Professional Documents
Culture Documents
Mach Dien Va Do Luong
Mach Dien Va Do Luong
i
,
u
: pha ban u ca dng in, in p.
Gc lch pha gia cc i lng l hiu s pha u ca chng. Gc lch pha gia in p
v dng in thng k hiu l :
=
u
-
i
> 0 in p vt trc dng in
< 0 in p chm pha so vi dng in
= 0 in p trng pha vi dng in
2.2. TR S HIU DNG CA DNG IN HNH SIN
Tr s hiu dng ca dng in hnh sin l dng mt chiu I sao cho khi chy qua
cng mt in tr R th s to ra cng cng sut.
Dng in hnh sin chy qua in tr R, lng in nng W tiu th trong mt chu
kT:
Cng sut trung bnh trong mt chu k:
Vi dng in mt chiu ta c cng sut P = I
2
R.
Tac :
Ta c:
Trong thc t, gi tr c trn cc c cu o dng in I, o in p U, o cng
sut P ca dng in hnh sin l tr s hiu dng ca chng.
Cc gi tr U, I, P ghi nhn mc ca dng c v thit b in l tr s hiudng.
10
2.3. BIU DIN DNG IN HNH SIN BNG VCT
Cc i lng hnh sin c biu din bng vct c ln (mun) bng tr s
hiu dng v gc to vi trc Ox bng pha u ca cc i lng (h
Vctdng in biu din cho dng in:
v vct in p biu din cho in p:
Tng hay hiu ca cc hm sin c biu din bng tng hay hiu cc vc t
tng ng.
nh lut Kichp 1 di dng vc t:
nh lut Kichp 2 di dng vc t:
Da vo cch biu din cc i lng v 2 nh lut Kichp bng vct, ta c
th gii mch in trn th bng phng php th vct.
2.4. BIU DIN DNG IN HNH SIN BNG S PHC
Cch biu din vc t gp nhiu kh khn khi gii mch in phc tp.
Khi gii mch in hnh sin ch xc lp mt cng c rt hiu qu l biu din cc i
lng hnh sin bng s phc
2.4.1. K hiu ca i lng phc
S phc biu din cc i lng hnh sin k hiu bng cc ch in hoa, c du chm
trn.
S phc c 2 dng:
a. Dng s m:
b. Dng i s:
A= a + jb trong j
2
= -1
Bin i dng s phc dng m sang i s:
Bin i s phc dng i s sang s m: a+ jb = C.e
j
trong:
= arctg(b/a)
2.4.2. Mt s php tnh i vi s phc
a. Cng, tr:
11
(a+jb)- (c+jd) = (a-c)+j(b-d)
b. Nhn, chia:
(a+jb).(c+jd) = ac + jbc + jad + j
2
bd= (ac-bd) + j(bc+ad)
c. Nhn s phc vi j
e
j 90
= 1.( cos90 + j sin90) = j; e
j -90
= 1[cos (-90) + j sin (-90)] = - j
2.4.3. Tng tr phc v tng dn phc
Tng tr phc k hiu l Z:
Z = R +jX
M un ca tng tr phc k hiu l z:
Tng dn phc:
2.4.4. nh lut m dng phc:
2.4.5. nh lut Kichp dng phc
a. nh lut Kichp 1 di dng phc:
b. nh lut Kichp 2 di dng phc:
2.5. DNG IN HNH SIN TRONG NHNH THUN IN TR
Khi c dng in i = I
max
sint qua in tr R , in p trn in tr:
u
R
= R.i =U
Rmax
sint, trong: U
Rmax
= R.I
max
Ta c: U
R
=R.I hoc I = U
R
/ R
Biu din vct dng in I v in p U
R
Dng in i = I
max
sint biu din di dng dng in phc:
in p u
R
= U
max
sint biu din di dng in p phc:
Cng sut tc thi ca mch in:
p
R
(t) = u
R
i = U
R .
I(1 cos2t)
Ta thy p
R
(t) > 0 ti mi thi im, in tr R lun tiu th in nng ca ngun v
bin i sang dng nng lng khc nh quang nng v nhit nng .v.
Cng sut tc dng P l tr s trung bnh ca cng sut tc thi p
R
trong mt chu k.
12
Ta c: P = U
R
I = RI
2
n v ca cng sut tc dng l W (ot) hoc KW
2.6. DNG IN HNH SIN TRONG NHNH THUN IN CM
Khi dng in i = I
max
sint qua in cm L (hnh 2.6.a), in p trn in cm:
u
L
(t) = L di/dt = U
Lmax
sin(t + /2 )
trong : U
Lmax
= X
L
I
max
U
L
= X
L
I I = U
L
/ X
L
X
L
= L gi l cm khng.
Biu din vct dng in I v in p U
L
(hnh 2.6.b)
U
L
L
a)
U
L
I
/2
b)
i
t
O
2
/2
u,i,p
L P
L
i
U
L
c)
Hnh 2.6
13
Dng in i = I
max
sint biu din di dng dng in phc:
in p u
L
= U
Lmax
sin(t + /2 ) biu din di dng in p phc:
Cng sut tc thi ca in cm: p
L
(t) = u
L
. i
= U
L
I sin2t
Cng sut tc dng ca nhnh thun cm:
biu th cng qu trnh trao i nng lng ca in cm ta a ra khi
nim cng sut phn khng Q
L
Q
L
= U
L
I = X
L
I
2
n v cng sut phn khng l Var hoc KVar
2.7. DNG IN HNH SIN TRONG NHNH THUN IN
DUNG
t vo hai u t in mt in p u
C
: u
C
= U
Cmax
sin (t - /2)
th in tch q trn t in: q = C u
C
= C. U
Cmax
sin (t - /2)
Ta c i
C
= dq/dt = I
Cmax
sint
trong : I
Cmax
= U
Cmax
/X
C
I
C
= U
C
/X
C
X
C
= 1/(C) gi l dung khng
th vct dng in I v in p U
C
Biu din in p u
C
= U
Cmax
sin(t - /2) di dng in p phc:
Biu din dng in i
C
= I
Cmax
sint di dng phc:
Ta c:
Kt lun:
Cng sut tc thi ca nhnh thun dung: p
C
= u
C
i
C
= - U
C
I
C
sin 2t
Mch thun dung khng tiu tn nng lng:
Cng sut phn khng
ca in dung: Q
C
= - U
C
.I
C
= - X
C
I
2
2.8. DNG IN HNH SIN TRONG MCH R L C MC NI
TIP V SONG SONG
2.8.1. Dng in hnh Sin trong nhnh R-L-C ni tip
Khi cho dng in i = I
max
sint qua nhnh R L C ni tip s gy ra cc in p
u
R
, u
L
, u
C
trn cc phn t R , L, C.
Ta c : u = u
R
+ u
L
+ u
C
hoc
Biu din vct in p U bng phng php vct
14
T th vct ta c:
Trong :
z gi l m un tng tr ca nhnh R L - C ni tip.
X = X
L
- X
C
; X l in khng ca nhnh.
in p lch pha so vi dng in mt gc : tg = X/R= (X
L
X
C)
/R
Biu din nh lut m di dng phc:
Ta c:
Tng tr phc ca nhnh:
2.8.2. Dng in hnh sin trong mch R-L-C song song
Cho mch in gm in tr R, in cm L, t C mc song song
(hnh 2.8.2.a.)
p dng nh lut Kichp 1 ti nt A: i = i
R
+ i
L
+ i
C
hoc:
Biu din vct I bng phong php vct (hnh 2.8.2.b)
Tr s hiu dng I ca dng in mch chnh:
i
R
R
i
L
i
C
L
u
a)
i
A
C
I
R
I
C
I
L
U
I
I
C
I
L
b
)
Hnh 2.8.2
15
M un tng tr z ca ton mch:
Dng in mch chnh I lch pha so vi in p U mt gc :
nh lut m di dng phc trong mch R, L,C song song
p dng nh lut Kichp 1 dng phc ti nt A:
Tng tr phc ca mch:
2.9. CNG SUT CA DNG IN HNH SIN
i vi dng in xoay chiu c ba loi cng sut
2.9.1. Cng sut tc dng P
Cho mch in (hnh 2.9) gm cc thng s R, L,C
c t vo in p u = U
max
sin( t + ) v dng in i = I
max
sint chy
qua mch .
Cng sut tc dng P:
Cng sut tc thi p(t) = u.i = UI[ cos - cos(2t + )]
Ta c:
Cng sut tc dng P c th c tnh bng tng cng sut tc dng trn cc in tr
ca cc nhnh ca mch in:
Trong R
k
, I
k
l in tr, dng in trn nhnh th k.
Cng sut tc dng c trng cho hin tng bin i in nng sang cc dng
nng lng khc nh nhit nng, c nng.v.v..
16
2.9.2. Cng sut phn khng Q
c trng cho cng qu trnh trao i nng lng in t trng, ngi ta
a ra khi nim cng sut phn khng Q.
Q = UIsin
Cng sut phn khng c th c tnh bng tng cng sut phn khng ca in cm v
in dung ca mch in :
trong : X
Lk
, X
Ck
, I
k
n lt l cm khng, dung khng v dng in trn nhnh th k.
2.9.3. Cng sut biu kin S
Cng sut biu kin cn c gi l cng sut ton phn.
P, S, Q c cng 1 th nguyn, nhng nv ca P l W, ca Q l VAR v ca S l VA.
2.10. NNG CAO H S CNG SUT COS
Ta c P = UIcos ; cos c gi l h s cng sut.
Nng cao h s cos ca ti s nng cao kh nng s dng cng sut ngun in. Mt
khc nu cn 1 cng sut P nht nh trn ng dy 1 pha th dng in chy trn ng
dy:
Khi ta nng h s cos th dng in dy I
d
s gim, dn n gim chi ph u t
cho ng dy v tn hao in nng trn ngdy .
nng cao cos ta dng t in ni song song vi ti
Ta c ph ti: Z = R +jX, khi cha b (cha c nhnh t in) dng in trn ng
dy I bng dng in qua ti I
1
, h s cng sut cos
1
= R/z ca ti.
Khi c b (c nhnh t in), dng in trn ng dy I:
Lc cha b ch c cng sut Q
1
ca ti: Q
1
= P tg
1
Lc c b, cng sut phn khng ca mch : Q = Ptg
Cng sut phn khng ca mch gm Q
1
ca ti v Q
c
ca t in:
Q
1
+ Q
C
= Ptg Q
C
= - P (tg
1
- tg) (*)
Mt khc cng sut phn khng Q
C
ca t:
Q
c
= -U
C
. I
C
= - U
2
C (**)
T (*) v (**) ta tnh c gi tr in dung C nng h s cng sut ca mch in t
cos
1
ln cos:
17
CHNG III. CC PHNG PHP PHN TCH
MCH IN
3.1. KHI NIM CHUNG
Phn tch mch in l bi ton cho bit kt cu v thng s ca mch in
( thng s ca ngun U v E, in tr R, in cm L, in dung C, tn s f ca mch) v
yu cu phi tm dng in, in p, v cng sut trn cc nhnh
Hai nh lut Kichp l c s gii mch in.
Khi nghin cu gii mch in hnh sin ch xc lp ta biu din dng in, in p,
v cc nh lut di dng vct hoc s phc.
c bit khi cn lp h phng trnh gii mch in phc tp ta nn s dng phng
php biu din bng s phc.
3.2.NG DNG BIU DIN S PHC GII MCH IN
Cho mch in nh hnh v 3.2.
Cho bit:
Tm dng in I, I
1
, I
2
bng phng php biu din s phc
Tm cng sut tc dng P, cng sut phn khng Q, cng sut biu kin S ca mch in.
C
A
AB
U
&
X
C
I
1
D
X
L
I
2
I
R
B
Hnh 3.2
Gii mch in bng phng php s phc:
Tng tr phc nhnh Z
CD
= R.Z
L
/ ( R+ Z
L
) = 5 ( 1+j) ();
18
Tng tr phc Z
AC
= - jX
C
= -10j ();
Tng tr phc ton mch Z
AB
= Z
AC
+Z
CD
= 5 ( 1+j) - 10j = 5 ( 1- j) ( );
Dng in phc mch chnh:
Gi tr hiu dng dng in mch chnh: I = 10 (A)
in p phc nhnh CD:
Dng in phc I
1
:
Gi tr hiu dng dng in I
1
= 10 (A)
Dng in phc nhnh 2:
Gi tr hiu dng dng in I
2
= 10 (A)
Cng sut tc dng ton mch: P = I
2
2
.R = 100. 10 = 1000(W)
Cng sut phn khng ca ton mch:
Q = I
1
2
X
L
I
2
X
C
= 100. 10 200. 10 = - 1000 (Var)
Cng sut biu kin ca ton mch : S = U
AB
.I = 1000 (VA)
3.3. CC PHNG PHP BIN I TNG NG
3.3.1. Mc ni tip
Cc tng tr Z
1
, Z
2
, Z
3
c mc ni tip
Tng tr tng ng ca mch ni tip Z
t
= Z
1
+Z
2
+ Z
3
Ta c:
Suy ra Z
t
= Z
1
+Z
2
+ Z
3
Kt lun: Tng tr tng ng ca cc phn t mc ni tip bng tng cc tng tr ca
cc phn t.
Cng thc tng qut:
3.3.2. Mc song song
Cc tng tr Z
1
, Z
2
, Z
3
c mc song song
p dng nh lut kichp 1 ti nt A: (1)
Mc khc :
(2)
T (1) v (2) ta c:
Ta c: Y
t
= Y
1
+Y
2
+Y
3
19
Kt lun: Tng dn tng ng ca cc nhnh song song bng tng cc tng
dn cc phn t trn cc nhnh.
Cng thc tng qut:
3.3.3. Bin i sao - tam gic (Y - ) v tam gic sao ( -Y)
a. Bin i t hnh sao sang tam gic (Y - ):
Nu Z
1
=Z
2
= Z
3
= Z
Y
Z
12
=Z
23
= Z
31
=3.Z
y
b. Bin i t hnh tam gic sang sao ( -Y):
Nu Z
12
= Z
23
= Z
31
= Z
Z
1
=Z
2
= Z
3
= Z
/3
3.4. PHNG PHP DNG IN NHNH
a. Thut ton:
Xc nh s nt n v s nhnh m ca mch in:
- Ty chn chiu dng in nhnh
- Vit n -1 phng trnh Kichp 1 cho n 1 nt
- Vit m n +1 phng trnh Kichp 2 cho cc vng
- Gii h m phng trnh tm cc dng in nhnh
b. Bi tp:
Cho mch in nh hnh v 3.4
Cho bit:
Z
1
=Z
2
=Z
3
= 1+j ();
Tm cc dng in I
1
,I
2
v I
3
bng phng php dng in nhnh.
20
Z
3
Z
2
Z
1
3
E
&
2
E
&
1
E
&
b
a
2
I
&
1
I
&
3
I
&
B A
Hnh 3.4
Gii mch n bng phng php dng in nhnh
Mch in c 2 nt (n = 2) v 3 nhnh (m =3)
Chn chiu dng in nhnh I
1
,I
2 ,
I
3
v chiu dng cho vng a, b ( hnh 3.4)
Vit phng trnh Kichp 1 cho nt B:
Vit 2 phng trnh Kichp 2 cho hai vng :
Vng a:
Vng b:
Th s vo 3 phng trnh (1) (2) v (3) ta gii h phng trnh c kt qu:
Suy ra gi tr hiu dng :
c. Kt lun
21
Nhc im ca phng php dng in nhnh l gii h nhiu phng trnh vi nhiu
n s.
3.5. PHNG PHP DNG IN VNG
a. Thut ton
Ty chn chiu dng in nhnh v dng in vng
Lp m- n +1 phng trnh Kichp 2 cho m - n +1 vng c lp
Gii h m- n + 1 phng trnh tm cc dng in vng
T cc dng in vng suy ra cc dng in nhnh ( Dng in nhnh
bng tng i s cc dng in vng chy trn nhnh )
m l s nhnh, n l s nt ca mch in
Dng in vng l dng in mch vng tng tng chy khp kn trong cc vng c
lp.
b. Bi tp
Cho mch in nh hnh 3.4
Cho bit:
Z
1
=Z
2
=Z
3
= 1+j ();
Tm cc dng in I
1
, I
2
v I
3
bng phng php dng in vng
Gii mch in bng phng php dng in vng:
Mch in c 2 nt (n = 2) v c 3 nhnh (m =3)
Chn chiu dng in nhnh I
1
, I
2 ,
I
3
, chiu hai dng in vng I
a
, I
b
v chiu dng cho
vng a, b (hnh 3.5)
Vit hai phng trnh Kichp 2 cho hai vng a v b vi n s l cc dng in
vng I
a
, I
b
Vng a:
Vng b:
Th s vo ta gii h 2 phng trnh (1)(2), tm c dng in vng:
Dng in trn cc nhnh
Nhnh 1:
Nhnh 2:
Nhnh 3:
c. Kt lun
Phng php dng in vng c u im l gii h t phng trnh, t n s hn
phng php dng in nhnh, thng c s dng gii bi ton mch in phc tp
3.6. PHNG PHP IN P HAI NT
a. Thut ton
22
- Ty chn chiu dng in nhnh v in p hai nt
- Tm in p hai nt theo cng thc tng qut:
trong c quy c cc sc in ng E
k
c chiu ngc chiu vi in p U
AB
th ly
du dng v cng chiu ly du m.
- Tm dng in nhnh bng cch p dng nh lut m cho cc nhnh.
b. Bi tp
Cho mch in nh hnh 3.6
Z
1
=Z
2
=Z
3
= 1+j ();
Tm cc dng in I
1
,I
2
v I
3
bng phng php in p 2 nt
Z
3
Z
2
Z
1
U
&
AB
1
E
&
2
E
&
1
I
&
2
I
&
3
I
&
A
B
3
E
&
Hnh 3.6
Chng minh cng thc tng qut :
p dng nh lut m cho cc nhnh
Nhnh 1:
23
Nhnh 2:
Nhnh 3:
p dng nh lut Kichp 1 ti nt A:
T cc phng trnh trn ta c:
Suy ra:
Cng thc tng qut nu mch c n nhnh v ch c hai nt A,B :
trong c quy c cc sc in ng E
k
c chiu ngc chiu vi in p U
AB
th ly
du dng v cng chiu ly du m.
Gii bi ton trn bng phng php in p hai nt:
in p U
AB
:
Thay s vo ta c:
p dng nh lut m cho cc nhnh ca mch in :
Nhnh 1 :
Nhnh 2:
Nhnh 3:
Kt lun:
Phng php in p hai nt thch hp gii cho mch in c nhiu nhnh nhng ch
c hai nt.
3.7. PHNG PHP XP CHNG
Phng php ny da trn nguyn l xp chng sau:
Trong mt mch tuyn tnh cha nhiu ngun, dng (hoc p) trong mt nhnh no l
tng i s ( xp chng) ca nhiu dng ( hoc p) sinh ra do tng ngun c lp lm
vic mt mnh, cc ngun cn li ngh.
24
a. Thut ton:
Ch cho ngun 1 lm vic, cc ngun 2,3,...n ngh. Gii mch th nht
ny tm thnh phn I1 ca dng I cn tm
Tip tc vi cc ngn 2,3, ..n., ta tm c cc thnh phn I
2
,I
3
, ...I
n
ca I. Khi
c n ngun cng lm vic, dng I cn tm l: I = I
1
+I
2
+I
3
+I
4
+........+ I
n
.
25
CHNG 4. MCH IN BA PHA
4.1. KHI NIM CHUNG V MCH IN BA PHA
Vic truyn ti in nng bng mch in ba pha tit kim c dy dn hn vic
truyn ti bng dng in mt pha ng thi h thng in ba pha c cng sut ln hn
ng c in ba pha c cu to n gin v c tnh tt hn ng c mt pha.
to ra ngun in ba pha ta dng my pht in ng b ba pha.
Ta xt cu to ca my pht in ng b ba pha n gin :
Phn tnh gm 6 rnh, trong cc rnh t ba dy qun AX, BY, CZ c cng s
vng dy v lch nhau mt gc 2/3 trong khng gian.
Dy qun AX gi l pha A, dy qun BY gi l pha B, dy qun CZ l pha C.
Phn quay l nam chm vnh cu c 2 cc N S
Nguyn l lm vic ca my pht in ng b ba pha:
Khi quay rto quay ngc chiu kim ng h, t trng ln lt qut cc dy qun stato
v cm ng vo trong dy qun stato cc sc in ng hnh sin cng bin , cng tn
s v lch pha nhau mt gc 2/3.
Sc in ng pha A: e
A
= E
max
sint
Sc in ng pha B: e
B
= E
max
sin(t - 2/3)
Sc in ng pha C: e
C
= E
max
sin (t - 4/3)= E
max
sin (t + 2/3)
Ngun in gm ba sc in ng hnh sin cng bin , cng tn s, lch pha nhau 2/3
gi l ngun ba pha i xng
i vi ngun i xng ta c: e
A
+e
B
+e
C
=0 hoc
Nu tng tr phc ca cc pha ti bng nhau Z
A
= Z
B
=Z
C
th ta c ti i xng.
Mch in ba pha gm ngun, ti v ng dy i xng gi l mch in ba pha i
xng.
Nu khng tho mn mt trong cc iu kin nu gi l mch ba pha khng i xng.
4.2. MCH IN BA PHA PH TI NI SAO
4.2.1. Cch ni
Mun ni hnh sao ta ni ba im cui pha vi nhau to thnh im trung tnh
4.2.2. Cc quan h gia i lng dy v pha trong cch ni hnh sao
i xng
a. Quan h gia dng in dy v pha
I
d
= I
p
b. Quan h gia in p dy v in p pha
26
Ta c:
V ln:
U
AB
= U
BC
= U
CA
= U
d
= U
p
V pha, in p dy U
AB
, U
BC
, U
CA
lch pha nhau mt gc 120
0
v vt trc in p
pha tng ng mt gc 30
0
.
4.3. MCH IN BA PHA PH TI NI HNH TAM GIC
4.3.1. Cch ni
Mun ni hnh tam gic ta ly u pha ny ni vi cui pha kia.
A ni vi Z, B ni vi X, C ni vi Y
4.3.2. Cc quan h gia i lng dy v i lng pha trong cch ni
hnh tam gic i xng
a. Quan h gia in p dy v in p pha
U
d
= U
p
b. Quan h gia dng in dy v pha
p dng nh lut Kichp 1 ti cc nt
Nt A:
Nt B:
Nt C':
T th hnh 4.3.b ta c :
I
A
= I
B
= I
C
= I
d
I
AB
= I
BC
= I
CA
= I
p
V tr s dng in dy ta c :
V pha, dng in dy I
A
, I
B
, I
C
lch pha nhau mt gc 120
0
v chm pha so vi dng in pha tng ng
mt gc 30
0
4.4. CNG SUT MCH IN BA PHA
4.4.1. Cng sut tc dng
P
3p
= P
A
+ P
B
+ P
C
= U
A
I
A
cos
A
+ U
B
I
B
cos
B
+ U
C
I
C
cos
C
Khi mch ba pha i xng: U
A
= U
B
= U
C
=U
P
; I
A
= I
B
= I
C
= I
P
v cos
A
= cos
B
= cos
C
= cos
Ta c: P
3p
= 3 U
p
I
p
cos = 3 R
p
I
2
p
; trong R
p
l in tr pha.
27
i vi ni sao i xng:
i vi ni tam gic i xng:
Cng sut tc dng ba pha vit theo i lng dy, p dng cho c trng hp ni sao v
ni tam gic i xng:
4.4.2. Cng sut phn khng
Q
3p
= Q
A
+ Q
B
+Q
C
= U
A
I
A
sin
A
+ U
B
I
B
sin
B
+ U
C
I
C
sin
C
Khi mch ba pha i xng : Q
3p
= 3 U
p
I
p
sin = 3 X
p
I
2
p
; trong X
p
l in khng pha
Hoc vit theo i lng dy:
4.4.3. Cng sut biu kin
Khi mch ba pha i xng, cng sut biu kin ba pha:
4.5. CCH GII MCH IN BA PHA I XNG
i vi mch ba pha i xng bao gm ngun i xng, ti v cc dy pha i xng. Khi
gii mch ba pha i xng ta ch cn tnh ton trn mt pha ri suy ra cc pha kia
4.5.1. Gii mch in ba pha ti ni hnh sao i xng
a. Khi khng xt tng tr ng dy pha
in p trn mi pha ti:
Tng tr pha ti:
trong R
p
, X
p
l in tr v in khng mi pha ti . U
d
l in p dy
Dng in pha ca ti:
Ti ni hnh sao: I
d
= I
p
b. Khi c xt tng tr ca ng dy pha
Cch tnh ton cng tng t:
trong R
d
, X
d
l in tr v in khng ng dy.
28
4.5.2. Gii mch in ba pha ti ni tam gic i xng
a. Khi khng xt tng tr ng dy
Ta c: U
d
= U
p
Dng in pha ti I
p
Dng in dy:
b. Khi c xt tng tr ng dy
Tng tr mi pha lc ni tam gic: Z
= R
p
+jX
p
Tng tr bin i sang hnh sao
Dng in dy I
d
:
Dng in pha ca ti :
4.6. CCH GII MCH BA PHA KHNG I XNG
Khi ti ba pha khng i xng ( Z
A
Z
B
Z
C
) th dng in v in p trn cc pha ti s
khng i xng. Trong phn ny ta vn xem ngun ca mch ba pha l i xng.
4.6.1. Gii mch in ba pha ti ni hnh sao khng i xng
a. Ti ni hnh sao vi dy trung tnh c tng tr Z
o
(hnh 4.6.1.a)
29
Z
B
U
d
C
I
&
Z
C
Z
A
U
p
Z
oo
o o'
I
&
O
B
I
&
A
I
&
A
O
C
B
Hnh 4.6.1.a
Dng phng php in p hai nt, in p gia hai im trung tnh O v O:
trong Y
A
= 1/Z
A
; Y
B
=1/ Z
B
; Y
C
=1/ Z
C
; Y
0
=1/ Z
0
l tng dn phc cc pha ti v dy
trung tnh .
V ngun i xng:
Thay vo cng thc trn ta c:
in p trn cc pha ti:
Pha A:
Pha B:
Pha C:
Dng in cc pha ti:
Dng in trn dy trung tnh I
0
:
b. Nu xt n tng tr Z
d
ca cc dy dn pha
Phng php tnh ton vn nh trn nhng vi:
c. Khi tng tr dy trung tnh Z
0
= 0
Nh c dy trung tnh in p pha trn cc ti i xng.
Dng in trn cc pha ti
Pha A:
Pha B:
Pha C:
30
Dng in trn dy trung tnh I
0
:
4.6.2. Gii mch in ba pha ti ni tam gic khng i xng
Mch ba pha ti khng i xng ni hnh tam gic nh hnh 4.6.2
I
&
Hnh 4.6.2
Ngun in c in p dy l U
AB
, U
BC
, U
CA
Nu khng xt tng tr cc dy dn pha (Z
d
=0) in p t ln cc pha ti l in p dy
ngun. Dng in trn cc pha ti:
p dng nh lut Kichp 1 ti cc nt
Ti nt A:
Ti nt B:
Ti nt C:
Nu trng hp c xt tng tr Z
d
ca cc dy dn pha ta nn bin i tng ng ti
ni tam gic thnh hnh sao
AB
I
&
A
A
A
Z
CA
Z
AB
U
d
CA
I
&
C
I
&
Z
BC
C
B
C
BC
I
&
B
I
&
B
31
4.7. CCH NI NGUN V TI TRONG MCH IN BA PHA
Ngun in v ti ba pha u c th ni hnh sao hoc hnh tam gic, ty theo iu
kin c th nh in p quy nh ca thit b, in p ca mng in v mt s yu cu k
thut khc.
4.7.1. Cch ni ngun in
Cc ngun in dng trong sinh hot thng ni thnh hnh sao c dy trung tnh.
Cch ni ny c u im l cung cp hai in p khc nhau : in p pha v in p dy
4.7.2. Cch ni ng c in ba pha
Khi thit k ngi ta quy nh in p cho mi dy qun. V d ng c ba pha c in
p nh mc cho mi dy qun pha l 220V (Up =220), do trn nhn hiu ca ng c
ghi l /Y ~ 220/380 V . Nu ta ni ng c vo lm vic mng in c in p dy l
380 V th ng c phi ni hnh sao
Nu ng c y lm vic mng in 220/127V c in p dy l 220 V th ng c phi
c ni hnh tam gic
4.7.3. Cch ni cc ti ca mt pha
in p lm vic ca ti phi bng ng in p nh mc ghi trn nhn
V d bng n 220V lc lm vic mng in 380/220V th phi ni gia dy pha v
dy trung tnh. Cng bng n y nu lm vic mng 220/127V th phi ni hai dy pha
mng in p t vo thit b ng bng nh mc
Tuy nhin lc chn thit b trong sinh hot, ta cn chn in p thit b bng in p pha.
32
CHNG 5. O LNG IN
5.1. NHNG KHI NIM CHUNG V O LNG IN
5.1.1. nh ngha
o lng l mt qu trnh nh gi nh lng i lng cn o vi n v ca i
lng o
5.1.2. Phn loi cch thc hin php o
a. o trc tip
Cch o m kt qu nhn c trc tip t mt php o duy nht
b. o gin tip
Cch o m kt qu c suy ra t s phi hp kt qu ca nhiu php o dng
nhiu cch o trc tip
5.1.3. Cc loi sai s ca php o v cp chnh xc
a. Sai s tuyt i
Hiu s gia gi tr o X v gi tr thc X
th
:
b. Sai s tng i
T s gia sai s tuyt i v gi tr o c tnh bng phn trm:
%= X/X
o
.100
c. Sai s ca dng c o c c trng bng sai s tng i quy i
% =X/X
m
.100
X
m
l tr s nh mc ca thang o tng ng
d. Sai s phng php
Sai s sinh ra do s khng hon thin ca phng php o v s khng chnh xc biu
thc l thuyt cho ta kt qu ca i lng o
e. Sai s thit b
Sai s ca thit b o s dng trong php o, lin quan n cu trc, tnh trng ca dng
c o
f. Sai s ch quan
Sai s gy ra do ngi s dng. V d nh mt km, do cu th, do c lch
g. Sai s h thng
Thnh phn sai s ca php o lun khng i hay l thay i c quy lut khi o nhiu
ln mt i lng o
h. Cp chnh xc ca dng c o
K =X
max
/A.100
X
max
: sai s tuyt i ln nht; A khong thang o trn dng c o
K< 0.5 l loi dng c o c cp chnh xc cao, thng lm dng c mu . Cc dng c
o trong cng nghip thng c cp chnh xc 1 2.5
i. nhy ca dng c o
S=/ X
: bin thin ca ch th o
X: bin thin ca i lng cn o
33
5.2. C CU BIN I IN C
a. nh ngha
Dng c o tng t ( analog) l loi dng c o m ch s ca n l i lng lin
tc t l vi i lng o lin tc.
Trong dng c o tng t ngi ta thng dng cc ch th in c, trong tn hiu vo
l dng in cn tn hiu ra l gc quay ca kim ch th.
C cu ny thc hin vic bin nng lng in t thnh nng lng c hc lm quay
phn ng mt gc lch so vi phn tnh.
= f(X) , X : i lng in
b. Nguyn l lm vic ca c cu bin i in c
Khi cho dng in vo mt c cu bin i c in do tc dng ca t trng quay ln
phn ng ca c cu m sinh ra mt m men quay M
q
.
M
q
= dW
t
/d ( W
t
l nng lng in t trng)
Nu ta t vo trc ca phn ng mt l xo cn th khi phn ng quay l xo b xon li
v sinh ra mt mmen cn M
c
:
M
c
= K. ( h s K ph thuc vo kch thc v vt liu ch to l xo)
Khi phn ng ca c cu nm v tr cn bng:
M
q
= M
c
= 1/K. dW
t
/d
y l phng trnh c tnh thang o
C cu bin i kiu in c c 4 loi:
1. C cu kiu t in
2. C cu kiu in t
3. C cu kiu in ng
4. C cu kiu cm ng
5. C cu kiu tnh in
5.2.1. C cu o kiu t in
a. Cu to
Nam chm vnh cu (1) c t cm cao c hai m cc t.
Li thp hnh tr (2) nhm gim khe h khng kh gia hai cc nam chm lm
cho t trng mnh v phn b u.
Cun dy ng (3) bng dy ng tit din nh trn khung nhm khung nhm
qun dy.
L xo (4) dng to mmen phn khng.
Trc (5)
Kim ch th (6)
b. Nguyn l lm vic
Khi c dng in mt chiu cn o chy vo cun dy ng, t trng ca n s tc
dng vi t trng ca nam chm vnh cu, to nn lc F tc dng ln hai cnh cun dy
ng v gy ra mmen quay M
q
:
M
q
=F.*D = BLWI .D = K
q
.I
Mi quan h gia gc lch kim ch th v dng in cn o:
34
= S.I
trong S l nhy ca c cu o
c. c im v ng dng
u im:
- C chnh xc cao v cc phn t c cu c n nh cao, t trng cc t
mnh nn t b nh hng ca t trng ngoi v cng sut tiu th nh
- Thang o chia u
- nhy ln nn o c cc dng mt chiu rt nh.
Nhc im:
- Ch o c dng mt chiu v gc lch t l bc nht vi dng in
- Tit din cun dy ng nh, nn kh nng qu ti km
- Cu to phc tp, h hng kh sa cha.
ng dng:
Ch to o dng in v in p mt chiu: vn k, m pe k.
o cc dng, p tr s nh nh: in k, milimpek, milivolk.
o in tr : m mt, mgmt
Ch to ng h vn nng.
5.2.2. C cu o kiu in t
a. Cu to
C cu gm 2 loi chnh: kiu cun dy phng v kiu cun dy trn
Ta xt c cu kiu cun dy phng nh hnh 5.2.2
- Cun dy phng phn tnh (1)
- Li thp (2)
- L st t mm (3) l phn ng, nm trong lng cun dy phn tnh
- B phn cn du (4)
Hnh 5.2.2
b. Nguyn l lm vic
Khi cho dng in cn o I vo cun dy 1, l st t 3 s b y lm kim quay i mt gc
. Trong cun dy c tch ly nng lng t trng:
W
M
= LI
2
/2
L: in cm ca cun dy
Mi quan h gia gc lch ca kim ch th vi dng in cn o I:
= SI
2
S: nhy ca c cu o
35
c. c im v ng dng
u im:
- o c dng xoay chiu v mt chiu
- Kh nng qu ti ln do tit din dy qun ln, o c dng v p ln
- Cu to n gin
Nhc im:
- T trng bn thn yu, b nh hng ca t trng ngoi. Do tn hao phu c v
t tr, nn chnh xc khng cao, nhy thp.
- Thang o chia khng u.
ng dng: Ch to cc ampe k v vn k mt chiu v xoay chiu
5.2.3. C cu o kiu in ng
a. Cu to
- Phn tnh l cun dy (1 ) gm hai na cun dy t cnh nhau to ra khong
khng gian c t trng tng i u, qun dy tit din ln.
- Phn ng l cun dy (2 ) c tit din nh t trong lng cun dy tnh.
Ngoi ra cn c l xo v b phn cn du
b. Nguyn l lm vic
Dng in cn o c a vo cun dy 1( I
1
) v 2 (I
2
) to nn 2 t trng y
nhau, gy nn mmen quay. Nng lng t trng tch ly trong 2 cun dy:
W
M
= L
1
I
1
2
/2 +L
2
I
2
2
/2 + MI
1.
I
2
L
1
,
L
2
: in cm ca hai cun dy; M: h cm gia hai cun dy
Mi quan h gia gc lch kim ch th vi 2 dng in cn o:
= S. I
1
I
2
trong S l nhy ca c cu o
Nu I
1
= I
2
=I =S I
2
c. c im v ng dng
u im:
- Khng c li thp nn khng c tn hao st t, nn chnh xc cao, ch to dng
c o vi cp chnh xc n 0.05.
- o c dng mt chiu v xoay chiu.
Nhc im:
- Cun dy (2) c tit din nh, nn kh nng qu ti km.
- Cu to phc tp
- T trng ca c cu o b nh hng bi t trng ngoi.
ng dng:
Ch to vn k, ampe k mt chiu v xoay chiu v ch to dng c o
cng sut (ot k) l ch yu .
5.2.4. C cu o kiu cm ng
a. Cu to ( hnh v 5.2.4)
- Phn tnh gm cun dy (2) v cun dy (3)
Cun in p (2) c s vng nhiu, tit din nh.
Cun dng in (3) c tit din ln, qun t vng
- Phn ng gm a nhm (1) gn vi trc (4)
36
Hnh 5.2.4
4
I
I
1
3 2
b. Nguyn l lm vic
Cho dng in I
1
v I
2
vo hai cun dy (2) v(3) sinh ra t thng
1
v
2
lch
nhau gc . Mmen lm cho a nhm quay: M
q
= Cf.
1
.
2
sin
Hai cun dy phn tnh ln lt o dng I v in p U cho nn:
1
U ;
2
I ; gc lch pha gia U v I ( v U nhanh pha so vi
1
gc 90 , I cng pha
vi
2
) cho nn = +90
0
M
q
= Cf.
1
.
2
sin KU.I.cos = KP
Nh vy mmen quay t l vi cng sut P m ti tiu th .
th hin s vng quay ca a nhm, ngi ta gn vo trc c cu ch th m c kh.
Lng in nng tiu th A trong khong thi gian t:
A = P. t= C.N (N : s vng quay ca a nhm)
c. c im v ng dng
- iu kin mmen quay l phi c hai t trng
- Mmen quay ph thuc tn s dng in
- Ch lm vic trong mch in xoay chiu
ng dng: Ch to cng t o in nng
5.3. O DNG IN V O IN P
5.3.1. o dng in
o dng in bng cch mc ampe k ni tip vi ph ti c dng in cn o chy
qua. in tr trong ca ampe k cng nh cng tt
m rng thang o mt chiu, ngi ta dng in tr sn (shunt) R
s
ni song song vi
c cu o
Ta c I = I
S
+I
A
K = I/I
A
= R
A
/R
S
+ 1
K: h s m rng thang o.
Thay i R
S
ta c cc h s m rng thang o khc nhau
R
A
/R
S
= 9;99; 999 K = 10;100;1000;...
Dng i qua c cu ch bng 1/10; 1/100;1/1000; .. vi dng cn o.
o dng xoay chiu dng cc ampemt in t hay in ng.
37
Vi dng xoay chiu ta dng my bin dng m rng thang o.
Ampemt in t m rng thang o bng cch chia cun dy tnh ra nhiu on bng
nhau v tu thuc vic mc ni tip hay song song ( hnh 5.3.1.b )
Khi cn o dng xoay chiu bng dng c o t in ngi ta phi chnh lu dng xoay
chiu thnh mt chiu
I
A
R
S
R
S
R
S
R
S
I
4
I
3
I
2 I
1
0
Hnh 5.3.1.b
5.3.2. o in p
o in p ngi ta dng vn k mc song song vi mch in c in p cn o.
kt qu o chnh xc th in tr vn k cng ln cng tt.
m rng thang o bng cch mc thm in tr ph ni tip vi vn k
Gi k= U/U
V
: h s m rng thang o.
k = U/U
V
= 1+R
p
/R
v
Thay i Rp c th t c cc gi tr k khc nhau
Khi o in p U ln m rng thang o ngi ta dng my bin p in p.
5.4. O CNG SUT
Dng c o cng sut l Ot k (ot mt), n v ca cng sut l Ot (W).
5.4.1. o cng sut trong mch in sin mt pha
Ot mt hay dng c o cng sut thng ch to theo c cu kiu in ng
Nguyn l hot ng:
- Cun tnh 1 mc ni tip vi ph ti v gi l cun dng, c in tr rt nh nn
thng qun t vng bng dy c ln.
- Cun 2 phn ng dng lm cun p, ni song song vi ph ti cn o .
Cun dy 2 in tr rt ln nn ngi ta ni thm mt in tr ph Rp.
Mmen quay tc thi ca cun dy 2 phn ng: m
q
=k
g
I
I
I
U
Dng in qua cun dy tnh 1 l dng in ph ti I
pt
=I
I
, cn dng qua cun dy ng 2:
I
I
=I
pt
; I
U
=U/(R
2
+R
p
) I
U
U M
q
P
pt
= UI cos
Nh vy M
q
ca ot mt t l vi cng sut tc dng ca ph ti nn c dng o
cng sut mch xoay chiu v c mt chiu.
38
5.4.2. o cng sut trong mch in ba pha
Khi mch ba pha bn dy i xng, th ch cn dng mt ot k o cng sut 1 pha
ri nhn 3 : P
3p
= 3.P
1p
Nu l mch 3 pha 4 dy khng i xng th phi dng 3 otmt o ri cng kt qu li.
P
3p
=P
A
+P
B
+P
C
Khi mch ba pha khng c dy trung tnh ph ti bt k, ngi ta dng 2 ot k o
cng sut:
P
3p
=P
1
+P
2
Chng minh:
Cng sut tc thi ca mch ba pha: p
3p
= u
A
i
A
+u
B
i
B
+u
C
i
C
(1)
Ta c: i
A
+i
B
+i
C
=0 i
C
= - ( i
A
+i
B
) (2)
T (1) v (2) ta c:
p
3p
= i
A
(u
A
-u
C
)+i
B
(u
B
-u
C
) = i
A
u
AC
+i
B
u
BC
= p
1
+p
2
Ngi ta ch to loi ot k 3 pha hai phn t, cch mc s o tng t nh cch
dng 2 ot k mt pha
5.5. O IN TR
a. o gin tip
o in tr ta dng Ampe k o dng in I v vnk o in p U.
in tr cn o: R
x
= U/I
Ta c R
x
+R
A
= U/I, in tr ampek gy sai s php o.
Ta c: I = U/R
x
+ U/R
v
R
x
= 1/ (I/U 1/R
v
)
in tr vn k gy nn sai s php o, dng o in tr c gi tr nh
b. o bng m k (hnh 5.5.2)
2
R
bt
I
R
cc
R
x
1
E
Hnh 5.5.2
m k dng o cc in tr c gi tr nh
Cu to:
- Ngun pin E
- C cu ch th kiu t in R
cc
- R
bt
- in tr dng iu chnh v tr khng.
- R
x
- in tr cn o
39
Khi ni R
x
cn o vo mch, dng in i qua c cu o I:
I = E/( R
bt
+ R
x
)
E v R
bt
khng i th I ph thuc R
x
, c c I ta suy ra in tr R
x
Trn thang o khc theo n v in tr tng ng vi dng in I
Sau mt thi gian s dng E ca pin gim, nn trc khi o cn ngn mch 1, 2 chnh
kim v v tr 0, sau mi bt u o.
c. Mgmt ( lgmt t in)
Dng o in tr ln nh in tr cch in
Phn tnh l mt nam chm vnh cu c li thp .
Phn ng gm hai khung dy 1 c in tr R
1
, khung dy 2 c in tr R
2
Ngun cung cp c in p t 500 1000V do my pht in 1 chiu quay tay to ra
in tr ph dng iu chnh R
p1
mc ni tip vi in tr R
1
, R
p2
mc ni tip vi
in tr R
2
, in tr cn o R
x
mc ni tip vi in tr R
p1
Dng in qua 2 khung dy:
I
1
=U/(R
1
+R
p1
+R
x
); I
2
=U/(R
2
+R
p2
);
Gc quay ca mgmt t l vi t s ca hai dng:
=f(I
1
/I
2
) =f[(R
2
+R
p2
)/ (R
1
+R
p1
+R
x
)]
Do R
1
, R
p1
R
2
, R
p2
khng thay i, nn = f(R
x
)
d. Cu o in tr
in tr cn o l R
x
l mt nhnh ca cu, cc in tr R
1
, R
2,
R
3
c th iu chnh
c. iu chnh cc in tr R
1
, R
2,
R
3
cho in k G ch khng, cu cn bng:
R
x
/R
2
= R
3
/R
1
R
x
=R
2
. R
3
/R
1
5.6. KHI NIM V O LNG CC I LNG KHNG
IN
5.6.1. Nhng khi nim chung v s bin i o lng
a. Khi nim chung
Cc i lng khng in nh p sut, nhit , lu lng, mc cht lng, vn tc ca
vt, tc quay, c th o c mt cch chnh xc bng php o lng in.
ng thi tn hiu in c truyn dn v iu khin thun li hn.
S khi ca dng c o lng cc i lng khng in bao gm:
1. C cu chuyn i o lng
bin i cc i lng khng in thnh cc i lng in nh in p, dng in,
in tr, in cm, in dung .v.v
2. Cc khu trung gian nh khuch i, b cc i lng in
3. Cc c cu o lng u ra c thang chia theo cc i lng khng in
b. Chuyn i o lng
Chc nng bin cc i lng cn o khc nhau thnh cc i lng in
C nhiu cch chuyn i:
1. Chuyn i in tr
2. Chuyn i in t
3. Chuyn i in dung
4. Chuyn i nhit in
Mt vi b chuyn i:
40
1. Chuyn i in tr
- Bin tr
in tr ca bin tr : R
x
= R.L/L
X
L
X
l khong di chuyn ca con chy .
Bin tr dng o di chuyn thng hoc nu c loi bin tr xoay
- Chuyn i in tr lc cng
Cu to gm ming giy mng lm , trn dn si dy mnh bng hp kim platin.
Sau dn ln chi tit cn o bin dng.
S bin thin in tr chuyn i : R/R = K ./E
K : nhy ca chuyn i
: ng sut tc dng ln chuyn i cn o
E: mun n hi
2. Chuyn i in t
Chuyn i cc di chuyn thng hay gc thnh thay i in cm, h cm v xut hin
sc in ng
3. Chuyn i in dung (nh hnh 5.6.1.c)
in dung ca t in C: C = . S/d
: hng s in mi
S: din tch bn cc
d: khong cch gia hai bn cc
S di chuyn ca khong cch gia hai in cc, gc quay hay chiu dy in mi dn
n s bin thin ca t in
Hnh 5.6.1.c
4. Chuyn i nhit in (nh hnh 5.6.1.d)
t
0
t
0
II
I
t
0
t
1
t
1
Hnh 5.6.1.d
em hn hai thanh kim loi khng ng cht I v II, nhit t
1
v t
0
khc nhau
dn n xut hin sc in ng trong mch gi l sc nhit in ng
41
Tr s sc nhit in ng ph thuc chnh lch nhit hai u t
1
, t
0
. C cu dng
o nhit .
5.6.2. Mt s mch o lng cc i lng khng in
a. o ng sut
Ta dn chuyn i in tr lc cng ln im cn o v l mt nhnh ca mch cu nh
hnh 5.6.2.a
S bin thin ca in p ra trn ng cho c khuch i v a vo c cu o
A
Hnh 5.6.2.a
B
K
b. o s di chuyn ( nh hnh 5.6.2.b)
C
R
t
Hnh 5.6.2.b
S di chuyn ca vt th dn n s thay i khong cch 2 bn cc ca t C, dn n
thay i in dung C, bin thin in p v tn hiu c a ra c cu o. C cu o s
c khc vch khong di chuyn tng ng.
5.7. O LNG S
a. Nguyn l ca ch th s
42
i lng o x(t) sau khi qua b bin i thnh xung (BX). S xung c c a
vo b m ha (MH) c s 2 sau n b gii m (GM) v a ra b hin s nh hnh
5.7.1
BX
MH GM
x(t)
Hnh 5.7.1
b. Thit b hin s
C nhiu loi thit b hin s quang hc khc nhau nhng dng ph bin nht l b
hin s bng LED ghp 7 thanh v loi tinh th lng. it pht quang l cht bn dn pht
sng khi t vo in p mt chiu, cn tinh th lng di tc dng ca in p s chuyn
pha t trng thi trong sut sang trng thi m v ta c th nhn thy mu sc nn ng
sau.
Tinh th lng tiu th cng sut rt nh (0,1 mt thanh) cn it pht quang l 10mA.
Cc thit b k thut s dng m c s 2. c thng tin o th hin ra bn ngoi ta
bin i m c s 2 thnh m c s 10
d
c
b
2
2
2
0
2
1
R
1
a
g
f
R
5
R
4
R
2
R
3
R
6
a
e
g
f
c
b
d
e
a
e
f
g
c
d
b
R
7
+5V
CC
2
3
Hnh 5.7.2
Thit b lm nhim v ny l b gii m
Ngi ta s dng 7 vch t a n g b tr nh hnh 5.7.2 . Nu tt c cc vch u sng ta
nhn c s 8.
B gii m 7 vch c ch to di dng vi mch kiu SN 74247 c cc u ra h cc
gp. Dng iu khin b ch th LED c chung ant +5V . m bo dng ant
mong mun cn thm 7 in tr bn ngoi.
Cc b gii m nh thp phn 7 vch c ch to kt hp vi khi hin th di dng vi
mch . Trong vi mch b tr cc b nh m lu tr cc bin vo
B ch th s gm nhiu ch s . Hot ng ca b ch th l ni tip ch khng phi song
song vi vic s dng cch ni ma trn v ch dn knh c th rt gn ng k s dy
ni.
43
PHN II. MY IN
CHNG 6. KHI NIM CHUNG V MY IN
6.1. NH NGHA V PHN LOI
6.1.1. nh ngha
My in l thit b in t, nguyn l lm vic da vo hin tng cm ng in
t. My in dng bin i dng nng lng nh c nng thnh in nng (my pht
in) hoc ngc li bin i in nng thnh c nng (ng c in), hoc dng bin
i thng s in nng nh bin i in p, dng in (my bin p, my bin dng), tn
s (my bin tn).
6.1.2. Phn loi
My in c nhiu loi v c nhiu cch phn loi khc nhau, v d phn loi theo cng
sut, theo cu to, theo chc nng, theo loi dng in, theo nguyn l lm vic v.v
Trong chng ny phn loi da theo nguyn l bin i nng lng nh sau:
a. My in tnh
My in tnh l my in lm vic da vo hin tng cm ng in t do s bin thin
t thng gia cc cun dy khng c s chuyn ng tng i vi nhau
b. My in c phn quay
Nguyn l lm vic da vo hin tng cm ng in t, lc in t, do t trng v
dng in ca cc cun dy c chuyn ng tng i vi nhau
6.2. CC NH LUT IN T C BN DNG TRONG MY
IN
Nguyn l lm vic ca my in thng da trn c s hai nh lut cm ng in
t v nh lut lc in t. Khi tnh ton mch t ngi ta s dng nh lut mch t.
6.2.1. nh lut cm ng in t
a. Trng hp t thng bin thin xuyn qua vng dy
Khi t thng bin thin xuyn qua vng dy dn, trong vng dy s xut hin sc in
ng cm ng e
c
tnh theo cng thc: e
c
= - d/dt
Chiu sc in ng cm ng c xc nh theo quy tc vn nt chai
Cun dy c W vng, sc in ng cm ng ca cun dy: e = - W.d /dt
b. Trng hp thanh dn chuyn ng trong t trng
44
I: cng dng in
L: chiu di thanh dn
F: lc in t
Chiu lc in t F xc nh bng quy tc bn tay tri
6.2.3. nh lut mch t
Mch t l mch khp kn dng dn t thng (trong my in mch t l li thp)
Nu H l cng t trng do mt tp hp dng in i
1
,i
2
,......,i
n
to ra v nu C l
ng cong kn trong khng gian:
Cng thc tng qut i vi mch t c n on v m cun dy qun trn mch t:
trong dng in i
j
c chiu ph hp vi chiu chn theo quy tc vn nt chai s
mang du dng, khng ph hp s mang du m
H
k
: cng t trng trong on mch t th k
l
k
: chiu di trung bnh ca on mch t th k
W
j:
s vng dy ca cun dy th j
W
j
i
j
:c gi l sc t ng ca cun dy th j
H
k
l
k
: t p ri ca on mch t th k
Cho on mch t (hnh 6.2.3):
p dng nh lut mch t: H
1
.
L
1
+ H
2
.L
2
= W
1
.
i
1
W
2.
i
2
6.3. CC VT LIU CH TO MY IN
Vt liu ch to my in gm:
Vt liu dn in, vt liu dn t, vt liu cch in v vt liu kt cu.
6.3.1. Vt liu dn in
Dy qun my in thng bng ng hoc nhm, tit din trn hoc ch nht.
Khi c yu cu c bit, ngi ta dng cc hp kim ng, nhm hoc dng thp
6.3.2. Vt liu dn t
Vt liu dn t dng ch to cc b phn ca mch t, ngi ta dng cc vt liu
st t lm mch t: thp l k thut in, thp l thng, thp c, thp rn.
on mch t c t thng bin i vi tn s 50hz thng dng thp l k thut in
dy 0.35 0.5 mm, trong thnh phn thp c t 2 5 % Si .
on mch t c t trng khng i, thng dng thp c, thp rn.
6.3.3. Vt liu cch in
Vt liu cch in dng cch ly cc b phn dn in v khng dn in, hoc cch
ly cc b phn dn in vi nhau trong my in.
Cht cch in ca my in gm 4 nhm:
1. Cht hu c thin nhin nh giy, vi la
2. Cht v c nh aming, mica, si thu tinh
3. Cc cht tng hp
45
4. Cc loi men, sn cch in
6.3.4. Vt liu kt cu
Vt liu kt cu l vt liu ch to cc chi tit chu cc tc ng c hc nh trc,
trc, v my, np my.
Cc vt liu kt cu thng l gang, thp l, thp rn, kim loi mu v hp kim ca
chng, cc cht do.
6.4. PHT NNG V LM MT MY IN
Cc loi tn hao trong my in:
- Tn hao hao st t trong li thp (do hin tng t tr v dng in xoy)
- Tn hao ng trong in tr dy qun
- Tn hao do ma st
Tt c tn hao nng lng u bin thnh nhit nng lm nng my in.
lm mt, my in phi c cc bin php tn nhit ra mi trng xung quanh.
Thng v my in c ch to c cc cnh tn nhit v c h thng qut gi mt
my hoc h thng lu cht lm mt my in nh du trong my bin p .v.v.
6.5. PHNG PHP NGHIN CU MY IN
Nghin cu my in gm cc bc sau:
1. Nghin cu cc hin tng vt l xy ra trong my in
2. Da vo cc nh lut vt l, vit h phng trnh ton hc din t s lm vic ca
my in. l m hnh ton ca my in.
3. T m hnh ton, thit lp m hnh mch, l mch in thay th ca my in.
4. T m hnh ton v m hnh mch, tnh ton cc c tnh v nghin cu my in,
khai thc, s dng theo yu cu c th.
46
CHNG 7. MY BIN P
7.1. KHI NIM CHUNG CA MY BIN P
bin i in p (dng in) ca dng xoay chiu t gi tr cao n gi tr thp
hoc ngc li ta dng my bin p.
7.1.1. nh ngha v cc lng nh mc
a. nh ngha
My bin p l thit b in t tnh, lm vic theo nguyn tc cm ng in t, dng
bin i h thng in xoay chiu (U
1
, I
1
,f) thnh (U
2
, I
2
,f)
u vo ca my bin p ni vi ngun in gi l s cp. u ra ni vi ti gi l th
cp .
b. Cc lng nh mc
- in p nh mc
in p s cp nh mc k hiu U
1m
l in p quy nh cho dy qun s cp.
in p th cp nh mc k hiu U
2m
l in p gia cc cc ca dy qun th cp, khi
dy qun th cp h mch v in p t vo dy qun s cp l nh mc .
Vi my bin p ba pha in p nh mc l in p dy
- Dng in nh mc
Dng in nh mc l dng in quy nh cho mi dy qun ca my bin p, ng
vi cng sut nh mc v in p nh mc.
i vi my bin p ba pha, dng in nh mc l dng in dy.
Dng in s cp nh mc k hiu I
1m
, dng in th cp nh mc k hiu I
2m
- Cng sut nh mc
Cng sut nh mc ca my bin p l cng sut biu kin th cp ch lm vic
nh mc.
Cng sut nh mc k hiu l S
m
, n v l KVA.
7.1.2. Cng dng ca my bin p
Cng dng ca my bin p l truyn ti v phn phi in nng trong
h thng in
Mun gim tn hao P = I
2
.R trn ng dy truyn ti c hai phng n:
Phng n 1: Gim in tr R ca ng dy (R = .l/S)
Mun gim R ta tng tit din dy dn S, tc l tng khi lng dy dn, cc tr cho
ng dy, chi ph xy dng ng dy ti in rt ln ( phng n ny khng kinh t)
Phng n 2: Gim dng in I chy trn ng dy truyn ti.
Mun gim I ta phi tng in p, ta cn dng my tng p v i vi my bin p U
1
I
1
=
U
2
.I
2
( phng n ny kinh t v hiu qu hn)
My bin p cn c dng rng ri :
Trong k thut hn, thit b l nung, trong k thut v tuyn in, trong lnh vc o
lng. trong cc thit b t ng, lm ngun cho thit b in, in t , trong thit b sinh
hot gia nh v.v.
47
7.2. CU TO V NGUYN L LM VIC CA MY BIN P
7.2.1 Cu to my bin p
Gm hai b phn chnh: li thp v dy qun
a. Li thp my bin p
Dng dn t thng chnh ca my, c ch to t vt liu dn t tt, thng l thp
k thut in mng ghp li.
gim dng in xoy trong li thp, ngi ta dng l thp k thut in, hai mt c
sn cch in ghp li vi nhau thnh li thp.
b. Dy qun my bin p
c ch to bng dy ng hoc nhm c tit din trn hoc ch nht, bn ngoi dy
dn c bc cch in.
My bin p c cng sut nh th lm mt bng khng kh
My c cng sut ln th lm mt bng du, v thng c cnh tn nhit
7.2.2. Nguyn l lm vic ca my bin p
Khi ta ni dy qun s cp vo ngun in xoay chiu in p U
1
s c dng in s
cp I
1
(hnh 7.2.2)
Dng in I
1
sinh ra t thng bin thin chy trong li thp. T thng ny mc vng
ng thi vi c hai dy qun s cp v th cp c gi l t thng chnh.
Theo nh lut cm ng in t:
e
1
= - W
1
d/dt
e
2
= - W
2
d/dt
W
1
, W
2
l s vng dy qun s cp v th cp.
Hnh 7.2.2
Khi my bin p c ti, di tc ng ca sc in ng e
2
, c dng in th cp I
2
cung
cp in cho ti.
T thng bin thin hnh sin =
max
sint
Ta c:
e
1
= - W
1
d/dt = 4,44 f W
1
max
sin(t- /2)
e
2
= - W
2
d/dt = 4,44 f W
2
max
sin(t- /2)
48
trong E
1
=4,44 f W
1
max
, E
2
=4,44 f W
2
max
k = E
1
/ E
2
= W
1
/ W
2
, k c gi l h s bin p.
B qua in tr dy qun v t thng tn ra ngoi khng kh ta c:
U
1
/ U
2
E
1
/ E
2
= W
1
/ W
2
= k
B qua mi tn hao trong my bin p, ta c:
U
2
I
2
U
1
I
1
U
1
/U
2
I
2
/I
1
=W
1
/W
2
= k
7.3. CC PHNG TRNH CN BNG IN V T CA MY
BIN P
Theo quy tc vn nt chai, chiu ph hp vi chiu i
1
, e
1
v i
1
cng chiu .
Chiu i
2
c chn ngc vi chiu e
2
ngha l chiu i
2
khng ph hp vi chiu theo
quy tc vn nt chai.
Trong my bin p cn c t thng tn
t1
,
t2
( hnh 7.3.a)
T thng tn c c trng bng in cm tn .
in cm tn dy qun s cp L
1
: L
1
=
t1
/i
1
in cm tn dy qun th cp L
2
: L
2
=
t2
/i
2
u
1
I
2
Z
t
t1
t2
e
1
e
2
u
2
I
1
Hnh 7.3.a
7.3.1. Phng trnh cn bng in p trn dy qun s cp
p dng nh lut Kichp 2 dng phc cho mch in hnh 7.3.b :
trong X
1
= L
1
49
R
1
L
1
u1
e
i
1
Hnh 7.3.b
7.3.2. Phng trnh cn bng in p trn dy qun th cp
p dng nh lut Kichp 2 dng phc cho mch in hnh 7.3.c :
i
2
R
2
e
2
u
2
Z
t
L
2
Hnh 7.3.c
Trong X
2
= L
2
.
7.3.3. Phng trnh cn bng t
in p li in t vo my bin p U
1
E
1
= 4.44 fW
1
max
khng i, cho nn
t thng chnh
max
s khng i.
Phng trnh cn bng t di dng s phc:
7.4. S THAY TH MY BIN P
T cc phng trnh cn bng in t ta xy dng m hnh mch in cho my bin
p. S thay th l s in phn nh y qu trnh nng lng trong my bin p,
ta c h phng trnh:
50
Trong :
T h phng trnh trn ta xy dng c s thay th cho my bin p
(hnh 7.4.a)
Xth
Rth
X
1
2
X'
2
1
R'
2
Z
t
I
1
I
0
E
1
= E
2
I
2
U
2
U
1
R
1
Hnh 7.4.a
7.5. CH KHNG TI CA MY BIN P
L ch m pha th cp h mch v pha s cp c t vo in p.
7.5.1. c im ch khng ti ca my bin p
a. Dng in khng ti I
0
Ta c : I
0
= U
1
/ z
0
Tng tr z
0
rt ln v th I
0
rt nh: I
0
=(3% -10% )I
1m
b. Cng sut khng ti P
0
P
0
= R
0
I
2
0
=R
th
I
2
th
= P
st
51
c. H s cng sut cos
0
7.5.2. Th nghim khng ti ca my bin p
Xc nh h s bin p k, tn hao st t P
st
, X
th
, R
th
, cos
0
, I
0
S th nghim
Vn k V
1
ch U
1m
; vn k V
2
ch U
2m
Ampe k A ch dng in khng ti I
0
Ot mt W ch cng sut khng ti P
0
a. H s bin p k : k = W
1
/W
2
=U
1m
/U
2m
b. Dng in khng ti phn trm : I
0
% = I
0
/I
1m
.100% = (3% 01%) I
1m
c. in tr khng ti: R
0
=P
0
/I
2
0
R
th
d. Tng tr khng ti: z
0
= U
1m
/I
0
in khng khng ti:
X
th
X
o
e. H s cng sut khng ti: cos
0
= P
0
/(U
1m
I
0
) = 0.1 0.3
7.6. CH NGN MCH CA MY BIN P
L ch m pha th cp b ni tt li v pha s cp vn t vo in p. y l
tnh trng s c.
7.6.1. c im ch ngn mch ca my bin p
Phng trnh v s thay th ca my bin p ngn mch.
S thay th
Tng tr z
2
rt nh so vi z
th
, nn c th b nhnh t ho .
Dng in ngn mch I
n
:
I
n
= U
1m
/z
n
R
n
: in tr ngn mch my bin p
X
n
: in khng ngn mch my bin p.
z
n
: tng tr ngn mch my bin p
Z
n
rt nh cho nn I
n
rt ln:
I
n
= U
1m
/z
n
(10 25) I
1m
( tnh trng s c)
7.6.2. Th nghim ngn mch ca my bin p
52
Xc nh tn hao trn in tr dy qun v cc thng s R
1
, X
1
, R
2
, X
2
S th nghim ngn mch
Dy qun s cp ni vi ngun qua b iu chnh in p .
Nh b iu chnh in p, ta c th iu chnh in p t vo dy qun s cp bng U
n
sao cho dng in trong cc dy qun t gi tr nh mc.
U
n
% = U
n
/U
1m
100% = (310 %) U
1m
Cng sut o trong th nghim ngn mch P
n
l tn hao trong in tr 2 dy qun.
a. Tng tr ngn mch: z
n
= U
n
/I
1m
b. in tr ngn mch: R
n
= P
n
/I
2
1m
c. in khng ngn mch
d. Thng s dy qun
R
1
=R
2
= R
n
/2
X
1
=X
2
=X
n
/2
Bit h s bin p, tnh c thng s th cp cha quy i.
R
2
=R
2
/k
2
;
X
2
=X
2
/k
2
7.7. CH C TI CA MY BIN P
Ch c ti l ch trong dy qun s cp ni vi ngun in p nh mc,
dy qun th cp ni vi ti.
H s ti : k
t
= I
2
/I
2m
= I
1
/I
1m
k
t
=1 ti nh mc, k
t
<1 non ti, k
t
>1 qu ti.
a. bin thin in p th cp.
U
2
% = (U
2m
-U
2
)/ U
2m
.100%
b. c tnh ngoi ca my bin p
Quan h U
2
= f(I
2
), khi U
1
=U
1m
v cos
t
= const.
in p th cp U
2
l: U
2
= U
2m
-U
2
= U
2m
(1 - U
2
%/100)
c. Tn hao v hiu sut my bin p
- Tn hao trn in tr dy qun s cp v th cp gi l tn hao ng
P
=P
1
+P
2
= I
1
2
R
1
+I
2
2
R
2
= k
t
2
P
n
trong P
n
l cng sut o c trong th nghim ngn mch .
- Tn hao st t P
st
trong li thp do dng in xoy v t tr gy ra.. Tn hao st t
bng cng sut o khi th nghim khng ti. P
st
= P
0
Hiu sut my bin p :
=P
2
/P
1
= P
2
/(P
2
+ P
st
+P
) = k
t
S
m
cos
t
/( k
t
S
m
cos
t
+P
0
+k
t
2
P
n
)
P
2
= S
2
cos
t
= k
t
S
m
cos
t
Nu cos
t
khng i, hiu sut cc i khi /k
t
= 0 k
t
2
P
n
=P
0
H s ti ng vi hiu sut cc i:
i vi my bin p cng sut trung bnh v ln, hiu sut cc i khi h s ti
k
t
= 0.5 0.7
53
7.8. MY BIN P BA PHA
bin i in p ca h thng in ba pha, ta dng my bin p ba pha.
V cu to li thp ca my bin p ba pha gm 3 tr v trn mi tr qun dy qun s
cp v th cp ca mi pha
Dy qun s cp: pha A thng k hiu l AX, pha B l BY, pha C l CZ.
Dy qun th cp: pha a thng k hiu l ax, pha b l by, pha c l cz.
Dy qun s cp v th cp c th ni hnh sao hoc hnh tam gic, v d nh c 4 trng
hp c bn, bao gm 12 t ni dy ( hnh 7.8.1)
Hnh 7.8.1
U
p1
U
d2
/
/
/
/
U
p2
U
d1
T s in p dy trong 4 trng hp c bn:
Ni Y/Y:
/:
/:
54
/:
T ni dy ca my bin p cho ta bit cch mc ca cun s cp, th cp v gc lch pha
gia in p dy s cp v in p dy th cp.
V d: T ni dy k hiu /- 21; pha s cp v th cp ni sao, gc lch pha gia in
p dy s cp v th cp l 12x30
0
=360
0
7.9. S LM VIC SONG SONG CA MY BIN P
Nh lm vic song song, cng sut li in ln rt nhiu so vi cng sut mi my, m
bo nng cao hiu qu kinh t ca h thng v an ton cung cp in, khi mt my hng
hc hoc phi sa cha.
iu kin cho cc my bin p lm vic song song :
1. in p nh mc s cp v th cp ca cc my phi bng nhau tng ng
2. Cc my phi c cng t ni dy
3. in p ngn mch ca cc my phi bng nhau.
U
nI
% = U
nII
% =.....U
nN
%
Cn m bo iu kin ny, ti phn b trn cc my t l vi cng sut nh mc ca
chng.
7.10. CC MY BIN P C BIT
7.10.1. My bin p t ngu
Bin p t ngu cn c gi l my t bin p
My bin p t ngu mt pha thng c cng sut nh, c dng trong cc phng th
nghim v trong cc thit b lm ngun c kh nng iu chnh c in p u ra
theo yu cu.
My bin p t ngu mt pha gm c dy qun thp p (s vng dy W
2
) l mt phn
ca dy qun cao p (s vng dy W
1
) ( hnh 7.10.1 )
Ta c: U
1
/U
2
=W
1
/W
2
hay l U
2
= U
1
.W
1
/W
2
55
I
2
a
W
1
I
1
U
1
Hnh 7.10.1
Ta thay i v tr tip im trt a, s thay i c in p U
2
.
My t bin p c tit din li thp b hn my bin p thng thng nhng vn m bo
cng sut
My t bin p trong cun thp p l mt phn cun cao p cho nn tit kim c
dy dn, v gim c tn hao.
My t bin p c nhc im l mc an ton in khng cao
7.10.2. My bin p o lng
a. My bin in p
Dng bin i in p xoay chiu rt cao xung in p thp o lng bng cc dng
c thng thng.
S vng dy cun th cp phi t hn s vng dy cun s cp. Tit din dy qun s cp
nh hn tit din dy qun th cp.
Trong khi lm vic, khng c cho my bin in p ngn mch th cp.
V
U
1
A X
x U
2
a
Hnh 7.10.2.a
b. My bin dng in
Dng bin i dng in xoay chiu ln xung dng in nh o lng v mt s mc
ch khc.
V dng in th cp nh hn dng in s cp nn s vng dy th cp nhiu hn s
vng dy s cp. Tit din dy qun th cp nh hn tit din dy s cp
56
i vi my bin dng khng c h mch th cp.
I
1
A
x
X
a
I
2
A
Hnh 7.10.2.b
CHNG 8. MY IN KHNG NG B
8.1. KHI NIM CHUNG
57
My in khng ng b l loi my in c phn quay, lm vic vi in xoay
chiu, theo nguyn l cm ng in t, c tc quay ca rto khc vi tc quay ca
t trng.
My in khng ng b c tnh thun nghch, c th lm vic ch ng c in v
my pht in. My pht in khng ng b c c tnh lm vic khng tt nn t c
dng.
ng c in khng ng b c cu to v vn hnh n gin, g thnh r, lm vic tin
cy nn c s dng nhiu trong sn xut v i sng.
ng c in khng ng b gm cc loi: ng c ba pha, hai pha v mt pha.
8.2. CU TO CA MY IN KHNG NG B BA PHA
Gm hai phn chnh:
1. Phn tnh ( Stator: Stato, xtato)
2. Phn quay ( Rotor: Rto)
Hnh 8.2
8.2.1. Phn tnh ( STATO)
Phn tnh gm cc b phn l li thp v dy qun, ngoi ra c v my v np
my (hnh 8.2.1.a)
Hnh 8.2.1.a
a. Li thp
Li thp stato hnh tr do cc l thp k thut in c dp rnh bn trong, ghp li vi
nhau to thnh cc rnh theo hng trc. Li thp c p vo trong v my
(hnh 8.2.1.b)
58
Hnh 8.2.1.b
b. Dy qun ba pha
Dy qun stato lm bng dy dn in c bc cch in (dy in t) c t trong
cc rnh ca li thp. Dng in xoay chiu ba pha chy trong ba dy qun ba pha stato
s to ra t trng quay. Dy qun ba pha c th ni sao hoc tam gic
c. V my
V my lm bng nhm hoc bng gang, dng gi cht li thp, c nh my trn b,
bo v my v trc rto (hnh 8.2.1.c )
8.2.2. Phn quay ( RTO)
Gm li thp, dy qun v trc my.
a. Li thp
Li thp gm cc l thp k thut in c dp rnh mt ngoi ghp li, to thnh cc
rnh theo hng trc, gia cc l lp trc
b. Dy qun
Dy qun rto ca my in khng ng b thng c hai kiu: rto lng sc (rto ngn
mch) v rto dy qun.
Rto lng sc trong cc rnh ca li thp rto t cc thanh ng (hoc nhm), cc thanh
ng thng t nghing so vi trc, hai u ni ngn mch bng 2 vng ng (nhm),
to thnh lng sc (hnh 8.2.2.b)
59
Hnh 8.2.2.b
Rto dy qun gm li thp v dy qun.
Li thp do cc l thp k thut in ghp li vi nhau to thnh cc rnh hng trc
Trong rnh li thp rto, t dy qun ba pha. Dy qun rto thng ni sao, ba u ra
ni vi ba vng tip xc bng ng (vnh trt), c ni vi ba bin tr bn ngoi
iu chnh tc v m my
ng c khng ng b c hai loi: ng c rto lng sc v ng c rto dy qun
8.3. T TRNG CA MY IN KHNG NG B
8.3.1. T trng p mch ca dy qun mt pha
T trng ca dy qun mt pha l t trng c phng khng i, song tr s v chiu
bin i theo thi gian, gi l t trng p mch.
Cho dng in hnh sin mt pha chy vo cun dy AX ( hnh 8.3.1.a )
Dy qun AX c t trong 4 rnh trn stato 1,2,3,4.
N
S
4
3
2
1
X
A
A X
4 3 1 2
Hnh 8.3.1.a
Cn c vo chiu dng in ta v c chiu t trng theo quy tc vn nt chai, dy
qun to ra t trng p mch c hai cc ( p=1; p l s i cc), t trng ny c
phng khng i, nhng c chiu v ln bin thin hnh sin theo thi gian.
Tng t ta t dy qun AX trn 4 rnh to ra t trng 4 cc p mch ( p=2).
8.3.2. T trng quay ca dy qun ba pha
a. S to thnh t trng quay
Ta xt my in ba pha n gin gm 6 rnh trong t ba dy qun i xng AX,
BY, CZ trn stato
Ba dy qun c t lch nhau trong khng gian mt gc 120
0
in.
Trong cc dy qun c dng in ba pha i xng chy qua c th
i
A
= I
max
sint
i
B
= I
max
sin(t-120
0
)
60
i
C
= I
max
sin(t-240
0
)
i
A
chy vo cun dy AX, i
B
chy vo cun BY, i
C
chy vo cun CZ
Nu i
A
>0 th dng i vo A ra X, nu i
A
<0 th dng i vo X ra A
Xt t trng tng do dng ba pha gy ra ti 3 thi im:
Thi im pha t= 90
0
Dng in pha A cc i v dng, cc dng in pha B v C m v c ln bng nhau.
Dng quy tc vn nt chai ta xc nh chiu ng sc t trng B
A
, B
B
, B
C
, B
tng
Thi im pha t= 90
0
+120
0
Dng in pha B cc i v dng, cc dng in pha A v C m. Dng quy tc vn nt
chai ta xc nh chiu ng sc t trng B
A
, B
B
, B
C
, B
tng
.
Vc t t trng tng B
tng
quay i mt gc l 120
0
so vi thi im trc theo chiu
ngc chiu kim ng h.
Thi im pha t= 90
0
+240
0
Dng in pha C cc i v dng, cc dng in pha A v B m.
Vc t t trng tng B
tng
quay i mt gc l 240
0
so vi thi im ban u theo
chiu ngc chiu kim ng h.
Vy dng in ba pha to ra t trng quay
b. c im ca t trng quay
- Tc t trng quay
Tc t trng quay ph thuc vo tn s dng in stato f v s i cc p.
Tc t trng quay l n
1
=60f/p ( vng /pht)
- Chiu quay ca t trng
Chiu quay ca t trng ph thuc vo th t pha ca dng in t cc i
Mun i chiu quay ca t trng ta gi nguyn mt pha v thay i th t hai pha cn
li vi nhau .
V d : Dng in i
B
cho vo dy qun CZ, dng in i
C
cho vo dy qun BY, t trng
s quay theo chiu ngc li tc l cng chiu kim ng h.
- Bin ca t trng quay
T thng ca t trng quay xuyn qua dy qun bin thin hnh sin v c bin bng
3/2 t thng cc i ca mt pha
max
= 3/2
pmax
c. T trng quay ca dy qun hai pha
Khi c dy qun hai pha t lch nhau trong khng gian 1 gc 90
0
in, dng in trong
hai dy qun lch pha nhau v thi gian 90
0
, cng phn tch nh trn, t trng hai pha
l t trng quay v c bin :
max
=
pmax
d. T thng tn
B phn t thng ch mc vng ring r vi mi dy qun gi l t thng tn
8.4. NGUYN L LM CA MY IN KHNG NG B
Nguyn l lm vic ca ng c in khng ng b ba pha:
Khi ta cho dng in ba pha tn s f vo ba dy qun stato s to ra t trng quay vi
tc l n
1
= 60f/p.
61
T trng quay ct cc thanh dn ca dy qun rto v cm ng cc sc in ng. V
dy qun rto ni kn mch, nn sc in ng cm ng s sinh ra dng in trong cc
thanh dn rto.
Lc tc dng tng h gia t trng quay ca my vi thanh dn mang dng in rto,
ko rto quay vi tc n < n
1
v cng chiu vi n
1
N
n
n
F
t
F
t
S
Hnh 8.4
Tc quay ca rto n lun lun nh hn tc t trng quay n
1
v tc bng nhau
th trong dy qun rto khng cn sc in ng v dng in cm ng, cho nn lc in
t bng khng.
H s trt ca tc : s = (n
1
-n)/n
1
Tc ca ng c : n= 60f/p. (1-s) (vng/pht)
8.5. PHNG TRNH CN BNG IN V T CA NG C
IN KHNG NG B
8.5.1. Phng trnh cn bng in dy qun stato
Dy qun stato ca ng c in tng t nh dy qun s cp ca my bin p,
phng trnh cn bng in p:
8.5.2. Phng trnh cn bng in dy qun rto
Dy qun rto c coi nh dy qun th cp my bin p, dy qun rto chuyn ng
i vi t trng quay tc trt: n
1
- n
Sc in ng v dng in trong dy qun rto c tn s : f
2
= p (n
1
- n )/60=sf
Sc in ng pha dy qun rto lc quay:
E
2s
=4,44.f
2
W
2
k
dq2
max
=sE
2
in khng tn dy qun rto lc quay:
X
2s
= 2f
2
.L
2
=s. 2f.L
2
= s.X
2
k
e
: H s quy i sc in ng rto
k
e
= E
1
/E
2
= W
1
.k
dq1
/ W
2
k
dq2
62
Phng trnh in p dy qun rto lc quay :
8.5.3. Phng trnh cn bng t ca ng c khng ng b
k
i
= (m
1
W
1
k
dq1
)/(m
2
W
2
k
dq2
) l h s quy i dng in rto
I
0
: dng in stato lc khng ti; I
1
, I
2
l dng in stato v rto khi ng c ko ti,
m
1
, m
2
l s pha ca dy qun stato v rto
8.6. S THAY TH CA NG C KHNG NG B
Ta c h phng trnh :
S thay th cho ng c khng ng b ( hnh 8.6)
R
th
X
th
I
0
I
2
I
1
U
1
X
2
R
2
/s X
1
R
1
Hnh 8.6
8.7. M MEN QUAY CA NG C KHNG NG B BA PHA
Mmen in t M
t
ng vai tr mmen quay:
M = M
t
= P
t
/
1
= P
t
.p/
1
: tn s gc ca t trng quay ; : tn s gc dng in stato; p l s i cc t
Cng sut in t: P
t
= 3I
2
2
R
2
/s
Da vo s thay th mc 8.6 ta tnh c:
Ta c :
th mmen theo h s trt M = f(s) ( hnh 8.7.a)
Thay s = (n
1
-n)/n
1
vo biu thc ta c mi quan h n=f(M)
63
Quan h n=f(M), gi l ng c tnh c ca ng c khng ng b
(hnh 8.7.b)
M
q
M
c
M
mm
O
M
max
M
M
n
1
n
O s
a) b)
Hnh 8.7
ng c s lm vic im M
q
=M
c
( hnh 8.7.b )
c im ca mmen quay:
a. Mmen t l vi bnh phng in p MU
1
2
, nu U
1
thay i, mmen ng c thay
i rt nhiu.
b. Mmen c tr s cc i M
max
ng vi gi tr ti hn s
th
c. Mmen m my M
mm
8.8. M MY NG C IN KHNG NG B BA PHA
Khi m my ng c phi tha mn ba yu cu:
1. Mmen m my ng c phi ln hn mmen cn ca ti lc m my
2. Mmen ng c phi ln thi gian m my trong phm vi cho php
3. Dng m my phi nh in p li in khng b st p v nh hng n cc
thit b khc
8.8.1. M my ng c rto dy qun
Khi m my dy qun rto c ni vi bin tr m my.
u tin bin tr ln nht, sau gim dn n khng.
ng c tnh c ng vi cc gi tr R
m
Khi c in tr m my R
m
, dng in pha lc m my :
64
Khi R
m
tng th M
mm
tng
Nh c R
m
dng in m my gim xung v mmen m my tng
l u im ca ng c rto dy qun.
8.8.2. M my ng c lng sc
a. M my trc tip
Phng php ng trc tip ng c in vo li in.
Khuyt im ca phng php ny l dng in m my ln, lm tt in p mng in
rt nhiu. Phng php ny dng c khi cng sut mng in (hoc ngun in) ln
hn cng sut ng c rt nhiu.
b. Gim in p cung cp cho stato
Khi m my ta gim in p vo ng c, cng lm gim c dng in m my.
Khuyt im ca phng php ny mmen m my gim rt nhiu, v th ch s dng
c i vi trng hp khng yu cu mmen m my ln.
Cc bin php gim in p nh sau:
- Dng in khng ni tip vo mch stato
Lc m my, cu dao K
2
m, cu dao K
1
ng. Khi ng c quay n nh th ng K
2
v ngt K
1
.
Nh c in p ri trn in khng, in p trc tip t vo ng c gim i k ln, dng
in s gim i k ln, song mmen gim i k
2
ln (v MU
2
)
- Dng my t bin p
Gi k l h s bin p ; U
1
l in p pha li in ; z
n
l tng tr ng c lc m my.
Dng in I
1
li in cung cp cho ng c lc c my t bin p :
I
1
=I
c
/k =U
c
/kz
n
= U
1
/k
2
z
n
Khi m my trc tip, dng in I
1
=U
1
/z
n
Dng in ca li in gim i k
2
ln.
in p t vo ng c gim k ln, nn mmen s gim k
2
ln.
- Phng php i ni sao tam gic
Phng php ny ch dng c vi nhng ng c khi lm vic bnh thng dy qun
stato ni hnh tam gic.
Khi m my ta ni hnh sao in p t vo mi pha gim . Sau khi m my ta i ni
li thnh hnh tam gic nh ng quy nh ca my.
Dng in dy khi ni hnh tam gic:
Dng in dy khi ni hnh sao:
Dng in dy mng in gim i 3 ln. v mmen gim i 3 ln.
65
Qua cc phng php, chng ta u thy mmen my gim xung nhiu.
khc phc iu ny, ngi ta ch to loi ng c lng sc kp v loi rnh su c
c tnh m my tt.
8.8.3. ng c in lng sc c c tnh m my tt
a. ng c in lng sc rnh su
Loi ng c ny, rnh rto hp v su (chiu su bng 10-12 ln chiu rng rnh). Khi
c dng in cm ng trong thanh dn rto, t thng tn rto phn b. T thng tn mc
vng vi an di thanh dn nhiu hn on trn.
Do lc m my, in khng tn pha di ln, dng in tp trung pha trn thanh dn
gn ming rnh lm s phn b dng in tp trung nhiu pha ming rnh, tit din dn
in ca thanh coi nh b nh i, in tr rto R
2
tng ln s lm tng mmen m my.
Khi m my xong, tn s dng in rto nh, tc dng trn b yu i, in tr rto gim
xung nh bnh thng.
b. ng c in lng sc kp
Rto ca ng c c hai lng sc, cc thanh dn ca lng sc ngoi (cn gi l lng sc
m my) c tit din nh v in tr ln
Lng sc trong c tit din ln hn in tr nh. Nh trn khi m my dng in tp
trung lng sc ngoi c in tr ln, mmen m my ln. Khi lm vic bnh thng,
dng in li phn b u c hai lng sc, in tr lng sc ngoi nh xung.
ng c in rnh su v lng sc kp c c tnh m my tt, nhng v t thng tn
ln, nn h s cng sut cos thp hn ng c lng sc thng thng.
8.9. IU CHNH TC NG C IN KHNG NG B
Tc ca ng c in khng ng b : n = 60f/p. (1-s) (vng/pht)
8.9.1. iu chnh tc bng thay i tn s (f)
Thay i tn s f ca dng in stato c thc hin bng b bin tn. Khi thay i tn
s ngi ta mong mun gi cho t thng
max
khng i, cho nn phi gi cho t s in
p v tn s khng i.
iu chnh tc bng thay i tn s cho php iu chnh tc mt cch bng phng
trong phm vi rng v cho c nhm ng c, song gi thnh tng i t.
8.9.2. iu chnh tc bng cch thay i s i cc (p)
S i cc ca t trng quay ph thuc vo cu to dy qun.
Mun thay i P ta phi thay i cch u dy hoc c cch cu to dy qun c bit
8.9.3. iu chnh tc bng cch thay i in p cung cp cho stato
Phng php ny ch thc hin vic gim in p.
Khi gim in p ng c tnh M=f(s) s thay i do h s trt thay i, tc
ng c thay i.
66
Nhc im ca phng php ny l gim kh nng qu ti ca ng c, phm vi iu
chnh hp, tng tn hao v ch s dng cho cc ng c cng sut nh
8.9.4. iu chnh bng cch thay i in tr rto ca ng c rto dy
qun
Khi tng in tr, dng in rto gim dn n lc t gim cho nn tc quay ca ng
c gim.
Phng php ny n gin, iu chnh trn v khong iu chnh tng i rng
8.10. CC C TNH CA NG C IN KHNG NG B
c tnh ca ng c khng ng b l cc quan h gia tc quay rto n, h s
cos, hiu sut , mmen quay M, v dng in stato I
1
vi cng sut c hu ch trn
trc P
2
.
8.10.1. c tuyn dng in stato I
1
= f(P
2
)
Vi U
1
khng i , I
0
gn nh khng i. Khi P
2
tng , I
2
tng nn I
1
tng theo.
8.10.2. c tuyn tc rto n = f(P
2
)
Khi ti tng, cng sut P
2
trn trc ng c tng, mmen cn tng ln, t ng c tnh
mmen ta thy h s trt s tng ln, v tc ng c gim xung.
8.10.3. c tuyn mmen quay M = f(P
2
)
Khi P
2
tng, nu s khng i th c tuyn s l ng thng. y s hi tng ln nn M
tng nhanh hn P
2
8.10.4. c tuyn hiu sut = f(P2)
Hiu sut ca ng c :
= P
2
/(P
2
+P)
Nu P
2
tng , P
1
v P
2
tng theo, hiu sut tng theo, hiu sut tng ln n
m
= 0.75 0.9, sau gim xung.
8.10.5. H s cng sut cos = f(P
2
)
Trong P
1
l cng sut tc dng (in) ng c tiu th bin i sang cng sut c
P
2
. Q
1
l cng sut phn khng m ng c tiu th to ra t trng cho my.
Khi ti tng, cng sut P
1
tng v cos c tng ln t n gi tr nh mc cos= 0,8
- 0,9.
Khi qu ti dng in vt nh mc, t thng tn tng, Q
1
tng; do cos li gim
xung.
Cc ng c tuyn c th hin trn hnh v 8.10
67
n, M, I
M
I
1
cos
n
cos
0
I
0
O P
2
Hnh 8.10
8.11. NG C IN KHNG NG B MT PHA
a. T trng dng in hnh sin mt pha
Dng in xoay chiu mt pha khng to ra t trng quay.
Do s bin thin ca dng in, chiu v tr s t trng thay i, nhng phng ca t
trng khng i. T trng ny gi l t trng p mch.
Phn tch t trng p mch thnh hai t trng quay, quay ngc chiu nhau cng tn
s quay n
1
v bin bng mt na bin t trng p mch.
Trong t trng quay c chiu quay trng vi chiu quay rto, gi l t trng quay
thun B
+
, cn t trng c chiu quay ngc chiu quay rto gi l t trng quay ngc
B
-
Mmen quay M
1
do t trng thun sinh ra c gi tr s dng v M
2
do t trng
ngc gy ra c tr s m. Mmen quay M ca ng c l M=M
1
-M
2
T ng c tnh mmen, lc m my M
1
= M
2
M=0 ng c in khng t m my
c.
Nhng nu tc ng lm cho ng c quay, ng c c mmen M v s tip tc quay.
Phi c bin php m my, to cho ng c mt mmen m my.
b. ng c mt pha
V cu to stato ch c dy qun mt pha, rto thng l lng sc.
loi ng c ny, ngoi dy qun chnh, cn c dy qun ph.
Dy qun ph c th thit k lm vic ch lc m my (gi l ng c 1 pha khng
ngm t), hoc lm vic thng trc (ng c 1 pha ngm t).
68
Dy qun ph t trong cc rnh stato, sao cho sinh ra mt t thng lch vi t thng
chnh mt gc 90
0
trong khng gian. Dng in dy qun ph v dy qun chnh sinh ra
t trng quay to ra mmen m my.
dng in trong dy qun ph lch pha vi dng in trong dy qun chnh mt gc
90
0
, phi ni tip vi dy qun ph mt t in C.
CHNG 9. MY IN NG B
9.1. NH NGHA V CNG DNG
9.9.1. nh ngha
Nhng my in xoay chiu c tc quay rto n bng ng tc quay ca t
trng stato n
1
gi l my in ng b
ch xc lp, my in ng b c tc quay rto lun khng i khi ti thay i.
9.1.2. Cng dng
a. Ch my pht
My pht in ng b l ngun in chnh ca li in quc gia, trong ng c s
cp l cc tua bin hi, tuabin kh hoc tuabin nc. ( hnh 9.1.2 )
69
Hnh 9.1.2
cc li in cng sut nh, my pht in ng b c ko bi cc ng c izen
hoc xng, c th lm vic n l hoc hai ba my lm vic song song
b. Ch ng c
ng c ng b cng sut ln c s dng trong cng nghip luyn kim, khai thc m,
thit b lnh, truyn ng cc my bm, nn kh, qut gi .v.v.
ng c ng b cng sut nh c s dng trong cc thit b nh ng h in, dng
c t ghi, thit b lp chng trnh, my b ng b
9.2. CU TO MY IN NG B
Cu to my in ng b gm hai b phn chnh l stato v rto .
Stato l phn tnh (cn gi l phn ng ), rto l phn quay
(cn gi l phn cm ).
9.2.1. Phn tnh ( STATO)
Stato ca my in ng b ging nh stato ca my in khng ng b
a. Li thp
Li thp stato hnh tr do cc l thp k thut in c dp rnh bn trong, ghp li vi
nhau to thnh cc rnh theo hng trc. li thp c p vo trong v my
b. Dy qun
Dy qun stato lm bng dy dn in c bc cch in (dy in t) c t trong
cc rnh ca li thp
9.2.2. Phn quay ( RTO)
R to my in ng b bao gm li thp, cc t v dy qun kch t. Dy qun kch t
c cp bi ngun in mt chiu to ra t trng cho my.
(hnh 9.2.2.a)
Hnh 9.2.2.a
70
Hai u ca dy qun kch t ni vi hai vng trt t u trc, thng qua hai chi
than ni vi ngun 1 chiu.
C hai loi: rto cc t n v rto cc li
a. Rto cc li
Dng my c tc thp, c nhiu i cc. Rto cc li dy qun kch t qun xung
quanh thn cc t
b. Rto cc n
Thng dng my c tc cao 3000v/ph c mt i cc. Rto cc n dy qun kch
t c t n trong cc rnh.
9.3. NGUYN L LM VIC CA MY PHT IN NG B
Dng in kch t (dng in khng i) vo dy qun kch t s to nn t trng
rto
o
Khi quay rto bng ng c s cp, t trng ca rto s ct dy qun phn ng stato v
cm ng sc in ng xoay chiu hnh sin c tr s hiu dng: E
0
=4,44fW
1
k
dq
o
. Nu
rto c p i cc, tn s f ca sc in ng: f = pn/60
Dy qun ba pha stato c t lch nhau trong khng gian mt gc 120
0
in, cho nn sc
in ng cc pha lch nhau gc pha 120
0
Trong dy qun stato xut hin mt ngun in ba pha i xng
Khi dy qun stato ni vi ti, trong cc dy qun c dng in ba pha:
i
A
= I
max
sint
i
B
= I
max
sin(t 120
0
)
i
C
= I
max
sin(t 240
0
)
Dng in ba pha c to ra ging nh my in khng ng b s to nn t
trng quay, vi tc l n
1
= 60f/p (n = 60f/p =n
1
), ng bng tc quay n ca rto.
Do my in ny gi l my in ng b .
9.4. PHN NG PHN NG CA MY PHT IN NG B
Khi my pht in lm vic, t thng ca cc t rto
0
ct dy qun stato cm ng
ra sc in ng E
0
chm pha so vi n mt gc 90
0
.
Dy qun stato ni vi ti s to nn dng in I cung cp cho ti, dng in I to nn t
trng quay phn ng (stato). Tc dng ca t trng phn ng (stato) ln t trng cc
t (rto) gi l phn ng phn ng.
Ti thun tr
T thng phn ng
I
E
0
o
S
Hnh 9.4.a
Ti thun cm
T thng phn ng
ngc chiu
0
gi l phn ng phn ng dc trc kh t, c tc
dng lm gim t trng tng (hnh 9.4.b)
S
N
N
I
E
0
o
Hnh 9.4.b
Ti thun dung
T thng phn ng
cng chiu
0
, gi l phn ng phn ng dc trc tr t c tc dng
lm tng t trng tng.
N
N
I
E
0
o
S
Hnh 9.4.c
Ti bt k
Phn tch t trng phn ng thnh hai thnh phn:
Thnh phn ngang trc lm lch hng t trng tng
Thnh phn dc trc kh t hoc tr t ty theo tnh cht ca ti (hnh 9.4.d)
72
E
0
I
n
Hnh 9.4.d
Phn ng phn ng ca my pht in ng b va ph thuc vo dng in ti I ( ln
b) va ph thuc vo tnh cht ca ti ( thun tr, thun cm v thun dung).
9.5. PHNG TRNH CN BNG IN P V CC NG
C TNH CA MY PHT IN NG B
9.5.1. Phng trnh cn bng in p ca my pht in ng b
Phng trnh in p ca my pht in ng b cc n
X
b
=X
d
=X
q
gi l in khng ng b.
Phng trnh cn bng in p:
9.5.2. Cc ng c tnh ca my pht in ng b
a. c tnh khng ti
U
0
= E
0
= f(I
kt
) khi I
ti
=0, n =const ( f=const)
Ta c: E
o
= 4,44f.W
1.
k
dq.
o
= K.
o
c tnh khng ti l ng
0
=f(I
kt
), gi l ng cong t ha vt liu st t
b. c tnh ngoi ca my pht in ng b
Mi quan h gia in p U trn cc my pht v dng in ti I khi tnh cht ti cos
t
khng i, tn s f v dng in kch t I
kt
khng i
U = f(I) khi I
kt
=const, n= const (f=const) , cos
t
=const
c tnh ngoi ca my pht ph thuc tnh cht ca ti
c. c tnh iu chnh ca my pht in ng b
Mi quan h gia dng in kch t vi dng in ti in p U bng in p nh
mc, tn s f v tnh cht ti khng i.
I
kt
= f(I) khi U =const, n= const ( f =const), cos
t
=const
9.6. NG C IN NG B
9.6.1. Nguyn l lm vic
Khi cho dng in ba pha I
a
, I
b
, I
c
vo ba dy qun stato, dng in ba pha stato
s sinh ra t trng quay vi tc n
1
= 60f/p
Khi cho dng in mt chiu vo dy qun rto, rto bin thnh mt nam chm in
73
Khi t trng stato quay vi tc n
1
, lc tc dng y s ko rto quay vi
tc n = n
1
Phong trnh in p ca ng c in ng b:
9.6.2. M my ng c in ng b
Mun ng c lm vic, phi to mmen m my quay rto ng b vi t
trng quay stato.
Trn cc mt cc t rto, ngi ta t cc thanh dn, c ni ngn mch nh lng sc
ng c khng ng b ( hnh 9.6.2)
Hnh 9.6.2
Khi m my, nh c dy qun m my rto ng c s lm vic nh ng c khng
ng b .
Trong qu trnh m my dy qun kch t s cm ng in p rt ln, c th ph hng
dy qun kch t, v th dy qun kch t s c khp mch qua mch in c in tr
ln bo v dy qun kch t
Khi rto quay n tc bng tc ng b n
1
, ng ngun in mt chiu vo dy
qun kch t, ng c s lm vic ng b.
9.6.3. My b ng b
ng c in ng b lm vic ch khng ti v dng in kch t iu chnh
qu kch thch ng c pht ra cng sut phn khng vi mc ch nng cao h s
cng sut li in.
Cng sut phn khng: Q= mU (E
0
cos-U)/X
b
m E
0
ph thuc I
kt
Tng I
kt
tng E
0
Q >0 ng c pht ra cng sut phn khng vo li in, ng c
lm vic qu kch thch.
H s cng sut li in cos
L
Tng I
kt
tng Q gim Q
L
cos
L
tng v ngc li
74
CHNG 10. MY IN MT CHIU
10.1. CU TO CA MY IN MT CHIU
My in mt chiu bao gm stato vi cc t, rto v c gp vi chi than
10.1.1. PHN TNH (STATO )
Stato gi l phn cm gm li thp bng thp c, va l mch t va l v
my. Gn vi stato l cc cc t chnh c dy qun kch t
10.1.2. PHN QUAY (RTO)
Rto ca my in mt chiu gi l phn ng bao gm li thp, dy
qun phn ng, c gp v chi than (hnh 10.1.2.a)
Hnh 10.1.2.a
a. Li thp v dy qun
Li thp hnh tr, lm bng cc l thp k thut in ghp li vi nhau.
Cc l thp k thut in c l thng gi v rnh t dy qun phn ng.
Mi phn t ca dy qun phn ng c nhiu vng dy, hai u ni vi hai phin gp.
Cc phin gp t trn c gp
b. C gp v chi than
75
C gp gm cc phin gp bng ng c ghp cch in, c dng hnh tr
, c gn u trc rto. Cc u dy ca phn t dy qun rto ni vi phin gp.
Chi than lm bng than graphit, cc chi than c t cht ln c gp nh l xo
10.2. NGUYN L LM VIC CA MY PHT V NG C
IN MT CHIU
10.2.1. NGUYN L LM VIC CA MY PHT IN MT
CHIU
Ta xt my pht in mt chiu c dy qun phn ng gm hai thanh dn ab v cd ch
ni vi hai phin gp 1 v 2 ( hnh 10.2.1)
Khi ng c s cp quay phn ng, cc thanh dn ca dy qun phn ng ct t trng
ca cc t, cm ng cc sc in ng. Chiu sc in ng c xc nh bng quy tc
bn tay phi.
Trn thanh dn ab sc in ng c chiu t a n b.
Trn thanh dn cd chiu sc in ng t c n d .
Khi phn ng quay c na vng, v tr ca hai thanh dn phn t v hai phin gp thay
i cho nhau. Sc in ng trong thanh dn i chiu nhng chiu dng in mch
ngoi khng i.
C gp v chi than ng vai tr b chnh lu dng in I ra ti c chiu khng i.
Phng trnh cn bng in p:
U = E
l sc in ng
phn ng.
10.2.2. NGUYN L LM VIC CA NG C IN MT CHIU
Khi cho in p mt chiu U vo hai chi than tip xc vi hai phin gp 1 v 2, trong
dy qun phn ng c dng in (hnh 10.2.2 )
Hai thanh dn c dng in nm trong t trng s chu lc tc dng lm cho rto quay,
chiu lc xc nh theo quy tc bn tay tri.
Hnh 10.2.2
Khi phn ng quay c na vng, v tr hai thanh dn v hai phin gp 1 v 2 i ch
cho nhau, i chiu dng in trong cc thanh dn v chiu lc tc dng khng i cho
nn ng c c chiu quay khng i
Khi ng c quay, cc thanh dn ct t trng v sinh ra sc in ng cm ng E
trong
dy qun rto
Phng trnh in p ng c in mt chiu:
76
U = E
+ R
I
10.3. SC IN NG PHN NG, CNG SUT IN T V
MMEN
IN T
a. Sc in ng phn ng
Khi quay rto, cc thanh dn ca dy qun phn ng ct t trng, trong mi thanh dn
cm ng sc in ng : e =B
tb
l.v
Sc in ng phn ng E
:
E
= N/2a *e = N/2a * B
tb
l.v (1)
Tc di: v= Dn/60 (2)
Mt khc t thng mi cc t = B
tb
Dl/2p (3)
T (1) (2) (3) ta c E
= pN/60a *n = k
E
n
Kt lun: E
= k
E
n
b. Cng sut in t v mmen in t
Cng sut in t: P
t
= E
(5)
T (4) v (5) ta c : P
t
= pN/60a *n I
Mmen in t: M
t
= P
t
/
r
(6)
r
l tn s gc quay ca rto:
r
=2n/60 (7)
T (6) v (7) ta c: M
t
= pN/2a I
= k
M
I
Kt lun : M
t
=k
M
I
10.4. PHN NG PHN NG CA MY PHT IN MT
CHIU
Khi my in mt chiu khng ti, t trng trong my ch do dng in kch t gy
ra gi l t trng cc t .
T trng cc t phn b i xng, ng trung tnh hnh hc AB
ng trung tnh hnh hc c cng t cm B = 0, thanh dn chuyn ng qua
khng cm ng sc in ng .
Khi my in c ti, dng in I
I
78
Mch kch t : U
kt
= I
kt
( R
kt
+ R
c
)
Khi dng in I ti tng, dng in phn ng I
gim.
2. in p ri R
.
I
tng.
ng c tnh ngoi U=f(I) khi tc v dng in kch t khng i
ng c tnh iu chnh I
kt
= f(I) , khi gi in p v tc khng i
My pht kch t c lp c u im v iu chnh in p, thng gp trong cc h
thng my pht - ng c, truyn ng my cn, my ct kim loi, thit b t ng trn
tu thy, my bay v.v
10.6.2. MY PHT IN KCH T SONG SONG
my c th thnh lp in p, cn thit phi c t d v chiu t trng dy qun
kch t phi cng chiu t d
Phng trnh cn bng in p
Mch phn ng : U = E
Mch kch t : U=I
kt
(R
kt
+R
c
)
Phng trnh dng in: I
=I+I
kt
Khi dng in ti tng, dng in phn ng tng, ngoi hai nguyn nhn lm in p U
gim nh my pht in kch t c lp, my kch t song song khi U gim, lm cho
dng in kch t gim, t thng v sc in ng cng gim.
ng c tnh ngoi dc hn so vi my kch t c lp
ng c tnh iu chnh ca my pht in I
kt
=f(I) khi U,n khng i
10.6.3. MY PHT IN MT CHIU KCH T NI TIP
Dng in kch t l dng in ti, do khi ti thay i, in p thay i rt nhiu,
trong thc t khng s dng my pht kch t ni tip.
Khi I ti tng, dng in I
tng, t thng v E
tng, do U tng,
Khi I = (2-2,5)I
m
, my bo ho, th I tng U s gim.
10.6.4. MY PHT IN MT CHIU KCH T HN HP
Khi ni thun, t thng ca dy qun kch t ni tip cng chiu vi t thng ca
dy qun kch t song song.
Khi ti tng, t thng cun ni tip tng lm cho t thng my tng ln, sc in ng
ca my tng, in p u cc ca my c gi hu nh khng i.
y l u im ca my pht in kch t hn hp.
ng c tnh ngoi U= f(I)
Khi ni ngc chiu t trng ca dy qun kch t ni tip ngc vi chiu t trng
ca dy qun kch t song song
Khi ti tng, in p gim rt nhiu. ng c tnh ngoi dc, nn c s dng lm
my hn mt chiu.
10.7. NG C IN MT CHIU
79
Da vo phng php kch t, vic phn loi ng c in mt chiu ging i vi
my pht mt chiu.
Sc in ng ca ng c in mt chiu E
:
E
= pN/60a *n = k
E
n
Mmen in t M
t
ca ng c:
M
t
= pN/2a I
= k
M
I
10.7.1. M MY V IU CHNH TC CHO NG C IN
MT CHIU
a. M my ng c in mt chiu
Phng trnh cn bng in p: U=E
+ R
= (U- E
)/ R
Khi m my, tc n=0 E
= k
E
n =0 I
= U/ R
V R
=(2030) I
m
, lm hng c
gp, chi than v nh hng n li in.
gim dng in m my, dng cc bin php :
- Dng bin tr m my R
m
Mc bin tr m my vo mch phn ng, dng in m my lc c bin tr m my:
I
m
=U/( R
+R
m
)
Lc u bin tr R
m
ln nht, trong qu trnh m my, tc tng ln, in tr m
my gim dn n khng (hnh 10.7.1 )
- Gim in p t vo phn ng
Phng php ny c s dng khi c ngun in mt chiu c th iu chnh c in
p
U
R
c
R
m
I
A
Hnh 10.7.1
b. iu chnh tc
80
E
= U - R
= k
E
n. n = (U - R
)/ k
E
iu chnh tc bng cc phng php:
- Mc in tr iu chnh vo mch phn ng
Khi thm in tr vo mch phn ng, tc gim.
Dng in phn ng ln, nn tn hao cng sut ln. Phng php ny ch s dng ng
c cng sut nh.
- Thay i in p U
Dng ngun in mt chiu iu chnh c in p cung cp in cho ng c.
Phng php ny c s dng nhiu.
- Thay i t thng
Thay i t thng bng cch thay i dng in kch t.
Khi iu chnh tc , ta kt hp phng php thay i t thng vi thay i in p th
phm vi iu chnh tc rt rng.
10.7.2. NG C IN MT CHIU KCH T SONG SONG
m my dng bin tr m my R
m
, iu chnh tc thng iu chnh R
c
.
a. ng c tnh c n = f(M)
n = (U - R
)/ k
E
(1)
Mt khc: M
t
= k
M
I
(2)
T (1) v (2) ta c:
n= U/ k
E
- R
M/ (k
M
k
E
2
)
Thm in tr Rp vo mch phn ng th ta c:
n= U/ k
E
- (R
+R
p
)M/ (k
M
k
E
2
)
ng 1 c tnh c t nhin (R
p
=0), ng 2 c tnh c ng vi R
p
0. (hnh 10.7.2)
b. c tnh lm vic
Cc ng quan h gia tc n, mmen M, dng in phn ng I
v t thng t l vi nhau:
I
= k
I
(1)
Ta c: M=k
M
I
= k
M
k
I
2
(2)
n = (U - R
)/ k
E
(3)
T (1), (2) v (3) ta c:
81
Phng trnh c tnh c c dng hypecbn
Khi khng ti hoc ti nh, dng in v t thng nh, tc ng c tng rt ln, v th
khng cho php ng c kch t ni tip m my khng ti hoc ti nh.
b. ng c tnh lm vic
10.7.4. NG C IN MT CHIU KCH T HN HP
Cc dy qun kch t c th ni thun (t trng hai dy qun cng chiu) lm tng
t thng, hoc ni ngc lm gim t thng
c tnh c ca ng c kch t hn hp khi ni thun ( ng 1) s l trung bnh gia
c tnh c ca ng c kch t song song (ng 2) v ni tip (ng 3)
Cc ng c lm vic nng n, dy qun kch t ni tip l dy qun kch t chnh, cn
dy qun kch t song song l ph v c ni thun .
Dy qun kch t song song m bo tc ng c khng tng qu ln khi mmen nh.
ng c kch t hn hp c dy qun kch t ni tip l kch t ph, v ni ngc, c
c tnh c rt cng l ng 4, ngha l tc quay hu nh khng i khi mmen thay
i .
82
PHN III. TH NGHIM K THUT IN
CHNG 11. TH NGHIM K THUT IN
11.1. TH NGHIM 1: MCH IN HNH SIN MT PHA
11.1.1. MC CH V DNG C TH NGHIM
a. Mc ch th nghim
Hiu c s phn b dng in, in p v s thay i gc pha do tnh cht ca ti trong
mch in phn nhnh v khng phn nhnh.
b. Dng c th nghim
Bng 1
Stt Tn thit b K hiu Quy cch S
lng
1 Ngun xoay chiu 1 pha
220V
220V~
2 Bin p t ngu BAT In 220V/ Out
250V/6,6A
1
3 Ampe k in t A
1
, A
2
, A
3
, A
4
0 1 A 4
4 Vn mt in t V
1
, V
2
,V
3
, V
4
0 250VAC 4
5 n t tim R
1
75W 110VAC 2
6 n t tim R
2
75W 110VAC 4
7 Cun cm L 1
8 T in C
1
, C
2
, C
3
2F, 1F, 0.5F 3
9 Cng tc K 5A/250VAC 2
10 Cng t 1 pha KWh 1~ 10A 1
11.1.2. NI DUNG TH NGHIM
a. Mch R L C ni tip
Trnh t thao tc
Mc mch in mch R L C ni tip
83
Vn nm iu chnh ca BAT v v tr 0 ( Ngc chiu kim ng h ).
- Sau khi gio vin kim tra mch in, ng cu dao CD cung cp in cho BAT.
- iu chnh in p ra ca BAT l U
ngun
= 60V ( V
4
= 60V ).
- Thay i gi tr ca in dung (u ni tip hoc song song cc t) hoc thay i gi tr
in cm (chnh khe h mch t ca cun cm hoc u ni tip cc cun cm) sao cho
mch mang tnh cm ( U
L
> U
C
).
- Ly s liu ghi vo bng 2.
- iu chnh t C hoc cun cm L mch mang tnh dung ( U
C
> U
L
).
- Ly cc s liu ghi vo bng 2.
Bng 2
Kt qu o Ghi ch
Tnh cht
mch
U
ngun
I
t
U
R
U
L
U
C
tnh cm
tnh dung
Da vo kt qu o c v gin vct khi mch mang tnh cm, mch mang tnh
dung.
Sinh vin phi v gin vct khi mch mang tnh cm
Sinh vin phi v gin vct khi mch mang tnh dung
b. Mch R L C mc song song
Trnh t thao tc
Mc mch in mch R L C mc song song
Vn nm iu chnh ca BAT v v tr 0 ( Ngc chiu kim ng h ).
- Sau khi gio vin kim tra mch in, chnh nm vn ca BAT theo chiu
kim ng h c in p ra l 60V (V
4
= 60V).
- ng cu dao CD cung cp in cho BAT
- Thay i t C v cun L sao cho mch mang tnh cm ( I
L
> I
C
).
- Ly s liu ghi vo bng 3
- Thay i t C v cun cm L sao cho mch mang tnh dung ( I
C
> I
L
).
- Ly s liu ghi vo bng 3
Bng 3
Kt qu o Tnh cht
mch
I
t
I
R
I
L
I
C
Tnh cm
Tnh dung
Da vo s liu o c v gin vct khi mch mang tnh cm, mch mang tnh
dung. Sinh vin phi v gin vc t khi mch mang tnh cm v gin vc t khi
mch mang tnh dung
84
11.2. TH NGHIM 2 : MCH IN HNH SIN BA PHA
11.2.1. MC CH V DNG C TH NGHIM
a. Mc ch th nghim
1. Lm quen vi mch in 3 pha thc t, bit cch ni ph ti theo kiu sao
v tam gic.
2. Kho st mi quan h dng in v in p pha v dy trong mch 3 pha
i xng.
3. Kho st vai tr ca dy trung tnh trong mch 3 pha khng i xng.
4. V c th vct dng in v in p ca mch in ba pha
b. Dng c th nghim
Bng 4
Stt Tn thit b K hiu Quy cch S lng
1 p t mt 3 pha CB 220V/ 30A 1
2 Cng t 3 pha KWH 3~ 220V/10A 1
3 Ampe mt A
0 0 1 A 1
4 Ampe mt A
1
, A
2
, A
3
0 3 A 3
5 Vn mt V 0 260 V 1
6 Ph ti (bng n dy tc) Z
A
, Z
B
, Z
C
220V/75W 15
11.2.2. NI DUNG TH NGHIM
a. Mch in hnh sin 3 pha ph ti i xng ni tam gic
- Mc s mch in ph ti i xng ni tam gic
- Sau khi gio vin kim tra mch in, ng cu dao CD.
- Ly s liu ghi vo bng 5.
- Da vo s liu bng 5 v th vct
Bng 5
Kt qu o
U
AB
U
BC
U
CA
I
AB
I
BC
I
CA
I
A
b. Mch in hnh sin 3 pha ph ti i xng ni sao
- Mc s mch in ph ti i xng ni sao
- Sau khi gio vin kim tra mch in, ng cu dao CD.
- Ly cc s liu ghi vo bng 6.
- Da vo bng 6 v th vct.
Bng 6
Kt qu o
U
AB
U
BC
U
CA
U
AX
U
BY
U
CZ
I
A
I
B
I
C
Sinh vin v th vct dng p trng hp ni tam gic v trng hp ni sao
3. Kho st vai tr ca dy trung tnh
Dy trung tnh c tc dng lm cn bng in p 3 pha khi ph ti cc pha khng i
xng
85
a . Mch 3 pha khng c dy trung tnh ph ti khng i xng ni sao.
- S mch in 3 pha khng c dy trung tnh ph ti khng i xng ni sao.
Bng hai cng tc K1, K2, iu chnh Z
a
Z
b
Z
c
(s bng n 3 pha khc nhau).
- c s liu ghi vo bng 7.
- Da vo s liu trong bng 7 v th vct
Bng 7
Kt qu o Trng hp
U
AB
U
BC
U
CA
U
AX
U
BY
U
CZ
U
OO
I
A
I
B
I
C
I
OO
Khng c dy trung
tnh
C dy trung tnh
Sinh vin phi nhn xt:
b. Mch 3 pha c dy trung tnh ph ti khng i xng ni hnh sao
S mch in trong O l im trung tnh ca ngun, O l im trung tnh
ca ti.
- Ampe mt A
0
ch gi tr I
OO
- ng cu dao CD
- c s liu, ghi vo bng 7.
- Da vo s liu trong bng 7, v th vct.
Sinh vin phi v th vct trng hp khng dy trung tnh v trng hp c dy
trung tnh
11.3. TH NGHIM 3: MY BIN P MT PHA
11.3.1. MC CH V DNG C TH NGHIM
a. Mc ch th nghim
1. Tm hiu cu to v nguyn l my bin p (MBA)
2. Xc nh thng s ca MBA
3. Dng ng c tnh ngoi qua nh gi cht lng ca my bin p
b. Dng c th nghim
Stt Tn thit b K hiu Quy cch S lng
1 My bin p cch ly 1 pha BA 110/220V/1KW 1
2 My bin p t ngu 1pha BAT 220V/250V/6.6A 1
3 Cng t 1 pha KWH 220V/10A 1
4 Vn mt V
1
, V
10
0 250 V 1
5 Vn mt V
2
, V
20
0 250 V 1
6 Ampe mt A
10 0 1 A 1
7 Ampe mt A
1
0 9 A 1
8 Ampe mt A
2
0 5 A 1
9 Ph ti (bng n dy tc) R
PT
220V/75W 15
11.3.2. NI DUNG TH NGHIM
a. Th nghim khng ti
Mc mch in cho my bin p ch khng ti
- iu chnh nm vn BAT v v tr 0 ( ngc chiu kim ng h).
86
- Sau khi gio vin kim tra mch in ng cu dao CD cung cp in cho BAT.
- Chnh nm vn BAT theo chiu kim ng h c in p ra l 110V
(V
10
= 110V ).
- Theo di a ca cng t quay 1 vng ht bao nhiu giy.
T hng s ca cng t bng 400 vng/1000wh ta tnh c cng sut tiu
th ca MBA khi khng ti.
P
o
= 1000 . 3600 /(
600 . s giy ng vi 1 vng )
- Da vo kt qu o c tnh cc thng s MBA
Kt qu o v tnh ghi vo bng 8.
Bng 8
U
10
U
20
I
10
P
0
K R
0
X
0 cos
0
I
10
bng khong (2% 10% )I
1m
b. Th nghim ngn mch
Mc s mch in my bin p ch ngn mch
- Xoay nm vn ca bin p t ngu v 0 ( ngc chiu kim ng h).
- Sau khi gio vin kim tra mch in, ng cu dao CD cung cp in cho BAT, xoay
nm vn ca BAT theo chiu kim ng h tng in p ng ra sao cho dng in trong
dy qun s cp v th cp ca my bin p t gi tr nh mc:
I
1m
= I
1ng
= 8A ( ga tr ny c trn ng h A
1
)
I
2m
= I
2ng
= 5A ( ga tr ny c trn ng h A
2
)
o cc s liu ri ghi vo bng 9.
Da vo kt qu o, tnh cc thng s ngn mch ri ghi vo bng 9.
Cng thc tnh cc th
ng s ngn mch.
p dng cng thc trn tnh P
ng
Bng 9
Kt qu o Kt qu tnh
U
1ng
U
2ng
I
1ng
I
2ng
P
ng
U
1ng
% Z
ng
R
ng
X
ng cos
ng
c. Th nghim c ti
- Mc s mch in my bin p ch ngn mch
- Xoay nm vn BAT v v tr 0.
87
- Sau khi gio vin kim tra xong, ng cu dao CD cung cp in cho BAT
- Vn nm vn ca BAT theo chiu kim ng h khi V
2
= 220V
- Gi nguyn nm vn ca BAT
- Thay i R
PT
bng cch thay i s lng bng n (ng cng tc K)
- Cc s liu o c ghi vo bng 10.
- Da vo kt qu o c tnh cc thng s cn li ri ghi vo bng 10.
- Cng thc tnh cc thng s c ti :
P
2
= U
2
I
2
cos
P
1
= U
1
I
1
cos
= P
2
/P
1
.100%
Bng 10
Kt qu o Kt qu tnh
R
PT
U
1
U
2
I
1
I
2
P
1
P
2 %
0
3 bng
5 bng
8 bng
11 bng
15 bng
Theo kt qu bng 10, sinh vin phi dng c tnh ngoi ca MBA, t a ra nhn
xt v cht lng ca MBA.
Nhn xt ca sinh vin:
Sinh vin phi v ng c tnh ngoi
11.4. TH NGHIM 4: NG C KHNG NG B BA PHA
11.4.1. MC CH V DNG C TH NGHIM
a. Mc ch th nghim
1. Tm hiu cu to ca ng c khng ng b r to lng sc ba pha.
2. Kim tra s b cht lng mt ng c, xc nh cc u dy ra bit cch u
mt ng c 3 pha
3 . Tp u dy, khi ng v i chiu quay ng c hai cch u sao v u tam
gic
b. Dng c th nghim
Bng 11
Stt Tn thit b K hiu Quy cch S
lng
1 Ngun 220V xoay chiu 220V~ 1
2 ng c khng ng b 3 pha C3 220V/380V/ 0,18KW 1
3 Vn mt V
1
0450 V 1
4 Vn mt V 015 V 1
88
5 Megaohm M 1
6 ng h vn nng VOM 1
7 Cu dao o K
2
30 A 1
8 Ampe mt A
1
1
9 Watt mt KW 1
10 Bin p t ngu BAT 220V/250V/6.6A 1
11.4.2. NI DUNG TH NGHIM
a. Tm hiu cu to ng c
M np ng c xem cu to dy qun ca stato v rto lng sc
b. Kim tra c kh
Dng tay quay trc ng c xem c b kt trc, bi c b r, mn hay khng ?
c. Kim tra dy qun
Dng 1 u Megaohm ni ln lt vo tng u dy stato (A, B, C) ca ng c, u cn
li ca Megaohm cho tip xc vi v my (hnh 11.4.2.a)
Nu in tr cch in ca dy qun stato vi v ng c R
c
0,5 M th t yu cu.
Nu R
c
= 0 , dy qun stato chm v phi sa cha.
Z
B C
Y
M
X
A
Hnh 11.4.2.a
d . o in tr ba cun dy stato
Dng ng h DVM ( ng h s) giai o in tr o in tr ba cun dy AX,
BY, CZ.
Ghi cc gi tr in tr ca ba cun dy stato: R
AX
= R
BY
= R
CZ
=
Nu R
AX
= R
BY
= R
CZ
th tt
Nu R
AX
R
BY
R
CZ
th dy qun stato b chm, c s c, phi sa cha.
Ch :
Hai u dy ca mt cun c mt gi tr in tr no ( khong vi m ti vi chc
m). cn hai u dy khc cun c in tr bng .
V d AY, BX, CX c in tr bng
e. Xc nh cc u u A, B, C v cc u cui X, Y, Z ca ba cun dy stato
Khi t vo 2 cun dy stato ca ng c mt in p U
m
m r to ng yn th tng
ng vi hin tng ngn mch ng c, dng in trong dy qun rt ln s lm chy
ng c, do phi hn ch in p t vo ng c sao cho dng in I qua ng c l
I
m
( trong th nghim ny th I
m
= 0,4A).
- Sau khi gio vin kim tra mch in, xoay nm vn ca BAT v 0
89
( vn ngc chiu kim ng h).
- ng cu dao CD cung cp in cho BAT.
- Chnh nm vn BAT theo chiu kim ng h sao cho dng in qua ampe k A
1
l 0,4A.
- Nu kim lch phi v vn k ch vi vn th cc u dy trn s l ng
(X ni B: cui cun ny ni u cun kia )
- Nu vn k ch 0V th cc u dy trn s l X ni Y, cui cun ny ni cui
cun kia nh hnh 11.4.2.c
Hnh 11.4.2.c
CD BAT
A
1
V
X
B
Y
2
I
m
A
3
0
220V~
- Khi xc nh AX, BY i v tr cun BY v cun CZ xc nh C,Z nh hnh
11.4.2.d
Hnh 11.4.2.d
CD BAT
A
1
V
X
C
Z
2
0
220V~
A
3
I
m
f. Cho ng c chy th
Mc mch in theo s hnh 11.4.2.e ( ng c u sao)
Ghi cc gi tr : I
A
= I
B
= I
C
=
Nu I
A
= I
B
= I
C
v ng c quay khng c ting l tt.
Ch cho php I
A
, I
B
, I
C
lch nhau 15%
Dng in khng ti I
0
tnh theo phn trm I
m
ca ng c 3 pha tra theo bng 12
Bng 12
P
m
(KW)
I
0
n
b
(vng/ph) 3000 1500 1000 750
0,1 - 0,5 55(%) 70(%) 80 (%) 90(%)
90
0,51 1 40 55 60 65
1,1 5 35 50 55 60
5,1 10 25 45 50 55
10,1 25 20 40 45 40
25,1 - 50 18 35 40 45
g. Khi ng trc tip v o chiu quay ng c
1. Khi ng trc tip
- Mc s mch in o chiu quay ng c
Yu cu gio vin kim tra mch in.
Ch :
Cu dao o K
2
c 2 v tr: Y v
I
k
v I
0
bng ampe k A
2
nhng ti cc thi im khc nhau.
- ng K
2
sang v tr Y, ng cu dao CD, ly s liu ghi vo bng 13
- Ngt cu dao CD ng c ngng quay (n = 0)
- ng K
2
sang v tr , ng cu dao CD, ly s liu ghi vo bng 13
Ch :
Dng in khi ng (I
k
) v cng sut khi ng (P
k
) l dng in v cng sut ngay ti
thi im va ng cu dao, cn quan st ngay.
Cn I
0
v P
0
l cc gi tr khi ng c t tc nh mc v khng ti.
Bng 13
Ch khi ng sao sang tam
gic
I
k
I
0
P
k
P
0
Ni hnh sao
Ni hnh tam gic
2. o chiu ng c
i v tr 2 pha A, B, gi nguyn pha C
Phn nhn xt ca sinh vin:
h . Khi ng sao tam gic ( Y/ )
Khi ng Y/ gim dng khi ng ca ng c
- Gi nguyn s mch in
- ng K
2
sang v tr Y.
- ng CD cung cp in cho ng c.
- Ghi s liu vo hng 1 bng 14
- ng c ang quay chuyn K
2
sang v tr
- Ghi s liu vo hng 2 bng 14
Bng 14
Ch khi ng I
k
I
0
P
k
P
0
Ni sao
Ni tam gic
91
11.5. TH NGHIM 5: NG C KHNG NG B MT PHA
11.5.1. MC CH V DNG C TH NGHIM
a. Mc ch th nghim
1. Tm hiu cu to ca ng c khng ng b mt pha .
2. Kim tra s b cht lng mt ng c, xc nh cc u dy ra bit cch u mt
ng c 1 pha
3. Tp u dy, khi ng v i chiu quay ng c
b. Dng c th nghim
Bng 11
Stt Tn thit b K hiu Quy cch S
lng
1 Ngun 220V xoay chiu 220V~ 1
2 ng c khng ng b 1 pha C 1~ 220V/110V/ 0,75KW 1
3 Vn mt V
1
0 450 V 1
4 Vn mt V 0 15 V 1
5 Megaohm M 1
6 ng h vn nng VOM 1
7 Ampe mt 1
11.5.2. NI DUNG TH NGHIM
a. Tm hiu cu to ng c
M np ng c xem cu to dy qun ca stato v rto lng sc
b. Kim tra c kh
Dng tay quay trc ng c xem c b kt trc, bi c b r, mn hay khng ?
c. Kim tra s cch in ca dy qun stato vi v ng c.
Dng 1 u Megaohm ni ln lt vo tng u dy stato ( A
1
, A
2
, B
1
, B
2
) ca ng c,
u cn li ca Megaohm cho tip xc vi v my .
Nu in tr cch in ca dy qun stato vi v ng c R
c
0,5 M th t yu cu.
Nu R
c
= 0, dy qun stato chm v phi sa cha.
d. o in tr cun chy ( pha chnh) v cun ( pha ph)
Mc mch in nh hnh 11.5.2.b
A
2
A
1
92
B
1
B
2
M
Hnh 11.5.2.b
Bt cng tc ca DVM ( ng h s) ti v tr
o in tr hai cun dy A
1
A
2
v B
1
B
2
, hnh 11.5.2.b ang o in tr ca B
1
B
2
Ghi gi tr ca chng vo bng 1 v kt lun cun no l cun chy, cun no l cun
Bng 1
Gi tr in tr Kt lun
Cun A
1
A
2
Cun B
1
B
2
Ch : in tr cun ln hn in tr cun chy.
o in p ngun, in p ca t in, in p ca cun chy v cun . Ghi cc gi tr
o vo bng 2
Bng 2
in p Gi tr Ghi ch
T in C
Cun
Cun chy
in p ngun
e. o chiu ng c 1 pha.
Mun o chiu ng c 1 pha ta o u cun chy hoc o u cun
Quan st chiu quay ca ng c
ng c c o chiu quay khng? C Khng
93
94
95
96
97
98
99
100
101
102
103
104
105
106
107
108
109
110
111