Roji Kurd 1

Roj Kurd-Hejmar: 1/ 9
Roj Kurd

(Hejmar: 1)

NAVEROK/ NDEKLER

Roj Kurd/ Hejmar: 1

I
Be Tirk

Pek (jibo apa n) ...................................................................................................7
Pek ..........................................................................................................................9
Zincrey jiyandinewey govar rojnamey Kurd .......................................................9
Govar Roj Kurd-Roj Kurd Le Mjw Lkolnewe Da .......................................10
Ama, Meslek- Roj Kurd .......................................................................................14
Bir Hitab doktor-Abdullah CEVDET......................................................................16
Krd Talebe Cemiyeti Ve Krdlerin Makam-i Hilafete
Hizmetleri -Kerkkl Necmeddin ..........................................................................17
Derd ve Deva- H ... ...................................................................................................19
Garpla ark Milliyet Cereyanlar- Harputlu H. B. ..................................................20
Ahval-i ctimaiyemiz (Toplumsal Durumlarmz)- Kerkkl Necmeddn.............21
Krdlerde Medenileme Kabiliyeti-Fahri ................................................................23
Fikirlerin zeti .................................................................................. ........................24
HKMETN GENEL KUVVETLER
Aa kmas, Ayrlk Ve Eitliinin Gereklilii,
Bu Husustaki Fikir Ayrlklar Ve Bu Konudaki Grler- Mthad ........................26
Harflerimiz Ve Okuma Kolayl- Sleymanyeli Mesud ..................................... 29

II
Be Kurd

Tal rn- Silman Ebdulkerm ........................................................................ 30
Mindal Bo Z Fr Xwendin Nab- Silman Abdulkerm ............................. 33
Be Tesr Mht Madd Manew lm Fen- Silman Ebdulkerm ....................34
Cotkar- Dyarbekir/Necdet ...................................................................................35
rok-Fuat Temo .....................................................................................................36
Dema Kal Me-axa Me-Dema T- XEZAL ......................................................38
-Dwana ar ir Hezret Nal- drs Made ...........................................................41
Xwendin Xebat- Fazil Mxlis, Ermil ...............................................................44
w
w
w
.
n
e
t
e
w
e
.
c
o
m


Pek

Zincrey jiyandinewey
govar rojnamey Kurd

Kurd wek miletek misilman dewr-
ek gewre da hebye, li espandin
parastin hukm smaniyekan, her
weha hvk bye le hvkan
rxandin.. Be nav parastin ayin
misilman, Kurd girawete senger
bergirekan dewlet p girawe der
awaney xeyr misilman westawin. Le
seretay erx bst me we, weyaxud, le
serdem belawkirdinewe merutiyetewe
kurdekan destiyan kirdiwe be pkew-
enan damezrandin rkxiraw taybet
nek tenya binehn belku be ekera bo
mebest gorn komel belavkirdin-
ewey aristaniyet medeniyet.
Nezann hejar nexo, s derd
kujende bwen, baliyan be ser
Kurdistan da dagirtibwe. Kurdekan
le jr em barena le bare detlanewe
qurbanyan gelek zorbn be hesb
nedehat..
Peway be rweberayet helsan
rapern oreekan Kurdstan, be
dest derebeg axa milkdar
rewenbr kurdekanewe bn, inku
ma negeyitibne pleyek berz le
komeley kurdewar de. Kirdiwey ma
ne le akey nayetiyey xuyanewe
bwe. Belam hergz le dij akey
nekan xo erwee nebwe, le ber ewe
serbaz oregr em bizotnewa ne
cotyar ivan rncber Kurd bwe.
Her lew salane da bwe, ke end
rkxirawek azadxwaz kewtine cis
cowl tkoan bo belawkirdinewey
br azad derbarey maf netaweyat
Kurd. ma ne destiyan girt be belaw
kirdinewey end rojname govariyek.
Bo tgeyandin maf neteweyat Kurd
be miletan rojhelat ronkirdinewey
niyet tkoan berberekan kirdin
zlm zordar. Ca ewey le maweye da
bo segernegey komeley Roj Kurd =
Roj Kurd belaw dekirdewe.
Le sal 1910 beek zor le netewe-
kan rojhelat, le jrbar hkm smanl
da detlawene le nexotirn hala
dejyan, Kurd yekek bowe lew
miletan e.. Qutabye oregre Kurde-
kan Estembol le gel peyawe aza
navdarekan, komeleyek we akira-
yan be naw Hv yewe dameziran,
paan em komele perey send belaw
bwewe hemwe ne cyawazekan
Kurd girte xo..
Komeley Hv le sal 1913 da, s
jimarey le govar Roj Kurd-Roj
Kurd derkird.
Amanc le balawkirdenewey tekst
her s jimareke eweye ke tiwan btim
ke le yektir bizotnewey roenbr
mjw netewey Kurd pirr bikemewe
em serawe kereste binneyye
bixeme berdest newey tazey Kurd, bo
ewey zyatir le saman netaweyat nizk
bibinewe. Her weha reng e hend
tnwyet ew pispor zana kurdo-
lojyanas biknim bew zanyaryaney
le naw laperekan em s jimareye
tomarkiriwin.

1980.11.10

Cemal XEZNEDAR

w
w
w
.
n
e
t
e
w
e
.
c
o
m


GOVAR ROJ KURD-ROJ
KURD LE MJW
LKOLNEWE DA

Mnorsk derbarey govar Roj
Kurd-Roj Kurd diwe vedel:

Le duway da komelyk le
Kurdekan, le qutab rojnamensan le
sal 1913 da, komeley Hviya Kurd
yan damezirand, wedesteyan kird
belaw kirdinewey govark mangane
be naw Roj Kurd/Roj Kurd, em
govare rrewk netewey ron
girtibwe, le ser laperey bergekan em
govare wney gewre piyawan Kurd
belaw dekirdewe. Wek Selahedn
Eyb Kerm Xan Zend.. Herweha
em govare hest neteway le naw Kurd
da belaw dekirdewe. Her em govarek
buwe elfbyk tazey bo zman Kurd
dana, paan naw gowar buwe be
govar Hetaw Kurdle sal 1914 da.
1

Herweha Mjns Kurd
Mihemed Nemnzey del

Le sal 1910 da, le Estamol
(Cemyet Hv) le teref telebey
kurdewe tesss kiraw ta er gewre
dewam kird. Le diway mutareke em
cemyete dsanewe kombuwewe ta
teslmbn Estemol be hukumet
Kemalyekan dewam kird
2
.
Le duway lan merutyet le teref
(Cemyet Hev Kurd) ewe, mecmua-
yek usbu be enwan Roj Kurd le
Estemol neru le dw nusxey ewel da

1
Ve Mnorsk, el ekrat mlahezatn we ntbaat,
Bagdat s. 44 (Tercmetun we telfn ve
mukaddmetn ed doktor Maruf Xeznedar).
2
Mihemed Emn Zek, Xulaseyek tarx Kurd
Kurdstan, cild ewul (cizuy duwem).Bagdat
1931, l 315
resm sultan Selehedn Kermxan
Zend tya buwe, em duwe nusxeye le
6 Hezran, Temuz 1329 da le teref
Ebdulkerm Efend xelk Suleyman-
yewe neir kiraw le pa beynk naw
gowar buwe be Hetaw Kurd.
3

Mamosta Alaeddn Seccad,
derbarey govar Roj Kurd-
Roj Kurd del:

Roj Kurd govark heftey edeb
buwe, le Hezran 1911
4
komeley Hwa
le Estemol deryan kirduwe, jimare
yekem duwem syem Ebdulkerm
Efend Suleyman serukar kirduwe,
lew jimarane da wney du padakey
Kurd Selahedn Eyyub Kermxan
Zend Bedrxan Huseyn Kenan Paa
tyayana derkirduwe. Em govare paa
naw ra be (Hetaw Kurd), Ebdulezz
Baban her be mang ar jimareyek be
Kurd Turk le Estemol l derekird,
yekem jimarey le 11 Tern yekem
1329 rom 1913 mlad buwe, wney
Ebdulrehman Paay Baban lew
jimareye da heye.
5

Her le babet govar Roj Kurd
mamosta Cebar Cebar dell:

Le sal 1910 qtabiye ore-
grekan Kurd le Estembol helsan be
pkhnan komelyk we ekera be
naw Hv yewe, le paan em kome-
leye firawan buwewe hem ne
cyazewekan Kurd girte xo, we be
hoy alak dilsoz Xell Xeyal yewe,
buwe komeleyek syasiy dewrk
zor gewrey d, we ewey l re da
ayan bas e ke, legell Xell Xeyal da

3
Serawd peuw, 1306
4
me del apye deb sal 1913 b, neksal 1911
5

Elaeddn Seccad, mjw edeb Kurd, ap
duwem, Bexda 1971
w
w
w
.
n
e
t
e
w
e
.
c
o
m


s lawtir hebn (Qedr Beg Ekrem
Beg Ceml Paa Memdh Selm
Beg) man alaktrn endam dame-
zrner Hw bn, we komeleke le sal
1911
6
govarkyan be ziman Kurd
Turk be naw Roj Kurd ewe derkird.
7

Mihemed Tevfk Wrd
Derbarey Rojnameger Le
Kurdstana Dell:

Govar Roja Kurd
8
: Ew govare le
sal (1912) mang cark le layen
komeley (Hwa) dere, em komeleye
govarktir be naw (Hwa-Hv) le
Baxda derekird, pa derun end
jimareyek (Hwa-Hv) nawek gorra
kira be Hetaw Kurdstan we end
salk be rk pk derekira.
9

Diktor Cell Casim le sal 1975 lew
tark da ke le ser govar Roj Kurd
nuswe, roj derun jimare yekem be
roj (6
10
Hezran sal 1913 destnan
kirdwe)
11

Hend car labelaw be mezende bas
lem govare kirawe, me namanew naw
hem ew kesane bibeyn ke unete naw
em basewe beb ewey jimarekaniyan
aw p kewtib, unke belawkirdinewey
wney jimarekan le ser em laperane da
hem tengo eleme grme kekan le
naw deba mesele ke sax debtewe.

6
Rastiyekey sal 1913 ye ne wek sal 1911
7
Cebar Cebar, mjw rojnameger Kurd,
Sileman, 1970
8
Rastiyekey sal 1913 ewe ne wek sal 1912 her
weha Roj Kurd=Roj Kurd ne wek Roja
Kurd Mihemed Tevfk Wird.
9
Rojnameger le Kurdstana, pakoy rojnamey
Ennur, Baxda, 3 tern yekem sal 1969.
10
Rastyekey le 19 hezran sal 1913 da der
we Berwane: Cemal Xeznedar, raber
rojnameger Kurd, Baxda, 1973, L 20
11
D.Maruf Xeznedar, Witar Roj Kurd efeq le
tomar zanist brewer da, govar roj Kurdstan,
Baxda,jimare 54 adar sal 1979, le 4
w
w
w
.
n
e
t
e
w
e
.
c
o
m


Tenya lem maweye da bo
belge nmneyk lem
babetewe dehnnewe

Le ser aweyk da nuserawe
(Jimare 3 Roj Kurd yek ab
sal 1329-1913) der we. Jimare 4
roj 30 ab heman sal ap kirawe, be
me da wa derdekew Roj Kurd
mangane bo b jimareyek seretay
Hezran sal 1913 ya ew dew r ye
re derw b.
12

Xawen em qesane tenya jimare
syem em govarey diwe, tir bo
jimare yekem be mezende del, deb
le seretay hezrana b b, rastyekey
eweye ke le seretay hezran nebwe,
belk 19 Hezran buwe. me
nazanin ke dell:
Jimare uwarem le 30 ab belaw
kirawetewe, em zaniyariyaney le
kuw hnawe? Ya be mezende roj 30
ab durust kirdwe.
Wera m em pirsyarane eweye ke
nabuwra jimare warem Roj
Kurd nedwe. unke ew jimareye
le penc da derneuwe, belko le pa
deruwen s jimare ke le govar Roj
Kurd her bew qewareye le jr naw
Hetaw Kurd/ Hetaw Kurd jimare
yek l ap kirawe be jimare (1)
dest p kirdwe, wate jimare (4) le
ser dane mirawe wek berdewam
Roj Kurd. Her weha mejw
damezirandin mang Zilqedey bo
danerawe, le ser destur govar
rojnamey dewr hukumran Osmanli-
yekan.
Sahib mtiyaz mudur mesul
Ebdulezz Baban buw, jimare ke le

12
Dr.Kemal Mezher Ehmed Tkon Rast
own le Rojnans Kurd da , Baxda 1978,
parawz 77 L 73
roj 23 Zilqedey 1331 hcr roj 11
Tern yekem sal 1329 rom
deruwe.
Ewey le hem etk ger nektir
be eweye ke ew kesaney Roj Kurd
yan derdekird her xoyan nawe ke yan
gorwe em zanyarye man lew
nusxeye wergirtwe, ewey buwe be
serawe bo hemu zaniyaryekan le
babet Hetaw Kurd ewe, le laperey
duway ew nusxeye be ziman Turk
be xet Ebdulezz Baban em risteye
nuserawe:
13

Gewreman Seyyd Ehmed
Efend...be pey arezu duway ex
Ebdulqadir Efend (Roj Kurd)
westnra, sta lebat ew (Hetaw
Kurd) belawkirtewe....
me bo mebest lkolnewe
mjw meseleke, naw ew kesane-
man bird ke le nsinekaniyan da naw
govar Roj Kurd/ Roj Kurd yan
birdwe, diyare zorbey here zoriyan
jimarekan govarekeyan neduwe
zanyariyan le seraweytrewe wergir-
tibwe, boye biryarekaniyan be
mezende buwe. Le ber ewe heleyan
le sal mjw dern jimarekaniyan
kirduwe.
Bo mjw deb ewe botir ke
bo yekemn car le wutar (Roj
Kurd efeq le tomar zanist
brewer da )
14

Ewey witman hemw bo mj
bwe, ewey bo me mj demn-
tewe, zindukirdinewey Roj Kurd/
Roj Kurd wek xwo, be bdeskar

13
Spas bo Diktor hsan Fat bewey zanyariy
le babet Hetaw Kurd=Hetaw Kurd ewe p
bexn weku derdekew ew zanyariyaney
tomar kirdibu, ew nusxey dest nekewtubu w
ne ne girtibu.
14
Govar Roj Kurdistan Baxda, jimare 54
adar sal 1979, L 4
w
w
w
.
n
e
t
e
w
e
.
c
o
m


desttwerdan rastkirdinewe. Em s
jimareye le sal 1913 da rongele
malgel le xwindawer Kurd buwb,
belam be dilniyay yewe dellm..
Em s jimareye le sal 1981 da
tenya le arf me da heye le hem
Iraq.
me dema new her s jimareke
dsa newe le sal 1981 le mal hem
xwendewark Kurd destgayk
xwendewar eng bikew.
Em dyariye xwoy le xwoy da
gel benerxe, belam me wek
dyaryk biuk pke hem kes-
k dekeyn.

mtiyaz Sahibi ve
sorumlu mdr:
Abdlkerim
Hejmar:1
----------------
Kurulu tarihi:
1331
say:1

14 Recep Sene 1331 imdilik
ayda bir yaymlanr
6 haziran sene 1329

Sanma dourur, yaratl harikas
alemin!
Bir sen gibi ferzendeger, (mstesna)
yzyllarn iinde.
----------------
Krd dahilerinden:
Sultan Selahaddin Eyubi

w
w
w
.
n
e
t
e
w
e
.
c
o
m


I
Be Tirk

Ama, Meslek

arkn durmu ve uyumu simas
altnda asrlarca yaam bir unutul-
mu unsur vardr ki ad Krdtr.
Krd, itiraf edilmelidir ki eski
zamanlardan beri medeniyet dnyas-
yla alakas kesik olarak kalm,
senelerce yaad toprak zerinde ne
bir marifet , ne bir medeniyet
ne de ilim-irfan namna bir zerre
grebilmitir. Ona asrlarca inledii
bu s cehalette ders verecek bir
kurtarc marifet eli yetimemitir.
Krd, kabuslarla geen bu yzyln
karanl iinde ancak kl ve
topraa bal kalmtr. Geri, bir
kavmi, bir milleti, zellikle krdl
yaatan eler arasnda kl ile
topran nemli bir yeri vardr; ama
bir artla..! O kl ve topra idare
edecek ellerin ve kafalarn zamann
icap ettii idrak ve irfan ile donanm
olmas artyla ...! Fakat ne var ki
byle olmad yahut olamad. Neden?
Bunu aratrmak imdi gerekmez.
Fakat Krd anlad ki her eyden evvel
cahildir, en basit ve ak manasyla
ilme iddetle muhtatr. Krdn bu
ana kadar tek baars ve mkafat
hemen hemen daima kendisini bilen
dmanlaryla bilmeyen dostlarnn,
ounlukla haksz sulamalarna
hedef olmasdr. En insafl kymet
bilen olmas gereken zamanmz bile,
Krdn en nde gelen zelliini
vahet ve talanclktan ibaret biliyor.
Halbuki cehaletten baka yapsndaki
temiz asaletinde bir aibe bulun-
mayan bu unsurun zmrt vadilerin
de, yksek dalarnda, geni mera-
larnda onunla bir an hem bizim
olmayan, onun muhterem ruhunu bir
para tanmayanlar hi bilmediler ve
bilemezlerdi ki Krd bir ycelik
hazinesidir. Fakat biliyor ve inanyor-
uz ki bir millet yalnz yeteneklerinin
cevheri ile yaradltan (doutan)
gelen kabiliyetleriyle yaayamaz,
yalnz yaay itibar ile deil, marifet
ve medeniyet ynyle de zamannda-
kilerle ada olmas en byk arttr.
Artk icap etmez miydi ki Krd
de Arap airinin:
Xell la wellah mamn melemmetn
Tedmela heyyn we n hye cellet
(Bir dirinin zerindeki devam etmez,
hele ak olsa-ev)
dedii gibi bir hayat eseri gstersin.
Nice zamandan beri Osmanlln,
insanln salam bir organ ve atik
olan Krd ne zaman rknn d ve
sonunu hazrlayan bu menfi hareket-
leri kendine, kendi dindana, kendi
vatandana hizmette ve faydal
olacak bir olumlu eyleme dn-
ecekti?
Krdlk kendisine bir hayat,
hayatndan bir istikbal olduunu,
an medeniyetini temsil ve temsil
etmeye uygun olan kabiliyetlerini ne
zaman ispat edebilecekti?
Artk, Fi el-hal ald subh-
umd/ u halde umut belirdi diye-
biliriz; nk o kabuslar defetmek
zere gryoruz ve nk krdl,
krdln yce meale taycs olan
genliini iine alacak bir uyana
delil olabilecek iki eser ortada; biri
Hv biri de bir Roj Kurd yani iki
uyan abidesi tesis etmi bulunu-
yoruz. Biz burada yalnz Roj
Kurdn gaye ve mesleini anlatmak
w
w
w
.
n
e
t
e
w
e
.
c
o
m


isterdik, zaten yukardaki satrlar da
bunu bir nebze beyan etmeye yeter
zannederiz.
Bununla birlikte, onu bir-iki
kelime ile aklamak iin diyelim ki
ilk oluumuzu byle ac surette itiraf
ederken, gayemiz, bizi o gayeye
yetitirecek olan mesleimiz ne
olabilir?
phesiz yine en basit tabiriyle
gnmze ve gelecee layk bir yce
ama, siyasi ihtiraslardan bamsz
bir bilimsel ve toplumsal ama...

Baka hibir ey!...
te bugn Krd genlii,
Krdle ve aleme kar bu amac
yklenen bir sorumluluk altndadr.
Bu genlik, bu grevi en gzel
ekilde yerine getirme, Krdle her
taraftan vurulan hakaret tokatn,
ycelik ve irfan ile reddetmek iin
sz vermitir. imdi ancak aynas
iidir kiinin lafa baklmaz
diyebiliriz.

Roj Kurd

w
w
w
.
n
e
t
e
w
e
.
c
o
m


Bir Hitab

ster kalemi olsun, ister pratii
olsun dnyada hi byk bir eser
yoktur ki byk bir cesaret ve
yrekliliin yardmyla meydana
gelmi olmasn. Krd genlerine bu
prensibi iddetle arz ederim.
Milliyetlerin ne kt ve olutuu
devirdeyiz.
Belirli ve sekin bir ahsiyete
sahip olmayan bir ferdin hibir
toplumsal deeri olmad gibi,
ahsiyetine sahip olmayan bir milletin
de esamisi okunmaz, ve konuan
hayvan suretinden baka bir ey
olmaz .
Hafza alkanl fertlerde ne ise
milletler iin de tarih odur. nsan
hayat ve hatta hayvan hayat, hafza
hazinesinin srekli almasyla belir-
lenir ve devam eder.
Amnsie complette yani nisban
tam denilen, hastalkl olmu adam.
Bir bitkiden, bahelerimizde, dalar-
da, rzgarn istedii yne yeil
yapraklarn eken bir aatan baka
bir ey deildir. Bir milletin ki
mazbut ve mkemmel olarak bir
tarihi yoksa, o millet hi yaamam
gibidir.
Krdlerin tarihi var m? Bir
erefname ile bir millet tarih
erefini veyahut tarih erefini tasarruf
ve muhafaza edemez.
Yaadmz asr, aka deil,
yirminci asrdr. Gemiinin tarihine,
geleceinin tarihine sahip olmayan
millet kendisine sahip deildir. Kendi
kendisine sahip olmayan milletler ve
fertler memluk (kle) olur, bakala-
rnn olur.
Geleceinin tarihine dedim.
Okuyucularn belki pek ou bu
garip tabire amtr. Evet milletler
gemilerinin tarihlerinden pek ok
daha ziyade mhim olarak bir de
tarihi gemilerine sahip olmaldr-
lar. Daha dorusu milletler gemi-
lerinin tarihine sahip ve gelecek-
lerinin tarihine memluk(nesne)
olmaldrlar.
Bir milletin geleceinin tarihi o
milletin idelidir.
Yakn zamandan beri mefkure
(ama) kelimesiyle ayakta tuttuu-
muz ve ifade ettiimiz ideldir.
Krdlerin hakikaten asrmza
layk bir tarih kitabna sahip olma-
dklarn, gelin hep birlikte itiraf
edelim. Sonra Krdler bir idele
sahip midirler? Sahip iseler, o idel
nedir ona bakalm.
Byk hekimlerden biri diyordu
ki bir milletin gelecekte ne olacan
renmek kadar kolay bir ey yoktur:
Ne olmak istediini renmeye
alnz, bir millet ne olmak istiyor,
o ne olacaktr? Bu halde demek ki
milletlerin geleceini kefetmek iin
ne evliya olmak, ne de deli olmak
lazm deil.
Gen Krdlere sormak ve
anlamak isterim. Ne olmak istiyorlar?
Veyahut ne olmamak istiyorlar.
Osmanl mparatorluunda bir unsur
mu? Unsur fakat nasl unsur, ryen
ve rten bir unsur mu, yoksa yeni-
lenen ve yenileten, yaayan ve
yaatan bir unsur mu? Bir kere bu
sorunun cevab kesin bir ekilde
verilmelidir. O zaman yol gstermek
kolaydr. ncelikle okur-yazarlarn
oran en az yzde krka(%40-ev.)
aresine ulamak. kincisi en fazla bir w
w
w
.
n
e
t
e
w
e
.
c
o
m


ay iinde yedi-sekiz yanda bir
ocuun okuma yazmay ve
okuduunu doru okumay renme-
sine msait olan harfleri esas
itibaryla kabul ve imdiye kadar
kullanlan harfleri terk etmek. Dier
her mesele bence ikinci derecede
kalr.

30 Mays 1913
doktor
Abdullah CEVDET

Krd Talebe Cemiyeti
Ve Krdlerin Makam-i
Hilafete Hizmetleri

Musul, Van, Diyarbakr, Harput
ve Erzurum ilinin tamam ile Haleb,
am, Badad, Sivas ilinin bir
ksmnda yaayan Krdlerin ki
osmanl egemenlii altnda bulunma-
lar bundan ibarettir. Hilafet makam-
na ettikleri nemli hizmetler mmkn
mertebe emken-i terih etmek
istiyorum. Timurun kndan sonra
Krdistann byk blm ah-
smail, Safevilerin eline gemi iken
Yavuz Sultan Selim Hann ran
zerine yapt seferinde Krd reisleri
hilafet makamna sadakatleri hesabiy-
le ve Krd alimlerinden dris-i Bitlisi
nin aba ve himmetiyle Kemal-i
hevahile Osmanl Devletinin emir-
lerine tabi olmas, Emevi hkmeti
zamann da slam ehirlerinin her
taraf isyan ateleriyle olduu halde
bunlarn hilafet makamna kar
itaatleri Abbasi hkmetinin son
dneminde en sadklar olan ranl
vezirin hiyanetine ramen Krd emir-
lerinin sadakatleri gibi,
And reyn-i fitne ki kefim an krve
Eymen ez fitne bu dndar kve
(mmetim delalet zerine ittifak
etmez/Yani mmetin ittifak ettii
ey eri(meru) delildir-ev.)
Yani vezirin hiyanetine emir-
lerinin fesadna cahillerin isyanna
karmayp doru bir ekilde hayat-
larna devam ediyorlard. zetle
hlafa-i radinden Osman ile Ali,
Emevi, Abbasi ve Osmanl hkmet-
inin hakim olduklar dnemlerde
meydana gelen ve tarihi gereklerle
pheye yer vermeyecek ekildeki
doruluk ve hizmetlerini Roj Kurd
nshasnn stunlarna yerletire-
ceiz. Zaten bu alanda bir eser
meydana getirmeyi dnmtm.
Osmanl unsuru olup ve olacanda
gayret eden Krd unsurunun ilerle-
mesi ve ycelmesi iin kurulan Krd
Hv Cemiyetinin yelerinin gayreti-
yle karlan Roj Kurd gazetesi,
dncemin hasl olmasna sebeb
oldu. Yce fikirlerin makaleleriyle
dolu olan bu kymetli gazetenin
sahifelerine yerletirmeyi kendime
eref ve cemiyete de bir naizane
hizmet adettim. Bir millettin
rgtnn kurulmas o milletin refah
ve mutlulua kavumasna tek bir
iarettir. rgtsz bir milletin
ilerlemesi grlmemi ve grlemez,
nk dnce bireyselleerek yce-
lemez, fikirlerin birlemesiyle olur.
Mnferid bir fikrin ilerleme yolunda
hatas ihtimal dahilindedir. Toplu
dncelerin hatas ise ihtimal haric-
indedir. Beni zann (insanolunun-
ev.) la tecmeu mmeti ala dalaleti
anlaml kural bu gerei ok gzel
kavratmtr. mmetim dalalet
w
w
w
.
n
e
t
e
w
e
.
c
o
m


zerine birlemez buyurmu ve ferde
iaret etmek iin mmetimden diye
buyurmas bu meseleyi pek gzel bir
ekilde ifade etmektedir. Osmanl ad
altnda yaayan kavimlerin aydn
dnceli olanlar ayr ayr talebe
cemiyeti kurup kavimlerinin ilerle-
meleri iin almalar, Osmanl
gelecei iin hayrl iler olarak
saylabilir. nk aydn kiiler kendi
kavimlerinin manevi ihtiyalarn
anlamak, anlamak ile beraber karla-
ma arelerini bulmaa o kadar glk
ekemezler. Kavimlerinin miza ve
tabiatlarn bilmeleri asndan mane-
vi hastalklarn abuk bir ekilde
bulup ona gre tedavi ederler.
Temenni ederiz ki bu cemiyetler
srekli ve fertleri samimi olsun.
ir:
Li we lilla karibun ebeden kulb
Tella kaf cusmun ma tellaka.
(Benim ve arkadalarmn kalpleri
birbirlerinin bedenlerini grmeden
tanmla-ev.)
Bu mazmun iire gre davran-
mal, fertleri gayet alkan ve
medeni cesaret sahibi olmal,
yazmal, sylemeli, bkarak mitsiz
olmamal, Osmanl milletinin can
dman olan tembellikten uzak-
lamal. Bizde olduu gibi her millet
devrim zamannda byk felaketlere
maruz kalm, o milletin aydnlar
sayesinde ilim ile, eitim ve talim ile,
o felaketi kaldrp daimi selametini
kurmulardr. Osmanl aydnlar iin
almann zaman bugndr. al-
lmazsa gelecek temin olunamaz.
nk gelecei douran haldir
(imdidir-ev), Arap airlerinin fesih
olanlarndan Mtenebi ...
El yevmu ahdikum fe eynelmev
d: Heyhat leyse l yevmun ahdikum
eda (Bugn sz gndr vefa
nerde/hayat szlerinizin gnnn
sabah yoktur.) maruzatm ak bir
ekilde tasvir etmitir. zellikle ahlak
ve yeteneke sekin mevkiye sahip
olan Krd kavminin fikirlerinin
gelimesi iin almak farz
derecesindedir. Krdler tahsile
fevkalade yatkndrlar. lim ve irfana
aina cehaletten uzak olmak isterler.
Dahi ve byk Selehedin Eyub
hazretlerinin fethettii yerlerin zulm
yeri tabirini hakketmi meclislerini
zindanlarn bir irfan medresesine
dntrmesi, zavall halktan cehaleti
kaldrp olgunluun fazileti ile ss-
lendirmesi sylediklerimizi ispata
kesin iaret olabileceini syleyebiliriz.
Unsurun faaliyeti, yrenin tesiri,
felsefenin yksek mevkilerini igal
etmektedir. Krdlerin kabiliyeti anla-
lnca cemiyetlerinin tahsil durum-
lar iin uramamak affedilemez bir
hatadr. Daha dorusu insanlk
alemine kabul edilebilecek yaralardan
deildir. Doutan yetenekli bir
kavmin aydnlanmas pek kolaydr.
Mevlana mesnevide:
leha ba gewheran- kurdan bd
le an canib- rewd- hemkan yd.
iiri ile edebi eklinde bu ak
gerei anlatmtr. Cemiyetlere
den ilk vazife kavimlerinin hilafet
makamna ballklarn kalclatr-
maktr. Acizleri hazr nesli ve gelecek
ecdadnn temiz eserlerini takip
etmek fikrini iletmek ve sonradan
hilafet makamna ettikleri hizmetlere
dair makaleler yazacam.

Kerkkl Necmeddn

w
w
w
.
n
e
t
e
w
e
.
c
o
m


Derd ve Deva

Byk eserlerde genelde bir
husus vardr ki baklmadklarn,
hissiz ve dilsiz denilecek derecede
ilgisiz ve drlmee mahkum
olmasdr.
Byle byk eserlerin karsnda
insan syleyecek sz, aklayacak his
bulamama aresizliiyle durgunluk
durumuna dmekten ve hayret
etmekten baka bir ey yapamaz.
Diyebilirim ki bykl ve
ycelii bizi hayrete dren bu
yksek ve ok kymetli eserlerin
nnde durmak ou kez binlerce sz
sylemekten, binlerce derece daha
faziletlidir. Ben bu his etkisiyle en
ok, bana, Roji Kurde bir ey yaz!
dedikleri zaman duygulandm ve
etkilendim.
Krdlk dnyasnda uzun zaman-
dan beridir hakim olan durgunluk ve
yoksulluun byle kararl bir teeb-
bs ile dam edlmesi beni dil ve
kalem ile tasvir edemeyeceim takdir
lere mecbur etti. Krd genlerinin bu
gzel azmi gerekten krdlk iin
kkl bir uyann ak iareti idi.
Yalnz bir Roj Kurd m ya? Bir de
bir Hv var.
te bunlar krdln halihazr
iin deeri biilmez muazzam eser-
lerdir.
Fakat bu takdirlerim, sz ve
kalem ile izah edemediim bu
yrekten duygularm, beni Krdln
eksik ve hatalarn da eletirmekten
men edemez.
Sabit gereklerden olmas gerekir
ki bir topluluk ykselmek iin
gnahlarn itiraf, hatta ac ac akla-
maldr. Eksikliklerin olmamas ve
eit bir kavmin refahna deil, bilakis
zevaline sebep olur.
Ben kavimlerin kurtulu ve
gelimesini toplumsal eksikliklerini
bilmelerinde ve bilerek dzeltme-
lerinde grrm. Eksiklik ve kusur-
larn bilmeyen milletlerin nderleri-
ne den vazife, milletlerine bu
eksiklii anlatarak dzelttirmektir.
Ben bu toplumsal meselede pek
fazla iddet taraftarym. Mmkn
olsa, diyebilirdim ki eksiklik ve
gnahlarn anlamayan milletlere,
dayakla anlatmaldr.
Milletler ve kavimler, ocuklara
benzerler. ocuklar okamak, kusur-
larn dzeltmemek, onlar martt
gibi toplumu da hatalardan arndr-
mak, tehlikeden uzak tutmak,
mmkn deildir, zannederim.
Bu byle olunca, bizim gibi koyu
cahil olan toplumlarn nasl eitilmesi
gerektii dnlsn. Bana kalrsa
diyebileceim ki, balarna vururca-
sna... Belki bu szlerim garip, ok
garip, garipliin iareti saylr, fakat
dnce bu ya!..
Koyu cahil dedi idim; evet, itiraf
olunmaldr ki Krdler koyu cahildir-
ler. Yzde deil, fakat binde ka
Kurann okuyabilir, bulabilirsiniz.
Yirminci asr, cokun bir sele
benziyor; ona kar durabilmek,
onunla sorunlu hale gelip girdapta
mahvolmamak, ancak ve ancak bu
asrn kulland medeniyet ve marifet
setleriyle mmkndr. Bir kavim
yalnz cesaretle veya dier bir yce
faziletle doutan gelen yetenek-
leriyle payidar olamaz. Kurtulmak
iin ykselmeli. eref de bir kavmi
kurtaramaz.
Selahaddn Eyub ... gibi byk
(bir lidere sahip olmu ev. notu) bir
w
w
w
.
n
e
t
e
w
e
.
c
o
m


millete, bir kavme bilmem ki ne
derecede bir ruh nfus ve hayat (etki
-ev.) edebilir?
Trke mezar tana gvenilmez
atasz ne byk faydal bir
hikmettir!
Bir kavim bilgisizlik ve tembellik
yznden ayaklar altnda olurken bu
byklerin an ve erefi onlarn
hayatn, acaba ne kadar, devam
etmeye hizmet edebilir?
Bu bykler ancak kavimlerin
tarihlerinde sonsuza kadar an ve
vn abideleridirler. Krdler de
Osmanl ve slam unsurlar iinde
gelimesi gereken bir alkan organ
olmak, daha dorusu bugnk
cehaletle kangren olup kesilmemek
isterlerse almaldrlar. Hem de
Salahaddinler, molla Goraniler, drisi
Bitlisiler... yetitirmek azim ve
emeliyle almaldrlar. Krd gen-
liinin bu asl meslei ne olmaldr?
Bence srekli yetimek ve yetitir-
mek iin devaml almak...

H ....

Garpla ark Milliyet
Cereyanlar
Avrupa, gemi asrda Hrstiyan-
lk mezhepleri arasnda meydana
gelen mthi kanl ihtilaller ve
bunlarn dourduu eitli facialar ve
sefaletler ierisinde aresiz idi.
Bu mezhepler ierisinde daha
ilerici Protestanlk gnden gne pek
fazla muhafazakar olan Katoliklie
kar galip geliyordu. Mezhep
kavgalarn dehetli facialarna sahne
olan Fransaya Volter daha zgr bir
muhitten yeni, ok yeni eyler
getiriyordu.
Bu yenilik Katolik ruhani reis-
lerinin akladklar gayet zalimane
toplumsal artlar devirmek iin
yegane bir sebep idi.
Hristiyanln hi phesiz
kmesi ve batmas bu mezhep
ihtilaflaryla bu din kavgalaryla
sonulanacakt. Halbuki Voltern
syledii yeni hayat Fransadan
Jermenlere sonra da Slavlara kadar
yayld. Ve btn Hrstiyanl yeni-
den canlandrd. Bugnk Avrupay,
medeni Hrstiyanl nmze koydu.
Bu fleyi, bu ruh, Hrstiyan
kafalarda yeni bir takm fikirlerin,
hislerin domasna sebeb oldu.
Bunlarn en nemlisi milliyet cereyan
lardr. Doal olarak insanlarda
meydana gelen bu yce duygu ok
abuk yayld. Hi phesiz Fransa ve
Almanyann gelime ve ilerleme
derecesine hizmet eden Franszlk ve
Almanlk duygulardr. Fende, sava-
ta, sanayide, ticarette birbirlerine
daima yksek olmak iin arpan bu
iki kuvvet daima ayn hisle
yetienlerdir.
w
w
w
.
n
e
t
e
w
e
.
c
o
m


Hristiyanl ycelten bu kuvvet
Dou Hristiyanlarnda da etkisini
gsterdi.
Gerekten onlarn da hilaln
hkm altnda olmalarna ramen
toplumsal ve yaamsal artlarn
deitirdi, mutlu ve daha yksek bir
mevkiye kard.
Batdan Douya doru yaylan bu
yenilik gc slam aleminde de ok
byk deiiklikler meydana getire-
ceine hi phe yoktur. te Msrda
Araplar, Rusyada Tatarlar pek yakn
senelerde bir ok bilimsel cemiyet ve
bilimsel hayr cemiyetleri kurarak
toplumsal mevkilerini daha mreffeh
bir hale koydular.
imdiki durumlarmzn da btn
slam aleminde ve zellikle en geride
kalan Krd unsurunda byk bir
uyan meydana getirmesini kuvvetle
umut ederim.

4 Mays 1329
Harputlu H. B.

Ahval-i ctimaiyemiz
(Toplumsal Durumlarmz)

Her kavim, her millet, her
unsurun kendine has durumlar,
toplumsal halleri vardr. O durumlar
yabanclarn yannda ne kadar kt,
ne kadar nefret edilecek olursa olsun
kendisine gzel ve makbul bir ekilde
grnr. Bu da iki sebepten dolaydr:
Birincisi duygu, ikincisi huydur.
Ana kucanda beslenilen baz
eyleri hisseder. (anne bu nedir?) diye
sorar. Annesinden cevap alr. Alr da
taze bir ekilde organ haline gelen
hafza hcrelerinde kaydeder.
Kaydedilen kkleir. Kaybolmaz bir
hale gelir. Bu tarz ile kavminin
toplumsal durumlar anne babas
tarafndan telkin edilir. Masum yavru
be alt yana gelir, azck anlay ve
kavraya sahip olur, okula gider,
retmeninden, arkadandan ayn
davran ve szleri grr, iitir, iyiyi
ve kty birbirinden ayrmaya gc
yetmeyen aresiz ocuk hangi usul ve
adetleri olursa olsun makul diye
kabul edip alkanla dnr ve
bunu huy edinir.
Bazen bir yaradl nadiresi
meydana gelir, byk bir beyine
sahip olur, fikirlerinin deiimine ve
gelimesine muktedir olur.
lk ve orta ve en son bin yllarda
byle dahiler grnm tarihin ahit
olmasyla sabit olmutur. zellikle
hazr asrda fazlalam inkar edilme-
yecek bir dereceye varmtr.
O yaradl iksiri, fevkalade
muhakeme gc sahibi olur. Usul ve
adetlerden akl ve manta uymayan
blmlerini, anlar. Usula uygun
olarak yani kavminin kabul edecei
w
w
w
.
n
e
t
e
w
e
.
c
o
m


bir tarzda bildirir, anlatr. Dier
kavimlerde olduu gibi bizde de
toplumsal biimler (toplumsal yaplar
ev.) vardr. Nasl toplumsal
biimler? Makul biimde mi? Asla!
Akl ve mantktan nasibini almayan
toplumsal yap... Bu toplumsal
hastalk yalnz bize zg deildir.
Btn islam kavimlerde de hkm
eden ve i gren bir unsurdur.
imdiye kadar bizde sosyolojiye
yani toplumsal yapya dair eser
yazlmamtr: Onun hukuk blm
telif edilmise de kardelik bana,
birbirine yardm etmeye, sadece
hukukuluk, hukuku bilmek, uygar
olmaya yetmez; yetseydi bu duruma
dlmez, bu dereceye inilmezdi.
Arapa kitaplarda toplumsal
yapnn dier blmlerine dair ksa
ksa bahisler bulunursa da istifade
edilmez bir merkezdedir. O kitaplar
dan toplumsal yap hakknda
aydnlanmak yzlerce sene aratrma-
ya gerek vardr. imdiye kadar
toplumsal yapnn nesinden sz
edildiini bildiren aratrmac eller-
imize bir kitap olsun girmedi. Yeni
olarak Franszcadan Trkeye
tercme edilen varsa da baklmaz,
okunmaz bir durumdadr.
Bu yaynclar, yazarlar toplumsal
yap hakknda ounlukla bir fikir
edinmemiler... Ve edinecek derecede
fikir eitimi ve tam donanml yksek
bir tahsil grmemiler...
Franszca ile Trke bilmek kitap
evirmeye yetmez. Yetecek bir ey
varsa o da eitim ve retim ile, ilim
ve irfan ile donanmaktr.
Ruhsuz, kaba, yalnz Franszca
kelimelerini, o ruhsuz kalplar
Trkeye nakletmiler. Biz o eserler-
den yararlanmaya muhta iken, onlar
bu eserlerden istifade etmeden, ifade
ve bizi aydnlatmak istemiler.
Batanbaa hata, daha dorusu
hatalarn hazinesi demeye layk
eserler meydana getirmilerdir.
Ezber ey fayde in krde
Tuke xudra fayide nedde.
(Fayda iin yapmsn ama
sen nce ondan fayda grmelisin)
Hitabna mstahak olmulardr.
Aratrma dncesi, inceleme fikri
ile beraber tam tahsil grmeden kitap
yazlmaz, yazlsa da fayda salamaz,
nitekim imdiye kadar fayda etmedi.
Edecek olsayd dmanlk ve kin, bir
birinden nefret etme islami memle-
ketlerin her tarafnda yaygn olmazd.
Toplumsal hastalmz giderecek
sosyolojiye dair eser yazacak bir
insana sahip olmadmz arz ettik.
imdi ne yapmak lazm? Doal
olarak brakmak m? Hayr! Bilimsel
cemiyetler vastas ile kitap yazmak,
sz ve kalem ile almak... Aydn
fikirler bir araya gelirse genel olarak,
bunlardan kacak fikirler toplumsal
yapmz dzeltir zannederim.
Mevcut olan talebe cemiyeti bu
durumlar gz nnde bulundurup
dikkat etmesi gerekir.
Sedhezaran fadest her yek
Sedhezaran p an yek endk
(Yzbinlere fayda var ve/ Her bir
faydann yannda yzbinler azdr)
Aydn iirine dikkatinizi ekerim.

Kerkkl Necmeddn

w
w
w
.
n
e
t
e
w
e
.
c
o
m


Krdlerde
Medenileme Kabiliyeti
Yaradltan gelen kabiliyet yle
bir harika ve bahedilmi bir geni
alanda varolmu ki btn vahet ve
karanlklar kendi kontrol altna
alarak insanln gerek bulularnn
sebeplerini hazrlamaya alandr.
Cahil kavim ve milletler bu sayede
medeniyet ile eitilerek yksel-
milerdir. Genel tarih aratrlrsa
insanlk alemi balangta ok gsz
bir ekilde dnyaya gelmi, ihtiya-
lar ile yaam, tabiatn tesiriyle
gelimi ve ykselmitir. te bu
tabiat tesiriyledir ki insanlar gerekli
ihtiyalar ile gnden gne yaylp
ilerleyerek medeniyet aleminde bir
yksek mevki hazrlamlardr.
nsanlk kabiliyeti ana rahminde
reim halinde iken balar ve lme
kadar devam eder. Tamamyla koru-
ma deilse de ypranma ve tabiat gibi
manevi tesirlerin altnda olarak
birbirinden pek az farkl bulunan [bu
kuvvetli kabiliyet], seyir ve seyahati
esnasnda urad sayl ve eitli
konak yerlerinin ve merhalelerin
tabiat ve mevki gerei vard yeri
itibariyle ak ve gizli gayet byk ve
eitli farklar ve deiiklikler
gstermitir. Dolaysyla tabii yete-
nek doutan gelen ykselmedir.
Gelimesi ve yaylmas eitim, ahlak,
adetler, gelenekler, evre, huy, ruh
gibi kuvvetli unsurlarn etkilerine
girmediinden her kavimde derece-
leri eitlidir. Bunlar deitike
insanlarn medeni yetenekleri de
onunla beraber deiir ve kaybolur.
Bir millet medeniyet vadisinde ne
kadar mddet devam ederse etsin
sonunda bir gn ruh deiiklii
yaayarak, ihtiyarlayarak gerilediini
ve onun henz yeni yetimi ve henz
medeni yetenekleri yeni grlmeye
balam olan yerini brakm olduu-
nu, tarihin btn ak sayfalar
gsteriyor. nsanlk yaamnda srekli
meydana gelen bu tarihi doa kanunu
dikkatle incelendiinde analiz sonucu
Krd milletinde imdiye kadar
medeni bir kuvvetin grlmemesinin
sebebi onlarn medeniyete olan
kabiliyetsizlikleri deil, aksine
milletleri medeniyet aamalarnda
mevcut bulunan yce eyi
ykselten alkanln onlarda henz
gelimemesidir. Oysa ki imdiye
kadar kendilerine zg bir medeniyet,
bir yetenek ve kabiliyet gelitireme-
melerinin sebebi olan mevki ve
etkileim sorunlarnn kaldrlmas ve
yeni, ykselme arzularnn olmas
halinde Krdlerin nasl parlak bir
gelecee, bir ykselme ve ilerleme
geleceine kavuacaklarn, insanl-
n tabii kanunu noktasndan
dnrsek gerekten btn ak-
lyla grlr. Krdlerin medeni
seviyelerinin ykselmesi iin ta
ezelden beri byk bir meyil ve
yetenek ilerlemeci olduklarnn ve
ruh bakmndan bu duygularla
donandklarnn gstergesi kavimsel
alkanlklar ve rksal zelliklerinin,
dier milletlerin toplumsal yaay
tarzlaryla olan yaknlk dereceleriyle
ve ahlaklarndaki mertlik, yiitlik,
misafirperverlik, civanmertlik gibi
huy ve ruhsal zellikleridir. Saflk ve
vicdan ve fikr samimiyet noktasn-
dan soylu temiz Krd, daima bekaret
ve doalln koruduu gibi ila
maallah edecei de kesindir.
Krdlerde yetimi olan alimler ve
aydnlar ve bunlarn eser ve
w
w
w
.
n
e
t
e
w
e
.
c
o
m


yaynlaryla bilim ve fene etmi
olduklar hizmetler tarihin kayt-
larnda kaytldr. Bulunduklar ve
oturduklar evre mevkilerde oun-
lukla engelleyici etkenler, dalarn
engebelii ve hala tellaldan ibaret
olmas ve ziraatn ara ve gereleri
hala ilkel olmas ve tamacln
halen Nuh zamanndan kalma eek ve
katrlarla yaplmas ve dzenli
yollarn ve oselerin bulunmamas ve
bunlarn imdiye kadar hibir yerde
yenilenmemesi gibi engellerin ve
sorunlarn varlna ramen
Krdlerin ziraat ve refaha vermi
olduklar nem yaptklarnn eserler-
iyle sabit ve bununla birlikte ziraata
ve zira olan ilerindeki usta
olularna medenilemeye olan eilim
lerinin bir gstergesidir. Ticaret ve
sanayi alannda Krdlerde byk bir
arzu ve evkin olmas da bu yete-
nein doal sonularndandr.
Avrupa ve Amerika, tezgah ve
fabrikalarnda bugn binlerce krdn
bulunarak almalar kesin aratr-
malarn gstergesi olarak soylu
kavim krdn medeniyeti kabule ve
bu yolda alarak byk bir istekle
nasl bir merak ve zevkle hazrlanm
olduklarn sylemek yeterli olur.

1321 mays 28

FAHR

Fikirlerin zeti

Bu yazlar; mecmuann yayn-
lanmas dnlrken belirlenen
esaslar dahilinde deil... Mecmua iin
yaz hazrlanmaya balandnda
ortaya kan bir ihtiyacn sonucudur.
Bizim, Roj Kurdn bulunduu
evre hibir mecmuada veya gazete-
nin evresine benzemez. Bu mstesna
konumumuzu gazetenin stunlarna
byk bir cokunlukla hcumu
grdmz vakit anladk. yle
bereketli makaleler ki bir bakta
hepsini okumak mecburiyeti dn-
lnce, insana heyecan gelir. Bunlar
mecmuaya yerletirebilmek iin,
insanda byk bir cesaret, yanl-
larn, hatalarn, deiikliklerin,
anlamsz heyecanlarn, anlamsz tepki
lerin dourabilecei sonulara kar
kaytsz bir cesaret olmaldr.
Ayn zamanda siyaset bilmek
lazm gelir. Yaznn hatal, hileli,
heyecanl, snrl olmas sebebiyle
yerletirilemeyeceini nazik, mla-
yim, fakat sekin ve etkili bir dil ile
anlatabilmek, anlattktan sonra uyan-
draca kzgnlk ve etkileri, ... ifal
bir dille sakinletirmek ne kadar
zaruri ve gereklidir.
On Temmuz nklabnn her eit
haktan yarar salayc bir iddetle
alevlendirdii bir ate vardr ki, o da
yaz yazmak isteidir. Yazanlar -iyi
olsun kt olsun- yazdka yazmak
istiyor; yazamayanlarda da bu ate
arttka artyor...
te biz de bunun sekin tesirine
rastlyoruz.
Gazeteciler hangisini yerletire-
ceklerinde cidden hayrette kaldlar.
Roj Kurd, esasen Krdle hizmeti
bir mecmuadr, dairesi pek genitir.
w
w
w
.
n
e
t
e
w
e
.
c
o
m


Bu memnun edici bakla anlar,
nk byle bir hrs doru grmez.
Yine Krdle bu yzden hizmet
etmek iindir ki, bir are, bir deva
dnd:
Her saydaki yazlarn tamamn
gzden geirdikten sonra, eletiri ve
inceleme yapacaz.
Bu yazlar, yalnz yz burutu-
rucu bir eletiri deil, glen, glm-
seyen bir dzeltme ve dzeltmeci,
neeli bir hkm ve adaletli bir
ekilde grevini yapacaktr. Bazen
btn bu yazlarn stnden bir mizah
yolu ile kukulanma (istimam)
olunacaktr.
Akla gelir bir soru: Roj Kurd, bir
kavmin gelimesi iin gayret etmeyi
kendine hedef edinen, edeceini ilan
eden, etmesi lazm gelen bir bror
gsteriiyle (atahatyla) mi stun-
larn dolduracak?
Haa! Fakat siz btn slah edici
duygular ciddi denilen bir takm
kuru szlerde mi bulacaksnz? Ben
ok kere mizahl bir cmlenin slah
edici tesirini ciddi denilen hikmetli
ak bir szden fazla grrm. Yani
demek istiyorum ki Roj Kurd,
mesnetsizlikle, yahut ciddiyetsizlikle
sulanmasn. Ona Krdln ycel-
mesine almaktan baka bir ey
hedef ve rehber olamaz. O, kavminin
ykseltmesi yolunda faydal grd
her areye yapacaktr.
Bu stunlarda yalnz eserler deil,
eser verenler de; yalnz yazlar deil,
kalemler de gzden geirilecektir.
Mesela Ahval- ctimaiye-mizi
okurken yazarnn da ruhi durumunu
dnmemek, bilhassa tanyanlar
iin mmkn deildir. Necmettin
Efendi; bu hrmete layk tam Krd
hoca iin kelimenin, zarfn, daln
hibir ehemmiyeti yoktur, nem
yalnz manada, kavramda, anlatlmak
istenilen eydedir. Cmleler, tamla-
malar arasnda ballk, ekilde
aklk onun iin dnlmeye
demeyen eylerdir. Tarih makale-
sini okuyan, toplumsal durumlarn
okuyan, onda, Bedizzaman Sad
Kurdnin ruhundan bir nebze
hissedeceksiniz. O yazlarn, okuna-
bilecekleri iin deil, kendisi
dnd iin yazar. Muhterem
hoca, kendisi iin ite bu kadar,
kaytsz bir fikir adamdr.
Garp ve ark inceleyen yazar,
ince haritasn pek gzel, zarifane bir
tarz ile izmi.
Krdlerde Medeniyet Kabiliye-
ti epeyce derin. Onu, en ok gelecek
saymzda anlayabileceiz.
Ama, Meslek, Derd ve Deva
hakknda,
Ve aynel buzi teberruzi kulli eybn/
Ve aynel hubbi la tecdul uyuba/
(Sevmeyen gz btn ayplar ortaya
serer/ Seven gz ise ayplar grmez.)
hkmne urarm, dncesiyle bir
ey sylemekten kandm. zetimizi
gelecek sayda daha ziyade hedeflere
yaknlatracaz.

***

w
w
w
.
n
e
t
e
w
e
.
c
o
m


HKMETN GENEL
KUVVETLER
Aa kmas, Ayrlk Ve
Eitliinin Gereklilii,
Bu Husustaki Fikir Ayrlklar
Ve Bu Konudaki Grler

nsanlar doal olarak medeni
olduundan daima toplumsal olarak
yaamaya mecburdurlar. nk
birbirlerinin yardmna muhtatrlar.
Hibir fert kendi eitli zaruri
ihtiyalarn tek bana tedarik
edemez. Bunun iin fertler birbir-
lerine yardm elini uzatma, birbirini
kucaklamaya, bir arada yaamak
zorunda kaldlar. Fertler bu ekilde
biimlendirildikleri, bu sebeple
esaslarn kurduklar toplum iinde
kendi geimlerini temin etmekle
beraber, o toplumun ilerlemesi ve
ykselmesi iin bir takm ubelere
ayrlrlar. Bazs ziraatla megul oldu.
Bazs ticarete, sanata ve bazs
bunlar arasnda nizam ve intizam,
huzur ve asayn teminine yardm
eden grevlere getiler ve bu ekilde
toplum iinde bir toplumsal mevki,
bir iktisadi mevki hazrlam oldular.
imdi takip etmekte olduumuz
ama, bu eitli ubeleri izah etmek
deil, yalnz btn hususlarn
kapsayan hkmettir ki genel kuvvet-
lerden ibarettir.
Bu hususta gerekli aklamalar
etmeden nce Hkmet nedir?
nceleri nasld? Sonra ve imdi ne
ekil ald? Bunu anlayalm.
Bilindii gibi Hkmet bir kavmi,
bir milleti idare eden, toplumun bir
st kuvveti halini alr. Gemi
devirler, uzak diyarlara baklacak
olursa greceiz ki bu st kuvvet
imdiki gibi mkemmel halde
deildi.
nk; hibir ey dorudan
doruya olgunlaamaz. Ancak doal
bir kanun ve doal hkm altnda
yava yava olgunlamaya balar.
Mesela: Bir bitki mutalaa edilse
bu durum daha kolay anlalyor.
Tohum halinde ekilen o bitki yerden
ufak ufak yeermeye baladndan
gnler, aylar ve belki senelerden
sonra byk bir aa olmu, her
tarafa yaylm insanolu iin
glgeler oluturmu, nefis meyve
lerle yklenmi bir durumda gryor-
uz. Bir proto plazmay, bir hcreyi
ele alsak bu olgunlamalar, harika bir
ekilde gzmze arpar. thalat ve
ihracat sayesinde onun hacmi
gnden gne bymeye balar. Sahip
olduu kimyevi zellikler ve doal
hekimlik sonular olarak bir takm
deiikliklere uruyor ve sonunda
btn tabiatseverleri, btn ressam-
lar, heykeltralar derin bir dn-
ceye daldran, her dakikada
kendilerine baka bir ihtisas alan,
baka bir hayal alemi veren bu hayat
alemi meydana gelmitir. te
hkmetler de yledir. nce aileler
zerine hkm icra ederlerken
bilahare kavimler, milletler zerine
iler nfuz eylemeye balamtr.
Demek ki: Aileden balayp
kavimlere, milletlere hkmn nfuz
eden hkmetler de bir doal kanun
ile ykselip tekamul etmitir. Burada
bir ey sylemek gerekiyor ki: Her
devirde hkmetlerin hakiki mevkisi
idari ve siyasileri baka bakayd:
yle olmakla beraber hkmetler,
kavimleri, milletleri baka ekilde
idare etmi, onlarn hukuklarn baka
ekilde temin etmiti. Bir devirde
w
w
w
.
n
e
t
e
w
e
.
c
o
m


zulm ve bask, dier devirde meru-
tiyet usul idaresini takip etmilerdi.
nk: O usul dairesi o kavimlerin, o
milletlerin cisimlemi rnek ruhlar,
yansm ahlaklardr. Gerekte bir
milletin ahlak o millet fertlerinin
ykseli dzeni ve ykselme yeridir.
Bir kavmin, bir milletin toplumsal ve
siyas terbiyesi, ahlaki terbiyesi ne
kadar metin, ne kadar mkemmel
olursa bunun zerine kurulan
hkmet idaresi de o kadar meru-
iyeti elde eder, o kadar adalete, hakka
uygun olur. Zira: Hkmet, gz ak
bir millet karsnda kendini grmek-
te olduundan hareket tarzn adalet-
letirmeye, takip ettii amatan
uzaklamamak iin gerekli toplumsal
tedbirlere bavurmak zorunda olur.
yle olan bir millet yalnz bir heyete
deil halihazr bir ferde kar bile
aldanabilir. Gerekten bu gibi
haylazlar, milletin siyas ve toplumsal
iktidarnn zayflndan istifade
ederek ibana gemiler ve poli-
tikalarn uygulamaya koymulardr.
Bu durumlarn tarih ahitleri vardr.
Uzaklara gitmeyelim. Onsekizinci
asrn daha dorusu ondokuzuncu
asrn olaylarnn arasnda ananesiyla
cilveli olan bu tarihi ahitlerden
yalnz birisinden bahsedelim:
Fransz milleti zerine ilerini nfuz
ve fazlalatran Napolyon Bonapart
zorba kuvvetini uygulamadan nce
ilk defa o milletin siyas ve toplumsal
terbiyesini anlad. Sonra Fransada
meydana gelen olaylar zerine
kendisini konsol ilan, besledii
yksek mitlerini uygulamaya koy-
mak iin mevkisini korumak icap
ettiini bildiinden bu konsolosluun
verasetle cereyann ve nihayet
imparatorluunu Milli Meclise kabul
ettirdi. Velhasl Fransz milletinin o
zamanki toplumsal hayatn eline alan
Napolyon Bonapart ne dediyse oldu.
Bu paytahtn asl meru imparatoru
bu deil. Fransz milletine hizmetleri
yapan Borbon Hanedann getirelim
demediler, sustular; fakat byle
olmasayd, acaba Robespyer,
Bermora ikopda imparator olmaz
myd? phesiz olurdu. nk
Fransz lkesi zorbala hazrlanm,
bu yapamasa bakas yapar bir
durumda bulunmutur.
Demek ki: Merutiyet, mutlak-
iyet ve zorbalk lkelere tabidir.
Merutiyete alm bir lke zorbala
hibir zaman boyun eemez fakat
zorbala elverili bir lke meruti-
yeti abucak hazmedemez. Terbiye
ilmi alimlerinden Msyo (Horasman)
dedii gibi problem olan ey
merutiyeti tesis deil, merutiyete
layk adam yetitirmektir. nk:
Hukuk ve hrriyetimizin dairesi
bydke medeni ve siyasi grev-
lerimiz, insani vazifelerimizin de
snr geniler. Bu vazifeleri, bu
hukuku idrak edemeyen buna riayet
usuln bilmeyen bir adam, bir millet
tabi ki zlm ve zorbala mahkum
olur.
Velhasl hkmetler her devirde
deiti. Ve evrim kanununun
hazinelerinin sayfalarndan kefettii
en son usul yani merutiyet usul ile
milletleri idare etmeye baladlar.
Halihazrda medeni milletlerin
tamam bu usul kabul etmilerdir ki
genel kuvvetleri ayrma esasndan
ibarettir. Herhangi bir millete, bir
devlete bakacak olsak orada bir
hkmet mevcut olmu ve hkmetin
dahi bir takm kuvvetlere ayrlm
olduunu grrz. Byle bir hkmet
w
w
w
.
n
e
t
e
w
e
.
c
o
m


olmazsa zel ve genel emir ve iler
ite ve dta laykyla ceryan edemez.
Bunun iin sr obansz olmad
gibi bir millet de hkmetsiz payidar
olamaz. Genel kuvvetler olmadan
yaayamaz. Hukuk alimleri bu genel
kuvvetleri e ayrmlarsa da esasen
iki dir. Bunlardan birisi icra kuvveti-
dir dieri kanun kuvvetidir. Bunlar,
memleketin dayana, kaderinin
tedbircisidir. Bunun iin her medeni
memleket de bu kuvvetleri birbirin-
den ayrmlardr. zelikle Amerika
Devleti dier devletlerden fazla bir
ayrtrma usuluna riayet etmitir. Bir
memlekette hkm zerinde bulunan
bu kuvvet birbirinden ayrlmad
taktirde ad geen kuvvetler bir tek
elde toplanaca iin hkmet zorba
ve mutlakiyete yz gstermeye
balar. nk: Bu kuvvetleri kendin-
de bulan zat kendisini kanun bilecek.
Kendisini tatbik ve icra eyleyecek.
Bu ise olaanst bir selahiyet
olduundan phesizdir ki: Faaliyet
dairesini pek ak, pek serbest grr.
Ve hibir kontrole, bir hesaba tabi
olmadn bildiinden istedii gibi
hareket eder. hreti btn dnyaya
yaylan Monteskyunun bilim ve
hukuk deeri inkar edilemeyen
Kanunlarn Ruhu adl eserinde
demitir ki bir memlekette yani
genel kuvvetlerin ayrlmasna uyul-
mayan yerlerde hrriyetin temel-
lemesi mmkn deildir Ne yce
bir sz! Bunun tecrbesini grdk
hem de ac bir ekilde grdk
zanederim.
Genel kuvvetlerin ayrlmasnn
gereklilii bu ekilde anlaldktan
sonra ad geen kuvvetler arasnda
dengeyi salamak meselesi gelir.
nk: bu kuvvetler belli ve
bilinmesi gereken vazifelerini, meru-
luklarn aarlarsa buhran idaresi
balar. cra kuvveti mill iradeyi ilan
eden esasi kanuna (anayasaya)
muhalif olarak milli genel meclisi
ilevsiz veya bir takm kendine zg
tedbirler ve yasalar ihlal edici bir
ekilde genel meclisin hassiyet ve
zgrln mahvetmeye alrlarsa
o byk kuvveti temsil eden hkmet
in ilevini yerine getirmesi zorlu
(mteasir) ve belki hileli (mstehil)
olur. Zira: Hakimiyeti kendisinde pek
mukaddes, pek muhterem bilen
millet, evet uyank bir millet daima
hkmeti mklatta brakr. Hatta
hkmete silahl olarak saldrda
bulunabilir. Bugn btn bu durum-
lar tarih gereklerle ispatlanmtr.
Fransada kral Onuncu arl vekil
heyetini istedii gibi seeceini ifade
etmekte ve buna karlk mebus
heyetini dahi devlet vekilini millet
vekili ile fikir birliine kavuturma-
dan grevini yapamayacan saygl
bir dil ile sylemesi zerine gayri
kanuni bir ekilde datlm olan
mill meclisin yerine yeni gelen
muhalifler ounluk partisine seildi-
i halde, kral kanunlarn tmnn
tatbiki ve icras ve asayi mahallinin
salanmas iin gereken husus ve
dzenleri yapmak ve yeniden icra
etmek veya durdurabilmek hakkna
sahip olduunu zmnen merutiyet
fermann tefsir ederek yaynlarn
baslmadan nce ruhsata tabi
tutulmas, ve seim kanunu
deitirilerek (1815) tarihli seim
kanununun ie yarar olmasn emir
etmiti. Kralln bundan maksad
ahalinin her istediini gazetelere
yazp hkmeti eletirmemek, milli
meclise gelecek azann hkmete
w
w
w
.
n
e
t
e
w
e
.
c
o
m


muhalefetlerine mahal braktrmayacak
eklinde ynlendir- miti. Fakat,
kamuoyuna bunda bir gayri meruyu
iddetle reddetti ve dehetli, hunrjane
(xunrijane-ev.) bir karklktan sonra
kralln dmesiyle bir takm artlar
altnda I. Lui Flipin iktidara gemesi
ile sonuland.
te Onuncu arl ve kabinesi
Merutiyet Ferman gereince
hareket etmi, vazifesini, yetkisini
amam olsayd byle bir ihtilafn,
ihtilalin bir bahsi bile olmazd. Milli
Meclisin ounluuyla gvenilir olan
bir kabinenin iktidara gelmesini
isteyen, milli irade vard ve temsil-
cileri bunu aa kardklar ve
Merutiyet Fermannn bu ynl
yaptrm gc olduu halde Kral ve
kabinesinin Merutiyet Fermann
yorumlayarak bir takm kendi bana
buyruk hareketlerde bulunmalar
gerekten kendilerine nemli siyasice
vazifeler bakmndan snrl ve
snrsz olduu phe gtrme-
diinden, milli haysiyete mnasip ve
muvafk olmayan bir durum tekil
eder. Btn bu durumlarn kanun
gle icra gc arasnda dengenin
hakkyla temin edilmi olmamasn-
dan ileri geldii phesizdir. Demek
ki: Bir milleti idare eden dahili ve
harici saldrlarn olmasndan bu
hrriyet asrnn arasndaki dengeyi
temin etmek dnlebilecek nemli
hassas meselelerdendir. Bunun iin
Monteskyo diyor ki: Devlet
adamlarnn nemli grevleri bu
kuvvetlerin meru olmayan
mdahalelerini nlemek, bir birine
kar meydana gelebilecek karklklar
nlemek iin gerekli tedbirleri almak
icap eder.
Devam var.......(2. sayya bak)
Mthad

Harflerimiz Ve Okuma
Kolayl

slam milletinin din ilimlerden
baka, her milletten devlet ve
fenlerin asrndan mahrum olmasnn
bir tek sebebi eitlere ayrlmasdr.
Yalnz alt harfi renmek iin
seksen eitli ekilleri(harfleri)
renmek lazm geliyor. Bunun ispat
ise yalnz b harfinin bir birine
benzemez on iki ekle girmesidir.
Bunlarn hi birinin dieri yerine
konulmayaca da gelecek ibareler
gsteriyor. (Rabbim bize hesapsz
sebepler besledi, sonsuz brhanlar
(delller-ev.)verdi, bunlarn arkasn-
dan eskileri gibi Habib- Kibriya(Hz.
Muhammed-ev.)dan pay alalm.)
Bunun gibi b, t, s, n, y
harflerinin de bu deiikliklere
urayaca gz nnde bulundur-
ulup tnin t, te ekilleri ilave
olunursa alt harfin ekilleri sekseni
aaca grlmez mi?
Otuz harf iin iki yzden fazla
ekilleri hareketsiz olarak talebeye
retmenin gerek talebeyi ve gerek
muallimi ne kadar aba ve gayrete
sevk edecei aktr. te, genel
cahillik bundan geldii sabit oluyor.
Bunun aresi ise eitimin
balangcnda mevcut ekillerden her
bir harf iin yalnz bir eklin seimi
ve dierinin terk edilmesiyle mmkn
olabiliyor.
te her yerde kullanmaya
uygun olan ve daima her matbaada
mevcut bulunan harflerden setiim
bu krk ekil yeterlidir.
w
w
w
.
n
e
t
e
w
e
.
c
o
m


[a( ), a( ),b( ), p( ), t( ),
t(), t( ), s( ), c( ), (), h(),
x(), d( ), z( ), r( ), z( ), j( ),
s( ), ( ), s( ), d ( ), t(),
z( ), e(), ( ), f( ), q ( ),
k ( ), l( ), m( ), w( ), h(),
h(), h( ), e(), e( ), e( ), la(),
y( )]
imdi bu harflerle istediimiz
ibare yazlabilir.
yleki ilk retim iin uygun
deiikliimiz, ve hi ekli deimez
bu farkl ekli semelidir. Yoksa
slam milleti iinde cehalet daim
kalacaktr ite bu kadar.
Hitabete(telffza) gelince nce
yaz sonra okuma olacaktr. Zaten
yabanclarn da yazlar baka,
matbaa ve ilk retim iin ekilleri
bakadr.
Arapa harfler iin kesin kolay
bir are buldumsa da bunu imdiki
setiklerimin dncesine gidildii
taktirde, dier bir makale ile beyan
edeceim ve muvafk olursa.

Sleymanyeli Mesud

II
Be Kurd

TAL IRN

Tu Xudaya hem bi defe iqrar
gunah xoman bikeyn bln bi Xuda
y ittifaqew pir le nfaqew iqaq in.
Hem kes nal bew ke nem mearif
bew be ustey mearif le naw tark
cehil da necat b. Nebur merfet
serapa eeedar bo alem adem le
ew mustefd bew bi wasite ilm
finn merfet haz hem ewsaf
hesene b. Hem be sahib deyna b.
unke le saye quwe hakimewe.
unke le ber kef hal istiqbal.
unke le ber behre ilm, metle li ser
ewza ehwal da dizan ticaret ilrin
dikirt. Dizan mal i weqit tereqq
tenezul dika. Dizan eger malk
bifiroit be perey ew male dikirit.
Xaye meqsed xoy bi sehil dizan le
birawe z bi z dib be sahib milyon
wek lay me. Weqt xoy hesr nakate
ser in. Mesela hezar lrey heye.
Sal diwazde mah bew hezar lra
mucerred tutun nakirt le zerf yek
sal da be qazance ew male ktfa
naka. unke lmen fennen mebray
tcaret zan s it e. Eger ew s
ite bin her kes tcaret qabil nab.
Ewil tbar e eger tbarin tcaret
mefqd e. unke zor kes heye le
umr tcaret. Bxayet mahir e. Feqet
sermaye niye. Zor kes sahib pare ye.
Feqet le umur tcaret h nazan. Eger
pare em baw nedn, we serwete be
efwa em pareye bsemere le naw da
derwae cemiyet beeriye i
hukumet mustefd nab. Em newe,
itane mueelliq e be heyet ummiye
dom emniyet e. Eger terq eger
w
w
w
.
n
e
t
e
w
e
.
c
o
m


memleket umt aman bn her kes le
tedark nan ew aciz dib. Ew heyete
ke mro ceme bi sergerdan be
peran imrar weqt dika, nihayet
mecbr dib hcretiyeka le kes kar
mehrm dib. Her roje bela be, ltca
dika le ber hesr toxim dunya dib. Sil
deliq simsirete le umur tcaret da
meseley sret mewqi bilind e. mro
du tucar didiredin bo Moskof piyase
mal wek fusul erbee mutenewe
ekbaan tebeddul dika. Yek le aw da
wane alak abke mal xoy kir
hatime bew memleket, le zerf man
da mal firoit Kurd ye. Pare we
bo Moskof. Ew tira weqte n
ew bo hatiwe bo memleket le ew
weqte dubare tucare alakek e. Mal
hezaran dest ku tu hatiwe bo
memleket em du tucare eyn maliyan
le Mosqof kiriyewe, dqet dikeyn ke
tu care alakeke gez-t be du pn
difiroit. Ew tucarektir daway qiran
dika. unke heqq heye le dehkme-
tir. Eger bifroit zerer dika. Nhayet
tabe zerer ew male serf dika. Tucare
alakeke s car le Mosqofe deh mal
dibat serf dika. Deh dib be sahib
serwet saman suret le umur tcaret
da. Ewinde znufse. Eger suret neb
tucar muflis dib. seman ew
millete ke mustefd e le nem rfan,
sahib dunyaye bem toze msale lam
waye sbat b le yirawe serf nezerim
le misalantir kir herwek sahib
dunyaye le iqba da inkit numa ye.
unke sahib husnxulqe dil kes aciz
naka. Le umr xoy be zibaniya naw
xirab mirr nekirde. unke fazil e,
unke arezay terbiye ctmaiye
dizan. Qann bew tehzb exlaq
wezh kirawe. Qethiyen iyn eq
zile nazan. ikn cra dikirt. Dama
le radate mexl e. Dam hesretk
ew keseye ke bi xilaf terbiye ctima
hereket dika. Dama bo teraq
tekamul bi ser ewe zihn ore be em
fikiraniwe le ser em ke le zistan da
i nsan i ciwan qabil niye. Mirr
ubur bika, pird durust dika.
Mehlleye ke b aw b bir boledana
eme bew dte wucd mizgewt dirit
dika. Mektebkuad dika. Lane da
beer le ew stfaze dika. Xuda le
edraz dib. Piyaw xess le hem lape
mewcd e. Feqet riza le tu xesast ke
legel ilma b, h munasebet be
xesaset rezalet niye ke le gel cehla
b. Mesela imrud piyaw xess ke
munewwer b. Ba sahib yal mal
mindaleya eqm sergerdane, ela
kull teqdrn baw pareye ke le
destaye mutleqen be saqe ew ilm
we ke tehsl kirdiwe. Legel ew
rezalete ik dika ke cemiyet
beeriye le ew stqbal be dab
mustefdn meseleyu t ya ct bo
mindal, yaxud bo ikir yaxud bo
ziyay ew fabrqe dikirit. Xo
htiyacat me def dika. Ew rezle
ta qiyamet ba pare qewe zid m
neda tu Xuda. Her bij. fnnar-il
seqer le remezan da bewdira ew p
bika. Neka xse feqet emtaztire
miwawir dikirt. Mal misilman bi
sehl dt dirwa muqayese legel xeys
rezl cahil da bifermiwn. Xeys
cahil dika h. H lem ke em
newe kesane mitleqe t e. Eger
hekm bmuayene dmax ew bika
qabil niye dib itay. unke ne xwey
dix ne mal mindal tr dib, ne
cemiyet beeriye le ew mustefd dib.
xedebellah misal zore lazim niye
naw yanr bi em zor dr nardim. Bo
me s sale mexl tcaret in.
Ger sermayekeman nhayet sed
hezar daray ne. Bo tucar Bexda le
w
w
w
.
n
e
t
e
w
e
.
c
o
m


zerf s sal da dib be sahib sed hezar
lre bo xatir Xuda meqsedim haa
tekaqirine metlim eweye ke
munewwer b wek ewan bn be
nsan. Esbab me ke ehl Bexda dide
le mdn. unke be nsbet mewe
ziyatir munewwer in, ziyatir alim in
le ehwal ewrpa. Le muamele
tcaret qernek le fat mal ziyatir
arezatir in. Le ber ewe bn. Be
sahib milyon. me yimlez ewe ke fr
bbn be sahib fedayet m ew
zanin ke bne dahiye le ber em
cehle fikrman mehdd dib ew roj
bit iwar seat sey dikin. D bi
peyde dikeyn. Ewan iwar seat sey
dikin did sed lre peyde dika. Deway
em derd re sehle kesiman nayibin be
mal bi ser xumalewe deway em derde
b eman e. Ewela ba hem bi yek
defe qrar gunah xoman bikeyn ke
me cahil in rehm be ewlad
ehfadiman bikeyn. Hem ittfaq
bikeyn. Hukumeti legel me
muttefiq dib bwe me. Nebeyn
xoman beyan azar derd xoman
nekin. Kes ilm xeyb niye. Hewar
nekin. mdad muhal e b bo xatir
Xuda ittfaq bikin paredar. Pare bidin
sahib fikir qelem. Serf qelem
biken. Feqr sey biken, mektebkuad
bikeyn. Mearif temn bikeyn.
Mizgewt medrese islah bikeyn le
ban muellim cahil peyaw muqtedir
tedarik bikeyn. Ewladekeman bikeyn
be nsan hem muttefq biyn.
Tereqq be tcaret bideyn. Zor it
heye ke be sermaye yek exsek
mumkun nab. Mesela tera miwey
mucerred be bare min nabite wucd
dib ehal. Muttefq b mutereka
dirst bika. irket enwa heye.
Meselaqollektif ke eynen wek
irket mufaweze waye. Mesela min
end mal milk heye. Hem dikeyn
sermaye. Min zamin ewm ewili
zamin min e. Bo sermaye, mal
dikirin difiroin. dum qumandt
ke eynen le qollektf teeub dika.
Mesela min Zeyd end maliman
heye le ew mal make erk
xelitn yekire Xaldi deyn ewalini
yek sed lra sermaye daynin be
erk me. Feqet ferq heye le beyn
me ewan da. Wan mucerred be
qedr sermaye xoyan xe du sed
lraye, mutezerrir muntef deyne
me be xeyr sermaye neqd le mal
da muterek in. Mesela eger min iflas
kird sermayem bo ew qerze kaf
neb, milkim difiro le pare ew
milke qerzim eda dikirt. Syem
enonm ke em irkete le hem laye
temn kirdiwe. Mesela teramway
dirist diken le Kerkukewe ta Silman
muhtac e be sed hezar lra sindat
hisse dikine derwe. Her hisse bi yek
lra sed hezar hisse dika muter bo
em hisseane leinuwe ta talib zuhur
dika itiray dika le zerf du sal da
temaa dikirt ke tramway dirist kira
ba fikr xoman serf ixtilat mexl
mecls law diwan xon nebeyin
xoman islah bikeyn xoman temr
bikeyn illa muhdd

Silman
Ebdulkerm

w
w
w
.
n
e
t
e
w
e
.
c
o
m


MINDAL BO Z
FR XWENDIN NAB
Le ar Kurde bedbextekana,
mindal bo z fr xwendin nab
mindal Freng bo be e be cot roj
fr xwendin nivsn dib? Mindal
me li ber le mekteb radike meyl
tehsl niye? Em derde t hem laye
buwe deway em derde asane kes
nayitat bi ser xuyida be mal diya kef
naka. Diqqet fermuwin cehalet end
xirab e. nsan bi mehz emeke daxil
mekteb bibit weya nisbet be mizgewt
peydaka nabiye alim bedbext. Feqiye
le hewramanwe derhal dika dt bo
hasil ulm melay ew mizgewte ewil
emr dika, cam bixne, feqiye end
sall kull red bedel Usamedn
Ebdulxefr Ebdulhekm
Muherrem Efend da mexl dib.
Nhayet ewinde fr dib ke dal Zeyd
be bre ra Emer bi mensb e
bie xulam bigir bi i meskr e
em hewle em hem teqe laye bo em le
pa bst sal terfqiye bidan nucn
bab-ul feraz mee ma fh qerser
feqr. Yek mirdiwe li dar dunya da
du kur ke heye duwazde ser
berx li pa bi, made nay zanit le
beyn em ewladeane de feqrk
dimirit. Eger mam le mizgewt bin
nsir ew mirde nakirit. unke bare
feqiye legel teemul di tedbr hae
r da mexle feqiye dib mela.
Feqet mehrm e le heds bbehre ye
le tefsr, menay wey Ereb nazan.
Le ilm tibabat bgane ye le dare
meet aciz e. Yan bi xeyr mam
Malikiy ne. Xulase ew bedbexte, em
hem emeke serf dika, ke mehrme
e li dunya, kurekan paredarekan rehm
be hal ew feqrane nakin. Ewini
weha dizanin ke feqiye dibite alim
feqiye sahi mal e, muhtac niye be h
ew feqre be nan rat dare dika. Bi
parey life li naw ar kamile dika.
Nhayet t illet dibt. R dika bo
edim gunah e bo xatir Xuda. Eger
hezar kes mah yek piw da dikate
hezar piwim hezar piwe i
muderris i tarxnas, muellim
coxrafya pista dib, roj du saet le
yek c da end feqiye heye camiiyan
dika be cem em derse mufdane ba
wan deln heyf e. Biray dniman
nizanin menay hukmet i ye,
mecls mebsan wazfe i ye
dewlet i ye, eger metliqey bo i xirab
e eger merte b. Bo i ak e, nezafet
i ye, eger nsan muhafeze nezafet
bitadib tunce iln b fade tarx
coxrafya i ye, bo i dib nsan le ilm
huqq le ilm qtsad areza b,
semere i ye qann i ye, i ye
qann be emel i dt? lm ziraat bo
i ak e, emane pek pek xezne ye,
kmyaye, imro piywiyek ke metle bit
bi ser emane temn dare xoy dika.
Biray dn le ew stfade dikat. Fikr
islam munewer dib. Muhtac gawur
nab; mutemeddn dib, dij nail refah
seadet dib. Haiz rutbe mufxiret
dib. Tews dn islam dika. rad
cahil dikate naw tark cehl da kes
biray dn derdika barade Xuda. Eger
rayet Hifzissiha bika, zor dij le illet
kwr cehl fleh mehfz dib. Eql
bende aciz e le jimardin fewad
emane li dunya da j nn dib. Wa b
illa hem kes xoya yek jit mirdin le
heyat xirab, sed car atir e bnser
behs mindalkan meyl naka be
tehsl heqq heye. unke le mekteb
le hucre feleqe heye, ldan heye, oq
zile muellimi dika. Muellim
nazan ke le dunya da mesl e. unke
qann mesa, oq zile nedame le
w
w
w
.
n
e
t
e
w
e
.
c
o
m


uqba da mesl e.unke Xuda emr be
oq nekirde. Bo xatir Xuda fadence
i ye, mindal be hewt sal xetm Qur-an
dika. Qebahat mindal niye. ew
mindale zrek e. Eger eynen ew
mindale lay Freng b, be hewt sal
dibte mustear, nazir xariciye.
unke muellim ewan zihn hi
fikir ew mindale be eleqe ser ehy
zihn ehmim sermadal zne medd
Ehmed mexl naka. Herfekan nan
da, li paan le ur hurfat durust
dika. Ew mindale banek gawure r le
ism xot ke Ehmed e. Eger peydat
Kurd em ukrane butiw ew mindale
dte reqs semale fereh da le zerf du
deqqe da ew herfane danit ke temaa
dikit le ew ukrane ism xoy durust
kird. Ew mindale le zerf du deqqe da
hem nad xoy dins hem dixn.
Muellime bedbextekan le merme bi
oq du saet fr elf ser ay dika ke ew
mindale le nsane bind carek diirt,
umr deh sale ew cegerpare dimirit.
Frengan hefte du roj ew mindalane
dibate sehra rr ilm ziraat diben ke
le du ribbe genim sed be peyde dika.
Emi be ilm dte wucd. me xoman
mehrm fen bo xatir Xuda ba naw
Kurdan meh nekin sey le edlad
esfadman keyn. Belke beyin be
nsan.

28 Mayis, Sene: 1329
Silman
Abdulkerm

Be Tesr Mht
Madd Manew
lm Fen

Deln nsan teban mutemeddn e.
Feqet em tebre muxtesir e. unke
flwaqe nsan ba teben mutemeddn
b, zerfl eqil marfet da ber jay.
Feqet dama legel du ita qam e.
Ewil be tenya kes naj le ber emeke.
unke hemu an muhtac e be enwa
it xoy be tenya qabil niye. Tedarik
hemu htyacat xoy bika kew ebu
dib. Legel cemyet da dom bo tu
ewyan hemana tuwaw hem weqt
hewil dake yek kate meram dil xoy
kuwe medeniyet legel em duina da
qan me behsman le mht madd
manew kird. Mht madd i ye,
tuwaw heyet qlm memlekete,
weziyet ehwal coxrafyaye, mht
manew i ye, mht manew hv
ctmayeye, yan ew millete ke her
yek me ezay ew emiyete ye dail
ewin hem ro legel ewan da dii
qise dikeyn. Qetiyen tesewur nakirt
ke yek lehze legel ewane le hal
temas xtlat da neyn. me zalin be
ser ew da ewil zale zale bi ser me
da. Zaten manay temas xtlati dib
b mht manew, gah dewlemend,
gah legel bed meal da mexl e,
gah xerq sefahat e. mht madd, ya
sermaye, ya germaye, ya nzik behr e,
ya dr e, ya a da hne ya sehray saf
e, ya ol e, ya qelebalix e, ya feyz
bereket heye, ya niye. Mehr e
deln ehal memleket ke germay
xaw westisit dib. unke ko
mhaveze heraret beden dib ke
sey bika. Memleket sermalek ewe
weqt le ehl Yemen Kurdistan yek
in. Mht manew eger dewlemend
w
w
w
.
n
e
t
e
w
e
.
c
o
m


b le p hem kes da nal uqq
siyasiye dib. Wek Ingilz, xu eger
feqr b, li pa hem kes nal dib.
Wek me wek Rsya dqet
femuwin. Lem du meale ke etwar
herekat efal nsan, gah mutewellid
e be quwe hakme bi fikr muhakeme
em du quwwete ke mht madd
manew quwwe muhakamye tesaduf
kf niye. Ew tabi ehkam qadeye
ku ew fikr beer, herekat efal nsan,
tabi ew hukme ye yusraw ew qade ye
lste ye. Be lm fen le toze
mqeddme derkewt ke lm fen se
newe, new ewil mht madd ye,
new duwem mht manew, new
syem madde ehkam, heyat beer e.
Ehkam heyat beer wek , wek
lm rh, wek lm terbiye mindal
seman lm fen, s newe, em teqsme
muteseme ye lm ctmaiyewe. Eceba
legel lm ctma da, lm huqq h
rabite del eleqe heye? Bel yek be
yek nzk in. unke erzman kird ke
nsan dama legel yekdale hal lem
xtlat da ye. Temas tlat, wek ak
irab, wek xr er, wek heq neheq,
wek mezerret menfet, em temas
xtlate ke tayilman kird, lm exlaq,
lm huqq, lm qtsad peyda kird
lla be tenya nehate wucd. Eger teleb
dell bigirt, zat le her yek le ew
kelmane ke erzman kird, kaf ye bo
ew dell. unke bi serahet, dellet dikin
ke em s lme, sebeb wucd temas
xtlat in. Kuwab legel lm ctma da,
lm huqq, cge mumtaz e. lm huqq
i ye? lm huqq ewe take heq le
naheq ciyayika enwa ziwe wek
huqq tebet wek huqq mewze ke
du newe, xas am. Am dwane
daxil xaric nae terf emane be
ciya erz dikeyn.
Silman
Ebdulkerm
Cotkar

Gel bira! Gel hevalan!...
ro ji w er, ji w hal em pirr
xopan bn. Em pirr reben bn. Dest
me de ten cotkar may be, me gia
zann ger ro ji wan kiriba, da
azadbna me wisa li ser cot e...
ro dest me de ten aletek win
heye. Ev j kal me y kal dyine Hz.
Adem Aleyhselam kirye. Em bi
dest xwe ve bernadit. Hn dixebitin:
Bi zivistan havn der xwe dajon
dinin, tnin li bderan dikutin,
dipvin didirn ku tov xwe deran be
yan nederan be? Kjan sal e ez
zanim; klek genim me du kl
avtb.
Erd me pirr e. Xwelya me ba e,
ava me heye.
Em i ji wan kar dikin? Btirn.
arek bihesnin! ro ji aly din da
yek diavn il hiltnin?.. Erd wan
hindik e, helis ye. Wan dsa dixistin,
erd xwe pahn dikin. Vala
nasekinin, xurt din. Carek herin
nava Firingstan hem i p bikirrin: ..
Alet ku mna alet me nakeve
avan bive, wana v ikandin ewit-
andin. Li wir hilandine. Kes nav
ev j nabe bra qet.
Nav gundek van pik, bi gund
barek van belengaz dsa maknek
ji xwe ra peyda kirye. Cot xwe bi
v dike.
Hn j bjin. awa be j fikir be.
ro zad me ji me ra bes nay, ji
felata jinbya bi me ra gelek arvan t,
xwarina me, cil me, her tit me
vana dinin.
Hn j kar kin. ro hkumet ji me
ra evqas makne andye, bi erzan
mefiroe, k ji me Kurmancan dihere
li ry van dinre.
w
w
w
.
n
e
t
e
w
e
.
c
o
m


ixulandina makne ba e ne
xerab e, nekete ye!. K ji me bibje
ku mexulyetin gune ye, eviya derew
dib, titek nezane.
Ez ji we hv dikim; ji er
kurmanca hv dikim:.
Sakl(zarok-werg.) xwe bila
binin xwendin. Van law me yn li
ser cotkar bila bixwnin. Bila
bizanin, ba bn nava Kurdstan
bixebitin.
Gerek hn j hayd, hayd ji vana
peyda kin carek ba bibin ev
bileynin, qezen bikin erd me ba b
kolan, bi debira bila mezin be, paila
me bila tij be.

(14 Mayis, Sene:1329)
Dyarbekir/Necdet

rok

ew kur ivanek ye. Bo xwe
deh sal zarok e. Bel pir av vekir
ye. ew dya xwe nedye. Bav w
reben belengaz e, qet titek wan
tune ...
Ten meteke ew heb. Ew
prek b. ew carna bal w die.
Dil meta xwe hinek dikire.
ew nola sakl gund teqelet
nedikir. Bo kesek de titek nedigot.
Tim bo xwey xwe b.
Gel heval xwe ba die. Bo wan
re gotina dilmay nedigo. Heta var
di nava gund de bdeng digere,
dilze, roja xwe derbas dikir.
Ev ikuna ew pir xweiya
gundyan di. Hemu ew hes
dikirin. Rsipyn gund her ro ew
dibir mala xwe. Xwarina w dida. Bo
w xweyt dikir. Her kes j ew zarok
qenc e, j re digot.
ew her ro ser rya bav xwe
die. Hvya w dimne. Wek bav
w t pya w dibeze. Bi xweser
gelek bav xwe davje. Dest w
digre. Ma dikir.
Bav w j herdu av kur xwe
ma dikir. Dilhnik dib.
Rojek ew dsa ser ry (ve)
. Hvya bav xwe b. Gavek
buhr. Roj . Hemk tar ket. Bav
w hj hatib.
ew nava w tar de ten ma.
Dil w lez dike carcaran guhdar
dikir. Bav gaz dikir. Tu der de
dengek nedihat.
ew ck rnit. Bona bav xwe
gir, pa bi xwe b.
Bav ew hd hd ji aly
tewl da dengek pzan det girtb.
w
w
w
.
n
e
t
e
w
e
.
c
o
m


ew w deng bihst. Rab. Gaz
bav xwe kir:
Bavo! bavo!
Bav w j:
Ah ew lawo tu y? Tu w
der y?
ew:
Her bavo ez im.
Bav:
Were bal min, mrkm kur.
ew bezya bal bav xwe,
dest w girt. Ma kir. Pa go:
Bavo tu ro bo i wisan dereng
may? Nota i z nehat?
Bav go:
Kur min pezan tr nexwarib
ez j piek west bm loma dereng
mam.
ew go:
Bavo, ez kur tu d wisan
dereng nemne. Tu zan ku mal de
kes tune. Ez bal k bimnim. Kur ...
bav .. girna kur xwe d. Birndarya
dil w n b. Ava av w vala b.
ivan kal bi xwe hat. Ser
ew nav herdu dest xwe stand.
Ava av w paqij kir. Radimusa.
Pa go:
Kur min, Xwed mezin e.
Miraz me j dide...
Pa dest kur xwe girt. Hd
hd hatine gund. ivan, pezan hew
da kir. Pa gel kur xwarin n.
Mala wan de lihf, balg titek wisan
tuneb. Ten milnk heb. Bav kur
paxil hev ketin, bav mil xwe bo
ew balg kir. ew j ser xwe
ser sng bav xwe dan. Mil xwe j
istuy bav xwe avt...
Hstra sib derketib. Nzk
sib dka bang dida. Bay nerm hd
hd ser daran l dixist. Pelan
dihejiyana. Dengek xwe dikir...
Hem al da deng dihat. Hem
gund rabb. Gava pez rakirin z
buhur b. Bel ivan kal nexwe b.
Nav ciy xwe de dinale. Car caran j
ry kur xwe mze dikir.
W gav b rspy gund der
ivan lda. Pa gaz kir.
ivano! ivano!
ivan ji hundura go:
Ha leb...
ivan iqa dixast ku rabit der
vekit. Bel nexweiy w nedihit.
Deng der ew hiyar kirib.
Rab. Der vekir. Rsp hundur da
hat. ivan ra go:
ivano; tu bo i san dereng
may. Nvro bye. Pez hj nava hew
da maye. Bir bxw ye. Gund
galegal dikin.
ivan j go:
Rsp, ez i bjim. Tu min dibn.
Ez ro nexwe im. Nexweiya min
giran e. Loma pez rakirin nehatim.
Tu ro ciy min mirovek bine. Ka
Xwed ewa dike....
ivan w gotin go. Pa nav ciy
x ket. Naln w rab.
ew j nalna bav xwe d.
Diltar b. Ser bav x ket. Gir...
Ew deng law x dil rsp
ewitand. Ji w ra mze kir. Ew x j
nikarib kemde. Ava av w j vala
b...
Pa bi xwa bi xwa hat. Bo ivan
ra go:
ivano! Dil x tenik meke.
Xwed mezin e. Nexweiya te giran
nne. Du s rojan derbaz dibe. Ez
herim yek ber pezan binim. Tu j
ro rakev. Bi xwe razind e...
Zik w j nha bir ye. ew
bila gel min b. Ka mal j da i
pjandine. Piek tit bnit bixwin. Ez
w
w
w
.
n
e
t
e
w
e
.
c
o
m


j var da tm. ew and. Gel
hev n.
ew r da nexweiy bav xwe
bi rsp ra pirs kir. Rsp j dest
avte stiy ew go: Kur min
guman meke. Dilvekir be. Tit bav
te tune. Du s rojan ew rabe ser.
Ev gotina rsp dil ew piek
hnik kir. Gavek pa mala rsp
hatin. Hundur da n rnitn.
Rsp xulam x gaz kir. Ji w ra
go: Rizgo, kur min ivan nexwe
e. ro ber pezan tu here. Pez hew da
qir b.
Rizgo j gotina mezin x kir.
Darek dest x girt. ...
Rsp gel ew zik x tr kirin.
Pa amanek j tij kir; bi dest
ew da. Go kur min diltenik
mebe.
Ev j hd hd bo bav x bibe.
Neha hviya te ye. Bal bav x rne.
Gotina w bike. i dixwaze ke.
Dil w mekne. Ez j tm.

Fuat Temo

Dema Kal Me-
axa Me-Dema T

Gel bira; ber hem tit lazim e
ku em dema kal xwe bizanin heya
nuka her k ku bapr xwe, mezin
xwe nas nekiriye miriye, me ten
heya nuka bav kal xwe nas kirine.
Bona vya em j hewqa nde mane,
ten nav me maye. Ku hawisa bi
end sal nda em j tne kutin.
Bona vya ber ber ez qas
zanim piya xuna, em nuka di i
ax da ne, dawiy em i n bikin, d
i n bibe bjim; hviya min ji w
cana kurmanc heye ku bona vana i
zanin bera rok pda bjin em
xelk Kurmanc gi hn bikin.
Em Kurmanc File piya me bi
hev ra die digh Asriya. Asr
ber hukmetek pir mezin b [
*
]
Hem hukmeta w ax kes nekan
b li ber Asriya ser rakirana fena
Awrpaya nka i bigotana, k bje
na tune b.
Xwendin nivsandin di wan de
qediya b. Em zanin ku mirov uqa
bij daw tim mirine hukmetek j
husa y ciwanik j fena w , Asr j
hem dem xwe derbaz kirin ketin
ber xirna mirin. W dem ta Hezret
sahat diwn w ax j Kurmanc
File ji hev neqetiya b, pa ko sa
j diwt sehaba baiyan li nav
Asriya Dn Muhemed ji wan re
hnkirin dan. Ji Asriya hinek bi
sehaba qayil bn derketin ser iya
xwendin nivsandin xwe kirin ji
qatira gotin Kurmanc, hinek ma li nav
ji wan ra j gotin File. Ev gotin

*
Hinek xevroik hsa dibjin.

w
w
w
.
n
e
t
e
w
e
.
c
o
m


dixaz ku Kurmanc File ji ber da
heya v gav li nav hev da ne tim
tim huqq wan bi hev ra ye. Weqta
ber ku min li jor go: Ziman me,
nivsandina me, xwendina me, tev da,
tev da gelek tit me heb pa go
Ereba em kirin bindest, me ten
ziman x berneda wek din iy me
heb me ji gika dest kiand heya ro
j em bi edeta Ereba ra xwed dibin
zeman ku Ereb j x wenda kirin em
car ketin nav lep Romaheya v
roj em di bin bask Roma da ne, bi
v hal x em fexr dikin. L
meazellah hukmetek ne slam em
bikiranana. Ji Xwed ra ukur biye ku
em j slam in bav me Roma j.
Pir, ne ji me ra ya Roma gihaye
me, tim bi me ra xebit ne, titek x ji
me neveartine, ev ku li me, em ji
birn wa de qenc kirine.
Xwestin hviya min ji viya n
de j, tim tim w weha bi. Lbel
tu cara em ji x ra nebn mirov me
ji x ra zimanek ned xeverokek
nekir, me pyn x nas nekir, heya
ro nav mezin xna hn nekirin.
ro, Ereb, Rom, File, hem xelk
ku di bin nav Osmanl slamet da
ne, tev da x mezin x na nas
kirde, xebitn p da n, ten ten
em xlr Kurmanc n da man. i
civatek, i xwendinek, i kitabek, i j
navek y ji x ra nedne; ten
Kurmanc nebne xwed titek.
end sal ber viya mezin
Kurmanca du-s civatan vekirine
zanin vana er kirin? Ez ji we ra
bjim: Qas end sed gihandin hev.
Dawiy ez mezin im tu pik
gotine-vaya nexweiyek Kurmanca
tev da- li hev nekirine fena mistek
nok li erd belawela bne bi vaya ne
bona nav qerara, bona nav
Kurmanc xerab kirine, nav
Kurmanc birine gihandine bin heft
qat erd em zaroy Kurmanca
ponijandin em tev da v nav ito
rakit, bi r xin, bifritin bnin esmana
vaya b. Hn salek neb em hatin
cem hev me wr miwir x kir,
me bi hev ra qise kir, me xist ser hev
ku ji me ra civatek lazim e. Me dest
da hev; me pirs da hev hem bi hev ra
em xebitn; me ser x li kevira
zinara li ser x xist me civatek vekir
baweriya we ji Xwed hebe xenc
end can Kurmanc heya ro yek ten
ji mezina nehat nego ku hn k ne,
i dikin? i lazimya we heye?
Em j liser erd wan, ji got x j
dikin; ji kerk x disekinin,
biraderk me y we kokalek mezin
daway mezinaty Kurmanc dibnin
heya ro me dipa hn li x danaynin
nehatin, car j bona riciw em bn w
der, der em li we bigrin hn j her
i ku ji we t Xwed pxember
dihebnin dest xwe y rind y ji
ber me meknin.
Metirsin hn iqas bidin em dsa
wan bona we bela bikin. Em pirsa
mezin x tu cara navjin ol: Em
pars kin j der ba bidin xra miriya
nak yekcar we x da qeraxa bawer
bikin em zarow we ne, ek cil x
na, sol kolos x nafroin fena ra
li ser pirs x bisekinin tu cara futr
j nayn. Ten hewqa bes e ku
zarow mena bera p me ji me ra
xeber nedin, kufr nifiriya nekin me
her tit, heya bixwn x gih da ber
av x dixwnin ten j li we gel
mran axaler Kurda em titek
dixwazin: Dest ciy hewqa bes,
werin gor fzar s xna bikin em
hem Kurmanc mezin di pik, kal
ciwan dest bidin hev bi hev ra
w
w
w
.
n
e
t
e
w
e
.
c
o
m


bixebitin w ax irey piya me
biewit, ronkay bib; em tim tim
p da biin va dewlet me w ax
hebin pir w ji me xidmet bne em
hebin pir kur wan bin xerab x
ji hev biguhrin tu cara kes nekan
bikev orta me hukmeta me be. Na
ku em dsa fena ber x hevudu
bixapnin, goh nedin ser titek,
kiryar x nekin, bziman, bkitab
bisekinin, dev x vekin ban Xwed
kin, nexebitin; em yekcar r da
bixalifnin, ber x yekcar tar bikin.
Gel camra berad bguman bi we
hemya piya re; neyar me ne ku
rdinn li ser ser me sekinne; ev
tar kirine rdixnin. Dn man me,
erz nams me; bang nimj me
bi dest zor bi qelb ser ha onka
Xwed bixebitin. Em nexebitin; av
x naar venekin bawer bikin Xwed
nastrne zra fermana kerm e: leyse
ll nsan lla ma sea/ Tune bo mirov ji
bil keda w.

(daw heye- li hejmara 2an)

XEZAL

w
w
w
.
n
e
t
e
w
e
.
c
o
m


-Dwana ar ir Hezret Nal-

Sof ke giranbar e bimexz sebkibar e
Sof p xembar e ew bar li ken p me
Dwane ke eyda b tewk ser mda b
Qet m li ser nab destar li ken p me
Siye dil bi kemn e saf kewn ayne
Mestre be pi min e esrar li ken p me
Aiq ke dika raw zilmat ewe daw
Mirikantire aw bdar li ken p me
Sof i ye tu her kaye he t
Aiq wek r tu hevsar li ken p me
end wase em zihne eflaktar hene
Icbal le la ehne edwar li ken p me
Nal ke nimd pe mestane serx e
Xamd nimd pe ear li ken p me
Ser ek min ke silaw xebar kiwe hamne
Dire ser awe kim birwane wek aw niye rne
Muneccim kir kis lae li kin ke nazan
Ke em eflak end lake ke kirdne nd dne
Le dewran tebet da le gel r felek cote
Le lemya inber dewran tewq erx gerdn e
Le saye exsk sayebilind as diye ar
Bel xete Suleyman siwad zil kidrne
Bd re seyr xiyaban riyaz defter Nal
Ke sef sef misere berceste mud ser mewzne
Saq bi mey gehne li ser adet n be
Bikne bi yek tewbe du sed matem tewbe
Qeh qedih kirdi gerdn dikn
Bar ke dib mteqd kirdi id be
Ey nefs meray e kir enba tekalf
Bo xelq dik ke her weri cid be
Bixedet le feqran i ye qurban wek qesab
Bo xiz dunber weri te ey hze qilbe
Eseb infet dt dit kirim enan
Ey mest riya sahilse hiyar l be
Dik dasteret ke hitemil hilatin
Sergerde rewir be her ew dihizin
Nal mebe aciz ke edwere sibcre x be
Saq ger mey yek bi yek n be bi n be
ikenc erz tebrayi zilf b ser istincame
Metel tl emel emr xedr zincr sewda me
Bi er hatin reqb midde min x me
Ke deway le her rilay bikejr sewda islam e
arem kirde ebruw yen mihrab kie fermn
me qible temam alemuce mud imame
w
w
w
.
n
e
t
e
w
e
.
c
o
m


Le sayery tuwe am xelq zilmet sibhe
Le am zilf tuwe sibh emine zulme ame
Le ab tab ik ah x mi da misil biryan
Lebat puxtk stam iste pm dil xame
Nane puxtik bidikne Nal eger puxte
Bi huccet tey bike name bi xidmet tey bike xame
Aiq bdil dinal meyl geryan heye
Bike hre teriqe ta w baran heye
awn dem dem dijr aw saf xwnxwe ge
Dabiln deryay Uman dir mercan heye
Asman husn mehbb im le ebr zilf red
Her hilal her ew mah taba heye
Her b yasn her bi der xid dabiln
Lel riman heye lel riman heye
Weh ye lman yir tene reqb sik sifet
Rast e her zrh bi weswese eytan heye
Dil mibik b li ber nan an mijit
Heyf e qurban axir em nane an heye
Lehze bike lemhe awim bi aw nake w
K dil weh xizale meyl nsan heye
Tiwa kir hest le cra west diy kafir
Deyn deln bixida qiyamet rast e hilsan heye
Faris Kurd Ereb her sm bi defter girtiwe
Nal mro hakim se milke dwan heye
Ku darey yekta dil Xurd afaqe
Mil Xurd afaqe bil mihr ku taqe
Riyasn perem lalekelah yasemntire
Bi nif hal nergis aw geleruy sime saqe
Nebazim dilber xom ende bi eybe e ber wesfe
Bi aw mest bi dil hiyar ba birc tu hem taqe
Heway aheng qedqamet terq cem zihade
Qedqamed bi lehe rast tu b iaqe
Bi zilf tu yep westel min dil kir perane
Ba biry tu ye p westele min taqet eger taqe
Bi nehr ku tir resil end tiniwe sof
Lib Nal du endan bo leyam lel mutaqe
Kelb in qidit leqebe sne xune girtiwe
Xune bem irne qet n ikirn girtiwe
Nexil balat n bire n ikewfe girtiwe
Tu ke by ret le demdem em mimet k kirdiwe
Qamet nexil bi ir Mal p kirdiwe
Nexil b n mmet ehd sp qy kirdiwe
Sebeb rdiman pkewn yabaxiyan w kirdiwe
Ser w hinawe le sb b metrfe kirdiwe
X bi her du dest dim girt ewxe kirdiwe
Kizb tohmet iftra buhtan ke tewbe kirdiwe
w
w
w
.
n
e
t
e
w
e
.
c
o
m


Nal e mindala new w kirdiwe
Ger i hv ket re bo sre ikufe kirdiwe
Ser zilfet ke rte emr xedr nemiye hew daye
i hew daye ke xilqe du sed rencber t da ye
Birt txike siman seqil silk medkar
Ke we cewher remz are qaw sewda ye
Be na sermest weha mexmre
Nizanim x lipe cawet daye ya awt ke Xuda ye
Hinasim zilf ke la dame mlk nebir dihaw
Nesm inkewt ra br d nkis her Xuda ye
Le dr tu ye ey Xurd pr bew bex ewgerdan
Ke Nal wale halat mihaq mah n daye
Dere ser my bedenim lerze temnayika
Kerdi tok serim hilk sewda ye
Ne diristik nefs ori nay nay
Her yike newe senanke bimin ma bike
Helqe helqe ke daw kimind zilfit
Bew dil nite kiwa biste bi hew dayike
Her deme fer kesk kye bmehr nkah
Dewr le akan ecb fahe dunyay ke
Nal asde riye tle temam umret
Be nefs dt didi esl li ser bayke
Ey qele mahim ke dil ewc birh
Di qile dr ke dil qamet c
Wek qaf zemn kmal tereqq
Wek birc salayq qbal rc
Ey ahy nadde be tesr mihn
Ya gewher esdaq ya quwwet dirc
Bew mecls yar sebeb ewq srac
Bra siwar ilm zn sirc
Sed heyf le bew kabe hinet ke li seriya
Sinca xet matiwe nizdk e xirc

drs Made

w
w
w
.
n
e
t
e
w
e
.
c
o
m


Xwendin Xebat

Her nefs Kurd d av x lazim vek
Diz hat giht neqeb tedbra x bike
Dev vekirin gura dikin me wenda bikin
Hlek cehl me.. Hem Erpa hlek
Hn nebes me ra ev xewn xeflet ps
Daw li me ne ye guh bidin kelmek
Tedbra xo bikin hewes bikin dil bikin
Mekteb li her c vekin xo bidn sewlek
Rabin ser xo carek dimin gik xelkedor
Civya t li ser me tev da bixapnin carek
Mebin feqr dewlet te da bikin xret
Xo hilken xeflet her i er bikin k
Hr gir yek bi yek navinco hemd bikin
Nav wa k zan her yek ermrek
Hn x ra wekl bikin nams bikin dil bikin
e derbazby ser xerab ek
Gik zanin nav msilman Kurmanc xo v
Bi hev ra nabin yek erek gundek
Xwendina me rast bikin xerab nas bikin
Her xle derbaz bikin bik xwendin bik
Mekteb li gundan vekin zarow xwendin bidin
Cot bikin her kar bikin gik li qezen mzek
Dunya ro qelib ser xwendin ser pere
Her k ro dewlet jra nikan qet k
ro biger Fila ji sedk xwend
Em nav xo k bigerin ten ji hezarek
Xwendin li ciy tinin da derhal digih merya
Xwendin li her away xelas dik ji teng
Mexsed li va gotina ser kar hem xwendina
Hyar li ser xo bikin derwe hizir ho hk
Yar nema bi cib her millet ho der
Gotinek ne lazim ji w zde bjin kelmek.

Fazil Mxlis, Ermil

w
w
w
.
n
e
t
e
w
e
.
c
o
m

w
w
w
.
n
e
t
e
w
e
.
c
o
m

Roji Kurd 1

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

You might also like

Roji Kurd 1

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Roji Kurd 1

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Roj Kurd-Hejmar: 1/ 9

You might also like