BIG BANG EDO

LEHERKETA HANDIAREN
TEORIA
 UNIBERTSOAREN
SORRRERA

• Georges Lamaitre proposatu zuen

1927an.
• George Gamor garatu zuen teoria.
• Teoria horren ondorioz unibertsoa
leherketa baten ondorioz sortu zen.
 Prozesuaren jatorria
• Hasieran materia puntu batean kontzentraturik
zegoen. Puntu hori jatorrizko atomoa deitzen
zen.
Energia norabide guztietaan mugitzean, materia
bihurtzen joan zen. Materia sortzearekin
batera,esoazioa eta denbora ere sortu egin
ziren.
• Partikula subatomikoak sortzen hasi ziren:
hidrogeno eta helioa.
• Tenperatura jaisten joan zen eta izarrak sortu
egin ziren.Izarretan hidrogeno eta heliotik
elementu kimiko ezberdinak sortu ziren fusio
 Bang-aren teoria
• Banga Unibertsoaren sorrera azaltzeko
jaiotako teoria bat da. Bertan unibertsoaren
jaiotza duela 14.000 milioi urte gertatu zela
proposatzen da. Hasieran unibertsoko energia
guztia puntu batean elkartuta zegoen.
Leherketa bat egon zen, Big Bang- na, eta
materia guztia aldentzen hasi zen heinean
hozten zen. Apurka-apurka materia hori
erakartzen hasi zen eta lehen galaxiak eta
izarrak sortu ziren.
 UNIBERTSOAREN
GARAPENA

• Orain dela 15.000 milioi urte.

Unibertsoa eratu zen, leherketa izugarri
baten ondorioz.
 JARRAIPENA
• Leherketa hura gertatuaurretik,
unibertsoko materia eta energia guztia
izugarrizko dentsitatea zuen puntu
batean kontzentraturik zegoen.
 UNIBERTSOAREN
GARAPENA
• Hiru minutu beranduago.
Leherketa gertatu eta hiru bat minutu
beranduago partikula subatomikoetatik atomoen
nukleoak
eratzen hasi ziren.
• 300.000 urteren buruan.
300.000 urte inguru behar izan ziren lehenengo
materia-guneak osatzeko.
Orain dela 14.000 milioi urte.
Leherketa handia gertatu eta mila milioi
urtera eratu ziren lehenengo galaxiak.
 UNIBERTSOAREN
GARAPENA
Izarren argia unibertsoan barrena bidaiatzen
hasi zen. Orain dela 13.000 milioi urte.
Esne-Bideko lehen izarrak sortu ziren,helioz eta
hidrogenoz osaturiko laino handi baten
fragmentazioaren ondorioz.
• Orain dela 4.600 milioi urte.
Eguzki-sistema garai horretan jaio zela
estimatzen da.Errotazioan zebilen hodei bat eta
bere inguruan zebiltzan izotz eta arroka puskak
zeuden sorburuan.Bizia sortu zen Lurrean.
 LURRAREN ATMOSFERA
• Lurra inguratzen duen gas geruza da. Osagai
nagusiak hauek dira: nitrogenoa da (%78),
oxigenoa (%21,12), argona (%0,93), karbono
dioxidoa /%0,04), ur lurruna (%2 inguru) eta
gainerakoa beste gas batzuen aztarnak.
• Atmosferak lur kanpoko erradiazioetatik
babesten du, izpi ultramoreak xurgatuz. Ez du
muga zehatzik, gainazaletik aldendu ahala
bere dentsitatea jarraian jaisten baita.
Askotan, atmosfera eta espazioaren arteko
muga bezala Karman muga aipatzen da, 100
km-ko garaieran.
 Geruzak
• Troposfera: Atmosferako geruza baxuena,
lurrazalean hasten da eta 7 km-ko altuerara
heltzen da poloetan eta 17 km-ra ekuatorean.
Geruza guztietatik lodiena da tenperatura
jaitsi egiten da altuera igo ahala
• Estratosfera: Troposferaren gainetik 50 bat
km-ko altueraraino hedatzen da. Bertan dago
ozono-geruza, ozono kontzentrazio handi
samarreko eremua, izpi-ultramore gehienak
xurgatzen dituena.
 GERUZA
• Mesosfera: 50 eta 80-85 km artean,
tenperatura jaitsi egiten da igo ahala.
• Termosfera: 80-85 km-tik 640 km-raino
hedatzen da, tenperatura igoz altuerarekin,
energia altuko erradiazioaren xurgaketagatik
oxigeno atomoen aldetik.
• Ionosfera: Termosferaren barruan kokatua,
erradiazioarengatik ionizatzen den
atmosferaren zatia da. Magnetosferaren
barruko muga da.
• Exosfera: Kanpoen dagoen geruza, 10.000
km-raino heda daiteke. Atmosferako atomo
eta molekulak espaziora alde egin dezakete.
Gas arinenek, hidrogeno eta helioa gehien
 AMAIERA

SILVIA BUJÁN
1ª D