Download as doc, pdf, or txt
Download as doc, pdf, or txt
You are on page 1of 15

CUPRINS

I. ARGUMENT PRELIMINAR
II. FUNDAMENTELE EDUCAIEI
II.1. Fundamentele conceptuale ale educae
II.!. Fnalt"le educae
II.#. Le$t"le % p&ncple educae
II.'. Funcle educae
II.(. Cu&&culum)ul educaonal
III. MEDIUL EDUCAI*NAL
III.1. Famla
III.!. S+temul de ,n-."m,nt
III.#. Educae e/t&a%cola&"
III.'. Ma++)meda
III.(. A+oca de cop % tne&et
III.0. Pa&tdele poltce
III.1. *&$an2ale de c&eae
IV. MANAGEMENTUL 3I M*NIT*RI4AREA ACTI5IT6II EDUCAI*NALE
I5.1. A+$u&a&ea potenalulu ddactc
I5.!. A$en actulu educaonal
V. STRATEGIE 3I TACTIC6 7N REALI4AREA C*NCEPIEI EDUCAIEI
I. ARGUMENT PRELIMINAR
*&ce ++tem educaonal mplc" d+pon8ltate naonal"9 &e:lect,nd toate a+pectele +ocale9
economce % +p&tuale ale -e une "&. El poate : conceput ca o modaltate de a+$u&a&e a
de2-olt"& comunt" % nd-dulu. At&8ut % conde de e/+ten" a omulu ,n +ocetate9 educaa
a&e dou" o8ect-e de 8a2"; a< de &ec&ea&e a pe&+onalt" umane= 8< de :o&ma&e a calt" umane ,n
cad&ul +ocal de pe&+pect-". Educaa a&e d&ept temele e/pe&ena acumulat" de +ocetatea uman" %
t&e8ue +" antcpe2e e-olua +ocet"9 +e&-nd d&ept :acto& dete&mnat- de de2-olta&e +ocal)
economc" a "&.
Acea+t" te2" +e ,ntemea2" pe o a8o&da&e +pecal" a +u8ect)o8ectulu educae % p&e+upune
nte&p&eta&ea pe&+onalt" umane ca p&odu+ >% a$ent< al act-t"?p&oce+ulu de
:o&ma&e?auto:o&ma&e % de de2-olta&e?autode2-olta&e pe&manent" a con%tne % compo&tamentulu
+ocal al pe&+onalt" ,n plan ntelectual ) mo&al ) te@nolo$c ) e+tetc ) ecolo$c ) economc )
demo$&a:c ) +anta& etc. la n-el :o&mal9 non:o&mal9 n:o&mal.
T&an+:o&m"&le ca&e au loc ,n -aa +ocal" % poltc"9 economc" % cultu&al"9 mpun,nd
+c@m8"& ,n de2de&atul educaonal9 $ene&ea2" mod:c"& % ,n con%tna9 compo&tamentul
pe&+onalt".
Ale&tate9 n+ttule +ocale nu +,nt p&e$"tte +p&e a cont&8u la p&oce+ul educaonal9 a& a$en
educaonal nu po+ed" ,nc" +u:cente a8lt" de educae ,n nole cond +ocal)economce.
C,nd +ocetatea con%tent2ea2" tot ma mult e-olua p&oce+elo& ne$at-e % con+ecnele lo&
ne:a+te pent&u naune9 educaa de-ne o p&o8lem" +ocal" acut"9 ca&e nece+t" teo& % metodolo$
educaonale no. De acea9 p&e2enta Concepe ,% p&opune pa&ad$ma educaonal" &aco&dat" la; a)
+tuaa % tendnele de de2-olta&e a +ocet"= b) teleolo$a educae >deal9 +cop9 o8ect-e9
+tanda&de educaonale<= c) te@nolo$ % metodolo$ educaonale modeme= d) poltca +ocal" ,n
domenul educae= e) o&ent"& -alo&ce % educaonale pe plan naonal % nte&naonal.
Concepa Educae dn R.M. -a +e&- d&ept mAloc de nte$&a&e a tutu&o& a$enlo& educaonal
,nt&)un ++tem unc de educae a coplo&9 tne&etulu % adullo&. Ea a&e men&ea de a c&ea un
pa&tene&at peda$o$c ,n &eal2a&ea dealulu9 +copulu % o8ect-elo& educae. Real2a&ea
concepe mpune o8l$aun % &e+pon+a8lt" maAo&e ,nt&u p&o+pe&a&ea +p&tual" % -tal" a
pe&+onalt"9 % conduce la a&mon2a&ea &elalo& nte&etnce % nte&cultu&ale ,n Repu8lca
Moldo-a.
II. FUNDAMENTELE EDUCAIEI
2.1. Fundamentele conceptuale ale educa!e!
Concepa educae con+ttue documentul de p&m o&dn ,n :o&ma&ea % de2-olta&ea
pe&+onalt"9 a-,nd ca 8a2" &eal+mul :lo2o:c9 e+ena c"&ua con+t" ,n ,nele$e&ea unt"
ec@l8&ate a pa&t" mate&alulu % dealulu.
Cont&apune&ea t&adonal" a nte&e+elo& pe&+onalt" cu nte&e+ele +ocet" nu +e &e2ol-" pe
calea a8+olut2"& -alo& pe&+onalt" +au +upe&o&t" +ocet" a+up&a ace+tea9 c9 ma cu&.nd9
pe calea co&el"& nte&e+elo& lo& %9 ca u&ma&e9 a co&el"& pe&+onal?+ocal9 colect-?nd-dual.
Pe&+onaltatea e+te de neconceput ,n a:a&a +ocet". Tn2,nd +p&e o a&mone +ocal"9 am8ele
&eal2ea2" tne&a&ul de2-oltat- unplan.
E+ena :lo2o:e educae +e a/ea2" pe un ++tem de -alo& cu +tatut naonal o:cal9 p&oteAate
de le$e9 % ca&e con+ttue &e)pe&ele de 8a2" o&entate +p&e de2-olta&ea ,n a+cenden" a +ocet".
Flo2o:a educae &ep&e2nt" d totaltate de de % p&ncp ce alc"tue+c 8a2ele de2-olt"&
+ocale.
Te2a p&ncpal" +e &e2um" la deea c" +ocetatea e+te o comuntate de oamen ,n ca&e;
pe&+onaltatea con+ttue temela +ocet"=
+ocetatea e+te -"2ut" ca o comuntate o&$an2at" de oamen % :unconea2" ,n con:o&mtate
cu le$+laa +ta)tal"9 no&mele mo&ale9 a&mona nte&e+elo& pe&+onale % +ocale=
+tatul9 ca n+ttue +u-e&an" a naun9 o&$an2ea2" % a+$u&" ndependena9 8un"+ta&ea9
de2-olta&ea % &eal2a)&ea potenalulu c&eato& al cet"enlo& +".
Noua pa&ad$m" educat-" pla+ea2" ,n p&m planul e opunea pent&u dele uman+te.
Uman2a&ea p&oce+ulu educat- p&e+upune un %& de cond;
&ecunoa%te&ea pe&+onalt" ca -aloa&e +up&em"9 &e+pecta&ea ca&acte&ulu unc % &epeta8l al
:ec"&u nd-d=
e$al2a&ea %an+elo& tutu&o& cet"enlo& la autodete&mna&e9 autoo&$an2a&e9 autoa:&ma&e9
auto&eal2a&e=
&eal2a&ea d&eptulu cet"enlo& la de2-olta&ea apttudn)lo& % nte&e+elo& &e2ona8le=
a+$u&a&ea p&otece +ocale9 oc&ot& +"n"t"9 a d&eptu&lo&=
a&mon2a&ea &elalo& nte&pe&+onale dnt&e educato& % educa; p"&n % cop9 ,n-""to&
>p&o:e+o&< % ele-9 p&o:e+o& % +tuden9 dnt&e to componen +ocal.
Umanizarea pe&mte % mplc" mate&al2a&ea une educa -a&at-e a pe&+onalt"9
con+de&,nd nte&e+ele % pa&tcula&t"le d:e&telo& cla+e9 cate$o& % $&upu& +ocale ale "&. Ea cu)
p&nde9 de a+emenea9 de ,n 8a2a c"&o&a +e -o& :o&ma calt" mo&al)c-ce % p+@olo$ce ale
pe&+onalt"9 -a8le ,n condle pe&oade de t&an2e % de con+t&u&e a no +ocet".
Un element mpo&tant al no :lo2o: a educae e+te deea educae plu&cultu&ale ,n 8a2a
-alo&lo& naonale % $ene&al)umane.
Totaltatea delo& % p&ncplo& menonate alc"tue+c 8a2ele une &eale :lo2o:9 comun"
pent&u to a$en.
Flo2o:a educae ,n R. Moldo-a con+ttue deea naonal" % &"+punde ne-olo& actuale % de
pe&+pect-" ale +ocet" % pe&+onalt"9 cont&8ue la con+olda&ea +ocet"9 la +c@m8"&
caltat-e ,n con%tna % compo&ta&ea cet"enlo&.
Fundamentele "oc!ale ale educa!e!
Fundamentele +ocale ale educae con+tau ,n aceea c" p&n :uncle +ale9 ea u&m"&e%te
+ta8l&ea unu ec@l8&u dnamc ,nt&e pe&+onaltate % +ocetate9 conde nd+pen+a8l" at,t pent&u
e/+tena % de2-olta&ea +ocet"9 c,t % a :ec"&u nd-d ,n pa&te.
Educaa e+te un mAloc de t&an+:e& de -alo& ,nt&e +ocetate % nd-d % a+$u&" cond
:a-o&a8le pent&u a+mla&ea ace+to& -alo&. 52a- de acea+ta9 u&m"&nd nte$&a&ea nd-dulu ,n
+ocetate9 educaa +e ocup" de :o&ma&ea pe&+onalt"9 t&"+"tu&le c"&ea -o& pe&mte a+mla&ea
-alo&lo& +ocale9 cont&8und9 ,n acela% tmp9 la dep"%&ea % de2-olta&ea lo& ,n co&ela&e cu +en+ul
$ene&al al de2-olt"& +ocale.
Educaa e+te o acune +ocal" +pec:c"9 un +u8++tem al +ocet"9 a-,nd +t&uctu&a9 lo$ca %
pa&tcula&t"le +ale.
Fundamente peda#o#!ce ale educa!e!
Fundamentele peda$o$ce ale educae &ep&e2nt" teo&le educae ? ,n-""&9 tendnele lo& de
de2-olta&e9 teleolo$a educae9 le$t"le $ene&ale ale educae % n+t&u&9 &apo&tu&le educaonale
de 8a2"9 e+ena p&oce+ulu de educae % n+t&u&e9 conceptul de educa8ltate9 ca&e e/p&m" pute&ea ?
ponde&ea educae ,n de2-olta&ea pe&+onalt" % +e man:e+t" ,n &elaa pe&+onaltate ) +ocetate9
educato& ) educat.
Relaa pe&+onaltate ) +ocetate9 educato& ) educat con+ttue o nte&dependen"9 unde unul +e
mod:c" ,n :unce de cel"lalt9 p"+t&,ndu)% autonoma % &olul ,n nte&o&ul &elae.
P&o+pect-tatea educae p&e+upune &apo&ta&ea e la ce&nele cu&ente % de pe&+pect-" ale
+ocet" p&n o&enta&ea %col +p&e o nou" modaltate de educae9 ca&e n -a a+$u&a nd-dulu
po+8ltatea de a :ace :a" e-enmentelo& nep&e-"2ute p&n antcpa&e % pa&tcpa&e.
Ca&acte&ul pe&manent al educae mpune nece+tatea n:luenelo& educaonale la toate t&eptele
de de2-olta&e onto$enetc". Socetatea ,n contnu" +c@m8a&e $ene&ea2" no e/$ene :a" de
educae9 ,n ca&e nd-dul +e a:l" pe&manent ,n caltate de &ecepto& % a$ent al acun educat-e.
Succe+ul educaonal e+te dete&mnat de p&em+ele 8op+@ce :a-o&a8le % de medul +ocal
+tmulat-9 educaa &ep&e2ent,nd :acto&ul dec+- ,n :o&ma&ea?de2-olta&ea pe&+onalt".
Fundamente p"!$olo#!ce ale educa!e!
Fo&ma&ea une pe&+onalt" con:o&me dealulu educaonal p&e+upune an$aAa&ea con%tent" a
teo&lo& de2-olt"& pe&+onalt" >e+ena pe&+onalt"= tendnele e de de2-olta&e= anal2a
:acto&al" a componentelo& % calt"lo& pe&+onalt"= ca&acte&ul dnamco)-olt- al pe&+onalt"<=
e+ene p+@olo$ce a educae >e-dene&ea o8ect-elo&9 +t&ate$lo&9 :nalt"lo&9 :acto&lo& +ocal)
p+@olo$c de adapta&e la cond +c@m8"toa&e<= cuno%tnelo& de+p&e pa&tcula&t"le de -,&+t" %
nd-duale ale pe&+onalt"= &apo&tulu pe&+onaltate ) +ocetate >e/$enele +ocalulu ,n contnu"
dnamc" con+ttue mecan+mul de2-olt"& % adapt"& pe&+onalt"9 tendna c"t&e dealul
educaonal<= e-alu"& +t&uctu&lo& p+@ce ale pe&+onalt".
2.2. F!nal!t%!le educa!e!
A pune p&o8lema dealulu9 +copulu9 o8ect-elo& educae ,n+eamn" a con%tent2a ne-oa
a+cendent" de educae ,n +ocetate % nece+tatea &dc"& calt" e la n-elul e/$enelo& +ocale de
pe&+pect-".
Idealul educaonal e/p&m" ,n mod concent&at :naltatea $ene&al" a educae9 ceea ce
+ocetatea9 ca ++tem $lo8al9 +olct" dn pa&tea educae9 con+de&at" ca +u8++tem al +"u.
Idealul e+te un model9 un p&ototp pe&:ect9 o ma$ne con+t&ut" a pe&:ecun % p&e-ede;
de2-olta&ea l8e&"9 a&monoa+" a omulu % :o&ma&ea pe&+onalt" c&eat-e ca&e9 ulte&o&9 +"
+e adapte2e la condle de contnu" +c@m8a&e ale -e=
de2-olta&ea comple/"9 $lo8al"9 total" a pe&+onalt" ,n pe&+pect-a e/$enelo& cultu&ale %
poltce ale +ocet"9 -alo&2a&ea ma/m" a pe&+onalt" pent&u o +olcta&e l8e&" %
democ&atc".
In ace+t conte/t9 modelul pe&+onalt" -a ,nt&un ca&acte&+tc de tpul;
1. Inte$&tate p+@c" % mo&al"=
!. Ind-dualtate9 $,nd&e c&tc" &aonal" % attudne p&a$matc" :a" de -a"=
#. Potenal ntelectual9 capact" -olt-e=
'. nut" etc" adec-at" no&melo& +ocale=
(. Capa8ltatea de a lua ndependent dec29 capactatea de a)% ap"&a ,n mod neop&e+-
nte&e+ele=
0. Capact" de autoeducae=
1. Tendna +p&e +ucce+ ,n -a"=
B. Competen" p&o:e+onal"9 +p&t ,nt&ep&n2"to& % de concu&en"9 capact" mana$e&ale=
C. Capactatea de adapta&e la condle +c@m8"toa&e ale -e9 a8lt" de o&enta&e ,n
c&cum+tanele economce9 +ocal)poltce9 ,n 8a2a -alo&lo& $ene&al)umane=
1D. Attudne &e+pectuoa+" :a" de le$e9 &e+pon+a8ltate +ocal"9 +mul demnt" pe&+onale=
11. Con%tna naonal" % con%tent2a&ea apa&tenene la comuntatea eu&opean" % mondal"=
1!. Act-+m +ocal=
1#. Capactatea de a dep"% +tuale neo&dna&e.
&'!ect!(e ale educa!e!
*8ect-ul educaonal maAo& e/p&m" tendna +p&e dealul educaonal p&n :o&ma&ea
attudnlo& :undamentale ,n co&e+punde&e cu ne-ole actuale % de pe&+pect-" ,n de2-olta&ea
nd-dulu % +ocet".
Obiectivele educaiei se ntemeiaz pe:
Fo&ma&ea &e+pectulu de +ne % a demnt" pe&+onale=
Fo&ma&ea a/e -alo&ce pe&+onale=
A+$u&a&ea une p&e$"t& :2ce multlate&ale9 :o&ma&ea tendne de p&actca&e a unu mod
+"n"to+ de -a"=
Fo&ma&ea une attudn po2t-e % a &e+pectulu :a" de :amle9 mde9 8"t&,n etc.=
Fo&ma&ea cultu& do&nelo&=
Fo&ma&ea t&e8une9 capact"lo& % competenelo& de autocunoa%te&e % autoeducate=
Fo&ma&ea capact"lo& de &ecepta&e)p&oduce&e a -alo&lo& e+tetce9 de o&$an2a&e a medulu
nd-dual % +ocal ,n a&mone cu p&ncple :&umo+ulu=
Fo&ma&ea capact"lo& de antcpa&e a +c@m8"&lo& +ocale=
Fo&ma&ea competenelo& de adapta&e la nole cond ,n -ede&ea +at+:ace& ne-olo&
pe&+onale % +ocale=
Fo&ma&ea capact"lo& de a cola8o&a ,n 8a2a tole&"& d:e&enelo&=
Fo&ma&ea &e+pon+a8lt" :a" de medul am8ant=
Educa&ea ,n +p&tul m,nd&e naonale % a o8l$aunlo& c-ce :undamentale.
2.). Le#!t%!le *! p+!nc!p!!le educa!e!
Le#!t%!le educa!e!
Le$t"le educae &ep&e2nt" le$"tu&le +ta8le9 e+enale % nece+a&e ale :enomenelo&
educat-e9 ca&e a+$u&" e/+tena9 :uncona&ea % de2-olta&ea p&oce+ulu educaonal.
Le$t"le peda$o$ce ale educae con+tau ,n &e:lecta&ea o8ect-"9 adec-at" a &ealt"9
ndependent de -ona +u8ectulu9 de dnam+mul p&oce+ulu educat-9 a-,nd p&op&et" %
ca&acte&+tc +ta8le ,n o&ce c&cum+tane.
P&oce+ul educaonal e+te dete&mnat de ne-ole +ocal)economce9 mo&ala9 cultu&a9 poltca %
deolo$a +ocal" % e+te &e$lementat de u&m"toa&ele le$t";
nte&dependena educae ) de2-olta&ea +ocal"=
nte&dependena con%tn" ) compo&tament=
nte&acunea medu +ocal ) educae ) e&edtate=
nte&acunea medu +ocal ) pe&+onaltate=
nte&acunle umane.
P+!nc!p!!le #ene+ale ale educa!e!
P&ncple &ep&e2nt" no&mele cu -aloa&e +t&ate$c" % ope&aonal"9 ca&e t&e8ue &e+pectate ,n
-ede&ea a+$u&"& e:cene act-t"lo& p&oectate la n-elul ++temulu % al p&oce+ulu de
,n-"t"m,nt.
Educaia se bazeaz pe urmtoarele principii:
cent&a&ea pe a/olo$a celu educat=
co&ela&ea?ant&ena&ea optm" a a+pectelo& 8o)p+@o):2olo$ce9 ecolo$ce9 +ocal)poltce9
cultu&al)+p&tuale ale educae=
untatea -e +ocale % a educae=
untatea -alo&lo& $ene&al)umane % naonale=
educaa etnocultu&al"?plu&cultu&al"=
ca&acte&ul antcpat- +au p&o+pect- al educae >educaa t&e8ue +" antcpe2e9 +a
p&oecte2e a/olo$a +ocal" % cea nd-dual"<=
uman2a&ea % democ&at2a&ea -e +ocale a celu educat=
d:e&ene&ea % nd-dual2a&ea p&oce+ulu educaonal9 de2-olt"& nd-duale p&n nte$&a&e
,n comuntatea >a+ocalo&< uman" +au p&ncpul co&el"& nte&e+elo& nd-duale cu cele
ale +ocet"=
c&eat-tatea % l8e&tatea >+tpulate de d&eptu&le coplulu % ale omulu<=
untatea educae % autoeducae=
+at+:ace&ea nece+t"lo& 8olo$ce ,n conco&dan" cu no&mele acceptate de con-eu&ea
+ocal"=
untatea % d-e&+tatea acunlo& educaonale=
-alo&2a&ea mo&al" a celu educat ,n conte/tul a/olo$e comunta&e?nd-duale=
co&ela&ea optm" a tutu&o& dmen+unlo& educae; +p&tuale9 mo&ale9 ntelectuale?co$nt-e9
e+tetce9 ecolo$ce9 te@nolo$ce9 :2ce etc.
2.,. Func!!le educa!e!
Funca de +electa&e % t&an+:e& a -alo&lo& de la +ocetate la nd-d +e a:l" ,n dependena
pa&tcula&t"lo& p+@olo$ce ale o8ectulu educae % p&e+upune +" +e &eal2e2e ,n 8a2a
&ecp&oct" ace+to& dou" ope&a.
P&n :unca de de2-olta&e con%tent" a potenalulu 8op+@c al omulu educaa &"+punde uno&
ne-o nd-duale % numa p&n nte&medul lo& ) uno& ne-o +ocale. P&oce+ul contnuu de
de2-olta&e a potenalulu nat- al nd-2lo& duce +p&e p&o$&e+ul +ocal p&n d-e&+:ca&ea %
ampl:ca&ea p&odu+elo& munc % c&eae ace+to&a.
Funca de p&e$"t&e a omulu pent&u nte$&a&ea act-" ,n -aa +ocal" con+t" ,n p&e$"t&ea
nd-dulu ca element act- al -e +ocale9 ca :o&" de munc" % +u8ect al &elalo& +ocale.
Funcle educae &ele-" :aptul c"9 pe de o pa&te9 aciunea educaional vizeaz dezvoltarea
personalitii umane, a& pe de alta9 aceast dezvoltare rspunde unor cerine ale societii fa de
individ.
2.-. Cu++!culum.ul educa!onal
Connutul educaonal; -alo&le educaonale
Educaa ca p&oce+ comple/ +e de+:"%oa&" pe 8a2a -alo&lo& :undamentale ale omen&; 5a"9
Ade-"&9 Ene9 F&umo+9 Sac&u9 D&eptate9 L8e&tate.
Valorile generalumane +e p&oduc p&n act-tatea de+:"%u&at" ,n +:e&ele -e % e/+tene
umane; Te&&a9 Pat&a9 Famla9 Munca9 Cunoa%te&ea9 Cultu&a9 Pacea9 *mul. 5alo&le naonale
&ep&e2nt" p&oec ale con%tne a+up&a -alo&lo& $ene&al)umane % +e man:e+t" ,n cultu&a
naonal" ,nelea+" ,n +en+ul cel ma la&$9 ele cup&n2,nd nu numa datn9 o8ceu&9 t&ad9 da& %9
,nt, de toate9 :o&ele auto$ene&atoa&e9 apo % -2unle9 +u&+ele de comunca&e cultu&al" %
nte&cultu&al"9 codul $enetc manent lm8aAelo& +pec:ce9 teolo$a mplcat"9 +p&tualtatea
popo&ulu etc. Valorile naionale +,nt manente -e :ec"&u nd-d9 :amle9 comunt" naonale
% manente -e ,n+u%te % de2-oltate p&n educaa +ocal"9 ca&e +e de+:"%oa&" ,n noun)c@ee ale
e/+tene umane % -o& de-en cu ade-"&at o&ent"& -alo&ce. Man:e+ta&ea -alo&lo& $ene&al)
umane?natonale a&e loc p&n calt"le nd-dulu; 8un"tate9 d&a$o+te de munc"9 one+ttate9
cum+ec"dene9 uman+m9 pat&ot+m9 &e+pon+a8ltate +ocal"9 tole&ana d:e&enelo& cultu&ale %
&el$oa+e etc.
Attudnle -alo&ce :a" de *M ca -aloa&e +up&em" :o&mea2" :undamentul cu&&culum)ulu
educae.
con%tent2a&ea men& omulu ,n lumea ,nconAu&"toa&e=
&e+pecta&ea autonome omulu9 a +t"& de +p&t % nte&e+elo&=
&e+pecta&ea d&eptu&lo& omulu=
tole&a&ea omulu=
:a-o&2a&ea +ucce+ulu ,n -aa omulu.
At!tud!n!le (alo+!ce /a% de VIA0
ate+ta&ea -e ca da& d-n=
accepta&ea % oc&ot&ea -e ,n toate man:e+t"&le9 -a&et"le % :o&mele e=
p&actca&ea modulu +"n"to+ de -a"=
o&dona&ea con%tent" a p&op&e -e ,n caltate de +u8ect al e.
Ideea attudn -alo&ce :a" de -a" nu +e lmtea2" la +:e&a -e omulu9 c dep"%e%te cu mult
@ota&ele e9 acolo unde e -aa; -aa oceanulu9 -aa p"du&9 -aa munlo&9 -aa p"m,ntulu etc.
At!tud!n!le (alo+!ce /a% de CULTUR0
cunoa%te&ea +to&e naonale % un-e&+ale=
p&omo-a&ea te2au&ulu cultu&al naonal % un-e&+al=
&e+pecta&ea t&adlo&9 datnlo&9 o8ceu&lo& p&op&ulu popo& % ale etnlo& conlocutoa&e=
&e+pecta&ea no&melo& de compo&tament etc.
At!tud!n!le (alo+!ce /a% de MUNC0
cult-a&ea mot-ae pent&u munc"=
:o&ma&ea dealulu p&o:e+onal=
&e+pecta&ea &e2ultatulu munc :ec"&ua.
At!tud!n!le (alo+!ce /a% de PATRIE
cult-a&ea d&a$o+te :a" de pat&e=
&e+pecta&ea Con+ttue Repu8lc Moldo-a=
ono&a&ea +m8olc de +tat; mn9 +tem"9 d&apel.
!cest sistem valoric presupune formarea urmtoarelor componente fundamentale
ale personalitii:
Cultu+a modulu! "%n%to" de (!a%
Educaa u&m"&e%te ,n+u%&ea % a+mla&ea de c"t&e nd-d a nounlo& de F-a"F9 F+"n"tateF %
pe&cepe&ea lo& ca -alo& umane= :o&ma&ea dep&nde&lo& de a delmta nounle de F:2cF % Fmo&alF=
educaa ,n +p&tul &e+pectulu pent&u +"n"tatea pe&+onal" % a celo& dn Au&= de2-olta&ea capact"lo&
de a pe&cepe % a ,nele$e nte&cone/unea &ecp&oc" a t&adelo&; Via F sntate mediu" Via
sntate securitate" Viaa sntate Univers" +" con%tent2e2e mpo&tana munc :2ce %
ntelectuale9 a cultu& :2ce9 +po&tulu9 tu&+mulu9 comunc"& cu natu&a.
#ndiciile culturii modului sntos de via:
ne-oa p&actc"& unu mod +"n"to+ de -a"=
act-+m :2c % +"n"tate :2c" % p+@c"=
capactatea de a &e2+ta -clo&=
po+eda&ea te@nclo& de auto&e$la&e.
Cultu+a +ela!!lo+ /am!l!ale
Educaa nclude :o&ma&ea dep&nde&lo& % ne-olo& de a &e+pecta no&mele de con-eu&e ,n
:amle9 p&ecum % d&eptul :ec"&ua la autonome= de a ap"&a demntatea % onoa&ea :amle= de a
con+olda &elale de &udene= de a aAuta mem8& :amle ) p"&n9 :&a9 +u&o&le etc.
#ndiciile culturii relaiilor familiale:
con%tent2a&ea :amle ca -aloa&e % conde a +ecu&t" pe&+onale=
ate+ta&ea me&tulu :amle ,n :o&ma&ea pe&+onalt"=
man:e+ta&ea &e+pon+a8lt" pent&u :amle9 pent&u 8un"+ta&ea e=
dene&ea cuno%tnelo& de+p&e a&8o&ele $enealo$c9 t&adle de :amle9 p"+t&a&ea
&elc-elo&=
pa&tcpa&ea la admn+t&a&ea $o+pod"&e ca+nce=
&e+pon+a8ltatea pent&u educa&ea coplo&=
p&oteAa&ea % menaAa&ea mem8&lo& -ulne&a8l a :amle=
man:e+ta&ea attudn ca&ta8le :a" de ce -,&+tnc9 p"&n % mde.
Cultu+a "e1elo+
Educaa u&m"&e%te :o&ma&ea la cop % tne&et a uno& concep +"n"toa+e de+p&e men&ea
8"&8atulu % a :eme= calt"le % t&"+"tu&le de ca&acte&= pa&tcula&t"le p+@o):2olo$ce % etce
ale 8"elo& ) tne&lo&= :etelo& ) domn%oa&elo&= :o&ma&ea conceplo& de+p&e demntatea :emnn"
% ma+culn"9 +en+ul etc al :a&meculu copl"&e9 adole+cene9 matu&t"9 8"t&,ne= :&umu+e
&eale % apa&ente a omulu.
#ndiciile culturii se$uale:
con%tna e$alt" ,n d&eptu&=
co&ecttudnea &elalo& ,nt&e pe&+oanele de +e/ opu+ >8"&8at):emee<=
$&Aa % p&oteca &ecp&oc"=
man:e+ta&ea ma+culnt" >tne&lo&)8"&8alo&<; cu&aA9 o8l$at-tate9 p&ompttudne9
m"e+t&e ,nt&)un anumt domenu9 +p&t $o+pod"&e+c9 capactatea de a a+$u&a 8un"+ta&ea
:amle9 tendna +p&e de+"-,&%&ea nute :2ce9 $alante&e9 capactatea de a p&oteAa :emea9
etc.=
man:e+ta&ea :emnt" >domn%oa&elo&9 doamnelo&<; +en+8ltatea9 8un"tatea9 :neea9
ndul$ena9 duo%a9 demntatea9 capactatea de a a+$u&a con:o&tul emoonal9 calt" de
8un" $o+podn"9 mam"9 +oe.
Cultu+a p"!$olo#!c%
Educaa u&m"&e%te :o&ma&ea dep&nde&lo& de adapta&e e:ect-" la condle de -a" ,n contnu"
+c@m8a&e9 de2-olta&ea a8lt"lo& de comunca&e % coope&a&e9 cult-a&ea co&ecttudn
compo&tamentale9 +tmula&ea p&oce+ulu de autocunoa%te&e % autoeducae.
#ndiciile culturii psi%ologice:
matu&tatea p+@olo$c"=
con%tna % &e+pectul de +ne9 nte$&tatea Eu)lu=
adapta8ltatea +ocal" % p+@c"=
&e2+ten" la +t&e+u&=
capactatea de auto&e$la&e a +:e&e mot-aonale9 emoonale9 -olt-e % mo&ale=
tendna +p&e autoactual2a&e9 auto&eal2a&e=
dene&ea cuno%tnelo& de+p&e p+@cul omulu=
comunca&ea empatc"=
e/te&o&2a&ea adec-at" a +entmentelo&=
o&enta&ea con+t&uct-" a pe&+onalt".
Cultu+a ecolo#!c%
Fo&ma&ea cultu& ecolo$ce e+te o act-tate +pec:c" de educae a pe&+onalt"9 o&entat" +p&e
a&mon2a&ea &elalo& cu medul am8ant. ,n ace+t +cop ,n con%tna9 compo&tamentul % act-tatea
omulu +e a:&m" p&ncpul &e+pon+a8lt" :a" de natu&"9 concepe&ea natu& ca :acto& al +"n"t"
:2ce % p+@ce a omulu.
Act-tatea educaonal" a&e un ca&acte& nte$&ato& % nclude ,n+u%&ea delo& conceptuale %
p&omo-a&ea o&ent"&lo& -alo&ce ,n domenul ecolo$e= a+mla&ea an+am8lulu de cuno%tne
%tn:ce % p&actce de+p&e p&oce+ele % :enomenele natu&ale= p&o$no2a&ea con+ecnelo& nte&-ene
omulu ,n medul natu&al= :o&ma&ea &e+pon+a8lt" pent&u p"+t&a&ea medulu natu&al= :o&ma&ea
&e+pon+a8lt" pent&u +"n"tatea p&op&e % a celo& dn Au& ca -aloa&e pe&+onal" % +ocal"= :o&ma&ea
dep&nde&lo& de act-tate ecolo$c".
#ndiciile culturii ecologice:
con%tent2a&ea nece+t" ec@l8&ulu &elaonal Fom ) p&o$&e+ te@nolo$c ) natu&"F=
cunoa%te&ea p&o8lemelo& natu& plaulu natal9 p&ecum % a p&o8lemelo& ecolo$ce locale9
&e$onale % $lo8ale=
ne&ea act-t"lo& ecolo$ce=
c&ea&ea -alo&lo& o&entate +p&e amelo&a&ea +t"& medulu.
Cultu+a mo+al."p!+!tual%
Educaa u&m"&e%te :o&ma&ea conceplo& % nounlo& de+p&e :undamentele mo&ale ale -e9
+en+ul mo&al al &elalo&; om ) om9 om ) natu&"9 om ) +ocetate9 om ) noo+:e&"= cult-a&ea -alo&lo&
c&e%tne9 $ene&al)umane= de2-olta&ea compo&tamentulu mot-at= :o&ma&ea cultu& &elalo&
nte&pe&+onale % a coope&"&= cult-a&ea ,naltelo& calt" mo&ale p&ecum; 8un"tatea9 ca&tatea9
tole&ana9 &e+pectul9 polteea9 cum+ec"dena9 demntatea etc.= cult-a&ea no&melo& de condut" ,n
-aa de toate 2lele >,n :amle9 locu& pu8lce9 natu&"9 %coal" etc.<.
#ndiciile culturii moralspirituale:
capactatea de a : +nce&=
man:e+ta&ea alt&u+mulu=
man:e+ta&ea a:ect-t" po2t-e=
man:e+ta&ea &ecept-t" % compa+un=
man:e+ta&ea punctualt" % o8l$at-t" ,n &eal2a&ea p&om+unlo&=
capactatea de a : e/$ent :a" de +ne % celal=
man:e+ta&ea m"&nme=
po+eda&ea +entmentulu demnt" pe&+onale=
man:e+ta&ea tactulu9 delcatee ,n &ela % ,n comunca&e.
Cultu+a e"tet!c%
Educaa e+tetc" -2ea2" :o&ma&ea % de2-olta&ea dealu&lo& % ne-olo& e+tetce9 cult-a&ea
8unulu $u+t % a pe&cepe& :&umo+ulu= :o&ma&ea attudn e+tetce :a" de natu&" % a&t"= e+tet2a&ea
&elalo& nte&pe&+onale= a+mla&ea cuno%tnelo& a&t+tce= de2-olta&ea % &eal2a&ea potenalulu
a&t+tc c&eato&= de2-olta&ea +:e&e emot-e a pe&+onalt" p&n nte&medul mAloacelo& a&t+tce %
:o&ma&ea attudn mo&ale9 a conceplo& mo&ale p&n un-e&+ul emolo&= a+mla&ea -alo&lo&
a&t+tce -e&ta8le= :amla&2a&ea cu te2au&ul a&t+tc un-e&+al % naonal.
Cultu&a e+tetc" +e dete&mn" p&n attudnea omulu :aa de -a"9 o8ect-at" ,n c&ea de
-aloa&e ,n toate domenle act-t".
#ndiciile culturii estetice:
capactatea de a +e+2a a&ta9 de a ,nce&ca +entmente ,n"l"toa&e ,n u&ma cunoa%te&
modelelo& a&t+tce -e&ta8le=
capactatea de ap&ece&e e+tetc" a ope&elo& de a&t"9 a monumentelo& natu&=
nece+tatea de a mod:ca medul ,nconAu&"to& con:o&m le$lo& :&umo+ulu % ntole&ana :a"
de non-alo&=
capactatea de auto&eal2a&e a potenalulu a&t+tc % c&eato&=
tendna +p&e a&mona :&umu+e interioare % e$terioare"
cunoa%te&ea c&eae popula&e9 a t&adlo& +to&co)cultu&ale ale "&9 tendna de a le ,n+u%9
oc&ot9 ,m8o$".
Cultu+a na!onal%
Educaa u&m"&e%te :amla&2a&ea cu -alo&le naonale mate&ale % mo&al)+p&tuale= &ena%te&ea9
-alo&2a&ea % pe&petua&ea t&adlo&= utl2a&ea potenalulu educat- al datnlo& % o8ceu&lo&
calenda&+tce popula&e= :o&ma&ea con%tne naonale= educa&ea c-+mulu9 democ&at+mulu9
uman+mulu.
#ndiciile culturii naionale:
cunoa%te&ea lm89 +to&e9 cultu& Repu8lc Moldo-a=
con%tent2a&ea apa&tenene de neam= .
man:e+ta&ea demnt" naonale=
pa&tcpa&ea ,n act-tatea c&eatoa&e % &e:o&matoa&e.
Cultu+a c!(!c%
Educaa -2ea2" :o&ma&ea cet"enlo& Repu8lc Moldo-a ,n conte/tul comple/ al Eu&ope % al
lum contempo&ane= educa&ea +mulu &e+pon+a8lt" pent&u acunle +ocale= de2-olta&ea
con%tne naonale= cult-a&ea &e+pon+a8lt" pent&u de+tnul "&= ,n+u%&ea cuno%tnelo& de+p&e
d&eptu&le % dato&le :undamentale ale omulu % :o&ma&ea nece+t" de a le &eal2a ,n -aa
cotdan"= +tmula&ea act-t" poltce9 economce9 +ocale9 de oc&ot&e a medulu= educa&ea
pat&ot+mulu9 a &e+pectulu :a" de le$le % +m8olu&le de +tat= cult-a&ea +entmentulu c-c.
#ndiciile culturii civice:
cunoa%te&ea le$lo& Repu8lc Moldo-a9 a documentelo& nte&naonale ,n domenul
d&eptu&lo&9 omulu=
&eal2a&ea d&eptu&lo& % &e+pon+a8lt"lo& c-ce=
:uncona&ea mecan+melo& de p&otece a d&eptu&lo& omulu la n-el local % naonal=
pa&tcpa&ea act-" ,n +t&uctu&le % :o&maunle +ocet" c-le=
man:e+ta&ea .tole&ane :a" de d:e&ene % a +olda&t" ,n -aa cotdan"=
capactatea de an$aAa&e plena&" ,n ap"&a&ea nte&e+elo& Repu8lc Moldo-a pe plan
nte&naonal.
P+oce"ul educa!onal2 3nele#e+ea *! a"!m!la+ea (alo+!lo+
P&n ca&acte&ul +"u uman educaa e+te o acune ce +e de+:"%oa&" ,n mod con%tent9 pot&-t uno&
:nalt" +ta8lte. ,n :unce de ace+te :nalt" +,nt +eleconate -alo&le ce u&mea2" a : t&an+m+e9
+,nt ale+e metodele % mAloacele cele ma pot&-te pent&u a &eal2a t&an+m+a9 +e a+$u&" o
o&$an2a&e co&e+pun2"toa&e a act-t"9 ,n a%a :el ,nc,t +" +e o8n" &e2ultatul +contat.
Fo&ma&ea attudnlo& % ,n+u%&ea -alo&lo& &ep&e2nt" un deme&+ complcat % de du&at". D
act-tate a:ect-" nu +e poate de:n p&nt&)un co&elat o8+e&-a8l9 ca ,n ca2ul une act-t"
co$nt-e9 c p&n e:ectul e nd&ect9 potenal. Domenul a:ect- conne :o&te ca&e dete&mn" natu&a
-e nd-duale % -aa tutu&o& oamenlo&. ,n-"a&ea a:ect-" a&e d&ept +cop de a)1 aAuta pe nd-d
+")% o&$an2e2e F-alo&le +ale ,nt&)un comple/ -alo&c ce de-ne ca&acte&+tc -e lu ,nt&e$F.
7nele$e&ea % ,n+u%&ea -alo&lo& +e &eal2ea2" ,n cad&ul u&m"toa&elo& etape;
a< e:ectua&ea ale$e& p&n anal2a preferinelor, influenelor, alternativelor % consecinelor
ace+to& alte&nat-e=
8< acunea p&e+upune &eal2a&ea p&n acionare % incorporarea ale$e& :"cute9 &aco&date la
modelul de -a" al nd-dulu.
III. MEDIUL EDUCAI&NAL
Pent&u a +e :o&ma % de2-olta ca pe&+onaltate9 nd-dul a&e ne-oe de cond % antu&aA
:a-o&a8l.
Medul educaonal con+ttue un an+am8lu de cond :2ce >natu&ale9 a&t:cale< % +oco)
umane p&opce :o&m"& % de2-olt"& pe&+onalt".
Condle :2ce natu&ale +,nt cele $eo$&a:ce ) de clm"9 +ol9 :aun"9 &ele:9 ca&e dete&mn" >+au
t&e8ue +" dete&mne< n-elul de -a" % con:o&tul mate&al p&n ++temul economc al +ocet"
>ndu+t&e9 a$&cultu&"9 t&an+po&tu&9 +e&-c<.
Condle a&t:cale ) c&eate de om ) +,nt cele o:e&te de domenul economc >n+ttu
economce9 admn+t&at-e9 mAloace de munc"9 comunca&e9 o&$an2"& +ocale de con-eu&e ) +ate9
o&a%e etc.<9 de domenul poltc >n+ttu de $u-ema&e % conduce&e a comunt" umane<9 de cel
cultu&al >n+ttu de ,n-""m,nt9 de %tn"9 te@nc"9 n+ttu a&t+tce9 &el$oa+e<. Ace+tea c&eea2"
am8ana economc"9 poltc" % cultu&al" de :o&ma&e9 p&n educae9 a omulu.
Condle +oco)umane +e &e:e&" la an+am8lul9 +t&uctu&a % caltatea &elalo& nte&umane
+ta8lte la n-elul $&upu&lo& >:amlal9 %cola&9 un-e&+ta&9 p&o:e+onal9 con:e+onal9 comunta&<.
Noua concepe a educae +e mplementea2" p&n ++temul de educae9 ca&e a&e n-elu&
n+ttuonal2ate % nen+ttuonal2ate9 c,t % cu aAuto&ul d:e&telo& n+ttu de educae9 :o&me %
metode de mate&al2a&e a n:luenelo& educat-e.
Real2a&ea no concep de educae la n-el nen+ttuonal2at e+te p&-t" ca un p&oce+ de
mplementa&e a e ,n d:e&te +:e&e de act-tate -tal" a +ocet"9 unde +e :o&mea2" dep&nde&le9
capact"le % calt"le pe&+onalt".
La n-el n+ttuonal2at9 n+ttua de 8a2" ca&e &eal2ea2" o&$an2a&ea ,nt&e$ulu ++tem de
educae9 act-tatea ace+tua % cont&olul ace+te act-t" e+te statul. Educaa e+te una dn
p&o&t"le +tatulu ,n poltca +ocal" la etapa actual" % de pe&+pect-".
Statul9 p&n n+ttule % o&$an2ale +ale9 t&e8ue +" a+$u&e n-elul +t&ate$c >:undamental9 de
8a2" < de educae a $ene&alo& ,n an+am8lu9 nd:e&ent de apa&tenena la $&upul +ocal.
).1. Fam!l!a
Famla e+te cel ma ap&opat % adec-at medu de +t&uctu&a&e ntelectual"9 a:ect-" % -olt-" a
pe&+onalt"9 clmatul :amlal de-ennd cad&ul de am8an" mate&al"9 +p&tual" % mo&al" ,n ca&e
+e :o&mea2" cop.
7n :amle +e c&+tal2ea2" un +tl ca&acte&+tc de -a" ,n 8a2a &apo&tu&lo& 8olo$ce9
economce9 mo&ale9 +p&tuale etc.
Medul :amlal n:luenea2" :o&ma&ea % e/p&ma&ea pe&+onalt" p&n componena :amle
>p"&n9 cop9 mde<9 &ela de ,nele$e&e % a&mone ,nt&e mem8& e9 de nte&e+e9 con-eu&e etc.9
de -alo& p&omo-ate ,n :amle.
7n :amle a&e loc nu numa &ep&oduce&ea +ocal" a populae9 da& % :o&ma&ea unu anumt +tl
de -a". Ac +e :o&mea2" a+t:el de calt" -tale mpo&tante9 ca d&a$o+tea :a" de oamen9
&ecept-tatea % a:ecunea9 p&cepe&ea % do&na de a : tole&ant. Famla :undamentea2" mo&altatea
coplulu9 , dete&mn" dealu&le9 -alo&le +p&tuale9 , :o&mea2" attudnea :a" de munc".
Facto& de n:luen" a+up&a coplulu ,n :amle +e pot +t&uctu&a con-enonal ,n t&e cate$o&;
mc&omedul +ocal al :amle9 ,n ca&e +e &eal2ea2" contactul coplo& cu -alo&le %
&olu&le +ocale9 cunoa%te&ea ca&acte&ulu comple/ % cont&adcto&u al lum contempo&ane=
act-tatea nte&) % e/t&a:amlal"9 ,n +pecal munca de toate 2lele9 ea con+ttund o
modaltate e+enal" de nte$&a&e +ocal" a omulu % de cunoa%te&e cu -toa&ea act-tate
de -a"=
act-tatea educaonal" a p"&nlo&.
E+te opo&tun +" +e a+$u&e &e+pon+a8ltatea p"&nlo& pent&u educaa coplo&9 p&e$"t&ea lo&
,nt&u &eal2a&ea ace+te munc de ma/m" mpo&tan".
Ac a& putea : cooptate a+ocale p"&nlo&9 8a2" a c"&o&a pot de-en at,t n+ttule de
,n-""m,nt9 c,t % admn+t&aa pu8lc" local".
U&mea2" +" :e aplcate no :o&me de nte&acune a :amle cu n+ttule p&e%cola&e9 %colle9
n+ttule +ocale9 cultu&ale9 medcale9 o&$anele de d&ept etc.
Actualmente a c&e+cut mult mpo&tana p&o$&amelo& de peda$o$2a&e a p"&nlo&9 p&e$"t&e a
lo& pent&u &eal2a&ea :unclo& educat-e ale :amle.
Unul dn o8ect-ele de actual2a&e a :unce educat-e a :amle con+t" ,n ,ncad&a&ea
p"&nlo& ,n act-tatea educaonal" a n+ttue de ,n-""m,nt. Ace+t p&oce+ e+te e:cent ,n ca2ul
c,nd at&a$e&ea p"&nlo& +e :ace p&n nte&medul coplo&9 c,nd to a$en educaonal pa&tcp" la
&eal2a&ea uno& o8ect-e comune.
).2. 4!"temul de 3n(%%m3nt
Temela educae o con+ttue ++temul de ,n-"am,nt de +tat.
7n n+ttule de ,n-""m,nt +e c&eea2" medul :a-o&a8l ,n-""&9 :o&m"& cultu& $ene&ale %
+pecale9 p&e$"t& pent&u p&o:e+e9 pent&u e/$enele -e.
E$igenele fat de procesul educativ:
Fo&ma&ea pe&+onalt" +e e:ectuea2" p&eponde&ent pe calea act-t" p&op&u)2+e a
coplulu. M"+u&a e:o&tulu peda$o$c -a -a&a ,n :unce de po+8lt"le nd-duale ale
coplulu.
Act-tatea coplulu ,n p&oce+ul de educae e+te condonat" de nece+t"le lu
+c@m8"toa&e %9 la :eca&e moment de de2-olta&e9 +,nt dete&mnate de condle &e+pect-e.
E+enal" &"m,ne con+de&a&ea 2one p&o/me de de2-olta&e a educatulu9 ,nant,ndu) no
ce&ne co&elate cu opunle +ale &eale.
Act-tatea educaonal" +e -a &eal2a ,n 8a2a &e+pect"& p&opo&onalt" e:o&tu&lo& coplulu
% peda$o$ulu ,n condle unu clmat pe&m+- de a:ecune % p&otece.
).). Educa!e e1t+a*cola+%
La etapa actual" %coala9 o&c,t de ele-at" a& : ea9 nu ma poate : +n$u&ul depo2ta& de cultu&"9
a& educaa Fnt&a mu&o+F t&e8ue de2-oltat" % contnuat" p&nt&)o educae Fe/t&a mu&o+F ,n
cola8o&a&e cu :acto& educaonal9 de+c@2,nd c"le une :o&m"& contnue9 multlate&ale ce -a
dete&mna pe -to& un pe&manent p&oce+ de auton+t&u&e % autoeduca&e.
Educaa e/t&a%cola&" con+ttue un ++tem de+c@+9 ment +" complete2e e:o&tul educaonal al
%col. Ea compo&t" o8ect-e9 connutu& % te@nc educaonale ce a+$u&" menne&ea %
de2-olta&ea contnu" a potenalulu co$nt-9 a:ect- % aconal al pe&+onalt"9 al capact"lo& %
dep&nde&lo& de autoeducae9 cont&8ue la :o&ma&ea de pe&+onalt" ndependente % c&eatoa&e.
Ace+t tp de educae d:e&" de cea dn %col p&n ca&acte&ul e oponal)8ene-ol9
plu&d+cplna&9 p&n -a&etatea :o&melo& % a connutulu9 p&n utl2a&ea uno& :o&me +pec:ce de
e-alua&e % ap&ece&e a &e2ultatelo&9 p&n po+8ltatea de a ale$e :o&ma9 p&o:lul9 tmpul &enta8l
pent&u ocupa9 p&n &apo&tu&le de cola8o&a&e9 ap&ope&e9 ,nc&ede&e % p&etene dnt&e p&o:e+o& %
ele-9 p&n atmo+:e&a pe&m+-"9 ,n ca&e cu-,ntul coplo&9 e/p&ma&ea doleanelo& lo&9 opunlo&9
ntenlo& +,nt +olctate % :a-o&2ate.
Ace+t tp de educae +e &eal2ea2" ,n n+ttu +pecal2ate >%col de mu2c"9 a&t" pla+tc"9
co&e$&a:e9 clu8u& >cent&e9 ca+e de c&eae< ale ele-lo&9 cent&e de c&eae te@nc"9 cent&e ale tne&lo&
natu&al%t9 %col +po&t-e9 cent&e de tu&+m % e/cu&+ etc.< ,n cola8o&a&e cu al :acto& educaonal
>:amle9 n+ttu de ,n-""m,nt9 unt" +oco)cultu&ale9 ma++)meda9 o&$an2a de cop % tne&et
etc.<.
).,. Comun!tatea na!onal%9 p&n poltca economc"9 cultu&al" % educaonal" >de+c@de&ea
+p&e &e:o&m"9 +p&e no-a<9 o:e&" cond &eale % pe&+pect-e pent&u :o&ma&ea9 de2-olta&ea %
a:&ma&ea pe&+onalt". Pat&monul -alo&c naonal >dn domenul economc9 poltc9 %tn:c9
te@nc9 cultu&al9 a&t+tc9 &el$o+< e+te ,m8o$"t % t&an+m+ dn $ene&ae ,n $ene&ae p&n p&oce+ul
educaonal.
).-. Comun!tatea etn!c%9 p&n o8ceu&le % t&adle +pec:ce9 p&n :actu&a p+@c" % -alo&le
cultu&9 a&e un &ol ,n+emnat ,n pe&+onal2a&ea nd-dulu9 ,n contu&a&ea dentt" +ale. Apa&tenena
la comuntatea etnc" e+te :a-o&a8l" a:&m"& p&e+t$ulu nd-dulu at,t la n-elul ace+tua9 c,t %
la n-elul comunt" naonale.
).5. Comun!tatea +el!#!oa"% c&eea2" un clmat de +ecu&tate +u:letea+c" % de ,n"la&e
+p&tual". Apa&tenena la comuntatea &el$oa+" compen+ea2" t&e8unele p+@olo$ce de depln" %
de+"-,&%t" +$u&an"9 de +pe&an" % ,nc&ede&e9 de &e+pect9 ln%te % d&a$o+te.
&iserica -a contnua +")% &eal2e2e m+unea de educae mo&al)+p&tual" a pe&+onalt"9
cont&8und la con+ttu&ea un-e&+ulu -alo&c al +ocet".
).6. Med!ul p+o/e"!onal dn ,nt&ep&nde&le ndu+t&ale9 a$&cole9 n+ttule admn+t&at-e9 de
,n-""m,nt % cultu&"9 cu&at-e9 +e&-c p&n condle mate&ale9 p&n competena conduce&9
coe2unea % caltatea mem8&lo& +"9 t&e8ue +" :a-o&2e2e a:&ma&ea % &eal2a&ea capact"lo& de
munc" p&oduct-" % de c&eae9 nte&e+ul de a p&o$&e+a ,n competena p&o:e+onal".
).7. Fo+ele a+mate +,nt n+ttu +pecale p&n ca&e +tatul ,% &eal2ea2" % :unca educat-".
A&mata9 ,n ace+t conte/t9 a&e men&ea de a de2-olta calt"le de pe&+onaltate % c-ce de ca&e
a&e ne-oe tne&etul ,n an+am8lu; pat&ot+m9 8"&8"e9 -on"9 nat-"9 act-+m +ocal9 capact"
de a acona ,n c&cum+tane e/ceponale etc.
).8. Ma"".med!a
MAloacele de n:o&ma&e ,n ma+" au o deo+e8t" :o&" de modela&e a pe&+onalt" p&n
-a&etatea % 8o$"a n:o&malo&9 p&n +pec:cul % potenalul lo&. Funca educat-" a ma++)mede
nu +u8+ttue &olul n+ttulo& de ,n-""m,nt9 c +e al"tu&" ace+to&a9 cont&8und la &eal2a&ea
o8ect-elo& educaonale.
).19. A"oc!a!! de cop!! *! t!ne+et
*8ect-ele educaonale ale a+ocalo& de cop % tne&et p&e+upun c&ea&ea condlo& pent&u
,n+u%&ea de c"t&e cop % tne& a e/pe&ene +ocale9 nclude&ea lo& ,n d-e&+e &ela +ocale
ne:o&male.
E+te opo&tun" c&ea&ea unu ++tem :le/8l de mAloace +tmulatoa&e9 ca&e +" cont&8ue la
educa&ea act-+mulu +ocal.
).11. Pa+t!dele pol!t!ce9 de% e/p&m" nte&e+ele d:e&telo& $&upu& +ocale % demo$&a:ce9 ca
n+ttute educaonale9 ele -o& n:luena po2t- :o&ma&ea pe&+onalt"9 -o& cont&8u la :o&ma&ea
uno& ,n+u%& p&ecum c-+mul9 pat&ot+mul9 uman+mul9 cultu&a democ&atc".
).12. &+#an!:a!!le de c+ea!e e/e&ct" o n:luen" +u8+tanal" a+up&a tne&etulu p&n
nte&medul ope&elo& de lte&atu&" % a&t"9 :o&m,nd calt" pe&+onale % c-ce ,n :unce de +pec:cul
lo& de act-tate.
IV. MANAGEMENTUL 4I M&NIT&RI;AREA ACTIVIT0II EDUCAI&NALE
Mana$ementul % monto&2a&ea act-t" educaonale p&e+upune coo&dona&ea act-t"
tutu&o& n+ttulo& +ocale ca&e &eal2ea2" educaa. D ata&e coo&dona&e -a :ocal2a e:o&tul tutu&o&
:acto&lo& educaonal +p&e c&ea&ea condlo& optme de :o&ma&e % de2-olta&e a pe&+onalt".
Mana$ementul poa&t" un ca&acte& de +tat % +ocal9 +u8ec lu +,nt o&$anele admn+t&"& pu8lce9
a+ocale % o&$an2ale o8%te%t.
E+te opo&tun a n+ttu pe l,n$" Gu-e&nul Repu8lc Moldo-a o com+e ,n p&o8lemele
educae % a++tene +ocale. ,n componena ace+te com+ pot : at,t &ep&e2entan
depa&tamentelo& &e+pect-e ale $u-e&nulu9 c,t % &ep&e2entan a comunt"9 %tne etc. Sa&cna
p&ncpal" a ace+te com+ e+te cont&olul &eal2"& p&e-ede&lo& p&e2ente concep.
Act-tatea ++temulu educaonal e+te mpo+8l" :"&" o a+$u&a&e n:o&maonal" +u:cent". ,n
8a2a In+ttutulu de 3tne ale Educae e+te &aonal a c&ea 8anca e/pe&ene educaonale
a-an+ate9 p&ecum % da$no+tca&ea ++tematc" a e:cact" educae.
Da$no+tca&ea e:cact" act-t" educat-e ant&enea2";
Rele-a&ea +t"& &eale a munc educat-e=
Anal2a +c@m8"&lo& ca&e +u&-n pe pa&cu&+ul de+:"%u&"& ace+te act-t"=
Dete&mna&ea po+8lt"lo&9 c"lo& % mAloacelo& de pe&:econa&e a act-t"
educaonale=
Dete&mna&ea $&adulu de n:luen" a d-e&+elo& mAloace educaonale.
Una dn p&o8lemele da$no+tc"& Con+t" ,n dete&mna&ea c&te&lo& de e:cactate a munc
educat-e. D&ept c&te& $ene&ale pot : ndcate;
educa8ltatea ele-lo& >o&enta&ea pe&+onalt"9 mot-ele compo&t"&9 $&adul de :o&ma&e a
calt"lo& +ocale % nd-duale +emn:cat-e9 o&ent"& % -alo& mo&ale<=
n-elul de de-en&e +ocal" >adapta8ltatea +ocal"9 act-+mul +ocal9 ec@l8&ul +ocal<=
&elale dnt&e pa&tcpan p&oce+ulu educaonal=
n-elul de autoconduce&e ,n n+ttule educaonale9 a+ocale % colect-ele lo&.
Dnamca po2t-" a ndclo& ce ca&acte&2ea2" c&te&le menonate con:&m" e:cactatea
munc educat-e e:ectuate.
C&te&le $ene&ale u&mea2" a : adaptate % la condle n+ttue9 colect-ulu9 po&nnd de la
p&op&le o8ect-e pent&u o pe&oad" conc&et" de tmp.
La 8a2a da$no+tc"& e:cact" munc educat-e +e a:l" anal2a &e2ultatelo& p&n compa&a&ea
+t"& actuale % p&ecedente a luc&ulu educat- ,n co&e+punde&e cu o8ect-ele t&a+ate. Da$no+tca&ea
ace+te act-t" p&e+upune +ta8l&ea $&adulu de n:luen" a d:e&telo& mAloace educaonale a+up&a
&e2ultatelo& educae. Con+tata&ea e:cact" ace+to&a pe&mte :acto&lo& educaonal +" ela8o&e2e
un ++tem :le/8l de acun 8ne o&entate.
Stude&ea e:cact" mAloacelo& educaonale +e -a e:ectua ,n mod ++tematc de c"t&e
n+ttu % de :eca&e peda$o$?cad&u ddactc.
Da$no+tca&ea % p&ono+tca&ea e:cact" munc educat-e con+ttue un mAloc con+ec-ent
% concludent :ondat pe c&te& adec-ate ale metodc de +tude&e a &e2ultatelo& educae % a
mAloacelo& educaonale e:cente.
7n +copul o&$an2"& da$no+tc"& % p&o$no+tc"& cal:cat-e % ope&at-e e+te nece+a& de a
c&ea un Cent&u analtc pe l,n$" Mn+te&ul Educae % 3tne9 p&ecum % $&upu& analtce ,n Audee
% n+ttule de ,n-""m,nt.
,.1. A"!#u+a+ea poten!alulu! d!dact!c
Real2a&ea poltc educaonale de +tat9 ,n +pecal educaa $ene&ae ,n c&e%te&e9 +e -a e:ectua
de cad&e p&e$"tte +pecal ,n domenul &e+pect-.
Se mpune :o&ma&ea ,n ace+te +copu& a +pecal%tlo& cu n-el ,nalt de cal:ca&e9 lu,nd ,n
con+de&a&e p&o:lul +pecal2"& % pa&tcula&t"le locale.
Una dn p&o8lemele de 8a2" pent&u mate&al2a&ea concepe educae e+te p&o8lema :o&m"&
cad&elo& capa8le +" &e2ol-e +a&cn neo&dna&e de educae ,n nole cond.
Real2a&ea nolo& +a&cn de educae mplc" :o&ma&ea co&pulu de cad&e ddactce pent&u toate
+t&uctu&le educaonale. Pent&u a :uncona e:cent9 :eca&e dnt&e ace+te n+ttu a&e ne-oe de
cad&e de educato& p&e$"tte n.nd cont de tendnele no-at-e ,n peda$o$e.
,.2. A#en!! actulu! educa!onal
p"&n=
educato&9 ,n-""to&9 p&o:e+o&=
d&$n=
p+@olo$ %cola& % +ocal=
peda$o$ +ocal=
anmato& tmpulu l8e& etc.
V. 4TRATEGIE 4I TACTIC0 <N REALI;AREA C&NCEPIEI EDUCAIEI
'uvernul (epublicii )oldova va susine:
C&ea&ea o&$anulu mana$e&al p&-nd p&oce+ul educae ,n medul +ocal9 ,n cad&ul
Mn+te&ulu Educae % 3tne.
Ela8o&a&ea P&o$&amulu de &eal2a&e a Concepe Educae la n-el de ++tem educaonal.
Ela8o&a&ea % adapta&ea actelo& no&mat-e ce a& &e$lementa act-tatea educaonal" a
n+ttulo& +ocale.
Real2a&ea unu +tudu da$no+tc ca&e a& o:e& :acto&lo& dec2onal un ta8lou cla& al
++temulu de educae ,n Repu8lca Moldo-a ,n an+am8lu % pe domen >%coal"9 :amle9
n+ttu cultu&ale9 ma++)meda9 o&$an2a p&o:e+onale9 a&mat" etc.< % ca&e +" pun" ,n
e-den" p&ncpalele lu po+8lt" % lmte9 a-antaAe % de2a-antaAe.
Un +tudu de p&o$no2" ela8o&at ,n 8a2a &elalo& +ocale e/+tente ,n R.M. % a e-olue lo&
p&o8a8le ,n pe&+pect-a u&m"toa&elo& !)# decen.
Rep&oecta&ea ++temulu educaonal9 ,n +pecal a +u8++temelo& ace+tua9 a+$u&a&ea
nte$&"& lo& ,n acunea comun" de &eal2a&e a o8ect-elo& educae.
Inte$&a&ea educae coplo&9 tne&etulu % adullo& ,nt&)un ++tem unc.
Ela8o&a&ea p&o:e+o$&amelo& pent&u :eca&e a$ent al actulu educaonal.
)inisterul Educaiei si *tiinei va realiza:
Ela8o&a&ea % &eal2a&ea p&oectulu FEducaa ,n :amleF.
Ela8o&a&ea % &eal2a&ea p&oectulu FEducaa % ma++)medaF.
Ela8o&a&ea p&o$&amulu F,n aAuto& %colF.
Ela8o&a&ea concepe % metodolo$e de act-tate a d&$ntelu.
Ela8o&a&ea concepe de educae ,n a+ocale de cop.
At&a$e&ea o&$an+melo&9 :undalo& nte&naonale p&-nd +u+ne&ea p&oectelo& ,n
domenul educae.
De28ate& la n-el naonal >con:e&ne9 +emna&e9 +mpo2oane etc.< pe teme p&ecum;
educaa pe&manent" % cu&&culum)ul= po2a % &olul %col ,n ++temul educat-= ma++)
meda % educaa cultu&al" a populae dn d:e&te med +oco)p&o:e+onale= &elaa
%coal"):amle= educaa ) concept9 dmen+un de connut9 :o&me % metode de &eal2a&e
etc.
Rep&oecta&ea ++temulu de ,n-""m,nt9 a :nalt"lo&9 a d:e&telo& tpu& de %col % cclu&9
&ep&oecta&ea connutu&lo&9 metodelo& % :o&melo& de n+t&u&e % educae9 de e-alua&e a
p&oce+ulu de :o&ma&e % pe&:econa&e a p&oce+ulu educaonal.
)inisterul +inanelor va susine:
C&ea&ea unu ++tem comple/ de mot-a&e a cad&elo& educaonale % a anmato&lo&
cultu&al pent&u a pa&tcpa la &e:o&ma educae naonale.
#nstitutul de *tiine ale Educaiei va realiza:
Ela8o&a&ea cu&&culum)ulu educae la n-el de a$en educaonal.
Ela8o&a&ea metodolo$e de e-alua&e a +:e&e attudnale.
Dete&mna&ea tematc % p&o8lemelo& de ce&ceta&e a p&oce+ulu educaonal.
Un +tudu compa&at- al ++temulu de educae dn R.M. % p&ncpalele ++teme
educaonale dn Eu&opa % dn lume.
Ela8o&a&ea conceptulu % a metodolo$e de autoeducae a tne&etulu.
,epartamentul (elaii -aionale si +uncionare a .imbilor vor elabora:
P&o$&amul FRe$lementa&ea coe/+tene nte&etnce % nte&cultu&ale ,n Repu8lca
Moldo-aF.
!genii educaionali vor realiza:
Acun de cola8o&a&e cu n+ttule educaonale.
Acun o&entate +p&e educaa pe&manent" a adullo&.

You might also like