របៀបដលពួកវរជនកម្ពុជាបានចាប់កាប់

ឧស ហកម្មដក ង់ធនធានរបស់ ទស
 ិ ក់ – រេប បែដលពួកវរជនកមពុ ជ បនចប់ក្ដប់ឧស ហកមមដក្រសង់ធនធនរបស់្របេទស
្របេទសជតល

សទទនុ្រកមៃនពកយសំខន់ៗ

ឧស ហកមមដក្រសង់ – ស្រមប់េគលបំណងៃនរបយករណ៍េនះ បុគល

គ កន់អំ ច េហយ ថ ប័នរបស់រដ្ឋ ្រតវបនេធី
ី
ឧស ហកមមដក្រសង់ ្រតវបនកំណត់នយមន័
ិ យ ជឧស ហកមម
វទធ
ិ ង ន េដមប
ី គី ្រំ ទដល់េសចក្ដ្រី តវករទំងេនះ។ េន
េ្របង ឧសមន
័ នង
ិ ែរ។៉
ពេ្រកយ
ី ចបប់ នង
ិ ថ ប័នរ ្ឋ ភបល
ិ របស់រដ្ឋែបបេនះ
េចរធបេតយយ
ិ – ្របេភទៃនអភបលកចច
ិ ិ មនលកខណៈ មន្របព័ន្រធ សបមួយ ៃនករកន់អំ ចផទល់ខួ ន។ អនក
ពុករលួយេនថនក់ខស
ព ់ េហយ
ី នង
ិ ករបន់ថវក
ិ របស់រដ្ឋ ដក
ឹ នំៃនរដ្ឋែបបេនះ ជធមម ចេធី ជវកមម
ី េលី
ស្រមប់េគលបំណងបេងកន
ី ្រទពយសមបតផ
ិ ទ ល់ខួ ន នង
ិ ធនធន
អំ ចនេយបយ ៃនវណៈកន់អំ ច។ ធរណៈៃន្របេទសខន
ួ ឯង ជពេសស
ិ ធនធនធមមជតិ
មរយៈករេធវី ទធ
ិ ង ននូវ ថ ប័នករយធបេតយយ
ិ ិ េហយ
ី
រដ្ឋ្រសេមល1 – រដ្ឋមយ
ួ ែដលអំ ច្រតវបនេ្រប្រី បស់
នង
ិ អំ ចផ្ដច់មុខេលក
ី រេ្រប្រី បស់កមង
ំ ហង
ិ ។ ម
ជមេធយបយេដមប
ី បី េងកន
ី ្រទពយសមបតផ
ិ ទ ល់ខួ ន របស់
រេប បេនះ ពួកេគ ចបេងកន
ី ្រទពយសមបតខ
ិ ួ នឯង េហយ
ី
ទញ
ិ មេធយបយេដមប
ី រី ក អំ ចរបស់ខួ ន។

1
 ិ ក់ – រេប បែដលពួកវរជនកមពុ ជ បនចប់ក្ដប់ឧស ហកមមដក្រសង់ធនធនរបស់្របេទស
្របេទសជតល

សទទនុ្រកមៃនពកយសំខន់ៗ

ែផនទី

មតិក

អនុ សន៍

េសចក្ដីសេងខប

ជំពូកទី ១៖ ឧស ហកមមដក សង់របស់្របេទសកមពុជ – មនរង្វន់ៃថ្ល

ធនធនែរ ៉ – លំនេំ ដើម

េ្របង និងឧសមន
័ – លំនេំ ដើម

្របេទសកមពុជសព្វៃថងេនះ៖ ពីករពិេ ិ
ធន៍្របជធិបេតយយ េទជេចរធិបេតយយគណបក ែតមួយវញ

្របអប់ទី១៖ េឈើខះ
ជ ខជយ – េមេរៀនៃនករកប់េឈើខុសចបប់
ិ េយគេលើដីធី្ល េនកនុង្របេទសកមពុជ – ដូចជករប្លន់អញចង
្របអប់ទី ២៖ ករវនិ ឹ !

ដំេណើរករ គឺជករសំខន់៖ េហតុអីប

្វ នជករែចករ ំែលកសមបទន េនកនុង្របេទសកមពុជ ជករសំខន់

ជំពូកទី ២៖ ជីវកមមែរ ៉
ែផនទីបង្ហញពីសកមមភព ជីវកមមែរ ៉ ែដល្រតូវបនេគដឹង េនកនុង្របេទសកមពុជ

ករ ក់ក្រមិតេលើ ជីវកមមែរ ៉ េនកនុង្របេទសកមពុជ

ជញប័ណ្ណេដើមបីខួង?

អនក ជមចស់ដី?

ករផ្ដលព
់ ័ត៌មន

“តំបន់អភិរក គឺមិនែមនបំពន់អត់បនេនះេទ”

្របអប់ទី ៣៖ ករេធ្វើ ី យ
ជីវកមមែរ ៉ េនកនុងឧទយនជតិវរៈជ័

ថមរតនៈ–អណូ្ដ ងែរ ៉ ខិននឺតិក

្របអប់ទី ៤៖ េតើសទ
ិ ិធ ជីវកមមែរ ៉ ៃថ្លប៉ុនមន?

អណូ្ដ ងែរ ៉ ហុងហ៊-្រទី

ូ្វ ភព

្របអប់ទី ៥៖ ជីវកមមៃន្រកុមហ៊ន
ុ ភពីមុិច

2
 ិ ក់ – រេប បែដលពួកវរជនកមពុ ជ បនចប់ក្ដប់ឧស ហកមមដក្រសង់ធនធនរបស់្របេទស
្របេទសជតល

្រកុមហ៊ន
ុ ែរ ៉ វេធើន
ឧទយនុរក ្រតូវបនឃត់

ទ នែខមរ មចស់េវៀត ម?

្របអប់ទី ៦៖ តួនទីៃនកងេយធពលរបស់្របេទសកមពុជ េនកនុងករលួចប្លន់ធនធន ធរណៈ

្រកុមហ៊ន
ុ Float Asia Friendly Mation

ិ ៃនេ
្របអប់ទី ៧៖ ករ្រតលប់មកវញ ក ឌី ចូច

ខ ច់េកះកុង

េ ក លី យ៉ង
ុ ផត់ និងឧស ហកមមខ ច់

្របអប់ទី ៨៖ សិងប
្ហ ុរ ី – ដីខ ច់ និងករចក់ព្រងីកដី
ែខ រយៈ ចម បូរ ី

ងទី ១៖ ភគីសខ ិ យឧស ហកមមែរ ៉ របស់្របេទសកមពុជ

ំ ន់ៗ េនកនុងវស័

ជំពូកទី ៣៖ េ្របង និងឧសមន

័
ិ
្រកបខណ្ឌចបប់ និងនីតិវធី

ករេផទរអំ ច

្របអប់ទី ៩៖ ឯកឧត្ដម សុខ ន

ិ យេ្របង និងឧសមន
ករ្រគប់្រគងវស័ ័ របស់្របេទសកមពុជ៖ ករណីចបប់កិច្រច ពមេ្រព ង ឬ?
ងទី ២៖ ៃថ្លទរេនកនុងកិច្រច ពមេ្រព ងេ្របងកត្រពង របស់រ ្ឋ ភិបលកមពុជ

រចនសមព័នៃធ ន CNPA៖ ករបក់ែបកៃផទកុង

ន …

ងទី ៣៖ រចនសមព័នធ ៃន ជញធរេ្របងកតជតិកមពុជ

្របអប់ទី ១០៖ នេយបយៃថងេបើក្របក់ែខ

លំហរូ ព័ត៌មន?

វគគេដញៃថ្ល េហើយនិងករែចកកិច្រច ពមេ្រព ងែចកចយផលិតកមម

្របអប់ទី ១១៖ អនកថមីចូលប្លុក ឬ?

េតើអក
ន ឈរពីេ្រកយេឈមះ? ករែចករ ំែលកសមបទនេ្របង និងឧសមន
័ េនកនុង្របេទស កមពុជ

ែផនទីៃនសមបទនេ្របង និងឧសមន
័ ែដល្រតូវបនេគដឹង េនកនុង្របេទសកមពុជ

ប្លុក A

្របអប់ទី ១២៖ ្រកុមហ៊ន

ុ េសវរ ៉ន់ – បញ្ហ ៃនតម្លភព
ប្លុក B

ប្លុក C

ប្លុក D

ប្លុក E

ប្លុក F

3
 ិ ក់ – រេប បែដលពួកវរជនកមពុ ជ បនចប់ក្ដប់ឧស ហកមមដក្រសង់ធនធនរបស់្របេទស
្របេទសជតល

ប្លុក XII

ប្លុក X និង XV

ប្លុកេផ ងៗេទៀត

្របក់រង្វន់ចុះហតថេលខកនុង្របេទសកមពុជ – ‘អនក ចុះហតថេលខ អនកេនះទទួល្របក់រង្វន់’

ករែស្វងរុករកេនេលើដីេគក េនកនុងេខត្តបត់ដំបង និងេពធិ៍ ត់

ជំពូកទី ៤៖ ទយករបស់្របេទសកមពុជ – េតើេគេធ្វើករេដើមបីអក

ន ?

្របអប់ទី ១៣៖ បត់ខួន

្ល – ចបប់្របឆំងអំេពើពុករលួយរបស់្របេទសកមពុជ

អនុម័ត ឬមិនអនុម័ត? គេ្រមងជំរញ

ុ តម្លភពឧស ហកមមដក សង់ (EITI)

ងទី ៤ ៖ រេបៀបេដើមបីែចក្របក់ េ យេនែតគមន នុភព

ករសមគ
ុ ម ញៃនភពជៃដគូ

េសចក្ដស
ី ននិ ្ឋ ន

អក រកត់

4
 ិ ក់ – រេប បែដលពួកវរជនកមពុ ជ បនចប់ក្ដប់ឧស ហកមមដក្រសង់ធនធនរបស់្របេទស
្របេទសជតល

អនុ សន៍
ជរ ្ឋ ភបល
ិ ៃន្របេទសកមពុ ជ គួរគបប៖ី េផ្ដម
 ឬបន្ត នូវករងរេនកនុ ង្របេទសកមពុ ជ។ ភស្តុ ងេនះ គួរែត

បញជក់េហតុករណ៍ដូចតេទេនះ៖
ចត់វធនករ
ិ ជបនទន់ េដមប
 អនុ
ី វត្ត េហយ
 ្របតបត្ត
ិ ិ នូវករពយរួទុក
• េឈមះៃន្រគប់អនកែដលកន់ហ៊ុន េនកនុ ង្រកមហ៊ុន េហយ
ី ែដល
បេ ្ដ ះ សននមយ
ួ េលករ្របគល់សមបទនែរ ៉ ឬេ្របងកតបែនថម
នង
ឹ ទទួលផល្របេយជន៍ពី ជវកមម
ី េនះ ្រពមទំងេឈមះៃនៃដ
េទៀត រហូតដល់រ ្ឋ ភបល
ិ បនបេងកត
 នូវ្រកបខណ្ឌជមូល ្ឋ ន ខង
គូ្រគប់រូប េនកនុ ងករេដញៃថរបស់េគ។
ែផនកចបប់ បរ ិ ថ ន នង
ិ សងគម េដមប
 ្រគប់
ី ្រគងវស័
ិ យេ្របង ឧសម័ន នង
ិ
• ្របភពៃនថវក។
ិ
ែរ ៉ េ យសមលមម។
• បទពេិ ធន៍េនកនុ ងវស័
ិ យឧស ហកមម។
• ិ ន័យដ៏លបំផុត ែដល ច្របមូលបន ស្ដីពី្រសទប់
្របមូលទនន
• សមតថភពជក់ែស្ដង ខងបេចចកេទស នង
ិ ខងហរញញ
ិ វតថុ េដមប
ី ី
ធនធន េដមប
ី ផី ល
្ដ ់ឲយ្រគប់្រកមហ៊ុន នូវព័ត៌មនដែដលៗ
េធី ជវកមម
ី ជមួយសទធ
ិ ិ ែដល្រតវបនផ្ដល់ឲយ េ យ្រសប
េហយ ី យ្របកដថ មនករ្របកួត្របែជងដ៏េសមគ
ី េធឲ ី ន រ ង្រកម
ចបប់។
ហ៊ុនទំង យ។
• សមតថភពេដមប
ី កី រពរបងករនូវៃថខងសងគម ឬៃថខង
• បេងកត
ី ឲយេហយ
ី នូវ្រកបខណចបប់ជតិ ែដលែណនំករដក
បរ ិ ថ ន េហយ
ី នង
ិ ករេរ បចំែផនករណ៍្រគប់្រគន់ នង
ិ ថវក
ិ
្រសង់ធនធនែរ ៉ នង
ិ េ្របងកត។
្រគប់្រគន់ េដមប
ី តី បសនងនង
ិ ករខូចខត ី មន
ែដលេកត
• បេងកត
ី េហយ
ី េបះពុមព នូវយុទធ សរយៈេពលយូរ ស្រមប់ករ
េឡង។
ី
េធី ជវកមម
ី េលីមូល ្ឋ នធនធនែររបស់
៉ ្របេទស រួមទំង

ែផនករណ៍េដមប
ី ទ ំ ៏មន
ី ប់ ក ត់លទធផលបនទប់បន ដ ិ ល ខង ចត់វធនករ
ិ ជបនទន់ េដមប
 េធ្វ
ី ឲ  យ្របកដថ មនតម្លភព េនកនុ ង
សងគម ឬខងបរ ិ ថ ន។ ករែចករ ំែលកនូវធនធនេ្របង ឧសម័ន នង
ិ ែរ ៉
• បេងកត
ី ទភ
ី ន ក់ងរ ធរណៈដ៏ឯក ជ េដមប
ី ែី ចកសទធ
ិ េិ ្របធ
ី ន • ត្រមវឲយម នរី ្ឋ ភបល
ិ ្រគប់រូប សមជក
ិ សភ្រគប់រូប នង
ិ អនក
ំ
ធនទំងេនះ។ ទីភនក់ងរគួរែតមនជនញ ៏ ម
បេចចកេទសដស មនតំែណងេយធខពស្រ់ គប់រូប េបះពុមពព័តម
៌ នស្ដីពច
ី ំែណក
្រសប នង
ិ ភព្រសបចបប់ េហយ
ី ្រតវសថត
ិ េនេ្រកមករវភគ
ិ ិ របស់សមជក
ហ៊ុនរបស់ខួ ន នង ិ ្រគ រជត
ិ សនិទធ។
េមល
ី របស់ ធរណជន នង
ិ ករ្រតតពនតយ
ិ ិ ពីរដ្ឋសភ។ • ្របគល់សទធ
ិ េិ ្រប្រី បស់េ្របង ឧសមន
័ នង ំ ី
ិ ែរ ៉ េ យដេណរករ
• បេងយ ំ ី
ី ដេណរករ ្របគល់ប័ណកមមសទធ
ិ ដិ ស
ី ហគមន៍ជនជតិ េដញៃថ ្របកបេ យភពេបក
ី ចំហ នង
ិ ករ្របកួត្របែជង
េដម
ី ភគតច
ិ ជករេ្រសច។ េដមប
ី បី ញជក់ថ ្របេទសកមពុ ជ ទទួលបនផលលបំផុត។
• បេងយ ំ ី
ី ដេណរករ ែបងែចកកំណត់្រពំែដន ស្រមប់តំបន់ករ លកខខណស្រមប់ករផ្ដលស
់ ទធ
ិ ិេដញៃថ េហយ
ី ស្រមប់ករ
ពររបស់្របេទសកមពុ ជ ជករេ្រសច។ ្របគល់សមបទន នង
ិ ជញប័ណ គួរែតផ្ដល់ជូនឲយ

ធរណជនេមល
ី េ យេសរ។ី
ចត់វធនករជបន
ិ ទ ន់ េដមប
 ពនតយ
ី ិ ិ ្រគប់សមបទន េហយ
 លុ បេចល
• េបះពុមព្រគប់កចច
ិ ្រពមេ្រព ង ស្រមប់សទធ
ិ េិ ្របី្របស់េ្របង
កចច
ិ ្រពមេ្រព ងសមបទន ្របសនេប
ិ ស មបទនេនះ មន
ិ បំេពញ ម
ឧសម័ន នង
ិ ធនធនែរ ៉ េហយ
ី នង
ិ ព័ត៌មនលំអត
ិ ស្ដីពីករេដញៃថ
លកខខណ្ឌទំង យ ែដលែចងខងេ្រកមេនះ។ មនែត្រកុមហ៊ុន
ដ៏ប ជយ
័ េនកនុ ងរយៈេពលដ៏ឆប់សមេហតុសមផល េ្រកយ
ែដល ចឲយ ធរណជន េហយ
 នង
ិ រ ្ឋ ភបល
ិ នូវភស្តុ ង
ពក
ី រេដញៃថ្រតវបនបញច ប់ េហយ
ី មុនកចច
ិ ្រពមេ្រព ងចប់េផ្ដីម
ជក់ែស្ដង អំពស
ី មតថភពរបស់ខួ ន
្ល ប៉េុ  គួរអនុញញតឲយចប់
្ណ ះ េទប
មនសុពលភព។

5
 ិ ក់ – រេប បែដលពួកវរជនកមពុ ជ បនចប់ក្ដប់ឧស ហកមមដក្រសង់ធនធនរបស់្របេទស
្របេទសជតល

សភជតិ ៃន្របេទសកមពុ ជ គួរែត៖

ចត់វធនករ
ិ ជបនទន់ េដមប
 បេងក
ី ន  តម្លភព េនកនុ ងករ្រគប់្រគង

ធនធនេ្របង ឧសម័ន នង
ិ ែរ ៉ មនតួនទដ
ី ស
៏ កមមេឡង
 េនកនុ ងអភបលកចច
ិ ិ េលធនធនធមមជតិ
• េធឲ
ី យ្របកដថ មនករបេញច ញឲយដង
ឹ ព័ត៌មន េ យេពញ របស់្របេទស៖
េលញ នង
ិ េ យបនបនទប់ ស្ដព
ី ក
ី រ្រគប់្រគងធនធន • ពភក
ិ េហយ ំ ី ករ
ី អនុម័ត ចំេពះ្រគប់លកខណៈៃនដេណរ
ធរណៈ មនរួមទំង ប៉ុែនមន
ិ កំណត់ចំេពះព័ត៌មនអំពី ្របគល់សទធ
ិ េិ ្របង ែរ ៉ ដី នង
ិ ៃ្រពេឈី មុននង
ឹ ករ្របគល់សទធ
ិ ិ
្រសទប់េ្របង ឧសម័ន នង
ិ ធតុែរ។៉ េនះ្រតវបនេធេី ឡង ំ ី ករ
ី ជករេ្រសច។ េនេពលែដលដេណរ
• ី យ្របកដថ ព័ត៌មនេនះមនរួមដូចតេទេនះ៖ អនក
េធឲ េនះ្រតវបនពភក
ិ នង
ិ អនុម័តេហយ ំ ី ករគួរែតអនុវត
ី ដេណរ
្របតបត ី នង
ិ ិ (េហយ ិ ៃដគូ្រគប់រូប) ៃនសមបទន ឬ ជញប័ណ េ យេសមគ
ី ន ចំេពះ្រគប់្រកមហ៊ុន េហយ
ី មន
ិ ែមនែ្រប្របល
នមួ
ី យៗ ្រពមទំងទំហំ នង
ិ ទី ង
ំ ៃនសមបទន េហយ
ី នង
ិ េឡយ
ី លុះ្រ ែតមនករអនុម័តបែនថមេទ ត េ យសភជតិ
ព័ត៌មនលំអិតស្ដីករសនយែដលបនេធេី ឡង
ី ស្រមប់ករ សន។
ិ
ទទួលសទធ
ិ ទិ ង
ំ េនះ។ • ្រតតពនតយ
ិ ិ េលីករបេងកត
ី ចបប់ នង
ិ វេិ ធនកមមចបប់ ស្ដព
ី ីករ
• ត្រមវឲយ្រគប់្រកមហ៊ុនែដល្របតបតករ
ិ ិ េនកនុ ងវស័
ិ យេសដ្ឋកចច
ិ ្រគប់្រគងធនធនធមមជតិរបស់្របេទសកមពុ ជ។
ធនធនធមមជតរិ បស់្របេទសកមពុ ជ េបះពុមព
ព ័ត៌មនដូចគន។
ទយកអន្តរជតរិ បស់្របេទសកមពុ ជ រួមទំង្របេទសចន
ិ គួរែត៖
• មមន
ិ សមជក
ិ រ ្ឋ ភបល
ិ ឬអនក ជករ ្រពមទំងសមជក
ិ

្រគ ររបស់អនកទំងេនះ ជមចស់ហ៊ុនៃន្រកមហ៊ុន ែដល ទទួល គ ល់ថ មនតំណភជប់ផទល់ រ ងអភបលកចច

ិ ិ នង
ិ
ំ យជគំនស់េដមប
ិ យដក្រសង់ធនធន េ យមូលេហតុថ េនះ លទធផលអភវឌ
ចូលរួមេនកនុ ងវស័ ិ េហយ
 េ្រប្រ បស់្របក់ជនួ  ែកលំ
ី អ

ជទំនស់ផល្របេយជន៍មយ
ួ ។ រ ្ឋ ភបល
ិ
• ចត់វធនករ
ិ ជបនទន់ េដមប ំ យ
ី េី ធីឲយ្របកដថ ករផ្ដល់ជនួ
េធ្វឲ
 យ្របកដថ មនករ្រគប់្រគងេលផលចំណូលេ្របង ឧសម័ន
េ្រកពជ ំ យមនុស ធម៌ ្រតវបនេធេី ឡយ
ី នួ ី េ្រកយ មន
ិ ែមនមុន
នង
ិ ធតុែរ ៉ េ យេ្រប្រ បស់កបន
ួ ្របតបត្ត
ិ អ ិ ន្តរជតដ
ិ ល
៏ ប
្អ ផ
ំ ុត
កររក ី ដ៏ជក់ែស្ដង កនុ ងករអនុវតវធនករ
ី ចេ្រមន ិ ចំបច់ េដមប
ី ី
• ិ ករបង់្របក់
េបះពុមពព័ត៌មនអំពី្របក់រងន់ចុះហតថេលខ នង
ិ ិ ដ៏លេឡង។
សេ្រមចអភបលកចច ី
េផ ងេទ តេទកន់រ ្ឋ ភបល
ិ កមពុ ជ េ យ្រកមហ៊ុនែដលពក់

ព័នធកុ នងវស័
ិ យេ្របង ឧសម័ន នង
ិ ែរ។៉ ចត់វធនករ
ិ ជបនទន់ េដមប  ស្រមបស្រមល នូវ
 រួី មបញចូ ល េហយ

• អនុវត Guide to Resource Revenue Transparency ំ យទយក ជមួយេសចក្ដ្រី តូវករដ៏បនទន់ េដមប

ែផនករជនួ  ែកទ្រមង់
ី
[កបន
ួ ស្ដីពីតមភពផលចំណូលធនធន] របស់អងគករមូលនធ
ិ ិ េហយ
 ព្រងង
ឹ ដល់អភបលកចច
ិ ិ វស័
ិ យដក្រសង់ធនធនដ៏កព
ំ ុងលូ ត

រូបយវតថ
ិ ុ អនរជតិ (IMF)។ េឡង
 របស់្របេទសកមពុ ជ
• អនុម័ត េហយ
ី អនុវត នូវ Extractive Industries • េធឲ ំ យេនេពលអនគត
ី យជនួ ្រស័យេលល
ី កខខណៃនករ
Transparency Initiative [គេ្រមងជរុំ ញតមភព បំេពញអនុ សន៍ទង
ំ យែដលបនែចងខងេលីេនះ។
ឧស ហកមមដក្រសង់] (EITI)។ • បេងកីត្រកមករងររួម រ ងទយក នង
ិ រ ្ឋ ភបល
ិ េហយ
ី បេងកត
ី
• ករបង់ទក
ឹ ្របក់ទង ិ ករដក្រសង់ធនធន
ំ អស់ ទក់ទងនង ិ ិ អំពីឧស ហកមមដក្រសងរ់ បស់្របេទស
សូចន្រតតពនតយ
គួរែតបង់ចូលកនុ ងគណនីរ ្ឋ ភបល
ិ ែតមួយគណនី ែដល្រតវ ំ ី
កមពុ ជ េនកនុ ងដេណរករ Cambodia Development
បន្រតតពនតយ
ិ ិ ជេទ ងទត់េ យភគឯ ី ែដល
ី ក ជ េហយ ិ កចច
Cooperation Forum [េវទក ិ សហករអភវឌ
ិ ន៍កមពុ ជ]
លទធផលៃនករ្រតតពនតយ
ិ ិ េនះ ្រតវបនេបក
ី ឲយ ធរណជន (CDCF)។
េមល។
ី • ចំេពះវស័
ិ យែរ ៉ េ បញជក់អំពីករកប់ៃ្រពេឈី នង
ិ ករខូចខត
រយៈេពលយូរ ែដលេកត
ី មកពក
ី រេធី ជវកមម
ី ែរ ៉ េនកនុ ងតំបន់

6
 ិ ក់ – រេប បែដលពួកវរជនកមពុ ជ បនចប់ក្ដប់ឧស ហកមមដក្រសង់ធនធនរបស់្របេទស
្របេទសជតល

ិ តំបន់ជុំវញ
ករពរ នង ិ ៃ្រពឡង់ ជពេសស
ិ េនកនុ ង្រគៃនករ • ផ្ដល់ករគំ្រទដល់សងគមសុីវល
ិ េដមប
ី កត់
ី ទុកជឯក រ

ផស់បូ ្ដរ កសធតុ។ ផទុ យវញ

ិ សូមេលក
ី សទួ យករេ្រប្រី បស់ សេងកត េហយ
ី ពនតយ
ិ ិ ពច័
ិ យ នូវករ្រគប់្រគងធនធនធមមជត។
ិ
ដី នង
ិ ធនធនែបបេផ ង សំ ងេលីជេ្រមស
ី ខងហរញញ
ិ វតថុ • ផ្ដល់ករគំ្រទ េដមប
ី ជី យ
ួ អភវឌ
ិ ន៍សមតថភពៃនសងគមសុីវល
ិ

េហយ
ី នង
ិ ករអភវឌ
ិ ន៍ ែដលគំ្រទជន្រក្រី ក។ ជេ្រមស
ី ទំងេនះ េដមប
ី សី េងកត នង ី យ្របកដថ ករបង់្របក់កុ នងវស័
ឹ េធឲ ិ យ

ចមនរួមទំងករអភវឌ
ិ ន៍សហ្រគស្របចំសហគមន៍ ធរណៈ មនតមភព។

ផលតផល
ិ ិ ទុកធតុកបូន ករ
ៃ្រពេ្រកពីេឈី ករដកយកនង
រ ្ឋ ភបល
ិ ននគួរែត៖
បង់្របក់ស្រមប់គុណភពទក
ឹ េហយ ិ ករបង់្របក់េផ ង
ី នង • េធី មករដក
ឹ នំរបស់្របេទសសហរដ្ឋ េមរក
ិ េ យ ក់
េទ តស្រមប់េស កមមខងបរ ិ ថ ន(PES) ្របែហលេន
វ ិធនករ ំ ី ចូល្របេទស ចំេពះបុគគល ឬ
មករេធីដេណរ
េ្រកម្រកបខណៃនកមមវធ
ិ ីបនថយករបេញច ញធតុកបូន ពី
សមជក
ិ ្រគ ររបស់បុគគល ែដលមនភសុ ងល គួរឲយ
្របេទសមនករកប់ នង
ិ ករបងខួ ចៃ្រពេឈ(
ី REDD)។ េជ ថ បុគគលេនះពក់ព័នធកុ នងករពុករលួយ ទក់ទងនង
ឹ ករ

េធ្វឲ
 យ្របកដថ កចច
ិ ្របង
ឹ ែ្របង្របឆំងករពុករលួយ ្រតូវបនរួម ់ នធនធមមជតិ េនកនុ ង្របេទសរបស់ខួ ន។i
ដក្រសងធ

បញចូ លជមួយសកមមភពៃន្រគប់កមមវធ
ិ ផ
ី ល ំ យ ទក់ទងនង
្ដ ់ជនួ ឹ • ទមទរ េហយ
ី គំ្រទ ចំេពះសកមមភព្របឆំងករពុករលួយ

េ្របងកត នង
ិ ធតុែរ ៉ េនកនុ ង្របេទសកមពុ ជ។ េ យបុគគលេនថនក់ជត។
ិ

• េនះគបបម
ី នរួមនូវករគំ្រទ ទំងផវូហរញញ
ិ វតថុ នង
ិ ផវូ • បេងកត
ី ្របព័នេធ លក
ី ទក
ឹ ចត
ិ ែដលមនេគលបំណងឲយរងន់េទ

ិ បុគគលមនសមតថភពេនកនុ ង
នេយបយ ឲយសងគមសុវី ល បុគគលែដលែចករ ំែលក្របក់ថវក
ិ សំ ងេលីក

ថ ប័ន សមជក
ិ រដ្ឋសភព ្របព័នធផ ពផ យ េហយ
ី នង
ិ អនករួម អភបលកចច
ិ ិ ។

ំ ី ករពក់ព័នធ
ចំែណក ឬដេណរ េផ ងេទ ត។
្រកុមហ៊ុនែដល្របតបត្ត
ិ េិ នកនុ ង្របេទសកមពុ ជ គួរគបប៖ី
• ករវនេយគ
ិ ិ ជបែនថម េលក
ី រេយគយល់ពីេសដ្ឋកចច
ិ • េបះពុមពព័ត៌មនអំពីទំហំ នង
ិ ទី ង
ំ ៃនសមបទន ្រពមទំង
នេយបយរបស់្របេទសកមពុ ជ។ ព័ត៌មនលំអត ី ីករសនយ ឬករបង់្របក់ែដលបនេធីេឡី
ិ ស្ដព

គំ្រទសងគមសុីវល ងជករតបសនងស្រមប់ករ្របគល់សទធ
ិ េិ នះ។
ិ កមពុ ជ េន កនុងកចច
ិ ្របង
ឹ ែ្របងេដមប
 បេងក
ី ន  តម្លភព

នង
• ី របង់្របក់ ឲយសមជក
កុំេធក ិ ៃនកងេយធពលេខមរភូមនទ
ិ
ិ ករទទួលខុស្រតូវ េនកនុ ងករ្រគប់្រគងធនធន ធរណរបស់
េឡយ
ី េលក
ី ែលងែតេបក
ី ្របក់េនះ ្រតវបនត្រមវេ យចបប់
្របេទសកមពុ ជ
ប៉ុេ ះ។
• អនុម័ត េហយ
ី អនុវត េ យ ធរណៈ នូវេគលនេយបយ
• ្របកស្របប់ទង ី របង់្របក់
ំ ្រសង អំពក ែដលបនបង់ឲយ
មន
ិ អធយ្រស័យេ ះ ចំេពះអំេពីហង
ិ ឧបតថមភេ យរដ្ឋ ឬករ
សមជក ិ ។ ករបង់្របក់ទង
ិ កងេយធពលេខមរភូមនទ ំ អស់ គួរ
ឹ សកមមជន ឬអងគករសងគមសុីវល។
គំ មកំែហង្របឆំងនង ិ
គបប្រី តតពនតយ
ិ ិ េ យភគឯ
ី ក ជ។
• បេងកត
ី ្របព័នេធ ឆយ
ី តប េដមប
ី គី ្រំ ទសមជក
ិ សងគមសុវី ល
ិ ែដល

្រតវបនគំ មកំែហងដល់ជវត
ី ិ ឬអងគករែដល្របឈមមុខនង
ឹ
ករបងខំបទ
ិ េ យ រករងរទក់ទងនង
ឹ តមភព នង
ិ ករ
ទទួលខុស្រតវ របស់រ ្ឋ ភបល។
ិ
i
េដីមបេី មល
ី ចបប់ទង
ំ ្រសង សូមេមល
ី ចបប់ប្រមង្របក់រម
ួ របស់សហរដ្ឋ េមរក៖
ិ http://frwebgate.access.gpo.gov/cgi-bin/getdoc.cgi?dbname=110_cong_bills&docid
=f:h2764enr.txt.pdf។ ម្រ ែដលទក់ទងនង
ឹ ្របេទសកមពុ ជ េនកនុ ងចបប់ប្រមង្របក់រម
ួ មនេនកនុ ងរបយករណ៍ែផនក J ែដលអមភជប់ជមួយចបប់ ែដលផ្ដល់ពត
័ ម
៌ នបែនថម ស្ដីពក
ី រអនុវតចបប់
េនះ។ របយករណ៍ែផនក J អនុមត
័ សំដីអំពី្របេទសកមពុ ជ ែដលមនេនកនុ ងចបប់ប្រមង្របក់ស្រមប់កមមវធ
ិ ីរដ្ឋ ្របតបតករ
ិ ិ បរេទស នង ិ ីែដលទក់ទងេផ ងេទ ត ឆន ំ ២០០៨។ ឯក
ិ កមមវធ រេនះ
មនែចងដូចតេទ៖ "គណៈកមមករេនះ េលក
ី ទក
ឹ ចត
ិ រ ្ឋ ភបល
ិ េដមប
ី អនុ
ី វតេសចក្ដី្របកសរបស់្របធនធិបតីេលខ ៧៧៥០ [គឺជគេ្រមង ំ ី ចូល ចំេពះរដ្ឋេចរធបេតយយ
មឃត់ករេធីដេណរ ិ ]
េដមប
ី ី មឃត់ម នីពុករលួយរបស់្របេទសកមពុ ជ ែដល្រតវបនសំគល់អតសញញណេនកនុ ងរបយករណ៍ែខមថុ
ិ ន ឆន ំ ២០០៧ របស់ Global Witness េឈមះថ 'ែខ ្រស យ អនកលួចជត៖
ិ
ករកប់េឈខ
ី ុសចបប់ នង
ិ ករពុះេ្រច ក្រទពយសមបតិ ធរណៈ េ យអនកដក
ឹ នំរបស់្របេទសកមពុ ជ ' មន
ិ ឲយចូល្របេទសសហរដ្ឋ េមរក
ិ េទ។ គណៈកមមករេលក
ី ទក
ឹ ចត
ិ ្របេទសអភវឌ
ិ ន៍ឯេទ ត
ជពេសស
ិ េនកនុ ងអរឺ ុប៉ នង
ិ សុី េដមប
ី អនុ
ី វតករ មឃត់ែបប្រសេដ ងគន។"

7
 ិ ក់ – រេប បែដលពួកវរជនកមពុ ជ បនចប់ក្ដប់ឧស ហកមមដក្រសង់ធនធនរបស់្របេទស
្របេទសជតល

េសចក្ដស
ី េងខប
្របេទសកមពុ ជសពៃថងេនះ គជ
ឺ ្របេទសលក់។ េ យ រពួកវរជន ចព្រងក
ី ចេនះរ ងអនកមន នង
ិ អនក្រក េហយ
ី បនទន់ដល់លទធិ
របស់្របេទសកមពុ ជបន្របមូល្រទពយសមបតស
ិ នធក
ឹ ស្រមប់ខួ ន ្របជធបេតយយ
ិ ំ របស់ពក
បែនថមេទេទ ត េ យចក់ឫសៃនជហរ ួ
េហយ
ី េ យកប់ធនធនេឈជ
ី េ្រចន
ី របស់្របេទស ឥឡវូអនកទំង វរជន ែដលកំពុងែតកន់អំ ច យ៉ងេ្រជ។
េនះកំពុងព្រងក
ី វស័
ិ យពណជជ
ិ កមមរបស់ខួ ន ឲយរួមមនធនធន
របស់រដ្ឋ្របេភទេផ ងេទ តផងែដរ។ ធនធនទំងេនះ មនរួមទំងដី ២ ឧស ហកមមដក្រសង់របស់
ធនធនជលផល េកះ នង
ិ េឆនរសមុ្រទេទសចរណ៍ ធតុែរ ៉ នង
ិ ្របេទសកមពុ ជ កំពុងែតេចញ
េ្របងកត ជេដម។
ី ្របេទសជតក
ិ ព
ំ ុង្រតវបនែបងែចក េហយ
ី លក់
សញញឲយដង
ឹ មុន ពក
ី រចប់
េចញ យ៉ងឆប់រហ័ស។ េនកនុ ងរយៈេពល ១៥ ឆនក
ំ នងមកេនះ ដី
េ យរដ្ឋេចរធបេតយយ។
ិ
្របេទសជតច
ិ ន
ំ ន
ួ ៤៥ ភគរយ ្រតវបនទញ
ិ េ យអនកវនេយគ
ិ ិ
ឯកជន។ ្របជញៃនករលក់េនះ មន Global Witness បនសទង់េមល
ី
ិ ទន់បនបងញឲយេឃញ
ី ចបស់
េនេឡយ វស័ ់ ៏កំពុងលូតេឡង
ិ យឧស ហកមមដក្រសងដ ី របស់្របេទសកមពុ ជ
ី េ ះ។ លទធផល ្រកក់ផូ វសងគម នង
ិ ផវូបរ ិ ថ ន មន
់ រង រួចជេ្រសច។ii
សភពធងនធ មរយៈករសមភសអនកៃផទកុ នងវស័
ិ យឧស ហកមម េហយ
ី នង
ិ ករ
េសុប ឹ កែនងដក្រសង់ែតម្ដង។ លទធផល គគ
ី អេងកតេននង ឺ រួ ឲយភញក់
េផល។
ី គំរៃនករពុ
ូ ករលួយ នង
ិ អំ ចបរបលកចច
ិ ិ ែដលបន
េឃញ
ី េនកនុ ងវស័
ិ យៃ្រពេឈី េហយ
ី ែដល្រតវបនកត់ទុកជឯក រ
របយករណ៍េនះសំ ងេលក
ី រេសុប
ី អេងកតែដលបនេធីេឡយ
ី
េ យ Global Witness អស់រយៈេពលជង ១៣ ឆនេំ នះ ្រតវបន
េ យអងគករ Global Witness [ កព
ី ភពេ
ិ ក] េនកនុ ងឆន ំ
េឃញ ិ យឧស ហកមមដក្រសង់ែដរ។ ពួកវរជន
ី ដូចគន េនកនុ ងវស័
២០០៨ េហយ
ី របយករណ៍េនះេផ្ដតេលម ួ ែផនកៃនបតុភូតដ៏ធំ
ី យ
នេយបយដែដលៗ ែដលបនខជះខជយធនធនៃ្រពេឈរី បស់
ទូ យេនះ – គវឺ ស័ ិ ធតុែរ ៉ ដ៏កំពុងលូតេឡង។
ិ យេ្របង ឧសម័ន នង ី
្របេទសជតេិ នះ ឥឡវូេនះកំពុងែតមនភរកចច
ិ េលក
ី រ្រគប់្រគង
របយករណ៍េនះេលក
ី េហតុផល េដមប
ី ឲី យរ ្ឋ ភបល
ិ កមពុ ជ េហយ
ី
្រទពយសមបតធ
ិ តុែរ ៉ នង
ិ េ្របងកត របស់្របេទសជតិែដរ។ ដូចជ
នង ឹ អភបលកចច
ិ ទយកអនរជតរិ បស់្របេទសកមពុ ជ ព្រងង ិ ិ េលី
េឈៃី ថែដរ ធនធនទំងេនះ ផ្ដល់ជឱកសដ៏មនែតមួយគត់។ េន
ធនធនទំងេនះ។
2
េពល អស់េហយ ី គឺគមនេទ តេទ ជនចច
ិ ។

១ ្របេទសកមពុ ជកំពុងមនលទធភពទទួលផល ភយ៉ងសនធក

ឹ
េជង
ី រអំ ចដ៏ធំខពសច
់ ំនន
ួ តច
ិ ែដល្រគប់្រគងរដ្ឋ បនលក់
េ យ រេ្របងកត នង
ិ ធតុែរ ៉។ េចញសមបទនែដល ចមនតៃមៃថ េទ្រកមហ៊ុនេផ ងៗ េ យ

េបីសន
ិ ផលចំណូលពជ
ី វស័ ់ មីទង
ិ យឧស ហកមមដក្រសងថ ំ េនះ ៏ ម នតមភព េហយ
រេប បដគ ី គួរឲយសង ័យ ស់។ មនន
ិ ន ករ
្រតវបន្រគប់្រគងយ៉ងល ចផ្ដល់ឲយរ ្ឋ ភបល
ិ កមពុ ជ នូវ បចចុ បបនន ពួកេជង
ី រអំ ចទំងេនះ ្របងេ្រប បនង
ឹ ទទួលផល
៏ ្របេសរី បំផុត េនកនុ ងជនន់
ឱកសដល ំ េនះ េដមប
ី កី ង ្របេយជន៍ពីឧស ហកមមដក្រសង់របស់្របេទសកមពុ ជស្រមប់

េហ ្ឋ រចនសមពន
័ ធេឡង
ី វញ
ិ េហយ
ី េលក
ី ្របជ សឲយផុតពីភព្រកី ខន។
ួ ្របជ សមន ិ ទទួល្របេយជន៍ទង
ំ េនះេទ។ អនកទំងេនះ

្រកបន។ េបស
ី ន
ិ ជវស័
ិ យឧស ហកមមទង
ំ េនះ ្រតវបន្រគប់្រគង ំ យកនុ ងករេធីែបបេនះ េ យ រខះតមភពទំង្រសង
មនជនួ

េ យករពុករលួយ នង
ិ អសមតថភពេទវញ
ិ ទក
ឹ ្របក់ែដលរកបន េនកនុ ងវស័
ិ យេ្របងកត នង
ិ វស័
ិ យ ជវកមម
ី ែរ។៉ ភព្រសបចបប់
នង
ិ សមតថភពបេចចកេទស ៃន្រកមហ៊ុនខះ ែដលបនទញ
ិ
សមបទនទំងេនះ គឺមន
ិ ចបស់េឡយ។
ី ទនទឹមនង
ឹ េពលេនះ ករ
្របថុយេ្រគះថនក់ដល់បរ ិ ថ ន នង
ិ ្របជ សែដលរស់េនេលីដី
ii
បទេយងស្រមប់ចំណុចែដលបនេលក
 េឡង
 េនកនុ ងែផនកេនះ ្រតូវបន េនះ គឺធំ ស់។
េលក
 េឡង
 េនកនុ ងតួរបយករណ៍។

8
 ិ ក់ – រេប បែដលពួកវរជនកមពុ ជ បនចប់ក្ដប់ឧស ហកមមដក្រសង់ធនធនរបស់្របេទស
្របេទសជតល

ឬ្រគប់្រគងេ យសមជក
ិ ៃនពួកវរជននេយបយ ឬេយធ របស់
្របេទសកមពុ ជ។ បញជ ីេឈមះមនរួមដូចតេទេនះ៖
3
• េ កនយ ឧត្ដមេសនយ៍
ី ្រតី អ៊ុក េក អនក្របមុខៃន

េយធភូមភគ
ិ អភវឌ
ិ ន៍ របស់កងេយធពលេខមរភូមនទ
ិ
(RCAF);
4
• េ ក ចម បូរ ី ្រតវជបងបន ូ ជមួយរដ្ឋម ន្រី កសួងពណជជ ិ កមម
5
កមពុ ជ េ ក ចម ្របសទធ ិ ;
6
• េ ក ឌី ចូច (េ ថ ហ៊ុន ចូច ែដរ) ្រតវជបន ូ ជដូ
ី នមួយ

របស់អគគនយករដ្ឋម នី ហ៊ុន ែសន;

7
• ី មស សុភ ជអគគេមបញជករកងទ័ពេថមរីេជង
ឧត្ដមេសនយ៍ ី

ៃន RCAF;
8
• សមជក ឹ សភ ឯកឧត្ដម លី យ៉ុងផត់ សមជក
ិ ្រពទធ ិ ្រពទធ
ឺ សភ
របស់បក ្របជជនកមពុ ជ (CPP) េហយ
ី ជម េសដ្ឋម
ី ន

្រទពយសមបតេិ ្រចន
ី ;
9
• ិ េទ ង ទ្រី បក
ឯកឧត្ដម ឱម យុន ឹ ខពសរ់ បស់សេម្ដច ហ៊ុន ែសន
េហយ
ី ជ្របធនគណៈកមមធករ
ិ សទធ
ិ ិមនុស ៃនរ ្ឋ ភបល
ិ
្របេទសកមពុ ជ;
10
• សមជក
ិ ្រពទធ
ឹ សភ ឯកឧត្ដម េ េម៉ងឃន
ី ំ ិ របស់
អនកជនត

កមមករ កលបងដីរកធតុ ែរ ៉ េនឯករ នអណូ ងែរ ៉មួយ េនកនុង

សេម្ដច ហ៊ុន ែសន េហយ
ី ជនយកៃន្រកមហ៊ុន ភពមុ
ី ិច ែដល
េខត្រពះវ ិ រ ជ្រកមហ៊ុនដ៏មនអំ ចខង
ំ បំផុតមួយ េនកនុ ង្របេទស

កមពុ ជ;
11
េ កនយឧត្ដមេសនយ៍
ី ប៉ុល េរ ន ជអគគេមបញជករ
៣ ករបង់្របក់មកព្រី កុមហ៊ុនដក្រសង់ ចំនន
ួ សរុប ប់ ន
•

ៃនកងទ័ពភូមនទ
ិ កមពុជ;
ដុ ្ល រ េមល
 េទដូចជបត់េទ អស់។
12
• ឧកញ៉ ្រទី ភព ជម េសដ្ឋគ
ី ្រំ ទគណបក CPP។
ិ វតថុ ែដល្រតវបនបង់េដមប
រងន់ហរញញ ី ទី ទួលសមបទន – គឺមន
ចំនន
ួ សរុប ប់ នដុ រ – មន
ិ បនេលចេឡង
ី មករសេងកត
៥ មនករពក់ពន
័ ដ
ធ ជ
៏ ក់ែស្ដង នង
ិ េ្រចន
 អេនក េ យ
របស់ Global Witness េនកនុ ងរបយករណ៍ផលចំណូលឆន ំ
២០០៦ ឬ ឆន ំ ២០០៧ របស់្រកសួងេសដ្ឋកចច
ិ នង
ិ ហរញញ
ិ វតថុ កងេយធពលេខមរភូមនទ
ិ េនកនុ ងវស័
ិ យែរ ៉ដ៏កព
ំ ុងលូ តេឡង។

េឡយ។
ី អនកេសុីបអេងកតរបស់ Global Witness បន្របទះេឃញ
ី កងកមង
ំ
RCAF េធក
ី រយមករ ្ឋ ន ជវកមម
ី ែរ ៉ េនកនុ ងេខតសទឹងែ្រតង
េនកនុ ងករណីវស័
ិ យែរ ៉៖
្រពះវ ិ រ នង
ិ េពធ ត់។ េនករ ្ឋ នខះ ដីធី្រតវបនចប់យកពី
៤ ជញប័ណ្ណែស្វងរុករកធនធនែរ ៉ ្រតូវបនែចកេ យសមងត់ ី មនេគ យករណ៍អំពក
អនក្រសក េហយ ី រគំ មកំែហងដល់អនក
្រសក។ េនកនុ ងករណីទំងអស់េនះ គមនករផ្ដលក
់ រអនុញញតមុន
េទពួកវរជនកន់អំ ច ឬញតស
ិ ន្ដនរបស់អក
ន ទំងេនះ។
េ យេសរ ី នង
ិ េ យដឹងខន
ួ េឡយ។
ី
កនុ ងចំេ មករ ្ឋ នែរ ៉ ែដល្រតវបន Global Witness េសុីប
អេងកតេនកនុ ងឆន ំ ២០០៨ ្រគប់ករ ្ឋ នទំងអស់ ្រតវបនកន់កប់

9
 ិ ក់ – រេប បែដលពួកវរជនកមពុ ជ បនចប់ក្ដប់ឧស ហកមមដក្រសង់ធនធនរបស់្របេទស
្របេទសជតល

៦ តំបន់ករពរ ឬតំបន់មនបញ្ហបរ ិ ថ ន គគ
ឺ រួ ឲយ្រពយបរមភជ ៨ មជឈករ នង
ិ នេយបយកមម ៃនអំ ចេនកនុ ង CNPA បន

ពេសស។ មនន ី នូវអងគករដវ៏ កល

បេងកត ិ ែដលសភជតក
ិ មពុ ជគមនអំ ច
ិ ិ ន ករបចចុ បបនន តំបន់ែដលពម
ី ន
ុ មន
ិ ទន់មន
្រតត្រ េ ះ េហយ
ី ្រកសួងដៃទេទ ត គមនសំេឡងេឡយ។
ី
អនក ែស្វងរុករក េនកនុ ងជួរភន្រំ ក ៉ ញ ៃ្រពឡង់ នង
ិ ែដនជ្រមក
ករ្រគប់្រគង នង
ិ ករ្រតត្រ េលី CNPA ្រតវបនកយជេរ ង
សត្វៃ្រពភន្រំ កេ ប េនះនង
ឹ ្រតូវបនខូចខត ឬបំផ្លញជ
នេយបយជអេនក។ អនកកន់អំ ច សុទែធ តជអនកនេយបយ
អចៃិ ន្តយវញ។
៍ ិ CPP ែដលគំ្រទសេម្ដច ហ៊ុន ែសន។ ករអនុវតអំ ចេនះ មន
ិ
ជរ ្ឋ ភបល
ិ ្របេទសកមពុ ជ បនសេ្រមចចត
ិ ថ ជវកមម
ី ែរ្រតវ
៉ ី ក៏ដកហូតអំ
ប់បញចូ ល េហយ ចេចញពីអនក ែដលគំ្រទ
14
មន ទភព
ិ ជងេសចក្ដ្រី តវករៃនបរ ិ ថ ន េហយ
ី នង
ិ កចច
ិ ករពរ ្របធន្រពទធ
ឹ សភ សេម្ដច ជ សុីម។ អគគនយកៃន CNPA េ ក
បរ ិ ថ ន។ េនះបននំេទរកសកមមភពែសងរុករកធនធនែរយ
៉ ៉ង
15
ែត ដួង ក្ដប់ព័ត៌មនយ៉ងជប់ េ យករេ្រជស
ី េរស
ី បុគគលក
ិ
សនធក
ឹ ។ េនកនុ ងចំេ មតំបន់ករពរទំង ២៣ តំបន់របស់ ិ ដ៏
ផទល់ខួ នរបស់គត់ ពី្រកសួងដៃទេទ ត ទំងរ ំលងេចលបុគគលក
្របេទសកមពុ ជ មនយ៉ងេ ច ស់ ៦ តំបន់ ែដលមន មនករហកហន
ឹ ឺ េនកនុ ង CNPA េហយ
ី េ យកររក ទុកឯក រ
សកមមភព ជវកមម
ី ែរ្របេភទ
៉ មួយ កំពុងែតេកត
ី េឡង
ី េនកនុ ង េនកនុ ងផទះខន
ួ ឯង មន
ិ ែមនកនុ ងករយល័
ិ យ ជញធរេទ។
ែខ ្រពំែដនតំបន់។

គមនករ្រតត្រ េលី CNPA េ យសភជតិេឡយ។

ី សមជក
ិ
េនកនុ ងករណីវស័
ិ យេ្របង នង
ិ ឧសម័ន៖ សភ េមល
ី េទ មន
ិ ដង
ឹ អីេ ះអំពីកចច
ិ កររបស់ CNPA។ ែបបដូច
គន CNPA មន
ិ ស្រមបស្រមលជមួយនង
ឹ ្រកសួងដៃទេទ តេទ៖
្រកសួងហរញញ
ិ វតថុ – ែដលនង
ឹ ទទួលខុស្រតវេលីករ្របមូលផល
៧ ថ ប័នែដល្រគប់្រគងឧស ហកមមេ្របង និងឧសមន
័ របស់
ចំណូល ពេី ្របង នង ំ ី
ិ ឧសម័ន េនេពល ចប់េផ្ដីមដេណរករ – មន
ិ
្របេទសកមពុជ – ជញធរេ្របងកតជតិកមពុជ (CNPA)
បនរួមបញចូ លេនកនុ ងករពភក
ិ របស់ CNPA ស្ដីករ្រគប់្រគងធន
– គឺជ ថ ប័នដ៏ខះភព សបចបប់ចបស់ ស់ េន ធនេនះ េហយ
ី នង
ិ អនគតផលចំណូលេឡយ។
ី
េ្រកមរដធមមនុញញ ែដលសថត
ិ េនេ្រកមករ្រគប់្រគងផទល់

ពីអគគនយករដម នី ហ៊ន
ុ ែសន េហយនិងឧប ៩ ករែចកចយសមបទន បនេកត
 េឡង
 េនកនុ ងភពសមងត់។
13
នយករដម នីរបស់េ ក ឯកឧតម សុ ខ ន។
កចច
ិ ្រពមេ្រព ងរបស់្រកមហ៊ុនេ្របង េហយ
ី នង
ិ ព័ត៌មនអំពីករែចក
CNPA ្រតវបនបេងកត
ី េ យ ជ្រកតយ។
ឹ មេយបល់របស់អនក ចយសមបទន គឺជេរ ងសមងត់ ែដល CNPA ករពរយ៉ងជប់។
ំ
ជនញ ចបប់ ែដល Global Witness បនពេ្រគះ
ិ ជមួយ ករេផទរ ក៏បុែ៉ ន មនព័ត៌មនឲយដង
ឹ ថ CNPA បនែចកសមបទន្រគប់បុ ក
អំ ចដ៏ធែំ បបេនះ េទកន់ ថ ប័នថមី មរយៈែត ជ្រកតយ
ឹ ិ ្របកដ េទឲយ្រកមហ៊ុន
េនកនុ ងសមុ្រទ ែដលជរបស់កមពុ ជពត
ប៉ុេ ះ េ យគមនចបប់អនុម័តេ យសភជតិ គឺមន
ិ សម្រសប ឯកជនអស់េហយ។ ទនទម
ឹ នង
ឹ េនះ ជញធរេនែតបនែចកបក
ី ុ ដី
នង ំ ី
ឹ ដេណរករធមម េហយ
ី ខះភព្រសបចបប់ចបស់ ស់ េន េគកជុំវញ ងទេន ប េហយ
ិ ី ែចក ជញប័ណ រជថមី ស្រមប់
េ្រកមរដ្ឋធមមនុញញ។ បក
ុ េនកនុ ងតំបន់សមុ្រទមនករទមទរជន់គន – គជ
ឺ តំបន់
ទនទម
ឹ នង
ឹ េពលេនះ វេិ ធនកមមសមងត់មយ
ួ ចំនន
ួ ែដលបនេធី សមុ្រទែដល្របេទសៃថ នង
ិ ្របេទសកមពុ ជដេណី្ដ មគនទមទរ។
េឡង
ី េនកនុ ងចបប់េ្របងកតឆន ំ ១៩៩១ េមល
ី េទបន ក់អំ ច ្រកមហ៊ុនេ្រចន
ី េផ ងៗគន បនទទួលសមបទន។ ្រកមហ៊ុនខះ គឺជ
្រគប់្រគង ថ ប័នេនះ េទកនុ ងៃដផទល់របស់អគគនយករដ្ឋម នី ្រកមហ៊ុន្របតបត
ិ ិ ែដលមនសមតថភពសម្រសប។ ចំេពះ្រកម
េហយ
ី នង
ិ ឧបនយករដ្ឋម នី សុខ ន។ ហ៊ុនមួយចំនន
ួ េទ ត គឺ មនសូ
ិ វចបស់ ស់ថ ពួកេគមន
បទពេិ ធន៍អី ឬថ េតេី គមនែខ ្រស យជមួយអនក ខះ។

10
 ិ ក់ – រេប បែដលពួកវរជនកមពុ ជ បនចប់ក្ដប់ឧស ហកមមដក្រសង់ធនធនរបស់្របេទស
្របេទសជតល

សេម្ដច ហ៊ុន ែសន (ខង ្ដ )ំ មនអំ ចកន់កប់េ យផទល់ េលី ជញធរេ្របងកតជតក

ិ មពុ ជ (CNPA) ែដលទទួលភរកចច
ិ
ស្រមបស្រមល វស័
ិ យេ្របងរបស់្របេទសកមពុ ជ

ទ្រី បក
ឹ េសដ្ឋកចច
ិ របស់អគគនយករដ្ឋម នី គមឺ េសដ្ឋី េ ក CNPA។ ម៉យងេទ ត ្រគប់្រកមហ៊ុននមួ
ី យៗ ែដលមន
16
បណិ ត ឈន ិ លប ិ គង
ឺ គឺជមចស់ៃន្រកមហ៊ុន Resourceful កចច
ិ ្រពមេ្រព ងែចកចយផលតកមម
ិ ស្រមប់បក
ុ សមបទនមួយ ក៏
17
Petroleum [្រកមហ៊ុនេ្របងកត រសូី សហ៊ុល] ្រកមហ៊ុនមួយ ្រតវែតបងៃ់ ថយ៉ងធងន់ ល់ឆន។
ំ េនកនុ ងឆនទ
ំ ម
ី យ
ួ ្របក់េនះគជ
ឺ ត
ិ
ែដលកន់ចំែណកហ៊ុន ៣០ ភគរយ េនកនុ ងសមបទនសមុ្រទ បក
ុ US$៨០០.០០០ កនុ ងសមបទនមួយ។ មករសេងកតរបស់
B។ េមធវ ីរបស់េ កបណិ ត ឆន
ិ លប
ិ គង
ឺ បន្របប់ Global Global Witness ្របក់េនះមន
ិ ែដលេលចេឡង
ី េនកនុ ង
Witness ថ្រកមហ៊ុនេ្របកកត រសូ
ី សហល
ុ េធី ជវកមម
ី េ្របង របយករណ៍ផលចំណូលមន
ិ ែមនពនធ រ របស់្រកសួងេសដ្ឋកចច
ិ
នង
ិ ឧសម័ន េនកែនងេផ ងេទ ត េនកនុ ងពភពេ
ិ កែដរ។18 ្រកម នង
ិ ហរញញ
ិ វតថុ ស្រមប់ឆន ំ ២០០៦ ឬ ២០០៧ េឡយ។
ី
ហ៊ុនេផ ងេទ ត ដូចជ្រកមហ៊ុន China Zhen Rong Cambodia
[្រកមហ៊ុន ឆយ
19
េចន រុង៉ កមពុ ជ] េមល
ី េទ ្រតវបនបេងកត
ី ១១ តំបន់ដេី គកេ ថ ងទេន ប កំពុង្រតវេគែសងរុករក

េឡយ
ី េដមប
ី េគលបំ
ី ណងេ្របី្របស់ធនធនេ្របង នង
ិ ឧសម័នរបស់ ធនធនឥឡវូេនះ។
្របេទសកមពុ ជ។ ងេនះ មនរួមែផនកមួយៃនបង
ឹ ទេន ប ជឋបនយ
ី ជវមណ
ី ល
UNESCOមួយ ែដលទក ់ គង់្រតី្របមណជ ២៣០.០០០
ឹ ផគតផ
១០ ្របក់ ប់ នដុ ្ល រ ្រតូវបនបង់ឲយ CNPA េ យ្រកុមហ៊ុន េ នកនុ ងមួយឆន។
ំ ្រតទ
ី ង
ំ េនះ ផ្ដល់្របមណជ ៤០ – ៧០
ភគរយ ៃនជតិ្របេតអុន
ី ែដល្របជ សបរេភគ
ិ កនុ ងមួយឆន ំ
ដក្រសង់ ប៉ែុ ន្ត្របក់េនះ េមល
 េទមន
ិ ែដលចូលកនុ ងរតនគរ
េហយ
ី ផ្ដលជ
់ វភព
ី ដ៏ចប
ំ ច់ ស្រមប់្របជ សកមពុ ជ ្របមណពរី
ជតេិ ឡយ។

ននក់។
ី យៗ ្រតវែតបង់្របក់រងន់ចុះហតថេលខ ែដលចំនន
្រកមហ៊ុននមួ ួ
់ េី យកររញជួ យ
េនេពលសរេសររបយករណ៍េនះ មនករសទងដ
ចចរចបន េទឲយ CNPA។ ដល់បចចុ បបននេនះ ្រកមហ៊ុន
ដី ្របតិបតេិ យ្រកមហ៊ុនឯកជន េ ថ Petroleum Geo
ឥណូ េណសុី PT Medco Energi Internasional [ថមពល PT 20
Services [េស កមមេ្របងកត ជយ៉
ី ូ] (PGS)។ លទធផលមន ិ
ិ កូ អនរជត]ិ បនបង្រ់ បក់សរុបចំនន
មុដ ួ US$៧,៥ នឲយ
ទនបេញច ញឲយ ធរណជនដង
ឹ េនេឡយ
ី េទ ប៉ុែន Global

11
 ិ ក់ – រេប បែដលពួកវរជនកមពុ ជ បនចប់ក្ដប់ឧស ហកមមដក្រសង់ធនធនរបស់្របេទស
្របេទសជតល

រ ្ឋ ភបល
ិ ំ យ
កំពុងែតេ្របី្របស់ជនួ
អនរជតិ ជេលសេដមប
ី អី ះ ងភព
្រតម
ឹ ្រតវ្រសបចបប់ េនកនុ ងវស័
ិ យ
នេយបយ។

១៣ រ ្ឋ ភបល
ិ បនដកថយ

េ្រកយរួចេហយ
 េនកនុ ងករត្រមូវ
តម្លភពពឧ
ី ស ហកមមដក្រសង់។
េ្រកយពីរ ្ឋ ភបល
ិ កមពុ ជបនយល់
្រពមអនុម័តគេ្រមងជរុំ ញតមភព
ឧស ហកមមដក្រសង់ េនះ
រ ្ឋ ភបល
ិ បន្របកសថ នង
ឹ មន
ិ
េកមងៗ េដរហួស នដឹកម៉ សុីន្រប ប់្រប ចិន េទកន់ ករ នអណូ ងែរ ៉មួយ េនកនុង សករេវ ង េខត
អនុម័តវញ
ិ ។
្រពះវ ិ រ

Witness ្រតវបនេគ្របប់ថ ទនន

ិ ន័យចងល
ុ បងញ "លទធភពល ១៤ ករខូចខតែដលេកត
 េឡង
 រួចជេ្រសច គម
ឺ ន
ិ ទន់ដល់ក្រមត
ិ
្របេសរី"។
21 ជួសជុលែលងបនេនេឡយ
 េទ េហយ
 េនមនឱកសេស្ដង
្រកមហ៊ុនថមពល PT មុិដកូ អនរជតិ ្រតវបន្របគល់សមបទន
ដីេគកមួយបក។ ្រកមហ៊ុនេផ ងេទ ត ក៏អះ ងថខន េដមប
 ែកលំ
ី អអភបលកចច
ិ ិ ៃនឧស ហកមមដក្រសង់របស់
ុ ួ ្រតវបន
ែចកសមបទនែដរ។ ដល់ែខសី ឆន ំ ២០០៨ មនករពេ្រគះ
ិ នង
ិ ្របេទសកមពុ ជេនេឡយ។

ករជំ បអនក្រសកយ៉ងតច
ិ ស់ េទះបម
ី ន្រី បេទសកមពុ ជបន ករេនះ្រតវែតចប់េផ្ដីមជមួយនង
ឹ ករពយរួទុកបេ ្ដ ះ សនន
់ ីរបស់
ផ្ដល់ករអនុញញតរួចជេ្រសច ឲយ្រកមហ៊ុន PGS បនករសទងដ ិ ិ ៃនសមបទនដ៏្របគល់
ចំេពះករ្របគល់សមបទនថមី ករ្រតតពនតយ
េគចូលកនុ ង លែ្រស េ្រកយពក
ី របញច ប់រដូវ្រចតកត់នចុងឆន ំ េហយ ី នង
ី នបចចុ បបនន េហយ ិ តមភពទំង្រសង េនកនុ ងករែចក
២០០៨ ក៏េ យ។ រ ំែលក នង
ិ ករ្រគប់្រគង នូវធនធន ធរណៈដ៏សំខន់ទង
ំ េនះ។
ទយកគួរគបបភ ំ យ េ្រកពជ
ី ជ ប់ករែចក្របក់ជនួ ំ យមនុស ធម៌
ី នួ
១២ ិ េ្រប នុភពែដល
ទយកអន្តរជតរិ បស់្របេទសកមពុ ជ មន
េទនង
ឹ ករចេ្រមន ៏ ក់ែស្ដង កនុ ងករអនុវតវធនករ
ី េទមុខដជ ិ ទំង
មនេ យ ំ យអភវឌ
រ្របក់ ជនួ ិ ន៍ែដលេគផ្ដល់ឲយ េដមប
 ី េនះ។

ែកលំអអភបលកចច
ិ ិ េទ។
ទយកអនរជតផ ំ យ េសមន
ិ ្ដល់ជនួ ី ង
ឹ ្របែហលពក់ក ្ដ លៃនថវក
ិ
ឧស ហកមមដក្រសង់របស់
ជតរិ បស់្របេទសកមពុ ជ េរ ង ល់ឆន។
ំ ទយកមន
ិ បនេ្របី

្របេទសកមពុ ជ កំពុងែតេចញ
នុភពែដលេគមនេ យ ំ យេនះ េ យ
រ្របក់ជនួ
្របសទធ
ិ ភិ ពេឡយ។
ី នយយ
ិ លំអត
ិ ពួកេគមន
ិ ្រពមទទួល គ ល់ថ
រ ្ឋ ភបលពុករលួយទំង្រសង េហយ
ី មន
ិ េធករ
ី ស្រមប់ផល
សញញឲយដង
ឹ មុន ពក
ី រចប់
ិ
្របេយជន៍ៃន្របជ សេទ។ លទធផល គថ ំ យ ប់ពន់
ឺ ្របក់ជនួ
នដុ រ ផ្ដល់េ យអនកបង់ពនធ រេនកនុ ងបសចិម្របេទស េហយ
ី
នង
ិ ្របេទសចន
ិ ឥឡវូែដរ គម
ឺ នផល្របេយជន៍តច
ិ តួច េដមប
ី ែី ក េ យរដ្ឋេចរធបេតយយ
ិ ...
លំអជវត ំ យគំ្រទពទ
ី ិ ៃនពលរដ្ឋកមពុ ជធមម ។ ម៉យងេទ ត ជនួ ី យក
័ កនុ ងករជរុំ ញករែកទ្រមង់ ែដល ចេធីឲយរ ្ឋ ភបល
បនប ជយ ិ
ទទួលខុស្រតវចំេពះពលរដ្ឋរបស់ខួ នេ្រចន
ី ជង។ ផទុ យេទវញ
ិ

12
 ិ ក់ – រេប បែដលពួកវរជនកមពុ ជ បនចប់ក្ដប់ឧស ហកមមដក្រសង់ធនធនរបស់្របេទស
្របេទសជតល

13
 ិ ក់ – រេប បែដលពួកវរជនកមពុ ជ បនចប់ក្ដប់ឧស ហកមមដក្រសង់ធនធនរបស់្របេទស
្របេទសជតល

ំ កទី ១
ជពូ
ឧស ហកមមដក្រសង់របស់្របេទសកមពុ ជ
– មនរង្វន់ៃថ្ល
"េយង ំ ុ សត
 កពង ិ ថ េនកង ំ ក់កល ែដលេយង ័ ផស
្ល ់បូ រ"
ុន ដ  េ ថ សមយ ្ដ
22 23
្រប សន៍របស់ ឯកឧត្ដម ម៉ក
ុ ម៉ែរ ៉ត រដ្ឋម ន្តី្រកសួ ងបរ ិ ថ នកមពុ ជ ស្ដី ពឧ
ី ស ហកមមដក្រសង់ែដលកំពុងលូ តេឡង។


ី េទ កំពុងមនលទធភពទទួលផល
្របេទសកមពុ ជ េមល ភយ៉ង អុី ៉ ក់ នង
ិ ្របេទស ហក
ិ ខងតបង
ូ ប៉ុែនេបីធនធនទំងេនះ្រតវ
សនធក
ឹ េ យ រេ្របង ឧសមន ិ ធតុែរ។៉ តំរូវករខពស់ជុំវញ
័ នង ិ បន្រគប់្រគងេ យ្រតម
ឹ ្រតវ ចជឱកសដ៏ល្របេសរីបំផុត
ពភ
ិ ពេ ក ្រ ប់ផលតផល
ិ ទំងេនះ បននំឲយមនៃថខពស់ ំ
េនកនុ ងជនន់
េនះ េដមប
ី រី ច
ួ ខន
ួ ពីអនទក់ៃនភព្រកី្រកបន។
រហូតដល់េពលថមេី នះ។ លទធផលមួយ គថ
ឺ ្រកមហ៊ុនននចប់
េទះជ្របេទសកមពុ ជមនកំេណន
ី េសដ្ឋកចច
ិ យ៉ងេល ន េនកនុ ង
េផ្ដីមរក្របភពធនធនដ៏ ចចំេណញបន េនកនុ ង្របេទសែដល
ប៉ុនមនឆនក
ំ នងមកេនះក៏េ យ ក៏្របជជនភគេ្រចន
ី េនែត្រក្រី ក
ិ ែដលដក្រសង់ធនធនទំងេនះកនងមកេទ ែដលពីមុន
មន
េហយ
ី ខះធនធនសំខន់ជមូល ្ឋ ន។ 'សនទស ន៍អភវឌ
ិ ន៍
្របេទសទំងេនះ្រតវបនេគគត
ិ ថ ខះសថិរភពនេយបយេពក
មនុស ' ឆន ំ ២០០៧ របស់កមមវធ
ិ អ
ី ភវឌ
ិ ន៍ៃនអងគករ
េទប
ី មន
ិ ច្របតបត
ិ ិករកនុ ង្របេទសទំងេនះបនេទ។ ្របេទស
សហ្របជជតិ បន ក់្របេទសកមពុ ជជលំ ប់ថនក់ទី ១៣១
កមពុ ជគជ ៏ ក់ែស្ដង ៃនបតុភូតេនះ។
ឺ ឧទហរណ៍ដជ
កនុ ងចំេ ម ១៧៧ ្របេទស េ យ ៧៨ ភគរយៃន្របជជន្រតវ
េនកនុ ងរយៈេពលពរីឆនក
ំ នងមកេនះ វស័
ិ យ ជវកមម
ី ែរ ៉ នង
ិ េ្របង បនប៉ន់ ម នថ រស់េនេ យ្របក់តច
ិ ជង US$២ កនុ ងមួយៃថង
24
បនអភវឌ ់ ទធភពៃន្រទពយ
ិ យ៉ងេល ន េ យ្រកមហ៊ុនថមីសទងល ប៉ុេ ះ។ ទនទម
ឹ នង
ឹ េនះ យុកលមធយមៃន្របជជនគឺែត ៥៨
សមបតធ
ិ តុែរ ៉ នង
ិ េ្របងកត េនេ្រកមដីេគក នង
ិ ដីបតសមុ្រទ ឆន ំ ប៉ុេ
ះ េហយ
ី កុមរេ្រកម យុ្របំឆន ំ ចំនន
ួ មួយភគបី ្រតវ
25
របស់្របេទស។ ផលចំណូលែដលរកបន មុខជតច
ិ តួច េបេី ្រប ប បនចត់ទុកថ ខះ រ្រគប់្រគន់។ ចំេពះ្របជជនកមពុ ជ
េធ បនង
ិ ្របេទសម ផលត
ិ េ្របងកត នង
ិ ធតុែរ ៉ ដូចជ្របេទស ភគេ្រចន
ី ជវត
ី ិ េនែតខី េហយ
ី លំបក។

អងគករ IMF ទយថ ផលចំណូល្របចំឆនម

ំ កពី
េ្របងនង
ឹ េកន
ី េឡង
ី បនច
ិ ម្ដងៗ ពី US$១៧៤
ន េនកនុ ងឆន ំ ២០១១ រហូតដល់ចំនន
ួ
អតបរម
ិ US$១,៧ ពន់ ន េនកនុ ងឆន ំ
២០២១ (្របមណ ៤ ភគរយៃន GDP) រួច
26
េហយ
ី ធក់ចុះវញ
ិ យ៉ងេល ន។ េបីសន
ិ ជករ
ប៉ន់ ម នេនះគ្រឺ តម
ឹ ្រតវ ផលចំណូលេ្របងនង
ឹ
ផស់បូ ្ដរអនគតរបស់្របេទសយ៉ងខង
ំ ។

េទះជ្របេទសកមពុជមនកំេណនេសដកិចចយ៉ងេល ន េនកនុងប៉ុនមនឆនំកន្លងមកេនះ
្របភពព័ត៌មនេផ ងេទ ត មន
ិ សូវមន
ក៏ េ យ ក៏ ្របជជនភគេ្រច នេនែត្រកី ្រក េហយខះធនធនសំខន់ ជមល ន
សុទដ្ឋ
ិ ិនយម
ិ េ្រចន ំ
ី ដូចេនះេទ។ អនកជនញកនុ ង

14
 ិ ក់ – រេប បែដលពួកវរជនកមពុ ជ បនចប់ក្ដប់ឧស ហកមមដក្រសង់ធនធនរបស់្របេទស
្របេទសជតល

វស័
ិ យឧស ហកមម ែដលមនទនន
ិ ន័យថមីបំផុត បនែថងេ យករ នយយ
ិ រួម បនច
ិ េទ ត រតនគរជតិ ចទទួលចំណូល ប់ ន
្រពយបរមភ ថអងគករ IMF រ ្ឋ ភបល
ិ នង
ិ ្របព័នធផ ពផ យ បន ដុ ី ស ហកមមដក្រសង់ ែដលេនះជេហតុករណ៍ដ៏គរួ ឲយ
រ ពឧ
័ កនុ ងករែវកែញក្រគប់្រគន់ រ ងចំនន
ប ជយ ួ េ្របង នង
ិ ឧសម័ន អបអរ ទរ េនកនុ ង្របេទសមួយែដលេនែតពង
ឹ ពក់េលី
ែដលមនេនេ្រកមដី េហយ
ី នង
ិ ចំនន
ួ ែដលមនលទធភពដក សហគមន៍ជនួំ យអនរជតិ ស្រមប់្របក់ជនួ ំ យេសមន ី ង
ឹ ពក់
30
្រសង់េចញបន។ េគឲយដបូ
ំ នមនថ ករទយរបស់អងគករ IMF គឺ ក ្ដ លៃនថវកិ ជតិ្របចំឆន។
ំ ក៏បុែ៉ នគំរូៃនករ្រគប់្រគងធន
មន
ិ ្រតម
ឹ ្រតវេទ េហយ
ី ្រតវែតែកេលខចុះេ្រកម។ សំ ងេលក
ី រ ធនេផ ងេទ តរបស់រដ្ឋ – គដ
ឺ ី ធនធនជលផល ៃ្រពេឈី នង
ិ
ទយរបស់េគ លំហូរចូលកនុ ង្របព័នធេសដ្ឋកិចច ៃនផលចំណូលយ៉ង កែនងេបតកភណ
ិ ជតិ – នំឲយសង ័យថ រ ្ឋ ភបល
ិ ្របេទស
េ្រចន
ី េនះ គ្រឺ បែហលជមន
ិ េកត
ី េឡង
ី ដូេចនះេទ។ េទះជយ៉ង ំ សករេ្រប្រី បក់ ប់
កមពុ ជ្របែហលជខជះខជយឱកសេនះ។ ជនួ
ក៏េ យ ផលចំណូលែដលមនលទធភពេកត ី េឡង ី េនះ េន នដុ រេនះ េដមប
ី េី លក
ី ្របជជនេចញផុតពភ
ី ព្រក្រី ក
27
ែតធំ េហយ
ី សំខន់ េបេី យង មខនត្របេទសកមពុ ជ។ រ ្ឋ ភបល
ិ ្របេទសកមពុ ជ ្របែហលជបនេដរី មគំរូៃន្របេទស
ជត
ិ ខង ភូម ែដលេនទេី នះពួកវរជនអ ធបេតយយ
ិ េ្រប្រី បស់
្របក់ែដលរកបនេ យ រ្រទពយសមបតធ
ិ នធនធមមជតិរបស់
្របេទស េដមប ី ដ៏្រក្រី ក េ យមន
ី ្រី គប់្រគងេល្រី បជជនភគេ្រចន ិ
េអេព
ី បី ុន
៉ ម ន ចំេពះសុខុមលភព ឬសទធ
ិ ៃិ ន្របជជនេឡយ។
ី

ឥឡវូេនះ ករសេ្រមចចត
ិ កំពុងែតេកត
ី េឡង
ី អំពរី េប បេដមប
ី ្រី គប់
្រគងឧស ហកមមទង
ំ េនះ។ លទធផលៃនករសេ្រមចចត
ិ នឹង
ី ំ
កំណត់ថ េតដ ក់កល 'ផស់បូ ្ដរ' របស់្របេទសកមពុ ជ នំ
្របេទសេចញផុតពីភព្រក្រី ក ឬមួយឲយជប់អនទក់ៃនប ្ដ
ធនធនវញ។
ិ
ិ េយគ និងករចប់
ករវនិ ិ យ
រមមណ៍េលវស័ ជីវកមមែរ ៉ របស់
្របេទសកមពុជ កំពុងែតេកនេឡងយ៉ ងេល ន
ធនធនែរ ៉ – លំនេំ ដម


ទនទម
ឹ នង
ឹ េពលេនះ វស័
ិ យ ជវកមម
ី ែរេនែតអភវឌ
៉ ិ យ៉ង ង ត់ ្រទពយសមបតធ ិ តុែរៃន្របេទសកមព
៉ ុ ជ ្រតវបនេគគូែផនទី ចប់
31
េសង ម។ េ យខះទនន
ិ ន័យស្ដីពីចំនន
ួ ្របភពធនធនែររបស់
៉ ង
ំ ពច
ី ុងសតវត ទី ១៩ េ យភូគពភវទូិប ំង នងិ ចន។
ិ ធតុ

ី នង
្របេទសកមពុ ជ េហយ ិ ថ នភពៃនករែសងរុករកធនធនែរ ៉ ែរែដលសំ
៉ គល់បន គឺមនបុកសុីត ថមកបូ ត តបង
ូ ថម
េនឯករ ្ឋ ន ជវកមម
ី ែរជេ្រចន
៉ ី េនះ េយង
ី គមនលទធភពប៉ន់ មុងំ កនសី ហស ូ ត អំបល ិ សុល
ី កត
ី នងិ េព្រជៃថ
32
ម នពច
ី ំនន
ួ ផលចំណូល ែដលវស័
ិ យ ជវកមម
ី ែររបស់
៉ ្របេទស ី ន]។ េពលថមីជង មនេគរកេឃញ
[ហ ុរកុ ី ធតុែរដ៉ ៏សំខន់ជង
33
កមពុ ជ ចផលត
ិ បន ក៏បុ៉ែនករវនេយគ
ិ ិ នង
ិ ករចប់ រមមណ៍ ដូចជ្រកម ព ន់ ែដក ថមកំេបរ នែកល
ី ិ តង់ែសន។ េទះ
នង
េលវី ស័
ិ យេនះ កំពុងែតេកន
ី យ៉ងេល ន។ េនកនុ ងពក់ក ្ដ ល មនលទធភពអស់ទង
ំ េនះក៏េ យ ក៏ធនធនែររបស់
៉ ្របេទស
ទសវត រ ៍ ១៩៩០ គមនគេ្រមង ជវកមម
ី ែរធំ៉ ចប់េផ្ដីមេឡយ
ី កមពុ ជខះករអភវឌ
ិ ន៍រហូតដល់សពៃថង េ យ រស ងគម
ក៏បុែ៉ នដល់ឆន ំ ២០០៦ ពត
ិ ជមនករ្របញប់្របញល់រកធន ជេំ ិ កងះករវនេយគ។
ះទស់ែទងៃផទកុ នង នង ិ ិ
ធនែរ៖៉ គឺ ថ ប័នរ ្ឋ ភបល
ិ ែដលមនភរកចច
ិ េលក ី ទក
ឹ ចត
ិ ករ
28
វនេយគ
ិ ិ បរេទស – គឺ្រកម្របក
ឹ អភវឌ
ិ ន៍កមពុ ជ – បនអនុម័ត សពៃថងេនះ វស័
ិ យ ជវកមម
ី ែរជត
៉ ិ ផស់បូ ្ដរពក
ី រជក
ី ខនតតូច ច
ចំេពះករវន ិ េិ យគ US$៤០៣ ន េនកនុ ងវស័
ិ យ ជវកមម
ី ែរ ៉ េ យសហគមន៍អនក្រសក េទជករដក្រសង់េចញខនតធំ េ យ
29 ្រកមហ៊ុនធំៗ។ ្រកមហ៊ុនចំនន
ួ កន់ែតេ្រចន
េនកនុ ងឆនេំ នះ។ េហតុករណ៍េនះ េធីឲយេលចេឡង ី នូវលទធភព ី កំពុងែតយកចត
ិ ទុក
មួយ គឺថេទះជមនករចប់េផ្ដីមដ៏ ង ត់ក៏េ យ ្របែហលគជ ឺ ក់ចំេពះវស័
ិ យេនះ។ េទះបីជព័ត៌មនអំពីករែចក ជញប័ណ
វស័
ិ យ ជវកមម
ី ែររបស់
៉ ្របេទសកមពុ ជវញ
ិ – មន
ិ ែមនេ្របងេទ – ជវកមម
ី ែរ ៉ េនកនុ ង្របេទសកមពុ ជ គឺពបក
ិ រកក៏េ យ ក៏ករ្រ វ

ែដលមនលទធភពេ្រចីនជង កនុ ងករជួយដល់េសដ្ឋកចច

ិ ជត។
ិ ្រជវរបស់ Global Witness េនកនុ ងឆន ំ ២០០៨ បនសំគល់
ជញប័ណជង ១០០ សនក
ឹ ែដលបនែចកស្រមប់

15
 ិ ក់ – រេប បែដលពួកវរជនកមពុ ជ បនចប់ក្ដប់ឧស ហកមមដក្រសង់ធនធនរបស់្របេទស
្របេទសជតល

34
េគលបំណងែសងរុករកធនធនែរ។៉ ទនទម
ឹ នង
ឹ េនះ រ ្ឋ ភបល
ិ ែរេទ
៉ វស័
ិ យេនះបនទក់ទញករយកចត
ិ ទុក ក់ នង
ិ ករ
កមពុ ជ បន ង
ំ ជវកមម
ី ែរជេគលបំ
៉ ណងដ៏មន ' ទភព
ិ ' េន ្របេមល
ី ពចរ
ិ ជេ្រចន
ី ព្រី បព័នធផ ពផ យ េហយ
ី ជករចបស់
កនុ ងរយៈេពលប៉ុនមនឆនខ
ំ ងមុខេនះ េហយ
ី កំពុងែតែសងរកេ យ ស់ ស់ថ ឧស ហកមមេ្របងនង
ិ ឧសម័ន ្រតវបនេគចត់ទុក
សកមម នូវករវនេយគ
ិ ិ បែនថម េ យ្រកមហ៊ុនបរេទស នង
ិ ្រកម ថ ជក សំខន់ ស់ េនកនុ ងអនគតៃន្របេទសជត។
ិ
35
ហ៊ុនែខមរ។ លទធភពៃន្រទពយសមបតេិ ្របងបនេធីឲយមនកររួស ន់រក 'មស
េខម' េនះ េ យពក់ព័នធ្រកមហ៊ុន េមរក
ិ អូ លី ចន
ិ
សមបទន ជវកមម
ី ែរទំ ិ េនកនុ ងដំ
៉ ងេនះ កំពុងសថត ក់កល
ិ កូេរ ៉ ែដលសុទែធ ត្របកួត្របែជងរក
ឥណូ េណសុី ជប៉ុន នង
េផ ងៗ ៃនករ អភវឌ
ិ ន៍។ ្រកមហ៊ុនទទួលសមបទនមួយចំនន
ួ
សមបទនដ៏មនលទធភពផ្ដល់ផលចំេណញេ្រចន។ ី
កំពុងែតខួងអណូ ្ដ ង កលបង េហយ
ី វភគ
ិ សំ ក។
ឧទហរណ៍ េនកនុ ងេខត្រពះវ ិ
រ មនសញញចងល ុ បងញ បក
ុ សមបទនសមុ្រទទំងអស់របស់្របេទសកមពុជ (េ ថ A-F)
36
្រសទប់មស នង ៏ នតៃម ប់េកដិដុ រ។ សមបទន
ិ ែដក ដម េហយ
ី នង
ិ បក
ុ ដីេគក យ៉ងេ ច ស់មយ
ួ បក
ុ ្រតវបនែចក
ខះ ្រគន់ែតកំណត់ៃផទដែី ដលកំពុងេ្រប្រី បស់ស្រមប់ ជវកមម
ី ែរ ៉
េទឲយ្រកមហ៊ុនែខមរ នង
ិ ្រកមហ៊ុនបរេទសរួចេហយ។
ី មនែតៃផទ
រួចេហយ
ី ដូចជកែនងយកថមែកវ េនកនុ ងតំបន់ ច់្រសយលៃន ទំហំ ២៧.០០០ គ.ម. ្រក ប៉ុេ ះ េនកនុ ងៃដសមុ្រទេស ម
េខតេពធ ត់ជេដម។
ី ដស
ី មបទនខះេទ ត េមល
ី េទ មនែត េ ថ តំបន់ទមទរជន់គន (OCA) ែដលេនែតមន
ិ ទន់
ករ្របេមល
ី ពចរ
ិ ប៉ុេ ះ ប៉ុែនមន
ិ ទន់អភវឌ
ិ េនេឡយ
ី េទ។ សេ្រមចបន េ យ រមនទំនស់រ ង្របេទសៃថ នង
ិ ្របេទស
កមពុ ជ អំពេី តីអនក ជមចស់ពត។
ិ ករពភក
ិ េដមប
ី េី ះ្រ យ
េ្របង នង
ិ ឧសម័ន – លំនេំ ដម
 ទំនស់េនះ រ ងរ ្ឋ ភបលៃថ នង
ិ ិ ែខមរ បនចប់េផ្ដីមជថមីេឡង
ី
“េ្របងេនែតេនកង
ុ ន ដេី នេឡយ។
 ដច
ូ ជ្រតីេនកង
ុន វញ
ិ េនកនុ ងែខេម ឆន ំ ២០០៨។ ក៏បុែ៉ ន ភពច ចល

សម្រទ។
ុ េយង
 មនទន់
ិ ដង ី ំ ឬតច
ឹ ថ ្រតធ ូ េទ។ េត មន ឹ ជេំ
នេយបយេពលថមីេនះ េនកនុ ង្របេទសៃថ រួមជមួយនង ះ
្រពំែដនរ ង្របេទសទំងពរី មនន័យថ គមនករេ ះ្រ យេន
្រសកឬេទ? មន
ុ េយង
 ចមន
ិ ្រតី 38
ជត ិ េឡយ។
ី េទះជមនករទល់្រចកយ៉ងេនះក៏េ យ ក៏េន
បន េយង
 ្រតូវែតដង
ឹ ថ ្រតី
កនុ ងែខកញញ ឆន ំ ២០០៨ CNPA បនចប់េផ្ដីមែចកសមបទនជថមី
្របេភទអ្វសន។
ី ិ ” ម្ដងេទ ត ចំេពះ ជញប័ណ ែដលបនផុសកំណត់ េនកនុ ងបក
ុ
ែត ដួង អគគនយកៃន OCA េដមប
ី ជី យ
ួ ព្រងង
ឹ ដល់ករអះ ងទមទររបស់ខួ ន ចំេពះ
39
ជញធរេ្របងកតជតក
ិ មពុ ជ ធនធនេនះ។ រ ្ឋ ភបល ិ មនែផនករបេងកត
ី េ ងច្រកស
ផ្ដល់ករវភគ
ិ របស់េ ក អំពីករ េ្របងកតតូចមួយេនកនុ ង្រសក ទនទម
ឹ េពលែដល ជញធរ
ិ ឧសម័ន េនកនុ ង្របេទសកមពុ ជ េនឯសននស
ែស្វងរុករកេ្របង នង ិ ីទ េ្របងកតជតកិ មពុ ជចប់េផ្ដីមនយយ
ិ អំពក
ី របេងកត
ី ្រកមហ៊ុន
40 41
អន្តរជតសិ ីព្ដ េី ្របងកត េធ្វេ ឡង
 េនទ្រី កុងភនេំ ពញ ៃថង ២៦—២៨ េ្របងកតជតិមយួ ។ ្រកមហ៊ុន េម៉រកំិ ង Chevron [េសវរន់៉ ]
37
ែខមន ី ឆន ំ ២០០៨។ កន់សទធ
ិ ស ុ ដ៏នម
ិ មបទន ស្រមប់បុ ក A – ែដលជបក ំ ុខេគ
បងស់ កនុ ងចំេ ុ សមុ្រទរបស់្របេទសកមពុ ជ េបន
មបក ី យយ
ិ
ដូចជឧស ហកមមែរែដរ
៉ វស័
ិ យេ្របងកតរបស់្របេទសកមពុ ជ េន អំពីករែសងរុករកេ្របង។ អនកសេងកតឧស ហកមម រ ំពង ឹ គត
ិ ថ ករ
42
ែតសថត ័ កុមរភពេនេឡយ។
ិ កនុ ងវយ ី ក៏ប៉ុែន មន
ិ ដូចឧស ហកមម ផលត ិ េ្របងេនកនុ ងបក
ុ េនះ នង
ឹ ចប់េផ្ដីមេនកនុ ងឆន ំ ២០១១។

16
 ិ ក់ – រេប បែដលពួកវរជនកមពុ ជ បនចប់ក្ដប់ឧស ហកមមដក្រសង់ធនធនរបស់្របេទស
្របេទសជតល

“ភពៃថថ
្ល ូ រនៃនមនស
ុ ភពេសគ ំ
ម ន ករបេពញ េសចក្រតូ
ី្ដ វករជមល
ូ ្ឋ នៃន្របជជនករចល
ូ រម
ួ

េហយនង
 ិ ករអភវឌ
ិ ន៍នូ វសមតភព
ថ នង
ិ ករេ្រជស  របស់្របជជន េនះគសត
 េរស ុ ន ចេំ
ឺ ិ ថ កង ម

េគលករណ៍ នង
ិ កមវត
ម ុ ចមបង
ថ ៃនសទ
ិ ិម
ធ នស
ុ ។ េគលនេយបយ នង ំ
ិ ដេណរករ
 ខងែផក
ន

នេយបយ នង
ិ េសដកច
្ឋ ិ ច េនកង
ុ ន ្របេទសកមជ
ុ ព គមន
ឺ ិ េផត ំ
្ដ ករសខន ់អីបនន
្វ ុ ៉ ម ចេពះ
ំ គណសមបត
ុ ិ្ត
ំ េនះេឡយ។
ទង  ”
សំ ដីដក្រសង់ពេី សចក្ដែី ថ្លងេទកន់្រកុម្របក
ឹ សទធ
ិ ិមនុស ៃនអងគករសហ្របជជតិ េ យអនកតំ ងអគគេលខធករ
ិ ពេសស
ិ ស្រមប់
43
សទធ
ិ មិ នុស ្របចំ្របេទសកមពុ ជ េ ក យ៉ស ក យ ៃថងទី ១២ ែខមថុ
ិ ន ឆន ំ ២០០៧។

្របេទសកមពុ ជសព្វៃថងេនះ៖ ពក
ី រពេិ ធន៍្របជធបេតយយ
ិ េទ
ជេចរធបេតយយ
ិ គណបក ែតមួយវញ
ិ

េ្រកយពីស ងគម ប់ទសវត េហយ

ី នង
ិ ្រពតករណ
ឹ ិ ៍ ដ៏ ្រកក់
បំផុតមួយេនកនុ ង្របវតិមនុស េ ំ
កជនន់
ថមីេនះ – គឺរបបែខមរ
្រកហម – បកខពក
ួ តស៊ូ្របឆំងគនទំង យរបស់្របេទសកមពុ ជ
បនចុះហតថេលខេលក
ី ចច
ិ ្រពមេ្រព ងសនភព
ិ េនកនុ ងឆន ំ
១៩៩១។ ករេនះ បននំឲយចប់េផ្ដីម្របតបតករ
ិ ិ រក
សនភព
ិ ដ៏ធំ នង
ិ ៃថបំផុតមួយេនកនុ ង្របវតិ ស េហយ
ី ជករ
ចប់េផ្ដីមៃនកចច
ិ ្របង
ឹ ែ្របងអនរជតិ េដមប
ី នំ
ី លទធ្រិ បជធបេតយយ
ិ
នង
ិ ករអភវឌ
ិ ន៍មកកន់្របេទសកមពុ ជ។ កររ ំពង
ឹ គត
ិ ថ ករ
េបះេឆនត ែដលេរ បចំេ យអងគករ UN េនកនុ ងឆន ំ ១៩៩៣
នង
ឹ នំមកករផស់បូ ្ដរែផនកនេយបយយ៉ងធំេនះ មន
ិ បន
កយជករពត
ិ េទ។ គណបក ្របជជនកមពុ ជ ែដលជ
គណបក កន់អំ ច ែដលអនកដក
ឹ នំសុទែធ តជអតត
ី
កមមភបល
ិ ែខមរ្រកហម េនះបនបដេសធ
ិ មន
ិ យល់្រពមទទួល
អគគនយករដម នី ហ៊ុន ែសន
គ ល់ថ គណបក ខន ួ ឯងមន
ិ បនជប់េឆនតេទ េហយី បន
លុកចូលរ ្ឋ ភបល
ិ េ យករបងខត ំ ពួកេគបនបេងយ
ិ បងខ។ ី នូវ
េគនយ។
៍ េករេឈមះរបស់្របេទសេនះ ្រតវបន្រប ក់េ យ
ំ ី េឆពះេទកន់លទធ្រិ បជធបេតយយ
ករដកថយេ្រកយពីដេណរ ិ
រករពុករលួយខនតធំ ករបំពនសទធ
ិ ិមនុស ករមន
ិ ក់
េនកនុ ងែខកកក ឆន ំ ១៩៩៧ េនេពលេគបនទមក់ៃដគូរ
េទសៃពរ ៍ ករគបសងកត់ នង
ិ អភបលកចច
ិ ិ ខះលកខណៈ
រ ្ឋ ភបល
ិ ច្រមះ េនកនុ ងរដ្ឋ្រប រមួយ្របកបេ យករបងរូ
44 ្របជធបេតយយ។
ិ ផទុ យពីបំណងៃនកចច
ិ ្រពមេ្រព ងសនភព
ិ ្រកង
ឈម។
ប៉រស៍
ី ឆន ំ ១៩៩១ អំ ចនេយបយ នង
ិ ្រទពយសមបតៃិ ន
ឥឡវូេនះ ១៧ ឆនក
ំ នងផុតេហយ
ី ង
ំ ពីករចុះហតថេលខេលី ្របេទសកមពុ ជ សុទធែតសថត
ិ េនកនុ ងៃដៃន្រកមវរជនកន់អំ ច

កចច
ិ ្រពមេ្រព ងសនភព
ិ ្រកងប៉រស៍
ី េហយ
ី ្របេទសែដលធប់្រតវ ចំននួ តច។
ិ ិ ិ េលីធនធនធមមជតិដ៏ៃថវេសស
វតកមម ិ ៃន្របេទស

េគ គ ល់ជគំរូស្រមប់ករក ងជតេិ ្រកយពីស ងគម ឥឡវូ ជតិ – គៃឺ ្រពេឈី ដី នង

ិ ធនធនជលផល – គជ
ឺ មូល ្ឋ ន្រគះឹ
េនះបនកយជរដ្ឋេចរធបេតយ
ិ ដ៏ថមីជងេគ េនកនុ ងតំបន់ សុី ៃនករ្របមូល្រទពយសមបតិ នង
ិ អំ ចនេយបយេនះ។

17
 ិ ក់ – រេប បែដលពួកវរជនកមពុ ជ បនចប់ក្ដប់ឧស ហកមមដក្រសង់ធនធនរបស់្របេទស
្របេទសជតល

្របអប់ទ១
ី | េឈខ
 ះជ ខជយ – េមេរៀនៃនករកប់េឈខ
 ុសចបប់
េនកនុ ងទសវត ១៩៩០ ៃ្រពេឈរ បស់្របេទសកមពុ ជ ្រតូវបន ហ៊ុនែខមរ នង
ិ បរេទស។ ៃ្រពេឈជ
 ង្របំពរី នហ.ត. – គឺ
ធនគរពភពេ
ិ កពពណ
ិ ៌ នជ 'ធនធនដ៏សំខន់បំផុត ស្រមប់ ៣៩ ភគរយៃនៃផទដីរបស់្របេទសកមពុ ជ – ្រតូវ្របគល់េចញ
45 េនកនុ ងកចច
ករអភវឌ
ិ ន៍' របស់្របេទស។ សព្វៃថងេនះ ខូចខតយ៉ងេ្រចន។
 ិ ្រពមេ្រព ងទំងេនះ ែដលមនលកខណៈសទធ
47
អស់រយៈេពលប៉ុនមនឆនក
ំ ន្លងមកេនះ េឈម
 នតៃម្លជេ្រចន
 ្រតូវ ស់ ចំេពះេគលបំណងៃនសមបទនក។
ិ សមបទនក
ិ
បនលក់េចញ េ យអនកនេយបយធំខពស់ េទកន់្រកុមហ៊ុន ទំងអស់ បនបំពនចបប់ ឬលកខខណ្ឌៃនកចច
ិ ្រពមេ្រព ងេគ ឬ
ឯកជន ឬបុគគលែដលរកផលចំេណញឆប់រហ័ស េ យករកប់ ទំងពរី េដមប
 ្រចូ
ី តផលចំេណញយ៉ងេលឿន។ ដល់ទីបញច ប់ៃន
ៃ្រពេឈគ
 ម នក្រមត។
ិ ្រទពយសមបត្តិភគេ្រចន
 ែដលបនមកពក
ី រ ទសវត េនះ ្រកុមហ៊ុនទំងេនះគជ
ឺ ភគី្រប្រពត្ត
ឹ ករកប់េឈ
កប់េឈេ នះ មន
48
ិ បនចូលេទកនុ ងហប
ិ របស់្របេទសជតិេឡយ
 គឺ ខុសចបប់ភគេ្រចន
 េនកនុ ង្របេទសកមពុ ជ។
ផទុ យេទវញ  េទ បនចូលេទកនុ ងគណនីធនគររបស់អនក
ិ េមល េនកនុ ង្រគេនះ បុគគលិ កៃន្រកុមហ៊ុនទំងេនះ បន
46
កប់ៃ្រពេឈ េហយ
 នង
ិ អតថជន
ិ ិ នេយបយរបស់េគ។ ្រប្រពត្ត
ឹ ករបំពនសទធ
ិ ិមនុស យ៉ងធងន់ េទេល្របជជនែដល
Global Witness បនចប់េផ្ដម
 បេញច ញឲយដង
ឹ ព័តម
៌ ន អំពីករ រស់េនេល ឬជត
ិ ដីសមបទនៃ្រពេឈ។
 េនះមនរួមទំងករ
កប់ៃ្រពេឈខ
 ុសចបប់ េនកនុ ង្របេទសកមពុ ជ េហយ
 នង
ិ តំណភជប់ៃនកចច
ិ ករេនះ មមន
ិ ឲយចូលតំបន់ៃ្រពេឈ ករគំ មកំែហង កររ ំេ ភផ្លូ វេភទ េហយ
 កនុ ង
ឹ ជេំ
ជមួយនង ះទស់ែទង ករពុករលួ យ នង
ិ ករបំពនសទធ
ិ ិមនុស េនកនុ ងឆន ំ ករណីយ៉ងេ ច ស់មយ
ួ ឃតកមម។
១៩៩៥។ េនទីបំផុត ករគបសងកតព
់ ទ
ី យក នង
ិ អងគករអន្តរជតិ បននំឲយ
ករ្រ ំ ង បនបង្ហញឲយេឃញ
វ្រជវដបូ  ថ េនកនុ ងប៉ុនមនឆនច
ំ ុងេ្រកយៃនស ងគម រ ្ឋ ភបល
ិ កមពុ ជពយរួទុក្របព័នធកប់ៃ្រពេឈេ យ ‘សមបទនក
ិ ’ េនកនុ ងឆន ំ
សុី វល
ិ របស់្របេទសកមពុ ជ ទំងែខមរ្រកហម នង
ិ រ ្ឋ ភបល
ិ ភនេំ ពញ បនេ្របក
 រកប់ ២០០២។ ក៏បុែ៉ ន្តេទះបីមនករសនយឲយែកែ្របេនកនុ ងទី ធរណៈក៏េ យ ក៏រដ្ឋ
លក់េឈ េដមប
 ឧបតថ
ី មភយុទធនករ េហយ
 ក៏បនេ្របយុទធនករជេលស េដមប
 កី ប់ ្រសេមលរបស់្របេទសកមពុ ជបនបន្តរក្របក់ចំេណញពីវស័
ិ យៃ្រពេឈ។
 ម ន្តី
ៃ្រពេឈប
 ែនថមេទៀត។ ករេសុ បអេងកតបនបង្ហញឲយេឃញ
 ថ មនករលក់ដូរេឈ ែដលទទួលបនទុ កអនុវត្តករែកទ្រមង់ទង
ំ េនះ បនែបរជេធ្វវ ទធ
ិ ង ន វញ។
ិ
ឆ្លងកត់្រពំែដន ជមួយ្របេទសៃថ ដ៏មនតៃម្ល $១០—២០ នកនុ ងមួយែខ។ លទធផលគឺថ ករកប់ៃ្រពេឈខ
 ុសចបប់បនបន្តេ យទ្រមង់េផ ងៗ េហយ
 េនែត
េ្រកយពីករេបះពុមពពត
័ ម
៌ នេនះ ្រពំែដនៃថ្រតូវបនបទ
ិ មន
ិ ឲយេឈែ ខមរចូលេទៀត – បងកករខូចខតដ៏ធងនធ
់ ងរ េទេលៃ្រពេឈែ ដលេនសល់របស់្របេទសកមពុ ជ។
ករេនះបនផ្ដច់្របភពដ៏សំខន់មយ
ួ ៃនករឧបតថមភកងេយធស្រមប់ស ងគម ពួកវរជននេយបយដែដល ែដលបនខជះខជយធនធនៃ្រពេឈរ បស់
សុី វល។
ិ ្របេទសជតិ ឥឡវូ េនះមនភរកចច
ិ ្រគប់្រគង្រទពយសមបត្តិជតែិ រ ៉ នង
ិ េ្របងកតរបស់
ក៏បុែ៉ ន្ត េនះមន
ិ ែមនជទីបញច ប់ៃនករកប់េឈខ
 ុសចបប់ េនកនុ ងៃ្រពេឈ ្របេទសជតិែដរ។ ដូចជេឈៃ ថ្លែដរ ធនធនទំងេនះគឺជឱកសមនែតមួយ
របស់្របេទសកមពុ ជេទ។ េនកនុ ងពក់ក ្ដ លទសវត ១៩៩០ ម ន្តីរ ្ឋ ភបល
49
ិ េពលគត់។ េពល អស់ គឺ អស់ជនចច
ិ េហយ។

តំែណងខពស់បន្របគល់សមបទនកប់េឈ ៣០ េទ ៤០ សមបទន េទកន់្រកុម

ខងេល៖
 កចច
ិ ្រពមេ្រព ងសមបទនៃ្រពេឈ  ចុះេនឆន ំ ១៩៩៧ េ យេ ក សុ ខ នែដលជឧបនយករដ្ឋម ន្តក
ី មពុ ជ នង
ិ ្របធនៃន CNPA។ េនក ្ដ លទសវត ៩០ េ កបន
50
ចុះកចច
ិ ្រពមេ្រព ង្របគល់ៃ្រព ៧ ន ហ.ត. ឲយ្រកុមហ៊ុនឯកជន េ យលកខខណ្ឌដ៏សទធចំេពះបំណងរបស់្រកុមហ៊ុនកប់េឈ។

ខងេល(េ្រកម)៖ នរបស់សមបទនក
ិ ។ េនទសវត ៩០ សកមមភពៃន្រកុមហ៊ុនទំងេនះ េធ្វឲ
 យធនធនៃ្រពរបស់កមពុ ជ ចុះអន់ថយយ៉ងធងន។
់

18
 ិ ក់ – រេប បែដលពួកវរជនកមពុ ជ បនចប់ក្ដប់ឧស ហកមមដក្រសង់ធនធនរបស់្របេទស
្របេទសជតល

ព្រងង
ឹ ជបែនថមេទ ត នូវសមតថភពរបស់អនកទំងេនះ េដមប
ី ី
ម នីរ ្ឋ ភបល
ិ អនកេយធ នៈធំ េហយ
ី នង
ិ សហករ ី ជវកមម
ី ចប់េ្របដ
ី ងគំនស់ៃនអំ ច៖ គឺរ ្ឋ ភបល
ិ ចបប់ តុ ករ
របស់េគ េ្រប្រី បស់បូ៉លស
ិ នង
ិ កងេយធពល ដូចជកងទ័ព កងេយធពល េហយ
ី នង
ិ ករយធបេតយយ។
ិ ិ នយយ
ិ ម៉យង
ឯកជនរបស់ខួ ន េ យមនតុលយភពតច
ិ តួច ស់ ព្រី បព័នធ េទ ត ករែចករ ំែលកសមបទនេ យភពេសមគ ឺ ែផនកដ៏
ី ន គជ
តុ ករែដល្រតវបន្រគប់្រគងេ យអនកនេយបយ ឬពី សំខន់មយ
ួ ស្រមប់ករអភវឌ
ិ ន៍រដ្ឋមយ
ួ ែដល្របតបត
ិ ិេដមប
ី ី
សងគមសុវី ល
ិ ែដល្រតវបនប ងកបបនច
ិ ម្ដងៗ អស់បុន
៉ ម នឆន ំ ្របេយជន៍ៃនពលរដ្ឋខួ នឯង។ េនេពលវភគ
ិ េមល
ី បញ ម
េនះ េ យករសមប់ នង
ិ ករគំ មកំែហង។ ម នីរដ្ឋ នង
ិ អនក ំ ី
ែបបេនះ ដេណរករ ែចករ ំែលកសមបទនេសដ្ឋកចច
ិ េនកនុ ង
មនអំ ចេនជុំវញ
ិ ពួកេគ មនសមតថភពេដមប
ី ចី ប់យកធន វស័
ិ យឧស ហកមមេ្របង នង
ិ ធតុែរេនកន
៉ ុ ង្របេទសកមពុ ជ កយ
ធនធមមជតិ នងិ ធនធនេសដ្ឋកចច
ិ ្រពមទំង្រទពយសមបតរិ បស់ េទជេរ ងដ៏សំខន់បំផុត។
51
អនកដៃទ យយគី ូបដបកខ
ិ េហយ
ី ប ងកបសទធិ រិ បស់េគ។
េនកនុងរបយករណ៍េនះ Global Witness ពនតយ ិ ិ េមល
ី ករណី
ធនធនធមមជតរិ បស់្របេទសកមពុ ជ ចផ្ដល់មេធយបយេដមប
ី ី េផ ងៗ កនុ ងវស័ ់ ក
ិ យដក្រសងដ ៏ ំពុងលូតេឡង
ី របស់្របេទស
ជរុំ ញេសដ្ឋកចច
ិ ជតិេ្រកយពីស ងគមបន។ ផលចំណូលមកពី កមពុ ជ េ យមនេគលបំណង យតៃមករ្រប្រពត
ឹ របស់
ករកប់េឈី ចមករ នង
ិ ធនធនជលផល ចេ្របី្របស់េដមប
ី ី រ ្ឋ ភបល
ិ ី នង
កមពុ ជ េហយ ិ ្រកមហ៊ុនជៃដគូ េហយ
ី ែសងយល់
បនធូ រភព្រក្រី ក េហយ
ី ក ងេឡង
ី វញ
ិ នូវេហ ្ឋ រចនសមព័នធ ពីអនគតលទធភព ៃនផលចំណូលមកពីេ្របង នង
ិ ធតុែរ។៉
ចំបច់។ ប៉ុែន ផទុយេទវញ
ិ ករពុករលួយជយថ្រកម ពស
េពញ្រគប់ ថ ប័ន ្រពមទំងករ្រគប់្រគងេសដ្ឋកចច
ិ េ យខុសឆគង េនកនុ ងរបយករណ៍េនះ Global
េនះ បនដកហូតព្រី បជជនទំងអស់ នូវផលចំណូល ែដលកុំ
អី ចេកត
ី មកពីផលតផល
ិ ធរណៈទំងេនះបន។ Witness ពនតយ
ិ ិ េមល
 ករណីេផ ងៗ
ំ 
ដេណរករ គជ
ឺ ករសំខន់៖ េហតុអប
ី្វ នជករែចករ ំែលក កនុ ងវស័
ិ យដក្រសង់ដក
៏ ំពុងលូ តេឡង

សមបទន េនកនុ ង្របេទសកមពុ ជ ជករសំខន់
របស់្របេទសកមពុ ជ េ យមនេគល
ដល់សពៃថងេនះ ករយកចត
ិ ទុក ក់ភគេ្រចន
ី េលីវស័
ិ យេ្របង
នង
ិ ធតុែរ ៉ េនះបនេផ្ដតេលី េតី្របក់នង
ឹ េទ ខះ េនេពល បំណង យតៃម្លករ្រប្រពត្ត
ឹ របស់
ែដលចប់េផ្ដីមបេងកត
ី ផលចំណូល។ មនករនយយ
ិ តច
ិ តួច
អំពីេតីសមបទន្រតវ្របគល់ឲយអនក ខះរួចជេ្រសច េហយ
ី
រ ្ឋ ភបល
ិ កមពុ ជ េហយ
 នង
ិ ្រកុមហ៊ុន
ំ ី
េ យដេណរករ អ។
ី ក៏ប៉ុែន េទះជករពុករលួយ នង
ិ អំេពខ
ី ុស ជៃដគូ េហយ
 ែស្វងយល់ពអ
ី នគត
ចបប់ មនេនកនុ ង្រគប់ដំ ក់កលៃនករដក្រសង់ធនធន
ធមមជតិ ទំងេនកនុ ង្របេទសកមពុ ជក្ដី នង
ិ ្របេទសមនធនធន លទធភព ៃនផលចំណូលមកពេី ្របង
េ្រចន
ី ដៃទេទ តក្ដី ក៏ករពុករលួយែតងែតចប់េផ្ដីម្រតម
ឹ ចំណុច
ំ ី ម ធនធនធមមជត៖
នង
ិ ធតុែរ ៉។
ចូលដេណរករ ិ គ្រឺ តម
ឹ ករែចក
សមបទនស្រមប់ធនធនេនះឯង។

េនកែនង ែដលធនធន្រតវបនែចករ ំែលកេ យពុករលួយ

េនះ េធីឲយខូចរូបភពពត
ិ ៃនទីផ រ។ ធមម េនះនំឲយមនករ
េ្របី្របស់ធនធន េ យរេប បដ៏មន
ិ សូវមន្របសទធ
ិ ិភព
េហយ ិ ន៍ដ៏មន
ី បងកលទធផលអភវឌ ិ ល។ ករែចករ ំែលកធនធន
ក៏ផស់បូ ្ដរសភពករណ៍នេយបយផងែដរ។ ផលចំណូល
ែដលរកបន មកពក
ី រែចករ ំែលកខុសឆគងេនះ បនព្រងង
ឹ
ំ
ជហរ ិ ករមន
នង ិ ទទួលេទសៃពរ ៍ ៃនពួកវរជន េហយ
ី បន

19
 ិ ក់ – រេប បែដលពួកវរជនកមពុ ជ បនចប់ក្ដប់ឧស ហកមមដក្រសង់ធនធនរបស់្របេទស
្របេទសជតល

្របអប់ទី ២ | ករវនេយគ
ិ ិ េលដធ
ី ី្ល េនកនុ ង្របេទសកមពុ ជ – ដូចជករប្លនអ
់ ញច ឹង!
“ករបេណញ
្ដ េចញននេពលថមីេនះ មនលកណៈ
ខ ្រសេដ ងគន គរួ ឲយ អ្វីេឡយ។
 លទធផល គឺថករចប់ក្ដប់ដីគឺជេដម
 េហតុដធ
៏ ំបំផុតមួយ ៃនករ

ំ បំពនសទធ
ិ ិមនុស នង
ិ ករបេងកត
 ភព្រក្រី ក េនកនុ ង្របេទសកមពុ ជ េ យ
ំ ់ បលស
កត់សគល។ ូ ៉ ិ ប ងប
ក បតកម
ុ ម ្រប ប់ េ យក ំេភង
្ល ដបង ឆក់
55
មនុស ប់ពន់នក់្រតូវបនបេណ្ដញេចញពីដីរបស់ខួ ្លន េរៀង ល់ឆន។
ំ
័ ម បេង រទក
ឧសន ឹ ែភក ិ ែខល ហ៊ុ ព័ទជ
ន នង ំ ិ កែនង
ធ ុ វញ ្ល បេណញ
្ដ េចញ
ំ សកចច
ជនួ ិ ករពរពលរដ្ឋកមពុ ជ ពីផល ្រកក់ៃនករអភវឌ
ិ ន៍ពណជជ
ិ កមម ពួក
មន
ុ ៃថងរះ េដមប
 ឃត់
ី អក
ន សេងត
ក សទ
ិ ិម
ធ នស
ុ អក
ន សេងត
ក អងករ
គ U.N.
សមតថកចច
ិ អនុវត្តករេដញេចញ មបញជពីអនកែដលកន់អំ ចេសដ្ឋកចច
ិ នង
ិ
េហយ
 នង
ិ អក
ន យករណ៍ពតមន។
័ ៌ េនកង
ុ ន ករណីជេ្រចន ូ៉ ិ
 បលស 56
នេយបយវញ។
ិ ជនរងេ្រគះ្រតូវបនបេណ្ដញេចញពផ
ី ទះ នង
ិ ដីរបស់ខួ ្លន
គ ំ មកែហង
ំ ្ល ំ បងិត
ឬេ្របកមង ំ ល ឬមនច ំបច់ េដមប
ខ បងខ្រជុ  េដញ
ិ ី េ យ ថ ប័នរដ្ឋ ែដលទទួលភរកចច
ិ ខងែផនកេ្រប្រ បស់កម្លង
ំ – គក
ឺ ងទ័ព កង
្របជជនេចញ េហយ ំ ្ល
 បផញ ផះ
ទ របស់េគ។” វុធហតថ ឬប៉ូលិ ស – ធមម េ យមន
ិ សូ វឲយដង
ឹ មុន ឬមន
ិ ឲយដង
ឹ មុនេ ះ

អងគករ Human Rights Watch កត់សំគល់អំពក

ី រេដញ្របជជនេ យ េ យមន
ិ ផ្ដល់ទីជ្រមកេផ ងឲយរស់េន េហយ
 មន
ិ ផ្ដល់ផូ ្លវេដមប
 រកយុ
ី ត្តធ
ិ ម៌ពត
ិ
52 េឡយ។
 មនករ យករណ៍ជេ្រចន
 ែដរ អំពីករគំ មកំែហង ករបន្លច ករ
ិ បងខំ េនកនុ ង្របេទសកមពុ ជ ឆន ំ ២០០៦។
បងខត
េ្របក
 ម្លង
ំ ្រជុល នង
ិ ករដុតផទះ។

ំ ច
្របេទសកមពុ ជកំពុងស៊ូរងជង ឺ ប់ហូតដ។
ី រ ងឆន ំ
១៩៩៣ នង
ិ ១៩៩៩ រ ្ឋ ភបល
ិ បន្របគល់សមបទន
ដីេសដ្ឋកចច
ិ ស្រមប់្របែហលមួយភគបី ៃនដីដប
៏ េងកត

ផលេ្រចន
 បំផុតរបស់្របេទស ស្រមប់ករអភវឌ
ិ ន៍
53
ពណជជ
ិ កមម េ យ្រកុមហ៊ុនឯកជន។ ង
ំ ព្រី គេនះ

មក រ ្ឋ ភបល
ិ េនែតបន្តែចកសមបទនដយ
ី ៉ ងរហ័ស។
រ ្ឋ ភបល
ិ របស់សេម្ដច ហ៊ុន ែសន បនបរច
ិ ច គដីែ្រស
យ៉ងធំសេមបម
 នង
ិ ដីឡូត៍កនុ ងទី្រកុង ែដលឥឡវូេនះ
54
សរុបមកគឺ ៤៥ ភគរយៃនដីរបស់្របេទសកមពុ ជ។

អនកវនេយគ
ិ ិ ្រតូវបនផ្ដល់អ្រ ៃថ្លដស
៏ ទធ នង
ិ កររួច
ពនធ រ។ ធមម អនកែដលរស់េនេលដីេនះ្រ ប់ ្រតូវ
បនផ្ដល់្របេយជន៍ដស
៏ ទធតច
ិ ជង េ យជេរឿយៗ
ពួកេគ្រតូវបនេដញេចញពីដីេ យបងខំ េ យមន
ិ សង

ករបេណ្ដញ្របជជន៖ ន្រពក
ឹ ៃថងទី ២០ ែខេម ឆន ំ ២០០៧ សមជក
ិ កង វុធហតថ ប៉ូលិ ស នង
ិ កងេយធពលេខមរភូមន
ិ ទ
ចំនួន ១៥០ នក់ បនមកដល់្រកុមទី ៦ េនកនុ ងសងកត់មត្ត
ិ ភព ្រកុង្រពះសហនុ
ី ្រប ប់េ យកំេភ្លង ំ ឆក់ ែខល នង
 ដបង ិ
57
ឧសម័នបេង្ហ រទក
ឹ ែភនក។ បនទប់មក ពួកេគបនបេណ្ដញ ១០៥ ្រគ រេចញពភ
ី ូមេិ នះ។

20
 ិ ក់ – រេប បែដលពួកវរជនកមពុ ជ បនចប់ក្ដប់ឧស ហកមមដក្រសង់ធនធនរបស់្របេទស
្របេទសជតល

iii

iii
េ យ រករខ្វះតម្លភព េនកនុ ងវស័
ិ យ ជវកមម
ី ែរ ៉នបចចុ បបនន Global Witness មន
ិ ចបញជក់ពី ថ នភពផ្លូ វចបប់ ឬ្របតបត្ត
ិ ិករ ៃនសមបទនទំងអស់េនះបនេទ។
ដូេចនះ ែផនទីេនះគឺជករប៉ន់ ម នអំពី ថ នភពៃនវស័
ិ យ ជវកមម
ី ែរ ៉របស់្របេទសកមពុ ជ មករេចះដង
ឹ ល្អបំផុតរបស់ Global Witness េនកនុ ងេដម
 ឆន ំ ២០០៩។

22
 ិ ក់ – រេប បែដលពួកវរជនកមពុ ជ បនចប់ក្ដប់ឧស ហកមមដក្រសង់ធនធនរបស់្របេទស
្របេទសជតល

23
 ិ ក់ – រេប បែដលពួកវរជនកមពុ ជ បនចប់ក្ដប់ឧស ហកមមដក្រសង់ធនធនរបស់្របេទស
្របេទសជតល

ំ កទី ២
ជពូ
ជវកមម
ី ែរ ៉
ដល់សព្វៃថងេនះ ឧស ហកមមែរ ៉របស់្របេទសកមពុ ជ បនអភវឌ
ិ ែដលអនកេសុ បអេងកតរបស់ Global Witness បនសទងេ់ មល
 េន
េ យសមងត់ មនសូ
ិ វមនអនក ចប់ រមមណ៍េទ។ ក៏បែុ៉ ន្ត កនុ ងេខត្តសឹ ទងែ្រតង ្រពះវ ិ រ នង
ិ េពធ ត់។ េនកនុ ងករណីេផ ង

ជវកមម
ី ែរ ៉មនលទធភពស្រមប់ករប៉ះពល់យ៉ងធំ េទេល េទៀតមួយចំនន ិ ៃន RCAF ជ
ួ មនេគ យករណ៍ថ សមជក

េសដ្ឋកចច
ិ សងគម នង
ិ បរ ិ ថ ន ែដលកន្លងមក្រតូវបន្រពេងយ
 មចស់ទទួល្របេយជន៍ ៃន្រកុមហ៊ុនែដលពក់ពន
័ ធកុ នងសកមមភព

កេន្តយ
 មន
ិ យកចត្ត
ិ ទុក ក់ ជទូេទ។ ជវកមម
ី ែរ ៉។ េនកែន្លងខ្លះ ដ្រី តូវបនរប
ឹ អូសពអ
ី នក្រសុក េហយ

មនេសចក្ដី យករណ៍ អំពីករណីគំ មកំែហងអនក្រសុកែដរ។
Global Witness បនចង្រកងបញជ ី ៃន ជញប័ណ្ណែស្វងរុករកធន
េនកនុ ងករណីទំងអស់េនះ គមនករយល់្រពមេ យេសរ ី េ យ
ធនែរ ៉ ែដល្រតូវបន្របគល់េ យរ ្ឋ ភបល។
ិ សំ ងេល
ករ្រជបដង
ឹ មុន ពីអនក្រសុកទំងេនះេ ះ។
ព័តម
៌ នព្រី បភពេដម
 នង
ិ ្របភពបនទប់បន ំ បនឲយដង
ឹ ថ
រ ្ឋ ភបល
ិ ិ េដមប
្របេទសកមពុ ជបនសេ្រមចចត្ត  ឲយ
ី ជវកមម
ី ែរ ៉មន
រ ្ឋ ភបល
ិ ្របេទសកមពុ ជ បន្របគល់ ជញប័ណ្ណែស្វងរុករកធន
ទភព
ិ ជងេសចក្ដ្រី តូវករ នង
ិ កចច
ិ ករពរៃនបរ ិ ថ ន។ ម
ធនែរ ៉ ស្រមប់ជង ១០០ កែន្លង ពសេពញ្របេទស េហយ

នន
ិ ន ករបចចុ បបនន តំបន់ែដលពីមន
ុ មន
ិ ទន់មនអនក ផ ងេ្របង
ំ 
ដេណរករ េនះ េមល
 េទ ចប់េផ្ដម
 េកន
 េលប ន។ Global
 េនកនុ ងតំបន់ជរួ ភន្រំ ក ៉ ញ ៃ្រពឡង់
ែស្វងរុករងធនធនេនេឡយ
Witness ដង
ឹ អំពី ជញប័ណ្ណ
ជវកមម
ី ធនធនែរ ៉ចំនន
ួ ២១ សន្លក
ឹ
58 នង
ិ ែដនជ្រមកសត្វៃ្រពភន្រំ កេ ប េនះនង
ឹ ្រតូវបនេធ្វឲ
 យខូចខត
ែដលបនែចកេនកនុ ងឆន ំ ២០០៨។ ្រកសួ ងមនសមតថកចច ិ
ឬបំផិ្លចបំផ្លញជអចៃិ ន្តយ។
៍ េនកនុ ងចំេ មតំបន់ករពរទំង
េហយ
 នង
ិ ្រកុមហ៊ុន មន
ិ សូ វេបក
 ព័តម
៌ នឲយ ធរណជនដង
ឹ អំពី
២៣ តំបន់របស់្របេទសកមពុ ជ មនយ៉ងេ ច ស់ ៦ តំបន់
ករែចក ជញប័ណ្ណទំងេនះេ ះ។
ែដលមនសកមមភព ជវកមម
ី ែរ ៉្របេភទ មួយ កំពុងែតេកត

iv
Global Witness បនេទដល់កែន្លងេធ្វ ជវកមម
ី ែរ ៉មួយចំនន
ួ េន  េនកនុ ងែខ ្រពំែដនតំបន់។ េនេពលែដល
េឡង ជវកមម
ី ែរ ៉ទំង

កនុ ងឆន ំ ២០០៨ េដមប

 េឃញ
ី  ករអភវឌ
ិ ន៍ ជវកមម
ី ែរ ៉ េ យផទល់ ំ 
េនះ ចប់េផ្ដមដេណរករ យ៉ងេពញេលញ េហយ
 ផ្លូ វ្រតូវបនឆករ
ែភនក។ អនកេសុ បអេងកតរបស់េយង
 បនរកេឃញ
 ភស្តុ ងថ ដូច េទកន់កែន្លងទំងេនះ តំបន់ធំេធង ៃនៃ្រពេឈែ ដលពម
ី ន
ិ គមន
ជវស័
ិ យៃ្រពេឈព
 ម
ី ន
ុ ករកន់កប់ ឬ្រគប់្រគងៃន្រកុមហ៊ុន អនក ប៉ះពល់េ ះ នង
ឹ ្រតូវបនេបក
 េឡង
 េដមប
 ស៊
ី ូ រងករគំ ម
ជវកមម
ី ែរ ៉ទំងេនះ សថិ តេនកនុ ងៃដៃនពួកវរជនៃនរបប្រគប់្រគង កំែហងេផ ងៗេទៀត ដូចជករកប់ៃ្រពេឈខ
 ុសចបប់ នង
ិ ករ
្របេទស។ េបស
 ិ នជ ជវកមម
ី ែរ ៉ទំងេនះចប់េផ្ដម ំ 
 ដេណរករ េពញ សម្លប់សត្វៃ្រពខុសចបប់ជេដម។

េលញ គប
ឺ គ ឹ ទទួលផល្របេយជន៍ខង
ុ គលទំងេនះឯង ែដលនង
ែផនកដូចតេទេនះ ផ្ដល់ពត
័ ម
៌ នបែនថម េដមប
 គំ
ី ្រទករសននិ ្ឋ ន
ផ្លូវហរញញ
ិ វតថុ ។
ទំងេនះ។

មនករពក់ពន
័ ធកងេយធកន់ែតេ្រចន
 េឡង
 េនកនុ ងវស័
ិ យ

ជវកមម
ី ែរ ៉ េ យសមជក
ិ ៃនកងេយធពលេខមរភូមនទ
ិ ចូលរួម
iv
កនុ ងករយម ជវកមម
ី ែរ ៉្របំកែន្លង េនកនុ ងចំេ ម្របំមយ
ួ កែន្លង តំបន់អភរក
ិ ទំងេនះ គ៖
ឺ ឧទយនជតិវរៈជ័
ី យ តំបន់េ្រប្របស់េ្រចន
 យ៉ង
សំ ឡូត េហយ
 នង
ិ ែដនជ្រមកសត្វៃ្រពភនឱ
ំ ៉ ល់ ភនេំ ព្រជ ភនស
ំ ំ កុះ នង
ិ ពម្រកេ ប។

24
 ិ ក់ – រេប បែដលពួកវរជនកមពុ ជ បនចប់ក្ដប់ឧស ហកមមដក្រសង់ធនធនរបស់្របេទស
្របេទសជតល

ជញប័ណ្ណេដមប
 ខួ
ី ង?
ករ ក់ក្រមត
ិ េល ជវកមម
ី ែរ ៉ េនកនុ ង្របេទសកមពុ ជ
ចបប់សព
្ដី ក
ី រ្រគប់្រគង នង
ិ ករេធី ជវកមម
ី ធនធនែរ ៉ ឆន ំ ២០០១
“រដ្ឋ្រតូវរក ករពរបរ ិ ថ ន នង
ិ តលយភព
ុ ៃនេភគ្រទពយធមជត
ម ិ
ែចងថ ' ថ ប័នមនសមតថកចច
ិ ' ្រតវ្រគប់្រគងធនធនែរទំ
៉ ងេនះ
 ្រតូវចត់ែចងឲយមនែផនករចបស់
េហយ ស់ កង ់
ុ ន ករ្រគប្រគង មន
េហយ
ី មនភរកចច
ិ េដមប
ី ែី ចក ជញប័ណែសងរុករក ឬេធី ជវកមម
ី
ជ ទ ដធ
ី ី្ល ទក
ឹ កស ខយល់ ភគព
ូ ភ ័ េអកឡស
ស ្ត ្របពន ធ ូ ូ ុ ី ែរ ៉
ធនធនែរ។៉ េនេពលបចចុ បបននេនះ ថ ប័នមនសមតថកចច
ិ េនះ ្រតវ
ថមពល េ្របងកត នង ័ ម ថម នង
ិ ឧសន ិ ខ ច់ តបង
ូ ថម ៃ្រពេឈ នង
ិ
បនចត់ទុកថ ជ្រកសួងឧស ហកមម ែរ ៉ នង ិ ថមពល
អនផល
ុ ៃ្រពេឈពពក
ួ សត្វៃ្រព មចជត
ឆ ិ ធនធនជលផល” 62
(MIME)។ ក៏បុែ៉ ន ្រកមហ៊ុនែរ ៉ ែដលចង់េធ្រី បតបតករ
ិ ិ េន
ម្រ ទី ៥៩ ៃនរដ្ឋធមមនុញញ្របេទសកមពុ ជ
កនុ ង្របេទសកមពុ ជ ក៏្រតវែត ក់ពកយសុដ
ំ ល់្រកម្របក
ឹ អភវឌ
ិ ន៍
៊ុ ្រគន់ែតេដរកង
“្រកុមហន ុ ន ៃ្រព េហយ
 ខង
ួ ដខ
ី ះ
្ល េដមប
 ី ករកធតុ ែរ ៉ កមពុ ជ (CDC) ស្រមប់សមបទនែរ។៉ ្រកបខណចបប់ ស្រមប់
បេុ ៉ ះ។” រេប បែដល្រកមហ៊ុនទំងេនះទទួលសមបទន គឺមន
ិ ចបស់ ស់
្រប សន៍របស់ឯកឧត្ដម ស៊ុយ ែសម រដ្ឋម ន្តី្រកសួ ងឧស ហកមម ែរ ៉ នង
ិ ថមពល េទ ប៉ុែនបុគគលក
ិ មនក់របស់ MIME បនអះ ងថ ករសេ្រមចចត
ិ
េឆ្លយ
 េទកន់ NGO ែដលសូ មវធនករ
ិ ដ៏តង
ឹ រង
ឹ ជង កនុ ងករ្រគប់្រគងវស័
ិ យែរ ៉
្រតវបនេធេី ឡង ី េនកនុ ងករ្របជុំថនក់ខពស់ រ ងម នី MIME នងិ
មករ យករណ៍របស់កែសត Cambodia Daily ៃថងទី ២៥ ែខវចឆ
ិ កិ ឆន ំ 63
ម នី CDC។ េ្រកពីភព្រសពច្រសពលិ ិ អំពរី េប ប្របគល់
២០០៨។59
សមបទន ក៏ មន
ិ ចបស់ែដរថ េតស
ី មបទនទំងេនះ្រតវបនេ្របី
េនេ្រកមរដ្ឋធមមនុញញរបស់្របេទសកមពុ ជ ធនធនែរទំ
៉ ងអស់ គឺ យ៉ងដូចេម្ដច អនក ្រគប់្រគង េហយ
ី ទក់ទងនង
ឹ ជញប័ណ
60
ី ្រតវបន្រគប់្រគងេ យចបប់។ ចបប់
ជ្រទពយរបស់រដ្ឋ េហយ ធនធនែរយ
៉ ៉ ងដូចេម្ដចេនះេទ។ េនេពលបចចុ បបននេនះ សមបទន
ស្ដីពក
ី រ្រគប់្រគងនង
ិ ករេធី ជីវកមមធនធនែរ ៉ ឆន ំ ២០០១ ែរ្រតវបន្របគល់
៉ េនកនុ ង ឬមុន ដំ ក់កលែសងរុករក ពម
ី ុន
េហយ
ី នង
ិ ចបប់ស្ដីពីកចច
ិ ករពរបរ ិ ថ ន នង
ិ ករ្រគប់្រគងធនធន កចច
ិ ្រពមេ្រព ងដកយកធនធនែរ្រតវបនចុ
៉ ះហតថេលខ។ ដី
ធមមជតិ ឆន ំ ១៩៩៦ គជ
ឺ េគលនេយបយ ែដលគួរគបបជ
ី សមបទនមួយចំនន
ួ េ្រចន
ី មនទំហធ
ំ ំេលស
ី ពទ
ី ំហអ
ំ តបរម
ិ ែដល
មូល ្ឋ នែដលករែសងរុករកធតុែរទំ
៉ ងអស់ េនកនុ ង្របេទស កំណត់ មចបប់។
64

កមពុ ជសំ ងេលីេនះ។ េនកនុ ង្របព័នធចបប់របស់្របេទសកមពុ ជ

ចបប់្រតវបនអធបបយ
ិ បែនថម េ យអនុ្រកតយ
ឹ នង
v
ិ ្របកស ែដល អនក ជមចស់ដ?
ី
កងះែដលគួរឲយ្រពយបរមភបំផុតមួយ េនកនុ ងក្រមងចបប់សី្ដ
ផ្ដល់េសចក្ដល
ី ំអត ី ្រមង់ែបបបទ េដមប
ិ បែនថម អំពទ ី ទ
ី ទួល
61
សមបទនែរ។៉ ឯក រទំងេនះមន ជវកមម
ី ែរ ៉ គជ
ឺ ករខះវធនករ
ិ ជួយអនកែដល្រតវបនបេណ្ដញ
ិ បនផ្ដលជ
់ ូនឲយ
ធរណជនេមល េចញពដ
ី ីធី េ យ រ្របតបតករ
ិ ិ ធនធនែរ។៉ ចបប់ែចងថ មុន
ី េទ ក៏បុ៉ែន Global Witness បនទទួល
សំេ ៃនអនុ្រកតយ សមបទនក
ិ ចចូលេទកនុ ងដីែដលជកមមសទធ
ិ ឯិ កជន េដមប
ី ែី សង
ឹ នង
ិ ្របកសខះៗ។ ឯក រទំងេនះ ច
ទញយក ពី http://www.globalwitness.org/ រុករក ឬជក ី យកធនធនែរ ៉ សមបទនក ិ ្រតវែតទូទត់សង 'មចស់
65
media_library_detail.php/691/en/cambodia_mining_legi កមមសទធិ ដ
ិ ធី ី' ស្រមប់ករខូចខតែដលេកត ី មនេនេលដី ីធ។
ី

់ ចបប់ស្ដីពីករ
slation បន។ Global Witness ខល់ខយ្រតងថ
្រគប់្រគងធតុែរ ៉ គេឺ ខ យ មន
ិ េទ ងទត់ មនចេនះធំ េហយ
ី
66
អនុវតេ យមន រដ្ឋម ន្តីខងែរ ៉ ឯកឧត្ដម ស៊ុយ ែសម (េនកនុ ងរូបថត) មន
ិ សូវបនលេទ។
ភរកចច
ិ េដមប
 ែចក
ី ជញប័ណ្ណ ជវកមម
ី ែរ ៉ េនកនុ ង្របេទស
ំ ឹ ថ ភរយ
កមពុ ជ។ Global Witness បនទទួលដណង ិ
67
របស់ឯកឧត្ដម េ ំ
កជទវ ជ េខង គឺជមចស់ ទទួល
្របេយជន៍ ៃនករ ្ឋ ន ជវកមម
ី ែរ ៉ យ៉ងតច
ិ ស់មយ
ួ កែន្លង
v
អនុ្រកតយ
ឹ គឺ្រតូវបនអនុមត
័ េ យ្រកុម្របក
ឹ រដ្ឋម ន្តី េហយ
 ចុះហតថេលខេ យ េនកនុ ងេខត្តេពធ ត់ ្របេទសកមពុ ជ។ េ ំ ្រតូវបនេគ យករណ៍ថ ជ
កជទវ
អគគនយករដ្ឋម ន្ត។
ី អនុ្រកតយ
ឹ ្រតូវែតសម្រសបយ៉ងតង
ឹ រង
ឹ ជមួយនង
ឹ ចបប់ អនកមនអំ ចេ្រចន
 េហយ
 ្រតូវបនេគដង ំ ិ នង
ឹ ថ ជមនុស ជនត ឹ េ ំ
កជទវ
េយង។ ្របកស គឺជករសេ្រមចចត្ត
ិ េ យ្រកសួ ងមួយ ឬ្រកសួ ងេ្រចន
 ែដលចុះ
68
ប៊ន
ុ ៉ នី ែដលជភរយ
ិ របស់អគគនយករដ្ឋម ន្តី ហ៊ុន ែសន។
ហតថេលខេ យរដ្ឋម ន្តម
ី នសមតថកចច
ិ ។ េសចក្ដី្របកស ្រតូវែតសម្រសបនង
ឹ
រដ្ឋធមមនុញញ ្រពមទំងចបប់ ឬអនុ្រកតយ
ឹ េយង។ (http://cambodia.ohchr.org
/klc_pages/klc_english.htm)

25
 ិ ក់ – រេប បែដលពួកវរជនកមពុ ជ បនចប់ក្ដប់ឧស ហកមមដក្រសង់ធនធនរបស់្របេទស
្របេទសជតល

មចស់កមមសទធ
ិ ដិ ីធីឯកជន នយយ
ិ សំេ េទអនកែដលមនប័ណ ់ ីធីែដលេគរស់េន េទកន់្រកមហ៊ុនមួយែដលេគ
ចបត់បងដ
កមមសទធ
ិ ិ េនកនុ ងបញជ ីសុរេយ
ិ ដ។
ី េ យ រមនករផស់ទីកែនង មន
ិ ដង
ឹ អីេ ះអំពី្រកមហ៊ុនេនះ េ យ ររដ្ឋរក ព័ត៌មនេនះ
ដ៏ម ំ
ធំេធង េនកនុ ងជនន់
ែខមរ្រកហម ្រគ រភគេ្រចន
ី េនកនុ ង ជករសមងត់។ ផទុ យេទវញ
ិ ចបប់បរ ិ ថ នែចងថ មករេសនីសុំ
ិ មនប័ណកមមសទធ
្របេទសកមពុ ជ មន ិ ិ្រសបចបប់ ស្រមប់ដីធី របស់ ធរណជន ្រកសួងបរ ិ ថ ន (MoE) ្រតវផ្ដល់ព័ត៌មនស្ដី
ែដលេគរស់េនេនះេទ។ ដូេចនះ ពួកេគមនកចច
ិ ករពរតច
ិ តួច ពី 'សកមមភព' ៃន្រកមហ៊ុន មួយ មសំេណី េហយ
ី ្រតវេលក
ី
ី កមមភពនៃន្រកមហ៊ុនែរ ៉ ែដលចង់ែសងរុករកេនេលដ
ស់ ពស ី ី ទក
ឹ ចត
ិ ករចូលរួមរបស់ ធរណជន េនកនុ ងកចច
ិ ករពរបរ ិ ថ ន
71
ធី ែដលពួកេគពង
ឹ ពក់ េដមប
ី ជី វភព
ី របស់ខួ ន។
69
មករពត
ិ នង
ិ ករ្រគប់្រគងធនធនធមមជត។
ិ

អនកែដលគមនប័ណកមមសទធ
ិ ្រិ សបចបប់ ឬកមមសទធ
ិ ិជនជតិេដម
ី
ភគតច តំបន់អភរក
ិ គម
ឺ ន
ិ ែមនបំពន់អត់បនេនះេទ”“
ិ េនគួរែតគបបទ
ី ទួលកចច
ិ ករពរ េ យ ររ ្ឋ ភបល
ិ
កមពុ ជបនអនុម័តកចច “្រប សន៍របស់ឯកឧត្ដម... ្ដ ប់េទ ដូចជមនអតថន័យថ កចច
ិ
ិ ្រពមេ្រព ងអនរជតិ ស្ដព
ី ីសទធ
ិ ិេសដ្ឋកចច
ិ
សងគម នង ខំ្របង
ឹ ែ្របងទំងអស់ ែដលរ ្ឋ ភបល
ិ នង
ិ អងគករអភរក
ិ បនេធី
ិ វបបធម៌ (ICESCR) ែដលមនរួមទំងកតពកចច
ិ េគរព
សទធ កនងមក ្របែហលជអត់បន្របេយជន៍េ ះ។”
ិ រិ បស់ពលរដ្ឋ េដមប
ី មី នផទះសែមបងលមម្រគប់្រគន់ េហយ
ី
មឃត់ចំេពះករបំផញដីធី ែដលចំបច់េដមប សំដីដក្រសងេ់ ចញពីសំបុ្រតរួម មកពី NGO មួយចំនន
ួ ចុះៃថងទី
ី ចី ញច
ិ ឹមជវត។
ី ិ
72
ក៏បុ៉ែន ដូចបនេឃញ ៣១ ែខតុ (សូមេមល
ី ខងេ្រកម)។
ី ជេ្រចន
ី ដងពម
ី ុនេហយ
ី ថ ប័នរដ្ឋែដល
មនភរកចច
ិ ខងែផនកករអនុវតកចច
ិ ្រពមេ្រព ងទំងេនះ ជេរ យៗ
បន្រពេងយ
ី កេនយ ចបប់សព
ី្ដ ី ជវកមម
ី ែរ ៉ គក
ឺ ន់ែត្រសពច្រសពល
ិ ិ េនេពលទក់ទង
ី េហយ
ី េធីវទធ
ិ ង ន ចំេពះកចច
ិ ្រពមេ្រព ងទំង
នង
ឹ ជវកមម
ី ែរ ៉ េនកនុ ងតំបន់ែដល្រតវបនចបប់កមពុ ជកំណត់ជ
ី ្របអប់ទី ១, ២, ៥ និង ៦)។
េនះ (សូមេមល
តំបន់ 'ករពរ' េ យ រតៃមអភរក
ិ នង
ិ ភពសមបរណ
ូ ៍ ែបបសត
នង
ឹ រុកខជតិ េនកនុ ងតំបន់ទង
ំ េនះ។
ករផ្ដល់ពត
័ ម
៌ ន
តំរូវករផវូចបប់ ស្ដព
ី ល
ី ទធភពេមល
ី ព័ត៌មន េនកនុ ងវស័
ិ យ
តំបន់ករពរទំង ២៣ តំបន់របស់្របេទសកមពុ ជ ្រតវបនបេងកត
ី
ឧស ហកមមែររបស់
៉ ្របេទសកមពុ ជ គឺសុ មគ មញ ស់។ ចបប់
េនកនុ ងឆន ំ ១៩៩៣ េ យ ជ្រកតយ។
ឹ រួមគន តំបន់ទង
ំ េនះមនៃផទ
ស្ដព
ី ីករ្រគប់្រគងនង
ិ ករេធី ជវកមម
ី ធនធនែរ ៉ ឆន ំ ២០០១ ែចង
ដីសរុបជង ៣២.២៨៩ គ.ម. ្រក ។73 នយក ្ឋ នករពរ
េ យជក់ែស្ដងថ ្រគប់លខត
ិ ិ េសនស
ី ុំ របយករណ៍ ែផនករ នង
ិ
នងិ អភរក
ិ ធមមជតិ េនកនុ ង MoE គឺជ ថ ប័នែដលមននម្រតត
លខត ំ ឹ ស្ដព
ិ ិ ជូនដណង ី ី ជវកមម
ី ែរ ៉ េនះ្រតវរក ជករសមងត់។70 74
ពនតយ
ិ ិ តំបន់ទង
ំ េនះ។
េនះមនន័យថ មករពត
ិ កងះតមភព្រតវបនរួមបញចូ លេន
កនុ ង្រកបខណចបប់ េហយ
ី េនះេធីឲយមនលទធភពថ ពលរដ្ឋែខមរ

“េនេពលែដលេយង
 បនបេងត ័ ត
ក [្របពន ំ
ធ បន់ រពរ] េយង
ក  មន
ិ បនដង ំ ី សកនពល
ឹ អព ្ដ ុ ៃនធនធន

ធមជត
ម ិរបស់េយង
 ្រទពយមនតៃមរ្ល បស់េយង
 េទ... េបខ ំញ ទល
 ុទ ួ គ ល់ ករអភរក
ិ ំ
នវូតបន់េនះ ែដល

ំ
ជតបន ់សូ ល
ន ្របសន
ិ េបេយង
  ួ ពន់
ចរកបនមយ នដុ ្ល រ េ យ រ ជវកម
ី ៉
ែម រេនទីេនះ

េតេយង
 ចេធ្វ ជវកម
ី ម ន ប់
ប នដុ ៉ េកត
្ល រេនះេមច  ?”
្រប ុ ម៉េរ ៉ត ដក្រសង់េនកនុ ងអតថបទកែសត Cambodia Daily មនចំណងេជង
សន៍របស់រដ្ឋម ន្ត្រី កសួ ងបរ ិ ថ ន ឯកឧត្ដម ម៉ក 
75
‘Conservation Areas Not Inviolable, Says Minister’ [តំបន់អភរក
ិ គឺមន
ិ ែមនបំពន់អត់បនេនះេទ ្រប សន៍របស់រដ្ឋម ន្តី]។

26
 ិ ក់ – រេប បែដលពួកវរជនកមពុ ជ បនចប់ក្ដប់ឧស ហកមមដក្រសង់ធនធនរបស់្របេទស
្របេទសជតល

ចបប់ថមីែចងឲយតំបន់ករពរនមួ
ី យៗ ្រតវ
បនែបងែចកជតំបន់្រគប់្រគងបួន្របេភទ៖
តំបន់សូ នល តំបន់អភរក
ិ តំបន់េ្រប្រី បស់
េ យចរភព
ី នង
ិ តំបន់សហគមន៍។ េន
េ្រកមចបប់េនះ តំបន់ករពរនមួ ំ ង
ី យៗ ដបូ
ំ ី រករែបងែចកទក
្រតវអនុវតដេណ ឹ ដីេទជ
តំបន់្រគប់្រគង បនទប់មក ចអនុញញតឲយ
សកមមភពយកែរេកត
៉ ី េឡង
ី បន ប៉ុែនបន
ែតេនកនុ ងតំបន់្រគប់្រគង ែដល្រតវបន
កំណត់ជ ‘តំបន់េ្រប្រី បស់េ យចរភព
ី ’
ៃ្រពេឈ ែដលបនរួចខ្លួនពីករកប់េឈ ខុសចបប់ ឥឡវូេនះ្របឈមមុខនឹងេ្រគះថនក់ មកពី
81
សកមមភព ជីវកមមែរ ៉វញ ិ ប៉ុេ ះ។ េ្រកយពីករពេ្រគះ ិ ជមួយ
្រកសួង ិ សហគមន៍ដ៏មន
ជញធរ នង
េនកនុ ងែខសី ឆន ំ ២០០៦ ្របកសស្ដព
ី ីតំបន់ករពរ ឆន ំ សមតថកចច
ិ ទំង យ រ ្ឋ ភបល
ិ កមពុ ជ ចអនុញញតឲយមន
១៩៩៤ – ែដលេនេ្រកមចបប់េនះ ជវកមម
ី ែរ្រតវបន
៉ ម សកមមភពអភវឌិ ន៍ នង
ិ វនេយគ
ិ ិ េនកនុ ងតំបន់េនះបន ប៉ុែន
82
ឃត់េនកនុ ងតំបន់ករពរកនងមក – ្រតវបនទុកជេមឃៈ យ៉ង ឲយែតបន្រសប មសំេណីពី MoE ប៉ុេ ះ។
76
សមងត់។ េ យ រចបប់សី្ដពីករ្រគប់្រគងនង
ិ ករេធី ជវកមម
ី
ក៏បុែ៉ ន ករពភក
ិ អំពីអតថន័យបក្រ យៃនចបប់េនះ េមល
ី េទ
ធនធនែរ ៉ ឆន ំ ២០០១ មន
ិ បន មឃត់ ជីវកមមែរ ៉ េនកនុ ង
្រតវបនកយជេរ ងអរូបែី តប៉ុេ ះេ យ រកចច
ិ កររបស់
តំបន់ទង
ំ េនះ េ យជក់ ក់េទ តំបន់ករពររបស់្របេទស
77 រ ្ឋ ភបល។
ិ បនទប់ពីករអនុម័តចបប់េនះភម រ ្ឋ ភបល
ិ បន
កមពុ ជ កំពុងសថត
ិ កនុ ង ថ នភព្រសពច្រសពល។
ិ ិ
្របគល់សទធ
ិ ែិ សងរុករកឲយ្រកមហ៊ុនែរមួ៉ យចំនន
ួ េនកនុ ងតំបន់
ករខះកចច
ិ ករពរផវូចបប់ពី ជវកមម
ី ែរ ៉ េនកនុ ងតំបន់ករពរ េនះ ករពរភនំ្រក ៉ ញ នង ី ័ – ខះេនកនុ ងតំបន់្រគប់
ិ ឧទយនជតិវរៈជយ
្រតវបនេគេឆ តឱកសយ៉ងឆប់រហ័ស េហយ
ី រ ងែខសី ឆន ំ ្រគង ែដលពម
ី ុន្រតវបនកំណត់ជតំបន់សូ នល ៃនតំបន់ករពរ។
២០០៦ នង
ិ ែខមក ឆន ំ ២០០៨ Global Witness បនសេងកត េនកនុ ងករណីទំងេនះភគេ្រចន
ី គមនករពេ្រគះ
ិ ជមួយ MoE េទ
េឃញ
ី នូវករចប់េផ្ដីមៃន្របតបតករ
ិ ិ ធនធនែរ ៉ េនកនុ ងតំបន់ េហយី ្រកសួងេនះមន ិ បនដង
ឹ អំពីែផនករេធី ជវកមម
ី ែរ ៉ េនកនុ ង
78 83
ករពរចំននួ ្របំតំបន់ របស់្របេទសកមពុ ជ។ ថ នភពេនះធងន់ តំបន់ទង ំ េនះេទ។
ជពេសស
ិ េនកនុ ងេខតមណលគរី ី តំបន់មួយែដលមនៃ្រពេឈ ី
េនេពលេរ ងេនះ ្រតវបនេគេលក ី និយយ េនកនុ ងករ្របជុំ
ី េឡង
េ្រចន
ី េនទស
ិ ខងឦ ន ៃន្របេទសកមពុ ជ ែដលេនទេី នះ
រ ងអនកវស័
ិ យ ជវកមម
ី ែរ ៉ NGO នង
ិ MoE េនកនុ ងែខធនូ ឆន ំ
មនករែចកសមបទនែរចំ៉ នន
ួ េ្រចន
ី េហយ។
ី ៃផទដី ២៨២.៧០០
២០០៧ អងគករែដលមនករខល់ខយ្រតវបន្របប់ថ ែផនករ
ហ.ត. ៃនដីសមបទនែរទំ
៉ ងេនះ សថត
ិ េនកនុ ងតំបន់ករពរ – គឺ
ជតិ ស្ដព
ី ក
ី រអភវឌ
ិ ន៍វស័
ិ យធនធនែរ ៉ នង
ឹ ្រតវបនបេងកត
ី មុន
២១ ភគរយៃនៃផទដីសរុប ៃនតំបន់ករពរទំងអស់របស់េខត
79 សន
ិ េហយ
ី មនែតេ្រកយពីេនះប៉ុេ ះ េទប
ី នង
ឹ មនករ
េនះ។
សេ្រមចចត
ិ អំពី េតត
ី ំបន់
ខះ ែដល្រតវកំណត់ជតំបន់ែដល
84
ភពសមុ គ ម ញអំពី ថ នភពៃនតំបន់ករពរ គួរ ស់ែត្រតវ ចមនសកមមភពពណជជ
ិ កមមបន។ នយយ ិ ពកយមយ៉ងេទ ត
បនេធីឲយចបស់េឡង
ី េ យចបប់តំបន់ករពរថមី ែដល្រតវបន ករែបងែចកតំបន់ករពរនង
ឹ សំ ងេលក
ី តៃមេសដ្ឋកចច
ិ មន
ិ
នពនធ
ិ េឡង ំ យបេចចកេទសពី 'គេ្រមង្រគប់្រគងជវៈចំ
ី េ យជនួ ី រះុ ែមនតៃមបរ ិ ថ នេទ េហយ
ី សកមមភពនង
ឹ កំណត់ករអនុវតចបប់
នង
ិ តំបន់ករពរធមមជតិ' របស់ធនគរពភពេ
ិ ក េហយ
ី ែដល មន
ិ ែមនផទុ យវញ
ិ េទ។ េគលនេយបយេនះ កំពុងែតប៉ះពល់
80
្រតវបនអនុម័តេនកនុ ងែខមក ឆន ំ ២០០៨។ តំបន់ករពរសំខន់មយ
ួ ចំនន
ួ េហយ
ី រួមទំង ប៉ុែនមន
ិ កំណត់
ី ័
ចំេពះឧទយនជតិវរៈជយ។

27
 ិ ក់ – រេប បែដលពួកវរជនកមពុ ជ បនចប់ក្ដប់ឧស ហកមមដក្រសង់ធនធនរបស់្របេទស
្របេទសជតល

្របអប់ទី ៣ | ករេធ្វ ជវកមម

ី ែរ ៉ េនកនុ ងឧទយនជតវិ រៈជ័
ី យ
េទះបីតំបន់ករពរទំង យរបស់្របេទសកមពុ ជ ្រតូវបនចុះអន់ថយយ៉ងខ្លង
ំ កចច
ិ កររបស់គេ្រមង BPAMP េនទីេនះ មនរួមទំងករបេងកត
 យុទធ ស្ត
េ យ រករកប់ៃ្រពេឈខ
 ុសចបប់ អស់បុន
៉ ម នឆនក
ំ ន្លងមកេនះក៏េ យ ក៏តំបន់ ្របំឆនេំ ដមប ី ំ ញេទសចរណ៍បរ ិ ថ ន ករ្រពមេ្រព ងគនអំព្រី ពំែដនៃនតំបន់ករពរ
 ជរុ
ករពររបស់្របេទសកមពុ ជ េនែតមនតៃម្លបរ ិ ថ នយ៉ងខពស់េនេឡយ។ មន
90
 សហគមន៍ទង
ំ បួនតំបន់ េហយ
 នង
ិ ករបេងកត
 ចបប់សី ្ដពីតំបន់ករពរសហគមន៍។
ំ កសត្វតំ
ជពូ
vi
ង ចំនួនេ្រចន
 ស់េនកនុ ង្របេទសកមពុ ជ េហយ ំ ក
 មនជពូ ករ្របង
ឹ ែ្របងទំងអស់េនះ បនរងេ្រគះថនក់ទង
ំ ្រសុង េនេពល កនុ ងឆន ំ ២០០៧
ថនកសត្វ
ិ ្រតី នង
ិ សត្វ ្ល បដ៏រងេ្រគះ ច់ពូជ ជេ្រចន ំ ក ជង្របេទស
 ជពូ សុី រ ្ឋ ភបល បន្របគល់សិ ទធិែស្វងរុករក ស្រមប់ៃផទដីទំហំ ១.៨០០ គ.ម. ្រក – គឺ
ិ
85
េគនយឯ
៍ េទៀតៗ ទំងអស់។ ៥៤ ភគរយ – ៃនឧទយនជតវិ រៈជ័
ី យ េទ្រកុមហ៊ុនអូ ្ត លីមយ
ួ មន
ិ សូ វមនអនក
េ យទទួល គ ល់េហតុករណ៍េនះ ធនគរពភពេ ក បនសហករ
91
ិ គ ល់េទ េឈមះថ Indochine Resources [ធនធនឥណូ ្ឌ សុី ន]។
ជមួយរ ្ឋ ភបល
ិ កមពុ ជ រ ងឆន ំ ២០០០ នង
ិ ២០០៧ េនកនុ ងគេ្រមងមួយ េដមប
 ី ំ សករជទស់
ជនួ ំ េ យ ររ ្ឋ ភបល បន្រប្រពត្ត
ិ ឹ យ៉ង្រទេគះ េទេល
្រគប់្រគងតំបន់ទង
ំ េនះ េ យ្របសទធ
ិ ភិ ពកន់ែតេ្រចន
 េឡង។
 េ ថគេ្រមង្រគប់ កចច
ិ ករៃនគេ្រមងរយៈេពល្របំឆន ំ នង
ិ តៃម្ល US$៥ នេនះ អនកតំ ងធនគរ
្រគងជវៈចំ
ី រះុ នង
ិ តំបន់ករពរធមមជតិ ឬ BPAMP គេ្រមងេនះមនេគលបំណង ពភពេ កមនក់បនេឆ្លយតបេ យេសចក្ដីែថ្លងដូចតេទេនះ េទកន់្របព័នធផ ព្វ
ិ
នង ិ ្របព័នធតំបន់ករពរ្របចំជតិ ដ៏មន្របសទធ
ឹ 'អភវឌ ិ ិភព ែដលសំ ងេលទ្រមង់ ផ យកមពុ ជ៖
ែបបបទមួយ្រកុមដ៏េទៀងទត់ េហយ
 ជក់ ក់េកបះកបយ ខងែផនកករ្រគប់្រគង “េយង
 បនេលក
 េរឿងេនះេឡង
 នយយ
ិ ជមួយរ ្ឋ ភបល
ិ េហយ
 បនចប់េផ្ដម

ហរញញ
ិ វតថុ នង
ិ ថ ប័ន '។ គេ្រមង BPAMP មនទំហំធំ ស់ – អស់ថវក
ិ ជត
ិ ករពភក មួយ ជមួយ្រកសួ ងបរ ិ ថ ន កនុ ងកចច
ិ ិ ្របង
ឹ ែ្របងេដមប
 បំ
ី ភ្លេឺ គលបំណងៃន
US$៥ ន ែដលឧបតថមភភគេ្រចន
 េ យ្របក់កមចព
ី ធ
ី នគរពភពេ
ិ ក េហយ
 រ ្ឋ ភបល។ ” អនកតំ ងបនបែនថមថ “េយង
ិ  យល់ថ ជញប័ណ្ណែដលបន
86
អំេ យ្របក់ពីអងគករមូលនធ
ិ ិបរ ិ ថ នពភពេ
ិ ក។ បេញច ញឲយ្រកុមហ៊ុន ធនធនឥណូ ្ឌ សុី ន ចំកត់ អនុញញតចំេពះករែស្វងរុករកធន
តំបន់យកចត្ត
92
ិ ទុក ក់ ស្រមប់ BPAMP គឺឧទយនជតិវរៈជ័
ី យ តំបន់ករពរ ធនែរ ៉ ប៉ុែន្តមនែមន
ិ ជវកមម
ី ធនធនែរ ៉េនះេទ។”
ទំហំ ៣.៣២៥ គ.ម. ្រក េនកនុ ងេខត្តរតនគរី ី នង
ិ សទឹ ងែ្រតង េនកនុ ងែផនកខង េនេពលេបះពុមពរបយករណ៍េនះ ្រកុមហ៊ុន ធនធនឥណូ ្ឌ សុី ន បនចប់
ឦ ន ៃន្របេទសកមពុ ជ។ ឧទយនជតិវរៈជ័
ី យ មនសត្វ នង
ិ រុកខជតិជេ្រចន
 មុខ េផ្ដម
 ងសង់ទីចតយន្តេ ះឧទធមភគច្រក េនកនុ ងឧទយនជតិវរៈជ័
ី យ េដមប
 ឲយ
ី
ស់ េ ំ កសត្វតំ
យមនជពូ ងជេ្រចន ំ ក ដូចជដរំ ី សុី េហយ
 ជពូ  នង
ិ ខ្លឃមុ ំ 93
ភូគពភវទូ
ិ ចចូលេទកនុ ងតំបន់ េហយ
 ចប់េផ្ដម
 េធ្វែ ផនទរី កធនធនែរ ៉បន។
87
េហយ ំ កសត្វរងេ្រគះ
 ក៏ជមជឈ ្ឋ នស្រមប់ជពូ ច់ពូជ ដូចជសត្វលុ ង
ម ជេដម។
 េ យ រឧទយនជតិេនះ ្រតូវបនសំ គល់ជតំបន់មន រៈសំ ខន់ខពស់
មជឈ ្ឋ នសត្វេ្រចន
 ែបបយ៉ង ង
ំ ពីៃ្រពេ ម ខពស់ េទ្របព័នធបរ ិ ថ នតំបន់ភនេំ នះ ខងបរ ិ ថ ន េហយ
 មនករវនេយគ
ិ ិ ្របក់ US$៥ ន េដមប
 រក
ី តៃម្លេនះ
បេងកតជេទសភពមួយដ៏មនជវៈចំ
ី រះុ េ្រចន។
 ឧទយនេនះ ក៏មនតៃម្លសំខន់ជ Global Witness មនករពបក កនុ ងករយល់អំពីមូលេហតុ ែដលរ ្ឋ ភបល បន
ិ ិ
តំបន់ទី្របមូលទក។
ឹ ទក
ឹ ពីឧទយនជតិហូរចូលទេន្ល ន នង
ិ កុង េហយ
 រួមជមួយ េ្រជស
 េរស
 េដមប
 េបក
ី  តំបន់េនះ ស្រមប់ករែស្វងរុករកធនធនែរ ៉ េហយ
 មូលេហតុ
88
្របព័នធទេន្លែ្រសពក េនះ ផ្ដល់ ២០ ភគរយៃនទក
ឹ ែដលហូរកនុ ងទេន្លេមកុង។ ែដលធនគរពភពេ
ិ កមន
ិ បនេឆ្លយ
 តបេ យតង ឹ ជង ចំេពះករគំ មកំែហង
ឹ រង
មយ៉ងេទៀត តំបន់េនះមន្រកុមជនជតិភគតច
ិ មួយចំនួន ែដលពង
ឹ ពក់េលធនធន ែដលេហតុករណ៍េនះបនបងក េទេលបូរណភពៃនគេ្រមង BPAMP។
89
ៃនតំបន់វរៈជ័
ី យ េដមប
 ចញច
ី ិ ឹ មជវភព។
ី

ខងេល៖
 េនកនុ ងចុងឆន ំ ២០០៧ រ ្ឋ ភបល
ិ បន្របគល់សិ ទធែិ ស្វងរុករក ស្រមប់ៃផទដទ
ី ំហំ ១.៨០០ គ.ម. ្រក – គ៥
ឺ ៤ ភគរយ – ៃនឧទយនជតវិ រៈជ័
ី យ េទ្រកុមហ៊ុនអូ ្ត លីមយ
ួ េឈមះថ
ធនធនឥណូ ្ឌ សុី ន
ខងេល ្ដ ំ៖ សំ បុ្រតមួយពី្រកសួ ងឧស ហកមម ែរ ៉ នង
ិ ថមពល ជ្រមប្រកសួ ង
បរ ិ ថ នថ ្រកុមហ៊ុន ធនធនឥណូ ្ឌ សុី ន មនករអនុញញតេដមប
 បេងក
ី  ជរំ មូ
ត ំ ល ្ឋ ន
បក
ី ែន្លង ស្រមប់ករែស្វងរុករកធនធនែរ ៉ េនកនុ ងេខត្តរតនគរី ី នង
ិ សទឹ ងែ្រតង ចុះៃថង
94
ទី ២៥

vi
ំ កសត្វតំ
ជពូ ំ កសត្វមយ
ង គឺជជពូ ួ ែដល្រតូវបនេ្រជស
 េរស
 ជទូត សញញ ឬនម
ិ
មួយ។ េ យយកចត្ត
ិ ទុក ក់ េហយ
 សេ្រមចករអភរក ំ កសត្វមយ
ិ ៃនជពូ ួ េនះ ថ នភ
ស៊ូ រងករគំ មកំែហងដូចគន – គឺ ចចេ្រមន
 េឡង
 បនែដរ។

28
 ិ ក់ – រេប បែដលពួកវរជនកមពុ ជ បនចប់ក្ដប់ឧស ហកមមដក្រសង់ធនធនរបស់្របេទស
្របេទសជតល

េទះបគ
ី ម នករ យតៃម្លេហតុបះ៉ ពល់បរ ិ ថ ន ឬសងគម ស្រមប់
គេ្រមងេនះក៏េ យ ក៏ពត
័ ម
៌ នែដល ចរកបន ចង្អុ លបង្ហញនូវ

ករផ្លស់បូ រ្ដ យ៉ងរហ័ស ៃនតំបន់ៃ្រពឡង់ នង

ិ ទេន្លេមកុងខងេល
ែដលជតំបន់ដង
៏ យរងេ្រគះថនក់ នង
ិ សំខន់ស្រមប់បរ ិ ថ ន េទ
ជតំបន់ឧស ហកមមមយ
ួ ។

ផ្លូវចូលករ នអណូ ងែរ ៉ របស់្រកមហ៊ុន ថមរតនៈ។ រហូតមកដល់ែខ

ឧសភ ឆនំ ២០០៨ អណូ ងែរ ៉ែដកេនះ េនកនុងេខត្រពះវ ិ រ េមលេទ ្រកមហ៊ុន Rattanak Stone Cambodia Development
95
្រតវបនកន់កប់ េ យ្រកមហ៊ុនរបស់រដចិនមួយ ្រកមហ៊ុនដ៏មន Company Ltd [្រកមហ៊ុនអភវឌ
ិ ន៍ថមរតនៈកមពុ ជ ចំកត់] បន
អំ ចរបស់្របេទសកមពុជមួយ េហយនិង្រកមហ៊ុនមួយែដលកន់ ំ ង េនកនុ ងឆន ំ ២០០៥
េលចេឡង
ី ឲយ Global Witness ដង
ឹ មុនដបូ
កប់េ យអគគេមបញជ ករៃនកងទ័ពកមពុជ នយឧតមេសនីយ៍ ប៉ុល
េនេពលែដលអនក យករណ៍ព័ត៌មន បនចប់េផ្ដីម យករណ៍
អំពី្របតបតករ
ិ ិ ជក
ី យកែរែដក
៉ ី ៃនៃ្រពឡង់
េន្រពំែដនខងេជង
ថមរតនៈ–អណូ ្ដ ងែរ ៉ ខននតក
ិ ឺ ិ
េនកនុ ង្រសករេវ ង េខត្រពះវ ិ រ។ ម MIME បនឲយដង
ឹ ថ ថមី
អណូ ្ដ ងែរ ៉ Rattanak Stone [ថមរី តនៈ] េនកនុ ងេខត្ត្រពះវ ិ រ ្រតូវ រតនៈ ្រតវបនផ្ដល់អនុញញត េដមប
ី អី នុវតករែសងរុករកែរែដក
៉ េន

បនេគេជឿថ ជកមមសិទធរិ បស់េ កនយឧត្ដមេសនយ៍

ី ប៉ល
ុ កនុ ងឆន ំ ២០០៤ នង ិ ២០០៥ េនពរីកែនង េនកនុ ង្រសករេវ ង –
96
គភ ឺ នំេកះែកវ នង
ិ ភនំថម។ េទះជ្រកមហ៊ុនបនទទួលករអនុញញត
េរឿន អគគេមបញជករ ៃនកងទ័ពកមពុ ជ េហយ
 ជនយ
េនះក៏េ យ ក៏ករេបក
ី អណូ ្ដ ងែរ ៉ េ យមន
ិ ្របកសឲយដង
ឹ េហយ
ី
អគគេសនធករ
ិ រួម។ របយករណ៍របស់្របព័នផ
ធ ព្វផ យបនអះ
ិ ករេរ បរបងជុំវញ
នង ិ ដីធី ៣២ គ.ម. ្រក បនេធឲ
ី យមនករ
ងថ ្រកុមហ៊ុន ថមរី តនៈ បនបេងកត
 សហ្រគសរួម េនកនុ ងឆន ំ
ភញក់េផល
ី ចំេពះសហគមន៍អនក្រសក ែដលរស់េន េហយ
ី េធីែ្រស
២០០៥ ជមួយ្រកុមដ៏មនអំ ចបំផុតមួយ េនកនុ ង្របេទស េនទីេនះ។
97

កមពុ ជ គ្រឺ កុមហ៊ុន ភពមុ

ី ចិ េហយ
 នង
ិ ្រកុមហ៊ុនកន់កប់េ យ
មចស់កមមសិទធព
ិ ដ ំ ង
ី បូ
រ ្ឋ ភបល
ិ ចន
ិ China National Machinery & Equipment
ករចប់េបក
ី ៃនអណូ ្ដ ងែរេនះ
៉ បនេធីឲយ្របព័នផ
ធ ពផ យ្របេទស
Import & Export Corporation [្រកុមហ៊ុន ហរ ័ណ នហរ
ី ័ណ ចន
ិ ចប់ រមមណ៍ េ យ រករពក់ព័នធៃន្រកមហ៊ុនមួយរបស់រដ្ឋ
េ្រគ ង្រប ប់ នង
ិ ម៉សុីន ្របេទសជតច ិ ]។ េនកនុ ងែខឧសភ ឆន ំ
ិ ន ចន ិ គឺ្រកមហ៊ុន ហរណ ័ នហរី ណ័ េ្រគ ង្រប ប់ នង
ិ ម៉សុន
ី
98
២០០៨ ្រកុមហ៊ុនកូេរ ៉ Kenertec [ខននតក
ិ ឺ ិ ] បន្របកសថ េគ ្របេទសជតិចន។ ិ េនៃថងទី ២០ ែខមន ី ឆន ំ ២០០៥ ទីភនក់ងរ

បនទញ រព័ត៌មនចន
ិ សុន
ី បន យករណ៍ថ ្រកមហ៊ុន ហរណ
័
ិ ហ៊ុន ៨៥ ភគរយ ៃនអណូ ្ដ ងែរ ៉េនះ េនកនុ ងកចច
ិ ្រពមេ្រព ង
នហរ
ី ណ័ េ្រគ ង្រប ប់ នង
ិ ម៉សុន
ី ្របេទសជតិចន
ិ បនសេ្រមច
សហ្រគសរួម ជមួយ្រកុមហ៊ុនថមរតនៈ។
ចត
ិ េដមប
ី សី ហករេនកនុ ងករេធី ជវកមម
ី ធនធនែរែដក
៉ េនកនុ ង

សមជក
ិ ៃនកងេយធពលេខមរភូមនទ
ិ (RCAF) ្រតូវបនជួលេដមប
 ី េខត្រពះវ ិ រ ្របេទសកមពុ ជ។ ភគីែខមរទំងពីរភគី គឺជ្រកម
ហ៊ុន ភពមុី ច
ិ ្រគប (ភពមុ
ី ចិ ) នង
ិ ្រកមហ៊ុនអភវឌ
ិ ន៍ថមីរតនៈ
យមករ ្ឋ ន។ អនក្រសុកបន យករណ៍អំពក
ី រណីឆក់យកដធ
ី ្លី 99
កមពុ ជ ចំកត់។
ង
ំ ពេី ដម ំ ង េហយ
 ដបូ  ពួកេគខ្លចថនង
ឹ មនេទៀត។

29
 ិ ក់ – រេប បែដលពួកវរជនកមពុ ជ បនចប់ក្ដប់ឧស ហកមមដក្រសង់ធនធនរបស់្របេទស
្របេទសជតល

អគគេមបញជករៃនកងទ័ពកមពុ ជ នយឧត្ដមេសនយ៍
ី ប៉ល
ុ េរឿន ្រតូវបនេគេជឿថ ជមចស់ កមមសិ ទធិទទួល្របេយជន៍ៃន្រកុមហ៊ុន ថមរតនៈ
ែដល្របតបត្ត
ិ ិអណូ ្ដ ងែរ ៉ែដកមួយ េនកនុ ង្រសុករេវៀង េខត្ត្រពះវ ិ រ ង
ំ ពឆ
ី ន ំ ២០០៥។ េពលថមេី នះ ្រកុមហ៊ុនថមរី តនៈបនព្រងក
ី សកមមភព
ពណជជ
ិ កមម។ េនកនុ ងេខសី ឆន ំ ២០០៨ ្រកុមហ៊ុនេនះ ្រតូវបន្របគល់ៃ្រពេឈទ
 ំហំ ៤៧៩ ហ.ត. េនកនុ ងឃុំពរីធនូ ្រសុកសនួ ល េខត្ត
100
្រកេចះ េ យមនេគលបំណងែ្របេទជចមករេកស៊ូ។ េនកនុ ងែខកញញ ឆន ំ ២០០៨ ្រកុមហ៊ុនេនះ្រតូវបន្របគល់សមបទនដីែរ ៉ ទំហំ
២៥ គ.ម. ្រក េដមប
 ដកយកថម
ី ី ងសង់ គរ។ ករ ្ឋ នធនធនែរ ៉ថមីេនះ មនទី ង
ំ េនឯ ្រ ង៉ម ឃុំគីរវន្ត
ី ្រសុកភន្រំ សច េខត្ត
101
កំពង់សឺ ។
ព

ិ ែដលជ្រកមហ៊ុនដ៏មនអំ
106
ករពក់ព័នធៃន្រកមហ៊ុន ភពមុ
ី ច ច េនកនុ ងែខឧសភ ឆន ំ ២០០៨ ្រកមហ៊ុន ខននតក
ិ ឺ ិ ចំកត់ ែដល
បំផុតមួយ របស់្របេទសកមពុ ជ គជ
ឺ ករដកថយពី ជវកមម
ី ចមបង ជ្រកមហ៊ុនែរមកព
៉ ្រី បេទសកូេរខងតបង
៉ ូ បនេចញេសចក្ដ្រី បកស
របស់ គក
ឺ រកប់ៃ្រពេឈ។
ី េនេពលេនះ មនេសចក្ដី យករណ៍ រព័ត៌មន អះ ងថបនបេងយ
ី កចច
ិ ្រពមេ្រព ងមួយ េដមប
ី ទី ញ
ិ
ថ អគគនយករដ្ឋម នី ហ៊ុន ែសន បនផ្ដល់ករគំ្រទទំង្រសង ចំែណកហ៊ុន ៨៥ ភគរយ េនកនុ ងអណូ ្ដ ងែររេវ
៉ ង ជសហ្រគសរួម
102 107
ចំេពះគេ្រមងេនះ។ ជមួយនង
ឹ ្រកមហ៊ុន ថមីរតនៈ។ មន
ិ ចបស់េទ ថេតី្រកមហ៊ុន
ភពមុ
ី ចិ នង
ិ ្រកមហ៊ុន ហរណ
័ នហរ
ី ណ័ េ្រគ ង្រប ប់ នង
ិ ម៉សុន
ី
េនេពល Global Witness បនេទដល់ករ ្ឋ ន ថមីរតនៈ េនកនុ ង ្របេទសជតិចន
ិ េនែតមនភគហ៊ុនេនេឡយ
ី ឬក៏េតីេគបនដក
ឆន ំ ២០០៥ នង
ិ ២០០៨ អនកេធីករេនអណូ ្ដ ងែរ ៉ ម នីកុ នង្រសក ថយពីសហ្រគសនដំ ក់កលេនះ។ Global Witness បន
េហយ
ី នង
ិ បុគគលក
ិ េយធែដលយមករ ្ឋ ន ទំងអស់គនបន សរេសរសំបុ្រតេទឧត្ដមេសនយ៍
ី ប៉ុល េរ ន ្រកមហ៊ុន ភពមុ
ី ចិ
នយយ
ិ ថ មចស់កមមសទធ
ិ ៃិ នអណូ ្ដ ងែរ ៉ ថមរី តនៈ គឺេ កនយ េហយ
ី នង
ិ ្រកមហ៊ុន ហរណ
័ នហរ
ី ណ័ េ្រគ ង្រប ប់ នង
ិ ម៉សុន
ី
ឧត្ដមេសនយ៍
ី ប៉ុល
េរ ន អគគេមបញជករៃនកងទ័ពកមពុ ជ ្របេទសជតច
ិ ន
ិ េដមប
ី ី កសួរ អំពក
ី រពក់ព័នធរបស់េគ េនកនុ ង
103
េហយ
ី ជនយអគគេសនធករ។
ិ កមមករមនក់េនឯករ ្ឋ ន អណូ ្ដ ងែរេនះ។
៉ េនេពលេបះពុមពរបយករណ៍េនះ Global
អណូ ្ដ ងែរមួ៉ យ បន ៉ យ ៉ ប់្របប់ Global Witness ថ Witness មន
ិ ទន់ទទួលចេមយ
ី អេី ទ។
ឧត្ដមេសនយ៍
ី ប៉ុល េរ ន បនេធីទស នកចច
ិ មកកន់ទីកែនង
្របភពព័ត៌មនមួយរូប ែដលជត
ិ សនិទនង
ធ ឹ ្រកមហ៊ុន បនអះ ងថ
េនកនុ ងេដម
ី ឆន ំ ២០០៨។ េនេពលេនះ ទ នែដលយម
104 ជករចំបច់្រតវែតបង់ '្របក់រងន់' េដមប
ី ចី ប់េផ្ដីមេធក
ី រ េហយ
ី
ករ ្ឋ ន បនឈរ្រតង់ េហយ ី េធវី នទនករេ ក។ Global
ិ ឺ ិ បនបង់្របក់្របមណ US$១
ថ្រកមហ៊ុន ខននតក ន េដមប
ី ី
Witness ធប់កត់ជឯក រ អំពីករពក់ព័នធរបស់ឧត្ដមេសនយ៍
ី 108
ទទួលករអនុញញតចប់េផ្ដីមេធកី រ។ ថ នភពផវូចបប់ ៃនករ
ប៉ុល េរ ន េនកនុ ងវស័
ិ យកប់លក់េឈខ
ី ុសចបប់ េនកនុ ង្របេទស
105 បង្រ់ បក់រងន់េនះ មន
ិ ចបស់ ស់េទ។ ចបប់ស្ដីពីកចច
ិ ករពរ
កមពុ ជ។
បរ ិ ថ ន នងិ ករ្រគប់្រគងធនធនធមមជតិ របស់្របេទសកមពុ ជ មន ិ
109
នយយ
ិ អេី ី របង្រ់ បក់រងន់ េដមប
ះ អំពក ី ទី ទួលសមបទន។
ដូេចនះ ជករសេងខប រហូតដល់ែខឧសភ ឆន ំ ២០០៨ អណូ ្ដ ងែរ ៉
ែដក េនកនុ ងេខត្រពះវ ិ រ េមល
ី េទបនសថត
ិ េនេ្រកមករកន់ Global Witness បនសរេសរសំបុ្រតមួយេទ្រកសួងហរញញ
ិ វតថុ េន
ិ ្រកមហ៊ុនដ៏មនអំ
កប់ព្រី កមហ៊ុនរបស់រដ្ឋចន ចបំផុតមួយ កនុ ងែខតុ ឆន ំ ២០០៨ េដមប
ី ី កសួរថ េតី្របក់េនះ្រតវបន
ី នង
របស់្របេទសកមពុ ជ េហយ ិ ្រកមហ៊ុនមួយែដល្រគប់្រគងេ យ ទទួលឲយចូលកនុ ងថវក
ិ ជតឬ
ិ េទ ប៉ុែនមន
ិ ទន់ទទួលចេមយ
ី េន
អគគេមបញជករ ៃនកងទ័ពកមពុ ជ នយឧត្ដមេសនយ៍
ី ប៉ុល េឡយ
ី េទ។
េរ ន។

“ខុ េំញ ឃញ ុ េន្រគប់ទីកែនង

 លយ ្ល េនកង
ុ ន េដម ុ ន ដី ្រគប់កែនង
 េឈ េនកង ្ល !”
្រប សន៍របស់បគ ុ គលិ ក្រកុមហ៊ុន ខននតក
ិ ឺ ិ នយយ
ិ អំពស
ី ក្ដនុពលៃន្របេទសកមពុ ជជឱកសវនេយគ
ិ ិ េនកនុ ងបទសមភសន៍ជមួយ
110
Global Witness ឆន ំ ២០០៨។

30
 ិ ក់ – រេប បែដលពួកវរជនកមពុ ជ បនចប់ក្ដប់ឧស ហកមមដក្រសង់ធនធនរបស់្របេទស
្របេទសជតល

្របអប់ទី ៤ | េតស
 ិទធិ ជវកមម
ី ែរ ៉ ៃថ្លបន
ុ៉ ម ន?
ទនទម
ឹ េពលែដលដីសមបទនែរ ៉្រតូវបនែចកយ៉ងរហ័ស ក៏មនករខ្វះខត នូវទ្រមង់ យករណ៍ថ ឯកឧត្ដម លម
ឹ គនេ បនពពណ
ិ ៌ នករបង់្របក់េនះ ជ 'លុ យ
ករដ៏ចបស់ ស់ នង
ិ ដ៏មនតម្លភព េដមប
 ្រកុ
ី មហ៊ុនបង់្របក់ទទួលសទធ
ិ ិេ្រប្រ បស ទក
ឹ ែត' ែដលជពកយ្រគមភ េនកនុ ង្របេទសកមពុ ជ មនន័យថ ករបង់្របក់
ធនធនែរ ៉ទំងេនះ។
117
េ្រកផ្លូ វករ។
េនេ្រកមចបប់សី ្ដពក
ី ចច
ិ ករពរបរ ិ ថ ន នង
ិ ករ្រគប់្រគងធនធនធមមជតិ Global Witness បនសរេសរសំ បុ្រតេទ្រកុមហ៊ុន BHP េនកនុ ងែខតុ ឆន ំ
របស់្របេទសកមពុ ជ ្រកុមហ៊ុន្រតូវែតបង់ៃថ្លេទរដ្ឋកមពុ ជ ស្រមប់ករចុះេឈមះ ករ ២០០៨ េដមប
 សី ូ មឲយេគបញជក់ថ េត្រប សន៍របស់ឯកឧត្ដមរដ្ឋម ន្តី្រតម
ឹ ្រតូវ ឬ
ក់ពកយសុំ ករពនយរ ករបន្ត ករេផទរេផ ងៗ នង
ិ ឈនួល្របចំឆន ំ ក៏បុែ៉ ន្តពត
័ ម
៌ ន េទ។ ចេម្លយ
 តបរបស់្រកុមហ៊ុន បនបញជក់ថ ្រកុមហ៊ុនបនបេងកត
 មូលនធ
ិ ិ
111
ល្អិ តល្អនអ
់ ំពក
ី របង់ៃថ្លទង
ំ េនះ មន
ិ បនឲយដង
ឹ េឡយ។
 Global Witness បន អភវឌ
ិ ន៍សងគម កនុ ងចំនួន US$២,៥ នស្រមប់្របេទសកមពុ ជ ប៉ុែន្តេគបនែថ្លង
សមភសបុគគលិ កមួយរូប ៃន្រកសួ ងឧស ហកមម ែរ ៉ នង
ិ ថមពល នចុងឆន ំ ២០០៨ ថ “្រកុមហ៊ុន BHP ប៊ល ិ នមន
ិ លតុ ិ ែដលបង់្របក់េទម ន្តី ឬអនកតំ ងៃន
េហយ
 ្រតូវបន្របប់ថ េទះបីមនអ្រ ៃថ្លជខនតេទៀងទត់ ស្រមប់េស កមម ដូច រ ្ឋ ភបល
ិ កមពុ ជ េហយ
 េយង
 បដេសធ
ិ ករអះ ងថ ករបង់្របក់េនេ្រកម
ជ្របក់បង់ៃថ្លឈួល
ន នង
ិ ពនធ របង់េ យ្រកុមហ៊ុនក៏េ យ ក៏ៃថ្លទង
ំ េនះមន
ិ ទន់ កចច
ិ ្រពមេ្រព ងែស្វងរុករកធនធនែរ ៉ ឬ្របក់ែដលបនបរច
ិ ច គឲយមូលនធ
ិ ិគេ្រមង
112 អភវឌ
បនអនុមត
័ ឬកំណត់េ យសភេទ។ េទះជមនករខ្វះតម្លភពែបបេនះក៏ ិ ន៍សងគម គឺជ 'លុ យទក
ឹ ែត'។"

េ យ ផលចំណូលពិតជេកត មសំ បុ្រតពី្រកុមហ៊ុន BHP េទ Global Witness បនឲយដង

ឹ ថកមមវធ
ិ ី
 មនពីវស័
ិ យេនះ។ សំ ងេលរបយករណ៍្របចំែខ
ផ្ដល់េ យ្រកសួ ងេសដ្ឋកចច អភវឌ
ិ ន៍សងគម “្រតូវបនបេងកត
 េឡង
 េដមប
 ែកលំ
ី អសុ ខភព ករអប់រ ំ វបបធម៌ នង
ិ
ិ នង
ិ ហរញញ
ិ វតថុ Global Witness បនវភគ
ិ ចំែណក
របស់វស័
ិ យ ជវកមម ែរ ៉របស់្របេទសកមពុ ជ េនកនុ ងេសដ្ឋកចច សុ ខុមលភពទូេទ ៃន្របជជនកមពុ ជ … ្របក់េនះ ចចយបនែតេលកមមវធ
ិ ី
ី ិ ជតិ េនកនុ ងរយៈេពល
្របំមយ
ួ ឆនក
ំ ន្លងមកេនះ។ មទនន ្របចំសហគមន៍ ែដលផ្ដល់្របេយជន៍ឲយ្របជជនកមពុ ជ ែតប៉ុេ ្ណ ះ។ កនុ ងនមជ
ិ ន័យេនះ រ ងឆន ំ ២០០២ នង
ិ ២០០៨ វស័
ិ យ
េនះបនផ្ដល់ផលចំណូល US$៣ ន ឲយេសដ្ឋកចច តំ ងៃនៃដគូសហ្រគសរួម ្រកុមហ៊ុន BHP ្រតូវែតអនុញញតចំេពះករបង់្របក់
ិ ជត។
ិ
ប៉ុែន្តេហតុករណ៍េនះ មន ទំងអស់ េហយ
 េយង
 មនបំណងអនុវត្តអំ ចេវតូ៉ េនកនុ ងករណីែដលេយង
 មន
ិ សុី គនជមួយព័តម
៌ នដៃទេទៀត Global Witness
បនទទួលេនះេទ។ សំ ងេល្រកុមហ៊ុនចំនួនតច កង្វល់អំពីគេ្រមង មួយ។” ្រកុមហ៊ុន BHP ក៏បនបញជក់ផងែដរ ថ្រកុមហ៊ុន
ិ តួច ែដលផ្ដល់ពត
័ ម
៌ នឲយេមល

ចំនួន្របក់ែដលចូលថវក
ិ របស់្របេទសជតិ គួរែតេលស េនះបនបង់្របក់បែនថមេទរ ្ឋ ភបល
ិ កមពុ ជ េដមប
 ឲី យបនសមបទនែរ ៉េនះ េ យ
 ពីេនះ យ៉ងេ្រចន។
 េ យ
ំ ញទំងេនះ ពបក
រករខ្វះតម្លភព េនកនុ ងទំនក់ទំនងជនួ ស់េដមប
 ប ែចងថ “្រសប មលកខខណ្ឌៃនកចច
ិ ្រពមេ្រព ងែស្វងរុករកធនធនែរ ៉ ជមួយ
ិ ី ៉ ន់
ម នផលសរុបេ យ្រតម រ ្ឋ ភបល
ិ កមពុ ជ ែដលបនផ្ដល់ឲយ្រកុមហ៊ុន BHP ប៊ល
ិ លតុ
ិ ន នង
ិ ្រកុមហ៊ុន
ឹ ្រតូវ ក៏បុែ៉ ន្ត សំ ងេលភស្តុ ងែដលបន្របមូលពី្របភព
េផ ងៗ Global Witness ប៉ន់ ម នថ ចំនួនសរុប ្រតូវមនចំនួន្របែហល US$៧ មតស៊
ិ ូ បស
៊ី ុី នូវសទធ
ិ ិេដមប
 ែស្វ
ី ងរុករកែរ ៉បុកសុី តេនះ ្របក់ចំនួន US$១ ន ្រតូវ
118
ន។ បនបង់ េ យផ្លូ វករ េទកន់រ ្ឋ ភបល
ិ កមពុ ជ េនកនុ ងែខកញញ ឆន ំ ២០០៦។”
អនកវភគ
ិ ឧស ហកមម ែដល Global Witness បនសមភស បនអះ ងថ Global Witness បនទទួលសំ េ មួយចបប់ ៃនឯក រ ‘Tableau des
្រកុមហ៊ុនែរ ៉ ែដលចង់្របតបត្ត
ិ ិេនកនុ ង្របេទសកមពុ ជ ្រតូវែតបង់្របក់ជខនត Opérations Financières de l'Etat’ (TOFE) របស់្រកសួ ងេសដ្ឋកចច
ិ នង
ិ
113 ហរញញ
US$៥០.០០០ ស្រមប់ ជញប័ណ្ណធនធនែរ ៉នីមយ
ួ ៗ។ េមល
 េទ ្រកុមហ៊ុន ិ វតថុ ែដលផ្ដល់ពត
័ ម
៌ នអំពផ
ី លចំណូល្របចំឆន ំ មកកន់រដ្ឋកមពុ ជ។ ម

េផ ងេទៀត បង់្របក់េ្រចន ឯក រេនះ ្របក់ចំណូលមកពីសមបទនែរ ៉ េ្រកពីពនធ រ េនកនុ ងឆន ំ ២០០៦ គឺ

 ជងេនះេទេទៀត។ េលស
 ពីករអះ ង ថ្រកុមហ៊ុន
119
ខននតក
ិ ឺ ិ បនបង់្របក់រង្វន់្របែហល US$១ ន ក៏រ ្ឋ ភបល
ិ កមពុ ជបនឲយដង
ឹ US$៤៤៣.៨៦៦។ េប្រ បក់េនះមន ក់ យេនកែន្លងេផ ង េនកនុ ងឯក រ
114 TOFE គឺ មន
ថ ្រកុមហ៊ុនែរ ៉ធំ ពី្របេទសអូ ្ត លី BHP Billiton [BHP ប៊ល
ិ លតុ
ិ ន] បនបង់ ិ ចបស់ថ កែន្លង េនះេទ។ េនះនំឲយមនសំ ណួរថ េត្រ បក់

្របក់េ្រចន US$១ ន របស់្រកុមហ៊ុន BHP ប៊ល

ិ លតុ
ិ ន ែដលបនបង់េនកនុ ងែខកញញ ឆន ំ
 េដមប
 ទទួ
ី លសទធ
ិ ិែស្វងរុករក េនកនុ ងដី ១០០.០០០ ហ.ត. េនេខត្ត
115 ២០០៦ បនេទ បត់។
មណ្ឌលគរី ី េដមប
 ែស្វ
ី ងរុករកែរ ៉បុកសុី ត។
មអតថបទមួយ េបះពុមពេនកនុ ងកែសត Cambodia Daily េនៃថងទី ២៤
116
ែខឧសភ ឆន ំ ២០០៧ រដ្ឋម ន្តី្រកសួ ងធនធនទក
ឹ ឯកឧត្ដម លម
ឹ គនេ
បន្របប់សភជតិ ថ្រកុមហ៊ុន BHP ប៊ល
ិ លតុ
ិ ន បនបង់្របក់ US$២,៥ ន
េទរ ្ឋ ភបល
ិ េដមប
 ឲយបនដ
ី ីសមបទនែរ ៉បុកសុី ត។ េនកនុ ងអតថបទដែដល មនេគ

ង
ំ ពីករទញ
ិ អណូ ្ដ ងែរ ៉ ្រកមហ៊ុន ខននតក
ិ ឺ ិ មនកររ ំេភប
ី ចត
ិ អំពី “ដីឡូត៍អណូ ្ដ ងែរេនះ
៉ ្រតវបនេគប៉ន់ ម នថ មនធតុែរែដក
៉
លទធភពៃនអណូ ្ដ ងែរេនះ។
៉ ករ្របកសព័ត៌មន េនកនុ ងែខឧសភ ្របែហល ២០០ នេ នេរ បចំហ៊ុន ខននតក
ិ ឺ ិ បន្រកម …
ឆន ំ ២០០៨ បនែចងថ៖ ្របចំលក់ថ ផលគត
ិ រ ំពង
ឹ េ ន េហយ
ី ន ២ផលតកមម
ិ ែផនករ
នពន់ ១៦០ចំនន ឹ វុន៉ កូេរ ៉ តៃម មលក់)
ួ មនឆន ំ នង

31
 ិ ក់ – រេប បែដលពួកវរជនកមពុ ជ បនចប់ក្ដប់ឧស ហកមមដក្រសង់ធនធនរបស់្របេទស
្របេទសជតល

(េ ន/៨០$ េហយ
ី ផលចំេណញនង
ឹ មនចំនន
ួ ជង ៤០ ពន់ ករ ្ឋ នអណូ ្ដ ងែរ ៉ េនេ្រកមករដក
ឹ នំពីបុគគលមួយរូប ែដលេគេ
124
នវុន៉ កូេរ ៉ ល់ឆន។ 120
ំ ” ជេមទ័ព្របចំ្រសក េឈមះថ េ ក ចយ។ ្រកមហ៊ុន
ិ ឺ ិ បង្រ់ បក់្របមណ US$១០០០ េទេ
ខននតក ក ចយ ផទល់
នយយ
ិ ម៉យងេទ ត ពួកេគប៉ន់ ម នផលចំេណញរបស់េគ មកពែី រ ៉ 125
ល់ែខ េហយ
ី គត់ែបរជែចក្របក់េនះឲយកូនទ ន។
ែដក គឺជត
ិ US$៣២ ន កនុ ងមួយឆន។
ំ

ង
ំ ពីឆន ំ ២០០៥ មក អណូ ្ដ ងែរេនះបនអភវឌ
៉ ិ ន៍្របតបតករ
ិ ិ
របស់ខួ ន េហយ ី កមមករចន
ិ បន ់ ូ វដីេក រ េទកន់
ងសងផ
126
ករ ្ឋ ន។

ចប់េផ្ដីមែខសី ឆន ំ ២០០៨ ្រកមហ៊ុនបនចប់េផ្ដីម ងសង់ផូ វ

េដមប
ី ភី ជ ប់ករ ្ឋ នេកះែកវ នង
ិ ភនំថម។ េនេពលនពនធ
ិ របយករណ៍
េនះ ផវូេនះ្រតវបនេគ យករណ៍ថ បន ងសង់រហូតដល់
េក ន លែ្រស ប៉ុែនករ ងសង់បនឈប់សន
ិ ស្រមប់រដូវភង
េដមប
ី ឲី យអនក្រសក ច្រចតកត់្រសវរបស់ខួ នសន។
ិ ក៏ប៉ុែនអនក្រសក

េនេពល Global Witness បនេទដល់ករ ន រតនៈ/ខិននឺតិក េនែត្រពយបរមភថ ករ ងសង់ផូ វនង

ឹ បនេទ ត េ្រកយពីទី
េនកនុងឆនំ ២០០៨ អនកេសុបអេងកតបនេឃញសំ កថមខួង ែដល បញច ប់ៃនរដូវភង េហយ ី ដីរបស់ពក ួ េគនង ឹ ្រតវបដេណ្ដី មយក
េគ្រតវបន្របប់ ថ មនវតមនៃនែរ ៉ែដក ព ន់ និងមស។ 127
េ យគមនករសងេឡយ។ ី េនកនុ ងែខឧសភ ឆន ំ ២០០៨ អនក
តំ ងសហគមន៍បនេរ បចំករ្របជុជ ំ មួយអភបល ិ រង្រសក
ករ ្ឋ នេនះ ក៏មនធតុែរេផ
៉ ងេទ តផងែដរ។ េនេពលតំ ង 128
េ ក គត គម ឹ េ ះ េដមប ី េី លក ី េឡងី ករបរមភរបស់េគ អំពក ី រ
Global Witness បនេទដល់កែនងេនកនុ ងឆន ំ ២០០៨ អនកេសុប
ី
ចប់យកដីធី។ េនកនុ ងករ្របជុំេនះ ពួកេគ្រតវបន្របប់ឲយរង់ច ំ
អេងកតបនេឃញ
ី សំ កថម ែដលខួងយកពក
ី រ ្ឋ នភនំថម ែដលេគ 129
ករេ ះ្រ យពីរ ្ឋ ភបល។
ិ េនេពលេបះពុមពរបយករណ៍
្រតវបន្របប់ថ មនវតមនៃនែរែដក
៉ ព ន់ នង
ិ មស។ ម
េនះ ករេ ះ្រ យេនះមន
ិ ទន់េឃញ
ី េកត
ី េឡង
ី េនេឡយ
ី េទ។
បុគគលក
ិ ខននតក
ិ ឺ ិ មនក់ បនឲយដង
ឹ ថ ករ ្ឋ នភនំថម ចមនមស
ពរី្រកមកនុ ងថមមយ
ួ េ ន។ គត់ប៉ន់ ម នថ ែរមសេនករ
៉ ្ឋ នែត
121 អណូ ្ដ ងែរ ៉ ហុងហ៊ូ-្វ ្រទី ភព
មួយេនះ ចមនតៃម US$៤០ ន។

្រកុមហ៊ុនែដលទទួលភរកចច
ិ ស្រមប់អណូ ្ដ ងែរ ៉ែដក ហុងហ៊ូ-្រទ
្វ ី ភព
ដីសមបទនទំងពរី េនកនុ ងេខត្រពះវ ិ រ គជ
ឺ សមបទនែតពរី
ប៉ុេ ះ ែដលខននតក េមល
 េទ គជ
ឺ ្រកុមហ៊ុន (Cambodia) Hongfu Try Pheap
ិ ឺ ិ មន ជញប័ណ។ របយករណ៍្រតតពនតយ
ិ ិ
ឆន ំ ២០០៧ មួយបនែថងថ ្រកមហ៊ុន ខននត
ិ ឺ ក
ិ បនទទួលសទធ
ិ ិ Mining Development Construction Co. Ltd, [្រកុមហ៊ុន
ែសងរុករក ស្រមប់ករ ្ឋ នចំនន
ួ ្របំបក
ី ែនង េនកនុ ង្របេទស ិ ន៍ែរ ៉ ហុងហ៊ូ ្វ ្រទី ភព ចំកត់] ែដលកនុ ងចំេ
សំណង់អភវឌ ម
122
កមពុ ជ មនៃផទដីសរុប ១.៥២០ គ.ម. ្រក ។ អនកតំ ង
នយក្រកុមហ៊ុន មនសមជក
ិ ពរី រូប ៃនពួកវរជន្របេទសកមពុ ជ – គឺ
្រកមហ៊ុនមនក់បន្របប់ Global Witness ថ សមបទនមនរួម
េ កឧកញ៉ ្រទី ភព នង
ិ សមជក
ិ ្រពទធ
ឹ សភ ឯកឧត្ដម េ េម៉ង
ទំងបក
ី ែនង េនកនុ ង្រជងែផនកខងពយ័ពយៃន្របេទសកមពុ ជ ែដល
ឃន។
ី េ កឧកញ៉ ្រទី ភព គជ
ឺ ម េសដ្ឋដ
ី ល
៏ បេឈ
ី ម ះ។
្រតវេគសង ័យថ មនតបង
ូ ថម េហយ
ី ដីសមបទនេផ ងេទ ត ្រតវេគ
123 សមជក
ិ ្រពទធ
សង ័យថ មនែរែដក
៉ ឬមស ឬទំងពរ។ ី ឹ សភឯកឧត្ដម េ េម៉ងឃន
ី គស
ឺ មជក
ិ ្រពទធ
ឹ សភដ៏
លបេឈ
ី ម ះ ពគ
ី ណបក CPP េហយ
 ជនយកៃន្រកុមហ៊ុនលបេឈ
ី មះ
េ្រកពីករទក់ទន
ិ ជមួយនយឧត្ដមេសនយ៍
ី ប៉ុល េរ ន មន
ី ច
ភពមុ ិ ។
ករពក់ព័នធយ៉ងជក់ែស្ដង ពក
ី ងេយធ េនឯករ ្ឋ នអណូ ្ដ ងែរ។៉
េនេពល Global Witness បនេទដល់កែនងេនកនុ ងឆន ំ ២០០៨
សមជក
ិ ៃនកងេយធពលេខមរភូមនទ
ិ មនតួនទស
ី ំខន់ េនកនុ ងករ
មនទ ន ១៥ នក់ ែដល្រតវបន ខននតក
ិ ឺ ិ ជួល េដមប
ី យម
ី
យមករ ្ឋ នអណូ ្ដ ងែរ ៉។ អនក្រសុកែដលរស់េនកនុ ងតំបន់ជុវំ ញ
ិ

32
 ិ ក់ – រេប បែដលពួកវរជនកមពុ ជ បនចប់ក្ដប់ឧស ហកមមដក្រសង់ធនធនរបស់្របេទស
្របេទសជតល

ករ ្ឋ នអណូ ្ដ ងែរ ៉ ខ្លចករេដញេចញពផ

ី ះទ សែមបង េនេពលែដល ក ្ដ លៃនគូ មីភរយ
ិ លបេី ឈមះ ែដលកន់កប់្រកមហ៊ុន

្របតបត្ត ភពមុ
ី ិច េហយ
ី ក៏ជនយកមួយរូប ៃន្រកមហ៊ុនមួយ េ ថ
ិ ក ិ រ្រកុមហ៊ុនរក
ី ល ល នេពលអនគត។
ី ្របអប់ទី ៥ ស្រមប់
Shukaku Ltd. [ស៊ូកគុ ចំកត់] (សូមេមល
132
ព័ត៌មនលំអត
ិ បែនថម)។

អណូ ្ដ ងែរ ៉ ហុងហ៊ូ-្រទី ភព មនទី ង ំ នងេ់ ភ ្រសក

ំ េនកនុ ងឃុអ
ថ បរ ិ ៉ ត់ េនកនុ ងេខតជត ិ ខង សទង ម្របព័នផ
ធ ពផ យ នង
ិ រ ្ឋ ភបល
ិ ៃន្របេទសេវ ត ម បនឲយ
ឹ ែ្រតង។ េនទេនះ
ី ែដរ អនក
សនសុ ដង
ឹ ថ ្រកម ្រទី ភព បនចុះកចច
ិ ្រពមេ្រព ងេនកនុ ងែខកកក ឆន ំ
ិ ខ្រកមហ៊ុន ្រតវបនស្រមត
ិ ស្រមំងពីកុ នងចំេ មជួរ
RCAF។ ពួកេគមនវតមនេ្រចន ស់ េនកនុ ងតំបន់េនះ េ យ ២០០៧ េដមប
ី ្រី បតបត
ិ ិករ ្ឋ នេនះ រួមជមួយនង
ឹ ្រកមធយង
ូ ថម នង
ិ
ី
មនជរំ មូំ ល ្ឋ នចំនន
ួ បីកែនង េនកនុ ងប ្ដ ភូមិជុំវញ
ិ ករ ្ឋ ន៖ ធតុែរ ៉ របស់្របេទសេវ ត ម (េ េ្រកថ Vinacomin
133
[វ ី កូមិន]) េហយ
ី នង
ិ ្រកមហ៊ុន Mom Good Luck Mining
ិ នង់្រជ ភូមម
ភូមអ ិ ង នង
ិ ភូមេិ ឆង។ មន
ិ ដូចករ ្ឋ នអណូ ្ដ ងែរេន
៉
134
កនុ ងេខត្រពះវ ិ រ ែដលេន កនុ ងតំបន់ៃ្រព នង
ិ ែ្រសេទ អណូ ្ដ ងែរ ៉ ្រទី [្រកមហ៊ុនែរ ៉ មុំ ហគូដ ក់]។ ( េឈមះ្រកមហ៊ុន វ ី កូមន
ិ នងឹ

ភព សថត
ិ េនកនុ ងតំបន់មនមនុស េ្រចន
ី រស់េន។ មអនកេធករ
ី េលចេឡង
ី ម្ដងេទ ត េនកនុ ងែផនកបនទប់េទ ត ៃនរបយករណ៍េនះ

ឹ ថ អនករស់េនជុំវញ
NGO បនឲយដង ិ អណូ ្ដ ងែរ ៉ រ ំពង
ឹ ថខន ស្ដីពី្រកមហ៊ុនែរ ៉ វេធន
ី )។ ្របភពបនអះ ងថ ្រកមហ៊ុន
ួ នង
ឹ ្រតវ
បនេដញេចញពីផទះ េនេពល្របតបតករ
ិ ិ រក
ី ល លន វី
កូមន ិ ក៏មនែផនករេដមបី ី ងសង់េ ងច្រកស
135
អនគត។ ករសង ័យ្រតវបនព្រងង
ឹ កន់ែតចបស់េឡង
ី េនេពល េ្របងកត់មយ
ួ េនកនុ ង្រសកេនះែដរ។ Global Witness បន

កមមករពីករ ្ឋ នែរ ៉ បន ក់បេងគលសុីម៉ងេ់ នេលីដីធីរបស់េគ សូម្រកមហ៊ុនទំងពរី ឲយបញជក់ថ េតេី នះពត

ិ ឬេទ។ ្រកមហ៊ុន

េដមប
ី កី ំណត់កែនង ងសង់ េនកនុ ងែខមន ី ឆន ំ ២០០៨។
130 វី កូមន
ិ បនេឆយ
ី តប េ យែថងដូចតេទេនះ៖

ឯក រចុះេឈមះ្រកមហ៊ុន ស្រមប់្រកមហ៊ុនែរ ៉ ហុងហ៊ូ-្រទី ភព “្រកមហ៊ុន វ ី កូមន

ិ បនចប់េផ្ដីមសកមមភពេសុីបអេងកត នង
ិ

បងញថ នយករបស់្រកមហ៊ុន គឺេ ក ្រទី ភព៖ ម េសដ្ឋី ែសងរុករកធនធនែរ ៉ េនកនុ ង្របេទសកមពុ ជ េ យទទួលករ

ំ ញដ៏មនអំ
ជនួ ច ែដលមននមជ ឧកញ៉ េហយ
ី មនភគ អនុញញត នង
ិ ករគំ្រទ ពី ជរ ្ឋ ភបល
ិ កមពុ ជ េហយ
ី នង
ិ ្រកសួង

ហ៊ុនេ្រចន
ី េនកនុ ងកសុីណូ ករអភវឌ
ិ ន៍េកះ នង
ិ ចមករេកស៊ូ។ នង
ិ ទភ
ី ន ក់ងរែដលមនសមតថកចច
ិ ។ ្រកមហ៊ុន វ ី កូមន
ិ កំពុងែត

កនងមក េ កឧកញ៉្រតវបនរះិគុនេ យ NGO េ យ រ អនុវតសកមមភពេសុប

ី អេងកត នង
ិ ែសងរុករក ទនទម
ឹ នង
ឹ េពលែដល

តួនទៃី ន្រកមហ៊ុនេ កឧកញ៉ កនុ ងករេដញ្របជជនេ យបងខត

ិ ្រ វ្រជវ យ៉ងលំអត
ិ នូវចបប់របស់ ជរ ្ឋ ភបល
ិ កមពុ ជ ស្ដព
ី ី

បងខំ េនកនុ ងដីជុំវញ

ិ គេ្រមងករទំងេនះខះ។
131 វស័ ់ នធនែរ។៉
ិ យឧស ហកមមដក្រសងធ

បុគគលមួយរូបេទ ត ែដល េយង

ី ខញុ ក៏
ំ ចប់ រមមណ៍េល្រី គប់េរ ង ៉ វ ែដល Global Witness

មននមជនយករួមៃន្រកម បនេលង
ី េឡង
ី ផងែដរ។ េយង
ី កំពុងែតសក
ិ នង
ិ ្រ វ្រជវេរ ង ៉ វ

ហ៊ុន េនកនុ ងឯក រចុះ ទំងេនះ េដមប

ី េី យង
ី ចមនព័ត៌មន្រគប់្រគន់ េដមប
ី េី ឆយ
ី តប
136
េឈមះ្រកមហ៊ុន គឺឯកឧត្ដម សំណួរពី Global Witnessបន។”

េ េម៉ងឃន
ី – ពក់

ឯក រចុះេឈមះ្រកុមហ៊ុន ស្រមប់្រកុមហ៊ុនែរ ៉ ហុងហ៊ូ ្វ ្រទី ភព បង្ហញឲយេឃញ


ថ នយក្រកុមហ៊ុន គឺេ កឧកញ៉ ្រទី ភព ម េសដ្ឋីមនអំ ចមួយរូប។
នយកមួយេទៀត គឺឯកឧត្ដម េ េម៉ងឃន
ី ែដលជសមជក
ិ ្រពទធ
ឹ ស ភ ពី
 ជនយករួម ៃន្រកុមហ៊ុន ភភមុ
គណបក CPP េហយ ី ចិ ។

33
 ិ ក់ – រេប បែដលពួកវរជនកមពុ ជ បនចប់ក្ដប់ឧស ហកមមដក្រសង់ធនធនរបស់្របេទស
្របេទសជតល

្របអប់ទី ៥ | ជវកមម
ី ៃន្រកុមហ៊ុនភពមុ
ី ចិ
សកមមភពៃន្រកុមហ៊ុន ភពមុ
ី ចិ បនេលចេឡង
 យ៉ងេទៀងទត់ េនកនុ ង តុ ឆន ំ ២០០៨ េដមប
 សួ
ី រេ កពរីរូបថ េតគត់មនភគហ៊ុន ឬទំនក់ទំនង
របយករណ៍ Global Witness ស្ដីពីករកប់េឈខ
 ុសចបប់ េនកនុ ងរយៈេពល ១៣ ទទួល្របេយជន៍ផទល់ខួ ្លនែបប េផ ងេទៀត ជមួយ្រកុមហ៊ុន ភពមុ
ី ចិ ឬ្រកុម
ឆនក
ំ ន្លងមកេនះ។ ្រកុមហ៊ុន ភពមុ
ី ចិ ្រតូវបនកន់កប់េ យគូ ្វ មភ
ី រយ
ិ ែដល ហ៊ុនជ ខ មួយរបស់ ឬេទ។ េនេពលេបះពុមពរបយករណ៍េនះ Global
ជត
ិ សនិ ទធជមួយអគគនយករដ្ឋម ន្តី ហ៊ុន ែសន េហយ
 នង
ិ ភរយ
ិ េ ំ
កជទវ ប៊ន
ុ Witness មន
ិ បនទទួលចេម្លយ
 អ្វេី ទ។
137 ង
ំ ពព
៉ នី។ នយក្រកុមហ៊ុន ឯកឧត្ដម េ េម៉ងឃន
ី គជ
ឺ សមជក
ិ ្រពទធ
ឹ សភដ៏លប ី ី ក់ក ្ដ លទសវត េកសប
ិ ្រកុមហ៊ុន ភពមុ
ី ចិ បនព្រងក
ី វស័
ិ យ

េឈមះ េនកនុ ងគណបក កន់អំ ច គឺគណបក ្របជជនកមពុ ជ។ ភរយរបស់ ពណជជ

ិ កមមរបស់ េដមប
 រួី មបញចូ លសមបទនស្រមប់ករនំចូលថនេំ ពទយ ករ ង
ិ
138 143
ឯកឧត្ដម េ ក្រសី ជង
ឹ សុ ភព (េ េ្រកថ យយ ភូ) គឺជអនកដក
ឹ នំមយ
ួ រូប សង់ស ្ឋ គរ េហយ
 នង
ិ តំបន់េសដ្ឋកិចចពេសស។
ិ មរយៈសមបទនកប់

ៃនអងគករកកបទ្រកហមកមពុ ជ េហយ េឈ នង

ិ សមបទនដីេសដ្ឋកចច
ិ របស់ ្រកុមហ៊ុន ភពមុ
ី ចិ កន់កប់ ៧,៤ ភគរយ
 ជញក
ឹ ញប់ េចញមុខជ ធរណៈ
144
ជមួយភរយ
ិ ៃនអគគនយករដ្ឋម ន្តី។ ទំងេ ក្រសី ជង
ឹ សុ ភព នង
ិ ឯកឧត្ដម េ ៃនៃផទដីសរុប របស់្របេទសកមពុ ជ។ េពលថមីេនះ ្រកុមហ៊ុន ភពមុ
ី ចិ បនពក់ពន
័ ធ
េម៉ង ឃន
ី ធ្លប់អមទស នកច
ិ ចផូ ្លវទូត របស់អគគនយករដ្ឋម ន្តី ហ៊ុន ែសន េទ េនកនុ ងករ្របមូលទំនប់ទក
ឹ ជ ថមពល ពសេពញ្របេទសកមពុ ជ។ ឯក រ
139 ែដល Global Witness យកបន មនេឈមះ ជង
្របេទសចន។
ិ ឹ សុ ភព នង
ិ េ េម៉ងឃន
ី ជ

្រកុមហ៊ុន ភពមុ ំ ងេ នយកៃន្រកុមហ៊ុនទំនប់ទក

ឹ ថមីពរី ែដលមនគេ្រមងនង
ឹ ងសង់ទំនប់ទក
ឹ េនកនុ ង
ី ចិ បនទទួលភពលបមុ
ី នដបូ យ រជសមបទនក
ិ
េខត្តកំពត – គឺ្រកុមហ៊ុន Petro Camchin [េប៉្រតូ កំជន
ី ] នង
ិ Sino Hydropower
 ្របអប់ ទី ១ ស្រមប់ពត
កប់ៃ្រពេឈ េនកនុ ងទសវត ១៩៩០ (សូ មេមល ័ ម
៌ ន
145
លំ អត
ិ បែនថម អំពី្របព័នធសមបទនក
ិ )។ េនកនុ ងវស័
ិ យកប់េឈ ដ៏េពេពញេ យករ [ជ ថមពល សុី ណូ]។

កប់េឈខ
 ុសចបប់ នង
ិ ករប៉ះ ំ ញេនះ ឥឡវូេនះ កំពុងែត្រតូវបនព្រងក
ច្រកភពជនួ ី េដមប
 េលបករ
ី ្ឋ ន

ទងគច
ិ ជមួយអនក្រសុក ភពមុ
ី ចិ ជវកមម
ី ែរ ៉ ពសេពញ្របេទស។ េ្រកពីករកន់េឈមះជនយកៃន្រកុមហ៊ុនែរ ៉ ហុង

មនេករេឈ
្ត ម ះមន
ិ សូ វល្អ េនកនុ ង ហ៊ូ -្រទ
្វ ី ភព ក៏ករេសុ បអេងកតរបស់ Global Witness បនបង្ហញឲយេឃញ
 ថ
ចំេ មសមបទនក
ិ ទំង យ ឯកឧត្ដម េ េម៉ងឃន
ី មនេឈមះជនយកេនកនុ ង្រកុមហ៊ុនេធ្វ ជវកមម
ី ែរ ៉ យ៉ង

េ យ រភពគមនេម ្ត នង
ិ េ ច ស់ មួយេទៀត គឺ Zhong Xin Industrial Investment (Cambodia)

ក្រមត
ិ ៃនករបំផ្លច
ិ បំផ្លញ ែដល Co. Ltd. [្រកុមហ៊ុនវនេយគ
ិ ិ ឧស ហកមម ចុង សុី ន (កមពុ ជ) ចំកត់] ែដលមន
146
ជញប័ណ្ណធនធនែរ ៉ េដមប
 ែស្វ
ី ងរុករកេនកនុ ង្រសុកសំ បូរ េខត្ត្រកេចះ។
បនេ្របេទេលតំបន់ដីសមបទន
ឯកឧត្ដម េ េម៉ងឃន
ី នង
ិ េ ក្រសី ជង
ឹ មចស់ ្រកុមហ៊ុន ភពមុ
របស់ ។ ្រកុមហ៊ុនេនះមន ី ចិ ឯកឧត្ដម េ េម៉ងឃន
ី ក៏ជនយកមួយរូប េនកនុ ង
សុ ភព (េ េ្រកថ យយ ភូ ែដរ) កន់កប់ ្រកុមហ៊ុនមួយ េ ថ Shukaku Ltd [ស៊ូកគុ ចំកត់] ែដលកំពុងែតពក់ពន
័ ធកុ នង
ទំនក់ទំនងដ៏យូរអែង្វង ជមួយ
្រកុមហ៊ុន ភពមុ
ី ចិ ែដលជ្រកុមហ៊ុនមន គេ្រមង្របកបេ យ ទបបដិ ទ េដមប
 ចក់ដប
ី ំេពញបង
កងេយធពលរបស់្របេទស ី ឹ កក េនក ្ដ លទី្រកុមភនំ
អំ ចបំផុតមួយ េនកនុ ង្របេទសកមពុ ជ។ 147
កមពុ ជ េហយ េពញ។ ្រកុមហ៊ុនេនះ បនយល់្រពមេ្រព ងេដមប
 ទទួ
ី ល ៩០ ភគរយៃនបង
ឹ េនះ
 បនេ្របសមជក
ិ
មរយៈសមបទនៃ្រពេឈ សមបទនែរ ៉ 148
កងេយធ េដមប
 ផី ្ដល់សន្តស
ិ ុខ ពទ
ី ្រី កុងភនេំ ពញ មរយៈភតសនយ
ិ ៩៩ ឆន។
ំ មទ្រី កុងភនេំ ពញ បនឲយដង
ឹ ថ
នងសមបទន
ិ ដីេសដ្ឋកចច
ិ របស់ ភពមុ
ី ចិ
ិ អនុវត្តករ្រគប់្រគងេទេល
នង ករអភវឌ
ិ ន៍េនះ នង
ឹ ផ្ដល់ “កែន្លងល្អ ស្រមប់ករលក់ដូរ នង
ិ ករបេ្រមជ
 ន
កន់កប់ជង ៧ ភគរយ ៃនៃផទដីសរុងរបស់ 140 149
សមបទនៃ្រពេឈរ បស់ ។ េទសចរណ៍ ទំងអនក្រសុកេទស នង
ិ ជនបរេទស”។ ករអភវឌ
ិ ន៍េនះ គឺមនតៃម្ល
េនេពលករគបសងកតព
់ ទ
ី យក នង
ិ អងគករ បននំអគគនយករដ្ឋម ន្តី ហ៊ុន ែសន ៃថ្ល ស់៖ គឺផទះ នង
ិ ជវភព
ី ៃនអនករស់េនបង
ឹ កក ប់ពន់នក់។ ករយល័
ិ យ
ឲយ ក់ករពយរួទុកបេ ្ដ ះ សនន េទេលសមបទនកប់េឈេ នកនុ ង្របេទសកមពុ ជ ្របចំ្របេទសកមពុ ជ ៃនគណៈកមមធករ
ិ សទធ
ិ ិមនុស របស់អងគករសហ្របជជតិ
នឆន ំ ២០០២ ្រកុមហ៊ុន ភពមុ
ី ចិ មន
ិ ខ្វល់ខ្វយេ ះ។ េរៀង ល់ឆន ំ រ ងឆន ំ បនអះ ងថ ៤.២២៥ ្រគ រ នង
ឹ ្រតូវបនបេណ្ដញេចញេនេពលបង
ឹ េនះ្រតូវ
២០០១ នង
ិ ២០០៤ Global Witness បនេឃញ
 អនកេម៉ ករបន្តរបស់្រកុមហ៊ុន
150
បនចក់ដប
ី ំេពញ។ អនកមនលំ េនេនទេី នះ អះ ងថ ្របក់សំណង គឺតច
ិ
ភពមុ
ី ច  នង
ិ េហយ ិ សមជក
ិ RCAF កប់ នង
ិ េធ្វ្រ ប្រពត្ត
ឹ ិកមមេឈយ
 ៉ ងេ្រចន
 េ យ
ជងតៃម្លទផ
ី រៃនដធ
ី ្លេី នះ េហយ
 ថផទះសែមបងេផ ងេទៀត ែដល្រកុមហ៊ុនផ្ដល់ឲយ គឺ
141 151
ខុសចបប់ េនកនុ ងដីសមបទនរបស់្រកុមហ៊ុនេនះ។ Global Witness បនេបះ
មន
ិ ល្អ្រគប់្រគន់េទ េហយ
 េនឆងយពីក ្ដ លទី្រកុង។ ពួកេគក៏អះ ងថ ្រកុម
ពុមពពត
័ ម
៌ នលំ អត
ិ អំពីសកមមភពទំងេនះ េនកនុ ងែខមថុ
ិ ន ឆន ំ ២០០៤។ កនុ ងនម ហ៊ុនមន
ិ បនពេ្រគះ
ិ ជមួយេគ្រគប់្រគន់េឡយ
 េនកនុ ងករចរច្រពមេ្រព ង
ជ្រកុមហ៊ុន ភពមុ
ី ច ិ ែដលត ៉ ករពរេករេឈ
ិ មន ្ត ម ះខ្លួ នឯង េហយ
 ែខមថុ
ិ ន ឆន ំ 152
េនះ។
២០០៤ មន
ិ ែមនជករណីេលក
 ែលងេទ។ ផទុ យេទវញ
ិ អគគនយករដ្ឋម ន្តី ហ៊ុន
ែសន បន យ្រប រេទេលរបយករណ៍េនះ េ យ្របប់អនក យករណ៍
ព័តម
៌ នថ " Global Witness ធ្លប់កុហកពីមុន េហយ
 ៃថងេនះ ពួកេគកុហក
142
ម្ដងេទៀតេហយ។
 ”
កនុ ងករបុន
ិ ប៉ងពយយមទទួលករអធបបយ ិ Global Witness បន
ផទះមួយេលចទឹក េនក លទី្រកងភនំេពញ េនេពលបឹង
សរេសរសំ បុ្រតមួយេទសេម្ដច ហ៊ុន ែសន នង ំ
ិ េ កជទវ ប៊ន
ុ ៉ នី េនកនុ ងែខ
កក្រតវបនចក់ដីបំេពញ។ សមជិ ក្រពឹទធសភ េ
េម៉ងឃីន គឺ ជនយកមយរប ៃន្រកមហ៊នែដលទទល
34
 ិ ក់ – រេប បែដលពួកវរជនកមពុ ជ បនចប់ក្ដប់ឧស ហកមមដក្រសង់ធនធនរបស់្របេទស
្របេទសជតល

153
្រកុមហ៊ុនែរ ៉ Southern វេធន
ី បនបេងកត
ី ច ចលមួយ េនកនុ ងចំេ មអនក្រគង់
្រគងែដនជ្រមកទំង យ េនកនុ ងឆន ំ ២០០៦ េនេពលែដល ន
Southern Mining Company [្រកុមហ៊ុនែរ ៉ វេធន
 ] មន ដក
ឹ ទំនញ
ិ យ៉ងធំ ែដលដក
ឹ ម៉សុន
ី ឈូសដី នង
ិ ្រ ក់ទ័រ បនចប់
សមបទន េដមប
 ែស្វ
ី ងរុករកែរ ៉្រកូម េនកនុ ងែដនជ្រមកសត្វៃ្រពភនំ េផ្ដីមមកដល់ែដនជ្រមក េ យគមនអនក្របប់ឲយដង
ឹ មុនេ ះ។
សំកុះ។ តំបន់េនះពម
ី ន
ុ ្រតូវបនចត់ទុកជតំបន់ ‘សនូល’ េ យ ម៉សុន
ី ធំទង
ំ េនះ ្រតវបនេ្របី្របស់ េដមប
ី ទី មទរសមបទនដី

ទទួល គ ល់តៃម្លខស
ព ់ ខងករអភរក នំ ំកុះ។154
ទំហំ ១០.០០០ ហ.ត. េនកនុ ងតំបន់សូ នល របស់តំបន់ភស
ិ ធនធនធមមជត។
ិ េទះជ
យ៉ង ិ ថមពល បនផ្ដល់
ក៏េ យ ្រកសួងឧស ហកមម ែរ ៉ នង
ឧទយនុរក ្រតវបនឃត់
ករអនុញញតឲយែស្វងរុករកធនធនែរ ៉។ កររួមរស់េ យមន
ិ សូវ្រសល ៃន្រកមហ៊ុនែរ ៉ ជមួយគេ្រមង
អភរក
ិ បនផទុ ះេឡង
ី េនៃថងទី ៣ ែខមថុ
ិ ន ឆន ំ ២០០៧ េនេពល
មរបយករណ៍ រព័ត៌មន ឧទយនុរក MoE មួយចំនន
ួ បន
ពយយមចូលករ ្ឋ នអណូ ្ដ ងែរ ៉ េដមប
ី េី សុប
ី អេងកតករេចត្របកន់
ថ សកមមភពកប់ៃ្រពេឈខ
ី ុសចបប់បនេកត
ី េឡង
ី េនកនុ ង
ករ ្ឋ នេនះ។ ពួកេគ្រតវបនឃត់មនិ ឲយចូល េ យទ ន
155
RCAF ្រប ប់ វុធ -ក ៤៧។ មចបប់ ឧទយនុរក របស់
MoE មនភរកចច
ិ េដមប
ី យី មលបត្រគប់តំបន់េនកនុ ងឧទយន ប៉ុែន
ផ្លកមួ យ េនទីចប់េផមសមបទនែរ ៉ របស់្រកមហ៊ុន វេធន។ េនេលក
ី េនះ ពួកេគ្រតវបន មឃត់ មន
ិ ឲយបំេពញកចច
ិ ករេនះ
េ យពួកទ ន ែដលបនេចញពី នៃថមួយេ្រគ ង ហ៊ុព័ទធ
ករ ្ឋ នអណូ ្ដ ងែរ ៉្រតូវបនយមករពរ េ យសមជក
ិ ៃនកង ជុំវញិ ពួកឧទយនុរក េហយ ី ្របប់េគឲយេចញ ទំងអះ ងថ ពួកេគ
156
េយធពលេខមរភូមនទ មន ិ មនឯក រ្រតម ឹ ្រតវ េដមប
ី ច
ី ូលកែនងេនះេទ។
ិ (RCAF)។ អនកយមតំែណងខពស់មយ
ួ រូប េន

ឯករ ្ឋ នេនះ បនអះ ងថ ខ្លួ នេ កតំ ងឲយេ កនយ Global Witness បនសរេសរសំបុ្រតមួយេទ ្រកមហ៊ុន វេធន
ី
ឧត្ដមេសនយ៍
ី មស សុ ភ គេឺ មបញជករៃនកងទ័ពេថមរេជង
 របស់ េនកនុ ងែខតុ ឆន ំ ២០០៨ េដមប
ី សី ុំករអធបបយ
ិ របស់េគ អំពី

RCAF។ អនកយមបន្របប់បគ
ុ ល
គ ិករបស់ Global Witness ថ េហតុករណ៍េនះ។ េនេពលេបះពុមពរបយករណ៍េនះ Global
Witness មន
ិ បនទទួលចេមយ
ី េទ។
ឧត្ដមេសនយ៍
ី ្រតី អ៊ក
ុ េក – ែដល្របធនេយធភូមភគ
ិ អភវឌ
ិ ន៍
ៃន្របេទសកមពុ ជ – គជ
ឺ នយក្របតបត្ត
ិ ច ិ មបង ៃន្រកុមហ៊ុនែរ ៉េនះ។ េនកនុ ងករេធដ ំ ី េទេមល
ី េណរ ី កែនងសមបទនែរ ៉ េនកនុ ងឆន ំ
២០០៨ អនកេសុីបអេងកត Global Witness ្រតវបនអនកយម
េនកនុ ងឆន ំ ២០០៨ ្រកុមហ៊ុន វ ី កូមន
ិ បនទញ
ិ ចំែណកហ៊ុន ៧០ អណូ ្ដ ងែរ្របប់
៉ ថ េនកនុ ងតំបន់េនះ មនករ ្ឋ នែសងរុករកពរី
ភគរយៃន្រកុមហ៊ុនែរ ៉ វេធន
 ។ មចស់ទទួល្របេយជន៍ៃនចំែណក េហយ ី ថ្រកមហ៊ុនេនះបនេធក
ី រពរីឆនេំ ហយ
ី េនកនុ ងចំេ មបួន
157
ហ៊ុន ៣០ ភគរយែដលេនសល់ គម
ឺ ន
ិ បនឲយដង
ឹ េទ។ ឆនៃំ នករែសងរុករក។ អនកយមក៏បនែថងថ ភូគពភវទូិកំពុង
ែសងរកែរែដក
៉ ្រកម នង
ិ ន់ទម៉
ី ូនី (េ ហធតុមយ៉ង ែដលេគេ្របី
វតមនៃនអណូ ្ដ ងែរេនះ
៉ គឺ្របកបេ យ ទបបដិ ទ េហយ
ី េដមប យព្រងង
158
ី ី ឹ សំណ)។ ពួកេគ្រតវបន្របប់ថ ករ ្ឋ ន
ថ នភពផវូចបប់របស់ គម
ឺ ន
ិ ចបស់ ស់េទ។ ដូេចនះ ជ េនះ្របែហលមនមស ឬ ព ន់ផងែដរ ប៉ុែនេគយកចត
ិ ទុក ក់
ឧទហរណ៍ជក់ែស្ដង ៃនភពតង
ឹ នរ ងតំបន់ករពរ នង
ិ វស័
ិ យ េ្រចន
ី ជងេគ េលែី រ្រកម
៉ គជ
ឺ ធនធនែរមយ៉
៉ ង ែដលេគេ្របេី ដមប
ី ី
ជវកមម
ី ែរ។៉ សថត
ិ េនកនុ ងែដនជ្រមកភនំសំកុះ ទំហំ ៣៣៤.០០០ បេងកត
ី ្រកម ែដលេ្រប្រី បស់េនកនុ ងឧស ហកមមផលត
ិ រថយន នង
ិ
ហ.ត. េនែផនកខងេលចៃនជួរភនំ្រក ៉ ញ ែដល្រគបបដណ្ដប់ េខត ឧស ហកមមេផ ងេទ ត។ មអនកយមករ ្ឋ ន បនឲយដង
ឹ ថ េបី
េពធ ំ
ត់ បត់ដបង ិ េកះកុង ទំងបីេខត។ កនុ ងនមជតំបន់
នង េគរកេឃញ
ី ែរ្រកម្រគប់
៉ ្រគន់េនដីសមបទនេនះ េគនង
ឹ ងសង់
ករពរ ែដនជ្រមកេនះ ្រតវសថត
ិ េនេ្រកមករ្រគប់្រគងៃន្រកសួង េ ងច្រកេធ្រី ប្រពតកមម
ឹ ិ ែរ ៉ េននង
ឹ ដីធេី នះ។
បរ ិ ថ ន(MoE)។ េហតុដូេចនះ ករមកដល់ ៃន្រកមហ៊ុនែរ ៉

35
 ិ ក់ – រេប បែដលពួកវរជនកមពុ ជ បនចប់ក្ដប់ឧស ហកមមដក្រសង់ធនធនរបស់្របេទស
្របេទសជតល

ទ នែខមរ មចស់េវ ត ម? ទទួលករអនុញញតចូលេទេមល

ី ករ ្ឋ នែរ ៉ ្រពមទំងេលខទូរស័ពទ
អនកេសុប
ី អេងកត Global Witness បនបុន
ិ ប៉ងេទេមល
ី ដី របស់េមបញជកររងរបស់េ ក គឺេ កវរេសនយ៍
ី េ ច
161
សមបទន្រកមហ៊ុនែរ ៉ វេធន
ី េនកនុ ងពក់ក ្ដ លឆន ំ ២០០៨ ចន់ន។
ី េនេពល Global Witness បនទក់ទងេ ក អ៊ុក
ប៉ុែនផវូចូលដល់ទីេនះ ្រតវបនឃត់េ យអនកយម ែដលអនកខះ េក េ កបននយយ
ិ ថ អណូ ្ដ ងែរេនះ្រតវបនលក់
៉ េទពួក
ពក់ឯកស ្ឋ នេយធ RCAF។ អនកយមមនវទយ
ិ ុ ែដលេគ េវ ត ម ប៉ុែនមន
ិ ្រពមផ្ដលេ់ ឈមះ ឬេលខទូរស័ពទ ស្រមប់មចស់
នយយ
ិ ថ ចនយយ
ិ ជមួយទី ន ក់ករ្រកមហ៊ុន េនឯទី្រកង ថមីេទ។
ភនំេពញ។ េនេពលែដលអនកតំ ង Global Witness បនសួរ
ថ េតេី ហតុអី ទ នយមករ ្ឋ នេនះ បនឲយដង
ឹ ថ ដីសមបទនរបស់្រកម

បនជេគ្រតវ ហ៊ុនែរ ៉ វេធន

ី ធប់ជកមមសទធ
ិ ិរបស់្រកមហ៊ុនចន
ិ មួយ េហយ
ី

ករនយយ មចស់េវ ត មបនទទួលយកសមបទនេនះ េន្របែហលែខ

ិ
ជមួយទី ន ក់ េម ឆន ំ ២០០៨។ អនកយមេពញចត
ិ នង
ិ ថ នភពថមី ទំងអះ

ករេនឯទី ិ បនបង់្របក់ែខរបស់េគទន់េពលេទ ប៉ុែន

ងថ មចស់ចស់មន

្រកងភនំេពញ ្រកមហ៊ុនេវ តមបង់្របក់ែខ US$១៥០ យ៉ងេទ ងទត់

162
ពួកេគ្រតវបន េហយ
ី ផ្ដលក
់ រធន ៉ ប់រងសុខភពេទ តផង។

កមមករេនឯករ នែរ ៉ សឺឌឺន ពក់ វសញញ

អនកយម្របប់
េនកនុ ងករេទេមីលករ ្ឋ ន អនកេសុប
ី អេងកត Global Witness
GEOSIMCO ែដលជ្រកមហ៊ុន ខ របស់្រកម ថ អនកដក
ឹ នំ
បនសេងកតេឃញ
ី ថ បុគគលកិ មនក់របស់អណូ ្ដ ងែរបនពក់
៉ វ
ធយង
ូ ថម និងធតុែរ ៉ េវ ត ម ែដល្រតវបនេគ ្រកមហ៊ុនទំង 163
យករណ៍ថ ទិញចំែណកហ៊ុន ៧០% ៃន្រកម មួយ មនសញញ្រកមហ៊ុន Geosimco [ជយ៉
ី ូ សុមី កូ] ជមួយ
យខង
ឹ
ហ៊ុនែរ ៉ សឺឌឺន នឆនំ ២០០៨ អក រេវ ត ម។ ្រកមហ៊ុន ជយ៉
ី ូ សុម
ី កូ គជ
ឺ ខមួយ របស់
េ យ រពី
្រកមឧស ហកមមធយងូ ថម នង
ិ ធនធនែរេវ៉ ត មេ េ្រកថ
មុន សកមមជនករពរបរ ិ ថ នចូលដល់ករ ្ឋ នបន េហយ
ី ពួក 164
វី កូមិន។
ទ នេនះ្រតវបនេចត្របកន់។ បនទប់មក អនកយម្រតវបន
បងគប់ឲយកន់វទយ
ិ ុ េហយ
ី ទក់ទងជមួយទី ន ក់ករ េបម
ី នអនក
េនកនុ ងែខសី ឆន ំ ២០០៨ កែសត Cambodia Daily បន
ពយយមចូលដល់ករ ្ឋ នម្ដងេទ ត។
យករណ៍ថ ្រកមហ៊ុន វ ី កូមន
ិ បនទញ
ិ ហ៊ុន ៧០ ភគរយ
165
ៃន្រកមហ៊ុនែរ ៉ វេធន
ី ។ សំណួរថ មចស់ទទួល្របេយជន៍ ៃន
ករ ្ឋ នេនះ យមេ យទ ន RCAF ្របមណ ១០០ នក់ ពី
ចំែណកហ៊ុន ៣០ ភគរយែដលេនសល់ ជនរ េនះ គេឺ នែត
កងវរេសនេលខ ៥០១។ អនកយមតំែណងខពស់មយ
ួ រូបេន
មន
ិ ចបស់េទ។
ទេនះ
ី បនអះ ងថ ខន
ួ តំ ងឲយេ
កនយឧត្ដមេសនយ៍ ី
159
មស សុភ េមបញជករៃនកងទ័ពេថមរីេជង
ី របស់ RCAF។

កមមករេនឯករ ្ឋ នែរេនះ
៉ ក៏បនអះ ងថ ឧត្ដមេសនយ៍
ី ្រតី អ៊ុក
vi
េក – ្របធនៃនតំបន់េយធភូមភគ
ិ ិ ន៍ – គឺជ្របធន
អភវឌ
160
នង
ឹ នយក្របតបត
ិ ិចមបង ៃនអណូ ្ដ ងែរេនះ។
៉ អនកេសុប
ី អេងកត
Global Witness ្រតវបនឲយេលខទូរស័ពរទ បស់េ ក េដមប
ី ី

កតរបស់ឧត្ដមេសនយ៍
ី អ៊ុក កុ ។ អ៊ុក កុ គឺជ្របធនៃន
េយធភូមភគ
ិ អភវឌ
ិ ន៍ របស់្របេទសកមពុ ជ។ មនេសចក្ដី យករណ៍ថ
vi េ កក៏ជនយក្របតបត្ត
ិ ិចមបង ៃនគេ្រមងរបស់្រកុមហ៊ុន ជវកមម
ី ែរ ៉
េយធភូមភគ
ិ ទំង យរបស់្របេទសកមពុ ជ មនដ្រី បមណ
ឺ ឺ េនកនុ ងែដនជ្រមកសត្វៃ្រពភនស
សឌន ំ ំ កុះែដរ
៧០០០.០០០០ ហ.ត. ឬជត
ិ បួនភគរយ ៃនៃផទដទ
ី ង
ំ មូល របស់្របេទស
កមពុ ជ។

36
 ិ ក់ – រេប បែដលពួកវរជនកមពុ ជ បនចប់កប់ឧស ហកមមដក សង់ធនធនរបស់ បេទស
បេទសជតល

្របអប់ទី ៦ | តួនទៃី នកងេយធពលរបស់្របេទសកមពុ ជ េនកនុ ងករលួចប្លនធ

់ នធន ធរណៈ
កនុ ងចំេ មេរ ង ៉ វដ៏ធងនជ
់ េ្រចន
 ែដល្រតូវបនបំភ្លឺ េនកនុ ងករសក
ិ ករណី ករពក់ពន
័ ធៃន RCAF េនកនុ ងឧស ហកមមែរ ៉ មនបញ្ហេ យលកខណៈ
ជវកមម
ី ែរ ៉ទំងេនះ គជ
ឺ តួនទីៃនកងេយធពលេខមរភូមនទ
ិ (RCAF) េនកនុ ង េ្រចន
 យ៉ង។ ពីទស នៈៃនសទធ
ិ ិមនុស ជករេធ្វវ ទធ
ិ ង ននូវ ថ ប័នរដ្ឋ េដមប
 ី
អំេពវ តកមម
ិ ិ ៃនធនធន ធរណៈទំងេនះ។ េនករ ្ឋ ន្របំកែន្លង កនុ ង ំ ស្របេយជន៍ៃន្របជពលរដ្ឋទូេទ។ ករ
បេ្រម្រ បេយជន៍ផទល់ខួ ្លនឯកជន ជនួ
ចំេ មករ ្ឋ នទំង្របំមយ
ួ កែន្លងែដលបនសទងេ់ មល
 មនករពក់ពន
័ ធដជ
៏ ក់ គំ មេ្របកម្លង
ំ វុធ េធ្វឲយមនករពបក
ិ ខ្លង
ំ េឡយ
 ស្រមប់សហគមន៍អនក
ែស្ដង ៃន RCAF – េទះកនុ ងករផ្ដល់េស កមមសន្តិសុខឯកជន ដល់ករ ្ឋ ន ិ ិេលដី នង
្រសុក កនុ ងករទមទរសទធ ឹ ធនធន ែដលសថិ តេនកនុ ងដីសមបទន។ ពី
166 ទស នៈ ជវកមម វញ
ិ មនករ្របថុយថ ទ នែដលយមអណូ ្ដ ងែរ ៉ នង
អណូ ្ដ ងែរ ៉ ឬ មរយៈភពជមចស់ ទទួល្របេយជន៍ ៃនអណូ ្ដ ងែរ ៉េនះឯង។ ី ឹ

ង
ំ ពីទីបញច ប់ៃនស ងគមសុី វល
ិ របស់្របេទសកមពុ ជ រ ្ឋ ភបល បនបន្ត ្រប្រពត្ត
ឹ បទបំពនសទធ
ិ ិមនុស ។ េនកនុ ងករណីេនះ ករបង់្របក់ ពី្រកុមហ៊ុន
ិ
ចំ យ្របែហល ២៥ ភគរយ ៃនថវក
ិ ដ៏មនកំណត់របស់រដ្ឋ េទេលកងទ័ពដ៏ ែដល្របតបត្ត
ិ ិអណូ ្ដ ងែរ ៉េនះ ចេធ្វឲយ្រកុមហ៊ុនេនះមនេទសរួមចំែណក កនុ ង
167 ករបំពនសទធ
ិ ិមនុស េនះ។ ពីទស នៈអភបលកចច
ិ ិ ករែដលកងេយធពលេធ្វ
ធំសេមបម
 មនទ ន្របមណ ១១០.០០០ នក់។ អស់ជេ្រចន
 ឆន ំ
ជសហ្រគសកម្លង
ំ វុធឈនួល ក៏មន
ិ គួរឲយចង់បនែដរ។ េនេពលកងេយធ
Global Witness បនកត់ជឯក រ ពីរេបៀបសមជក
ិ ៃន RCAF ពក់ពន
័ ធេន
មួយចប់េផ្ដម
 រកផលចំណូលខ្លួ ន ពស
ី កមមភពឯកជន េហយ
 មន
ិ ែមនពី
កនុ ងសកមមភពរក្របភពបេងកត
 ផលចំណូលខុសចបប់ េទះបីពួកេគទទួល
ថវក
ិ ជតិេទ ្របក់េនះបនទនដ
់ ល់សមតថភពៃនរ ្ឋ ភបល
ិ សុី វល
ិ េដមប
 ្រី គប់្រគង
ចំែណកយ៉ងធំ ៃនថវក
ិ រដ្ឋយ៉ង ក៏េ យ។ េនះជករពត
ិ ជពេសស
ិ ចំេពះ
កងេយធ មរយៈករកន់កប់្របក់ថវក
ិ ។
ែផនកៃនកងេយធ ែដលគំ្រទអគគនយករដ្ឋម ន្តី – រួមទំងអងគភពអងគរកខខួ ្លន
168
ផទល់ របស់សេម្ដច។ េនកនុ ងរយៈេពលដប់ឆនក
ំ ន្លងមកេនះ Global Witness
នង
ិ អងគករែខមរដៃទេទៀត បនកត់ជឯក រយ៉ងេកបះកបយ ពីរេបៀបែដលផល
ចំណូលពក
ី រលក់ដូរេឈខ
 ុសចបប់ នង
ិ សកមមភពខុសចបប់េផ ងៗេទៀត
ឧបតថមភដល់ែផនកេយធ ៃនរដ្ឋ្រសេមលរបស់្របេទសកមពុ ជ។ អនកែដលពក់ពន
័ ធ
កនុ ងសកមមភពទំងេនះ េ្រប្របស់សមតថភពគំ មកំែហង នង
ិ េ្របកម្លង
ំ វុធ
េដមប
 រក
ី តួនទីធំស្រមប់ខួ ្លន េនកនុ ងទីងងត
ឹ ៃនពភព
ិ ពណជជ
ិ កមមរបស់្របេទស ទ នេនកនុងែដនជ មកសតៃ ពភនំឱ ៉ ល់។ ករេសុបអេងកត
កមពុ ជ។ ផលចំេណញសរុបៃន ថ ប័នេនះ គឺដូចជផលចំេណញៃនប ្ដ ញ របស់ Global Witness េនទីេនះនឆនំ ២០០៤ បនរកេឃញថ
169
បក ពួកឧ្រកដ្ឋ
ិ កមមដ៏ធំមយ
ួ ។ កងេយធពក់ ព័នធយ៉ងសនធឹក េនកនុងករកប់េឈ ខុសចបប់េន
កនងែដនជ មក។

្រកុមហ៊ុន Float Asia Friendly Mation អនកយមពជ

ី រួ RCAF កំពុងេ្របក
 ម្លង
ំ ហង
ិ េ យ វុធ េដមប
 ី
ំ របស់្រកុមហ៊ុនេនះ េន កនុ ងតំបន់ភឱ
ករពរជហរ នំ ៉ ល់ េហយ
 ដល់
្រកុមហ៊ុន Float Asia Friendly Mation កំពុងដក្រសង់ថែម កវពី
េពលេនះ មនេជគជ័យកនុ ងករ្របឆំងកចច
ិ បុន
ិ ប៉ងបេណ្ដញេគេចញ
តំបន់ករពរ ៃនែដនជ្រមកសត្វៃ្រពភនឱ
ំ ៉ ល់ េហយ
 នង
ិ តំបន់អភរក
ិ
េ យឧទយនុរក របស់្រកសួងបរ ិ ថ ន។
 រួ ភន្រំ ក ៉ ញភគក
ៃ្រពេឈជ ្ដ ល (CCPF)។

ឯក រចុះេឈមះ របស់្រកុមហ៊ុនេនះ បង្ហញថ មចស់អណូ ្ដ ងែរ ៉គឺ “ែដនដខ ព ់ េនតបន

ី ស ំ នំ ៉ ល់ ជទីជ្រមកៃ្រពេឈមយ
់ភឱ  ួ ដ៏ធ ំ
ជបុរសមនក់ េឈមះ ជង
ី គម
ឹ ងួន។ ក៏បែុ៉ ន្ត អនកទំង យ ែដល្រតូវ នង ិ ុ ប
ិ បរសទ ំ ុ េនកង
ធ ផត ំ
ុ ន តបន់ឥណសន។
ូ ុី ក៏ជទីជ្រមក

បន Global Witness សមភសបននយយ

ិ េរ ងេផ ង។ ពួកេគ ័ ប
ស្រមប់្របពន ធ រិ ថ នធមជត
ម ិ នង ំ ុ សខន
ិ ‘កែនងជវៈចរះ
ី ំ ់
បនសំគល់ថ ពួកវរជនពរីរូបរបស់្របេទសកមពុជ – គឯ
ឺ កឧត្ដម ’ មយ ែដលសង ូ ស្រមប់វស
ិ ័យវជ
ួ ឹ ែតគន
ម គូ ្របដច ិ ជ ស ្ត
ឱម យុន
ិ េទៀង នង
ិ េ ក ឌី ចូច – ជអនកវនេយគ
ិ ិ ឧបតថមរភ បស់ េឡយ។ ”170

អណូ ្ដ ងែរ ៉េនះ។ ឱម យុន
ិ េទៀង គជ
ឺ ទ្រី បក
ឹ របស់អគគនយករដ្ឋម ន្តី េ កបណ្ឌិ ត J. Andrew McDonald [េច ន់្រឌូ
ហ៊ុន ែសន េហយ
 ជ្របធនៃនគណៈកមមធករ
ិ សទធ
ិ មិ នុស របស់ មកដន់
ិ ល់ដ],
៍ Plant Resources Center, University of

រ ្ឋ ភបល។
ិ ឺ ប្អូ នជដូនមួយ របស់អគគនយករដ្ឋម ន្ត។
ឌី ចូច គជ ី Texas at Austin [មជឈមណ្ឌលធនធនរុកខជត,ិ
កលវទយល័
ិ យរដ្ឋតក
ិ ស់ េនទ្រី កុងអសទិ ន], ឆន ំ ២០០៤។

37
 ិ ក់ – រេប បែដលពួកវរជនកមពុ ជ បនចប់កប់ឧស ហកមមដក សង់ធនធនរបស់ បេទស
បេទសជតល

ែកវ។ ករ នពរី មនទី ង ំ េនកនុងែដនជ មកសតៃ ពភនំឱ ៉ ល់។

173
ទប
ី ស
ី ថត
ិ េនកនុ ងតំបន់អភរក
ិ ៃ ពេឈជ ី រួ ភនំ ក ៉ ញភគក ល។
កមហ៊ុនេនះ ក៏មនឃង
ំ េធី ប ពតកមម
ឹ ិ ថមែកវ េនកនុ ងភូមិ ៃស ឃុ ំ
រកត េខតេពធ ត់ េហយ ំ ថមែកវមួយកែនង េនកនុ ងទី បជុំ
ី ឃង
174
ជន សកភនំ ក ញ។

េនេពលែដលអនកេសុប
ី អេងកត Global Witness បនេធី
ទស នកចច ំ ី
ិ េទកន់តំបន់េនះ េនកនុ ងឆន ំ ២០០៨ ករេធីដេណរ
េទកន់ករ ន យថមមនេ គះថនក់ខង
ំ េពក េ យ រផវូមន
គុណភពអន់េពក េហយ
ី មនេ គះថនក់ទក
ឹ េលចជន់ គបផវូេល ន
េនកនុ ងរដូវភង។ អនកតំ ង កមហ៊ុនមួយរូប បនអះ ងថ
ូ សំ
“រប កែ់ ខរម ទកទញ
់ ចំ ប់ ម ៍ របស់អក
រមណ ន
កមហ៊ុន Float Asia បននំកមមករចន
ិ ចូល េដមប
ី េី ធីផូ វេទកន់
៍ រប
េទសចរណ។ ូ សំ ់ ៏ឆកយ
កដ ់ ៉ ងវច្រត
ិ ិ តំ ងឲយ
អណូ ងែរ ៉ េនកនុ ងឆន ំ ២០០៦។ ជវកមម
ី ែរ ៉ តវបន បតបត
ិ េិ យ
វច្រតកម
ិ ិ ម វបបធម៌ នង
ិ វតថុ សនបុ ណ ៃន្របេទស 175
បុគគលមនក់ េឈមះ េ ក ទី ែដលមនេឈមះេ កថ
176
កមជ។ ” ែវន៉ ។ កមមករទំងេនះបនកប់ឆករៃ ព ប៉ុែនបនប ជយ
័ កនុ ង
ុព
សំ ដីដក្រសង់ពីខត្ត ករ ងសង់ផូ វល គន់េបី េហយ
ី គុណភពផវូេនះបនចុះ
ិ បណ័ ្ណ ផ យរបស់្រកុមហ៊ុន Float Asia
Friendly Mation (ខងេល)។
171 ដុន បយ៉ងេល ន។ េ យ រករខះេហ រចនសមព័នផ
ធ ូ វថនល់
សូមបែី តកនុ ងរដូវ បំងក៏េ យ កមហ៊ុន Float Asia តវែតេ បី
សកមមភពជក
ី យកថមែកវ ៃន កមហ៊ុន Float Asia Friendly 177
កមមករជអនក សក េហយ ី នង ំ ស ន។ អនកេសុប
ិ រេទះ កបី ជនួ ី
Mation មនទី ងំ េនកនុ ងឃុរំ កត នង
ិ ឃុស
ំ ែ នទ សកភនំ ក ញ អេងកតបនកត់សំគល់ថ ឃង
ំ មនថម ប ប់ ប ជក
ី យកថម នង
ិ
172
េខតេពធ ត់។ មឯក រែដល Global Witness យក បុគគលក
ិ
បន បនឲយដង
ឹ ថ កមហ៊ុនមនករ នបី ស មប់ករយកថម

ែដនជ មកសតៃ ព ភនំឱ ៉ ល់។ ករ ន ជីវកមមែរ ៉ពីរកែនងរបស់ កមហ៊ុន Float Asia Friendly Nation មនទី ំងេនទីេនះ មឯក ររបស់
កមហ៊ុន។

38
 ិ ក់ – រេប បែដលពួកវរជនកមពុ ជ បនចប់កប់ឧស ហកមមដក សង់ធនធនរបស់ បេទស
បេទសជតល

ខងេឆ្វង៖ ជញប័ណ្ណ ជវកមម

ី ែរ ៉ នង
ិ យថម របស់្រកុមហ៊ុន Float Asia Friendly Mation
ខង ្ដ ំ៖ ឯក រចុះេឈមះ្រកុមហ៊ុន ែដលបង្ហញថេឈមះ ជង
ី គម
ឹ ងួន គជ
ឺ មចស់ របស់្រកុមហ៊ុន Float Asia Friendly Mation

លក់ថមជេ ចន។
ី ពួកេគបនេឃញ
ី អតថជន
ិ ិ ទញ
ិ ថម េហយ
ី ក់ េន េនះ។ មឯក រ ក់េផញីតុ ករ បនឲយដង
ឹ ថ កមសមតថកចច
ិ
178
កនុ ង នដក
ឹ ទំនញ។
ិ របស់ MoE បនរប
ឹ អូស នធំមយ
ួ េគង ក់ទ័រមួយេ គ ង នង
ិ
ម៉សុន
ី ខយល់ពរីេ គ ង ពក
ី ែនង បតបតករ
ិ ិ របស់ កមហ៊ុន Float
ខតប័
ិ ណផ យរបស់ កមហ៊ុន Float Asia នយយ
ិ យ៉ងលំអត
ិ 181
Asia។ េនេពលែដល កមសមតថកចច ិ បនេធដ ំ ី តលប់មកពី
ី េណរ
អំពម
ី ូល នចបប់ៃន បតបត
ិ កិ រ កមហ៊ុន ទំងែចងថ បនទទួល
ករ នេនះវញិ អនកតំ ង កមហ៊ុន Float Asia េឈមះេ ក
ជញប័ណពី MIME ស មប់ ‘អណូ ងែរេបក
៉ ី នងិ ករ ន យថម 182
179 ៊ ង សុខ យ បនបញជ កមេយធមួយ េដមប ី ប
ី ញឈប់ កម
េលខ ៥៩៧’ េនកនុ ងែខមថុ
ិ ន ឆន ំ ២០០៦។ 183
សមតថកចចិ េហយី បនគំ មឲយបញ់ ពក
ួ េគ។ េទះជមនករ

ក៏បុែ៉ នបុគគលក
ិ របស់ MoE ែដល បតបត ំ
ិ េិ នកនុ ងតំបន់េនះ ជទស់ គំ មកំែហងេ បីអំេពីហង
ិ េទេលីបុគគលក
ិ MoE ក៏េ យ ក៏ បភព
នង
ឹ មូល នចបប់ ៃន បតបតករ
ិ ិ របស់ កមហ៊ុន ទំងអះ ងថ បនអះ ង បប់ថ តុ ករេខតេពធ ត់ មន
ិ បនេធេី រ ងកី
កមហ៊ុន បតបត ិ ិខុសចបប់ េ យេយងចបប់សីពីកចចិ ករពរ ផនទេទស បឆំងនង
ឹ កមហ៊ុន Float Asia េហយ
ី មន
ិ បន ម

បរ ិ ថ ន នង
180 នករេចត បកន់ ែដល ៉ យ ៉ ប់េនកនុ ងក មងឯក ររបស់
ិ ករ គប់ គងធនធនធមមជតិ ឆន ំ ១៩៩៦។
184
MoE េឡយ។
ី

Global Witness បនទទួលសំេ មួយចបប់ ៃនក មងឯក រ មបទសមភសន៍ជមួយបុគគលក

ិ កមហ៊ុន បុគល
គ ក
ិ MoE នង
ិ អនក
របស់ MoE ែដលបន ក់េផញីនង
ឹ តុ ករេខតេពធ ត់ សព
ី ី សក េនះេមល
ី េទថ កមហ៊ុន Float Asia តវបន គប់ គង

សកមមភពរបស់ កមហ៊ុន Float Asia ែដលក មងឯក រេនះ នង

ិ ឧបតថមភេ យអនកមនអំ ច។

នយយ
ិ យ៉ងលត
ិ លន់ អំពភ
ី ពតង
ឹ នរ ង ថ ប័នរដទំងពរី

កឧត្ដម ឱម យុន
ិ េទៀង ្របធនៃនគណៈកមមធករ
ិ សទធ
ិ ិមនុស របស់រ ្ឋ ភបល
ិ (េនកនុ ងរូបថត) េហយ
 នង
ិ
េ ក ឌី ចូច ប្អូ នជដូ
ី នមួយរបស់អគគនយករដ្ឋម ន្ត។
ី េ កទំងពរីរូប្រតូវបនអនកដ៏ជត
ិ សនិ ទនង
ធ ឹ

្របតបត្ត
ិ ក ិ ររបស់្រកុមហ៊ុន សំ គល់ថ ជអនកឧបតថមភអណូ ្ដ ងែរ ៉

39
 ិ ក់ – រេប បែដលពួកវរជនកមពុ ជ បនចប់កប់ឧស ហកមមដក សង់ធនធនរបស់ បេទស
បេទសជតល

េនេពលែដលអនកេសុប
ី អេងកត Global Witness បនេទដល់ េតីទំនក់ទំនងរបស់េ ក ជមួយ កមហ៊ុន មនលកខណៈដូច
ករយល័
ិ យរបស់ កមហ៊ុនេនកនុ ងទី កងភនេំ ពញ េនពក់ក ល េមច។ េនេពលេបះពុមពរបយករណ៍េនះ េ កមន
ិ បនេឆយ
ី តប
ឆន ំ ២០០៨ ប័ណចុះេឈមះ កមហ៊ុន ែដលពយរួេលីជញជង
ំ បន ៏ ត
េទ។ បភពមួយរូបេទ ត ដជ ិ សនិទនង
ធ ឹ កមហ៊ុន ក៏បនអះ ងថ
185
សំគល់បុគគលមួយរូប េឈមះ ជង
ី គម
ឹ ងួន។ ក៏បុ៉ែន េនេពល បុគគលមួយរូបេឈមះេ ក ឌី ចូច ក៏ជអនកមនអំ ច គប់ គង
េដញេ លសួរ បុគគលក
ិ មួយរូប េហយ
ី នង
ិ ម នីមយ
ួ រូប ែដលដង
ឹ អណូ ងែរ ៉ Float Asia (សូមេមីល បអប់ទី ៧ ស មប់ព័ត៌មន
187
អំពី បតបតករ
ិ ិ របស់ កមហ៊ុនេនះ បនឲយដង
ឹ ថ ឯកឧតម ឱម លំអត
ិ បែនថម)។
យុន
ិ េទ ង ទី បក
ឹ របស់សេមច ហ៊ុន ែសន នង
ិ បធនៃន
គណៈកមមធករ
ិ សទធ
ិ ិមនុស របស់រ ភបល
ិ េនះគឺជអនក
186
វនេយគ
ិ ិ ឧបតថមភចមបង ៃនអណូ ងែរេនះ។
៉ Global Witness

រូបសំ ក់ ថមែកវ ថតេ យអនកេសុបអេងកត Global Witness េនឯទី ន ក់ ករទី កងភនំេពញ របស់ កមហ៊ុន។ កមហ៊ុន Float Asia Friendly Mation
កំពុងែតដក សង់ ថមែកវពីែដនជ មកសតៃ ពភនំឱ ៉ ល់

បនសរេសរសំបុ តេទឯកឧតម ឱម យុន

ិ េទ ង េនកនុ ងែខតុ
ឆន ំ ២០០៨ េដមប
ី សី ួរថ

40
 ិ ក់ – រេប បែដលពួកវរជនកមពុ ជ បនចប់កប់ឧស ហកមមដក សង់ធនធនរបស់ បេទស
បេទសជតល

្របអប់ទី ៧ | ករ្រតលប់មកវញ
ិ ៃនេ ក ឌី ចូច
េនកនុ ង ែខមថុ
ិ ន ឆន ំ ២០០៧ Global Witness បនេបះពុមពរបយករណ៍ ទនទម
ឹ នង
ឹ េពលេនះ េមល
 េទ េ ក ឌី ចូច
ែខ ្រស យ អនកលួ ចជតិ ជេសចក្ដីេបក
 េហតុករណ៍ដ៏សុីជេ្រម ែដលបង្ហញ បនផ្លស់បូ ្ដរ ជព
ី របស់ខួ ្លន។ េនកនុ ង
ថ សហជព
ី មួយមនែខ ្រស យរង
ឹ មំ ្របកបេ យញតិសន្ដនៃនអគគនយក អតថបទមួយ េនកនុ ងកែសត Cambodia
រដ្ឋម ន្តី នង
ិ ម ន្តីជន់ខពស់េផ ងេទៀត បន្រគប់្រគង្របតបត្ត
ិ ិករកប់េឈខ
 ុសចបប់ Daily មនចំណងេជង
 ថ ‘មចស់ ្រកុមហ៊ុន
េ យករមន
ិ ទទួលេទសៃពរ ៍ អស់ជេ្រចន
 ឆន។
ំ េ ក ឌី ចូច ប្អូ នជដូ
ី នមួយ កប់េឈ បដេសធ
ិ ចំេ តពក
ី រកប់
របស់សេម្ដច ហ៊ុន ែសន គជ
ឺ សមជក
ិ យ៉ងសំ ខន់ ៃន្រកុមេនះ។ េ្រកពីករកប់ េឈខ
 ុសចបប់’ េ ក ឌី ចូច ្រតូវបន
េឈខ ំ 190
 ុសចបប់ សហជព
ី េនះក៏្រតូវបនេចត្របកន់ថ ជប់ជពក់
កនុ ងសកមមភព ពពណ
ិ ៌ នជ ‘ម េសដ្ឋីថមែកវ’។
្រសេដៀង្រកុម ម៉ហ្វីយ៉ មនរួមទំងករចប់ខួ ្លនមនុស នង
ិ ករបុន
ិ ប៉ងេធ្វ Global Witness មនេហតុនង
ឹ េជ ថ េ ក ឌី ចូច
188
ឃតកមម ជេដម។
 ជអនកមនអំ ចេ្រចន
 ទក់ ទន
ិ នង
ឹ អណូ ្ដ ងែរ ៉ Float Asia Friendly Mation។
េ្រកយពីករេបះពុមពរបយករណ៍េនះមក គំរៃូ នករមន
ិ ក់េទសៃពរ ៍ ែដល ្របភពមួយរូបដ៏ជត
ិ សនិ ទធនង
ឹ ្របតបត្ត
ិ ិកររបស់្រកុមហ៊ុន បនសំ គល់េ ក ឌី ចូច
បនអនុញញតឲយសមជក
ិ ៃន្រកុមហ៊ុន េសង គង អនុវត្តសកមមភពកប់េឈខ
 ុស ជមចស់ ឬអនកករពរមនក់េទៀត របស់្រកុមហ៊ុន Float Asia Friendly Mation
ំ សករេសុ បអេងកតសកមមភពេចត្របកន់
ចបប់េនះ បនបន្តឥតឈប់ឈរ។ ជនួ េហយ
 មនេសចក្ដី យករណ៍ថ កមមករេនករ ្ឋ នបនអះ ងថ េឃញ
 េ ក
េនកនុ ងរបយករណ៍ អនកដក
191
ឹ នំ្របេទសកមពុជបនេឆ្លយ
 តប េ យ ក់ប្រមម ឌី ចូច េនឯអណូ ្ដ ងែរ ៉ េ្រកយពី្រកុមហ៊ុនបនចប់េផ្ដម
 ្របតបត្ត
ិ ិករ។ Global
េលរបយករណ៍េនះ ទំងរប
ឹ អូសសំ េ  រុកកួនអនកកែសត
របយករណ៍ េហយ Witness បនសរេសរសំ បុ្រតមួយេទេ ក ឌី ចូច េនកនុ ងែខតុ ឆន ំ ២០០៨
ែដលបន យករណ៍អំពីករសននិ ្ឋ នេនកនុ ងរបយករណ៍េនះែដរ។ មនករ េដមប
 សួ
ី រថ េតេ កមនទំនក់ទំនងអ្វីជមួយអណូ ្ដ ងែរ ៉ Float Asia ែដរឬេទ។
យករណ៍ថ បងប្អូ នរបស់អគគនយករដ្ឋម ន្តក
ី ប
៏ នគំ មថ “េបពួកេគ [បុគគលិ ក េនេពលេបះពុមពរបយ
Global Witness] មកកមពុ ជ ខញុ ំនង ៉
ឹ ៃវែបកកបល។” េទះបីជអនកតំ ង ករណ៍េនះ េ កមន
ិ ទន់េឆ្លយ
 តបេទ។
រ ្ឋ ភបល
ិ មួយរូប បនសនយឲយមនករេសុ បអេងកតេនេពលេនះក៏េ យ ក៏
ឥឡវូេនះ មន
ិ ទន់មនករ ម នផ្ដនទេទស េហយ
 គមនអនកដក
ឹ នំរ ្ឋ ភបល
ិ
មនក់ ទក់ទងមកអងគករ Global Witness ផទល់ អំពីករេចត្របកន់ទង
ំ
189
េនះ។

្រកុមកប់េឈដ
 ធ
៏ ំបំផុតេនកនុ ង្របេទសកមពុ ជ គ្រឺ កុមហ៊ុន េសង គង េហយ
 នង
ិ សហករ។
ី ប ្ដ ញេនះ ្រតូវបនេបក
 ករ េ យ Global Witness េនកនុ ង
របយករណ៍ឆន ំ ២០០៧ ែខ ្រស យអនកលួ ចជតិ

41
 ិ ក់ – រេប បែដលពួកវរជនកមពុ ជ បនចប់កប់ឧស ហកមមដក សង់ធនធនរបស់ បេទស
បេទសជតល

 មនអ ំ
“្រកុមកប់េឈដ៏ ំ ុ កង
ចបផត ុ ន ្របេទសកមជ ឹ ន ំេ
ុ ព ដក យ ឌី ចច
ូ . . . អតត ិ របស់គត់ េសង គង នង
ី ភរយ ិ

ឃន
ុ ថង
ុ ែដលជៃដគូ ជវកម
ី រម បស់ពួ កេគ។ ្រកុមេនះ្របតបតករ
ិ ិ្ត េ យសត
ិ ថ េ្រកមេឈះ ៊ុ Seng Keang
ម ្រកុមហន

Company។”

ិ ន ឆន ំ ២០០៧ របស់ Global Witness ែខ ្រស

សំ ដីដក្រសង់ពីរបយករណ៍ែខមថុ យអនកលួ ចជតិ
ខ ច់េកះកុង
អនក សកបន បប់ Global Witness ថខ ច់ភគេ ចន
ី តវបន
បូមពីកែនងមួយ េ ថ ំ
ំ ែដលសថត
ិ េនចមងយ បែហល
េនកនុ ងឆន ំ ២០០៨ ្របតបត្ត
ិ ក ិ របូមខ ច់យ៉ងធំមយ
ួ បនចប់េផ្ដម
 194
១៥ គ.ម. េឡង
ី សទឹងពី កងេកះកុង េនកនុ ង សកេកះកុង។
្របតបត្ត
ិ ក ិ រ េនកនុ ងេខត្តេកះកុង។ Global Witness ប៉ន់ ម នថ
ខ ច់ក៏ តវបនបូមពីសឹទងេកះេប៉ េនកែនងមួយកនុ ង សកមណល
សកមមភពេនះមនតៃម្លយ៉ងេ ច ស់ US$៨,៦ នកនុ ង សម
ី ចមងយ បែហល ១០ គ.ម. េឡង
ី សទង
ឹ ពី កងេកះកុង។ កម
 តៃម្ល US$៣៥
មួយឆន ំ េនកនុ ង្របេទសកមពុ ជ េហយ នកនុ ងមួយ ហ៊ុនែដលពក់ព័នធកុ នងករបូមខ ច់េនេកះេប៉ មនរួមទំង កម

ឆន ំ េនកនុ ង្របេទសសង្ហ ហ៊ុនៃថ Saroon Concrete Part Ltd. [េ គ ងសុីម៉ងត៍ ស-អរុណ

ិ បរុ ។
ី
195
ចំកត់] េហយ ី នង
ិ កមហ៊ុនចនិ មួយ ែដលមន ិ ដងឹ េឈមះេទ។
មនអនកបូមខ ច់ នង
ិ ទញ
ិ ខ ច់ជេ្រចន
 េនកនុ ងតំបន់េនះ ប៉ែុ ន្តអក
ន មនរបយករណ៍ថ កមហ៊ុនេផ ងេទ តបូមខ ច់េនកនុ ងតំបន់
196
ទំង យែដល្រតូវបនសមភសបនអះ ងថ ្របតបត្ត
ិ ក ិ រទូេទ ិ េ ជយ បស់។
េផ ងមួយេទ ត េ ថេកះកុងកនុ ង នង

្រតូវបនកន់កប់េ យឯកឧត្ដម លី យ៉ុងផត់ – គជ

ឺ សមជក
ិ បភពពរីរូប ែដលមនចំេណះដង
ឹ បនអះ ងថ កមហ៊ុនែខមរពរី
្រពទធ
ឹ សភពគ
ី ណបក CPP េហយ
 ជម េសដ្ឋម
ី យ
ួ រូប។ ដូេចនះ ំ
ជប់ជពក់ ់ ីខ ច់៖ Odom Cement Co. Ltd
េនកនុ ងករផគត់ផគងដ
197
បូមខ ច់េនកនុ ងេខត្តេកះកុង គជ
ជវកមម
ី ឺ ឧទហរណ៍មួយេទៀត [ កមហ៊ុនសុីម៉ងត៍ ឧតម ចំកត់] េហយ ី នងិ Ly Yong Phat
198
ៃនករចប់ក្ដប់ឧស ហកមមែរ ៉របស់្របេទសកមពុ ជ េ យពួកវរជន Co. Ltd [ កមហ៊ុន លី យ៉ុង ផត់ ចំកត់]។ មនិ ចបស់េទថ
េតី កមហ៊ុនទំងេនះបូមខ ច់េ យខន
ួ ឯង ឬេតី កមទំងេនះ គប់
រដ្ឋ។
គងសកមមភពរបស់អនកដៃទ េនកនុ ងទី កងេនះ។

ករណីេនះ ក៏បង្ហញបែនថមេទៀតអំពត
ី ន
ួ ទរី បស់អក
ន កនុ ងភូមភ
ិ គ
ជទូេទ ខ ច់ តវបនដក
ឹ េលីកប៉ល់ ៣០០ េ ន ពីកែនងបូម
សុី េគនយ៍ កនុងករេធ្វ ជវកមម
ី េលធនធនធមមជតរិ បស់្របេទស េទកន់ឃង
ំ ខ ច់។ េនទីេនះ េគសំ តខ ច់ េហយ
ី ទុក
កមពុ ជ។ ភស្តុ ងែដល Global Witness ្របមូលបន គច
ឺ ង្អុ ល ស មប់ករនំេចញពី បេទស។ ឃង
ំ ខ ច់ពីរ សថិតេនទល់មុខ
199
បង្ហញថ ខ ច់េកះកុង្រតូវបនដក
ឹ ជញជូ នេទសង្ហ
ិ បរុ ី េដមប
 េ្រប
ី  ទេន ពី កងេកះកុង។

្របស់កុ ងសកមម
ន ភពចក់ព្រងក
ី ដី នង
ិ សំណង់។ អនកេសុីបអេងកត Global Witness បនេទេមល
ី ឃង
ំ ទំងេនះ េន
ពក់ក លឆន ំ ២០០៨។ កមហ៊ុនមួយែដលពួកេគបនេទ
េនកនុ ងេដម
ី ឆន ំ ២០០៨ Global Witness បនទទួល កសួរ គឺ កមហ៊ុន សុម
ី ៉ងត៍ ស-អរុណ េហយ ី មួយេទ តគជ ឺ កម
200
របយករណ៍អំពី បតបតករ ិ ិ បូមខ ច់ដ៏ធំ េនកនុ ង បព័នធទេនសទឹង ហ៊ុនចន
ិ មួយ ែដល បមូលដីខ ច់េ ចន។ ី Global Witness
េនកនុ ងេខតេកះកុងភគខងលច ិ េហយ
ី េនកនុ ងសមុ ទ ជត
ិ មត់ បនសួរអំពេី ឈមះៃន កមហ៊ុនេនះ ប៉ុែន តវបន បប់ថ មន ិ ទន់
192 201
សមុ ទៃនកមពុ ជភគខងតបូង។ មនេឈមះេទ។ កមមករេនឯ កមហ៊ុន សុម ី ៉ងត៍ ស-អរុណ បន
អះ ងថ ខ ច់ តវបនេផទរេចញពីកប៉ល់ ៣០០ េ ន ែដល
េនេពលអនកេសុប
ី អេងកត Global Witness បនេទដល់តំបន់េនះ
េឡង
ី ទេន េទកន់កប៉ល់ ៥.០០០ េ ន េនឯឃង
ំ ។ បនទប់មក
ពួកេគបន បទះ ថ នភពដ៏សុ គ
ម ម ញ ជមួយអនកផគត់ផគង់ដខ
ី ច់
ខ ច់េនះ តវបនេផទរេទកន់កប៉ល់ ១៥.០០០ េ ន ែដលចត
នង
ិ អនកទញ
ិ ដីខ ច់ ជេ ចន
ី ភគ។
ី លកខណៈរួម គឺ គប់អនកែដល
ចមងយ បែហល ៣០ គ.ម. ពី ចំងសមុ ទ។ ពទ ី េី នះ កប៉ល់
តវបនសមភសទំងអស់ បនអះ ងថ សងបុ ិ រគ
ី ឺជទីេ ៃនដី 202
193 ទំងេនះ ដក
ឹ ខ ច់េទសងបុ
ិ រ ី ស មប់ករចក់ដីធ។ ី
ខ ច់ែដលបូមយកពីតំបន់េនះ។

42
 ិ ក់ – រេប បែដលពួកវរជនកមពុ ជ បនចប់កប់ឧស ហកមមដក សង់ធនធនរបស់ បេទស
បេទសជតល

Global Witness មន
ិ បនទទួលចេមយ
ី ចបស់ ស់ អំពេី តីមន
សំណួរថ េតអ
ី នក ជអនកនំខ ច់េចញេនះ មន
ិ សូវចបស់ ស់
ករបូមដីខ ច់េ ចន
ី ប៉ុ ពេី កះកុង។ ក៏បុ៉ែន ពក
ី រសេងកតរបស់
េទ។ Global Witness បនេទេមល
ី ចំណុច បមូលនង
ិ ដក
ឹ ជញជូ ន
េយង
ី េហយ
ី នង
ិ ករសមភសន៍ជមួយ កមហ៊ុន ចបស់ថ គឺជ
ខ ច់ ដេ៏ នផុតពី ចំងេនះ េហយ
ី បនេឃញ
ី កប៉ល់ ១៥.០០០
ចំនន
ួ េ ចន
ី ស់ េហយ
ី េមល
ី េទខ ច់ែដលមនស មប់ករនំ
េ នពរីេ គ ង មកពី បេទស ប៉ ម៉។ កប៉ល់មយ
ួ – េឈមះថ
េចញ គមនកំណត់េទ។ េនឃង
ំ មួយ កមមករអះ ងថ ពួកេគ
លី ២ – េនេពលេនះកំពុង តវេគេផទរខ ច់ពីកប៉ល់ ៥.០០០
ចយ US$១០.០០០ កនុ ងមួយែខ េដមប
ី ទី ញ
ិ ទក
ឹ សមតខ ច់ ង
់ ពួកេគក៏បនអះ ងថ េនកនុ ងរយៈេពលបីៃថង – េបីេធីករ ិ េនេលីន ដ៏ធំជង តវបនសេងកត
េ នមួយេ គ ង។ បុគគលក
សង។
េឃញ
ី ថ េស កពក់េខ វែបបកងទ័ព េ យមន
ិ ពក់ផកសញញ
ជប់ – ពួកេគ ចបំេពញកប៉ល់ ១៥.០០០ េ ន ស មប់ករនំ
ឬកន់ វុធេទ។ េនេពលនយយ
ិ ជមួយអនកទំងេនះ ពួកេគបន
ខ ច់េចញ។
េឆយ
ី ជភ ចន
ិ កុកងឺ េ យសំេឡងចន
ិ ដីេគក។ Global
់ គង់មយ
កមហ៊ុនផគតផ ួ បន បប់ថ ៃថកនុ ងមួយេ ន គឺ US$១១។ Witness បនសុំចបប់េឡង
ី ន ប៉ុែន តវបនបដេសធ។
ិ ថត
ី បត
ិ
មអ ៃថេនះ កប៉ល់ ១៥.០០០ េ នមួយ ចផទុ កខ ច់មន ែតអនក សកេនឯេកះកុងេ កមមករពក់ឯកស នថ ‘ទ ន
តៃម US$១៦៥.០០០។ េ យ រចំនន
ួ អនក បតបត
ិ េិ នកនុ ងតំបន់ ចន
ិ ’ ក៏េ យ ប៉ុែន Global Witness មន
ិ ចបញជក់ថ ពួកេគ
205
េនះ Global Witness ចប៉ន់ ម នថ កប៉ល់យ៉ងេ ច មកពក ី ងេយធរបស់ បេទសចន ិ បនេទ។
ស់មយ
ួ េគង ច តវបនបំេពញ កនុ ងរយៈេពលមួយ ទតយ។
ិ
មរបយករណ៍ពអ
ី នក សក នង
ិ កមមករ ពួកចន
ិ មន
ិ ែមនជ កមែត
មអ ៃថែដលបនអះ ង េនះមនន័យថ ផលចំណូល បចំ
មួយ ែដលនំខ ច់េចញេទសងបុ
ិ រពី ីេកះកុងេទ។ មន
ឆន ំ ស មប់ឧស ហកមមខ ច់េនឯេកះកុង គឺ US$៨,៦
203 របយករណ៍ថ កមហ៊ុនម៉េឡសុី នង
ិ កូេរបនទញ
៉ ិ ដីខ ច់ េដមប
ី ី
ន។ េពលខ ច់េទដល់សងបុ
ិ រ ី តៃមខ ច់េឡយ
ី មួយជប។
ី 206
ដក
ឹ ជញជូ នផងែដរ។
មអ ៃថ ឆន ំ ២០០៧ េនសងបុ ់ យ
ិ រ ី តៃមកនុ ងខ ច់សំណងម ួ
204
េ ន គឺ US$៤៥។ េនះមនន័យថ តៃម បចំឆន ំ ៃនករនំ
េចញខ ច់ របស់តំបន់េកះកុង គឺ បែហល US$៣៥ ន។

កប៉ ល់ដ៏តូចជង េផទរខ ច់េទេលកប៉ ល់ លី ២ ែដល តវបនថតកនុងឆនំ ២០០៨ចមងយ បែហល ៣០ គ.ម. ពី ចំង េនមត់សមុ ទេកះកុង
បេទសកមពុជ។

43
 ិ ក់ – រេប បែដលពួកវរជនកមពុ ជ បនចប់កប់ឧស ហកមមដក សង់ធនធនរបស់ បេទស
បេទសជតល

្របអប់ទី ៨ | សង្ហ
ិ បរុ ី – ដខ
ី ច់ នង
ិ ករចក់ព្រងក
ី ដី
េកះសង្ហ
209
ិ បុរកំ
ី ពុងែតលូ ត ស់យ៉ងេល ន។ មពីទទួលឯក ជយភព ករចក់ ឥណូ ្ឌ េណសុី បន ក់ប្រមមទូេទ េលករករនំេចញៃនខ ច់ទង
ំ អស់។
ព្រងក
ី ដយ
ី ៉ ងធំ បនជួយឲយ្រពំែដនៃនេកះតូចេនះ រក
ី ទំហំ្របែហល ២០ ភគ មួយែផនកៃនមូលេហតុស្រមប់ប្រមមេនះ គឺជករខូចខតដ៏ធំ ែដល
រយ េហយ
 េគមនេគលបំណងព្រងក
ី ៃផទដី ៩៨ គ.ម. ្រក េទៀត េនកនុ ងរយៈ 210
ឧស ហកមមខ ច់ បនបងកដល់តំបន់ មមត់សមុ្រទ។ េនកនុ ង្រកុមេកះ
េពល្របំទសវត េទមុខេនះ េដមប
 ស្រមលដល់
ី ្របជជនែដលកំពុងែតេកន

រយ
ី ៉ វ េនជត
ិ សង្ហ
ិ បុរ ី ែដលជកែន្លងែដលបននំេចញខ ច់ ២៥០.០០០ េទ
207
ចំនួន។ េគលបំណងេនះ ្រតូវបនសេ្រមចេ យករចក់ព្រងក
ី ដី េហយ
 ៣០០.០០០ េ ន កនុ ងមួយែខ េកះខ្លះបនលច
ិ បត់ េហយ
 េកះខ្លះេទៀតស៊ូរង
កចច
ិ ករេនះ្រតូវករខ ច់ចំនួនេ្រចន
 អេនក៖ គឺមយ
ួ ភគធំ ៃនខ ច់ចំនួន ៣,៨ 211
ករខូចខតយ៉ងធងន។
់ ករបូមខ ច់ បនបនថយចំនួន្រតេី នឯ្រកុមេកះ
នេ ន ែដលសង្ហ
ិ បុរនំ
ី ចូល ល់ឆន ំ ្រតូវបនេ្របស
 ្រមប់េគលបំណង
រយ
ី ៉ វ ែដលជបញ្ហធំ កនុ ង្របេទសមួយែដល្រតីជែផនកដ៏សំខន់ េនកនុ ង រ
208
េនះ។ េ យ រសង្ហ
ិ បុរបនេ្រប
ី ខ
 ច់ខួ ្លនឯងឲយអស់ េនកនុ ងប ្ដ ឆន ំ 212
របស់្របជជន។
េ្រកយពក
ី រទទួលឯក ជយភព ្របេទសសង្ហ
ិ បុរ្រតូ
ី វែតរកេនកែន្លងេផ ងេទៀត
Global Witness បនសរេសរសំ បុ្រតមួយេទរ ្ឋ ភបល
ិ សង្ហ
ិ បុរ ី េនកនុ ងែខ
េដមប
 បំ
ី េពញេសចក្ដី្រតូវករ ចំេពះខ ច់។
តុ ឆន ំ ២០០៨ េដមប
 សួ
ី រអំពីតួនទីរបស់េគ កនុ ងករដក្រសង់ខ ច់ េនកនុ ង
រហូតដល់ឆន ំ ២០០៧ ្របេទសឥណូ ្ឌ េណសុី គឺជ្របេទសផគតផ
់ គងដ
់ ីខ ច់
េខត្តេកះកុង េហយ
 បនទទួលករេឆ្លយ
 តបដូចតេទេនះ៖
េ្រចន
 បំផុត ឲយសង្ហ
ិ បុ រ ។
ី ក៏ប៉ុែន្ត េនកនុ ងែខមក ឆន ំ ២០០៧ រ ្ឋ ភបល
ិ
ិ បុរេ្រប
“្របេទសសង្ហ ី ខ  ច់ដីេគក ស្រមប់សំណង់ នង
ិ ខ ច់សមុ្រទ ស្រមប់
គេ្រមងចក់ព្រងក
ី ដ។
ី ខ ច់ទំងពរី្របេភទ ្រតូវបននំ
ចូល េ យអនកចុះកចច
ិ ្រពមេ្រព ងពី្របេទសេ្រក។ ករនំ
ចូលៃនដខ
ី ច់ គឺជសកមមភពពណជជ
ិ កមម េហយ

រ ្ឋ ភបល
ិ សង្ហ
ិ បុរមន
ី ិ ជប់ទក់ទន
ិ េទ។ រ ្ឋ ភបល
ិ សង្ហ
ិ បុរ ី
មន
ិ ក់ប្រមម អំពី្របភពខ ច់របស់អនកចុះកចច
ិ ្រពមេ្រព ង
លក់ខ ច់េទ ប៉ុែន្តេយង ឹ ថ ពួកេគេគរពចបប់ទក់ទង
 រ ំពង
នង
ឹ ករដក្រសង់ ្រប្រពត្ត
ឹ ក ិ មម នង
ិ ករដក
ឹ ជញជូ នខ ច់ ្រពម
ទំងចបប់បរ ិ ថ ន របស់្របេទសែដលជ្របភពៃនខ ច់។
កំណត់េហតុពណជជ
ិ កមមរបស់េយង
 បង្ហញថ ខ ច់ខ្លះ
ែដលបននំចូលស្រមប់សំណង់ នង
ិ គេ្រមងចក់ព្រងក
ី
ដី មន្របភពេន្របេទសកមពុ ជ។ សង្ហ
ិ បុរបនឈប់
ី នំ

បេទសសិងបុរ ីនំចូលខ ច់ ប់េ ន លឆនំ ស មប់គេ មងចក់ខ ច់ព ងីកៃផទដី ខ ច់ដីេគកចូលពីឥណូ ្ឌ េណសុី េនកនុ ងឆន ំ ២០០៧ េហយ

213
នង
ិ ខ ច់សមុ្រទេនឆន ំ ២០០៣។”

េ ក លី យ៉ុងផត់ នង
ិ ឧស ហកមមខ ច់
មន
ិ គួរឲយភញក់េផល
ី េ ះ ែដលេសដីេកះកុងមួយរូបេនះ បន
ពណជជ
ិ ករៃថ ែ បខន
ួ ជសមជក
ិ ពទធ
ឹ សភខងគណបក
ចប់ រមមណ៍េលឧ
ី ស ហកមមខ ច់ ែដលកំពុងលូត ស់េន
CPP គឺឯកឧតម លី យ៉ុងផត់vii តវបនេគេ ‘េសចេកះកុង
កនុ ងតំបន់របស់េ ក េហយ
ី អនកៃផទកុ នងៃនឧស ហកមមេនះ
’េ យ រេ ំ ញជេ ចន
កមនសហ គសជនួ ី ស់ េន
អះ ងថ េ កេ បីអំ ច គប់ គងេលវី ស័
ិ យខ ច់ទង
ំ សង
កនុ ងេខតេនះ។ េមល
ី េទ ទពយសមបតរិ បស់េ ក មកពក
ី រ
េនកនុ ងតំបន់េកះកុង។ រហូតមកដល់ គដ៏មនកររវល់ មុន
ែដលេ កជមចស់ៃនកសុីណូ នង
ិ ស គរេ ចន។
ី េពលថមី
ករេបះេឆនតជតិរបស់ បេទសកមពុ ជកនុ ងឆន ំ ២០០៨ េ ក
េនះ េ កបនព ងក ី វស័
ិ យសកមមភព ឲយមនរួមទំងករទញិ
214 តវបនេគ យករណ៍ថ ជអនកកំណត់ៃថខ ច់េនកនុ ងវស័
ិ យ
ដី នង
ិ ចមករអំេព។ ករេនះបនេធីឲយ កមសទធ
ិ ិមនុស េន
ឧស ហកមមេនះ េហយ ី បនេធីជភគីក ល រ ងអនកទញ
ិ
កនុ ង បេទសកមពុ ជចប់ រមមណ៍េលីរូបេ ក ទំងរះគន់
ិ តួនទី 216
ខ ច់ នង
ិ អនកបូមខ ច់។
ៃន កមហ៊ុនទំង យរបស់េ
ក កនុ ងករបេណញ បជជន
215
េចញពីដីធី េ យករបងខិតបងខំ ស មប់ករេធីចមករអំេព ។
ទំងឃង
ំ ៃថ នង
ិ ឃច
ំ ន
ិ េនទល់មុខទេនពី កងេកះកុង សថត
ិ
េនេលដ
ី ីែដល តវបនេគ យករណ៍ថ ជដីរបស់េ ក លី
យ៉ុងផត់។ មនរបយករណ៍ផងែដរថ េ កមនផទះវ ិ នង
ិ
vii
ឯកឧត្ដម លី យ៉ុងផត់ មនេឈមះ លី ផត់ ស៊ូផផ ៃនកនុ ងលខត
ិ ិ 217
ទូកយនមួយេ គ ង េនឯឃង
ំ ៃថ។
ឆ្លងែដនៃថរបស់េ ក។

44
 ិ ក់ – រេប បែដលពួកវរជនកមពុ ជ បនចប់កប់ឧស ហកមមដក សង់ធនធនរបស់ បេទស
បេទសជតល

ែខ រយៈ ចម បូរ ី
Global Witness បនទទួលព័ត៌មនទក់ទងនង
ឹ មចស់ៃន កម
ហ៊ុនែរេផ
៉ ងេទ ត េ កពី កមហ៊ុនននែដលេយង
ី ចេទដល់
បន េនកនុ ងឆន ំ ២០០៨។ ព័ត៌មនបនបំភថ
ឺ មនករណីេផ ង
េទ តៃន កមហ៊ុន ជវកមម
ី ែរ ៉ ែដលជកមមសទធ
ិ ិ ឬែដល តវបន
កន់កប់ េ យពួកវរជន គប់ គង បេទសកមពុ ជ។
មនេគ យករណ៍ថ សមជិក ពឹទធសភពី លី យ៉ុងផត់ ពីគណបក
220
CPP មនផទះវ ិ មួយខនង និងទូកយនមួយេ គ ង េនឯឃំងខ ច់មួយ កមហ៊ុន Eight Star Mining [ ជវកមមី ែរ ៉ ផកយ បំប]ី
ទល់មុខទេនពី កងេកះកុង េខតេកះកុង បេទសកមពុជ 221
Angkor Wat Minerals [ធតុែរអងគ ៉ រវត] េហយ ី នង
ិ Elray
222
សមជក Resources[ធនធន អលេរ ិ ]៉ គជ
ឺ ឧទហរណ៍ៃន
ិ ពទធ
ឹ សភ លី យ៉ុងផត់ តវបនកមមករេនឯករ ន
េហតុករណ៍េនះ។ េនកនុ ងចំេ មនយក នង
ិ អនកកន់ហ៊ុន
ី ៉ងត៍ ស-អរុណ ពពណ
កមហ៊ុន សុម ិ ៌ នជ ‘ ជញក ល’
ស មប់កចច ៃន កមហ៊ុនទំងបីេនះ មននមៃនជនជតិែខមរមួយរូប េឈមះ
ិ ពមេ ព ងលក់ដូរខ ច់ទង
ំ អស់ េហយ
ី ជអនក
223
ទទួល បក់ទង
ំ អស់ ពអ ចម បូរ។ី
ី នកទញ
ិ បរេទស មកអនកបូមេនកនុ ង
សក។ កមមករអះ ងថ េនេពល ប៉ូលស
ិ ឬម នីេផ ង
េ ក ចម បូរ ី គឺជបងបន
ូ ជមួយរដម នី កសួងពណជជ
ិ កមម
េទ តមកដល់ករនរបស់េគ ពួកេគែណនំឲយអនកទំងេនះ
218 របស់ បេទសកមពុ ជ ឯកឧតម ចម បសទធ
ិ េហយ
ី ជទី បក
ឹ
េទករយល័
ិ យរបស់ លី យ៉ុងផត់។
ផទល់ របស់ បធនសភជតិ សេមច េហង សំរន។
ិ Global

Global Witness ក៏បនទទួលឯក រ ែដលបងញថ Witness បនសរេសរសំបុ តេទេ ក ចម បូរ ី នង

ិ ចម

ឯកឧតម លី យ៉ុងផត់ គជ បសទធ

ិ េនកនុ ងែខតុ ឆន ំ ២០០៨ េដមប
ី សី ុក
ំ រអធបបយ
ិ
ឺ មចស់ៃន Ly Yong Phat ឬ LYP
Group Company [ កមហ៊ុន លី យ៉ុង ផត់ ឬ កម LYP] របស់េ ក។ េនេពលេបះពុមពរបយករណ៍េនះ េ កទំងពរី

ែដល បភពពីរូបដ៏មនែខ រយៈ បនអះ ងថ ពក់ព័នធេនកនុ ង រូបមន

ិ បនេឆយ
ី តបេទ។
219
់ ច់។
ករផគត់ផគងខ
េនកនុ ងែខឧសភ ឆន ំ ២០០៨ កមហ៊ុន ធតុែរ ៉ អងគរវត តវ
បនទញ
ិ េ យ កមហ៊ុនមួយ ែដលចុះេឈមះេនកនុ ងរដ
Global Witness បនសរេសរសំបុ តមួយេទឯកឧតម លី
េណ ៉ បេទសសហរដ េឈមះថ ធនធន អលេរ
ិ ។៉ ក៏ប៉ុែន
យ៉ុងផត់ េនកនុ ងែខតុ ឆន ំ ២០០៨ េដមប
ី សី ុំេ កអធបបយ
ិ
េ ក ចម បូរ ី េនែតកន់ភគហ៊ុន េនកនុ ងសហ គសេនះេន
អំពក
ី រអះ ងទំងេនះ។ េនេពលេបះពុមពរបយករណ៍េនះ
េឡយ។
ី ទំង កមហ៊ុនធតុែរ ៉ អងគរវត នង
ិ ធនធន អលេរ
ិ ៉ បន
េ កមន
ិ ទន់េឆយ
ី តបេទ។
អះ ងថ មនសមបទនបីកែនង ែដល ចមនែរមស ៉ េន
224
កនុ ងេខត ពះវ ិ រ នង ់ ។
ិ េខតកំពងធំ

តំបន់ប ញអុិនធណត
ឺ ិ របស់ កមហ៊ុន ជវកមម
ី ែរ ៉ ផកយ បំបី
ែចងថ កមហ៊ុនេនះមនសមបទនែរមួ៉ យចំនន
ួ ែដល ច
មនធនធនែរេ៉ ចន ិ កែនងេផ ង
ី េនកនុ ង បេទសកមពុ ជ នង
េទ ត ប៉ុែន មន
ិ ផល់ព័ត៌មនលំអត
ិ អំពីទី ង
ំ ៃនសមបទនទំង
225
េនះេទ។

ជនជតិអូ លីពីររូប េឈមះ Barry Lucas [ប-រ ី លូកស]

ទំព័រដក្រសង់េចញពី ជញប័ណ្ណរបស់ LYP ្រគូប េដមប
 ដក្រសង់
ខ ច់
ី
នង
ិ Michael Melbourne [ៃម៉ខល
ិ មុល ិ បូណ] គជ ឺ នយកៃន
226
កមហ៊ុន ធនធន អលេរិ ៉ នង
ិ ធតុែរ ៉ អងគរវត។ ជវកមម
ី ែរ ៉
ផកយ បំបី ក់េឈមះ ៃម៉ខល
ិ មុិលបូណ ជនយក។

45
 ិ ក់ – រេប បែដលពួកវរជនកមពុ ជ បនចប់កប់ឧស ហកមមដក សង់ធនធនរបស់ បេទស
បេទសជតល

ងទី ១ | អនកសំខន់េនកនុ ងវស័

ិ យឧស ហកមមរបស់្របេទសកមពុ ជ

46
 ិ ក់ – រេប បែដលពួកវរជនកមពុ ជ បនចប់កប់ឧស ហកមមដក្រសង់ធនធនរបស់្របេទស
្របេទសជតល
 ិ ក់ – រេប បែដលពួកវរជនកមពុ ជ បនចប់កប់ឧស ហកមមដក្រសង់ធនធនរបស់្របេទស
្របេទសជតល

ំ កទី ៣
ជពូ
េ្របង នង
ិ ឧសម័ន
ថ្វត
ី បត
ិ ែតពួកវរជន្របេទសកមពុ ជ គជ
ឺ អនកែដលនង
ឹ ទទួលផល ្រកបខណ្ឌចបប់ នង
ិ នតវធ
ី ិ ិ ី
្របេយជន៍ពឧ
ី ស ហកមមែរ ៉ភគេ្រចន
 មរយៈករជមចស់កមមសិទធិ ចបប់េ្របងកតរបស់្របេទសកមពុ ជ មនភពចបស់ ស់តច
ិ ជង
វស័
ិ យ ជវកមម
ី ែរេទេទ
៉ ត។ ជផវករ
ូ ឧស ហកមមេនះេនែតសថត
ិ
ផទល់ ឬករកន់កប់ែដលផ្ដល់្របេយជន៍ ៃន្រកុមហ៊ុន ជវកមម
ី ែរ ៉ក៏
េនេ្រកមចបប់េ្របងកត ឆន ំ ១៩៩១ ែដល្រតវបនរ ភបល
ិ
េ យ ប៉ែុ ន្តឧស ហកមមេ្របង នង
ិ ឧសម័នដ៏កព
ំ ុងលូ ត ស់ របស់
រដកមពុ ជអនុម័ត មុន ជញធរបេ ះ សននសហ្របជជត្រិ បចំ
្របេទសកមពុ ជ ្រតូវបនចប់ក្ដប់េ យមេធយបយេផ ងេទៀត។ េន
កមពុ ជ បនចូលមកកន់កប់ េនៃថងទី ៣១ ែខតុ ឆន ំ ១៩៩១
កនុ ងវស័
ិ យេនះ ករ្រគប់្រគង់េកត
 មកពវី េិ ធនកមមេទនង
ឹ ចបប់ជតិ បនច។
ិ
ii
េនេ្រកមចបប់េនះ ថ ប័នរ ភបល
ិ ែដលកន់កប់េ្របង
ែដលមន
ិ សូ វ្រសបនង
ឹ រដ្ឋធមមនុញញ ែដលវេិ ធនកមមទំងេនះ បន កត គឺជ្រកសួងឧស ហកមម ែដលេ្រកយមក្រតវបន ក់េឈមះ

ក់ករ្រគប់្រគង ជញធរេ្របងកតជតក
ិ មពុ ជ – េហយ
 នង
ិ ធនធន ្រកសួងឧស ហកមម ែរ ៉ នង
ិ ថមពល (MIME)។

េនះផង – េនកនុ ងៃដៃនអគគនយករដ្ឋម ន្តី េហយ

 នង
ិ ឧប
នយករដ្ឋម ន្តរី បស់េ ក។ ករបេងកត
 វេិ ធនកមមទំងេនះ បន

េជៀស ងករ្រតតពនតយ
ិ ិ េ យសភជតិ នង
ិ ធរណជន េល

ឧស ហកមមេនះ។

លទធផល គថ
ឺ គមនតមភពេ ំ 
ះ េនកនុ ងដេណរករែចកសមបទន

េនកនុ ងវស័
ិ យឧស ហកមមេ្របង។ ព័តម
៌ នបន្តច
ិ បន្តួ ច ែដល ច
េមល
 បន គប
ឺ នេលចចូលកនុ ងវស័
ិ យ ធរណៈ េមល
 េទេ យ
អេចតន មន
ិ ែមនេ យមនេចតនេនះេទ។ ្រកុមហ៊ុនខះ ែដល្រតូវ
បនែចកសមបទនមួយភគ ឬសមបទនទំង្រសុង មួយ មន

បទពេិ ធន៍តច
ិ តួច ស់ េនកនុ ងវស័
ិ យេ្របង នង
ិ ឧសម័ន េហយ

មនមេធយបយហរញញ
ិ វតថុ េដមប
 េធ្វ
ី  ជវកមម
ី ធនធនេនះ ដ៏គរួ ឲយ
អគគនយករដម នី ហ៊ុន ែសន (ខង ំ) និងឧបនយករដម នី សុខ
សង យ
័ ។ េនកនុងករណីខះ មន
ិ បនបេញច ញឲយដង
ឹ ជ ធរណៈ
ន (ខងេឆង)។ ជមួយគន ឯកឧតមទំងពីររូបកន់កប់ ជញធរ
ថអនក កន់កប់្រកុមហ៊ុន ឬទទួលផល្របេយជន៍ពស
ី កមមភព េ បងកតជតិកមពុជ។

របស់ េនះេទ។

បូកសរុបទំងអស់ េនះមនន័យថ ្របជជនកមពុ ជ – ែដលជមចស់

រួមៃនធនធនេនះ – គមនសំេឡង ឬអំ ច្រគប់្រគងឧស ហកមម ii

មនអនកខះអះ ងថ ឯក រចបប់ែដលបនអនុមត
័ មុនរដ្ឋធមមនុញញ ឬ

េនះេ ះ។ UNTAC គគ
ឺ ម នសុ ពលភពេទ ប៉ុែន្ត មករពត
ិ រ ្ឋ ភបល
ិ េធ្វ មឯក រចបប់
េ្រចន
 ែបបយ៉ង ែដលបនអនុមត
័ រ ងករធក់ៃនរបបែខមរ្រកហម េហយ
 នង
ិ ករ
អនុមត
័ រដ្ឋធមមនុញញ េនកនុ ងឆន ំ ១៩៩១។
 ិ ក់ – រេប បែដលពួកវរជនកមពុ ជ បនចប់កប់ឧស ហកមមដក្រសង់ធនធនរបស់្របេទស
្របេទសជតល

េនកនុ ងលកខណៈផវករ
ូ ចបប់េ្របងកតឆន ំ ១៩៩១ ទមទរឲយមន អនុម័តករេដញៃថ មួយ ្រកសួងឧស ហកមម្រតវចុះ
តមភព នង
ិ ករ្រតតពនតយ
ិ ិ មួយក្រមត
ិ ពរី ភបល
ិ នង
ិ កចច
ិ ្រពមេ្រព ងេ្របងកត់ េ យតំ ងឲយរ ភបល។
ិ ចបប់េនះ
ធរណជន េនកនុ ងករែចកសមបទនរបស់រដ េទកន់្រកមហ៊ុន ក៏មនម្រ ស្រមប់ករបេងកតី នូវ្រកម្របក ឹ ្រតត្រ េ្របងកត
228
ឯកជន។ ចបប់េនះត្រមវឲយ្រកសួងឧស ហកមម េចញេសចកី ្របកបេ យសមជក ិ អនរ្រកសួងជេ្រចន។ ី
្របកសជ ធរណៈ អំពក
ី រេដញៃថទញ
ិ សមបទនេ្របង ្រពម
ទំងលកខខណវនចឆ
ិ ិ ័យករេដញៃថទំងេនះ។ ករេដញៃថទំងេនះ ក៏បុែ៉ ន េនកនុ ងផវូអនុវតវញ
ិ លកខខណៃនចបប់េនះ េមល
ី េទ្រតវ
គួរែត ក់េផញីេទ្រកសួងឧស ហកមម េហយ
ី ្រកសួង្រតវ យតៃមេលី បនលុបេចលេ្រកយមក េ យ រករអនុម័ត មរយៈ
ករេដញៃថនន េ យសំ ងេលីសមតថភពបេចចកេទស នង
ិ ជ្រកតយ
ឹ សមងត់ នូវវេិ ធនកមមបែនថម។ វេិ ធនកមមទំងេនះ
ហរញញ ំ ី
ិ វតថុ ។ បនទប់ពីដេណរករេនះ ករេដញៃថទំង យ ្រតវ បនេផទរអំ ច្រគប់្រគងេលធ
ី នធនេ្របង េហយ
ី បនផស់បូ រទំង
បញជូ ន រួមជមួយអនុ សន៍ េទរ ភបល
ិ កមពុ ជ ស្រមប់ករ ្រសង នូវត្រមវករតមភពែដលេនកនុ ងចបប់េដម។
ី
227
អនុម័ត។ េពលេនះ េបស ី និ ជរ ភបលិ កមពុ ជសេ្រមចចតិ ឲយ

“ ជធរ
ញ េ បងកតជតិកមជ
ុព តវជ ័ អចៃិ នយ៍ គប់ គងេ
ថ បន យអគន ទ ់ ”
គ យករដម នី ផល។
229
សំ ដីដក្រសង់ពី ជ្រកតយ
ឹ ស្ដី ពីករបេងកត
 ជញធរេ្របងកតជតិកមពុ ជ ៃថងទី ២២ ែខមក ឆន ំ ១៩៩៨។

ករេផទរអំ ច េនកនុ ង្របេទសកមពុ ជ មនវធ

ិ ីេផ ងៗ ែដលចបប់ ច្រតវបន
ឧទហរណ៍មួយៃនករេផទរអំ ច បេងកត
ី េហយ
ី អនុវត។
េនះ ចរកេឃញ
ី បនេនកនុ ងករ
រដធមមនុញែញ ចងថ អំ ចបេងកត
ី ចបប់ សថត
ិ ជមួយសភជតិ
បេងកត
ី ជញធរេ្របងកតជតិ
េហយ
ី ថអំ ចបេងកត
ី ចបប់ មន
ិ ចេផទរេទកន់ ថ ប័ន ឬបុគគល
កមពុ ជ (CNPA) េ យ ជ្រកតយ
ឹ 232
េផ ងេទ តបនេទ។
េនៃថងទី ២២ ែខមក ឆន ំ
230
១៩៩៨។ ឹ េនះ ្រគប់ដំ
មលកខខណៃន ជ្រកតយ ក់កល ៃន េនកនុ ងផវូអនុវត មនឯក រចបប់្របេភទេផ ងៗ ែដល្រតវបន
សកមមភពផលត
ិ េ្របងកត ្រតវស្រមបស្រមលេ យ CNPA។ េ្របី្របស់ េដមប
ី អី ធបបយ
ិ បែនថម នង
ិ ផល់ឧបករណ៍ស្រមប់ករ
ម្រ ទី ៣ ៃន ជ្រកតយ
ឹ េនះ ្របកសថ CNPA គឺជ ថ ប័ន អនុវតចបប់ ែដលសភជតអ
ិ នុម័ត។ ឯក រទំងេនះ មនរួម
231
អចៃិ នយ៍ ែដល្រគប់្រគងេ យអគគនយករដម នផ
ី ទ ល។ ម ទំងអនុ្រកតយ
ឹ (ែដលអនុម័តេ យ្រកម្របក
ឹ រដម នី អគគ
រេប បេនះ ជ្រកតយ
ឹ បនេផទរភរកចច
ិ េលីវស័
ិ យេ្របង នង
ិ ឧសម័ន នយករដម នី នង
ិ េសច) នង
ិ ជ្រកតយ
ឹ (ែដលអនុម័តេ យេសច
េចញពី MIME េទកន់ ថ ប័នថមី ែដលសថត
ិ េនេ្រកមករ្រគប់្រគង និងអគគនយករដម នី)។
ផទល់របស់នយករដម ន។
ី
ធមម េនេពលបេងកត
ី ថ ប័នរដ ែដលមនអំ ចេដមប
ី ែី ចក្រទពយ
Global Witness បនសរេសរសំបុ្រតេទសេមច ហ៊ុន ែសន េន សមបតិរបស់រដ ឬេធីករសេ្រមចចតិ របស់រដ ែដលមនតៃម
កនុ ងែខតុ ឆន ំ ២០០៨ េដមប 233
ី សី ួរអំពីមូលេហតុៃនករសេ្រមចចត
ិ ហរញញ
ិ វតថុ េនះ សភជតអ ិ នុម័តចបប់មយ
ួ ។ ករេ្របអ
ី នុ្រកតយ
ឹ ឬ
េនះ។ េនេពលេបះពុមពរបយករណ៍េនះ Global Witness មន
ិ ជ្រកតយ
ឹ ជធមម ្រតវបនប្រមងទុកស្រមប់ករបេងកត
ី ថ ប័ន
ទន់ទទួលករេឆយ
ី តបេទ ដូេចនះគមនករអធបបយ
ិ ជផវូករ អំពី ែដលមនអំ ចតច
ិ ជង។ េនកនុ ង្រកបខណេនះ ករេ្របី្របស់
មូលេហតុអី បនជេនកនុ ង ឆន ំ ១៩៩៨ សេមច ហ៊ុន ែសន បន ជ្រកតយ
ឹ េដមប
ី បេងក
ី ត
ី CNPA – ថ ប័នរបស់រដ ែដល្រគប់្រគងករ
ិ េផទរភរកចច
សេ្រមចចត ិ េលវី ស័
ិ យេ្របង េចញពី MIME េទកន់ ែចករ ំែលកសមបទនេ្របង ែដល ចមនតៃមៃថ ស់ – គឺខុស
CNPA េហយ 234
ី នង
ិ ខន
ួ េ កផទល់។ ក៏បុ៉ែន Global Witness មន ពដ ំ ី ករដ៏្រប្រកត។
ី េណរ ី
កងល់អំពក
ី រេ្របី ជ្រកតយ
ឹ ជឧបករណ៍ផវូចបប់មយ
ួ េដមប
ី េី ជ ស
ងករពភក
ិ ជ ធរណៈ េហយ
ី នង
ិ េនកនុ ងសភជត។
ិ ំ
មមតិរបស់អនកជនញ ចបប់ ែដល Global Witness បន
ពេ្រគះ
ិ ជមួយ ករេផទរអំ ចដ៏ធំេធងែបបេនះ េទកន់ ថ ប័នថមី
 ិ ក់ – រេប បែដលពួកវរជនកមពុ ជ បនចប់កប់ឧស ហកមមដក្រសង់ធនធនរបស់្របេទស
្របេទសជតល

េ យ រែត ជ្រកតយ
ឹ ប៉ុេ ះ េ យគមនចបប់ចមបងអនុម័ត គឺេ ី ជ្របធនៃន
កឧបនយករដម នរី បស់្របេទសកមពុ ជ េហយ
238
េ យសភជតិសន ិ េនះមន ិ ្រតម ំ ី ្រប្រកតប
ឹ ែតខុសពីដេណរ ី ុេ៉ ះ CNPA គឯ
ឺ កឧតម សុខ ន។
235
ប៉ុែន ក៏មន
ិ សូវ្រសបនងឹ រដធមមនុញញផងែដរ។
“េ កយពីករ យតៃម នង
ិ ពនតយ ំ
ិ ិ នវូសេណ បធនៃន
េ្រកយពីករបេងកត
ី CNPA េនកនុ ងែខមក ឆន ំ ១៩៩៨
ជធរ
ញ េ បងកតជតកមជ
ុព ចេធកច
 ិ ច ពមេ ព ង រម
ួ
វេិ ធនកមមទីមយ
ួ េនកនុ ងចំេ មវេិ ធនកមមទំងពរី្របករ ៃន
ំ េ
ទង យគន ំ
ម កណត់ នវូ ជេ មស
 េដមប
 ចះ
ី ុ
ចបប់ឆន ំ ១៩៩១ ្រតវបនអនុម័ត។
ិ ច ពមេ ព ងេ បងកត
កច មេ កចត់ទុកថ គរួសម
វេិ ធនកមមេនះបនយល់្រពមេដមប
ី ផ ំ ី
ី ស់បូ រដេណរករ ស្រមប់
ស មប់ករអភវឌ
ិ ន៍ឧស ហកមមធនធនេ បងកត េន
ករ្របកសជ ធរណៈអំពីករេដញៃថ េ យែចងថ “្រកសួង
ឧស ហកមម ចបេងកត ់ េផ ង េដមប កង
ុ ន បេទសកមជ
ុ ព ។ ... កច
ិ ច ពមេ ព ង ែដលបន
ី ទ្រមងករ ី េី ចញករអេញជ ីញឲយ
236
េដញៃថ េទ្រកមហ៊ុន។” មករពត
ិ ឃេនះបនដកេចញ នូវ បតបត
ិ េិ យ បធនៃន ជធរ
ញ េ បងកតជតកមជ
ិ ុព
ី ទទួលករេដញៃថដ៏ចំហេសរ ី ស្រមប់ករ
ត្រមវករឲយ CNPA េបក សប មម ៥.ខ េនះ តវជកតពកច
ិ របស់
ច
ែចកសមបទនេ្របងកត េហយ ី ទរស្រមប់ករចរចដ៏
ី បនេបក
រ ភបល
ិ េដមប
 ី បតបត
ិ ិ ម សប មលកខណ
ខ ៃន
សមងត់ រ ងពរីភគីបុេ៉ ះ។
ិ ច ពមេ ព ងេនះ។”
កច
ជេរ ងចែមក ស់ វេិ ធនកមមេនះ មនភពមន
ិ េទ ងទត់មយ
ួ សំ ដដ
ី ក្រសង់ពម
ី ្រ ៥.ខ ៃន ‘េសចក្ដស
ី េ្រមច ស្ដីពក
ី រេធ្វ
ចំនន
ួ ។ ទម
ី យ
ួ អះ ងថ បនចុះហតថេលខេ យ វេិ ធនកមមចបប់េ្របងកតឆន ំ ១៩៩១ ៃន ជរ ្ឋ ភបល កមពុ ជ
ិ
នយករដម នទ ី ង
ំ ពរីនក់របស់្របេទសកមពុជ េនេពលេនះ គឺ េលខ ២៥’ ែដលចុះហតថេលខ េ យអគគនយករដ្ឋម ន្តី ហ៊ុន
237
សេមច្រកម្រពះ នេ តម រណឫទធិ នង
ិ សេមច ហ៊ុន ែសន។ ែសន េនៃថងទី ១៩ ែខមន
239
ី ឆន ំ ១៩៩៩។
្របំមយ
ួ ែខមុនវេិ ធនកមមេនះ្រតវបនចុះហតថេលខ សេមច
ហ៊ុន ែសន បនេដញេចញសេមច្រកម្រពះ នេ តម រណឫទធិ លទធផលរួម ៃនវេិ ធនកមមទំងពរី គឺជករដកេចញពីចបប់

េ យរដ្រប រដ៏េឃរេឃ នង
ិ ្របកបេ យអំេពីហង
ិ មួយ។ េ្របងកតឆន ំ

Global Witness បនសរេសរសំបុ្រតេទសេមច្រកម្រពះ នេ តម ១៩៩១ នូវ

រណឫទធិ េដមប
ី សី ួរេ កថ េតីេ កបនចុះហតថេលខេលីចបប់ លកខខណករ

េនះ ែដរឬេទ ប៉ុែនមន

ិ បនទទួលករេឆយ
ី តបេទ។ ទព
ី ីរ េ ពរ ស្រមប់

្រកសួងឧស ហកមម ជ ថ ប័នដ៏មនអំ ច្រគប់្រគង េហយ

ី មន
ិ ករែចករ ំែលក

នយយ
ិ អំពីតន
ួ ទីៃន CNPA ែដលេទប
ី ែតបេងកត
ី ថមីេនះ។ េទះជ សមបទន

មនទំនស់ទង
ំ េនះកី ក៏វេិ ធនកមម្រតវបនអនុវត េហយ
ី ង
ំ ពី េ្របងកត

េពលេនះមក មន
ិ ែដលមនករេដញៃថេសរ ី ស្រមប់សមបទន ្របេទសកមពុ ជ

េ្របងរបស់្របេទសកមពុ ជេឡយ។
ី េ យតមភព
នង
ិ យុតធម៌
ិ ។
ឯកឧត្ដម សុ ខ ន គជ
ឺ ្របធនៃន ជញធរេ្របងកតជតិកមពុ ជ
(CNPA)។ េនកនុ ង ជ្រកតយ
ឹ ឆន ំ ១៩៩៨ ភរកចច
ិ ស្រមប់វស័
ិ យ
េ្របងកត នង
ិ ឧសម័នរបស់្របេទសកមពុ ជ ្រតូវបនេផទរេចញព្រី កសួ ង
ឧស ហកមម ែរ ៉ នង
ិ ថមពល េទកន់ CNPA វញ។
ិ

មួយឆនេំ ្រកយមក េនកនុ ងឆន ំ ១៩៩៩ វេិ ធនកមមទព

ី រី ៃនចបប់
េ្របងកត េមល
ី េទបន ក់អំ ចេដមប
ី សី េ្រមចចត
ិ អំពីករែចក
រ ំែលកសមបទនេ្របងកត េទកនុ ងៃដេនបុគគលែតមួយរូបប៉ុេ ះ
 ិ ក់ – រេប បែដលពួកវរជនកមពុ ជ បនចប់កប់ឧស ហកមមដក្រសង់ធនធនរបស់្របេទស
្របេទសជតល

្របអប់ទី ៩ | ឯកឧត្ដម សុ ខ ន

ឯកឧត្ដម សុ ខ ន គឺជឧបនយករដ្ឋម ន្តី ៃន្របេទសកមពុ ជ េហយ

 ជ្របធនៃន
ជញធរេ្របងកតជតិកមពុជ (CNPA)។ ដូចជមត្ត
ិ ទំង យរបស់េ ក េនកនុ ង
គណៈបក ្របជជនកមពុ ជ (CPP) សុ ខ ន បនចប់េផ្ដម
 ជព
ី របស់ខួ ន ជ
ករយេលខនុ
ិ ករ េនកនុ ង្រគកន់កប់ៃន្របេទសេវៀត ម េនកនុ ងេដម
 ទសវត
១៩៨០ េហយ  តំែណង្រពមជមួយអគគនយករដ្ឋម ន្តី ហ៊ុន ែសន។ គត់ជ
 បនេឡង
អនកេធ្វនេយបយយ៉ងពូែក េហយ
 បនបន្តេនជត
ិ សនិ ទធនង
ឹ សេម្ដច ហ៊ុន ែសន េន
េពល CPP បនព្រងង
ឹ អំ ច េហយ
 ឥឡវូេនះ េ កជមត្ត
ិ ដ៏ជត
ិ សនិ ទធបំផុតមួយរូប
របស់អគគនយករដ្ឋម ន្តី។ េពលថមីេនះ ទំនក់ទំនង ងេ កទំងពរី ្រតូវបនព្រងង
ឹ
ែថមេទៀត មរយៈ ពហ៍ពិពហ៍ ែដល្រតូវបនេរៀបចំេឡង
 រ ងកូន្របុសរបស់ឯក
ឧត្ដម សុ ខ ន េឈមះ សុ ខ ពុទធវី ធ
ុ េហយ
 នង
ិ កូន្រសីរបស់សេម្ដច ហ៊ុន ែសន
240
េឈមះ ហ៊ុន ម៉ល។
ី
Global Witness ធប់សរេសរអំពីឯកឧត្ដម សុ ខ ន កនុ ងនមជហតថេលខី
មួយរូប ៃនកចច ំ ងជេ្រចន
ិ ្រពមេ្រព ងដបូ  របស់សមបទនក
ិ ៃ្រពេឈ េនកនុ ង្របេទស
241
កមពុ ជ។ កចច
ិ ្រពមេ្រព ង្របគល់សមបទនទំងេនះ គជ
ឺ មូល ្ឋ នៃនករបំផច
ិ
បំផញៃ្រពេឈរ បស់្របេទសកមពុ ជ ែដលបនេកត
 ជបន្តបនទប់ េ យបងខូ ចដល់
បរ ិ ថ ន្របេទសកមពុ ជ េហយ
 ផ្ដល់្របេយជន៍តច
ិ តួច ឲយេសដ្ឋកចច
ិ កមពុ ជ។
កនុ ងនមជអនកកន់អំ ចទីពរីៃនរបប្រគប់្រគង ឯកឧត្ដម សុ ខ ន មន
តំែណងសំ ខន់មយ
ួ ចំនួនេទៀត េនកនុ ងរ ្ឋ ភបល។
ិ មពត
ិ គត់មនមុខតំែណង 244
242 េនបចចុ បបននេនះ េ កជឧត្ដមសនងករគណៈកមមធករ
ិ កំពូល ែកទ្រមង់រដ្ឋ ជ្របធន
េ្រចន
 ស់ រហូតដល់មនេគេ្រប បេធៀបេ កជមួយ្រពះហណ
ិ ូ ្ឌ មនៃដេ្រចន
 ិ (េ កក៏
245
្រកុម្របក
ឹ ែកទ្រមង់រដ្ឋបល េហយ ជ្របធនៃន ជញធរេទសចរណ៍ជត។
េ យ រគត់ែតងចូលៃដកនុ ងកចច
ិ ករេ្រចន
 ស់។ ដូេចនះ មន
ិ គួរឲយភញក់េផល
 េ ះ ជអនុ្របធនៃនវជ
ិ ជ ថ ន្របជធបេតយយ
ិ ក ្ដ លនយម
ិ (CDI) ៃនវជ
ិ ជ ថ ន សុី -
េនេពល CNPA ្រតូវបនបេងកត
 េឡង
 េនកនុ ងឆន ំ ១៩៩៨ សុ ខ ន្រតូវបនេបះ ប៉សុី ហិ្វក ្របធនៃន្រកុម្របក
ឹ ែកទ្រមង់រដ្ឋបល ្របធនៃន ជញធរអប ្របធនៃន

េឆនតេ្រជស ជញធរេ ះ្រ យទំនស់ភូមបល

ិ ្របធនៃន្រកុម្របក
ឹ ហ្វឹកហ្វន
ឺ កមពុ ជ ្របធនៃន
 េរស
 ជ្របធន។ ង
ំ ពីេពលេនះមក េ កបន្រគប់្រគងេល្រគប់
ម វទយល័
ិ យភូមនទ
ិ ្របធនៃន្រកុមកត់េទសែខមរ្រកហម សមជក
ិ ៃន្រកុម្របក
ឹ
កចច
ិ ្រពមេ្រព ងជមួយ្រកុមហ៊ុនេ្របងកត េហយ
 ជមនុស មួយរូបែដល្រតូវទក់ទង
243 ជរ ្ឋ ភបល
ិ េហយ
 ្របធនៃន្រកុម្របក
ឹ វនេយគ
ិ ិ ៃនសហ្រគសេកស៊ូ។)246 ឧប
នយយ
ិ ជមួយ ស្រមប់អនកែដលចង់វនេយគ
ិ ិ ទំង យ។ នយករដ្ឋម ន្តី សុ ខ ន ក៏េឆ តេពលេវ េដមបេធ្វ
ី ជ  ្របធនសមគមកយរទធ
ិ ជតិ
កមពុ ជ។247

ករ្រគប់្រគងវស័
ិ យេ្របង នង
ិ ឧសម័នរបស់្របេទសកមពុ ជ៖ ករណី
េនេពលេធីចប់េហយ
ី ចបប់េ្របងកតថមីេនះ ្រតវែតចូលសភ េដមប
ី ី
ចបប់កចច
ិ ្រពមេ្រព ង ឬ?
មនករពភក ិ ។ អនុ្រកតយ
ឹ ែដលទក់ទង ្រតវបន ក់្របតទន ិ ិ
ង
ំ ពី ជក់ែសងថ ករអភវឌ ំ ី
ិ ន៍ឧស ហកមមេ្របងមនដេណរ 251
េដមប ឹ រដម នីអនុម័ត ។ េនបចចុ បបននេនះ កចច
ី ្រី កម្របក ិ ករបន
េទមុខពត
ិ ទយកបនរស់ ន់ពយយមអភវឌ
ិ សមតថភពៃន CNPA
ឈនចូលដំ ក់កលស្រមបស្រមល្រគប់កចចិ ្រពមេ្រព ង ចបប់
េហយ
ី អភវឌ
ិ រចនសមព័នច
ធ បប់ថីម ជមូល នស្រមប់ឧស ហកមម
248
នង
ិ អនុ្រកតយ
ឹ េដមប
ី បញ
ី ជ ក់ថ គមនទំនស់រ ងឯក រទំង យ។
េនះ។ ក៏បុែ៉ ន ករបុន
ិ ប៉ងរបស់ទយក េដមប
ី បី េងកត
ី ចបប់
អនកៃផទកុ នងឧស ហកមមមយ
ួ រូប បនឲយដង
ឹ ថ ទីបញច ប់ នង
ិ ករ
័ បីដង េ យ
េ្របងកត្រពង បនប ជយ រ CNPA មន
ិ បនចប់
អនុម័តចបប់្រពងេនះឲយកយជចបប់េពញលកខណៈ គេឺ មល
ី មន
ិ
រមមណ៍ទទួលចបប់្រពងទំងេនះ។249 េ្រកយពីករបុន
ិ ប៉ងទំង 252
ី េ ះ។ ទ្រមំដល់េពលេនះ ្រកមហ៊ុន
េឃញ ែដលចង់េធី
េនះ ទភ
ី ន ក់ងរសហ្របតបតករ
ិ ិ អភវឌ ៉
ិ ន៍ ៃន្របេទសន័រែវស
្របតបតករ
ិ ិ េនកនុ ងបក
ុ េ្របងកតរបស់ខួ ន េន្របេទសកមពុ ជ នង
ឹ
(NORAD) បនពយយមជួយ CNPA េដមប
ី អី ភវឌ
ិ ចបប់េ្របងកតមួយ
250
បនេយង មកចច
ិ ្រពមេ្រព ងឯកជនរបស់ខួ ន – េ ថ
េហយ
ី នង
ិ អនុ្រកតយ
ឹ ែដលពក់ព័នធ។
 ិ ក់ – រេប បែដលពួកវរជនកមពុ ជ បនចប់កប់ឧស ហកមមដក្រសង់ធនធនរបស់្របេទស
្របេទសជតល

កចច
ិ ្រពមេ្រព ងែចកចយផលតកមម
ិ (PSC) – ជមូល នចបប់ Global Witness មន
ិ បនបញជក់ថ េតក ិ ្រពមេ្រព ងកនុ ងទ្រមង់
ី ចច
ស្រមប់្របតបតករ
ិ ិ របស់េគ។ ‘កចច
ិ ្រពមេ្រព ងេ្របងកត’ កំណត់ េនះ ្រតវបនចុះហតថេលខេ យ្រកមហ៊ុនកន់ PSC មួយ ឬ
253
លកខខណ ៃន PSC ទំង យេនះ។ េទ ប៉ុែន េយង
ី យល់ថចបប់្រពងេនះ មុខែតជគំរូ ស្រមប់
កចច
ិ ្រពមេ្រព ងពត។
ិ
េទះបី ថ នភពេនះមន
ិ សូវែបក េនកនុ ងវស័
ិ យឧស ហកមមេ្របងក៏
េ យ ក៏ករខះចបប់ ធរណៈ ែដល្រគប់្រគងទេងីរបស់្រកម សំ ងេលក
ី ចច
ិ ្រពមេ្រព ងេ្របងកតេនះ CNPA នង
ឹ ទទួល យ៉ង
ហ៊ុនេ្របង េនកនុ ង្របេទសមួយមនបទពេិ ធន៍ពុករលួយ នង
ិ ខះ េ ច ស់ US$៧៤៦.០០០ ពីកចច
ិ ្រពមេ្រព ងែចកចយ
តមភព េនះគួរឲយខល់ខយែមន។ ្របភពមួយរូប ែដលជត
ិ សនិទធ ផលតកមម
ិ នមួ
ី យៗ េនកនុ ងឆនទ
ំ ីមយ
ួ ៃនកចច
ិ ្រពមេ្រព ង។ េបេី យង
ី
នង
ឹ CNPA មន្រប សន៍ថ “េទះបី មន
ិ ែមនជវបត
ិ ធិ ំបុន
៉ មន ម នថ ៃថទំងេនះ្រតវបនអនុវតេ យេទ ងទត់ នង
ិ មន
ិ ែ្រប
ក៏េ យ ប៉ុែន ក៏មន
ិ លប៉ុនមនែដរ។ កចច
ិ ្រពមេ្រព ងឯកជន មន
ិ ផល់ ្របល េទេលីបុ កសមុ្រទទំង្របំមយ
ួ េនះមនន័យថ CNPA នង
ិ
តមភពអី េហយ
ី លកខខណ ចមនភពខុសគន រ ង្រកមហ៊ុន រ ភបល
ិ កមពុ ជបនទទួលជករេ្រសច នូវៃថជត
ិ US$៤,៥
254
នន។” Global Witness យល់ថ ៃថែដលរ ភបល
ិ កមពុ ជ ន ព្រី កមហ៊ុនកន់ PSC។
ទរ េនកនុ ង PSC នន ផស់បូ រេទ ម្រកមហ៊ុនែដលចុះ
កចច
ិ ្រពមេ្រព ង។ េនកនុ ងកចច
ិ ្រពមេ្រព ងេ្របងកត្រពងមួយចបប់
iii
ជកចច
ិ ្រពមេ្រព ងគំរូ មន យនូវៃថដូចខងេ្រកមេនះ។

iii
េដមប
 េមល
ី  កចច
ិ ្រពមេ្រព ងេ្របងកត្រពងេនះទំងមូល សូ មេមល

http://www.globalwitness.org/media_library_detail.php/693/en/draft_
oil_production_sharing_contract
 ិ ក់ – រេប បែដលពួកវរជនកមពុ ជ បនចប់កប់ឧស ហកមមដក្រសង់ធនធនរបស់្របេទស
្របេទសជតល

255
ងទី ២ | ៃថទរេនកនុ ងកចច
ិ ្រពមេ្រព ងេ្របងកត្រពង របស់រ ្ឋ ភបល
ិ កមពុ ជ
ៃថ ចំនន
ួ ្របក់ ទេី ៃន្របក់ៃថ
ៃថរដ្ឋបល US$២៧២.០០០ CNPA
ករអប់រ ំ នង
ិ ករបណុ ្ដ ះប ្ដ លបុគគលិ កជនជតែិ ខមរ អបបបរម US$១៥០.០០០ CNPA
ស្រមប់តំបន់ែស្វងរុករក េនកនុ ងដំ ក់កលទម
ី យ
ួ ៃនរយៈេពលែស្វង US$១០ កនុ ងមួយគឡែម៉
ី ូ ្រត្រក រ ្ឋ ភបល
ិ
រុករក ៃនតំបន់ែស្វងរុករក
ស្រមប់តំបន់ែស្វងរុករក េនកនុ ងដំ ក់កលទី ២ នង
ិ ទី ៣ ៃនរយៈ US$២០ កនុ ងមួយគឡែម៉
ី ូ ្រត្រក រ ្ឋ ភបល
ិ
េពលែស្វងរុករក ៃនតំបន់ែស្វងរុករក
ស្រមប់តំបន់ែស្វងរុករក េនកនុ ងករបន្តេពល មួយ ៃនរយៈេពល US$៤០ កនុ ងមួយគឡែម៉
ី ូ ្រត្រក រ ្ឋ ភបល
ិ
ែស្វងរុករក ៃនតំបន់ែស្វងរុករក
ស្រមប់តំបន់ផលតកមម
ិ US$៥០០ កនុ ងមួយគឡែម៉
ី ូ ្រត្រក រ ្ឋ ភបល
ិ
ៃនតំបន់ផលតកមម
ិ
ស្រមប់ករបន្តេពលនមួ
ី យៗ ៃនរយៈេពលែស្វងរុករក US$ ១.០០០ CNPA
ស្រមប់លិ ខត
ិ អនុញញតផលតកមម
ិ នមួ
ី យៗ US$ ១០.០០០ CNPA
ស្រមប់កំែណ មួយ ៃនលខត
ិ ិ អនុញញតផលតកមម
ិ US$ ១.០០០ CNPA
ស្រមប់ករបន្តលិ ខត
ិ អនុញញតផលតកមម
ិ នមួ
ី យៗ US$ ១០.០០០ CNPA
ស្រមប់ករេផទរសទធ
ិ ិ មួយ ស្រមប់្របតបត្ត
ិ ក ិ រេ្របងកត US$១៥.០០០ CNPA
ំ យពី CNPA ស្រមប់កចច
ជនួ ិ ករ ស់សទងដ
់ ី ៃថេដម
 CNPA
ំ យពី CNPA ស្រមប់កររក្រពំែដនតំបន់កចច
ជនួ ិ ្រពមេ្រព ង ៃថេដម
 CNPA
CNPA ្រតូវចត់អនកតំ ងពរីនក់ (ឬេ្រចន
 ជងពរីនក់ េបអនកចុះ US$២៤.០០០ CNPA
កចច
ិ ្រពមេ្រព ងេសន) ជអចៃិ ន្តយ៍ េដមប
 ជួ
ី យអនកចុះកចច
ិ ្រពមេ្រព ង។
ករបង់្របក់បញជក់ទក
ឹ ចត្ត
ិ US$៣០០.០០០ CNPA
រចនសមពន
័ ៃធ ន CNPA៖ ករបក់ែបកៃផទកុ ង
ន …
“ពកយតមភព ្រតវបនកំណត់នយមន័
ិ យយ៉ងខុសគន្រសឡះ េ យេ កអគគនយក។”
256
អនកៃផទកុ នងវស័
ិ យឧស ហកមម នយយ
ិ អំពក
ី រខះតមភព េនកនុ ង ជញធរេ្របងកតជតក
ិ មពុ ជ។

េ យ ក់បញរដធមមនុញញ នង
ិ ចបប់ េនមួយអេនីសន ំ ឹ ពី្របភពេផ ងៗ ថមនករបក់ែបកគន
ិ Global Witness បនទទួលដណង
យ៉ងធងន់ េនកនុ ងថនក់អនកដក
ឹ នំកំពូលៃន CNPA ែដលនំឲយមនករសង ័យ អំពរី េប បែដលអំ ច្រតវបនអនុវតេនកនុ ងអងគករេនះ។

្រកម្របក
ឹ ្រគប់្រគង ៃន CNPA មន្របធន គេឺ ក សុខ ន អនុ្របធន គេឺ ក ហូ វច្រត
ិ ិ អគគនយក េ ក ែត ដួង េហយ
ី នង
ិ
257 258
្រកមចបប់មយ ួ ។ នយកៃនអងគភពផលតកមម ិ ចុង គឺជបុរសមួយរូប េឈមះេ ក ែមន ែដន។ អងគករេនះ មនបុគគលក ិ ៨០ េទ
259
១០០ នក់។ េនទីបំផុត បុគល គ ក
ិ ៃន CNPA ទំងអស់្រតវ យករណ៍េទ្របធន គឺឧបនយករដម នី សុខ ន េហយ ី េ ក្រតវ
យករណ៍េទអគគនយករដម នី ហ៊ុន ែសន ផទល់។

អនកកន់តំែណងខពស់ សុទែធ តជសមជក ំ ឹ ថ ករបក់

ិ ៃនគណបក ្របជជនកមពុ ជ (CPP)។ ក៏បុែ៉ ន Global Witness បនទទួលដណង
ែបកេនកនុ ង CPP រ ង សេមច ហ៊ុន ែសន នងិ បចចុ បបនន្របធនៃន្រពទធ ី បនឆងចូល CNPA។ អនកែដលេ ម ះ្រតង់
ឹ សភ សេមច ជ សុម
នងឹ សេមច ហ៊ុន ែសន កំពុងែតកន់កប់អងគករេនះ មនន័យថ ចំែណកយ៉ងធំៃន CNPA ្រតវបនកត់ផច់េចញពព
ី ័ត៌មន េហយ
ី នង
ិ
260
ំ ី
ដេណរករ េធីករសេ្រមចចត ិ ែដលេធីឲយេគដូចជមនុស ខន
ិ មន
ិ ចបំេពញតួនទីរបស់ខួ នបនេទ។
 ិ ក់ – រេប បែដលពួកវរជនកមពុ ជ បនចប់កប់ឧស ហកមមដក្រសង់ធនធនរបស់្របេទស
្របេទសជតល

ម្របភពមួយចំនន
ួ បនឲយដង
ឹ ថេ ក ែត ដួង ែដលជអនកគំ្រទសេមច ហ៊ុន ែសន បនជួលបុគគលក
ិ រដបល ែដលគមនលកខណៈ
សមបតិ ពខ ី ងេ្រក CNPA េដមប
ី ជ
ី យ
ួ គត់េធស ំ សកចច
ី កមមភពរបស់ខួ ន ជនួ ិ សហករជមួយបុគគលិក CNPA ែដលមនករហកហន
ឹ ឺ ែដល
261
សថិតេនេ្រកមករដក ឹ នំៃនេ ក ែមន ែដន ែដលជអនកគំ្រទសេមច ជ សុម ី ។

ខណៈែដលទយកបនចយ្របក់េទេលក
ី រហកហន
ឹ ឺ បណុ ះប លសមតថភពរបស់ទង
ំ បុគគលក
ិ ផលតកមម
ិ េដម
ី នង
ិ បុគគលក
ិ ផលតកមម
ិ
ចុង េនកនុ ង CNPA អនកសេងកតបនអះ ងថមកតពត ិ ករយល័
ិ យៃនអគគនយក បំេពញតួនទីខងែផនកផលតកមម
ិ េដម
ី េហយ
ី ថ
262
បុគគលក ៏ នករហកហន
ិ ដម ឹ ឺ ៃនអងគភពផលតកមម
ិ េដម
ី មន
ិ ចជួយអីបនេទ។

េទះបីករែបងែចកអំ ចែបបេនះ េកត

ី មកពែី ខ ្រស យនេយបយ ឬមកពីបំណងចង្រ់ គប់្រគងលំហូរព័ត៌មនក៏េ យ – ឬទំងពរី–
ក៏លទធផលចុងេ្រកយ គថ ិ ដ៏មនចំេណះដង
ឺ បុគគលក ឹ សំខន់ គមនអំ ច េដមប
ី េី ធឲ
ី យ CNPA ្របតបតករ
ិ ិ ៏ ន្របសទធ
ជ ថ ប័នដម ិ ភិ ព
េឡយ។
ី
ងទី ៣៖ រចនសមពន
័ ធ ៃន ជញធរេ្របងកតជតក
ិ មពុ ជ
263
្របធន CNPA ហូ វច្រត
ិ ិ ែដលគំ្រទសេមច ជ សុម
ី ទទួលតួនទែី ផនកខងនេយបយ ដូចជករសរេសរចបប់ េហយ
ី អគគនយកៃន
CNPA េ ក ែត ដួង ែដលគំ្រទសេមច ហ៊ុន ែសន ទទួលបនទុ កខងែផនកពណជជ
ិ កមមវញ។
ិ

ឯក រ ‘ករ យតៃមេសចក្រី តវករខងករហកហន

ឹ ឺ ’ ៃន CNPA ែដលបនេលចេចញមក ែដលេធេី ឡង
ី េ យ្រកមហ៊ុន្របេទស
៉ េឈមះ Bridge Group [្រពជ
ន័រែវស ិ ្រគប] ពពណ
ិ ៌ន ថ នភពដូចតេទេនះ៖

“អងគករេនះមន
ិ េធីកររួមគន េឆពះេទរកេគលេ រួមមួយេទ េហយ
ី មនករមន
ិ ទុកចត
ិ គនេទវញ
ិ េទមក រ ងអនកដក
ឹ នំថនក់កំពូល េហយ
ី
នង
ិ អនកដក
ឹ នំអងគភពខះ។េនះបនេធីឲយមន ថ នភព ែដលអងគភពមន
ិ សូវរួមចំែណកកនុ ងកមមវតថុទូេទ ៃន CNPA ប៉ុែនែបរជបេងកត
ី ជ
្រកមតូចៗ ច់ពីគន ជមួយែផនករតូចេរ ងៗខន។
ួ េដមប
ី េី ជ ស ងបញេនះ េលខធករ
ិ នមួយ្រតវបនបេងកីត ែដល យករណ៍េទ
264
អគគនយកផទល់ មនបុគគលក
ិ ែដលេ កទុកចត
ិ ែដលេលខធករ
ិ នេនះចមងគុណសមបតខ
ិ ះៗ ែដលមនេនកនុ ងអងគភព្រ ប់។”

265
អនកៃផទកុ នងខះ បនពពណ
ិ ៌ នលទធផលចុងេ្រកយ េ យសំដីមន
ិ សូវសទធ េ យេ្របព
ី កយថ ‘វកល
ិ ’។

្របអប់ទី ១០៖ នេយបយៃថងេបក

ី ្របក់ែខ
្របសទធ
ិ ិភពៃន CNPA ្រតវបនបនទន់ ដូចជករងរ ជករភគេ្រចន
ី េនកនុ ង្របេទសកមពុ ជ េ យ្របក់ែខតច
ិ របស់បុគគលក។
ិ បុគគលក
ិ
CNPA ភគេ្រចន
ី មន
ិ ទទួល្របក់ែខលមម ស្រមប់ៃថរស់េនរបស់្រកម្រគ រេឡយ។
ី ្របក់ែខធមម ស្រមប់បុគគលក
ិ ៃន CNPA គឺ
266
US$៤៥ កនុ ងមួយែខ៖ គែឺ ត ២០—២៥ ភគរយ ៃនចំនន
ួ ្របក់ ែដល្រតវករេដមប
ី រី ស់េន។

ស្រមប់បុគគលក
ិ ជេ្រចន
ី អនក ែដលបនទទួលករហកហន ឹ ឺ េនកនុ ង CNPA នេយបយកមមៃនភរកចច
ិ ករងរ រួមជមួយ្របក់ែខតច ិ មន
267
ន័យថ ពួកេគ្រតវមនករងរទពរ ី ី េដមប
ី រី ស់េន។ អនកសេងកតមនក់បនអះ ងថ បុគគលក
ិ ខះមកេធីករែតៃថងេបក
ី ្របក់ែខប៉ុេ ះ។
ករ យតៃមឯក ជយេលេី សចកី្រតវករខងករហកហន
ឹ ិ ្រគប ផល់ករពនយល់ដ៏សទធជង៖
ឺ របស់ ្រពជ

“េនៃថងធមម បុគគលក
ិ ្របែហល ៣០ នក់ចូលមកេធីករេពល្រពក
ឹ េហយ
ី មនែត ១០—១២ នក់្រតលប់មកវញ
ិ បនទប់ពី រៃថង
់ ” “បុគគលក
្រតង។ ិ ជេ្រចន
ី បនទទួលករហកហន
ឹ ឺ បែនថម…ក៏បុែ៉ នពួកេគមន
ិ បនមនឱកសអនុវតចំេ ះដង
ឹ ែដលេគបនទទួលបន
េនកនុ ងករងរ្របចំៃថងរបស់េគេឡយ
ី េហយី ចំេណះេនះមនិ បនអភវឌ
ិ េទ ប៉ុែន ្រតវបនសក ឹ រលុបបនច
ិ មងៗ ជបនបនទប់។ ដូេចនះ ករ
268
ហកហន
ឹ ឺ មួយចំែណកធំ ្រតវបនខជះខជយ េហយ
ី េនះជ្របភពៃនករមួេម៉ េ្រចន
ី កនុ ងចំេ មបុគគលក។
ិ ”
 ិ ក់ – រេប បែដលពួកវរជនកមពុ ជ បនចប់កប់ឧស ហកមមដក្រសង់ធនធនរបស់្របេទស
្របេទសជតល

ករខះ្របក់្រគប់្រគន់ ស្រមប់្របក់ែខរបស់បុគគលក
ិ CNPA េមល
ី េទមន
ិ សម្រសបនង
ឹ ថវក
ិ ស្រមប់ករបណុ ះប លបុគគលក
ិ ែដល
្រតវបនបង់ឲយ CNPA ល់ឆន ំ មកចច
ិ ្រពមេ្រព ងេ្របងកតជគំរូរបស់ CNPA ។ កចច
ិ ្រពមេ្រព ងេនះែចងថ ហតថេលខីកចច
ិ ្រពមេ្រព ង
ី យៗ ្រតវែតបង់ៃថ US$១៥០.០០០ ល់ឆន ំ ស្រមប់ករបណុ ះប
េ្របងកតនមួ ល នង
ិ អភវឌ
ិ ន៍បុគគលក។
ិ េយង មេហតុករណ៍
េនះ េនបចចុ បបននេនះ CNPA គួរែតទទួលយ៉ងេ ច ស់ US$៩០០.០០០ ល់ឆន ំ ស្រមប់ករបណុ ះប ល នង
ិ អភវឌ
ិ ន៍
269
បុគគលក។
ិ

គួរឲយសង ័យ ស់ ថេតី្របក់ែដល្រកមហ៊ុនវនេយគ
ិ ិ បង់ ស្រមប់ករបណុ ះប លបុគគលក
ិ ច្រតវបនេ្របស
ី ្រមប់ករេបក
ី ្របក់
ែខ។ ក៏បុែ៉ នេទះជយ៉ង ក៏េ យ ករេ្រប បេធ បផលចំណូលៃន CNPA ជមួយ្របក់ែខរបស់បុគគលក
ិ េធឲយ
ី មនចមងលអ
់ ំពី្របជញ
នង
ិ េហតុផល ៃនកររក ្របក់ែខបុគគលក
ិ េទ បដូេចនះ េហយ ិ សំណួរថ េតីករបង់ៃថទំងេនះ ្រតវបនេ្របីស្រមប់អី។
ី នង

Global Witness បនសរេសរសំបុ្រតេទអគគនយកៃន CNPA េ ក ែត ដួង េដមប

ី សី ួរថ េតថ
ី វក
ិ បណុ ះប ល នង
ិ អភវឌ
ិ ន៍
បុគគលក
ិ ្រតវបនេ្របី្របស់ស្រមប់អីខះ។ េនេពលេបះពុមពរបយករណ៍េនះ Global Witness មន
ិ បនទទួលករេឆយ
ី តបេទ។

លំហូរព័តម
៌ ន?
“េបីេគលបំណងរបស់អនក គម
ឺ នរ ភបល
ិ ដ៏្របតបត ឹ ចង់ែចកចយព័ត៌មន។”
ិ ិយ៉ងលេនះ អនកនង
270

“ព័ត៌មន គជ
ឺ អំ ច។”271
់ ីចេមយ
សំដីដក្រសងព ី របស់អនកវភគ
ិ ឧស ហកមម េនេពលសួរេ កថ េតេី ហតុអីបនជគមនករែចកចយព័ត៌មនេនកនុ ងអងគករ
CNPA។

វកល
ិ ឬមន
ិ វកល
ិ កី ករកន់កប់ព័ត៌មន នង
ិ អំ ចេនកនុ ង CNPA ពត
ិ ជមន្របសទធ
ិ ិភព។ ករបក់ែបកេនកនុ ងអងគករ មនន័យថ
មនែតបុគគលមួយចំនន ួ តច
ិ េនកនុ ងថនក់ខពសៃ់ នរ ភបល
ិ កមពុ ជ ែដលមនចំេណះដង
ឹ ឬករពក់ព័នធកុ នងកចច
ិ ចរចកចច
ិ ្រពមេ្រព ងែដលចុះ
272
ជមួយ្រកមហ៊ុនេ្របងកត។

Global Witness បនសួរសំណួរជក់ែសង េទបុគគលមួយចំនន

ួ ែដលទក់ទន
ិ ជមួយ CNPA៖ េតីករខះទំនក់ទំនងៃផទកុ នងេនះ ជ
លទធផលៃនករ្រគប់្រគងដ៏ខះគុណភព ឬមួយេតី យុទធ សេ យេចតន េដមប
ី រី ក ទុកព័ត៌មន? ចេមយ
ី គឺឯកចឆនទ។

អនកែដល្រតវបនសមភសបនយល់េឃញ
ី ថ េនះជែផនកៃនយុទធ សមួយ េដមប
ី ែី បងែចក ថ ប័ន េហយ
ី ចប់អំ ចយ៉ងជប់ េដមប
ី ឲី យ
ចមនករពុករលួយបន។ ដូចអនកៃផទកុ នងឧស ហកមមមយ
ួ រូបបននយយ៖
ិ

273
“ជមួយ ថ នភពែបបេនះ ងយ្រសលឲយេមល
ី េឃញ
ី ថ ផលចំណូលនង
ឹ ្រតវបនបត់។”

វគគេដញៃថ េហយ
ី នង
ិ ករែចកកចច
ិ ្រពមេ្រព ងែចកចយផលតកមម
ិ
ំ ង្រតវបន្របកសេនកនុ ងឆន ំ ១៩៩១។ ភគីដ៏េដញៃថេ យេជគជយ
្រសប មត្រមវករៃនចបប់េ្របងកតឆន ំ ១៩៩១ វគគេដញៃថដបូ ័
ស្រមប់បុ កសមុ្រទមនរួមទំង្រកមហ៊ុន Enterprise Oil [េ្របងកត អនធៃ្រផស៍
ិ ឺ ] Campex [ខមបុច
ិ ] នង
ិ Premier Oil [េ្របងកត
274
្រពេម
ី រ]។
 ិ ក់ – រេប បែដលពួកវរជនកមពុ ជ បនចប់កប់ឧស ហកមមដក្រសង់ធនធនរបស់្របេទស
្របេទសជតល

ក៏បុែ៉ ន េនះជេលក
ី ចុងេ្រកយ ែដលមនវគគេដញៃថេបក
ី ចំហ ស្រមប់សមបទនេ្របង េនកនុ ង្របេទសកមពុ ជ។ េនេពល ជញប័ណែសង
រុករក ស្រមប់សមបទនទំងេនះបនផុតកំណត់េហយ
ី CNPA បនចប់េផម
ី វគគែចកធនធនថមីមយ
ួ – េលក
ី េនះេនកនុ ងបនទប់បទ
ិ ទរ
េហយ ំ ី
ី គមនដេណរករេដញៃថេ យតមភពេឡយ។
ី

iv
េនកនុ ងែខមន
ី ឆន ំ ២០០២ CNPA បន្របគល់បុ កសមុ្រទ A េទ្រកមហ៊ុន ខមួយ របស់្រកមហ៊ុនេ្របងកត Chevron [េសវរន់៉ ] មក
275
ព្រី បេទសហរដ េមរក ិ េហយ
ី នង
ិ ៃដគូរបស់្រកមហ៊ុនេនះ។ ង
ំ ពេី ពលេនះមក េមល
ី េទ CNPA បនែចកបកុ េ្របងែដលេនសល់
ឲយ្រកមហ៊ុនេ្របងកតដៃទេទ ត មនក្រមត
ិ បទពេិ ធន៍ខុសៗគន។ ព័ត៌មនេនះមន
ិ បនចូលវស័
ិ យ ធរណៈមកពី CNPA ផទល់េទ។
ផទុ យេទវញ
ិ បនេលចេចញបនច ិ ឯេណះ បនចិ ឯេ ះ ព្រី កមហ៊ុនេ្របងកត ្របព័នផ
ធ យព័ត៌មន េហយ
ី នង
ិ ករសែមង power-
276
point [កមមវធ ី វរ័ ផុយន៍] ែដល្រតវបនបទ
ិ ផ ិ េលអី ុន
ី ធណត
ឺ ិ េ យអងគករេផ ងេទ តេផ ងៗ។

“គមនសំណួរ េភីជងសំណួរេនះេទ”
ករេឆយ
ី តបរបស់ឧបនយករដម នី សុខ ន ចំេពះសំណួរអំពីករ្រគប់្រគង្របក់ចំណូលេ្របងកតនអនគត យករណ៍េ យ
277
កែសត Cambodia Daily េនៃថងទី ១៣ ែខវចឆ
ិ ក
ិ ឆន ំ ២០០៧។

គមនករ្រតត្រ េ យសភជតិ េទេលក

ី រែចកសទធ
ិ ិែសងរុករកេ្របងកតផងែដរ។ Global Witness បនសមភស្របភពមួយចំនន
ួ
ែដលេនកនុ ងសភជតិ េហយ ី ែដលជត ិ សនទ ិ នង
ធ ឹ CNPA េហយ
ី ទំងអស់គនអះ ងថ គមនករ្រតត្រ ឬស្រមបស្រមលេ យសភជតិ
278
អំពីករសេ្រមចចត
ិ ទំងេនះេឡយ។ ី ្របភពមួយ បនអះ ងថ ករពភក ិ កនងមក មនែតសក ិ ខ ពរី ស្រមប់សមជក
ិ សភ
279
េរ បចំេឡង
ី េ យកមមវធិ ីអភវឌ
ិ ន៍របស់អងគករសហ្របជជតិ (UNDP) ្របចំ្របេទសកមពុ ជ។

្រកសួងេសដកចច
ិ នង
ិ ហរញញ
ិ វតថុ (MoEF) របស់្របេទសកមពុ ជ គជ
ឺ ថ ប័នែដល្រតវទទួលភរកចច
ិ ្របមូល នង
ិ ្រគប់្រគងផលចំណូល
280
េ្របងកត ែដល ចរកបន។ កនុ ងនមេនះ អនកតំ ង MoEF បនចូលរួមសននស ិ ទ
ី មន្របធនបទទក់ទងនង ឹ េ្របងកត។
្របភពមួយចំនន ៏ ត
ួ ដជ ិ សនិទនង
ធ ឹ CNPA បនអះ ងថ មនករទក់ទងមក CNPA េ យ MoEFF េដមប
ី បី ញជក់ថ ចបប់ពនធ ររបស់
ី នង
្របេទសកមពុ ជ េហយ ិ កចច
ិ ្រពមេ្រព ងេ្របងកត
ក់អ្រ ពនធ រដូចគន។ ក៏បុ៉ែន ្របភពដែដល បនអះ ងថ េនកនុ ងករអនុវតពត
ិ
281
្រកសួងេនះ្រតវបនកត់ផច់ពទ
ី ំនក់ទំនងរបស់ CNPA សព ី ក
ី រ្រគប់្រគងអនគតផលចំណូល។

្របអប់ទី ១១៖ អនកថមច

ី ូលបក
ុ ឬ?
CNPA បនតំបន់ប ញអុន
ិ ធណត
ឺ ិ ធរណៈជេលក ំ ង េនៃថងទី ២៥ ែខកញញ ឆន ំ ២០០៧ េនឯ http://www.cnpa-
ី ដបូ
cambodia.com។ ចុះេឈមះេ យ្រកមហ៊ុនមួយេ ថ Petroleum Geo Services [េស កមម ជយ៉
ី ូ េ្របងកត ] (PGS) – គឺជ្រកម
ហ៊ុនមួយ ែដលកំពុងេធក
ី រ្រ វ្រជវ 2D េ យរញជួ យែផនដី េនកនុ ងតំបន់ទេន បរបស់្របេទសកមពុ ជ – េហយ
ី េមល
ី េទ តំបន់
ប ញអុិនធណត
ឺ ិ េនះ មនេគលបំណងនង
ឹ េលក
ី ទក
ឹ ចត
ិ ្រកមហ៊ុនឯេទ ត េដមប
ី ី ក់ពកយសុំសមបទនេ្របងកត េនកនុ ង្របេទស
កមពុ ជ។

iv
េឈមះថ ្រកុមហ៊ុន Chevron Overseas Petroleum (Cambodia) Ltd. [េ្របងកតបរេទស េសវរ ៉ន់ (កមពុ ជ) ចំកត់] ឬ COPCL។
 ិ ក់ – រេប បែដលពួកវរជនកមពុ ជ បនចប់កប់ឧស ហកមមដក្រសង់ធនធនរបស់្របេទស
្របេទសជតល

េនកនុ ងែខតុ ឆន ំ ២០០៨ តំបន់ប ញអុិនធណត

ឺ ិ េនះ មនែតលប្រកម
ិ ិ ស្រមប់ទំព័រប ញ្របប់េគលករណ៍ែណនំស្រមប់ករ
ក់ពកយ ប៉ុែនឯក រែដលផល់ព័ត៌មនអំពរី េប បេដមប
ី ី ក់ពកយ គម
ឺ ន
ិ ទន់ផល់ជូនេនេឡយ
ី េទ។ េ យ របក
ុ សមុ្រទទំង្របំមយ
ួ
ី នង
(A-F) របស់្របេទសកមពុ ជ េហយ ិ សមបទនដេគក
ី មួយចំនន
ួ េមល
ី េទ្រតវបនែចក្រ ប់េហយ
ី េនកនុ ងែខឧសភ ឆន ំ ២០០៨
282
េនះ ករេចញមកៃនតំបន់ប ញអុន
ិ ធណត
ឺ ិ េនះ ជមួយព័ត៌មនេនះ ដូចជយត
ឺ េពកេទេហយ។
ី
 ិ ក់ – រេប បែដលពួកវរជនកមពុ ជ បនចប់កប់ឧស ហកមមដក្រសង់ធនធនរបស់្របេទស
្របេទសជតល

ំ ឹ ថ CNPA កំពុងែតែចក ជញប័ណចស់េឡង

Global Witness បនទទួលដណង ី វញ
ិ ស្រមប់តំបន់សមុ្រទទមទរជន់គន ៃថ-ែខមរ
283
(OCA)។ េ យ ភូគពភវទូិអះ ងថ តំបន់ែដលមនលទធភពផល់េ្របងេ្រចន ី ជងេគ សថត
ិ េនេលដី ីេគក េហយ
ី េនកនុ ង OCA ករ
៏ រួ ឲយ
ែចកសមបទនទំងេនះ ្រតវចត់ទុកថ ជេរ ងសំខន់ដគ ធរណជនចប់ រមមណ៍ ស់។ េនេពលេបះពុមពរបយករណ៍េនះ
CNPA នង
ិ រ ភបល
ិ ិ ទន់ផល់ព័ត៌មនអី អំពក
កមពុ ជ មន ី រែចកធនធនទំងេនះ។

េតអ
ី ក
ន ឈរពេី ្រកយេឈមះ? ករែចករ ំែលកសមបទនេ្របង នង
ិ ឧសមន
័ េនកនុ ង្របេទស កមពុ ជ
េលក
ី ែលងែត្រកមហ៊ុន េសវរន់៉ មួយេចញ រ ភបល
ិ កមពុ ជមន
ិ បន្របកសជ ធរណៈ នូវេឈមះៃន្រកមហ៊ុនែដលបនទទួលសទធ
ិ ិ
ែសងរុករកេ្របង នង
ិ ឧសម័នេឡយ។
ី េទះជមនករ ទ ក់េសទីរយ៉ងេនះក៏េ យ ព័ត៌មនអំពីអនក ែដលកន់សទធ
ិ ិអីខះ បនេលចចូល
284
កនុ ងវស័
ិ យ ធរណៈខះេហយ។ ី

េនកនុ ងសមុ្រទ េមល

ី េទបក
ុ សមបទនទំង្របំមយ
ួ បក
ុ ្រតវបនលក់េទ្រកមហ៊ុនេផ ងៗ។ ខះមនេឈមះលបី េនកនុ ងវស័
ិ យ ជវកមម
ី េ្របង
និងឧសម័ន េហយ
ី មនបទពេិ ធន៍កនុ ងករផល់េ្របង នង
ិ ឧសម័ន េទកន់ទីផ រ។ ខះ មន
ិ សូវមនេឈមះេទ េហយ
ី េមល
ី េទគមន
បទពេិ ធន៍េនកនុ ងវស័
ិ យ ជវកមម
ី េទ។ Global Witness បនេផតករ្រ វ្រជវរបស់េយង
ី េទេល្រី កមហ៊ុនទំងេនះ េ យមន
បំណងផល់ព័ត៌មនបែនថមេទ តអំពី េទ ធរណជនែខមរ េហយ
ី េដមប
ី ែី សងយល់ថ េតក
ី រពក់ព័នធរបស់្រកមហ៊ុនទំងេនះេនកនុ ង
ិ យឧស ហកមមដ៏កំពុងលូតេឡង
វស័ ី េនះ ចផល់អីខះេទ្របេទសកមពុ ជបន។

បក
ុ A
 ិ ក់ – រេប បែដលពួកវរជនកមពុ ជ បនចប់កប់ឧស ហកមមដក្រសង់ធនធនរបស់្របេទស
្របេទសជតល

កចច
ិ ្រពមេ្រព ងែចកចយផលតកមម
ិ (PSC) ស្រមប់បុ ក A ្រតវបន្របគល់េទ្រកមហ៊ុន េម៉រកំ
ិ ង េសវរន់៉ េនកនុ ងឆន ំ ២០០២។
សកមមភពរបស់ េសវរន់៉ េនកនុ ងបក
ុ A គឺជសកមមភព្របកបេ យចំេណះបេចចកេទសខពសប
់ ំផុត កនុ ងចំេ ម្រកមហ៊ុនេ្របងទំងអស់
ែដលកំពុង្របតបត
ិ េិ នកនុ ង្របេទសកមពុ ជ។ កមមវធ
ិ ីែសងរុករក នង
ិ យតៃមមួយ េ យអណូ ងេ្របង្របំ ្រតវបនបញច ប់េនកនុ ងឆន ំ
២០០៦។ េ្រកយមកមនករែសងរុករក នង
ិ ករ យតៃម មរយៈអណូ ងេ្របងបួនេទ ត េនកនុ ងឆន ំ ២០០៧។ េនេដម ី ឆន ំ ២០០៨
285
លទធផល្រតវបនវភគ។
ិ ់ ទ
េនេពលសរេសររបយករណ៍េនះ CNPA កំពុងរងច ំ ទួលែផនករអភវឌ ិ ន៍បកុ ពី្រកមហ៊ុន េសវរន់៉ ។

ង
ំ ពីេពលេនះ មន្រកមហ៊ុនពរីេទ ត ទទួលចំែណកហ៊ុន េនកនុ ងគេ្រមងែសងរុករក នង ិ អភវឌ ិ ន៍េនះ។ ឥឡវូេនះ េសវរន់៉ កន់ ៥៥
286
ភគរយ េហយ ី ្រកមហ៊ុនជប៉ុន Mitsui Oil Exploration Co. Ltd [្រកមហ៊ុនែសងរុករកេ្របង មតស៊
ិ ុយ ចំកត់] (Moeco) កន់ ៣០
287 288
ភគរយ េហយ ី ្រកមហ៊ុនកូេរខងតបង
៉ ូ GS Caltex [GS កល់តច ិ ] កន់ ១៥ ភគរយ។ ្រកមហ៊ុនទំងបី េមល ី េទ ជ្រកមហ៊ុនរង ឹ មំ
េហយ
ី លបេី ឈមះ ែដលមនបទពេិ ័ កនុ ងករែសងរុករក នង
ធន៍្របកបេ យេជគជយ ិ េធី ជវកមម
ី ំ
េលីដណក់
េ្របង។

្របអប់ទី ១២៖ ្រកមហ៊ុន េសវរន់៉ – បញៃនតមភព

ិ ដ៏នម
្រកមហ៊ុនេ្របងអនរជតិ េសវរន់៉ គឺជសមជក ំ ុខ ៃនគេ្រមងជរុំ ញតមភពឧស ហកមមដក្រសង់ (EITI) ែដលជ្រកមសមព័នធ ៃន
រ ភិបល ្រកមហ៊ុន នង
ិ សងគមសុីវល
ិ ែដលគំ្រទករែកលំអអភបលកចច
ិ ិ េនកនុ ង្របេទសមនធនធនេ្រចន
ី មរយៈករបញជក់ នង
ិ ករ
ំ ្រសង នូវព័ត៌មនសីពីករបង់្របក់របស់្រកមហ៊ុន នង
េបះពុមពទង ិ ផលចំណូលរបស់រភបល
ិ មកពីេ្របង ឧសមន
័ នង
ិ ជវីកមមែរ។៉
289
្រកមហ៊ុនេនះ ក៏ជអនកវនេយគ
ិ ិ ចមបង េនកនុ ងសមបទនសមុ្រទបក
ុ A របស់្របេទសកមពុ ជ។

េទះបីេហតុករណ៍ទំងពេី នះមន
ិ ែមនចំបច់មនទំនស់ក៏េ យ ក៏ទេងរី បស់ េសវរន់៉ កនងមក េធីឲយមនសំណួរថ េតស
ី កមមភពៃន
្រកមហ៊ុន សម្រសបនង
ឹ េគលបំណងៃន EITI ឬេទ។

អនកៃផទកុ នងឧស ហកមមបនអះ ងថ េសវរន់៉ បនចុះកចច ិ ្រពមេ្រព ងជមួយ CNPA កុំឲយបេញច ញឲយដង ឹ ព័ត៌មនជ ធរណៈ អំពី
290
សមបទនរបស់េគេទ។ Global Witness កត់សំគល់ថ េនេ្រកមម្រ ទី ២៧ ៃន PSC ជគំរូ ្រកមហ៊ុន ែដលចុះកចច
ិ ្រពមេ្រព ង
291
្រតវរក ទុក្រគប់ទនន
ិ ន័យ នងិ ព័ត៌មនេផ ងេទ ត ែដលទក់ទងនង ឹ ្របតបតករ
ិ ិ េ្របងកត ឬតំបន់កចច
ិ ្រពមេ្រព ង ជេរ ងសមងត់។

អនកទំងេនះក៏អះ ងថ េសវរន់៉ រួមជមួយ្រកមហ៊ុនេផ ងៗ េទ ត ែដលវនេយគ

ិ ិ េនកនុ ងវស័
ិ យេ្របងកតរបស់្របេទសកមពុ ជ បនេធីករ
បង់្របក់ទុកជមុន – េ
ថ្របក់រងន់ចុះហតថេលខ – េទ CNPA េដមប ី ទ
ី ទួលសមបទនរបស់េគ។ ម្របភពមួយរូបមនែខ រយៈល
292
ឹ ថ្រកមហ៊ុនេនះក៏បង់្របក់ ‘េ្រចន
បនឲយដង ី ’ េទរ ភបល
ិ កមពុ ជ ជ្រទង់្រទយពនធ រ។

Global Witness បនសរេសរសំបុ្រតេទ្រកមហ៊ុន េសវរន់៉ េនកនុ ងែខតុ ឆន ំ ២០០៨ េដមប

ី សី ុំព័ត៌មនបែនថមេទ ត អំពក
ី រពក់ព័នធ
ួ ្របក់ ែដលេគបនបង់ឲយរ
របស់េគ េនកនុ ង្របេទសកមពុ ជ។ សំបុ្រតេនះក៏បនេសនីឲយ្រកមហ៊ុន េសវរន់៉ ្របប់ពីចំនន ភបល
ិ កមពុ ជ ជ
្របក់រងន់ចុះហតថេលខ ្រពមទំងករបង់្របក់ េផ ងេទ ត េទរ ភបល
ិ កមពុ ជ។ េនេពលេបះពុមពរបយករណ៍េនះ េយង
ី មន
ិ ទន់
ទទួលករេឆយ
ី តបេទ។

ទំងករបង់្របក់រងន់ចុះហតថេលខ នង
ិ ករចុះកចច
ិ ្រពមេ្រព ងរក ភពសមងត់ មន
ិ ែមនបំពនលកខខណៃនសមជកភព
ិ របស់្រកមហ៊ុន
េសវរន់៉ េនកនុ ង្រកមសមព័នធ EITI េទ។ េទះជយ៉ង ក៏េ យ េនះេធីឲយមនករសង ័យ អំពជ
ី េ្រមៃនករេបជញរបស់្រកមហ៊ុន េសវរន់៉
កនុ ងករគំ្រទតមភព នង
ិ អភបលកចច
ិ ិ ល េនកនុ ង្របេទសែដលេគេធ្រី បតបតករ
ិ ិ េនះ។

បក
ុ B
 ិ ក់ – រេប បែដលពួកវរជនកមពុ ជ បនចប់កប់ឧស ហកមមដក្រសង់ធនធនរបស់្របេទស
្របេទសជតល

293
សទធ
ិ ិែសងរុករកកំពុងកន់េ យ្រកមហ៊ុនៃថ PTTEP International [PTTEP អនរជតិ] េនកនុ ងសហ្រគសរួម ជមួយ Singapore
294
Petroleum Company [្រកមហ៊ុនេ្របងកត សងបុ
ិ រ]ី (SPC) េហយ ី នង
ិ ្រកមហ៊ុនម៉េឡសុី Resourceful Petroleum Ltd.
[េ្របងកត រសូ
ី សហល
ុ ចំកត់]។ ្រកមហ៊ុននមួ
ី យៗមនចំែណកហ៊ុនមួយភគប។ ី ្រកមហ៊ុនអូ លី Cooper Energy [ថមពល
295
ឃូព័រ] បនដកថយេចញ េនកនុ ងែខតុ ឆន ំ ២០០៧ េហយ
ី បនលក់ភគហ៊ុនឲយ្រកមហ៊ុនៃដគូរបស់េគ ស្រមប់ៃថ US$១
296
ន។

ទំង PTTEP អនរជតិ នង ិ SPC េមល ិ ឧសម័នដរ៏ ង

ី េទ ជ្រកមហ៊ុនេ្របង នង ឹ មំេនកនុ ងភូមភគ
ិ សុី េគនយ៍ ែដលមន្របតបតករ
ិ ិ េន
297
កនុ ង្របេទសមួយចំនន
ួ េ្រកពីកមពុ ជ។ ្រកមហ៊ុនទីបី េ្របងកត រសូ
ី សហល ុ ចំកត់ មន ិ សូវមនេឈមះលបេី ទ។ ករេសុីបអេងកតរបស់
Global Witness រកេឃញ ី ថ្រកមហ៊ុនេនះ ជកមមសទធ
ិ ិរបស់េ កបណិ ត ឆន
ិ លប
ិ គង
ឺ ែដលជទី្របក ឹ េសដកចច
ិ ផទល់ របស់អគគនយក
298
រដម នី ហ៊ុន ែសន។ Global Witness បនសរេសរសំបុ្រតេទ េ កបណិ ត ឆន ិ លបិ គង
ឺ េនកនុ ងែខតុ ឆន ំ ២០០៨ េហយី បន
ទទួលចេមយ
ី មកពីេមធវ ីរបស់េ កបណិ ត េនទី្រកង ហុងកុង គឺ្រកមហ៊ុន Richards Butler Reed Smith LLP [រឆដ
ី បត់ល័រ រដ
ី
ី LLP]។ ពួកគត់បនសេរសរថ៖
សមុ ធ

“េ កបណិ ត ឆន
ិ ្រជបដង
ឹ អំពក ិ ករដវ៏ ជជ
ី ចច ិ មនរបស់អងគករ Global Witness េនកនុ ងករបំភដ
ឺ ល់ករទស់ែទង ទក់ទងនង
ឹ ធនធន
ករពុករលួយ នង
ិ ករបំពនេលីបរ ិ ថ ន នង ិ ិមនុស ជុំវញ
ិ សទធ ិ ពភពេ
ិ ក។ េនះសុទធជេគលបំណងដ៏មនតៃម ែដលគួរឲយេសុីបអេងកត
េហយ
ី យករណ៍…េ កបណិ ត ឆន
ិ បនេសនីឲយេយង ំ ំ បដល់េ
ី ខញុ ជ កអនកទំង យថ គត់ជអនកកន់ភគហ៊ុនេ្រចន
ី ជងេគ ៃន្រកម
ហ៊ុនេ្របងកត រសូ
ី សហល
ុ ចំកត់។ ជព័ត៌មន ធរណៈ ថ RPL គជ
ឺ សមជក
ិ ៃនសហគមន៍ ែដលបនបេងកត
ី េឡង
ី េដមប
ី ែី សងរុករក
េ្របង នង ី បនដង
ិ ឧសម័ន េនកនុ ងសមបទនសមុ្រទ 'បុ ក B' របស់្របេទសកមពុ ជ។ េយង ឹ ែដរថ េនះមន
ិ ែមនជសកមមភពេ្របង នង
ិ ឧសម័ន
ែតមួយរបស់្រកមហ៊ុន RPL េទ។…RPL េធី ជវកមម
ី េ្របង នង
ិ ឧសម័នេនកែនងេផ ងកនុ ងពភពេ
ិ កផងែដរ។ សមជក ិ ៃនសហគមន៍បុ ក
Bជប់ករសនយ េដមបី រី ក ភពសមងត់។ េទះជយ៉ង ក៏េ យ េ កបណិ ត ឆន ិ ជំ បេយង ី ថ RPL ្រតវបនអេញជ ីញេដមប
ី ចី ូលរួម
កនុ ងសហគមន៍េនះ ជ្រកមហ៊ុនវនេយគ
ិ ិ ហរញញ
ិ វតថុ េហយ
ី ្រកមហ៊ុន្របតបត
ិ គិ ជ
ឺ ្រកមហ៊ុន PTTEP អនរជតិ ចំកត់ ព្រី បេទសៃថ
299
(PTTEP)។”

េ កបណិ ត ឆន
ិ លប
ិ គង ឺ មនុស មួយរូបដ៏សំខន់ េនកនុ ង្របេទសកមពុ ជ នង
ឺ គជ ិ ពសេពញភូមភគ
ិ សុី េគនយ។
៍ េ ក្រតវបន
្របគល់ពនរងន់កតយស
ិ ិ មួយចំនន
ួ ស្រមប់ករបេ្រមែី ផនកេសដកចច
ិ េនកនុ ង្របេទស ម៉េឡសុី េហយ
ី េ កជនយក្របតបត
ិ ិចមបង នង
ិ
ជអនកកន់ភគហ៊ុនេ្រចន
ី ជងេគ ៃន្រកមហ៊ុន NagaCorp [ ក ឃ័ព] គជ
ឺ ្រកមហ៊ុនែដលជមចស់ៃនកសុណ
ី ូ ែតមួយ េនទ្រី កងភនំ
េពញ េឈមះ NagaWorld [ ៉ ]។
ក វូល ៉ មន
ក វូល ជញប័ណផច់មុខ ពីរ ភបល
ិ កមពុ ជ េដមប
ី ្រី បតបត
ិ ិកសុីណូេនកនុ ងទី្រកង
ភនំេពញ រហូតដល់ឆន ំ ២០៣៥។ របយករណ៍្របចំឆន ំ ២០០៧ របស់្រកមហ៊ុនេនះ អះ ងថ ផលចំេណញបនេកន
ី េឡង
ី ជង ៥០
300
ភគរយ េទជ US$៥១,៩ ន េនកនុ ងឆនហ
ំ រញញ
ិ វតថុ េនះ។

្រកមហ៊ុន ក ឃ័ព បនចុះបញជ ីទផ

ី រហ៊ុនហុងកុង ង
ំ ពែី ខតុ ំ ី េទកន់ទផ
ឆន ំ ២០០៦ ប៉ុែនដេណរ ី រហ៊ុនេនះ មនឧបសគគ។
្រកមហ៊ុនេនះ បនពយយមចូលទីផ រហ៊ុនសងបុ
ិ រ ី [MAS] េនកនុ ងឆន ំ ២០០៣ ប៉ុែនពកយសុរំ បស់េគ ្រតវបនបដេសធ
ិ េ យ ជញធរ
រូបយវតថ
ិ ុ សងបុ
ិ រ ី បនែថងេនេពលេនះថ “េយង
ី ខញុ មនេយបល់
ំ ថ មន
ិ ែមនជ្របេយជន៍ដល់ ធរណជន េដមប
ី ចី ុះបញជ ីប័ណ
្របកសហ៊ុនរបស់្រកមហ៊ុន ក ឃ័ពេទ។ MAS មនកងល់ថ ្របតបតករ
ិ ិ របស់្រកមហ៊ុន ក ឃ័ព មន
ិ សថត
ិ េនេ្រកម្រកបខណ
្រតតពនតយ ិ ចបប់ដ៏បនអភវឌ
ិ ិ នង ិ នង
ិ អនុវតេពញេលញ េដមប
ី ្រី តត្រ កសុណ
ី ូ េហយ
ី បងករសកមមភព ងលុយកខក់ មែដលបន
អនុ សេ យ្រកមករងរស្រមប់សកមមភពហរញញ
ិ វតថុ េនះេទ។ ្រកមហ៊ុន ក ឃ័ព ក៏មន
ិ មនបទពេិ ធន៍ជក់ែសង ជមួយករ
្រតតពនតយ
ិ ិ គណនីឯក ជយ េដមប
ី បី ញជក់្របសទធ
ិ ភិ ពៃនករ្រតតពន ី ទ
ិ ិតយៃផទកុ នង េដមប ី ប់ ក ត់លទធភពៃនសកមមភព ងលុយកខក់
301 302
េទ។” ្រកមហ៊ុនេនះបនែបរេទរកទផ ី រហ៊ុនហុងកុងវញិ ែដលេគបនចុះបញជ ីេនទេី នះ េនកនុ ងឆន ំ ២០០៦។
 ិ ក់ – រេប បែដលពួកវរជនកមពុ ជ បនចប់កប់ឧស ហកមមដក្រសង់ធនធនរបស់្របេទស
្របេទសជតល

េ កបណិ ត ឆន ិ ក៏ជ្របធនៃន្រកមហ៊ុនេទសចរណ៍ នង ិ អចលន្រទពយមួយ ដ៏ចុះបញជ ីេន្របេទសម៉េឡសុី េឈមះថ Karambunai

303
Corp Berhad [្រកមហ៊ុន ក មប៊ូៃណ ែប៊ ដ] ែដលេ កជអនកកន់ចំែណកហ៊ុនកន់កប់។ ្រកមហ៊ុនេនះ បនទទួលផល
304
ចំេណញ ៤៩,២ ន រងហគ
ី ត
ី ម៉េឡសុី េនកនុ ងឆន ំ ២០០៧ – គឺ្របែហល US$១៤,៤ ន។ តបង ូ េនកនុងមកុដៃន្រកមហ៊ុនេនះ គឺជ
Nexus Resort Karambunai [សគររមណយ ី ន ណកស៊
ិ ុស ក ៉ មប៊ូៃណ] េនេកះ ប័រនយ៉
ី ូ ែដលេនទេី នះ បនទបម
់ យ
ួ ច
305
មនៃថដល់េទ US$៣៥០ កនុ ងមួយយប់។ រមណយ ី នេនះ ក៏មន លេលងកី កូនេ គ ល ១៨ ្របេ ង ខនតអនរជតិ ែដល
េនទីេនះអនក្រស ញ់ កី កូនេ គ ល អគគនយករដម ន្រី បេទសកមពុ ជ សេមច ហ៊ុន ែសន បនេលងកូនេ គ លមួយវគគ េនកនុ ងែខ
306
មថុ
ិ ន ឆន ំ ២០០០។

េមល
ី េទ មួយភគបៃី នសមបទនសមុ្រទ បក
ុ B ្រតវបនកន់កប់េ យ្រកមហ៊ុន មួយ ែដលជកមមសទធ
ិ រិ បស់ទ្រី បក
ឹ េសដកចច
ិ មួយរូប
របស់សេមច ហ៊ុន ែសន។

បក
ុ C
មករសែមងរបស់រ ភបល
ិ កមពុ ជ ែដលេឃញ ី េ យ Global Witness ្រកមហ៊ុនមួយ េឈមះ Polytec [ផូលថច
ី ិ ] កន់សទធ
ិ ី ១០០
307
ភគរយ េដមប
ី ែី សងរុករកេ្របង េនកនុ ងបកុ C។ របយករណ៍ រព័ត៌មនមួយ េនកនុ ងែខឧសភ ឆន ំ ២០០៨ បននយយ ិ ថ ្រកម
308
ហ៊ុនេនះមនបំណងចប់េផម ី ខួងេនកនុ ងតំបន់េនះ យ៉ងឆប់។

ឯក រែដលទទួលបនេ យ Global Witness ចងល

ុ បងញថ ្រកមហ៊ុន ផូលថច
ី ិ ែដលកន់សទធ
ិ សិ ្រមប់ បក
ុ C គជ
ឺ ្រកមហ៊ុន
ដែដលនង ឹ Polytec Asset Holdings Limited [្រកមហ៊ុនកន់្រទពយ ផូលថច
ី ិ ចំកត់] ែដល្រតវបនេរ បចំជ្រកមហ៊ុនផវករ
ូ េនេកះ
309
េខម៉ន់ េហយី មនទី ន ក់ករេនឯទ្រី កងហុងកុង។

ឯក រែដល Global Witness បនេឃញ

ី េនះ បងញថ Polytec Petroleum Corporation [្រកមហ៊ុនេ្របងកត ផូលថច
ី ិ ] បនចុះ
េឈមះេនកនុ ងឆន ំ ២០០៦ ជមួយ្រកសួងពណជជ
ិ កមមកមពុ ជ ស្រមប់េគលបំណងែសងរុករកេ្របង។ នយកៃន្រកមហ៊ុនែសងរុករកេ្របង
310
ដ៏មនមូល នេន្របេទសកមពុ ជេនះ គឺេ ក ថម់មី ី េ ក អ័រ េវ ៉ សុន
ំ ជី ជុង េហយ ឺ ។

មតំបន់ប ញអុិនធណត
ឺ ិ របស់្រកមហ៊ុនកន់្រទពយ ផូលថច
ី ិ ទំងេ ក ិ េ ក អ័រ េវ ៉ សុន
ំ ជី ជុង នង ឺ មនតំែណង្រគប់្រគងថនក់
311
ខពស់ េនកនុ ង្រកមហ៊ុនេនហុងកុង។ េ ក ំ ជី ជុង គជ
ឺ នយក្របតបត
ិ ិ េហយ ី េ ក អ័រ េវ ៉ សុន
ឺ បនកន់តំែណងជ្របធនៃន
្រកមហ៊ុនកន់្រទពយ ផូលថចង
ំ ពីេ
ី ិ កបនទទួលចំែណកហ៊ុនកន់កប់្រកមហ៊ុន េនកនុ ងឆន ំ ២០០១។ ឥឡវូេនះ េ កកន់ភគហ៊ុន
312
៥៩,៥ ភគរយរបស់្រកមហ៊ុន។

Global Witness បនសរេសរសំបុ្រតេទ្រកមហ៊ុនកន់្រទពយ ផូលថច

ី ិ ចំកត់ េនកនុ ងែខតុ ឆន ំ ២០០៨ េដមប
ី សី ួរអំពីលកខណៈៃនករ
ពក់ព័នធ េនកនុ ង្របេទសកមពុ ជ។ េនេពលេបះពុមពរបយករណ៍េនះ េយង
ី មន
ិ បនទទួលចេមយ
ី េទ។

មព័ត៌មនរបស់្រកមហ៊ុនេនះ ្រកមហ៊ុនកន់្រទពយ ផូលថច

ី ិ េមល
ី េទមន ំ
ិ មនមុខជនញ អី េនកនុ ង ជវកមម
ី េ្របង នង
ិ ឧសម័នេទ។ ផទុ យ
េទវញ
ិ េគនយយ
ិ ថ វស័ ំ ញចមបងៃន្រកមហ៊ុន គជ
ិ យជនួ ឺ អចលន្រទពយ ទកកក
ឹ នង
ិ ផលតផល
ិ កក ហរញញ
ិ វតថុ នង
ិ ករវនេយគ។
ិ ិ េន
បចចុ បបននេនះ ្រកមហ៊ុនេនះមនគេ្រមងអភវឌ ិ ន៍អចលន្រទពយ នង ិ វនេយគ
ិ ិ មួយចំនន ួ េនកនុ ងែដនដីដ៏តូច នងិ មនលុយេ្រចីន
313
ម៉កវ។ ្រកមហ៊ុនក៏ជមចស់កមមសទធ ិ ិ ៃន Hong Kong Ice and Cold Storage Company [្រកមហ៊ុនទកកក ឹ នង
ិ ករប្រមងទុក
314
្រតជក់ ហុងកុង]។ ្រកមហ៊ុនមន ិ នយយ
ិ អីអំពី្របេទសកមពុ ជ ឬករែសងរុករកេ្របង េនកនុ ងរបយករណ៍្របចំឆនច ំ ុងេ្រកយ របស់
315
្រកមហ៊ុនេឡយ។ ី ្រកមហ៊ុនេនះ បនទទួលផលចំេណញេ្រចន ី គួរសម េនកនុ ងឆន ំ ២០០៧ – HK$២២២ ន ឬ US$២៩
316
ន។
 ិ ក់ – រេប បែដលពួកវរជនកមពុ ជ បនចប់កប់ឧស ហកមមដក្រសង់ធនធនរបស់្របេទស
្របេទសជតល

រហូតមកដល់ឆន ំ ២០០៤ ្រកមហ៊ុនកន់្រទពយ ផូលថច

ី ិ ្រតវបនេ មេឈមះ ្រកមហ៊ុនកន់្រទពយ គន ិ ដុន ចំកត់ េហយី បនពក់ព័នធ
317
េនកនុងឧស ហកមមកត់េដរ។ ្រកមហ៊ុនេនះមនបញហរញញ ិ វតថុ រហូតដល់េ ក អ័រ េវ ៉ សុន
ឺ បនទទួលកន់កប់។ េ ក អ័រ ចបស់
ជពណជជ ៏ នេជគជយ
ិ ករដម ័ េ្រចន។
ី មទស នវដី Forbes េ កគឺជអនកមនលំ ប់ថនក់ទី ២២ េនកនុ ងទី្រកងហុងកុង េ យ
318
េ កមន្រទពយសមបតិផទល់ខួ ន US$២,៤ ពន់ ន។ េ កក៏ជសមជក ិ ៃន សននស ិ ទី ពេ្រគះ
ិ នេយបយ្របជជនចន ិ (CPPCC)
319
ែដលជ ថ ប័ននេយបយដ៏សំខន់ ែដលផល់ដបូ ំ នមនដល់រ ភបល ិ ចន
ិ អំពេី គលនេយបយជត។ ិ

ជករសេងខប សមបទនសមុ្រទ បក ី េទ ្រតវបនកន់កប់េ យ្រកមហ៊ុនមួយ ែដលគមនបទពេិ

ុ C របស់្របេទសកមពុ ជ េមល ធន៍កនង
មក ជមួយករែសងរុករកេ្របង នង
ិ ឧសម័ន េហយ
ី ែដលមន
ិ បេញច ញឲយដង
ឹ អំពីករវនេយគ
ិ ិ េនកនុ ង្របេទសកមពុ ជ េនកនុ ងរបយករណ៍
្របចំឆនរំ បស់ េទ។ ចំេពះ Global Witness មន
ិ ចបស់ ស់េ ះ ថេហតុអប
ី នជ្រកមហ៊ុនេនះ្រតវបន្របគល់សមបទន ឬថ េតី
្រកមហ៊ុនេនះនង ំ
ឹ ផល់មុខជនញ អីេនះេឡយ។
ី

បក
ុ D
សទធ ុ D ៃន្របេទសកមពុ ជ ្របែហលជសមបទនដ៏ខះតមភពបំផុត។ មនេសចកី យករណ៍ េនកនុ ងឯក
ិ ិែសងរុករកេ្របងេនកនុ ងបក រ
រ ភបល
ិ េហយី នង
ិ ្របព័នផ ធ ពផ យែខមរ ថបក
ុ ជកមមសទធ ិ ិ ១០០ ភគរយ របស់្រកមហ៊ុនចុះេឈមះេនសងបុ ិ រ ី េឈមះ China
320
Petrotech [ឆយ េប៉្រតតក
ិ ] ែដលជអតត ី ្រកមហ៊ុនកមមវធ ិ ីកុំពយទ័
ូ រ ែដលមនមុខជនញំ បេងកីតកមមវធ
ិ ែី សងរុករកេ្របង ស្រមប់
321
អតថជន
ិ ិ មនរួមទំង្រកមហ៊ុនេ្របងកតរដធំៗ របស់្របេទសចន។ ិ ក៏បុែ៉ នេនេពលែដល Global Witness ពនតយ ិ ិ ភសុ ង េមលី េទ
មន្រកមឯេទ តៗពក់ព័នធផងែដរ។ េមល
ី េទ ឆយ េប៉្រតតក
ិ មន
ិ ែមនជ្រកមហ៊ុន្របតប
ិ តករ
ិ កនុ ង បក
ុ D ែតមួយប៉ុេ ះេទ គឺ
បនទញ
ិ ែផនកៃន្រកមហ៊ុនមួយ ែដលកន់សទធ
ិ ្រិ បតបតករ
ិ ិ េនកនុ ងបក
ុ េនះវញ។
ិ ឆយ េប៉្រតតក
ិ បនផស់បូ រេឈមះ េទជ Mirach
Energy [ថមពល មី ៉ ច] េនកនុ ងឆន ំ ២០០៨។

មតំបន់ប ញអុន
ិ ធណ
ឺ ិ តរបស់្រកមហ៊ុន ឆយ េប៉្រតតក
ិ /ថមពល មី ៉ ច បនឲយដង
ឹ ថ PSC ស្រមប់បុ ក D របស់្របេទស
កមពុ ជ ្រតវបន្របគល់េទ្រកមហ៊ុនមួយដច ៏ ុះេឈមះកនុ ង្របេទសកមពុ ជ េឈមះថ China Zhen Rong Cambodia Energy [ថមពល
322
ឆយ េចន រុង៉ ] (CZRCE) េនកនុ ងែខេម ឆន ំ ២០០៦។ មលកខខណៃន PSC ្រកមហ៊ុន CZRCE មនសទធ ិ ែិ សងរុករកេ្របង
323
ផច់មុខ េនកនុ ងបក ុ D ស្រមប់រយៈេពល្របំពរីឆន ំ េហយ ី សទធិ ផ
ិ លត
ិ េ្របង ស្រមប់រយៈេពល ៣០ ឆន។
ំ េនះមនន័យថ មចបប់
សទធ
ិ ិេដមប
ី ែី សងរុករកេ្របងេនកនុ ងបក
ុ D សថត
ិ េនកនុ ងៃដរបស់ CZRCE មន
ិ ែមន ឆយ េប៉្រតតក
ិ /ថមពល មី ៉ ចេទ។

េនកនុ ងែខេម ឆន ំ ២០០៦ ឆយ េប៉្រតតក

ិ /ថមពល មី ៉ ច បន្របកសថ បនចុះកចច
ិ ្រពមេ្រព ងេស កមម លេ្របងកត
បរេទសមួយ ជមួយ្រកមហ៊ុន CZRCE។ មលកខខណៃនកចច
ិ ្រពមេ្រព ងេស កមមេនះ ឆយ េប៉្រតតក
ិ /ថមពល មី ៉ ច ្រតវផល់
េស កមម្របក
ឹ ែផនកបេចចកេទស នង ិ ្រគប់្រគងគេ្រមង ស្រមប់្របតបតករ
ិ ិ អភវឌ ិ ន៍ នង
ិ ផលតិ េ្របង ៃនគេ្រមងេ្របងកតសមុ្រទរបស់
324
CZRCE េនកនុ ង្របេទសកមពុ ជ។ បីែខេ្រកយមក េនៃថងទី ២៦ ែខកកក ឆន ំ ២០០៦ ឆយ េប៉្រតតក
ិ /ថមពល មី ៉ ច បនទញ
ិ
325
ភគហ៊ុន ៤៨ ភគរយ ៃនCZRCE ែដលេធឲ ី ជងេគេនកនុ ង្រកមហ៊ុនេនះ។ េគបនបង្រ់ បក់
ី យេគជអនកកន់ចំែណកហ៊ុនេ្រចន
US$៥,៨ ន ស្រមប់ចំែណកហ៊ុនេនះ។
មលកខខណៃនកចច ិ ្រពមេ្រព ងេនះ េនេពលករទញ
ិ េនះជករេ្រសច ឆយ េប៉្រតតក
ិ
326
/ថមពល មី ៉ ច កយជ្រកមហ៊ុន្របតបត
ិ ិផច់មុខ ៃនបក
ុ D។

ករទញ
ិ CZRCE េ យ ឆយ េប៉្រតតក
ិ /ថមពល មី ៉ ច បនេធីឲយទផ
ី រហ៊ុនសងបុិ រមនសំ
ី ណួរ េហយ
ី េគបនសុឲ
ំ យឆយ
327
េប៉្រតតក
ិ /ថមពល មី ៉ ច បញជក់្របប់ថ CZRCE េធអ ី ខ
ី ះ េហយី មនតៃមអ។ី ្រកមហ៊ុនបនេឆយ
ី តបថ CZRCE “្រតវបនេរ បចំ
េនកនុ ង្របេទសកមពុ ជ េដមប
ី កី ន់កចច
ិ ្រពមេ្រព ងែចកចយផលតកមម
ិ លេ្របង នង
ិ ឧសម័ន េ ថ PSC បក
ុ D ែដលបន្របគល់េ យ
 ិ ក់ – រេប បែដលពួកវរជនកមពុ ជ បនចប់កប់ឧស ហកមមដក្រសង់ធនធនរបស់្របេទស
្របេទសជតល

ជញធរេ្របងកតជតិកមពុ ជ” េហយ
ី បនេពលបែនថមថ “តៃម្រទពយសកមមសុទធ ៃន CZRCE េនៃថងទី ៣០ ែខមថុ
ិ ន ឆន ំ ២០០៦ គឺជ
328
US$៥.០០០។” នយយ ិ មយ៉ងេទ ត CNPA បនចុះហតថេលខ PSC មួយ ជមួយ្រកមហ៊ុនែដលគមនបទពេិ ធន៍ជក់ែសង កនុ ងករ
ែសងរុករកេ្របង ឬឧសម័នេទ េហយ
ី – ជមួយតៃម្រទពយសកមមសុទធែត US$៥.០០០ ប៉ុេ ះ – គមនសមតថភពហរញញ
ិ វតថុ ចបស់ េដមប
ី ី
ែសងរុករក ឬេធី ជវកមម
ី េ្របង ឬឧសម័នេឡយ។
ី

េ យ ិ មនេឈមះលបេី ទ Global Witness បនពយយមែសងរកព័ត៌មនបែនថម អំព្រី កមហ៊ុន នង

រ្រកមហ៊ុន CZRCE មន ិ មចស់
កមមសទធ
ិ ិរបស់ ។ ឯក រចុះេឈមះ្រកមហ៊ុន ែដល Global Witness ទទួលបន បងញថ CZRCE ្រតវបនចុះេឈមះ ជមួយនង
ឹ
329
្រកសួងពណជជ
ិ កមម េនៃថងទី ៧ ែខេម ឆន ំ ២០០៦ េ យមននយកេឈមះេ ក សយង ុ េ ហ៊ុយ។

េនជត
ិ ទីបញច ប់ៃនឆន ំ ២០០៨ អនកេសុប
ី អេងកត Global Witness បនេទដល់ សយ នេនកនុ ងទី្រកងភនំេពញ ែដល CZRCE បនចុះ
េឈមះេនះ។ េនឯ សយ នេនះ គមន្រកមហ៊ុន មនេឈមះេនះេឡយ។
ី

Global Witness ក៏បន្រ វ្រជវអំពីកំណត់េហតុកមមសទធ

ិ រិ បស់ CZRCE។ ឆយ េប៉្រតតក
ិ /ថមពល មី ៉ ច បនឲយដង
ឹ ថ េនកនុ ង
ែខកកក ឆន ំ ២០០៦ បនទញ ិ ចំែណកហ៊ុន ៤៨ ភគរយ ៃន CZRCE ព្រី កមហ៊ុនចុះេឈមះេន ្របេទសកមពុ ជ េឈមះថ Power
330
Unicorn Investments Limited [ករវនេយគ
ិ ិ េផវរ័ យូនឃន់
ី ចំកត់]។ ករលក់ចំែណកហ៊ុនេនះ បនបនថយកមមសទធ ិ ច
ិ ំែណកហ៊ុន
331
របស់ េផវរ័ យូនឃន់
ី េនកនុ ង្រកមហ៊ុន CZRCE េទជ ២៧ ភគរយ។ ករេសុប
ី សួរេ យ Global Witness មន
ិ បនផល់ព័ត៌មន
បែនថម អំពស
ី កមមភពៃន្រកមហ៊ុនករវនេយគ
ិ ិ េផវរ័ យូនីឃន់ ឬមចស់ទទួល្របេយជន៍របស់ េឡយ។
ី

េសចកី្របកស រព័ត៌មន េ យឆយ េប៉្រតតក

ិ អះ ងថ េ្រកយពីករទញិ ចំែណកហ៊ុន ៤៨ ភគរយេនកនុ ង CZRCE េ យ
332
ឆយ េប៉្រតតក
ិ េនកនុ ងែខកកក ឆន ំ ២០០៦ ្រកមហ៊ុនមួយេឈមះថ China Finance Fund [មូលនធ
ិ ហ
ិ រញញ
ិ វតថុ ចន
ិ ] កន់ ៥
ភគរយ ៃន CZRCE េហយ ី ្រកមហ៊ុនមួយេទ ត េឈមះ Guangdong Zhen Rong Energy Company Limited [្រកមហ៊ុន ថមពល
333
កងំ ដុង េចន រង
ុ ៉ ចំកត់] កន់ ២០ ភគរយ។ មូលនធ ិ ិហរញញ
ិ វតថុ ចន
ិ គឺជ្រកមហ៊ុនចុះេឈមះេនហុងកុង េ យមននយកមួយរូប
334
េឈមះេ ក លុត ទម ិ េឆង ែដលផល់េស កមមហរញញ ិ វតថុ េទអតថជន
ិ ិ ចន ិ អនមក។
ិ ថមពល កង ំ ដុង េចន រង
ុ ៉ គឺជ្រកមហ៊ុន ខ
ៃន្រកមហ៊ុន Zhuhai Zhen Rong Limited Company [ជូៃហ េចន រុង៉ ចំកត់] ែដលជែផនកមួយេន Zhen Rong Group [្រកម េចន
រុង៉ ]។ ្រកម េចន រុង៉ ្រតវបនេគ យករណ៍ថសថត
ិ កនុ ងចំេ ិ ដ៏ធំជងេគទំង្របំ្រកមហ៊ុន ែដលមន ជញប័ណនំ
ម្រកមហ៊ុនរបស់រដចន
335
ចូលេ្របងកតេឆ។

េនកនុ ងែខេម ឆន ំ ២០០៧ CZRCE បនផស់បូ រេឈមះេទជ China Petrotech Holdings Limited (Cambodia) Co [្រកមហ៊ុន
336
កន់្រទពយ ឆយ េប៉្រតតក
ិ ចំកត់ (កមពុ ជ)] – ឬ CPHL កមពុ ជ។

េ្រកយពក
ី រខួងែសងរុករកេ្របង េនកនុ ងឆន ំ ២០០៧ ឆយ េប៉្រតតកិ បន្របកសថ បក
ុ D ចផទុ កេ្របងែដល ចដក្រសងប់ ន
337
ចំនន
ួ ២២,៦ នធុង ឬ ឧសម័នចំនន
ួ ៤៩៦,២ ពន់ នហត
ី គប។
ី េទះជបនអះ ងែបបេនះក៏េ យ ក៏្រកមហ៊ុនេនះមន
សំ ងមន ិ សូវល កនុ ងរយៈេពលពរីបីឆនកំ នងមកេនះ។ នយកបីរូបបន ែលងតំែណង រ ងែខមន ី ឆន ំ ២០០៧ នង ិ ែខកុមភៈ ឆន ំ
338 339
២០០៨។ ភគហ៊ុនៃន្រកមហ៊ុន បនបត់តៃម ៩០ ភគរយ ៃនតៃមេដម ី ង
ំ ពែី ខកញញ ឆន ំ ២០០៧។ េនកនុ ងែខេម ឆន ំ
340
២០០៧ ្រកមហ៊ុន្រតតពនតយិ ិ បញជ ីឯក ជយKPMG បន្របកសថ មន ិ ចផល់មតិអំពគី ណនីរបស់្រកមហ៊ុនេនះបនេទ េ យ រ
រកភសុ ងអំពេី ស កមម នង
ិ អតថជន
ិ ិ មួយចំនន
ួ ែដលបន យ ក់កុ នងរបយករណ៍ហរញញ
ិ វតថុ របស់្រកមហ៊ុនមន
ិ េឃញ
ី េទ។ េសចកី
ែថងងរបស់ KPMG បនអះ ងថ “មន ិ ចទទួលភសុ ងពនតយ ិ ិ ្រគប់្រគន់ េដមប
ី ជី មូល នៃនករផល់មតិពនតយ
ិ ិ គណនបី នេទ។”
341
KPMG បនដកថយេចញ េនជត
ិ ទីបញច ប់ៃនឆន ំ ២០០៧ េហយី ្រកមហ៊ុន LTC and Associates [LTC នង
ិ សហករ]ី បនទទួល
342
ករងរជបនពេី គ។
 ិ ក់ – រេប បែដលពួកវរជនកមពុ ជ បនចប់កប់ឧស ហកមមដក្រសង់ធនធនរបស់្របេទស
្របេទសជតល

ដូេចនះ សទធ
ិ ិស្រមប់បុ ក D សថត
ិ កនុ ងៃដៃន្រកមហ៊ុនេស កមមកមមវធ
ិ ីកុំពយទ័
ូ ររកេ្របងពីសងបុ
ិ រមួ
ី យ េហយ
ី នង ៌ បង
ិ ្រកមហ៊ុន ថកំ ំ មួយ ចុះ
េឈមះកនុ ង្របេទសកមពុ ជ ែដលេរ បចំេឡង
ី េដមប
ី កី ន់សមបទន េហយ ៌ បង
ី ែដលមួយភគៃន្រកមហ៊ុនេនះ កន់េ យ្រកមហ៊ុន ថកំ ំ
មួយេទ ត ្រកមហ៊ុនវនេយគ
ិ ិ ចន
ិ មួយ េហយ
ី នង
ិ ្រកមហ៊ុនរដចន
ិ នំចូលេ្របងកតេឆមួយ។

Global Witness បនសរេសរសំបុ្រតេទ្រកមហ៊ុនទំងអស់េនះ េនកនុ ងែខតុ ឆន ំ ២០០៨ េដមប

ី សី ុំឲយេគផល់ករអធបបយ
ិ ប៉ុែនេន
េពលេបះពុមរព បយករណ៍េនះ េយង
ី មន
ិ បនទទួលករេឆយ
ី តបអីេទ។

បក
ុ E
េនកនុ ងឆន ំ ២០០៦ ្រកមហ៊ុនេ្របងឥណូ េណសុី PT Medco Energi Internasional [ថមពល PT មុិដកូ អនរជតិ] (មុិដកូ) បន
343 344
ទទួលចំែណក ៩០ ភគរយេនកនុ ងបក ុ E េហយ
ី ្រកមហ៊ុន JHL Petroleum [េ្របងកត JHL] បនទទួល ១០ ភគរយ។ េនកនុ ង
345
ឆន ំ ២០០៧ មុដ ិ កូ បនលក់ ៣១ ភគរយ ៃនចំែណក េទ្រកមហ៊ុនមួយ េឈមះ Kuwait Energy [ថមពល គូែវត៉]។ េ្រកយមក
346
េទ ត េនកនុ ងឆនដ ំ ែដលេនះ ្រកមហ៊ុនស៊ុយែអត Lundin Petroleum [េ្របងកត លូនឌន ិ ] បនទញ ិ ចំែណក ៣៤ ភគរយ ៃនបកុ
េនះ ព្រី កមទំងបី – គឺ មុដ
ិ កូ េ្របងកតJHL នងិ ថមពល គូែវត។៉

ដូេចនះ សពៃថងេនះ សមបទន បក

ុ E របស់្របេទសកមពុ ជ ្រតវបនែចកគន ដូចតេទេនះ៖
មុិដកូ (្រកមហ៊ុនកន់ PSC) - ៤១,៣ ភគរយ
ថមពល គូែវត៉ - ២០,៦ ភគរយ
េ្របងកត JHL - ៤,១ ភគរយ
េ្របងកត លូនឌន
ិ - ៣៤ ភគរយ

Global Witness បនសរេសរសំបុ្រតេទ្រកមហ៊ុនទំងបួន េនកនុ ងែខតុ ឆន ំ ២០០៨ េដមប

ី សី ួរអំពីលកខណៈៃនករពក់ព័នធរបស់ េន
កនុ ងបក
ុ E។ មនែត្រកមហ៊ុន លូនឌន
ិ ែតមួយ ែដលបនេឆយ
ី តប។ ្រកមហ៊ុនេនះបនែណនំ Global Witness ឲយេមល
ី តំបន់ប ញ
អុិនធណត
ឺ ិ របស់េគ េដមប
ី រី កព័ត៌មនបែនថម េហយ
ី បនែថងថ៖

“ មបនែថងេនកនុ ងេសចក្រី បកស រព័ត៌មនរបស់េយង

ី ចុះៃថងទី ២៩ ែខតុ ឆន ំ ២០០៧ ែដលមនេនកនុ ងតំបន់ប ញ
អុន
ិ ធណត
ឺ ិ របស់េយង
ី េ្របងកត លូនឌន
ិ បនទញ
ិ ចំែណកមន
ិ ្របតបត
ិ ិ ៣៤ រយ េនកនុ ងសមបទនសមុ្រទកមពុ ជ បក
ុ E ព្រី កមហ៊ុន
េ្របងកតអនរជតិ មុិដកូ ចំកត់ ថមពល គូែវត៉ នង
ិ េ្របងកត JHL។”

“េ្រកយពក
ី រទញ
ិ ចំែណកសមបទនេនះ ្រកមហ៊ុនេ្របងកត លូនឌន
ិ បនចូលរួមជភគក
ី ុ នងកចច
ិ ្រពមេ្រព ងេ្របងកត ស្រមប់បុ ក E
ជមួយ្រកមហ៊ុន មុិដកូ KEC [ថមពលគូែវត៉] នង ិ កូ គឺជ ‘្រកមហ៊ុន
ិ េ្របងកត JHL ្រពមទំង ជញធរេ្របងកតជតិកមពុ ជ។ មុដ
្របតបត
ិ ’ិ ៃនសមបទន បក
ុ E…”

“េនេពល្រកមហ៊ុន េ្របងកត លូនឌន

ិ ្រតវបនបេងកត
ី េឡង
ី េយង
ី បនអនុម័តេគលករណ៍ែណនំសកមមភព េហយ
ី បនបេងកត
ី ្រកប
ខណស្រមប់ករទទួលខុស្រតវរបស់្រកមហ៊ុន ស្រមប់បញអភសមចរ
ិ ែដល ចេលចេឡង
ី េនកនុ ងករអនុវតសកមមភពរបស់
េយង។
ី ” េគបនបែនថមថ “េទះបីេ្របងកត លូនឌន ិ បនរួមចំែណកជផវូករ េនកនុ ងគេ្រមងជរុំ ញតមភពឧស ហកមមដក្រសង់
ិ មន
347
(EITI) ក៏េ យ ក៏េយង
ី គំ្រទេគលករណ៍តមភព ែដល EITI េលកី សទួ យ។”

ក៏បុ៉ែន ្រកមហ៊ុន លូនឌន

ិ មន
ិ បនេឆយ
ី តបនង
ឹ សំេណីរបស់ Global Witness េដមប
ី ្រី បប់ចំនន
ួ ទក
ឹ ្របក់ ឬ្របក់រងន់ចុះហតថេលខ
ែដលបនបង់េទរ ភបល
ិ កមពុ ជេឡយ។
ី
 ិ ក់ – រេប បែដលពួកវរជនកមពុ ជ បនចប់កប់ឧស ហកមមដក្រសង់ធនធនរបស់្របេទស
្របេទសជតល

មុិដកូ លូនឌន ិ ថមពល គូែវត៉ សុទែតជ្រកមហ៊

ិ នង ធ ុនេ្របងកតដ៏លបេី ឈមះ ប៉ុែន េយង
ី មន
ិ បនដង
ឹ េ្រចន
ី ប៉ុនមនអំពី្រកមហ៊ុនេ្របងកត
JHL េទ។ ករេសុប
ី អេងកតបែនថមេ យអនកេសុប
ី អេងកត Global Witness បនរកេឃញ
ី ព័ត៌មនែដលបន ក់នង
ឹ ទផ
ី រហ៊ុនហ ករ
េនែខតុ ឆន ំ ២០០៦ េ យ មុដ
ិ កូ ែដលបនែថងថ៖

“្រកមហ៊ុនេ្របងកត JHL (JHL) ព្រី បេទសប ម៉ គជ

ឺ ្រកមហ៊ុនេ្របង នង
ិ ឧសម័ន ែដលជកមមសទធ
ិ រិ បស់្រកមហ៊ុនមួយចំនន
ួ ែដល
្របតបត
ិ កិ ុ នង្របេទសឥណូ េណសុី េហយ ី ែដលបនចូលរួមកនុ ងសំេណីេ្របង នង
ិ ឧសម័នអនរជតិមយ
ួ ចំនន
ួ ែដលមនរួមទំងសំេណីទញ
ិ
348
សមបទន បក ុ L (សមុ្រទ នង
ិ ដេគក
ី ) េហយ
ី នង
ិ បក
ុ M (ដីេគក) ៃន្របេទស្រប៊យេណ។”

Global Witness ក៏បនទទួលសំេ ឯក រចុះេឈមះ្រកមហ៊ុន ែដលបញជក់ពីប័ណេរ បចំ្រកមហ៊ុន JHL េនកនុ ង្របេទស ប ម៉

េនៃថងទី ២២ ែខមក ឆន ំ ២០០៤។ ក៏បុែ៉ ន Global Witness រកមន
ិ េឃញ
ី េទ នូវព័ត៌មនលំអត
ិ បែនថម សព
ី ី េត្រី កមហ៊ុនអខ
ី ះ ែដលជ
349
មចស់ JHL។

ដូចជ្រកមហ៊ុន CZRCE េនកនុ ង បក

ុ D ្រកមហ៊ុន JHL េមល
ី េទមន
ិ មនបទពេិ ធន៍កនងមក កនុ ងករ្រគប់្រគងសមបទនេ្របងេឡយ។
ី
ដូេចនះ េហតុផលៃនករែចកចំែណកសមបទន េទ្រកមហ៊ុនេនះ គឺមន
ិ ចបស់ ស់។

បក
ុ F
មនព័ត៌មនតច
ិ ស់ អំពក
ី រ្រគប់្រគងសមបទនសមុ្រទ បក
ុ F របស់្របេទសកមពុ ជេទ។ ក៏បុែ៉ ន ឯក ររ ភបល
ិ នង
ិ របយករណ៍
កែសត350 ផល់ព័ត៌មនថ ្របែហល្រកមហ៊ុនែដលកន់សទធ
ិ េិ នះ គឺជ្រកមហ៊ុនេ្របងរបស់រដចន
ិ េឈមះ Chinese National Offshore
351
ិ ] (CNOOC)។ ទភ
Oil Corp [្រកមហ៊ុនេ្របងសមុ្រទជតិចន ី ន ក់ងរព័ត៌មនចន
ិ សុីន អះ ងថ CNOOC បនចុះកចច
ិ ្រពមេ្រព ង
ស្រមប់ បក
ុ F េនកនុ ងែខឧសភ ឆន ំ ២០០៧ េហយ
ី បនសែមងចំ ប់ រមមណ៍េលក
ី រចុះកចច
ិ ្រពមេ្រព ងមួយេទ ត ស្រមប់សមបទន
352
ដីេគក បក
ុ XIII។ ក៏បុែ៉ ន ករអះ ងេនះ មន
ិ ទនបនបញជក់េទ។

Global Witness បនសរេសរសំបុ្រតេទ CNOOC េនកនុ ងែខតុ ឆន ំ ២០០៨ េដមប

ី េី សនឲ
ី យេគបញជក់ថ េតព
ី ័ត៌មនែដលបន
យករណ៍េនះពត
ិ ឬមន
ិ ពត
ិ េទ។ េនេពលេបះពុមពរបយករណ៍េនះ CNOOC មន
ិ បនេឆយ
ី តបេទ។

បក
ុ XII
្រកមហ៊ុនឥណូ េណសុី មុិដកូ គជ
ឺ ្រកមហ៊ុនកន់សទធ
ិ ភិ គេ្រចន
ី ស្រមប់ករែសងរុករកេ្របង េនកនុ ងបក ុ េនះ កំពុង្រតវបនសទង់
ុ XII។ បក
353
៉ េឈមះ PGS ែដល្រតវបនេគេជ ថជ្រកមហ៊ុនទទួលេម៉ ករបនរបស់ មុិដកូ។
េ យ្រកមហ៊ុនន័រែវស

ភគែី ដលវនេយគ
ិ ិ ទុនស្រមប់ករែសងរុករកកនុ ងបក
ុ XII គឺ មុដ
ិ កូ ែដលកន់ ៥២,៥ ភគរយ CNPA ែដលកន់ ៤០ ភគរយ េហយ ី នង
ិ
354
េ្របងកត JHL ែដលកន់ ៧,៥ ភគរយ។ (ស្រមប់ព័ត៌មនលំអត ិ បែនថមអំព្រី កមហ៊ុន េ្របងកត JHL សូមេមល
ី ែផនកមុន មន
ី បក
ចំណងេជង ុ E)។ កចច
ិ ្រពមេ្រព ងបីឆនេំ នះ – ជមួយលទធភពបនកចច
ិ ្រពមេ្រព ង – ្រតវបនចុះេនៃថងទី ២៨ ែខកញញ ឆន ំ
355
២០០៧។

បក
ុ X នង
ិ XV
្រកមហ៊ុន ATI Petroleum [េ្របងកត ATI] (ATIP)356 គជ ឺ ្រកមហ៊ុនែសងរុករកេ្របងកត។ មតំបន់ប ញអុន
ិ ធណត
ឺ ិ របស់ បន
357
ឲយដងឹ ថ កំពុង្របតបតករ ី ័ េវ ត
ិ ិ េនកនុ ង្របេទស កូតឌវរ ម នង ី ី។ ្រកមហ៊ុនេនះក៏អះ ងថ បនយល់្រពមគន ជមួយ
ិ ទុយនសុ
រ ភបល
ិ កមពុ ជ េដមប
ី ែី សងរុករកេ្របងដីេគក េនកនុ ងបក
ុ X នង
ិ XV ែដលមនទី ង ី នង
ំ េន មមត់សមុ្រទកមពុ ជ េហយ ិ ែផនកខង
 ិ ក់ – រេប បែដលពួកវរជនកមពុ ជ បនចប់កប់ឧស ហកមមដក្រសង់ធនធនរបស់្របេទស
្របេទសជតល

ឦ នៃនបង
ឹ ទេន ប។ តំបន់ប ញអុិនធណត
ឺ ិ ៃន្រកមហ៊ុនេនះ ែថងថ កចច
ិ ្រពមេ្រព ងេនះនង ់ ូ វ មនទីរេពទយ នង
ឹ “ជួយសងផ ិ
358
េរ ន េហយ
ី េលក
ី សទួ យក្រមត
ិ ជវភព
ី ៃន្របជជនកមពុ ជ។”

ក៏បុ៉ែន េនេពលេនះ មន
ិ ទន់ចបស់ ស់ថ េតី ATIP បនទទួលសទធ
ិ ជិ ផវករ
ូ េដមប
ី ែី សងរុករកេ្របង នង
ិ ឧសម័ន េនកនុ ងបក
ុ ទំងេនះ ឬ
េទ។ េទះជយ៉ង ក៏េ យ ព័ត៌មនអំព្រី កមហ៊ុនេនះ េហយ
ី នង
ិ សកមមភពែដល ចនង
ឹ េកត
ី មនេឡង
ី មន
ិ ែដលផល់ឲយ
ធរណជនែខមរដង
ឹ េឡយ។
ី

បក
ុ េផ ងៗេទ ត
្រកមហ៊ុនមួយេទ ត ែដលេមល
ី េទ បនទមទរធនធនដេគក
ី េនកនុ ង្របេទសកមពុ ជ គជ
ឺ Guangdong Chenguan Enterprise
Investment Group [្រកមសហ្រគសវនេយគ
ិ ិ កង
ំ ដុង ឆនក
ិ ន់]– គឺជ្រកមហ៊ុនឯកជន ពេី ខតកង
ំ ដុង ្របេទសចន។
ិ របយករណ៍
ព័ត៌មនវស័
ិ យឧស ហកមម បនឲយដង
ឹ ថ កង
ំ ដុង ឆនក
ិ ន់ បនចុះកចច
ិ ្រពមេ្រព ង េដមប
ី ែសងរុ
ី ករកេ្របង នង
ិ ឧសម័ន េនកនុ ងបក
ុ ដីេគក
បួនកែនង។ Global Witness មន
ិ ទន់បញជក់បនេទ ថេតីេនះជករពត
ិ េហយ
ី េបីពត
ិ ែមន េតីបុ កេនកែនង ខះ។ របយករណ៍
ព័ត៌មនេនះបនឲយដង
ឹ ថ ្រកមហ៊ុនអះ ងថ បក
ុ នមួ
ី យៗ មនតៃម US$១០ ន េហយ
ី នង
ឹ ពចរ
ិ េធក
ី ចច
ិ សហករ ជមួយ្រកម
ហ៊ុនេ្របង នងិ ឧសម័នរបស់រដចន
ិ េដមប
ី ែសងរុ
ី ករកេនកនុ ងបក
ុ ទំងេនះ។ របយករណ៍ដែដលអះ ងថ ្របធន្រកមហ៊ុន េ ក ចំង
359 360
កូហ៊ុយ ក៏ជ្របធនៃនគណៈកមមករវនេយគ ិ ិ សហ្រគសចន ិ -កមពុ ជ។

មងេទ ត មន
ិ ចបស់ថ ្រកមហ៊ុនអភវឌ
ិ ន៍អចលន្រទពយ ចផល់សមតថភពែសងរុករកេ្របង នង
ិ ឧសម័នអី កនុ ងករអភវឌ
ិ ន៍សមបទនដី
េគកបនេឡយ។
ី

្របក់រងន់ចុះហតថេលខកនុ ង្របេទសកមពុ ជ – អនក ចុះហតថេលខ អនកេនះទទួល្របក់រងន់

“អនក ចុះហតថេលខ អនកេនះទទួល្របក់រងន់។”

ករអធបបយ
ិ អំពីលកខណៈ ៃន្របក់រងន់ចុះហតថេលខកនុ ង្របេទសកមពុជ េ យ្របភពមួយរូប ែដលជត
ិ សនិទនង
ធ ឹ ្របតបតករ
ិ ិ របស់
361
ជញធរេ្របងកតជតិកមពុ ជ។

ឺ ករបង់្របក់ទុកជមុន ែតមួយដង ែដលបង់េ យ្រកមហ៊ុនេ្របង េទរ

្របក់រងន់ចុះហតថេលខ គជ ភបល
ិ មួយ េដមប
ី ទី ទួលសទធ
ិ ិ
ែសងរុករក ឬេធី ជវក
ី មមេ្របង េហយ
ី បនកយជេរ ងធមម េនកនុ ងវស័
ិ យឧស ហកមមេនះ េនែផនកជេ្រចន
ី ៃនពភពេ
ិ ក។ ចំនន
ួ ៃន
្របក់រងន់ ចមនតៃមៃថែមនែទន សំ ងេលីចំ ប់ រមមណ៍ៃន្រកមហ៊ុននន េនកនុ ងតំបន់សមបទន។ ឧទហរណ៍ ្រកមហ៊ុន BP
បនបង់្របក់រងន់ចុះហតថេលខ េទរ ភបល
ិ អងេ់ គ ជចំនន
ួ US$១១១.៦៨៩.០០០ េដមប
ី ទី ទួលសទធ
ិ េិ លស
ី មបទនេ្របងកត
362
បក
ុ ៣១ េនកនុ ងឆន ំ ១៩៩៩។

363
្របភព្រកមហ៊ុនេ្របង នង
ិ រ ភបល
ិ គ ល់ជទូេទ ថ្របក់រងន់ចុះហតថេលខ ្រតវបនបង់ឲយCNPA។
បនទទួល ឯក រ
364
រ ភបល
ិ បញជក់ថ រងន់ចុះហតថេលខ្រតវបនទមទរជធមម េហយ ី ថ ‘ ចចរចបន’។ េទះបច ី ំនន
ួ ្របក់ គត
ឺ ច
ិ េបេី ្រប ប
ឹ ្របេទសអងេ់
េធ បនង គ េនះក៏េ យ ប៉ុែនស្រមប់្របេទសកមពុ ជ ចំនន
ួ ្របក់េនះ េនែតមនតៃមៃថ។ ក៏បុ៉ែន ដូចជព័ត៌មនអំពី
ី របង់្របក់រងន់ចុះហតថេលខ គក
ករែចករ ំែលកសមបទនែដរ ព័ត៌មនអំពក ឺ ្រមមន ស់។

ឺ ្រកមហ៊ុនេ្របងឥណូ េណសុី ថមពល PT មុដ

្រកមហ៊ុនមួយ ែដលមនតមភព េនកនុ ងទំនក់ទំនងជមួយ CNPA គជ ិ កូ អនរជតិ
(មុិដកូ) ែដលនបចចុបបននេនះកន់ ៤១,៣ ភគរយ ៃនសមបទនសមុ្រទបក ី នង
ុ E របស់្របេទសកមពុ ជ េហយ ិ ៥២,៥ ភគរយ ៃន
365
សមបទនដីេគក បក ុ XII របស់្របេទសកមពុ ជ។
 ិ ក់ – រេប បែដលពួកវរជនកមពុ ជ បនចប់កប់ឧស ហកមមដក្រសង់ធនធនរបស់្របេទស
្របេទសជតល

េនៃថងទី ១ ែខតុ ឆន ំ ២០០៦ មុដ

ិ កូ បន្របកសេនកនុ ងតំបន់ប ញអុិនធណត
ឺ ិ របស់ ថ បនទទួលសទធ
ិ ែិ សងរុករក េនកនុ ង បក
ុ
E េនកនុ ងសមុ្រទកមពុ ជ។ េនកនុ ងេសចកែី ថងដែដលេនះ មុិដកូ បនែថងថ េគបនបង់្របក់ US$៤,៥ ន ជ ‘មូលនធ
ិ គ
ិ េ្រមង
366
អភវឌ
ិ ន៍សងគម’ េទ្រពះ ជ ច្រកកមពុ ជ។

េនៃថងទី ២៨ ែខកញញ ឆន ំ ២០០៧ មុិដកូ បន្របកសមងេទ ត ថ បនទទួលសមបទនមួយពី CNPA – គឺបុ ក XII ជតំបន់ដីេគក
367
ជប់នងឹ បងឹ ទេន ប។ ិ កូ ្របក់រងន់ចុះហតថេលខ ែដលបនបង់ស្រមប់សមបទនេនះ គឺ
មរបយករណ៍្របចំឆនរំ បស់ មុដ
368
US$៣ ន។

Global Witness បនែឆកេឆរបញជក់ករបង់្របក់េនះ េ យឯក រ ‘Tableau des Opérations Financières de l'Etat’ (TOFE)
369
របស់្រកសួងេសដកចច
ិ នង
ិ ហរញញ
ិ វតថុ ែដលផល់ព័ត៌មនអំពី្របក់ចំណូល្របចំឆន ំ ៃនរដកមពុ ជ។ លទធផលគឺគរួ ឲយបរមភែមន។ េនកនុ ងឆន ំ
២០០៦ ្រកសួងេនះបនអះ ងថ ទទួលផលចំណូលមន
ិ ែមនពនធ រ US$១៩.៣០០ ពធ
ី នធនេ្របង នង
ិ ឧសម័ន។ េនកនុ ងឆន ំ
២០០៧ ឯក រេនះែចងថ រដទទួល US$២២.០០០។ េនកនុ ង្រគដែដលេនះ មុិដកូ អះ ងថ បនបង្រ់ បក់ US$៧,៥ នជ
370
ៃថេផ ងៗ នងិ ្របក់រងន់ េទរ ភបល
ិ កមពុ ជ។ េបី្របក់េនះមនេនកែនងេផ ង េនកនុ ង ង TOFE េនះ មន ិ ចបស់ថកែនង
េទ។ េនះេធឲី យមនសំណួរថ េតក ី របង្រ់ បក់របស់ មុដ
ិ កូ បនេទ ។ Global Witness បនសរេសរសំបុ្រតេទ មុដ
ិ កូ េនកនុ ងែខ
តុ ឆន ំ ២០០៨ េដមប ី ុំឲយ្រកមហ៊ុនបញជក់ថ បនបង់្របក់េទអនក
ី េី សនស ។ េនេពលេបះពុមពរបយករណ៍េនះ្រកមហ៊ុនមន
ិ បន
េឆយតប
ី េទ។

មនេសចកី យករណ៍អះ ងថ ្រកមហ៊ុនដៃទេទ ត្រតវបនេសនី េដមប ី ់្របក់េ្រកចបប់ េដមប

ី បង ី ទី ទួលសទធ
ិ ិែសងរុករកេនកនុ ង
សមបទន។ េនកនុ ងែខតុ ឆន ំ ២០០៥ ្រកមហ៊ុន Indocan Resources Inc.[ធនធន ឥណូ កន] េនទី្រកង ៉ ន់គូវរ័ ្របេទស
371
ក បន្របកសថ បន ក់ពកយជមួយរ ភបល ិ កមពុ ជ សុសទធ
ំ ិ ែិ សងរុករក េនកនុ ងតំបន់ដីេគក នង
ិ សមុ្រទ។ ្រកមហ៊ុន
េនះ មន ំ ី
ិ ែដលបញច ប់ដេណរក ី េនេពលកែសត Bangkok Post បនសមភស្របធន្រកមហ៊ុន
រ ក់ពកយសុំែសងរុករកេទ េហយ
Jeffrey Bruhjell [េច ហី ្របចល
ិ ] មួយឆនេំ ្រកយ េ កមន្រប សន៍ថ ឥណូ កន បនបុិនប៉ងទទួល ជញប័ណពរី ប៉ុែន្រតវបន
្របប់ថ អនកមនតំែណងខពស់ េនកនុ ងរ ភបល
ិ កមពុ ជទមទរ “្របក់ចំនន
ួ េ្រចន
ី ស់ ជ្របក់សំណូក។” គត់បនបែនថមពកយថ
372
្រកមហ៊ុនេ ក “្រតវបនេសនីឲយបង់្របក់ចំនន
ួ េ្រចន
ី ស់ ស្រមប់ ជញប័ណែដលមន
ិ ែដលេឃញី េឡយ។
ី ”

Global Witness បនសរេសរសំបុ្រតេទ្រគប់្រកមហ៊ុន ែដល្រតវបនេជ ថ ទទួលបក

ុ សមបទនែសងរុករក េនកនុ ង្របេទសកមពុ ជ េដមប
ី ី
សួរថ េតព ួ េគមនបង់្របក់រងន់ចុះហតថេលខឬេទ េហយ
ី ក ី ង់េ្រចន
ី េបីមន េតប ី ប៉ុ ី បង់េទអនក
េហយ ? េនេពលេបះពុមព
របយករណ៍េនះ មន
ិ មន្រកមហ៊ុន េឆយ
ី តបេទ។

ករែសងរុករកេនេលដ ំ
ី េី គក េនកនុ ងេខតបត់ដបង ិ េពធ
នង ត់
ចំ ប់ រមមណ៍ភគេ្រចន ិ ឧសម័ន េនកនុ ង្របេទសកមពុ ជ គេឺ ផតេលីបុ កសមុ្រទ ប៉ុែនករែសងរុករកេលដ
ី េលីករែសងរុករកេ្របង នង ី ី
េគក ក៏បនចប់េផម ី ជុំវញ
ិ ងទេន ប – គឺជតំបន់យ៉ងធំេធងជុំវញ ិ បង
ឹ ទេន ប ែដលជែផនកមួយៃនបក ុ ដីេគក្របំពរីកែនង គឺ
373
េលខ XI េទ XVII។ ់ ីេនកនុ ងឆន ំ ១៩៩៦ េ យ Japanese National Oil Corporation [្រកមហ៊ុនេ្របងកតជតជ
ករសទងដ ិ ប៉ុន]
បងញតំបន់ែដល ចមនេ្របង នង ិ ឧសម័ន េនខងតបង ិ ខងលច
ូ នង ិ ៃនបង
ឹ ទេន ប ប៉ុែន្រតវមនេតសត៍បែនថមេទ ត េដមប
ី កី ំណត់ថ
374
េតម
ី នអខ
ី ះេនពេី ្រកមបង
ឹ ធំ នង
ិ លែ្រសរបស់្របេទសកមពុ ជ។

បង
ឹ ទេន ឺ លកខណៈធមមជតិដ៏សំខន់បំផុតមួយ របស់្របេទសកមពុ ជ េបីនយយ
ប គជ ិ អំពីេស បរ ិ ថ ន នង
ិ ជវភព
ី ែដលបង
ឹ េនះផល់។
បង
ឹ េនះគជ
ឺ បង ឹ ទក
ឹ ៏ ំជងេគ េនកនុ ងភូមភគ
បដធ ិ សុី េគនយ៍ េហយ
ី ្រតវបនែញកេចញជឋបនយ
ី ជវមណ
ី លមួយ េ យ
375 376
UNESCO េហយ ី ្រតវបនេលកី េឈមះ ស្រមប់ ថ នភពជេបតកភណ ិ ពភពេ
ិ ក។
 ិ ក់ – រេប បែដលពួកវរជនកមពុ ជ បនចប់កប់ឧស ហកមមដក្រសង់ធនធនរបស់្របេទស
្របេទសជតល

377
េទះបីតំបន់េនះ្រតវបនករពរ េ យ ជ្រកតយ
ឹ សីពីករបេងកីត នង
ិ ករ្រគប់្រគងឋបនយ
ី ជវមណ
ី លបង
ឹ ទេន បក៏េ យ ប៉ុែនតំបន់ដ៏
សំខន់ខងលកខណៈជវៈចំ
ី រុះេនះ ្រតវបនគំ មកំែហងេ យក បងកេឡង ី េ យមនុស ជេ្រចន ី ក ។ បញ្របជជនរស់េនេ្រចន ី េពក
378
គឺជបញធងន់ េ យ្របជជន្របមណ ១,២ ននក់ រស់េនេលដី ីទំនបទក ឹ ជន់ េហយ
ី មនអ្រ ភព្រកី្រកខពស់បំផុត េនកនុ ង
379
្របេទសកមពុ ជ មព័ត៌មនរបស់អងគករAsian Development Bank [ធនគរអភវឌ ិ ន៍ សុី]។ ករចុះដុន បៃន្របព័នប ធ រ ិ ថ នៃន
380
ទេន ប ចប់េផម ី ជក់ែសងេហយ៖
ី គុណភពដី នង ិ ទក
ឹ បនចុះ េហយ ី មនករភ័យខចថ ចំនន ួ ្រតេី នកនុ ងបង
ឹ កំពុងចុះែដរ។
លទធផលៃនករចុះដុន បេនះ ចបេងកត
ី បញសនសុ
ិ ខ រពសេពញ្របេទសកមពុ ជ េ យ រ្រតច
ី ំនន
ួ ២៣០.០០០ េ ន ែដល
េន ទបនពប
ី ង
ឹ ទេន ប ល់ឆន ំ ផល់្របមណជ ៤០ – ៧០ ភគរយ ៃនជត្រិ បេតអុីនែដល្របជ សបរេភគ
ិ កនុ ងមួយឆន ំ េហយ
ី ជ
381
្របភពៃន រ នង
ិ ជវភព
ី ដ៏ចប
ំ ច់ ស្រមប់្របជ សកមពុ ជ ្របមណពរី ននក់។

េទះជមនកងល់អំពីេហតុប៉ះពល់ដល់បរ ិ ថ នក៏េ យ ក៏រ ភបល

ិ កមពុ ជបនចប់េផម
ី ែចក ជញប័ណែសងរុករកេ្របង េនកនុ ង ង
ទេន ប់។

េនកនុ ងេដម ៉ េស កមមេ្របងកត ជយ៉

ី ឆន ំ ២០០៨ ្រកមហ៊ុនន័រែវស ី ូ (PGS) បនេធីេតសត៍សទង់ 2D េន មផវូថនល់ េនកនុ ងេខតបត់
ំ
ដបង នងិ េពធ ត់។ PGS បនេធក ី រកនុ ងនមជ្រកមហ៊ុនទទួលេម៉ ករបនព្រី កមហ៊ុនឥណូ េណសុី ថមពល PT មុដិ កូ អនរជតិ
(មុិដកូ) ែដល ដូចបនពនយល់ខងេលី គជ
ឺ ្រកមហ៊ុនកន់ចំែណកសទធ
ិ ែិ សងរុករកេ្រចន
ី ជងេគ ស្រមប់បុ ក XII។

មព័ត៌មនែដល Global Witness ទទួលបន ករសទង់ដីេនកនុ ងេខតបត់ដបង ំ នងិ េពធ ត់ បនេធេី ឡង ី េនកនុ ង្រសកបណន់
382
សែងក េមងឫស ី គស់្រកឡ េហយ
ី នងិ នង
ឹ ឃុព
ំ ីរ េនកនុ ង្រសក យដូនែកវ។ ក៏បុែ៉ នេតសត៍រញជួ យែផនដី ចព្រងក ី វស័
ិ យធំហស
ួ ពី
់ ីភគេ្រចន
េនះេទេទ ត។ ករសទងដ ី បនេកត
ី េឡយ
ី ឆងយផុតពប
ី ង
ឹ ទេន ប – ែដលសថត ិ ចមងយ ៤០ គ.ម. ពផ
ី ូ វជតេិ លខ ៥ – ប៉ុែន
383
ម នី្រកមហ៊ុន PGS មួយរូប បនមន្រប សន៍ថ “បង
ឹ ក៏គរួ ឲយចប់ រមមណ៍ែដរ។”
េតសត៍សទងដ់ ី មនពក់ព័នន ធ ូវែខ េភង
ី ្របែវង ៥ គ.ម. ែដលសនធង
ឹ េទ មដងផវូជតិេលខ ៥ េហយ ី នង
ិ ផវូតូចជង ែដលែបកេចញពីផូ វ
ជត។ិ ្រប ប់ ប់ដត៏ ូច ្រតវបនស៊កចូលកនុ ងដី មចេនះ ១០—២០ ែម៉្រត។ េនេពលែខ នង ិ ្រប ប់ ប់្រតវបនេរ បអស់េហយ
ី
‘្រប ប់េគះ’ មួយែដលជប់គូថ នដក
ឹ ទំនញ
ិ តូចមួយេ្រគ ង បនេបក
ី បរេទមុខយ៉ងយត
ឺ េហយ
ី ឈប់េន្រគប់្រប ប់ ប់ េដមប
ី េី គះ
ដីេ យដុំែដកដ៏ធំ ង្រក ។ 384
វធ ី ៏មនេហតុប៉ះពល់តច
ិ ដ ិ េនះ ផល់ទនន
ិ ន័យ ែដល្របប់ថ េតម ំ
ី នដណក់
េ្របងកតេនេ្រកមដី ឬ
េទ។

េទះបម
ី ន
ិ ែដលមនករ្របកសលទធផលផវូករក៏េ យ មនកររ ំេភប
ី ចត
ិ កនុ ងចំេ មអនក្រសក េ យគត
ិ ថ កររកេឃញ
ី េ្របងកត
យ៉ងេ្រចន
ី ជត
ិ េកត
ី េឡង
ី េនតំបន់េនះ។ េមឃុម
ំ យ
ួ រូប េនកនុ ងេខតេពធ ត់ ែដលបនកំដរ្រកមអនរជតិ ែដលេធីេតសត៍សទង់ដី ្រតវ
385
បនអនកតំ ង្រកមហ៊ុនមួយរូប្របប់ថ នង
ឹ មនករវនេយគ
ិ ិ US$១ ពន់ ន េនកនុ ងតំបន់េនះ រួមទំងផវូថមី។ ម នេី នកនុ ងតំបន់
ែដលបននយយ
ិ ជមួយ Global Witness បន គមន៍ចំេពះកររកេឃញ
ី េ្របងកត េ យគត
ិ ថ នង
ឹ េធឲ
ី យេ្របង ងេថកជង
េហយ
ី ផល់ករងរស្រមប់្របជជន។

េទះបីរ ភបល
ិ ពក់ព័នក
ធ ុ នងករស្រមលដល់សកមមភពែសងរុករក េនក្រមត
ិ ជតិ េខត ្រសក នង
ិ ឃុក
ំ េ៏ យ េមល
ី េទមនករពេ្រគះ
ិ
តច
ិ ី បនមកត ៉ នង
ស់ ជមួយសហគមន៍។ អនក្រសកខះបរមភថ ករខួង ចបងកកររញជួ យែផនដី េហយ ឹ េមឃុ។
ំ ពួកេគ្រតវបនលួង
េ ម្របប់ថ ធតុ វ ែដលយកេចញពីកុ នងែផនដី នង
ឹ ្រតវបនបរូេ យទក
ឹ េហយ
ី ថនង
ឹ គមនេហតុប៉ះពល់ដល់បរ ិ ថ នេទ។

ដំ ក់កលៃនករេធីេតសត៍បនទប់មកេទ ត មនរួមករខួងចូលកនុ ងដី េហយ

ី ម នីរ ភបល
ិ កមពុ ជបនផល់ករអនុញញតឲយ PGS បន
ករសទងរ់ បស់េគ ចូលកនុ ង លែ្រស េនេពលរដូវ្រចតកត់ចប់េហយ 386
ី េនកនុ ងចុងឆន ំ ២០០៨។ េនពក់ក លឆន ំ ២០០៨ មន
ិ ែដល
 ិ ក់ – រេប បែដលពួកវរជនកមពុ ជ បនចប់កប់ឧស ហកមមដក្រសង់ធនធនរបស់្របេទស
្របេទសជតល

មនករពេ្រគះ
ិ ជមួយអនកកនុ ងសហគមន៍ អំពេី ហតុករណ៍េនះេទ ប៉ុែនេមឃុម
ំ យ
ួ រូប បនគត
ិ ថ នង
ឹ មនេវទក
ិ ធរណៈេនេពល
មួយ កនុ ងេពលអនគត។

េ យ រ្របព័នធបរ ិ ថ នខះសថរិ ភព ករបេងកត

ី េហ ័ ធដ៏សុ មគ ម ញ ែដល្រតវករេដមប
រចនសមពន ី ដី កយក នង
ិ ដក
ឹ ជញជូ នេ្របង នង
ិ ឧសម័ន
ចបងកេ្រគះថនក់យ៉ងធងន់ ដល់ ងទេន ប។ ក៏បុ៉ែន េទះជ្រកមករពរបរ ិ ថ នមនករខល់ខយក៏េ យ ក៏រ ភបល ិ េមល
ី េទ
387
ទ ក់េសទរីកនុ ងករយកចតិ ទុក ក់នង
ឹ េហតុប៉ះពល់ដល់បរ ិ ថ ន។ ម នទ ំ
ី ទួលបនទុ កែផនកដណក់ េ្របងទេន ប បនអះ ងថ
388
រ ភប ិ ល “នង ំ ី ករែសងរុករក។
ឹ បញជក់ថ គមនករបំពុលេទ” េនកនុ ងដេណរ

Global Witness បរមភថ CNPA មន

ិ មនសមតថភព ឬបទពេិ ធន៍លមម េដមប
ី បី ញជក់ថ ករែសងរុករក នង
ិ ករេធី ជវកមម
ី េលធ
ី ន
ធនេ្របង ឬឧសម័ន េនកនុ ង ងទេន បេនេពលអនគត ្របកបេ យសុវតថភ
ិ ព នង
ិ ្របសទធ
ិ ិភពេនះេទ។ េនកនុ ង្របេទសដៃទេទ ត
ដូចជ្របេទសនេហ
ី រយ
ី ៉ លទធផលៃនករ្រគប់្រគងេ យអសមតថភព បននំឲយមនវបត
ិ ធិ ំ ដល់បរ ិ ថ ន។ េ យ រអភបលកចច
ិ ិ េលី
ឧស ហកមមេ្របងរបស់្របេទសកមពុ ជ មនភពទន់េខ យកនងមកេហយ
ី បញៃនកចច
ិ ករពរបរ ិ ថ ន េនកនុ ងតំបន់ែដលសំខន់ស្រមប់
សុខភព្របេទសជតិកមពុ ជទំងមូលែបបេនះ គឺ្រតវែតេ ះ្រ យជបនទន់។

ដូេចនះ ជករសេងខប ករលក់សមបទនេ្របង នង

ិ ឧសម័ន្របេទសកមពុ ជ កំពុងឈនេទមុខេពញទំហង
ឹ េ យ្រគប់សមបទនសមុ្រទទំង
អស់ េហយ
ី នង
ិ សមបទនដីេគកមួយចំនន
ួ ្រតវបនែចកឲយ្រកមហ៊ុនេ្រសចេហយ។
ី កងល់របស់ Global Witness គថ
ឺ េនកនុ ង្របេទស
មួយដ៏លបេី ឈមះ េ យ រករពុករលួយ មនព័ត៌មនតច
ិ េពក អំពីអនក ែដលជមចស់ទទួល្របេយជន៍ៃន្រកមហ៊ុនខះ េហយ
ី ចំេពះ
្រកមហ៊ុនមួយចំនន
ួ មន
ិ ចបស់េ ំ
ះថ េត្រី កមហ៊ុនផល់មុខជនញ ឬសមតថភពអខ
ី ះ េដមប
ី ជី យ
ួ អភវឌ
ិ ន៍ឧស ហកមមេ្របង នង
ិ ឧសម័ន
របស់្របេទសកមពុ ជ ដ៏េនែតេកមងខចី។ ដូចជវស័
ិ យ ជវកមម
ី ៉ មនេ្រគះថនក់្រតង់ថ ករខះខតព័ត៌មនមូល
ែរែដរ នែបបេនះ េធីឲយធន
ធនសំខន់របស់្របេទសជតស ំ ស្របេយជន៍ជត។
ិ ូរ៊ ងេ្រគះថនក់ៃនករចប់យកេ យបុគគល ស្រមប់្របេយជន៍ផទល់ខួ ន ជនួ ិ

ំ កទី ៤៖ ទយករបស់្របេទសកមពុ ជ – េតេី គេធក

ជពូ ី រេដមប
ី អី នក ?
“អភបលកចច
ិ ិ លគឺជករចំបច់ ស្រមប់ករអភវឌ ិ ន៍ដ៏ស័យ្រទ្រទង។់ េគលនេយបយរងឹមំ ថ ប័ន្របជធបេតយយ
ិ ដរ៏ ងឹមំ ែដលេឆយ
ី
តបនង ឹ េសចក្រី តវករៃន្របជជន េហយ
ី នង
ិ េហ រចនសមព័នដ ធ ៏លេឡងី គជ
ឺ មូល នៃនករលូត ស់េសដកចចិ បនបនទប់ ករកមចត់
េចលភព្រកី្រក េហយ
ី នង ី ករងរ…ករ្របឆំងអំេពីពុករលួយ េនកនុ ង្រគប់ថនក់ក្រមត
ិ ករបេងកត ិ គឺជសកមមភពមន ទភព។
ិ ករពុក
រលួយគឺជឧបសគគដ៏ធំ ស់ េនកនុ ងករេ្របី្របស់ នង
ិ ែចករ ំែលកធនធនេ យ្របសទធ
ិ ិភព េហយ ី បែងរធនធនេចញពីសកមមភព
ែដលចំបច់ ស្រមប់ករកមចត់េចលភព្រកី្រក នង ិ ករអភវឌិ ន៍េសដកចច ់ ”
ិ េ យស័យ្រទ្រទង។
់ ីករ្រសបមតិគនេនទី្រកងម៉ុនេតេរ ៉ េនកនុ ងសននស
សំដីដក្រសងព ិ ទ
ី អនរជតិ សព
ី ក
ី រផល់ធនធនហរញញ
ិ វតថុ ស្រមប់ករអភវឌ
ិ ន៍ ែខមន
ី
389
ឆន ំ ២០០២។

“រួមជមួយនង ំ យ មនភរកចច
ឹ ករផល់ជនួ ិ េដមប
ី ប ំ យេនះជួយដល់្របជជន។ … មន
ី ញជក់ថ ជនួ ិ ្រគប់្រគន់េទ
ែដលពង ំ យបេចចកេទស ឬករអភវឌ
ឹ ែផកេលីជនួ ិ ន៍សមតថភព ឬែដលេ បញជក់ករេគរព មសនធិសញញ នង ិ
ពធករ
ិ ី សទធ
ិ មិ នុស (េទះជ សំខន់បុ៉ ក៏េ យ)។ ចបប់ថីម ឬ ថ ប័នបេងកត ិ ែមនជដេំ
ី ថមី ក៏មន ះ្រ យដ៏
កលេនះេទ ពេី ្រពះរ ភបល
ិ េធ្រី ពេងយ
ី កេនយ
ី នង
ឹ ចបប់ ឬ េ យករេ្របីចបប់ខុសឆគង ែបរ េទបេ្រមី
្របេយជន៍ៃនបក ខន
ួ ឯងវញ។
ិ "
សំដីដក្រសងព ់ េី សចកែី ថង ឆន ំ ២០០៦ េទកន់្រកម្របក
ឹ សទធ
ិ មិ នុស េ យអនកតំ ងពេសស
ិ របស់អគគេលខធករ
ិ ស្រមប់សទធ
ិ ិ
390
មនុស ្របចំ្របេទសកមពុ ជ េ ក យ៉ស ក យ។
 ិ ក់ – រេប បែដលពួកវរជនកមពុ ជ បនចប់កប់ឧស ហកមមដក្រសង់ធនធនរបស់្របេទស
្របេទសជតល

ំ យអភវឌ
រេប បែដលជនួ ិ ន៍អនរជតិ្រតវបនផល់ឲយ កំពុងែតផស់បូ រ។ ឥឡវូេនះ មនករ្រសបមតិគនជទូេទ េនថនក់អនរជតិ ថ
អភបលកចច
ិ ិ ន៍ដ៏ស័យ្រទ្រទង់ េហយ
ិ ល គឺជករចំបច់ ស្រមប់ករអភវឌ ី ថករ្របឆំងអំេពីពុករលួយ េន្រគប់ថនក់ក្រមត
ិ ទំងអស់ គឺ
ជកចច
ិ ករ្រតវមន ទភព
ិ េដមប
ី បេងក
ី ន
ី ្របសទធ
ិ ភ ំ យ។ េ យ
ិ ពៃនជនួ រទភ ំ យភគេ្រចន
ី ន ក់ងរជនួ ី ទំងរបស់រ ភបល
ិ នង
ិ ពហុភគី
ផង ឥឡវូេនះអះ ងថ ករបនថយភព្រក្រី ក នង
ិ ភពមន
ិ េសមគ
ី ន គជ
ឺ ខម
ឹ ិ នង
រៃនេគលបំណងរបស់ខួ នេនះ បញៃនអភបលកចច
ិ ិ
391
អំេពីពុករលួយ គួរគបបជ
ី មូល នៃនករអនុវត នង ំ យអភវឌ
ិ ករែចកចយ នូវជនួ ិ ន៍។

ី េទ មនបន
ក៏បុែ៉ ន សហគមន៍ទយកេនកនុ ង្របេទសកមពុ ជ េមល ិ េ្រត មខន
ួ ឬក៏មនករ ទ ក់េសទីរ េដមប
ី អនុ
ី វតេគលនេយបយេនះ។
ផទុ យេទវញ
ិ មនករ ច់គន រ ងករេបជញែដលបនេធីេឡងី េនថនក់អនរជតិ នងិ សកមមភពរបស់ទយករបស់្របេទសកមពុ ជ េនថនក់
ជត។ ័ ជេទ ងទត់ កនុ ងករឲយរ ភបល
ិ សហគមន៍ទយករបស់្របេទសកមពុ ជប ជយ ិ ទទួលខុស្រតវ ចំេពះករបំពនយ៉ងជក់ែសង
នូវករសនយរបស់ខួ ន េដមប
ី កី រពរសទធ
ិ មិ នុស របស់្របជជនកមពុ ជ ្របឆំងអំេពីពុករលួយ េហយ
ី េធីឲយ្របកដថ ដីធី នង
ិ ធនធន
ធមមជតិ ្រតវបនករពរ។។

“េនកនុ ង្រកបខណៃនកចច ឹ ែ្របង ងសង់ជតិេឡង

ិ ្របង ី វញ ំ យេសដកចច
ិ ជនួ ិ គួរែតផល់្របេយជន៍ដល់្រគប់ែផនកៃនសងគមកមពុ ជ ជពេសស
ិ
អនកែដលខះធនធន េហយ ី ជួយដល់្រគប់ថនក់ក្រមត
ិ ៃនសងគម។”
ចំណុចទី ៤ ៃនេសចកី បកស សីពីដំេណរករសមបទ និងករ ិ បេទសកមពុជ
ងសង់េឡងវញ

របស់អងគករសហ បជជតិ ៃថងទី ២៣ ែខតុ ឆនំ ១៩៩១។392

េ យបនសនយឲយឧបតថមដ ំ ី ករសមបទ្របេទសកមពុជេ្រកយពស
ភ េណរ ី ងគម ទយកអនរជតរិ បស់្របេទសេនះ បនផល់្របមណ ៥០
ភគរយៃនថវក
ិ ្របចំឆនរំ បស់រ
ភបល
ិ អស់ជងមួយទសវត េហយ។ ី ំ យេនះបនឈនដល់កំពូលេនកនុ ងឆន ំ ២០០៨ េ យមន
ជនួ
393
ំ យជត
ករសនយផល់ជនួ ិ US$១ពន់ ន។ ្របក់េនះ ពត ី កនុ ងករ ងសង់េហ រចនសមពន
ិ ជបនជួយេ្រចន ័ ធរបស់្របេទសេឡង
ី
វញ
ិ េហយ
ី ផល់េស កមមចប
ំ ច់ ប៉ុែន្របសទធ
ិ ិភពរបស់ មនក្រមត
ិ េ យ រអភបលកចច
ិ ិ មន
ិ ល នង
ិ ករពុករលួយ។

“ករែកទ្រមង់ មន
ិ ែមនជពកយដ៏ ក់េឡយ។
ី ”
សំដីដក្រសងព ់ ីសនទរកថរបស់សេមច ហ៊ុន ែសន េទកន់ទយកអនរជតរិ បស់្របេទសកមពុ ជ េនកនុ ងឆន ំ ២០០៤ ២០០៥ នង
ិ
394
២០០៧។

េនកនុ ងទសវត ១៩៩០ ករែបរមុខេចញពអ ី ភបលកចច

ិ ិ មន
ិ ល នង
ិ អំេពីពុករលួយ ្រតវបនទយកេ ះ រ េ យ រមនេសចកី
395
្រតវករេដមប
ី បី ញជក់ឲយមន ‘សថរិ ភព’។ សថរិ ភពជរុំ ញករអភវឌ
ិ ន៍េសដកចច ិ េហយី ពហុភគនយម
ិ នង
ឹ េកត
ី មកជបនបនទប់។
រយៈេពលដប់្របំមយ
ួ ឆនក
ំ នងមកេនះ បនបងញកំហុសៃនករគត
ិ ែបបេនះ។ ល់េពលែដលសហគមន៍ទយក ក់ខនកនុ ងករសួរ
សំណួរដ៏ពបក
ិ នង
ិ ្រប្រពត ័ របស់របប្រគប់្រគង កនុ ងករេគរពពកយសនយរបស់ខួ ន នង
ឹ េ យសមេហតុសមផល ចំេពះករប ជយ ិ
អភបល
ិ កចច
ិ លេនះ អនកែដល្រតវទទួលខុស្រតវ បនបេងកន
ី អំ ី នង
ចនេយបយ ្រទពយសមបតិផទល់ខួ ន េហយ ិ េសរភព
ី ពីករទទួល
េទសៃពរ។៍ លទធផលចុងេ្រកយ គថ
ឺ ្របជជនែខមរធមម មនករលំបកកន់ែតេ្រចន
ី កនុ ងករទមទរឲយរ ភបល
ិ ទទួលខុស្រតវ េហយ
ី
ផល្របេយជន៍ៃនករអភវឌ
ិ ន៍្របេទសកមពុ ជ េនែតសថត
ិ កនុ ងៃដៃនមនុស ែតបនច
ិ បនច
ួ ប៉ុេ ះ។

្របអប់ទី ១៣៖ បត់ខួ ន – ចបប់្របឆំងអំេពព

ី ុករលួយរបស់្របេទសកមពុ ជ
ឧទហរណ៍ដ៏ជក់ែសងមួយ ៃនអសមតថភពរបស់ទយក េដមប
ី េី ះ្រ យបញៃនករមន
ិ ្រពម ប់របស់រ ភបល
ិ គជ
ឺ ចបប់្របឆំង
អំេពីពុករលួយ ែដល្រតវបនរង់ចយ ំ ៉ ងយូរអែងង។ ចបប់េនះ្រតវបន្រពងេឡង ី េនកនុ ងឆន ំ ១៩៩៤ េហយ
ី ្រតវបនផកជេគលេ រ ង
396
ទយក នង ិ រ ភបល
ិ េនកនុ ងឆន ំ ២០០២ េហយ ី រ ភបល
ិ បនេជគជយ ័ កនុ ងករ ក់ខនអនុម័តចបប់េនះ ល់ឆន ំ អស់រយៈេពល
397
១៤ ឆនក ំ នងមកេនះ េហយ
ី េចតករយត ឺ យ៉វ កនុ ងករបេងកតី ចបប់្រពហមទណដទ៏ ន់សម័យ ជមូលេហតុ។ េទះជមន ក់ខនេរ ង
 ិ ក់ – រេប បែដលពួកវរជនកមពុ ជ បនចប់កប់ឧស ហកមមដក្រសង់ធនធនរបស់្របេទស
្របេទសជតល

ល់ឆន ំ កនុ ងករឈនេទមុខជមួយចបប់េនះក៏េ យ ទយករបស់្របេទសកមពុ ជ េនែតបនផល់្របក់ េ យមន

ិ ្រពមទមទរឲយករ
អនុម័តចបប់េនះ ជលកខខណរផច់ករ ស្រមប់ករែចកថវក ំ យមនុស ធម៌េនះេឡយ។
ិ េ្រកពីជនួ ី

េនកនុ ងែខសី ឆន ំ ២០០៨ អនកតំ ងរ ភបលិ ឯកឧតម េខ វ កញញរទធិ បន្របកសថ ករែតងចបប់្រពង្របឆំងអំេពព

ី ុករលួយ
ែដលរងច ់ យ
ំ ៉ ងយូរអែងងេហយី ្រតវបនបញច ប់ េហយ
ី នង
ឹ ្រតវបន្របគល់េទសភជតិ េនកនុ ងរយៈេពលប៉ុនមនែខខងមុខ – ប៉ុែនលុះ
្រ ែតចបប់្រពហមទណ្រតវបនអនុម័តសន។
ិ ចបប់្រពហមទណ្រពងេនះ កំពុង្រតវបនពនតយ
ិ ិ េ យ្រកម្របក
ឹ រដម ន។
ី ក៏ប៉ុែន េនកនុ ងែខ
398
កញញ ឆន ំ ២០០៨ មនែត ៤០ ម្រ កនុ ងចំេ ម ៧០០ ម្រ ្រតវបនពនតយ ិ ិ េ យ្រកម្របក
ឹ ។ េទះជរ ភបល ិ បនេធីករ
សនយជេ្រចន
ី េនកនុ ងរយៈេពលដប់បន
ួ ឆនេំ នះក៏េ យ ក៏ករអនុម័តចបប់្របឆំងអំេពីពុករលួយ េនែតឆងយ ស់េទមុខ។

អនុមត
័ ឬមន ័ ? គេ្រមងជរុំ ញតមភពឧស ហកមមដក្រសង់ (EITI)v
ិ អនុមត
កងះខត នូវករតបតរួមគនេ យទយក េដមប
ី េី ះ្រ យករពុករលួយថនក់ខពស់ មរយៈលកខខណៃនករបរច
ិ ច គ្របក់របស់ទយក
េនះ ចេមល
ី េឃញ
ី ជក់ែសង េនកនុ ងរេប បែដលទយក្របឈមមុខនង ិ េទេលីឧស ហកមមដក្រសង់របស់្របេទសកមពុជ។
ឹ អភបលកចច
ិ
េនកនុ ងែខមថុ
ិ ន ឆន ំ ២០០៧ Global Witness បនេធកី រ្របជុំជមួយសមជក ិ ៃនសហគមន៍ទយក ែដលកនុ ងករ្របជុេំ នះ េយង ី ្រតវ
399
បន្របប់ថ ករអនុម័ត EITI េ យរ ភបល ិ គឺជេគលេ ដផ ៏ ច់ករ េដមប
ី ទ ំ យថវក
ី ទួលជនួ ិ ផទល់។ េនកនុ ងែខវចឆ
ិ ិក ឆន ំ ២០០៧
Global Witness បនចូលរួមករ្របជុំមយួ ែដលកនុ ងេនះ ទយកដែដលបនទទួល រភពថ ត្រមវករេដមប ី អ
ី នុម័តEITI ្រតវបន
400
បនទន់េទជ ‘ករយល់្រពម េដមប
ី គី ត
ិ ពចរ
ិ អំពក
ី រអនុម័ត EITI’ វញ។
ិ េនកនុ ងែខតុ ឆន ំ ២០០៨ មនេសចក្រី បកសថ
401
រ ភបល
ិ បនសេ្រមចមន ិ ឲយរួមចំែណកកនុ ងេ្រគង EITI េទ។ Global Witness បនេលក ី បញេនះេឡង ី ពភក
ិ ជមួយសមជក ិ ៃន
សហគមន៍ទយក េហយ
ី ្រតវបន្របប់ថ រ ភបល
ិ កំពុងេធក
ី រេឆពះេទរកេគលករណ៍ហរញញ
ិ វតថុ ទូេទៃនគេ្រមងេនះ ប៉ុែនករេ្របី
ពកយEITI ចនំឲយមនទំនស់នេយបយ េហយ
ី ពួកេគខចថ ករគប់សងកត់រ ភបល
ិ ខង
ំ េពក អំពេី រ ងេនះ នង
ឹ េធីឲយេគេដរីេចញ
402
ពីតុ។

v
គេ្រមងជរុំ ញតមភពឧស ហកមមដក្រសង់ (EITI) ជ្រកុមសមពន
័ ធ ្របកបេ យរ ្ឋ ភបល
ិ ្រកុមហ៊ុន ្រកុមសងគមសុី វល
ិ អនកវនេយគ
ិ ិ នង
ិ អងគករអន្តរជត។
ិ គេ្រមងេនះ
គំ្រទករែកលំ អអភបលកចច
ិ ិ េនកនុ ង្របេទសមនធនធនេ្រចន
 មរយៈករបញជក់ នង
ិ ករេបះពុមពទង
ំ ្រសុង នូវព័តម
៌ នស្ដីពីករបង់្របក់របស់្រកុមហ៊ុន នង
ិ ផល
ចំណូលរបស់រ ្ឋ ភបល
ិ មកពីេ្របង ឧសម័ន នង
ិ ជវកមម
ី ៌ នអំពីគេ្រមងជរុំ ញតមភពឧស ហកមមដក្រសង់ មនផ្ដល់ជូនេនឯ៖
ែរ ៉។ ព័តម

www.eitransparency.org។
 ិ ក់ – រេប បែដលពួកវរជនកមពុ ជ បនចប់កប់ឧស ហកមមដក្រសង់ធនធនរបស់្របេទស
្របេទសជតល

ងទី ៤ ៖ រេប បេដមប

ី ែី ចក្របក់ េ យេនែតគមន នុភព
ឆន ំ ករែកទ្រមងែ់ ដលបនយល់្រពម ករឈនេទរក ករអធបបយ
ិ របស់ទយក ករអធបបយ
ិ របស់ NGO ករអធបបយ
ិ របស់្របព័នផ
ធ ពផ យ ករអធបបយ
ិ របស់ ំ យែដលបន
ជនួ ំ យែដល
ជនួ
េគលេ ែកទ្រមង់ រ ភបល
ិ កមពុ ជ េសនស
ី ុេំ យ បនផល់ឲយ
រ ភបល
ិ េ យ
ទយក403

'០២ បន ក់កុ នងឆន ំ ២០០១404 - ចបប់្របឆំងអំេពព

ី ុក ់
អងេគស ី គួរឲយខក
– “ករចេ្រមន េវទក ី េឡង
ិ NGO – “ករចេ្រមន ី - “[អនកវភគ
ិ ] បន្រពមន [ថ] ដំេណរ
ី ហ៊ុន ែសន–“ ជ US$៤៨៥ US$៥៣០,៩

- អនុម័តចបប់្របឆំងអំេពព
ី ុករលួយ រលួយ មន
ិ បនអនុម័ត ចត
ិ ជទូេទ េលីចំណុច ែផនកេគលនេយបយ មន
ិ បន ឺ ៃនករែកទ្រមង់ ករពុករលួយ
យត រ ភបល
ិ េបជញឲយ ន ន

- អនុម័តចបប់ៃ្រពេឈី នង
ិ បេងយ
ី កចច
ិ ចរចជមួយសមបទនក
ិ េទ។405 សកមមភព ែដលបនយល់្រពម កយជករចេ្រមន
ី លទធផល ទូេទ េហយ
ី ករខកខនកត់េទសអនក បេងកត
ី ចបប់្រពង
- អនុម័តចបប់ភូមបល
ិ - ករមន
ិ ក់េទសៃពរ ៍ េនកនុ ង [ករ្របជុំ] ឆន ំ ២០០១។ េឡយ
ី […] ករពុករលួយ នង
ិ ដក
ឹ នំែខមរ្រកហម កលបងករអត់ធមត់ ៃនចបប់្របឆំង
បនបនទប់ េនថនក់ មន
ិ ្រតវបនករបេងកន ី ជនួំ យ ករមន
ិ ក់េទសៃពរ ៍ េនែតមន ៃនទយក េហយ
ី ចមនលទធផល ក់ អំេពីពុករលួយ មុន
ខពស់។406 ទយកជស័យ្របវតេិ ទ។ ្រតវ ជទូេទ។”409 ំ យ ជេលក
លកខខណេលីករផល់ជនួ ី ទីបញច ប់ៃនែខ

- ករ្រគប់្រគងធនធន បញជក់ថរ ភបល

ិ េធី ម ំ ង។”410
ដបូ មថុ
ិ ន ឆន ំ
ៃ្រពេឈ/ី ធមមជតិ ដ៏ កតពកចច
ិ របស់ខួ ន។ […] េនែត ២០០៣។” 411

្រចបូក្រចបល់។407 រង់ចក
ំ រអនុម័តចបប់្របឆំង
អំេពីពុករលួយ។”408

'០៣ គមនករ្របជុំ US$៥៣៩.៥

ន
412
'០៤ បន ក់េនកនុ ងឆន ំ ២០០២ - ចបប់្របឆំងអំេពព
ី ុក ធនគរពិភពេ ក – “អំេព េវទក
ិ NGO “NGO គត
ិ ថ - “ េទះ បី រ ភប
ិ ល ក់ ខ ន សុខ ន – “ចបប់ US$៥០០ US$៥៥៥,៤

ករ្របឆំងអំេពព
ី ុករលួយ រលួយ មន
ិ បនអនុម័ត ពុករលួយមនទូេទ […] ែផនករ េគលនេយបយ នង
ិ បំ េព ញ េគ ល េ ែដ ល ក់ ពី មុ ន ក៏ [្របឆំងអំេពីពុក ន422 ន

- ‘ករណីៃនករពុករលួយ ្រតវេសុប
ី អេងកត េហយ
ី ផនទ េនេ្រកម្រកបខណចបប់ េទ។413 ចំនួនៃន បក់ជំនួយេទភគី យុទធ សេចះែតេកន
ី េឡង។
ី េ យ ទ យ ក អ ន រ ជ តិ ស នយផ ល់ រលួយ] នង
ឹ ក់

បចចុ បបនន។’ ៃថងកំណត់៖ ភម - សកមមភពតច

ិ ស់ បញេនេពលេនះ គឺ្រតវបញជក់ ្រប ក់ US$៥០៤ ន េទកមពុ ជឆន ំ េទសភជតិ នង
ិ
និងពហុភគី តវែត ស័យ
- ‘ចបប់្របឆំងអំេពីពុករលួយ ក់ជមួយសភជតិ’ េពលកំណត់៖ ៃថងទី ៣០ អំពក
ី រពុករលួយ។
414 ថែផនករទំងេនះ្រតវបន ំ យន
េ្រកយ ប៉ុែន្រពមនថ ជនួ ្រពទធ
ឹ សភ យ៉ង
លកខខណៃនកិចក
ច រែកទ មង់
ែខមថុ
ិ ន ឆន ំ ២០០៣។ - ករពយរួទុកសមបទន អនុវត […] េតីទយកមនទំនុក អនគត្រតវ ្រស័យេលីករផស់បូ រពត
ិ បនទន់។”420
គប់ គន់របស់កមពុជ។”417
សមបទន ៃ្រពេឈី ប៉ុែនករកប់ ចត
ិ ប៉ុ ថ្របក់្រតវបនេ្របី េនកនុ ងឆន ំ ២០០៥ […] ‘េនះជករខចប់ ហ៊ុន ែសន –
- ‘ករបេញច ញព័ត៌មនជ ធរណៈ នង ំ
ិ ឱកសស្រមប់អនកជនញឯក ជយ េឈខ 415 េ យ្របសទធ
ិ ិភព េហយ
ី មន រេឡង
ី វញ
ិ នូវ្របព័នធចស់ ែដលមន
ិ “ករែកទ្រមង់ មន
ី ុសចបប់បន។ ិ
អធបបយ
ិ អំពីេគលនេយបយ្រគប់្រគងៃ្រពេឈេី យស័យ្រទ្រទង់ នង ំ ី
ិ ដេណរ េហតុប៉ះពល់ដ៏វជជ
ិ មន េលីករ បនេកត
ី ផលពមុ
ី ន,’ ្រប សន៍ៃនអនក ែមនជពកយដ៏ ក់
- ករអនុវតយ៉ងអន់
ករ យតៃមេហតុប៉ះពល់បរ ិ ថ ន នង
ិ សងគម មុនបញច ប់ករពនតយ
ិ ិ របស់ ែកលំអជវភព
ី ំ សករេ្របី
ជនួ ករទូត្របចំភនំេពញ ែដលចូលរួមកនុ ង
ចំេពះេគល េឡយ។
ី ” 421
រ ភបល។
ិ ’ ំ យបេចចកេទសដ៏មន
ស្រមប់ជនួ ិ ករ្របជុំ CG។” 419
នេយបយ នង
ិ ចបប់
ករបេញច ញព័តម
៌ ន 416 ចំបច់ ករជរុំ ញអំេពព
ី ុករលួយ
ែដលមន្រ ប់។
- ‘លកខខណកចច
ិ ្រពមេ្រព ងរ ភបល
ិ មនតមភពែថមេឡង។
ី ’ េពលកំណត់៖ េហយ
ី ព្រងក
ី ចេនះវសមភព
ិ
ភម សគម?”418

'០៥ គមនករ្របជុំ US$៦១០

ន
 ិ ក់ – រេប បែដលពួកវរជនកមពុ ជ បនចប់កប់ឧស ហកមមដក្រសង់ធនធនរបស់្របេទស
្របេទសជតល

ឆន ំ ករែកទ្រមងែ់ ដលបនយល់្រពម ករឈនេទរក ករអធបបយ

ិ របស់ទយក ករអធបបយ
ិ របស់ NGO ករអធបបយ
ិ របស់្របព័នផ
ធ ពផ យ ករអធបបយ
ិ របស់ ំ យែដលបន
ជនួ ំ យែដល
ជនួ
េគលេ ែកទ្រមង់ រ ភបល
ិ កមពុ ជ េសនស
ី ុេំ យ បនផល់ឲយ
រ ភបល
ិ េ យ
ទយក403

'០៦ បន ក់េនកនុ ងឆន ំ ២០០៤423 - ចបប់្របឆំងអំេពព

ី ុក ឺ ង់ – “បញែដលមន
លម៉ ិ ទន់ សំបុ្រតរបស់ NGO េទកន់អនក - "សំេណី គឺស្រមប់ US$៥១៣ ន ហ៊ុន ែសន – US$៥១៣ US$៧១៣,

ករ្របឆំងអំេពព
ី ុករលួយ រលួយ មន
ិ បនអនុម័ត េ ះ្រ យ ៃនករចប់យកដីធី ចូលរួមករ្របជុំ CG – “មនករ ប៉ុែន្របក់សនយផល់ គឺ US$៦០១ “ចបប់្រពង ៃន ន ២ ន
424
- ‘ករណីៃនអំេពព
ី ុករលួយ ្រតវយកេទតុ ករ េដមប
ី េី សុប
ី អេងកត នង
ិ េធី េទ។ នង
ិ បរកបប
ិ ដី គគ
ឺ ួរឲយខល់ខយ េកន
ី េឡង
ី ៃនករេ្របធ
ី នធន ន" ្រប សន៍ៃនរដម នីហរញញ
ិ វតថុ ចបប់្របឆំងអំេពី

សវនករ។’ - ករបេញច ញព័ត៌មន ស់ […] េយង

ី សងឃម
ឹ ថ ធមមជតិ នង
ិ ្រទពយ ធរណៈ គត ឈន់។429 […] "ទយកបន ពុករលួយ […]

- ‘ចបប់្របឆំងអំេពព
ី ុករលួយ្រពងបចចុ បបនន ្រតវស្រមប មកបន
ួ ្របតបត
ិ ិ ខះ អំពស
ី មបទន ប៉ុែន ព័ត៌មនែដលបនផល់អំពី ខុសឆគង េ យ្រគ រវរជន នង
ិ សរេសរីសមទធ
ិ ផលេនេ្រកមអគគនយក កំពុងេនកនុ ង

ិ ៏លបំផុត។’
អនរជតដ ខះព័ត៌មនលំអត។
ិ
425 សមបទនដីេសដកចច
ិ នង
ឹ ្រតវបន ្រកមហ៊ុនបក ពួកនយម។
ិ ”428 រដម នី ហ៊ុន ែសន។"430 ដំ ក់កលចុង

សមបទន - ករកប់េឈខ ម នយ៉ងេល ន េ យករ េ្រកយៃនករ

ី ុស
- ‘អនុវតម្រ ទី ១៨ ៃនចបប់ភូមបល
ិ ែដលថ ករលក់ដូរដីឯកជន េលីដីរដ ចបប់ នង បេញច ញព័ត៌មនកន់ែតេពញ ពចរ
ិ េនកនុ ង
ិ ករចប់យក
ជករខុសចបប់។’ ដីខុសចបប់ បន េលញ។”427 រ ភបល
ិ មុន

- ‘បេងកន
ី តមភពៃនករ្រគប់្រគងធនធនធមមជតេិ យរដ មរយៈករ បន។426 ចូលសភជត។
ិ ”
បេញច ញឲយដង
ឹ ជ ធរណៈភម អំពក
ី ចច
ិ ្រពមេ្រព ងែដលមន្រ ប់ េហយ
ី នង
ិ - “ករែកទ្រមង់

ថ នភព្រសបចបប់ (ៃថឈនួល នង
ិ លកខខណសំខន់ឯេទ ត) ៃនកចច
ិ ្រពមេ្រព ង ិ ែមនជពកយដ៏
មន

សមបទនដីេសដកចច
ិ សមបទនែរ ៉ សមបទនេន ទ្រតី នង
ិ ករបេញច ញព័ត៌មន ក់េឡយ។
ី ”431
ជបន អំពី ថ នភពៃនករពនតយ
ិ ិ សមបទនៃ្រពេឈ។
ី ’
- ‘RGC ្រតវ្របប់ទី ង
ំ ថ នភព្រសបចបប់ េហយ
ី នង ំ ី
ិ ដេណរករ ស្រមប់ករ
ផច់ ៃនសមបទនែរ ៉ េយធភូមភគ
ិ សមបទនដីេសដកចច
ិ នង
ិ ករេរ បចំអភវឌ
ិ ន៍
េផ ងេទ ត េនកនុ ងដីៃ្រពេឈី ឬេនកនុ ងតំបន់ករពរ េហយ
ី ែដលមន
ិ ្រសប
នង
ឹ ចបប់ែដល្រគប់្រគងតំបន់ទង
ំ េនះ។’
ករបេញច ញព័តម
៌ ន
- ‘ម នី ធរណៈ្រតវផស់បូ រករអនុវតបចចុ បបនន េ យបងញចត
ិ េ្រត មជ
េ្រសច េដមប
ី ែី ចកព័ត៌មនជមួយ ធរណជនទូេទ។’
 ិ ក់ – រេប បែដលពួកវរជនកមពុ ជ បនចប់កប់ឧស ហកមមដក្រសង់ធនធនរបស់្របេទស
្របេទសជតល

ឆន ំ ករែកទ្រមងែ់ ដលបនយល់្រពម ករឈនេទរក ករអធបបយ

ិ របស់ទយក ករអធបបយ
ិ របស់ NGO ករអធបបយ
ិ របស់្របព័នផ
ធ ពផ យ ករអធបបយ
ិ របស់ ំ យែដលបន
ជនួ ំ យែដល
ជនួ
េគលេ ែកទ្រមង់ រ ភបល
ិ កមពុ ជ េសនស
ី ុេំ យ បនផល់ឲយ
រ ភបល
ិ េ យ
ទយក403

'០៧ បន ក់េនកនុ ងឆន ំ ២០០៦432 - ចបប់្របឆំងអំេពព

ី ុក អនកតំ ងធនគរពភព
ិ េ ក ្របធនៃនអងគករសទធ
ិ ិមនុស ែខមរ - “ ខញុ ំ ប រ មភ ថ ្រប ែហ ល េព ល េវ ហ៊ុន ែសន – “ ជ US$៦៨៩ US$៧៩០,៤

ករ្របឆំងអំេពព
ី ុករលួយ រលួយ មន
ិ បនអនុម័ត ី ខល់ខយ
– “េយង ស់ ថ លកដូ
ី – "ករ្របជុេំ នះ បន េដី មបី តឹ ង រ ង
ឹ ជ មួ យ រ ភិ ប ល ប ន រ ភបល
ិ េបជញ ន440 ន
433
ី េហយ
- ‘បេងយ ី អនុមត
័ ចបប់្របឆំងអំេពព
ី ុករលួយ សំ ងេលីករអនុវតជកបន
ួ េទ។ លកខខណៃនករេដញៃថេ យ កយជទមប់។ េយង
ី ដង
ឹ ថ ក ន ង ហួ ស េហី យ ។ ” ្រប សន៍របស់ េ យមន
ិ ទ ក់

្របតបត
ិ អ ិ ៏លបំផុត។’ េពលកំណត់៖ ចុងែខមថុ
ិ នរជតដ ិ ន ឆន ំ ២០០៦។ ិ កនុ ងករ
- តមភពតច តមភពេលីកចច
ិ ្រពមេ្រព ង ELC គមនអផ
ី ស់បូ រេទ។ រ ភបល
ិ ្របភពមួយរូប មនបទពេិ ធន៍េ្រចន
ី េសទីរ េដមប
ី ្របឆំ
ី ង

សមបទន ្របគល់កចច
ិ ្រពមេ្រព ង ្រតវបនេជ ស ង។”436 នង
ឹ េធីករសនយ – ករសនយដូច ជមួយករ្របជុំរ ងទយក នង
ិ អំេពីពុករលួយ

- ‘បេញច ញព័ត៌មនជេទ ងទត់ ELC។434 ឆនម

ំ ុនេបះបត
ិ – េហយ
ី េ្រកយពី រ ភបល
ិ ែដលអនកេនះេសនីសុំឲយេន េ យអនុវត

អំពស
ី មបទនដីេសដកចច
ិ ’។ - ករ្រគប់្រគងធនធន ំ ប់េហយ
ករ្របជុច ី អៗ
ី េនែត អនមក។
ិ “ខញុ បរមភ
ំ ថ សហគមន៍ កចច
ិ ករជក់ែសង
437
- ‘[បេញច ញ] ព័ត៌មន្រគប់វស័
ិ យ អំពីសកមមភពៃនទភ
ី ន ក់ងររ ភបល
ិ រួមទំង ធមមជតយ 435 ដែដលជបន។” ទយកបនខកខនឱកសរបស់េគ ជេ្រចន
ី េដមប
ី ី
ិ ៉ ងអន់។
ព័ត៌មនអំពីសមបទនែរ ៉ នង
ិ េយធភូមភគ
ិ ក៏ដូចជទយក នង
ិ NGO េ យបទ
ិ េហយ។
ី […] មួយឆនេំ ទ តេហយ
ី េហយ
ី សេ្រមចកមមវតថុ រួម

្របកសជេទ ងទត់ េលត

ី ំបន់ប ញអុន
ិ ធណត
ឺ ិ ៃន្រកមករងរបេចចកេទស- ចបប់្របឆំងអំេពព
ី ុករលួយ េនែតជ ទំងករ្រពងចបប់

ៃ្រពេឈី នង
ិ បរ ិ ថ ន។’ េពលកំណត់៖ ចុង្រតម
ី សទី ៤ ឆន ំ ២០០៦ ទ្រមង្រ់ ពង ករែកទ្រមង់តុ ករ ្របឆំងអំេពីពុក

ឹ ករអនុវតៃនចបប់ៃ្រពេឈី ជពេសស
- ‘ព្រងង ិ ករ្របឆំងករកប់រុក ន នង
ិ ឈនេទមុខ មេលប នយត
ឺ យ៉វ រលួយេនះឯង។”

កប់ៃ្រពេឈ’ី េហយ
ី ករ្រគប់្រគងធនធនធមមជតិ - “ករែកទ្រមង់

ករបេញច ញព័តម
៌ ន េ យរ ភបល
ិ ្រតវបនរះិគន់ពី្រគប់ ិ ែមនជពកយដ៏
មន
438
- ‘បេងកត
ី ្រកបខណេគលនេយបយចបស់ ស់ អំពីករផល់ព័ត៌មន’។ េពល ទស
ិ ទ។
ី ” ក់េឡយ។
ី ” 439
កំណត់៖ ែខធនូ ឆន ំ ២០០៦
 ិ ក់ – រេប បែដលពួកវរជនកមពុ ជ បនចប់កប់ឧស ហកមមដក្រសង់ធនធនរបស់្របេទស
្របេទសជតល

ករសមុគ ម ញៃនភពជៃដគូ
អស់េ្រចន
ី ឆនេំ នះ ទយករបស់្របេទសកមពុ ជ បនេលក
ី ករេ ះ រជេ្រចន
ី ្របករ អំពក
ី រែដលខន
ួ មន
ិ បនទមទរជ ច់ខត ថ
រ ភបល
ិ អនុវតករែកទ្រមង់ ែដលសម្រសបនង
ឹ ្របេយជន៍ៃន្របជជនកមពុ ជេទ។ េពលថមីេនះ េគបនេលក
ី េហតុផលថ ករ ង
ំ េគល
ំ ខង
ជហរ ំ ជងេនះ នង
ឹ រុញ្របេទសកមពុ ជ កន់ែតេ្រជេទកនុ ងេ េប៉ របស់ទយកធំជងេគរបស់េគ – គ្រឺ បេទសចន។
ិ ក៏ប៉ុែនករែដល
ទយកបសចម
ិ ្របេទសបុន
ិ េលក
ី មកេ្របីករេ ះ រេនះ គ្រឺ ពេងយ
ី នង
ឹ េហតុករណ៍ថ ្របេទសចន
ិ េទះបីមនចត
ិ ទូ យប៉ុ ក៏េ យ
មន
ិ ចផល់ឲយរ ភបល
ិ កមពុ ជភ នូវភពគួរឲយេគរព េនេលីឆកអនរជតិ ែដលេគែសងរកេនះបនេទ។ មករពត
ិ ‘ក ្របេទស
ចន
ិ ’ បនកយជពកយនយយ
ិ កត់ េដមប
ី េី ជ ស ងករេលក
ី មកនយយ
ិ អំពីក នេយបយ នង
ិ ក ករយធបេតយយ
ិ ិ មួយចំនន
ួ ែដល
ទទួល ទភព
ិ ជជងេសចក្រី តវករេដមប
ី ែី កលំអអភបលកចច
ិ ិ ។

េសចកីពត
ិ គថ
ឺ េនេពលែដលភពេខចផ រ ៃនរបបែខមរ្រកហមចប់េផម
ី រលុបេចញបនច
ិ មងៗ ពីគន
ំ ត
ិ ៃនពួកេជង
ី រអំ ច ្របេទស
កមពុជរអល
ិ ចុះកន់ែតេទ ប េនកនុ ង ងវបត
ិ ពិ ិភពេ ក។ អនកករទូតែដល្រតវបនបញជូ នេទភនំេពញ ដង
ឹ ថ េគនង
ឹ មន
ិ ទទួលអំណរ
គុណពីេមរបស់ខួ នេទ េបេី គេធីឲយឃេី ឃងដល់ទូកៃនករទូត េហយ
ី ទមទរេពលេវ ៃនេមរបស់ខួ ន េនទី ន ក់ករឯេ ះ។ មយ៉ង
េទ ត ្របេទសកមពុ ជមន
ិ ែមនជ្របេទសមន ទភព
ិ េ្រចន
ី ជងេគេទ ស្រមប់អនកករទូតជេ្រចន
ី នក់ ែដលទទួលបនទុ លេលី សុី
េគនយទ ំ មូល – គឺជតំបន់មនរដដ៏មនេសចកី្រតវករជេ្រចន។
៍ ង ី ី នង
្របេទសកមពុ ជ េហយ ិ កររងទុកខៃន្របជជនកមពុ ជ ជេរ យៗ
្រតវបន ក់យ៉ងេទ ប េនកនុ ងបញជ ីកចច
ិ ករែដលមន ទភព
ិ គឺសថត
ិ ពីេ្រកមអំេពីេឃរេឃៃនរ ភបល
ិ េយធរបស់្របេទសភូម
េហយ
ី នង
ិ េ្រគះធមមជតិែដលបន យលុកេលី្របេទសឥណូ េណសុី។

េសចកស
ី ននិ ន
ដល់សពៃថងេនះ ករពភ
ិ ក ជេ្រចន ី ស ហកមមដក្រសងរ់ បស់្របេទសកមពុ ជ ែដលកំពុងែតលូតេឡង
ី អំពឧ ី បនយកចត
ិ ទុក ក់េលី
ចំនន
ួ ្របក់ ែដលរដនង
ិ ទទួល េ យ រសកមមភពទំងេនះ េហយ
ី េលរី េប បែដល្របក់ទង
ំ អស់េនះ ចជួយេលក ំ
ី ្របជជនជនន់ េនះ
ឲយផុតពភ
ី ព្រក្រី ក។ ក៏បុ៉ែនគំនត
ិ ទំងេនះ ី រសននិ នដ៏ខុស ថផលចំណូលែដលេកត
្រស័យេលក ី មកពី ជវកមម
ី ែរ ៉ េ្របង នង
ិ ឧសម័ន
នង
ិ កយេទជ្របក់ស្រមប់ករអភវឌ
ិ ន៍ ជស័យ្របវត។
ិ ករពេិ ធន៍របស់ Global Witness ជមួយករ្រគប់្រគងធនធនធមមជតិ
ី េនកែនងេផ ង បងញរូបភពដ៏ខុសគន។ េនកនុ ង្របេទសមនធនធនធមមជតដ
េនកនុ ង្របេទសកមពុ ជ េហយ ិ ៏សមបរូជេ្រចន
ី ែដល
Global Witness ធប់្រ វ្រជវ ករេធី ជវកមម
ី េលធ
ី នធនបនេធឲ
ី យមនភព្រក្រី កកន់ែតេ្រចន
ី មន
ិ ែមនកន់ែតតច
ិ េនះេឡយ។
ី េន
កនុ ងករណីទំងអស់េនះ រេប បែដលសមបទន្រតវបនែចករ ំែលក េហយ
ី រេប បែដលសទធ
ិ េិ ្របីធនធន្រតវបន្របគល់ េនះកំណត់នន
ិ ន ករ
ៃនករ្រគប់្រគងធនធនេនះឯង នេពលអនគត។

បទពេិ ធន៍កនងមក ជមួយវស័ ិ ែមនជបទពេិ

ិ យៃ្រពេឈរី បស់្របេទសកមពុ ជ មន ធន៍ដ៏េលក
ី ទក
ឹ ចត
ិ េឡយ។
ី ៃ្រពេឈរី បស់្របេទស
ជតិ – ែដលធនគរពភពេ
ិ កធប់េ ិ ៏សំខន់បំផុតស្រមប់ដេណរករ
ថ “ធនធនធមមជតដ ំ ី អភវឌ
ិ ន៍” – ្រតវបនបងខូ ចជបនបនទប់
អស់មយ
ួ ទសវត កនងមកេនះេហយ។
ី មនផលចំណូលតច
ិ ស់ មកពីករកប់េឈេី នះ ចូលេទកនុ ងហប
ិ របស់រដ។ ផទុ យេទវញ
ិ បន
បេងកន
ី ្រទពយសមបតិផទល់ខួ នរបស់ពក
ួ វរជនែដល្រគប់្រគង្របេទស ែដលបនលួចបន់ េហយ
ី កប់ៃ្រពេឈី េ យគមនករ ក់េទសៃពរ ៍
េ ះ។

មន ំ
ិ ្រតវករអនកជនញ ខងអភបល
ិ កចច
ិ េឡយ
ី េដមប
ី យល់
ី េឃញ ំ ងៃនករ្រគប់្រគងធនធនែរ ៉ នង
ី ថ សញញដបូ ិ េ្របងរបស់្របេទសកមពុ ជ
គគ
ឺ រួ បរមភយ៉ងខង
ំ ។រ ភបល
ិ ខះឧបករណ៍្រតម
ឹ ្រតវ េដមប
ី ី ក់ក្រមត
ិ េលក
ី រែសងរុករក នង
ិ ករេធី ជវកមម
ី ធនធន េហយ
ី កនុ ងករណី
ខះរ ភបល
ិ បនេធីវទធ
ិ ង នេ យេចតន េលឧ
ី បករណ៍ែដលមនជេ្រសច។ ពួកេជង
ី រអំ ចដ៏ធំខពស់ ែដល្រគប់្រគងរដ បនលក់
សមបទនដ៏ធំ មរេប បែដលខះតមភព េហយ
ី គួរឲយសង ័យខង
ំ ស់។ ភព្រសបចបប់ នង
ិ សមតថភពៃន្រកមហ៊ុនខះ ែដលបន
 ិ ក់ – រេប បែដលពួកវរជនកមពុ ជ បនចប់កប់ឧស ហកមមដក្រសង់ធនធនរបស់្របេទស
្របេទសជតល

ទញ
ិ សមបទនទំងេនះ គឺមន
ិ ចបស់ ស់េឡយ។
ី ទនទឹមនង
ឹ េពលេនះ េ្រគះថនក់ដល់បរ ិ ថ ន នង
ិ ្របជជនែដលរស់េនេលីទក
ឹ ដី គឺធំ
ស់។ ្រគប់លកខណៈ ៃនរេប បែដលសទធ
ិ ិេ្របីធនធនទំងេនះ្រតវបនែចករ ំែលក នង
ិ ្រគប់្រគងេពលកនងមក គឺបងញឲយេឃញ
ី ករ
ព្រងង
ឹ គំរូកនងមក ៃនករេធី ជវកមម
ី ែដលមនបំណងផល់ផលចំេណញេទម នី នង ំ សករបនថយភព្រកី្រកៃន្របជជន។
ិ ្រកមហ៊ុន ជនួ

េទះជយ៉ង ក៏េ យ ថ នភពមន ឹ េទ។ ករដក្រសង់ធនធនទំងេនះមន

ិ គួរឲយអស់សងឃម ិ ទន់ចប់េផម
ី យ៉ងេពញេលញេទ េហយ
ី
រហូតដល់េពលេនះ មនឱកសដ៏ខេី សង ី ែី កត្រមវបញេនះ។ ជំ
ី មួយ េដមប នទម
ី យ
ួ គ្រឺ តវែតមនករពយរួទុកបេ ះ សនន េលក
ី រ
្របគល់សមបទនថមី ករពនតយ
ិ ិ ្រគប់សមបទនែដលមនជេ្រសច េហយ
ី នង
ិ តមភពទំង្រសង កនុ ងករែចកចយ នង
ិ ករ្រគប់្រគង នូវ
ធនធន ធរណៈទំងេនះ។ ក៏បុ៉ែនករជួសជុលបេចចកធបេតយយ
ិ ្រគន់ែតជដេំ ះ្រ យមួយភគប៉ុេ ះ។ បញដ៏ធជ
ំ ងេគ គឺជ
ករបេងកត
ី ឆនទៈនេយបយ កនុ ងចំេ មទយកអនរជតិរបស់្របេទសកមពុ ជ េដមប
ី ្រី បឈមមុខនង
ឹ អនកែដលមនឫសយ៉ងេ្រជ ែដល
កំពុងទទួល្របេយជន៍ផទល់ខួ ន េ យ រ ថ នភពបចចុ បបនន – គឺជឆនទៈនេយបយែដលបនខះខតយ៉ងខង
ំ កនងមក។

័ ដ៏េទ ងទត់ េ យទយករបស់្របេទសកមពុ ជ កនុ ងករទមទរករែកទ្រមង់ខងែផនកអភបលកចច

ករប ជយ ិ ិ ជលកខខណេដមប
ី ទី ទួល
ករែចក្របក់ជំនយ
ួ ្រគន់ែតបនព្រងង ំ ី
ឹ ដល់ដេណរករៃនករចប់លួចធនធនរដប៉ុេ ះ។ ករខះតមភពចំេពះព័ត៌មន ដូចជអនក
ជមចស់្រកមហ៊ុនទទួលភរកចច
ិ េដមប
ី ្រី គប់្រគងធនធន ធរណៈ េហយ ិ ទេី ៃនករបង់្របក់ស្រមប់សមបទនទំងេនះជេដម
ី នង ី
គឺមនេគលបំណងែតមួយ៖ េដមប
ី កី រពរ នង
ិ ចក់ឫសឲយកន់ែតេ្រជ ៃនអនកែដលទទួល្របេយជន៍ពីករ្របតបត
ិ ិជបនបនទប់េទ ត ៃន
រដ្រសេមលរបស់្របេទសកមពុ ជ។

មន
ិ ទន់ហស
ួ េពលេទ េដមប
ី ទី យកអនរជតរិ បស់្របេទសកមពុ ជ ផស់បរូលកខខណៃនករចរចជមួយ្របេទសកមពុ ជេទ ប៉ុែន នង
ឹ ្រតវ
ករករផស់បូ រគំនត
ិ យ៉ងធំ េដមប ី ហួសពីសំដីដ៏អនម័យ អំពីអភបលកចច
ី េី មល ិ ិ ល។ ខម
ឹ រៃនករផស់បូ រេនះ ្រតវែតជករទទួល
គ ល់ថ ករដកហូតធនធនរបស់្របេទសជតិ ស្រមប់្របេយជន៍ផទល់ខួ ន គជ
ឺ ករបំពនយ៉ងធងន់ធងរ នូវសទធ
ិ ខិ ងែផនកសងគម នង
ិ ខង
ែផនកេសដកចច
ិ ៃន្របជជនរបស់្របេទសជត។
ិ

េនះគឺជេពលេវ េដមប
ី សី េ្រមចចត
ិ ថេតី្របជជនកមពុ ជ ចរួមចំែណកេនកនុ ង្រទពយធនធនធមមជតិរបស់្របេទសជតខ
ិ ួ នឯង ឬេតី
ពួកវរជនេចរធបេតយយ
ិ ឹ រក ទុកស្រមប់ខួ នឯងមងេទ ត នូវផល្របេយជន៍ៃនករលក់្របេទសជតិ ឬេទ។ អក រកត់
នង

ADB - ធនគរអភវឌ
ិ ន៍ សុី
BPAMP - គេ្រមង្រគប់្រគងជវៈចំ
ី រុះ នង
ិ តំបន់ករពរធមមជតិ
CDC - ្រកម្របក
ឹ អភវឌ
ិ ន៍កមពុ ជ
CDCF - េវទក
ិ កចច
ិ សហករអភវឌ
ិ ន៍កមពុ ជ
CG - ្រកមពេ្រគះ
ិ
CNPA - ជញធរេ្របងកតជតក
ិ មពុ ជ
CPP - គណបក ្របជជនកមពុ ជ
EITI - គេ្រមងជរុំ ញតមភពឧស ហកមមដក្រសង់
ELC - សមបទនដីេសដកចច
ិ
ESIA - ំ ី
ដេណរករ យតៃមេហតុប៉ះពល់េសដកចច
ិ នង
ិ សងគម
FA - រដបលៃ្រពេឈី
ហ.ត. - ហក
ិ រ
IMF - មូលនធ
ិ រិ ូបយវតថ
ិ ុ អនរជតិ
 ិ ក់ – រេប បែដលពួកវរជនកមពុ ជ បនចប់កប់ឧស ហកមមដក្រសង់ធនធនរបស់្របេទស
្របេទសជតល

គ.ម. - គឡែម៉
ី ូ ្រត
MAFF - ្រកសួងកសកមម
ិ រុកខ្របមញ់ នង
ិ េន ទ
MIME - ្រកសួងឧស ហកមម ែរ ៉ នង
ិ ថមពល
MoE - ្រកសួងបរ ិ ថ ន
MoEF - ្រកសួងេសដកចច
ិ នង
ិ ហរញញ
ិ វតថុ
MP - កង វុធហតថ
NGO - អងគករេ្រករ ភបល
ិ
NORAD - ទីភនក់ងរសហ្របតបតករ
ិ ិ អភវឌ ៉
ិ ន៍ ៃន្របេទសន័រែវស
PSC - កចច
ិ ្រពមេ្រព ងែចកចយផលតកមម
ិ
RCAF - កងេយធពលេខមរភូមិនទ
RGC - ជរ ភបល
ិ កមពុ ជ
SEZ - តំបន់េសដកចច
ិ ពេសស
ិ
SRP - គណបក សម រង ុ ី
UN - អងគករសហ្របជជតិ
UNDP - កមមវធ
ិ អ
ី ភវឌ
ិ ន៍ៃនអងគករសហ្របជជតិ
UNOHCHR - ករយល័
ិ យអងគករសហ្របជជតិ ៃនអគគសនងករស្រមប់សទធ
ិ ិមនុស
 ិ ក់ – រេប បែដលពួកវរជនកមពុ ជ បនចប់ក្ដប់ឧស ហកមមដក្រសង់ធនធនរបស់្របេទស
្របេទសជតល

1
William Reno, ‘Clandestine Economies, Violence and States in Africa,’ Journal of International Affairs, េលខ ៥៣, ឆន ំ ២០០០។
2
េដមប
ី ្រី ជបដង
ឹ បែនថមអំពី រេប បែដលធនធនេ្របង ឧសម័ន នង
ិ ែររបស់
៉ ្របេទសកមពុ ជ ច្រតវបនខជះខជយបន សូម នរបយករណ៍កនងមក ស្ដីពក
ី រកប់ៃ្រពេឈី
ខុសចបប់ េនឯ www.globalwitness.org។
3
Global Witness បនសេរសរសំបុ្រតមួយេទេ កឧត្ដមេសនយ៍
ី អ៊ុក េក េនកនុ ងែខវចឆ
ិ ិក ឆន ំ ២០០៨ េដមប
ី សី ុំករអធបបយ
ិ របស់េ ក អំពីេរ ង ៉ វេនកនុ ង
របយករណ៍េនះ ែដលពក់ព័នធ ឬទក់ទងនង
ឹ េ ក។ េនេពលេបះពុមពរបយករណ៍េនះ Global Witness មន
ិ បនទទួលចេមយ
ី េទ។
4
Global Witness បនសេរសរសំបុ្រតមួយេទ េ ក ចម បូរ ី េនកនុ ងែខតុ ឆន ំ ២០០៨ េដមប
ី សី ុំករអធបបយ
ិ របស់េ ក អំពីេរ ង ៉ វេនកនុ ងរបយករណ៍េនះ ែដល
ពក់ព័នធ ឬទក់ទងនង
ឹ េ ក។ េនេពលេបះពុមពរបយករណ៍េនះ Global Witness មន
ិ បនទទួលចេមយ
ី េទ។
5
Global Witness បនសេរសរសំបុ្រតមួយេទេ ក ចម ្របសទធ
ិ េនកនុ ងែខតុ ឆន ំ ២០០៨ េដមប
ី សី ុំករអធបបយ
ិ របស់េ ក អំពីេរ ង ៉ វេនកនុ ងរបយករណ៍េនះ
ែដលពក់ព័នធ ឬទក់ទងនង
ឹ េ ក។ េនេពលេបះពុមពរបយករណ៍េនះ Global Witness មន
ិ បនទទួលចេមយ
ី េទ។
6
Global Witness បនសេរសរសំបុ្រតមួយេទេ ក ឌី ចូច េនកនុ ងែខវចឆ
ិ ិក ឆន ំ ២០០៨ េដមប
ី សី ុំករអធបបយ
ិ របស់េ ក អំពីេរ ង ៉ វេនកនុ ងរបយករណ៍េនះ ែដល
ពក់ព័នធ ឬទក់ទងនង
ឹ េ ក។ េនេពលេបះពុមពរបយករណ៍េនះ Global Witness មន
ិ បនទទួលចេមយ
ី េទ។
7
Global Witness បនសេរសរសំបុ្រតមួយេទឧត្ដមេសនយ៍
ី មស សុភ េនកនុ ងែខតុ ឆន ំ ២០០៨ េដមប
ី សី ុំករអធបបយ
ិ របស់េ ក អំពីេរ ង ៉ វេនកនុ ងរបយករណ៍
េនះ ែដលពក់ព័នធ ឬទក់ទងនង
ឹ េ ក។ េនេពលេបះពុមពរបយករណ៍េនះ Global Witness មន
ិ បនទទួលចេមយ
ី េទ។
8
Global Witness បនសេរសរសំបុ្រតមួយេទឯកឧត្ដម លី យ៉ុងផត់ េនកនុ ងែខវចឆ
ិ ិក ឆន ំ ២០០៨ េដមប
ី សី ុំករអធបបយ
ិ របស់េ ក អំពីេរ ង ៉ វេនកនុ ងរបយករណ៍េនះ
ែដលពក់ព័នធ ឬទក់ទងនឹងេ ក។ េនេពលេបះពុមពរបយករណ៍េនះ Global Witness មន
ិ បនទទួលចេមយ
ី េទ។
9
Global Witness បនសេរសរសំបុ្រតមួយេទឯកឧត្ដម ឱម យុន
ិ េទ ង េនកនុ ងែខតុ ឆន ំ ២០០៨ េដមប
ី សី ុំករអធបបយ
ិ របស់េ ក អំពីេរ ង ៉ វេនកនុ ងរបយករណ៍
េនះ ែដលពក់ព័នធ ឬទក់ទងនង
ឹ េ ក។ េនេពលេបះពុមពរបយករណ៍េនះ Global Witness មន
ិ បនទទួលចេមយ
ី េទ។
10
Global Witness បនសេរសរសំបុ្រតមួយេទឯកឧត្ដម េ េម៉ងឃន
ី េនកនុ ងែខវចឆ
ិ ិក ឆន ំ ២០០៨ េដមប
ី សី ុំករអធបបយ
ិ របស់េ ក អំពីេរ ង ៉ វេនកនុ ងរបយករណ៍
េនះ ែដលពក់ព័នធ ឬទក់ទងនង
ឹ េ ក។ េនេពលេបះពុមពរបយករណ៍េនះ Global Witness មន
ិ បនទទួលចេមយ
ី េទ។
11
Global Witness បនសេរសរសំបុ្រតមួយេទឧត្ដមេសនយ៍
ី ប៉ុល េរ ន េនកនុ ងែខតុ ឆន ំ ២០០៨ េដមប
ី សី ុំករអធបបយ
ិ របស់េ ក អំពីេរ ង ៉ វេនកនុ ង
របយករណ៍េនះ ែដលពក់ព័នធ ឬទក់ទងនង
ឹ េ ក។ េនេពលេបះពុមពរបយករណ៍េនះ Global Witness មន
ិ បនទទួលចេមយ
ី េទ។
12
Global Witness បនសេរសរសំបុ្រតមួយេទ ្រកម ្រទី ភព េនកនុ ងែខវចឆ
ិ ិក ឆន ំ ២០០៨ េដមប
ី សី ុំករអធបបយ
ិ របស់្រកមហ៊ុន អំពីេរ ង ៉ វេនកនុ ងរបយករណ៍េនះ
ែដលពក់ព័នធ ឬទក់ទងនង
ឹ ្រកមហ៊ុនេនះ។ េនេពលេបះពុមពរបយករណ៍េនះ Global Witness មន
ិ បនទទួលចេមយ
ី េទ។
13
Global Witness បនសេរសរសំបុ្រតមួយេទអគគនយករដ្ឋម នី ហ៊ុន ែសន េនកនុ ងែខតុ ឆន ំ ២០០៨ េដមប
ី សី ុំករអធបបយ
ិ របស់សេម្ដច អំពីេរ ង ៉ វេនកនុ ង
របយករណ៍េនះ ែដលពក់ព័នធ ឬទក់ទងនង
ឹ សេម្ដច។ េនេពលេបះពុមពរបយករណ៍េនះ Global Witness មន
ិ បនទទួលចេមយ
ី េទ។
14
Global Witness បនសេរសរសំបុ្រតមួយេទសេម្ដច ជ សុីម េនកនុ ងែខវចឆ
ិ ិក ឆន ំ ២០០៨ េដមប
ី សី ុំករអធបបយ
ិ របស់សេម្ដច អំពីេរ ង ៉ វេនកនុ ងរបយករណ៍េនះ
ែដលពក់ព័នធ ឬទក់ទងនង
ឹ សេម្ដច។ េនេពលេបះពុមពរបយករណ៍េនះ Global Witness មន
ិ បនទទួលចេមយ
ី េទ។
15
Global Witness បនសរេសរសំបុ្រតពីរ េទេ ក ែត ដួង េនកនុងែខតុ ឆន ំ ២០០៨ េដមប
ី សី ុំករអធបបយ
ិ របស់េ ក អំពីេរ ង ៉ វេនកនុ ងរបយករណ៍េនះ
ែដលពក់ព័នធ ឬទក់ទងនង
ឹ េ ក។ េនេពលេបះពុមពរបយករណ៍េនះ Global Witness មន
ិ បនទទួលចេមយ
ី េទ។
16
Global Witness បនសេរសរសំបុ្រតមួយេទ េ កបណិ ត ឆន
ិ លប
ិ គង
ឺ េនកនុ ងែខតុ ឆន ំ ២០០៨ េដមប
ី សី ុំករអធបបយ
ិ របស់េ កបណិ ត អំពីេរ ង ៉ វេនកនុ ង
របយករណ៍េនះ ែដលពក់ព័នធ ឬទក់ទងនង
ឹ េ កបណិ ត េហយ
ី បនទទួលចេមយ។
ី េដមប
ី េមល
ី ី ព័ត៌មនែថមអំពីចេមយ
ី េនះ សូមេមល
ី ទំព័រ ##។
17
Global Witness បនសេរសរសំបុ្រតមួយេទ្រកមហ៊ុនេ្របងកត រសូ
ី សហ៊ុល េនកនុ ងែខតុ ឆន ំ ២០០៨ េដមប
ី សី ុំករអធបបយ
ិ របស់្រកមហ៊ុន អំពីេរ ង ៉ វេនកនុ ង
របយករណ៍េនះ ែដលពក់ព័នធ ឬទក់ទងនង
ឹ ្រកមហ៊ុនេនះ។ េនេពលេបះពុមពរបយករណ៍េនះ Global Witness មន
ិ បនទទួលចេមយ
ី េទ។
18
សំបុ្រតពី្រកមហ៊ុនចបប់ Richards Butler Reed Smith ែដលបនេផញីកុ នងនមតំ ងេ កបណិ ត ឆន
ិ លប
ិ គងេទ
ឺ កន់ Global Witness, ៃថងទី ៣១ ែខតុ ឆន ំ
២០០៨។
19
Global Witness បនសេរសរសំបុ្រតមួយេទ្រកមហ៊ុនថមពល ៃឆ ចន
ិ រុង៉ កមពុ ជ េនកនុ ងែខតុ ឆន ំ ២០០៨ េដមប
ី សី ុំករអធបបយ
ិ របស់
្រកមហ៊ុន អំពីេរ ង ៉ វេនកនុ ងរបយករណ៍េនះ ែដលពក់ព័នធ ឬទក់ទងនង
ឹ ្រកមហ៊ុនេនះ។ េនេពលេបះពុមពរបយករណ៍េនះ Global Witness មន
ិ បនទទួលចេមយ
ី
េទ។
20
Global Witness បនសេរសរសំបុ្រតមួយេទ PGS េនកនុ ងែខតុ ឆន ំ ២០០៨ េដមប
ី សី ុំករអធបបយ
ិ របស់្រកមហ៊ុន អំពេី រ ង ៉ វេនកនុ ងរបយករណ៍េនះ ែដលពក់
ព័នធ ឬទក់ទងនង
ឹ ្រកមហ៊ុនេនះ។ េនេពលេបះពុមពរបយករណ៍េនះ Global Witness មន
ិ បនទទួលចេមយ
ី េទ។
21
Global Witness បនសេរសរសំបុ្រតមួយេទ្រកមហ៊ុន PT មុិដកូ េនកនុ ងែខតុ ឆន ំ ២០០៨ េដមប
ី សី ុំករអធបបយ
ិ របស់្រកមហ៊ុន អំពីេរ ង ៉ វេនកនុ ងរបយករណ៍េនះ
ែដលពក់ព័នធ ឬទក់ទងនង
ឹ ្រកមហ៊ុនេនះ។ េនេពលេបះពុមពរបយករណ៍េនះ Global Witness មន
ិ បនទទួលចេមយ
ី េទ។
22
Global Witness បនសេរសរសំបុ្រតមួយេទឯកឧត្ដមរដ្ឋម នី ម៉ុក ម៉េរត៉ េនកនុ ងែខតុ ឆន ំ ២០០៨ េដមប
ី សី ុំករអធបបយ
ិ របស់េ ក អំពីេរ ង ៉ វេនកនុ ង
របយករណ៍េនះ ែដលពក់ព័នធ ឬទក់ទងនង
ឹ េ ក។ េនេពលេបះពុមពរបយករណ៍េនះ Global Witness មន
ិ បនទទួលចេមយ
ី េទ។
23
Douglas Gillison, ‘Conservation Areas Not Inviolable, Says Minister’, The Cambodia Daily, ៃថងទី ១៤ ែខកញញ ឆន ំ ២០០៧, ទំព័រទី ១-២។

48
 ិ ក់ – រេប បែដលពួកវរជនកមពុ ជ បនចប់ក្ដប់ឧស ហកមមដក្រសង់ធនធនរបស់្របេទស
្របេទសជតល

24
UNDP, ‘Human Development Report 2007-2008: Fighting Climate Change – Human Solidarity in a Divided World’, ទំព័រទី ២៥៩,
ី េលក
http://hdr.undp.org/en/media/HDR_20072008_EN_Indicator_tables.pdf (បនេមល ី ចុងេ្រកយ ៃថងទី ២០ ែខសី ឆន ំ ២០០៨)។
25
ធនគរពភពេ
ិ ក, ‘2008 World Development Indicators Database,’ ៃថងទី ១១ ែខេម ឆន ំ ២០០៨; UNDP, ‘Human Development Report 2007-
2008: Fighting Climate Change – Human Solidarity in a Divided World’, ទំព័រទី ២៥៩,
ី េលក
http://hdr.undp.org/en/media/HDR_20072008_EN_Indicator_tables.pdf (បនេមល ី ចុងេ្រកយ ៃថងទី ២០ ែខសី ឆន ំ ២០០៨)។
26
IMF, ‘Cambodia: Selected Issues and Statistical Appendix’, ែខសី ឆន ំ ២០០៧, ទំព័រទី ៥។
27
បទសមភសន៍ជមួយអនកវភគ
ិ វស័
ិ យឧស ហកមម, ឆន ំ ២០០៨។
28
្រកម្របក
ឹ អភវឌ
ិ ន៍កមពុ ជ គឺជ ថ ប័ន ែដលទទួលភរកចច
ិ ស្រមប់ករគំ្រទ នង
ិ អនុម័ត ចំេពះគេ្រមងអភវឌ
ិ ន៍ េនកនុ ង្របេទសកមពុ ជ។
29
Prospectors and Developers Association of Canada, ‘Cambodia’s Mining Sector’, ៃថងទី ៣០ ែខឧសភ ឆន ំ ២០០៧,
ី េលក
http://www.pdac.ca/pdac/publications/na/070530-cambodia-mining-sector.htm (បនេមល ី ចុងេ្រកយ ៃថងទី ៩ ែខធនូ ឆន ំ ២០០៨); បទសមភសន៍
ជមួយបុគគលក
ិ MIME, ែខកញញ ឆន ំ ២០០៧; John C Wu, ‘The Mineral Industry of Cambodia’ េនកនុ ង U.S. Geological Survey Minerals Yearbook, ឆន ំ
២០០៧, http://minerals.usgs.gov/minerals/pubs/country/2007/myb3-2007-cb.pdf (បនេមល
ី េលក
ី ចុងេ្រកយ ៃថងទី ១២ ែខកញញ ឆន ំ ២០០៨)។
30
្រពតប្រត
ឹ ិ ៃន ថ នេបសកកមមអចៃិ នយ៍កមពុ ជ ្របចំអងគករសហ្របជជតិ, ែខមន
ី ឆន ំ ២០០៦,
ី េលក
http://www.un.int/cambodia/Bulletin_Files/March06/Donors_give_Cambodia.pdf (បនេមល ី ចុងេ្រកយ ៃថងទី ៩ ែខធនូ ឆន ំ ២០០៨); ្រពតប្រត
ឹ ិ ៃន ថន
េបសកកមមអចៃិ នយ៍កមពុ ជ ្របចំអងគករសហ្របជជតិ, ែខមថុ
ិ ន ឆន ំ ២០០៧, http://www.un.int/cambodia/Bulletin_Files/June07/Donors_pledged_aid.pdf
ី េលក
(បនេមល ី ចុងេ្រកយ ៃថងទី ១ ែខធនូ ឆន ំ ២០០៨)។
31
Chea Sieng Hong, ‘Mineral Exploration and Mining Projects in Cambodia’, ឆន ំ ២០០៦, http://www.gmsbizforum.com/dmdocuments/MGS_MI
ី េលក
2.pdf (បនេមល ី ចុងេ្រកយ ៃថងទី ១២ ែខកញញ ឆន ំ ២០០៨)។
32
John C Wu, ‘The Mineral Industry of Cambodia’ េនកនុ ង U.S. Geological Survey Minerals Yearbook, ឆន ំ ២០០៦,
ី េលក
http://minerals.usgs.gov/minerals/pubs/country/2006/myb3-2006-cb.pdf (បនេមល ី ចុងេ្រកយ ៃថងទី ១២ ែខកញញ ឆន ំ ២០០៨)។
33
John C Wu, ‘The Mineral Industry of Cambodia’ េនកនុ ង U.S. Geological Survey Minerals Yearbook, ឆន ំ ២០០៧,
ី េលក
http://minerals.usgs.gov/minerals/pubs/country/2007/myb3-2007-cb.pdf (បនេមល ី ចុងេ្រកយ ៃថងទី ១២ កញញ ឆន ំ ២០០៨)។
34
Global Witness research, ឆន ំ ២០០៨; John C Wu, ‘The Mineral Industry of Cambodia’ in U.S. Geological Survey Minerals Yearbook, ឆន ំ
២០០៧, http://minerals.usgs.gov/minerals/pubs/country/2007/myb3-2007-cb.pdf (បនេមល
ី េលក
ី ចុងេ្រកយ ៃថងទី ១២ ែខកញញ ឆន ំ ២០០៨); Oxfam
America, ‘Large Scale Extractive Industry Scoping Study: Cambodia’, ៃថងទី ២២ ែខមថុ
ិ ន ឆន ំ ២០០៧។
35
បទសមភសន៍ជមួយម នី MIME មួយរូប, ឆន ំ ២០០៨; Prospectors and Developers Association of Canada, ‘Cambodia’s Mining Sector’, ៃថងទី ៣០ ែខ
ឧសភ ឆន ំ ២០០៧, http://www.pdac.ca/pdac/publications/na/070530-cambodia-mining-sector.htm (បនេមល
ី េលក
ី ចុងេ្រកយ ៃថងទី ៩ ែខធនូ ឆន ំ
២០០៨); John C Wu, ‘The Mineral Industry of Cambodia’ េនកនុង U.S. Geological Survey Minerals Yearbook, ឆន ំ ២០០៧,
ី េលក
http://minerals.usgs.gov/minerals/pubs/country/2007/myb3-2007-cb.pdf (បនេមល ី ចុងេ្រកយ ៃថងទី ១២ ែខកញញ ឆន ំ ២០០៨)។
36
ករេសុប
ី អេងកតេន មកែនង របស់ Global Witness, ឆន ំ ២០០៨។
37
Susan Postlewaite, ‘Big fish, small fish, oily fish…or gas?’, The Phnom Penh Post, ៃថងទី ៤ ែខេម ឆន ំ ២០០៨។
38
បទសមភសន៍ជមួយអនកវភគ
ិ ឧស ហកមម, ឆន ំ ២០០៨។
39
បទសមភសន៍របស់ Global Witness ជមួយអនកវភគ
ិ វស័
ិ យឧស ហកមម, ឆន ំ ២០០៨; Coordinating Committee for Geoscience Programmes in East and
ី េលក
Southeast Asia, http://www.ccop.or.th/epf/cambodia/cambodia_info.html (បនេមល ី ចុងេ្រកយ ៃថងទី ១ ែខធនូ ឆន ំ ២០០៨); Susan Postlewaite,
‘Overlapping Claims Complicate Gas Hunt’, The Phnom Penh Post, ៃថងទី ២៩ ែខឧសភ ឆន ំ ២០០៨។
40
ំ
បទសមភសន៍របស់ Global Witness ជមួយអនកជនញ ខងវស័
ិ យឧស ហកមម, ឆន ំ ២០០៨; The Bridge Group, ‘Training Needs Assessment for the
Cambodian National Petroleum Authority’, ែខធនូ ឆន ំ ២០០៤; បទសមភសន៍ជមួយសមជក
ិ សភមួយរូប, ឆន ំ ២០០៨; ទំនក់ទំនងផទល់ជមួយអនកេធក
ី រ NGO
មួយរូប, ឆន ំ ២០០៨។
41
Global Witness បនសេរសរសំបុ្រតមួយេទ្រកមហ៊ុន េសវរន់៉ េនកនុ ងែខតុ ឆន ំ ២០០៨ េដមប
ី សី ុំករអធបបយ
ិ របស់របស់្រកមហ៊ុន អំពីេរ ង ៉ វេនកនុ ងរបយករណ៍
េនះ ែដលពក់ព័នធ ឬទក់ទងនង
ឹ ្រកមហ៊ុនេនះ។ េនេពលេបះពុមពរបយករណ៍េនះ Global Witness មន
ិ បនទទួលចេមយ
ី េទ។
42
បទសមភសន៍ជមួយសមជក
ិ ៃនសហគមន៍ទយកមួយរូប, ឆន ំ ២០០៨; Eric Watkins, ‘Cambodia’s first oil to be delayed, officials says’, Oil & Gas
Journal, ៤ ែខវចឆ
ិ ិក ឆន ំ ២០០៨; Reuters, ‘Cambodia’s first oil unlikely before 2010’, ៃថងទី ៤ ែខវចឆ
ិ ិក ឆន ំ ២០០៨។
សំដីដក្រសង់ពីេសចក្ដែី ថងេទកន់្រកម្របក
43
ឹ សទធ
ិ ិមនុស ៃនអងគករសហ្របជជតិ េ យអនកតំ ងពេសស
ិ ៃនអគគេលខធករ
ិ ស្រមប់សទធ
ិ មិ នុស ្របចំ្របេទស
កមពុ ជ េ ក យ៉ង ក យ, ៃថងទី ១២ ែខមថុ
ិ ន ឆន ំ ២០០៧។
44
Evan Gottesman, ‘Cambodia after the Khmer Rouge: Inside the Politics of Nation Building’, ឆន ំ ២០០៣, ទំព័រ ទី ៤៥-៤៨។
45
ធនគរពភពេ
ិ ក, ‘Structural Adjustment Credit to Cambodia’, ឆន ំ ២០០០។

49
 ិ ក់ – រេប បែដលពួកវរជនកមពុ ជ បនចប់ក្ដប់ឧស ហកមមដក្រសង់ធនធនរបស់្របេទស
្របេទសជតល

46
ឧទហរណ៍ សូមេមល
ី របយករណ៍បេងកត
ី េ យ Global Witness ែដលមនផ្ដល់ឲយេមល
ី េនឯ www.globalwitness.org។
47
ធនគរពភពេ
ិ ក, ‘Cambodia – A Vision for Forestry Sector Development’, ឆន ំ ១៩៩៩, ទំព័រទី i; Asian Development Bank Sustainable Forest
Management Project, ‘Cambodian Forest Concession Review Report’, ឆន ំ ២០០០, ទំព័រទី ២០។
48
ឧទហរណ៍ សូមេមល
ី របយករណ៍បេងកត
ី េ យ Global Witness ែដលមនផ្ដល់ឲយេមល
ី េនឯ www.globalwitness.org; Asian Development Bank
Sustainable Forest Management Project, ‘Cambodian Forest Concession Review Report’, ែខេម ឆន ំ ២០០០។
49
េដមប
ី ្រី ជបដង
ឹ បែនថមអំពរី េប បែដលធនធនេ្របង ឧសម័ន នង
ិ ែររបស់
៉ ្របេទសកមពុ ជ ច្រតវបនខជះខជយបន សូម នរបយករណ៍កនងមក ស្ដីពក
ី រកប់ៃ្រពេឈី
ខុសចបប់ េនឯ www.globalwitness.org។
50
Asian Development Bank Sustainable Forest Management Project, របយករណ៍ស្ដីពីសមបទនៃ្រពេឈក
ី មពុ ជ, ឆន២
ំ ០០០។
51
របយករណ៍ៃនអនកតំ ងពេសស
ិ របស់អគគេលខធករ
ិ ស្រមប់សទធ
ិ មិ នុស ្របចំ្របេទសកមពុ ជ េ ក យ៉ស ក យ, ៃថងទី ២៩ ែខកុមភៈ ឆន ំ ២០០៨, ទំព័រទី ៦។
52
Human Rights Watch, ‘Phnom Penh’s Poor Face Evictions’, ៃថងទី ១ ែខសី ឆន ំ ២០០៦,
ី េលក
http://www.hrw.org/english/docs/2006/08/02/cambod13889.htm (បនេមល ី ចុងេ្រកយ ៃថងទី ១៩ ែខវចឆ
ិ ិក ឆន ំ ២០០៨)។
53
ករយល័
ិ យ្របចំ្របេទសកមពុ ជ របស់គណៈកមមធករ
ិ សទធ
ិ មិ នុស ៃនអងគករ UN, ‘Land concessions for economic purposes in Cambodia - A human
rights perspective’, ៃថងទី ១៤ ែខវចឆ
ិ ិក ឆន ំ ២០០៤, ទំព័រទី ៣។
54
Adrian Levy នង
ិ Cathy Scott-Clark, ‘Country for Sale’, The Guardian, ៃថងទី ២៦ ែខេម ឆន ំ ២០០៨; NGO Forum Sectoral Paper on land issues,
ី េលក
http://www.ngoforum.org.kh/Development/Docs/CGPaper/SectoralPapers.htm#LAND%20ISSUES (បនេមល ី ចុងេ្រកយ ៃថងទី ១ ែខធនូ ឆន ំ ២០០៨);
ទំនក់ទំនងផទល់ជមួយអនក យករណ៍ រព័ត៌មន, ឆន ំ ២០០៨។
55
Amnesty International, ‘Rights Razed: Forced Evictions in Cambodia’, ឆន ំ ២០០៨; ករសែម្ដងេ យអនក យករណ៍ពេសស
ិ ៃនអងគករសហ្របជជតិ
េ ក Rodolfo Stavenhagen ស្ដីពី ថ នភពសទធ
ិ ិមនុស នង
ិ េសរភព
ី ជមូល ្ឋ ន ៃនជនជតិេដម
ី ភគតច
ិ ‘General considerations on the situation of human
rights and fundamental freedoms of indigenous peoples in Asia’, ែខឧសភ ឆន ំ ២០០៨; ករយល័
ិ យ្របចំ្របេទសកមពុ ជ របស់គណៈកមមធករ
ិ សទធ
ិ ិមនុស
ៃនអងគករ UN, ‘Land Concessions for Economic Purposes in Cambodia, A Human Rights Perspective’, ៃថងទី ១៤ ែខវចឆ
ិ ិក ឆន ំ ២០០៤។
56
Amnesty International, ‘Rights Razed: Forced Evictions in Cambodia’, ឆន ំ ២០០៨, ទំព័រទី ២; Licadho (របយករណ៍េផ ងៗ),
ី េលក
http://www.licadho.org/ (បនេមល ី ចុងេ្រកយ ៃថងទី ១ ែខធនូ ឆន ំ ២០០៨)។
57
Licadho, ‘Violent land eviction in Cambodia's tranquil beachside municipality’, ៃថងទី ៣ ែខឧសភ ឆន ំ ២០០៧,
ី េលក
http://www.licadho.org/articles/20070503/52/index.html (បនេមល ី ចុងេ្រកយ ៃថងទី ១ ែខធនូ ឆន ំ ២០០៨); េសចក្ដីែថងអំពី ថ នភពៃន្រគ រទំង យ
ែដល្រតវបនេដញេចញពី្រកមមតភព
ិ ទី ៤ ្រកង្រពះសហនុ
ី េ យអងគករBridges Across Borders Southeast Asia (BABSEA) េហយ
ី នង
ិ Centre on Housing
Rights and Evictions (COHRE), ៃថងទី ១៨ ែខឧសភ ឆន ំ ២០០៨, http://www.cohre.org/store/attachments/Cambodia%20-
ី េលក
%20COHRE%20and%20BAB%20Joint%20Statement%20on%20Sihanoukville%20(18%20May%202008).doc (បនេមល ី ចុងេ្រកយ ៃថងទី ១ ែខ
ធនូ ឆន ំ ២០០៨); Licadho, ‘Nine residents found guilty of assaulting Cambodian police during land eviction,’ ១០ ែខកកក ឆន ំ ២០០៧។
58
MIME, ជញប័ណែសងរុករកធនធនេផ ងៗ ឆន ំ ២០០៨។
59
Douglas Gillison, ‘NGOs call for a Moratorium on Mining Licences’, The Cambodia Daily, ៃថងទី ២៥ ែខវចឆ
ិ ិក ឆន ំ ២០០៨។
60
្រពះ ជ ច្រកកមពុ ជ, រដ្ឋធមមនុញញៃន្រពះ ជ ច្រកកមពុ ជ, ឆន ំ ១៩៩៩។
61
Jane Mélanie, Marina Kim, Sam Hester, Peter Berry, Allison Ball នង
ិ Karen Schneider, ‘Enhancing ASEAN Minerals Trade and Investment:
Cambodia’, ឆន ំ ២០០៥, ទំព័រទី ៣, http://www.aadcp-repsf.org/docs/04-009b-FinalCountryReport.pdf (បនេមល
ី េលក
ី ចុងេ្រកយ ៃថងទី ១០ ែខកញញ ឆន ំ
២០០៨); ឧទហរណ៍ សូមេមល
ី Circular #001 on Suspension and Revocation of Mineral Resources (ៃថងទី ២៥ ែខឧសភ ឆន ំ ២០០៤) ; Circular #002
on Preventing Measures Against Anarchic Mineral Exploitation in Provinces / Municipalities in the Kingdom of Cambodia (ៃថងទី ២៥ ែខឧសភ ឆន ំ
២០០៤) េហយ
ី នង ឹ េលខ ០៨ ស្ដីពីេគលករណ៍វនេយគ
ិ អនុ្រកតយ ិ ិ ស្រមប់ធនធនែរ្រគប់
៉ ្របេភទ (ៃថងទី ៣១ ែខមក ឆន ំ ២០០៥)។
62
ជរ ្ឋ ភបល
ិ កមពុ ជ ‘ចបប់ស្ដព
ី ក
ី រ្រគប់្រគងនង
ិ ករេធី ជវកមម
ី ធនធនែរ’,៉ ឆន ំ ២០០១, ម្រ ទី ១១, http://www.gocambodia.com/laws/pdf/LAW-01-
Mineral %20Resource %20Mgt-E.pdf (បនេមីលេលក
ី ចុងេ្រកយ ៃថងទី ១០ ែខកញញ ឆន ំ ២០០៨)។
ិ ន៍កមពុ ជ http://www.cambodiainvestment.gov.kh/?q=ii_land (បនេមើលេលើកចុង
63
បទសមភសន៍ជមួយម នី MIME មួយរូប ឆន ំ ២០០៨; ្រកម្របក
ឹ អភវឌ
េ្រកយ ៃថងទី ១ ែខធនូ ឆនំ ២០០៨)។
64
NGO Forum, ‘Environmental and Social Impacts of Expansion of the Extractive Industries Sector’, ែខវចឆ
ិ ិក ឆន ំ ២០០៨;
http://www.cambodiainvestment.gov.kh/?q=ii_land (បនេមើលេលើកចុងេ្រកយ ៃថងទី ១ ែខធនូ ឆនំ ២០០៨)។
65
ម្រ ទី ៧ នង
ិ ទី ២៥ ‘ចបប់សី្ដពីករ្រគប់្រគងនង
ិ ករេធី ជវកមម
ី ធនធនែរ’,៉ ឆន ំ ២០០១៖ អនកែដលមនសទធ
ិ ិកន់កប់ ជធមម មន
ិ បនចត់ទុកថ បំេពញលកខខណ
ៃនម្រ ទី ៧ ៃនចបប់ស្ដីពីធនធនែរ ៉ ទល់ែតបនផស់បូ ្ដរសទធ ិ (សំ ងេលីម្រ
ិ ិកន់កប់ េទជប័ណកមមសិទធិសន ទី ៣៩ ៃនចបប់ភូមបល
ិ ), េហយ
ី ប័ណកមមសទធ
ិ ដិ ី
សហគមន៍ជនជតិេដម
ី ភគតច
ិ ក៏មន
ិ ប់បញចូ លកនុ ង 'កមមសទធ
ិ ិដីធីឯកជន' ែដរ។

50
 ិ ក់ – រេប បែដលពួកវរជនកមពុ ជ បនចប់ក្ដប់ឧស ហកមមដក្រសង់ធនធនរបស់្របេទស
្របេទសជតល

66
Global Witness បនសេរសរសំបុ្រតមួយេទឯកឧត្ដម រដ្ឋម នី ស៊ុយ ែសម េនកនុ ងែខតុ ឆន ំ ២០០៨ េដមប
ី សី ុំករអធបបយ
ិ របស់េ ក អំពីេរ ង ៉ វេនកនុ ង
របយករណ៍េនះ ែដលទក់ទងនង
ឹ េ ក។ េនេពលេបះពុមពរបយករណ៍េនះ Global Witness មន
ិ បនទទួលចេមយ
ី េទ។
67
Global Witness បនសរេសរសំបុ្រតមួយេទេ ំ
កជទវ ជ េខង េនកនុ ងែខតុ ឆន ំ ២០០៨ េដមប
ី សី ុំករអធបបយ
ិ របស់េ ំ
កជទវ អំពីេរ ង ៉ វេនកនុ ងរបយករណ៍
េនះ ែដលពក់ព័នធ ឬទក់ទងនង
ឹ េឈមះេ ំ
កជទវ។ េនេពលេបះពុមពរបយករណ៍េនះ Global Witness មន
ិ បនទទួលចេមយ
ី េទ។
68
ទំនក់ទំនងផទល់ ជមួយអនកេធករ
ី ខងសទធ
ិ មិ នុសយ ឆន ំ ២០០៨; បទសមភសន៍ជមួយម នី MIME មួយរូប ឆន ំ ២០០៨។
69
NGO Forum, ‘Environmental and Social Impacts of Expansion of the Extractive Industries Sector’, ែខវចឆ
ិ ិក ឆន ំ ២០០៨; Amnesty International,
‘Rights Razed: Forced Evictions in Cambodia’, ៃថងទី ១១ ែខកុមភៈ ឆន ំ ២០០៨។
70
ម្រ ទី ២០ 'ចបប់សី្ដពីករ្រគប់្រគងនង
ិ ករេធី ជវកមម
ី ធនធនែរ,'៉ ឆន ំ ២០០១។
71
ម្រ ទី ១៦ ‘ចបប់សព
្ដី ក
ី ចច
ិ ករពរបរ ិ ថ ន នង
ិ ករ្រគប់្រគងធនធនធមមជតិ ឆន ំ ១៩៩៦’។
72
Douglas Gillison, ‘NGOs to Meet Minister Over Protected Areas’, The Cambodia Daily Weekly Review, ៃថងទី ២-៧ ែខធនូ ឆន ំ ២០០៧។
73
ធនគរពភពេ
ិ ក, តំបន់ប ្ដ ញអុិនធណត
ឺ ិ ៃនគេ្រមង្រគប់្រគងជវៈចំ
ី រុះ នង
ិ តំបន់ករពរធមមជតិ, http://www.bpamp.org.kh/Main/bpamp_protect.htm
ី េលក
(បនេមល ី ចុងេ្រកយ ៃថងទី ១ ែខធនូ ឆន ំ ២០០៨)។
74
ជរ ្ឋ ភបល
ិ ្របេទសកមពុ ជ, ម្រ ទី ៣, អនុ្រកឹតយស្ដីពីករេរ បចំ នង
ិ ករ្រប្រពត
ឹ េទរបស់្រកសួងបរ ិ ថ ន, ៃថងទី ២៥ ែខកញញ ឆន ំ ១៩៩៧; ធនគរពភពេ
ិ ក តំបន់
ប ្ដ ញអុិនធណត
ឺ ិ ៃនគេ្រមង្រគប់្រគងជវៈចំ
ី រុះ នង
ិ តំបន់ករពរធមមជតិ, http://www.bpamp.org.kh/Main/bpamp_protect.htm (បនេមល
ី េលក
ី ចុងេ្រកយ ៃថងទី
១១ ែខកញញ ឆន ំ ២០០៨)។
75
Douglas Gillison, ‘Conservation Areas Not Inviolable, Says Minister’, The Cambodia Daily, ៃថងទី ១៤ ែខកញញ ឆន ំ ២០០៧ ទំព័រទី ១-២។
76
ជរ ្ឋ ភប
ិ លកមពុ ជ ‘Prakas (Declaration) on the Protection of Natural Areas – Ministry of Environment Declaration no. 1033’, ឆន ំ ១៩៩៤, ម្រ
ទី ៤ មមន
ិ ឲយេធី ជវកមម
ី ែរ ៉ េហយ
ី នង
ិ មន
ិ ឲយេ្របីេ្រគ ងផទុ ះ េនកនុ ងតំបន់ធមមជតិករពរ,
ី េលក
http://sunsite.nus.edu.sg/apcel/dbase/cambodia/regs/cadnat.html#Top (បនេមល ី ចុងេ្រកយ ៃថងទី ១០ ែខកញញ ឆន ំ ២០០៨); ជរ ្ឋ ភបល
ិ កមពុ ជ
‘Prakas on the Management and Suppression of Crimes against Natural Resources in the Prohibited Areas of Natural Resources Preservation –
Ministry of Environment Declaration no. 258’ ឆន ំ ២០០៦។
77
ជរ ្ឋ ភបល
ិ កមពុ ជ, ‘ចបប់សី្ដពក
ី រ្រគប់្រគងនង
ិ ករេធី ជវកមម
ី ធនធនែរ’,៉ ឆន ំ ២០០១, http://www.gocambodia.com/laws/pdf/LAW-01-Mineral
ី េលក
%20Resource %20Mgt-E.pdf (បនេមល ី ចុងេ្រកយ ៃថងទី ១០ ែខកញញ ឆន ំ ២០០៨)។
78
Erika Kinetz នង
ិ Kay Kimsong, ‘More Companies Look to Mine Cambodia’s Wealth’, The Cambodia Daily, ៃថងទី ២៩ ែខកញញ ឆន ំ ២០០៦; Douglas
Gillison នង
ិ Thet Sambath, ‘ Global Witness: Gov’t Contradicting Itself’, The Cambodia Daily, ៃថងទី ១ ែខធនូ ឆន ំ ២០០៦; Yun Samean, ‘Firms Get
Rights To Explore Protected Areas’, The Cambodia Daily, ៃថងទី ២៣ ែខធនូ ឆន ំ ២០០៧។
79
NGO Forum, ‘Forests, Plantations and Concessions’ អតថបទស្រមប់សននិសទ
ី CDCF, ែខវចឆ
ិ ិក ឆន ំ ២០០៨។
80
ធនគរពភពេ
ិ ក, ‘គេ្រមង្រគប់្រគងជីវៈចំរុះ នង
ិ តំបន់ករពរធមមជតិ’, http://www.bpamp.org.kh/index.htm (បនេមល
ី េលក
ី ចុងេ្រកយ ៃថងទី ១០ ែខកញញ
ឆន ំ ២០០៨); ្រពះ ជ ច្រកកមពុ ជ ‘Kingdom of Cambodia Protected Area Law’, ឆន ំ ២០០៨។
81
បទសមភសន៍ជមួយ្របភពសមងត់, ឆន ំ ២០០៨; ម្រ ទី ១១, ‘Kingdom of Cambodia Protected Area Law’, ឆន ំ ២០០៨។
82
ម្រ ទី ១១, ‘Kingdom of Cambodia Protected Area Law’, ឆន ំ ២០០៨។
83
បទសមភសន៍ជមួយអនកេធីករ NGO េហយ
ី នង
ិ ម នី MoE មួយរូប, ឆន ំ ២០០៨។
84
ទំនក់ទំនងផទល់ ជមួយអនកេធីករ NGO មួយរូប, ែខេម ឆន ំ ២០០៨; NGO Forum, ‘Environmental and Social Impacts of Expansion of the Extractive
Industries Sector’, អតថបទស្រមប់សននិសទ
ី CDCF, ទំព័រទី ៥។
85
ធនគរពភពេ
ិ ក, ‘គេ្រមង្រគប់្រគងជវៈចំ
ី រុះ នង
ិ តំបន់ករពរធមមជតិ’, http://www.bpamp.org.kh/Main/bpamp_protect.htm (បនេមល
ី េលក
ី ចុងេ្រកយ ៃថង
ទី ១០ ែខកញញ ឆន ំ ២០០៨)។
86
ធនគរពភពេ
ិ ក, គេ្រមង្រគប់្រគងជវៈចំ
ី រុះ នង
ិ តំបន់ករពរធមមជតិ, Annual Project Progress Report 2004, ទំព័រទី ១១,
ី េលក
http://www.bpamp.org.kh/Download/Anual_Report/BPAMP%202004%20annual%20report.pdf (បនេមល ី ចុងេ្រកយ ៃថងទី ១១ ែខវចឆ
ិ ិក ឆន ំ
២០០៨)។
87
IUCN, ‘The IUCN Red List of Threatened Species’, ឆន ំ ២០០៨, http://www.iucnredlist.org/details/14519 (បនេមល
ី េលក
ី ចុងេ្រកយ ៃថងទី ៧ ែខវចឆ
ិ កិ
ឆន ំ ២០០៨)។ សូមេមល
ី ផងែដរ៖ Conservation International, ‘Cambodia Profile’, ឆន ំ ២០០៨, ទំព័រទី ១១,
ី េលក
http://www.conservation.org/explore/regions/asia-pacific/cambodia/Pages/overview.aspx (បនេមល ី ចុងេ្រកយ ៃថងទី ១២ ែខវចឆ
ិ ិក ឆន ំ ២០០៨)។
88
Ian Baird នង
ិ Philip Dearden, ឆន ំ ២០០៣, 'Biodiversity, conservation and resource tenure regimes: A case study for Northeast Cambodia
Environmental Management', ទំព័រទី ៥៤១-៥៥០; 'Final Report, March 2000 – December 2006' ៃនគេ្រមង្រគប់្រគងជវៈចំ
ី រុះ នង
ិ តំបន់ករពរធមមជតិ, ទំព័រ
ទី ៨។

51
 ិ ក់ – រេប បែដលពួកវរជនកមពុ ជ បនចប់ក្ដប់ឧស ហកមមដក្រសង់ធនធនរបស់្របេទស
្របេទសជតល

89
Louis Lebel , Rajesh Daniel, នង
ិ Nathan Badenoch, ‘State, commerce and commons: conservation with communities in upper tributary
watersheds’, USER Working Paper WP-2006-02, Unit for Social and Environmental Research, Chiang Mai University, ឆន ំ ២០០៦, ទំព័រទី ១-២៣។
90
ធនគរពភពេ
ិ ក, គេ្រមង្រគប់្រគងជវៈចំ
ី រុះ នង
ិ តំបន់ករពរធមមជតិ, http://www.bpamp.org.kh/Main/bpamp_vnp.htm (បនេមល
ី េលក
ី ចុងេ្រកយ ៃថងទី
១០ ែខកញញ ឆន ំ ២០០៨)។
91
ទំនក់ទំនងផទល់ជមួយ្របភពសមងត់មួយរូប, ឆន ំ ២០០៨; Douglas Gillison, ‘World Bank Seeking Answers Over Dragon’s Tail’, The Cambodia Daily,
ៃថងទី ១៧ ែខសី ឆន ំ ២០០៧; Douglas Gillison, ‘Cambodia Braces for Mining Invasion’, Asia Sentinel, ៃថងទី ២១ ែខកញញ ឆន ំ ២០០៧; Global Witness
បនសរេសរសំបុ្រតេទនយកទំងពរីរូប ៃន្រកមហ៊ុន ធនធនឥណូ សុីន េ ក Jeremy Snaith េហយ
ី នង
ិ េ ក David Evans េនកនុ ងែខតុ ឆន ំ ២០០៨ េដមប
ី សី ុំ
ករអធបបយ
ិ របស់ពួកេ ក អំពីេរ ង ៉ វេនកនុ ងរបយករណ៍េនះ ែដលពក់ព័នធ ឬទក់ទងនង
ឹ ពួកេ ក េហយនង
ី ិ ្រកមហ៊ុន ធនធនឥណូ សុីន។ េនេពលេបះពុមព
របយករណ៍េនះ Global Witness មន
ិ បនទទួលចេមយ
ី េទ។
92
Douglas Gillison, ‘World Bank Seeking Answers Over Dragon’s Tail’, The Cambodia Daily, ៃថងទី ១៧ ែខសី ឆន ំ ២០០៧។
93
ទំនក់ទំនងផទល់ជមួយអនកវភគ
ិ វស័
ិ យឧស ហកមម, ែខមថុ
ិ ន ឆន ំ ២០០៨។
ី បេងកីតជរំ មូំ ល ្ឋ ន េនកនុ ង
94
សំបុ្រតពរី ដ្ឋម ន្រី កសួង MIME ឯកឧត្ដម ស៊ុយ ែសម េទរដ្ឋម នី MoE ឯកឧត្ដម ម៉ុក ម៉េរត៉ េដមប
ី េី សនស
ី ុំករអនុញញតឲយ្រកមហ៊ុន ឥណូ សុន
េខតរតនគរី ី នង
ិ េខតសទង
ឹ ែ្រតង ស្រមប់េគលបំណងែសងរុករកធនធន, ៃថងទី ២៥ ែខកញញ ឆន ំ ២០០៨។
95
Global Witness បនសេរសរសំបុ្រតមួយេទ្រកមហ៊ុន ថមរតនៈ េនកនុ ងែខវចឆ
ិ ិក ឆន ំ ២០០៨ េដមប
ី សី ុំករអធបបយ
ិ របស់របស់្រកមហ៊ុន អំពីេរ ង ៉ វេនកនុ ងរបយករណ៍
េនះ ែដលពក់ព័នធ ឬទក់ទងនង
ឹ ្រកមហ៊ុន ថមរតនៈ។ េនេពលេបះពុមពរបយករណ៍េនះ Global Witness មន
ិ បនទទួលចេមយ
ី េទ។
96
John C Wu, ‘The Mineral Industry of Cambodia’ េនកនុ ង U.S. Geological Survey Minerals Yearbook, ឆន ំ ២០០៦; Chea Sieng Hong, ‘Mineral
Exploration and Mining Projects in Cambodia’, ឆន ំ ២០០៦, http://www.gmsbizforum.com/dmdocuments/MGS_MI2.pdf (បនេមល
ី េលក
ី ចុងេ្រកយ ៃថង
ទី ១២ ែខកញញ ឆន ំ ២០០៨)។
97
ករេសុប
ី អេងកតេន មកែនង របស់ Global Witness , ឆន ំ ២០០៥, ២០០៦ នង
ិ ២០០៨។
98
Global Witness បនសេរសរសំបុ្រតមួយេទ្រកមហ៊ុន ហរណ
័ នហរ
ី ណ័ េ្រគ ង្រប ប់ នង
ិ ម៉សុីន ្របេទសជតិចន
ិ េនកនុ ងែខតុ ឆន ំ ២០០៨ េដមប
ី សី ុំករ
អធបបយ
ិ អំពីេរ ង ៉ វេនកនុ ងរបយករណ៍េនះ ែដលពក់ព័នធ ឬទក់ទងនង
ឹ ្រកមហ៊ុន ហរណ
័ នហរ
ី ណ័ េ្រគ ង្រប ប់ នង
ិ ម៉សុន
ី ្របេទសជតិចន។
ិ េនេពលេបះពុមព
របយករណ៍េនះ Global Witness មន
ិ បនទទួលចេមយ
ី េទ។
99
ទភ
ី ន ក់ងរ រព័ត៌មនXinhua ‘Cambodia, China to Cooperate on Iron Mine Exploration’, People’s Daily Online, ៃថងទី ២០ ែខមន
ី ឆន ំ ២០០៥,
ី េលក
http://english.people.com.cn/200503/20/eng20050320_177505.html (បនេមល ី ចុងេ្រកយ ៃថងទី ១២ ែខកញញ ឆន ំ ២០០៨)។
100
DFDL Mekong, ‘Weekly Law Update’, ៃថងទី ១២ ែខសី ឆន ំ ២០០៨, ទំព័រទី ៣។
101
្រពះ ជ ច្រកកមពុ ជ ជញប័ណែសងរុករក ស្រមប់្រកមហ៊ុន ថម រតនៈ ពី្រកសួងឧស ហកមម ែរ ៉ នង
ិ ថមពល, ៃថងទី ៣ ែខកញញ ឆន ំ ២០០៨។
102
BBC Monitoring International Reports, ‘Cambodia, China to Cooperate on Iron Mining’, Xinhua, ៃថងទី ១៩ ែខមន
ី ឆន ំ ២០០៥។
103
ករេសុប
ី អេងកតេន មកែនង របស់ Global Witness , ឆន ំ ២០០៥, ២០០៦ នង
ិ ២០០៨; Bill Bainbridge, ‘Another Island Resort Planned’, The Phnom
Penh Post, ៃថងទី ១៧ ែខកញញ ឆន ំ ២០០២; Ministry of Defence, ‘Directory of the High Command’,
ី េលក
http://www.mond.gov.kh/index/keypersonal.asp?kp=kphigh (បនេមល ី ចុងេ្រកយ ៃថងទី ១៩ Sept ឆន ំ ២០០៨)។
104
បទសមភសន៍ជមួយបុគគលក
ិ ករ ្ឋ នអណូ ្ដ ងែរមួ៉ យរូប, ឆន ំ ២០០៨។
105
Global Witness, ‘ែខ ្រស យ អនកលួចជតិ’, ឆន ំ ២០០៧, ទំព័រទី ៩៤។
106
Global Witness បនសេរសរសំបុ្រតមួយេទ្រកមហ៊ុន ខននតក
ិ ឺ ិ េនកនុ ងែខវចឆ
ិ ិក ឆន ំ ២០០៨ េដមប
ី សី ុំករអធបបយ
ិ អំពេី រ ង ៉ វេនកនុ ងរបយករណ៍េនះ ែដលពក់
ព័នធ ឬទក់ទងនង
ឹ ខននតក។
ិ ឺ ិ េនេពលេបះពុមពរបយករណ៍េនះ Global Witness មន
ិ បនទទួលចេមយ
ី េទ។
107
Kenertec, ‘Kenertec takes over Rovieng iron mine in Cambodia’, ៃថងទី ១៤ ែខឧសភ ឆន ំ ២០០៨,
ី េលក
http://www.kenertec.co.kr/english/relations/whatsnew_read.asp?page=1&num= (បនេមល ី ចុងេ្រកយ ៃថងទី ២០ ែខវចឆ
ិ ិក ឆន ំ ២០០៨)។
108
បទសមភសន៍ជមួយអនកតំ ង្រកមហ៊ុន, ឆន ំ ២០០៨។
109
ជរ ្ឋ ភបល
ិ កមពុ ជ, ‘ចបប់សី្ដពក
ី រ្រគប់្រគងនង
ិ ករេធី ជវកមម
ី ធនធនែរ’,៉ ឆន ំ ២០០១, http://www.gocambodia.com/laws/pdf/LAW-01-Mineral
ី េលក
%20Resource %20Mgt-E.pdf (បនេមល ី ចុងេ្រកយ ៃថងទី ១២ ែខកញញ ឆន ំ ២០០៨)។
110
បទសមភសន៍របស់ Global Witness ជមួយអនកតំ ង្រកមហ៊ុនមួយរូប, ឆន ំ ២០០៨។
111
ជរ ្ឋ ភបល
ិ កមពុ ជ, ម្រ ទី ២៧, ‘ចបប់សី្ដពីករ្រគប់្រគងនង
ិ ករេធី ជវកមម
ី ធនធនែរ’,៉ ឆន ំ ២០០១, http://www.gocambodia.com/laws/pdf/LAW-01-
ី េលក
Mineral %20Resource %20Mgt-E.pdf (បនេមល ី ចុងេ្រកយ ៃថងទី ១០ ែខកញញ ឆន ំ ២០០៨)។
112
បទសមភសន៍របស់ Global Witness ជមួយម នី MIME មួយរូប, ឆន ំ ២០០៨។
113
បទសមភសន៍ជមួយ្របភពសមងត់មួយរូប, ឆន ំ ២០០៨។

52
 ិ ក់ – រេប បែដលពួកវរជនកមពុ ជ បនចប់ក្ដប់ឧស ហកមមដក្រសង់ធនធនរបស់្របេទស
្របេទសជតល

114
Global Witness បនសេរសរសំបុ្រតមួយេទ្រកមហ៊ុន BHP ប៊ិលលតុ
ិ ន េនកនុ ងែខតុ ឆន ំ ២០០៨ េដមប
ី សី ុំករអធបបយ
ិ របស់អំពីេរ ង ៉ វេនកនុ ងរបយករណ៍េនះ
ែដលពក់ព័នធ ឬទក់ទងនង
ឹ ្រកមហ៊ុន េហយ
ី បនទទួលចេមយ។
ី េដមប
ី េមល
ី ី ព័ត៌មនបែនថមអំពីចេមយ
ី េនះ សូមេមល
ី ទំព័រ ##។ ស្រមប់សំេ មួយចបប់េពញេលញ ៃន
ចេមយ
ី េនះ សូមទក់ទងមក Global Witness ម mail@globalwitness.org។
The Cambodia Daily, ‘Gov’t gets $2.5 Million for Mine Exploration Contract’, ៃថងទី ២២ ែខឧសភ ឆនំ ២០០៧។
115

116
Global Witness បនសេរសរសំបុ្រតមួយេទឯកឧត្ដម លម
ឹ គនេ េនកនុ ងែខវចឆ
ិ ិក ឆន ំ ២០០៨ េដមប
ី សី ុំករអធបបយ
ិ របស់េ ក អំពីេរ ង ៉ វេនកនុ ងរបយករណ៍
េនះ ែដលពក់ព័នធ ឬទក់ទងនង
ឹ េ ក។ េនេពលេបះពុមពរបយករណ៍េនះ Global Witness មន
ិ បនទទួលចេមយ
ី េទ។
The Cambodia Daily, ‘Gov’t gets $2.5 Million for Mine Exploration Contract’, ៃថងទី ២២ ែខឧសភ ឆនំ ២០០៧; បទសមភសន៍ជមួយសមជក
117
ិ សភ ឆន ំ
២០០៨។
118
សំបុ្រតពី្រកមហ៊ុន BHP ប៊ិលលតុ
ិ ន េទកន់ Global Witness, ៃថងទី ១៣ ែខវចឆ
ិ ិក ឆន ំ ២០០៨។
119
្រកសួងេសដ្ឋកចច
ិ នង
ិ ហរញញ
ិ វតថុ , ‘Tableau des Opérations Financières de l'Etat’, ផលចំណូលមន
ិ ែមនពនធ រ មកពីសមបទនែរ,៉ ឆន ំ ២០០៦។
120
Kenertec, ‘Kenertec takes over Rovieng iron mine in Cambodia’, ៃថងទី ១៤ ែខឧសភ ឆន ំ ២០០៨។
121
បទសមភសន៍របស់ Global Witness ជមួយអនកតំ ង្រកមហ៊ុនមួយរូប, ឆន ំ ២០០៨។
122
John C Wu, ‘The Mineral Industry of Cambodia’ េនកនុ ង U.S. Geological Survey Minerals Yearbook, ឆន ំ ២០០៧,
ី េលក
http://minerals.usgs.gov/minerals/pubs/country/2007/myb3-2007-cb.pdf (បនេមល ី ចុងេ្រកយ ៃថងទី ១២ ែខកញញ ឆន ំ ២០០៨)។
123
បទសមភសន៍ជមួយអនកតំ ង្រកមហ៊ុនមួយរូប, ឆន ំ ២០០៨។
124
Global Witness បនសេរសរសំបុ្រតមួយេទេ ក ចយ េនកនុ ងែខវចឆ
ិ ិក ឆន ំ ២០០៨ េដមប
ី សី ុំករអធបបយ
ិ របស់េ ក អំពីេរ ង ៉ វេនកនុ ងរបយករណ៍េនះ ែដល
ពក់ព័នធ ឬទក់ទងនង
ឹ េ ក។ េនេពលេបះពុមពរបយករណ៍េនះ Global Witness មន
ិ បនទទួលចេមយ
ី េទ។
125
បទសមភសន៍ជមួយអនក្រសកមួយរូប, ឆន ំ ២០០៨; បទសមភសន៍ជមួយអនកតំ ង្រកមហ៊ុនមួយរូប, ឆន ំ ២០០៨។
126
ករសេងកតេន មកែនង, ឆន ំ ២០០៨; បទសមភសន៍ជមួយអនកតំ ង្រកមហ៊ុនមួយរូប, ឆន ំ ២០០៨។
127
បទសមភសន៍ជមួយអនក្រសកមួយរូប, ឆន ំ ២០០៨; ទំនក់ទំនងផទល់ជមួយអនកេធីករអងគករ, ឆន ំ ២០០៨។
128
Global Witness បនសេរសរសំបុ្រតមួយេទេ ក គត គមេ
ឹ ះ េនកនុ ងែខវចឆ
ិ ិក ឆន ំ ២០០៨ េដមប
ី សី ុំករអធបបយ
ិ របស់េ ក អំពីេរ ង ៉ វេនកនុ ងរបយករណ៍េនះ
ែដលពក់ព័នធ ឬទក់ទងនង
ឹ េ ក។ េនេពលេបះពុមពរបយករណ៍េនះ Global Witness មន
ិ បនទទួលចេមយ
ី េទ។
129
បទសមភសន៍ជមួយអនក្រសកមួយរូប, ឆន ំ ២០០៨; ទំនក់ទំនងផទល់ជមួយអនកេធីករ NGO, ឆន ំ ២០០៨។
130
ទំនក់ទំនងផទល់ជមួយអនកេធីករអងគករ, ឆន ំ ២០០៨។
131
ទំនក់ទំនងផទល់ ជមួយអនកេធីករខងសទធ
ិ មិ នុស ឆន ំ ២០០៨; Suon Kanika, ‘Land Disputes in Kampong Thom’, ៃថងទី ២ ែខកុមភៈ ឆន ំ ២០០៨; Yun
Samean, ‘Casino Planned on Minority Land in Ratanakiri’, The Cambodia Daily, ៃថងទី ៨ ែខមន
ី ឆន ំ ២០០៧; Kenneth Fernandes, ‘Cambodia
Eviction Monitor’, េលខ ១, ែខមថុ
ិ ន ឆន ំ ២០០៧, http://www.cohre.org/store/attachments/Eviction%20Monitor%20Jan-Dec%202006.pdf (បនេមល
ី
ី ចុងេ្រកយ ៃថងទី ១៥ ែខកញញ ឆន ំ ២០០៨); Pascal Khoy, ‘Vers de casinos dans le nord-est du pays’, La Lettre du Cambodge, ែខេម
េលក ឆន ំ
២០០៧, http://ccfcambodge.org/lettre/LettreDuCambodge05.pdf (បនេមល
ី េលក
ី ចុងេ្រកយ ៃថងទី ១៥ ែខកញញ ឆន ំ ២០០៨); Kuch Naren, ‘Koh Tonsay
Families Say Relocation Will Ruin Them’, The Cambodia Daily, ៃថងទី ២ ែខសី ឆន ំ ២០០៦។
132
James Welsh នង
ិ Prak Chan Thul, ‘Lakeside Owners in Dark Over Development Plans’, The Cambodia Daily; ទំនក់ទំនងផទល់ ជមួយអនក
យករណ៍ព័ត៌មន ឆន ំ ២០០៨។
133
Global Witness បនសេរសរសំបុ្រតមួយេទ្រកមហ៊ុន វ ី កូមន
ិ េនកនុ ងែខតុ ឆន ំ ២០០៨ េដមប
ី សី ុំករអធបបយ
ិ របស់អំពីេរ ង ៉ វេនកនុ ងរបយករណ៍េនះ ែដល
ពក់ព័នធ ឬទក់ទងនង
ឹ ្រកមហ៊ុន វ ី កូមន
ិ េហយ
ី បនទទួលចេមយ។
ី េដមប
ី េមល
ី ី ព័ត៌មនបែនថមអំពច
ី េមយ
ី េនះ សូមេមល
ី ទំព័រទី ##។ ស្រមប់សំេ មួយចបប់េពញ
េលញ ៃនចេមយ
ី េនះ សូមទក់ទងមក Global Witness ម mail@globalwitness.org។
134
ទំនក់ទំនងផទល់ជមួយអនក យករណ៍ រព័ត៌មន ឆន ំ ២០០៨; ‘Viet Nam, Cambodia Sign Mineral Exploration Deal’, VNS, ៃថងទី ៣ ែខកកក ឆន ំ ២០០៧
ី េលក
http://vietnamnews.vnagency.com.vn/showarticle.php?num=01ECO030707 (បនេមល ី ចុងេ្រកយ េនៃថងទី ១៥ ែខកញញ ឆន ំ ២០០៨); ‘Vinacomin
to Explore Metal Ore in Cambodia’, Vietnamese Diplomatic Missions,
ី េលក
http://www.mofa.gov.vn/vnemb.be/vi/vnemb.vn/cn_vakv/ca_tbd/nr040824144816/ns070703034527/ (បនេមល ី ចុងេ្រកយ េនៃថងទី ១៥ ែខកញញ
ឆន ំ ២០០៨); Global Witness បនសេរសរសំបុ្រតមួយេទ្រកមហ៊ុនែរ ៉ មុំ ហគូដ ក់ េនកនុ ងែខវចឆ ី ស
ិ ិក ឆន ំ ២០០៨ េដមប ី ុំករអធបបយ
ិ របស់អំពីេរ ង ៉ វេនកនុ ង
របយករណ៍េនះ ែដលពក់ព័នធ ឬទក់ទងនង
ឹ ្រកមហ៊ុនេនះ។ េនេពលេបះពុមពរបយករណ៍េនះ Global Witness មន
ិ បនទទួលចេមយ
ី េទ។
135
ទំនក់ទំនងផទល់ជមួយអនក យករណ៍ រព័ត៌មន, ឆន ំ ២០០៨។
136
សំបុ្រតពី្រកមហ៊ុន វ ី កូមន
ិ េទកន់ Global Witness, ៃថងទី ៥ ែខវចឆ
ិ ិក ឆន ំ ២០០៨។
137
Global Witness បនសេរសរសំបុ្រតមួយេទេ ំ
កជទវ ប៊ុន ៉ នី េនកនុ ងែខតុ ឆន ំ ២០០៨ េដមប
ី សី ុំករអធបបយ
ិ របស់េ កជទវំ អំពីេរ ង ៉ វេនកនុ ង
របយករណ៍េនះ ែដលពក់ព័នធ ឬទក់ទងនង
ឹ េ ំ
កជទវ។ េនេពលេបះពុមពរបយករណ៍េនះ Global Witness មន ិ បនទទួ លចេមយ
ី េទ។

53
 ិ ក់ – រេប បែដលពួកវរជនកមពុ ជ បនចប់ក្ដប់ឧស ហកមមដក្រសង់ធនធនរបស់្របេទស
្របេទសជតល

138
Global Witness បនសេរសរសំបុ្រតមួយេទេ ក្រសី ជង
ឹ សុភព េនកនុ ងែខតុ ឆន ំ ២០០៨ េដមប
ី សី ុំករអធបបយ
ិ របស់េ ក្រសី អំពីេរ ង ៉ វេនកនុ ង
របយករណ៍េនះ ែដលពក់ព័នធ ឬទក់ទងនង
ឹ េ ក្រស។
ី េនេពលេបះពុមពរបយករណ៍េនះ Global Witness មន
ិ បនទទួលចេមយ
ី េទ។
139
រូបភពពព
ី ័ត៌មនទូរទស ន៍េន្របេទសកមពុ ជ ឆន ំ ២០០៤ ទទួលយកេ យ Global Witness; បញជ ីអនកចូលរួមសននស
ិ ទ
ី កំពូលស្ដព
ី ព
ី ណជជ
ិ កមម នង
ិ ករវនេយគ
ិ ិ ចន
ិ -
៊ ន http://www.cabiforum.org/foreign.html។
កំណត់េហតុពីករ្របជុំរបស់្រកសួងកសកមម
140
ិ េនឯទីបញជករទូេទៃន RCAF ៃថងទី ៣ ែខកុមភៈ ឆន ំ ១៩៩៧។
141
ករសេងកតេន មកែនង ឆន ំ ២០០៣ ២០០៤ នង
ិ ២០០៥; បទសមភសន៍ជមួយអនក្រសក ឆន ំ ២០០៣ នង
ិ ២០០៤។
142
Solana Pyne នង
ិ Yun Samean, ‘Hun Sen says Global Witness lied in Report’, The Cambodia Daily, ៃថងទី ៧ ែខមថុ
ិ ន ឆន ំ ២០០៤។ សេម្ដច ហ៊ុន
ែសន េហយ
ី នង
ិ ម នីជន់ខពស់មួយចំនួនេទ ត បនេធីករ យ្រប រេ យសំដីជេ្រចន
ី ដង ែដល្រតវបន យករណ៍យ៉ងសុះ យ អស់រយៈេពលប៉ុនមនឆនេំ ហយ។
ី
143
ករចុះបញជ ី្រកមហ៊ុន Wuzhishan LS Group Ltd. [្រកម វូជី ន ចំកត់] របស់្រកសួងពណជជ
ិ កមម ៃថងទី ២៤ ែខឧសភ ឆន ំ ២០០៤ (ឯក រេនះ ក់េឈមះអនក
កន់ហ៊ុន វូជី ន បីរូប គឺ េល វ េវ ៉ េ េម៉ងឃន ិ សុី គង់្រទវី); កចច
ី នង ិ ទំហំ ១៧៦.០៦៥ ហ.ត. េនកនុ ងេខតកំពង់ឆនង
ិ ្រពមេ្រព ងផ្ដល់សមបទនដីេសដ្ឋកចច ំ ចុះ
ហតថេលខេ យរដ្ឋម នី MAFF ឯកឧត្ដម ឈ សុង ៃថងទី ៨ ែខមក ឆន ំ ២០០០; កចច
ិ ្រពមេ្រព ងផ្ដល់សមបទនដីេសដ្ឋកចច
ិ ទំហំ ១៣៨.៩៦៣ ហ.ត. េនកនុ ងេខត
េពធ ត់ ចុះហតថេលខេ យរដ្ឋម នី MAFF ឯកឧត្ដម ឈ សុង ៃថងទី ៨ ែខមក ឆន ំ ២០០០; ប័ណព័ត៌មនMAFF ស្ដព
ី ីសមបទនដីេសដ្ឋកចច
ិ េខតមណលគរី ី
១០.០០០ ហក
ិ រ របស់ វូជី ន http://www.maff.gov.kh/elc/comprofiles/mdwuzhis.html (បនេមល
ី េលក
ី ចុងេ្រកយ ៃថងទី ៩ ែខធនូ ឆន ំ ២០០៨);
កចច
ិ ្រពមេ្រព ងស្រមប់សមបទនដីេសដ្ឋកចច ័ ) នង
ិ ចំនួនពរី ទំហំ ៧០.០០០ ហ.ត. (បនទយមនជយ ំ ) ចុះហតថេលខេ យរដ្ឋម នី ៃន
ិ ២៣០.០០០ ហ.ត. (បត់ដបង
គណៈរដ្ឋម នី គឺឯកឧត្ដម ស៊ុ ម៉នត
ិ នង
ិ េន កណុន ទី្រកងភនំេពញ ៃថងទី ៨ ែខមថុ
ិ ន ឆន ំ ១៩៩៨; ក្រមងទនន
ិ ន័យ GIS របស់្រកសួងេរ បចំែដនដី នគរូបនយកមម
ី នង
ិ
សំណង់ ែដលបងញសមបទនដីេសដ្ឋកចច ័ នង
ិ ទំងពរី េនកនុ ងេខតបនទយមនជយ ំ
ិ បត់ដបង ឆន ំ ២០០៤; DFDL, ‘Weekly Law Update’, ៃថងទី ១ ែខវចឆ
ិ ិក ឆន ំ
២០០៦; Kay Kimsong, ‘High Hopes for New Economic Zone in S'ville’, The Cambodia Daily, ៃថងទី ៣០ ែខវចឆ
ិ ិក ឆន ំ ២០០៦; ទំនក់ទំនងផទល់ ជមួយ
ិ ៃន UNOHCHR ឆន ំ ២០០៧; World Rainforest Movement, The Death of the Forest – A Report on Wuzhishan’s and Green Rich’s Tree
បុគគលក
Plantation Activities in Cambodia, WRM Series on Tree Plantations េលខ ៤ ឆន ំ ២០០៦ ទំព័រទី ២១។

144
Global Witness បនគណនថ ្រកមហ៊ុន ភពមុ
ី ិច កន់កប់ដី ១.៣៣៣.៩៣១ ហ.ត. ជសមបទនៃ្រពេឈ ី នង
ិ សមបទនដីេសដ្ឋកិចច។ ទំហៃផទ
ំ ដីសរុបរបស់្របេទស
កមពុ ជ គឺ ១៨.១០៤.០០០ ហ.ត.។

145
្រកសួងពណជជ
ិ កមម ឯក រចុះេឈមះ្រកមហ៊ុនស្រមប់្រកមហ៊ុន ជ ថមពល សុណ
ី ូ នង
ិ េប៉្រត កំជន។
ី
146
ជរ ្ឋ ភបល
ិ កមពុ ជ ជញប័ណែសងរុករកធនធន េលខ ៧២៧ ៃថងទី ៨ ែខសី ឆន ំ ២០០៨; លខត
ិ ិ បញជក់កមមសទធ
ិ ្រិ កមហ៊ុនរបស់្រកសួងពណជជ
ិ កមម េលខ
២៣១៥/០៥E ស្រមប់ ចុង សុីន ៃថងទី ២៤ ែខមន
ី ឆន ំ ២០០៥; លខត
ិ ិ បញជក់កមមសទធ
ិ ិ្រកមហ៊ុនរបស់្រកសួងពណជជ
ិ កមម េលខ ២៣៥៦/០៥E ស្រមប់ហុងហ៊ូ-្រទី ភព
ៃថងទី ២០ ែខេម ឆន ំ ២០០៥។
147
ទំនក់ទំនងផទល់ជមួយ្របភពសមងត់ ឆន ំ ២០០៨; James Welsh នង
ិ Prak Chan Thul, ‘Lakeside Owners in Dark Over Development Plans’, The
Cambodia Daily។
148
Global Witness បនសេរសរសំបុ្រតមួយេទេ កអភបល
ិ ្រកងភនំេពញ េនកនុ ងែខវចឆ
ិ ិក ឆន ំ ២០០៨ េដមប
ី សី ុំករអធបបយ
ិ របស់េ ក អំពីេរ ង ៉ វេនកនុ ង
របយករណ៍េនះ ែដលពក់ព័នធ ឬទក់ទងនង
ឹ េ ក។ េនេពលេបះពុមពរបយករណ៍េនះ Global Witness មន
ិ បនទទួលចេមយ
ី េទ។
149
ករ្របកសព័ត៌មនរបស់អងគករ Amnesty International, ‘Cambodia: Lake Filling Must Not Lead to Forced Evictions’, ៃថងទី ២៧ ែខសី ឆន ំ ២០០៨។
150
ករយល័
ិ យ្របចំ្របេទសកមពុ ជ របស់គណៈកមមធករ
ិ សទធ
ិ មិ នុស ៃនអងគករសហ្របជជតិ, ‘Economic Land Concessions: A Human Rights Perspective’,
ឆន ំ ២០០៧។
151
Chhay Channyda, ‘Lake residents want justice’, The Phnom Penh Post, ៃថងទី ២៨ ែខសី ឆន ំ ២០០៨។
152
ទំនក់ទំនងផទល់ជមួយអនកេធីករខងសទធ
ិ ិមនុស ឆន ំ ២០០៨ ; Save Boeung Kak Lake Coalition, http://saveboeungkak.wordpress.com (បនេមល
ី
េលក
ី ចុងេ្រកយ ៃថងទី ១ ែខធនូ ឆន ំ ២០០៨)។
153
Global Witness បនសេរសរសំបុ្រតមួយេទ្រកមហ៊ុនែរ ៉ វេធន
ី េនកនុ ងែខតុ ឆន ំ ២០០៨ េដមប
ី សី ុំករអធបបយ
ិ របស់េ ក អំពីេរ ង ៉ វេនកនុ ងរបយករណ៍េនះ
ែដលពក់ព័នធ ឬទក់ទងនង
ឹ ្រកមហ៊ុនែរ ៉ វេធន
ី ។ េនេពលេបះពុមពរបយករណ៍េនះ Global Witness មន
ិ បនទទួលចេមយ
ី េទ។
154
បទសមភសន៍ជមួយអនក្រសកមួយរូប, ឆន ំ ២០០៨; Douglas Gillison នង
ិ Thet Sambath, ‘ Global Witness: Gov’t Contradicting Itself,’ The Cambodia
Daily, ៃថងទី ១ ែខធនូ ឆន ំ ២០០៦; Kingdom of Cambodia, ម្រ ទី ១១, ‘Protected Area Law’, ែខមក ឆន ំ ២០០៨។
155
Douglas Gillison នង
ិ Thet Sambath, ‘NGO: Ministry to Probe Sanctuary Confrontation’, The Cambodia Daily, ៃថងទី ២៧ ែខសី ឆន ំ ២០០៨។
156
្របភពដែដល។
157
បទសមភសន៍ជមួយទ ន RCAF េនឯករ ្ឋ ន្រកមហ៊ុនែរ ៉ វេធន
ី , ឆន ំ ២០០៨។
158
បទសមភសន៍ជមួយអនកយម RCAF, ឆន ំ ២០០៨; Mineral Information Institute, ‘Antimony’, http://www.mii.org/Minerals/photoant.html (បនេមល
ី
េលក
ី ចុងេ្រកយ ៃថងទី ២០ ែខវចឆ
ិ ិក ឆន ំ ២០០៨)។
159
កចច
ិ ករេន មទីកែនង របស់ Global Witness, ឆន ំ ២០០៨។

54
 ិ ក់ – រេប បែដលពួកវរជនកមពុ ជ បនចប់ក្ដប់ឧស ហកមមដក្រសង់ធនធនរបស់្របេទស
្របេទសជតល

160
កចច
ិ ករេន មទីកែនង របស់ Global Witness, ឆន ំ ២០០៨។
161
Global Witness បនសេរសរសំបុ្រតមួយេទេ កវេរសនយ៍
ី Aoch Chany េនកនុ ងែខវចឆ
ិ ិក ឆន ំ ២០០៨ េដមប
ី សី ុំករអធបបយ
ិ របស់េ ក អំពីេរ ង ៉ វេនកនុ ង
របយករណ៍េនះ ែដលពក់ព័នធ ឬទក់ទងនង
ឹ េ ក។ េនេពលេបះពុមពរបយករណ៍េនះ Global Witness មន
ិ បនទទួលចេមយ
ី េទ។
162
កចច
ិ ករេន មទីកែនង របស់ Global Witness, ឆន ំ ២០០៨។
163
Global Witness បនសេរសរសំបុ្រតមួយេទ្រកមហ៊ុន ជយ៉
ី ូ សុីមកូ នង
ិ វី កូមន
ិ េនកនុ ងែខតុ ឆន ំ ២០០៨ េដមប
ី សី ុំករអធបបយ
ិ របស់អំពីេរ ង ៉ វេនកនុ ង
របយករណ៍េនះ ែដលពក់ព័នធ ឬទក់ទងនង
ឹ ្រកមហ៊ុន ជយ៉
ី ូ សុីមកូ។ េនេពលេបះពុមពរបយករណ៍េនះ Global Witnesss បនទទួលចេមយ
ី មកព្រី កមហ៊ុន
វី កូមន។
ិ េដមប
ី េមល
ី ី ព័ត៌មនបែនថមអំពីចេមយ
ី េនះ សូមេមល
ី ទំព័រទី ##។
164
ី េលក
Geosimco, ‘About Us’, http://geosimco.vn/default.asp?langID=1&CatID=3&itemID=117&objCode=&npage= (បនេមល ី ចុងេ្រកយ ៃថងទី ១៥
ែខកញញ ឆន ំ ២០០៨)។
165
Douglas Gillison នង
ិ Kuch Naren, ‘VN Co Takes 70 Per cent in Sanctuary Mining’, The Cambodia Daily, ៃថងទី ១ ែខសី ឆន ំ ២០០៨។
166
ករេសុប
ី អេងកតេន មកែនង របស់ Global Witness , ឆន ំ ២០០៨; ទំនក់ទំនងផទល់ជមួយអនកេធីករ NGO មួយរូប, ឆន ំ ២០០៨។
167
Col. DJ Mead (Ret.), ‘Reforming the Royal Cambodian Armed Forces: Leadership is the Key’, The Phnom Penh Post, ៃថងទី ៣០ ែខមក – ៃថងទី
១២ ែខកុមភៈ ឆន ំ ២០០៤; AFP, ‘Cambodia Pushes Ahead with Military Conscription Plans,’ ៃថងទី១៩ ែខកកក ឆន ំ ២០០៦; Global Witness, ‘Taking a
Cut’, ឆន ំ ២០០៤។
168
Global Witness, ‘ែខ ្រស ំ កទី IV; ទំនក់ទំនងផទល់ជមួយអនកេធីករអងគករ, ឆន ំ ២០០៨។
យ អនកលួចជតិ’, ឆន ំ ២០០៧, ជពូ
169
Global Witness, ‘Taking a Cut’, ឆន ំ ២០០៤; Global Witness, ‘ែខ ្រស យ អនកលួចជតិ’, ឆន ំ ២០០៧។
ល់ដ៍, មជឈមណលធនធនរុកខជត,ិ
170
ទំនក់ទំនងផទល់ជមួយេ កបណិ ត េច ន់្រឌ មកដន់
ិ កលវទយល័
ិ យរដ្ឋតក
ិ ស់ េនទ្រី កងអសទន
ិ , ែខកញញ ឆន ំ
២០០៤។
171
ខតប័
ិ ណរបស់្រកមហ៊ុន Float Asia Friendly Mation ែដលយកបនេនកនុ ងែខមថុ
ិ ន ឆន ំ ២០០៨។
172
ករសេងកតរបស់្រកមហ៊ុន Global Witness េន មទក
ី ែនង, ឆន ំ ២០០៨; បទសមភសន៍ជមួយ្របភពសមងត់មួយរូប, ឆន ំ ២០០៨; ក្រមងឯក ររបស់្រកសួងង
បរ ិ ថ ន ក់េផញីេទតុ ករេខតេពធ ត់, ៃថងទី ៧ ែខមន
ី ឆន ំ ២០០៨។
173
ក្រមងឯក ររបស់្រកសួងងបរ ិ ថ ន ក់េផញីេទតុ ករេខតេពធ ត់, ៃថងទី ៧ ែខមន
ី ឆន ំ ២០០៨; ទំនក់ទំនងជមួយ្របភពសមងត់ពរីរូប, ឆន ំ ២០០៨។
174
ខតប័
ិ ណផ យរបស់្រកមហ៊ុន Float Asia Friendly Mation ែដលយកបនេនកនុ ងែខមថុ
ិ ន ឆន ំ ២០០៨។
175
Global Witness បនសេរសរសំបុ្រតមួយេទេ ក ្រទី េនកនុ ងែខវចឆ
ិ ិក ឆន ំ ២០០៨ េដមប
ី សី ុំករអធបបយ
ិ របស់េ ក អំពីេរ ង ៉ វេនកនុ ងរបយករណ៍េនះ ែដល
ពក់ព័នធ ឬទក់ទងនង
ឹ េ ក។ េនេពលេបះពុមពរបយករណ៍េនះ Global Witness មន
ិ បនទទួលចេមយ
ី េទ។
176
បទសមភសន៍ជមួយ្របភពសមងត់មួយរូប, ឆន ំ ២០០៨។
177
បទសមភសន៍ជមួយ្របភពសមងត់មួយរូប, ឆន ំ ២០០៨។
178
កចច
ិ ករេន មទីកែនង របស់ Global Witness, ឆន ំ ២០០៨។
179
្រកសួងពណជជ
ិ កមម ឯក រចុះេឈមះ្រកមហ៊ុនស្រមប់្រកមហ៊ុន Float Asia Friendly Mation, ឆន ំ ២០០៦; ខតប័
ិ ណរបស់្រកមហ៊ុន Float Asia Friendly Mation
ែដលយកបនេនកនុ ងែខមថុ
ិ ន ឆន ំ ២០០៨។
180
ក្រមងឯក ររបស់្រកសួងងបរ ិ ថ ន ក់េផញីេទតុ ករេខតេពធ ត់, ៃថងទី ៧ ែខមន
ី ឆន ំ ២០០៨។
181
្របភពដែដល។
182
Global Witness បនសេរសរសំបុ្រតមួយេទេ ក ៊ ង សុខ យ េនកនុ ងែខវចឆ
ិ ិក ឆន ំ ២០០៨ េដមប
ី សី ុំករអធបបយ
ិ របស់េ ក អំពីេរ ង ៉ វេនកនុ ងរបយករណ៍
េនះ ែដលពក់ព័នធ ឬទក់ទងនង
ឹ េ ក។ េនេពលេបះពុមពរបយករណ៍េនះ Global Witness មន
ិ បនទទួលចេមយ
ី េទ។
183
ក្រមងឯក ររបស់្រកសួងងបរ ិ ថ ន ក់េផញីេទតុ ករេខតេពធ ត់, ៃថងទី៧ ែខមន
ី ឆន ំ ២០០៨; បទសមភសន៍ជមួយអនកេធីករ NGO មួយរូប, ឆន ំ ២០០៨។
184
បទសមភសន៍ជមួយ្របភពសមងត់បីរូប, ឆន ំ ២០០៨។
185
Global Witness បនសេរសរសំបុ្រតមួយេទេ ក ជង
ី គមងួ
ឹ ន េនកនុ ងែខវចឆ
ិ ិក ឆន ំ ២០០៨ េដមប
ី សី ុំករអធបបយ
ិ របស់េ ក អំពីេរ ង ៉ វេនកនុ ងរបយករណ៍េនះ
ែដលពក់ព័នធ ឬទក់ទងនង
ឹ េ ក។ េនេពលេបះពុមពរបយករណ៍េនះ Global Witness មន
ិ បនទទួលចេមយ
ី េទ។
186
បទសមភសន៍ជមួយ្របភពសមងត់ពរីរូប, ឆន ំ ២០០៨។
187
បទសមភសន៍ជមួយ្របភពសមងត់ពរីរូប, ឆន ំ ២០០៨។
188
Global Witness, ‘ែខ ្រស យអនកលួចជតិ,’ ែខមថុ ំ កទី II នង
ិ ន ឆន ំ ២០០៧, ជពូ ិ III។
189
Yun Samean នង
ិ Douglas Gillison, ‘Gov’t seeks to clear name with Global Witness probe’, The Cambodia Daily, ៃថងទី ៤ ែខមថុ
ិ ន ឆន ំ ២០០៧;
Global Witness បនសរេសរសំបុ្រតេទសេម្ដចអគគនយរដ្ឋម នី ហ៊ុន ែសន េនកនុ ងែខតុ ឆន ំ ២០០៨ េដមប
ី សី ួរថ េតីរ ្ឋ ភបល
ិ បនចត់វធនករណ
ិ ៍ េដមប
ី េី សុប
ី
អេងកតអំពីករសននិ ្ឋ ន េនកនុ ងរបយករណ៍ ែខ ្រស ិ េនេពលេបះពុមពរបយករណ៍េនះ Global Witness មន
យអនកលួចជត។ ិ បនទទួលចេមយ
ី េទ។
190
Yun Samean, ‘Timber Company Owner Denies Illegal Logging,’ The Cambodia Daily, ៃថងទី ៩ ែខតុ ឆន ំ ២០០៧។
191
បទសមភសន៍ជមួយ្របភពសមងត់ពរីរូប, ែខតុ ឆន ំ ២០០៨។

55
 ិ ក់ – រេប បែដលពួកវរជនកមពុ ជ បនចប់ក្ដប់ឧស ហកមមដក្រសង់ធនធនរបស់្របេទស
្របេទសជតល

192
ទំនក់ទំនងផទល់ជមួយ្របភពសមងត់មួយរូប, ឆន ំ ២០០៨។
193
កចច
ិ ករេន ំ
មទីកែនង របស់ Global Witness, ឆន ំ ២០០៨; ទំនក់ទំនងផទល់ជមួយអនកជនញ ខងវស័
ិ យដក
ឹ ជញជូ ន មកប៉ល់, ឆន ំ ២០០៨; Global Witness
ិ សំណង់ េហយ
បនសរេសរសំបុ្រតេទ្របធនៃន ជញធរ គរ នង ី នង
ិ ្របធនៃន្រកសួងអភវឌ
ិ ន៍ជតិ ៃនរ ្ឋ ភបល
ិ ្របេទសសងបុ
ិ រ ី េនកនុ ងែខតុ ឆន ំ ២០០៨ េដមប
ី សី ុំ
ករអធបបយ
ិ អំពីេរ ង ៉ វេនកនុ ងរបយករណ៍េនះ ែដលពក់ព័នធ ឬទក់ទងនង
ឹ រ ្ឋ ភបល
ិ សងបុ
ិ រ។ី Global Witness បនទទួលចេមយ
ី មកពី្របធន ជញធរ គរ នង
ិ
់ ស្រមប់ព័ត៌មនបែនថមអំពីអីែដលបនសរេសរេនកនុ ងសំបុ្រតេនះ សូមេមល
សំណង។ ី ទំព័រទី##។
194
បទសមភសន៍របស់ Global Witness ជមួយអនកតំ ង្រកមហ៊ុនមួយរូប, ឆន ំ ២០០៨។
195
Global Witness បនសេរសរសំបុ្រតមួយេទ្រកមហ៊ុន សុីម៉ងត៍ ស-អរុណ េនកនុ ងែខវចឆ
ិ ិក ឆន ំ ២០០៨ េដមប
ី សី ុំករអធបបយ
ិ អំពីេរ ង ៉ វេនកនុ ងរបយករណ៍េនះ
ែដលពក់ព័នធ ឬទក់ទងនង
ឹ ្រកមហ៊ុន សុីម៉ងត៍ ស-អរុណ។ េនេពលេបះពុមពរបយករណ៍េនះ Global Witness មន
ិ បនទទួលចេមយ
ី េទ។
196
កចច
ិ ករេន មទក
ី ែនង របស់ Global Witness, ឆន ំ ២០០៨។
197
Global Witness បនសេរសរសំបុ្រតមួយេទ្រកមហ៊ុន សុីម៉ងត៍ ឧត្ដម េនកនុ ងែខវចឆ
ិ ិក ឆន ំ ២០០៨ េដមប
ី សី ុំករអធបបយ
ិ អំពីេរ ង ៉ វេនកនុ ងរបយករណ៍េនះ ែដល
ពក់ព័នធ ឬទក់ទងនង
ឹ ្រកមហ៊ុន សុម
ី ៉ងត៍ ឧត្ដម។ េនេពលេបះពុមពរបយករណ៍េនះ Global Witness មន
ិ បនទទួលចេមយ
ី េទ។
198
បទសមភសន៍ជមួយ្របភពសមងត់ពរីរូប, ឆន ំ ២០០៨។
199
ករសេងកតេន មកែនង របស់ Global Witness, ឆន ំ ២០០៨។
ិ តំបន់ជុំវញ
200
ករសេងកតរបស់ Global Witness, ឆន ំ ២០០៨; សុីម៉ងត៍ ស-អរុណ [Saroon Concrete] ្រតវបន្របកបអក រខុសៗ គន េនកនុ ងទីរម
ួ ្រកងេកះកុង នង ិ
មនរួមទំង Sor Aroon Concrete នង
ិ S-Aroon Concrete Part Ltd។
201
បទសមភសន៍ជមួយអនកតំ ង្រកមហ៊ុន, ឆន ំ ២០០៨។
202
កចច
ិ ករេន មទក
ី ែនង របស់ Global Witness, ឆន ំ ២០០៨។
203
បទសមភសន៍ជមួយកមមករខ ច់, ឆន ំ ២០០៨។
204
រ ្ឋ ភបល
ិ សងបុ
ិ រ,ី Yearbook of Statistics, ឆន ំ ២០០៨, ទំព័រទី ១៧, http://www.singstat.gov.sg/pubn/reference/yos/statsT-prices.pdf (បនេមល
ី េលក
ី
ចុងេ្រកយ ៃថងទី ២ ែខធនូ ឆន ំ ២០០៨)។
205
Global Witness បនសេរសរសំបុ្រតមួយេទ្របធនៃនគណៈមជឈម
ិ េយធ ៃនកងទ័ពរ ំេ ះ្របជជន ៃន ធរណរដ្ឋ្របជជនចន
ិ េនកនុ ងែខតុ ឆន ំ ២០០៨
េដមប
ី សី ុំករអធបបយ
ិ អំពីេរ ង ៉ វេនកនុ ងរបយករណ៍េនះ ែដលពក់ព័នធ ឬទក់ទងនង
ឹ កងេយធ។ េនេពលេបះពុមពរបយករណ៍េនះ Global Witness មន
ិ បនទទួល
ចេមយ
ី េទ។
206
ករេសុប
ី អេងកតរបស់ Global Witness, ឆន ំ ២០០៨។
207
សថិតិរបស់រ ្ឋ ភបល
ិ សងបុ
ិ រ,ី http://www.singstat.gov.sg/stats/themes/people/hist/popn.html (បនេមល
ី េលក
ី ចុងេ្រកយ ៃថងទី ១៥ ែខធនូ ឆន ំ ២០០៨);
Reuters, ‘Singapore finds it hard to survive without sand’, ៃថងទី ១៤ ែខេម ឆន ំ ២០០៥។
208
United Nations Commodity Trade Statistics Division, ឆន ំ ២០០៧, http://comtrade.un.org (បនេមល
ី េលក
ី ចុងេ្រកយ ៃថងទី ១៥ ែខកញញ ឆន ំ ២០០៨)។
209
Singapore Ministry of National Development/Building Construction Authority Media Release, ‘Indonesian Sand Export Ban is Unlikely to Slow
Construction in Singapore’, ៃថងទី ២៤ ែខមក ឆន ំ ២០០៧, http://www.bca.gov.sg/newsroom/others/pr240107.pdf (បនេមល
ី េលក
ី ចុងេ្រកយ ៃថងទី ១៦
ែខកញញ ឆន ំ ២០០៨)។
210
BBC News, ‘Indonesia Bans Sand to Singapore’, ៃថងទី ១២ ែខកុមភៈ ឆន ំ ២០០៧, http://news.bbc.co.uk/1/hi/business/6353633.stm (បនេមល
ី េលក
ី
ចុងេ្រកយ ៃថងទី ១៦ ែខកញញ ឆន ំ ២០០៨)។
211
WALHI, ‘The Sand’s Dredged, the Country’s in the Dirt’, ៃថងទី ២៧ ែខមន
ី ឆន ំ ២០០៧,
ី េលក
http://www.eng.walhi.or.id/kampanye/tambang/galianc/070327_sand_mining_cu/ (បនេមល ី ចុងេ្រកយ ៃថងទី ១៦ ែខកញញ ឆន ំ ២០០៨)។
212
Ian M. Dutton, ‘If Only Fish Could Vote…’, េនកនុ ង Budy P. Resosudasmo, អនកេរ បចំេបះពុមព, ‘The Politics and Economics of Indonesia’s Natural
Resources’, ឆន ំ ២០០៥។
ិ សំណង់ េទ Global Witness, ៃថងទី ១៩ ែខវចឆ
213
រ ្ឋ ភបល
ិ ្របេទសសងបុ
ិ រ ី សំបុ្រតព្រី បធន ជញធរ គរ នង ិ ិក ឆន ំ ២០០៨។
214
សមបទនដីេសដ្ឋកចច
ិ ៖ MAFF, េសចក្ដីសេងខបស្ដីពី Koh Kong Plantation Company Ltd [្រកមហ៊ុន ចមករេកះកុង ចំកត់],
ី ៃថងទី ៩ ែខធនូ ឆន ំ ២០០៨); MAFF, េសចក្ដីសេងខបស្ដីពី Koh Kong Sugar Company
http://www.maff.gov.kh/elc/comprofiles/kkplantation.html (បនេមល
Ltd [្រកមហ៊ុនសករ េកះកុង], http://www.maff.gov.kh/elc/comprofiles/kksugar.html (បនេមល
ី ៃថងទី ៩ ែខធនូ ឆន ំ ២០០៨); Licadho, ‘Cambodian military
police mobilised to protect land concession of ruling party Senator’, ៃថងទី ៨ ែខកុមភៈ ឆន ំ ២០០៧,
ី េលក
http://www.licadho.org/articles/20070208/51/index.html (បនេមល ី ចុងេ្រកយ ៃថងទី ១ ែខធនូ ឆន ំ ២០០៨); Kang Kallyan, ‘Des familles de Koh Kong
manifestent’, Cambodge Soir, ៃថងទី ៨ ែខមន
ី ឆន ំ ២០០៧។
លខត
ិ ិ អនុញញត េដមប
ី សី ង់ នង ិ ិកសុីណូ៖ ទំនក់ទំនងផទល់ជមួយម នីមួយរូប, ឆន ំ ២០០៧; ទំនក់ទំនងផទល់ជមួយសមជក
ិ ្របតបត ិ មួយរូប ៃនសហគមន៍ពណជជ
ិ កមម
របស់្របេទសកមពុ ជ; Agence France Presse, ‘Cambodia maps out plan to lure tourists to Khmer Rouge sites,’ ៃថងទី ១៣ ែខេម , ឆន ំ ២០០៥
http://www.fourelephants.com/travel.php?sid=286; តំបន់ប ្ដ ញអុន
ិ ធណត
ឺ ិ Phnom Penh Hotel, http://www.phnompenhhotel.com/recreation.php;

56
 ិ ក់ – រេប បែដលពួកវរជនកមពុ ជ បនចប់ក្ដប់ឧស ហកមមដក្រសង់ធនធនរបស់្របេទស
្របេទសជតល

តំបន់ប ្ដ ញអុិនធណត
ឺ ិ របស់ Koh Kong International Resort Club, http://www.kohkonginter.com;
លខត
ិ ិ អនុញញត េដមប ិ ិកំពង់ែផមួយ៖ សេម្ដច ហ៊ុន ែសន, ‘Inaugurating a Zoo in Koh Kong Province’, Cambodia New Vision, េលខ60, ែខមក ឆន ំ
ី ្រី បតបត
២០០៣,
http://209.85.135.104/search?q=cache:X5MqLtCiV_MJ:www.cnv.org.kh/cnv_html_pdf/cnv_60.pdf+ly+yong+phat&hl=en&gl=uk&ct=clnk&cd=10;
ទំនក់ទំនងផទល់ជមួយអនក្រ វ្រជវមួយរូប, ឆន ំ ២០០៦ នង
ិ ២០០៧។
កចច
ិ ្រពមេ្រព ងេដមប
ី សី ង់/ជួសជុលេឡង ិ នូវផវូថនល់៖ DFDL ‘Weekly Law Update’, ៃថងទី ១៨ ែខកុមភៈ ឆន ំ ២០០៣,
ី វញ
http://66.102.9.104/search?q=cache:1uy_LFIJ9QIJ:www.dfdl.com.kh/pdf/03Feb18eml_weely_law_update.pdf+ports+cambodia+Ly+Yong+Phat&
hl=en&ct=clnk&cd=8&gl=uk;
កចច
ិ ្រពមេ្រព ង េដមប
ី សង
ី ់ ព ន៖ Ek Madra (Reuters), ‘Cambodia's 'Wild West' poised on a bridge between two eras,’ The Philadelphia Inquirer, ៃថងទី
១៦ ែខមថុ
ិ ន ឆន ំ ២០០២; សេម្ដច ហ៊ុន ែសន ‘Address to the inauguration of Spien Koh Kong over the Koh Pao Canal in Koh Kong Province’, ៃថងទី ៤
ែខេម ឆន ំ ២០០២, www.cnv.org.kh/2002_releases/040402_kohkong_bridge_bot.htm;
កចច
ិ ្រពមេ្រព ងេដមប
ី ផ ិ /ែចកថមពលអគគស
ី លត ិ ន៖
ី ជញធរអគគស
ិ នីកមពុ ជ, ‘Generation Licence for providing electric power generation service at Phnom
Penh, ៃថងទី ៣១ ែខឧសភ ឆន ំ ២០០៦, http://www.eac.gov.kh/pdf/licences/generation/LD_CEP %20_08-6-06__en.pdf; ជញធរអគគិសនីកមពុ ជ,
‘Distribution licence for providing electric power distribution service at provincial town of Koh Kong and Osmarch town, Khum Osmarch, Samrong
District, Oddor Meanchey Province – Duty Free Shop Co. Ltd.’, ៃថងទី ២២ ែខវចឆ
ិ ិក ឆន ំ ២០០២,
http://www.eac.gov.kh/pdf/licences/distribute/dutyfreeshop_eng.pdf; ជញធរអគគិសនីកមពុ ជ, របយករណ៍វស័
ិ យអគគិសនី ៃន្រពះ ជ ច្រកកមពុ ជ ឆន ំ
២០០៣, ែខតុ ឆន ំ ២០០៤, http://www.eac.gov.kh/pdf/report/Annual %20Report %202003_Eg.pdf
http://www.eac.gov.kh/khmer/pdf/report/Annual%20Report%202003_kH.pdf;
សមជក
ិ ្រកម្របក
ឹ កកបទ្រកហមកមពុ ជ៖ កកបទ្រកហមកមពុ ជ ‘CRC has a new governing board and a new Secretary General’, ែខសី ឆន ំ ២០០៦,
http://www.redcross.org.kh/khmer/event2006_4thGA.asp។
215
Licadho, ‘Cambodian military police mobilised to protect land concession of ruling party Senator’, ៃថងទី ៨ ែខកុមភៈ ឆន ំ ២០០៧,
http://www.licadho.org/articles/20070208/51/index.html; Asian Human Rights Commission Hong Kong, Urgent appeal, ‘Two villagers shot and
several injured during the illegal forced eviction in Koh Kong’, http://www.ahrchk.net/ua/mainfile.php/2006/1998/ (ទំងអស់ បនេមល
ី េលក
ី ចុងេ្រកយ
ៃថងទី ១០ ែខធនូ ឆន ំ ២០០៨)។
216
កចច
ិ ករេន មទីកែនង របស់ Global Witness, ឆន ំ ២០០៨។
217
្របភពដែដល។
218
បទសមភសន៍ជមួយកមមករខ ច់, ឆន ំ ២០០៨។
219
MIME, ជញប័ណស្រមប់អណូ ្ដ ងែរេបក
៉ ី នង
ិ ករ ្ឋ ន យថម ស្រមប់្រកមហ៊ុន LYP ្រគប ចំកត់, ៃថងទី ១៥ ែខសី ឆន ំ ២០០៨; ទំនក់ទំនងផទល់ជមួយម នី
MIME មួយរូប, ឆន ំ ២០០៨។
220
Global Witness បនសេរសរសំបុ្រតមួយេទ្រកមហ៊ុន ជវកមម
ី ែរ ៉ ផកយ្របំបី េនកនុ ងែខតុ ឆន ំ ២០០៨ េដមប
ី សី ុំករអធបបយ
ិ អំពីេរ ង ៉ វេនកនុ ងរបយករណ៍េនះ
ែដលពក់ព័នធ ឬទក់ទងនង
ឹ ្រកមហ៊ុនែរ ៉ ផកយ្របំប។
ី េនេពលេបះពុមពរបយករណ៍េនះ Global Witness មន
ិ បនទទួលចេមយ
ី េទ។
221
Global Witness បនសេរសរសំបុ្រតមួយេទ្រកមហ៊ុន ធតុែរ ៉ អងគរវត េនកនុ ងែខតុ ឆន ំ ២០០៨ េដមប
ី សី ុំករអធបបយ
ិ អំពីេរ ង ៉ វេនកនុ ងរបយករណ៍េនះ ែដល
ពក់ព័នធ ឬទក់ទងនង
ឹ ្រកមហ៊ុន ធតុែរ ៉ អងគរវត ។ េនេពលេបះពុមពរបយករណ៍េនះ Global Witness មន
ិ បនទទួលចេមយ
ី េទ។
222
Global Witness បនសេរសរសំបុ្រតមួយេទ្រកមហ៊ុន ធនធន អលេរ
ិ ៉ េនកនុ ងែខតុ ឆន ំ ២០០៨ េដមប
ី សី ុំករអធបបយ
ិ អំពីេរ ង ៉ វេនកនុ ងរបយករណ៍េនះ ែដល
ពក់ព័នធ ឬទក់ទងនង
ឹ ្រកមហ៊ុន ធនធន អលេរ
ិ ។៉ េនេពលេបះពុមពរបយករណ៍េនះ Global Witness មន
ិ បនទទួលចេមយ
ី េទ។
223
្រកសួងពណជជ
ិ កមម, ករចុះេឈមះ្រកមហ៊ុនធតុែរ ៉ អងគករ វត ចំកត់, ៃថងទី ២៦ ែខមថុ
ិ ន ឆន ំ ២០០៦; ្រកសួងពណជជ
ិ កមម, ករចុះេឈមះ្រកមហ៊ុន ែរ ៉ ផកយ្របំ ចំកត់;
ជរ ្ឋ ភបល
ិ កមពុ ជ, ជ្រកតយ
ឹ ចត់ ង
ំ េ ក ចម បូរ ី ជទី្របក
ឹ របស់សេម្ដច េហង សំរន
ិ , ៃថងទី ១០ ែខេម ឆន ំ ២០០៧; ្រកមហ៊ុនអលេរ
ិ ,៉ ឯក រ ក់េផញីនង
ឹ SEC,
ៃថងទី ១៩ ែខសី ឆន ំ ២០០៨, http://www.elraymining.com/documents/filings.html (បនេមល
ី េលក
ី ចុងេ្រកយ ៃថងទី ២៨ ែខតុ ឆន ំ ២០០៨)។
224
តំបន់ប ្ដ ញអុិនធណត
ឺ ិ របស់្រកមហ៊ុន ធតុែរ ៉ អងគរវត,
http://216.239.59.104/search?q=cache:qZQ593vC6XUJ:www.angkormineral.com/industries.php+angkor+minerals+overview&hl=en&ct=clnk&cd
ី េលក
=2&gl=uk (បនេមល ី ចុងេ្រកយ ៃថងទី ២៨ ែខតុ ឆន ំ ២០០៨); ្រកមហ៊ុនអលេរ
ិ ,៉ ឯក រ ក់េផញន
ី ង
ឹ SEC, ៃថងទី ១៩ ែខសី ឆន ំ ២០០៨,
ី េលក
http://www.elraymining.com/documents/filings.html (បនេមល ី ចុងេ្រកយ ៃថងទី ២៨ ែខតុ ឆន ំ ២០០៨)។
225
តំបន់ប ្ដ ញអុិនធណត
ឺ ិ របស់្រកមហ៊ុន Eight Star Mining, http://eightstarmining.com/index.php (បនេមល
ី េលក
ី ចុងេ្រកយ ៃថងទី ២៩ ែខតុ ឆន ំ
២០០៨)។
226
្របភពដែដល។

57
 ិ ក់ – រេប បែដលពួកវរជនកមពុ ជ បនចប់កប់ឧស ហកមមដក្រសង់ធនធនរបស់្របេទស
្របេទសជតល

227
ម្រ ទី ២ េទ ៩, ចបប់េ្របងកត, ៃថងទី ២៨ ែខកញញ ១៩៩១។
228
ម្រ ទី ៤៣.១, ចបប់េ្របងកត, ៃថងទី ២៨ ែខកញញ ១៩៩១។
229
ម្រ ទី ៣, ជ្រកតយ
ឹ សីពីករបេងកត
ី ជញធរេ្របងកតជតិកមពុ ជ, ជស/រតក ០១៩៨/០២០, ៃថងទី ២២ ែខមក ឆន ំ ១៩៩៨។
230
ម្រ ទី ១, ជ្រកតយ
ឹ សីពីករបេងកត
ី ជញធរេ្របងកតជតិកមពុ ជ, ជស/រតក ០១៩៨/០២០, ៃថងទី ២២ ែខមក ឆន ំ ១៩៩៨។
231
ម្រ ទី ៣, ជ្រកតយ
ឹ សី ពក
ី របេងកត
ី ជញធរេ្របងកតជតិកមពុ ជ, ជស/រតក ០១៩៨/០២០, ៃថងទី ២២ ែខមក ឆន ំ ១៩៩៨។
232
្រពះ ជ ច្រកកមពុ ជ, ម្រ ទី ៥១, ‘រដធមមនុញញ ៃន្រពះ ជ ច្រកកមពុ ជ’, ឆន ំ ១៩៩៩។
233
ឧទហរណ៍ សូមេមល
ី ជ្រកត
ិ នស/រកម/០៦០៧/០១៦ សីពីករ្របកសឲយេ្របីចបប់សីពីករ្រគប់្រគងធនធនទក
ឹ , ៃថងទី ២៩ ែខមថុ
ិ ន ឆន ំ ២០០៧;
្រពះ ជ ច្រកកមពុ ជ, ‘Law on the Bar’, http://www.cdpcambodia.org/bar_law.asp (បនេមល ី េលកី ចុងេ្រកយ ៃថងទី ១ ែខធនូ ឆន ំ ២០០៨); ្រពះ ជ ច្រក
កមពុ ជ, ‘ចបប់សព ិ ករេធី ជវកមម
ី ីករ្រគប់្រគងនង ី ធនធនែរ’,៉ ឆន ំ ២០០១; ម្រ ទី ៣, ‘ចបប់សីពីករេរ បចំទកឹ ដី នគរូបនយកមម
ី ិ សំណង់’, ៃថងទី ២៤ ែខឧសភ
នង
១៩៩៤។
234
ំ
បទសមភសន៍ជមួយអនកជនញ ចបប់, ឆន ំ ២០០៨។
235
ំ
ករសនទនរបស់ Global Witness ជមួយអនកជនញ ចបប់, ឆន ំ ២០០៨។
236
្រពះ ជ ច្រកកមពុ ជ, ម្រ ទី 5 A, ‘Decision on the Amendment of the Chapter 2 of the Petroleum Regulations 1991’។
237
Global Witness បនសេរសរសំបុ្រតមួយេទសេមច្រកម្រពះ នេ តម រណឫទធិ េនកនុ ងែខវចឆ
ិ កិ ឆន ំ ២០០៨ េដមប
ី សី ុំករអធបបយ
ិ អំពីេរ ង ៉ វេនកនុ ងរបយករណ៍
េនះ ែដលពក់ព័នធ ឬទក់ទងនង
ឹ សេមច្រកម្រពះ។ េនេពលេបះពុមពរបយករណ៍េនះ Global Witness មន
ិ បនទទួលចេមយ
ី េទ។
238
Global Witness បនសរេសរសំបុ្រតពរីចបប់ េទឯកឧតម សុខ ន េនកនុ ងែខតុ ឆន ំ ២០០៨ េដមប
ី សី ុំករអធបប
ិ យរបស់េ ក អំពីេរ ង ៉ វេនកនុ ងរបយករណ៍
េនះ ែដលពក់ព័នធ ឬទក់ទងនង
ឹ េ ក។ េនេពលេបះពុមពរបយករណ៍េនះ Global Witness មន
ិ បនទទួលចេមយ
ី េទ។
239
ម្រ ទី 5 B, ‘Decision on the amendment of the petroleum Regulations 1991 of the Kingdom of Cambodia, No.25’, ៃថងទី ១៩ ែខមន
ី ឆន ំ ១៩៩៩។
240
Bertil Lintner, ‘One Big Happy Family in Cambodia’, Asia Times, ៃថងទី ២០ ែខមន
ី ឆន ំ ២០០៧,
ី េលក
http://www.atimes.com/atimes/Southeast_Asia/IC20Ae03.html (បនេមល ី ចុងេ្រកយ ៃថងទី ១៣ ែខសី ឆន ំ ២០០៨)។
241
Asian Development Bank Sustainable Forest Management Project, Cambodian Forest Concession Review Report, ឆន ំ ២០០០។
242
Dr. Milton Osborne, ‘Stalemate Suits Hun Sen’, ែខេម ឆន ំ ២០០៤, http://www.aseanfocus.com/asiananalysis/article.cfm?articleID=725 (បន
េមល
ី េលក
ី ចុងេ្រកយ ៃថងទី ១០ ែខធនូ ឆន ំ ២០០៨)។
243
បទសមភសន៍ជមួយអនកវភគ
ិ វស័
ិ យឧស ហកមម, ឆន ំ ២០០៨; World Investment News & Far Eastern Review, ‘Interview with Sok An’, ៃថងទី ១៦ ែខមន
ី
ឆន ំ ២០០៣, http://www.winne.com/asia/cambodia/2004/vi11.php (បនេមល
ី េលក
ី ចុងេ្រកយ ៃថងទី ២៤ ែខកញញ ឆន ំ ២០០៨); តំបន់ប ញអុន
ិ ធណត
ឺ ិ របស់
្រកមហ៊ុន,
http://www.petronas.com.my/intranet/ascope/ascope.nsf/828d93c5dee3de59482568a3001a276a/bd7519c4ff2efb8948256a1d00307927?opendo
ី េលក
cument (បនេមល ី ចុងេ្រកយ ៃថងទី ២៤ ែខកញញ ឆន ំ ២០០៨)។
បទសមភសន៍ ជមួយឯកឧតម សុខ ន, េនកនុង ថ នទូ តកមពុជ (UK), Trade Promotion Today, ឆនំ ២០០៧ េលខ ១,
244

http://www.cambodianembassy.org.uk/index.php?menu=18&link=1&slink=1&year=2007 (បនេមល ៃថងទី ៥ ែខមក ឆនំ ២០០៩)។

245
្របភពដែដល។
246
‘Opening Remarks by His Excellency Veng Sereyvuth Senior Minister, Minister of Tourism During the General Conference of 1998-2002’, ៃថងទី
៧ ែខឧសភ ឆន ំ ២០០៣, http://www.mot.gov.kh/speech/may_07_veng_speech.htm (បនេមល
ី េលក
ី ចុងេ្រកយ ៃថងទី ៥ ែខមក ឆន ំ ២០០៩); ជញធរជតិ
ទទួលបនទុ កកចច
ិ ករអភវឌ
ិ ន៍បេចចកវទយ
ិ គមនគមន៍ ព័ត៌មនវទយ
ិ , History of H.E. Sok An, http://www.nida.gov.kh/History/H.E.Sok %20An.html (បនេមល
ី
េលក
ី ចុងេ្រកយ ៃថងទី ១៩ ែខកញញ ឆន ំ ២០០៨)។
247
តំបន់ប ញអុិនធណត
ឺ ិ ៃន Cambodian Government Council of Administrative Reform website, http://www.car.gov.kh/default_en.asp (បនេមល
ី
េលក
ី ចុងេ្រកយ ៃថងទី ២៣ ែខកញញ ឆន ំ ២០០៨); អុីេម៉លមកពី World Organisation of the Scout Movement េទកន់ Global Witness, ឆន ំ ២០០៨។
248 ធនគរអភវឌ
ិ ន៍ សុី, ‘Kingdom of Cambodia: Institutional Strengthening of the Cambodian National Petroleum Authority’, ែខធនូ ឆន ំ ២០០០,
ី េលក
ទំព័រទី ៤, http://www.adb.org/Documents/TARs/CAM/40079-CAM-TAR.pdf (បនេមល ី ចុងេ្រកយ ៃថងទី ១ ែខធនូ ឆន ំ ២០០៨); ទំនក់ទំនងផទល់ជមួយអនក
ករទូតមួយរូប, ឆន ំ ២០០៨។
249 ទំនក់ទំនងផទល់ជមួយអនកករទូតមួយរូប, ឆន ំ ២០០៨; The Bridge Group, ‘Training Needs Assessment of the CNPA’, ែខធនូ ឆន ំ ២០០៤។
250 NORAD, ‘Oil for Development Annual Report 2007-2008’, http://www.npd.no/NR/rdonlyres/F3C2FB10-E608-4F18-B0D9-
ី េលក
9C6CD552488B/16857/Cambodia1.pdf (បនេមល ី ចុងេ្រកយ ៃថងទី ៨ ែខធនូ ឆន ំ ២០០៨), ទំព័រទី ៥២។
251
បទសមភសន៍ជមួយម នី CNPA មួយរូប, ឆន ំ ២០០៨។
252
បទសមភសន៍ជមួយម នី CNPA មួយរូប, ឆន ំ ២០០៨។
 ិ ក់ – រេប បែដលពួកវរជនកមពុ ជ បនចប់កប់ឧស ហកមមដក្រសង់ធនធនរបស់្របេទស
្របេទសជតល

253
បទសមភសន៍ជមួយម នី CNPA មួយរូប, ឆន ំ ២០០៨; ្រពះ ជ ច្រកកមពុ ជ, ‘Petroleum Agreement’, ឆន ំ ២០០៤; The Bridge Group, ‘Training Needs
Assessment of the CNPA’, ែខធនូ ឆន ំ ២០០៤។
254
បទសមភសន៍ជមួយម នី CNPA មួយរូប, ឆន ំ ២០០៨។
255
្រពះ ជ ច្រកកមពុ ជ, ‘Petroleum Agreement', ឆន ំ ២០០៤។
256
បទសមភសន៍ជមួយអនកវភគ
ិ វស័
ិ យឧស ហកមម, ឆន ំ ២០០៨។
257
តំបន់ប ញអុន
ិ ធណត
ឺ ិ របស់្រកមហ៊ុន Petronas, ‘Cambodia’,
http://www.petronas.com.my/intranet/ascope/ascope.nsf/828d93c5dee3de59482568a3001a276a/bd7519c4ff2efb8948256a1d00307927?OpenDo
ី េលក
cument (បនេមល ី ចុងេ្រកយ ៃថងទី ១០ ែខធនូ ឆន ំ ២០០៨)។
258
Global Witness បនសេរសរសំបុ្រតមួយេទេ ក ែមន ែដន េនកនុ ងែខតុ ឆន ំ ២០០៨ េដមប
ី សី ុំករអធបបយ
ិ របស់េ ក អំពីេរ ង ៉ វេនកនុ ងរបយករណ៍េនះ
ែដលពក់ព័នធ ឬទក់ទងនង
ឹ េ ក។ េនេពលេបះពុមពរបយករណ៍េនះ Global Witness មន
ិ បនទទួលចេមយ
ី េទ។
259
The Bridge Group, ‘Training Needs Assessment of the CNPA’, ែខធនូ ឆន ំ ២០០៤។
260
បទសមភសន៍ជមួយម នី, ឆន ំ ២០០៨។
261
្របភពដែដល។
262
្របភពដែដល។
263
Global Witness បនសេរសរសំបុ្រតមួយេទេ ក ហូ វច្រត
ិ ិ េនកនុ ងែខតុ ឆន ំ ២០០៨ េដមប
ី សី ុំករអធបបយ
ិ របស់េ ក អំពីេរ ង ៉ វេនកនុ ងរបយករណ៍េនះ
ែដលពក់ព័នធ ឬទក់ទងនង
ឹ េ ក។ េនេពលេបះពុមពរបយករណ៍េនះ Global Witness មន
ិ បនទទួលចេមីយេទ។
264
The Bridge Group, ‘Training Needs Assessment of the CNPA’, ែខធនូ ឆន ំ ២០០៤។
265
បទសមភសន៍ជមួយម នីខះ, ឆន ំ ២០០៨។
266
The Bridge Group, ‘Training Needs Assessment of the CNPA’, ែខធនូ ឆន ំ ២០០៤។
267
បទសមភសន៍ជមួយម នី, ឆន ំ ២០០៨។
268
The Bridge Group, ‘Training Needs Assessment of the CNPA’, ែខធនូ ឆន ំ ២០០៤, ទំព័រទី ១៤ នង
ិ ២៣។
269
្រពះ ជ ច្រកកមពុ ជ, ‘Petroleum Agreement’, ឆន ំ ២០០៤។
270
បទសមភសន៍ជមួយម នីវស័
ិ យឧស ហកមមមួយរូប, ឆន ំ ២០០៨។
271
្របភពដែដល។
272
្របភពដែដល។
273
្របភពដែដល។
274
ករសែមងេ យ លម
ឹ វ ថ , ‘Update on Petroleum Activities in Cambodia,’ ៃថងទី ២១-២៥ ែខកុមភៈ ឆន ំ ២០០៦,
ី េលក
http://www.ccop.or.th/PPM/document/CAWS6/CAWS6DOC04_vatha.pdf (បនេមល ី ចុងេ្រកយ ៃថងទី ១ ែខធនូ ឆន ំ ២០០៨); ករសែមងេ យេ កែមន
ែដន, ‘National Petroleum Policy and Petroleum Promotions and Contract’, ៃថងទី ២១-២៥ ែខកុមភៈ ឆន ំ ២០០៦,
http://www.ccop.or.th/ppm/document/CAWS6/CAWS6DOC02_menden.pdf; Petroleum Regulations, ៃថងទី ២៨ ែខកញញ ១៩៩១។
275
ករសែមងេ យេ ក ែមន ែដន, ‘National Petroleum Policy and Petroleum Promotions and Contract’, ៃថងទី ២១-២៥ ែខកុមភៈ ឆន ំ ២០០៦,
ី េលក
http://www.ccop.or.th/ppm/document/CAWS6/CAWS6DOC02_menden.pdf (បនេមល ី ចុងេ្រកយ ៃថងទី ១ ែខធនូ ឆន ំ ២០០៨); Chevron, ‘Chevron
Texaco Finds Oil in Four Wells Drilled in Cambodia’s Block A’, ៃថងទី ១២ ែខមក ឆន ំ ២០០៥,
ី េលក
http://investor.chevron.com/phoenix.zhtml?c=130102&p=irol-newsArticle&ID=662300&highlight= (បនេមល ី ចុងេ្រកយ ៃថងទី ១ ែខធនូ ឆន ំ
២០០៨)។
276
តំបន់ប ញអុិនធណត
ឺ ិ របស់ CCOP, ករសែមងេ យ លម
ឹ វ ថ , ‘Update on Petroleum Activities in Cambodia,’ ៃថងទី ២១-២៥ ែខកុមភៈ ឆន ំ ២០០៦,
ី េលក
http://www.ccop.or.th/PPM/document/CAWS6/CAWS6DOC04_vatha.pdf (បនេមល ី ចុងេ្រកយ ៃថងទី ១ ែខធនូ ឆន ំ ២០០៨); ករសែមងេ យេ កែមន
ែដន, ‘National Petroleum Policy and Petroleum Promotions and Contract’, ៃថងទី ២១-២៥ ែខកុមភៈ ឆន ំ ២០០៦,
ី េលក
http://www.ccop.or.th/ppm/document/CAWS6/CAWS6DOC02_menden.pdf (បនេមល ី ចុងេ្រកយ ៃថងទី ១ ែខធនូ ឆន ំ ២០០៨); Petroleum
Regulations, ៃថងទី ២៨ ែខកញញ ១៩៩១។
277
Douglas Gillison, ‘Government Urges Calm on Oil Deposits’, The Cambodia Daily, ៃថងទី ១៣ ែខវចឆ
ិ កិ ឆន ំ ២០០៧។
278
បទសមភសន៍ជមួយម នី, ឆន ំ ២០០៨។
279
បទសមភសន៍ជមួយសមជក
ិ សភមួយរូប, ឆន ំ ២០០៨; សំបុ្រតពី UNDP េទកន់ Global Witness, ឆន ំ ២០០៨។
280
ទំនក់ទំនងៃផទកុ នង, Global Witness, ឆន ំ ២០០៧; បញជ ីអនកចូលរួម ស្រមប់សននិសទ
ី EITI ទី្រកងអូសូ , ែខតុ ឆន ំ ២០០៦។
281
បទសមភសន៍ជមួយអនកវភគ
ិ វស័
ិ យឧស ហកមម, ឆន ំ ២០០៨។
282
អគគនយកៃន CNPA, េ ក ែត ដួង , ករសែមង, ‘Petroleum Resource Management: Standard Reserves Classification’, ៃថងទី ២២-២៣ ែខកុមភៈ, ឆន ំ
២០០៧,
 ិ ក់ – រេប បែដលពួកវរជនកមពុ ជ បនចប់កប់ឧស ហកមមដក្រសង់ធនធនរបស់្របេទស
្របេទសជតល

http://www.cdri.org.kh/webdata/download/oc07/day2/Session%204%20(PM)%20-
ី េលក
%2023%20Feb%2007/H.E.%20Te%20Duong%20Tara%20(Director%20General%20CNPA).pdf (បនេមល ី ចុងេ្រកយ ៃថងទី ៣ ែខធនូ ឆន ំ ២០០៨);
Susan Postlewaite, ‘Big fish, small fish, oily fish…or gas?’, The Phnom Penh Post, ៃថងទី ៤ ែខេម ឆន ំ ២០០៨; បទសមភសន៍ជមួយអនកករទូតមួយរូប,
ឆន ំ ២០០៨។
283
បទសមភសន៍ជមួយអនកវភគ
ិ វស័
ិ យឧស ហកមម, ឆន ំ ២០០៨។
284
តំបន់ប ញអុន
ិ ធណត
ឺ ិ របស់ CCOP, ករសែមងេ យ លម
ឹ វ ថ , ‘Update on Petroleum Activities in Cambodia,’ ៃថងទី ២១-២៥ ែខកុមភៈ ឆន ំ ២០០៦,
ី េលក
http://www.ccop.or.th/PPM/document/CAWS6/CAWS6DOC04_vatha.pdf (បនេមល ី ចុងេ្រកយ ៃថងទី ១ ែខធនូ ឆន ំ ២០០៨); ករសែមងេ យេ ក ែមន
ែដន, ‘National Petroleum Policy and Petroleum Promotions and Contract’, ៃថងទី ២១-២៥ ែខកុមភៈ ឆន ំ ២០០៦,
ី េលក
http://www.ccop.or.th/ppm/document/CAWS6/CAWS6DOC02_menden.pdf (បនេមល ី ចុងេ្រកយ ៃថងទី ១ ែខធនូ ឆន ំ ២០០៨); Susan Postlewaite,
‘Overlapping Claims Complicate Gas Hunt’, The Phnom Penh Post, ៃថងទី ២៩ ែខឧសភ ឆន ំ ២០០៨។
285
ី េលក
Chevron, ‘Thailand Fact Sheet’, http://www.chevron.com/Documents/Pdf/ThailandFactSheet.pdf (បនេមល ី ចុងេ្រកយ ៃថងទី ៨ ែខធនូ ឆន ំ
២០០៨)។
286
Global Witness បនសេរសរសំបុ្រតមួយេទ្រកមហ៊ុន Moeco េនកនុ ងែខតុ ឆន ំ ២០០៨ េដមប
ី សី ុំករអធបបយ
ិ អំពីេរ ង ៉ វេនកនុ ងរបយករណ៍េនះ ែដលពក់ព័នធ
ឬទក់ទងនង
ឹ ្រកមហ៊ុន Moeco។ េនេពលេបះពុមពរបយករណ៍េនះ Global Witness មន
ិ បនទទួលចេមយ
ី េទ។
287
Global Witness បនសេរសរសំបុ្រតមួយេទ GS កល់តិច េនកនុ ងែខតុ ឆន ំ ២០០៨ េដមប
ី សី ុំករអធបបយ
ិ អំពីេរ ង ៉ វេនកនុ ងរបយករណ៍េនះ ែដលពក់ព័នធ ឬ
ទក់ទងនង
ឹ ្រកមហ៊ុន GS កល់តច។
ិ េនេពលេបះពុមពរបយករណ៍េនះ Global Witness មន
ិ បនទទួលចេមយ
ី េទ។
288
Susan Postlewaite, ‘Overlapping Claims Complicate Gas Hunt’, The Phnom Penh Post, ៃថងទី ២៩ ែខឧសភ ឆន ំ ២០០៨; តំបន់ប ញអុន
ិ ធណត
ឺ ិ
របស់្រកមហ៊ុន Moeco, http://www.moeco.co.jp/english/project/cambodia.html (បនេមល
ី េលក
ី ចុងេ្រកយ ៃថងទី ៩ ែខធនូ ឆន ំ ២០០៨); តំបន់ប ញ
អុិនធណត
ឺ ិ របស់្រកមហ៊ុន GS កល់តច ី េលក
ិ , http://www.gscaltex.com/Domain/gs_Exploration.asp (បនេមល ី ចុងេ្រកយ ៃថងទី ៩ ែខធនូ ឆន ំ ២០០៨)។
289
ករ្របកស រព័ត៌មនេ យ្រកមហ៊ុន េសវរន់៉ , ‘Chevron Signs Joint Study Agreement with the Kingdom of Cambodia’, ៃថងទី ៦ ែខកកក ឆន ំ ២០០៦,
ី េលក
http://www.chevron.com/news/press/Release/?id=2006-07-06 (បនេមល ី ចុងេ្រកយ ៃថងទី ៨ ែខធនូ ឆន ំ ២០០៨)។
290
បទសមភសន៍ជមួយអនកវភគ
ិ វស័
ិ យឧស ហកមម, ឆន ំ ២០០៨; ្រពះ ជ ច្រកកមពុ ជ, ‘Petroleum Agreement’, ឆន ំ ២០០៤។
291
ម្រ ទី ២៧, ្រពះ ជ ច្រកកមពុ ជ, ‘Petroleum Agreement’, ឆន ំ ២០០៤។
292
បទសមភសន៍របស់ Global Witness ជមួយអនកករទូតមួយរូប, ែខធនូ ឆន ំ ២០០៨។
293
Global Witness បនសរេសរសំបុ្រតពរីចបប់ េទ្រកមហ៊ុន PTTEP េនកនុ ងែខតុ ឆន ំ ២០០៨ េដមប
ី សី ុំករអធបបយ
ិ អំពីេរ ង ៉ វេនកនុ ងរបយករណ៍េនះ ែដលពក់
ព័នធ ឬទក់ទងនង
ឹ ្រកមហ៊ុន PTTEP។ េនេពលេបះពុមពរបយករណ៍េនះ Global Witness មន
ិ បនទទួលចេមយ
ី េទ។
294
Global Witness បនសរេសរសំបុ្រតពរីចបប់ េទ្រកមហ៊ុន SPC េនកនុ ងែខតុ ឆន ំ ២០០៨ េដមប
ី សី ុំករអធបបយ
ិ អំពីេរ ង ៉ វេនកនុ ងរបយករណ៍េនះ ែដលពក់
ព័នធ ឬទក់ទងនង
ឹ ្រកមហ៊ុន SPC។ េនេពលេបះពុមពរបយករណ៍េនះ Global Witness មន
ិ បនទទួលចេមយ
ី េទ។
295
Global Witness បនសេរសរសំបុ្រតមួយេទ្រកមហ៊ុនថមពល ឃូព័រ េនកនុ ងែខតុ ឆន ំ ២០០៨ េដមប
ី សី ុំករអធបបយ
ិ អំពីេរ ង ៉ វេនកនុ ងរបយករណ៍េនះ ែដល
ពក់ព័នធ ឬទក់ទងនង
ឹ ្រកមហ៊ុនថមពល ឃូព័រ។ េនេពលេបះពុមពរបយករណ៍េនះ Global Witness មន
ិ បនទទួលចេមយ
ី េទ។
296
Susan Postlewaite, ‘Overlapping Claims Complicate Gas Hunt’, The Phnom Penh Post, ៃថងទី ២៩ ែខឧសភ ឆន ំ ២០០៨; Global Witness
communications with Cooper Energy, ឆន ំ ២០០៨; Nagacorp Annual Report, ឆន ំ ២០០៧, ទំព័រទី ២៣; តំបន់ប ញអុិនធណត
ឺ ិ របស់្រកមហ៊ុន SPC;
ី េលក
http://www.spc.com.sg/investorcentre/press_details.asp?id=1419 (បនេមល ី ចុងេ្រកយ ៃថងទី ៨ ែខធនូ ឆន ំ ២០០៨)។
297
តំបន់ប ញអុិនធណត
ឺ ិ របស់្រកមហ៊ុន SPC, http://www.spc.com.sg/ourbusiness/exploration_production.asp (បនេមល
ី េលក
ី ចុងេ្រកយ ៃថងទី ៨ ែខធនូ
ឆន ំ ២០០៨); តំបន់ប ញអុិនធណត
ឺ ិ របស់្រកមហ៊ុន PTTEP, http://www.pttep.com/en/ourBusiness_EAndPprojects.aspx (បនេមល
ី េលក
ី ចុងេ្រកយ ៃថងទី
៨ ែខធនូ ឆន ំ ២០០៨)។
298
NagaCorp Annual Report ឆន ំ ២០០៧, http://www.nagacorp.com/PDF/Annual%20Report%202007.pdf (បនេមល
ី េលក
ី ចុងេ្រកយ ៃថងទី ២៤ ែខកញញ
ឆន ំ ២០០៨)។
299
ំ សេ
សំបុ្រតពី Richards Butler Reed Smith ែដលបនេផញីជនួ កបណិ ត ឆន
ិ លប
ិ គង
ឺ េទ Global Witness, ៃថងទី ៣១ ែខតុ ឆន ំ ២០០៨។
300
NagaCorp Annual Report ឆន ំ ២០០៧, http://www.nagacorp.com/PDF/Annual%20Report%202007.pdf (បនេមល
ី េលក
ី ចុងេ្រកយ ៃថងទី ២៤ ែខកញញ
ឆន ំ ២០០៨)។
301
េសចកី្របកស រព័ត៌មនរបស់ MAS, ‘MAS Intends to Refuse Registration of NagaCorp’s Limited’s Prospectus’, ៃថងទី ៨ ែខកញញ ឆន ំ ២០០៣,
ី េលក
http://www.mas.gov.sg/news_room/press_releases/2003/MAS_Intends_to_refuse_registration_of_Nagacorp_Ltd.html (បនេមល ី ចុងេ្រកយ
ៃថងទី ២៤ ែខកញញ ឆន ំ ២០០៨)។
302
េសចកី្របកស រព័ត៌មនរបស់ MAS, ‘MAS Refuses Registration of NagaCorp’s Limited’s Prospectus’, ៃថងទី ២១ ែខតុ ឆន ំ ២០០៣,
ី េលក
http://www.mas.gov.sg/news_room/press_releases/2003/MAS_Refuses_Registration_of_Nagacorp_21_Oct_03.html (បនេមល ី ចុងេ្រកយ ៃថងទី
២៤ ែខកញញ ឆន ំ ២០០៨); ព័ត៌មនអំពី្រកមហ៊ុនែដលចុះបញជ ី ជមួយផ រហ៊ុនហុងកុង,
 ិ ក់ – រេប បែដលពួកវរជនកមពុ ជ បនចប់កប់ឧស ហកមមដក្រសង់ធនធនរបស់្របេទស
្របេទសជតល

http://www.hkex.com.hk/invest/index.asp?id=company/profile_page_e.asp?WidCoID=03918&WidCoAbbName=&Month=&langcode=e (បនេមល
ី
េលក
ី ចុងេ្រកយ ៃថងទី ៥ ែខធនូ ឆន ំ ២០០៨)។
303
NagaCorp Annual Report ឆន ំ ២០០៧, http://www.nagacorp.com/PDF/Annual%20Report%202007.pdf, ទំព័រទី ២៣ (បនេមល
ី េលក
ី ចុងេ្រកយ ៃថងទី
២៤ ែខកញញ ឆន ំ ២០០៨)។ http://www.nagacorp.com/PDF/Annual%20Report%202007.pdf។
304
្រកមហ៊ុន ក មប៊ូៃណ ែប៊ ដ, ‘Annual Report 2007’, http://www.karambunaicorp.com/Annual_Report/KBUNAI-AnnualReport2007(3MB).pdf
ី េលក
(បនេមល ី ចុងេ្រកយ ៃថងទី ២៤ ែខកញញ ឆន ំ ២០០៨)។ អ្រ បរូ្របក់្រតម
ឹ ្រតវ េនៃថងទី ២៤ ែខកញញ ឆន ំ ២០០៨។
305
តំបន់ប ញអុន
ិ ធណត
ឺ ិ របស់ ណកស៊
ិ ុស ក មប៊ូៃណ, http://www.nexusresort.com/new/ (បនេមល
ី េលក
ី ចុងេ្រកយ ៃថងទី ១ ែខធនូ ឆន ំ ២០០៨), ៃថ នង
ិ
អ្រ បរូ្របក់្រតម
ឹ ្រតវ េនៃថងទី ២៤ ែខកញញ ឆន ំ ២០០៨។
306
តំបន់ប ញអុន
ិ ធណត
ឺ ិ កមពុ ជទស នៈថមី, ‘Biography of Hun Sen’, http://www.cnv.org.kh/personInfo/biography_of_hun_sen.htm (បនេមល
ី េលក
ី ចុង
េ្រកយ ៃថងទី ២៤ ែខកញញ ឆន ំ ២០០៨)។
307
ករសែមងេ យេ ក ែត ដួង េនឯសននិសទ
ី Cambodia Outlook Conference, ឆន ំ ២០០៧ ‘Petroleum Resource Management – Standard
Reserves Classification’, ែខកុមភៈ ឆន ំ ២០០៧, http://www.cdri.org.kh/webdata/download/oc07/day2/Session%204%20(PM)%20-
ី េលក
%2023%20Feb%2007/H.E.%20Te%20Duong%20Tara%20(Director%20General%20CNPA).pdf (បនេមល ី ចុងេ្រកយ ៃថងទី ២៥ ែខកញញ ឆន ំ
២០០៨)។
308
Susan Postlewaite, ‘Overlapping Claims Complicate Gas Hunt’, The Phnom Penh Post, ៃថងទី ២៩ ែខឧសភ ឆន ំ ២០០៨។
309
Global Witness បនសេរសរសំបុ្រតមួយេទ្រកមហ៊ុន ប៉ូលតក
ី ិ ហុងកុង េនកនុ ងែខតុ ឆន ំ ២០០៨ េដមប
ី សី ុំករអធបបយ
ិ អំពីេរ ង ៉ វេនកនុងរបយករណ៍េនះ
ែដលពក់ព័នធ ឬទក់ទងនង
ឹ ្រកមហ៊ុន ប៉ូលតក។
ី ិ េនេពលេបះពុមពរបយករណ៍េនះ Global Witness មន
ិ បនទទួលចេមយ
ី េទ; តំបន់ប ញអុិនធណត
ឺ ិ Polytec
ី េលក
Asset Holdings, http://www.polytecasset.com/CorpInfo.html (បនេមល ី ចុងេ្រកយ ៃថងទី ៩ ែខធនូ ឆន ំ ២០០៨)។
310
ឯក រចុះេឈមះមចស់កមមសទធ
ិ ិ្រកមហ៊ុន របស់្រកសួងពណជជ
ិ កមម ស្រមប់្រកមហ៊ុន េ្របងកត ប៉ូលតក
ី ិ (កមពុ ជ), ឆន ំ ២០០៦។
311
តំបន់ប ញអុិនធណត ី េលក
ឺ ិ Polytec Asset Holdings, Management Team, http://www.polytecasset.com/MTeam.html (បនេមល ី ចុងេ្រកយ ៃថងទី ៩
ែខធនូ ឆន ំ ២០០៨)។
312
Polytec, ‘Annual Report 2007’, http://www.polytecasset.com/Doc/AnnualReport/2007AR_17MAR08_E.pdf , ទំព័រទី ១៦ (បនេមល
ី េលក
ី ចុងេ្រកយ
ៃថងទី ២៩ ែខកញញ ឆន ំ ២០០៨)។
313
Polytec, ‘Annual Report 2007’, http://www.polytecasset.com/Doc/AnnualReport/2007AR_17MAR08_E.pdf , ទំព័រទី ៧-៨ (បនេមល
ី េលក
ី ចុងេ្រកយ
ៃថងទី ២៩ ែខកញញ ឆន ំ ២០០៨)។
314
ី េលក
Polytec Asset Holdings, ‘Annual Report 2007’, http://www.polytecasset.com/Doc/AnnualReport/2007AR_17MAR08_E.pdf (បនេមល ី ចុង
េ្រកយ ៃថងទី ២៩ ែខកញញ ឆន ំ ២០០៨)។
315
ព័ត៌មនហរញញ
ិ វតថុ ្រកមហ៊ុន ប៉ូលតក ី េលក
ី ិ , http://www.polytecasset.com/Financial.html (បនេមល ី ចុងេ្រកយ ៃថងទី ២៩ ែខកញញ ឆន ំ ២០០៨)។
316
Polytec Asset Holdings, ‘Annual Report 2007’, http://www.polytecasset.com/Doc/AnnualReport/2007AR_17MAR08_E.pdf, ទំព័រទី ៦, (បនេមល
ី
េលក
ី ចុងេ្រកយ ៃថងទី ២៩ ែខកញញ ឆន ំ ២០០៨)។ អ្រ បរូ្របក់្រតម
ឹ ្រតវេនៃថងទី ២៩ ែខកញញ ឆន ំ ២០០៨។
317
តំបន់ប ញអុិនធណត ី េលក
ឺ ិ Polytec Asset Holdings, http://www.polytecasset.com/CorpInfo.html (បនេមល ី ចុងេ្រកយ ៃថងទី ៩ ែខធនូ ឆន ំ ២០០៨)។
318
បញជ ី អនកមនៃនទស នវដី Forbes – ទី្រកងហុងកុង, េលខ ២២ Or Wai Sheun, ៃថងទី ១៦ ែខមក ឆន ំ ២០០៨,
ី េលក
http://www.forbes.com/lists/2008/82/biz_08hkrichest_Or-Wai-Sheun_R7DT.html (បនេមល ី ចុងេ្រកយ ៃថងទី ២៩ ែខកញញ ឆន ំ ២០០៨)។
319
តំបន់ប ញអុិនធណត
ឺ ិ ៃន CPPCC, http://cppcc.people.com.cn/GB/6927535.html (បនេមល
ី េលក
ី ចុងេ្រកយ ៃថងទី ៧ ែខមក ឆន ំ ២០០៩)។
320
Global Witness បនសេរសរសំបុ្រតមួយេទ្រកមហ៊ុន ៃឆ េប៉្រតតក
ិ /ថមពល មី ៉ ច េនកនុ ងែខតុ ឆន ំ ២០០៨ េដមប
ី សី ុំករអធបបយ
ិ អំពីេរ ង ៉ វេនកនុ ង
របយករណ៍េនះ ែដលពក់ព័នធ ឬទក់ទងនង
ឹ ្រកមហ៊ុន ៃឆ េប៉្រតតក
ិ /ថមពល មី ៉ ច។ េនេពលេបះពុមពរបយករណ៍េនះ Global Witness មន
ិ បនទទួលចេមយ
ី
េទ។
321
េសចកី្របកស រព័ត៌មន របស់្រកមហ៊ុន ៃឆ េប៉្រតតក
ិ , ‘China Petrotech Record 38% Rise In Net
Profit To RMB41.6 Million’, ៃថងទី ២៤ ែខកុមភៈ ឆន ំ ២០០៥,
ី េលក
http://mirachenergy.listedcompany.com/newsroom/China.Petrotech.Holdings.Press.Release.pdf (បនេមល ី ចុងេ្រកយ ៃថងទី ៩ ែខធនូ ឆន ំ ២០០៨);
ករសែមងេ យេ ក ែត ដួង េនសននិសីទ Cambodia Outlook Conference, ឆន ំ ២០០៧, ‘Petroleum Resource Management – Standard Reserves
Classification’, ែខកុមភៈ ឆន ំ ២០០៧។
322
Global Witness បនសេរសរសំបុ្រតមួយេទ CZRCE េនកនុ ងែខតុ ឆន ំ ២០០៨ េដមប
ី សី ុំករអធបបយ
ិ អំពីេរ ង ៉ វេនកនុ ងរបយករណ៍េនះ ែដលពក់ព័នធ ឬទក់
ទងនង
ឹ CZRCE។ េនេពលេបះពុមពរបយករណ៍េនះ Global Witness មន
ិ បនទទួលចេមយ
ី េទ។
323
េសចកី្របកស រព័ត៌មន របស់្រកមហ៊ុន ៃឆ េប៉្រតតក
ិ , ‘China Petrotech Acquires 48% effective interest in a Cambodia offshore oil and gas
block,’ ៃថងទី ២៦ ែខកកក ឆន ំ ២០០៦, http://mirachenergy.listedcompany.com/newsroom/CPHL.Cambodia.pdf (បនេមល
ី េលក
ី ចុងេ្រកយ ៃថងទី ៩ ែខធនូ
ឆន ំ ២០០៨); េសចក្រី បកស រព័ត៌មន របស់្រកមហ៊ុន ៃឆ េប៉្រតតក
ិ , ‘Replies to the SGX’s request for additional information as required under Rule
 ិ ក់ – រេប បែដលពួកវរជនកមពុ ជ បនចប់កប់ឧស ហកមមដក្រសង់ធនធនរបស់្របេទស
្របេទសជតល

1010 of the Listing Manual on Press Release - China Petrotech Acquires 48% effective interest in a Cambodia offshore oil and Gas Block’, ៃថងទី
២៨ ែខកកក ឆន ំ ២០០៨, http://mirachenergy.listedcompany.com/newsroom/CPHL.Replies.to.SGX.Cambodia.pdf (បនេមល
ី េលក
ី ចុងេ្រកយ ៃថងទី ៩ ែខ
ធនូ ឆន ំ ២០០៨)។
324
េសចកី្របកស រព័ត៌មន របស់្រកមហ៊ុន ៃឆ េប៉្រតតក
ិ , ‘China Petrotech clinches milestone first overseas oilfield service contract’, ៃថងទី ១៧ ែខ
េម ឆន ំ ២០០៦, http://mirachenergy.listedcompany.com/newsroom/CPHL.Cambodia.Oilfield.Service.pdf (បនេមល
ី េលក
ី ចុងេ្រកយ ៃថងទី ៩ ែខធនូ ឆន ំ
២០០៨)។
325
េសចកី្របកស រព័ត៌មន របស់្រកមហ៊ុន ៃឆ េប៉្រតតក
ិ , ‘China Petrotech Acquires 48% effective interest in a Cambodia offshore oil and gas
block,’ ២៦ ែខកកក ឆន ំ ២០០៦, http://mirachenergy.listedcompany.com/newsroom/CPHL.Cambodia.pdf (បនេមល
ី េលក
ី ចុងេ្រកយ ៃថងទី ៩ ែខធនូ ឆន ំ
២០០៨)។
326
្របភពដែដល។
327
េសចកី្របកស រព័ត៌មន របស់្រកមហ៊ុន ៃឆ េប៉្រតតក
ិ , ‘Replies to the SGX’s request for additional information as required under Rule 1010 of
the Listing Manual on Press Release - China Petrotech Acquires 48% effective interest in a Cambodia offshore oil and Gas Block’, ៃថងទី ២៨ ែខ
កកក ឆន ំ ២០០៨, http://mirachenergy.listedcompany.com/newsroom/CPHL.Replies.to.SGX.Cambodia.pdf (បនេមល
ី េលក
ី ចុងេ្រកយ ៃថងទី ៩ ែខធនូ ឆន ំ
២០០៨)។
328
្របភពដែដល។
329
្រកសួងពណជជ
ិ កមម ឯក រចុះេឈមះ្រកមហ៊ុន ស្រមប់CZRCE, ៃថងទី ៧ ែខេម ឆន ំ ២០០៦; េសចកី្របកស រព័ត៌មន របស់្រកមហ៊ុន ៃឆ េប៉្រតតក
ិ , ៃថងទី
១៧ ែខេម ឆន ំ ២០០៦, http://mirachenergy.listedcompany.com/newsroom/CPHL.Cambodia.Oilfield.Service.pdf (បនេមល
ី េលក
ី ចុងេ្រកយ ៃថងទី ៩ ែខ
ធនូ ឆន ំ ២០០៨)។
Global Witness បនសេរសរសំបុ្រតមួយេទ្រកមហ៊ុន េផវរ័ យូនីឃន់ េនកនុ ងែខតុ
330
ឆន ំ ២០០៨ េដមប
ី សី ុំករអធបបយ
ិ អំពីេរ ង ៉ វេនកនុ ងរបយករណ៍េនះ ែដល
ឹ េផវរ័ យូនីឃន់។ េនេពលេបះពុមពរបយករណ៍េនះ Global Witness មន
ពក់ព័នធ ឬទក់ទងនង ិ បនទទួលចេមយ
ី េទ។
331
China Petrotech, ‘Full year financial statement for year ending December 31 2007’, ទំព័រទី ៥,
ី េលក
http://mirachenergy.listedcompany.com/newsroom/CPHL_31_12_2007_4Q.pdf (បនេមល ី ចុងេ្រកយ ៃថងទី ៩ ែខធនូ ឆន ំ ២០០៨)។
332
Global Witness បនសេរសរសំបុ្រតមួយេទ្រកមហ៊ុន មូលនធ
ិ ហ
ិ រញញ
ិ វតថុ ចន
ិ េនកនុ ងែខតុ ឆន ំ ២០០៨ េដមប
ី សី ុំករអធបបយ
ិ អំពីេរ ង ៉ វេនកនុ ងរបយករណ៍េនះ
ែដលពក់ព័នធ ឬទក់ទងនង
ឹ ្រកមហ៊ុន មូលនធ
ិ ិហរញញ
ិ វតថុ ចន។
ិ េនេពលេបះពុមពរបយករណ៍េនះ Global Witness មន
ិ បនទទួលចេមយ
ី េទ។
333
Global Witness បនសេរសរសំបុ្រតមួយេទ្រកមហ៊ុនថមពល កង
ំ ដុង ចន
ិ រុង៉ ចំកត់ េនកនុ ងែខតុ ឆន ំ ២០០៨ េដមប
ី សី ុំករអធបបយ
ិ អំពីេរ ង ៉ វេនកនុ ង
របយករណ៍េនះ ែដលពក់ព័នធ ឬទក់ទងនង
ឹ ្រកមហ៊ុន។ េនេពលេបះពុមពរបយករណ៍េនះ Global Witness មន ី េទ; េសចកី្របកស
ិ បនទទួលចេមយ រព័ ត៌មន

របស់្រកមហ៊ុន ៃឆ េប៉្រតតិក, ‘China Petrotech Holdings Limited Acquires Interest In China Zhen Rong Cambodia Energy Co Ltd,’ ៃថងទី ២៦ ែខ

កកក ឆនំ ២០០៦, http://mirachenergy.listedcompany.com/newsroom/CPHL.Cambodia.pdf (បនេមល

ី េលក
ី ចុងេ្រកយ ៃថងទី ៩ ែខធនូ ឆន ំ ២០០៨)
334
ឯក រចុះេឈមះ្រកមហ៊ុនរបស់ហុងកុង ស្រមប់្រកមហ៊ុនមូលនធ
ិ ិហរញញ
ិ វតថុ ចន
ិ , បនេមល
ី េនកនុ ងែខកញញ ឆន ំ ២០០៨; China Petrotech, ‘Replies to SGX’s
query regarding China Petrotech signs agreement with Canada-based Liburdi to set up Asia Venture,’
ី េលក
http://mirachenergy.listedcompany.com/newsroom/China_Petrotech_Replies_to_SGX_Query210207.pdf (បនេមល ី ចុងេ្រកយ ៃថងទី ៩ ែខធនូ ឆន ំ
២០០៨)។
335
តំ បន់ប ញអុិ នធឺ ណិត្រកមហ៊ុន Zhuhai Zhen Rong, http://www.zhzrgs.com.cn/en/index.asp (បនេមលេលកចុងេ្រកយ ៃថងទី ៧ ែខធនូ ឆនំ ២០០៨);

េសចកី ្របកស រព័ ត៌មនៃន្រកមហ៊ុន Sunny Global Holdings Limited, ‘Sunny Global entered into MOU for the cooperation with Zhen Rong Group, one

of the largest crude oil importers in China to develop the crude oil, fuel oil and natural gas business,’ ៃថងទី ៧ ែខធនូ ឆនំ ២០០៧,

http://www2.synchronic.com.hk/sc_upload/images/Sunny%20Global_MOU_English.pdf (បនេម លេលកចុ ងេ្រកយ ៃថងទី ៩ ែខធនូ ឆនំ ២០០៨)។

336
េសចកី្របកស រព័ត៌មន របស់្រកមហ៊ុន ៃឆ េប៉្រតតក
ិ , ‘Change of Name of China Zhenrong (Cambodia) Energy Co. Ltd.’, ៃថងទី ១២ ែខេម ឆន ំ
២០០៧, www.chinapetrotech.com/irm (បនេមល
ី េលក
ី ចុងេ្រកយ ៃថងទី ២៦ ែខកញញ ឆន ំ ២០០៨)។
337
េសចកី្របកស រព័ត៌មន របស់្រកមហ៊ុន ៃឆ េប៉្រតតក
ិ , ‘China Petrotech Completes 3-D Seismic Survey for 360 SQKM in Cambodia’, ៃថងទី ១៦
ែខេម ឆន ំ ២០០៧, www.chinapetrotech.com/ir.html (បនេមល
ី េលក
ី ចុងេ្រកយ ៃថងទី ២៦ ែខកញញ ឆន ំ ២០០៨)។
338
េសចកី្របកសស្រមប់អនកវនេយគ
ិ ិ ្រកមហ៊ុន ៃឆ េប៉្រតតក
ិ , ៃថងទី ៣០ ែខមន
ី ឆន ំ ២០០៧ នង
ិ ២៨ ែខកុមភៈ ឆន ំ ២០០៨,
ី េលក
http://www.chinapetrotech.com/ir.html (បនេមល ី ចុងេ្រកយ ៃថងទី ២៦ ែខកញញ ឆន ំ ២០០៨)។
339
ទនន
ិ ន័យភគហ៊ុន ស្រមប់្រកមហ៊ុន ថមពល មី ៉ ច ចំកត់, http://markets.ft.com/tearsheets/performance.asp?s=SG%3AMIEL, (បនេមល
ី េលក
ី ចុង
េ្រកយ ៃថងទី ២៦ ែខកញញ ឆន ំ ២០០៨), ព័ត៌មនលំអត
ិ អំពីភគហ៊ុន ្រតម្រតវ
ឹ េនៃថងទី ២២ ែខកញញ ឆន ំ ២០០៨។
340
Global Witness បនសេរសរសំបុ្រតមួយេទ្រកមហ៊ុន KPMG សងបុ
ិ រ ី េនកនុ ងែខតុ ឆន ំ ២០០៨ េដមប
ី សី ុំករអធបបយ
ិ អំពីេរ ង ៉ វេនកនុ ងរបយករណ៍េនះ ែដល
ពក់ព័នធ ឬទក់ទងនង
ឹ KPMG។ េនេពលេបះពុមពរបយករណ៍េនះ Global Witness មន
ិ បនទទួលចេមយ
ី េទ។
 ិ ក់ – រេប បែដលពួកវរជនកមពុ ជ បនចប់កប់ឧស ហកមមដក្រសង់ធនធនរបស់្របេទស
្របេទសជតល

341
KPMG, ‘Independent Auditor’s Report’, ៃថងទី ១ ែខេម ឆន ំ ២០០៧,
ី េលក
http://chinapetrotech.listedcompany.com/newsroom/CPHL.independent.auditors.pdf (បនេមល ី ចុងេ្រកយ ៃថងទី ២៥ ែខកញញ ឆន ំ ២០០៨)។
342
េសចកី្របកស រព័ត៌មន, ‘Notice of Extraordinary General Meeting’, ៃថងទី ១៩ ែខវចឆ
ិ កិ ឆន ំ ២០០៧, www.chinapetrotech.com/ir.html (បនេមល
ី
េលក
ី ចុងេ្រកយ ៃថងទី ២៥ ែខកញញ ឆន ំ ២០០៧); Global Witness បនសេរសរសំបុ្រតមួយេទ្រកមហ៊ុន LTC នង
ិ សហករ ី េនកនុ ងែខតុ ឆន ំ ២០០៨ េដមប
ី សី ុំករ
អធបបយ
ិ អំពីេរ ង ៉ វេនកនុ ងរបយករណ៍េនះ ែដលពក់ព័នធ ឬទក់ទងនង
ឹ ្រកមហ៊ុន LTC នង
ិ សហករ។ី េនេពលេបះពុមពរបយករណ៍េនះ Global Witness មន
ិ បន
ទទួលចេមយ
ី េទ។
343
Global Witness បនសេរសរសំបុ្រតមួយេទ្រកមហ៊ុន េ្របងកត JHLេនកនុ ងែខតុ ឆន ំ ២០០៨ េដមប
ី សី ុំករអធបបយ
ិ អំពីេរ ង ៉ វេនកនុ ងរបយករណ៍េនះ ែដល
ពក់ព័នធ ឬទក់ទងនង
ឹ ្រកមហ៊ុនេនះ។ េនេពលេបះពុមពរបយករណ៍េនះ Global Witness មន
ិ បនទទួលចេមយ
ី េទ។
344
្រកមហ៊ុន PT មុដ
ិ កូ, របយករណ៍្របចំឆន ំ ២០០៦, http://www.medcoenergi.com/userfiles/file/annual_report/2006/ar2006.pdf (បនេមល
ី េលក
ី ចុង
េ្រកយ ៃថងទី ៩ ែខធនូ ឆន ំ ២០០៨); ្រកមហ៊ុន PT មុិដកូ ទូរ រែដលបនេផញីេទផ រហ៊ុនទី្រកង ហ ករ , ៃថងទី ៤ ែខតុ ឆន ំ ២០០៦។
Global Witness បនសេរសរសំបុ្រតមួយេទ្រកមហ៊ុន ថមពល គូែវត៉ េនកនុ ងែខតុ
345
ឆន ំ ២០០៨ េដមប
ី សី ុំករអធបបយ
ិ អំពីេរ ង ៉ វេនកនុ ងរបយករណ៍េនះ ែដល
ពក់ព័នធ ឬទក់ទងនង ៉ េនេពលេបះពុមពរបយករណ៍េនះ Global Witness មន
ឹ ថមពល គូែវត។ ិ បនទទួលចេមយ
ី េទ; ករសែមងេ យេ ក ែត ដួង េនសននិសីទ
Cambodia Outlook Conference, ឆន ំ ២០០៧, ‘Petroleum Resource Management – Standard Reserves Classification’, ែខកុមភៈ ឆន ំ ២០០៧; ្រកមហ៊ុន
ថមពល គូែវត៉, ‘Annual Report 2007’, ទំព័រទី ១២។
346
Global Witness បនសេរសរសំបុ្រតមួយេទ្រកមហ៊ុន េ្របងកត លូនឌន
ិ េនកនុ ងែខតុ ឆន ំ ២០០៨ េដមប
ី សី ុំករអធបបយ
ិ អំពីេរ ង ៉ វេនកនុ ងរបយករណ៍េនះ
ែដលពក់ព័នធ ឬទក់ទងនង
ឹ េ្របងកត លូនឌន
ិ េហយ
ី បនទទួលករេឆយ
ី តប។ េដមប
ី េី មល
ី ព័ត៌មនបែនថមអំពីចេមយ
ី េនះ សូមេមល
ី ទំព័រទី ##។ ស្រមប់សំេ មួយ
ចបប់េពញេលញ ៃនចេមយ
ី េនះ សូមទក់ទងមក Global Witness ម mail@globalwitness.org; Douglas Gillison, ‘Swedish Oil Firm Acquires 34 Per cent
Stake in Block E’, The Cambodia Daily, ៃថងទី ៣០ ែខតុ ឆន ំ ២០០៧; Angus Rodger, ‘Lundin Joins Pack Eyeing Cambodian Oil’, International Oil
Daily, ៃថងទី ៣០ ែខតុ ឆន ំ ២០០៧។
347
សំបុ្រតព្រី កមហ៊ុន េ្របងកត លូនឌន
ិ េទ Global Witness, ៃថងទី ៤ ែខវចឆ
ិ ិក ឆន ំ ២០០៨។
348
្រកមហ៊ុន PT មុិដកូ, ទូរ រែដលបនេផញីេទផ រហ៊ុនទី្រកង ហ ករ , ៃថងទី ៤ ែខតុ ឆន ំ ២០០៦។
349
្របេទស ប ម៉, លខត
ិ ិ បញជក់ករបេងកត
ី ្រកមហ៊ុន ស្រមប់ េ្របងកត JHL ចំកត់ េលខ 123567b, ៃថងទី ២២ ែខមក ឆន ំ ២០០៤។
350
Susan Postlewaite, ‘Overlapping Claims Complicate Gas Hunt’, The Phnom Penh Post, ៃថងទី ២៩ ែខឧសភ ឆន ំ ២០០៨; េ កែត ដួង ,
អគគនយកៃន CNPA, សុនទរកថមនចំណងេជង
ី ថ ‘Petroleum Resource Management: Standard Reserves Classification’, ៃថងទី ២៣ ែខកុមភៈ ឆន ំ ២០០៧
េហយ
ី នង
ិ ករសនទនជមួយអនក យករណ៍ រព័ត៌មន ែដលបនេឃញ
ី ឯក រសមងត់ េនកនុ ងែខសី ឆន ំ ២០០៧; Shanghai Zoom Intelligence, ‘CNOOC
Signs PSC Contract with Cambodia’, ៃថងទី ១២ ែខមថុ ី េលក
ិ ន ឆន ំ ២០០៧, http://www.zoomchina.com.cn/new/content/view/25873/81/ (បនេមល ី ចុង
េ្រកយ ៃថងទី ១០ ែខធនូ ឆន ំ ២០០៨)។
351
Global Witness បនសេរសរសំបុ្រតមួយេទ CNOOC េនកនុ ងែខតុ ឆន ំ ២០០៨ េដមប
ី សី ុំករអធបបយ
ិ អំពីេរ ង ៉ វេនកនុ ងរបយករណ៍េនះ ែដលពក់ព័នធ ឬទក់
ទងនង
ឹ CNOOC។ េនេពលេបះពុមពរបយករណ៍េនះ Global Witness មន
ិ បនទទួលចេមយ
ី េទ។
352
Xinhua News Agency, ‘CNOOC signs PSC contract with Cambodia’, ៃថងទី ១១ ែខមថុ
ិ ន ឆន ំ ២០០៧; Dow Jones Energy Service, ‘Cambodia OKs
CNOOC Invest In Oil Production’, ៃថងទី ៦ ែខកកក ឆន ំ ២០០៦; Ker Munthit, ‘Cambodia says Asian, European companies are flocking to the country
in search of oil,’ ៃថងទី ១៦ ែខមក ឆន ំ ២០០៧។
353
ករេសុប
ី អេងកតរបស់ Global Witness, ឆន ំ ២០០៨។
354
តំបន់ប ញអុិនធណត
ឺ ិ អុិនធណត
ឺ ិ របស់ PT មុិដកូ , http://www.medcoenergi.com/page.asp?id=210027 (បនេមល
ី េលក
ី ចុងេ្រកយ ៃថងទី ១៩ ែខកញញ ឆន ំ
២០០៨)។
355
្របភពដែដល។
356
Global Witness បនសេរសរសំបុ្រតមួយេទ្រកមហ៊ុន េ្របងកតATI េនកនុ ងែខតុ ឆន ំ ២០០៨ េដមប
ី សី ុំករអធបបយ
ិ អំពីេរ ង ៉ វេនកនុ ងរបយករណ៍េនះ ែដល
ពក់ព័នធ ឬទក់ទងនង
ឹ ្រកមហ៊ុនេនះ។ េនេពលេបះពុមពរបយករណ៍េនះ Global Witness មន
ិ បនទទួលចេមយ
ី េទ។
357
តំបន់ប ញអុិនធណត
ឺ ិ អុិនធណត
ឺ ិ របស់ ATI Group, http://www.ati-petroleum.com/about.html (បនេមល
ី េលក
ី ចុងេ្រកយ ៃថងទី ១៥ ែខធនូ ឆន ំ ២០០៨)។
358
តំបន់ប ញអុន
ិ ធណត
ឺ ិ អុន
ិ ធណត
ឺ ិ របស់ ATI Group, http://www.atipetroleum.com (បនេមល
ី េលក
ី ចុងេ្រកយ ៃថងទី ២៥ ែខកញញ ឆន ំ ២០០៨); េសចកី
្របកសព័ត៌មនរបស់្រកមហ៊ុនេ្របងកត ATI, ៃថងទី ១១ ែខមក ឆន ំ ២០០៨, http://www.atipetroleum.com/press.html (បនេមល
ី េលក
ី ចុងេ្រកយ ៃថងទី ២៥ ែខ
កញញ ឆន ំ ២០០៨)។
359
Global Witness បនសេរសរសំបុ្រតមួយេទេ ក ចំង កូហ៊ុយ េនកនុ ង ែខមក ឆន ំ ២០០៩ េដមប
ី សី ុំករអធបបយ
ិ របស់េ ក អំពីេរ ង ៉ វេនកនុ ងរបយករណ៍េនះ
ែដលពក់ព័នធ ឬទក់ទងនង
ឹ េ ក។ េនេពលេបះពុមពរបយករណ៍េនះ Global Witness មន
ិ បនទទួលចេមយ
ី េទ។
360
Upstream, ‘Cambodia Block Lure for China’, ៃថងទី ៩ ែខវចឆ
ិ ិក ឆន ំ ២០០៧។
361
បទសមភសន៍ជមួយម នីេ្របងកតមួយរូប, ឆន ំ ២០០៨។
362
BP Exploration (Angola) Ltd, របយករណ៍្របចំឆន ំ េទកន់ Companies House, ៃថងទី ៣១ ែខធនូ ឆន ំ ១៩៩៩, ទំព័រទី ១១។
 ិ ក់ – រេប បែដលពួកវរជនកមពុ ជ បនចប់កប់ឧស ហកមមដក្រសង់ធនធនរបស់្របេទស
្របេទសជតល

363
បទសមភសន៍ជមួយអនកវភគ
ិ វស័
ិ យឧស ហកមម, ឆន ំ ២០០៨; PT មុិដកូ, ‘Annual Report’, ឆន ំ ២០០៧, ទំព័រទី ៥០។
364
ករសែមងេ យេ ក ែមន ែដន, ‘National Petroleum Policy and Petroleum Promotions and Contract’, ៃថងទី ២១-២៥ ែខកុមភៈ ឆន ំ ២០០៦,
http://www.ccop.or.th/ppm/document/CAWS6/CAWS6DOC02_menden.pdf។
365
PT មុិដកូ, ‘Annual Report’, ឆន ំ ២០០៧, ទំព័រទី ៦១; តំបន់ប ញអុិនធណត
ឺ ិ របស់ PT មុិដកូ, http://www.medcoenergi.com/page.asp?id=210027
ី េលក
(បនេមល ី ចុងេ្រកយ ៃថងទី ១៩ ែខកញញ ឆន ំ ២០០៨)។
366
េសចកី្របកសរបស់្រកមហ៊ុន PT មុដ
ិ កូ, ‘Cambodia – Block E’, ៃថងទី ១ ែខតុ ឆន ំ ២០០៦, www.medcoenregi.com/page.asp?id=210026 (បនេមល
ី
េលក
ី ចុងេ្រកយ ៃថងទី ១០ ែខធនូ ឆន ំ ២០០៨)។
367
តំបន់ប ញអុិនធណត
ឺ ិ របស់ PT មុិដកូ, http://www.medcoenergi.com/page.asp?id=210027 (បនេមល
ី េលក
ី ចុងេ្រកយ ៃថងទី ១៩ ែខកញញ ឆន ំ
២០០៨)។
368
PT មុិដកូ, ‘Annual Report 2007’, ទំព័រទី ៥០។
369
្រកសួងេសដកចច
ិ នង
ិ ហរញញ
ិ វតថុ , ‘Tableau des Opérations Financières de l'Etat’, ផលចំណូលមន
ិ ែមនពនធ រ មកពីសមបទនែរ,៉ ឆន ំ ២០០៦។
370
តំបន់ប ញអុន
ិ ធណត
ឺ ិ របស់ PT មុដ
ិ កូ, http://www.medcoenergi.com/page.asp?id=210026 (បនេមល
ី េលក
ី ចុងេ្រកយ ៃថងទី ៨ ែខធនូ ឆន ំ ២០០៨); PT
មុិដកូ, ‘Annual Report 2007’, ទំព័រទី ៥០; ្រកសួងេសដកចច
ិ នង
ិ ហរញញ
ិ វតថុ , ‘Tableau des Opérations Financières de l'Etat’, ផលចំណូលមន
ិ ែមនពនធ រ មកពី
សមបទនែរ,៉ ឆន ំ ២០០៦ នង
ិ ឆន ំ ២០០៧។
371
Rigzone, ‘Indocan Resources applies for Cambodian Exploration Rights’, ៃថងទី ១០ ែខតុ ឆន ំ ២០០៥។
372
George Mcleod, ‘Cambodia finds oil and changing fortunes’, The Bangkok Post, ៃថងទី ១៧ ែខធនូ ឆន ំ ២០០៦។
373
ធនគរអភវឌ
ិ ន៍ សុី, ‘The Tonle Sap Initiative: Future Solutions Now’, ៃថងទី ១៣ ែខធនូ ឆន ំ ២០០៧, ទំព័រទី ២,
ី េលក
http://www.adb.org/Projects/Tonle_Sap/basin.asp (បនេមល ី ចុងេ្រកយ ៃថងទី ៩ ែខធនូ ឆន ំ ២០០៨)។
374
តំបន់ប ញអុិនធណត
ឺ ិ របស់ CCOP, ‘Cambodia–present status’, http://www.ccop.or.th/epf/cambodia/cambodia_status.html (បនេមល
ី េលក
ី ចុង
េ្រកយ ៃថងទី ២៧ ែខតុ ឆន ំ ២០០៨)។
375
ី េលក
UNESCO, http://portal.unesco.org/en/ev.php-URL_ID=9765&URL_DO=DO_TOPIC&URL_SECTION=201.html, (បនេមល ី ចុងេ្រកយ ៃថងទី ១០
ែខធនូ ឆន ំ ២០០៨)។
376
UNEP, ‘A Global Overview of Wetland and Marine Protected Areas on the World Heritage List’, http://www.unep-
wcmc.org/wh/reviews/wetlands/t11.htm; www.undp.org/gef/05/documents/writeups_doc/bio/Cambodia_TonleSap.doc; UNDP, TonleSap
Conservation Project’, ទំព័រទី ១, http://www.un.org.kh/undp/resources/publications/projectSummary/tscp.pdf; 2007 IUNC Red List of Threatened
Species, http://www.iucnredlist.org/search/details.php/40235/summ នង
ិ http://www.iucnredlist.org/search/details.php/15944/summ (ទំងអស់បន
េមល
ី េលក
ី ចុងេ្រកយ ៃថងទី ១០ ែខធនូ ឆន ំ ២០០៨)។
377
ជរ ភបល
ិ កមពុ ជ, ជ្រកតយ
ឹ សព
ី ីករបេងកីត នង
ិ ករ្រគប់្រគងទីជ្រមកប្រមងជវមណ
ី ល ទេន ប, ឆន ំ ២០០១។
378
Oxfam America, ‘Keeping Community Fisheries Afloat in Cambodia’, http://www.oxfamamericOxfam
ី េលក
America.org/workspaces/where_we_work/east_asia/news_publications/art6783.html (បនេមល ី ចុងេ្រកយ ៃថងទី ១០ ែខធនូ ឆន ំ ២០០៨)។
379
ធនគរអភវឌ
ិ ន៍ សុី, ‘Conservation Initiative to Protect Resources and Livelihoods in Cambodia’s Tonle Sap’, ៃថងទី ២១ ែខវចឆ
ិ កិ ឆន ំ ២០០២,
ី េលក
http://www.adb.org/Documents/News/2002/nr2002217.asp (បនេមល ី ចុងេ្រកយ ៃថងទី ១០ ែខធនូ ឆន ំ ២០០៨)។
380
តំបន់ប ញអុិនធណត
ឺ ិ របស់ធនគរអភវឌ
ិ ន៍ សុី, http://www.Asian Development Bank.org/Projects/Tonle_Sap/basin.asp (បនេមល
ី េលក
ី ចុង
េ្រកយ ៃថងទី ១០ ែខធនូ ឆន ំ ២០០៨); Fisheries Action Coalition Team, Sithirith M., ‘The Tonle Sap and its Fisheries: a Case in Cambodia’, ទំព័រទី ៧
http://www.fact.org.kh/Download %20online/fisheriesmanagement.pdf; ធនគរអភវឌ
ិ ន៍ សុី, ‘Conservation Initiative to Protect Resources and
Livelihoods in Cambodia’s Tonle Sap’, ៃថងទី ២១ ែខវចឆ
ិ ិក ឆន ំ ២០០២, http://www.adb.org/Documents/News/2002/nr2002217.asp (បនេមល
ី េលក
ី ចុង
េ្រកយ ៃថងទី ១០ ែខធនូ ឆន ំ ២០០៨); Andrew Nette, ‘Cambodia: Dwindling Fish Stocks Threaten Food Security’, IPS, ៃថងទី ១៧ ែខេម ឆន ំ ២០០៨។
381
ធនគរអភវឌ
ិ ន៍ សុី, ‘Report and Recommendation of the President of the Board of Directors on a Proposed Loan and technical Assistance
Grant to the Kingdom of Cambodia for the Tonle Sap Environmental Management Project’, ទំព័រទី ១,
http://www.adb.org/Documents/RRPs/CAM/RRP_CAM_33418.pdf; ធនគរអភវឌ
ិ ន៍ សុី, ‘Proposed Asian Development Fund Grant Kingdom of
Cambodia: Tonle Sap Sustainable Livelihoods Project’, ឆន ំ ២០០៥, ទំព័រទី ២, http://www.adb.org/Documents/RRPs/CAM/39603-CAM-RRP.pdf (ទំង
ពរី បនេមល
ី េលក
ី ចុ ងេ្រកយ ៃថងទី ១០ ែខធនូ ឆន ំ ២០០៨)។
382
បទសមភសន៍របស់ Global Witness ជមួយអនក្រសកមួយរូប, េខតេពធ ត់, ៃថងទី ៦ ែខសី ឆន ំ ២០០៨។
383
បទសមភសន៍របស់ Global Witness ជមួយម នីេ្របងកតមួយរូប, ឆន ំ ២០០៨។
384
ករសេងកតេន មកែនង របស់ Global Witness, ឆន ំ ២០០៨។
385
បទសមភសន៍របស់ Global Witness ជមួយអនក្រសកមួយរូប, េខតេពធ ត់, ៃថងទី ៦ ែខសី ឆន ំ ២០០៨។
386
ករេសុប
ី អេងកតរបស់ Global Witness, ឆន ំ 2008។
 ិ ក់ – រេប បែដលពួកវរជនកមពុ ជ បនចប់កប់ឧស ហកមមដក្រសង់ធនធនរបស់្របេទស
្របេទសជតល

387
AFP, ‘Cambodia ‘Set to Probe for Oil’ despite Environment Worries’, ៃថងទី ១២ ែខតុ ឆន ំ ២០០៧,
ី េលក
http://afp.google.com/article/ALeqM5iDWu8uQKvc0wgWBIsT-TEHo4vwMQ (បនេមល ី ចុងេ្រកយ ៃថងទី ១០ ែខធនូ ឆន ំ ២០០៨)។
388
International Herald Tribune, ‘Cambodia forms body to deal with prospect of onshore oil in Tonle Sap lake’, ែខតុ ១២ ឆន ំ ២០០៧
ី េលក
http://www.iht.com/articles/ap/2007/10/12/asia/AS-GEN-Cambodia-Onshore-Oil.php (បនេមល ី ចុងេ្រកយ ៃថងទី ១០ ែខធនូ ឆន ំ ២០០៨)។
389
Monerrey Consensus, International Conference on Financing for Development, ៃថងទី ១៨-២២ ែខមន
ី ឆន ំ ២០០២,
ី េលក
http://www.un.org/esa/ffd/monterrey/MonterreyConsensus.pdf (បនេមល ី ចុងេ្រកយ ៃថងទី ១០ ែខធនូ ឆន ំ ២០០៨)។
390
េសចកីៃថរបស់េ ក យ៉ង ក យ េទកន់គណៈកមមធករ
ិ សទធ
ិ ិមនុស របស់ UN, ៃថងទី ២៦ ែខកញញ ឆន ំ ២០០៦។
391
ឧទហរណ៍ សូមេមល
ី តំបន់ប ញអុន
ិ ធណត ់
ឺ ិ របស់ Department for International Developmentរបស់្របេទសអងេគស , ធនគរអភវឌ
ិ ន៍ សុី, ធនគរ
ពភពេ
ិ ក, Agence Francais de Developpement របស់្របេទសប ំង, អងគករមូលនធ
ិ ិរូបយវតថ
ិ ុ អនរជតិ, នង
ិ International Development Agency របស់
្របេទសជប៉ុន ជេដម។
ី
392
អងគករសហ្របជជតិ, ‘Declaration on the Rehabilitation and Reconstruction of Cambodia,’ េនកនុ ង ‘Agreements on a Comprehensive Political
Settlement of the Cambodia Conflict’, ៃថងទី ២៣ ែខតុ ១៩៩១។
393
Heng Reaksmey, ‘Cambodia Awarded Nearly $1 Billion in Aid’, VOA Khmer, ៥ ែខធនូ ឆន ំ ២០០៨; AFP, ‘International Donors Pledge Nearly $1
Billion To Cambodia’, ៥ ែខធនូ ឆន ំ ២០០៨។
394
សេមច ហ៊ុ ន ែសន, ‘Opening remarks at the Cambodian Consultative Group Meeting, Phnom Penh, 6 December 2004’, http://www.cdc-
ី េលក
crdb.gov.kh/cdc/7cg_meeting/7cg_document/opening_remark_hunsen_eng.htm (បនេមល ី ចុងេ្រកយ ៃថងទី ១០ ែខធនូ ឆន ំ ២០០៨)។
395
Harold Mathisen, ‘Addressing Corruption in Fragile States: what role for donors?’, U4 Resource Centre, ឆន ំ ២០០៧,
ី េលក
http://www.u4.no/document/u4-issue/u4_issue1_2007_fragile_states.pdf (បនេមល ី ចុងេ្រកយ ៃថងទី ១០ ែខធនូ ឆន ំ ២០០៨)។
396
Duncan Gillison នង
ិ Kay Kimsong, ‘A Decade of Donor Meetings: Donor Discontent May Not Lessen Donor Largesse’, The Cambodia Daily, ៃថង
ទី ៣ ែខមន
ី ឆន ំ ២០០៧។
397
Xinhua News Agency, ‘Cambodian anti-corruption law to be submitted to parliament for approval’, ៃថងទី ២៥ ែខសី ឆន ំ ២០០៨។
398
The Phnom Penh Post, ‘Anti-graft legislation in sight: govt’, ៃថង ទី ១០ ែខកញញ ឆន ំ ២០០៨។
ករ្របជុំរបស់ Global Witness ជមួយ DFID, ទ្រី កងបងកក, ែខមថុ
399
ិ ន ឆន ំ ២០០៧។
ករ្របជុំរបស់ Global Witness ជមួយ DFID, ែខវចឆ
400
ិ ិក ឆន ំ ២០០៧។
401
ទំនក់ទំនងផទល់ជមួយអនកេធីករអងគករ, ឆន ំ ២០០៨។
ករ្របជុំរបស់ Global Witness ជមួយទរក, ឆន ំ ២០០៨។
402

403
‘Annex 3.3: Disbursements & Projections By Development Partner 1992 – 2010’ េនកនុ ង គណៈកមមធករ
ិ នតសមបទ
ី ិ នង
ិ អភវឌ
ិ ន៍កមពុ ជ ៃន្រកម្របក
ឹ
អភវឌ
ិ ន៍កមពុ ជ, ‘The Cambodia Aid Effectiveness Report 2008’, ែខវចឆ
ិ ិក ឆន ំ ២០០៨, http://www.cdc-
ី េលក
crdb.gov.kh/cdc/second_cdcf/aer_report/default.htm (បនេមល ី ចុងេ្រកយ ៃថងទី ៥ ែខមក ឆន ំ ២០០៩)។ េលខស្រមប់ឆន ំ ២០០៧ គប
ឺ េ ះ សនន។
404
GTZ, ‘Overview of Government – Donor Coordination Events, Cambodia 1992 – 2005’, ទំព័រទី ៨,
http://www.donorplatform.org/component/option,com_docman/Itemid,/task,doc_download/gid,313/
405
‘Cambodia Consultative Group Meeting, 19-21 June 2002: United Kingdom Brief', http://www.cdc-
ី េលក
crdb.gov.kh/cdc/statement_united_kingdom.htm (បនេមល ី ចុងេ្រកយ ៃថងទី ១០ ែខធនូ ឆន ំ ២០០៨)។
406
េសចកីែថងរបស់គណៈ្របធន កនុ ងនមតំ ងសហព័នធអរឺ ុប៉ េនឯ ‘Consultative Group Meeting on Cambodia, June 19-21 2002, in Phnom Penh’,
http://www.cdc-crdb.gov.kh/cdc/statement_behalt_european.htm; ‘Executive Summary’ េនកនុ ង ‘NGO Statement to the 2002 Consultative Group
Meeting on Cambodia, Phnom Penh, 19-21 June, 2002’,
http://www.ngoforum.org.kh/Development/Docs/ngo_2002/1.htm (ទំងអស់ បនេមល
ី េលក
ី ចុងេ្រកយ ៃថងទី ១០ ែខធនូ ឆន ំ ២០០៨)។
407
‘Cambodia Consultative Group Meeting, Phnom Penh, 19-21 June, 2002: Denmark brief on Specific Areas’, http://www.cdc-
ី េលក
crdb.gov.kh/cdc/denmark_specific_areas.htm (បនេមល ី ចុងេ្រកយ ៃថងទី ១០ ែខធនូ ឆន ំ ២០០៨)។
408 ‘
Cambodia Consultative Group Meeting, 19-21 June, 2002: United Kingdom Brief’, http://www.cdc-crdb.gov.kh/cdc/statement_united_kingdom.htm
(បនេម លេលកចុ ងេ្រកយ ៃថងទី ១០ ែខធនូ ឆនំ ២០០៨)។
409
‘Executive Summary’ in ‘NGO Statement to the 2002 Consultative Group Meeting on Cambodia, Phnom Penh, ៃថងទី ១៩-២១ June, ឆនំ ២០០២’,

http://www.ngoforum.org.kh/Development/Docs/ngo_2002/1.htm (បនេម លេលកចុងេ្រកយ ៃថងទី ១០ ែខធនូ ឆនំ ២០០៨)។

410
‘Cambodia banking on donors for annual handout after a troubled year’, AFP, ៃថងទី ១២ ែខមិថុន ឆនំ ២០០២។

សេមច ហ៊ុន ែសន, ‘Opening address at the Cambodia Consultative Group Meeting, Phnom Penh, 20 June, 2002’,
411

ី េលក
http://www.camnet.com.kh/ocm/government/government127.htm (បនេមល ី ចុងេ្រកយ ៃថងទី ១០ ែខធនូ ឆន ំ ២០០៨)។
 ិ ក់ – រេប បែដលពួកវរជនកមពុ ជ បនចប់កប់ឧស ហកមមដក្រសង់ធនធនរបស់្របេទស
្របេទសជតល

412
‘2002 Cambodia Consultation Group Meeting: Priority Areas for Joint Monitoring’, http://www.cdc-crdb.gov.kh/cdc/priority_areas.htm (បនេមលេលក

ចុ ងេ្រកយ ៃថងទី ១០ ែខធនូ ឆនំ ២០០៨)។

413
‘Consultative Group meeting: Presentation by H.E. Sok An’, ៃថងទី ៦ ែខធនូ ឆន ំ ២០០៤, http://www.cdc-
ី េលក
crdb.gov.kh/cdc/7cg_meeting/7cg_document/speak_not_sokan_eng.htm (បនេមល ី ចុងេ្រកយ ៃថងទី ១០ ែខធនូ ឆន ំ ២០០៨)។
414
‘Promoting Good Governance: Fighting Corruption And Increasing Accountability’, េសចកែី ថង តំ ងឲយសហគមន៍ទយក េ យឯកអគគរដទូត
សហរដ ិ , ករ្របជុំ CG, ៃថងទី ៦ ែខធនូ ឆន ំ ២០០៤, http://www.cdc-crdb.gov.kh/cdc/7cg_meeting/7cg_document/fighting_corrupton_usa_eng.htm
េមរក
ី េលក
(បនេមល ី ចុងេ្រកយ ៃថងទី ១០ ែខធនូ ឆន ំ ២០០៨)។
415 th
Cambodia: 7 Consultative Group Meeting, Phnom Penh, ៃថងទី ៦-៧ ែខធនូ ឆន ំ ២០០៤,
‘Concluding Remarks by Co-Chair, Ian C. Porter, World Bank Country Director for Cambodia’, http://www.cdc-
ី េលក
crdb.gov.kh/cdc/7cg_meeting/7cg_document/concluding_remark_wb.htm (បនេមល ី ចុងេ្រកយ ៃថងទី ១០ ែខធនូ ឆន ំ ២០០៨)។
េសចកីែថងចមបងរបស់ពួក NGO េទកន់ ករ្របជុំ CG ឆន ំ ២០០៤, http://www.ngoforum.org.kh/Development/Docs/CG%202004/main_statment.htm
416

ី េលក
(បនេមល ី ចុងេ្រកយ ៃថងទី ១០ ែខធនូ ឆន ំ ២០០៨)។
417
ធនគរពិ ភពេ ក, ‘Cambodia at Crossroads’, ឆនំ ២០០៤, ទំព័រទី ៣, ទំព័រទី ២៤,

http://siteresources.worldbank.org/INTCAMBODIA/Resources/Overview.pdf (បនេម លេលកចុ ងេ្រកយ ៃថងទី ១០ ែខធនូ ឆនំ ២០០៨)។

418
េសចកី ែថងចមបងរបស់ពួក NGO េទកន់ ករ្របជុំ CG ឆនំ ២០០៤, http://www.ngoforum.org.kh/Development/Docs/CG%202004/main_statment.htm

(បនេមលេលកចុងេ្រកយ ៃថងទី ១០ ែខធនូ ឆនំ ២០០៨)។

419
Liam Cochrane, ‘Cambodi a takes s colding, $500 mi lli on from donors ’, The Phnom Penh Post, ៃថង ទី ១ ៧ ែខធនូ ឆន ំ ២០ ០៤។
420
‘Consultative Group meeting: Presentation by H.E. Sok An’, ៃថងទី ៦ ែខធនូ ឆន ំ ២០០៤, http://www.cdc-
ី េលក
crdb.gov.kh/cdc/7cg_meeting/7cg_document/speak_not_sokan_eng.htm (បនេមល ី ចុងេ្រកយ ៃថងទី ១០ ែខធនូ ឆន ំ ២០០៨)។
421
សេមចហ៊ុន ែសន, ‘Opening remarks at the Cambodian Consultative Group Meeting, Phnom Penh, 6 December 2004’, http://www.cdc-
ី េលក
crdb.gov.kh/cdc/7cg_meeting/7cg_document/opening_remark_hunsen_eng.htm (បនេមល ី ចុងេ្រកយ ៃថងទី ១០ ែខធនូ ឆន ំ ២០០៨)។
422
Liam Cochrane, ‘Cambodi a takes s colding, $500 mi lli on from donors ’, The Phnom Penh Post, ៃថង ទី ១ ៧ ែខធនូ ឆន ំ ២០ ០៤។
423
‘2004 CG Monitoring Indicators’, http://www.cdc-crdb.gov.kh/cdc/7cg_meeting/7cg_document/2004cg_monitoring.htm; ឯក រភជប់ បែនថម៖ ‘2004 CG

Monitoring Indicators: Annex’, http://www.cdc-crdb.gov.kh/cdc/7cg_meeting/7cg_document/2004cg_monitoring_annex.htm (ទំងពី បនេមលេលកចុ ង

េ្រកយ ៃថងទី ១០ ែខធនូ ឆនំ ២០០៨)។

424
េសចកីែថងេទកន់ CG េ យឯកអគគរដទូតសហរដ េម៉រក
ិ Joseph A. Mussomeli តំ ងឲយសហគមន៍ទយក ‘Concrete Steps for Fighting Corruption’,
ៃថងទី ២ ែខមន
ី ឆន ំ ២០០៦, http://www.cdc-crdb.gov.kh/cdc/8cg_meeting/session3/delivered_usa_eng.htm (បនេមល
ី េលក
ី ចុងេ្រកយ ៃថងទី ១០ ែខធនូ ឆន ំ
២០០៨)។
425
Consultative Group Meeting for Cambodia, ៃថងទី ២-៣ ែខមន
ី ឆន ំ ២០០៦, ‘Joint Donor Statement on Natural Resources Management, Land and
ី េលក
Agriculture by the German Representative’, http://www.cdc-crdb.gov.kh/cdc/8cg_meeting/session3/joint_german_eng.htm (បនេមល ី ចុង
េ្រកយ ៃថងទី ១០ ែខធនូ ឆន ំ ២០០៨)។
426
្របភពដែដល។
427
្របភពដែដល។
428
សំដីសំបុ្រត្រតវបនដក សង់ េនកនុង ‘Hu man righ ts g roup s rep rov e gov ern men t's b en ef acto rs ’, The Phno m Penh Pos t, ៃថង ទី ២៤ ែខ

កុ មភៈ ឆនំ ២០ ០៦។

429
Global Witness បនសេរសរសំបុ្រតមួយេទេ ក គត ឈន់ េនកនុ ងែខតុ ឆន ំ ២០០៨ េដមប
ី សី ុំករអធបបយ
ិ របស់េ ក អំពីេរ ង ៉ វេនកនុ ងរបយករណ៍េនះ
ែដលពក់ព័នធ ឬទក់ទងនង
ឹ េ ក។ េនេពលេបះពុមពរបយករណ៍េនះ Global Witness មន
ិ បនទទួលចេមយ
ី េទ។
430
Charles McDermid និ ង Vong Sokheng, ‘RGC co unts $601 million blessings’, Th e Phnom Penh Po st, ៃថង ទី ១០ ែខមី ន ឆនំ ២០០៦។
431
សេមច ហ៊ុ ន ែសន, ‘Opening Address at the Cambodia Consultative Group Meeting, 2 March, 2006’, http://www.cdc-
ី េលក
crdb.gov.kh/cdc/8cg_meeting/session1/opening_address_hunsen.htm (បនេមល ី ចុងេ្រកយ ៃថងទី ១០ ែខធនូ ឆន ំ ២០០៨)។
432
Items for change, 2006: ‘Joint Monitoring Indicators for 8th CG Meeting’, http://www.cdc-
crdb.gov.kh/cdc/8cg_meeting/session3/yanara_jmis_final_eng.htm (បនេមលេលកចុងេ្រកយ ៃថងទី ១០ ែខធនូ ឆនំ ២០០៨)។
433
‘Development Partner’s Consensus Statement On Governance For The Cambodian Development Cooperation Forum, 21-20 March 2007’,
ី េលក
http://www.cdc-crdb.gov.kh/cdc/first_cdcf/session1/consensus_statement.htm (បនេមល ី ចុងេ្រកយ ៃថងទី ១០ ែខធនូ ឆន ំ ២០០៨)។
434 st
‘1 Cambodia Development Cooperation Forum 19-20 March, 2007: Statement on Agriculture and Natural Resources Management Mr.
Michael Brownell, Director, Southeast Asia Programme, CIDA’,
 ិ ក់ – រេប បែដលពួកវរជនកមពុ ជ បនចប់កប់ឧស ហកមមដក្រសង់ធនធនរបស់្របេទស
្របេទសជតល

ី េលក
http://www.cdc-crdb.gov.kh/cdc/first_cdcf/session1/statement_cida.htm (បនេមល ី ចុងេ្រកយ ៃថងទី ១០ ែខធនូ ឆន ំ ២០០៨)។
435
Global Witness, ‘ែខ ស យអនកលួចជតិ៖ ករកប់េឈ ខុសចបប់ និ ងករពុះេ្រច ក្រទពយសមបតិ ធរណៈ’, ែខមិថុន ឆនំ ២០០៧។
436
‘First Cambodia Development Cooperation Forum, Phnom Penh, June 19-20, 2007: Opening Statement by Lead Development Partner Coordinator, Ian
C. Porter, Country Director for Cambodia, World Bank’, http://www.cdc-crdb.gov.kh/cdc/first_cdcf/opening_session/statement_wb.htm (បនេម លេលកចុ ង

េ្រកយ ៃថងទី ១០ ែខធនូ ឆនំ ២០០៨)។

437
សំដីដក សង់ េនកនុង Cat Barton និង Vong Sokheng, ‘$690 million: pledges, promises and faint praise’, The Phnom Penh Post, ៃថងទី ២៩ ែខមិ ថុន ឆនំ

២០០៧។
438
Cat Barton, ‘Government deeds to face CG’, The Phno m Penh Post, ៃថង ទី ១ ៥ ែខមិ ថុ ន ឆនំ ២០០៧។
439
សេមច ហ៊ុន ែសន, ‘Opening Address at the First Cambodia Development Cooperation Forum, 19 June 2007’, http://www.cdc-
ី េលក
crdb.gov.kh/cdc/first_cdcf/opening_session/open_hunsen_eng.htm (បនេមល ី ចុងេ្រកយ ៃថងទី ១០ ែខធនូ ឆន ំ ២០០៨)។
440
AFP, ‘Cambodia boosts aid request to 689 million dollars’, ៃថងទី ២០ June ឆន ំ ២០០៧។