CI CCH HNH CHNH TI VIT NAM I MI

TS. Thaveeporn Vasavakul

Phong tro hng ti ci cch chnh tr v ci cch hnh chnh ti khu vc ng Nam m ra hai ln sng, vo
cui thp nin 1980 vi t cch l mt b phn ca phong tro dn ch ha quy m ln trong khu vc v vo cui
1997 do cuc khng hong ti chnh bng pht v lan rng bn trong khu vc. i vi Vit Nam, phong tro ci
cch chnh tr v ci cch hnh chnh c trin khai vi t cch l mt b phn ca ngh trnh ci cch i mi,
l iu m t thn n c ph chun ti i hi Ln th su ca ng Cng sn Vit Nam trong nm 1986.
Trong nm 1995, Hi ngh Ban chp hnh Trung ng ln th tm (i hi VII) ph chun ci cch hnh chnh v
vo nm 2001, Th tng Phan Vn Khi ban hnh Chng trnh Tng th Ci cch Hnh chnh giai on 2001-
2010. ng Cng sn Vit Nam v Chnh ph coi chng trnh ci cch hnh chnh l mt bin php chnh sch cn
thit xy dng mt h thng Chnh ph c nng lc pht trin nn kinh t quc dn, duy tr cng bng x hi,
bo tn bn sc vn ha dn tc, v chun b Vit Nam hi nhp cng ng khu vc v quc t.
Vic chnh thc ph chun ci cch hnh chnh nh du mt bc ngot ln i vi n lc xy dng th ch cng
ca Vit Nam xt theo hai phng din.
Th nht, n chnh thc lm sng li khi nim hnh chnh cng, lng ghp vo coi l mt b phn ca vn t
vng ci cch s cai tr tng th ca Vit Nam. Mc d rt quen thuc vi hu ht cc nc pht trin v i vi c
Cng ha Vit Nam (Nam Vit Nam) trc nm 1975, khi nim hnh chnh cng li khng tn ti mt cch ring
r trong thi k k hoch ha t trung ng nhng li c nhp vo khi nim nh nc, m t thn n vn
thng c cp n l b my quan liu bao cp. S phc hi ca khi nim v thc th hnh chnh cng c
th c coi l t duy mi hu k hoch ha t trung ng.
Th hai, vic ph chun chnh thc ci cch hnh chnh m ra mt kh nng cho nhng khi nim v vn t
vng pht trin mi thm nhp vo Vit Nam. Nhng thut ng then cht thng thng c thy trong trong cc
bi vit ting Vit v hnh chnh v cai tr l nhng thut ng nh nh nc php quyn, hnh chnh quan liu, qun
l cng kiu mi, cc dch v cng v cung cp dch v, b a ngnh a lnh vc, cung ng dch v, lp ngn sch
u ra, ti chnh cng, khun kh chi tiu trung hn, qun l da trn kt qu, qun l tc nghip, v ch thc
nng lc, y l xin n c mt s nh vy lm v d. Nhng thut ng ny c dch sang ting Vit vi
nhng mc sc thi a phng khc nhau.
Trong bi vit ny, tc gi xen xt ci cch hnh chnh trong mi lin h vi cung cp dch v, t cu hi lm th
no m qu trnh ci cch a vo v cng c vai tr ca nn hnh chnh cng trong cung cp cc dch v cho
cng dn v cc nhm. tng cho rng cng chc phi cung cp cc dch v mt cch minh bch v c trch
nhim cho cng dn l mt bc chuyn dch ln i vi no trng hnh chnh quan liu. Ni chung, mi quan h
gia Chnh ph v x hi ti Vit Nam khng phi lc no cng nh hng dch v. iu ny c th c kim
chng bi mt s nhn xt c a ra khc ha h thng hnh chnh cng nh mi lin h ca n vi cng
dn. C mt cu ni ph bin nh ng hnh chnh l ngun ca s sch nhiu, thng qua din t hnh chnh l
hnh dn l chnh, v theo ngha en c ngha l thc thi cng v cng c ngha l thc thi s schnhiu.
khm ph ci cch hnh chnh v quan nim v dch v cng, tc gi xem xt n hai kha cnh ca chng trnh
ci cch hnh chnh c lin quan ti cung cp dch v.
Kha cnh th nht l ci cch th tc hnh chnh, v kha cnh th hai l phn cp t trung ng xung a
phng. Ci cch th tc hnh chnh c trnh by nh mt gii php xc nh li mi quan h gia cc c
quan chnh quyn v cng chng thng qua vic gim bt cc yu cu rm r ca chnh quyn v gim bt thi
gian cn thit. Bc t ph c bn l thay i quan nim ca cng dn l phi t xin php sang quan nim cc
quyn ng nhin c hng thng qua ng k. Phn cp di mt s hnh thc c nhm ti vic xc nh
li mi quan h thm quyn vi h thng hnh chnh cng sao cho tng cng tnh hiu lc ca vic cung cp dch
v a phng.
Tc gi lp lun rng n lc khp ni hnh chnh cng cng vi dch v cung cp cho cng chng mang li mt
s kt qu. Tuy nhin, khi nim v dch v cng, hay phc v nhn dn, khng c a phng ha v ph
bin trong s cc c quan hnh chnh cng. Cc l do l c nhng cn ngi vn ha ln th ch nhn thy trong bn
thn nn hnh chnh cng. Loi l do th nht c lin quan n cc gi nh chung v vai tr ca Nh nc, trong
khi loi th hai li lin quan n cc bin php ci cch c khp ni ln nhau vi mc hiu qu nh th no
mang li thay i cn bn.
1. Cc quan nim ca Vit Nam v hnh chnh cng t k hoch ha t trung ng sang i mi.
Tc gi lp lun trong mt bi vit trc rng cc n lc hiu c vic chuyn i nn hnh chnh ca Vit
Nam cn thit phi bt u t vic hiu bit chung v hnh chnh cng di ch k hoch ha t trung ng.1
Trong mt h thng k hoch ha t trung ng, ng-Nh nc tun theo cc nguyn tc ca k hoch ha t
trung ng xc nh cc nhu cu, phn phi cc ngun lc sn xut, quyt nh cc ch tiu sn lng v cc ch
s hot ng, v cn i sn lng vi cung da vo cc c quan hnh chnh Nh nc huy ng ngun lc
v qun l tch cc hot ng ca cc doanh nghip kinh t v quyt nh thu nhp v cc iu kin vic lm.2
B my hnh chnh c xy dng di k hoch ha t trung ng dn dn c chuyn i trong thi k i
mi. Vo gia thp nin 1990, quan nim v ci cch hnh chnh bao gm ci cch th ch, ci cch t chc v ci
cch nn cng v. Vo u nhng nm 2000, quan nim c m rng bao qut ti chnh cng. tng
cng vic thc hin ci cch t nm 2006 n 2010, Ngh quyt 17-NQ/TW ngy 1 thng 8 nm 2007 ca Hi ngh
Trung ng Ln th 5, sau c khng nh thm ti Ngh quyt 53 ca Chnh ph, khng nh s cn thit ci
cch hnh chnh tng cng tnh hiu qu ca qun l Nh nc. Ngh quyt 17 nhn mnh hn na vo vic
n gin ha cc th tc hnh chnh cng nh ti c cu t chc Chnh ph cng vi cc ng li v phn cp
qun l, cc ch m tc gi tp trung bn lun.
2.n gin ha cc dch v th tc hnh chnh
Vic n gin ha cc th tc hnh chnh l mt trong nhng lnh vc then cht qua phn nh ng n bn cht
ca mi quan h gia cc c quan Chnh ph v x hi.
iu c t trong chuyn mc ci cch th ch, tr ct th nht ca Chng trnh Tng th Ci cch Hnh
chnh. Vic n gin ha cc th tc hnh chnh din ra trong cc giai on vi cc vn bn hng dn then cht
nh Ngh nh 38/Chnh ph (1994), Quyt nh 181 (2003), Quyt nh 30 (2007), v Quyt nh 93 (2007).
Giai on u bt u vi Ngh quyt 38/Chnh ph ngy 4/5/1994 v cc bc hng ti ci cch th tc hnh
chnh trong gii quyt cc yu cu ca cng dn.3 Trong thp nin 1990, bc chuyn bin ny thit lp chng
trnh ngh s cho ci cch hnh chnh. Cc chng trnh th im c bt u thc hin ti nhiu tnh, chim ti
35 tnh tnh n thng 9 nm 2003.4
Giai on th hai c bo hiu bng Quyt nh 181/2003/Q-TTg ngy 04/9/2003 th ch ha mi quan h th
tc hnh chnh gia Chnh ph v x hi thng qua vic s dng c ch mt ca, thng c ni gn trong ting
Anh bng cm t ca hng mt im dng, ti cp tnh, huyn v x.5 Ti cp tnh, bn s bt buc phi thnh lp
sm dch v mt ca, l S K hoch v u t, S lao ng- Thng binh v X hi, S ti nguyn v Mi
trng, v S Xy dng. Cc lnh vc th tc then cht c gii quyt l vic cp giy php ng k kinh doanh,
giy chng nhn quyn s hu i vi v t ai, giy php xy dng, cc quyt nh v u t, ng k h khu,
v giy php lin quan n cc chnh sch x hi. Ti cp trung ng, Ngh quyt 01/2004/NQ-CP yu cu rng tt
c cc b v cc c quan ngang b r sot v bi b cc th tc hnh chnh khng ph hp khi gii quyt cc vn
lin quan n cng dn. 6 Mt s b c chn lm th im, tp trung vo hai loi dch v. Loi dch v th
nht l vic gii quyt cc vn th tc ca dch v mt ca. Loi dch v th hai l gii quyt kin ngh thng qua
dch v mt ca.
Giai on th ba ca bc chuyn bin n gin ha th tc hnh chnh l mt k hoch ton din r sot li
ton b cc th tc hnh chnh trong mi kha cnh v lnh vc. Th tng ban hnh Quyt nh s 30/QDD-TTg
ngy 10/01/2007 nhm ph chun d n n gin ha th tc hnh chnh trong tt c cc lnh vc ca qun l Nh
nc t nm 2007 n nm 2010. Vn phng Chnh ph c giao nhim v theo di n c vic thc hin Quyt
nh ca cc c quan Chnh ph ti tt c cc cp. Quyt nh 30 tp trung vo bn lnh vc: n gin ha th tc
hnh chnh trong tng lnh vc qun l Nh nc; n gin ha cc iu kin kinh doanh; n gin ha cc mu
ng k, cc bn k khai hnh chnh c s dng cho cc h s th tc hnh chnh; v cc c ch tip nhn v
gii quyt cc kin phn hi v kin ngh ca c nhn, t chc v doanh nghip v cc c ch chnh sch v cc
th tc khng ph hp.
Giai on th t ca ci cch th tc hnh chnh c phn nh trong vic ban hnh Quyt nh 93/2007/QDD-TTg
ngy 22/6/2007, thay th Quyt nh 181/2003/QDD-TTg. Vi 16 iu khon, vn bn ny bao gm mt s lnh vc
ni dung then cht. Th nht, vn bn ny phc ha khi nim dch v mt ca lin thng/lin ngnh trong khun
kh dch v mt ca hin hnh. M hnh dch v mt ca lin thng/lin ngnh ny c th c t chc iu phi
cc th tc theo chiu ngang gia cc c quan cng cp, hoc iu phi cc th tc theo chiu dc gia cc cp
hnh chnh. Th hai, Quyt nh 93 m rng din bao qut ca khi nim dch v mt ca i vi cc c quan Chnh
ph vi mt c cu qun l theo trc dc nh Cc Thu, Kho bc Nh nc v Cng an. Th ba, Quyt nh 93 yu
cu cc c quan Nh nc phn loi cc th tc thnh nhng th tc cn gii quyt ngay lp tc v nhng th tc
i hi c thi gian. Th t, tn gi chnh thc ca b phn dch v mt ca l B phn tip nhn v tr kt qu s
c t trong vn phng hnh chnh v t chc ca UBND cp tnh, s, vn phng UBND cp qun huyn, v vn
phng UBND cp x. Cui cng, Quyt nh 93 xc nh c th nhng lnh vc c th p dng c ch dch v mt
ca.7
Trong giai on th hai ca vic thc hin ci cch hnh chnh (2006-2010), mt bc chuyn bin ln hng ti
dch v mt ca lin ngnh v lin cp c nhn thy trong lnh vc ng k kinh doanh. Thng t 02 gim thi
gian trong ba lnh vc kinh doanh ng k, thu v ng du ph chun xung cn 15 ngy (c chia thnh 7
cho vic ng k kinh doanh v cn li l cho cc giai on sau). Trong thng 7 nm 2008, Cc cho thy Thng
t 05 c son tho bi ba c quan Chnh ph (B K hoch v u t, Tng cc Thu, v B Cng an) v qua
gim c thi gian cn thit x l mt giy php bi ba c quan Chnh ph xung cn 5 ngy. Vic gim
thi gian cn thit cho vic ng k ch yu l do gim v s lng giy php c yu cu, vic gp cc giy
php, cng nh chun ha cc yu cu thng tin.8
Cc c quan Chnh ph v cc dch v hnh chnh
Khi nim dch v mt ca a vo quan nim cc c quan Chnh ph vi t cch l nhng ngi cung cp dch
v hnh chnh to iu kin cho cc hot ng ca cng dn v ca cc nhm. Quan im ny thay th quan nim
v cc c quan Chnh ph vi t cch l nhng ngi kim sot bng quan nim v h l nhng ngi to iu
kin. Tuy nhin, c ch dch v mt ca vn cn cha phc v y vi t cch l ng lc cho ci cch h thng
hnh chnh cng m t thn n l iu kin tin quyt cho vic n gin ha cc th tc hnh chnh. Mt bo co do
c quan GTZ thc hin v s pht trin ca cc doanh nghip va v nh ti Vit Nam cng vch ra 5 lnh vc
ro cn hnh chnh cn c chn chnh.9 Lnh vc th nht l mi trng iu tit, liu mi trng php l, lp quy
v hnh chnh c thun li cho s khi nghip v s tng trng ca cc doanh nghip t nhn hay khng. Lnh
vc th hai lin quan n t ai v xy dng nh my, trong khi lnh vc th ba gii quyt s tip cn vi tn dng.
Lnh vc th t lin quan n cc vn thu v lnh vc cui cng l thanh tra ca cc c quan Nh nc. to
thun li cho hot ng ca cc doanh nghip, cc c quan Chnh ph hu quan s cn phi nhm ti nhng lnh
vc ny. Mt cuc phng vn vi Hip hi Doanh nghip H Ni cng ch ra rng bt chp nhng n lc chn chnh
nhiu vn v th tc, cc doanh nghip hot ng ti th vn thy cn phi ci cch th tc nhiu hn na i
vi mt lot cc c quan Chnh ph.10
C ba hn ch ni chung ca c ch dch v mt ca. Th nht tp trung chnh ca chnh sch l t vo u ra, c
ngha l, cc kt qu ca cc dch hnh chnh nh c nhn nhn theo con s giy php c cp ng thi
hn, gim khi lng thi gian cn c cc c quan Chnh ph x l cc h s, v mt mc minh bch nht
nh trong vic nh gi chi ph. S nhn mnh vo u ra khng mi; iu ny c chp thun bi phong tro
qun l cng kiu mi, l phong tro c nh hng i vi cc nguyn tc t chc t pha khu vc t nhn. Tuy
nhin, s nhn mnh vo ph u ra da trn s hi lng ca khch hng, nh nhiu ngi lp lun, khng nht
thit mang li s thay i c bn bn trong t thn cc n v hnh chnh cng cung cp cc dch v, phn ln
nhng n v ny vn c coi l c s tha hip lin quan n cc th tc hnh chnh c ngha l cc c quan
Chnh ph phi t b mt phn quyn lc ca mnh.
Hn ch th hai l v th ch. Ci cch th tc thnh cng ty thuc vo s ci tin cht lng ni chung ca khun
kh th ch v php l. Ti Vit Nam, iu ny vn cn l mt lnh vc cn c gii quyt. Cc lnh vc then cht
cn gii quyt l cc th tc gia cc tiu n v khc nhau bn trong c quan Chnh ph cng nh nhng n v
thuc cc c quan Chnh ph khc nhau. Cc th tc hnh chnh cng knh xut pht t mt thc t l chng c
ban hnh bi cc c quan khc nhau v di cc hnh thc khc nhau v cc cp vn bn khc nhau m khng
c s iu phi n ni n chn ngay t u. Trong mt s trng hp, cc th tc cng knh li c to ra bi
vic cc c quan Chnh ph ch xem xt ti s thun tin, cc ngun lc v h tng c s ca ring mnh.
Hn ch th ba ca dch v mt ca l nhng bt cp cn bn t thn ca m hnh dch v mt ca. Ti cp trung
ng, s cn thit i vi dch v mt ca phi cung cp cc dch v th li khc nhau gia b ny vi b khc, do
giai an th im cho thy rng mt s b li c nhiu mi quan h tip xc vi dn hn nhng b khc. Cc nhu
cu ca tnh i vi dch v mt ca cng khc nhau gia tnh ny vi tnh khc v gia cc a phng khc nhau
trong cng mt tnh. Nhng tnh no c cc hot ng kinh t si ni li yu cu mt c ch dch v mt ca hiu
qu, m t thn n l mt ng lc cho tng trng hn na. Bn trong bi cnh phn giao trch nhim, c ch
dch v mt ca ti cp x li tr nn bn rn hn.
Trong khi iu quan trng i vi ci cch th tc hnh chnh l phi nh hng kt qu u ra, th cng cn thit
phi thit k cc bin php dch v mt ca theo mt cch thc nh th no o cho dch v mt ca c tc dng l
mi nhn duy tr ci cch bn trong mi c quan chnh quyn v gia cc c quan chnh quyn thng qua n gin
ha cc th tc lm vic ca h. Vic c cu li quy trnh cng vic bn trong h thng Chnh ph l nn tng cho
vic n gin ha vic cung cp dch v cho cng dn kim khch hng, cng nh i vi vic tng cng cc thi
i vi Chnh ph vi t cch l ngi to thun li hoc ngi to kh nng.
3. Phn cp v Cung cp Dch v
Nhng bi vit hin nay v t chc h thng chnh tr ni chung v hnh chnh cng ni ring lp lun rng phn cp
l mt m hnh t chc thc y tnh t ch ti cc cp.11 Ti Vit Nam trong nhng nm 1990 v 2000, Chng
trnh Tng th Ci cch Hnh chnh xng phn cp cc trch nhim gia cc n v trung ng v a phng,
mt bc chuyn bin c phn nh trong ba chnh sch c quan h ln nhau mc d vn khng c iu phi
tt. Th nht l t chc ca cc b theo hng a ngnh a lnh vc. Th hai l phn cp cc trch nhim cho cp
a phng. Cui cng, vo cui nhng nm 1990 v u nhng nm 2000, ng-Nh nc cng ch ng k
ti ci cch dn ch cp c s. Sau mt lot nhng sa i, mt php lnh v dn ch c s c ban hnh
nm 2007.
Tng quan v C cu li cc C quan Chnh ph.
Ti cp trung ng, trong nhim k th 12 ca Chnh ph, ch trng ca ng-Nh nc hng ti khi nim
b a ngnh a lnh vc c kt tinh. Cc b c st nhp v con s cc b v c quan ngang b gim
t 26 xung cn 22. phn nh bn cht a ngnh a lnh vc ca mt b, thc th cc c ban hnh vi
t cch l mt c quan Chnh ph cp di b. Vai tr ca cc b cng thay i; cc b ngnh lm r ngn sch
tng th bn trong chc nng quyn hn ca b v chu trch nhim son tho cc chin lc ngnh, m cc cp
chnh quyn di trung ng phi tun theo trong vic quyt nh phn b ngn sch.
Tnh n nm 2008, c cu hnh chnh a phng bao gm ba cp: tnh/ thnh ph, qun huyn v x/ phng.
Tng cp tnh/thnh ph, qun/ huyn v phng/x u c mt Hi ng Nhn dn v y ban Nhn dn. H thng
chnh quyn a phng tun theo khun kh php l ca Lut t chc HHDND v UBND nm 2003 v cc ngh
nh thi hnh. Tip theo vic t chc li Chnh ph, Ngh nh 13 ngy 4/02/2007 gim bt s cc c quan chuyn
mn ti cp tnh t 19-21 xung cn 18-20 n v trong khi Ngh nh 14 cng ngy 4/02/2008 gim bt s c
quan chnh quyn ti cp huyn.
Trong thi k i mi, cc c quan trung ng tp trung vo xc nh li mi quan h gia cc cp trung ng v
a phng theo cc tuyn phn cp qun l. V tng th, cng bng m ni rng c mt mc phn cp thm
quyn nht nh trong lp k hoch, lp ngn sch, v nhn s cho chnh quyn cp tnh. V d, Chnh ph trung
ng v Th tng quyt nh i vi tt c mi kha cnh ca vic lp k hoch quc gia trong khi cc tnh, da
vo cc k hoch tng th quc gia, ngnh v khu kinh t, xy dng cc k hoch chi tit ca a phng. B K
hoch v u t phn cp ng k thm quyn ra quyt nh lin quan n u t nc ngoi cho cp tnh. B
ny cng phn giao thm quyn ra quyt nh i vi u t h tng c s cho cp tnh.
Lut Ngn sch 2002 vi mt mc nht nh cng phn cp quy trnh ngn sch. Cc tnh c ngn sch.
Thm quyn phn b cc ngun lc thuc v cc HND, ng thi cng quyt nh chuyn bao nhiu tin cho cp
huyn. UBND cp tnh c th nh ra mt s nh mc m huyn v x phi tun theo. Ch mt s it cc quy nh
c p t cho chnh quyn a phng. Th trn v thnh ph thuc tnh phi c giao cc trch nhim i vi
xy dng cc trng hc cng lp, nh sng, cp nc v thot nc, giao thng th, v h tng c s cng
cng khc na. Chnh quyn a phng theo quy nh phi chi tiu v gio dc v o to ph hp vi mucs
chi tiu v nhng khaonr mc ny trong tng ngn sch Nh nc. Chnh ph trung ng vn gi thm quyn ban
hnh nhng sc thu mi v iu tit cc mc ph dch v. Tnh c th i vay nhng ch trn cc th trng trong
nc. Cc ngun lc to ra c ch c th c s dng ti tr cho cc chi tiu c bn, v ch c s dng
cho cc d n c ph chun bi UBND. Tng s n tn ng ca mt tnh khng c vt ba mi phn
trm ngn sch hnh nm ca tnh. Gii hn ny khng bao gm cc khon n d phng gn cc khon n ca cc
doanh nghip Nh nc thuc tnh.12
Trong cc lnh vc t chc v nhn s, tun theo khun kh chung, phn cp qun l cho ti nay tp trung vo cng
tc bin ch, tuyn dng cn b v cgn chc, b nhim, bi nhim v thuyn chuyn cng tc i vi cn b cng
chc.
Cui cng, ci cch h thng hnh chnh cng i i vi vic thc y s tham gia ca nhn dn theo chuyn mc
dn ch c s. Khi nim ny khng mi; n tn ti Vit Nam trong thi k k hoch ha t trung ng. Trong
thi k i mi, n c phc hi li nm 1998 vi thut ng c s cp n cc n v cng vic trong cc
c quan chnh quyn, cc n v doanh nghip, v cc n v hnh chnh cp c s. Kha cnh dn ch c s lin
quan n ci cch chnh quyn a phng l dn ch c s ti on v chinh squyeenf cp x. Sau 5 nm thc hin,
ngh nh dn ch c s i vi cc n v hnh chnh cp x c sa i nm 2003 v sa i ln na nm
2007 v ln ny c nng cp ln thnh Php lnh.
Phn cp c coi l mt c ch gip tng cng tnh t ch ti cp a phng, mt nn tng ci tin cung
cp dch v. Ti Vit Nam, khun kh phn cp c xy dng nn c tc ng tch cc nht nh i vi vic
khuyn khch cc c quan chnh quyn a phng ci tin cc hnh thc dch v khc nhau. Tuy nhin, qu tnh
ny li khng thng nht do c nhng khc bit v cc iu kin a phng, cc hn ch v th ch nht nh, v
nng lucj hn ch ca cc bn hu quan a phng.
Th nht, c cc ch bo cho thy rng cc tnh v thnh ph c phn ng li vi khun kh ci cch mi theo
cch khc nhau. Mt s tnh nht nh c hng li nhiu hn t cc quy nh phn cp so vi cc tnh khc.
Quyn t do tm kim u t nc ngoi, ni v d, trong khi khuyn khch tnh ch ng gia cc tnh, li c khuynh
hng mang li li ch nhiu hn cho cc tnh c cc iu kin u t thun li.13 Cc tnh cng c th ha
khun kh theo cch khc nhau, vi nhng bin thin v vic nhn mnh vo cc u tin. Trong mt bo co
c son tho cho C quan Pht trin Quc t c, cc tc gi lp lun rng qu trnh phn cp pht trin khc
nhau ti cc tnh ca Vit Nam. Qung Ngi v Long An th hin hai m hnh phn cp v cung cp dch v nng
thn, cc m hnh Nh nc ch o v th trng ch o.14 Trong thc tin, cc chnh sch phn cp c p
dng khc nhau ti cc thnh ph v cc tnh, v vi cc mc thnh cng khc nhau. Nhng khc bit ny chu
nh hng ca c sc p cam kt lnh o, kinh t x hi ti cp tnh ln cc nng lc a phng.
Th hai, do c s a dng v cc iu kin a phng, s cn thit phi c nhng bin thin i vi cc cm cc
c quan chnh quyn chuyn v kinh t ti cp a phng. Theo truyn thng, ch mt s t cc c quan chnh
quyn hot ng vi t cch l cc c quan quan kinh t ch o, ch yu thuc cc ngnh lp k hoch v u t
v ti chnh. Trong thi k i mi, nhng cm cc c quan c tim nng thc y tng trng v dch v ra
ni ln, v d bao gm c ngnh ni v, thng mi v cng nghip (ngnh ny t thn l sn phm ca vic st
nhp B Thng mi v B Cng nghip), ngnh Nng nghip v Pht trin Nng thn vi mt s ln cc tiu
ngnh, ngnh Ngn hng, v ngnh Du lch (hin st nhp vi vn ha v th thao). Khun khpc hin ti khng
cung cp mt quy nh hng dn r rng v vic lm th no xy dng cc cm cc c quan chnh quyn a
phng ph hp vi cc iu kin a phng.
Th ba, phn cp cc trch nhim cho ti nay gii hn vic phn giao cc trch nhim t trung ng xung n
cp tnh, ch vi cc trch nhim hn ch c phn giao cho cp huyn v cp x. Ti cp chnh quyn a
phng, h thng vn hy tp quyn cao . Tnh kim sot qu trnh ra quyt nh, v cc ngun lc, ch chuyn
giao mt s t cctrachs nhim cho huyn, c bit t chc cc dch v hnh chnh ca mnh v vic qun l cc dch
v cng c thu (gio dc, chm sc y t, th thao, v vn ha). Phn cp khng vn ti hnh chnh cp x. Mt
cuc kim tra vic thc hin Chng trnh Pht trin Kinh t X hi ti cc x gp phi nhng kh khn cc k
(vn thng c bit n l Chng trnh 135, do chng trnh ny c ph chun bi Quyt nh ca Th
tng Chnh ph s 135/1998/Q-TTg) cung cp mt ci nhn su vo bn cht tp quyn ca h thng chnh
quyn a phng. Chng trnh 135, bt u nm 1998, nhm mc ch thc y nn kinh t th trng ti cc
vng chu thit thi thng qua xy dng c s h tng. Chng trnh ny bao gm 5 tiu chng trnh: pht trin h
tng c s; pht trin h tng c s trung tm lin x; lp quy hoch ti nh c; khuyn nng v khuyn lm; v o
to cn b thn/x ti cc vng min ni xa xi ho lnh.15 c p dng i vi 1.000 x v sau m rng ti
2.362 x ngho nht trong ton quc. Kinh ph cp cho 2.233 x ly tcp trung ng, v cho 129 x ca cc tnh.
Tng u t t 1999 n 2004 l gn 430 triu -la M (6.795 t ng). Vic kim im thc hin Chng trnh 135
cho thy ch 16% ca 135 x trc tip tham gia vo lp k hoch v qun l kinh ph vi t cch l ch u t. Ti
cc x ny, cc h gia nh v trng thn c huy ng tham gia vo qun l v gim st cc kinh ph c
phn b. i vi s cn li ca 135 x, cc tnh v cc huyn vn gi kim sot vic qun l lp k hoch v cp
kinh ph.
Th t, mi lin h gia hnh php v lp php vn cn yu. Khun kh chnh quyn a phng hin nay trao cho
HND trch nhim rng. Trong thc tin, tuy nhin, mi quan h ca cc c quan lp php a phng vi hnh
php l cn yu. Th nht, HND ch c yu cu hp hai ln mt nm. Thi gian hp hn ch khng cho php
tho lun chi tit v xem xt k tt c cc vn thuc thm quyn ca h. Hn na, Lut trao cho HND thm
quyn gim st UBND. Tuy nhin, UBND li cng li trc thuc cp trn v phi nhn nhng vi c HND cng
cp ln UBND cp trn ngay st. Trong thc tin, khun kh ny cng s khuyn khch UBND tun theo cc mnh
lnh ca cp trn, v khng ch ti cc ngh quyt ca HND. Tnh hnh ny c ch ra trong nhim k chnh
quyn a phng 1999-2004. Theo bo co Chnh ph s 224/Chnh ph-QHQH ngy 13/3/2003 v t chc v cc
hot dng ca UBND cc cp t 1999 n 2003, cc n v hnh chnh cp x u khng tch cc. Cc n v ny
ch t chc cng vic do cc cp trn giao. iu ny cng ng vi nhiu UBND cp huyn. Vic thiu trch nhim
gii trnh ch thc trc HND cng cp, v s l thuc UBND cp trn, lm gim i tnh hiu qu ca cc
UBND.16
Cui cng, vic thc hin dn ch c s ti cp x hin vn khng ng u. Mt hi ngh quc gia kim im vic
thc hin dn ch c s c t chc ngy 28 v 29 thng 9 nm 2004. S liu thng k cho thy rng 100% s
x u thc hin dn ch c s, nhng ch c 38% thc hin hiu qu. Chn mi by phn trm cc n v
hnh chnh thc hin dn ch c s nhng ch 29% c nh gi l hiu qu, trong khi 88% cc doanh nghip
Nh nc thc hin dn ch c s nhng ch 32% c nh gi l thc hin hiu qu.17
Tuy nhin, hi ngh cng ghi nhn rng d u c thc hin th dn ch c s thay i phong cch lnh o
v qun l ca cc cn b ng v cc quan chc Chnh ph. Thng qua dn ch c s, Mt trn T quc Vit Nam,
cc t chc chnh tr v x hi, v Thanh tra Nhn dn xy dng cc mi quan h cht ch hn vi cc a bn
ca mnh, ng gp cho vic tng cng h thng chnh tr a phng. Dn ch c s v lu di cng gip gim
bt con s khiu kin, c bit cc khiu kin vt cp.
Chnh ph trong Phc v
Trn hai mi nm sau khi i mi chnh thc c ph chun, ng-Nh nc xy dng mt lot cc khun
kh chnh sch c ng gp cho vic chuyn i Nh nc Mc-xt L-nin-nt c k tha t thi k k hoch
ha t trung ng. Mt nhnh ci cch ni ln tp trung vo h thng hnh chnh cng. Ci cch th tc hnh
chnh v ci cch h thng chnh quyn a phng nh bn ti cho thy mt chin lc hai nhnh ti to mt
Chnh ph mi nh hng phc v.
Mc d t c mt s thnh tu, quan nim Chnh ph trong phc v vn hy cn l cng vic ang din
tin.Vic n gin ha th tc hnh chnh thgn qua dch v mt ca yu cu c h tr v iu phi t ci cch th
ch v ci cch khun kh php l ni chung. Vic phn giao cc trch nhim hnh chnh cho a phng i i
vi vic tng cng th ch v s tham gia ca nhn dn nhiu hn na. Nu khng, qu trnh ny s ch lm tng
cng thng s cnh tranh hnh chnh c c ngun lc. S ng thun v s nhng b ti cp lnh o c
th to ra tnh n nh ca lnh o, nhng v lu di c th dn n bt n nh. thc y dn ch c s hn
na, ci cch hnh chnh cn tng cng tnh minh bch trong cc th tc hnh chnh v to ra cc c hi i thoi
v nhng mi lin h gia Chnh ph v cng dn ca Vit Nam. iu ny c th c thc hin thng qua cc
khun kh hin hnh chia s thng tin, ly kin nhn dn, nhn dn tho lun, v thanh tra nhn dn. Vic thc
hin dn ch c s n lt mnh s tng cng qu trnh ci cch chnh quyn a phng. **

Tc gi nhn bng tin s v Chnh ph hc ti Vin i hc Cornell. Hin ch ang lm vic ti H Ni Vit Nam
vi t cch l nh nghin cu.
** Ghi ch ca Ba Sm: Tham lun ny c ph bin ti HI THO QUC T VIT NAM HC LN TH BA
Vit Nam: Hi nhp v Pht trin .
1 Xem Thaveeporn Vasavakul, Chnh tr ca ci cch hnh chnh ti Vit Nam thi hu XHCN, trong Suiwah
Leunged. nh gi Vit Nam: To dng mt mi trng u t lnh mnh (Singapore: ISEAS, 1996), trang. 42-68.
2 V phn tho lun chi tit CNXH Nh nc, xem mt s bi vit vi d, Neil Harding, CNXH, X hi v Nh nc
Lao ng Hu c trong Neil Harding, cng s, Nh nc trong x hi XHCN (Oxford: St. Anthonys College, 1984),
trang 1-51; David Stark v Victor Nee, Hng ti mt Phn tch Th ch v CNXH Nh nc trong Victor Nee v
David Stark, v cc cng s, Nhn xt Cc Th ch Kinh t ca CNXH: Trung quc v ng u (Stanford: Stanford
University Press, 1989), trang 1-31.
3 Nhng vn bn di y bao gm Quyt nh 181/2003/QDD-TTg v p dng ti a phng dch v mt ca; Ch
th s 09/2005/CT-TTg ngy 5/4/2005 v tng cng ci cch hnh chnh; Quyt nh s 23/2005/QDD-TTg ngy
26/01/2005 v vic thnh lp t cng tc lin ngnh gii quyt cc vn v cc kin ngh ca doanh nghip v
th tc hnh chnh; Quyt nh s 22/2006/QDD-TTg ngy 24/01/2006 v nh gi cc trch nhim gii quyt cc
vn v cc kin ngh ca c nhn, t chc v doanh nghip; Ch th s 32/2006/CT-TTg ngy 07/9/2006 v cc
nhim v cp bch i vi vic chn chnh k cng hnh chnh trong vic gii quyt cc vn ca cng dn v
odanh nghip; cng vn s 1877/TTg-CCHC ngy 15/11 v vic tip tc thc hin Ch th s 32/2006/CT-TTg; Ngh
quyt ca cuc hp Chnh ph thng 12/2006 s 01/2007/NQ-CP ngy 03/01/2007.
4 V phn tho lun ci cch th tc hnh chnh ti Thnh ph HCM, xem cun sch ca Martin Gainsborough c
tiu Thay i Kinh t Chnh tr ca Vit Nam.
5 B Ni v, S kt 3 nm thc hin c ch mt ca theo quyt nh s 181/2003/Q-TTg ngy 04/9/2003 ca
Th tng Chnh ph.
6 Phn tho lun v c ch mt ca c ly t B Ni v Bo co Th tng Chnh ph v tng kt th im thc
hin c ch mt ca ti cc B ngy 19/12/2007.
7 Xem Quyt nh 93/2007 ca Th tng Chnh ph v thc hin c ch mt ca, mt ca lin thng,
http//www.sggp.org.vn/caicachhanhchinh/2007/7/108509/).
8 Phng vn vi Cc Doanh nghip Va v Nh, B K hoch v u t.
9 GTZ v Vin Qun l Kinh t Trung ng, Nghin cu v u t trong nc: T tng kinh doanh n Thc
tin Bo co Nn tng, H Ni, 2005.
10 Phng vn vi Hip hi Doanh nghip H Ni, thng 10 nm 2008.
11 Xem v d nh James Manor, Kinh t Chnh tr ca Phn cp Dn ch (Ngn hng Th gii, 1999. Robert
Bennett, Phn cp, Chnh quyn a phng v Th trng: Hng ti mt Ngh trnh Hu-Phc li (Oxford:
Clarendon, 1990); v ng phn cp: Lm cho Chnh quyn a phng Hot ng (Ngn hng th gii, 2005).
12 Bo co pht trin Vit Nam, 2005 nm bt mt cch xc tch tinh thn ca Lut Ngn sch 2002.
13 V tc ng ca phn cp i vi u t nc ngoi, xem V Thnh T Anh, L Vit Thi v V Tt Thng, Cc
bin php khuyn khch u t b sung v php l ca tnh trong bi cnh phn cp ti Vit Nam: Cng c hng
li hay l chy ua ti y?, Bo co ca UNDP, thng 11 nm 2007.
14 Xem bo co ca ADUKI cho C quan AUSAID vi tiu Phn cp ti Vit Nam Lm vic Hiu qu ti cp
Tnh v cp a phng, 2003.
15 Mc tiu ca chng trnh ny l gim t l cc h ngho ti cc x kh khn di 25% vo nm 2005, cung cp
y nc sch, tng t l tr em tui n trng i hc ln trn 70%, tng cng o to cho ngi ngho v
sn xut, kim sot cc bnh nguy him v bnh x hi, xy dng cc con ng ni vi cc trung tm lin x, v
xy dng cc th trng nng thn.
16 V Thu, V xu hng pht trin ca b my chnh quyn a phng nc ta, Nh nc v Php lut, s 6
(2004).
17 Dn ch hn trong thc hin quy ch dn ch c s, DDK, 5-10-2004, p. 1
http://basam.us/