‫آﻣﻮزﺷﻰ‬

‫ازﺳﻄﺢ ﻳﻚ ﻣﺎه ﺑﻪ ﭼﻪ‬

‫ﺑﺰرﮔﻰ ﻣﻰﺗﻮاﻧﻴﺪ ﺑﭙﺮﻳﺪ؟‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﻋﻠﻰرﺿﺎ اﻛﺒﺮى‬
‫دﺑﻴﺮ ﻓﻴﺰﻳﻚ ﻓﺮﻳﺪوﻧﻜﻨﺎر‬

‫آﻫﻦ( ﺑﺮﺣﺴﺐ ﺗﻦ ﺑﺮ ﻣﺘﺮﻣﻜﻌﺐ اﺳـﺖ‪ ،‬ﺑـﻨـﺎﺑـﺮاﻳـﻦ ﭼـﮕـﺎﻟـﻰ ﻣـﺎه را‬ ‫ﺑﺎ درﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻦ ﭼﮕﺎﻟﻰ"ﻫﺎى ﻗﺎﺑـﻞ ﻗـﺒـﻮل ﺷـﻌـﺎع ﺑـﺰرگ"ﺗـﺮﻳـﻦ‬
‫‪ ρ = 3 ×103 kg / m 3‬درﻧﻈﺮ ﻣﻰ"ﮔﻴﺮﻳﻢ‪ .‬ﭼـﻮن ‪ U + W ≥0‬اﺳﺖ‪،‬‬ ‫ﺻﺨﺮه ﻛﺮوى ﻛﻪ روى آن ﻣﻰ"ﺗﻮاﻧﻴﺪ ﺑﺎ ﭘﺮﻳﺪن ﺑﻪ ﺳﺮﻋﺖ ﻓﺮار ﺑﺮﺳﻴﺪ‬
‫ﺧﻮاﻫﻴﻢ داﺷﺖ‪:‬‬ ‫ﭼﻘﺪر اﺳﺖ؟‬
‫‪4GR ρm < mgh‬‬
‫‪2‬‬ ‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬وﻗﺘﻰ از ﺳﻄﺢ ﻳﻚ ﻣﺎه ﻣﻰ"ﭘﺮﻳﺪ ﺑﻴﺸﻴﻨﻪ ﻛﺎرى ﻛﻪ ﭘﺎﻫﺎى‬
‫ﺷﻤﺎ ﻣﻰ"ﺗﻮاﻧﺪ اﻧﺠﺎم دﻫﺪ ﺑﺰرگ"ﺗﺮ از اﻧـﺮژى ﭘـﺘـﺎﻧـﺴـﻴـﻞ ﮔـﺮاﻧـﺸـﻰ‬
‫‪gh‬‬
‫<‪R‬‬ ‫ﺷﻤﺎﺳﺖ‪ .‬ﺑﮕﺬارﻳﺪ ﻛﺎرى ﻛﻪ ﭘﺎى ﺷﻤﺎ ﻣـﻰ"ﺗـﻮاﻧـﺪ اﻧـﺠـﺎم دﻫـﺪ را‬
‫‪4Gρ‬‬
‫ﺗﺨﻤﻴﻦ ﺑﺰﻧﻴـﻢ‪ ،‬اﻳـﻦ ﻛـﺎر را ﻣـﻰ"ﺗـﻮان ﺑـﻪ ﭼـﻨـﺪ روش اﻧـﺠـﺎم داد‪.‬‬
‫‪r r‬‬
‫‪m‬‬
‫‪(10‬‬‫)‪)(1m‬‬ ‫ﻣﻰ"ﺗﻮان ﻧﻴﺮوى ﺑﻪ ﻛﺎر رﻓﺘﻪ و ﺟﺎﺑﻪ"ﺟـﺎﻳـﻰ )‪ (W = F. d‬را ﺑﻪ"دﺳﺖ‬
‫<‪R‬‬ ‫‪s2‬‬
‫‪Nm‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪kg‬‬ ‫آورد ﻳﺎ ﻣﺆﻟﻔﻪ ﻗﺎﺋﻢ ﺳﺮﻋﺖ اوﻟﻴﻪ در ﺷﺮوع ﭘﺮﻳﺪن را ﺑﺮاورد ﻛـﺮد‪.‬‬
‫‪4(7 ×10−11‬‬ ‫) ‪)(3 ×103 3‬‬
‫‪kg2‬‬ ‫‪m‬‬ ‫راﺣﺖ"ﺗﺮﻳﻦ راه اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺣـﺪس ﺑـﺰﻧـﻴـﻢ ﻛـﻪ ﺗـﺎ ﭼـﻪ ارﺗـﻔـﺎﻋـﻰ‬
‫ﻣﻰ"ﺗﻮان در ﻣﻴﺪان ﮔﺮاﻧﺸﻰ زﻣﻴﻦ ﭘﺮﻳﺪ‪ .‬ﺑﺪون ﺷﻚ ﻣﻰ"ﺗﻮاﻧﻴﺪ ﺑﻴﺶ‬
‫‪R < 3 ×103 m‬‬
‫از ‪ ٠٫١m‬و ﻛﻤﺘﺮ از ‪ ١٠m‬ﺑﭙﺮﻳﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﻣﻴﺎﻧﮕﻴﻦ ﻫﻨـﺪﺳـﻰ آن را‬
‫ﻣﻰ"ﺗﻮاﻧﻴﺪ ﺑﺎ ﭘﺮﻳﺪن از ﺳﻄﺢ ﻳﻚ ﻣﺎه ﻛﻪ ﺷﻌﺎع آن ﻛﻤـﺘـﺮ از ‪٣km‬‬
‫ﻣﻰ"ﮔﻴـﺮﻳـﻢ ﻛـﻪ ‪ h =1m‬اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ ﭘﺎﺳﺦ ﺑﻪ ﺟﺮم ﺷـﻤـﺎ ﺑـﺴـﺘـﮕـﻰ‬
‫ﺑﺎﺷﺪ ﺑﻪ ﺳﺮﻋﺖ ﻓﺮار ﺑﺮﺳﻴﺪ‪.‬‬
‫ﻧﺪارد‪ ،‬اﻣﺎ ﺟﺮم ‪ m =100kg‬را درﻧﻈﺮ ﻣﻰ"ﮔﻴﺮﻳﻢ ﺗﺎ ﺑﺘﻮاﻧﻴﻢ اﻧـﺮژى‬
‫ﺗﻮﺟﻪ ﻛﻨﻴﺪ ﻛﻪ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ"ﻫﺎ ﻓﻘﻂ ﺑﺎ ﻳﻚ رﻗﻢ ﺑﺎﻣﻌﻨـﻰ اﻧـﺠـﺎم ﺷـﺪ‪.‬‬
‫ﭘﺘﺎﻧﺴﻴﻞ ﮔﺮاﻧﺸﻰ ﺑﻴﺸﻴﻨﻪ را ﺗﺨﻤﻴـﻦ ﺑـﺰﻧـﻴـﻢ‪ .‬ﻛـﺎرى ﻛـﻪ ﭘـﺎﻫـﺎﻳـﺘـﺎن‬
‫ﺑﺮاورد ارﺗﻔﺎﻋﻰ ﻛﻪ ﻣﻰ"ﺗﻮاﻧﻴﻢ ﺑﭙﺮﻳﻢ )و درﻧﺘﻴﺠﻪ ﻛﺎرى ﻛﻪ ﭘـﺎﻫـﺎى ﻣـﺎ‬
‫ﻣﻰ"ﺗﻮاﻧﺪ اﻧﺠﺎم دﻫﺪ ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﻴﺸﻴﻨﻪ اﻧﺮژى ﭘﺘﺎﻧﺴﻴﻞ ﺷﻤﺎﺳـﺖ‪.‬‬
‫ﻣﻰ"ﺗﻮاﻧﺪ اﻧﺠﺎم دﻫﺪ( ﻓﻘﻂ ﺗﺎ ﻳﻚ رﻗﻢ ﺑﺎ ﻣﻌﻨﻰ ﺧﻮب اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ‬
‫‪W = U = mgh = (100kg)(10N / kg)(1m) =103 J‬‬
‫دﻗﻴﻖ"ﺗﺮ ﺑﻮدن در ﺟﺎﻫﺎى دﻳﮕﺮ ﺑﻰ"ﻓﺎﻳﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺗﻮﺟﻪ ﻛﻨﻴﺪ ﻛﻪ ﺑـﺎ اﻳـﻦ‬
‫اﻛﻨﻮن ﻧﮕﺎﻫﻰ ﺑﻪ اﻧﺮژى ﭘﺘﺎﻧﺴﻴﻞ ﺷﻤﺎ ﻫﻨﮕﺎﻣﻰ ﻛﻪ ﺑـﺮ ﺳـﻄـﺢ ﻣـﺎه‬
‫ﻛﺎر ﻣﻰ"ﺗﻮان ﺗﻤﺎم ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ"ﻫﺎ را ﺑﺪون ﻣﺎﺷﻴﻦ"ﺣﺴﺎب اﻧﺠﺎم داد‪ .‬ﻣﻬﻢ‬
‫اﻳـﺴـﺘـﺎده"اﻳــﺪ‪ U = −GMm / R ،‬ﻣـﻰ"اﻧـﺪازﻳـﻢ‪ .‬ﺟـﺮم ﻣـﺎه ﺑــﺮاﺑــﺮ‬
‫اﺳﺖ ﻛﻪ ﻋﺎدت اﺳﺘﻔﺎده"ى زﻳﺎد از دﺳﺘﮕﺎه"ﻫﺎى اﻟﻜﺘﺮوﻧﻴﻜﻰ را از ﺳﺮ‬
‫‪4‬‬
‫داﻧﺶ"آﻣﻮزان ﺑﻴﻨﺪازﻳـﻢ‪.‬‬ ‫‪ M = πR 3ρ‬ﺑﺎ ﻓﺮض ‪ π = 3‬و ﻗﺮار دادن ‪ M‬در ‪ U‬ﺧﻮاﻫﻴﻢ داﺷﺖ‪:‬‬
‫‪3‬‬

‫‪٥٦‬‬
‫‪4‬‬
‫ﻣﻨﺒﻊ‪:‬ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬ ‫‪G( πR 3 ρ)m‬‬
‫‪U=−‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪⇒ U = −4GR 2ρm‬‬ ‫آﻣﻮ‬
‫‪The Physics Teacher. Vol. 45., 2007‬‬ ‫‪R‬‬ ‫زش‬

‫ﭼﮕﺎﻟﻰ ﻣﺎه ﺑﺰرگ"ﺗـﺮ از ‪) ١‬ﭼﮕﺎﻟﻰ آب( و ﻛﻤـﺘـﺮ از ‪) ٨‬ﭼﮕﺎﻟـﻰ‬

‫دوره ى ﺑـﻴـﺴــﺖ وﺳـﻮم‪،‬‬
‫ﺷﻤﺎره ى‪،٢‬زﻣﺴﺘﺎن ‪١٣٨٦‬‬