Z E Z B I O R W A R C H I W U M E M I G R A C J I B I B L I O T E K I U N I W E R S Y T E C K I E J W T O R U N I U BACCHANAL E/ S ABBAT Ba c h i c z n y t a n i e c ( S a b a t ) , 1 9 1 9 M U Z E U M U N I W E R S Y T E C K I E T O R U 2 0 0 5 D e d y k o w a n y Wi t o l d o w i L E I T G E B E R O WI KATALOG GRAFI KI KONS TANTEGO BRANDLA Z E Z B I O R W A R C H I W U M E M I G R A C J I B I B L I O T E K I U N I W E R S Y T E C K I E J W T O R U N I U Wi t o l d L e i t g e b e r i Ko n s t a n t y Br a n d e l 1 9 5 9 Publ i kacj a przygotowana z okazj i wystawy Graf i ki Konstantego Brandl a ze zbi orw Archi wum Emi gracj i Bi bl i oteki Uni wersytecki ej w Toruni u, i nauguruj cej dzi a al no Muzeum Uni wersytecki ego w Toruni u w Col l egi um Maxi mum, IIIII 2005 Koncepcj a wystawy: Mi ros aw Adam Supruni uk Autorzy katal ogu wystawy: Ewa Bobrowska- Jakubowska (Par y) Mi ros aw Adam Supruni uk (Toru) Joanna Krasnodbska (Toru) opracowani e katal ogu graf i ki Oprawa pl astyczna katal ogu: Roman Pi ecz ykowski Sk ad i amani e: Raf a Mi l ewski Na ok adce i w katal ogu wykorzystano zdj ci a Konstantego Brandl a (ze zb. Archi wum Emi gracj i ) Prezentacj a mul ti medi al na: Koncepcj a i real i zacj a: Al eksandra Radzi ska, Roman Pi ecz ykowski Opracowani e graf i czne: Al eksandra Radzi ska, Roman Pi ecz ykowski Katal og zawi era p yt CD Wydawca: Archi wum Emi gracj i Bi bl i oteka Uni wersytetu Mi ko aj a Koperni ka, ul . Gagari na 13, 87-100 Toru, Pol and tel . (48 56) 6114 391, f ax (48 56) 652 04 19 e-mai l : archi wum@bu. uni . torun. pl http://www. bu. uni . torun. pl /Archi wum_Emi gracj i Of i cyna Wydawni cza Kucharski Toru ul . Pi kna 2, 87-165 Wi el ka Ni eszawka, Pol and tel . /f ax (48 56) 678 72 93 e-mai l : kucharski @of i cynamj k. com. pl http://www. of i cynamj k. com. pl ISBN 83-89376-23-7 Druk i oprawa: ZPW POZKAL, Inowroc aw Copyri ght by Bi bl i oteka Uni wersytecka w Toruni u, 2005 Copyri ght by Of i cyna Wydawni cza Kucharski Toru, 2005 Autorzy katal ogu dzi kuj za pomoc przy j ego opracowani u Janowi Kot owski emu, kustoszowi Zbi orw Graf i cznych Bi bl i oteki Uni wersytecki ej w Toruni u oraz Ewi e Wrbl ewski ej -Kucharski ej z Of i cyny Wydawni czej Kucharski . Mi ros aw Adam Supruni uk KONSTANTY BRANDEL (18801970) Par y pocztkw ubi eg ego wi eku by rd em natchni eni a dl a pi sarzy, mal arzy, muzykw i poetw rnych narodowoci o nazwi skach j u g onych l ub dopi ero goni cych za s aw, by mekk dl a uczonych i studentw z ca ego wi ata i tur ystw, ktrzy po trzech dni ach czy trzech tygodni ach pospi esznego zwi edzani a, zach ysnwszy si yci em par yski m wyj edal i z uczuci em zawodu, bo ni e zdyl i zobaczy wszystki ego co godne wi dzeni a. Taki m go zapami ta Xawer y Gl i nka. Taki m wi dzi e go musi a Konstanty Brandel , gdy w si erpni u 1903 roku, krtko po ukoczeni u krakowski ej ASP, zj awi si nad Sekwan z zami arem podj ci a rocznych studi w mal arski ch. Urodzony 10 kwi etni a 1880 roku w Warszawi e j ako syn Jzef a (18431909), urzdni ka Kol ei Warszawsko-Wi ede- ski ej (wnuk Henr yka Napol eona i prawnuk Henr yka, l ekarza nami estni ka genera a Jzef a Zaj czka) i Ani el i z Karnkow- ski ch, mi a wwczas 23 l ata, dowi adczeni e i wi edz zdobyte na zaj ci ach z r ysunku u Jul i ana Fa ata, Leona Wycz kow- ski ego, Jana Stani s awski ego i Jzef a Mehof f era, i ni e zna j zyka f rancuski ego. Pol akw by o wwczas wi el u w Par yu: pi sarze, poeci , mal arze, rzebi arze, graf i cy, archi tekci , muzy- cy i studenci artyci i pol i tycy naj nowszej f al i , przybyl i po ni eudanej rewol ucj i 1905 roku wszyscy zbi eral i si w ma ej restauracj i Del masa mi eszczcej si przy bul warze Montpar- nasse. Dusz sto u by m ody Bol es aw Wi eni awa-D ugoszow- ski , studi uj cy w Par yu medycyn, al e u Del masa w rnych l atach bywal i rwni e m. i n. : rzebi arz Stani s aw Ostrowski , kompozytor Eugeni usz Morawski , mal arze: Leopol d Gotl i eb, Eugeni usz Zak, Mel a Mutermi l chowa, Wi tol d Gordon, Tadeusz Pruszkowski i Tadeusz Makowski . Brandel zj awi a si tam rzadko, co naj wyej zaproszony przez ktrego ze sta ych bywal cw, cho mi eszka ni edal eko, w skromnym atel i er na si d- mym pi trze nowoczesnej kami eni cy na Boul evard Raspai l . W pi er wszych l atach pobytu w Par yu ni e l gn do Pol akw, moe Wa r s z a wa 1 8 9 8 6 uni ka i ch cel owo, bo przeci e na krtko przed wyj azdem, w rozmowi e ze Stani s awem Wyspi aski m, mi a powi edzi e: ni e znam j zyka f rancuski ego. W Par yu duo mal arzy, a ma o bdzi e dl a mni e l udzi . Ni e trzyma si te mi dzynarodowej bo- hemy. Nawet krewnych odwi edzaj cych go w Par yu prowadzi co naj wyej do ktrej z gal eri i przy Ri ve- Gauche, by mogl i zapozna si z nowoci par yski ego wi ata awangardy. Zaprzyj ani si z wsk grup artystw, podobni e j ak on, samotni kw z Ol g Boznask, Fr yder yk Frankowsk, Hel en Ci echanowsk, a pni ej z Makowski m, ktr y zj awi si Par yu na krtko przed I woj n wi atow, Karol em Mondral em, studi uj cym w Par yu graf i k i r ysunek oraz Franci szki em Prochask. Znaczni e wi cej czy o go z Francuzami kol egowa si z Amede Ozenf ant, przyj ani z Jeanem Buhot mal arzem, znawc sztuki Dal eki ego Wschodu, autorem ksi ek na ten temat, Cl mentem Ser veau i Fl i ci enem Cacan. Po l atach, wi el u wybi tnych i ntel ektual i stw pocztku wi eku bdzi e si przyznawa do znaj omoci z Konstantym Brandl em, wrd ni ch Bol es aw Mi ci ski i Konstanty Regamey. Po przyj edzi e do Par ya Brandel zapi sa si do Akademi i Vi tti , uczy si , zmi eni a rodowi ska i nauczyci el i ; po akademi i przyszed kl ub La Pal ette, gdzi e d ugo pozostawa pod wp ywem g onego portreci sty Jacquesa Emi l e a Bl anche a. Mal owa ol ej e, akwarel e, gwasze wi el e portretw na zamwi eni e. Eksper ymentowa rwni e z cerami k; znany j est co naj mni ej j eden tal erz z mal owan przez Brandl a scen rodzaj ow. Szybko j ednak zori entowa si , e atwo z j ak przychodzi mu ma- l arstwo ol ej ne ni e daj e satysf akcj i i zaj si graf i k. W roku 1907, za namow Franci szka Si edl ecki ego, zapi sa si nawet do Ecol e Nati onal e et Spci al e des Beaux-Arts, by studi owa drzewor yt pod oki em Stef ana Pannemakera, al e kopi owani e wi el ki ch mi strzw ni e dawa o szans na rozwj . Akwaf orty uczy si g wni e z podrczni ka Maxi me a Lal anne a Trai t de gravure l eau- -f orte oraz przede wszystki m z podpatr ywani a star ych mi strzw w Luwrze. Konstanty Brandel naj pe ni ej real i zowa si w techni kach metal owych: akwaf orci e, akwati nci e, mezzoti nci e i suchej i gl e. W l atach 20. i 30. , krtko i na zamwi eni e, zaj mowa si rwni e drzewor ytem. Skromny dorobek ksyl ograf i czny artysty ni emal w ca oci zwi zany by z i l ustratorstwem i dekoracj ksi kow prace j ego zyska y uznani e autorw S owni ka pracowni kw ksi ki pol ski ej . Drzewor yty Brandl a zdobi druki Pol ski ego Towarzystwa Przyj aci Ksi ki w Par yu: ksi ki , czasopi sma i druczki rekl amowe. Wyszukane i l ustracj e, znak graf i czny Towarzystwa wykorzystywany od 1925 roku na ok ad- kach ni emal kadej ksi ki PTPK, oraz eksl i bri sy wykonane dl a cz onkw i wsp pracowni kw stowarzyszeni a (Stani s awa P. Koczorowski ego, Rosy Bai l l y, Bol es awa Przegal i ski ego, Jzef a Tesl ara i i nnych) s wi adectwem ni e tyl ko dzi a al noci artystycznej , al e te przyj ani , ktra czy a Brandl a z par yski mi bi bl i of i l ami . Wszel ako, artysta wsp pracowa rwni e z wydawcami f rancuski mi , w tym g wni e z wydawni ctwem Le Li vre Moderne Il l ustr oraz czasopi smem prawni czym La France Judi ci are. Ef ekty tej wsp pracy graf i ki i i l ustracj e w ksi kach z wi ny drukarzy f rancuski ch dal eki e by y od doskona oci , al e pozwol i y artyci e eksper ymentowa z kol orem: powstawa y poza ksi kami bar wne wersj e drzewor ytw sk adane z dwch, trzech, a nawet czterech kl ockw. W l atach 19171935 Konstanty Brandel ci w drewni e ponad sto drzewor ytw, j eden z ni ch (a moe rwni e i nne) powsta j ako dzi e o wspl ne z Karol em Mondral em: Brandel r ysowa Mondral zmaga si z drewnem. Przez ki l ka l at, po powroci e z Brazyl i i , oszo omi ony kol or ytem i wal orami wi etl nymi tamtej szego kraj obrazu, Brandel prbowa czy wszystki e f ormy: mal arstwo ol ej ne obok akwarel i , gwaszu, pastel u, oraz coraz rzadszego j u wtedy drze- wor ytu i akwaf orty, l ecz coraz trudni ej sze warunki f i nansowe i ci asnota zmi eni anych mi eszka zmusi y go do rezygnacj i z mal arstwa sztal ugowego. W kol ej nych l okal ach z trudem mi eci te pras drukarsk. W rozmowi e z Wi tol dem Lei tgeberem 7 powi e, e decyduj cym powodem rezygnacj i z mal arstwa by narastaj cy brak zai nteresowani a w mal owani u ol ej - nym. Akwarel mal owa j ednak w dal szym ci gu: w l atach 19091940 wykona ponad 70 prac w tej techni ce oraz setki szki cw z podry po Pol sce, W oszech, oraz przede wszystki m Francj i i Brazyl i i . Pi er wsza graf i ka w techni ce suchej i g y powsta a w roku 1906, by a to r yci na Pod krz yem, w tym samym roku wy- kona te pi er wsz akwaf ort Staro. Ostatni a graf i ka Brandl a powsta a w roku 1954, cho po woj ni e zaj mowa si grawi ur j u mni ej i ntensywni e i wy czni e real i zuj c zamwi eni e na eksl i bri s l ub portret. Po 1954, zakupi wszy okazyj ni e pras graf i czn, wykonywa j eszcze odbi tki ze starszych p yt. Graf i k Brandl a cechuj e zarwno zadzi wi aj ca, wni kl i - wa ci s o i ostro obser wacj i w j ego studi ach pej zay, rol i n, przedmi otw, postaci i portretw, j ak i f antastyczne, wi zj onerski e postrzegani e przestrzeni . Tworzc w pocztko- wym okresi e w krgu nastroj w krakowski ej M odej Pol ski , z czasem osi gn odrbny wyraz, w ktr ym czy tradycj kul tur y i pol ski ej l egendy romantycznej ze strzel i stoci f rancuski ch katedr gotycki ch, oraz pami wyni esi onego z dzi eci stwa pol ski ego wi ej ski ego pej zau z ostr ymi konturami pl a Bretani i i Brazyl i i . Kompozycj e swe budowa ci enk i bardzo precyzyj n kresk, zbl i on do doskona ego r ysunku, z ktrej uk adw wydobywa szczeg y detal u archi tektoni cz- nego, przedmi otu, f aktur y t a czy mi kkoci ci eni a. Nat oki em l i ni i l ub i ch braki em, szaroci ti nty, potgowa wraeni e taj emni czoci . Kr ytycy k adl i naci sk bardzi ej na wi doczn w pracach Brandl a stron psychol ogi czn zmaga artysty z j ego wyobrani , ni na typowe dl a symbol i stw aspi racj e f i l ozof i czne. Brandel tworzy graf i ki z pami ci i wczeni ej naszki - cowanych detal i spi sanych z obser wowanych z natur y l ub w muzeach przedmi otw. Kontur y, wi at o i bar wy musi a y by przetrawi one przez wyobrani artysty. Odwrotni e ni Jzef Czapski , dl a ktrego ni e i stni a o mal arstwo i nne ni z natur y. Dl a Brandl a wraeni e by o wani ej sze ni kszta ty. Pami mdrzej sza od oczu. W mal arstwi e skupi a si na kol orze, na przeywani u i akcentowani u bar w, w czym naj bl i szy by posti mpresj oni stom. W l i ci e do przyj aci el a napi sze: Zrozumi a em, e (w mal arstwi e) wszystki m j est wi at o. Rozproszone wi at o w powi etrzu, gra wi at a w ci eni ach harmoni a i kontrasty. W konsekwencj i oznacza o to w ni eskoczono poprawi ani e bi el i na obra- zach, a do zupe nego zatraceni a kszta tw, bo zawsze by y ni egotowe. Owa podkrel ana w rozmowach z Wi tol dem Lei t- geberem, al e te z Jzef em Czapski m czy Zygmuntem Myci el ski m nadrzdna rol a wraeni a i przeyci a w akci e tworzeni a dzi e a artystycznego wi doczna j est rwni e w graf i ce. Pa r y 1 9 2 0 8 Sam o swoj ej sztuce powi e: przedmi oty real ne ni e wp ywaj na mni e tak, aeby przedstawi j e zgodni e z rzeczywi sto- ci . Wp ywaj na mni e poredni o. Mal uj odczuwaj c j e, zal eni e od mej i ndywi dual noci , od moi ch predyspozycj i . Jestem kl i sz, al e ni e materi al n kl i sz, ktra reaguj e wed ug okrel onych w aci woci . [. . . ] wi at o j est dl a mni e ci g rewel acj , odkr yci em i taj emni c. [. . . ] Staram si wi dzi e pod w asnym ktem. Spoj rze z mi ej sca, z j aki ego oko normal ni e ni e patrzy na wi at. Wyobrani a Brandl a podl ega a wp ywom sztuki grecki ej , romaski ej i gotycki ej , ktr obser wowa oczami XIX-wi ecznego symbol i sty, al e wrd wp yww dostrzec mona te bogactwo barokowego sztychu ni emi ecki ego i w oski ego oraz XVIII-wi ecz- nego j aposki ego drzewor ytu, ktr ym y Par y pocztkw XX wi eku, a ktrego ki l ka sztuk zachowa o si w spuci ni e po artyci e. Kr ytycy sztuki dostrzegaj w geneal ogi i artystycznej Brandl a probl emy etyczne Gustave a Moreau, i nspi racj e sztuk Wschodu: Indi i i Japoni i , i ntel ektual i zm Gustave a Fl auberta, redni owi eczn grotesk, romantyczny l k, wi edesk sece- sj , i l ustracj e Dorgo i erotyczn symbol i k Rodi na. Zapytany, Brandel podkrel a te j ak wysoko ceni prace Rembrandta, Turnera. . . S owem ni emal wszystko, co w sztuce or ygi nal ne i mdre. Lecz to poszuki wani e korzeni i antenatw to j edyni e wybi eg. Brandel wypracowa w asny, natychmi ast rozpoznawal ny styl , zaczarowany wi at f orm, kl i matw i opowi eci . Osobny i doskona y. Czter y wymi ar y, wrd ktr ych naj wani ej szym sta si wymi ar i ndywi dual nego patrzeni a i przeywani a. Ni e da si twrczoci graf i cznej Brandl a zaszeregowa do j aki ego j ednego, konkretnego poj ci a estetycznego. Od samego pocztku szed w asn, w pe ni uwi adomi on i doj rza drog, dl a ktrej gotw by poni e wyrzeczeni a i ci ar y samotnoci i bi edy. Po II woj ni e wi atowej artysta zarzuci graf i k i ostateczni e wrci do mal arstwa, cho j u skromni ej szego w rozmi arach i j ak sam podkrel a doj rzal szego, oraz do r ysunku. Z ni emal 30 podarowanych Muzeum Narodowemu w Warszawi e prac ma- l arski ch, zal edwi e pi gwaszy powsta o po roku 1945. Doda do tego wypadni e ki l kadzi esi t akwarel i pastel i , a zw aszcza ki l kaset r ysunkw. I zal edwi e 10 nowych, l ub przerobi onych na nowo, akwaf ort oraz j edyny drzewor yt. Przyj aci el owi Samuel owi Tysz- ki ewi czowi , w l atach woj ny i tu po woj ni e, w aci ci el owi Of i cyny Ni cej ski ej podarowa w 1951 roku akwaf ort CAPRICORNE ET SAGITTAIRE (Kozi oroec i strzel ec), wykorzystan w druczku noworocznym, ktra wzbudzi a zachwyt Jana Lechoni a. Jest to te j edyna akwaf orta odbi ta w ki l ku kol orach. G wnym powodem, dl a ktrego ni emal na dobre rozsta si z graf i k by y dowi adczeni a i straty woj enne. Na wi e o wybu- chu woj ny pol sko-ni emi ecki ej , j eszcze we wrzeni u 1939 roku, Pa r y o k . 1 9 1 0 9 Konstanty Brandel w gorczce mobi l i zacyj nej , wspl ni e z si ostrzecem Wi tol dem Lei tgeberem spakowa swj dorobek arty- styczny i rozwi z po znaj omych w Par yu i okol i cach. Kompl et prac, setki u oonych w al bumach graf i k z naj l epszego okresu twrczoci , ktre gromadzi z myl przekazani a do Pol ski , a take narzdzi a graf i czne z oy w Bi bl i otece Pol ski ej na wyspi e w. Ludwi ka na przechowani e, uf aj c, e bdzi e j e mg odebra po zawi erusze woj ennej . Prace te j ednak zagi n y. Bdzi e mi a Brandel pni ej ogromny al do Bi bl i oteki , e chroni c i nne skarby, ksi ki , rkopi sy, dzi e a sztuki i pami tki prze- sz oci , ni e pomyl el i o j ego depozyci e 1 . W czasi e woj ny zagi n a te prasa graf i czna. Inne zbi or y, deponowane u przyj aci , w wi kszej czci uda o si artyci e odzyska. Konstanty Brandel ni gdy ni e zabi ega o popul arno, ni e dba o nagrody i honor y, z oboj tnoci przyj mowa propozycj e wystaw, a odmawi aj c t umaczy naj czci ej : j eszcze j estem ni e gotw. Wystaw i ndywi dual nych mi a ni ewi el e, zal edwi e ki l kanaci e m. i n. w Genewi e, Poznani u, Ri o de Janei ro, Warszawi e, Londyni e, Nogent sur Marne i przede wszystki m w Pa- 1 Ni e j est wykl uczone, e zagi ni one w zbi orach Bi bl i oteki Pol ski ej w czasi e woj ny prace graf i czne Konstantego Brandl a to te same, ktre znaj duj si obecni e w Muzeum Li teratur y i ni e zosta y zwrcone do Par ya po woj ni e. Pa r y 1 9 5 0 10 r yu. Wystaw zbi orowych, w ktr ych wzi udzi a by o j ednak ponad 130, w ni emal ca ej Europi e, Stanach Zj ednoczonych i Brazyl i i . Ci eszy si te, gdy j ego twrczo zyski wa a uznani e u wi dzw, kr ytykw sztuki i przyj aci artystw. Wyrni e ni e by o j ednak wi el e, wrd naj wani ej szych trzeba odnotowa medal par yski ej Exposi ti on des Arts Dcorati f s (1925) za proj ekty omi u wi tray, wykonanych pni ej dl a j ednego z poznaski ch koci o w i zagi ni onych w czasi e woj ny; Grand Pri x na Mi dzynarodowej Wystawi e Sztuki i Techni ki w Par yu w 1937 roku, oraz tytu prezesa honorowego Zwi zku Pol ski ch Arty- stw Graf i kw uzyskany tu przed woj n. Wi tol d Lei tgeber opi suj e, j ak mal arz pokazywa mu gromadzone przez l ata wyci nki , ksi ki i wypowi edzi w prasi e f rancuski ej i pol ski ej oraz dypl omy nagrd i wyrni e, wi adectwa wystaw. Po I I woj ni e wi at owej drobne prace Brandl a pokazywane by y w Warszawi e, Szczeci ni e, Mal borku i Krakowi e przy okazj i wi kszych ekspozycj i graf i ki wsp czesnej , l ecz za yci a mi a t yl ko j edn wyst aw i ndywi dual n w Pol sce. W krt- ki m okresi e popadzi erni kowej odwi l y, w 1958 roku, Muzeum Narodowe w Warszawi e zorgani zowa o ret rospekt ywn wyst aw akwaf ort i prac ol ej nych. Podobn wyst aw mi a w t ym czasi e rwni e J zef Czapski , al e ani j eden, ani drugi ni e przyj echal i do Pol ski . Brandel z obawy, e ni e posi adaj c f rancuski ego obywat el st wa, a j edyni e uchodczy t ravel do - cument , bdzi e mi a k opot y z powrot em do Par ya. Wyst awa w Warszawi e ni e zdo a a j ednak przywrci t wrczoci mal arza Pol sce. Ni ewi el ki e znaczeni e mi a y art yku y i recenzj e prasowe, w kt r ych podkrel ano zarwno pochodzeni e z Warszawy, j ak i par yski e t o j ego szt uki . Konstanty Brandel by emi grantem. Stroni j ednak od powo- j ennego pol ski ego wi ata emi gracyj nego, cho ni e od l udzi . W l atach mi dzywoj ennych bywa w Pol sce czsto, al e zawsze wraca do Par ya. W 1924 roku powsta o w Par yu Pol ski e To- warzystwo Przyj aci Ksi ki . Stworzy o j e grono l udzi zako- chanych w pi kni e druku zbi eraj ce si w Caf Mahi en przy bul warze Sai nt-Mi chel . Bywa wrd ni ch Brandel , ktr y zosta cz onki em zarzdu Towarzystwa. Zaproj ektowa te znak gra- f i czny Towarzystwa ci tego w drewni e Pegaza, ktr y zdobi bdzi e ok adki ni emal wszystki ch drukw PTPK i i l ustrowa dwi e spord szeci u wydanych do roku 1939 przez Towarzystwo ksi ek, w tym utwr Zygmunta Zal eski ego O rzeczach b ahych i wi ecznych. Bi ul etyn PTPK naj ywi ej l edzi te poczynani a ar- tystyczne i sukcesy Brandl a, rwni e w l atach powoj ennych. Po woj ni e wystawi a g wni e pod auspi cj ami PTPK l ub w gal eri ach ni epol ski ch. Ni e by te specj al ni e modny: dl a Zof i i i Kazi mi erza Romanowi czw, w aci ci el i Gal eri e Lambert, naj wani ej szej pol - ski ej gal eri i w Par yu, by wrcz starowi ecki , dl atego te za- pewne ni gdy w gal eri i przy 14 rue St-Loui s-en-l Il e ni e wystawi a . Br a z y l i a o k . 1 9 3 5 11 Z artystami pol ski mi spoza Towarzystwa przyj ani si sporadyczni e. Wi ksza zay o czy a go z Jzef em Czapski m, Jani n Mrozowsk, Wac awem Zawadow- ski m, Fr yder yk Frankowsk i Stef anem de Doma- radzki m; odwi edzal i go: Jzef obodowski , Jan Ul a- towski , Jan Wi nczaki ewi cz, Szymon Laks oraz przede wszystki m si ostrzeni ec, Wi tol d Lei tgeber z Londynu. Z i nstytucj ami emi gracyj nymi mi a zni kome kontak- ty, cho w 1960 roku otrzyma Nagrod Pl astyczn par yski ej Kul tur y, zapewne za spraw Czapski ego, ktrego okol i cznoci owa l audacj a uzupe ni a a ko- muni kat redakcj i . Nazwi sko Brandl a ni e wystpuj e w szki cach powi conych sztuce pol ski ej emi gracj i autorstwa Mari ana Bohusza- Szyszko czy Stani s awa Frenkl a, ktrzy z kroni karsk dok adnoci notowa- l i aktywno pol ski ej artystycznej di aspor y po 1945 roku. Jak ma o by obecny w pol ski m Par yu ni ech wi adczy f akt, e uzupe ni aj c nekrol og w Kul turze, Wi tol d Lei tgeber musi a przypomni e podstawowe dane bi ograf i czne. W ki l ka l at po mi erci mal arza, Czapski napi sze, e Brandel by w Par yu wrd arty- stw powszechni e znany i zawsze mwi ono o ni m, e yj e na grani cy wi el ki ego ni edostatku. Doda przy tym, e Brandel ni e tyl ko na l os ni e narzeka , al e zdawa o si , e ten stan uwaa za j edyny w aci wy dl a mal arza. Potwi erdza to wi adectwo Jana Wi nczaki ewi cza, ktr y po mi erci mal arza napi sa : W bi bl i otece oj cowski ej wpad a Brandl owi w rce ksi ka Johna Stuarta Mi l l a, w ni ej wyczyta zdani e, e cz owi ek powi ni en pracowa tyl ko nad sob. Gardzc pi eni dzmi i s aw, skazuj c si na doywotni ndz, Brandel pozosta wi erny tej dewi zi e. Pracowa nad sob. Al e ni e dl a si ebi e. Dl a dal eki ej Pol ski , ktrej ni e wi dzi a przez si edemdzi esi t l at. Dl a Pol ski , ktra by a dl a ni ego poj ci em prawi e rel i gi j nym i naj ci epl ej szym wspomni eni em dzi eci stwa. Jednoczeni e, Brandel twrczo swoj traktowa nadzwyczaj powani e. Czapski opowi edzi a zdarzeni e: gdy j eden z goci Brandl a wzi wszy do rki gwasz upuci go ni echccy na zi emi , Brandel , zwykl e tak uprzej my, zaprowadzi go do wyj ci a i otworzy drzwi mwi c: Pan z mal arstwem ni e umi e si obchodzi . Opi suj c swoj u Brandl a wi zyt w l atach 50. w mi eszkani u na pl acu Pi gal l e, Jzef Czapski zapami ta star y zmursza y sal on z oknem na pl ac z ki l koma zaspanymi prostytutkami , stare ci ki e mebl e w pokrowcach oraz ni el i czne pl akaty wystaw i graf i ki na ci anach. Wrd ni ch reprodukcj a sztychu Rembrandta Chr ystus wrd trdowatych. Tu po raz pi er wszy przey em sztuk Brandl a napi sze ni e szukaj c powi za i zbl i e do tych czy i nnych wtkw artystycznych czy i zmw, al e w ani e w tym, co w sztuce Brandl a j est j edyne. Pa r y 1 9 4 5 12 Prace graf i czne Brandl a znaj duj si w Bi bl i othque Nati onal e w Par yu, Neue Pi nakothek w Monachi um, Muzeum Wa- tykaski m, Bri ti sh Museum w Londyni e oraz zbi orach publ i cznych w Wi edni u, Genewi e, Bruksel i , Nowym Jorku. Traf i y tam w l atach 20. i 30. ubi eg ego stul eci a. Ki erowany upart myl , by wszystko, co stworzy mog o po j ego mi erci wrci do Pol ski , nawet w naj trudni ej szych warunkach materi al nych Brandel ni echtni e sprzedawa swoj e obrazy i graf i ki . Po II woj ni e wi atowej , maj c wi adomo ogromnej straty j ak poni s wskutek ni edbal stwa Bi bl i oteki Pol ski ej , pozwal a sobi e j edyni e na sprzeda l ub darowi zny do bi bl i otek i muzew sztuki w Pol sce. W rozmowach z si ostrzecem, al e te z Czapski m, mi a powi edzi e: wi dzi Pan, chc aby te obrazy by y w kraj u zebrane, eby m odzi mogl i z ni ch korzysta, na ni ch si uczy. . . Ni e uczy, bro Boe, j ak mal owa, al e j aki e b dy omi j a, eby te obrazy by y tam dl a. . . yci a, dl a. . . kul tur y, bo one s konsekwentne. T dba o o zachowani e spuci zny dl a potomnych w Pol sce potwi erdzaj te i nne rd a. Wspomi na o tym Jan Ul atowski w l i ci e do W. Lei tgebera ze styczni a 1971 roku: Z rozmw z Brandl em pami tam, j ak bardzo mu zal ea o na tym, by prace j ego (ktre staranni e zbi era i przynaj mni ej j eel i chodzi o pastel e i gwasze ni eustanni e poprawi a ) znal az y si w mu- zeach w Pol sce. Owa konsekwencj a z j ak chroni ca o ocal a ej spuci zny artystycznej spowodowa a, e prace Konstantego Brandl a rzadko poj awi aj si na r ynku antykwar ycznym, wszel ako te, ktre of erowane s w sprzeday pomi mo braku tradycj i i mol i woci kol ekcj onowani a osi gaj wysoki e ceny. Ostatni e dzi esi l at yci a Konstanty Brandel spdzi bez trosk w podpar yski m Domu Opi eki dl a Mal arzy i Rzebi arzy, do ktrego, dzi ki pomocy przyj aci Francuzw, traf i j ako j edyny obcokraj owi ec. W tym czasi e prawi e j u ni e tworzy , l ecz i ntensywni e poprawi a wczeni ej sze prace mal arski e. W mowi e nad trumn artysty ksi dz Wi ktor Grzesi ek powi e: Brandel stawi swoj ej sztuce wi el ki e wymagani a. To co odczuwa , co wi dzi a w wi zj i twrczej , ni gdy zupe ni e ni e odpowi ada o temu co odtworzy na p tni e czy r ysunku. Dl atego ni gdy ni e uwaa swoj ego obrazu za skoczony i stal e poprawi a swoj e dzi e o. Sztuka dl a ni ego by a kontempl acj Prawdy odwi ecznej i odtworzeni em j ej f ormami zewntrznymi . Zdawa sobi e spraw, e ta kontempl acj a wymaga ascezy i e przez ascez zbl i y si naj bardzi ej do Prawdy. Uprawi a wi c swoj ego rodzaj u ascez. y samotni e, bez wygd, w sta ym skupi eni u, czsto mi l czeni u. Zmar w szpi tal u wi tego Antoni ego w Par yu 5 l i stopada 1970 roku. Dwa l ata pni ej urn z prochami z oono w grobi e oj ca na warszawski ch Powzkach. Krtko po mi erci Brandl a, j edyny spadkobi erca Wi tol d Lei tgeber real i zuj c ostatni wol mal arza, przekaza wi ksz cz spuci zny artystycznej do Pol ski . Wrd obdarowanych i nstytucj i znal az y si : Muzeum Narodowe w Warszawi e, muzea pastwowe w Krakowi e, Poznani u i Toruni u oraz gabi nety r yci n na Uni wersyteci e Warszawski m i w Ossol i neum. W 1978 roku Muzeum Narodowe urzdzi o pomi ertn wystaw twrczoci artystycznej Konstantego Brandl a, eksponuj c w si edmi u sal ach cz z ponad 3 tysi cy otrzymanych w darze obrazw ol ej nych, akwarel , gwaszw, r ysunkw i graf i k, wydaj c przy tej okazj i obszerny katal og rej estruj cy wszystki e prace. Wstp do katal ogu napi sa a Irena Jaki mowi cz przy wsp pracy Wi tol da Lei tge- bera, ktr y z pi etyzmem odtworzy szczeg ow bi ograf i artysty rej estruj c etapy yci a i twrczoci , podre artystyczne, przyj ani e pol ski e i f rancuski e, wystawy, publ i kacj e, sukcesy i troski , a po pomi ertn percepcj dzi e artysty w Pol sce. Kol ej n wystaw, j u mni ej sz, przygotowa o Muzeum z okazj i setnej roczni cy urodzi n Brandl a w roku 1980. Korespondencj e, dokumenty, ni el i czne f otograf i e i pami tki oraz pewn l i czb r ysunkw i graf i k Brandl a, Wi tol d Lei tgeber powi erzy w l atach 19771995 opi ece Bi bl i oteki Pol ski ej w Par yu, ktrej pi kny wi zerunek by ni egdy artysta wykona w mi edzi na zamwi eni e Franci szka Pu aski ego. Spi s podarowanych archi wal i w opubl i kowany zosta w tomi e VII Katal ogu rkopi sw Bi bl i oteki Pol ski ej opubl i kowanym w roku 1996, a szki c hi stor yczny w Bi ul etyni e Inf ormacyj nym Bi bl i oteki Narodowej (1/1996). 13 W roku 2001, ost at ni a j ak si wydaj e wi el ka cz spuci zny art yst ycznej oraz archi wal i a po Konst ant ym Brandl u t raf i y do Toruni a. Podarowa j e t oruski emu Archi wum Emi - gracj i w Bi bl i ot ece Uni wersyt ecki ej Wi t ol d Lei t geber si o- st rzeni ec art yst y, mi eszkaj cy w Londyni e, wesp z w asnym archi wum i l i czcym ki l kaset wol umi nw ksi gozbi orem. Dar Wi t ol da Lei t gebera, w czci powi conej Brandl owi , sk ada si z or ygi nal nych prac mal arza, pami t ek po ni m i archi wa- l i w zwi zanych z obecnoci t wrczoci art yst y w Pol sce i na wi eci e (wyst awy, recenzj e prasowe, ksi ki ) oraz real i zacj t e- st ament u, t j . rozdysponowani em spuci zny Brandl a wrd mu- zew i bi bl i ot ek po roku 1970. Prcz ni emal kompl et u dosko- nal e zachowanych, sygnowanych odrczni e l ub st empl em graf i k we wszyst ki ch t echni kach, u oonych chronol ogi czni e w ki l ku t eczkach, dar zawi era t e pewn l i czb graf i k ni e sygnowanych, prb warszt at owych, odbi t ek mni ej udanych oraz kompl et ksi ek, do kt r ych Brandel przygot owa i l ust racj e graf i czne. Wi t ol d Lei t geber podarowa do Toruni a ponadt o ki l kanaci e szki cowni kw Konst ant ego Brandl a (naj st arszy z roku 1911), l une r ysunki i szki ce poprzedzaj ce prace graf i czne l ub mal ar- ski e, ki l kanaci e akwarel i past el i , gwasze, monot ypi e, szki ce i proj ekt y wi t ray z 1924 roku oraz ki l ka prac ol ej nych. Wrd podarowanych Archi wum pami t ek i mat eri a w warszt at owych po Brandl u by a t eczka graf i k obcych, wrd ni ch XVI - wi eczne szt ychy (np. Georga Pencza), j aposki e drzewor yt y z XVI I I w. , obraz ol ej ny J eana Buhot a, XI X- i XX- wi eczne f rancuski e pol oni - ca, w t ym prace Mi cha a P oski ego, Leona Wycz kowski ego, St ef ana Mroewski ego, Hel eny Ci echanowski ej (Saga) i Karol a Mondral a. By y t e pami t ki osobi st e: ksi ki z dedykacj ami , dokument y, ni el i czne korespondencj e i rkopi sy, f ot ograf i e, wi adect wa, dypl omy, zegarki , szt uce, order y i medal e, i t p. Uznaj c warto badawcz i wyj tkowo zbi oru Konstantego Brandl a, we wrzeni u 2001 roku utworzono w Bi bl i otece Uni - wersytecki ej w Toruni u Gabi net Konstantego Brandl a, w ktr ym pokazywane s prace i pami tki po artyci e. No g e n t s u r Ma r n e p o d Pa r y e m 1 9 6 9 L A LUNE Ks i y c , 1 9 2 7 15 Ewa Bobrowska- Jakubowska (Par y) PARYSCY PRZYJACIELE KONSTANTEGO BRANDLA Mal arz, graf i k, by Konstanty Brandel warszawski m par yani nem, czy par yski m warszawi aki em? Pytani e to ni e j est reto- r yczne. Kwesti a mi a a znaczeni e dl a artysty, skoro po wi el u dzi esi tkach l at ni eobecnoci w rodzi nnym mi eci e podpi sywa swe prace: Konstanty Brandel z Warszawy. Ki edy czytamy o Brandl u, dwa probl emy rzucaj si w oczy. Pi er wszy to j ego pol ski charakter, drugi to anegdoty, zwi zane z j ego samotni ctwem, oder wani em od codzi ennego yci a. Ni emal wszystki e artyku y powi cone sztuce Brandl a podkrel aj j ego przywi zani e do rodzi nnego kraj u, k ad naci sk na f akt, e pomi mo ni e- mal 70 l at spdzonych we Francj i ni gdy si tam ni e natural i zowa , e ni e chci a rozprasza (czytaj : sprzedawa) swoi ch dzi e , cho y w skraj nym ni edostatku, po to by w ca oci przekaza j e do oj czyzny. S uy mi a y m odym pokol eni om przyk adem i nauk, j ak uni ka b dw. Ni ewtpl i wi e, postawa Brandl a wskazuj e na poczuci e g boki ej i dentyf i kacj i z kraj em pochodze- ni a. Wydaj e mi si j ednak, e kr ytycy i hi stor ycy sztuki pi szcy o artyci e, przeceni aj j ej znaczeni e. Ni e j est moi m cel em wykazani e, e ni e nal ey w Brandl u wi dzi e g boki ego patri oty. Natomi ast chci a abym zaproponowa ref l eksj nad tym, co to w aci wi e w j ego czasach i w j ego ustach mog o znaczy, by nasze w asne uczuci a patri otyzmu i dumy narodowej ni e prze- s oni y nam wagi przynal enoci do wi el ki ej mi dzynarodowej spo ecznoci , j aki ej Brandel w Par yu ni ewtpl i wi e by czci . Dal ej , czy chodzi o mu o f aktyczn i dentyf i kacj z konkretnym kraj em? Jel i tak, to ktr ym? Za yci a artysty Pol ska zmi eni a si przeci e ki l kakrotni e. Pol ski , ktr opuszcza w 1903 roku, f ormal ni e wcal e ni e by o. Pol ska, ktr odwi edza w okresi e mi dzywoj ennym przesz a ogromne przemi any od organi zmu pol i tycznego, ktr y powol i zaczyna si na nowo kszta towa do w mi ar j ednol i tej struktur y, j ak przedstawi a a bezporedni o przed II woj n wi atow. Wreszci e Pol ska powoj enna, ktrej ni gdy ni e odwi edzi , reprezentowa a j eszcze i nn j ako. A moe chodzi o tu raczej o rodzaj abstrakcyj nego poczuci a wi zi z kul tur kraj u, ukszta towanego we w asnej wyobrani ? Obracamy si w krgu artystw emi gracyj nych, ktrzy przez krtszy l ub d uszy czas mi eszkal i i pracowal i w Par yu, a wczeni ej w Monachi um, l ub w Rzymi e. W ogromnej wi kszoci wszyscy oni podkrel al i swoj pol sko. Ki edy kraj by pod zaborami , j edyni e zagrani c mona by o w pe ni af i rmowa uczuci a patri otyczne. W tej w ani e perspektywi e wi dzi e trzeba na przyk ad stowarzyszeni a kul tural ne i zawodowe o charakterze narodowym, tak chtni e zak adane przez Pol akw we Francj i . Rol tych towarzystw by o m. i n. podtrzymywani e wi zi towarzyski ch i zawodowych, wci o charakterze narodowym, poprzez regul arne zebrani a cz onkw, organi zowani e konf erencj i , koncertw, wi eczorw autorski ch, czy wystaw. Udzi a w yci u towa- rzystw zaspakaj a potrzeb przynal enoci do wspl noty narodowej , czasami nawet utrudni aj c i ntegracj w kraj u osi edl eni a. Ni e mg j ednak zastpi , zw aszcza w przypadku artystw pl astykw, udzi a u w yci u artystycznym w kraj u, w ktr ym przebywal i . Rwnoczeni e f i zyczna ni eobecno w Pol sce ni e pozwal a a i m na aktywny udzi a w yci u artystycznym w kraj u. Autorzy pi szcy o Boznaski ej podkrel al i j ej aktywny udzi a w yci u artystycznym na zi emi ach pol ski ch. Tymczasem udzi a mal arki by raczej bi erny. Przej awi a si bowi em obecnoci j ej dzi e na wystawach kraj owych. Dzi e a te oddzi a ywa y na j ej kol egw artystw w Pol sce, al e sama mal arka bywa a w Pol sce stosunkowo rzadko i ni e mi a a regul arnych okazj i ogl dani a wystaw kraj owych. Jej w aci wym otoczni em artystycznym by a scena par yska. 16 Podobni e rzecz mi a a si z Brandl em. Pomi mo j ego dekl arowanego przywi zani a do oj czyzny, obraca si on w mi dzyna- rodowym rodowi sku artystycznym Par ya i pewnych krgach rzeczywi ci e pol ski ch, uf ormowanych j ednak poza grani cami kraj u. Fakt ten musi a mi e kapi tal ne znaczeni e dl a rozwoj u j ego twrczoci , zw aszcza, e Par y w owym okresi e of erowa ni eporwnywal ni e wi kszy potencj a artystyczny ni ktr ykol wi ek z pol ski ch orodkw: l i czne i rnorodne wystawy, od wi el ki ch sal onw, przedstawi aj cych zarwno sztuk uznan i of i cj al n, j ak Sal on Artystw Francuski ch, czy Sal on Soci t Nati onal e des Beaux-Arts, j ak i naj nowsze, czasem ef emer yczne tendencj e, j aki e goci y na Sal oni e Ni ezal enych, czy Sal oni e Jesi ennym. Dynami czni e dzi a aj ce gal eri e, a take ni ezal eni agenci , tzw. courti ers zapewni al i bardzi ej kameral n, acz sku- teczn promocj sztuki wsp czesnej . Bogate zbi or y muzeal ne choby samego tyl ko Luwru zapewni a y sta y kontakt z arcy- dzi e ami mi strzw. Kol ej ne rzdy f rancuski ej III Republ i ki i bogacca si buruazj a sprzyj a y twrcom. Artyci pol scy szybko zrozumi el i , j ak wi el k oywcz moc moe mi e dl a ni ch podr do Francj i . Std i ch masowy nap yw do Par ya, ktr y rozpocz si j u w II po owi e XIX wi eku, a nasi l i si znaczni e pod koni ec stul eci a i tak tr wa a do wybuchu I woj ny wi atowej . Przez Par y przewi nl i si ni emal wszyscy wybi tni pol scy twrcy koca XIX i pocztku XX wi eku. Jedni wyj edal i tam na studi a, drudzy, j u doj rzal i i ukszta towani , chci el i zapozna si z nowi nkami , wzbogaci w asne muzeum wyobrani zarwno sztuki starej , j ak i naj nowszej . Mona wrcz zar yzykowa twi erdzeni e, e atwi ej by o zawrze znaj omo z wybi tnymi pol ski mi twrcami w Par yu na tarasi e ktrej z rozl i cznych kawi arni Montparnasse, w Caf de Dome ou La Rotonde, w j ad odaj ni Del masa, gdzi e chtni e si zbi eral i , na zebrani u ktrego ze stowarzysze artystycznych, czy wreszci e w sal ach Luwru ni w kraj u, gdzi e byl i oni rozsi ani po rnych mi astach. Konstanty Brandel , urodzony w 1880 roku w Warszawi e, spdzi w tym mi eci e dzi eci stwo i m odo. Jego uzdol ni eni a pl astyczne uj awni y si wczeni e. Jak zanotowa f rancuski kr ytyk Joseph Prard: w wi eku l at szeci u j ego bazgro y to syl wetki w ruchu, w wi eku l at si edmi u kusz go bar wy, i ch f osf orescencj a, i ch wzaj emne rel acj e, w wi eku l at omi u j edna z graf i k Rembrandta odkr ywa przed ni m yci e kreski , w wi eku l at dwunastu zabawi a si czeni em wal orw za pomoc l i ni i i arabesek i wymyl a kubi zm 1 . Ni e wi adomo, na i l e mona wi erzy f rancuski emu kr ytykowi , wi adomo j ednak, e dwudzi estol etni Bran- del wyj echa na studi a artystyczne do Krakowa, gdzi e zref ormowana dopi ero co przez Jul i ana Fa ata Akademi a Sztuk Pi knych zapewni a a dobr y pozi om wykszta ceni a. By to okres, ki edy pracowni ami krakowski ej uczel ni ki erowal i artyci tej mi ar y, co Jacek Mal czewski , Leon Wycz kowski , czy Jan Stani s awski . Przez pi er wsze dwa l ata (19001902) Brandel studi owa naj pi er w u Wycz kowski ego, potem u Jzef a Uni erzyski ego, ostatni za rok (1902/1903) u Jzef a Mehof f era. Jego postpy artystyczne dostrzegane by y przez prof esorw i wi el okrotni e nagradzane. W si erpni u 1903 roku m ody absol went Akademi i wyj echa do Par ya z zami arem odbyci a rocznych studi w mal arski ch. Chci a pozna mal arstwo f rancuski ego symbol i sty, ktr y zape ni a swe p tna chi merami , sf i nksami , mi tol ogi cznymi postaci ami i f antastyczn archi tektur, mal uj c j e w sposb ca kowi ci e nowoczesny, Gustave a Moreau. Wszyscy przybywaj cy do Par ya marzyl i o s ynnej par yski ej Ecol e des Beaux-Art s, j ednak wst p do ni ej w cel u odbyci a regul arnych st udi w by ut rudni ony dl a st udent w obcokraj owcw. Czci ej udawa o i m si zapi sa do pracowni poszcze- gl nych prof esorw poza of i cj al nym kursusem. Nap yw art yst w z ca ego wi at a, kt rzy chci el i si kszt a ci w Par yu, doprowadzi do powst ani a l i cznych pr ywat nych akademi i mal arski ch. Ci eszy y si one wi el ki m powodzeni em, gdy wst p 1 Joseph Prard, Brandel , Derni re Pari s, 10. 01. 1946. 17 do ni ch ni e przedst awi a adnych t rudnoci , op at y za st udi a by y umi arkowane, a korekt dokonywal i czst o prof esorowi e, uczcy rwnoczeni e w Ecol e des Beaux-Art s. M ody Brandel zapi sa si do Akademi i Vi tti . O j ego wyborze zadecydowa y by moe przyj azne stosunki pol ski ego ro- dowi ska artystycznego w Par yu z t i nstytucj . To w ani e w sal ach Akademi i , mi eszczcej si w sercu artystycznej dzi el ni cy Montparnasse, odby a si wystawa prac uczestni kw konkursu artystycznego, zorgani zowanego w 1901 roku przez dzi a aj ce nad Sekwan Towarzystwo Pol ski e Artystyczno-Li teracki e. W j ur y konkursu zasi ada te prof esor Akademi i Vi tti , Luc- Ol i vi er Merson. U ni ego te kszta ci si Brandel . Artysta uczszcza rwni e do Akademi i de l a Pal ette. W okresi e wczesnych studi w par yski ch zaj mowa si g wni e mal arstwem w ol ej u, akwarel , gwaszem; ceni sobi e sztuk portreci sty Jacquesa-Emi l e a Bl anche a. atwo, z j ak przychodzi o mu mal arstwo ol ej ne, mi a a zadecydowa o zmi ani e j ego zai nteresowa w ki erunku graf i ki . Drugi m powodem zaj ci a si graf i k by y trudnoci f i nansowe. Materi a y mal arski e by y drogi e, mal owani e wymaga o przestrzeni zarwno do pracy, j ak i sk adowani a dzi e . Trudnej kuchni metal owych techni k graf i cznych nauczy si sam, z podrczni ka Maxi me a Lal anne a Trai t de l a gravure l eau-f orte, opubl i kowanego w 1866, al e ktrego kol ej ne, si dme wznowi eni e ukaza o si j eszcze w 1920. Na studi a drzewor ytu zapi sa si , za namow mal arza i graf i ka Franci szka Si edl ec- ki ego, ktr y w tym czasi e take przebywa nad Sekwan, w 1907 do par yski ej Ecol e des Beaux-Arts do pracowni graf i ka bel - gi j ski ego pochodzeni a, Stphane a Pannemakera. W tym te roku nastpi par yski debi ut artystyczny Brandl a, ktr y wystawi such i g zatytu owan Pod krz yem na Sal oni e Artystw Francuski ch. Jesi eni zai naugurowa rwni e swoj obecno na Sa- l oni e Jesi ennym, ktrego j u po I woj ni e zostani e cz onki em, prac ol ej n Katedra Notre-Dame w Par yu. W pi er wszym okresi e swego pobytu w Par yu, przed I woj n wi atow, artysta stosunkowo czsto bywa w Pol sce. W roku akademi cki m 1908/1909 naucza nawet r ysunku w warszawski ej Szkol e Sztuk Pi knych. Pobytw w Pol sce ni e zani echa rwni e po mi erci rodzi cw. Podrowa te do W och, a wyj azdy te by y ni ezbdnym etapem artystycznego wykszta ceni a twrcy i uzupe ni eni em j ego tzw. kul tur y ogl nej w zakresi e antyku i renesansu, co znaj dzi e odbi ci e w j ego twrczoci . Brandel odbywa rwni e podre po Francj i . Im to, j ak i wybranym l ekturom, zawdzi cza sw erudycj i i mponuj c znaj omo epoki redni owi ecza. Brandel bra czynny udzi a w yci u pol ski ej kol oni i artystycznej , cho zbl i y si do dopi ero po ki l ku l atach pobytu w stol i cy Francj i . Pol ski e rodowi sko artystyczne w Par yu by o l i czne i organi zowa o si w rozmai te, tak rozpowszechni one we Francj i stowarzyszeni a. Jednak w pocztku XX wi eku dzi a aj ce od 1897 roku naj wani ej sze z ni ch, Towarzystwo Pol ski e Artystyczno-Li teracki e, przeywa o w ani e powany kr yzys. W rok pni ej j ego aktywno ca kowi ci e zamar a. Skuteczne prby zj ednoczeni a kol oni i dosz y do skutku dopi ero w 1910 roku, ki edy to Wac aw Gsi orowski za oy Towarzystwo Pol ski e Li teracko-Artystyczne. Ki l ka mi esi cy pni ej , na pocztku 1911 roku, powsta o z i ni cj atywy rzebi arza Stani s awa K. Ostrow- ski ego Towarzystwo Artystw Pol ski ch w Par yu (TAP). O i l e Towarzystwo Pol ski e Li teracko-Artystyczne by o el i tarne i trudno by o si do ni ego dosta, o tyl e TAP by o otwarte dl a wszystki ch twrcw. Dl atego dzi wi ni eco brak nazwi ska Brandl a na l i ci e j ego cz onkw za oyci el i , zamkni tej 10 styczni a 1911 roku. By moe, przyczyn by y j ego czste wwczas wyj azdy do Pol ski ? Trudno bowi em przypuszcza, e artysta, ktr y wystawi a od 1907 roku na wystawach zbi orowych z udzi a em l i cznych rodakw, ni e nawi za z ni mi kontaktw. Wstpi eni e artysty do TAP w Par yu mi a o mi ej sce w roku dramatycznym dl a pol ski ch, i ni e tyl ko pol ski ch, artystw, zaskoczonych w Par yu wybuchem I woj ny wi atowej . Rynek artystyczny zamar ni emal ca kowi ci e, sal ony, a take spora cz gal eri i zawi esi y sw dzi a al no. Panowa a bi eda. Twrcy zostal i pozbawi eni mol i woci utrzymani a si z w asnej pracy 18 artystycznej . Brak cznoci z kraj em uni emol i wi a przyp yw subsydi w w postaci stypendi w, bd pomocy od rodzi ny, ktre czsto by y i ch g wnym rd em utrzymani a. Tak by o zreszt i w przypadku Brandl a, ktr y do czasu I woj ny wi atowej korzysta z pomocy f i nansowej rodzi ny, naj pi er w rodzi cw, a po i ch mi erci m odszego brata i nyni era. Samo Towarzystwo Artystw budzio si wiosn 1915 roku do ycia po okresie rozproszenia j ego czonkw w pier wszym okresie woj ny. Woj na bya wielkim wstrzsem dla caej polskiej spoecznoci we Francj i. Naruszone zostay podstawy j ej bytu ekonomicznego, ale rwnoczenie rozbudziy si marzenia i nadziej e na odzyskanie wolnej oj czyzny. Podj to prby sformowania woj ska polskiego we Francj i, ktre j ednak, wskutek uwarunkowa politycznych, a zwaszcza inter wencj i Rosj i, ograniczy si musiay do stworzenia kilku polskich oddziaw, j ak synny oddzia Baj oczykw, we francuskiej Legii Cudzoziemskiej . Niekt- rzy z twrcw, j ak Kisling, Mondszaj n, Dunikowski, czy Marcoussis, skorzystali z tej moliwosi i zasilili szeregi Legii, by broni swej przybranej oj czyzny. Brandel zetkn si osobicie z oddziaem Baj oczykw. Jak opowiada Witoldowi Leitgeberowi, we wrzeniu 1914 roku mia zamiar spdzi wakacj e w Hiszpanii. Doj echa j ednak tylko do Bayonne, gdzie spotka polski oddzia, w ktr ym suy m.in. Xawer y Dunikowski. Utrzymywa z nimi bliskie kontakty, r ysowa ich portrety 2 . Do woj ska j ednak sam nie wstpi. Inni twrcy, j ak Leopold Gottlieb, wrcili do kraj u, by zacign si do Legionw Pisudskiego. Sytuacj a pozostaych we Francj i obywateli zaborw pruskiego i austriackiego, cho polskiej narodowoci, bya bardzo trudna. Byli oni traktowani j ako obywatele pastw, bdcych z Francj w stanie woj ny. Cz z nich w ogle opucia Francj , np. Jzef Pankiewicz i Wacaw Zawadowski, ktrzy schronili si w Hiszpanii. Inni zostali obj ci na pocztku konfliktu nakazem opuszczenia, a waciwie od- dalenia (l l oignement) ze stolicy, czyli wyj azdu we wskazane przez wadze francuskie miej sce przymusowego pobytu. Rzebiarza Bolesawa Biegasa wysano wwczas do miasta Pau w Pirenej ach, a Tadeusz Makowski znalaz si w Bretanii. Boznaskiej udao si pozosta w Par yu dziki inter wencj i j ej wysoko postawionych przyj aci. Pier wsze powroty do Par ya stay si moliwe dopiero wiosn 1915 roku. Wtedy te w gronie czonkw TAP poj awi si Brandel, ktr y w midzyczasie powrci z Bayonne. Chocia TAP przeywao wwczas spore trudnoci, w prasie ogaszano dramatyczne apele o j ego utrzymanie, j ednak z zachowa- nych dokumentw wynika, e w latach woj ennych naleao do i opacao skadki okoo trzydziestu twrcw. Byli wrd nich muzycy, literaci, malarze i graficy, m.in.: Jan Zauska, Maksymilian Tkaczewski, Ludwik Lewandowski, Karol Mondral, Janusz Nawroczyski, Wacaw Oppman, Zofia Benwna, Edward Baranowski, Zenon Nowakowski, Czesaw Zawadziski z on, Pawe Maik, Edward Czer wiski, Nina Aleksandrowicz-Homolacs, Wanda Chemoska, Helena Kwiatkowska i Brandel 3 . Ju wiosn 1915 roku odrodzone TAP zorganizowao wystaw. Brandel by j ednym z dwudziestu paru polskich twrcw, obok Boznaskiej , Dunikowskiego, Romana Kramsztyka, Jana Rubczaka, Zawadziskiego, Meli Mutermilch, Ludwika Grosa, Stefanii Ordyskiej , Sewer yna Abgarowicza, Czer wiskiego, Loli Rappaport, Chemoskiej , Jadwigi Siedleckiej , Bolesawa Bazukiewicza, Stefana Kinderfreunda, Mondrala, Leona Szpondrowskiego, Stefanii azarskiej , Bolesawa Buyki, Alfreda Geislera, Eugeniusza Zaka, ktrzy pokazali wwczas swoj e dziea w siedzibie stowarzyszenia przy bulwarze Montparnasse nr 164. Budzce si do yci a rodowi sko artystyczne Par ya podej mowao wwczas rozmai te akcj e, ktr ych cel em byo dostarczeni e twrcom rodkw do yci a. Jeszcze przed wystaw Pol akw, w marcu 1915 roku f rancuski Komi tet Obrony Wol nych Zawodw urzdzi w presti owej gal eri i Arti stes Modernes wystaw artystw f rancuski ch, rosyj ski ch, pol ski ch, amer ykaski ch i i n. Jej rezul tat w postaci sprzeday by zachcaj cy. Zysk przyni osa rwni e urzdzona przy okazj i l oteri a. Wystawa zorgani zowana 2 Znaj duj si one obecni e w Archi wum Emi gracj i w Toruni u. 3 Li sta cz onkw TAP op acaj cych sk adki , od 1. 06. 1916 do 1. 06. 1917 roku, rkp. , Archi wa TAP, Bi bl i oteka Pol ska w Par yu (dal ej BPP). 19 przez pol ski e stowarzyszeni e naj wyrani ej podej mowaa t sam i de. Obi e ukazuj ce si wwczas pol ski e gazety w Par yu, Myl Pol ska i Pol oni a, opubl i koway teksty powi cone temu wydarzeni u 4 . O i l e Myl Pol ska ograni czya si do ki l ku uwag, o tyl e na amach Pol oni i ukaza si obszerny komentarz Pi otra Bakowski ego, wypeni aj c tym samym l uk spowo- dowan braki em katal ogu 5 . Uwag kr ytyka przyci gny m.i n. graf i ki , a zwaszcza akwaf orty Rubczaka, Brandl a i Mondral a. Bakowski dokona tam i nteresuj cego porwnani a bardzo ceni onego wwczas w pol ski m rodowi sku Par ya graf i ka, j aki m by Jan Rubczak, z Brandl em. Obaj artyci byl i prawi e rwnol atkami . Obaj przebywal i j u wwczas od duszego czasu w Par yu. O i l e j ednak Rubczak uprawi a graf i k rwnol egl e z mal arstwem, o tyl e Brandel zaj mowa si ni ni emal wyczni e. Ot po- rwnuj c obu artystw kr ytyk Pol oni i zauway wi el ki e wyczuci e wal oru u Rubczaka, czego wedug ni ego brakowao ni eco w j ednej z akwaf ort wystawi onych przez Brandl a. Uwaa j ednak, e techni ka Brandl a j est staranni ej sza ni j ego kol egi . W 1915 roku Brandel zosta wybrany prezesem Sekcj i Pl astycznej TAP. Sekundowal i mu Baranowski , Gei sl er, Mondral i Rubczak 6 , wszyscy poza Baranowski m paraj cy si grafi k. W pl ani e bya kol ej na wystawa r ysunku i grafi ki , ktr prasa za- powi adaa na padzi erni k 1915 roku 7 . Ni e j est j ednak pewne, czy wystawa ta rzeczywi ci e si odbya, poni ewa ni e udao si odnal e adnego j ej l adu. By moe cay wysi ek czonkw TAP ski erowany zosta na przedsi wzi ci e o wi el e wi kszej skal i , j aki m mi aa by l oteri a artystyczna na rzecz artystw pol ski ch ofi ar woj ny, a dokadni ej na rzecz Bratni ej Pomocy, urzdzona w gal eri i Bernhei m- Jeune w Par yu pod koni ec grudni a 1915 roku. Patronat nad wystaw obj Komi tet, zoony z wybi tnych postaci francuski ego wi ata i ntel ektual nego, czsto zwi znych z pol ski m rodowi ski em, j ak pi sarka Gabri el l e Reval , poeta Paul Fort, artyci Georgette Agutte, Maxi mi l i en Luce, Bourdel l e i Georges Rouaul t. Przewodni czy mu synny poi ntyl i sta Paul Si gnac. W skad Komi tetu weszl i take Pol acy: i ni cj atorka przedsi wzi ci a 8 , mal arka Soni a (Zofi a) Lewi tzka, a take Wadysaw Granzow, Mondral , wszechobecny redaktor czasopi sma Pol oni a Wacaw Gsi orowski oraz wani e Brandel . Wrd donatorw znal e mona byo ca pl ej ad twrcw francuski ch, reprezentuj cych naj rni ej sze tendencj e i w rozmai ty sposb zwi za- nych z pol ski m rodowi ski em Par ya. Moemy si domyl a, e Augustea Renoi ra zaprosi do udzi au Pi erre Bonnard, bl i sko zaprzyj ani ony z Panki ewi czem. Z krgu Panki ewi cza, al e take Mi si z Godebski ch Sert wywodzi y si pol ski e zwi zki Lucea, Vui l l arda, Si gnaca, Ker-Xavi era Roussel a. Do przyj aci Boznaski ej nal eaa panna Charmy, mal arze Henri Marti n, oraz Cottet, z ktr ym studi owa take Brandel na Akademi i de l a Pal ette. Antoi ne Bourdel l e otoczony by stal e pol ski mi uczni ami . Ini cj a- torka wystawy, Zofi a Lewi cka bya z kol ei on Jeana Marchanda, a wrd j ej przyj aci byl i Raoul Dufy i Othon Fri esz. Zwi zki i nnych twrcw m.i n. Del tombea, H. Dzi rgo, M. Dufrenea, J. Fl andri na, Ch. Gueri na, Heuzgo, Kl i ngsora, Lebasquea, Marcel a Lenoi ra, Lhotea, A. Mai l l ol a, Manol a, Brancusi ego, Henri Mati ssea, Marqueta, J. Metzi ngera, Ozenfanta, Pi cassa, Ut- tera, Suzanne Val adon, z Pol akami byy wi el oraki e. Wrd ofi arowanych przez ni ch na l oteri l osw znal azy si obrazy, rzeby, przedmi oty artystyczne, ktre zaj y w sumi e dwi e sal e gal eri i . Mobi l i zacj a mi dzynarodowego rodowi ska bya i mponuj ca. Ni e wol no rwni e zapomi na, e goci ny wystawi e udzi el i a j edna z naj bardzi ej presti owych i l i czcych si w Par yu gal eri i sztuki wspczesnej . Wysi ki l i cznej grupy Pol akw, wrd ktr ych znal el i si obok Brandl a Boznaska, Bazuki ewi cz, Mari a Brodzka, Frankowska, Gei sl er, Granzow, Gros, Al i cj a Hal i cka, Henr yk Hayden, Antoni Kami eski , Ki sl i ng, Laczmanowi cz, Le- 4 Wystawa Towarz ystwa Artystw Pol ski ch, Myl Pol ska, 1915 nr 2021; Zaproszeni e na wystaw prac cz onkw Towarzystwa, (b. d. ), Archi wa TAP, BPP. 5 Pi otr Bakowski , Exposi ti on des arti stes pol onai s, Pol oni a, 1915 nr 24. 6 Kroni ka par yska, Pol oni a, 1915 nr 39. 7 Tame, nr 42. 8 Tombol a na rzecz Pomocy Bratni ej Artystw Pol ski ch, Pol oni a, 1916 nr 1. 20 wi tzka, Mondral , Mondszaj n, Pesk, Tkaczewski , Zawadzi ski , Jan i Mari a Rubczakowi e wydaj si natomi ast oczywi ste. Take pol ska prasa w Par yu przypomi naa regul arni e swoi m czytel ni kom o l oteri i , doni osa take o ofi cj al nej wi zyci e, j ak zoy na wystawi e wi el ki Rodi n, podej mowany ofi cj al ni e przez wi ceprezesa TAP w Par yu, mal arza Czesawa Zawadzi ski ego 9 . Losy sprzedawano ni e tyl ko w gal eri i Bernhei mw, al e take w si edzi bi e TAP. Pomi mo wi el ki ch wysi kw woonych w rekl am tego przedsi wzi ci a, ni e udao si nakoni publ i cznoci do bardzi ej aktywnych zakupw l osw i rezul taty ni e byy zadowal aj ce. Ni e zrazi o to j ednak Towarzystwa, ktre odczekawszy ni eco zorgani zowa o kol ej n wystaw przy okazj i wi t Boego Narodzeni a 1916 roku. I w t akcj zaangaowa si Brandel . Do real i zacj i Wystawy artystw pol ski ch w Par yu. Sprzeday na rzecz o ni erzy pol ski ch w armi i rosyj ski ej we Francj i i na f ronci e wschodni m 10 powo ano specj al ny Komi tet, w sk ad ktrego, obok Brandl a, weszl i Che moska, Czer wi ski , Gros i archi tekt Antoni Al f red Szkl arski . Zai naugurowana 15 grudni a 1916 mi a a ona tr wa naj pi er w do 5, potem za do 19 styczni a, by zwi kszy mol i wo ewentual nych sprzeday. Wzi l i w ni ej udzi a , obok cz onkw Komi tetu organi zacyj nego, Al exandrowi cz-Homol acs, Boznaska, Hayden, Makowski , Mai k, Zof i a Pi ramowi cz, Ba zuki ewi cz, Duni kowski , Frankowska, Bi egas, Kwi atkowska, Ki sl i ng, rzebi arka Zof i a Gruewska, mal arz Franci szek Rerutki ewi cz, Mondral , Muter, Nawroczyski , Nowakowski , Rubczak, Tkaczewski i Zawadzi ski . Wystawi ono zarwno mal arstwo, j ak rzeb, graf i k i przedmi oty artystyczne. O j ej rezul tatach wi emy ni ewi el e. W 1917 roku Brandel znalaz si wrd ochotnikw, odnawiajcych siedzib TAP, wraz z Czer wiskim, Lewandowskim, Mon- dralem, Tkaczewskim i Zawadziskim 11 . W lipcu odwieony lokal mg ju udzieli gociny dzieom odnowicieli, a take innych twrcw, a wrd nich: Bazukiewicza, Boznaskiej, Ciokowskiego, Chemoskiej, Halickiej, Rubczaka. Towarzystwo powrcio do tradycji wieczorw, koncertw, a take konferencji. Niektre z nich podejmoway rozwaania nad przyszymi losami Polski. Nie zabrako rwnie miejsca dla kwestii artystycznych, jedynych, jakie naprawd interesoway Brandla. Artysta, ktr y bdzie w przyszoci tak dyskretny i maomwny, tym razem podzieli si z innymi sekretami swojego drzewor ytniczego warsztatu 12 . Ni ezwykl e wan rol w czasi e I woj ny wi atowej odegra o Towarzystwo Bratni ej Pomocy, dzi a aj ce pocztkowo j ako ko- mrka TAP, poni ej za si usamodzi el ni o. Ju przed woj n mi a o ono na swoi m konci e szereg cennych i ni cj atyw, maj cych na cel u pomoc swoi m cz onkom, zw aszcza w postaci udzi el anych zwrotnych i bezzwrotnych poyczek. Bratni a Pomoc, ktra zdobywa a f undusze w rozmai ty sposb, m. i n. apel uj c do l epi ej sytuowanych cz onkw pol ski ej kol oni i , ar ystokratw, l eka- rzy, j ak znaj omy Brandl a dr Bol es aw Motz, czy mal arzy, j ak Jan Styka, Leon Kami r, czy te korzystaj c z subwencj i za oonego przez Henr yka Si enki ewi cza tzw. Komi tetu Wewel ski ego (Komi tetu Pomocy Of i arom Woj ny w Pol sce) mog a pozwol i sobi e na op acani e posi kw, po udni owego l ub wi eczornego, ni ektr ych artystw w sto wce, udzi el a a ni ewi el ki ch cotygodni owych zapomg, a w uzasadni onych przypadkach przyznawa a wi ksze poyczki . Li sta osb, ktre z tej pomocy korzysta y, j est d uga. Znal e mona na ni ej take nazwi sko Brandl a 13 . 9 Kroni ka par yska, Pol oni a, 1916 nr 4. 10 Exposi ti on des Arti stes Pol onai s Pari s. Vente au prof i t des Sol dats Pol onai s dans l Arme Russe en France et sur l e f ront d Ori ent, Pari s, du 15 dcembre 1916 au 5 j anvi er 1917, Archi wa TAP, BPP. 11 Kroni ka Par yska, Pol oni a, 1917 nr 27. 12 O drzewor yci e, Pol oni a, 1917 nr 51. 13 Wrd artystw pl astykw byl i tam Rubczak, Kami eski , Gros, Nowakowski , Mai k, Mor yc Li pszyc, Baranowski , Abgarowi cz, Oppmann, Szpondrowski , Anastazy Lepl a, Za uska, Duni kowski , Ruf f er, Wi el horski , Ki nderf reund, Grunwasser, Si edl ecka, Ba zuki ewi cz, Pi echowska- Orti z, Hel l e, Ostoya, Paj k, Romanowi cz, Ruf f er, Hayden, Brandel , Mondzai n, Zawadowski , Paszki ewi cz, Benwna; w groni e wspomaganych osb, ktr ych j ednak zawodu ni e uda o nam si ustal i , znal el i si Pol aczek, Zdanowski , Fel i ks Jarecki i Leon Justyn. 21 Pod koni ec grudni a 1916 roku wal ne zebrani e pod przewodni ctwem nowo wybranego prezesa, mal arza Janusza Nawro- czyski ego podj o proj ekt urzdzeni a w si edzi bi e TAP wystawy po czonej ze sprzeda dzi e sztuki 14 . Uzyskany dochd mi a by podzi el ony rwno pomi dzy wszystki ch uczestni kw. Decyzj a o j ej otwarci u w pocztkach l utego 1917 roku zapa- d a w momenci e, ki edy TAP otworzy dopi ero co swoj wystaw wi teczn. Wszyscy spodzi ewal i si dobr ych rezul tatw. W wystawi e Bratni ej Pomocy wzi o udzi a , obok Brandl a, trzydzi estu si edmi u artystw pol ski ch przebywaj cych wwczas we Francj i , w wi kszoci tych samych, co w poprzedni ej ekspozycj i 15 . Prasa pol ska ukazuj ca si wwczas w Par yu pi sa a z po- dzi wem o artystach pol ski ch, ktr ym uda o si urzdzi t ekspozycj pomi mo panuj cej ogl nej apati i rodowi sk twrczych. Ni estety, z tych samych doni esi e dowi aduj emy si , e publ i czno ni e dopi sa a, a rodowi sko pol ski e ni e pospi eszy o swym artystom z pomoc. Zami ast zysku, wystawa przyni os a def i cyt. Pomysowo artystw polskich w Par yu w zdobywaniu rodkw do ycia w dramatycznym okresie I woj ny wiatowej bya imponuj ca. Poniewa akcj e o charakterze czysto artystycznym nie przynosiy wystarczaj cych rezultatw, poszukiwano innych moliwoci. Niedugo po wybuchu woj ny j edna z modszych przedstawicielek polskiej kolonii artystycznej , Stefania azarska, wpada na pomys produkcj i lalek artystycznych, ktr y okaza si w miar atwy w realizacj i, a j ednoczenie skuteczny. azar- skiej nie tylko udao si doprowadzi do uruchomienia rcznej produkcj i lalek, do ich wystawiania gdzie tylko si dao, m.in. wzbudzaj c zainteresowanie nimi Ignacego Paderewskiego i j ego ony, ale take skupi wok swoj ego przedsiwzicia spor grup przebywaj cych wwczas w Par yu polskich twrcw i ich rodziny. Obok Brandla z azarsk wsppracowao ok. trzy- dzieci osb, a wrd nich panie: rzebiarka Maria Brodzka, Brossin-Polaska, Lilla Ciechanowska, K. Danyszowa, Dembowska, Frankowska, Geislerowa oraz panowie: rzebiarze Feliks Antoniak, Bazukiewicz, Henr yk Kossowski, malarze i graficy Czer wi- ski, Hayden, Helle, Geisler, Stefan Kinderfreund, Maik, Makowski, Wacaw Paj k, Romanowicz i Zawadziski. Produkcj lalek czciej trudniy si kobiety ni mczyni. Niektre, j ak na przykad malarki Alexandrowicz i Piramowicz, czy malarka i literat- ka Maria Szeliga, dziaay na wasn rk. Inne, j ak Frankowska i j ej crka Tamara, zaczynay w Warsztatach azarskiej , po czym si usamodzielniay 16 . Lalki azarskiej byy szmaciane. Naj czciej byy to lalki przedstawiaj ce rozmaite tematy. Inspirowane byy folklorem rozmaitych narodw, zwaszcza polskim, literatur, malarstwem, histori. Odznaczay si bogactwem i wysokim poziomem artystycznym stroj w i decorum, w j akim j e umieszczano. Lalki bowiem byy czsto przedstawiane w okrelonym otoczeniu: wntrzach ich domkw, ale take w zagrodach, izbach, czy caych wioskach. Nie wiadomo dokadnie, j aka bya rola Brandla w warsztatach azarskiej , ani te kiedy podj z nimi wspprac, wydaj e si j ednak, e przed 1919 rokiem. Mona przypuszcza, e malowa on akwarelowe proj ekty lalek 17 . Poza rzebiarzami takimi, j ak Bazukiewicz, czy Antoniak, ktrzy wykonywali dla Warsztatw drewniane zabawki, mczyni na og trudnili si proj ektowaniem lalek, bd otoczenia. Kobiety natomiast trudniy si ich wykonaniem, ktre wymagao tak rzadkich u mczyzn umiej tnoci praktycznych, j ak szycie. 14 Exposi ti on des Arti stes pol onai s organi se par l a Soci t du Secours Frater nel du 21 j anvi er au 25 f vri er 1917, Archi wa TAP, BPP. 15 Al exandrowi cz, Boznaska, Baranowski , Ba zuki ewi cz, Bi egas, Brandel , Zygmunt Brunner, Che moska, Czer wi ski , Ci echanowska, Duni kowski , Fran- ci szek Fal eski , Gros, Hal i cka, Hayden, W adys aw Jahl , Kami eski , Mo se Ki sl i ng, Kwi atkowska, A. Kwi atkowska, Lepl a, Lewi cka, Mai k, Makowski , Mondral , Muter, Nawroczyski , Nowakowski , Pi ramowi cz, Rubczakowi e, Lol a Rappaport, Franci szek Rerutki ewi cz, Zof i a wi cka, Szpondrowski , Tkaczewski , Zawadzi ski i Zawadowski . 16 Na si eroty pol ski e, Pol oni a, 1915 nr 46. 17 Podobi estwo styl i styczne j ednej z akwarel zachowanych w szki cowni ku Brandl a w Archi wum Emi gracj i Bi bl i oteki Uni wersytecki ej w Toruni u do zespo u akwarel owych proj ektw l al ek, zachowanych w rodzi ni e Fr ydy Frankowski ej , traktowanych dotychczas przeze mni e j ako prace Frankowski ej , kae mi podda w wtpl i wo moj dotychczasow atr ybucj tych prac. 22 Czytaj c wspomni eni a Brandl a, zanotowane przez Wi tol da Lei tgebera trzydzi eci l at pni ej , odnosi si wraenni e, e za- tar y mu si pewne f akty, czy i nstytucj e, pozostal i natomi ast l udzi e. Ze wspomni e tych wyni ka, e pomoc s uy mu g wni e dr Jan Danysz z Instytutu Pasteura, ktr y wraz ze swoj towarzyszk yci a, artystk Li l l (Hel en) Ci echanowsk, zaprasza go do swej wi l l i Bel l evue w Svres. Artysta otrzyma tam wi kt i kt do pracy, na noc za powraca do swego pokoi ku przy bul warze Raspai l 219, na Montparnasse. Danysz (18601928) by bardzo wan postaci w pol ski m rodowi sku we Fran- cj i . W l atach 18931902 ki erowa oddzi a em mi krobi ol ogi i Instytutu Pasteura w Par yu. Specj al i zowa si w parazytol ogi i w rol ni ctwi e i l eni ctwi e, osi gaj c na tym pol u wybi tne rezul taty. Maj c wysok pozycj spo eczn we Francj i , mg podj owocn dzi a al no na rzecz pol ski ej kol oni i . Nazywano go wrcz ni eof i cj al nym ambasadorem Pol ski w Par yu. Przed woj n by take cz onki em Towarzystwa Pol ski ego Li teracko-Artystycznego. Dzi ki Ci echanowski ej mi a l i czne i oywi one kontakty z artystami . Urodzona w Warszawi e, Ci echanowska (ok. 1884?) wyj echa a w 1904 na studi a do Par ya. Przed I woj n wi a- tow wystawi a a na Sal oni e Jesi ennym, zarwno rzeby, j ak i akwarel e, i i l ustracj e. W 1914 pokaza a swe terakoty i gi psy na Sal oni e Ni ezal enych. Ci echanowska by a osob or ygi nal n, a moe nawet ekscentr yczn. Nosi a si po grecku. Ni e wi adomo, czy to Brandel namwi j do wsp pracy z TAP, czy te ona j ego. Faktem j est natomi ast, e wzi a udzi a w ki l ku pol ski ch wystawach w czasi e woj ny. W wystawi e M odej Pol ski w Muse Cri l l on w 1922 roku pokazywa a swe emal i e obkowe, wy- stawi aj c, podobni e j ak Brandel , w grupi e artystw par yski ch. W 1916 roku Brandel wykona j ej portret w o wku. Praca ta znaj duj e si dzi w zbi orach Bi bl i oteki Pol ski ej w Par yu 18 . Brandel pozna Ci echanowsk za poredni ctwem Fr ydy Frankowski ej (18721957). Frankowska rozpocz a studi a arty- styczne w Par yu i kontynuowa a j e od 1904 roku w warszawski ej Szkol e Sztuk Pi knych, gdzi e zaprzyj ani a si z Hayde- nem, ktrego pni ej odnal az a w Par yu. Przed wybuchem I woj ny wi atowej mi eszka a g wni e w Warszawi e. Duo ww- czas podrowa a. Przez pewni en czas studi owa a w Akademi i de l a Pal ette, gdzi e pozna j Brandel . W 1914 roku osi ad a w Par yu i tu spdzi a woj n. Utrzymywa a bl i ski e kontakty z l i cznymi przedstawi ci el ami mi dzynarodowego rodowi ska artystycznego. Ju po woj ni e Frankowska pokazywa a mal owane przez si ebi e bati ki m. i n. na Sal oni e Jesi ennym, ktrego by a cz onki em, w 1919, 1920 i 1922 roku, a take na l i cznych pol ski ch wystawach w Par yu, j aki e mi a y mi ej sce na pocztku l at 1920. By y to na og te same wystawy, w ktr ych uczestni czy Brandel , m. i n. pi er wsza wystawa artystw pol ski ch, zorgani zowana przez Stowarzyszeni e France- Pol ogne Quel ques Arti stes Pol onai s w 1920, wystawa w Gal eri i Montai gne w 1921 roku, wystawa M odej Pol ski w Muse Cri l l on w 1922. W l atach 30. wycof a a si z yci a artystycznego i przeni os a na sta e do Ai x- en- Provence. Brandel odwi edza j bdzi e w j ej posi ad oci Orcel pod Ai x, gdzi e mi eszka a te j ej crka Tamara wraz z mem, mal arzem Wac awem Zawadowski m. To w Orcel Brandel znal az schroni eni e w czasi e II woj ny wi atowej , na prze omi e 1940 i 1941 roku. Do tego samego krgu nalea rwnie Janusz Nawroczyski, podpisuj cy czsto swe prace Nawro lub Navro malarz, ilustrator, scenograf, a take dyplomata (18841931). W 1904 rozpocz studia w warszawskiej Szkole Sztuk Piknych u Sta- browskiego i Krzyanowskiego. By moe, i on zetkn si tam wwczas z Frankowsk. W 1908 kontynuowa studia w szkole Wadysawa lewiskiego, ktr y wwczas powrci na kilka lat do Polski. W 1908 lub 1909 Nawroczyski uda si do Par ya, gdzie studiowa w Szkole Sztuk Dekoracyj nych. W pocztkach I woj ny wiatowej wstpi ochotniczo do armii francuskiej , 18 Inne portrety L. Ci echanowski ej znaj duj si w szki cowni kach Brandl a w Archi wum Emi gracj i w Toruni u. 23 ale j u pod koniec 1914 roku poj awi si z powrotem w Par yu, gdzie bra udzia, wraz z Brandlem, w wy- stawach organizowanych przez TAP oraz przez Towa- rzystwo Bratniej Pomocy, z ktrego pomocy korzysta. Po woj nie podj prac j ako sekretarz ambasady pol- skiej w Par yu, rwnoczenie uprawiaj c dziaalno artystyczn. Wystawia wwczas czsto na wystawach organizowanych przez polskie rodowisko artystyczne Par ya. Czsto byy to te same wystawy, w ktr ych bra udzia Brandel. Nawroczyski by j ednak rwnie aktywny w polskich powoj ennych stowarzyszeniach artystycznych, gdzie Brandel j u mu nie towarzyszy, m.in. w zaoonym w 1922 roku Zwizku Artystw Polskich, w ktrego zarzdzie znalaz si w roku 1927. Spucizna artystyczna Nawroczyskiego j est wicej ni skromna kilka prac na papierze zachowanych w Bibliotece Polskiej w Par yu. Trudno j est wic wy- powiada si w sposb wicy na temat j ego twrczo- ci. Nawroczyski zrobi portret Brandla 19 . Jednym wreszci e z naj bl i szych przyj aci Brandl a by graf i k i mal arz Karol Mondral (18801957). Rwi eni k Brandl a, podobni e, j ak on warszawi ani n, r ysunek studi owa naj pi er w u swego oj ca, potem w l atach 18941901 w Warszawi e u Ger- sona, Kauzi ka i Badowski ego. Studi a kontynuowa na ASP w Krakowi e u Wycz kowski ego w 1902/1903. Brandel j ednak ni e wymi eni a go, ki edy opowi ada Lei tgeberowi o swoi ch kol egach z krakowski ej uczel ni . W 1909, dzi ki stypendi um uzyskanym z Zachty, Mondral uda si do Par ya. Tam powi ci si graf i ce. Wystawi a na Sal oni e Ni ezal enych w l atach 19121914. Wzi udzi a w wystawi e sprzeday zorgani zowanej przez Komi tet Obrony Wol nych Zawodw w gal eri i Arti stes Modernes w 1915. By cz onki em TAP, gdzi e aktywni e si udzi el a , bdc m. i n. cz onki em zarzdu sekcj i pl astycznej w 1915. Jego prace pokazywane by y, podobni e j ak Brandl a, ktrego portret wykona w drzewor yci e 20 , na wi el u pol ski ch wystawach w Par yu, zarwno w czasi e woj ny, j ak i we wczesnym okresi e powoj ennym. W 1922 roku powrci do Pol ski , gdzi e naucza graf i ki naj pi er w w Bydgoszczy, potem za w Poznani u. W czasi e d ugol et ni ego pobyt u w Par yu drogi Brandl a, j ak na t o wskazuj rozmai t e dokument y, musi a y si t ake skrzyowa z dwoma i nnymi pol ski mi art yst ami , uprawi aj cymi graf i k: Panki ewi czem i Rubczaki em. J ednak art yst a ni e wspomi na o ni ch w swoi ch wspomni eni ach ani s owem. Z i nnych graf i kw czynnych w t amt ym czasi e w Par yu przypo- mni e nal ey Kami eski ego i j ego seri symbol i st ycznych graf i k, zwi zanych z kat edr Not re- Dame. W Par yu t e pi er wsze 19 Portret ten znaj duj e si obecni e w Archi wum Emi gracj i w Toruni u. 20 Karol Mondral , Konstanty Brandel . Mal arz/ Rytowni k, 1919, drzewor yt, 26 x 25, 7 cm, BPP. Zob. te: E. Bobrowska- Jakubowski , G. Jakubowski -B. de Weydenthal , Temps de pai x temps de guerre. Les arti stes pol onai s Pari s 19001918, Bi bl i oteka Pol ska, Par y, padzi erni k 1996 stycze 1997. Wi t o l d L e i t g e b e r i Ko n s t a n t y Br a n d e l 1 9 6 1 24 kroki w dzi edzi ni e graf i ki st awi a W adys aw Skoczyl as, kt r y przyj echa nad Sekwan z zami arem st udi owani a rzeby. J ego st yl i st yka, zwi zana j ednak g wni e z drzewor yt em, rni si bdzi e zdecydowani e od st yl i st yki met al owych t echni k uprawi anych przez Brandl a. Na tl e pol ski ego rodowi ska graf i kw w Par yu twrczo Brandl a zaj muj e pozycj ca kowi ci e odrbn. Ni ewtpl i wi e, wy- ros a ona z symbol i zmu. Ni e na darmo artysta wybra si do Francj i , eby pozna z bl i ska twrczo Gustave a Moreau. atwo dostrzegal ne s rwni e zwi zki ze styl i styk m odopol sk. M ody Brandel spdzi przeci e ki l ka l at w przepoj onym secesj Krakowi e. W j ego wczesnych graf i kach wi doczne j est upodobani e do p ynnej , dekoracyj nej kreski , do pi kna przedstawi anego obrazu, sk onno do podej mowani a tematyki dotykaj cej kwesti i ostatecznych, mi oci , mi erci , rozk adu, rel acj i kobi eta- -mczyzna. Nawet j ego pej zae ni e maj ni c wspl nego ze spokoj em i kl arownoci pej zay Panki ewi cza, czy obi ektywn, zi mn mal owni czoci wi dokw Rubczaka. Pej zae Brandl a s nastroj owe, nabrzmi a e uczuci em dzi ki pe nej ni epokoj u grze l i ni i i szczel nym wype ni eni u obrazu detal em. Prawdzi wy horror vacui , j ak gdyby artysta f aktyczni e ba si pustej , ni e zar y- sownej p yty. Nateni e wyraanych w j ego pracach emocj i , i nstyktw, dz, panuj ce w ni ch napi ci e wi adcz o ni ezwyk ej wprost subl i macj i . Jego erotyki zaskakuj wprost mi a oci . Za i ch poredni ctwem ten ni ezwykl e zrwnowaony, samotny cz owi ek pozwal a sobi e wkracza w mroczne g bi e w asnej podwi adomoci . Te m odzi ecze graf i ki s j eszcze bardzo l i terac- ki e, anegdota odgr ywa w ni ch rol pi er wszopl anow. Dzi e o ni e j est cel em samym w sobi e, a j edyni e rodki em do wyraeni a l udzki ego ni epokoj u za pomoc opowi adanej hi stori i . Hi stori e te opowi adane s zreszt wi dzowi przez wi el ki ego erudyt, znawc kul tur y antycznej , al e take redni owi ecznej i renesansowej , a nawet dal ekowschodni ej , znawc i doskona ego i ko- nograf a, w ktrego pami wr y y si el ementy typowe dl a pl astyki rnych epok. Brandel j est koneserem sztuki mi ni onych epok, a ni ektre z j ego prac to prawdzi we l eksykony el ementw pl astycznych dl a ni ch typowych, zaobser wowanych zarwno w archi tekturze, j ak i mal arstwi e, czy i l umi natorstwi e. Odnoni kw kul turowo- styl i stycznych w pracach Brandl a zaobser wo- wa mona bardzo wi el e. Jedne ka nam myl e o Boschu, czy Schongauerze, i nne o Rembrandci e, i nne j eszcze o Ti ntoretci e, Pi ranesi m, Ghi si m. Rozmai ci kr ytycy dopatr ywal i si w pracach Brandl a podobi estw i i nspi racj i Turnerem, Goy, Gustavem Dor, Odi l onem Redonem, Ropsem, Munchi em, Ci url i oni sem, Beardsl eyem, czy wreszci e Ensorem. Doda by mona Bckl i na oraz mi strzw w oski ego renesansu. Charakter ystyczne el ementy styl u kadego z ni ch odnal e mona w tym, czy i nnym dzi el e Brandl a. Fi l i acj i tych j est tyl e, e trac wszel ki sens. wi adcz raz j eszcze tyl ko o j ednym wi el ki m znawstwi e hi stori i sztuki i i mponuj cym repertuarze i konograf i cznym. Artysta wypracowa swj w asny, i ndywi dual ny styl , pos uguj c si ca ym bogactwem pl astycznego dzi edzi ctwa europej ski ego, po ktr ym to, w przeci wi estwi e do wi el u wsp czesnych mu artystw, porusza si z ni ezwyk atwoci . Ni ektre z pl ansz Brandl a nal ea oby traktowa j ako rodzaj pami tni ka, w ktr ym artysta czyni zapi ski ze swoi ch pl astycznych l ektur . Wydaj e si , e j ego cel em ni e by ostateczny rezul tat, dzi e o skoczone odda- ne do ogl du wi dzowi . Wani ej szy dl a ni ego by proces ogl dani a, ogl dani a kr ytycznego, ogl dani a oki em artysty pl astyka, ktr y ni e tyl ko patrzy i podzi wi a, al e rwnoczeni e powtarza, uczy si j zyka swoi ch poprzedni kw, by zrozumi e dok adni e, j ak rozwi zywal i dany probl em. By przeci e czstym goci em w Luwrze. Jest rzecz i nteresuj c, e w twrczoci Brandl a ni e ma wyranej ewol ucj i (do tego stwi erdzeni a powrc j eszcze i bd mu w pewnym sensi e zaprzecza). W j ego twrczoci wystpuj rwnoczeni e dzi e a bardzo j eszcze l i teracki e, j ak i te w kt- r ych autor odr ywa si od anegdoty i ca sw uwag powi ca kwesti om pl astycznym. Innymi s owy, rwnol egl e z dzi e ami o rodowodzi e symbol i stycznym wystpuj e np. ca kowi ci e f i l ozof i czni e odmi enny cykl katedr. Cykl ten wydaj e si j ednym 25 z naj wani ej szych w rozwoj u twrczoci Brandl a. Autor odchodzi tu w sposb zdecydowany od konwencj i real i stycznej , tak bl i ski ej i nnym pol ski m graf i kom tego okresu, na korzy total nej subi ektywnoci spoj rzeni a. Def ormacj e r ytowanych przez Brandl a wi dokw wntrz gotycki ch katedr wywodz si ni e z zastosowani a tego, czy i nnego rodzaj u perspektywy, czy szero- koktnego obi ektywu avant l a l ettre. Autor pos uguj e si czym w rodzaj u ruchomego oka, ktre pozwal a mu na rwnoczesn obser wacj zewntrznego wi ata z rnych punktw wi dzeni a. Def ormacj e s wyni ki em wol i artysty, ktr y subi ektywni e chce j e wi dzi e w ten, czy i nny sposb. Std te zbl i eni e, dokonywane przez ni ektr ych kr ytykw, wi zj i artysty do kubi - stycznego rozbi ci a f ormy, j aki e w owym czasi e podej mowal i rozmai ci twrcy z Pi cassem i Braque i em w Par yu, wydaj e si ca kowi ci e s uszne. Ni e chodzi tu o rodzaj def ormacj i def ormacj a Brandl a ni e j est kubi zuj ca al e o i ntencj e autora. Mona porwna to take do arbi tral nego uyci a kol orw przez f owi stw. Ni e ma racj i Joanna Szczepi ska-Tramer pi szc, e def ormacj e Brandl a bl i sze s surreal i zmowi ni kubi zmowi , anamorf ozi e ni geometri i , a rd a i ch szuka trzeba w czysto romantycznych poszuki wani ach dl a wyraeni a ni eskoczonoci , g bi przestrzennej l ub upadku w otch a. Podobny zreszt charakter bd mi a y mal owane w okresi e po II woj ni e wi atowej , ki edy zarzuci j u graf i k, pej zae Brandl a. Bd to pej zae z wyobrani , a ni e z natur y. Cel em artysty ni e bdzi e raz j eszcze odzwi erci edl eni e konkretnego wi doku, a j ego subi ektywna transf ormacj a po to, by uzyska konkretne ef ekty pl astyczne, np. emanacj wi at a z wntrza obrazu. Brandel w swym subi ektywnym wi dzeni u wi ata ni e by ca kowi ci e konsekwentny. Raz po raz zawraca ku konwencj i real i tycznej odzwi erci edl eni a wi ata. Naj czci ej j ednak dzi a o si tak wwczas, ki edy znaczeni a nabi era a warstwa treci owa dzi e a. Fascynacj e f antastycznym wi atem Gustave a Moreau, pe ym chi mer, sf i nksw i i nnych f anstastycznych zwi erzt, ci a poddanych metamorf ozi e pozostan Brandl owi do koca, j ak o tym wi adcz wykonane w 1956 roku obrazy, m. i n. Chi mera (Muzeum Narodowe w Warszawi e?), ktre przywo uj Moreau ni e tyl ko ze wzgl du na swoj tematyk, al e take kol or ystyk, f aktur, sposb k adzeni a mal arski ej materi i . Trudno stwi erdzi , na i l e styl Brandl a f aktyczni e ewol uowa , tyl e by o w ni m zakrtw, powrotw, podej mowani a po raz kol ej ny tych samych, nurtuj cych artyst zagadni e. A j ednak uwana obser wacj a j ego r yci n na przestrzeni d uszego czasu doprowadza do wytyczeni a pewnej drogi rozwoj owej , zarwno pod wzgl dem treci owym, j ak i f ormal nym. Pod wzgl dem treci owym to zani k anegdoty l i teracki ej , ktra si l ni e obecna do koca l at 10. , ni emal stopni owo zani ka w l atach 20. Jel i chodzi o stron f ormal n graf i k Brandl a, to zachodz w ni ch wyrane zmi any. Jego wczeni ej sze prace wskazuj na upodo- bani e artysty do przedstawi e ci emnych, mrocznych, taj emni czych wntrz gotycki ch katedr, czy dramatycznych scen. P yty pokr yte s szczel ni e r ysunki em, j akby pozostawi ani e p aszczyzn en rser ve, ktre przy druku ni e przyj m f arby, ni e l ea o j eszcze w mol i woci ach techni cznych artysty, j ak gdyby zastosowa techni k r ysunku do wykonani a graf i ki . Stopni owo pl an- sze rozj ani aj si , poj awi aj si wyrane rni ce wal orowe, decyduj ce o kompozycj i przedstawi anych scen. Artysta uci eka si do coraz bardzi ej oszczdnych rodkw wyrazu, kompozycj e s bardzi ej przemyl ane, mni ej i nstynktowne i spontani czne. Kada poszczegl na kreska ma swoj e okrel one mi ej sce, swj sens. Znakomi tym przyk adem ograni czeni a rodkw wyrazu j est ni ezwyk a w swej oszczdnoci i prostoci e kompozycj a Koty, 1932, gdzi e dwa ci emne zwi erzta, rzucone w ni ezdef i ni o- wan przestrze, utr wal one zosta y przez artyst w chwi l i , gdy na moment przesta y si bi o dopi ero co z owi on, central ni e umi eszczon mysz. Rwnoczeni e kompozycj e zaczynaj przyj mowa charakter coraz bardzi ej abstrakcyj ny. Tendencj e te na- si l si w zwi zku z podr Brandl a do Brazyl i i , ktra mi a a zasadni cze znaczeni e ni e tyl ko dl a rozwoj u mal arstwa artysty, al e take dl a j ego twrczoci graf i cznej . Jego j zyk pl astyczny stani e si bardzi ej zwarty i precyzyj ny, a mnoeni e f orm ni e bdzi e 26 j u potrzebne, by wyrazi zami erzone ef ekty. Rezul tatem bd tak dyskretni e r ytowane, ni ej ako sugerowane pej zae, a moe bardzi ej i ch syntetyczne notatki , j ak Wyspa Zi el onego Prz yl dka, 1938, czy Tcza w Bahi a, ok. 1938, ktr ych styl i styk zastosu- j e pni ej artysta do komopozycj i ni e maj cych j u ni c wspl nego z pej zaem, taki ch, j ak Twardowski na ksi ycu, 19391940. Ten sam charakter abstrakcyj ny i oszczdno rodkw wyrazu daj si zauway w akwarel ach wykonanych w tym okresi e (Ob ok, wi el ki , 1937, MN Warszawa, czy Ob oki nad oceanem, 19361948, MN Krakw oraz i nne r ysunki i akwarel e ze szki - cowni ka brazyl i j ski ego z l at 1935 i 1937). mi a e uproszczeni a bd wi doczne nawet w r ysunku postaci l udzki ej . Jak wyni ka z powyszej anal i zy rozwoj u twrczoci Brandl a, okres mi dzywoj enny by okresem j ego doj rza oci twrczej . Odbi j a si to rwni e w kari erze twrcy. Uczestni czy wtedy w l i cznych wystawach. Czu si na tyl e pewny swych osi - gni , e organi zowa wystawy i ndywi dual ne. Coraz czci ej dostrzegal i go kr ytycy, zarwno pol scy, j ak Zygmunt Kl i ngsl and, Edward Woroni ecki , Wac aw Husarski , Tadeusz Ci esl ewski syn, Ludwi k Li l l e, Zygmunt Lubi cz Zal eski , Antoni Potocki , j ak i f rancuscy, czy szwaj carscy. Cho ni e zabi ega o rozg os i s aw, to j ednak osi gn uznani e. By l aureatem presti owych nagrd, cz onki em artystycznych stowarzysze, kawal erem odznacze i orderw. O i l e j ednak w okresi e przedwoj ennym ar- tysta by w Pol sce doceni any, honorowany, o tyl e po woj ni e, w obl i czu zai stni a ych zmi an pol i tycznych, sta si dl a rzdw komuni stycznych j ednym z wi el u artystw emi gracyj nych, renegatw, ktr y cho ni gdy ni e zaj mowa si pol i tyk, ni e waha si przeci e uczestni czy w pol ski m yci u artystycznym na obczyni e. Uderzaj ce j est podobi estwo l osw, nawet tych pomi ertnych Boznaski ej i Brandl a. Obydwoj e samotni cy, trapi eni bi ed, ni e zabi egal i o s aw. Obydwoj e reprezentowal i co w rodzaj u abnegacj i , bdc ca kowi ci e oddani swoj ej twrczoci . Jeden z f rancuski ch poetw nazwa Boznask wi t mal arstwa. Kto ki edy nazwa Brandl a mczenni ki em sztuki . Bo- znaska uprawi aj c sztuk portretu, opart na i nterakcj i z model em, zmuszona by a do kontaktw z i nnymi l udmi . Brandel za zamyka si we w asnym wi eci e f antazj i , gdzi e ni ekoni eczni e by o mi ej sce dl a i nnych. W m odoci j ednak obydwoj e nal eel i do l udzi otwartych i towarzyski ch, angauj cych si w yci e spo ecznoci artystycznej . By moe to ci ka wal ka o przeyci e zamkn a i ch w ci anach w asnych pracowni , sam na sam z twrczoci ? Twrczo obydwoj ga umyka prostej kl asyf i kacj i styl i stycznej . Ni e nal eel i do adnej ze szk , do adnego z ki erunkw. To ni e styl i ch twrczoci decyduj e o i ch przynal enoci do szko y pol ski ej . Cho na pozr atwo rozpozna f i l i acj e w i ch styl ach, podobi estwa, czy wp ywy, i d j ednak w asn, odrbn drog. Wypracowal i i ndywi dual ny, na pi er wszy rzut oka rozpoznawal ny styl . By moe zreszt to w ani e by o przyczyn, obok i ch w asnej oboj tnoci na s aw, i ch rel atytwni e ni ewi el ki ej kari er y osi gni tej w przybranej oj czyni e, gdzi e zabrak o wp ywowego pol ski ego l obby, ktre mog oby i ch wyl ansowa wbrew ni m samym. Obydwoj e zapi sal i swe dzi e a i nstytucj om muzeal nym w Pol sce. Czym naprawd spowodowany by i ch gest? Czy naprawd chodzi o o to, j ak twi erdzi Brandel , eby pokaza m odym b dy, ktr ych ni e nal ey w sztuce pope ni a? Czy raczej o rozl i czeni e si z ni eobec- noci w kraj u, z oddani a swoi ch si i nnemu narodowi , ul egani a obcym wp ywom? To taki raczej wni osek mona wysnu na podstawi e odpowi edzi Brandl a na pytani e W adys awy Jaworski ej , czy chci a by mi e wystaw w kraj u. Powi edzi a wtedy, e tak, bo przeci e kraj ma prawo wi edzi e, e on artysta, ni e zmarnowa yci a zagrani c. 27 BIBLIOGRAFIA (ZA LATA 19772004) (Uzupe ni eni a do Bi bl i ograf i i zami eszczonej w katal ogu wystawy Muzeum Narodowego) A. KATALOGI I FOLDERY Konstanty Brandel 18801970. Muzeum Narodowe w Warszawi e, Gal eri a Sztuki Wsp czesnej , l i stopad grudzi e 1977. Warszawa 1977. L espri t romanti que dans l art pol onai s XIXeXXe si cl es. Pari s 1977 s. [64, 107]. Konstanty Brandel . Memori al Exhi bi ti on 18801970. Dri an Gal l er y, 117 March 1979. London 1979. I. Jaki mowi cz, Konstanty Brandel 18801970 [wystawa Pol - Swi ss Art]. Warszawa 1991. Konstanty Brandel 18801970. Graf i ka Graphi cs. Gal eri a Kordegarda Dom Aukcyj ny Pol - Swi ss Art. Warszawa 1991. Konstanty Brandel , Romanti c Expressi oni st 18801970. Studi o Si enko, 25 XI22 XII. London 1993. E. Marki ewi cz, Bi bl i oteka Pol ska w Par yu i j ej zbi or y. Bi bl i oteka Narodowa. Warszawa 1994 s. 18, 25. E. Bobrowska- Jakubowska, G. Jakubowski -B. de Weydenthal , Temps de pai x temps de guerre. Les arti stes pol onai s Pari s 19001918. Muse Bol esl as Bi egas, Pari s octobre 1996 j anvi er 1997. Pari s 1996 s. 810, 22, 57. Par y i artyci pol scy 19001918. Wok E. -A. Bourdel l e a. Muzeum Narodowe w Warszawi e. Warszawa 1997 s. 9699, i l . I. Jaki mowi cz, Pi wi ekw graf i ki pol ski ej [katal og wystawy Muzeum Narodowego]. Warszawa 1997 s. 122, 124131, 164, 181, 304, 317, 373, 409, i l . M. A. Supruni uk, Ostatni a podr Konstantego Brandl a do Pol ski . Archi wum Emi gracj i BUMK [f ol der]. Toru, wrzesi e 2001. M. A. Supruni uk, J. Krasnodbska, Ma a Gal eri a Sztuki Emi gracyj nej ze zbi orw Archi wum Emi gracj i . Toru 2002 s. 6, 18. M. A. Supruni uk, J. Krasnodbska, Wystawa Ma a Gal eri a Sztuki Emi gracyj nej ze zbi orw Archi wum Emi gracj i Bi bl i oteki UMK. Sprawozdani e. Toru 2003 s. 3, 6. M. A. Supruniuk, Nabytki Biblioteki Uniwersytetu Mikoaja Koper nika w Toruniu w latach 20012003. Toru: BUMK, 2004 s. 2, 4, 8. Peintres pol onais en Bretagne (18901939). Muse dpartemental brton, Quimper. Plomelin 2004 s. 28, 29, 110113, 124, il. Treasures of Pol i sh Cul ture i n the Col l ecti ons of the Pol i sh Li brar y i n Pari s. Warsaw 2004 s. [14, 60, 83, 86, 87]. Skarby kul tur y pol ski ej ze zbi orw Bi bl i oteki Pol ski ej w Par yu. Warszawa 2004 s. [14, 60, 83, 86, 87]. B. ARTYKUY, WYDAWNICTWA KSIKOWE Z. Fl orczak, Wyobrani a gotycka [wystawa w Warszawi e], Pol i tyka, 1977 nr 53 s. 10. W. K. , Mal arstwo i graf i ka Konstantego Brandl a. Wystawa w Muzeum Narodowym, yci e Warszawy, 1977 nr 269 s. 7, i l . Sprawozdani e sekcj i sztuk pi knych POSK, Wi adomoci P. O. S. K. , 1977 No 26 s. 48. J. Czapski , Konstanty Brandel 18801970. Kroni ka kul tural na, Kul tura, Par y 1978 nr 3(366) s. 112116. J. Czapski , Sprostowani a [do artyku u z: Kul tura 3/1978], Kul tura, Par y 1978 nr 4(367) s. 154. W. P. , Twardowski na ksi ycu i w Bi bl i otece Pol ski ej , Dzi enni k Pol ski i Dzi enni k o ni erza, Londyn 1. 08. 1978 s. 6. A. Chci uk, Dorobek twrcz y Pol akw w Austral i i i Nowej Zel andi i , Pami tni k Li teracki , Londyn 1978 t. 2 s. 93. Brandel w POSKu. Kroni ka, Wi adomoci , Londyn 1978 nr 37/38 s. 8. 28 B. Lutos awski , Nacht- Samborski i Brandel , Echo Krakowa, 1978 nr 58. M. Brzezi ska-Dux, Konstanty Brandel z Warszawy, Stol i ca, 1978 nr 6 s. 6, 7, i l . Exhi bi ti ons [wystawa w Warszawi e], Pol and, Warszawa 1978 nr 284 s. 71. M. Gi ycki , Konstanty Brandel z Warszawy, Sztuka, 1978 nr 2 s. 1215, i l . W. Krauze, Brandel z Warszawy [Wystawa w Muzeum Narodowym]. Z sal wystawowych, yci e Warszawy, 1978 nr 5 s. 7. M. Rausz, Stani s aw Pi otr Koczorowski . Syl wetka bi bl i ograf a, Roczni k Bi bl i oteki Narodowej , 1978 R. 14 s. 199, 206, 210, 211, 215. J. Wyl eyska, Wi zj e f antastyczne Konstantego Brandl a, Li teratura, Warszawa 1978 nr 1 s. 13, i l . W. Lei tgeber, Rozmowy z Brandl em. Warszawa 1979, pass. B. Lei tgeber, Bez przesdw i l ku. Z al bumu poznaski ego dypl omaty, mal arza i podrni ka. Pozna 1979 s. 55, 85, 86. T. Burchacki , Brandel w Londyni e, S owo Powszechne, 17. 04. 1979 s. 1. B. Phi l l potts, Konstanty Brandel , Dri an Gal l eri es, Arts Revi ew, London 1979 nr 4 s. 96. M. Czechowski , Z dzi ej w Pol ski ego Towarz ystwa Prz yj aci Ksi ki w Par yu, Roczni k Bi bl i oteki Narodowej , 1979 (druk 1983) R. 15 s. 211, 212, 214, 215, 217, 218, 22228, 230. M. Brzezi ska-Dux, Stul eci e urodzi n Konstantego Brandl a [wystawa w Warszawi e], yci e Warszawy, 1980 nr 85 s. 7. W. Lei t geber, Pol sce t ak j ak mat ce. . . . W 100- l eci e urodzi n Konst ant ego Brandl a, Orze Bi a y, Londyn 1980 nr 191/192 s. 12, 13. M. Gi ycki , rec: W. Lei tgeber, Rozmowy z Konstantym Brandl em, Li teratura, 1980 nr 21 s. 14, i l . I. Jaki mowi cz, L ab me, l espace et l e temps dans l oeuvre de Konstanty Brandel , Bul l eti n du Muse Nati onal de Varsovi e, 1980 No 23 s. 2552, i l . J. Stadni cki , Konstanty Brandel [wystawa w Warszawi e], Wi , 1980 nr 6 s. 150152. J. Czapski , Dzi enni k. Zesz yt 65VII, Zeszyty Li teracki e, Par y 1983 z. 2 s. 15, 16. J. Czapski , Patrzc. Krakw 1983 s. 345351. [II wyd. Krakw 2004 s. 341347]. X. Der yng, Les peintres polonais en France aux XIX et XX sicles, Connaissance de Paris et de la France, 1983 No 43 s. 56, 57, il. I. Jaki mowi cz, Z mal arski ch dowi adcze K. Brandl a, Roczni k Muzeum Narodowego w Warszawi e, 1983 t. 27 s. 289306, i l . H. Natuni ewi cz, Zbi or y i prace pol oni j ne Muzeum Li teratur y i m. Adama Mi cki ewi cza w Warszawi e. Warszawa 1984 s. 54. Z. Kolankowski, Par y i polscy bibliofile. (Fragment wspomnie), Rocznik Biblioteki Narodowej, 1984 R. 20 s. 35355, 357, 360. awy skrz ypi ce. Bi ul etyn i nf ormacyj ny Ko a Wychowankw Gi mnazj um i Li ceum i m. Krl a W adys aw IV. Jednodni wka Jubi l euszowa, z. II. Warszawa 1985 s. 140. J. Czapski , Dzi enni ki , wspomni eni a, rel acj e, oprac. J. Pol l akwna. Krakw 1986 s. 109111. 3 decades of pri vate vi ews at the Dri an [Gal l er y]. London 1986 s. 163. H. Tadeusi ewi cz, Brandel Konstanty, [w:] S owni k pracowni kw ksi ki pol ski ej . Supl ement. Warszawa 1986 s. 27, 28. A. Ol szewski , Dzi ej e sztuki pol ski ej 18901980 w zar ysi e. Warszawa 1988 s. 56. Z. Kandzi ora, Z Kuri era Poznaski ego do Radi a BBC. Wspomi na of i cer prasowy gen. W. Si korski ego [W. Lei tgeber], G os Wi el - kopol ski , Pozna 22/23. 09. 1990. 29 Z. Kandzi ora, W muzeal nym zapomni eni u, G os Wi el kopol ski , Pozna 10. 10. 1990. P. Sarzyski , Zapomni ane Katedr y, yci e Warszawy, 1990 nr 24. F. Li l pop Krance, Powroty, Bi a ystok 1991 s. 81. Muzea, Bi bl i oteki i Archi wa Pol ski e na Zachodzi e. Praca zbi orowa. Londyn 1991 s. 21. M. Wi l l aume, Pol ska obecno w nauce i sztuce f rancuski ej w l atach 19191939, [w:] W. l adkowski , M. Wi l l aume, S. Wi ni ew- ski , Pol ska obecno w kul turze Francj i XIX-XX wi ek (do 1939 roku). Lubl i n 1991 s. 118, 121. K. Pal uch Staszki el , Konstanty Brandel (18801970) [wystawa w Warszawi e], Sztuka, 1991 nr 10 s. 14, 15, i l . (ES), Panorama wydarze kul tural nych, yci e Czstochowy, 6. 06. 1991. K. Andracki , Z Warszawy w wi at, Sztandar M odych, 18. 06. 1991. K. Andracki , Konstanty Brandel przez Warszaw w wi at, Tr ybuna l ska, 21. 06. 1991. K. Andracki , Okazj a cz yni kol ekcj onera [Brandel w Kordegardzi e], Przekrj , 30. 06. 1991. M. F. Mal i cka, Par yski samotni k, Express Wi eczorny, 6. 07. 1991. Emi granci w Kordegardzi e, Gazeta Wyborcza, 23. 07. 1991. (s), Graf i ka Konstantego Brandl a w Gal eri i Kordegarda, S owo Powszechne, 25. 07. 1991. (wk), Brandel z Warszawy, yci e Warszawy, 27/28. 07. 1991. Konstanty Brandel z Warszawy, Spotkani a, 1991 nr 26. E. Tomi ak, Powroty: Konstanty Brandel chi chot ani o w, Gazeta Wyborcza, 31. 07. 1991. M. Kuc, Pol ski samotni k z Par ya, Gazeta Wyborcza, 2. 08. 1991. J. R. Kowal czyk, Konstanty Brandel w Kordegardzi e, Rzeczpospol i ta, 6. 08. 1991. W. Krauze, Wystawy. Od ni edzi el i do ni edzi el i , yci e Warszawy, 10/11. 08. 1991. ZEP, Mi strz Brandel , Kuri er Pol ski , 12. 08. 1991. M. Wol l enberg-Kl uza, wi at ul otnej zmys owoci , Pol ska Zbroj na, 18. 08. 1991. Graf i ki Konstantego Brandl a, Gazeta Krakowska, 30. 08. 1991. (T. Z. Bed. ), Wystawa graf i k Konstantego Brandl a, Dzi enni k Pol ski , Krakw 6. 09. 1991. Z. Kandzi ora, K. Brandel nadal w Poznani u ni eznany, G os Wi el kopol ski , Pozna 11. 09. 1991. (war), Prace Konstantego Brandl a, Dzi enni k Pol ski , Krakw 17. 09. 1991. W. Lei tgeber, Wystawy w Pol sce, Dzi enni k Pol ski i Dzi enni k o ni erza, 21. 09. 1991. Wydarzeni a mi esi ca, Kul tura, Par y 1991 nr 9(528) s. 162. (b ), Graf i ki Konstantego Brandl a, Przekrj , 1991 nr 2415. SKS, Ksi ka o Konstantym Brandl u, Art & Busi ness, 1991 nr 12. M. Groska, Eksl i bri sy. Warszawa 1992 s. 45, 86. B. Ri ss, Brandel , yci e Warszawy, 20. 01. 1992. J. Czapski , Wyr wane strony, oprac. J. Pol l akwna, P. K oczowski . [b. m. ] 1993 s. 31, 33, 110, 111. A. M. Borkowski , Straszl i we poca unki pod skl epi eni ami katedr, Dzi enni k Pol ski i Dzi enni k o ni erza, 14. 12. 1993. M. Cybul ski , Al bum pi knego cz owi eka, Tydzi e Pol ski , Londyn 15. 05. 1993. 30 M. Cybul ski , Ryci ny Konstantego Brandl a [w Studi o Si enko], Dzi enni k Pol ski i Dzi enni k o ni erza, 5. 01. 1994. B. Mi ci ski , J. Stempowski , Li sty, oprac. : A. Mi ci ska, J. Kl ej nocki , A. S. Kowal czyk. Warszawa 1995 s. 26, 38, 325. E. Bobrowska- Jakubowska, Biblioteka Polska w Par yu i jej zbior y, Dziennik Polski i Dziennik onierza, 9.10.1995 s. 6, 7. M. Zi omek, Rok w gal eri i Studi o Si enko, Tydzi e Pol ski , Londyn 14. 01. 1995. S. Jordanowski , Vademecum mal arstwa pol ski ego w USA. Wroc aw 1996 s. 105, 106, 165, i l . Encykl opedi a kul tur y pol ski ej XX wi eku. Od awangardy do postmoder ni zmu, red. G. Dzi amski . Warszawa 1996 s. 223. D. Kamol owa, Spuci zna Konstantego Brandl a w zbi orach rkopi mi ennych Bi bl i oteki Pol ski ej w Par yu, Bi ul etyn Inf ormacyj ny Bi bl i oteki Narodowej , 1996 nr 1 s. 2527. A. Judycki , Z. Judycki , Les Pol onai s en France. Di cti onnai re bi bl i ographi que, vol . 1. Pari s 1996 s. 3435. Katal og rkopi sw Bi bl i oteki Pol ski ej w Par yu, t. 7, syg. 11361359. Warszawa-Par y 1996 s. 115, 136156, 161. J. Zi el i ski , Jzef Czapski . Krtki przewodni k po d ugi m yci u. Warszawa 1997 s. 54. B. Deptu a, Kubi zm bra zacz yna [wystawa Par y i artyci pol scy 19001918 w Warszawi e], Tygodni k Powszechny, Krakw 23. 02. 1997 s. 1. E. Bobrowska- Jakubowska, Lal karze z ul i cy Boi ssonade, Art & Busi ness, Warszawa 1997 nr 7/8 s. 36, 37. Zbi or y i prace pol oni j ne Bi bl i oteki Jagi el l oski ej oraz wybranych bi bl i otek i nstytutowych Uni wersytetu Jagi el l oski ego. Inf ormator, opr. A. Choj ko. Warszawa 1997 s. 45. T. Terl ecki , Spotkani a ze swoi mi . Wroc aw 1999 s. 253. M. P. Prokop, Jzef Andrzej Tesl ar propagator kul tur y pol ski ej we Francj i , [w:] Pol acy w cywi l i zacj ach wi ata. Bi ograf i e emi gran- tw portret zbi orowy. Ol sztyn 1999 s. 146. Graf i ka pol ska. Estampes pol onai s Pol i sh pri nts 19181939. Ze zbi orw Bi bl i oteki Pol ski ej w Montreal u. Montreal 1999 s. 42, 53, 64, 154, 155. Zbi or y i prace dotyczce emi gracj i i Pol oni i w Bi bl i otece Uni wersytecki ej oraz Ksi ni cy Mi ej ski ej w Toruni u. Inf ormator, oprac. M. A. Supruni uk. Toru 1999 s. 122, 144. Zbi or y pol oni j ne Bi bl i oteki Uni wersytecki ej w Warszawi e i wybranych bi bl i otek i nstytutowych Uni wersytetu Warszawski ego. Inf orma- tor, oprac. J. wi ekowa. Warszawa 1999 s. 7, 11, 44. S. S. Sokol , The Arti sts of Pol and. A Bi bl i ographi cal Di cti onar y f rom the 14 th Centur y to the Present. Jef f erson 2000 s. 29. Przewodni k po zespo ach rkopi sw Towarz ystwa Hi stor yczno-Li teracki ego i Bi bl i oteki Pol ski ej w Par yu, oprac. M. Wrede, M. P. Prokop, J. Pezda. Par y-Warszawa 2000 s. 40, 42, 68. I. Kossowska, Narodzi ny pol ski ej graf i ki artystycznej 18971917. Krakw 2000 s. pass (zw aszcza 8486, 163168, i l ). G. Rakowi cz, Wsz ystki m j est wi at o. W gabi neci e Konstantego Brandl a, Rzeczpospol i ta, 2001 nr 243 s. 10, 11. J. Mol i ska, Samotno artysty [Gabi net K. Brandl a], Nowoci , Toru 3. 11. 2001 s. 21, i l . M. S. , Konstanty Brandel , [w:] S owni k mal arz y pol ski ch od dwudzi estol eci a mi dz ywoj ennego do koca XX wi eku, t. 2, wyb. i oprac. hase M. Ki towska-ysi ak, I. Kossowska, M. Si tarska. Warszawa 2001 s. 37. A. Zieliski, rec.: Katal og rkopisw Bibl ioteki Pol skiej w Par yu, t. 67, Rocznik Biblioteki Narodowej , 2001 R. 3334 s. 285. L. Bobka, Archi wum Hal i my Na cz w Tate Gal l er y, Dzi enni k Pol ski i Dzi enni k o ni erza, 5. 04. 2001 s. 6. 31 mm. , Gabi net Konstantego Brandl a, Ni edzi el a G os z Toruni a, Czstochowa-Toru 2001 nr 43 s. II, i l . J. Wi nczaki ewi cz, Mi strz Brandel , [w:] tego, Z szuf l ady emi granta. Toru 2001 s. 8588, i l . M. A. Supruni uk, Gabi net Konstantego Brandl a, Nowy Dzi enni k Przegl d Pol ski , Nowy Jork, 9. 11. 2001 s. 8, i l . W. J. Podgrski , Poeci na tu aczce. W krgu autorw Of i cyny Ni cej ski ej Samuel a Tyszki ewi cza 19401947. Warszawa 2002 s. 14, 48, 50, 83, 222, 236, 242. J. S. Pasi erb, M. Janocha, Pol oni ca artystyczne w zbi orach watykaski ch. [Warszawa 2002] s. 380, 385. M. A. Supruniuk, Ostatnia podr Konstantego Brandla do Polski, Dziennik Polski i Dziennik onierza, 20.02.2002 s. 4. P. Hordyski , Eksl i bri sy dwudzi estol eci a artyci nowoczeni i awangardowi , Al ma Mater. Mi esi czni k Uni wersytetu Jagi el l o- ski ego, Krakw 2002 nr 38 s. 30, 31. M. A. Supruni uk, Gal eri a Sztuki Emi gracyj nej , Dzi enni k Pol ski i Dzi enni k o ni erza, 16. 01. 2002 s. 4. M. A. Supruni uk, Gal eri a Sztuki Emi gracyj nej Archi wum Emi gracj i w Toruni u, Dzi enni k Pol ski i Dzi enni k o ni erza, 1. 11. 2002 s. 7. M. A. Supruni uk, Gal eri a Sztuki Emi gracyj nej . Archi wum Emi gracj i w Toruni u, Nowy Dzi enni k Przegl d Pol ski , Nowy Jork 6. 09. 2002 s. 6, 7, i l . (j k), Ma a Gal eri a Sztuki Emi gracyj nej , G os Uczel ni , Toru 2002 nr 10 s. 13. A. Kropl ewska- Gaj ewska, l ady myl i i uczu, G os Uczel ni , Toru 2002 nr 12 s. 14, 15. M. B. Topol ska, Brandel Konstanty, [w:] Encykl opedi a pol ski ej emi gracj i i Pol oni i , t. 1: AE. Toru 2003 s. 246, i l . J. W. Si enki ewi cz, Pol ski e gal eri e sztuki w Londyni e w drugi ej po owi e XX wi eku. Lubl i nLondyn 2003, pass. 95 l at Muzeum Narodowego w Ki el cach 19082003. Ki el ce 2003 s. [17]. Zbi or y rkopi sw w bi bl i otekach i muzeach w Pol sce. Wyd. 2 popr. , opr. D. Kamol owa, T. Si emi atecka. Warszawa 2003 s. 345. I. Prokop, Pol ske exl i bri s vera. (Pol ski ego eksl i bri su dzi e wczoraj sz y), Kni n Znaka, Praha 2003 s. 3. M. A. Supruni uk, Co warto wi edzi e o Gal eri i Sztuki Emi gracyj nej w Toruni u?, Promocj e Kuj awsko-Pomorski e, Bydgoszcz 2003 nr 12 s. 1113. M. A. Supruni uk, Co warto wi edzi e o Gal eri i Sztuki Emi gracyj nej w Toruni u?, Nowi ny Kuri er , Tel Avi v 11. 04. 2003 s. 11. M. A. Supruni uk, Ma a Gal eri a Sztuki Emi gracyj nej , Pol i sh Cul ture, Warszawa 2003 nr 1(21) s. 21. A. K ossowski , Ksi ka pol ska na obcz yni e, XX wi ek. Toru 2003 s. 260, f ot. 1, 2, 4. Pol ski e i nstytucj e za grani c. Przewodni k po zbi orach archi wal nych, oprac. A. Krochmal . Warszawa 2004, s. 212. M. Szypul ski, Magister Samuel Typographus. Rzecz o Samuel u Tyszkiewiczu drukarzu emigracyj nym (18891954). Krakw 2004, pass. LUS TRE wi e c z n i k i , 1 9 2 8 33 KATALOG GRAFIKI KONSTANTEGO BRANDLA Katal og ni ni ej szy zawi era i nf ormacj e o ponad si edmi uset graf i kach Konstantego Brandl a wchodzcych w sk ad kol ekcj i ksi ek, materi a w archi wal nych i dzi e sztuki podarowanych Bi bl i otece Uni wersytecki ej w Toruni u w czer wcu 2001 roku przez si ostrzeca artysty Wi tol da Lei tgebera, hi stor yka woj skowoci , publ i cyst i dzi enni karza radi owego z Londynu. Przy opracowywani u katal ogu przyj to nastpuj ce zasady. Spi suj c egzempl arze graf i k z autopsj i zaznaczono obocznoci drukarski e (stany) i wi doczne rni ce odnoszce si do cech zewntrznych poszczegl nych odbi tek (sygnowani a, margi nal i a, rni ce w bar wi e f arby drukarski ej i tp). W wypadkach wtpl i wych stosowano zasad omne ni mi um verti tur i n vi ti um. Poni e- wa w roku 1977 Irena Jaki mowi czowa opracowa a kompl etny spi s wszystki ch graf i k Konstantego Brandl a, ktre znaj dowa y si wwczas w pol ski ch zbi orach publ i cznych, uznano za w aci we dl a pe nego okrel eni a wartoci kol ekcj i toruski ej zanotowa w ni ni ej szym katal ogu rwni e te prace, ktr ych brak w Toruni u, a ktre znaj duj si w muzeach w Pol sce. Oznaczone zosta y one odsy aczem do katal ogu Muzeum Narodowego z adnotacj , e Bi bl i oteka Uni wersytecka w Toruni u i ch ni e posi ada 1 . Przy okrel eni u f rancuski ch tytu w prac, uk adu chronol ogi cznego numerw bi ecych poszczegl nych obi ektw, dat i okol i cznoci powstani a prac wzorowano si na maszynopi sowym Katalogu Brandla, tj . spi sach sporzdzonych przez artyst za yci a, a znaj duj cych si obecni e w zbi orach Archi wum Emi gracj i . Take uwagi odnoszce si do treci i wszel ki e poprawki zaczerpni te zosta y z tego samego rd a (KatB. :). Pol ski e tytu y j ako, e j u f unkcj onuj w wi adomoci hi sto- r ykw sztuki przeni esi one zosta y z katal ogu autorstwa Ireny Jaki mowi czowej . Ni e mona by o j ednak zupe ni e pomi n propozycj i samego artysty w odni esi eni u do pol ski ego nazewni ctwa. W przypadkach, gdy Brandel wyrni w Katal ogu pol - ski tytu graf i ki , rny od tytu u z katal ogu Muzeum Narodowego, wersj nazwy z Katal ogu zaznaczono wi el ki mi l i terami tu po tytul e f rancuski m. W ki l ku wypadkach opi sywana w ni ni ej szym katal ogu praca graf i czna ni e zosta a uj ta w Katal ogu Brandl a (wersj e A) przyj to w taki ch razach odni esi eni a z pracy Ireny Jaki mowi czowej , a f akt ten rwni e odnotowa- ny zosta w uwagach. W pol u uwag pomi eszczono ponadto wszel ki e margi nal i a i noty znal ezi one na graf i kach z wyj tki em wpi sanych, przewani e rk artysty, numerw z Katal ogu Brandl a pomi nl i my j e w opi si e, j ako e odpowi adaj one wi erni e przyj tej przez nas chronol ogi i . Przy graf i kach podano techni k druku, wymi ar y p yty, a przy wi kszych rni cach pomi dzy obszarem zar ysowanym a odci ski em p yty, zaznaczono te rozbi enoci . Przy kadej pracy podano rwni e sygnatur i nwentarza Archi wum Emi gracj i . Wszystki e opi sy dope ni one zosta y na kocu, odsy aczem do katal ogu wystawy Muzeum Na- rodowego z 1977 roku (MN) i zaproponowanej w ni m daty powstani a graf i ki . Pozwol i to zori entowa si na i l e wprowadzone przez Iren Jaki mowi czow poprawki zmi eni aj uk ad Katal ogu Brandl a. Podstawowym rd em porzdkuj cym dorobek graf i czny Konstantego Brandl a s maszynopi sowe spi sy graf i k sporz- dzone przez artyst. Irena Jaki mowi czowa wspomi na, e dysponowa a rkopi mi ennymi katal ogami sporzdzonymi przez artyst, na ktr ych opar a datowani e prac odwo uj e si do ni ch w uwagach opi su poszczegl nych r yci n. Ni e dotarl i my do tego rd a, cho cyf r y podane przez autork odpowi adaj cyf rom z Katal ogu Brandl a. W zbi orach Bi bl i oteki Pol ski ej 1 Irena Jaki mowi cz, Konstanty Brandel 18801970. Warszawa l i stopadgrudzi e 1977. Warszawa 1977. 34 w Par yu znaj duj e si ponadto Spi s graf i k, akwarel i i obrazw ol ej nych (masz. z dopi skami Brandl a) k. 31 (syg. 1308, t. VII) 2 ni estety, z powodu remontu Bi bl i oteki ni e uda o si nam dotrze do tego dokumentu. Dysponuj emy czterema pe nymi kopi ami Katal ogu Brandl a, j ednym ni ekompl etnym (brak j ednej karty) oraz f ragmenta- mi dwch nastpnych (po j ednej karci e z adnotacj ami odrcznymi Brandl a) 3 . Kopi e te ni e by y znane Jaki mowi czowej . Kada z ni ch zawi era maszynopi sowy tytu graf i ki w j zyku f rancuski m (w ki l ku wypadkach tytu zosta wpi sany odrczni e) oraz noty spi sane rk Konstantego Brandl a i ki l ku i nnych osb w j zykach: f rancuski m i pol ski m. Jedn z tych osb by W. Lei tgeber. Maj c na uwadze rol j ak spi sy te spe ni a y, wydaj e si ma o prawdopodobne, aby margi nal i a mog y by umi eszczane bez wi edzy artysty. Noty Brandl a (i i nnych osb) zawi eraj i nf ormacj e na temat: a. liczby odbitych egzemplarzy poszczeglnych grafik oraz liczby egzemplarzy sprzedanych i posiadanych przez Brandla w chwili spisywania Katalogu. Dane te w poszczeglnych kopiach wzajemnie si uzupeniaj: ze spisu datowanego prawdopodobnie na rok 1932 dowiadujemy si, e Brandel posiada 30 egz. grafiki nr 1, z czego sprzeda trzy (wykrelone) jedn kupi Wadysaw Skoczylas. W innej kopii Katalogu znajdujemy informacje, e grafika ta odbita zostaa w 150 (masterprint) egzemplarzach. Zazwyczaj jednak nakad zaznaczony przy wikszoci prac waha si pomidzy 40 a 50 kopiami. Byy jednak wyjtki, m.in. nr 136 300 egz.; nr 2 i 3 w 2 egz., a pyty zostay spolerowane; nr 184 odbita zostaa w 2 egz., z czego egz. adwokata Berensona spali si w Warszawie; praca nr 110 brak odbitek; b. osb i i nstytucj i , ktre kupi y (?) graf i ki . Interesuj ca j est wi adomo, e wi el e prac naby Uni wersytet Warszawski oraz l i czni przyj aci el e artysty, w tym Jadwi ga Trenkl erowa, Fr yda Frankowska, Rosa Bai l l y, Mi eczys aw Grabi ski i i nni za kadym razem podano dok adni e, ktr odbi tk dosta a wymi eni ona z nazwi ska osoba; c. pol ski ego tytu u l ub tematu poszczegl nych graf i k uci l aj cego osob, mi ej sce l ub okol i cznoci powstani a pomys u; d. techni ki wykonani a i daty powstani a pracy. Biorc pod uwag niezwyk akr ybi spisw i skrupulatno z j ak Brandel odnotowywa informacj e na temat losw odbi- tek prac graficznych mona zar yzykowa stwierdzenie, e Katalog by dla niego wanym rdem kronikarskim i handlowym, na podstawie ktrego mg kontrolowa rozdysponowywanie wasnego dorobku twrczego. Zatem pier wsza wersj a Katalogu powsta musiaa bardzo wczenie, by moe okoo roku 1913, gdy doszo do znaczcej sprzeday r ycin do muzeum w Wiedniu. Co stao si z tamtym spisem nie wiemy. Katalog Brandla, ktr y znaj duj e si w Archiwum Emigracj i, powsta naj pewniej po roku 1931 (brak informacj i o sprzeday grafik do British Museum), a przed 1933 (w 1932 artysta otrzyma Nagrod Magistratu Warszawy na wystawie grafiki polskiej w Zachcie. Odbir nagrody mg by okazj do zakupu kilku prac do zbiorw Muzeum Miasta Warszawy, co j u zostao odnotowane w spisach). W kadym razie, Katalog powsta musia przed rokiem 1934, tj . mierci Skoczylasa, skoro informacj a o kupieniu grafiki przez tego artyst zostaa odnotowana rk Brandla. Przyj l i my dl a ni ni ej szego katal ogu uk ad chronol ogi czny odpowi adaj cy Katal ogom Brandl a, rny od katal ogu Mu- zeum Narodowego, maj c wszel ako wi adomo, e w spi sach Brandl a mog wystpowa (i wystpuj ) pomy ki i ni ej asnoci , 2 Katal og rkopi sw Bi bl i oteki Pol ski ej w Par yu, t. VII, syg. 11361359. Par yWarszawa 1996 s. 155. 3 Poszczegl ne Katal ogi zawi eraj rn l i czb kart: III (15 k. ), III (16 k. ), IV (18 k. ), V (15 k. brak k. 11), VIVII (mamy tyl ko ostatni kart kadego ze spi sw). Spi sy III s maszynopi sow kopi przebi tkow egzempl arza, ktrego brak w zbi orach; kopi e IIIV s spi sane osobno, tu mamy or ygi nal ne karty, wymi eszane w rnych egzempl arzach. W kopi ach IIIV karty 1718 spi sywane by y pni ej , na i nnym papi erze. Wydaj e si , e spi sy IIIV s wczeni ej sze, cho zawi eraj mni ej adnotacj i . 35 ktre ni e daj si wyt umaczy. B dw ni e ustrzeg a si j ednak rwni e praca Ireny Jaki mowi czowej . A poni ewa autorka j ak wol no przypuszcza ni e dysponowa a maszynopi sami Katal ogw, ni e wykorzysta a tym samym wszystki ch dostp- nych rde . Odwzorowani e Katal ogu Brandl a powoduj e, e dwa el ementy opi su prac graf i cznych w ni ni ej szym katal ogu, w wi el u wypadkach wyrani e rni si od ustal e katal ogu Muzeum Narodowego z 1977 roku: tytu y i datacj a poszczegl - nych graf i k (w i nnym uk adzi e chronol ogi cznym). Tytuy. Przyj l i my za Konstantym Brandl em j ako pi er wsze tytu y f rancuski e wystpuj ce w Katal ogu, l ub pol - ski e, zaproponowane przez Brandl a tam, gdzi e ni e by o f rancuski ch. W ki l ku wypadkach s to dwa, l ub trzy, rwnorzdne tytu y f rancuski e wszystki e podane przez Brandl a w rnych kopi ach Katal ogu. Powody by y dwa: po pi er wsze Brandel ni e zaproponowa j ednol i tych pol ski ch nazw dl a wszystki ch swoi ch prac, a brak ten powodowa , e rni autorzy katal ogw i hi stor ycy sztuki nadawal i pol ski e nazwy poszczegl nym pracom bardzo dowol ni e. Po drugi e: i stni ej bardzo rne f ormy tytu w i nnych ni f rancuski e: ni emi ecki e, portugal ski e, angi el ski e czsto rozszerzaj ce tytu f rancuski , czsto konkrety- zuj ce mi ej sce uj te w r yci ni e. Dl a uni kni ci a koni ecznoci anal i zy wi el u wersj i tytu w pol ski ch, przyj l i my pol sk wersj tytu u nadan przez Iren Jaki mowi czow w katal ogu Muzeum Narodowego j ako t umaczeni e. Datacja ukad chronologiczny. Irena Jaki mowi czowa opracowa a zestawi eni e i uk ad chronol ogi czny spj ne, l ogi czne, wydedukowane na podstawi e margi nal i w na graf i kach, rozmw artysty z Wi tol dem Lei tgeberem, drukowanych katal ogw wystaw, not i r ysunkw w szki cowni kach oraz anal ogi i w szczeg ach graf i k. Tam, gdzi e dok adna datacj a ni e by a mol i wa, podawa a daty przybl i one, np. l ata 20. . Otrzymal i my w ten sposb ni e tyl e pewn, co j edn z mol i wych, chronol ogi dorobku graf i cznego Konstantego Brandl a uk ad, ktr y mi a kapi tal ny wp yw na wszystki e powsta e po 1977 roku opra- cowani a na temat j ego sztuki . Brandel sporzdzi Katal og z pami ci l ub na podstawi e i nnych przes anek, ktr ych ni e znamy. Mg to by np. uk ad w al bumach tworzonych przez wkl ej ani e prac w sztywne ok adki (w Archi wum Emi gracj i zachowa si f ragment taki ego al bumu). Mog a to by kol ej no w teczkach (odbi tki musi a y by w j aki sposb segregowane) l ub numer y nadawane prowi zor yczni e na bi eco odbi tkom kol ej nych graf i k (l ub teczkom). Brak gotowych odbi tek rekompensowany by p yt, a w wypadku braku p yty powstawa y l uki , ktre musi a a wype ni a pami (std puste mi ej sca w Katal ogu, ktre uzu- pe ni ono odrczni e). Nawet, przyj muj c pesymi styczni e, e pi er wsza wersj a Katal ogu powsta a ok. roku 1932 pami artysty musi a aby upora si z ni espe na 25 l atami przesz oci . To czas zbyt ma y, by mona by o pope ni wi ksze b dy w datowani u, zw aszcza, e do pomocy s uy mog y gromadzone z pi eczo owi toci wyci nki prasowe. Zak adamy j ednak, e pi er wotne spi sy powsta y wczeni ej i pos uy y za podstaw Katal ogu. W j ednym i drugi m wypadku mona domyl a si po- my ek (przestawi e) w uk adzi e chronol ogi cznym w obrbi e 13 l at i bez wtpi eni a kol ej noci w obrbi e roku. Zagubi eni u w uk adzi e chronol ogi cznym mog y ul ec prace prbne, szkol ne, wydrukowane w 12 egzempl arzach i taki e, ktre ni e by y wystawi ane, zw aszcza ni ewi el ki ch rozmi arw. Mona zatem, z duym prawdopodobi estwem przyj , e uk ad Katal ogu Brandl a odpowi ada real nej chronol ogi i dodaj my chronol ogi i , ktrej sam Brandel trzyma si konsekwentni e. Brandel zaznaczy w j ednej z wersj i Katal ogu dok adne daty powstani a r yci n stawi aj c cyf r y roku na margi nesi e tytu u tej pracy, ktra powstawa a j ako pi er wsza w roku. Wi emy zatem, e prace o numerach 18 powsta y przed roki em 1908 36 (ur wany rg strony ni e pozwal a stwi erdzi czy Brandel zaznaczy na wstpi e 1906 czy 1907), kol ej ne 927 w roku 1908, nastpne 2832 w 1909 i td. , a do roku 1926, ktr y rozpoczyna praca nr 232. W tym mi ej scu numeracj a ur ywa si . Dal sza chronol ogi a, przy zachowani u kol ej noci numerw, oparta zosta a na wi ar ygodnych i pewnych i nf ormacj ach ze spi sw pni ej szych (sporzdzanych np. dl a potrzeb wystawy) oraz katal ogw i f ol derw ekspozycj i organi zowanych za yci a artysty. Przy ki l ku pracach w Katal ogu artysta sam zanotowa i nf ormacj na temat daty powstani a pomys u, szki cu l ub koncepcj i . Sporadyczni e, sam kor ygowa pomy k pi szc z pami ci czy podpowi edzi w aci w dat. W taki ch wypadkach uznal i my za w aci we przyj poprawki samego artysty w odni esi eni u do daty, pozostawi aj c j ednak prac w uk adzi e Katal ogu. Katal og Brandl a s uy j ako wi ar ygodna pomoc rd owa przy datowani u graf i k i opracowywani u wystaw a do roku 1977, tj . do wydani a katal ogu Muzeum Narodowego. Irena Jaki mowi cz wprowadzi a zmi any w ki l ku wypadkach bardzo znaczce dotyczy to czci drzewor ytw powsta ych w l atach 20. XX wi eku, ktre autorka katal ogu Muzeum Narodowego datuj e na l ata 10. , oraz dwch akwaf ort pod wspl n nazw Katedr y. Korekty te znaczco zni ekszta caj ca twrczo Brandl a: akwaf orty nr 172 i 224 powsta y w po owi e l at 20. Jaki mowi czowa umi eci a j e pod dat 1907. Antydatowani e drzewor ytw Konstantego Brandl a, j akkol wi ek w ki l ku wypadkach dokonane przez samego artyst, oparte zostao w duej mi erze na zaufani u w pami artysty, ktr y w rozmowach z W. Lei tgeberem odnosi wczesne prace grafi czne do okresu studi w w Ecol e Nati onal e et Spci al e des Beaux-Arts (1907/1908). W okresi e tym i l atach nastpnych powsta mi ay wg Jaki mowi czowej drzewor yty zanotowane w Katal ogu Brandl a pod numerami 174183, 185 oraz j edyna l i tografi a nr 184. Uwaga w Katal ogu przy grafi ce nr 176: z r ysunku z roku 1902 nakazuj e j ednak ostrono; moe sugerowa, e wszel ki e daty wczeni ej sze odnosz si do szki cw, r ysunkw l ub prb, zupeni e natural nych w szkol e. Pewne antydatowani e wymaga to j ednak bardzi ej szczegowych studi w odnosi si moe do kopi i Drera i pracy La crche (nr 180), ktra bya reprodukowana w czasopi mi e z roku 1917 (w Katal ogu Brandl a j est pod roki em 1922). Ni e ma j ednak pewnoci , e Ire- na Jaki mowi czowa dokonaa prawi dowej i dentyfi kacj i Brandel co naj mni ej j eszcze raz robi drzewor yt o tym samym tytul e, tymczasem praca reprodukowana w 1917 roku j est autorstwa Karol a Mondral a wg r ysunku Brandl a 4 . Wydaj e si , e datowani e wi kszoci drzewor ytw na l ata 20. (j ak uczyni to Brandel ) j est waci we. Ni e ul ega wtpl i woci , e podstawowym adresem dl a drzewor ytu byy ksi ki , dl a ktr ych artysta proj ektowa i l ustracj e. Wszystki e ksi ki z drzewor ytami Brandl a wydane zo- stay w l atach 20. i 30. Czy Konstanty Brandel mg w tym okresi e ci i nne ksyl ografi e? To bardzo prawdopodobne. Czy mg real i zowa pomysy z czasw studi w, z kl ockw wtedy powstaych j ako prbne? natural ni e. Jak datowa taki e prace? Do roku 1977 datowani e wszystki ch prac z seri i Katedr (akwaf ort i drzewor ytw) ni e budzi o wtpl i woci . Pi er wsze z ni ch powsta mi a y w roku 1915 i by y to: nr 68 oraz nr 69 ostatni e za w l atach 30. Zmi ana tej chronol ogi i dokonana przez Iren Jaki mowi czow tj . datowani e dwch akwaf ort z seri i Katedr na rok 1907 i przyj ta bezkr ytyczni e przez hi stor ykw sztuki mi a a wi el ki wp yw na autorw pi szcych ni e tyl ko o Brandl u, al e te o pol ski ej graf i ce pocztkw XX wi eku. Wydaj e si j ednak, e zmi ana ta by a ni euprawni ona. Naj wani ej sz przeszkod w bezspornym datowani u obu akwafort z seri i Katedr na okres przed roki em 1922 j est i ch brak w katal ogach oraz recenzj ach wystaw grafi ki Brandl a z tego okresu. Posi adamy, co prawda ni el i czne katal ogi -fol der y, al e naj wani ej szy z ni ch pochodzi z pocztku roku 1921. W marcu 1921 na wystawi e Oeuvre de M. Brandel pokazano 52 r yci ny i 4 prace ol ej ne z l at 1906/71921 (oraz j edn datowan w Katal ogu na rok 1922, a powsta co przyj l i my w roku 1917). Brak zupeni e prac datowanych w Katal ogu na okres po 1922 r. Wspomni ane prace z seri i Katedr poj awi aj si 4 Zob. : Jeni ec Pol ak, 20. 12. 1917 s. 1. 37 w katal ogach i na wystawach Brandl a dopi ero w drugi ej poowi e l at 20. i wystawi ane s przez Brandl a a do koca l at 60. j ako j edno z naj wani ej szych j ego osi gni . Znaj duj emy j e np. na wystawi e grafi ki w Genewi e (IX 1926), a nastpni e w katal ogu wystawy zorgani zowanej w Zachci e (IX 1927) 5 . Zaproszony do wystawi eni a pi ci u swoi ch r yci n na II Mi dzynarodowej Wysta- wi e Grafi ki we Fl orencj i w 1927 roku Brandel wybra dwi e prace o tytul e Vi si on de cathdral e 6 . Katedr y wystawi one zostay w Brazyl i i w 1935 roku i w tym samym roku w Berl i ni e 7 . Zawsze datowane s naj wczeni ej na rok 1922 (l ub ok. 1922) 8 . Skd zatem pomys, aby datowa Katedr y na rok 1907? Zmiana dokonana przez Jakimowiczow wzia si autorka nie wyjania tej kwestii z dwch bdnych przesanek rdowych. W roku 1907 Konstanty Brandel wystawi na Salonie Jesiennym prac pt. Notre-Dame de Paris. Niewykluczone, e Jakimowiczowa znalaza informacj na ten temat w wycinkach prasowych i zao- ya, e wspomniana praca jest identyczna z akwafort nr 172 lub moe 224. Rzecz w tym, e wystawiona w 1907 roku praca bya obrazem olejnym, co zostao wyranie zaznaczone w katalogu: peinture. Drug przesank do antydatowania obu prac moga by bdna interpretacja daty 1907 wyr ytej na pycie grafiki nr 172, w lewym grnym rogu or yginalnej akwaforty (zaznaczmy, e nie wystpowaa ona na wszystkich odbitkach) oraz nota przy nr 172 w rkopimiennym Katalogu (znajdujca si rwnie w Ka- talogach Brandla) odsyajca do grafiki 224 i czca obie prace w cykl. Oba te zaoenia nie wytrzymuj jednak kr ytyki. Brandel sporadyczni e datowa swoj e graf i ki na p yci e i robi to wy czni e w po czeni u z sygnatur l ub j aki m napi sem, u do u r yci ny. Znane datacj e pochodz z graf i k przygotowanych dl a ksi ek (tyl ko w wersj ach ostatecznych, wydawni czych), z ni el i cznych portretw oraz z prac przygotowywanych dl a i nstytucj i , np. dl a Bi bl i oteki Pol ski ej . Wydaj e si , e zanotowana duymi cyf rami data 1907 na katedrze odnosi si do pomys u, moe pi er wszego szki cu taki ej i nterpretacj i wntrza Notre Dame; moe do wspomni anego obrazu ol ej nego. Kwesti i tej naj pewni ej ni e rozstrzygni emy. Warto zwrci uwag na j eszcze j eden aspekt tak znacznego antydatowani a Katedr . W roku 1907 bi orc pod uwag Katal og Brandl a artysta wykona zal edwi e ki l ka, ni e wi cej ni si edem, prac graf i cznych. W tym j edn l ub dwi e akwaf orty (i nna wersj a) reszta do g wni e sucha i g a, techni ka prostsza i bl i sza r ysunkowi . Porwnani e obu Katedr z i nnymi , po- wsta ymi w l atach 19061907, akwaf ortami Brandl a kae podda w wtpl i wo powstani e pracy tak techni czni e wyraf i nowa- nej i ni ezwyk ej we wczesnym okresi e twrczoci . Przypomni j my Brandel wykona pi er wsz swoj r yci n w roku 1906, al e dopi ero pod koni ec 1907 mi a odwag pokaza j na Sal on des Arti stes Franai s. Czy maj c wi adomo, e wkracza w nowe obszar y sztuki pos a by prac pi er wsz, gdyby mi a w zanadrzu i nn, znaczni e odwani ej sz i doj rzal sz? Maj c wi adomo, e dal sze studi a zw aszcza l ektura zachowanej korespondencj i Brandl a w Bi bl i otece Pol ski ej mog wprowadzi wi el e zmi an w datacj i poszczegl nych prac, uznal i my, e przyj ci e chronol ogi i Katal ogu Brandl a j est w aci wsze i bezpi eczni ej sze w kontekci e studi w nad twrczoci wybi tnego artysty. Joanna Krasnodbska, Mi ros aw A. Supruni uk 5 D une exposi ti on l autre, La Tri bune de Genve, 16. 09. 1926; take f ol der wystawy z zaznaczonymi 172, 224 La Cathdral e; zob. te: Przewod- ni k po wystawi e Towarzystwa Zachty Sztuk Pi knych nr 26. Warszawa 1927. 6 Szki c odpowi edzi na l i st z Fl orencj i zanotowany na odwroci u l i stu Archi wum Emi gracj i . 7 Pol ni sche Kunst. Berl i n 1935 s. 71 Brandel wybra 3 prace, w tym Kathedral e. 8 Por. np. spi s graf i k z wystawy w Nogent 6. 05. 1967 Gravures 19061941. Reprodukcj e Katedr znaj duj si np. : Wi adomoci 1300/1971; Tygod- ni k Powszechny 25/1971; wi at 39/1958 Archi wum Emi gracj i . CATHDRAL E I Ka t e d r a I , k l a s y c z n a , 1 9 2 2 39 AE/gal sygnatura zbi orw sztuki Archi wum Emi gracj i af. akwaf orta at. akwati nta b. bar wny d. u do u drz. drzewor yt g. u gr y KB g . monogram Brandl a z g ow barana k. karta Kat.B. Katalog Brandla (maszynopis z rcznymi dopiskami) l . po l ewej MN Katal og Muzeum Narodowego pt. Konstanty Brandel 1880-1970 (Warszawa 1977) m. w. mi kki werni ks m. zar ys. mi ej sce zar ysowane nakl . nakl ej ony odb. odbi tka odwr. odwroci e o . o wek p. po prawej pap. papi er p. KB okrg a czer wona pi ecztka z monogramem Brandl a p. WL zi el ona pi ecztka w asnoci owa Wi tol da Lei tgebera por. porwnaj poz. pozycj a rul . rul etka r yc. r yci na r ys. r ysunek s. i . sucha i g a sygn. sygnowany r. rodek WYKAZ UYWANYCH SKRTW I. PRACE GRAFICZNE 1. SOUS L A CROIX Pod krz yem, 1906 s. i . 17, 8 x 12, 8 stan I: sygn. o . l . d. : preuve d tat 1/ 2, p. d. : Brandel . (AE/gal /46) stan II: sygn. o . l . d. : -9/ 10-, p. d. : Brandel , na k. l . d. : p. KB (AE/gal /47) stan III: sygn. o . l . d. : tat 2/ 5. , p. d. : Brandel . , na odwr. : tat 2/ 5 Brandel (AE/gal /48) MN1 2. NATURE Mater natura, 1906/1907 s. i . 11, 7 x 8, 7; napi s na r yc. l . d. : MATER NATURA stan I: sygn. o . l . d. : [. . . ] / / 6/ . -10, p. d. : Brandel (AE/ gal /49) stan II: sygn. o . p. d. : K. Brandel (AE/gal /50) 2. odb. (sepi owa): sygn. o . l . d. : 3-10, p. d. : K. Bran- del , na odwr. : 3-10 Brandel (AE/gal /51) MN2 3. DCL ARATION Owi adcz yny, 1906/1907 brak w zbi orach MN3 4. PRIRE Modl i twa, 1906/1907 brak w zbi orach MN4 5. VIEILLESSE Staro, 1906/1907 s.i. 18 x 12,9; napis na r yc.: SENECTUS FLAT SEMPER stan I: sygn. na r yc. l . d. : KBr, o . l . d. : Brandel (AE/ gal /52) stan II: sygn. na r yc. l . d. : KBrandel , o . l . d. : 1-10, p. d. : Brandel , na k. napi s o . : p yta ni e i stni ej e (AE/gal /53) MN5 40 5a. VIEILLESSE Staro, 1906/1907 af. 17, 8 x 12, 8; napi s na r yc. : SENECTU[S] FL AT SEMPER; sygn. o . l . d. : 2/ 2, p. d. : Brandel (AE/gal /54) wari ant poz. 5 w KatB. ni e wystpuj e MN6 6. CRPUSCULE Zmi erzch, 1906/1907 af. 12, 8 x 17, 7; sygn. o . l . d. : 19-20, p. d. : K. Brandel . , na odwr. : 19-20 Brandel (AE/gal /55) MN7 7. RENCONTRE Spotkani e, 1906/1907 af. , at. 7, 1 x 6, 1 stan I: sygn. na r yc. l . g. : Brandel , o . l . d. : 3/ 15, p. d. : Brandel , na k. data: 1909 (AE/gal /56) stan II: sygn. na r yc. zatarte, sygn. o . p. d. : Brandel (AE/gal /57) MN8 8. LES DEUX FEMMES Dwi e kobi ety, 1906/1907 at. , af. 11, 8 x 8, 7 stan I: sygn. o . p. d. : Brandel . (AE/gal /58) stan II: sygn. o . p. d. : Brandel . (AE/gal /59) MN9 8a. LES DEUX FEMMES Dwi e kobi ety, 1906/1907 m. w. , s. i . , rul . 11, 8 x 8, 7; sygn. o . l . d. : 5-30, p. d. : K. Brandel . , na odwr. : p. KB (AE/gal /60) wari ant poz. 8 w KatB. ni e wystpuj e MN10 9. L A NYMPHE Ni mf a i f aun, 1908 af. , s. i . 5, 9 x 7; sygn. na r yc. l . d. : Brandel , o . p. d. : Brandel (AE/gal /61) 2. odb. : sygn. o . l . d. : 19-20, p. d. : Brandel , na odwr. : [. . . ] 120, [. . . ] 400 (AE/gal /62) MN57 (przed 1913) 10. LE MOINE Mni ch, 1908 af. , s. i . 17, 9 x 13 stan I: sygn. o . l . d. : 1-5 II tat, sygn. atramentem p. d. : KBrandel , p. KB (AE/gal /63) stan II: sygn. na r yc. l . d. : Brandel , o . p. d. : Brandel . (AE/gal /64) 2. odb. ( ta): sygn. o . l . d. : 1/ 1, p. d. : Brandel . (AE/ gal /65) MN25 (1910) 11. LE BAISER Poca unek, 1908 af. , s. i . , r yl ec 12 x 7, 2; sygn. o . l . d. : 24-25, p. d. : K. Brandel . , na odwr. : 24-25 Brandel (AE/gal /66) MN37 (ok. 1911) 12. L ENFER Pi ek o, 1908 af. 5, 8 x 7, 6 stan I: ni e sygn. (AE/gal /67) stan II: napi s na r yc. : Bai n, sygn. na r yc. p. d. : Bran- del (zatarte), o . p. d. : Brandel (AE/gal /68) MN80 (ok. 1913) 13. DEUX TTES Dwi e g owy, 1908 m. w. , af. , s. i . , rul . , at. 13, 8 x 18 stan I: ni e sygn. (AE/gal /69) stan II: sygn. o . l . d. : 1-10, p. d. : KBrandel , na k. napi s o . : Bonne. bonne (AE/gal /70) stan III: sygn. o. l.d.: 10-50, p.d.: Brandel (AE/gal/71) MN56 (przed 1913) 14. VIOLONCELLE Wi ol onczel a (cyl i nder), 1908 af. 11, 9 x 7, 1; sygn. o . l . d. : 12-30, p. d. : K. Brandel . , na odwr. : 12-30 Brandel (AE/gal /72) 2. odb. : sygn. o . l . d. : [. . . ], p. d. : Brandel . (AE/gal /73) MN33 (ok. 1911) 15. A REBOURS Na opak, 1908 m. w. , af. , s. i . 6, 1 x 7 stan I: sygn. o . l . d. : 5-15, p. d. : Brandel . , na odwr. : Brandel (AE/gal /74) stan II: sygn. o. l.d.: a. 2/10, p.d.: Brandel (AE/gal/75) 2. odb. (sepi owa): sygn. o . p. d. : Brandel (AE/gal /76) MN40 (ok. 1911) 16. L ARAIGNE Paj k, 1908 s. i . , r yl ec 11, 8 x 9; sygn. o . p. d. : K. Brandel . (AE/ gal /77) MN34 (ok. 1911) 41 17. AMOR Amor, 1908 af. , s. i . 15, 8 x 10, 8 stan I: sygn. o . p. d. : Brandel . (AE/gal /78) stan II: sygn. na r yc. l . d. : Brandel , p. d. : KB g . (AE/ gal /79) MN41 (ok. 1911) 18. LEDA Leda, 1908 s. i . , r yl ec 9 x 6; sygn. o . l . d. : Brandel , na odwr. napi s: Leda (AE/gal /80) MN35 (ok. 1911) 19. IRONIE Ironi a, 1908 af. , s. i . 8, 7 x 11, 8; sygn. o . p. d. : K. Brandel . (AE/ gal /81) 2. odb. : napi s o . l . g. : N9, sygn. o . p. d. : Brandel (AE/ gal /82) MN26 (1910) 20. PGASE Pegaz, 1908 af. , s. i . , r yl ec 9 x 11, 8 stan I: sygn. o . l . d. : [. . . ] (AE/gal /83) stan II: sygn. o . p. d. : K / K Brandel (AE/gal /84) 2. odb. (sepi owa): sygn. o . p. d. : Brandel (AE/gal /85) MN36 (ok. 1911) 21. L A MORT D APOLLON mi er Apol l i na, 1908 at. , af. , s. i . , r yl ec 7, 8 x 6; sygn. o . l . d. : Brandel / Brandel (AE/gal /86) 2. odb. (sepi owa): sygn. o . l . d. : 25-30, p. d. : K Bran- del . , na odwr. : 25-30 Brandel (AE/gal /87) por. poz. 21a MN31 (ok. 1910) 21a. L A MORT D APOLLON Exl i bri s Tadeusza Stani s awa Grabowski ego, 1908 at. , af. 8, 8 x 6; napi s na r yc. : EX LIBRIS TADEUSZA STANIS AWA GRABOWSKIEGO, ni e sygn. (AE/gal /88) powtrzona kompozycj a mi erci Apol l i na, por. poz. 21 w KatB. ni e wystpuj e MN32 (znaczni e po 1910) 22. CHIMRE M odo i chi mera, 1908 af. , at. 5, 8 x 6, 9; sygn. na r yc. l . d. : Brandel , o . p. d. : Brandel . (AE/gal /89) 2. odb. (sepi owa): sygn. o . l . d. : 20-20, p. d. : K. Bran- del . , na odwr. : 20-20 Brandel (AE/gal /90) MN81 (ok. 1913) 23. TEMPS Czas, 1908 af. , r yl ec, at. 6, 9 x 6, 5 stan I: sygn. o . p. d. : Brandel (zatarte) (AE/gal /91) stan II: sygn. o . p. d. : Brandel / epr. , na odwr. napi s o . : czas (AE/gal /92) 2. odb. (sepi owa): sygn. o . l . d. : 12/ 20, p. d. : Brandel (AE/gal /93) stan III: sygn. o . l . d. : 1/ 1, p. d. : Brandel , na odwr. napi s: 1/ 1 [. . . ] tei nt. Brandel (AE/gal /94) MN82 (ok. 1913) 24. L A DANSE Tani ec, 1908 af. , at. 6, 9 x 6, 6 stan I: sygn. o . l . d. : 3/ 15, p. d. : Brandel (AE/gal /95) stan II: sygn. o . l . d. : Brandel (AE/gal /96) KatB. : de couronnes MN83 (ok. 1913) 25. TREINTE Uci sk, 1908 af. , at. 15 x 10; ni e sygn. , na odwr. napi s d ugopi sem: uni c. (AE/gal /97) KatB. : premi re aqua tei nte MN38 (ok. 1911) 26. SOUS L A TENTE Pod nami otem, 1908 af. , at. 18, 8 x 13, 8 stan I: sygn. o . p. d. : Brandel (AE/gal /98) 2. odb. : sygn. o . l . d. : ep. I et. 1-5. , p. d. : Brandel , na k. : p. KB (AE/gal /99) stan II: sygn. o . l . d. : [. . . ], p. d. : Brandel (AE/gal /100) stan III: sygn. o . l . d. : II 2-4, p. d. : K. Brandel . (AE/ gal /101) MN45 (ok. 1911) 42 27. ANDANTE Andante (Poca unek), 1908 af. , at. 18, 3 x 14; sygn. o . p. d. : Brandel . (AE/gal / 102) MN39 (ok. 1911) 28. CHEVALIER ET LE GNIE Rycerz i geni usz, 1909 at. , af. , s. i . 6, 9 x 5, 8 stan I: ni e sygn. (AE/gal /103) stan II: sygn. o . na r yc. l . d. : [. . . ], p. d. : Brandel (AE/ gal /104) 2. odb. (sepi owa): sygn. o . p. d. : Brandel , na odwr. napi s o . : Uni que! (AE/gal /105) MN84 (ok. 1913) 29. SOUVENIR D AMIENS Wspomni eni e z Ami ens, 1909 af. , s. i . 5, 9 x 7; sygn. o . l . d. : Brandel . (AE/gal /106) MN28 (ok. 1910) 30. SOUVENIR DE SENLIS Wspomni eni e z Senl i s, 1909 af. , s. i . 7, 9 x 5, 9 stan I: sygn. o . p. d. : Brandel . (AE/gal /107) stan II: odb. na nakl . ugrowym pap. , sygn. o . l . d. : 4-50, p. d. : Brandel , na k. p. KB, na odwr. napi s o . : 100 (AE/gal /108) MN27 (1910) 31. MADELEINE Magdal ena (wspomni eni a z Warszawy), 1909 m. w. , s. i . , r yl ec 9 x 5, 9; napi s na r yc. l . d. : ST. MAG- DALENA, p. d. : 1904 stan I: sygn. o . l . d. : 5-10, p. d. : Brandel / Brandel (AE/ gal /109) stan II: sygn. o . l . d. : 1/ 2, p. d. : Brandel (AE/gal /110) stan III: sygn. na r yc. l . g. : Brandel , o . p. d. : Brandel (AE/gal /111) KatB. : i n memori am 1906 MN14 32. SIC ITUR Si c i tur ad astra, eksl i bri s F[r yder yki ] Fran- kowski ej , 1909 af. , r yl ec 8, 9 x 5, 8 stan I: sygn. o . p. d. : Brandel (AE/gal /112) stan II: odb. sepi owa; napi sy na r yc. l . d. : SIC ITUR AD ASTRA EX LIBRIS, r. u d. : EX F. L. , ni e sygn. (AE/ gal /113) MN165 (b. r. ) 33. LES VITRAUX Wi trae, 1910 af. 14, 8 x 18, 8; sygn. na r yc. l . d. : KB g . , o . p. d. : K. Brandel , na odwr. : K. Brandel (AE/gal /114) MN29 34. HERCULE Herkul es na rozdrou, 1910 af. , s. i . 6, 1 x 8; sygn. o . p. d. : Brandel (AE/gal /115) 2. odb. (sepi owa): sygn. o . l . d. : 10/ 10, p. d. : Brandel , na odwr. : 10/ 10 Br (AE/gal /116) MN58 (przed 1913) 35. VNUS Wenus, 1910 af. , s. i . , r yl ec 9 x 6, 1 stan I: sygn. o . l . d. : [. . . ], p. d. : Brandel (AE/gal /117) stan II: sygn. o . l . g. : KB, o . l . d. : 6-10, p. d. : Brandel (AE/gal /118) MN51 (1912) 36. LES LIONS Lwy, ok. 1910 af. , s. i . , rul . , m. w. 12 x 9 stan I: sygn. o . l . d. : [. . . ], p. d. : Brandel (AE/gal /119) stan II: sygn. o . p. d. : Brandel (AE/gal /120) stan III: sygn. na r yc. l . d. : KBrandel (K odwrcone), o . p. d. : K. Brandel . , na odwr. napi s d ugopi sem: Li ons (AE/gal /121) 2. odb. (sepi owa): ni e sygn. (AE/gal /122) MN53 (ok. 1912) 37. POMPE FUNBRE Pogrzeb w asny, 1912? af. , r yl ec, s. i . 23 x 16, 9; sygn. na r yc. l . d. : KB, o . p. d. : K. Brandel (AE/gal /123) MN59 (1913-1915) 38. LE TOMBEAU Grobowi ec, 1912 mezzoti nta, s. i . , rul . 20, 6 x 13, 8 stan I: na r yc. poprawki o . , ni e sygn. (AE/gal /124) stan II: sygn. o. l.d.: 5-15, p.d.: Brandel (AE/gal/125) 2. odb. (sepi owa): sygn. o . l . d. : 12. / 15. , p. d. : Brandel . 43 (AE/gal /126) stan III: sygn. o . l . d. : 18-20, p. d. : Brandel , na odwr. : 18/ 20 Brandel (AE/gal /127) MN60 (ok. 1913) 39. JUDITH Judyta, 1912 af. , s. i . , r yl ec 3, 7 x 8, 8 stan I: ni e sygn. (AE/gal /128) stan II: sygn. o . p. d. : Brandel . (AE/gal /129) MN85 (ok. 1913) 40. LE ROI Krl na l i nce, 1912 af. , 6, 8 x 10; sygn. o . p. d. : Brandel (AE/gal /130) sygn. o. l.d.: 25/30, p.d.: Brandel (AE/gal/131) MN86 (ok. 1913) 41. IDYLLE Idyl l a, 1913 af. , s. i . , r yl ec 17, 8 x 13, 8 stan I: sygn. o . l . d. : [. . . ] 14-30, p. d. : Brandel , na k. p. KB (AE/gal /132) stan II: ni e sygn. (AE/gal /133) MN52 (ok. 1912) 42. PAYSAGE Kraj obraz z Zaduszni k w l i pnowski em, zagaj - ni k, 1913 af. 6 x 9; sygn. o . p. d. : Brandel . (AE/gal /134) MN63 43. PAYSAGE Kraj obraz z api nka w r ypi ski em, pol e, 1913 af. 6, 6 x 10, 2; ni e sygn. (AE/gal /135) 2. odb. (sepi owa): sygn. o . l . d. : 1/2, p. d. : Brandel , na odwr. napi s: 1/ 2 [. . . ] Brandel (AE/gal /136) MN64 43a. PAYSAGE Kraj obraz z api nka, 1913 brak w zbi orach w KatB. ni e wystpuj e MN65 44. SAULE Wi erzba, 1913 af. , s. i . 6, 6 x 11, 4; sygn. o . p. d. : Brandel , napi s o . na k. : Bel l e preuve [. . . ], na odwr. napi s o . : Zbi r WL, p. WL (AE/gal /137) KatB. : droga do Tomkowa MN67 45. L A FORT Las w Kar nkowi e, 1913 s. i . , r yl ec 18, 1 x 25, 6, odb. na nakl . ugrowym pap. ; sygn. o . l . d. : 2/ 2-10, p. d. : Brandel . , na odwr. napi s o . : l a f ort, sygn. o . : Brandel (AE/gal /138) MN68 46. PAYSAGE (M. ST. M) Kraj obraz, wspomni eni e z pi el - grz ymki do Mont St. Mi chel , 1913 s. i . , af. 18, 8 x 12, 9; ni e sygn. (AE/gal /139) MN70 47. LE ROCHER Ska a w Erquy, 1913 af. , s. i . 9, 9 x 17, 8; sygn. na r yc. p. d. : Brandel , o . l . d. : Brandel . (AE/gal /140) KatB. : En Bretagne MN72 48. ERQUY Chmur y w Erquy, 1913 af. , s. i . 10 x 11, 8; sygn. na r yc. p. d. : Brandel , o . p. d. : K. Brandel . (AE/gal /141) MN73 49. L ESPACE Erquy, przestrze, 1913 af. 10 x 15, 6; sygn. na r yc. l . d. : Brandel , o . l . d. : 19- 30, p. d. : Brandel . (AE/gal /142) KatB. : pl age Carronal MN74 50. ST. VIGILIO San Vi gi l i o, 1913 af. , s. i . 20, 5 x 24, 5 (m. zar ys. 18, 2 x 23, 5); sygn. o . l . d. : 2/ 50, p. d. : Brandel (AE/gal /143) MN75 51. CIMETIRE EN POLOGNE Cmentarz podl aski , 1913 af. , s. i . , r yl ec 13 x 17, 9; sygn. na r yc. l . d. : Brandel (AE/gal /144) MN62 52. DON JUAN Don Juan, 1913 af. , s. i . 3, 6 x 4, 7 stan I: odb. sepi owa; ni e sygn. (AE/gal /145) 44 stan II: napi s na r yc. u d. : Juan Zmyl i em drog prz yj aci el u Sty Antoni i dzi esz po ni ej , sygn. o . p. d. : Brandel . , na odwr. napi s: pl anche retrai te (AE/gal /146) KatB. : avec st. Antoi ne MN87 53. LES CRUCIFIS Ukrz yowani , 1913 af., s.i., r ylec 6 x 4,8; sygn. o. p.d.: Brandel. (AE/gal/147) 2. odb. (sepi owa): sygn. o . l . d. : 7/ 20, p. d. : Brandel (AE/gal /148) MN61 54. KORE Kora, 1913 m. w. , rul . , s. i . , r yl ec 11, 8 x 9, 3; sygn. na r yc. l . d. : Brandel stan I: sygn. o . l . d. : 1-4, p. d. : Brandel . , na odwr. : (1/ 4) Br. , napi s o . : zbi r WL, p. WL (AE/gal /149) stan II: sygn. o . p. d. : Brandel , na odwr. napi s o . : g owa antyczna (AE/gal /150) MN88 55. MDITATION Medytacj a (Magdal ena), 1913 s. i . , r yl ec 9, 9 x 7, 8 stan I: sygn. o . l . d. : [. . . ], p. d. : Brandel (AE/gal /151) stan II: sygn. o . l . d. : 16-25, p. d. : K. Brandel . , na odwr. : 16-25 Brandel (AE/gal /152) MN30 (ok. 1910) 56. LES ARBRES Drzewa w Gai l l ac, 1913 s. i . , r yl ec 17, 1 x 11, 5; ni e sygn. (AE/gal /153) KatB. : 3 arbres 3 drzewa MN77 57. LES ARBRES Drzewa w Gai l l ac, 1913 s. i . , r yl ec 17 x 10, 1 stan I: ni e sygn. (AE/gal /154) stan II: odb. na brzowym pap. ; ni e sygn. , na odwr. napi s: Monsi eur Brandel 219 Bvd. Raspai l (AE/gal /155) KatB. : 9 arb[r]es 9 drzew MN76 58. LES PAPILLONS / EX LIBRIS Motyl e, 1913 s.i., r ylec 9,2 x 5,6; sygn. o. p.d.: Brandel (AE/gal/156) KatB. : parka w owal u motyl e MN148 (b. r. ) 59. ATIS Ati s, metamorf oza, 1913 af. , s. i . 13 x 10; sygn. na r yc. l . g. : KB (B odwrcone) stan I: sygn. o . l . d. : 10-20, p. d. : K. Brandel . (AE/gal / 157) stan II: sygn. o. l.d.: 19-20, p.d.: Brandel. (AE/gal/158) MN55 (ok. 1912) 60. LES VIEILL ARDS Starcy, metamorf oza, 1913 af. , s. i . , r yl ec, m. w. 12, 9 x 9, 8; sygn. na r yc. p. d. : KB stan I: sygn. o . l . d. : K. Brandel (AE/gal /159) stan II: sygn. o . l . d. : 10-20 (AE/gal /160) MN54 (ok. 1912) 61. SUR LES NUAGES Na chmurach, 1914 af. , at. , s. i . 10 x 12, 9; sygn. na r yc. l . d. : Brandel , o . p. d. : K. Brandel . (AE/gal /161) MN78 (ok. 1913) 62. L ABME W otch a, 1914 af., s.i. 14,7 x 12,8; sygn. o. p.d.: Brandel. (AE/gal/162) 2. odb. : sygn. o . l . d. : 18-30, p. d. : Brandel , na odwr. : Brandel . (AE/gal /163) MN79 (ok. 1913) 63. XII-ME SICLE XII wi ek, ka romaska, 1914 af. , s. i . 26, 9 x 30, 3; ni e sygn. (AE/gal /164) MN98 (ok. 1913-1915) 64. SEPT FEMMES Si edem kobi et, 1914 af. , s. i . , r yl ec 5, 9 x 9, 5; sygn. na r yc. l . g. : Brandel , o . p. d. : Brandel . / Brandel (AE/gal /165) MN102 (1915) 65. LES TITANS Tytani , 1914 af. , s. i . , r yl ec 12, 8 x 17, 8; napi s na r yc. l . d. : na- przd, sygn. na r yc. l . d. : Brandel , o . p. d. : Brandel . (AE/gal /166) MN149 (b. r. ) 66. TRIMOURTI Tri murti (trj ca wedyj ska), 1915 af. , s. i . , r yl ec 9, 5 x 6, 8; sygn. na r yc. p. d. : K. Brandel , sygn. o . p. d. : Brandel (AE/gal /167) 45 2. odb. : sygn. o . l . d. : 8-30, p. d. : K. Brandel . , na k. : p. KB, sygn. o . na odwr. : 8-30 Brandel (AE/gal /168) MN150 (b. r. ) 67. DEJANIRE Dej ani ra, 1915 af. , s. i . , r yl ec 9 x 5, 9; sygn. o . l . d. : 15-30, p. d. : Bran- del , na odwr. : p. KB (AE/gal /169) MN151 (b. r. ) 68. NEF NOI RE Skl epi eni e Not r e Dame, ci emne I I I , 1915 af., s.i. 9,9 x 13,3; sygn. o. p.d.: Brandel. (AE/gal/170) 2. odb. (sepi owa): sygn. o . l . d. : 20-30, p. d. : Brandel . (AE/gal /171) KatB. : pi er wsza katedra z amana MN92 (ok. 1914) 69. NEF CL AIRE Skl epi eni e Notre Dame, j asne, 1915 af. 7, 2 x 6, 2; sygn. o . l . d. : 5-30, p. d. : Brandel (AE/ gal /172) MN91 (1914) 70. FANTAISIE DU XV-ME SICLE / L ESPRIT DU XV- -ME SICLE / PARFUM DU XV-ME SICLE Duch XV wi eku, 1915 af. , s. i . 13, 6 x 18, 5; sygn. na r yc. p. d. : Brandel stan I: sygn. o . p. d. : Brandel (AE/gal /173) stan II: sygn. o . l . d. : 29-30, p. d. : Brandel . , na k. dwa razy: p. KB (AE/gal /174) MN99 (ok. 1914) 71. TANTRIQUE Tantri que, 1915 af. , s. i . , r yl ec 17, 7 x 17, 7; sygn. o . p. d. : K. Brandel . (AE/gal /175) 2. odb. : sygn. o . l . d. : 22. 30. , p. d. : K. Brandel . , na odwr. : 22-30 Brandel (AE/gal /176) MN97 (ok. 1914) 72. XIII-ME SICLE XIII wi ek, Madonna, 1915 af. 13, 1 x 11, 4; sygn. o . p. d. : Brandel . (AE/gal /177) 2. odb. : sygn. o . l . d. : 22-30, p. d. : K. Brandel . , na odwr. : 22-30 Brandel (AE/gal /178) MN100 (ok. 1914) 73. KRASICZYN Krasi cz yn, 1915 af. , s. i . 13, 9 x 23, 2; na margi nesi e u d. wi ni eta ro- l i nna (akant), sygn. o . l . d. : avant l a l ettre 3-3. , p. d. : Brandel , na odwr. napi s o . : avant l a l ettre Brandel , Kra- si cz yn (AE/gal /179) MN152 (b. r. ) 74. PORTAIL (KRASICZYN) Portal w Krasi cz yni e, 1915 brak w zbi orach MN153 (b. r. ) 75. BAROQUE Duch baroku, 1916 af., s.i ., r yl ec 18 x 12,9; napi s na r yc.: . . . f l eo non pri - vatum / sed general e chaos. . . , sygn. o. l .d.: 24-30, p. d. : K. Brandel . , napi s o . na k. : 100 $, sygn. na odwr. : 24-30 Brandel (AE/gal /180) KatB. : Parf um du MN101 (ok. 1914) 76. AVIATEUR Lotni k Mari an Hi mner, 1916 af. 9, 6 x 5, 9 stan I: l . d. : p. KB, na odwr. sygn. o : K. Brandel , napi s o . : uni que, pi rem: [. . . ] (AE/gal /181) stan II: sygn. na r yc. l . d. : KB g . , o . p. d. : Brandel (AE/gal /182) KatB. : Hi mner 1915 MN103 (1915) 77. VITA SOMNIUM Vi ta somni um, epoka pompej aska, 1916 af. , s. i . 14, 9 x 10, 1; napi s na r yc. : VITA SOMNIUM B[REVE], sygn. na r yc. l . d. : KB g . , o . l . d. : 28-30, p. d. : Brandel . , na k. : p. KB (AE/gal /183) MN115 78. MASQUE GREC Maska grecka, duch Grecj i , 1916 af. , at. , s. i . 17, 9 x 12, 8; sygn. na r yc. l . d. : Brandel , o . l . d. : 25-30, p. d. : K. Brandel . , napi s o . na k. : 100$, sygn. o . na odwr. : 25-30 Brandel (AE/gal /184) MN116 79. AUTOPORTRAIT Autoportret, prof i l z wi anki em i bro- d, 1916 46 s.i., rylec 7 x 5,4; napis na ryc. l.d.: [...], sygn. o. l.d.: 13-25, p.d.: K. Brandel., na odwr.: 13-25 Brandel (AE/gal/185) KatB. : l auri er MN111 80. MICHALSKI Portret p. Mi chal ski ego z II Pu ku Legi onu Cudzozi emski ego, 1916 KatB. : ? nazwi sko wtpl i we brak w zbi orach MN89 (1914) 81. FUGAT MORTE[M] Fugat mortem, 1916 af. , r yl ec 11, 8 x 8, 5; napi s na r yc. : FUGAT MORTEM, sygn. o . p. d. : K. Brandel . (AE/gal /186) MN118 82. VENITE ET VIDETE Veni te et vi dete, 1916 af. , s. i . , r yl ec 13, 9 x 20, 5; sygn. o . p. d. : K. Brandel . (AE/gal /187) MN104 (1915) 83. CATACLYSME Katakl i zm (di es i rae), 1916 af. , s. i . 9, 4 x 11, 9, odb. sepi owa; sygn. o . l . d. : 13-30. , p. d. : Brandel . , na odwr. : 13-30, p. KB (AE/gal /188) MN154 (b. r. ) 84. LE REPOS Odpocz ynek, 1916 s. i . , r yl ec 5, 7 x 5, 3; l . d. : p. KB, na odwr. sygn. o . : K. Brandel (AE/gal /189) MN155 (b. r. ) 85. NOTRE-DAME. PARIS Notre-Dame, rozpicie trzecie, 1916 af. , s. i . , r yl ec 9, 8 x 6, 9; sygn. na r yc. p. g. : KB g . , o . p. d. : Brandel . (AE/gal /190) KatB. : 2 transepts (opus 3) ?, noi re 2 MN93 (ok. 1914) 86. MATERNIT Maci erz ystwo, 1916 mi edzi or yt 7, 7 x 5; sygn. o . l . d. : 27-30, p. d. : K. Bran- del . , na odwr. : 27-30 Brandel (AE/gal /191) KatB. : al l ai tante peti te (buri n) MN156 (b. r. ) 87. CHASSS DU PARADIS Wygnani z raj u, 1916 af. , r yl ec, s. i . 9, 2 x 6, 5 stan I: sygn. o . p. d. : Brandel 1912 (AE/gal /192) stan II: sygn. o . p. d. : Brandel . (AE/gal /193) MN157 (b. r. ) 88. JONAS Jonasz, 1916 af. , s. i . , r yl ec 17, 8 x 12, 7 stan I: ni e sygn. (AE/gal /194) stan II: napi s na r yc. u d. : TOLLE MIHI VITAM QUIAM MORS MIHI MELIUS EST, sygn. o . l . d. : 17-30, p. d. : Brandel . (AE/gal /195) 2. odb. (ni ebi eskawa): sygn. o . l . d. : 1-3, p. d. : Bran- del , napi s o . na k. : 150$ (AE/gal /196) KatB. : 1917 ? MN124 (1917) 89. EX LIBRIS Exl i bri s, poca unek (w kol e), 1916 af. , s. i . 3, 6 x 3, 5 (ko o); napi s na r yc. l . d. : EX LIBRIS, sygn. o . p. d. : -Brandel - (AE/gal /197) KatB. : l e rond (un sou cras); ma sosi e MN105 (1915) 90. VOLCAN Wul kan, 1916 s. i . , r yl ec 13, 1 x 10, 8; sygn. na r yc. l . d. : KB, o . p. d. : K Brandel . (AE/gal /198) MN134 (1918) 91. PORTIQUE Portyk, Madonna ewangel i czna, 1916 af. , at. 7 x 5, 7; sygn. na r yc. r. u d. : KB, o . l . d. : 7-25, p. d. : Brandel , na odwr. : p. KB (AE/gal /199) MN158 (b. r. ) 92. NATURE MORTE Martwa natura, 1916 af. , at. 6 x 7; sygn. na r yc. p. d. : KB, o . p. d. : Brandel . (AE/gal /200) 2. odb. (sepi owa): sygn. o . l . d. : 8/ 15, p. d. : Brandel . (AE/gal /201) KatB. : kwi aty z doni czkami u Li l l i [Ci echanowski ej ] MN110 93. PIET Pi eta, w kol e, 1916 s. i . , r yl ec 3, 7 x 3, 5 (ko o); sygn. na r yc. l . d. : KB, o . l . d. : 30/ 30, p. d. : K. Brandel . / K. Brandel . , na odwr. : 30-30 Brandel (AE/gal /202) KatB. : na sou cras MN121 (1917) 47 94. DIABOLIQUE Procesj a di ab a, 1916 af. , r yl ec, s. i . 3, 7 x 3, 6 (ko o); sygn. na r yc. l . d. : KB, o . l . d. : 4-25, p. d. : K. Brandel . , na odwr. : 4-25 Brandel (AE/gal /203) KatB. : na un sou cras MN112 95. BACCHUS ET LE POTE Bachus i poeta, 1916 af. , s. i . , r yl ec 9, 4 x 14; sygn. na r yc. p. d. : KB, o . l . d. : 13/ 30, p. d. : Brandel . , na k. : p. KB, na odwr. sygn. o . : 13/ 30 Brandel (AE/gal /204) MN114 96. LE MOINE Mni ch, zmi erzch, 1916 mezzoti nta, r yl ec, rul . 11, 7 x 8, 7 stan II: sygn. o. l.d.: 1-10, p.d.: Brandel (AE/gal/206) stan I: sygn. o. l.d.: 13-15, p.d.: Brandel. (AE/gal/205) KatB. : mezzoti nta crpuscul e; mani re noi re, avec une bel l e soi r[e] MN128 (1917) 97. ERMITE (MATIN) Pustel ni k, ranek, 1917 KatB. : zni szczona l ub popsuta przez wygrawerowani e na odwrotnej Ol gi #213 brak w zbi orach MN129 98. L ETNA Etna (Taormi na), 1917 s. i . 13, 5 x 14, 1 stan I: sygn. o . l . d. : 6-20, p. d. : Brandel (AE/gal /207) stan II: sygn. na r yc. p. d. : KB g . , o . p. d. : Brandel . (AE/gal /208) MN71 (ok. 1913) 99. BAISER GOTHIQUE Poca unek gotycki , 1917 KatB. : trei nte brak w zbi orach MN122 100. L A MORT Rycerz i mi er, 1917 af. , at. , s. i . , r yl ec 12, 9 x 17, 9; sygn. l . d. : 4/ 10. , p. d. : Brandel , na odwr. napi s o . : 8. Cheval i er et l a mort (AE/ gal /209) KatB. : Jedzi ec i mi er MN159 (b. r. ) 101. LE MOINE ET L A BICHE Mni ch i sar na, dzi e, 1917 af. 10, 8 x 9, 3; sygn. o . l . d. : 1-20, p. d. : Brandel . (AE/ gal /210) 2. odb.: sygn. o. l.d.: 8-20, p.d.: Brandel (AE/gal/211) KatB. : l aprs mi di d un m. ; patrz 366 MN130 102. PORTRAIT Portret f i l ol oga Konrada Drzewi ecki ego, 1917 s. i . , af. 7, 5 x 5, 7; ni e sygn. (AE/gal /212) KatB. : prof esseur Konrad Drzewi ecki phi l ol ogue premi er traducteur de Ni etzsche en pol onai s MN126 103. LE CRPUSCULE Zmi erzch, drzewo, ktre prz yni os o j u owoc, 1917 af. , at. , s. i . 20, 7 x 16, 3; sygn. na r yc. l . d. : 1917 / KB stan I: sygn. o . p. d. : Brandel . / [. . . ], na odwr. napi sy o . : drzewo, preuve d tat 2-2 (AE/gal /213) stan II: sygn. o . l . d. : 20-20 II. , p. d. : Brandel . , napi s o . na k. : 120$, p. KB (AE/gal /214) KatB. : d homme et de f emme MN123 104. L A VOIE L ACTE Droga ml eczna, 1917 mezzoti nta 6, 6 x 11, 5; sygn. o . l . d. : 11-20, p. d. : Bran- del , na k. : p. KB, na odwr. napi s: 120 (AE/gal /215) MN119 105. L A CHASSE Pol owani e, 1917 af. 8, 9 x 11, 9; sygn. o . l . d. : 14-25, p. d. : Brandel (AE/ gal /216) MN160 (b. r. ) 106. L A LUTTE Wal ka (Bj ka), 1917 af. 5, 8 x 10; sygn. na r yc. l . d. : KB, o . l . d. : 22/ 30, p. d. : K Brandel . , na odwr. : 22-30 Brandel (AE/gal /217) KatB. : d aprs Horati us; peti te Audax omni a perpeti gens humana MN161 (b. r. ) 48 107. PAYSAGE Motyw polsko-bretoski, chata pod lasem, 1917 af. , s. i . 12, 3 x 9, 3; sygn. o . l . d. : 17-30, p. d. : Brandel , na k. : p. KB (AE/gal /218) MN162 (b. r. ) 108. AUTOPORTRAIT Portret w asny, prof i l z brod i rk na weso o Autoportret, 1917 af., s.i. 11,9 x 8,9; sygn. o. p.d.: Brandel. (AE/gal/219) KatB. : prof i l z brod z rk, rami eni em na weso o u Li l l i [Ci echanowski ej ] MN125 109. SCHERZO Scherzo (zabawa), 1917 af. , s. i . , r yl ec 9, 8 x 19, 8; sygn. o . p. d. : Brandel (AE/ gal /220) MN163 (b. r. ) 110. PISUDSKI Jzef Pi sudski , 1917 KatB. : P yta pol erowana, bez odbi tek; p yta zni szczona bez odbi tki pozosta ej ; Bri gadi er brak w zbi orach MN brak 111. MATERNIT Maci erz ystwo, 1917 af. , s. i . , r yl ec 18, 4 x 9, 7; sygn. o . p. d. : Brandel . (AE/ gal /221) 2. odb. (sepiowa): sygn. o. p.d.: Brandel (AE/gal/222) KatB.: sur le zinc trouv dans la bote dordure dans la rue MN177 (b. r. ) 112. ARTIBUS Arti bus, 1917 af. , s. i . , at. 5, 8 x 5, 8 (ko o); ni e sygn. (AE/gal /223) KatB. : na pokr ywce wyci gni tej ze mi etni ka MN120 113. MDAILLON Proj ekt medal u, 1918 af. , s. i . 13, 8 x 9, 7; sygn. o . l . d. : 5-10, p. d. : Brandel , p. d. : p. KB, na odwr. : p. KB (AE/gal /224) por. poz. 114 MN138 114. MDAILLON Proj ekt medal u, 1918 af. , at. , s. i . 13, 8 x 9, 7; sygn. o . l . d. : 4-10, p. d. : K. Brandel . , na odwr. sygn. o . : K. Brandel z Warszawy, opus 285. przekrel one, Brandel (AE/gal /225) por. poz. 113 KatB. : ai l l MN139 115. LE BAISER MONSTRE Poca unek straszl i wy, 1918 af. , s. i . , r yl ec 17, 6 x 13, 2; sygn. na r yc. l . d. : K Bran- del , sygn. o . p. d. : Brandel . / epr, na odwr. napi s o . : Poca unek (AE/gal /226) 2. odb. (sepi owa): sygn. o . l . d. : 1-3, na odwr. p. WL (AE/gal /227) por. poz. 116 KatB. : sans ai l l e MN48 (ok. 1911) 116. LE BAISER Poca unek, 1918 af. , s. i . 18 x 13; sygn. o . l . d. : 5/ 20, p. d. : Brandel . , na odwr. 5/ 20 Brandel (AE/gal /228) KatB.: pier wsza pyta bya opuszczona; pudique; inachev szki c do poz. 115 MN49 (ok. 1911) 117. LE RVEIL Przebudzeni e, 1918 af. , s. i . , r yl ec 18, 2 x 13; sygn. o . l . d. : 1-10, p. d. : K Brandel , na odwr. : Brandel (AE/gal /229) KatB. : de Pol ogne au 1918 MN135 118. PROFIL DE MME F. F. Prof i l pani [Fr yder yki ] Frankow- ski ej z Orcel , 1918 s. i . , r yl ec 3, 4 x 2, 2 (owal ); sygn. na r yc. l . d. : KB (B odwrcone), o . l . d. : 4. / 10. , p. d. : Brandel , na odwr. napi s o . : Portrai t de M me F. (AE/gal /230) MN164 (b. r. ) 119. LES CHECS Szachy, 1918 s. i . , r yl ec 4, 7 x 4, 4; sygn. o . p. d. : Brandel . / epr, na odwr. napi s o . : Szachy (AE/gal /231) 2. odb. : sygn. o . l . d. : 1-25, p. d. : K. Brandel . , na odwr. : 1/ 25 Brandel (AE/gal /232) MN166 (b. r. ) 120. UNITAS Uni tas, 1918 af., s.i., r ylec 9,2 x 5,6; napis na r yc. u d.: ...IN SUBSTAN- TIA UNITAS..., sygn. o. p.d.: Brandel. (AE/gal/233) 49 2. odb. (sepi owa): sygn. o . l . d. : 7-30, p. d. : Brandel (AE/gal /234) KatB. : porwna z exl i bri sem Czar nowski MN167 (b. r. ) 121. TUDE Studi um, 1918 af. , s. i . , at. 9, 2 x 10, 8; sygn. o . l . d. : 4-20, p. d. : K. Brandel , na odwr. : 1-20 Brandel , p. KB (AE/gal /235) KatB.: dwie grawiur y na j ednej pycie; impromptu dur cuire en 2 parties; doniczki ? u Lil l i; 2 sur l a mme pl anche MN50 (ok. 1911) 122. FIANAILLES Zarcz yny, 1918 af. , at. 5, 4 x 6, 9; napi s na r yc. p. d. : y i kocha umi e i chci e (odwrcony), sygn. o . p. d. : Brandel . (AE/gal / 236) 2. odb. (sepi owa): sygn. o . l . d. : 6-30, p. d. : Brandel (AE/gal /237) MN168 (b. r. ) 123. INQUITUDE Ni epokj (ze stropu), 1918 af. , s. i . 13, 9 x 5, 9; sygn. o . p. d. : Brandel . (AE/gal / 238) 2. odb. : sygn. o . p. d. : Brandel odwrotni e, co zmi e- ni a ki erunek l otu postaci , ktra tu ki eruj e si w d (AE/gal /239) KatB. : sous des votes; Ari el MN13 (ok. 1907) 124. LES CHIENS Psy, 1918 af. , at. , r yl ec 9 x 12; sygn. na r yc. p. d. : KB (odwr- cone) stan I: l . d. : p. KB, na odwr. sygn. o . : K. Brandel . , napi s d ugopi sem: 28 (AE/gal /240) stan II: sygn. o . p. d. : Brandel . (AE/gal /241) MN182 (1919) 125. L A LUTTE Wal ka, przepadni esz w kr ysztal e, 1919 af. 21, 8 x 28, 1, pap. ni ebi eski ; p. d. : p. KB, sygn. o . l . d. : epr. et. , p. d. : Brandel (AE/gal /242) KatB.: Grande fate chez Jeannette C[outurier]; femme aigle MN127 (1917) 126. CONCERT Orki estra f aunw, 1919 af. , r yl ec 12, 7 x 12; sygn. na r yc. p. d. : Brandel . (AE/ gal /244) 2. odb. : sygn. o . l . d. : 4-35, p. d. : K. Brandel , na odwr. : 4/ 35 Brandel (AE/gal /243) MN240 (ok. 1926) 127. PORTRAIT Portret Joachi ma Mesa, 1919 s. i . , r yl ec 12 x 9; napi s na r yc. l . d. : Joachi m Mesa Me- xi cano, sygn. na r yc. p. d. : KBrandel f eci t / KB (odwr- cone), o . l . d. : 5-15, p. d. : K. Brandel , na odwr. : 5-15 Brandel (AE/gal /245) MN169 (b. r. ) 128. L A DISSOLUTION Rozk ad, 1919 af. , s. i . , at. 30, 2 x 22, 8; sygn. o . p. d. : K. Brandel , na odwr. napi s o . : zbi r WL, p. WL (AE/gal /246) 2. odb. (sepi owa): sygn. o . l . d. : -7/ 15. , p. d. : Brandel , na odwr. sygn. o . : -7/ 15 Brandel . , p. WL, f i ol etowa pi e- cztka z napi sem FRANCE (AE/gal /247) MN207 (1921) 129. LE RVEIL Przebudzeni e zmys w, mol och, 1919 s. i . , af. , r yl ec 18 x 13; sygn. na r yc. l . d. : KB (odwrco- ne), o . l . d. : 26-30, p. d. : K. Brandel (AE/gal /248) KatB. : du sexe MN234 (przed 1926) 130. EX LIBRIS (SMOGORZEWSKI) Exl i bri s Kazi mi erza Maci ej a Smogorzewski ego, 1919 af. , s. i . , r yl ec 7, 2 x 5 stan I: sygn. na r yc. r. u d. : KB (odwrcone), na odwr. f ragment maszynopi su (AE/gal /249) stan II: napi s na r yc. l . g. : EX LIBRIS / KAZIMIERZA / MACIEJA / SMOGORZEWSKIEGO, sygn. na r yc. zatarte (AE/gal /250) KatB. : Lete MN189 (ok. 1920) 131. PERSE ET ANDROMDE / ANDROMDE (MORALITS LGENDAIRES) FRONTISPICE DE LAFORGUE Androme- da, frontispis do J. Laforgue Moralits lgendaires, 1919 50 af. 12,6 x 9,3; sygn. na r yc. l.d.: Brandel (AE/gal/251) MN188 (ok. 1920) 132. MADONNA VICTORIEUSE Madonna Zwyciska, 1919 af . , s . i . , r yl ec 13, 7 x 9, 3; s ygn. na r yc. l . d. : KB, o . p. d. : K. Br ande l . , na odwr. napi s o . : Madonna Vi c t or i e us e i nv [ e ni t e t ] f e c [ i t ] KBr ande l . ( AE/ gal / 252) 2. odb. : sygn. o . l . d. : Epr d tat, p. d. : Brandel , na odwr. napi s o . : Mater ni t 40. (AE/gal /253) MN179 (b. r. ) 133. MADONNA DU SOIR Madonna Wi eczor na, 1919 s. i . , 14, 2 x 10, 2 stan I: l . d. : p. KB, na odwr. zatarte sygn. o . : K. Brandel (AE/gal /254) stan II: sygn. o . p. d. : . Brandel . (AE/gal /255) KatB. : (zakupi ona dl a krl a grecki ego) MN180 (b. r. ) 134. MADONNA D APRS VERONESE Madonna wed ug Veroneza, 1919 s. i . , r yl ec 14, 8 x 11, 8; sygn. o . p. d. : Brandel . (AE/ gal /256) MN181 (b. r. ) 135. BACCHANALE / SABBAT Bachi czny tani ec (sabat), 1919 af. , at. 20, 2 x 31, 9; sygn. o . p. d. : Brandel , na odwr. napi s o . : zbi r WL, p. WL (AE/gal /257) 2. odb. (sepi owa): l . d. : p. KB (AE/gal /258) MN42 (ok. 1911) 136. DOUTE Zwtpi eni e, 1919 af. , s. i . 43, 3 x 28, 5; napi s na r yc. : POTREBBE QUI DUBITARE / SI SEMPER NATURAM SEQUIMUR NU- NQUAM ABERRA[. . . ] / NOSCE TE IPSUM stan I: odb. sepi owa; sygn. o . l . d. : preuve d tat. , p. d. : Brandel , napi s o . r. u d. : zwtpi eni e, na odwr. napi s o . : zbi r WL, p. WL (AE/gal /259) stan II: ni e sygn. , na odwr. : p. WL (AE/gal /260) MN183 137. ROTIQUE Erotyk, 1919 af. , r yl ec, s. i . , rul . 18, 2 x 13, 1; sygn. o . p. d. : Brandel . (AE/gal /261) 2. odb. (sepi owa): sygn. o . l . d. : 7-25, p. d. : Brandel , na odwr. napi s o . : [. . . ] Bahi a (AE/gal /262) KatB. : ze znaki em pl aneura pendant do monstre; k bek=bobi ner; ni e ten co Cel i ne pl ecami odwrcony MN47 (b. r. ) 138. JACQUES NEGROPONTE Jacques Negroponte, 1920 s. i . 12, 5 x 9, 2 stan I: pusty obszar u d. ; l . d. : p. KB (AE/gal /263) stan II: napi s na r yc. u d. : . . Jack / . . NEGROPONTE . . 1894. . . 1916, sygn. na r yc. l . d. : Brandel cui t (AE/ gal /264) MN170 (b. r. ) 139. MATERNIT Maci erz ystwo, 1920 af. , s. i . , r yl ec 12, 3 x 9, 3; sygn. o . l . d. : 5-20, p. d. : Brandel (AE/gal /265) KatB. : druga z ni eudanych; upol edzona j ako r ysunek; b dni e r ysowane rami ona dzi ecka MN178 (b. r. ) 140. L A COMMUNIANTE Komuni kantka, 1920 af. , s. i . , r yl ec 13 x 8, 5; sygn. o . p. d. : K Brandel . (AE/ gal /266) MN171 (b. r. ) 141. EX LIBRIS (POSNER) Exl i bri s Zof i i i Sz ymona Posne- rw, 1920 af. , s. i . , rul . 10, 7 x 7, 1 (m. zar ys. 7, 4 x 4, 8) stan I: napi s na margi nesi e r yc. u d. : La rei ne de [. . . ] songe de l expressi on / Ici regne de l a saynte (odwrco- ny), ni e sygn. (AE/gal /267) stan II: napi s na r yc. l . d. : Exl i bri s, p. d. : Posner, sygn. na r yc. l . d. : Brandel (AE/gal /268) MN236 (przed 1926) 142. AUTOPORTRAIT / PORTRAIT DE L AUTEUR EN GRA- VANT Autoportret bez brody, 1920 s. i . , r yl ec 12, 9 x 8, 1; sygn. o . l . d. : 5-15+, p. d. : Bran- 51 del . , p. KB (AE/gal /269) 2. odb. : sygn. o . l . d. : 13-15, p. d. : Brandel , na odwr. : 13/ 15 (AE/gal /270) KatB. : de f ace sans barbe u Li l l i [Ci echanowski ej ] MN210 (ok. 1922) 143. MISE AU TOMBEAU Z oeni e do grobu, 1920 af. , s. i . 7, 1 x 10, 8; l . d. : p. KB (AE/gal /271) 2. odb. : ni e sygn. (AE/gal /272) MN136 (1918) 144. FAUBOURG DE CRACOVIE (VARSOVIE) Krakowski e Przedmi eci e w Warszawi e, 1920 s. i . , af. 12, 9 x 17, 8, odb. sepi owa; sygn. na r yc. l . g. : Brandel (AE/gal /273) MN brak 145. OPRA. PARIS Opera Par yska, 1920 brak w zbi orach MN142 (ok. 1918) 146. TUDE Studi um, by o to ko o Bi zot, 1920 af. , r yl ec, s. i . 12, 9 x 8, 2; sygn. o . l . d. : 1-15, p. d. : K. Brandel . , na odwr. : Brandel (AE/gal /274) KatB. : model na av. Mi chel MN172 (b. r. ) 147. LE PONT SOLFERINO. PARIS Pont Solferino w Paryu, 1920 af. , s. i . 8 x 14, 7; ni e sygn. (AE/gal /275) MN143 (ok. 1918) 148. EX LIBRIS TYSZKIEWICZ Exl i bri s Samuel a Tyszki ewi - cza, 1920 drz. 8, 5 x 6, 4; napi s na r yc. : EX LIBRIS / S. TYSZKIE- WICZ, ni e sygn. (AE/gal /276) MN209 (1922) 149. EX LIBRIS KOCZOROWSKI Exl i bri s Stani s awa Pi otra Koczorowski ego, 1920 af. 10, 9 x 7, 2 (m. zar ys. 5, 7 x 3, 8); napi s na r yc. : IN L ABORE QUIES / EX / LIBRIS / STANIS AWA PIOTRA KOCZOROWSKIEGO, sygn. na r yc. p. d. : BRANDEL FECIT; na k. zatarty napi s o . , na odwr. napi s o . : In l abore qui es / Ex l i bri s S. P. Koczorowski ego, sygn. o . : K. Brandel . f eci t (AE/gal /277) 2. odb. : sygn. o . p. d. : K. Brandel . , na odwr. : Brandel (AE/gal /278) MN211 (1923) 150. EX LIBRIS SMIAROWSKI Exl i bri s Eugeni usza mi a- rowski ego, 1920 af., s.i. 12,3 x 9,2; napisy na r yc.: EX LIBRIS EUGENIUSZA MIAROWSKIEGO / NULLUS LIBELLO / COLOR EST NISI / TEMPERATO / SPLENDEATOSU, sygn. na r yc. l.d.: Brandel, na odwr. napis o.: Ex libris Smiarowski (AE/gal/279) MN190 151. EX LIBRIS JAKUBISIAK Proj ekt eksl i bri su Stani s awa Jakubi si aka, 1920 af. , s. i . 10, 6 x 7, 1; sygn. na r yc. l . d. : KB g . , o . p. d. : Brandel (AE/gal /280) MN191 151a. EX LIBRIS JAKUBISIAK Exl i bri s Stani s awa Jakubi si a- ka, 1920 af., s.i. 10,7 x 7; napis na r yc. u d.: Qui descendunt mare in navibus facientes / operationem in aquis multis / viderunt opera Domini et mirabilia Eius ipsi, nie sygn. (AE/gal/281) w KatB. ni e wystpuj e MN192 152. PONT ALEXANDRE III Pont Al exandre III, 1920 af. , s. i . 12, 4 x 19, 7; sygn. o . p. d. : Br. (AE/gal /282) KatB. : Non achev perdu I [. . . ] MN144 (ok. 1918) 153. PONT SOLFERINO Pont Sol f eri no, 1920 KatB. : Non achev perdu I [. . . ] brak w zbi orach MN145 (ok. 1918) 154. TUILLERIES Tui l l eri es, 1920 af. 12, 2 x 19, 6; sygn. o . p. d. : Br. (AE/gal /283) KatB. : Non achev perdu I [. . . ] MN146 (ok. 1918) 52 155. PL ACE DU PANTHON Pl ace du Panthon, 1920 KatB. : Non achev perdu I [. . . ] brak w zbi orach MN brak 156. MONTMARTRE Montmartre (Feni ks), 1920 af. , s. i . 12, 3 x 19, 4; ni e sygn. (AE/gal /284) MN147 (ok. 1918) 157164: Dante Al i ghi eri , Vi ta nuova i l ustracj e do ksi ki (ni e zosta a opubl i kowana), 1921 157. ILLUSTRATION POUR VITA NUOVA [I] Sen Dante- go, rozdz. 3 af. , r yl ec 13 x 8, 3 stan I: ni e sygn. (AE/gal /285) stan II: sygn. na r yc. l . d. : Brandel f ct 1921 (AE/gal / 286) KatB.: pomyka w numerach w stosunku do tekstu w okad- ce zoonych; napisa tytuy dopiski obej muj poz. 157-164 MN199 158. ILLUSTRATION POUR VITA NUOVA [II] Spotkani e Dantego w drodze z duchem mi oci , rozdz. 9, sonet V af. , r yl ec 20, 9 x 16, 1, odb. sepi owe stan I: ni e sygn. (AE/gal /287) stan II: sygn. o . p. d. : Brandel (AE/gal /288) 2. odb. : ni e sygn. (AE/gal /289) MN200 159. ILLUSTRATION POUR VITA NUOVA [III] Dante i Be- atr ycze u pana m odego, rozdz. 14 af. , r yl ec 20, 9 x 16; sygn. o . p. d. : Brandel . (AE/gal / 290) MN202 160. ILLUSTRATION POUR VITA NUOVA [IV] Myl i o mi - oci , rozdz. 13 af. , r yl ec 20, 9 x 16; napi s na r yc. : quanto l o suo [f edel e pi ] f ede gl i porta / tanto pi gravi e dol orosi [punti gl i ] convi ene passare / Buona l a si gnori a d Amore stan I: sygn. o . p. d. : Brandel . (AE/gal /291) stan II: odb. sepi owa; sygn. na r yc. p. d. : 1921 Brandel f eci t, o . p. d. : Brandel . (AE/gal /292) MN201 161. ILLUSTRATION POUR VITA NUOVA [V] Drugi e spo- tkani e Dantego z Beatr ycze, rozdz. 2 af. , r yl ec 21 x 16 stan I: ni e sygn. (AE/gal /293) stan II: odb. sepi owa; sygn. na r yc. p. d. : Brandel / f ec / 1921, o . p. d. : Brandel (AE/gal /294) KatB. : w kwi etni ku MN198 162. ILLUSTRATION POUR VITA NUOVA [VI] Smutek Fl orencj i po mi erci Beatr ycze, rozdz. 28 af. , r yl ec 20, 8 x 15, 9 stan I: odb. sepi owa; napi s na r yc. r. u d. : QUOMO- DO / SEDET SOL A / CIVITAS, sygn. o . p. d. : Brandel . (AE/gal /295) stan II: zatarty napis na ryc. r. u d., nie sygn. (AE/gal/296) KatB. : mel ank. MN203 163. ILLUSTRATION POUR VITA NUOVA [VII] Smutek Dantego po mierci Beatr ycze, pier wsza wersja, rozdz. 35 af. 20, 8 x 15, 9 stan I: sygn. o . p. d. : Brandel (AE/gal /297) stan II: sygn. o . p. d. : Brandel . (AE/gal /298) KatB. : wspomni eni e MN205 163a. ILLUSTRATION POUR VITA NUOVA [VIIa] Smutek Dantego po mi erci Beatr ycze, druga wersj a, rozdz. 35 brak w zbi orach w KatB. ni e wystpuj e MN204 164. ILLUSTRATION POUR VITA NUOVA [VIII] Beatr ycze w chwal e, sonet XXV af. , r yl ec 20, 7 x 15, 8, odb. sepi owe stan I: sygn. o . p. d. : Brandel (AE/gal /299) stan II: sygn. na r yc. l . d. : 1921 Brandel f eci t, o . p. d. : Brandel (AE/gal /300) 53 KatB. : f i na MN206 165. ROTIQUE GRAND Erotyk du y, 1921 af. , at. , rul . 32 x 28, 9 stan I: l . d. : p. KB (AE/gal /301) stan II: l . d. : p. KB (AE/gal /302) stan III: sygn. o . l . d. : 7/ 10. , p. d. : KBrandel . , na odwr. sygn. o . : 7/ 10 Brandel , napi s o . : zbi r W. L. , p. WL (AE/gal /303) 2. odb. : l . d. : p. KB (AE/gal /304) KatB.: duy na tynku; sur le crpi diabolique; crpi du mur MN43 (ok. 1911-1918) 166. ROTIQUE PETIT Erotyk ma y, czar ny, 1921 af., at., s.i. 8 x 13,8; sygn. o. p.d.: Brandel. (AE/gal/305) 2. odb. : sygn. o . l . d. : 1-20, p. d. : K. Brandel . , na odwr. : 1-20 Brandel (AE/gal /306) KatB. : non sur zi nc; z kotar; aquati nta noi r MN44 (b. r. ) 167. PORTRAIT Portret prof esora Jana Danysza, 1921 af. , rul . 16 x 11, odb. sepi owa; sygn. na r yc. : K. Bran- del f eci t, o . l . d. : epr. tat / [. . . ], p. d. : Brandel / Brandel , na odwr. : Brandel (AE/gal /307) KatB. : Danysz de l Insti tut Pasteur] MN137 (1918) 168. EX LIBRIS TARNOWSKI Exl i bri s Adama Tar nowski ego, 1921 s. i . , af. 10, 9 x 7, 2 stan I: odb. zaczta; ni e sygn. (AE/gal /308) stan II: sygn. o. l.d.: p. ., p.d.: [...] Brandel (AE/gal/309) stan III: napi s na r yc. u g. : ROL A, u d: EX LIBRIS ADAMA TARNOWSKIEGO, sygn. o . l . d. : preuve df i - ni ti ve, p. d. : Brandel (AE/gal /310) MN316 (1929) 169. ROTIQUE Erotyk, 1921 af. , rul . , s. i . 9, 4 x 13, 4; sygn. o . l . d. : 4-25, p. d. : K. Brandel . , na odwr. : 4-25 Brandel , napi s o . : Eroti que (AE/gal /311) KatB. : (trz yma za eb), (Cl i ne) MN46 (b. r. ) 170. FUITE EN EGYPTE Uci eczka do Egi ptu (Uci eczka do i nnego kraj u), 1921 s. i . , r yl ec, af. 13, 1 x 18, 1; ni e sygn. (AE/gal /312) MN141 (ok. 1918) 171. PAYSAGE Jezi oro w grach, 1922 af. , s. i . , rul . 26 x 33, 9 stan I: odb. sepi owa; l . d. : p. KB, na odwr. sygn. o . : K. Brandel . , p. WL (AE/gal /313) stan II: ni e sygn. , na odwr. napi s o . : zbi r W. L. , p. WL (AE/gal /314) KatB. : du pays bi enheureux, j ezi oro w grach Lanoux MN140 (ok. 1918) 172. CATHDRALE I Katedra I, kl asyczna, 1922 af. , s. i . , r yl ec 30, 5 x 22, 9 stan I: odb. sepi owa; sygn. o . l . d. : preuve d tat, p. d. : KBrandel . , na odwr. napi s o . : preuve d etat I, p. WL (AE/gal /315) stan II: sygn. o . l . d. : 6/ 10, p. d. : Brandel . , sygn. na odwr. : 6/ 10 a [. . . ] Brandel (AE/gal /316) stan III: l . d. : p. KB (AE/gal /317) KatB. : kl asyczna (224) patrz 224 MN11 (ok. 1907) 173. EX LIBRIS NEGROPONTE Exl i bri s Margueri te Negro- ponte, 1922 af. , s. i . 14, 1 x 9, 9 stan I: ni e sygn. (AE/gal /318) stan II: napi s na r yc. : Si l e mal qu / on di t de toi / est vrai tu n / as que ce / que tu / meri tes / Si l e mal qu / on di t de toi / est f aux / que ce que / cel a peut / f ai re / EX LIBRIS / de MARGUERITE / NEGROPONTE, sygn. na r yc. l . d. : Brandel f eci t, o . l . d. : epr. d tat. II. , p. d. : Brandel , l . d. : p. KB (AE/gal /319) MN193 (1920) 174. CHRIST JARDINIER (COPIE DE DRER) Chr ystus j ako ogrodni k, wed ug Drera, 1922? 54 drz. 11, 2 x 8, 7; napi s na r yc. : AD, ni e sygn. (AE/ gal /320) MN16 (1909) 175. EX LIBRIS CZARNOWSKI Exl i bri s prof. Stef ana Czar- nowski ego, 1922? drz. 12 x 8,8, odb. sepi owa; napi s na r yc. l .d.: EX LI- BRIS, p.d.: STEFANA CZARNOWSKIEGO, sygn. o. na k.: Brandel , na odwr. napi s o.: zrobi one w roku 190910 (AE/gal /321) KatB. : z f aunem; z Satyrem i Merkur ym MN17 (1909) 176. DES GRIFFES Szpony, 1922 drz. b. 5, 4 x 7, 3, odb. to-ugrowa na bi bu ce nakl . na pap. ; ni e sygn. , na odwr. napi s o . : uni que (AE/ gal /322) 2. odb. : ni e sygn. (AE/gal /370) KatB. : drzewor yt myl 1902; Chi mera b. Ma a z r ysunku z roku 1902 gri f f es; L[uci e] M[orato-]M[i l l er] ma a MN19 (ok. 1909) 177. PAYSAGE Kraj obraz z Erquy, 1922? KatB. : Erquy drzewor yt w Ecol e des Beaux Art 1909 / grski z wodospadem; cz y z kaskad [. . . ] cz y ni e grski ten co u Raj chmana w La Fosse brak w zbi orach MN20 (ok. 1909) 178. ROTIQUE (CAMAEU) Erotyk, 1922 drz. b. 15, 1 x 10, 3, odb. 1-5 w rnych wersj ach bar wnych; ni e sygn. (AE/gal /323-AE/gal /327) MN95 (ok. 1914) 179. NOTRE DAME (CAMAEU) Notre Dame, 1922 drz. b. , odb. w rnych wersj ach bar wnych, odb. 1-2: 18, 6 x 14, 5, ni e sygn. (AE/gal /328-AE/gal /329); odb. 3: 18, 3 x 14, 5, na bi bu ce nakl . na pap. , ni e sygn. (AE/gal /330) KatB. : na ci enki ch deseczkach; skl epi eni e z otoczeni em MN94 (ok. 1914) 180. CRCHE Jase ka, 1916/1917 drz. 14, 7 x 18, 3; sygn. na kl ocku l . d. : KB, p. d. : KM (AE/gal /371) 2. odb. (l ustrzana): sygn. o . p. d. : Brandel (AE/gal / 372) KatB. : patrz 183 + Mondral ; cz y kol orowa? Cz y na czar- no?; 4 kol or y MN113 (1916) 181. FRONTISPICE POUR SOPHOCLE Frontyspi s Sophoc- l e, 1922 brak w zbi orach MN117 (ok. 1916) 182. FRONTISPICE POUR GRANDS INITIS Frontyspi s do E. Schur Les grands i ni ti s, 1922 drz. 15, 5 x 9, 9; na odwr. sygn. o . : BRANDEL, f rag- ment r ys. pi rki em (AE/gal /331) MN133 (ok. 1917) 183. CRCHE Jase ka, 1922? drz. b. 18, 2 x 24, 4; sygn. na kl ocku p. d. : Brandel f c, rne wersj e bar wne, odb. 1-6 ni e sygn. o . (AE/gal / 332-AE/gal /337), odb. 7 sygn. o . p. d. : K. Brandel f ec, napi s o . na k. : [. . . ] (AE/gal /338), odb. 8 sygn. o . p. d. : K. Brandel . Varsovi a. (AE/gal /339), odb. 9 sygn. o . p. d. : K. Brandel f eci t. , napi s o . na k. : [. . . ] (AE/gal / 340), odb. 10 sygn. o . l . d. : Boi ori gi n. de K. Brandel ti r l a mai n pour F. Prochaska (AE/gal /341) KatB. : czterobar wna; patrz 180, (sur boi s) kol orowa; Mondral MN96 (1914) 184. TTE (LITOGRAPHIE) G owa kobi eca, 1922? l i tograf i a 14, 5 x 11, 3; ni e sygn. , na odwr. napi s o . : l i to- robi ona w 1909-10 (AE/gal /342) KatB. : uni kat, by y 4 odbi tki zosta a j edna i nne przepa- d y; j edna odbi tka z 2ch / j edn mi a Berenson adwokat / spal ona w Warszawi e w 44 MN15 (1909) 55 185. MATERNIT (CAMAEU) Maci erz ystwo, 1922? drz. b. stan I: 17 x 10, 2; sygn. o . p. d. : Epreuve d tat Brandel (AE/gal /343) stan II: 16, 6 x 10, 3; sygn. na kl ocku l . g. : K. B. (AE/ gal /344) KatB. : 328 ?; wi eni aczka z r ysunku MN131 (ok. 1917) 186. TTE D ENFANT G owa dzi ecka, 1923 s. i . , r yl ec 17, 8 x 15, 7 (m. zar ys. 17, 1 x 15); sygn. na r yc. l . d. : Brandel / del et sci t / 1922 (AE/gal /345) 2. odb. : m. zar ys. 16, 7 x 14, 6 (AE/gal /346) KatB. : Suque we Foi x Ari ege cz y Bri gi de Labzac; z Foi x Sucquet; Suquet MN208 (1922) 186a. TTE D ENFANT Pani Labzac, 1923 s. i . 6 x 3, 9 stan I: nie sygn., na odwr. napis o.: Labzac (AE/gal/347) stan II: ni e sygn. , na odwr. napi s d ugopi sem: Labzak (AE/gal /348) poz. dopi sana o . w KatB. MN388 (l ata 20. ) 187. EXLIBRIS LORENTZ Exlibris Konstantego Lorentza, 1923 drz. 7, 9 x 7, 4, odb. ci emnobrzowa; napi s na kl oc- ku: EX LIBRIS KONSTANTEGO / LORENTZA / TIBI ET PLURIBUS, sygn. na kl ocku l . d. : BRANDEL FT, o . p. d. : Brandel , na odwr. : Brandel (AE/gal /349) KatB. : Konstanty z Buczka pod Zgi erzem cz y odzi MN194 (ok. 1920) 188. ILLUSTRATION PRINCESSE MALEINE Il ustracj a do M. Maeterl i ncka Pri ncesse Mal ei ne, 1923 af. , s. i . 26, 6 x 21, 7 (m. zar ys. 6, 8 x 11, 2); sygn. na r yc. l . d. : Brandel f ct (AE/gal /350) KatB. : zamwi one wydawca sknoci MN216 (ok. 1924) 189. VARSOVIE, SYRNES Warszawa z syrenami , 1922 af. , s. i . , r yl ec 32, 6 x 52, 8 stan I: odb. sepi owa; ni e sygn. (AE/gal /351) stan II: sygn. o l . d. : epreuve d art. , p. d. : KBrandel . , na odwr. napi s o . : zbi r WL. , p. WL (AE/gal /352) KatB. : (1922) MN213 (ok. 1923) 190. PLACE (VARSOVIE) Stare Miasto w Warszawie, ok. 1923 af. , s. i . 16, 3 x 32, 6; sygn. o . p. d. : Brandel , na odwr. napi s o . : uni kat j edyna, p. WL (AE/gal /353) KatB. : Stare Mi asto (1911) MN69 (ok. 1913) 191. EX LIBRIS SERVEAU Exl i bri s Cl ment Ser veau, 1923 drz. 8, 1 x 7, 9, odb. czer wonobrunatna; napi s na kl oc- ku: CLEMENTIS / SERVEAU / EXLIBRIS, sygn. na kl oc- ku p. d. : BRANDEL (AE/gal /354) MN195 (ok. 1920) 192. ROTIQUE SDUCTION / ROTIQUE IDYLLE Erotyk, kuszeni e (Idyl l a wenecka), 1923 s.i., rylec, 13,7 x 10,2; sygn. o. p.d.: Brandel (AE/gal/355) 2. odb. : sygn. o . l . d. : 2-20, p. d. : K Brandel . , na odwr. : 2-20 Brandel (AE/gal /356) MN289 (przed 1927) 193. EX LIBRIS MESA Exl i bri s Joachi ma Mesa, 1923 af. , s. i . 9, 8 x 6, 8 stan I: sygn. o . p. d. : Brandel , na odwr. : Brandel (AE/ gal /357) stan II: napi s na r yc. r. u d. : EX LIBRIS / DE JOAQUIN MESA, sygn. na r yc. p. d. : KB / Brandel , o . p. d. : Bran- del (AE/gal /358) 2. odb. (czer wonobrunatna): napi s o . l . d. : 10 j apon epr (AE/gal /359) MN196 (ok. 1920) 194. PORTRAIT TYSZKIEWICZ Portret Samuel a Tyszki ewi - cza, 1924 s. i . , r yl ec 9, 3 x 6, 7; napi s na r yc. l . d. : PAN SAMUEL TYSZKIEWICZ, sygn. na r yc. p. g. : Brandel f i t (odwr- cone), o . p. d. : Brandel (AE/gal /360) MN215 56 195. PORTRAIT CAUMEAU Portret konsul a Luci en Caumeau, 1924 af. , s. i . 23, 2 x 15, 2; sygn. o . l . d. : 4-6. , p. d. : K. Bran- del , na odwr. : 4-6 Brandel (AE/gal /361) KatB. : pl anche f l amme MN235 (przed 1926) 196. L A CHAUMIRE Chata w owal u, 1924 af. , s. i . , r yl ec, at. , rul . 18, 1 x 13 stan I: odb. sepi owa; sygn. o . l . d. : x 2/ 2, p. d. : Bran- del , na odwr. : x 2/ 2 Brandel (AE/gal /362) stan II: sygn. o . l . d. : xxx 1/ 2, p. d. : K Brandel . , na odwr. : xxx 1/ 2 Brandel (AE/gal /363) KatB. : prba domu w asnego chyba MN233 (przed 1926) 197. TTE D ENFANT ANDR G owa dzi ecka, Andrzej Lei tgeber, 1924 af. , s. i . 10, 6 x 7 stan I: odb. sepiowa; sygn. o. p.d.: K. Brandel (AE/gal/364) stan II: sygn. na r yc. l . g. : KB g . , o . p. d. : Brandel (AE/gal /365) MN389 (l ata 20. ) 198. SATIRE CONTRE ALLEMANDS Satyra na Ni emcw, duch pi wny germaski , 1924 s.i., af., r ylec 19,8 x 11; sygn. o. l.d.: 1-7 (AE/gal/366) 2. odb. : sygn. o . l . d. : xxx 1-4, p. d. : K. Brandel , na odwr. : xxx 1-4 Brandel (AE/gal /367) KatB. : Paszkwi l MN173 (b. r. ) 199. EX LIBRIS Exl i bri s Ch. W. Dubouchet, 1924 af. , rul . 10, 8 x 7, odb. sepi owa; napi s na r yc. : CH. W. DUBOUCHET EXLIBRIS, sygn. na r yc. l . d. : Brandel (AE/gal /368) MN197 (ok. 1920) 200. LES FAUNES Fauny, 1924 af. , s. i . 12 x 5, 9, nowodruk z or ygi nal nej p yty; napi s o . na k. : odbi tk wykona Raf a Strent 1974 r. , na odwr. napi s o . : odwr. p yty (AE/gal /369) KatB.: premire ide de lorchestre; orkiestra hermafrodyty MN239 (1926) 201209: Edouard Estauni , L Emprei nte (Pari s 1925; II wyd. 1929) i l ustracj e do ksi ki , 1925 201. ILLUSTRATION POUR L EMPREINTE [I] w. Jan Ne- pomucen, f rontyspi s, s. 4 drz. 13, 4 x 10 stan I-II: ni e sygn. (AE/gal /373-AE/gal /374) KatB. : voi r 219 MN248 202. ILLUSTRATION POUR L EMPREINTE [II] Wprowa- dzeni e, s. 14 drz. 15 x 9, 2; ni e sygn. (AE/gal /375) KatB. : Ini ti ati on MN249 203. ILLUSTRATION POUR L EMPREINTE [III] Zwtpi e- ni e, s. 94 drz. 14, 9 x 9, 4; ni e sygn. (AE/gal /376) KatB. : 1925 l e Doute; l e doute rel i gi eux MN250 204. ILLUSTRATION POUR L EMPREINTE [IV] Powrt, s. 180 drz. 14, 9 x 9, 2; ni e sygn. (AE/gal /377) MN251 205. ILLUSTRATION POUR L EMPREINTE [V]: KatB. : I Bandeau (Nevers); I chapi tre; separat [. . . ] a) Wi ni eta z archi tektur barokow, s. 5 drz. 6 x 10, 3; napi s na kl ocku: NEVERS, ni e sygn. (AE/gal /378) MN253 b) Wi ni eta z f ontann, s. 95 drz. 6 x 10, 3; ni e sygn. stan I: odbi ta prawa strona r yc. o wymi arach 5, 1 x 4, 2 (AE/gal /379) stan II: odb. z doln czci dor ysowan o. (AE/gal/380) stan III: napi s na kl ocku u d. : FLUCTUAT NEC MER- GITUR (AE/gal /381) 57 2. odb.: na odwr. napis pirem: Vous maiderez de toute votre pense cher ami et ce soir j e suis arriv au terme (AE/ gal/382) MN254 c) Wi ni eta ze znakami zodi aku, s. 181 drz. 6, 2 x 10, 3; ni e sygn. (AE/gal /383) MN255 206. ILLUSTRATION POUR L EMPREINTE [VI] Przer yw- ni k z pel i kanem, s. 202 drz. 4, 3 x 8, 6; ni e sygn. (AE/gal /384/1) KatB. : cul de l ampe (sparati on) MN260 207. ILLUSTRATION POUR L EMPREINTE [VII] Wi ni eta tytu owa, s. tyt. , s. 121 drz. 2, 5 x 2, 7; ni e sygn. (AE/gal /385/2) KatB. : chef de chapi tre f l uctuat nec mergi tur MN252 208. ILLUSTRATION POUR L EMPREINTE [VIII]: a) Przer ywni k z mask, s. 48 drz. 2, 5 x 2, 7; ni e sygn. (AE/gal /386/3) MN256 b) Przer ywni k, motyw dekoracyj ny, s. 92 drz. 3, 8 x 9, 3; ni e sygn. (AE/gal /387) MN257 c) Przer ywni k z kaduceuszem, s. 129 drz. 2, 2 x 2, 3; ni e sygn. (AE/gal /388/1) MN258 d) Przer ywni k z dwi ema postaci ami , s. 178 brak w zbi orach MN259 209. ILLUSTRATION POUR L EMPREINTE [IX]: I. Ini cj a A, s. 5 drz. 3, 4 x 2, 9; ni e sygn. (AE/gal /389/6) MN261 II. Ini cj a G, s. 15 drz. 3, 4 x 2, 9; ni e sygn. (AE/gal /389/7) MN262 III. Ini cj a L, s. 22 drz. 3, 4 x 3; ni e sygn. (AE/gal /390) MN263 IV. Ini cj a L, s. 31 drz. 3, 4 x 2, 9; ni e sygn. (AE/gal /389/2) MN 264 V. Ini cj a D, s. 39 drz. 3, 3 x 3, 1; ni e sygn. (AE/gal /391/1) MN265 VI. Ini cj a C, s. 49 drz. 3, 5 x 2, 9; ni e sygn. (AE/gal /389/8) MN266 VII. Ini cj a L, s. 60 drz. 3, 5 x 2, 9; ni e sygn. (AE/gal /389/11) MN267 VIII. Ini cj a S, s. 70 drz. 3, 3 x 3; ni e sygn. (AE/gal /391/2) MN268 IX. Ini cj a D, s. 81 drz. 3, 3 x 3; ni e sygn. (AE/gal /389/16) MN269 X. Ini cj a P, s. 95 drz. 3, 5 x 3, 1; ni e sygn. (AE/gal /389/15) MN270 XI. Ini cj a A, s. 104 drz. 3, 4 x 2, 9; ni e sygn. (AE/gal /389/13) MN271 XII. Ini cj a L, s. 112 drz. 3, 4 x 3; ni e sygn. (AE/gal /389/5) MN272 XIII. Ini cj a D, s. 122 drz. 3, 4 x 3, 1; ni e sygn. (AE/gal /389/12) MN273 XIV. Ini cj a V, s. 130 drz. 3, 4 x 3; ni e sygn. (AE/gal /389/14) MN274 XV. Ini cj a D, s. 140 drz. 3, 6 x 3, 1; ni e sygn. (AE/gal /389/10) MN275 58 XVI. Ini cj a I, s. 149 drz. 3, 5 x 3; ni e sygn. (AE/gal /389/9) MN276 XVII. Ini cj a D, s. 158 drz. 3, 4 x 3; ni e sygn. (AE/gal /389/3) MN277 XVIII. Ini cj a I, s. 166 drz. 3, 5 x 2, 9; ni e sygn. (AE/gal /389/4) MN278 XIX. Ini cj a N, s. 181 drz. 3, 7 x 3; ni e sygn. (AE/gal /392/1) MN279 XX. Ini cj a S, s. 181 drz. 2, 3 x 2, 3; ni e sygn. (AE/gal /393/2) MN280 XXI. Ini cj a O, s. 182 drz. 2, 2 x 2, 4; ni e sygn. (AE/gal /393/1) MN281 XXII. Ini cj a N, s. 190 drz. 2, 3 x 2, 3; ni e sygn. (AE/gal /394/2) MN282 XXIII. Ini cj a D, s. 196 drz. 2, 3 x 2, 4; ni e sygn. (AE/gal /395/1) MN283 210. FAUBOURG Przedmiecie, prba architektoniczna, 1925 af. , at. 11 x 19, 9, odb. sepi owa; sygn. o . l . d. : x 2/ 2, p. d. : Brandel . , na odwr. : x 2/ 2 Brandel (AE/gal /398) KatB. : akwat[i nta] prbna do drukowani a w kol orach MN401 (l ata 20. ) 211. MATERNIT Maci erz ystwo srebr ne, 1925 af. , s. i . 23, 2 x 15, 2; sygn. o . l . d. : ep. (na r yc. ) / 9/ 20. , p. d. : Brandel , na odwr. : 9/ 20 Brandel (AE/gal /399) 2. odb. : sygn. o . l . d. : xxx [. . . ] (na r yc. ), p. d. : Bran- del , na k. : p. KB, na odwr. napi s o . : pr. d tat II (AE/ gal /400) KatB. : srebr na F. F. babka MN221 212. PARABOLLE VIERGES FOLLES Prz ypowi e o pan- nach g upi ch, 1925 s. i . , af. , at. , rul . 11, 5 x 8, 2, odb. sepi owa; sygn. o . l . d. : 20-30, p. d. : K. Brandel . , na odwr. : 20-30 Brandel (AE/gal /401) MN312 (ok. 1928) 213. ROTIQUE OLGA DE NAPLES Erotyk, Ol ga z Neapo- l u, 1925 s. i . , af. , r yl ec 12, 8 x 9, 9; sygn. o . p. d. : Brandel (AE/ gal /402) KatB. : verso (97 N o cat) ermi te l e mati n MN174 (b. r. ) 214. CACHET B. P. P. Znak Pol ski ego Towarz ystwa Prz yj aci Ksi ki w Par yu, 1925 drz. 4, 3 x 3, 6; napi s na r yc. : POLSKIE TOWARZY- STWO / PRZYJACI KSIKI / W PARYU, odb. 1-2 ni e sygn. (AE/gal /403-AE/gal /404) KatB. : (boi s) Bi bl i of i l e Pol scy w Par yu MN214 (ok. 1924) 214a. CHOPSKA CHATA KARNKOWO Dzi ewcz yna z j ab - kami , 1925 drz. 12, 2 x 7, 8; napi s na r yc. u d. : PARY. . ROKU, ni e sygn. (AE/gal /405) poz. dopi sana o . w KatB. MN132 (ok. 1917) 215. MATERNIT Maci erz ystwo, ch opka z dzi ecki em, 1925 af. , at. , s. i . 24, 7 x 19, 4; sygn. o . p. d. : K. Brandel . (AE/gal /406) KatB. : pol onai se, rpl i que 185 MN222 216. EX LIBRIS DANYSZ Exl i bri s Stef ana Danysza, do 1925 KatB. : ni e doprowadzony do skutku bo Stef [an] powi e- dzi a e na ni m s 2 makaki brak w zbi orach MN176 (b. r. ) 59 217. FRONTISPICE JUVENILIA Frontyspi s do S. P. Koczo- rowski ego Juveni l i a, 1925 drz. 7, 9 x 5, 8; ni e sygn. (AE/gal /407) KatB. : perdu de une MN220 218. EX LIBRIS Exsl i bri s, 1925 KatB. : Makaki (Stef an tak nazwa ) brak w zbi orach MN brak 219. FRONTISPICE L EMPREINTE (VOIR 201) KatB. : umi eci em pod N 201. 219 wypada na l ettri nes; se rapporter l a sri e 201. . . 209 pomy ka w KatB. 220. MATERNIT Maci erz ystwo w czer ni , 1925 at. , af. , rul . , r yl ec, m. w. 24, 7 x 19, 4; sygn. o . l . d. : 8/ 20, p. d. : Brandel . , na odwr. : 8/ 20 Brandel (AE/gal / 408) 2. odb. : sygn. o . p. d. : K. Brandel . (AE/gal /409) KatB. : w czer ni ver ni s mou et aqua-ti nta; chmur y drama- tyczne; Dramaty KB223 221. SIENIESKI Portret Si eni eski ego, 1925 s. i . 17, 4 x 14, 8; sygn. na r yc. l . d. : K Brandel / 1925, o . l . d. : 4-4, p. d. : Brandel , na odwr. napi s o . : [. . . ] (AE/gal /410) MN218 222. EX LIBRIS WACHOWIAK Eksl i bri s Stani s awa Wacho- wi aka, 1925 af. , s. i . 8, 3 x 5, 9; napi s na r yc. u d. : EX LIBRIS STA- NIS AWA WACHOWIAKA stan I: odb. sepi owa; sygn. o . l . d. : x 1/ 2, p. d. : Bran- del . (AE/gal /411) stan II: napi s na r yc. : l . d. : ARS LONGA / VITA BRE- VIS, sygn. na r yc. p. d. : KB (K odwrcone), l . d. : p. KB (AE/gal /412) 2. odb. : ni e sygn. (AE/gal /413) MN237 (przed 1926) 223. EX LIBRIS SIENIESKI Exl i bri s Si eni eski ego, 1925 s. i . , r yl ec 8, 2 x 5, 5; napi sy na r yc. : DZISIAJ NIE JUTRO / SIENIESKI / EXLIBRIS, sygn. na r yc. l . d. : Brandel (AE/gal /414) MN219 224. NOTRE DAME II Notre Dame II, 1925 af. 31, 8 x 22, 8; data na r yc. l . g. : 1907 stan I: l . d. : p. KB (AE/gal /415) stan II: sygn. o . l . d. : 11-30, p. d. : K Brandel . , na odwr. : 11-30 Brandel (AE/gal /416) KatB. : ci emna nastpna po kl asycznej (172 I) KB12 (1907) 225. CIECHANOWSKA Li l a Ci echanowska, 1925 brak w zbi orach MN brak 226. MONDRAL Portret Karol a Mondral a, 1925 brak w zbi orach MN184 (ok. 1919) 227. TUDE ADRIENNE Studi um Adri enne (Wei l l ), 1925 s. i . 9, 8 x 7, 4 stan I: sygn. o . l . d. : 1-10, p. d. : Brandel , na odwr. : 1-10 Brandel (AE/gal /417) stan II: sygn. o . l . d. : 2-10, p. d. : K. Brandel . , na odwr. : 2-10 Brandel (AE/gal /418) KatB. : Adri enne Morato-Wei l l . (ma a opus 1) MN224 228. TUDE J. M. Portret Jani ny Mrozowski ej , 1925 s. i . , r yl ec 15, 5 x 8, 5; sygn. o . l . d. : 4-10, p. d. : K. Brandel . (AE/gal /419) MN290 (przed 1927) 229. TUDE Studi um trzech si str, cyganki (Luci e Morato Mi l l er, Jeanne Jacques, Adri enne Wei l l ), 1925 s. i . 13 x 8, 3; sygn. o . l . d. : 1-10, p. d. : Brandel . , na odwr. : Brandel (AE/gal /420) KatB. : 3 Soeurs zabrana na zebrani u wi eczor nym chci ano mni e za to zabi [. . . ]; 3 ttes massacres MN225 60 230. FRONTISPICE WIECE Fronti spi s do W[ adys awa] Grabski ego Trz y wi ece, 1925? af. , s. i . 11, 8 x 9, 1; ni e sygn. (AE/gal /421) 2. odb. w ksi ce: sygn. o . p. d. : K Brandel (AE/gal / 754) KatB. : Grabski Fete de M. MN245 (ok. 1926) 231. TZIGANE Cyganka, portret Luci e Morato Mi l l er, 1925? s. i . , rul . 20 x 13, 8 stan I: odb. z dodatki em sepi i ; ni e sygn. (AE/gal / 422) stan II: ni e sygn. (AE/gal /423) KatB. : pour 3 couronns MN226 232. PORTRAIT RAJCHMAN Portret Ludwi ka Raj chmana, 1926 af. , s. i . , r yl ec 20, 5 x 15, 5, odb. sepi owa; ni e sygn. (AE/gal /424) MN217 (1925) 233. EX LIBRIS L. MORATO Exl i bri s Luci e Morato Mi l l er, 1926 af. , r yl ec 7, 5 x 5, 5 stan I: odb. zaczta; sygn. o . l . d. : x 1/ 1, p. d. : Bran- del . , na odwr. : x 1/ 1 Brandel (AE/gal /425) stan II: napi sy na r yc. l . g. : Apol l o (po grecku), u d. : EX LIBRIS / LUCIE MORATO MILLER, sygn. na r yc. p. d. : INV. FC. K. BRANDEL (AE/gal /426) 2. odb. : ni e sygn. o . (AE/gal /427) MN227 (ok. 1925) 234. ROTIQUE Erotyk, drzewo geneal ogi czne, 1926 s. i . , r yl ec, af. 11, 8 x 8, 8, odb. sepi owa; sygn. o . l . d. : x 1-4, p. d. : Brandel . , na odwr. : xx 1/ 4 Brandel (AE/ gal /428) MN301 (ok. 1927) 235. ROZWADOWSKI J. W. Portret Jana W adys awa Rozwa- dowski ego, 1926 s. i . , r yl ec 19, 9 x 13, 8; sygn. o . l . d. : xx 3/ 3, p. d. : K. Brandel . (AE/gal /429) MN242 236. ROTIQUE Erotyk, 1926 KatB. : Champs d amour avec [. . . ] grave[. . . ] verso pl anche non appl audi r; przekrel ona odwrotna p yta No ? brak w zbi orach MN302 (ok. 1927) 237. PROJET POUR UN EX LIBRIS Exl i bri s Rodol phe Ey- raud, 1926 brak w zbi orach MN292 (przed 1927) 238. ROZWADOWSKA Portret Wandy (?) Rozwadowski ej , ok. 1926 af. , s. i . , r yl ec 19, 8 x 13, 8; sygn. o . p. d. : K. Brandel (AE/gal /430) MN243 239. W. ROZWADOWSKI Portret Jana W adys awa Rozwa- dowski ego, ok. 1926 s. i . 20 x 13, 7 stan I: sygn. o . l . d. : x 3/ 3 (AE/gal /431) stan II: sygn. na r yc. p. d. : KB Pari s 1926 (AE/gal / 432) MN241 240. EX LIBRIS RIOCAVADO Exl i bri s Franci sco Mancebo Igon de Ri ocavado, ok. 1926 af. 10, 4 x 8; napi s na r yc. : FRANCISCO MANCEBO de IGN=CONDE de RIOCAVADO / EXLIBRIS / FUGIT IRREPARABILE TEMPUS stan I: sygn. o . l . d. : 1/ 1 (AE/gal /433) stan II: sygn. o . l . d. : 5/ 8, p. KB (AE/gal /434) stan III: sygn. na r yc. p. d. : BRANDEL, o . l . d. : 2/ 4, p. d. : Brandel . , na odwr. napi s o . l . d. : 2/ 4 avant ocreux (AE/gal /435) MN238 241. BL ASON Herb (Rogal a i Trby), ok. 1926 KatB. : (Grabi ankw ?) 61 brak w zbi orach MN244 242. MADAME MOTZ SOPHIE Portret doktorowej Zof i i Motz, ok. 1926 s. i . , r yl ec 15 x 9, 9; sygn. na r yc. p. d. : KBrandel , o . p. d. : K Brandel . (AE/gal /436) MN390 (l ata 20. ) 243. GERMAINE BAUDOUIN Portret Germai ne Baudoui n, ok. 1926 s. i . , rul . , at. 19, 3 x 14; sygn. o . p. d. : K. Brandel . (AE/ gal /437) MN392 (l ata 20. ) 244. POSNER S. Portret Sz ymona Posnera, ok. 1926 brak w zbi orach MN391 (l ata 20. ) 245. 3/ 4 DE L AUTEUR Autoportret, trz y czwarte w asnej g owy, ok. 1926 af. 21 x 16; sygn. o . p. d. : K. Brandel . (AE/gal /438) MN232 246. CHIMRE I Chi mera I (pani Morato Mi l l er), ok. 1926 s. i . , r yl ec 13, 8 x 8, 8; na r yc. l . d. : znak podobny do krzya, sygn. o . p. d. : Brandel . (AE/gal /439) 2. odb. : ni e sygn. (AE/gal /440) KatB. : M. M. patrz 176; z chi merami co ni e w porzdku dotyczy te poz. 247; cz y ni e m otek do drzwi ? MN231 (ok. 1925) 247. L A LUNE Ksi yc, 1927 s. i . , r yl ec 26, 2 x 25, 4 stan I: odb. sepi owa; l . d. : p. KB, na odwr. p. WL (AE/ gal /441) stan II: sygn. o . l . d. : 10-10, p. d. : Brandel , na odwr. napi s o . : - l a l une 450 F, p. WL (AE/gal /442) 2. odb. : sygn. o . p. d. : Brandel . , na odwr. napi s o . : zbi r WL, p. WL (AE/gal /443) KatB. : z chi merami co ni e w porzdku dotyczy te poz. 246 MN299 248. PAYSAGE LUNAIRE / PAYSAGE IMAGINAIRE / PAYSAGE BIENHEUREUX Kraj obraz z podr y do Pol ski we ni e, ok. 1927 s. i . , rul . 13, 7 x 19, 7 stan I: odb. z dodatki em sepi i ; ni e sygn. (AE/gal / 444) stan II: sygn. o . l . d. : pr. d tat. , p. d. : K. Brandel . , na odwr. : Brandel (AE/gal /445) KatB. : du voyage en songe en Pol ogne; dans une vi l l e, du voyage i magi nai re, domostwa; de voyage en songe; voyage we ni e, ci nq heures du mati n MN402 (l ata 20. ) 249. CATHRDALE DE MEAUX Katedra w Meaux, ok. 1927 s. i . 19, 9 x 13, 7; ni e sygn. (AE/gal /446) MN403 (l ata 20. ) 250. EXLIBRIS R. BAILLY Exl i bri s Rosy Bai l l y, ok. 1927 s. i . , r yl ec 10, 9 x 7, 4; napi s na r yc. r. u d. : ROSA BAILLY / EXLIBRIS, sygn. na r yc. : Brandel f eci t (napi s odwrcony) (AE/gal /447) MN294 251. EX LIBRIS D. VEILLON Exl i bri s Dora Vei l l on, ok. 1927 s. i . , r yl ec 7, 6 x 7, 1; napi s na r yc. : TERRA ET COELO PLURA QUAM LIBRIS CAPIUNTUR / DORA VEILLON EXLIBRIS, ni e sygn. (AE/gal /448) MN246 (ok. 1926) 252. CLOS D AMOUR Ogrd mi oci , 1927 s. i . af. , at. 25, 7 x 25, 5 stan I: ni e sygn. , na odwr. r ys. o . (AE/gal /449) stan II: sygn. o . p. d. : K. Brandel z Warszawy. , na odwr. napi s o . : zbi r WL, p. WL (AE/gal /450) 2. odb. : sygn. o . p. d. : Brandel . , na odwr. napi s o . : AP 42 (AE/gal /451) MN300 253. EX LIBRIS L. NEGRI Exl i bri s Gustavo Luders de Negri , ok. 1927 62 s. i . 10, 6 x 7, 4; napi s na r yc. : EXLIBRIS / GUSTAVO LUDERS DE NEGRI, sygn. o . l . d. : preuve d tat, p. d. : Brandel (AE/gal /452) MN298 253a. EX LIBRIS L. NEGRI Proj ekt eksl i bri su Gustavo Luders Negri , ok. 1927 s. i . 10, 8 x 7, 4; ni e sygn. (AE/gal /453) w KatB. ni e wystpuj e MN297 254. EX LIBRIS A. ZALESKI Exlibris Augusta Zaleskiego, ok. 1927 s. i . 18, 8 x 7, 4 (m. zar ys. 6, 5 x 4, 8); napi s na r yc. u d. : BD CO BD / EXLIBRIS / AUGUST ZALESKI, sygn. na r yc. p. d. : BRANDEL f t. , sygn. o . p. d. : Bran- del (AE/gal /454). 2. odb. : ni e sygn. (AE/gal /455) KatB. : mi ni ster MN295 255. ADRIENNE Adri enne, prof i l du y, ok. 1927 af. 28, 9 x 20, 6 stan I: sygn. o . p. d. : K. Brandel . (AE/gal /456) stan II: ni e sygn. (AE/gal /457) KatB. : dua op. 2 (przekrel one) Wei l MN228 (ok. 1925) 256. MADAME FILIPOWICZ Portret Anny Filipowicz, ok. 1927 s. i . 20, 2 x 15, 4; ni e sygn. , na odwr. napi s d ugopi sem: sucha i g a wprost z model a (AE/gal /458) KatB. : ona Czes awa MN314 (ok. 1928) 257. P. PAINLEV II Portret ministra Paul Painlev, ok. 1927 s. i . , r yl ec 20, 8 x 15, 4; sygn. d ugopi sem l . d. k. : 3/ 3, na odwr. napi sy d ugopi sem: oznaczona / zni szczona (przekrel one), [. . . ] et mi te I/ III (AE/gal /459) por. poz. 261 MN286 258. VOCATION DU DIABLE Wywo ani e di ab a, 1928 KatB. : j edyna odbi tka; pi er wsza wersj a uni que; p yta 1sza porzucona brak w zbi orach MN309 259. TWARDOWSKI CRACOVIE Twardowski na r ynku w Krakowi e, 1928 s.i., af., rul., r ylec 25,8 x 20,5; sygn. na r yc. p.d.: 1928 stan I: ni e sygn. (AE/gal /460) stan II: sygn. o . l . d. : 5-30. , p. d. : -Brandel (AE/gal / 461) MN310 260. EX LIBRIS J. P. VAILL ANT Exl i bri s Jean-Paul Vai l l ant, ok. 1927 s. i . , r yl ec 9, 4 x 8, 4 stan I: odb. sepi owa; ni e sygn. (AE/gal /462) stan II: napi s na r yc. : EX LIBRIS / - JEAN-PAUL-VAIL- L ANT- (AE/gal /463) 2. odb. : l . d. : p. KB (AE/gal /464) MN293 261. P. PAINLEV I Portret mi ni stra Paul Pai nl ev, ok. 1927? s. i . 25, 2 x 18, 6 stan I: ni e sygn. , na odwr. napi s pi rem: 257 (przekre- l ony) (AE/gal /465) stan II: ni e sygn. , na odwr. napi s d ugopi sem: N. 257 (przekrel ony) (AE/gal /466) KatB. : zarzucony I P. P. ; zni szczona przed wykonani em por. poz. 257 MN285 262. RUTKOWSKA MARIE Portret tancerki Mari i Rutkow- ski ej , ok. 1927 s. i . 30 x 22; sygn. o . p. d. : K Brandel . (AE/gal /467) 2. odb. : l . d. : p. KB (AE/gal /468) KatB.: w Par yu szkoa taca tancerka Op[er y] Petersbur- skiej [...]; mylnie zapisane nazwisko: PRUTKOWSKA MN287 263. MAX ANTOINE Portret Max Antoi ne, ok. 1928 s. i . , af. 24, 8 x 16, 7; sygn. o . p. d. : K. Brandel . (AE/ gal /469) 63 2. odb. : ni e sygn. (AE/gal /470) MN393 (l ata 20. ) 264. POCAUNEK Poca unek, wspomni eni e z l at 19001903, 1909-1910? KatB. : Poca unek we drzwi ach rob[i ony] w 1910 w Eco- l e des B[eaux] A[rts] drzewor yt atel i er Pannemackera; Poca unek w chaci e. 1910 r. w Ecol e des B[eaux] A[rts] drzewor yt brak w zbi orach MN21 265. EX LIBRIS PEEL Exl ibris pianistyki Eugenii Peel , 1928 s. i . , rul . , af. 13, 9 x 8, 8; ni e sygn. (AE/gal /471) MN306 266. PAYSAGE POLONAIS Kraj obraz pol ski z chat i boci a- nami , ok. 1928 s. i . , r yl ec, af. 7, 5 x 12; sygn. o . p. d. : K Brandel . , na odwr. napi s o . : 360 (przekrel ony) (AE/gal /472) KatB. : chata pol e boci any MN313 267. EX LIBRIS Exl i bri s Rodol phe Eyraud, ok. 1928 drz. 4, 3 x 6, 1; napi s na r yc. : RODOLPHE EYRAUD / ET NUNC. . . ERUDIMINI / EX-LIBRIS, sygn. na r yc. p. g. : KB (AE/gal /473) KatB. : Eyraud ogmi os? 288?; drzewor yt [. . . ] Robert Ey- raud; Si wi cki ??? MN291 (ok. 1927) 268. DANS L A MONTAGNE W grach, ok. 1928 af. , s. i . , r yl ec 10, 8 x 7, 4; sygn. o . l . d. : 10-40, p. d. : Brandel . , na k. : p. KB (AE/gal /474) KatB. : ma a kaskada 331 MN422 (ok. 1932) 269. ARCHER uczni k, ok. 1928 af. , s. i . 14, 9 x 9; napi s na r yc. : DUM STUDEO GEMINI COMPONERE / FOEDERA REGINI / INVENI CORDIS BELL A NEFANDA / MEI, l . d. : p. KB (AE/gal /475) 2. odb. : sygn. o . p. d. : Brandel . (AE/gal /476) MN303 (ok. 1927) 270. CHIMRE PETITE Chi mera ma a, ok. 1928 s.i., r ylec 7,7 x 4,6; sygn. o. p.d.: Brandel. (AE/gal/477) KatB. : cz y ni e ko atka?; (ko atka do drzwi ) MN304 (ok. 1927) 271. BORNE Kami e grani czny, ok. 1928 s. i . 14 x 9; na r yc. p. d. znak przypomi naj cy krzy, sygn. o . p. d. : Brandel . (AE/gal /478) 2. odb. : ni e sygn. (AE/gal /479) MN424 (ok. 1932) 272. ADAM ZAMOYSKI Portret Adama Zamoyski ego, ok. 1928 s. i . , r yl ec 19, 9 x 14; sygn. na r yc. l . d. : Brandel sct, o . p. d. : K. Brandel . (AE/gal /480) 2. odb. : ni e sygn. (AE/gal /481) MN395 (l ata 20. ) 273. QUADRIGE PETIT Kwadr yga ma a, ok. 1928 s. i . , af. 15, 9 x 11, 8; sygn. o . l . d. : 10-40, p. d. : K. Brandel . (AE/gal /482) KatB. : szki c MN307 274. QUADRIGE GRAND Kwadr yga dua, 1928 s. i . , af. , rul . , r yl ec 32, 4 x 24, 7 stan I: l . d. : p. KB (AE/gal /482) stan II: ni e sygn. , na odwr. napi s o . : Zbi r WL, p. WL (AE/gal /483) 2. odb. : l . d. : p. KB (AE/gal /484) MN308 275. DANYSZ JEAN Portret Jana Danysza, pomi ertny, 1928 s. i . 9 x 13, 7; sygn. na r yc. l . d. : Brandel (AE/gal /485) KatB. : na ou mi erci , bi ol og Instytut Pasteur Pari s MN305 (ok. 14 I 1928) 276279, 282: Zygmunt Lubi cz Zal eski , O rzeczach b ahych i wi ecznych (Par y 1929) wi ni ety do ksi ki , 1928/ 1929: 276. BANDEAU DIALOGUES ZALESKI [I] Wi ni eta ze sf i nksami , rozdz. I, s. 13, 15, 17, 19, 21, 23, 25 64 KatB. : voi r 282 dopi sek obej muj e poz. 276279; Fronti spi s o rzeczach wi ecznych i b ahych brak w zbi orach MN318 277. BANDEAU DIALOGUES ZALESKI [II] Wi ni eta ze sf i nksami , rozdz. II, s. 29, 31, 33, 35, 37, 39, 41 brak w zbi orach MN319 278. BANDEAU DIALOGUES ZALESKI [III] Wi ni eta ze sf i nksami , rozdz. III, s. 45, 47, 49, 51, 53, 55 brak w zbi orach MN320 279. BANDEAU DIALOGUES ZALESKI [IV] Wi ni eta ze sf i nksami , rozdz. IV, s. 59, 61, 63, 65 brak w zbi orach MN321 280. C. FILIPOWICZ Portret C[zes awa] Fi l i powi cza, 1929 s. i . , af. 24 x 17, 8; ni e sygn. , na odwr. napi s d ugopi - sem: w przestworzach Czes aw Fi l i powi cz szef l otni ctwa pol [ski ego] do 1940. (AE/gal /486) MN394 (l ata 20. ) 281. CATHDRALE AMIENS Katedra w Ami ens, ok. 1929 KatB. : pour l di teur preuve d tat uni que en [. . . ]; pour l e pri nce di teur vreux; cz y tu co dl a kupca brak w zbi orach MN brak 282. FRONTISPICE DIALOGUES Z. Wi ni eta tytu owa z archi tektur, ok. 1929 KatB. : Zal eski o rzeczach b ahych i wi ecznych; (Zal eski e- go Z. L. ); se [. . . ] 276-279 brak w zbi orach MN317 283. EX LIBRIS CH APOWSKI Exl i bri s Al f reda Ch apow- ski ego, ok. 1929 brak w zbi orach MN397 (l ata 20. ) 283a. EX LIBRIS CH APOWSKI Proj ekt exl i bri su Al f reda Ch apowski ego, ok. 1929 brak w zbi orach w KatB. ni e wystpuj e MN396 (l ata 20. ) 284. EX LIBRIS CH APOWSKA Exl i bri s Hel eny z Mi el y- ski ch Ch apowski ej , ok. 1929 af. , s. i . , r yl ec 10, 6 x 7, 3 stan I: odb. na odwr. zaproszeni a na werni sa wystawy zorgani zowanej w Muse d Art et d Hi stoi re w Gene- wi e (3. 09-30. 09 1926); napi s o . na r yc. : FRANGITUR / NEC / FLECTABAT. , p. g. czarna pi ecztka: 655 (AE/ gal /487) stan II: napi s na r yc. u g. : HELENA Z MIELYSKICH CH APOWSKA / EXLIBRIS u d. : FRANGITUR NEC FLECTATUR, sygn. na r yc. l . d. : KB g . , p. d. : Brandel f ct. (AE/gal /488) MN398 (l ata 20. ) 285. PROFIL (ROND) Prof i l w kol e, Luci e Morato Mi l l er, ok. 1929 s. i . 12, 8 x 9, 1 (m. zar ys. 6, 3, ko o); ni e sygn. (AE/ gal /489) MN229 (ok. 1925) 286. PROFIL L.M. Portret Lucie Morato Miller, profil, ok. 1929 brak w zbi orach MN230 (ok. 1925) 287. LUSTRE wi eczni ki , 1928 s. i . , r yl ec, rul . 25 x 25, 1 stan I: odb. sepi owa; ni e sygn. (AE/gal /490) stan II: ni e sygn. , na odwr. napi sy o : Tytu y odpowi a- daj ce moj emu katal ogowi / 57 Drzewa w Gayac / 98 Tao- rmi na (Etna) / 90 Wul kan / 91 Madonna wrd zwi erzt / 107 Chata / 67 Ci ar / 109 Zabawa / 114 Szki c do medal u (AE/gal /491) stan III: l . d. : p. KB (AE/gal /492) 2. odb. (na j edwabi u): ni e sygn. (AE/gal /493) KatB. : cycl e de l a cathdral e MN311 288. EX LIBRIS PATON Exl i bri s P. D. Paton, ok. 1929 s. i . , rul . 4, 7 x 7, 7; napi s na r yc. : P. D. PATON EX LIBRIS / RIDE SI SAPIS, sygn. na r yc. l . d. : KB (AE/gal /494) 65 KatB. : z b dem aci ski m [. . . ] we Szkocj i MN247 (ok. 1926) 289. EX LIBRIS L ABZAC Exl i bri s Robert de Labzac, ok. 1929 af., s.i. 10,6 x 7,3 (m. zar ys. 7,2 x 5,4); napis na r yc.: DUM SPIRO SPERO / EX LIBRIS / ROBERT DE LABZAC stan I: ni e sygn. , na odwr. r ys. i notatki o . (AE/gal / 495) stan II: sygn. na r yc. u d. : KB (K odwrcone) (AE/ gal /496) 2. odb. : ni e sygn. o . (AE/gal /497) KatB. : g wka dzi ecka Bri gi de [. . . ] oznaczona na p yci e patrz poz. 186 i 186a MN399 (l ata 20. ) 290. TUDE CHIMRE Studi um chi mer y, proj ekt eksl i bri su Gustavo Luders Negri , ok. 1929 KatB. : zarzucona brak w zbi orach MN296 (przed 1927) 291. P. LIVRE Portret pana Pi erre Li vre, ok. 1929 s. i . 11, 5 x 7, 5; ni e sygn. (AE/gal /498) KatB. : non edi te - grav de mod[l e] di rectement sur l a pl anche; (vi de 303) MN322 292300: Pi erre Li vre, Suppl ment au paradoxe sur l e co- mdi en de Di derot (Pari s 1929) i l ustracj e do ksi ki , ok. 1929: 292. ILLUSTRATIONS POUR LE PARADOX. . . [I] Wi ni eta z archi tektur, rozdz. I, s. 11 KatB. : sur l es acteurs (compl ment pour) dopi sek obej - muj e poz. 292300 brak w zbi orach MN327 293. ILLUSTRATIONS POUR LE PARADOX. . . [II]: a) Wi ni eta z f ontann, rozdz. II, s. 27 drz. 3, 5 x 7, 7; ni e sygn. (AE/gal /499) MN328 b) Wi ni eta z dwi ema postaci ami , rozdz. III, s. 41 drz. 3, 3 x 7, 3; ni e sygn. (AE/gal /500) MN329 c) Wi ni eta z maskami , rozdz. IV, s. 65 drz. 3, 3 x 7, 3; ni e sygn. (AE/gal /501) MN330 294. ILLUSTRATIONS POUR LE PARADOX. . . [III]: a) Wi ni eta z kaduceuszem, rozdz. V, s. 93 drz. 3 x 7, 2; ni e sygn. (AE/gal /503) MN331 b) Wi ni eta z maskami , rozdz. VI, s. 111 drz. 3, 2 x 7, 5; ni e sygn. (AE/gal /504) MN332 295. ILLUSTRATIONS POUR LE PARADOX. . . [IV]: a) Przer ywni k z mask, s. 64 brak w zbi orach MN333 b) Przer ywni k z umi echni t mask, s. 92 brak w zbi orach MN334 c) Przer ywni k, g owa z mask, s. 110 brak w zbi orach MN335 296. ILLUSTRATIONS POUR LE PARADOX. . . [V] Prze- r ywni k ze sf i nksami , s. 118 brak w zbi orach MN336 297. ILLUSTRATIONS POUR LE PARADOX. . . [VI] Di de- rot wg Houdona, f rontyspi s s. i . 11, 5 x 7, 5 st an I : sygn. o . l . d. : I I 1/ 1, p. d. : K. B. , na odb. do- r ysowane f ragment y o . , na odwr. not at ki o . (AE/ gal /506) stan II: ni e sygn. (AE/gal /507) 2. odb. (sepi owa): ni e sygn. (AE/gal /508) stan III: odb. w ksi ce; napi sy na r yc. : u d. : DIDE- ROT, l . d. : Houdon f eci t, p. d. : Brandel sc. (AE/gal /758) 66 KatB. : Di derot d aprs Houdon MN323 298. ILLUSTRATIONS POUR LE PARADOX. . . [VII] Pi erre Li vre, po stroni e tytu owej s. i . , 11, 3 x 7, 4, odb. w ksi ce; napi s na r yc. u d. : PIERRE LIVRE, sygn. na r yc. l . d. : Brandel sct. (AE/ gal /758) MN324 299. PROMTHE Prometeusz, rozdz. II, po s. 32 af. 11, 6 x 7, 6 stan I: l . d. : p. KB, na odwr. p. WL (AE/gal /509) 2. odb. (sepi owa): ni e sygn. (AE/gal /510) stan II: odb. w ksi ce; sygn. na r yc. p. d. : Brandel f (AE/gal /758) MN325 300. THTRE Teatr, rozdz. IV, po s. 80 af. , rul . 11, 5 x 7, 5 stan I: ni e sygn. , na odwr. p. WL (AE/gal /511) 2. odb. (sepi owa): ni e sygn. (AE/gal /512) stan II: odb. w ksi ce; sygn. na r yc. l . d. : Brandel 29 (AE/gal /758) MN326 301. PROCHASKA (MME. M. ) Portret pani Mari i Prochasko- wej , ok. 1929 s. i . 10, 7 x 7, 4 stan I: ni e sygn. (AE/gal /513) stan II: ni e sygn. (AE/gal /514) MN414 (ok. 1930) 302. CHABRI (PROF. M. ) Portret prof esora Chabri , ok. 1929 brak w zbi orach MN315 303. EX LIB[RIS] SIWICKI MAREK Exl i bri s Marka Si wi c- ki ego, ok. 1929 drz. 7 x 5, 2; sygn. na kl ocku: p. d. : KB stan I: napi s na kl ocku: EXLIBRIS, na odwr. l i czba: 218 (przekrel ona) (AE/gal /515) stan II: napi s na kl ocku: EXLIBRIS / MAREK SIWICKI, na odwr. l i czby: 424, 218 (przekrel one) (AE/gal /516) MN387 304. ANTIQUITS Staro ytnoci , ok. 1929 KatB. : Louvre croqui s brak w zbi orach MN464 (ok. 1935) 305. HERMAPHRODITE Hermaf rodyta, ok. 1930 s. i . , r yl ec 13, 9 x 8, 9 stan I-III: ni e sygn. (AE/gal /517-AE/gal /519) stan IV: l . d. : p. KB, na odwr. p. WL (AE/gal /520) MN469 (ok. 1935) 306. EX LIBRIS Exl i bri s Ber nard de Sari ac, ok. 1930 af. , s. i . , rul . 10, 9 x 7, 5; napi s na r yc. : BERNARD DE SARIAC / : EXLIBRIS: stan I: odb. z dodatkiem sepii; nie sygn. (AE/gal/521) stan II: sygn. na r yc. p. d. : KB (odwrcone), o . p. d. : Brandel (AE/gal /522) MN400 (l ata 20. ) 307. VERSAILLES I Wersal I, ok. 1930 brak w zbi orach MN456 (przed 1935) 308. VERSAILLES II Wersal II, ok. 1930 s. i . , r yl ec, rul . 15, 1 x 16, 1; sygn. o . l . d. : 30-50, p. d. : Brandel (AE/gal /523) MN457 (przed 1935) 309. EX LIBRIS WITEMBERG Exl i bri s Jzef a i Romany Wi - tenbergw, ok. 1930 s. i . 10, 2 x 7, 2; na r yc. napi s: EX LIBRIS / JOSEPH ET ROMANA WITEMBERG i poprawki o . , ni e sygn. , na k. napi sy o . : WITEMBERG / Romana / ROMANA (AE/gal /524) MN416 (przed 1931) 310322: Andr Mauroi s, Ari el ou l a vi e de Shel l ey (Pari s 1929) i l ustracj e do ksi ki , ok. 1929 310. ARIEL ILLUSTRATION: FRONTISPICE I Frontyspis do cz. I drz. b. 15, 1 x 10 67 stan I: odb. czarno-bi a a; ni e sygn. (AE/gal /525) stan II: odb. 1-3 (rne wersj e bar wne), na j ednej p. KB (AE/gal /526-AE/gal /528) KatB. : Ari el sous l e templ e MN337 311. ARIEL ILLUSTRATION: FRONTISPICE II Frontyspi s do cz. II drz. b. 15 x 10, 1 stan I: odb. czarno-bi a a; ni e sygn. (AE/gal /529) stan II: odb. 1-3 (rne wersj e bar wne), na j ednej p. KB (AE/gal /530-AE/gal /532) stan III: odb. czarno-bi a a; sygn. na kl ocku l . d. : Bran- del (AE/gal /533) KatB. : sur terre MN343 312. ARIEL ILLUSTRATION: BANDEAUX [I] Wi ni eta, pi e- cz, s. 9 drz. b. 8, 2 x 8, 2; ni e sygn. (AE/gal /534) KatB. : j azda do Irl andi i ; sceau d Oxf ord MN338 313. ARIEL ILLUSTRATION: BANDEAUX [II] Wi ni eta, z a- mane pta, s. 29 drz. b. 6, 9 x 10, 1 stan I: odb. czarno-bi a a (AE/gal /535) stan II: odb. 1-7 (rne wersj e bar wne), j edna sygn. o. l.d.: 3/V, p.d.: Brandel , na k. p.KB (AE/gal/536-AE/ gal/542) KatB. : wi z y zer wane MN339 314. ARIEL ILLUSTRATION: BANDEAUX [III] Wi ni eta, j azda do Irl andi i , s. 73 drz. b. 6, 8 x 10, 3; ni e sygn. stan I: odb. ugrowa na ni ebi eski m pap. (AE/gal /543) stan II: odb. 1-3 (rne wersje bar wne) (AE/gal/544-AE/ gal/546) KatB. : Douvre MN341 315. ARIEL ILLUSTRATION: BANDEAUX [IV] Wi ni eta, Douvre, s. 105 drz. b. 6, 8 x 10, 5; ni e sygn. stan I: odb. czarno-bi a a (AE/gal /547) stan II: odb. 1-5 (rne wersje bar wne) (AE/gal/548-AE/ gal/552) KatB. : port de Douvre MN344 316. ARIEL ILLUSTRATION: BANDEAUX [V] Wi ni eta, Pi za, s. 176 drz. b. 7 x 10, 3 stan I: odb. czarno-bi a a; ni e sygn. (AE/gal /553) stan II: odb. 1-2 (rne wersj e bar wne), w tym l u- strzana sygn. o . l . d. : 3/ V, p. d. : Brandel , p. KB (AE/ gal /554-AE/gal /555) MN347 317. ARIEL ILLUSTRATION: BANDEAUX [VI] Wi ni eta, Amorek z of i cerem, s. 93 drz. b. 6, 4 x 10, 2 stan I: odb. czarno-bi a a; ni e sygn. (AE/gal /556) st an I I : odb. 1- 3 (rne wersj e bar wne), w t ym l u- st rzana sygn. o . l . d. : 3/ 5, p. d. : Brandel , p. KB (AE/ gal /557-AE/gal /559) MN342 318. ARIEL ILLUSTRATION: BANDEAUX [VII] Wi ni eta, truci zna i mi er, s. 132 drz. b. 4, 2 x 10, 3, odb. 1-3 (rne wersj e bar wne), j edna: p. KB (AE/gal /560-AE/gal /562) KatB. : sui ci de de f emmes MN345 319. ARIEL ILLUSTRATION: BANDEAUX [VIII] Wi ni eta, portret Shel l eya, s. 49 drz. b. 6, 1 x 9, 3; ni e sygn. (AE/gal /563) KatB. : portrai t de Bayron[!] MN340 320. ARIEL ILLUSTRATION: BANDEAUX [IX] Wi ni eta, pustka, s. 157 68 drz. b. 6, 8 x 10, 3; ni e sygn. stan I: odb. czarno-bi a a (AE/gal /564) stan II: odb. 1-3 (rne wersje bar wne) (AE/gal/565-AE/ gal/567) MN346 321. ARIEL ILLUSTRATION: BANDEAUX [X] Wi ni eta, Fe- ni ks, s. 197 drz. b. 7, 2 x 9, 1; ni e sygn. stan I: odb. czarno-bi a a (AE/gal /568) stan II: odb. 1-4 (rne wersje bar wne) (AE/gal/569-AE/ gal/572) MN348 322. LETTRES ORNES i ni cj a y i przer ywni k do ksi ki Andr Mauroi s, Ari el ou l a vi e de Shel l ey (Pari s 1929) a. Ini cj a y I. Ini cj a E, s. 9 drz. 3, 8 x 3; ni e sygn. (AE/gal /573/1) MN356 II. Ini cj a A, s. 14 drz. 3, 6 x 4, 1; ni e sygn. (AE/gal /574/1) MN357 III. Ini cj a E, s. 19 drz. 4 x 3, 7; ni e sygn. (AE/gal /575/1) MN358 IV. Ini cj a Q, s. 23 drz. 3, 7 x 2, 3; ni e sygn. (AE/gal /576/1) MN359 V. Ini cj a L, s. 33 drz. 3, 8 x 3, 4; ni e sygn. (AE/gal /577) MN360 VI. Ini cj a R, s. 38 drz. 3, 3 x 3, 3; ni e sygn. (AE/gal /579/1) MN361 VII. Ini cj a L, s. 44 drz. 4, 3 x 4, 2; ni e sygn. (AE/gal /580/2) MN362 VIII. Ini cj a C, s. 53 drz. 3 x 3; ni e sygn. (AE/gal /581/1) MN363 IX. Ini cj a S, s. 59 drz. 3 x 2, 7; ni e sygn. (AE/gal /582/1) MN364 X. Ini cj a S, s. 63 drz. 3, 8 x 2, 9; ni e sygn. (AE/gal /583/1) MN365 XI. Ini cj a L, s. 70 drz. 4, 2 x 3, 4; ni e sygn. (AE/gal /584) MN366 XII. Ini cj a L, s. 76 drz. 3, 2 x 2, 6; ni e sygn. (AE/gal /585/2) MN367 XIII. Ini cj a A, s. 80 drz. 3, 1 x 3, 8; ni e sygn. (AE/gal /579/2) MN368 XIV. Ini cj a L, s. 84 drz. 4 x 3, 3; ni e sygn. (AE/gal /576/2) MN369 XV. Ini cj a L, s. 90 drz. 4 x 3, 7; ni e sygn. (AE/gal /586/2) MN370 XVI. Ini cj a I, s. 97 drz. 3, 3 x 2, 9; ni e sygn. (AE/gal /582/2) MN371 XVII. Ini cj a L, s. 105 drz. 3, 3 x 3, 3; ni e sygn. (AE/gal /587/2) MN372 XVIII. Ini cj a E, s. 109 drz. 3, 3 x 2, 8; ni e sygn. (AE/gal /588) MN373 XIX. Ini cj a L, s. 115 drz. 3, 9 x 3, 2; ni e sygn. (AE/gal /586/1) MN374 69 XX. Ini cj a L, s. 120 drz. 3, 6 x 3, 5; ni e sygn. (AE/gal /589/2) MN375 XXI. Ini cj a M, s. 125 drz. 3, 5 x 2, 7; ni e sygn. (AE/gal /573/2) MN376 XXII. Ini cj a U, s. 138 drz. 3 x 2; ni e sygn. (AE/gal /574/2) MN377 XXIII. Ini cj a L, s. 144 drz. 3, 2 x 3, 1; ni e sygn. (AE/gal /590/2) MN378 XXIV. Ini cj a A, s. 152 drz. 3, 5 x 3, 5; ni e sygn. (AE/gal /575/2) MN379 XXV. Ini cj a P, s. 164 drz. 2, 8 x 3; ni e sygn. (AE/gal /581/2) MN380 XXVI. Ini cj a M, s. 168 drz. 3, 1 x 2, 3; ni e sygn. (AE/gal /591/2) MN381 XXVII. Ini cj a S, s. 170 drz. 3, 6 x 3, 3; ni e sygn. (AE/gal /590/1) MN382 XXVIII. Ini cj a L, s. 182 drz. 2, 7 x 2, 3; ni e sygn. (AE/gal /591/1) MN383 XXIX. Ini cj a B, s. 186 drz. 4 x 3, 8; p. d. : p. KB (AE/gal /589/1) MN384 XXX. Ini cj a C, s. 191 drz. 3, 4 x 2, 2; ni e sygn. (AE/gal /585/1) MN385 XXXI. Ini cj a M, s. 203 drz. 2, 8 x 3, 5; ni e sygn. (AE/gal /583/2) MN386 b. Przer ywni ki I. Przerywnik, satyr grajcy na flecie, k. tytuowa i s. 102 drz. 4, 1 x 3, 6; ni e sygn. (AE/gal /592) MN349 II. Przer ywni k z l wem, s. 208 drz. 4, 3 x 5, 2; ni e sygn. (AE/gal /593) MN355 III. Przer ywni k, kwi aty w koszu, s. 28, 156 drz. 3, 8 x 4, 4; ni e sygn. (AE/gal /594) MN351 IV. Przer ywni k, kwi aty w wazoni e, s. 48, 196 drz. 4, 3 x 6, 2; ni e sygn. (AE/gal /595) MN352 V. Przer ywni k, or nament rol i nny, s. 18, 119 drz. 2, 3 x 4; ni e sygn. (AE/gal /596/3) MN350 VI. Przer ywni k, kwi at, s. 62, 175 drz. 1, 3 x 3, 8; ni e sygn. (AE/gal /596/1) MN353 VII. Przer ywni k, rozeta, s. 89, 124 drz. 2, 3 x 3; ni e sygn. (AE/gal /596/2) MN354 323. LE MOINE ET LE DIEU PAN Mni ch i boek Pan, ok. 1930 af. , s. i . , r yl ec 8, 4 x 6, 1; ni e sygn. (AE/gal /597) MN449 (1934) 324. CHASSE AUX CHIMRES Pol owani e na chi mer y, ok. 1930 s. i . , rul . 8 x 14, 7; ni e sygn. (AE/gal /598) MN468 (ok. 1935) 325. VAL ST. MARTIN (EN PROVENCE) Col de Val Marti ne w Prowansj i , ok. 1930 s. i . 11, 8 x 17, 8; odb. 1-2 ni e sygn. (AE/gal /599-AE/ gal /600) KatB. : prs de Baus MN410 70 326. TTE DU PAN G owa Pana, ok. 1930 s. i . , r yl ec 14, 3 x 13, 6; sygn. o . p. d. : K. Brandel . (AE/ gal /601) KatB. : (du Vacaresse) 1925 MN411 327. IGN. KARNKOWSKI Portret Ignacego Kar nkowski ego, ok. 1930 s. i . , rul . , r yl ec 15, 8 x 18, 9; ni e sygn. (AE/gal /602) MN415 328. PAYSANNE ALL AITANTE Ch opka karmi ca dzi ecko, ok. 1930? brak w zbi orach MN288 (przed 1927) 329. EX LIBRIS HINDERMEYER Exl i bri s Charl es Hi nder- meyer, ok. 1930 af. , s. i . , rul . , r yl ec 13, 9 x 8, 9 (m. zar ys. 10, 7 x 6, 5); napi s na r yc. u g. : CHARLES HINDERMEYER ARCHI- TECTE / EX LIBRIS stan I: ni e sygn. (AE/gal /603) stan II: sygn. na r yc. p. d. : K. Brandel (AE/gal /604) MN417 (przed 1931) 330. COUPLES DE CHIMRES Para chi mer, ok. 1930 af. , s. i . 11 x 15, 9; sygn. o . l . d. : 27-30, p. d. : Brandel . , napi s o . na k. : 100$ (AE/gal /605) MN467 (ok. 1935) 331. CASCADE Wodospad, ok. 1930 af. , s. i . , r yl ec, rul . 8, 3 x 5, 4 stan I: sygn. o. l.d.: 19-50., p.d.: Brandel. (AE/gal/606) 2. odb. (sepi owa): ni e sygn. (AE/gal /607) stan II: ni e sygn. (AE/gal /608) KatB. : N 268 kraj w grach; rui sseau MN423 (ok. 1932) 332. PORTRAIT DE GAB. MILLET Portret Gabri el a Mi l l et, bi zantol oga z Col l ge de France, 1930 s. i . 19, 8 x 13, 8; ni e sygn. (AE/gal /609) MN413 333. EX LIBRIS P ACHCISKI Exl i bri s W adys awa P ach- ci ski ego, ok. 1930 s. i . , af. , rul . 6 x 4, 1; napi s na r yc. : EXLIBRIS, ni e sygn. (AE/gal /610) MN418 (przed 1931) 334. TWARDOWSKI L AUBERGE ROME Karczma Rz ym, 1930 af. , rul . , s. i . , r yl ec 26 x 20, 4 stan I: ni e sygn. (AE/gal /611) stan II: sygn. o . p. d. : KBrandel . , na odwr. napi s o . : Twardowski dans l auberge 1947 (AE/gal /612) 2. odb. : l . d. : p. KB (AE/gal /613) MN409 335. CHIFFONNIRE PARISIENNE Ga gani arka par yska, 1930 m. w. 6, 2 x 9, 7; napi s na r yc. p. d. : Pari s 1930 (AE/ gal /614) MN412 336. CHEVALIER (BRONZE XV s. ) Rycerz wg brzu z XV w. , ok. 1931? s. i . , r yl ec, rul . 4, 5 x 6, 5; sygn. o . p. d. : K. Brandel . (AE/gal /615) KatB.: do druku; wspomnienie z muzeum Badia Fl orencj a MN465 (ok. 1935) 337. SAGITTAIRE Strzel ec, ok. 1931 s. i . 8, 9 x 6, 4; ni e sygn. (AE/gal /616) KatB. : wstpna do EX L 338 MN420 338. EX LIBRIS SAGITTAIRE TESL AR Exl i bri s Jzef a [An- drzej a] Tesl ara, ok. 1931 s. i . , rul . 6, 5 x 4, 4; napi s na r yc. u g. : MORIAR NE MORIAR / UT EAM VIDEAM stan I: napi s na r yc. : JZEF TESL AR EX LIBRIS, ni e sygn. (AE/gal /617) stan II: napi s na r yc. : JA TESL AR / EX LIBRIS, sygn. na r yc. l . d. : Brandel (AE/gal /618) MN419 339. EX LIBRIS (COCHON, OIE ET TROIS LIVRES) Exl i - bri s ze wi ni , gsi i ksi kami , ok. 1931 s. i . 6 x 3, 6 71 stan I-II: ni e sygn. (AE/gal /619-AE/gal /620) MN514 (l ata 30. ) 340. EX LIBRIS (COCHON, OIE) Exl i bri s ze wi ni i gsi , ok. 1931 s. i . 6, 4 x 4, 4, nowodruk; na odwr. napi s o . : kat. 515 / odbi te 1976, ni e sygn. (AE/gal /621) 2. odb. (ni ebi eska): ni e sygn. (AE/gal /622) MN515 (l ata 30. ) 341. L ARBRE (ST- CLOUD. NEGROPONTE) Drzewo w St. Cl oud, ok. 1931 s. i . , rul . 17, 3 x 12, 2; sygn. o . p. d. : K Brandel f. 9. , na odwr. sygn. o . : K. Brandel z Warszawy (AE/gal /623) 2. odb. : l . d. : p. KB (AE/gal /624) KatB. : skradzi ono p yt w 1947 MN458 (przed 1935) 342. MOUL AGE L A TTE ANTIQUE Odl ew g owy antycz- nej , ok. 1931 s. i . , rul . , af. 17, 9 x 11, 8; ni e sygn. (AE/gal /625) MN466 (ok. 1935) 343. VIBRATIONS LUNAIRES Wi bracj e ksi ycowe, i l ustra- cj a do Fausta, ok. 1931 af. , s. i . , rul . , r yl ec 25 x 24, 8; sygn. o . l . d. : 16-30. , p. d. : K. Brandel . , na odwr. napi s o . : zbi r WL, p. WL (AE/gal /626) MN426 (ok. 1932) 344. EX LIBRIS MROZOWSKI Exl i bri s Stani s awa Mrozow- ski ego, ok. 1931 af. , s. i . , r yl ec 9, 7 x 6, 1; napi s na r yc. : STANIS AW MROZOWSKI EX LIBRIS, ni e sygn. (AE/gal /627) 2. odb. (z dodatki em sepi i ): ni e sygn. (AE/gal /628) MN212 (1923) 345351: Zygmunt Lubi cz Zal eski , Geni usz z uroj eni a (War- szawa-Krakw 1932) i l ustracj e do ksi ki , 1932 345. FRONTISPICE POUR GNIE IMAGINAIRE DE Z. L. ZALESKI mi er graj ca na f l eci e, f rontyspi s drz. 10, 8 x 7; ni e sygn. (AE/gal /629) MN427 346. BANDEAU: FOLIE Szal estwo, akt I, scena I, s. 5 drz. 6, 5 x 9, 1; ni e sygn. (AE/gal /630) MN428 347. BANDEAU: FLEURS Kwi aty, akt II, ods ona I, s. 22 drz. 5, 7 x 9, 2; ni e sygn. (AE/gal /631) MN429 348. BANDEAU: LUTTE Wal ka, akt II, obraz II, s. 35 drz. 5, 6 x 9, 2; ni e sygn. (AE/gal /632) MN430 349. BANDEAU: ONDE Fal a, akt III. s. 52 drz. 5, 6 x 9, 2; ni e sygn. (AE/gal /633) MN431 350. CUL DE L AMPE 1, 2, 3, 4, CHAPITRES Wi ni ety do rozdzi a w 1, 2, 3, 4 a. Wi ni eta, traf i l os, s. 16 drz. 4, 4 x 3, 8 (odbi ty na obu stronach k. ); ni e sygn. (AE/gal /634) KatB. : i mpri m sur 3 f eui l l es N350 MN432 b. Wi ni eta, pegaz, s. 25 brak w zbi orach MN433 c. Wi ni eta, dwa putta, s. 40 brak w zbi orach MN434 d. Wi ni eta, dwi e syrenki , s. 67 brak w zbi orach MN435 e. Wi ni eta, buki et kwi atw, s. 83 brak w zbi orach MN436 f. Wi ni eta, putto z osi o kami , ni e wykorzystana brak w zbi orach MN437 351. CUL DE L AMPE DU LIVRE Wi ni eta do ksi ki , a. Przer ywni k, kwi atek, 21 brak w zbi orach MN438 72 b. Przer ywni k, drzewa, s. 34 brak w zbi orach MN439 c. Przer ywni k, kwi aty, s. 51 brak w zbi orach MN440 352. ATROPOS Atropos, ok. 1932 af. , s. i . 12 x 8, 8; napi s na r yc. l . g. : As, ni e sygn. (AE/gal /635) MN470 (ok. 1935) 353. PRIAPE Pri ap, ok. 1932 s. i . , rul . 9, 8 x 6, 2 stan I: odb. na odwr. zaproszeni a na wystaw Gabri el a Thompsona, ni e sygn. (AE/gal /636) stan II: sygn. o . p. d. : Brandel . (AE/gal /637) MN471 (ok. 1935) 354. EX LIBRIS FOIX Exl i bri s genera a Henr y i Antoi nette Foi x, ok. 1932 af. , s. i . 8, 5 x 6, 4; napi s na r yc. r. u d. : HA / FOIX / EXLIBRIS, sygn. o . l . d. : 2-2 I t. , p. d. : Brandel , na k. p. KB (AE/gal /638) MN451 (1934) 355. TWARDOWSKI FIANAILLES Owi adcz yny Twar- dowski ego, ok. 1932 af. , s. i . 25, 8 x 20; sygn. o . p. d. : K. Brandel . z W. (AE/ gal /639) MN455 (przed 1935) 356. RUINES Rui ny, ok. 1932 s. i . , rul . , af. , r yl ec 25, 5 x 42, 8; sygn. o . l . d. : 20-50. , p. d. : K. Brandel . (AE/gal /640) 2. odb. : ni e sygn. , na odwr. napi s o . : zbi r W. L. , p. WL (AE/gal /641) KB442 (przed 1933) 357. LES CHATS Koty, 1932 s. i . 15, 4 x 16, 2; ni e sygn. (AE/gal /642) MN425 358. ROSALIE ZAMOYSKA Portret Rozal i i Zamoyski ej , ok. 1932 s. i . , rul . , r yl ec 20, 2 x 14, 1; sygn. na r yc. p. d. : Brandel scul psi t (napi s odwrcony) [. . . ] (AE/gal /643) MN507 (l ata 30. ) 359. DAMNE / GENRE ROTIQUE Zemsta, ok. 1932 s. i . , r yl ec 12, 3 x 16, 6; ni e sygn. , na k. : p. KB (AE/ gal /644) KatB. : bo te de Pandore Ani a P MN446 (ok. 1933) 360. VILL AGE POLONAIS Wi oska pol ska, 1932 s. i . , r yl ec 8, 4 x 12, 8; sygn. o . l . d. : x 44-50. , p. d. : K. Brandel . f. c. , na odwr. : K. Brandel z Warszawy. (AE/ gal /645) MN459 (przed 1935) 361. L A PL AINE ET L ORAGE Pej za wi el kopol ski z burz, ok. 1933 s. i . , af. , r yl ec 16, 5 x 22, 4; sygn. o . p. d. : K. Brandel . f. s. , na odwr. : K. Brandel z Warszawy (AE/gal /646) MN460 (przed 1935) 362. L A CRTE DES ARAVIS (DANS LES ALPES) Grzbi et grski Aravi s w Al pach, ok. 1933 s. i . 5, 5 x 9 stan I: odb. na odwr. zaproszeni a na werni sa wystawy i ndywi dual nej Konstantego Brandl a zorgani zowanej w Muse d Art et d Hi stoi re w Genewi e (3. 09-30. 09 1926), ni e sygn. , p. d. czarna pi ecztka: 202 (AE/gal / 647) stan II: ni e sygn. (AE/gal /648) MN462 (przed 1935) 363. L A FORT EN POLOGNE DU NORD Las w Pol sce P - nocnej , ok. 1933 af. , s. i . 10, 8 x 14, 7; sygn. o . p. d. : KBrandel . , na odwr. : K. Brandel (AE/gal /649) 2. odb. : ni e sygn. (AE/gal /650) MN461 (przed 1935) 73 364. L ERMITE COUCH Pustel ni k pi cy, ok. 1933 af. , s. i . 8, 8 x 5, 5 stan I: l . d. : p. KB, na k. nakl . numer 52 na zi el onym tl e (AE/gal /651) stan II: ni e sygn. (AE/gal /652) MN447 (przed 1934) 365. TIMBRE (NALEPKA NA KOLONIE LETNIE) Nal epka pi er wsz ych pol ski ch kol oni i l etni ch we Francj i , 1933 mi edzi or yt 9, 5 x 6; napi s na r yc. : 25 cm. / NA PIERW- SZE POLSKIE / KOLONIE LETNIE WE FRANCJI 1933 r. , ni e sygn. (AE/gal /653) MN443 366. LERMITE AVEC UNE BICHE Pustelnik z sarn, ok. 1933 af., s.i. 12,9 x 8,8; sygn. o. p.d.: K. Brandel (AE/gal/654) KatB. : patrz 101 MN448 (przed 1934) 367. PL ACE DE L ALMA Pl ace l Al ma, 1934 brak w zbi orach MN450 368. PORTRAIT DE MME WELLISZ Portret Jadwi gi Wel l i - szowej , 1933-1935 s. i . , rul . 25, 5 x 20, 2; ni e sygn. (AE/gal /655) MN508 (l ata 30. ) 369. PORTRAIT DE MR. WELLISZ Portret Leopol da Wel l i - sza, 1933-1935 s. i . 25, 7 x 20; ni e sygn. (AE/gal /656) MN509 (l ata 30. ) 370. EX LIBRIS L ANDAU Exl i bri s Zof i i i Sz ymona Landau, 1933-1935 s. i . 8, 8 x 5, 5; napi s na r yc. : SILENTIUM NOCTIS / CUBICULUM CL AUSUM / LUMEN UNUM stan I: ni e sygn. , na odwr. f ragment i nnej odb. (AE/ gal /657) stan II: odb. na odwr. zaproszeni a na werni sa wystawy zorgani zowanej w Muse d Art et d Hi stoi re w Genewi e (3. 09-30. 09 1926); napi s na r yc. : EX LIBRIS ZOFII ET SZYMONA L ANDAU, l . g. : znak x ze strza k (), ni e sygn. , l . d. czarna pi ecztka: 288 (AE/gal /658) stan III: odb. z dodatki em sepi i ; napi s na r yc. : EX LIBRIS ZOFII ET SZYMONA L ANDAU, l . g. : znak x ze strza k (), ni e sygn. (AE/gal /659) MN421 (ok. 1931) 371. ARCHITECTURE DU NID D HIRONDELLE / AR- CHITECTURE DU NID D OISEAU / VUE D UN NID D OISEAU / ARCHITECTURE GDZIE UMIECI GNIAZDO Gdzi e uwi gni azdo?, ok. 1936 af. , s. i . , r yl ec 5, 8 x 9, 2; ni e sygn. (AE/gal /660) MN476 372. DAMA / NIEZNONA POCAUNEK Ni eznona (uci sk), ok. 1935 brak w zbi orach MN472 373. FAUNE / FAUN/ E (BIMBU) Faun, 1935 s. i . , af. 13 x 10; sygn. o . l . d. : 25-30, p. d. : K. Brandel . , na odwr. napi s o . : Faune / (Le pri ntemps) / 100- (AE/ gal /661) MN463 374. REIMS Rei ms, wspomni eni e, 1936 s. i . , rul . , af. 10, 5 x 7, 8; ni e sygn. (AE/gal /662) KatB. : z odl eg ego wspomni eni a wspomni eni e MN475 375. CHOPIEC Z FUJARK Ch opi ec z f uj ark, ok. 1936 s. i . 13 x 9, 9; sygn. o . p. d. : K Brandel . (AE/gal /663) MN503 (ok. 1938) 376. A BAHIA (PAYSAGE DE BAHIA) Kraj obraz z Bahi a, ok. 1936 s. i . 5, 3 x 8, 8 stan I: odb. na kartce z paszportu; nie sygn. (AE/gal/664) stan II: ni e sygn. (AE/gal /665) MN481 377. PAIX AUX HOMMES DE BONNE VOLONT Pokj l u- dzi om dobrej wol i , ok. 1936 74 drz. 11, 3 x 14, 3; napi s na r yc. r. u d. : PAIX SUR L A TERRE / AUX HOMMES DE BONNE VOLONT stan I: ni e sygn. (AE/gal /666) stan II: sygn. na r yc. p. d. : KB (B odwrcone) (AE/ gal /667) 2. odb. na brzowym pap. (AE/gal /668) KB484 378. EX LIBRIS F. PONCET Exlibris Felix J.M. Poncet, ok. 1936 s. i . , rul . , af. 9, 9 x 6, 1 stan I: odb. na odwr. zaproszeni a na werni sa wystawy i ndywi dual nej Konstantego Brandl a zorgani zowanej w Muse d Art et d Hi stoi re w Genewi e (3. 09-30. 09 1926); na r yc. napi sy: pi rem na czci zar ysowanej : EX LIBRIS / FRANOIS MARIE PONCET, o . na cz- ci ni e zar ysowanej : EX LIBRIS / FRANOIS MARI[E] PONCET, na r yc. korekta graf i ki o . i pi rem, l . d. czar- na pi ecztka: 241, ni e sygn. (AE/gal /670) stan II: napi s na r yc. u d. : EX LIBRIS FELIX J. M. PON- CET, ni e sygn. (AE/gal /671) stan III: napi s na r yc. u d. : EX LIBRIS FELIX J. M. PON- CET, sygn. na r yc. p. d. : K. Brandel (AE/gal /672) MN474 (ok. 1935) 379. VERS LE PAYS DES LOTOPHAGES Do kraj u Lotof a- gw, 1936 s. i . 5, 9 x 9, 3; odb. na odwr. zaproszeni a na werni sa wyst awy i ndywi dual nej Konst ant ego Brandl a zorga- ni zowanej w Muse d Art et d Hi st oi re w Genewi e (3. 09- 30. 09 1926), p. d. czarna pi eczt ka: 295, ni e sygn. (AE/gal /673) MN477 380. L CREVISSE Rak i kozi oroec, ok. 1936 af. , s. i . 9, 4 x 6; ni e sygn. (AE/gal /674) KatB. : capri cor ne broszka? ex l i bri s MN452 (ok. 1934) 381. EX LIBRIS M. ZIELISKI Exl i bri s Mi chel Zi el i ski , ok. 1936 s. i . 8, 8 x 5, 3; napi s na r yc. : Ex Li bri s / Mi chel Zi el i ski , ni e sygn. (AE/gal /675) MN454 (ok. 1934) 382. EX LIBRIS V. OLIVET Exl i bri s Vi ctor Ol i vet, ok. 1936 s. i . 7, 5 x 5, 4; napi s na r yc. : Ex Li bri s / Vi ctor Ol i vet stan I: 7, 5 x 6, 6, odb. na odwr. zaproszeni a na werni - sa wystawy i ndywi dual nej Konstantego Brandl a zor- gani zowanej w Muse d Art et d Hi stoi re w Genewi e (3. 09-30. 09 1926); ni e sygn. (AE/gal /676) stan II: ni e sygn. (AE/gal /677) stan III: sygn. na r yc. p. d. : KB / Brandel (AE/gal /678) 2. odb. : ni e sygn. o . (AE/gal /679) MN453 (ok. 1934) 383. L ENFANT DEVANT UN TROU / DU PAYS D NIGME Dzi ecko w j aski ni , ok. 1936 af. , s. i . 18 x 22, 7; sygn. o . p. d. : K. Brandel . (AE/gal / 680) 2. odb. : l . d. : p. KB (AE/gal /681) KatB. : strachy na l achy MN445 (ok. 1933) 384. EX LIBRIS SKRZEWSKA Exl i bri s Teresy Skrzewski ej , ok. 1936 s. i . , r yl ec 8, 9 x 5, 3; napi s na r yc. : EX LIBRIS / TERESA SKRZEWSKA stan I: odb. na odwr. zaproszeni a na werni sa wystawy i ndywi dual nej Konstantego Brandl a zorgani zowanej w Muse d Art et d Hi stoi re w Genewi e (3. 09-30. 09 1926); ni e sygn. (AE/gal /682) stan II: ni e sygn. (AE/gal /683) MN516 (l ata 30. ) 385. BRON[IS AW] ROZWADOWSKI OJCIEC JANA W A- DYS AWA Portret Broni s awa Rozwadowski ego, ok. 1936 s. i . 19, 8 x 13, 7; sygn. na r yc. : l . d. : KB (odwrcone), p. d. : KBrandel f eci t, sygn. o . p. d. : Brandel . (AE/gal / 684) 75 2. odb. : ni e sygn. (AE/gal /685) MN510 (l ata 30. ) 386. NAISSANCE DUNE PERLE Narodziny pery, 19361938 s. i . , rul . 24 x 29, 8 stan I: ni e sygn. (AE/gal /686) stan II: sygn. o . p. d. : K. Brandel , na odwr. : p. WL (AE/ gal /687) MN444 (ok. 1933) 387. ME DE L A VISTULE / L ME DU PAYS DE L A VISTU- LE / ESPRIT DE L A VISTULE DUCH RWNINY POL- SKIEJ - Duch rwni ny pol ski ej , ok. 1932 s. i . , rul . , af. 58, 8 x 45, 1; ni e sygn. , na odwr. napi s o . : l arbre de vi e 1000 F, p. WL (AE/gal /688) 2. odb. : ni e sygn. (AE/gal /689) MN441 388. QUAI D ORLANS BIBLIOTHQUE POLONAISE Quai d Orl ans, Bi bl i oteka Pol ska, 1936 af. , s. i . 21, 8 x 27, 9 stan I: sygn. o . l . d. : 3-30. , p. d. : K. Brandel (AE/gal / 690) stan II: sygn. na r yc. l . d. : KB (K odwrcone) / KBran- del Par y (AE/gal /691) st an I I I : napi s na r yc. : BI BLI OTEKA POLSKA W PARYU W DZI ESI CI OLECI E KI EROWNI CTWA FRANCI SZKA PU ASKI EGO 1926- 1936, sygn. na r yc. l . d. : KB (K odwrcone) / KBrandel Par y (AE/ gal /692) MN485 (przed 1937) 389. MR. T. MIERZYSKI Portret Konsul a W adys awa [!] Mi erz yski ego, 1936 s. i . 21, 6 x 14, 8; sygn. na r yc. p. d. : KBrandel / 1936 / w PARYU (K odwrcone) (AE/gal /693) KatB. : zabi ty przez ni emcw [!] MN478 390. MME MIERZYSKA MRE Portret pani Mi erz yski ej , ok. 1936 s. i . 17, 7 x 12, 8; sygn. na r yc. p. d. : KBrandel / PARY (AE/gal /694) KatB. : Tadeusza zamordowanego przez ni emcw [!] MN479 391. MR. MAX EPSTEIN Portret Maxa Epstei na, ok. 1936 s. i . 19, 8 x 13, 8; ni e sygn. (AE/gal /695) 2. odb. : l . d. : p. KB (AE/gal /696) MN511 (l ata 30. ) 392. PAYSAGE SOUVENIR DE BRSIL / PAYSAGE SOUVE- NIR DE BAHIA Krajobraz, wspomnienie z Brazylii, 1936 brak w zbi orach MN482 393. WOYCIECH KARNIEWSKI / WOYCIECH KARNIEWSKI Z RODZINY J. W. ROZWADOWSKIEGO Portret Woj ci e- cha Kar ni ewski ego, 1937 s. i . , r yl ec 19, 8 x 13, 9; na r yc. data: MDCCCXXX, sygn. na r yc. p. d. : 1937 Pari s KBrandel scul psi t (K od- wrcone) (AE/gal /697) MN487 394. BUTTES- CHAUMONT (D APRS L. B. ) Buttes- Chau- mont, ok. 1937 af. , s. i . 36, 7 x 28, 7; l . d. : p. KB (AE/gal /698) MN505 (ok. 1938) 395. ROUTE SABLONNEUSE Droga pi aszcz ysta w Li pnow- ski em, ok. 1937 m. w. , af. 13, 2 x 19, 3; sygn. o . p. d. : K. Brandel . , na odwr. : i nc. f ec. Kbrandel , napi s o . : Route sabl onneuse (AE/gal /699) MN483 (ok. 1936) 396. EX LIBRIS SUZANNE L AURENT Exl i bri s Suzanne Laurent, 1937 af. , s. i . 9, 3 x 6 stan I: ni e sygn. (AE/gal /700) stan II: napis na r yc. u d.: SUZANNE LAURENT EX LI- BRIS; sygn. na r yc. p.d.: KB (B odwrcone) (AE/gal/701) MN490 76 397. D APRS LE DESSIN DE NORWID PORTRAIT DE NORWID Portret Cypri ana Kami l a Nor wi da, 1937 s. i . , rul . , r yl ec 10, 5 x 6, 4 stan I: ni e sygn. (AE/gal /703) stan II: sygn. na r yc. p. d. : K Brandel i nc. / Pari s 1937, sygn. o . l . d. : E. E 1/ 2, p. d. : KBrandel . , na odwr. napi sy o . : C. Nor wi d / pr. d tat 1/ 2 / w 1937 (AE/gal /704) KatB. : de l ui mme MN488 398. CHOPIN D APRS KWIATKOWSKI Portret Chopi na, 1937 s. i . , af. 19, 3 x 13, 3; sygn. na r yc. l . d. : K. Brandel . i nc. / Pari s 1937 (AE/gal /705) MN489 399. TROIS SIRNES Trz y syreny, 19381941 s. i . , af. 24 x 18, 2; odb. na zi el onkawym pap. , ni e sygn. (AE/gal /706) KatB. : nad Wi s / w l oci e MN504 (ok. 1938) 400. PORTRAIT (SZYMASKI) Portret dr. Romana Sz yma- ski ego, ok. 1938 s. i . , r yl ec, rul . 19, 2 x 13, 4; napi s na r yc. u d. : DR. ROMAN SZYMASKI 1840-1908 ZAOYCIEL ORDOWNIKA, sygn. na r yc. p. d. : KB (B odwrcone) (AE/gal /707) KatB. : oj ci ec Jana MN512 (l ata 30. ) 401. EX LIBRIS DR. AUGUST SCHIMAK Exl i bri s dr. August Schi mak, ok. 1938 s. i . 8, 1 x 5, 8; napi s na r yc. u d. : EX LIBRIS DR AU- GUST / SCHIMAK, sygn. na r yc. l . d. : KB / BRANDEL (AE/gal /708) MN517 (l ata 30. ) 402. UN CHNE Exl i bri s Ferdi nand Jacques, 1937 af. , s. i . 9, 9 x 6 stan I: ni e sygn. (AE/gal /709) stan II: napi s na r yc. u g. : EXLIBRIS / F. JACQUES, sygn. na r yc. l . d. : K Brandel (K odwrcone), p. d. : 1937. XI. 5 (AE/gal /710) KatB. : zami eni ony na ex l i bri s Jeanne Jacques Mme; avant l e l ettre MN486 403. PL ACE DU PANTHON (PETITE) Pl ace du Panthon, 1937 KatB. : ma a p yta brak w zbi orach MN491 404. PANTHON (CT NORD) Panteon od P nocy, 1937 s. i . , rul . , af. 16, 5 x 20, 8; ni e sygn. (AE/gal /711) KatB. : redni a p yta MN492 405. PL ACE DU PANTHON (GRANDE) Pl ac Panteonu, 1938 s. i . , af. , r yl ec 34 x 52, 5; ni e sygn. , na odwr. : p. WL (AE/gal /712) 2. odb. : ni e sygn. , na odwr. : p. WL (AE/gal /713) KatB. : dua p yta MN493 406. PORTRAIT DE MME L AURENT Portret genera owej Je- anne Laurent, 1937 s. i . , af. 16, 7 x 12, 4; sygn. o . p. d. : K. Brandel (AE/ gal /714) MN496 (ok. 1938) 407. PONT ALEXANDRE III Most Al eksandra III, 1938 af. , s. i . 26, 1 x 26, 1; ni e sygn. , na odwr. : p. WL (AE/ gal /715) MN495 408. GNRAL HENRI FOIX PORTRAIT Portret genera a Henri Foi x, ok. 1938 s. i . 16, 7 x 13, 7; ni e sygn. (AE/gal /716) KatB. : [. . . ] sur nature MN497 77 409. JEUNE HOMME PORTRAIT Portret m odzi eca, ok. 1938 s. i . 17, 8 x 13, 7; sygn. na r yc. l . d. : KB (odwrcone) (AE/gal /717) KatB. : Jeune homme T. ; Jeune homme co umar ; Portrai t neuveu de l a f emme zmar a? MN513 (l ata 30. ) 410. REMOUS DEAU / CAP VERT / JEUX DE LEAU VU DU BATE- AU EN MOUVEMENT Wyspa Zielonego Przyldka, 1938 s. i . , af. , r yl ec 14, 8 x 26; sygn. o . p. d. : K. Brandel , na odwr. : K. Brandel z Warszawy, napi sy o . : London W. 14. / W. Lei tgeber. 70. Tal garth road 70. , otrz yma em 1. I. 1948 / W. L. (AE/gal /718) KatB. : En pl ai ne onde au l arge l a vue des i l es Azores MN499 411. AU L ARGE LES NUAGES / CALME DANS L A MER. LES NUAGES / LES NUAGES L EQUATOR Kumul usy w tropi kach, ok. 1938 af. , s. i . 11, 1 x 18, 3; sygn. o . p. d. : K. Brandel z War- szawy / 1948. (AE/gal /719) KatB. : 4 heures l aprs mi di MN500 412. BERGE DE PARAGUASSU Skarpa rzeki Paraguassu, 1939 af. , s. i . , r yl ec 9 x 16, 3; sygn. o . p. d. : K. Brandel . 1939. , na odwr. napi sy o . : Berge du Paraguassu. Ma- squeret Paraguassu (AE/gal /720) KatB. : po przebyci u Mascaret na Paraguassu MN480 (1936) 413. ROUTE AVEC DES PALMES BAHIA Droga z pal mami w Bahi a, ok. 1938 af. , s. i . 12 x 15, 6; ni e sygn. (AE/gal /721) MN501 414. ARC-EN- CIEL Tcza w Bahi a, ok. 1938 s. i . 13, 8 x 20; ni e sygn. (AE/gal /722) KatB. : przepych tczowy nad morzem tropi kal nym MN502 415. PORTRAIT DE MADAME PONCET Portret Pani Poncet, ok. 1939 s. i . 7, 2 x 5, 2; ni e sygn. (AE/gal /723) KatB. : podobi zna pani Poncet (w Bahi a) MN473 (ok. 1935) 416. PORTRAIT DE PERARD JOSEPH Portret Joseph Prard, 1939 s. i . , r yl ec 15, 7 x 13, 1 stan I: l . d. : p. KB (AE/gal /724) stan II: sygn. na r yc. l . d. : Brandel / Pari s 1939 29/ VIII (napi s odwrcony) (AE/gal /725) MN506 417. LGENDE DE TWARDOWSKI SUR L A LUNE / TWAR- DOWSKI SUR L A LUNE Twardowski na ksi ycu, 1939/1940 s. i . , af. 25, 6 x 19, 2 stan I: ni e sygn. (AE/gal /726) stan II: sygn. o . l . d. : . 1-10. , p. d. : K. Brandel . (AE/ gal /727) MN519 418. TWARDOWSKI VOCATION DU DIABLE / TWAR- DOWSKI EWOKACYA DYAB A / TWARDOWSKI NA KRZEMIONKACH POD KRAKOWEM Twardowski na Krzemi onkach, 1939/1940 af. , s. i . , r yl ec 20, 8 x 15, 5; ni e sygn. (AE/gal /728) MN520 419. MADAME ANTOINETTE FOIX PORTRAIT Portret genera owej Antoi nette Foi x, ok. 1939 s. i . 17, 7 x 16; ni e sygn. (AE/gal /729) MN498 (ok. 1938) 420. WANDA LOIGNE L ORAGE PRINTEMPS AU PO- LOGNE / WIOSNA W POLSCE KRLEWNA WANDA Exl i bri s Bol es awa Przegal i ski ego, 1946 s. i . 6, 8 x 5, 5 stan I-III: ni e sygn. (AE/gal /730-AE/gal /732) MN523 78 421. PORTRET SUZANNE L AURENT Portret Suzanne Lau- rent, po 1945 s. i . 15, 7 x 10, 8; sygn. o . p. d. : KBrandel z Warszawy / 1948. (AE/gal /733) MN522 422. EX LIBRIS RENA EJBOL Exl i bri s Rena Ej bol , po 1945 af. , rul . , s. i . 9, 7 x 6, 3 stan I-II: ni e sygn. (AE/gal /734-AE/gal /735) stan III: l . d. : p. KB (AE/gal /736) stan IV: napis na r yc.: EX LIBRIS / RENA EJBOL, sygn. na r yc. l.d.: KBrandel (napis odwrcony) (AE/gal/737) MN518 (l ata 30. ) 423. CAPRICORNE ET SAGITTAIRE Kozioroec i strzelec, 1951 af. , rul . , s. i . 17, 8 x 13 stan I: ni e sygn. (AE/gal /738) stan II: sygn. na r yc. l . d. : K. Brandel (napi s odwrco- ny), l . d. : p. KB (AE/gal /739) stan III: odb. brzowo-czarna na yczeni ach nowo- rocznych Of i cyny Samuel a Tyszki ewi cza dl a Wi tol da Lei tgebera (1951/1952); sygn. na r yc. l . d. : K. Brandel (napi s odwrcony), p. d. : KBrandel , napi s o . p. d. : Nr. kat 423 (AE/gal /740) KatB. : dl a Tyszki ewi cza podarek MN525 424. EX LIBRIS MROZOWSKA JANINA Exl i bri s Jani ny Mro- zowski ej , 1954 af. s. i . 6, 9 x 5, 6; napi s na r yc. u d. : EX LIBRIS / JANI- NA MROZOWSKA stan I-III: ni e sygn. (AE/gal /741-AE/gal /743) MN528 425. WIOSNA Z UCHODZCYM WIDMEM GERMASKIM Wi osna nadchodzca w Pol sce, 1945 af. , s. i . , rul . 26 x 18, 7 stan I: odb. ni eukoczona; ni e sygn. (AE/gal /744) stan II: ni e sygn. (AE/gal /745) KatB. : wi osna zaczta w 1938? 39? 40? MN521 426. EX LIBRIS ROGER L AFAGETTE Exl i bri s Roger Laf a- gette I, 1952 s. i . 6, 2 x 9, 8; napi s na r yc. : SUB TEGMINE FAGI / EXLIBRIS ROGER L AFAGETTE, ni e sygn. (AE/gal / 746) MN526 426a. EX LIBRIS ROGER L AFAGETTE Exl i bri s Roger Laf a- gette II, 1952 s. i . 6, 2 x 9, 8, nowodruk; napi s na r yc. : EX LIBRIS SUB TEGMINE FAGI ROGER L AFAGETTE, na k. napi s o . : odbi tk wykona Raf a Strent / 1974 r. (AE/gal /747) w KatB. ni e wystpuj e MN527 427. EX LIBRIS BOLES AW BURIAN Exl i bri s ksi dza Bol e- s awa Buri ana, 1954 s. i . , rul . , r yl ec 7, 2 x 6; napi s na r yc. u d. : 1929 1954 / Ks. BOLES AW BURIAN EX LIBRIS stan I: ni e sygn. (AE/gal /748) stan II: sygn. na r yc. p. d. : KB (K odwrcone), na odwr. sygn. czer won kredk: Brandel f eci t, / Warszawa 1954 / Brandel (AE/gal /749) MN529 428. EX LIBRIS W ADYS AWA DBROWSKIEGO Exl i bri s W adys awa Dbrowski ego, ok. 1946 drz. 5, 1 x 6, 8 (m. zar ys. ), odb. brzowa; napi s na r yc. : AD EXCELSA / SEMPER / AD OPTIMA / EXLIBRIS / W ADYS AW DBROWSKI, sygn. na r yc. p. d. : KB, nad r yc. drukowany napi s: Z KOLLEKTY BIBLIOTEKI POLSKIEJ W PARYU / DL A BIBLIOTEK KRAJOWYCH / DAR W ADYS AWA DBROWSKIEGO. ROKU 1946 (AE/gal /750) MN524 429. EX LIBRIS SUZANNE L AURENT Exl i bri s Suzanne Laurent, 1954 s. i . 9, 8 x 5, 9; napi s na r yc. : EX LIBRIS / SUZANNE / L[. . . ]RENT, ni e sygn. (AE/gal /751) MN530 Jul es Laf orgue, Moral i ts l gendai res, f ronti spi ce grav l eau-f orte par Constanti n Brandel . Pari s: Georges Crs et C i e , 1920. Egz. nr 1904. Na k. tyt. napi s pi rem: Zbi r K. Brandel . (AE/gal /752) poz. 131 Edouard Estauni, LEmpreinte. Roman. Bois originaux de Bran- del. Paris: Le Livre Moderne Illustr: 1925. Na k. tyt. napis pirem: Zbir K. Brandl a; (II wyd. 1929). (AE/gal/755-AE/gal/ 756) poz. 201210 Stani s aw Pi otr Koczorowski , Juveni l i a, f ronti spi s pomyl a i wykona w drzewor yci e Konstanty Brandel . Par y: Nak a- dem autora, 1925. (AE/gal /753) poz. 217 W adys aw Jan Grabski , Trz y wi ece, z trzema mi edzi or ytami or ygi nal nemi [!] Wac awa Zawadowski ego, Franci szka Pro- chaski , Konstantego Brandl a. Par y: Pol ski e Towarzystwo Przyj aci Ksi ki : 1926. Egz. nr IV. (AE/gal /754) poz. 214 i 230 Sze akwaf ort or ygi nal nych Konstantego Brandl a z tekstem Ta- deusza Ci el ewski ego syna. Par yWarszawa [1929]. Egz. nr 33. (AE/gal /762) poz. 63, 125, 224, 245, 252, 255 Zygmunt L. Zaleski, O rzeczach bahych i wiecznych, z drzewor ytami Konstantego Brandla. Par y: Polskie Towarzystwo Przyjaci Ksi- ki, 1929. Egz. nr XLIII. (AE/gal/757) poz. 214, 276279, 282 Pierre Livre, Suppl ment au paradoxe sur l e comdien de Dide- rot. Cuivres et bois originaux de C. Brandel. Paris: ditions du Trianon, 1929. Egz. nr VI. (AE/gal/758) poz. 292300 Andr Mauroi s, Ari el ou l a vi e de Shel l ey. Roman. Boi s ori - gi naux en coul eurs de Constanti n Brandel . Pari s: Le Li vre Moderne Il l ustr, 1929. Na k. tyt. napi s pi rem: Zbi r K. Brandl a. (AE/gal /759) poz. 310322 Z[ygmunt] L[ubi cz] Zal eski , Genj usz [!] z uroj eni a. Mi ster- j um [!] w f ormi e groteski . Drzewor yty or ygi nal ne Konstan- tego Brandl a. WarszawaKrakw: Towarzystwo Wydawni cze w Warszawi e: 1932. Egz. nr 168. Na k. tyt. napi s pi rem: Ze zbi oru K. Brandel . (AE/gal /760) poz. 345351 Cypri en Nor wi d, Le pi ano de Chopi n, traducti on de Joseph Prard, avec l e texte pol onai s et deux poi ntes sches de K. Brandel . Pari s: Bi bl i othque pol onai se, 1937. Egz. nr XLVII. (AE/gal /761) poz. 397, 398 I LUS TRACJ A DO KS I KI L EMPREI NTE Pr z e r y wn i k z k a d u c e u s z e m II. KSIKI POMPE F UNBRE Po g r z e b w a s n y, 1 9 1 2 ?