1

UNIVERZITET U TRAVNIKU
Farmaceutsko-zdravstveni fakultet
Travnik
ODSJEK/SMJER: Farmacija

STERI LI ZACI J A I STERI LNOST
-Seminarski rad-
Farmaceutska tehnologija




KANDIDAT:Begovi Amina MENTOR:Doc.dr.Berina
Pilipovi
BROJ INDEXA: 356/12


2


SADRAJ

UVOD ........................................................................................................................................ 3
METODE ZA STERILIZACIJU U FARMACEUTSKOM I MEDICINSKOM PODRUJU 5
ASEPTINI RAD .................................................................................................................... 10
VALIDIRANJE I KONTROLA STERILIZACIJE ................................................................. 14
ZAKLJUAK .......................................................................................................................... 17
LITERATURA ......................................................................................................................... 18
















3


UVOD

Steriliziranje - znai unitenje ili odstranjenje svih ivotno sposobnih formi MO sa
materijala, pripravaka i predmeta. Kao sterilni se materijali, pripravci ili predmeti nazivaju
samo onda kada su slobodni od ivotno sposobnih formi MO, i koji se pokau kao sterilni pod
uslovima pogodnim za uzgoj MO. Ova definicija se u veini farmakopeja i dalje konkretizira
tako da steriliziranje daje mogunost nesterilnosti 10-6, to znai da u ari od milion
sterilnih jedinica smije se desiti da je jedna nesterilna. Ovaj standard predstavlja nivo
osiguranja sterilnosti (SAL sterility assurance level).

Dezinficiranje - znai dovesti ivi ili neivi materijal u stanje da vie ne moe inficirati.
Dezinfekcija je u odnosu na sterilizaciju jedna mjera u sprjeavanju infekcije putem patogenih
MO, ali ne obuhvata unitenje spora.
Kod izbora dezinfekcionog sredstva se mora uzeti u obzir:
spektar djelovanja,
potrebno vrijeme djelovanja,
osobine materijala koji se dezinficira i naravno
stepen tete za okoli.
Za dezinfekciju ruku se najee koriste alifatski alkoholi (etanol, propanol), formaldehid i
sredstva koja sadre kvarterne spojeva amoniuma. Za dezinfekciju radnih povrina su na
raspolaganjufenolna jedinjenja i aldehidi u kombinaciji sa sredstvima kvarternih spojeva
amoniuma.
Antiseptino podrazumijeva rad sa sredstvom dezinficijensa koje unitava MO na sluznicama
i ranama, dok aseptino podrazumijeva niz koraka koji imaju za cilj da dre MO podalje od
ivih tkiva i tako sprijee infekciju. Aseptini rad je za lijenika kao i za farmaceuta-
apotekara obavezan (koritenje sterilnih instrumenata, rukavica, itd).
Dezinsekcija podrazumijeva unitenje insekata koji esto prenose infekcije.



Vrelina igra veliku ulogu kod sterilizacije. Pri visokim temperaturama MO umiru usljed
denaturacije proteina. Jako je bitno trajanje djejstva vreline, starost i gustoa bakterijske
4

kulture, prisustvo hemijskih supstanci, pH medijuma itd. Vlana vrelina ima prednost nad
suhom vrelinom, jer ako su vlane supstance prije poprimaju temperaturu oko sebe nego kad
su suhe, tako da i denaturacija proteina nastupa prije.







5


METODE ZA STERILIZACIJU U FARMACEUTSKOM I MEDICINSKOM
PODRUJU

METODE STERILIZACIJE:
STERILIZACIJA VODENOM PAROM
STERILIZACIJA VRELIM ZRAKOM
STERILIZACIJA ZRAENJEM
STERILIZACIJA PLINOM
STERILIZACIJA FILTRIRANJEM

STERILIZACIJA VODENOM PAROM
Vri se u autoklavu i u Hydromatic ureaju
AUTOKLAV - podrazumijeva sterilizaciju zasienom vodenom parom pod pritiskom u
odsustvu zraka. Zasiena vodena para se javlja onda kada voda i njena para stoje u dodiru
jedna s drugom, i dokle god ima vode koja moe da ispari rastu i temperatura i pritisak.
Poto se ova sterilizacija mora izvoditi bez prisustva zraka prilikom sprovodjenja se mora
voditi rauna o slijedeem:
1. Tokom zagrijavanja vodene pare, ventil autoklava ostaje otvoren tako da zrak moe izlaziti
2. Kada se pojavi jak mlaz pare onda se ventil dri jo 5 minuta da bi se sav zrak protjerao iz
prostora za sterilizaciju
3. Nakon toga se zavre ventil, i od tog trenutka temperatura se penje do 121C, pritisak do 2
bara.
Veinom se koristi za sterilizaciju zavoja, papira, vea, praznih posuda, vode i vodenih
preparata sa termostablnim supstancama (sterilizacija zatvorenih spremnika). Autoklavi
dolaze u raznim izvedbama, ovisno o njihovoj namjeni, za mala postrojenja ili velika.
Najjednostavniji imaju jednostruku stjenku, a ispod donje reetke na koju se stavi materijal za
sterilizaciju, se nalazi voda od koje nastaje vodena para u toku procesa. Grijanje je kod veine
elektrino.
Para koja nastaje na dnu, prolazi kroz cijelu unutranjost autoklava i izlazi kroz na vrhu
postavljeni ventil. Nakon to ventil bude zatvoren rastu temperatura i pritisak - termometar i
manometar. Vei autoklavi posjeduju i suilicu za period nakon sterilizacije i otvaranja.

6

Proces sterilizacije traje od trenutka ukljuenja pa do iskljuenja autoklava i odreen je
narednim fazama:
1. Vrijeme zagrijavanja vrijeme od poetka
kontinuiranog grijanja pa do postizanja eljene temperature na mjestu gdje je privren
termometar,
2. Vrijeme izjednaavanja vrijeme koje je potrebno da materijal za sterilizaciju postigne
temperaturu koja se nalazi u kotlu,
3. Vrijeme sterilizacije vrijeme gdje temperatura potrebna za sterilizaciju djeluje na
materijal. Ono se sastoji od vremena za unitenje MO i dodatnog siguronosnog vremena, koje
iznosi 50% od vremena potrebnog za unitenje MO,
4. Vrijeme hladjenja vrijeme od prestanka dovoenja toplote do vaenja iz autoklava.

Naroita vanost se poklanja vremenu izjednaavanja:
koja ovisi o materijalu koji se strelizira,
gustoi kako je napunjen autoklav.

Nakon zavretka sterilizacije, prvo se pusti hlaenje pri zatvorenom ventilu dok temp ne
spadne na 95C i onda se ventil otvori i dalje hladi. Ove mjere predostronosti su bitne da ne bi
dolo do naglog hladjenja npr tenih preparata u boicama koje bi popucale usljed velike
razlike u temperaturi unutar i van posude.

Sterilizacija u Kontinu-sterilizatorima (Hydromatic) je kontinuirana sterilizacija
zasienom vodenom parom i sve vie se koristi u farmaceutskoj industriji. Radi se o visokim
tornjevima (i do 20m) koji su medjusobno povezani. U srednjim se vri sterilizacija
zasienom vodenom parom pod pritiskom, koji nastaje usljed hidrostatikog principa tornjeva
vode koji se nalaze izmedju pojedinih tornjeva. U prvim tornjevima slijedi zagrijavanje a u
krajnjim hladjenje. Uvoenje, transport i izvodjenje materijala se vri bezgraninim lancima.
Temperatura se moe podesiti 105-130C, a pritisak se mijenja podeavajui visinu vodenih
stubova, a vrijeme trajanja sterilizacije se podeava brzinom kojom se lanci kreu. Njihov
opseg u sat vremena ide 1000-12000 1l flaa.

STERILIZACIJA VRELIM ZRAKOM
Konvencionalni sterilizatori su aparature koje podsjeaju na ormar. U unutranjosti se radi
kontrole temperature nalazi termometar. Zagrijavanje je elektrino. Veina ih posjeduje i
7

ventilatore koji prenose taj vreli zrak, jer u suprotnom moe doi do gradjenja temperaturnih
zona sa po 30C razlike. Proces sterilizacije je isti kao i kod autoklava. Naroita se panja
poklanja vremenu izjednaavanja temperature, a sve u ovisnosti o popunjenosti prostora i o
vrsti materijala koji se sterilie. Neki materijali prave probleme, npr praci se jako sporo
zagrijavaju, kao i ulja i masti pa je njih potrebno zagrijati prije same streilizacije. Sterilizacija
instrumenata treba da bude uradjena tako to se oni nalaze u metalnim posudama koje
sprjeavaju rekontaminaciju. Ova metoda se najvie koristi za prazne spremnike, aparate i
instrumente, termostabilne pudere, ulja i masti dok guma, plastika i vata ne smiju da se
steriliu na ovaj nain radi topljenja. U farma-industriji su se praktinim pokazali tuneli za
sterilizaciju za sterilizaciju i uklanjanje pirogena. To je u osnovi traka koja kroz zonu
zagrijavanja, zonu sterilizacije i zonu hladjenja provodi materijal za sterilizaciju (najee
staklene spremnike). Punjenje je ili automatski ili runo. U zoni za sterilizaciju materijal se
zadrava 3min gdje biva izloen temperaturi od 300C koja vodi sigurnoj sterilizaciji. Kao
izvor toplote ovdje slue IR-lampe. Nakon sterilizacije spremnici prolaze kroz zonu hlaenja i
dospijevaju u mainu za punjenje.

STERILIZACIJA ZRAENJEM
Od jonizirajuih zraka (, , i rendgen) se najvie upotrebljavaju -zraci i malo -zraci.
Gamma zraci su povoljni jer imaju veliku dubinu prodiranja, (npr pri istoj energiji e beta
zraci prodrijeti 5mm u dubinu vode dok e pri istim uslovima gamma zraci prodrijeti 30cm i
imati pad jaine za samo 50%). Obje vrste zraka posjeduju jednake mikrobicidne mogunosti
protiv bakterija, gljivica i virusa. Zraenje se mjeri u dozama energije koju je materijal upio -
ivom tkivu se ona ne moe mjeriti.
Mehanizam djelovanja je direktan uticaj na molekule DNK u MO elijama.
Efekat sterilizacije ovisi o par faktora a najee su to vrsta i starost MO, njihova gustoa te
prisustvo kisika, koji je jako vaan jer pospjeuje sterilizaciju dok neke materije kao to su
proteini, aminokiseline i sulfiti slabe djejstvo zraka.
Najea radna doza sterilizacije zraenjem je 25kGy, a 1Gy (Gray) zraenja znai da 1kg
materije upije 1J energije.
Praktino ova vrste sterilizacije se sprovodi tako to se materijal na traci dovede do izvora
zraenja, kao izvor gamma zraka najee slui Co60 radionuklid. Ova sterilizacija se vri u
sluaju termolabilnh materijala, kao i za hirurke konce, zavoje, transplantate, implantate itd.
Velika je prednost u tome sto se moe vriti i kada je materijal u krajnjem pakovanju ali treba
8

obratiti da su neka pakovanja osjetljiva na zraenje. Neke termolabilne supstance
(benzilpenicilin, atropin itd) se mogu sterilizirati kao praak ili utrljani u podlogu za mast.
UV-zraenje se koristi za sterilizaciju radnih prostora, operacionih sala i ravnih povrina. UV
zrake imaju valnu duinu od 250nm i unitavaju MO i spore, kako u zraku tako i na
povrinama. Ne posjeduju mo penetracije tako da se ne mogu upotrebljavati za sterilizaciju
ljekovitih preparata.

STERILIZACIJA PLINOM
Etilenoksid (Oxiran) je gas koji se najee koristi za sterilizaciju. Plin bez boje i mirisa,
jako je reaktivan i ve u koncentraciji od 3 vol% sa zrakom moe izazvati stvaranje
eksplozivnih mjeavina. Ovo jedinjenje je kancerogeno, ve u malim konc izaziva
nadraenost koe i sluznica, i vodi ka munini, glavobolji te povraanju.
Letalna doza za ljude je 100-200mg/l zraka
Etilenoksid djeluje kako na vegetativne elije MO tako i na spore, te na viruse i gljivice.
Ciljani efekat je ovisan o koncentraciji gasa, pritisku (sa veim pritiskom je i efekat jai),
temperaturi i o vlanosti materijala koji se sterilizira a koja bi trebala iznositi bar 55%
(rel.vlaga).
Za sterilizaciju se veinom koristi mjeavina od 90% etilenoksida i 10% CO2 (T-gas).
Postupak se vri u aparatima koji podsjeaju na ormar, zatvoreni su i tite od eksplozije, te
mogu raditi sa normalnim, ali i poveanim te smanjenim pritiskom.
Djelotvornost svakog postupka se moe unutar validacije ocijeniti bioindikatorima za svaku
aru, a farmakopeje nalau da se svaki parametar rada tokom procesa zabiljei. Naroitu
panju treba pokloniti uklanjanju ostataka gasa i njegovig raspadnih produkata sa
steriliziranog materijala tako da se sa sigurnou moe rei da je materijal bezopasan za
upotrebu.
Desorpcija gasa je ovisna o vrsti materijala te za gumu i plastiku moe iznositi i do 70h, ali se
ovo vrijeme moe znatno skratiti desorpcijom pod smanjenim pritiskom.
Etilenoksid je pogodan za sterilizaciju medicinskih aparata, hirurkog instrumentarija, filtera,
spremnika od plastike, manje se koristi kod AS jer je hemijski reaktivan. Farmakopeja
propisuje da se ova sterilizacija smije vriti samo onda kada nijedna druga metoda nije na
raspolaganju
Formaldehid se koristi kao mjeavina sa zrakom za sterilizaciju zatvaraa i spremnika, u
koncentraciji 1,6-2,0 mg/l.
9

Prednost mu je u tome to nije zapaljiv i pokazuje malu sorpciju. Naalost ima i plitku dubinu
djelovanja i hemijski je reaktivan, te se sterilizacija slino kao kod etilenoksida mora izvoditi
u zatvorenim sistemima.

STERILIZACIJA FILTRIRANJEM
Jo se naziva i bakterioloka filtracija ili steril-filtracija. Ona se koristi kada radi
termolabilnosti supstanci one ne mogu da se steriliziziraju drugom metodom i za redukciju
MO u injekcijama i infuzijskim otopinama koje podlijeu krajnjoj sterilizaciji, a u svrhu
spjeavanja izgradnje pirogena. Odvajanje MO slijedi efektom mehanikog prosijavanja i/ili
putem adsorpcije.
Virusi kao i mikoplazme (MO bez elijskog zida) veinom ne budu odvojeni filterom.
Odvajanje pirogena je mogue adsorpcijom na filter. Koristi se za nisko-viskozne prave
otopine, a nije pogodna za viskozne i koloidalne tene pripravke. Posebna situacija je sterilno
filtriranje zraka, koje slui odvajanju MO u zraku koji ulazi a aseptine prostorije i aparate sa
laminarnim strujanjem zraka.
Za filtraciju slue HEPA filteri (eng: High Efficiency Particulate Air filter), koji filtriraju
estice vee od 0,5m i 99,99% ih zadravaju.
Zbir aparata koji se koriste za ovu metodu se odreuje na osnovu vrste i koliine tekuine za
filtraciju, u laboratoriji su oni od stakla ili nehrajueg metala a u industriji veinom
vieslojni filteri filterprese. Ovi aparati mogu raditi na principu vakuma ili pod povienim
pritiskom to je efikasnije radi vee razlike u pritiscima nego kada je u pitanju vakum. Brzina
filtriranja opda sa vremenom filtriranja radi zapuenja pora filtera. Svi aparati kao i filteri se
prije upotrebe moraju sterilizirati, veinom u autoklavu.
Od filtera koji se koriste su najpoznatiji:
Membran filter (pore 0,22m), Dvostruki filter (koji gornjim filterom odvaja vee estice a
na donji dolaze manje, to poveava efikasnost), Asimetrini filter, Porculanske svijee.
Sinter filter, Celulozni filter,
10



ASEPTINI RAD

Ako termolabilnost supstanci ne doputa streilizaciju toplotom, potreban je rad u aseptinim
uslovima. Potreban je i kod produkata kod kojih slijedi krajnja sterilizacija. Aseptini rad
zahtijevaju npr preparati za oi, parenteralia kao i odredjeni puderi te antibiotski pripravci.
Ovdje se podrazumijeva da poetne supstance, AS i PS, dou sterilne za pripravljanje, da se
obrauju sterilnim instrumentima i aparatima i da se pune u sterilne spremnike. Ovi koraci
treba da se izvode u prostorijama bez MO ili sa to je manje mogue MO. Aseptine mjere se
svode na to da se mogunost kontaminacije MO smanji ili iskljui - visoki zahtjevi to se tie
prostorija i aparature, te priprema za rad i sami rad.
Kod aseptine proizvodnje se dozvoljava riziko kontaminacije 10-3 to je 1000 puta vie od
onoga to se naziva sterilno.
Prostorni zahtjevi koji se tiu sadraja MO i estica u zraku tokom pripreme i punjenja
ljekovitih preparata su jasno odreeni po PIC (pharmaceutic inspection convention)-pravilima
i tu se razlikuju 4 klase istih soba: A, B, C i D.
u klasi A se proizvode produkti koje nije mogue sterilisati u krajnjem spremniku
kod B klase se proizvode praci, suspenzije za injekcije te se radi filtracija u krajnje
spremnike
u sobama klase C se pripravljaju oni oblici koji se mogu sterilisati u krajnjem spremniku i
infuzije
u klasi D istih soba rade otopine koje se mogu filtrirati, i mogu se aseptino napuniti u
spremnik.

Za rad u manjem obimu se koriste sterilne komore. To su kutije od pleksiglasa, zatvorene
tako da dihtuju, sa dva otvora naprijed kroz koja idu rukavice koje nam pomau da radimo
unutar kutija. Unutranjost sadri UV lampu koja slui sterilizaciji povrine i ubijanju unijetih
MO.
Aseptini dio za proizvodnju koji se nalazi u bolnikim apotekama i u farma-industriji,
posjeduje pored dijela za aseptinu proizvodnju i dio za aseptine pripreme za rad, pripremu
11

aparata, spremnika i materijala. Ove prostorije moraju biti tako napravljene da je omogueno
lako odravanje istoe. U tim prostorijama se moraju nalaziti dovod tople i hladne vode,
aparati za ispiranje, razliite druge radne povrine, pokretni stolovi i ventilatori koji slue za
odvod vodene pare.
Pri izgradnji istih soba moraju biti ispunjeni naredni uslovi:
Zidovi, podovi i plafoni te radne povrine moraju biti glatke povrine koje se lako iste i
dezinficiraju,
Prozori i vrata moraju biti u mogunosti da se vrsto zatvore, da dihtuju, a tokom procesa
produkcije oni i moraju biti zatvoreni,
Pristup aseptinom dijelu mora se vriti kroz dvostruke komore kanale, pri emu u
prednjoj komori (tzv siva zona) biva odloena ulina odjea, a u drugoj komori (tzv bijela
zona) se nakon temeljnog ienja i dezinfekcije ruku i podlaktica oblai sterilna radna
odjea, napravljena od materijala koji ne otputa vlakna,
Vrata ka prednjoj komori (predkomori) moraju biti prisilno blokirana,
Provjetravanje se mora vriti sa klimatiziranim i mikrobioloki-filtriranim zrakom, pri
emu je to regulisano tako da u produkcionoj prostoriji postoji lagani prekomjerni pritisak
(barem 15Pa), te se prodiranje MO u tu prostoriju na taj nain minimizira,
Transport materijala treba da se izvodi putem posebnih kanala koji su opskrbljeni sa UV-
zraenjem,
Da bi se ispunila funkcionalnost ovog dijela ak i pri ispadima sa elektrinog voda, ovaj dio
bi trebao da posjeduje vlastito napajanje elektrinom energijom.
Higijenski reim je neto to se utvruje pravilnikom koji je specifian za razliite namjene
ali u osnovi se zahtijeva da se podovi i radne povrine barem jednom dnevno podvrgnu
temeljnom vlanom ienju i dezinfekciji, a zidovi, vrata i rasvjeta jednom kvartalno.
Broj estica u zraku se sastoji od MO i estica praine. Laserski broja estica slui da
broji estice praine koje se nalaze u zraku dok se za utvrivanje broja MO koriste naredne
metode:
Prilikom filtriranja zraka se koristi filter koji se onda inkubira i daje kvantitativni izvjetaj
o broju MO,
Reuter-centrifugal-sampler uvlai zrak kroz jedan rascjep i usljed centrifugalne sile,
odlae MO na univerzalni medij za razmoavanje koji onda biva inkubiran,
Sistem sedimentacije, gdje se postavljaju agar-ploe i na njih padaju MO, dodue samo oni
vei od 1m, te se ploa zatim inkubira i daje rezultate koji nisu kvantitativni jer MO manji
od 1 se ne taloe te se ovom metodom obuhvata 30-40% MO.
12

MO su preteno veliine reda 0,5 1,0m osim Bacillus vrsta koje idu i do 5,0m, a estice
vrste ili tene praine su veliine reda 0,02 100,0m i na njoj se mogu zadravati MO, ali
ne postoji korelacija broja MO i estica praine u zraku.

Lina higijena najvei izvor kontaminacije u aseptinom dijelu je ovjek. Dobra podloga
za rast MO i stalno ih otputa.
Postoji cijeli niz mjera kojima bi se taj rizik od kontaminacije smanjio:
Pranje i dezinfekcija ruku i podlaktica prije poetka posla i nakon njegovog zavretka,
Noenje sterilne radne odjee, zatite za kosu i lice koja treba da prekrije nos i usta i da se
mijenja minimalno svaka 2h,
Upotreba sterilnih jednokratnih pekira i maramica koje se nakon koritenja bace u kante
koje se
zatvaraju,
Izbjegavanje kihanja, kasljanja i nepotrebne prie,
Zabrana noenja nakita i sata na ruci i podlakticama.

Princip laminarnog strujanja
Revolucionarno otkrie se pojavilo 1961/62 u aseptinom radu kada je otkriveno u zranoj
industriji laminarno strujanje zraka laminar air flow, kojim se omoguilo pravljenje sterilnih
radnih zona u nesterilnom podruju. Kod ovog sistema dolazi do prolaska zraka kroz HEPA
filtere i zrak bez MO i bez estica laminarno struji u jednakoj brzini kroz jedno zatvoreno
podruje.
Brzina strujanja iznosi 0,45m/s, pri emu se u satu zrak izmijeni 170-200 puta, a da ovjek
koji se tu nalazi to i ne primjeti.
Za razliku od turbulentnog strujanja gdje ve izmjenu od 20 puta u satu ovjek osjea kao
nelagodnu, laminarno strujanje u roku od sekundi kontinuirano odvodi estice i sprjeava
njihovo prodiranje s vana.
Laminarno strujanje moe ii vertikalno, dakle odozgo prema dole (down-flow), ili
horizontalno kada zrak ide dijagonalno (cross flow) iz jednog kraja prostorije u drugi. Zrak na
kraju moe biti aktivno usisan ili moe pasivno naputati aseptini dio. Oprema za laminarno
strujanje zraka je ovisno o tipu namjene drugaije konstruisana. 23
laminarbox isti radni sto, se koristi u subindustrijskoj razmjeri za oftalmika i parenteralia
te za ispitivanje sterilnosti. U radu pod laminarboxom nije potrebna posebna sterilna odjea,
13

ali osnove aseptinog rada kao to su pranje ruku, dezinfekcija, sterilni instrumenti, materijali
itd se moraju potovati.



14


VALIDIRANJE I KONTROLA STERILIZACIJE

Svaka metoda sterilizacije treba biti validirana. Pod time se podrazumijeva preispitivanje
putem odreenih metoda:
da li je vrsta sterilizacije uskladjena sa materijalom koji se sterilizira i
da li ta metoda osigurava sterilnost.

Validiranje procesa sadri kvalificiranje kao dokaz o tehnikoj funkcionalnosti sterilizatora,
ukljuujui i kalibriranje mjeraa i regulatora. Revalidiranje se mora periodino ponavljati.
Za validiranje slue prije svega bioindikatori. Bioindikatori su najee spore MO koje su
jako rezistentne na sterilizaciju. Svaki bioindikator ima odreene uslove za koje je namijenjen
i oni se najee navode za spore.
Bioindikator se sa podlogom na kojoj se nalazi (papir, staklo) unese u aparat, postavi na teko
dostupno mjesto i podvrgne sterilizaciji. Nakon zavrenog procesa se bioindikator nanese na
hranjivu podlogu i podvrgne inkubaciji da se vidi hoe li doi do razmnoavanja bakterija ili
je sterilizacija bila uspjena.
za sterilizaciju vodenom parom se kao bioindikator koriste spore Bacillus
stearothermophilus,
za sterilizizaciju vrelinom spore Bacillus subtilis var. niger.

Postoje i fizikalne mjerne metode. Bolje su od bioindikatora jer nije potrebnan dodatno
tretman inkubacije, kao npr termometar, da vidimo postignutu temperaturu ili npr dozimetar,
za sterilizaciju zraenjem da se prati doza zraenja tokom sterilizacije.

Postoje i vizuelni indikatori. Najee ljepljive trake koje mijenjaju boju nakon to budu
izloene odreenoj visokoj temperaturi. Koji nisu na biolokom nivou. Slue veinom samo
tome da se ne bi zamijenilo sterilno sudje sa nesterilnim. Mogu samo da pokau da li je tokom
sterilizacije bila dostignuta odreena temperatura, ALI ne mogu rei da li je metoda bila
uspjena.
Povodom mikrobioloke istoe, lijekovi se dijele u dvije grupe:
Grupa 1 sterilni produkti (koji moraju odgovarati propisima sretilnosti iz farmakopeje) i
15

Grupa 2 produkti sa ogranienim brojem MO (koji moraju odgovarati propisima za
istou).

Preporuka je da se lijekovi podijele u kategorije:
1. Kategorija I sadri sterilne produkte (npr parenteralia),
2. Kategorija II (dermatika, te nasalia i auricularia),
3. Kategorija III (peroralia) ne smiju sadravati odreene MO (npr E.Coli).

Ispitivanje sterilnosti
Daje jednu ogranienu izjavu i sterilnosti . Ispituje se samo 20 proba od cijele are.
Vjerovatnost da e ovo ispitivanje pokazati nesterilnost are od 2% iznosi 33%. Ispitivanje
sterilnosti navedeno kao obavezno u farmakopejama. U njima je propisano vie medija za
uzgajanje jer ne rastu svi MO, virusi i gljivice u jednakim uslovima. Ovo ispitivanje se mora
raditi u aseptinim uslovima da ne bi dolo do naknadne kontaminacije

1. Metoda membranskim filterom
Radi se za tenosti, topive pudere, ulja i masti. Uzorak se profiltrira, a onda se taj filter stavi u
medij za uzgajanje i inkubira propisano vrijeme i na propisanoj temperaturi. Ukoliko se nakon
inkubacije ne ustanovi rast MO, proba se proglaava sterilnom.

2. Metoda direktnog uzgoja
Radi se sa otpinama, topivim pracima i netopivim pripravcima koji se mogu suspendirati.
Aseptiki napravljeno razblaenje materije koja se ispituje se stavi u medij i inkubira po
propisu.
Ispitivanje mikrobiolokih oneienja kod nesterilnih produkata
Broj MO je kriterij za mikrobioloku istou materijala, pripravaka ili predmeta. Kod svih
ljekovitih formi za koje nije propisano da moraju biti sterilne postoji propis o ogranienom
broju MO i o obaveznom odsustvu nekih MO vrsta kao to su:
Enterobakterije i neke druge Gr- bakterije,
Escherichia coli,
Salmonele,
Pseudomonas aeruginosa,
Staphylococcus aureus,
Clostridia.
16


Kod odreivanja broja MO se broje ukupne, aerobne i za razmoavanje sposobni MO.
Propisane su metode poput membranske filtracije koja predstavlja i metodu izbora, brojenje
na agar ploama i brojenje uz pomo razblaenja. Ovo odreivanje mora da se izvodi u
aseptinim uslovima, da bi se sprijeilo uvlaenje novih MO. Produkt se razblai putem
otapanja, suspendiranja ili emulgiranja, a oni koji sadre mast se smiju ugrijati na max 45C i
onda bivaju umijeani sa podlogom za rast MO.



















17

ZAKLJUAK

Ljekoviti oblici koji u organizam dospijevaju zaobilazei eluano-crijevni trakt moraju biti
STERILNI. Tu spadaju injekcije i infuzioni rastvori, rastvori za ispiranje mokrane beike,
kapi za oi, puderi, ali i za neka medicinska sredstva je sterilnost obavezna, kao za price,
kanile, zavoje itd. Mikroorganizmi razliitih vrsta su uzronici bolesti. Za razvoj MO su
potrebni odredjeni uslovi kao npr hranjive supstance, temperatura, pH itd. Ukoliko ovi
preduslovi nisu ispunjeni dolazi do njihove smrti. Neki MO grade spore (aerobne bacillus
vrste i anaerobne klostridije), a spore su trajne forme koje pokazuju veliku otpornost prema
vanjskim uslovima i kod povoljnih vanjskih uslova se dalje razvijaju u vegetativne bakterijske
elije koje se dalje razmoavaju. Rezistencija MO prema nepovoljnim uslovima je razliita.
Za unitenje MO koriste se razliite metode. Prednost imaju one gdje se upotrebljava visoka
temperatura, dok je velika uinkovitost metoda sa suhom i vlanom vrelinom.












18

LITERATURA

1. uri Z.: Farmaceutska tehnologija sa biofarmacijom, I deo, udbenik, Nijansa, Zemun,
2004.
2. Jovanovi M.: Praktikum iz farmaceutske tehnologije sa biofarmacijom, I deo, Nijansa,
Zemun, 2003.
3. Vuleta G.: Farmaceutska tehnologija sa biofarmacijom, prirunik za praktinu nastavu:
emulzije, suspenzije, poluvrsti preparati za spoljanju upotrebu, Nauka, Beograd, 2007.
4. Remington G.: The Science and Practice of Pharmacy, Lippincott Williams & Wilkins,
New York, 2005.
5. Swarbrick J., Boylan J. C.: Encyclopedia of Pharmaceutical Technology, Marcel Dekker
Inc., NY, Basel, 2002.
6. Voigt R.: Pharmazeutische Technologie, Deutscher Apotheker Verlag, Stuttgart, 2000.
7. Allen L. V., Popovich N. G., Ansel H. C.: Ansel's Pharmaceutical Dosage Forms and Drug
Delivery Systems, Lippincot Williams &Wilkins, Philadelphia, 2005.
8. Ring H. P.: Drug Discovery and Development, Churchill Livingstone Elsevier, Edinburg,
2006.