Trai Tim Mat Troi

2 | Mc l c
Mc lc
Li ni u ca tc gi ................................................................................... 5
Chng 1: Nng trn l xanh........................................................................ 7
Ly nc to ca b Thy ............................................................................ 7
Dng sng tm tng ................................................................................. 9
Nng v l cy xanh.................................................................................. 11
Bng ti thnh nh sng ........................................................................... 13
Mt bi th cho bn ci nt o ................................................................ 14
Ba gi ng h cho mt m tr ............................................................... 16
Th gi tm mt c Pht s sinh ...................................................... 17
Nui dng chnh nim trong nhng lc lm vic .............................. 17
N ci ng gi ngn vng ................................................................... 19
Th cng mt nhp ................................................................................... 20
Bi th v cy ta t ................................................................................... 21
To lp mt qu hng ............................................................................ 22
Ht ca trong chnh nim .......................................................................... 23
T m sang tnh ........................................................................................ 24
Nim, nh v Hu ................................................................................... 25
Bung mt ni ng ...................................................................................... 25
Khn mt thoi u .................................................................................. 26
Chnh nim va l nhn va l qu ....................................................... 27
Suy t v ci khng th suy t ................................................................ 27
Ht mui i vo lng bin mn ............................................................... 28
Chng 2: iu ma ca loi ong ............................................................. 30
ng giao ph thn mng cho k khc .................................................. 30
Ngi b cm cha c tm nc lnh ................................................ 32
Hy chm bn cy lu trc sn nh ..................................................... 33
ng tr thnh mt thuc a ................................................................. 34
i tng nhn thc khng th tch ri khi ch th nhn thc ............ 35
Bung b nim trong v ngoi ............................................................. 36
Thc ti khng chu ng c khun kh .......................................... 37
Tu l cng trnh ca qun chiu khng phi ca suy t ..................... 38
iu ma ca loi ong .............................................................................. 39
Kin thc l chng ngi ca tu gic .................................................... 40
3 | Mc l c
Khng ni nn li ...................................................................................... 41
Ai bit ......................................................................................................... 42
Bit trong tri xanh ................................................................................... 43
Trong gi c ci bit .................................................................................. 43
ng tc l bn thn ca ch th ng tc ............................................ 44
Objets inanims, avez vous donc une ame? ........................................... 45
Tc dng mun mt ca ci bit ............................................................. 46
Bn hy ra ngi gn mt cy chanh ........................................................ 46
Chng 3: Nh khng trong m ln cng khng ngoi ........................ 48
Tm cnh nht nh ................................................................................... 48
Nh khng trong m ln cng khng ngoi .......................................... 50
Mt tri l tri tim ..................................................................................... 52
Tng tc v tng nhp ........................................................................ 52
M mt trong nh .................................................................................... 55
Thy ngha l thng ............................................................................... 56
Nhng iu trng thy m au n lng .............................................. 56
i bi tm l bn cht ca ha gii ......................................................... 57
i bi tm khng c ch ng ................................................................ 58
Bt dit trong sinh dit ............................................................................. 59
Qu kh, hin ti v tng lai trn u mt si tc ............................. 60
Thuyt tng i gip ta i vo th gii tng tc tng nhp ............. 61
Chic b qua sng ................................................................................ 62
Kh nng r b v kh nng pht minh ................................................. 63
Chng 4: Rch tung li sinh t ............................................................. 65
Tm thc to nn tng trng ca thc ti ............................................ 65
Ngi quan st v ngi tham d .......................................................... 66
Ni vn l ni sng vn l sng .............................................................. 67
Khng c cng khng khng ................................................................... 68
Hoa u-bt-la cn ang n ..................................................................... 69
Nh lai khng ti cng khng i ............................................................ 72
Li sinh t c th rch tung ................................................................... 74
Chic l a thng vo thc ti v nim ................................................ 76
Tm v ngi v cnh v ngi ................................................................... 77
Tm gng ln trn y .......................................................................... 79
Mt na v liu bit cnh ........................................................................... 80
4 | Mc l c
Nhn thc ti bng con mt tu ............................................................... 81
A-li-gia l mt hay l nhiu ................................................................... 81
Qun chiu php thn .............................................................................. 82
T y tha khi i vo vin thnh tht ...................................................... 83
T s n l, l s vin thng ................................................................. 84
Chng 5: Con hy nhn bn tay con ........................................................ 86
Chnh nim cho ta nim vui trong sng ................................................ 86
To iu kin cho np sng chnh nim ................................................ 87
Ngi yu i, em l ai?............................................................................. 88
Tiu chun nh hng ............................................................................ 90
L tnh th ................................................................................................. 90
Mun an lc th t khc c an lc ....................................................... 91
Qu theo lin vi nhn ............................................................................. 92
Tt c ty thuc vo hnh phc ca bn ................................................ 93
B tt ly con mt t bi nhn mi loi ................................................ 94
Con hy nhn bn tay con ........................................................................ 95
Ti sao c khc? ......................................................................................... 96
Tt c nm trong mt ci bit ............................................................... 97

5 | Li ni u ca t c gi
Li ni u ca tc gi
Ngi tp thin xa nay vn bit nhn bng con mt ca mnh v s
dng ngn ng ca th k mnh. S d nh vy v tu gic l mt
dng sng linh ng ch khng phi l mt c vt c ct gi vin
bo tng. Bng s sng ca chnh mnh, ngi thin gi khi ni c
dng tu gic v lm cho n tun chy v nhng th h tng lai.
Cng trnh ni uc l cng trnh ca tt c chng ta, tt c nhng ai
bit khai ph m i ti. Ci thy ca chng ta v ngn ng ca
chng ta khng th tch ri ra khi thi i trong chng ta sng.
t lu ng Phng theo gt Ty Phng trn con ng vn
minh k thut n ni b lng cng trnh khi m v tip ni nhng
truyn thng o hc ca mnh. Trn th gii, k thut vn cn l sc
mnh ca kinh t v chinh tr, nhng khoa hc tuyn u khm ph
ca n bt u h thy nhng g m o hc ng Phng
tng thc nghim t lu. Nu qua cuc khng hong ln lao ny m
nhn loi cn sng st c th h chia cch gia khoa hc v o hc
s c lp bng v ng Ty s cng i chung trn mt con ng
khm ph mi: l con ng khm ph chn tm.
c sn ht ging ca nn vn ha ny, chng ta hy nhn xa m
ng gp ngay t by gi bng i sng chnh nim hin thc ca
chng ta cho con ng i ln .
Cun sch nh ny khng phi c vit ra ph by kin thc
ca tc gi v kin thc y khng c g ng c ph by. N
mong c c l mt ngi bn hn l mt cun sch. N mun
c l ngi bn nhc nh v khch l ngi c gi trn bc
ng thin qun. Trong xe but hoc di mtro, bn c th mang
n theo nh mang theo mt con ch con hoc nh mt cy gy trc,
hoc mt ci nn hay mt chic khn chong. N c th cho bn mt
nim vui nh bt c lc no . Bn c th c nm by dng ri gp n
li, b n vo ti, khi no c hng th em ra c thm vi dng
khc.
6 | Li ni u ca t c gi
Gp vi on hi kh bn c lt qua c on k kip. Chng
no tht ri rnh, bn hy tr li nhng on y. Bn s thy nhng
on y khng c g l kh. Chng 5 tc l chng cui, rt d c
v rt quan trng, bn c th c bt c lc no.
Bn hy soi sng nhng on trong cun sch bng kinh nghim sng
ca bn. ng b vn t khuynh lot ; ch ng c vn t mi l bc
trng phu.
Vit Rng Othes, u ma thu nm Tn Du.
7 | Chng 1: Nng t rn l xanh
Chng 1: Nng trn l xanh
Ly nc to ca b Thy
Hm nay c ba em b, hai gi v mt trai, t di lng ln chi vi
Thanh Thy. Bn a chy chi trn khu i pha sau nh khong
mt gi ng h th tm vo kim nc ung. Ti i tm chai nc
to cui cng cn li v em rt vo cho mi a mt ly y. Ly cht
l ca Thanh Thy. Ly ny ln cn xc to, khng trong nh ba ly
trc. Thanh Thy phng phu ch, khng ung. Bn a li chy ln
i chi.
Chng na gi sau, ang ngi tnh ta phng bn, ti nghe ting
Thy gi. C b mun vn nc lnh trong vi nc ung, nhng
nhn gt m cng khng vi ti. Ti ch ln bn, bo: chu ung ly
nc to ny i. Thy ngonh li nhn. Ly nc to by gi trong vt
khng cn mt t ln cn no na, trng tht ngon lnh. N ti gn v
a hai tay nng ly nc to ln ung. Ung c chng mt phn
ba ly, Thy t ly xung v ngc mt nhn ti: "C phi y l mt
ly nc to mi khng tha ng?" Ti tr li: "Khng, ly nc to hi
ny . N ngi yn mt lc lu cho nn tr thnh trong vt v ngon
lnh nh vy chu." Thy nhn li ly nc to: "Ngon qu ng i.
C phi ly nc to bt chc ng ang ngi thin khng h ng?
Ti bt ci v nh ln u n. C l ni rng ti bt chc ly
nc to m ngi thin th ng hn.
Ti no n gi b Thanh Thy i ng th ti cng ngi thin. Ti cho
n ng ngay trong thin phng, gn ch ti ngi. Hai ng chu giao
hn vi nhau l trong khi ti ngi th Thy nm m khng ln ting
hi chuyn. Thng thng th ch chng nm mi pht sau l
Thy ng. Trong khung cnh thanh tnh , gic ng n vi
Thy mt cch d dng. Mn gi thin ta, ti ch cn i ly mt ci
mn p ln cho n.
Thanh Thy l mt em b thuc gii "thuyn nhn" (boat people)
cha y bn tui ri. N cng vi b n vt bin sang ti M Lai
hi thng t nm ngoi. M n b kt li bn nh. Qua ti Php, b n
em gi li Phng Vn Am vi thng rnh rang ln Paris lo giy
t v kim vic lm. Ti dy cho Thy vn quc ng v nhng bi ca
dao xa. Con b rt thng minh. Ch trong vng mi lm ngy, n
nh vn v c t t cun "Vng Quc Ca Nhng Ngi
Khng", truyn ng ngn ca Leo Tolstoy, do ti dch.
Ti no Thanh Thy cng thy ti ngi. Ti bo n l ti "ngi thin"
v ti khng h ni cho n bit ngi thin l g v ngi nh th lm
g. Mi ti, khi thy ti ra mt, mc o trng v i thp mt cy
nhang cho thm thin phng l n bit ti sp i "ngi thin". N
cng bit l n gi n phi i nh rng, thay o v leo ln ch
nm m khng ni chuyn. Khng ln no n i ti nhc.
Chc rng trong ci u t hon ca n, b Thanh Thy ngh rng ly
nc to ngi yn mt hi lu l cho n lng tr li, v ng ca n
ngi yn mt hi lu chc cng l cho lng trong, cho khe khon
nh ly nc to. "C phi ly nc to bt chc ng ngi thin khng
h ng?" Ti ngh b Thy cha y bn tui ri m hiu th no
l ngi thin m khng cn ai gii thch g cho n.
Ly nc to ngi lu th lng trong. Theo cng mt nh lut, ngi lu
th ta cng lng trong. Lng trong th ta s an ha, khe khon v ti
mt hn. Ta t cm thy ti mt v ngi chung quanh ta cng thy
ta ti mt. Mt em b a ti ngi gn ta khng hn l v ta hay cho
n ko hoc hay k chuyn i xa cho n nghe. C khi n a ti ngi
gn ta ch v ta ti mt, c th thi.
Ti nay, Phng Vn Am c mt ng khch. Ti rt nc to cn li
trong chai cho y mt ly v t ly nc to trn chic bn gia
thin phng. B Thanh Thy ng ri. Ti mi ng bn cng ngi yn,
tht yn, nh ly nc to.
Dng sng tm tng
Chng ti mi ngi c chng bn mi pht. Ti thy ng bn
ang mm ci nhn ly nc to. Ly nc to lng trong ri. Bn
lng trong cha? D cha c nh ly nc to, nhng bn cng
thy thn tm bn lng trong c mt phn no ri ch? N ci
cha tt trn mi bn. Hnh nh bn ng rng bn s khng th no
t n s lng trong ca ly nc to d bn c gng ngi thm mt
vi gi ng h na.
Ly nc to c mt chn l rt bng, rt vng. Cn bn, bn cha c
mt th ngi tht vng chi. Trong khi nhng ci xc to nh tuyt
i vng theo lut t nhin m t t mnh ri nh xung y ly th
t tng ca bn li nh mt n ong bay lon x ln, khng vng
theo mt mnh lnh no c lng xung. , chnh hai iu
gy cho bn cm tng l bn s khng lm c nh ly nc to.
Bn ni rng con ngi l mt sinh vt, c t tng v cm gic,
khng ging nh mt ly nc to. Ti ng vi bn. Nhng ti bit
rng mnh cng c th lm nh ly nc to, v hn th na, c th
lm hay hn ly nc to: bn c th t ti tnh trng lng trong
khng nhng trong t th ngi m cn trong nhng t th i, ng
v lm vic na.
Bn c th khng tin. Bi v trong bn mi lm pht va qua bn
thy bn c gng kh nhiu m khng t ti s an tnh mong i.
B Thanh Thy ang ng an lnh, hi th ca b rt nh. Chng ta
thp thm mt ngn bch lp na cho sng i, ri hy tip tc cu
chuyn.
B Thanh Thy ng an lnh nh th m khng h c gng. Bn c
nh l mi khi khng ng c m ta "c gng" ng, th ta li cng
khng ng c, c phi khng? Bn c gng c yn tnh, v
v vy, bn cm thy c mt s chng c bn trong. Nhiu ngi ban
u tp ngi thin cng cm thy s "chng c" , cng mun yn
th cng nhiu tp nim. H cho l b "ma" ph, hoc b ci "nghip
nng" tch ly t ngn kip ca h ph. Khng phi vy u. Ci sc
chng c y s d c l do s c gng ca ta, v s c gng y tr
nn mt sc n p. T tng v cm gic ta xui i nh mt dng
sng. Ta chn dng sng l ta to nn sc chng c ca nc. Tt hn
ht l ta nn i theo dng sng. Ta li c th hng dng sng i theo
nhng ng ngch m ta mong mun, nhng nht nh l ta khng
nn chn ng ca n.
Dng sng th phi chy. c ri nh, chng ta i theo dng sng.
Bt c mt con nc no st nhp v dng sng l ta phi bit. Tt c
nhng t tng v cm gic no c mt trong ta l ta bit. Ta thc
c s pht sinh, tn ti v hoi dit ca tng t tng, tng cm
gic v tng cm xc. Bn thy khng, sc "chng c" bin mt.
Dng sng tm t by gi vn tri chy nh trc, nhng khng phi
trong bng ti m di nh sng mt tri thc. Gi cho mt tri
thc y sng t soi r tng con nc, tng b c, tng khc quanh
ca dng sng, y l thc hin thin qun, tc l "ngi" thin. Thin
trc ht l theo di v qun st.
By gi y ta c cm tng l ta lm ch c tnh hnh, d dng
sng cn v tip tc tri chy. Ta cm thy an tnh. Nhng y
khng phi l ci an tnh ca ly nc to. S an tnh ca tm t khng
phi l s cht cng hay ha ca mi t tng v cm gic. Cng
khng phi l s hoi dit ca t tng v cm gic; ni mt cch
khc hn, s an tnh ca tm t khng phi l s vng mt ca tm
t.
C nhin tm khng phi ch gm c t tng v cm gic. Nhng
hin tng nh gin, ght, h thn, tin tng, nghi ng, ao c, chn
b, bun ru, thc mc, nn nao v..v... u l tm. Nhng ci m ta
gi l hoi vng, n c, linh tnh, bn nng, v thc v tim thc cng
u l tm. Duy Thc Hc trong Pht hc ni n tm vua tm (tm
vng) v nm mi mt ty tng ca tm (tm s), nu c cht th
gi bn nn xem qua cho bit. Mi hin tng tm l u c bao
hm trong cc tm vng s y.
Nng v l cy xanh
Ngi tp thin thng ngh rng phi lm bt tm (im lng) ht mi
t tng v cm gic (m ngi ta gi l vng tm) lm iu kin
thun li cho nh tu xut hin (tc l chn tm) xut hin. Ngh nh
vy cho nn mi tm p dng nhng th thut nh cc php ch qun
v s tc qun ngn chn tp nim v vng tng. Ch qun v s
tc qun l nhng php tu rt hay nhng khng nn em dng vi
mc ch l n p tp nim v vng tng. Nh ta bit, h c n
p l c s phn khng. Vng tm v chn tm l mt, b vng tm
th mt chn tm. n p vng tm cng l n p chn tm. Tm ca
ta khng th n p. Tm ca ta chnh l ta. Ta phi i x vi ta mt
cch knh trng, ha nh v tuyt i bt bo ng. Ta no bit
mt mi ca tm ta ra sao m bo n l chn hay vng m n p vi
khng n p. iu duy nht m ta c th lm l ta t ln mt mt
tri thc. soi r tm. nhn mt tm.
Tm khng phi ch l nhng hin tng tm l nh nhn thc, cm
xc, t tng m ta thy xut hin trong ta. Nhng nhn thc, cm
xc v t tng y ch l mt phn ca tm, nh hoa l l mt phn
ca cy, nh sng nc l mt phn ca dng sng. Hoa l ch l biu
hin tt nhin ca cy cng nh sng nc ch l biu hin tt nhin
ca nhng con nc cun cun trong lng sng. n p chng khng
c li ch g c, m n p cng khng c. Hy ch qun st chng.
Chnh nh c chng m ta s thy c v tm v c gc ca
chng, ngha l ca ta.
Mt tri qun nim cng c ta ly t trong lng ca Tm ra
chiu sng li Tm. N soi t khng nhng mi t tng v cm gic
c mt m cn t soi t ly mnh na.
Ti tr li cu chuyn v s an tnh ca ly nc to. Dng sng tm
tng ca ta cn tri chy , nhng v mt tri thc ln v ang
chiu di xung cho nn n tri hin ha v do ta c s an tnh. S
lin h gia dng sng tm l v mt tri vt l khng ging s lin
h gia dng sng vt l vi mt tri vt l. D ang na m hay
gia tra ng bng, sng ng Nai vn l sng ng Nai, tri chy
nh nhau. Nhng khi mt tri thc ln, dng sng tm tng thay
i mt cch l k bi v n cng mt bn cht tm nh l mt tri
thc. Bn th ngh n lin h gia mu l cy vi nh sng mt tri,
hai th cng mt bn cht. By gi l na m, nh sng sao trng ch
cho php ta thy c hnh dng ca nhng bi cy v khm l ngoi
sn. Nhng nu mt tri mc ln, chiu rng, th t khc ta thy mu
sc trn l cy bin i hn. Ci mu l xanh mn mn ca thng t
y s d c ra cng l nh vng mt tri kia. C mt hm ngi trong
rng ti vit nhi theo Tm Kinh Bt Nh:
Nng l l cy xanh
L cy xanh l nng
Nng chng khc l xanh
L xanh chng khc nng
Bao nhiu mu sc kia
Cng u nh vy c.
[1]

C mt tri thc thp ln th c s thay i ln ri. Ngi thin l
thp mt tri cho d, nhn cho r. Ta thy nh khi ta qun nim
ta c n hai tm: mt dng sng t tng v cm gic tri chy v
mt mt tri qun nim soi sng. Tm no l ca ta, tm no CHN,
tm no VNG, tm no CHNH, tm no T? Hy thong th tha
bn. Hy bung li kim khi nim xung, ng vi chm tm bn
lm hai. C hai u l tm. Khng bn no chn, khng bn no
vng. Nu vng l vng ht, nu chn l chn ht.
Ta bit rng nh sng vi mu sc khng phi l hai th dng sng
tm v mt tri tm cng vy, khng phi l hai. Bn ngi li vi ti
i, ming gi n ci hm tiu, thp mt tri ca bn ln v nu cn
th nhm mt li nhn tm cho r. Mt tri qun chiu ca bn
cng ch l mt con nc trong cc con nc khc ca dng sng tm,
c phi khng? N cng chu lut sinh dit nh mi hin tng tm
l khc. Mun quan st nhng i tng di knh hin vi, nh bc
hc phi chiu nh sng vo cc i tng qun st. Mun qun nim
tm cng vy, bn phi thp mt tri thc ln. Mt tri thc y
nh Pht gi l CHNH NIM. Va ri ti c khuyn bn bung
thanh kim khi nim xung, ng chm tm ra lm hai. Tht ra d
bn c mun chm tm bn ra lm hai, bn cng khng chm c.
Bn ngh bn c th tch ri nh sng mt tri v mu xanh ca l cy
khng? Nu khng th bn cng khng th tch ri tm nng qun v
tm s qun (l'esprit observateur et l'esprit observ) c. Khi mt
tri qun chiu c mt, t thn ca cc t tng v cm gic bin i
hn. Cng nh mu xanh trn l cy, chng mang mu sc qun
chiu ca mt tri chnh nim, chng tr thnh MT vi tm nng
qun. MT m vn l khc, bn ng t ci li HAI m nhy vo
ci li MT mt cch vi v. Chnh ci mt tri qun nim kia, c
mt trong thi gian, cng l i tng ca chnh n, cng nh cy
n t soi sng mnh. "Ti bit l ti bit". "Ti c thc l ti ang c
thc...". Khi m bn khi nim: "Mt tri qun nim tt mt trong
ti" th ng thi mt tri y c thp li vi mt tc mau hn c
tc nh sng.
Bng ti thnh nh sng
Bn hy qun st nhng bin chuyn ca tm di nh sng qun
nim. Ngay hi th ca bn cng bin i ri v cng tr thnh
KHNG HAI ('bt nh' - ti khng mun dng t ng mt) i vi
tm nng qun. Cc t tng v cm gic cng vy. T thn chng v
tc dng ca chng di nh sng qun nim t nhin bin i hn
i, lin i vi tm nng qun, d bn khng c ch ph phn hay
n p chng. C khi no bn bc bi v ni bc bi c th ko di
n nm by pht khng? Bn hy th ngi yn, theo di hi th bn,
mm mt n ci hm tiu v "thp" thc ln trn ni bc bi ca
bn. ng c ph phn v n p ni bc bi , v n l chnh bn.
Ni bc bi c nguyn nhn, n pht sinh, trng thnh ri tim
phc hoc tiu dit. Bn hy khoan i tm nguyn nhn n v ng
ch lm tiu tn n: hy thp n ln trn m thi. Bn s nhn
thy n bin t t, lin h vi tm nng qun, v ho hp vi tm
nng qun. Bt c mt hin tng tm l no t di tm nng qun
u bin chuyn v mang mu sc ca tm nng qun. Cng nh nh
vt l hc ni bt c vt th cc vi no khi b qun st cng b chi phi
v mang mu sc ca ngi qun st.
Trong sut thi gian ngi thin, bn nui cho mt tri chnh nim c
mt thng trc. Nh mt tri vt l soi sng mi l cy ngn c,
chnh nim cng soi t mi dng suy t v cm gic. Soi t nhn
din, bit s pht sinh, tn ti v hy dit ca chng, ch khng
phi phn xt, nh gi, mi mc hay xua ui. iu cn ni y
l bn ng cho mt tri chnh nim l "phe chnh" em ti n p
"phe t" l cc tp nim. ng bin tm bn l mt bi chin trng;
ng to cnh "ct nhc tng tn", bi v tt c nhng vui bun gin
ght kia u l bn. Chnh nim xut hin nh mt ngi anh, mt
ngi ch t ho nng v soi sng. Chnh nim l mt s c
mt t ho, sng sut, khng k th, tuyt i bt bo ng. Nhn
din v phn bit th c, nhng xp loi chnh v t lm th trn
th khng. Ngi ta thng ni s xung t gia chnh v t nh l
s xung t gia nh sng v bng ti. Hy nhn mt cch khc: bng
ti khng chy i u c, bng ti khng tan bin i u c, bng ti
ch ha hp vi nh sng, bng ti tr thnh nh sng.
Va ri ti c nh l mi ng khch n mt n ci hm tiu trn
mi. Ngi thin khng phi l nh mt trn gic. Ngi thin ch l
qun st. N ci ca bn l chng t iu y. N cng chng t
thi t ha ca bn i vi chnh bn. N cng chng t s c mt
ca mt tri qun nim trong bn. C n tc l bn c ch quyn i
vi tnh hnh. Ni mt cch khc hn na, c n th bn l bn v bn
t ti mt mc an lc no . Chnh s an lc lm cho bn ti
mt, v lm cho mt a b mun ti ngi gn bn.
Mt bi th cho bn ci nt o
Nhng khng phi l khi ngi xung ta mi c an lc. Nh ti ni:
ta c th lm hn ly nc to ch ta c th lm cho ta t lng trong,
khng nhng trong t th ngi m cn trong cc t th i, ng, nm,
v lm vic na. Ai cm khng cho bn thp mt tri qun nim ln
khi bn ang i bch b, hoc khi bn ang pha mt bnh tr, git mt
ci o? Ngy ti mi vo lm thin sinh cha T Hiu, ti c dy
thc tp qun nim trong khi lm c ngoi vn sn, qut l quanh
b h v ra chn bt nh bp. Ti qun nim theo phng php
ca thin s c Th trong cun sch T Ni Nht Dng Thit Yu.
Sch ny dy ta phi thc v mi ng tc ca c th ta: thc dy
th bit thc dy, ci nt o th bit ci nt o, ra tay th bit ra tay.
Thin sinh li cn lm nhng bi th nh ta thm c khi ta ra
tay hoc ci nt o na, vi mc ch gip ta sng vng tri trong
chnh nim. y l bi th cho bn ci o:
Chnh y thc i
ng nguyn chng sanh
Phc thng thin cn
Bt linh tn tht!
(gii ny buc, nt ny gi
thin tm gn gi m ngy chng ri)
Nh vy mt tri qun nim khng nhng soi tm m cn soi thn
na. Mi t th v ng tc ca c th cng cn c t di s soi
sng ca thc. Hi b ti thng nghe m ti dy ch ti: con gi
lm ci g cng phi c c t. Hi ti mng, t nh rng con trai
th khng cn phi c t nhiu nh con gi. Ai ng khi vo hc
thin, ti b cc thy bt "c t" nhiu hn ch ti hi gp bi.
Khng phi c t trong mi ng tc m cn phi c t trong mi
"" v mi "t" na.
M ti, cng nh cc b m khc, bit rng t lm cho mt c gi
p thm ln. Nh c t m c khng cn hp tp, vt chc v vng
v. C tr nn khoan thai, du dng v duyn dng. M ti, nh th
cng dy thin m b khng bit.
Ngi tu thin, theo nguyn tc trn, l phi p. Nhn vo mt thin
sinh, qun st thin sinh y khi ch thnh chung, qut sn, t bn
v.v... mt thin s c th on nh thi gian hnh o ca thin
sinh. ng thy c cht thin nhiu hay t trong tc phong v nhn
cch ca ch. Ci cht thin y l kt qu ca s thc tp qun
nim. ng gi l thin v.
Ba gi ng h cho mt m tr
Ci b quyt ca thin l sng thc trong tng giy pht ca s
sng, gi cho mt tri thc sng t, chiu di trn tt c nhng g
xy n v phng din tm l cng nh v phng din c th v
hon cnh. Trong khi ta ung mt bnh tr, tm ta phi c mt vi ta
trong s ung tr. Ung tr l mt trong nhng nim vui m ta c
hng ngy; ta phi sng trn nim vui y. Bn ra c bao nhiu
pht ung tr? Ti ngh ti nhng tim c ph ng Kinh hoc
Nu c, ni ngi ta ngi, gi mt tch tr, ung vi v ri tr
tin cn i lm "cng chuyn". Vi ba pht l cng. Trong phng
tr, thng l c m nhc. Tai nghe m nhc y, mt nhn nhng
ngi ung tr khc cng vi v ging nh mnh, tr c ngh ti
nhng chuyn phi lm sau tch tr. Mt tch tr nh vy, khng
xng ng l mt tch tr. Bn c pha tr hu hai v thin s i
m cha? Hoc bn c d mt tr l cha? Ngi ta ngi vi
nhau t hai ti ba gi ng h ung mt m tr. M khng phi l
ngi ta dng th gi tr chuyn u. Ch ung tr v ngi
bn nhau m thi y. Chng ta c th ng hay khng ng rng
nhng ngi ny ch bit ham chi, khng bit lo n nn c lp
chnh tr v kinh t quc gia. Nhng chng ta phi cng nhn rng h
l nhng ngi bit ung tr bn mt ngi bn thn.
Mi ngy m ra ba gi ng h ung tr, ti th tht l, cng
nh bn, ti thy hi nhiu. Cn nhiu chuyn khc na lm. Nh
l trng rau, git o, ra bt, ng sch, vit vn. Nhng chuyn
c th khng d chu bng chuyn ung tr, ngi thin hoc i bch
b trn i. Nhng nu ta bit lm trong qun nim th chng khng
cn l kh chu na. Hy ly v d v vic ra bt, m nhiu ngi
cho l mt vic khng d chu, nht l sau khi mi n xong v n hi
no.
Th gi tm mt c Pht s sinh
Ti thy ci vic ra bt ch c th l kh chu khi ta khng ra bt
hoc cha ra bt thi, ch khi ng ln v xn hai ng tay o ri
th vic ra bt tr nn d chu. Ti a ra thong th tng ci bt, ly
thc qun chiu tng ci bt v tng c ng ca tay. Ti bit rng
nu ti hi h ra cho xong chng chn bt m i ung tr th nh
vy thi gian ra bt l thi gian kh chu, khng ng cho ta
sng. V nh th tht ng tic. i sng mu nhim trong tng giy
pht, bit vy nn ti thp mt tri thc ca ti ln chn chn
bt. S kin ti ang ng y v ra nhng chn bt ny l mt s
kin mu nhim. Cu ny ti vit mt ln trong cun Php L Ca
S Tnh Thc. Mi ci bt ti ra cng nh mi cu th ti lm, cng
nh mi ting chung ti thnh. Mt hm trong khi ra bt, ti c
cm tng rng c ch ca ti khi ra ci bt cng trnh trng v
thing ling nh th c ch ti tm cho mt c Pht s sinh. c
Pht s sinh nghe ti ni nh th chc l mng cho ti v khng trch
ti dm so snh Ngi vi mt ci bt. Mi t tng mi ng tc
t di nh sng qun nim u tr thnh mt nghi l. Mt tri
thin qun thp ln th khng cn ranh gii gia s thing ling v
trn tc na. Ti ra bt c chm hn ngi khc tht y, nhng ti
c sng trn vn trong thi gian ra bt, v ti rt bng lng v
im . Ra bt va l phng tin va l cu cnh, ngha l ra bt
va c bt sch va sng trn vn trong thi gian ra bt.
Nu khng c kh nng sng an lc trong khi ra bt m c mong ra
bt cho mau xong ngi ung tr th n khi ung tr ta cng s
khng c kh nng ung tr. Nng tch tr ln, ta s ngh n nhng
chuyn khc v v vy, hng v tr v thi gian thoi mi ca tch
tr cng s bin mt. Ta s lun b ht vo trong v lai m chng cn
kh nng sng trong hin ti.
Nui dng chnh nim trong nhng lc lm vic
Cng vic hng ngy gi l "sinh sng ca ta, ta cng c th lm
nh ta ra bt. Ti Phng Vn Am ti c ngh ng sch. Ti dng
mt bn chi nh rng, mt ci da, mt ci bnh xe ln v mt vin
gch rfractaire kh nng chng hai k, v ti c th ng v vo ba
mi ngy hng trm cun sch. Nhng trc khi ng sch, ti cn
phi "lm sch" ngha l phi thu nhng t sch ri gom li theo
th t cc trang lm thnh mt tp. Nhng trang ny ti sp trn
mt ci bn tht di, v h i mt vng quanh bn th ti lm s
trang cho mt cun sch. Ti bit l ti ang i quanh, v khng c
g i ti pha trc, cho nn ti i chm thi, v lm tng t sch
thong th trong qun nim. Ti va lm va th nhng hi th nh
nhng, hi di v c thc. Ti c an lc trong khi lm sch, ng
sch v vo ba sch. Nu thi ng sch vi nhng ngi th khc
hoc vi my ng sch th ti thua, bi v ti ng c t sch
hn. Nhng c mt iu ti bit chc l ti khng chn ght chuyn
ng sch. Mnh tiu xi nhiu th mnh phi lm vic cho nhiu v
cho nhanh. Nu mnh sng n gin th mnh c th lm t v lm
chm trong qun nim. Ti bit c rt nhiu ngi tr tui a lm vic
t thi, mi ngy chng bn gi, vi s lng nh c th sng n
gin nhng hnh phc. Bit u y chng l con ng khai thng
cho tnh trng b tc ca x hi ngy nay? B bt s sn xut nhng
ha phm khng thit yu, san s vic lm cho nhng ngi cha c
vic lm, sng n gin nhng c hnh phc. c nhng c nhn v
nhng cng ng chng minh c kh nng sng n gin m hnh
phc ri, iu h khng phi l mt du hiu ng mng hay sao?
Bn hi ti: trong khi ra bt, lm vn, ng sch hoc lm vic
trong cc xng cc hng, lm th no nui dng chnh
nim? Ti ngh l bn phi tm ra cu tr li cho chnh bn. Bn lm
th no m mt tri chnh nim sng mi trong bn th lm. Bn c
th sng to ra nhng phng thc thch hp vi bn. Hoc gi bn
p dng th mt vi phng thc m ngi khc lm. V d bn
lm nhng bi th "ci nt o" theo li thin s c Th. Bn ci
? Hoc bn theo di hi th ca bn. Bn nui chnh nim bng hi
th ra v hi th vo, th n u th bn bit n y. T tng no
hoc cm th no pht khi bn cng cho xui dng theo hi th. Bn
nn th tht nh v hi th di hn lc bnh thng mt t. Mt t
thi, chng minh l bn thc s ang theo di hi th.
N ci ng gi ngn vng
Theo hi th, bn nui dng chnh nim c lu lm. Bn thnh
cng ri phi khng? Vy th bn hy mm mt n ci. N ci hm
tiu. chng t bn thnh cng. V gi mi n ci y trn mi i,
nh mt c Pht vy. Nhn thy n ci, ti bit ngay l bn ang
an tr trong chnh nim.
Ci n ci hm tiu y, nhiu ngh s tng ngy m em ht
cng phu th hin trn cc tng Pht. Bn tng thy n ci
y trn ngh thut Gandhara hoc trn ngh thut Thin Thch
cha? Ti chc rng trong khi thc hin n ci trn mt mt
tng Pht, cc iu khc gia cng ang duy tr n ci trn mt
mnh. Bn c th tng tng c mt iu khc gia nt mt cau c
ang thc hin n ci hm tiu trn mi Pht khng? Chc l
khng! Ti c quen bit iu khc gia thc hin pho tng Nhp
Nit Bn trn ni Tr C Phan Thit. Trong sut su thng tri thc
hin pho tng ny, ng n chay, ngi thin v c kinh i Nit
Bn.
Trn khun mt nng Mona Lisa, Leonard Da Vinci c mt n ci
tht nh, nh n ni khng hn l mt n ci m l mt s dm
ci (khuynh hng mun ci!). Tuy nhin mt n ci nh th
cng lm khoan th ht c nhng bp tht trn mt v lm tiu tn
ht nhng lo lng cau c v mt nhc trong ngi. N ci hm tiu
ca ngi hnh thin ngoi tc dng nui dng chnh nim cng c
tc dng khoan th mu nhim . N tr li cho ta s an lc m ta
nh mt.
Trong lc i bch b trn i, ni cng vin hay dc b sng, bn c
th va theo di hi th va duy tr n ci hm tiu. Vo nhng lc
cm thy mt mi hoc cau c, bn c th nm dui di hai chn hai
tay, bung th v khoan th ht tt c thn tm, tt c cc bp tht, ch
duy tr hi th v n ci. Bung th trong t th nm ny l mt
phng cch phc hi sinh lc rt thn hiu v nhanh chng. Nu
bn khng thc hnh mi ngy t ra l vi ba ln th tht l ung cho
bn. Nui chnh nim, theo di hi th v duy tr n ci, l
nhng hnh phc bn t ban cho mnh v phn pht cho ngi xung
quanh bn. Bn c th xut nhiu tin mua nhiu mn qu cho
tng ngi trong gia nh bn. Nhng khng mn qu no em li
nhiu hnh phc cho h bng chnh nim, hi th v n ci ca
bn. Qy gi lm, m li khng mt tin mua!
Th cng mt nhp
C ngi tm tr lon ng hi nhiu mun duy tr chnh nim
dng php m hi th thay v php theo di hi th. Trong thi gian
th ra ri th vo, ngi y m "mt". Duy tr nim "mt" ng
ri mt. Tip n, m "hai" trong hi th ra v hi th vo th
hai. m n mi th tr li m mt. Nu t mt n mi m mt
chnh nim th bt u m "mt" tr li. Khi tm an nh ri th b
m m theo di hi th.
Bn tng pht c bng ci phng (faux) cha? Cch y nm su
nm ti c mua v mt ci phng v loay hoay t tm cch pht
c. Mi n mt tun l sau ti mi tm ra c cch x dng ng
mc. Th ng, cch cm phng v i bn ca li phng c nhin l
quan trng ri. Nhng cho lu mt, ti phi hp c ng ca hai
tay vi hi th. Nu ti pht thong th theo nhp th, va lm va
qun nim th ti lm c kh lu. Nu khng, ch trong vng mi
pht l ti mt. Sau , ti c tip mt ng c hng xm ngi gc
v mi ng ta pht mt vi ng ti qun st. ng pht kho
hn ti, nhng i khi cng p dng th ng v c ng
. iu lm cho ti ngc nhin nht l ng cng phi hp hi th v
c ng. T , thy ngi nng dn no trong vng pht c l ti c
cm tng ngi y ang thc tp qun nim.
Trc khi mua ci phng, ti cng x dng nhng dng c nh
cuc, xng, co v.v... theo kiu phi hp c ng vi hi th. Ti thy
ch nhng khi phi lm nhng vic nng nh khun vc hoc y xe,
th mi kh duy tr chnh nim m thi. Ngoi ra, xi t, vun lung,
lm c, gieo ht, b phn, ti nc v.v... nhng vic ti c th lm
thong th trong qun nim. Nhng nm gn y ti khng bao gi
cho thn th ti mt n ni ti phi th ho hn. Ti ngh l ti
khng c quyn "y i" thn th ti: ti phi i x vi n mt cch
trn trng nh ngi nhc s gi gn cy n ca ng ta. Ti p dng
mt chnh sch "bt bo ng" vi thn th ti. N khng phi ch l
"dng c hnh o", n chnh l "o". N khng phi ch l "n th
thnh", n cn l "thnh".
Nhng dng c lm vn v ng sch ca ti, ti cng yu qy v
knh trng chng lm. Khi ti x dng chng theo nhp th ca ti,
ti c cm tng rng chng ti ang th cng mt nhp.
Bi th v cy ta t
Cng vic ban ngy ca bn l cng vic g, ti cha bit, nhng ti
bit rng c nhng cng vic c th i i vi qun nim d dng hn
nhng vic khc.
Vit vn l mt trong nhng vic kh i i vi qun nim, d ti
t n ch vit xong cu no l ti "bit" ti vit xong cu . Cn
trong khi vit cu th ti vn cn hay qun. Cng bi vy cho nn
nm su nm nay ti t vit tr li v a lm vic tay chn hn. C
bn bo ti: "Trng c chua v x lch th ai trng ch c, nhng
vit sch, vit truyn v lm th th khng ai cng lm c nh
thy. ng ph th gi v ch." Ti c ph th gi u. Ti ni l ti
sng trong khi ra bt, xi t v pht c ri m... Trng mt cy ta
t, ti thy cng p nh lm mt bi th v cng vnh cu nh lm
mt bi th. Ti ni tht y. Ti khng thy bi th hn cy ta t
ch no. Cy ta t cng cho ti nhiu sung sng nh mt bi
th. i vi ti, cy ta t hoc cy x lch cng c tc dng vnh cu
trong khng gian v trong thi gian ngang vi mt bi th. Ti thy
nm 1964 khi lp nn Vin Cao ng Pht Hc Si Gn ti lm
mt lm li ln. Cc sinh vin (trong c c tng ni tr tui) n
ch hc bng sch v, ch ngha v khi nim. Rt cuc h ch c mt
m kin thc v mt m chng ch hoc bng cp. Ngy xa khi c
chp nhn vo thin vin, ngi tr tui lp tc c a ra vn tp
pht c, gnh nc, trng rau theo chnh nim. Cun sch u tin
ngi ta giao cho l tp th "ci nt o" ca thin s c Th. m
tp qun nim khi ra tay, khi i ngang qua dng sui, khi lc nc
ung. Sau ny, thin sinh c hc kinh lun v c tham d nhng bui
i tham v tiu tham, nhng m nhng th y lun lun c t
trong khun kh ca s thc hnh. By gi nu cn lp li mt vin
Cao ng Pht Hc, ti s m phng theo cch t chc ca thin vin
ngy xa. N phi l mt th ashram, nh l Shanti Niketan. Hoc
nh Phng Bi Am hay Communaut de l'Arche. Tt c sinh vin
u phi ni tr, u phi vn thy bang si (gnh nc, ch ci),
u sng i sng hng ngy di mt tri qun nim. Ti chc
nhng truyn thng tn gio ln u p dng php t chc tng t
nhng trung tm tu hc.
To lp mt qu hng
Mi ngi trong chng ta nn "thuc v" mt trung tm nh th. Mt
khu tnh c, mt ngi cha, mt nh th, hoc mt tu vin. Khu tnh
c , ta xem nh l "ch xut pht" ca ta. Mt Alma Master ca
i sng tm linh. , mi nt kin trc v mi cy cnh hay mi
ting chung u c hiu lc thc tnh v nui dng chnh nim ni
ta. y ta c quyn lu lu tr v, sng dm ba ba na thng trong
khung cnh thanh tnh lm mi li ta, ti to sinh kh, faire le
plein. V nhng lc khng tr v c, ta ch cn mm ci ngh ti
n l ta thy mt m an lc. Mt ni nh th cn c ch tr bi
nhng ngi c nhn cch mt m v an lc. Ngha l nhng ngi
sng thng trc trong chnh nim. Nhng ngi ny lc no cng
c mt sn sc ta, an i ta, cha lnh nhng thng tch ca
ta. Cng nh con chu mi nm vo ngy k gi ca t tin tm v
nh ngi tc trng, mi ngi trong chng ta cng nn c mt qu
hng ca i sng tinh thn m tm v.
Ngy xa vo khong nm 1957-1958, nm by chng ti dng
nn Phng Bi Am rng i Lo trn mt khong t rng hai
mi lm mu. Chng ti to ra mt qu hng nh th. Sau ny
nhng a con ca Phng Bi Am d ra lm nh xut bn L Bi,
trng Thanh Nin Phng S X Hi, Pht Hc Vin Hu Nghim,
Vin Cao ng Pht Hc Si Gn hay tu vin Thng Chiu... cng
u nh ti Phng Bi nh qu hng tm linh ca mnh, ri mi
c s mi li tr thnh mt qu hng mi cho nhng ngi tr
tui. Nhng ngi tr i ra i lm vic x hi rt cn mt ni nng
ta nh th, cho nn khi chin tranh ngn h khng cho tr v
Phng Bi th h hng v Thng Chiu v chun b Lng
Hng.
Ht ca trong chnh nim
Phn nhiu trong chng ta c mt i sng qu bn rn. ng v
phng din cng vic lm n, c th l cng vic ngy nay t nng
nhc bng ngy xa, nhng ti sao chng ta li c t th gi cho chng
ta nh th? C ngi ni rng h khng c th gi "d l n v
th". Tht y. Lm th no by gi? Cn cch no hn l trc tip
git li th gi ca chnh chng ta? Thp sng ngn uc chnh nim
ln v bt u hc li cch ung tr, cch ngi n cm, cch ra bt,
cch i b, cch ngi, cch li xe hi v cch lm vic hng
ngy. ng hon cnh ko ta i theo nh mt dng nc l ko
theo tt c nhng g nm trn li i qua ca n.
c soi sng bi chnh nim, nhng ng tc trong cng vic hng
ngy ca ta tr nn c ngha. Trong chnh nim, ta thy c ta hin
hu mu nhim trong i sng mu nhim v ta khng cn l mt ci
my ch bit lp i lp li nhng c ng ca cng vic hng
ngy. Nhng lc lm vic m tm tr vn v y tp nim, ta hy hi
ta: "Ta ang lm g y? V ta ang tiu ph cuc i ta vo nhng ci
ny lm g?" Hi nh th tc l chnh nim c thp ln, hi th
c theo di, n ci n trn mi v mi giy pht ca cng vic
hng ngy tr nn linh ng. Nu mun ca ht, bn hy ca ht trong
chnh nim.
T m sang tnh
Mt ng gio s chnh tr hc hi ti trong khi ngi thin th ti "suy
ngh g". Ti tr li l trong khi ngi thin ti khng "suy ngh" m ch
ch tm nhn cho r mi s vic ang xy ra. ng c v khng tin,
nhng s tht l th. Trong khi ngi thin, ti t vn dng tr no l
lun v tm cch tho g nhng cu hi hc ba nh khi ngi ta tm
gii mt phng trnh ton hc hay l mt cu mo. C khi ti
tham khn mt thoi u cng vy, ti cng ch thoi u nm
quan st n m thi, ch ti khng tm cch gii thch n, ct ngha
n, bi v ti bit thoi u khng phi l mt cu mo. Quan st
theo ngha chnh nim khng c ngha l phn tch. N ch c ngha l
nhn din thng trc m thi. Suy ngh nhiu th mi lao tm, ch
chnh nim hoc nhn din th khng. Nghe ni ti ngi thin, ngi
ta tng l phi vn dng "cht xm" d lm; thc ra th khng
phi. Thin gia khng phi l t tng gia. Thin gia khng "lm vic
tinh thn". Tri li, thin c tc dng dng thn.
T u cu chuyn n gi, ti cha mi ng bn ca ti vn dng
cht xm ca ng ta tm ti g ht, ti ch mi ng i xem, i "nhn
din" s vic vi ti m thi. S ch trong cng vic nhn din
khng c tc dng tm ti v suy din m ch l mt s ch n
thun. Chnh nim l mt ng c bin trng thi ng thnh trng
thi thc. Ngh m khng bit l mnh ngh, cm m khng bit mnh
cm, gin m khng bit l mnh gin, i m khng bit l mnh i,
ngi m khng bit l mnh ngi... trng thi l trng thi m
ng. Albert Camus, trong cun tiu thuyt L tranger, gi l sng
nh mt ngi cht (Il vit comme un mort). l mt cn phng ti
m. Bt ngn n chnh nim ln, l chuyn t trng thi m sang
trng thi tnh. ng t budh trong Phn ng c ngha l tnh
thc. Danh t Buddha c ngha l ngi tnh thc. Vy Pht cng ch
l mt ngi, nhng l mt ngi thng trc c chnh nim. Ta
thnh thong cng c chnh nim, cho nn "thnh thong" ta mi l
Pht thi.
Nim, nh v Hu
Nguyn ch nim (sati l ting Pali, smrti l ting Phn) c ngha l c
thc. Ta c th dch l nh hay bit, nhng nhng t ny phi c
dng trong ngha ang nh rng, ang bit rng. Ta tng ni ti
nim nh l mt s nhn din, mt s ch n thun (bare
attention). Nhng nim khng phi ch c th. Trong nim cn c yu
t nh (s tp trung ca tm ) v tu (s thy r ca tm )
na. nh v tu lm nn cng ca nim, v cng l kt qu tt
yu ca nim. Mi khi ta thp ln ngn n chnh nim, t nhin ta
thy c cc hin tng tp trung v thy r. Cc danh t nh v tu
l nhng danh t c dng v phng din qu. V phng din
nhn, ngi ta hay dng nhng danh t ch v qun. Ch l s lm
cho dng li, l cho tp trung li, v qun l nhn thy r. Dng li
th t nhin thy r. Dng ci g li? Dng s qun lng, s tn lon
v tnh trng m mui ca tm . Tnh trng ny, danh t duy thc
hc l tht nim tc l "mt chnh nim", tc l s vng mt ca
thc. Ta thy r: dng li y khng phi l mt s n p m l
mt s chuyn qun thnh nh, chuyn tht nim thnh nim
[2]
.
Bung mt ni ng
Thin tp khng phi l nhng n lc phn tch v suy din. Phng
php Nim nh Tu hoc phng php Ch Qun khng phi l
nhng phng php phn tch v suy din. Li gm phn tch v
suy din y khng c ch s dng. Khi ta bung mt ni ng, ta tp
trung la di y ni, mt vi gi ng h sau th cc ht ng bung
ra. Khi mt tri chiu ri xung tuyt lin tip trong nhiu gi ng
h th tuyt t t tan r. Khi mt con g mi p lu ngy nhng ci
trng ca n, th nhng con g con thnh hnh v m v v trng
chui ra. l nhng hnh nh c th em ra v d cho tc dng ca
thin qun.
Mc ch ca thin qun l thy c mt mi ca thc ti, thc
ti ny l tm v i tng nhn thc ca tm. Khi ta ni tm v cnh
th ta c ngay mt quan nim nh nguyn v v tr, nhng khi ta ni
tm v i tng nhn thc ca tm th ta ng mt bnh din khc
v trnh c phn no s tc hi ca li gm phn bit khi
nim. Tc dng ca thin qun l tc dng chiu ri (mt tri) nung
nu (la nu bp) v p (hi nng ca g m). Trong c ba trng
hp (nu bp, soi tuyt v p trng) khng c n lc phn tch suy
din m ch c cng phu tp trung bn b. Ta ch c th lm cho thc
ti hin l m khng th v nn mt bc hnh ca thc ti bng
nhng ng nt do tm tr ta sng to d l ton hc, hnh hc
hay trit hc.
Khn mt thoi u
Ai ni rng thc ti khng th miu t bng khi nim? Chnh l ci
thy (tu) ca ta khi ta ngng t tm thn quan st. Li gm
khi nim nhiu khi ch c th bm thc ti thnh nhng mnh nh
ri rc khng sinh kh. Cc nh khoa hc nhiu khi ng v im
ny. Nhiu pht minh khoa hc ln c thc hin nh mt trc
gic: nhng lp lun chng minh cc pht minh kia khng phi l
nhng dng c khm ph m ch l nhng phng tin bnh
vc. Nhng pht minh ny n vi khoa hc gia vo nhng lc bt
ng nht, ngha l vo nhng lc m h khng suy ngh, l lun v
phn tch. Nhng ci thy ny l do sc tp trung (nh) ca tm
khoa hc gia trong nhiu thng nm lin tip. Nu khng c s thit
tha v ch tm thm lng v thng xuyn ti nghi n, k c nhng
lc i ng, nm, ngi, n, ng, v.v... th ci thy kia khng bao gi
ti c. Cc thin gi m p mt thoi u cng lm vic theo
phng php y. Danh t thin hc l khn thoi u. Khn c ngha
l nhn.
Tt c nhng vn ca s sng, t nhng trng thi tnh cm nh
am m, th hn, bun kh cho n nhng nghi vn v tri thc nh
sinh, dit, c, khng v.v... u c th a ra lm i tng ca chnh
nim, ca ch qun.
Chnh nim va l nhn va l qu
Nh ta thy, chnh nim va l nhn va l qu, va l nh va
l tu, va l ch va l qun. Chnh nim va thp ln, tm c
nh v ta thy c tm ta r hn. Nhn v qu ng thi, nhn v
qu khng la nhau. Cng nh my pht in quay th dng in hin
hu v bng n bt sng. Tuy vy duy tr lin tc chnh nim cn c
cng dng tch ly nh tu, cng nh khi my in chy ta c th
tch ly in lc vo mt bnh c quy. l cng phu. Trong gic
ng, chnh nim vn cn tc dng, v cng n tip tc c "khn"
mt cch m thm. C thin gi thy c mnh ang duy tr chnh
nim ngay c trong gic m. Vo nhng thi gian thin tp min mt
nht thnh thong ti cng thy mnh c chnh nim trong gic m.
Suy t v ci khng th suy t
Phng php ca khoa hc t trc n nay l gii hn i tng
kho cu v mt phm vi nh tin kho cu. i tng cng nh
th s ch cng ln. Nhng n khi i vo a ht nhng cc vi siu
nguyn t (sub-atomic particles) th nh khoa hc khm ph ra rng
mi cht im (particle) c to thnh bi tt c cc cht im khc
v tm ca nh khoa hc trong khi qun st khng cn l mt thc
ti bit lp vi cc vt quan st. Trong gii khoa hc vt l cc vi ngy
nay c nim bootstrap. nim ny nhn rng vn vt nng vo
nhau m sinh khi v hin hu, nhng "vt" cc vi m t lu ta lm
tng l thc t c bn ca vt cht thc ra cng nng nhau m c
v chng cng khng c thc th ring bit. "Mi cht im l do tt
c nhng cht im khc to thnh" (Chaque particule est faite de
toutes les autres). nim ny khng khc my vi nim "mt l tt
c ca kinh Hoa Nghim
[3]
.
Thc ti l "tng sinh tng lp" nh th th suy t th no c
thc tng ca n. Phi thin To ng cn dn ngi tu thin rng
ch nn qun chiu m khng nn suy t. Phng chm ca Phi To
ng: "Suy t v ci khng th suy t th lm sao suy t
c? Khng suy t, y l ch thit yu ca thin"
[4]
.
Ti a danh t qun chiu, bi n hm ri nh sng vo m qun
st, qun st m khng cn suy din. Mt tri chiu ri hi lu trn
mt bng sen th cnh sen xe n v lm cho gng sen hin l. Cng
nh th, di tc dng ca qun chiu, thc ti dn dn hin l bn
thn.
Tuy vy, trong thin qun, ch th qun chiu v i tng qun
chiu khng th tch ri nhau. y l im khc bit cn bn xa nay
ca thin hc v khoa hc.
Ht mui i vo lng bin mn
T lu, khoa hc thng quen vch mt ng ranh gii gia ngi
nghin cu v i tng nghin cu: nh khoa hc v con vi trng
di knh hin vi l hai thc ti ring bit, c lp. Thin hc k nht
iu . Ta hy nh li s lin h gia nh sng mt tri v mu xanh
trn l cy. Khi ta ri chnh nim v cc i tng tm khc, cc i
tng ny bin th v ng nht vi chnh nim. Ti a ra mt hnh
nh bn thy iu ny. Khi bn thc rng bn ang vui, bn
thm ngh: "Ti c thc rng ti ang vui". Nu bn vt ln cao
hn mt tng na v ni: "Ti ang thc rng ti c thc v nim
vui ca ti" th bn thy g? Bn thy c ba tng: nim vui - thc v
nim vui - thc v s c thc - l ta vung thanh kim khi
nim biu din vi ng phn tch. S thc trong bn, c ba u
nm trong mt.
Kinh Nim X
[5]
mt kinh dy v chnh nim, thng dng nhng
mnh "qun nim thn th ni thn th", "qun nim cm th ni
cm th", "qun nim tm thc ni tm thc" v "qun nim i
tng tm thc ni i tng tm thc". Ti sao c s lp li nhng
danh t thn th, cm th, tm thc v i tng tm thc? Mt vi
lun gia ni rng l nhn mnh v nhng danh t no . Ti
ngh khng phi th. kinh l trong khi qun nim, khng cho i
tng qun nim l mt ci g bit lp ngoi ch th nng qun. Phi
sng ci i tng , phi ho hp vi i tng , nh mt ht
mui i vo lng i dng o cht mn ca i dng. Mt cng
n thin cng vy. Cng n khng phi l mt bi ton m ta c th
gii p bng cch s dng tr lc (intellect) ca mnh. Cng n
khng phi l cng n ca k khc. Cng n phi l cng n ca mnh,
l vn sinh t ca i mnh. N khng th tch ri khi i sng
hng ngy ca mnh. Cng n phi c "cy" vo trong tht, trong
xng, trong ty ca mnh, v mnh tr thnh ming t nui dng
n. C th th hoa tri ca n mang ti mi l hoa tri ca t tm
mnh c.
Trong t ng comprendre ca ting Php, ta thy c tin t com v
ng t prendre, ni: hiu mt vt g tc l cm ly vt y ln v
ng nht vi n. Nu ta ch phn tch mt ngi nh mt i tng
kho cu m khng sng vi ngi y th ta khng tht s hiu c
ngi y. Nh thn hc Martin Buber cng ni rng lin h gia con
ngi vi Thng khng phi l mt lin h ch th v i tng,
bi Thng khng phi l i tng ca tri thc. Gn y trong
lnh vc khoa hc vt l cc vi, cc khoa hc gia cng cng nhn
rng khng th c mt hin tng no tuyt i khch quan, ngha l
c lp vi tm ngi quan st, v do mi hin tng ch quan
cng u c mt khch quan ca chng.
30 | Chng 2: i u ma ca l oi ong
Chng 2: iu ma ca loi ong
ng giao ph thn mng cho k khc
C mt bui chiu lng gi i ni v, ti thy cc ca s v ca ra vo
ca am Phng Vn b gi thi bt tung. Hi tra ra i, ti ch khp
h cc ca. Gi lng vo nh, lnh lo. Giy t trn bn vit ca ti
bay t tn. Ti lp tc i ng ht cc ca, t cy n ln gia nh
ri i nht giy t v sp li trn bn. Xong xui, ti i t la l
si. Mt lc sau, ci n lp bp v cn nh m p tr li.
C nhiu khi chn ng ngi no nhit, bn cm thy mt mi,
lnh lo v trng tri. Bn rt lui v mt mnh, sng vi ni tm v
cm thy m p nh ti ang ngi trong mt cn nh c mi, c
tng che gi che sng v bn mt bp la hng. Gic quan ca
chng ta l nhng ca s m ra bn ngoi v nhiu khi gi lng vo,
thi bay t tn mi vt trong nh. Nhiu ngi trong chng ta
quen m rng tt c cc ca s gic quan, mc tnh cho hnh sc v m
thanh bn ngoi xm chim. Nhiu khi nhng lung gi bn ngoi
lng vo tn nhng ng ngch su kn ca tm hn v to nn mt
khung cnh trng lnh xc x trong ni tm ta. C khi no bn l xem
mt ci phim rt ti trn my truyn hnh m c dnh tip tc cho
my m n khi chuyn phim chm dt? Ting la, ting ht, ting rn
r v ting sng n lm cho bn kh chu lm phi khng? Ti sao bn
khng ng dy tt my i m c cho ci phim kia n hnh h bn
nh th? , ti bit ri. Ci my truyn hnh ca bn l ci my r tin
ch nghe c c nht c mt i. Bn khng th chuyn sang i
khc. Bn khng mun tt. Bn khng mun ng ci ca s ca bn.
Bn s c c, trng lnh khi phi i din vi chnh bn.
Bn cng bit rng tm t ta l g th ta l ci y. Nu ta gin th ta l
ci gin, nu ta yu th ta l ci yu, nu ta ngm mt nh ni ph
tuyt th ta l nh ni ph tuyt, nu ta theo di mt chuyn phim
th ta l truyn phim, nu ta nm m th ta l gic m. Ta c mt php
l v song l c th tr thnh bt c th g m ta c mun, m khng
cn n cun sch c hay l chic a php ca mt nng tin. Vy
th ti sao ta li m ca s ca ta n nhn mt ci truyn phim n
o, v duyn v y tnh cch bc hi nh th? Ti khng mun ng
ti nhng phim hay. Ti ch mun ni ti nhng nh lm phim r
tin, chuyn thao tng cm gic ca khn gi. H kch thch ci s, ci
lo v ci hi hp ca bn v h tn ph khn gi ca h, k c nhng
khn gi rt tr. Ai cho php h lm nh vy? Chnh l khn gi ca
h. Chng ta d di qu, chng ta xem bt c phim nh no. V cng
ti v chng ta va c cm gic c dn va c cm gic li bing.
Chng ta khng mun to ra s sng ca chng ta. Chng ta m my
truyn hnh ra v giao ph chng ta cho k khc dt dn, un nn, to
tc v ph phch. Theo di mt truyn phim, b cun ht theo n l
chng ta ph thc thn mng chng ta cho k khc ri. Ta nn bit
rng c th l sau mt truyn phim nh th, thn kinh v tm t ta b
tn hi v u c khng t.
Bn, ti ch mi ni v mt chuyn phim. Xung quanh chng ta cn c
bao nhiu cm by khc do chnh ng loi chng ta v do c bn
thn chng ta to dng ra v gi sn . Trong mt ngy ta c th tn
thn tht mng nhiu ln v chng. Ta phi cn thn, v phi bo
trng thn mng v s an n ca ta. Ni nh vy khng phi l lc
no ta cng ng im m tt c nhng ca s gic quan ca ta.
Thc ra, trong th gii m ta gi l "bn ngoi", c bit bao iu mu
nhim. Ca s ca ta hy m trn nhng mu nhim . Bn phi
chn la v bn phi thp ln ngn n qun nim. Ngi bn mt
dng nc trong, nghe mt bn nhc hay hoc theo di mt truyn
phim p, ta cng ng ph thc ta hon ton cho dng nc, khc
nhc hoc truyn phim. Mt tri thc m c thp ln l hu ht
mi tai nn ta u trnh thot c v dng nc s trong hn, ting
nhc v truyn phim s lm ta thy r tm t ca ngi ngh s hn.
Ngi hnh gi s tm thng b ch ba x hi vo ngi trong rng
xanh l ng li nhng ci ca s thng lm cho ngi y lon
tm, v sut ngy thy ni rng yn tnh, do , c th khi phc li
c chnh mnh m khng t mnh tri ln theo dng thc l ca
"th gii bn ngoi ". Rng cy im mt thanh tnh gip cho hnh gi
nhip tm vo chnh nim. Mt khi chnh nim vng chi ri th
d ngi gia chn ch ba hnh gi cng khng cn b xo ng.
Nhng cho n khi y, hnh gi phi thn trng, phi nui dng
chnh nim hng gi, hng ngy, phi chn la nhng khung cnh v
nhng thc phm thch hp cho bn thn mnh.
Ngi b cm cha c tm nc lnh
Nu l mt nh ph bnh vn ngh, bn s c mt cun truyn hoc
xem mt cun phim bng con mt bit nhn xt ca bn. t nhiu
trong khi c hoc trong khi xem bn cng thc c trch v ca
nh ph bnh ni bn cho nn bn khng l "nn nhn" ca ct truyn
hoc chuyn phim . Bn c kh nng t ch. Ngi sng trong
chnh nim l mt ngi c t ch: tuy ca s gic quan ca h m ra
trn th gii, nhng cn nh tm ca h khng h b cp ot. Ni
nh vy chng ta nh rng th gii hnh sc v m thanh "bn
ngoi" khng phi l k th c hi ca chng ta. Nu chng ta gi
gn nhng ca s gic quan ca chng ta l ti v chng ta cha
sc mnh ng u vi th gii y, cng nh ta b cm cm th ta
cha th i tm nc lnh. Ti nh ngy xa trong mt ba cm chay
ti nh L Bi, ti c mi pht biu kin v vn ngh. Ti ni theo
ti vn ngh phi c tnh cch khai th v tr liu. Khai th l m by
cho ngi ta thy tnh trng tht ca con ngi v ca x hi, v tr
liu l ra ng li cha tr thch hp. Hm y c nhiu vn ngh
s, trong c ng H Hu Tng. ng Tng ng ln ni na a
na tht: " l ngha ca quc hiu Vn Lang thu xa. Vn ngh
tr liu l Vn ngh cu ngi v cu nc. Lang tc l lng y". Ti
nh trong o Pht c nhiu khi ngi ta gi Pht l y vng, tc l
vua thy thuc, bi v s gio ha ca Pht c thc hin trn s
chn nh cn c tm l ca tng chng sanh. Tt t a cng vo
ngi trong rng v bn dng Ni Lin Thuyn nhiu nm trc khi tr
v vi x hi. Con ngi hm nay sng trong mt x hi y ting n,
bi bm v s chn p ln nhau, ch c th thnh thong trn vo cng
vin c mt cht m thi. Trong thi i ta, m nhc, tiu thuyt,
qun ru v nhng chng trnh truyn hnh c qu t tnh cht tr
liu. Tri li nhng th c th l cho con ngi chn chng hn,
rch nt hn, mt mi hn. Vy con ngi phi tm cch t v. Phi
bit s dng cch ng m nhng ca s gic quan. i vi s thin
tp, l bc u rt quan trng. Ti cn nhng khung cnh v
nhng phm vt thch hp vi ti, c th lm cho ti an lc, thanh
tnh, vui ti, khe mnh. Ti bit trong "th gii bn ngoi", c
nhng khung cnh v nhng phm vt nh th. V d mt cnh sui
rng, mt a tr th, mt ngi bn thn, mt cun sch hay, mt
khc ha tu, mt ba cm ngon v lnh... Ti bit ti c th tm n
hoc vi ti nhng th y. Nhng ti cng bit rng thiu chnh
nim ti cng khng th thng thc v bo v cho nhng th .
Hy chm bn cy lu trc sn nh
Khi ta mi ti ngi bn mt dng sui, ta thy sung sng c nhn
dng nc chy, c nghe ting sui reo v c ngm nhng tng
bi cy ht si bn sui. Ta vi sui l mt, v ta c c s m
mt, thanh tnh v trong sng ca sui. Nhng c th ta s chn dng
sui sau v tm ta khng an. Tm ta ngh n nhng vic khc v
ta ng nht ta vi nhng vic khc y, do ta khng cn l dng
sui na. Ngi thin gi thn rng m tm ch th rng c cng
nh khng. Khi ta sng bn mt a tr th hoc bn mt ngi bn
hin, ta thy c s ti mt ca a b hoc s m p ca ngi
bn. Ta c hng s ti mt hoc s m p . Ta l a b,
ta l ngi bn. Nhng nu tm ta khng an, th a b c cng
nh khng, ngi bn c cng nh khng. Ta phi c thc v s
qu gi ca a b hay ca ngi bn v nh th ta mi thng thc
c s c mt ca h, v mi bi p v nui dng c h h
mi mi cn l nim hnh phc ca ta. Nu ta v tm v di dt, ta c
th sinh ra bt mn, trch c, ci c vi h, hoc i hi qu ng ni
h, cui cng ta mt h. M mt khi mt h ri th ta mi thy h
qu gi, ta mi tic thng h. Khi cn h th ta khng trn qu, khi
mt h ri th ta c tic thng cng v ch. Quanh ta y dy nhng
mu nhim: mt cc nc, mt tia nng, mt t l, mt con su, mt
bng hoa, mt ting ci, mt trn ma. Nu ta c chnh nim, ta s
d dng thy c s mu nhim ca vn vt. Trong ta cng y dy
nhng mu nhim: mt ta thy c bao nhiu hnh dng v mu sc,
tai ta nghe c bao nhiu m thanh, c ta suy tng c t mt ht
bi cho n mt thin h, tim ta thn thc theo c nhp tim ca bao
nhiu loi sinh vt khc... Nhng lc mt mi v chn nn v cuc
sng vt ln v n o, ta thng khng thy c s mu nhim
trong ta v trong vn vt.
Cy lu sn trc nh bn, bn hy nhn n trong chnh nim: n l
mt thc ti mu nhim. Bn ln mn v sn sc n th bn chia
s c s mu nhim ca n. Mi c mt tun l c chm bn m
n tt ti hn ln. Nhng ngi thn ca bn cng vy. Di nh
hng ca chnh nim, bn tr thnh cn trng, hiu bit u i;
phong thi ca bn khng nhng nui dng v lm p cho bn m
cn nui dng v lm p cho nhng ngi sng bn cnh bn. Mt
ngi sng trong chnh nim th khng nhng c nh c nh cy
m x hi cng nh th m thay i. V l do va nu ra , ta thy
tm ta quyt nh mi ng. nh ni tuyt sng r v hng v kia
ta ngm n th ta vi n l mt. Mun cho nh ni cn th tm ta
phi c mt. Tm ta c mt th d ta c nhm mt li nh tuyt y
cng cn . Khi ngi thin gi ngi trong t th kit gi, tuy y c
ng bt li mt vi cnh ca s gic quan, y vn cm thy s c mt
ca tt c v tr bi v tm y c mt. Nhiu khi y nhm mt ch l
nhn thy cho r, nh ti ni mt ln. Vy hnh sc v m thanh
ca "th gii bn ngoi" khng phi l gic. Gic chnh l tht nim,
ngha l s vng mt ca tm.
ng tr thnh mt thuc a
Th thuyn Php, v c ng X Hi ang cm quyn na, hin ang
tranh u rt thi gi lm vic hng tun t bn mi gi xung
ba mi lm gi. Cuc tranh u tht cam go. Nhng nm gi ng
h t c , chng ta s s dng nh th no? Nu chng ta cng
s dng n nh bui chiu th by, ngha l ngi ht bui trc
my truyn hnh hoc trong mt qun ru th oan ung bit my. C
nhin l ta cn thi gi ngh ngi, sng. Nhng sng nh th
no? Ta c thi quen: h rnh tay l ta m my truyn hnh m theo
di mt truyn phim trinh thm hay g cng c, khi phi "
khng", ngha l khi phi i din vi chnh ta. Nhiu khi my
truyn hnh lm ta mt thm, cu thm nhc u thm Th gi t
do m ta tranh u c c th b cc cng ty phim nh, qung co v
tuyn truyn chnh tr cp ot, ri cui cng ta s b bin thnh
nhng thuc a ca k khc. Ta phi tm cch s dng th gi ngh
ngi qu bu ca ta cho hp l, ta thc s c ngh ngi v c
c s an lc. Bn chn nhng chng trnh hay trn cc i truyn
hnh v ch m my nghe nhng chng trnh y m thi. V bn
chn nhng khung cnh p v m mt, nhng bui sum hp thn
mt vi nhng ngi bn yu mn, nhng cun sch v nhng a
ht bn a thch v.v... Tt c nhng g bn chn, bn hy sng tht
thoi mi v c thc vi chng. Bn nh rng: mnh chn nhng ci
g th mnh s l ci y. C khi no trc bi bin lc mt tri mc
hoc trn ni cao lc gia tra, bn vn vai th mt hi di ht vo
y phi khng kh trong sch ca bu tri lng lng ni y? C phi
l bn thy mnh l mt vi tri bin v ni sng khng? Nu bn
ngh rng bn xa bin, xa ni qu th bn hy ngi li trong t th
hoa sen, v lm nh ngi hnh gi kia, th mt hi th va nh va
di, v a bin, ni v thi h v trong bn. Hoc bn ra b sng
hoc ra cng vin gn ni bn c tr.
i tng nhn thc khng th tch ri khi ch th nhn thc
thc l thc v mt ci g, v vy i tng qun chiu ca tm
cng l tm. Khi qun chiu ni th tm l ni, khi qun chiu bin th
tm l bin. Duy thc hc nhn mnh n im : nhn thc bao
hm c ch th nhn thc ln i tng nhn thc. Khi ta qun chiu
thn th ta th ta gii hn nhn thc ca ta trong phm vi thn th ta,
v ta l thn th ta, d rng thn th ta khng phi l mt thc th
ring bit, c lp, c th tn ti c lp vi v tr. Cng nh th, khi
qun nim v khng gian v bin, ta ng nht vi khng gian v
bin, v ta i vo mt trng thi thin nh gi l khng v bin x
nh. l mt trong bn cnh gii thin nh gi l t khng nh
(kanantyyatana). Nu ta qun nim v tm thc bao hm c khng
thi gian v an tr trong trng thi qun nim y, th ta i vo thc v
bin x nh (vijnnanntyyatana). Nu ta qun nim v c tnh v
tng ca tt c cc php trong v tr th ta i vo v s hu x nh
(kincanyyatana). Khi ta qun nim v nhn thc trong khng
cn s phn bit ch th v i tng th ta i vo phi tng phi phi
tng nh (aivasajnnsanjnyatana). Bn trng thi thin nh ny
khng phi l kh thc hin nh nhiu ngi thng ngh, min l ta
bit thng trc quan st ng i nc bc ca tm ta. Bn c
mun thc tp th c th, nhng nu khng thc tp cng khng sao.
iu cn nhc y l ng gt tt c nhng g m bn cho l i
tng ca nhn thc ra khi nhn thc. Thn th ca bn, cng nh
nh ni v dng sng kia mt khi c bn nhn thc, u l tm
ca bn.
Bung b nim trong v ngoi
C l bn rng mi khi dng mnh "th gii bn ngoi" ti
u t n trong vng kp. Ti lm nh th l v ti khng thc s
thy rng th gii y l th gii "bn ngoi". Bn th qun st xem:
bn ngoi l bn ngoi ca thn hay ca tm? Thn th ta, mu tht v
gn ct ta u thuc v th gii "bn ngoi" y. Cho n h thn kinh
v c ty ca chng ta cng u thuc v cng mt th gii. Ci dung
tch my trm phn khi cha no b ca ta, n c phi l ci "th gii
bn trong" i vi ci "th gii bn ngoi" hay khng? Bn ni l
khng, bi v n l mt phn ca khng gian, tc l mt phn ca th
gii bn ngoi. Vy th th gii bn trong l tm, bn ni. Nhng tm
u? Bn c th xc nh c v tr ca tm khng? Bn hy dng
tm m quan st tm nh quan st mi hin tng khc m ta gi l
vt l. Tm lin h ti thn kinh v no b: tm l k c v cm gic,
l t tng, l nhn thc, nhng hin tng y c lin h ti gc r
sinh l ca chng, c sinh dit, c cng . Bn ni ta c th xc
nh v tr khng gian v thi gian ca chng. V khng gian th cn
c ca chng l thn kinh v no b. V thi gian th chng c th
pht hin hm qua, ngy nay hoc ngy mai. Nh vy di nhn
thc ca tm, tm tr thnh mt phn ca ci th gii m ta gi l th
gii bn ngoi. C theo y m suy xt th tt c u thuc v th
gii bn ngoi y. Nhng bn ngoi l bn ngoi ca ci g? Lm g c
bn ngoi nu khng c bn trong?
Nhng quan st y khng phi a ti kt lun rng th gii bn
ngoi nm gn trong tm v tm bao hm tt c php gii. Bi v mt
kt lun nh th vn cn c t trn s phn bit trong v ngoi.
"Tt c u trong tm, ngoi tm khng cn g na". Cu ni ny cng
v l nh cu ni: "Tm ta nhn thc c th gii bn ngoi".
L do ca s lng tng nm thi phn bit trong v ngoi ca
chng ta. Trong i sng thc dng hng ngy, s phn bit y rt
cn thit. Ta phi phn bit trong v ngoi, bi v vo ma ng
trong nh ta c th mc t o, nhng ra ngoi ng (tc l ngoi
nh!) th phi mc cho tht m, nu khng mun b sng phi. Cc
nim nh cao/thp, mt/nhiu, ti/i, sinh/dit v.v... cng vy, rt cn
cho nhn thc v hnh ng thc dng ca s sng hng ngy.
Nhng n khi ta thot ra khi phm vi s sng thc dng m i
vo s qun st thc tng ca v tr th ta phi ri b cc nim
kia. V d khi ta ngng u ln nhn trng sao, ta thng cho pha y
l pha trn, nhng cng mt lc y nhng ngi ang ng bn
cu bn kia tri t ca ta li cho pha y l pha di. Trn ch l trn
i vi ta m thi. Trn l trn trong cuc sng thc dng ch khng
phi l trn ca chn l v tr. Mun qun st v tr phi bit bung
b nim trn di y.
Thc ti khng chu ng c khun kh
Vy s bung b nim v khun kh rt cn thit cho ngi thc
tp thin qun. Khi ta qun st thn th, cm gic, t tng v nhn
thc ca ta, ta cng t chng vo khun kh khng gian v thi gian
nh khi ta qun st cc hin tng vt l, v nh th l ta t chng
vo cng trong mt th gii, sp i tng tm l bn cnh cc i
tng sinh l v vt l.
Bn t cu hi: tm nh l i tng qun st c cn l tm na hay
chng, hay ch l bng dng ri rt ca tm? Cu hi thng minh.
Bn c th hi tip: cc i tng qun st ca tm m ta xp vo hai
phm tr sinh l v vt l c cn nm trong th tnh v t thn ca
chng hay khng, hay ch cn l bng dng ri rt ca mt thc ti b
i tng ho? Tm ca ta to dng ra nhng khun kh nh
khng gian v thi gian, trn v di, trong v ngoi, mnh v ngi,
nhn v qu, sinh v dit, mt v nhiu v.v... v t mi hin tng
sinh l, vt l v tm l vo trong nhng khun kh quan st,
mong tm ra c chn tng ca chng. Thi l thi ca
ngi em nc l rt y vo cc ve chai c hnh th ln nh trn
di khc nhau tm hiu tnh trng v dung tch ca nc. Thc ti
trong t thn n khng bao gi chu ng c bt c khun kh
no, v v vy ngi mun th nhp n phi qung b nhng khun
kh nim s dng trong i sng thc dng hng ngy. Cc nh
khoa hc vt l hin gi cng thy c iu . Thuyt Tng i
ch trng rng nu khng bung b nim thi gian v khng gian
c lp v tuyt i th khng th no i xa trn con ng hiu bit
v tr. Thuyt Lng T ni rng i vo th gii vt th cc vi th
phi b li cc nim s vt, c khng, nhn qu, trc sau v.v...
thng c p dng trong th gii sinh hot thc dng hng ngy.
Tu l cng trnh ca qun chiu khng phi ca suy t
Cc khoa hc gia thuyt Lng T by gi cng bit rng tm qun
st ca ta c lin h mt thit ti vt ta qun st, v bt u ni
nhiu ti tm. Nm 1979, i France Culture c t chc mt tun l
ta m ti Cordoue, Y Pha Nho, v v tr ca tm trong khoa hc, v
nhiu hc gi ni ting cc nc c mi ti tham d. ti ta
m l Khoa Hc v Tm Thc (Science et Conscienne). Nhiu khoa
hc gia tham d t tin tng rng tm v th gii cng c chung
mt th tnh.
[6]

Cc khoa hc gia thy c tnh cch then cht ca tm, nhng a s
cng cn nghin cu tm nh nhng i tng khc trong phng th
nghim ca h: tm y khng cn l tm m l nhng hnh bng
ri rng ca tm gn trong nhng khun kh nim. Chc bn cn
ni n cu ny trong Kinh Nim X: qun nim thn th trong thn
th, qun nim cm gic trong cm gic, qun nim tm thc ni tm
thc, qun nim i tng tm thc ni i tng tm thc. Cu ny
c ngha l: sng chnh nim vi thn th ch khng phi l kho cu
v thn th nh mt i tng, sng chnh nim vi cm gic, tm
thc v i tng tm thc ch khng phi l kho cu v cm gic,
tm thc v i tng tm thc nh nhng i tng. Khi ta qun
nim v thn th ta, ta sng vi thn th ta nh mt thc ti vi tt c
s chm ch v tnh to ca ta, ta l mt vi thn th ta, cng nh khi
nh sng chiu vo mt n hoa n thm nhp vo n hoa, lm mt
vi n hoa v lm cho n hoa h n. Cng phu qun nim lm pht
hin khng phi l mt nim v thc ti m l mt ci thy v thc
ti. Ci thy l tu, do nim v nh a y ti.
Suy t l xy dng nn nhng kin trc t tng bng nhng vin
gch nim rt t kho tng k c. T thn ca suy t khng c gi tr
sng to. Ch khi no Tu c pht hin th suy t mi c thc cht
mi. Tu khng phi l do suy t a ti: n l cng trnh ca s
qun chiu. Tu c th nh t tng chuyn ch, nhng t tng
nhiu khi kh chuyn ch c Tu, bi v t tng thng hay b
cc phm tr nim ca chng iu khin v g b. T tng v
ngn ng nhiu khi khng din t c Tu hay bng mt ci nhn
hay mt ting ci, chnh l g th.
iu ma ca loi ong
Bn tng dc sch hoc xem phim v sinh hot loi ong cha. Khi
con ong th pht kin c mt a im nhiu hoa, n bay v t bo
cho ng loi bit phng hng v v tr ca a im ny bng cch
i vi ng ma. C nhiu im xa cch t ong n hng cy s.
Hc gi K. Von Frisch tng nghin cu v ngn ng "ma" y ca
loi ong. Loi ngi cng bit ma v c nhiu ngh s tng din t
ni tm bng nhng iu ma C ngi din t ni tm bng m
nhc hoc hi ha. Li ni ca chng ta cng ch l nhng ng
ma, nhng ting ht, nhng nt ha. N c th vng v hoc kho
lo. N c th chuyn ch c nhiu hay t ci thy ca chng ta.
Nhng s kho lo khng phi ch cn thit ngi s dng ngn
ng. Chnh ngi nghe cng phi kho lo v tinh . Bi ngn ng
thng khng thot c nhng phm tr nim. Du ngi ni c
kho lo lch thot khi mt m phm tr ny th ngi nghe cng c
th ri vo cm by ca nhng phm tr y. Bi v nhng chai v
bnh ca ta em ra ng nc u c sn nhng hnh thi v dung
lng ca chng.
Thin gi hay ni n tnh cch "bt lp vn t" khng phi nht thit
l ph nhn kh nng din t ca vn t m ch l phng
s chp cht vo vn t ca ngi s dng cng nh ca ngi tip
nhn. Nhng tc phm nh Trung Qun Lun ca lun s Long Th
(sng tc vo th k th hai dng lch) biu trng cho thc mun
s dng nim p v nim. Trung qun Lun khng nhm ti
s thnh lp mt nim hay mt lun thuyt no ht m ch nhm ti
s ph b tt c mi nim, p v ht c tt c mi chai l, ng v
bnh cho ta thy nc l mt ci g khng cn hnh tng m vn
hin thc. Trung Qun Lun l nhng iu ma nhm gip ta b li
cc khun kh nim trc khi i vo s th nghim thc ti. iu
ma y ch l phng tin ph b chng ngi trn con ng th
nghim thc ti m khng phi l mt hnh nh thc ti c m t.
Kin thc l chng ngi ca tu gic
Nhng pht minh ln ca khoa hc khng phi l hoa tri ca suy t
m l ca tu gic. Cng c ca nh khoa hc khng phi ch l tr
nng v phng th nghim m l c con ngi ca ng ta, trong c
phn v thc thm su. Tr nng ng vai tr m ht v vun xn.
N gieo ht nghi n vo mnh t tm. Chng no ht cha mc
mm thnh cy th tr nng vn cn cha lm c tr trng g, ch
sut ngy nh v trong h khng. Ht nghi n n thnh mm tu
gic vo nhng lc bt ng nht, ngha l nhng lc m tr nng
khng hot ng, khng "nh v trong h khng". Tu gic l
mt cng hin ca cng trnh p ca nh khoa hc, trong lc thc
cng nh trong gic ng, trong khi n cng nh lc i bch b. i
vi nh khoa hc, nghi n vi chn trong tm thc ng, nu p sut
ngy m bng nim lc th s c c ph gii. S pht kin mi lm
rn nt nhng s tri (kin thc) c v buc tr nng phi ph b
nhng kin trc hin thi ca n xy dng mt kin trc mi. Kin
thc c l chng ngi cho tu gic mi, v vy trong Pht hc chng
c gi l s tri chng. Cng nh cc nh t o, cc nh khoa
hc ln u c i qua, nhng giai on bin i ln trong bn thn.
S d h t c nhng ci thy su sc l v ni h nim lc v nh
lc kh di do.
Tr tu khng phi l s cht ng ca tri thc. Tri li, n vng vy
thot khi cc tri thc y. N p v cc tri thc c lm pht
sinh nhng tri thc mi ph hp hn vi thc ti. Khi Copernic pht
minh ra rng tri t xoay quanh mt tri th c bit bao nim v
thin vn hc c b sp , trong c nim trn v di. Thuyt
Lng T hin thi ang phn u mnh lit vt thot cc
nim ng nht v nhn qu vn l nhng nim cn bn xa nay
ca khoa hc. Khoa hc cng ang dn thn trn con ng r b
nim nh o hc.
Khi Pht Thch Ca a ra nim v ng, ng lm o ln khng
bit bao nhiu quan nim v v tr v nhn sinh. Pht ging mt
n ln trn nim ph thng v kin c nht ca loi ngi: nim
v s tn ti ca ng. Nhng ngi thu hiu c v ng th bit
rng v ng l mt nim c a ra nh nim ng ch
khng l mt n mi ca thc ti. V ng l phng tin ch
khng phi l cu cnh. Nu v ng ch l nim th n cng cn
phi ph v nh mt nim khc.
Khng ni nn li
Ni con ngi, ci bit c din dch thnh khi nim, t tng v
ngn ng. Ci bit y khng phi l tri thc thu lm c bng
cch cht cha. N l mt ci thy trc tip v mau l; nghing v
tnh cm th ta gi l cm xc, nghing v tr tu th ta gi l tri gic.
N l trc gic ch khng phi l kt qu ca suy lun. C khi n
hin hu trn y trong ta nhng ta khng din dch n thnh khi
nim c, khng dng hnh thc t duy chuyn ch n c v
do khng din t n c thnh li. Ni khng nn li l tm
trng ta lc . C nhng tri gic c m t trong Pht hc l bt
kh t, bt kh ngh, bt kh thuyt ngha l khng th suy t, ngh
lun v thnh lp hc thuyt.
Ai bit
Ci bit ca ta, ta t ho l do ta t c; k thc, l ci bit ca
chng loi ta, din bin v tin ha t nhng kip no xa lc khi ta
cn b v gia ranh gii v c v hu c. Ni n ci bit ta c ngh
ngay n con ngi vi no b hi ln ca n m khng nh rng ci
bit ang hin hu ni mi loi vt, c nhng vt m ta gi l "v
tri". Cc loi ong, nhn v t v c mt trong nhng loi vt "kho
tay" nht. Chng c th to dng nhng kin trc tht p. Khi ta
qun st t ong, t v v v li nhn, ta thy chng c kh nng
"bit lm" (le savoir-faire). Ta ni: "Cc loi ny khng bit t duy,
khng bit ton hc, khng lm c n v d tnh. Chng khng
c tr tu m ch c bn nng". Tuy vy, khng phi l loi ngi lm
ra t ong, t t v v mng nhn cho cc loi ny. Chnh nhng con
vt b nh khng c "khi c" t xy dng nn nhng th m
ta phi tm tc khen p. Nu khng phi chng bit th ai bit?
Chnh l chng, chnh l chng loi ca chng trong lch trnh tin
ha. Nhn vo loi thc vt, ta cng thy y dy nhng s mu
nhim ca ci bit. Cy chanh "bit" m r, lm cnh, lm l, lm
hoa, lm tri. Bn ni rng cy chanh khng c nhn thc th lm g
bit "lm" c phi khng? Xng sn, xng sng v cc hch tit
tuyn trong bn c phi l do bn vn dng tr thc ca bn m lm
ra chng? l cng trnh ca ci Bit, mt ci bit bao trm tt c
nhng ci bit khc trong c ci suy t ca bn.
Bit trong tri xanh
By gi bn th gt b khi nim v ng, th dng mt th ngn ng
khng c ch t xem chng ta thy c g. V d: ma. Thng
thng ta hay ni "tri ma", tri l ch t cn ma l ng t.
Nhng ch t khng tht s l mt ch t. Ngi Ty Phng ni: it
rains, il pleut. Ch t it hay il cng khng thc s ch mt ci g ht.
C khi ta ni ma ri, ma c xem l ch t cn ri l ng t. Xt
li ni ma ri l v ngha. Ma th c nc ri, nu khng c ri th
khng phi l ma. Vy ta c th ni ma Si Gn, ma Lt,
khng dng ch t m vn din t c thc ti.
Ta hy dng ng t bit theo kiu , v ni; bit trong con ngi,
bit trong loi ong, bit ni cy chanh. Nghe l tai tht, nhng ch l
do thi quen ca chng ta, khi ni l phi c ch t. Ting bit y
c th l mt ng t hay mt danh t, nh trng hp "ma Si
Gn, ma H ni". Nu ma Si Gn c ngha l c ma Si Gn
th bit trong con ngi c ngha l c s bit trong con ngi, c g
m khng hiu c. Theo nh ti thy, ci bit c mt khp chn v
biu hin khp chn. Bit trong anh Hai, bit ni c Ba, bit ni con
ong, bit ni cy o, bit trn thi h, bit gia tinh h. Nu ngn
ng Ty Phng ni il pleut sur Paris c th cng c th ni il
pense dans l'azur c ch sao khng. Mt thin s no , trong
mt tun l hng dn thc tp qun nim v v ng, c th ngh
thin sinh ca mnh s dng li ngn ng khng c ch t ny, v ch
s dng li ngn ng y m thi. Ti tin rng phng php c th
a ti nhng kt qu rt tt.
Trong gi c ci bit
Chng ta hy th a mt t vi iu ma sau y "bit" thm v
ci bit. Gi s ti ni: ti bit gi ang thi. Ch ti y, bn ngh,
c ngha l tm hn l thn, v v vy n c ngha tm (ti) bit gi
ang thi. Tm tc l ci bit. Vy th ta ang thc s ni: ci bit bit
gi ang thi. S v l nm ch ci bit bit (la connaissance
connait). Ta tng tng ci bit l mt thc th tn ti c lp vi
i tng bit ca n, c tr trong u ta v vn ra ngoi ci bit s
vt, ging nh l ci thc o c sn, em ra o chiu di s vt.
Ta lng ci bit ca ta vo khun kh do chnh ci bit ca ta to
tc ra, do ci bit m ta ng l ci bit khng cn l ci bit trong
t thn n na.
Khi ta ni gi ang thi (le vent souffle) ta thc s khng ngh rng c
mt ci g ang thi mt ci g. Gi tc l thi, khng thi tc l
khng gi. Ci bit cng vy: tm tc l ci bit, ci bit tc l tm.
Ci bit m ta ang ni ti y l ci bit v gi. "Bit l bit mt ci
g", vy gi v ci bit khng ri nhau, gi v ci bit l mt. Ta ch
ni n "gi" l . S c mt ca gi bao hm s c mt ca ci bit
v ca ng tc thi. Dn mnh ti bit gi ang thi thnh mt
ting "gi" c th va trnh cho ta nhiu li vn phm va gip cho ta
ti gn s thc hn. Trong cuc sng thc dng hng ngy, ta tp
thi quen suy ngh v din t theo nhn thc v s tn ti ca nhng
ch th c lp cho nn ta s gp mt t kh khn khi i vo th gii
phn bit
[7]
ca thc ti.
ng tc l bn thn ca ch th ng tc
Trong cc mnh nh gi thi, ma ri v sng tri, ta thy r ch
t v ng t l mt: khng thi l khng phi gi, khng ri l
khng phi ma v khng tri l khng phi sng. Xt cho tinh t, ta
thy ch th nm trong hnh ng v hnh ng tc l ch th. Ch
th vi hnh ng l mt, cng nh vt cht v nng lng l mt.
ng t ph cp nht l ng t hin hu (tre): ti hin hu, anh
hin hu, ni sng hin hu. Nhng v ng t ny khng din t
c trng thi sinh ng ca vn vt cho nn ngi ta hay thay th
n bng ng t tr thnh (devenir). Hai ng t ny cng c
ngi Ty Phng dng nh nhng danh t: l'tre v le devenir
(ting Php) hoc being v becoming (ting Anh). Nhng tr thnh
ci g mi c ch? Ting tr thnh y thc ra ch c ngha l
chuyn bin khng ngng, v do n cng c tnh cch ph bin
nh ting hin hu. N khng din t c ci phong cch hin hu
v tr thnh ca tng hin tng xt ring. V d trong trng hp
gi th hin hu hoc tr thnh l thi, trong trng hp ma l ri,
trong trng hp sng l tri. Ta thy ngay rng nu ng t hin
hu l hon ton ph bin th cc ng t thi, ri v tri cng cn
rt ph bin: (khng nhng ma ri m tuyt, l, phng x v.v... cng
ri). Trong khi , ng t ma l y nht cho ch th ma. Ta
c th ni "ma ma" cho ch t v ng t, hoc ch cn ni ma
nh mt ng t (hoc nh mt ch t, ty thch ca ta). C nh
th, bn c th ni: ngi ha s v, thin gi ngi thin, ngi c
sch c sch, ng vua lm vua, Tu Trung lm Tu Trung, ni lm
ni, my lm my. L do tn ti ca vua l lm vua, l do tn ti
ca ni l lm ni. Lm vua tc l lm tt c nhng g m mt ng
vua lm: tr nc, an dn, thit triu, v mt vn truyn khc. Nh
trong trng hp "ma ma", ta khng ni "vua lm vua" na m ch
ni "vua vua" ting vua th hai l ng t, mt ng t khng c tnh
cch ph bin, ch dnh cho nh vua m thi. Mi ch t tr thnh
mt ng t, v ng t y l "l do tn ti" (la raison d'tre!) ca ch
t y. V d tri ni ni, m my my, Tu Trung tu trung. Khi ta
ni ngi ha s v, ta nghe nh xui tai hn, k thc mnh
khng khc g mnh nh vua vua. My ngn nm v trc c
thnh Khng tng dng loi ngn t ny ri. Ngi ni "qun qun,
thn thn, ph ph, t t" ngha l "vua (lm) vua, ti (lm) ti, cha
(lm) cha, con (lm) con". Ta c th tu ring m gii thch: "vua
phi lm trn bn phn vua" hoc "vua phi cho ra vua..." nhng tu
trung li gii thch y khng c thm g mi.
Thy c ng tc l chnh bn thn ca ch th ng tc ri ta mi
h thy c ci dung lng bao la ca mt ting bit.
Objets inanims, avez vous donc une ame?
quen nhn thc ci Bit qua hnh thc cm gic v tri gic ca
mnh, chng ta thng gi nhng vt v c l v tri v gic, nhng
vt ch hin hu mt cch "tr tr bt ng". Thc ra cc vt ny ch
v tri v gic theo nhn nh ca ta m thi. Tng kia l s tp hp
ca nhiu nguyn t do nhng lc t in kt hp. Nguyn t khng
phi l nhng ht vt cht ng c bt ng m l nhng khong
khng gian kh s trong cc cht im li ti nh cht t (proton),
trung ha t (neutron), v in t (electron) khng ngt di chuyn vi
tc kinh khip, sut sot tc ca nh sng, ngha l 300,000 cy
s mi giy. Ci g d khin cho cc trng t in v cc cht im
hnh ng nh th? Ta c cn m t tng l mt vt th "tr tr, v
tri v gic" na hay khng? Nhng vt v tri v gic, Ty Phng gi
l les objets inanims. Thi s Lamartine c ln hi: "Nhng vt v tri
v gic kia, chng by c linh hn khng vy?" (objets inanims, avez
vous donc une me?). Linh hn theo kiu t duy v tng tng ca
con ngi th chc l khng c, hoc khng thy biu hin, nhng
linh hn theo ngha mt thc th sng ng th chc chn l c.
Tc dng mun mt ca ci bit
Ci bit c th c biu hin ra mun ngn mt. Tc dng ca bit,
nh ta thng thy, l thy, l nghe, l cm, l so snh, l hi tng,
l tng tng, l suy t, l lo s, l hy vng v.v... Trong Duy Thc
Hc, mt mn hc chuyn ch v nhn thc trong Pht Gio, ta tm
thy nhiu tc dng ca ci bit na. Trong trng hp thc A li gia,
bit c ngha l hm cha, duy tr, biu hin
[8]
. Trong trng hp
thc Mt na, bit c tc dng bm cht khng chu bung th. Trong
trng hp thc, bit cn c tc dng sng to, v vi, m mng,
ct xn. Trong trng hp thc Ym Ma La, bit c tc dng chiu ri
[9]
. Ta nhn thy bt c hin tng no d l tm l, sinh l hay vt
l cng c s c mt ca s vn chuyn sinh ng. Ta c th ni s
sinh ng vn chuyn l tc dng ph bin ca ci bit. Ta ch cho ci
bit l mt vt bn ngoi n lm cho vn vt sinh ng: n chnh
l s sinh ng, n chnh l vn vt sinh ng. V khc vi v l mt.
Bn hy ra ngi gn mt cy chanh
Nhng iu ti va ni vi bn trn y khng phi l nhng tr
biu din ca vn t v tri thc c mc ch gii tr ngi c. l
nhng dng c m ta c th s dng lm rn nt v bt tung ci
n np suy t khi nim c un c lu ngy trong cuc sng
thc dng, cng nh nhng ci cht st v nhng chic x beng m ta
thng dng tho g nhng ci thng hoc tch ch mt thn
cy ra lm nhiu mnh. Nh khi ta lun mt con ra vo gia thn
tre ch cy tre ra lm hai, bn c th va c ti u va v l ra
ti , v iu ny chng t bn c cng phu qun nim. Nhng nu
bn khng thy nh vy, hoc cha thy nh vy, th c th l do
bn mi quan st thc ti ln u bng thc khng phn bit v
cha quen vi cch nhn o ln ny. Cng c th v nhng ng
ma trn y ca ti cn vng. Khng sao, thua keo ny ta s by keo
khc. Khng vo c bng cnh ca ny, ta s vo bng mt cnh
ca khc. iu quan trng khng phi l "hiu" nhng li ti ni, m
l "thy" c thc ti. Li ti ni ch l nhng iu ma gi , hoc
mt ngn tay ch tr. Bn phi nhn bng con mt ca chnh bn, v
con mt ch c th m ra trong chnh nim.
Ti ao c bn khng em nhng li ti ni ch to thnh nhng
nim ri ct gi chng trong bn. Ti khng mun trao cho bn ci g
ht. Ti ch mun "ma" cho bn xem m thi. Ti khng mun lm
hn mt con ong. Bn thy c g th l bn thy trong tm bn,
ch khng phi thy trong nhng ng ma ca ti. By gi bn
hy ti ngi xem mt a b ng. Hoc ra ngoi vn ngi cnh cy
chanh. Hoc vo bp nu nc pha mt bnh tr, lm mt trong
nhng vic mt cch tht tnh to, thp mt tri chnh nim ln
ng i lc vo qun lng. Bn khng cn suy t v s ng nht
hoc sai bit ca bn vi a b, vi cy chanh hay bnh tr. Bn
khng cn suy t. Ngi vi a b, ngi vi cy chanh hoc ngi
ung tr cho ti khi mi bn n mt n ci.
48 | Chng 3: Nh khng t rong m l n cng khng ngoi
Chng 3: Nh khng trong m ln cng
khng ngoi
Tm cnh nht nh
Chiu hm y, ti ng ht cc ca l v gi lng. Sng hm nay, ca
s ca ti m trn mt cnh rng xanh mt. Nng ln v c mt
ch chim ti ht trn cy mn trc sn. B Thanh Thy i hc.
Ti ngng vit nhn qua cnh rng tri di bn kia i v duy tr
thc v s c mt ca ti v ca cnh rng.
Mun t ti s nh tm, khng hn l ta phi ng ht cc ca gic
quan li. Cc thin gi s tm phi ng ht cc ca mt v tai c
th d dng tp trung vo hi th hoc vo mt i tng qun nim
khc. Nhng i tng ca cm quan khng phi ch hin hu bn
ngoi thn. Ngi hnh gi c th khng nghe, khng thy, khng
ngi v khng nm, nhng ngi hnh gi khng th khng c cm
gic v nhng g ang xy ra bn trong thn th. Khi hnh gi c mt
ci rng nhc hoc bp chn mi, th l mt kh th. Khi ton c
th hot ng bnh thng, hnh gi c mt cm th d chu v an lc
v c th. Cm th ny c th c gi l mt x th tc l mt cm
th trung tnh (khng d chu khng kh chu); k thc n thuc v
lc th. Trong Pht hc thng ni ti ba th: kh, lc v x th; theo
ti, ta c th b x th bi v x th thc ra l mt th lc th. Cm
th bn trong thn th l mt dng hin tng lin tc, d ta c
thc hay khng v n. N l mt trong hai cnh ca s ca xc gic.
Vy th "ng ht cc ca cm gic" l mt chuyn khng th lm
c. Hn na, d ta c ng ht cc ca cm gic th thc ta vn
cn hot ng, ngha l tm ta vn cn i tng: l nhng hnh
nh, nhng khi nim v nhng t tng m bn cht c ngun gc
k c. C ngi cho rng thin ta l gt ra khi tm thc tt c mi
i tng thuc v th gii cm gic v suy tng v cho tm tr
v trng thi thun tu khng i tng cho tm t qun chiu
cho n khi tm tr thnh chn tm
[10]
.
l mt din t hp dn, nhng sai lc ngay t u, ngha l t lc
cho rng c th gt th gii cm gic v suy tng ra khi tm cho
tm tr nn thun ty. Tm khng phi l mt thc ti bit lp vi th
gii cm gic v suy tng c th i ra khi th gii y ri rt v t
thn. Khi ti ngi nhn cnh rng trc mt, tm ti khng ra khi t
thn tm ti cnh rng, n cng khng m ca n cnh rng
i vo. Khi ti ngi nhn cnh rng trong chnh nim, ti c th i
vo thin nh m khng h nhm mt: ni rng tm ti qun chiu
cnh rng m k thc cnh rng khng phi l mt i tng bit
lp: tm ti vi cnh rng l mt. Cnh rng l mt trong nhng biu
hin mu nhim ca tm:
rng
ngn thn cy
mt thn ngi
l cnh a tay vy
tai nghe ting sui gi
mt m toang tri Tm
n ci hm tiu kia
n trn tng chic l
c rng cy y
v c th gian
nhng tm theo rng
khoc o mi mu xanh
Ngi o s ngi nhm mt i vo thin nh khng h phn bit c
th gii bn ngoi cn phi chn li v tm thc bn trong cn phi
thm nhp. Tuy nhm mt nhng th gii c mt mt cch rt hin
thc i vi y, khng phi ngoi cng khng phi trong v th gii
ny c mt mt cch linh ng v hon b ni i tng m y ang
qun nim, i tng hoc l hi th ca y, cht mi ca y, cng
n m y ang nui dng, hoc bt k ci g ang l i tng ca
tm "Ci g" y c th nh nh ht bi hay ln nh ni Thi Sn
nhng khng phi l mt mnh thc ti ri rc c th tch ri ra khi
thc ti mu nhim v tri li cn cha ng ton th ci thc ti mu
nhim .
Nh khng trong m ln cng khng ngoi
Ti ngh bn cng qun nim vi ti bi tp sau y: Bn ngi li
trong t th thoi mi, bt u ch n hi th ca mnh, trong khi
lm cho hi th tht m tht nh. Chng mt vi pht sau, bn
chuyn s ch vo cm gic bn trong ca thn th bn. Nu bn
cm thy khng c s au nhc hoc kh no, tri li cn c cm
gic thoi mi v an lc th bn ch ti cm gic y v c t nhin
an hng n vi tt c thc tnh to ca bn. Mt vi pht sau, bn
lu ti s vn hnh bn trong ca cc b phn trong c th bn nh
tri tim, bung phi, l gan, qu thn v b my tiu ha. Cc b
phn ny ang hot ng bnh thng, khng c vn g, cho nn
chng khng gy s kh chu au nhc khin bn phi ch ti
chng. Bn ch ti mu ang lun lu trong c th ging nh sng
sui ang i qua cnh ng thm nhun nc mt cho nhng
cnh ng y. Bn bit l mu nui dng cc t bo trong c th,
v tt c nhng b phn trong c th trong khi c mu nui dng
u gp phn vo vic bi dng mu (b my tiu ha), hoc lc
mu (gan, phi), hoc mu lun lu trong c th (tim). Tt c
nhng b phn trong c th, trong c h thn kinh v cc hch tit
tuyn, u nng vo nhau m hin hu. Tt c u thng thuc vo
nhau. Phi cn cho mu nn phi l ca mu. Mu cn cho phi, cho
nn mu l ca phi. C nh th, ta c th ni "phi l ca tim" hay l
"gan l ca phi"... v ta thy c rng trong mt b phn no ca c
th cng c s c mt ca tt c nhng b phn khc ca c th. S
nng ta vo nhau trng trng lp lp cng c mt y, gio
l Hoa Nghim gi l trng trng duyn khi. Nhn qu y khng
nm theo chiu di (trong mt nhn a n mt qu) m th hin
chng cht nh mt mn li, khng phi mt mng li hai chiu
nh mt mng nhn m l nhiu mng li giao nhau trong mt
khng gian nhiu chiu.
Khng nhng mt b phn ca c th cha trong n s hin hu ca
tt c cc b phn khc ca c th, m mi t bo trong c th cng
cha ng s c mt ca ton th cc t bo trong c th. Mt c mt
trong tt c, v tt c c mt trong mt. Gio l Hoa Nghim khi ni
n "mt l tt c, tt c l mt" (nht tc nht thit, nht thit tc
nht) tc l ni v nguyn l tng quan tng duyn chng cht ny.
Nu ta nm vng c nguyn l "tt c l mt, mt l tt c" th ta c
th vt thot c ci by khi nim mt v nhiu (nht/a), mt ci
by tng giam hm ta trong nhiu ngy, nhiu thng. Khi ta ni:
"mt t bo cha ng tt c t bo khc", ta khng ngh mt cch
n gin rng dung tch ca mt t bo c th bao hm c mi t
bo, v mi t bo c th chui vo nm gn trong t bo y. Ta ch ni:
s c mt ca mt t bo chng minh c s c mt ca tt c t bo
khc trong c th. Mt v thin s Vit Nam ni: "ht bi ny m
khng c th c v tr cng khng c" (tc hu trn sa hu, vi khng
nht thit khng). Nhn vo ht bi, bc thin gi c o thy c
c vn hu ni php gii. Ngi mi hc o tuy cha nhn thy iu
r rng nh thy mt tri chanh nm trong lng bn tay nhng
cng c th thy c iu trn mt nhn xt v suy lun. Kinh
Hoa Nghim c nhng cu c th lm ngi c rng ri tay chn,
nu ngi y cha c dp tham kho v nguyn l trng trng duyn
khi. Ta hy c cu: "Trong mi ht bi, ta thy v s cnh gii Pht,
mi cnh gii u c cc c Nh Lai vi ho quang qu bu", "V
lng v s ni Tu Di c th em trn u mt si tc", "t mt
th gii vo tt c cc th gii, t tt c th gii vo mt th gii".
Trong th gii hin tng, ta thy s vt hin hu ring bit, ci no
nm trong v tr ca ci y, ci ny ngoi ci kia. i su vo nguyn
l duyn khi, ta thy rng tnh cch ring bit y l gi to: mt vt
th l do tt c cc vt th cu thnh, mt vt th cha ng tt c cc
vt th. Di nh sng qun chiu ca duyn khi, nim mt v
nhiu b tan r, v cng vi n cc nim trong v ngoi, nh v ln
cng tan r. Thi s Nguyn Cng Tr
[11]
thy c iu ny khi
ng ca ngi:
Thin thng thin h v nh Pht
Nh khng trong m ln cng khng ngoi.
Mt tri l tri tim
thy c "mt trong tt c, tt c trong mt" ni c th, ta hy i
xa mt bc na qun nim v s c mt ca vn hu trong ta. Ta
bit rng h tri tim ngng p trong ta l dng sinh mng ta c th
b gin on, v vy ta rt nung chiu qu mn tri tim ta. Nhng
bn ngoi c th ta c nhiu b phn cng quan trng cho s sng ta
v quan trng khng km tri tim trong c th ta. Hy ch ti ci
vng sng v i trong khng gian m ta gi l mt tri, chng hn.
Mt tri cng l mt tri tim ca ta, mt b phn ta tm gi l ngoi
c th ta, nhng nu ngng hot ng th s sng ca ta cng b
chm dt. "Tri tim" v i y ca ta cho ta v mun loi trn tri t
nhit lng cn thit sinh tn. Loi thc vt sng c l nh nh
sng mt tri. L cy ht ly mt phn nh sng chiu ri trn n, ct
gi nng lng y, rt cht thn trong khng kh v ch to cc cht
dinh dng cn thit cho cy nh ng v tinh bt. Nh cy c m
vt v ngi c thc n. Tt c chng ta, cy c th vt v ngi u
"tiu th" mt tri, trc tip v gin tip. Ni sao cho ht tc dng ca
mt tri, ca tri-tim-bn-ngoi-c-th ca ta. C th ca ta thc ra
khng gii hn trong phm vi bn trong ca da ta. C th ta bao la v
i hn nhiu. Ni mt s vng mt trong vi ba pht ca ci bu kh
quyn bao quanh tri t cng cho s sng ca "ta" chm dt.
Khng c hin tng no trong v tr m khng c lin h n ta, t
mt ht si trong lng sui n mt tinh h ang vn chuyn cch tri
t ta hng triu nm nh sng. Thi s Walt Whitman ni: "s c mt
ca mt l c cng quan trng bng s vn hnh ca cc v tinh t".
Nhn xt khng phi n t s suy lun Trit Hc m t mt rung
cm ca tm t. ng cn ni: "Ti rng ln... ti cha ng c v
thin h" (I am large I contain multitudes)
[12]
.
Tng tc v tng nhp
Php qun m ti ngh vi bn trn y, ta c th gi l php qun
"trng trng duyn khi" tc l v s biu hin ca mi hin tng
theo ng li tng quan tng duyn. Php qun ny c th a ta
vt thot nim v mt v nhiu (l'unit et la diversit) hoc v mt
v tt c (le Un et le Tout). Ch c php qun ny mi sc p v
ng kin, v ng kin c thnh lp trn thi quen nhn thc v
mt v nhiu. Khi ta c khi nim "mt ht bi", "mt bng hng",
hay "mt con ngi", khi nim y khng tch ri khi nim v n
v, v mt, v ton hc c thnh lp. Ta thy c ranh gii gia mt
v nhiu, gia mt v khng. nim v n v rt thit dng cho i
sng hng ngy, cng nh ng ry xe la rt cn cho chic xe la.
Nhng nu ta qun chiu c t tnh duyn khi trng trng ca
ht bi, ca bng hoa hoc ca con ngi th ta thy ci mt v ci
nhiu khng th ri nhau m hin hu, ci mt v ci nhiu i vo
nhau khng tr ngi, ci mt tc l ci nhiu. l nim tng tc
v tng nhp ca gio ngha Hoa Nghim. Tng tc c ngha l ci
ny l ci kia, ci kia l ci ny: tng nhp c ngha l ci ny nm
trong ci kia, ci kia nm trong ci ny. Qun chiu cho tng tn th
ta c th thy nim mt v nhiu ch l mt trong cc phm tr
thc m ta s dng nm ly thc ti, cng nh nhng chai l m
ta s dng ng nc ung. Ta thot c phm tr mt v nhiu
th cng nh chic xe la thot khi ng ry xe la tr thnh
chic my bay bay ling t do trn khng gian. Cng nh nh thy
c rng ta ng trn mt tri t trn ang quay chung quanh n
v chung quanh mt tri, ta thy nim v trn v di ngy xa ca
ta b ph v, nh thy c tnh cch tng tc v tng nhp ca
mi hin tng, ta thot c nim v mt v nhiu.
Kinh Hoa Nghim a ra hnh nh mng li ca vua tri Thch
gi trng trng duyn khi. Mn li ny c kt bng nhng
ht ngc. Mi ht ngc phn chiu trong n tt c cc ht ngc khc
v hnh nh ca n cng c phn chiu trong tt c cc ht ngc
khc trn li. Nh vy, ng trn phng din hnh bng, mt ht
ngc cha tt c cc ht khc, v tt c cc ht khc u cha n.
Ta cng c th dng mt hnh tng hnh hc ni v tnh cch
trng trng duyn khi ca vn vt. V d ta c mt hnh trn m tm
im l T, c thnh lp bi tt c cc im cch T bi mt khong
cch bng nhau, v ta bit h thiu mt im l vng trn khng th
thnh lp c. Vng trn l tt c cc im y. y ta thy mt l
tt c, bi v nu thiu mt im th vng trn khng th thnh lp,
ngha l tt c cc im khc cng khng c. Ta li thy tt c l mt,
bi v s c mt ca vng trn, ngha l ca tt c cc im kia u
ty thuc vo s c mt ca mt im ny. Tt c cc im ca vng
trn u quan trng nh nhau v u c tnh cch thit yu cho tt c
vng trn.
c mt nim v lin h chng cht tng trng cho tnh cch
tng tc v tng nhp (ti tm dch l inner-tre v
interpentration) ca vn hu, ta c th hnh dung mt khi cu
(globe) hnh hc, c thnh lp do s c mt ca tt c cc im trn
din tch hnh cu cng nh trong lng cu, thiu mt trong v s cc
im l khi cu khng th thnh lp. By gi ta hy ni lin mi
im trong khi cu vi tt c cc im khc trong khi cu bng
nhng ng dy tng tng, ni xong im A vi tt c cc im
xong th bt u ni im B vi tt c cc im, trong c A. C
nh th m ta ni lin tt c cc im trong khi cu vi tt c cc
im khc trong khi cu. Nh vy l ta to ra mn li v cng
chng cht gia cc im.
"B tt bit qun st v t tnh duyn khi ca cc php, trong mt
php thy nhiu php, trong nhiu php thy mt php, trong ci
mt thy ci v lng, trong ci v lng thy ci mt, s sinh khi
v hin tn ca cc php c tnh cch trin chuyn khng thc v
khng lm nao nng c bc thc gi". Nh ti ni, trong gii
vt l hc hin ti c quan nim v "bootstrap" kh ph hp vi t
tng tng tc v tng nhp.
Theo thuyt ny, khng c g lm bn cht cho vt cht c. Cht t
(particules) ch l nhng phi hp chng cht v h tng gia cc
cht t. V tr l mt mng li hin tng tng duyn trong
khng c mt hin tng no c th lm bn cht cn bn: mt hin
tng l do tt c cc hin tng khc kt hp
[13]
. Gi s c ngi ti
hi: "Ti ng l nhng hin tng ring bit kia nng vo nhau
m sinh khi v tn ti. Nhng ci tng th ca tt c cc hin tng
, ci Tt C (le Tout) th do du m sinh ra?" Xin bn hy cho ngi
mt cu tr li.
M mt trong nh
L mt ngi thc tp thng minh, bn c th i vo php qun
"trng trng duyn khi" bng nhiu ng ngch. Thin qun khng
phi l mt s bt chc, m l mt s sng to. Ngi bt chc
khng bao gi i xa, k c nhng ngi bt chc ngh thut nu n.
Chc bn cng d bit ngi nu n gii l mt ngi c ti sng to.
Nhng cnh ca i vo php qun y c th gi l nhng phng
tin. Cnh ca phng tin m ti va ngh vi bn l qun st s
vn hnh ca cc b phn trong c th: mu, tim, rut, gan, phi,
thn.
Bn c th chn mt trong mun ngn cnh ca khc i vo cng
mt php qun. Mt t tng, mt tnh cm, mt hnh bng, mt cu
th, mt gic m, mt hn si, mt dng sng, mt v sao, mt chic
l... Ngi thin sinh gii bit vn dng s qun chiu ca mnh
trong i sng hng ngy v khng b qua mt c hi no nhn
thu vo tnh duyn khi ca vn tng. S qun chiu c nhin l
c thc hin trong nh, ngha l trong s tp trung ca tm . D
ta m mt hay nhm mt th tnh cht ca qun chiu vn l nh. Ta
hy b i ci hnh nh cho rng nhm mt li l nhn thy bn
trong (ca tm) v m mt ra l nhn thy bn ngoi (ca tm).
Mt t tng khng phi l mt i tng bn trong, mt dng ni
khng phi l mt i tng bn ngoi. C hai u l i tng ca
ci bit v khng c ci no trong ci no ngoi c. nh lc ln l
khi ta an tr trong mt trng thi cm thng su sc vi thc ti qua
i tng qun nim ca ta, ni ta khng cn phn bit ch th v
i tng. Lc , s d ta c th l mt thc ti bi v ta gt b
c nhng dng c o lng ca nhn thc m Pht hc gi l nhn
thc bin k
[14]
.
Thy ngha l thng
Chc chn l c nhng lc bn ngm nhng a con ca mnh
ang n a v t v ngh n tng lai ca chng. Do kinh nghim
sng, bn bit i ngi y dy lo u, s hi, tht vng v hy vng...
Bn lo lng cho cc con ca bn v xt xa ngh n i sng cng lc
cng kh khn ang i chng tng lai. Nhng lc bn i
vo trong chng. S d bn i vo trong chng d dng nh vy l v
bn thy c lin lc huyt thng gia bn v chng. Ngi thin
gi cng vy. Cng qun chiu tnh cch trng trng duyn khi y
cng d i vo thc ti ca v tru, v y c th thy c nhng lo u
s hi tht vng v hy vng ca mun loi. Qun st mt con su
xanh trn mt cng l, ngi thin gi thy c tm quan trng ca
con su, khng phi t quan im t tn t i ca loi ngi m l
trn nhn thc trng trng duyn khi ca vn vt. Y thy c tnh
cch qu gi ca s sng ni con su, v y khng th no tiu dit s
sng mt cch d dng nh nhng k khc. C th l mt ngy
no y b bt buc phi git con su, nhng nu y git con su th y
cng c cm tng l y t git ly y, y t thy "cht trong lng mt t".
C ngi i sn git mua vui. Ngy xa, c ngi i sn v khng
th mnh v v con cht i, nhng khng bao gi li i tc ot
sinh mng ca mt con vt v nga tay. Trng trng duyn khi
khng phi l mt tr chi suy lun trit hc khng c lin h g ti
i sng tm linh v thc dng. Qun chiu v trng trng duyn
khi, ngi hnh gi dn dn thy c s sng ca mun loi l
mt, v trong y tnh thng khi dy, bao trm mi sinh vt. Khi thy
tnh thng hin hu, y bit rng cng phu qun chiu ca y bt
u c kt qu.
Ci thy vi ci thng i i vi nhau, ci thy vi ci thng l
mt. Tiu tr th i vi tiu bi, m i tr th i vi i bi.
Nhng iu trng thy m au n lng
Bn c khi no xem mt chng trnh truyn hnh v loi vt trong
cc loi sn ui nhau n tht nhau khng? Bn tng thy mt
con cp ui bt mt con nai hoc mt con rn ang nut mt con ch
khng? Loi phim ny thng khin ta hi hp. Ta mong c cho con
nai thot khi nanh vut ca con cp, v con ch thot khi ci ming
ca con rn, bi v nu nhn con cp x nai hoc rn nut ch th ta
thy kh chu trong ngi. Nhng y khng phi l chuyn phim
gi to m l chuyn thc trong cuc i. Ta mun cho nai v ch
thot thn, nhng ta t nh rng con cp v con rn phi c thc n
mi sng c. (Bn ch qun rng ngoi rau u ta cn n g, ln,
tm, c, d, b v cng nh cp v rn, ta n c nai v ch na). Ta
khng mun "kh chu trong ngi" cho nn ta ng v pha con nai
v con ch. Ta thm c chng nhy thot cho l.
Ngi thin gi trong trng hp phi gi cho tnh to. Y khng
c ng v phe no ht, v y thy y c mt ni c hai bn. C
nhng k c th nhn cnh tng con cp x xc con nai mt cch
thn nhin v thch th na, nhng phn ln chng ta u hi hp
ng v pha k yu. Ngi thin gi cng c khuynh hng ng v
pha k yu: nu cnh tng l cnh tng sng th y nht nh kim
cch lm cho con nai hoc con ch chy thot. Tuy nhin y lm nh
th khng phi ch trnh ci au trong lng y. Y phi thy c s
tht vng ca con cp v con rn m thng chng, ngha l thy
c tt c nhng vt ln ca mun loi m thng chng, ngha l
thy c tt c nhng vt ln ca mun loi trong s mu sinh. c
su vo cun sch ca cuc i, ta thy rng tuy cuc i cha y
nhng mu nhim, n cng cha y nhng cnh tng kinh khip
no lng. Bn thy nhiu v i sng ca loi nhn cha? Bn
sng qua mt cuc chin tranh cha? Bn tng chng kin cnh
tra tn, t y, thanh ton? Bn chng kin cnh cp bc v hm
hip trn bin c?
i bi tm l bn cht ca ha gii
Trong thi bnh, hot ng th thao c hng chc triu ngi theo
di. S d ngi ta thch th theo di mt trn u tc cu chng hn
l v ngi ta hay chn ng v mt phe v ng nht mnh vi phe
y. Ngi ta sng vi s hi hp, lo u v hy vng nh khi ngi ta
theo di mt cun phim. C khi ngi ta cn a chn ra gip
mt qu bng trong mn nh na. Nhng nu khng ng v mt
phe th nhng thch th khng cn. i vi mt cuc chin tranh
cng vy, ta thng hay ng v pha nhc tiu v ang b de da.
Phong tro ha bnh thng c hng dn bi tnh cm y. Ngi
ta phn n, ngi ta go tht. t c ai c th ng ln cao hn nhn
cuc chin vi tm trng ca mt ngi m thy hai a con mnh
ang git nhau, c th tm nhng gii php thc tin nht cho cuc
ha gii. Nhng n lc ha gii ch thc phi c pht xut t i
bi tm, m tm i bi l hu qu ca mt s qun chiu v t tnh
tng tc v tng nhp ca mi loi, mi vt...
Trong cuc i thnh thong ta c duyn may gp c nhng k m
lng thng lan ti c loi ng vt v thc vt. Ta bit c nhng
ngi d sng trong nhng hon cnh tng i an n vn trng
thy r rng nhng p bc, i kht v bnh tt ang hnh h bao
nhiu triu ngi trn th gii v lun lun thao thc i tm gii php
cu cha. H khng cho s bn rn lm lng qun. H thy c
ti mt mc no tnh cch tng quan tng duyn ca s sng
v h bit s tn sinh ca nhng nc km m mang c lin h ti s
tn sinh ca nhng nc giu c tin b v vt cht. Ngho i v p
bc a ti chin tranh. Trong thi i chng ta khng c cuc chin
no m khng lin h ti nhng khi ln, v s phn nc ny lin h
ti s phn nc khc.
i bi tm khng c ch ng
Trong mt nn vn minh m k thut ng vai tr then cht cho s
thnh cng, lng xt thng khng cn nhiu ch ng. Khi mt
thin gi qun chiu v s sng, y tr nn ln mn vi c con su v
ci kin. Y khng th nhn tm git hi cc loi th, ni g y c th
cm sng git hi ng loi. Ci tm t bi ca y khng c ch ng
trong x hi ny. Nu y lm nng dn, y s khng th giu c, bi v y
khng chu dng hng tn thuc st trng tiu dit cc loi su b
trong lng t v trn cy l. Do y thu hoch c rt t. Nu y
lm b trng quc phng, y s khuyn khch thanh nin tr thnh k
lng tri i khng (objecteurs de conscience). Nu y lm tnh trng,
y s chng i vic thit lp trung tm in lc nguyn t ni tnh y.
V nhng l do , y s b vt ra khi gung my. Trong chng ta
nhiu ngi cng cm thy nh y. Chng ta khng th thy thoi mi
vi ci x hi ny. Chng ta t chc chng i v s chng i ny
rt cht vt.
David Bohm gio s vt l hc ti i Hc Lun n c ni: "Nu
chng ta mun x hi thay i th khng th ch thc hin mt vi
thay i s s ni c nhn hoc thay i h thng t chc kinh t, m
phi c s thay i ton vn v tm thc. Chng ta cha bit s thay
i c thc hin nh th no, nhng ti thy chc chn l
iu thit yu
[15]
". S thay i ca tm thc, nh bn thy, c
th c thc hin bng s gic ng v t tnh duyn khi ca thc
ti, s gic ng m mi chng ta ang i vo bng nhng cnh ca
phng tin khc nhau. S gic ng ny khng phi do cng trnh
truyn b mt nhn nh hay l mt t tng h. N l hoa tri ca s
trc nhn thc ti trong lin h duyn sinh, trong s ph b nhng l
li suy t chuyn chia ct mt thc ti khng th chia ct.
Bt dit trong sinh dit
Thc tp php qun duyn khi nh trn trong mt thi gian, bn s
thy c s thay i trong bn: ci nhn ca bn s m rng, bn s
nhn mun loi vi con mt ca t bi; nhng c chp v th on trc
kia bn tng khng b c nay s tiu tn v bn s tr nn d di
v lng vi mi ngi mi loi. Hn th na, bn s thy s sng
cht khng lm cho bn lo lng nh xa na. Chc bn c bit nh vt
l hc Erwin Schrodinger ngi pht minh ra php lc hc ba
ng (wave mechanics). Suy t v ng, v v tr, v s sng cht v
v nim mt v nhiu, ng vit: "Vy anh c th nm dui thng
tay chn trn t M vi nim tin vng chc rng anh v t l mt,
t vi anh cng khng hai. Anh cng vng chi v an ton nh t,
c th l vng chi v an ton gp ngn ln t na. Nu chc chn l
ngy mai anh tr v t th cng chc chn l mt ngy no t s
a anh ra i tr li vt ln thm v kh au thm. Nhng anh
khng phi i n "mt ngy no " u: chnh hm nay, trong
khonh khc ny, t ang a anh ra i, khng phi mt ln m
hng ngn hng vn ln, cng nh t ang chn vi anh hng ngn
hng vn ln, trong chnh khonh khc ny. Bi v lun lun v vnh
vin ch c hin ti, ch c cng mt ci hin ti ny m thi: ch c
hin ti l vnh vin"
[16]
. Mt ci thy nh vy tht c th a ngi ta
n tm trng v y trc ci cht v ci sng, nu ci thy y an tr
vng chi trong i sng tm linh thng nht.
Qu kh, hin ti v tng lai trn u mt si tc
Nhn xt ca Schrodinger v thi gian nhc chng ta i ti mt bc
na trong php qun trng trng duyn khi. Cc nim v trong v
ngoi v mt v tt c ca chng ta bt u rn nt khi ta qun chiu
v cc t tnh tng tc v tng nhp ca vn hu. Tuy nhin, cc
nim ny khng th v hon ton nu ta vn cn duy tr nim v
mt khng gian tuyt i v mt thi gian tuyt i lm khun kh
cho s pht hin ca mi hin tng trn nguyn l tng duyn
tng khi. Trong bui u ca lch s Php Tng Tng
[17]
, khng
gian c quan nim nh mt v vi php, ngha l mt thc ti tuyt
i thot ra ngoi sinh dit (asamkrtadharma), nhng n khi t
tng Bt Nh Trung Qun bt u c khai trin th khng gian v
thi gian c m t nh nhng nim h vng v thc ti, nhng
nim nng nhau m tn ti. Php qun tng tc v tng nhp ca
Hoa Nghim bao hm s ph nhn nim khng gian nh mt
thc ti tuyt i, bi t tng y ph nhn lun cc nim trong v
ngoi, ln v b, mt v nhiu ("V lng v s ni Tu Di c th em
t trn u mt si tc"). V thi gian, php qun tng tc tng
nhp ca Hoa Nghim li ph b lun nim phn bit gia qu kh,
hin ti v v lai, cho rng c th em qu kh v v lai t vo hin
ti, em qu kh v hin ti t vo v lai, em hin ti v v lai t
vo qu kh, v em tt c thi gian t vo mt "nim", tc l mt
khonh khc rt ngn. Tm li, thi gian cng c biu hin trn
nguyn tc tng tc tng nhp nh khng gian, v mt khonh
khc cng cha ng c "ba i", ngha l ton th qu kh, tng lai
v hin ti:
"Qu kh em vo hin ti v v lai
V lai em vo qu kh v hin ti
Ba i v nhiu kip vo mt nim
Khng vn khng di: l gii thot"
"Ti c th i vo v lai
Thu gn mun kip trong mt nim".
i ti mt bc na, kinh Hoa Nghim ni: khng nhng mt ht bi
cha ng khng gian "v cng" m cn cha ng c thi gian "v
tn", v mt khonh khc (nim) khng nhng cha ng thi gian
"v tn " m cn cha ng c khng gian "v cng"
[18]
.
"Du mt si tc cha ba i v c v lng cnh gii Pht."
Thuyt tng i gip ta i vo th gii tng tc tng nhp
Nh vy l gio h Hoa Nghim cho thy thi gian v khng gian
dung nhip ln nhau, lin h ti nhau m tn ti v c hai u khng
c lp vi nhn thc. Thuyt tng i ca Einstein ra i hai ngn
nm sau xc nh tnh cch bt tng ly ca thi gian v khng
gian, v thi gian c xem nh l chiu th t ca mt lin th
khng-thi-gian-bn-chiu khng th chia ct (continuum espace-
temps quatre dimensions)
[19]
. Thuyt tng i nh nim v
khng gian nh mt ci khung tuyt i v bt ng trong v tr
ang vn hnh, ng thi cng nh nim v thi gian tuyt i
v ph bin. Theo thuyt ny, khng gian ch l lin h v tr gia cc
vt th (l'espace est simplement l'ordre de relation des choses entre
elles), v ta khng th c nim v khng gian nu khng thy cc
vt th y. Thi gian theo thuyt ny cng ch l mt lin h trnh t
ca cc bin c. Thi gian v khng gian, do , l nhng hnh thi
ca nhn thc (formes de perceptions), v thuyt tng i xp li rt
gn vi gio ngha Hoa Nghim.
Cng theo thuyt tng i, ch c thi gian a phng m khng c
thi gian ph bin, v vy nim v "by gi" ch c th p dng cho
mt a phng ch khng th p dng cho nhng vng xa xi khc
ca v tr. Theo m xt th nim v " y" cng ch c th p
dng cho by gi ch khng th p dng cho qu kh v v lai, bi l
thi gian v khng gian l nhng nim lin i vi nhau m tn ti.
Thuyt tng i c th gip ta i vo th gii tng tc v tng
nhp bi v nhng chng minh khoa hc v tnh cch tng i ca
thi gian v khng gian c th gip ta lm rn v nhng nim nh
nim v hu hn v v hn, v trong v ngoi, v trc v sau,
nhng nim vn c hnh thnh trn nim v mt khng gian v
cng v mt thi gian v tn. Nu ta cn nhn ln tri v t hi ngoi
bin gii tt cng ca v tr cn c g th ta cn cha hiu c
thuyt tng i, bi v ta cha ph b c nim v mt khng
gian tuyt i c lp vi cc vt th. Cng nh nu ta cn t hi tt
c v tr trong tng lai s i v u th ta cng cha tht s hiu
c thuyt tng i, bi v ta cha ph b c nim v mt thi
gian ph bin v v cng. Thuyt tng i s cn a khoa hc v
trit hc xa hn na. Ta ch tic l Einstein khng dng c chic
phi thuyn v i i xa hn trong chuyn du hnh thm nhp
vo th gii ca thc ti.
Chic b qua sng
Chng ta thy rng nhng khm ph mi ca khoa hc thng ch l
nhng s ph v nhng nim c v thc ti. Cng trnh ca thuyt
tng i l ch ph v c nim c in v thi gian v khng
gian, v a ra nim v ng cong khng-thi-gian (la courbe de
l'espace-temps). Theo thuyt ny, vt th no cng c mt c cu bn
chiu (khng-thi-gian) v cng c t trn mt v-tr-tuyn
khng thi gian bn chiu (ligne d'univers de l'espace-temps
quadridimensionnelle). T b m thc v tr ca nhng ng thng
ba chiu ca Euclide, Einstein hnh dung mt v tr theo ng cong
khng-thi-gian bn chiu y, mt m thc m ng ngh vo nm
1917. Theo m thc ny, khng gian ca v tr l b mt ba chiu ca
mt siu cu (hypersphere) bn chiu v i, trong thi gian xui
di nh mt ci trc. Nu ta rng tng tng ra ci m thc v tr
bn chiu , ta s thy khng phi l mt hnh cu na m l mt
siu tr (hypercylindre) trong mi giy pht v tr l mt hnh
cu ring bit, cng nh nhng ci hnh k tip nhau trn mt cun
phim. V tr ca Einstein nh vy va l v bin m cng va hu
hn, bi v ng nt cu to n l mt ng cong khng-thi-gian
ch khng phi l mt ng thng hoc l ca khng gian hoc l
ca thi gian. Trn mt tri cam, con kin c th c theo con ng
trc mt m i mi, khng bao gi c gii hn, l v n i theo
mt ng trn. Tuy con kin i mi nhng n vn trn tri cam:
l s hu hn. M thc v tr ca Einstein ph v c con
ng thng v phi hp c hu hn v v bin. Tuy vy, Einstein
cui cng cng phi t b n.
Mt khi c nh khi c ca Einstein chc chn thy c rng
nu thi gian v khng gian tuyt i l nhng hnh thi ca nhn
thc th ci lin th khng-thi-gian bn chiu kia, tuy ph hp vi
thc ti hn, vn cn l mt hnh thi khc ca nhn thc. Einstein d
bit rng nu khng gian khng th khi nim c ngoi s c mt
ca vt th th Einstein cng thy rng bn chiu ca khng-thi-gian
cng ch l nhng sng to ca tm thc lin h ti cc nim v vt
th (chose) v di ng (mouvement). Ci ng cong khng-thi-gian
kia cng ch nn c nhn thc nh mt nim n thay th cc
nim v khng gian ba chiu v mt thi gian tuyt i i theo mt
ng thng, nh mt phng tin m sau khi s dng phi c
vt b, nh mt chic b sau khi qua sng.
Kh nng r b v kh nng pht minh
S d thc ti bin hnh trc s quan st ca ta l bi ta i vo thc
ti vi nhng nim c sn trong nhn thc. Nh khoa hc vt l cc
vi hin i thy c iu : c ngi sn sng r b ngay c nhng
nim tng lm cn bn cho khoa hc t xa ti nay nh nim
nhn qu v nim trnh t thi gian. Tuy nhin, r b mi nim
khng phi l d: ta c cm tng i vo thc ti m khng c nim
th cng nh i vo hm m m khng mang theo dng c o m,
hoc i vo chin trng m khng mang theo v kh, ta s khng
lm c g. Vn ling ca mt nh khoa hc l nhng "s c khoa
hc" ca ng ta. Tt c u c ng ta sp xp thnh h thng. Bo
ng ta r b th rt kh. Trong khi s thc l nh khoa hc no c
kh nng r b nhiu nht l ngi c kh nng pht minh ln nht.
T nhng ngy xa xa, nh o hc c nhc nh mi l phi gt
b mi nim c th i vo th nghim thc ti, t nim ta v
ngi cho n cc nim nh sinh v dit, thng v on, c v
khng... Thc ti c m t l v nim th cng c th nghim cng
phi l v tm nim.
65 | Chng 4: Rch t ung l i si nh t
Chng 4: Rch tung li sinh t
Tm thc to nn tng trng ca thc ti
Tra hm qua, b Thy lm cho c gio ngc nhin ht sc. Sau
ba cm tra ti trng, b t ng i ly chi v qut sch lp
hc. Tr con trong lng, cha a no tng lm nh vy. Bui chiu
sau lp hc, c gio b cng leo ln ti i Phng Vn ni cho
ti bit iu . Ti ni vi c l tr em ngho bn x ti u nh th
, lo lng vic nh vic ca m khng i ngi ln bo.
Sng nay th t b Thy ngh hc, ti a b ln i chi. Hai ng
chu i nht tri thng. Chng ti dnh tri thng m nhen l si
trong ma ng sp ti. B Thy ni tri sinh ra tri thng cho
mnh nhm la sng qu. Ti ni tri thng sinh ra l lm nhng
cy thng con, ch khng phi cho mnh nhm la. Nghe ti ni, b
khng tht vng m hai mt n sng thm ra. Hm qua, ti c ni
n quan nim v thi gian v khng gian ca kinh Hoa Nghim v
ca thuyt Tng i. Ph c nim v khng gian v thi gian
tuyt i, l ta bt u lm rn nt c nhiu nim lin h, lu
nay tr thnh phm tr ca t tng.
Trong thuyt Lng T, cc nh khoa hc cng nhn rng cc
im cc vi nh in t khng phi thc s l nhng vt th c th
tn ti c lp vi nhau. Chng l nhng "lin h h tng"
(interconnexions) gia cc vt th, v cc "vt th" ny li l nhng
lin h h tng gia cc vt th khc. Tm li, khng c vt th no
c t tnh c lp. Ci nhn ny tht khng xa vi ci nhn "trng
trng duyn khi" v "tng tc tng nhp". Khi nim v cht
im cc vi cng chu nh hng nhiu ca thuyt tng i. Cc
vt th cc vi m nh khoa hc gi l cc "lin h h tng gia cc
vt th" y li c nhn thc nh nhng thc ti ca khng-thi-
gian bn chiu lun lun vo trng thi sinh ng, bi v cht lng
(masse) v nng lng (nergie) l mt; cht lng ch l mt hnh
thi ca nng lng (ma ng thi l mt ch t v mt ng t).
Cht t y cng nh ht bi hoc "u si tc" trong kinh Hoa
Nghim, dung nhip c khng gian ln thi gian. Mt cht t nh vy
c th coi nh mt "ht" thi gian; cng nh mt nim (ksana) trong
kinh Hoa Nghim khng nhng dung nhip qu kh hin ti v v lai
m cn dung nhip c khng gian v vt th. Cht t khng cn c
th c hnh dung nh mt vt ba chiu trong khng gian na, (mt
hn bi, hoc mt ht bi rt nh) v tr thnh tru tng hn trong
tr c ta: c th tm gi chng (v d in t) l nhng "thc th bn
chiu sinh ng trong khng-thi-gian" hoc nhng "ln sng c
sut" (ondes de probabilit) nhng ta cng bit rng l mt th
ngn ng c bit, trong y cc t ng nh "cht", "im", "thc th"
v "sng" khng cn mang cng nhng ngha nh trong ngn ng
sinh hot hng ngy. Thc ti ca th gii cc vi vng vy thot
ra ngoi th gii nim, v cc cht t i vi tr c phn bit ca con
ngi ch cn l nhng s lng ton hc tru tng.
C nhng nh khoa hc th nhn rng nhng c tnh ca cc vt
th cc vi l do tr c ca h to tc ra ch tht ra cc vt th cc vi
ny khng c nhng c tnh c lp vi tr c ngi nghin cu
chng
[20]
. Nh vy l c trong hai lnh vc cc tiu v cc i, cc
nh khoa hc u cng nhn rng tm thc l bnh cha ca thc
ti, tm thc to nn tng trng ca thc ti.
Ngi quan st v ngi tham d
i vi nhng nh khoa hc vt l mi, ngi ta khng th tch vt
ra khi tm. Nh khoa hc khng th ng vai tr mt ch th quan
st thun ty khch quan. Tm ca ng ta khng th tch ri khi
thc ti ang c qun st. John Wheeler ngh rng phi thay th
danh t "qun st vin" (l'observateur) bng danh t "tham d vin"
(le participant). Khi cn l k quan st th s phn bit gia ch th v
i tng nht nh l cn tn ti, nhng mt khi l k tham d
th rt c th s phn bit ch khch s bin mt, nhng ch cho
kinh nghim trc tip. Thi "tham d" a ta ti gn phng php
qun nim ca thin gi. Khi qun nim v thn th chng hn, thin
gi bit qun nim thn th ni thn th (Kinh Nim X); ngha l y
khng coi thn th nh mt i tng bit lp vi tm qun nim ca
y. Kt qu ca s qun nim, v vy, khng phi l nhng o lng
v suy t trn i tng qun nim m l mt kinh nghim trc tip
(une perception directe) v i tng y. Ci kinh nghim trc tip
ny c gi l nhn thc v phn bit (nirvikalpajnana).
Thi quen phn bit tm v vt ca ta c gc r rt su trong ta ri,
nn ta phi thc tp qun nim ph v n t t. Kinh Nim X,
mt kinh dy v thin tp c cc mn ca Pht p dng ngay t
khi Pht cn ti th, a ra bn i tng qun nim: thn th, cm
th, nhn thc v i tng nhn thc. S phn loi thc ti ny ch
nhm mc tiu thin qun m khng nhm ti mc tiu phn tch
thc ti. Cc hin tng m ta gi l vt cht (sc php) c lit vo
trong phm tr i tng nhn thc. C nhin l thn th v cm th
(v c nhn thc na) cng c th lit vo phm tr i tng nhn
thc khi ta qun st chng. Nhng s kin m kinh gi mi hin
tng trong c sc (vt cht) l i tng nhn thc cho ta thy
rng ngay t bui u, Pht hc chng li thi quen phn bit tm
v vt nh hai thc th ring bit.
Ni vn l ni sng vn l sng
Cc nh khoa hc vt l cc vi mi khi ri lnh vc kho cu ca
mnh tr v th gii giao tip hng ngy thng c cm gic
nhng vt th ny (nh tri cam hoc ci gh) mt i tnh cch
thc hu m ngy thng chng vn c. l ti v khi i vo th
gii vt th cc vi, h khng tm thy mt bn cht no ca vt cht
m ch thy c tm mnh. Alfred Kastler ni: "Ta ch c th quan nim
c vt cht qua hai kha cnh b tc cho nhau ca n l sng (onde)
v ht (particule), v do phi t b nhng s vt m lu nay ta
quen cho l nhng thnh phn ca v tr"
[21]
. "Vt cht" tuy khng
phi l tri cam v ci gh, nhng ta vn phi ngi trn ci gh y v
b tri cam y m n, bi v ta cng c cu to bng cng mt "cht
liu" vi chng, d "cht liu" ch l nhng s lng ton hc ca
tm ta. Thin gi khi i vo qun nim c th khm ph c tnh
cch tng tc tng nhp ca mi hin tng cho nn trong cuc
sng hng ngy y cng nhn tri cam v tri gh bng mt con mt
khc. Y nhn ni, nhn sng th thy "ni khng l ni sng khng l
sng" na bi v ni "i vo" sng, v sng "i vo" ni (tng
nhp), ni l sng, sng l ni (tng tc). Tuy vy khi mun
tm y vn phi li xung dng sng, ch khng phi leo ln ni, bi
v tr li th gii sinh hot hng ngy "ni vn l ni, sng vn l
sng".
Khng c cng khng khng
Ci thy ca cc nh khoa hc v lin h tng sinh tng hin ca
cc cht im chc chn l c nh hng ti ci nhn ca ng ta v
thc ti v to nn mt th chuyn bin no trong i sng tm
linh ng. Thin gi qun nim v tnh cch tng tc v tng nhp
ca vn php cng thc hin mt s thay i trong y: nhng nim
v ng v v php trc kia ca y bt u rn v t t v y thy c
s c mt ca y ni vn vt, v ca vn vt ni y. S chuyn i trong
y l mc tiu chnh ca y, l "l do tn ti" ca y. V vy y khng
nhng qun nim trong gi thin ta m cn qun nim trong nhng
lc i, ng, nm ngi, ngha l trong cuc sng hng ngy na. C
nhin cng c nhng nh khoa hc lm nh y: chim nghim ngoi
phng th nghim, chim nghim ngay c trong lc n v lc tm.
nim tng duyn v vn vt c th gi l gn gi nht vi thc ti.
N nh bao nhiu cp nim i lp ca tm thc tng giam
hm, ct xn v bp mo thc ti (mt v nhiu, trong v ngoi, thi
(gian) v khng (gian), tm v vt...) N va l mt phng tin ph
v va l mt phng tin hng dn. Duy thc hc gi nim ny
l y tha khi (paratantra). Thin gi phi kho s dng n th
nghim thc ti m khng nn xem n nh l mt hnh tng ca
thc ti.
Y tha khi c ngha l nng vo cc ci khc m sinh khi (y l nng
vo, tha l ci khc). l tnh cht ca thc ti. Tnh cht ny l
khng c bn cht, khng c t tnh, cng nh mt hnh tam gic s
d gi l c l v ba ng thng gp nhau. V l do khng c t
tnh (ngha l khng c bn cht) cho nn mi hin tng c m t
l khng (snya). Khng y c ngha l khng c bn cht thc
ch khng phi l khng c "hin tng".
Cng nh ch cht im (particules) trong vt l hc khng c ngha
l nhng ht vt cht c tnh cch ba chiu tn ti c lp vi nhau,
ch khng y khng c cng mt ngha vi ch khng m ta dng
trong ngn ng thng dng hng ngy. Khng y vt ln khi
nim c v khng dng thng. cho khi ln ln, cc nh Pht hc
thng dng danh t chn khng ni n ci khng y. Thin s
Hu Sinh (sng vo th k th mi mt i L) tng ni rng ta
khng th dng cc t c v khng gi vn vt c, bi v thc
ti thot ra ngoi hai nim c v khng y:
Php cng nh v php
Khng c cng nh khng
Nu hiu c l y
Chng sinh vi Pht ng.
(Php bn nh v php
phi hu dic phi khng
nhc nhn tri th php
chng sinh d Pht ng)
Hoa u-bt-la cn ang n
C mt php qun gi l chn khng qun: thin gi i vo php
qun ny vt b nim c v khng c hu ca mnh, mt
nim c cu thnh do nhn thc sai lm v tnh cch c lp (ng)
v thng cn (thng) ca cc vt th. Khi cy chanh mi c hoa, ta
khng thy tri chanh trn cnh v ta ni: "hoa chanh th c, tri
chanh th khng". Ta khng thy c s c mt ca tri chanh tim
n ni nhng vt th hin l cho nn ta ni khng. K thc yu t
thi gian ang t t lm cho tri chanh hin l. Nhn vo ci gh ta
ch thy s c mt ca g, v ta khng thy c s c mt ca rng,
ca cy, ca l, ca bn tay ngi th mc, ca tm ta ... K thin gi
khi nhn vo ci gh phi thy c c vn hu trong lin h nhn
duyn chng cht: s c mt ca g ko theo s c mt ca cy, s c
mt ca l cy ko theo s c mt ca mt tri, v.v.... Y thy c mt
trong tt c v d khng nhn vo chic gh trc mt y, y cng thy
c s c mt ca n trong lng vn hu. Ci gh khng c t tnh
ring bit. N c trong lin h duyn khi vi cc hin tng khc
trong v tr; n c v tt c cc ci khc c, n khng th tt c cc ci
khc u khng. Mi ln m ming ni "gh", hoc mi ln khi nim
"gh" c hnh thnh trong nhn thc ta l mi ln li gm khi
nim vung ln v chm xung, phn thc ti lm hai mnh: mt
mnh l gh, mt mnh l tt c nhng g khng phi gh. i vi
thc ti s chia ct y tn bo v song v cng phi l v cng. Ta
khng thy c rng t thn ca gh l tt c nhng g khng phi
gh t hp nn. Tt c nhng g khng phi gh nm ngay trong
gh. Chia ct lm sao c? K tr gi nhn gh th thy s c mt ca
tt c nhng g khng phi gh, v vy thy c tnh cch bt sinh
dit ca gh.
Hi nh chc l bn c chi knh vn hoa (kalidoscope). Bn bit
rng tt c nhng kin trc k diu trong ng knh u do s phi
hp ca cc mnh vn mu sc v cc mt knh to thnh. Mi c
ng nh ca ngn tay bn lm tan bin mt kin trc k diu v lm
pht hin mt kin trc k diu khc. Bn c th ni nhng kin trc
k diu kia c sinh v c dit, nhng bn bit r l t th chng (cc
mnh vn mu sc v cc mt kin) khng nm trn bnh din sinh
dit y. Bn thy c rng s sinh dit l gi to: bn th ca cc
kin trc mun hnh vn trng kia thot ra ngoi s sinh dit . N
bt sinh bt dit. Hy nh v thin gi kia, bn th theo di hi th
bn v qun chiu tnh bt sinh bt dit ca th gii bn, ngha l ca
bn. Ri bn s thy s gii thot sinh t ch nm trong tm tay.
Nu ta ph nhn s c mt ca ci gh tc l ta ph nhn s c mt
ca v tr vn hu. Ci gh kia m khng c th vn hu cng khng,
bi v vy khng ai c th lm cho ci gh t c tr thnh khng
c. em ch ci gh ra, b vo l si, t ci gh i, n cng
khng th t c tr thnh khng. Nu bn thnh cng trong s th
tiu ci gh th ng thi bn th tiu lun c v tr. Cho nn
nim sinh dit dnh lin vi nim c khng. Mt chic xe p chng
hn bt u c t lc no v bt u khng t lc no? Nu bn ni
chic xe p bt u c vo lc b phn cui cng c lp vo, ti
sao trc bn ni rng "chic xe p ny cn thiu mt b phn?"
Khi chic xe p h hoi, khng dng c na, ti sao bn cn gi l
"chic xe p h"? Bn th qun nim v gi sinh v gi dit ca
chic xe p ri c th thy c chic xe p ngoi bn phm tr
c, khng, sinh, dit.
Thi s Rabindranath Tagore trc khi sinh l khng hay l c, v sau
khi cht, l c hay l khng? Nu bn chp nhn nim trng
trng duyn khi ca Hoa Nghim hoc nim tng hip tng
thnh ca cc cht t cc vi, bn khng th gn nim khng vo cho
thi s Tagore d vo lc ng cha sanh hoc khi ng cht. Tagore
m khng th v tr cng khng, ti cng khng, bn cng khng.
Khng phi nh "sinh" ra m Tagore c, khng phi v "cht" i m
Tagore khng. Mt bui chiu ng trn Linh Thu Sn tiu bang
Bihar, ti thy mt mt tri rt p ang ln. Th ra c Pht vn cn
ngi :
Ngi hnh kht nm xa vn cn trn Linh Thu Sn thn nhin
ngi nhn mt tri huy hong ang ln
Gotama! hay! Ai bo rng u Bt a La triu nm mi c mt ln
n
Ting hi triu kia, c chic tai no chu lng m li khng nghe?
(Du Chn Trn Ct)
Ti thng nghe nhiu ngi than th rng sinh ra i khng c
gp Pht... Ti ngh rng c th nhng ngi ny c gp Pht trn
ng i h cng khng nhn bit. Khng phi ch Tagore v Pht
Thch Ca l bt sinh, bt dit, m bn v ti, chng ta cng bt sinh
bt dit. Ti c y l v bn c . Nu trong hai chng ta mt ngi
khng th ngi kia cng khng. Thc ti thot ra ngoi nim c
khng, thc ti thot ra ngoi nim sinh dit. Tm dng mt ting
chn khng ni v thc ti, ph v tt c nhng nim chuyn
giam hm ct xn v bp mo thc ti. Khng dng tm v nim th
khng c cch g thm nhp thc ti. Ti tin rng khoa hc ang trn
con ng ph v cc nim v mt mai kia s thy rng thc ti
thot ra ngoi mi o lng ca nim. Ngn ng ca khoa hc
bt u c tnh cch tng trng ca thi ca, bi v khoa hc gia thy
khng cn c th dng ngn ng ca s sng thc dng hng ngy
m din t c ci thy v nim ca mnh. Bn c bit l cc khoa
hc gia ang dng nhng t ng nh "ma lc" (charme) v "mu sc"
(couleurs) ni v ni dung cc cht im khng?
Nh lai khng ti cng khng i
Ci thc ti chn khng v nim y cn c gi l chn nh
(bhtatathat) na. Nh ngha l nh th , phi thc nghim,
khng th din t (bng khi nim v ngn ng) c. Ch Chn
khng quan h my, cng nh trong danh t chn khng. Ty
phng dch danh t chn nh l suchness hay ainsit, ly t nhng
ch such v ainsi ra, c hai u c ngha "nh th". Bn c mt tri
su ring trn bn. C ngi hi: mi v su ring ra sao? Thay v tr
li, bn b su ring mi ngi . Nh vy l bn a ngi i
vo chn nh ca hng v su ring, khng cn dng khi nim v
ngn ng.
nhc nh mn v tnh cch bt sinh bt dit ca thc ti, Pht
bo h gi Ngi l Nh Lai (Tathgata). Nh Lai khng phi l
mt m hiu tn xng. Nh Lai ngha l t chn nh m ti, t thc
ti v nim m ti (nh l chn nh, lai l ti). Ti t chn nh,
trong chn nh v i v chn nh. Ai m khng ti t chn nh? Bn,
ti, con su o, ht bi,.... tt c u t chn nh ti, hin ang an tr
trong chn nh v mt mai s v chn nh. Cc ng t ti, v i
u khng c ngha bi v khng lc no ta ri khi chn nh. Trong
kinh Anurdha
[22]
, Pht tr li mt cu hi tng lm cho nhiu tu
s ng thi v c mt s t ca Pht na thc mc. l cu hi
d xem trong bn trng hp ny, trng hp no ng:
- Sau khi cht Nh Lai cn hin hu
- Sau khi cht Nh Lai khng cn hin hu
- Sau khi cht Nh Lai va cn hin hu va khng cn hin hu
- Sau khi cht, Nh Lai va khng hin hu va khng khng
hin hu.
"Pht hi Anurdha:
- Ny Anurdha, ng ngh sao, c th nhn ra Nh Lai ni hnh
sc (vt cht) khng?
- Bch Ngi khng.
- C th tm Nh Lai ngoi hnh sc khng?
- Bch Ngi khng.
- C th nhn ra Nh Lai ni cm th, t tng, hnh nghip v
nhn thc khng?
- Bch Ngi khng.
- C th nhn ra Nh Lai ngoi cm th, t tng, hnh nghip
v nhn thc khng?
- Bch Ngi khng.
- Ny Anurdha, chnh trong khi ta cn sng y m ng cng
khng tm thy ta u ht, th ti sao ng li thy cn phi gii
quyt vn sau khi cht Nh Lai cn hay l mt, hay va cn
va mt, hay va khng cn va khng khng cn?
Nh Vt L hc Robert Oppenheimer, m ngi ta thng gi l cha
ca tri bom nguyn t u tin, c c on kinh y. ng
hiu c th ca kinh, bi v ng qun st v cht im v thy
cht im cng khng th em cc nim khng gian, thi gian v c
khng m bt nht c. ng vit: "Nu ngi ta t nhng cu hi
b ngoi c v n gin nht, chng ta ch c th hoc nn thinh hoc
a ra nhng cu tr li m mi nghe, ngi ta tng l trch t mt
cun kinh no hn l nhng gii by chnh xc ca vt l hc.
Chng hn, nu ngi ta hi v tr ca in t c nht nh khng, ta
phi tr li l "khng", nu ngi ta hi v tr c thay i trong thi
gian khng, ta phi tr li l "khng", nu hi in t c phi bt
ng khng, ta phi tr li l "khng", nu hi in t c di ng
khng, ta cng phi tr li l "khng"
[23]
.
Bn thy ngn ng khoa hc bt u c mu sc ngn ng
thin hc. c on kinh Pht ni trn, Oppenheimer ni rng gii
khoa hc ca cc th k 17 v 18 s khng hiu c nhng cu tr li
ca Pht. Vy m Pht ni nhng iu hai mi lm th k v
trc!
Li sinh t c th rch tung
C mt php qun th hai c th p dng thay cho php qun chn
khng, l diu hu qun.
Hu l c mt, l tn ti, nhng diu hu l c mt v tn ti theo
nguyn l "mt trong tt c, tt c trong mt", v v vy hu khng
ng ngha vi c trong nim c v khng dng thng. Cng bi
vy cho nn c thm ch diu (c ngha l mu nhim) pha trc.
Tuy Oppenheimer dng lun bn ln ting "khng" tr li cc cu
hi v c tnh ca in t, in t vn khng phi l khng. Tuy
Pht ni: "Ngay trong i ny cng khng tm c Nh Lai"., Nh
Lai vn khng phi l khng. Kinh i Bt Nh dng danh t bt
khng (asnya) ni v trng hung ny. Bt khng tc l diu hu.
Chn khng v diu hu gi cho ta khng ri vo hai ci h thm c
v khng ca nhn thc phn bit.
in t v Nh Lai nm ngoi nim c khng, v tnh cht chn
khng v diu hu ca in t v ca Nh Lai mt mt ko ta ra khi
hai h c khng, mt mt y ta trc tip vo th gii v nim. Bn
qun nim nh th no? Khi mt ngi nm vng c thuyt tng
i ni ln danh t khng gian, ngi y thy khng gian bao hm c
thi gian v vt th; tuy y cng dng danh t khng gian nh mi
ngi, nhng ni dung ca danh t y i vi y tr nn giu c
hn nhiu, a dng hn nhiu, v y c gii thot ra ngoi nim
khng gian c th hin hu c lp vi thi gian v vt th. Khi bn
qun st mt con ong, bn phi nhn thy con ong t nht cng vi ci
nhn ca nh vt l hc tng i lun. Bn phi i xa hn y, phi
thy c chn khng v diu hu ni con ong. Ti quyt on vi
bn l cng trnh thin tp ny, nu c thc hin vng chi trong
mt thi gian, s a ngi thin gi l bn thot khi li sinh t.
Trong gii thin gia, vn sinh t l vn trng i nht, "sinh t
s i". Ti nh thin s Bch n vi mt bc th bt ca ngi,
trong mt ch cht c vit rt ln tip theo l my ch nh:
"Nu ai thu trit c n mi thc l bc i trng phu"
[24]
. Trc
kia ti ngh thot ly sinh t l mt vin vng kh xa vi, c nhng lc
ti ang dy ti Pht hc ng Nam Vit. Nhn nhng tng A La
Hn gy g, ti ngh phi thc hin vic dit dc cho n khi mu
kh lc kit th mi c th t c mc tiu . Nhng trong thi
gian qun st v thin tp Phng Bi, ti thy thot ly sinh t
khng cn l mt vin vng na. Sinh t ch l nhng nim: thot ly
c nhng nim y tc l thot ly sinh t. Ti thy ngay rng vic
thot ly sinh t nm trong tm tay ca mnh. Tuy nhin khng phi
mt s liu gii c tnh cch tri thc l lun c th lm cho ta thot
c nim sinh t. Khi bn bt u thy c nguyn tc tng tc
tng nhp ca vn tng, khi bn bt u hiu c th no l chn
khng v diu hu, bn mi ch gieo vo tm thc bn nhng ht
ging ca gii thot m thi. Nhng ht ging ny phi ny n v
trng thnh theo cng phu thin qun ca bn mi sc lm rn
v nim sinh t vn dnh lin vi mun vn nim khc trong s
xy thnh ngc t sinh t. Nu nh vt l hc ch thy c tnh cch
tng tc tng thnh ca cc cht t m khng i xa hn tri thc
lun l th ci thy ca ng ch c tnh cch trang tr m thi, cng
nh ngi hc Pht m khng thc hin thin qun th m hiu bit
ca ng ta ch c tnh cch trang tr. Cho nn bn phi nm ly vn
mng ca bn trong tay v "h th cng phu" cho n lc cc nim
sinh t v hu v bt gc.
Nhng hnh nh m ti s dng ni chuyn nh mt tri, tri cam,
ci gh, con su, chic xe p, ht in t v.v... u c th l nhng
ti do bn phng ti s th nghim thc ti. Qun nim v mt tri
nh mt tri tim bn ngoi c th bn, qun nim v mt tri trong
mi t bo ca c th bn, qun nim mt tri nh ni l rau nui
dng c th bn... Bn s dn dn thy c "php thn", "mt mi
chn tht" ca bn, v n khi bn thy ci cht v ci sng khng
ng c ti bn, khng lm bn nao nng na, y l bn thnh
cng.
"Sinh t tng bc h, ng h thng" l mt cu th ca Tu
Trung Thng S, anh rut ca Hng o Vng Trn Quc Tun.
"Sinh t thng hay c hip nhau, by gi khng cn lm g c
nhau na", l cu th. Bn hy nhn k thy Tu Trung
ni mi t bo ca c th bn.
Chic l a thng vo thc ti v nim
Phi thin Lm T ngy xa a s dng cng n. Li kh ca mt
cng n nm ch n bt ngi hnh gi nh ti n, v nh vy n
to c nh lc, c cng phu qun nim thng xuyn. "Mt
mi tht ca ngi trc khi cha m ngi sinh ra ngi ra sao? "
hoc "Th no l ting v ca mt bn tay" hoc "Tt c i v mt, mt
i v u" l nhng cng n trnh by trong hnh thc nghi vn. Du
hi c nng lc thu ht s ch . Nhng cng n khc nh "Con ch
khng c Pht tnh"
[25]
, hoc "Quch nhin v thnh"
[26]
, hoc "u
Tr Tng bc, u Hoi Hi xanh"
[27]
, tuy khng nm trong hnh thi
cu hi nhng vn c tc dng to ra nghi vn. Nghi tnh, nh vy, l
mt yu t quan trng trong li thin tp s dng cng n. Nhng
cng n a ra c tc dng lm rn nt khi nim, nhng cng c khi
v tnh giam hm ngi hnh gi qu lu trong vng suy t v l
lun trn cn bn nim. Thng th ch khi no i n ch mt
nhoi v b tc cng cc v khi nim, hnh gi mi chu vt thot
nim. Nhc im ca thin cng n l ch .
Ngi thc hnh cc php qun nh "tng tc" hoc "diu hu" tuy
c th ly bt c hin tng no lm i tng thin qun nhng
cng nn sp t an tr lu di vi i tng y. ti khng c
tnh cch "nt c" (nigmatique) nh cng n, nhng nu thin gi
quyt tm h th cng phu th cng c th t n m ngy trong s
qun chiu. Li im ca loi ti ny (nh mt tri, chic l, con
su v.v...) l trnh c cho hnh gi nhng ngy gi ph phm trong
vic s dng tr nng tm mt cu gii p khng th c cho nhng
nghi vn thc ra khng phi l nhng nghi vn c th gii p bng
tr nng. Mt tri, chic l hay con su ch c th a thng hnh gi
vo thc ti v nim.
Tm v ngi v cnh v ngi
Cn mt php qun quan trng na, gi l php qun tm cnh vin
dung m cng dng l nh nim phn bit tm vt. Khi ta nhn
cnh tri, my, nc... th ta phn bit ba hin tng khc nhau.
Nhng nhn xt k cng hn, ta thy khng nhng my v nc c
cng mt th cht m c ba th u khng th tch ri nhau m hin
hu. Khi ta ni: "con rn lm ti hong s", ta thy con rn nh mt
hin tng vt l v s hong s nh mt hin tng tm l. Php
qun tm cnh vin dung l phng php xo b nim phn bit c
tnh cch nh nguyn y.
Nh ton hc c Leibniz ni ng c th chng minh rng khng
nhng mu sc, nh sng, nhit lng, m c hnh th, dung tch v
s di ng ca vn vt na, cng ch l nhng c tnh m nhn thc
gn cho thc ti. Einstein cn i xa hn: ng ch trng c thi gian
ln khng gian u l nhng hnh thi ca nhn thc ch quan.. Vo
th k th hai mi, khng ai cn c th ch trng nh Descartes l
tm v vt l hai thc ti ring bit c th tn ti c lp vi nhau
na.
n gin m ni th trong mnh "ti s rn", ta thy c ti, c rn
v c s. S l mt hin tng tm l, khng c nhng dnh lu n
sinh l ti v vt l rn, s cng l mt hin tng trong li tng
sinh tng duyn ca vn hu, ngha l cng mt th vi vn hu.
Hin tng s bao gm nim rn v nim ngi c th b rn cn.
T th "khch quan" ca rn v ca ngi ra sao th ta khng quyt
chc c, nhng s l mt kinh nghim trc tip: ta gi s l mt tc
dng ca tm.
Theo php qun tng tc tng nhp, ta thy "nim" no ca tm
cng bao hm c vn hu v tr. Nim tc l mt khonh khc ca
tm. N c th l t tng k c, cm gic hay c vng. Cng nh
bt c hin tng no, n cha trong n thi gian v s tc ng.
Nghing v khng gian ta c th tm gi n l mt "cht t"
(particule) ca tm. Nghing v thi gian, ta c th gi n l mt "ht
thi gian" hay mt "st na". (Nn : mt st na cng c gi l
mt nim). Mt nim ca tm cha c qu kh, hin ti v v lai, v
dung nhip c vn hu v tr.
Khi ni n tm, ta ngh n nhng hin tng tm l nh cm gic,
t tng v nhn thc, cng nh khi ni n vt, ta ngh ti nhng
hin tng vt l nh ni sng, cy c, ng vt. Nh vy l khi ta
ni n tm hay vt, ta ch ngh n hin tng (tm tng v cnh
tng) ch khng ni n tm th v vt th. Ta thy rng c hai
hin tng (tm v vt) u nng nhau m thnh, v th tnh ca
chng l s tng duyn, vy sao ta khng thy c rng c hai loi
hin tng u cng mt th tnh? Th tnh y, c ngi a gi l
tm, c ngi a gi l vt, c ngi a gi l chn nh, c ngi a
gi l Thng . Gi l g th gi nhng ta khng th lng th tnh
y vo cc khun thc ca nim. Th tnh y c tnh cch v ngi
ngha l khng b hn ch, khng b ngn cn; dung nhip tt c. Nu
quan nim n l mt th gi n l php thn (dharmakaya). Nu quan
nim n l hai th gi n l "Tm v ngi", v "Vt v ngi". (Gio l
Hoa Nghim Tng gi l tm v ngi v cnh v ngi). C hai dung hp
nhau mt cch vin mn cho nn gi l tm cnh vin dung.
Tm gng ln trn y
Nh Vt L Hc Erwin Schrodinger, trong mt bi din thuyt v
Tm v Vt ti trng i Hc Trinity Cambridge nm 1956, c t
vn tm thc l mt hay l nhiu. ng i ti kt lun sau y:
b ngoi th hnh nh c nhiu tm, s thc ch c mt tm thi.
Schrodinger chu nh hng ca trit hc Vedanta. ng thao
thc mi v ci m ng gi l "mu thun s hc" (arithmetical
paradox) v tm. Nh ta thy, nim v mt v v nhiu l mt
khun kh ca nhn thc; cn b n giam hm l cn b ci "mu
thun s hc kia giam hm. Ch c khi no thy c tnh cch tng
tc v tng nhp ca thc ti th ta mi thot c n. Thc ti c
tnh cch phi nht phi d, ngha l khng phi mt cng khng phi
nhiu
[28]
.
Ci thc ti tm cnh vin dung trong ch th v i tng (tm
v cnh) dung hp mu nhim vi nhau c Duy Thc Hc miu t
bng hnh nh mt tm knh soi, mang trong n tt c mi hnh
tng, khng hnh th khng knh, khng knh th khng hnh. Danh
t dng y l i vin cnh tr: tm gng ln v trn y ca tr
tu khng b che lp. ng v mt hin tng, n li c din t
nh mt kho tng duy tr vn hu trong ngi gi kho (ch th)
v ni dung kho l mt. l nim A li gia (alaya). Duy Thc Hc
gn cho A li gia cng dng duy tr mi hin tng vt l, sinh l v
tm l (ng thi l ni dung ca cc hin tng y) v lm cn bn
cho s pht sinh ch th nhn thc v i tng nhn thc (tm v
cnh). A li gia khng nm trong khung khng thi gian; tri li
khng thi gian pht sinh t n.
Khi nim v cnh (i tng nhn thc) rt quan trng trong Duy
Thc Hc. C ba loi cnh tnh cnh, i cht cnh v c nh cnh.
Tnh cnh l t thn ca thc ti (svabhva). i cht cnh l tnh
cnh b nim chia ct v ng khung (smnyalaksana). c nh
cnh l bng dng ca i cht cnh duy tr trong k c, c th pht
hin li trong nhn thc khi c iu kin.
Mt na v liu bit cnh
T A Li gia pht sinh hai loi nhn thc phn bit gi l mt na thc
(manyan) v liu bit cnh thc (vijnapti). Liu bit cnh thc lm
pht hin cm gic, tri gic, khi nim v t tng. Cn c pht sinh
ca n l gic quan, thn kinh h v no b. Ch trong trng hp
cm gic v tri gic thun ty v trc tip th i tng ca n mi c
th l tnh cnh. Trong cc trng thi m v mng, i tng ca n
ch thun l c nh cnh. Nh vy c ngha l tuy cht liu ca cm
gic thun ty l thc ti, hnh nh ca thc ti do khi nim v suy
tng xy dng nn l b mo m v ct xn ri. T thn thc ti
l dng sng bin ng khng ngng, hnh nh thc ti trong th gii
khi nim tr thnh nhng kin trc c lp trong khun kh thi
v khng, sinh v dit, c v khng, nhiu v mt.
Mt na thc cng c pht hin t A li gia. N l mt th trc gic,
trc gic v s c mt ca mt bn ng tn ti v c lp vi th gii
van hu. Trc gic ny c tnh cch tp qun v m mui. Tnh cch
m vng ca n c un c bi liu bit cnh thc nhng n li tr
thnh lng da cho liu bit cnh thc. i tng ca n l mt
mnh vn bin hnh ca a li gia m n cho l ci ta, trong c linh
hn v thn xc. i tng ca n khng bao gi l tnh cnh m ch
l i cht cnh. Va l nhn thc v ng, mt na c xem nh l
chng ngi cn bn cho s th nhp thc ti. Cng phu thin qun
ca liu-bit-cnh-thc c th lm tiu tn nhn nh sai lc ca mt-
na.
Trong liu-bit cnh-thc c ti su loi nhn thc: thy, nghe, ngi,
nm, xc chm v thc. thc l tc dng tm l hot ng rng
ri nht; khi th n hot ng chung vi cc thc gic trng hp tri
gic), khi th n hot ng cc trng hp khi nim, t duy, tng
tng, m mng v.v...) n sau nm thc cm gic, n c gi l
thc th su. Mt na l thc th by, cn A li gia l thc th tm.
Nhn thc ti bng con mt tu
Nh trn ni, ch trong trng hp cm gic thun ty th i
tng nhn thc mi l t thn thc ti. Nhng gic quan ch c gi
tr tng i, v v vy, ni dung ca cm gic d l tnh cnh vn c
tnh cch khng ton b. Khoa hc cho ta bit, tai v mt ca chng ta
ch tip xc c vi mt phn rt nh nhng ln sng t in trong
v tr. Cc ln sng c tn s ln nh cc tia quang x (rayons du
radium), cc tia v tr (rayons cosmiques) v c nhng ln sng v
tuyn in thoi (ondes radiophoniques) na y dy trong khng
gian m tai ta c bt c u. nh sng cng ch l nhng ln sng,
ch khc vi nhng ln sng m thanh v tn s m thi. Cc tia hng
ngoi i vi mt ta c tn s hi ngn cho nn ta khng trng thy
c. Tn s ca tia X cn ngn hn ca tia t ngoi nhiu, cho nn ta
cng khng trng thy. Gi m ta trng thy c quang tuyn X th
cnh tng ca v tr s khc l v cng vi cnh tng m ta ng
thy hng ngy. Trong cc loi ng vt sng chung vi ta trn mt
t, c nhng loi m gic quan c th tip nhn c thc ti rng
ri hn gic quan ca loi ngi.
Chn tng ton vn ca v tr v vy phi c nhn bng con mt
tu (tu nhn), m con mt ny ch m ra khi gc r ca nim v
chp trc bt tung. Gc r l mt-na. l lc a-li-gia hin hin
nh mt tm gng trn sng soi t vn hu. l trng hp i
vin cnh tr
[29]
.
A-li-gia l mt hay l nhiu
n y c th c ngi s hi: "Nh vy l mi ngi c mt a-li-
gia ring, hay l tt c u c chung mt a-li-gia?" Cu hi ny, chc
bn bit, chng t ngi hi cha thy c tnh cch tng tc
v tng nhp ca vn tng, m cn lng tng trong ci m
Schrodinger gi l "mu thun s hc". Nhng ngi c th hi
tip: "Nu a-li-gia khng c tnh cch c bit th lm sao c k c
ring ca tng ngi? Khng l nh a tr ny hc bi m a tr
kia thuc?" Tht ra trn mt nc c nhng t sng, v tuy khng
th tn ti ngoi nc, sng vn c tng trng v v tr ca mnh.
Trong mt dng sng, c th c nhiu con nc, nhng tt c cc con
nc y u l mt dng sng. Trn mt bin hin tng, ta thy
nhiu gn sng ln tn; nhng gn sng ny nng vo nhau m
tng thnh tng hoi. K c ca mt con ngi khng phi l kho
tng ring bit. N l mt thc ti sinh ng lin h n tt c cc
thc ti sinh ng khc, bin chuyn vo ra khng ngng. Chnh thn
th ta cng vy. Tt c u l thc ti, m thc ti th thot ra ngoi
tnh cch mt v nhiu.
Qun chiu php thn
Tt c nhng trnh by trn kia ca Duy Thc u ch l nhng khi
nim c tnh cch hng dn thin tp hn l c tnh cch m t thc
ti. Nhng hin tng m ta gi l thc th su, thc th by, tnh
cnh, c nh cnh kia, ta phi nh, khng phi l nhng hin tng
c lp vi nhau v vi khng thi gian. Mt c nh nh hnh tng
pht hin trong gic m cng l mt thc ti v hm cha s c mt
ca vn vt. Ta thng ngh hnh nh mt nng tin ta gp trong gic
m l mt hnh nh khng c thc cht bi v ta khng nm c ci
"cht" ca nng tin y. Nhng hnh nh ca nhng k ni ci m ta
thy trn mn nh cng c thc cht u, ta c s m c "cht" ca
chng u. Tuy vy n c thc cht. Thc cht ca n l vn hu
trong v tr. S c mt ca mt o tng ko theo s c mt ca vn
hu. Chnh v c vn hu nn c n. Do tnh cch diu hu ca n
cng ng vi vi tnh cch diu hu ca mt cht im. Cht im
trong khoa hc by gi khng c tnh cch rn chc v "thc hu" nh
c ta tng tng.
Nh ta thy, khi thc (thc th su) an tr trong nh th n
khng hot ng to tc ("construire, faonner") na m bt u th
nghim thc ti trong t thn thc ti. thc bao gi cng l thc
v mt ci g, v vy ta ng tng tng rng ta c th a thc v
trng thi "thun ty" khng c i tng. thc khng i tng l
thc khng hin hnh, khng hot ng, tim phc trong a-li-gia
nh sng tim phc trong nc, ngha l khng c sng trong lc y.
C mt th nh gi l v tm nh (c th gi l v tm tam mui, v
tng nh hoc dit tn nh) trong thc khng cn hot ng
na m thin gi c th t ti trong khi ta thin. Trong nhng gic
ng hon ton khng c mng m, thc cng tr v tim phc trong
a-li-gia.
Trong lc thin qun, thin gi tp trung sc qun nim (nim lc)
trn mt i tng hoc ca thc c lp hoc ca thc trong
trng hp cm gic thun ty) v nh vy l nh lc bt u pht
hin. Thin gi duy tr sc tp trung y ca thc trn i tng,
ngha l trn chnh thc, cng nh nh sng mt tri lin tc soi
trn mt tuyt hoc trn l cy. S qun chiu ny khng phi l mt
s qun chiu v tri, tri li, thin gi rt minh mn. Y c th ghp i
tng ca y vo hi th duy tr s tp trung ca thc. Y c th
ly mt chic l lm i tng qun nim v thy qua chic l y th
gii tm cnh vin dung. Y c th ly s c mt ca mt tri trong c
th y lm i tng qun nim v i ti kinh nghim php thn
khng sinh khng dit. Trong lc qun tng, y vn dng qun nim
thy c t tnh tng tc v tng nhp ca thc ti, c thc
rng s qun nim ny khng c tnh cch to tc ca nim m l
phng tin ph v nim. Tt c l i ti (ngay trong t tm v
t thn y) kinh nghim trc tip v thc ti m duy thc hc gi l
thc tnh duy thc (vijaptimtrat).
T y tha khi i vo vin thnh tht
Php qun tam t tnh ca duy thc cng khng khc my vi php
qun trng trng duyn khi. Ban u ngi hnh gi cng phi
qun st v tnh cch tng quan tng duyn ca vn vt - tnh cch
y tha khi - c thy rng hnh nh ca thc ti trong nhn thc
y l sai lm, bi v c xy dng trong khun kh cc nim sinh
dit, mt nhiu, khng gian, thi gian, v.v... Hnh nh sai lc v c
tnh cch bin k chp. Qun st thc ti bng thc y tha khi, dn
dn hnh gi thot khi li ng chp v php chp trong nhn thc
thc. Tuy vy tim tng trong a-li-gia ca y vn cn nhng gc r
ca cc kin chp y gi l ty min (anuaya) m y ch c th lm
tiu tn nu y thc tp qun nim thng trc trong i sng hng
ngy c th thc s sng tng giy tng pht trong nhn thc
tng duyn ca vn vt. Khi hnh gi thc s sng trong ha
iu i ng ri th y khng cn n nim y tha khi na, nh
ngi qua b khng cn cn ti chic thuyn. By gi ngi y an
tr trong t tnh duy thc, t tnh ny l vin thnh tht. chnh l
th gii ca chn nh, ca tm cnh vin dung.
T s n l, l s vin thng
Th gii y, ta khng cn phi thc hin, bi chn nh "nh th" t
bao gi, ngha l khng thi gian m th ny hay th khc. l th
gii m Hoa Nghim tng gi l l php gii, th gii ca bn th.
Th gii m ta tip xc hng ngy trong c ni c sng, c cy c,
c mun vt, vt no c v tr ca vt y, c gi l s php gii, th
gii ca hin tng. Nhng hai th gii y khng phi l hai th gii
cch bit: th v tng dung thng ln nhau, nh nc v sng, cho
nn c hai c th c gi chung l l s v ngi php gii, ngha l
th gii trong bn th v hin tng tng dung. Tuy nhin, s
tng dung ny c th thy c ngay trong lng th gii hin tng,
ni m mt hin tng l tt c cc hin tng, ni m mt l tt
c, v tt c l mt. Th gii ny gi l s v ngi php gii. l i
khi v ngha bn php gii rt ph bin trong Hoa Nghim tng.
Thin s Php Tng i ng, mt t tng gia c phch ca tng
ny c lm ra sch Vng Tn Hong Nguyn Qun (kinh th 1876
trong i Tng Tn Tu) ni v nhng phng php thin qun c th
gip ngi tr dit vng kin tr v ngun, tc l nhn thc hon
ho v th gii ca chn nh.
Gn dy, c mt nh vt l hc tn David Bohm a ra thuyt "th
gii dung nhip v th gii biu hin" (The implicate order and the
explicate order) i rt st vi nim s v ngi php gii. ng ni
rng nhng s vt m ta nhn thc nh c s hin hu c lp kia
thuc v th gii biu hin (the explicate order) trong , ci ny hnh
nh hin hu bn ngoi ci kia. Nhng xt cho k th thy vt no
cng lin h ti ton v tr, v t mt cht im ta c th thy c
c v tr hm nhip trong n v to thnh n. Ci nhn ny a n
nim v mt th gii dung nhip (the implicate order) trong "thi
gian v khng gian khng cn l nhng yu t ch nh nhng lin h
c lp hoc khng c lp gia cc vt th na".
[30]

Khoa hc ngy nay, theo ng, phi i t ci ton th ca th gii dung
nhip mi thy c chn tng ca tng vt th. Ti cuc ta m
Cordoue, ng ni v cht t: "L'lectron est toujours la totalit"
(in t bao hm tt c). Quan nim ca Bohm nh vy rt gn vi
quan nim "mt l tt c" ca gio l Hoa Nghim. Nu nh Khoa
Hc ny chu i xa hn vic kho cu v trnh by l thuyt vt l, v
thc hin thin qun trong t thn v t tm, ng s c th t c
nhiu thnh qu bt ng v y vt l hc i ti nhng bc rt ln.
86 | Chng 5: Con hy nh n bn t ay con
Chng 5: Con hy nhn bn tay con
Chnh nim cho ta nim vui trong sng
Sng hm nay tri trong v m, ti ra vn cm n cho nhng hng
du mi ln v cm thm vi hng cy x lch con. B Thanh Thy i
hc sau khi n chn cm rang ti lm cho n. Khi ti tr vo ra tay
th ng bn hc Thin dy, ang nh rng sc ming trong phng
tm. Ti i nu mt m tr v mang trn chic bn g trn sn sn,
i ng ta ra.
Chng ti ngi ung tr di nh nng m p. ng bn hi ti v
cch kim im nhng thnh qu ca cng phu thin qun. Ti ni
rng s trm tnh v s an lc l hai ci thc o tt nht. Nu khng
c tin b v hai pha y tc l c th c nhng ch kt trong cng
phu.
C ngi ni n thin qun m khng c thy ch dy c th i n
ch in lon. Nhng gp c mt v minh s th him lm. Minh
s th him, m "bt minh s" th nhiu. Chi bng ta hy nng ta
ng thy ni chnh mi chng ta khi ta cha c duyn gp mt minh
s ng ngha ca n.
Mun trnh c s in lon, bn ng vi v mun i vo nhng
trng thi thin nh c tnh cch "xut thn", tri li hy d chng.
Nhng php thin nh t khng nh khng phi l nhng giai on
thit yu m bn phi tri qua. ng bao gi t p ung thn xc
hoc tm thc bn. Phi sng tht bnh thng v tnh to. Nhng
dng ti ni v chnh nim rt thc dng v cn thit, bn nn c
li. l cng phu hng ngy. C chnh nim l c tt c. Nhng g
ti ni trong phn sau ca tp sch ny, lin h ti tam tnh, bt thc,
t php gii v.v... bn c th m ra xem tr li lc no cng c,
khng nht thit l cn thit trc khi bn i vo cng vic thc tp.
Mt pht thin qun phi l mt pht thoi mi, thanh tnh v an lc.
Nu thy thin qun l mt cc hnh, th l ngi ta i qua mt
cnh gii sai lm.
Thin qun cho ta s h lc, ngha l mt nim vui. Nim vui ,
trc tin l do ta tr v lm ch ly ta, khng b li ko vo qun
lng (tht nim). Nm c hi th, n c n ci, ng tc thn
th tr nn thung dung, cm gic v t tng an tr ni chnh nim:
nim vui chn tht n t nhng ci y. Gi cho tm mnh c mt
trong mi pht giy ca hin ti, l cng phu thit yu nht ca
thin qun. Do cng phu thc tp ny, khng nhng ta c th sng
y , sng sut v thm su i sng ca ta m cn pht hin
nhng iu m k khc, v tht nim, khng th thy.
To iu kin cho np sng chnh nim
Trong cun Php l ca s tnh thc xut bn vo khong mi nm
v trc, ti c ngh trn ba mi phng php thin tp v chnh
nim, trong c phng php t chc mt ngy qun nim mi
tun. Nu bn mun c nhng ch dn tng tn, xin tm xem cun
y, vn c in thnh nhiu th ting. l mt cun sch mng,
rt d c v c cch tnh thc dng. Hin ti vn cn sng theo
nhng iu ni trong sch. Cun sch tuy mng, bn c th c
nhiu ln, bi v mi ln c bn li c dp nhn li qung ng thc
tp qua v pht kin nhng iu mi, khng phi trong sch m
chnh l trong kinh nghim tm linh ca bn. Nhiu nm i qua t
ngy cun sch c xut bn, vy m ti vn tip tc nhn th ca
c gi t nhiu nc gi v. Th no cng ch l cm n s c
mt ca quyn sch v cho tc gi bit l cun sch lm thay i
i sng ca h. Mt ng Bc s gii phu ti Nu c cho bit l ng
lun lun thc tp qun nim trong khi lm cng vic gii phu. (Ti
ngh l ng Bc s ny s khng bao gi b qun dao ko trong bng
bnh nhn!).
Trong nhng thng u thc tp, c th bn c nhng thi gian b
lng v qun lng. Nhng bn lun lun c th bt u tr li. Nu
trong gia nh hoc ngoi x hi c ngi cng thc tp th l mt
thin duyn qu bu. Nhng ngi thc tp thng nhc nh cho
nhau, hi han nhau v nhng kinh nghim v nhng s tin b. Bn
c th t nhc bn bng nhng phng tin do chnh bn to ra. V
d mt t l ma thu bn nht c trong vn v bn em ci
ln trn tm knh trong phng ra mt. Mt bui sng vo phng ra
mt, thy t l y, t khc bn mm ci, tr li vi chnh nim, v
sut trong thi gian nh rng, co ru, ra mt v thay o, bn sng
trong s thung dung thoi mi ca chnh nim. Ting chung cha
chng hn, cng c dng nh mt trong nhng phng tin
nhc nh qun nim.
Ngi yu i, em l ai?
Mt hm no nu cn ti thin qun, bn hy chn mt ti
thch hp vi bn, ngha l mt ti cho bn nhiu cm hng v c
th thu ht c sc ch ca bn n mc ti a. Nh ti c ni
phn trc, ti c th l mt tri, con su, chic l, mt mi bn khi
bn cha sinh, thi gian, hoc mt ht tuyt sa. Tt c mi hin tng,
c th hay tru tng, vt l, sinh l, tm l hay siu hnh u c th
l ti thin qun. Mt khi chn la ri, bn s theo di n m n
vo trong tm, dnh cho n cng trnh p cn thit cng nh chic
trng cn s p ca con g m c th n thnh g con. Bn c th
ly ci "ta" ca bn ra lm ti thin qun, hoc ci ta ca ngi
mnh yu mn nht, hoc ci "ta" ca ngi m bn th ght nht.
ti no cng c th a n s gic ng, min l bn m n c
trong chiu su ca bn th bn. Nu ti ch c giao ph cho tr
nng th khng chc n s mang li kt qu m bn mong mun.
Mt mi ca bn chng hn. Bn l ai? Bn tng qun nim v
ti y chng? Trc khi cha m sinh ra, bn l ai? Bn cha c hnh
tch, nhng bn c hay l cha c? Ti sao t ch khng c bn li
c th tr thnh c? Nu ngy hm y, cha m ca ti khng gp
nhau, th by gi ti l ai? Nu ngy hm , nu khng phi l con
tinh trng y m l mt con tinh trng khc i vo tiu non th by
gi ti l ai? Ti l ti hay ti l mt ngi anh, mt ngi ch, hoc
mt ngi em ca ti? Nu ngy xa cha ti khng ci m ti m
ci mt ngi n b khc th by gi ti l ai? Hoc nu ngy xa
m ti khng v vi cha ti m v vi mt ngi n ng khc th by
gi ti l ai? Mi t bo trong c th bn c mt i sng t tr, mi t
bo ca bn c phi l mt ci ta khng? Loi (espce) nm trong
chng (genre), mi loi c phi l mt ci ta khng?
Nu bn em tt c tm t, tr tu v tnh cm bn m hi bn nhng
cu nh th, nu bn em nhng cu hi dm xung y tm t,
mt ngy kia bn s thy nhng ci thy bt ng.
C khi no bn nhn thng vo mt ngi yu v hi: "Em l ai?" hoc
"Anh l ai" cha? Hi ngi yu ca bn tr li, v nht l bn
tr li. ng bng lng vi nhng cu tr li thng tc. Em l ai m
n y, ly ci au ca ti lm ci au ca em, ly ci vui ca ti
lm ci vui ca em, ly ci sng cht ca ti lm ci sng cht ca em?
Em l ai m ci ta cng vi ci ta ca ti tr nn nh mt? Ti sao
em khng l mt git sng, mt cnh bm, mt chn chim hay l
mt cy thng? ng bng lng vi nhng hnh nh thi ca. Hy hi
bng tt c tm can, bng tt c nhng g to nn con ngi bn. Bn
cha tng hi ngi bn th ght nht (nu c) mt cu hi nh th.
Nhng rt cuc ri bn cng s phi hi ngi y mt cu hi tng
t. Anh l ai m tng lm cho ti kh au, cm gin v th ght,
hay anh chnh l nghip qu, l nhn duyn hoc l ngn la th
thch trui luyn nn ti; ni mt cch khc, hay anh cng l ti?
Bn hy l ngi y. Bn phi l ngi y, lo u nhng ni lo u ca
ngi y, kh au nhng ni kh au ca ngi y, au xt nhng
ci au xt ca ngi y. Bn khng th thc s "l hai" vi ngi y.
Ci ta ca bn khng phi nm "bn ngoi" ci ta ca ngi y. Bn
chnh l ngi y, cng nh chnh bn l ngi yu ca bn, cng
nh bn l chnh bn.
Bn qun nim cho ti khi no bn thy c ni ngi lnh t chnh
tr tn c nht, ni ngi t nhn b tra tn d man nht, ni ngi
trng gi giu sang nht cng nh em b ngho m tr xng nht.
Bn qun nim cho ti khi bn thy bn ni ht bi hay ni nhng
tinh h xa xi nht.
Tiu chun nh hng
Thin qun s lm ny n ci thy ni bn cng nh s lm ny n
ni bn kh nng yu thng, tha th, hoan h v bung th. Bn bit
bung th, v bn khng cn cn nm gi ring cho bn, bi v bn
khng cn l ci ta b nh d tan v cn phi bo trng bng mi
cch na. Bn tr thnh hoan h, bi v ci vui ca ai cng l ci vui
ca bn, bi v bn khng cn ganh ght v ch k na. Bn tr nn
y tha th, bi v bn khng cn duy tr c chp v thnh kin. Bn
m rng lng yu thng, bi v bn bit au c ni au kh ca
mun loi, v bn lm ht tt c nhng g trong kh nng ca bn
lm vi bt nhng kh au y. Bn c trn kia, c gi l t v
lng tm, l t, bi, h, x, hoa tri t nhin ca ci thy trng trng
duyn khi. S pht trin ca bn c y ni bn chng t bn ang
i trn con dng thin qun chn chnh v bn c kh nng hng
dn k khc m khng s b lm lc.
L tnh th
By gi bn ang u? Ngoi rung ng, trn ni rng, ni qun
trng, trong hng xng, trc bn giy, ti bnh x hoc chn lao
t? Bn hy th mt hi th nh nhng, v thp sng mt tri thc
trong bn. Chng ta bt u bng hi th y v thc y. Cuc i
nh mt o nh, mt gic mng hay mt thc ti nhim mu, iu
hon ton ty thuc ni bn ty thuc ni s tnh thc ca bn. Tnh
thc l mt php l nhim mu. Cng nh mt cn nh ti m t
nhin sng r ln v c nh sng ca mt ngn n, i sng s tr
thnh mu nhim khi mt tri thc bt u chiu rng.
Ti c ngi bn thi s tng b giam gi bn nm tri trong mt
tri hc tp ci to trn mt vng rng ni xa xi. Sut bn nm tri,
anh thc tp thin qun v gi c sc khe v nim vui
sng. Ra khi tri hc tp, thn tm trui luyn nh mt li thp, anh
ni rng trong bn nm tri anh khng mt mt g, v tri li.
Nhng g m anh "hc tp" c khng phi do cn b ging dy m
do chnh cng phu thin tp ca anh a ti. Ti mun nhng dng
ch ny, vit nh vit mt bc th tnh, ti c di mt ca nhng
ngi anh em ca ti, quen hay l, trong nhng hon cnh m thng
thng ngi ta ngh l bi t v nhiu tht vng nht, mi ngi
anh em ti c th lm sng dy c ngh lc sn c trong t thn.
Mun an lc th t khc c an lc
Nm 1972, ti vit bn ch nho dc an tc an trn mt ci cha n
bng giy bi m ti t tay lm ly v t trn bn vit ca ti, ti
ngh rng mnh s c dp thc nghim v ti ny. Dc an tc an c
ngha l nu anh mun c an lc th tc khc anh c an lc, ngay
trong gi pht ny. Khong 1976 - 77, hi ti cn iu khin chng
trnh "Mu chy rut mm" l mt chng trnh cu tr ti Tn Gia
Ba, ti c dp thc tp ti thin qun y. Chng trnh "Mu
chy rut mm" l chng trnh cu tr ngi t nn trn bin, thc
hin hi m trn th gii d lun cha bit ti s c mt ca cc
"thuyn nhn".
Chng trnh "Mu chy rut mm" l mt chng trnh hot ng
khng cng khai, bi v cc nc Thi Lan, M lai v Tn Gia Ba hi
khng cho php ngi t nn ln b. Chng ti thu hai chic tu,
mt chic tn Leapdal v mt chic tn Roland i vt ngi trn bin
v hai chic tu nh na tn Si Gn 200 v Blackmart lin lc v
chuyn ch thc phm. H hai tu ln m y th chng ti ch ng
bo i c hoc i o Guam. Vo lc hai chic tu ln vt c trn
800 ngi th chng trnh b pht gic, v hai gi khuya cnh st c
lnh n vy nh ti, vo nh lc sot. Mt ngi chn ca trc, mt
ngi chn ca sau v bn ngi xng vo. Sau khi lc sot ht mi
ng ngch v hc t, h xt giy t ti v ra lnh cho ti phi ri lnh
th Tn Gia Ba trong vng hai mi bn ting ng h. Trong lc y
hai chic Si Gn 200 v Blackmark khng c php ri bn tip
t cho ngi t nn trn hai chic ln, v cc nc Thi Lan, M Lai
v Nam Dng cng khng cho ti t chn trn lnh th h. Chic
Roland c nhin liu c th ln ng i Perth vi iu kin l
chng ti c th tip t thc phm t Nam Dng, nhng chic ny
t nhin b hng my. Bin ng mnh v M Lai khng cho php
n xp vo hi phn trnh gi. Vo mt tnh trng nh th, tuy
ngi trn t lin, ti cng thy ti lnh nh trn bin, v sinh mng
ti l mt vi sinh mng ca 800 ngi t nn. Ti thc tp ti
thin qun dc an tc an, v ti ngc nhin thy mnh tr nn an
tnh mt cch l lng. Trong lc y, ti khng thy c nim lo s no
na. Tm trng ti lc khng phi l tm trng liu. N l s an
lc. Ti vt qua giai on kh khn v khng bao gi ti qun
c nhng pht thin ta, nhng hi th v nhng bc chn qun
nim trong thi gian hai mi bn gi ngn ngi kia.
Bn hi hai mi bn gi ng h gii quyt by nhiu vic, th gi
u m thin tp? Cu hi ny quan trng lm y, bi v trong sut
cuc sng m ta gi l "cuc trm nm" ca chng ta, chng ta cng
thng than phin l "khng c thi gi" m, c phi khng? Ti
khng a ra cho bn mt cu tr li u. Ti ch c th ni vi bn
s d ti thnh cng c l v ti nu ra cho ti mt th thch ln:
ti t bo, nu ti khng thnh cng by gi th khng bao gi ti
thnh cng c c; nu ti khng t ti s an lc ngay trong gian
nguy ny th s an lc trong nhng lc khng gian nguy c th l s
an lc gi to. V ti thnh cng. Hi , nu khng c dp gian
nguy kia th cha chc ti thnh cng trong vic thin tp v ti
dc an tc an, v nu ti khng thc tp thin qun php "dc an tc
an" lc th ti cng khng c c s trm tnh an lc c th
gii quyt tng y cng vic trong khonh khc cp bch .
Qu theo lin vi nhn
An lc l mt ci g c th hin hu trong gi pht hin ti. Bn ng
ni: i khi ti lm xong ci ny (v ci ny) ri th ti mi "khe"
c, mi "an lc" c. Ci ny l ci g vy? Mt mnh bng, mt
s lm, mt ci nh hay s thanh ton mt mn n? Nh vy th bn
khng bao gi c an lc u, bi v sau ci ny s c ci khc. An lc
l an lc ngay t by gi, nu khng th khng bao gi an lc ht. Nu
bn thc s mun an lc, th bn c th an lc ngay trong gi pht
ny. Nu khng th bn ch c th sng vi "hy vng s c an lc
trong tng lai" m thi. Bn ti, ngi thi s, khng i n ht
bn nm hc tp mi chu an lc. Y no c bit l y s bn nm.
C ngi hn su nm ri m c v u. Chc y thc
hnh mt thin php no tng t vi thin php dc an tc an.
Bn cng th ngi li i v tm mt thin php nh th, t c
s an lc ca chnh bn. Bn ch cho l cn phi c cng phu lu ngy
chy thng. Quan trng nht l ci mun ca bn, l ch ca bn.
ch y m ln th qu i theo lin vi nhn, mau hn mt tia chp
git. V bn phi bit nm ly v duy tr s an lc , bng hi th,
bng bc chn, bng n ci, bng ci nhn, bng ci nghe v ci
cm. Cho n khi bn l mt s an lc.
Tt c ty thuc vo hnh phc ca bn
Nu thn th ta l tri t th ta s cm nhn thy mt cch r rng
hn bao nhiu vng au nhc xt xa trn c th ta. Ni y chin
tranh tn ph, chn kia bo lc nn, vng n i kh lan trn. Bit
bao nhiu tr em b m ch v thiu cht dinh dng. Bao nhiu bn
tay tr th ang tm moi nhng ng rc tm nhng vt kh d c
th em i ly vi chc gam thc phm. Bao nhiu k ang rn xit
trong chn lao t. Bao nhiu k khc b th tiu v dm chng i
bo lc. Th gii khng th ngng c s ch to thm v kh c
hi, d s lng v kh hin gi c sc tiu dit my mi ln
nhn loi. Vy th ti sao ta c th rt lui vo rng su hoc ng cht
ca phng ta m ngi thin qun tm s an lc ca ring ta, c
ngi s hi bn nh th. Nhng bn cng bit ri, s an lc y
nu c cng khng phi l ca ring bn. Chnh nh s an lc m
bn c th l mt vi tt c nhng k ang khn kh; chnh nh s an
lc m bn c th l mt ci g cho nhn loi, ngha l cho chnh
bn. Ti bit c bao ngi tr c ch, c lng; khng mun ln trn
trong hon cnh gi to ca mnh, h dn thn vo cuc i
mong chuyn i cuc i, chuyn i x hi. H c nhn thc vng
chi v tnh trng x hi, h bit nhng g h mun; tuy nhin sau
mt thi gian tranh u h nn lng. Chnh v h thiu s an lc,
mt s an lc khng th li sau lng m phi em theo vo cuc
i tranh u. Sc mnh ca chng ta khng phi l v kh, khng
phi l tin bc, khng phi l quyn th: sc mnh ca chng ta l s
an lc. S an lc ny m ta mang trong ta gip ta tr nn bt hoi
trong ngn la th thch. Ta phi c hnh phc trong khi lo lng cho
nhng k m ta thng yu, cho nhng k m ta mun bnh vc.
Ti tng gp trn bc ng ti i nhng ngi c c s an
lc y. Th gi v tm lc ca h, h dnh rt nhiu trong cng
vic bnh vc k yu, vun trng thng yu v s hiu bit khp ni.
H thuc v nhng truyn thng tn gio v vn ha khc nhau v h
t c s an lc ca h bng cch no ti khng c bit
[31]
.
Nhng ti nhn ra c s an lc trong khi ti tip xc vi h. Bn
cng vy, nu mt cht, bn cng nhn c s an lc trong
h. V bn bit rng ci an lc y khng phi l mt th ngc t giam
hm bn trong s v k hoc trn trnh. Chnh n a bn vo i
lm c g m bn lm. Hoc tranh u cho cng bnh x hi,
hoc san bng bt h sai bit Bc Nam
[32]
, hoc chn ng thi
ua ch to v kh, hoc ph tm trng k th, gieo rc thm s
hiu bit, ch ha gii hoc tnh thng yu. Ti trn tuyn no bn
cng cn c ch kin tr v quyt thng. Thiu s an lc, bn khng
duy tr c ch . V vy cho nn bn cn c chnh nim v thin
tp ngay trong i sng hng ngy ca bn, d l i sng tranh u.
B tt ly con mt t bi nhn mi loi
S an lc v tnh yu thng, nh ti ni mt ln, lun lun i i
vi s hiu bit v khng k th. C k th l cn phn bit, cn phe
phi. Ch c con mt thng yu thc s mi c kh nng nhn c
thc ti t mi quan im. Ngi bit thng yu c th thy mnh
c mt ni mt ngi, v v c th nhn t mi quan im cho nn c
th vt c mi quan im thit lp c loi hnh ng ph
hp nht vi i bi tm. ngha cao c nht ca hai ting ha gii l
ch . Ha gii khng c ngha l tha hp vi m vng v s tn c;
tri li, ha gii l chng i thng trc vi mi hnh thc m vng
v tn c nhng vi tm i bi v ci nhn siu vit phe phi. Phn
ng trong chng ta u theo phe phi, u thit lp chnh t cn c
trn nhng d kin t i m ta thu lm c, hoc trc tip, hoc
qua cc hot ng tuyn truyn.
Chng ta thng cn mt s bt bnh trong lng mi hnh ng
mnh dn c, d l mt s bt bnh chnh ng. Nhng bt bnh
khng . Th gii chng ta khng thiu ngi dn thn hot ng.
Th gii chng ta ch thiu ngi c nhn thc rng ri c th
thng yu, c th t b phe phi m m trn c c thc ti
nhn loi trong lng nh mt g m p tt c g con ca mnh di
hai cnh xe rng. Qun nim v "trng trng duyn khi" l mt
trong nhng phng tin i vo nhn thc y. C nhn thc y ri
bn s khng cn d di vung gm phn bit ln chia ct thc ti
na. Bn s vt c ranh gii phe phi, thot khi bc tng chnh
t, v thy c rng phng tin v cu cnh ch l mt. Bn hy
quan st cho n khi no bn c th thy rng khun mt no trn xe
in ngm (mtro) cng l khun mt bn, thn hnh tr con gy t
no Nicaragua cng l thn hnh bn, cho n khi no bn c th
i c th au trong c th ca mi loi th bn thc hin ci thy v
phn bit v i bi tm. Ly con mt thng yu m nhn mi loi,
mi ngi (t nhn th chng sanh - Kinh Php Hoa), l kh nng
ca B Tt Qun Th m. Trn ng i, chng ta c duyn gp
c nhng con ngi bit nhn i bng con mt t bi: B Tt Qun
Th m c mt ni h B Tt Qun Th m cng c mt ni ta mi
khi ta qun nim v s thc th nht trong bn s thc mu nhim v
cuc i. Ai ni cu c Qun Th m l khng linh ng? Quan th
m hin ti trong bn c trc khi bn m ming nguyn cu.
Con hy nhn bn tay con
Mt anh ha s bn ca ti xa nh gn ba mi nm tri ni vi ti
l mi ln nh m, anh ch a bn tay ca anh ln nhn l thy
nh. M ca anh l mt ngi n b Vit Nam ca nn vn ha c;
b ch v v c c ch nho m cha h c sch trit hc v khoa
hc Ty Phng. Trc khi anh ri qu hng, b nm ly tay anh
m ni: "Khi no con nh m, th con c a bn tay con ln nhn, l
t khc con thy m". m thay cu ni chn tnh . Trong gn
ba mi nm, anh ha s a bn tay mnh ln ngm khng bit
bao nhiu ln. S c mt ca b trong anh khng phi ch thun l
mt s c mt theo ngha di truyn hc. Tm hn b, m c b, s
sng ca chnh b u c mt trong anh. Theo ti bit, anh ha s ny
c thc hnh thin tp. Ti khng r anh a ti "nhn bn tay"
ln a v mt cng n thin hay cha, bi v ti ngh ti y, i
vi anh, c th a anh i xa lm trn bc ng thin qun. T bn
tay ca anh, anh s i thu sut vo thc ti v th v chung. Anh s
nhn thy trm ngn th h i trc anh hin gi ang l anh v trm
ngn th h i sau anh by gi cng ang l anh. T kip xa xa no
n gi dng sinh mng ca anh cha bao gi dt on, v vy cho
nn bn tay anh cn hin hu , nh mt thc ti bt sinh bt dit.
Mt mi anh nm trm triu nm v trc, v mt mi anh nm nm
triu nm v sau, anh c th nhn ra c. Anh c mt khng phi ch
nh mt truyn thng chng loi xui chy theo trc thi gian; anh
cn c mt nh mt h thng duyn khi tng tng lp lp giao
nhau trong khng gian na, v v th mi t bo ni anh u bt sinh
bt dit nh anh. ti "nhn bn tay" ca anh, trong trng hp anh,
c th c tc dng ln gp my ln ti "ting v tay ca mt bn
tay" do thin s Tin Nhai khi. Ma h nm ngoi khi con chu
ca ti t mt x xa v thm ti ti Phng Vn Am, ti trao cho
n ti "nhn bn tay" n gn gi nh mt ti thin qun. Ti
c cho n bit l mi ht si, mi chic l v mi con su trn i
Phng Vn u c mt trong bn tay n.
Ti sao c khc?
Mi my thng trc y, gii thn cn chnh quyn thnh ph H
Ch Minh c a ra tin l sau mt trn au tim, ti qua i. Tin
ny gy xo trn kh nhiu v lm li cho s v tuyn vin thng
khng t. Ni s P.H. mi cho ti bit l tin ny ti Ni vin T Nghim
vo lc ni s ang ging hc trong mt lp ni sinh tr tui. C lp
lng i khi nghe tin ny v trong s cc ni sinh c mt c ngt xu. Ti
b y ra khi x mi my nm v nhng hot ng ha bnh,
chc chn l ti khng quen bit v ni sinh tr tui ny, cng nh ti
cha c quen bit c th h tng sinh v ni sinh tr tui mi ln ln
by gi. Sng cht l chuyn gi tr b ngoi, ti sao c khc? C ang
hc Pht v ang lm nhng chuyn ti lm th c cn l ti cn
. khng th khng bao gi tr thnh c, c th khng bao gi
tr thnh khng, c c thy iu cha? Nu mt ht bi m ta
khng th lm cho n t c tr thnh khng th mt con ngi cng
th. Trn th gii, ngi ta tm cch th tiu bao nhiu ngi tng
tranh u cho nhn quyn, cho t do v bnh ng x hi, nhng
khng ai thc s th tiu c ai. Nhng ngi h mun th tiu vn
c mt hoi hoi, v khp ni, c c bit khng? Cha Ki T, thnh
Gandhi, Lambrakis, Mc s Martin Luther King, c ngh h l "nhng
ngi cht" hay sao? C l chnh h. C mang trong h tng t bo
ca c. Ln sau, c c nghe mt ci tin nh th th c phi mm ci
mi c. N ci lng l ca c s chng t rng c c tr tu v
ngh lc ln. o Php v nhn loi trng i rt nhiu ni c.
Tt c nm trong mt ci bit
Ti c ngi bn l nh kho cu khoa hc, hin ang hng dn cho
nhiu sinh vin lm lun n tin s khoa hc, lm g cng mun cho
scientifique. Nhng ng bn ny li lm th, thnh ra nhiu khi anh
y khng c scientifique cho lm. Ma ng nm ngoi, ng bn
ca ti tri qua mt cn khng hong tinh thn kh ln. Bit c
tnh trng nghim trng, ti gi ln cho anh mt bc ha nh trong
ch c hnh mt con sng vn u trn nc bc, v mt hng
ch ti vit bn di: "t bao gi, sng vn sng i sng ca sng v
i sng ca nc cng mt lc v anh th l th cho tt c chng
ti".
Vit cu y cho ng bn khoa hc gia c ngha l ti cng bi vi anh
vt qua giai on kh khn. May mn cho chng ti l ci phao
y gip nhiu cho ti v cho ng bn. Phn ng chng ta ch thy
rng chng ta l sng m qun rng chng ta l nc. Chng ta quen
sng vi sinh dit m khng quen sng vi bt sinh v bt dit. Sng
sng i sng ca nc hoc ta sng i sng ca bt sinh bt dit,
iu y no c l lng g, no c kh khn g. Th bao gi m sng
chng sng i sng ca nc, ta chng sng i sng ca bt sinh
bt dit? Ch cn bit l ta ang sng trong i sng ca bt sinh bt
dit m thi. Tt c nm trong mt ting bit, m bit tc l nhn ra,
l chnh nim. Bao nhiu cng phu ca thin qun ch l tnh dy
m bit mt iu : sinh dit u c ng g c n ta.

[1]. Du chn trn ct
[2]. Trong Duy Thc Hc, nu nim i vi nh v tu, th tht nim i vi tn
lon v bt chnh tri. Tn lon v bt chnh tri ch l nhng g ngc li vi
nh v tu. Nim, nh v tu l ba trong s nm tm s bit cnh, cn tht
nim, tn lon v bt chnh tri l ba trong s hai mi su tm s bt thin.
[3]. Fritjob Capra, The Tao of Physics, The Chancer Press, Suffolk.
[4]. "T lng c bt t lng , bt t lng nh h t lng? Phi t lng
tc nga thin chi yu gi".
[5]. Satipatthan sutta, kinh th 10 trong Trung B Kinh, c xem nh l kinh cn
bn v thin qun ca Nam Tng. Bn c th tm thy bn dch Vit Ng
trong cun Php l ca s tnh thc, L Bi, Paris 1976.
[6]. "Les termes objectif et subjectif ne designent que des cas limites. Par la
mcanique quantique, nous savons qil ne peut exister aucun phnomne
totalement objectif, c'est dire independant de l'tat de l'observateur.
Corrlativement, tout phenomne subjectif prsente une face objective".
(Brian D. Josephson, Science et Conscience, Stock, Paris 1980)
[7]. Thc ti khng th cha ng trong khun kh cc nim phn bit
[8]. A li gia, thc th tm, c tc dng hm tng, tc l ct cha. nim v hm
tng c din t bng cc danh t nng tng (kh nng hm cha), s tng
(ni dung c hm cha) v ng i cht tng (b thc th by l mt-na bm
ly cho l ci ta). A li gia li cn c tc dng tr chng, ngha l duy tr tt c
cc chng t (tc l nng lng) ca vn php, v tc dng d thc ngha l
chuyn bin v chn mui lm pht hin ra cc hin tng sinh l, tm l
v vt l. Mt-na, thc th by, l mt tc dng bm cht ly mt phn ca A
li Gia m cho l ng _ tc dng ny gi l t lng.
[9]. Ym-ma-la-thc l tn ca thc A-li-gia khi thc ny thot khi s nu
ko ca thc mt na.
[10]. Rt nhiu ngi ngh rng i vo t thin v t khng nh l i vo trng
thi tm khng cn i tng. Thc ra tm lc no cng c i tng, nu
khng, tm khng phi l tm. Trong t khng nh, i tng ca tm l s
v bin ca khng gian, s v bin ca thc, tnh cch v s hu ca vn vt
hoc tnh cch va c va khng ca thc. nh ch l trng thi ca nhn
thc trong khng c s phn bit ch th v i tng, ngha l trong
tng phn ca thc khng b kin phn ca thc i tng ha, cho l c
lp ngoi n. Tng phn (nimittabhga) v kin phn (daranabhga) l hai
yu t ch th v i tng tng sinh tng thnh ca thc, khng th tn
ti ngoi nhau. C hai cng c mt bn th: l t th phn hoc t chng
phn, tc l bn cht ca thc.
[11]. Nguyn Cng Tr (1778 - 1859) t l Tn Cht, hiu l Ng Trai, qu lng Uy
Vin H Tnh.
[12]. Walt Whitman, Song of myself: "Do it contradict myself? Very well then... I
contradict myself I am larger... I contain multitudes".
[13]. "Il s'agit ici au contraire de pousser jusqu'au bout la conception des particules
en tant que rseau d'interconnexions relationnelles. La philosophie du
bootstrap renonce non seulement l'ide de "briques" lmentaires de la
matire, mais quelque entit fondamentale que ce soit: lois, quations ou
principes. Pour elle, l'univers est un tissu dynamique d'vnements
interdpendants. Aucune proprit d'une quelconque partie de ce tissus n'a
valeur de base: toutes rsultent des proprits des autres parties, et c'est la
cohrence globale de leurs relations mutuelles qui dtermine la structure de
tout le tiss" Fritjob Capra, Le Tao de la Physique, bi tham lun ti ta m
Cordue, in trong Science et Conscience, les deux lectures de 'Univers, Stock,
Paris, 1980.
[14]. Vikalpa
[15]. L'imagination et L'Ordre Impliqu, b tham lun ca David Bohm ti cuc ta
m Cordoue (tr. 453, Science et Conscience, Stock, Paris, 1976).
[16]. Erwin Schrodinger, My view of the world, Cambridge Univ. Press 1964,
London.
[17]. Php Tng Tng: mt tng phi Pht Gio chuyn tham kho v tng
trng ca vn php.
[18]. Nhng ting v cng v v tn v tm dng nn c t trong vng kp.
[19]. Cc c gi khng quen thuc vi thuyt tng i c th cha hiu c th
no l ci lin h khng-thi-gian bn chiu m Einstein ni n. Trc
Einstein, nh ton hc c Minkowski tng ni l nu tch bit khi nhau,
khng gian v thi gian ch l nhng bng ma khng c thc, ch khi no hai
th phi hp vi nhau th chng mi din by mt thc ti. Thuyt tng
i cho rng tt c mi hin tng vt l ang di ng (tt c mi tng
trn tri t cng ang di ng theo tri t) u ch c th t xc nh cng
mt lc trong khng gian v thi gian. V d mt chic my bay ct cnh t
Paris i New Delhi: ngi kim sot phi v di mt t khng nhng
phi bit v tuyn x, kinh tuyn y, cao z m thi; ng ta cng phi bit thi
gian t na th mi on nh c v tr ca chic my bay trong sut l trnh.
Thi gian y l chiu th t vy. Khng gian, thi gian, vt th v s di
ng lin i vi nhau m hin hu, v khi mt (densit) ca vt cht ln
th khng gian gn cong li. nh snh tinh t i ngang nhng khi vt
cht nh mt tri i theo mt ng cong, bi v khng gian y cong hn
nhng ni m mt vt cht yu. nh sng l nng lng v vy n cng c
cht lng (masse), bi v vt cht v nng lng l mt, theo cng thc tr
danh e = mc
2
, trong e l nng lng, m l cht lng v c l tc nh
sng. S c mt ca vt cht ko theo tnh cch "cong" ca khng gian, v v
vy trong thuyt tng i, khng c nim v ng thng tuyt i theo
kiu ton hc ca Euclide na.
[20]. "L'lectron ne possde pas de proprites indpendantes de mon esprit" Fritjof
Capra, Le Tao de la Physique, bi tham lun ti ta dm Cordoue, (Science et
Conscience, Stock, Paris 1980)
[21]. "Il faut considrer la matire sous ses deux aspects complmentaires, onde et
particule, et renoncer ces objects ou ces choses dont tait constitue pour
nous depuis toujours la nature"(Alfred Kastler, Cette tranger Matire, Stock,
Paris, 1976)
[22]. Samyutta-Nikaya
[23]. " des questions en apparence des plus simples, nous allons tres amens soit
ne donner aucune rponse, soit en fournir une qui, a premire vue, fait
penser un trange catchisme plutt qaux affirmations catgoriques de la
physiqu Si l'on demande par exemple si la position de l'lectron reste la
mme, nous devrons rpondre "non"; si l'on demande si elle varie au cours du
temps, nous devrons repondre "non"; si l'on demande si l'lectron est
immobile, nous devrons repondre "non" et si l'on demande s'il est en
mouvement, nous devrons toujours rpondre "non" (J.R.Oppenheimer, La
Science et le bon sens, Gallimard, Paris 1955).
[24]. "T, nhc nhn kin trit danh i trng phu
[25]. Tc l cng n "v" ca Triu Chu.
[26]. "Khng c g l thnh c", cu tr li ca B t Ma cho vua Lng V
khi vua ny hi v " ngha thm su nht ca thnh
[27]. Mt ngi hi thin s M T: nh ca t Ma t n qua y l g?
Xin thy cho con bit m ng dng nhng mnh ph nh v khng nh
no ht. M T ni: Hm nay ta mt, ngi n hi s huynh Tr Tng, Tr
Tng ni: "Ti sao khng hi thy?" Ngi y ni: "Thy bo ti hi s
huynh". Tr Tng ni: "Hm nay ti nhc u, xin n hi s Hoi Hi".
Ngi y ti hi Hoi Hi, Hoi Hi ni: "Ci ti khng bit". Ngi kia
tr v bo co vi thin s M T. M T bo: "Tr Tng u bc, Hoi Hi
u en". (Cng n thin th 73 trong Bch Nham Lc).
[28]. Ch D c ngha l "khc", cng c ngha l "a nguyn
[29]. y ch l nhng nt vn tt v Duy Thc cn thit cho cng phu thin qun.
Bn c mun tham cu rng ri hn th xin c Vn Nhn Thc Trong
Duy Thc Hc ca Nht Hnh, L Bi xut bn ln th ba, Paris 1978.
[30]. David Bohm, Wholeness and the Implicate Order, Routledge and Degan Paul,
London, 1980
[31]. Ti khng ngh rng ch c trong truyn thng o Pht mi c tu gic.
u h c s sng l c tu gic. V vy ti tn trng mi truyn thng vn
ha v tn gio. Mt truyn thng c th h nt, khng chuyn ch c tu
gic na, nhng tu gic c th phc sinh bt c lc no, bi chnh n lm
pht sinh truyn thng. i sng ca chnh bn l mt ngun tu gic: mi
th h phi ng gp phn mnh cho dng tu gic, ng gp bng kinh
nghim sng ca chnh mnh. Tu gic nm trong s sng, vy nn kinh in
v kinh nghim do nhng th h i trc trao li cn c bn thc nghim,
kim chng v cui cng, bi p. C pht kin v bi p th ta mi khng
ph cng khai ph ca tin nhn.
[32]. Bc l nhng nc giu, Nam l nhng nc ngho.

Trai Tim Mat Troi

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Trai Tim Mat Troi

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

2 | Mc l c

You might also like