cu v mi quan h gia gi c hng ha v vic cung-cu hng ha:
Xnophon ch ra rng gi c hng ha ph thuc vo quan h cung-cu ca n. Trn
c s ng a ra nhng li khuyn khn ngoan v sc so. Chng hn, ng khuyn nn
mua n l theo tng ton nh nhu cu ln khng lm tng gi c, hoc ng ngh nn
m x nghip mt cch thn trng gi c khng gim do cung tng ln v.v
C th ni rng, Xnophon bnh vc nn kinh t t nhin, nhng ng cng nhn thy
li ch ca s pht trin quan h hng ha, tin t v khuyn giai cp qu tc quan h hng
ha, tin t pht trin kinh t.
2. T tng kinh t ca Platon: ( 427-347 trCN )
Platon l nh trit gia duy tm ln nht thi c i, l mt nh hat ng x hi ln,
quan tm n cc vn kinh t. L nh t tng ca giai cp ch n, nn cc t tng ca
ng u hng quay li nn kinh t t nhin v th tiu nn dn ch ca cc thnh bang
Athen.
Nhng tc phm tiu biu ca ng l: Chnh tr hay nh nc ( 380-370 trCN ), Lut
php ( 366 347trCN ).v.v..
Ni dng t tng kinh t ca Platon:
a. S tn ti ca giai cp trong x hi l tt yu, bt ngun t s phn cng lao ng.
ng cho rng s phn chia giai cp l tnh trng t nhin ca x hi, t giai cp li sinh ra
nh nc. ng lun thuyt phc cho t tng cha truyn, con ni trong ngh nghip. ng
vit: Mi ngi sinh ra u c mt bn tnh khc nhau v u nhm lm mt cng vic nht
nh. V ng chng minh rng ngay t khi sinh ra, mt con ngi c nng lc lm ch
v ng u, tri li mt s ngi khc l l k cy rung v lm nhng ngh th cng
khc. Thc cht y l hnh thc chng minh cho s tn ti hp l ca ch n l.
b. Trn c s phn cng, ng xy dng mt nh nc l tng bao gm cc giai cp
sau y:
- Tng chp: bao gm cc trit nhn v qun nhn ng u cng ng n l, lm
chc nng qun l, bo v t nc.
- Tng trung gian: gm nhng ngi nng dn.
- Tng di y: gm nhng ngi n l.
Tng trung gian v di y c chc nng cung cp t liu sn xut v t liu tiu
dng cho tng chp v x hi.
10
c. S trao i sn phm cng l tt yu v bt ngun t s phn cng lao ng x
hi, n l hnh thc lin h x hi gia nhng ngi sn xut. Mc ch pht sinh ca tin t
v thng nghip l phc v nhu cu phn cng lao ng x hi.
d. Nhng vn l lun v sn xut hng ha: Platon t ch n l lun v sn
xut hng ha v nhn thc ca ng cn n gin. ng nhn bit c mu thun gia gi
tr v gi tr s dng, gi tr trao i trong sn xut v lu thng hng ha Hy Lp lc .
Nhng ng khng phn tch c mu thun nh th no. ng nghin cu tin t ch vi 2
thuc tnh quy nh n l thc o gi tr v k hiu gi tr. Ngoi k hiu gi tr dng lm
phng tin lu thng trong nc, ng ngh mt k hiu gi tr khc giao dch gia Hy
Lp v cc nc.
bo v c s kinh t ca ch chim hu n l, Platon chng li khuynh hng
cng thng trong nn kinh t Hy Lp, chng li s pht trin kinh t hng ha, i quay li
nn kinh t t nhin v hng s pht trin vo nn kinh t nng nghip.
T nhng quan im ca Platon, c th rt ra nhn xt: tuy Platon thy c mu
thun ca ch chim hu n l, song ng vn i n kt lun i quay li nhng giai an
pht trin kinh t qua ca Hy lp. l th k IV (trCN), giai cp ch n s thnh th
ha, nhng khng that khi nn vn ha cc th, c hng v nng nghip nhng
khng b qua cng nghip.
3. T tng kinh t ca Aristote: ( 384-322 trCN )
Aristote sinh ra thnh ph Xtagir, ng bc Hy Lp, con mt vin ng y, hc tr
Platon. Aristote l nh t tng ln nht thi c i, nghin cu nhiu mn khoa hc:
lgch, khoa hc t nhin, trit hc, x hi hc, ton hc, kinh t hc v c vn hc na
ng l ngi i din cho quyn li ca giai cp ch n. Chnh ng tuyn b: Ta
th rng ta mi mi l k th ca m bnh dn, ta s gy cho chng mi thit hi m ta c
th lm c. V th gii quan, Aristote ch yu ng trn lp trng duy vt, tha nhn
s tn ti khch quan ca th gii vt cht v n lun vn ng, bin i. Tuy nhin, quan
nim duy vt ca ng khng trit .
Ni dung t tng kinh t ca Aristote:
a. Ph nhn l lun ca Platon v nh nc l tng, phn i s phn chia x hi
thnh 2 ng cp: cc nh trit hc v chin s. ng cho rng nh nc l mt hnh thi giao
dch quan trng nht, hnh thi mt l gia nh, hnh thi hai l thn xm. Nh nc l i
biu cho s thng nht rng ln hn, nh nc xut hin l tt yu v n tn ti vnh vin.
ng chng li quan im v s hu tp th ca Platon, bo v ch t hu ti sn. L do
tn ti ch s hu ca ng l cm gic d chu ca c nhn khi c ca ci
b. V mt s phm tr ca kinh t hng ha nh: gi tr, tin t, gi tr trao i
v.vAristote c nhng cng hin quan trng. ng bt u th hin c s phn tch
kinh t trong l lun ca mnh, m ra mt giai an mi trong lch s Hy Lp cng nh lch
s kinh t th gii. Chng hn v gi tr trao i, ng nu ln nhiu t tng thin ti v trao
i hng ha. ng tm thy s cng bng trong trao i, trong gii hn t l s hc, coi
trao i ngang gi l mt tt yu khch quan, mt iu kin c bn cho s tn ti x hi.
ng lp lun rng, cc hng ha em ra trao i phi bng nhau v phng din no , cn
trao i phi b c tn tht m ngi bn phi chu khi mt vt bn. Nu khng c s
11
bnh ng ny th trao i khng th thc hin c thng xuyn v nu khng c s b
p ny th x hi khng th tn ti. ng ni: S trao i khng th c c nu khng c
s bng nhau.
Tuy nhin, hn ch ca ng l tm nguyn nhn ca tnh cht c th o lng ca hng
ha trong tin t lm thc o gi tr. ng ni: c mt cng c ca trao i l tin t.Hn
ch ny do gii hn lch s thi c i i quy nh, nn sn xut hng ha th s cha pht
trin.
Trong quan nim v gi tr, Aristote c hng gii thch gi tr mt cch khch quan.
ng ch ra cc loi ngh nghip khc nhau s bin mt, nu nhng ngi lm cc ngh
nghip sn xut ra mt gi tr nht nh. S b p li bng mt vt tng xng trong
trao i s din ra khi ngi cy rung i x vi ngi th giy ging nh lao ng ca
ngi th giy i vi lao ng ca ngi cy rung. Cc Mc nhn xt: Thin ti Aristote
l ch , trong biu hin gi tr ca hng ha, ng tm ra quan h bnh ng.
c. V tin t: cng nh cc nh t tng c i khc, Aristote nhn thc tin t cn n
gin. ng gii thch ngun gc xut hin ca tin l do kh khn trong vn trao i, do
tha thun ca nhng ngi em trao i, do vic m rng quan h th trng v khng nh
ch c tin mi lm cho cc hng ha c so snh vi nhau.
d. V thng nghip: Aristote cho rng c 3 loi thng nghip:
- Thng nghip trao i ( trao i t nhin ) ( H H ).
- Thng nghip hng ha: ( trao i bng tin ) T H . Loi ny phc v nhu cu
tiu dng l tiu thng nghip.
- i thng nghip: trao i nhm mc ch lm giu, tng khi lng tin t:
T H T, l hin tng tri vi t nhin, khng hp quy lut. Nh vy ng c nim
v t bn.
ng cho c 2 loi kinh doanh:
- Nhng hat ng kinh t (conomique): gi tr s dng c tc dng kch thch l
ch yu, trao i l phng tin t chc kinh t tt hn. Loi ny gm thng nghip trao
i v tiu thng nghip hng ha, hp t nhin, hp quy lut.
- Vic sn xut ra ca ci: (chrmatique): Mc ch ca loi kinh doanh ny l lm
giu v tng khi lng tin t. Tin t l mc tiu cui cng, l s bt u v kt thc vng
chu chuyn, l mc ch ca lu thng hng ha. Nh vy Aristote l ngi u tin trong
lch s kinh t c nh vch r s khc nhau gia lu thng hng ha ( H T - H ) v lu
thng t bn ( T H T ).
Nghin cu s ln xung ca gi c cc hng ha Aristote ch ra tnh cht khan him
ca ca ci vt cht c nh hng n vic nh gi cc ca ci.
e. V ngun gc ca li nhun thng nhn v cc nh sn xut cng nghip:
Aristote cho rng l do a v c quyn m c ( c quyn cho php bn gi cao v thu
c li nhun ) v li nhun ny cng nh li tc cho vay l mt hin tng khng bnh
thng tri quy lut.
12
Tm li, cng nh Xnophon, Platon, Aristote l nh t tng ca giai cp ch n, i
din cho quyn li ca giai cp ch n, do ng lun tm con ng that ra khi s b tc
ca ch n l vic t nhin ha nn kinh t, hng nn kinh t vo nng nghip, hn
ch thng mi ln, ch dng thng mi nh, khng ch nn sn xut trong vng ph hp
vi ch chim hu n l.
4. T tng kinh t ca Khng T: ( th k VI V tr CN ):
Khng T tn l Khu, t l Trng Ni, ngi nc L. ng sinh ra trong mt gia nh
qu tc sa st, ch gi mt s chc quan nh, lm k ton, qun l chn nui v.vng l
ngi rt uyn bc, nh gio dc u tin ca Trung Quc, vit nhiu sch, c nhiu hc tr
v nhiu ngi ni ting.
Quan im ca ng c trng cho ch cng sn nguyn thy tan r v ch n l
hnh thnh, c khi phc quan h cng x nhng khng ln n ch n l. ng khng nh:
Trung dung trong mi vic y l c. c c ng t ln hng u. Nhn chung, quan
im kinh t ca ng c yu t khng tng x hi. ng m c thi i hnh phc khi ch
t hu khng cn gy tai ha. iu ny th hin ch ng mun bo v ch cng x
nng dn, chng li s pht trin ca ch n l. Nhng quan im ny c hc tr ng
tip tc pht trin hnh thnh nn quan im ca phi Khng hc.
Ni dng t tng kinh t ca phi Khng hc:
a. Quan im kinh t ca phi Php gia: y l tro lu t tng gn cht vi ch n
v nng dn giu. Theo h, ch c ngh nng vi ngh binh l chnh ng, cn thng mi
v th cng c hi cho nh nc. H khng chp nhn s lm giu ca t nhn v cho rng
iu dn n tim at chnh quyn, h ch tha nhn s tch ly trong quc kh.
c trng ca phi ny l h sng bi nh nc. H cho rng ch cn c mt nh nc
mnh, em i lp nhn dn vi nh nc, coi s yu ca nhn dn l ngun gc sc mnh
nh nc. Nhng t tng ca phi Php gia phn nh s lo s ca giai cp ch n trc s
pht trin ca thng nghip e da ph hai c s ca nn kinh t t nhin.
b. Qun T Lun: y l tc phm ca nhiu tc gi v danh, phn nh nhng iu kin
kinh t- x hi th k IV III tr CN. Nhng ngi ny tha nhn s phn chia x hi thnh
ng cp, coi s, nng, cng thng l c s ca t nc. Tuy h vn xem ngh nng l
ngh ch yu. H tn thnh s can thip nh nc vo i sng kinh t. Mc ch ca nh
nc l phi lm cho dn giu. H a ra li khuyn: khng nn tp trung ca ci vo tay t
nhn, nh nc nn lp kho d tr thc bnh n gi..
Cc tc gi cho rng th trng l ni iu tit tt c cc hng ha. Nhng ngi gn
lin vi th trng c th bit v sao m c trt t, khng trt t, v sao m hng ha nhiu
hay t. y manh nha t tng v tnh quy lut ca th trng, v quy lut ln xung ca
cung v cu, h tha nhn s tn ti ca quy lut x hi.
Nhn chung, t tng kinh t Trung Quc thi c i trng thnh sm, c th xem l
t tng thnh thc nht trong t tng phng ng c i, tuy khng c nhiu thnh tu
bng t tng kinh t Hy Lp c i.
Tm li, t tng kinh t thi c i tuy cn hnh thi u tr, th s, song n cng
gii quyt v mt l lun nhng vn trung tm ca ch chim hu n l v mang mt
13
ngha quan trng trong qu trnh nhn thc th gii khch quan. mt chng mc n t
c nhng thnh tu ng ghi nhn cho khoa kinh t chnh tr v ch ngha t bn (
CNTB).
B. T TNG KINH T THI TRUNG C: ( Thi phong kin )
I. Vi nt v thi Trung c:
X hi phong kin thi Trung c bt u t th k V khi ch n l tan r v kt thc vo
th k XVI, XVII khi CNTB xut hin. Thi k ny gm 3 giai an:
- S k Trung c: ( th k V n cui th k XI ): thi k hnh thnh x hi phong
kin.
- Trung k trung c: ( th k XII n th k XIV ): thi k pht trin ca x hi
phong kin.
- Hu k trung c: ( th k XVI - th k XVII ): thi k tan r ca ch phong
kin v s ra i ca CNTB.
Phn ny ch cp n t tng kinh t trong giai an u.
C s kinh t, chnh tr phong kin l ch i s hu rung t vi hnh thc bc
lt c trng: t hin vt. Nn kinh t cn bn vn mang tnh t nhin, lnh cha l ngi
quyt nh tt c: t ai, t liu sn xut v phn phi sn phm.
im c bit trong lch s Trung c l vai tr nh th. Nh th c nh hng quan
trng trong mi hat ng x hi.
II. c im t tng kinh t thi Trung c:
1. Nhng nt c trng: t tng kinh t thi k ny c th khi qut nh sau: bnh vc
cho nn kinh t t nhin, t ch n nhng vn kinh t hng ha nh: gi tr, tin t
v.v.. h khng c khi nim gi tr, ln n thng nghip v cho vay nng li, cho tin t l
n v o lng ch c gi tr danh ngha. nhiu im t tng kinh t thi Trung c ging
thi c i.
Chim v tr quan trng trong cc quan im kinh t thi k phong kin l hc thuyt
gi c cng bng. T tng ny biu hin trong b Lut La m, trong c khi nim gi
c chn l ph hp vi gi c cng bng ( u thi Trung c, gi c cng bng tc l trao
i ngang gi ). Tuy nhin t tng ny cn b gii hn bi quan im giai cp. Bn cnh
bt u xut hin t tng khng tng v x hi.
2. Mt s lun im ca Saint Thomas d Aquin: ( 1225 1274 ):
Thomas d Aquin sinh trng trong mt gia nh qu tc . ng l mt gio s,
theo trit hc duy tm ca Platon. Nm 1279 c phong thnh. Tc phm Khi lun thn
hc ca ng tr thnh cun t in bch khoa ca o thin cha. ng ng trn lp
trng thn quyn ca Gio hong, Gio hong l trn ht, vua phi phc tng Gio hong.
ng ch trng thuyt ngu dn cho rng ngoi vic tm hiu Cha th mi nhn thc u
l ti li. Nhng lun im khng ph hp vi gio l ca nh th u khng th chp nhn.
Ni dung t tng kinh t ca Thomas dAquin:
14
a. V quyn t hu: ng ca ngi ch t hu ti sn, bnhh vc ch t hu
v nh th. ng coi quyn qun l ti vt l do to ha giao ph. Ngi c quyn t hu, tc
ngi giu c phi c trch nhim phn phi li ti sn mnh cho ngi ngho kh, thiu
thn ( theo li dy ca Cha ).
b. V cc hat ng kinh t: Thomas d Aquin phn bit 2 loi: nhng n lc trc
tip to ra ca ci vt cht chim hu v hng dng l rt ng thng v rt ng knh
trng; nhng hat ng trung gian hng li da trn lao ng ngi khc l nhng hat
ng ng ch trch v b trng pht. (V d: bun bn, cho vay, nng li).
Lao ng c xem nh l mt phng tin cho con ngi sng ngay thng chn
chnh, l mnh lnh ca Thng ban cho loi ngi. Tin cng lao ng phi c
tr sng phng v tnh huynh nhn loi v thc tn trng nhn phm.
c. V t bn v li nhun: Quan nim by gi cm cho vay nng li v tin khng
th sinh ra tin c. Nu ai vi phm s b trng pht ch ng. Hu qu ca t tng ny
l lm cho tin vay ln cao v nhiu ngi i vay m t ngi cho vay, do sinh ra vay tin
ln lt. Vi s pht trin kinh t th t tng kia bt kht khe hn.
d. V a t: Thomas dAquin quan nim a t l khan thu nhp ca rung t,
khan ny khc vi thu nhp t t bn v tin t.
- Rung t mang li thu nhp nh s gip ca t nhin, tc Thng , cn thu
nhp ca t bn gn lin vi s la di.
- Rung t lm cho tinh thn v o c con ngi tt ln, cn t bn v tin t
ch gy nn nhng tt xu, kch thch thi tham lam, t k.
T ng cho rng thu t l hp l khng cn bn ci.
c. V dn s: Quan nim by gi cho rng, vic tng dn s l mt iu li v an ninh
b ci v s gia tng sc sn xut nh c nhn lc. Hn na s sinh gia tng l ph hp
vi li khuyn ca Cha ( trong cu multiphiliez vous ). Ch c Thomas d Aquin l lo
ngi s gia tng dn s qu mc v ng ch trng rng mc d Cha phn vy, nhng mi
ngi c quyn sng c thn m khng s tri Cha.
Tm li, t tng kinh t thi Trung c khng c g my tin b so vi thi c i. Tuy
nhin, n phn nh c nhn thc ca con ngi v cc qu trnh v quy lut kinh t
trnh cao hn, nht l kinh t hng ha.
CU HI N TP
1. Trnh by khi qut hon cnh ra i, c im ca t tng kinh t thi c i ?
2. Phn tch nhng t tng kinh t ca Platon v Aristote ?
3. Hy nu nhng t tng kinh t ch yu ca phi Khng hc ?
4. Trnh by nhng c im kinh t- x hi thi trung c v t tng ca Thomas d
Aquin?

15
Chng III: HC THUYT KINH T CA TRNG PHI TRNG
THNG


I. Hon cnh xut hin v nhng c im ni dung ch yu ca Ch ngha Trng
thng:
1. Hon cnh xut hin:
Ch ngha Trng thng ra i v pht trin vo nhng nm th k XV, XVI, XVII,
Anh v Php, gn lin vi thi k m ch phong kin chu u tan r v CNTB mi
hnh thnh. Lc ny, phn cng lao ng x hi pht trin mnh m to ra mi quan h mt
thit gia cc vng, cc min lnh th v cc quc gia, biu hin r nt nht l sn xut hng
ha. Nu nh trc y sn xut hng ha da trn ch n n l v nng n th lc ny ri
rc xut hin nhng cng trng th cng t bn ven b a Trung Hi. N th hin r hn
tnh u vit ca nn kinh t phng, hi. S pht trin ca sn xut hng ha i hi phi c
th trng trao i vng chc, rng ln hn.
Cng vi nhng pht kin mi v a l v pht trin hng hi thc y vic giao
thng quc t rng m. M u bng vic tm ra con ng bin t Ty u sang n ,
Christophe Columbus tm ra Chu M ( ch yu Mexico v Pru ) lm cho mu dch
quc t pht trin mnh m m ra cho cc nc Tu u kh nng mi lm giu. Tip n
l nhng cuc chin tranh cp bc thuc a, bn n l v chin tranh thng mi v.v
dn n thng nghip th gii pht trin nhanh chng.
Thng nghip t ch ch ng vai tr mi gii gia nhng ngi sn xut nh, s
pht trin mi ca sn xut to ra u th cho thng nghip, thng nghip chi phi c
cng nghip v nng nghip. Ngi ta thu c nhng mn li ln do cp bc v thng
mi. V vy h cho rng ca ci sinh ra t thng mi nn hnh thnh t tng Trng
thng. T th lc ca tng lp thng nhn cng c tng cng v ngy cng tr
thnh b ch x hi.
Cc i biu ca trng phi Trng thng: Php c Antoine Moncrtien ( 1575-
1622 ), Collbert ( 1619- 1683) v.v Anh c William Stafford ( 1554-1642 ), Thomas Mun
( 1571 1641 ). Ty Ban Nha c Un-ta-nix, Un Loa v.v.
2. c im v nhng ni dung ch yu ca Ch ngha Trng thng:
Ch ngha Trng thng l mt cng lnh, ng li kinh t ca giai cp t sn
trong thi k tch ly nguyn thy TBCN. Ni dung ch yu ca n gm nhng vn
sau:
Mt l, h coi tin t ( vng v bc ) l biu hin ca ti sn v s giu c ca mt
quc gia. Mt quc gia cng c nhiu tin ( vng ) th cng giu c, cn hng ha ch l
phng tin lm tng them khi lng tin t m thi.
Hai l, khi lng tin t ch c th c gia tng bng con ng ngai thng.
Trong ngai thng th phi thc hin chnh sch xut nhiu m nhp t v li nhun thng
nghip l kt qu ca s trao i khng ngang gi ( mua r, bn t, la lc v.v..)
Ba l, Cc nh Trng thng rt coi trng vai tr ca nh nc trong pht trin kinh
t, thng nhn cn da vo nh nc v nh nc phi hp bo v thng nhn.
16
II. Cc giai an pht trin ca ch ngha Trng thng:
Ch ngha Trng thng tri qua 2 thi k pht trin sau y:
1. Giai an I: ( th k XV-XVII ): vi ni dng cn bn l coi tin t ( vng ) l ni
dng cn bn ca ca ci, ca hat ng kinh t. Thi k ny ch ngha Trng thng a ra
quan im cng lnh kinh t gi l hc thuyt tin t. Trung tm ca hc thuyt ny l bng
cn i tin t. Bng cn i ny theo hng thu phi ln hn chi, phi em tin v cng
nhiu cng tt. Khi lng tin t ch c th c gia tng bng con ng ngai thng,
phi gi li tin t trong nc, khng tin chy ra nc ngoi v bng mi cch phi thu
ht tin vo trong nc. Nh nc phi can thip vo hat ng kinh t, trc ht l iu tit
lu thng tin t, cm xut khu tin t, phi tch tr tin t, hn ch nhp khu hng ha
nc ngoi, lp nhng hng ro thu quan, gim li tc cho vay, gim st cc thng nhn
nc ngoi.
Do vy, thi k ny l thi k tch ly tin t ca CNTB, khuynh hng chung l
dng bin php hnh chnh, tc s can thip nh nc gii quyt cc vn kinh t.
2. Giai an II: ( th k XVI XVII ) cn gi l ch ngha Trng thng thng
mi, m rng bun bn hng ha lm giu cho quc gia. Do s pht trin ca sn xut
hng ha trong nc v th gii, hc thuyt tin t khng cn p ng c na v thay
th bng hc thuyt trng thng thng mi. Theo Cc Mc l ch ngha Trng thng
thc th. Nu hc thuyt tin t ch ch trng c lu thng tin t th hc thuyt Trng
thng ch trng c vic lu thng hng ha, vic tng thm tin t trong nc khng ch
dng li lu thng tin t.
Hc thuyt Trng thng a ra cc bin php nhm pht trin ni thng khng hn
ch, m rng xut khu, tn thnh nhp khu vi quy m ln, khuyn khch cng nghip ch
to sn phm nhp khu. Nguyn tc ni ting ca giai an ny l bn nhiu, mua t, c nh
vy tin s t ng chy vo trong nc m khng cn s can thip ca nh nc, mc d h
vn tha nhn nh nc l mt cng c c lc lm tng ca ci.
Nh vy, hc thuyt Trng thng giai an ny an tuyt vi nhng t tng c
truyn c sinh ra trn c s t nhin, n khng coi thng nhn v nhng ngi cho vay
l nhng ngi lm n bn thu, ngc li n ca ngi ngi lm ngh . Ch ngha Trng
thng t ra nhng vn thng d v ng trn lnh vc lu thng gii quyt vn
.
III. Cc sc thi ca phong tro Trng thng:
Ch ngha Trng thng khng ch xut hin mt nc m tro lu t tng kinh
t ln pht trin nhiu nc. Ni bc hn ht l ch ngha Trng thng Anh, Php, Ty
Ban Nha v.vSong do hon cnh khc nhau nn ch ngha Trng thng nhng nc
khc nhau c nhng sc thi khc nhau.
1. Ch ngha Trng thng Anh
Anh, ch ngha Trng thng t ti trnh chn mui nht, n tri qua 2 giai
an r rt: hc thuyt tin t v ch ngha Trng thng. Nu ch ngha Trng thng
Php cn mang tnh cht hn ch tiu t sn, th Anh n mang tnh trit do trnh pht
trin CNTB Anh chn mui hn Php.
i biu cho giai an th I ca ch ngha Trng thng Anh l William Stafford
17
( 1554-1612 ). Quan im Trng thng ca ng th hin r nht trong tc phm
Trnh by tm tt nhng li ku ca ca ng bo chng ta (1581). Trong cc hip s,
th th cng, Fermier, tu s tranh lun vi nhau ni ln nhu cu ca mnh, h i biu cho
tng lp x hi Anh lc by gi. ng cho nguyn nhn ca nn t Anh l do chnh ph
qu l thuc vo nc ngoi, bn nguyn liu vi gi r v mua vi gi t lm cho tin chy
ra nuc ngoi, qun chng nhn dn ngho i. V vy phi gi tin li nc Anh, cm nhp
khu hng ha xa x v mt s hng ha khc, cm xut khu tin t v but thng nhn
nc ngoi phi chi tiu ton b trn nc Anh v.vR rng giai an ny, nhng nh
Trng thng ch ch vn gi khi lng tin t khng b hao ht bng cch dng
nhng bin php hnh chnh, nh nc trc tip can thip vo lu thng tin t.
n giai an II, sang th k XVII, cng nghip Anh ln mnh, thng nghip
pht trin, CNTB hon ton thit lp. i biu cho giai an ny l Thomas Mun ( 1571-
1641 ). ng l mt thng nhn, gim c cng ty ng n. Tc phm ni ting ca ng l:
Bn v bun bn gia Anh v ng n (1622). Trong ng ph phn gay gt hc thuyt
tin t, ng thi pht trin l lun v bng Cn i thng mi, rng thng mi l hn
th vng i vi s phn thnh mt quc gia, khng c phng php no khc kim
tin tr thng mi, nu xut khu nhiu hn nhp khu th qu tin t s tng ln. Nm
1630, ng vit tc phm: S giu c ca nc Anh v mu dch i ngai. Tc phm ny
c Cc Mc gi l Kinh thnh ca ch ngha Trng thng, trong ng coi ngai
thng l cng c bnh thng v tt nht nc nh tr nn giu c v tch ly tin t.
ng a ra 2 cng thc: H1- T H2, trong H1 > H2; T1 H - T2, vi T2 > T1, cng l
phng php thu tin v nc Anh. ng cho rng t gi hi ai ph thuc vo Bng cn i
thng mi.
2. Ch ngha Trng thng Php:
CNTB thi k ny pht trin mnh Php, vt xa nhiu nc. iu lm cho
ch ngha Trng thng cng kh chn mui so vi nhng nc khc sau Anh. Ch ngha
Trng thng Php khng phi tri qua 2 giai an pht trin r rt, nhng n ng vai tr
pht trin nhanh chng s pht trin nn kinh t Php lc by gi. Cc tc gi tiu biu l:
Antoine Moncrtien ( 1575-1622 ), Collbert ( 1619-1683 ), Jean Bodin v.v
Cc nh kinh t Php cng cho rng, mt quc gia giu c l mt quc gia c nhiu
tin v khi lng tin t ch c th c gia tng bng con ng ngai thng. A
Moncrtien cho rng: : Ni thng l chic ng dn du, ngai thng l chic my bm,
thng nhn l ngi ni lin cc ngnh ngh trong x hiDo vy phi nh hng sn
xut theo hng xut khu, lp hng ro thu quan bo h mu dch, nng vic xut khu
hng ha. i vi thng nhn th Collbert cho rng c th dnh cho h nhng quyn u
tin c bit nh: khi i lnh, theo tn gio no cng c v.v..
3. Ch ngha Trng thng Ty Ban Nha:
Ch ngha Trng thng Ty Ban nha cn gi l ch ngha Trng thng tin t. Ty
Ban Nha l quc gia u tin chuyn v hng hi, nn kinh t pht trin c l nh nhng
pht kin hng hi, chinh phc min t mi
Cc nh Trng thng Ty Ban Nha c cng ch trng tch ly nhiu tin (vng )
lm giu cho t nc. Nh nc nn cm mang ra khi t nc cc loi qu kim di
18
bt k hnh thc no, hn ch vic nhp khu hng ha, bt xn s lng qu kim trong mi
n v tin t. H tng lm nh vy s thu ht c nhiu tin ( vng ) t nc ngoi, tng
thm khi lng tin t trong nc v quc gia Ty Ban Nha s tr nn giu c, gi c hng
ha s thp v i sng nhn dn s sung tc. Nhng kt qu tri ngc vi mong i ca
h: gi c tng vt, i sng ngy cng c cc, nng nghip b b ph, cng nghip b bin
dng, cn thng mi li b chi phi ton b t bn ngoi. Mt s khc tuy cng quan im
trng thng, nhng ch trng m mang nng nghip, pht trin cng nghip mi thu ht
c tin vo trong nc.
Tm li, trong iu kin lch s ca th k XV, XVI, XVII, quan nim ca ch ngha
Trng thng l mt bc tin ln trong lch s, so vi nhng chnh sch thi Trung c.
iu ny th hin ch:
- Ch ngha Trng thng ln u tin trong lch s c gng nhn thc v gii
thch cc hin tng kinh t v mt l lun da trn nhng thnh tu tri thc nhn loi, m
ra mt k nguyn mi cho vic nghin cu v nhn thc kinh t trn c s khoa hc, an
tuyt hn vi nhng t tng kinh t thi Trung c gii thch hin tng kinh t bng tn
gio. Chng hn, h c gng gii thch v CNTB, tm ngun gc ca li nhun u tin l li
nhun thng nghip trn c s mua r, bn t, kt qu trao i khng ngang gi
- V thc tin: ch ngha Trng thng to ra c s pht trin trong kinh t,
nhn mnh vn cn pht trin, giao lu, m mang cng nghip, pht trin thng nghip,
ph phn mnh m nn kinh t t tc, t cp thc y kinh t hng ha pht trin
Tuy nhin, bn cnh nhng cng hin trn, ch ngha Trng thng cng cn nhiu
hn ch. iu ny th hin nhng thnh tu l lun cn t i, cch nu ra v gii quyt vn
cn n gin, ch m t bn ngoi, cha tm ra c quy lut phn nh bn cht bn trong
ca nhng hin tng kinh t, tm nhn ca h cn phin din, ch nghin cu lu thng,
khng nghin cu sn xut .
Tm li, nh Cc Mc ni: ch ngha Trng thng l hc thuyt u tin nghin
cu v CNTB, nhng CNTB li ang trong giai an u mi pht trin. Do thiu st
l iu khng th trnh khi.
CU HI N TP
1. Phn tch nhng iu kin kinh t- x hi lm xut hin trng phi Trng thng
v ni dung t tng kinh t c bn ca trng phi ny ?
2. Trnh by nhng quan im kinh t c bn ca ch ngha Trng thng qua hai
giai on pht trin ca n ?
3. Hy nh gi mt cch khi qut nhng thnh tu v hn ch ca trng phi trng
thng ?

19
Chng IV: S HNH THNH V PHT TRIN KHOA KINH T CHNH TR


I . Ch ngha Trng nng v s xut hin Khoa Kinh t chnh tr:
1. Hon cnh ra i ch ngha Trng nng:
Cng nh phi Trng thng, phi Trng nng xut hin trong thi k m ch
phong kin chuyn dn sang x hi t bn, nhng mt giai an cao hn, trng thnh
hn vo gia th k XVIII. Trng phi Trng nng khi qut ha nhng tin b mi
nht trong nn kinh t th k thc XVIII v xut hin trong cuc u tranh ph phn ch
ngha Trng thng. Cuc u tranh ny din ra nhiu nc, nhng nc Php n mang
khuynh hng Trng nng. Phi Trng thng Php gn cht vi ch phong kin chuyn
ch, do vy vic ph phn trng phi Trng thng Php gn lin vi vic ph phn ch
phong kin.
T lu nc Php ch phong kin thng tr lm cho i sng nng dn ngy
cng kh khn, cng nghip khng pht trin, giao thng kh khn cn tr thng mi, nng
nghip b suy sp, rung t b b hoang, nng dn la b rung ng i kim sng
v.vTrung tm mu thun kinh t Php lc ny l nng nghip, do nhiu hc gi Php
tin tng cuc cch mng phi bt u t nng nghip, a nng nghip ra khi tnh trng
b tc, suy sp, vch r con ng v cc hnh thc pht trin nng nghip.
Nu nh Anh, trung tm kinh t trong cuc u tranh chng ch ngha Trng
thng l nn cng nghip li thi cng trng th cng th nc Php n mang mu sc
Trng nng. Chnh trong bi cnh , ch ngha Trng nng ra i. Nhng i biu ca
trng phi Trng nng l: Francoi Kner ( Quesnay ) ( 1694-1774 ), Boiguillebert ( 1646-
1714 ), Wauban ( 1633-1707 ), Anne Robert Jacque Turgo ( 1727-1781 ), Rn Louis
dArgension ( 1694-1757 ).v.v
2. Ni dng t tng v phng php nghin cu ca ch ngha Trng nng:
Trng nng cho rng ngun gc ca ci, s giu c ca mt quc gia khng phi l
vng bc m l khi lng lng thc, thc phm di do tha mn nhu cu dn chng.
Trong mt quc gia, khi lng nng sn cng nhiu th i sng cng d chu v nu c d
tha c th em ra nc ngoi i ly nhng th m trong nc khng sn xut c.
Do , cn khuyn khch nng nghip pht trin, gia tng din tch canh tc, ci tin
phng php trng trt v gii ta nng nghip khi nhng g b, kim hm pht trin. Ch
c nng nghip mi hng c s gip ca t nhin ( ma nng, thi tit, kh hu,
mu m t ai), con ngi ch cn b thm cng sc th s lng lng thc, thc phm
s ngy cng gia tng v i sng ngy cng sung tc. S t do cng l mt d kin ca
thin nhin v l iu kin pht trin. Trong thin nhin c s sp xp hon ho ( ngy,
m, bn ma, ma nng, t ai, song ngi ), con ngi phi tn trng s t do v trt t
. Chnh quyn nn nng dn t la chn t ai, cy trng, phng php canh tc, t
do cnh tranh v hat ng, t do trao i ca ci sn xut c ty theo li ch c nhn h.
Nh nc nn trnh can thip vo cc hat ng ca cc c nhn ca dn chng, v s can
thip ny lm sai lch trt t t nhin, m trt t t nhin bao gi cng coi l hon ho.
20
Phi Trng nng ph phn gay gt ch ngha Trng thng. H cho rng li nhun
thng nghip c c chng qua l ch cc khan tit kim chi ph thng mi, v theo h
thng mi ch n thun l vic trao i nhng gi tr ngang nhau v trong qu trnh trao
i nu xt di hnh thc thun ty th c ngi mua ln ngi bn u chng c g mt
hay c c. Tm li, thng nghip theo cc nh Trng nng khng th sinh ra ca ci
c, trao i khng sn xut ra c g c.
3. Mt s l lun ca Trng phi Trng nng:
- L lun v sn phm rng: Trng phi Trng nng quan nim rng sn phm
ca ngi lm rung c chia lm 2 b phn: mt b phn dng nui sng bn thn
ngi lao ng, cn b phn kia di ra cu thnh sn phm rng. Nh vy, sn phm rng l
thu nhp thun ty ca x hi sau khi tr i tin cng. Nu tng khi lng sn phm khng
i th gim b phn thc nht c th tng b phn th hai. S sn phm rng cu thnh thu
nhp quc gia, sn phm ca ngi s hu rung t. i lng ca sn phm rng ph
thuc vo nhng khan u t t bn, n l kt qu ca s vn ng ca t bn.
Theo F. Kner, nhng hat ng c tnh cht sn xut ch c th tm thy trong nng
nghip, ch khng th c trong cng nghip hay thng mi. ng ni, trong cng nghip v
thng mi th ca ci to ra ch bng ca ci s dng, ch khng h c s tng thm. Nu
th th cng cng nh nhng ngi thng bun ch lm cng vic pha trn, kt hp v ch
bin nhng nguyn liu sn c, th gi tr sn phm lm ra ca h ch bng gi tr ca cc
nguyn liu, tr gi ca nhng thc n, vt m h dng bo tn i sng trong thi
gian lm vic. Tm li, theo F. Kner ch c nng nghip mi sinh li, cn cng nghip v
thng mi l v b. l hn ch ca trng phi Trng nng.
- Biu kinh t ca F. Kner: ( Thuyt chu trnh lun chuyn kinh t )
( Tableau conomique ): Xut pht t t tng v sn phm rng, F. Kner phn chia x hi
thnh 3 giai cp:
- Giai cp sn xut: gm nhng ngi hat ng nng nghip, nng dn.
- Giai cp s hu: gm nhng ngi nm gi t ai, tc a ch.
- Giai cp khng sn xut: gm nhng ngi lm vic trong cc ngnh cng
nghip, thng mi, cng thng gia v.v
T , F. Kner m t mt cch rnh mch s lun chuyn tin hng gia 3 giai
cp theo s sau y:
5 t =GNP
Giai cp SX
( nng dn )
2 t 1 t
1 t 1 t
Giai cp s hu 1 t Giai cp khng
( a ch ) SX (cng thng gia)

21
ng gi s rng, giai cp sn xut thu hach trong 1 nm c 5 t, 5 t ny xem l
tng thu nhp x hi. Trong 5 t , giai cp sn xut gi li mt s nng sn tr gi 2 t
tiu dng, np cho a ch 2 t di hnh thc a t v dng 1 t tin i vi giai cp
khng sn xut ly vt phm tiu dng cn thit. Giai cp s hu s dng 1 t tin i
ly nng sn tiu dng ca giai cp sn xut v 1 t tin i ly cng ngh phm tiu dng
ca giai cp khng sn xut. Giai cp khng sn xut nhn c 1 t tin ca giai cp s hu
v 1 t ca giai cp sn xut, em 2 t ny i ly nng sn tiu dng. Mi ln c mt s
lng tin t di chuyn t gii ny sang gii khc s c 1 lng sn phm tng ng di
chuyn ngc li, ng gi l Thuyt chu trnh lun chuyn kinh t.
S m F. Kner trnh by cn qu n gin nhng cha ng mt nim mi m
v quan trng l lu thng hng ha vi vai tr trung gian ca tin t trong x hi. Theo
F. Kner s lu thng ny b chi phi bi quy lut c th pht hin ra c v ng v n nh
tun hon mu trong c th con ngi, nh mt qu trnh t nhin, khch quan. Nh vy, F.
Kner l ngi u tin nu ln vn lu thng ca ci ti sn xut trong phm vi ton
x hi v a li cho mn kinh t hc tnh khoa hc vi t tng v cc quy lut khch
quan.
- L thuyt v t bn, tin cng v s bnh qun ha t sut li nhun ca Jean.
Jacque Turgo:
+ V t bn: J . J Turgo l ngi u tin a ra khi nim v t bn. Theo ng t
bn khng ch l tin t m l gi tr c tch ly li. ng l ngi u tin phn chia t
bn thnh t bn c nh v t bn lu ng. ng ni: Trong bt c mt ngnh no, ngi
lao ng cng phi c trc nhng cng c lao ng v mt s lng vt liu y lm
i tng lao ng ca h. Nhng iu kin lao ng mt khi c ngi ng trc lp
tc tr thnh t bn. Cng nghip cng pht trin th cng cn thit ng trc nhng khan
ln hn v thng xuyn cho qu trnh . T bn chng qua ch l mt b phn do t ai
sn xut ra v c tch ly li, ch c a t l ngun gc tch ly t bn.
+ V tin cng: J . J. Turgo nu ln quan nim v tin cng. ng cho rng tin cng
nn phi thu hp mc sinh hat ti thiu do s cnh tranh ca cng nhn v quyn ca nh
t bn c th la chn sc lao ng r nht trong s hin c. T ng ch ra s bt hnh v
kinh t ca giai cp cng nhn.
Ngoi ra, J. J Turgo cn nu ln nguyn l v s bnh qun ha t sut li nhn trong
cc ngnh khc nhau. ng cho rng nhng t bn ngang nhau lun c khuynh hng mang
li thu nhp ngang nhau khng k chng u t vo ngnh no. J. J. Turgo cng l ngi
u tin a ra kt lun quy lut t ai ngy cng gim trong nng nghip v.v.
Tm li, ch ngha Trng nng tuy ra i v tn ti trong 20 nm, nhng li
nhiu thnh tu quan trng trong lch s pht trin ca l lun kinh t th gii. Nhng thnh
tu l phi trng nng chuyn vic nghin cu kinh t t lu thng sang sn xut, tm
ngun gc ca ci v thu nhp t trong lnh vc sn xut. Khng nh lu thng khng to ra
gi tr, gi tr hng ha c trc khi em trao i, trao i ch lm thay i hnh thi gi tr
m thi. ng thi phi trng nng cng phn tch mt cch khoa hc l lun v ti sn xut
trong Thuyt chu trnh lun chuyn kinh t ca F. Kner v.v.
Nhng thnh tu ni trn l bc nhy vt trong lich s t tng nhn loi.
22
Tuy nhin, ch ngha Trng nng cng cn nhiu hn ch. Quan nim v sn xut ca
h cn nhiu hn ch, ch coi nng nghip l ngnh sn xut duy nht m khng thy c
vai tr quan trng ca cng nghip. Khi nhn mnh sn xut h li ph nhn lu thng, ph
nhn li nhun thng nghip, coi n tri vi quy lut trao i, h khng thy c vai tr
ca ngai thng i vi s ra i ca CNTB. Khi nghin cu v CNTB, h c gng i su
vo nghin cu nhng hin tng bn trong ca nn kinh t TBCN, nhng cha phn tch
c nhng vn l lun c s nh: hng ha, tin t, gi tr, li nhun v.v..Do , nh
Cc Mc ni: Cc nh Trng nng mun mu toan xy dng lu i khoa hc t trn nc.
II. Kinh t chnh tr hc t sn c in:
1. Hon cnh ra i v c im ca Kinh t chnh tr t sn c in:
a. Hon cnh ra i :
Thi k ny cc cng trng th cng t bn ch ngha trong lnh vc sn xut trong
cng nghip cng nh trong nng nghip pht trin mnh m, ca ci vt cht c sn xut
ra ngy cng nhiu. Vic gii thch ngun gc ca ci t thng nghip ca phi trng
thng gi y khng cn sc thuyt phc na, trong lc giai cp t sn nhn thc
c rng, mun lm giu phi bc lt lao ng, lao ng lm thu ca nhng ngi ngho
l ngun gc lm giu v tn cho nhng ngi giu.
Cuc cch mng t sn Anh to ra tnh hnh chnh tr mi. Nhng thnh tu khoa
hc: Trit hc, ton hc... ng mt vai tr quan trng trong vic thc y t tng tin
b. Ni tm li, tt c nhng iu kin kinh t, x hi, khoa hc cui th k XVII i hi
phi c s thay i quan im l lun, tc l yu cu phi a ra c nhng quan im
kinh t mi p ng s vn ng v pht trin ca sn xut t bn ch ngha. Trn c s
kinh t chnh tr t sn c in Anh ra i.
b. c im chung ca kinh t chnh tr t sn c in:
Th nht, chuyn i tng nghin cu t lnh vc lu thng sang lnh vc sn
xut, nghin cu cc vn kinh t ca nn sn xut t bn ch ngha t ra.
Th hai, ln u tin h xy dng c mt h thng cc phm tr v cc quy lut
ca nn kinh t th trng, nh phm tr gi tr gi c, li nhun, tin lng, a t, li tc,
cc quy lut gi tr, cung cu, lu thng tin t...
Th ba, cao tnh quy lut trong nn kinh t, cho rng cc quy lut kinh t ca ch
ngha t bn c tnh t nhin, tuyt i, vnh vin, hp l v tt yu. Nh vy, nhng kt lun
ca h mang tnh phi lch s ln ln gia yu t khoa hc v yu t tm thng.
Th t, p dng rng ri phng php khoa hc mi, phng php ca khoa hc t
nhin, ngha l nghin cu mt cch khch quan cc s vt, hin tng, s dng rng ri
phng php tru tng ha khoa hc trong nghin cu kinh t.
Th nm, h ng h t tng t do kinh t, chng li s can thip ca Nh nc vo
kinh t.
2. Mt s i biu ca Kinh t chnh tr t sn c in:
a. William Petty: (1623- 1687)
-Tiu s v tc phm
23
William Petty sinh ra trong mt gia nh lm ngh th cng. ng l ngi hc rng,
bit nhiu v c ti trn nhiu lnh vc, c trnh tin s vt l, l nhc trng, l ngi
pht minh ra my mc, l bc s trong qun i. ng va l mt i a ch va l mt nh
cng nghip, ng cn cha ca khoa hc thng k. ng vit nhiu tc phm nh "iu c
v thu v thu thu"( 1962), " S hc chnh tr"(1676), " Bn v tin t" (1682)
Trong nhng tc phm u tin, W.Petty cn mang nng nhng t tng trng
thng, nhng n tc phm xut bn cui cng ca ng (1682) th khng cn du vt ca
ch ngha trng thng.
- Mt s ni dng c bn trong hc thuyt Kinh t ca W.Petty:
+ L thuyt gi tr- lao ng: Khi nghin cu v gi tr lao ng, ng dng thut ng
"gi c" v chia thnh "gi c chnh tr" v "gi c t nhin". Theo ng gi c chnh tr l
" gi c th trng" n ph thuc vo nhiu yu t ngu nhin, thng xuyn thay i nn
rt kh xc nh. Cn gi c t nhin ( tc gi tr) l do thi gian lao ng hao ph quyt
nh v nng sut lao ng c nh hng n mc hao ph . Nh vy, W.Petty l ngi
u tin tm thy c s ca gi c t nhin l lao ng. ng kt lun rng: s lng lao ng
bng nhau b vo sn xut l c s so snh gi tr hng ho. Gi c t nhin ( gi tr) t l
nghch vi nng sut lao ng khai thc bc hay vng. W.Petty t vn nghin cu lao
ng gin n v lao ng phc tp nhng khng thnh. Tuy nhin, l thuyt gi tr lao
ng ca ng cn chu nh hng ca ch ngha trng thng. ng ch tha nhn lao ng
khai thc vng bc l ngun gc ca gi tr, cn gi tr cc hng ho khc ch c xc nh
nh qu trnh trao i vi vng bc, ni mt cch khc l lao ng trong cc ngnh khc ch
to nn ca ci khi so snh vi lao ng to ra tin. Mt khc ng c lun im ni ting l:
"Lao ng l cha, cn t l m ca mi ca ci vt cht". V phng din ca ci vt cht,
l cng lao to ln ca ng . Nhng sai lm l ng coi hai yu t c lao ng v t ai
l ngun gc ca gi tr.
- L thuyt v tin t: W.Petty nghin cu hai th kim loi gi vai tr tin t l vng
v bc. Gi tr ca chng da trn c s lao ng khai thc ra chng quyt nh. ng ph
phn ch song bn v ly vng v bc lm n v tin t v ng h ch n bn v.
ng l ngi u tin a ra quy lut lu thng tin t m ni dng ca n l s lng tin
cn thit cho lu thng c xc nh trn c s s lng hng ho v tc chu chuyn
ca tin t. ng ch ra nh hng ca thi gian thanh ton vi s lng tin t cn thit
trong lu thng; thi gian thanh ton cng di th s lng cn thit cho lu thng cng
nhiu. Nhn chung quan im tin t ca ng c nhiu im m sau ny cc nh kinh t hc
theo quan im gi tr- lao ng tip tc pht trin.
- L thuyt v tin lng: W.Petty khng nh ngha khi nim tin lng m ch nu
ln quan im v mc lng. ng xc nh tin lng l khon gi tr t liu sinh hot cn
thit ti thiu cho cng nhn. Tin lng khng th vt qu nhng t liu sinh hot cn
thit ti thiu. Theo ng tin lng cao th cng nhn khng mun lm vic m h thch
ung ru say. Mun cho cng nhn lm vic th phi h thp tin lng n mc t nht.
ng cng i su phn tch mi quan h tin lng vi li nhun, vi gi c v t liu sinh
hot, vi cung cu v lao ng. ng cho rng tin lng cao th li nhun gim v ngc
li; nu gi c la m tng ln ( trong trng hp mt ma) th s bn cng ca cng nhn
tng ln; s lng lao ng tng ln th tin lng s tht xung.
24
- L thuyt v a t, li tc v gi c rung t
+ V a t: W.Petty nghin cu v tm thy ngun gc ca a t trong lnh vc
sn xut. ng nh ngha a t l s chnh lch gia gi tr ca sn phm v chi ph sn xut
(bao gm chi ph tin lng v chi ph ging m
). Theo lgc phn tch ca ng chng ta cng d dng rt ra kt lun rng, cng nhn ch
nhn c tin lng ti thiu, s cn li l li nhun v a t ca a ch. K.Marx nhn
xt, W.Petty l ngi nu ra mm mng ca l lun v ch bc lt, d on ng n bn
cht ca gi tr thng d.
+ V li tc: ng cho rng li tc l a t ca tin ( thu nhp do cho vay bng tin),
mc li tc ph thuc vo mc a t. Theo ng, ngi c tin c th s dng n bng hai
cch em li thu nhp. Cch th nht l mua rung t cho thu v thu a t, l
cch s dng tin t tt nht. Cch th hai l cho vay thu li tc. Nh vy li tc l thu
nhp pht sinh ca a t. Mun xc nh li tc phi da vo a t. Mc cao hay thp ca
li tc ph thuc vo iu kin sn xut ca nng nghip quyt nh.
+ V gi c rung t: Cng lao to ln ca W.Petty l ng dng l lun gi tr lao
ng gii thch gi c rung t. ng cho rng bn rung t l bn quyn nhn a t.
V vy, gi c rung t do a t quyt nh. ng a ra cng thc tnh gi c rung t l:
gi ca rung t = a t x 20. Con s 20 l do ng da vo ti liu thng k dn s. ng
thy trong mt gia nh c con 7 tui, cha 27 tui, ng 47 tui. H cch nhau 20 tuiv cn
sng vi nhau 20 nm na. Do vy, ng ly con s 20 tnh gi c rung t. Trong
cch tnh ny, xc nh gi c rung t trn c s a t l ng; song dng con s 20
nhn l khng c c s khoa hc.
* nh gi khi qut v W.Petty : F.Engels vit: " Bng ca W.Petty bao trm
ln khoa hc kinh t chnh tr trong sut hn na th k, t 1691 n 1752, tt c cc nh
kinh t chnh tr hc d tn thnh hay phn i ng, u ly ng lm im xut pht..."
b. Hc thuyt kinh t ca Adam Smith:
- Tiu s, tc phm v phng php lun ca Adamsmith: Adamsmith l

ADAM SMITH
( 1723 1790)
nh l lun kinh t chnh tr c in ni ting Anh
v trn th gii. ng l con ca mt quan chc trong
ngnh thu. Adamsmith hc trng i hc
Glasgow v Oxford. Sau khi tt nghip i hc, ng
nghin cu v ging dy Edinburgh v Glasgow 13
nm v thn hc, lun l hc, lut hc, lgc, trit hc
v c vn hc.
Nm 1763 ng ngng ging dy v i du lch cc
nc Chu u, ch yu l sang Php. V , ng
tip xc vi cc nh trng nng. Nm 1766, ng v
nc tp trung nghin cu v xut bn tc phm
25
" Nghin cu v bn cht v nguyn nhn s giu c ca cc dn tc". Tc phm ny
lm ng ni ting v tr thnh mt trong nhng nh l lun kinh t v i. Vi bn cht gin
d, khim tn, mi bn nm cui i, ng ch l mt quan chc nh trong ngnh thu a
phng.
Qa trnh nghin cu ca Adam Smith gn lin vi giai on u cuc cch mng
cng nghip nc Anh tr thnh cng xng ca c th gii; giai cp t sn thng
nghip thay th v tr ca tng lp thng nhn. Thc tin chng t ngun gc giu c
ca nc Anh khng phi ngoi thng m l cng nghip. Do vy hc thuyt trng
thng khng cn cn c ng vng. ng thi, thuyt trng nng vi lun im v tnh
cht khng sinh ra sn phm thun tu ca ngnh cng nghip cng khng ph hp, i hi
phi c mt cng lnh kinh t mi v hc thuyt ca Adam smith ra i.
Th gii quan ca Adam Smith v c bn l duy vt. Tuy nhin, ch ngha duy vt
ca ng cn mang tnh cht t pht, my mc, v xa l vi php bin chng. Phng php
lun ca Adam Smith c tnh hai mt r rt: mt mt va i su tm hiu v bn cht bn
trong ca nn sn xut t bn ch ngha, mt khc li va m t nhng hin tng biu hin
ra bn ngoi ca nn sn xut ny. V vy hc thuyt ca ng hu nh mi vn nu ra u
cha ng y mu thun.
Nhng ni dng ch yu trong hc thuyt kinh t ca Adam Smith:
+ L thuyt "bn tay v hnh" ( invisible hand): Adam Smith cho rng, trong x
hi lun c s iu tit t nhin gia li ch ca mi c nhn vi li ch chung ca ton x
hi. Mi c nhn lun c khuynh hng ci thin s phn ca mnh do ng lc xut pht t
li ch vi k ca h.V chnh s c gng ca c nhn s lm xut hin s ho nhp trong
x hi. Chng hn, khi mi ngi sn xut c gng lm th no sn phm ca mnh tt
thm th lc anh ta ngh n li ch ring ca mnh m thi, tc l anh ta ch bt t li, ch
lm theo t li, nhng v tnh anh ta lm mt vic c ch i vi x hi. Nh vy trong
mi trng hp khi chy theo li ch c nhn "ngi kinh t" b mt bn tay v hnh chi
phi. "Bn tay v hnh" chnh l cc quy lut kinh t khch quan t pht hot ng, chi
phi hnh ng con ngi. ng gi h thng cc quy lut khch quan l "trt t t nhin".
c s hot ng ca hot ng t nhin ny th cn phi c nhng iu kin nht nh.
l s tn ti v pht trin ca sn xut hng ho v trao i hng ho. Nn kinh t phi
c pht trin trn c s t do kinh t. Cn thit phi c t do sn xut, t do lin doanh,
lin kt, t do mu dch. Trn c s hnh thnh mi quan h gia ngi l ph thuc vo
nhau. Trong x hi, vi s tn ti v pht trin ca kinh t hng ho, ngi ta lun lun c
quan h kinh t vi nhau.
Adam Smith cho rng cn phi tn trng trt t t nhin, tn trng "bn tay v hnh".
Hot ng sn xut v lu thng hng ho c pht trin theo s iu tit ca bn tay v
hnh. Nh nc khng nn can thip vo kinh t.
Theo Adam Smith, Nh nc c cc chc nng bo v quyn s hu ca cc nh t
bn, u tranh chng th trong gic ngoi. Tuy nhin i khi nh nc c nhim v kinh t,
khi nhim v ny vt qu kh nng ca cc doanh nghip nh xy dng ng s, o
sng, xy dng cc cng trnh kinh t ln. ng cho rng quy lut kinh t l v ch, mc d
chnh sch kinh t ca Nh nc c th km hm hoc thc y s hot ng cc quy lut
26
kinh t. Khi c hi: "Chnh sch kinh t no ph hp vi trt t t nhin?". ng tr li:
T do cnh tranh. X hi mun giu c phi pht trin kinh t theo tinh thn t do.
+ L thuyt gi tr - lao ng :
Trc ht theo ng tt c cc loi lao ng u to ra gi tr v lao ng l thc o
cui cng ca gi tr, lao ng l tiu chun tuyt i, ci duy nht, ci chnh xc nht o
lng gi tr. ng phn bit r s khc nhau gia gi tr s dng v gi tr trao i v cho
rng gi tr s dng hay ch li khng lin quan v khng quyt nh g n gi tr trao i.
V d" khng c g hu ch bng nc, nhng vi n th khng th mua c g". Theo ng
gi tr trao i l do lao ng quyt nh, gi tr l do hao ph lao ng sn xut ra hng
ha quyt nh. l khi nim ng n v gi tr.
ng ch ra, lng gi tr hng ha l do hao ph lao ng trung bnh cn thit quyt
nh. Lao ng gin n v lao ng phc tp nh hng khc nhau n lng gi tr hng
ha. Trong cng mt thi gian , lao ng phc tp s to ra mt lng gi tr nhiu hn lao
ng gin n.
Adam Smith cn nu nh ngha th hai v gi tr hng ha: gi tr hng ha bng s
lng lao ng m ngi ta c th mua c nh hng ha . y l iu lun qun v sai
lm ca Adam Smith. V cu thnh gi tr ca hng ha, ng cho rng trong nn kinh t t
bn ch ngha gi tr do cc ngun thu nhp hp thnh, n bng tin lng cng vi li
nhun v a t. T tng ny xa ri l thuyt gi tr lao ng . ng ln ln hai vn
hnh thnh gi tr v phn phi gi tr, ng b qua ( c) coi gi tr ch c (v + m) nn b tc
khi phn tch ti sn xut.
Adam Smith phn bit gi c t nhin v gi c th trng. ng cho rng gi c t
nhin l trung tm, gi c th trng l gi bn thc t ca t nhin khi hng ha a ra th
trng vi s lng "tho mn nhu cu thc t". Nhng do bin ng ca cung cu lm
cho gi c th trng chnh lch vi gi c trung tm.
+ L thuyt v tin t: ng ph phn quan im ca nhng ngi trng thng, ng
cho rng tin l cng c thun tin cho lu thng v trao i hng ha. ng gi n l "
phng tin k thut " , ng so snh tin vi con ng rng ln , trn ngi ta ch c
kh v la m, con ng khng lm tng thm c kh v la m. Nh vy, ng nh gi
khng ng v tin t, coi tin ch l mi gii gin n. ng coi tin l " bnh xe v i ca
lu thng " l cng c c bit ca trao i v thng mi". ng ch ra vic thay th tin
vng v tin bc bng tin giy l hon ton hp l v tin giy c nhiu u im v pht
hnh tin giy cn phi do ngn hng m nhn. ng nu ln quy lut pht hnh tin giy:
s lng tin giy phi tng ng vi s lng tin vng m tin giy thay th trong lu
thng.
Adam Smith chng li thuyt s lng tin t ng gii thch nh sau:
" khng phi s lng tin t quyt nh gi c, m gi c quyt nh s lng tin t ", s
lng tin t c quyt nh bi gi tr ca khi lng hng ha trong lu thng.
+ L thuyt v tin lng : ng cho rng trc ch ngha t bn, th ton b sn
phm thuc v ngi lao ng. Trong x hi t bn tin lng l mt phn thu nhp ca
cng nhn lm thu, l mt phn ca sn phm lao ng. Nhng nhn t trc tip quyt nh
27
n tin lng: Mt l, gi tr ca cc t liu sinh hot, hai l lng cu v lao ng. Adam
Smith tuyn b rng, tin lng cao l mt iu tt p. ng khng tin rng lng cao s
lm cho ngi cng nhn li bing nh quan nim ca mt s tc gi ng thi . Tri li,
ng coi tin lng cao s to kh nng tng trng kinh t v mc lng cao hn tng i
l nhn t kch thch vch r rng nh t bn khng s g vic tr lng cao cho cng nhn.
V c ch th trng lao ng s iu chnh mc tin lng thch hp.
Adam Smith cng phn bit mt cch c l tin cng danh ngha v tin cng
thc t (gi c bng tin v gi c thc t ca cng lao ng). Adam Smith khng ph nhn
mu thun x hi khi ng ch ra rng " cng nhn mun lnh c cng nhiu tin cng tt,
cn ngi ch th mun tr cng t cng hay"
+ L lun v li nhun: ng coi li tc l mt b phn ca li nhun ra t li
nhun, cn li nhun l mt b phn ca sn phm do cng nhn sn xut to ra. y l lun
im ng n v khoa hc. Mt khc Adam Smith cng cho rng ngun gc ca li nhun
l do ton b t bn u t ra, c lnh vc sn xut ln lu thng u to ra li nhun nh
nhau, y l im hn ch ca ng.
Adam Smith ch ra cc nhn t nh hng n li nhun: tin lng tng th li
nhun gim v ngc li. ng cn pht hin xu hng bnh qun ha t sut li nhun gia
cc ngnh v khuynh t sut li nhun c xu hng gim st. Theo ng t bn u t cng
nhiu th t sut li nhun cng thp. Tuy nhin, ng cha thy c vai tr cu to hu c
ca t bn tng lm chm tc chu chuyn ca t bn dn ti t sut li nhun gim.
+ L lun v a t: Adam Smith coi a t cng ging nh li nhun, l "khon
khu tr vo sn phm ca lao ng to ra". ng coi a t nh l "Tin tr v vic s dng
t ai". Nh vy, ng pht hin iu quan trng: c quyn t hu rung t l iu
kin chim hu a t.
ng cho rng quy m ca a t nhiu hay t l kt qu ca gi c sn phm, ng coi
a t l kt qu ca gi c c quyn, l kt qu ca gi c cao ch khng phi l nguyn
nhn ca gi c cao. ng phn bit a t v tin t (tin thu rung). Theo ng, tin t
bng a t cng vi li tc ca t bn chi ph vo vic ci to t ai.
Theo Adam Smith mc a t trn mnh rung l do thu nhp ca mnh rung
a li v ch mt cch ti tnh rng a t trn nhng rung canh tc cy ch yu ( lng
thc v thc n cho sc vt) quyt nh a t trn rung trng cy khc.
V mt hn ch l lun v a t nh: ng coi a t l phm tr vnh vin. ng cha
hiu c i t chnh lch II v ph nhn a t tuyt i; do nh hng ca ch ngha
trng nng. Adam Smith cho rng: nng sut lao ng nng nghip cao hn nng sut lao
ng cng nghip, v trong nng nghip cn c s gip ca t nhin.
+ L lun v t bn: Khc vi hc thuyt trng nng coi mi ca ci l t bn,
Adam Smith cho rng vt phm tiu dng khng th l t bn v cng khng phi mi t
liu sn xut u l t bn, ch c b phn ti sn mang li li nhun mi l t bn.
ng phn bit t bn c nh v t bn lu ng, ng cho rng l t bn mang li thu
nhp cho ngi ch ca n do kt qu ca vic thc hin tiu th hng ho. T bn lu ng
bao gm: tin, d tr lng thc, nguyn liu, hng ho trong kho. Theo ng, t bn
28
thng nhn thuc v t bn lu ng. T bn c nh l t bn em li li nhun m khng
chuyn quyn s hu. T bn c nh bao gm: my mc, cng c, cng trnh xy
dng..v.v...
iu qu gi trong l lun ca Adam Smith l quan im tit kim. ng cho rng,
mun c t bn phi tit kim, nh t bn phi dnh mt phn thu nhp ca mnh m
rng sn xut, to thm vic lm.
Tm li, nhng t tng kinh t ca ng u c mu thun, song gy mt ting
vang su m trong gii hc gi t sn v t nn mng cho hc thuyt kinh t t sn c
in. ng c cc hc gi hu bi suy tn l cha ca kinh t hc.
c. Hc thuyt kinh t ca David Ricardo:
David Ricardo sinh ra ti mt gia nh giu c nc
Anh. B l ngi H Lan di c sang Anh, mt nh kinh
doanh chng khon Chu u. Nm 12 tui ng vo hc
trng trung hc thng nghip, sau lm vic trong
lnh vc bun bn chng khon. Nh c ti trong cng
vic ny, ng tr nn giu c nhanh chng, phi ni rng
ng l ngi giu nht nc Anh lc by gi.
ng nghin cu nhiu lnh vc nh ton hc, a
cht. Tuy nhin, s trng ca ng l kinh t chnh tr
hc. ng xut bn nhiu tc phm, ni ting nht l "
Nhng nguyn l c bn ca chnh sch kinh t v thu
kho" hay " Nhng nguyn l ca kinh t chnh tr hc"
(1817).
Nu nh Adam Smith sng trong thi k cng
trng, th cng pht trin mnh m th David Ricardo
sng trong thi k cch mng cng nghip. l iu
kin khch quan cho vic nghin cu ca ng ng gii
thch su sc hn y hn Adam Smith.
DAVID RICARDO
( 1772 -1823)
Theo K.Marx, Adam Smith l nh kinh t ca giai on cng trng th cng. Cn
David Ricardo l nh kinh t ca thi i cng nghip.
Mt s l thuyt kinh t ca D.Ricardo:
+ L thuyt v gi tr : Trong l thuyt gi tr, D.Ricardo da vo l thuyt ca Adam
Smith, k tha v pht trin ca ng. ng phn bit r hai thuc tnh ca hng ho l gi tr
s dng v gi tr trao i v ch r gi tr s dng l iu kin cn thit cho gi tr trao i,
nhng khng phi l thc o ca n. Tr mt s t hng ho khan him th gi tr s dng
quyt nh gi tr trao i cn i a s hng ho khc, gi tr do lao ng quyt nh.
D.Ricardo xem xt li l lun gi tr ca Adam Smith gt b nhng ch tha v mu
thun trong l thuyt kinh t ca Adamsmith. ng cho rng trong hai nh ngha v gi tr
ca Adam Smith th nh ngha (1) l ng, cn nh ngha (2) l sai cn vt b n i.
29
V c cu gi tr hng ho phi bao gm ba b phn l C + V + m, ch khng th loi C
ra khi gi tr sn phm nh Adam Smith. Tuy nhin ng cha phn tch c s chuyn
dch ca C vo sn phm mi din ra nh th no?
D.Ricardo cng cp n lao ng phc tp, lao ng gin n nhng ng cha
l gii vic quy lao ng phc tp thnh lao ng gin n. ng gii thch lao ng x hi
cn thit quyt nh lng gi tr hng ho, song li cho rng, lao ng x hi cn thit do
iu kin sn xut xu nht quyt nh.
V quan h gia gi tr v gi c, D.Ricardo cho rng gi tr l tuyt i, cn gi tr
trao i hay gi c l tng i v "Ci c tnh cht iu tit gi c l hao ph lao ng sn
xut".
Nhng hn ch ca David Ricardo trong l lun v gi tr mi sau ny mi c
C.Mc khc phc v hon thin.
+ L thuyt v tin lng : ng coi tin lng l gi c ca lao ng. ng phn bit
gi c t nhin vi gi c th trng ca lao ng. Gi c t nhin ca lao ng l gi tr
nhng t liu sinh hot nui sng ngi cng nhn v gia nh anh ta. Gi c tng ln khi
gi t liu sinh hot tng v h xung khi gi nhng th h xung. Gi c t nhin ca
lao ng cn ph thuc vo phong tc tp qun ca nhn dn.
Gi c th trng ca lao ng chu nh hng ca quan h cung cu v lao ng,
"Lao ng t khi n him v r khi n nhiu"...
ng cho rng, tin lng lc no cng nn mc thp nht, ti thiu va sng,
l quy lut chung t nhin cho mi x hi. ng l gii nu tin lng cao cng nhn c
khuynh hng sinh nhiu v nu i sng sung tc th t l cht cng gim xung mc ti
thiu, do s cng nhn cn vic lm s gia tng, trong khi sc cu v lao ng tng i
khng thay i v iu ny s lm cho tin lng tr li mc ti thiu.
+ L thuyt v li nhun: ng coi li nhun l khon khu tr t sn phm lao
ng ca cng nhn, tc l khon di ra ngoi tin lng ca cng nhn. ng thy c
quan h mu thun gia tin lng v li nhun. ng cho rng s thay i ca li nhun tu
thuc vo thay i ca tin lng ch khng phi ngc li. ng nu ra hai xu hng tri
ngc nhau s vn ng ca tin lng, vic h thp tin lng lm cho li nhun tng ln
v ngc li tin lng tng lm cho li nhun gim. Nh vy, D.Ricardo nhn thy s
i lp gia tin lng v li nhun, tc l i lp gia li ch kinh t ca cng nhn v cc
nh t bn.
ng c bit lo ngi v xu hng tng tin lng v n lm gim mc li nhun ca
cc nh t bn v nh vy kim hm sn xut
+ L thuyt v tin t :c trng ni bt trong l thuyt tin t ca D.Ricardo mang
tnh hai mt. Mt mt ng coi gi tr ca tin l do gi tr vt liu (vng, bc) lm ra tin qut
nh. N bng s lng lao ng hao ph khai thc vng, bc. Theo ng, gi c hng ho
ph thuc vo gi tr tin t, nu vt liu lm ra tin t th gi c hng ho gim xung.
Song mt khc ng li i theo lp trng ca thuyt "S lng tin t". Theo thuyt
ny, gi tr ca tin ph thuc vo khi lng ca n. Nu s lng tin cng nhiu, th gi
tr ca tin t cng t v ngc li. Cn bn thn tin t khng c gi tr ni ti. Thc t
30
y l hai quy lut lu thng tin t vn dng cho cc loi tin khc nhau. Mt loi l ng
vi lu thng tin vng, mt ng vi lu thng tin giy.
+ L thuyt v a t : ng bc b l lun cho rng a t l nhng sn vt ca lc
lng t nhin hoc do nng sut lao ng c bit trong nng nghip mng li. ng hon
ton a vo quy lut gi tr gii thch a t, nhn mnh rng a t hnh thnh khng
ngc vi quy lut gi tr m theo quy lut gi tr. ng lp lun rng, v s lng t ai
khng phi l v hn cht lng ca n khng ging nhau. Dn s cng tng nn x hi phi
canh tc trn rung t xu. V canh tc trn rung t xu, nn gi tr nng sn phm do
hao ph lao ng trn rung t xu nht quyt nh. V vy nhng rung t tt, trung
bnh cng vi mc u t chi ph, s thu c lng sn phm nhiu hn so vi rung t
xu. Khon chnh lch tr cho a ch gi l a t.
Cng nh Adam Smith, David Ricardo phn bit c a t v tin t. a t l
vic tr cng cho nhng kh nng thun tu t nhin. Ngoi a t, tin t cn bao gm c
li nhun do t bn u t vo rung t.
Hn ch quan trng nht trong l thuyt a t ca David Ricardo l ng cha cp
n a t chnh lch II v ph nhn a t tuyt i.
+ L thuyt v mu dch quc t
Theo l thuyt ny th D. Ricardo cho rng mt quc gia s c li hn nu mua c
nhng g bn ngoi m trong nc sn xut tn km hn, l nguyn tc c bn ca mu
dch quc t. ng a ra v d: c 2 quc gia A v B, cng vi 100 gi lao ng. Trng
hp th nht, quc gia A s sn xut 100 tn la hoc 200 tn than, quc gia B s sn xut
80 tn la hoc hn 400 tn than. Nu khng c phn cng v trao i gia A v B th sc
sn xut chung s l 180 tn la v 600 tn than cho 400 gi lao ng, cn nu c phn cng
quc gia A chuyn sn xut la vi 200 gi lao ng s sn xut 200 tn la v cng vi 200
gi lao ng, B sn xut 800 tn than. Nh vy sc sn xut chung r rng c li . A, 1
tn la i 2 tn than v B 1 tn la i 5 tn than. Nu A v B trao i cho nhau th c 2
bn cng c li.
D. Ricardo cn ni thm, i vi 1 quc gia, nhng mn tin thu vo v nhng mn
n cn thanh ton s t ng mt trng thi qun bnh bi mt c ch t nhin. T ,
theo ng cn hu b mi hng ro thu quan, thc hin chnh sch t do mu dch s c li
cho mi quc gia.
Tm li, kinh t chnh tr t sn c in n giai on cu D. Ricardo t n mc
cao nht v tin gn n chn l khoa hc. S d nh vy l nh hai iu kin:
+ Nn sn xut TBCN ang ln, nn li ch ca giai cp t bn cn ph hp vi li
ch x hi.
+ S i khng giai cp gia giai cp t sn v v sn cha tr thnh mi e do trc
tip i vi t bn, cn cho php xem xt cc vn kinh t mt cch v t v khch quan
hn.
31
III. S bin dng ca Kinh t chnh tr t sn c in na u th k XIX Kinh t
chnh tr t sn tm thng:
u th k XIX, cuc cch mng cng nghip hon thnh. Sau nc Anh,
phng thc sn xut TBCN cng c xc lp nhiu nc khc. Cng vi s pht trin
ca x hi t bn v giai cp t sn, giai cp v sn cng khng ngng ln mnh, phong tro
cng nhn cng chuyn t t pht sang t gic mang tnh cht chnh tr e da s tn ti ca
CNTB. Vic xut hin nhng hnh thi khc nhau ca CNXH khng tng tiu biu l Saint
Simon, Phourier v R. Owen ph phn kch lit XHTB gy ting vang ln trong giai cp
cng nhn. Giai cp t sn cn c mt l lun chng li CNXH khng tng v nhng
tro lu t tng lc by gi bo v CNTB. Trc bi cnh , Kinh t chnh tr t sn
tm thng xut hin.
Kinh t chnh tr t sn c in ra i trong giai an pht trin ca CNTB, khi
mu thun gia giai cp t sn v v sn cha gay gt, v vy vic cc nh kinh t c in
nghin cu mt cch v t, khch quan cc vn kinh t cng c tc dng chng phong
kin m ng cho s ra i ca CNTB, nhng kt lun khoa hc ca Kinh t chnh tr t
sn c in l ph hp vi quy lut pht trin ca CNTB.
Nhng khi CNTB pht trin cao lm cho mu thun x hi thm su sc th vic
nghin cu kinh t mt cch khch quan tt yu dn n tha nhn mu thun giai cp x
hi. Do cc nh Kinh t chnh tr t sn tm thng tm mi cch bnh vc CNTB, ra
sc t v cho CNTB. V vy trong phng php nghin cu ca h thng ch nghin cu
nhng hin tng b ngoi, khng nghin cu bn cht bn trong, tm nhng lun c d
chu cho giai cp t sn, bt khoa hc phc v cho c sn. Kinh t chnh tr c in vi
phng php duy vt (tuy cn siu hnh), xem xt khch quan cc hin tng di hnh thc
vn c ca n, ly sn xut lm i tng nghin cu, vch ra quy lut vn ng ca nn sn
xut, th Kinh t chnh tr t sn tm thng li duy tm ch quan, xut pht t ch bo v
li ch cho giai cp t sn, bin h cho CNTB mt cch c thc.
Kinh t chnh tr t sn tm thng c mm mng trc , nhng n biu hin r
nt nht l u th k XVIII, pht trin mnh nht l Anh v Php vi 2 nh kinh t tiu
biu l Jean Baptish Say v Thomas Robert Malthus.
1. Hc thuyt kinh t ca J. B. Say: ( 1766 1832 )
ng l nh kinh t hc ngi Php, xut thn t mt
gia nh i thng nhn thnh ph Lyon, bn thn tng
tham gia cng vic kinh doanh l gio s kinh t ca nhiu
trng i hc Php.
( 1766 1832)
Tc phm ch yu ca ng l: Vn p kinh t chnh
tr (1817) v Tp bi ging kinh t chnh tr (1828-1832).
T tng c bn trong tc phm ca J. B. Say l ng
cho rng khoa hc kinh t chnh tr khng phi l chnh tr v
phi c tch ra khi yu t chnh tr-x hi. i vi J. B Say,
kinh t hc l mn hc ca nhng nh lut chi phi vic sn
xut, phn phi v tiu dng ca ci, n gn vi khoa vt l v
u da trn s quan st v t v khch quan. S tht, ng
32
mun xa b yu t giai cp v x hi trong kinh t chnh tr v khng tha nhn mu thun
vn c trong XHTB.
Phng php nghin cu ca ng cn mang tnh cht siu hnh, n biu hin vic
ng khng bit tnh cht lch s ca cc phm tr kinh t. Khi xt n nhn t sn xut, phn
phi, tiu dng, ng c lp qu trnh , khng thy mi quan h bn trong gia chng. Cc
Mc ni: Adam Smith cha bit hng ha, nhng bt u t phn cng, cn J. B. Say li
bt u t phn phi.
Mt s l lun kinh t c bn trong hc thuyt ca J. B. Say:
- Hc thuyt v tnh hu dng: J. B. Say em Thuyt v tnh hu dng i lp
vi l lun gi tr ca D. Ricardo. ng ni gi c l thc o ca gi tr, cn gi tr l thc
o tnh hu dng ca vt phm. ch li ca vt phm cng nhiu th gi tr ca n cng cao.
ng ni: Sn xut th to ra tnh hu dng, s hu dng tr thnh s phc v, sn xut
khng phi l ci g khc m l to ra s phc v v ngc li ci g to ra s phc v l sn
xut. Sn xut to ra tnh hu dng, cn tnh hu dng truyn gi tr cho cc vt. Bi vy
khng ch c lao ng mi to ra gi tr m c t bn v t nhin cng to ra gi tr, cng to
ra s phc v.
Nh vy, ng ng nht gi tr s dng v gi tr, sn xut vt cht ni chung v
sn xut TBCN ni ring. y khng phi l sng kin ring ca J. B. Say m trc kia A.
Xnophon tng nu ln.
Trong mt cuc tranh lun, D Ricardo hi J. B. Say rng: Vng c gi tr gp
2000 ln st, vy c phi vng hu dng gp 2000 ln st ? J. B. say khng tr li c. V
tht ra st c nhiu cng dng, cn vng ch c cng dng hn ch m thi. J. B. say li a
ra nh ngha khc: Gi tr hng ha l do gi tr cc yu t cu thnh to nn chi ph sn
xut hng ha . V im ny, Cc Mc cho J. B. Say ln qun v khng bit gi tr l g
lm sao tnh c gi tr cc yu t cu thnh.
ch khc, J. B. Say li cho rng: Gi tr ca mt vt khi cha xc nh th l ty
tin, khng quy nh c, n ch xc nh c trn th trng, tc l c xc nh trong
trao i. Thc o gi tr ca vt phm l s lng vt phm m ngi khc ng a ra
ly vt . Ni cch khc, theo J. B. Say gi c c quyt nh bi cung- cu.
- L thuyt thc hin, hay l thuyt tiu th: Vi l thuyt ny, J. B. Say chng
minh s nhp nhng, khng c khng hong ca nn sn xut TBCN. Theo ng, i lc
ngi ta gp kh khn trong vic tiu th mt vi th hng ha no , nguyn nhn l
ch sn xut ca mt ngnh no khng , cho nn ngnh khc sn xut tha, ngha l
ng ch tha nhn sn xut tha b phn, cn trong x hi khng h c kh nng sn xut
tha vt qu kh kh tuyt i ca nhu cu.
Theo ng, sn phm bao gi cng c trao i bng sn phm, li ch ch yu ca
tt c nhng ngi sn xut hnh nh l trao i sn phm ny ly sn phm khc, tin ch
ng vai tr khng hn, khng km, chng ch ng vai tr nht thi, cui cng hng ha
ch i ly hng ha. V ngi ta ch c th mua mt hng ha no bng tin nhn c
do bn nhng hng ha khc.
33
J. B. Say cn cho rng th trng tiu th cc sn phm do bn thn sn xut to ra.
Nu s lng nhng ngi sn xut cng nhiu th vic tiu th sn phm cng d dng,
nhiu v v rng ri hn. T J. B. Say rt ra kt lun: mi ngi sn xut u phi quan
tm n tt c mi ngi.
i vi khng hong thng nghip hay nhng kh khn trong tiu th sn phm, J.
B. say coi l hin tng nht thi, nn sn xut TBCN khng lin quan g n nhng hin
tng nht thi . ng gn khng hong thng nghip vi nhng tc ng ca nhng bin
php cng bch thun ty c tnh cht bn ngoi (cc tai ha thin nhin hay chnh tr, lng
tham hay s bt lc ca chnh ph v.v).
Mt trong nhng kt lun ca J. B. say trong thuyt tiu th l vic nhp khu sn
phm nc ngoi to iu kin bn sn phm trong nc. ng chng minh tc hi ca
thu quan, bo h v s cn thit phi t b n.
- L lun v ba nhn t sn xut, ba ngun thu nhp: ( Hc thuyt phn phi ca
J. B. Say) : Da trn hc thuyt v tnh hu dng, J. B. Say gii thch cc thu nhp trong
XHTB. Theo ng, tham gia vo sn xut c ba nhn t: lao ng, t ai v t bn. Mi
nhn t u c cng nht nh trong vic to ra ca ci v gi tr, do u nhn c mt
phn nht nh trong tng thu nhp x hi. Lao ng th nhn c tin cng, t bn th
nhn c li nhun, cn rung t th nhn c a t. Do , trong CNTB khng h c
bc lt, ng bin h cho s tn ti ca phng thc sn xut TBCN. J. B. say cn ni thi
nguyn thy cng c hin tng ny. Cc Mc gi l hc thuyt Tam v nht th.
- Hc thuyt b tr ( l lun bi thng): J. B. Say cho rng khi ngi ta p dng
my mc th c dn n tht nghip trong hin ti, nhng n li gip cho sc sn xut gia
tng vi chi ph nhn cng gim bt tng i khin cho gi sn phm h thp cho php
ngi cng nhn mua c nhiu hn sn phm vi s lng lnh c. Sc mua ca cng
nhn gia tng th s to p lc vi sc cung, nh sc sn xut ca nhiu ngnh c kch
thch pht trin. Cui cng sc sn xut gia tng th s cng nhn mt vic s c thu dng
tr li, cng n, vic lm nhiu hn. J. B. Say a ra v d: Trc ngi ta dng ngi th
chp sch, sau pht minh ra my in, lc u lm cho ngi ny tht nghip. Nhng sau
ngnh ny pht trin lm tng nhu cu cng nhn gp nhiu ln trc y, thu ht vic
lm nhiu hn. Do trong x hi s c s b tr, cng nhn l ngi hng li.
- V nh nc: Trung thnh vi l tng ca Adam Smith, J. B. Say quan nim, nh
nc l mt doanh nhn km, do nh nc cng khng tham gia vo cng vic kinh
doanh c chng no cng hay, c gng gim bt kinh ph iu hnh ca nh nc gim
nh thu kha nh vo nh sn xut. J. B. Say cn ch r thm rng s can thip ca nh
nc cng thm c hi khi i t lnh vc nng nghip sang cng nghip, t cng nghip qua
thng mi.
- L thuyt ha hp kinh t: J. B. Say cho rng, mi ngi u c li trong s
thnh vng ca mi ngi, mt ngnh ngh no s c li khi ngnh ngh khc pht t,
thnh th s c li khi thn qu tin b v ngc li. Mt dn tc s c li khi dn tc khc
thnh vng, vic nhp cng nh hng tt n xut cng v ngc li. ng cng l ngi
u tin phn bit c khi nim doanh nhn v nh t bn v cho rng doanh nhn mi l
linh hn v l sc sng ca ton b gung my kinh t.
34
2. Hc thuyt kinh t ca Thomas Robert Malthus: ( 1776-1834 ).
T. R. Malthus l nh kinh t hc ngi Anh, xut thn t mt gia nh qu tc, l mc
s o tin lnh v ging vin kinh t mt s trng
trung hc. ng l ngi bo v li ch ca giai cp
qu tc chuyn hng theo phng thc kinh
doanh TBCN. Nu li ch ca a ch nht tr vi li
ch giai cp qu tc th ng bo v c hai, cn nu c
mu thun th ng ng v pha qu tc.
ng vit nhiu tc phm nh: Nghin cu hu
qu ca o lut la m ( 1814), Nghin cu v bn
cht v s pht trin ca a t (1815), Nhng
nguyn l khoa kinh t chnh tr (1820)Trong
tc phm ni ting nht l: Th bn v nguyn l
nhn khu (1789).
Thomas Robert Malthus
( 1766 1834)
Ni dung hc thuyt ca T. R. Malthus:
- Quy lut nhn khu: T. R. Malthus xut pht t nhng hin tng trong t nhin
ca ng v thc vt l chng c kh nng sinh n v hn, nhng thc n v ch th li c
hn, do nhng n v tha ra s cht i, thin nhin ch gi li gii hn trong thc n v
ch hin c. Con ngi cng phi phc tng nhng quy lut , v nu nh khng c s
tr ngi no i vi vic sinh si, ny n th c 25 nm sau dn s s tng gp i theo cp
s nhn, cn s pht trin t liu sinh hoat th vp phi nhng gii hn ht sc cht hp v
ch tng ln theo cp s cng. ng a ra bng so snh sau y:

Nm th 1 25 50 75 100 200 300
- Nhn khu
- T liu sinh hat
1
1
2
2
4
3
8
4
16
5
256
9
4096
13

T. R. MalThus gi khuynh hng dn s sinh si, ny n vt qu mc t liu sinh
hat l quy lut nhn khu. Quy lut tc ng khng thay i v mnh m t khi x
hi mi sinh ra. Dn c tha qu ch thc n d tr s ngho kh v cht dn. Cho nn s
ngho kh v khn cng khng phi ch do x hi sinh ra m do dn s tng khng tng
ng vi t liu sinh hat. Bn cht ca con ngi cng nh ng vt l sinh si v nn
dn n ngho kh, v th nhn dn phi t but ti chnh bn thn mnh, khng c cuc
cch mng no c th gip h c. Phng thc duy nht l iu chnh mc tng nhn
khu ngang vi mc tng t liu sinh hat. Tuy nhin khi a ra nhng bin php iu tit
th ng li dng nhng lc lng c tnh cht ph hai nh: nhng thi h, tt xu, nhng
iu bt hnh loi, chin tranh, bnh tt, dch bnh, i rt v.v..Ngi no ri vo th gii
b chim ch ri, nu cha m khng sc nui, x hi khng s dng lao ng ca h
th anh ta khng c quyn i hi bt c iu g, anh ta l ngi tha trn tri t. Trong
ba tic ln ca x hi anh khng c ch th anh t phi i ra xa.
35
Nhng bin php trn ca ng gy ra s phn n chung v vin cnh en ti m
ng mang li. V vy ng thay bng bin php phng nga vic sinh si, ny n qu mc
nh: khuyn ngi ngho ng nn kt hn. Tuy nhin ng t ra nghi ng nhng gii php
. Ngoi ra, theo ng cng c th dng nhng bin php gio dc khuyn khch con
ngi hng v i sng tm linh, quan tm n nhng th vui tinh thn xa lnh dc vng.
Nhng theo ng phi cho con ngi t gnh chu ly s phn ca mnh, ch khng nn c
bin php nng cu tr v iu chng khc no nh l khuyn khch nhng k ti li
v a n s mt qun bnh trong t nhin.
Quan im ca T. R. Malthus gy ra s tranh lun si ni, ngi th tn thnh, ngi
th phn ng gay gt. Cc Mc gi cun Bn v nhn khu ca T.R. Malthus l mt s
lng m kinh tm chng li thin nhin v loi ngi. Thuyt nhn khu sai lm trc ht
v phng php, v ta khng th p t quy lut t nhin vo x hi loi ngi. Loi vt
sng da vo nhng g m thin nhin mang li, cn con ngi bit sng to, thm ch lm
thay i t nhin na. Sai lm ca T. R. Malthus l ng cho quy lut nhn khu tn ti vnh
vin v thch ng vi mi x hi. Ngay c trong CNTB c tnh trng nhn khu tha tng
i ch khng phi tuyt i do cu to hu c t bn ngy cng tng. Trong khi cng nhn
b vt ra l ng th hng ha d tha khng bn c phi xung bin m ngi lao
ng khng c hng.
T. R. Malthus da vo quy lut t ai ngy cng gim mu m lm c s l
lun ca ng. iu ny ng vi nhng nc chm pht trin, khoa hc-k thut cha cao.
Cn trong thi i ngy nay, con ngi c th ci to t tng ph nhiu lm ra nhiu
sn phm hn na. Tt nhin, chng ta cng khng th xem nh tc ng ca dn s i vi
s pht trin kinh t, nht l i vi cc nc ngho.
- L lun v gi tr hng ha, li nhun v nhng ngi th ba:
+ V gi tr hng ha: T. R. Malthus ly nh ngha khng khoa hc ca Adam
Smith v gi tr, ng thi pht trin thm. ng cho rng gi tr l do lao ng m ngi ta
mua c bng mt hng ha, ngha l ng ng nht gi tr vi chi ph sn xut ra hng
ha . Theo ng chi ph sn xut hng ha bao gm chi ph lao ng sng v lao ng
vt ha, cng vi li nhun ca t bn ng trc. Nh vy ng ph nhn vai tr c bit
ca lao ng vi t cch l ngun gc gi tr, cn li nhun coi l yu t cu thnh ca gi
tr.
+ Li nhun: t nh ngha trn, T. R .Malthus cho rng li nhun nh l nhng
khan thng ra ngoi s lao ng chi ph sn xut ra hng ha , v th n khng ph
thuc vo lao ng, n nh mt khan cng thm khi bn. Thc cht quan nim ca ng
cng ging nh cc nh Trng thng v li nhun chuyn nhng.
T s phn tch ng i n vn thc hin. Ai l ngi c hng khan thng
d ? ng i n lp lun: cng nhn vi s tin cng ca mnh ch c th mua c phn
sn phm m h sn xut ra thi. Li nhun cng khng th xut hin trong vic trao i
gia cc nh t bn do h lm giu bng cch la gt ln nhau. Nh vy, trong x hi ch c
nh t bn th qu trnh lm tng thm s gp gii hn, sn xut tha s xut hin, khng
hong s xy ra. Nhng sn xut TBCN vn pht trin l nh nhng tng lp: a ch,
thy tu, ti t, cc quan chc, binh lnh v.v...Nhng ngi ny ch tiu dng ch khng sn
36
xut. Tch ly ca nh t bn cng ln th tng lp ngi khng sn xut ngy cng sng xa
hoa, hoang ph. H phi hy sinh li ch ca mnh i cu ly CNTB.
Cc Mc ph phn rng: Anh ch mua m khng bn, nhng trc anh ch thu m
khng b ra t g. Gi s anh c b thit th ngi ta ch ly i mt phn m anh i n
cp.
CU HI N TP
1. Hy nu nguyn nhn ra i, c im v ni dung t tng kinh t ch yu ca
trng phi Trng nng ?
2. Trnh by hon cnh ra i, c im phng php lun ca Kinh t chnh tr hc
c in ?
3. Phn tch ni dung c bn t tng kinh t ca Adam Smith ?
4. Hy trnh by nhng ni dung c bn trong t tng kinh t ca David Ricardo ?
5. Hy phn tch l lun li th so snh trong thng mi quc t ca D .Ricardo.
ngha ca l lun ny ?
6. Trnh by hon cnh ra i, c im ca Kinh t chnh tr hc t sn tm thng ?
7. Phn tch nhng ni dung c bn trong hc thuyt kinh t ca Jean Baptish Say ?
10. Hy nu nhng im c bn trong hc thuyt kinh t chnh tr ca Thomas Robert
Malthus ?
















37
Chng V: NHNG TRO LU PH PHN KINH T CHNH TR T
SN C IN

I. Kinh t chnh tr tiu t sn:
1. S ra i ca Kinh t chnh tr tiu t sn:
Ch ngha t bn ra i cng vi n l Kinh t chnh tr t sn c in, l hc
thuyt kinh t ca giai cp t sn chng li phong kin, thit lp x hi mi. Trong kt cu
x hi ca CNTB ngoi 2 giai cp chnh l t sn v v sn cn c cc giai cp khc, trong
c giai cp tiu t sn. Cc giai cp khc nhau, u c nhng quan im nhn thc khc
nhau i vi nhng quan h kinh t.
Trong thi k phong kin, t tng kinh t ca giai cp tiu t sn ra i, nhng di
CNTB n mi tr thnh mt h thng bn cnh cc hc thuyt khc. S tan r ca ch
phong kin lm cho th cng nghip v cng nghip thi Trung c b ph sn, sn xut hng
ha nh hnh thnh v ko theo s ra i ca giai cp tiu t sn. Trc s bnh trng ca
CNTB, c bit l cuc cch mng cng nghip e da, chn p hnh thc sn xut nh.
Cc hc thuyt kinh t i biu cho dng kinh t chnh tr tiu t sn giai an ny l hc
thuyt ca Sismondi v Proudon.
2. Jean Charles Lonard Simonde Sismondi: ( 1773-1842)
Sismondi l mt trong nhng i biu xut sc
ca kinh t chnh tr tiu t sn. ng l nh s hc v l
nh kinh t hc ca Thy S, xut thn trong mt gia
nh qu tc, con trai mc s Calvin, tng theo hc
trng dng, sau hc i hc tng hp v lm vic cho
mt ngn hng Lyon ( Php), ri th k cho mt hng
bun Gi-neo-v ( Thy S ). Ngoi Php v Thy S
ng i nhiu ni, nhiu nc nh: Anh, , c tm
hiu nhng mt khc nhau ca i sng dn chng,
nhng mu thun v nhng quan h x hi.

J.C.L.S Sismondi:
( 1773-1842)
ng bt u nghin cu khoa hc t nm 1800.
Tc phm ni ting nht ca ng l: Nhng nguyn l
mi ca kinh t chnh tr (1819), Lch s nc Php,
Lch s nc cng ha , Nghin cu v Khoa kinh
t chnh tr.v.v
Nhng quan im kinh t ch yu ca Sismondi:
- Ph phn CNTB trn lp trng tiu t sn: theo Sismondi khng th nh
ngha Kinh t chnh tr l khoa hc v ti sn. ng cho rng cc tc gi c in ng nhn
v bn cht ca Khoa Kinh t chnh tr v sai lm khi xem kinh t chnh tr l khoa hc
lm giu. Theo Sismondi, i tng ca kinh t chnh tr phi l phc li vt cht ca con
ngi v mc ch ca vic nghin cu kinh t chnh tr khng l lm giu m l lm th no
con ngi sng d chu hn. ng ni: Kinh t chnh tr trc ht l khoa hc v o
c, ch khi no n c ch n tnh cm, nhu cu v mun ca mi ngi th n mi t
38
c mc ch ca n. y ng thy c mi lin h gia kinh t hc v chnh sch
kinh t ca nh nc.
T , ng ph phn cc tc gi c in xem thng li ch ca qun chng l ngi
sn xut trc tip. ng chng minh rng, vi ng li ca cc tc gi c in nh: t do
cnh tranh, t do lm giutuy c gia tng ca ci, nhng i sng ca ngi lao ng
ngy cng gim st. Sismondi chng li l lun bi thng ca J. B. Say. ng sm nhn
thy vic s dng my mc, i cng nghip tng cng bc lt giai cp cng nhn v
lm cho tnh cnh giai cp cng nhn ngy cng ti t. Cc nh cng nghip nh, cng nhn
v thng nhn nh, dn dn b ph sn v tiu vong. Nc Anh em mc ch hy sinh
cho phng tin, v vt m qun ngi. ng ph phn nn sn xut ln TBCN dn n l
tng ha nn sn xut nh, l tng ha ch gia trng, ku gi quay v nn sn xut
nh bng s can thip ca chnh ph.
ng phn i tnh u vit ca t do cnh tranh. ng cho rng cnh tranh c th lm
cho gi c hng ha gim thp tht, nhng nhiu nh kinh doanh, nht l nhng ngi sn
xut nh b ph sn. V vy ng ku gi nh nc phi ban hnh nhng quy ch bo v li
ch ca gii lao ng.
V vn khng hong kinh t, ng cho rng sn xut khng thch ng vi nhu cu,
v sn xut vt qu mc thu nhp nn dn n sn xut tha. Ngi sn xut nh th b ph
sn, cng nhn th khng c tin mua, ri khuynh hng tch ly trong giai cp thng tr
cng hn ch tiu dng v.vT Sismondi kt lun: nh t bn mun thc hin c gi
tr thng d th phi c th trng nc ngoi v gi tr thng d trong nc khng thc hin
c.
Tm li, nu nh cc nh kinh t c in ch quan tm phn tch hin thc v coi tiu
chun cao nht ca tin b x hi l sn xut pht trin, ca ci gia tng th Sismondi li
quan tm n x hi cng bng v s pht trin sn xut mt cch nhp nhng, t tn. Vi
tng , ng l tng nn sn xut nh v trong chng mc nht nh mun quay CNTB
v trong qu kh. ng m c khung ci thay cho my dt, rung t chia nh cho nng
dn v.v
- L lun v gi tr: Sismondi ng trn lp trng hc thuyt gi tr lao ng,
ng ly lao ng quy nh gi tr hng ha. y ng nhn thy tnh cht c th ca lao
ng v nu ln khi nim thi gian lao ng x hi cn thit, trong quy nh gi tr hng
ha thnh mi lin h gia nhu cu x hi v lng lao ng x hi cn thit tha mn
nhu cu . Tuy nhin, ng khng i xa hn quan im ca D. Ricardo, thm ch cn c ch
tht li so vi quan im ny xt trn quan im lp trng ca hc thuyt gi tr lao ng.
Chng hn D. Ricardo coi gi tr tng i ca hng ha l ph thuc vo cnh tranh, vo
lng cu, vo mi tng quan gia thu nhp v lng cung hng ha trn th trng.
Sismondi cn nu ln khi nim gi tr tng i ( hay gi tr chn chnh) v gii thch n
theo kiu t nhin ch ngha khi gn n vi m hnh kinh t bit lp, c truyn kiu
Robinson.
- L lun v tin t: K tc t tng ca Adam Smith, Sismondi cho rng tin ch l
sn phm ca lao ng ging nh cc hng ha khc, tin l thc o chung ca gi tr v
39
ng vai tr trung gian ca vic trao i c d dng hn. Sismondi cha phn bit c
bn cht ca tin mt cch su sc.
- L lun v li nhun, tin lng v a t:Sismondi pht trin t tng ca
Adam Smith coi li nhun l mt b phn sn phm ca lao ng, rng li nhun l kt qu
s cp bc ca cng nhn, l mt khan thu nhp khng lao ng, l tai ha kinh t ca
giai cp v sn.
V a t, Sismondi cng coi l s cp bc. ng cho rng rung t xu khng
a li a t v nu ln nhng t tng ban u v a t tuyt i gn lin vi c quyn
s hu rung t.
V tin cng, Sismondi cng theo quan im ca A Smith coi tin cng ph thuc
vo tch ly t bn, vo s lng cng nhn v quan h cung-cu v lao ng.
Tm li, v c bn nhng quan im kinh t ca Sismondi cn ng trn lp trng
ca nhng nh t sn c in Anh (Adam Smith v D. Ricardo) gii thch cc phm tr
v nn sn xut TBCN, do cn cha ng nhiu ht nhn khoa hc.
2. Hc thuyt kinh t ca Pierre Joseph Proudhon: ( 1805-1856 )
P. J. Proudhon l nh XHCN tiu t sn Php,
xut thn trong mt gia nh nng dn ngho, ng phi
va lm vic, va hc tp nng cao trnh hc vn
ca mnh. Nu nh t tng ca Sismondi phn nh t
tng ca giai cp tiu t sn giai an u, th t tng
ca Proudhon li phn nh t tng tiu t sn giai
an cao hn ca CNTB.
Tc phm u tin v ni ting ca ng l S
hu l g (1840). Nm 1846, ng li vit tc phm: H
thng nhng mu thun kinh t, hay trit hc ca s
khn cng. Trong ng trnh by mt cch c h
thng nhng quan im kinh t ca ng. Nm 1847, Cc
Mc vit tc phm: S khn cng ca trit hc
ph phn nhng quan im kinh t v trit hc ca
Proudhon.
c trng, phng php lun trong cc tc phm
ca Proudhon l phng php siu hnh. ng khng thy c tnh khch quan v lch s
ca cc phm tr kinh t m coi cc phm tr kinh t l thun ty, duy ch, khng c quan
h g n sn xut. Php bin chng theo ng hiu l s phn bit kinh vin gia mt tt v
mt xu ca s tn ti . ng mun c cnh tranh m khng mun c hu qu tai hi ca
cnh tranh, mun bo tn nn sn xut hng ha nhng li gt b CNTB.
Pierre Joseph Proudhon
( 1805-1856 )
Nhng quan im kinh t ch yu ca Proudhon:
- Quan im v s hu: Proudhon l nh t tng to bo nht chng li thuyt t
do t sn c in. ng ni Quyn t hu chng qua l quyn n cp v cc lc kch
ch t hu TBCN. ng cho rng ch ny cho mt s ngi khng lm g li
cng khai chim at mt phn ca ci do sc lao ng ngi khc to ra. Chng hn do
40
quyn t hu m giai cp a ch chim at mt phn sn phm khng phi ca h v cng
do quyn t hu m ch x nghip cp mt mt phn lao ng ca cng nhn.
ng ngh xa b ch t hu, nhng gi li ti sn c nhn, ngha l xa b s
hu ln, nhng gi li s hu nh ca ngi sn xut hng ha. ng khng hiu c rng
chnh sn xut hng ha nh tt yu dn n sn xut hng ha ln TBCN. Proudhon cng
nhn thy th yu ca nhng ngi sn xut nh trong cnh tranh v ng ch trng phi ci
to khu lu thng, tc s trao i hng ha v tn dng c li cho ngi tiu sn xut v
to ra s bnh ng trong x hi. ng quan nim rng, nu ci to khu lu thng s ci to
c XNTB ng thi.
- L lun v gi tr: Trng tm l lun gi tr ca Proudhon l hc thuyt v ci gi
l gi tr cu thnh hay gi tr xc lp. Theo ng trong qu trnh trao i trn th trng
s din ra mt s la chn c o v sn phm. Mt lat hng ha c thc hin s tr
thnh gi tr l nhng hng ha i ra th trng, c th thch trn th trng v c
x hi tha nhn. Ngc li nhng hng ha khng c th trng chp nhn s b y ra
v khng c gi tr. T ng cho rng phi cu thnh hay xc lp gi tr hng ha, tc l
phi lm th no cho hng ha chc chn c thc hin trc khi a vo lnh vc tiu
dng. Proudhon a ra mt v d v hng ha cu thnh trc ht l vng v bc. Vng
v bc l hng ha u tin c cu thnh v n bao gi cng c thc hin.
Thc cht l lun gi tr cu thnh l ch ng mun gt b mu thun gia gi tr
hng ha v tin t. T ng ch trng t chc trao i hng ha sao cho tt c cc hng
ha c th c chp nhn, ngha l mi hng ha u c gi tr thc hin. R rng ng
mun bo tn nn sn xut hng ha nhng khng mong c tin. V vy, l lun gi tr cu
thnh gt b mu thun gia hng ha v tin t, xa b mu thun gia lao ng t nhn
v lao ng x hi, xa b s pht trin ca cc hnh thi tin t v s pht trin cc mu
thun trong bn thn hng ha.
T l lun gi tr cu thnh, ng i n hc thuyt v tn dng. ng a ra mt
chng trnh t chc trao i khng c tin bng cch thit lp ngn hng nhn dn hay
ngn hng trao i, pht hnh mt chng khan m ngi s hu c th dng n i ly
nhng th cn thit khc, tin b th tiu tiu, hng ha c bn theo gi tr xc nhn.
- L lun v li nhun, li tc: ng coi li nhun doanh nghip l hnh thc c
bit ca tin cng, cn li tc l c s ca s bc lt. Nh t bn em li tc cng vo chi
ph, nn lm cho cng nhn khng mua ht sn phm. Cho nn nu xa b c li tc
cng l xa b c s bc lt ca t bn. Mun th phi tin hnh cho vay khng ly li, t
chc trao i khng c tin, t chc cc ngn hng cho cc nh tiu sn xut v cng nhn
vay.
- Thuyt v chnh ph ca Proudhon: Theo Proudhon, nu mi ngi c th t
mnh cung cp cc phng tin sn xut th x hi s khng cn s phn chia giai cp na,
ch bc lt s b xa b, b my cai tr s tr nn v ch v cng l s thnh hin thc.
Trong x hi nh vy, mi ngi thc s t do,bnh ng v t nhin s tr thnh chn
chnh, lng thin. l ni dng thuyt V chnh ph ca Proudhon, n biu hin r nt
tnh lng mn tiu t sn.
41
II. Ch ngha x hi khng tng - Mt th kinh t hc thay th:
Ch ngha x hi khng tng ra i Ty u vo u th k XIX, gn lin vi thi
k tch ly nguyn thy TBCN. Sau cch mng t sn thnh cng th tiu ch phong
kin, XHTB lc u c coi l l mt x hi cng bng, t do, nhng dn dn bc l
nhng bt cng, tiu cc v gp phi s phn khng ngy cng mnh m ca qun chng.
Trong iu kin , Anh v Php xut hin mt lung t tng ca tr thc ph phn
x hi ng thi v mun tm kim mt x hi tt p hn.
Tuy nhin, trong tnh trng kinh t- x hi cha chn mui, nhng t tng ny ch
c th pht sinh t u c mt s ngi, do m khng trnh khi tnh cht khng tng.
c trng c bn ca trng phi khng tng l h kch lit ph phn XHTB kim
hm s pht trin lc lng sn xut, do cn phi thay th mt x hi mi tt p hn.
H khng nh CNTB ch tn ti trong mt giai an lch s nht nh v mt x hi mi s
thay th. Ch ngha x hi khng tng hnh dung ra hnh mu x hi mi v ch trng
xy dng n bng bin php ha bnh, phi bo lc.
Nhn chung, CNXH khng tng Ty u vo th k XIX l t tng ca nhng hc
gi c khuynh hng x hi, chng li phi t sn c in, kch quyn t hu, bnh vc
s phn ngi lao ng. Nhng nhng nim v ch trng ca h qu l tng, khng
thc t, do tr thnh khng tng.
1. Hc thuyt kinh t ca Saint Simon: ( 1760-1825 ):
Saint Simon l hc gi thin ti ngi Php, c
nhiu ti nng, c kin thc uyn thm. ng li
nhiu tc phm ni ting nh: Quan nim v s hu v
php ch (1818), Bn v cng nghip (1821), o
c c mi (1825).
Ni dung t tng kinh t ca Saint Simon:
- Quan nim lch s ca Saint Simon: ng coi lch s
pht trin ca x hi loi ngi c nhng quy lut ca n.
Ch ny phi c thay th bng x hi mi hon
thin hn. Theo ng, th tr tu, tri thc, s vn minh l
ng lc l c s pht trin ca x hi loi ngi.
Ch s hu l c s ca mi x hi, lch s l mt qu trnh pht trin lin tc.
Trong mi x hi u c tn d ca x hi c v mm mng ca x hi tng lai, s thay
i ch s hu l kt qu ca s thay i quyn s hu. ng coi cuc u tranh ca giai
cp cng nhn chng li qu tc, phong kin l ni dng cn bn ca lch s t th k XV
tr i, nhng khng phn tch r s xut hin giai cp.
Saint Simon:
( 1760-1825 )
- Ph phn gay gt x hi ng thi: ng coi x hi ny l s thng tr ca tnh
ch k, bo lc v la o, khng quan tm n li ch x hi, khng quan tm n l tr v
khoa hc, coi sn xut TBCN l l v chnh ph v ngn cn vic s dng hp l cc ngun
ca ci x hi.
- D kin v x hi tng lai: X hi tng lai theo Saint Simon l ch cng
nghip khoa hc,l tt yu m lch s nhn loi phi i ti. Theo ng l ch pht trin
cui cng ca lch s x hi. X hi s ph hp vi li ch nhn dn, n s bo m cho
42
mi ngi c y cuc sng vt cht v tinh thn, sn xut theo k hach nhm tha mn
nhu cu con ngi, khng cn tnh trng sn xut v chnh ph, a v v thu nhp ca mi
ngi s do lao ng quyt nh, lao ng tr thnh cng vic ca mi ngi. Trong x hi
khng cn quyn lc ca thiu s i vi a s. Chc nng qun l con ngi s b gt
xung hng th yu, cn ch yu l qun l vt. Chnh quyn hnh chnh do cc nh bc
hc, ngh s v qun l cng nghip thc hin. Cch thc chuyn sang x hi tng lai l
bng bin php ha bnh. Saint Simon vch r tnh tt yu thng li ca x hi mi, nhng
nhng con ng, cch thc ca ng cn qu o tng.
2. Hc thuyt kinh t ca Francois Charles Fourier:
l i biu th hai ca CNXH khng tng Php, xut thn trong mt gia nh
thng gia, bn thn ng tng l thng nhn v
tri qua nhiu ngnh ngh kinh doanh khc nhau
nh: th qu, k ton, theo di th trng chng
khan v.v ng l ngi hc vn uyn bc, nghin
cu nhiu khoa hc khc nhau. Tc phm quan trng
ca ng l: S ha hp th gii(1805), Hc
thuyt v bn s vn ng v vn mnh chung
(1810), Hc thuyt v s thng nht ton th gii
( 1822).
Ni dung t tng kinh t ca Charles Fourier:
- Quan nim v lch s pht trin x hi: Theo
ng, lch s x hi loi ngi vn ng khng
ngng v ng chia lm 4 giai an pht trin sau
y:
Charles Fourier (1772-1837)

- Giai an mng mui: giai an ny cha c sn xut, con ngi sng l thuc
vo t nhin.
- Giai an d man: xut hin cng c sn xut, con ngi lm ngh sn bn, c s
t hu v cng c sn xut v sn phm tiu dng, nhng cha c t hu v t ai.
- Giai an gia trng: Xut hin ngh nng, ch t hu rung t ra i, hnh
thnh nh nc v bt u c khoa hc.
- Giai an vn minh cng nghip: Ch t hu thng tr dn n cnh tranh tn
khc v tn nhn gia con ngi, giai an ny chnh l x hi ng thi, mt s nhm ln
ca nhn loi.
Mi giai an li c 4 thi k: sinh ra - ln ln - thnh nin - gi ci. CNTB nht nh
s chuyn sang giai an khc cng bng v hp dn. Nh vy, theo Fourier s pht trin
ca x hi l c tnh quy lut.
- Ph phn x hi ng thi: Theo ng, XHTB l mt x hi di tr da trn bo
lc v cng bc. Sn xut b chia ct v b chi phi bi li ch c nhn, con ngi lun
trong tnh trng chin tranh vi nhau, x hi b thng tr bi tnh tham lam v ch k, c
nhiu k n bm v lao ng b bc lt thm t, trong khi ngi lao ng khng c sn phm
dng th li c ch d tha b. Fourier ng v pha nhng ngi ngho kh, ng c
43
bit c cm tnh i vi dn lao ng, coi ngho kh l mt t hi c bit, ng s ca nn
vn minh, s ngho kh sinh ra t s tha thi. ng cho rng mi tai ha trong XHTB l
v s v chnh ph trong nn sn xut. ng nhn thy t do cnh tranh ny sinh ra tp
trung sn xut v c quyn.
- K hach xy dng x hi tng lai: x hi tng lai theo Fourier l x hi ch
ngha hay nn sn xut cng bng v hp dn. X hi t chc thnh nhng hip hi theo
s thch v nng lc ca mi ngi trong bao gm 1.800 thnh vin cc la tui v tri
thc, chia lm nhiu nhm, mi nhm ph trch mt cng vic. Theo Fourier ch mi
vn duy tr ch t hu, s bt bnh ng v giai cp v ti sn, vn cn k giu v ngi
ngho, nhng ngi ngho c bo m i sng ti thiu, nhng ngi s hu t liu sn
xut s chia li theo li tc c phn. Tt c cc thnh vin khi gia nhp vo hip hi, ti sn
ca h s c nh gi khi gia nhp vo Hip hi. Ton b thu nhp ca hip hi se c
chia lm 3 phn cn c vo lao ng, t bn v ti nng. Hip hi pht trin s dn n ch
hp nht cc giai cp v ha hp x hi.
ng coi c s kinh t ca x hi tng lai l nn i sn xut, nh tn dng c
ti a mi ngun lao ng, nguyn liu, my mc. S kt hp gia sn xut cngnghip v
nng nghip dn n s phn bit gia thnh th v nng thn bin mt. Theo Fourier, trn
c s cc Hip hi kiu mu s mc ln c CNXH, v vy ng cng cc mn ca
mnh xy dng cc Hip hi Anh v Php nhng cui cng u b tan r.
T tng ca Fourier mang li cho khoa hc quan im v lch s pht trin ca
x hi su sc. Trn c s ph phn x hi hin ti, ng nu ln m hnh v x hi tng
lai, mc d cn nhiu hn ch nhng cung cp c nhiu tng c gi tr.
3. Hc thuyt kinh t ca Robert Owen: (1771-1858):
a. c im ca ch ngha x hi khng tng Anh: CNXH khng tng Anh
ra i khc CNXH khng tng Php: cch mng
cng nghip hon thnh, c cu giai cp v x hi
cng bc l nhiu mu thun gay gt, giai cp cng
nhn Anh ng o v c trnh t chc cao hn
Php v cuc u tranh cng c quy m ln hn. Trong
iu kin nhng nh khng tng Anh thng
tham gia phong tro cng nhn, thm ch ng u
phong tro cng nhn, v vy CNXH khng tng
Anh gn vi phong tro cng nhn Anh hn. Mc khc,
CNXH khng tng Anh cng da vo l lun kinh t
c in nhiu hn Php. Cc nh XHCN khng tng
Anh dng l lun gi tr ca D. Ricardo chng
li CNTB. y c coi l cng lao ln ca CNXH
khng tng Anh i vi giai cp v sn.
b. Hat ng thc tin ca R. Owen:
R. Owen l nh b. Hat ng thc tin ca R.
Owen: t tng v thc tin ngi Anh, sinh ra trong mt gia nh th th cng thnh ph
Newton (Anh ). Nm 9 tui, ng tham gia lao ng, va lao ng, va hc tp. Nm 20
Robert Owen
(1771-1858)
44
tui t ra l ngi c ti t chc, bit lnh o x nghip. Nm 1800, ng l gim c x
nghip vi 2000 cng nhn v bt u thc hin cc hat ng ci cch x hi c o ca
mnh vi mc tiu tm ra nhng bin php ti u, va c li cho x nghip va c li cho
cng nhn. Nhng bin php m W. Owen thc hin l: ci thin iu kin lao ng v sinh
sng ca cng nhn Anh, nng cao trnh vn ha cho h, rt ngn thi gian lm vic t
13-14 gi xung cn 10 gi, nng cao tin cng, chm dt hp ng lao ng tr em di 9
tui, lp cc bp n cng cng, cc nh tp th, nh tr, vn tr, trng trung hc kiu mu,
thi hnh ch hu bng cho ngi gi c, t chc qu cu tr.v..v..
Theo R. Owren, bn tnh con ngi c to ra di nh hng ca iu kin sng,
do nu cho con ngi c sng ng vi phm cch ca h th h s tr nn ngi tt.
Hat ng ca R. Owen a n kt qu l cc cng nhn trong x nghip ng lc u l
nhng ngi h hng tr nn tt hn ln, nhiu ni n tham quan v ng tr nn ni ting.
Nm 1815, ng ngh Chnh ph Anh thc hin ch ngy lm 8 gi, nhng
b bc b, 4 nm sau o lut ny mi c thc hin v b bt xn. chng minh cho t
tng ca mnh, ng quyt nh thnh lp cng x kiu mu nhm bo v cho nhng ngi
ngho nhng tht bi. Nm 1824, ng sang M thnh lp cng x mi ly tn l s ha hp
mi, n nm 1829 cng x tan r v ng ph sn. Sau , ng v hat ng trong phong
tro cng nhn Anh cho n lc mt.
Trong cuc i hat ng ca mnh R. Owen tho ra nhng ti liu c gi tr nh:
Nhng nhn xt v nh hng ca h thng cng nghip, Bo co v vic gim nh tnh
cnh giai cp cng nhn cng nghip v nng nghip, bo co v nhng k hach lm
gim bt tai ha x hi.v.vTrong ng m t hng lat sai lm v tai ha bt ngun t
thc trng x hi v nhng bin php khc phc chng.
Ni dung t tng kinh t ca R. Owen:
a. S ph phn x hi t sn: R. Owen c bit th ght XHTB mt cch quyt lit.
Theo ng ch ny bin ngi ta thnh con qu, l nguyn nhn tt c tai ha ging
xung ngi lao ng. ng cho rng iu kin ch yu xy dng x hi tng lai l th
tiu ch t hu i vi t liu sn xut v bin t liu sn xut thnh s hu cng cng.
Theo ng, x hi hin ti ( tc XHTB) l s thng tr ca lng ch k, ch ngha c
nhn, s cnh tranh v tnh trng v chnh ph ca sn xut v phn phi lm cho quan h
con ngi b xuyn tc i, khng ph hp vi bn cht tch cc ca con ngi, v mc ch
ca nhn loi l hnh phc, con ngi sinh ra l sung sng v.v..ng kch lit ph phn
h thng cng nghip v n ging hng lat tai ha xung u nhn loi. Cc ch xng th
chy theo li nhun, cn cng nhn nh l cng c gin n lm giu. Ca ci c tch
ly vo tay mt s ngi, cn ng o qun chng th ngho kh. Theo R. Owen, nguyn
nhn ca s gim st i sng chnh l do s p dng my mc lm cho con ngi tr thnh
d tha v b gim gi.
ng cng kch tin t, xem tin t l phng tin bc lt v l ngun gc mi tai
ha. S phn phi thng qua tin t dn n s ngho kh, ti li v bin ngi lao ng
thnh giai cp n l cho ngi giu.
b. D n v tin lao ng,s trao i cng bngv k hach hp tc ha:
45
R. Owen l ngi u tin nu ln t tng v hp tc ha trong sn xut v tiu
dng. ng cho rng thc hin ch tin lao ng v trao i cng bng l bin php ch
yu chuyn sang CNXH. Theo R. Owen, lao ng nu c s dng ng n s l
ngun gc ca ton b ca ci v phc li nhn dn, do n s l thc o gi tr ni ti.
Nu lao ng c s dng ng n s to ra lng gi tr nhiu hn chi ph v sinh hat
ca ngi dn s tt hn. Th nhng ngi lao ng hin trng vn thiu thn l do phng
thc phn phi khng ng nhng sn phmlm ra. th tiu tnh trng ny phi thay i
thc o gi tr khng phi bng tin t m bng thc o lao ng.
R. Owen cho rng, cn phi xc nh trc tip gi tr ti sn bng lng lao ng
trung bnh hao ph sn xut ra sn phm, l c s gi tr trao i ca sn phm. Trong
CNTB, gi tr ca sn phm c xc nh bng tin ch khng phi bng lao ng do
quy lut gi tr b ph hai. T R. Owen hy vng gt b thng nhn trung gian, bo
m cho ngi lao ng c vic lm, tiu th sn phm, th tiu c bc lt v khng
hong. ng cn a ra k hach ci to nn sn xut t bn bng cch thnh lp cng ng
hp tc x. Mi cng ng l mt n v kinh t, t chc t bo ca x hi tng lai. Cng
ng c xy dng trn c s s hu cng cng v ch lao ng tp th v li ch
chung.v.v.
Tm li, CNXH khng tng ca R. Owen mang tnh cht thc tin. Nhng d kin
thin ti ca ng d cn mang tnh cht khng tng nhng c th xeml nhng nt c
trung ca x hi cng sn, c ngha v cng qu gi.
CU HI N TP
1. Hy trnh by nhng ni dung ch yu trong hc thuyt ca Sismondi ?
2. Hy phn tch cc quan im kinh t tiu t sn ca Proudon ( 1809-1865) ?
3. Trnh by nhng t tng kinh t ch yu ca Saint Simon ( 1760-1825) ?
4. Hy nu nhng t tng kinh t ch yu ca Charler Fourier ( 1772-1832). ?
5. Nhng vn c bn trong t tng kinh t ca Robert Owen l g ? So snh vi
t tng ca Saint Simon v Fourier ?











46
Chng VI: HC THUYT KINH T CHNH TR MC-LNIN

I. S xut hin kinh t chnh tr Marxiste:
1. Nhng tin xut hin:
n nhng nm 40 ca th k XIX, CNTB ginh c v tr thng tr, quan h sn
xut TBCN c xc lp, t t ra nhiu vn cn phi nhn thc, gii thch nh: Quy
lut pht trin tt yu ca x hi loi ngi, cc quy lut vn ng ca XHTB, hu qu ca
nn sn xut my mc v.v
Trong XHTB hnh thnh 2 giai cp r rt: giai cp t sn v giai cp v sn. CNTB
cng pht trin th nhng mu thun gia 2 giai cp trn ngy cng tng, phong tro u
tranh ca giai cp v sn ln cao. in hnh nh: cuc khi ngha ca cng nhn thnh ph
dt Lyon ( Php), cuc khi ngha X-l-di ( c) v c bit l phong tro Hin chng
c quy m ton quc Anh 1834-1840 v.vNhng phong tro ny i t t pht ln t
gic. Thc t i hi phi c l lun cch mng lm v kh t tng cho giai cp v sn
v ch ngha Mc ra i. N da trn c s k tha nhng thnh tu trc tip ca nhn loi
th k XIX nh: trit hc c in c, Kinh t chnh tr hc Anh v CNXH khng tng
Php.
- Trit hc Mc-xt: l s k tc trit hc duy vt ca Ph Bch v Php bin chng
ca H Ghen. C Mc v ng Ghen vn dng n vo vic phn tch lch s ca x hi loi
ngi, trn c s xy dng nn ch ngha duy vt lch s.
- Kinh t chnh tr hc Mc-xt: l s k tha v pht trin nhng thnh tu ca Kinh
t chnh tr c in Anh m tiu biu l Adam Smith v David Ricardo v h thng, phm
tr quy lut ca nn sn xut hng ha TBCN. ng thi cng nu ln nhng lun chng
kinh t v tnh cht qu lch s ca nn sn xut TBCN v tnh tt yu ca cch mng
XHCN chuyn sang phng thc CSCN.
- Ch ngha x hi khoa hc: da trn CNXH khng tng Php, k tha nhng ht
nhn hp l, gt b i tnh cht khng tng v bin n thnh khoa hc.
L lun ch ngha Mc l h t tng ca giai cp cng nhn, n c tnh giai cp v
tnh ng cao, v vy t khi ra i n nay n l i tng ph phn ca giai cp t sn.
2. V nhng ngi sng lp:
Cc Mc ( 1818-1883): l nh kinh t hc ngi c, xut thn t mt gia nh lut
s c truyn thng hc vn. Nm 1836 ng Khoa Lut i hc Bc-Lin. Nm 1841 ng
nhn hc v tin s trit hc. Nm 1842, bt u nghin cu khoa hc v hat ng cch
mng. C Mc l ngi c nhiu cng lao trong vic pht trin khoa hc kinh t m tc phm
ni ting l b T bn. Cc Mc l nh t tng ca giai cp v sn. F. ng Ghen ( 1820-
1895): xut thn t mt gia nh ch xng dt. Khi cn nh ng say m nghin cu c s,
c ng, vn hc c in c.
Thng 6-1839, ng bt u nghin cu cc tc phm Trit hc ca H Ghen v gia
nhp nhm H Ghen tr. Sau sang Anh v lm quen vi Cc Mc. T 2 ng hp tc
cng nhau nghin cu khoa hc v hat ng cch mng. Tc phm cng tc u tin l:
Gia nh thn thnh ( 1845). y l tc phm xut sc trong thi k hnh thnh ch ngha
47
Mc. V. I. Lnin nhn xt: Giai cp v sn Chu u c th ni khoa hc ca mnh c
sng to nn bi hai nh bc hc v chin s m nhng mi quan h i vi nhau vt xa
tt c nhng cu chuyn cm ng nht v tnh bn con ngi.
3. B T bn cng trnh ch yu ca Kinh t chnh tr hc Mc-Xit:
B T Bn c Cc Mc vit t nm 1848
n nhng nm 70 ca th k XIX. y cng l
thi k bo tp cch mng Chu u, phong tro
cng nhn pht trin mnh m, cc ng v sn
c thnh lp rng ri.
Nm 1857, ng vit Bn tho Kinh t chnh tr. Tc
phm ny khng c xut bn, nhng n c coi
l d bn u tin ca B t bn, n gm phn m
u v 2 chng.

Trong chng I, C Mc nghin cu l lun v gi
tr hng ha v l lun v tin t. V tin t, ng chng
mnh s ra i ca tin l kt qu tt yu ca qu trnh
pht trin kinh t hng ha, ca vic tch ri 2 thuc tnh
l gi tr v gi tr s dng. Chnh trao i ra tin bn
cnh sn phm, do khng th th tiu tin khi gi tr
trao i vn cn l hnh thi x hi ca sn phm. ng ch
ra bn cht kinh t ca tin l vt ngang gi chung th
hin quan h gia nhng ngi sn xut hng ha. Cng
vi s xut hin ca tin, bn thn cc mi quan h x hi
cng tr thnh quan h gia cc vt. Ngoi ra, C Mc cn
nu ln nhng chc nng ca tin trong nn kinh t hng
ha pht trin.
CC MC (1818 -1883)
Trong tc phm T bn, C Mc phn tch qu trnh pht trin ca lch s ca sn
xut hng ha, coi tin t v hng ha th hin nh l nhng i biu ca t bn. ng trnh
by iu kin chuyn ha thnh t bn, xy dng l lun v li nhun, li tc, nu quy
lut gim st li nhun, phn tch tun hon v chu chuyn t bn, a ra cc khi nim t
bn bt bin, t bn kh bin v.vNhng ni dung ny c ngha c bit i vi vic xy
dng l lun gi tr thng d.
iu c ngha c bit trong bn tho l C Mc trnh by hc thuyt v hng ha
sc lao ng, nh du cuc cch mng trong kinh t chnh tr. Ngoi ra, bc u ng cng
phn tch gi tr thng d tng i, tuyt i v.v
Trong ln xut bn 1858, tc phm c tn l: Gp phn ph phn khoa kinh t chnh
tr, C Mc vit thnh 6 tp xt h thng kinh t t bn thnh 6 vn : t bn, s hu
rung t, lao ng v lm thu, nh nc, ngai thng, th trng th gii. Nhng do mt
s l do C Mc ch xut bn c tp u vi 2 chng: hng ha, tin t hay lu thng
hng ha gin n.
48
Trong li ni u, C Mc nu ln c nhng nguyn l ca ch ngha duy vt
lch s, mi quan h gia lc lng sn xut v quan h sn xut, gia c s h tng v kin
trc thng tng.
Trong chng hng ha, C Mc trnh by gi tr lao ng. Ln u tin gi tr hng
ha c xem nh l mt quan h x hi gia nhng ngi sn xut hng ha, cn hng ha
l nhn t t bo kinh t ca x hi t bn. ng phn tch tnh cht 2 mt ca lao ng sn
xut hng ha, ch r lao ng tru tng l nhn t to ra gi tr hng ha v gi tr l mt
phm tr lch s. C Mc nh ngha lng gi tr hng ha c o bng thi gian lao ng
x hi cn thit, nng sut tng ln c nh hng n lng gi tr hng ha, ch ra nh
hng khc nhau n lng gi tr hng ha ca lao ng gin n v lao ng phc tp.
ng thi C Mc cng ph phn nhng quan im ca W. Petty, A. Smith, D. Ricardo v
gi tr hng ha.
Trong chng Tin t hay lu thng hng ha gin n, C Mc vch ra bn cht
ca tin t, phn tch cch chc nng ca tin t v ph phn cc quan im sai tri v tin.
C th ni 2 tc phm trn nh du mt bc ngot cch mng trong khoa kinh t
chnh tr. Tuy nhin, C Mc ch mi bn v gi tr thng d theo ngha hp ch cha phi
theo ngha rng. Cc vn v li nhun bnh qun, gi c sn xut, a t, ti sn xut t
bn x hi v.v..cha c cp. Nhng vn ny c gii quyt khi vit bn tho kinh
t nm 1861-1863.
Tc phm ny c xem l bn tho ln th II xa B t bn. Hu ht vn vit
trong sau ny u a vo B T Bn. Lc ny C Mc c nh tch phn ti liu ph
phn lch s thnh mt cun ring ( quyn IV, B t bn), ng thi c nh xut bn 3
quyn l lun ca B t bn c hnh thnh trong qu trnh san tho 1861-1863. Nh vy,
xt v mt l gch t duy, C Mc vit quyn IV trc 3 quyn u l quyn trnh by chnh
din nhng quan im kinh t ca C Mc.
Bn tho ln th III c vit vo nm 1864-1865, lc ny C Mc thay i c cu
ca tc phm v d kin vit b T Bn thnh 4 quyn:
- Quyn I: Qu trnh sn xt ca t bn.
- Quyn II: Qu trnh lu thng ca t bn.
- Quyn III: Cc hnh thi t bn v gi tr thng d.
- Quyn IV: Ph phn lch s l lun gi tr thng d.
n nm 1865, Bn tho hon chnh ca 3 quyn u, ch cn quyn 4 ang trong
ti liu ban u. Nm 1867, quyn I B t bn c xut bn bng ting c. Trong quyn
ny C Mc trnh by 3 hc thuyt kinh t quan trng l: hc thuyt gi tr lao ng,
hc thuyt gi tr thng d v tch ly t bn. y thuyt gi tr lao ng c C Mc trnh
by nh l c s ca cc hc thuyt kinh t khc. Thuyt gi tr thng d c coi l vin
tng ca hc thuyt kinh t Mc xt, cng l cng lao to ln ca C Mc trong lch s t
tng kinh t nhn loi. Quyn I B t bn c ra i c nh gi l ting st gia bu
tri quang ng ca CNTB.
49
Trong qu trnh hon thin B t bn ca C mc, F ng Ghen c vai tr to ln, c
bit sau khi C Mc mt. ng l ngi cho xut bn quyn III ( 1865) v quyn IV ( 1894) b
T bn trong c sa i, b sung cc ti liu mi, ng thi vit nhiu bi gii thiu B
T Bn. Tc phm Ngun gc ca gia nh, ch t hu v nh nc ca F. ng Ghen
c coi l tc phm nghin cu nhng quy lut pht trin ca cc hnh thi x hi trc
CNTB.
II. V tr lch s v tnh thi s ca hc thuyt Mc-xit:
1. V tr lch s:
inh t chnh tr Mc xt l h t tng ca giai cp v sn. Vi s xut hin ca kinh
t chnh tr Mc xt ln u tin trong lch s giai cp v sn c l lun ring ca mnh, ln
u tin khoa kinh t chnh tr ng trn lp trng giai cp v sn gii quyt cc vn
kinh t.
Kinh t chnh tr hc Mc xt a ra nhng pht kin mang tnh cch mng trong
khoa hc kinh t lm c s cho hc thuyt kinh t ca C Mc. Vi nhng pht kin mi ny
C Mc a mn kinh t chnh tr vt qua nhng hn ch m cc nh kinh t chnh tr c
in khng vt qua ni v nng kinh t chnh tr hc ln tm cao mi. C th l:
- Cc Mc a ra quan nim mi v i tng ca Kinh t chnh tr: Khc vi cc
nh kinh t trc, coi i tng kinh t chnh tr l phng thc lm giu, lm tng ca ci,
hoc l tm cch phn phi hp l ca ci x hi, C Mc a ra quan nim v quan h sn
xut v da vo quan h sn xut phn tch s pht trin x hi, tm ra quy lut pht trin
ca quan h sn xut. ng vn dng php bin chng duy vt vo vic phn tch kinh t
m biu hin c th l s dng c hiu qu phng php tru tng ha khoa hc trong
nghin cu kinh t.
- Cc Mc l ngi u tin nu ln tnh cht 2 mt ca lao ng sn xut hng ha
v nghin cu s pht trin ca cc hnh thi gi tr. l cha kha ng xy dng v
hon chnh h thng l lun v hng ha, tin t, ngun gc, bn cht ca tin t v.v
- Xy dng h thng l lun v hng ha sc lao ng: pht kin mi ny to iu
kin cho C Mc xy dng l lun gi tr thng d sau ny. Trn c s pht hin c ton
b h thng phm tr, quy lut ca phng thc sn xut TBCN v mu thun ni ti ca
chng, iu m cc nh kinh t c in khng vt qua ni.
- Hon chnh l lun v ti sn xut t bn x hi vi 2 nguyn l lm tin :
+ Gi tr hng ha: G = C + V + m
+ Nn sn xut gm 2 khu vc: sn xut t liu sn xut v sn xut t liu
tiu dng.
Trn c s nhng pht kin mi ny, C Mc i xa hn hn cc nh kinh t
trc ng trong vic gii quyt cc vn trung tm ca khoa kinh t chnh tr. l gi tr
thng d. C Mc khc phc nhng hn ch ca cc nh kinh t i trc ch nghin cu
gi tr thng d di hnh thi c th ca n l li nhun, a t, li tc m y ng
nghin cu gi tr thng d di hnh thi thun ty ca n. V vy ng nm bt c gi
tr thng d cng nh qu trnh sn xut ra n, nghin cu c mt cht v lng gi tr thng
d. l thnh tu ni bt ca C Mc khi nghin cu v CNTB.
50
Tm li, c th ni rng C Mc l i biu v i nht ca Khoa kinh t chnh tr t
trc n nay. ng lm cuc cch mng trong khoa kinh t chnh tr. Vi s ra i cc
tc phm ca C Mc, lch s kinh t chnh tr chia thnh 2 thi k trc v sau Mc.
2. Kinh t chnh tr ca Cc Mc trong thi i ngy nay:
Ngy nay, trc s sp ca cc nc XHCN ng u v cc nc trong Lin
bang X Vit ( c ) ch ngha Mc ni chung v Kinh t chnh tr hc ni ring ang b cng
kch t mi pha. C ngi cho rng kinh t chnh tr ca C Mc li thi khng cn dng
c na. Ngi ta ua nhau nghin cu Kinh t hc ca cc nh kinh t t bn nh: Paul.
A. samuelson (M) hay Fisher. D. Dornbush (Anh) xem n nh l cm nang cho kinh t th
trng hin i. S tht c phi vy khng ?
V mt lch s phi tha nhn rng kinh t chnh tr ca cc Mc ra i vo nhng
nm cui th k XIX, do khng th p ng c yu cu ca nn kinh t th trng hin
i, song khng phi l hon ton v b. Nhng khi nim, quy lut kinh t m C Mc
phn tch trc y vn mang y tnh thi s. c bit l nhng vn c C Mc trnh
by trong quyn 3 B t bn vn l nn tng cho kinh t th trng nh: cnh tranh, cung-
cu, gi c th trng, gi c sn xut, l thuyt tin t, quy lut lu thng tin t, cng ty c
phn v.v..
Chnh cc nh kinh t hc t sn hin i nh: Paul. A. Samuelson ( M) cng tha
nhn C Mc l nh kinh t ln, ngi khng l trong lnh vc kinh t hc.
Tuy nhin, phi tha nhn rng l lun l c bn, nhng v iu kin lch s
bin i nn trong qu trnh k tha, chng ta phi bit chn lc, ng thi b sung thm
kinh t hc hin i lm phong ph kinh t hc ca C Mc.
II . V. I. Lnin v s pht trin kinh t chnh tr hc Mc xt:
1. I. Lnin, con ngi v thi i:
Vla-i-mia-Ilch Lnin ( 1870-1924) l mt nh l lun v thc tin Nga, xut thn
t mt gia nh tr thc yu nc. ng sng trong thi
k m CNTB chuyn sang giai an quc ch
ngha. Tnh hnh mi t ra cho cng tc l lun
nhng nhim v phc tp. Bng cc tc phm ca mnh,
V.I. Lnin u tranh kin tr bo v kinh t chnh
tr ca C Mc v F. ng Ghen, ng thi nng n ln
tm cao mi.
Trong cc tc phm ca mnh, V. I. Lnin bo
v tnh cht lch s, ni dung, i tng ca kinh t
chnh tr hc, ph phn phng php lun ca ch ngha
ch quan tiu t sn, c th ha nhng lun im ca C
Mc v quan h x hi vt cht, bn cht ca cc hnh
thi kinh t- x hi, mi quan h qua li gia c s h
tng v kin trc thng tng v.v..
V. I. Lnin
( 1870- 1924 )
2. Hc thuyt ca V. I. Lnin v ch ngha quc:
Trong tc phm Ch ngha quc giai an tt cng ca CNTB, trn c s l
lun v phng php ca C Mc, V. I. Lnin ch ra nhng hin tng mi trong s pht
51
trin ca l lun kinh t chnh tr, phn tch mt cch su sc bn cht ca ch ngha
quc, a v lch s ca chng, nhn mnh tnh cht tp trung, c quyn ha cao , t nn
mng cho CNTB c quyn nh nc, t bn ti chnh v.v
V. I. Lnin cng nhn mnh c di hnh thc ch ngha t bn c quyn nh nc,
ch ngha quc cng khng xa b nhng nt bn cht ca n nh: bc lt lao ng lm
thu, cnh tranh, tnh trng sn xut v chnh ph, khng hong v.v
S phn tch ch ngha quc mt cch khoa hc ca V. I. Lnin cung cp cha
kha ng tin cy gii quyt nhng vn cn bn v chin tranh, ha bnh, tnh cht,
ng lc ca cch mng x hi v..v..
Mc d ngy nay, CNTB c s iu chnh v c cu, t chc thch nghi tn ti,
nhng nhng nhn nh ca V.I. Lnin v CNTB v c bn vn cn nguyn gi tr ca n.
3. Hc thuyt ca V. I. Lnin v ch ngha x hi:
Vic xy dng nhng nguyn l kinh t chnh tr v CNXH l mt trong nhng cng lao ln
nht ca V. I. Lnin. Trong nhiu tc phm ca mnh, V.I. Lnin nghin cu mt cch c
bn nhng vn l lun v CNXH: vn s hu, nhng nguyn tc hp tc ha, vn
s dng li ch vt cht, nhng nguyn tc phn phi theo lao ng v tin lng, vai tr
kinh t ca nh nc, tnh k hach ca nn sn xut v.vc bit chnh sch kinh t mi (
NEP) ca V.I. Lnin cung cp cho chng ta nhng c s quan trng trong qu trnh i
mi nh: vn pht trin kinh t nhiu thnh phn, tnh tt yu trong vic pht trin kinh t
hng ha trong giai an u i ln xy dng CNXH, chnh sch t nhng v.v

CU HI N TP
1. Hy trnh by nhng tin cho s ra i ca ch ngha Mc ?
2. Phn tch nhng ni dung c bn trong tc phm B t bn ca cc Mc ?
3. Phn tch nhng ng gp ca cc Mc v ng Ghen trong Lch s cc hc thuyt
kinh t ?
4. Phn tch nhng cng hin ca V. I. Lnin trong vic k tha v pht trin Kinh t
chnh tr hc Mc xt ?








52
Chng VII: CC L THUYT KINH T CA TRNG
PHI C IN MI
( Noclassical School )

I. S xut hin ca trng phi c in mi:
Cui th k XIX, u th k XX, ch ngha t bn ang lm vo tnh trng khng
hong trm trng, tht nghip ngy cng tng, mu thun gia giai cp t sn v v sn ngy
cng gay gt. Vic ch ngha t bn trong qu trnh chuyn i t giai on t do cnh tranh
sang giai an c quyn lm ny sinh nhiu hin tng kinh t x hi mi i hi phi
c s phn tch mi. Thm vo vi s xut hin ca ch ngha Mc vi bn cht cch
mng khoa hc ca n ch ra xu hng vn ng ca x hi loi ngi.
Trc bi cnh , hc thuyt kinh t ca trng phi c in khng sc bo v
nn sn xut t bn ch ngha. V vy cn phi c nhng l thuyt mi. nhiu trng phi
kinh t mi xut hin, trong trng phi c in mi (noclassical school) gi vai tr
quan trng.
c im chung ca trng phi c in mi l khuynh hng mun cch tn v
b khuyt cho hc thuyt c in v mt ni dng v phng php nghin cu. Chng hn
nh a yu t di ng vo cc lp lun ca trng phi c in trong khung cnh sng
ng ca khng gian v thi gian. a yu t tm l vo phn tch cc hnh vi kinh t,
trc ht vo vic phn tch nim v gi tr hng ha v.v.. Cc nh kinh t hc thuc
trng phi c in mi mun chuyn s ch phn tch kinh t sang lnh vc trao i,
lu thng v nhu cu i tng nghin cu ca h l nhng n v kinh t ring bit, kinh t
kiu Rbixn. H ch trng t s phn tch kinh t trong cc x nghip ring bit, t rt
ra nhng kt lun chung cho ton x hi. Phng php phn tch ca h l phng php
phn tch vi m (Microanalyse). Trng phi c in mi tch cc p dng ton hc vo
phn tch kinh t, s dng rng ri cc cng c ton hc nh cng thc, th, m hnh v.v..
H mun phi hp cc phm tr vi phm tr ton hc a ra cc khi nim mi ch li
gii hn, nng sut gii hn, sn phm gii hn.
Trng phi c in mi mun bin kinh t chnh tr thnh kinh t thun ty khng
c mi quan h g vi cc iu kin kinh t-x hi. H ch trng chia kinh t chnh tr hc
thnh kinh t hc thun tu, kinh t hc x hi v kinh t ng dng. H a khi nim kinh
t hc thay th phm tr kinh t chnh tr hc vn c A. Moncrtien (1575-1621)
mt nh kinh t hc thuc trng phi trng thng a ra t nm 1615.
Trng phi c in mi pht trin nhiu nc vi nhiu tn gi khc nhau nh:
trng phi gii hn thnh Vienne (o), trng phi Cambridge (Anh), Thy in
N gi vai tr thng tr vo nhng nm th k XIX, u th k XX, chia thnh hai thi k
pht trin:
- Thi k u (th k XIX): ng h t tng t do cnh tranh, chng li s can thip
ca nh nc vo kinh t.
- Thi k sau (u th k XX): do s xut hin nhng hin tng kinh t mi, c
quyn xen k vi t do cnh tranh, nhng nguyn nhn khng hong kinh t theo chu k
53
v.v... nn hc thuyt kinh t ca h t nhiu c sc thi v t tng nh nc can thip vo
kinh t v phn tch v m.
II. Cc l thuyt kinh t ca trng phi thnh Vienne ( o )
1. nh lut nhu cu ca Herman Grossen (1810-1858)
Tin bi ca trng phi thnh Vienne l H. Grossen (c) ng a ra t tng
ch li gii hn v nh lut nhu cu trong tc phm S m rng nh lut giao tip ca
con ngi. Theo ng, x hi loi ngi c nhng quy lut nht nh ca n v ng mun s
dng n phc v cho con ngi. Mt khi con ngi thc hin li ch ca mnh th cng
gp phn thc hin li ch ca x hi. Mun thc hin li ch tt yu phi tha mn nhu
cu. n lt n, nhu cu ca con ngi chu nh hng bi mt s nh lut.
nh lut I: Bt c nhu cu no cng c th c tha mn nu bit s dng nhng
sn phm c kh nng tha mn nhu cu . Cng nhu cu s gim dn nu s sn phm
tiu dng tng ln nhu cu s khng cn na khi con ngi c tha mn sn phm n tt
. V khi mt nhu cu c p ng ri vn tip tc tiu dng sn phm th con
ngi s khng cn cm thy hng th na, tri li h thy rt kh s.
C th din t t tng ca H. Grossen bng th sau:

y
---------- --- --- ---- ---- ---
---------------------
------------
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
x
3
x
2
x
1
y
3
y
2
y
1
x
O


M

t
h
o

n

n
h
u

c

u

S lng sn phm








- Vi OY: mc tha mn nhu cu.
- OX: s lng sn phm dn n tha mn nhu cu.
Ta thy khi OX tng ln th cng nhu cu s gim dn ti 0.
nh lut II: c nhn thc c nhu cu ca mnh v bit r phng tin m mnh
c th tha mn. V vy nu bit suy lun tnh ton, c nhn s sp xp nhu cu theo mt th
t no cn c vo cng ca n hay mun c nhn.
Bng 1: Th t tha mn nhu cu:



54
n Mc Cha
bnh
i li Giao
tip
Trang
sc
Gii
tr
Du
lch
Nhu cu
khc
10
9
8
7
6
5
4
3
2
1
9
8
7
6
5
4
3
2
1
8
7
6
5
4
3
2
1
7
6
5
4
3
2
1
6
5
4
3
2
1
5
4
3
2
1
4
3
2
1
3
2
1
2
1
1

Bng ny cho thy nhu cu v n, , mc, cha bnh l cp thit nht, ng thi ch
ra cho con ngi cch chi tiu thch hp. Nu c nhn c mt n v sn phm c kh nng
tha mn mt s nhu cu th anh ta s dnh cho nhu cu v n v nh th s t gi tr cao
nht l 10. Nu c hai n v sn phm th n v u ngnh cho thc phm cn n v th
hai anh ta c th dnh cho n l ty mi khi thu nhp cng t th tiu dng cng thu hp
vo cc nhu cu s ng thit yu nht. Khi thu nhp cao con ngi giu c s dng hng xa
x nhiu hn. Nh vy, trong i sng thc t, nu bit tnh ton tiu dng sn phm, con
ngi s c tha mn tt nht nhu cu.
2. L thuyt sn phm kinh t ca trng phi thnh Vienne:
Theo cc nh kinh t hc ca trng phi thnh Vienne, mt vt c coi l sn phm
kinh t khi c nhng tiu chun sau:
- Th nht: vt phi c kh nng tha mn nhu cu hin ti ca con ngi. Nu
nhu cu khng cn na th vt s mt i c tnh kinh t.
V d: mt ngi m cn thuc cha bnh, lc thuc l sn phm kinh t. Nhng
khi h ht bnh ri th thuc i vi h khng c kh nng tha mn nhu cu th n cng
khng l sn phm kinh t.
- Th hai: vt phm trong thin nhin th c nhiu nhng con ngi phi bit r cng
dng ca vt th n mi tr thnh sn phm kinh t. Chng hn trc khi ta khng hiu
qu l g nn n khng c gi tr, nay th khc.
- Th ba: l sn phm kinh t th vt phi trong tnh trng c kh nng s dng
c, ch khng dng tim nng. V d: vng, du la trong lng t rt nhiu nhng
cha c khai thc th cng khng c xem l sn phm kinh t.
- Th t: l sn phm kinh t th vt phi trong tnh trng khan him hay s
lng ca n c gii hn. Nu vt qu d tha s khng cn l sn phm kinh t na. V d:
nc khng kh c qu nhiu trong t nhin nn khng phi l sn phm kinh t. Theo
55
Menger, kim cng c gi tr hn nc mc d nc quan trng hn kim cng. V n
c tho mn mc hn nhiu ln kim cng. i vi ngi i trn sa mc th nc c
tr nhiu ln.
Menger, kim cng c gi tr hn nc mc d nc quan trng hn kim cng. V n
c tho mn mc hn nhiu ln kim cng. i vi ngi i trn sa mc th nc c
tr nhiu ln.
Tm li, mt vt c coi l sn phm kinh t khi n c ch vi con ngi v phi
trong tnh trng khan him.
Tm li, mt vt c coi l sn phm kinh t khi n c ch vi con ngi v phi
trong tnh trng khan him.
3. L thuyt ch li gii hn: (Manginal Utility) 3. L thuyt ch li gii hn: (Manginal Utility)
Karl Menger (1840-1921) vn dng l thuyt nhu cu ca H. Grossen a ra l
thuyt ch li gii hn. Theo ng cng vi tng ln ca vt phm tha mn nhu cu
th mc bo ha v sn phm cng tng ln cn mc cp thit ca nhu cu th gim
xung. Do vy, vt a ra sau c ch li nh hn vt phm trc. Vi mt s lng vt
phm c hn th vt phm cui cng gi l vt phm gii hn v ch li ca n l ch li
gii hn,n quyt nh li ch chung ca cc vt phm khc.
Karl Menger (1840-1921) vn dng l thuyt nhu cu ca H. Grossen a ra l
thuyt ch li gii hn. Theo ng cng vi tng ln ca vt phm tha mn nhu cu
th mc bo ha v sn phm cng tng ln cn mc cp thit ca nhu cu th gim
xung. Do vy, vt a ra sau c ch li nh hn vt phm trc. Vi mt s lng vt
phm c hn th vt phm cui cng gi l vt phm gii hn v ch li ca n l ch li
gii hn,n quyt nh li ch chung ca cc vt phm khc.
V d: mi ngy ngi ta dng 4 thng nc. Thng th nht tha mn nhu cu
bc thit nht l ung, nn ch li ln nht chng hn l 9. Thng th hai, nu n t cp
thit hn, nn ch li l 6. Thng th ba tm git ch li l 4. Thng th t ti hoa,
ch li nh nht l 2. Nh vy ch li gii hn s l ch li ca thng nc th 4,n l 1.
V d: mi ngy ngi ta dng 4 thng nc. Thng th nht tha mn nhu cu
bc thit nht l ung, nn ch li ln nht chng hn l 9. Thng th hai, nu n t cp
thit hn, nn ch li l 6. Thng th ba tm git ch li l 4. Thng th t ti hoa,
ch li nh nht l 2. Nh vy ch li gii hn s l ch li ca thng nc th 4,n l 1.

y
2
-------- ----- ----- ---- ---- -
---------------------

c
h

l

i

l

i

------------
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
3 2 1
-- ------ ---------------------- ----
-
-
-
-
4
Sn phm
th biu th l thuyt ch li gii hn
ch li gii hn
9


6

4

2














Vy ch li gii hn l ch li ca vt no a ra cui cng a ra tha mn nhu cu
v c ch li nh nht quyt nh ch li ca tt c cc vt phm khc.
Vy ch li gii hn l ch li ca vt no a ra cui cng a ra tha mn nhu cu
v c ch li nh nht quyt nh ch li ca tt c cc vt phm khc.
4. L thuyt gi tr trao i: 4. L thuyt gi tr trao i:
Vi gi tr trao i, K.Menger quan nim rng yu t tm l gi vai tr quan trng.
Nu Adam Smith cho rng gi tr trao i l khch quan th K.Menger cho rng gi tr trao
i l ch quan. Theo ng, khi trao i sn phm cho nhau th c hai u tin rng sn phm
mnh b ra i vi mnh t gi tr hn sn phm m mnh thu v. Nh vy khi trao i, c
Vi gi tr trao i, K.Menger quan nim rng yu t tm l gi vai tr quan trng.
Nu Adam Smith cho rng gi tr trao i l khch quan th K.Menger cho rng gi tr trao
i l ch quan. Theo ng, khi trao i sn phm cho nhau th c hai u tin rng sn phm
mnh b ra i vi mnh t gi tr hn sn phm m mnh thu v. Nh vy khi trao i, c
56
nhn tnh ton cn c vo nhu cu tc l so snh gia sn phm mnh s c sau khi trao i
vi nhu cu ca bn thn. Nu c li ch mi chu trao i.
V d: hai nng dn A v B u c b v nga. Nng dn A nhiu b v t nga nn
ng sp xp th t gi tr nh sau:

A
B
7 con
Nga
3 con
10
9
8
7
6
5
4
9
8
7

Nng dn B c nhiu nga, t b nn c sp xp nh sau:
B
B
3 con
Nga
7 con
9
8
7

10
9
8
7
6
5
4

V t nga nhiu b nn nng dn A xc nh gi tr gii hn ca nga cao hn b.
Cn nng dn B th ngc li. C hai ngi ny o th t gi tr ca b v nga l khc
nhau nn h cho rng trao i s c li cho h.
Trong ln trao i th I: A mt con b th 7 vi gi tr l 4 nhng thm con nga th
4 gi tr l 6. i vi B cng vy, anh ta mt con nga th 7 vi gi tr l 4 nhng thm con
b th t vi gi tr l 6. Nh vy mi ngi c li 2.
57
Nu trao i ln th hai th A b ra mt con b na vi gi tr l 5 v thu v con
nga c gi tr l 5. i vi B cng vy. V vy h khng c li trong trao i.
Nu tip tc trao i ln th ba th A mt thm mt con b c gi tr l 6 thu v mt
con nga c gi tr l 4, l mt 2 B mt thm mt con nga c gi tr l 6 thu v con b c
gi tr l 4, l mt 2. H s khng trao i na.
T , K.Menger a ra hai iu kin hnh vi trao i c thc hin l:
- C hai ngi phi c li trong trao i.
- Sn phm d tha ca ngi ny l khan him ca ngi kia v ngc li.
Theo K.Menger, hnh vi trao i to ra t li nn phi quan nim nh n c tnh cht
sn xut.
5. L lun gi tr ca Bohn Bawerk v Von Wieser
Quan im gi tr ca K.Menger c Bohn Bawerk (1851-1914) tip tc phn tch.
ng chia gi tr ra lm 2 loi: gi tr ch quan v gi tr khch quan.
Gi tr khch quan xut pht t tc dng ca mt vt mang li cho ta mt kt qu c
th. V d, ci t cho ta nhit lng. l gi tr khch quan. Nh vy ni n gi tr
khch quan ngi ta ni n mi quan h gia vt v kt qu xut pht t vic s dng vt
. Trong mi quan h ny khng bao hm nhng phn on ch quan ca con ngi.
Tri li gi tr ch quan xut pht t vic hng th nhng thnh qu m vt phm
em li cho ngi ta v con ngi quyt nh s dng n nh th no. Trong v d trn, ci
em t cho nhit l gi tr khch quan, nhng nu ta phn on s nhit gip ta s dng
vo vic g l gi tr ch quan.
T s phn bit trn, Bohn Bawerk phn chia gi tr s dng v gi tr trao i thnh
4 loi gi tr.
- Gi tr s dng ch quan.
- Gi tr trao i ch quan.
- Gi tr s dng khch quan.
- Gi tr trao i khch quan.
Cn c ca s phn chia ny l ni nhn sn phm, ca ci ti tay ai? ng nu ln
2 v d:
V d 1: Lm th no xc nh gi tr t sch. ng cn c vo ch ai l ch s hu
ca n. Nu ch s hu ca n l mt ngi tr thc th ng xc nh t sch c gi tr s
dng. Nu ch n l mt nh bun th ng xc nh t sch c gi tr trao i. Tr thc v
nh bun u l ch quan, vy t sch c gi tr s dng ch quan v gi tr trao i ch
quan.
V d 2: Mt thc ci cha mt s nhit lng. Nu ci t to ta nhit lng ri
dng vo vic no th ng nh gi tr s dng khch quan. Nu ch cn c vo nhit
lng cha ng tnh ton ri em i ly vt khc th nh gi tr trao i khch quan.
58
6. S tch ri gia gi tr v ch li:
Theo nh kinh t hc Von Wieser (1851-1926) gia gi tr v ch li c s tch bit
khi s lng sn phm tng ln tha mn nhu cu th gii hn ca n cng gim xung.
Do vy gi tr hng ha cng t i. T ng i n kt lun, mun c nhiu gi tr phi to
ra s khan him. Khi s lng sn phm tng ln mi th ch li gii hn c th tin ti 0.
Lc ng ni rng vt ch c ch li tru tng (ch li chung) ch khng cn ch li c
th na (tc l ch li gn vi mt s lng vt nht nh). Khi vt c ch li tru tng th
ch li khng to ra gi tr.
II. Cc l thuyt gii hn M:
i biu cho trng phi gii hn M l John Bates Clark (1847-1938), gio s
i hc tng hp Colombia. ng chia kinh t chnh tr thnh ba b phn: kinh t tng hp,
kinh t ng v kinh t tnh.
- Kinh t tng hp: nghin cu cc quy lut kinh t chung.
- Kinh t tnh: nghin cu quy lut kinh t trong trng thi tnh, tc nghin cu
kinh t trong trng thi x hi khng thay i nh: quy m t bn, nhn cng, mc k
thut v nhu cu x hi khng i
- Kinh t ng: nghin cu cc quy lut kinh t trong iu kin vn ng, l gii
nguyn nhn mt cn i chuyn t trng thi cn bng sang trng thi cn bng khc
Bn thn ng J. B. Clark ch nghin cu v kinh t tnh. ng a ra l thuyt nng
sut gii hn, l thuyt phn phi. Cn kinh t ng c con trai ng l Jonh Maurice
Clark (1884-1963) tip tc nghin cu.
1. L thuyt Nng sut gii hn.
Trn c s l lun ba nhn t sn xut ca J.Baptish Say, l thuyt ch li gii
hn ca trng phi thnh Vienne, Clark a ra l thuyt nng sut gii hn.
Theo D.Ricardo, vi s tng thm ca nhn t sn xut no , trong iu kin cc
nhn t khc khng thay i th nng sut ca nhn t tng thm s gim.
V d: C ba nhn t X (rung t), Y (lao ng), (t bn) cho mt s lng sn
phm P. Nu chi ph v lao ng tng, cn rung t X v t bn khng i th sn phm P
cng tng nhng khng tng bng tc tng ca lao ng. Gi d lao ng Y tng 2 ln th
sn phm P ch tng 1,5 ln. i vi rung t X v t bn Z cng vy. Ta c s sau:
n v lao ng Sn lng, nng sut lao ng Nng sut mi b sung
1
2
3
4
2.000 v
3.000 v
3.500 v
3.800 v
0
1.000
500
300



59

Lao ng
-------- ----- ----- ---- ---- -
---------------------
------------
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
3 2 1
----------------------------------
-
-
-
-
-
-
4
Lao ng
300
500
1000
2000
Nng sut
S lng cc yu t sn xut
Li
nhun
nh
kinh
d h
Tin lng,
a t, li sut












Biu din trn th quy lut nng sut bt tng xng.
Phi hp cc l lun trn, J. B. Clark cho rng li ch ca lao ng th hin nng
sut ca n. Nhng nng sut lao ng c xu hng gim dn. Do ngi cng nhn cui
cng l ngi cng nhn gii hn, nng sut lao ng ca h l nng sut gii hn. N quyt
nh nng sut ca tt c cc ngi khc.
2. L thuyt phn phi ca J. B. Clark:
Trn c s l lun nng sut gii hn J. B. Clark a ra l lun v tin lng v li
nhun. ng s dng l thuyt nng lc chu trch nhim phn tch. Theo ng, tham gia
vo sn xut c 2 nhn t lao ng v t bn, chu trch nhim sn xut to ra gi tr v gi
tr s dng. Mi nhn t c quyn hng th kt qu to ra gn vi nng sut gii hn. i
vi lao ng h s nhn c tin lng bng sn phm gii hn ca n. Phn cn li l ca
nh t bn.
ng gii hn hiu qu
SX, KD







S phn phi thu nhp
V d: C 5 cng nhn, ngi cng nhn th I to ra mt gi tr l 10 USD, ngi th
II c 8USD, ngi th III c 6USD, ngi th IV c 4USD, ngi th V c 2
60
USD. J. B. Clark cho rng tin lng ca 5 cng nhn khng phi do nng sut chung m do
nng sut kinh t quyt nh, tc l nng sut ca ngi cng nhn th V (cui cng) v n
bng 2 USD.
Nh vy khng h c bc lt, cng nhn c hng ci m h sn xut ra. Nu
nng sut cng cao th tin lng cng cao. Tuy nhin, tin lng cn ty thuc vo s
lng cng nhn. Cng mt lng t bn, s cng nhn cng ng th nng sut gii hn s
gim v do tin lng cng phi cng thp. Cuc u tranh chng tht nghip l khng c
cn c kinh t.
Trong v d trn, nu cng li s gi tr do cng nhn to ra th s sn phm tr gi 30
la (10 + 8 + 6 + 4 + 2). Nhng h ch nh tnh tng cng c 10 la (2 x 5). Gii thch
hin tng ny, J. B Clark cho rng phn cn li, tc 20 la l li tc ca t bn. Lao ng
v tu bn cng to ra gi tr trong lao ng to ra 10 cn 20 l ca t bn. Theo J. B.
Clark li tc cng do nng sut gii hn quyt nh, nhng khng phi do nng sut lao
ng m do nng sut gii hn ca t bn.
IV. Cc l thuyt kinh t ca trng phi Laussanes ( Thy s ):
i biu xut sc ca trng phi ny l Lon
Walras (1834-1910) l mt nh kinh t ngi Php,
ng tng nghin cu v ton hc sau chuyn sang lm
k s m ri sng tc vn hc, sau ny theo li khuyn
ca cha, ng mi chuyn sang nghin cu kinh t.
ng c chnh ph Thy S mi ging dy thnh
Lausanne, Thy S.
LON WALRAS
( 1834 1910 )
ng c nhiu tc phm tiu biu nh Nguyn
l kinh t chnh tr hc thun ty, l thuyt v ngun
ca ci x hi, Nghin cu v kinh t hc x hi,
Nghin cu kinh t chnh tr hc ng dng, L
thuyt v sn xut ca x hiLon Walras cp
n nhiu l thuyt. Trong ni bt l l thuyt gi
tr, l thuyt gi c v thng bng tng qut.



1. L thuyt gi tr:
L thuyt gi tr ca L.Walras da trn c s l thuyt gi tr ca trng phi thnh
Vin v l thuyt khan him ca Augustin Walras (cha L.Walras).
Theo L.Walras khan him l mt khi nim khch quan theo gi tr pht sinh t
tnh trng bt cn xng gia cung v cu. Mt vt c gi tr khi cu ln hn cung. Nu cung
ln hn cu th vt tr nn tha v mt ht gi tr. Kt hp cc quan im ny, Lon
Walras cho rng: Gi tr l nhng vt hu hnh hay v hnh trong tnh trng khan him.
Cc vt c ch cho ta v s lng chng th c hn.
61
Mc c ch ca vt i vi c nhn ty thuc vo tng quan gia vt v kh
nng ca vt trong s tha mn nhu cu c nhn. ng lp lun rng, c s trng hp gia
nim khan him v cng nhu cu cui cng c tha mn.
2. L thuyt v gi c:
Theo Lon walras, trao i l mt hin tng x hi, mt s kin khch quan. V
vy l thuyt gi c l trung tm ca kinh t hc. Ton th hot ng kinh t, theo ng chung
qui cng l thc hin trao i ton din di nhiu hnh thc khc nhau.
V d, ngay c vic phn phi thu nhp cng l s trao i gia kt qu v phn ng
gp ca ci yu t sn xut nh t bn, t ai v lao ng. Tht vy, a t c th coi l
phn thu nhp m ch x nghip phi xut ra i ly s tham gia ca a ch. Tng t
li tc i ly phn ng gp ca t bn, tin lng i ly sc lao ng ca cng nhn v
li nhun i ly cng lao nh kinh doanh. Ngay c tit kim cng l mt hnh thc trao i
nhm em quyn s dng hin ti i ly quyn hng dng tng lai. Tm li, mc
ch ca sn xut chnh l thc hin mt cuc trao i ton din gia cc thnh phn
tham gia v em li sn phm cn thit tha mn nhu cu ca mi bn ng gp. Do cc
nh kinh t cn ch trng n vn thc cht ny, tc vn trao i v nim v gi tr
trao i.
S trao i c tin hnh trn th trng, do cn phi phn tch th trng nu
mun phn tch gi tr trao i. Theo ng trn th trng t do cnh tranh, A v B mun trao
i sn phm cho nhau u ngh rng sn phm khng cn vi mnh m cn i vi
ngi khc. Do cung ca A tr thnh cu ca B. Cho nn ta ch nghin cu ng cu l
c th tm ra c iu kin cn bng cho c hai ngi tiu dng.


C
h
i

p
h

n

x
u

t

C
h
i

p
h

n

x
u

t

Cung



Cu


S lng sn phm S lng sn phm

Nh vy y, Lon Walras dng thut ng ton hc s dng hm s cu ca
c hai bn l t c im cn bng. ng cho rng, trn im cn bng y, t l trao i ca
hai hng ha, hay t l gi c, s bng t l ch li gii hn ca chng.
Khi nghin cu trao i gia hai sn phm, ng rt ra nh lut sau y: Gi c hay
tng quan trao i, ngang bng vi tng quan nghch o ca s hng ha trao i c hai
iu t l nghch.
V d: trong trao i go ly tht c 5kg go s i ly 1kg tht. Nu gi Q
g
l s
lng go, Q
t
l s lng tht. P
g
l gi go, P
t
gi tht. Ta c:
62

5
1
=
g
t
Q
Q
l tng quan trao i gia lng tht v lng go.
5
1
5
= =
Pg
P
t
l tng quan trao i gia gi tht v gi go.
Ta nhn thy rng tng quan trao i gia gi tht v gi go bng tng quan
nghch o s lng tht v s lng go dng trao i.
Hay
Qt
Q
P
P
g
g
t
= (trong phng trnh ny th
t
g
Q
Q
l nghch o
g
t
Q
Q
)
3. L thuyt Cn bng tng qut:
L thuyt cn bng tng qut c cc nh kinh t hc nh gi cao. Trong kinh t
hc t sn, l thuyt ny phn nh s pht trin t tng Bn tay v hnh ca A.Smith v
t tng t do kinh t.
Theo L.Walras, trong c cu nn kinh t th trng c 3 loi th trng: th trng
sn phm, th trng t bn v th trng lao ng. Th trng sn phm l ni mua bn
hng ha, tng quan trao i gia cc loi hng ha l gi c ca chng. Th trng t bn
l ni hi v vay t bn, li sut t bn cho vay l gi t bn, th trng lao ng l ni thu
mn nhn cng, tin lng hay tin cng l gi c lao ng.
Ba th trng ny c lp vi nhau, song nh hot ng ca doanh nhn nn c mi
quan h vi nhau. Doanh nhn l ngi sn xut hng ha bn. Mun sn xut doanh
nhn phi vay vn trn th trng t bn, thu cng nhn trn th trng lao ng. Trn hai
th trng ny doanh nhn l ngi cu: khi sn xut c hng ha, doanh nhn em hng
ha bn trn th trng sn phm, y doanh nhn l sc cung. vay t bn doanh nhn
phi tr li sut. thu cng nhn doanh nhn phi tr tin lng. Tin lng v li sut
chnh l chi ph sn xut.
Nu gi bn hng cao hn chi ph sn xut, doanh nhn c li nn c khuynh hng
m rng sn xut v anh ta phi vay t bn thu cng nhn. Do vy sc cu ca doanh nhn
tng thm, iu lm cho gi c t bn v dch v c khuynh hng tng. Tri li khi c
thm hng ha, doanh nhn s cung nhiu hn trn th trng sn phm v do vy, gi c
hng ha c khuynh hng gim xung lm cho thu nhp gim xung. Khi thu nhp gim
xung ngang bng vi chi ph sn xut th cung v cu trng thi cn bng. Doanh nhn
khng c li nn khng thu thm cng nhn v vay thm t bn na. Nh vy gi c hng
ha n nh, li sut v tin lng n nh. C th trng u trng thi cn bng. ng gi
l cn bng tng qut. iu kin c cn bng tng qut l s cn bng gia thu
nhp, bn hng v chi ph sn xut. Trong nn kinh t gia thu nhp, bn hng v chi ph sn
xut ny c thc hin thng qua lao ng t pht ca cung cu v gi c hng ha trn th
trng.
IV. Cc l thuyt kinh t ca trng phi Cambrige ( Anh ):
i biu cho trng phi ny l ng Alfred Marshall (1842-1924), gio s
trng i hc tng hp Cambridge. L thuyt ca ng l s tng hp cc l thuyt c
u th k XIX nh l thuyt: chi ph sn xut, cung, cu, nng sut bt tng xng v
nhng l thuyt mi nh: ch li gii hn, nng sut gii hn. Do vy phng php ca ng
63
c tnh cht tng hp. Tc phm ni ting ca ng l: Nhng nguyn l kinh t chnh tr
hc (1890).
1. L thuyt v ca ci v nhu cu:
Theo A. Marshall ca ci bao gm cc vt trc tip hay gin tip tha mn nhu cu
con ngi. N c th l ca ci vt cht, hay phi vt cht (dch v), n c th l ti ngoi
(tc do ngi khc mang li cho c nhn; hay l ni ti
(do c nhn to ra).
Ca ci x hi l i lp vi c nhn. C nhng
ca ci tp th, nhng ca ci vt cht m c nhn c
chung vi nhng ngi lng ging. Ca ci ca mt dn
tc do c hnh thnh t nhng ca ci c nhn v
nhng ca ci tp th ca cc thnh vin n.
Nhu cu v mt ca ci l c gii hn. ng vit:
Cc nhu cu v mong mun ca con ngi th nhiu v
thuc cc loi rt khc nhau, nhng chng thng b hn
ch v c kh nng c tha mn.
Quy lut chung ca cu l s lng cu cng ln
th gi c cng phi nh. Vi gi ny lng c cung
c th tm c ngi mua.S co gin ca cu c gi
l mnh hay yu ty theo s lng tng nhiu hay t khi
gi c hng ha gim i. ng ni: Mt s gim bt 1/10 ca gi c c th lm tng s
lng hng ha ra ln 1/20 hay 1/4 hay gp i.
ALFRED MARSHALL
(1842 1924)
Cu co gin mnh khi mt s gim xung ca gi c lm cho tc hng ha bn ra
tng vi tc ln hn tc gim gi. Nhng vt nht nh c s co gin v cu khc
nhau. ng thi s co gin ca cu thay i theo thi gian do s thay i hot ng kinh t
v cc iu kin ca n.
2. L thuyt v sn xut v cc yu t sn xut:
Sn xut theo ng l to ra cc ch li, n nh mt s thay i hnh thc hay s thay
i vic s dng vt cht. Ngc li, tiu dng cng l s sn xut tiu cc ch li.
Cc yu t sn xut bao gm: t ai, lao ng, t bn.
- t ai l yu t th nht ca sn xut n vn ng theo quy lut hiu sut gim
dn. Tuy nhin, kh c th o lng mt cch tuyt i v mu m. Xu hng gim dn
c th tm thi b ngn chn li do tc ng ca khoa hc k thut. Trt t mu m t ai
c th thay i theo s thay i ca ch trng trt.
- Lao ng: nhn t th hai ca sn xut l s nhc nhn ca con ngi ch
bin ti vt. S vn ng ca lao ng cng tng theo nguyn tc ch li gii hn.
- Nhn t th ba l ca sn sut l t bn. l b phn ca ci m ngi dn tit
kim c t thu nhp ca h v mt x hi n l ton b nhng ca ci mang li thu nhp.
N cn gm phn ln nhng kin thc v trnh t chc qun l.
64
ng ni: Tin tit kim li, tch ly li l do cc gia nh mun bo m s an
ton v tru mn i vi tin. N l kt qu ca s ch i, s hy sinh tiu dng hin ti,
tin thng cho s hy sinh cng cao th xu hng tit kim cng ln.
3. L thuyt gi c
A Marshall l ngi u tin khng cp n l lun gi tr m ch nu l lun gi
c. ng ni rng ch c phm tr gi c mi thit thc cn gi tr ch l trng rng, siu hnh
v ngha.
L lun gi c ca ng l s tng hp cc l lun chi ph sn xut, l lun cung cu v
l lun ch li gii hn.
Theo A. Marshall gi c l hnh thc quan h v mt s lng m trong hng ha
v tin t c trao i vi nhau. Theo ng trn th trng c 3 loi gi c:
- Gi bn (gi cung) do chi ph sn xut quyt nh.
- Gi mua: c quyt nh bi ch li gii hn ca hng ha.
- Gi c th trng: kt qu s va chm gia gi bn v gi mua, gia cung v cu,
hnh thnh nn gi c cn bng (hay gi c trung bnh)
S lng

Gi c
Gi c
S lng
Gi c
S lng
---------------

-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-

Qe
P C
g
C
a
P
E
E







a) Gi c ca cu b) Gi c ca cung c) Gi c cn bng
Vi Q: S lng Q
E
: S lng trung bnh
C
g
: Sc cung P: Gi nv
C
a:
Sc cu
P
E:
Gi bnh qun
Theo A. Marshall cung, cu b nh hng bi cc yu t sau:
i vi cung: chu nh hng bi mc chi ph sn xut bao gm chi ph ban u v
chi ph ph thm.
i vi cu: cu chu s tc ng bi nhiu nhn t nh: thu nhp ca dn c, gi c
hng ha, tm l tiu dng tit kim
Ngoi ra, A. Marshall cn a ra kha nim v co gin ca cu.
65
(Elasticity of deman). Theo ng, mc linh hat ca cu trn th trng c biu hin
nh sau: Khi gi c hng ha gim xung th khi lng ca cu s tng ln mt mc
nht nh, ngc li khi lng ca cu s gim xung nu gi c hng ha tng ln.
Nu gi:
d
d
: s bin i ca cu.

d
p
: s co gin ca gi
k: hng s co gin
ta c k =
p
p
d
d

Nu k>1: mi bc thay i ca gi cu co gin mnh.
k<1 mi bc thay i ca gi cu co gin chm hoc khng co gin.
k=1 mi bc thay i ca gi cu co gin n v.
T ng kt lun s l khng ng, nu i tm nguyn nhn s thay i ca gi c
mt nhn t no khi n chu tc ng bi nhiu yu t: cung cu, t li cn bin, chi ph
sn xut, thi gian l nhng c s quan trng cho kinh t hc sau ny.
- Trn c s khi nim v co gin, Marshall pht trin thm nhng khi nim
s co gin ca tiu dng trong thu nhp, s co gin v chi ph nh cho n nay khi
nim co gin lun c s dng nh l mt cng c phn tch khng th thiu trong hot
ng kinh t, n c coi nh l mt bc tin trong qu trnh pht trin ca l thuyt kinh
t hc hin i.
- Marshall cao nh kinh doanh, coi h l ngi dn dt nhn loi i n phn
vinh.

CU HI N TP
1. Hy trnh by hon cnh ra i, c im v phng php lun ca trng phi c
in mi ?
2. Phn tch cc l thuyt kinh t ca trng phi thnh Vin ( o ) ?
3. Hy trnh by l thuyt Cn bng tng qut ca Lon Walras ?
4. Phn tch l thuyt Nng sut cn bin v phn phi ca John Bate Clark ?
5. Trnh by l thuyt gi c ca Alfred Marshall ?
66
Chng VIII: HC THUYT KINH T CA TRNG PHI KEYNES

I. Hon cnh xut hin v c im, phng php lun:
1. Hon cnh xut hin:
Vo nhng nm 30 ca th k XX, cc nc t bn lm vo tnh trng khng hong su sc,
nn tht nghip din ra thng xuyn v nghim trng. Cuc khng hong nm 1929-1933
chng t hc thuyt T iu tit kinh t ca trng phi c in v c in mi l thiu
tnh xc ng, hc thuyt Bn tay v hnh ca Adam Smith v Cn bng tng qut ca
Lon Walras t ra km hiu nghim. Hn na s pht trin nhanh chng ca lc lng sn
xut i hi s can thip ngy cng tng ca nh nc vo kinh t. Tt c iu ny i hi
cc nh kinh t hc phi a ra l thuyt mi cho ph hp vi tnh hnh mi. T xut
hin l thuyt Kinh t TBCN c iu tit m ngi sng lp l John Maynard Keynes.
John Maynard Keynes (1884-1946) l nh kinh t
hc ngi Anh, gio s trng i hc tng hp
Cambrige, l nh hat ng x hi, thnh tho kinh
doanh trn th trng chng khan, chuyn gia trong
lnh vc ti chnh, tin t, c vn ca ngn kh quc
gia, gim c ngn hng Anh, ch bt tp ch Nh
kinh t, thnh vin qu sng lp qu tin t quc t
IMF, l tc gi chng trnh khi phc v pht trin
kinh t nc Anh sau chin tranh th gii th II.
Tc phm ni ting ca ng l: L thuyt chung
v vic lm, li sut v tin t (The general theory of
employment, interests and monatary) (1936).
T tng c bn ca ng l ng bc b cch l gii c in v qu trnh t iu chnh
nn kinh t da trn c ch th trng linh hat, chng minh c ch th trng khng th bo
m tn dng ti u cc tim nng sn xut v lao ng. T ng ch trng mt s can
thip su rng ca nh nc vo kinh t nhm khc phc suy thoi, hn ch tht nghip.
John Maynard keynes
(1884 1946 )
Hc thuyt Keynes vi cch tip cn mi, phi c in m ra mt giai an mi
trong tin trnh pht trin ca l lun kinh t t bn (c v chc nng ln thc tin). Trong
phi k n l thuyt kinh t v m v h thng iu tit ca CNTB c quyn nh nc.
2. c im, phng php lun ca trng phi Keynes:
c trng ni bt ca hc thuyt Keynes l ng a ra phng php phn tch mi,
phn tch v m (Macroanalyse). Theo ng, vic phn tch kinh t phi xut pht t nhng
tng lng ln v nghin cu mi quan h gia cc tng lng, t tm ra cng c tc
ng vo lm chuyn bin ton b x hi. Nu nh phng php vi m nghin cu cung,
cu, gi c li nhun .trong phm vi tng doanh nghip, th Keynes nghin cu tng cung,
tng cu, tng gi c, tng li nhun v.vtrn phm vi c nn kinh t.
J. M. Keynes a ra m hnh kinh t v m vi 3 i lng:
Mt l, i lng xut pht: c coi l i lng khng i hoc thay i chm
chp, l nhng ngun vt cht nh: t liu sn xut, ti nguyn, s lng sc lao ng, c
cu x hi v.v
67
Hai l, i lng kh bin c lp: l nhng khuynh hng tm l nh: khuynh
hng tiu dng, tit kim, u t, a chung tin mt v.v
Ba l, i lng kh bin ph thuc. i lng ny c th ha tnh trng nn kinh t
nh: Khi lng vic lm, thu nhp quc dn tnh bng n v tin cng
Gia cc i lng kh bin c lp v kh bin ph thuc c mi quan h vi nhau.
Nu gi:
- C: tiu dng - S: tit kim - I: u t.
- R: thu nhp - Q: tng gi tr sn lng.
Thu nhp = Tng gi tr sn lng = Tiu dng + u t
R = Q = C + I
m I = R - C
v S = R - C
T suy ra u t bng tit kim, hay I = S. Theo cc nh kinh t th u t v tit
kim l 2 i lng quan trng. J. M. Keynes ch ra rng vic iu tit v m nhm gii
quyt vic lm, tng thu nhp i hi phi khuyn khch u t v gim tit kim. C nh
vy mi gii quyt c tnh trng khng hong v tht nghip.
Cng nh cc i biu ca trng phi c in mi, phng php nghin cu ca J.
M. Keynes c s tm l ch quan. Song ch khc nhau l trng phi c in mi da vo
tm l c bit, th ng da vo tm l x hi, tm l s ng. Trong l thuyt ca ng phm
tr khuynh hng tiu dng, khuynh hng tit kimc coi l phm tr tm l sng
ng, tm l ton x hi.
L thuyt ca J. M. Keynes cng nh gi cao vai tr ca tiu dng, coi tiu dng v
trao i l nhim v s 1 m mi nn kinh t phi quan tm gii quyt. V vy phi kch
thch cu tiu dng. L thuyt ca ng cn gi l l thuyt trng cu. Tuy vy, phng php
lun ca J. M. Keynes c tnh cht siu hnh, ng coi l thuyt mnh ng cho mi ch x
hi.
II. L thuyt chung v Vic lm ca J. M. Keynes.
Trong l thuyt ca J. M. Keynes, Vic lm khng ch xc nh tnh trng th
trng lao ng, s vn ng ca tht nghip m cn bao gm c tnh trng sn xut, khi
lng sn phm, quy m thu nhp, n c th ha tnh trng nn kinh t TBCN ni chung v
lm c s cho s iu tit kinh t ca nh nc.
1. Khuynh hng tiu dng gii hn:
Theo J. M . Keynes th thu nhp c nhn bao gi cng chia thnh 2 b phn: cho tiu
dng v cho tit kim, t hnh thnh nn khuynh hng tiu dng v khuynh hng tit
kim.
- Khuynh hng tiu dng gii hn: ( MPC )( Marginal propensity to consume ):
khuynh hng ny th hin mi quan h tiu dng v thu nhp hay t l gia tng tiu dng so
vi s gia tng thu nhp.
68
V d: thu nhp 100, tiu dng 80 th khuynh hng tiu dng gii hn C/ R l
80/100 = 0,8.
- Khuynh hng tit kim gii hn: ( MPS ) ( Marginal propensity to save ): th
hin mi quan h gia tit kim v thu nhp, hay l t l gia tng tit kim so vi gia tng thu
nhp.
V d: Trong v d trn, ta c tit kim l 20 ng, do khuynh hng tit kim
gii hn y l t l S/ R = 20/100 = 0, 2.
Do ta c: C + S = 1 Hay l: MPS + MPC = 1
R R
Theo J. M Keynes th quy chung l tiu dng s gia tng so vi mc gia tng thu
nhp, nhng n mt giai an no tit kim s tng ln, nhng tc gia tng tiu dng
chm hn tc gia tng thu nhp nn c mt khan chnh lch gia thu nhp v tiu dng,
thu nhp cng cao t l dnh cho tit kim cng ln. ng cho rng c nhiu l do dn n
khin ngi ta tit kim thu nhp nh: lp d phng ri ro, bt ng, dnh cho bn thn v
gia nh nh dnh cho tui gi, gio dc con ci hay hc tp bn thn, hng thm li
giai an sau, ci thin mc sng tng lai, c phng tin thc hin nhng
d n kinh doanh hay u c, to cho bn thn s t lp, xy dng ti sn truyn li
cho con chu, tha mn tnh h tin n thun. C th khi qut thnh 8 nhn t ca tit
kim: thn trng, nhn xa, tnh ton, tham vng, t lp kinh doanh, kiu hnh v h tin.
Ngc li nhn t tit kim l cc nhn t kch thch tiu dng nh: thch hng th, thin
cn, ho phng, khng suy ngh, ph trng v n chi xa hoa v.v
T J. M. Keynes i n kt lun: s thiu ht cu tiu dng l khuynh hng
vnh vin ca mi nn sn xut l nguyn nhn gy nn tnh trng suy thoi, tht nghip m
x hi phi quan tm gii quyt.
Bng phn chia thu nhp cho tiu dng v tit kim
Ln Thu nhp R

Tiu dng C Tit kim S
R dR C dC S dS
1 40 - 40 - - -
2 60 20 60 20 - -
3 100 40 80 20 20 20
4 110 10 87 23 20 3
5 120 10 93 4 27 5
6 130 10 98 5 32 5
7 140 10 102 6 38 6




69
Biu din trn th
C ( tiu dng) ng phn gic
tit kim
102 S
93
80
60
R ( thu nhp)
0 60 100 120 140

2. Nguyn l s nhn: ( L thuyt bi s u t) ( multiply ):
Nguyn l s nhn ch r mi quan h gia gia tng thu nhp v gia tng u t,
n xc nh gia tng u t s lm gia tng thu nhp ln bao nhiu ln.
Nu k hiu: dR l gia tng thu nhp
dI l gia tng u t
K: s nhn
Th K = dR V I = S = > dI = dS
dI
Tip tc bin i ta c: dR
K = dR = dR = dR = dR = 1 =
dI dS dR dC dR - dC 1- dC
dR dR dR
M hnh s nhn phn nh gia tng thu nhp v gia tng u t. Theo J. M. Keynes th
mi s gia tng u t u ko theo cu b sung cng nhn, cu v t liu sn xut, do vy
lm tng cu tiu dng, tng gi hng, tng vic lm cng nhn. Tt c iu s lm cho
thu nhp tng ln. n lt n tng thu nhp li l tin cho s gia tng u t mi. Qu
trnh s nhn u t nh vy biu hin di hnh thc tc ng dy chuyn: tng u t lm
tng thu nhp, tng thu nhp mi lm tng u t mi, tng u t mi lm tng thu nhp
mi. T phng i thu nhp ln nhiu ln.
V d: Chnh ph u t mt dy chuyn sn xut my bay th theo nguyn l s nhn
ta c h s khuych i thu nhp thnh 3 t. Gi s khuynh hng tiu dng gii hn ca x
hi l 2/3 thu nhp, ta c:



70
Bng khuych i thu nhp
Ln u t u t lp ngi ny thnh thu
nhp lp ngi khc
Khuych i thu nhp
1 1.000.000.000 1 x 1.000.000.000
2 666.666.666 2/3 x 1.000.000.000
3 444.444.444 (2/3)2 x 1.000.000.000
3.000.000.000 1 = 3 t
1- 2/3

3. Hiu qu gii hn ca t bn:
Ging nh cc nh kinh t khc (J. B. Say v L . Walras.) J. M. Keynes cng phn
bit c khi nim doanh nhn v nh t bn. Nh t bn cho vay nhn c li tc, cn
doanh nhn l ngi i vay t bn tin hnh sn xut, kinh doanh tm kim li nhun. H
dm chu trch nhim v s t bn ca mnh vay, dm chp nhn mo him nu vic kinh
doanh b tht bi. Li nhun c xem l hiu qu gii hn ca t bn. Ni cch khc hiu
qu gii hn ca t bn l chnh lch gia thu hach tng lai do u t tng thm vi chi
ph sn xut sn xut mt n v sn phm.
Theo J. M. Keynes th cng vi s tng ln ca vn u t th hiu qu gii hn ca
t bn s gim st. C 2 nguyn nhn:
Th nht, u t tng s lm tng khi lng hng ha cung ra th trng. iu s
lm cho khi lng hng ha sn xut thm gim xung v ko theo gim thu hach tng
lai.
Th hai, khi vn u t tng s c nhiu ngi vay vn lm cho cu u t pht trin,
li sut cao, gim thu nhp nh sn xut.
T hnh thnh nn ng cong u t hay hiu qu gii hn ca t bn.
Hiu qu gii hn ca t bn







Vn u t
Hnh 7.2: Quan h gia vn u t v hiu qu gii hn ca t bn

71
Nh vy, ng cong u t hay hiu qu gii hn ca t bn v li sut c mi quan
h cht ch nhau. S khuyn khch u t ty thuc mt phn vo li sut. Khi hiu qu gii
hn ca t bn bng hoc thp hn th trng th ngi ta s khng u t na. Chnh lch
gia hiu qu gii hn ca t bn bng hoc thp hn th trng th ngi ta s khng u t
na. Chnh lch gia hiu qu gii hn ca t bn v li sut cng ln th gii hn u t
tng thm cng ln v ngc li.
Bng quan h gia vn u t, hiu qu gii hn t bn v li sut.
Vn u t
( t )
Hiu qu gii hn
t bn
Li sut
( % )
Chnh lch
( % )
( 1 ) ( 2 ) ( 3 ) ( 4 = 3-2 )
1 19 6 12
2 9 6 3
3 6 6 0
4 4 6 -2
Biu din trn th
Hiu qu gii hn t bn

18%
9%

6%
4%


1 2 3 4 Vn u t

Theo J. M. Keynes, khi nh t bn u t l h mun c thu hach tng lai, nhng
thu hach tng lai li ph thuc vo 2 bin c: nhng s kin hin ti v nhng bin c xy
ra trong tng lai nhng cha bit trc. Nhng s kin hin ti bao gm: s lng hin c
cc ti sn t bn, cng s cu hin ti ca ngi tiu dng v sn phm m vic sn
xut vi nng sut cao i hi phi c mt lng t bn tng i ln. Loi bin c xy ra
trong tng lai nhng cha bit trc nh: s thch ngi tiu dng, cng s cu thc t
vo cc thi k khc nhau, nhng bin i trn mt n v th lao tnh bng tin .v.vT
hnh thnh nn tnh trng d kin di hn lin quan n s tin m nh kinh doanh hy
vng c th thu c nn nh hng n mc tin tng ca nh u t.
72
4. Vn li sut:
Li sut, theo J. M Keynes l s tr cng cho s tin vay, l phn thng cho s
chia ly i vi ca ci tin t trong mt thi gian nht nh. l vic o lng tnh t
nguyn ca ngi c tin h khng mun s dng tin mt ca h. Cho vay nh vy l mt
s mo him, v vy n phi c tr mt phn thng l li sut.
C 2 nhn t nh hng n li sut:
- Mt l, khi lng tin t a vo lu thng: nu khi lng ny ln th li sut
cng phi gim. y l im quan trng ng ra chnh sch kinh t ca nh nc.
- Hai l, s a chung tin mt: l khi lng tin mt m dn chng mun gi theo
mt mc li sut no .
Nu gi: - r l li sut,
- M l khi lng tin mt v
- L l hm s a chung tin mt, ta c:
(1)
M = L ( r )

C nhiu l do dn n s a chung tin mt: c th v ng c giao dch hng ngy,
d phng bt ng, hoc u c kinh doanh trn th trng chng khan v.v
Nu gi:
- M: s a chung tin mt.
- M1: l s tin mt dng cho ng lc giao dch, d phng.
- M2: l s tin mt dnh cho u c.
- L1 ( R ) l hm s tin mt xc nh M1 tng ng vi thu nhp R.
- L2 ( R ) l hm s tin mt xc nh M2 tng ng vi li sut r.
Th:

M = M1 + M2 = L1 ( R ) + L2 ( 2 )
Trn c s phn tch 3 vn : mi lin h gia cc bin i ca M vi cc bin i
ca R v r, cc hm s xc nh L1 v cc nhn t xc nh M2, J. M. Keynes i n kt
lun: khng ch M2 biu hin hm s ca r m thu nhp R cng ph thuc vo mt phn
no. V vy, M1 v do M cng ph thuc vo r. Ni cch khc s a chung tin mt l
hm s ca li sut r.
Theo J. M. Keynes li sut c tnh cht tm l cao v c tnh quy c. Dn chng
d dng chp nhn s bin i ca li sut, v vy nh nc c th s dng li sut nh l
mt cng c iu chnh kinh t.
Tm li, c th tm tt l thuyt Vic lm ca J. M. Keynes nh sau: Vic gia tng
vic lm s gia tng thu nhp v do lm tng tiu dng. Song do khuynh hng tiu dng
gii hn nn lm cho cu tiu dng gim tng i so vi gia tng thu nhp. Vic gim
73
cu tiu dng s dn n gim gi hng, gim hiu qu gii hn t bn, gim thu nhp nh
kinh doanh, gim u t nn dn n khng hong v tht nghip.
gii quyt tnh trng ny, nh nc phi c chng trnh kinh t thng qua vic s
dng nhng cng c ti chnh, tn dng, thuc bit l m ra nhng chng trnh u t
quy m ln. Thng qua chng trnh u t m vn nhn ri c s dng, lao ng nhn
ri c vic lm, tt c s c thu nhp. Khi h s x ra th trng mua hng ha do
doanh nghip sn xut ra. Do sc cu tng ln, gi hng tng ln, hiu qu gii hn ca t
bn cng tng ln. iu khuyn khch doanh nhn m rng sn xut v theo nguyn l s
nhn m nn kinh t pht trin, khng hong v tht nghip c ngn chn.
III. S can thic ca nh nc vo kinh t theo l thuyt J. M. Keynes.
1. y mnh u t nh nc:
T s phn tch trn, J. M. Keynes i n kt lun, mun chng khng hong v tht
nghip nh nc phi c chng trnh u t quy m ln. S dng ngn sch nh nc
kch thch u t t nhn. ng ch trng thong qua nhng n t hng ln ca nh nc,
h thng thu mua tr cp ti chnh, tn dng to s n nh v li nhun v u t cho t
bn c quyn.
S thanm gia ca nh nc vo kinh t s lm tng u t t nhn cng nh tng tiu
dng nh nc. V vy lm cho cu c hiu qu tin st vi ng bin i ca thu nhp,
nh vy m chng c khng hong v tht nghip.
2. S dng h thng ti chnh, tn dng v lu thng tin t:
Trong l thuyt ca J. M. Keynes, ti chnh, tn dng v lu thng tin t l cng c
v m rt quan trng. Mc ch ca cng c ny l:
Th nht, kch thch lng tin, tnh lc quan v tch cc ca nh u t. b p
s thiu ht ngn sch, ng ch trng in thm tin giy cp pht cho ngn sch hat ng,
m rng u t, to cng n vic lm.
Th hai, thc hin lm pht c mc , c iu tit kch thch th trng m
khng gy nguy him. ng khng s lm pht m ch s tht nghip, tht nghip mi l cn
bnh nan gii ca x hi.
Th ba, ng ch trng s dng cng c thu iu tit kinh t. i vi ngi lao
ng, cn thit phi tng thu iu tit bt mt phn tit kim t thu nhp ca h, a
phn ny vo ngn sch m rng u t. i vi nh kinh doanh, ng ch trng gim
thu nng cao hiu qu ca t bn h tch cc u t pht trin.
3. Khuyn khch tiu dng:
m rng tiu dng, ng khuyn khch tiu dng c nhn i vi nh t bn, tng
lp giu c cng nh ngi ngho. i vi tng lp giu c, khuyn khch dng hng xa x
iu tit bt mt phn tit kim ca h a vo ngn sch. i vi ngi ngho th
khuyn khch tiu dng, nhng a ra bin php nhm ng cng tin lng v gia tng
gi c.
Tm li, theo J. M. Keynes th ty theo iu kin c th ca nn kinh t v mc tiu
cn t ti m chnh ph c th s dng mt vi chnh sch hoc mt hn hp cc chnh
sch gia tng mc sn lng v to cng n, vic lm.
74
IV. S pht tin ca trng phi J. M. Keynes.
Da trn c s l thuyt J. M. Keynes, cc nh kinh t hc tip tc xy dng thnh
trng phi Keynes, hay cn gi h l nhng ngi Keynes mi. C th chia h thnh 3
xu hng ch yu sau y:
- Keynes phi hu: ng h cc nhm c quyn xm lc, chy ua v trang, qun
s ha nn kinh t.
- Keyes t do: ng h li ch t bn c quyn, song khng ng h chy ua v
trang, qun s ha nn kinh t.
- Keynes phi t: biu hin li ch t bn va v nh, chng li c quyn.
Trng phi Keynes phi hu v Keynes t do cn gi l Keynes chnh thng v l
thuyt ca h gi v tr thng tr trong h thng t tng kinh t t sn thi gian di.
Nhng nh kinh t ny b sung nhiu quan im lm phong ph hc thuyt
Keynes:
1. Khuynh hng i su nghin cu v tiu dng:
H khng nh tiu dng c tnh cht chu k ca Keynes l ph hp vi tm l x
hi. Khi thu nhp tng ln th tiu dng cng tng ln, nhng n mt giai an no tit
kim s tng ln. i biu cho xu hng ny l J. S. Duscenbry vi tc phm: Thu nhp,
tit kim v l thuyt v thi ngi tiu dng, xut bn nm 1949. Theo ng, l thuyt
v tiu dng bt ngun t l thuyt ch li gii hn ca ca ci khi gia tng tiu dng n,
ng thi ngi tiu dng c s la chn th t u tin khi tiu dng sn phm. Tiu dng
cn lin quan n nhng iu kin khc nhau. Nhng m hnh tiu dng lun mang tnh
cht x hi. Cc c nhn khi tiu dng i hi s tha mn nhu cu v vt cht v tinh thn.
Khi tiu dng mi c nhn phi c quyt nh v phm cht sn phm m h mua c nhiu
ng lc thc p tiu dng bao gm: vic ci thin i sng, tnh ph trng, tiu dng cao
c coi l tiu chun phn xt s thnh cng, xu hng tiu dng tng lai nh hng n
tiu dng hin ti v.v
2. Nhng vn v chnh sch ti chnh:
Khuynh hng ny pht trin mnh M. Trng phi Keynes mi ng h vic
nh nc s dng nhng n t hng nh h thng thu mua, tr cp ti chnh, tn dng
kch thch u t t nhn. Mun vy phi c ngun thu cho ngn sch. H ra cc bin
php:
- Tng thu i vi dn c, nht l thu thu nhp c th ln ti 60% thu nhp chu
thu.
- Tng n nh nc, thng qua vic pht hnh cng tri, h coi y l bin php
ch yu thu ht ngun vn cho ngn sch nh nc.
- Dng lm pht c mc bng cch in thm tin b p ngn sch nh nc.
Cc nh kinh t M coi l nhng cng c n nh bn trong n nh nn kinh
t. Tuy nhin, theo h vic s dng nhng cng c n nh bn trong phi ht sc linh hat.
Thi k khng hong, nn tng bo him, tr cp tht nghip, cn thi k kinh t pht trin
nn tng thu v gim tr cp.
75
Cc nh kinh t M coi nhng chi ph cho chin tranh, qun s l mt hnh thc c
bit that ra khi khng hong v tht nghip. Nh sn xut v kh v cc phng tin
chin tranh m cc tp an t bn thu c li nhun ln. T kch thch cng n, vic
lm, gim khng hong v tht nghip.
3. Khuynh hng nghin cu chu k kinh doanh, c cu s nhn gia tc:
- V chu k kinh doanh: theo l thuyt ny th nguyn nhn khng hong kinh t
khng ch do cc ng lc kinh t m cn do cc yu t bn ngoi tc ng, trong c chu
k kinh doanh. Theo chng ta c th hiu rng l mt qu trnh i t:
Khng hong = > Suy thoi => M rng = > Pht trin
Do , khng hong kinh t l iu tt nhin. Tuy nhin di khng hong, mc
khng hong nng hay su, trm trng hay khng trm trng l ty mi ni, mi lc. iu
quan trng l khi nn kinh t ang trn hng thnh phi thy trc l c th s c khng
hong c chnh sch iu chnh thch hp.
- V nguyn l s nhn- gia tc: Cc nh kinh t M nh Avin Haxen v John
Maurice Clark c nhng b sung quan trng cho nguyn l s nhn, xem n nh l mt
qu trnh s nhn khng ngng v sau mt thi gian tc dng ca nguyn l s nhn s gim
st do c s r r trong chi ph dn n km hiu qu. Mt b phn c tit kim m
khng c chi tiu v n mt giai an no tng u t s bng tng tit kim, trit
tiu i nguyn l s nhn. V vy h mun phi hp nguyn l s nhn v c cu gia tc
ch ng to thnh c cu s nhn - gia tc, nhm khc phc suy thoi, hn ch tht nghip.
4. Vn k hach ha:
Hc thuyt Keynes c vn dng vo nc Php nhng nm 1940 v chia thnh 2
xu hng:
- Tip thu nguyn vn hc thuyt Keynes m khng cn c s sa i, b sung g.
- Ch trng p dng, nhng c tin hnh sa i nhng ch cn thit.
Cc nh kinh t Php tn thnh quan im nh nc can thip vo kinh t, nhng ph
phn quan im ca Keynes dng li sut iu chnh kinh t l khng c hiu qu. Thay
vo h ch trng dng cng c k hach ha iu chnh kinh t. H mun phi hp
v iu chnh gia li ch nh nc v cc tp an t bn. Nh nc cn chi phi v iu
chnh c cc n v kinh t ch huy, cc cng ty c phn ln chi phi cc lnh vc kinh
t.
Tuy nhin, k hach ca h ch l k hach hng dn khng phi l k hach mnh
lnh nh cc nc XHCN trc y. H ch a ra nhng mc tiu, nhng bin php gin
tip hng dn hat ng ca cc x nghip, mt s ch tiu, k hach trc tip cho cc
doanh nghip nh nc. Xu hng qun l bng k hach cn c pht trin Nht vi vai
tr kim sat v iu tit mnh m ca nh nc qua cc B, c bit l B cng nghip v
thng mi.
V.S ph phn hc thuyt J. M. Keynes theo trng phi t sn.
Hc thuyt Keynes c nhng tc dng nht nh vo nhng nm 30, n nm 50
ca th k XX. Tuy nhin, n khng chng c khng hong v tht nghip nghim
trng vo nhng nm 70. Trc thc trng nh vy, cc nh kinh t hc cho rng hn ch
76
ca hc thuyt Keynes l n ch gii quyt c cuc khng hong trc mt m khng duy
tr c cng n, vic lm thng xuyn. ng thi, quan im ca ng dng lm pht
kch thch u t l khng c hiu qu.
Ngoi ra, chnh sch chi tiu, u t ca nh nc cn duy tr mc no khng
lm bi chi ngn sch qu ln, lm thm thng ngn sch dn n khng hong. Chnh sch
thu, li sut cn xc nh th no hp l, khng phi lc no li sut cng nh hng n
u t. Hai cng c nh nc v th trng cn c kt hp vi nhau th vic iu tit v
m mi c hiu qu.
Tm li, cc nh kinh t hc ph phn hc thuyt Keynes v cho rng hc thuyt
Keynes khng cn ph hp v cn phi c s thay i.

CU HI N TP
1. Hy trnh by hon cnh ra i, c im v phng php lun ca trng phi J.
M. Keynes ?
2. Phn tch mt cch khi qut l thuyt Vic lm ca J. M. Keynes ?
3. Phn tch quan im ca J. M. Keynes v vai tr ca nh nc trong iu chnh
kinh t ?
4. Hy trnh by nhng b sung quan trng ca cc nh kinh t M v Php i vi
hc thuyt J. M. Keynes ?


















77
Chng IX: CC L THUYT KINH T CA CH NGHA T DO
MI

I. S phc hi l thuyt T do kinh doanh Ch ngha t do mi.
Ch ngha t do kinh t l l thuyt t sn, coi nn kinh t TBCN l h thng hot
ng t ng, do cc quy lut kinh t khch quan t iu tit. T tng c bn ca n l t
do kinh doanh, t do tham gia th trng, chng li s can thip ca nh nc.
Nhng ngi xng ra t tng t do kinh t l William Petty v c Adam
Smith tip tc pht trin trong tc phm: Nguyn nhn v bn cht giu c ca cc dn tc.
T nhng nm 30 ca th k XX v trc l thi k ch ngha t do c. Vi s pht
trin mnh m ca ch ngha t bn c quyn nh nc v hc thuyt Keynes, ln u tin
trng phi t do kinh t mt dn v tr thng tr. Cuc khng hong kinh t th gii TBCN
(1929-1933) cng lm tan r t tng ca trng phi t do kinh t. T nm 1970 v sau khi
l thuyt Keynes b suy yu. Ch ngha t do mi xut hin. Ch ngha t do mi l mt
trong cc tro lu t tng hin i. H mun kt hp tt c cc c im cng nh phng
php lun ca cc trng phi t do c, trng phi phi c in, trng phi Keynes, trng
phi trng thng mi hnh thnh nn h t tng iu tit kinh t.
Khu hiu ca h l th trng nhiu hn, nh nc can thip t hn. Ch ngha t
do mi c pht trin di nhiu tn gi khc nhau nh: Ch ngha t do mi cng ha
lin bang c, ch ngha bo th mi M, ch ngha c nhn mi Anh v.v
II. S pht trin ca ch ngha t do mi Cng ha lin bang c.
1. Hon cnh xut hin.
Sau chin tranh th gii th hai, cc nh kinh t hc ca c cho rng s iu tit
kinh t mt cch c ti, pht xt ca nh nc khng mang li hiu qu. H ph phn ch
ngha c ti dn tc, kinh t ch huy v ng h mnh m quan im t do, sc mnh t
do, kinh t th trng t do, con ng th ba, kinh t th trng x hi.v.v
Cc i biu ca ch ngha t do mi Cng ha lin bang c nh:Willam.
Eukens, William Ropke, Muller Armack a ra nhiu t tng kinh t nhm khi phc
li ch ngha t do. Trong s l thuyt v nn kinh t th trng x hi ca Muller,
Armack rt ng ch .
2. Nhng nguyn tc c bn ca kinh t th trng cng ha lin ban c:
Theo Muller v Armark m kinh t th trng x hi khc vi kinh t th trng
truyn thng. l s kt hp gia nguyn tc t do v nguyn tc cng bng x hi trn th
trng. C th l:
- Bo m nguyn tc t do c nhn, khuyn khch, ng vin ng lc c nhn thng
qua li ch kinh t.
- Bo m cng bng x hi, phn phi thu nhp tng xng vi phn ng gp ca
mi ngi. ng thi cng phi c chnh sch ph hp gip nhng ngi khng trc
tip tham gia vo qu trnh kinh t.
78
- C chnh sch kinh doanh theo chu k: nu cho th trng vn vn ng t do th
ngi ta khng gii quyt c cc trng hp nh tr kinh t hoc khng tn dng c
ht nng lc sn xut v nh vy ngoi c cu chung v cnh tranh v chnh sch x hi,
trong nn kinh t th trng x hi, cn c chnh sch chng chu k, chnh sch c cu v
chnh sch tng tng kinh t thc hin hai nguyn tc ch yu l t do c nhn v cng
bng x hi
- Xy dng chnh sch tng trng: to ra khun kh php l v kt cu h tng cn
thit i vi qu trnh pht trin lin tc v kinh t. Chnh sch tng trng phi to ra nhng
kch thch cn thit nhm hin i ha nng lc sn xut cc x nghip trung bnh.
- Thc hin chnh sch c cu hp l: y l tiu chun c trng cho nn kinh t th
trng x hi. Khi gp phi nhng vn di hn v iu chnh c cu th phi thc hin
mt chnh sch c cu thch hp c bin php vn nm kp thi.
- Bo m tnh tng hp ca th trng hay ni khc hn l tnh tng hp ca cnh
tranh i vi tt c cc hnh vi ca chnh sch kinh t nu trn.
Cc tiu chun trn y b sung cho nhau v kt hp vi nhau to nn nn kinh t
th trng x hi.
3. Cc chc nng cnh tranh trong nn kinh t th trng x hi:
Cnh tranh c hiu qu c coi l yu t trng tm khng th thiu c trong nn
kinh t th trng x hi. Cnh tranh c hiu qu vi t cch l mt qu trnh quyt nh
din bin ca th trng i hi phi c s bo h v h tr ca chnh ph. Ngoi ra, cn
phi tn trng quyn t do ca x nghip, trong cnh tranh cc x nghip c th thnh cng
hoc gp phi ri ro.
Trong nn kinh t th trng x hi, h cho rng cnh tranh c nhng chc nng sau
y:
- S dng cc ngun ti nguyn mt cch ti u: cnh tranh lm cho ti nguyn c
chuyn i n ni m chng c s dng vi nng sut cao nht, bi v ngi s hu
mun s dng ti nguyn t li nhun ti a.
- Khuyn khch tin b k thut: khi ngi u tin v duy nht a ra th trng mt
sn phm ph hp vi nguyn vng ca ngi mua th ngi c v tr c quyn cao v
kim c nhiu li nhun. V nh vy s lm cho nhng ngi khc theo gng lm theo
v kt qu l cnh tranh thc y k thut tin b.
- Chc nng phn phi li thu nhp: v cnh tranh c hiu qu s thng cho cc nh
cnh tranh thnh cng, h s thu c li nhun v do vy c thu nhp cao hn.
- Tha mn nhu cu ngi tiu dng: trong nn kinh t th trng ngi tiu dng l
ngi cui cng quyt nh chng loi, s lng, cht lng hng ha. Xt v lu di th ch
c nhng sn phm dch v m h mun mi c th bn c v c sn xut.
Chng loi hng ha phong ph c a ra p ng nhu cu ngi tiu dng ch
c th c chp nhn trong iu kin cnh tranh c hiu qu m thi.
- m bo tnh linh hot ca s iu chnh, cnh tranh iu chnh lin tc cc ngun
ti nguyn n ni s dng c hiu qu hn. Khi c s chnh lch gia thu nhp v chi ph
79
b ra. Nu tnh linh hot ca s iu chnh ny khng tn ti hoc v tr trc trc th nguyn
nhn ca n hoc nh nc khng ng, hoc c cu th trng khng c tnh cnh tranh.
- S kim sot sc mnh kinh t: s cnh tranh c hiu qu khng loi tr vic hnh
thnh sc mnh kinh t khng b kim sot mt cch thng xuyn. Nhng v tr c quyn
v li nhun c quyn ch tn ti trong mt thi gian nht nh bi cnh tranh tc ng.
Chc nng kim sot kinh t ny c ngha c bit quan trng, bi v s kim sot sc
mnh kinh t khi vt qu qui m nht nh s to ra vic kim sot cc th lc chnh tr.
- S kim sot sc mnh chnh tr: hn ch vai tr kim sot ca chnh ph. trc khi
hnh ng chnh ph phi cn nhc xem c cn thit hay khng. Cnh tranh c hiu qu
khng cn s can thip ca nh nc. Theo ngha ny th cnh tranh cng hn ch cc th
lc chnh tr.
- Quyn t do la chn v hnh ng c nhn c hiu qu to ra quyn t do ti a
cho s la chn v hnh ng ca tng x nghip tham gia cc hot ng kinh doanh. Quyn
t do ny khng ch l mt yu t c bn v mt yu cu ca s cnh tranh c hiu qu, m
cn c gi tr vi hnh thc ton din hn ca quyn t do hnh ng ni chung.
Tuy nhin, cnh tranh cng c nhiu nguy c e da nh cc hot ng qun l v
thng mi ca nh nc, hoc nhng nguyn nhn do t nhn gy ra bng cch lin kt vi
nhau khng ch th trng nh: Cartel, Trust.v.v V vy, bo v cnh tranh chnh
ph c bin php thch hp thng qua lut php nh lut chng c quyn, Trt.v.v
4. Vn x hi trong kinh t th trng:
Trong nn kinh t th trng thun ty, cc yu t th trng c xu hng mang li
kt qu ti u cho cc hot ng kinh t, nhng khng mang li kt qu x hi m x hi
ang vn ti.
Trong kinh t th trng x hi, ch gii quyt nhng vn x hi, thng qua
mt lot chnh cch bo m thu nhp, mc sng cho nhng ngi kh khn, gip cho
nhng ngi khng may, gp ri ro trong x hi c cuc sng bnh thng. Mun vy chnh
ph phi s dng cc cng c sau y:
a) Tng trng kinh t: V tng trng kinh t to nn thu nhp cao hn v lm t l
tht nghip cho nn, cho nn bn thn s tng trng kinh t cng bao hm mt x hi quan
trng.
b) Phn phi thu nhp cng bng: iu ny c lin quan n qui m v tc tng
tin lng so vi tng li nhun. Chnh sch thu thu nhp cng c nh hng ng k n
s phn phi v i vi hnh phc ca nhng ngi ngho kh nht trong x hi. Hoc vic
n nh gi c cng gp phn vo vic m bo cng bng x hi. V d, lm pht c xu
hng a n s phn phi thu nhp ngoi mun, bin tin lng v hu tr ngi gi
thnh li nhun v chuyn cc khon tin tit kim ca mi ngi sang cho ch nhng
ngi nm ti sn bng hin vt.
c) Bo him x hi: nhm bo m an ton cho nhng thnh vin trong x hi chng
li nhng ri ro, tht nghip, s au kh ca tui gi bnh tt v tai nn gy nn. c c
truyn thng lu i v bo him x hi.
80
d) Phc li x hi: Phc li x hi bao gm cc khon tr cp ca nh nc cho
nhng ngi khng c thu nhp hoc c thu nhp qu thp nh tr cp v nh , tr cp
nui dng ngi gi, tn tt.v.v.Hin nay, mc tr cp ny l 350 Mc.
e) Cc bin php khc ca chnh sch x hi: khon ny c tr cp nui con l quan
trng nht, do chnh ph lin bang tr cp. Mc qui nh c th: 50 Mc i vi con th
nht, 70 (hoc 100 mc) i vi con th hai, 140 (hoc 120) Mc i vi con th ba v 140
(hoc 240) i vi mi con sinh thm.
5. Vai tr nh nc trong nn kinh t th trng x hi:
Trong nn kinh t th trng x hi, vai tr ca nh nc rt quan trng, do cn
phi c mt chnh ph mnh. Nhng s can thip ca nh nc ch cn thit nhng ni
khng c cnh tranh hiu qu v nhng ni c chc nng bo v cnh tranh kch thch cc
nguyn tc c bn ca nn kinh t th trng x hi m khng th trao vo tay t nhn.
Chnh ph cn tun th l to ra s hi ha gia cc chc nng nh nc i vi nguyn tc
th trng (nguyn tc tng hp vi th trng).
Ngoi ra nh nc cng c nhng chc nng khc nh: c chnh sch n nh tin
t, bo v s hu t nhn, an ninh v cng bng x hi, gii quyt vn tht nghip, chnh
sch chng chu k, chnh sch thng mi.v.vCng ha lin bang c chp nhn quy tc
s dng nhiu th trng n mc cho php s dng chnh ph nhiu n mc cn thit.
Phi Oc ni: kinh t th trng nh sn bng , mi cu th l mt doanh nghip, nh
nc nh ngi trng ti, bo m cho trn u din ra ng lut v ngn nga nhng trc
trc nu c (khng hong, tht nghip).
II. Cc trng phi T do kinh t mi M
1.Trng phi tin t:
Trng phi tin t hay cn gi l trng phi t do Chicago. i biu cho trng
phi ny l ng Milton Friedman. Ngoi ra, cn nhiu
nh kinh t ln khc nh: Allan Meltzer, Karl Bruner,
Jerry Jordon, Alan Walters v.v
Miltol Friedman sinh nm 1912 ti Neyork. ng
tt nghip i hc v cao hc Chicago. Sau ng
tin s i hc Colombia Newyork 1946. ng l ch
tch hip hi kinh t M (1967), c nhiu cng trnh
nghin cu v kinh t hc. Nm 1976, ng c tng
gii thng Nben v kinh t.
Lp trng c bn ca trng phi tin t l th lng
nn kinh t, chng li s can thip ca chnh ph vo
nn kinh t. Nhng ngi theo trng pha ny ch
trng vai tr ca chnh ph ch l duy tr mt tc
tng tin t n nh hng nm v iu s m bo cho
s tng trng kinh t vng chc vi gi c n nh. C
s lp lun ca phi tin t tp trung 3 lun im sau y:
MILTON FRIEDMAN
( 1912 2007 )
Th nht: H cho rng gi c v tin cng trong nn kinh t TBCN l tng i linh
hot, mc d h cng tha nhn h c mt chng c mt sc no (do chng khng
81
hon ton linh hot nh pha c in). Khng nh iu ny phi tin t cho rng kinh t th
trng t n bo m cung cu cn bng tng qut gn st mc tim nng.

-----------------------
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-

S

n

l

n
g

t
i

m

n

n
g

P

A
S
M

c

g
i

A
D

Sn lng thc t
Q

- Th hai: Phi tin t cho rng kinh t t nhn ( khng c s can thip ca nh nc)
t n vn c trnh n nh cao nu khng c s tc ng ngoi lai no khc (trong cc
chnh sch ti chnh, tin t ca nh nc cng l tc ng ngoi lai) th vi c ch gi c v
tin cng tng i linh hot, cn bng cung cu s thng xuyn c bo m.
- Th ba: Nhng bin ng trong tng sn lng quc gia danh ngha (GNP) theo
quan im ca phi tin t suy cho cng l do bin ng tronglc cung tin gy nn.
Nh vy, khc vi l lun ca J. M. Keynes, phi tin t cho rng chnh sch ti chnh
(thu.v chi tiu ca chnh ph) khng c nh hng n tng cu. chi tiu nhiu hn
th chnh ph phi thu thu nhiu hn. Ni cch khc, chi tiu chnh ph tng ln th chi
tiu dng v tng u t gim i. Kt qu gp vi tng cu v vy khng thay i. Ch
nhng bin ng no hay nhng chnh sch no ca chnh ph lm tng khi lng tin t
hay nn kinh t mi c nh hng tht s n tng cu. Nu xt trong thi gian ngn, s gia
tng khi lng tin t s lm tng tng cu v t c th y mc sn lng vt qu
tim nng (cn xt trong thi gian di th mc gi tng ln trong khi sn lng tr li mc
tim nng). Nh vy, vi phi tin t, nhng bin ng trong tng cu v GNP danh ngha
v c bn da trn nhng nguyn nhn tin t.
hiu r lun im ny ca phi tin t, ta s tim hiu cch x l ca h i vi
thuyt s lng tin t m h k tha t cc kinh t gia c in ( nh A Marshall v I
Fisher)
T cng thc: MV = PQ = GNP (A)
Vi M: khi lng tin t (mc cung tin t).
V: tc chu chuyn ca ng tin trong nm
P: gi c trung bnh ca hng ha v dch v
PQ: tng sn lng quc gia danh ngha.
82
Cng thc trn c th vit thnh:

M
GNP
M
PQ
V = = (B)
l cch t vn ca phi tn c in nhn mnh n tc lu thng tin t
(V). (V) thay i theo khi lng tin t, khi lng tin t cng ln th tc lu thng
tin gim i v ngc li.
Cn cch tip cn ca trng phi tin t, cng thc (A) c th vit thnh:

V
GNP
V
PQ
M = = (C)
Theo phi tin t h cho rng tc lu thng ca tin t tng i n nh, t thay
i v nu (V) n nh th theo phng trnh (C) M s t l thun vi GNP. Nh vy, ch c
khi lng tin t mi tc ng n tng sn lng quc gia, ni cch khc ch c tin l
quan trng m thi.
T phi tin t cho rng cc bin c ca kinh t v m nh: sn lng quc gia,
vic lm, gi c.v.vu chu nh hng quyt nh ca mc cung tin t . Nu mc cung
tin t tng th cc ch s ny tng v ngc li .
T M. Friedman a ra l lun ni ting Chu k tin t v thu nhp quc dn ch
ng iu tit mc cung tin t trong tng thi k pht trin ca nn kinh t. Trong thi k
khng hong nn tng khi lng tin t, cn trong thi k nn kinh t thng bng nn gim
mc cung tin t. Theo ng mc cung tin t nn tng theo t l n nh khong 3%-4%
nm. iu ny cho php t c tc tng trng lnh mnh, n nh ca nn kinh t. T
, phi tin t ch trng u tin chng lm pht hn l gim tht nghip, v lm pht mi
l cn bnh nan gii ca nn kinh t. H a ra t l tht nghip t nhin v khng c g l
nguy him. Phn ln tht nghip l do t nguyn (tc l khi tin cng khng hp dn
i lm, thp hn gi tr so snh khi c nh).
Phi tin t cn c ng cho c ch th trng t do khng c s can thip ca chnh
ph. V h cho rng c ch th trng t n c th t gii quyt c mt cch hiu qu
cc vn kinh t c bn, khng cn s can thip ca nh nc. S can thip ny theo h a
phn ch c ph hoi s cn bng ca th trng v c hi cho nn kinh t (thi ca h
nhiu khi hi cc oan h hu nh phn i bt k s can htip vo k c nhng th nh: an
ton x hi, qui nh v v sinh cng nghip ).
Tm li, quan in ca phi tin t c nh hng ln trong nhng thp k va qua.
N chi phi chnh sch kinh t ca nhiu chnh ph bo th nh chnh quyn Reagan M
hay chnh ph Thatcher Anh nhng thp nin 80 ca th k XX. Tuy nhin, thc tin vn
dng nhng t tng ca trng phi tin t nhng nc khng phi hon ton l
nhng php mu nh h quan nim. Nhiu nc thc hin chnh sch ny c lm gim lm
pht, nhng ng thi li suy thoi gay gt, t l tht nghip caov c bit l tc lu
thng tin t tr nn ht sc khng n nh v li sut bin ng. Hin tng ny n xa
b mt trong nhng nh c s trong l lun ca phi tin t v tnh n nh ca tc
lu thng tin t.
83
Tuy nhin, M. Friedman cng c l khi ch ra rng cung ng tin t M l v kh v m
cc k mnh m, nhng ng khng c l khi cho rng cha lm pht theo kiu ng s nhanh
chng v khng au n g.
Tuy nhin, M. Friedman cng c l khi ch ra rng cung ng tin t M l v kh v m
cc k mnh m, nhng ng khng c l khi cho rng cha lm pht theo kiu ng s nhanh
chng v khng au n g.
S thay i tin t nh hng n tng cu - sn lng, gi c (xem s ). S thay i tin t nh hng n tng cu - sn lng, gi c (xem s ).
Th trng tin t Th trng tin t:
li sut

(a)

(b)
S
A

D
I

12

10

8

6

4

12

10


S
B

8---

6

4---

2


----------------------------------------------- 8----------------
-
---------------------- 4------------- ------
----------
----
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
A

A

-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-

----------
---------------------
S
A
S
B
B
B

D
I
100 200
A

3000
3.300
Cung tin
S
S
u t
I
I

(c)




100 200
M
T

N
G

S

N

P
H

M

Q
U

C

D

N

H

N
G

N

M

(i) (i

)
















84
- Hnh (a): cho thy li sut ban u mc 8% ti im A tng ng vi mc cung
tin t S
A
. Nu ngn hng nh nc lo lng s suy thoi kinh t s tng cung tin t y S
A-

S
B
li sut gim xung 4%
- Hnh (b) Cho thy khi li sut gim xung th u t tng ln, ngi tiu dng mua
hng nhiu hn.
- Hnh (c) Th hin mi quan hn gia tit kim v u t (lt nghing cho hp trc
u t) cho thy s thay i u t tc ng n tng cu v trong m hnh s nhn s
lm cho tng sn phm quc dn tng t A n B.
2. Trng phi kinh t v m d kin hp l:

Robert Lucas
a) Hon cnh xut hin: Trng phi kinh t v m d
kin hp l ( Rational Expectation Macroeconomic: REM)
do Robert Lucas i hc Chicago v Thomas Sengent,
trng Minnesota sng lp.
Trng phi ny xut hin vi hai lun im c bn
l:
- Gi c v tin cng linh hot, do cc th trng
lun th cn i.

- ng x kinh t ca mi ngi u da trn nhng d liu hp l ca h v kinh
t. Nhng d liu hp l ny cn c vo kinh nghim qua, vo tt c nhng thng tin sn
c v vo kin thc kinh t hc m h c c. Do h c th d liu c mt cch hp
l cc hnh thc kinh t trong mt tng lai gn v iu chnh hot ng ca mnh di nh
sng nhng d liu . Cn lu rng d liu hp l khng c ngha l d liu chnh xc
hay ng n m ch c ngha l d liu khng c thnh kin, khng b chi phi bi nhng
mong mun ch quan.
T nhng lun im c bn , phi d liu hp l tp trung gii thch hai vn
quan trng ca kinh t v m: 1) cng n, vic lm, tht nghip. 2)Hiu qu chnh sch kinh
t ca nh nc.
- V vn th nht, phi d liu hp l cho rng phn ln s tht nghip l tht
nghip t nguyn. V tin cng qu thp khng hp dn ngi cng nhnkhi cung lao ng
ln hn cu. khi cung v lao ng thp hn cu do tht nghip t nguyn th s c s iu
chnh tin lng cao ln, cng nhn i lm tr li, tht nghip gim sn lng tng. Tin
cng tng ln t ngt do mc tng tin t t ngt cng nhn s i lm nhiu hn. Vy theo
phi ny lm pht s tng lm cho tht nghip gim v ngc li. Ni cch khc h gn mi
bin ng trong tng sn lng quc gia vi th trng lao ng.



85
V TH TRNG LAO NG V TH TRNG LAO NG
TIN LNG C NH TO RA THT NGHIP KHNG T NGUYN TIN LNG C NH TO RA THT NGHIP KHNG T NGUYN


V
------- ------- ------- --- ---- -
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
D
D
E
H



I

N

L

N
G

T
H

C

T

(
V
)

G
E

S
S
G

D
L

M
D

CUNG CU V LAO NG










Trong mt th trng lao ng tiu biu cn i ban u l im E. Ngay ti mc cn
i c tnh cnh tranh hon ho ny, cng n vic lm (L) cng thp hn ton b lc lng
lao ng. Vy nn c s ngi EG khng c vic lm. iu g s xy ra nu nhu cu v lao
ng t ngt h xung DD

. Nu tin lng hon ton linh hot th tin lng thc t s h

nhanh chng cn i th trng E

. Tht nghip tng ln E

, nhng s tht nghip cao

hn ny l t nguyn. Nu tin lng c nh v gii nguyn V sau khi c mc cu gim
xung th s cng nhn HE tr thnh tht nghip khng t nguyn.
Trong mt th trng lao ng tiu biu cn i ban u l im E. Ngay ti mc cn
i c tnh cnh tranh hon ho ny, cng n vic lm (L) cng thp hn ton b lc lng
lao ng. Vy nn c s ngi EG khng c vic lm. iu g s xy ra nu nhu cu v lao
ng t ngt h xung DD

. Nu tin lng hon ton linh hot th tin lng thc t s h

nhanh chng cn i th trng E

. Tht nghip tng ln E

, nhng s tht nghip cao

hn ny l t nguyn. Nu tin lng c nh v gii nguyn V sau khi c mc cu gim
xung th s cng nhn HE tr thnh tht nghip khng t nguyn.
Theo trng pha REM, trnh hiu bit ca ngi lao ng s nh hng n tnh
hnh tht nghip v do vaayj m tc ng n chu k kinh t. Chng hn khi tin lng cng
nhn tng nu h cho rng tng lng s thu nhp thc t th h s tng cung lao ng, trong
trng hp ny tht nghip s gim xung di mc t nhin. Song nu cng nhn thy
rng, mc d tin lng c tng nhng gn sinh hot cng tng th h khng c li. Do
vy, khng tng cung lao ng. Trong trng hp , tin lng, gi c tng s lm tng lm
pht, cn nn tht nghip vn nghim trng. Nh vy, hiu bit cng dn l ngguyn nhn
bin ng ca chu k kinh t, nhn t nh hng n sn lng v tht nghip.
Theo trng pha REM, trnh hiu bit ca ngi lao ng s nh hng n tnh
hnh tht nghip v do vaayj m tc ng n chu k kinh t. Chng hn khi tin lng cng
nhn tng nu h cho rng tng lng s thu nhp thc t th h s tng cung lao ng, trong
trng hp ny tht nghip s gim xung di mc t nhin. Song nu cng nhn thy
rng, mc d tin lng c tng nhng gn sinh hot cng tng th h khng c li. Do
vy, khng tng cung lao ng. Trong trng hp , tin lng, gi c tng s lm tng lm
pht, cn nn tht nghip vn nghim trng. Nh vy, hiu bit cng dn l ngguyn nhn
bin ng ca chu k kinh t, nhn t nh hng n sn lng v tht nghip.





86

-------------------------
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
T

t
i

n

l

n
g

T

t
i

n

l

n
g

M
1
M
B
A
M
2
C
OM: l mc tht
nghip t nhin.
Nu mc lng
B th mc tht
nghip OM
1
< OM.
Ngc li, nu
mc lng C th
mc tht nghip
OM
2
>OM








Biu din qua s ng cong
Philips


T l tht nghip t nhin

ng cong philp l l thuyt ca A.Philip v mi quan h gia t l lm pht v tht
nghip. Theo ng cong ny c t l lm pht thp s phi tr gi bng t l tht nghip
cao v ngc li.
T nhng gii thch trn, phi d kin hp l i ti nh l v tnh khng hiu qu
ca chnh sch nh nc. Theo h cc chnh sch iu chnh kinh t ca chnh ph c th c
hiu qu nht thi i vi mc sn lng v vic lm nu n gy ra s bt ng i vi dn
chng v lm h hiu sai tnh hnh. Nhng vi mi trng thng tin hin i v vi kinh
nghim m dn chng c c th kh m lm cho h bt ng v ni chung h c th d
on c chnh xc. Do , chnh ph khng ci thin c tnh hnh v ngn chn c
nn tht nghip. Thm ch, chnh sch kinh t ca chnh ph cn lm cho tnh hnh xu i.
iu ny gy lng ph trong hot ng kinh t. Chnh v th, trong chnh sch kinh t, chnh
ph nn a ra nhng quy tc iu chnh nn kinh t ch khng nn tu tin, ngu
hng. T , phi d kin hp l ng h quan im ca phi trng tin trong vic tng
mc cung tin t hng nm theo t l nht nh (tuy nhin c phn linh hot hn, khng nht
thit l phi 3-4%/nm).
Tm li, t tng kinh t ca phi REM nh hng mnh n chnh sch kinh t
ca chnh quyn Reagan Bo co chnh tr nm 1982 ca tng thng M v Hi ng c
vn kinh t da vo thuyt REM v thuyt trng tin nhm bo v vai tr trung tm ca
th trng trong vic tng cng t do pht trin kinh t.
CU HI N TP
2 Trnh by hon cnh xut hin v c im ca Ch ngha t do mi ?
3 Nhng nguyn tc c bn ca nn kinh t th trng x hi Cng ha lin bang c?
4 Phn tch ni dung l thuyt tin t ca Milton Friedman ?
5 Phn tch nhng lun im c bn trong l thuyt kinh t ca Trng phi Kinh t
hc v m d kin hp l ?
87
Chng X: KINH T HC CA TRNG PHI CHNH HIN I


I. S xut hin v c im ca phng php lun ca kinh t hc trng phi chnh
tr hin i:
Trong qu trnh ph phn hc thuyt Keynes, nhng nh kinh t hc c in mi
khng th ph nhn vai tr ngy cng tng ca nh nc t bn trong iu chnh kinh t,
mc d h ch tha nhn s can thip trong phm vi hn ch. ng thi nhng nh
Keynes mi v Keynes chnh thng cng nhn thy nhng khuyt im trong hc
thuyt ca Keynes v vai tr ca c ch t iu chnh trong qu trnh pht trin kinh t. V
vy, trong nhng nm 60, 70 ca th k, din ra s xch li gn nhau ca 2 trng phi
Keynes chnh thng v c in mi, hnh thnh nn kinh t hc ca trng phi chnh
hin i. Trng phi ny ang gi vai tr thng tr cc nc M, Ty u v Nht Bn.
c im phng php lun ni bt ca kinh t hc trng phi chnh hin i l
trn c s kt hp cc l thuyt ca trng phi Keynes mi, trng phi c in mi
v cc quan im kinh t ca cc xu hng trng phi kinh t hc khc a ra l thuyt
kinh t ca mnh lm c s l thuyt cho hot ng ca doanh nghip v chnh sch kinh t
ca nh nc t sn. S th hin r rng nht ca c im ny c trnh by trong cun
Kinh t hc ca Paul A. Samuelson.
Paul A. Samuelson l ngi sng lp ra khoa
kinh t hc ca trng i hc k thut
Masasschusette dnh cho ngi tt nghip i hc
Chicago v Harvard. ng l c vn cho l thuyt cho
ngn hng d tr lin bang Hoa K v nhiu t chc
t nhn, c vn ngn kh quc gia, ch bt tp ch
Nh kinh t, thnh vin sng lp Qu tin t quc t
IMF, l tc gi chng trnh khi phc v pht trin
kinh t nc Anh sau chin tranh th gii th hai
v.v. Nm 1970, ng nhn c gii thng Nobel
v kinh t hc. Cun kinh t hc ca ng xut hin ln
th nht (1948) ti Newyork. n nm 1985 c ti
bn ln th 12 (1989 c dch ra ting vit). V
phng php ng vn dng tng hp cc phng
php v ni dung l thuyt ca cc trng phi trong
lch s phn tch nhng vn ca kinh t hng
ho pht trin. Chu nh hng ca t tng gii
hn ng cho rng, vic t chc nn kinh t phi tun theo cc qui lut khan him, phi la
chn cc kh nng sn xut, tnh n xu hng gim dn v chi ph ngy cng tng p dng
phng php phn tch vi m, v m
PAUL. A .SAMUELSON
II. L thuyt v nn kinh t hn hp ( Mixed economy).
y l t tng trung tm ca kinh t hc trng phi chnh. N c trnh by rt r
trong kinh t hc ca Paul. A. Samuelson. L thuyt v nn kinh t hn hp c t cui th
k XIX. Sau thi k chin tranh, n c cc nh kinh t hc M nh A. Haxen tip tc
nghin cu. Nu nh cc nh kinh t hc c in v c in mi say sa vi Bn tay v
88
hnh v cn bng tng qut, trng phi Keynes v Keynes mi say sa ni v bn tay
nh nc th Samuelson ch trng pht trin kinh t phi da vo c hai bn tay l nh
nc v th trng. ng cho rng iu hnh mt nn kinh t khng c c Chnh ph ln th
trng th chng khc no nh nh v tay bng mt bn tay.
1. C ch th trng:
Theo Paul A. Samuelson, c ch th trng l mt hnh thc t chc kinh t, trong
c nhn ngi tiu dng v nh kinh doanh tc ng ln nhau qua th trng xc nh ba
vn trung tm ca kinh t l: Sn xut ci g?, nh th no? v cho ai?.
C ch th trng khng phi l s hn n m l mt trt t kinh t, hot ng tinh
vi v hon ton khch quan, thu ht mi tng lp x hi tham gia vo . N khng c u
no trung tm nhng vn phi c nhng bi ton kh m my tnh ln nht ngy nay
khng th gii ni. Khng ai thit k ra n, n t nhn v cng nh x hi loi ngi n
ang thay i.
Th trng l mt qu trnh m trong ngi mua v ngi bn mt th hng ha
tc ng qua li ln nhau xc nh gi c v s lng hng ha. Hng ha bao gm hng
tiu dng, dch v v cc yu t sn xut n lao ng, t ai, t bn. T hnh thnh nn
th trng hng tiu dng v dch v, th trng cc yu t sn xut bao gm: lao ng, t
ai v t bn v.v
Trong c ch th trng, mi hng ha u c gi ca n. Gi c mang li thu nhp
cho ngi mang hng ha i bn, mi ngi li dng thu nhp mua ci mnh cn. Nu
mt loi hng ha no c nhiu ngi mua th ngi bn s tng gi ln phn phi s
lng cung hn ch. Gi ln cao s thc y ngi sn xut lm ra nhiu hng ha hn. Khi
c nhiu hng ha ngi bn s bn nhanh gii quyt hng ca mnh nn h gi xung.
Khi gi h s ngi mua hng ha tng ln. Do , ngi bn s tng gi ln. Nh vy,
trong c ch th trng s c mt h thng t to ra s cn i gia gi c v sn xut. Gi
c l pht tn hiu ca x hi. N ch cho ngi sn xut bit sn xut ci g?, sn xut nh
th no v cng thng qua n thc hin phn phi cho ai.
Ni n c ch th trng l phi ni n cung - cu hng ha l khi qut ca
hai lc lng ngi mua v ngi bn trn th trng. S bin ng ca gi c lm cho trng
thi cn bng cung - cu thng xuyn bin i v cng chnh l ni dung ca quy lut
cung cu hng ha.
Kinh t th trng chu s chi phi ca hai lc lng: ngi tiu dng v k thut.
Ngi tiu dng thng tr th trng v h b tin ra mua hng ha do cc doanh nghip
sn xut ra. Hay nh ng ni, ngi tiu dng b phiu bng la. Song k thut hn ch
ngi tiu dng v nn sn xut bng la ca ngi mua khng phi quyt nh vn
phi sn xut hng g. Nh vy, nhu cu phi chu theo cung ng nh kinh doanh. V ngi
sn xut nh gi hng ha ca mnh theo chi ph sn xut. Nn h sn sng chuyn sang
lnh vc nhiu li nhun hn, b c chi ph kinh doanh ln cc quyt nh cung cu ca
ngi tiu dng quy nh. y th trng ng vai tr mi gii trung gian ha gii gia s
thch ngi tiu dng v hn ch k thut.
Trong kinh t th trng, li nhun l ng lc chi phi hot ng ca ngi kinh
doanh. Li nhun a cc doanh nghip n khu vc sn xut hng ha vi nhiu ngi cn
89
hn, b cc khu vc c t ngi tiu dng. H thng th trng phi lun lun dng li l
quyt nh ba vn : ci g? th no? cho ai?.
Kinh t th trng phi hot ng trong mt mi trng cnh tranh do qui lut kinh t
khch quan chi phi. Cnh tranh c th trong sn xut, trong lu thng, ngi mua v ngi
bn cnh tranh nhau, ngi bn vi ngi bn, ngi mua vi ngi mua C khi nim
cnh tranh c quyn, cnh tranh hon hoTa c s :

Cu: ch li gii hn Cung: chi ph sn xut

Giy dp Giy dp


Nh
Nh

Ch ung
Ch ung




Gi c th
trng nhn
t sn xut
(lng, li
sut



Lao ng Lao ng

t ai t ai

T bn T bn


Cung: (thch lm vic hay ngh
ngi, thich tiu dng hin ti
hay tng lai


Doanh nghip H gia nh
T
T
T
T
Ci
g?

n
Nh th
o?
P
Cho ai?
Chi ph sn xut
bng la
Phiu tiu dng
bng la
Gi c th
trng hng
ho, dch v

C

n
h

t
r
a
n
h
C

n
h

t
r
a
n
h

Cnh tranh
Cnh tranh
Cu: ch li gii hn

Trong s trn, cc nh kinh t hc trng phi chnh phn chia th trng thnh
hai loi: th trng hng tiu dng v dch v hay th trng u ra, th trng yu t sn
xut hay th trng u vo. Hai th trng ny vn tch bit vi nhau song c mi lin h
vi nhau qua doanh nghip v h gia nh. Doanh nghip l ngi sn xut hng ha bn
90
trn th trng hng ha v dch v, v vy trn th trng l sc cung hng ha. Cung hng
ha ca doanh nghip hot ng tun theo nguyn l chi ph sn xut. iu ny c ngha l
khi gi c hng ha trn th trng cng cao th doanh nghip cng bn mt khi lng hng
ha ln hn. c th tin hnh sn xut, doanh nghip phi mua cc yu t sn xut (lao
ng, t ai, t bn) trn th trng cc yu t sn xut. Trn th rng ny doanh nhn l
sc cu. Cu ca doanh nghip tun theo nguyn tc ch li gii hn. iu ny c ngha l
doanh nghip s mua khi lng cc yu t sn xut ln hn khi gi c ca cc yu t sn
xut gim xung.
H gia nh l nhng ngi tiu dng cc hng ha v dch v. V vy trn th
trng u ra h gia nh l sc cu. Cu ca h gia nh v hng ha v dch v cng
tun theo nguyn tc ch li gii hn. c tin mua hng ha v dch v, h gia nh phi
xut hin trn th trng u vo bn yu t sn xut no , hoc l lao ng nu anh
ta l cng nhn, hoc l t ai nu anh ta l a ch, hoc t bn nu anh ta l ngi c vn,
t bn.
V vy, trn th trng u vo h gia nh l sc cung. Sc cung ca h gia nh
tun theo nguyn tc thch lm vic hay thch ngh ngi, thch tiu dng hin ti hay tiu
dng tng lai.v.v..
ng tin vn ng theo quy trnh vng trn, khp knh. N i t h gia nh ra th
trng hng ha tiu dng, dch v mua hng ha. Thng qua gi c v quan h cung cu,
ng tin v tay cc doanh nghip. Doanh nghip dng tin mua cc yu t sn xut.
Thng qua quan h cung cu v gi c n li tr v vi h gia nh. Trung tm ca quan h
l li nhun.
C ch th trng hot ng theo quy lut khch quan vn c ca n nh: cnh
tranh, cung cu, gi cvi mt c ch nh vy nn kinh t s t c mt s cn i
chung. S pht trin din ra nhp nhng, tri chy.
Tuy nhin bn tay v hnh i khi cng a nn kinh t ti nhng sai lm.
chnh l nhng khuyt tt ca nn kinh t th trng. Nhng khuyt tt ny c th do tc
ng bn ngoi gy nn nh: nhim mi trng m doanh nghip phi tr gi cho s hy
hoi . Tnh trng c quyn xa b cnh tranh t do, khng hong, tht nghip, thu nhp
bt bnh ng.v.v i ph vi nhng khuyt tt ca kinh t th trng, cc nn kinh t
hin i phi hp gia bn tay v hnh vi bn tay hu hnh ca thu kha, chi tiu v
lut l ca chnh ph v.v
2. Vai tr ca chnh ph trong kinh t th trng:
- Chc nng th nht: l thit lp khun kh php lut. Chc nng ny thc t
vt ra khi lnh vc kinh t hc, y chnh ph ra cc quy tc tr chi kinh t m cc
doanh nghip cng nh ngi tiu dng v chnh ph u cng phi tun th. Chng hn
nh nhng quy nh sn xut, cc quy ch v hp ng kinh doanh, trch nhim tng h
ca cc lin on lao ng v ban qun l v nhiu cc lut l xc nh mi trng kinh
t.
- Chc nng th hai: ca chnh ph sa cha nhng tht bi ca th trng th
trng hot ng c hiu qu.
91
+ Trc ht l tnh trng c quyn trong kinh t. c quyn ph v cnh tranh
hon ho. V vy, chnh ph phi can thip, hn ch c quyn, bo m tnh hiu qu
ca cnh tranh bng cch a ra lut chng c quyn.
+ Th hai l nhng tc ng bn ngoi cng dn n tnh khng hiu qu ca h
thng th trng i hi nh nc phi can thip.
Theo ng tc ng bn ngoi xy ra khi doanh nghip hoc con ngi to ra nh l
nhng tc ng tiu cc: lm nhim ngun nc v khng kh, khai thc cn kit ti
nguyn thin nhin, cht thi gy nhim cho thc n, thuc ung thiu an ton v cc cht
phng xm khng phi tr tin cho nhng ngi phi sng trong bu khng kh nhim
hay nc bn.
+ Th ba, chnh ph phi m nhim vic sn xut nhng hng ha cng cng.
Theo cc nh kinh t, hng ha c nhn l mt loi hng ha m nu nh mt ngi dng
th ngi khc khng th dng c. Cn hng cng cng l loi hng ha m ngay c khi
mt ngi dng ri th ngi khc vn c th dng c. V d: khng kh v quc
phng l hng cng cng. c trng ca hng ha cng cng l:
1. V mt k thut, mt ngi tiu dng m khng lm gim s lng sn c i
vi ngi khc
2. Khng loi tr bt c ai ra khi vic tiu dng ny tr khi phi tr gi qu t.
Ni chung, t li gii hn m t nhn thu c t hng ha cng cng l rt nh, v
vy t nhn thng khng mun sn xut hng ha cng cng. Mt khc, c nhiu hng ha
cng cng c ngha quan trng cho quc gia nh: quc phng, lut php, trt t trong nc
v.v nn khng th giao cho t nhn c. V vy chnh ph phi nhy vo sn xut hng
ha cng cng. Chnh ph ra lut l v sn xut hng cng cng to iu kin d dng
cho doanh nghip hot ng tri chy, ngn chn s lm dng ca cc doanh nghip. Khi h
tr thnh k tham lam c quyn chim ng v ngn cn, kim ch hot ng ca cc
doanh nghip khc.
+ Th t l thu: Nh nc phi thu thu thu cho chi tiu. Tt c mi ngi u
phi theo lut thu. S tht l ton b cng dn t mnh li t qu nng thu ln mnh v
mi cng dn cng c hng phn hng cng cng do chnh ph cung cp.
- Chc nng th ba ca chnh ph l m bo s cng bng: v kinh t th trng
tt yu sn sinh ra s phn ha v s bt bnh ng. V vy, chnh ph phi thng qua nhng
chnh sch iu phi thu nhp. Chng hn, ban hnh thu thu nhp, thu tha k ng
thi thc hin hnh thc thanh ton chuyn khon gip ngi gi, ngi tn tt, nui con,
bo him tht nghip h thng thanh ton ny to ra mng li an ton bo v nhng
ngi khng may khi b hy hoi v kinh t. Cui cng chnh ph i khi phi tr cp tiu
dng cho nhng nhm c thu nhp thp bng cch pht tem phiu thc phm, tr cp y t,
cho thu nh r.vv..
- Chc nng th t ca chnh ph: l n nh kinh t v m, chng hn nh vic
s dng nhng cng c ti chnh, tin t, li sut, tn dng, thu. gi cho nn kinh t
thng bng n nh to iu kin thun li cho kinh t t nhn pht trin.
92
Tm li, cng nh bn tay v hnh, bn tay hu hnh cng c nhng khuyt tt ca
n, c nhiu vn m nh nc la chn khng ng, c quan lp php b mua chuc,
chnh ph ti tr cho nhng chng trnh qu ln trong thi gian di, quyt nh sai ca
chnh ph.v.vgy nn tnh khng hiu qu ca s can thip ca chnh ph.
Do vy phi kt hp c c ch th trng vai tr ca chnh ph trong vic iu hnh
nn kinh t hin i, hnh thnh mt nn kinh t hn hp c c th trng v chnh ph. C
ch th trng xc nh gi c v sn lng trong nhiu lnh vc, trong khi chnh ph iu
tit th trng bng cc chng trnh thu, chi tiu v lut l ca hai bn th trng v chnh
ph u c tnh thit yu. Ta c s nn kinh t hn hp nh sau:

























Cnh tranh
h

CUNG CU
93








Cc chc nng




Cng c
Vai
tr ca
nh

T
H
U

T
H

N
H

T
O

N

C
H
U
Y

N

K
H
O

N
,

L

I

S
U

T

T
H
U

C
H
I

T
I

U

L

I

X
U

T

















Tin mua
hng

H gia nh

S hu u
vo
LUT L LUT L

CU HI N TP
1. Trnh by hon cnh ra i, c im v phng php lun ca Trng
phi chnh ?
2. Hy phn tch nhng im c bn trong l thuyt v nn Kinh t hn
hp ca Paul. A. Samuelson ?
94
Chng XI: L THUYT TNG TRNG V PHT TRIN KINH
T

I. Nhng vn chung v tng trng v pht trin kinh t
Tng trng v pht trin kinh t l hai phm tr kinh t dng ch nhng bin i
v lng v cht ca nn kinh t - x hi ca cc nc trn th gii qua nhng khong thi
gian nht nh. Thng ngi ta so snh nm ny vi nm khc, mt s nm ny vi mt s
nm khc. Khi nim v s tng trng v pht trin c s khc nhau v mc .
- Tng trng: ch s tng ln ca ch s tng hp GNP, GDP hay GDP bnh qun
u ngi.
- Pht trin: bao hm s tng trng cng thm nhng thay i c bn trong c cu
kinh t, s tng ln ca sn phm dn do ngnh cng nghip to ra, mc gia tng ca thu
nhp thc t m ngi dn c hng, s th ha, s tham gia ca cc dn tc, cc quc
gia trong qu trtnh to ra nhng thay i .v.v
Tng trng kinh t v pht trin kinh t c mi quan h vi nhau, tuy nhin khng
phi lc no cng i lin vi nhau. C nhng nc c tng trng nhng khng pht trin v
mc sng ca cc tng lp dn c gim st, bo lc gia tng. Song v mt l thuyt c th
c s pht trin, nhng khng c tng trng l trong trng hp GDP trn u ngi
khng tng, nhng gii quyt cc vn khc tt hn. Nhng thc t tng trng v pht
trin thng i lin vi nhau.
T khi kinh t chnh tr hc ra i, cc nh kinh t c gng gii thch cc hin
tng v qu trnh kinh t - x hi nhm phn no ch ra nhng bc pht trin cho n kinh
t nc mnh. Chng hn nh: Biu kinh t ca Quesnay, nhng nghin cu v hm sn
xut ca Cobb Douglas, v quy m u t, lao ng ca J.M.Keynes, l lun kinh t ca
Adam Smith, David Ricardo, Karl Marx
Trc chin tranh th gii ln th hai cng c nhng cng trnh nghin cu, nhng
bi vit v s tng trng kinh t. Nm 1948 ng R. Harrod xut bn cng trnh ni ting:
Hng v nhng nn kinh t nng ng (Towards a dynamic economics). Nm 1946
1947 E.Domar cng c cng b hai tc phm: Tng t bn t l tng trng v vic lm,
Tng trng v vic lm
Tuy nhin k t sau chin tranh th gii ln hai, l thuyt tng trng v pht trin
kinh t mi c tp trung nghin cu. Nhng l thuyt ny c gng gii thch mt cch c
h thng c s khch quan nhng s thn k kinh t ca nhng nc thuc a mi ginh
c c lp, nghin cu nhng nhn t, nhng mi quan h kinh t c bn, quy nh tc
tng trng, gii thch nhng nguyn nhn nh hng n s n nh tng trng, hoc lm
kinh t khng tng trng c, tm nhng bin php Nh nc bo m c tc
tng trng cao v n nh cho thi k di, to ra nhng m hnh tng trng v pht trin
kinh t
Phng php nghin cu ca h rt a dng: kinh t vi m, v m, phng php tng
hp, phng php ton hc v i khi tm l x hi na.
95
C nhiu l thuyt pht trin khc nhau, sau y chng ti s kho st mt s l
thuyt tiu biu:
II. Mt s l thuyt tng trng v pht trin tiu biu.
1. L thuyt pht trin da trn m hnh ca Harrod Domar:
Mt trong nhng quan im u tin c nh hng ln l s phn tch s pht trin
ca cc nc ang pht trin, xut pht t m hnh tng trng kinh t ca Harrod -Domar.
Vo nhng nm 40, cc nh kinh t Roy Harrod v Evsey Domar xut quan im v
mi quan h gia tng trng kinh t v nhu cu v vn t bn. T tng c bn ca m
hnh Harrod Domar cho rng mc tng trng ca nn kinh t ph thuc cht ch vo tng
t bn c u t. Nhng tng t bn u t li ph thuc vo mc tit kim ca doanh
nghip v dn chng. cho nng lc sn xut thm hay kh nng tng trng, ngi ta
dng ch s gia tng t bn. L thuyt tng trng da trn m hnh Harrod Domar vn b
xem l phin din. Song n cng c nh hng ln n nn kinh t cc nc pht trin . i
theo hng ny l mt lot chnh sch nhiu quc gia nhm vo vic nng cao mc tch
ly trong tng sn phm quc dn tng tp trung ngun u t cho nn kinh t.
u im ln nht ca cch tip cn ny l tnh n gin v d dng vn dng ra
k hoch cho s u tin pht trin mt ngnh hay mt s lnh vc no trong nn kinh t
quc dn v ch s gia tng t bn u t l gi tt cho vic vn dng ny. Da vo
cng c th kp thi a ra nhng chnh sch iu chnh c cu khi xt ti mi tng quan
gia nn ti chnh v ngun nhn lc hin c.
Song cch tip cn ny cng bc l nhiu khim khuyt, bi ng sau cng thc y
che du nhiu n s vn c lin quan n co gin ca nhng nhn t u vo cng ng
thi quyt nh mc tng tng sn phm x hi.
- M hnh Harrod Domar khng tnh n nhng vn thay i c cu sn xut v
thu nhp. Ton b ng lc tng trng kinh t ch quy vo mt nhn t l u t t bn m
khng phn tch cc nhn t khc nh: Lao ng, ti nguyn, th trng, gi c v cc
nhn t phi kinh t nh vn ha, x hi, tp qun, tm l, iu kin a l, dn c ...
- Phn ln cc nc chm pht trin b vng mc trong ci vng ln qun ngho
i khng li thot. Vy cu hi t ra l n cn cha th ly g tch lu ? Hn na
trong khi hu ht tin tit kim ca dn chng cc nc cng nghip pht trin c ti
u t mt cch trc tip hay gin tip qua th trng ti chnh, bi th trng ny pht trin
mnh th cc nc chm pht trin, th trng hng ha v tin t hot ng yu t, li
khng din ra nh vy. C th mt phn khng t tin tit kim ca dn c khng c dng
ti u t sn xut m nm di dng tin tch tr hoc mua nhng vt phm tiu dng c
tnh cht ph trng.
- Vn t ra l c nht thit s tch ly ban u l iu kin tin quyt cho s pht
trin mi quc gia hay khng ? iu ny gi v vai tr ca tch ly nguyn thy ca cc
nc TBCN trong th k XVIII XIX, nhng h lm bng con ng cp bc thuc a
nhng ngy nay khng th c. Cng vi iu ny nhng kin ph phn m hnh Harrod
Domar cn a ra quan im chung v s thay th bi nhng nhn t khc nhau hu
thun cho cn c ca mnh. Thay cho ngun u t bng tit kim trong nc c th l con
ng xy ng h thng th trng vn nng ng hoc gi vn u t nc ngoi.
96
V cui cng l m hnh Harrod Domar cng khng gii thch c im khc nhau
cn bn trong s tng trng gia cc quc gia trong khi ci chnh l ngi ta mun bit ti
sao li c s khc nhau rt ln gia cc nc, cc khu vc v ch s t bn u ra. Khi xy
dng k hoch pht trin nhng ngnh hay nhng lnh vc sn xut mi m trc kia cha
h c, cc quc gia ang pht trin thng ly ch s t bn - u ra ca cc nc tin tin
lm cn c nh gi.
2. L thuyt pht trin ca trng phi Tn c in
Quan im c bn ca trng phi ny v thc cht l s m rng m hnh Harrod
Domar, bi l thay cho mi quan h n gin ca mc tng trng sn phm x hi ph
thuc vo mc tng vn u t t bn, th y n l mt tp hp cc yu t sn xut khc
nhau u vo.
Nhng ngi theo quan im ny xy dng hm sn xut tng qut biu th mi
quan h ph thuc gia u ra vi cc nhn t u vo:
Y = F
i
(i = K,L, R, T..)
vi Y: l tng sn phm x hi
F
i
: nhng nhn t u vo (t bn, lao ng, k thut, ti
nguyn, gi c, t ai)
Theo quan im ny, mi s gia tng mt yu t u vo no s lm gia tng sn
lng u ra. Ngi ta cng c gng nh gi, nh lng, mc ng gp ca tng
nhn t khc nhau v do gii thch c mt s vn m m hnh Harrod Domar b b
tt. Trong s cc nhn t ny, vn t bn gia tng vn c nh gi nh l mi quan tm
chnh ca cc nc pht trin hin nay, bi i lin vi n l k thut cng ngh mi.
Nh vy, trn mt bnh din nht nh, ring v phn tch ngun gc tng trng kinh
t, l thuyt ny t ra kh cht ch. Tuy nhin, vic trin khai l thuyt ny trn thc t i
vi cc nc ang pht trin khng n gin. Vi hm sn xut ny, nhn t no s l nhn
t cui cng th n u vo? V theo l gch ni ti ca chnh ngay l thuyt ny, vic loi ra
bt c nhn t no trong phn tch ng lc tng trng cng rt c th i n kt qu sai
lch. Nhng nu tip tc a chng vo qu trnh tnh ton s tr nn v tn.
Do vic xc nh th no l cc yu t sn xut n lt n khng n gin cht
no. Hn na c nhiu loi nhn t tc ng n tng trng m vic nh hng chng cho
n nay vn cn l mt ti b ng. Chng hn nh yu t: vn ha, tm l, tn gio, a
l, dn c, phong tc tp qun v.v
3. Khuynh hng lch s - l thuyt ct cnh
L thuyt ny do ng Walt Roston xng. Khc vi l thuyt phn tch s pht
trin thng qua cc yu t sn xut bng phng php tip cn t phng din l lun trong
m hnh Harrod Domar v tn c in, W. Rostow i t gc ca thc t lch s.
S kho nghim thc t mt s nc trong nhng thi k di a Rostow n vic hnh
thnh t tng cho rng s pht trin ca mi quc gia nht thit phi tri qua nm giai on
t thp n cao l:

97
X hi truyn thng tin ct cnh ct cnh x hi trng thnh

tiu dng cao.
Trong mi giai on pht trin, tc gi nu ln nhng c im kinh t - x hi v
iu kin rng buc phi gii quyt chuyn sang giai on sau. Trong s ca W.
Rostow ct cnh l giai on trung tm. Ging nh chic phi c ch ct cnh c khi t
tc gii hn. Rostow cho rng, nn kinh t ca mt nc ch bc vo giai on ct
cnh khi cc giai on trc cung cp cho n mt xung lng nht nh.
Theo W. Rostow iu kin cho mt nn kinh t ct cnh l:
- T l u t mi t trn 10% thu nhp quc dn.
- Khu vc ch bin pht trin vi t l tng trng cao.
- C mt c cu x hi chnh tr cho php khai thc cc xung lc pht trin trong khu
vc kinh t hin i v bo m mt s tng trng lin tc.
Trong giai on Tin ct cnh s tn ti ti mt s bt bnh ng ln trong thu
nhp. Ch nh vy mi c th to iu kin cho s tch ly v hnh thnh t bn. S ct cnh
ca nn kinh t c thc y bi nhng khu vc u tu nh mt th trng xut khu
pht trin nhanh hay mt ngnh cng nghip hin i c hiu qu kinh t trn quy m ln.
Khi nhng khu u t ny pht trin ln th mt qu trnh tng trng t thn s xut hin
- nn kinh t bt u ct cnh tng trng a li li nhun - li nhun c ti u t T
bn nng sut v thu nhp tng vt - s pht ttrin kinh t din ra.
Khi nim ct cnh v tin ct cnh ca W. Rostow gay n tng mnh m n
cc nghin cu v s pht kinh t, v d s phn k ca ng c ng hay khng nhng
nhng ni dung c trnh by trong hai khi nim trn cng phn nh ni dung hin thc
trong qu trnh pht trin. c rt nhiu nghin cu lm r hai khi nim ny.
4. L thuyt v s lc hu:
Cn gi l khuynh hng gn vi l thuyt li th so snh do nh kinh t hc A.
Gersheron (i hc Havard) a ra. Theo ng s pht trin trong nn kinh t quc gia, cc
nhn t nh hng n s tng trng v pht trin khng u nhau. Ni cch khc mi
quc gia c nhng th mnh khc nhau, do vy h phi bit s dng th mnh lm li th
b tr c cu kinh t, c cu u t c hiu qu.
Nhng nc i sau c mt li th m nhng nc pht trin khng c c. Nh i
sau nn c th da vo vn, cng ngh nc ngoi ca nhng nc tin tin hn, c th mua
c thit b hin i ht ging thn k nn pht trin nhanh.
5. Khuynh hng gn vi l thuyt vng ln qun v ci huch t bn ngoi:
L thuyt ny do Ragnar Nurks xut trong tc phm Vn hnh thnh vn trong
cc nc km pht trin (Problem of capital formation in underdevelopment countries) .
Theo l thuyt ny tng trng kinh t ni chung phi m bo 4 nhn t l: nhn lc, ti
nguyn thin nhin, cu thnh t bn v k thut.
- V nhn lc: nhng nc ngho tui th trung bnh thp khong 57-58 tui.
Trong khi cc nc tin tin l 72-75 tui. Do vy, phi kim sot bnh tt, ci thin
98
sc khe v dinh dng lm vic c nng sut hn. iu i hi phi xy dng bnh
vin h thng bo v sc khe coi l nhng vn x hi c ch sng cn ch khng phi l
hng xa x phm.
cc nc ang pht trin, s ngi ln bit ch chim 32% n 52%. Do vy, cn
phi u t cho trng hc xa nn m ch, o to con ngi vi nhng k thut
mi trong nng nghip, cng nghip, gi nhng ngi thng minh nht i nc ngoi ly
v kin thc v l thuyt kinh doanh tin tin.
Phn ln lc lng lao ng ca cc nc km pht trin lm vic trong nng nghip
(70%). Do vy, phi ch ti tht nghip tr hnh tc lao ng nng thn c nng sut
khng cao phi to iu kin cho lao ng nng thn chuyn nhiu sang cng nghip.
- V ti nguyn thin nhin: nhng nc ngho cng ngho v ti nguyn thin
nhin. t ai cht hp v khong sn t i phi phn chia cho s dn ng c. Ti nguyn
thin nhin quan trng nht ca nhng nc ang pht trin l t nng nghip. Do vy vic
s dng t ai c hiu qu s c tc dng lm tng sn lng quc dn. Mun vy phi c
s bo v t ai thch ng, bn phn, canh tc tt, thc hin t hu t ai kch thch
ch tri u t vn, k thut.
- V cu thnh t bn: cc nc ngho, trong tay c nhn c t t bn. Do vy
vic s dng t ai c hiu qu s c tc dng lm tng sn lng quc dn. Mun vy phi
c s bo v t ai thch ng, bn phn, canh tc tt, thc hin t hu t ai kch thch
ch tri u t vn, k thut.
- V cu thnh t bn: cc nc ngho, trong tay c nhn c t t bn. Do vy
tng nng sut ca h thp. Song mun c t bn phi c tch ly vn m y l ci kh v
nc ngho gn nh ch c mc sng ti thiu, khng c iu tit. Do , khng c tin
pht trin kinh t, xy dng ng xe la, nh my inMun c t bn phi vay nc
ngoi. Trc y cc nc giu c u t vo nc ngho. Cng vic ny mang li li ch
cho c hai bn. Gn y do phong tro gii phng dn tc, e da s an ton ca t bn u
t, nhiu nh u t ngn ngi khng mun gi tin ra nc ngoi. Thm vo , hu ht
cc nc ang pht trin l nhng con n ln v khng c kh nng tr n gc ln li, h
phi xin hon n. Do vn t bn l nan gii.
- V k thut:
Cc nc ang pht trin c li th l c th bt chc k thut v cng ngh cc
nc i trc. y l con ng rt hiu qu nm c khoa hc, cng ngh, qun l v
kinh doanh cho s pht trin.
Nhn chung cc nc ang pht trin, bn nhn t trn y l khan him v ang
gp tr ngi cho s kt hp chung. nhiu nc kh khn li cng kh khn trong ci
vng ln qun ca s ngho i.




99
Vng ln qun ( Vicicous cycle) ca nc ngho)










Tit kim v
u t thp

Nng sut thp
Thu nhp bnh
qun thp
Tc tch lu
vn thp

pht trin cn phi c ci huch t bn ngoi, nhm ph v ci vng ln qun
. Ngha l phi c s u t ca cc nc pht trin. Mun vy phi to ra iu kin thun
li nhm kch thch tnh tch cc u t ca t bn nc ngoi.
6. Khuynh hng phn tch c cu l thuyt pht trin cn bng:
Khuynh hng ny nghin cu trng thi thay i c cu trong qu trnh pht trin
v tc ng ca tng khu vc i vi s pht trin kinh t. C hai quan im ch yu.
- Mt l ch trng mt s pht trin khng cn bng. L thuyt ny do Hisman
nu ln nm 1959. ng cho rng trong qu trnh vn ng, cc ngnh khng tng ng
nhau v iu kin pht trin, v tr ca ngnh, (sn phm) cng khc nhau i vi vic thc
hin nhng mc tiu kinh t v m. V vy trong nhng iu kin nht nh cn phi pht
trin khng cn i bng cch va coi trng s iu tit ca th trng ng thi nh nc
phi c s tc ng di nhiu hnh thc tp trung, vn, nhn lc pht trin mt s khu
vc ko cc khu vc khc pht trin theo. V d nh u tin pht trin cng nghip nng.
Quan im ny khng thc t bi v cc nc ngho thng khng chu ni s mt cn i
bi chin lc ny.
- Hai l: ch trng mt s pht trin cn i. Tiu biu cho quan im ny l
s nghin cu ca Simen Kurnets (ngi c gii thng N ben v kinh t hc). ng
nghin cu lch s 13 nc tin tin k t giai on tin cng nghip ha. ng rt ra kt
lun l: M hnh pht trin cn i bo m cho cc nc ny mt s pht trin n nh vi
tc nhanh nht. Tuy nhin, hai l thuyt cn i v khng cn i c th pht trin kt
hp vi nhau. Trong ngn hn v trung hn c th tm thi mt cn i. Do c th pht
trin nhanh mt s ngnh hng ra nc ngoi qua nhp khu tng tch ly ti u t
nhm pht trin cn i, lu di.
7. L thuyt v s pht trin Chu -Gi ma:
L thuyt ny do Huary T.Oshima nu ln. Tc gi cho rng cc m hnh trn
khng ch c im t nhin, cc nc Chu , gi ma: hin tng thiu lao ng
100
nng nghip trong thi v nh cao, tha lao ng lc nng nhn v s cn thit phi a
dng ha trong nng nghip. pht trin cc nc Chu gi ma cn phi gii quyt cc
vn theo mt trnh t nht nh.
- Gi nguyn lao ng trong nng nghip, to thm sn xut trong thi k nhn ri
tng sc cu cho nng nghip bng cc hot ng u t ca nh nc: thy li, giao
thng, pht trin cng nghip a phng v.v n lt n u t ca nh nc khi tng
vic lm cho nng dn.
- a dng ha sn xut n nh v tng thu nhp cho nng dn do tnh thi v
v tnh phc tp ca thi tit qua m rng th trng cho nng nghip.
Nh c hai hot ng trn vi cc hnh thc, bc i thch hp lao ng nng nghip,
nng thn c phn b li, tng lao ng trong tiu thu cng nghip, dch v nng thn,
chuyn mt b phn lao ng nng nghip sang ngnh khc. Khi th trng lao ng nng
nghip b thu hp, tin lng thc t s tng ln, cc nng tri, cc x nghip chuyn sang c
gii ha lm cho nng sut lao ng tng nhanh, GNP v GDP/ ngi cng tng ln khi s
dng ht lao ng nng nghip. T s phn tch trn, Harry Oshima cho rng nng nghip
ha l con ng tt nht pht trin cc nc Chu -Gi ma, tin ti x hi c c cu
cng-nng nghip-dch v hin i.
8. L thuyt nh nguyn:
Do Athus Lewis nu ln, c John Fei v Gustab Ranis pht trin. L thuyt ny
bn v s pht trin nhng nc ngho c t trng nng nghip ln. pht trin vn
c tnh cht quyt nh l chuyn lao ng nng nghip thnh lao ng cng nghip c nng
sut cao. iu kin thc hin l duy tr mt ch tin lng thp trong cng nghip
tr gip tch ly m rng sn xut cho nng nghip, to nn chu trnh lin tc cho n khi
lao ng nng nghip c s dng tng i y , cng nng nghip pht trin cn i
hiu qu.
III. Mt s l thuyt c lin quan n chuyn dch c cu kinh t:
Trn kia chng ta nghin cu khi nim v ni dung ca thut ng c cu kinh t,
song vic chuyn dch c cu kinh t theo hng no, cn da trn c s l thuyt no cho
ph hp vi iu kin nc ta l iu phi tnh n. Nhn chung c ba nhm l thuyt sau
y:
1. Phn cng lao ng x hi v ti sn xut x hi ca Karl Marx:
Cc l thuyt ny c lin quan n vic chuyn dch c cu kinh t v n gn lin vi
s hnh thnh cc ngnh kinh t quc dn v mi quan h gia chng trn khng gian, lnh
th nht nh.
Theo Karl Marx: mt l: s hnh thnh cc ngnh kinh t quc dn vi t cch l
nhng ngnh kinh t c lp gn lin vi s pht trin kinh t hng ha TBCN da trn s
phn cng lao ng x hi: sn xut hng ha cng pht trin th cc ngnh kinh t, ch th
kinh t trn lnh th cng m rng v ngc li. Mt trong nhng c s quan trng nht ca
s phn cng lao ng x hi l s gia tng nng sut lao ng trong nng nghip, l s gia
tng bt bnh ng trong phn phi dn n s xut hin s hu t nhn v theo l cc
ch th t nhn c lp vi nhau. Hai l: mi quan h gia cc ngnh, cc vng l mi quan
h trao i c v mt hin vt ln gi tr, tun theo quy lut ca ti sn xut x hi, trong
101
khu vc (nhng ngnh sn xut) t liu sn xut nhanh hn khu vc (nhng ngnh tiu
dng).
2. L thuyt kinh t trong kinh t hc thuc tro lu chnh:
Mc d, l thuyt ny t cp trc tip v c cu v mi quan h gia cc ngnh,
cc vng trong c cu kinh t nh Karl Marx, m h nghin cu n trong khun kh ca c
ch th trng. H quan tm phn tch khuynh hng vn ng trn c s chng c kh
nng mang li li nhun nh th no? y th trng c coi l lc lng ch yu dn
dt cc nh u t cn c vo gi c ca cc nhn t u vo (gi vn, sc lao ng, gi
nguyn vt liu, gi my mc, thit b) v nhn t u ra (gi hng ha v dch v). Tuy
nhin, vi vic tha nhn kh nng tht bi ca th trng, vai tr ca chnh ph c xem
nh mt tc nhn c chc nng cu vn s khng hong kinh t c tnh cht chu k. y
cc chnh sch ti chnh tin t, thng mivi t cch l cng c v m, chnh ph can
thip vo cc hot ng kinh t, c kh nng hng dn cc nh u t i theo chin lc c
cu kinh t c hoch nh. C th ni l thuyt ny c s ng gp nht nh trong
vic tc ng vo nn kinh t, hng c cu kinh t chuyn dch theo chiu hng nh.
3. Cc l thuyt trong kinh t hc ca s pht trin:
Cc l thuyt kinh t hc ca s pht trin lin quan n vn chuyn dch c cu,
c th k ra mt s l thuyt ch yu sau y:
- L thuyt v cc giai on pht trin kinh t.
- Cc l thuyt Nh nguyn.
- Cc l thuyt pht trin cn i, lin ngnh.
- Cc l thuyt pht trin c cu ngnh khng cn i hay cc cc tng trng
Tm li, qua vic nghin cu cc l thuyt trn, chng ta c th rt ra nhng kt lun
chung c lin quan n vic chuyn dch c cu kinh t.
- Hu ht cc l thuyt pht trin ni trn coi vn chuyn dch c cu l mt trong
nhng ch tiu quan trng ca s pht trin trong thi k cng nghip ha.
- T vic phn tch c cu kinh t ca mt s nc chm pht trin khng coi trng
tnh cht lin kt bn trong cc l thuyt ny nu ra mt gii php mang tnh nguyn tc:
phi xy dng mt c cu kinh t c s lin kt, thc y li ko ln nhau trong qu trnh
pht trin. N va l kt qu, va l ch s xem xt mc thnh cng ca cng nghip
ha, hin i ha.
- Cc l thuyt ny cn ch ra rng hnh thc chuyn dch c cu kinh t ca cc nc
chm pht trin trong thi k cng nghip ha, hin i ha din ra rt phong ph, a dng
kh tm thy mt khun mu chung duy nht cho mi quc gia.
- Vai tr chnh ph l phi nh gi c cc ngun lc bn trong v bn ngoi
tm ra mt kin gii cho mt c cu kinh t ring thch hp cho nc mnh.
Nhn chung vn chuyn dch c cu kinh t trong qu trnh cng nghip ha, hin
i ha c cc trng phi, l thuyt kinh t t trc n nay cp n di nhiu
gc khc nhau v nhiu cch tip cn khc nhau. Mi trng phi l thuyt u hm cha
trong mt mnh v mt yu nht nh. Nhim v ca chng ta, nhng ngi nhn thc v
102
vn dng l phi bit k tha cho bng dng tinh hoa ca nhng l thuyt in du n t
nhiu trong qu trnh chuyn dch c cu kinh t theo hng cng nghip ha, hin i ha.

CU HI N TP
1. Phn tch nhng vn l lun chung v tng trng v pht trin kinh t ?
2. Trnh by l thuyt tng trng v pht trin kinh t theo m hnh Harrod-Domar?
3. Nhng mt tch cc v hn ch trong l thuyt tng trng ca Trng phi Tn
c in ?
4. Ni dung c bn ca l thuyt Khuynh hng lch s hay l thuyt Ct cnh ?
5. Trnh by nhng lun im c bn trong l thuyt pht trin ca cc nc Chu
-Gi ma ca Huary v T. Oshima ?
6. Phn tch khi qut cc l thuyt v chuyn dch c cu kinh t ?




















103
Chng XII: NHNG NGUYN L C BN V THNG MI QUC
T

I. S cn thit khch quan v tm quan trng ca thng mi quc t.
Mt quy lut ca kinh t hng ho l hng ho i t ni gi thp n ni gi cao. Do
vy hot ng mua bn hng ho gia cc nc l tt yu. C hai c s kinh t lm xut hin
thng mi quc t l:
Mt l thng mi quc t xut hin v cc nc rt khc nhau v ti nguyn thin
nhin, lao ng t bn v k thut, tc l c nhng iu kin sn xut kh khn, thun li
khc nhau. V vy mi nc chuyn mn ho sn xut nhng mt hng m mnh c th sn
xut c vi chi ph thp nht i ly nhng mt hng khc ca cc nc m i vi h
vic sn xut li c li hn. Nguyn tc ny c gi l li th tuyt i ca nc ny so vi
nc khc.
Chng hn, nu c ph c sn xut Brazil th chi ph s r hn nhiu so vi cc
nc Trung ng. Ngc li, khai thc du cc nc Trung ng li r hn nhiu so vi
Brazil. iu do iu kin t nhin cho php mi nc c th mnh khc nhau c th tin
hnh trao i mua bn vi nhau.
Hai l c nhng nc m iu kin sn xut nhiu mt hng vi chi ph thp hn so
vi nc khc, thng mi quc t vn c tin hnh. Trong trng hp ny l thuyt v
li th so snh ng vai tr quan trng.
Ngoi ra, thng mi quc t ng vai tr quan trng v n m rng kh nng tiu
dng ca mt nc. Ngoi thng cho php mt nc tiu dng tt c cc mt hng vi s
lng nhiu hn mc m trong nc sn xut t tc, t cp, khng tham gia vo bun
bn quc t.
Tm li, thng mi quc t ng vai tr quan trng trong tng trng v pht trin
kinh t. Thc t lch s chng t rng, cc nc i nhanh trn con ng tng trng v pht
trin kinh t l nc c nn ngoi thng mnh v nng ng.

II. Nhng nguyn l c bn trong thng mi quc t.
Trong thng mi quc t c hai nguyn l c bn l li th so snh v thu quan bo
h.
1. Nguyn l li th so snh:
Nh trn ni, gii thch ti sao mt nc sn xut c tt c cc mt hng
vi chi ph thp so vi cc nc khc m trao i quc t vn c li th ngi ta phi p
dng nguyn tc li th so snh. Nguyn tc ny do David Ricardo a ra, ni dung pht
trin nh sau: cc nc cn phi la chn mt hng chuyn mn ho sn xut theo cng
thc sau y: chi ph sn xut sn phm A ca nc so vi th gii nh hn chi ph
sn xut sn phm B ca nc so vi th gii.


104
Chi ph sn xut ca sn phm A ca nc X Chi ph sn xut sn phm B ca nc X
Chi ph sn xut ca sn phm A ca nc X Chi ph sn xut sn phm B ca th gii.
Trong trng hp ny nc X nn chuyn mn ho vo vic sn xut sn phm A.
Cn th gii nn chuyn mn ha vo sn xut sn phm B. minh ho ta dng v d sau
y:

Yu cu lao ng cho sn xut M v Chu u
sn xut mt n v sn phm
Sn phm
M Chu u
1 n v lng thc
1 n v qun o
1 gi lao ng
2 gi lao ng
3 gi lao ng
4 gi lao ng

Qua v d trn cho thy, chi ph sn xut mt n v lng thc M l 1 gi lao
ng, cn Chu u l 3 gi lao ng, i vi mt hng ny M c li th hn Chu u.
Chi ph sn xut 1 n v qun o M l 2 gi lao ng v Chu u l 4 gi lao ng,
i vi mt hng ny M cng c li th.
p dng cng thc trn ta c: chi ph sn xut mt hng lng thc ca M l 1 chia
cho chi ph sn xut mt hng lng thc Chu u l 3 v chi ph sn xut mt hng qun o
ca M l 2 chia cho chi ph sn xut mt hng qun o Chu u l 4. Vy A < B hay 1/3 <
2/4. Do , M nn chuyn mn ho sn xut lng thc, Chu u nn chuyn mn ho sn
xut qun o,c hai bn u c li.
Tht vy, nu cha c thng mi quc t, tin lng thc t ca mt gi lao ng
Chu u bng 1/3 lng thc hay 1/4 n v qun o. Nh vy nng sut lao ng M cao
hn cao hn Chu u c 2 mt hng. Song do iu kin cnh tranh mi nc khc
nhau nn t l gi c qun o M t gp i lng thc, cn Chu u, qun o ch bng
4/3 lng thc. Nu M chuyn mn ha sn xut lng thc, cn Chu u chuyn mn
ha sn xut qun o, thng qua trao i quc t v gi s l khng c thu quan v chi ph
vn ti l khng ng k th M s c li trong vic mua sm qun o Chu u, cn Chu
u s c li trong vic mua lng thc ca M. Tin lng thc t ca mi gi lao ng
cng c s thay i. Mt gi lao ng M vn mua c 1 n v lng thc nhng by
gi c th mua c 3/4 n v qun o (so vi trc y l 1/2 n v qun o). Cn 1 gi
lao ng Chu u vn mua c 1/2 n v lng thc (trc y l 1/3).
Nh vy tin lng thc t ca c Chu u v M u tng ln, tiu dng ca c hai
khu vc u c m rng.
2. Nguyn l thu quan bo h:
a) Khi nim: Thu quan l mt th thu nh vo hng ha nhp khu. Hn mc l
gii hn v khi lng hng nhp khu.
Cn phn bit thu quan c tnh cht cm on vi mc thu quan khng cm on.
Thu quan c tnh cht cm on l thu quan cao n mc hon ton lm cho ngi ta nn
105
lng vic nhp khu, ng ca, cm on vic bun bn mt hng . Cn thu quan khng
c tnh cht cm on l mc thu quan va phi s lm gim st vic nhp khu hng ha
nhng khng xa b thng mi. Tng t nh vy hn mc cng c tc dng nh thu
quan.
b)Tc dng ca thu quan v hn mc
- Thu quan v hn mc tng gi c hng ha, gim khi lng tiu th, gim khi
lng hng nhp khu v tng kh nng sn xut trong nc, tng thu nhp cho chnh ph.
V d: Tc ng ca thu quan v mt hng qun o.

mc cu

6 la
4 la
P (gi c)
G
mc cung trong nc
S

D
Q: khi lng
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
150 300 250 200
-
-
-
-
-
-
-
-
100
H J
F E
I K
S
D

thu quan
B A











Nhn trn hnh v, ta thy nu khng c thu quan vi mc ca th gii theo gi c 4
la, nhu cu tiu th qun o l 300. Sn xut trong nc l 100(PE) phi nhp khu 200
(EF).
Nu thu quan l 2 la mt n v qun o, s lm gi c tng ln ti 6 la mt
n v qun o. Khi lng hng trong nc sn xut thm l EI (50 n v), mc nhp khu
gim xung cn 100(HS) tiu dng trong nc gim i 50 n v (KF).
T , thu quan s lm tng gi c hng ha nhp khu, thit hi cho ngi tiu dng
nhng tng thu nhp ca Chnh ph. Vng A ni trn tng chi ph sn xut trong nc.
Vic sn xut thm 50 sn phm (EI) l khng c hiu qu. S thit hi ny l 50 la.
Vng B ni ln s thit hi trong vic tha mn nhu cu ngi tiu dng. Do vic
tng gi hng ha lm gim nhu cu tiu dng 50 sn phm y l 50 la. Vng G ni
ln tng thu nhp cho chnh ph, n l 200 la.
V vy, cn tnh ton ci li do thu quan mang li cho chnh ph, cc doanh nghip
v thit hi cho ngi tiu dng.
106
- Th nht: thu quan c th lm thay i iu kin thng mi theo hng c li
cho mt nc ln v lm thit hi bn hng ca nc . iu kin thng mi l t l gia
gi ti u lm cho gi c hng ha tng ln so vi gi c hng ha nc ngoi nn mc cu
trong nc v hng ha gim xung. Nu mc cu trong nc ny l mt b phn ng
k ca mc cu th gii th gi c hng ha ca th gii cng b gim xung. Do vy,
phn thu quan s ri vo tay ngi nc ngoi. iu ny thc hin c vi mt mc c
sc mnh c quyn trn th gii,
- Th hai: thu quan c th gp phn lm gim tht nghip vi mt mc thu quan
s nng mc cung trong nc v gim mc cn nhp khu v lm tng GNP thc t, gim
tht nghip (vng A).
- Th ba: thu quan l bin php tm thi bo v sn xut ca ngnh cng nghip
non tr.
Vi cc tc dng theo nhiu chiu nh vy, vic p dng nguyn tc thu quan, bo
h phi c cn nhc cn thn trong iu kin c th ca tng nc, tng thi k, tng loi
hng ha.

III. M HNH HECKSER OHLIN:
Eli.F.Heckscher (1879 1952): nh kinh t hc Thy in, tc phm chnh l cun
Ch ngha trng thng. ng l ngi u tin trnh by nhng iu c bn v cc ngun
lc sn xut vn c ca thng mi quc t trong mt bi vit nm 1919. Bertil Ohlin (1899
1979) l mn ca Heckscher pht trin v chi tit ha thuyt vn cc ngun lc sn
c qua cc bi vit ca mnh vo u nhng nm 1930. Ohlin l gio s Stosckholm v l
B trng thng mi Thy in trong thi k chin tranh th gii th II. Nm 1979, Ohlin
c tng gii thng Noben (chung vi James Meade ca Anh) cho cng trnh ca ng v
l thuyt kinh t quc t.
M hnh Heckscher Ohlin trnh by l thuyt thng mi quc t hin i v tc
ng ca n n vic phn phi thu nhp v tng trng kinh t. Heckscher Ohlin tp
trung gii thch nguyn l li th so snh im c bn nht: li th v ngun lc sn xut
vn c (factor andowments). Sau ny c cc nh kinh t hin i tip tc pht trin v n
tr nn mt l thuyt quan trng trong thng mi quc t.
L do Heckcher Ohlin tp trung gii thch im ny l:
- Ngun lc sn xut vn c l mt trong nhng c s quan trng nht gii thch
nguyn l li th so snh.
- Phng php xem xt li th so snh ny s ni thng mi quc t vi phn b
ti nguyn trong nc v vic phn phi thu nhp v do vy c th xem xt cc mi lin h
gia thng mi quc t vi phn b ti nguyn trong nc v vic phn phi thu nhp. V
do vy c th xem xt cc mi lin h gia thng mi quc t vi tng trng kinh t, vi
chuyn ng vn quc t.
Ngoi ra l thuyt ny cn da trn nhng gi tr sau y:
107
- S lng cc quc gia l 2. Cng ch c 2 yu t tham gia vo sn xut (vn v lao
ng), sn xut ra 2 mt hng (m hnh 2.2.2).
- Gi nh rng cng ngh hai nc l nh nhau:
- C s d bit v hm lng cc yu t gia 2 sn phm (lao ng, t bn trong 2
mt hng khc nhau).
- Khng c chuyn mn ha, cc th trng hng ha, th trng cc yu t sn
xut, cc yu t lao ng c t do di chuyn gia cc vng trong mt quc gia, th hiu
nh nhau v.v.
1. nh l Heckscher Ohlin:
Mt quc gia s c li th so snh v mt hng no m s dng nhiu yu t d tha ca
quc gia .
Chng hn nh Vit Nam c u th v lao ng, Nht c u th v vn th Vit Nam
nn chuyn mn ha mt hng no cn nhiu lao ng cn Nht nn chuyn mn ho mt
hng no m cn nhiu vn.

L (lao ng)
K (vn)
L (lao ng)
K (vn)








M hnh kinh t Nht M hnh kinh t Vit Nam

M hnh kinh t trn phi da trn c cu kinh t m nhm pht huy li th so snh
gia cc nc. T do ha mu dch s dn n bnh qun gi c, lm gim i cc yu t khan
him ca mi nc, kt qu l cc quc gia u c li.
2. M hnh Heckscher Ohlin v tng trng kinh t:
- nh l Rybczyuski: T M Rybczyuski l nh kinh t ca Lazard Bros.Co.ltd
London. Ngay t khi cn l sinh vin trn c s m hnh Heckscher Ohlin chng minh
mt nh l lin quan n thng mi quc t. S tng trng kinh t s c phn nh
nhng thay i trong cc ngun lc sn xut vn c ca t nc.
nh l Rybczyuski: vi mt h s sn xut cho trc, vic gia tng s lng ca
mt yu t no trong sn xut s lm gia tng sn lng u ra ca mt mt hng s dng
yu t nhiu hn v lm gim sn lng u ra ca mt hng cn li.
108
V d: nh ta c 2 mt hng qun o v sn xut thp. Lc u t sn xut qun
o cn 100 lao ng v 50 t bn v ngc li sn xut st thp cn 100 t bn v 50 lao
ng. Nu ta tng s lao ng sn xut qun o ln th s lm tng sn lng sn xut qun
o nhng lao ng st thp s gim.
nh l ny c ngha quan trng trong vic la chn chnh sch kinh t. Trong
khi ngun lc c hn th vic u tin cho ngnh sn xut no i hi phi c mt s tnh
ton chnh xc. Nu khng s nh hng n nn kinh t.
3. M hnh Heckscher Ohlin v phn phi thu nhp:
Wolfgans Stolper. Samuelson m rng m hnh Heckscher Ohlin vo lnh
vc phn phi thu nhp. Bng vic kt hp ny W.Wolfgans v Samuelson cho thy
thng mi quc t tc ng n phn phi thu nhp trong nc nh th no? Mt nc c
li th so snh mt hng cn nhiu nhn t tha tng i. Bun bn t do s lm tng gi
c so snh ca loi hng v v th, theo nh l Stolper Samuelson lm tng thu nhp
thc t ca nhn t tha tng i v lm gim thu nhp ca nhn t tng i. Bi v, ton
b t nc thu li t thng mi, nhn t tha thu c nhiu hn s mt mt t nhn t
thiu. Nhn t tha theo nguyn tc c th b vo thiu ht ca nhn t thiu m vn c
li. Nh th s c mt tng lp trong nn kinh t b thit hi t bun bn t do, mc d ton
quc c li. V d, nc M thi k u ca lch s c nhiu t ai v t vn so vi
Chu u. Nhng ngi nng dn min Ty v min Nam (nhng ngi c t) ng h
thng mi t do, trong khi cc nh bun ng Bc (nhng ngi c vn) ng h hn ch
bun bn.
4. M rng m hnh Heckscher Ohlin:
M hnh Heckscher Ohlin nh n gin khng gii thch thng mi th
gii mt cch thch ng, mc d l mt trong nhng cch gii thch cn bn nht. Cc nh
kinh t hc nh James willam ca trng i hc tng hp California v.v.. m rng m
hnh Heckscher Ohlin trong iu kin c thm cc nhn t nh ti nguyn thin nhin, vn
ca con ngi (human capital), k nng lao ng v c nhiu loi hng. H pht trin cc
nh l trn mt cch tng qut hn.
- nh l Heckscher Ohlin m rng: Mt nc c s d tha tng i v mt
nhn t no l nc c phn trong ton b nhn t ca th gii ln hn phn m nc
ny chim trong ton b th gii v ngc li, tc l nc ny thiu him nhn t mt
cch tng i. V th xut khu ca mt nc, nhn tng th, s dng mt khi lng ln
hn mi nhn t m trc y c d v mt khi lng nh hn mi nhn t m n c t so
vi nhp khu tng th.
- nh l Rybczyuski m rng: Mt nhn t sn xut thc ti tng ln, trong iu
kin tt c cc ngun lc sn xut vn c khc v tt c gi c khng i, c th lm cho mt
loi hng no tng ln vi t l cao hn v c th lm cho sn lng mt loi hng no
gim xung thc s.
- nh l Stolper Samuelson: m rng s tng gi bt k hng ha no vi gi no
tng ln vi t l ln hn v lm gim xung tuyt i mt nhn t gi no . V th,
thu nhp thc t ca nhn t u tng mt cch r rng v thu nhp ca nhn t th hai gim
xung r rng
109

CU HI N TP
1. Trnh by nhng c s khch quan ca thng mi quc t ?
2. Phn tch nhng nguyn l c bn trong thng mi quc t ?
3. Phn tch m hnh Heckscher Ohlin v thng mi quc t ?


























110
TI LIU THAM KHO
* * * * *
1. Phan Qu Anh, Lch s t tng kinh t, NXB KHKT, HN, nm 1992.
2. V nh Bch, Mt s vn v kinh t th trng nh hng XHCN Vit Nam,
Nxb Chnh tr quc gia, HN, nm 2004.
3. David Begg, Stanley Fisher, Kinh t hc , Nxb gio dc, HN 1992.
4. Mai Ngc Cng, Kinh t th trng nh hng XHCN Vit Nam, Nxb chnh tr
quc gia, HN, nm 2001.
5. Trn Thi Dng, Chc nng kinh t ca nh nc, l lun v thc tin Vit
Nam, Nxb cng an nhn dn, HN, nm 2003.
6. Robert. B. Ekelund, Lch s hc thuyt kinh t, Nxb thng k, nm 2004.
7. Trn nh Bt, Trn Nam Hng, Nh nc v c ch th trng, Nxb Tr, nm
1998.
8. Robertl Heibroner, Cc nh kinh t v i, Nxb KHXH, HN, nm 1997.
9. M Hng, Kinh t th trng XHCN, Nxb Chnh tr quc gia, HN nm 1995.
10. inh Sn Hng, Nhng vn c bn ca cc l thuyt kinh t, Trng i hc
kinh t thnh ph HCM, nm 1997.
11. John Maynard Keynes, L thuyt chung v vic lm, li sut v tin t, Nxb gio
dc, HN, nm 1994.
12. Kinh t hc v m, B gio dc v o to, Nxb gio dc, HN, nm 1997.
13. Kinh t hc vi m, B gio dc v o to, Nxb gio dc, HN, nm 1997.
14. Kinh t hc tm lc, Gio trnh kinh t hc ca Paul. A Samuelson v William D
Norhaus, Nxb KHXH v Vin kinh t hc, HN, nm 1992.
15. Lch s cc hc thuyt kinh t, i hc kinh t quc dn, Nxb Thng k, HN, nm
1996.
16. Lch s cc hc thuyt kinh t, i hc kinh t TPHCM, Nxb ti chnh TPHCM,
nm 1997.
17. Lch s cc hc thuyt kinh t, Trng i hc kinh t quc dn HN, Nxb gio dc,
nm 1993.
18. V Vn Phc, Quan h th trng v k hach trong s pht trin nc ta hin nay,
Nxb chnh tr quc gia, Hn, nm 2004.
19. Vit Phng, Cc hc thuyt ca nn kinh t th trng, Nxb KHKT, nm 1998.
20. Steven Pressman, 50 nh kinh t tiu biu, Nxb lao ng, nm 1999.
21. Hong An Quc, Lch s cc hc thuyt kinh t, Trng i hc kinh t thnh ph
HCM, nm 1993.
22. Nguyn Vn Trnh, Hng dn nghin cu v n tp Lch s cc hc thuyt kinh t.
23. Leonard S. Silk, Kinh t hc hin i, Nxb Tr, nm 1993