Elizabeth Moon

Bez Wyrzeczenia
Surrender None
Przekad Jerzy Marcinkowski
S&C
Exlibris
u !a"i#ci $ra%isa Bohannona&
wie'skie(o cho!ca z )lorence w $eksasie& kt*ry straci +ycie& ratu',c
rodzin# z !o+aru-
Bohaterowie s, nie tylko w ksi,+kach-
Podzi#kowania
.byt wiele os*b su+yo "i !orada"i techniczny"i i s!ec'alistyczn,
wiedz,& by wy"ieni/ wszystkich& a !o"ini#cie ko(okolwiek byoby
nieuczciwe- Nie"nie'& s!ec'alne !odzi#kowania nale+, si# Ellen Mc0ean z
Mc0ean Bee1"asters& kt*rych bydo nauczyo "nie wi#ce' od za'#/ na
colle(e2u w 3airyin(4 Joelowi 5ra%esowi za !okazanie "i& 'ak kosi/ bez
obci#cia sobie st*! oraz Markowi 6n(erowi za nauk# i zade"onstrowanie
"o+liwo7ci walki r*+ny"i rodza'a"i broni- B#dy s, "o'e4 oni zrobili
wszystko& +eby "nie !o!rawi/-
Cz#7/ 8
Prolo(
9e(ua :are 'edne(o 'est znaczenia;
Bez wyrzeczenia-
< Niecha' s!ynie na nie(o 7wiato7/ Esei < wy"a"rota ka!an& a !oo+na
dodaa; < 8 sodki s!ok*' :lyanyi < kad,c "okre& r*+owe nie"owl# na
brzuchu "atki- Przysany !os!iesznie z !a=skie(o dworu ka!an u"oczy
!alec we krwi i !rzytkn, (o do chustki& w kt*r, nast#!nie zawin, "okry&
cie"ny loczek nowonarodzone(o& uci#ty srebrny"i no+yczka"i- W
obliczu takie(o dowodu& +adna (u!ia& wie'ska dziewucha nie ukry'e
dziecka !rzed !rawowity" >'ce"- 8diotka "o+e te(o !r*bowa/ < niekt*re
czyniy tak z obawy !rzed "a(i, !ana < cho/ ka+da wystarcza',co
roz(arni#ta& by nie (otowa/ (ulaszu w cza'niku& !owinna zdawa/ sobie
s!raw#& i+ !anowie nie za"ierzali krzywdzi/ tak narodzonych dzieci-
Wr#cz !rzeciwnie- >statni raz !oci,(n,wszy nose"& ka!an nakre7li w
!owietrzu znak& kt*ry roz'a7nia !o"ieszczenie 'eszcze !rzez du(ie
"inuty !o 'e(o wy'7ciu& !o czy" oddali si#& zanosz,c ra!ort o
szcz#7liwych narodzinach- ?aden !otworek4 ludzkie dziecko& zdrowe i o
!rawidowe' ilo7ci czonk*w- By/ "o+e odziedziczy "a(iczn, "oc--- by/
"o+e-
Pozostawiona w izbie !oo+na obrzucia zowro(i" s!o'rzenie" wisz,c,
w !owietrzu s"u(# 7wiata i nakre7lia wasny znak& ciska',c w ni, (ar7ci,
zi*- Blask trwa& nieznacznie tylko bledn,c- @wie+o u!ieczona "atka
chrz,kn#a i !oo+na wr*cia do !racy& i(noru',c 7wiato& kt*re(o nie
!otrzebowaa- Je' donie leczyy- 3ar ten zawdzi#czaa brakowi rozwa(i
!ra!rababki w czasach& (dy co7 takie(o oznaczao szybkie "a+e=stwo z
b#d,cy" !od r#k, cho!e" !a=szczyAniany"- Nie wierzya& +e cokolwiek
si# z"ienio& a wizyta ka!ana Esei !rzekonaa ', tylko& +e wielcy !anowie
!ozbawieni byli !rzyzwoito7ci-
Na !a=ski" dworze !rzyszo7/ nie"owl#cia okre7lono bardzo szybko-
Je(o wasna "atka "o(a (o nia=czy/& lecz traktowano (o 'ak !anicza&
do!*ki nie u'awni, si# 'e(o u"ie'#tno7ci lub ich brak-
Cho!iec okazywa +yw, inteli(enc'# i ciekawo7/ 7wiata4 uczy si# atwo i
zani" "in#o sze7/ zi"owych biesiad& !otra1i 'u+ adnie !rze!isywa/
skry!ty Stare(o :are- M*wi bez wie7niacze(o akcentu& nie brakowao "u
o(ady ani (rac'i- Nie !osiada tak+e krztyny "ocy i kiedy !an straci
reszt# nadziei& +e co7 si# z"ieni& w 'edne' ze swych wiosek wyszuka "u
!rzybran, rodzin# i odesa (o-
Mo(o by/ (orze'- Pan dobrze (o zao!atrzy; rodzinie zacz#o si#
!owodzi/ i "odzieniec nie "ia ko!ot*w ze znalezienie" sobie +ony-
.a!owiedziano "u& +e odziedziczy obe'7cie i w swoi" czasie "ia 'u+
wasn, 1ar"#- 3zi#ki daro" o'ca wystartowa znacznie !owy+e'
!rzeci#tne'& i wkr*tce zosta s#dzi, na rynku !obliskie(o "iasteczka- Nie
utrzy"aby si# z te(o& nie"nie'& dochody uzu!eniay !rodukc'# 1ar"y-
Wiedzia& +e by cakie" nieAle sytuowany i ze wzruszenie" ra"ion
!orzuci dawne nadzie'e na ado!towanie !rzez !a=sk, rodzin#- : 'ednak
nie !otra1i za!o"nie/ o swy" !ochodzeniu& ani obietnicy "a(ii-
B B B
W roku 'e(o narodzin& daleko st,d& +y 'u+ cho!iec& kt*ry !ozbawi 'e(o
!ochodzenie warto7ci-
9ozdzia C
< Jeste7 'u+ wystarcza',co du+y& by !rzesta/ cze!ia/ si# "oich s!*dnic <
ozna'"ia "atka cho!ca- < 8 wystarcza',co 7"iay& by robi/ to& co chcesz-
< M*wi,c to& !rzeczesaa !alca"i nies1orn, czu!ryn# cho!ca i stara "u z
!oliczka s"u(# sadzy- < .aniesiesz "i(ie" ten koszyk do !a=skie(o
zarz,dcy- Jeste7 du+y" cho!ce"& czy dzidziusie"D
< Jeste" du+y < odrzek& "arszcz,c brwi- < Nie bo'# si#- < Matka
!rze'echaa 1artuche" !o 'e(o koszuli i kle!n#a (o w !u!#-
< No to rusza'- Pa"i#ta'& 5ird& "asz zaraz wraca/ do do"u- ?adnych
zabaw z inny"i cho!ca"i i dziewcz#ta"i- Praca czeka& synku-
< Wie"- < .e st#kni#cie" !odni*s si#(a',cy "u nie"al do biodra kosz i
odchyli si# w bok& by zr*wnowa+y/ ci#+ar4 wy!eniony by !o brze(i
na'le!szy"i 7liwka"i z ich drzewa- M*(by 'edn, s!r*bowa/--- sodki sok
s!ywa',cy w (,b !rzeyku---
< 8 nie 'edz ich& 5ird- Nawet 'edne'- $ata wy(arbowaby ci sk*r# za co7
takie(o-
< Nie z'e"- < 9uszy dro(,& z(i#ty !od ci#+are"& lecz zdecydowany nie
odstawia/ kosza i nie od!oczywa/& do!*ki nie straci do"u z !ola
widzenia- Chcia !*'7/ sa"- W zeszy" roku !rosi o to& kiedy by 'eszcze
stanowczo za "ay- : w ty" roku& kiedy "u za!owiedziaa& on---
z"arszczy brwi tak "ocno& +e !oczu& 'ak si# styka',- Ba si#- Mi"o
wszystko- < Nie bo'# si# < "rukn, !od nose"- < Wcale nie- Jeste" du+y&
wi#kszy od innych-
Na drodze widzia innych !ieszych& z kosza"i zawieszony"i na ra"ieniu
lub zarzucony"i na !lecy- Podr#czny koszyk < z ka+de(o !oletka 'e+yn4
kosz na ra"i# < z ka+de(o drzewa !rzez !ierwsze trzy lata rodzenia
owoc*w4 kosz noszony na biodrze < z ka+de(o drzewa owocowe(o !o
trzech latach oraz kosz na !lecy < z ka+de' 'aboni- W zeszy" roku w
ka+de' r#ce ni*s "ay koszyk; dwa !odr#czne koszyki daway 'eden kosz
na ra"i# < zeszoroczn, danin#- $o by czwarty rok rodzenia 7liwy i byli
winni swo'e"u !anu kosz na biodro-
ECo zostawia kosz na ra"i# dla nasF < !o"y7la (orzko- 9ok by suchy4
wi#kszo7/ owoc*w s!ada& zani" do'rzaa- Sysza& 'ak roz"awiali o ty"
rodzice- Mo(li !o!rosi/ zarz,dc# o z"ian# trybutu& ale "o(o to wywoa/
inne ko!oty-
< Nie chc# atki czowieka& kt*ry wyk*ca si# o wysoko7/ daniny <
ozna'"i o'ciec& !ochyla',c si# nad stoe"- < Nie- 0e!ie' dro(o za!aci/
'edne(o roku i "ie/ dobr, o!ini# u !ana- Nie b#dzie"y (odowa/-
5ird sucha w "ilczeniu- 3wa lata te"u cier!ieli (*d4 wci,+ !a"i#ta b*l
brzucha i darowane "u !rzez brata k,ski- Wszystko byoby le!sze od
ta"te(o- $eraz& kiedy tak "aszerowa !obocze"& zaburczao "u w
brzuchu4 za!ach 7liwek wydawa si# w#drowa/ od nosa !rosto do trzewi-
Przy"ru+y oczy !rzed blaskie" so=ca& stara',c si# o ty" nie "y7le/- Py
!od sto!a"i by (or,cy na wierzchu& lecz no(i za!aday si# w ch*d <
czy+by byo "okroD 3lacze(o "okre i zi"ne dawao takie sa"o
wra+enieD 3o'rza kau+#& !ozostawion, !rzez deszcz s!rzed ty(odnia i
ruszy w 'e' stron#& zani" !rzy!o"nia sobie !rzestro(i "atki- ?adnych
kau+& "*wia& nie !*'dziesz do dworu z ubocony"i no(a"i-
.a o'cowski" do"e" trakt zakr#ca wok* za(a'nika rachitycznych
d#b*w i kierowa si# !rosto do wa7ciwe' wioski- 5ird !rzeo+y koszyk na
dru(, stron# i !oszed dale'- Przed ni"& tu+ za olbrzy"i,& ka"ienn,
stodo,& (dzie caa wie7 !rzechowywaa ziarno i siano& "a'aczy naro+nik
"uru !ana- 3ro(a !ena bya ludzi oczeku',cych na we'7cie !rzez bra"#;
dzieci "odszych od nie(o z r#czny"i koszyka"i& 'e(o r*wie7nik*w z
kosza"i na ra"i# oraz starszych& z kosza"i na biodro- Stan, w kole'ce&
!rzesuwa',ce' si# w "iar#& 'ak ci& kt*rzy o!acili 'u+ danin#& wychodzili na
zewn,trz& robi,c "ie'sce inny"-
iedy znalaz si# w 7rodku& nad (owa"i wy+szych od siebie do'rza
'edynie r*( daszku nad stoe" zarz,dcy- Stara si# wa7nie zobaczy/ co7
wi#ce'& zerka',c !o"i#dzy sto',cy"i !rzed ni" ludA"i& kiedy !oczu
"ocne szturchni#cie w (ow#- 9oze'rza si#-
< Gadne 7liwki < !owiedzia 9au1& syn 7winio!asa >re(a- < 0e!sze od
naszych- < 9au1 by o do= wy+szy od 5irda i bardzo zo7liwy- 5ird
kiwn, (ow,& nic nie "*wi,c- $ak byo bez!iecznie' w !rzy!adku 9au1a-
< My7l#& +e wy(l,dayby le!ie' w "oi" koszyku- Co& Si(D < 9au1
szturchn, !od +ebra swo'e(o !rzy'aciela Sikana i oba' wyszczerzyli z#by
do 5irda- < Masz wi#ce'& ni+ !otrzebu'esz& cho!czyku4 ten kosz 'est zbyt
ci#+ki dla ciebie- < 9au1 wzi, sobie z wierzchu (ar7/ 7liwek4 Sikan zrobi
to sa"o-
< Przesta=cieH < 5ird za!o"nia& +e na !a=ski" dziedzi=cu nie wolno byo
!odnosi/ (osu- < $o "o'e 7liwkiH
< Mo+e kiedy7& bo teraz 'a 'e znalaze"- < 9au1 "ocno !chn, 5irda-
Cho!iec zatoczy si#& wysy!u',c 7liwki z koszyka- < .nalaze" 'e na
zie"i& a co na zie"i& to wszystkich& z(adza si#D
5ird !r*bowa zbiera/ tocz,ce si# owoce- Sikan ko!n, (o lekko w ra"i#&
a 9au1 wywr*ci koszyk- 5ird usysza 7"iech innych cho!c*w i krzyk
stro1u',ce' ich kobiety- Poczu (or,co na karku4 zaszu"iao "u w uszach-
.ani" !o"y7la& za!a koszyk i zdzieli ni" 9au1a w twarz- Sikan
skoczy na nie(o4 5ird odtoczy si#& dziko ko!i,c- W "(nieniu oka w ro(u
dziedzi=ca roz(orzaa b*'ka& !okrywa',c bruk roz(nieciony"i 7liwka"i-
.arz,dca krzykn, i stra+nicy !ana wkroczyli zdecydowanie& !osu(u',c
si# r#ko"a& kr*tki"i !aka"i i !aza"i "iecz*w- 3w*ch z nich
unierucho"io 5irda- 9au1 le+a bezwadnie na zie"i& a reszta cho!c*w
zbia si# w !rzera+on, (ru!k# za lini, zbro'nych "#+czyzn-
< Ia=ba < rzuci kto7 nad (ow, cho!ca- 5ird !odni*s wzrok i u'rza
w,sk, twarz zarz,dcy o b#kitnych oczach- < to zacz,D
Nikt nie od!owiedzia- 5ird !oczu& 'ak r#ce zaciska', si# "ocno na 'e(o
ra"ionach& !otrz,sa',c ni"-
< Cho!cze < rozle( si# basowy (os 'edne(o z trzy"a',cych (o
stra+nik*w- < M*w& co wiesz o te' s!rawie- to zacz,D
< >n ukrad "o'e 7liwki- < Nie "ia !o'#cia& +e cokolwiek !owie& zani"
te(o nie uczyni- W ka"ienny" "ilczeniu& w obliczu le+,ce(o
nierucho"o 9au1a i dziedzi=ca !okryte(o rozde!tany"i owoca"i 'e(o
(os zabrz"ia racze' cienko- .arz,dca s!o'rza "u w oczy-
< Jak "asz na i"i#& cho!czeD Jak nazywa si# tw*' o'ciecD
< 5ird& sir- Syn 3orthana-
< 3orthana& coD $w*' o'ciec nie 'est warchoe"4 !o 'e(o synach
oczekiwaby" cze(o7 wi#ce'-
< Sir& on ukrad "o'e 7liwkiH
< Wasz trybut--- tak- Co to byo w ty" rokuD
< osz na biodro& sir- Peen !ysznych 7liwek& wielkich i cie"nych& a on---
< toD
5ird kiwn, (ow, w stron# 9au1a-
< 9au1& sir- >n i 'e(o !rzy'aciel& Sikan-
< Widzia to kto7 'eszczeD < .arz,dca !rzeni*s wzrok na tu"ek
cho!c*w- Wi#kszo7/ !atrzya w zie"i#& lecz $eris& rok starszy od 5irda
syn ich na'bli+szych s,siad*w& !okiwa (ow,-
< . cay" szacunkie"& sir& to 9au1 zacz,- Powiedzia& +e to bardzo adne
7liwki i b#d, le!ie' wy(l,da/ w 'e(o koszyku- Pote" wzi, sobie troch#& a
5ird !owiedzia nie& a on ode!chn, (o na bok---
< 9au1 zada !ierwszy ciosD
< $ak 'est& sir-
< to7 'eszczeD < >d!owiedziay "u niech#tne !rzytakni#cia- Na oczach
5irda wok* Sikana !owstaa wolna !rzestrze=- Cho!ak zaczerwieni si# i
!rzesun, do !rzodu& (dy !ad na nie(o twardy wzrok zarz,dcy-
< Nie byo tak Ale& sir < ozna'"i& !r*bu',c u7"iechn,/ si#
!okiereszowany"i war(a"i- < $ylko dokuczali7"y cho!akowi& nic
wi#ce'-
< 3okuczali7cieD Na dziedzi=cu !anaD
< C*+---
< 6derzye7 te(o cho!caD < .arz,dca wskaza na 5irda-
< No c*+& sir& by/ "o+e lekko (o--- troch#& no--- !o!chn,e"& ale to nic
wielkie(o& +adna ta" bi'atyka- :le wie !an& to 'eden z takich& co to lubi,
wszczyna/ awantury---
.arz,dca z"arszczy brwi-
< Nie !o raz !ierwszy ty i 9au1 !rzys!arzacie !roble"*w- < Skin,
"#+czyzno" za 5irde"- Pu7cili (o- Cho!iec roztar sobie lewy okie/- <
: co do ciebie& 5irdzie& synu 3orthana; b*'ka na dziedzi=cu !ana 'est
zawsze za < zawsze- 9ozu"ieszD
< $ak& sir- < Nie byo nic inne(o do !owiedzenia-
< $wo'a wina !ole(a na ty"& +e !owiedziae7& i+ to two'e 7liwki zostay
ukradzione- $o byy 7liwki two'e(o !ana4 nale+ay do nie(o- 5dyby to
9au1 'e da& !an nadal by 'e otrzy"a- : tak--- < zarz,dca "achn, r#k, na
baa(an- Bardzo "ao owoc*w !rzetrwao walk# w stanie nienaruszony"-
< 0ecz two'a rodzina cieszy si# dobr, o!ini,& "ody 5irdzie i nie wyda'e
"i si#& aby7 chcia !rzys!arza/ ko"u7 ko!ot*w- Wobec cze(o two'a
rodzina nie zostanie ukarana--- za to ty& raze" z !ozostay"i zostaniesz
tuta' i !os!rz,tasz tak& +eby sier+ant Ma(er by zadowolony-
< $ak 'est& sir- < Czyli s!*Ani si# do do"u i dostanie lanie od o'ca-
< Je7li za7 chodzi o ciebie& Sikanie i 9au1ie--- < 9au1 zacz, si# !orusza/ i
otworzy oczy& cho/ nie by w stanie sku!i/ wzroku- < Poniewa+ to wy
wywoali7cie awantur#& co wi#ce'& wybrali7cie sobie na o1iar# "odsze(o
cho!ca& !o s!rz,taniu s!#dzicie noc w dybach- < .arz,dca odwr*ci si# i z
!owrote" za', "ie'sce !od daszkie" nad stoe"& !rzy kt*ry" skrybowie
zaznaczali daniny na du(ich zwo'ach !er(a"inu-
9eszta dnia bya dla 5irda bardzo !oucza',ca- Wystarcza',co cz#sto
szorowa ka"ienn, !odo(# w do"u i czy7ci kle!isko obory z a'na-
>kazao si# 'ednak& +e sier+ant Ma(er dba o czysto7/ ka"ieni !odw*rca
bardzie'& ni+ 'e(o "atka o "iski& z kt*rych 'edli- 9aze" z inny"i
cho!ca"i zebrali kawaki !oroz(niatanych owoc*w do kosz*w < nawet
ich nie !r*bu',c- Pote" nosili wod# w kubach tak du+ych& +e 5ird nie
uni*sby +adne(o z nich sa"odzielnie i szorowali bruk wod, i szczotka"i
na du(ich ki'ach- Pote" s!ukiwali dziedziniec i szorowali 'eszcze raz- 8
kiedy 5ird by 'u+ !ewny& +e ka"ienie dziedzi=ca nie byy czystsze od
"o"entu ich uo+enia& sier+ant znalaz kawaek sk*rki 7liwki i "usieli
zaczyna/ od !ocz,tku- Nie"nie'& stara si# na'le!ie'& 'ak "*(; .ani"
sier+ant !u7ci ich do do"*w& dawno "in#o !oudnie& a !alce 5irda
!o7cierane byy do krwi od szorowania- >1icer !rzywoa (o s!od bra"y&
by za"ieni/ z ni" sowo-
< $w*' tata "a dobr, o!ini# < ozna'"i& kad,c ci#+k, do= na ra"ieniu
5irda- < : i z ciebie dobry cho!ak& cho/ nieco !orywczy- 8 odwa+ny 'este7
< rzucie7 si# sa" na wi#kszych od siebie- My7lae7 kiedy7 o zostaniu
+onierze"D
5irdowi !odskoczyo serce-
< $o znaczy--- taki"& 'ak !anD
Sier+ant roze7"ia si#-
< Nie od razu& rzecz 'asna- .acz,by7 'ak inni& od rekruta- 0ecz 'este7 du+y&
'ak na sw*' wiek& i silny- Ci#+ko !racu'esz- Po"y7l o ty"--- "iecz& "o+e
w*cznia--- !ewne(o dnia "*(by7 nawet zosta/ sier+ante"-
< Jecha !an kiedy7 konnoD < $o byo 'e(o "arzenie; dosi,7/ kiedy7
szybkie(o ru"aka& 'ak czynili to !anowie i !o(alo!owa/ z wiatre" w
zawody-
< Czasa"i- < Sier+ant u7"iechn, si#- < .arz,dca "*(by !oleci/ ci# do
!rzeszkolenia- Cho!ak taki 'ak ty !otrzebu'e dyscy!liny i "ie'sca& (dzie
"*(by zu+y/ nad"iar ener(ii- Poza ty"& 'edna (#ba w do"u "nie' do
wykar"ienia- < Pokle!a 5irda !o ra"ieniu i wy!chn, (o za bra"#- <
Jutro lub !o'utrze za"ieni"y sowo z twoi" o'ce"- 8 nie w!aku' si#
wi#ce' w ko!oty& coD
B B B
< @wi#ta wiatowa PanienkoH < Je(o "atka bya 'u+ w !oowie dro(i4
"usiaa wy!atrywa/ (o z do"u- < 5ird& co ty chciae7---
< Prze!rasza"- < Wbi wzrok w !y !o"i#dzy !alca"i st*!& 7wiado"y
ka+de(o rozdarcia ubrania- Je(o na'le!szy str*' < zu!enie nowa koszula <
wy(l,da teraz 'ak ach"any- < Nie 'a zacz,e"& "a"o& na!rawd#- 9au1
ukrad kilka 7liwek i !o"y7lae"& +e zostanie"y ukarani---
< E11a "*wi& +e to 9au1 uderzy !ierwszy-
< $ak& "a"o- < 6sysza westchnienie i !odni*s wzrok- < Ja na!rawd#
nie---
< 5ird--- < Poo+ya "u r#k# na (owie- < Przyna'"nie' 'este7 z !owrote" i
obyo si# bez kary- E11a "*wi& +e zarz,dca nie wy(l,da na
rozzoszczone(o& !rzyna'"nie' nie tak& 'ak s,dzia-
< Nie wyda'e "i si#& +eby by zy- < Wte" z ust wyrway si# "u
wa+nie'sze wie7ci- < .(adni'& co !owiedzia sier+ant < "o+e wez", "nie
na szkolenie na +onierzaH M*(by" dosta/ "iecz--- < By tak !odniecony&
+e nie zauwa+y& 'ak co1n#a si# z !rzera+enie" na twarzy- < Powiedzia&
+e czasa"i nawet 'e+d+, konno- Powiedzia& +e 'este" wystarcza',co du+y
i silny& i--- < Nareszcie dotaro do nie(o 'e' "ilczenie4 !o!atrzy na "atk#-
< Ma"oD
< NieH < .a!aa (o za ra"i# i !oci,(n#a do do"u-
:wantura trwaa cay wiecz*r- Pierwsz, reakc', o'ca na histori# ze
7liwka"i byo si#(ni#cie !o !as-
< Nie bior# udziau w b*'kach < o7wiadczy- < Nie wychowae" "oich
syn*w na rozrabiak*w-
:rin 'ak zwykle stan, w 'e(o obronie-
< $ato& wiesz& +e ten 9au1 to obuz- .arz,dca te+ to wie; kaza zaku/ 'e(o i
Sikana w dyby-
< : !o"y7leli7cie o ty"& +e b#d# "ia !rzeciwko sobie ich o'c*wD >re(
ni(dy nie uwierzy w win# syna& nawet (dyby 9au1 wszystko !otwierdzi-
5dyby 5ird "u nie odda& >re( wiedziaby& +e 'est "i co7 winny& "o+e
nawet kawaek bekonu- : o'ciec Sikana--- nie chc# z ni" zwady- Je(o +ona
"a 'edyny warsztat do barwienia tkanin w te' wiosce- Poza ty"& to byo
bardzo niedobre- Nie "o+e"y walczy/ ze sob, nawza'e"4 i bez te(o +y'e
si# wystarcza',co ci#+ko- 3owiedz, si#& +e ukarae" 5irda4 b#d# "usia
!*'7/ do nich i !rze!rosi/-
No i dosta lanie na 7wie+e siniaki& za"iast kolac'i i obiadu- 5ird
s!odziewa si# te(o- Po "ru(ni#ciu okie" :rina s!odziewa si# dosta/ od
nie(o 'aki7 k,sek& kt*ry uda si# bratu !rze"yci/ bez nara+ania si# na
!rzya!anie- Niestety& !ro!ozyc'a sier+anta nie s!odobaa si# o'cu tak
sa"o& 'ak "atce-
< Ni(dy nie 'est dobrze zwr*ci/ na siebie uwa(# w ten s!os*b- Poza ty"&
wierzy"y w Pani, < czy !odni*sby7 "iecz !rzeciwko swoi"& 5irdzieD
.ak*ci s!ok*' wioski krwi, i +elaze"D < .ani" 'ednak !ostanowi& czy
bez!iecznie b#dzie udzieli/ od!owiedzi& kt*r, ob"y7li& czeka',c na
!owr*t o'ca z !ola& ten wzruszy ra"iona"i- < :le c*+ 'a "*(by"
!owiedzie/& (dyby !rzyszed do "nie zarz,dcaD Ma', !rawo zabra/ ciebie
niezale+nie od te(o& co o ty" "y7l#- Mo(# "ie/ 'edynie nadzie'#& +e
zarz,dca za!o"ni o tobie-
Nie za!o"nia- Nast#!ny dzie= 5ird s!#dzi& "ocu',c si# z na'"nie'sz,
kos, w !osiadaniu rodziny < "i"o to wci,+ za du+, dla nie(o < i kosz,c
o'cowsk, cz#7/ ,ki- Wiedzia& +e !osano (o tuta'& +eby trzy"a/ z dala od
cho!c*w z wioski- Wiedzia& +e "atka u!ieka dwa sodkie ciasta dla
rodzin 9au1a i Sikana& kt*re o'ciec zabra wczesny" rankie"- Byo
u!alnie i !arno& 'ak to w sa"y" 7rodku lata& a zi"na owsianka nie
za!enia brzucha !uste(o !o wczora'sze' (od*wce- 0ecz na !olu
niedaleko !racowa o'ciec i zauwa+yby& (dyby 5ird si# obi'a-
osi zaciekle& wycina',c nier*wne kaway w "ie'scu& (dzie 'e(o brat
!ozostawiby czyste !okosy- Musia istnie/ 'aki7 s!os*b- Przerwa& by
!rzeci,(n,/ !o wielki"& zakrzywiony" no+u kawakie" ka"ienia& kt*ry
da "u o'ciec i wsucha si# w z"iany dAwi#ku wydawane(o !rzez r*+ne
odcinki +elaza- 9zuci okie" na zaorany stok i u'rza o'ca&
roz!rawia',ce(o z inny" "ieszka=ce" wioski- 5ird o!ar si# na kosidle <
n*+ znalaz si# wysoko nad (ow, cho!ca < i wyduba sobie rze!
s!o"i#dzy !alc*w u sto!y-
iedy s!o'rza !onownie& o'ciec ws!ina si# wa7nie !o zboczu- 5ird nie
odwa+y si# ze'7/ ze so=ca i od!ocz,/& odchyla tylko (ow#& by owion,
', lekki wietrzyk- W wysokie' trawie !rzed ni" co7 zaszele7cio- SzczurD
PtakD Podra!a si# sto!, !o ydce dru(ie' no(i& s!o'rza na stok i
westchn,- Pewne(o dnia doro7nie i 'e7li nie zostanie +onierze"& b#dzie
rolnikie" zdolny" do wy"achiwania wi#ksz, kos, od te'- Jak o'ciec&
kt*re(o szerokie za"achy !rowadziy kosiarzy ka+de(o roku- Jak 'e(o
brat& :rin& kt*ry wa7nie wyr*s z te' kosy- .a"rucza i o!u7ci du(ie
ostrze- . !ewno7ci, zna'dzie s!os*b& aby le!ie' !racowa/-
Ni" nasta wiecz*r cae donie "ia w !#cherzach& ale !okosy zaczynay
wychodzi/ "u r*wno- 0ekko z"ieni chwyt& nauczy si# an(a+owa/
biodro w za"ach i robi/ kroki od!owiednio du(ie& by zr*wnowa+y/
zataczane !rzez n*+ uki- Nast#!ny dzie= s!#dzi na ty" sa"y" !achetku
,ki- $eraz& kiedy 'u+ zaa!a& 'ak to robi/& +ywi lekk, nadzie'#& +e
zarz,dca nie !rzy'dzie- .ostanie rolnikie"& 'ak o'ciec& b#dzie !rzewodzi
kosiarzo"& ora wasny"i woa"i& hodowa 'eszcze s"acznie'sze owoce---
.arz,dca !rzyszed nast#!ne(o dnia wieczore"& kiedy o'ciec wa7nie
zszed z !ola& a 5ird czu& +e rodzinna nieaska "i'aa- Na czas roz"owy z
zarz,dc, dzieci odesano na !odw*rko- 5ird chcia zakra7/ si# do ob*rki i
!odsucha/& lecz :rin zast,!i "u dro(#- Musia zaczeka/ na wezwanie
o'ca-
W blasku 7wieczki twarz o'ca wy(l,daa na starsz, i bardzie' znu+on,-
Matka siedziaa sztywno za krosne"& "ocno zaciska',c usta- .arz,dca
u7"iechn, si# do nie(o-
< 5irdzie& sier+ant zasu(erowa& +e byby7 zdatny do !rzeszkolenia na
+onierza; 'este7 silny i odwa+ny& !otrzeba ci 'ednak dyscy!liny- $w*'
o'ciec !ozwoli ci dokona/ sa"odzielne(o wyboru- Je+eli si# z(odzisz& w
ty" roku 'eden dzie= na dziesi#/ s!#dzisz z +onierza"i& a od na'bli+sze(o
7r*dzi"ia do nast#!ne(o; dwa dni na dziesi#/- Powie" szczerze; na
!ocz,tku to +adna +onierka < b#dziesz !racowa w koszarach tak& 'ak
!racu'esz tuta'- 0ecz tw*' o'ciec otrzy"a za!at# za two', !rac# i to o
"iedziaka wi#ce'& ni+ za !rac# w !olu- :za rok zostaniesz rekrute" i
nauczysz si# wo'enne(o rze"iosa& a tw*' o'ciec otrzy"a zar*wno "iedA&
'ak i z"nie'szenie daniny- $o !o"o+e two'e' rodzinie w trudnych czasach&
lecz tw*' o'ciec "*wi& +e zrobisz tak& 'ak !ostanowisz-
Widok rodzic*w& siedz,cych nierucho"o i wyraAnie wystraszonych& by
!rzera+a',cy- Poczu& +e ni(dy ich nie rozu"ia- W drzwiach toczyli si#
:rin i !ozostali4 sysza ich haa7liwe oddechy- Czy +onierka "o(a by/
taka za& 'ak uwa+aliD Przez cae swo'e +ycie widywa !aradu',cych !o
wioskowe' drodze stra+nik*w i !odziwia ich byszcz,ce kla"ry&
!odzwania',cy ekwi!unek- By za "ay& +eby obawia/ si# !aek--- !a"i#ta
silne donie& tar(a',ce "u czu!ryn#& kiedy toczy si# wok* nich z inny"i
cho!aka"i i u7"iech sa"e(o sier+anta- Poza ty"& +onierze walczyli ze
zb*'ca"i& !olowali na wilki i 1oloki- Pa"i#ta& 'ak zesze' zi"y sta w
7nie(u i wiwatowa& kiedy nie7li zabite(o 1oloka& !rzywi,zane(o do
tyczek- Jeden z nich zosta ranny < krew za!la"ia !o"ara=czow, tunik# <
lecz !rzecie+ 7wiat by okrutny i "o+na byo odnie7/ rany na wiele
s!osob*w-
Mia ochot# stan,/ na 'edne' nodze i !rze"y7le/ to& lecz zarz,dca sta
!rzed ni" i w!atrywa si# w nie(o ocza"i tak !rzenikliwy"i& +e zdaway
si# s!oziera/ !rosto w serce cho!ca- Wcze7nie' ni(dy nie roz"awia z
+adny" !ane"- Czy zarz,dca by !ane"D Prawie-
< Nie oczeku'# +adnych wi,+,cych !rzysi,( < rzuci lekko
zniecier!liwiony zarz,dca- 5ird zna taki ton; u+ywa (o o'ciec& !yta',c&
kto zostawi otwart, 1urtk# na !odw*rze- >znacza konieczno7/ szybkie'
od!owiedzi albo ko!oty- < Je7li nie s!odoba ci si#& b#dziesz "*( ode'7/
!rzed roz!ocz#cie" !rawdziwe(o szkolenia---
5ird zwiesi (ow#& lecz !o chwili s!o'rza na zarz,dc#- ,te" oka
widzia na!i#t, twarz o'ca& lecz zi(norowa to-
< Panie--- zarz,dco--- bardzo by" chcia- Je+eli tato !ozwoli-
< Ju+ to zrobi- < .arz,dca u7"iechn, si#- < 3orthanie& tw*' syn& 5ird&
zosta'e !rzy'#ty na su+b# do hrabie(o elai%e- : oto !irik--- < Pieni,dze&
!rzy!o"nia sobie 5ird- Nie bya to cena& 'akby cho!iec by owc,& tylko
!ewna kwota& oznacza',ca zawarcie !orozu"ienia- Cena bya czy"7
inny"-
> 7wicie nast#!ne(o dnia 5ird uda si# dro(, !rzez wie7 do koszar
hrabiowskie' stra+y- Przed do" nie wyszed +aden z !rzy'aci*& by na
nie(o !o!atrze/& lecz wiedzia& +e zrobiby na nich wra+enie- Wartownik
!rzy bra"ie w!u7ci (o i skierowa !rzez dziedziniec !rosto do koszar-
Stra+nicy wa7nie wstawali& a sier+ant by bardzie' (niewny& ni+ za!a"i#ta
(o 5ird-
< Na'!ierw idA do kuchni i !o"*+ !rzy 7niadaniu4 !ote" b#dziesz z"ywa
a+ do !oranne' "usztry- Wtedy si# zobaczy"y- 9usza'-
>wsianka bardzo !rzy!o"inaa ich wasn,& tyle +e (otowano ', w
wi#kszych (arnkach i !odawano w okazalszych "iskach- 5ird odni*s
brudne naczynia i wyszorowa 'e !od krytyczny" okie" kucharza& a
nast#!nie zabra si# za kocioki- Pote" sieka cebul#& nie zwa+a',c na
!iek,ce i zazawione oczy& a !ote" kroi lebiod#& a+ 7cier!y "u r#ce-
Nast#!nie nosi wod# w wiadrach- Przez cay czas kucharz stro1owa (o
(orze' od na'starsze' siostry& "iesza',c i u(niata',c ciasto na kluski do
(ulaszu- Sier+ant !rzyszed& kiedy 5ird "y du(ie stoy-
< No dobrze& cho!cze- Po!atrz"y& co "y tuta' "a"y- ChodA ze "n,- <
Wy!rowadzi 5irda boczny"i drzwia"i na zewn,trz& na niewielki&
okolony "ure" dziedziniec& !rzy!o"ina',cy troch# !odw*rko& tyle +e bez
ob*r- W ro(u zna'dowaa si# kuchenna studnia& a !od 7cian, s!oczyway
rz#de" wyszorowane !rzez 5irda (arnki-
W oczach cho!ca sier+ant s!rawia r*wnie i"!onu',ce wra+enie& co
zwykle; wy+szy i szerszy w barach od o'ca& "uskularny i !ro"ieniu',cy
autorytete"& do"a(a',cy" si# absolutne(o !osusze=stwa- Patrz,c na
nie(o& cho!iec wyobra+a sobie& +e sa" osi,(nie takie roz"iary i si#&
b#dzie nosi r*wnie czysty i nie !ocerowany str*'& za'"u',c w wiosce i
su+bie !ana !ozyc'# bez!iecznie'sz, od ka+de(o wie7niaka-
< Pracowity 'este7 i silny < zacz, sier+ant < lecz "usisz by/ 'eszcze
silnie'szy i nauczy/ si# dyscy!liny- .acznie"y od te(o; nie odzywasz si#
nie !ytany& a ka+d, od!owiedA ko=czysz zwrote" EsirF- JasneD
5ird !okiwa (ow,-
< $ak 'est--- sirD
< W !orz,dku- Jeste7 tuta'& +eby si# uczy/& a nie (ada/- >d 7witu do
z"roku& !rzez 'eden dzie= na dziesi#/--- Potra1isz liczy/D
< Nie bardzo& sir-
< ENie bardzoF oznacza& +e nie- Nie !otra1isz !oliczy/ owiec albo kr*wD
5ird z"arszczy brwi-
< Je+eli sto', !rzede "n,--- ale nie dni < nie widz# ich-
< Nauczysz si#- : teraz !osucha'& 5irdzie; "usisz !rzychodzi/ tuta'
czysty i (otowy do !racy- Je+eli nie "o+esz "y/ si# w do"u& !rzychodA
wcze7nie' i "y' si# tuta'- W "oich koszarach nie "a "ie'sca dla
obdartus*w- $o two'a 'edyna koszulaD
< Nie& sir& ale reszta 'est (orsza-
< W taki" razie dostaniesz now,& lecz tylko do !racy tuta'- Masz butyD
5ird !okr#ci (ow, i w !or# !rzy!o"nia sobie& +eby !owiedzie/; ENie&
sir- F ButyD 3la zwyke(o cho!akaD Ni(dy nie "ia but*w i nie dostanie
ich& do!*ki nie o+eni si#& chyba +e o'cu zacznie si# !owodzi/ i to !rzez
kilka lat z rz#du-
< B#dziesz ich !otrzebowa& ale !*Anie'- Mo+esz nosi/ 'e tuta'& lecz nie w
do"u- Jade7 dzisia' 7niadanieD < >czywi7cie& +e nie 'ad& z wy',tkie"
!i#tki chleba4 owsiank# !rzy(otowywano& kiedy szed 'u+ do koszar-
Sier+ant tylko "rukn,- < ?onierz "usi 'e7/- Powie" kucharzowi i
b#dziesz 'ad tuta' !odczas ka+de(o dnia !racy- : teraz o innych
cho!cach- Nie chc# +adnych b*'ek& "ody 5irdzie& w +adny" wy!adku-
Je7li b#d, ci dokucza/ za ch#/ zostania +onierze"& nauczysz si# !uszcza/
to "i"o uszu- ?adnych !o(r*+ek z two'e' strony& ani wy(wizdywania
9au1a i Satika& czy 'ak on si# ta" zwa- Je+eli nauczysz si# !anowa/ nad
sob,& do'dziesz ta"& (dzie nie b#d, "o(li ci# dosi#(n,/- Porywczy
+onierze s!rawia', wi#ce' ko!ot*w& ni+ s, warci- >trzy"ae7 szans# dla
siebie i rodziny < wykorzysta' ',-
Wy(l,dao na to& +e !rzydaaby si# od!owiedA-
< $ak 'est& sir < odrzek 5ird-
9eszta dnia "in#a na wy!enianiu kole'nych obowi,zk*w& nie "a',cych
wedu( 5irda zbyt wiele ws!*lne(o z +onierk,& cho/ zobaczy wn#trze
koszar z rz#da"i drewnianych !rycz i cienki"i "ateraca"i ze so",&
broni, rozwieszon, schludnie na 7cianach i wychodka"i Jw 7rodkuHK-
.astanawia si#& 'ak byy czyszczone- Musiay by/& (dy+ !achniay le!ie'&
ni+ wy(*dka u nich w do"u- Poza"iata !odo(#& "i"o i+ wy(l,daa na
wystarcza',co czyst,& nani*s wi#ce' wiader z wod, do kuchni& z'ad "isk#
(ulaszu wi#ksz,& ni+ 'e(o o'ciec kiedykolwiek widzia& z"ywa& do!*ki
nie !o"arszczyy si# "u donie& znowu !rzyni*s wod# J"ia wra+enie& +e
'e(o sto!y wyde!tay 7cie+k# od studni do drzwi kuchennychK& !okroi
lebiod#& otrzy"a na kolac'# olbrzy"i, !a'd# chleba z "i#se"& a na koniec
!ozwolono "u sta/ w ciszy w ro(u i !rzy(l,da/ si# "usztrze !rzed
wieczorn, z"ian, warty-
Pobie( do do"u cie"n, dro(,& kt*r, 'e(o sto!y tak dobrze znay& ki!i,c
!odniecenie"- Mi#soH Nie wiedzia& czy !owinien i" o!owiedzie/&
!oniewa+ nie zobacz, "i#sa do +niw--- ale byo takie s"aczne& a (ulasz i
chleb wy!eniy "u na'"nie'szy zaka"arek brzucha- Bekn,& wyczu
"i#so w oddechu i roze7"ia si#-
Czekali na nie(o z "isk, kleiku i kawakie" chleba- Czu 'ednocze7nie
zawstydzenie i du"#& "o(,c i" odda/ swo', !orc'#-
< Czyli dobrze ci# nakar"iliD < Matka nie !atrzya na nie(o& ostro+nie
rozlewa',c kleik do reszty "isek-
< $ak- @niadanie te+ dostan#& tylko "usz# by/ wcze7nie'-
< Podoba ci si# wo'aczkaD < za!ytaa ostro-
< Na razie nie "a +adne' wo'aczki < od!ar& !atrz,c& 'ak !ozostali 'edli- <
3zisia' !o"a(ae" kucharzowi w siekaniu cebuli i noszeniu wody---
Naniose" 'e' wystarcza',co na dwa dni-
< Mnie !rzyniesiesz wod# 'utro < o7wiadczya "atka- >'ciec "ilcza&
'edz,c i obserwu',c 5irda-
B B B
>kres od lata do @r*dzi"ia "in, szybko- 9az na dziesi#/ dni wstawa
!rzed 7wite"& z !ierwszy" !ianie" ko(uta i bie( dro(, do bra"y& (dzie
wartownicy znali 'u+ 'e(o i"i# i witali (o- 3o za!arowane' kuchni&
wi#ksze' od 'e(o do"u& (dzie kucharz < !rzychylnie'szy ni+ !ierwsze(o
dnia < dawa "u wielk, "ich# owsianki& zani" !oda 7niadanie inny"- W
"iar#& 'ak zbli+aa si# 'esie= i dni robiy si# coraz kr*tsze& kuchnia
za"ieniaa si# w schronienie !ene za!ach*w !ieczone(o chleba i "i#sa&
aro"atycznych (ulasz*w i ciast owocowych- Nieko=cz,ca si# uczta < cho/
+onierze uwa+ali 'edzenie za "onotonne Jby zdu"iony& sysz,c ich
narzekaniaK < na!eniaa "u brzuch od rana do wieczora- . !eny"
+o,dkie" atwie' byo !racowa/- Noszenie wody& za"iatanie& z"ywanie&
kro'enie warzyw& r,banie drew do wielkich !alenisk- Pozna i"iona
wszystkich stra+nik*w4 wiedzia& (dzie trzy"ano r*+ne rzeczy- 3w*ch z
nich byo rekruta"i; 'eden z 'e(o wioski& a dru(i zza !*l na wschodzie-
>ba' wysocy i nazwaby ich "#+czyzna"i& (dyby nie zobaczy ich raze"
z +onierza"i- >bserwu',c "usztr#& uczy si# ko"end-
Pozostae dziewi#/ dni "i'ao "u tak& 'ak dotychczas < na !racy dla
rodziny- 3or*s do kosy& albo nauczy si# ni, !osu(iwa/ i !o raz !ierwszy
!ozwolono "u !racowa/ w !olu- :rin zabra (o !od las& (dzie wioskowe
7winie s!#dzay lato na ryciu i tarzaniu si# w bocie& +eby !o"*( "u
za(na/ 'e do za(r*d- .'edli !rosty obiad nad skalist, roz!adlin, wy+e'& ni+
inni kiedykolwiek si# ws!i#li& w "ie'scu !okazany" "u !rzez brata w
!ierwszy" roku& kiedy !o"a(a "u za(ania/ 7winie- S!#dzi kilka dni&
szuka',c z !rzy'aci*"i orzech*w w lesie& +artu',c i bawi,c si#& 'ak inni-
Wszyscy chcieli wiedzie/& cze(o si# uczy- iedy wy'a7ni& +e na razie
!ole(ao to na takie' sa"e' !racy& dziwili si#& dlacze(o si# z(odzi-
< Pote" b#dzie +onierka < odrzek 5ird& o!iera',c si# o !a(*rek i s!od
z"ru+onych !owiek obserwu',c 'edno z ulubionych drzew orzechowych-
< : na razie da'e to "o'e' rodzinie 'edzenie i "iedziaki < chyba nieAleD
< 3obre 'edzenieD < za!yta :"is- By szczu!y i ko7cisty& 'ak wszyscy
te(o roku-
5ird !okiwa (ow,-
< 8 "n*stwo- 3u+o zosta'e---
< Mo+esz zabra/ do do"uD
< Nie- < $o byo na'wi#ksze rozczarowanie i !ierwszy wstyd- 3zielenie si#
'edzenie" byo cz#7ci, 'e(o +ycia; wszyscy dzielili si# !osika"i i
!rze(ryzka"i- 0ecz kiedy s!r*bowa zabra/ do do"u !* bochenka
chleba& kt*ry i tak wyrzucono na 7"ieci& zosta surowo ukarany- < Sier+ant
"*wi& +e to kradzie+- 3a', "i wystarcza',co du+o& !owiedzia& wi#ce'& ni+
'este" wart- Mo+liwe& cho/ bardzo si# stara"- :le nie "o(# zabra/ do
do"u nawet !i#tki od chleba lub suszone' 7liwki- < Pr#(i nie bolay tak&
'ak 7wiado"o7/& +e nie "*( si# !odzieli/4 nie !owiedzia o'cu& za co
zosta ukarany-
$erris wykona zaci7ni#t, !i#7ci, (est od!#dza',cy zo-
< Ma', ze serca- 6wa+a'& 5irdzie& +eby nie nastawili ci# !rzeciwko na"-
< Ni(dy < od!ar (o7no 5ird& cho/ wyczuwa !ewn, !rze!a7/ !o"i#dzy
sob,& a !rzy'aci*"i- < B#d# "*( dzieli/ si# "oi" wasny"& kiedy na to
zarobi# < wtedy zobaczycie- >twarte serce& otwarte ra"iona;
bo(osawie=stwo Pani-
< Bo(osawie=stwo Pani < !owt*rzyli ch*re"- 5ird do!ilnowa& +eby
wo+y/ do ws!*lne(o worka (ar7/ orzech*w wi#ce'& ni+ inni- Cao7/
!*'dzie do zarz,dcy 'ako za!ata za !rawo zbierania orzech*w w tych
lasach-
W trakcie zi"owe' biesiady !onownie stan, !rzed zarz,dc,& ty" raze"
we dworze i z(odzi si# na su+b# w nast#!ny" roku- >'ciec zosta w
do"u& wzruszenie" ra"ion kwitu',c trosk# 5irda o 'e(o kaszel- Po"y7la&
+e !rzez dwa dni na dziesi#/ nie b#d, "usieli (o +ywi/& no i byy 'eszcze
"iedziaki- 3u", na!awaa (o "y7l& +e otrzy"ywana za!ata !o"o+e !rzy
o!aceniu dzier+awy-
3wa dni na dziesi#/ oznaczay su+b# co !i#/ dni- W kr*tkie& zi"owe dni
sier+ant kaza "u uczy/ si# liter i rachowania- 5ird nienawidzi te(o-
Siedzenie ze zzi#bni#ty"i sto!a"i i z(rabiay"i do="i nad tablic, !en,
ta'e"niczych znak*w byo o wiele trudnie'sze od noszenia wody ze studni&
nawet 'e7li oznaczao to konieczno7/ u!rzednie(o rozbicia warstwy lodu-
W do"u cakie" nieAle szo "u obliczanie naci#/ na !atykach&
u+ywanych !rzez rolnik*w do liczenia stad i "onet- $uta' 'ednak
brakowao u+ytecznych !od!owiedzi--- !o sowach nie "o+na byo
!ozna/& kto 'e na!isa- Bez wskaz*wki& +e te liczby nale+ay do >dera < a
ka+dy wiedzia& +e >der "ia tylko dziesi#/ owiec < trzeba byo odczyta/
wszystkie sowa i cy1ry& by ustali/& co oznaczay-
Cz#7/ +onierzy wy7"iewaa 'e(o wysiki-
< $wardo(owy < rzuci 'eden z nich& ysie',cy rudzielec& kt*re(o 5ird do
te' !ory racze' lubi- < Mo+e wiedza b#dzie ci le!ie' wchodzi/& 'ak zrobi"y
dla nie' dziur#D
< Wtedy !r#dze' wy!adnie !rzez ni, 'e(o "ay rozu" < !owiedzia inny- <
My7li r#ko"a i no(a"i& 'ak wi#kszo7/ wie7niak*w-
5ird !r*bowa sku!i/ si# na znaczkach& kt*re w chybotliwy" 7wietle
7wiecy zdaway si# skaka/ i !odry(iwa/- Czy sy"bol oznacza',cy tr*'k#
!owinien by/ na!isany w t#& czy w ta"t, stron#D Porusza !alca"i&
stara',c si# za!a"i#ta/- Miecz sier+anta zna'dowa si# !o te' sa"e' stronie&
co ta r#ka--- ."ieszany !otrz,sn, (ow,-
< Masz < !owiedzia rudy& !oda',c "u dwa ka"yki- < WeA 'e do r#ki < nie&
do ta"te' < i trzy"a'- $eraz nazwi' ', lew, r#k,& dobrzeD 9#ka z
ka"ienia"i- Cz#7/ znak*w nale+y do r#ki z ka"ienia"i& a cz#7/ do !uste'
r#ki < tyle chyba za!a"i#tasz& coD
Mo+e i tak& ale by w7cieky- .acisn, z#by& walcz,c z !okus,- Wtr,ci si#
sier+ant-
< .ostaw (o& Sla(in- . ty"i ka"yka"i to dobry !o"ys& ale da' "u 'u+
s!ok*'- Niekt*rzy cho!cy !otrzebu', wi#ce' czasu& to wszystko- No
dobrze& 5ird& kucharz !otrzebu'e wody-
3o wiosny 'edzenie do syta !rzez dwa dni na dziesi#/ odnioso widoczny
skutek- .awsze by le!ie' zbudowany od wi#kszo7ci rodze=stwa-
< Po "oi" bracie < "*wi o'ciec& "a',c na "y7li wu'a& kt*ry u"ar !rzed
narodzina"i 5irda- $eraz na szerszych barkach !o'awio si# wi#ce' "i#7ni-
6r*s o dwa !alce4 koszula zrobia si# !rzyciasna- $e(o lata bez trudu ni*s
kosz ze 7liwka"i-
Przez cay rok !racowa !rzez dwa dni na dziesi#/& a 'e(o rodzina
!rzyzwyczaia si# do "y7li& +e nie"al na !ewno zostanie +onierze"-
>'ciec nadal uczy (o !racy na roli& lecz z "nie'sz, (orliwo7ci,- Matka
oddaa 'e(o star, koszul# i uszya now,& nie !rosz,c (o 'u+ o zostanie w
do"u- Bracia !rzyznawali "i#dzy sob,& +e +ycie stao si# nieco l+e'sze&
odk,d 'ada (dzie indzie'& a co kwarta dostawali troch# "iedzi- 9au1
s!r*bowa raz s!rowokowa/ (o do b*'ki& nazywa',c tch*rze"& lecz 5ird
si# wyco1a- ilka "iesi#cy !*Anie' !rzeszed na dru(, stron# dro(i& +eby
(o o"in,/- : !rzy'aciele wy(l,dali na zadowolonych& kiedy s!otyka si# z
ni"i w wolnych chwilach& kt*rych nikt nie "ia zbyt wiele-
$ak oto& w @r*dzi"ie zo+y zarz,dcy !rzysi#(# i roz!ocz, szkolenie
rekruta- Sy!ia w koszarach i uczy si# wo'enne(o rze"iosa-
9ozdzia L
< Wasza !rzysi#(a zo+ona zarz,dcy to 'edno < ozna'"i sier+ant Ma(er- <
:le to "nie "usicie zadowoli/-
5ird sta nie!ewnie w nowy"& !o"ara=czowy" "undurze w
towarzystwie tr*'ki rekrut*w z innych wsi& a sier+ant !rzechadza si# !rzed
ni"i w t# i z !owrote"- 9eszta +onierzy siedziaa w 7rodku& radu',c si#
zi"ow, biesiad,- $kwili na tak dobrze "u znany" tylny" dziedzi=cu& a
lodowaty wicher chosta i" sk*r#-
< Je+eli !odoacie szkoleniu < ci,(n, sier+ant < zo+ycie !rzysi#(#
nasze"u !anu lub 'e(o stra+nikowi- 6dacie si# ta"& dok,d was !o7le i
b#dziecie toczy/ 'e(o bitwy do ko=ca wasze(o +onierskie(o +ywota-
Cz#7/ z was < nie s!o'rza na 5irda < roz!ocz#a szkolenie 'ako cho!cy-
Nie !owinni7cie 'ednak s,dzi/& +e du+o 'u+ wiecie- Wszyscy zaczynacie
r*wni sobie-
E9*wniF oznaczao na'ni+szy !ozio"- Starsi rekruci& kt*rych na oczach
5irda szturchali i zastraszali do'rzalsi "#+czyAni& teraz szturchali i
zastraszali nowych- 5ird nie by 'u+ !o"ocnikie" kucharza& nadal 'ednak
nosi wiadra wody& szorowa !odo(i& a dodatkowo "usia utrzy"ywa/ w
czysto7ci sw*' "undur i na!rawia/ (o w razie !otrzeby- Stanowi,ce cz#7/
u"undurowania buty chroniy 'e(o sto!y !rzed 7nie(ie"& lecz
nie"iosiernie obcieray& do!*ki nie nauczy si# owi'a/ ich w nas,czon,
oliw, wen#- 3ot,d ni(dy nie "usia robi/ z *+kie" nic& !r*cz walki z
bra/"i o !rzykrycie4 teraz "ia obowi,zek wy(adza/ "aterac i zwi'a/
koc r*wnie ciasno& 'ak !ozostali- : z braku !o"ocnika caa czw*rka
nowych rekrut*w zobowi,zana bya do z"ywania-
Mi"o to nikt nie narzeka- Podobnie 'ak 5ird& wszyscy byli syna"i
rolnik*w& z wy',tkie" 'edne(o& kt*re(o o'ciec by wolny" na'e"c,- Warto
byo znosi/ wszelkie zniewa(i dla brzucha !ene(o !rzez ca, zi"# i
cie!e(o "ie'sca do s!ania- Sto!niowo !rzyzwyczaili si# do
wystarcza',ce' ilo7ci 'edzenia& wasne' !ryczy z cie!y" koce"& caych
ubra= i but*w-
5ird "ia nadzie'#& +e szybko !rze'd, do /wicze= z broni,& lecz sier+ant
"ia inne !riorytety- Jak ozna'"i& !atrz,c twardo na 5irda& na'!ierw
wszyscy naucz, si# liter na tyle dobrze& by "*c wy!eni/ !roste rozkazy-
Naucz, si# rachowa/& +eby "*c !o"a(a/ zarz,dcy lub 'e(o
!rzedstawicielo" !odczas zbierania !odatk*w- Ci& kt*rzy !rzybyli z
!obliskie(o "iasteczka& !otra1ili 'u+ troch# czyta/ i u+ywali tablic z
ka"yka"i do liczenia- Nie ws!o"nia o codziennych ses'ach z litera"i&
wci,+ b#d,cych istn, tortur, dla 5irda-
< Ni(dy nie zostaniesz sier+ante"& 'e7li te(o nie o!anu'esz& 5irdzie <
ostrze(a (o o1icer- 5ird zaczyna dochodzi/ do wniosku& +e wcale "u nie
zale+ao& skoro bycie sier+ante" !oci,(ao za sob, czytanie& !isanie i
liczenie- Widzia r*wnie dokadnie& 'ak wasn, do= na stole& ile n*( "iay
dwie owce& ale na "y7l o za!isaniu te(o zi"ny !ot s!ywa "u !o twarzy-
By w ty" na'sabszy& za to na'silnie'szy 1izycznie- Sier+ant u!iera si#& +e
wcale tak nie "usiao by/& +e wielu siaczy szybko uczyo si# czyta/- 5ird
!rzy(l,da si# uwa+nie inny"& zastanawia',c si#& co "ieli w (owach-
Walczy- .na wszystkie litery i cy1ry& !otra1i odczyta/ na'!rostsze sowa i
na(ryz"oli/ wasne i"i#- 0ecz "i"o wysik*w& nie byo "u atwo-
>!r*cz te(o& "usieli uczy/ si# o do"enie !ana; !rawidowe(o zwracania
si# do hrabie(o& zarz,dcy i r*+nych o1icer*w& kt*rzy !rze!rowadzali
ins!ekc'e- Nazw wszystkich wsi i ich !rzyw*dc*w oraz i"ion sier+ant*w
we wszystkich "ie'scach stac'onowania stra+y- Po wst,!ieniu na !a=sk,
su+b# "o(li zosta/ wysani do dowolne' cz#7ci 'e(o wo7ci- Wi#kszo7/
ludzi su+ya z dala od do"*w& !rzyna'"nie' do!*ki nie wyrobili sobie
!ewne' !ozyc'i w su+bie- 5ird ni(dy nie rozwa+a na !owa+nie takie'
"o+liwo7ci& +e o!u7ci do" i do= nie !owr*ci- P*'7cie na wo'n# to 'edno&
ale zostawienie wioski < 'edyne(o "ie'sca& 'akie zna < +eby !rowadzi/
+ycie (dzie7 indzie'& byo czy"7 nowy" i nie!oko',cy"- ."arszczy
brwi& lecz nic nie !owiedzia- Przyna'"nie' byo to le!sze od czytania i
!isania- 0ista u"ie'#tno7ci ci,(n#a si# i ci,(n#a- Musieli zna/
!rawidowe nazwy ka+de(o s!rz#tu w koszarach& od narz#dzi u+ywanych
!rzy !aleniskach !o wisz,cy na 7cianach or#+- 8stniaa nie tylko nazwa
ka+de' broni& lecz r*wnie+ ka+de' 'e' cz#7ci i ka+de(o "anewru& 'aki
"o+na byo z ni, wykona/-
iedy wreszcie zacz#li co7& w czy" 5ird roz!ozna szkolenie wo'skowe&
okazao si#& +e nie r*+nio si# ono zbytnio od cho!i#cych zabaw- .a!asy <
!rzez cae +ycie "ocowa si# z inny"i cho!aka"i- By w ty" dobry-
iedy sier+ant za!yta (o& czy wyda'e si# "u& +e wie& 'ak si# walczy&
od!owiedzia szybko& +e tak i wyst,!i na!rz*d- to7 zachichota& ale 5ird
nie zwr*ci na to uwa(i- @"iali si# ze wszystkie(o& co robili rekruci&
niezale+nie od te(o& czy robili to dobrze& czy Ale- ."ierzy wzrokie"
ysie',ce(o rudzielca& z kt*ry" "ia si# uczy/ i z(i, ra"i#& wchodz,c w
zwarcie& 'ak zawsze robili cho!cy- Na(le !ochwycio (o co7& 'akby konar
drzewa i !oczu& +e leci w !owietrzu& by !o chwili wyr+n,/ "ocno w
zi"n,& ka"ienn, !odo(#-
< $o nie zabawa < o7wiadczy s!oko'nie 'e(o !artner- < S!r*bu' 'eszcze
raz- < Pi#/ u!adk*w !*Anie'& kiedy 5irdowi brakowao 'u+ tchu& by cay
!oobi'any i stanowczo "nie' bu=czuczny& a rudy "#+czyzna nawet si# nie
s!oci& sier+ant !rzerwa walk#-
< $eraz wiesz& cze(o nie wiesz- PrzekonanyD
< $ak 'est& sir-
< Pa"i#ta'cie; 'e7li b#dzie"y "usieli !orozbi'a/ wa" (owy& by w!u7ci/
do 7rodka troch# rozu"u& uczyni"y to- < Sier+ant "*wi !owa+nie& lecz
5ird u7"iechn, si#- $o "iao sens- >'ciec !owtarza "u to sa"o& a
cho!iec !rzekona si#& +e "a (ow# twardsz, od innych-
>!r*cz za!as*w "ieli "usztr#- 5ird odkry& +e ', lubi& cho/ "ia ko!oty
z !aro"a "anewra"i4 nie'eden raz obr*ci si# w z, stron# i zosta
!ode!tany& i szturchni#ty !o !rzya!aniu !rzez sier+anta- .a to kiedy
wszystko wychodzio& kiedy wszyscy /wicz,cy zlewali si# w 'edno ciao& a
buty wybi'ay na ka"ieniach ws!*lny ryt"& czu& +e ciarki !rzechodz, "u
!o !lecach- $o bya !rawdziwa +onierka& co7& co "ieszka=cy wioski
"o(li obserwowa/ i roz!ozna/& co7& czy" "o+na byo si# !o!isa/- > ile
sier+ant !ozwoli i" kiedy7 !rzekroczy/ bra"#& na co nie z(adza si# od
dziesi,tk*w dni-
Pewne(o zi"owe(o dnia z'awili si# owczarze z !ro7b, o !o"oc w
za!olowaniu na watah# wilk*w- .arz,dca z(odzi si# i sier+ant
dosiada',cy "ocne(o kasztanka wy!rowadzi ich w "roAny& !onury dzie=&
bez so=ca i 7nie(u- Pierwszy raz 5ird "aszerowa w "undurze dro(,
!rzez wie7& a 'e(o "odsza siostra wy(l,daa zza bezlistne(o +ywo!otu i
odwa+ya si# nie7"iao "u !o"acha/- Nie "*( 'e' od!owiedzie/ <
sier+ant na !ewno nie s!uszcza z nie(o oka& cho/ 'echa z !rzodu-
Nie"nie'& wiedzia& +e !atrzya i !odziwiaa starsze(o brata tak& 'ak
!ewne(o dnia !odziwia/ (o b#d, wszyscy- Wyobra+a sobie zachwycone
s!o'rzenia wie7niak*w& kt*rych stada ocali !rzed wilka"i lub 1oloka"i&
albo ochroni ich !rzed bandyta"i-
Podobao si# "u !olowanie na wilki& cho/ wraz z reszt,
niedo7wiadczonych rekrut*w s!#dzi trzy !ene dni na !rze"ierzaniu
zi"nych& wil(otnych las*w i 'eszcze zi"nie' szych !astwisk w
!oszukiwaniu wilczych tro!*w- Niedu(o !ote" zrozu"ia& +e sier+ant nie
s!odziewa si#& +eby 'akie7 znaleAli < od te(o by stary& !o"arszczony
tro!iciel z !sa"i < ale trzy"ao ich to z dala od ko!ot*w i !rawdziwe(o
!olowania- Powr*cili w chwale udanych ow*w& za szcz#7liwca"i& kt*rzy
ubili dwa wilki i nie7li 'e !rzez wiosk# J5ird i dwa' inni rekruci dAwi(ali
'e !rzez wi#ksz, cz#7/ dro(i !owrotne'& !odczas (dy "y7liwi o!owiadali
sobie z detala"i& 'ak ka+da w*cznia wbi'aa si# w celK-
. nade'7cie" wiosny coraz wi#ce' czasu s!#dzali na zewn,trz na
czynno7ciach& uznawanych !rzez 5irda za +onierk#- Musztra i du(ie
"arsze !o !olach i !astwiskach- Strzelanie z uk*w i to nie !rostych i
sabych& z 'akich wie7niacy !olowali na !tactwo w lasach& tylko
zakrzywionych& do naci,(ni#cia kt*rych !otrzebowa wszystkich si-
6czyli si# !osu(iwania !aka"i i "aczu(a"i& 1echtu',c w !arach& a
!*Anie' ze starszy"i rekruta"i- 5ird uzbiera !okaAn, kolekc'# otar/ i
siniak*w& sa"e"u zada',c !odobn, ilo7/-
. u!ywe" roku dni wydu+ay si#- $ak sa"o 'ak rolnicy& +onierze
"usieli bra/ udzia w !racach !rzy trakcie < w*wczas 5ird za"ienia bro=
na sz!adel- .awaha si# !rzed wbicie" (o w za"ulony r*w; czy
!rzy!o"inao to ork#D Czy nie !owinien dokona/ wiosenne(o rytuau
zo+enia o1iary !rzed zanurzenie" +elaza w (leb# :lyanyiD Wy"a"rota
!os!ieszne !rze!rosiny& zauwa+a',c wbity w siebie nie!rzychylny wzrok
sier+anta- B#dzie "usiao wystarczy/- Nie za"ierza okaza/ braku
szacunku i w swoi" czasie !rzyni*s !olne kwiaty do koszarowe' studni-
Cho/ sier+ant wyrzuci 'e bez sowa ko"entarza& Pani z !ewno7ci,
zrozu"ie-
Powinien by wiedzie/& +e 'e(o "a"rotanie zostanie zauwa+one- Wa7nie
odrzuca na bok dru(i sz!adel "okre' (liny i li7ci& kiedy obok nie(o
!o'awi si# sier+ant-
< Co !owiedziae7& 5irdzieD
< Ja tylko !o!rosie" Pani, o !ok*'& sir& !rzed wbicie" w zie"i# +elaza-
Sier+ant westchn, dono7nie i roze'rza si# na obie strony& u!ewnia',c si#&
+e !ozostali ci#+ko !racowali-
< 5irdzie& 'ako cho!ski syn oddawae7 cze7/ Pani& a bez w,t!ienia tak+e
duszkowi ka+de' studni& duchowi wiosny i o!iekuno"- Nie "a"
w,t!liwo7ci& kto !rzywi,za ten !#k chwast*w do studni-
5ird otworzy usta& by !owiedzie/& +e to nie byy +adne chwasty& tylko
!rawdziwe kwiaty& zerwane o !oranku& 'ak si# nale+ao& ale !owstrzy"a
si#-
< $eraz 'ednak 'este7 +onierze"& a !rzyna'"nie' "o+liwe& +e wkr*tce ni"
zostaniesz- Potrzebu'esz bo(a wo'ownik*w& 5irdzie& a nie wie7niacze'
o!iekunki !lon*w- Bo(owie wiedz,& +e na r*wni z inny"i radu'e "nie
szczodro7/ Pani i chwal# ', w trakcie zbior*w- Przestrze(anie rytua*w
'est !rawe" rolnik*w- :le nie twoi"- Czy zatrzy"asz si#& by !o!rosi/ o
bo(osawie=stwo Pani za ka+dy" raze"& (dy b#dziesz dobywa stali&
nawet w wirze bitwyD W ten s!os*b bardzo skr*cisz sobie +ycie-
< :le& sir---
< Nie "o+esz by/ 'ednocze7nie rolnikie" i +onierze"& 5irdzie- Nie w
(#bi twe(o serca- Czy tw*' lud nie nauczy ci# nicze(o o bo(ach
+onierzyD < 5ird !otrz,sn, (ow,& wci,+ ko!i,c- Sier+ant znowu
westchn,- < No c*+& to si# ucz- $ir !rzy'"ie od ciebie !rzysi#(# +elaza&
tak sa"o& 'ak ode "nie i nie b#dzie oczekiwa/ od ciebie nicze(o& !r*cz
odwa(i w bitwie i oddania towarzyszo"- Panowie "*wi,& +e zna'du'e si#
on !oni+e' ich bo(a& Esei--- < S!o'rza 5irdowi w twarz& by u!ewni/ si#& +e
zrozu"ia- 5ird !rzytakn, w "ilczeniu4 'e(o o'ciec "ia wiele do
!owiedzenia o Esei < cudzozie"ski" bo(u& 'ak (o nazywa& w odr*+nieniu
od ich Pani& czy 9u"aka Wiatru- < 0ecz dla nas to bez znaczenia < ci,(n,
sier+ant- < Mnie wystarczy za bo(a& "*' cho!cze& a i tobie !owinien-
Po"y7l o ty"- 8 wi#ce' +adnych kwiat*w !rzy "o'e' studni& 'asneD
< $ak 'est& sir- < Nie s,dzi& +e +onierze byli a+ tak od"ienni- Wszyscy
znali ka!ry7no7/ "erin*w& studziennych duszk*w--- !ozio" wody !odnosi
si# i o!ada& niezale+nie od deszcz*w& a 'e' s"ak ule(a z"ianie- Czy ta"ta
studnia !rzy koszarach 1unkc'onowaaby tak du(o bez wa7ciwe' o!iekiD
By !ewny& +e !o zo+one' !rzez nie(o o1ierze woda zrobia si# sodsza-
:le nie wolno "u byo s!rzecza/ si# z wasny" sier+ante"-
Po !racy !rzy drodze i na!rawie "ostu !o wiosennych o!adach rekruci
otrzy"ali !ierwsz, szans# zetkni#cia si# z "ieszka=ca"i wioski- 5ird
s!#dza wi#kszo7/ czasu na !o"a(aniu o'cu i bracio" w ich !racy&
zna'dowa 'ednak (odzin# czy dwie na s!otkania ze stary"i !rzy'aci*"i-
Pocz,tkowo 'e(o rosn,ca sia i u"ie'#tno7ci robiy na nich wielkie
wra+enie& lecz nie trwao to du(o-
< $o nieuczciwe < uzna $eris& kiedy 5ird !o raz trzecia atwo7ci, !owali
(o na zie"i#- < Wykorzystu'esz +onierskie sztuczki !rzeciwko
!rzy'acioo" i to 'est nie w !orz,dku- < >dwr*ci si# od nie(o- Pozostali
r*wnie+-
< :le 'a--- < zacz, 5ird& !atrz,c na ich !lecy- Wiedzia& co ta"ten "ia na
"y7li- Je7li odwr*c, si# od nie(o& nie b#dzie "ia we wsi niko(o& !r*cz
rodziny- : ostatni"i czasy rodzina denerwowaa (o narzekanie" na 'e(o
!ostaw#- Sier+ant zakaza "u !a"i#ta/ o rytuaach Pani& oni za7 nale(ali&
by wszystkich dokadnie !rzestrze(a- Nie "*( straci/ !rzy'aci*& nie
teraz- < Ja--- 'a was naucz# < za!ro!onowa- < W*wczas b#dzie
s!rawiedliwie-
< Na!rawd#D < $eris odwr*ci si# z !owrote" do nie(o-
< >czywi7cie- < 5ird odetchn, (#boko- Sier+ant "*( sobie uwa+a/& +e
on nic nie u"ia < !rzyna'"nie' ci,(le to !owtarza < tuta' 'ednak u"ia
wi#ce' od innych- < Mo+e"y udawa/& +e 'este7"y oddziae" stra+y--- +e
"a"y sier+anta i ka!itana---
< Pewnie b#dziesz chcia by/ ty" ka!itane" < rzuci e%-
< Je+eli b#dzie nas uczy < wzruszy ra"iona"i $eris < to "o+e by/
ka!itane"- Na razie-
< B#dzie"y !otrzebowa/ !askie(o !ola < !owiedzia 5ird- Po"y7la& +e
nauczy ich "aszerowania- Mo+e& 'e7li b#dzie ich uczy& sa" nie za!o"ni
ko"end- 5dzie7 z tyu (owy koatao si# "u ws!o"nienie !rzysi#(i& +e
nie b#dzie uczy sztuki wo'enne' Echo!*w i !rostak*wF- :le
"aszerowanie nie byo +adn, sztuk, walki- Wszyscy te(o !r*bowali w
dzieci=stwie& !o !rostu nie wiedzieli& 'ak to robi/ dobrze- .a!asy te+ nie
zaliczay si# do sztuk wo'ennych < nikt nie wy(rywa bitew dzi#ki
za!aso"- .a7 ucznictwo--- wszyscy cho!cy bawili si# uka"i- Nie"nie'&
zadba o to& by !aska ,czka& na kt*r, si# zdecydowali& nie bya widoczna
z !osterunk*w stra+y-
Po kilku ty(odniach dru+yna 5irda !oruszaa si# wok* !astwiska ze s!or,
s!rawno7ci,- rok !o kroku& tak 'ak nauczy si# te(o od sier+anta&
!rzekazywa sw, wiedz# !rzy'acioo"-
< Mae (ru!y nazywa', si# oddziaa"i < !owiedzia !ewne(o dnia- < Jest
nas wystarcza',co wielu& by utworzy/ trzy takie (ru!y4 to zu!enie& 'ak
udawa/ ar"i#- a+dy oddzia "a dow*dc# i "aszeru'e raze"4 z ty"
"o+na 'u+ co7 zrobi/- < .budowali 1ort z darni i /wiczyli natarcia-
.waszcza $eris wykaza si# s"ykak, do te(o4 za!a"i#tywa wszystko&
co "*wi 5ird i to 'u+ za !ierwszy" raze"-
3ziel,c si# wiedz, z !rzy'aci*"i& 5ird !oczu& +e 'e(o +ycie +onierza
dobrze si# roz!ocz#o- Przez !ierwsze lato 'ako rekrut cay sw*' wolny
czas s!#dza z ni"i i nie widzia !owod*w& dla kt*rych ich stara !rzy'aA=
"iaaby si# kiedykolwiek zako=czy/- ?aowa& +e nie "*( !okaza/ ich
sier+antowi- 5dyby "*( ich szkoli/& uczyby si# sa"e"u& !rawdaD
0ecz z bie(ie" czasu !rzy'aciele 5irda !racowali coraz ci#+e' i nie "ieli
wolnych chwil na cho!i#ce zabawy- Na'!ierw 'eden& !ote" dru(i !rzesta
uczestniczy/ w "usztrze4 wkr*tce od"*wili !ozostali- Woleli le+e/ w
trawie i roz"awia/ o s!rawach& o kt*rych 5ird nie "ia !o'#cia; czy' brat
adorowa czy', siostr#& kt*ra rodzina "o(a "ie/ w ty" roku ko!ot ze
s!acenie" daniny za !ole i innych te(o ty!u wioskowych !lotkach- iedy
!r*bowa !rzekona/ ich do "aszerowania lub za!as*w& obdarzali (o
s!o'rzenia"i& kt*re 'e(o sier+ant okre7la 'ako u!arte i (u!ie- Podda si#&
+au',c& +e nie "*( +y/ w dw*ch "ie'scach 'ednocze7nie-
Po +niwach sa" "ia "nie' czasu& a !rzez zi"# rzadko za(l,da do wsi-
9ekruci roz!ocz#li nauk# wadania "iecze" i nawet 5ird zdawa sobie
s!raw#& +e nie wytu"aczyby si# z uczenia !rzy'aci* u+ywania ostre'
broni& nawet (dyby takow, "ieli- :le nikt 'e' nie "ia < na'ostrze'sze z
!raw zakazywao ka+de"u& !r*cz +onierzy& !osiadania or#+a i nawet
wolni kowale bali si# kary za za"anie te' re(uy- Poza ty"& sier+ant wci,+
nale(a& +eby uczy si# czytania i !isania- ?aden z 'e(o !rzy'aci* te(o nie
!otra1i& ani o to nie dba- >'ciec !rzyzna& +e czytanie to !o+yteczna
u"ie'#tno7/& cho/ wcale nie by !ewny& czy rolnikowi wy!adao ', zna/-
5ird 'u+ otwiera usta& +eby !owiedzie/& +e nie by rolnikie"& lecz zaraz 'e
za"kn,- W ty" s#k i wszyscy 7wietnie o ty" wiedzieli-
Po"i#dzy ni"i narastay bariery- Nie "*( !owt*rzy/ inny"& co sier+ant
"*wi o :lyanyi& ani wy'awi/& co czu- Nawet zwi,zane ze zbiora"i
rytuay wydaway si# "u troch# (u!ie; s!latanie AdAbe so"y& !owi,zany
w su!y sznur wok* ostatnie(o sno!ka& wszystko w co wierzyli wie7niacy&
a byo to tak odle(e od 'e(o !rzyszo7ci +onierza- Czu si# winny&
!rzysuchu',c si# +arto" stra+nik*w < to byli 'e(o ludzie& rodzina i
krewni- ?aowa& +e rolnicy nie byli w stanie zai"!onowa/ +onierzo"& +e
nie byli bardzie' wo'owniczy& aby "*( czu/ du"# z ich !ostawy-
Pozostawaa 'eszcze kwestia +onierskie' dyscy!liny- 5ird !otra1i znie7/
kilka raz*w za !o!eniony b,d& czy chost# za !owr*t !o !i'ane"u z
zabawy !o +niwach i wy7!iewywanie E.bierania orzech*w !o lesieF- Bicie
!rzez innych nie byo (orsze od (rz"ocenia (o !rzez 9au1a i starszych
cho!c*w& kiedy by "ay- W wielu rodzinach byo r*wnie ci#+ko; o'ciec
nie 'eden raz (arbowa "u sk*r# !ase"& a na'starszy brat bi'a (o
re(ularnie& do!*ki nie o+eni si# i nie wy!rowadzi-
Nie lubi 'ednak czynienia te(o inny"- .a nieu"ie'#tne obchodzenie si# z
"iecze"& eri& cho!ak z dalsze' wioski& otrzy"a od sier+anta kar#& w
kt*re' "ieli uczestniczy/ wszyscy- 5ird !owiedzia sobie& +e kto7& kto nie
by w stanie wytrzy"a/ kilku uderze=& nie !oradziby sobie w bitwie&
wola 'ednak nie "y7le/& kt*re si=ce na twarzy cho!ca !ozostawia 'e(o
!i#7/- Mia o!ini# silne(o lecz !ozbawione(o a(res'i i nieco zbyt
delikatne(o- Sier+ant !okr#ci (ow,& widz,c& 'ak odrzucio (o ukaranie
erie(o-
< : 'a "y7lae"& +e b#dziesz k*tliwy i ch#tny do b*'ki- C*+& tak 'est
nawet le!ie'& 'ak du(o nie b#dziesz "ia nic !rzeciwko zabi'aniu wro(*w-
Pa"i#ta' 'ednak cho!cze& +e wo'aczka nie 'est dla ludzi o "i#kkich
sercach i sabych +o,dkach- < By !ewny& +e nie b#dzie "ia !roble"*w
!odczas bitwy4 brzydzio (o tylko atakowanie bezbronne(o- ole'na rzecz&
kt*r, nie "*( !odzieli/ si# z !rzy'aci*"i z dzieci=stwa4 wiedzia& +e nie
zrozu"ieliby (o-
Po zi"owe' biesiadzie& !od koniec zi"y natkn, si# w koszarach na inny
!roble"- $rze' +onierze z )inyathy& !rzysani tuta' z !osiado7ci hrabie(o&
czcili 0iarta- 5ird nie sysza o 0iarcie a+ do te' dru(ie' zi"y& kiedy
!ewne' nocy wraca',c z wychodka& u'rza ca, tr*'k#& kuca',c, !rzed
!aleniskie" i trzy"a',c, co7 !iszcz,ce(o- iedy (o usyszeli& 'eden z nich
zerwa si# na r*wne no(i-
< Wynocha st,dH < zawoa- < :lbo !o+au'esz& na a=cuch 0iartaH <
Nie!ewny& co zrobi/& uda si# do sier+anta i zobaczy& 'ak ta"te"u 7ci,(a
si# twarz-
< 0iart& takD Ga=cuch 0iartaD Ja i" da" a=cuch 0iartaH < Po czy"
wybie( z krzykie"- Poszed !rosto do zarz,dcy i !owr*ci wstrz,7ni#ty- <
B*( wo'ny 'est bo(ie" wo'ny < ozna'"i i" w "izerny" blasku
zi"owe(o !oranka- < Nasz !an nie "a nic !rzeciwko wybraniu sobie
0iarta za bo(a-
5ird !r*bowa !yta/& lecz zru(ano (o za ciekawo7/- 3o!iero !*Anie' 'eden
z +onierzy& adir& wszystko "u wy'a7ni-
< Wyznawcy 0iarta ku!u', sobie 'e(o !rzychylno7/ krwi,& a "*wi si#& +e
na'bardzie' ceni sobie o1iar#& kt*ra nie !rzychodzi lekko--- rozu"ieszD <
5ird nie rozu"ia& ale uzna& +e nie chce wiedzie/- < Ga=cuch 0iarta--- to
kolczasty a=cuch& !odobny troch# do kolczaste(o bato(a& kt*ry" w
)inyathcie karze si# "orderc*w- 6+ywa', (o niekt*rzy !anowie-
Syszae"& +e kiedy7 to byli zodzie'e i rozb*'nicy- 9zecz w ty"& 5irdzie&
+e le!ie' nie "ie/ ko!ot*w z wyznawca"i 0iarta4 'e7li zwr*c, na ciebie
uwa(#& z !rzy'e"no7ci, b#d, ci# "#czy/- Na twoi" "ie'scu zacz,by"
uwa+a/-
ilka dni !*Anie'& !odczas ins!ekc'i znaleziono na 'e(o !ryczy kr*tki
kawaek kolczaste(o a=cucha- Sier+ant s!o'rza "u w oczy- 5ird !rzy',
kar# bez sowa skar(i& cho/ oba' wiedzieli& +e to nie on (o ta" !oo+y-
Sa" !rzy', wiar# w $ira& 'ak !o!rzednie(o lata zasu(erowa "u sier+ant&
cho/ nie zo+y 'eszcze !rzysi#(i +elaza- $a wy"a(aa obecno7ci Mistrza
Miecza- Sier+ant !owiedzia& +e b#d, "ieli okaz'# to uczyni/ !o zo+eniu
!rzysi#(i !anu& kiedy zako=czy si# szkolenie- Sier+ant !rzekaza "u
wszystko& co !owinien wiedzie/ i nie !rzy!o"inao to wioskowych nauk-
$ak wi#c& kiedy wraz z nade'7cie" wiosny dni zacz#y si# wydu+a/&
na(ro"adzio si# wiele s!raw& kt*ry"i nie "*( !odzieli/ si# ze stary"i
!rzy'aci*"i- Mieliby !ytania& na kt*re nie byby w stanie od!owiedzie/ <
w na'le!szy" razie- : "o(o by/ 'eszcze (orze'- >n sa" za7& dor*wnu',cy
'u+ wzroste" ka+de"u stra+nikowi& zostanie za!rzysi#+ony na +onierza w
0etni ."ierzch& kiedy !an !owr*ci do do"u z )inyathy-
P*Anie' b#dzie ws!o"ina t# wiosn# 'ako 'eden z na'szcz#7liwszych
okres*w swe(o +ycia& wr#cz ocieka',cy "iode"- By "ody& silny i
!rzysto'ny4 kiedy szed trakte" w odwiedziny do rodziny& a "osi#+na
odznaka su+by !ana l7nia i !oyskiwaa w so=cu& dzieci 7"iay si# do
nie(o& "achay r,czka"i i bie(y za ni"& woa',c;
< 5irdzieH Mocny 5irdzie--- !oniesiesz "nie troch#D
3ziewcz#ta w 'e(o wieku zerkay na nie(o& a ka+de takie s!o'rzenie byo
'ak !ieszczota- Cho!cy za duzi& by za ni" azi/& bacznie (o obserwowali&
a kiedy !rzystan,& by z ki"7 !oroz"awia/& natych"iast !odchodzili
bli+e'-
< $rudno 'est by/ +onierze"& 5irdzieD < !ytali- Czasa"i o!owiada i" o
+yciu w koszarach i widzia& 'ak wytrzeszczali oczy-
9az czy dru(i otrzy"a urlo!& +eby uda/ si# na !ota=c*wk# w owczarni&
(dzie bawili si# "odzi "#+czyAni i dziewcz#ta- By 'eszcze za "ody <
"*( tylko !atrze/ < ale !odobaa si# "u "uzyka i ostro+ne s!o'rzenia&
'aki"i (o obrzucano- Starzy !rzy'aciele nadal z ni" +artowali& lecz nie
odwa+yli si# "ocowa/& ani siowa/ na r#k#- Nie dba o to4 nie chcia
wyrz,dzi/ i" krzywdy& a wiedzia& +e "*(by-
Nawet w do"u byo "io- W oczach o'ca wci,+ widzia trosk#& lecz starsi
bracia nie ukrywali du"y z brataMstra+nika- Je(o r*wie7nicy !ozostawali
Echo!ca"iF < zbyt "odzi na o+enek czy odziedziczenie (os!odarstwa < a
wi#kszo7/ z nich bya "odszy"i syna"i- Woano na nich; Echo!cy
Si"aF lub Echo!cy :rtinaF- 0ecz on; 5ird& syn 3orthana& by znany we
wsi !od wasny" i"ienie"& do kt*re(o nawet weterani dodawali
!rzydo"ek i wychodzio; EMocny 5irdF- : !odczas rzadkich dni& kiedy
"*( !o"a(a/ o'cu i bracio" w obe'7ciu& udowadnia& +e zasu+y na to
"iano; !otra1i !rzenie7/ wi#ce' drewna& albo wyko!a/ du+szy r*w-
Posu(iwa si# na'wi#ksz, kos, i kosi tak sa"o r*wno& 'ak o'ciec-
< Nie "o(# !owiedzie/& +e ze!suli ci# do !racy < o7wiadczy !ewne(o
wieczoru o'ciec& kiedy 5ird cieszy si# ostatni"i chwila"i !rzy !alenisku&
zani" wr*ci do koszar- < >d "ae(o bye7 !racowity- Jeste7 silny& ale nie
!rzewr*cio ci to w (owie- Jednak wci,+ +au'#--- < Nie doko=czy- 5ird
wiedzia& co o'ciec chcia !owiedzie/& lecz ni(dy te(o nie rozu"ia- Ni(dy
nie za!o"ni o rodzinie& ludziach& kt*rych nosi w sercu- : b#d,c tak
silny"& racze' nie z(inie w bitwie w dalekich stronach--- wr*ci do nich-
Czy oni te(o nie !o'"owaliD
< Nic "i nie b#dzie& tato < za!ewni o'ca& kle!i,c (o !o ra"ieniu- < B#d#
dobry i !ewne(o dnia--- < 0ecz nie !otra1i 'eszcze wyrazi/ swe(o
na'skrytsze(o "arzenia& nie wtedy- Ma'aczyo ono na skra'u 'e(o u"ysu&
na w!* widoczne w "(awicy +ycze= zbyt nieokre7lonych& by 'e wyrazi/-
3okona cze(o7 ws!aniae(o& co s!rawi& +e sier+ant i caa wie7 b#d, z
nie(o du"ni- Co- b#dzie wy"a(a/ wielkie' odwa(i& ale nie wyrz,dzi
krzywdy niko"u& no chyba +e zy" ludzio" albo !otworo"-
< 8dA w !oko'u& 5irdzie& 'ak du(o "o+esz < odrzek o'ciec- < Modl# si#
do Pani& aby wybaczya ci su+b# +elazu-
.awsze tak "*wi& co nieod"iennie irytowao 5irda- :lyanya& wiatowa
Pani& Pani Poko'u& kt*r, co roku "usieli !rosi/ o !ozwolenie& by dotkn,/
zie"i !u(ie" lub sz!adle" < 5ird wyobra+a ', sobie 'ako !i#knie'sze
wcielenie wioskowych 7licznotek- Mo+e 9ahel o s!ywa',cych na !lecy
l7ni,cych& czarnych wosach& albo Estil& kt*re' doskonae !iersi koysay
si# oszaa"ia',co !rzy ka+dy" ruchu kosy !odczas sianokos*w-
3ziewcz#ta o "i#kkie'& !achn,ce' kwiata"i sk*rze i wiosennych ciaach&
!rzechadza',ce si# !o trakcie i nie "a',ce nic !rzeciwko 'e(o Esu+bie
+elazuF- 3ostrze(a ich s!o'rzenia i ukradkowe u7"iechy& !odczas (dy
'e(o r*wie7nicy ze wsi nie zasu+yli sobie nawet na zatrze!otanie rz#sa"i-
: sa"a Pani& 'akakolwiek by nie bya& z !ewno7ci, rozu"iaa !otrzeb#
istnienia +onierzy < na !ewno !odziwiaa szerokie bary& si# i odwa(#
"#+czyzny ze l7ni,cy" ostrze" w doni- Sier+ant o!owiedzia "u star,
le(end# o :lyanyi i $irze& w kt*re' Pani "iaa swe(o Wo'ownika i bya
bardzo zadowolona z 'e(o su+by- W do"u ni(dy nie sysza te' o!owie7ci&
lecz w u'#ciu sier+anta "iaa ona wiele sensu- ?elazo !u(a i sz!adla byo
tylko inn, 1or", +elaza "iecza czy w*czni& a z(oda Pani na 'edno bya
r*wnie askawa& 'ak na dru(ie- EJasne +niwa < 7!iewaa o!owie7/ sier+anta
< zrodzone z te(o weseliska& dzieci# te(o "a+e=stwa--- F 8 dziewczyna i
Pani zna', i chc, silne(o ra"ienia < "y7la sobie < oraz byszcz,ce' stali-
0ecz nie s!iera si# z o'ce"& 'ak uczyni to rok wcze7nie'- Je(o o'ciec by
urodzony" rolnikie" i u"rze 'ako rolnik < oby 'ak na'!*Anie'H < dorzuci
!obo+nie < a 5ird nie !owinien oczekiwa/ od rolnika& +e zrozu"ie s!rawy
+onierza-
Wraca wczesnowiosenn, noc,& a (wiazdy !rze(l,day si# w kau+ach
wzdu+ dro(i- Nie wyobra+a sobie& by "o+na byo czu/ wi#ksze
szcz#7cie- By 5irde"& syne" tute'sze(o rolnika& kt*ry czyni dobro i
znalaz sobie "ie'sce na dworze !ana si, ra"ienia i odwa(, w sercu-
B B B
Irabia !owr*ci z kr*lewskie(o dworu- Wszyscy stra+nicy czekali
wy!r#+eni na dziedzi=cu4 5ird z !ozostay"i rekruta"i sta w dru(i"
rz#dzie- 3zi#ki wysokie"u wzrostowi dobrze widzia kawalkad#- P*
szwadronu stra+nik*w& wy(l,da',cych na starszych i twardszych od tych& z
kt*ry"i si# dot,d styka i dosiada',cych kr#!ych koni no"ad*w& za
kt*ry"i !od,+ao dw*ch "odszych od 5irda cho!c*w na wys"ukych
wierzchowcach lekkie' budowy ciaa- 3ale' ta=cz,cy ru"ak bo'owy w
bo(ate' u!rz#+y& wyszywane' i ozdobione' r*+nobarwny"i !i*ra"i- : na
ru"aku ich !an < senior 5irda& hrabia Seriast Nanier 3obrest elai%e <
"odzieniec o kwa7ny" obliczu& w !o"ara=czowych 'edwabiach&
czarnych r#kawicach& wysokich& czarnych butach i aksa"itny"& czarny"
ko!aku z !o"ara=czowy" !i*re"- 5ird !o"y7la& +e wy(l,da 'ak tykwa&
kt*ra ze!sua si# w s!i+arni < wielka& !o"ara=czowa& zaatakowana
(rzybe" tykwa-
Natych"iast zdusi w sobie t# "y7l- $o by 'e(o !an& kt*re"u !rzysi#(a
wierno7/ i kt*re(o wierny" wasale" !ozostanie do ko=ca +ycia- >!u7ci
wzrok na konia& siodo& wysokie& byszcz,ce buty- 6'rza ostro(i <
widoczny sy"bol !rzynale+no7ci !ana do rycerskie(o stanu < skada',ce
si# z du(ich& 2wy!olerowanych bodAc*w& zako=czonych delikatny"i&
wysadzany"i kle'nota"i (wiazda"i- .arz,dca wyst,!i na!rz*d4
(ier"kowie zeskoczyli z koni i oddali wodze sta'enny"- Jeden z nich
za!a za !a=sk, uzd#& dru(i !rzytrzy"a strze"i#& kiedy hrabia zsiada-
5ird chon, ka+dy szcze(*- Jak dot,d& "ia okaz'# dosiada/ 'edynie
chodz,ce(o w kieracie "ua- 0ecz !rzy(l,da',c si# ru"akowi& nie uroni
nawet 'edne(o sowa z !ene(o ele(anc'i !owitania wy(oszone(o !rzez
zarz,dc#& 'ak r*wnie+ kr*tkie' od!owiedzi-
Wiedzia& 'ak wszyscy& +e "ody hrabia uczy si# na kr*lewski" dworze w
)inyathcie& a w ty" roku& w trakcie 0etnie(o ."ierzchu !rze'"ie swo',
do"en#& ko=cz,c rz,dy na"iestnika- Wszystkich& lub nie"al wszystkich&
bardzo to cieszyo4 o!owiadano sobie o surowo7ci zarz,dcy- Mody !an&
"*wili& ich wasny !an& kt*ry osi,dzie nareszcie na swoich wo7ciach& z
!ewno7ci, oka+e si# bardzie' ho'ny- .arz,dca b#dzie "usia wykonywa/
'e(o !olecenia& a nie wydawa/ wasne rozkazy-
$eraz 'ednak& na widok "ode(o hrabie(o& 5ird !rze+y chwil# zw,t!ienia-
Po"i"o wszelkich skar( na surowo7/ zarz,dcy& !rzez wi#kszo7/ lat nikt
nie chodzi (odny- Sier+ant o!owiada "u o innych "a',tkach& na kt*re
zb*'cy i wo'ny s!rowadziy (*d- $uta'& !o"i"o danin& ci#+ko !racu',ce'
rodzinie dobrze si# !owodzio- Je(o brat dorobi si# wasne(o do"u& a
:rin wkr*tce si# o+eni- Czy !od rz,da"i "ode(o hrabie(o sytuac'a
'eszcze si# !o!rawiD
Mi"o wszystko 0etni ."ierzch& kt*ry nast,!i 'u+ za !ar# dni& b#dzie
wielki" dnie" dla nich obu- $u+ !o !*nocy nast,!i inwestytura hrabie(o-
Nie !otra1i wyobrazi/ sobie tych !owa+nych rytua*w& towarzysz,cych
!rze'"owaniu do"iniu" !rzez 'edne(o z !an*w- Sier+ant 'asno da i" do
zrozu"ienia& +e to nie ich s!rawa- Mo+liwe& +e sa" ni(dy ich nie widzia-
Pa"i#ta kr,+,ce we wsi !lotki& +e obe'"u',c urz,d& !anowie zyskiwali
swe !ot#+ne "oce- Sa" 'ednak ni(dy nie widzia +adne(o !ana& ani
niko(o o "ocach wi#kszych& niAli zdolno7/ zarz,dcy wykrywania !rawdy-
Nie by w stanie cho/by wyobrazi/ sobie& 'aki"i "oca"i "*( wada/
"ody hrabia- Porzuci te rozwa+ania na rzecz wasne' !rzyszo7ci- Je(o
awans z rekruta na szere(owca stra+y& 'aki nast,!i nast#!ne(o !o!oudnia&
b#dzie cz#7ci, uroczysto7ci i !ierwsz, okaz', do wykazania si# !rzez
"ode(o !ana ",dro7ci, i zdolno7ci, do s!rawowania dobrych rz,d*w-
5ird naszykowa 'u+ nowy "undur& naoliwi i wy!olerowa ka+dy kawaek
sk*ry& wyczy7ci ka+dy "etalowy ele"ent-
Przeni*s wzrok na reszt# dworu- .a ru"akie" hrabie(o kroczyy dalsze&
w r*wnie bo(atych cza!rakach& nale+,ce do "ode' szlachty w 'edwabiach
i 1utrach& !oc,ce' si# we wczesnoletni" u!ale- Mode da"y& otoczone
!oko'*wka"i i o!iekunka"i& dosiaday z (rac', koni !odkutych
!odkowa"i !o"alowany"i na zoto i srebrno- .acz#y zsiada/ z 1urkote"
wst,+ek i szerokich r#kaw*w& rozszczebiotane niczy" stado !tak*w na
!olu- Mody !an "in, z(i#te(o w ukonie zarz,dc#& w!rowadza',c 7wit#
do dworu& a 5ird !oczu dreszcz !odniecenia- Prawdziwy 7wiat& wielki
7wiat kr*lewskie(o dworu& zewn#trzny 7wiat& kt*re(o ni(dy nie widzia&
!rzyby do nie(o& do 'e(o wasne' wioski& a on stanie si# 'e(o cz#7ci,-
9ozdzia O
.a "asywn, bry, !a=skie(o dworu zna'doway si# okolone "ure"
o(rody- Na wschodzie sad ze schludnie !rzyci#ty"i 7liwa"i i (rusza"i
oraz o!arty"i o wschodni, 7cian# rzadki"i brzoskwinia"i- Na zachodzie
za7 du(ie rabaty warzyw; ko!ce ka!usty& !rzy!o"ina',ce rz#dy kul&
nastroszone& niebieskawoMzielone ody(i cebul i !or*w& rozrasta',ca si# na
wszystkie strony (#stwina lebiody- a+dy o(r*d otaczay
dziesi#ciosto!owe& ka"ienne "ury& chroni,ce (o !rzed zodzie'aszka"i i
zab,kany" byde"- 0ecz nie !rzed odwa+ny" cho!ce"& na kt*ry"
!rzez reszt# +ycia b#dzie ci,+yo odiu" zodzie'a 7liwek lub (ruszek z
!a=skie(o o(rodu-
Meris& syn :rica& obecnie ucze= (arbarza& rok te"u wzi, sobie niedo'rza,
7liwk#- W ty" roku !ostanowi zerwa/ i rozda/ cay worek i to do'rzaych-
3oskonale wiedzia J'e(o wu'ek by na'le!szy" !rzycinacze" drzew
owocowych i !iel#(nowa 'e dla !anaK& +e na'le!sz, 7liw, w !a=ski"
sadzie byo stare drzewo w sa"y" 'e(o 7rodku& ostatnie ocalae z cae(o
rz#du szcze!*w z kr*lewskie(o o(rodu w )inyathcie- Je' owoce
do'rzeway wcze7nie& tu+ !rzed 0etni" ."ierzche" < 7rednich
roz"iar*w& czerwonawe i 'a'owate& o srebrnych kwiatach i +*ty"
"i,+szu-
Wydawao si# "u& +e !rzybycie "ode(o hrabie(o b#dzie doskonay"
"o"ente" na taki wy!ad- Pan i 'e(o 7wita b#d, za'#ci& a nie"al wszyscy
b#d, z za!arty" tche" !odziwia/ w'azd naF 1rontowy" dziedzi=cu- W
zwi,zku z czy"& 'ak tylko !ierwsze ro(i za(ray na !olu& zwiastu',c
zbli+anie si# kawalkady& Meris !orzuci zeskrobywanie wosia z
na"oczone' sk*ry& nad kt*r, !racowa i !o!rosi "istrza o wy!uszczenie
(o wcze7nie'-
< >ch& tak& a 'e7li nie& b#dziesz taki !odekscytowany& +e !ewnie zrobisz
dziur#- Bardzo dobrze--- od*+ sk*r# do zalewy i z"yka'- :le doko=czysz
', !rzed kolac',& Merisie& cho/by7 "ia 'e7/ o !*nocy-
Pers!ektywa na!enienia brzucha !a=ski"i 7liwka"i s!rawiaa& +e wiz'a
!*Ane' kolac'i bya ostatni, rzecz,& 'ak, !rze'"owaby si# Meris-
Podzi#kowa z u7"ieche" i wybie( z (arbarni- Wszystko& cze(o
!otrzebowa& ukry w k#!ie& krzak*w na wsch*d od hrabiowskie(o "uru;
s!lecion, z surowe' sk*ry lin# z zaciska',c, si# !#tl,- 8nni cho!cy
korzystali z !o+yczonych drabin4 sysza te+ o !o"ocniku kowala&
u+ywa',cy" !rzywi,zane(o do liny haka& on sa" odkry 'ednak& +e nie"al
zawsze !#tla zna'dzie konar& na kt*ry b#dzie "o+na si# ws!i,/- 3zi#ki
niewielkie' !o"ocy liny i zr#czno7ci bosych st*! na szorstkie'
!owierzchni ka"ienne' 7ciany& zawsze udawao si# "u !rzeleA/ na dru(,
stron#- : !ostronek z niewy!rawione' sk*ry& !ozbawiony haka lub inne(o
urz,dzenia& ni(dy nie budzi !ode'rze= stra+nik*w- 9az (o znaleAli i Meris
!rzy(l,da si# z krzak*w& 'ak zostawili (o& wzrusza',c ra"iona"i-
Pasterska !#tla& uznali& z(ubiona !rzez (a!iowate(o !o"ocnika- Niech
cho!aka s!otka kara ze strony o!iekuna i s!lecie now,-
Czai si# teraz w te' sa"e' k#!ie krzak*w& obserwu',c stru"ie= ludzi
schodz,cych ze wschodnich !*l- Po !ewny" czasie nikt 'u+ (o nie "i'a-
.za naro+nika dobie(y od(osy za"ieszania we wsi- Niech ro7nie&
!o"y7la- Niech !rzy'edzie !an- >dczeka 'eszcze chwil#& !o czy"
roze'rza si# dokoa- Niko(o& cho/by stadka w oddali- Wykona szeroki&
wy!raktykowany za"ach i !rzerzuci !#tl# !onad "ure"- 6sysza szelest
li7ci i !oci,(n,- P#tla zacisn#a si#- Szar!n,- $rzy"aa-
>dsun, si# nieco od "uru& a nast#!nie wyskoczy w (*r# i znalaz uchwyt
dla !alc*w& a !ote" nast#!ny- iedy nie "*( wy"aca/ kole'nych&
!osikowa si# lin,& lecz !rzewa+nie wystarczaa zr#czno7/ i u"ie'#tno7/
ws!inaczki- Poo+y si# !asko na szczycie "uru i ostro+nie zlustrowa
wzrokie" okna na tyach dworu- 9az zosta dostrze+ony !rzez su+,ce(o i
nie"al schwytany- 0ecz ty" raze"& z(odnie z oczekiwania"i& nic nie
ruszao si# za szyba"i- Wszyscy "usieli (a!i/ si# na dziedziniec i w'azd
"ode(o !ana- Wci,(n, lin# i zwin, ', na szczycie "uru- >d 7rodka
"*( ws!i,/ si# na= !o 'edne' z rosn,cych nieo!odal (rusz4 !otrzebowa
liny tylko do dostania si# do 7rodka- $y" raze" 'ednak za"ierza
wykorzysta/ ', do s!uszczenia worka z ukradziony"i owoca"i- S!rawdzi
(o& roze'rza si# ostro+nie dokoa i szybko zszed !o !niu (ruszy na
"i#kk, traw# !od drzewa"i-
. dziedzi=ca dobie(y 1an1ary tr,bek4 u7"iechn, si#- :bsolutnie z(odnie
z !lane"; cakowita cisza w o(rodach i wszyscy z !rzodu& w(a!ieni w
hrabie(o- 5u!io- .a"ierza !*'7/ ta" na wystarcza',co du(o& +eby
wszyscy (o zobaczyli& wi#c czy" si# !rze'"owa/D Meris roze'rza si#&
wci,+ zachowu',c ostro+no7/- :ni 7ladu czowieka- Jedna z bra"
!o"i#dzy sade" a warzywnikie" staa otwore"4 widzia !oysku',ce
(*wki ka!usty i szczy!ior cebul-
9uszy na!rz*d- ?adna z (rusz nie "iaa do'rzaych owoc*w& cho/
wszystkie u(inay si# !od ci#+are" zielonych (ruszek- Jedna ze zotych
7liw do'rzaa4 na trawie le+a !o'edynczy owoc- Meris !odni*s (o i
u(ryz- Na(rzana od so=ca i sodka4 sok s!yn, w (,b !rzeyku- Wy!lu
sk*rk# na traw# i wrzuci kilka zocistych 7liwek do worka- . inne(o
drzewa zabra !ar# czerwonych i wkr*tce znalaz si# !od staruszk,&
Ekr*lewski" drzewe"F& 'ak nazywa ', wu'ek-
>ble!iay ', do'rzae owoce4 widocznie zarz,dca !ostanowi zostawi/ 'e&
by s!rawi/ !rzy'e"no7/ "ode"u !anu- Meris doskonale wiedzia& +e
zwykle owoce zbierano ka+de(o dnia& by uchroni/ 'e !rzed !taka"i i
osa"i- $uta' 'ednak (a#zie u(inay si# !od ci#+are" 7liwek& a 'eszcze
wi#ce' za7cieao traw# dokoa- Wsz#dzie brz#czay osy4 !owietrze
!rzesycone byo 7liwkowy" aro"ate"- Meris !odszed bli+e' i zacz,
zbiera/ owoce& uwa+a',c na owady-
Nie"al na!eni worek& kiedy usysza otwiera',ce si# drzwi na dru(i"
ko=cu o(rodu- >be'rza si# !rzez ra"i#- Cere"onia !owitalna z !ewno7ci,
!owinna !otrwa/ du+e'H Nicze(o nie widzia "i#dzy drzewa"i& usysza
'ednak zbli+a',ce si# (osy- Chc,c wr*ci/& "usiaby !rzeci,/ centraln,
7cie+k#& (dzie zobaczyby (o !ilny o(rodnik& kt*ry !ewnie wa7nie wr*ci
do !racy- Jednak !o te' stronie& tylko kilka krok*w od nie(o& zna'doway
si# otwarte drzwi do warzywnika- By !ewny& +e !rze7ci(n,by ka+de(o
o(rodnika& lecz "*( zosta/ roz!oznany- 5dyby zdoa si# ukry/& cho/ na
chwil#---
Cichutko !rze"kn, !rzez 1urtk# do warzywnika& nadal nie widz,c
wa7cicieli zbli+a',cych si# (os*w i znalaz si# na nieznany" sobie
terenie- Po lewe'& a+ do 7ciany sta'ni& ci,(n#y si# (rz,dki ka!usty i cebuli-
Przed ni" wyrastay wysokie tyczki do !asa obro7ni#te 1asol,- .a kilka
ty(odni urosn, do od!owiednie' wysoko7ci& teraz 'ednak "usia wczo(a/
si# !o"i#dzy !aliki- ie!ska kry'*wka i odle(a od "uru- Po !rawe'
stronie rosa niska lebioda i warzywa o !ierzastych li7ciach& 'akich ni(dy
!rzedte" nie widzia- Mur& kt*ry !okona& dosta',c Fsi# tuta'& !orastay
!n,cza o !o"ara=czowych li7ciach& !rzyci#te okoo sto!y !oni+e' (*rne'
kraw#dzi- W cay" olbrzy"i" o(rodzie nie widzia +ywe' duszy& ale
r*wnie+ +adnych kry'*wek na wy!adek& (dyby kto7 si# !o'awi-
Przywar do "uru !rzy otwarte' 1urtce i nasuchiwa- Chra!liwe (osy
su(eroway stra+nik*w- Mo+e !an wysa ich& +eby wszystko s!rawdzili&
cho/ Meris uwa+a& +e !owinien by zau1a/ tute'sze"u sier+antowi- 5osy
"in#y (o& !o czy" wr*ciy- $owarzyszyo i" ciche brz#czenie "etalu o
"etal- Na !ewno stra+nicy- >7"ieli si# wy'rze/ i zobaczy szerokie !lecy
w !o"ara=czowe' tunice w czarne !asy- Nie zna ich- : wi#c stra+nicy&
kt*rzy !rzy'echali z "ody" hrabi,- Przeszli- Wsuchiwa si# w ich ci#+kie
kroki oddala',ce si# (*wn, 7cie+k,-
67"iechn, si# do siebie- Nie o!uszczao (o szcz#7cie- Wiedziony
szalony" i"!ulse" doskoczy do (rz,dek i wyrwa z zie"i dwie cebule&
!o czy" we!chn, 'e do worka- 8 !ora- 9olniko" nie wolno byo u!rawia/
!or*w < kuzyn*w cebuli s!rowadzonych z dalekie(o !oudnia& 'ak zawsze
syszeli- Czasa"i w dni tar(owe s!rzedawano 'e !o bardzo wysokich
cenach- : teraz b#dzie "ia wasne(o !ora& cae(o dla siebie- M*(by (o
nawet zasadzi/ !od lase" i wyhodowa/ wi#ce'- Wsta-
< Ie'& ty ta"H < W czasie& (dy za'"owa si# !ore"& !rzez wrota sta'ni
wszed do warzywnika 'eden z o(rodnik*w- Meris nie czeka na dalszy
rozw*' wydarze=4 !o"kn, !rosto do 1urtki do sadu- .a 'e(o !leca"i do
krzyku o(rodnika do,czali inni- .atrzasn, 1urtk# za sob, i zao+y skobel4
to ich s!owolni- Pobie( "i#dzy drzewa"i& a worek ze skradziony"i
owoca"i obi'a "u biodro-
Nie zauwa+y s!aceru',ce' (*wn, 7cie+k, (ru!y ludzi& do!*ki nie w!ad
na nich& !rzewraca',c na zie"i# 'edne(o z "#+czyzn- 6sysza !iskliwe
okrzyki i (#bsze wrzaski w7cieko7ci& i !o(na dale'& odtr,ca',c na bok
a!i,ce(o (o za ra"i#- Mia wra+enie& +e sad rozr*s si# wzdu+ i wszerz-
5a#zie drzew chostay (o !o twarzy- .a !leca"i sysza tu!ot ci#+kich
st*! stra+nik*w- 3otar do "uru i ws!i, si# na (rusz# ze zr#czno7ci, kota
ucieka',ce(o !rzed wilkie"- .a"ar na chwil# na czubku drzewa-
Stra+nicy byli za ci#+cy& +eby ws!i,/ si# za ni"& !o"y7la- >czywi7cie&
!rzynios, drabiny--- 3ostrze( !o"ara=czowy bysk !od drzewa"i4 kto7
krzykn,- Nie zastanawia',c si# wiele& wy', z worka cebul# i cisn, w
ksztat !oni+e'- ole'ny krzyk4 odwr*ci si#& +eby skoczy/ w (,szcz u
!odn*+a "uru- B#dzie "usia zaryzykowa/ z(niecenie owoc*w- Nie "ia
czasu na ostro+ne o!uszczenie ich4 !o !rawdzie& !owinien 'e !orzuci/&
'e7li nie chcia zosta/ za!any-
B B B
Sier+ant trzy"a ich na dziedzi=cu& "i"o i+ hrabia znikn, we dworze-
M*( wy'7/ z !owrote" na zewn,trz4 !oza ty"& !rzy bra"ie wci,+ kr#cili
si# wie7niacy- 5dy usyszeli haas i budz,cy echa wrzask z budynku&
sier+ant natych"iast !osa ta" oddzia- Nie"al zaraz !o ty"& 'ak znikn#li
za drzwia"i& wy!adli na zewn,trz i !o(nali do bra"y- 5ird i rekruci
do"y7lali si#& +e co7 si# stao& ale nie wiedzieli co4 sier+ant uciszy ich
!rzekle=stwa"i& kiedy za!ytali& a w ko=cu odesa do koszar- $a"
!rzest#!owali z no(i na no(#& nerwowi 'ak Arebi#ta w za(rodzie- Nie
odwa+yli si# usi,7/ na !ryczach !rzy(otowanych do ins!ekc'i4 nie
odwa+yli si# robi/ nicze(o w obawie& +e !ost,!iliby Ale-
Niedu(o !*Anie' wezwano ich z !owrote"- 5ird 'eszcze ni(dy nie widzia
tak !onure(o sier+anta4 nikt nie odwa+y si# odezwa/- Pos!iesznie ustawi
ich w szyku i raz 'eszcze wy"aszerowali na dziedziniec- $y" raze"
nakazano i" utworzy/ lini# dziel,c, !lac na dwie cz#7ci- Po 'edne' stronie
stali; hrabia& zarz,dca i stra+nicy- Po dru(ie' < wie7niacy& tocz,cy si# za
5irde" i !ozostay"i rekruta"i- : !o"i#dzy ni"i& z koszul, zdart, z
!oowy !lec*w& tkwi Meris& syn :rica-
5ird w osu!ieniu !rzy(l,da si# te' scenie- .na Merisa od dziecka4
"odszy cho!iec syn, z !sot& lecz 5ird s,dzi& +e na !raktyce u (arbarza
by bez!ieczny- C*+ "*( zrobi/& by wzbudzi/ tak, w7cieko7/D
$rzy"any !rzez dw*ch stra+nik*w cho!iec kula i !rzechyla si# lekko na
bok- 5ird zauwa+y otacza',cy oko siniak- . (#bi dziedzi=ca ruszy w ich
stron# "ody hrabia& uderza',c 'edn, czarn, r#kawic, o dru(,- .arz,dca
!oo+y "u do= na ra"ieniu& lecz co1n, si#& (dy 'e(o !an strz,sn, ',&
!iorunu',c (o wzrokie"-
< Jak "a na i"i#D < za!yta hrabia- Przez chwil# nie byo od!owiedzi-
5ird uzna& +e nikt nie by !ewny& kto !owinien od!owiedzie/& ani 'ak
zwraca/ si# do hrabie(o- Wreszcie !rze"*wi zarz,dca-
< $o Meris& syn :rica < ozna'"i- < 6cze= (arbarza-
Mody hrabia obe'rza si# na zarz,dc# i !okiwa (ow,-
< Meris& syn :rica--- a czy :rie 'est tuta'D
< Nie& "*' !anie- :rie 'est !asterze"4 two'e stada zna'du', si# teraz na
!astwiskach za lase"4 do(l,da ich-
< : (arbarz& 'e(o "istrz4 (dzie on 'estD
3oszo do !oruszenia w7r*d rolnik*w i (arbarz wyst,!i na!rz*d-
< $uta'& !anie-
< Panie hrabio& !rostaku- < Pan z"ierzy (o s!o'rzenie" od (*ry do dou-
< Wy7"ienity z ciebie "istrz--- nauczye7 swo'e(o ucznia kra7/D
< PanieD < Na obliczu (arbarza nie za(o7cioby wi#ksze zdu"ienie& nawet
(dyby okazao si#& +e u1arbowano (o na niebiesko& !o"y7la 5ird- Mody
hrabia wy7"ia (o z !o(ard,-
< $wierdzisz zate"& i+ nie wiedziae7& (dzie byD Nie wiedziae7& +e krad
owoce z "o'e(o o(roduD Po s!osobie& w 'aki" wbie( na ta"t, (rusz#
"nie"a"& i+ czyni to cz#sto- .nasz !rawo; "istrz od!owiada za wyst#!ki
swe(o ucznia---
< radzie+ owoc*wD < 5ird nie zna (arbarza zbyt dobrze& "#+czyzna
s!rowadzi si# do wioski trzy lata te"u& kiedy stary Si""is u"ar&
!ozostawia',c (arbarni#- $eraz 'ednak wydawa si# szczery& cho/ niezbyt
bystry-
< :le ba(a "nie& +eby" !u7ci (o zobaczy/ !rzy'azd wasze' "io7ci---
< Podczas (dy ty& 'ak zakada"& bye7 zbyt za'#ty& by !odziwia/ !rzybycie
twe(o !ana& albo wa7ciwie do(l,da/ !oczynania swe(o uczniaD
5arbarz !rzenosi wzrok z hrabie(o na zarz,dc# i z !owrote"& nie widz,c
znik,d !o"ocy-
< :le--- ale& !anie--- 'a nie wiedziae"- My7lae"& +e on---
< Powiniene7 by wiedzie/4 by twoi" ucznie"- Ciesz si#& +e nie ka+# ci#
rozebra/ i zaku/ w dyby- .arz,dca !obierze od ciebie kar# !*Anie'- <
Irabia u7"iechn, si# i odwr*ci do cho!ca- < Je7li za7 chodzi o te(o
"ode(o zodzie'a& o te(o otra& kt*ry nie tylko ukrad "o'e owoce& lecz
tak+e bezczelnie na "nie na!ad < to nie wdra!iesz si# wi#ce' na +aden
"ur& ani nie ukradniesz 'u+ +adnych owoc*w- Co wi#ce'& o7"iel# si#
stwierdzi/& +e do ko=ca +ycia za!a"i#tasz& z 'aki" szacunkie" winiene7
odnosi/ si# do swe(o !ana- < .arz,dca !oruszy si#& 'akby chcia co7
!owiedzie/& lecz "ody hrabia uciszy (o s!o'rzenie"- < $o two'e
zaniedbania& Cullenie& !rzekonay to bydo& +e "o+e sobie !ozwoli/ na
takie !ost#!owanie- Powiniene7 by wy/wiczy/ ich le!ie'-
Na dziedzi=cu za!ada cisza- 3o!iero !o du(ie' chwili ozwa si# cichy
!o"ruk& niczy" ledwie syszalny szelest li7ci !od !ierwszy"i
!od"ucha"i wichru- 5ird !oczu 1al# "do7ci& zda',c sobie wraz z inny"i
s!raw#& +e "ody !an !lanowa dla cho!ca kar# znacznie (orsz,& ni+
kiedykolwiek wy"ierzy zarz,dca- Nie by w stanie uwierzy/& +e Meris
na!ad na !ana < on ni(dy niko(o nie zaatakowa- Wszystkich !sikus*w
do!uszcza si# sa"-
8 kiedy tak !rze7liz(iwa si# wzrokie" !o obecnych& nie !atrz,c niko"u w
oczy tak sa"o& 'ak inni unikali !atrzenia w oczy 'e"u& zauwa+y brosz#
s!ina',c, !aszcz "ode(o hrabie(o- r,(& !odobny do >ka Esei& Pana
So=ca& tyle +e z wysta',cy"i ro(a"i--- niczy" !ier7cie= z kolczaste(o
a=cucha& 'aki wyznawcy 0iarta !odrzucili na 'e(o !rycz#- : tylko ta"ta
tr*'ka ze wszystkich +onierzy wy(l,daa na nie!oruszon, nie(odziwo7ci,
hrabie(o--- wr#cz cieszyli si# na to& co za"ierza ich !an-
Jak si# okazao& !an za"ierza osi,(n,/ za 'edny" za"ache" trzy cele;
zastraszy/ wie7niak*w& zai"!onowa/ !rzy'acioo" z kr*lewskie(o dworu
i !ozostawi/ w Merisie tylko tyle +ycia& by "#czy si# du(o !rzed
z(one"- Na du(o !rzed ko=ce" 5ird i wielu innych wy"iotowali na bruk
dziedzi=ca& osuwa',c si# z kanie" na kolana i bezskutecznie !r*bu',c nie
widzie/ i nie sysze/- Nawet (ar7/ sier+anta na 'e(o konierzu i
!os!ieszne; EWstawa'& cho!cze& zani" ci#--- F nie byo w stanie (o
us!okoi/- Poderwa si#& oswobodzi z uchwytu o1icera i !o(na !rzez !ust,
!rzestrze= !rosto w tu"& !rzebi'a',c si# do bra"y niczy" ucieka',cy z
za(rody s!anikowany w*-
Poruszy si# tak nieoczekiwanie i bez na"ysu& +e nikt (o nie za!a- .a
'e(o !leca"i zara+eni !anik, rolnicy tak+e uciekli z krzykie" od sceny
tortur& an(a+u',c +onierzy& z cze(o 5ird nawet nie zdawa sobie s!rawy-
Bie( trakte" tak szybko& 'akby "*( !rze(oni/ ws!o"nienia& "i'a',c
do" o'ca& rozle(e !ole i ,ki- W!ad w krzaki nad stru"ienie" i !rzedar
si# !rzez nie na o7le!& !o czy" !okona usiane luAny"i ka"ienia"i dno
!otoku i ws!i, si# na dru(i brze(- Bie( !rzez las& !rzez wrzo7ce i !n,cza&
!otyka',c si# o w#Alaste korzenie starych drzew i nie raz wykada',c si#
'ak du(i- Nawet nie zauwa+y& kiedy !odar "undur& kiedy kolce
!rzeoray "u twarz i ra"iona& !okaleczyy no(i- Wci,+ (#bie' i (#bie' w
las--- !oza za(rody& w kt*rych hodowali !*dzikie 7winie& !oza niski
szaas& za"ieszkany w lecie !rzez 7winio!asa- S!oszy wie!rze& kt*re z
chrz,kanie" ust#!oway "u z dro(i& tratu',c !oszycie- Natkn, si# na
odno(# stru"ienia i !od,+y w (*r# 'e' bie(u& instynktownie uda',c si#
ta"& (dzie nie !otra1i za!rowadzi/ (o u"ys- No(i z(ubiy wreszcie ryt"
i w!ad w skalist, roz!adlin#& kt*r, :rin !okaza "u tak dawno te"u-
Przez 'aki7 czas nie wiedzia nic i nie czu nicze(o- Mi'ay (odziny-
8nstynkt rolnika !rzebudzi (o o z"ierzchu& (dy wieczorny wiatr !rzyni*s
do lasu za!ach siana& askocz,c (o w nos- Bolay (o wszystkie ko=czyny&
zadra!ania sw#dziay i !on#y& a w ustach "ia !askudny !os"ak- 3o!*ki
nie dAwi(n, si# na kolana& nie !a"i#ta& (dzie by& ani 'ak si# tuta'
znalaz--- lecz zaraz tar(n, ni" s!az" strachu i wstydu& z(ina',c (o w!* i
wy!enia',c usta (orycz,- Przekn, 7lin# i zwy"iotowa- Meris& cho!iec&
kt*re(o zna < kt*ry nie 'eden raz bie( za ni" < 'u+ ni(dy nie b#dzie
chodzi/ !rosto ani u+ywa/ narz#dzi& a on nosi "undur tych& kt*rzy "u to
zrobili-
W (owie dAwi#cza "u (os "atki- $o wa7nie "iaa na "y7li& "*wi,c o
su+bie +elazu i !orzuceniu Pani Poko'u- $e(o wa7nie obawia si# 'e(o
o'ciec; +e u+y'e siy do krzywdzenia zio"k*w- Po !oliczkach 5irda
!o!yn#y !arz,ce zy- Jeszcze kilka dni te"u by taki szcz#7liwy& taki
du"ny--- taki !ewny& +e obawy 'e(o wasne' rodziny byy tylko (u!i"i
stracha"i staro"odnych wie7niak*w& Ezwykych rolnik*wF& 'ak cz#sto
nazywa ich sier+ant-
B B B
Przed 7wite" do roz!adliny !rzyszed :rin& !rze"yka',c cicho "i#dzy
drzewa"i-
< 5irdD < zawoa nie(o7no- < 5irdi--- 'este7 tuta'D
5ird zwin, si# w 'eszcze cia7nie'sz, kul#& wciska',c si# (#bie' w
szczelin#& lecz :rin za!u7ci si# w (,b kry'*wki i !rzykucn, !rzy ni"-
< @"ierdzisz < ozna'"i !rzy'acielsko& 'ak brat bratu- < Psy nie "iayby
ko!ot*w-
< PsyD < 5ird nie !o"y7la o nich& teraz 'ednak !rzy!o"nia sobie o !sach
(o=czych z du(i"i o(ona"i& kt*re !obie(y z tro!iciele" za wilka"i-
< Przyniose" ci koszul# < !owiedzia :rin- < 8 troch# chleba- 6"y' si#-
9zeczowo7/ tonu starsze(o brata& kt*re(o !rzywyk sucha/& !ozwolia "u
otrz,sn,/ si# i stan,/ na no(i- Bez !atrzenia wzi, od :rina koszul# i
wyszed z roz!adliny& zani" zd', ubranie- W chodzie !oranka !oczu
s"r*d swo'e(o !otu wywoane(o strache"& wy"iocin i krwi& tak r*+ny od
sodkie(o !otu trudu- :rin !achnia cebula"i i zie"i,- 5ird +aowa& +e
sa" nie by cebul,& tkwi,c, bez!iecznie !od zie"i,- 0ecz zi"na woda i
wieche/ zerwanych nad !otokie" zi* szybko usun#y !rzykry za!ach- Nie
dotyczyo to 'ednak u"ysu; wci,+ sysza wrzask Merisa& nadal czu
trzask a"anych ko7ci& zu!enie 'akby to byo 'e(o wasne ciao-
< Pos!iesz si# < rzuci sto',cy za ni" :rin- < Musz# z tob, !oroz"awia/-
5ird !rze!uka usta lodowat, wod, i na!i si# yk& !ote" dru(i- Naci,(n,
!rzyniesion, !rzez :rina koszul#4 ledwo o!i#a 'e(o szerokie ra"iona& a
nad(arstki wystaway z !rzykr*tkich r#kaw*w& lecz !rzyna'"nie' "ia
'akie7 okrycie- :rin !oda "u chleb- 5ird nie s,dzi& +eby by (odny& ale
!o+ar (o a!czywie trze"a k#sa"i- M*(by z'e7/ cay bochenek-
.robio si# wystarcza',co 'asno& by "*( u'rze/ 7ci,(ni#t, twarz brata i
"alu',c, si# na nie' "in#- :rin !okr#ci (ow,-
< 5irdi& 'este7 'ak ten byczek& kt*ry zerwa si# z uwi#zi i w!ad w ba(no
trzy lata te"u--- !a"i#taszD My7la& +e by dorosy i taki du+y& ale 'ak tylko
znalaz si# z dala od za(rody i w!ad w ko!oty& rycza o !o"oc& niczy"
7wie+o narodzone ciel#- < 5ird "ilcza4 czu na!ywa',ce do oczu zy i
zaciska',ce si# (ardo- < 5irdi& "usisz wr*ci/- < Sysz,c to& otworzy oczy
i za!o"nia o (ardle-
< Nie "o(#H < zawoa& ci#+ko dysz,c- < :rin& nie "o(#--- nie widziae7---
< Widziae"- < 5os :rina stwardnia- < Wszyscy widzieli7"y4 'u+ hrabia
si# o to !ostara- 0ecz albo to& albo wy'#cie s!od !rawa& 5irdi& a ty nie
!o+y'esz du(o 'ako bandyta < hrabia b#dzie ci# 7ci(a& a na nasz, rodzin#
s!adn, kary-
ole'ne brze"i# winy-
< Czyli--- czyli "usz# u"rze/D
< Nie- < :rin !odni*s !atyk i wetkn, (o w !oro7ni#t, "che" zie"i# !rzy
!otoku- < Przyna'"nie'--- "a" nadzie'#& +e nie- $w*' sier+ant !owiedzia&
+e 'e7li kto7 wie& (dzie 'este7& a ty !owr*cisz& to wyda'e si# "u& +e zdoa
ocali/ twe +ycie- : "y nie straci"y (os!odarstwa- .arz,dca--- zarz,dca
nie !ochwala czynu hrabie(o- Sa" widziae7- :le "usisz wr*ci/ z wasne'
woli& 5ird- Je7li oni ci# za!i,---
< Nie "o(# by/ +onierze" < o7wiadczy 5ird- < Nie "o(# robi/ te(o----
co zrobili oni---
< Ma" tak, nadzie'#- .reszt,& oni 'u+ ci# nie chc,-
.abolao& !o"i"o n#dzne(o stanu& w 'aki" by- Wiedzia& +e by
obiecu',cy" rekrute"& z wy',tkie" !roble"*w z nauk, czytania-
Wiedzia& +e sier+ant wi,za z ni" !ewne nadzie'e- : teraz straci to
wszystko na zawsze- .aburczao "u w brzuchu& !rzy!o"ina',c& +e straci
r*wnie+ "n*stwo dar"owe(o 'edzenia-
< Przydasz si# na" < doda :rin- < Jak zawsze-
r#cio "u si# w (owie ze strachu& s"utku i wstydu- Wyobra+a sobie
sowa sier+anta& szyderstwa +onierzy& !o7"iewisko- . !ewno7ci, zostanie
ukarany za okrycie ich ha=b, i za"anie !rzysi#(i- Czy b#dzie kalek,& 'ak
MerisD Ju+ le!ie' u"rze/--- a 'ednak wcale nie chcia u"iera/- Ba si#
sa"e' "y7li o szubienicy czy katowski" "ieczu& a !rzecie+ bya to lekka
7"ier/- Wzrok :rina za(odnia-
< Biedny cho!iec- Wci,+ 'este7 dzieckie"& !o"i"o tych du(ich ra"ion i
n*(& i !rzechwaek z !o!rzednie' wiosny-
< Przykro "i- < Nie by w stanie wykrztusi/ z siebie& za co byo "u
!rzykro4 w (owie i (ardle urosa "u bolesna kluchaF +alu-
< Wie"- < :rin westchn,- < 0ecz "nie nie 'est !rzykro "y7le/ o two'e'
!racy z na"i& 5irdzie& kiedy to si# 'u+ sko=czy- ChodA 'u+; u"y' twarz i
wraca"y-
Po drodze czu beztrosk#4 szybko rozchodzi zesztywniae no(i- Nios,c
!od !ach, zwini#ty& ubrudzony zie"i, "undur& !od,+a za :rine"
7cie+ka"i& kt*re z trude" sobie !rzy!o"ina-
< Musi"y si# s!ieszy/ < rzuci !rzez ra"i# :rin- < . sa"e(o rana
!onowi, !oszukiwania& a wolaby" do!rowadzi/ ci# do wsi& zani"
s!uszcz, !sy-
< Co--- co si# stao !o ty"& 'ak---
< Jak ucieke7D >"al nie doszo do za"ieszek4 wszyscy wrzeszczeli i
"iotali si# dokoa- Przywr*cenie !orz,dku za'#o du+sz, chwil# i hrabia
nie "ia (owy o tobie "y7le/- Pote" !rzyszed do nas tw*' sier+ant i
roz"awia z o'ce"- Powiedzia& +e zdezerterowae7 i b#d, ci# 7ci(a/&
chyba +e wr*cisz sa"& lecz nawet& 'e7li to zrobisz& b#dzie z tob, krucho-
Wyrok hrabie(o na Merisa !odoba si# "u nie bardzie'& ni+ ko"ukolwiek
z nas& ale--- "usia by/ !osuszny- Wzi, wieczore" !aru ludzi i zacz#li ci#
nawoywa/- Bye" !ewny& +e i" od!owiesz-
< Nie !o"y7lae" < !rzyzna 5ird- < Po !rostu nie !otra1ie" te(o
znie7/---
< M""- Po z"roku !rzyszed zarz,dca- < :rin ostro+nie !rzekroczy
s!l,tane korzenie i ruszy dale'- < Powiedzia& +e zdanie" hrabie(o
!owinni7"y straci/ (os!odarstwo- >!rowadza !o swoi" dziedzictwie
!rzy'aci* z dworu& tych wszystkich szlachetnych lord*w i da"y& a wtedy
Meris rzuci w nie(o cebul,---
< Co zrobiDH
< Wa7nie tak- Pewnie nie wiesz& co si# na!rawd# stao- Meris krad
owoce& "y7l,c& +e wszyscy we dworze b#d, na dziedzi=cu& ale hrabia
chcia !okaza/ da"o" o(r*d i troch# si# !os!ieszy- iedy dostrze+ono
Merisa& ten w!ad !rosto na hrabie(o i !rzewr*ci (o na oczach !rzy'aci*&
a !ote" rzuci w nie(o cebul, ze szczytu "uru- Pewnie "y7la& +e to
stra+nik- Biedny cho!ak-
5ird "ilcza& zastanawia',c si#& 'aki czowiek "*( okaleczy/ cho!ca za
tak, (u!i, !o"yk#-
< >czywi7cie& !ost,!i Ale i teraz wszyscy "a"y ko!oty& !oczyna',c od
zarz,dcy& ale--- < :rin !osa "u u7"iech !rzez ra"i#- < Przyna'"nie' nie
brae7 w ty" udziau--- a 'e7li chc, nazywa/ to tch*rzostwe"& to c*+&
"oi" zdanie" odwa+ni "#+czyAni "a', le!sze rzeczy do roboty& ni+ bi/
lekko"y7lne(o cho!aka tak& +eby zrobi/ z nie(o kalek#-
< Nie chc# u"rze/ < rzuci na(le 5ird w zielone "ilczenie lasu-
< Nikt nie chce < odrzek :rin < z wy',tkie" schorowanych starc*w i
staruszek- My7lae7& +e +onierz ni(dy nie u'rzy 7"ierciD
< Nie& ale--- ale nie s,dzie"& +e to b#dzie tak wy(l,dao- > ile tak wa7nie
'est- < Nie oczekiwa od!owiedzi i nie otrzy"a 'e'- Wczesne so=ce
!rzedzierao si# !rzez listowie& na !odobie=stwo zocistych strza "i#dzy
drzewa"i- 0as !achnia wil(otn, zie"i,& zioa"i& do'rzewa',cy"i
'e+yna"i& a tu i *wdzie dzikie"& lise" lub kr*likie"- Ba si#& lecz nie
!otra1i zi(norowa/ bo(actwa otacza',ce(o (o 7wiata& s!r#+ysto7ci
dywanu li7ci !od sto!a"i- Po"i"o !rzy(n#bienia wci,+ wci,(a nose"
!owietrze i wydycha 'e-
Podeszli niezauwa+eni do !rzydro+nych zaro7li- 5ird zawaha si# !rzed
wy'7cie" za brate" na otwart, !rzestrze=& lecz :rin szed dale'& nie
o(l,da',c si#- 61a "u- Nie widzia niko(o& z wy',tkie" !asterza w oddali-
$rakt do wioski by !usty- 6'rza !ierwsze do"y& studni# o'ca& rozle(e
!ola !o !rawe'- Przy studni stao kilka kobiet4 kto7 Jnie widzia& ktoK kry
si# za +ywo!ote" !rzed 'e(o do"e"-
< 0e!ie'& +eby7 dale' !oszed sa"& 5irdzie < !rze"*wi :rin- < 3asz rad#D
Pokry si# cay zi"ny" !ote"- Sa"D 0ecz wiedzia& +e :rin "ia rac'#-
Sier+ant i zarz,dca dowiedzieliby si#& +e brat !oszed !o nie(o < caa wie7
'u+ o ty" wiedziaa < 'e7li 'ednak reszt# dro(i !okona sa"& "o+e nikt nic
nie !owie- Mnie'sza szansa& +e :rina s!otka dodatkowa kara-
B B B
?onierze !rzechodzili wa7nie !rzez bra"#& kiedy znalaz si# w zasi#(u
ich wzroku4 sier+ant "usia bardzo stara/ si# o!*Ani/ wy"arsz- .atrzy"ali
si# i sier+ant skin, r#k,- 5ird !odszed bli+e'- No(i "u dr+ay i "ia
ko!oty ze za!anie" tchu- 5dy znalaz si# wystarcza',co blisko& nie
wiedzia& co !owiedzie/- Nie "*( zasalutowa/& 7ciska',c !od !ach,
brudny "undur i "a',c na (rzbiecie cho!sk, koszul#- >blicze sier+anta
byo za"kni#te& nie!rzeniknione-
< C*+& 5irdzie < !owiedzia-
< Sir < zacz, +ao7nie 5ird& wbi'a',c wzrok w zniszczone i zabrudzone
buty- ."usi si# do s!o'rzenia sier+antowi w oczy- < Ja--- 'a si# !o"ylie"&
sir- < Jeden z +onierzy zarechota4 sier+ant uci, 7"iech ruche" doni w
r#kawicy-
< .a"ae7 !rzysi#(# < ozna'"i- W (osie !obrz"iewao znu+enie i zo7/&
'ak u czowieka& kt*ry doszed do kresu swych si i cier!liwo7ci- < Na
oczach sa"e(o hrabie(o--- < 6rwa- < Niesiesz sw*' "undurD 3obrze- 3a'
(o- < 5ird !oda zawini,tko& a sier+ant odebra 'e ze 7ci,(ni#ty"i
nozdrza"i- < .de'"i' buty& cho!cze- < 5ird (a!i si# !rzez chwil# na
nie(o& !o czy" !os!iesznie wykona !olecenie- >czywi7cie; buty
stanowiy cz#7/ u"undurowania4 !owinien by o ty" !o"y7le/- 3la
bladych i "i#kkich !o !onad roku codzienne(o u+ywania but*w st*! kurz
traktu okaza si# zi"ny i ziarnisty- Sier+ant kiwn, (ow, erie"u&
'edne"u z rekrut*w& kt*ry !odszed i zabra buty oraz "undur- < S!ali"y
'e < ozna'"i o1icer- < Nie chce"y tuta' nicze(o& co 'est !rzesi,kni#te
!ote" tch*rza- < 5ird !oczerwienia- Sier+ant !okiwa (ow,- < $ak 'est-
Mylie7 si# < 'a tak+e < "y7l,c& +e "*(by7 zosta/ +onierze"-
Powiniene" by wiedzie/& kiedy wzdra(ae7 si# wtedy--- < 6"ilk na
widok zarz,dcy& kt*ry !o'awi si# w bra"ie z w*'te" wioski-
Na"iestnik obrzuci 5irda ty" sa"y" taksu',cy" s!o'rzenie"-
< : wi#c wr*ciD Czy wy (o znaleAli7cieD
< Wr*ci& sir- Przyni*s ze sob, "undur4 zdoby sk,d7 koszul#-
.arz,dca z"ierzy 5irda s!o'rzenie" od (*ry do dou-
< ie!ska s!rawa& cho!cze& a"a/ !rzysi#(#- $rudno z ty" +y/- $akie
rzeczy odbi'a', si# na rodzinie- Irabia ukaraby ci# dla !rzykadu& (dyby
nie ra!ort sier+anta; +e 'este7 silny i !osuszny& i bardzie' !rzydasz si# w
!olu& ni+ 'ako kar"a dla kruk*w na szubienicy- >by7 dobrze !racowa&
cho!cze i nie s!rawia wi#ce' ko!ot*w- Jeszcze 'edna skar(a na ciebie i
two'a rodzina straci (os!odarstwo- < >dwr*ci si# do w*'ta& nie zwraca',c
na 5irda wi#ce' uwa(i-
< Syszae7 < !owiedzia sier+ant- < Na co czekaszD Bierz si# do roboty&
cho!cze i dzi#ku' swo'e' Pani Poko'u& +e wci,+ "asz r#ce i no(i& dzi#ki
cze"u "o+esz !racowa/- >sobi7cie z !rzy'e"no7ci, by" ci# o/wiczy-
9ozdzia P
Po !ewny" czasie 5ird uzna& +e chosta bolaaby "nie'- $e(o
soneczne(o !oranka !owr*ci do do"u o'ca& od nowa ucz,c sto!y
chodzenia bez but*w- Sk*ra "rowia (o na "y7l& +e wszyscy wiedzieli& i+
!o!ad w nieask#- Sa" 7ci,(n, na siebie nieask# < !rzy!o"nia sobie
stanowczo- $e(o !ierwsze(o razu na trakcie nikt nic nie "*wi& cho/
dostrze(a ukradkowe s!o'rzenia- 3otar do do"u bez !rzeszk*d& (dzie
czeka 'u+ na nie(o :rin-
< Wys!rz,tasz obor# < ozna'"i "u& !oda',c star,& drewnian, szu1l#- <
6wa+a& +e le!ie' b#dzie& 'e7li znikniesz z oczu-
5ird zerkn, na siedz,c, !rzy kro7nie "atk#- Je' "ina "*wia;
Ewiedziaa"& +e nic dobre(o z te(o nie wyniknieF tak wyraAnie& 'akby
!owiedziaa to na (os- Na'"odsza siostra& Iara& "iaa na'wyraAnie'
za!owiedziane& +eby siedziaa cicho- Ciekawe& czy to ona wy(l,daa
wcze7nie' !rzez +ywo!ot- Prawdo!odobnie- Wzi, szu1l# i !oszed do
!racy-
W dru(i" ko=cu !odw*rka :rin na!rawia u!rz,+- Przez 1urtk# wida/
byo (ru!k# "#+czyzn na !olu- @rodek !oranka < !rzerwali !rac#& +eby
na!i/ si# i !o(warzy/- Miarowo wy"achiwa szu1l,& na!enia',c wiadro
brudn, so", i "ierzw,& kt*re nast#!nie wynosi za bra"# i wyrzuca na
stert#- Nie by !ewny& cze"u :rin !rzesiadywa tak blisko- Czy+by
obawiali si#& +e znowu ucieknieD Poza ty"& brat nie za!yta (o& co
wydarzyo si# !rzy bra"ie do !osiado7ci- 5ird by wra+liwy& 'ak !o
!ierwszy" wiosenny" o!alaniu- a+de s!o'rzenie :rina !alio (o +ywy"
!o"ienie"-
W !oudnie Iara !rzesza !rzez obor# z owini#ty" w sukno !osikie" dla
o'ca4 obdarzya 5irda chodny" skinienie" (owy& kt*re do!ieko "u do
+ywe(o- :rin !rzerwa robienie otwor*w i ,czenie !ask*w& i !rzeci,(n,
si# z u7"ieche"- 5ird nie by 'u+ !ewny& co to oznaczao-
< No chodA& !onuraku- Nie 'est to "o+e strawa& do 'akie' !rzywyke7& lecz
nadal nazywa"y to 'edzenie"- < :rin nie !otrzebowa "ycia& lecz 5ird
by uwalany (no'e" !o kolana i okcie- Pa"i#ta o dzi#kczynny" wylaniu
odrobiny czyste' wody& !o czy" wyszorowa si# dokadnie& 'akby nadal
"usia zadowoli/ sier+anta !rzed udanie" si# !o "isk# kukurydziane'
kaszy- Porc'a racze' nie u7"ierzya (odu& lecz 'edno s!o'rzenie na twarz
"atki zacisn#o "u (ardo tak& +e nie byby w stanie !rzekn,/ wi#ce'-
P*Any" !o!oudnie" doko=czy czyszczenie obory i kiedy !asterz wr*ci
ze stade" do wioski i :rin odebra od nie(o trzy 'a*wki& "*(
w!rowadzi/ 'e do boks*w wyo+onych 7wie+, so",- 6"y si# szybko i
zabra za do'enie- .awsze lubi krowy& nawet t# czerwon, z wy(i#ty"i
ro(a"i& kt*ra bia (o !o twarzy du(i"& brudny" o(one" i robia co
"o(a& +eby wde!n,/ w sko!ek- >'ciec !o'awi si#& kiedy doi dru(,& lecz
nic nie !owiedzia& wchodz,c do 7rodka- 5ird wtuli (ow# w cie!, sier7/&
!ozwala',c donio" !rzy!o"nie/ sobie ryt" 7ciskania i !oci,(ania& dzi#ki
kt*re"u "leko !yn#o atwo i szybko- Mleko adnie !achniao& bez 7ladu
woni dzikie(o czosnku ani cebuli- Pochyli si# bli+e' i !ozwoli sobie na
cie!y& !yszny yk-
< Widziae" < odezwa si# :rin zza zadu trzecie' krowy- < Powiniene7 by/
",drze'szy- < Stare skarcenie& 'eszcze z dzieci=stwa& cho/ teraz brz"iao
'ako7 inacze'-
< Prze!rasza" < "rukn, 5ird& +au',c 7wiado"o7ci s"aku "leka& 'e(o
bo(actwa- S!rzedawali "leko wioskowe"u serowarowi4 doro7li nie !ili
"leka- Mia wra+enie& +e "*(by wy!i/ cay sko!ek- Wy!eni ostatni,
/wiartk# i zani*s sko!ek do kuchni- 6sysza (osy z (*wne' izby; o'ca i
zarz,dcy- Co ty" raze"D < zastanawia si#- 0ecz kuca',ca !rzy !alenisku
"atka "achni#cie" y+ki !rze(naa (o na !odw*rko-
r#ci si# ta"& robi,c wszystko& co tylko "*( wy"y7li/& zani" wezwa
(o o'ciec- Wy(l,dao to !odobnie do wieczoru& kiedy zarz,dca
za!ro!onowa "u szkolenie; o'ciec i "atka siedz,cy sztywno !o 'edne'& a
na"iestnik !o dru(ie' stronie ich 'edyne(o stou- :rin wszed za ni"-
Prze(oniona do kuchni Iara trzy"aa si# tak blisko drzwi& 'ak tylko
"o(a& by nie zauwa+yli 'e' starsi-
< Powiniene7 wiedzie/ < zacz, bez zb#dnych wst#!*w zarz,dca < ile
two'a lekko"y7lno7/ b#dzie kosztowa/ twe(o o'ca- Musi z(osi/ si# do
dworu !o !oudniu& !o inwestyturze hrabie(o- 9oz"awiae" z !ane"&
!owou',c si# na wszystko; two', "odo7/& o!ini# o twoi" o'cu i braciach-
0ecz !rawda 'est taka& +e hrabia 'est roz(niewany i "a ku te"u !owody- :
tw*' o'ciec zostanie ukarany 'ako (owa rodziny- Przyszede"& +eby "u
!owiedzie/& i+ !owinien by/ (otowy do wniesienia o!aty& bowie" "o+e
oszcz#dzi/ "u to nocy w dybach-
5ird s!o'rza o'cu w oczy- Je(o o'ciec w dybachD .a 'e(o ucieczk#D
< B#dziesz "u towarzyszy& cho!cze& (dy+ "o+e tak si# zdarzy/& +e
hrabia b#dzie chcia co7 ci !owiedzie/- Jest twy" !ane" i "o+e zrobi/& co
zechce- Pa"i#ta'& ki" 'este7 i s!r*bu'--- < nacisk !odkre7la !o(ard# < ---
nie s!rawia/ wi#ce' !roble"*w-
Po wy'7ciu zarz,dcy o'ciec !okle!a 5irda !o ra"ieniu-
< Wszystko w !orz,dku& 5irdzie- Jeste7 z na"i& +ywy i--- i wszystko 'est w
!orz,dku- < 5ird wiedzia& +e wcale tak nie byo- Po raz !ierwszy w +yciu
u7wiado"i sobie& +e "o+e wyrz,dzi/ ko"u7 krzywd#& wcale te(o nie
chc,c- Poczu si# "ody i bezradny& bardzo daleki od cho!i#ce' !ewno7ci
siebie& 'ak, de"onstrowa 'eszcze kilka dni te"u-
< Jaka--- ile wynosi karaD < za!yta-
>'ciec odchrz,kn,-
< C*+- Chc, zwrotu wszystkich wydatk*w& 'akie !onie7li na two'e
szkolenie- .arz,dca twierdzi& +e "a wszystko za!isane- Jedzenie& ubranie&
"iedziaki& kt*re "i !osya& nawet "ie'sce w koszarach- : tak+e kara za
za"anie !rzysi#(i--- < 5ird ni(dy na!rawd# nie o!anowa liczb& wiedzia
'ednak& +e nosi ubrania o wiele dro+sze& ni+by kiedykolwiek "o(a "u
za1undowa/ 'e(o rodzina- Jada te+ wi#ce' i znacznie le!ie'- >'ciec
odwr*ci si# do :rina- < B#d# "usia !o!rosi/ ci#---
:rin skin, (ow,-
< >czywi7cie- WystarczyD
>'ciec !otar twarz do="i-
< .obaczy"y- 5irdzie& wcze7nie' bye7 na to za "ody& teraz 'ednak
zobaczysz& (dzie chowa"y "onety-
Wiedzia& +e ukrywali !ieni,dze !od kt*ry"7 z ka"ieni !aleniska4
wszyscy tak robili- Nie wiedzia 'ednak !od kt*ry" i zani" o'ciec nie
uni*s (o& ni(dy by nie !ode'rzewa& +e to wa7nie ta"ten- W 7rodku
zna'dowa si# sk*rzany "ieszek& zawiera',cy niewielkie& o'cowskie za!asy
"iedzi i srebra- >'ciec dwukrotnie !rzeliczy "onety-
< .aoszcz#dzie" wi#kszo7/ twe' !ens'i na o!at# 7lubn, dla :rina i !osa(
Iary- Ma"y (ar7/ "iedzi i dru(, (ar7/- 0ecz kara w wysoko7ci !odw*'ne'
o!aty za !ole to sztuka srebra i (ar7/ "iedzi razy dwa--- < M*wi,c&
wykada kole'ne "onety& trzy"a',c ka+d, z nich delikatnie& niczy"
!arz,c, !okrzyw#- 5ird wstrzy"a oddech na "y7l o (odzinach !racy&
koszach owoc*w i ziarna& kt*re re!rezentowaa ka+da z nich- < 8
"undury--- < >statnie "iedziaki do,czyy do rz,dku i o'ciec z"arszczy
brwi& kr#c,c (ow,- < Nie wystarczy- Mo(li !rzyna'"nie' zostawi/ ci buty&
skoro i tak "usi"y za nie za!aci/-
< 8leD < za!ytaa "atka-
< >sie" doni "iedzi& 'e+eli hrabia z(odzi si# na to& co "*wi zarz,dca- W
co w,t!i#- Pewnie sko=czy si# na owcy& albo beli "ateriau-
< Ma" 'edn, bel# < ozna'"ia "atka- < Na---
< Niewa+ne& na co bya < !rzerwa 'e' szorstko o'ciec- < $eraz b#dzie na
uratowanie 5irdowi +ycia-
< Wie" o ty" < odrzeka "atka- 5ird !atrzy& 'ak otworzya sza1# i wy'#a
z nie' bucht# tkaniny- >'ciec dotkn, ', lekko i !okiwa (ow,-
< Mie'"y nadzie'#& +e to wystarczy < !owiedzia-
B B B
Pan 1erowa wyroki na dziedzi=cu& !od daszkie" w !o"ara=czowoM+*te
!asy- Nie byo z ni" +adne(o ze szlachetnie urodzonych !rzy'aci*4 !o
ci,(n,ce' si# do !*nocy inwestyturze wszyscy 'eszcze s!ali-
Po"i"o zo+one' zarz,dcy !rzez o'ca obietnicy& +e !o'awi, si# we dworze&
rano !rzyszed !o nich +onierz& by odstawi/ ich do bra"y !osiado7ci-
6"y7lnie i(norowa 5irda4 inni nie& zwaszcza dzieciarnia& (a!i,ca si# i
nawou',ca& za!#dzana z !owrote" do do"*w !rzez "atki- 5irda bolay
sto!y& nienawyke 'eszcze do chodzenia boso& co (orsza rozdara si# "u
koszula- Matka zaataa ', !o!rzednie' nocy- By bole7nie 7wiado"y te'
aty& bosych st*!& r*+nicy !o"i#dzy 5irde"& syne" 3orthana& wie'ski"
cho!akie"& a 5irde" rekrute"-
$en kontrast sta si# 'eszcze wi#kszy& kiedy inni rekruci skadali hrabie"u
!rzysi#(# wierno7ci i !rzy!inali do "undur*w odznaki szere(owc*w-
?aden nie s!o'rza "u w oczy& nawet eri- Po kolei wyst#!owali na!rz*d&
kl#kali& !rzysi#(ali i wracali do szere(u- 5irdowi a"ao si# serce- Przez
chwil# chcia rzuci/ si# hrabie"u do st*! i ba(a/ o !rzywr*cenie do
su+by- Pote" 'ednak b,dz,cy wzrok tra1i na dyby& na kt*rych nadal
cie"niay !la"y krwi Merisa-
Przed ich s!raw, rozs,dzano inn,- 5ird wiedzia& +e za!lanowa to
zarz,dca 'ako zwycza' ow, roz!raw#& kt*r, !owinien !o!rowadzi/ nowy
wadca4 !rzeo+y ', z wiosennych s,d*w- $eraz !o!#dza 7wiadk*w& by
szybcie' !rzedstawiali swe o!owie7ci o braku',cy" ka"ieniu (raniczny"
i !ode'rzewany" uszczu!leniu !ola 'edne(o z nich !rzez dru(ie(o-
WyraAnie nawet !ow*d i !ozwany nie uwa+ali ich s!raw# za tak istotn,&
'ak !rzedte"& zwaszcza w !or*wnaniu z 5irde" i 'e(o o'ce"- Irabia nie
z(odzi si# z wyrokie" zarz,dcy& a !rze(rany nawet nie skrzywi si#&
!ac,c dwie donie "iedzi zwyci#zcy oraz 'edn, swe"u !anu-
Nast,!ia ich kole'- .arz,dca wywoa 3orthana4 z(odnie z ty"& co "u
!owiedziano& 5ird szed dwa kroki za ni"- u 'e"u zdu"ieniu z'awi si#
r*wnie+ sier+ant-
>blicze hrabie(o wykrzywia (ry"as niezadowolenia& nie do ko=ca
!okrywa',cy skrywan, rado7/- .arz,dca zacz, od wy'a7nienia
okoliczno7ci !rzy'#cia 5irda na su+b#-
< 3u+y& silny cho!ak& znany ze swe' !racowito7ci- Wydawa si# dosy/
odwa+ny& 'ak na cho!ca--- < >be'rza si# na sier+anta-
< 9obotny& tak- Posuszny& silny--- niezbyt bystry& "*' !anie& zna" 'ednak
wielu dobrych +onierzy& kt*rzy nie !otra1i, !oowy te(o& co on- Ni(dy nie
s!rawia ko!ot*w w koszarach-
< 8 ni(dy nie u'awni swe'--- sabo7ciD < za!yta hrabia 'edwabisty"
(ose"& bez 7ladu !o!rzednie' 1urii-
Sier+ant z"arszczy brwi-
< C*+& "*' !anie& w !ewien s!os*b tak- M*wi& +e nie lubi krzywdzi/
innych i ni(dy nie !orzuci wie7niaczych !rzes,d*w- wiatki dla
studziennych duszk*w i takie ta"-
< Narzeka na ze traktowanieD
< Nie& "*' !anie- W +adny" razie- Jak "*wie"& ch#tny do !racy& nie
"o(# narzeka/- :le za "i#kki- Skadae" to na karb "odo7ci i !obyt
!oza do"e"& ale "ylie" si#-
< W rzeczy sa"e'- < Irabia w!atrywa si# w 5irda tak du(o& a+ ten
!oczu& +e cay si# czerwieni- < Wielki (a"o=- Niezbyt urodziwy i brak w
"" 'ako7ci- Wiecie& 'edni rodz, si# byde"& a inni wilka"i- Mo+esz
z"ieni/ wilka w owczarka& lecz nic nie uchroni woa od 'arz"a- Wy(l,da
na !rzy(u!a- Nie "a" !o'#cia& dlacze(o w o(*le brali7cie (o !od uwa(#-
Je7li chcecie zosta/ na "e' su+bie& le!ie'& +eby7cie nie !o!enili takie(o
b#du !owt*rnie-
< $ak& "*' !anie < od!owiedzieli ch*re" sier+ant i zarz,dca-
< C*+ < "rukn, hrabia < +eby u'arz"i/ "ode woy& nakada si# i"
ka"ieni do wozu- Jakie s, two'e zalecenia& zarz,dcoD < Na"iestnik
od!owiedzia !rzyciszony" (ose"- 5ird dosysza warunki& 'akie
wcze7nie' !rzekaza "u o'ciec- Irabia skin, (ow,- < 3obrze& ale to za
"ao- Niech 'eden z "oich )inyathan wychoszcze cho!aka4 a 'e7li o'ciec
chce (o odzyska/ w cao7ci& niecha' za!aci za nie(o !odarunek 7"ierci-
:lbo wykastru'e"y byczka& nie do!uszcza',c do narodzin kole'nych
tch*rz*w- < S!o'rza 5irdowi w oczy i u7"iechn, si#- < Podoba ci si# "*'
wyrok& cho!czeD
Sto',cy obok nie(o o'ciec zesztywnia& wstrz,7ni#ty i wystraszony4 5ird
ukoni si# tak dobrze& 'ak tylko !otra1i- Podarek 7"ierci za syna wynosi
krow# i 'e' te(oroczne(o cielaka- 6trata trzecie' cz#7ci ich stada& albo 'e(o
!rzyszych syn*w i c*rek- Wiedzia& +e o'ciec za!aci& ale 'ak, cen#H
.arz,dca sze!n, co7 hrabie"u na ucho& lecz ten !otrz,sn, (ow,-
< Niech o'ciec za!aci teraz- Jak b#dzie& cho!ieD < >'ciec 5irda wyst,!i
na!rz*d i !oo+y na stole "ieszek z "oneta"i i bel# "ateriau- .arz,dca
wzi, sakiewk# i szybko !rzeliczy zawarto7/-
< rowaD < za!yta& nie !odnosz,c wzroku- >'ciec 5irda !okiwa (ow, i
zarz,dca szybko to odnotowa- < 8dA !o krow# < za+,da szorstko-
< Sir& 'est z cay" stade"---
< Przy!rowadzisz t# krow#& czy nieD < >blicze zarz,dcy !oblado- <
Wszystko "i 'edno& czy doczekasz wnuk*w !o ty" cho!aku-
>'ciec 5irda ukoni si#-
< P*'d# !o ni,- Mo(#D < rzuci trz#s,cy" si# (ose" i wyco1a si#- Irabia
wybuchn, 7"ieche"-
< Nic dziwne(o& +e cho!ak 'est tch*rze" !o taki" o'cu- Przyna'"nie' 'est
!osuszny- < Pan "achn, r#k, i 'eden ze stra+nik*w z )inyathy oddali
si#& by !o chwili wr*ci/ z o!rawiony" w sk*r# !e'cze"- < Nie w,t!i#&
sier+ancie& +e skoro !o!enie7 b,d& wybiera',c (o& to teraz z
!rzy'e"no7ci, skorzystasz z okaz'i& by zostawi/ na 'e(o ciele sw*' znakD
5ird nie wiedzia& czy ta"ten chcia& czy nie& ale nie "ia wyboru-
Przyna'"nie' to byo 'asne- >n r*wnie+ nie- Bez wahania !odszed do
dyb*w& "a',c nadzie'#& +e zdoa !owstrzy"a/ si# od krzyk*w- Bardzie'
bolao (o !oni+enie& ni+ chosta& lecz kiedy sier+ant !o wy"ierzeniu
czterech czy !i#ciu raz*w odda !e'cz )inyathaninowi& okazao si#& +e
ta"ten lubu'e si# w takich zadaniach- Irabia !rzy(l,da si#& o!arty na
okciu& roz"awia',c z zarz,dc,& lecz ani na "o"ent nie odrywa',c wzroku
od twarzy 5irda- .ani" o'ciec wr*ci z krow,& 5ird !okryty by siniaka"i
i otarcia"i nie tylko od !e'cza- .a"kn, oczy& zani" o!uchy& nie chc,c
!atrze/ na byych towarzyszy& 'ak !rzy,cza', si# do e(zekuc'i-
>ckn, si# z twarz, w kau+y wody& kt*r, na nie(o wylano- 6sysza
uszczy!liwy (os hrabie(o;
< .abierzcie st,d te(o !rostaka i "*dlcie si#& +eby" o wszystki"
za!o"nia- < >'ciec !o"*( "u !odnie7/ si#- .a bra", czeka :rin& by
!o"*c "u dotrze/ do do"u-
3zwonio "u w (owie- Nie !oradziby sobie bez !o"ocy- Matka i Iara
ob"yy (o z krwi& "a"rocz,c nad zniszczon, koszul,- 9eszt# dnia i noc
!rzele+a owini#ty koce"& !o!i'a',c (orzki wywar& 'aki "atka !odawaa
"u od czasu do czasu y+k,- >n sa" ucieszyby si#& (dyby dosta (or,czki
od ran i u"ar& zazna',c s!oko'u& (dy+ stare "arzenia dokuczay "u niby
z"ory& szydz,c z 'e(o du"y- 9zuca si# i '#cza& do!*ki :rin nie obudzi
(o i nie ob',-
< W !orz,dku& 5irdi& 'u+ dobrze- < :le nie byo dobrze- 0e+a zlany
!ote"& !een obrzydzenia do sa"e(o siebie i trz#s,cy si# ze strachu&
kt*re(o nie !otra1i okre7li/- Skoro s!rawy tak szybko !rzybray zy obr*t&
to co byo bez!ieczneD Pocieszenia :rina nie "iay znaczenia- Pa"i#ta
wyraz twarzy hrabie(o& rozkosz czer!an, z okrucie=stwa- M*( z(in,/-
Je(o +ycie zale+ao od ka!rysu !ana-
Nast#!ne(o ranka z"usi zesztywniae& obolae ciao do zwleczenia si# z
*+ka- Nie "ia !ewno7ci& czy by w stanie !racowa/& wiedzia 'ednak& +e
"usi- Matka nie zd,+ya 'eszcze odtworzy/ koszuli z !oszar!anych
ach"an*w& w 'akie za"ienia si# !o wy"ierzeniu "u kary& u!ieraa si#
wi#c& +eby zosta w do"u- >'ciec i :rin wyrazili z(od#- Wobec cze(o
!racowa w do"u- Powr*t do dzieci=stwa < !o"y7la& czyszcz,c ka"ienne
!alenisko& z"ywa',c talerze i (arnki& !rzynosz,c wod# ze studni- W
7rodku byo (or,co i duszno& 'ak to w !oowie lata- Pot szczy!a w otarcia
i skaleczenia4 i(norowa b*l- Wzruszenie" ra"ion skwitowa "atczyn,
!r*b# !rzyo+enia okad*w do na'(#bszych ran- .(ro"ia (o s!o'rzenie"-
< Mo+esz sobie chcie/ dosta/ (or,czki& +eby wykr#ci/ si# od !racy&
cho!cze& ale nie "a"y na to czasu- St*' s!oko'nie i bez ruchu& kiedy b#d#
to czy7ci/- < .aru"ieni si#& lecz znierucho"ia- Co inne(o "*( zrobi/D
Wasnor#cznie !ozbawi si# szansy na status dorose(o- Palce "iaa
delikatnie'sze od (osu- 5dy nao+ya "u (#st, "a7/ na (rzbiet& dotara do
nie(o ostra wo= zi*- < .y 'est 7wiat& cho!cze& na kt*ry" dzie', si# takie
rzeczy- Widzisz teraz& do cze(o dochodzi& (dy chcesz na!rawia/ (o
+elaze"- Pa"i#ta'; niewa+ne& 'ak bardzo ze co7 si# wyda'e& +onierstwo
zawsze czyni to (orszy"- Na'trudnie' za7 'est ty"& kt*rzy "a', na'"nie'-
Pa"i#ta'& co "*wi o'ciec i ze'dA hrabie"u z widoku- .wr*cenie na siebie
uwa(i !rzynosi ko!oty& niewa+ne& czy !ocz,tkowo wyda'e si# dobre-
Pa"i#ta'& 'akie drzewo wybiera le7nik-
Sysza to wielokrotnie- Nie nale+ao to do rytua*w Pani& stanowio
'ednak ulubione !orzekado we wsi; wyr*+nianie si# wr*+y ko!oty- Qle
by/ !ierwszy" +niwiarze" i Ale by/ ostatni"4 Ale by/ na'bo(atszy" i
na'biednie'szy"- Wysokie drzewo !rzyci,(a wzrok le7nika& a na'tustszy
w* na'!ewnie' tra1i na st*- Ni(dy te(o nie lubi& !oniewa+ nie "*(by si#
skry/ !o7r*d innych& nawet (dyby chcia- .astanawia si#& co niby "iao
zrobi/ wysokie drzewoD 0ecz dla cae' wsi 'e(o !roble"y tylko
!otwierdzay !rawdziwo7/ !rzysowia& kt*re s!odziewa si# 'eszcze
wielokrotnie usysze/-
By "ody& silny i zdrowy4 wyleczy si# szybko i wkr*tce ci#+ko !racowa
u boku o'ca- Nie !otra1i 'ednak !ozby/ si# 7wiado"o7ci ko!ot*w& 'akich
!rzys!orzy rodzinie- Jak na rolnik*w& byli dobrze sytuowani; trzy krowy&
osie" owiec& odo+ony "ateria& "iedA i srebro& na kt*re tak du(o
!racowali- >'ciec cieszy si# dobr, o!ini, u zarz,dcy i nie "ia wro(*w
we wsi-
: teraz :rin nie "*( o+eni/ si#& do!*ki nie uzbiera', na o!at# 7lubn,& a
wcze7nie' 'eszcze "usieli za!aci/ za u+ytkowanie !ola i do"u& 'ak
r*wnie+ ui7ci/ danin# ze zbior*w- Po"a(a w !racy& lecz "usia 'e7/& a nie
doda i" zie"i& z kt*re' "o(li zebra/ wi#ce' !lon*w lub !a7/ wi#ce'
byda-
>'ciec nie ws!o"ina o ty"- Nie "usia < 5ird doskonale wiedzia& co to
oznaczao& ile b#dzie kosztowa/ ich !racy i (odu& zani" odzyska', cho/
troch# bez!iecze=stwa- Sto!y stwardniay "u szybcie'& ni+ (owa-
Pracu',c w !olu& sysza ko"entarze wy!owiadane tak& by dotary do 'e(o
uszu- W obecno7ci o'ca "#+czyAni "ilczeli& nie !ozostawia',c 'ednak
w,t!liwo7ci& co "y7leli- Mody (a"o=& kt*re"u za"arzya si# +onierka& a
!ote" !rzez wasn, sabo7/ okry ich wszystkich wstyde"- Wiedzia& +e
cz#7/ z nich "dlio tak sa"o& 'ak 'e(o& lecz nawet 'e7li !a"i#tali& to nie
"*wili o ty" !rzy ni"- Wy(odnie' byo zwali/ ca, win# na nie(o- 8 cho/
rozu"ia& +e zawsze tak si# dziao < sa" kiedy7 !ost#!owa !odobnie < to
"i"o wszystko bolao- 3awni !rzy'aciele stronili od nie(o4 nie wiedzia&
czy na !olecenie o'c*w& czy (ardz,c ni"& cho/ wkr*tce !rzesta o to dba/-
By !o(r,+ony w +ao7ci& niczy" byczek z o!owie7ci :rina& co utkn, w
ba(nie-
Podczas te(o !ierwsze(o "iesi,ca ko!ot*w& od wydarzenia do +niw& tylko
w 'edny" do!isao i" szcz#7cie- Mody hrabia ze 7wit, wy'echa do inne'
swo'e' !osiado7ci& a zarz,dca niby !rzy!adkie" za!o"nia w!isa/ 5irda
na list# !rac !olowych- W dniach odrabiania !a=szczyzny "*( za'"owa/
si# rodzinny" o(rode" i !oletkie"& !odczas (dy o'ciec i :rin !racowali
na rozle(y" !olu hrabie(o- Wyna'"owa si# te+ do !racy inny"& cz#7cie'
za sa", straw#& ni+ !ieni,dze- Przewa+nie byy to !race nie wy"a(a',ce
+adnych u"ie'#tno7ci& !ole(a',ce na dAwi(aniu i noszeniu- 5ird !rzynosi
wod# ka"ieniarzo"& s!rowadzony" do !odwy+szenia "ur*w wok*
!a=skie(o sadu i taszczy kosze (liny i tucznia- Bya to ci#+ka !raca&
nawet dla ko(o7 o 'e(o sile i wkr*tce odczu r*+nic#& !owodowan, !rzez
'ako7/ !osik*w- Wraca do do"u tak wyczer!any& +e z trude" 'ad i zaraz
!ote" !ada na *+ko-
Podczas +niw nie "*( unikn,/ kontaktu z inny"i "#+czyzna"i i
cho!ca"i- By to czas& (dy liczyo si# nie tylko zbieranie !lon*w- Caa
wie7 !racowaa raze" i raze" si# bawia& a wydarzenia z roku za"ieniay
si# w !ie7ni i historie& o!owiadane wci,+ na nowo !odczas du(ich&
zi"owych wieczor*w- Nie byo win, 5irda& +e 'e(o ha=ba tak dobrze
w!isywaa si# w ryt" stare' !iosenki E.e"sta zodzie'aF i nie trzeba byo
wielkie' bie(o7ci& by z"ieni/ dosownie kilka s*w- Nie "ia !o'#cia& kto
za7!iewa ', !ierwszy& lecz wkr*tce dAwi#czne ry"y 7ci(ay (o na
wszystkich dr*+kach- Erzykn, i uciek& !r#dko 'ak "*( < k!ili "alcy <
Ie'& 5ird& !rze7ci(niesz lisaD : 7wini#DF
Je(o dawni !rzy'aciele te+ "ieli "u to i owo do !owiedzenia- .acz#o si#
od wzruszenia ra"iona"i& "ru(ania do siebie& odwr*cenia si# do nie(o
!leca"i- $eris rzuci nawet;
< Skoro 'u+ za"ierzae7 narobi/ takie(o za"ieszania& "o(e7 chocia+
uratowa/ Merisa-
Byo to absolutnie nies!rawiedliwe- Nie "*( ocali/ Merisa4 nikt nie
"*(- >ni te+ nie- 0ecz to 'e(o obwiniali za Merisa& za !od'#cie !r*by i
nie s!rostanie 'e'- Niekt*rzy < "i#dzy inny"i :"is < nic nie "*wili& tylko
(o obserwowali- Czekali& a+ zacznie si# broni/& +eby wda/ si# w k*tni#D
0ecz on nie "ia nic do !owiedzenia- By zbyt znu+ony& +eby si# s!iera/&
zbyt (odny i "arkotny-
3ziewcz#ta w o(*le na nie(o nie !atrzyy i by !ewny& +e 7"iay si# z
nie(o "i#dzy sob,- 6wa+a& +eby nie !rzy(l,da/ si# i" otwarcie& chocia+
osi,(n, 'u+ taki wiek& +e na zwyky widok dziewczyny& !ochyla',ce' si#
nad studni,& by zaczer!n,/ wody& krew kr,+ya "u szybcie' w +yach-
$roch# atwie' byo "u nie zwraca/ na nie uwa(i& kiedy nie !rzebywa w
towarzystwie cho!ak*w- Wkr*tce zarzuci !r*by !ode'"owania roz"*w
z inny"i i trzy"a si# wasne' rodziny-
Poniesione !rzez nich straty s!rawiy& +e zi"a bya ci#+ka- Nie "o(li
!ozwoli/ sobie na zar+ni#cie zwierz#cia& aby "ie/ "i#so na zi"#4 b#d,
!otrzebowali ka+de(o 'a(ni#cia i cielaka& +eby s!aci/ wiosenn, danin#-
Sk,!e zarobki 5irda !oszy na 'esienne !odatki& wraz z dwie"a owca"i-
Co oznaczao wiosn, "nie' weny do u!rzedzenia !rzez "atk# i "nie'
ubra= na wy"ian# lub s!rzeda+- Mieli !rzyna'"nie' w br*d !aszy&
!oniewa+ zebrali ',& zani" stracili dodatkowe zwierz#ta- 5ird !rze"ierza
lasy& znosz,c chrust i worki orzech*w- 6nika (ru! zbieraczy oraz
ostatnich& 'esiennych ta=c*w w owczarni-
P*Anie' ws!o"ina t# zi"# 'ako na'zi"nie'sz,& na'(odnie'sz, i na'(orsz,
w 'e(o +yciu& cho/ wiedzia& +e nie bya to !rawda- W rzeczywisto7ci
wcale nie (odowali < "ieli wystarcza',co du+o 1asoli i ziarna& 'ak r*wnie+
troch# sera- >!r*cz rytualne(o dnia zi"ne(o !aleniska w sa"y" 7rodku
zi"y& !rzez cay ten okres cieszyli si# o(nie"- Matce udao si# zszy/ dla
nie(o koszul# z !odartych kawak*w& "ia r*wnie+ wystarcza',co du+o
sz"at do obwini#cia st*!- $o na(e !rze'7cie od wi#ce'& ni+ !otrzeba& do
ledwo wystarcza',ce(o s!rawiao& +e wszystko wy(l,dao tak !onuro-
Pewne(o du(ie(o& "roAne(o dnia tu+ !o @r*dzi"iu z"ar Meris- 5ird
!r*bowa (o odwiedzi/& lecz 'e(o rodzina& cier!i,ca !od ci#+are"
wysokich kar i obra+e= syna& nie chciaa +adnych kontakt*w z inny"
!echowce"- Meris "ia kilku !rzy'aci*& kt*rzy wyadowali 1rustrac'# na
5irdzie& kiedy !rzya!ali (o sa"e(o na trakcie& wrzucili w 7nie( i !obili-
M*( walczy/& wyadowu',c wasny +al i (niew& lecz 'eden z nich zao+y
"u wiadro na (ow#- Stra+nicy usyszeli haas i interweniowali- iedy
5ird zdar kube z (owy& sier+ant sta nad ni"& z na"yse" ss,c war(#-
Nic nie "*wi& tylko !atrzy& 'ak 5ird dAwi(a si# na 'edno kolano& !ote"
dru(ie& by wreszcie !oku7tyka/ trakte" do do"u-
$o bya ostatnia bez!o7rednia na!a7/& kt*ra !rzekonaa 'ednak 5irda& +e
wszyscy byli !rzeciwko nie"u- Nast#!ny" raze"& kiedy zdoby dorywcz,
!rac# i (ar7/ "iedzi& zabra zarobek do 7"ierdz,ce' !rzybud*wki za
do"e" iri1a& (dzie !aru "#+czyzn (arbio si# nad ku1la"i kwa7ne(o ale-
Wiedzia& +e !ost#!owa Ale- Nie dba o to- .a "iedA dosta wi#ce' ale& ni+
'e(o (owa "o(a znie7/ i o'ciec znalaz (o chra!i,ce(o !od 7cian,-
3o!iero to rozwi,zao o'cowski '#zyk-
< Nie dosy/& +e tch*rz& to 'eszcze o!*'H Nie !racowae" tak ci#+ko& +eby
uratowa/ !i'ane(o niezdar#& cho!cze- $o by osta"i raz& kiedy
!rzedo+ye7 wasne !rzy'e"no7ci nad nasze !otrzeby- < Wtedy nie
wy(l,dao to na !rzy'e"no7/4 u!ao (o w (owie& a +o,dek wykr#cao
tak& 'akby 'u+ ni(dy w +yciu nie "ia wzi,/ nic do ust- :le o'ciec 'eszcze
nie sko=czy- 6sysza ca, list# swych (rzech*w& od ucieczki z do"u& by
do,czy/ do szuka',ce(o 7wini :rina& !o!rzez idiotyz"& 'aki" byo
zaci,(anie si# do stra+y !o sa"olubstwo i !onuractwo ostatnich "iesi#cy-
Nie o!owiedzia o'cu o na!a7ci !rzy'aci* Merisa na nie(o& nie !owt*rzy
te+ s*w $erisa- 6zna& +e nie !rzyniosoby to nicze(o dobre(o-
Poczu si# nie"al tak winny& 'ak chcia te(o o'ciec- Nie byo co ukrywa/ <
to bya 'e(o wina i nawet 'e7li !ewne konsekwenc'e okazay si#
nies!rawiedliwe& to c*+& tak wa7nie urz,dzony by 7wiat- .na tylko
'edne(o bo(a& kt*ry !rze'"owa si# s!rawiedliwo7ci,& a Na'wy+szy
zna'dowa si# bardzo daleko od wie7niak*w i +onierzy- . zawzi#to7ci,
!owr*ci do !racy& zdecydowany s!aci/ co na'"nie' tyle swo'e(o du(u&
by :rin "*( o+eni/ si# w ci,(u roku- Nie odwiedzi wyszynku z ale a+ do
@r*dlecia& a i wtedy !oszed ta" z koszykie" (rzyb*w& a nie !ieni#dz"i&
kt*re "o(a s!o+ytkowa/ rodzina- Pozwoli sobie tylko na 'eden ku1el&
kt*ry oddzieli (o !rzy'e"n, "(iek, od reszty rolnik*w-
Wkr*tce wesele :rina roz!roszyo 'e(o s"utki& (dy+ ulubiony brat
w,czy 5irda w 7wi#towanie& !o"i"o wszystkie(o& co ten zrobi-
< Poza ty" < ozna'"i < ci#+ko !racowae7 na "o', o!at#- Mo(e7 zrobi/
"nie'4 !rzecie+ to nie bya two'a wina- Wie"& +e "o(# na tobie !ole(a/-
Na czas wesela ustay wszelkie s!ory- >re( !odarowa nawet 7wini# na
uczt#- 5ird by 'u+ wystarcza',co dorosy& by zosta/ na !odw*rzu z
"#+czyzna"i i o(l,da/ ta=cz,ce(o brata& a !ote" do,czy/ do !i',cych&
(dy nowo+e=cy udali si# do *+ka& a kobiety s!rz,tay !o uczcie- Nie
!rzy!o"inao to !rzybud*wki iri1a4 centralne "ie'sce za'"owaa
beczuka "ocne(o& cie"ne(o ale z s,siednie' wsi& a silne (osy
wy7!iewyway wszystkie stare& skoczne !iosenki& z kt*ry"i dorasta& od
E.bierania orzech*w w lesieF !o E3ru(, +on# 9ude(o Si"aF- Wy!i
wystarcza',co du+o ale& by za!o"nie/ o kierowanych do nie(o uwa(ach i
do,czy sw*' dono7ny (os do innych& !rzeciwko cze"u nikt nie
za!rotestowa-
0ecz nie trwao to du(o- :rin z +on, za'#li *+ko& kt*re wcze7nie' dzieli z
5irde"& !rzez co ten ostatni s!#dzi zi"# na !ododze !rzy !alenisku-
Bratowa szybko zasza w ci,+# i wczesny"i ranka"i dostawaa "do7ci&
wy!enia',c do" s"rode" wy"iocin- Wci,(ni#ty na list# !rac !olowych
5ird "ia wasne obowi,zki& z kt*rych "usia si# wywi,zywa/& (dy
nadchodziy dni odrabiania !a=szczyzny i nie "*( 'u+ du+e' zast#!owa/
brata w !racach dla rodziny- 5dy :rinowi urodzio si# dziecko& !o'awia
si# kole'na (#ba do wykar"ienia& a oni nie uzbierali 'eszcze na o!at# za
!ole- $en rok by chudszy od !o!rzednie(o-
Wkr*tce 5ird nabra !rze7wiadczenia& +e ni(dy do nicze(o nie do'dzie-
?ona :rina stracia dziecko& lecz wkr*tce zasza w dru(, ci,+#- Po"i"o&
i+ wszyscy ci#+ko !racowali& z trude" starczao i" na 'edzenie dla
wszystkich- Nie byo "owy o zaoszcz#dzeniu na krow# czy owce& kt*re
kosztowa ich 5ird- ole'ne lata wy!eniaa walka o !rzetrwanie- 5ird nie
"*( !rzeoczy/ siwizny we wosach o'ca& ani kaszlu& kt*ry ka+de' zi"y
zaczyna si# wcze7nie' i trwa du+e'-
9ozdzia R
< Nie rozu"ie"& cze"u to ci# obchodzi < 5ird z(arbi si# obronnie nad
ku1le"- W taki" nastro'u :"is "*(by "u (o zabra/& 'ak tylko
odwr*ciby si#& chc,c dyskutowa/- Nie "ia nic wi#ce' na wy"ian#& a ten
z trude" ul+y 'e(o s"utko"-
< .a"ieniasz si# w !i'aka < rzuci zbyt szybko :"is- < Min#o ile < trzy
lataD < a ty nie robisz nic& tylko !racu'esz i !i'esz---
< 8 'e" < uzu!eni 5ird- < Nie za!o"ina' o ty"--- w do"u sysz# to !rzez
cay czas-
< 8 'esz- Ni(dy z na"i nie wychodzisz---
5ird wzruszy ra"iona"i i !oci,(n, yk- S"akowao 'eszcze !askudnie'&
ni+ zwykle& lecz !ieczenie w !rzeyku obiecywao !*Anie'sz, ul(#-
< $y "o+e chciaby7 "o'e(o towarzystwa4 inni nie-
< $o 'u+ !rzeszo7/& 5irdzie- Nie 'este7 +onierze" i co z te(oD Nie bardzo
!odobao si# na"& kiedy ni" bye7---
< $o !rawda- Nie !odoba si# wa" nic& co robi#; ani 'ak walcz#& ani 'ak nie
walcz#& ani 'ak ucieka"& ani 'ak nie ucieka"& ani 'ak !i'#& ani 'ak nie !i'#-
Czy wyrzeczenie si# ale !rzys!orzy "i !rzy'aci*& :"isieD Nie s,dz#-
< Wiesz& o co "i chodzi- Picie !odczas uroczysto7ci < tak& raze" ze
wszystki"i& kiedy 7!iewa"y i ta=czy"y z dziewcz#ta"i--- lecz nie w ten
s!os*b- ChodA z na"i wieczore"-
5ird do!i reszt# ku1la& na kt*ry sobie !ozwoli& !r*bu',c "y7le/ !o"i"o
"(y& (watownie (#stnie',ce' "u w (owie- Prze'7/ !ola"i do owczarni&
!osucha/ w#drowne(o har1iarza& !ota=czy/ z--- "usiayby by/
dziewczyny z inne' wsi& (dy+ +adna tute'sza nie z(odziaby si# na taniec z
ni"- : !rzed 7wite" !owr*t do !racy < z bol,cy"i sto!a"i i (rzbiete"&
kiedy b#dzie "arzy wy,cznie o *+ku- 0ecz w do"u wzrok o'ca b#dzie
!yta "ilcz,co; co zabrae7& +eby ku!i/ sobie aleD Co 'eszcze weA"ieszD
$o byo "o'e < od!owiedzia na nie zadane !ytanie- .nalaze" (rzyby&
uzbierae" 'e& kiedy ty od!oczywae7& to "o'e !rawo---
< 3obrze < burkn,- :"is u7"iechn, si# do nie(o i !o"*( utrzy"a/
r*wnowa(#& (dy 5ird wstawa- Nie roz(l,da si#& by zbada/ reakc'#
"#+czyzn !i',cych u iri1a4 uzna& +e doskonale wiedzia& co by zobaczy-
Po drodze do,czyli do nich oris i Jens- .na ich od zawsze- Mrowia (o
sk*ra4 by !ewny& +e nie czuli zbytnie' rado7ci na 'e(o widok- 0ecz nic nie
!owiedzieli- 9oz"owa dotyczya +ycia wsi; zalot*w Jensa do $orin i
niech#ci ze strony 'e' o'ca& zakadu !o"i#dzy orise" a 'e(o starszy"
brate" o !e/ nienarodzone(o ciel#cia& ko!ot*w $erisa z te7ciow, i
s!ustosze= w7r*d drzew owocowych& dokonanych !rzez wiosenne burze-
Prze"kn#o "u !rzez (ow#& +e bardzo !rzy!o"inao to !lotkowanie
"atki z ciotk, i 'e(o siostra"i& kt*re do!rowadzao (o do szale=stwa za
ka+dy" raze"& (dy "usia zosta/ w do"u i wysuchiwa/ ich- Jedyna
r*+nica !ole(aa na ty"& +e Jens i oris (adali o dziewczynach& a E11a i
Iara o cho!akach- to lubi& kto odtr,ca& kto kocha w ta'e"nicy < kto
byby uczciwy& a kto (a 'ak z nut < czy'e' !racy "o+na byo u1a/& a kto
wkada z(nie 7liwki na dno koszyka-
Milcza4 nie "ia nic do !owiedzenia- W chodzie nocy ale sto!niowo
wietrzao "u z (owy- Szli !rzez !astwiska na wsch*d od wioski& 'ak
okre7lali to !anowie- $or1 ukada si# !od sto!a"i w nier*wny dywan- Nad
(owa"i zabysy wiosenne (wiazdy- Min#o "n*stwo czasu& odk,d !o
raz ostatni !rzebywa na dworze !o z"roku i !atrzy w niebo oczy"a nie
za"(lony"i alkohole"- Jakie7 rozkwita',ce noc, kwiaty < wiedzia& +e
!owinien zna/ ich nazw#& lecz wy!ada "u z (owy < rozsieway w
!owietrzu nies!otykany za!ach& a ka+dy wci,(any do !uc haust !owietrza
zdawa si# by/ wa+ny& 'akby ni*s ze sob, sekretn, wiado"o7/-
6'rzeli owczarni# ze wz(*rza& "a'acz,c, w blasku o(niska roz!alone(o w
zewn#trzne' za(rodzie- iedy schodzili !o zboczu& na !owitanie wybie(a
i" !ie7= har1iarza- Szybki ryt" s!rawi& +e !rzys!ieszyli kroku- 5dy
ucicha& rozle(y si# !owitania& !rzeko"arzania i docinki- 5ird zwolni
kroku- 3ostrze(& 'ak Jens skr#ci w stron# cie"nie'sze(o k,ta& (dzie staa
$orin& kt*ra "usiaa !rzy'7/ wcze7nie' z !rzy'aci*ka"i- oris obe'rza si#
na nie(o i 5ird wkroczy w blask o(niska& niezbyt !ewny& co !owinien
zrobi/- Nie by w taki" "ie'scu& odk,d dor*s na tyle& by traktowa/ to
!owa+nie- Cho!cy w wieku& w kt*ry" wtedy by& o!ierali si# o niski&
ka"ienny "urek lub kucali na 'e(o szczycie& tr,ca',c si# okcia"i i
+artu',c ze starszych-
Przyna'"nie' trzy razy do roku < od wczesne' wiosny !o !*An, 'esie= <
"odzi& wolni "#+czyAni i kobiety z !i#ciu okolicznych wsi s!otykali si#
we ws!*lne' owczarni- 5ird nie "ia !o'#cia& 'ak ustalano daty4 wie7/
rozchodzia si# w7r*d "odzie=c*w < 'utrze'szy wiecz*r& dzisia' < i ci&
kt*rzy chcieli& "o(li i7/- .i"ne'& 'esienne' nocy& kiedy !oszed do
owczarni !o raz !ierwszy& bawio si# tylko trzech "odych "#+czyzn i
dwie kobiety& a na 1u'arce z trzciny !rzy(rywa i" obdarty cho!ak-
.wykle !rzybywao wi#ce' os*b& a do ta=ca (ra 'aki7 obcy- >dk,d 'ednak
odszed ze stra+y& nie !oszed ani razu-
Poderwa (ow#& sysz,c swo'e i"i#& wy!owiedziane !rzez ko(o7 !o
dru(ie' stronie o(niska- Nie widzia& kto to by& nawet (dy !rzy"ru+y
oczy- No tak- >ni r*wnie+ syszeli 'e(o histori#- Wbi wzrok w w#(le !od
!on,cy"i drwa"i& t# na !oy "a(iczn, stert# wielobarwnych 7wiateek i
ta'e"niczych ksztat*w& zda',cych si# walczy/& by co7 !owiedzie/-
9ozle( si# du(i syk& zako=czony (watowny" trzaskie"- Podskoczy-
< Ciekawe& co !owiedzia ty" raze"- < W (osie dziewczyny
rozbrz"iewa hu"or i cie!o- 5ird nie !odni*s na ni, wzroku-
< $o sa"o& co wszystkie o(nie < odrzek-
< $uta' 'est do"& tuta' 'est bez!iecznie < z(adywaa- Po czy" dodaa
znienacka; < $uta' kry'e si# (roAba& tuta' czai si# 7"ier/-
5ird odwr*ci si#- Miaa szerok, twarz& zna"ionu',c, si#& nie !i#kno& a o
kolorze 'e' wos*w "*( w ty" nie!ewny" 7wietle !owiedzie/ 'edynie
tyle& +e byy cie"nie'sze& ni+ 'e(o- 3u+e& silne donie !rzytrzy"yway
ko=ce szala- Nie !rzy!o"inaa innych dziewcz,t- . wy',tkie" oczu&
!o"y7la& obserwu',c w nich doskonae odbicie !o"ieni- . wy',tkie"
u"ysu& kt*ry wy!owiedzia takie sowa-
< Jeste7 5ird < ozna'"ia- < $en& kt*ry o!u7ci stra+-
< $ak- < ?aowa& +e na ni, s!o'rza-
< S!rawia', ci ko!otyD
>brzuci ', zaskoczony" wzrokie"-
< $erazD < Milczaa& a on zastanawia si#& czy odwa+y si# na szczero7/-
Cisza !rzedu+aa si#- Nikt do nich nie !odchodzi- Nie czu
zainteresowania ze strony innych& tylko 'e' cich, ciekawo7/- < . !ocz,tku
na'(orze' byo z "o'a rodzin, < o'ce"& bra/"i--- < >!owiedzia 'e'
wszystko; o karach& 'akie "usieli za!aci/& dodatkowe' !racy !rzy trakcie-
W "ilczeniu kiwaa (ow,& kiedy !rzerywa- >stro+nie& z wahanie"&
o!owiedzia wi#ce'- Sa"i stra+nicy s!rawiali "u na'"nie' trudno7ci < do
te' !ory zdu"iewao (o& +e !o ta"ty" wybuchu sier+ant !ost#!owa
s!rawiedliwie& cho/ z rezerw,& a reszta +onierzy zachowywaa
neutralno7/- < 3la nich 'este" tylko kole'ny" syne" wie7niaka- Nie
zacze!ia', "nie4 traktu', tak sa"o& 'ak innych- Ni(dy "i nie dokuczali--- <
.wiesi (ow#& !rzy!o"ina',c sobie tych& kt*rzy tak czynili& a on nie "*(
od!owiedzie/ na ich drwiny-
< $o zu!enie 'ak (wat < stwierdzia- Wstrz,7ni#ty& wbi w ni, s!o'rzenie&
(otowy do s!oru& lecz ona wci,+ "*wia- < >barcza', win, niewinnych&
o1iar# < zawsze tak robi,- iedy !rzy'aciele "ode(o hrabie(o wybrali si#
w nasze strony na !olowanie& 'eden z nich za!a "o', kuzynk# i wzi, ',
na 7rodku ulicy dla sa"e(o !odnieca',ce(o do7wiadczenia- :le wszyscy
"ieli !retens'e do nie'- Mo'a ciotka !owiedziaa; E>ch& (dyby7 nie
wa#saa si# !rzy drodzeF& a cho!ak& kt*ry ', kocha < a !rzyna'"nie' tak
twierdzi < !otra1i 'edynie czyni/ 'e' wyrzuty- Wszystko byo 'e' win,& a
co ona "iaa na to !oradzi/D >skar+a', ci#& +e nie za!obie(e7 te"u&
cze"u oni sa"i nawet nie usiowali !rzeciwdziaa/-
< :le 'a nie zostae"---
< Nie two'e ciao < rzucia tone"& kt*ry oznacza& +e !owinien by
zrozu"ie/- < Niewa+ne- Skoro ci# nie zabili& wci,+ +y'esz& 'ak !owiedziaa
"o'a kuzynka i rok !*Anie' wysza za ",+ (dzie indzie'& !o ty"& 'ak
u"aro 'e' dziecko- Prze+ya& tak sa"o 'ak !rze+y'esz ty- Wszyscy tak
+y'e"y-
< $o nie w !orz,dku < ozna'"i 5ird (ose"& kt*ry !a"i#ta s!rzed lat-
6niosa brwi-
< Czy 'este7"y bo(a"i& by wiedzie/& co 'est dobre& a co ze i !oza
!rawe"D Nienawidz# takie(o +ycia& lecz nikt nie uczyni "nie !ani,-
>d!owiedziaby& a !rzyna'"nie' s!r*bowa& lecz znowu zabrz"iaa
"uzyka- . bliska har1a !odkre7laa ciche sowa i wszyscy !odchwycili
!ie7=- 5ird nie zna 'e'& ale dziewczyna tak-
Pi#kne s, kwiaty& co kwitn, na ,ce
Pi#kne s, kwiaty& co kwitn, na wz(*rzach
a+de' wiosny kwitn, wci,+ bardzie' !achn,ce
By zwi#dn,/ zi", w sro(ich& 7nie+nych burzach---
Miaa chro!owaty (os& "elody'ny& cho/ niezbyt silny& kt*ry cze!ia si#
"elodii 'ak brzoskwinia (a#zi- 5ird czu 'e' 7!iew w cay" ciele& niczy"
cie!y& lekko !uszysty dotyk- Chcia za7!iewa/ wraz z ni,& a !rzyna'"nie'
zanuci/ "elodi#& lecz za bardzo 7ciskao (o w (ardle- Pote" zacz#a si#
dru(a& 'eszcze s"utnie'sza !iosenka- $# znali wszyscy- .a7!iewa bez
1aszu& wyci,(a',c tony- Je' (os do,czy& (#boki i a(odny- Pod koniec
zda sobie s!raw#& +e !ozostali za"ilkli& zasuchani i (os "u si# zaa"a&
!su',c zako=czenie- Po dru(ie' stronie o(niska kto7 wybuchn, 7"ieche" i
5ird wzdry(n, si# 'ak uderzony& lecz na 'e(o ra"ieniu s!ocz#a do=
dziewczyny-
< Nie zwraca' uwa(i < ozna'"ia& wykorzystu',c kaskad# szybkich
dAwi#k*w < ty" raze" (i(i- to7 znalaz !atyki& by wystukiwa/ ryt"- Nie
!atrz,c na dziewczyn#& 5ird wyco1a si# w k,t !o"i#dzy "ure" a
za(rod,- Nie zaskoczyo (o& +e !od,+ya za ni"- Stan#a tak blisko& +e
!oczu si# niezr#cznie4 "*(by ', ob',/ ra"ienie"-
< .nasz "o'e i"i# < burkn,& nie chc,c !yta/ z obawy& +e od"*wi
od!owiedzi-
< Jeste" Mali& z wioski !rzy rozsta'ach--- nazywa', ', >(nisty" 3#be"- <
Przy!o"nia sobie t# nazw# z nauk w stra+y& a wraz z ni, u"ie'scowienie&
liczb# rodzin i inne szcze(*y& kt*re !ozna- .askoczyo (o to4 nie s,dzi&
+e tyle za!a"i#ta- S!o'rza na ni,-
< Wiedziaa7 o "nie---
Wzruszya ra"iona"i- Szal ze7liz(n, si# 'e' z cie"nych wos*w- Na
!oliczku "iaa 'akie7 zna"i#& blizn#- W ty" 7wietle trudno byo orzec&
dostrze(a 'edynie 'a7nie'sz, lini#-
< Jak wi#kszo7/4 takie historie szybko si# rozchodz,- :"is o!owiada "i o
tobie i two'e' !rzeszo7ci !rzed stra+,- Chciaa" ci# zobaczy/& dowiedzie/
si#& co z ciebie zrobili-
< Nieudacznika < od!ar 5ird i !odskoczy& (dy zdzielia (o w ra"i#-
Mocno4 b#dzie "ia siniaka-
< $ylko ty sa" "o+esz zrobi/ z siebie nieudacznika- Jeste7 du+y"& silny"
cho!akie" o (owie z twarde(o ka"ienia---
Czu si# rozbudzony& 'akby zanurzono (o w studni-
< i" 'este7& 'ak,7 wr*+biark,D
Na 'e' obliczu ta=czyy cienie i odblask !o"ieni4 nie !otra1i odczyta/ 'e'
"iny-
< JaD C*rk, rolnika& tak 'ak ty (os!odarski" syne"- > "nie te+ "*wi,& +e
'este" u!arta i niebez!iecznie wchodzi/ "i w dro(#- Je7li "nie !o7lubisz&
b#dziesz "ia siln, "atk# dla swych dzieci i lo'aln, !rzy'aci*k#---
< Po7lubi/--- nie "o(# si# o+eni/--- 'este"---
< 3o'rzay" "#+czyzn, < !owiedziaa- 5ird !oczu& +e !al, (o uszy- Mia
ochot# za!a/ ', i !otrz,sn,/& albo roz!yn,/ si# w rzadki" !owietrzu-
Wiedzia& +e by do'rzay4 'e(o ciao rea(owao na ni, r*wnie "ocno& 'ak
uszy- Czy tak wa7nie zabawiay si# dziewcz#ta w 'e(o wiekuD .
!ewno7ci, bya 7"ielsza od innych-
< Prze!rasza" < "rukn#a cicho- Poczu& 'ak si# wyco1u'e4 narzucia szal
na wosy- Przeszyo (o to& niczy" ostrze- Nie zni*sby 'e' ode'7cia-
< .aczeka'H < rzuci ochry!le- < Ja--- ty--- ni(dy nie syszae" ko(o7---
< Niewa+ne- < >win#a si# 7ci7le szale" i ob'#a ciasno ra"iona"i- <
Wystarcza',co cz#sto "*wiono "i& +e 'este" zbyt 7"iaa i dzika- :le
usyszaa" o tobie& 'ak si# z"ienie7& odsuwa',c si# od !rzy'aci*-
Po"y7laa"& +e "o+e 'a& obca& zdoa" ci !o"*c---
< Po"o(a7- < 5ird !otar wasne ra"iona& !o raz !ierwszy od < kiedyD
rokuD < wyczuwa',c tekstur# tkaniny i sk*ry- Czu o+ywienie i
!obudzenie& nie tylko w taki s!os*b& kt*ry dowodzi do'rzao7ci "#+czyzn-
Mrowia (o sk*ra- < Ja--- obudzie" si# < doda- .astanawia si#& czy
zrozu"iaa- .a!ieky (o oczy i zacisn#o si# (ardo-
Patrzya na nie(o- W "i(otliwy" blasku trudno "u byo dostrzec 'e'
cie"ne oczy& czu 'ednak intensywno7/ te(o s!o'rzenia-
< >budzie7 si#D
< $o--- och& nie "o(# tuta' "*wi/H ChodAH < Bez zastanowienia za!a ',
za r#k# i !oci,(n, do wy'7cia z za(rody- W !ierwsze' chwili zesztywniaa&
zaraz 'ednak !osza za ni" ch#tnie& nie"al nie !otrzebu',c !rzewodnika-
0edwo zauwa+y& 'ak sto',ca !rzy bra"ie !osta/ odwr*cia (ow#& by za
ni"i !o!atrze/ i 'u+ znaleAli si# za "urkie"& na otwarty" !olu& z
(wiazda"i nad (owa"i-
.atrzy"a si# do!iero& (dy !otkn, si# o ka"ie= i !rzewr*ci& !oci,(a',c
', za sob,- 67wiado"i sobie& +e !aka- W uszach "u szu"iao& a za!ach i
s"ak ez tu"iy niesione wiatre" wonie- Wyrwaa si# "u& kiedy u!ada& a
teraz !rzykucn#a !rzy ni"4 ledwie widoczny ksztat na wyci,(ni#cie
ra"ion od nie(o- W ko=cu odzyska oddech i usiad- Nie !oruszya si#& ani
nie zbli+a',c& ani nie oddala',c si# od nie(o-
< Prze!rasza" < !owiedzia- < Ja nie--- ni(dy !rzedte" te(o nie robie"---
< Ma" nadzie'#- < W 'e' (osie brz"iao cier!kie rozbawienie& lecz nie
wro(o7/-
< Musiae" si# wyrwa/--- nie "o(e" roz"awia/ ta"& w7r*d tych
wszystkich---
< $ylko !aru z nich nadal z ciebie k!i& 5irdzie-
< Nie oto chodzi- $ylko--- och& bo(owie& !rzebudzie" si#H Nawet nie
wiedziae"& +e s!ae"- Nie "iae" !o'#cia& +e tak zobo'#tniae"& a teraz---
< Czy to boli& 'ak no(a& na kt*re' zbyt du(o siedziae7D
3u(o wci,(a !owietrze& !r*bu',c us!okoi/ oddech-
< 3okadnie "*wi,c& nie boli--- chocia+ ku'e- 9acze' tak& 'akby" by
chory i le+a za"kni#ty w do"u tak du(o& +e za!o"niae" o kolorach na
zewn,trz& a !ote" kto7 wyni*s "nie na dw*r& w sa" 7rodek wiosny- <
>br*ci si# do nie'& +au',c& +e nie widzia 'e' "iny- < M*wia7 !owa+nie o
ty" 7lubieD
u 'e(o zdu"ieniu wybuchn#a 7"ieche" tak radosny"& +e nie !otra1i
si# "u o!rze/- Nie "ia !o'#cia& cze"u byo to takie 7"ieszne& nie"nie'&
!rzy,czy si# do nie'- Wreszcie& !o ostatni" !arskni#ciu& us!okoia si# i
!rze!rosia-
< Wie"& +e nie !owinna" 7"ia/ si# z ciebie& lecz szybko dziaasz& 'ak na
ko(o7& kto wa7nie ockn, si# !o du(otrwae' chorobie- $ak wa7nie
zalecae7 si# do dziewcz,t& kiedy bye7 stra+nikie"D
< Wtedy bye" na to za "ody- < Nawet w blasku (wiazd do'rza& +e
!ozwolia szalowi z !owrote" o!a7/& odsania',c cie"ne wosy- Ciao
u!ierao si#& +e teraz nie by 'u+ zbyt "ody4 stara si# zachowa/ s!ok*'- <
M""--- usi,dziesz !rzy "nieD
Przysun#a si#& roz!ostara s!*dnice i usiada& nie"al dotyka',c (o
biodre"-
< $ak sobie "y7laa"& skoro 'este7 na'bli+sz, "i osob, te' cie"ne' nocy-
Nie zauwa+y wcze7nie' 'e' za!achu4 teraz wo= !od,+ya z nosa !rosto do
serca- Czy wszystkie kobiety tak !achniayD Wyzwa si# w "y7lach od
(u!c*w za z"arnowanie tylu lat& !odczas kt*rych "*( nauczy/ si#
adorowania takie' dziewczyny- .acisn, donie w !i#7ci& !owstrzy"u',c
si# !rzed si#(ni#cie" !o ni,-
< :le na !ewno--- < 5os "u si# zaa"a i "usia zacz,/ od nowa- < Na
!ewno ko(o7 "asz--- ko(o7 z two'e' wioskiD
Je' cichy 7"iech roz(rza "u serce-
< Niestety nie& 5irdzie- $e(o wieczoru !rzekonae7 si#& +e 'este"
bez!o7redni, dziewczyn, o szybki" '#zyku- Nie b#d# uwa+aa na to& co
"*wi#& dla zadowolenia 'akie(okolwiek "#+czyzny& cho/ !rzysi#(a" na
:lyany#& +e nie "a w ty" zo7liwo7ci- 8 cho/ 'este" du+a& silna i dobrze
(otu'#& to kie!ska ze "nie !rz,dka- Mo'a !rz#dza 'est !ena su!ek*w& a
tkaniny kie!skie& 'ak wykonane r#k, dziecka- $alente" "o'e' rodziny
zawsze byo tkactwo& cho/ ciotka nauczya "nie (otowa/- M*wia& +e
"a" do te(o dar-
< Mo'a "atka i siostry s, wystarcza',co dobry"i tkaczka"i < odrzek
5ird- < . rado7ci, !owita', talent (otowania& a 'eszcze bardzie'
zna'o"o7ci zi*& ni+ !ieczenia ciast- < Nie "*( uwierzy/& +e tak szybko
doszli do roz"*w o talentach- Czy+ nie bya to ostatnia czynno7/ !rzed
1or"alny"i zar#czyna"iD Nie !a"i#ta4 nie "y7la o niczy"& !r*cz sa"e'
dziewczyny < Mali& !rzy!o"nia sobie z "oc, < 'e' za!achu i dotyku-
< .na" si# na ty" < ozna'"ia& o!iera',c si# o nie(o- >toczy ',
ra"ienie"& a ona wtulia si# w nie(o- $a"& (dzie (o dotykaa& 'e' ciao
!on#o& !rze!ala',c ubrania- $rawio (o !o+,danie- S!oko'na roz"owa
!rzychodzia "u z trude"- Ga!a (#bokie hausty zi"ne(o& czyste(o&
nocne(o !owietrza-
< $w*' o'ciecD < 5ird s!odziewa si#& +e nie wyrazi z(ody& bior,c !od
uwa(# 'e(o re!utac'#- >na 'ednak !otrz,sn#a (ow,-
< Przewodzi na" babka& kt*ra 'est te+ starsz, wioski < nie !odoba si# to
"a(o"& ale wyrazili z(od#- 6cieszy si#& 'e+eli kto7 "nie zechce& a ty
'este7 syne" rolnika- : co z two', "atk,D
< B#dzie szcz#7liwa- < Nachyli si#& wdycha',c za!ach 'e' wos*w- Czy on
na!rawd# roz"awia o 7lubie z ki"7& ko(o !ozna te(o wieczoru i widzia
tylko w 7wietle !o"ieniD Mo+e bya wiedA",& albo < co (orsza <
czarodzie'k, uda',c, wie7niaczk# !od !rzebranie" zakl#/D
< Musz# ci o ty" !owiedzie/ < o7wiadczya Mali& siada',c !rosto-
S!o'rza na ni,- Przytykaa do= do zna"ienia- < Pr*cz te(o& +e (o7na& nie
'este" !i#kno7ci,- Przez t# blizn# wielu nazywa "nie brzydk,-
< Co si# staoD < Wykorzysta szans#& +eby odetchn,/ i !rzy!o"nie/ sobie
o zwycza'ach swe(o ludu-
Mali wydaa z siebie dziwny dAwi#k4 co7 !o"i#dzy nikni#cie" a
!arskni#cie"-
< Szkoda& +e nie "o(# !owiedzie/& i+ stao si# to& kiedy bronia" "o',
kuzynk# !rzed "a(a"i < "iao to "ie'sce te(o sa"e(o dnia < lecz !rawda
'est taka& +e to wina "o'e' wasne' niezdarno7ci- Niosa" bratu kos# na
!ole i !otkn#a" si#- iedy wr*cia" bie(ie" do do"u& na drodze le+aa
"o'a kuzynka- Nic dziwne(o& +e nikt nie "ia dla "nie czasu-
Po"y7laa"& +e oszcz#dz# ko!otu babce i sa"a zaszy'# sobie ran#& lecz
za!o"niaa" doda/ herinu do "a7ci i zostaa blizna- Mo'a wina- <
Poo+ya "u cie!, do= na r#ce- < 0ecz zrozu"ie"& 'e7li z"ienisz
zdanie--- to znaczy& inacze' byoby nie w !orz,dku- S!ada" na ciebie 'ak
sie/ na !taka- Musisz dokona/ sa"odzielne(o wyboru& "ie/ szans# na
!od'#cie wasne' decyz'i- >be'rzy' "nie w 7wietle dnia& a wtedy& 'e7li
nadal b#dziesz chcia---
Milcza& !rzytoczony rywalizu',cy"i ze sob, "y7la"i- ."ierzy ',
s!o'rzenie"-
< Czy aby nie uwa+asz& i+ nie !rzytra1i ci si# nikt le!szy od tch*rza z
hrabiowskie' wsiD Jeste" two', ostatni, szans, < to wa7nie !r*bu'esz
!owiedzie/D
Wy!rostowaa si# (watownie- My7la& +e (o uderzy4 wci,+ bolao (o
"ie'sce !o !o!rzedni" razie-
< $y (u!kuH Je7li "nie nie chcesz& zwycza'nie to !owiedz- Nie zwala'
winy na "nie-
< Ja nie---
< Wa7nie& +e tak- < >ddychaa szybko& (niewnie- Czeka- W ko=cu
!od'#a; < Bya" ciekawa- Syszaa"--- to& co ci !owiedziaa"- Je7li o
"nie chodzi& to cho/ lubi# !okoysa/ si# 'ak ka+dy& !r#dze' zostan# star,
!ann,& ni+ wy'd# za ko(o7 z roz!aczy- : !ote" s!otkaa" ciebie--- :"is
"*wi& 'aki 'este7 delikatny& ale sowe" nie ws!o"nia& 'ak 7!iewasz- <
5os 'e' za"ar- < 8 nie 'este7 tch*rze"& niewa+ne& co sa" o ty" s,dzisz-
< Nie uwa+asz& +e "#+czyzna zna siebie na'le!ie'D
.nowu wybucha 7"ieche"-
< Niby 'akD Czy woda wie& +e 'est "okra& a ka"ie= < +e 'est twardyD .
czy" "o(, si# !or*wna/D .na" siebie& lecz "o'a babka od razu
wiedziaa& +e nada'# si# do zielarstwa& a nie tkania czy wyszywania- $ak
sa"o z tob,; czy two'a "atka lub o'ciec uwa+ali& +e zostaniesz dobry"
+onierze"D
ole'ne zaskoczenie-
< Ja--- nie wie"- Przy!uszcza"& +e racze' nie& cho/ bali si#& +e "*(by"
sta/ si#---
< >krutnyD < 3ostrze(& 'ak kr#cia (ow, w blasku (wiazd- < Nie& to nie
tak- 9obisz to& co "usisz& lecz zadawanie b*lu nie s!rawia ci
!rzy'e"no7ci- < 6s!okoio (o to4 w,t!liwo7ci !ierzchy- 3ziwna
dziewczyna& inna od wszystkich& 'akie zna Jcho/ ile+ to dziewcz,t dot,d
!oznaDK& ale nie byo w nie' !rzebie(o7ci- Skoro !owiedziaa& +e (o lubi&
tak wa7nie byo- >dchrz,kn,-
< Chciaby"--- < Pani aski !ena& nie wiedzia nawet& 'ak za!yta/- 0ecz
Mali z !owrote" !rzysun#a si# do nie(o4 'e' ra"i# na!aro na 'e(o& a
!achn,ce wosy o!ady "u na twarz-
< Powiniene7 zaczeka/ do wschodu so=ca < !owiedziaa- < Mo+liwe& +e
z"ienisz zdanie-
5ird roze7"ia si#-
< Wsch*d so=ca < od!ar < 'est za daleko- : "o+e chcesz wr*ci/ i
!oszuka/ 7wiadk*w& +eby byo bardzie' 1or"alnieD
< Nie chc# +adnych 7wiadk*w < ozna'"ia niski" (ose"& !rzechodz,cy"
w !o"ruk- < Nie te(o- < .o+ya szal i !oo+ya si#& szeroko rozkada',c
ra"iona- < Przysi#(a" na Pani,& +e z te' nocy 'este" zadowolona-
3o wschodu so=ca obo'e byli zadowoleni- 5ird s,dzi& +e wiedzia& 'ak to
'est !o"i#dzy "#+czyzn, a kobiet,4 wszak to +aden sekret i ka+de dziecko
nieraz to widywao& dorasta',c- 0ecz ciao Mali& sodko !achn,ce i cie!e
na chodne' trawie !orasta',ce' zbocze wz(*rza& dalece !rzewy+szao
wszystkie 'e(o wyobra+enia- Nie "*( nacieszy/ si# dotykie" 'e' (adkie'
sk*ry& tych wszystkich kr,(ych zaka"ark*w& do kt*rych dociera nose"&
'#zykie" i !alca"i- S,dz,c !o 'e' zachowaniu& !odobao si# 'e' tak sa"o&
'ak 'e"u- Wreszcie zasn#li i obudzi ich do!iero (o7ny& nier*wny 7!iew
wraca',cych do do"u !rzy'aci* 5irda- Mali zachichotaa-
< 3a', ci zna/& +e !ora 'u+ i7/& ale nie chc, !rzeszkadza/- Wiesz& 5irdzie&
oni nadal s, twy"i !rzy'aci*"i- Pewne(o dnia "usisz i" wybaczy/-
W ta"te' chwili wybaczyby wszystko ka+de"u& tak !rzyna'"nie' si# czu-
Na daleki" horyzoncie !o'awia si# blada linia- . '#kie" naci,(n, na
siebie ubranie-
< Nie chc# i7/-
Mali 'u+ staa i strze!ywaa szal-
< Wiesz& dok,d !*'7/& (dyby7 nadal chcia-
< Wiesz& +e chc# ci# !o7lubi/-
< Nie wie"- Wie"& +e cieszyo ci# "o'e ciao& tak 'ak "nie cieszyo two'e&
lecz "a+e=stwo to co7 wi#ce'- :le lubi# ci#& 5irdzie- M*wi# to teraz& !o
ty"& 'ak usyszaa" tw*' 7!iew& 7"iech i !acz& a to wi#ce'& ni+ nie'edna
dziewczyna "o+e !owiedzie/ o swy" oblubie=cu !rzed 7lube"- Przy'rzy'
si# "o'e' twarzy za dnia i wtedy zadecydu'- < >dwr*cia si#& by ruszy/ w
stron# do"u- 5ird za!a ', za ra"i#-
< 3lacze(o nie terazD
< : co z two', dzisie'sz, !rac,D . two', rodzin,D Wraca' do do"u& cho---
5irdzie- Wr*/ do do"u i zastan*w si#& czy chcesz wielk,& niezdarn, i
haa7liw, +on# o !obliAnione' twarzy- Je7li tak& wr*/ i obe'rzy' "nie sobie
za dnia- : !ote" "nie !o!ro7---
< Prosz# ci# terazH
< Nie- $eraz nie od!owie"- .a dnia- < Wyrwaa si# i odesza- 5ird !atrzy
za ni,& !o czy" !od,+y za oddala',cy"i si# (osa"i !rzy'aci*-
3o(oni ich tu+ !rzed wsi,- Byo 'u+ wystarcza',co 'asno& by widzia ich
twarze- Poczu& 'ak si# czerwieni- :"is szturchn, Jensa okcie"-
< Widzisz; "iae" rac'#- Po !rostu !otrzebowa zaczer!n,/ 7wie+e(o
!owietrza---
< .a!ewnia"& +e znalaz wi#ce'& niAli tylko 7wie+e !owietrze- Po!atrz na
'e(o twarz- 5dyby" 'a tak wyszed z $orin---
< Nie wyszedby7- 3owiesz si#& 'ak to 'est& do!iero w "a+e=ski" o+u&
Jens-
< Wie"& 'ak- < Jens !chn, orisa& a ten "u odda- < $ylko ten 'e' o'ciec---
< ChodA& 5irdzie < zawoa :"is& otacza',c (o ra"ienie"- < >!owiedz
na"; wyci,(asz dziewczyn# w sa"y" 7rodku ta=c*w--- 9zucie7 ', na
zie"i#& czy 'akD
Sysza w ich (osach nie!ewno7/& 'ak zarea(u'e; zo7ci,& +ale" czy
'eszcze inacze'- Czu si#& 'akby 7!iewa- .a"iast te(o wybuchn,
7"ieche"-
< >to co7 nowe(o < "rukn, :"is- < Nawet "i si# !odoba; roze7"iany
5ird-
< 6s!ok*' si# < rzuci& wy7liz(u',c si# s!od ra"ienia i unika',c
szturcha',cych (o !alc*w- < Przyzna'#; "iae7 rac'#- Potrzebne "i byy te
ta=ce---
< Nie ta=czye7H < zauwa+y Jens-
5ird wzruszy ra"iona"i- Czu narasta',c,& kole'n, 1al# 7"iechu-
< Bawie" si# wystarcza',co dobrze < ozna'"i-
< $ylko !atrze/& 'ak zdrze"nie si# !od +ywo!ote"- < oris wyszczerzy
z#by w !ozbawiony" zo7liwo7ci u7"iechu- < 3o wieczora troch# si#
z"#czysz& coD
5ird od!owiedzia u7"ieche"- Czu si# tak& 'akby ze lata ni(dy si# nie
wydarzyy- Czu si# tak& 'akby "*( !racowa/ !rzez dwa dni bez
od!oczynku- .aczer!n, du(i haust 7wie+e(o& sodkie(o& !oranne(o
!owietrza i za"ilk- Nie s!odziewa si#& +e 'eszcze kiedy7 b#dzie
szcz#7liwy& a 'ednak teraz by-
Przeszed !rzez !odw*rko& czu',c zasta,& kwa7n, wo= do"u- Wszystko
!i#knie; zakocha siew dziewczynie& !o7lubi ',--- ale (dzie b#d, s!a/D
B#dzie "usia zrobi/ *+ko- B#dzie "usia zarobi/ na o!at# "a+e=sk,
dla hrabie(o i za!at# dla 'e' rodziny za wnoszony !rzez ni, talent- B#dzie
"usia---
< Wy(l,dasz na beztroskie(o < zauwa+y siedz,cy obok czerwonawe'
krowy :rin- Stru"ie= "leka w!ada z sykie" do wiadra- W ci,(u
trudnych lat (os :rina wyostrzy si#& teraz 'ednak sycha/ w ni" byo
trosk#& nie (niew-
< >wczarnia < wy'a7ni 5ird- Wzi, dru(i stoek i sko!ek-
< $yD My7lae"& +e !oszede7 do iri1a-
5ird !rze"y krowie wy"iona wod, z wiadra i !ochyli si# na stoku-
Nakra!iana krowa !oruszya usza"i& (dy si#(n, !o d*'ki& a on wtuli si#
w 'e' bok i za(ada us!oka'a',co-
< S!oko'nie& sodziutka--- na'!ierw bye" u iri1a& a !ote" !rzyszed
:"is i zabra "nie do owczarni---
< $o dobrze < uzna :rin- < S!otkae7 ko(o7D
9*wnie dobrze "*( si# !rzyzna/4 zani" wy'd, na !ole& wiado"o7/
obie(nie 'u+ ca, wie7-
< W owczarni zawsze "o+na ko(o7 s!otka/ < zacz,& lecz nie !otra1i
utrzy"a/ niedbae(o tonu- < o(o7 < !owt*rzy- < :rinie& 'est taka
dziewczyna w >(nisty" 3#bie---
< 5dzieD
< >(nisty 3,b- Na wsch*d st,d- No wiesz& siostra +ony $erisa wysza za
",+ w >(nisty" 3#bie- Je' talente" 'est (otowanie i zielarstwo---
< Siostry +ony $erisaD < zdziwi si# :rin-
< Nie- $o talent Mali- 3ziewczyny& kt*r, !oznae"-
Brwi :rina !ow#droway w (*r#-
< 9oz"awiali7cie o talentachD Pierwsze' nocyD
< Nie tylko roz"awiali7"y < ozna'"i 5ird& !rzechodz,c do dru(ie' !ary
d*'ek-
< Nie chcesz chyba !owiedzie/--- nie zar#czye7 si#DH 5irdzie& wiesz& +e
"usisz za!yta/---
5ird u7"iechn, si# do boku krowy i sikn, stru"ienie" "leka w :rina&
kt*ry !odszed i stan, u 'e' barku-
< Nie zar#czye" si#& ale nie tylko roz"awiali7"y- Na ask# Pani& :rin&
!rzecie+ wiesz& o czy" "*wi#- 8 !o!rosz# o ni,& zobaczysz-
< :le czy 'este7 !ewnyD $o !ierwszy raz& kiedy !oszede7 s!otka/ si# z
dziewczyna"i& odk,d--- < urwa i !oczerwienia- 5ird roze7"ia si#-
< >dk,d o!u7cie" stra+& chciae7 !owiedzie/ i "asz rac'#- My7lisz wi#c&
+e to tak& 'ak z !ierwsz, chwil, !o odzyskaniu wzroku !rzez 7le!caD
Powiniene" zaczeka/ i !rzy'rze/ si# le!ie'D >na te+ tak !owiedziaa& lecz
"*wi# ci& :rinie& +e ona b#dzie "o', +on,- Polubisz ',-
< Ma" nadzie'# < !owiedzia z !owa(, :rin- < 0e!ie' !owiedz tacie-
< Po do'eniu- < Sko=czy z nakra!ian, i odni*s oba wiadra do kuchni-
Matka obrzucia (o s!o'rzenie" i za!ytaa;
< toD
5ird zerkn, na ni,-
< $ak rzuca si# w oczyD
< 3la kobiety i "atkiD My7lisz& +e bya" 7le!a& cho!czeD Nie& nie 'este7
'u+ cho!ce"& tylko "#+czyzn,- .nalaze7 kobiet#& !rzes!ae7 si# z ni,& a
teraz chcesz !o',/ ', za +on#-
< $o !rawda- Co o ty" "y7liszD
>brzucia (o du(i"& ocenia',cy" s!o'rzenie"-
< Na'wy+sza !ora- Je7li 'este7 (otowy- Wystarcza',co du(o roz!aczae7---
< Wie" < odrzek& ubie(a',c nadci,(a',ce kazanie- Pokr#cia (ow,&
nie"nie'& nie kontynuowaa znane(o "u wykadu-
< No dobrze--- nie wie"& sk,d wzi,/ na o!aty& ale "o+esz na nie zarobi/-
Jaki "a talentD
< .ielarstwo i (otowanie- < Wstrzy"a oddech4 "atka zawsze "*wia o
znalezieniu +ony& kt*re' talent uzu!eniaby 'e' u"ie'#tno7ci; tkaczki lub
krawcowe'& a "o+e 1arbiarki-
< 3obrze- ?aden cho!iec < "#+czyzna < nie !rzy'"u'e rad od wasne'
"atki& nie"nie'& zastan*w si#& 5irdzie; czy 'est k*tliwaD $en do" 'est za
"ay na s!rzeczki- < M*wia cicho4 w s,siednie' izbie !rzebywaa +ona
:rina& o kt*re' "atka !owiadaa& +e wniosa talent do narzekania-
< *tliwa--- nie- < Powiedziaa& +e "a szybki '#zyk& lecz nic w 'e' (osie
nie s!rawio& +e cier!a "u sk*ra-
< 0e!ie' !owiedz o'cu- < >bdarzya (o kr*tki" u7"ieche"- < Je7li
!rzywr*ci ci 7"iech& 5irdzie& nie b#dzie "iaa ze "n, ko!ot*w- $o bya
du(a susza-
Przy(arbiony nad 7niadanie" o'ciec !o'a7nia& kiedy 5ird "u !owiedzia-
?ona :rina nie odezwaa si#& tylko szybko wy!rowadzia swo'e na'starsze
dziecko na !odw*rko- >'ciec nachyli si# do nie(o-
< GadnaD
< >na--- < Nie "*( znaleA/ od!owiednie(o sowa- Widzia ', w blasku
(wiazd& czu 'e' za!ach& cie!o& si# i rado7/- < Jest silna < doko=czy-
>'ciec za7"ia si#-
< .n*w "*wisz 'ak cho!ak& kt*ry" kiedy7 bye7- .ao+# si#& +e sia nie
wywoaaby te(o bysku w twoi" oku- W te' dziewczynie 'est co7 wi#ce'&
ni+ "uskuy- iedy !*'dziesz do 'e' o'caD
< Wkr*tce- Ja--- nie 'este" !ewny-
>'ciec za(wizda re1ren E.bierania orzech*w w lesieF i roze7"ia si#
!onownie-
< Modziaki- Na bo(*w& cho!cze& !a"i#ta" two', "atk#--- < 5ird by
wstrz,7ni#ty- Przez cae 'e(o +ycie "atka bya "atk, < !racowit, kobieta o
twardych doniach& zawsze w du(i" 1artuchu& nalewa',c, owsiank# lub
!rz#d,c,- >'ciec "*wi dale'; < Ch"ura 7wietlistych wos*w wok*
twarzy& a !achniaa 'ak--- 'ak--- chyba wszystkie "ode dziewczyny tak
!achn,- Nie o!rze si# te"u +aden "odzieniec& 5irdzie- .awsze tak 'est;
baran ci,(nie do owcy& byk do krowy& a !ote" do ko=ca +ycia dAwi(a"y
'arz"o--- :le takie chwile s!rawia',& +e warto byo-
< I#D < Nie nad,+a4 sowa o'ca !rzywoay ws!o"nienie za!achu Mali
tak intensywnie& 'akby stan#a koo nie(o& 'akby !oo+ya si#--- . trude"
sku!i "y7li-
>'ciec waln, r#k, w st*-
< .obaczy/ silnych syn*w (otowych do +eniaczki < to 'est warte trudu&
5irdzie- 6'rze/ ciebie z 'asny" wzrokie"& "y7l,ce(o o czy"7 inny"& ni+
!rzeszo7/-
5ird wzruszy ra"iona"i- Je(o wczora'sze& !ozbawione nadziei 'a
odeszo& 'akby ni(dy nie istniao-
< >to "oc Pani < ozna'"i o'ciec- < Potra1i !rzywr*ci/ wiosn# na ka+dy"
!olu- < Nie w!rawiao to 'u+ 5irda w zako!otanie4 cay" serce"
!owr*ci do wiary rodziny-
B B B

Wizyta w >(nisty" 3#bie zacz#a si# !o"y7lnie- Matka Mali widziaa
wyroby "atki 5irda na 'ar"arku w zeszy" roku-
< .na wz*r 'odekowy < ozna'"ia kobieta- 3or*wnywaa Mali wzroste"&
lecz bya szczu!a& a cie"ne wosy !rzetykay !as"a siwizny- < Je7li nie
zna wzoru '#cz"ienne(o& z rado7ci, si# wy"ieni#- < 5ird wiedzia& +e
"atka od wielu lat !ra(n#a !ozna/ wz*r '#cz"ienny& sa"e"u nie
!otra1i,c (o wy!racowa/- Podarowaa wz*r 'odekowy ciotce +ony :rina4
z !ewno7ci, wy"ieni (o z "atk, 'e(o +ony- Skin, (ow, < bez
zobowi,za=& sa"o !otwierdzenie "o+liwo7ci-
Mali u(niataa chleb u",czony"i do- okci r#ko"a- Blizna& o kt*re' "u
ws!o"inaa& bya dobrze widoczna& bardzie' szeroka& ni+ (#boka- Nie
!rze', si# ni, ' wiedzia& +e tak b#dzie- $rudno byo !rzebywa/ tak blisko
nie' i nie ob',/ 'e'- Mru(n#a do nie(o < czua to sa"o- Wr*cia wzrokie"
do ciasta i !od'#a u(niatanie- Przy!o"nia sobie 'e' !i#7/ na ra"ieniu& 'e'
si#- Bya silna wewn,trz i na zewn,trz4 kolana "u z"i#ky na
ws!o"nienie dotyku 'e' ciaa na osrebrzone' 7wiate" (wiazd trawie-
< Mali nie nale+y do na'cichszych dziewcz,t < ozna'"i 'e' o'ciec- Nie by
r*wnie cie"nowosy& 'ak Mali i 'e' "atka4 "ia br,zowe& !rzerzedzone
wosy i siwie',c, brod#- < Ma szybki '#zyk-
< 5ird wie o ty" < wtr,cia Mali& !odrzuca',c ciasto i ciska',c 'e z
!owrote" na stolnic#-
< Na'le!szy !rzykad < "rukn, 'e' o'ciec- 5ird u7"iechn, si# do nie(o-
< 0e!szy '#zyk szybki& ni+ zo7liwy < stwierdzi& z"ienia',c nieco stare
!owiedzenie- 2
< .(oda& !od warunkie" 'ednak& +e nie 'est zbyt szybki do (arnka- Jest
dobr, kuchark,4 'e' talent 'est cenny- < $ak roz!ocz#a si# 1aza tar(*w-
$alent dziewczyny by na'cennie'sz, wasno7ci, rodziny- Skada si# z
ta'nik*w i u"ie'#tno7ci& odziedziczonych !o !okoleniach kobiet i
!rzekazywanych tylko wybrany"- Cenny talent wzbo(aca zysku',cy (o
do" i zuba+a (os!odarstwo& kt*re o!uszcza- >!ata za "a+e=stwo dla
!ana bya taka sa"a dla wszystkich o 'ednakowe' !ozyc'i& lecz on "usia
'eszcze za!aci/ rodzinie Mali za 'e' talent-
Przyna'"nie' oznaczao to& +e 'e' rodzina zaakce!towaa (o& a ona sa"a
wyrazia z(od#- Po"i"o wszystkie(o& cze(o dokonali !anowie& zwyky"
ludzio" do (owy by nie !rzyszo& +e dziewcz#ta "usiay i7/ ta"& dok,d
kieroway ich rodziny- Wedu( !rastarych rytua*w "a+e=stwo byo 'ak
!rzenika',ce si# !o"ienie na !alenisku < 'e7li kt*re'7 ze stron nie udao
si# roznieci/ o(nia& "a+e=stwo nie "o(o do'7/ do skutku-
$ar(i !rowadzi :rin& (dy+ 5ird nie by ani (os!odarze"& ani dziedzice"-
Modzi uciekli do "ale=kie(o o(rodu& (dzie w!atrywali si# w siebie na
oczach cae' wsi- .du"iewa',ca liczba ludzi "usiaa akurat wtedy
!rzechodzi/ dro(,- 5ird nie zna niko(o& lecz zauwa+y tych sa"ych
cho!c*w& !rowadz,cych kozy w 'edn, i dru(, stron#& czy dziewczyn# w
czerwone' sukience z koszykie" < na'!ierw !eny"& !ote" !usty"&
wreszcie znowu !eny"- W ko=cu Mali wybuchn#a 7"ieche"-
< $o !rawda < oni zwycza'nie s!rawdza',& 'ak du(o tuta' wystoi"y-
S!odziewa', si#& +e kt*re7 z nas !odkuli o(on i weA"ie no(i za !as-
< Blizna nie "a znaczenia < !owiedzia& zani" !o"y7la- S!,sowiaa i
szra"a zbielaa- < Prze!rasza" < rzuci-
< Nie& !rzyzwyczaia" si#- My7laa"& +e i tak !rzy'dziesz i nie z"ienisz
!ostanowienia- Czerwieni# si#& !oniewa+ to "o'a wina-
< WinaD
S!o'rzaa !onad 'e(o ra"ienie"-
< Syszaa" o tobie- Posza" ta"& +eby s!otka/ ciebie& niko(o inne(o- :
kiedy ci# !oznaa"& za!ra(n#a" ciebie--- a !ote"---
< : !ote" 'a za!ra(n,e" ciebie- 8 coD
< $o& +e wci,+ ci# !ra(n#& ale--- nie wy!o"ni' "i te(o !o latach-
< Nie- < Przysun, si# do nie'& nie zwa+a',c na kobiety& id,ce z wiadra"i
do studni- < Nie& to !rzeznaczenie- Mo+e taka bya wola Pani& albo inne(o
dobre(o b*stwa- < >toczy ', ra"ienie" w !asie& a ona !rzytulia si# do
nie(o- Chcia nosi/ ', !o !odw*rku& lecz z do"u wyszed :rin- Wy(l,da
na zadowolone(o-
< No& 5irdzie& czeka nas s!oro roboty& +eby zarobi/ na two'e o!aty-
Wiedzia& +e !oczerwienia4 czu !ieczenie !oliczk*w-
< :ch& tak--- Mali---
< Nie oci,(a' si# < !owiedziaa- .nowu !rzytulia si# do nie(o& !ocaowaa
i wysze!taa do ucha; < Mo+liwe& +e Pani 'u+ na" !obo(osawia-
9ozdzia S
Jedyna niezr#czno7/ "iaa "ie'sce& kiedy "usia za!rowadzi/ Mali do
zarz,dcy hrabie(o& by !rze!isa ', na inn, list#- Na szcz#7cie sa"e(o
hrabie(o nie byo we dworze& nie"nie'& 'e(o na"iestnik "*( !ostanowi/
skorzysta/ z !rawa-
< : wi#c +enisz si#& "ody 5irdzieD
< $ak& !anie zarz,dco- < Modzieniec nie !odnosi wzroku-
< Na'wy+sza !ora--- obi'ae7 si# wystarcza',co du(o- < .arz,dca
!rze"awia chodny" (ose"- 5ird obserwowa !alce trzy"a',ce !i*ro
nad skra'e" !er(a"inu- < Po!atrz na "nie& cho!cze-
>blicze na"iestnika byo starsze& !oszarzae& !oza ty" 'ednak nie
z"ienio si#- 5ird z trude" s!o'rza w lodowatoMb#kitne oczy-
< Przyniose7 o!at# "a+e=sk,D < 5ird !oda !ieni,dze4 ci#+kie&
"iedziane "onety wyleway si# z r,k szybcie'& ni+ do nich tra1iay- < : to
'est ta dziewczyna--- < zarz,dca obe'rza Mali od (*ry do dou i !owr*ci
wzrokie" do 5irda- < Wybrae7 si#& coD .ao+# si#& +e robotna--- cho/
niezbyt adna--- < 5ird !oczu& 'ak !on, "u uszy4 Mali s!,sowiaa- Blizna
zabysa biel, od brwi do szcz#ki- < Szerokie biodra& dobre do rodzenia-
Jacy7 "a(owie w7r*d twych !rzodk*w& dziewczynoD
< Nie& !anie zarz,dco < od!ara chra!liwie& na !o(raniczu warkni#cia-
< Pewnie& +e nie- Przy!uszcza" r*wnie+& i+ nie urodziaby7 +adne(o-
Szkoda na ciebie hrabiowskie(o czasu& chyba +e dla rozrywki- <
Na"iestnik o!u7ci wzrok na !er(a"in- < Mali z >(niste(o 3#bu& c*rka
ekrina& syna :"isa& !o7lubiona 5irdowi z te' wsi& synowi 3orthana& syna
erisa- >!ata wniesiona& !ozwolenie na za"ieszkanie z 3orthane"
udzielone- $o wszystko- -
Pochylili (owy i wyszli !r#dko& !oczerwieniali i za(niewani& lecz zbyt
rozs,dni& by to okaza/- Na'!ierw do do"u o'ca 5irda& (dzie Mali "usiaa
roz!ali/ !ierwszy o(ie= na !alenisku- Czekay ta" wszystkie staruchy ze
wsi& by wykrzycze/ wyczytane z !o"ienia znaki- 5ird wstrzy"a oddech-
6o+ya trzaski w 5wiazd#& na kt*re' wzniosa tr*'n*( z d#biny&
!rzyniesione' z !aleniska 'e' rodziny& !o czy" skrzesaa iskry- .a
!ierwszy" raze" byoby za szybko- .a dru(i" < dobry znak& ale nie
na'le!szy z "o+liwych- Po trzeci" uderzeniu krze"ieni o siebie na czubek
d#bowych (a,zek s!ada iskierka& roznieca',c !o"yk- $eraz dziaaa
szybko& z(odnie z rytuae" dokada',c do o(nia reszt# skadnik*w; t#
(a,zk# na ta"t,& to zioo& kaczek weny z owcy 'e' o'ca& !estk# 'abka z
ich 'aboni- Staruchy za"a"rotay& !rzekazu',c sobie znaki do="i4 5ird
z"artwi si#& lecz "atka u7"iechn#a si# rado7nie- W taki" razie wszystko
"usiao by/ dobrze-
Wraz z reszt, "#+czyzn wyszli kuchenny"i drzwia"i do obory& a sta"t,d
na w,skie& zatoczone !odw*rko& (dzie kobiety !ostawiy na stoach
weselny !ocz#stunek- $eraz nast,!i od"owa; !rzy'd, rodzice Mali i b#d,
starali si# nakoni/ ', do !owrotu do do"u- Na'!ierw od"*wi i" !rzy
otwartych drzwiach& !ote" < (dy nie b#d, ust#!owa/ < za"knie 'e i
zary(lu'e- Po rytualny" !owitaniu swo'e' te7ciowe' i ukuciu si# w !alec
dla wytoczenia dw*ch kro!li krwi < 'edne' dla o(nia& a dru(ie' dla
!aleniska < 'e' rodzice za!uka', !onownie- $eraz& 'ako czonkini te(o
do"u& Mali !owita ich 'ako (o7ci honorowych-
Przez cay ten czas 5ird znosi +arty !rzy'aci*& o'ca i braci- Sysza 'e
!rzez cae +ycie i bawiy (o& odk,d dor*s& teraz 'ednak& czeka',c& a+ Mali
zostanie 'e(o +on,& a !rzestanie by/ c*rk, swych rodzic*w& uzna 'e za
"ao 7"ieszne- Co te (roteskowe ba'#dy "iay ws!*lne(o z 'e(o MaliD
.a"achn, si# na brata& kiedy :rin !r*bowa zao+y/ "u tradycy'ny
1artuch-
< Musisz& 5irdzie- Jeste7 teraz 'e' "#+e"4 nie chcesz "ie/ dzieciD
5ird !rzy'rza si# 1artuchowi ze sk*ry !ocie"niae' !rzez !okolenia
celebrant*w- $o byo 7"ieszne- Byki nie !otrzeboway nicze(o takie(o&
cze"u wi#c bo(owie wy"a(ali te(o od ludziD Pa"i#ta dobie(a',ce z
k,t*w chichoty& kiedy :rin ta=czy w 1artuchu- Jak !ote" "*( zbli+y/ si#
do +ony we wasne' sk*rzeD Przy'aciele !odeszli czu'nie bli+e'& w razie
!otrzeby (otowi !o"*c :rinowi- Westchn, i o!u7ci ra"iona-
< W !orz,dku- Chocia+ nadal s,dz#--- < .a"ilk- 8ch donie !racoway nad
rze"yka"i i za!i#cia"i- < Ciekawe& 'ak stary 'est ten obycza'---
Po wy'7ciu na dw*r Mali za(ryza war(i& !owstrzy"u',c 7"iech-
Przyna'"nie' "ia nadzie'#& +e to by 7"iech- Czu si# wystarcza',co
(u!io& truchta',c w k*ko niczy" "ody byczek& !o raz !ierwszy
do!uszczany do 'a*wek i nie"al r*wnie wielki- Miaa na sobie koszul#
dziewicy z "i#ciutkie' irchy& ha1towane' w kwiaty i ciasno zwi,zane' z
tyu& (dzie nie "o(a dosi#(n,/ r#ko"a < tradyc'a r*wnie stara 'ak
1artuch- M#+czyAni zacz#li wybi'a/ ryt" sto!a"i& a ich (#bokie (osy
odbi'ay si# eche" od "ur*w !odw*rka- 5ird zatu!a (o7no- Wbrew
sobie !oczerwienia < zaczyna dziaa/ na nie(o !radawny ryt"-
roki tylko cz#7ciowo dyktowaa tradyc'a < ka+dy nowo+eniec dodawa
co7 od siebie- Podry(u',cy ele"ent 1artucha by 7"ieszny& owsze" < lecz
nie by zwycza'nie 7"ieszny- 5ird !rzebie( ca, du(o7/ !odw*rka&
okr#ci si#& da krok na!rz*d& co1n, si#--- i zbli+y do Mali- Je' oczy
iskrzyy si# 7"ieche"4 zerkn#a w d*& udaa wstrz,s& s!o'rzaa w niebo i
odchylia si# wstecz& w ostatnie' chwili a!i,c 5irda za ra"i#- Widzowie
zawyli- 5watownie co1n#a do=& niczy" dziewica !rzya!ana na czy"7
nie!rzyzwoity" i odwr*cia si#- 5ird okr,+y ', i !onownie stan,
na!rzeciwko& zao+y r#ce za !lecy i !oruszy biodra"i- Przez chwil#
u7"iechaa si# z zachwyte"& !o czy" zakrya twarz do="i& otara si#
koszul, o 1artuch i odskoczya& niby s!oszona ania-
Na'wyraAnie' taniec nie w!rawia Mali w zako!otanie < od(rywaa
+artobliwe scenki ze swobod, "#+czyzn- Podnioso to 5irda na duchu-
9oz7"iesz, rodziny& a ich !rywatny +art b#dzie !ole(a na ty"& +e
ru"ie=ce na twarzach wywoa wysiek& a nie okrzyki i docinki zebranych-
Wirowali wok* (o7ci i sto*w& od(rywa',c role& kt*re tylko cz#7ciowo
rozu"ieli- iedy obo'e s!yn#li !ote"& 5ird skin, 'e' lekko (ow, i
nast#!ny !l,s za!rowadzi ich do obory& (dzie 'eden z boks*w
wy"oszczono na te okaz'# 7wie+, so",-
Musiaa rozwi,za/ "u 1artuch& a on roz!lata/ sznurki dziewicze' koszuli&
by "o(a !rzebra/ si# w luAnie'szy str*' do'rzae' kobiety& b#d,cy
weselny" !rezente" od nie(o- Je' !alce dra+ni,co "uskay 'e(o no(i i
biodra4 'e7li si# nie !os!ieszy& 1artuch b#dzie rzuca si# w oczy "nie'& ni+
reakc'a 'e(o ciaa- Po!l,ta rze"yki koszuli-
< Musieli tak ciasno zawi,za/D
< $o "o'a siostra < odrzeka !ozbawiona tchu Mali- < Chyba chciaa&
+eby" ze"dlaa- 6wa+a'; nie !ourywa' rze"yk*w- < 5dyby to zrobi&
"usieliby odda/ 'e' rodzinie owc#- Chrz,kn, i ostro+nie !od',
roz!l,tywanie- Wreszcie !odda si# ostatni su!e i Mali odetchn#a !en,
!iersi,- < :ch- .nacznie le!ie'- < >stro+nie wysun#a ra"iona z r#kaw*w i
obr*cia si# do nie(o-
5ird !oda 'e' koszul#& wykonan, !rzez "atk# i siostry-
< 0e!ie' to za*+& 'e7li nie chcesz s!#dzi/ tuta' reszty wieczoru-
Mali zachichotaa& lustru',c (o wzrokie" od (*ry do dou-
< Masz ch#/D < Poruszya ra"iona"i& !rzywdziewa',c koszul#& a 5ird
!oczu& 'ak !rzys!iesza "u !uls- < 0e!ie' wywie7"y to na zewn,trz& bo
!rzy'd, na" !o"*c-
< Ja to zrobi# < zao1iarowa si#- )artuch i koszula winny zosta/ zwr*cone
rodzino"& a !ierwszy" krokie" ku te"u byo zawieszenie ich na
wa7ciwych kokach na zewn,trz obory- 5dy wyszed na !odw*rko&
!owita (o ryk- 3w*ch !rzy'aci* czyhao& by za!a/ (o i !rzytrzy"a/ na
zewn,trz& ale by szybszy i zdoa wskoczy/ z !owrote" do 7rodka& do
boksu z Mali-
Na zewn,trz kto7 zaintonowa !ie7=& do kt*re' do,czyy kobiety- Mali
nucia "elodi,& siedz,c i koysz,c si# lekko w !rz*d i w ty- 5ird (a!i si#
na ni,- Pra(n, 'e' nawet bardzie'& ni+ wtedy na wz(*rzu& lecz !o dru(ie'
stronie 7ciany czekaa na to caa wie7- >dkry& +e !odniecanie si# cudz,
noc, !o7lubn, to 'edno& a uczynienie te(o na oczach wszystkich to co7
zu!enie inne(o- No& "o+e niezu!enie na oczach& lecz widzowie nie
!ozostawali obo'#tni-
Mali odwr*cia si# i zabraa za !rzetrz,sanie so"y- 5ird !rzy(l,da si#
te"u z zako!otanie"- W ty" boksie nicze(o nie byo4 rano osobi7cie (o
u!rz,tn, i wyo+y czyst, so",- Mali st#kn#a i wydobya zakorkowany
dzban oraz zawini,tko-
< Jeste7 < czarownic,- < 5ird wyci,(n, zatyczk# z !odane(o "u !rzez
Mali dzbana- Pow,cha- < Co to 'estD
< S!ec'a "o'e' ciotki- Nie 'este" czarownic,& za to ty nie znasz
wszystkich zwycza'*w- Cho!iec !rzy(otowu'e boks& ale !anna "oda
!rzeku!u'e te7ciow,& +eby "o(a to ukry/-
5ird ykn, ostro+nie- Pal,cy trunek s!yn, w d* !rzeyku4 za"ru(a-
< Na bo(osawie=stwo Pani--- "ieliby7"y !rzez to---
< o!oty& (dyby !anowie si# dowiedzieli- < Mali wzi#a yk i szeroko
otworzya oczy- < >'e'- Nic dziwne(o& +e nie !ozwolia "i s!r*bowa/
wcze7nie'- < >dwin#a "ateria& odkrywa',c !* bochenka chleba i troch#
sera- Jedli cicho do ko=ca !iosenki i !ocz,tek nast#!ne'- : !ote" albo
"ikstura ciotki Mali& albo ona sa"a < cie!a i korzennie !achn,ca <
s!rawia& +e za!o"nia o zako!otaniu- Przewr*ci ', na czyst, so"#& a
ona ob'#a (o- Byo r*wnie ws!aniale& 'ak za !ierwszy" raze"& "i"o i+
!odnosz,c wzrok& na!otka wianuszek otacza',cych i twarzy-
< Pos!ali7cie si# < wy'a7ni :"is& szczerz,c z#by w u7"iechu- < Po"i"o
7!iewu dosyszeli7"y wasze chra!anie-
5ird wy'rza !onad ni"i na zewn,trz- ."ierzchao si#- Mali o!u7cia
koszul# na kolana i zabraa si# za za!latanie wos*w- iedy s!o'rza na
ni,& !u7cia do nie(o oko i z"arszczya nos-
< No c*+ < "rukn,- < .'edli7cie wszystko& czy zostawili7cie co7 dla nasD
Musieli !rzewodzi/ ta=co" !odczas $kania& kiedy to odwiedzili ka+dy
do" we wsi i taneczny" korowode" obeszli wszystkie trzy studnie-
Wreszcie sko=czyo si#; z'edzono wszystkie !otrawy& od7!iewano
wszystkie !ie7ni& zata=czono wszystkie ta=ce& a !o kilku (odzinach snu
Jty" raze" tylko snuK wr*cili do !racy& teraz 'u+ 'ako !o7lubiona sobie
!ara-
Po"i"o a!robaty ze strony "atki& 5irda "artwi szybki '#zyk Mali w
do"u& (dzie "usiaa dzieli/ ciasn, kuchni# z dwie"a inny"i kobieta"i i
dzie/"i- Matka zacz#a !odu!ada/ na zdrowiu i czasa"i robia si#
(derliwa& za7 +ona :rina ni(dy nie !otra1ia zadowoli/ 'e' swoi"i
wyroba"i tkacki"i- 0ecz Mali nawet nie dotykaa krosien& !rze'"u',c w
za"ian ca, !rac# w kuchni- Pozostae kobiety "o(y za!o"nie/ o
szorowaniu& z"ywaniu (arnk*w czy za(niataniu ciasta- 5ird nie "ia
!o'#cia& 'ak wielk, r*+nic# czyni talent (otowania- Wszystkie kobiety
(otoway& 'ak r*wnie+ wielu "#+czyzn4 'edzenie to 'edzenie- $eraz
!rzekona si#& +e !osiki r*+niy si# od siebie tak sa"o& 'ak tkaniny- Chleb
Mali by l+e'szy& (ulasze bardzie' aro"atyczne& a owsianka (adka& bez
(rudek& ani zbyt cienka- .bieraa zioa w lesie i wieszaa 'e& +eby
wysuszy/4 naday do"owi inne(o& ostrze'sze(o za!achu- Wiedziaa nawet&
'ak uwarzy/ ser-
6wolniona od !racy w kuchni "atka 5irda "o(a sku!i/ si# na tkaniu&
zostawia',c +onie :rina (r#!lowanie i !rz#dzenie- Wy"ieniali ser Mali na
dodatkow, wen#4 "atka wysaa na 'ar"ark do s,siednie' wsi trzy bele&
kt*re !rzyniosy i" cenn, "iedA w ilo7ci nie"al r*wne' o!acie za
"a+e=stwo- .awsze lubia tka/- $eraz wytwarzaa bel# za bel,&
wy"ienia',c 'e na "otki !rz#dzy barwione' na zoto& kar"in i cie"n,
ziele=- 3zi#ki te"u "o(a !rodukowa/ dro+sze& wzorzyste tkaniny&
dodatkowo wzbo(aca',c 'e o '#cz"ienny wz*r& !oznany dzi#ki "atce
Mali-
Wioskowa serowarka bya 'u+ stara i ludzie zacz#li !rzynosi/ "leko do
Mali- $a ku!ia od serowarki cebrzyk za zioa& dzi#ki cze"u "o(a
!rodukowa/ wi#ce' sera- Na ka+de !i#/ (o"*ek 'edn, zostawiaa dla
siebie- Przyznawaa& +e 'e' ser nie dor*wnywa inny" < nie za"ierzaa
s!rzedawa/ (o na tar(u < lecz we wsi za!ewnia i" dodatkowy doch*d&
!otrzebny do wykar"ienia nadliczbowych (,b-
Pierwsze dziecko 5irda urodzio si# tu+ !o @r*dzi"iu- Jeszcze late" Mali
nazbieraa !otrzebnych 'e' zi*& a wie'skie staruchy 'ak zwykle zleciay si#&
by !o"*c !rzy rodzeniu- 5ird nie zdawa sobie s!rawy& 'ak znacznie
wzrosa 'e(o !ozyc'a& na'!ierw 'ako "#+a& a teraz o'ca- Wszyscy doro7li
"#+czyAni zwracali si# do nie(o !o i"ieniu- Podczas !rzerw na
od!oczynek czekali na nie(o z roz!ocz#cie" !o(warek- $eris& kt*ry o+eni
si# !onad rok te"u& traktowa (o 'ak r*wne(o sobie stare(o !rzy'aciela-
Przez !ierwszych kilka dni 5ird boczy si# na nie(o& !a"i#ta',c
wcze7nie'sze oskar+enia- Pewne(o !onure(o dnia& kiedy obo'e byli w
oborze& Mali wydobya z nie(o t# star, uraz# i doradzia !rzebaczenie-
< Nie z"ienisz !rzeszo7ci& kochanie- Skoro na !owr*t sta si# dobry"
!rzy'aciele"& to cze"u nieD
5ird odkry& +e !o wydobyciu na 7wiato dzienne dawna uraza wy(l,daa
zu!enie inacze'-
< Wszystko u!raszczasz < narzeka-
< $o nie 'est !roste& tylko sko=czone- 3awno te"u !o!eni b,d--- : ty
ni(dy nie !o"ylie7 si#D
< Wiesz& +e tak& ale---
< No wa7nie- >bwinia ci# nies!rawiedliwie- Je+eli teraz odrzucisz 'e(o
!rzy'aA=& b#dziesz nies!rawiedliwie obwinia/ 'e(o-
< Czy ty si# kiedykolwiek zo7ciszD < S!o'rza na ni,- $rzy"aa dziecko
!rzy !iersi4 czu za!ach "leka i nie"owl#cia& tu"i,ce 'e' wo=-
Mali z"arszczya brwi w za"y7leniu-
< 9ozzoszczona--- tak- iedy co7 si# wydarza& ale ni(dy !ote"- 5dyby"
bya tuta' i widziaa& 'ak kto7 ci# krzywdzi& byaby" za- W !rzeciwny"
razie--- < to 'ak y+ka dzie(ciu w beczce "iodu- Je7li b#dzie"y chowa/ w
sobie urazy& cae +ycie stanie si# (orzkie- rzycz#& ciska" rzecza"i i
wyrzuca" to z siebie od razu& +eby nie z(orzknia nast#!ny dzie=-
< Je7li 'ednak co7 'est nie w !orz,dku---
Mali !rzysun#a dziecko do dru(ie' !iersi- Ni" naci,(n#a koszul#& by si#
okry/& 5ird zauwa+y& 'ak ssanie nie"owl#cia z"ienio ksztat 'e' sutka-
< Chodzi o $erisa& czy o co7 inne(oD
9oze7"ia si#4 nie by !ewny& dlacze(o-
< Powiedziaa7 co7 ta"te' !ierwsze' nocy- 8 'eszcze te roz"owy z
czonka"i rady wsi- Wiele z"ienio si#& odk,d "*' o'ciec by "ody& a
'eszcze wi#ce' od "odo7ci 'e(o o'ca- Wcale nie na le!sze-
< PodatkiD < Podatki znowu wzrosy4 dzier+awa !ola sza w (*r# !rzez
trzeci rok z rz#du-
< Nie tylko to- < 5ird !rzetoczy si# na !lecy& !r*bu',c zebra/ "y7li- <
Sa"o !rawo ule(o z"ianie- Stary eris o!owiada na" wczora'& 'ak to
byo kiedy7- Na !rzykad +adne' stra+y u nas i znacznie "nie' (dzie
indzie'- ?adnych wi#zie=- ?adnych dyb*w ani chosty-
< Starcy zawsze uwa+a', swo', "odo7/ za zoty okres < zauwa+ya Mali&
!uka',c dziecko w !lecki-
< M*wi& +e na wasne oczy widzia "a(i# !an*w- < Patrzy na ni, w
oczekiwaniu na reakc'# i doczeka si#4 Mali otworzya szeroko oczy&
wstrz,7ni#ta ty"& 'ak otwarcie o ty" o!owiada- < M*wi& +e u+ywali 'e'
cay czas& !o"a(a',c !odczas suszy i burz-
< Jak to wy(l,daoD < Je' (os by ledwo (o7nie'szy od sze!tu-
< Widzia& 'ak !rzyzywali deszcze- Czyste niebo zach"urzao si#4 zbierali
ch"ury 'ak !ostrzy(acz runo i zaczynao !ada/- < 5ird odchrz,kn, i
roze'rza si# dokoa- Nikt ich nie sysza- < M*wi te+& +e na widok
dawnych !an*w czowiekowi robio si# cie!o na sercu& nie tak& 'ak z
naszy" hrabi,- Wszyscy chcieli ich zadowoli/-
< 5adki starc*w < "rukn#a bez !rzekonania Mali-
W ty" roku wiosenne deszcze zacz#y si# o czasie i ob1ite !lony
wyna(rodziy ich ci#+k, !rac#- Na 'esieni +ona :rina !owia kole'ne
dziecko4 w @r*dzi"ie Mali !owiado"ia (o& +e znowu bya w ci,+y- 3o"
'u+ !#ka w szwach---
B B B
Cie"nobr,zowa krowa zaryczaa (o7no& 'akby sterczaa na 7rodku izby-
.u!enie& 'akby !akaa- Nie& nie& nie--- eee--- eee- 5ird !rzetar !iek,ce
oczy4 "ia ochot# wy'#cze/ s!rzeciw- Nie- Nie by 'eszcze (otowy wsta/ i
!o"*c krowie4 wolaby zosta/ w *+ku i s!a/- :le krowa nie !oddawaa
si#4 z u!ore" o!uszczone(o bydl#cia wydaa z siebie kole'n,& du(,
skar(#- Wi#kszo7/ kr*w !rzed !orode" !r*bowaa uciec ukradkie" do
lasu& ta 'ednak wolaa towarzystwo--- bardzo nie w !or#- 5ird !rzewr*ci
si# na !lecy& sycz,c z b*lu ra"ion !o caodzienny" oraniu& a !ote"
!owoli usiad- Sysza chra!liwy oddech o'ca- Jedno z dzieci chra!ao <
!ewnie 9ahel- rowa znowu zaryczaa i ty" raze" od!owiedziay 'e'
dwie towarzyszki- 5ird zdusi !rzekle=stwo i wy!rostowa si#& "aca',c !o
!ododze w !oszukiwaniu but*w-
Na zewn,trz& 'utrzenka !rzed7witu tylko zacie"niaa !odw*rko- 5ird
zabra z !aleniska d#bow, trzask# o (ore',cy" na !o"ara=czowo ko=cu&
kt*ry !od w!ywe" ruchu nie"al za!on, o(nie"- .a !azuch# schowa
o(arek < za!ali (o& 'e+eli b#dzie !otrzebowa 7wiata- Nie byo sensu
"arnowa/ 7wieczki& (dyby rozwi,zanie "iao nast,!i/ w blasku dnia-
.esze' nocy br,zowa krowa zostaa !oza obor,& 'ak zawsze& kiedy
s!odziewaa si# cielaka- Je7li b#dzie "ia szcz#7cie& zna'dzie ', w (,szczu
nad !otokie"- Nieckowata ,ka za !odw*rze" !rzybraa w saby" 7wietle
srebrnoMszar, barw#- >b1ita& wiosenna rosa !rze"oczya "u buty& zani"
dotar do zaro7li& !rowadzony bardzie' krowi"i ryka"i& ni+ wzrokie"&
cho/ z "inuty na "inut# robio si# coraz 'a7nie'-
Niestety& w (#stych krzakach "ao co widzia i !ar# razy !otkn, si# o
korze= lub ka"ie=- E5u!ia krowa < !o"y7la tak sa"o& 'ak za ka+dy"
raze" od trzech lat- < Sterczy w "roku i chodzie& i chowa si# !o
krzakach& chocia+ wie& +e !otrzebu'e "o'e' !o"ocy- F $a" 'est < wielka&
cie"na !la"a w7r*d 'a7nie'szych& !orusza',cych si# cieni- 0e+aa 'u+ na
zie"i& st#ka',c i dysz,c& z zadarty" o(one"- Wyci,(n, 7wieczk#& znalaz
!aski ka"ie=& na kt*ry" ', !ostawi i u+ywa',c wiechcia suche' trawy
rozd"ucha +ar szcza!ki w !o"ie=- >(ie= odbi'a si# w wielkich&
krowich 7le!iach& czyni,c trzy !o"ienie w "ie'sce 'edne(o- Przez chwil#
zastanawia si#& czy krowa widziaa odbicie 7wiata w 'e(o oczachD Czy
dlate(o s!rawiaa wra+enie wystraszone'D .a!ali 7wieczk#& !odni*s ', i
!odszed bli+e'& !rze"awia',c ko',co do nies!oko'ne(o zwierz#cia- Mie'
'a*wk# < !o!rosi bez(o7nie- < $y" raze" "ie' 'a*wk#- Przeszed ',
skurcz4 ciao !od o(one" na!#czniao- W 7rodku bysn#a !erowa
!la"a--- racica- Bardzo dobrze& chyba +e dru(a no(a !odwin#a si# do tyu-
Nie widzia dobrze- ole'ny skurcz i teraz zobaczy; obie racice i nos- Jak
na razie& zwyky !or*d& z czarny"& byszcz,cy" nose" na zewn,trz-
.robio si# wystarcza',co 'asno& by dostrzec ksztaty& kt*re !owinien
widzie/- .(asi 7wieczk# o "okr, traw# i schowa z !owrote" w
zanadrze- Byo "u zi"no w sto!y- rowa zaryczaa cisze'& lecz z
wysikie"- 5ird !o(aska ', !o boku i zanuci !orodow, !iosenk#-
< 3obra kr*wka& "ia kr*wka& cicha kr*wka--- 6rodA cielaczka& nakar"
cielaczka& niech cielaczek ro7nie--- dobra kr*wka& adna kr*wka& "ia
kr*wka--- zaczyna +y/& zaczyna rosn,/---
ole'ny skurcz i 'eszcze 'eden& ty" raze" du+szy& wy!ycha',cy na
zewn,trz barki- Ciel# (watownie wyszo do !oowy i na "o"ent
znierucho"iao z zadni"i no(a"i wci,+ w "atce- Po chwili !o'awia si#
reszta ciaa- rowa wydaa z siebie dAwi#k& kt*ry 5ird sysza tylko w
tych chwilach zaraz !o !orodzie < nie"al "ruczenie- Ciel# zastrzy(o
uche"- rowa !odAwi(n#a si# ener(icznie z zie"i& zrywa',c !#!owin#-
Potrz,sn#a be" na 5irda& kt*ry 7!iewa& do!*ki szale=stwo nie o!u7cio
'e' 7le!i- Pote" obw,chaa cielaka& wylizaa 'e do czysta& !o"ruku',c i
doda',c "u odwa(i- Br,zowa bya dobr, "atk,- Ciel# !otrz,sn#o be"&
!oruszyo usza"i i tu!n#o "ale=ki"i& !rzedni"i raciczka"i w zie"i#&
'akby stara',c si# !o',/& 'ak "iao sta/- rowa nie !rzestawaa (o liza/&
wci,+ "rucz,c- Cielak wysun, !rzed siebie 'edn, !rzedni, no(#& a !ote"
dru(,- 6siad& lecz zaraz !rzewr*ci si#- S!r*bowa 'eszcze kilka razy&
nieustannie strzy(,c usza"i- W ty" roku do!isao i" szcz#7cie; to bya
'a*wka i b#d, "o(li ', zatrzy"a/-
Nie !otra1i !ote" !owiedzie/& co skonio (o do oderwania wzroku od
ciel,tka i s!o'rzenia !o"i#dzy !owykr#cany"i (a#zia"i rosn,cych nad
!otokie" 7liw i leszczyn- Po ,ce !rzechadzao si# stworzenie !ene (rac'i
i 7wiata- Byo wysokie i (ibkie& a 'e(o niewy!owiedziane !i#kno
chwycio (o (ardo- Co to byoD
8stota odwr*cia si#& 'akby wyczuwa',c 'e(o wzrok i s!o'rzaa !rosto na
nie(o- 6sysza (os& !rzy!o"ina',cy dzwoneczki& lecz z lekk,
dyshar"oni,-
< 8 co sobie teraz "y7lisz& sa"otny czowieku& !rzed 7wite" te(o
nieszcz#sne(o dla ciebie dniaD
5ird nie wiedzia& co od!owiedzie/- 3o!iero teraz !rzy!o"nia sobie& +e
to wiosenne .r*wnanie& dzie= i noc r*wne' du(o7ci& kiedy to stwory nocy
rz,dziy do 7witu& a istoty dnia nie !owinny czu/ si# bez!iecznie& w#dru',c
w !*"roku-
< rowa ryczaa < !owiedzia w ko=cu- S!owita w czarny !aszcz istota
zbli+ya si#& ledwie "uska',c zie"i#-
< rowa ryczaa- Bydo do byda& 'ak okre7liliby ci# twoi !anowie- My
uwa+a"y was za co7 (orsze(o od byda-
Widzia teraz wyraAnie nieludzk, twarz& kt*re' !i#kno !rze"awiao do
czowieczych serc i oczu- Blad, na tle czarne(o !aszcza i o du+ych&
roziskrzonych oczach- Czy to by drzewo!anD Sysza o nich& lecz nie zna
niko(o& kto by ich widzia-
< Nie& nie 'este" +adny" z tych 7ni,cych na 'awie& b,ka',cych si#
7!iewak*w < !rze"*wia !osta/- 5ird zadr+a- Nic nie !owiedzia4 stw*r
"usia wy',/ "u t# "y7l !rosto z (owy- < Jeste" ty"& ki" oni byli i
!owinni zosta/& (dyby "ieli odrobin# du"y lub rozu"u- $w*' (atunek& o
ile w o(*le o nas wie& nazywa nas kuakno"a"i-
Ni(dy nie sysza te(o sowa- EuakF byo stary" sowe" oznacza',cy"
drzewo& a Eno"a"iF nazywano wietrzne duchy& nienawidz,ce !orz,dku i
su+,ce chaosowi- Czyli kuaknorn to---
< 3awni wadcy < ozna'"ia istota& sta',c na skra'u (#stwiny- < Bardzo
starzy& ludzki niewolniku- Pierworodni starszych ras& wadcy "ocy i
"roku---
< 6!adli drzewo!anowie < wy!ali 5ird& zo+ywszy to sobie wreszcie w
cao7/- Jak "*wiy le(endy; wadcy drzew& kt*rzy !ok*cili si# z :dyane"
Stw*rc, i zwr*cili !rzeciwko !obraty"co"& w wielkie' bitwie niszcz,c
lasy& !orasta',ce *wczesne zie"ie-
< Nie u!adli& czowieczku < !o!rawi (o kuaknorn z u7"ieche"& kt*ry
z"rozi "u serce- < Nie u!adli& lecz--- !rze"ienieni- : te' nocy < a+ do
7witu < ci& kt*rzy okazali si# na tyle szaleni& by wa#sa/ si# !oza do"e"&
stanowi, !rzynale+n, na" zdobycz- Jak ty& czowieczku---
5ird odskoczy& (dy kuaknorn si#(n, ku nie"u- rowa za"ruczaa
ostrze(awczo& 'ak wszystkie 7wie+o u!ieczone "atki i zastukaa ro(a"i o
!r#ty leszczyny- W oczy uku (o ostry 'ak strzaa !ro"ie= czerwone(o&
soneczne(o 7wiata4 !rzesoni 'e doni,- uaknorn co1n, si#& "a"rocz,c
we wasny" '#zyku- Po czy" zwr*ci si# do nie(oT
< 3zi#ki te"u rozbyskowi so=ca 'este7 bez!ieczny& czowieku i za to ci#
!rzeklina"- Niecha' twe l#dAwie uschn,& zwierz#ta !adn, od zarazy& a
ra"i# osabnie& kiedy b#dziesz w na'wi#ksze' !otrzebie-
5ird za"ru(a- 8stota znikn#a-
Przez du(i czas siedzia wystraszony& do!*ki nie usysza !rze'"u',ce(o
(osiku woa',ce' (o 9ahel- Czy taka kl,twa bya niebez!iecznaD 6"rze&
utraci swo', "#sko7/& bydo& si#D rowa dale' !iel#(nowaa ciel,tko&
kt*re zacz#o 'u+ okazywa/ +ywotno7/ zdrowe' 'a*wki-
B B B
3o nast#!ne' zi"y nie s!otkao (o nic& co "o(oby 7wiadczy/& +e kl,twa
dziaaa- Pociesza si#& +e rzucono ', w blasku dnia& co !owinno !ozbawi/
sowa "roku "ocy- Jeszcze (orliwie'& ni+ zwykle& bra udzia w rytuaach
na cze7/ :lyanyi i nawet dobrowolnie !rzekaza !ano" o1iar# dla Esei-
Wszak by on bo(ie" 7wiata i "o+na byo oczekiwa/ od nie(o ochrony
!rzeciwko sio" cie"no7ci- Jako& i+ rok okaza si# !o"y7lny Jdwie
!ozostae krowy r*wnie+ urodziy 'a*wkiK& uzna& +e szcz#7cie "u
s!rzy'ao-
0ecz zi"a nale+aa do wilk*w i bya na'(orsza od dzieci=stwa 5irda-
.acz#o si# 'eszcze !rzed @r*dzi"ie"- Co noc syszeli wilcze wycie& nie
ucier!iao 'ednak 'eszcze +adne stado- W*'t wioski uda si# do zarz,dcy z
!ro7b,& by stra+nicy wzi#li udzia w !olowaniu na watah#& ten wszelako
od"*wi- Cz#7/ "#+czyzn ruszya do bardzie' oddalonych owczarni& by
!o"*c !asterzo"- Nie zwa+a',c na s!rzeciw "atki& !oszed z ni"i :rin&
wywi'a',c du(, !ak, i szczerz,c si# wesoo do 5irda-
5ird wyrzuca (n*' na stert#& kiedy usysza krzyki- Wdra!a si# na "ur
wok* !odw*rza- Przez 7nie( brn#a z trude" (ru!a "#+czyzn- Nie7li
co7--- nie& ko(o7--- .eskoczy na d* i !obie( !rzez wiosk#& nie trac,c
czasu na roz"owy- >'ciec sta 'u+ !rzy drodze- 9aze" !oszli w stron#
(ru!y--- i do!iero teraz do'rza& +e nie7li :rina& kt*re(o krew !la"ia
ubranie i zostawiaa szkaratny 7lad na 7nie(u-
Wnie7li (o do do"u i !oo+yli na stole- Na widok ran :rina serce 5irda
zacz#o "ocnie' bi/- Matka ode!chn#a (o na bok-
< 8dA !o wod# < !olecia- Po czy"& do +ony :rina; < .abierz st,d te
dzieci--- do kuchni---
5ird !oszed do studni4 dookoa stali "ilcz,cy "#+czyAni& kul,c si# na
"rozie- >!u7ci wiadro w lodowat,& cie"n, wod# i wyci,(n,- iedy
odwraca si#& by zanie7/ 'e do do"u& :"is zast,!i "u dro(#-
< Czy on--- D
5ird !okr#ci (ow,-
< Nie wie"-
< e1 !oszed !o zarz,dc# < !oin1or"owa (o :"is- 5ird skin, (ow, i
wszed do 7rodka z wod,- Po 7wie+y" !owietrzu na zewn,trz !oczu
za!ach krwi& 'akby "ieli dzie= ubo'u& Poda wiadro Mali i stan, obok
o'ca-
9a"iona i no(i :rina !okryway du(ie& brocz,ce krwi, rany& a 'edno
!rzedra"i# byo strasznie !o(ryzione-
< Pr*bowa zadawi/ 'edne(o z nich < wy'a7ni Cob& 'eden z nios,cych (o
"#+czyzn- Matka nie odezwaa si#4 raze" z +on, 5irda oczyszczaa rany i
!rze"ywaa wyware" Mali& a !ote" o!atrywaa czysty" "ateriae"&
trzy"any" !rzez kobiety na takie okaz'e- Na tle cie"ne(o drewna stou
:rin by biay 'ak 7nie( na dworze- Nie !orusza si#& ani nic nie "*wi- <
rwawi !rzez ca, dro(# !owrotn, < doda w !rzy(n#bia',ce' ciszy Cob-
Matka 5irda s!iorunowaa (o wzrokie"-
< Mo(li7cie od razu (o o!atrzy/ < rzucia-
Cob rozo+y r#ce-
< Nie "ieli7"y nic& !r*cz naszych brudnych ubra=- Nie chciaby"& +eby
nabawi si# (or,czki od ran-
Matka 5irda otworzya usta i za"kn#a 'e ze syszalny" trzaskie"- 5ird
"*( sobie wyobrazi/& co chciaa "u !owiedzie/- 0ecz Cob zrobi& co byo
w 'e(o "ocy i nie by 'e' syne"-
3rzwi otworzyy si#4 kto7 zakaszla- 5ird odwr*ci si#- Przyszed
zarz,dca- Wszyscy "ilczeli- Na"iestnik !odszed bli+e'- W !*"roku 'e(o
oblicze byo surowe 'ak zwykle& lecz 5irdowi wydao si#& +e wzrok "u
za(odnia& (dy zobaczy rany :rina-
< Wilki czy 1olokiD < za!yta-
< Wilki& !anie < odrzek Cob- < r#ciy si# !rzy owczarni i :rin !obie( 'e
!rze(na/---
< Sa"D < u!ewni si# zarz,dca-
< Nie& !anie- 0ecz bie( !ierwszy& a 'eden z wilk*w zacz, ucieka/- :rin
ruszy za ni" i wtedy rzucia si# na nie(o caa wataha- >d!#dzili7"y 'e
!ochodnia"i-
.arz,dca zbli+y si#- Matka 5irda wyci,(n#a r#k#& 'akby chciaa (o
!owstrzy"a/& zaraz 'ednak ', co1n#a- Na"iestnik !oo+y donie na
ra"ionach :rina-
< 6leczysz (o& !anieD < za!ytaa zdawiony" sze!te"-
.arz,dca s!o'rza na ni, z zaskoczenie"& a !ote" !okr#ci (ow,-
< Nie& te(o nie !otra1i#--- nie "a" takie' "ocy- < Przy'rza si# z bliska
rano" :rina- < W,t!i#& czy !rze+y'e--- wy(l,da na to& +e utraci zbyt du+o
krwi---
< NieH < Matka 5irda za!aa (o za r#kaw- ?al 7cisn, 5irdowi serce- < $o
nie w !orz,dku < on sa" !rzeciwko stadu wilk*w- & -
.arz,dca uwolni si#-
< Przykro "i- Wielka szkoda--- skre7l# (o z listy rob*t < 'e+eli !rze+y'e&
nie b#dzie nadawa si# do !racy !rzyna'"nie' do lata- Je7li u"rze& odst,!i#
od !oowy o!aty !o(rzebowe'4 !rzyna'"nie' na tyle zasu(u'e-
< Nawet na wi#ce' < wy"a"rota kto7 za !leca"i 5irda- .arz,dca
roze'rza si#& lecz sze!t by zbyt cichy& by "o+na byo roz!ozna/& kto to-
Nawet 5ird nie wiedzia-
< Przy7l# te+ owc# < ozna'"i zarz,dca- < B#dzie !otrzebowa rosou na
"i#sie& +eby wy dobrze/-
< 3zi#ku'#& !anie < !rze"*wi o'ciec 5irda- Matka skin#a (ow,-
Na"iestnik roze'rza si# !o izbie& 'akby szuka',c !retekstu& by !owiedzie/
co7 wi#ce'- Wzrok roz'a7ni si# "u na widok 5irda- < Przyna'"nie' "asz
dru(ie(o syna i to silne(o- : ten tuta' < :rin& takD < doczeka si# 'u+
dzieci& !rawdaD
5irda o(arn#a w7cieko7/- Wiedzia& +e !anowie uwa+ali ich za bydo&
lecz zarz,dca rzadko dawa to tak 'asno do zrozu"ienia- :rin s!odzi
dzieci& dzieci :rina +yy& wi#c sa" :rin < roze7"iany& niezo"ny& uczciwy
brat& kt*ry nie'ednokrotnie uratowa "u +ycie < nie liczy si# dla zarz,dcy&
a ty" bardzie' dla hrabie(o& b#d,ce(o 'e(o zwierzchnikie"- >n sa" za7
by 'edynie kole'ny" buha'e"4 kiedy u"rze& zarz,dca r*wnie
nie1rasobliwie wzruszy ra"iona"i- Ni" zd,+y !oskro"i/ (niew&
na"iestnik wyszed& a raze" z ni" !ozostali& nie nale+,cy do rodziny
"#+czyAni- Przyby na'starszy brat 5irda < wa7ciciel do"u i wasne(o
(os!odarstwa- 9aze" stan#li !rzy stole-
:rin otworzy oczy i !rzez chwil# w!atrywa si# nieobecny" wzrokie" w
!owa#- Pote" zacz, b,dzi/ oczy"a !o izbie& a+ natra1i na "atk#-
< Chwaa Pani < wy"a"rota- < Jeste" w do"uD
< W do"u < !otwierdzia- < Wkr*tce !ostawi"y ci# na no(i---
< Nie tak !r#dko- < Mia tak saby (os& +e 5ird z ledwo7ci, (o sysza- <
5dyby" u"ar---
< Nie u"rzeszH < Wr*cia 'e(o +ona i za!aa (o za r#k#-
< 5dyby"--- zao!ieku'esz si# dzie/"iD < S!o'rza na 5irda& nie na o'ca&
czy starsze(o brata& wi#c to 5ird od!owiedzia& natych"iast czu',c ci#+ar
od!owiedzialno7ci na barkach;
< Jak wasny"i-
< 3obrze- Wilki--- 'a--- !rzestraszye" si#--- < >czy "u si# !rzy"kn#y& a
(owa !oleciaa na bok-
3ru(i raz !rze"*wi do!iero !*Any" wieczore"- 3o te' !ory otrzy"ali
o!rawion, owc# i Mali u(otowaa (#sty ros* z zioa"i- 6syszeli te+& +e
stary tro!iciel i stra+nicy wybrali si# na !olowanie na wilki- E.a !*AnoF <
!o"y7la (orzko 5ird- 0ecz trzy"a '#zyk za z#ba"i- :rin !o!rosi o
wod#- Nie by w stanie unie7/ (owy& +eby !i/- 5ird !odo+y "u ra"i#
!od (ow# i !odni*s ',- Przez koszul# czu roz!alone ciao- Czy by to
dobry znak& +e :rin znowu by cie!y& czy "o+e zy < ob'aw (or,czki od
ranD Nie wiedzia- Wyczuwa dr+enie "i#7ni u !i',ce(o :rina4 kiedy
sko=czy& "atka otara "u usta& a 5ird& na'delikatnie' 'ak u"ia& uo+y (o
z !owrote" na *+ku i naci,(n, koc- >czy :rina byy 'asne& cho/ nieco
za"(lone-
< 8ssaD < ?ona !rzysun#a si# i u'#a zdrow, do=- < S!r*bu'#& ale--- bo'#
si#& +e wilki dobray si# do "nie-
< Nie--- < wysze!taa-
< $ak- .ostaniesz tuta'- 5ird zao!ieku'e si# tob,-
< :rinie--- < zacz, o'ciec- Syn !rzerwa "u& wyrzuca',c z siebie urywane
1razy-
< 6'rzae"--- "ie'sce--- o(r*d Pani- wiaty w7r*d 7nie(*w- 5ird-
Braciszku--- !a"i#ta'& co !owiedziae"-
< $ak& :rinie < obieca 5ird- Nie "ia !o'#cia& o czy" z rozlicznych
rzeczy& o kt*rych "*wi "u starszy brat& !rzy!o"nia sobie wa7nie teraz&
lecz nie za!o"ni +adne' z nich-
< Jeste7 bardzie' +onierze"& ni+ "y7lisz- Nie za!o"ina' 'ednak o Pani&
5irdzie-
< Nie za!o"n#- < Wzrok "u si# za"(li i u7wiado"i sobie& +e !acze-
3ziwnie byo !atrze/ na :rina z (*ry- Brat !oszuka wzrokie" o'ca-
< M*wie7 "i--- +eby" nie szed--- < wy"a"rota- >'ciec wzruszy
ra"iona"i- 5ird s!o'rza na nie(o ostro- Nie "*( cze(o7 !owiedzie/D
0ecz !ada',cy od !aleniska blask zal7ni na zach& s!ywa',cych !o
o'cowskich !oliczkach- Cho/ !acz nie by niczy" niezwyky" w7r*d
rolnik*w& zaskoczy 5irda- >'ciec rzadko !aka4 teraz 'e(o ra"iona"i
wstrz,sao nie"e kanie- < Nie !acz < !owiedzia wyraAnie :rin- <
Wybrae"& albo to Pani wybraa "*' czas--- < 6"ilk i za"kn, oczy- 5ird
obserwowa& czy koc nadal unosi si# !rzy oddychaniu-
Podczas (odzin nocne(o czuwania w !e(a',cy" blasku o(nia& (dy
wszyscy zwolna za"ilkli i cisz# !rzerywao 'edynie chra!anie na'starsze(o
dziecka :rina oraz cienkie zawodzenie na'"odsze(o 5irda& kiedy obudzi
si# (odny& !oczu na barkach ci#+ar doroso7ci- Przenosi wzrok z twarzy
na twarz i ze znu+enia na obliczu o'ca wyczyta& +e teraz to on by < "usia
by/ < (ow, rodziny& w rzeczywisto7ci& nawet 'e7li nie 1or"alnie- $uta'& w
te' izbie < wszystko& co osi,(n, 'e(o o'ciec& on "usia chroni/ i ws!iera/-
Po nakar"ieniu dziecka Mali usiada koo nie(o i !oo+ya "u r#k# na
doni- S!o'rza 'e' w oczy i u'rza w nich absolutn, !ewno7/& +e zrobi& co
b#dzie "usia i +e b#d, z ni" bez!ieczni- Co nie byo !rawd,- Czu
'ednocze7nie zi"ne za(ro+enie zewn#trzne < zi",& (ode"& wilka"i&
"roze"& nawet ru'nu',cy"i !odatka"i !an*w oraz ko',ce !oczucie
bez!iecze=stwa w 7rodku- Jak+e on& sa"otny 7"iertelnik& "*( stawi/ i"
czoaD .i"ny !ot zrosi "u skronie4 !oczu dreszcz& 'ak (dyby kto7 wyla
"u na (rzbiet kube lodowate' wody- Mali 7cisn#a "u r#k#- Poczu 'e'
cie!o i si#- : wi#c nie by sa" < "*( liczy/ na dodatkow, !ar# ra"ion i
"ocny (rzbiet- WystarczyD B#dzie "usiao- Wyczuwa w nie' zrozu"ienie
dla 'e(o uczu/ i t# nie"o+liw, rado7/& !okonu',c, 7"ieche" 'e(o roz!acz-
Je(o obawy nie !rzera+ay 'e'& a sabo7/ nie odbieraa ducha-
iedy o 7wicie 5ird i o'ciec zabrali si# do codzienne' !racy& :rin wci,+
+y- 5ird !rzy'rza si# o'cu& zauwa+a',c co7& cze(o nie dostrze(a
wcze7nie'; 'ak bardzo osab w ci,(u kilku ostatnich lat- Pot#+na sylwetka
!rzy(arbia si#& szerokie& budz,ce w ni" nie(dy7 strach donie
zesztywniay& a stawy o!uchy- 5rzywa 'asnych wos*w !obielaa-
.astanawia si#& czy zacz#o si# to 'eszcze !rzed 'e(o 7lube"& kiedy
!o(r,+ony by w roz!aczy- $eraz nie "iao to znaczenia- Nie wiedzie/
kiedy 'e(o o'ciec za"ieni si# w starca-
Pracu',c& roz"y7la nad ty" !rzez cay dzie=- Si" nie wr*ci < 'aka7 stara
s!rzeczka& do kt*re' doszo& kiedy by 'eszcze cho!ce" s!rawia& +e
!ostanowi ode'7/ i roz!ocz,/ sa"odzielne +ycie- $eraz& kiedy "ia wasne
(os!odarstwo& byby (u!ce"& zrzeka',c si# (o- : 'e7li :rin u"rze < "ia
(or,c, nadzie'#& +e tak si# nie stanie& wiedzia 'ednak& +e sa"a nadzie'a nie
ocali brata- Je7li :rin u"rze < kiedy :rin u"rze& (dy+ nawet 'e7li !rze+y'e
teraz& "o+e ze"rze/ !rzed 5irde" < zostawi "u wszystko na (owie; +on#
8ss#& dzieci& Mali& ich wasne dzieci obecne i !rzysze& rodzic*w- W
!onury" 7wietle zi"owe(o dnia 5ird "usia !rzyzna/& +e rodzice nie
!o+y', 'u+ du(o-
:rin +y 'eszcze dwa dni- Nie !owiedzia nic wi#ce'& cho/ kiedy wzrosa
"u (or,czka& "a"rota bez !rzerwy& rzuca',c si# na *+ku- Nie by w
stanie wy!i/ !rzy(otowane(o !rzez Mali rosou4 5ird !on, ze wstydu&
'edz,c (o& ale nie "o(li !ozwoli/ sobie na "arnowanie +ywno7ci- >wc# i
tak zabito- Jedli w "ilczeniu& nie !atrz,c sobie w oczy i !r*bu',c nie
sysze/ '#k*w :rina-
Niedu(o !o 7"ierci :rina& tu+ !o !ierwszych odwil+ach& o'ciec 5irda
!rzewr*ci si# znienacka na zie"i# i wi w dr(awkach- 6"ar nad rane"-
.n*w zawita do nich zarz,dca& by oszacowa/ do" i wasno7/ hrabie(o-
5ird "usia wnie7/ o!at# !o(rzebow,& !o cz#7ci w "onetach& !o cz#7ci w
inwentarzu < swo'e dwie cenne 'a*wki < !o czy" na"iestnik !otwierdzi&
+e za', "ie'sce o'ca 'ako Ena w!* wolny na'e"ca te(o (os!odarstwaF z
!rawe" !rzekazania nast#!cy ubra= i !aru osobistych narz#dzi- 9eszta <
zie"ia& do"& bydo oraz wi#ksze narz#dzia& ty!u 'arz"o& !u( czy kosa <
nale+aa do !ana& kt*ry EzezwalaF "u na ich u+ytkowanie-
9ozdzia U
6wielbia dotyk kosy& (adkie(o drewna w doniach& du(ie(o&
ele(anckie(o wy(i#cia& zako=czone(o byszcz,cy" no+e"- Stan, !rzed
nie z+#ty" ane"& a zna'du',ce si# za 'e(o !leca"i so=ce s!rawio& +e
rzuci na zbo+e du(i cie=- Po(r,+y si# w !ierwsze' "odlitwie na +niwa-
< :lyanyo& askawa Pani& dawczyni !lon*w--- < . dru(ie' strony !ola
dobie(a (os na'starsze(o ze +niwiarzy-
< Pani nasion i sadzonek& Pani kwiat*w i ziarna--- < $o bya na'starsza
kobieta w wiosce& unosz,ca wysoko wianek ze stokrotek-
< 5dy nasiona kieku', i wyrasta', zielone li7cie& (dy zakwita', kwiaty& a
ziarna !#cznie',--- < $o nato"iast bya .bo+owa Panna& kt*ra nosi/ b#dzie
ten wianek !odczas +niw-
< >1iaru'e"y krew& a $y na(radzasz nas !lone"--- < od!owiedzieli ze
wszystkich stron +niwiarze- 5ird wraz z inny"i naci, ostrze" kosy
nasad# doni i utoczy na zie"i# kro!elk# krwi- 9eszt# rozs"arowa na
no+u& by !rzekaza/ sw, si# 7cinane"u zbo+u- W*'t 5ari( zad, w barani
r*( i +niwa roz!ocz#y si#-
5ird wykona kos, !*kolisty za"ach- Pszenica kada si# !rzed ni"& 'ak
!od !od"uche" wichru- rok na!rz*d& za"ach& ci#cie--- i kole'ny !okos-
>!anowa (o ten !radawny ryt"& o tak wczesne' !orze nie wy"a(a',cy
'eszcze nie"al +adne(o wysiku- rok& za"ach& ci#cie& !owr*t- rok&
za"ach& ci#cie& !owr*t- . 'edne' strony sto',ce zbo+e& !rzed ni" "ale',cy
an& nad kt*ry" !racowa& a !o lewe' stronie 'asne kosy na kr*tkie'&
zielone' trawie- 3o'rzaa !szenica !achniaa nie"al tak intensywnie& 'ak
!iek,cy si# chleb- Pod kosa"i zna'dowa si# ta'e"niczy 7wiat "ale=kich
7cie+ynek& odsania',cy si# !rzed ni" w "iar# !ost#!*w !racy-
Podni*s wzrok i s!o'rza !rzed siebie& !rzekonu',c si#& +e !okona 'u+
nie"al !oow# dro(i- Na'starszy +niwiarz& Pakel& !racowa ra!te" dwa
"ie'sca od nie(o& lecz w 'e(o wieku nikt nie oczekiwa szybko7ci- Mi"o
to !orusza si# !ynnie& 'ak zawsze i 5ird wiedzia& +e b#dzie tak !racowa
do sa"e' 7"ierci- 9uszy dale'- rok& za"ach& ci#cie& !owr*t- Co7 "i(n#o
w zbo+u !rzed ni" i u7"iechn, si#- Czy+by "ale=kie "yszki !olne zday
sobie s!raw#& +e nadszed ich dzie=D Wzi, kole'ny za"ach i nast#!ny-
Mysi o(on ledwo u"kn, !rzed kos,& znika',c (#bie' w !szenicy-
5ird dotar do ko=ca anu na du(o !rzed Pakele"- .atrzy"a si#& by
naostrzy/ n*+ !rzytroczon, do !asa ostrzak,- .a ni" trze' "#+czyAni
trudzili si# nad !o*wk, !ola& kt*r, roz!ocz,& a trzech innych !od,+ao za
Pakele"- Byo zwycza'e"& aby +,/ zbo+e !oowa"i4 wszyscy +niwiarze
szli w 'edn, stron#& by E!oo+y/ !oleF& 'ak si# "*wio- 5ird obszed 7ci#t,
!szenic# i na!i si# wody z dzbana& trzy"ane(o !rzez 'edn, z kobiet- Nie
czu 'eszcze !ra(nienia& lecz rozs,dnie byo na!i/ si# !o ka+dy" anie-
Pote" roz!ocz, kole'ny an za ostatni" "#+czyzn, z 'e(o !o*wki-
Naci#cie na doni szczy!ao 'ak zwykle- So=ce wznioso si# wy+e' i
za!ach do'rzae(o ziarna !rzybra na intensywno7ci- 0ekki wietrzyk
!oruszy kosa"i& !rzynosz,c wo= nadrzecznych ,k- rok& za"ach&
ci#cie& !owr*t- $o bya na'le!sza !ora dnia +niw& kiedy by 'u+ !o
!ierwszy" anie& a 'e(o ciao roz(rzao si# i rozluAnio- osa !racowaa
sa"a4 ciao stanowio 'edynie o7 za"ach*w& nie za!rz,ta',c u"ysu-
Cieszya (o r*wno7/ !okos*w i !ozostawiane(o za !leca"i 7cierniska&
b#d,ca 7wiadectwe" 'e(o u"ie'#tno7ci- Widzia na'drobnie'sze AdAbo
chwast*w "i#dzy !szenic,; (wiaAdziste& b#kitne illiny i delikatne&
czerwone sirisy& niczy" kro!elki krwi- Bezch"urne niebo nad (ow, byo
dobrodzie'stwe" dla +niwiarzy- Sk,d7 dobie(a trel kiriela& wysoki i
sodki- Czu ku',ce (o w sto!y 7ciernisko i "uskanie r#kaw*w koszuli&
!rzesuwa',cych si# w ryt" !orusze= ra"ion-
>to wa7ciwe wykorzystanie 'e(o siy- 8 +adne inne- Mia wra+enie& 'akby
"*( bez z"#czenia wy"achiwa/ kos, w niesko=czono7/- .ostawia za
sob, an za ane"& za(on za za(one"- 6!a& kt*ry 'eszcze kilka lat te"u
z"#czyby (o !rzed !oudnie"& teraz zdawa si# dodawa/ "u si- Jak dzi7
!a"i#ta swo'e !ierwsze koszenie- $o bya kosa :rina& a 'e(o !ierwsze
!okosy na ,ce byy !oszar!ane& 'akby wyrywa traw# (ar7cia"i- : teraz
:rin nie +y od trzech lat& a on !rzewodzi +niwiarzo" 'ako na'silnie'szy
"#+czyzna we wsi& utrzy"u',cy dzieci swo'e i brata- Nie !ozwoli sobie
na ws!o"inanie z"are(o od (or,czki !oto"stwa; swoich dw*ch
na'starszych syn*w i 'edne(o :rina- Mo+liwe& +e zadziaaa kl,twa
kuakno"a albo zwyky !ech& ale to 'u+ za ni"-
.atrzy"a si# na ko=cu anu& by zas!okoi/ !ra(nienie- 9oztar donie-
Czu nacisk na !odstawy kciuk*w od ci,(e(o 7ciskania uchwyt*w- Prawy
!rzesun, si#- S!lun, na kosido i lekko !rze'echa do="i !o drewnie-
$a"- Pukn, w klin !od "ocowanie" i za"achn, si# kos, dla
wy!r*bowania--- tak-
W (#bi !ola dostrze( na'starsze(o syna :rina& nosz,ce(o wod# dla
+niwiarzy- Jeszcze 'eden < dwa za(ony i nade'dzie !ora na !oudniow,
!rzerw#- Nie by z"#czony& za to (odny4 +o,dek !rzy!o"ina "u& ile
czasu "in#o od !i#tki chleba !rzed 7wite"- Czu wo= 'edzenia nawet
!o"i"o za!achu !szenicy- osz,c na wielki" !olu& !owinni korzysta/ z
!a=skie' aski& lecz z ka+dy" rokie" bya ona coraz "nie'sza- Przed
7"ierci, :rina "o(li liczy/ na "i#so z chlebe" oraz beczki ale- .
dzieci=stwa !a"i#ta +niwiarskie !osiki& skada',ce si# z !ieczonych
"i#siw& chleba& sera i sodkich ciast& ci#+kich od "iodu i bakalii- W
zeszy" roku dostali chleb z rosoe"4 "#+czyAni sarkali& lecz co "o(li
zrobi/D .arz,dca nie ubi'e owcy ani krowy !rzez wz(l,d na sa"e
!o"ruki- >n sa" nie utyskiwa4 nie "*(& "a',c na utrzy"aniu dwie
rodziny- 9e!utac'a wichrzyciela nie !rzynosia nicze(o dobre(o- Podczas
(dy inni narzekali& on z'ad sw*' ros* i chleb i 'eszcze dosta dokadk#-
S!o'rza krytycznie !rzed siebie- W taki" te"!ie "o(liby sko=czy/
wielkie !ole w dwa dni i zacz,/ +niwa na wasnych za(onach- Czy
utrzy"a si# !o(odaD Wiosn# "ieli such, i wszyscy "odlili si# o deszcz&
teraz 'ednak o!ady w niczy" by i" nie !o"o(y-
W !oudnie zarz,dca wyda i" okr,(e& cie"ne bochenki i "iski cienkie'
zu!y- W ty" roku nikt nie !o"rukiwa- 5ird 'ad "iarowo& w "ilczeniu-
8" bardzie' skorzysta z aski hrabie(o& ty" le!ie' dla 'e(o rodziny- .a
noszenie wody cho!ak :rina "*( w ty" roku 'e7/ ze +niwiarza"i-
Podszed do 5irda i usiad koo nie(o- By tak cichy i nie7"iay& 'ak :rin
otwarty i wesoy- 5ird zastanawia si#& czy to widok u"iera',ce(o o'ca tak
(o od"ieni& ale i !rzedte" by s!oko'ny" dzieckie"-
< Mali !rzy'dzie do wi,zania < ozna'"i cho!iec < "ia na i"i# )ori& lecz
rzadko u+ywano te(o i"ienia- 3la cae' wsi by Echo!ce" :rinaF- 5ird
z"arszczy brwi-
< Nie !owinna4 niedu(o nade'dzie 'e' czas-
< Ma"a 'est chora < !owiedzia )ori i zwiesi (ow#- 5ird westchn,- 8ssa
nienawidzia !rac !olowych i cho/ nie dor*wnywaa "atce w tkactwie&
cay czas s!#dzaa !rzy krosnach- .ostawia',c reszt# roboty Mali <
!o"y7la- Nie"nie'& nie "*( za!rzeczy/& +e bya chora- Chorzy nie "ieli
!rawa wy'7/ w !ole < wy"ioty !odczas !ierwsze(o dnia +niw !rzynosiy
na'(orsze(o !echa- : )ori nie !onosi od!owiedzialno7ci za to& co robia
lub cze(o& nie robia 8ssa- Nie"nie'& ba si# o Mali- Bya wielka i silna&
lecz !o ka+dy" dziecku ubywao 'e' si- >statni"i czasy nie wy(l,daa
na'le!ie'-
< Pilnu'& by "iaa wystarcza',co du+o wody < nakaza )orie"u- Cho!ak
kiwn, (ow,- Nie doko=czy zu!y& tylko siedzia& obraca',c "isk# w
doniach-
< JedzH .'edz& ile tylko z"ie7cisz& cho!cze- < )ori !osusznie do!i reszt#
zu!y-
< Nie 'est tak dobra& 'ak Mali < !owiedzia z !eny"i chleba usta"i-
< >wsze"& za to Mali nie "usiaa 'e' (otowa/- Nie !ochodzi z naszych
za!as*w- iedy !racu'esz dla !ana& korzystasz z !a=skie' aski < taki 'est
zwycza'-
Poszed za wasn, rad, i wr*ci !o wi#ce'- .arz,dca !rzyna'"nie' nie
wylicza i" 'edzenia < nikt nie z"arszczy brwi& kiedy wzi, kole'n,
!o*wk# bochna i !onownie na!eni "isk#-
5dy na'ad si# do syta& !oo+y si# na !lecach w cieniu o(niste(o d#bu w
ro(u !ola i od!oczywa& do!*ki nie za(ra r*(- Po !oudniu zawsze ci#+e'
si# !racowao; !ole zdawao si# !uchn,/ od u!au& a za(ony wydu+ay
si#- 5ird szybko !owr*ci do ryt"u !racy- oncentrowa si# na
szcze(*ach& za"iast bu'a/ w obokach& 'ak "iao to "ie'sce rankie"- .
ka+d, (odzin, kr*tki !ocz,tkowo cie= 'e(o sylwetki coraz bardzie' si#
wydu+a- Wci,+ by !rzed inny"i& co i rusz wy!rzedza',c !racu',cych na
innych za(onach- Nikt nie "ia nic !rzeciwko te"u4 byli z nie(o du"ni&
!odobnie 'ak on sa"- E5ird Silne 9a"i#F < rzucali za ni" z u7"ieche"-
Na skra'u !ola kobiety i starsze dziewcz#ta wi,zay zbo+e w sno!ki- ?adna
z c*rek 'e(o b,dA :rina nie bya 'eszcze wystarcza',co du+a; !odczas +niw
"o(y !racowa/ wy,cznie kobiety& kt*re 'u+ krwawiy- Wy!atrzy
s!iczasty ka!elusz Mali- Przez wiele lat !rzodowaa w7r*d kobiet tak& 'ak
on w7r*d "#+czyzn- W ty" roku zostawaa w tyle& s!owolniona !rzez
nadchodz,ce dziecko& kt*re utrudniao 'e' !ochylanie si#-
3o z"roku skosili !onad !oow# wielkie(o !ola- Czu zbiera',c, si#
wil(o/- M#+czyAni do,czyli do kobiet& wi,+,c ostatnie sno!ki-
Wieczore" znowu na'edz, si# !a=skie(o "i#sa z chlebe" < o ile b#dzie
"i#so& !o"y7la 5ird- Powinno by/- >dszuka Mali i za!rowadzi ', do
kole'ki- Poruszaa si# ci#+ko- Pod 7wie+, o!alenizn, wida/ byo blado7/
sk*ry-
Mi#so byo& cho/ ludzie zarz,dcy wydzielali !o 'edny" !lastrze do cae(o
bochenka chleba- Posiek uzu!eniay (arnczki z 1asol, i sere" oraz
drewniany kubek ale-
< Nie "a ciastaD < za!yta kto7- 0udzie zarz,dcy w "ilczeniu wydawali
kole'ne !orc'e-
< Syszaa"& 'ak zarz,dca "*wi kucharzowi& +e nie b#dzie !otrzeby
ubi'a/ nast#!ne' owcy < wielkie !ole zostanie skoszone na tyle wcze7nie&
+e 'utro nie b#dzie wieczorne(o !osiku < ozna'"ia cicho Mali-
< CoD < 5ird za(a!i si# na ni,- < $o 'est--- nie sko=czy"y do !oudnia& a
'e7li b#dzie"y !racowa/ !o !oudniu& to "usi nas nakar"i/-
Mali wzruszya ra"iona"i z usta"i !eny"i "i#sa- 5ird oderwa kawaek
chleba i zacz, (o +u/& intensywnie "y7l,c- .wycza' nakazywa kar"ienie
ich !o ka+de' cz#7ci dnia& s!#dzone' na !racy dla !ana- iedy ko=czyli
troch# wcze7nie'& "ieli czas na od!oczynek !rzed !osikie"& czasa"i
nawet na odrobin# 7!iewu- .abra si# za (ulasz z 1asoli < brakowao "u
s"aku !otraw Mali < zastanawia',c si#& co "o+na byo zrobi/-
>kazao si#& +e nie tylko Mali dosyszaa sowa zarz,dcy- M#+czyAni
zebrali si# ukradkie" na drodze& niedaleko do"u 5irda-
< $o nies!rawiedliwe < orzek $eris- < Pracu'e"y szybcie'& a oni karz, nas
za to---
< No to "o+e"y !racowa/ wolnie'& o ile 5ird zdoa si# !owstrzy"a/ <
za!ro!onowa wu'ek :"isa-
5ird !oczu& +e si# zaczerwieni-
< $o nie "o'a wina < za!rotestowa-
< Nikt te(o nie "*wi- Skoro 'ednak szybka !raca !ozbawia nas uczty& to
"o+e wolna !raca na" ', !rzywr*ci-
< Jasne& tylko +e on !owiedzia 'u+ kucharzo" < zauwa+y :"is- < Mo+e
si# okaza/& +e 'e7li b#dzie "usia nas nakar"i/& !orc'e b#d, "ae- : na
!ewno bez "i#sa- 8 w7cieknie si# na nas- WartoD
< 5dzie 'est 5ari(D < za!yta Paku- < Co on uwa+aD
< 5ari( siedzi u zarz,dcy w kieszeni < rzuci kto7 zbyt cicho& by "o+na
byo stwierdzi/& kto to by-
< Nie "o+e"y uczyni/ nicze(o bez nie(o < !owiedzia 5ird- < $o
nies!rawiedliwe < z(adza" si# i zrobi# z ty"& co si# da& ale !otrzebu'e"y
5ari(a- $ak czy owak tylko on "o+e !rze"awia/ w naszy" i"ieniu-
B B B
< Powie"& co b#d# "*( < westchn, 5ari(- 5ird nabra !ewno7ci& +e
wr*ci z niczy"- < .arz,dca--- zarz,dca co7 "i !owiedzia-
< CoD
< Co ze(o si# wydarzyo- Jest takie "ie'sce < daleko st,d& nie wie"
dokadnie (dzie < sk,d !rzybyli !anowie wtedy& kiedy si# !o'awili- $a"&
za (*ra"i& handlu', ze sob,- $eraz 'u+ (o nie "a-
< Nie "aD Jak "o+e nie by/ 'akie(o7 "ie'scaD
< .u!ione& !rzy!uszcza"& 'ak s!alone !rzez no"ad*w "iasteczko-
Niewa+ne4 !anowie brali sta"t,d zoto i kle'noty& a teraz 'u+ nie "o(,-
< : co to "a ws!*lne(o z na"iD < za!yta $eris- < Musi"y 'e7/ tak sa"o&
'ak zawsze i zawsze tak byo& +e 'ak !racowali7"y na !olu !ana& to "usia
nas kar"i/-
< Irabia wyciskane(o < wy'a7ni 5ari(- < : on wyciska nas < taka 'est
!rawda- Musi !osya/ wi#ce'---
< Nie da"y rady- < Stwierdzeniu od!owiedziay !o"ruki a!robaty-
< 9*wnie dobrze "o+e"y !rzy,czy/ si# do a"ienne(o r#(u--- <
burkn, kto7 cicho-
< ?adne takieH < za(rz"ia 5ari(- < Nie b#dzie tuta' takich (adek- Chcecie
7ci,(n,/ na nas stra+eD $o banici& nie le!si od zwykych zb*'*w-
5ird z(odzi si#& ale !o cichu- W ci,(u ostatnich dw*ch lat nie'ednokrotnie
sysza o a"ienny" r#(u- Wszystko& co o nich wiedzia& !ochodzio z
takich wa7nie& !rzelotnych s!otka=- .arz,dca ostrze( 5ari(a& +e 'e7li kto7
zostanie !rzya!any na !o"ocy czonkowi a"ienne(o r#(u& czeka (o
wy(nanie albo 7"ier/ na "ie'scu- Wedu( nie(o bya to banda
sa"owolnych& leniwych wie7niak*w& kt*rzy !r*bowali wi#ce' zarobi/&
zastrasza',c (os!odarstwa < !al,c siano i zbo+e& u!rowadza',c bydo z
!astwisk i tak dale'- 8nne zasyszane !rzez 5irda o!owie7ci "*wiy o
"odych "#+czyznach& kt*rzy nie widzieli szans na o+enek lub znalezienie
"ie'sca !od wasne obe'7cie--- kt*rych rodziny nie "o(y wy+ywi/&
niezale+nie od te(o& 'ak ci#+ko !racowali- Stara si# nie "y7le/ ani o ty"&
ani o znikni#ciu czterech czy !i#ciu "odszych syn*w z ich wsi w ci,(u
ostatnich trzech lat- r,+yy historie o le+,cy" (dzie7 olbrzy"i" kr#(u z
ka"ieni& wi#kszych ni+ 'akikolwiek 7"iertelnik zdoaby !oruszy/& w
kt*ry" !ada deszcz ziarna i owoc*w tak ob1ity& +e z naddatkie"
wystarczao dla wszystkich& kt*rzy ta" tra1ili- a"ienie za7 strze(y
ka+de(o& kto znalaz dro(# do 7rodka- St,d wa7nie wzi#a si# nazwa
ta'e"ne(o stowarzyszenia& obiecu',ce(o !ok*' i ob1ito7/ w dniach& kiedy
Ewszyscy ludzie b#d, 'ak ka"ienie w kr#(u i nikt nie b#dzie "usia
ucieka/& ani ukrywa/ si#F-
< Poroz"awia" z zarz,dc, < !owiedzia 5ari(& bardzie' z (niewe" ni+
zrozu"ienie"- < S!r*bu'#--- ale nicze(o nie obiecu'#- : 'e7li 'utro nie
b#dziecie !ilnie !racowa/& wszystkich nas czeka', ko!oty-
M#+czyAni !ostali 'eszcze !rzez chwil# na drodze& cicho !o"ruku',c& a
5ari( !oszed do do"u i zatrzasn, za sob, drzwi- 5ird cieszy si#& "o(,c
tak sta/ w cie!ych cie"no7ciach- W 'e(o wasny" do"u 7"ierdziao
chorob, 8ssy& a dzieciaki wyk*cay si# o sk,!, straw#- Pr*bowa
!rzekona/ siebie& +e !owodzio si# i" le!ie'& ni+ niekt*ry"& lecz bya to
licha !ociecha-
Nast#!ne(o dnia 5ird !racowa na'wolnie'& 'ak u"ia- 5ari( !owiedzia&
+e zarz,dca z(odzi si# na wydanie i" kolac'i& 'e+eli b#d, !racowa/ !o
!oudniu- Mali nie "o(a !rzy'7/& lecz 8ssa dawaa z siebie wszystko&
zbiera',c o!ade kosy do kosza- Martwi si# o +on#- >d utraty 'edne(o z
bliAni,t na!rawd# nie wy(l,daa dobrze- $o dziecko "o(o by/ 'e'
ostatni"--- b#dzie& cho/by "usia osobi7cie w"usi/ w ni, zioa-
67"iechn, si# na t# "y7l- Mali "o(a by/ sabsza& lecz nie "nie' u!arta-
Sko=czyli !rac# na wielki" !olu !rzed z"rokie"& lecz 5ird wkr*tce
zauwa+y& +e wszyscy szli na wieczerz# w ciszy& bez zwykych 7"iech*w
czy 7!iewu- Byo "i#so--- nie w nad"iarze < troch# < za to "n*stwo
chleba i sera- 3o!ilnowa& +eby )ori i 8ssa na'edli si#& sa" te+ na!cha si#
!o dziurki w nosie- Jutro zacznie kosi/ ich wasny za(on& a ziarno
u"o+liwi i" !rze+ycie i s!acenie dzier+awy-
B B B
Bya cie"na& !och"urna noc- 0i7cie szele7ciy w !od"uchach wiatru-
< CoD < za!yta cicho 5ird-
< Chce"y z tob, !o(ada/- < 9oz!ozna $erisa i westchn,-
< Nie "acie nic le!sze(o do roboty& ni+---
< Ciii- Nie tuta'- ChodA z na"i-
< . 'aki"i Ena"iFD
< M*wie" ci& +e b#dzie s!rawia ko!oty- < $y" raze" (os $a"a-
< Nie s!rawia" ko!ot*w- Chc# tylko wiedzie/& co---
< ChodA- < $eris za!a (o za ra"i# i !otrz,sn,- < Po(ada"y& ale w
bez!iecznie'szy" "ie'scu-
5ird !ozwoli $erisowi !o!rowadzi/ si# dro(, !o"i#dzy dwo"a do"a"i&
nale+,cy"i < by te(o !ewny < do 5ari(a i $a"a& a !ote" wzdu+ "uru i
bul(ocz,ce(o stru"ienia- Nocne !owietrze !achniao wil(oci, i zieleni, <
nie czu te(o za dnia-
< Jest tuta' kto7& kto chce z tob, !oroz"awia/ < ozna'"i $eris- 5ird
!oczu& 'ak serce zacz#o "u wali/- Niezna'o"y w cie"no7ciachD
Natych"iast !rzy!o"nia sobie& +e "atka $erisa cieszya si# re!utac',
wiedA"y& !otra1i,ce' !rzekl,/ te(o& kto wszed 'e' w dro(#- < ChodA <
zawoa $eris w "rok- < .a!yta' (o-
6sysza chrz,kni#cie 'akie'7 niewidoczne' osoby-
< $eris "*wi& +e znasz si# na +onierce-
< Nie-
< $ak < sykn, $eris- < >wsze"& znasz si#-
< Potrzebu'e"y--- szuka"y ko(o7& kto nas nauczy-
< toD < za!yta 5ird- Po"y7la& +e 'u+ wiedzia- .a"iast od!owiedzi
usysza trzask uderza',cych o siebie ka"ieni& a !ote" !oczu 'eden z nich
w doni-
< Wiesz < od!ar (os- < Jedyna nadzie'a rolnik*w--- Jedyna rzecz& kt*ra
nie s!onie w nadchodz,ce' !o+odze---
< :le nie 'este7cie +onierza"i < !owiedzia- < Nie !otra1icie---
< Musi"y dowiedzie/ si#& 'ak- Jest nas 'u+ nie"al wystarcza',co wielu---
(dyby7"y tylko wiedzieli& 'ak walczy/ i "ieli bro=---
< Nie uda si# wa"- < Sze!ta nawet tuta'& (dzie nikt nie !odsuchiwa- <
9zucicie si# na nich hur",& 'ak--- !o !rostu !o was !rze'ad,---
< Musi"y s!r*bowa/- < >czy !rzywyky "u do cie"no7ci4 zdoa do'rze/
twarz $a"a i blask 'e(o oczu- Sabsze oko od!yn#o na chwil# w bok&
zaraz 'ednak odzyskao ostro7/ widzenia- < Nie "o+e"y by/ +onierza"i4
braku'e na" !rzeszkolenia---
< WyH < !rychn, 5ird- $a" nie by w stanie cisn,/ !rosto ka"ienie"& a
co do!iero walczy/- < Pozabi'a', was& a rodziny i wszystkich nas s!otka',
ci#+kie kary- My7l& czowiekuH Musieliby7cie u"ie/ "aszerowa/&
ws!*lnie !osu(iwa/ si# broni,---
< Mo+esz nas te(o nauczy/ < ozna'"i obcy < !rzy(arbiony cie= na tle
!oysku',ce' wody- < $eris !owiedzia& +e uczye7 ich "aszerowa/- Nie
!owstrzy"a ci# zakaz- : !ote"---
>d wielu lat nikt nie wy!o"ina "u tch*rzostwa- My7la& +e
zaakce!towali (o& kiedy dor*s i o+eni si#& kiedy w!ad w ten sa" kierat&
co oni- Co wy'awili obce"u& kt*re(o (os z"ieni si#& (dy !owt*rzy;
< : !ote"---D
< Nie "o(# < wyrzuci z siebie chra!liwie- < Ja--- nic 'u+ nie !a"i#ta"-
< Pa"i#tasz wystarcza',co du+o& by wiedzie/& +e niezor(anizowany tu"
nie "a na'"nie'szych szans- Nie "o(e7 wszystkie(o za!o"nie/- Ja nie
za!o"niae" < $eris 'ak zwykle "usia zako=czy/ !rzechwaka"i-
< Ja---
< Wci,+ si#- boisz& !rawdaD Po tylu latach---
< By "oi" !rzy'aciele"H < zawoa (o7nie'& ni+ za"ierza- < Nie
"o(e" nale+e/ do ludzi& kt*rzy "u to zrobili- $o dlate(o ucieke"& a 'e7li
chcecie nazywa/ to tch*rzostwe"& to !rosz# bardzo- < Przedte" ni(dy nie
tu"aczy te(o !rzy'acioo"- $eraz sowa wylay si# z nie(o- < Skoro
uwa+asz& +e bae" si# krwi i b*lu& to 'ak s,dzisz& cze"u wr*cie"D Je7li
tak dobrze wszystko !a"i#tasz& $erisie& to "usisz r*wnie+ !a"i#ta/
chost#& 'ak, otrzy"ae"- Widziae7 "o'e !r#(i-
< C*+--- tak- :le oni "*wili---
< >ni nazwali to tch*rzostwe"& a "*' o'ciec kaza "i !o(odzi/ si# z ty"-
Byo na" wystarcza',co ci#+ko bez s!rawiania dalszych ko!ot*w- $ak
na!rawd# to wa7nie 'est ich (*wny" !roble"e"; uwa+a', za
tch*rzostwo niech#/ do s!rawiania ko"u7 b*lu-
< :le nie !rzy,czye7 si# do--- < .nowu szcz#k ka"ieni o siebie-
< Nie- Miae" rodzin#& o kt*re' "usiae" "y7le/ i to nie tylko wasn,&
lecz tak+e brata- Ju+ raz !rzys!orzye" i" wszystki" wystarcza',cych
!roble"*w- Mo'a "atka u"ara !rzez wydany na" !rzez "ode(o !ana
zakaz zbierania zi* we ws!*lny" lesie- : a"ienny r,( na !ocz,tku
tworzyli "odzi cho!cy& bez+enni i w wi#kszo7ci sieroty < nie "ieli
rodzin& kt*re ucier!i,& kiedy ich za!i,-
< Wi#c--- D
5ird westchn,- Ponure wiz'e kosz"ar*w !rzybli+yy si#& "iesza',c z
rzeczywisto7ci,-
< Wi#c kto nakar"i "o', +on# i dzieci& kiedy 'a ode'd# uczy/ a"ienny
r,( "aszerowaniaD to zaorze !ole i b#dzie do(l,da inwentarzaD : 'e7li
'u+ do te(o do'dzie i ar"ia rolnik*w wy'dzie w !ole& kto ich nakar"iD
to7 "usi ora/ i sia/& kto7 "usi !rz,7/ i tka/& albo ta ar"ia !o"rze z
(odu i w ach"anach& zbyt saba& by walczy/ z w*cznia"i-
< Czy dlate(o orzesz i sie'eszD 3la te' ar"ii& czy wy,cznie dla rodzinyD
5ird obcesowo s!lun, obce"u !od sto!y-
< Sie'# dla !ana& 'ak "y wszyscy i +y'e"y z resztek !o !odatkach--- do
licha& zada'esz !ytania& 'ak zarz,dca& (dy szuka winne(o stuczenia
(arnkaH .nasz "o'e i"i#& lecz ukrywasz wasne4 cze"u "iaby" ci#
sucha/D
5owa obce(o !oruszya si#& 'akby nasuchu',c& !o czy" obdarzya 5irda
du(i"& neutralny" s!o'rzenie"-
< Wiesz& +e 'est coraz (orze'- Wiesz& +e nie "a"y szansy stawienia o!oru
bez two'e' wiedzy- : ty sobie siedzisz& nad#ty 'ak ro!ucha& broni,c ze'
s!rawy < cze"u nie "iaby" wbi/ ci ciernia w bokD My7lisz& +e nie "a"
rodziny& +e inni nie "a',D Cho!cy& kt*rzy wiele lat te"u do,czyli do
a"ienne(o r#(u& s, teraz o'ca"i& tak sa"o 'ak ty- Ci& kt*rzy nie
zardzewieli na kokach- My7lisz& +e two'e dzieci !odzi#ku', ci za
!orzucenie ich w obliczu wro(aD
< Nie !odzi#ku', "i r*wnie+ za wtr,cenie ich do wi#zienia-
< .abierz 'e ze sob,-
< Nie-
< Przyna'"nie' !owiedz na" co7& co "o(oby na" !o"*c-
< Ja--- < 5ird roze'rza si# dokoa4 w !obli+u kucay cztery < !i#/ !ostaci-
9oz!ozna $a"a i $erisa& !ozostaych nie- Czy by z ni"i :"isD Nie
wiedzia- < Nie wyda'e "i si#& +eby to zadziaao& nawet (dyby" was
nauczy--- nawet& (dyby uczyli was !rawdziwi +onierze- Na'le!sze& co
"o+e"y zrobi/& to s!oko'nie !racowa/4 wasze dziaania tylko rozzoszcz,
!an*w i do!rowadz, do !odniesienia !odatk*w---
>bcy warkn, i wsta- 5ird r*wnie+ si# !odni*s i !rzez du(, chwil# stali
twarz, w twarz- Pote" obcy roze7"ia si# cicho-
< $o nadchodzi& 5irdzie& czy te(o chcesz& czy nie--- Sa" zobaczysz i "a"
nadzie'#& +e zrozu"iesz to& zani" ucier!isz bardzie'& niAli czowiek 'est w
stanie znie7/- Stracie" rodzin#4 niko"u te(o nie +ycz#- Nazywa" si#
3ia"od& (dyby7 chcia "nie odszuka/-
5ird odwr*ci si#& zastanawia',c& czy (o !uszcz,- Nikt (o nie tkn,- Maca
dro(# wzdu+ "uru $a"a& a !ote" !ozwoli sto!o" !onie7/ si# znan,
dro(, do do"u- $eris- $a"- $rzech < czterech innych& kt*rzy nie odezwali
si#& !rzez co nie "*( ich roz!ozna/- Czy uwa+ali& +e !owie 5an(owi albo
zarz,dcyD .abolaa (o ta "y7l- 9#ce (o 7wierzbiy& +eby w co7 uderzy/& w
cokolwiek- Po"*(by i"& (dyby nie "ia rodziny& o kt*re' "usia "y7le/-
Potra1i wyobrazi/ sobie& +e /wiczy ich tak sa"o& 'ak uczy $erisa& :"isa i
!ozostaych- 0ecz nie "*( ryzykowa/ lose" Mali& 8ssy i dzieci-
Wr*ci do *+ka& niko(o nie budz,c i zasn, ka"ienny" sne"- M#czyy (o
kosz"ary- Widzia ich obszar!anych& wyczer!anych !rac,& wystraszonych&
(odnych& bie(n,cych w nier*wnych szere(ach na konnych z !aka"i&
kosa"i& sier!a"i i "aczu(a"i- .a 'eAdAca"i czekaa ar"ia !ana <
wyszkoleni +onierze w !orz,dnych zbro'ach& z ostry"i "iecza"i i
!ika"i- :le nie "ieli nic do roboty& (dy+ konnica !oradzia sobie z
wie7niaka"i- W ko=cu--- >budzi si# (watownie ze zduszony" krzykie"
na ustach- 0e+,ca obok Mali obr*cia si# i cichutko '#kn#a& !o czy"
zachra!aa-
W (#sty" "roku do"u wydawao "u si#& +e widzia "inione lata na
!odobie=stwo "alowane' wst#(i& 'akie !anowie czasa"i !rzytraczali do
koni- Ci#+ka !raca i (*d < owsze"& ale zazna te(o 'eszcze 'ako dziecko-
: 'ednak 'e(o dzieci byy chudsze od nie(o& !o"i"o 'e(o ci#+kie' !racy-
Nie z(ro"adzi za!asu "iedzi i srebra& 'aki 'e(o o'ciec trzy"a !od
!aleniskie" na czarn, (odzin#- 5dyby co7 !rzytra1io si# dziecio" 'e(o
lub :rina& nie "*(by zrobi/ te(o& co dokona o'ciec-
9ankie" wci,+ nad ty" roz"y7la& !rzerzuca',c "ierzw#- Co "*(
zrobi/D Nie wyobra+a sobie wy"ykania si# noca"i z wioski& by trenowa/
czonk*w a"ienne(o r#(u& ani !owrot*w o 7wicie i caodzienne' !racy&
nie wyobra+a sobie 'ednak tak+e zabierania rodziny w nie!ewn,
!rzyszo7/- 9ozwa+a to wci,+ na nowo& kiedy usysza krzyki na drodze i
t#tent ko=skich ko!yt-
Wr*ci !rzez kuchni# i u'rza Mali& 8ss# i dzieci& wybie(a',cych wa7nie
!rzez 1rontowe drzwi-
< . !owrote"H < hukn,- Prze!u7cili (o- 6'rza na drodze ludzi&
sku!ionych w !obli+u 7rodka wsi- :"is wychodzi wa7nie !rzez 1urtk# i
5ird ruszy ku swo'e'- Sysza (o7ne narzekania& wykrzykiwane !rzez
sier+anta rozkazy& !acz dzieci- $o z !ewno7ci, s!rawka te(o czowieka z
a"ienne(o r#(u& 3ia"oda < !o"y7la 5ird& lecz ni(dzie nie "*( (o
dostrzec- Czy kto7 (o widziaD .a"eldowa o ni"D 67wiado"i sobie
na(le& +e 'e(o !rzy'aciele "o(li uzna/& +e on to zrobi& 'e+eli stra+nicy
1aktycznie !rzybyli !o nie(o-
Wy(l,dao na to& +e +onierze starali si# !rzeszuka/ ka+dy do" i za(rod#-
Iaa7liwy tu" otacza ich& nie stawia',c o!oru& a "i"o to !rzeszkadza',c-
Stra+nicy& cz#7ciowo konno& cz#7ciowo s!ieszeni& !rzesuwali si# ku
ko=cowi wsi& (dzie "ieszka 5ird- .acz, roz!oznawa/ twarze& zar*wno
stra+nik*w& 'ak i wie7niak*w- Stara kobieta& "atka $erisa& wyk*caa si# z
+onierze"& wiesza',c si# "u na ra"ieniu i szar!i,c (o- Wyrwa si# 'e' i
starucha zatoczya si# do tyu- .a!aa ', c*rka- Na dro(# tu+ !rzed
konny"i wybie(o dziecko- :"is rzuci si# za ni"- Jad,cy na czele
'eAdziec wrzasn, co7 do nie(o4 sku!iony na dziecku :"is !otrz,sn,
(ow, i skoczy na!rz*d-
Cho/ sta za inny"i w bra"ie wasne(o (os!odarstwa& 5ird dokadnie
widzia& co si# stao- Prawica +onierza o!ada i :"is obr*ci si#&
zasania',c ra"ienie" !rzed oczekiwany" ciose"- Maczu(a tra1ia (o
!rosto w twarz& za"ienia',c ', w !a!k# z krwi i z"ia+d+onych ko7ci-
Jeden z,b wylecia w !owietrze& obraca',c si# w 'askrawy" blasku so=ca&
zani" u!ad za !leca"i (a!i*w- 5ird !oczu& +e co7 zakuo (o w do=-
>!u7ci wzrok i !rzekona si#& +e r,czka o!aty !#ka& niczy" suchy !atyk-
>tworzy !i#7/ i !ozwoli kawako" u!a7/ na zie"i#-
Przed ocza"i 5irda wszystko zacz#o !orusza/ si# w zwolniony" te"!ie&
'ak we 7nie- Jeden !o dru(i"& ci z tyu tu"u& odwracali si# i rzucali do
ucieczki z wytrzeszczony"i ocza"i i otwarty"i usta"i- .ani" 'eszcze
:"is u!ad na zie"i#& utworzyli !rze'7cie dla +onierzy& co1a',c si#& lecz
bo',c si# odwr*ci/--- a ru"aki 'eAdAc*w o du(ich szy'ach& !oznaczonych
!ote" i !ian, w "ie'scach& (dzie ocieray 'e wodze& stawiay !odkute
+elaze" ko!yta tak wolno& +e wydawao si#& i+ nie !owinny tra1i/ +adne(o
!rzera+one(o uciekiniera- .wini#ty w k#bek :"is le+a w 7rodku rosn,ce'
kau+y krwi& wsi,ka',ce' w !y dro(i- >bie donie !rzyciska do
z"asakrowane' twarzy- Jeden z koni& !otr,cony !rzez inne(o& o!u7ci
ko!yto na sa" 7rodek !lec*w le+,ce(o& z tak, !recyz',& +e 5ird "usia
uzna/ to za za"ierzone- 6sysza okro!ny trzask& huk ko!yt& wrzaski---
9uch wr*ci do zwyke(o te"!a- S!anikowany tu" ucieka wzdu+ dro(i4
bie(n,cy na czele roz!o7cierali szeroko ra"iona- .a ni"i (alo!oway
konie& a +onierze wrzeszczeli& rozdziela',c razy na !rawo i lewo- 5ird
co1n, si# !o"i#dzy 7liwy& tylko tyle zd,+y uczyni/& zani" (o "in#li-
9u"aki tratoway i roztr,cay !owolnych i niezdarnych w !o7ci(u za
na'szybszy"i- ,te" oka dostrze( 3ia"oda < !ow*d cae(o za"ieszania
< wy"yka',ce(o si# cichce" tylny" wy'7cie" z obory :"isa i
ucieka',ce(o na !rzea' !rzez !ola-
5ird !o raz kole'ny !rzekn, (ul# zo7ci i strachu- $eraz to :"is le+a na
zie"i& "artwy lub u"iera',cy& wcze7nie' :rin < !o(ryziony !rzez wilki& a
!rzed ni"i Meris-
:"is oddycha z trude"& chra!liwie- 5ird !rzyo+y "u do= do szyi- Puls
by saby& niere(ularny- Czy :"is w o(*le by !rzyto"nyD Powinien co7
!owiedzie/- Co "*( !owiedzie/D
< :"isD Syszysz "nieD < 5u!ie& ale zawsze co7- 9#ka :"isa dr(n#a4
5ird zakry ', swo',-
< Musisz co7 zrobi/H < Wysoki (os nale+a do Eso& zawsze (otowe' kaza/
ko"u7 inne"u co7 robi/- < .abierz (o w 'akie7 bez!ieczne "ie'sce---
ob"y' "u twarz---
< .a"ilcz < warkn, (rubszy (os- >'ciec :"isa- 6kl,k obok 5irda-
>blicze "ia szare& !odobne do siwe' brody- 9#ce "u dr+ay& (dy
wyci,(n, 'e do syna- < Czy on--- D
< 6"iera--- widziae"& 'ak "aczu(a tra1ia (o w twarz& a ko= stratowa--- <
5ird wskaza na z"asakrowane !lecy :"isa-
< Je7li wr*c,& 'eszcze bardzie' (o !oturbu',- < >'ciec :"isa 7ciska
bezwadn, do= le+,ce(o- < 5ird--- !rzynie7 'ak,7 desk# albo aw#-
5ird skin, (ow, i wyco1a si# na kolanach- .adr+a& !oczu "do7ci i z
trude" dotar do skra'u dro(i& zani" zwy"iotowa 7niadanie" i +*ci,-
Pote" !oszed do 1rontowe' izby& (dzie biaa 'ak "leko Mali staa z
!i#7ci, w ustach i bez sowa oderwa no(i od 'edne' z awek- Wychodz,c&
zawadzi du(, desk, o 1ra"u(#- Nie"al utraci !anowanie nad sob,-
:"is- Miy& wesoy& rozwa+ny :"is& kt*ry zabra (o do owczarni& (dzie
s!otka Mali--- kt*ry od dziesi#ciu lat (os!odarowa na s,siedni"
za(onie--- kt*ry ni(dy nie zrobi nic ze(o& a teraz znalaz si# w "ie'scu&
(dzie o!ada "aczu(a---
>'ciec :"isa i 5ird !rzenie7li (o na desk#- 3u(ie& szczu!e ciao
zachowywao si# tak& 'akby byo !ozbawiony" ko7ci workie" kukurydzy-
Przy ka+dy" rz#+,cy" oddechu ba=ki krwi !okryway "u twarz- $o& co
kiedy7 byo twarz,- 5ird !rzy!o"nia sobie wesoe& br,zowe oczy& nos
skrzywiony od ko!ni#cia krowy& szerokie usta-
?ona :"isa ze"dlaa- Mali usiada !rzy bezwadny" ciele& !ociesza',c
"odsze dzieci& a 5ird i o'ciec !rzenie7li :"isa na !odw*rko- $a" starli z
nie(o krew i obr*cili (o- 5ird !rzekr#ci "u (ow# i znowu zwy"iotowa-
Nie "o(li nic zrobi/- >ddech :"isa wy!eni !odw*rze cier!ienie"-
Przyszed 'eden z braci :"isa i stan, !rzy nich& !atrz,c- Wreszcie
do,czya do nich +ona :"isa& za(ryza',c chust# i tul,c do siebie
na'"odsze dziecko- Mali stan#a !rzy 5irdzie& kad,c "u r#k# na
ra"ieniu-
:"is nie ockn, si#& a kiedy wreszcie !rzesta oddycha/& 5ird du(o nie
"*( ode'7/- 3o!iero z(iek& towarzysz,cy !owrotowi stra+y& (niewne
(osy i szcz#k broni na drodze wyrway (o z !arali+u& kt*ry unierucho"i
"u czonki- Sta wyciszony w 7rodku za"ieszania& 'akie nast,!io& zda',c
zarz,dcy relac'# s!oko'ny"& basowy" (ose"- :"is ni(dy nie s!rawia
ko!ot*w- 9zuci si# !rzed konie stra+nik*w za dzieckie"& kt*re
nie7wiado"ie znalazo si# w niebez!iecze=stwie- .arz,dca skin, (ow,&
wzruszy ra"iona"i& u"orzy cz#7/ o!aty !o(rzebowe' i zezwoli +onie
:"isa za"ieszka/ z te7cie"- 3o ich obe'7cia s!rowadzia si# obca rodzina
z inne' wsi- V2- 2
: 5ird !ozostawi na skra'u lasu worek ziarna& kad,c na wierzchu dwa
ka"ienie- Nast#!ne(o dnia worek znikn,-
Cz#7/ 88
9ozdzia W
Pierwszy krzyk wyrwa (o z za"y7lenia4 s!o'rza !onad zaorany"
za(one"& lecz- !ocz,tkowo nicze(o nie do'rza- Mo+e kto7 wyla wrz,tek
z cza'nika- Podra!a si# sto!, !o dru(ie' nodze i c"okn, na woy- Na!ary
na 'arz"o- Wte" kole'ny wrzask& kt*ry roz!oznaby wsz#dzie- 9aheliH
6!u7ci r,czki !u(a i !obie( !rzez !ole- S!o"i#dzy do"*w wybie(y
konie& wya"u',c tyln, bra"# 'e(o za(rody- Pa=skie konie w 'askrawy"
oran+u& zieleni i +*ci& kt*re dzie= wcze7nie' widzia w'e+d+a',ce !rzez
bra"y !osiado7ci- ole'ny krzyk i 'eszcze 'eden& cie=szy < dziewczynkiD
Nie zda',c sobie s!rawy& wyda z siebie okrzyk b*lu i w7cieko7ci-
>d!owiedzia "u inny oracz z (#bi !ola-
< .atrzy"a' si#H < zawoa 'eden z 'eAdAc*w& "acha',c czy"7 na nie(o-
5ird zi(norowa (o& !#dz,c ku wasne' bra"ie- 6sysza dono7ny& "#ski
(os i wi#ce' okrzyk*w od strony dro(i- $en sa" 'eAdziec zakrzykn,; <
Ie'H Stra+eH
onni !od'echali bli+e' nie(o na ta=cz,cych z !odniecenia ru"akach- .a
ni"i dostrze( !iechur*w w 'asnych& !o"ara=czowych "undurach
elai%e2a- So=ce byszczao na he"ach& s!rz,czkach 'eAdAca i u!rz#+y&
na 7ciernisku !o ostatni" te(oroczny" zbo+u- 5ird zaczer!n, tchu i
zwolni& chc,c zorientowa/ si#& 'ak "*(by si# !rze"kn,/- Jeden z
konnych znalaz si# tu+ !rzy ni"- 3osiada rose(o& kare(o ru"aka&
!arska',ce(o i nies!oko'nie drobi,ce(o-
< Co1ni' si#& cho!ieH- < zawoa 'eAdziec- 5ird !odni*s wzrok na w,sk,&
blad, twarz- < Nic ci do te(o- Wraca' do !racyH < W (osie sycha/ byo
strach na r*wni z aro(anc',- Mia bro=D 5ird s!r*bowa okr,+y/ konia& ten
'ednak obr*ci si#& !onownie (o bloku',c- < Co1ni' si#H < krzykn, (o7nie'
"#+czyzna- 5ird zerkn, w bok- Stra+nicy czekali z !aka"i w (otowo7ci-
ole'ny wrzask4 ty" raze" 7"iertelny okrzyk "#+czyzny zako=czony
charkote"- 5ird co1n, si# i zady(ota < to "usia by/ Parin& tylko on
zosta w 7rodku- @cisn#o (o w +o,dku4 wzrok "u si# za"(li- .
odr#twienia wyrwa (o b*l < 'eAdziec zdzieli (o naha'k, !rzez !lecy-
>br*ci si#& o(arni#ty w7cieko7ci, do te(o sto!nia& +e za!o"nia o
strachu& lecz do!ado (o czterech stra+nik*w- Nie "*( nic zrobi/ <
!owalili (o twarz, na zie"i#& !rosto w 7wie+o wyorane bruzdy- .akrztusi
si# !ye"- 3w*ch usiado "u na !lecach- Wrzaski trway--- a !ote"
ucichy- iedy !ozwolili "u wsta/& reszta oraczy trudzia si# na !olu& a
'eAdAcy znikn#li- Sier+ant !rzestrze( (o z !onur, "in,-
Wiedzia& co zna'dzie w 7rodku& 'eszcze zani" ta" wszed- Poa"ana
bra"a& owca& kt*r, !rzy!rowadzi tuta' na leczenie& "artwa& a 'e'
wn#trzno7ci rozwleczone !o !odw*rzu& ich 'edyna 7winia wy!arowaa&
drzwi do do"u wywa+one& krosno zniszczone < byo 'u+ wystarcza',co
Ale- 0ecz w do"u le+a Parin o twarzy !okryte' zakrze!, krwi, i
!oa"any"i ko7/"i oraz 9aheli < na(a& z lekko zaokr,(lony" brzuche"&
!o kt*ry" tak wiele obiecywaa sobie z "#+e"- 6kl,k !rzy nie'&
!rze!eniony +ale" tak& +e z trude" a!a !owietrze- Nie "*( uwierzy/&
+e !oczu na doni cie!o 'e' oddechu- ?yaD Po ciosie& kt*ry rozszcze!i
bok 'e' twarzy i sk,!a we krwiD Po !obiciu i (wacieD Przy'rza si# ciau&
kt*re(o nie widzia& odk,d staa si# kobiet,- Nawet w taki" "o"encie
zauwa+y < i znienawidzi si# za to < blade !i#kno 'e' sk*ry& !ene& "ode
!iersi& wdzi#czn, krzywizn# !lec*w i ud& teraz s!ryskanych krwi,- Je'
oddech znowu owion, "u do= i !owoli& z trude" wci,(n, !owietrze-
?ya- Musia co7 zrobi/---
Ponownie roze'rza si# !o izbie i u'rza wszechobecne zniszczenie& a
!ote" zerkn, !rzez drzwi na zewn,trz- Co7 ta" si# !oruszyo- Nie "*(
zostawi/ 9aheli sa"e'& ale "usia < trzeba byo !rzynie7/ wod#& sz"aty&
cokolwiek- Wsta zbyt (watownie i zakr#cio si# "u w (owie- .atacza',c
si#& dotar do drzwi i ta" !rzykucn,& zwraca',c na stratowane !odw*rze
wszystko& co z'ad-
Pote" !odni*s wzrok i zobaczy reszt#-
Musiaa by/ !rzy studni& (dzie zaczyna si# krwawy 7lad i le+a
roztrzaskany dzban na wod#- Po"i#dzy studni, a drzwia"i le+aa
nierucho"o 5irnis4 'e' w,te ciao skr#cone& 'akby ci7ni#to ni, o 7cian#- :
Pidi& (dzie by PidiD 5ird znalaz (o za studni, z !i#7cia"i w ustach&
!owstrzy"u',ce(o !acz- Mia (ranatowe(o siniaka z boku (owy i !r#(#
na !lecach-
$rz,s si# z 1urii i +ao7ci4 ledwo zdoa o!u7ci/ wiadro do studni- Ci#+ar
!ene(o kuba otrzeAwi (o& z"usza',c do za!arcia si#- Wyci,(n, wiadro i
da troch# Pidie"u& kt*ry wy!i w "ilczeniu-
< .osta= tuta' < nakaza cho!cu4 ten skin, (ow,- 5ird !odszed do
5irnis- ?ya& stracia tylko !rzyto"no7/- 0ewe ra"i# o!ucho& wy(i#te !od
dziwaczny" k,te"- .a"ane- 9oze'rza si# dokoa w !oszukiwaniu
cze(o7 do usztywnienia (o i k,te" oka do'rza nad "ure" (ow# w
chu7cie- .nikn#a& a on nie woa- .nalaz odu!any kawaek drzwi i
oderwa od tuniki !as "ateriau- 5irnis nie !oruszya si#& kiedy o!atrywa
'e' za"ane ra"i#- Mo+e !owinien wnie7/ ', do 7rodkaD Nie- 5irnis
r*wnie dobrze "o+e !ole+e/ tuta'& do!*ki si# nie ocknie& !o"y7la& cho/
zdawa sobie s!raw#& +e nie rozu"u'e zbyt 'asno- :le !otrzebowaa (o
9aheli- .abra wiadro do 7rodka& ci#+ko oddycha',c usta"i- 3o"
7"ierdzia krwi,& "*z(ie" i rzeAni,- .wierz#ta zwyk zabi'a/ bardzie'
czysto < nie "*( !rzesta/ o ty" "y7le/-
Je+eli !rze+y'e& 9aheli zostanie na twarzy szra"a od wos*w !o szcz#k#-
Nie by !ewny& czy 'e' si# to uda- >strze !rzeszo !rzez usta& blisko oka <
nie !otra1i !owiedzie/& czy nie strzaskao ko7ci szcz#ki albo !oliczka- Po
Mali to 9aheli otrzy"aa talent zielarstwa& nie on- 5ow# kobiety otaczaa
kau+a krwi4 !rzy ka+dy" !ytki" oddechu lekko (ul(otaa- Miaa krew w
ustach < co b#dzie& 'ak si# zachy7nieDH 9oze'rza si# w !anice dokoa i
ty" raze" znalaz rozrzucon, !o7ciel& (az#& "ateria dla krwawi,cych
kobiet- Na'szybcie' 'ak zdoa& !rzytkn, na'czystsze kawaki tkaniny do
'e' ran& sku!ia',c si# na na'!askudnie'szych- 3u(ie& !ytkie ci#cie !rzez
+ebra !rzestao krwawi/ sa"o4 (#bsza rana& (dzie dA(a',ce ostrze
na!otkao ko7/ biodrow,& krwawio bezustannie& barwi,c o!atrunek
czerwieni,- Je' twarz--- to byo beznadzie'ne& !o"y7la z !ocz,tku& (dy
krew !rzesi,kaa !rzez 'eden kawaek "ateriau !o dru(i"-
< 5irdzieD < Podskoczy& zakl, i obe'rza si# na 7wiato& wlewa',ce si# do
7rodka !rzez wya"ane drzwi- W bi',cy" od we'7cia blasku nie roz!ozna
twarzy kobiety- < Czy--- czy 9aheli +y'eD
< 0edwo- < 5os "u si# zaa"a4 "ia ochot# wybuchn,/ !acze"- $rudno
"u byo sa"e"u z ty" wszystki"& lecz 'eszcze trudnie' w czyi"7
towarzystwie-
< Pozw*l "i rzuci/ okie"- < Podesza do nie(o- >kazao si#& +e to ciotka
$a"a& stara Nirdi- . sykie" wy!u7cia !owietrze- < :aach--- na !ok*' Pani&
Ale z ni,---
< Wie" o ty"- < Ni(dy nie lubi Nirdi& lecz 'e(o "atka "awiaa& +e 'e'
donie leczyy- Nie "ia do nie' +alu& +e nie uratowaa Mali < dar
uzdrawia',cych r,k to za "ao na (or,czk# od zarazy-
< $o !an to uczyniD < Wydao "u si#& +e usysza w 'e' (osie drwin# i
na'e+y si#- .araz za!yta& 'ak "*( do te(o do!u7ci/- 0ecz kiedy s!o'rza
na ni,& w 'e' wzroku wyczyta ws!*czucie& nie oskar+enie-
< $ak- Ja--- orae"- >ni--- < .aci, si#4 nie "*( dale' "*wi/-
Pokiwaa (ow,-
< Widziaa" z !ola < stra+nicy !rzewr*cili ci#4 byo ich zbyt wielu-
l,twa Pani niecha' s!adnie na Mikrai Pidala e%re elai%e2a < niecha'
ni(dy nie zazna s!oko'u-
Ni(dy wcze7nie' nie sysza kobiety rzuca',ce' kl,tw#& lecz nie "ia
w,t!liwo7ci& +e Nirdi wa7nie to uczynia- $ak !rostoD .ady(ota4 !rzeszy
(o ch*d- Je' do= dotkn#a 'e(o czoa& sucha i chodna 'ak w,+-
< >"al nie rozwalili ci (owy--- < Nie zauwa+y& +e zosta uderzony& lecz z
"ie'sca& w kt*ry" (o dotkn#a& !ro"ieniowa silny b*l--- a !o chwili
znikn,& ona za7 ener(icznie wycieraa r#ce o !alenisko- >bdarzya (o
kr*tki" u7"ieche"- < Skaa do skay4 !alenisko 'est wystarcza',co silne- <
Pokazaa "u i dostrze( niewielkie !#kni#cie& kt*re(o nie !a"i#ta-
Je' donie na (owie 9aheli zdaway si# by/ !ozbawione ci#+aru4 uniosy
si#& "usn#y ', lekko& niczy" /"a !atki nocne(o kwiatu i co1n#y si#-
Westchn#a& !o czy" uniosa "ateria& kt*ry" zakry z"asakrowan, twarz
i znowu sykn#a-
< Przynie7 wi#ce' wody--- i--- < rzucia szybko okie" na wysty(e
!alenisko < --- idA do $a"a i !rzynie7 +aru-
< : 'e7li u"rze& kiedy 'a--- D < Nie doko=czy& bo "u !rzerwaa-
< Nie& 'e7li si# !os!ieszysz- < Przelaa reszt# wody do cae(o (arnka& a on
zabra wiadro i wyszed- Pidi wci,+ kuli si# !rzy studni& teraz 'ednak
!aka& a+ dy(otay "u ra"iona- 5ird nabra wody- Jaki"7 cude" czer!ak
ocala& za!l,tany w +ywo!ocie- Przykucn, !rzy cho!cu-
< ChodA& cho!cze--- niech s!o'rz#--- < Pidi !odni*s wzrok& nadal
zalewa',c si# za"i-
< Ja--- nie "o(e"--- < Skrzywi si#& (dy 5ird dotkn, (uza na 'e(o (owie-
< Nie "o(e7 ich !owstrzy"a/- Ja te+ nie-
< :le--- ale oni--- skrzywdzili 9aheli--- a Parin !r*bowa walczy/---
< Posucha'& Pidi- Potrzebu'# o(nia- Mo+esz tuta' zosta/D
< 9aheliD 8--- i 5irnisH Je' te+ zrobili krzywd#H < Cho!iec za!a 5irda
obie"a r#ko"a& (ro+,c !rzewr*cenie" wiadra- 5ird ostro+nie odstawi 'e
na bok i !rzytuli na'"odsze dziecko& !ozwala',c "u si# wy!aka/- Sa"
"ia na to ochot#- >ddaby wszystko za silne ra"i#& kt*re "*(by zrosi/
za"i& lecz wszyscy& kt*rych zna& odeszli- Pokle!a cho!ca !o !lecach&
starannie o"i'a',c !r#(#- Wystarczy& by !ocieszy/ ko(o7& ko(o dao si#
!ocieszy/- < Prze!rasza"--- < wyrzuca z siebie cho!ak w !rzerwach
"i#dzy kanie"- < $ak bardzo !rze!rasza"---
< $o nie two'a wina- < 5ird stara si# "*wi/ r*wny"& us!oka'a',cy"
tone"& zu!enie 'akby Pidi by owc, za!l,tan, w 'e+ynach lub krow,&
kt*ra w!akowaa eb w zbyt ciasny otw*r- Wreszcie !acz usta- 5ird
uwolni si# z r,k cho!ca i odsun, na tyle& by "*c s!o'rze/ "u w twarz- <
No& da' si# wytrze/--- < Pidi kiwn, (ow, i zacisn, usta& a 5ird otar "u
!oliczki- < Musz# i7/ !o roz!ak# do do"u $a"a- .ostaniesz tuta'D <
Cho!iec !rzytakn, z !owa+n, "in,- < .araz wraca" < obieca "u 5ird-
Pidi "ilcza-
Po drodze do do"u $a"a nie s!otka niko(o& cho/ zdawa sobie s!raw# z
!oruszenia we wsi i ludzi& kt*rzy (a!ili si# na nie(o lub !os!iesznie
schodzili "u z oczu- Wszystkie drzwi byy !oza"ykane- .a!uka do
$a"a- Poblada +ona $a"a otworzya natych"iast- Pobielaa 'eszcze
"ocnie' na widok krwi na 'e(o koszuli-
< Nirdi !rzysaa "nie !o w#(le < ozna'"i tak s!oko'nie& 'ak tylko "*(-
3zieci $a"a zbiy si# w (ro"adk# !rzy !alenisku4 !atrzyy na nie(o w
"ilczeniu- < Nasz o(ie= wy(as- < ?ona $a"a !okiwaa (ow,- Bez sowa
!odesza do !aleniska i wy'#a ze= !on,c, szcza!#& znacznie wi#ksz,&
niAli nakazywa obycza'- Podaa "u ', ze sztywny"& lekki" ukone"& a on
ostro+nie !rzy', dar-
W blasku so=ca !o"ienie byy blade& nie"al niewidoczne- Poczu tylko
+ar !o"ieni& (dy wiatr wion, "u ni"i w twarz- 3zi#ki te"u zorientowa
si#& 'ak szybko szed- .a szybko- Pidi czeka na !odw*rku& siedz,c !rzy
5irnis- Skin, cho!cu (ow, i zebra kilka !oa"anych desek z drzwi-
Nirdi oczy7cia twarz 9aheli z krwi& z wy',tkie" sa"e' rany- 3oni,
!rzytrzy"ywaa !oliczek dziewczyny- 5ird obszed ', ostro+nie i uo+y na
!alenisku 'edyny znany "u wz*r& u+ywany !rzez "#+czyzn !od (oy"
niebe"- ?a(iew z do"u $a"a natych"iast rozniecia o(ie=& !rzywraca',c
!alenisku cie!o- Wyszed !o wod# i nazbiera wi#ce' drew- Przyszo "u
do (owy& czy !alenie drzwia"i nie !rzynosi !echa& ale zaraz wzruszy
ra"iona"i- Czy "o(o by/ (orze'D Postawi wiadro !rzy 9aheli i
starannie uo+y drwa na !alenisku-
< .osta wa" 'aki7 rondelD < na!ytaa znienacka Nirdi- 5ird roze'rza si#
!o !anu',cy" w izbie chaosie i !oszed s!rawdzi/ w !okoiku z tyu-
.nalaz ta" "etalowy (arnek& u+ywany !rzez Mali do !arzenia zi*&
!ow(niatany& lecz nadal cay- .ani*s (o Nirdi- Skin#a (ow,- < 3obrze-
.a(rze' w ni" wody < !ostaw (o !rzy o(niu& lecz nie na ni"- : !ote"
u"y' r#ce- B#d# !otrzebowaa two'e' !o"ocy-
.ani" !rzyszed zarz,dca& zd,+yli o!atrzy/ rany 9aheli i ubra/ ', w czyst,
sukienk#- Przez cay ten czas w sercu 5irda narasta (niew& nad kt*ry"
!anowa od tak dawna& +e zd,+y o ni" na !oy za!o"nie/- $eraz
na(ro"adzi si# tak szybko& 'ak burzowa ch"ura late"& wy!enia',c (o
czarn, w7cieko7ci,- $ak bardzo si# stara& tyle 'u+ wycier!ia- Wbrew
wszystkie"u wychowa tr*'k# wasnych dzieci i dwo'e :rina < za rok
doczekaby !ierwsze(o wnuka < a !anowie nie !otra1ili zostawi/ w
s!oko'u nawet 'edne(o& ci#+ko !racu',ce(o wie7niaka-
: 'ednak& kiedy !o'awi si# zarz,dca < lekko !rzy(arbiony starzec& "i"o
to nadal zdolny do !racy < 5ird nie !owiedzia nic- 6sysza to& cze(o
oczekiwa; 'ako (owa rodziny b#dzie "usia za!aci/ kar# za to& +e 'e(o
zi#/ na!ad na syna hrabie(o i 'e(o !rzy'aci* oraz za !od'#t, !rzez nie(o
!r*b# dostania si# do do"u& +eby ich broni/- S!odziewa si# utraty do"u&
natych"iastowe' eks"is'i& o!at& utraty Etak zwane' wasno7ci osobiste'F i
!okrycia koszt*w zniszczenia !a=skie' wasno7ci-
< Irabia !a"i#ta ci# < ozna'"i !owoli zarz,dca& !rzenosz,c wzrok od
!oa"ane(o krosna do wywa+onych drzwi- < Powiedzia& +e z
!rzy'e"no7ci, !rzy'"ie ciebie i two'e dzieci na su+b#- >znaczaoby to& +e
w rzeczywisto7ci staliby7cie si# 'e(o wasno7ci,- < .a"ilk& !o czy"
7ciszy (os tak& +e 5ird z ledwo7ci, (o sysza; < Na twoi" "ie'scu
uciekby"& 5irdzie- .ostaniesz wy'#ty s!od !rawa& lecz !*ki co u"kniesz
"u- W !rzeciwny" razie--- doskonale rozu"iesz& 'aki" 'est czowiekie"-
B#dzie czer!a rozkosz z twe(o strachu& a w te' !osiado7ci dzie', si#
rzeczy (orsze& ni+ kiedykolwiek widziae7- .robie"& co "o(e"-
< Su+ysz "u < odwa+y si# !owiedzie/ 5ird& !o czy" u(ryz si# w '#zyk i
z"ilcza reszt#-
< Su+# "u < dawno te"u zo+ye" !rzysi#(# 'e(o o'cu- Niestety& u"ar
"odo--- ale to bez znaczenia- $eraz a"i# t# !rzysi#(#& +eby ci# ostrzec i
obieca/& +e te' nocy !o7ci( nie wyruszy- Powiedz& +e wys!rz,tasz i
na!rawisz& co si# da& do 'utrze'sze(o !oudnia& kiedy zostaniesz wydalony-
Przeka+# "u to-
$o byo cae ws!*czucie& na 'akie "*( liczy/- Wiele lat !*Anie'
zrozu"ia& 'ak bardzo zarz,dca ryzykowa i 'akie "#ki cier!iaby& (dyby
kto7 odkry& co uczyni-
9ozdzia X
iedy roz"y7la nad ode'7cie"& ni(dy nie !rzewidywa cze(o7 takie(o-
Wyobra+a sobie odesanie dok,d7 Jdok,dDK dzieci i !rzy,czenie si# do
niewielkie' bandy rebeliant*w& kt*rych kiedy7 !ozna < lecz nie tak,
!rzera+a',c, !odr*+- By !ewny& +e zostawiali w lesie 7lad& kt*ry"
"o(oby !od,+y/ za ni"i dziecko- a+dy do"y7li si#& +e !*'dzie wa7nie
t#dy < ale czy bya 'aka7 inna dro(aD Nie "*( !rze"aszerowa/ !rzed
!osiado7ci, hrabie(o z 9aheli na !lecach-
Martwio (o& +e zostawi w do"u taki baa(an- Nie !onosi za to winy&
lecz dokuczay "u 'e(o !racowito7/ i dbao7/- Powinien by---
Przed ni"i z ostry" trzaskie" uderzyy o siebie dwa ka"ienie- 5ird
zatrzy"a si#& dysz,c ci#+ko- .a !leca"i sysza takie sa"o sa!anie
)orie(o& trzy"a',ce(o dru(i koniec noszy- 9aheli okazaa si# ci#+sza& ni+
!rzy!uszcza- Sto',cy obok Pidi !odni*s na nie(o wzrok i 5ird kiwn,
(ow,- Cho!iec zaszczeka trzy"any"i w doniach ka"ienia"i&
na7ladu',c ta"ten dAwi#k- ole'ne& ty" raze" trzy trzaski- Pidi
od!owiedzia !otr*'n, tr*'k, tak& 'ak nauczy (o 5ird- Sy(na oznacza
ko!oty- Niebez!iecze=stwo& !roble"& !otrzeb# !o"ocy-
9aheli !oruszya si# na noszach i cicho za'#czaa- 5ird obe'rza si# !rzez
ra"i#- rew !rzesi,ka !rzez k#!k# "chu& kt*r, !oo+y 'e' na twarzy&
barwi,c ', na cie"ny kolor- 6sysza trza7niecie (a,zki i s!o'rza !rzed
siebie- Byo ich trzech4 schodzili !o zboczu- Jedny" z nich by 3ia"od-
?aowa& +e nie kto7 inny-
< 5ird--- o co chodziD
< Nie syszae7D
< $ylko sy(na ko!ot*w& wezwanie- $wo'eD < S!o'rza !onad ni" na
dzieci-
< $ak- Mo'a c*rka 'est ci#+ko ranna4 zabili 'e' "#+a- Mnie wy'#li s!od
!rawa za to& co sa"i zrobili i !r*b# dostania si# do nie'---
< Przykro "i- < .abrz"iao !rawdziwie- 5ird by !ewny& +e ta"ten
!ozwoliby sobie na rozbawienie lub z'adliwo7/- < Czyli--- 'este7cie teraz
uciekiniera"iD
< $ak- Nie wie"& czy 9ahi !rze+y'e---
< P*Anie'- $eraz "usi"y was st,d zabra/- < 3ia"od skin, na !ozostaych
dw*ch "#+czyzn& kt*rzy !rze'#li uchwyty od 5irda i )orie(o-
< S, (adkieH < zawoa 'eden z nich& na'wyraAnie' zaskoczony-
5ird odchrz,kn, i s!lun,-
< 3r,(i zrobie" z kosy i o!aty < wy'a7ni- < 8 tak zostae" banit,4 cze"u
nie "iae" zabra/ cze(o7 u+yteczne(o-
3ia"od u7"iechn, si# do nie(o& zaraz 'ednak s!owa+nia& !atrz,c !o
reszcie-
< >ni wszyscy id, z na"iD
< )ori to syn "o'e(o brata- Je(o +ona u"ara w !oo(u rok te"u-
Pozostaa dw*'ka 'est "o'a i nie "a dla nich "ie'sca we wsi-
9uszyli szybcie'& dzi#ki sile dw*ch wy!ocz#tych "#+czyzn& nios,cych
9aheli- 5ird wyt#+a such& w ka+de' chwili s!odziewa',c si# wyowi/
uche" u'adanie !s*w i chrz#st ko=skich !odk*w na li7ciach- 0ecz sysza
tylko ich wasne kroki i ci#+kie oddechy-
Pod,+a',c za wod,& o!u7cili las i "in#li roz!adlin#& kt*r, tyle lat te"u
!okaza "u :rin& !*Anie' wielokrotnie wykorzystywan, !rzez (o7ci z
a"ienne(o r#(u- Weszli w w,ski& skalisty w,w*z& !o czy" ostro+nie
okr,+yli zachodni stok wz(*rza& trzy"a',c si# niskich zaro7li- 5ird raz czy
dwa s!o'rza w (*r#& na nieznane "u zie"ie& lecz cz#7cie' o(l,da si# za
siebie- iedy nade'dzie !o7ci( i 'ak zacieky si# oka+eD
>koo !oudnia& kiedy !ro"ienie so=ca s!ieky krzaki& wydobywa',c z
nich ostry za!ach& dotarli do kole'ne(o stru"ienia& wi',ce(o si# daleko na
!oudnie- Porasta',ce brze(i drzewa daway (#stsz, oson#- 3ia"od zosta
z tyu& wy!atru',c !o7ci(u& a reszta zatrzy"aa si# na kr*tki od!oczynek-
5ird zaczer!n, wody z !otoku i ob"y 9aheli twarz-
Przebudzia si#- .aciskaa "ocno war(i& wzrok "iaa !usty- Nie chcia do
nie' !rze"awia/ < co "*(by !owiedzie/D < ale to ona (o za(adn#a-
< 5dzie--- 'este7"yD
< Na !oudnie od wioski& za wz(*rze"- Musieli7"y ode'7/& 9ahi-
< Parin--- zabili (o---
< $ak-
Je' do= !ow#drowaa na brzuch& 'akby chciaa wyczu/ nie"owl#-
< Ja--- nie chc# straci/ dziecka---
< Nirdi !owiedziaa& +e nie stracisz& chyba +e dostaniesz (or,czki- 3aa "i
zioa dla ciebie- < Si#(n, do zawini,tka z "ateriae" i banda+a"i !o
!aczuszk# z zioa"i- 9ahi !okr#cia (ow,-
< Ju+ "a" (or,czk#--- czu'# to- Je7li 'e strac#--- < 5os 'e' za"ar& a wzrok
utkwia w niedost#!ne' dla 5irda dali- Pote" s!o'rzaa !rosto na nie(o- <
: "aluchyD
< Pidi "a (uza& ale nic "u nie 'est- $rzeba by cze(o7 wi#ce'& +eby zrobi/
"u krzywd#- 5iri "a za"an, r#k#- Prosz#--- "usisz si# na!i/--- < 5ird
uni*s ', na'delikatnie'& 'ak !otra1i& "i"o to co1n#a si# i za'#czaa- Przez
tkanin#& kt*r, owin#a ', Nirdi& czu !on,c, w nie' (or,czk#- Na!ia si#
troch# wody i !otrz,sn#a (ow,- Poo+y ', z !owrote"- .e wszystkich
dzieci tylko ona !rzy!o"inaa Mali < "iaa takie sa"e wosy i bya
r*wnie bystra- Nie "*( 'e' straci/- 0ecz (or,czka szydzia z nie(o-
>czywi7cie& +e "*( ', straci/& tak sa"o& 'ak rodzic*w& brata& 'e(o +on# i
dzieci- M*( straci/ ', szybko lub !owoli& w zale+no7ci od te(o& czy
(or,czka nasili si#& czy ode'dzie lub czy do!adnie ich !o7ci(-
9oze'rza si# !o !ozostaych- 5iri z ra"ienie" ciasno !rzywi,zany" do
boku bya blada i wy(l,daa na chor,& ni(dy nie bya tak silna& 'ak 9ahi-
Pidi z wielki" (uze" na (owie siedzia& nie s!uszcza',c z 5irda czu'ne(o
wzroku- )ori& !odobny do :rina& lecz o szczu!e' budowie ciaa 8ssy&
siedzia ze s!uszczon, (ow,& ci#+ko dysz,c-
< )oriD < 5ird otoczy (o ra"ienie"& a "odzieniec !odskoczy- iedy
!odni*s (ow#& na 'e(o !oliczkach wida/ byo 7lady ez-
< Powiniene" by ich !owstrzy"a/ < !owiedzia& tu"i,c kanie- < Ja---
!owiniene" ta" by/-
< Ja te+--- ale nie byo nas- : (dyby7"y byli& z(in#liby7"y tak sa"o& 'ak
Parin-
< :le ona 'est---
< $wo', kuzynk,& a "o', c*rk,-
6rwa na widok zasa!ane(o 3ia"oda- Wy(l,da& 'akby !okona bie(ie"
du(i odcinek dro(i-
< Widziae" stra+nik*w na zboczu !ierwsze(o wz(*rza- Szli !owoli- Nie
t, sa", tras,& co "y < wyda'e "i si#& +e nas nie wytro!ili- :le nie "o+e"y
tuta' zosta/- Musi"y si# schowa/ i i7/ dale'-
$y" raze" 5ird i )ori za!ali za nosze& a "#+czyAni wzi#li ich toboki-
Jeden z nich !o!rowadzi na !oudnie& wzdu+ brze(u stru"ienia& kt*ry
robi si# coraz szerszy i (#bszy- Pote" skr#cili na wsch*d& ku so=cu&
!od,+a',c w (*r# do!ywu- 3ia"od trzy"a si# z tyu& do(ania',c ich !od
wiecz*r& kiedy zatrzy"ali si# !od k#!, d#b*w& (dzie s!od ska wy!ywa
s!ieniony stru"yk-
< Nie !oszli za na"i < ozna'"i& zani" ktokolwiek zd,+y za!yta/- <
.ostawili 'edne(o na wz(*rzu < widziae" ta" odblask < ale ani 7ladu
!rawdziwe(o !o7ci(u- Musi"y !ozostawa/ niewidoczni z ta"te(o
wz(*rza i nie wolno na" roz!ali/ o(niska& "o+e"y 'ednak !o"y7le/&
dok,d zabra/--- two', c*rk#-
5ird "ia nadzie'#& +e 'e(o twarz nie zdradzaa wszystkie(o& co czu-
< 3ostaa (or,czki < !owiedzia& zwiesza',c (ow#- 9aheli "ilczaa !rzez
cae !o!oudnie& ale wy(l,daa na otu"anion,- 3wa razy z"usi ', do
wy!icia !aru yk*w wody& lecz nic wi#ce'-
< Potrzebu'e schronienia i uzdrowiciela- Macie 'ak,7 rodzin# w inne'
wiosceD
5ird !okr#ci (ow,-
< $ylko rodzin# "o'e' +ony < "o'e' z"are' +ony < w >(nisty" 3#bie-
:le nie wie"& 'ak st,d ta" dotrze/& a !oza ty"& nie wiado"o& czy ',
wez",-
Jeden z "#+czyzn obe'rza si# na nie(o-
< >(nisty 3,bD Mo'a siostra wysza ta" za ",+- Nie "a', zbyt wiele
towar*w na handel& ale to zacni ludzie-
< 3o >(niste(o 3#bu tra1i"y bez !roble"u& ale to cae dni ostro+ne'
!odr*+y- .na'du'e"y si# dzie= dro(i od owczarni& (dzie odbywa', si#
ta=ce-
5ird !okiwa (ow,-
< Wie"-
< 3la zdrowych "#+czyzn to dzie= dro(i& lecz nios,c ', i !rowadz,c reszt#
!otrzebu'e"y dw*ch dni- $ak "y7l#- : sta"t,d do >(niste(o 3#bu 'est---
< Jeszcze 'eden dzie= dro(i- :le ta owczarnia to 'edyne schronienie-
B B B
Podobnie 'ak 'e(o& rodzice Mali z"arli kilka lat te"u& lecz 'e' brat wci,+
+y- Przykucn, !rzy noszach 9aheli i !oo+y 'e' do= na czole-
< 3ziecko MaliD
< $ak- < 5ird czu nie!ok*'& !rzebywa',c w "ie'scu& sk,d nie "ia widoku
na otoczenie-
< Syszeli7"y& +e "ieli7cie !o drodze ko!oty- Wy"ieniano two'e i"i#- <
5ird by !ewny& +e do te(o do'dzie& skoro !rzechodzili t#dy stra+nicy- <
M*wili& +e z(in, "#+czyzna--- D
< M,+ 9ahi& Parin- By w 7rodku4 !r*bowa z ni"i walczy/-
< I"- : tyD
Poczu wstyd-
< >rae"--- iedy usyszae" 'e' krzyk& !r*bowae"--- lecz stra+nicy
do!adli "nie---
Brat Mali !otrz,sn, (ow,-
< ?aden z nas i" nie dotrzy"a- Nie two'a wina- C*+- 6wa+a"& +e
"o+e"y ', !rzy',/ i !iel#(nowa/ w chorobie--- a "odsza dziewczynkaD
< Ma za"an, r#k#-
< J, r*wnie+ za!rasza"y- Panowie rzadko tuta' za(l,da',& a 'edna
kobieta--- i dziewczynka--- ale rzecz w ty"---
< Nie "o+ecie !ozwoli/ zosta/ na"- Wie" o ty"- < 5ird ci#+ko
westchn,- < >ba' wie"y& +e wy'#to "nie s!od !rawa- Byby" dla was
ko!ote"- Je7li 'ednak za'"iecie si# ni"i---
< .a'"ie"y-
< $o 'u+ sobie !*'d#& zani" narobi# ko!ot*w-
< Powiesz na"& dok,dD
< Nie- Nie zataisz te(o& cze(o nie wiesz- Je7li 9ahi !rze+y'e& b#d# do was
za(l,da co 'aki7 czas-
Brat Mali !okiwa (ow,-
< Mo(# da/ wa" troch# 'edzenia-
< .ostaw 'e dla 9aheli < obarcza" ci# dwie"a (#ba"i do wy+ywienia& a
"o+e i trze"a& 'e+eli nie straci dziecka---
< Nie szkodzi- 9adzi 'este7"y !o"*c c*rko" Mali- Niecha' aska Pani
b#dzie z tob,-
5ird o"al nie od!owiedzia !rzekle=stwe" < 'akie'+e to aski doczeka si#
od Pani !rzez te wszystkie lataD < 0ecz !owstrzy"a si#- M#+czyzna nie
"ia nic ze(o na "y7li& a "o+e i Pani r*wnie+ nie- Wy"kn#li si# z )ori"
z za(rody& chykie" !rze"yka',c !od "ura"i& a+ znaleAli si# "i#dzy
+ywo!ota"i& oddziela',cy"i ich od !*l >(niste(o 3#bu- Szli dro(,
!oro7ni#t, traw, < by !ewny& +e to 7cie+ka oraczy < do (#ste(o za(a'nika&
!rzy!o"ina',ce(o "u lasy z 'e(o dzieci=stwa- $ute'sze(o nie !rzerzedzi
+aden !an4 d#by i orzechowce daway (#sty cie=-
Czeka na nich 3ia"od z Pidi"4 reszta znikn#a- 5ird i )ori brudny"i
!alca"i z'edli kleist, !ast# z na"oczonych ziaren- Po raz !ierwszy 5ird
!oczu si# 'ak !rawdziwy banita- ?adne(o o(niska& schronienia& stou ani
y+ki < tylko n*+ u !asa i narz#dzia rolnicze& kt*re ze sob, zabra-
< Co terazD < za!yta 3ia"od- < Co za"ierzasz robi/D
5ird s!o'rza na nie(o z ukosa-
< : co "i zostao& o!r*cz !rze+ycia i walkiD
< M*wie7& +e roz"y7lae7 nad nauczenie" nas te(o& co wiesz o +onierce-
5ird wytar le!kie !alce w li7cie i skrzywi si#& nie widz,c rezultatu-
< >wsze"& "iae" kilka !o"ys*w- 0ecz wasi ludzie < czy wszyscy byli
rolnika"iD
< Wi#kszo7/- Ja bye" drwale"- Jest z na"i byy kowal& kt*re"u obci#to
ra"i# za wykuwanie klin(-
< :le wi#kszo7/ nawyka do rolniczych narz#dzi& ty!u kosy& sier!y i
sz!adleD
< >wsze"--- ale cze"u !ytaszD
5ird !rzykucn, nad stru(,& by ob"y/ r#ce- Strz,sn, z nich resztki wody i
o!ar si# o drzewo- 5o7 uwierao (o w !lecy4 !rzesun, si#-
< Nie "o+ecie walczy/ z +onierza"i 'ako nieuzbro'ony tu" < to 'u+
wie"y- .byt wielu do te(o !otrzeba < i zbyt wielu (inie- Musztra wa"
!o"o+e& 'ak r*wnie+ o!racowanie !lanu& a nie atakowanie w (ro"adzie-
:le caa s!rawa w broni- Ni(dy nie zdob#dzie"y wystarcza',ce' ilo7ci
"ieczy& zwaszcza kiedy tak dokadnie !ilnu', kowali- .astanawiae" si#
nad !rzerobienie" na bro= kos i sier!*w& ale to r*wnie+ wy"a(aoby
ws!*!racy kowali& a !ote" szkolenia w u+ywaniu ich- Sa" ledwo co
zacz,e" nauk# szer"ierki4 nie 'este" w ty" dobry- < 6rwa& by
odchrz,kn,/- 3ia"od krzywi si#& a teraz wzruszy ra"iona"i-
< Wi#cD Nadal twierdzisz& +e nie "a s!osobu& +eby wie7niacy "o(li si#
obroni/D
< Nie- $wierdz#& +e "usi"y korzysta/ z te(o& co "a"y- . narz#dzi
znanych ludzio"& kt*re "a"y& b,dA !otra1i"y sa"i wytworzy/- Musi"y
nauczy/ si#& 'ak ni"i walczy/-
3ia"od wy(l,da na nie !rzekonane(o-
< 6wa+asz& +e byli rolnicy z o!ata"i "o(, stawi/ czoa +onierzo"
uzbro'ony" w !iki i "ieczeD
< Je7li nie& to 'u+ !o nas- Nie wie"& czy oni--- "y--- "o+e"y- :le "usi"y
s!r*bowa/-
< : ty nas nauczysz-
< Ma" nadzie'#- Jest co7 'eszcze---
< CoD
< 0uAny !o"ys- >!owie" o ni" !*Anie'-
3ia"od !o!rowadzi 5irda& )orie(o i Pidie(o !rzez las& rozci,(a',cy si#
!o"i#dzy >(nisty" 3#be" a kole'n, wsi, na wschodzie- 5ird stara si#
za!a"i#tywa/ dro(#& wkr*tce 'ednak s!ostrze(& +e wszystkie drzewa&
7cie+ki i stru"yki "iesza', si# "u w (owie- Noc s!#dzili w lesie&
s!o+ywszy kole'ny zi"ny !osiek z na"oczonych ziaren- Przez wi#kszo7/
nast#!ne(o dnia !od,+ali wzdu+ stru"ienia i dotarli do !olany& (dzie
!otok s!ywa z rykie" ze skalne(o urwiska- 6 st*! wodos!adu
zna'dowao si# nie!orz,dne obozowisko (ru!ki "#+czyzn-
Po7rodku obozu& wok* o(niska uo+ono ka"ienny kr,( < sy"bol ich
nazwy < w rzeczywisto7ci wykorzystywany do siedzenia- Szczu!y&
czarnowosy "#+czyzna& kt*ry okaza si# tute'szy" !rzyw*dc,& nie
!odni*s si# z (azu na !owitanie 3ia"oda i 5irda-
< Wi#c to 'est 5ird z wioski elai%e2a& coD < M#+czyzna wy(l,da na
znu+one(o i wy(odzone(o& 'ak wszyscy dookoa- 3ia"od chcia co7
!owiedzie/& lecz ta"ten uciszy (o "achni#cie" r#ki- < Chc# wysucha/
5irda-
$en !rzy(l,da si# "u z niezdecydowanie"- 3e!ry"owaa (o tak wielka
liczba nieznanych twarzy < wszystkich& z wy',tkie" )orie(o i Pidie(o-
Nie !otra1i odczyta/ ich "in& nie wiedzia& sk,d !ochodzili& ani co zrobi,-
< >!uszczae7 !rzedte" swo', wie7D < za!yta delikatnie' !rzyw*dca-
< $ylko raz& na 'ar"ark oraz do >(niste(o 3#bu na o7wiadczyny < odrzek
5ird- Nawet (os te(o "#+czyzny dziwnie brz"ia 5irdowi w uszach4
niekt*re sowa "iay obc,& nosow, wy"ow#-
< W taki" razie czu'esz si# 'ak zab,kana owca "i#dzy dziki"i kuzyna"i-
.na" to uczucie- >(nisty 3,b to two'a okolica < niedaleko i nie"al
krewni- 3ia"od o!owiedzia na" o tobie; !rzez ostatnie lata !rzysyae7
na" zbo+e !o ty"& 'ak zabito twe(o !rzy'aciela---
< :"isa < do!owiedzia 5ird- Podanie i"ienia wydawao si# "u wa+ne-
< : teraz ucieke7& +eby do nas do,czy/- 3lacze(oD
5ird o!owiedzia ca, histori# kr*tki"i& urywany"i zdania"i- Nikt "u nie
!rzerywa- iedy sko=czy& dysza ci#+ko& a suchacze wbili wzrok w
zie"i#- $ylko czarnowosy s!o'rza "u w oczy-
< Banita < oto tw*' wyb*r- Po ty"& 'ak !owiedziae7 3ia"odowi& +e o ty"
nie "y7lisz---
< Wtedy "o(e" !rowadzi/ (os!odarstwo < zauwa+y 5ird- < $eraz---
< $uta' nie da si# ora/ < "#+czyzna uczyni r#k, kr,(& obe'"u',c (este"
otacza',cy ich las- < Jakie+ wi#c u"ie'#tno7ci na" !rzynosiszD
5ird !oci si#4 "ia ochot# !obiec na o7le! w las- Cze(o ten czowiek
chciaD .a"ierzali udzieli/ "u schronienia& czy nieD
< Po"y7lae"& +e "*(by" zrobi/ to& o co !o!rzednio !rosi "nie
3ia"od; nauczy/ was te(o& co wie" o +onierce-
.a 'e(o !leca"i kto7 zachichota- Cie"nowosy u7"iechn, si#-
< : co ty wiesz o +onierce !o +yciu s!#dzony" na roliD Przyniose7 na"
"iecze i nauczysz nas walczy/ ni"iD : "o+e ta kosa& kt*r, nosisz na
!lecach& za"ieni si# w !ik# !od w!ywe" rzucone(o !rzez ciebie
zakl#ciaD 3ia"od !owiedzia "i& +e znalaz stra+nikaMrene(ata& kt*ry
"o+e nauczy/ nas wo'aczki& ale co to da bez broniD
$on& 'aki" zadawano "u !ytania& rozw7cieczy 5irda tak& +e za!o"nia o
strachu-
< Bez u"ie'#tno7ci walki nie "o(liby7cie u+ywa/ broni& nawet (dyby7cie
', "ieli- Po !rzeszkoleniu--- "o+ecie u+y/ 'ako broni wszystkie(o& co
w!adnie wa" w r#ce-
< .a*+"y& +e !o!rowadzisz nas do bitwy z ki'a"i& h#D < za!yta 'eden z
"#+czyzn- Pozostali roze7"iali si#- < 3u+o to da; !atyk !rzeciwko
"ieczowi-
< Mo+e da/ < od!ar 5ird < 'e7li b#dziesz "ia wystarcza',co du+o
rozu"u& by walczy/ ni" 'ak ki'e"& a nie !r*bowa/ 1echtunku- < $y"
raze" 7"iech by cichszy4 z wielu twarzy wyczyta zaciekawienie& ale i
szyderstwo-
< >czywi7cie < wtr,ci czarnowosy < na razie "a"y tylko two'e sowo&
+e w o(*le !otra1isz walczy/-
< $o !rawda- < 5ird od!r#+y si#- Wiedzia& czy" to si# sko=czy- Chcieli
!rzekona/ si#& ko(o takie(o s!rowadzi 3ia"od- Nie"nie'& to b#dzie
uczciwa walka- < Chcecie zobaczy/ 'ak walcz#D
< $ak "y7l#- < Przyw*dca banit*w !otoczy wzrokie" !o !ozostaych- <
$ak < te(o wa7nie chce"y- Poka+ na" co7-
< Na'!ierw niech z'edz,& 8%is < odezwa si# inny "#+czyzna- < Cay dzie=
w#drowali-
< ?adne(o !rawa (o7ciny < skrzywi si# czarnowosy- < 3o!*ki 5ird nie
udowodni& co sob, re!rezentu'e& nie udziela" !rawa (o7ciny-
< ?adne(o !rawa (o7ciny < !owt*rzy 5ird- .askoczyo (o& +e banici do
te(o sto!nia !rzestrze(ali !owszechnych obycza'*w- Posiek skada si# z
na"oczonych ziaren i zi"ne' !a!ki z roz(otowane' 1asoli- 9oz(l,da',c si#
!o obozie& 5ird dostrze( tylko 'edno !alenisko i +adne(o !ieca-
Czarnowosy !rzyw*dca od!r#+y si# na tyle& by wy'a7ni/-
< Panowie czasa"i !olu', w tych lasach& a ich (a'owi korzysta', z te'
!olany- 9oz!alanie o(niska tuta' 'est bez!iecznie'sze& ni+ (dziekolwiek
indzie' w lesie < ludzie !rzywykli do widoku dy"u z te(o "ie'sca- iedy7
zbudowali7"y !iec& ale rozwalili (o& 'ak tylko znaleAli-
< 3ok,d idziecie& kiedy !rzychodz, (a'owiD < za!yta 5ird-
< $e(o dowiesz si# !o walce- Je+eli !rzekonasz nas& +e !owiniene7 zosta/-
5ird !osili si# nieco& wsta i !rzeci,(n,- Pozostali dale' 'edli& z
wy',tkie" "uskularne(o "#+czyzny& niewiele ni+sze(o od nie(o- 5ird
zerkn, na czarnowose(o4 ta"ten u7"iechn, si#-
< B#dziesz walczy z Cobe"4 to nasz na'le!szy za!a7nik- Jako cho!ak
zwyk wy(rywa/ w ten s!os*b korzenny chleb na 'ar"arkach- Poka+ na"&
'ak walcz, +onierze& tylko bez zabi'ania < 'e7li oka+esz si# dobry& nie
chcieliby7"y straci/ ani ciebie& ani Coba-
< W !orz,dku- < 5ird widywa zawodnik*w ty!u Coba& silnych i
szybkich- 0ecz sier+ant nauczy swych rekrut*w licznych s!osob*w walki
wr#cz& o"awia',c& kt*ry z nich 'est na'le!szy w starciu z 'aki" ty!e"
!rzeciwnika- 5ird !rzy'rza si#& 'ak Cob !rzykucn,& !o czy" ruszy na
nie(o !ynny"& !osuwisty" krokie" i u7"iechn, si# do siebie-
Cho/ doskonale wiedzia& co zrobi/& dawno nie korzysta z te' wiedzy-
.a!a Coba za !rawe ra"i# i wystawi no(#& lecz lekko si# s!*Ani i Cob
wykr#ci si# tu+ !rzed rzute"- 5ird unikn, !r*by za!ania (o !rzez
!rzeciwnika& ale straci r*wnowa(# i zatoczy si#- Cob rzuci si# na nie(o i
!rzewr*ci na bok& !o czy" szybko zarzuci na nie(o no(#- 5ird !a"i#ta
ten chwyt; trzeba byo !rzetoczy/ si# i szybko szar!n,/ tuta'-
Nieoczekiwanie znalaz si# na !rzeciwniku- Muskuy le+,ce(o !od ni"
"#+czyzny byy twarde i na!r#+one- Nie !oddawa si#- Nie czeka',c na
'e(o reakc'#& 5ird (watownie odtoczy si# wstecz& uwalnia',c (o- Cob
!oderwa si# i zaatakowa- $y" raze" 5ird by (otowy- .a!a (o za
nad(arstek& okr#ci si# i !rzerzuci Coba !rzez ra"i#-
M#+czyzna le( na zie"i& "ru(a',c w oszoo"ieniu- 5ird usysza co7 za
!leca"i i odwr*ci si# w sa", !or#& by !oradzi/ sobie z kole'ny" atakie"-
Czarnowosy !rzyw*dca zawoa;
< $ri(a& nieH
5watowna szar+a $ri(i nie wy"a(aa zbyt wielkich u"ie'#tno7ci- 5ird
wykorzysta !#d na!astnika i cisn, ni" w !owietrze- $ri(a wyl,dowa
twardo na zie"i i !rze'echa kawaek& zani" si# zatrzy"a-
0e+,cy na zie"i Cob za(wizda-
< M*(by7 s!oro zarobi/ na ty" rzucie& 5irdzie- Nauczysz "nieD
5ird s!o'rza na cie"nowose(o-
< 8 'akD
< C*+- Potra1isz walczy/ < niewielu 'est w stanie !owali/ Coba-
Prze!rasza" za $ri(#& ale ciesz# si#& +e nie "iae7 z ni" ko!ot*w-
Mo+e"y wykorzysta/ te u"ie'#tno7ci-
< : inniD
.a!ytany z"arszczy lekko brwi-
< Nie 'este" 'edyny" !rzyw*dc,- a"ienny r,( skada si# z wielu
kr#(*w i ka+de"u kto7 !rzewodzi- Musisz !rzekona/ nas wszystkich& +e
'est to co7& cze(o !otrzebu'e"y i "o+e"y wykorzysta/- Wci,+ nie
rozu"ie"& 'ak ki'e i sz!adle !ozwol, na" stawi/ o!*r +onierzo" z ostr,
stal,-
5ird 'u+ chcia !owiedzie/& +e sa" nie by te(o !ewny& zda sobie 'ednak
s!raw#& +e ci ludzie nie chcieli te(o usysze/- $e wbite w nie(o s!o'rzenia
wy"a(ay !ewno7ci siebie i wa7ciwe' od!owiedzi- Jedyna od!owiedA&
kt*re' by !ewny& to "usztra-
< Musicie zacz,/ od "usztry < ozna'"i- Wiedzia& +e usyszeli w 'e(o
(osie !ewno7/- < Musicie nauczy/ si# ws!*dziaa/& ws!*lnie !orusza/-
Poka+# wa"-
< $erazD < za!yta kto7& zu!enie 'akby niedorzeczno7ci, byo zaczyna/
co7 o tak !*Ane' !orze dnia-
< Wcze7nie' nie "o+na byo < od!ar 5ird& cytu',c stare !orzekado- ilku
"#+czyzn roze7"iao si#& ty" raze" !rzy'aAnie-
< .aczni' ode "nie < zao1erowa czarnowosy "#+czyzna- < Jeste" 8%is- <
Wsta& a reszta !osza 'e(o 7lade"- Cob& wesoy !o"i"o !owalenia&
!odni*s si# z zie"i i wyci,(n, r#k# do $ri(i-
5ird wzi, (#boki wdech& !r*bu',c !rzy!o"nie/ sobie "in# sier+anta-
< Po !ierwsze& sta=cie tuta' w rz#dzie- < Palce" sto!y wyrysowa lini# na
zie"i- < $y te+& )ori- ChodA- Pidi& ty nie wchodA na" w dro(#- 3wie
donie ludzi tuta'& a dwie za ni"i& w odle(o7ci ra"ienia- < 3awao to dwa
rz#dy !o dziesi#ciu "#+czyzn-
iedy !ierwsza dziesi,tka ustawia si# "nie' wi#ce' z(odnie z lini,& kt*r,
narysowa& !rzy'rza si# i" dokadnie- Stali niedbale i nier*wno&
!rzy(arbieni& z wysuni#ty"i do !rzodu (owa"i i u(i#ty"i kolana"i-
$ri(a dra!a si# !o okciu- . tyu byo 'eszcze (orze'; wzi#li odle(o7/
ra"ienia dosownie i ni+si stali bli+e' !ierwsze(o rz#du ni+ wy+si- B#dzie
trudnie'& ni+ si# s!odziewa- Je(o !rzy'aciele z dzieci=stwa !rzyna'"nie'
rwali si# do zabawy w +onierzy-
< St*'cie !rosto < !oleci- < Jak +onierze& kt*rych widzieli7cie- 5owy do
(*ry--- < Jeden z "#+czyzn zatoczy si#& zbyt wysoko zadziera',c (ow#-
to7 zachichota- 8%is warkn, na nich i us!okoili si#- 5irdowi nie
!odobay si# ich "iny < nie brali te(o na !owa+nie- $ylko )ori& Cob i 8%is
s!rawiali wra+enie& +e si# starali- < Wy trze' < rzuci& wskazu',c na nich- <
Sta=cie raze" !o7rodku- 9eszta < !o!atrzcie na nich& 'ak sto',- $e(o "i
wa7nie trzeba- Sto!y raze"& !alce lekko z !rzodu- 9#ce wzdu+ bok*w-
Wy ta"& z tyu& ustawcie si# r*wno--- < Powoli utworzyli co7 bardzie'
!rzy!o"ina',ce(o wo'skowy szyk- Ciekawe& czy na !ocz,tku sa" tak
wy(l,da& zadu"a si# 5ird- Mo+e to wszystko& na co byo ich teraz sta/-
< $eraz "usicie nauczy/ si# "aszerowa/- < >brzuci ich ci#+ki"
s!o'rzenie"& s!rawdza',c& czy kto7 o7"ieli si# roze7"ia/- Nikt si# nie
odwa+y& ale na !aru twarzach dostrze( drwi,ce u7"ieszki- Je(o stary
sier+ant "iaby co7 do !owiedzenia na ten te"at& ale ni(dy nie "ia do
czynienia z banita"i- < Wszyscy "usicie zacz,/ z te' sa"e' no(i---
< Jak w ta=cuD < za!yta Cob- 5ird znierucho"ia& zaskoczony- Ni(dy nie
"y7la o "usztrze 'ako o ta=cach& lecz wszystkie one wy"a(ay od
"#+czyzn& by zaczynali t, sa", no(,& w !rzeciwny" bowie" razie
!otykaliby si# o siebie nawza'e"- Przy!o"nia sobie& 'ak tyle razy
roz!oczyna taniec +niwiarzy- ., no(,-
< Jak w ta=cu < od!ar w ko=cu < ale z dru(ie' no(i- $e'& od kt*re'
zaczyna"y taniec +niwiarzy- < Na !ewno wszyscy ta=czyli (o tak sa"o- <
Po"y7lcie o ta=cu& a !ote" zaczni'cie z dru(ie' no(i- < Powoli& nier*wno&
no(a za no(, ruszyli !rzed siebie- Wszyscy& z wy',tkie" dw*ch- Ci
s!o'rzeli w d*& s!ostrze(li !o"yk# i z"ienili no(#- < 8 teraz znowu 'eden
krok do !rzodu- < 3wuszere( zbli+y si# do nie(o& nier*wno i bez dw*ch
krok*w te' sa"e' du(o7ci- 5ird !oczu !rzy!yw ws!*czucia dla swo'e(o
sier+anta- Czy to byo takie trudneD < Wyr*wna/ linie < !oleci-
Musztrowa ich& do!*ki nie ochry!- 3o te(o czasu zd,+yli nauczy/ si#
rozchodzenia i zbi*rki w nie"al r*wny" dwuszere(u oraz roz!oczynania
"arszu z te' sa"e' no(i- iedy 'ednak szli !rzed siebie& nier*wne kroki
szybko a"ay lini#- By !ewny& +e !otra1ili r*wno ta=czy/& trzy"a',c si#
za ra"iona& ale nie "o(liby w ten s!os*b walczy/- Powiedzia i" to& 'ak
r*wnie+ !ar# innych rzeczy& !rzy!o"ina',c sobie u+ywane !rzez sier+anta
sowa-
Byli (otowi !oo+y/ si# i z'e7/ sk,!y !osiek& lecz 5ird !a"i#ta wi#ce'&
ni+ tylko !rzekle=stwa dow*dcy-
< Musi"y nauczy/ si# utrzy"ywania czysto7ci < !owiedzia-
< Czysto7ciH < $ri(a cz#sto si# krzywi4 teraz otwarcie drwi- < Nie
'este7"y !ana"i w !aacu- Jak "o+e"y by/ czy7ci--- i cze"u niby
!owinni7"yD
< ?onierze utrzy"u', czysto7/& a ich bro= l7ni- Pierwsze dni w stra+y
s!#dzie" na szorowaniu !od*(& z"ywaniu i noszeniu wiader z wod,- Po
!ierwsze& to !o"a(a !ozosta/ zdrowy" < wszyscy doskonale o ty"
wiecie < i chroni !rzed (or,czk,- Po dru(ie& 'este7cie !ewni& +e wasz
ekwi!unek b#dzie dziaa- Bro= o brudne' klindze nie 'est dobra- Po
trzecie& 7"ierdz# wystarcza',co !askudnie& +eby zdradzi/ le7niko"& +e
ukrywa si# tuta' 'aki7 biedak4 !o "usztrze nie !achniecie le!ie'- Chcecie&
+eby wytro!iy nas !syD Jest wystarcza',co cie!o < wszyscy !owinni7"y
wzi,/ k,!iel-
Wzdycha',c& 8%is i Cob !odAwi(n#li si# z zie"i& a !ozostali !oszli za ich
!rzykade"- 5ird !o!rowadzi ich do wodos!adu- Jak 'u+ dobrze na"okli&
"#+czyAni !oweselali i zacz#li +artowa/& ochla!u',c si# nawza'e" wod,-
Pidi znalaz !#k "ydokorzenia i !oci, (o na kawaki- Wkr*tce
stru"ienie" s!yn#y !achty !iany-
Po z"yciu z siebie brudu i !otu ostatnich dni& 5ird u!ra ubranie-
.auwa+y& +e !la"y od krwi Parina i 9ahi wysycha',c !rzybray +*tawoM
br,zowy kolor- 9eszta "#+czyzn !rzy(l,daa si# "u z zaciekawienie"4
!aru !rzynioso wasne rzeczy i wrzucio 'e do wody- 5ird u7"iechn, si#&
widz,c& 'ak rozwieszali 'e do wyschni#cia na krzakach& tak sa"o 'ak on-
3ia"od !rzyni*s "u (ar7/ li7ci-
< Prosz# < natrzy' si# ni"i- >dstrasza "uchy- W !rzeciwny" razie z'edz,
ci# +ywce"& zani" wyschnie ci ubranie-
< Powiniene" u!ra/ 'e od razu < teraz 'u+ si# z"ierzcha- Na szcz#7cie
"a" za!asow, koszul#-
< Wi#kszo7/ z nich nie-
0ecz nawet w brudnych ubraniach "nie' cuchn#li i zachowywali si#
!ewnie'- 5ird& ubrany w sa",& askocz,c, (o w kolana koszul#&
zasu(erowa kole'n, z"ian# w ich zwycza'ach-
< Cze"u nie u!iec !lacka na 'edny" z tych ka"ieniD Mo+e nie b#dzie to
chleb& ale !rzyna'"nie' co7 cie!e(o i wy!ieczone(o---
< 5dyby7"y "ieli "i*d& u!iekliby7"y sobie nawet "iodowe ciasteczka&
ale "a"y tylko ziarno < burkn, $ri(a- 5ird zacz, (o na!rawd# nie lubi/-
< W lesie zawsze "o+na znaleA/ !szczoy < zauwa+y lakonicznie- < >raz
+,da& 'e7li 'u+ o ty" "owa-
< ?aden z nas nie u"ie !rzy(otowa/ ciasta& 5irdzie < !rzyzna 8%is- < Nie
"a"y "yna& ani ",ki- Potra1i"y tylko roz(niata/ ziarno i za"acza/ 'e---
Naucz nas& 'e7li u"iesz wi#ce'-
5ird !o"y7la o !ozostawionych +arnach& ale nie "*(by r*wnocze7nie
nie7/ ka"ieni i 9ahi- Przy'rza si# (azo"& kt*rych u+ywali do siedzenia i
znalaz 'eden z lekki" wkl#7ni#cie"- Pote" uda si# nad !otok w
!oszukiwaniu od!owiednich ka"ieni- 9eszta obserwowaa (o& 'akby by
e(zotyczny" zwierz#cie"& 'aki"7 dziwowiskie"- :le do"owe +arna
skaday si# z te(o sa"e(o; wkl#se(o le+aka i obraca',ce(o si# nad ni"
bie(una- Niekt*rzy u+ywali !askie(o le+aka4 wtedy bie(un by szerszy-
Potrzebowa twarde(o& ziarniste(o ka"ienia- Wybra kilka i !rze'echa
!alce" !o ich !owierzchni- $ak-
iedy wr*ci& 8%is czeka 'u+ z workie" ziarna- 5ird zastanawia si#& czy
to aby nie on u!rawia to zbo+e& ale "o+e kto7 inny 'e !odarowa-
Niewa+ne- .aczer!n, (arstk# i wysy!a ziarno na (az& !o czy" roztar
ka"ienie"- :ni le+ak& ani bie(un nie "iay wa7ciwe(o ksztatu i na w!*
z"ielone ziarno !r*bowao uciec !rzed naciskie" i s!a7/ na zie"i#-
Pracowa nies!iesznie& i(noru',c otacza',cych (o "#+czyzn i !alce"
w!ycha',c ",czk# z !owrote" !od ka"ie=- 6wa+a& +eby nie oblizywa/
!alc*w& 'ak zrobiby to w do"u- Byli tak chudzi& +e "usieli 7ci7le
!rzestrze(a/ (odowych !raw; ca, +ywno7/ rozdzielano r*wno-
Po z"ieleniu !ierwsze' (ar7ci na 7rednie' (rubo7ci ",k#& z"i*t ', do
!rzyniesione' !rzez 8%isa drewniane' "iski- Nie wystarczyoby na chleb
dla wszystkich& nie"nie'& "ia okaz'# s!rawdzi/ !a"i#/- Cob !oda "u
(rud# o'u& on sa" za7 si#(n, !o szczy!t# soli z woreczka& kt*ry !rzyni*s
ze sob,- M,ka& woda& tuszcz& s*l < brakowao !aru skadnik*w& z kt*ry"i
lubi !lacki& lecz i tak le!sze to od sa"e' ",ki z wod,- 9oz"iesza
skadniki w drewniane' "isce- .a!on, o(ie=- Pidi ob"i*t na'bardzie'
!askie z ka"ieni !rzy !alenisku- G*' u!arcie !ozostawa zwart, (rud, i
5ird !rzy!o"nia sobie& +e !owinien (o roz(rza/- Nadzia tuszcz na
zielon, (a,zk# i !rzytrzy"a nad !o"ienia"i& a!i,c kro!le do "iseczki-
W ko=cu rozto!i si#& a on szybko z"iesza (o z ciaste"- 3otkn,
ka"ienia i !rzy!o"nia sobie& +e !owinien !os"arowa/ (o tuszcze"-
Patyk by wci,+ tusty od o'u4 !rzeci,(n, wzdu+ nie(o !alca"i i
rozs"arowa tuszcz na ka"ieniu- a"ie= by (or,cy& ale czy
wystarcza',coD Wyla rzadkie ciasto- @ci#o si# nie"al natych"iast&
skwiercz,c na skra'u- Wystarcza',co- .a"acha"i ra"ion kierowa
roz(rzane !owietrze nad !lacek& by u!iec (*rn, cz#7/- Mali u"iaa
!odrzuci/ !lacek i obr*ci/ (o& lecz kiedy on raz te(o s!r*bowa& ciasto
wyl,dowao w o(niu-
>d za!achu 7lina na!yn#a "u do ust& a w brzuchu zaburczao- Podni*s
(ow# i na otacza',cych (o twarzach dostrze( (odny wyraz-- 5*rna cz#7/
bya 'u+ sztywna i !ocie"niaa- Mia nadzie'#& +e wystarcza',co
nas"arowa ka"ie=- Wsun, (a,zk# i !odwa+y !lacek- Nast#!nie wzi,
(o w !alce i !oda 8%isowi- Przyw*dca !oa"a (o na kawaki < !o 'edny"
dla ka+de(o < i !ocz#stunek znikn,- > ile 'ednak u"ie'#tno7cia"i walki
wzbudzi szacunek& ten !okaz na!rawd# ich zainteresowa-
< My7lae"& +e bye7 rolnikie"& a nie kucharze" < zauwa+y 8%is-
< Przez ostatnie lata "o'a +ona cz#sto chorowaa- < 5ird wskaza na
"isk#- < Czy "o(# odda/ reszt# synowiD
8%is !okiwa (ow,-
< >czywi7cie- $o uczciwe < on nie dosta !lacka- < Pidi u7"iechn, si# i
do czysta wyliza "isk#- < Powiedz na" 'ednak; cze(o !otrzebu'e"yD
5ird zastanawia si# !rzez chwil#-
< ?aren < "o+e"y u+ywa/ tych& ale nie zabierze"y ich& 'e+eli !rzy'd,
tuta' (a'owi- Mo+e"y 'ednak schowa/ +arna w inny" "ie'scu& o ile
takowe "acie-
< $a"& sk,d !ochodz#& wszyscy "usieli7"y korzysta/ z !a=skie(o "yna
< !owiedzia 8 %is-
5ird wzruszy ra"iona"i-
< My r*wnie+ "ieli7"y taki obowi,zek& nie"nie'& wi#kszo7/ z nas
trzy"aa +arna w do"u- .awsze tak byo- Pa=ski "yn zna'dowa si# dzie=
dro(i od nas < nie "ieli7"y czasu na tak, wy!raw#- : 'ak 'u+ ta"
!oszede7& "usiae7 czeka/& do!*ki nie z"iel, zbo+a innych& a !ote"
"o(e7 dosta/ ",k# nie z te(o& co zaniose7- $ak czy owak& "usi"y
zdoby/ +arna- Proble" w czasie- Nie b#dzie"y 'e7/ chleba codziennie-
Poza ty"& !otrzebu'e"y o'u i odrobiny "iodu- S*l--- !rzyniose" troch#
wasne'& ale b#dzie"y !otrzebowa/ wi#ce'---
< W dole stru"ienia 'est lizawka < ozna'"i Cob- < Poka+# ci-
< : (dyby7"y chcieli u!iec !rawdziwy chleb& "usi"y zdoby/ zaczyn-
Miewacie "lekoD
< Wyda'e ci si#& +e "ieszka"y w "iasteczku tar(owy"& (dzie "o+na
ku!i/& co tylko si# chceD < za!yta $ri(a-
S,dz,c !o tonie od!owiedzi& inni byli r*wnie znu+eni utyskiwanie" $ri(i&
co 5ird- $en ostatni odczeka& a+ reszta ucichnie& !o czy" od!owiedzia;
< Nie& ale wyda'e "i si#& +e nie 'este7 taki (u!i& 'ak si# zachowu'esz- <
Cob wyszczerzy z#by w u7"iechu- .(odnie z !rzewidywanie" $ri(a
skrzywi si#- 5ird odwr*ci si# do 8%isa- < Jak du(o tuta' +y'eszD
< JaD 3o= lat < !i#/ du(ich zi"- :rtha 'est tuta' du+e'& lecz wi#kszo7/
nie zosta'e na tak du(o- Przenosz, si#& albo (in,-
< NieAle wy(l,dasz& 'ak na sa", 1asol# i ziarno-
< 0ate" "a"y wi#ce'- .biera"y zioa& troch# !olu'e"y& a raz w roku
okrada"y ule < nikt nie chce robi/ te(o cz#7cie' !rzez te u+,dlenia&
kt*rych o1iar, !ada"y- Czasa"i dosta'e"y "leko& kiedy odwa+a"y si#
za!u7ci/ w !obli+e (os!odarstw- Nie wszyscy& oczywi7cie- Mleko& ser&
wy"ienia"y "i*d i zioa na ubrania---
W rzeczy sa"e'& z ubrania"i byo na'trudnie'- 5ird nie dziwi si# te"u&
!a"i#ta',c du(ie (odziny& s!#dzane !rzez "atk# !rzy warsztacie tkacki"
i cen# ka+de' beli "ateriau- 3zielenie si# +ywno7ci, to 'edno& ale
oddawanie ko"u7 wyrob*w& !owstaych dzi#ki osobisty" u"ie'#tno7cio"
to co7 zu!enie inne(o- Banici nauczyli si# obrabia/ sk*ry u!olowanych
zwierz,t < Ewkada"y 'e do !niaka zbutwiae(o d#bu i zalewa"y wod,F <
lecz wy!rawienie dobre' sk*ry wy"a(ao cze(o7 wi#ce'- Wiele sk*r
butwiao lub sztywniao tak& +e nie nadaway si# do noszenia-
Sucha',c 8%isa i Coba i rozwa+a',c wszystkie !otrzeby ich (ru!y&
!rzy!o"nia sobie sowa sier+anta o donioso7ci zao!atrzenia- ?onierze
nie u!rawiali zb*+& nie hodowali byda& ani nie budowali sobie koszar <
"usieli !rzecie+ "ie/ czas na /wiczenie u"ie'#tno7ci bo'owych- :le ci
ludzie "usieli robi/ to sa"i- Czy !odoa', te"u& ucz,c si# 'ednocze7nie
wo'aczkiD
9ozdzia CY
Nast#!ne(o ranka 5ird !rzekona si#& +e !ozostali oczekiwali od nie(o
!rzewodnictwa nie tylko w kwestii wo'skowe(o !rzeszkolenia-
< Zwiczy"y "usztr# !rzed czy !o 7niadaniuD < za!yta 8%is-
< Po < zadecydowa 5ird& chc,c da/ sobie troch# czasu- 6brania wci,+
byy wil(otne4 wywr*ci 'e na dru(, stron# w nadziei& +e wysuszy 'e
!oranne so=ce- Pote" !rzy'rza si# drzewo" i u7wiado"i sobie& +e "inie
wiele czasu& ni" soneczne !ro"ienie dotr, na !olan#- Na 7niadanie
znowu bya !a!ka z na"oczonych ziaren- 5ird "ia 'u+ 'e' dosy/- 6zna&
+e ze!suy (o +ona i c*rka z talente" (otowania i zielarstwa- Podczas
'edzenia Pidi o!ar si# o nie(o i 5ird ob', (o ra"ienie"- ?aowa& +e nie
"*( zostawi/ cho!aka u brata Mali < by na!rawd# za "ody na to
wszystko- )ori siedzia z dru(ie' strony 5irda& uwa+a',c& +eby si# nie
(arbi/& lecz ewidentnie nies!oko'ny w otoczeniu tylu obcych-
< Masz 'aki7 !lan !oza szkolenie" nasD < za!yta Cob- 5ird zerkn, na
8%isa& kt*ry s!rawia wra+enie zainteresowane(o& lecz bez wro(o7ci-
< iedy 3ia"od !o raz !ierwszy !rzyby do "o'e' wsi < odrzek 5ird <
chcia nauczy/ si# walczy/- Chcia& +eby" nauczy te(o was wszystkich-
.dawao "i si#& +e ws!o"ina w*wczas& i+ to wy "acie 'aki7 !lan <
niezale+nie od te(o& ki" s, wasi !rzyw*dcy-
< Pr*bowali7"y r*+nych rzeczy < !owiedzia 8%is- < My oraz inne (ru!y <
wie"& +e oni tak+e- Jedni zdobyli "a(azyn stra+y i s!alili (o& ale !rzyszo
wi#ce' stra+nik*w- Wzi#li wi#Ani*w i wy"ordowali ich- 8nni na!adli na
!aru ku!c*w& ale to--- nie chce"y by/ bandyta"i- Nie !o to tuta' 'este7"y-
< : !o coD
3ia"od w,czy si# do dyskus'i-
< Ma"y by/ !rzy'aci*"i rolnik*w--- uwolni/ ich 'ako7 od !an*w---
< Ni(dy do te(o nie do'dzieH < $ri(a tu!n, no(, dla !odkre7lenia swych
s*w- < .awsze b#d, !anowie i cho!i- Je7li 'ednak dzi#ki na" zrozu"ie',&
+e "usz, by/ s!rawiedliwi---
< $o wa7nie ni(dy nie nast,!iH < Cob tu!n, obie"a no(a"i- <
S!rawiedliwi !anowie < 1aktycznieH Nawet nie wiedzieliby& 'ak to zrobi/&
ani !o coD Nie& 'ak du(o !anowie b#d, nad na"i& zrobi, wszystko& +eby
nas !o(n#bi/ i wycisn,/& co si# da- Czy 1ar"er zostawia owcy !oow#
runa& albo hodu'e krow#& kt*re' nie doiD
< 3obry rolnik dba o sw*' inwentarz < "rukn, inny- 5ird roz!ozna stary
ar(u"ent& wy(odny dla wszystkich- .na r*wnie+ wszystkie za i !rzeciw&
(dy+ sysza 'e we wasne' wsi- >dchrz,kn,4 ku 'e(o zdu"ieniu wszyscy
natych"iast za"ilkli i s!o'rzeli na nie(o-
< Nie "acie !lanu < !owiedzia& 'akby (o7no "y7l,c- < Jeden chce uczy/
!an*w& 'ak !owinni rz,dzi/& a inny chce !oo+y/ kres ich !anowaniu-
Przy!uszcza"& +e cz#7/ z was na'ch#tnie' odeszaby& by +y/ w s!oko'u
(dzie7 daleko st,d-
< .(adza si#--- < od!owiedziao "u kilka (os*w-
< iedy7 uwa+ae" < ci,(n, 5ird < +e na'le!ie' 'est ci#+ko !racowa/ i
+y/ w z(odzie z !a=ski"i !rawa"i- Je+eli czowiek b#dzie wystarcza',co
ci#+ko i uczciwie !racowa& wszystko dobrze si# sko=czy- $e(o nauczy
"nie o'ciec < i za ka+dy" raze"& (dy !ost#!owae" inacze'& wszyscy
!rzez to cier!ieli7"y- Postanowie" !osucha/ 'e(o rady i u1a/& +e "ia
rac'#- :le "ylie" si#- < Przerwa i roze'rza si# dokoa- Pidi dr+a lekko
!od 'e(o ra"ienie"4 )ori "ia zaci#t, "in#- 9eszta !atrzya na nie(o bez
ruchu- < >!owiedziae" wa" troch#--- o "o'e' c*rce i 'e' "#+u--- ale nie o
wszystki"& co "nie tuta' s!rowadzio- Wszystko zacz#o si# du+o
wcze7nie' i !rzez lata zbudowae" "ur z ka"ieni& kt*re !rzeykae" <
ka"ieni (niewu i +alu- Mur !ozwala "i zachowa/ s!ok*' i !oczucie
bez!iecze=stwa--- ale to nie zadziaao- < Przeczesa !alca"i rzednie',ce
wosy i !odra!a si# !o brodzie- < Nie wie"& czy s, 'akie7 s!rawiedliwe
!rawa& ale !rawa& kt*re nakada', na nas !anowie& nie s, s!rawiedliwe i
+aden czowiek nie "o+e !od ni"i bez!iecznie +y/- Nie wie"& czy
wszyscy !anowie s, tacy sa"i& ale cz#7/ z nich < na !rzykad elai%e <
'est nie tylko chciwa& lecz tak+e okrutna- 0ubi, krzywdzi/ ludzi i !atrze/&
'ak cier!i,- $acy ludzie nie !otra1i, rz,dzi/ ",drze& ani s!rawiedliwie- <
Wzi, (#boki wdech& u7cisn, Pidie(o i delikatnie odsun, (o od siebie-
Nie "*( !owiedzie/ te(o& co za"ierza& 7ciska',c na'"odsze dziecko-
< .burzye" ten "ur < ozna'"i- < $y"i ka"ienia"i--- ty"i ka"ienia"i
b#d# ciska w naszych wro(*w- a"ienia"i& kt*re !rzyniose" do te(o
kr#(u--- !oniewa+ sa"a Pani nie ze7le na" !oko'u& 'e+eli nie !rze(na"y
obcych !an*w& kt*rzy na"i rz,dz,-
< :le nie !oradzi"y sobie < o!onowa $ri(a- < Jest nas za "ao---
< $u i teraz < tak; 'est nas za "ao- 0ecz rolnik*w 'est wi#ce' ni+ !an*w i
su+,cych 'est wi#ce' ni+ !an*w- Przy,cza si# do was niewielu < tak& 'ak i
'a nie chciae" < !oniewa+ oni r*wnie+ uwa+a',& +e 'est was za "ao- Nie
chc, wi#kszych ko!ot*w& ni+ "a',- :le !rzy'd,& 'e+eli osi,(nie"y 'aki7
sukces- Jeste" te(o !ewny-
< $akH < Cob znowu tu!n,- < $ak& "asz rac'#- 5ird "a rac'# < obwie7ci
inny"- Wi#kszo7/ z u7"ieche" kiwaa (owa"i4 na'wyraAnie' zadowolio
ich to& co usyszeli- : 5ird& !onownie !rzytula',c Pidie(o& zastanawia si#&
czy uda si# "u !rze!rowadzi/ to& co wedu( nich wa7nie i" obieca-
Powa+ne !lanowanie roz!ocz#o si# !o kr*tki" !rzy!o"nieniu
wczora'sze' "usztry- 6zna& +e !olana bya na!rawd# za "aa i zbyt
za7"iecona do !rawdziwych /wicze=- Je(o dwuszere( z dw*ch dziesi,tek
nie "*( zrobi/ !i#ciu krok*w& +eby kto7 nie w!ad& albo nie "usia
obchodzi/ 'akie'7 kody czy ka"ienia- : korzysta',c z haasu& 'aki robili
!rzy "aszerowaniu& oddzia konnicy "*(by s!a7/ na nich& zani"
ktokolwiek by ich zauwa+y-
< Czy kto7 wy!atru'e (a'owychD < za!yta 8%isa-
< .wykle 'eden idzie w d* stru"ienia& a dru(i w (*r# < 8%is !odra!a si#
!o brodzie i roze'rza z na"yse"- < 6+ywa"y uderze= ka"ieni 'ako
sy(na*w- :le dzisia' wszyscy chcieli !osucha/& co "asz do !owiedzenia-
< 8nny"i sowy& !o"y7la 5ird& nie wystawili warty wtedy& kiedy
za(ro+enie byo na'wi#ksze- $rzeba to z"ieni/-
< : w nocyD
< Nie& nikt nie oddala si# noc,- 0e7nicy nie !odr*+u', noc,-
< :le--- < .astanawia si#& 'ak daleko si# !osun,/- Czy 8%is b#dzie zyD
$rzeba byo to !owiedzie/- < Noc, "o+ecie zobaczy/ blask ich o(niska&
wyczu/ za!ach dy"u albo kolac'i < zostaliby7cie ostrze+eni-
< $ak !rzy!uszcza"- < 8%is nie s!rawia wra+enia ch#tne(o do wa#sania
si# noc, !o lesie- 5ird doskonale (o rozu"ia- .a to 3ia"od chyba lubi
!odkrada/ si# noc, do wsi < "o+e on by zechcia- .erkn, na nie(o& a ten
u7"iechn, si# szeroko- Wci,+ nie rozu"ia 3ia"oda i zastanawia si#&
czy kiedykolwiek do te(o do'dzie- Pozostali zdawali si# czu/ to sa"o& co
on < co czuby& (dyby o!u7ci do" w innych okoliczno7ciach&
!rzy!o"nia sobie- Byli tuta'& !oniewa+ "usieli by/- :le wy(l,dao na to&
+e 3ia"od dobrze si# bawi-
< to7 !owinien !*'7/ na zwiad i u!ewni/ si#& +e nie nadchodz, (a'owi <
ozna'"i 8%isowi- $en skin, (owa& ale nic nie uczyni- < o(o wy7leszD <
naciska 5ird-
< JaD :le !rzecie+ ty---
< Chcesz& +eby" !rze', dowodzenieD $o wa7nie !r*bu'esz !owiedzie/D
Przez du+sz, chwil# 8%is siedzia w "ilczeniu z !owa+n, "in,- Pote"
s!o'rza 5irdowi w oczy-
< Nie dokonae" zbyt wiele < !owiedzia- < Po !rostu--- !o !rostu starae"
si# utrzy"a/ ich raze"--- roz"awiae" z rolnika"i o +ywno7ci--- ale nie
czu'# si# dow*dc,- Ni(dy tak nie uwa+ae"- Suchali "nie od 7"ierci
9uala& lecz ni(dy te(o nie chciae"- Przyzwyczaili si# do "nie& ale ty
b#dziesz le!szy-
< > czy"7 taki" nie !owinni7"y decydowa/ sa"i < uzna 5ird- <
Powinni "ie/ co7 do !owiedzenia& 'e+eli "a by/ s!rawiedliwie& a
dowodzenie skuteczne-
< $ri(a b#dzie si# s!rzeciwia < zauwa+y 8%is- 5ird wzruszy ra"iona"i-
< : niech si# s!rzeciwia- Nie zrobi nic wi#ce'4 nie s!odobao "u si#
l,dowanie na zie"i- < 9oze'rza si# !o banitach& od!oczywa',cych na
!olanie w !ozach wskazu',cych na to& +e bardzo chcieli !odsucha/
!rywatn, roz"ow#& uda',c 'ednocze7nie& +e wcale nie suchali- <
9oz"awiali7"y z 8%ise" < zacz,& nie !odnosz,c (osu- Podeszli bli+e'- <
.a!yta "nie& czy chc# zosta/ dow*dc,-
< $yH Nawet ci# nie zna"y < rzuci $ri(a- Przewidywalny& !o"y7la 5ird-
By taki !rzewidywalny-
< Cisza4 !os!rzecza"y si# !*Anie' < uci, ostro i $ri(a natych"iast u"ilk-
9eszta suchaa z uwa(,& nie wiedzia tylko& czy z(odz, si#& czy te+ nie- <
8%isie; czy !owiesz i" to& co "nieD
8%is !rzekn, 7lin# i !owt*rzy i" wi#kszo7/ te(o& co 'e"u-
< My7l#& +e b#dzie dobry" !rzyw*dc, < zako=czy- < Jest silny i "a !lan-
8 zna si# nie tylko na wo'aczce- P*'d# za ni"-
< 8 'a < !rzy,czy si# szybko Cob& obdarza',c 5irda szeroki" u7"ieche"-
< Chc# nauczy/ si# tak walczy/-
< $ak < !owiedzieli inni- < Chce"y "ie/ 5irda-
$ri(a "ilcza u!arcie& do!*ki wszyscy nie wyrazili zdania- Patrzyli na
nie(o& a on !oczerwienia-
< No dale'& $ri(a < zawoa Cob- < 3obrze wiesz& +e te(o chcesz--- (dyby
nie ten tw*' u!*r-
< : co& 'e7li to sz!ie(D < za!yta $ri(a- < Sk,d "a"y wiedzie/& +e to nie
stra+nik w !rzebraniuD
< Nie 'este" taki (u!iH < 3ia"od s!iorunowa (o wzrokie"- < Bye" w
'e(o wiosce i !oznae" 'e(o !rzy'aci*- 3u+o "i o!owiedzieli--- <
>brzuci 5irda !rzeci,(y"& taksu',cy" s!o'rzenie"- < S!oro o 'e(o
!rzeszo7ci- Wszyscy nie "o(li ka"a/- Jest wie7niakie" i syne"
wie7niaka& a 'e+eli s,dzisz inacze'& to "o+esz o"*wi/ to ze "n,- Na no+e-
< Wystarczy < uci, 5ird- < Je+eli "a"y !rowadzi/ wo'n#& nie "o+e"y
!rzelewa/ nasze' krwi w tak nieistotnych s!rzeczkach- $ri(a& uwa+asz& +e
3ia"od ka"ieD
< Nie- < $o byo bardzo nad,sane EnieF-
< 6wa+asz& +e 'a ka"i#D Nie "o(# "ie/ w ar"ii niko(o& kto uwa+a "nie
za ka"c#- < Czu si# 7"iesznie& !rze"awia',c o ar"ii& kiedy dys!onowa
dwudziestk, obszar!anych i wy(odzonych "#+czyzn oraz 'edny"
cho!ce"& zauwa+y 'ednak& 'ak wszyscy wy!rostowali si# bezwiednie-
Skoro sowo Etch*rzF s!rawiao& +e ludzie co1ali si# i (arbili& "o+e
Ear"iaF byo sowe"& kt*re wy!rostu'e i" karki i !rzyda troch# du"y-
Wyraz twarzy $ri(i z"ieni si#& (dy u7wiado"i sobie& +e "o+e zosta/
wykluczony z (ru!y- Strach walczy z (niewe"4 strach wy(ra-
< Nie& nie uwa+a"& +e ka"iesz < !owiedzia "nie' !onuro& za to z
!ewny" zanie!oko'enie"-
< 9eszta uznaa "nie za !rzyw*dc# < a tyD < Nie s!uszcza wzroku z
$ri(i4 wyczuwa tocz,c, si# w ni" walk#-
< Ja te+- $ak !rzy!uszcza"--- Na 'aki7 czas- Pote" zobaczy"y- < Cob i
3ia"od wy(l,dali na zych& ale 5ird !otrz,sn, (ow,-
< 6czciwie- Nie u1asz "i cakowicie& ale chcesz da/ szans#- <
.askoczone"u $ridze o!ada szcz#ka4 szykowa si# na k*tni#- 5ird
!otoczy wzrokie" !o !ozostaych- < Powiedziae" 8%isowi& +e nie
!rze'"# dow*dztwa wy,cznie na !odstawie 'e(o sowa- Wszyscy
dokonali7cie wyboru& do kt*re(o "ieli7cie !rawo--- i dzi#ku'# $ridze za
obdarzenie "nie zau1anie"- ?aden z nas nie "o+e zrobi/ wi#ce'-
Na twarzach siedz,cych "aloway si# r*+ne odczucia; od za(ubienia !o
satys1akc'#- $ri(a "ilcza& s!rawia',c wra+enie& 'akby z"a(a si# z now,
ide,-
< Musi"y wysa/ obserwator*w& by dali na" zna/& (dyby kto7 si# zbli+a-
8%is "*wi& +e zwykle wystawiali7cie dw*ch wartownik*w4 'a wolaby"
wysa/ czterech < dw*ch z was oraz "o'e(o syna Pidie(o i bratanka
)orie(o- Musz, !ozna/ las-
< $eraz "o'a kole' < odezwa si# 8%is- < 8 elina--- < elin by szczu!y"
brunete" z 'edny" ra"ienie" wy+e' od dru(ie(o- Nie ku7tyka& ale krok
"ia nier*wny- 5ird !okiwa (ow,-
< Pidi zna wiele u+ytecznych zi* < !owiedzia- < Nauczya (o "o'a c*rka-
elin u7"iechn, si#-
< $o niech idzie ze "n,; 'a zna" tylko 1irletk# i !arzelnic#- $e' ostatnie'
czasa"i nie zauwa+a" tak du(o& a+ 'u+ wsz#dzie "nie sw#dzi-
< $rzy !odw*'ne uderzenia < za!owiedzia 8%is& kiedy odchodzili- < $o
sy(na niebez!iecze=stwa- Przekazu'ecie (o dale'& a !ote" wynosicie si#
st,d- Cob zna dro(#-
Po ich ode'7ciu 5ird zbada !olan#- Skoro "usieli !ozostawi/ ', w
nienaruszony" stanie& +eby le7nicy nie zorientowali si#& +e kto7 tuta' by&
nie "*( !o!rzesuwa/ k*d i (az*w do siedzenia tak& +eby otrzy"a/
wi#ce' !rzestrzeni do /wicze=- Na!rawd# !otrzebowali "ie'sca na ob*z&
kt*re(o (a'owi nie u+ywali- $o "o+e za"ieni/ si# w !ua!k#& szcze(*lnie&
kiedy 'e(o ludzie zaczn, skutecznie n#ka/ !an*w- Cze(o wi#c
!otrzebowa w nowy" obozieD 9oz"y7la nad ty"& kr,+,c !o !olanie&
"ierz,c odle(o7ci i nasuchu',c trzask*w ka"ieni-
Woda- Porz,dny od!yw i "ie'sce na kloaki& kt*re ka+e i" wyko!a/ <
dobie(a',cy zza trzech cedr*w obrzydliwy s"r*d by a+ nadto oczywisty-
Paski teren do "usztry& ale otoczony drzewa"i dla osony- Przydaaby si#
'askinia < schronienie !rzed nie!o(od, i "ie'sce na za!asy !rowiantu i
ekwi!unek- : skoro 'u+ o ty" "owa& to cze"u+ nie kuAnia z
wykwali1ikowany" kowale"D Przy!o"nia sobie& +e 3ia"od ws!o"nia&
i+ 'eden z "#+czyzn by kowale"& 'ednor#ki"--- ta" sta- Mia dziwne&
kowalskie i"i#; etik-
< etiku---
< $akD < Mia chra!liwy (os i sta lekko !rzechylony na 'edn, stron#&
'akby brakowao "u ci#+aru ra"ienia- ikut by brzydki < !ur!urowy i
!obliAniony- Nie nosi koszuli& tylko sk*rzan, ka"izel# bez r#kaw*w-
< 5dyby7"y znaleAli inne "ie'sce na ob*z& cze(o !otrzebowaliby7"y do
wybudowania kuAniD
etik wbi w nie(o s!o'rzenie 'asnob#kitnych oczu-
< uAniaD Nie widzisz te(o ra"ieniaD Nie 'este" 'u+ kowale"-
< : nie "*(by7 wzi,/ sobie ucznia& (dyby7"y "ieli wszystko& co trzebaD
Nauczy/ ko(o7D
etik !rychn,& na !oy rozbawiony& na !oy zy-
< Nauczysz ko(o7 wy"achiwa/ kos,& o!owiada',c "u o ty"D Nie
"usiaby7 "u !okaza/D My7lisz& +e kowalstwo 'est !rostszeD
< Wcale nie 'est !roste < od!ar cicho 5ird- < $o wielka ta'e"nica- Nasza
wie7 w o(*le nie "iaa kowala- 3zielili7"y (o z Pycizna"i- :le
b#dzie"y !otrzebowali kowala---
< Nie wszyscy kowale wykuwa', bro= < doda etik-
< Wie"- $o& o czy" "y7l#& nie wy"a(a !atnerza- :le "usieliby7"y "ie/
wasn, kuAni#-
< 3obre !alenisko < rzuci (watownie etik- < Paliwo < na'le!sze s,
o(niste d#by- o(o7 do wy!alania w#(la drzewne(o& !oniewa+ od czasu
do czasu trzeba b#dzie wyta!ia/ rud#- Sk*ra na "iechy i to nie te (ni',ce&
sztywne !achty& kt*re ci idioci "ocz, w starych !niakach drzew-
Prawdziwa sk*ra& od!owiednio wy(arbowana- Narz#dzia& co oznacza
+elazo; rud# albo +elazo w (rudach od wyta!iacza- >ba s, niele(alne-
owado- Mie'sce z dost#!e" do wody oraz s!os*b na za"askowanie
su!a dy"u- .adowolonyD
< 8 tak b#dzie"y "usieli si# !rzenie7/ < !owiedzia 5ird- < 9*wnie dobrze
"o+e"y !oszuka/ te(o& cze(o na" !otrzeba-
< Potrzeba na" boskie(o bo(osawie=stwa i (ar7ci cud*w < orzek etik-
S!rawia wra+enie "nie' zirytowane(o& 'ak (dyby a"bic'a 5irda troch# (o
us!okoia-
< Masz rac'# < odrzek 5ird- < Jednak "i"o te(o& +e !otrzebu'e"y
bo(osawie=stwa :lyanyi dla +niw& nadal "usi"y ora/& sia/& !ieli/ i
kosi/-
etik za7"ia si# (o7no-
< C*+& "o+e 'ednak oka+esz si# !rzyw*dc,& 'akie(o na" trzeba- Ni(dy nie
syszae" o 'ednor#ki" kowalu naucza',cy" kowalstwa& ale nie syszae"
r*wnie+ o rolniku ucz,cy" +onierki-
Podczas roz"owy !odszed do nich $ri(a-
< .esze' 'esieni "*wie" i"& +e !owinni7"y !oszuka/ nowe(o
obozowiska < ozna'"i-
5ird !okiwa (ow,& i(noru',c ura+ony ton-
< .nalaze7 'akie7 "ie'sce& kt*re wedu( ciebie byoby dobreD
< JaD < $ri(a wy(l,da na zdziwione(o- < Nie !osuchaliby "nie-
< Je7li znasz takie "ie'sce---
< .na" 'edno& ale "o+e okaza/ si#& +e nie te(o szukasz-
< Jak daleko st,dD
< P* dnia "arszu& "o+e nieco du+e'- < Wskaza na dru(, stron# !otoku- <
Na wsch*d- Jest !od"oke4 (a'owi ni(dy ta" nie chodz,-
5ird otworzy usta& by !owiedzie/& +e "okrada to ostatnia rzecz& 'akie'
!otrzebu',& ale zaraz 'e za"kn,- Skoro $ri(a !ostanowi okaza/ si#
!o"ocny& cze"u (o zniech#ca/D
My7l#& +e b#dzie"y !otrzebowa/ wi#ce'& ni+ 'edne(o "ie'sca& nie"nie'& to
brz"i dobrze- 5dyby nas 7ci(ano---
Po"y7lae"& +e byliby7"y ta" 'ak za 1os, < doda $ri(a-
> ile b#dzie"y dys!onowa/ "oste"--- niewidoczny" dla innych-
5irdzie& 'e7li chodzi o ziarno < czy chcesz& +eby7"y z"ielili dzisia'
wi#ce'D < $o by Ier14 !odsyca o(ie=& kiedy 5ird si# obudzi- $ri(a zrobi
!onur, "in# i otworzy usta& ale 5ird !okr#ci (ow,-
$ri(o& 'utro albo !o'utrze z !rzy'e"no7ci, rzuc# okie" na to ba(no- $eraz
'ednak na'wa+nie'sze 'est ziarno-
M*(by" !*'7/ !oszuka/ !rze'7cia !rzez "okrada < za!ro!onowa $ri(a-
3obry !o"ys- < 5ird ni(dy nie widzia ba(na i nie "ia !o'#cia& 'ak
"o(o wy(l,da/- Byo !askieD PochyeD Miao 'akie7 suche wzniesieniaD
< 5dyby7 znalaz ta" 'akie7 suche "ie'sce < doda !owoli < niczy"
za"ek otoczony 1os,--- D
Poszuka"- < Jak na nie(o& $ri(a zrobi wr#cz radosn, "in# i !ocza!a
wzdu+ stru"ienia- W !ewne' chwili nawet odwr*ci si# i !o"acha do
nie(o- 5ird !otrz,sn, (ow, i wr*ci do Ier1a-
8le "a"y ziarnaD
iedy Ier1 !okaza "u sk,!e za!asy +ywno7ci i s!os*b& w 'aki byy
!rzechowywane& 5ird z trude" "*( uwierzy/& +e banda banit*w dawno
nie u"ara z (odu- Worki z ziarne" i 1asol, le+ay na wil(otnych
ka"ieniach !od daszkie" z "odych cedr*w& zwi,zanych czubka"i- 5ird
szturchn, s!*d worka i wyczu wiele "*wi,c, twardo7/ z(nie(o ziarna&
zbite(o w 'ednolit, "as#- )asola zacz#a nawet !uszcza/ kieki- Ier1
!r*bowa !rzechowywa/ cebul# i lebiod# w bruzdach w zie"i& lecz
wi#kszo7/ wy!u7cia li7cie-
Wie" < broni si# !od s!o'rzenie" 5irda- < 0ebioda 'est tru',ca& 'ak tylko
zakieku'e- :le bez od!owiednich narz#dzi nie "o(e" zako!a/ 'e'
(#bie'- 5runt 'est ka"ienisty-
C*+- < 5ird !rzykucn, !rzy bruAdzie i od(arn, li7cie z kieku',ce'
lebiody- < M*' o'ciec o!owiada o czasach 'e(o !radziadka& 'eszcze !rzed
!rzy'7cie" !an*w& kiedy to nasz lud hodowa r*+ne ro7liny w lasach-
W lasachH
>czywi7cie& na !olach te+ < na !rzykad zbo+a- :le lebioda& cebula i inne&
kt*rych 'u+ nie u!rawia"y& "o(y rosn,/ nad stru"ienia"i i w lasach-
$ych i tak nie "o+e"y z'e7/& wi#c "o+e zasadA"y 'e& a 'esieni, zbierze"y
!lon-
Mo+e"y z'e7/ cebule---
>wsze"& cz#7/- Cze"u 'ednak nie zasadzi/ resztyD 9ozsia/ ', !o lesie <
nikt nie do"y7li si#& +e to u!rawy& a "y b#dzie"y wiedzie/& (dzie 'e
znaleA/---
Ier1 z"arszczy brwi& intensywnie "y7l,c-
W taki" razie "o(liby7"y r*wnie+ u!rawia/ nowali'ki& !rawdaD a!ust#&
sorli---
Mo+e nawet cukrowy korze=- < 5ird !oruszy 7ci*k#- < $o 7wietna (leba
dla cz#7ci u!raw- .ioa& zielenina < "o+e"y u!rawia/ 'e wzdu+ !otoku-
Wiesz& 'ak trudno !odlewa/ takie ro7liny late" < "o(liby7"y zasia/ 'e
ta"& (dzie nie b#d, !otrzeboway !o"ocy-
$ak& ale ziarno i 1asola--- nie "o+e"y 'e7/ sa"e' lebiody i warzyw-
.(adza si#--- teraz dosta'ecie ziarno od rolnik*w& takD
:lbo rabu'e"y ku!co"& ale rzadko-
.abiera',c ziarno rolniko"& skazu'e"y ich na (*d& wi#c nie wolno na"
do!u7ci/& +eby (nio---
9obie"& co tylko "o(e"H < Ier1 nad, si# 'ak ro!ucha-
Nie twierdz#& +e nie- Je7li 'ednak zna'dzie"y nowe "ie'sce na ob*z& "o+e
uda si# na" zrobi/ to le!ie'- Poza ty"--- widziae7 kiedy7 wielkie (arnce&
'akich u+ywa', !anowieD
5arnceD
$ak 'est- Br,zowe i byszcz,ce w 7rodku i na zewn,trz- Podobne do
naszych (arnk*w na "i*d& tylko wi#ksze- S, strasznie ci#+kie i trudne do
!rzenoszenia& ale ziarno& a nawet ",ka !ozosta', w nich suche-
: sk,d takie weA"ie"yD Nie "a"y (arncarza-
ole'ny cud do wy"odlenia& !o"y7la 5ird- Potrzebowali (arnk*w <
!rzyna'"nie' "aych- Wyobrazi sobie !rzysze obozowisko z dwo"a
!aleniska"i& cho/ wiz'a bya nieco !rzy"(lona- Ni(dy nie widzia
warsztatu (arncarza- Wiedzia& +e "ieli s!ec'aln, nazw# na "ie'sce& (dzie
wy!alali swo'e (arnki& ale nie "ia !o'#cia& 'ak wy(l,dao- .a to wyraAnie
widzia kuchni# w koszarach stra+y w !osiado7ci elai%e2a z wielki"i
(arnca"i !eny"i 1asoli i ",ki& olbrzy"i"i kota"i do (otowania&
byszcz,cy"i wiadra"i& warz,chwia"i i widelca"i na du(ich r,czkach&
wieszaka"i z no+a"i- Je+eli "ia dys!onowa/ ar"i,& "usia "ie/ r*wnie+
kuchni# zdoln, do 'e' wykar"ienia oraz s!i+arni#--- 9ozbolaa (o (owa-
Potrz,sn, ni,- >becnie "ia !*tora worka nad(nie(o ziarna& niecay
worek 1asoli& kilka kieku',cych cebul i lebiod# zdatn, do s!o+ycia za
"nie' wi#ce' !* roku- >(nisko& dwie < trzy drewniane "iski i no+e !rzy
!asach banit*w- Westchn, ci#+ko i- !odni*s si#-
W !orz,dku- ."ieli"y cz#7/ ziarna i wieczore" u!iecze"y !lacki- :le
b#dzie"y !otrzebowa/ wi#ce' ziarna& a wie"& +e w wioskach te+ (o
braku'e- Cz#7/ z was !olu'e& !rawdaD Jak cz#sto !rzynosz, zwierzyn#D
Niezbyt cz#sto- Ma"y tylko dwa niena'le!sze uki i strzay---
9*wnie kie!skie& 'ak si# do"y7la"- to7 u"ie !osu(iwa/ si# !roc,& albo
zastawia/ wnykiD
Ier1 !okr#ci (ow,- 5ird doda te u"ie'#tno7ci do ukadane' w (owie
listy i nakaza sobie nie wzdycha/- Nie !rzyniesie to nicze(o dobre(o-
?aowa& +e odesa )orie(o < u"ia zastawia/ !ua!ki& a raz u!olowa z
!rocy wiewi*rk#- Jakby si# nad ty" zastanowi/& !roca "o(a r*wnie+
su+y/ 'ako bro=-
< No dobrze < !odni*s (os- < Pode'dAcie tuta'& wszyscy- Jest kilka rzeczy
do zrobienia- < .aciekawieni "#+czyAni zbli+yli si#- < Je+eli "a"y
stworzy/ ar"i# < ci,(n, < "usi"y zor(anizowa/ si# na wz*r +onierzy-
Jedzenie& narz#dzia& ubrania < wszystko- .aczyna"y od te(o& co "a"y-
Pierwszy" zadanie" b#dzie oddzielenie z(nie(o ziarna i 1asoli od
dobre(o i ochrona te(o ostatnie(o !rzed wil(oci,- Pote" zasadzi"y
kieku',c, lebiod# wzdu+ znanych na" 7cie+ek& +eby zebra/ ', nast#!ne'
'esieni- Wiecie& b#dzie okazalsza i b#dzie 'e' dwa < trzy razy wi#ce'- to z
was u+ywa +arenD < .wykle za'"oway si# ty" kobiety& ale "#+czyAni
czasa"i !o"a(ali- 6niosy si# dwie r#ce- 5ird skin, (ow, ich
wa7cicielo"- < Ier1 wyda wa" ziarno- Widzieli7cie& 'ak robie" to
wczora'- Wieczore" u!iecze"y !lacki dla wszystkich- Chyba& +e !oka+,
si# (a'owi-
3o !oudnia wyschy wszystkie ubrania u!rane !o!rzednie(o dnia- 5ird z
rado7ci, wci,(n, s!odnie4 nie czu si# sob, z (oy"i no(a"i- 3w*ch
"ynarzyMochotnik*w wy!rodukowao !rawie !en, "is# ",ki& a Ier1
wykorzysta czyst, koszul# 5irda do !rzechowania resztki dobre(o ziarna&
!odczas (dy sa" wyskroba ze!sute zbo+e i !rzewr*ci worek na dru(,
stron#- 3no zacz#o butwie/- Bez +adne' su(estii ze strony 5irda Ier1
!ostanowi wyci,/ (ni',c, cz#7/ i zaszy/ dotychczasowy otw*r& +eby
osabiony "ateria !ozosta na (*rze worka- Jako& i+ s!rawia wra+enie
bie(e(o w !osu(iwaniu si# du(i" kolce" i sz!a(ate"& 5ird zostawi (o
w s!oko'u- 3wa' "#+czyAni udali si# w (*r# i d* stru"ienia z kieku',c,
lebiod, i zasadzili ',- 5ird !rzy!o"nia i"& +e skoro za"ierzali z"ieni/
"ie'sce obozowania& nie byo sensu sadzi/ ro7lin w !obli+u
dotychczasowe(o obozu-
)ori !o'awi si# nieoczekiwanie w !oowie dnia z !ar, wiewi*rek
u!olowanych za !o"oc, !rocy& kiedy de"onstrowa 8%isowi 'e'
"o+liwo7ci- .d,+y 'u+ 'e o!rawi/ i wy!atroszy/& a sk*rki rozwiesi/ na
koach z zielonych (a,zek- .achwycony 5ird obdarzy (o u7"ieche"-
Niestety& dwie wiewi*rki nie wykar"i, dwudziestki (odnych "#+czyzn& a
nie "ieli (arnka& +eby u(otowa/ zu!#-
Ier1 "ia na to od!owiedA; !okaza 5irdowi& 'ak za !o"oc, (or,cych
ka"ieni wrzuconych do drewniane' "isy "o+na za(otowa/ w nie' wod#
bez wy!alenia dziury w dnie- .d,+y 'u+ u"ie7ci/ dobre ziarno w 'edny"
worku& a such, 1asol# oddzieli/ od zawil(ocone' i wy!uszcza',ce' kieki-
5ird zastanawia si#& czy udaoby si# i" u!rawia/ w lesie r*wnie+ 1asol#&
lecz ta lubia so=ce- Niech#tnie zako!a cuchn,c, reszt# ze!sutych ziaren
zbo+a i 1asoli- Nast#!nie !okroi cebul#& by u(otowa/ ', z "i#se"
wiewi*rek i 'edn, wysuszon, i !o"arszczon, lebiod,- Ier1 doda 1asoli&
kt*r, na"oczy od rana-
Wartownicy !owr*cili o z"ierzchu& zwabieni za!ache" !ieczonych
!lack*w i (ulaszu z wiewi*rek i 1asoli- >!r*cz 3ia"oda 5ird zd,+y
znaleA/ 'eszcze dw*ch ochotnik*w do trzy"ania nocne' stra+y- Ci z'edli
wcze7nie' i kiedy 8%is i elin !owr*cili z Pidi"& udali si# na !osterunki-
Po !oudniu 5ird /wiczy z reszt, "usztr#& !o kt*re' u!ar si#& +eby si#
u"yli- . !rzy'e"no7ci, zauwa+y& +e 8%is i elin ob"yli w !otoku r#ce i
twarze& zani" !odeszli do o(niska-
Mieli tylko trzy "iski i dwie y+ki& kt*re kr,+yy z 'edzenie" od 'edne(o
do dru(ie(o- Nie"nie'& w !or*wnaniu z !o!rzedni" wieczore"& czuli si#
'ak na od7wi#tne' biesiadzie- Nawet $ri(a nie narzeka- 8%is !rzysiad si#
do 5irda-
3okonae" wa7ciwe(o wyboru-
Nie zawsze tak b#dzie < !rzestrze( 5ird& "y7l,c o wszystki"& co "ia
'eszcze do zrobienia- < Mieli7"y szcz#7cie& +e )ori u!olowa te wiewi*rki-
:le !anu'e inny duch < odrzek 8%is& ociera',c usta wystrz#!iony"
r#kawe" i u7"iecha',c si# tak& +e z#by rozbysy w bi',cy" od o(niska
blasku- < Wiesz& co trzeba zrobi/-
Po dru(ie' stronie o(niska )ori !awi si# w !ochwaach starszych
"#+czyzn& a Pidi !okazywa Ier1owi zioa& kt*re !rzyni*s w koszuli-
Czuli si# tuta' 'ak w do"u4 5ird zastanawia si#& czy to "odo7/ !ozwalaa
i" le!ie' si# ada!towa/- Nie by !ewny wasnych odczu/- Na "y7l o 9ahi
wci,+ czu o7le!ia',cy b*l4 za ka+dy" raze" obraca si# ku >(niste"u
3#bowi& chc,c !obiec do nie' !rzez lasy i !ola- 3o te' !ory "o(a 'u+ nie
+y/& albo wci,+ walczya z (or,czk,- Nie wiedzia-
.aczyna !oznawa/ otacza',cych (o "#+czyzn4 (dyby dorastali w te'
sa"e' wiosce& kilku z nich zostaoby 'e(o !rzy'aci*"i- Swo', !o(odn,
!rzy'acielsko7ci, Cob !rzy!o"ina "u :"isa- 8%is bardzie' !asowa do
$erisa < od!owiedzialno7/ uczynia (o zadzier+ysty"& lecz uwolniony od
nie' sta si# !rzy'azny i a(odny- 5ird !rzy!o"ina sobie& +e w wi#kszo7ci
byli rolnika"i < ludA"i& 'akich zna od lat < i w swoi" czasie stan, si# "u
r*wnie zna'o"i& 'ak "ieszka=cy rodzinne' wsi& na razie 'ednak nie !otra1i
'eszcze za!rzy'aAni/ si# z ni"i-
Przed !*'7cie" s!a/ zada sobie trud !oroz"awiania z ka+dy" z nich& by
utrwali/ sobie w !a"i#ci ich twarze i i"iona- Nast#!nie zako!a si# w
stercie li7ci& z Pidi" wtulony" w bok- .asy!ianie na 7wie+y" !owietrzu
nadal !rzychodzio "u z trude"& (dy+ wiedzia& +e nie "ia 'u+ do"u& do
kt*re(o "*(by wr*ci/& ale z"#czenie i na!i#cie ostatnich dni wkr*tce (o
!okonay-
Nast#!ny ranek !rzyni*s ko"!likac'e- .a"iast chodne(o& wiosenne(o
so=ca u'rzeli !och"urne niebo& a si,!i,cy ka!u7niaczek szybko
!rze"oczy i" ubrania- Na cae' !olanie 7"ierdziao z byle 'ak
wyko!anych kloak- 5ird by !ewny& +e czu/ 'e byo w na'bli+sze' wiosce&
(dziekolwiek by ona nie bya- >!atuli worki ze zbo+e" i 1asol, wasny"
sk*rzany" !aszcze" !rzeciwdeszczowy"- Wartownicy wr*cili do obozu
wy(odniali- Ier1 walczy z o(niskie"- 3y" snu si# nisko !rzy zie"i&
wywou',c u wszystkich kaszel- Po wczora'sze' wy+erce zwyke&
na"oczone ziarno s"akowao 'eszcze (orze'- 5irda rozbolay stawy4
"arzy o kubku cze(o7 (or,ce(o- Sysza ciche !o"rukiwania i
narzekania& a (os $ri(i wznosi si# w sa"o u+alaniu-
$o nie !rzyniesie nic dobre(o- 5ird w"aszerowa na 7rodek !olany& 'akby
wci,+ 7wiecio so=ce& a on dokadnie wiedzia& co trzeba zrobi/-
M#+czyAni s!o'rzeli na nie(o z kwa7ny"i "ina"i-
$ri(o& co wczora' znalaze7D < $ri(a& kt*re"u !rzerwano narzekania w
!oowie& wy(l,da nie"al ko"icznie- Pote" wsta-
>dszukae" "okrada& o kt*rych ci wczora' "*wie"--- < to7 '#kn, i
$ri(a obrzuci (o (roAny" s!o'rzenie"-
Nie szkodzi < !owiedzia 5ird- < M*w dale'- : wy wszyscy < sucha/-
>bszede" 'e dookoa--- to dlate(o wr*cie" tak !*Ano- W!ada', ta" trzy
"ae stru"yki& a wy!ywa', dwa- Nie wie" 'eszcze& 'ak wy(l,da 7rodek <
wczora' zabrako czasu---
3obrze- $a" wa7nie dzisia' !*'dzie"y-
WszyscyD < za!yta Ier1- < Pada deszcz-
$uta' te+ < zauwa+y 5ird- < $ak sa"o z"okniecie tuta'& siedz,c i
narzeka',c& 'ak id,c i robi,c co7 u+yteczne(o- Mo+e zna'dzie"y 'askini# i
!*'dzie"y s!a/ w suchy" "ie'scu-
Nie wy(l,dali& 'akby "u uwierzyli& ale 'eden !o dru(i" wstawali- 8stna
ar"ia +*todziob*w- 67"iechn, si# do nich-
:le na'!ierw < ozna'"i < "usi"y co7 zrobi/ z ty"- < Wskaza na kloaki-
< @"ierdzi tak& +e wszyscy w okolicy dowiedz, si#& i+ byo tuta' "n*stwo
ludzi& !oza ty"& !ochoru'e"y si# od te(o-
Nie "a"y narz#dzi < rzuci kto7- e1 < tak "ia na i"i#- 5ird u7"iechn,
si#-
Przyniose" sz!adel < !a"i#taszD .aczn# ko!a/& ale b#dzie"y si#
z"ienia/& !oniewa+ zrobi"y co7 wi#ce'-
Przedwczora' znalaz le!sze "ie'sce- Wzi, sz!adel i !oszed 'e s!rawdzi/-
3awna !ow*dA zalaa !olan# !oni+e' wodos!adu& !ozostawia',c ach#
"i#kkie(o (runtu& nie"al !iasku- 9oz!ocz, ko!anie rowu& a !ote"
!rzekaza sz!adel e1owi-
$ak (#boko i !rosto w ta"t, stron# < !oleci "u- $ak na!rawd#&
!otrzebowaliby 'eszcze wiadra& ale nie "ieli (o- Musieli u+y/
drewnianych "is na !o!i*- Patrzyli& 'ak za(arnia do nich !o!i* i kawaki
wy!alone(o drewna- < Wy te+ < !owiedzia& wskazu',c na reszt# "isek- <
B#dzie"y !otrzebowa/ "n*stwa !o!iou-
:le wydawao "i si#& +e !o!i* dziaa tylko w doach < zauwa+y 8%is-
Na'le!ie' w doach- :le r*w 'est 'ak "aa kloaka- Po!i* na wierzch& a
!ote" zie"ia !o skorzystaniu-
.a ka+dy" raze"D
.a ka+dy"& albo nie zadziaa- Stra+nicy trzy"a', w ubikac'i (arnek z
!o!ioe"4 zrobie" to sa"o u "nie w do"u i !ote" 7"ierdziao "nie'&
ni+ u innych- < na otacza',cych (o twarzach dostrze( !rzeczulone "iny- <
Na'(orsze b#dzie < doda ostro+nie < zako!anie te(o& co "a"y ta"- < .
!rzy'e"no7ci, !rzy', brak !yta= o to& czy na!rawd# "usieli to robi/-
. 'edny" sz!adle" i "iska"i do !rzenoszenia !o!iou zabrao to wi#ce'
czasu& ni+ si# s!odziewa& w ko=cu 'ednak zdoali zakry/ na'(orsze i
wyko!a/ 1ra("ent 7wie+e(o rowu do u+ycia rankie"- 5ird osobi7cie (o
wyko=czy i zaznaczy kraniec z (rubsza obciosany" !alikie"- -
< $era" "y'e"y si# < zarz,dzi < i idzie"y rzuci/ okie" na "okrada
$ri(i- Ma rac'#; 'e7li uda si# na" znaleA/ bez!ieczne !rze'7cie& nieznane
le7niko" i stra+y& to "ie'sce "o+e okaza/ si# bardzo u+yteczne-
9ozdzia CC
Pierwszy szed $ri(a& za ni" 5ird& !ote" reszta- 5ird !o!rosi 8%isa& by
wzi, na siebie rol# tylne' stra+y& trzy"a',c si# w zasi#(u wzroku
!ozostaych- Po !rzebyciu !oowy "ili zacz, zastanawia/ si#& 'ak ta (ru!a
!rzetrwaa tak du(o nie wykryta- 9oz"awiali swobodnie& uderzali ki'a"i
w "i'ane drzewa i skay& nawet nie starali si# i7/ cicho- W ko=cu
zatrzy"a ich-
< 9obi"y wi#ce' haasu& ni+ tawerna !ena !i'ak*w- Je7li w lesie 'est 'aki7
(a'owy& "usia nas 'u+ usysze/-
8%is !oczerwienia-
C*+& 5irdzie& nie chce"y !odchodzi/ do nich ukradkie"& 'ak---
0e7nicyD Chcesz !owiedzie/& +e oni wiedz,---
$o w !ewien s!os*b--- no c*+--- "usieliby wiedzie/& !rawdaD Przy ich
zna'o"o7ci las*w- :le nie "usz, zauwa+a/ te(o& cze(o nie widz,- Wiesz&
"*' brat 'est 'edny" z nich i---
8 !rzez 'edne(o brata u1asz i" wszystki"D : co ze stra+nika"iD
>ch& ksi,+#ca stra+ to zu!enie inna s!rawa--- absolutnie inna- :le oni nie
za!uszcza', si# w lasy& chyba +e !odczas ksi,+#ce(o !olowania- : i
w*wczas strze(, 'e(o& za"iast w#szy/ "i#dzy drzewa"i-
si,+#D Waszy" !ane" nie 'est elai%eD
Bo(owie& nieH Syszae" o ni"& 'eszcze zani" si# !o'awie7- Nasz ksi,+#
'est !ane" elai%e2a& tak sa"o& 'ak nad ni" 'est kr*l-
: wi#c tute'si (a'owi wiedz,& +e w ich lasach "ieszka banda banit*w i
oczeku', od was robienia takie(o haasu& +eby "o(li was usysze/ i
o"in,/- : co b#dzie& kiedy z"ieni, zdanieD si,+# z !ewno7ci,
wyznaczy na(rody za wasze (owy-
M*' brat nie wzi,by !ieni#dzy za "nie < odrzek szczerze 8%is- < : 'e7li
za!ie innych& 'a b#d# w sa"y" 7rodku (ru!y-
: 'e7li zostanie !rzeniesiony albo zabity lub kt*ry7 z le7nik*w oka+e si#
chciwyD < 8%is nie od!owiedzia4 s,dz,c !o wyrazie twarzy& zastanawia
si# 'u+ nad ty"& ale stara si# za!o"nie/- 5ird roze'rza si# !o !ozostaych-
< Posucha'cie "nie; ar"ia nie "o+e o!iera/ si# na oczekiwaniu& +e wr*(
ze'dzie 'e' z dro(i- Nie "o+e"y tak walczy/- Mo+liwe& +e brat 8%isa "a
wystarcza',cy w!yw na reszt# (a'owych& ale nie b#dzie siedzia w tych
lasach wiecznie- Pewne(o dnia ode'dzie"y st,d& a wy "usicie nauczy/ si#
ciche(o !oruszania- Poza ty"& !owinni7"y by/ czu'ni < "usi"y znaleA/
le7nik*w& zani" oni zna'd, nas i ni(dy nie !ozwoli/ i" usysze/& +e
'este7"y blisko- 9ozu"iecieD < Pokiwali (owa"i& niekt*rzy z
oci,(anie"- < Po !ierwsze; +adne(o (adania !odczas "arszu- ?adne(o
walenia ki'a"i w ka"ienie i (a#zie- 8dAcie 'eden za dru(i" w takie'
odle(o7ci& +e (dyby kt*ry7 si# !otkn,& nie !rzewr*ci innych- $ri(a <
b#dziesz szed z !rzodu w zasi#(u "o'e(o wzroku& ale na tyle daleko& +eby
nas nie sysze/ < b#dziesz nasuchiwa innych- Je7li b#dziesz szed za
szybko& dwukrotnie zastuka" ka"ienia"i4 'e+eli zastuka" trzy razy&
zatrzy"asz si#- 5dyby7 usysza le7nik*w& zastuka' dwa razy !o dwa
uderzenia- 8%isie < 'e+eli usyszysz co7 z tyu& te+ wykona' dwa !odw*'ne
stukni#cia- 9eszta; w razie usyszenia dw*ch !odw*'nych uderze=
zatrzy"u'ecie si# w "ie'scu i nie robicie haasu- JasneD
ole'ne !rzytakiwania- 5ird "ia nadzie'#& +e te(o dnia nie byo w lesie
+adnych (a'owych& dzi#ki cze"u zd,+, naby/ !raktyki& zani" oka+e si#
!otrzebna- Machni#cie" r#ki !osa $ri(# na!rz*d& - odczeka& a+ ten
nie"al znikn, "u z oczu na w,ziutkie' 7cie+ce& !o czy" ruszy sa"-
Iaas za 'e(o !leca"i znacznie si# z"nie'szy& cho/ co 'aki7 czas sysza
!otkni#cia- $ri(a !rowadzi ich cakie" szybko& wi#c 5ird "ia czas na
utrzy"ywanie (o w zasi#(u wzroku& !rzy 'ednoczesny" unikaniu
na'(o7nie' haasu',cych- 0ecz reszta ucicha 'eszcze bardzie'& nasuchiwali
i uczyli si#& 'ak robi/ "o+liwie "ao za"ieszania-
Cho/ na !oy oczekiwane& !odw*'ne stukni#cie ka"ieni !rzestraszyo (o-
Pozostali za"arli4 5ird zrobi ostatni krok i !od sto!, trzasn#a "u
(a,zka- Skrzywi si# i s!o'rza za siebie- 8d,cy zani" Cob u7"iechn, si#&
!okr#ci (ow, i zrobi !alca"i zawstydza',cy (est- 5ird wzruszy
ra"iona"i i rozo+y r#ce- S!o'rza do !rzodu i !rzekona si#& +e $ri(a
zatrzy"a si# w zasi#(u 'e(o wzroku- 5ird sysza 'edynie dudnienie krwi
w uszach i sz"er !obliskie(o stru"yka-
$rzaski nadeszy z tyu- 3ostrze( "ilcz,ce !oruszenie w linii ludzi& 'akby
'eden nachyla si# do dru(ie(o i !rzekazywa "u co7 na ucho- 5ird
ostro+nie zrobi krok wstecz do Coba& uwa+nie !rzesuwa',c sto!y !o
"okrych li7ciach i "chu- Cob odchyli si# do tyu& by wysucha/
wiado"o7ci& !o czy" zbli+y si# do 5irda-
< 8%is !owiedzia& +e byli7"y znacznie cisze'& ale !owinni7"y
!rze/wiczy/ zatrzy"ywanie si#- Mo+e to zrobi/ 'eszcze raz-
5ird +aowa& +e sa" o ty" nie !o"y7la& a 'ednocze7nie "ia ochot# stuc
8%isa na kwa7ne 'abko- Serce wci,+ "u walio na "y7l o schwytaniu ich
!rzez le7nik*w- Nie"nie'& skin, (ow,-
< Powiedz "u& +eby nie robi te(o zbyt cz#sto < wy"a"rota- < Przed
na"i daleka dro(a-
Cob !okiwa (ow, i !oda dale'- 5ird odczeka& a+ wiado"o7/ dotrze do
8%isa& !o czy" "achn, $ridze i ruszy na!rz*d- > "ay wos nade!n,by
na ten sa" !atyk& zdoa 'ednak wydu+y/ krok i o"in,/ (o-
Na !ierwszy rzut oka "okrada $ri(i wy(l,day 'ak boto na 7cie+ce& a
!ote" stwierdzili& +e byy to kau+e brunatne' wody byszcz,ce s!od li7ci
'akie'7 nisko!ienne' ro7liny o "ale=kich& r*+owych kwiatuszkach- Przed
ni"i otwieraa si# wolna !rzestrze=& u!strzona wysta',cy"i z wody
k#!a"i trawy-
< Skoro "a"y 'e obe'7/& "usi"y tuta' skr#ci/ < !owiedzia cicho $ri(a do
5irda- 9eszta !odesza do nich i !rzykucn#a w "ilczeniu na s!achetkach
suche(o (runtu-
Wszede7 ta" kiedy7D
9az& kiedy bye" cho!ce"- 5dzie7 ta" rosn, 7liwy4 czu'# za!ach ich
kwiat*w-
5ird wci,(n, !owietrze- W 'e(o wsi czas kwitnienia 7liw do!iero co
"in,& lecz dzikie drzewa kwity zar*wno wcze7nie'& 'ak i !*Anie'- Nic nie
!oczu-
.nalaze7 'eD
W ko=cu tak < 'ak 'u+ !rze"oke" do ud- : !o !owrocie o'ciec s!u7ci "i
lanie za zostawienie k*z- 5dzie7 ta" 'est suchy ostr*w ze 7liwa"i-
.ao+# si#& +e na sa"y" 7rodku < w,czy si# Cob- < >czywi7cie& 'u+
'este7"y "okrzy-
iedy7 bya tuta' 7cie+ka < doda $ri(a- < 8dAcie za "n, i stawia'cie kroki
dokadnie ta"& (dzie 'a- < Co rzekszy& znowu ruszy !rzed siebie-
Pozostali !oszli za ni" (#sie(o-
Szlak $ri(i !rowadzi !o obrze+u ba(ien& a kiedy zbli+yli si#
wystarcza',co& 5ird "*( oceni/& 'akie byy rozle(e- Po"i"o "+awki i
"(y do'rza !o !rzeciwle(e' stronie las& niczy" (#boki& "roczny cie=-
Na sa"ych ba(nach zna'doway si# wyse!ki zwie=czone (#stwin, niskich&
s!l,tanych drzewek- Wkr*tce $ri(a wyszed s!od drzew i stan, na 'edne'
z k#!- .ady(otaa& lecz utrzy"aa (o& a on zrobi dwa kroki i !rzeskoczy
na nast#!n,- 5ird !rzy(l,da si# te"u nieu1nie- Jak (#boka bya ta cie"na
wodaD 8 co kryo si# !od !owierzchni,D
Po'edynczo < zarz,dzi i si#(n, no(, ku cie"ne"u 7ladowi&
!ozostawione"u !rzez $ri(#- Nie s!odoba si# "u s!os*b& w 'aki sto!a
za!ada si# w trawie& tote+ szybko wykona nast#!ny krok- Boto wessao
sto!# i wy!u7cio ', z cichy" !ykni#cie"- Przekroczy !rzerw# !o"i#dzy
k#!a"i- .na'dowa si# teraz na otwarte' !rzestrzeni& (dzie "*( zobaczy/
(o ka+dy& kto& na !rzykad& ukrywaby si# na skra'u lasu- .asw#dzia (o
kark- Jeden ze 7lad*w $ri(i na!eni si# wod, na wysoko7/ !alca- iedy
5ird !ostawi ta" sto!#& zanurzya si# !o kostk#-
< Nie !odoba "i si# to < "rukn, kto7 z tyu4 inni zaraz (o uciszyli- 8ch
sto!y "laskay na "okry" (runcie- 5ird zakl, cicho& (dy woda wlaa si#
"u do buta-
3o!iero sze7ciu z nich weszo w (,b ba(na& kiedy !ierwsza k#!a ust,!ia
i Ier1 w!ad !o !as w zi"ne i le!kie bocko- rzykn,4 trzy szare !taki&
kt*rych 5ird wcze7nie' nie zauwa+y& wzbiy si# w !owietrze z o!ote"
skrzyde i dono7ny" skrzeczenie"- $ri(a obe'rza si# z u7"ieche" za
siebie- 5ird rzuci ciche; E.aczeka'HF
Bez odzywania si# nie "o(li ustali/& co si# stao- 5ird s!oci si#& ale zni*s
haas na'le!ie'& 'ak !otra1i& a+ wreszcie ustalili& +e owsze"& Ier1 stan,
dokadnie na zanurza',c, si# wa7nie k#!# i owsze"& wszystkie 7lady
wy!eniay si# wod, oraz nie& nikt wi#ce' nie "*( ta"t#dy !rze'7/- Ier1
w !onury" "ilczeniu le+a rozci,(ni#ty na k#!ie z 'edn, no(, w
(rz#zawisku-
< No dobrze < uci, w ko=cu 5ird- < Na'!ierw "usi"y wyci,(n,/ Ier1a z
!owrote" na stay (runt- Pote" ci& kt*rzy zostali w lesie& niech zaczn,
okr,+a/ ba(na w !oszukiwaniu inne' dro(i- $ylko nie utkni'cie-
< Nie stawa'cie na "chu < doda $ri(a- < Wy(l,da na solidny& ale nie
utrzy"a was-
< Nie "o+e"y wr*ci/ t, sa", dro(, < ci,(n, 5ird- < $ri(a b#dzie "usia
znaleA/ !rze'7cie- Poza ty"& wie"y 'u+& +e 7ci(a',ca nas (ru!a r*wnie+
u(rz#Anie w ba(nie---
< Cho/ 7lady s, atwe do wy!atrzenia < zauwa+y Cob-
< Susznie- Je7li "a"y korzysta/ z te(o "ie'sca& !otrzebu'e"y dro(i& z
kt*re' b#dzie"y "o(li wszyscy korzysta/ i nikt 'e' nie zauwa+y-
Wyci,(ni#cie Ier1a okazao si# nieatwy" zadanie"& an(a+u',cy" a+
!i#ciu "#+czyzn& kt*rzy !rze"okli i ubocili si# bardzie'& ni+by chcieli-
Jeszcze dw*ch w!ado w ba(no& cho/ nie tak (#boko-
W "i#dzyczasie 5ird i !ozostali kuca',cy na k#!ach zauwa+yli& +e woda
dotara 'u+ do ich kostek-
< Musi"y i7/ dale' < stwierdzi nie!otrzebnie $ri(a& rusza',c w stron#
'edne' z !oro7ni#tych krzaka"i wyse!ek- .ani" wszyscy do nie' dotarli i
skryli si# !od (#st, !l,tanin, (a#zi i 7wie+e(o listowia& byli zdyszani i !o
kolana wys"arowani bote"-
< Nie wiedziae"& +e !rzy wi#ksze' liczbie ludzi b#dzie trudnie' < !rzyzna
$ri(a- 5ird uzna to za !rze!rosiny i skin, (ow,- Przyna'"nie' na cz#7ci
drzewek rosy 7liwki& "ale=kie owoce !#cznie',ce do!iero na ko=cach
ody+ek- .i"na woda ska!ywaa "u za konierz i s!ywaa lodowaty"
stru"yczkie" !o !lecach- Mia nadzie'#& +e 'e(o !aszcz wystarcza',co
chroni ziarno i 1asol# !rzed za"okni#cie"- Skoro "ia cier!ie/ ch*d i
wil(o/& le!ie' aby czyni to w szczytny" celu-
< 9acze' 'u+ chodA"y < za!ro!onowa- < : 'e7li istnie'e s!os*b& by ka+dy
z nas "*( sa"odzielnie wybiera/ sobie bez!ieczn, dro(#& le!ie' byoby
nie i7/ wi#ce' !o twoich 7ladach-
< $o ten (atunek trawy < !okaza i" $ri(a- < Nie ta"ta& z cie=szy"i
AdAba"i& kt*ra !orasta k#!y "chu- Przelecieliby7cie na wylot- $a
nato"iast 'est cakie" solidna& o ile b#dziecie !orusza/ si# szybko-
Stara'cie si# !rzewidywa/ tras# na kilka k#! na!rz*d& +eby7cie nie "usieli
si# zatrzy"ywa/& chyba +e w "ie'scach& (dzie rosn, drzewa- $a" 'est
bez!iecznie- $ak s,dz#-
< S!*'rzcie ta"- < Cob !okaza !alce" delikatny& !ur!urowy kwiatuszek
na cienkie' ody+ce- < Ni(dy takie(o nie widziae"-
< 9osn, na "okradach < !owiedzia $ri(a- < Niedu(o cae ba(na b#d,
r*+owe od na'r*+nie'szych kwiat*w < te(o sa"e(o (atunku& ale
wi#kszych- Pur!urowe rosn, tylko na wyse!kach-
5ird s!o'rza na nie(o- Coraz "nie' wy(l,dao "u to na wiedz# nabyt,
!odczas 'edne(o& !ota'e"ne(o wy!adu w dzieci=stwie- $ri(a
!oczerwienia-
< Nikt nie "*( "nie tuta' znaleA/ < wy'a7ni- < Przed !orzucenie" do"u
cz#sto tuta' !rzychodzie"-
< : !ote" nieD
< Pozostali "*wili& +e nie chc, o(l,da/ ba(ien-
< C*+& teraz wszyscy 'e widzi"y- Co 'eszcze o nich wieszD
$ri(a !o!rowadzi ich na !rzea' !rzez "alutk, wyse!k#& ku trz#sawisku
!o 'e' dru(ie' stronie-
< W tych wodach nie "a zbyt wiele ryb- .a to "n*stwo +ab i "aych&
o7liz(ych zwierz,tek& !odobnych do 'aszczurek- Ptaki < ni(dzie nie
widzieli7cie takich (atunk*w- Jedne z nich !ywa', !o wodzie i nurku',-
Wi#kszo7/ brodzi i z'ada +aby i "uchy- wiaty- Na !ewne' wyse!ce rosn,
dzikie 'abonie& na inne' < na'le!sze 'e+yny& 'akie kiedykolwiek 'ade"-
3zikie& !ywa',ce zwierz#ta& du(ie i zwinne- Czasa"i zdarza', si# kr*liki
< kiedy7 zaskoczye" 'e& 'ak skubay traw# na wyse!ce- Na skra'u
"okrade !o'awia', si# 'elenie4 raz widziae" 'e nawet !rzy 'aboniach-
Skacz, bardzo szybko i ostro+nie-
9oz!ocz#li !rze!raw# na kole'n, wyse!k#& ty" raze" sa"i wybierali
dro(#& szar!i,c si# i zatacza',c- :le nikt nie w!ad w ba(no i wszyscy
dotarli bez!iecznie i sucho& (dyby nie deszcz- Na wys!ie roso "nie'
drzew& za to s!oro (wiaAdzistych& niebieskich kwiatk*w oraz wysokich
!ur!urowych-
< .i", ba(no za"arza z wierzchu < zacz, $ri(a& 'akby od!owiada',c na
zadane !rzez ko(o7 !ytanie < nadal 'ednak nie wolno u1a/ "cho"-
Bez!iecznie 'est tylko wtedy& (dy l*d sta'e si# na tyle (ruby& by !o ni"
chodzi/- Przewa+nie dzie'e si# tak do!iero !o @r*dzi"iu- 0ecz rozto!y
!rzychodz, wcze7nie < nie wie"& dlacze(o < i nie raz !rzebie" no(, l*d-
$y" raze" nie zatrzy"ywali si#& !rze"ierza',c wyse!k# i dociera',c z
!owrote" do "okrade- 5ird zachwia si# i z trude" uchroni !rzed
w!adni#cie" w boto-
< Wyda'e "i si#& +e le!sze b#dzie z te(o (os!odarstwo& ni+ za"ek <
o7wiadczy-
< 5os!odarstwoD < $ri(a obe'rza si# na nie(o& !otkn, i z trude"
odzyska r*wnowa(#-
< @liwki& 'abka& 'e+yny < wszystko strze+one !rzez ba(na- .ao+# si#& +e
w 7rodku lata "uchy s, znacznie bardzie' dokuczliwe-
< > tak- Jeszcze nie !o'awiy si# na'(orsze z nich < (zy-
< Na obrze+ach "okrade "o+na by u!rawia/ cebul#& a na wyse!kach
lebiod#-
< Niekt*re z tych traw "a', 'adalne nasiona < !owiedzia $ri(a- < >'ciec
"o'e' "atki !okaza "i cz#7/ z nich- Ma', !rawie tyle sa"o ziaren& co
!szenica- Po to wa7nie !rzy!ywa', tuta' !taki-
5ird 'u+ "ia za!yta/& 'ak !taki zna'du', tuta' "ie'sce do !ywania& kiedy
natkn#li si# na obszar otwarte' wody- Przy tak cie"ny" niebie i si,!i,cy"
d+d+u nie "o+na byo okre7li/ 'e' (#boko7ci-
< Co terazD
< Poszli7"y za daleko- ChodA"y ta"& wzdu+ stru"ienia-
5ird nie widzia w wodzie na'"nie'sze(o !oruszenia4 !rzy!o"inaa
rozto!ion, cyn#& o kt*r, b#bni deszcz- Chrz,kn, i skr#ci za $ri(, w
!rawo& !r*bu',c wybra/ dro(#- W ko=cu lustro wody zw#zio si# i "*(
!rzeskoczy/ na k#!#& kt*ra u(i#a si# !od 'e(o ci#+are"- .a!a si# za
na'wy+sze AdAba i uchroni !rzed u!adkie"- .a 'e(o !leca"i co7 w!ado
do wody z (o7ny" !luskie"- >bla (o !ot-
< ?aba < wy'a7ni $ri(a- < Wielka < byby z nie' dobry obiad-
< Jesz +abyD
< : co w ty" ze(oD S, s"aczne-
5ird wzdry(n, si#4 !r*bowa to za"askowa/- By !ewny& +e oto znalaz
wy'a7nienie zachowania $ri(i- a+dy& kto 'ada +aby& "usia by/ k*tliwy i
trudny w obe'7ciu-
< S,--- zi"ne- >7liz(e- < @wietnie !a"i#ta +abk#& kt*r, 'ako dziecko
wyowi ze studni; 'e' 7lisko7/& za!ach& nie"o+liwie wielkie& zociste oczy-
>'ciec !okaza "u raz ki'ank# w stru"ieniu- Szturchn, ', z ciekawo7ci,
!alce"- Bya obrzydliwa w dotyku-
$ri(a wzruszy ra"iona"i i zrobi obra+on, "in#-
< 0e!sze to& ni+ chodzi/ (odny"- Jedzenie to 'edzenie- < >brzuci 5irda
wyzywa',cy" s!o'rzenie"- < W#+e te+ 'ade"- < 5irdowi !rzewr*cio si#
w +o,dku- Co "o+na !owiedzie/ ko"u7& kto 'ada w#+e i +abyD
< Jesz ryby& !rawdaD < za!yta $ri(a& z !rze'#cie" dr,+,c te"at-
< 9az 'ade"- < 5ird !a"i#ta 'eden czy dwa k#sy ryby& kt*r, 'ad !odczas
swe' 'edyne' wy!rawy na 'ar"ark- u!ili ryb# i !r*bowali u!iec ', nad
o(niskie"- Nie za bardzo !a"i#ta s"ak& za to za!ach 'ak na'bardzie'- Nie
bya tak !o+ywna& 'ak baranina- 67"iechn, si# na widok "iny $ri(i- <
9yby w naszy" !otoku "iay du(o7/ !alca--- Mali cho!cy a!ali 'e& ale
nikt ich nie 'ad-
S,dz,c !o wyrazach twarzy !ozostaych "#+czyzn& rewelac'e $ri(i o
w#+ach i +abach i" r*wnie+ doskonale wy'a7niay 'e(o zachowanie- Jakby
u7wiada"ia',c to sobie& !rzys!ieszy kroku& z rozbryz(a"i wody l,du',c
na u!atrzonych k#!ach- 5ird szed za ni" ostro+nie& wasny" te"!e"-
W#+e te+- $uta' "o(y by/ w#+e i to (orsze od w#+y w !aski& kt*re
!rze7liz(iway si# "i#dzy ody(a"i zb*+ lub nakra!ianych& na 'akie
"o+na byo natkn,/ si# nad stru"ienie"- Chcia za!yta/ $ri(#& 'ak wielkie
byy te w#+e na ba(nach& ale nie "ia ochoty !rzyznawa/ si# do
niewiedzy- Czy u"iay !ywa/D
Sodka wo= wyrwaa (o z roz"y7la= o w#+ach i zda sobie s!raw#& +e
dotarli do wys!y& (dzie niskie& !owykr#cane drzewka okryte byy
blador*+owy" kwiecie"- Jabonie- 5ird u!a'a si# cudowny" za!ache"&
tak r*+ny" od kwa7ne(o odoru ba(na lub (orzkawe' woni !ur!urowych
kwiat*w- . ul(, ws!i, si# na zaokr,(lony !a(*rek- $ri(a rzuci si# na
"okr, traw# i natych"iast odzyska dobry hu"or- 67"iechn, si# do
5irda i !ozostaych& (dy w!ezli !od nisko zwiesza',ce si# (a#zie& by do
nie(o do,czy/-
< .awsze bya "o', ulubion, < ozna'"i- < .e wz(l#du na dzikie 'abka-
5ird !rzykucn, !rzy ni"-
< Nie rozu"ie"& 'ak !owsta', wys!y- 3lacze(o ba(no nie 'est wsz#dzie
'ednakoweD
$ri(a wzruszy ra"iona"i-
< Nie wie"- a+da wys!a "a wasne drzewa i kwiaty < to nie"al 'ak
o(r*d--- 'akby kto7 'e tak zasadzi- Niestety& nie "a" !o'#cia kto& ani
dlacze(o-
< Czy kt*ra7 z wys! 'est na tyle du+a& by "o+na byo zao+y/ na nie'
ob*zD
< Nie--- !rawdo!odobnie nie- $ak "y7lae"& ale teraz widz#& +e na takie'
wyse!ce z trude" "ie7ci si# nasza sz*stka- Na na'wi#ksze' rosn,
orzechowce < nie tak wysokie& 'ak wi#kszo7/ < za!ewnia',ce dobr,
oson#- >bawia" si# 'ednak& +e dwudziestce ludzi byoby ta" ciasno-
.waszcza& 'e7li za"ierzasz by/ taki wybredny w kwestii kloak- $uta'
zwykle kucae" nad wod,-
3eszcz usta& lecz z (a#zi 'aboni nadal ska!yway na nich zi"ne kro!le-
5ird wy'rza s!o"i#dzy drzew i dostrze( 'a7nie'szy blask& dobywa',cy si#
z wody i "okre' trawy- $o "u co7 !rzy!o"niao- Siedzia cicho&
!ozwala',c na!yn,/ ws!o"nienio"--- kuca w inny" (,szczu& o inne'
!orze--- to by 7wit--- i !rzyszed cie=& istota !owou',ca si# na
!okrewie=stwo ze starszy"i !ie7niarza"i& a zaraze" !odkre7la',ca sw,
od"ienno7/- $o by kuakno"- 5ird o"i*t s!o'rzenie" osrebrzone
"okrada& zu!enie 'akby na chwil# !okazao si# so=ce- 3ale'& za
nier*wn, "at, "chu i traw& zna'dowaa si# wys!a !oro7ni#ta drzewa"i
niczy" "iniaturowy" lase"- Na 'e' brze(u l7niy 'askrawe kwiaty-
< Wie"& kto to zasadzi < o7wiadczy- Po', to !od w!ywe" !i#kna te'
chwili& byszcz,cych& 'asnych barw& !odkre7lonych srebrzysty" blaskie"-
< toD < za!yta $ri(a-
< Pie7niarze- Starsi- < .adr+a& "*wi,c to- Czy wy!owiedzenie te' nazwy
!rzynosio !echaD Czy s!rowadzi tu 'akie7 Ale +ycz,ce i" stworzeniaD
< .nasz ichD < u!ewni si# $ri(a& siada',c !rosto-
< Nie--- nie& ale syszae" o!owie7ci- 8 s!otkae" 'edne(o z ich--- 'edne(o
z u!adych& kuakno"a-
< Bo(owie chro=cie nas !rzed zaraz,H < $ri(a dwukrotnie !oruszy
!alca"i& od!#dza',c t# nazw#- < Nie "*w o nichH
< :le to ci drudzy- Wie"& +e to oni- Sa" "*wie7& +e to o(rody& +e ka+da
wyse!ka "a wasne kwiaty i drzewa owocowe- Nie !odoba "i si# to&
$ri(a& ale 'est bardzo !i#kne-
< Nawet +abyD
< Nawet +aby-
So=ce !onownie znikn#o za niski"i ch"ura"i i zani" dotarli na dru(i
kraniec "okrade& zacz#o !ada/- Cob (ar7ci, "chu obtar znoszone buty z
bota-
< Ni(dy nie s,dzie"& +e tak uciesz# si# na widok (rz,skie'& le7ne' 7cie+ki
< ozna'"i- < Co (orsza& "usi"y z !owrote" obe'7/ ba(no& +eby wr*ci/
do do"u-
5ird rzuci "u ostrze(awcze s!o'rzenie i Cob u"ilk- Wszyscy stali w
ciszy& wsuchu',c si# w od(osy deszczu; "uzyk# !luskania kro!el o
!owierzchni# ba(na& cichy szelest& towarzysz,cy s!ywaniu wody z li7ci&
(o7nie'sze od(osy wi#kszych kro!el& s!ada',cych na le7ne !oszycie- 5ird
zastanawia si#& (dzie !odziewaa si# reszta 'e(o +onierzy-
5dzie7 w sotne' oddali zaszczekay o siebie ka"ienie- Jedno uderzenie-
Co to byoD 5ird roze'rza si# dokoa& lecz zobaczy 'edynie "okre li7cie i
!nie drzew- Serce zacz#o "u "ocnie' bi/- Mru(anie" strz,sn, kro!le
deszczu z rz#s& +au',c& +e nie !ozwoli te"u cholerne"u ziarnu z(ni/& a
sa"e"u zatrzy"a/ sk*rzan, !eleryn#- Przyna'"nie' woda nie s!ywaaby
"u !o wosach za konierz- Nie dba o r#ce i no(i < by !rzyzwycza'ony
do wil(oci& ale nie do "okre' (owy- Po "inach !ozostaych s,dz,c& nikt
te(o nie lubi- a!elusze& !o"y7la- Musi"y 'ako7 zrobi/ sobie ka!elusze-
a+de(o lata kobiety wy!latay z trawy ka!elusze& kt*rych trwao7/
o(raniczaa si# do 'edne(o roku4 wyrzucali 'e !o +niwach-
< Czy byli7"y wystarcza',co cichoD
5ird !odskoczy i ledwo zdoa !oha"owa/ ryk& kt*ry za wszelk, cen#
chcia wydrze/ si# "u z (arda- 8%is szczerzy do nie(o z#by w u7"iechu&
!odobnie 'ak reszta "#+czyzn& kt*rzy udali si# w w#dr*wk# dookoa
ba(ien- >czy !rzesonia "u "(a w7cieko7ci& serce bio 'ak oszalae-
Czu& +e zaraz wybuchnie- Przy(l,dali si# "u czu'nie& z !rzebie(y"i
"ina"i wie7niak*w& kt*rzy wa7nie !rzechytrzyli obce(o- Na (owie
wyl,doway "u kole'ne zi"ne kro!le- Na(le roz7"ieszyo (o to-
Na!rawd# (o !rzechytrzyli& r*wnie uczciwie& 'ak !rzy ka+de' sztuczce&
kt*re' by 7wiadkie"-
< Wy--- < warkn,& walcz,c ze 7"ieche"- < $ak& niech was licho& byli7cie
dostatecznie cicho- < 6sysza radosne !arskni#cie& !o chwili kole'ne- < :
teraz zobaczy"y& 'ak cicho zdoacie wr*ci/ do do"u& coD
Nie zachowywali zbytnie' ciszy& !oniewa+ szybko za!ada wiosenny&
deszczowy z"ierzch i "usieli si# !os!ieszy/- iedy dotarli na !olan#&
5ird by zadowolony& +e kaza Pidie"u zosta/ i !ilnowa/ o(niska4
wszyscy stoczyli si# wok* +arz,cych si# w#(li- Cho!iec u(otowa 1asol#
i lekko do!rawi zebrany"i !rzez siebie zioa"i-
Poranek naza'utrz by "(listy i wil(otny& ale nie !adao- 5ird obudzi si#
zesztywniay i obolay4 dokuczao "u (ardo- 3ookoa wszyscy s!ali4 Pidi
z (rac', elastyczne(o dziecka- 5ird !odAwi(n, si#& cicho !rzeklina',c i
!rzykucn, !rzy o(nisku- Wyci,(n, do= nad !o!ioe" < wci,+ cie!y"-
:le co z suchy" o!ae"D 9oze'rza si# w !*"roku- to7 < !rzy!uszcza&
+e Pidi < zbudowa z ka"ieni !ry"itywn, oson#& (dzie u"ie7ci !atyki-
Mo+e oka+, si# bardzie' suche od reszty- Jedny" z nich ostro+nie
roz(arn, !o!i*& odsania',c czerwone w#(ielki- Po chwili koniec !atyka
za', si# o(nie"- Wystarcza',co suche- .iewn,& a+ zatrzeszczay "u
szcz#ki i zani*s si# kaszle"& (dy zi"ne !owietrze wdaro si# do
obolae(o (arda- S!anie w "okry" ubraniu < nie robi te(o od lat- Ni(dy
szcze(*lnie nie bawio (o co7 takie(o-
B#d,c sa" w szar*wce wczesne(o !oranka& !ozwoli sobie na kwa7n,
zadu"#- .a!o"nie/ o (or,cy" na!arze- Potrzebowa ku1la krze!kie(o
ale- 3w*ch ku1li- Mo+e udaoby si# i" zrobi/ beczki i uwarzy/ troch#D
Nie& w !ierwsze' kole'no7ci !otrzebowali suche(o "ie'sca do s!ania-
.i"na kro!la s!ada "u !rosto na ysie',cy czubek (owy- Nie& na'!ierw
ka!elusze- 3orzuci !atyk*w do o(nia- Cz#7/ z nich syczaa i dy"ia&
"i"o to okazay si# wystarcza',co suche& by !odsyci/ !o"ienie- Na
!olanie kto7 '#kn,& !ote" zakaszla-
< Na lito7/ Pani& wszystko "nie boli < usysza ko(o7- >d razu !oczu si#
le!ie'- Skoro nie by 'edyny"& znaczyo to& +e nie by za stary na to
wszystko- ole'ny '#k i kaszel-
< >ddaby" wszystko za ku1el !iwa < wyzna kto7 inny-
< Na!ar < dorzuci kole'ny-
< Cokolwiek& byle nie 1asola albo "oczone ziarno < '#kn, nast#!ny- 5ird
!oczu si# znacznie le!ie'- iedy by rekrute"& +onierze narzekali w
koszarach- Marudzili& kiedy !adao& a oni "usieli !racowa/ na zewn,trz4
burczeli& (dy byo (or,co i !ot wy!ywa i" s!od he"*w- Narzekanie
byo nor"alne- >n by nor"alny- 8 doskonale wiedzia& 'ak sier+ant radzi
sobie z "arudzenie"-
< Czas wstawa/ < rzuci raAno-
Pena zaskoczenia cisza& a !ote" cichy sze!t;
< Bo(owie& on 'u+ wsta- 9oz!ali o(nisko- < usysza !oruszenie i obe'rza
si#& by u'rze/& 'ak "#+czyAni wstawali lub !rzewracali si# na bok& b,dA
ws!ierali na okciu- 67"iechn, si# do nich-
< Nie "o+na toczy/ wo'ny& le+,c w *+ku < ozna'"i- Na 'ednych twarzach
!o'awio si# absolutne niedowierzanie& na innych !ena rozbawienia
rezy(nac'a- Pidi& kt*ry nie "ia za sob, wy!rawy do ba(ien i z !owrote"&
ochoczo !odszed do o(niska-
< .nalaze" wi#kszo7/ korzeni i kory na na!ar- < Pokaza 5irdowi
niewielki stosik& kt*re(o ten nie roz!oznaby- < W okolicy nie "a kiry& a
kazae7 "i nie oddala/ si#---
< 3obrze < !ochwali (o 5ird- < Wiesz& ile kt*rych !otrzebaD < >n z
!ewno7ci, nie wiedzia- Pidi !okiwa (ow,-
< :le to troch# !otrwa- Chcesz& +eby" zacz,D
< $ak- Potrzebu'e"y te(o-
Pidi zabra si# za !rzy(otowywanie na!aru& a 5ird z kilko"a
"#+czyzna"i !oszed do 7wie+o wyko!anych row*w kloacznych-
Po"y7la& +e w obozie 'u+ le!ie' !achniao- M#+czyAni te+ wy(l,dali
le!ie'& !o"i"o zesztywnienia i zrz#dzenia- $a w#dr*wka w deszczu co7
i" daa-
< Musi"y ustanowi/ dru+yny robocze < ozna'"i bez zb#dnych wst#!*w&
(dy z(ro"adzili si# !rzy o(nisku- < a+da (ru!a !o 'edne' r#ce--- <
Podzielili si# na !i#cioosobowe zes!oy- Pierwotnie 5ird chcia osobi7cie
utworzy/ (ru!y& !ote" 'ednak uzna& +e le!ie' b#dzie& 'ak !odobiera', si#
sa"i < !rzyna'"nie' na razie- >stru(a no+e" kawaki kory w zna'o"e&
1ar"erskie !atyki- < Jedno naci#cie to 'edzenie& dwa < narz#dzia& trzy <
!orz,dki w obozie- 3wie (ru!y za'", si# zdobywanie" !o+ywienia&
!ozostae dwie reszt,- Po 7niadaniu /wiczy"y "usztr#& a !ote" (ru!y
uda', si# do swoich zada=---
< Po co na" 'edzenieD < za!yta $ri(a- < Przecie+ !owinni7"y 'e
dostawa/D < Nikt nie roze7"ia si#- 5ird !okr#ci (ow,-
< Ci& kt*rzy wylosu', 'edzenie& wyrusz, na !oszukiwania; b#d, !olowa/&
zbiera/ zioa& a !*Anie' do(l,da/ naszych u!raw- 8%is& 'ak otrzy"ywali7cie
!o+ywienie !rzekazywane !rzez rolnik*wD to7 was !owiada"ia& czy
!ytali7cie sa"iD
< Co 'aki7 czas kto7 !rzychodzi do lasu i zostawia ki'ek z !i*ra"i na
konkretny" drzewie < tak byo w !rzy!adku Biae(o 3rzewa& na'bli+sze'
wioski- >(nisty 3,b zwykle sa" dostarcza 'edzenie i zostawia 'e w lesie-
3ia"od !odr*+owa na tyle cz#sto& +e dowiadywa si# o ty" i albo
!rzynosi 'e sa"& albo wysya nas !o nie- Czasa"i za7& kiedy byo 'u+
na!rawd# Ale& zakradali7"y si# do wsi i !rosili7"y-
< Co 'est niebez!ieczne dla nich i dla nas- Poza ty"& !rzy!uszcza"& +e
zbyt intensywne !olowania 7ci,(n#yby na nas le7nik*w& !rawdaD
< $ak- Nie !rze'"u', si# kr*lika"i& ani za',ca"i& ale ksi,+# uwielbia
!olowa/ na 'elenie-
< C*+& "usi"y co7 z ty" zrobi/- )ori 'est dobry w !osu(iwaniu si# !roc,
i !otra1i zastawia/ wnyki < wszyscy "o+ecie nauczy/ si# te(o od nie(o-
Powinni7"y "ie/ le!szy s!os*b !owiada"iania rolnik*w& +e cze(o7
!otrzebu'e"y- Ma',c troch# wi#ce' narz#dzi& b#dzie"y "o(li zbiera/
wi#ce' !lon*w i "nie' od nich zale+e/- < 5ird !oda !atyk z 'edny"
naci#cie" (ru!ie 8%isa- < .nasz tute'szych (os!odarzy4 "asz tuta'
krewnych- 3owiedz si#& co "o(, na" !rzysa/ i kiedy- Co s!rawia i"
na'wi#ksze ko!oty- iedy "ieli !roble"y i 'ak sobie z ni"i radzili- Je+eli
nie "o(, !odzieli/ si# z na"i +ywno7ci,& ustal& czy nie "o(liby !rzekaza/
na" work*w& skrzy=& wiader < wszystkie(o& co !o"o(oby na" w
!rzechowywaniu i zdobywaniu 'edzenia- Nawet drobne rzeczy < "ay
worek 'est le!szy od +adne(o-
< 3ru(ie !o'edyncze naci#cie- < 5ird wr#czy 'e (ru!ie )orie(o- <
>ddalcie si# troch# od obozu i szuka'cie wszystkie(o& co nada'e si# do
'edzenia- Ptasich 'a'& !iskl,t& kr*lik*w& wiewi*rek < wi#kszo7/ zwierz,t "a
teraz "ode4 szuka'cie ich kry'*wek-
< ?abD < $ri(a nie nale+a do te' (ru!y& ale i tak zabra (os-
< iedy wyci,(niesz zdobywanie 'edzenia& "o+esz naa!a/ na" +ab&
$ri(o < od!ar 5ird-
< 8 z'esz 'eD
5ird !rzekn, 7lin#-
< Postara" si#- $eraz 'ednak 'este7 w (ru!ie narz#dziowe'- Wszyscy
wiecie& +e !otrzebu'e"y "n*stwa rzeczy& kt*rych nie "a"y- Jeszcze
'edne(o sz!adla& siekiery& duta- Przydaby si# ki' !asterski do 7ci,(ania
!n,czy z 'adalny"i (rona"i oraz laska !o(aniacza do str,cania orzech*w
'esieni,- Potrzebu'e"y (arnk*w do (otowania& "isek do 'edzenia& koszy
lub work*w dla zbieraczy& y+ek& wiader& liny < wszystko to !o"o+e na"
dokona/ wi#ce'- tokolwiek wyci,(nie !atyk z dwo"a naci#cia"i& b#dzie
!rzez cay dzie= !racowa nad zdobycie" kt*re(o7 z !otrzebnych na"
!rzed"iot*w-
< Mo(# zrobi/ kosze < o7wiadczy $ri(a- Wszyscy s!o'rzeli na nie(o4
zwykle to kobiety wyrabiay kosze- .aczerwieni si#- < Cz#sto wy!latae"
trawy na ba(nach < wy'a7ni- < Na'!ierw z nud*w& a !ote"& +eby
!rzekona/ si#& co !otra1i# zrobi/-
< Potra1iby7 zrobi/ kosz z cze(o7 rosn,ce(o w okolicyD < za!yta 5ird-
Nie "ia ochoty zbyt !r#dko !owtarza/ wy!rawy na ba(na-
$ri(a roze'rza si# dokoa z niezdecydowanie"-
< Mo+e--- s!r*bu'#--- ale "o+e nie wy'7/ za !ierwszy" raze"-
< Nic nie szkodzi- Je7li zna'dziesz s!os*b& nie b#dzie to czas stracony- Czy
kt*ry7 z was u"iaby co7 wystru(a/D < Jeden z "#+czyzn !odni*s r#k#- <
@wietnie- Mo+e zabierzesz si# za stru(anie y+ek i "isek& o ile zna'dziesz
od!owiednie kawaki drewna- Pozostali s!r*bu'cie < wszystko 'est le!sze&
ni+ nic-
< Co z wartownika"i& kt*rych wysyali7"y& +eby nasuchiwali le7nik*wD
< za!yta 8%is-
< . ostatnie' (ru!y& te' od obowi,zk*w obozowych- 3wa' id,& a !ozostaa
tr*'ka b#dzie "iaa "n*stwo do zrobienia- .bieranie chrustu na o!a&
!ilnowanie o(nia i kilka innych rzeczy& kt*re wy"y7lie"- Na'!ierw
'ednak--- wczora' w o(*le nie /wiczyli7"y& wi#c ustawcie si# szere(a"i-
$y" raze" stan#li w szyku s!rawnie i nie"al r*wno- Wszyscy zacz#li z
te' sa"e' no(i i !rawie w 'edny" ryt"ie !okonali odle(o7/ od o(niska do
stru"ienia& nie a"i,c !rzy ty" szere(*w- Nier*wnych& ale 'ednak
szere(*w- 5ird !okaza i"& 'ak wykonywa/ zwrot w lewo i !rawo& a
!ote" kaza "aszerowa/ w szyku dw*'kowy" wok* obozu- Musieli
obchodzi/ drzewa i szybko z(ubili krok& ale !ary zdoay utrzy"a/ si#
raze"- 3o te(o czasu 5ird roz(rza si# i !rze(na sztywno7/ z ko7ci-
>desa obie (ru!y !rowiantowe i wybra dw*ch wartownik*w z dru+yny
obozowe'- Jedne(o z !ozostae' tr*'ki !osa na !oszukiwanie suche(o
drewna& dru(ie(o usadzi !rzy o(nisku& ostatnie(o za7 !rzywoa do siebie-
Mia !o"ys& +eby wy!le7/ !ewn, du(o7/ !lecionki& 'akie' u+ywa do
bra"y do za(rody oraz !otu !o"i#dzy swoi" o(rode"& a s,siada-
Plecionka ustawiona !od !ewny" k,te" do !nia dawaaby ochron# !rzed
deszcze"- Wy'a7ni sw*' !o"ys :rthcie& bardzo wysokie"u i ysie',ce"u
"#+czyAnie- :rtha "ia "#tne& b#kitne oczy i by ko"!letnie !ozbawiony
inic'atywy-
< :le 'a ni--- te !lecionkie "y robili z !atyka"i w zie"i& tak- WsadA ki'e w
"okre boto& "*' dziadzia !rawi& a !ote" !rzekada' !n,cza& ta" i z
!owrote"& ta" i z !owrote"---
< :le ki'e wcale nie "usz, by/ w zie"i < u!iera si# 5ird- Przekona si# o
ty"& odk,d na!rawi bra"#& nawet nie o!iera',c 'e' o zie"i#- :rtha sta ze
zwieszony"i ra"iona"i i o!uszczon, szcz#k,- 5ird !o',& +e tuta'
!otrzeba stanowczo7ci& 'ak z dzieckie"- < :rtha& !rzynie7 "i kilka
!atyk*w& "nie' wi#ce' takich--- < 9oz!ostar ra"iona& by !okaza/ du(o7/-
< 3obra& ale ni cholery nie wi"& 'ak to zrobisz& no chyba +e na'!ierw
wetkniesz 'e w zie"ie---
< Niewa+ne& !o !rostu !rzynie7 "i 'e- < :rtha odszed& a 5ird !rzetrz,sn,
brze(i stru"ienia& a+ wreszcie znalaz wierzb#- Naci, witek i zabra 'e do
obozu-
W !oowie dnia roze'rza si# !o ki!i,cy" !rac, obozowisku i u7"iechn,
do siebie- Wok* sysza zadowolone (osy& kto7 !o(wizdywa nawet
E.bieranie orzech*w w lesieF- Je(o sier+ant i o'ciec "ieli rac'#;
nier*bstwo byo rado7ci, (u!c*w& to !raca uszcz#7liwiaa- $ri(a wy!l*t
kosz z 'edny" uche" z witek !rzyniesionych !rzez 5irda& a !ote"
rozo+y (o& by zrobi/ to EdobrzeF& 'ak !owiedzia- $eraz zna'dowa si# w
!oowie dziea- Nie !rzy!o"inao to +adne(o z koszy& 'akie 5ird widywa
w +yciu& ale zna/ byo& +e b#dzie "iao od!owiedni roz"iar- 0ubi,cy
stru(a/ "#+czyzna i"ienie" erin wy!rodukowa trzy y+ki- .auwa+y&
+e !otrzebowaby cze(o7 do wy(adzenia ich& wobec cze(o inny
"#+czyzna zacz, eks!ery"entowa/ z ka"ienia"i z kolekc'i 5irda- $en
ostatni do s!*ki z :rth, wykona odcinek !lecionki szerokie' na
rozo+enie ra"ion i dwa razy takie' du(o7ci- 5ird !rzy'rza si# 'e' !od
7wiato < nie zatrzy"a deszczu bardzie' od koszyka& !o"y7la- :le "o+e
!odtrzy"a/ co7 inne(o- 0i7cieD Jeleni, sk*r#D
P*Any" !o!oudnie" wr*ciy (ru!y a!rowizacy'ne- Na'!ierw !rzybyli
"y7liwi i zbieracze z na'r*+norodnie'szy"i zdobycza"i- Ptasie 'a'a z
r*+nych rodza'*w (niazd < "ae& okr,(e i be+owe& sz!iczaste i b#kitne
nakra!iane oraz be+owe w br,zowe wzorki- .naleAli kr*licz, nork# i cho/
7le!e "ode okazay si# 'eszcze bardzo "ae& to !rzyna'"nie' byo ich
osie"- )ori str,ci z drzewa wiewi*rk#& odkryli te+ za"ieszkan, !rzez nie
dziu!l#& co o"al nie sko=czyo si# nieszcz#7cie"& kiedy ws!ina',cy si# !o
!niu "odzieniec na!otka rozw7cieczon, "atk#- .szed szybcie'& ni+
wazi na (*r#& 7ciera',c sobie sk*r# z !rzedra"ion-
< :le !rzyna'"nie' wci,+ "a" nos < cieszy si#-
.a rad, 'edne(o z "#+czyzn wyko!ali korzenie !ewne' trawy o (rubych
AdAbach& !orasta',ce' brze(i stru"ienia w dole 'e(o bie(u- to7
!rzydAwi(a uczynione z wasne' koszuli zawini,tko !ene o!adych
'esieni, orzech*w < cz#7/ z(nia lub zd,+ya 'u+ wy!u7ci/ kieki& ale
reszta !ozostaa caa i sodka-
5ru!a 8%isa !rzyniosa "nie' 'edzenia& za to !ar# innych skarb*w-
< 5ars twierdzi& +e ni(dy nie u+ywa ka"iennych narz#dzi dziadka <
nawet 'e(o dziadek te(o nie robi < ale s!*'rz--- < >!r*+ni sw*' "ocno
zu+yty& sk*rzany worek- 5ird z zaciekawienie" !rzy'rza si# dziwnie
uksztatowany" kawako" ka"ienia- Pa"i#ta& +e widzia u ko(o7 !#k
!odobnych narz#dzi--- a stary Iokka u+ywa sier!a o "aych& ka"iennych
ostrzach- Sa" 'ednak ni(dy nie korzysta z ka"iennych narz#dzi- < S,
ostre < doda 8%is& 'akby od!owiada',c na !ytanie- < 5ars uwa+a& +e cz#7/
z nich "iaa r,czki < drewniane trzonki < ale nie wie"& 'ak 'e
!rzytwierdzano- .a to "o+na ni"i ci,/- < Niekt*re 1aktycznie wy(l,day
na ostrza < cienkie& ka"ienne oda"ki& !rzy!o"ina',ce (liniane skoru!y-
8nne s!rawiay wra+enie z (rubsza ociosanych bry o ostrych brze(ach&
niczy" obuchy siekierek albo duta- erin tr,ci 'eden z nich-
< M*(by" ich u+ywa/--- atwie' wydr,+y/ "isk# czy"7 taki"& ni+
no+e"--- < 5ird kiwn, (ow,4 to rozwi,zywao "u !roble"-
< @wietnie < wy!r*bu' 'e- Mo+e zdoasz nauczy/ u+ywania ich ko(o7
inne(o--- < >dwr*ci si#& by !odzi#kowa/ 8%isowi& lecz ten wci,+ si#
u7"iecha-
< $o nie wszystko- Po!atrz tuta'--- < >!atulone w "okr, tkanin#
s!oczyway rozsady !o!ularnych warzyw; ka!usty& saaty--- 9olniko"
s!odoba si# !o"ys& +eby banici sa"i u!rawiali dla siebie +ywno7/ i dali
"u tyle& ile by w stanie zabra/ bez !oz(niatania daru- 8nny czonek (ru!y
ni*s "ay& okr,(y ser& a 'e(o towarzysz s!or, !orc'# o'u- Po"y7leli tak+e
o rzeczach& o kt*rych 5ird nie "*wi; !szczeli" wosku& "ydle& sz!a(acie-
< :le na'le!sze--- < 8%is skin, (ow, ostatnie"u !odwadne"u& kt*ry
wyci,(n, s!od koszuli !okaAne zawini,tko- Byo to zwini#te w k#bek
ubranie w tak intensywnie niebieski" kolorze& 'akie(o 5ird ni(dy 'eszcze
nie widzia-
< Co to 'estD < za!yta-
8%is wyszczerzy z#by w u7"iechu-
< Wiesz& +e !anowie zabrania', na" nosi/ niebieskie ubrania---
< $ak- Ni(dy +adne(o nie widziae"-
< $e s, stare& z czas*w "o'e(o dziadka- Mawia& +e niebieskie byy dro(ie
< !otrzebny by do nich s!ec'alny ka"ie= z dalekie' !*nocy < nie"nie'&
!rzed !rzybycie" !an*w kolor ten nale+a do na'bardzie' ulubionych-
olor szcz#7cia- $ak czy owak& "*' brat "*wi& +e skoro na !owa+nie
za"ierza"y obali/ !an*w& byoby na'le!ie'& +eby7"y nosili niebieskie
koszule-
5ird ostro+nie roz!akowa toboek- W 7rodku znalaz dwie niebieskie
koszule ozdobione wok* szyi bo(aty"& sko"!likowany" ha1te"&
wyobra+a',cy" wielobarwne kwiaty i ziarna- Stara wena bya bardzo
"ocna-
< 5dzie to trzy"aD Na'"nie'sze' dziurki !o "olach---
< Nie wie"- M*' brat 'est na'starszy4 wiedzia o nich& a 'a nie- :le
!a"i#ta" o!owie7ci dziadka- Jak "y7liszD
< My7l#& +e !rzynios, na" szcz#7cie < odrzek 5ird& !ieczoowicie 'e
skada',c-
9ozdzia CL
Pewne(o !i#kne(o& wietrzne(o dnia wczesny" late" 5ird !rowadzi
swych +onierzy !rzez lasy na wsch*d- Byo ich teraz dwudziestu czterech&
a ka+dy "ia !rzy sobie wasn, y+k# i "isk# oraz n*+ u !asa- Wszyscy
nosili !lecione ka!elusze& natuszczone dla ochrony !rzed deszcze" oraz
kostury r*wne du(o7ci, wzrostowi- .a !azuch, nie7li !o trzy !askie i
twarde bochenki chleba- 8 "aszerowali !rzez las cicho& z 3ia"ode" na
sz!icy i $ri(, za"yka',cy" !och*d 'ako stra+ tylna-
Szli na s!otkanie z inn, (ru!, a"ienne(o r#(u& oddalon, od nich o
dwa dni dro(i- Jak zwykle& to 3ia"od nawi,za kontakt- >b*z le7nik*w
!ozostawili czysty i !usty4 kilka dni wcze7nie' !rzenie7li cay s!rz#t w
inne "ie'sce& odkryte !rzez 5irda- $en "ia ochot# !o(wizdywa/& lecz nie
uczyni te(o- Wszyscy dobrze sobie radzili& wlicza',c w to nowych-
.askoczyo (o !rzybycie trzech ochotnik*w z 'e(o wsi; !rzy'aciela
)orie(o& >rty < syna $erisa oraz Si(i& sa"otne(o "#+czyzny okoo
dziesi#/ lat "odsze(o od 5irda-
Przekazali "u na'7wie+sze wiado"o7ci; 'ak to zarz,dca !rzyszed do
do"u 5irda i zasta w ni" (oe 7ciany- Przy!isa to zuchwalstwu 5irda&
ale uczynili to "ieszka=cy wioski& chowa',c wszystkie (arnki& narz#dzia i
tkaniny- 5irda za!ieky oczy& kiedy u'rza& co !rzynie7li cho!cy; s,siedzi
!ostanowili wzi,/ na siebie ryzyko uratowania 'e(o rzeczy& a !ote" !osali
z ni"i swych wasnych syn*w- Nie"o+liwe do zast,!ienia skarby; dwa
"otki& trzy duta& szydo& siekiera& "etalowa cz#7/ sz!adla& o7nik& stru(&
cza'nik& warz,chew& krowie sk*ry do roz!inania na ra"ie *+ka& bela
"ateriau& na kt*re' wci,+ wida/ byo rdzawe !la"y---
< Nie "o(li7"y zabra/ wszystkie(o < wy'a7ni >rta- < :le 'est te(o
wi#ce'& (dyby7 wr*ci& albo !rzysa ko(o7 inne(o-
My7l,c o ty"& wci,+ !ieky (o oczy- Mru(anie" !rze(na zy& nakazu',c
sobie sku!i/ si# na wy!rawie-
Wa+ny" 'e' ele"ente" byo wy!atrywanie !o drodze !o+ywienia- >dk,d
!o'awi si# w7r*d nich& nauczyli si# wykorzystywa/ wszystko& co
nadawao si# do 'edzenia- 5ird skosztowa nawet +aby $ri(i4 by !ewny& +e
ruszaa si# "u w !rzeyku& lecz "usia !rzyzna/& +e s"akowaa nor"alnie-
Mnie' wi#ce'- Cz#7/ banit*w od"*wia& inni !oszli 'ednak za 'e(o
!rzykade"- Nadal nie !rze!ada za +aba"i na obiad& le!sze to 'ednak od
(odu- $eraz !rze!atrywa obie strony 7cie+ki w !oszukiwaniu 'adalnych
'a(*d i owoc*w& zi* i (rzyb*w- )ori& wci,+ b#d,cy na'le!szy" !rocarze"
w dru+ynie& obserwowa drzewa w !oszukiwaniu wiewi*rek-
5ird +aowa& +e nie "*( zostawi/ z ki"7 Pidie(o- Cho!ak by za "ody
na to wszystko& !owtarza sobie& cho/ z dru(ie' strony& "*( by/ 'eszcze
"odszy- Siniec !od okie" zblad& zostawia',c 'edynie cie=& lecz
rozdokazywany& beztroski cho!czyk odszed na zawsze- Wy(l,da na
szcz#7liwe(o < czasa"i 7"ia si# i bie(a w7r*d drzew& niczy" "ody
kozioek < lecz ni(dy 'u+ nie b#dzie beztroski- Po !ewny" czasie
!rzeszoby& ale--- 5ird !otrz,sn, (ow,& od!#dza',c t# "y7l- 3la Pidie(o
nie byo bez!ieczne(o schronienia- 3o" nie okaza si# bez!ieczny- $o
!rzywoao ws!o"nienie 9ahi- Przeszya (o czarna roz!acz- Stracia
dziecko wskutek (or,czki& a kiedy sysza o nie' !o raz osta"i& nadal bya
zbyt saba& by wsta/-
Wicher za7wiszcza i" nad (owa"i& choszcz,c listowie i w!uszcza',c
!od (a#zie rozbysk so=ca- 9u"ak Wiatru szuka na wiosn# laczy--- <
!o"y7la w ryt"ie !ie7ni- P*Ano& 'ak na wy!rawy 9u"aka Wiatru& ale c*+
inne(o "o(oby to by/D 6zna to za dobry znak i !ozwoli wiatrowi
!orwa/ czarne "y7li- Ni(dy nie o!acao si# dyskutowa/ z bo(a"i& z
+adny" z nich-
Wieczore" u!ar si#& +e ty"czasowy ob*z !owinien zosta/ rozbity z tak,
sa", dbao7ci,& co stae obozowisko- Nikt si# nie s!rzecza- )ori !rzyci,
drzewko na trzonek sz!adla& dokadnie (o !rzywi,za i zabra si# za
ko!anie rowu kloaczne(o- Nie "ieli o(niska& ale u(otowan, !o!rzednie(o
wieczora 1asol# z'edli z "isek y+ka"i- Nawet tak !rosta strawa
s"akowaa le!ie' s!o+ywana w ten s!os*b& a nie wy(rzebywana !alca"i-
.ani" zd,+y co7 !owiedzie/& (ru!a obozowa !ozbieraa naczynia i
sztu/ce i !oz"ywaa 'e w !yn,cy" nieo!odal stru"yku- Pote" wszyscy
rozebrali si# i u"yli-
Penia 'e(o dokona= uwidocznia si# !odczas s!otkania z inn, (ru!,
a"ienne(o r#(u nast#!ne(o !o!oudnia- Wyszli z lasu i za!u7cili si#
"i#dzy !oro7ni#te drzewa"i wz(*rza& wzdu+ kr#te(o stru"ienia- >bca
(ru!a wystawia stra+nika& kt*ry wyszed i" na!rzeciw < co s!otkao si# z
uznanie" 5irda < lecz ich ob*z czu/ byo na du(o& zani" (o u'rzeli-
.auwa+y& +e 'e(o ludzie tak+e "arszczyli nosy- Nie "ia za"iaru
w!rowadza/ ich w szyku& ale sa"i zr*wnali krok& 1or"u',c kolu"n#-
Wkroczyli do kotlinki& o(raniczone' z 'edne' strony skalisty" urwiskie"&
z dru(ie' za7 wysoki" 'ak do" (,szcze"& za'"owane' !rzez
rozci,(ni#tych !rzy o(nisku zaniedbanych "#+czyzn- to7 rozwiesi
sznurek !o"i#dzy drzewa"i& na kt*ry" o!otao !ranie& lecz 5ird nie by
w stanie do!atrzy/ si# cho/by 'edne(o cae(o ubrania- Je(o +onierze
wbie(li na !olan# truchte" i zatrzy"ali si# 'ak na ko"end#& kt*re'
za!o"nia wyda/- $a"ci (a!ili si# na nich& wytrzeszcza',c oczy& niczy"
wy(l,da',ce !rzez bra"# bydo- S!rawia',cy wra+enie !rzyw*dcy
rudowosy "#+czyzna o zuszcza',cy" si# z nosa nask*rku w!atrywa si#
w nich z taki" sa"y" osu!ienie"& 'ak 'e(o !odwadni- Pote" wsta z
kody-
< Nie wierz#- 3ia"odzie& "*wie7& +e to rolnicyD
3ia"od u7"iechn, si# krzywo-
< M*wie"& +e to byli rolnicy& kt*rzy nauczyli si# +onierki- Miae" rac'#D
< $y--- ty "usisz by/ 5irde"- < M#+czyzna !odszed bli+e'& z
zainteresowanie" !rzy(l,da',c si# 5irdowi-
< .(adza si#& 'este" 5ird-
< 8 bye7 +onierze"D
< Wiele lat te"u bye" rekrute"- Pote" rolnikie"- $eraz--- ty"& ko(o
widzisz-
M#+czyzna !owi*d wzrokie" !o kolu"nie i !rzekn, 7lin#-
< $rudno uwierzy/ w to& co widz#- Jak du(o ich szkolie7D
5ird z"ru+y oczy& "y7l,c-
< >d zasiew*w- o=czye" ora/& kiedy to si# stao-
< Nie !owiedziae" i" wszystkie(o < wtr,ci 3ia"od-
< 8 tak szybko osi,(n,e7 tak wiele- Nauczysz nasD
< Mo+liwe- :le to nie tylko "aszerowanie-
< >czywi7cie; szer"ierka- Czy "o+e u+ywacie w*czniD
5ird roze7"ia si#-
< Nie u+ywa"y "ieczy ani w*czni < sk,d niby "ieliby7"y 'e wzi,/D
M#+czyAnie zrzeda "ina-
< :le--- czy" walczycieD Chyba nie !atyka"i-
Nie za"ierza zrobi/ takie(o we'7cia& ani !okazu u"ie'#tno7ci swych
ludzi& nie"nie'& nadarzaa si# szansa& kt*re' nie "*(by !rze(a!i/-
< :rukH < zawoa- .a 'e(o !leca"i Funiosy si# dwadzie7cia cztery
kostury& trzy"ane nierucho"o !rzed sob, !rzez ka+de(o z "#+czyzn- 5ird
da krok na!rz*d& tworz,c niezb#dn, !rzestrze= i doda; < )or"u' szyk-
$o byo niebez!ieczne& (dy+ "anewr ten wykonywali !rawidowo
zaledwie od kilku dni- .a !o"oc, od"ierzonych krok*w i zwrot*w
"usieli !rzeksztaci/ kolu"n# "arszow, w 1or"ac'# !aradn,- a+da !ara
dawaa krok na!rz*d i rozchodzia si# na boki- S!rytnie' byoby kaza/
kolu"nie wykona/ zwrot w !rawo lub w lewo& uda',c& +e to ten sa"
"anewr& 'ednak 'e7li i" si# uda& wywr, znacznie wi#ksze wra+enie- Nie
roz(l,da si# na boki < chcia zobaczy/& 'ak zarea(u', ta"ci- . r*wne(o
tu!otu za !leca"i i ci#+kich oddech*w wnioskowa& +e wszystko szo
dobrze- S,dz,c !o "inach sto',cych !rzed ni" obcych& wy(l,dao to w
!eni !ro1es'onalnie-
>br*ci si# s!rawnie i !rzy'rza +onierzo"- Wszyscy stali we wa7ciwych
"ie'scach z kostura"i trzy"any"i !ionowo !rzed sob,- $eraz b#dzie
na'ciekawsze- Ener(icznie wydawa ko"endy& a !aki obracay si# < w
!rawo& w lewo& !ozio"o& !ionowo < w 'edny" ryt"ie& tworz,c
sko"!likowany wz*r- 3zisia' nikt si# nie !o"yli4 by z nich du"ny-
< :le--- < zacz, rudzielec- 5ird obr*ci si# do nie(o-
< 6"iesz walczy/ "iecze"D
< Niezbyt dobrze& ale---
< $e kostury s, du+sze od "ieczy- Nie "o+esz ni"i 1echtowa/ z
"iecza"i& ale "o+esz dA(a/ < tak sa"o& 'ak szturchasz bydo w za(rodzie-
My7lisz& +e trudnie' !rzewr*ci/ +onierza& ni+ !oruszy/ krow#& 'e+eli
!rawidowo zadasz ciosD
< C*+--- nie- :le "y7lae"---
< Je7li chcesz uczy/ si# ode "nie--- : wa7ciwie& to 'ak "asz na i"i#D
< )elis-
< )elisie& 'e+eli chcesz uczy/ si# ode "nie& to !ierwszy" zadanie" b#dzie
!os!rz,tanie te(o 7"ierdz,ce(o obozuH < Nie za"ierza by/ tak obcesowy&
ale !owiew wiatru do!iero co na!eni "u !uca s"rode"-
< :le co to "a ws!*lne(o z---
< $ak czy nieD
< No c*+& tak& ale---
5ird !otoczy wzrokie" !o z(ro"adzonych w obozie "#+czyznach& z
kt*rych wi#kszo7/ wy!rostowaa si# czu'nie& wietrz,c zwad#- 3wa' nie <
o!ierali si# o ska#& a trzeci kuca !rzy nich-
< Co i" 'estD < za!yta-
)elis zerkn, w ta"t, stron# i wzruszy ra"iona"i-
< Si" "a (or,czk#& a Pirin bie(unk#---
< : ty si# !ytasz& cze"u s"r*d 'est wa+nyH Nie "ieli7cie ubikac'i ta"&
sk,d !ochodzicieD Czy babcie nicze(o was nie nauczyyD
)elis s!,sowia-
< Nie "a"y !rawie +adnych narz#dzi& a tuta'& z dala od "iasteczek& nie
'est atwo---
5ird !rychn,- By w 7wietny" nastro'u& czu',c& 'ak suszny (niew uderza
"u do (owy& niczy" krze!kie ale-
< My7leli7cie& +e wo'aczka b#dzie atwaD My7leli7cie& +e !rowadzenie
wo'ny b#dzie atweD < Je(o sier+ant cz#sto !owtarza te sowa- Miay
dobry ryt"- )elis z"ierzy (o wzrokie"& lecz nic nie !owiedzia- 5ird
kontynuowa; < .a!yta'cie kt*re(o7 z nich < 8%isa albo 3ia"oda < czy "y
"ieli7"y wi#ce'& kiedy zaczynali7"y- .a!yta'cie ich& czy nasz ob*z czu/ z
daleka-
Cz#7/ "#+czyzn wstaa i zbli+aa si# do nich !owoli- 5ird nie wiedzia&
czy !rzybywali z odsiecz, swe"u !rzyw*dcy& czy !rowadzia ich czysta
ciekawo7/- )elis roze'rza si# dokoa w !oszukiwaniu ws!arcia-
< Nie da rady < tute'sza zie"ia nie nada'e si# do ko!ania kloak-
Wystarcza',co trudno zdobywa/ na" +ywno7/ i---
W,czy si# wysoki "#+czyzna-
< : co ty by7 zrobi& !rzybyszu& (dyby7 ob', tuta' ko"end#D : "o+e to
tylko !uste sowaD
5ird ostentacy'nie uni*s brwi-
< Chcecie& +eby7"y wa" !okazaliD Czy wolicie dale' tak +y/D
< Poka+ na"H < )elis s!lun,- < 3ale'& !rzekona'"y si#& cze(o dokonasz-
< $woi ludzie "usz, na" !o"*c < ozna'"i 5ird- )elis wzruszy
ra"iona"i-
< Ja i"- te(o nie naka+#- S!r*bu' sa"-
< Czy odda'ecie "i dow*dztwoD < .a!ada absolutna cisza4 wszyscy
wstrzy"ali oddechy- )elis zblad i zacisn, szcz#ki- Pote" rozo+y r#ce-
< Na 'eden dzie=- $o "o+e by/ interesu',ce- >czywi7cie& nie "a"y czy"
was !ocz#stowa/ na kolac'#- < 5ird by !ewny& +e ka"a& ale u7"iechn,
si#-
< Przynie7li7"y wasny !rowiant4 starczy (o r*wnie+ na !owr*t <
o7wiadczy- Po czy" obr*ci si# do swoich ludzi i kaza i" si# roze'7/ < ---
3o (ru! zadaniowych- < Nast#!nie !odni*s (os& by usyszeli (o wszyscy
w obozie; < Macie dwa !askudne !roble"y- Pierwszy to nieczysto7ci& od
kt*rych choru'ecie- Potrzebu'ecie dobre(o& (#bokie(o rowu daleko od
stru"ienia-
< .ie"ia tuta' 'est ka"ienista < !owiedzia wysoki "#+czyzna- < Nie
"o+e"y ko!a/ w nie' !alca"i-
< )ori- < 5ird wyci,(n, r#k# i )ori !oda "u ostrze sz!adla- < >to
sz!adel& o ile zao!atrzycie (o w trzonek- to7 "o+e !rzyci,/ tyczk# i---
< Ja to zrobi# < zao1iarowa si# dr,(al- >br*ci si# na !i#cie i odszed- 5ird
!atrzy za ni" !rzez chwil#& !o czy" kontynuowa;
< Macie co7 do noszeniaD < za!yta (ru!#- Po chwili ciszy kto7 wskaza na
wisz,cy nad o(niskie" cza'nik i drewnian, "isk#- 5ird u7"iechn, si# do
nich- < $o wi#ce'& ni+ "ieli7"y < ozna'"i- < Brakowao na" cza'nika-
:le nie brudzi"y naczy=- $ri(o& !otrzebu'# !ar# koszy- Czy kt*ry7 z was
wie& 'ak sie'e wy!lataD
< M#+czyzna wy!lata',cy koszeD < za!yta kto7& cicho (wi+d+,c- 5ird
wyci,(n, r#k#& !owstrzy"u',c $ri(# Jra"i# $ri(i 'u+ ta" byo <
!rzewidywalny 'ak zawszeK-
< Nie 7"ie'cie si#4 $ri(a 'est dobry" +onierze" i wie& +e za!asy
!o"a(a', wy(rywa/ wo'ny- 6czcie si# od nie(o- Potrzebu'e"y koszy&
+eby !rzenie7/ te 7"ierdz,ce nieczysto7ci do dziury& kt*r,--- < kiwn,
(ow, w stron# wysokie(o "#+czyzny& kt*ry !rzyci, dr,( i wa7nie z ni"
wraca < --- w ty" celu wyko!iecie-
< Nie za"ierza" rusza/ te(o 7wi=stwaH < !arskn, kto7 z dru(ie' strony
o(niska- 5ird usysza sz"er a!robaty oraz !ene rozbawienia chichoty
'e(o ludzi-
< 9uszcie to 7wi=stwo& albo ruszcie si# st,d < od!ar 5ird- < $o was zabi'a
i doskonale o ty" wiecie-
< $o nie wszystko < dobie( zza 'e(o !lec*w (os 8%isa- < B#dzie
nakazywa wa" k,!iel& a kiedy kt*ry7 si# zatnie& do!ilnu'e& +eby7cie
!rze"yli ran# "ydlany" korzenie"- Poza ty"& nikt nie "a ochoty 'e7/ w
ty" 1etorze- Po !rostu !ozb,dAcie si# (o-
5ird u7"iechn, si# do swoich ludzi i !odszed do o(niska- . cza'nika
unosia si# !ara& ale !rzez !anu',cy s"r*d nie "*( wyczu/& co byo w
7rodku-
< Co ta" 'estD < za!yta do(l,da',ce(o o(nia "#+czyzn#-
< Pa!ka z ziarna- Je"y ', od "iesi#cy& chyba& +e kto7 za!ie we wnyki
kr*lika& albo zna'dzie k#!# 'a(*d-
< ?adne(o chlebaD
M#+czyzna s!o'rza na nie(o s!od !rzy"kni#tych !owiek-
< Jeste7 (os!odyni,D Ni(dy nie nauczye" si# wy!ieku chleba- Poza ty"&
wy"a(a to s!rz#t*w& kt*rych tuta' nie "a"y < .dob#dziecie 'e- < 5ird
!okle!a roz"*wc# !o ra"ieniu i zostawi (o o(l,da',ce(o si# za ni" i
roz(arnia',ce(o !o!i*& za"iast drew-
$eraz chorzy- .dawa sobie s!raw#& ile "ia szcz#7cia& +e s!o7r*d 'e(o
+onierzy nikt 'eszcze nie zachorowa- Cho/ stara si# !iel#(nowa/ "atk# i
Mali& o sztuce uzdrawiania wiedzia bardzo "ao- >czywi7cie& czysto7/ <
wszyscy wiedzieli& +e od*r i brud !rzyci,(ay duchy (or,czki- Na'aday
si# i "no+yy w ty"& co !rzy!rawiao zdrowych ludzi o choroby- Nie"al
nie"o+liwy" byo utrzy"ywanie takie' czysto7ci& +eby wszystkie
odstraszy/ J"atka u!ieraa si#& +e nawet !la"ka stare(o "leka "o(a
nakar"i/ wystarcza',co wiele duch*w& +eby ze!suy cay nast#!ny ud*'K&
nie"nie'& i" czy7cie'& ty" le!ie'-
8" bli+e' chorych !odchodzi& ty" s"r*d by coraz silnie'szy- Jeden z nich
"ia ru"ie=ce (or,czki na !oliczkach i z trude" oddycha- .a"kn, oczy
i nie zwraca uwa(i na 5irda- 3ru(i& blady i s!ocony& wy"iotowa4
o!ieku',cy si# ni" "#+czyzna wyciera "u twarz- 5ird !oczu szar!ni#cie
za r#kaw i obe'rza si#- Pidi by nie"al r*wnie blady& 'ak ta"ten-
< Po drodze zebrae" troch# (o',ce(o ziela < "o+e !o"*c na (or,czk#-
:le nie "a" nawet krzty 1lanelli-
< Wrz,tek < !oleci 5ird- < Poszuka' inne(o (arnka i nabierz wody
kawaek w (*r# stru"ienia- < Pidi odszed& a 5ird z"usi si# do
!rzykucni#cia koo chorych- >!iekun !rzeszy (o wzrokie"-
< Nic dla nich nie zrobisz- $en ze"rze do rana4 !o"aca' "u (ow#- < 5ird
wyci,(n, r#k# do (or,czku',ce(o "#+czyzny& kt*re(o czoo
!rzy!o"inao roz!alony ka"ie=- < : ten wy'dzie z te(o za dzie= czy dwa&
niech tylko !rzestanie rzy(a/- >dda 'u+ wszystek doe"& ale nie "o(#
zabra/ (o do wychodka& chyba +e 'aki7 wyko!iecie-
< .nasz 1lanell#D < za!yta 5ird- M#+czyzna wzruszy ra"iona"i-
< Nie 'este" staruch, z talente" zielarki- : ty co& cho! czy babaD
5ird za!a (o za nad(arstek i 7cisn, tak& +e zaz(rzytay ko7ci- $a"ten
zblad--
< Cho!& o ile to sia czyni "#+czyzn,- :le ucieszyby" si# z kobiece(o
talentu uzdrawiania& (dyby "iao to uratowa/ ko"u7 +ycie-
S!rowadzali7cie uzdrowicielk#D
< $ak- )elis !rzy!rowadzi 'edn, ze wsi do= dni te"u& kiedy by tuta' 'eno
Ja"is- :le ona bya 'ak ty& stra7nie wra+liwa na za!achy- Powiedziaa& +e
zani" co7 zrobi& b#dzie"y "usieli tuta' !os!rz,ta/- No to )elis !owiedzia
'e' to& co tobie i !osza sobie& zatyka',c nos-
5ird !u7ci r#k# "#+czyzny i !odni*s "okr, od wy"iocin sz"at#-
< $o "u nie !o"o+e& co na'wy+e' !obudzi do dalszych wy"iot*w- <
Cisn, sz"at# !recz i odwr*ci si# z !owrote" do chore(o& kt*ry wbi'a w
nie(o s!o'rzenie oszalae(o& zaszczute(o zwierz#cia- < S!r*bu'# ci !o"*c&
'e+eli zna'dzie"y 1lanell# i zdoa"y !rzenie7/ ci# w czyste "ie'sce--- <
."usi si# do u'#cia brudnych doni "#+czyzny i zdoa nie wzdry(n,/ si#&
(dy ta"ten 'e zacisn,-
< Prosz#& !anie--- !rosz#---
< S!r*bu'#- < 5ird !rzeni*s wzrok na !onure(o o!iekuna- < Mo+esz i7/
si# u"y/4 za'", si# ni" "oi ludzie-
< . !rzy'e"no7ci,- < 9ozw7cieczony "#+czyzna odszed& rozciera',c
z"ia+d+ony nad(arstek-
5ird roze'rza si# dokoa- Ier1 z (ru!y obozowe' !odni*s 7"ierdz,c,
sz"at# !atykie" i ni*s ', do stru"ienia- S!o7r*d krzak*w dobie(ay
dono7ne od(osy wbi'ania sz!adla w (leb#- Podszed 8%is-
< Chcesz ich !rzenie7/D Mo(# !osa/ ko(o7 !o +erdzie---
< >wsze"- B#d# r*wnie+ !otrzebowa wiadra czyste' wody& o ile 'akie7
zna'dziesz- Czy kto7 o!r*cz Pidie(o wie& 'ak wy(l,da 1lanellaD
< .a!yta"- $e sz"aty na sznurku nie s, cakie" czyste& ale z !ewno7ci,
czystsze od te(o--- < 8%is !okaza na !rze"oczone (a(any !od dw*'k,
chorych-
< B#dzie"y ich !otrzebowa/& ale nie tuta'- Nie "a sensu ich brudzi/- <
5ird !o kolei rozwar !alce chore(o i wsta- Pidi schodzi ze zbocza z
!eny" wiadre" < czy "usia i7/ a+ tak wysoko& by znaleA/ czyst, wod#D
Wok* $ri(i zebraa si# (ru!ka "#+czyzn4 !ewnie !okazywa i"& 'ak
wy!lata/ kosze- :rtha < kto "u to !owiedziaD zastanawia si# 5ird <
ostro+nie z(arnia do 'akie(o7 worka !o!i* z chodne(o obrze+a
!aleniska- ucharz wy(l,da na w7cieke(o& ale nie !rzeszkadza "u-
5ird !oszed nad stru"ie= i wzdry(n, si#- Wy(l,da& 'akby wyle(iway
si# w ni" 7winie& a !achnia 'eszcze (orze'- Na brze(ach walay si#
!ozostao7ci !o du(i" obozowaniu- 9oiy si# nad ni"i "uchy& wzbi'a',c
si# ch"ura"i& kiedy !odchodzi- Cz#7/ nieczysto7ci w!ada do wody i
roz"i#ka tak& +e trudno byo 'e wyowi/- Stru"ie= by zanieczyszczony
od tak dawna& +e ka"ienie obrosy 'asnozielony"i wodorosta"i& kt*rych
+ywy kolor stanowi dobitny dow*d na stae dostawy brudu- Na'le!ie'
byoby !rzenie7/ cay ob*z& ale nie "*( zrobi/ te(o sa"-
< )u'- < 3ia"od stan, za 'e(o !leca"i- < Jest (orze'& ni+ !a"i#ta"- :le
"o+e to ty od"ienie7 "*' nos-
< Cholerny wstyd < warkn, 5ird- .n*w o(arn, (o (niew& lecz ty" raze"
by to (niew !owolny i du(otrway& kt*ry b#dzie !on, w ni" !rzez wiele
dni- < Wystarcza',co ci#+ko "y7le/ o wo'nie z !ana"i& ich +onierza"i i
broni,- Nie "o+e"y dodatkowo walczy/ ze sob,- W +adne' wsi nie
wy(l,da tak Ale- Ci ludzie !rzybyli tuta' z le!szych "ie'sc- Powinni
wiedzie/-
< My te+& ale nie robili7"y te(o& do!*ki na" nie kazae7- B,dA
s!rawiedliwy& 5irdzie i !owiedz; czy kiedy bye7 cho!ce"& robie7
wi#ce'& ni+ wy"a(a od ciebie o'ciecD :lbo tw*' sier+antD
< 3orose" < burkn, 5ird& od!#dza',c ws!o"nienia "odzie=cze'
roz!aczy- Czy "atka na!rawd# "usiaa (rozi/ "u bicie"& +eby !o"y
sko!ki na "lekoD Czy o'ciec cz#sto s!uszcza "u lanie za zostawienie
brudnych narz#dziD Westchn, ci#+ko- < $o !rawda& bye" taki sa"- :le
teraz s, dorosy"i "#+czyzna"i i !owinni by/ ",drze'si-
< Naucz ich tak& 'ak nauczye7 nas-
< Szkoda& +e nie "o(# !rzenie7/ obozu- Natych"iast- W te' chwili-
3ia"od u7"iechn, si#-
< Mo+e 'utro- Patrz,c na to& co robisz& "o+e ci si# uda/-
5ird !o!atrzy "arkotnie na brud u swych st*!-
< Nie !rzeniesie"y te(o wszystkie(o dzisia'- Chyba reszt# trzeba b#dzie
!rzysy!a/ !o!ioe"- < >be'rza si# i zawoa :rth#- < Mo+e nie
wystarczy/& ale !ostara' si# !osy!a/ to wszystko !o!ioe"- W (*rze i w
dole stru"ienia- $ylko w nic nie wde!ni'-
< 3obrze& 5irdzie-
6da si# zobaczy/& 'ak idzie z rowa"i kloaczny"i& "i'a',c !o drodze
$ri(#& kt*ry trzy"a 'eden ze swych EszybkichF koszy < !aski i
!rzy!o"ina',cy y+k#-
< 5irdzie& byoby szybcie'& (dyby7"y "ieli "otyk#& kt*r, "o(liby7"y
!rzekada/ to wszystko !rosto do kosza- < 9ozwi,zanie stwarza',ce
kole'ny !roble"& !o"y7la 5ird& lecz 'eden z tute'szych s!o'rza na nich z
zaskoczenie" i !owiedzia;
< Ma"y "otyk#& tyle +e drewnian,---
< Wystarczy < orzek 5ird- < $ri(a& nie s,dz#& aby udao si# !rzenie7/ to
wszystko dzisia'& nie"nie'& zobacz& co da si# z ty" zrobi/- < M#+czyzna
!okiwa (ow, wy',tkowo nie robi,c !onure' "iny- $o z !ewno7ci,
'edzenie +ab s!rawiao& +e czowiek robi si# dra+liwy na !unkcie !ewnych
s!raw& okazu',c si# 'ednocze7nie tak rozs,dny"& kiedy !rzychodzio do
rozwi,zywania !roble"*w& uzna w "y7lach 5ird-
Miarowy stukot sz!adla zawi*d (o do wyko!u- Wysoki "#+czyzna& kt*ry
!rzyci, dr,( na trzonek do sz!adla& ry (leb# zakrzywion, tyczk,
s!ulchnia',c ', dla ko!acza- Czterech innych < dw*ch 5irda i dw*ch
tute'szych < wybierao z zie"i ka"ienie- 9*w by wystarcza',co (#boki i
!rosty& ale ni(dy nie wytrzy"a na(ro"adzenia si#& 'akie "iao "ie'sce na
brze(ach stru"ienia- Wystarczy za to do obecnych i !rzyszych !otrzeb-
< )ori--- < Je(o syn wa7nie ko!a4 !odni*s wzrok- < Potrzebu'e"y dou
na stare nieczysto7ci- Wyko!"y (o (#bie' w lesie& z dala od te(o "ie'sca-
< )ori !okiwa (ow, i zarzuci sobie sz!adel na ra"i#- 9eszta !atrzya to
na nie(o& to na 5irda- < :rtha !rzyniesie !o!i*4 kazae" "u u+y/ tyle& ile
"a& lecz zawsze "o+na !rzynie7/ wi#ce'-
< Czy $ri(a "a 'u+ koszeD < za!yta )ori-
< $ak& 'ak r*wnie+ "otyk# do ich na!eniania- < 5ird s!o'rza w niebo4
niedu(o zacznie si# z"ierzcha/- < Nie sko=czy"y dzisia'& ale
!rzyna'"nie' "o+e"y zacz,/-
3r,(al o!ar si# na tyczce i !rzy'rza 5irdowi-
< Przy!o"inasz "i tat#- >n te+ zawsze zaczyna !rac# od razu-
5ird u7"iechn, si#-
< Po !rostu !rzy!o"nia "i si# "*' o'ciec- < >dwr*ci sie' !ewny& +e )ori
!oradzi sobie z (ru!k, "#+czyzn- 3o te' !ory Pidi !owinien 'u+ za(rza/
wod#--- .a!o"nia& +e !osa 8%isa na !oszukiwanie ko(o7& kto wiedziaby&
'ak wy(l,da 1lanella- : (dzie !odzieway si# (ru!y !rowiantoweD
Po !owrocie na !olan# odnotowa u"iarkowan, aktywno7/- Pidi !ochyla
si# nad kube" !aru',ce' wody& (warz,c z tute'szy" kucharze"& kt*ry
"ia teraz znacznie weselsz, "in#- )elis zde'"owa !ranie ze sznura- 8%is&
Cob i Ier1 kucali !rzy chorych- oo o(niska !o'awia si# sterta chrustu4
!orozrzucane s!rz#ty zebrano w schludne stosy- Wy(l,dao to znacznie
le!ie'& a on "*( !rze"ierzy/ kotlink# bez !otykania si# o kawaki
drewna& albo czy'7 !rze(niy but- Je(o ludzie i tute'si !oruszali si# tak&
'akby "ieli co7 do zrobienia i 1aktycznie to robili- ucharz !o"acha do
nie(o i 5ird ruszy do o(niska-
< Cho!ak "*wi& +e 'est tw*' < z(adza si#D
< $ak- < 5ird z"ierzwi Pidie"u wosy- < Na'"odszy-
< Masz odwa(#& +eby ci,(n,/ ze sob, cho!aka na wo'n#-
5ird obrzuci (o ci#+ki" s!o'rzenie"-
< Nie "iae" wyboru- Wyrzucili "nie z (os!odarstwa& !oniewa+ ",+
"o'e' +ony !r*bowa ', broni/--- a 'a uderzye" 'edne(o z nich--- 'ak
r*wnie+ Pidi& 'e7li 'u+ o ty" "owa& "i"o i+ 'est 'eszcze cho!ce"-
< >ch- $wo'a c*rka--- u"araD
5ird !oczu w (owie zna'o"e !ulsowanie4 Pidi !oo+y "u do= na
ra"ieniu i do!iero teraz zauwa+y& +e zwin, r#k# w !i#7/-
< Nie- ?y'e < tak !rzyna'"nie' syszae" < ale stracia dziecko- 8 wci,+
"o+e u"rze/- Nie wie"-
M#+czyzna !rzekn, 7lin# i odwr*ci wzrok-
< Prze!rasza"- < Po chwili& !odczas kt*re' 5ird stara si# us!okoi/& doda;
< Cho!ak !rzyni*s "i zioa do !rzy!rawienia !osiku- 8 dzikie cebule-
Wi#kszo7/ cho!c*w nie zna si# na ty"-
< Je(o "atka i siostra "iay talent zielarstwa- Pidi szybko si# uczy-
< Nie 'est 'eszcze (otowe& tato& ale "o+e !o"*c- < Pidi wskaza na
!aru',cy kube& w kt*ry" 5ird do!iero teraz do'rza !arz,ce si# li7cie-
Wci,(n, !ar# o ostry" za!achu-
< Przyna'"nie' adnie !achnie- < Nala troch# do "iski i zani*s chory"-
B#dzie "usia !a"i#ta/& +eby nie 'e7/ z nie'& zani" 'e' nie u"y'e- :le 8%is
znalaz drewniany kubek& z kt*re(o korzysta (or,czku',cy "#+czyzna-
5ird ostro+nie !rzela do= (or,cy !yn- 8%is i Cob rozebrali (o i ob"yli
czyst, wod,- 5ird nie "ia !o'#cia& co to bya za (or,czka4 od "#+czyzny
bia kwa7na wo= choroby& ale nie roz!oznawa 'e'-
< >budzi si#D
8%is wzruszy ra"iona"i-
< >tworzy oczy& kiedy !o raz !ierwszy dotkn#li7"y (o wil(otn, sz"atk,&
ale nic nie !owiedzia-
5ird !rzytrzy"a !aru',cy kubek !od nose" chore(o- M#+czyAnie
zadr(ay nozdrza-
< 6nie7"y (o i !rzekona'"y si#& czy 'est w stanie !i/-
Cob zrobi zanie!oko'on, "in#-
< 6zdrowicielka w nasze' wsi zawsze !owtarzaa& +e nie nale+y z"usza/
do !icia takich& co si# nie obudzili-
< $ylko yk- < 5ird by !ewny& +e "#+czyzna u"iera& czu 'ednak& +e "usi
s!r*bowa/- 8%is uni*s (o& a 5ird !rzyo+y "u kubek do war(- iedy
'ednak s!r*bowa nala/ "u troch# do ust& na!ar wyciek na zewn,trz- 5ird
westchn,- < C*+- S!r*bu'e"y !onownie& 'e7li si# obudzi-
< My7lisz& +e si# obudziD
< Nie- :le nie 'este" uzdrowiciele"4 "o(# si# "yli/-
>br*cili si# do dru(ie(o chore(o- 5ird !o"*( Ier1owi u"y/ (o czyst,
wod, i ubra/ w na'czystszy str*'& 'aki znaleAli- Brzydzi si# dotyku le!kie'
sk*ry ta"te(o < !rzy!o"inaa "u 8ss#& kt*ra tak cz#sto chorowaa- 3ali
"u na!i/ si# wody4 nie zwr*ci 'e'& co natchn#o 5irda nadzie',- 9oze'rza
si# !o obozowisku i zobaczy $ri(#& dAwi(a',ce(o do s!*ki z nieznany"
"u "#+czyzn, kosze z nieczysto7cia"i do zaro7li- :rtha wr*ci do
o(niska& z(arnia',c kole'n, !orc'# !o!iou-
< My7lisz& +e !rzy'", !ocz#stunekD < za!yta Cob- 5ird "y7la o ty"
sa"y"- .wycza'nie nie wiedzia-
< Je7li to zrobi,& !rzed !*noc, zaci,(n, si# do nasze' ar"ii < orzek z
u7"ieche" 8%is- < Wci,+ uwa+a"& 5irdzie& +e to ta"ten !ierwszy !lacek
za!ewni ci "ie'sce w obozie-
5ird od!owiedzia u7"ieche"-
< Byli7cie na to za twardzi- >sobi7cie stawiae" na wiewi*rki )orie(o-
Nie"nie'& znacie zwycza'e; 'e+eli z'edz, nasz, +ywno7/& a "y nie
skosztu'e"y ich& !rzy'"u', na siebie zobowi,zanie& a "y ochron#- :
!owiedzieli !rzecie+& +e nie !odziel, si#-
< )elis tak !owiedzia- Mo+e +aowa/& +e !r*bowa by/ za s!rytny-
< Mo+e"y ich !ocz#stowa/- < 5ird wsta i wr*ci do o(niska- Bardzo
1ortunnie wa7nie wr*cia 'edna z dru+yn !rowiantowych& rado7nie
dAwi(a',c tusz# "ode(o 7winiaka-
< Je+eli w te' sytuac'i nie !odziel, si# 'edzenie" < sze!n, Ier1 < to s, tak
!o"yleni& +e nie chce"y ich u nas-
< Sk,d (o wzi#liD < wy"a"rota 5ird- < Nie obrabowali czy'e(o7 chlewa&
!rawdaD < iedy !oruszenie us!okoio si#& dowiedzia si#& i+ natra1ili na
stadko dzik*w& ucztu',ce na (rzybach i starych +o#dziach !od d#ba"i-
Jeden !ad& szcz#7liwie tra1iony !rzez szkolone(o !rzez )orie(o !rocarza-
< 6znae"& +e wystarczy dla nas& wi#c kiedy reszta ucieka& a ten !ad
oszoo"iony& !rzydusili7"y (o do zie"i i !oder+n#li7"y (ardo-
< : reszta nie wr*cia- Mieli7"y szcz#7cie- < 5ird !rzy'rza si#
s!ryskany" krwi,& brudny"& ale zadowolony" z siebie "y7liwy"& a
!ote" !otoczy wzrokie" !o tute'szych& (odnych 'ak wilki-
< 6!olowali7"y (o& ale za"ieszkiwa wasze lasy < obwie7ci dono7nie& by
wszyscy usyszeli- < Podzieli"y si# ni" z wa"i-
$ubylcy obe'rzeli si# na )elisa& kt*ry rozo+y r#ce-
< W !orz,dku& ale 'edyne& co "a"y& to !a!ka z ziarna-
5ird odetchn, z ul(,- >bie strony !owinny !odzieli/ si# 'edzenie"4 to
tworzyo wza'e"ne zobowi,zania-
< . rado7ci, !odzieli"y si# z wa"i ty"& co "a"y i !rzy'"ie"y to& co
"acie wy- < Mia ochot# nale(a/& +eby wszyscy < 'e(o ludzie i tute'si <
u"yli si# !rzed !osikie"& lecz !rzy tak zanieczyszczony" stru"ieniu
byo to nie"o+liwe- .woa sw*' oddzia& kiedy kucharz i 3ia"od
!rzy(otowywali ro+en do u!ieczenia !rosiaka i !rzy!ilnowa "ycia r,k-
Nikt nie wyra+a s!rzeciwu4 wr#cz wydawali si# du"ni& "o(,c
zade"onstrowa/ le!sze zwycza'e od tubylc*w- Co do!rowadzio do
(watowne(o szorowania r,k !rzez tych ostatnich& a to z kolei wielce
ucieszyo 5irda-
Wkr*tce wo= !ieczone' 7wini stu"ia s"r*d obozu- ucharz zebra
wyta!ia',cy si# z !rosi#cia sos i doda (o do !a!ki& do!rawione' sol, z
sakiewki 5irda- .ani" dzik by (otowy& 5ird zd,+y nieAle z(odnie/-
3zi#ki !ieczone"u !rosiakowi& !a!ce i chlebo"& kt*re ze sob, !rzynie7li&
'edzenia byo w br*d& a roz"owy !rzy o(nisku toczyy si# w
!rzy'acielskie' at"os1erze- W !ewne' chwili 'eden z tute'szych wsta i
ruszy w stron# stru"ienia-
< Skorzysta' z nowe(o rowu < odezwa si# 5ird- M#+czyzna zatrzy"a si#-
< :le 'est cie"no- Nie zna'd# (o-
< Cob& !o"*+ "u-
M#+czyzna otworzy usta w !rote7cie i zaraz 'e za"kn,- Cob wsta z
+a(wi, z o(niska-
< $#dy < !owiedzia-
< :le "y zawsze--- < zacz, "#+czyzna& !atrz,c na )elisa-
< Posucha' ich < !owiedzia )elis- < Podzielili si# z na"i dzikie"4 "o(,
na" "*wi/& (dzie "a"y si# wy!r*+nia/-
5ird obudzi si# !rzed 7wite"- >d*r !rzedosta si# do 'e(o sn*w& w
kt*rych ucieka "roczny"i tunela"i !rzed czy"7 o 'adowitych kach i
s"rodliwy" oddechu- Je(o ludzie le+eli !ozwi'ani w k#bki !od d#ba"i&
(dzie na'"nie' 7"ierdziao- $ubylcy !owyci,(ali si# !rzy o(nisku- 5ird
!oszed do rowu& a !ote" wr*ci do o(niska i roz(arn, !o!i*- .anosio
si# na !o(odny dzie=& ale rosa z"oczya ka"ienie- Nie odwa+y si# usi,7/
na nich& do!*ki nie wyschn,- .a'rza do chorych i odkry& +e ten z
(or,czk, z"ar w nocy- 3ru(i s!a& bez trudu oddycha',c- 3orzuci drew
do o(nia& wzi, wiadro i ruszy w (*r# stru"ienia- Wraca',c& s!otka
)orie(o z dru(i" wiadre"-
< $ak wa7nie "y7lae" < rzuci "odszy "#+czyzna- < Wiedziae"& +e
b#dziesz chcia wi#ce' 7wie+e' wody-
< Pi#/dziesi,t krok*w st,d do !otoku w!ada czysty stru"yk- Poszede"
wzdu+ nie(o i znalaze" 'eziorko--- chyba 'est ta" Ar*do-
< $o sa"o !owiedzia Pidi& kiedy (o za!ytae"- )elis !yta o ciebie-
< $akD < 5ird wr*ci do obozu& ostro+nie stawia',c sto!y& by nie
wychla!a/ wody z wiadra- )elis "*( obudzi/ si# z 'edny" z dw*ch
!lan*w& a 5ird "ia nadzie'#& i+ tute'szy !rzyw*dca oka+e si# rozs,dny-
Chocia+ w,t!i w to < trudno byo nazwa/ rozu"ny" ko(o7& kto tkwi we
wasny" brudzie- Poza ty"& +aden "#+czyzna nie rozstawa si# atwo z
wadz,-
Jednak )elis wybra trzeci, dro(#& o kt*re' nie !o"y7la 5ird-
< 9oz"awiae" ze wszystki"i < ozna'"i& (dy tylko 5ird !o'awi si# na
!olanie- < Chc, !*'7/ za tob,- 6wa+a',& +e wiesz& 'ak dowodzi/ ar"i,- <
5ird !ostawi wiadro !rzy o(nisku i za"ru(a ocza"i- Nie s!odziewa si#&
+e )elis !oroz"awia z !ozostay"i na osobno7ci-
< : tyD < za!yta-
)elis zaczerwieni si#4 rudowosy" !rzychodzio to z atwo7ci,-
< ?au'#& +e nie dokonae" te(o& co ty < wyzna- < ?au'#& +e nie
!o"y7lae" o ty" wszystki"- Sa" sku!ie" si# wy,cznie na walce <
!r*bowae" nauczy/ si# szer"ierki---
5ird s!o'rza "u w oczy-
< Chcesz !*'7/ "o', dro(,& czy wasn,D
< .ostan#& 'e7li "i !ozwolisz-
< .wiode7 "nie < !rzyzna 5ird- < My7lae"& +e roz(niewasz si# i
ode'dziesz-
< Czu'# (niew < od!ar )elis- < :le !ost#!owae7 uczciwie i nie chciae7
"nie rozzo7ci/- PrawdaD
< Nie- Przyna'"nie'--- < !rzy!o"nia sobie wczora'sz, w7cieko7/ < ---
!rzyna'"nie' na !ocz,tku- $o wy(l,dao na takie "arnotrawstwo-
Podwadni )elisa obserwowali czu'nie ich konwersac'# z oddali- >d!r#+yli
si#& kiedy 5ird i )elis u7cisn#li sobie donie-
3zie= s!#dzili na s!rz,taniu obozu& a nowi rekruci uczyli si# syste"u
5irda- olac'a nie bya 'u+ tak, uczt,& !oniewa+ te(o dnia "y7liwy" nie
!oszcz#7cio si#- .a to w obozie !rzestao tak 7"ierdzie/& a Pidi za!arzy
chore"u dwa kubki 1lanelli- $en !rzyna'"nie' nie u"ar i !rzez cay dzie=
nie wy"iotowa-
< Co terazD < za!yta )elis& (dy tak siedzieli !rzy do(asa',cy" o(nisku- <
.a"ierzasz szkoli/ nas !rzez kilka doni dni& a !ote" !rze',/ kole'n,
(ru!#D
5ird ziewn, i !rzeci,(n, si#- By bardzo z"#czony-
< Nie < odrzek- < Nie& "a" inny !lan- a"ienny r,( "usi nauczy/ si#
+onierki& ale ni(dy nie z(ro"adzi"y wystarcza',co du+o banit*w& by
!rowadzi/ wo'n#- Musi"y znaleA/ s!os*b na !rzeszkolenie ka+de(o- W
do"u- Podczas !rac !olowych& le!ienia (arnk*w i innych rob*t-
< JakD < za!yta siedz,cy obok nie(o Cob-
< Jutro < od!ar 5ird- < Wy'a7ni# wa" wszystko 'utro-
9ozdzia CO
5ird odkry& +e nowi szybko !odchwycili !o"ys ciche(o !odr*+owania
ze zwiadowca"i z tyu i z !rzodu kolu"ny- Po!rowadzi ich wzdu+
stru"ienia& nad kt*ry" obozowali- Wy(l,dao na to& +e chory wydobrze'e4
nie7li (o w siatce zawieszone' na dr,(u- a+dy ni*s cz#7/ ekwi!unku&
(dy+ 5ird nie za"ierza wr*ci/ do obozowiska& do!*ki nie oczy7ci si# ono
z u!ywe" czasu-
< Przy!uszcza"& +e b#dziesz kaza na" ko!a/ kloaki !rzy ka+dy"
!osto'uD < za!yta )elis-
< $ak- < 5ird (otowy by z(ro"i/ (o s!o'rzenie"& lecz )elis tylko
!okr#ci (ow, i u7"iechn, si#- .atrzy"ali si# w !oudnie na od!oczynek
w cieniu wz(*rza& (dzie zaro7la si#(ay i" zaledwie czubk*w (*w-
Powietrze nad zbocza"i dr(ao w skwarze lata& wydobywa',c z krzew*w
ostry za!ach-
< .dradzisz na" wreszcie sw*' !lanD
5ird roze'rza si# !o !ozostaych- Wszyscy suchali4 ciekawio (o& 'ak
zarea(u',- Czy nadarzy si# le!szy "o"entD Nie s,dzi- .a"iast 'ednak
bez!o7rednio od!owiedzie/ )elisowi& za!yta;
< . ilo"a ludA"i zaczynae7D
)elis z"arszczy z na"yse" brwi-
< Nie 'a to zacz,e"--- ale (dy !rzyszede"& byy trzy donie ludzi- Pote"
z"ar 8rin& a !ote" do,czyo dw*ch nowych& !ote" sze7ciu& ale 'eden z
nich wkr*tce z(in,4 zranili (o- $rzy < cztery donie < ilo7/ ludzi wahaa
si#-
< : ile 'est (ru! i 'akie s, du+e wedu( ciebieD
)elis zacz, rysowa/ na zie"i co7 w rodza'u "a!y& by le!ie' sobie
!rzy!o"nie/-
< Syszae" o 'edne' na zachodzie < za two', wsi,--- 3ia"od !oszed ta"
kiedy7 i !owiedzia& +e "ieli "nie'& ni+ dwie donie ludzi- Na !*nocny
zach*d kole'na& ale syszae"& +e wszyscy zostali !o'"ani i straceni- 3wie
donie& "o+e trzy- to7 "*wi "i o du+e' (ru!ie na !oudniowy"
wschodzie < !i#/ < sze7/ doni ludzi& "o+e wi#ce'- Syszae"& +e "a',
!ola i s, w stanie sa"odzielnie si# wy+ywi/- 5ird !okiwa (ow,-
< $ak "y7lae"- Mo+e by/ wi#ce' (ru!& ale na tyle nielicznych& by rolnicy
zdoali 'e wykar"i/- Nie "o+e"y utrzy"ywa/ si# sa"i- Czyli dzie= < dwa
dni !odr*+y "i#dzy (ru!a"i& z kt*rych ka+da wykorzystu'e dwieMtrzy
wioski- : wsie s, zbyt ubo(ie- Cztery donie to du+a (ru!a4 !i#/ to zbyt
wiele dla wi#kszo7ci z nich- : bez od!owiednie' dbao7ci o otrzy"ywane
!o+ywienie cz#7/ si# "arnu'e- ilka lat te"u 3ia"od !owiedzia "i& +e
a"ienny r,( "a wystarcza',c, si#& by !rowadzi/ wo'n#& ale dziesi#ciu
+onierzy tuta'& !i#tnastu ta"& a dwudziestu 'eszcze (dzie indzie' nie
stworzy ar"ii- Musz, by/ raze"- .or(anizowani- Ws!*lnie /wicz,cy
"anewry-
< :le nie rozu"ie"---
< Potrzebu'e"y a"ienne(o r#(u; "ie'sca& do kt*re(o "o(, uda/ si#
wy'#ci s!od !rawa lub !ozbawieni (os!odarstwa "#+czyAni- 0ecz 'eszcze
bardzie' !otrzebu'e"y ar"ii- :r"ii& kt*ra b#dzie !otra1ia wy+ywi/ si#
!odczas szkolenia& "ie/ (dzie "ieszka/& w co si# ubra/---
< $o nie"o+liweH
< Nie& nie z(adza" si#- < 5ird w#drowa wzrokie" !o twarzach- <
Wszyscy byli7"y (os!odarza"i& rze"ie7lnika"i < utrzy"ywali7"y si#
sa"i& budowali do"y < a wieczora"i siadywali7"y na !odw*rkach i
roz"awiali7"y-
< $ak& a ty sa" nie chciae7 "ie/ nic ws!*lne(o z wo'aczk,& do!*ki "iae7
swo'e (os!odarstwo < zauwa+y 7"iao 3ia"od-
< $o !rawda& !oniewa+ chciae7& +eby" wy"yka si# z wioski i uczy was
"usztry--- >!uszcza do" i !rac#& ryzyku',c !odw*'ny" wykrycie"& +eby
szkoli/ obcych- $eraz twierdz#& +e nie "iae" rac'i- 0ecz to& co
!owiedziae" wa" wtedy& !ozosta'e w "ocy- Przy!u7/"y& +e
!owiedzieliby7cie; EPozw*l& aby7"y nauczyli ci# walczy/ i broni/ si#
tuta'& w two'e' wasne' wiosce& ciebie i twych na'le!szych !rzy'aci*&
+eby7cie ra"i# w ra"i# bronili swoich !rzed !ana"i- F Nie uwa+acie& +e
"o'a od!owiedA "o(aby w*wczas brz"ie/ inacze'D
3u(a cisza- 3ia"od otworzy usta& lecz zaraz 'e za"kn,- )elis wyrwa
AdAbo trawy& !rze+u 'e i wy!lu- 9eszta "ilczaa& cho/ na ich obliczach
"aloway si# na'r*+nie'sze "y7li i e"oc'e- W ko=cu !rze"*wi $ri(a-
< Chcesz !owiedzie/& +e "a"y i7/ do wiosek i uczy/ rolnik*w te(o& cze(o
ty nauczye7 nasD
< $o si# nie uda < odezwa si# znienacka Ier1- < Nie "o+e < !anowie
zauwa+, to& ich stra+nicy r*wnie+- Cho!i /wicz,cy "usztr# !od ich
nosa"iD 3o wieczora roznie7liby nas na w*czniach-
< Nie w ka+de' wsi stac'onu', stra+nicy < zauwa+y 8%is- < 5dyby
wystawili wartownik*w& "a',cych baczenie& czy nikt nie idzie---
< Co wi#ce' < doda 5ird < !o"y7lcie& 'ak zbudowane s, nasze wsie-
Nie"al ka+dy do" "a wasne---
< Podw*rzeH < zawoa )ori i oczy "u !o'a7niay- < >toczone "ure" <
nikt nie zobaczy& chyba +e !rzez tyln, bra"#---
< .(adza si# < !rzytakn, 5ird- < Podw*rza- Wystarcza',co du+e& by kilku
"#+czyzn "o(o na nich /wiczy/ "usztr# i walk# ki'a"i- Nikt nie
zauwa+y wchodz,cych na !odw*rko ludzi& ani dobie(a',cych sta"t,d
haas*w- M#+czyAni !i', ale& dowci!ku',--- < Wte" !oczu w (ardle
a(odny s"ak !ynu s!ywa',ce(o !rzeykie"& roz(rzewa',ce(o ko7ci i
s!rawia',ce(o& +e starych o!owie7ci suchao si# 'ak nowych-
)elis wyd, war(i-
< Nie wszyscy w wiosce odwa+, si# na to--- Co z ty"i& kt*rzy od"*wi,D
Co b#dzie& 'e7li to z(osz,D
< .aczni'"y !o"au& od 'edne(o& dw*ch < "*wi dale' 5ird- Niech ludzie
sa"i zdecydu',& ko(o 'eszcze !o!rosi/- W "o'e' wsi nikt nie doni*sby
zarz,dcy& cho/ cz#7/ nie wzi#aby udziau- Niech siedz, w do"ach- :
(dyby nawet !rzyszli stra+nicy& to co zobacz,D 5ru!k# ludzi& 'ak co
wiecz*r (ada',cych ze sob, i 7!iewa',cych-
Po ich twarzach widzia& 'ak !o"ys za!uszcza korzenie i ro7nie-
>bserwowa roz!rzestrzenianie si# idei w (ru!ie- 6da si# < wiedzia to-
Po"ys !rzyszed "u kiedy7 do (owy z tak, si,& +e a+ obudzi si# z
(#bokie(o snu- Planowa (o wy!r*bowa/& ale !rzeszkodzia "u na!a7/ na
9ahi-
< : wi#c tak; ty szkolisz nas& a "y /wiczy"y z ni"i- My sa"i zdoa"y
dotrze/ do !i#ciuMsze7ciu doni wiosek& a (dyby w ka+de' wsi udao si#
wyszkoli/ cztery donie ludzi---
< :le czy s!r*bu'e"y w!rowadzi/ si# do nichD to7 z !ewno7ci,
zauwa+y---
5ird !rzytakn,-
< Wie"- Nie 'este" !ewny& co b#dzie na'le!sze& za to wie"& +e szkolenie
rolnik*w w ich do"ach 'est te(o cz#7ci,- < Przeci,(n, si# z ul(,& +e
zdawali si# !odziela/ 'e(o !unkt widzenia- < $eraz 'ednak ka+dy z was
"usi wiedzie/ tyle sa"o& co 'a i u"ie/ !rzekaza/ to inny"- : 'e7li u"iecie
co7& cze(o nie u"ie" 'a& !owinni7cie "nie nauczy/-
< Nie u"iesz wszystkie(oD < za!yta !rzebie(le )elis-
< Nie- Nie u"ie" wy!lata/ koszy ani !iec +ab < $ri(a "nie te(o nauczy-
< $ri(a roz!ro"ieni si# i uni*s !i#7/- < Wszyscy !osiada"y t# sa",
wiedz# < !rzyna'"nie' wszyscy rolnicy- 0ecz ka+dy z nas !osiada
s!ec'alne u"ie'#tno7ci& co7 dodatkowe(o& czy" "o+e !odzieli/ si# z
inny"i-
B B B
3o @r*dlecia obie (ru!y !otra1iy bie(le wada/ ki'a"i- >bozowali
osobno& (dy+ nadal nie byli w stanie wy+ywi/ si# raze"- Jedno
obozowisko zna'dowao si# !o wschodnie' stronie lasu& a dru(ie w !obli+u
ba(na $ri(i Jlecz nie w sa"y"K- Nie"nie'& !rze!yw in1or"ac'i&
u"ie'#tno7ci i za!as*w by stay- Przez trzy dni /wiczyli osobno& by
czwarte(o trenowa/ "anewry wi#ksz, (ru!, na trawiasty" zboczu !od
lase"-
W obu obozach byo czysto i schludnie& 'ak w warsztacie dobre(o
rze"ie7lnika < i by to warsztat& 'ak cz#sto tu"aczy 5ird- iedy !ewne(o
dnia b#d, "ie/ ar"i# rolnik*w& trenu',cych na swych !odw*rkach&
zostan, z"uszeni do obozowania na !olach& a obozy te b#d, "usiay "ie/
latryny& kuchnie& lazarety dla rannych i "ie'sce na za!asy- $uta'& w "aych
(ru!ach& "o(li uczy/ si#& 'ak to dziaa& by !ote" !okazywa/ inny"-
W "iar# wydu+ania si# letnich dni zbiera',ce +ywno7/ (ru!y !rzynosiy
'e' coraz wi#ce'- 5ird u!ar si#& +eby cz#7/ za!as*w zachowywa/ na
czarn, (odzin#- Suszyli owoce na !lecionkach z trawy& zbierali i "*cili
dziko rosn,ce zbo+a& ko!cowali 'adalne bulwy& szli1owali bie(o7/ w
strzelaniu z !rocy i rzucaniu ka"ienia"i- . ucznictwe" byo (orze'- .
czterech uk*w& 'aki"i dys!onoway obie (ru!y& 'eden !oa"a si# bardzo
szybko& !oza ty"& nikt nie u"ia wytwarza/ !orz,dnych strza- Mi"o to&
na'le!szy" z nich od czasu do czasu udawao si# ustrzeli/ !taka lub
kr*lika- a+dy ob*z dys!onowa wasny"i +arna"i i kiedy "ieli zbo+e do
z"ielenia& !iekli chleb- 5ird rozwa+a warzenie ale& lecz na!rawd# nie
"o(li !ozwoli/ sobie na takie "arnotrawstwo ziarna- Mo+e !o +niwach&
!o"y7la < na'bli+sza zi"a b#dzie wystarcza',ca zi"na i !askudna& nie
"o(li wi#c zu!enie zrezy(nowa/ z ale-
5ird wy"ienia ludzi "i#dzy (ru!a"i zadaniowy"i& obserwu',c& kto
okazywa 'akie u"ie'#tno7ci- Para',cy si# snycerk,& !ewni !rzychylno7ci
!ubliki& !racowali nawet wtedy& (dy nie "ieli takie(o obowi,zku&
cyzelu',c y+ki i "iski& warz,chwie i uchwyty do (arnk*w- Cz#7/
"#+czyzn nauczya si# u+ywa/ ka"iennych narz#dzi& a 'eden zacz, w
wolnych chwilach obciosywa/ krze"ie=& by uzyska/ nowe ostrza- Nikt 'u+
nie drwi z tych& kt*rzy !otra1ili wy!lata/ u+yteczne kosze lub schludnie
naszywa/ aty-
Podczas 0etnie' Biesiady z braku ale !ili 7wie+o wyci7ni#ty sok z dzikich
wino(ron i siedzieli !od (wiazda"i& 7!iewa',c tradycy'ne& stare !ie7ni-
Podobnie 'ak w !rzy!adku Biesiady .i"owe' nie wolno byo roz!ala/
o(nia& lecz noc nie bya zi"na i cie"na- Nast#!ne(o ranka& le+,c w7r*d
wysokich traw na 7wie+y" !owietrzu !rzed7witu& (dy sodkie za!achy
zie"i byy dwakro/ intensywnie'sze& 5ird +aowa& +e nie byo z ni"i
kobiet- Pozostali tak+e kr#cili si# nies!oko'nie& roz!a"i#tu',c tradycy'ne
zako=czenie tych wszystkich starodawnych !ie7ni& kiedy to kr*tkie& nocne
(odziny s!#dzali na !oszukiwaniu zwodniczych kwiat*w& kt*re wedu(
le(end "iay zakwita/ te' 'edne' nocy& a !ote" 7wi#tu',c- 5ird
!rzy!o"nia sobie !ierwsz, noc @r*dlecia s!#dzon, z Mali- Powia lekki
wietrzyk& nios,c 'eszcze wi#ce' za!ach*w- Przetoczy si# na okie/- Mali
nie +ya& a on nie wr*ci& ale nie "*( !rzesta/ o nie' "y7le/-
>czywi7cie& nic to nie dawao- ."usi si# do wstania i obchodu obozu& w
kt*ry" !ozostali udawali& +e 7!i,- 3w*ch czy trzech& kt*rzy na!rawd#
usn#li& ryzykowali niebez!ieczne sny w noc @r*dlecia- Chra!ali&
"a"rotali do siebie i rzucali si# nies!oko'nie- Nie budzi ich& odchodz,c
dale' w cisz# nocy- Na trawie le+aa rz#sista rosa& "ieni,c si# srebre" w
blasku ksi#+yca i !owolnie nasila',cy" si# 7wietle 7witu& nadbie(a',cy"
1ala"i barw ze wschodu-
3wa dni !*Anie' wraca ze wschodnie(o obozu& (dy tu+ !rzed oboze"
s!otka (o na drodze 3ia"od-
< Musz# ci co7 !owiedzie/ < ozna'"i- 5ird zatrzy"a si#- Sa" ustanowi
zasad#& +e nie roz"awiali na szlaku& nawet !odczas takich !rzy(odnych
s!otka=- Jednak z "iny 3ia"oda wywnioskowa& +e to co7 wa+ne(o-
< > co chodziD
< $wo'a c*rka& 9aheli---
5irdowi za"aro serce i !ocie"niao w oczach-
< Nie +y'e- < Po"i"o dw*ch otrzy"anych ra!ort*w nadal si# "artwi&
!ewny& i+ "o(a u"rze/ od otrzy"anych obra+e= lub z +ao7ci- Pracowa
'ak na'ci#+e'& ucieka',c od roz"y7lania o ty"& lecz 'e' twarz wci,+ (o
nawiedzaa-
< Nie--- ona wybiera si# tuta'-
6l(a sza o le!sze z szokie"4 !oczu& 'ak zie"ia usuwa si# "u s!od st*!-
< Wybiera si#D Masz na "y7li < tuta'D Nie zatrzy"ali 'e'D
< 6czyniliby to z rado7ci,& ale ona nie chciaa zosta/- Przysza tuta' i
u!iera si#& +e do,czy do nas-
< NieH < >krzyk by wystarcza',co (o7ny& by wy!oszy/ !taki z le7ne(o
listowia nad (owa"i i aby usysza (o ka+dy le7nik- 5ird 7ciszy (os- <
$o nie"o+liwe- Nie "o+e---
< Przy'dA i sa" 'e' to !owiedz- Sza za "n, od >(niste(o 3#bu--- nawet o
ty" nie wiedziae"& do!*ki nie doszede" do lasu& a !ote" nie "o(e" <
uznae"& +e nie !owiniene" < odsya/ 'e' z !owrote"- :ni& +e "nie
!osucha-
9ahi +ywa i na tyle s!rawna& +eby "*c tyle !rze'7/ < to wi#ce'& ni+ "*(
"ie/ nadzie'#- Chcia ', zobaczy/& !rzytuli/& u!ewni/& +e znowu bya
zdrowa i silna- Przy!o"nia sobie krew na 'e' twarzy& ciele- iedy s!o'rza
na 3ia"oda& ten zdawa si# rozu"ie/ 'e(o "y7li& (dy+ !owoli !okiwa
(ow,-
< >wsze"& "a !askudn, blizn#& ale wyda'e si# ty" nie !rze'"owa/- Nie
nosi chusty- 8 co7 'eszcze < ubiera si# 'ak "#+czyzna-
5ird !okr#ci (ow, i wzruszy ra"iona"i& nie wiedz,c& co !owiedzie/-
Na'bardzie' u!arta z 'e(o dzieci < 'ak "iaby ', !rzekona/& +eby odeszaD
Nie byoby to atwe& skoro zasza tak daleko& a (dyby "u od"*wia&
"*(by "ie/ ko!oty ze swoi"i ludA"i-
< Co !owiedziaa ludzio"D < za!yta 3ia"oda-
< Powiedziaa& +e 'est two', c*rk, i "usi ci# zobaczy/- Mnie !owiedziaa&
+e za"ierza zosta/& lecz kiedy odchodzie"& nie roz"awiaa wi#ce' z
inny"i-
< 3zi#ki :lyanyi i za to < "rukn, 5ird- Wzdry(n, si#& skrzy+owa !alce&
by od!#dzi/ ko!oty& 'akiekolwiek by one nie byy Ja sa" "*( !ar#
wy"y7li/K i ruszy do obozu-
M#+czyAni w obozowisku byli bardzo za'#ci& !ieczoowicie unika',c
wysokie'& dobrze zbudowane' !ostaci w "#skich s!odniach i koszuli&
siedz,ce' na kodzie !leca"i do nich- 5ird zatrzy"a si#& !atrz,c na ni,- .
te' odle(o7ci i w ty" odzieniu wy(l,daa 'ak cho!ak z kr*tko obci#t,
!otar(an, cie"n, czu!ryn, J7ci#a wosyHK i du+y"i do="i& kt*ry"i
stru(aa ki'- Co robiaD iedy nauczya si# stru(a/D--- a "o+e u"iaa& tylko
on o ty" nie wiedzia-
Podszed do nie'- 9zucane "u !rzez "#+czyzn s!o'rzenia ostrze(y ', i
obr*cia si#& !o czy" !odniosa- Staa !rosto& 'ak w dzieci=stwie& kiedy
s!odziewaa si# kary < ze wszystkich dzieci !rzeciwstawiaa si# "u
na'cz#7cie'- 6'rza& 'ak bardzo otrzy"any cios zru'nowa 'e' urod#&
zostawia',c blizn# brzydsz, ni+ u 'e' "atki i wykrzywia',c k,cik ust-
.a"ana szcz#ka zrosa si# nier*wno- W oczach nie zostao nic& co
byszczao& kiedy bya dzieckie"& dziewczyn, i "od, +on,- 9*wnie
dobrze "o(y by/ z ka"ienia- Nie byo w nich cienia "i#kko7ci-
Nie "*( te(o znie7/- Nie "*( !o(odzi/ si# z ty"& +e 'e(o ulubiona c*rka
J!rzyznawa to !rzed sa"y" sob,K tak na nie(o !atrzya-
< 9ahi--- < zacz,- Wyci,(n, do nie' ra"iona i ob', ',& !o"i"o te(o& 'ak
zesztywniaa !od dotykie" 'e(o doni- >de!chn#a (o i stan#a bez ruchu-
$o byo 'eszcze (orsze- Wy!atrywa w 'e' twarzy 7ladu dziewczynki& kt*r,
kiedy7 bya- < Przykro "i < doda- < Nie s,dzie"---
< Przysza" tuta'& +eby zosta/ < o7wiadczya& 'akby recytu',c wyuczony
na !a"i#/ rytua- < Przysza"& +eby walczy/- Jeste" silna- Nie "a"--- nie
"a" rodziny-
< 9ahiH < By !rzera+ony- :le ona "*wia dale'-
< Nie "a" dziecka& "#+a& nie "a" nic& !r*cz siy "e(o ciaa i
u"ie'#tno7ci "ych doni- Przyda" si# i "o(# walczy/-
9eszta "#+czyzn znikn#a "i#dzy drzewa"i- 5ird nie "ia do nich
!retens'i& wr#cz !rzeciwnie; by i" wdzi#czny za okazany takt- By
r*wnie+ !ewny& +e suchali !ilnie zza osony (a#zi-
< Nie wy'd# !onownie za ",+ < ci,(n#a 9ahi- < .a bardzo--- rzuca" si#
w oczy- WyobraA sobie stani#cie !rzed oblicze" na"iestnika albo
zarz,dcy- : uzdrowicielki "*wi,& +e ta (or,czka& o!r*cz zabicia "o'e(o---
dziecka--- "o(a uczyni/ "nie 'aow,- Chc# co7 zrobi/--- < .a"aa
stru(any !atyk i odrzucia kawaki !recz- < Co7& +eby z ty" sko=czy/&
+eby +adna "oda +ona nie zobaczya ni(dy wi#ce'& 'ak u"iera 'e' ",+& a
!ote" 'eszcze usyszaa& +e to bya 'e(o wina--- < Podniosa na 5irda
wy!enione za"i oczy- < Musz# to zrobi/& 5irdzie& tuta'& albo (dzie
indzie'-
Nie nazwaa (o tat,& ani bardzie' 1or"alnie o'ce" < zwracaa si# do nie(o
tak& 'ak 'e(o !odwadni- ole'ny b*l& 'eszcze bli+e' sa"e(o 7rodka serca&
(dzie drze"ay !radawne wi#zi o'ca z dzieckie"- Mru(anie" !rze(na zy
i otar r#k, te& kt*re zd,+yy s!yn,/ !o !oliczkach- Brod# "ia bardzie'
"okr,& ni+by oczekiwa-
Stara si# zachowa/ s!ok*'-
< 9ahi& kochanie& nie "o+e"y "ie/ kobiet w obozie- :ni do walki--- ani z
innych !rzyczyn- $o nie 'est bez!ieczne-
< Czy bya" bez!ieczna& o!ieku',c si# wasny" o(niskie" do"owy"D <
za!ytaa (orzko- < Czy kt*rakolwiek z kobiet 'est bez!iecznaD Czy
b#dzie"y bez!iecznie'sze& kiedy na'silnie'si "#+czyAni ode'd, do las*w&
+eby bawi/ si# w +onierzyD < 5ird uchwyci si# sabe(o !unktu-
< $o si# z"ieni4 wy"y7lie" s!os*b& dzi#ki kt*re"u "#+czyAni b#d,
"o(li /wiczy/ w do"ach- < Wy'a7ni 'e' szybko& zani" zd,+ya si#
s!rzeciwi/& a (dy sko=czy& !okiwaa (ow,- < Sa"a wi#c rozu"iesz--- <
zako=czy-
< 9ozu"ie" < !rzerwaa- < 9ozu"ie"& +e "#+czyAni !rze'd, szkolenie& a
!ote" zabierzesz ich na bitw#& !ozostawia',c kobiety bez ochrony-
< Nie to "iae" na "y7liH
< :le tak wa7nie b#dzie- 3obrze o ty" wiesz- Pa"i#tasz& 'ak wiele lat
te"u !owiedziae7 "i& +e 'este" r*wnie dobra& 'ak ka+dy z twych syn*wD
Po 7"ierci CalisaD Wie"& +e wiele dziewcz,t nie 'est r*wnie silnych--- ale
nie wszyscy "#+czyAni dor*wnu', si, tobie& a 'ednak trzy"asz tuta'
Pidie(o < "ae(o Pidie(o& kt*re(o "o(# zarzuci/ sobie na ra"i#--- 8 ty
uwa+asz& +e 'a nie "o(# tuta' zosta/---
< Wiesz& +e nie chodzi wy,cznie o si#- < 5ird a+ si# s!oci4 czu
s!ywa',ce !o +ebrach stru"yczki& a r#ce "ia 7liskie od wil(oci- < Co z---
no wiesz--- z ty"i wszystki"i kobiecy"i s!rawa"i---
9ahi w!atrywaa si# w nie(o !rzez chwil#4 a !ote" !arskn#a 7"ieche"-
< >ch& tato--- och& na ask# Pani& nadal boli& kiedy si# 7"ie'#& ale--- Chcesz
!owiedzie/& +e o niczy" nie wieszH
< Nie wie" o czy"D < Nie wyobra+a sobie& co tak 7"ieszne(o widziaa w
!roble"ach& 'akie kobiety "o(y s!rawia/ w obozie-
Machn#a lekko r#k,& 'akby stara',c si# !owstrzy"a/ 7"iech& lecz tylko
dostaa czkawki-
< Matka ni(dy ci nie "*wiaD Przez te wszystkie lata "y7lae7--- <
!okr#cia (ow,& !onownie wybucha',c 7"ieche"- Gzy !ocieky 'e'
ciurkie" z oczu- Wreszcie o!anowaa si#- .aru"ieniona od 7"iechu
znowu wy(l,daa 'ak 'e(o c*rka& 'ak 'e' "atka < !rzywr*cia "u cae
cie!o i rado7/& 'akie Mali wniosa w 'e(o +ycie- 5ird !atrzy na ni,&
rozdarty "i#dzy (niewe" a zachwyte"- Wzi#a (#boki wdech&
!od!iera',c si# r#k, !od bok i wy'a7nia; < $ato& kobiety "a', swo'e
s!osoby < zioa& wywary--- wiesz& nie 'este7"y krowa"i& tylko ludA"i i
rozu"ie"y nasze ciaa- W zych czasach < a !rzyzna'#& +e wo'na to
do!rawdy zy czas < dba"y o to i nie s!rawia"y ko!ot*w- Nie "o(# ci
te(o wy'awi/ < to nasza wiedza-
< :le 8ssa---
< >ch& 8ssaH < 9ahi !otrz,sn#a kr*tko !rzyci#ty"i wosa"i- < Na !ewne
kobiety to nie dziaa& albo nie zada', sobie trudu--- takie kobiety i tak nie
nauczyyby si# wo'aczki- < .achichotaa cicho& a(odnie- < My7laa"& +e
'u+ ni(dy nie usysz# swe(o 7"iechu& a tuta' !rosz#& ledwo ci#
zobaczya"& a 'u+ okrya" si# wstyde"---
< @"iech to +aden wstyd < od!ar 5ird- Chcia znowu wyci,(n,/ do nie'
ra"iona& !rzytuli/ ', i z"ierzwi/ 'e' czu!ryn#& 'ak czyni to& kiedy bya
dzieckie"- $eraz 'ednak bya kobiet,& kt*ra zbyt wiele wycier!iaa& by
nadal traktowa/ ', 'ak dziewczynk#- < Nawet !o s"utku--- to !rzychodzi&
kiedy nikt te(o nie oczeku'e-
9ahi !rzytakn#a-
< Ma"a zwyka "awia/& +e to s!os*b Pani na uczynienie +ycia zno7ny"-
@"iech !rzez zy& twierdzia& to znak obecno7ci Pani- < Pokle!aa (o !o
ra"ieniu doni, nie"al r*wnie du+,& 'ak 'e(o- < C*+& roz!aczaa"&
7"iaa" si# i znowu nazwaa" ci# tat,& co nie !owinno "ie/ "ie'sca&
skoro "a" zosta/ twoi" +onierze"- :le zosta'#-
8 od te' decyz'i nie "*( 'e' odwie7/ ani te' nocy& ani nast#!ne(o dnia-
Ci,(n#li s!*r w !ozorne' !rywatno7ci obozu& (dzie niby nikt ich nie
sucha- W !rzerwach "i#dzy starcia"i 9ahi !rezentowaa swo'e
ko"!etenc'e& bez trudu w!asowu',c si# we ws!*lny wysiek i !rac#- 5ird
zacz, dostrze(a/ skrywane u7"ieszki i rzucane s!od oka s!o'rzenia to na
nie(o& to na ni,- Sk*ra na karku !ieka (o ustawicznie od cudze(o wzroku&
a uszy !aliy tak& 'akby zanadto o!ali 'e na so=cu- 9ahi nie uczestniczya
w "usztrze& lecz bardzo widocznie obserwowaa ', i uczya si# ko"end-
Po !o!oudniowych /wiczeniach z ki'a"i 8%is zosta& (dy !ozostali
rozeszli si# do swych (ru!-
< $wo'a c*rka--- < zacz,& nie !odnosz,c wzroku-
< $akD < rzuci 5ird- Na'wyraAnie' b#dzie "usia !oroz"awia/ o te'
s!rawie !rzed 'e' rozwi,zanie"& co nie !rzyniesie nicze(o dobre(o-
< Powiedziae7 na"-
< $ak- < .d,+y 'u+ o ty" za!o"nie/- S!o'rza na 8%isa& kt*ry !atrzy
!onad 'e(o ra"ienie"- Powstrzy"a si# !rzed obe'rzenie" si# za siebie-
Czy+by 8%is !atrzy na 9ahiD
< Jest bardzo !odobna do ciebie < o7wiadczy 8%is-
< Jest--- 'akaDH
< Podobna do ciebie- .decydowana- Silna--- na r*+ne s!osoby- 5ird
chrz,kn,- Widzia& dok,d z"ierzaa ta roz"owa i wcale "u si# to nie
!odobao- Czy 9ahi roz"awiaa z ni"i za 'e(o !leca"iD
< Nic nie "*wia& ale to i owo niechc,cy usyszeli7"y-
5ird z"ru+y oczy& w!atru',c si# w 'asne niebo "i#dzy li7/"i i zada sobie
!ytanie& dlacze(o Mali nie urodzia "u sa"ych cho!c*w- .ycie byoby o
wiele !rostsze-
< Chce zosta/4 doskonale o ty" wiecie- :le nie "o+e- Jest u!arta !o
"atce- < l !o "nie& do!owiedzia w "y7lach- < Po obo'(u rodzic*w <
!rzyzna na (os- < :le to nie"o+liwe-
8%is (rzeba !aluche" w zie"i& kre7l,c ni" linie-
< Jest inna ni+ wi#kszo7/ kobiet-
5ird !rychn,-
< Jest taka& 'ak wszystkie kobiety- Chce cze(o7 i oczeku'e& +e to otrzy"a-
Jednak w 'e' !rzy!adku to 'est o wiele silnie'sze- Je' starsi bracia z"arli na
zaraz#- Mo+e to !rzez to& cho/ Mali < "o'a +ona < r*wnie+ bya bardzo
stanowcz, kobiet,- < .u!enie 'akby wci,+ +ya& w uszach zadAwi#czao
"u ostrze+enie& kt*ry" !ocz#stowaa (o ta"te' !ierwsze' nocy w
za(rodzie- Nie b#d# uwa+aa na to& co "*wi#& dla zadowolenia
'akie(okolwiek "#+czyzny& ozna'"ia wtedy i dotrzy"aa obietnicy-
8nnych r*wnie+- 8 te(o sa"e(o nauczya 9ahi& o ile nauka "o(a "ie/ co7
ws!*lne(o z czy"7& co "iao si# we krwi- Czu& 'ak burzya si# 'e(o
wasna krew- 5dyby tylko 9ahi bya "#+czyzn,--- ale wtedy "o(aby nie
+y/& zostaaby za to 'e(o J'e'DK +ona- 5ird !otrz,sn, (ow,- $o byo zbyt
sko"!likowane& a 'e(o obecna sytuac'a bya wystarcza',co trudna- Jak
ludzie "ieliby szanowa/ !rzyw*dc#& kt*re(o nie suchaa wasna c*rkaD
< 6wa+a"y& +e zasu+ya na to < 'e7li !odoa i oka+e si# wystarcza',co
silna---
< Wystarcza',co silnaH >czywi7cie& +e 'est wystarcza',co silna4 nie w ty"
rzecz-
8%is odchrz,kn, dono7nie-
< 5irdzie < wa7nie& +e w ty" rzecz- Przyna'"nie' dla nas- Martwie7 si# o
niekt*rych z nas& czy oka+, si# wystarcza',co silni& by !o!rowadzi/ do
walki lub dostatecznie odwa+ni& (dy do'dzie do !rawdziwe' bitwy- >na---
'est two', c*rk, i wie"y& co si# wydarzyo- Powinna tuta' zosta/-
5ird !rzy(l,da si# "i-
< $ak uwa+aszD :le& 'e7li 'e' !ozwol#--- co z inny"iD
8%is znowu odchrz,kn,-
< Jedyne& co usyszae"& to kiedy "*wia Pidie"u& +e kobiety tak+e "o(,
/wiczy/ w do"ach- Na !odw*rkach-
Na !odw*rkach& kt*rych 'eszcze nie "a" < !o"y7la ze w7cieko7ci,
5ird- Na !odw*rkach& kt*re s, bez!ieczne < o ile 1aktycznie s, < tylko
dlate(o& +e "#+czyAni zawsze s!otyka', si# na !odw*rkach- .n*w
!rzy!o"niaa si# "u Mali i dzie= ich 7lubu& kiedy bez 7ladu zako!otania
stawia czoa 7"ieszny" obrz#do"- Czy+by kobiety w rzeczywisto7ci
k!iy sobie z "#+czyzn ty"i wszystki"i !iska"i i zawstydzenie"D Czy
na!rawd# byyby w stanie < nie w,t!i w 9ahi& kt*ra "o(aby nawet
dosi,7/ dzikie(o ru"aka& (dyby nadarzya si# ku te"u okaz'a < nauczy/
si# walczy/& wada/ broni,& zabi'a/ u boku "#+czyznD
8%is !rzy(l,da si# "u czu'nie-
< Powiedziaa& +e nie !owiniene" z tob, roz"awia/ < ozna'"i-
5ird s!iorunowa (o wzrokie"-
< Wydawao "i si#& +e twierdzie7& i+ nie roz"awiae7 z ni,H
< Bo nie roz"awiae"- : nawet (dyby& to ona nie roz"awiaaby ze "n,-
Powiedziaa& +e to s!rawa !o"i#dzy ni, a tob,& a 'a !owiniene" trzy"a/
si# od te(o z daleka-
< 9ozkazywaa ci& coD < . 'akich7 wz(l#d*w rozbawio (o to- 9ozu"ia
niech#/ 9ahi do cudze' interwenc'i i niezo"n, deter"inac'#& +eby
sa"odzielnie (o !rzekona/-
8%is u7"iechn, si#& zauwa+a',c z"ian# nastro'u 5irda-
< Jak widzisz& nie !osuchae"-
< 8lu z(adza si# z tob,D
8%is od!r#+y si# 'eszcze bardzie'-
< Nie roz"awiae" ze wszystki"i& lecz ka+dy z "oich roz"*wc*w
zadeklarowa& +e z(odziby si# na 'e' !ozostanie w obozie-
5ird wy"a"rota 'edno ze starych !rzekle=stw stra+nik*w& kt*re(o nie
u+ywa od lat- 8%is na'wyraAnie' nie zna (o i nie zrozu"ia-
< W taki" razie z"yka' st,d- Chc# z ni, !oroz"awia/- < 8%is znikn,&
'akby !orwany !rzez "a(i#- 5ird roze'rza si# w !oszukiwaniu 9ahi- $ani
bya& "iel,c ziarno s!oko'nie& niczy" !rzykadna +ona !rzy do"owy"
!alenisku- Na(le odni*s wra+enie& +e w !iersiach otwiera si# "u dziura&
!rzez kt*r, serce wy!ada na zewn,trz- Czy to "o+liwe& +e zaraz zrobi to&
co za"ierzaD Przekn, 7lin# i zawoa ',- Podniosa (ow#& u7"iechn#a
si# i !odesza- .auwa+y& +e nawet w takie' chwili schludnie zsy!aa ",k#
do "iski i !rzykrya ', dru(i" naczynie"& +eby nie ule(a zabrudzeniu-
$y" raze" zlustrowa ', wzrokie"& 'akby bya !rawdziwy" rekrute"-
Ni+sza od nie(o o (rubo7/ !alca i szeroka w ra"ionach !o Mali-
Wychudzona z (or,czki& lecz o silnych r#kach- Przecina',ca twarz szra"a
zanadto rzucaa si# w oczy& by !osa/ ', do wioski lub "iasteczka&
zachowaa 'ednak nienaruszony wzrok i s!rawno7/ ko=czyn- Niekt*rzy
'e(o "#+czyAni byli (orze' wy!osa+eni- Staa s!oko'nie& nie !r*bu',c
wszczyna/ s!oru& ale te+ nie za"ierza',c odst,!i/ od swe(o zdania-
3eter"inac'a bia od nie' 'ak +ar z !ieca-
< Nie s,dz#& aby7 zrozu"iaa& 'akie to dla "nie trudne < zacz, bez
zb#dnych wst#!*w- < Widziae" ci# le+,c, u "ych st*! w kau+y krwi-
Nie wyda'e "i si#& aby" zni*s taki widok !onownie-
.blada-
< Nie rozu"iesz& 'akie to trudne dla "nie < od!ara- < $o bya "o'a krew-
Stracia" "#+a i dziecko& a nie !otra1ia" nawet od!owiedzie/ 'edny"
!orz,dny" ciose"& +eby te"u za!obiec- Wie"& +e du+e' te(o nie znios# <
nie chc# by/ 'u+ taka bezradna- Ni(dy- :lbo "nie nauczysz& albo--- sa"a
nie wie"& ale 'ako7 si# naucz#-
< 8 z(iniesz& a 'a nawet nie b#d# wiedzia& (dzie < westchn, 5ird- .n*w
czu wzbiera',ce zy- < 8 b#dzie to "o'a wina& tak sa"o& 'ak "o', win,
byo& +e nie obronie" ci# !rzedte"- Stawiasz "nie !rzed ci#+ki"
wybore"& 9ahi- < >tworzya usta& ale !otrz,sn, (ow,- < .araz !owiesz
to& co "awiaa two'a "atka; +e +y'e"y w 7wiecie trudnych wybor*w-
.(adza si#- W te' kwestii !rzyzna'# wa" rac'#- Je7li 'ednak to ci# zabi'e&
9ahi& to do*+ wszelkich stara=& aby7 nie z(in#a dlate(o& +e nie
o!anowaa7 te(o& cze(o za"ierza" ci# nauczy/-
Je7li triu"1owaa& nie daa te(o !o sobie !ozna/- Jedynie k,cik oka zadr+a
z zaskoczenia lub rado7ci-
< Miaa7 rac'# < ci,(n, < zwraca',c si# do "nie E5irdF& kiedy tuta'
!rzysza7- Je+eli zostaniesz wo'owniczk,& to nie dlate(o& +e 'este7 "o',
c*rk,-
Skin#a z !owa(, (ow,-
< $ak& 5irdzie-
< : 'e7li--- 'e+eli b#dziesz !otrzebowa/--- < $eraz w 'e' oczach rozbysy
iskierki !rawdziwe(o rozbawienia- 5ird z(ro"i ', s!o'rzenie"- < 3o
lichaH
< 5irdzie& 'e+eli z !ewnych !rzyczyn nie uda "i si# zosta/ wo'owniczk,&
!owie" ci o ty" natych"iast i ode'd#- 0ecz 'est to "ao !rawdo!odobne&
nawet bez "o'e' zna'o"o7ci zi*- $ak !owiedziaa uzdrowicielka-
9a"iona rway si#& +eby ', ob',/& ukoi/& !rzywr*ci/ obietnice
dzieci=stwa& 'akie !owinny "ie/ wszystkie dzieci- :le byo na to za
!*Ano- S!rawiaa wra+enie zadowolone' z te(o& co !ozostawio 'e' +ycie&
on za7 nie "ia 'u+ wyboru- Je' !rzyszo7/ nie bya bardzie' w,t!liwa od
'e(o& a 'edyn, kwesti, !ozostawao& !o"y7la cier!ko& kiedy wbi', ich na
!ale& nie czy-
iedy 'ednak !owr*cia do "ielenia& a z rzucanych sobie w obozie
s!o'rze= wywnioskowa& +e wszyscy zrozu"ieli i zaa!robowali 'e(o
decyz'# Jnie wierzy& +e wi#kszo7/ z nich na!rawd# z(adzaa si# z ni"K&
"*( z l+e'szy" serce" wr*ci/ do !lanowania- 5dyby zdoa roz!ocz,/
szkolenia we wsiach& "ie/ !ene !odw*rka /wicz,cych "#+czyzn < u"ys
w!isa w t# wiz'# tak+e kobiety& lecz szybko wyco1a si# z te(o < !o
!ewny" czasie zdoa', !rzewy+szy/ liczebno7ci, !an*w i ich stra+nik*w-
Czy z'awi si# 'aki7 stra+nikD Pochodzili s!o7r*d cho!*w- Czy uczyni i"
r*+nic#& (dy u'rz, w7r*d walcz,cych swych !rzy'aci* i rodzinyD
Wyobrazi sobie szere( bitew& w kt*rych sto',cy w ordynku wie7niacy
dotrzy"u', !ola zbro'ny"& od!iera',c ich ki'a"i i sz!adla"i- >czywi7cie&
nie wiedzia& czy kostury s!rawdz, si# tak& 'ak sobie wyobra+a-
Westchn,- Pora roz!ocz,/ nast#!ny eta! szkolenia- Wy"y7li
!rzy(otowanie wy!chanych so", kukie& !rzy"ocowanych do k*d i
uda',cych 'eAdAc*w- Po"o(oby "u& (dyby kiedykolwiek 'eAdzi konno i
wiedzia& 'ak "ocno 'eAdziec !otra1i utrzy"a/ si# na wierzchowcu-
Widzia zrzucanych z (rzbiet*w < !a"i#ta& 'ak sa" !r*bowa u'e+d+a/
cielaka < ale r*+nio si# to od konne(o& siedz,ce(o !ewnie w siodle-
Nie"nie'& !owinno si# uda/- 5dyby nauczyli si# wysadza/ 'eAdAc*w z
siode4 "o(liby !rzy(otowywa/ zasadzki na konne !atrole- Co wa+nie'sze&
(dyby !otra1ili str,ca/ 'eAdAc*w z koni < nawet so"iane kuky
!rzywi,zane do k*d < atwie' byoby i" !rzekona/ rolnik*w& +e warto
!o7wi#ci/ czas na o!anowanie walki ki'e" i "usztr#-
W u!alne& letnie dni& kiedy trawa rosa wysoko& a du(ie !o!oudnia byy
wolne& wykonanie kukie !owinno !*'7/ bardzo szybko- Cob zasu(erowa
obci,+enie ich ka"ienia"i- $ri(a wy"y7li co7 'eszcze le!sze(o; +eby
!osadzi/ na kodzie +ywe(o czowieka i 7ci,(a/ (o z nie' !owoli& aby
zobaczy/& 'ak b#dzie s!ada& a !ote" !rzy(otowa/ kuky w taki s!os*b&
+eby zachowyway si# !odobnie- Eks!ery"entowali !rzez kilka dni& !o
kolei stara',c si# utrzy"a/ na kodzie& kiedy reszta !rzy'aci* szar!aa ich i
ci,(n#a z r*+nych stron- iedy !rzysza kole' na 5irda& zacz,
zastanawia/ si#& czy b#dzie to !rzy!o"ina/ 'azd# na !rawdziwy" koniu i
czy 1aktycznie zdoa', si# cze(o7 nauczy/- . atwo7ci, ob', kod# du(i"i
no(a"i& lecz utrzy"anie r*wnowa(i !o"i"o szar!ni#/ okazao si# trudne-
Po dru(i" u!adku obserwowa 8%isa& za'"u',ce(o 'e(o "ie'sce-
< Nie !otrzebu'e"y kukie < ozna'"i- < Wystarczy o!atuli/ ko=ce ki'*w
!akua"i i !a"i#ta/& +e to !rzy'aciel- >n za7 !owie na"& kt*re "anewry
s, na'trudnie'sze do od!arcia-
JeAdziec < 8%is& !ote" kole'ni < wy!osa+ony by w trzcinowy E"ieczF&
kt*ry" wywi'a ener(icznie& uda',c o!*r- . !ocz,tku !owoli& !ote" w
coraz szybszy" te"!ie uczyli si#& (dzie tra1i/ konne(o& by !ozbawi/ (o
r*wnowa(i- .abawa staa si# tak !o!ularna& +e 5ird "usia !rzy!o"ina/
i"& i+ byy r*wnie+ inne "etody walki < i ty!y nie!rzy'aci* < do
o!anowania& bowie" w !rzeciwny" razie cae dnie s!#dzaliby na
wza'e"ny" zrzucaniu si# z kody-
9ahi wto!ia si# w szere(i +onierzy- Podczas !ierwszych kilku dni 5ird
by bardzo 7wiado"y 'e' obecno7ci- Pote" uda si# do dru(ie(o obozu& a
kiedy wr*ci& wy(l,dao& 'akby zawsze tuta' bya < 'ako +onierz& nie 'e(o
c*rka- Nie unikaa (o& ale te+ nie s!#dzaa wolne(o czasu z Pidi" albo z
ni"& a od )orie(o wr#cz stronia- Braa udzia w "usztrze& nie !o!enia',c
wi#ce' b#d*w& ni+ inne +*todzioby- .(odnie z 'e(o oczekiwania"i&
uczya si# szybko- 5ird czeka& a+ co7 !*'dzie Ale& ale si# nie doczeka-
.bli+ay si# +niwa- Pote" w teren wyrusz, !oborcy !odatkowi- 5ird
chcia !rzedstawi/ (os!odarzo" sw*' !o"ys z !odw*rka"i& zani" to
nast,!i- Potrzebowa do te(o do7wiadczonych& do'rzaych "#+czyzn&
kt*ry" rolnicy zau1a', 'ako !odobny" do siebie- Musieli zna/ si# na
"usztrze Jcho/ nie oczekiwa od nich& +e zdoa', nauczy/ ich zbyt wiele w
kr*tki" czasie& 'aki !ozosta do +niwK& +eby zrobi/ na nich wra+enie- 8 <
co na'wa+nie'sze < "usieli by/ dyskretni- >czywi7cie& sa" te+ !*'dzie-
8%is zosta 'e(o zau1any" !orucznikie"& Cob tak sa"o- 3ia"od znany by
w !i#ciu < sze7ciu wioskach 'ako or(anizator a"iennych r#(*w- )elis&
kt*re(o r*wnie+ bra !od uwa(#& za"a sobie nad(arstek& s!ada',c z
kody i wr*ci do 1or"y do!iero !o +niwach-
Po du(ich debatach 5ird wybra cztery wsie& +eby s!rawdzi/ sw*'
!o"ys; >(nisty 3,b& Bron# J(dzie "ieszkali (os!odarze ws!iera',cy
)elisaK& Biae 3rzewo& (dzie "ieszka brat 8%isa oraz Pycizny- Cob i
"#+czyzna z (ru!y )elisa udali si# do Brony& 8%is do swo'e(o brata& 5ird
do >(niste(o 3#bu& a 3ia"od do Pycizn- Mieli ta" s!#dzi/ nie wi#ce'
ni+ dwie noce i !oroz"awia/ z co na'wy+e' !i#cio"a osoba"i ka+dy-
9ozdzia CP
Powr*t do >(niste(o 3#bu !*Any" !o!oudnie" letnie(o dnia w roli
aktywne(o or(anizatora rebelii by czy"7 z(oa od"ienny" od
o!uszczania (o 'ako uciekinier z cienie" !o"ysu na rewoluc'# w (owie-
3o,czyli do stru"ienia rolnik*w !owraca',cych z !*l; +niwiarzy& kt*rzy
!rzed +niwa"i obchodzili za(ony i u!ewniali si#& czy ka"ienie (raniczne
nie zostay !o!rzesuwane oraz !asterzy& za(ania',cych wolno id,ce krowy
do do"u na do'enie- Nozdrza 5irda rozd#y si# < z !rzy'e"no7ci, !owita
za!ach kr*w- Ni(dy nie rozu"ia ludzi& kt*rzy twierdzili& +e krowy
7"ierdz,- @winie 7"ierdz,& !sy 7"ierdz,& czasa"i ludzie < lecz krowy
wydzielay bo(at,& !rzy'e"n, wo= zadbanych zwierz,t& +ywi,cych si#
7wie+, traw, i zioa"i- 8ch odchody ni(dy (o nie brzydziy- to7 < nie
!a"i#ta 'u+& kto < !owiedzia "u kiedy7& +e czowiek !owinien hodowa/
tylko takie zwierz#ta& kt*rych za!ach uwa+a za !rzy'e"ny-
5os!odarze i !asterze z >(niste(o 3#bu doskonale wiedzieli& +e s, obcy&
znali 'ednak 3ia"oda i syszeli o 5irdzie- Szli wolno br,zow,& !ylist,
dro(,& nie odzywa',c si# do niko(o- 3ookoa toczyy si# leniwe&
tradycy'ne !o(warki o !rzewidywanych zbiorach& !odatkach& leku na
7cier!ni#cie kostek& cze"u towarzyszy +art odno7nie !rzyczyn takie'
dole(liwo7ci& oceny kr*w& !o(ody i nadzwycza'ne' ilo7ci kr*lik*w te(o
lata < ten dowci! skierowano do 5irda& kt*ry 7wietnie (o zrozu"ia i
wiedzia& +e le!ie' b#dzie nie od!owiada/-
< Skacz, dosownie wsz#dzie < !owt*rzy kto7& s!rawdza',c& czy 'ednak
nie !ode'"ie wyzwania- < S, tak !owszechne& +e !o"y7laby7& +e to
ludzie-
Po'awiy si# zna'o"e do"y& !lecione !oty rozdziela',ce niewielkie
o(r*dki i (*ru',ce nad ni"i "ury !odw*rek- Byo 'ednocze7nie obco i
swo'sko < tak !odobnie do 'e(o rodzinne' wsi& a 'ednak nie bya to 'e(o
wie7--- kt*ra r*wnie+ nie bya- 'u+ 'e(o- 5ird wci,(n, !owietrze; chleb&
ser& warzywa& ale--- @linka na!yn#a "u do ust- Wsz#dzie wa#say si#
dzieci& zbyt chude& lecz 'eszcze nie za(odzone- .auwa+yy obcych& lecz
starsi !rzestrze(ali 'e szybki"i (esta"i !rzed !a!lanie" o ty"-
Min,by do" brata Mali& (dyby 3ia"od nie szturchn, (o w bok- W
7wietle dnia i od 1rontu wy(l,da inacze'- Pa"i#ta ci#+ki& (or,czkowy
oddech 9ahi na !odw*rku na tyach do"u i szare 7wiato 7witu& (dy
otwiera tyln, bra"#- $eraz u'rza niski !ot okala',cy za!uszczony
o(r*dek i wyde!tan, 7cie+k# do drzwi 1rontowych- : w drzwiach chud,
dziewczyn# o +*tych wosach& !odtrzy"u',c, z(i#te ra"i#& 'akby ',
bolao- .blada i znikn#a w 7rodku- 5ird obe'rza si# i zobaczy
"ru(ni#cie 3ia"oda& !o czy" wszed na !odw*rko-
Podszed do drzwi& zd', buty i zawoa;
< 5irnisD
?ona brata Mali& kt*re' twarzy !rawie nie !a"i#ta z ta"te' nocy& za!ytaa;
< $o ty& 5irdD Bo(owie& co ty wa7ciwie--- wchodA& nie st*' ta"H < 5ird
!odni*s buty i !ochyli si#& !rzechodz,c !rzez niskie drzwi- W "roczny"
wn#trzu byoby chodno& (dyby nie !al,cy si# na !alenisku o(ie=- W
!e(a',cy" 7wietle do'rza 5irnis& !rzywart, do 7ciany !o"i#dzy
krosna"i a koe" (arncarski"-
< Czy--- Czy 9ahi--- D
< ?y'e& "a si# dobrze i 'est u!arta 'ak zwykle- < 5ird obe'rza si# na +on#&
kt*ra stanowczo zaciskaa usta- W co si# w!akowaD Nie wy!ytywa 9ahi&
co si# tuta' dziao& a "o+e !owinien-
< My7laa"--- < zacz#a kobieta& !o czy" za"kn#a usta& zaa"aa r#ce i
doko=czya; < My7laa"& +e zostawiasz 5irnis z na"i- ?e b#dzie nasza-
< .(adza si# < !rzytakn, zaskoczony 5ird- < $ak "*wie"- 8 'este" za to
wdzi#czny-
>brzucia (o twardy" s!o'rzenie"& !o czy" od!r#+ya si# lekko-
< Nie !rzyszede7 !o ni,D
< >czywi7cie& +e nieH Cze"u s,dzia7---D
< 9aheli odesza- iedy nie wr*cia& uznali7"y& +e zostaa z tob,& albo
z(in#a--- cho/ nie syszeli7"y& +eby kto7 zosta zabity- : !ote"
!o"y7leli7"y& +e skoro chciae7 'e'& "o+esz chcie/ te+ 5irnis& ale ona---
< Nie 'est 9ahi- < Bya dzieckie" choroby Mali& t, z bliAniaczek& kt*ra
!rze+ya& lecz ni(dy nie "iaa tyle si i wi(oru& co 'edynaczka- < Nie
zabraby" 'e' ze sob,- 5irnis& niech+e ci# obe'rz#-
5irnis !odesza do nie(o nie7"iao& cho/ bez nie!oko'u- 9a"i# zroso si#
'e' troch# krzywo& cho/ nie wy(l,dao tak Ale& kiedy 'e !rostowaa- :le
sto',c& trzy"aa 'e u(i#te& 'akby wci,+ nosia 'e na te"blaku& !oza ty"&
byo chudsze od dru(ie(o-
< Wci,+ ci# boliD < za!yta- Pokiwaa (ow,-
< Matka )era < zerkn#a na kobiet# < "*wi& +e !owinna" cz#7cie' ni"
!orusza/& ale stawy "nie bol,& kiedy to robi#-
< 3a' "i s!rawdzi/- < 5ird u', ra"i#& 7wiado"y 'e(o szczu!o7ci i
lekkie(o dr+enia < nerwyD b*lD < 'aki" zarea(owaa na 'e(o dotyk- Powoli
z(i, 'e i wy!rostowa& zatrzy"u',c si#& kiedy na!otka o!*r i usysza& 'ak
wci,(a !owietrze- Wyczuwa 'edynie zesztywnienie& ale nie by
uzdrowiciele"- < Jeste" !ewny& +e two'a ciocia !r*bowaa 'u+ (or,ca i
okad*w z zi* < ozna'"i- < Ja te+ uwa+a"& +e dobrze b#dzie wi#ce' ni"
!orusza/- Czasa"i co7 boli !odczas leczenia- My7l#& +e "o(aby7 ni,
/wiczy/ !rzyna'"nie' kilka razy dziennie- < . !owa(, !okiwaa (ow,-
Bya cicha4 zawsze bya taka& na'cichsza ze wszystkich 'e(o dzieci& co nie
znaczyo& +e !owcina- Po !rostu cicha& w do"u !eny" haa7liwych
dzieciak*w-
obieta !odesza bli+e'4 s!rawiaa wra+enie s!oko'nie'sze'-
< Mieli7"y dla nie' o1ert# < !owiedziaa- < $wierdzi& +e "a dwa talenty-
5ird !rzytakn,-
< $ak- Po Mali odziedziczya talent zielarstwa& a od 8ssy < +ony "e(o
brata < otrzy"aa talent ha1tu- 8ssa bya r*wnie+ tkaczk,& lecz z"ara&
zani" 5irnis zd,+ya si# nauczy/-
< Ja 'este" tkaczk, < ozna'"ia kobieta- < Mo(# ', nauczy/& o ile
wy!rostu'e si# 'e' ra"i#- :le--- czy !ozwolisz na" zaaran+owa/ 'e'
"a+e=stwoD
< >czywi7cie- M*wie" wa"; 'e+eli w swe' dobroci !rzy(arniecie ',&
zostanie wasz, c*rk, i wy b#dziecie "ieli !rawo z(odzi/ si# lub odrzuci/
o1ert#-
6sysza stukot but*w na !odw*rku i st#+a& lecz kobieta zawoaa !rzez
drzwi;
< Przyszed 5ird- Wszystko w !orz,dku-
Po te' niezr#czno7ci nie s!odziewa si#& +e brat Mali oka+e tyle entuz'az"u
wobec !o"ysu szkole= na !odw*rkach-
< Podw*rza < oczywi7cie < rzuci- < Masz rac'#& 5irdzie- Nie wie"& cze"u
nie !o"y7leli7"y o ty" sa"i- Chyba nie "ieli7"y nauczyciela& to
wszystko- .na" < niech !o"y7l# < dwie donie "#+czyzn& kt*rzy
natych"iast "o(, roz!ocz,/ szkolenie- Co z broni,D
< Na'!ierw "usztra& !ote" bro= < o7wiadczy 5ird- Siedzieli z Barine"
na chodnych ka"ieniach na !odw*rku& !o!i'a',c ale- Czu 'u+ lekkie
oszoo"ienie& wysysa',ce z"#czenie z ko7ci-
< Co z kobieta"iD < za!yta Barin-
< M""D
< Masz ze sob, 9ani- Wszak 'este" brate" Mali- 3oskonale !a"i#ta" 'e'
charakter i ul(#& 'ak, !oczua rodzina& kiedy si# o7wiadczye7- Czy
weA"iesz kobiety 'e' !okro'uD
5ird wzruszy ra"iona"i-
< Ja tak& ale nie "o(# z"usi/ do te(o inne' (ru!y- : tyD
< Nie !odobaoby si#& (dyby" zobaczy "o', +on#--- . dru(ie' strony&
"o(, ', usiec bez !owodu& 'ak 9ahi- Wi#kszo7/ z nich i tak nie zechce& ale
kilka--- cze"u nieD
Nast#!ne(o wieczoru za(rod# Barina odwiedzio !i#ciu "#+czyzn&
!rawdo!odobnie !o to& by doko=czy/ otwart, beczk# ale !rzed
roz!ocz#cie" +niw < niedo!ita !rzyniosaby !echa- Wy"ieniali si#
wioskowy"i !lotka"i& do!*ki (wiazdy nie za'a7niay na niebie- W*wczas
!rze"*wi 5ird- Nie byli tak otwarci& 'ak Barin& lecz z(odzili si#& +e to
dobry !o"ys- 8" du+e' (o o"awiali& ty" bardzie' !rzy!ada i" do (ustu
< tyle& +e 'edynie dw*ch z nich uznao& +e kobiety r*wnie+ !owinny "ie/
!rawo !rzy,czenia si# do nich-
< .a du+o (ada', < wy'a7ni 'eden z nich- < Niech no tylko si# wywiedz,&
a caa wie7 b#dzie wiedzie/ i to !rzed nastanie" 7witu-
Barin wybuchn, 7"ieche"-
< : kto zesze' zi"y zdradzi sekret kochanki in%itaD
Pozostali zawt*rowali "u 7"ieche"-
< $o nie bya "o'a winaH < broni si# narzeka',cy na kobiety "#+czyzna-
5ird zachichota- .awsze byo tak sa"o < na'wi#ksi !lotkarze narzekali na
(adulstwo innych- 8ch o!owie7ci zawsze byy !rawdziwe& a 'e7li
okazyway si# odbie(a/ od !rawdy& to nie z ich winy- Wreszcie "#+czyzna
da s!ok*' i za7"ia si# sa" z siebie- < No dobrze < !rzyzna- < Bye"
!i'any i wy"kn#o "i si#& co in%it i 0ia wy!rawiali od +niw- Postarae"
si# le!ie' od na'bardzie' w7cibskie' staruchy- < Nadal 'ednak s!rzeciwia
si# udziaowi kobiet w szkoleniu w wiosce- 5ird nie naciska na nie(o&
!ozwala',c "*wi/ Barinowi- Wszyscy wiedzieli 'u+ o 9aheli i zao+yliby&
+e 5ird "ia wasne !owody& aby !o!iera/ obecno7/ kobiet w ar"ii- Co
zreszt, byo !rawd,-
W ko=cu "#+czyAni !ostanowili zor(anizowa/ zebranie na !odw*rku i
sto!niowo werbowa/ kole'nych rekrut*w- 5ird obieca !rzysa/ ko(o7 <
Eto niekoniecznie "usz# by/ 'aF& zaznaczy < +eby ich wyszkoli-
< $raktu'cie (o 'ak sier+anta < zako=czy& lecz nawet w niky" blasku
(wiazd dostrze( niech#/& 'ak, wzbudzio to "iano& ko'arzone z tyrani,
!an*w- < $o 'ak chcecie ich nazywa/D
3yskutowali du(o& rzuca',c kole'ne !ro!ozyc'e i s!iera',c si#& do!*ki
'eden z nich nie zauwa+y;
< .achowu'e"y si# 'ak stado byda& kr#c,ce si# w za(rodzie i czeka',ce na
ko"end# !asterza& kt*ry za(oni 'e na !astwisko-
< o"endantH < zawoa Barin& wal,c si# !i#7ci, !o udzie- < $o 'est dobre-
o"endant- : "y b#dzie"y nazywa/ siebie---
< Wo7ciana"i < ozna'"i 5ird- < $a nazwa obe'"u'e wszystkich;
rolnik*w i rze"ie7lnik*w- Wszystkich& o!r*cz !an*w- : z roz"owy nikt
nie wywniosku'e& o co chodzi-
< Podoba "i si# < orzek Barin- < 3zisie'sze(o wieczoru na !odw*rku
s!otka', si# wo7cianie i ko"endant- Jak du(o !otrzebu'e"y tylko tych
dw*ch sto!ni---
< :le "a"y 'eszcze 'edenH < 5irda znowu ol7nio- < o"endant < to 'eden
z nas& kt*ry !rzyb#dzie& aby was szkoli/- 0ecz we wsi r*wnie+
!otrzebu'ecie !rzyw*dcy; wo7cianinaMko"endanta- Pod wszystki"i
inny"i wz(l#da"i < wo7cianina-
< : !ewne(o dnia--- < zacz, Barin- Nie "usia ko=czy/- Wszyscy do!ili
ostatnie ale i zatu!ali no(a"i na z(od#- 5ird 'u+ to widzia; na!yw ludzi
do a"ienne(o r#(u !o nauk#- Pote" !owr*t do do"*w& by uczy/
innych na !odw*rkach--- a !ote" wy'7cie w !ole& na bitw#& do kt*re'
nieuchronnie "usiao do'7/- : !ote" !owr*t do !oko'owe(o +ycia- Proces
naturalny 'ak oddychanie lub nast#!u',ce !o sobie !ory roku- .
do7wiadczenia wiedzia& +e ale czynio s!rawy !rostszy"i& ni+ wy(l,day
rano& 'ednak to akurat !owinno si# uda/-
B B B
Prawdziwa !raca roz!ocz#a si# !o !owrocie do obozu& kiedy zasiad do
narady z !ozostay"i e"isariusza"i- Wszystkie wsie okazay
zainteresowanie& co nie byo zaskoczenie"& skoro roz"awiali z ludA"i
znany"i ze swe' sy"!atii dla a"ienne(o r#(u- Jeszcze dw*ch
zauwa+yo& +e rolnicy stroni, od wo'skowych sto!ni& ty!u sier+anta czy
ka!itana& nie za!ro!onowali 'ednak za"iennych okre7le=- iwanie"
(owa"i !owitali !rzedstawione !rzez 5irda !o'#cia ko"endanta i
wo7cianina-
< Nadadz, si# < orzek 8%is- < Nie b#d, "ieli nic !rzeciwko ni" < nie
ko'arz, si# ze stra+nika"i- : co na'le!sze; "o+e"y u+ywa/ ich !rzy
innych < cho/by !rzy sier+ancie stra+nik*w < i nie zorientu', si#& o co
chodzi- < 5ird !rzytakn,-
< >ni r*wnie+ tak !o"y7leli-
< Czy wszyscy zostanie"y ko"endanta"iD < za!yta Cob- < Chodzi "i o
to& +e "o(oby to utrudni/ nasze /wiczenia tuta'-
< Jeszcze +aden z nas nie 'est ko"endante" < !owiedzia 5ird- < Cz#7/ z
nas "o+e okaza/ si# le!sza od !ozostaych w uczeniu innych- Poza ty"&
wci,+ 'eszcze wiele nie wie"y- < W "y7lach zastanawia si# nad
u!ywa',cy" rokie"- iedy s!adnie !ierwszy 7nie(D iedy zacznie si#
zi"aD $e' zi"y !owinni !rzeszkoli/ cztery !odw*rza& "o+e wi#ce'- < Po
+niwach < !od', < "usi"y s!rowadzi/ tuta' !o 'edny" "#+czyAnie z
ka+de' wioski& +eby z na"i /wiczy i zobaczy& 'ak dziaa', wi#ksze (ru!y-
Po za!aceniu !odatk*w nie zwraca si# uwa(i na !odr*+u',cych do
krewnych- W "i#dzyczasie czeka', nas wasne +niwa; syszae"& +e
znowu !odniesiono dzier+aw#& a nie "o+e"y ob'ada/ naszych
s!rzy"ierze=c*w-
W ci,(u nast#!nych kilku doni dni /wiczyli kr*tko& wi#kszo7/ czasu
!o7wi#ca',c na (ro"adzenie i skadowanie +ywno7ci- $y" raze" +adne(o
!rzy!adkowe(o zbierania orzech*w i 'a(*d& tylko zor(anizowane zbiory w
lasach i na !olach& kt*re "usiay zako=czy/ si# !rzed !o'awienie" si#
!an*w na !olowaniach& co nast#!owao !o uiszczeniu !odatk*w- 5ird
roz!lanowa sie/ s!i+arni zar*wno w& 'ak i !oza oboza"i- Je7li kt*r,7
zna'd, i zniszcz,& !ozostawaa reszta- Nie "o(li !olowa/ i ryzykowa/& +e
!rzy(otowu',cy owy le7nicy dostrze(, dy" lub !oczu', krew&
!ozostawao i" 'ednak zbieranie owoc*w& bulw i 'a(*d- 0ebioda i cebula
!ow#droway do wyo+onych ka"ienia"i do*w < ich wasne zbiory
okazay si# bardzo ob1ite- 9aze" z ni"i wyl,doway inne korzenie& bulwy
i orzechy& 'ak r*wnie+ 'abka& 7liwki i suszone owoce& !#czki zi* oraz
!aski !rzydatne' kory- osze wy!enili ziarne" zebrany" ze skra'*w
ws!*lnych za(on*w& wzdu+ brze(*w stru"ienia i na ba(nie $ri(i- 5ird
obchodzi te "ie'sca& s!rawdza',c za!enia',ce si# "a(azyny i !r*bu',c
!rzewidzie/& na 'akie niebez!iecze=stwa b#d, nara+one-
Po +niwach !anowie zaczn, !olowa/ w wielki" lesie- 5ird !rzeni*s
wszystkich na wz(*rza& (dzie ukrywaa si# (ru!a )elisa& a 'edyn, wart,
zachodu zdobycz, byy dziki- Je7li b#d, trzy"a/ si# z daa od d,br*w i
"ieszka/ niewy(odnie w niskich zaro7lach& !owinni unikn,/
!rzy!adkowych "y7liwych& !olu',cych na dzikie 7winie- M#+czyAni
niezbyt narzekali- 5ird znalaz i" za'#cie nawet w si#(a',cych !iersi
krzakach-
< Mo+e"y !otrzebowa/ tuta' kry'*wek& wi#c dobrze byoby "ie/ 7cie+ki
niewidoczne z !rzeciwle(e(o wz(*rza- < Wobec cze(o 'e(o +onierze
!ezali i !rzeciskali si# !rzez (#stwin#& wycina',c 7cie+ki szersze od
kr*liczych szlak*w& na 'akie si# natykali- 9ahi !ow,chaa odci#te (a#zie
krzak*w i ozna'"ia& +e 'e' zdanie" cz#7/ z nich "iaa kiedy7 wa7ciwo7ci
lecznicze& utracone wskutek suszy lub ze' (leby- .acz#a zbiera/ (a,zki&
kor# i korzenie& z kt*rych (otowaa (orzkie wywary- Pote" z"uszaa (o
do !r*bowania- J#zyk stawa "u kokie" < s"akoway tak !askudnie& +e
"usiay na co7 !o"a(a/- Jeden dekokt nawet wywoa u nie(o ob1ite
!ocenie si#-
Wreszcie za!rzy'aAnieni z 8%ise" le7nicy !owiado"ili (o& +e ksi,+# z
!rzy'aci*"i !owr*ci do "iasta4 do ko=ca zi"y las by ich- 3o te(o czasu
zacz#y si# 'esienne deszcze& za"ienia',c 7cie+ki w zi"ne& szare bocko-
5ird +aowa& +e nie "ia ka"ienne(o do"u z wielki"& rycz,cy" o(nie"
!aleniskie"- olana nie !rzestawa (o rwa/- W za"ian "usia zadowoli/
si# trze"a zi"owy"i oboza"i; dwo"a co1ni#ty"i bli+e' !oudniowe(o
stoku wz(*rza i 'edny" w za(a'niku cedr*w i 7wierk*w- Je(o ulubiony
zna'dowa si# w !obli+u rw,ce(o stru"yka z czyst, wod,& "ae(o& lecz w
zu!eno7ci wystarcza',ce(o dla ich !otrzeb- 5dy okoliczne drzewa
zrzuciy li7cie& do obozu dociera blask nisko wisz,ce(o& zi"owe(o
so=ca- 3ru(ie& zna'du',ce si# bardzie' na !oudnie obozowisko le+ao nad
wi#kszy" !otokie"& obawia si# 'ednak wiosennych !owodzi- Nawet
!odczas zwykych& 'esiennych deszcz*w "usieli !rze!rawia/ si# na dru(i
brze( !o drewnianych balach- 0udzie nazwali ten ob*z Wielki Potok&
!o!rzedni Soneczny& a na'bardzie' ustronny; Cedry-
Nikt nie uskar+a si#& kiedy nale(a& by zabrali si# do roboty& za"iast kuli/
si# w kry'*wkach- Nie wiedzia& czy uczyli si# "y7le/ o !rzyszo7ci& czy
zwycza'nie (odzili si# z 'e(o rozkaza"i- : cho/ teraz byo "okro i zi"no&
zi"a oka+e si# o wiele (orsza- Wy"y7lone !rzez nie(o schronienia
!owstaway szybko; !lecione 7ciany i dach& obo+one wszystki"& co
zdoali znaleA/ < (*wnie dzik, traw,- iedy tak szar!ali si# z ni, w
!rzerwach "i#dzy o!ada"i& 5ird zda sobie s!raw#& +e !owinien by
kaza/ ', 7ci,/ wcze7nie'- W !rzyszy" roku < !o"y7la- 3o te(o czasu
b#dzie !otrzebowa dru(ie' kosy albo nawet dw*ch- 8 kilka sier!*w- >d
7rodka wys"arowali 7ciany bote"- $ri(a zasu(erowa co7 inne(o; +erdzie
o!arte o !ie= drzewa i zwi,zane raze"& a !ote" okryte !lecionk,& cele"
uzyskania okr,(ych& sz!iczastych !o"ieszcze=- Po wybudowaniu dw*ch
takich sa" !rzyzna& +e wy"a(ay one wi#ce' !racy i "iay "nie' "ie'sca
w 7rodku& lecz oba stanowiy "i, od"ian#& da',c dodatkowe izby !odczas
zi"y-
W trakcie !rac !rzybyli na szkolenie nowo "ianowani ko"endanci- 5ird
"usia !rzerwa/ budow#& by za!ewni/ i" kilkudniowy& intensywny
trenin(- Na nich 'ednak or(anizac'a obozu wywara nie"al r*wnie wielkie
wra+enie& 'ak sa"a "usztra- Co z kolei !o"o(o !rzekona/ ostatnich
"alkontent*w w szere(ach 'e(o +onierzy& +e taka or(anizac'a bya wa+na-
Nie "o(a to by/ wy,cznie kwestia wy(ody& skoro i"!onowaa obcy"-
Wo7cianieMko"endanci zostali z ni"i !rzez do= dni- >statnie(o dnia
5ird !rzedyskutowa z ni"i or(anizac'# i szkolenia !odczas zi"y-
< Chciaby"& aby do wiosny wasi wo7cianie byli (otowi do /wicze= z
kole'ny" !odw*rkie" < ozna'"i- < Przy'dzie czas& (dy b#dzie"y "usieli
dys!onowa/ !odw*rka"i zdolny"i do szybkie(o zebrania si#-
< Co z rekrutowanie" nowych !odw*rekD < za!yta ko"endant z Pycizn-
< Wie"& +e nie zaryzykowaby7 te(o we wasne' wsi < syszae"& +e
zarz,dca nadal 'est w7cieky na ciebie i tych& kt*rzy za tob, !oszli < ale
zna'du'e"y si# "nie'& ni+ dzie= dro(i do Jastrz#bie' 5rani na zachodzie i
niewiele dale' od Millburh wzdu+ stru"ienia-
5ird "ia nadzie'#& +e nikt te(o 'eszcze nie za!ro!onu'e4 chcia u!ewni/
si#& +e !o"ys z !odw*rka"i by dobry& zani" zacznie (o
roz!owszechnia/- :le nie "*( ich !owstrzy"a/ < nie byli 'eszcze 'e(o
ludA"i < a 'edynie !rzekona/ do dziaania ukradkie"& 'e+eli !od'#li 'u+
tak, decyz'#- . ciszy& 'aka !owstaa& (dy zastanawia si# nad od!owiedzi,&
skorzysta Barin z >(niste(o 3#bu-
< Moi" zdanie" !owinni7"y zaczeka/& a+ b#dzie"y "ieli co na'"nie'
dwie& "o+e trzy donie dobrze wyszkolonych wo7cian- Jak inacze'
!oka+e"y i"& o co na" chodziD : 'e7li < nie chc# wykraka/& ale 'est to
"o+liwe < 'e7li oka+e si#& +e nasi s,siedzi donios, !ano"& to le!ie'& +eby
wy"ordowali tylko !ar# !odw*rek& ni+ wiele-
5ird !okiwa (ow,& zadowolony& +e nie on "usia to !owiedzie/-
< 6wa+a"& +e Barin "a rac'#- Je7li wasze !odw*rko rozro7nie si# i b#dzie
dobrze sobie radzio& a wy nabierzecie !ewno7ci& +e to bez!ieczne& to nie
zaka+# wa" !rzekaza/ wiado"o7ci inny" wiosko"- 0ecz 'este7"y 'ak
czowiek& kt*ry rusza w dro(# z ci#+ki" brze"ienie"; le!ie' zrobi/ kilka
wolnych krok*w i u!ewni/ si#& +e ci#+ar dobrze si# rozo+y& ni+ ruszy/
bie(ie" i wszystko !o(ubi/- < Na7ladowa do="i u!uszczenie adunku i
wszyscy wybuchn#li 7"ieche"- < Jedna wie7 na raz- >sobi7cie s,dz#& +e
le!ie' b#dzie& 'e7li tylko 'edna osoba z !odw*rka b#dzie znaa i"i#
wo7cianinaMko"endanta inne(o !odw*rka-
< : 'e7li z(inieD
< a+dy z was !owie 'edne"u wo7cianinowi < nie te"u& z kt*ry" zwykle
!racu'ecie na !olu < 'ak skontaktowa/ si# z na"i- 8 !oda na" i"i# te'
osoby- P*Anie' wszyscy b#d, znali wszystkich& teraz 'ednak& 'ak
!owiedzia Barin& 'e7li kt*ry7 wy(ada& le!ie'& +eby tylko !aru z(in#o-
B B B

Po ode'7ciu wo7cianMko"endant*w 5ird i 'e(o +onierze wykorzystali
do= dni !o"i#dzy ostatni"i 'esienny"i deszcza"i a !ierwszy"i 7nie(a"i
do !rzeniesienia i z"a(azynowania 'edzenia i za!as*w otrzy"anych od
rolnik*w& nar,bania i na(ro"adzenia drewna na o(niska i dokonania
takich !o!rawek i ule!sze= ich schronie=& na 'akie !ozwoliy czas i
!o"ysowo7/- 5dy !ierwsze (ranatowe ch"ury !rzesoniy 'esienne
so=ce& obni+a',c te"!eratur#& 5ird "ia !oczucie& +e !rzy(otowali si# do
zi"y na'le!ie'& 'ak "o(li-
Co nie znaczyo& +e !o"y7la o wszystki"- Je(o wasna studnia na tyach
do"u za"arzaa 'edynie !odczas na'sro+szych zi" i tylko !o @r*dzi"iu-
Czysty stru"yk& b#d,cy 'edny" z !owod*w wyboru Soneczne(o obozu&
za"arz !rzed @r*dzi"ie" i "usieli albo to!i/ 7nie( i l*d na wod#& albo
nosi/ ', Ja by to zi"ny i ci#+ki adunek& kt*ry cz#sto za"arza !rzed
doniesienie" (o do obozuK z oddalone(o Ar*deka- Po"y7la o
konieczno7ci wyko!ania kloak& zani" zie"ia stwardniaa& nie !rzewidzia
'ednak& +e ko!czyki !iachu za"arzn, i trzeba b#dzie rozbi'a/ 'e na
kawaki& +eby zasy!ywa/ nieczysto7ci-
3obr, stron, !roble"*w byo to& +e !ozwalay 5irdowi zna'dowa/ za'#cia
swy" !odwadny"- W wioskach !r*+niactwo !rowadzio do k*tni i
b*'ek- $uta' takie tarcia "o(yby okaza/ si# 1atalne w skutkach- W
zwi,zku z czy" cztery (ru!y zadaniowe "iay wyznaczone obowi,zki& a
kiedy tylko !ozwalaa na to !o(oda& 5ird wy(ania wszystkich z obozu
/wiczy/ "aszerowanie i "anewry- Nieco inacze' !odzieli (ru!y- Jedna
!rzynosia 'edzenie ze s!i+arni& a dru(a 'e !rzyrz,dzaa& !odczas (dy (ru!a
obozowa "usiaa za'"owa/ si# o(nie"& wychodka"i i za!asa"i wody-
5ru!a narz#dziowa na!rawiaa !oa"ane i uszkodzone narz#dzia oraz
wytwarzaa r*+ne& !rzydatne w obozie !rzed"ioty- Jedn, z rzeczy&
!rzysanych !rzez rolnik*w na !ro7b# 5irda& bya !rz#dza4 9ahi nauczya
kilku "#+czyzn robi/ na drutach& wykorzystu',c do te(o wy(adzone
!atyki- By to rzadki talent& kt*ry uzyskaa od +ony brata Mali !odczas
!obytu u nich- S!odobao si# 'e' bardzie' od tkania-
@r*dzi"ie stanowio 'eszcze inny !roble"- 5ird zawsze wiedzia& kt*re(o
dnia odbywaa si# Biesiada& !oniewa+ za!owiada ', w*'t- 67wiado"i
sobie& +e tuta' wszyscy to 'e(o uwa+ali za w*'ta& wi#c on !owinien
wiedzie/& kiedy roz!ocz,/ 7wi#towanie- Przy'rza si# szare"u niebu- 3ni
wci,+ si# skracay& czyli nie !ora 'eszcze na @r*dzi"ie- Czu& +e nast,!i to
za 'edn, < dwie donie dni& nie "ia 'ednak !o'#cia& kiedy dokadnie
wy!adnie ten dzie=& ani 'ak si# te(o dowiedzie/- . dru(ie' strony&
!rze(a!ienie biesiady byo wr#cz niewyobra+alne-
.a!yta innych- Wi#kszo7/ uwa+aa& +e 7wi#to nast,!i Ewkr*tceF& 'ednak
nikt nie zna dokadne' daty- Czy "iao to znaczenieD Na t# "y7l !o szyi
s!yn, "u zi"ny stru"yczek !otu- >czywi7cie& +e tak < @r*dzi"ie i
@r*dlecie byy ko=ca"i osi& na kt*re' obraca si# rok- Musia si#
dowiedzie/- Musia to odkry/- iedy !ozostali zrozu"ieli& +e nie wiedzia&
zacz#li !rzy!atrywa/ si# "u nerwowo-
< Jak dowiedziae7 si# w zeszy" rokuD < Nareszcie w!ad na !o"ys&
+eby za!yta/ 8%isa-
$en zaczerwieni si#-
< W zeszy" roku--- c*+--- !oszli7"y wszyscy do kt*re'7 wsi i ta"
7wi#towali7"y- < 8 zani" 5ird zd,+y !ostanowi/& +e "o(liby !ost,!i/ tak
sa"o& doda; < Nie s,dz#& +eby7"y teraz "o(li tak zrobi/ < za du+o nas-
< $o !rawda& ale "o+e"y za!yta/- < Wioska 8%isa bya za daleko& !o
dru(ie' stronie lasu& lecz kt*ry7 z nich "*( !*'7/ do >(niste(o 3#bu i
wr*ci/- u zaskoczeniu 5irda& z(osi si# )ori-
< Mo(# zatrzy"a/ si# u Barina i dowiedzie/ o 5irnis- >raz !odw*rko-
5ird skin, (ow,-
< 3obrze& tylko wr*/ !rzed @r*dzi"ie"-
)ori wyruszy nast#!ne(o ranka z torb, !rowiantu i "odlitwa"i
towarzyszy- 5ird !rzy'rza si# !atrz,cy" za ni" twarzo" i ozna'"i;
< Skoro tak bardzo si# cieszycie& +e wyszli7cie z obozu& a!cie za ki'e- <
6sysza o(*lny '#k& ale bez takie' roz!aczy& 'akie' oczekiwa-
Zwiczenia z ki'a"i !osuway si#- Po wykurowaniu ra"ienia )elis
zade"onstrowa wszystki"& cze(o nauczy si# o szer"ierce- 5ird
!ode'rzewa& +e nie byo te(o zbyt wiele& sa" 'ednak nie zaszed r*wnie
daleko- Jedyne& co wiedzia& to 'aka bya du(o7/ "ieczy stra+nik*w
elai%e2a- .a!yta innych- .danie" 8%isa& ksi,+# nosi du+szy "iecz& nie
du+szy 'ednak& ni+ od !asa do zie"i- Widzia (o kiedy7& 'ak sta& o!iera',c
si# na wbite' czubkie" w zie"i# klindze- 5ird uzna& +e "iecz nie
!owinien by/ du+szy- .a!yta 'ednor#kie(o kowala& kt*ry o!owiedzia "u
o zakrzywionych ostrzach i szerokich klin(ach& z(odzi si# 'ednak co do
du(o7ci- Co oznaczao& +e du+szy ki' !owinien !oradzi/ sobie z "iecze"
< nie 1echtu',c z ni" i trac,c kole'ne kawaki& odr,bywane stalowy"
ostrze" < trzy"a',c zbro'ne(o na dystans& dzi#ki cze"u szer"ierz nie
byby w stanie zrani/ wada',ce(o kosture"-
Brz"iao rozs,dnie& ale "usieli to s!rawdzi/- 5ird nale(a& aby robili to
!owoli- >stro+nie- W "iar# "o+liwo7ci +adne(o a"ania ko7ci- )elis
zebra tych ze swo'e' dawne' (ru!y& kt*rzy na'le!ie' o!anowali szer"ierk#
i stan#li na!rzeciwko 5irda& Coba i !aru innych& kt*ry" 5ird u1a& +e nie
strac, o!anowania-
i'e nie dor*wnyway du(o7ci, w*cznio"& racze' lasko" !odr*+ny" lub
!astuszy" dr,(o"- Na razie r*+niy si# roz"iara"i "i#dzy sob, o "nie'
wi#ce' szeroko7/ doni- Przez osta"i sezon 5ird obserwowa 'e w
dziaaniu& skrz#tnie za!a"i#tu',c& co na'cz#7cie' szo Ale& kiedy ki'e
zderzay si# ze sob, !odczas "usztry i 'akie chwyty nie za!ewniay
!ewne(o trzy"ania- $eraz si# !rzekona',& !o wyzdrowieniu )elisa- Czu
si# troch# (u!io& sta',c z !rawdziwy" ki'e" na!rzeciwko
wyi"a(inowane(o "iecza& ale co inne(o "o(li zrobi/D
)elis !otrz,sn, drewniany" E"iecze"F i za"achn, si# na 5irda- $en
obni+y kostur i wy"ierzy ni" w )elisa& kt*ry ci, (o Eklin(,F- .ani"
E"ieczF uderzy& 5ird dziabn, ni" !rosto w twarz )elisa- $en szar!n, si#
do tyu& a "iecz zatoczy !rzy!adkowy uk-
< Czeka' < rzuci )elis- < S!r*bu' 'eszcze raz& tylko wolnie'- < W trakcie
bitwy nikt nie b#dzie nicze(o robi !owoli& ale teraz tylko si# uczyli- 5ird
skin, (ow,& !ozwoli )elisowi roz!ocz,/ sw*' za"ach i dA(n, (o
!onownie- )elis znowu odchyli (ow#& a wtedy 5ird& korzysta',c z
wytr,cenia (o z r*wnowa(i& dziabn, !onownie& ty" raze" tra1ia',c
delikatnie w !ier7- )elis st#kn, i wy!rostowa si#- < Nie "o(#--- chyba
'este" niewystarcza',co dobry < ale 'e7li ci,(le b#dziesz tak dA(a "nie w
oczy& to b#d# "usia si# co1a/-
< Niech s!r*bu', Cob z :r%ane" < zarz,dzi 5ird& co1a',c si# i
!rze!uszcza',c :r%ana& kt*ry z bez cienia za!au zaatakowa Coba
E"iecze"F- Cob by o (ow# ni+szy& 'ednak dzi#ki du(o7ci ki'a wytr,ci
:r%ana z r*wnowa(i-
< $o zbyt atwe < orzek )elis& dra!i,c si# !o (#ste'& rude' brodzie- < $e
!atyki& kt*rych u+ywa"y 'ako "ieczy& nie "a', ci#+aru !rawdziwe' broni-
Cios odtr,ciby ki' na bok---
< Na !ewnoD < :r%an z"arszczy brwi- < Cob& !rzytrzy"a' (o
nierucho"o--- s!rawdz#- < 6derzy "ocno w kostur i zdoa (o ode!chn,/&
zaraz 'ednak dr,( !owr*ci na swo'e "ie'sce !rzy niewielki" wysiku ze
strony Coba-
< WyobraAcie sobie 'ednak& +e 'est wi#ce' szer"ierzy < !owiedzia )elis- <
Je7li zaataku'e was kilku& nie b#dziecie "o(li dA(a/ tylko 'edne(o-
Pozostali was sku',-
< Po to wa7nie 'est szyk < ozna'"i 5ird- < Je7li zadziaa- < $y" raze"
stan, z Cobe" w rz#dzie na!rzeciwko )elisa i :r%ana- >!u7cili ki'e i
dA(n#li ni"i Eszer"ierzyF& kt*rzy "usieli co1n,/& si#& nieskadnie
wy"achu',c kr*tsz, broni,-
< Pa"i#ta'cie tylko < u!iera si# )elis < +e nawet !rzy!adkowe tra1ienie
"iecze" !otnie wasze ki'e na kawaki- $o nie b#dzie trwao wiecznie-
Mo+ecie wyrz,dzi/ ni"i !rawdziwe szkodyD
< Nie wie"- < 5ird !onownie szturchn, (o w !ier7- < 5dyby" zrobi to
od!owiednio "ocno& "*(by7 si# !rzewr*ci/& by/ "o+e nawet ze
strzaskany" "ostkie" lub !oa"any"i +ebra"i-
< Przewa+nie !otrzeba za"achu& +eby ko(o7 o(uszy/ < w,czy si# do
dyskus'i obserwu',cy ich $ri(a- < : 'ak si# za"achniesz& to dasz czas
szybkie"u szer"ierzowi& +eby do ciebie doskoczy i ci# zabi-
< Poza ty"& !odczas za"achu "o+esz !rzeszkodzi/ towarzyszowi w walce
z inny" stra+nikie" < wytkn, )elis-
< M""- Po"y7lae"& +e "o(liby7"y s!r*bowa/ cze(o7 takie(o--- St*'
nierucho"o& nie uderz# ci# "ocno- < 5ird dziabn, )elisa w twarz& !ote"
w !ier7& by wreszcie obni+y/ chwyt i wzi,/ za"ach ki'e"& niczy" ce!e"-
0ecz :r%an wybra ten "o"ent& +eby rzuci/ si# na!rz*d i !rzyo+y/
E"ieczF 5irdowi do szyi-
< Wa7nie tak < orzek z u7"ieche" )elis- 5ird z(ro"i Coba s!o'rzenie"-
< : (dzie ty bye7& "*' towarzyszuD
Cob zrobi !rzy(n#bion, "in#-
< Stae" i !atrzye" na ciebie& za"iast nie s!uszcza/ wzroku z :r%ana-
S!oro nauki !rzed na"i& wo7cianie-
< Mo+e"y zaostrzy/ ko=ce naszych ki'*w i utwardzi/ 'e w o(niu <
za!ro!onowa $ri(a-
< 8 tak nie !rzebi', +adne' zbroi- [ nawet 'e7li& to utkwi ta"& a 'a b#d# sta
nad nabity" na czubek broni tru!e" i (u!io wy(l,da- < 5ird ener(icznie
!odra!a si# !o brodzie& 'akby "iao "u to !o"*c w u!orz,dkowaniu
"y7li- < S,dzie"& +e 'e7li uderzy"y wystarcza',co "ocno w !ier7 albo
brzuch to !owali"y ich& a "o+e nawet !ozbawi"y !rzyto"no7ci-
< $rzeba celowa/ w twarz < to z"usi ich do co1ania si# w obawie !rzed
utrat, oka---
< $o !rawda& ale--- < 5ird zastanawia si# 'u+ nad ty"- < Musi"y znaleA/
s!os*b& +eby ich zabi/& albo s!#dzi"y cay dzie= na !oszturchiwaniu ich-
My7lae" nad rolniczy"i narz#dzia"i < o!at,& "otyk,& kos, < ale trzeba
bra/ ni"i za"ach- : !rzecie+ sa"i "*wicie& +e ka+da bro=& kt*r,
b#dzie"y "usieli si# za"achn,/& b#dzie (orsza od "ieczaD
)elis !rzy"kn, oczy i zacz, !rzecina/ Ebroni,F !owietrze- 5ird za(a!i
si# na nie(o& !o czy" !o',& +e ta"ten wyobra+a sobie walk# z r*+ny"i
narz#dzia"i- Po 'e(o ruchach stara si# od(adn,/& z 'aki"i& lecz o!r*cz
sier!a Jkr*tki za"ach z ciose" w nad(arstekK nie by w stanie si#
do"y7li/- )elis otworzy oczy& wykona kilka ruch*w E"iecze"F i
u7"iechn, si#-
< My7l#& +e "a"y szanse z "otyk, i "o+e z kos,& cho/ trzeba by
!o!rzesuwa/ uchwyty- :le nie b#dzie atwo-
5ird wyda z siebie !ene dra"atyz"u westchnienie-
< Nic nie 'est atwe- 5dyby byo& kto7 zrobiby to dawno te"u-
Po raz !ierwszy od roz!ocz#cia /wicze= !rze"*wia 9ahi-
< : "o+e dwie < trzy osoby dziaayby raze"D Jedna& uzbro'ona w ki'&
odwracaaby uwa(# szer"ierza& a dru(a i ewentualnie trzecia atakowaaby
bardzie' zab*'cz,& cho/ wolnie'sz, broni,-
< Po"ys dobry& ale !od warunkie"& +e b#dzie"y "ieli !rzewa(# liczebn,
nad wro(ie" < !owiedzia )elis- < 0ecz w trakcie bitwy---
< .aczeka' < w,czy si# 5ird- < $o "o+e si# uda/& a sta',c z drewne"
!rzeciwko stali& le!ie'& +eby byo nas wi#ce' od nich& )elisie- Wy!r*bu'"y
to-
)elis wzruszy ra"iona"i& lecz wyst,!i na!rz*d- $y" raze" 9ahi stan#a
u boku 5irda z sier!e"- .a'#a "ie'sce !o lewe'& zaraz 'ednak zerkn#a na
trzy"any sier! i szybko z"ienia stron# w chwili& (dy 5ird run, na
)elisa- $en co1n, si#& z"uszony do sku!ienia uwa(i na celu',cy" "u w
twarz ki'u- iedy zaatakowaa (o 9ahi& !r*bowa za"ierzy/ si# na ni,&
lecz kostur natych"iast dA(n, (o !o"i#dzy ra"ienie" a nasad, szyi-
:r%an skoczy na 9ahi& lecz chybi& kiedy ki' Coba tra1i (o w !ier7& a
!ote" za(rozi twarzy- 9ahi z atwo7ci, unikn#a nieskadnych za"ach*w
)elisa i !rzytkn#a "u czubek sier!a do boku- Pote" !owoli& lecz !ynnie
odwin#a si#& okr#cia na !i#cie i tra1ia :r%ana w brzuch- Wszyscy
zatrzy"ali si# i wy!rostowali-
< W zwolniony" te"!ie dziaa < rzuci z !ow,t!iewanie" w (osie )elis-
< :le nie "a" !o'#cia& 'ak /wiczy/ to szybcie' i nie !ozabi'a/ si#
nawza'e"-
< Nadal !otrzebu'e"y ko(o7 z ki'e" na ka+de(o stra+nika z "iecze"- <
5ird !odra!a si# i !rzy'rza kosturowi- < 8 ko(o7 za 'e(o !leca"i z inn,&
bardzie' zab*'cz, broni,- Cho/ ki'e te+ !otra1i, zabi/& rzecz 'asna- Co7 "i
'ednak u"yka- : wa"D
< C*+--- widziae7 kiedy7 starodawn, sztuk# walki na ki'e& de"onstrowan,
na 'ar"arkachD < za!yta Cob-
< Nie < na 'edyny" 'ar"arku& 'aki odwiedzie"& by tylko 'eden za!a7nik&
nie tak dobry 'ak ty& oraz "#+czyzna rzuca',cy no+a"i-
< Pocz,tek !rzy!o"ina taniec < o!owiada Cob- < Jeden "#+czyzna (ra
na b#benku& a oni uderzali ki'a"i o siebie- Gadnie to wy(l,dao& 'ak
!odziwianie koni na !olu- Pote" !rzys!ieszyli& a 'a u7wiado"ie" sobie&
+e to 'aka7 od"iana walki- 3owiedziaby" si# wi#ce'& ale "iae" kilka
walk !rzed sob,& a !rzy'aciele !ostawili na "nie- .acze!ie" 'edne(o z
nich !*Anie' i !owiedzia "i& +e to stara sztuka& o kt*re' wiedzieliby nasi
!ra!ra!ra!radziadowie-
< Pa"i#tasz co7 z te(oD
< $ylko !ierwsze kroki& te z wolne' cz#7ci- Nie"nie'& i tak byoby to dobre
/wiczenie- Przyzwyczai nas do uderze= w ki'e-
Nauczenie si# !okazywanych !rzez Coba ruch*w za'#o 5irdowi wi#ce'
czasu& ni+ oczekiwa4 kostki !alc*w bolay (o& 'akby kto7 !rzyo+y "u w
nie "otkie"- : !rzecie+ oba' uwa+ali- $ri(a& kt*ry r*wnie+ by na ty"
'ar"arku i uwa+a& +e bardzo dobrze !a"i#ta ta"t, walk#& zacz, szybko i
sko=czy na +aosny" ssaniu !oobi'anych kykci- Przyna'"nie' nie zo7ci
si# < ale od wielu dni nie 'edli +ab- :r%an szybko !odchwyci ruchy& )elis
tak+e& lecz Padu( < inna (wiazda szer"ierki )elisa < okaza si# wolnie'szy
od 5irda- Przed !owrote" )orie(o z wiado"o7ci,& +e .i"owa Biesiada
!owinna odby/ si# za osie" dni& wi#kszo7/ z nich nadal 'eszcze !otykaa
si# !odczas wykonywania nowych /wicze=-
Sa"o @r*dzi"ie okazao si# na'zi"nie'sze i na'cie"nie'sze ze wszystkich&
'akie 5ird !rze+y- 3zi#ki asce :lyanyi nikt nie zachorowa& nie byo wi#c
!retekstu do roz!alenia o(nia- : w rytuaach @r*dzi"ia zawsze
uczestniczya caa rodzina < ka+dy 'e' czonek "ia do ode(rania swo',
rol#- Prze!yta ludzi i ustali& kto by na'starszy" syne"& kto
na'"odszy"& kto w o(*le by na'starszy& a kto na'"odszy- 9ahi "usiaa
!rze',/ wszystkie role kobiece4 5ird "ia nadzie'#& +e bo(owie zrozu"ie',
i zaa!robu', ich intenc'e& nie wy"a(a',c dokadno7ci& 'ak, 'edynie
ko"!letna rodzina "o(a za!ewni/-
> z"roku !ierwsze(o wieczoru wszystkie o(niska zostay za(aszone& a
!aleniska za"iecione do czysta- Woda& o(ie=& rytualna zie"ia Jcho/ nie
"ieli o(rodu& ani orne(o !olaK& z kt*ry"i obchodzili si# z nale+ny"
szacunkie" < wytworzyy at"os1er# !oszanowania i zrozu"ienia&
unosz,c, si# nad wszystki"i w "roAny" !owietrzu- Niko(o nie zdziwio&
+e 9ahi !a"i#taa wszystkie kobiece wersy < kiedy7 bya na'"odsz,
c*rk,& !ote" na'starsz,& a !o 7"ierci Mali i 'e' za",+!*'7ciu&
!rzedstawicielk, :lyanyi w do"u 5irda- W ko=cu wszyscy raze"&
trzy"a',c si# za r#ce nad sy"boliczny" 7wiatekie"& od7!iewali Pie7=
Mroku- Miao to "ie'sce w sa"y" 7rodku nocy& (dy wysoko nad (owa"i
byszcza Naszy'nik $orre- 3o 7witu o!owiadali sobie wszystkie
!a"i#tane z dzieci=stwa historie& tul,c si# do siebie- >ddechy srebrzyy si#
w blasku (wiazd- Pote" < na'le!szy "o+liwy o"en < nasta !o(odny 7wit
3nia @r*dzi"ia i 9ahi uo+ya z (a,zek okr,(y wz*r !od nowe o(nisko-
6tworzyli wielki kr,(& trzy"a',c si# za r#ce i !atrzyli& 'ak roz!ala 'e
szcz#7liw,& trzeci, iskr,-
.or(anizowali sobie !rawdziw, biesiad#& (dy+ 5ird zachowa !laster
"iodu& kt*ry" ho'nie !olewa teraz !lacki i zbo+ow, !a!k#- Poza ty"&
u!olowali 'elenia < bez!iecznie& na du(o !o !owrocie !an*w do "iasta-
6cztowali wy(odnie& !rzy hucz,cych o(niskach& s!#dza',c tak dru(,
du(, noc& 7!iewali wi#ce' !ie7ni& ni+ 5ird kiedykolwiek sysza- Jedyne&
cze(o brakowao& to ale4 t#skni za cie!e" w (ardle i +o,dku& lecz nie za
!oranny" b*le" (owy-
B B B
9eszta zi"y bya trudna& lecz nie tak& 'ak si# obawia- 5dy zacz#y si#
rozto!y& a z "n*stwa so!li ska!ywaa woda& nadal wszyscy byli zdrowi-
Nikt nie od"rozi sobie !alc*w& nikt nie nabawi si# za!alenia !uc-
3wa razy udao si# "u wysa/ ludzi do czterech !ierwszych !odw*rek& by
s!rawdzi/ !ost#!y w szkoleniu- Prawie wsz#dzie byo !o !ene trzy donie
/wicz,cych& w Pyciznach < !i#/- 8 nadal werbowano ludzi& cho/
ostro+nie- W >(nisty" 3#bie wykryto "#+czyzn#& kt*ry "y7la& +e
elai%e za!aci "u za u'awnienie i"ion buntownik*w- ."ieni zdanie <
za"eldowa Barin < kiedy osobi7cie wytu"aczyli "u& +e si# "yli- 9a!ort
)orie(o o naturze te(o tu"aczenia by !enie'szy < !odw*rze wyrazio
swo', o!ini# si, i czowiek !rzez 'aki7 czas b#dzie kula- 5ird skrzywi
si#& lecz zaa!robowa s!os*b- 0e!szy 'eden !obity od wielu "artwych <
czy cho/by 'edne(o- Poczu si# troch# le!ie'& kiedy nieco !*Anie'
dowiedzia si#& +e osob,& kt*ra rozbia ta"te"u4 (arnek na (owie& bya
'e(o wasna +ona& obecnie za!rzysi#+ona czonkini !odw*rka-
Pycizny doniosy& +e zao+yy kole'ne !odw*rze < w Millburh- 9ozwi'ao
si# !owoli& ale zna'dowaa si# ta" !lac*wka stra+y& nie"al 1ort- Musieli
zachowywa/ ostro+no7/- iedy !o(oda ule(a !o!rawie& !odw*rko w
Po!ielnych& dawne' wsi )elisa& !owiado"io ich& +e oni tak+e nawi,zali
kontakt z inn, wiosk, < $rze"a Stru"ienia"i& kt*ra z kolei !rzekazaa
wie7/ do dw*ch dalszych wsi- .araz !o wiosenne' orce !odw*rza te
!rzy7l, wybranych wo7cianMko"endant*w& by szkolili si# z (*wny"i
sia"i-
Wszystko rozwi'ao si# szybcie'& ni+ 5ird oczekiwa- Wci,+ nie "*(
uwierzy/& +e !rzebywa z dala od do"u od nie"al roku i wci,+ +y& wi#ce'&
!rzewodzi rosn,ce' (ru!ie !oszkodowanych wie7niak*w& stanowi,ce'
zal,+ek ar"ii- Jak dot,d& nie "ieli +adne(o starcia z !ana"i& ani ko!ot*w
ze stra+nika"i- Gatwo byo o beztrosk#& w#dru',c !o zielonych&
!achn,cych wiosn, lasach i u"a'onych kwiata"i !astwiskach& (dy nad
(owa"i 7!ieway !taki-
Nie "a"y 'eszcze ar"ii < !rzy!o"nia sobie stanowczo-
9ozdzia CR
Przez ca, wiosn# i lato ruch rozszerza si# na !odobie=stwo 1al
wywoanych wrzucony" do wody ka"ienie"- a"ienny r,( stawa si#
ty"& za co zawsze by uwa+any < o7rodkie" wi#ksze' rebelii- Pierwsze
!odw*rka wyszy ze swoich wsi& by /wiczy/ z 5irde" w !olu- 8ch
wo7cianieMko"endanci utrzy"ywali ,czno7/ ze zwolennika"i
a"ienne(o r#(u w innych wioskach- Banici z innych oda"*w
a"ienne(o r#(u& +y',cy w oddalonych lasach i w7r*d wz(*rz&
eks!ediowali !osa=c*w& by dowiedzie/ si#& co si# dziao- 5ird nie
!ozwala !rzy,cza/ si# do siebie kole'ny" zwolenniko" < wiedzia& +e
nie wy+ywiliby si#- .a to wysya tych& kt*rych uwa+a za dobrych
nauczycieli i !rzyw*dc*w& zar*wno do nowych !odw*rek& 'ak i innych
(ru! wy'#tych s!od !rawa- Sto!niowo < a czasa"i bole7nie < odkrywa&
kt*rzy z 'e(o ludzi byli w stanie !odoa/ ty" zadanio" i kt*re (ru!y
banit*w skaday si# z uczciwych rebeliant*w& a kt*re ze zwykych
rzezi"ieszk*w-
6!iera si#& +eby dowodzone !rzez nie(o (ru!y !rodukoway 'ak
na'wi#ce' wasne' +ywno7ci- $o lato byo 'eszcze bardzie' !racowite od
!o!rzednie(o; obcy !rzybywali i od'e+d+ali& ucz,c si# i zabiera',c ze sob,
zdobyt, wiedz#& a !rzecie+ wci,+ trzeba byo ws!iera/ wasnych +onierzy-
Nie widzia ko=ca obowi,zk*w; s!raw& kt*re trzeba byo zaatwi/&
za!a"i#ta/& !rzewidzie/- .auwa+y 'ednak& +e cz#7/ 'e(o ludzi nauczya
si# 'u+ sa"odzielne(o wybie(ania "y7l, na!rz*d oraz odkrywania& 'ak
!rzed"iot& kt*ry od zawsze u+ywany by w 'edny" konkretny" celu&
wykorzysta/ do cze(o7 zu!enie inne(o-
Pod koniec lata dotara do nie(o wie7/& +e 'edno z dale' !oo+onych
!odw*rek zastawio !ua!k# na !oborc# !odatkowe(o- Pokr#ci (ow,-
< $o !rzyniesie na" ko!oty < "rukn,-
$ri(a uni*s brew-
< Miae7 nadzie'# !rowadzi/ wo'n# bez ko!ot*wD
< Miae" nadzie'e roz!ocz,/ wo'n#& kiedy b#dzie"y do nie' (otowi- Nie
troch# tu& a troch# ta"& (dzie "a', nad na"i !rzewa(#-
< . te(o& co syszae"& !odw*rze zdobyo !ieni,dze& zabi'a',c !oborc# i
'e(o dw*ch stra+nik*w- Wy(l,da "i na to& +e to !odw*rko "iao
!rzewa(#-
< > ile nie zabrali cze(o7 atwe(o do wy7ledzenia- 5dzie wydadz, te
!ieni,dzeD Na coD Ma" nadzie'#& +e wyka+, si# wystarcza',cy"
rozs,dkie"& +eby nie !*'7/ do kowala- B#d, !r*bowa/ ku!i/ bro= i
7ci,(n, na nas ko!oty& o 'akich nawet nie "y7leli7"y- < >czeku',c
na'(orsze(o& 5ird !odwoi liczb# !lac*wek i wartownik*w- .(odnie z
!rzewidywania"i& konne !atrole !rzeczesay wszystko& ,cznie z lasa"i i
wz(*rza"i- 0udzio" 5irda !rzyday si# ukryte 7cie+ki w zaro7lach- Po
!owrocie !rzekonali si#& +e odkryty zosta 'eden z ich zi"owych oboz*w <
Soneczny < o!uszczony zaledwie kilka doni dni te"u- Patrol zniszczy
nieliczne& !ozostawione !rzez nich rzeczy i z !ewno7ci, b#d, wiedzie/&
(dzie ich szuka/ nast#!ne' zi"y-
Nie"nie'& !o ty" na'eAdzie !atrole trzy"ay si# z daleka- >d swoich
in1or"ator*w we wsiach dowiedzieli si# o innych !roble"ach; rewiz'ach
w do"ach i stodoach w !oszukiwaniu niele(alne' broni oraz zabieraniu
ludzi !ode'rzanych o dziaalno7/ buntownicz, na- !rzesuchania& ko=cz,ce
si# !obicie"& a w dw*ch !rzy!adkach < 7"ierci,- $ylko 'eden z nich
1aktycznie !o!iera a"ienny r,(& nie b#d,c czonkie" lokalne(o
!odw*rka J'ak to u', ta"te'szy wo7cianinMko"endant& "ia zbyt (or,c,
(ow#& by zao+y/ na ni, ka!elusz bez ryzyka !od!alenia (oK- $e
!rzeszukania i aresztowania tylko wz"o(y !o!arcie dla buntownik*w <
skoro "o(li uwi#zi/ ci# za nic& cze"u nie !rzy,czy/ si# do rebeliiD
5ird !odzieli swo', (ru!# na trzy cz#7ci& wysya',c ka+d, z nich w inn,
okolic# na reszt# lata- Zwiczyli ws!*lnie tylko !ar# razy& z zachowanie"
'ak na'wi#ksze' ostro+no7ci i !rzy wartownikach rozstawionych na
okolicznych wzniesieniach- Podczas +niw i !a=skich ow*w !o'awio si#
wi#ce' !atroli- 0ecz buntownicy s!odziewali si# ich& wobec cze(o nie
znaleAli nic& !r*cz !orzucone(o obozu& kt*ry odkryli wcze7nie'- 5ird
wiedzia& +e (dy roz!oczn, si# 7nie+yce& nie !o'awi si# wi#ce' +aden
!atrol- .i"a !rzy!o"inaa !o!rzedni,& ale ty" raze" !od', !r*b#
!oliczenia swoich +onierzy- .acz, od !rostych ki'k*w& oznaczonych
biaorzytk,& sier!e" i kwiatkie"- Potrzebowa 'ednak listy wszystkich
swoich ludzi& & ich wiosek oraz !odw*rek i wo7cianMko"endant*w- 9ahi
uwarzya br,zowy atra"ent& 'ednak 5ird nie "ia !er(a"inu& na kt*ry"
sier+ant zwyk !rowadzi/ za!iski- Przez !ewien czas usiowa
wykorzystywa/ w ty" celu 'asn,& wewn#trzn, stron# kory to!oli& w ko=cu
'ednak !odda si#- 8 tak nie lubi !isa/-
Na wiosn#& at"os1era rozruch*w s!rawia& +e nies!oko'nie byo wsz#dzie-
5ird nie by !ewny& ilo"a !odw*rza"i obecnie dys!onowali- 3u(ie&
zi"owe "iesi,ce byy idealne do kons!irac'i4 ka+de !odw*rko chciao
!ochwali/ si# zao+ony" !rzez siebie co na'"nie' 'edny" nowy"
!odw*rze"& 'e7li nie dwo"a- >znaczao to !odwo'enie liczebno7ci
!odw*rek w trakcie zi"y- Coraz cz#7cie' !roszono o !rzybycie sa"e(o
5irda lub kt*re(o7 z na'bardzie' do7wiadczonych ko"endant*w& by
!rzy'rza si# i !rzeszkoli nie 'edno !odw*rze& lecz od razu kilka- 5ird i
!ozostali z(odzili si# na ws!*lne szkolenie !odw*rek !od warunkie"
zachowania !odstawowych zasad bez!iecze=stwa; "ini"alne' odle(o7ci
!lacu /wicze= od wsi& wystawionych !osterunk*w& ustalone' sy(nalizac'i i
!rzestrze(ania ws!*lnych ko"end& kt*re !owinno zna/ ka+de !odw*rze-
Wiedzia 'ednak& +e wcze7nie' czy !*Anie' i tak zostan, odkryci-
W ta"tych !rze!enionych /wiczenia"i dniach 5ird zauwa+y !ierwsz,
niebiesk, koszul#& !ote" nast#!n,- $eraz "ieli trzy takie w obozie- 0udzie
w b#kitnych ubraniach nosili si# du"nie& 7wiado"i wyzwania- 5ird
nale(a& +eby "ieli ze sob, inn, koszul# lub !aszcz do zarzucenia& na
wy!adek& (dyby !o'awi si# nie!rzy'aciel- Wystarcza',co trudno byoby
!rze'7/ od "usztry do wykonywania 'akich7 nie budz,cych !ode'rze=
czynno7ci& bez konieczno7ci dodatkowe(o tu"aczenia si# z noszenia
zakazane(o koloru-
Podczas tych kr*tkich ses'i nie byli w stanie nauczy/ nowic'uszy
wszystkie(o& co sa"i o!anowali- 5ird czu !res'# czasu4 "ia wra+enie& +e
sytuac'a rozwi'aa si# zbyt szybko i zbyt wolno zaraze" < !anowie nie
"o(li zbyt du(o +y/ w nie7wiado"o7ci te(o& co dziao si# wok* nich&
lecz 'e(o ludzie nie byli 'eszcze (otowi- Potrzebowali wi#ce' czasu& wi#ce'
/wicze=4 on sa" "usia dowiedzie/ si# znacznie wi#ce'- Przera+aa (o
"y7l o zebraniu wszystkich !odw*rek w ar"i# i s!otkaniu si# z wo'ska"i
!an*w-
Czas ucieka& a on nie by zadowolony ani z siebie& ani z !odw*rek-
Min#o @r*dlecie4 zbli+ay si# +niwa- 6da si# do owczarni ws!*lne' dla
!i#ciu okolicznych wiosek- Bardzo !rzy!o"inaa ta"t,& (dzie !ozna
Mali& le+aa 'ednak daleko na !*nocny wsch*d- $ute'si nazywali ',
>wczarni, Norwalku- Wy!osa+ona bya w ka"ienne "ury dla ochrony
!rzed zi"owy"i wichra"i i o(rodzon, !ote" za(rod#- 0e+aa w
za(#bieniu "i#dzy trawiasty"i wz(*rza"i& !* !oranka "arszu od
na'bli+sze' wsi& w kt*re' zwykle nie widywano stra+nik*w-
Jak zwykle& 5ird !o'awi si# na "ie'scu s!otkania !rzed inny"i&
!oroz"awia z owczarza"i& kt*rzy b#d, ich wartownika"i i wyda i"
instrukc'e- Pote" !rzykucn, osoni#ty od wiatru i !o(ryza',c twardy ser
czeka na !rzybycie !ierwsze(o !odw*rka-
Skrzywi si# na widok nadchodz,ce' bezadne' (ro"ady& (dzie nawet
dw*ch wo7cian nie utrzy"ywao r*wne(o te"!a& a ka+dy trzy"a bro= w
inn, stron#- Wiedzia& +e !odw*rze !owstao niedawno& lecz nie
us!rawiedliwiao to wleczenia si#& nier*wnych szere(*w i ko"!letne(o
braku or(anizac'i- .acz,& 'ak zwykle w !rzy!adku nowe(o !odw*rza& od
!r*by !rze!rowadzenia ins!ekc'i- Jak zwykle znalaz wi#ce'& ni+ 'edn,
nie!rawidowo7/-
< Musisz dba/ o wasn, kos#& $a"H < 5ird obluzowa ostrze i !owstrzy"a
si# !rzed ci7ni#cie" ni" o zie"i#- Nie "o(li !ozwoli/ sobie na utrat#
cho/by na'"nie'sze(o kawaka naostrzone(o "etalu- :le za ka+dy"
raze" "usia osobi7cie s!rawdza/ "ocowania < nawet sa"a Pani Poko'u
w!adaby we w7cieko7/- $a" z u!ore" zacisn, szcz#k#4 !ozostali
!rzy!atrywali si# z "ieszanin, strachu i 1ascynac'i- 5ird wzi, (#boki
wdech i !o chwili wy!u7ci !owietrze-
< $y" raze" !rzywi,+ to "ocnie' < doko=czy& odda',c "u bro=- W "iar#
s!rawdzania !ozostaych kos czu o!ada',ce na!i#cie- Wi#kszo7/ bya w
dobry" stanie& cho/ cay czas zastanawia si#& czy na!rawd# !rzydadz, si#
!rzeciwko ru"ako" i zbro'o"- Pi#tnastu "#+czyzn i trzy kobiety-
Jedena7cie kos& 'eden hak o(rodniczy& dwa sier!y& trzy ki'e !asterskie i
dwa !roste kostury- a+da osoba "iaa n*+& z cze(o tylko 'eden nie
naostrzony- .ani" roz!ocz#li /wiczenia& o"i*t s!o'rzenie" horyzont-
Pusto& z wy',tkie" stadka owiec na !*nocy- 8ch !asterz !o"acha r#k, ze
wz(*rza- Bez!iecznie-
< W !orz,dku- 3o szere(u- < 9obili to 'u+ wcze7nie' !od okie" Pera&
kt*ry nauczy si# od :risa& ten za7 rok wcze7nie' od 5irda w Burry-
9uszali si# zbyt wolno& udao si# i" 'ednak stan,/ w trzech r*wnych
rz#dach !o sze7/ os*b- $a" nadal usiowa wbi/ tyln, cz#7/ no+a swo'e'
kosy w od!owiednie naci#cie kosiska& uderza',c ni" o zie"i#- Mo+e
nauczy si#& zani" z(inie-
< Nie7 bro=H < .a(a!ili si# na 5irda& !ote" do !oowy (ru!y dotaro& +e
bya to ko"enda i unie7li bro=& na'wyraAnie' nie!ewni& w 'akie' !ozyc'i
!owinni ', Enie7/F- Nie !o!#dza' ich < u!o"nia si# w "y7lach 5ird&
!a"i#ta',c o dezerc'ach !o 'e(o ostatni" na!adzie zo7ci- Powinni uczy/
si# od "ie'sca& w kt*ry" s,& a nie w kt*ry" !owinni by/-
< Nie7 bro= < !rzy!o"nia i"- < Na lewy" ra"ieniu < ty" ra"ieniu <
!oniewa+ "usicie by/ w stanie nosi/ or#+ na du(ich odle(o7ciach& nie
rani,c ni" niko(o obok lub za wa"i& ani te+ nie uderza',c ni" o bro=
waszych towarzyszy- < Wyci,(n, r#k#- i wzi, kos# od Battina z
!ierwsze(o szere(u& !o czy" zade"onstrowa i"- < W ten s!os*b-
So=ce znalazo si# nie"al dokadnie nad ich (owa"i& zani" nauczyli si#
s!rawnie rea(owa/ na !odstawowe ko"endy- 5ird !onownie roze'rza si#
!o okolicy- P*nocne stado znikn#o za wz(*rze"& za to dru(ie !o'awio
si# na zboczu na zachodzie& a 'e(o !asterz wy"ownie za"acha
ra"iona"i- 3obrze- Nadchodziy dwa kole'ne !odw*rza& by !rzy,czy/
si# do /wicze=- Po"i"o znak*w !asterza !ostanowi nie rezy(nowa/ ze
zwycza'owych 7rodk*w ostro+no7ci-
< Bro= do owczarni < zarz,dzi- < Nadchodzi kole'ne !odw*rko- <
Posuchali (o szybcie'& ni+ !o!rzednio& chowa',c kosy za niski"i "urka"i
za(rody- 3wie kobiety zabray si# za 7cinanie ostu sier!a"i i zbieranie (o
do 1artuch*w- M#+czyAni z ki'a"i !asterski"i o!arli si# o 7ciany nisko
zadaszone(o szaasu i zacz#li roz!rawia/ o ta'nikach hodowli owiec-
9eszta schowaa si# w szaasie- 5ird usiad !od 7cian, i za!a oddech-
< PanieD 5irdzieD < $o by Per& wo7cianinMko"endant tute'sze(o
!odw*rza-
< Po !rostu 5ird& Per- Masz dobr, (ru!#- < 3obr, (ru!, b#d, !o roku
intensywne(o szkolenia i od!owiednie(o od+ywiania si#& ale nie byo
sensu "*wi/ te(o na (os-
< Prze!rasza" za kos# $a"a- Nie wie" 'eszcze tylu rzeczy---
< Nie "artw si#- Nie "o+esz robi/ wszystkie(o sa"4 dlate(o wa7nie
"*wi# i"& +e "usz, sa"i dba/ o bro=- 3u+o osi,(n,e7; osie"nastka z
!i#tnasto"a kosa"i-
< $rzy kobiety < "rukn, Per- 5ird zerkn, na nie(o-
< Wierzysz w to& co !anowie o!owiada', o naszych kobietach& PerD
< C*+& nie& ale---
< Przez te wszystkie lata nasze kobiety cier!iay wraz z na"i- Ni(dy nie
za!ewniali7"y i" bez!iecze=stwa- 9odziy !ano" dzieci i traciy 'e& 'e7li
wykazyway cho/ 7lad "a(ii < wiesz o ty"- $eraz chc, nauczy/ si#
walczy/ raze" z na"i- Skoro nasz b*l u!rawnia nas do te(o& to ich b*l
da'e i" !rawo do te(o sa"e(o-
< :le nie s, r*wnie silne---
5ird !owstrzy"a si# !rzed wy(oszenie" ostre' uwa(i- .a"iast te(o
!owiedzia;
< Per& nie !rosi"y niko(o& +eby by silnie'szy albo na'silnie'szy& tylko
wystarcza',co silny-
< Skoro tak "*wisz-
< Nie- Musisz sa" uzna/ to za suszne < do licha& Per& wa7nie o to w ty"
wszystki" chodzi- $o nie 'est "o'a dro(a < 5ird nie za'"u'e "ie'sca
waszych !an*w& czy kr*la& tylko wskazu'e inny" suszn, dro(#- $obie&
naszy" kobieto"& naszy" dziecio"- Suszn, dla wszystkich-
< 3la !an*w te+D
5ird !rychn,& zaskoczony-
< C*+--- "o+e nie dla nich- Mieli swo', szans#- < >de!chn, si# od 7ciany-
Nadchodz,ce !odw*rza !o,czyy si# !o drodze i caa trzydziestka
"aszerowaa raze"& r*wno i na'wyraAnie' du"na z siebie- . te' odle(o7ci
nie widzia& 'ak, dys!onowali broni,& lecz !rzyna'"nie' cz#7/ z nich niosa
kosy- 5dy 1or"ac'a !odesza bli+e'& Per zacz, wystukiwa/ sto!, ryt"-
5ird !ozwoli sobie na "arzenia& co osi,(n#liby& "a',c !orz,dne zbro'e i
bro=- Maszerowali 'ak +onierze& robi,c wra+enie na "nie' zaawansowane'
(ru!ie& z kt*r, wa7nie !racowa- Wywoa siedz,cych w szaasie na
zewn,trz& +eby !o!atrzyli& 'ak wo7cianinMko"endant z Wysokie(o
zatrzy"ywa oddzia-
Po kr*tki" od!oczynku wszystkie trzy !odw*rza /wiczyy raze"- Nie"al
!i#/dziesi#cioro& !oliczy szybko 5ird- P* kohorty w ter"inolo(ii !an*w&
w wi#kszo7ci uzbro'ona w kostury- Po raz !ierwszy 5ird by w stanie
zobaczy/ ich stawia',cych czoa !rawdziwy" +onierzo" < "ilic'i !an*w
< z nadzie', na zwyci#stwo- Maszerowa z ni"i na zach*d& oddala',c si#
od owczarni& !o czy" wykona zwrot& stara',c si# !rzekona/ ich& +e kiedy
kolu"na skr#ca& robi to w 'edny" "ie'scu- $y" z tyu nie wolno 7cina/
uku4 !owinni do'7/ do "ie'sca skr#tu i do!iero ta" skr#ci/- Powt*rzy
"anewr < kole'na !l,tanina- 6!orz,dkowa szyki i znowu ruszyli-
W ty" "o"encie !rzez (war "aszeru',cych !rzedar si# ostry (wizd
!asterza- 5ird roze'rza si#& wiedz,c 'u+& co to oznaczao- $a"& na
wschodzie < konny !atrol z twierdzy !ana errisana- Ju+ ich zauwa+yli-
3o'rza odblask so=ca na uniesione' klindze- M*z( "u za"arz& na chwil#
od"awia',c ws!*!racy- to7 inny dostrze( +onierzy i '#kn,- >be'rza
si# i zobaczy& 'ak 'e(o du"ne !* kohorty roz!ada si# < cz#7/ 'u+ rzucia
si# do ucieczki& reszta staa z nie!ewnie trzy"an, w doniach broni,-
So=ce zdawao si# 7wieci/ 'a7nie'4 dostrze(a wszelkie szcze(*y& od !otu
na twarzach !o drobiny kurzu na rz#sach-
< Musi"y ucieka/ < rzuci roztrz#siony" (ose" Per- 6sysza sz"er
a!robaty i !o"ruk !ot#!ienia-
< Ni(dy na" si# nie uda < wysze!ta kto7 inny& a 'aki7 dono7ny (os
zawoa; < to !owiedzia i"& +e tuta' 'este7"yD
< $o !rzy!adkowy !atrol < uzna 5ird& nie zastanawia',c si# zbytnio nad
ty"- < 3ziesi#ciu zbro'nych bez w*czni < (dyby o nas wiedzieli&
!rzysaliby wi#ce' +onierzy z le!sz, broni,- . uka"i i lanca"i- <
S!o'rza na 'eAdAc*w& kt*rzy utworzyli teraz 'edn, lini#- Jeden z nich "ia
r*( i zad, we=- 3w*ch konnych roz'echao si# cwae" na boki- <
>kr,+a', nas---
< :le co "o+e"y zrobi/D < zawoa kto7 z tyu bezadne' ku!y& kt*ra
'eszcze niedawno bya 1or"ac', bo'ow,-
Prosz# o znak i dosta'# to < 5ird zwr*ci si# w "ilczeniu do o7le!ia',ce(o
so=ca- < 5dzie si# !odziae7& !anie s!rawiedliwo7ciD Pod"uch wiatru
wcisn, "u drobinki !yu do nosa& z"usza',c do kichni#cia-
< Powie" wa"& co "o+e"y zrobi/ < zwr*ci si# do swych obszar!anych
+onierzy z w7cieko7ci,& kt*re' inacze' nie "*( da/ u!ustu- < Mo+e"y
!rzesta/ stercze/ 'ak las czeka',cy na wyr#b i u1or"owa/ szykH SzybkoH <
ilku nawet nie dr(n#o4 'edni ruszyli na!rz*d& inni do tyu- 3w*ch z
sa"e(o ko=ca rzucio si# do ucieczki- < NieH < u 'e(o zaskoczeniu
okrzyk zatrzy"a ich4 obe'rzeli si#- < 6ciekni'cie& a 'u+ 'este7cie "artwi-
Jak "y wszyscy- Na bo(*w& !o to wa7nie /wiczyli7"y- : teraz wraca'cie
na "ie'sce& a!cie za bro= i sucha'cie "nie-
Po!atru',c nerwowo na nadci,(a',cych 'eAdAc*w& wszyscy za'#li swo'e
"ie'sca w szyku- 5ird u7"iechn, si# do nich-
< : teraz !rzy(otu'cie bro=H < > wiele za wolno wystawili !rzed siebie
kosy& sier!y& ki'e i kostury- Natych"iast dostrze( sabe strony& !oza
!osiadanie" !rzez siebie sa"e(o 'edynie no+a i kr*tkie' !aki& rzecz 'asna-
Mo(li sta/ !rzode" tylko w 'edn, stron# i wiedzia bez !r*bowania& +e z
broni, w !o(otowiu ni(dy nie wykonaliby zwrotu- Musia istnie/ 'aki7
s!os*b < co by tuta' zadziaaoD >czy"a wyobraAni u'rza !oduszeczk# na
sz!ilki swo'e' "atki ze stercz,cy"i na wszystkie strony i(a"i--- ale 'ak
"ieliby si# !orusza/D Nie byo czasu4 konni zbli+ali si# st#!a& lecz
wiedzia& +e w ka+de' chwili "o(li !rze'7/ w kus lub cwa- Musieli by/
zaskoczeni widokie" (ru!y wie7niak*w& kt*rzy nie !r*bowali ucieka/& ani
nie wrzeszczeli ze strachu-
< Musi"y zabi/ wszystkich < ozna'"i 5ird tak s!oko'nie& 'akby by
absolutnie !rzekonany& +e sobie z ty" !oradz,- < iedy zbli+, si# na
odle(o7/ wystarcza',c, do !od'#cia walki& roz!ozna', was- Jedyny"
s!osobe" za!ewnienia wa" bez!iecze=stwa !o !owrocie do (os!odarstw
'est wyci#cie w !ie= cae(o !atrolu- Po to wa7nie byo to cae szkolenie& a
teraz wykorzystacie zdobyt, wiedz#- < Wbiy si# w nie(o wszystkie !ary
oczu; b#kitne& szare i !iwne- Czu si# tak& 'akby kto7 wysysa z nie(o
wszystkie siy4 oni to robili& +,da',c od nie(o decyz'i- < Poradzicie sobie <
doda stanowczo& u!o"ina',c ich- Niewa+ne& +e nie byo to na'le!sze
"ie'sce do starcia (ru!ki wie7niak*w z konny"i zbro'ny"i- 8 tak "usiao
i" si# !owie7/- Je+eli z"arnu', t# szans#& nie b#d, "ieli nast#!ne'- 6"r#
bez!iecznie < !o"y7la cier!ko-
Nie"al auto"atycznie 1or"ac'a wybraa stron#& kieru',c si# !rzeciwko
'eAdAco"- 5ird !rzeszed si# szybko !rzed ni"i& kiwa',c (ow, i cay czas
"*wi,c& 'ak to "ia w zwycza'u !odczas !racy- 6stawia tych z !rzodu i z
tyu twarza"i na zewn,trz-
< Musi"y by/ (otowi na ich atak z dw*ch stron- $y obracasz si# tak---
dokadnie--- twarz, na zewn,trz& a ty za ni" < tak& ty < wysuwasz sw*' ki'
w ten s!os*b- $y& z kosture" < celu' i" w oczy-
< :le "a"y uderza/ w konia& czy w czowiekaD < za!yta kto7 za 'e(o
!leca"i- 5ru!a nie /wiczya ni(dy starcia nawet z wyobra+ony"i
ru"aka"i-
< onia < !ostanowi 5ird- < Je7li zranicie wierzchowca& ucieknie& albo
zrzuci 'eAdAca- $eraz !o"y7lcie; chcecie otworzy/ du+, dziur#---
6sysza t#tent& (o7nie'szy i szybszy- . !ewno7ci, szar+owali !rosto na
nie(o < o7"iu konnych z wyci,(ni#ty"i i l7ni,cy"i w so=cu "iecza"i-
9u"aki wy(l,day na olbrzy"ie& a ich !odkowy biy w suchy (runt- 3wa'&
kt*rzy ob'echali 1or"ac'#& zatrzy"ali si# < wyraAnie chcieli za!obiec
ucieczko"- onni zakrzykn#li !rzenikliwie i 5ird odruchowo odkrzykn,-
Je(o +onierze !od'#li okrzyk& na w!* wyzywa',co& na w!* ze strachu-
3wa konie s!oszyy si#& lecz zaraz wr*ciy do szere(u& szar!ni#te za
wodze !rzez swych !an*w- 5os!odarze wrzasn#li (o7nie'& a konni !u7cili
si# w cwa- Po chwili& dw*'ka konnych za ich !leca"i tak+e run#a do
ataku-
Wci,+ roz"y7la; Ma" nadzie'#& +e to zadziaa& kiedy 'eAdAcy w!adli na
1or"ac'# wo7cian- Ci#+ar i !r#dko7/ koni wbiy ich (#boko w szyk& lecz
!i#ciu z(in#o& zani" zd,+yli si# !rzedrze/- 5ird wasnor#cznie zdzieli
!ak, ko=ski eb i odskoczy na bok& !ozwala',c "u "in,/ si# nie!ewny"
krokie" i nadzia/ na sier! sto',ce' za ni" kobiety- .a"ach 'eAdAca nie
tra1i (o& za to odci, kobiecie ra"i#- Ni" zd,+y za"ierzy/ si# !owt*rnie&
kto7 wbi "u kos# w !lecy- 3w*ch 'eAdAc*w zostao 7ci,(ni#tych z koni i
zakutych4 inny oberwa kos, w brzuch& zani" zd,+y ze7liz(n,/ si# z
krzykie" z ru"aka- Na oczach 5irda 'edna z kobiet !rosty" dA(ni#cie"
kostura !ozbawia konne(o r*wnowa(i4 kto7 inny za!a (o za uzbro'one
w "iecz ra"i# i zasztyletowa-
Wszystko odbyo si# w ci,(u kilku "inut- 3ziesi#ciu konnych le+ao na
zie"i "artwych lub u"iera',cych4 siede" koni z(in#o& dwa okulay& a
'eden s!oszony !o(alo!owa na zach*d- 5ird roze'rza si# dokoa
zdziwiony- obieta& kt*ra stracia ra"ie& siedziaa wy!rostowana& o!arta o
"artwe(o konia& 7ciska',c kikut i stara',c si# nie krzycze/- >7"ioro
z(in#o& a dw*ch odnioso !owa+ne rany- :le--- ale !iesi wie7niacy& bez
broni& 'edynie swoi"i narz#dzia"i !racy& !okonali zbro'nych na koniach-
Walka nie bya r*wna& za to !rawdziwa-
Wiedzia& +e !owinien co7 i" !owiedzie/& ale nie !otra1i wy"y7li/
nicze(o od!owiednie(o- >"i*t wzrokie" horyzont i dostrze( 'edynie
!asterzaMwartownika& "acha',ce(o na znak& +e nie zbli+ao si# +adne inne
niebez!iecze=stwo- Podszed do nie(o Per& krwawi,cy z rozci#cia na
(owie& !oturbowany i zdziwiony& +e wci,+ +y- Wszyscy byli zdziwieni-
Per kiwn, na kobiet# bez ra"ienia i !owiedzia;
< 5irdzie& teraz rozu"ie"-
< Na!rawd#D < 5dy o!ada (o w7cieko7/& !oczu si# starszy o tysi,c lat-
Po"y7la& +e le!ie' z(in,/ w ten s!os*b& w walce& ni+ (ni/ w lochach lub
!racowa/ na (*d i choroby& !o"i"o tych "ilcz,cych zwok& kt*re kilka
chwil te"u byy ludA"i- $a kobieta "iaa 'eszcze niedawno obie donie-
iwn, (ow, Perowi i !odszed& by !rzykucn,/ koo nie'- to7 oderwa
od 'e' koszuli !as "ateriau i obwi,za kikut-
< $y--- D
.blada- .ielonkawoMszary kolor zdradza& +e za chwil# u"rze lub
ze"dle'e& zdobya si# 'ednak na nie!ewny u7"iech i !oruszya dra(,
doni,& wci,+ 7ciska',c, sier!-
< Ja--- zabia" konia-
< .robia7 to-
< Walczya"--- oni--- nie +y',-
< $ak 'est-
< WszyscyD
< Wszyscy-
< $o dobrze- < Co rzekszy& !rzewr*cia si# i skonaa& ni" zd,+yli
oddzieli/ "artwych od rannych-
< NieeeeH < krzykn#a inna kobieta i z !acze" rzucia si# na zwoki-
Pote" z wykrzywion, twarz, obr*cia si# do 5irda- < Pozwolie7 'e'
u"rze/H $y--- to ty', zabie7--- i oto& co si# stao--- < .atoczya ra"ienie"
kr,(& obe'"u',c ca, krwaw, sceneri#- < Powiedziae7& +eby7"y walczyli
o +ycie& ale ona z(in#a& tak sa"o 'ak Jori& $a" i Pilan--- < 5os zaa"a si#
'e' i zaniosa si# kanie"- 5ird nie wiedzia& co !owiedzie/ < wszak "iaa
rac'#- .(in#a kobieta oraz sied"iu "#+czyzn& a dw*ch dalszych& na'ci#+e'
rannych& !rawdo!odobnie r*wnie+ u"rze& nawet 'e7li ich !an nie zauwa+y
obra+e= i nie !ozbawi ich +ycia- 3ziesi#ciu konnych "iao
!rawdo!odobnie kochanki lub +ony& "o+e dzieci < brze"i# te' winy
!rzy(niatao "u ra"iona-
< Wte" rozle( si# 'aki7 (os& "ocnie'szy od wszechobecne(o b*lu;
< Nie& Mira(H 9ahi nie +y'e& ale odesza szcz#7liwa& wiedz,c& +e dobrze
walczya- Nie z"ara w klatce na za"ku& 'ak "oda Siela& kiedy od"*wia
!rze'ezdne"u ksi#ciu& ani nie zwisa',c z wbite(o w "ur haka i
wrzeszcz,c& 'ak Narin- 5ird obieca na" szans#& nie bez!iecze=stwo-
< M*wisz tak z t, dziur, w !iersiach i serdeczn, krwi,& s!ywa',c, !o
bokuD Co !owie Eris dzisie'sze(o wieczoru& kiedy nie b#dzie "iaa niko(o
u bokuD Co !owiedz, two'e dzieciD
M#+czyzna zakaszla i otar krew z ust-
< Eris wie& +e tuta' 'este" i wie& dlacze(o- 5dyby nie bya w ci,+y& byaby
z na"i4 "aluchy te+- $o 'est na'le!sze& Mira(- 9ahi 'est zadowolona i 'a
'este" zadowolony& a 'e7li dale' b#dziesz tak zawodzi/& !owie" (o7no& co
!owinno ci si# !rzytra1i/H
obieta zblada i (watownie za"kn#a usta- M#+czyzna s!o'rza na
5irda-
< Mira( nie 'est taka za--- 9ahi to 'e' siostra-
< Przykro "i- < $ylko tyle by w stanie !owiedzie/- Mira( wzruszya
(watownie ra"iona"i4 "#+czyzna !rzywoa (o kiwni#cie" !alca i 5ird
!odszed do nie(o-
< .nasz si# na leczeniuD < 5ird !otrz,sn, (ow,- < $o !owiniene7 si#
nauczy/- 5dyby" "*(& cia7nie' !rzewi,zaby" ra"i# 9ahi- B#dziesz
!otrzebowa te' sztuki& 5irdzie-
< Wydobrze'esz i zostaniesz naszy" uzdrowiciele" < za!ro!onowa 5ird&
lecz "#+czyzna !okr#ci (ow,-
< Nie--- ta rana 'est 7"iertelna- rew zadusi "nie od 7rodka- 0e!ie' 'ednak
zabierz st,d reszt#& zani" z'awi, si# kole'ne ko!oty-
W rozbysku !rzy!o"nienia& 5irdowi zabrz"iay w uszach sowa stare(o
sier+anta-
< Nie zostawi"y tuta' rannych& +eby ich !o'"ano i !rzesuchiwano-
M#+czyzna& 'akby odczyta "y7li 5irda i u7"iechn, si# zaci7ni#ty"i
usta"i-
< Miae" nadzie'#& +e tak !ostanowisz- Wobec te(o !os!iesz si#-
< Czy 'est kto7& ko(o by7--- D
< $y wystarczysz- S!rawie7& +e to wszystko zadziaao- < 5ird skrzywi
si#4 "usia usysze/ z(od# od ko(o7 'eszcze& inacze' b#dzie "ia wra+enie&
+e to "orderstwo- .awoa Pera i :risa < wo7cianinaMko"ehdanta z
Wysokie(o- 9anny zachowywa wystarcza',c, !rzyto"no7/& by
!otwierdzi/ swo', decyz'# < :ris& nieco bardzie' do7wiadczony od Pera&
natych"iast zrozu"ia& dlacze(o trzeba byo tak !ost,!i/-
Nie"nie'& nie zrobiby te(o- Wobec cze(o 5ird doby swe(o
s1aty(owane(o sztyletu i ukl,k !rzy "#+czyAnie& zastanawia',c si#& 'ak
sa" by si# czu& le+,c ta"& brocz,c z ran i dusz,c si# wasn, krwi,- >raz
'ak zrobi/ to na'szybcie'- Sabo7/ byaby na'(orsza < 'edynie
!rzys!orzyaby wi#ce' cier!ienia- Wo+y wi#c w ci#cie ca, si#& nie"al
odrzyna',c "u (ow#-
3ru(i ci#+ko ranny by nie!rzyto"ny !o ciosie w (ow# i stratowaniu
!rzez konia- Przesta oddycha/ w chwili& (dy 5ird obr*ci si# ku nie"u-
Pozostaa i" 'u+ tylko ci#+ka& krwawa robota z zaci,(ni#cie" tru!*w na
stert# chrustu i ost*w& !o u!rzedni" zebraniu cae'& nada',ce' si# do
u+ytku broni- Pierwsza odesza (ru!a z !odw*rza Pera& by z'awi/ si# w
wiosce w nie wzbudza',cy !ode'rze= s!os*b- Nie odwa+yli si# zabra/ ze
sob, +adne' broni& za7 5ird !rzestrze( ich !rzed zabieranie" osobistych
rzeczy !ole(ych !rzy'aci*-
< 3owiedz, si#& +e kto7 tuta' by < !owiedzia < +eby !odo+y/ o(ie=- Je7li
'ednak zabierzecie ze sob, narz#dzie lub "anierk#& kt*r, kto7 roz!ozna&
do"y7la si#& +e brali7cie w ty" udzia- : w ten s!os*b b#dzie wy(l,dao
na to& +e z(in#li wszyscy z wasze' wioski& co "o+e oszcz#dzi/ wa"
!roble"*w- < Wiedzia& +e w rzeczywisto7ci wcale nie "usiao tak by/ i
wszyscy b#d, "ieli ko!oty--- ale zawsze tak byo-
Wydawali si# dostatecznie s!oko'ni& nawet Mira(- Przyna'"nie' !rzestaa
ka/ i bez !owtarzania odo+ya "edalion& kt*ry wcze7nie' zd'#a siostrze z
szyi-
< Nie "o+e"y nawet zabra/ kosy $a"aD < u!ewni si# 'eden z "#+czyzn-
< Nie "a"y ich tak du+o- < Je(o wasny ki' za"a si#- 5ird !onownie
!okr#ci (ow,-
< Przy tak "ae' ilo7ci kos ka+dy od razu zorientu'e si#& +e $a" by z
wa"i- .abierze"y ',& ale do inne' wsi- < Skin, (ow, Perowi& kt*ry
odszed z dru+yn, !orusza',cy"i si# nieskadnie !ara"i i tr*'ka"i-
3wa !odw*rza :risa r*wnie+ byy (otowe do wy"arszu4 wszyscy nie7li
sw*' or#+& a niekt*rzy zabrali bro= !ole(ych- 5ird zastanawia si# nad
"iecza"i- .nalezienie ich !rzy kt*ry"7 z nich oznaczaa natych"iastow,
7"ier/& ale straci/ takie dobre ostrza--- W ko=cu !ozwoli i" !od',/
decyz'# i dziesi#ciu ochotnik*w !rzy!asao "iecze& kt*rych nie "o(li
u+ywa/& nosz,c wie7niacze ka"izele-
< Jeste7 !ewny& +e trzeba s!ali/ ciaaD < za!yta :ris- 5ird nie
od!owiedzia4 nawet nie wyobra+a sobie& +e "o+na byo zrobi/ cokolwiek
inne(o- $ak wa7nie odbywao si# to we wszystkich o!owie7ciach- <
B#dzie"y !otrzebowali s!ore' !rzewa(i nad ni"i < ci,(n, :ris& nie
doczekawszy si# od!owiedzi 5irda- < Niedaleko s, !ewnie inni konni---
nie wie"y te(o& ale dy" b#dzie widoczny z daleka i 'eAdAcy "o(, w!a7/
na nas- Nie wie"--- nie wie"& czy zdoaby" stoczy/ dzisia' 'eszcze 'edn,
walk#-
< .doaby7& (dyby7 "usia < odrzek 5ird& raz 'eszcze uderzony "y7l,&
'ak bardzo rzeczywisto7/ r*+nia si# od o!owie7ci- 0ecz :ris "ia rac'#-
>be'rza si# na stert# tru!*w- 3y" !rzyci,(nie uwa(#4 kto7 tu !rzyb#dzie&
!rawdo!odobnie konno i (otowy na ko!oty- Bez dy"u kole'ny !atrol
!rzy'edzie w !oszukiwaniu !ierwsze(o < i "o(, wcale nie znaleA/ ich od
razu--- ale !orzuca/ "artwychD ."ru+y oczy i s!o'rza w niebo& na
kt*ry" dostrze( !ierwsze cie"ne skrzyda- Sa"o to r*wnie+ !rzyci,(nie
uwa(#- < W !orz,dku < rzuci w ko=cu- < ?adne(o o(nia- < Pani&
!obo(osaw ty" "artwy"--- ty" dzielny" i bezradny"--- < :ris skin,
(ow, z wyraAn, ul(, i wyruszy ze swoi"i !odw*rza"i- 5ird uda si# w
inn, stron#4 nowy "iecz ci,+y "u na biodrze- Czy !ost,!ie" susznieD <
za!yta siebie- < Czy teraz !ost#!u'# susznieD
ilka (odzin !*Anie' obe'rza si# z wy+sze(o wzniesienia i u'rza stado
czarnych skrzyde- Przy!o"nia sobie twarz kobiety& tak s!oko'n, nawet w
chwili 7"ierci i na "y7l o cie"nych dziobach rozdziera',cych t# twarz i
wydubu',cych oczy zatrzy"a si# (watownie i zwy"iotowa na nisk,
traw#- .wraca du(o& zeskrobu',c z doni zaschni#t, krew- $o nie by
koniec < ta"& w oddali& za!ocz,tkowa co7& cze(o nie oczy7ci +aden kruk&
ani nie !o(rzebie +aden lis--- .acz, co7 na !odobie=stwo cho!ca&
s!uszcza',ce(o ka"ie= !o zboczu& a skutki te(o b#d, straszliwe-
B B B
Wie7/ o bitwie !od Norwalkie" roz!rzestrzeniaa si# w7r*d !an*w r*wnie
szybko& 'ak "i#dzy !odw*rza"i- 5ro"adz,cy ra!orty od swych
!osa=c*w i sz!ie(*w 5ird !ozwoli sobie na chwil# zadziwienia& 'ak
r*+norodne byy inter!retac'e wydarzenia- Pod koniec ta"te(o dnia
ch"ara !adlino+ernych kruk*w zwabia dru(i !atrol- Pod koniec dru(ie(o
dnia !uszczono z dy"e" "alutk, wiosk# Ja(odo!ot& a 'e' "ieszka=c*w <
tych& kt*rzy nie uciekli !ierwsze' nocy < wy"ordowano albo s!#dzono do
za(r*d !obliskie(o 1ortu& (dzie "ieli czeka/ do na'bli+sze(o s,du- 3wa
!ozostae !odw*rza bez!iecznie dotary do do"u i 'ak dot,d nie odkryto u
nich skradzionych ostrzy- Sa"e rany i siniaki nie byy !ode'rzane < zbyt
wielu cho!*w ule(ao wy!adko" !odczas !racy na roli& by bra/ to za
oznak# !rzynale+no7ci do kons!irac'i- 0ecz wszyscy !a=scy stra+nicy
zachowywali czu'no7/& wy!atru',c dy"*w z niele(alnych o(nisk&
!oszuku',c broni i zatrzy"u',c !odr*+nych na dro(ach- Jedni "*wili& +e
bya to o(ro"na ar"ia& inni < +e inwaz'a s,siednie(o kr*lestwa $saia&
!rywatna wo'na !o"i#dzy !ana"i lub cho!ska rewolta& kt*re' obawiano
si# od tak dawna- Po 'edny" ru"aku& kt*ry zdoa uciec i 'e(o 7ladach
kto7 uzna nawet& i+ by to atak kawalerii& u+ywa',ce' cho!*w w
charakterze !iechoty- Nie& s!rzeciwiali si# inni < to e1ekt so'uszu konnych
no"ad*w i rolnik*w-
u zdu"ieniu 5irda& cz#7/ !odw*rek chciaa wy"aszerowa/ w !ole w
!oszukiwaniu !atroli& z kt*ry"i "o(liby si# z"ierzy/- Przy!o"nia i" o
rannych i zabitych& 'ak r*wnie+ o zniszczone' wiosce- 0ecz !o raz
!ierwszy 'e(o ludzie walczyli w 1or"ac'i bo'owe' ze stary" wro(ie" i
byli ty" u!o'eni-
< Nie rozu"ie"& dlacze(o nie cieszysz si# z te(o < ozna'"i )elis- < 6dao
si#& dokadnie tak& 'ak za!owiedziae7- Straty < owsze"& ostrze(ae7 nas&
+e nie "a wo'ny bez o1iar& bez rannych- 9ozu"ie"y to- :le zadziaao-
Je7li nadal b#dzie"y /wiczy/ i ci#+ko !racowa/& dotrzy"a"y i" !ola- :
nas 'est wi#ce' < !rzewa(a le+y !o nasze' stronie-
< Ciesz# si#- < Nie zabrz"iao to szczerze nawet w 'e(o uszach- < Ja
tylko--- !o !rostu widz# te+ dru(, stron#- )elisie& "a"y tylko 'edn,&
!rawdziw, szans#; "usi"y zrobi/ to wszystko dobrze& bowie" w
!rzeciwny" razie oka+e si#& +e 7"ier/ tych wszystkich ludzi !*'dzie na
"arne-
< Nie "a "arne& tylko w i"i# wolno7ci- < )elis !odra!a si# !o o!alony"
nosie i !rzeszed dookoa& zani" wr*ci i stan, na!rzeciwko 5irda- <
Posucha'; znalaze7 s!os*b& +eby7"y "o(li stawi/ czoa ich broni i
!rzeszkoleniu- 6dao si#- 8 to nawet nie na'le!szy" z nas& kt*rzy /wiczyli
od wielu lat& tylko z !odw*rkie" tak 7wie+y"& +e 'eszcze z trude"
odr*+nia', !raw, no(# od lewe'- Skoro !owiodo ci si# z ni"i& !owiedzie z
ka+dy"- Na ask# Pani& 5irdzie& ta"te(o dnia& kiedy !o'awie7 si# w
naszy" obozie& nie wierzye"& +e zdoasz z"usi/ "oich ludzi do
s!rz,tania !o sobie- :le dokonae7 te(o- Wi#c w czy" !roble"D
5ird nie !otra1i od!owiedzie/- Po !rostu wiedzia& +e nie b#dzie to takie
!roste- Nie "o(o by/- :le oni chcieli usysze/ od nie(o !ocieszenie&
!rost, od!owiedA& kt*ra < wiedzia to < bya niewystarcza',ca- Czu o!*r&
'ak wtedy& (dy zarz,dca wywiera na nie(o nacisk& zu!enie 'akby by
(#boko zakorzeniony" drzewe"- Jedyny"& co wiedzia z ca, !ewno7ci,
i co "*( i" da/& bya 'e(o wasna !ewno7/ co do suszno7ci swe(o
!ost#!owania < a te' "u teraz brakowao-
Widzia& +e )elisowi nie !odobaa si# 'e(o "ina& ani niech#/ do
!rzy,czenia si# do 7wi#towania zwyci#stwa- :ni inny"& kt*rzy w 'e(o
!obli+u w widoczny s!os*b tu"ili odczuwan, rado7/- Powinien to zrobi/&
'ednak kiedy otworzy usta i rozci,(n, 'e w u7"iechu& nie wykrztusi ani
sowa- Wy(rali7"y < !owiedzia sobie& zaraz 'ednak z ostro+nych (#bin
swe(o 1ar"erskie(o u"ysu usysza; < Wy(rali7"y ty" raze"-
Nie by nawet !ewny& co byoby zwyci#stwe"& o 'akie "u chodzio& kt*re
!rzyniosoby trway !ok*'- 9zuci si# w wir !lanowania& stara',c si#
!oliczy/ ilo"a wo7ciana"i dys!onowali i (dzie& 'ak r*wnie+ wyobrazi/
sobie cay kra'& w kt*ry" b#dzie !rowadzi wo'n#- ilku +onierzy
zdezerterowao !o otrzy"aniu rozkaz*w s!alenia ich wasnych wsi lub
schwytania krewnych- Jako doro7li doznali te(o& co 5ird !rze+y 'ako
cho!ak- .nali si# na taktyce le!ie' od nie(o i nale(ali& +eby szuka
!o!arcia tak+e w "iastach& a nie tylko we wsiach-
W "i#dzyczasie dochodzio do kole'nych !otyczek- .asadzka& !ote"
nast#!na- >b*z stra+y zaatakowany noc,& kole'na wioska s!alona wraz z
!ola"i- Czy "u si# !odobao& czy nie i czy by na to (otowy& czy nie&
s!adao to na nie(o- Musia unosi/ si# z wiatre"& albo zosta/ w tyle- Wraz
z na'bardzie' zau1any"i ludA"i wy!rawia si# w dalekie !odr*+e na
s!otkania z wo7ciana"iMko"endanta"i innych !odw*rek& by roz"awia/
z niezdecydowany"i i !eny"i obaw- Jesieni, znalaz si# daleko od
znanych sobie wsi i !*l& u1a',c !rzeszkolony" !rzez siebie ludzio"& +e
zadba', o ustawiczny trenin( 'e(o (ru!y oraz bez!ieczne zi"owisko- W
!rzyszy" roku !owstan, cae wioski < nawet !rzed za!lanowany"
czase" < i "usia by/ (otowy do !o!rowadzenia swe' ar"ii w !ole-
9ozdzia CS
Co7 zachry!iao w suchych& zi"owych krzakach- 3Awi#k by zbyt cichy
na !acz& a zbyt (o7ny& 'ak na ucieka',ce dzikie zwierz#- 5ird !rzykucn, i
znierucho"ia& zastanawia',c si#; ucieka/& czy s!rawdzi/- $o "o(a by/ <
i !rawdo!odobnie bya < !ua!ka- to7 si# wy(ada i "ie'scy stra+nicy
wy!rawili si#& by (o schwyta/- .nowu ten dAwi#k& 'akby zduszony !acz-
Sztuczka- Starali si# (o zwabi/- Mi"o to ruszy w ta"t, stron#& uwa+nie
wybiera',c dro(# !rzez ku',ce zaro7la-
W !*"roku o"al nie nade!n, na na(ie& !osiniaczone ciao& le+,ce
zwini#te na boku- Pochyli si#& roze'rzawszy u!rzednio dokoa i
u!ewniwszy si#& +e wida/ byo sa"e krzaki- $o by starzec o siwych
wosach i brodzie- Jedno oko "ia wybite& z dru(ie(o zza olbrzy"ie(o
siniaka wida/ byo 'edynie biako- Na blade' sk*rze cie"niay liczne
obra+enia i skaleczenia od kolc*w& 7lady chosty na !lecach& o!arzenia na
doniach i sto!ach- Mi"o to +y& dysz,c nier*wno i (o7no& a wyczuwalny
na szyi !uls by "iarowy-
5ird koysa si# na !i#tach& roz"y7la',c- Ju+ byo zi"no& a z nastanie"
nocy te"!eratura 'eszcze s!adnie- Pozostawiony tuta' sa" sobie !obity i
!o!arzony starzec bez oka do rana z !ewno7ci, wyzionie ducha- : w
"ie7cie czekao na 5irda !odw*rze- Wa7nie zbierali si# ta" "#+czyAni&
czeka',c na nie(o i na nadzie'#& kt*r, tylko on "*( i" da/- Starzec i tak
!ewnie u"rze- 3otkn, 'e(o ra"ienia i zaraz te(o !o+aowa& (dy+ !odbite
oko otworzyo si#-
< Nie--- < wysze!ta zatrwo+ony (os-
< Nic ci nie (rozi < us!okoi (o 5ird& wiedz,c& +e ka"ie& ale nie "ia
!o'#cia& co inne(o "*(by !owiedzie/-
< .i"no--- < usysza "a"rotanie-
< Wszystko b#dzie dobrze- < Przy!o"nia sobie& 'ak dokucza kobieto" za
to us!oka'a',ce EWszystko b#dzie dobrzeF& (dy wiado"o byo& +e wcale
tak nie b#dzie- $eraz 'e zrozu"ia- . (o7ny" westchnienie" < zbyt
(o7ny"& !o"y7la natych"iast& kt*re "o+e si# roznie7/ w cichy"
z"ierzchu < rozebra si# do !asa i okry ciao starca !rze!ocon, koszul,-
B#dzie "usia !*Anie' !rzywdzia/ swo', cie"n, ka"izel#--- ale "*(
!o7wi#ci/ koszul#-
< Po"o(# ci < !owiedzia i wsun, ra"i# !od !ach# starca- Stara',c si#
stu"i/ '#ki& staruszek zdoa wo+y/ ra"i# w r#kaw koszuli 5irda-
< Nie--- !owiniene7---
< Nie "o(# zostawi/ ci# tuta'& +eby7 z"ar < od!ar 5ird- Nic nie "*(
!oradzi/& +e zabrz"iao to szorstko& za"iast us!oka'a',co- By 'u+
s!*Aniony& a 'e7li b#dzie "usia !rzeazi/ !rzez "ur& bardzo
!rawdo!odobne& +e (o zauwa+,-
< toD < >kutany w koszul# starzec 'akby odzyska cz#7/ (odno7ci-
.a!yta cicho& lecz wadczo- 5ird !ostanowi uda/& +e Ale zrozu"ia
!ytanie-
< to ci# !obiD Nie wie"4 'a tylko ciebie znalaze"- Nie !a"i#taszD
Starzec uni*s donie o du(ich !alcach < ksztatne& !o"i"o !askudnych
o!arzelin < i wyrecytowa cicho;
< Niech o!ro"ieni ci# 7wiato Esei& s!otka s!rawiedliwo7/ Wielkich
Pan*w& a Pani Poko'u !oo+y do= na twe' (owie--- < Przerwa& widz,c&
'ak 5ird co1n, si#& nie!o"ny haasu- < Co7 nie takD
< Nie !rzeklina' "nieH < .abrz"iao to niewiele (o7nie' o "a"rotania
staruszka& za to nioso w sobie znacznie wi#ce' (niewu-
< Przeklina/ ciebieD < Starzec zachichota 7wiszcz,co- < Cho!cze& to
bo(osawie=stwo--- Bo(osawi# ci#- Nie znasz cze(o7 takie(oD
5ird !oruszy si# nies!oko'nie-
< Wie" tyle& +e i" du+e' tu !ozostanie"y& ty" bardzie' !rawdo!odobne&
+e nas zna'd,- tokolwiek ci# !oturbowa---
< Starszy ka!an do"u Esei < wy'a7ni staruszek- Siedzia sa"odzielnie& z
beztrosk, ciekawo7ci, !rzy(l,da',c si# o!arzenio" na sto!ach- < Nazwa
"nie heretykie" i skaza na < 'ak to okre7li < !r*b# o(nia- Ja okre7liby"
to tortura"i& ale !rawo !ozwala na takie !raktyki- : !oniewa+ !rze+ye"&
rozebrali "nie& !obili i str,cili z "ur*w-
< Powiniene7 nie +y/H < zawoa 5ird i !oczerwienia& u7wiada"ia',c
sobie& 'ak to zabrz"iao-
Starzec !onownie zachichota-
< $o sa"o& cho/ inny"i sowa"i& !owiedzia arcyka!an; +e !owiniene"
u"rze/ za szkody& kt*re !oczynie" i kt*rych s!rawc, "o(# si# 'eszcze
sta/- .robi& co tylko "*(- : 'ednak bo(owie zesali ciebie--- < Po"aca
dookoa w (#stnie',cych cie"no7ciach& 'akby szuka',c laski& !o czy"
wyci,(n, r#k# do 5irda- < No dale'- Po"*+ "i wsta/-
< :le nie "o+esz---
< Nie "o(# tak le+e/ na "rozie w two'e' koszuli- Poda' "i r#k#- Nie 'est
tak Ale& 'ak "y7lisz- < 5ird wyci,(n, ra"i# i !oczu& 'ak do= staruszka
wsuwa si# w 'e(o- Bya ko7cista& 'ak wszystkie starcze donie i "iaa luAn,
sk*r# na kostkach& !oza ty" 'ednak bya silnie'sza& ni+ oczekiwa- Nie
!oczu te+ stru!*w o!arze=- Starzec wsta& zachwia si# lekko i roze'rza
dokoa- < :ch--- < "rukn, wreszcie- < $a" s,- < 5ird !od,+y za 'e(o
s!o'rzenie"& do'rza 'ednak tylko si#(a',ce !iersi zaro7la& "a'acz,ce w
za!ada',cy" z"roku- < .aczeka' chwil# < rzuci rozkazu',co staruszek i
bezszelestnie zanurkowa w (,szcz- 5ird czeka& cho/ 'u+ nie"al by
!ewien& +e b#dzie "usia wdra!ywa/ si# !o "urze- Podw*rze
zastanawiao si# !ewnie& czy (o schwytano-
5dy starzec !o'awi si# !onownie& "ia narzucony na koszul# 5irda
bardzo wystrz#!iony i brudny !aszcz& a na sto!ach 'akie7 sz"aty- W ty"
7wietle wy(l,day 'ak (a(any& kt*ry"i wie7niacy z braku cze(o7 le!sze(o
obwi'ali sobie sto!y zi",-
< $eraz& cho!cze < rzuci staruszek bardzie' rze7ko& ni+ 5ird uznaby za
"o+liwe < "o+e"y s!oko'nie i7/ do "iasta-
5ird otworzy usta w s!rzeciwie& 'ednak 'u+ !o chwili wyszukiwa w
zaro7lach !owrotn, 7cie+k#& z doni, starca zaci7ni#t, na okciu- W
dru(ie'& niezna'o"y dzier+y 'e(o wasn, lask#- S!oko'nieH Czy starzec
za"ierza !o!rosi/ wartownik*w !rzy bra"ie o w!uszczenie ich do
7rodka& skoro zosta !obity i !orzucony na !ewn, 7"ier/D i" on byD
iedy zbli+yli si# do bra"y& !osterunek nadal by otwarty i nieliczni
"ieszczanie s!ieszyli do 7rodka- 9z,d !ochodni dawa "n*stwo blasku&
o7wietla',c twarze !rzechodz,cych& +eby stra+nicy "o(li 'e widzie/- 5ird
chcia ukry/ si# w cieniu& lecz do= staruszka z"usia (o do "arszu
sa"y" 7rodkie" traktu& !rosto w zocisty blask- .astanawia si#
(or,czkowo& 'ak wy!l,ta/ si# z cae' sytuac'i bez zwracania uwa(i
stra+nik*w i zerkn, s!od oka na starca-
W blasku !ochodni staruszek wy(l,da zu!enie inacze'- Mnie'szy&
!rzy(arbiony i ze star, blizn, w "ie'scu oka& (dzie 'eszcze niedawno zia
ocieka',cy krwi, oczod*- Nie"al ysy na czubku (owy i z siwy"
!ase"kie" na brodzie& nosi !oatany& sk*rzany !aszcz& zarzucony na
szorstk,& wenian, koszul# JENawet nie !rzy!o"ina "o'e'F < !o"y7la
5irdK oraz r*wnie !oatane& sk*rzane s!odnie na !a,kowatych no(ach-
Jedynie sto!y nadal s!owi'ay sz"aty-
.wiesza si# z ra"ienia 5irda& !od!iera',c lask,& 'akby no(i z trude"
unosiy 'e(o ci#+ar-
< Ie'& ta"H < Jeden ze stra+nik*w !rzyst,!i do nich& unosz,c !ochodni#&
by o7wietli/ ich oblicza- < : ki"+e 'este7cie& +e !rzychodzicie tak !*Ano---
nie zna" waszych twarzyH
5ird otworzy usta& by !oda/ i"i#& kt*re na(le !rzyszo "u do (owy-
< :"is z >sady Barle2a& !anie oraz "*' dziadek 5eris- Przybywa"y z
!iel(rzy"k, do tute'sze' 7wi,tyni-
< Powinni7cie byli !rzy'7/ wcze7nie'4 bra"a 'est 'u+ zawarta dla obcych-
Sysz,c to& starzec zabekota co7 w dziecinny" wyrazie +alu i
rozczarowania- Stra+nik u7"iechn, si# bezczelnie& cho/ bez zo7liwo7ci-
< Prawda& +e ni(dy nie widziae" ko(o7 bardzie' !otrzebu',ce(o cudu-
Masz 'aki7 "i*d& +eby osodzi/ na" herbatk#& :"isie z Barle2aD
< Mi*d& "*' !anieD < 5ird !ozwoli szcz#ce o!a7/ w idiotyczny" wyrazie
i !okle!a EdziadkaF !o r#ce- < Nie "a"y !szcz*& "*' !anie& bo !otrzeba
i" drzew owocowych- :le "a"y '#cz"ienny !lacek--- < .anurzy do= za
!azuch#& sk,d wyowi zeschni#ty kawaek ciasta& 'aki !ozosta "u ze
7niadania i !oda (o wartownikowi- Cokolwiek by si# dziao& !owinien
udawa/ (u!ot# i !otulno7/- Stra+nik obrzuci (o !rzeci,(y"
s!o'rzenie"& !o czy" ode!chn, !ocz#stunek-
< Skoro to wszystko& z czy" !rzychodzicie z tak daleka& le!ie' to
zatrzy"a'cie- : teraz& dziadku& "usz# obe'rze/ two'e donie& zani"
we'dziesz- Mieli7"y dzisia' w "ie7cie !ewne nie!rzy'e"ne wydarzenie-
< 3onieD < za!yta odruchowo 5ird- 9#ka na ra"ieniu 7cisn#a (o "ocno&
zu!enie 'akby nale+aa do "odzieniaszka& !o czy" !u7cia (o-
Wartownik !rzytakn,-
< Na wy!adek& (dyby zodzie'aszek stara si# w7liz(n,/ z !owrote" <
wy'a7ni- < Ma naznaczone donie& a na" !olecono bacznie !rzy(l,da/ si#
wszystki" obcy"& szcze(*lnie 'ednooki"- Jeste" !ewien& +e tw*' dziadek
nie 'est zodzie'e"& nie"nie'& "usz# !o!atrze/- < Co rzekszy& u', +ylaste
donie starca i !rzy'rza si# ich wn#trzo"- 5ird r*wnie+ i zobaczy 'edynie
star, sk*r# ze 7lada"i ci#+kie' !racy- Wartownik skin, (ow,- <
WchodAcie& !rzy'aciele i oby7cie nicze(o dzisia' nie z"alowali- ?ebracy
"a', wyznaczone schody !o zi"owe' stronie 3woru i +adne(o
wyle(iwania si# na cudzy" !ro(u-
< 3zi#ku'#& "*' !anie- < 5ird za!a si# na ci,(ni#ciu za wasn, (rzywk#-
Stra+nik !chn, (o lekko& uwa+a',c na 'e(o towarzysza-
Po !rzekroczeniu bra"y starzec wykorzysta u7cisk na ra"ieniu 5irda& by
!okierowa/ (o na (*wny !lac- Na ulicach wci,+ !anowa ruch4 !eno byo
ludzi& kt*rzy dokadnie wiedzieli& dok,d z"ierza',- 5ird "ia wasne
wskaz*wki& kt*r#dy i7/ !o wy'7ciu z bra"y& ale !ozbawiony wyboru
"usia uda/ si# ta"& (dzie chcia staruszek-
ilka stra(an*w na !lacu "iao nadal otwarte +aluz'e- Piekarz& !o"i"o
za"kni#tych drzwi& wy!rzedawa resztki wy!iek*w !rzez szerokie okno-
. kt*re(o7 ze stra(an*w dobie(a kwa7ny za!ach ze!sute(o ale& z inne(o
7ciska',ca w +o,dku wo= s"a+one(o na oliwie "i#sa- 5ird& !rzeykanie"
7liny stu"i (*d i odkry& +e odzyska wadz# nad '#zykie"-
< Musz# dok,d7 !*'7/ < burkn,- < .na'dziesz sobie 'akie7 bez!ieczne
"ie'sceD
< Gatwie'& ni+ ty < od!ar starzec- < Przeszedby7 sa" !rzez bra"#D
5ird odchrz,kn,- >czywi7cie& +e nie& nie o tak !*Ane' !orze& ale (dyby
nie staruszek& nie s!*Aniby si#-
< Nie rozu"ie" ci# < !rzyzna- < Bye7 !oraniony& ledwo si# ruszae7---
< Nie "o+e"y tak tuta' stercze/ i (ada/ < rzuci staruszek- < Chc# kolac'#-
< $e ostatnie sowa za"ieniy si# w sabe sko"lenie& od!owiednie dla
z(rzybiae(o kaleki& 'akie(o udawa- 5irda nie zaskoczy widok
"i'a',cych ich stra+nik*w& !ilnie !rzy(l,da',cych si# ich twarzo"-
< Ma" tylko ten '#cz"ienny !lacek < !owiedzia i doda niech#tnie na
widok zatrzy"u',cych si# +onierzy; < 3ziadku& !rzecie+ dobrze o ty"
wiesz- Wydali7"y wszystkie "iedziaki na t# !odr*+ w intenc'i two'e(o
oka- Prosz#--- < Wyci,(n, ciasto i !rzea"a 'e na oczach stra+nik*w-
Starzec wzi, swo', !orc'# trz#s,c, si# r#k,& nie"al !o!isku',c z
!o+,dliwo7ci- . k,cika ust s!yn#a "u na brod# stru+ka 7liny& !oysku',c
w blasku stra+nicze' !ochodni-
< Schody dla +ebrak*w s, ta" < burkn, 'eden z +onierzy& wskazu',c na
!rzeciwle(, stron# !lacu- 5ird ener(icznie !okiwa (ow, w nadziei& +e
wy(l,da od!owiednio (u!io i nieszkodliwie- Stra+nicy !oszli dale'&
zatrzy"u',c si#& by !o+artowa/ z dziewczyn, od !iekarza& kt*ra wa7nie
za"ykaa okiennice- Staruszek dotkn, ra"ienia 5irda& !o!ycha',c (o
lekko w stron# +ebraczych schodk*w-
5dy tylko usiedli na na'ni+szy" z !i#ciu sto!ni& 5ird schowa sw*'
kawaek !lacka za !azuch# i !owt*rzy;
< Musz# dok,d7 !*'7/- Mo+esz tuta' zosta/D .na'd, ci#D
W !*"roku oblicze starca stao si# na(le bardzie' widoczne& 'akby
roz7wietlone za!alon, w 7rodku 7wieczk,-
< Cho!cze& "o(# zosta/ tuta'& ode'7/ albo !*'7/ z tob,& a i tak "nie nie
zna'd, < czy te(o wieczoru nicze(o nie zobaczye7D
< $ylko za(adki < od!ar 5ird- < Cz#stu'esz "nie sa"y"i sztuczka"i i
za(adka"i---
< 3a'# ci 7wiato w cie"no7ciach- < $warz stare(o roz'a7nia si#& !o czy"
!rzy(asa- < :le 7le!i nie widz, 7wiata i uwa+a', cie"no7/ za
rzeczywisto7/-
5ird wierci si# na zi"ny" sto!niu& nie!ewny& co "*(by od!owiedzie/-
Starzec chyba zwariowa i nic dziwne(o < !o ty" wszystki"& co
!rzeszed- Musia by/ 'edny" z nich < by/ "o+e 'edny" z ich starszych
"a(*w < i ko(o7 roz(niewa- .e"7cili si# na ni"& wyniszcza',c "u u"ys
na r*wni z ciae"- Pewnie by r*wnie zy& 'ak reszta z nich& (dy 'eszcze
by cay& teraz 'ednak---
< Musz# 'u+ i7/ < ozna'"i na'delikatnie'& 'ak !otra1i- < Wr*c# !o ciebie-
< $ak < odrzek starzec- < $ak zrobisz- < >d(ryz kawaek '#cz"ienne(o
!lacka i zacz, (o +u/- 5ird !rzy(l,da si# "u !rzez chwil#& czu',c w
"y7lach dziwny za"#t& zaraz 'ednak !otrz,sn, (ow, i !oszed w swo'a
stron#-
5dy wreszcie odszuka "ie'sce s!otkania& okazao si#& +e tra1i do
o7wietlone(o dwie"a 7wieca"i "a(azynu ku!ca& zatoczone(o !rzez co
na'"nie' tuzin zdenerwowanych "#+czyzn- S!odziewa si# tylko
starszyzny !odw*rza& na'wyraAnie' 'ednak inni nale(ali& +eby r*wnie+
!rzy'7/- Czy to !ua!kaD Powt*rnie !oda',c haso& stara si# !rze!atrze/
k,ty "a(azynu& lecz cie"no7/ za bela"i i skrzynia"i czaia si#& 'ak +ywa-
Poczu "rowienie na karku4 "ia ochot# obr*ci/ si# na !i#cie i s!o'rze/ za
siebie& o!anowa si# 'ednak-
Calis& 'edyny czowiek& kt*re(o s!otka wcze7nie'& !oku7tyka "u
na!rzeciw i u7"iechn, si# szeroko do !ozostaych-
< M*wie" wa"& +e !rzy'dzie- Cokolwiek si# dzie'e& on zawsze
!rzychodzi-
< S!*Ani si# < zauwa+y !leczysty& czarnobrody& wadczy "#+czyzna o
zniszczone' twarzy ko(o7& kto wi#kszo7/ +ycia s!#dzi na 7wie+y"
!owietrzu-
< Jest tuta'- $ylko to si# liczy- < Calis !onownie !otrz,sn, r#k, 5irda- <
Niech ci# Pani bo(osawi& 5irdzie& za !rzybycie- Po!rowadzisz nas& coD
WyzwoliszD
Nie !rze"awia tak otwarcie w Bronie& kiedy wizytowa ta"te'sze
!odw*rze- Wy(l,da na !otenc'alne(o !rzyw*dc#& ko(o7& kto !odoaby
or(anizac'i !odw*rka i roz!ocz#ciu szkolenia- 5ird roze'rza si# s!oko'nie
dokoa& !r*bu',c ustali/& co !oszo nie tak- Pi#tnastu "#+czyzn& +adne'
kobiety < !o"i"o 'e(o nale(a=& byo to wci,+ do7/ !owszechne- ?adnych
"okos*w < cakie" susznie& skoro "iao to by/ ta'ne s!otkanie4
"odziaki za du+o !a!lay- ?adnych starc*w- Czterech zachowywao !en,
w7cieko7ci sztywno7/ < ludzie nawykli do wydawania rozkaz*w& uda',cy
teraz !otulno7/& kt*re' nie znaliD 5ird u7"iechn, si# do brodacza-
< Co na(le& to !o diable- Przyszede" na'szybcie'& 'ak "o+na byo
bez!iecznie-
< Modlisz si# o bez!iecze=stwo w trakcie wo'nyD < odezwa si# 'eden z
dostrze+one' wcze7nie' czw*rki < wysoki "#+czyzna o br,zowe' brodzie&
o!iera',cy si# o stert# skrzy= na!rzeciwko nie(o-
< Nie "odl# si# o nic& bo nie 'este" ksi#dze"- Calis zd,+y wa"
!owiedzie/& 'ak !rzy!uszcza"--- < .erkn, na Calisa4 ten uciek wzrokie"-
: wi#c to tak- )aktycznie& zanosio si# na ko!oty- < 6cz# te(o& co wyda'e
"i si# oczywiste& +e rozhukana rebelia !rzeciwko kr*lowi !rzyniesie
'edynie 7"ier/ i cier!ienie-
< 8 !o- to tuta' !rzyszli7"yD < Szatyn ode!chn, si# od skrzynek i stan,
na!rzeciwko nie(o- < Przyszli7"y& +eby usysze/ t# sa", !iosenk#& kt*r,
wy7!iewu', ka!ani; b,dA !osuszny& !o(*dA si#& szuka' !o'ednania z
Pani, w (odzinie 7"ierciD
< Powiedz i"& 5irdzie- >!owiedz to sa"o& co "*wie7 na" w Bronie-
Na'wi#kszy !roble" < zdrada- 8ch !ierwsz, zasad, byo ni(dy nie
ws!o"ina/ o 'edny" !odw*rzu na s!otkaniu z inny"4 !osu(iwali si#
zwrota"i; Eta"F& Ew ta"ty" "ie'scuF lub Ena inny" !odw*rzuF- 5ird
strz,sn, do= Calisa z ra"ienia& !r*bu',c ustali/& (dzie kryo si#
na'wi#ksze niebez!iecze=stwo- Nie !oradzi sobie z !i#tnasto"a& "o+liwe
'ednak& +e Calis !r*bowa schwyta/ w zasadzk# uczciwych buntownik*w
wraz z ich !rzyw*dc,- 5dyby tylko zdoa ich roz!ozna/ i ob',/
dowodzenie- W !o"ieszczeniu za!ada nie"al na"acalna cisza- to7
rozkaszla si# za !leca"i czarnowose(o brodacza- Czy to by sy(naD
Potoczy wzrokie" !o (ru!ie& !atrz,c w oczy ka+de"u& !r*cz Calisa- W
blasku 7wiec wszystko "i(otao4 nie !otra1i odr*+ni/ !rawdy od 1aszu-
6ni*s do=& !rosz,c o cisz# < cho/ nie byo haasu < i zacz,;
< Wiecie& +e czasy s, ze- Wiecie& +e 'est coraz (orze'- Jest wystarcza',co
Ale& kiedy (os!odarze s, zabi'ani !odczas wykonywania swe' !racy& kiedy
+ony i "atki s, (wacone i bite& a !ote" !orzucane na 7"ier/& ich dzieci
za7 !eza', w krwi rodzic*w- 5orze'& kiedy zdolno7ci rze"ie7lnika
ku!owane s, za b*l i (roAby& kiedy kowal "usi wyrabia/ ka'dany i
a=cuchy dla wi#Ani*w& za"iast !u(*w i bron do orki- Qle 'est& kiedy
towary ku!c*w kradzione s, !rzez bo(atych i ci "usz, oszukiwa/
biednych& +eby !rze+y/- < Przenosi wzrok z twarzy na twarz- 3ostrze(
'edn, za"kni#t,& 7ci,(ni#t, (niewe" < wywoany" 'e(o sowa"i& czy
o!isywany"i nie(odziwo7cia"iD 8nny siedzia z o!uszczon, szcz#k,&
'akby s!i'a sowa 5irda i s"akowa 'e '#zykie"- W cieniu z tyu dwie
(owy nachylay si# do siebie& sze!cz,c sobie do uszu-
< Wiecie& +e doszo do walki < ka+dy to wie- M#+czyAni i kobiety u"ierali&
!r*bu',c ocali/ +ycie- Wiecie& +e za ka+dy" raze"& (dy (os!odarze&
rze"ie7lnicy i ku!cy !r*bowali walczy/ z re(ularny" wo'skie"& (in#li
wraz z rodzina"i- Ja chc# wa" o!owiedzie/ o inny" s!osobie-
< S!osobie na walk# cho!*w z +onierza"iD < u!ewnia si# czarnobrody-
< S!osobie& dzi#ki kt*re"u cho!i zostan, +onierza"i- < 5ird urwa- $o
bya istota cae' s!rawy& wystarcza',ca& by (o !owiesili- Wyczu
!oruszenie w cieniach na kra=cu !o"ieszczenia- C*+& dalsze wa+enie s*w
nie "iao 'u+ sensu& a "o+liwe& +e 7"iao7/ z'edna "u !aru
s!rzy"ierze=c*w- < 9*+nica !o"i#dzy +onierza"i a !ozbawiony"i
nadziei (u!ca"i kry'e si# w szkoleniu- Nie w byszcz,cych "ieczach& ani
w "a(ii& tylko w szkoleniu < taki" sa"y"& 'akie"u !oddawani s,
+onierze-
< 8 ty "o+esz da/ na" takie szkolenieD < $en (os nale+a do bo(acza i
u!rzywile'owane(o& dAwi#cza aro(anc',- 5ird od!owiedzia u7"ieche"-
< JaD Jeste" zwycza'ny" rolnikie"4 nie da'# nicze(o- Wie" 'ednak& 'ak
"o+ecie takie szkolenie uzyska/ i to 'est !ow*d "o'e' obecno7ci tuta'- < .
!*"roku s!o(l,day na nie(o oczy barwy "orskie' zieleni- . trude"
"*( do'rze/ (rzyw# rudych wos*w i szczu!, sylwetk#& nie kul,c, si#
du+e' w cieniu& tylko du"nie wy!rostowan,- Prawdo!odobnie 'aki7
synalek szlachcica& kt*ry !rzyszed o!luwa/ buntownik*w zza
bez!ieczne(o kordonu osobistych stra+nik*w-
< Bo(owie wiedz,& +e rolnicy 1aktycznie nicze(o nie da',- < .n*w ten
(os& ty" raze" na !ewno nale+,cy do !osiadacza zielonkawych oczu i
aro(ancko uniesione' (owy- < 5adanie ka!risti& o ile wie7niacy wiedz,& co
to 'est ka!risti- < Nie wiedzia& ale usysza& 'ak kto7 "rukn,; E5no"yHF
< 5os!odarze za!racowu', na sw*' chleb < ozna'"i& rozluAnia',c !alce w
butach i !rzy(otowu',c si#- Wkr*tce "usiao co7 si# wydarzy/- <
Podobnie rze"ie7lnicy i w wi#kszo7ci !rzy!adk*w ku!cy- .a!racowane <
syci& dane < (ni'e w brzuchu- .abrane--- < 6rwa& o7le!iony blaskie"
odbity" od obna+onych na(le klin(- Nie widzia Ar*da& lecz 7wiato
sku!iao si# na szatynie-
< .abrane nale+y do zabiera',ce(o < zawoa ten ostatni z lekki"
rozbawienie" w (osie- < .dra'cy schwytani w ty" "ie7cie nale+, do
"nie- < Wsta bez trudu& nieuzbro'ony& lecz zza skrzy= wychyn#o dw*ch
stra+nik*w z !ika"i& a czterech "#+czyzn stao z dobyty"i "iecza"i- u
zaskoczeniu 5irda zielonooki nie by 'edny" z nich < zdu"ienie zu!enie
!ozbawio (o wynioso7ci- Calis sta w rozterce& wyraAnie zastanawia',c
si#& czy za!a/ 5irda& czy racze' wyco1a/ si# w o1eru',cy bez!iecze=stwo
cie=-
< .abrany" < odezwa si# 5ird& !atrz,c szatynowi w oczy < "o+na si#
udawi/- < .acisn, i rozluAni !i#7ci- 67wiado"i sobie w*wczas& +e
zostawi swo', krze!k, la(# staruszkowi na +ebraczych schodach- 8diota <
zru(a si# w "y7lach- < Prosisz bo(*w o cud- Szatyn obdarzy (o
u7"ieche" wyra+a',cy" nieka"any !odziw-
< Przyna'"nie' 'este7 odwa+ny--- nie 'aki7 ska"l,cy tch*rz& 'ak wi#kszo7/
twe(o !okro'u- Szkoda& +e nie wybrae7 uczciwe' +onierki& !rzy'acielu---
< Pr*bowae" < odrzek 5ird& z trude" !anu',c nad (ose"- Nie by
!ewny& cze"u zawraca sobie (ow# od!owiadanie"& tyle tylko& +e nie
"ia +adne(o !lanu& a w otacza',cych (o twarzach nie widzia ch#ci
!o"ocy- < Jako cho!iec z ochot, zaci,(n,e" si# do stra+y "e(o
hrabie(o- :le !ote"---
< CoD < za!yta szatyn& uniesienie" doni zatrzy"u',c stra+nik*w& kt*rzy
dali krok na!rz*d- 5ird s!o'rza na nie(o& nie dostrze( 'ednak "7ciwe'
aro(anc'i 'e(o hrabie(o- . oczu bia uczciwo7/& a usta 7"iay si# z rado7ci&
a nie b*lu innych- C*+& nic to nie da& ale !owie te"u czowiekowi !rawd#&
a 'e7li kt*ry7 z nich !rze+y'e t# noc& b#dzie wiedzia& i+ zostaa ona
!owiedziana-
< Pan nasze' wioski !rzy'echa z dworu kr*la z !rzy'aci*"i& by 7wi#towa/
wkroczenie w doroso7/- Jeden z wioskowych urwis*w wykorzysta
za"#t& by ukra7/ 7liwki z !a=skie(o sadu--- < 5ird !rzerwa& a "#+czyzna
kiwni#cie" (owy zach#ci& (o do kontynuowania- Wbrew sobie (os "u
dr+a !odczas o!owiadania& a na koniec nie"al warcza- < Nasz !an za!a
(o& co byo s!rawiedliwe i skaza na tortury& a wreszcie na okaleczenie& co
'u+ s!rawiedliwy" nie byo& nie za kilka 7liwek- Bawi (o ten widok&
radowao cier!ienie cho!ca& a 'a--- < 6rwa !onownie i wzi, (#boki
wdech- < Bye" niewiele starszy od nie(o4 znae" Merisa od dziecka- <
.acz, "*wi/ z ci#+ki" akcente" i widzia& +e szatyn z trude" nad,+a za
o!owie7ci,- < Wiedziae"--- wiedziae"& +e !ewne(o dnia ka+, "i zrobi/
to sa"o; skrzywdzi/ lub zabi/ 'akie(o7 biedne(o wyrostka& kt*ry chcia
tylko (ar7/ 7liwek lub ki7/ wino(ron- .abi/ "oich wasnych ludzi& (dyby
w zy" roku ucieky i" krowy- Nie "*(by" te(o zrobi/--- nie "*(by"---
wi#c ucieke"& co sko=czyo si# bardzo Ale dla "oich bliskich& nawet !o
"oi" !owrocie-
< Pochodzisz z do"iniu" elai%e2a < "i#kki" (ose" ozna'"i szatyn- <
$en bezczelny szczeniak 'est (orszy od 7"iecia- Syszae" t# histori#&
cho/ r*+nia si# w szcze(*ach-
< . !ewno7ci,& 'e7li to on ', o!owiada < "rukn, 5ird& czu',c ta"ten
stary b*l& a 'ednocze7nie na(, ciekawo7/& 'ak elai%e !rzedstawia ta"te
wydarzenia-
< Nie syszae" 'e' od nie(o- Je(o sier+ant o!owiedzia ', 'edne"u z
"oich stra+nik*w& a do "nie dotara !odczas !ewne(o du(ie(o "arszu-
M*wi& +e ka!rys ze(o !ana z"arnowa dobre(o +onierza& a wina s!ada
!rzy okaz'i na nie(o za to& +e nie !otra1i ci# utrzy"a/ w su+bie- <
Niezna'o"y !okr#ci (ow,- < C*+- $o oczywiste& +e znasz !rawo i swo'e
"ie'sce- Miae7 ze(o !ana& ale to +adne us!rawiedliwienie---
< : co by ni" byoD < za!yta 5ird& !rzez (ardo 7ci7ni#te nieskrywany"i
za"i i star, zo7ci,& kt*r, wci,+ odczuwa- < @"ier/ "o'e' "atki& kiedy
hrabia od"*wi na" wst#!u do lasuD Nasz (*d !ewne' ci#+kie' zi"y& (dy
elai%e ta=cowa na kr*lewskich salach i !odwoi !odatki& +eby "ie/ za
co ku!i/ sobie wi#ce' stro'*wD B*l "o'e' c*rki !o utracie dziecka i
(wacie& !o kt*ry" "iaa urodzi/ obce"uD rowy skradzione na 'e(o
uczty& owce zabrane dla weny--- na bo(*w& "y& rolnicy nie da'e"y& lecz
le!ie' dba"y o nasz na'drobnie'szy inwentarz ni+ wy& !anowie& dbacie o
nas- Szturchni' wou& a ko!nie ci#- Nawet zbity kundel rzuci si# na ciebie i
za!ie z#ba"i za !i#t#---
< Pok*'& !rzy'acieluH < Szatyn !rzy(l,da si# "u- < Na 7wit Esei& ale+
"asz du(i '#zor w te' (#bie i bystro7/ w zakuty" bie- Ci#+ka !raca st#!i
wi#kszo7/ narz#dzi& lecz te le!sze' 'ako7ci--- < 6rwa& da znak i cztery
"iecze !ow#droway do !ochew- < Sucha'; !rze'dziesz na su+b# do "nie
wraz ze sw, rodzin, i !orzucisz te bzduryD W !rzeciwny" razie z(iniesz&
a two'a rodzina ucier!i od ze' woli elai%e2a < z(odnie z !rawe" "usz#
z(osi/ !o'"anie buntownik*w-
M*(by to zrobi/& (dyby Calis nie za!a (o za r#k# i wyrzuci z siebie
!os!iesznie;
< $ak& 5irdzie& takH $o dobry !an i s!rawiedliwy--- dotrzy"a sowa--- <
0ecz !od !otokie" (or,czkowych s*w wyczuwao si# strach& ten sa"&
kt*ry widzia w oczach innych- >dtr,ci do= Calisa i s!o'rza szatynowi w
oczy-
< M*wisz& +e "nie ochronisz- < M#+czyzna skin, (ow, z !owa(,- < : co
zreszt,D Mo+esz !r*bowa/ by/ dobry" wadc,& !anie--- < $o E!anieF
wydobyo si# "u z ust z trude"& cho/ nie!owstrzy"anie < --- lecz s, tuta'
tacy& kt*rzy uwa+a', ci# za ze(o na tyle& by do,czy/ do s!isku !rzeciwko
tobie- < Machni#cie" r#ki wskaza na tych& kt*rzy wyraAnie woleliby sta/
si# niewidzialni- < Mo+esz by/ le!szy od elai%e2a < 7"ie" nawet
!rzy!uszcza/& +e 'este7& bo to nic trudne(o- Nie !otra1isz 'ednak za!ewni/
ochrony wszystki"& kt*rzy 'e' !otrzebu', i wy(l,da na to& +e nie
za!ewnie7 'e' nawet swoi" wasny" ludzio"-
M#+czyzna roze'rza si# dokoa- 5ird !rzy(l,da si#& 'ak zebrani co1a', si#
!od 'e(o s!o'rzenie"-
< Szewc- oodzie'- u!iec bawatny- Po"ocnik !iekarza- .a"y7lasz
si#(n,/ !o wadz# z taki"i& 'ak oni& rolnikuD to ustanowi wasze !rawaD
to b#dzie s,dzi w waszych s,dachD
< 6czciwi ludzie& !anie- < Nie chcia tytuowa/ E!ane"F ko(o7& kto te'
nocy albo (o zabi'e& albo sa" z(inie& ale i tak za!a si# na ty"- Nie
!otra1i nienawidzi/ te(o czowieka& kt*ry wykazywa o tyle+ wi#ce'
rozs,dku& co elai%e-
< 6czciwi ku!cyH < W (osie szatyna !o'awia si# !o(arda- 5ird zauwa+y&
'ak 'eden z "#+czyzn zesztywnia < ta strzaa tra1ia w czuy !unkt- <
Chcesz znaleA/ uczciwe(o s#dzie(o w z(rai ku!c*w& kt*rzy dolewa',
wody do "leka i "iesza', kred# z ",k,& kt*r, wa" s!rzeda',- :lbo w7r*d
wie7niak*w& kad,cych na dno koszyka obite owoce- Czy rze"ie7lnik*w&
doda',cych "etal do zota i srebraD
< 9*wnie atwo w7r*d nich& 'ak w7r*d szlachetnie urodzonych < wy!ali
5ird& szyku',c si# na cios& kt*ry !owinien na nie(o s!a7/- 9oz"*wca
!rzeszy (o s!o'rzenie"& !o raz !ierwszy okazu',c (niew- < W7r*d
zwykych ludzi& !ara',cych si# wielo"a !ro1es'a"i& "o+na !rzyna'"nie'
znaleA/ takich& kt*rzy od"ierza', !rawdziw, "iark,& za"iast wybiera/
"iar# i odwa+niki w zale+no7ci od sytuac'i-
< 3o lichaH < Szatyn zacisn, !i#7/ i zaraz ', otworzy- < Prawdziwy z
ciebie "#+czyzna- ?au'#--- wielka szkoda& +e nie chcesz wst,!i/ do "nie
na su+b#- < .erkn, na czarnobrode(o "#+czyzn#& b#d,ce(o 'edny" z
uzbro'onych "#+czyzn- FMFPa"i#tasz& co !owiedziae"& CaerD @ci7ni'
(lin#& a za"ieni si# w ka"ie=4 ku' rud#& a otrzy"asz zoto- Pod !res',
wydobywa"y z nich !rawdziw, natur#- Byby" du"ny& (dyby "*'
wasny syn "ia tyle odwa(i& by tak !rze"awia/ w obliczu 7"iertelne(o
niebez!iecze=stwa- < >br*ci si# z !owrote" do 5irda- < $o "usi
sko=czy/ si# 7"ierci,& lecz czowiek taki 'ak ty nie obawia si# 7"ierci-
Przysi#(a"& +e nie b#dzie tortur4 !odda' si# dobrowolnie& a za!ewnia"& +e
kat zada tylko 'eden cios- Je7li za7 "usisz walczy/& to nie b#d# si# wtr,ca&
a nie wszystkie rany (o', si# czysto-
5ird !oczu& +e < nie wiedz,c cze"u < at"os1era w !o"ieszczeniu ule(a
z"ianie& zu!enie 'akby otwarto okiennice& w!uszcza',c do 7rodka 7wie+e
!owietrze i 7wiato so=ca- 67"iechn, si# do szatyna-
< Panie& nie zwyke" !oddawa/ si# tak atwo- Przyzna" 'ednak& +e (dyby
"*' !an !rzy!o"ina ciebie& to bardzo "o+liwe& +e nie byoby "nie tuta'-
< 5dyby wszyscy "oi !oddani byli tacy& 'ak ty& 5irdzie& to bardzo
"o+liwe& +e "nie nie byoby tuta' r*wnie+- < Ponownie !otoczy dokoa
wzrokie"- < 6czyniby7 ar"i# z tych sabeuszyD 5dyby7 dosta tak,
szans#& "*(by" bez obaw +yczy/ ci !owodzenia-
W (owie 5irda !o'awi si# !ewien 'asny obraz-
< C*+ < odrzek < skoro nie obawiasz si# te(o& !rzy'"i' zakad i !ozw*l
"i ich !rzeszkoli/& a !ote" zobaczy"y& czy dotrzy"a', !ola re(ularny"
+onierzo"-
M#+czyzna wybuchn, serdeczny" 7"ieche"-
< .aiste& !rzy'acieluH Co za "ieszanina bystro7ci i u!oruH Pozwoli/ ci
szkoli/ dziesi,tk# "alkontent*w& by "o(li zaatakowa/ "oich stra+nik*w i
to dla zakadu--- to 'u+ nie bystro7/& 5irdzie z do"iniu" elai%e2a& to tr,ci
szale=stwe"- : 'a byby" szale=ce"& !rzy'"u',c taki zakad-
< Cze"u wi#c tuta' 'este7& skoro nie boisz si# swych !oddanychD
Szatyn skrzywi si# i y!n, (roAnie na zielonookie(o "odziana w cieniu-
< .ada'esz du+o !yta=& !rzy'acielu- >d!owie" ci 'ednak& !oniewa+
wkr*tce b#dziesz "artwy& a wyda'e ci si#& +e tylko !oddani "iewa',
ko!oty rodzinne- $o--- < kiwn, r#k, na zielonookie(o "odzie=ca < to
'est "*' syn& 'eden z syn*w& !rawowity& zrodzony z ona "e' !ani-
Przyszede"& !oniewa+ on tuta' !rzyszed& a wiedziae" o ty"& (dy+ ten
ta" ysy krawiec !rzyszed do "nie z ostrze+enie"- M*' syn osi,(n,
wiek !oszukiwania !rzy(*d& odtr,cania o'cowskie' ",dro7ci i
wyna'dywania !odniet < takich& 'ak sekretne s!otkania o !*nocy i ta'ne
s!rzysi#+enia-
< Pr*bowae" ci !owiedzie/--- < zacz, "odzian& lecz urwa&
!owstrzy"any (este" o'ca-
< Powie& +e zrobi to dla "nie- a"ie& a +adne bicie 'eszcze ni(dy (o nie
!owstrzy"ao- Czu'e si# oszukany4 uwa+a& +e bracia otrzy"ali wi#ksz,
cz#7/ bo(actwa- >ni 'e !o"no+yli& on swo'e roztrwoni- Wi#c !rzy,czy
si# do s!isku !rzeciwko "nie& ale bez !rawdziwe(o !rzekonania- .a rok
!rawdo!odobnie znudzi si# i zna'dzie sobie co7 inne(o-
< $w*' syn- ochasz (oD
< Mio7/H Jest "oi" syne"4 krew z krwi i ko7/ z ko7ci--- 0ecz 'est
tch*rze" i tak sa"o& 'ak reszta obecnych tuta' (u!c*w& boi si# wyda/
ostatnie tchnienie w wi#zieniu-
< Je(o te+ ta" wtr,ciszD
< Je(oD Nie4 'est "oi" syne"- :le ode7l# (o& by w szere(ach kr*lewskie'
ar"ii walczy z no"ada"i- Niech !rzez zi"# od"rozi sobie zadek w
siodle& a zobaczy"y& czy z",drze'e-
< $ak oto "ody bo(acz& kt*ry otrzy"a od +ycia wszelkie szanse na
le!sze 'utro& sko=czy na !*roczny" wy(naniu z do"u& !odczas (dy
towarzysz,cy "u biedacy "usz, u"rze/---
< $o konieczne < rzuci szorstko szatyn-
< >ch& to konieczne < !owt*rzy !owoli 5ird ze swy" na'le!szy"&
wie'ski" akcente"- < 8 to wa7nie z"usza nas do walki- Jak !rzychodzi co
do cze(o& wasza s!rawiedliwo7/ !ole(a na chronieniu wasze' wasne' krwi
i zabi'aniu wszystkich& kt*rzy stan, wa" na drodze-
< a+dy tak robiH < warkn, "#+czyzna& na'wyraAnie' trac,c cier!liwo7/-
< Nie& !anie- Na wasne oczy widziae"& 'ak rolnicy dziel, si# ostatni"i
k#sa"i strawy& +eby 'ak na'"nie' z"aro- Byli7"y (odni& !anie& ka+dy z
nas& ale nie zostawiali7"y wszystkie(o dla siebie- Nie "usisz w to
wierzy/& ale 'a to widziae" i wie"4 tak sa"o wielu tu obecnych-
Wte"& zu!enie 'akby zawieszono (o w !owietrzu !od sa"y" stro!e"&
5ird u'rza siebie z zewn,trz& swo', (ruboko7cist,& o(orza, twarz&
skotunione& rzedn,ce wosy& byszcz,ce !ote"& "ocarne ra"iona& star,&
sk*rzan, ka"izel#& nieco zbyt obszern, !o kilku"iesi#czne' tuaczce&
wskutek kt*re' z(ubi brzuch- Wy!chni#te na kolanach s!odnie&
za!la"ione i !ocerowane& znoszone buty !ilnie do"a(a',ce si# wy"iany
zel*wek i +adne' broni& !r*cz !i#7ci !rzy!o"ina',cych bryy twarde(o
drewna-
6'rza te+ szatyna i we'rza w (,b 'e(o u"ysu& (dzie do'rza cie=
!odziwu dla siebie i 7lad nies"aku& +e taki (a"o= !otra1i "*wi/ z
sense"& !odczas (dy 'e(o wasne"u synowi wyraAnie brakowao rozu"u-
3ostrze( blask 7wiecy& "i(ocz,cy na he"ie stra+nika& (dy ten !oruszy
si# lekko4 u'rza boki i tyy (*w obserwu',cych (o ludzi- 8 u'rza
zielonookie(o "odziana& wy(l,da',ce(o na starsze(o& ni+ by w
rzeczywisto7ci& 'ak wyci,(a z r#kawa n*+ do rzucania& nie s!uszcza',c
wzroku z o'ca-
Wr*ci do siebie i wrzeszcz,c; NieH tak dono7nie& +e wzbi kurz ze
skrzynek& rzuci si# na szatyna tak szybko& +e stra+nicy nie zd,+yli
zarea(owa/- Przewr*ci szlachcica w te' sa"e' chwili& (dy z "roku
wyleciao wiru',ce& !oysku',ce w 7wietle ostrze- Min#o ich obu i wbio
si# z dr+enie" w !odo(#- Sto',cy z te' strony stra+nik dostrze(
nadlatu',cy n*+ i obr*ci si# do rzuca',ce(o- 3ru(i stra+nik ruszy na
5irda& lecz na!otka czarnobrode(o "#+czyzn#& kt*ry wyrwa "iecz z
!ochwy& by do!a7/ 5irda od tyu- 8ch bro= zadAwi#czaa o siebie& a 5ird
zdoa stoczy/ si# z szatyna i wydosta/ z ich zasi#(u-
: w*wczas w blasku 7wiec zabysn, dru(i n*+ i wbi si# Calisowi w
(ardo& (dy ten wskazywa !alce" zielonookie(o-
< .dra'ca < rzuci "odzieniec- < @ci,(n,e7 tuta' "o'e(o o'ca& coD
Pr*bowae7 (o ostrzecD < Calis zakrztusi si# krwi, i skona& a zielonooki
doby "iecza i w,czy si# do walki- .ada czarnobrode"u sztych w !lecy&
tu+ !od +ebra& !o czy" odbi !ik# stra+nika i odskoczy tanecznie- <
Szwa(ierku& nie bol, ci# aby +ebraD < Brodacz u!ad niedaleko 5irda& a
s!od 'e(o doni buchn#a krew- Szatyn co1n, si# i chwyci "iecz
!okonane(o szer"ierza-
Przez chwil# 5ird widzia to wszystko w dziwny& wywr*cony na nice
s!os*b& od kt*re(o zakr#cio si# "u w (owie- Wcisn, si# !o"i#dzy dwie
skrzynie& !r*bu',c obur,cz oderwa/ od 'edne' z nich desk#& by "ie/ czy"
walczy/- Pozostali trze' zbro'ni obna+yli klin(i--- lecz nie walczyli !o
'edne' stronie- 3w*ch zaatakowao szatyna& 'eden (o broni4 do te' !ory
dru(i !ikinier !ad od kole'ne(o no+a& lecz 5ird nie widzia& kto ni"
cisn,-
Ni(dy nie wyobraziby sobie akurat takie(o zako=czenia te(o s!otkania;
walki "i#dzy szlachetnie urodzony"i& co wi#ce' < !o"i#dzy o'ce" a
syne"- .na'du',cy si# !o dru(ie' stronie !o"ieszczenia buntownicy
zacz#li wy"yka/ si# na dw*r- Jeden z nich dostrze( 'e(o wzrok i rozo+y
r#ce- Co "ieli zrobi/D Na'wyraAnie' nic& !r*cz ucieczki < to nie bya
bi'atyka& w kt*r, "o(liby w,czy/ si# nieuzbro'eni widzowie- >n 'ednak
nie "*( oderwa/ wzroku od o'ca& kt*ry sta nad czarnobrody"
"#+czyzn, i ostro+nie 1echtowa z !o!lecznikie" swe(o syna- Pozostanie
byo szale=stwe" < to syn "usia zaaran+owa/ za!roszenie (o tuta'&
!lanu',c zrzuci/ win# za 7"ier/ o'ca na obce(o wichrzyciela- : 'ednak <
k,te" oka dostrze( kole'nych wy"yka',cych si# !rzez drzwi uczestnik*w
zebrania < "usia wiedzie/& kto wy(ra& kto b#dzie (o 7ci(a-
Walka trwaa4 brz#k stali z !ewno7ci, wystarczy do 7ci,(ni#cia uwa(i-
?aden z walcz,cych nie zwa+a na 5irda4 r*wnie dobrze "*( by/ widze"
walki z obstawianie" zakad*w- .astanawia si#& czy kt*ry7 z
uciekinier*w !owiado"i stra+nik*w "ie'skich- Jeszcze bardzie'
zastanawiao (o to& co widzia- Wbrew wszystkie"u& co o'ciec uwa+a o
swoi" zielonooki" synu& okaza si# on bie(y" szer"ierze"& "ocno
naciska',cy" s!rzy"ierze=ca o'ca- 3ru(i stra+nik kilko"a rozwa+ny"i
!chni#cia"i !iki za!#dzi swe(o !rzeciwnika do ro(u !o"ieszczenia& (dy
na(le otrzy"a cios z boku od trzecie(o ze zbro'nych& kt*ry otworzy "u
brzuch- Stra+nik '#kn, i osun, si# na !odo(#-
$eraz szatyn i 'e(o druh "ieli !rzeciwko sobie trzech !rzeciwnik*w; syna
i 'e(o dw*ch so'usznik*w- 5ird zerkn, na le+,c, !ik# < "*( 'e' u+y/& ale
'ak do nie' dotrze/D 8 do cze(o "iaby 'e' u+y/& o!r*cz ucieczki < a "*(
uciec& (dyby chcia- W za"ian z 1ascynac', obserwowa tocz,c, si# walk#-
Po 7"ierci stra+nika szatyn nie okazywa oznak strachu& ani !aniki& wr#cz
!rzeciwnie < walczy 'eszcze zaciekle'& wy"ienia',c szybkie ciosy z
dwo"a !rzeciwnika"i& !odczas (dy ostatni !ozostay !rzy +yciu so'usznik
!otyka si# z 'e(o syne"- Niestety& "usia si# co1n,/ i odst,!i/ od ranne(o
zi#cia- .ielonooki "odzieniec zrani !rzeciwnika w ra"i#4 w te' sa"e'
chwili 'e(o o'ciec ci, (#boko 'edne(o z o!onent*w- $ra1iony o!u7ci
"iecz i za!a si# za ran#& a klin(a szatyna rozchlastaa "u szy'#- 0ecz nie
bezkarnie < dru(i nie!rzy'aciel zrani (o w udo- M#+czyzna zachwia si#&
zaraz 'ednak wr*ci do r*wnowa(i i 'e(o nazbyt za!alczywy !rzeciwnik
nadzia si# na ostrze& kt*re !rzebio (o !o kr#(osu!- No(i od"*wiy "u
!osusze=stwa i zsun, si# z klin(i& 7ci,(a',c ra"i# szatyna w d*-
Syn odwr*ci si# !o zadaniu 7"iertelne(o ciosu !rzy'acielowi o'ca i uni*s
"iecz- W*wczas o+y 5ird- Pochyli si# !o !orzucon, !ik# stra+nika i
"achn, ni, na odlew 'ak !ak,& odtr,ca',c "iecz "odzie=ca- Przeskoczy
nad kau+, krwi i !rzydusi (o drzewca"i do !odo(i& !rzysz!ila',c
wasny" ci#+are"-
.a!ada cisza& dAwi#cz,ca dono7nie w uszach- to7 '#kn,4 inni oddychali
chra!liwie- 0e+,cy !od ni" zielonooki "odzieniec s!r*bowa !odnie7/
si#& lecz bezskutecznie- 5ird wbi "u kolano w !lecy i do!iero wtedy
odwa+y si# obe'rze/ na 'atk#-
Na!otka s!oko'ne s!o'rzenie szatyna < o'ca < zaciska',ce(o !as wok*
krwawi,ce(o uda- .adzierz(n, w#ze& wsta i !odszed nie!ewnie do
5irda& s!o(l,da',c na nie(o z (*ry z "in,& kt*re' ten nie by w stanie
odczyta/-
< C*+& Jernothcie& ty" raze" s!rawie7 "i nie lada ko!ot- 8 co "a" z
tob, !ocz,/D
< Nie chciae" te(o--- < 5os by !rzytu"iony i !een na!i#cia& cho/ 5ird
nie widzia& czy to od 'e(o ci#+aru na !lecach& czy z innych wz(l#d*w-
< Mo+e i nie& lecz i tak "iae7 ze za"iary- Co "o(# zrobi/D
< .abi' (o < rzuci bez na"ysu 5ird- Szatyn wbi w nie(o intensywne
s!o'rzenie-
< .abi/ wasne(o synaD Je7li inni u"r,& kto zostaby "oi" nast#!c,D
5ird !oczu !od sob, !oruszenie& dreszcz nadziei-
< Skazaby7 "nie na 7"ier/& !anie& cho/ nie uczynie" ci nicze(o ze(o&
za to w ci,(u te' nocy dwukrotnie uratowae" +ycie- : cze"u nie 'e(o&
kt*ry z roz"yse" !lanowa wyrz,dzenie ci krzywdyD 6wa+asz& +e kto7
taki& 'ak on& !owinien rz,dzi/ < "y7lisz& +e okazaby si# le!szy od
elai%e2aD
< Milcz& 7"ierdz,cy cha"ieH < warkn, !o'"any- < Nie "a znaczenia&
cze(o chcesz- Jeste" szlachetnie urodzony4 nie zabi'e "nie-
5ird zi(norowa (o& !atrz,c !rosto w za!adni#t, twarz szatyna-
< Panie& (os!odarz "usi nie tylko !iel#(nowa/& lecz tak+e !rzycina/ < to
cz#7/ wa7ciwe(o (os!odarzenia- Czy+ wadca nie 'est 'ak (os!odarz&
stara',cy si# !o!rawi/ 'ako7/ swo'e(o do"iniu"D
< M*' syn--- krew z krwi---
< $w*' syn !r*bowa ci# zabi/ i to nawet nie w uczciwe' walce& rzuca',c ci
wyzwanie- Jest !rzyczyn, tych wszystkich 7"ierci- Sa" "*wie7& +e
s!iskowa i to nie !ierwszy raz- a+dy (os!odarz trzebi bydo4 le7nicy
!rzycina', drzewa- Wy !rzetrzebiacie cho!*w- Wy!r*bu' ostrze na
wasny" !oliczku& zani" zabierzesz si# za (olenie innych- Panie-
M#+czyzna !odni*s u+ywan, !rzez 5irda !ik# i u"ie7ci (rot na karku
syna-
< .e'dA z nie(o-
< Czy 'este7--- D
< .e'dA z nie(o& !rzy'acielu- < 5ird z'echa z !lec*w "odzie=ca i za!a
(o za okcie& (dy ten s!r*bowa wsun,/ !od siebie ra"iona-
< Straci "nie' krwi od ciebie& !anie-
< )aktycznie- : 'a "a" uwierzy/& +e dbasz o to& kt*ry z nas !rze+y'eD
$acy 'ak ty nienawidz, szlachetnie urodzonych4 z rado7ci, u'rzaby7 nas
wszystkich "artwych-
< Nie- < 5ird usiad na biodrach "odziaka& 'edn, r#k, !rzytrzy"u',c (o
za okcie& a dru(, wy'"u',c z kieszeni ka"izeli k#bek sznurka- 9oz!lata
(o i s!rawnie zwi,za okcie- < Nie& !anie& nie +ywi# do ciebie osobiste'
nienawi7ci- 6wa+a"& +e nie rozu"u'esz 'asno& ale "o+esz stara/ si#
!ost#!owa/ na'le!ie'& 'ak !otra1isz- Przyna'"nie' nie !rzy!o"inasz
elai%e2a- 8 nie za"ierza" !ozwoli/ twe"u synowi zabi/ ciebie&
korzysta',c z twe(o osabienia-
< 8 nie "y7lae7 o ty"& +eby u+y/ te' !iki !rzeciwko "nie& (dyby" !adD
< Nie- Nie !o to tuta' 'este"- < Wsta& zastanawia',c si#& czy niezna'o"y
zaataku'e (o !ik,- Nie by ranny4 !owinien bez trudu unikn,/ ciosu-
< $ak- Przy!uszcza"& +e "*wisz !rawd#- < Szatyn z"ierzy (o !eny"
zadu"y s!o'rzenie"- < Przybye7 tuta'& by uczy/ "oich !oddanych& 'ak
walczy/ z "o', ar"i,& nie wzi,e7 'ednak udziau w (ierkach "o'e(o syna&
ani nie chciae7 "nie zabi/- < Przy"kn, na chwil# oczy i westchn,- < 3o
licha- :le za"ieszanie--- Ciekawe& dlacze(o stra+nicy "ie'scy nie o"ocz,
'eszcze do drzwiD Narobili7"y wystarcza',co du+o haasu- Mo+e Jernoth
ich tak+e !rzeku!i-
< Niko"u nie "o+esz u1a/ < rzuci za!alczywie Jernoth- >'ciec nacisn,
"ocnie' !ik# i syn za"ilk-
< Mo+e "ie/ rac'# < "rukn, szatyn- < Nie 'este" !ewny& czy w ty"
stanie dotarby" do do"u- < .erkn, na 5irda- < : co z tob,D
< Nie "a" ochoty u"rze/& 'e7li tw*' zdradziecki syn !rze+y'e& ani te+
z(ni/ w twoi" lochu-
< Nie--- do licha& !rzy'acielu& zachowu'esz s!ok*' w sytuac'i& w kt*re'
ka+dy zwycza'ny cho! za"ieniby si# w roztrz#sion, (alaret#- Wszyscy
inni uciekli i nie s,dz#& +eby teraz dobrze s!ali- i" ty 'este7D Czy dotkn,
ci# kt*ry7 z bo(*wD
< Nie- < 5ird zdecydowanie !okr#ci (ow,- < M*' lud wyzna'e Pani,
Poko'u& a ona uczy !od!orz,dkowania si#- : twoi bo(owie ws!iera', was-
6rwa& sysz,c o"ot but*w na zewn,trz4 co7 trzasn#o w skle!ie za
drzwia"i-
< Powiniene7 by uciec& kiedy "o(e7 < zauwa+y szatyn-
< M*(by7 za7wiadczy/& +e ci !o"o(e" < od!ar 5ird- 3o !o"ieszczenia
w!adli stra+nicy z !ochodnia"i& kt*rych !o"ara=czowe 7wiato !rzy/"io
+*tawy blask 7wiec- .atrzy"ali si#& "ierz,c !ika"i w !lecy 5irda-
< M*' !anie < zawoa 'eden z nich z 'askrawo !o"ara=czowy" w#ze"
na ra"ieniu- < to7 z(osi haasy--- < 6"ilk& roz(l,da',c si# dookoa-
< .drada& sier+ancie < wy'a7ni szatyn-
< $en cho!D < u!ewni si# sier+ant-
< Nie- < Szatyn u7"iechn, si# do 5irda- < $en czowiek !rzyszed "i
!o"oc,- .dra'cy le+, "artwi& wszyscy& z wy',tkie" 'edne(o- < S!o'rza w
d* na swe(o syna i sier+ant z sykie" wci,(n, !owietrze-
< Panicz--- Jernoth& "*' !anieD
< Panicz Jernoth- 8 dwa' inni- < Wskaza na ciaa i sier+ant !onownie
sykn,- Widocznie roz!ozna ich- 9ozkazy szatyna szybko (o otrzeAwiy- <
Sier+ancie& !rze7li' wiado"o7/& +e !otrzebu'# !owozu < zostae" ranny-
$en--- czowiek--- < Skin, doni, na 5irda- < 5dyby "nie nie ocali&
"ieliby7cie te' nocy nowe(o !ana- Jest obcy& ale "ile widziany w "ie7cie-
3o!ilnu'& aby otrzy"a ku!on na trzydniowy wikt i !iwo na koszt "iasta-
Ja "a" !rzy sobie tylko (ar7/ "iedziak*w-
< $ak& "*' !anie- < Sier+ant z"ierzy 5irda s!o'rzenie" !eny"
w,t!liwe(o res!ektu-
< .a7 !anicz Jernoth "a !ozosta/ w za"kni#ciu& do!*ki nie wyda"
wyroku- $akie' decyz'i nie nale+y !ode'"owa/ !os!iesznie- < Powiedzia
to& !atrz,c na 5irda4 co7 w 'e(o tonie su(erowao& +e !osucha 'e(o rady
>d te' chwili wszystko !otoczyo si# (adko; stra+nicy dokadnie
skr#!owali "odzie=ca& !o czy" !odnie7li (o z zie"i i wy!rowadzili-
.a'#to si# rana"i szatyna i !osano u"y7lne(o !o !ow*z- Sier+ant celowo
!owoli otworzy sakiewk# i wyci,(n, !ask, deseczk# z herbe" wadcy-
< $o 'est ku!on na !osiki& honorowany w ka+de' (os!odzie& z wy',tkie"
E.ote(o .nakuF i EBiae(o SkrzydaF < te s, wy,cznie dla szlachetnie
urodzonych- < Wy', sztylet i wykona na ku!onie trzy naci#cia- < $o na
caodzienne wy+ywienie i !iwo- Pod koniec ka+de(o dnia oda"i, 'edn,
cz#7/- 9ozu"ieszD
< $ak& !anie- < 5ird zastanawia si#& czy na!rawd# tak atwo odzyska
wolno7/-
Sier+ant 7ciszy (os-
< Syszae"& +e w "ie7cie odbyo si# 'akie7 s!otkanie s!iskowc*w&
"a',cych wysucha/ obce(o& kt*ry "ia wywoa/ tuta' ko!oty- Wiesz
"o+e& kto to takiD
< Ja& !anieD < 5u!ota zawsze bya wy(odn, "ask, dla wie7niaka-
< 8 oto stoisz tuta'& bez na'"nie'sze(o dra7ni#cia& a nasz !an twierdzi& +e
uratowae7 "u +ycie- .astanawia" si#& czy 1aktycznie chciae7 to zrobi/---
lecz 'e(o rozkazy to "o'e +ycie& 'ak "*wi,& a on nakaza +ywi/ ci# !rzez
trzy dni- Chc# tylko !owiedzie/& +e le!ie' b#dzie& 'ak o zachodzie trzecie(o
dnia znikniesz& bo nasz wadca "o+e !rzy!o"nie/ sobie& +e chcia ci# o
co7 za!yta/- Ja tak by" wa7nie uczyni-
< $ak& !anie-
< 8 nie !rzy!uszcza"& +eby7 "ia ochot# na 'akie7 ciche s!otkania z
buntownika"i !odczas !obytu w "ie7cie- < Nie& !anie-
< W !orz,dku- 8dA na!eni/ brzuch i nie wchodA "i w dro(#-
5ird wyszed na cie"n, ulic# i zaraz zosta zatrzy"any !rzez
nadchodz,cy oddzia stra+nik*w& kt*rzy !u7cili (o do!iero& kiedy !okaza
i" ku!on- Pr*bowa i7/ 'ak kto7& kto "a do zaatwienia 'akie7 uczciwe
s!rawy& lecz zacz#y dociera/ do nie(o wydarzenia ostatnie' (odziny-
3otar do (*wne(o !lacu& okr,+y (o& !rze"yka',c si# !od 7ciana"i i
odszuka schody +ebrak*w-
9ozdzia CU
< Wiecz*r by ciekawyD < 5os staruszka by cichy& lecz wyraAny- 5ird
!odskoczy& by zaraz szybko !rzycu!n,/ obok nie(o- < >dda'# lask# <
doda starzec& dotyka',c lekko 'e(o doni& zu!enie 'akby widzia w
cie"no7ciach- 5ird za!a ',& czer!i,c !ociech# z wy7liz(ane' (adko7ci
drewna- Szkoda& +e nie "ia 'e' !rzy sobie--- < >"al ci# nie zabili <
do!owiedzia 'eszcze cisze' starzec-
< Sk,d--- sk,d o ty" wieszD
< Sza- < 5ird !oczu na !rzedra"ieniu siln,& ko7cist, do= i sabe cie!o
o!iera',ce(o si# o nie(o starcze(o ciaa- W za!ade' ciszy usysza
!oruszenie na schodach& "o(,ce by/ reakc', zas!anych towarzyszy
niedoli na haas-
Ciao starca okazao si# cie!le'sze& ni+ wydawao si# "u z !ocz,tku4 "ia
wra+enie& 'akby usiad !rawy" bokie" blisko o(niska- Nie s,dzi& +e uda
si# "u zasn,/& !oczu 'ednak& 'ak za!ada si# w to cie!o& zu!enie 'akby
do!ado (o z"#czenie caodzienn, w#dr*wk, oraz wieczorny"
wysikie"- Byo tak !rzy'e"nie--- a !rzecie+ nie "*(- Przez chwil#
!oczu strach-
>budzi si# o 7wicie& (dy wielkie dzwony Iolu Esei obwie7ciy codzienny
triu"1 so=ca- 3Awi#k s!ad na nie(o i wyrwa z !o(odne(o snu- Przez
chwil# "ia wra+enie& +e (o na!adni#to- 6s!okoia (o do= starca na
ra"ieniu- 9oze'rza si# dziko dokoa- Pozostali s!#dza',cy noc na
schodach +ebrak*w siadali i !rzeci,(ali si#- Czowiek obok nie(o--- by
ki"7 inny"- Wyrwa si# z u7cisku-
< S!oko'nie < !owiedzia starzec o nowy" obliczu- < $o tylko twarz-
< Nie bya bardzo od"ienna; wci,+ stara& zachowaa ten sa" ksztat- $e(o
ranka s!rawia wra+enie "nie' kruche(o i z ca, !ewno7ci, nie by 'u+
7le!y- < Cud& !a"i#taszD Po to tuta' !rzyszli7"y-
< :le---
< Powinni7"y znaleA/ co7 do 'edzenia- < Starzec wsta i 5ird wy!rostowa
si#4 nie zesztywnia !rzez noc tak& 'ak si# s!odziewa- < Co to 'estD <
zainteresowa si# staruszek-
Chodzio o ku!on otrzy"any zesze' nocy od sier+anta stra+y-
< $o--- "o(# za to dosta/ !osiek w (os!odzie- u!on od wadcy-
Starzec uni*s siwe& krzaczaste brwi-
< : wi#c chodzio o sa"e(o wadc#- Wiedziae"& +e to byo wa+ne& ale---
5ird "ia 'u+ dosy/ te(o czowieka& kt*ry z !ewno7ci, nie by bezradny"&
torturowany" staruszkie"& budz,cy" 'e(o lito7/ zesze(o wieczora-
< Podziel# si# z tob, 7niadanie"& !ote" 'ednak---
< Woaby7& +eby" odszed- Nie!oko'# ci#& !rawdaD < $o wcale nie byo
oblicze !rostaczka& a 5ird by wi#ce'& ni+ zanie!oko'ony- Czy"kolwiek to
byo < a nie by 'u+ wcale !ewny& +e to czowiek& a nie 'aki7 de"on < cay
czas stawiao (o w trudnych sytuac'ach-
< Ma" !ewne s!rawy < ozna'"i !rzez zaci7ni#te z#by- < Chciae" ci
tylko !o"*c i---
Szczu!a& krze!ka do= wsun#a si# "u !od okie/ i za!aa za ra"i#&
zu!enie 'akby chc,c !odtrzy"a/ sabowit,& chwie',c, si# na no(ach
starowink#-
< 8 uwa+asz& +e 7ci,(n,e" na ciebie wi#ce' ko!ot*w- S,dzisz& +e to 'a
bye" 7le!y& !odczas (dy wie"& +e to ty nie widzisz- ChodA& 5irdzie Silne
9a"i# < zna" ciebie& a ty !oznasz "nie le!ie'& ni" za!adnie z"rok-
Jak !o!rzednio& nie "*( uwolni/ si# z uchwytu i s!ostrze(& +e idzie ta"&
dok,d chcia starzec- 3o !ubliczne' 1ontanny& by ob"y/ twarz i donie- 3o
tanie' (os!ody& (dzie ku!i (or,ce& nadziewane "i#se" buki < !odw*'n,
ilo7/& 'ako +e od"*wi wzi#cia ale- 3o kr#te' ale'ki& w kt*re' z'edli
!osiek& o!iera',c si# o wy!uk, 7cian# !ieca !iekarni& a koty ocieray si#
i" o kostki& +ebrz,c o !ocz#stunek- Posiek wz"ocni (o i !rzywr*ci
"uro" i ulico" "iasta nor"alne kolory- Nie byy 'u+ o7le!ia',co 'asne i
"i(otliwe& 'akby "ia (or,czk#& tylko zwycza'ne i s!owiae !od szary"&
zi"owy" niebe"-
< Ju+ ci le!ie' < zauwa+y staruszek& wci,+ trzy"a',c (o !od ra"i#- 5ird
s!o'rza na nie(o z (*ry-
< Czu'# si# le!ie'& owsze"- :le ty < ki" 'este7D
< M*wie" ci !rzecie+- a!ane" Esei& obecnie w nieasce u swych braci
w wierze- Jeste" ci wdzi#czny za !o"oc---
< Nie !otrzebowae7 "nieH < Syty& rozbudzony i czu'ny 5ird !rzy!o"nia
sobie wszystko& co si# wydarzyo- < $ylko wy(l,dae7 na ranne(o---
>szukae7 "nieH
< Nie- < 5os by cichy- < Nie--- "o(e" u"rze/- >"al nie z(in,e"- Nie
zrozu"iesz < nie 'este7 w stanie < te(o& co "nie s!otkao& ani "oich "ocy-
0ecz !rawd, 'est& +e kiedy "nie odnalaze7& bye" bliski 7"ierci- >calie7
"i +ycie-
< :le ozdrawiae7--- < 5ird nie by w stanie te(o wykrztusi/4 !alce (o
7wierzbiy& +eby wykona/ (est chroni,cy !rzed ze"-
M#+czyzna westchn,-
< 5irdzie& "usi"y !oroz"awia/& ty i 'a- Wy7wiadczye7 "i o(ro"n,
!rzysu(#4 'ak dot,d& zrewan+owae" ci si# 'edynie drobn, !o"oc,& z
cze(o 'eszcze nie zda'esz sobie s!rawy- Nie u1asz "i < nie& to +adne
czytanie w "y7lach4 zwycza'nie !achniesz strache"- Powinni7"y 'ednak
oba' o!u7ci/ to "iasto& zani" w!adnie"y w ko!oty& z kt*ry"i nie !oradzi
sobie ani two'a sia& ani "o'a "oc- .au1asz "i chocia+ w te' kwestiiD
< Wie"& +e "usz# st,d ode'7/ < "rukn, 5ird- < Sa" tak !owiedzia& a
!oza ty"--- nie zna" si# na "iastach- :le "a" 'eszcze ku!on na dwa dni-
< Niko(o nie zaskoczy& 'e7li wykorzystasz (o& bior,c !rowiant na dro(#& a
!ote" wy'edziesz- $e(o oczekiwaby od ciebie tute'szy wadca- Je+eli
zostaniesz w 5rahlinie& zaczn, zastanawia/ si#& czy aby nie s!otykasz si# z
kole'ny"i ludA"i-
< M*(by" tak szybko !onownie skorzysta/ z ku!onuD < za!yta 5ird&
w!atru',c si# w !ostrz#!ion, lini# oda"ania deseczki& 'akby s!odziewa
si#& +e "u od!owie- Starzec roze7"ia si# !rzy'aAnie-
< Nie "usi"y i7/ do te' sa"e' (os!ody- Poza ty"& wadca da'e takie
ku!ony wielu osobo" < ka+de"u& kto su+y "u w dany" dniu- Nie
zauwa+ye7& +e kelner nawet ci si# nie !rzy'rzaD < 5ird nie zwr*ci na to
uwa(i& za'#ty wy!atrywanie"& czy nikt ich nie 7ledzi- < Mo+esz
wykorzysta/ obie cz#7ci ku!onu w 'edne' (os!odzie- Powiedz i"& +e
!otrzebu'esz !rowiantu na dro(#- S, do te(o !rzyzwycza'eni-
)aktycznie tak byo- Je(o +,danie nie wywoao +adnych ko"entarzy i
su+,cy !oda "u sukienny worek wy!chany chlebe" i sere" oraz dzban
ale- .(odnie z su(esti, starca 5ird zachowa sobie kawaek ku!onu ze
znakie" wadcy& !ozostay !o oda"aniu reszty- 3zi#ki te"u !rzeszed
!rzez bra"# nie zaszczycony du+szy" s!o'rzenie" wartownika-
Staruszek o!u7ci "iasto !rzed ni"- 5irda kusio wy'7cie inn, bra",& czu
'ednak& +e byoby to nie w !orz,dku-
Starzec czeka w "ie'scu niewidoczny" od bra"y& kuca',c w cieniu
!rzydro+ne(o drzewa- 5dy nadszed 5ird& wsta i do,czy do nie(o&
!od!iera',c si# 5irdow, lask,-
< Pozw*l "i zacz,/ od te(o& co 'est dla ciebie na'dziwnie'sze < zacz, bez
zb#dnych wst#!*w- < >d "oich "ocy i wiedzy-
5ird chrz,kn,- Pr*bowa wy"y7li/& 'ak wy'a7ni !ozostay"& +e 'e(o
wy!rawa do "iasta okazaa si# nie tyle nieskuteczna& co wr#cz
katastro1alna- Stracili ich 'edyny kontakt& a wadca "iasta !ozna 'e(o
twarz- Co (orsza& dowiedzia si#& +e "ia wro(*w- : !rzecie+ !otrzebowali
ko(o7 wewn,trz "iasta usytuowane(o na styku szlaku handlowe(o ze
szlakie" rzeczny"- $ute'szy (arnizon by w stanie udare"ni/ ka+dy !lan&
'aki ob"y7liby dla te(o re(ionu- Co "o(o nast,!i/ nie wcze7nie'& ni+ za
rok < wiedzia o ty" < ale i tak "iasta nie "o+na byo zi(norowa/-
Podskoczy& (dy do= starca w!ia si# "u w okie/-
< Sucha' uwa+nie < u!o"nia (o staruszek- < Musisz to wiedzie/-
Nie "usia wiedzie/ nicze(o& z wy',tkie" te(o& 'ak uwolni/ si# od te(o
starca < !o"y7la kwa7no- Nie !otrzebowali ka!anaMrene(ata bo(a
nie!rzy'aci*& kt*ry w ka+de' chwili "*( si# nawr*ci/ i ich wyda/- 0ecz
ukucie b*lu zwr*cio 'e(o uwa(# i chc,c nie chc,c& zacz, sucha/-
< Jeste" ka!ane" Esei < !owt*rzy starzec- 5ird zdoa !owstrzy"a/ si#
!rzed !owiedzenie"& +e !rzyna'"nie' tyle 'u+ wiedzia- < S,dz,c !o
reakc'i na "o'e bo(osawie=stwo& uwa+asz Ese# za si# za- 0ecz Esea w
!radawny" :are& sk,d !rzybyli !anowie& to i"i# bo(a 7wiata- So=ce 'est
'e(o widoczn, 1or", ale nie 'est bo(ie"-
< Pan So=ca& Pan Morza& Wadca Piask*w i Szcz#7cia--- < wy"a"rota
bezwiednie 5ird-
< Bez w,t!ienia nauczye7 si# tych wers*w w dzieci=stwie- S, cakie"
!rawdziwe- Nasz lud czci Ese#& Pana So=ca < cho/ tak nazywali (o tylko
wie7niacy- Pan Morza to Barrandowea- 8bbiruna& Wadcy Piask*w bardzie'
si# bano& ni+ czczono- 8 Si"yits& b*( szcz#7cia- Mieli7"y te+ innych
bo(*w& bardzo licznych& w ty" two', Pani,& :lyany# >wocn,- < Starzec
s!o'rza s!oko'nie na 5irda& niczy" czowiek ocenia',cy woa !rzed
zaku!e"- < Powiedz "i& co "asz !rzeciwko EseiD
< Esea 'est bo(ie" !an*w- S!rowadza susze& !rzez nie(o wysycha', Ar*da
i studnie- Merin nienawidz, (o& a on s!rawia& +e wi#dn, kwiaty& kt*re i"
!rzynosi"y-
< 9ozu"ie"- Poniewa+ uwa+asz Ese# za Pana So=ca& a !odczas suche'
!o(ody cz#7cie' widu'esz so=ceD
5ird wzruszy ra"iona"i-
< Nie 'este" ka!ane"- :le tak "*wi, starzy ludzie w nasze' wiosce- Je7li
!anu'e susza& nie !ozwala' ka!anowi Esei zbli+y/ si# do studni& bo rzuci
na nie kl,tw# so=ca i woda zniknie-
Starzec !arskn,-
< 6wa+a', +e ka!ani nie !otrzebu', wodyD ?e nie trzeba na" 'edzenia&
wi#c nie !rze'"ie"y si# zy"i zbiora"iD < Pokr#ci (ow,- <
Prze!rasza"- $o zu!enie naturalne& +e obwiniasz obcych bo(*w za swo'e
ko!oty& zwaszcza& (dy wasi wadcy s, tacy Ali& 'acy s,-
< $ak& ale ty---
< Jeste" czowiekie"- $aki" sa"y"& 'ak ty4 +adny" de"one"& ani
bo(ie"- Pochodz# ze stare' krwi :are--- 'este" s!okrewniony z waszy"i
!ana"i& 'e7li tak chcesz na to s!o'rze/- < Przeszed kilka krok*w& zerkn, z
ukosa na 5irda i doda; < 9ozu"ie"& +e tak na to !atrzysz- Nic dziwne(o-
0ecz nie wiesz o wielu s!rawach- Starzy :areanie wadali "oca"i&
kt*rych !ozbawiony by tw*' lud- >becnie te chodne zie"ie rozrzedziy
nasz, krew& 'ak twierdz, niekt*rzy& albo wasi bo(owie wywarli na nas
ze"st#- 6wa+a" wszystkie te do"ysy za 7"ieszne-
5ird ucze!i si# te' niewielkie' cz#7ci& kt*r, zrozu"ia-
< Jeste7 te' sa"e' krwi& co nasi !anowie < 'ak tute'szy wadca lub "*'
dawny hrabiaD
< Nie tyle blisko s!okrewniony& co te(o sa"e(o !ochodzenia < z
za"orskie(o :are-
< :le--- nie widziae"& +eby !anowie wadali 'aki"i7 "oca"i- < M*wi,c
to& !rzy!o"nia sobie niesa"owite 7wiato& 'akie z(odnie z wol, wadcy
roz7wietlio !*"rok "a(azynu- < . wy',tkie"---
< . wy',tkie" ostatnie' nocy- Na'!ierw 'a& a !ote" wadca- < .a!a 5irda
za r#k#& kt*r, ten szykowa 'u+ do nakre7lenia kole'ne(o znaku
odczynia',ce(o ze uroki- < Przesta= tak robi/- Nie zadziaa& !oniewa+ nie
'este" ty"& za co "nie uwa+asz& ale i tak 'est irytu',ce- Przekonasz
wszystkich na te' drodze& +e s!rowadza" nieszcz#7cie- < Na drodze nie
byo niko(o& ani za& ani !rzed ni"i- 5ird skrzywi si#- Starzec westchn,- <
5irdzie& nasz lud "ia "oc& teraz 'ednak wi#kszo7/ z nas 'u+ 'e' nie "a&
albo zostao 'e' bardzo niewiele- Ja wada" "oc,& tute'szy wadca r*wnie+
< oczywi7cie& +e o ni" wiedziae"- .na"y si# od wielu lat& wiele ze sob,
roz"awiali7"y& biesiadowali7"y < bye" 'e(o (o7cie"---
5ird !r*bowa uwolni/ nad(arstek- Starzec by saby < "usia by/ sabszy
od nie(o < a "i"o to nie !otra1i si# wyrwa/- Szar!a si#& coraz bardzie'
zdyszany& lecz bezskutecznie- Staruszek tylko u7"iecha si# do nie(o
!ro"iennie i !rzy'aAnie-
< Pu7/--- "nieH < rzuci w ko=cu& skoro sia nic nie dawaa-
< iedy u!ewni# si#& +e zrozu"iae7& co do ciebie "*wi#- Nie wcze7nie'- <
$en sa" s!oko'ny u7"iech& teraz 'ednak !odszyty (roAb,-
< .rozu"ie"& czy !o(odz# si#D < za!yta (niewnie-
< .rozu"iesz- Na @wiato Esei& 5irdzie& (dyby" chcia rzuci/ na ciebie
urok& "*(by" to uczyni/ w ka+de' chwili-
< Czy+byD < S!iorunowa staruszka wzrokie"& zastanawia',c si#& czy to
aby nie byo wy'a7nienie" wszystkie(o& co (o s!otkao- Czy zauroczono
(o& +eby "y7la& +e ta"ten by ranny& da za!rowadzi/ si# do "iasta i
!oszed bez broni !rosto w !ua!k#D $en !o(odny u7"iech zdawa si#
wy!enia/ "u oczy& 'akby staruszek na(le ur*s4 cie!o i s!ok*' ws,czao
si# do 'e(o u"ysu& wy!iera',c (niew- 0ecz on cze!ia si# (o& u!arcie 'ak
zasiedziay w zie"i (az < "*( zosta/ z"ieniony& ale nie !rzekabacony-
W ko=cu starzec westchn, i narzucone "u cie!o i s!ok*' na(le zniky-
3y(ota na zi"ny" wietrze& 7wiado"y deszczu ze 7nie(ie"& ku',ce(o (o
w lew, stron# twarzy-
< No c*+- Mo+e i nie "*(by"- Przyna'"nie' nie teraz- Bo(owie "usz,
wiedzie/& co czyni,- < Starzec tak+e zady(ota- 0ecz nadal si# u7"iecha&
cho/ teraz ze s"utkie"-
5ird roze'rza si#- Stali na wzniesieniu& (dzie wiatr owiewa ich z ka+de'
"o+liwe' strony& a deszcz i 7nie( k,say- 3ro(a bie(a na wsch*d& "i'a',c
(rzebie= skalny& kt*ry nie za!ewnia +adne(o schronienia- 3oln, cz#7/
zbocza !o !rawe' !orastay si#(a',ce kolan zaro7la- Wydao "u si#& +e w
oddali do'rza drzewa-
< .i"no "i < o7wiadczy- < .a"ierza" znaleA/ schronienie& a 'e7li "nie
nie !u7cisz& b#dziesz "usia !*'7/ ze "n,- < By !ewny& +e zdoaby
!oci,(n,/ stare(o za sob,& (dyby nie "*( si# (o !ozby/-
< 3obry !o"ys < !rzytakn, staruszek i "ilcza& do!*ki nie !rzedarli si#
!rzez krzaki& dociera',c do sk,!e' osony !ozbawionych listowia drzew-
5ird skuli si# za !owalony" !nie" i zako!a w suchych li7ciach-
Wystarcza',co (#boko- Starzec uwolni 'e(o nad(arstek& !rzykuca',c we
wskazany" "u "ie'scu- 5ird naznosi (a#zi i zbudowa z nich oson#
!rzed wiatre"& a !ote" zatka li7/"i szczelin# !od kod,- Nie zwa+a',c na
(#stnie',cy deszcz ze 7nie(ie"& !rzycina du+sze (a#zie i ukada z nich
niski daszek- iedy sko=czy i w!ez do 7rodka& w !owietrzu zawiroway
!ierwsze !atki 7nie(u-
Staruszek u"o7ci sobie (niazdo z li7ci i skuli si# w ni"- 5ird !ostawi w
zasi#(u r#ki worek z 'edzenie" i dzban ale& !o czy" !rzytuli si# do
starca- Nie by tak wyzi#biony& 'ak oczekiwa < ale z dru(ie' strony nie by
r*wnie+ taki saby& 'ak 5ird oczekiwa- .a skra'e" daszku ich schronienia
ta=czyo coraz wi#ce' !atk*w& zale(a czarodzie'ska& zwiastu',ca 7nie(
cisza- Patki !rzywieray do zeschych li7ci& tworz,c 1antastyczne 1or"y&
do!*ki 7nie( nie !rzykry wszystkie(o niez",con, biel,-
5ird !rzy!atrywa si# te"u- Sy!ia 'u+ bez o(niska w zi"owe noce& a
teraz "ia 'edzenie i ale& nie"nie'& 'ak zdoa dotrze/ do swe(o wo'skaD
S!odziewa si#& +e s!#dzi kilka dni w "ie7cie& dostanie tyle !rowiantu& +e
bez trudu dotrze do nast#!ne(o "iasteczka& a !ote" !owr*ci z
!rzewodnikie"& odwiedza',c !o drodze trzy !odw*rza- Przyby do "iasta
z !oudnia4 teraz zna'dowa si# na wsch*d od nie(o w nieznanych sobie
okolicach& kt*re wa7nie znikay !od 7nie(ie"- Pod 7nie(ie"& na kt*ry"
'e(o 7lady b#d, a+ nadto widoczne& a on nie "ia co liczy/ na nie
zwraca',c, uwa(i !odr*+- W kt*ry" "*( cier!ie/ (*d albo u"rze/ na
"rozie- 0e+,cy u 'e(o boku starzec zachra!a- .asn, bez trudu& 'ak
wszyscy starzy ludzie- >n by cie!y i nie ba si# < ale cze(o "iaby si#
ba/& skoro !otra1i uleczy/ sobie takie ranyD > ile byy !rawdziwe-
5ird wyci,(n, r#k# i !rzyci,(n, do siebie sakw# z 'edzenie"- Nie !atrz
za daleko w !rz*d < zwyk "awia/ 'e(o tata- Jest czas na !lanowanie
siania i +niw& 'est te+ czas na 'edzenie te(o& co "a si# !od r#k, i
wdzi#czno7ci za to- Wewn,trz zna'doway si# chleb& ser& !oe/ bekonu i
cebule- .erkn, na 7!i,ce(o& westchn, i odo+y worek- Podziel, si# ty"&
kiedy starzec si# obudzi-
Stao si# tak& +e staruszek obudzi si# !ierwszy- 5ird nie "ia za"iaru
zasn,/& lecz cisza i "onotonia zrobiy swo'e- Na zewn,trz byo cie"no&
zi"no i cicho- W 7rodku ich schronienia starzec uczyni 7wiato i
!ro"ieniowa cie!e"& niczy" roz!alony ka"ie=- Przytyka wa7nie !alec
< +arz,cy si# !alec < do !oszar!ane(o kawaka bekonu& kt*ry
zaskwiercza& ocieka',c tuszcze" !rosto na !odstawiony chleb- $o
wa7nie za!ach !ieczone(o bekonu obudzi 5irda& a widok starca
s"a+,ce(o w#dlin# !alce" wy(na (o w "rok i "r*z w !aniczny"
odruchu ucieczki-
< Wraca'H < wrzasn, starzec- < Piek# (o dla ciebieH
5ird !rzycu!n, w 7nie(u& nie!ewny i trz#s,cy si# z zi"na i strachu-
@nie+ynki "uskay "u (ow#& !oliczki& ra"iona i donie "roAny"i
!ocaunka"i& niczy" 7nie+ne !anny& za"ieszku',ce dalek, !*noc- Starzec
wytkn, (ow# ze schronienia-
< Wszystko w !orz,dku- Nic ci nie b#dzie- >biecu'#- < Co "u !o
obietnicach czowieka& kt*ry s"a+y bekon !alce" i !otra1i wyczarowa/
7wiatoD Co "u !o obietnicach ko(o7& kto !otra1i z"ienia/ twarzD 0ecz
wo= s"a+one(o bekonu tra1ia !rosto w zie',c, w brzuchu otcha=& a do
ust na!yn#a 7lina- Na (ow# s!ada "u !ecyna 7nie(u i wzdry(n, si#-
Strach& cie!o i 'edzenie& albo "r*z& (*d i--- 'eszcze wi#kszy strach- Ni"
si# obe'rza& 'u+ wraca do kry'*wki& "odl,c si# +arliwie do wszystkich
bo(*w o ochron# !rzed !ewny" starce"-
Stan,wszy z ni" z !owrote" twarz, w twarz& nie "*( doszuka/ si#
s!ec'alnych !owod*w do obaw- W !owykr#canych i ko7cistych doniach
trzy"a kawaek chleba z (or,cy" !lastre" bekonu- 5ird !rzy'rza si#
'edzeniu& nie bior,c (o-
< Musi"y si# !odzieli/ < ozna'"i chra!liwie-
< Nie lubi# bekonu < od!ar z nie'aki" s"utkie" starzec- < Plaster
!ieczone' 'a(ni#ciny& albo cho/by woowiny--- ale ni(dy nie "o(e" 'e7/
bekonu- No dale'& weA to-
5ird s!o'rza "u w oko- Czy to "o+liwe& +e nie zna zwycza'*w 'e(o
luduD Czy'e(o !obraty"cy byli a+ tak od"ienniD
< Musi"y si# !odzieli/ < !owt*rzy- < Nie "o(# !rzy',/ od ciebie
'edzenia& 'e+eli ty nie weA"iesz 'edzenia ode "nie- < 0ub racze'&
!o"y7la& nie wez"# (o i nie uwika" si# w te(o ty!u zobowi,zania-
Starzec wzruszy ra"iona"i-
< .acz,e" od ciebie- Nie wolisz chyba surowe(o& coD
5ird westchn,- :lbo by ko"!letny" i(norante"& albo czekaa (o trudna
!rze!rawa- Bolaa (o (owa i nie "ia ochoty na wy'a7nienia& ale niestety
b#dzie "usia to zrobi/-
< $o bardzo wa+ne < ozna'"i- < $y !rzyrz,dzie7 !osiek& co oznacza& +e
!rawo !aleniska& !rawo o(nia& 'est !o two'e' stronie- Nie "o(# wzi,/ <
nie& nie !rzy'"# od ciebie 'edzenia& do!*ki ty nie !rzy'"iesz !ocz#stunku
ode "nie& !oniewa+ oznaczaoby to& +e bye7 "oi"--- "iae7 !rawo da/
lub nie da/ "i 'edzenia& a 'a !otrzebowae" two'e' ochrony-
< >ch- < Staruszek zrobi zaskoczon, "in#& ale co1n, do=- < $o dlate(o
tw*' lud o1iarowa 'edzenie "oi" rodako"& kiedy tuta' !rzybyliD
< Post,!ili takD < 5ird nie "ia !o'#cia& co si# wydarzyo& kiedy !anowie
!o'awili si# !o raz !ierwszy- < : co zrobili twoiD
< Po!enili wielki b,d& 'ak !rzy!uszcza" < odrzek staruszek& 'akby do
siebie- < Co !owinni byli zrobi/D
< Czy szukali !o"ocy w !olowaniu lub !rzeciwko wro(owiD :lbo
(odowaliD
< Nie--- !rzyna'"nie' kroniki o niczy" taki" nie ws!o"ina',-
< Wobec te(o& 'e7li chcieli zawrze/ so'usz !alenisk& !owinni zao1erowa/
wasne 'edzenie- Podzieli/ si#-
Starzec wyd, war(i-
< : co znaczyoby dla ciebie& (dyby z'edli o1iarowane i" 'edzenie& nie
da',c nic w za"ianD
< ?e !rzy'#li o1ert# !aleniska& kt*re stao si# dla nich !rzyw*dc,--- i
obro=c,-
< Czy "o(li w za"ian o1iarowa/ co7 inne(oD Bro=& ochron#D
5ird !okr#ci (ow,-
< Nie--- 'ak, ochron# "*( za!ewni/ kto7& kto nie "ia 'edzeniaD Silne
!alenisko "a 'edzenie& kt*re "o+e ko"u7 za!ro!onowa/& a sabe
!rzy'"u'e 'e i su+y w za"ian za ochron#- Je7li chcieli !rzy'aAni& !owinni
byli zrobi/ tak& 'ak !owiedziae"; !odzieli/ si# nawza'e" 'edzenie"-
$ylko re(ua (odu z"ienia zasady& ale nie zawsze-
< 9e(ua (oduD
< W czasie (odu wszyscy dziel, si# r*wno bez wza'e"nych zobowi,za=&
nawet 'e7li tylko 'eden da'e +ywno7/- 0ecz "usi to zosta/ o(oszone i
zaa!robowane-
< Jest (orze'& ni+ s,dzie" < "rukn, starzec& krzywi,c si#- < Byli7"y tacy
(u!iH < >do+y chleb z bekone"- < WeA"iesz co7 z sakwy i !odzielisz
si# ze "n,D
< Nie "o(# te(o !rzyrz,dzi/ < zauwa+y 5ird& "arszcz,c brwi-
>czywi7cie& to nie "usiao by/ !rzyrz,dzone 'edzenie < chleb by 'u+
u!ieczony& a ser uwarzony- $ak na!rawd# 'ednak nie bya to 'e(o +ywno7/
< nale+aa do wadcy& kt*ry by s!rzy"ierze=ce" starca- Pewni ludzie
zane(owaliby to- < .(adzasz si#& +e to "o'a +ywno7/D
< $ak-
< W taki" razie o1iaru'# ci ten chleb i ser- < 5ird !oo+y !o"i#dzy ni"i
chleb i ser& !o czy" oda"a !o kawaku i !oda starcowi- $en z !owa(,
!rzy', !ocz#stunek& a !ote" !onownie !oda 5irdowi !a'd# chleba z
bekone"- $y" raze" 5ird !rzy', !osiek& "a',c nadzie'#& +e bekon by
'eszcze cie!y- .aczeka 'ednak& a+ starzec u(ryzie chleb& ni" zabra si# za
swo', !orc'#- Staruszek nie wy!owiedzia rytualnych s*w& by 'ednak
!ewny 'e(o intenc'i& a !o"i#dzy ni"i dwo"a to w zu!eno7ci wystarczao-
Bekon by nadal cie!y i soczysty& a nasi,kni#ty tuszcze" chleb
!rzy'e"nie na!eni "u brzuch- 5ird z'ad szybko& nie "arnu',c czasu&
lecz (owa !#kaa "u od !yta=- Przekn, ostatni k#s i odwr*ci si# do
staruszka-
< Co "iae7 na "y7li ws!o"ina',c& +e tw*' lud !o!eni b,dD
Jedz,cy wolnie' starzec 'eszcze nie sko=czy4 !rzekn, ser& ni"
od!owiedzia;
< 5irdzie& obycza'e "e(o ludu s, od"ienne- >1erowanie +ywno7ci 'est
oznak, !odda=stwa < su+,cy !oda', 'edzenie !ano"- >bawia" si#& +e
kiedy twoi ludzie !rzyszli z !ocz#stunkie"& "oi rodacy uznali& +e
!rzyznali si# ty" sa"y" do za'"owania ni+sze' !ozyc'i-
Przez du+sz, chwil# 5ird siedzia w "ilczeniu& rozwa+a',c to- Cz#stu',cy
'edzenie" uznawani za (orszychD Podczas (dy wszyscy wiedzieli& +e ci&
kt*rzy "o(li !ozwoli/ sobie na to& aby da/& nicze(o nie oczeku',c w
za"ian& byli bo(atsi i silnie'siD $o byo !ostawione na (owie < nikt nie
"*(by +y/ obok tak rozu"u',cych ludzi- Pozabi'aliby si#- Wierzyliby---
+e silni i bo(aci to ci& kt*rzy "o(li bra/& nicze(o nie da',c w za"ian---
Przya!a si# na cichy" !owt*rzeniu te(o na (os- Starzec !okiwa (ow,-
< :le to 'est niewa7ciwe < zawoa 5ird- 5watowno7/ okrzyku !okn,
7nie(4 zatraci si# w biae' ciszy- < $o nie "o+e dziaa/- .awsze okradaliby
'edni dru(ich& by za',/ 'ak na'le!sz, !ozyc'# w rodzinie-
< Nie cakie" < odrzek staruszek i ci#+ko westchn,- < :le znowu& "o+e
to cz#7/ !owod*w& dla kt*rych s!rawy !oszy tuta' w tak zy" kierunku-
W :are istniay ku te"u !owody& byy te+ zabez!ieczenia- $ak "i si#
!rzyna'"nie' wyda'e- Wi,zao si# to z nasz, "a(i,& naszy"i "oca"i-
< Jak 7wiato- 8 s"a+enie !alce"D
< Mi#dzy inny"i- Wedu( "o'e(o ludu !ozyc'a uzale+niona 'est od "ocy;
i" wi#ksza "oc& ty" wy+sza !ozyc'a- Jedny" z !rze'aw*w "ocy bya
zdolno7/ do zabierania < albo bez!o7rednio czara"i& albo !o!rzez
z"uszenie < zauroczenie < ko(o7& +eby o1iarowa co7 w charakterze daru-
5ird !rze"y7la to dokadnie& zani" !ozwoli sobie od!owiedzie/& cho/
bya to !ierwsza od!owiedA& 'aka si# "u nasun#a-
< :le czy" r*+ni si# to od zastraszania sabeusza !rzez silnie'sze dziecko&
kt*re zabiera "u 'edzenie lub z"usza do oddania (o !od (roAb,D $akie
zabieranie to zwycza'na kradzie+- < 8 dokadnie to robili !anowie&
!o"y7la- 8 to od zawsze& 'e7li uzna/ o!owie7/ starca za !rawd#-
Staruszek r*wnie+ odczeka chwil#& zani" od!owiedzia& a kiedy to
uczyni& "*wi wolno i z wahanie"-
< 5irdzie& "*' lud uwa+a to za naturalne; tak sa"o ciel#ta w stadzie
!rze!ycha', si#& walcz,c o !rzewodnictwo& a koci#ta "ocu', si#& dra!i, i
(ryz,- Co wcale nie oznacza nieustanne' wo'ny w stadzie& a 'edynie
u"iarkowane !rze!ychanki < sabsi zna', swo'e "ie'sce i id, na ko=cu---
< :le ludzie nie s, byde"H < 5ird nie by w stanie du+e' !owstrzy"ywa/
(niewu- Mia wra+enie& +e sta si# on na"acalny i o7le!ia',cy 'ak 7wiato&
kt*re(o natury wci,+ nie !o'"owa- < Nie 'este7"y kotka"i& ani owca"i&
ani !iskl#ta"i w (nieAdzie---
< Wie"- < Cichy (os starca uci, 'e(o obiekc'e& 'ak ostry n*+ rozcina
do'rzay owoc- < Wie"4 wie" r*wnie+& +e s!rawy !otoczyy si# bardzo
Ale- 0ecz w nasze' o'czyAnie& :are& te starcia o do"inac'# w7r*d nasze(o
ludu "iay swo'e o(raniczenia& kt*re byy wystarcza',co niezawodne&
by7"y "o(li rozwi'a/ si# i !ros!erowa/ !rzez wiele wiek*w- 6czono nas
< tak !rzyna'"nie' uczono "nie < +e z "oc, wi,+e si# od!owiedzialno7/ i
!owinni7"y dba/ o tych& kt*ry"i rz,dzi"y& 'ak !asterz dba o stado--- Nie&
nie "*w "i& rozu"ie"- 0udzie to nie bydo- 0ecz nawet ty "*(by7 u+y/
takie(o !or*wnania---
8 uczyni to zesze' nocy& !odczas roz"owy z wadc,- .adr+a& kiedy o ty"
!o"y7la i to byna'"nie' nie z zi"na- Nic dziwne(o& +e ta"ten od razu
!o',& skoro "y7la tak o wasnych !obraty"cach-
< Nadal uwa+a" to za niewa7ciwe < ozna'"i-
< Mo+liwe- 0ecz suszne& czy nie& 'est to zu!enie inne !ode'7cie& ni+
twe(o ludu& co oznacza& +e "oi bracia nie rozu"ieli was od sa"e(o
!ocz,tku- .ao+yli7"y& +e !odda'ecie si# na"& z(adzacie si# na to bez
walki < tak wa7nie twierdz, nasze kroniki- Wobec cze(o za ka+dy"
raze"& kiedy stawiali7cie o!*r& traktowali7"y to 'ako za"anie u"owy <
'akby7cie wyco1ywali si# z dane(o sowa-
5ird !r*bowa !rzy!o"nie/ sobie& co sysza o !rzybyciu !an*w- Bardzo
niewiele& cho/ s!oro dowiedzia si# od szkolonych ludzi- Wi#kszo7/
o!owie7ci zaczynaa si# !ote"; o wsiach rozwi'a',cych si# w !obli+u
nowych 1ort*w i "iast& o EoczyszczaniuF starych sku!isk& !rzesiedlaniu
si, rodzin& z"ianie obycza'*w& by z(adzay si# z nowy"i !rawa"i- a+dy
s,dzi& i+ !anowie zdawali sobie s!raw#& +e byli nies!rawiedliwi& +e kradli
< a "o+e 'ednak nie wiedzieliD Czy na!rawd# "y7leli& +e !ost#!owali
susznie i z(odnie z 'aki"7 !orozu"ienie"& kt*re ni(dy nie zostao
zawarteD
< $o nie wszystko < doda starzec- < W dawny" :are zabronione byy
!ewne rzeczy& kt*rych do!uszcza"y si# tuta'- Na !rzykad czczenie Pana
$ortur < wiedz,& +e to 'est ze i ci& kt*rzy tak !ost#!u',& 7wiado"ie a"i,
!radawne re(uy- Co inne(o !o'edynek siy lub "a(ii4 kiedy 'ednak walka
zako=czy si#& zwyci#zca "a swo'e zobowi,zania wobec !okonane(o-
Wierz# 'ednakowo+& i+ !odstawowe nie!orozu"ienie odkrye" wa7nie te'
nocy i to dzi#ki tobie& 5irdzie- Przyzna'#& +e wasze obycza'e wyda', "i si#
r*wnie dziwne 'ak tobie "o'e < lecz to& co dziwne& wcale nie "usi by/ ze-
Jedynie to& co robi"y& "o+e okaza/ si# ze-
< Czy kiedy cz#stowae7 "nie 'edzenie" < za!yta 5ird < chciae7 da/ do
zrozu"ienia& +e two'a !ozyc'a 'est ni+szaD : "o+e !r*bowae7 "nie
oszuka/& +e to wa7nie robie7D
Starzec zacz, od!owiada/& lecz zaraz u"ilk& by do!iero !o chwili
!owiedzie/;
< My7lae"--- chyba chciae" us!okoi/ ci# i !rzekona/ do siebie- W
!ewny" sensie 'est to deklarowanie ni+szo7ci& !oniewa+ oznacza& +e
zale+y "i na two'e' o!inii o "nie& a !oza ty"--- sa" nie wie"- Nie
zastanawiae" si#& !o !rostu to zrobie"-
< Czue" si# < zacz, ostro+nie 5ird < ostro+nie& !oniewa+ nie chcia
s!rawi/ !rzykro7ci starcowi < czue" si# 'ak u!arte zwierz#& kt*re(o kusi
si# workie" obroku& +eby !rzeszo !rzez bra"#-
67"iech-
< Jeste7 u!arty4 nie "o+esz te"u za!rzeczy/- Nie byo "oi" za"iare"
wywoa/ u ciebie takie(o odczucia& bior,c 'ednak !od uwa(# to& co tw*'
lud uwa+a na te"at dawania 'edzenia& czy w takich okoliczno7ciach nie
czuby si# tak ka+dyD Czy kiedykolwiek---
< $ak- < Czy ludzie& kt*rych kar"i& czuli to sa"oD Poni+enie i
u!okorzenieD :le nie zawsze tak byo4 sa" z rado7ci, !rzy'"owa
'edzenie& !rzyzna',c si# do ty"czasowe' sabo7ci- Chorzy "usieli by/
kar"ieni !rzez zdrowych& dzieci !rzez dorosych& nie"owl#ta !rzez "atki-
Czy "leko z !iersi !oni+ao nie"owl#D >czywi7cie& +e nie- : 'ednak---
"artwi si# !roble"e"& kt*ry !rzyszed "u do (owy4 !rzy(l,da si# "u
ze wszystkich stron- Staruszek siedzia cicho i nie !rzeszkadza "u- < S,
takie chwile < !owiedzia < kiedy trzeba z(odzi/ si# na bycie +ywiony"-
Chwile& o kt*rych nikt nie "y7li- Je7li kto7 'est chory albo ranny--- albo 'est
dzieckie"--- :le doro7li ludzie < zdrowi& doro7li ludzie < "usz, wykar"i/
si# sa"i- W !ewny" sensie +ycie na czy'e'7 asce 'est co1ni#cie" si# do
dzieci=stwa- Mo+e dlate(o oznacza to !osusze=stwo-
< Prawdo!odobnie- < Starzec !okiwa (ow,- < Ciekawe& +e tak wa+ne 'est
dla was !osiadanie +ywno7ci& kt*r, "o+ecie si# !odzieli/& a 'ednocze7nie
odbieranie 'e' si, 'est absolutnie zakazane- .akada"& +e siy u+ywacie
!rzeciwko zie"i !odczas !olowania lub u!rawiania 'e'-
< Nie !rzeciwko < s!rostowa 5ird- < 9aze"- Po"a(a"y zie"i rodzi/ 'ak
na'wi#ce'- :lyanya 'est nasz, Pani,& nie su+ebnic,-
< Czyli nawet bo(*w !ostrze(acie 'ako tych& kt*rzy da',& a nie bior,D
< >czywi7cie- 5dyby nie "ieli nic do dania& byliby de"ona"i& nie
bo(a"i- < 5ird kiwn, (ow, w stron# zi"ne(o "roku !oza schronienie"-
< $ak sa"o& 'ak de"ony "rozu kradn, cie!o& a duchy nocy kradn, so=cu
7wiato-
Staruszek u7"iechn, si#-
< $en dzie= kradnie "o', si#& 5irdzie i nie b#d# w stanie zbyt du(o
!odtrzy"ywa/ 7wiata- Nie& +eby" "ia nadzie'#& +e te(o cie!a wystarczy
do rana- .ani" 'ednak z(a7nie 7wiato& winien ci 'este" !rze!rosiny- Nie
wy'awie" ci swe(o i"ienia& cho/ znae" two'e- Jeste" :rranha i ciesz#
si# z twe(o towarzystwa w te' !rzy(odzie-
5ird obraca to i"i# w "y7lach4 ni(dy nie sysza !odobne(o-
< My7lae"& +e !anowie "a', du+o i"ion < cztery lub !i#/-
< .(adza si#& ale ka!ani "a', tylko 'edno i "o'e brz"i; :rranha- <
67"iechn,wszy si# !o raz ostatni& :rranha !ozwoli 7wiatu z(asn,/- 3o
ich kry'*wki wdar si# !od"uch czyste(o& zi"ne(o !owietrza- 5ird
!oczu& 'ak :rranha zwin, si# w k#bek w swy" (nieAdzie z li7ci i
rozwa+y ode'7cie w "rok- Nie "*(by 'ednak !rzedziera/ si# !o o"acku
!rzez las i zas!y z nadzie', do+ycia !oranka- . cichy"& acz "ocny"
!rzekle=stwe" na ustach !oo+y si# i tak du(o wierci w li7ciach& a+
zwin, si# wok* :rranhy- Byo "u zi"no w !lecy& lecz chroniony 'e(o
ciae" :rranha by (or,cy 'ak !alenisko- 5ird by !ewny& +e nie zdoa
usn,/& !ote" zanie!okoi si#& +e zasn, i u"r, z wychodzenia& wreszcie
bez !roble"u za!ad si# w s!ok*' i cie"no7/-
9ozdzia CW
Nast#!ny !oranek by zi"ny i nie!rzy'e"ny& lecz !o !rzebudzeniu si#
:rranha wy!eni schronienie u"iarkowany" cie!e"- 5ird !rzetar oczy
i wy'rza na zewn,trz& by !rzekona/ si#& +e 'ak okie" si#(n,/& 7nie(
!okrywa wszystko !od szary" niebe"& a !owietrze wy!enia srebrzysty
blask- Starzec siedzia !rzy(arbiony& w!atru',c si# w donie- 5ird
obserwowa (o bacznie- Czy za"ierza zaraz co7 zrobi/D : "o+e wa7nie
robi co7& cze(o 5ird nie widziaD Przeszy (o b*l w krzy+ach i "usia si#
!rzeci,(n,/- :rranha odwr*ci si# do nie(o& (dy wa7nie ziewa
rozdziera',co-
< Prze!rasza" < "rukn, !o chwili- :rranha tylko si# u7"iechn,- W
"ilczeniu !odzieli si# z ni" reszt, chleba i sera- Potrz,sn, dzbane"4 by
!eny- S!o'rza na starca& kt*ry u7"iechn, si# !onownie-
< Na!enie" (o 7nie(ie" i !od(rzae"- $o nie ale& lecz "usi wystarczy/-
< 5ird ykn, wody o lekki" !os"aku !iwa- < Nie !ada 'u+ < ci,(n,
:rranha < i nie zanosi si#B na 7nie( !rzez kilka na'bli+szych (odzin- Skoro
chcesz rusza/& teraz 'est na'le!szy "o"ent-
5ird !odra!a si# !o brodzie-
< : co z tob,D Po"o(# ci znaleA/ 'akie7 bez!ieczne "ie'sce-
:rranha roze7"ia si# dono7nie-
< Bez!ieczneD 3la "nieD 5irdzie& z tob, 'este" bez!iecznie'szy& ni+ w
kt*ry"kolwiek inny" "ie'scu 7wiata ludzi-
< :le z !ewno7ci, "asz !rzy'aci*---
< ?adne(o na tyle lekko"y7lne(o& by udzieli/ "i (o7ciny teraz& kiedy Iol
Esei obwoa "nie heretykie" i zdra'c,- .a"ierzali "nie zabi/& 5irdzie <
sa" widziae7-
< :le--- !anie--- < 5ird zastanawia si#& 'ak "u to wyo+y/- By ka!ane" i
wada wielki"i "oca"i& nie zdob#dzie 'ednak akce!tac'i wie7niak*wM
rebeliant*w- .acz, na'delikatnie'& 'ak !otra1i; < Ma" swo'e zadanie <
wyda'esz si# zna/ 'e(o natur# < a ludzie& z kt*ry"i !racu'#& nie !rzy'",
ci# w swo'e szere(i-
:rranha nie okaza ani (niewu& ani zaskoczenia-
< Nie chcesz& +eby" z tob, !oszedD
5ird !rzya!a si# na dra!aniu !o uchu-
< C*+& to nic osobiste(o& ale--- 'este7 'edny" z nich& !anie- Jedny" z
!an*w& z kt*ry"i usiu'e"y walczy/- Panie-
< Czy wiesz& o co walczysz& 5irdzie& czy 'edynie walczysz !rzeciwkoD <
5ird "usia zrobi/ na!rawd# zdezorientowan, "in#& (dy+ :rranha
!os!ieszy z wy'a7nienie"- < Masz wiz'# cze(o7 le!sze(o& s!osobu& w 'aki
!ra(niesz +y/& czy tylko walczysz !rzeciwko nies!rawiedliwo7ci i
okrucie=stwu !an*wD
< >czywi7cie& +e "a"y swo'e ideay < od!ar 5ird- W (owie 'a7niay "u
obrazy& 'ak !owinien wy(l,da/ 7wiat- Siedzia !rzy stary"& !orysowany"
stole w swo'e' wiosce z Mali i dzie/"i i wszyscy "ieli w swych "iskach
'edzenie- @"iali si# i roz"awiali- W oborze stay 'e(o trzy ulubione krowy&
wszystkie zdrowe i o l7ni,ce' sier7ci& a silne owce !okryte byy (ruby"
rune"- 9oze'rza si# !o izbie& (dzie u'rza warsztat "atki z na w!*
uko=czony" ba"e" tkaniny& zawieszone na hakach narz#dzia i !#czki
zi* Mali- Przez okno w!adaa sodka wo= wiosny- Na zewn,trz rozci,(ay
si# zaorane !ola wa7nie kieku',cych zb*+& w o(rodzie wida/ 'u+ byo
7wie+e rozetki warzyw& 1asola !i#a si# !o tyczkach zawiy"i w,sa"i- .
innych do"*w r*wnie+ dobie(ay wesoe (osy& kto7 nawet !od7!iewywa-
Czu si# bez!ieczny i wiedzia& +e inni te+ to czuli- $e(o wa7nie chcia&
te(o chcieli !ozostali-
< Mo+esz "i o nich o!owiedzie/D < !o!rosi delikatnie :rranha-
5ird !r*bowa& lecz ws!o"nienia byy zbyt silne i !o"ieszane; sodycz z
(orycz,& rado7/ ze s"utkie"& wszystko na raz- 5os "u si# zaa"a& a !o
!oliczkach !ocieky (or,ce zy-
< $o !o !rostu--- !o !rostu !ok*' < wykrztusi-
:rranha westchn,-
< Wo'na o !ok*' 'est zawsze niebez!ieczna& 5irdzie- Ni(dy nie zaznae7
wo'ny4 'a tak-
5ird zacisn, szcz#ki i zdusi zy-
< Wo'na 'u+ trwa& skoro "o'a rodzina i !rzy'aciele u"iera', bez !owodu-
< Nie- $o 'est ze& lecz to nie to sa"o- .aczynasz co7 wi#ksze(o& ni+
!rzewidu'esz- .nacznie wi#ksze(o- Musisz "ie/ le!sze !o'#cie& dok,d
z"ierzasz i cze(o b#dziesz !otrzebowa- Czy ty w o(*le wiesz cokolwiek
o !rawieD
5ird !oci,(n, nose"& wytar (o o ra"i# i zastanowi si#- Prawo- W 'e(o
wsi obowi,zyway okre7lone zwycza'e& ws!*lne dla wszystkich
"ieszka=c*w- Byy r*wnie+ zasady ustanowione !rzez !an*w oraz !rawo&
kt*re(o "usia nauczy/ si# na !a"i#/ 'ako rekrut-
< Niewiele < !rzyzna ostro+nie- :rranha s!o'rza na nie(o& 'akby
zastanawia',c si#& co "ia na "y7li& !o czy" znowu westchn,-
< $o za'"ie wi#ce' czasu i le!ie' b#dzie zabra/ si# za wy'a7nienia w
'aki"7 cie!le'szy" "ie'scu- 3ok,d si# uda'eszD
Na(a z"iana te"atu zaskoczya 5irda& kt*ry zacz, zastanawia/ si#& o co
stare"u chodzio- Co7 "usiao si# za ty" kry/- By 'u+ 'ednak znu+ony
s!ora"i i wasny"i e"oc'a"i- Niech starzec "u towarzyszy& !rzyna'"nie'
na razie-
< >!u7cili7"y "iasto wschodni, bra", < !owiedzia- < Poszli7"y na
wsch*d& a !ote" kr*tko szli7"y na !oudnie- : wi#c dale' na !oudnie& a
!ote" lekko na zach*d < nie zna" zbyt dobrze tych okolic-
< . te(o& co "*wisz& tra1i"y do wioski zwane' Burry < ta" wa7nie
z"ierzaszD
< $ak- < Podw*rze w Burry liczyo !i#/ doni czonk*w& a wo7cianinM
ko"endant "ia krewnych w trzech innych wsiach-
< Czy dotrze"y do Burry dzisia'D
< Nie- :le 'est takie "ie'sce--- < 5ird nie chcia o ty" "*wi/& a :rranha
nie naciska- Wyczo(a si# z kry'*wki w bezkresny blask !och"urne(o&
7nie+ne(o dnia- .ostawi, wyraAne 7lady& a "ie'sce ich nocle(u b#dzie
oczywiste& nawet 'e7li !ote" rozbierze schronienie- :le nie widzia st,d
dro(i& ani nie sysza !odr*+nych- Mo+e nikt tu nie !rzy'dzie do kole'nych
o!ad*w 7nie(u& 1 Po!rowadzi :rranh# w (,b lasu& byle dale' od dro(i-
Cisza !rzera+aa (o4 bya nienaturalna- Przy!o"nia sobie& +e nie
!rzywyk do !rzebywania zi", !oza wiosk,- Nawet w !obli+u obozu
sysza (war ludzi- $o ta nieznana "u sytuac'a !odnosia woski na karku i
s!rawiaa& +e "i"owolnie na!ina ra"iona- :rranha bez widoczne(o
wysiku !rzedziera si# !rzez 7nie(& zostawia',c za sob, 7lady- 5ird a+
nazbyt cz#sto to s!rawdza-
iedy dotarli do szlaku& kt*ry" 5ird !rzyby do "iasta dwa dni te"u&
o"al (o nie !rze(a!i- We wszystkich kierunkach rozci,(aa7 si# (adka&
biaa !okrywa 7nie(u- Skr#ci i !owi*d :rranh# wzdu+ nie(o&
roz(l,da',c si# w !oszukiwaniu "ie'sca& (dzie "o(liby schroni/ si# na
noc-
9obio si# coraz cie"nie' i obawia si#& czy roz!ozna "ie'sce !od
7nie(ie"- Wte" dostrze( trzy strzeliste cedry nad ni+sz, k#!,- .szed ze
szlaku- :rranha "ilcza od wielu (odzin- $eraz za!yta;
< Czy to wioskaD
< Nie& to stara osada- Wysiedlona !rzez twoich rodak*w& kt*rzy chcieli
zao+y/ tuta' wasn, wie7- < Nie by !ewny& czy dlate(o wa7nie ',
o!uszczono4 "o(a by/ starsza ni+ !rzybycie !an*w- < Jest !usta < doda-
< Nikt nie "ieszka ani tuta'& ani w !obli+u- < Przedar si# !rzez (a#zie
cedru& wzdry(a',c si#& (dy zrzucay na nie(o dAwi(ane adunki 7nie(u i
wkroczy do osady- 6koni si# (rzecznie stare"u !ro(owi !o"i#dzy
dwie"a !rosty"i kolu"na"i& !odtrzy"u',cy"i kiedy7 drzwi- Po obu
stronach "a'aczyy rozwalone 7ciany& znacz,ce obrys do"ostwa
ka"ienny"i zo"a"i na tle biae(o 7nie(u-
>be'rza si# i !rzekona& +e :rranha r*wnie+ !okona cedry i kania si#
tak sa"o& 'ak 5ird& cho/ s!rawia wra+enie& 'akby nie by !ewny !rzy'#cia-
8 susznie& !o"y7la 5ird- $o byo bardzo stare i nale+ao do 'e(o ludu& a
:rranha by tuta' obcy-
< .nasz liczb# "ieszka=c*wD < za!yta byy ka!an- 5ird !okr#ci (ow,-
< $o bya osada& a "*' tata "*wi& +e w osadzie "ieszkay nie wi#ce'& ni+
trzy rodziny- Mnie'& ni+ we wsi < czteryM!i#/ doniD Wi#ksza osada "o(a
by/ ludnie'sza& ale wyda'e "i si#& +e ta akurat bya "aa- < .n*w !oszed
!rzode"& "i'a',c bezu+yteczne we'7cie& !ote" wzdu+ (*wne(o budynku
do zao"u "ur*w& (dzie zna'dowaa si# szo!a lub za(roda dla zwierz,t-
3wa naro+niki !rzetrway na!*r !o(ody& tworz,c nie"al za"kni#t,
!rzestrze= o szeroko7ci rozo+onych ra"ion i dwa razy takie' du(o7ci-
5ird wcisn, r#k# w zi"ny 7nie( na zewn,trz& !o"aca i "rukn,; < Jest---
!o"*+ "i to unie7/- < $o byo siatk, s!lecion, z zielone' ozy i !n,czy i
lekko !rzysy!an, li7/"i4 le+,c !asko w7r*d ruin bya niezauwa+alna-
$eraz w!asowaa si# w !rzestrze= !o"i#dzy "ura"i& tworz,c dach-
< Wiedziae7& +e to tuta' zna'dzieszH Przy(otowae7 toH < :rranha !o raz
!ierwszy wy(l,da na !odniecone(o-
5ird !ozwoli sobie na u7"iech-
< $ak 'est- $o 'a to wy"y7lie"- Wy(l,da 'ak stare "ury& a 'est r*wnie
dobre& 'ak do"- Prawie- < >stro+nie uni*s sw*' koniec& +eby nie otrz,sn,/
7nie(u4 siatka bya !rzez to ci#+sza& za to "nie' rzucaa si# w oczy- $ak,
!rzyna'"nie' "ia nadzie'#- Przy'rza si# 'e' !onownie !o u"ieszczeniu na
"ie'scu- By !ewny& +e te dwie boczne 7ciany "iay !odtrzy"ywa/ sko7ny
dach i "ia nadzie'#& +e !lecionka oka+e si# wystarcza',co !ochya& by
7nie( osy!ywa si# na zewn,trz& a nie do 7rodka- Wewn,trz o(raniczone'
"ura"i !rzestrzeni !owinna le+e/ 7cianka za"yka',ca4 wy"aca 'e'
kraw#dA i wyci,(n, ostro+nie& usuwa',c !rzy okaz'i le+,cy na nie' 7nie(-
Bya wystarcza',co lekka& by sa" sobie !oradzi4 !rzesuwa ',& do!*ki
nie"al nie zasoni otworu- 8 oto "ieli dla siebie "ay do"ek o
si#(a',cych !iersi 7cianach i uko7ny" dachu- Na !ole!ie !rawie nie byo
7nie(u& !oniewa+ zsun, si# !o rucho"e' 7ciance-
< Sa" to wy"y7lie7D < za!yta :rranha-
< Nie wszystko- W!ade" na wykorzystanie !lecionek 'ako dach*w w
naszych obozach& ale to inni wy"y7lili zostawianie ich w "ie'scach& (dzie
"o(liby7"y ich !otrzebowa/- : "ieszkaniec Burry za!ro!onowa
!ozostawienie !askie' 7cianki ta"& (dzie nie chciaby7 "ie/ 7nie(u !o
wzniesieniu schronienia- < M*wi,c& obkada kraw#dA 7cianki ka"ienia"i-
3onie zacz#y "u dr#twie/4 chuchn, w nie- Nast#!nie si#(n, do
ka"izeli i wyci,(n, rze"ie=- < Musi"y !rzywi,za/ dach& albo !orwie (o
na'sabszy !od"uch wiatru- < :rranha !o', w lot i zacz,
!rzysznurowywa/ !lecionk# do !rze(rody-
W 7rodku zrobio si# cie"no- 5ird !o"aca w ro(u i znalaz wi,zk#
suche(o chrustu& kt*r, ta" zostawi& 'ak r*wnie+ woreczek z 'edzenie"-
Westchn, na "y7l o czasie& 'aki b#dzie !otrzebowa& by roznieci/ o(ie=-
M,drze' byoby !o!rosi/ :rranh#& +eby !od!ali (a,zki swoi" !alce"&
lecz nie chcia !rosi/ !ana o !rzysu(#-
< 9oz!al# o(ie=& 'e+eli !ozwolisz < za!ro!onowa cicho :rranha- 5ird
wyco1a si# z kry'*wki i s!o'rza na nie(o- :ni 7ladu wynioso7ci <
zwycza'ny staruszek& zar*+owiony od caodzienne' w#dr*wki !o 7nie(u i
"rozie-
< W ta"ty" ro(u- Jest ta" drewno4 !*'d# !o wi#ce'-
:rranha skin, (ow, i zanurkowa do 7rodka- 5ird nie zosta& +eby
!o!atrze/4 nazbiera nar#cze chrustu i wr*ci do kry'*wki& z kt*re'
!rze7wieca blask !o"ieni- \
W 7rodku byo cie!o i 'asno < i to bez "a(ii :rranhy- ."#czy si#& czy
okazywa taktD 5ird nie wiedzia& ani o to nie dba4 wystarcza',co ucieszy
(o widok da',ce(o cie!o o(niska- Przy !alenisku sta dzban& a :rranha
znalaz nisz# w 7cianie& (dzie staa "iska- Na!eni ', 'edzenie"& ale
wy(l,da& 'akby nie wiedzia& co dale' zrobi/-
< Pozw*l- < 5ird si#(n, !o "isk# i !o"aca 7ciank# dzbana- Cie!a& lecz
niewystarcza',co- .ebra z !odo(i kry'*wki niewielkie ka"yki i
we!chn, 'e w o(ie=- < 3o (otowania < wy'a7ni zdziwione"u ka!anowi-
< Wrzuc# 'e do dzbana& +eby szybcie' za(otowa/ wod#- 3zi#ki te"u
naczynie nie !#knie-
Ni" !a!ka bya (otowa& 5ird "ia ochot# z'e7/ ', raze" z "isk,-
Przekn, 7lin# i !oda "isk# towarzyszowi& !o czy" z"usi si#& by 'e7/ w
ty" sa"y" te"!ie& co :rranha- Wyskrobali naczynie do czysta- 5ird
westchn, i wyni*s ', na dw*r& (dzie wyszorowa 7nie(ie"- Po ostatnie'
wycieczce na zewn,trz < 5ird u!ar si#& +e !oka+e bye"u ka!anowi
"ie'sce su+,ce za wychodek < wr*cili do o(niska& (otowi za!a7/ w sen-
$ak !rzyna'"nie' s,dzi 5ird- W za"ian& :rranha wz"ocni 7wiato tak&
+e zrobio si# 'asno 'ak w dzie=- Nast#!nie z 1ad*w ubrania wy', zw*'-
5ird za"ru(a ocza"i- $en czowiek by na(i4 5ird s!rezentowa "u
koszul#- Pote" znalaz sobie 'akie7 odzienie < cho/ koszula do dzisia' nie
wr*cia do 5irda < a teraz wyci,(a !rzed"ioty& kt*rych nie "ia& z
ubrania& kt*re(o r*wnie+ nie !osiada- Nie !odobao "u si# to- 0ecz
alternatyw, bya znowu sa"otno7/ w "roAn, noc w lesie& !odczas (dy
tuta' "ia 7wiato& cie!o i towarzystwo- >brzuci :rranh# s!o'rzenie"&
'akie(o u+ywa wobec swoich ludzi& (dy zrobili co7 wy',tkowo (u!ie(o&
lecz ta"ten nie zarea(owa-
Wskaza na zw*'-
< Potra1isz to !rzeczyta/D < 5ird zerkn, na !is"o- Na ws!o"nienie
dawnych z"a(a= z czytanie" zi"ny !ot wyst,!i "u na czoo- $ekst
wy(l,da zna'o"o4 du(o7/ wers*w za"ienia !ode'rzenie w !ewno7/-
< Nie& ale wie"& co to 'est- $o 'est 9e(ua :are- Widziae" to 'u+4
"usieli7"y uczy/ si# 'e' w Stra+y elai%e2a-
< 8 co ona oznaczaD < 5ird za(a!i si# na nie(o i :rranha !okiwa
zach#ca',co (ow,- < Na !rzykad !ierwsza- Co to znaczy--- Jak ka+e ci
+y/D
< Bez wyrzeczenia < zacytowa 5ird- < $o oczywiste- Bierz i trzy"a' to&
co "asz- Nie od!uszcza'- Nicze(o nie oddawa'-
< : co znaczy Enicze(oFD
< Nicze(o& czyli--- och& zie"i& 'ak !rzy!uszcza"- Pieni#dzy- Wadzy-
Cokolwiek uzna'e si# za warto7ciowe---
< Warto7ciowe < !owt*rzy ka!an tone"& kt*ry kaza 5irdowi
!ode'rzewa/& +e "ia na "y7li co7 wi#ce'- < Co 'est warto7ciowe--- My7l&
5irdzie- < My7la i stawa si# coraz bardzie' nies!oko'ny- Mia ochot# na
ale& kt*re wy!i !o!rzednie' nocy& by za(odzi/ b*l staw*w- Chciaby
o!u7ci/ to chodne& ciasne schronienie i !rzes!acerowa/ si# !o
sonecznych !olach- Skrzywi si#4 "ia nadzie'#& +e (ry"as zostanie
odczytany 'ako na"ys i (otowy by obrazi/ si#& (dyby ka!an wybuchn,
7"ieche"- 0ecz :rranha zachowywa !owa(#- < Warto7/ < !owt*rzy- <
5irdzie& co na'bardzie' ceniszD
< JaD < Przez (ow# !rze"kn#y "u wszystkie zwycza'owe od!owiedzi;
!ieni,dze& !o+ywienie& ale& !rzy'e"no7ci cielesne& dobytek& le!szy byk dla
kr*w- : !ote" ludzie& kt*rych zna i +ycie& 'akie chcia !rowadzi/- < Nie
!rzed"ioty& kt*re "o+na ku!i/ lub u+ywa/- Przy'aciele--- dobry !an&
uczciwy interes na tar(u& s!rawiedliwe !odatki--- rodzina--- < 3odaby
'eszcze dzieci& ale to !rzynosio !echa-
< Pok*' < !owiedzia ka!an& nazywa',c tak zwycza'ne +ycie bez za"#tu&
ani ko!ot*w& 'ak 5ird sa" to okre7li rano- < S!rawiedliwo7/- < 8 to
wystarczyo na okre7lenie wszystkich uczciwych ustale=& na tar(u& we
dworze czy u zarz,dcy& 'ak r*wnie+ !ana& kt*ry nie stratu'e "ode(o zbo+a
!odczas !olowania& ani nie od"*wi !rawa zbierania leczniczych zi* w
swy" lesie- < Mio7/ < doko=czy ka!an& obe'"u',c ty" sowe" rodzin#
i !rzy'aci* oraz te wszystkie zawie relac'e& kt*re czyniy +ycie czy"7
wi#ce'& niAli zwycza'n, we(etac',-
< :le !rawo--- < zacz, 5ird- a!an uni*s do=& !rzerywa',c "u-
< Stare !rawo < !o!rawi (o < nie "*wio nicze(o o !oko'u&
s!rawiedliwo7ci lub "io7ci& !oniewa+ wszyscy z(adzali si#& +e !o'#cia te
s, wa+ne- : !ierwsza 9e(ua; EBez wyrzeczeniaF oznaczaa dokadnie& +e
nie wolno wyrzeka/ si# +adne(o z nich; ani !oko'u& ani s!rawiedliwo7ci&
ani "io7ci-
< :le--- < zacz, 5ird i znowu ka!an (o !owstrzy"a-
< Bez wyrzeczenia < !owt*rzy tone" tak rozkazu',cy"& i+ 5ird by
!ewny& +e !owstrzy"aby ni" ar"i#- < Czyli& Bez wyrzekania si#
kt*re'kolwiek z 9e(u& 'ak r*wnie+ wielkie(o dobra& !iel#(nowane(o
!rzez owe 9e(uy- Nasz lud za!o"nia o ty"- Nasi ka!ani za!o"nieli o
ty"- Nauczyli7"y ich ze(o rozu"ienia tych !rostych zasad& co !chn#o
ich do dziaa=& kt*re tak ci# nie!oko',- 6wa+a',& +e ich !rzeznaczenie"
'est za(arnia/ coraz wi#ce' i nie !ozbywa/ si# nicze(o& nie dzieli/ si# z
niki"& !odczas (dy nie !owinni wyrzeka/ si# +adne' s!osobno7ci& by
czyni/ dobro& szerzy/ 7wiato7/ Esei& s!rawiedliwo7/ Wielkie(o Pana i
!ok*' :lyanyi-
5ird !o"y7la o innych 9e(uach& tak bole7nie w!a'anych "u& kiedy by
rekrute"- Je7li 1aktycznie !ierwsza oznaczaa wa7nie to& 'ak inter!retowa/
dru(, i trzeci,D EJedno dla "nie i 'edno dla ciebieF dla cho!skie(o
dziecka wy(l,dao 'ak oczywisty o!is obecne' sytuac'i; 'edno !rawo dla
!an*w i 'edno dla su(-
< Nie < westchn, ka!an- < Gatwo odczytywa/ to w ten s!os*b i !rawd#
"*wi,c tak wa7nie 'est to !o'"owane teraz& odda',c cze7/ Si"yitsowi&
3wulicowe"u& >szustowi& lekko!alce"u wadcy szcz#7cia i (ry- 0ecz
re(ua ta !rzy!o"ina na" o konieczno7ci dzielenia si# tak& 'ak robi, to
dzieci& albo 'ak uczynili7"y to "y dzisie'sze(o wieczoru; 'edna y+ka dla
ciebie i 'edna dla "nie- Wa7nie tak !ost#!u'e tw*' lud-
< : !ozostaliD
< Precyzu', to 'ako czu'no7/ niezb#dn, do ochrony kodeksu; nie dotyka'&
nie !yta'& nie wtr,ca' si#& 'e+eli nie 'est to konieczne lub nie 'est two',
s!raw,- : 'e7li 'est& !ost#!u' do(#bnie& szybko i cicho < ni(dy nie !ozw*l&
aby zabrako s!rawiedliwo7ci ze wz(l#du na odle(o7/& czas& b,dA czcze
(adulstwo- >wsze"& uwa+a' na drzwi& (dy+ zo triu"1u'e nad niedbay"i-
6cz si# wszelkich sztuk& by os,dza/ s!rawiedliwie& lecz i"!eratywe"
!ozosta'e utrzy"anie si# !rzy +yciu& bowie" inacze' dobry s#dzia
!rzestaby istnie/& by dale' s,dzi/-
< $o 'ak--- li7/ wino(rona < zauwa+y 5ird4 kr#cio si# "u w (owie- < Po
'edne' stronie cie"na& byszcz,ca ziele=& !o dru(ie' srebrzysty "eszek <
czy "o(, to by/ te sa"e 9e(uyD : nawet 'e7li& 'akie "a to znaczenie dla
nasD Ni(dy nas nie dotyczyy-
< 5irdzie& 'e7li czowiek u+y'e ki'a& by uderzy/ ni" krow#& za"iast ni,
!okierowa/& czy s!rawia to& +e ki' sta'e si# zyD S!alisz ki' za to& +e 'est
zy& czy ukarzesz czowiekaD
< >czywi7cie& +e czowieka& ale---
< 9e(uy :are byy narz#dzie" !rawa& ki'e"& 'e7li wolisz < kiedy7 ludzie
u+ywali ich !rawidowo& by le!ie' !ost#!owa/& a teraz u+ywa', ich Ale& by
kara/ innych- B#dziesz !otrzebowa takie(o ki'a4 ni" ci7niesz (o w
!o"ienie& obe'rzy' z r*+nych stron-
< Nadal wy(l,da "i to na oszustwo < ozna'"i 5ird- Przy'rza si#
ka!anowi w !oszukiwaniu cze(o7& co "*(by odczyta/- 3ostrze( 'edynie
zainteresowanie- < Skoro 9e(uy "o+na rozu"ie/ na r*+ne s!osoby& to co7
'est z ni"i nie tak- Cze"u nie na!isa/ takich !raw& by nie "o+na ich byo
Ale odczyta/D
< S!r*bu' te(o dokona/ < od!ar ka!an- 67"iech wykrzywi "u usta-
5ird !oczu (or,co na karku- W 'aki7 s!os*b ten czowiek zastawi na
nie(o sida& a on wa7nie w nie w!ad- Co !rawda nie czu 'eszcze ich
stalowych z#b*w& lecz by !ewny& +e to !ua!ka-
< M*(by" < "rukn, cier!ko& intensywnie "y7l,c- Na czy" !ole(a
!odst#!D < Nie 'est tak trudno !owiedzie/& +e czowiek nie !owinien kra7/
owiec swe"u s,siadowi& ani wrzuca/ "u 7"ieci do studni-
< : 'e7li owce wlazy "u do o(rodu& albo s,siad co7 "u ukradD
< 5dyby7"y "ieli uczciwe s,dy& kt*re rozwi,zayby !ierwszy !roble"---
< Bardzo dobrze- : 'ak !owoasz uczciwe s,dyD
a!an traktowa (o !owa+nie- Sida "usiay "ie/ bardzo ostre z#by&
!oniewa+ wcale ich 'eszcze nie czu& a ten czowiek 'u+ wcze7nie' !yta (o
o zdanie-
< W uczciwy" s,dzie zasiadaby kto7& kto wiedziaby co7 o s!orze--- o ty"
ty!ie s!or*w---
< 8nny wie7niakD < za!yta ka!an- $o byo niezwyke i 5ird za"ilk&
w!atru',c si# w nie(o w !oszukiwaniu k!iny- Nie znalaz 'e'-
< .astanawiae" si# nad ty" < !rzyzna ostro+nie- < 9olnik rozs,dza',cy
s!ory !o"i#dzy rolnika"i& (arbarz rozs,dza',cy (arbarzy- 5dyby 'ednak
(arbarz wi*d s!*r z rolnikie"& to kto "iaby ich rozs,dzi/D 5dyby "ia
to by/ rolnik& to !otrzebowaby szkolenia& tak sa"o& 'akby chcia zosta/
+onierze"-
< .a*+"y& +e "asz swo'e(o s#dzie(o < !owiedzia ka!an- < 6czciwe(o
czowieka& kt*ry wie o obu stronach wystarcza',co wiele& +eby 'e
zrozu"ie/- 8 co dale'D
< Proste !rawa& kt*re ka+dy !otra1i zrozu"ie/ < od!ar 5ird- < 6czciwe
zasady !o"i#dzy !ane" a czowiekie"& !o"i#dzy rze"ie7lnikie" a
za(rodnikie"- Je7li !rawo "*wi; Enie kradni'F& to 'est to wystarcza',co
'asne---
< : czy" 'est kradzie+D < za!yta ka!an-
< .abranie" cudze' wasno7ci < odrzek 5ird- < $o oczywiste-
< Po"y7l& 5irdzie- Wszyscy zabiera"y co7& co nie nale+y do nas;
!owietrze& wod#& 7wiato so=ca i (wiazd---
< Woda w "o'e' studni 'est "o'a- < 5ird ucze!i si# te(o- PowietrzeD
@wiato so=caD Ni(dy nie !o"y7la o sobie& +e 'e EzabieraF- .ostawao
"n*stwo dla innych-
< Woda w two'e' studni !ochodzi sk,din,d i kto7 inny ', ta" u"ie7ci- Czy
zrobie7 cokolwiek +eby ', !o"no+y/& tak 'ak na !rzykad& (dy !racu'esz&
+eby wyhodowa/ ka!ust#D
< Nie- < Ni(dy nie "y7la o ty" w ten s!os*b- $o bya 'e(o studnia& a
wcze7nie' studnia 'e(o o'ca i uwa+a& +e "ia du+o szcz#7cia& !osiada',c ',
na wasno7/- Je(o studnia& 'e(o woda- Nie"nie'& !racowa ka+de(o roku&
+eby wyhodowa/ wasny '#cz"ie=& owies& ka!ust# i cebul#& !rowadzi
krowy na !okrywanie& +eby rodziy cielaki- Sa" kar"i i czy7ci
zwierz#ta& !rzycina i nawozi drzewka& ora& bronowa& obsiewa i zbiera
z !ola- Woda !o !rostu ta" bya& wi#ce' w "okre lata& a "nie' w suche&
lecz bya ta" zawsze- 3ana "u& 'ak !owietrze i 7wiato- : on ', bra-
< Nazwaby7 to okradanie" bo(*wD < za!yta 5ird- : "o+e& !o"y7la&
dary z kwiat*w i zi* dla duszk*w "erin byy 'ak,7 1or", za!aty& a nie
wdzi#czno7ciD
< Nie& nie uwa+a" tak- Bo(owie dali na" ten 7wiat& 'ak r*wnie+ rzeczy&
kt*rych !otrzebu'e"y& a w +aden s!os*b nie "o+e"y wytworzy/ sa"i-
Przy'"owanie daru to nie kradzie+- Chciae" 'ednak& +eby7 zastanowi si#
nad swoi" !rawe"- Je7li !ra(niesz cze(o7 wi#ce'& ni+ rozruch*w i
zabi'ania wadc*wM"a(*w& a !ote" siebie nawza'e"& "usisz "ie/ !rawa-
< :le 'a nie "a" o nich !o'#cia < wyrwao si# 5irdowi& ni" zd,+y si#
!owstrzy"a/-
:rranha u7"iechn, si#-
< Przecie+ !rzed chwil, "*wie7& +e wiesz& 'akie(o !rawa chcesz- iedy7
nie znae7 si# na +onierce& ale si# nauczye7- $e(o te+ "o+esz si# nauczy/&
'e7li tylko b#dzie ci zale+ao-
< >d ciebieD
< >de "nie "o+esz nauczy/ si# cz#7ci& ale nie wszystkie(o- Nie u1asz "i&
nawet teraz--- < Przy'rza si# 5irdowi z bliska& 'akby za(l,da',c "u w
u"ys- 5ird "ia nadzie'#& +e nie!oko',ce uczucie w (owie nie byo
wywoane czytanie" "y7li !rzez ka!ana- < Musi"y wi#c znaleA/ ci
nauczycieli bardzie' od!owiada',cych twe' naturze i do7wiadczeniu- Co
wiesz o ka!risti& (no"achD
< > szary"& skalny" ludzieD .aciekli wo'ownicy& uczciwi ku!cy < tyle
syszae"- Nie !rze!ada', za ludA"i---
< Nie !rze!ada', za "oi" lude" < !rzytakn, ka!an- < Przed naszy"
!rzybycie" ludzie nie "ieli z ni"i !roble"*w- Cz#7/ z nas--- c*+&
!rzyznae" 'u+& +e nasz lud zboczy ze 7cie+ki Esei i to nie tylko& 'e7li
chodzi o traktowanie was- Cz#7/ na'dzikszych z nas uznaa ka!risti za
atwy u! < wy(l,dali na "aych i !otulnych- Pr*bowali na nich !olowa/&
konno i !ieszo- Nie zwa+ali na ich znaki (raniczne& !r*bowali !rzesiedla/
waszych rolnik*w na ich zie"ie& by ta" u!rawia/ !ola& albo zakada/
ko!alnie-
< 8D
< 8 !onie7li zasu+on, 7"ier/- >czywi7cie& "oi dawni koledzy nie
!rzyznaliby te(o& lecz taka 'est !rawda- a!risti ni(dy nie na'e+d+ali zie"
ludzi& ani nie atakowali ich& 'e7li sa"i nie zostali na!adni#ci- 0ecz
s!rowokowany& ten niewielki& szary ludek za"ienia si# w tak
niebez!iecznych wo'ownik*w& 'akich sa" chciaby7 wyszkoli/- Chwal,
si#& +e +y', wedu( !raw& kt*re s, na'bardzie' s!rawiedliwe na 7wiecie-
5ird nie zdoa !owstrzy"a/ si# od u7"iechu-
< 8stnie'e takie !rawoD
< $ak twierdz,- Poznae" ich& 5irdzie& kiedy sa" studiowae" !rawo- Nie
lubi, "e(o ludu& wobec "nie 'ednak byli uczciwi i s!rawiedliwi- 0ecz ich
!rawo 'est bardzo surowe& tak surowe& +e w,t!i#& aby ludzie z(odzili si#
(o !rzestrze(a/- a!risti nie uzna', +adnych wy"*wek- Ceni, uczciw,
wy"ian# tak bardzo& +e wierz,& i+ dary s, niebez!ieczne& (dy+ wywou',
rozleniwienie- Posun,by7 si# tak dalekoD
< Nie- 3la "o'e(o ludu dary s, u7wi#cony" obowi,zkie"-
Bo(osawie=stwa :lyanyi s, dara"i---
< : 'ednak (no"y uznayby& +e da'esz co7 w za"ian& czcz,c swych bo(*w&
kt*rzy w !rzeciwny" razie ze"7ciliby si#- $ak brz"i ich wy'a7nienie te(o&
co stao si# z "y" lude"- Bo(owie karz, nas za bezbo+no7/-
< : ty co uwa+aszD
:rranha westchn,-
< Wedu( "nie "oi rodacy !ob,dzili "aoduszno7ci,- Ceni"y dary&
nawet 'e7li o!acznie zrozu"ieli7"y wy"ow# !ocz#stunku twe(o ludu-
Mo+e dary s, niebez!ieczne dla (no"*w4 ludzio" s, niezb#dne- 0ecz z
utrat, "ocy !o'awi si# strach& wi#c "oi !obraty"cy brali coraz wi#ce'&
da',c w za"ian coraz "nie'- Przez to doznae7 krzywdy& a teraz ty
wyrz,dzisz krzywd# i"- $en cykl nie b#dzie "ia ko=ca& chyba +e sa" (o
!rzerwiesz& o(asza',c !ewne(o dnia koniec i wybacza',c reszt# win-
5ird !oczu w (owie zaciska',cy si# w#ze-
< Co to "a ws!*lne(o ze s!rawiedliwo7ci,D
:rranha u7"iechn, si# do nie(o !o(odnie-
< 3owiesz si#& 5irdzie& kiedy nade'dzie wa7ciwy czas-
. niewiado"ych !rzyczyn 5ird !rzy', to Ale& zu!enie 'akby by
dzieckie" i wa7nie usysza& +eby na razie nie !rze'"owa si# troska"i
dorosych- : !rzecie+ by 'u+ dorosy& owdowia& dochowa si# dorosych
dzieci- :rranha chyba wyczyta co7 w 'e(o twarzy-
< Prze!rasza" < !owiedzia- < Nie chciae" ci# urazi/- Wie"& +e nie 'este7
dzieckie"- :le sa" nie wie"& dlacze(o b*( !rzysa "nie do ciebie& albo
ciebie do "nie- Bye" r*wnie zaskoczony& 'ak ty& kiedy w!ade7 na "nie
w ta"ty" rowie- B*( chce cze(o7 od nas obu---
< Nie tw*' b*(H < zawoa 5ird-
< W taki" razie tw*'- Wierz "i lub nie& ale bye" ka!ane"& !rawdziwy"
ka!ane" i wie"; tw*' b*( 1or"owa twe +ycie w 'aki"7 celu& a 'a stae"
si# teraz cz#7ci, te(o celu- My7l# < wierz# < +e cz#7ci, te(o 'est nauczenie
ci#& 'ak uksztatowa/ !rzyszo7/ !o nadci,(a',ce' wo'nie- tokolwiek
!o!rowadzi tw*' lud& "usi zna/ si# nie tylko na wo'aczce-
5ird zwiesi (ow#- >czywi7cie& sa" o ty" roz"y7la4 zastanawia si#& czy
to bo(owie !chn#li (o do ob'#cia !rzyw*dztwa& co teraz wydawao si# "u
!ewne- 0ecz !ytanie ich o to nie !rzyniosoby nicze(o dobre(o4 tylko
zwr*ciby na siebie uwa(#- Starzec by dziwny& a+ nazbyt dziwny <
+aowa& +e (o s!otka- : 'ednak co7 (o w ni" !rzyci,(ao& 'ak cie!o
o(niska wabi w "r*z- 3oskonale wiedzia& +e "usz, za!lanowa/ tak+e to&
co stanie si# !o wo'nie- Martwi si# ty" od Norwalku-
< Nie wie" < wyzna- < .wycza'nie nie wie"-
< :le dowiesz si# < za!ewni (o a(odnie :rranha- < 3owiesz si#&
!oniewa+ "usisz si# dowiedzie/& a !ote" nauczysz innych-
3o 5irda dotara na(le 7"ieszno7/ te' at"os1ery !odnioso7ci w
!rowizoryczny" schronieniu w7r*d o7nie+onych las*w i !owa+ne'
dyskus'i o !rawie i 1ilozo1ii- Prychn,-
< $ak 'est& teraz rozu"ie"; wielcy bo(owie& kt*rzy "o(liby wybra/ ciebie
lub ko(okolwiek inne(o& wybraliby wie7niaka& kt*ry ledwo !otra1i czyta/
< cho!a i syna cho!a& le!ie' radz,ce(o sobie z krowa"i ni+ z ludA"i <
aby uczy sw*' lud !raw- $e+ "i ",dro7/-
:rranha !ochyli si# na!rz*d-
< Nie k!i' z nich& 5irdzie- Je7li wybrali ciebie < a uwa+a"& +e tak wa7nie
'est& a i ty to !ode'rzewasz& !o"i"o !rze7"iech*w < uczyni, z ciebie
te(o& ko(o !otrzebu',- 0e!ie' by/ (lin,& kt*r, uda si# uksztatowa/
z(odnie z ich za"yse"& a !ote" wy!ali/& niAli !otuczony"i skoru!a"i
!o wcze7nie'szych wy!alaniach-
@"iech za"ar& wy!arty z !ustych korytarzy 'e(o u"ysu !rzez
bezi"ienny strach-
< Nie k!i# < za!ewni ka!ana 5ird- < Prosie" o cud-
< $e r*wnie+ "o(, by/ ci dane- Na razie "asz "nie; +adne cudo& zwyky
:areanin zdolny do kilku !o"nie'szych& czarodzie'skich sztuczek-
< t*re kiedy7 nazwaby" cuda"i < westchn, 5ird- < No c*+& :rranho&
"o+esz "ie/ rac'#- Na razie 'ednak nie "o(# 'u+ du+e' czuwa/- < Starzec
zachichota& z(asi 7wiato i 5ird zasn, !rzy !o7wiacie do(asa',cych
w#(li o(niska-
Poranek by chodnie'szy& lecz 'a7nie'szy4 !rzecierao si#& a s!oza ch"ur
nie7"iao wy(l,dao so=ce- 5ird i :rranha rozebrali kry'*wk#4 5ird
uzu!eni za!as chrustu& utyka',c (o w k,tach "ur*w- :rranha
obserwowa (o& 'ak !r*bowa !rzysy!a/ 7nie(ie" le+,c, !asko na zie"i&
!lecionk#- 5ird zastanawia si#& czy wyleczone z obra+e= oblicze& kt*re(o
aktualnie u+ywa& na!rawd# nale+ao do nie(o& czy te+ !odtrzy"ywa 'e(o
wy(l,d "a(i,& by (o oszuka/- Jak !odw*rze w Burry zarea(u'e na 'e(o
obecno7/D Nie "*(by ich oka"a/ i udawa/& +e :rranha by ki"7 inny"&
ni+ 'est w rzeczywisto7ci-
< .astanawiae7 si# kiedy7& 'ak dziaa nasza "a(iaD < za!yta ka!an& (dy
wr*cili na szlak-
8d,cy !rzode" i ener(icznie wy"achu',cy ra"iona"i dla roz(rzewki 5ird
!okr#ci (ow,-
< Ni(dy 'e' nie widziae"& do!*ki nie s!otkae" ciebie- . wy',tkie"
uzdrawia',cych doni& kt*re !otra1i, u7"ierzy/ b*l-
< $w*' lud !osiada tak, "ocD < 5os :rranhy wyostrzy si#-
< Niekt*rzy- Niewielu- < .i"ne !owietrze kuo (o w !uca i "usia
"*wi/ kr*tki"i zdania"i- Wolaby& +eby :rranha !rzesta (o wy!ytywa/-
Czu 'ednak na !lecach na!*r ciekawo7ci ka!ana& zu!enie 'akby
!o"i#dzy o!atka"i !rzysiada "u +,dl,ca "ucha-
< Widziae7 to na wasne oczyD
< Poczue" to- B*l (owy& lub !o ciosie znika- Jest !rzelewany w co7& co
nie czu'e b*lu& na !rzykad w ka"ie=- < Wyd"uchn, olbrzy"i, ch"ur#
!ary& !r*bu',c uksztatowa/ ', w k*ka- 61or"owanie ich < 7wi#te(o
kr#(u < !rzynosio szcz#7cie- < Na (or,czk# wi#kszo7/ z nich u+ywa zi*-
Je7li obdarzeni s, talente"& od!#dza', de"ony 7!iewe"--- < 6rwa&
7wiado"y intensywno7ci zainteresowania :rranhy- Czy+by zdradzi
wi#ce'& ni+ !owinienD
< Ma(iczny 7!iew--- < wy"a"rota ka!an- < Na blask Esei& ile+
!rze(a!ili7"yH Co to 'est talent& 5irdzieD
< $alent to--- < C*+& 'ak to wy'a7ni/D < $o 'est to--- co da'e "atka < albo
ciotka < dary rodowe- Mo'a "atka "iaa talent tkania- $ylko ona znaa
!ewne wzory& "iaa warsztat--- ale to co7 inne(o& ni+ da/ ko"u7 krow#-
>sada < rodzina < zna u"ie'#tno7ci dziewczyny- $o 'e' talent oraz dary od
innych kobiet- Nie wie" wszystkie(o < "#+czyAni nie "a', talent*w-
< : wi#c o to chodziH 5irdzie& w starych kronikach za!isano& +e tw*' lud
"ia w ka+de' < osadzie& takD < (ru!# starszych& ws!o"ina si# tak+e o
talentach& ale bez wy'a7nienia& czy" s,-
5ird !okiwa (ow,4 znalaz si# na !ewnie'szy" (runcie-
< $ro'e starszych& re!rezentu',cych "y7liwych& rolnik*w i rze"ie7lnik*w-
Gowca 'est "#+czyzn,& rze"ie7lniczka kobiet,& rolnik*w "o+e
re!rezentowa/ dowolna !e/-
< : rze"ie7lnicy to tkaczeD 5arncarzeD
< @lusarze& "urarze < robi,cy wszystko to& co "o+na wytworzy/ wasny"i
r#ko"a- >czywi7cie& ka+dy wie co nieco o wszystki" < ka+dy "o+e
!ostawi/ "ur- < M*wi,c to& zacz, zastanawia/ si# nad ty"- a+dy
!otra1i zbudowa/ "ur& ale kieru',c si# wskaz*wka"i ko(o7& kto si# na
ty" zna- Jedne "ury byy le!sze od innych-
< I"- Czy kobiety wytwarza', bro=D
< Jasne- 3lacze(o nieD
:rranha !rzeszed kilka krok*w& zani" od!owiedzia-
< M*' lud uwa+a& +e !ozwalanie kobieto" na wyrabianie broni !rzynosi
!echa- rwawienie !odczas !racy "o(oby osabi/ w or#+u (*d krwi&
uczyni/ ', w,t,-
5ird stan, 'ak wryty i obr*ci si#4 :rranha o"al nie w!ad "u na !lecy-
< rew osabiaD- Chcesz !owiedzie/& +e nie s"aru'ecie krwi, swoich
!alenisk& ani nie doda'ecie 'e' do 1unda"ent*wD < Po zaszokowany"
wyrazie twarzy :rranhy s,dz,c& nie robili te(o- 5irdowi zakr#cio si# w
(owie- Ci !anowie byli 'eszcze dziwnie'si& ni+ !rzy!uszcza- .abieranie
+ywno7ci bez odwza'e"niania si# oznaczao si#& a !rzelewanie krwi
sabo7/ < uzna to za kole'ny ob'aw o!oru !rzed dawanie"- : "i"o to
wadali "oca"i& dzi#ki kt*ry" !otra1ili si# uzdrowi/--- Cze"u "ieliby ba/
si# !rzelewu krwi& (dyby byo to konieczneD Co oznaczaoby to !odczas
wo'nyD Nie za"ierza wy'a7nia/ "ocy dawania krwi te"u obce"u
ka!anowi- 0ecz :rranha by bystry& o czy" sa" zd,+y si# 'u+ !rzekona/-
Wytrzeszczy oczy i otworzy usta-
< $o znowu dawanie- EseoH Ni(dy by" o ty" nie !o"y7laH 3a',cy
'edzenie 'est silnie'szy--- !rzelewa',cy krew 'est silnie'szy--- $o dlate(o "oi
rodacy uznali& +e waszy"i osada"i rz,dz, kobiety- 8 dlate(o tw*' lud
!od,+a za :lyany,; Pani da'e zbiory < !o+ywienie < i krew- Jeste"---
zadziwiony- < Pokr#ci (ow,& 'akby otrz,sa',c si# !o silny" ciosie- <
Widz#& +e tw*' lud ni(dy nie !rzy'"ie naszych !raw < doda cicho- < Je7li
"acie "ie/ swo'e !rawa& b#dziesz "usia wyku/ 'e z waszych wasnych
wierze=-
Cho/ 'u+ to sysza& 5ird !oczu& 'ak ciao !rze!enia "u za!alczywa
rado7/- $ak du(o ba si# !an*w& ich okrucie=stwa& bo(actwa i "ocy-
Ni(dy nie !rzyszo "u do (owy& +e oni r*wnie+ "o(li si# ba/ i by/ sabi
ta"& (dzie 'e(o rodacy byli "ocni-
:rranha "*wi dale'-
< Pa"i#ta'& 5irdzie; 'e+eli to wa7nie 'est si, twe(o ludu& a ty 'este7
od!owiedni" !rzyw*dc,& te(o wa7nie za+,da', od ciebie < staniesz si#
ich sy"bole"---
5ird wzruszy ra"iona"i-
< My7lisz& +e bo'# si# dawa/D
:rranha !rzy(l,da si# "u !rzez du+sz, chwil#-
< Nie& !okazae7 'u+& +e to !otra1isz- S,dz# 'ednak& +e nie rozu"iesz& 'ak
wiele "o+esz zosta/ z"uszony odda/---
5ird znowu wzruszy ra"iona"i& ty" raze" z irytac',-
< Mo(# u"rze/4 wie" o ty"- $o !rawdo!odobne- Wszyscy "o+e"y-
Czowiek nie 'est w stanie da/ wi#ce'- < :rranha chcia co7 !owiedzie/&
lecz zanikn, usta i !otrz,sn, (ow,- 5ird !odni*s brew& ale starzec
"achni#cie" r#ki da "u do zrozu"ienia& +e !owinien rusza/-
> co chodzio ty"- raze"D < zastanawia si# 5ird& "aszeru',c w stron#
Burry- 6traci 'u+ +on#& wi#kszo7/ dzieci& do"& ukochane krowy Jciekawe&
kto doi br,zow,K- Pozostae "u dzieci r*wnie+ "o(y u"rze/ i to
zabolaoby (o < nawet wi#ce'& wiedzia& +e z trude" !rze+yby& (dyby co7
stao si# 9ahi& Pidie"u czy 5irnis- >n sa" "*( zosta/ schwytany&
torturowany& ukatru!iony--- lecz nie wyobra+a sobie cze(o7 wi#ce'- :
za'"u',c obecn, !ozyc'#& (odzi si# na te o1iary& (dyby ich od nie(o
za+,dano-
< Nadal uwa+a"& +e !owiniene7 !oroz"awia/ z (no"a"i < rzuci na(le
:rranha& !rzerywa',c du(ie "ilczenie-
< Nie zna" +adnych (no"*w < od!ar 5ird- $o !owinno zako=czy/ te"at-
Poza ty"& "ia !ewne zi"owe s!rawy w !odw*rzach < "usia
do!ilnowa/ szkolenia- 3o werbunku w inny" "ie7cie wy7le ko(o7& kto
bywa 'u+ w "iastach-
< Ja zna" < ozna'"i :rranha- < Posiada', wiele wiedzy& kt*r, "usisz
!ozna/- Na !rzykad& !o"i'a',c !rawo& czy kiedykolwiek dowodzie7
"anewra"i dw*ch < trzech kohort 'ednocze7nieD Wiesz& 'ak roz"ie7ci/ 'e
na !olu bitwy& (dy za(ra+a i" szar+a kawaleriiD Wiesz& 'ak radzi/ sobie z
ucznika"iD :lbo "a(iczn, broni,& b#d,c, w !osiadaniu "e(o luduD
< Pod Norwalkie" wy(rali7"y z kawaleri,- $renu'e"y zrzucanie
'eAdAc*w z koni < odrzek z u!ore" 5ird- >czywi7cie& w rzeczywisto7ci
nie byo to zrzucanie ludzi z koni& tylko z drewnianych k*d& a on "usia
"ie/ nadzie'#4 +e b#dzie tak sa"o- :rranha "*wi& +e (no"y walczyy z
:areana"i < i wy(ray- Chciaby dowiedzie/ si#& 'ak te(o dokonay-
Wi#kszo7/ te(o& co za!a"i#ta z wykad*w sier+anta z taktyki& dotyczya
radzenia sobie z nies1orny" tu"e"& oczyszczanie" wie'skich !lac*w czy
!olowanie" na wilki- 3ozna !rzera+a',ce' wiz'i& do cze(o "o(a
do!rowadzi/ 'e(o i(noranc'a& (dyby !o!rowadzi !odw*rza do bitwy i
zrobi co7 (u!ie(o < tak (u!ie(o& +e !anowie wy(raliby z atwo7ci,& a
'e(o ludzie z(in#liby w ka'danach- Potrz,sn, (ow,& !rze(ania',c obraz
takie(o !echa-
< Poza ty" < zauwa+y < sa" "*wie7& +e (no"y nicze(o nie da',- Cze"u
"ieliby nauczy/ "nie wo'aczki za dar"oD :lbo !rawaD
< M*(by7 da/ i" w za"ian co7 cenne(o < od!ar :rranha- 5ird czeka na
dalsze wy'a7nienia& lecz nie usysza ich- Co takie(o niby "iaD Nic& z
wy',tkie" wasne' siy& lo'alno7ci J'ak na razieK kilku doni na w!*
wyszkolonych wie7niak*w oraz wasne(o !ra(nienia !oko'u i
s!rawiedliwo7ci- :rranha ws!o"ina& +e !anowie naruszali (ranice
(no"*w- Czy 'ednak z(odz, si# na wy"ian#& skoro !otra1ili obroni/ si#
tak dobrze& 'ak o!owiada ka!anD Czy wolayby za"ieni/ zych s,siad*w
na dobrychD
< Poroz"awiasz z (no"a"i& 'e7li one zechc, roz"awia/ z tob,D < za!yta
:rranha& !rzerywa',c "u roz"y7lania-
?onierka wykracza',ca !oza to& cze(o nauczy (o sier+ant& "o+liwo7/
ustanowienia s!rawiedliwych !raw dla wszystkich- Czy to si# udaD W
ta"ty" "ie7cie nie"al da si# zabi/ !rzez to& +e wiedzia tak "ao4 nie
chcia do!rowadzi/ do 7"ierci swoich !odwadnych- 8 na!rawd# !ra(n,
!oko'u i s!rawiedliwo7ci !o wy(raniu bitwy- Co !o"y7l, inni& 'e7li
wy!rawi si# do (no"*wD .astanowi si# nad ty"- Mia dobrych
ko"endant*w& kt*rzy !otra1ili zadba/ o obozy i !odw*rza do 'e(o
!owrotu- .dawa sobie s!raw#& +e "o(o to !otrwa/ rok albo nawet dwa-
Mo+e 'ednak u1a ka!anowi !od w!ywe" 'akie'7 !odst#!ne' "a(iiD
< Prze"y7l# to < obieca& o(l,da',c si#& by zobaczy/ "in# :rranhy- <
Musz# !oroz"awia/ z "oi"i--- !rzy'aci*"i-
< >czywi7cie- Je7li "o(# udzieli/ ci rady& idA do nich beze "nie < aby7
by !ewny& +e nie w!ywa', na ciebie +adne "o'e czary < i !rzedyskutu'
to- Je7li wyrazicie z(od#& zabior# ci# do (no"*w-
Cz#7/ 888
9ozdzia CX
.i"owy wiatr !rze(na ch"ury z nieba& 'esienne deszcze odeszy w
!rzeszo7/- Nast#!ne ch"ury !rzynios, 7nie(& lecz !rawdo!odobnie
nast,!i to za wiele dni- 5ird brn, za :rranh, !rzez zwarzon, chode"
traw#& odnotowu',c u"yse" rolnika ka+dy owczy bobek i kaczki runa na
kolcach krzak*w-
< Nie!okoi "nie taka w#dr*wka w 'asny dzie= < o7wiadczy w ko=cu&
kiedy wzniesienie skryo ich !rzed lase"& (dzie s!#dzili noc-
:rranha obe'rza si# !rzez ra"i# i obdarzy (o !rzelotny" u7"ieche"-
Cakie" +wawo "aszerowa !o tych bezdro+ach& 'ak na staruszka-
< >!u7cili7"y do"iniu" 5adilona& !a"i#taszD
< Cz#sto za!uszcza', si# !oza swo'e (ranice-
< Nie tuta'- a!risti nauczyli wasali 5adilona ostro+no7ci& 5irdzie- Je(o
!ra!radziadek usiowa wszcz,/ z ni"i wo'n#-
< Nadal nie "o(# uwierzy/---
< --- +e ten niewielki ludek !otra1i !okona/ wadc*wM"a(*wD Pocz,tkowo
"oi rodacy r*wnie+ nie- :le ty < ty chcesz !okona/ ich sia"i cho!*w-
Czy to taka wielka r*+nicaD
< C*+--- 'este7"y wi#ksi---
< :le nie tak zdyscy!linowani- Nawet z t, odrobin, "usztry& kt*re'
nauczyli7cie si# od sier+anta two'e(o hrabie(o- Potrzebu'ecie wi#ce' < ty i
twoi ludzie < wi#ce' "usztry i !rawa& kt*re ka!risti uzna', za dwie (a#zie
te(o sa"e(o drzewa- :lbo& 'ak sa"i "*wi,& dwa ko=ce te' sa"e' "iary-
< MiaryD
< Pr#ta do "ierzenia& albo laski s!rawiedliwo7ci- Jedna "iara su+y do
wszystkich du(o7ci < to 'edno z ich !orzekade- Jedno !rawo su+y
s!rawiedliwo7ci4 wiele !raw !rowadzi do bez!rawia-
< Podoba "i si# to < ozna'"i !owoli 5ird- < $o 'est !roble" z 9e(u,
:are& cho/ twierdzisz& +e !owinna by/ odczytywana inacze'-
:rranha u7"iechn, si# s!oko'nie-
< Prawda 'est wi#ksza od ka+de(o z nas& 5irdzie- M*(by" chcie/
!owiedzie/ !rawd# i zosta/ Ale zrozu"iany" < nie 'este" bo(ie"-
Mo+esz znaleA/ !rawd# ta"& (dzie 'e' wcale nie oczeku'esz-
Nieco wy+e' na zboczu co7 odcinao si# od trawy--- !rosta linia&
u7wiado"i sobie& !rzecina',ca wzniesienie i okr,+a',ca 'e(o (rzbiet& by
!o'awi/ si# na zachodnie' odnodze- Nie widzia& czy !rowadzia (dzie7
dale'- ?adne(o !otu& "uru czy wyorane' bruzdy < tylko linia w7r*d trawy&
zu!enie 'akby wykoszono !as o szeroko7ci dw*ch doni- Szturchn,
:rranh#-
< Czy to 'aka7 7cie+ka de"on*wD
< .auwa+ye7 ',H @wietnie- $o linia (raniczna ka!risti- Wielu ludzi 'e' nie
dostrze(a---
< a+dy (os!odarz by zauwa+y < orzek 5ird- < W 'aki s!os*b wycina',
', tak r*wnoD Jak ', utrzy"u',D Nie widz# +adne(o obra"owania z
ka"ieni-
< Nie !otrzebu', ka"ieni4 to ich kraina i sa"i ustala', 'e' (ranice- M*' lud
!rzesta to 'u+ !odwa+a/& a i tw*' ni(dy te(o nie czyni& okazu',c si#
",drze'szy od nas-
< Co terazD
< .awoa"y& a !ote" b#dzie"y czeka/- Pa"i#ta'& co ci !owiedziae"; s,
absolutnie uczciwi i s!rawiedliwi& lecz te(o sa"e(o wy"a(a', od innych-
Nicze(o nie da', < ich naczeln, zasad, 'est uczciwa wy"iana- Nie
!rzeocz, zwyke' (rzeczno7ci& ale nie odwza'e"nia' e'- Nie oczeku'
!odzi#kowa=& kiedy tar( zostanie dobity& ani nie s!odziewa' si#& +e
dostaniesz co7 wi#ce'& 'e7li !o!rosisz- < :rranha !od!rowadzi (o do linii
(raniczne' i zawoa w (*r# zbocza kilka niezrozu"iaych s*w- < Mowa
ka!risti& rzecz 'asna < od!owiedzia na !ytanie 5irda-
< :le niko(o tuta' nie "a < zauwa+y 5ird-
< ?adnych ludzi& z(adza si#- 0ecz w odle(o7ci rzutu ka"ienie" "o+e
!rzebywa/ tuzin ka!risti i nie dowiedziaby7 si# o ty"& chyba +e sa"i by
te(o chcieli- $o 'est ich zie"ia& 5irdzie4 nie czy= zao+e= odno7nie s!raw&
o kt*rych nie "asz !o'#cia-
Wcale tak nie robi# < !o"y7la 5ird- >bserwowa zbocze nad ni"i4
!o'awiay si# ta" szare& skaliste ostro(i& !o!rzecinane czarny"i s"u(a"i-
Skalny lud- Szary lud& 'ak czarny !aszcz& kuakno"& kt*re(o na!otka- Jak
el1y < !ie7niarze drzew& kt*rych ni(dy nie widzia- Jak krasnoludy z
le(end& kt*re 7!iewe" wywabiay zoto z (#bin zie"i i robiy dro(ocenne
ka"ienie& 7ciska',c skay w r#kach- 0ud stworzony !rzed rodza'e"
czowieczy"& kt*ry "o+e !ostrze(a/ ludzi tak& 'ak oni widz, wadc*wM
"a(*w; 'ako intruz*w i niebez!iecznych wro(*w-
Skay !oruszyy si# i zeszy w d* stoku- 5ird za"ru(a i na(le nie byy to
'u+ skay& tylko "ali& szarzy ludzie- a!risti& nie ludzie < !o!rawi si#-
5no"y !rosto z le(end o!owiadanych !rzy !alenisku ku !rzestrodze; co
s!otkao "#+czyzn#& kt*ry !r*bowa oszuka/ (no"a4 kobiet#& kt*ra
wyna'#a (no"a& +eby !rzeczy7ci 'e' ko"in4 dziecko& kt*re(o kozy
!rzekroczyy ich (ranic#- W dzieci=stwie t# ostatni, histori# uwa+a za
(u!i,& ale zakada wtedy& +e zie"ie (no"*w otaczay wysokie "ury i
dzieciak wykorzysta kozy 'ako !retekst do ws!i#cia si# na nie i
s!rawdzenia& 'akie+ to skarby ka!risti ukryway-
5no"y Jwola u+ywa/ okre7lenia swo'e(o luduK !oruszay si# z
niezachwian, !recyz',& zu!enie inacze' od !otyka',cych si# i
ze7liz(u',cych w d* zbocza ludzi- Na 'e(o oko caa sz*stka wy(l,daa
!odobnie do siebie- Nie str,cali deszczu ka"yk*w& ani (rudek tor1u- Mieli
w,skie& (adko o(olone twarze J"o+e nie rosy i" brodyDK i !rzyle(a',ce
do czaszki& szorstkie& cie"ne wosy- Cho/ z ledwo7ci, si#(ali "u !iersi&
nie !o"yliby ich z cho!ca"i < +aden cho!ak nie !orusza si# tak
oszcz#dnie& a na twarzy nie "ia wy!isane' takie' twardo7ci- Wszyscy
ubierali si# na szaro; 7ci7ni#te !ase" ka"izele narzucone na koszule z
du(i" r#kawe" i w,skie& szare !ortki w!uszczone schludnie w szare
buty- a"izele i s!odnie "o(y by/ wykonane ze sk*ry4 koszule byy
weniane-
:rranha ukoni si# i !rze"*wi w ich kanciaste' "owie- 5ird usysza
swo'e i"i# i zerkn, na ka!ana& !o czy" !owr*ci s!o'rzenie" do
(no"*w- 8ch dow*dca !rzy(l,da si# "u badawczo- 5ird !oczu si# 'ak
wystawiony na s!rzeda+ ko= !oci,(owy- Czu& 'ak czerwienie', "u uszy i
kark- W ko=cu :rranha obr*ci si# do nie(o-
< 5irdzie& to 'est 0e(islator arik < nie 'est to cae 'e(o i"i#& tylko
(rzeczno7ciowa 1or"a& 'akie' !owinni u+ywa/ ludzie& zwraca',c si# do
nie(o- >!owiedziae" "u o tobie i z(odzi si# na roz"ow#- Nie z(odzi
si# 'ednak na two'e we'7cie na zie"ie ka!risti < b#dziecie roz"awia/ tuta'&
!rzez (ranic#-
5dyby nie wzrok :rranhy& 5ird obr*ciby si# na !i#cie i odszed- Nie u1ali
"u& a on nie uczyni nic& by zasu+y/ sobie na tak, nieu1no7/- : 'ednak <
ozwa si# (os w 'e(o (owie < :rranha o!owiada "u o czynionych !rzez
wadc*wM"a(*w !r*bach za(arni#cia (no"ich zie"4 "ieli !owody& by nie
u1a/ ludzio"-
5ird zdusi w sobie wszystko& co chcia !owiedzie/ i ukoni si#
niezr#cznie !rzyw*dcy (no"*w-
< 0e(islatorze ariku---
< 5irdD $w*' klan nie "a nazwyD
< Moi" o'ce" by 3orthan& syn Selisa& lecz nazwa nasze(o klanu zostaa
dawno za!o"niana- Naszy" !ane" by elai%e& lecz odrzuca" "iano
'e(o !oddane(o-
< >ch- < 9ozle( si# tra'kot dyskus'i w "owie (no"*w !o"i#dzy
dow*dc, a czonkie" oddziau- Nast#!nie dow*dca odwr*ci si# do 5irda-
< Nie "asz !anaD :ni klanuD Niko"u nie 'este7 winny !osusze=stwaD Nie
uzna'esz !rawaD
5ird w!atrzy si# w nie(o- 3o cze(o z"ierzaliD .erkn, na "ilcz,ce(o
:rranh# i za!ra(n, ciose" !i#7ci zetrze/ z oblicza ka!ana ten !rzebie(y
u7"ieszek--- tyle tylko& +e nic by to nie dao- >dchrz,kn,& lecz zaraz
!o"y7la& +e s!luni#cie "o(o zosta/ Ale zrozu"iane- Przekn, 7lin#-
5no"y czekay bez ruchu& lecz z zainteresowanie"-
< 0e(islatorze eriku& nasz !an zniszczy nasze !rawa- < $o zwr*cio
uwa(#4& nie"al czu intensywno7/ ich zainteresowania- < Przybye" tuta'
szuka',c !rawa--- s!osobu uczynienia rzeczy uczciwy"i-
< 9zeczy s, uczciwe& (os!odarzu& to +y',ce stworzenia "o(, wybra/
nies!rawiedliwo7/- Czy 'este7 bo(ie"& by zna/ s!rawiedliwo7/ i 1erowa/
wyrokiD
5ird !okr#ci (ow, w nadziei& +e (no"y znay ten (est-
< Nie 'este" +adny" bo(ie"& 0e(islatorze& tylko czowiekie" szuka',cy"
wiedzy- 9oz!ozna'# nies!rawiedliwo7/& kiedy ', widz#; niedowa+anie&
tandetne wyroby& niedbao7/ !rowadz,c, do wy!adk*w& kradzie+&
ka"stwo& lecz :rranha nauczy "nie& +e to za "ao& aby czyni/
s!rawiedliwo7/-
< 8 !rzy!rowadzi ci# tuta'D : "o+e szukae7 nas z wasne' woliD
< Ja--- :rranha nauczyby "nie swoich zasad& 0e(islatorze- Wykaza& +e
wadcyM"a(owie za"ali 9e(uy :are& z"ienia',c ich znaczenie--- ale'a
nie chc# tych starych zasad- Chc# nowych !raw& le!szych& kt*rych nie
"o+na Ale zrozu"ie/-
0e(islator obr*ci si# do :rranhy-
< 3ziwna z nie(o istota- Powiedziae7 na" kiedy7& +e cho!i nie "a',
(owy do !raw-
< Mylie" si#- < :rranha ukoni si#& na'!ierw 0e(islatorowi& !ote"
5irdowi- < iedy !oznae" 5irda& "y7lae"& +e 'est zwyky" rene(ate"
< !od+e(acze" "otochu& kt*ry !ra(n, 'edynie ze"sty za doznane
krzywdy- 8 zaiste& s!oro ich do7wiadczy- :le on chce cze(o7 wi#ce'---
< W rzeczy sa"e'- < Na 5irdzie z !owrote" s!ocz, "roczny& ta'e"niczy
wzrok 0e(islatora- < 5irdzie& synu 3orthana& syna Selisa& "usisz
wiedzie/& +e nicze(o nie da'e"y < na ty" !ole(a s!rawiedliwo7/; dobro za
dobro& zo za zo- Co "o+esz da/ w za"ian za !oszukiwan, wiedz#D
< Mo'e zobowi,zanie- :rranha !owiedzia& +e 'edyny" !rawe" !o"i#dzy
twoi" lude" a "oi" 'est !rawo stali- Je7li nasza strona zwyci#+y& 7lubu'#
w!rowadzi/ rz,dy !rawa& kt*re b#dzie chroni/ wszystkie (ranice& wasze i
nasze& co (warantu'# wasn, si,-
< Mo+esz z(in,/ w !rzyszy" roku i tw*' du( wobec nas !ozostanie
nies!acony- :lbo two'a s!rawa "o+e z atwo7ci, !rze(ra/--- Cho/
syszae"& +e !r*bu'esz nauczy/ dyscy!liny bierny& ludzki "otoch---
< Nie bierny& 0e(islatorze& tylko ucie"i#+ony z, wol, wadc*wM"a(*w-
< I"- < 0e(islator obrzuci 5irda twardy" s!o'rzenie" i ozna'"i; < Czy
!rzysi#(asz na two', do= i serce& +e zrobisz wszystko& co w twe' "ocy& by
!rzywr*ci/ ty" zie"io" rz,dy !rawaD
< $ak-
< Wobec te(o !rzekrocz (ranic#- B#d# ci# uczy-
B B B
Cho/ wydawao si# "u& +e otwarta !rzestrze= Ale na nie(o dziaaa& to
wkr*tce odkry& i+ s!#dzenie zi"y w ko"natach (no"*w 'est nie"al nie
do zniesienia- Skay !od sto!a"i& skay nad (ow,& skalne 7ciany wiecznie
na wyci,(ni#cie r#ki- 5dziekolwiek s!o'rze/& sa"e skay& cho/by
znako"icie ozdobione- Nie !otra1i do!atrze/ si# !i#kna w surowych
+obieniach kolu"n& "a'estatycznych !ro!orc'ach cere"onialnych sal-
Je(o (os!odarze !r#dko to odkryli i 'e(o na'cz#stszy !rzewodnik !rychn,
raz;
< Je7li szukasz !rze!ychu& 5irdzie& 'e+eli wolisz ka"ienie obrobione na
!odobie=stwo zwierz,t& !tak*w i drzew& wysadzane byszcz,cy"i
kle'nota"i i !owlekane zote"& 'e7li chcesz "uzyki har1 i 7!iewu&
!owiniene7 by wybra/ naszych kuzyn*w- rasnoludy wybray !rze!ych4
s, uciele7nienie" zota i krwi& ho'ni& lecz (roAni& (dy dadz, si# !orwa/
'akie'7 !as'i- 0ecz !owiedziae7& +e chciae7 !rawa& a "y +y'e"y w taki
wa7nie s!os*b-
< Iandlu'ecie kle'nota"i < zauwa+y 5ird- Widzia 'e raz& wyo+one na
czarny" suknie w !recyzy'nych wzorach i czeka',ce na oszacowanie
!rzez czeladnika-
< >wsze"- Jeste7"y wszak skalny" lude"4 skay !rze"awia', do nas tak&
'ak drzewa do sinyi- < 5no" westchn, ci#+ko& zauwa+ywszy nie
rozu"ie',ce s!o'rzenie roz"*wcy- < Czyli do el1*w; !ierworodnych
7!iewak*w& w kt*rych +yach !ynie srebrna krew- Skaa 'est nasza i
odwdzi#cza si# skarba"i za nasz, ",dro7/ i lo'alno7/-
< Jak krowy < "rukn, 5ird& za co (no" z(ro"i (o wzrokie"-
< $o zu!enie co inne(o& ni+ krowy- Wy z'adacie krowy-
5ird nie s!iera si# < nie wy(raby na ar(u"enty z (no"a"i < uwa+a to
'ednak za to sa"o- ocha swo'e krowy& dba o nie i z te' "io7ci i o!ieki
braa si# ob1ito7/ "leka& "i#sa i sk*ry-
Wi#kszo7/ czasu& szcze(*lnie na !ocz,tku& s!#dza z 0e(islatore"
arikie" w ciche'& rz#si7cie o7wietlone' ko"nacie o 7cianach
zabudowanych !*ka"i z ksi,+ka"i < !ierwszy"i& 'akie zobaczy w +yciu
< i zwo'a"i-
0e(islator arik u!ar si#& +e 5ird "usi nauczy/ si# czyta/& !isa/ <
z(odnie ze standarda"i (no"*w < oraz rachowa/-
< Prawo 'est zbyt wa+ne& by !owierza/ 'e tylko !a"i#ci < "awia- 5ird
zauwa+y 'u+& +e < 'ak wi#kszo7/ te(o& co "*wi < nie !odle(ao to
dyskus'i- < Musisz 'e s!isa/& +eby "o(o znaleA/ si# w s,dach& kt*re b#d,
"o(y !o nie si#(a/- Podobnie z u"owa"i; rozu"iesz wa+no7/ uczciwe'
wy"iany& 'ak 'ednak rozstrzy(n,/ s!*r& w kt*ry" kwestionu'e si# warunki
te'+e u"owyD Wszystko "usi "ie/ 1or"# !ise"n,-
< 0ecz "*' lud zazwycza' nie czyta& ani nie !isze < zauwa+y 5ird-
< Musz, si# nauczy/- < 0e(islator arik !ostuka w ci#+kie tablice&
!okryte !rzez nie(o runa"i (no"*w- < Je+eli tak si# zdarzy& i+ 'aka7 osoba
nie b#dzie "o(a si# nauczy/& to w s,dzie "usi re!rezentowa/ ', kto7
!i7"ienny- Niewielu s!o7r*d nas 'est tak "ao roz(arni#tych4 "usi"y
"ie/ nadzie'#& +e w7r*d twe(o ludu oka+e si# to r*wnie rzadkie- Czy to
!rawda& +e nie "asz !o'#cia o za!isywaniu "owyD
5ird !oczu& +e znowu si# zaru"ieni4 za chwil# zacznie si# !oci/-
< >ni--- starae" si# nauczy/& kiedy zaci,(n,e" si# do stra+y "e(o !ana-
< 8 c*+D Potra1isz czyta/& czy nieD
Poci si#4 !rzy schludne'& szare' sylwetce (no"a o nie zdradza',cy"
e"oc'i obliczu czu si# wielki& niezdarny i (u!i-
< Bardzo sabo < !rzyzna niech#tnie-
< Nauczysz si#- Jako& i+ 'est to warunek niezb#dny dla twe' nauki& 'ak
o!racowa/ 1unkc'onu',cy syste" !rawa dla twe(o niedoskonae(o ludu& a
"y nie u!ewnili7"y si# co do te(o !rzed zawarcie" z tob, u"owy& twe
zobowi,zanie wobec nas nie ule(nie !rzez to zwi#kszeniu- <
$owarzysz,cy 0e(islatorowi arikowi !odczas lekc'i (no"i urz#dnik
skru!ulatnie wszystko zanotowa- 5ird zda sobie na(le s!raw#& +e ich
!ierwotna u"owa tak+e zostaa s!isana- < Musisz uczy/ si# szybko&
5irdzie& 'e+eli chcesz zd,+y/ na czas& by roz!ocz,/ wo'n# we wa7ciwy"
"o"encie-
u zaskoczeniu 5irda& nauka !is"a (no"*w !rzychodzia "u atwie'& ni+
:arean < a "o+e swo', rol# od(rywa tu absolutny brak czynnik*w
roz!rasza',cych oraz obawa !rzed zostanie" tuta' na zawsze& (dyby si#
nie nauczy- Szybcie'& ni+ o7"ieliby si# "ie/ nadzie'#& by w stanie
odczyta/ !rze!isy !rawa& kt*re (no"y !rzetu"aczyy dla nie(o- Wybiy
"u z (owy !r*by o!anowania ich '#zyka < wszyscy z(odnie stwierdzili&
+e nie byo na to czasu-
< Je+eli 'edna strona u"owy z(odzia si# zwolni/ dru(, stron# z
od!owiedzialno7ci w !rzy!adku 7"ierci& !ozosta'e z(odne z !rawe"& aby
w razie 7"ierci te'+e dru(ie' strony 'e' s!adkobiercy zostali zwolnieni z
zobowi,zania& 'e7li 'ednak dru(a strona "iaa ws!*lnika& nie 'est to
z(odne z !rawe"& 'e+eli sytuac'a takowa "iaa "ie'sce w chwili zawarcia
u"owy- < 5ird dobrn, do ko=ca du"ny ze swych u"ie'#tno7ci czytania&
lecz nie!ewny i"!likac'i dla rolnika& kt*re(o krowa zdecha !rzed
dostaw, do nabywcy-
< rowa nie "o+e by/ stron, u"owy < ozna'"i 0e(islator arik < !rzeto
'e' 7"ier/ nie "a tu +adne(o znaczenia- @"ier/ rolnika liczyaby si#& 'e+eli
nabywca wyraziby z(od# na to& by 'e(o s!adkobiercy nie "usieli
dostarcza/ "u krowy-
< Je7li 'ednak nie za!aci za krow#& cze"u niby "iaby te(o oczekiwa/ w
!rzy!adku 7"ierci rolnikaD
< .a*+"y& +e za!aci za ni,& oczeku',c& i+ ', otrzy"a-
< Nie handlu'e"y krowa"i w ten s!os*b < zauwa+y 5ird- .na si# na
ty"4 +aden roztro!ny rolnik nie za!aciby za krow#& kt*re' nie obe'rzaby
na tar(u& ani nie !rzy'rza si# 'e' "leku- 0e(islator s!o'rza na nie(o tak& +e
uzna& i+ "usia !owiedzie/ co7 (u!ie(o-
< Niech to nie b#d, krowy < za!ro!onowa 0e(islator- < Nawet w7r*d
ludzi zdarza si# cz#sto& +e ku!u'e si# co7 z !*Anie'szy" ter"ine" dostawy-
to7 "o+e dostarczy/ "ateria krawcowi& kt*ry uszy'e z nie(o ubranie-
to7 "o+e wysa/ na tar( owoce& ser albo ziarno i s!odziewa/ si#& +e
otrzy"a w za"ian !ieni,dze albo inne towary- < 5ird "usia !rzyzna/& +e
byli ludzie& kt*rzy w ten s!os*b zaatwiali s!rawy4 on sa" uwa+a to za
zb#dne ryzyko- < Na !rzykad ty < naciska 0e(islator- < Posyae7 ludzi !o
za!asy& !rawdaD < Czyni tak& lecz !rzewa+nie !o dary& za kt*re nie !acili&
a doskonale wiedzia& co (no"y o ty" "y7lay- Pokiwa (ow,&
za!obie(a',c dalsze' dyskus'i-
< Je7li wi#c ku!u'e si# co7& cze(o w dane' chwili nie "a& a s!rzeda',cy
u"rze !rzed zrealizowanie" dostawy--- to 'e(o 7"ier/ anulu'e
zobowi,zanie& o ile zostao tak ustalone wcze7nie'D
< $ak wa7nie stwierdza ten ust#!-
< : czy dziedzicz,cy !o s!rzedawcy "usi utrzy"a/ cen#D
Po twarzy 0e(islatora !rze"kn, rozbysk zainteresowania-
< .nako"ite !ytanieH $e(o dotyczy nast#!ny ust#!& kt*ry "o+esz teraz
!rzeczyta/-
5ird !rzekl, si# w duchu i !oo+y (ruby !alec na !ierwszych sy"bolach
nast#!ne(o wersu- ole'ny aka!it !rzy(n#bia',ce(o +ar(onu !rawnicze(o-
3owiedzia si#& +e wszystko zale+ao od te(o& czy nie dostarczone towary
byy atwo !su',ce si#& konsu"!cy'ne czy trwae- Je+eli kto7 wy"ienia
owoce "i#kkie na ziarno& kt*re "iao zosta/ dostarczone& to owoce "o(y
si# ze!su/ lub zosta/ z'edzone& zani" okazao si#& +e nie doszo do
dostawy J!rawo (no"*w !recyzowao& i+ nale+ao liczy/ dni !o"i#dzy
!od!isanie" u"owy a s!odziewan, dostaw,& zani" "o+na byo obci,+a/
dru(, stron# za 'e' brakK- $owary atwo !su',ce si# !odle(ay 'edny"
!rawo"& a konsu"!cy'ne inny"-
< Na !rzykad < wy'a7nia 0e(islator < 'e+eli kto7 wy"ienia z krawce"
"ateria na uszycie ubrania--- i (dyby krawiec !oci, tkanin#& lecz z"ar
!rzed uszycie" stro'u--- to uzna'esz "ateria za towar konsu"!cy'ny-
Sytuac'a ta r*+ni si# od krawca& kt*ry ods!rzeda tkanin# ko"u7 inne"u& a
!ote" z"ar- W !ierwszy" !rzy!adku& zakada',c& +e w u"owie zawarto
klauzul# 7"ierci& s!adkobiercy krawca nie b#d, "usieli zwraca/ !oci#te(o
"ateriau- .a to w dru(i" < "usz, zwr*ci/ !ieni,dze uzyskane ze
s!rzeda+y tkaniny-
8" wi#ce' si# dowiadywa& ty" bardzie' utwierdza si# w !rzekonaniu o
!rostocie i klarowno7ci !raw (no"*w- :bsolutna uczciwo7/ i
s!rawiedliwo7/ wy"iany < do te(o s!rowadzay si# wszystkie !rze!isy-
5no"y !osu(iway si# sztywn, hierarchi, s!oeczn,& kt*ra nie "iaa
+adne(o w!ywu na !rawo--- a !rzyna'"nie' na !rawo wy"iany& traktu',ce
wszystkich w taki sa" s!os*b- $o bya ta E'edna "iara dla wszystkichF& o
kt*re' ws!o"ina :rranha- Potra1i wyobrazi/ sobie& 'ak "o(oby to
1unkc'onowa/ u ludzi < a !rzyna'"nie' w7r*d tych& kt*rzy by te(o chcieli-
$e(o wa7nie chcia dla swe(o ludu; uczciwych !raw- . !ewno7ci,
wszyscy te(o chcieli-
0e(islator arik zacz, dawa/ "u !roste s!rawy do rozstrzy(ania- 5ird
odkry& i+ os,dzanie byo trudnie'sze& ni+ si# s!odziewa& zwaszcza& +e
'e(o "entor u!iera si#& i+ okoliczno7ci nie "iay znaczenia dla !rawa-
< Je7li kto7 chce dobrze& ale czyni Ale& to zo dokonao si#& a 'e(o
konsekwenc'e trwa',- Poza ty"& (dyby intenc'e anuloway win#& to ka+dy
zoczy=ca !owoywaby si# na dobre ch#ci-
< $o !rzecie+ oczywiste < uzna 5ird- < Jeste" w stanie oceni/& czy kto7
"ia ze intenc'e& czy 'edynie !ob,dzi-
< Czy+byD Przy!u7/"y& +e kto7 ukrad "iar# ziarna& utrzy"u',c& +e
uczyni to dla uratowania swe' rodziny od 7"ierci z (odu---
< $rzeba s!rawdzi/& czy ta osoba na!rawd# (odu'e < odrzek szybko 5ird-
arik !okr#ci (ow,-
< .a*+"y& +e zodzie' "ia !od dostatkie" wasne(o ziarna& ale wola
ko(o7 okra7/& ni+ wywi,za/ si# z zobowi,za= wobec wasne' rodziny-
.a*+"y& +e zodzie' "ia !ieni,dze& za kt*re "*(by ku!i/ ziarno& ale
znowu+ wola 'e ukra7/- .a*+"y---
< W !orz,dku- < 5ird uni*s do=- < 9ozu"ie"- :le z !ewno7ci, s, takie
okoliczno7ci& kt*re trzeba wzi,/ !od uwa(#-
arik !owoli !okiwa (ow,-
< S,- ?aden kodeks nie 'est w stanie !rzewidzie/ wszystkich "o+liwych
sytuac'i& nawet w7r*d (no"*w& a w !rzy!adku twe(o
niezdyscy!linowane(o ludu !rzewidu'# wielki za"#t- 0ecz ka+de
zaa!robowane !rzez ciebie odst#!stwo od zasady s!rawi 'edynie& +e
wi#ce' ludzi b#dzie !r*bowao wtoczy/ w nie sw*' !rzy!adek- .u!enie
tak sa"o& 'ak !orasta',ce "ury ro7liny rozsadza', 'e korzenia"i&
wyszuku',c na'"nie'sz, sabo7/ s!oiwa- < 5ird zda sobie na(le s!raw#&
+e arik identy1ikowa si# z ka"ienie" < 'ak cay skalny lud < !odczas
(dy on sa" darzy sy"!ati, ro7liny& kt*re walczyy ze ska,- Podziwia
delikatne "chy i !a!rocie& kt*re tak wytrwale atakoway "ur& nawet 'e7li
oznaczao to konieczno7/ 'e(o na!rawy- >de!chn, t# "y7l i wr*ci do
te"atu- .awsze zakada& i+ (no"y !odziel, 'e(o odczucia wobec
s!osobu& w 'aki elai%e !otraktowa Merisa& +e kara bya niews!*"iernie
wysoka do cho!i#ce(o wybryku- $eraz !ostanowi o to za!yta/-
.ani" cokolwiek !owiedzia& arik wysucha wszystkich szcze(**w-
Nast#!nie zada !ytania& o kt*rych 5ird ni(dy by nie !o"y7la& a do!iero
!ote" wy(osi swo', o!ini#-
< Wa7ciwa relac'a kary do !rzest#!stwa to zu!enie osobna kwestia <
zacz,- < Nasze !rawo o!iera si# na zobowi,zaniu do !rzywr*cenia < na
ile to "o+liwe < wa7ciwych relac'i !o"i#dzy strona"i- W zwi,zku z
czy"& (dyby7 ukrad "iar# ziarna& "usiaby7 ', zwr*ci/ < lub 'e'
ekwiwalent !ieni#+ny < oraz za!aci/ kar#& "a',c, !okry/ koszty
roz!oznania s!rawy !rzez s,d- Stosu'e"y kary 'edynie wobec "odych&
lecz niekt*re syste"y !rawne ludzi rozci,(a', 'e r*wnie+ na dorosych& co
wedu( nas oznacza& +e nie !otra1i, wa7ciwie oddzieli/ kary od
zado7/uczynienia- >czywi7cie& w !ewnych sytuac'ach !rzywr*cenie stanu
!o!rzednie(o 'est nie"o+liwe& na !rzykad& (dy doszo do zranienia
!rowadz,ce(o do trwae' niezdolno7ci do wykonywania !ewnych
czynno7ci lub 7"ierci& b,dA zniszczenia czy za(ubienia !rzed"iotu
unikalne(o i nie"o+liwe(o do zast,!ienia- $rudno 'est to wa7ciwie
os,dzi/& cho/ wy!racowali7"y sobie !ewne standardy w ty" zakresie-
W !rzedstawiony" !rzez ciebie !rzy!adku nie twierdzisz& +e s!rawca by
niewinny& uwa+asz 'edynie& +e wy"ierzono zbyt surow, kar#- 9oz!atru',c
'edynie to& z(odziby" si# z tob,- Je7li 'ednak kara za skradzenie takie'
ilo7ci owoc*w bya znacz,ca& wiek zodzie'a nie czyniby +adne' r*+nicy-
>koliczno7ci nie !owinny w!ywa/ na wyrok& (dy+ zakada"y& +e !rawo
"a by/ !rzede wszystki" s!rawiedliwe- elai%e zda'e si# nie !rzestrze(a/
+adne(o !rawa& z wy',tkie" !rawa do wasne' !rzy'e"no7ci- Nie
u"nie'sza to winy cho!ca& wskazu'e 'ednak& +e 'e(o !an r*wnie+ !ost,!i
Ale-
< Wci,+ uwa+a"& +e s, sytuac'e--- < zacz, 5ird- arik uciszy (o
"achni#cie" r#ki-
< Ni(dy nie +ye7 w s!rawiedliwy" syste"ie !rawny" i nie "o+na
oczekiwa/ od ciebie& +e !o'"iesz& 'ak to 'est- 6czyni"y wszystko& co w
nasze' "ocy& by nauczy/ ci# !rawa w nadziei& +e ty z kolei nauczysz (o
innych i w swoi" czasie tw*' lud !rzybli+y si# do s!rawiedliwo7ci- < 5ird
"usia si# ty" zadowoli/-
W trakcie nauki 5ird od!owiada na !ytania (no"*w o s!os*b& w 'aki
zor(anizowa swych +onierzy- Nie za!o"nia s*w :rranhy o
u"ie'#tno7ciach bo'owych (no"*w- Mo+e udaoby si# "u znaleA/ co7& co
wy"ieniby na ich wiedz#--- lecz nic takie(o nie !rzychodzio "u do
(owy- u 'e(o zaskoczeniu o1erta nadesza z dru(ie' strony& wiele doni
dni !o ty"& 'ak zacz, czyni/ zadowala',ce arika !ost#!y-
Wraz z :rranh, s!otkali si# z (ru!k, (no"*w w 'edne' z sal
cere"onialnych- :rranha wy'a7ni "u& +e !o!roszono (o o tu"aczenie-
Po wy"ianie u!rze'"ych !owita= 'eden z (no"*w wy(osi
!rze"*wienie- W ko=cu :rranha obr*ci si# do 5irda-
< Chcieliby zawrze/ z tob, u"ow# na dostarczenie ci wiedzy "ilitarne' w
za"ian za two', !o"oc w !ewne' bitwie- 6wa+a',& +e !otrzebu'esz te'
wiedzy& bez kt*re' "o+esz nie wy(ra/ swo'e' wo'ny- S, !od wra+enie"
twe' (orliwo7ci w nauce !rawa i !raworz,dne' natury- Wskazu', 'ednak&
+e brak ci wiedzy o strate(ii i sabo orientu'esz si# w taktyce- Mo(, ci to
za!ewni/- Jeste7 zainteresowanyD
>czywi7cie& +e by& ale w 'akie'+e to bitwie !otrzebowali 'e(o !o"ocy&
skoro !otra1ili sa"odzielnie !okona/ czarodzie'*wD .ada to !ytanie
na'bardzie' taktownie& 'ak u"ia i !o!rosi :rranh# o !rzetu"aczenie& lecz
(no"y wystarcza',co dobrze znay 'e(o '#zyk& by "*c niezwocznie
od!owiedzie/- Nie "o(li !rzedstawi/ "u wi#ce' szcze(**w& do!*ki nie
!ozna', le!ie' 'e(o u"ie'#tno7ci& chcieli 'ednak& +eby zwabi :arean w
zasadzk#--- WadcyM"a(owie byli obecnie zbyt czu'ni& by rzuci/ si# w
!o7ci( za sa"y"i (no"a"i-
5ird !rzy!atrywa si# nie!rzenikniony"& szary" obliczo"& a+ nazbyt
7wiado"y swe(o niedo7wiadczenia- Chcia < nie; !otrzebowa < ich
bie(o7ci4 !ozwolono "u raz obserwowa/ /wiczenia oddziau (no"ich
stra+nik*w i zacz, !o+,da/ ich wiedzy- :le ile to b#dzie (o kosztowa/D
.(odnie z ich wasny" !rawe" "usieli !ost,!i/ z ni" s!rawiedliwie---
cho/ 'e(o !o'"owanie s!rawiedliwo7ci byo bardzo odle(e od ich
!o(l,d*w na znaczenie te(o sowa- Czy (dzie7 si# s!otykaliD
Nie !o!#dzali (o- 3u(o siedzia w "ilczeniu < !rzyna'"nie' tak "u si#
wydawao < a kiedy wreszcie skin, (ow, na z(od# i !owoli odczyta
u"ow#& by !od!isa/ ', chwie'ny"& lecz czytelny" charaktere" !is"a&
ukonili si# sztywno i wyszli& !ozostawia',c (o sa" na sa" z :rranh,-
Nast#!ne(o dnia 0e(islator arik !rzedstawi (o Wo'ennikowi etikowi&
kt*ry z kolei !rzekaza (o .bro'"istrzowi Setikowi- Nie !o raz !ierwszy
zastanawia si#& czy (no"y celowo wybieray sobie i"iona tak& by
!rzy!o"inay cykanie chrz,szczy- Nie "*(by 'ednak zada/ takie(o
!ytania- >blicze .bro'"istrza Setika !rzecinaa !ierwsza blizna& 'ak,
u'rza w7r*d (no"*w- S!odziewa si# wi#ksze(o i silnie'sze(o (no"a&
lecz Setik nie odbie(a budow, ciaa od !obraty"c*w- >bszed 5irda&
niczy" dziecko o(l,da',ce za!a7nika na tar(u& z"ierzy (o s!o'rzenie"
od st*! do (*w& !o czy" wy!lu z siebie !ytanie do tu"acza& kt*ry i"
towarzyszy-
< Pyta& czy wszyscy ludzie s, two'e(o wzrostuD
5ird !okr#ci (ow,-
< Nie& s, tacy niscy < !okaza r#k, < i tacy wysocy < o do= wy+si ode
"nie- Jedni s, szczu!le'si& inni (rubsi& niezale+nie od wzrostu-
< Jaki"i bronia"i wadacieD
5ird wy"ieni 'e; te& kt*rych u+ywali obecnie oraz te le+,ce wedu( nie(o
w zasi#(u ich "o+liwo7ci- .bro'"istrz wysucha (o w tradycy'nie
nie!rzeniknione' ciszy& !o czy" kr*tko sko"entowa- $u"acz nie
!rzeo+y od razu 'e(o s*w-
< CoD < !ona(li (o w ko=cu 5ird- 6sta tu"acza dr(n#y-
< Powiedzia; E@"ieszneHF
5ird !oczu& 'ak czerwienie'e "u kark- $o nie byo 7"ieszne < wy(ra
bitw# uzbro'ony 'edynie w taki or#+- .bro'"istrz obserwowa (o
czarny"i& l7ni,cy"i !aciorka"i oczu- 5ird walczy z nazbyt widoczny" <
by te(o !ewny < (niewe"-
< S!rawdziy si# wystarcza',co dobrze < ozna'"i w ko=cu- $y" raze"
!ytanie .bro'"istrza byo na tyle oczywiste& +e od!owiedzia& nie czeka',c
na tu"aczenie- Przykucn, i wyrysowa !alce" na !ododze !lan !otyczki
!od >wczarnia"i Norwalku- .bro'"istrz !rzysiad na !i#tach&
zaabsorbowany wyst#!e"- 0ecz cakowicie nie !rzekonany4 kiedy 5ird
sko=czy& wy(osi (watowny ko"entarz w "owie (no"*w i zani"
'eszcze tu"acz zacz, !rzekad& 5ird do"y7li si#& i+ by on krytyczny-
< M*wi& +e "iae7 szcz#7cie- M*wi& +e !o!enie7 !odstawowe b#dy w
roz"ieszczeniu zwiadowc*w& doborze sy(na*w i wyborze !ola bitwy-
M*wi& +e 'e7li b#dziesz tak czyni wystarcza',co cz#sto& wy(ubisz swych
ludzi i !rze(rasz wo'n#-
5ird od dawna !ode'rzewa& +e 'e(o !ozorny sukces !od >wczarnia"i
Norwalku by bardzie' kwesti, szcz#7cia& ni+ u"ie'#tno7ci& nie !odobaa
"u si# 'ednak taka !os!ieszna ocena ze strony ko(o7& kto nawet ta" nie
by- o(o7& kto !rzywyk do "anewr*w z do7wiadczony"i Ji
zdyscy!linowany"iK (no"a"i& kto nie "usia tu+ !rzed walk, za!obie(a/
!aniczne' ucieczce& kto "ia czas na wybranie od!owiednie(o "ie'sca i
od!owiedzialnych !odko"endnych- Chcia to wszystko !owiedzie/& +eby
(no"y wa7ciwie (o zrozu"iay& lecz w byszcz,cych& cie"nych oczach
.bro'"istrza nie byo 7ladu ws!*czucia- Chcia !owiedzie/& +e i tak
wy(rali& !o"i"o 'e(o b#d*w Jo ile to 'e(o b#dy byy 1aktycznie
!roble"e"K& s!o'rza 'ednak w za"kni#te& !ozbawione wyrazu oblicze
ko(o7& kto i tak nie z"ieniby zdania-
< $o co !owiniene" by zrobi/D < za!yta& nie do ko=ca udanie "asku',c
sarkaz"-
< M*wi& +e dowiesz si#& kiedy zako=czy two'e szkolenie-
Militarny trenin( (no"*w tak si# "ia do szkolenia 'e(o stare(o sier+anta&
'ak (otowanie Mali do 'e(o "atki- By du"ny z u"ie'#tno7ci swych ludzi&
teraz 'ednak& !o raz !ierwszy w +yciu zobaczy absolutn, !recyz'# i
u7wiado"i sobie& 'aki nieudolny by nawet 'e(o dawny sier+ant-
< Nie trzeba wiele& by zai"!onowa/ wie7niako"& kt*rzy nic nie widzieli <
orzek .bro'"istrz- 5ird by !ewny& +e trzy oddziay (no"*w& kt*re
wa7nie zako=czyy !okaz& wywaryby wra+enie na ka+dy"- Maszeroway
do !rzodu i do tyu& w bok& otwieray i zwieray szyki& !rzechodziy
wza'e"nie !rzez siebie& a cay ci,( ko"end zako=czyy w r*wnie
zwarty" szyku& 'ak !rzed roz!ocz#cie" "anewr*w- < Nie osi,(niesz te(o
z ludA"i& kt*rzy r*+ni, si# roz"iara"i- Mo+esz 'ednak zbli+y/ si# do te(o
bardzie'& ni+ obecnie-
W 7rodku 1or"ac'i si#(a',cych "u do ra"ion (no"*w 5ird znowu !oczu
si# 'ak niezdarny i niezbyt roz(arni#ty rekrut- :le uczy si# i to nie tylko
'ak si# !orusza/& lecz r*wnie+ dlacze(o- $a wiz'a !oduszki na sz!ilki&
kt*re' dozna& obie(a',c swych ludzi i ustawia',c ich we wa7ciwy"
kierunku !od Norwalkie"& "iaa swo', nazw# i wa7ciwe ko"endy& dzi#ki
kt*ry" "o+na byo w ka+de' chwili utworzy/ tak, 1or"ac'# z dowolne'
inne'- .awsze zakada& +e do /wicze= !otrzeba wielkie'& niczy" nie
za(racone' !rzestrzeni- 5no"y nauczyy (o dowodzenia oddziae" w
"a(azynie zawalony" za!asa"i i wa7ciwe' oceny dost#!ne' !rzestrzeni&
by wybra/ od!owiednie ko"endy-
>dkry& +e u"ie'#tno7ci waki wr#cz& dzi#ki kt*ry" !owali Coba i $ri(#&
byy zaledwie !ierwszy" !ozio"e" wta'e"niczenia& 'akie(o uczono
na'"odsze (no"y- .bro'"istrz Setik !okonywa (o za ka+dy" raze"&
niezale+nie od s!osobu& w 'aki zaczyna walk#-
< Jeste7 za niski < narzeka 5ird& !osiniaczony i obolay !o serii u!adk*w-
< Nie "o(# ci# za!a/--- !oza ty" wy& skalny lud& 'este7cie silnie'si- <
Setik za!a (o za nad(arstek i !oci,(n,& stawia',c na no(i-
< Nie 'este7"y silnie'si- Wie"y& 'ak wykorzystywa/ nasz, si#- Mo+esz to
!odnie7/D < $o byo beczk, z ",czk,- 5ird wzruszy ra"iona"i i
s!r*bowa- Bya ci#+ka& ale !odnosi 'u+ ci#+sze- Setik o!asa baryk#
ra"iona"i i na!i, si#& lecz nie uni*s 'e'- < WidziszD Jeste7 silnie'szy& co
"o+e okaza/ si# bardzo !o"ocne- Nie wiesz 'ednak& 'ak wykorzysta/
swo', si#- Chcesz skoczy/ na "nie i sa" odwali/ ca, robot#- Pozw*l
"nie to zrobi/-
Zwiczyli z ki'a"i bardzo !odobny"i do u+ywanych !rzez ludzi 5irda-
Setik u!iera si# 'ednak& +e "usz, by/ te' sa"e' du(o7ci& niezale+nie od
wzrostu walcz,cych ni"i wo'ownik*w- 5ird uzna to za kole'ny !rze'aw
za"iowania (no"*w do !orz,dku& lecz Setik za!rzeczy-
< Po !ierwsze; wszystkie "usz, by/ takie sa"e& +eby zachowa/
'ednakowe odle(o7ci w 1or"ac'i bo'owe' i nie nara+a/ si# na otrzy"anie
!rzy!adkowe(o uderzenia- Po dru(ie; wszystkie "usz, by/ takie sa"e na
wy!adek& (dyby kt*ry7 si# za"a lub zosta u!uszczony- W taki"
!rzy!adku wo'ownik b#dzie swobodnie !osu(iwa si# dowolny" inny"
ki'e"- a+da bro= charakteryzu'e si# s!ecy1iczny"i& na'skutecznie'szy"i
ciosa"i- Niekt*re s, !odobne& lecz !odczas bitwy 'eden b,d "o+e
do!rowadzi/ do 7"ierci- Szcz#7cie 'est twoi" wro(ie"& 5irdzie < ni(dy
na ni" nie !ole(a'- 0icz na u"ie'#tno7ci& dryl& si#& wytrzy"ao7/ i
taktyk#; co wiesz i co !otra1isz zrobi/- Je7li to nie wystarczy& szcz#7cie te+
ci nie !o"o+e-
< :le co z naszy"i narz#dzia"iD My7lae"& +e "o+e"y ich u+y/---
u+ywali7"y ich-
Setik warkn, !olecenie i 'eden z (no"*w !obie( do zbro'owni& sk,d
wyoni si# z nar#cze" rolniczych narz#dzi- Setik !odni*s kos#-
< Poka+ "i& 'ak twoi ludzie walczyli ni, !od Norwalkie"-
5ird za"achn, si# kos,& 'ak zawsze radu',c si# 'e' wywa+enie"& !o czy"
z"ieni chwyt& by "*c robi/ szersze za"achy i uni*s ',- Nie nadawaa si#
zbytnio do r,bania i trudnie' ni, byo o!erowa/& ni+ "otyk,& za to
u"o+liwiaa si#(ni#cie nad inny"i i zadanie "ocne(o ciosu w (ow# lub
!lecy- Widzia tylko dwa takie udane uderzenia < oba ukose" w d*&
zako=czone wbicie" ostrza w !lecy +onierza- .ade"onstrowa 'e na
wy!chane' so",& sk*rzane' kukle& ustawione' na 7rodku !o"ieszczenia-
< Pocz,tkowo rozwa+ae" !osu(iwanie si# ni, 'ak zwykle < wy'a7nia- <
Mo+na w ten s!os*b uci,/ no(#- 0ecz !owr*t !o zadany" ciosie 'est zbyt
niebez!ieczny < nie "a "owy o kontrolowany" ruchu w szyku-
< $ak wa7nie "y7lae"- < Setik !odra!a si# !o (owie- < Mieli7"y bro=
bardzie' !rzy!o"ina',c, "otyk#& kt*r, !odobnie zadawao si# ciosy& lecz
bya atwie'sza w u+yciu dzi#ki le!sze"u wywa+eniu- $o du(ie ostrze i
zakrzywiona r,czka s!rawia',& +e bro= 'est bardzo Ale wywa+ona- Nawet
ty& !rzy cae' swo'e' sile& nie "o+esz wykona/ ci#cia w bok na !ozio"ie
(owy-
< Nawet& (dyby" "*(& za(ra+aby" osobie !o "o'e' lewe' stronie i za
"n,- Widziae"& 'ak !odczas +niw 'eden z (os!odarzy z(in, w ten s!os*b
< czubek kosy !rzebi "u brzuch-
< 3obra obrona indywidualna < "rucza Setik- < Jeden czowiek
!rzeciwko kilku zbro'ny" < to "o(oby si# !owie7/- $rzeba by naostrzy/
r*wnie+ zewn#trzn, kraw#dA no+a- Nie"nie'& nie 'est to dobry or#+ do
walki w szyku- .akada"& +e u+ywacie sz!adli 'ak !ikD
< $ak& tyle +e "a', ostr, kraw#dA-
< M""- My nazywa"y to szeroki"i !ika"i- Walczy"y ni"i tak+e
stosu',c szybkie !chni#cia w d*& ale w ten s!os*b nie "o+na ode!rze/
nie!rzy'aciela- $e wszystkie drobne narz#dzia& o kt*rych ws!o"inae7 <
sier!y i tak dale' < s, "o+e dobre !odczas b*'ki lub dla obrony !rzed
wro(ie"& kt*ry zaskoczy ci# !odczas !rac !olowych& lecz nie dla two'e'
ar"ii- < Setik !rze'rza ca, list#& wy'a7nia',c i de"onstru',c& dlacze(o
ka+de z narz#dzi nie byo warte u+ywania 'ako broni& Echyba +e nie "a
nicze(o inne(o- :le nie b#d# "arnowa czasu na /wiczenia z ni"i- Je+eli
walczysz !rzeszkolony"i oddziaa"i !rzeciwko !rawdziwy" +onierzo"&
!otrzebu'esz broni do walki w szyku- My stosu'e"y !iki dla uzyskania
wi#ksze(o zasi#(u& hauki do walki w zwarciu oraz ucznik*w--- czy twoi
ludzie w o(*le !otra1i, strzela/DF
.a!ytawszy& 5ird dowiedzia si#& +e hauk to kr*tka !aka& kt*re' "o+na
byo u+ywa/ do /wicze= i rozbi'ania (*w < !rzy!o"inaa "u !aki i
"aczu(i stra+nik*w- 5no"y w szyku trzy"ay hauki zatkni#te za !as na
!lecach i w razie !otrzeby (otowe do byskawiczne(o wyci,(ni#cia- 5ird
o!anowa !rawidowe !osu(iwanie si# ka+d, broni, drzewcow, (no"*w-
Setik zaleca& +eby sku!i si# na 'edny" ty!ie& na'atwie'szy" w
wytwarzaniu& kt*ry" "iaaby !osu(iwa/ si# 'e(o ar"ia-
< Wystarczy !rosty sz!ikulec na ko=cu !iki < twierdzi- < a+dy kowal
b#dzie u"ia (o zrobi/ z dowolne(o kawaka "etalu < na !rzykad ostrzy
kos- Prawdziwy (rot 'est le!szy& a wy "o(liby7cie u+ywa/ szerokich
(rot*w& lecz wykucie ich wy"a(aoby wi#ce' "etalu i u"ie'#tno7ci
kowalskich- Sa"o zaostrzenie drzewiec te+ 'est le!sze& ni+ nic& lecz
drewno racze' nie !rzebi'e "etalowe' zbroi--- o ile co7 takie(o wa7nie
nosz,-
Setik doskonale wiedzia& 'ak uzbro'ona w !iki !iechota !owinna
"anewrowa/ !rzeciwko kawalerii- 3o"ysy 5irda& o!arte na obserwac'i
/wicze= 'e(o ludzi na kodach& byy te"u dosy/ bliskie& lecz zdanie"
Setika kosztowayby (o zbyt wielu !odko"endnych- Na'wi#kszy"
za(ro+enie" byli ucznicy4 (no"y radziy sobie z !roble"e"& !osiada',c
wasnych& znacznie le!szych strzelc*w- 5ird nie by !ewny& czy 'e(o
ludzie zdoaliby tak szybko o!anowa/ strzelanie z uk*w- Je(o wasne
u"ie'#tno7ci w ty" zakresie byy co na'wy+e' 7rednie- : sztuk#
wytwarzania dobrych uk*w i strza wystarcza',co "ocnych& by u+ywa/
ich !odczas wo'ny 'e(o lud !rzekaza !ano" z :are- 5os!odarzo" nie
wolno byo !osiada/ ani wytwarza/ uk*w4 te& kt*ry"i !osu(iwali si#
obecnie& dobre byy do !olowania na drobn, zwierzyn# i !tactwo& lecz do
nicze(o wi#ce'- Setik !okr#ci (ow, i 'eszcze raz wy'a7ni& 'akie straty
"o+e zada/ !ozostawiony w s!oko'u oddzia ucznik*w- Wniosek by
'asny; "usicie 'ako7 o!anowa/ t# u"ie'#tno7/& albo z(iniecie- 5ird zacz,
zastanawia/ si#& kto s!o7r*d 'e(o ludzi zna 'akie(o7 ukrywa',ce(o si#
"istrza ucznictwa < ko(o7 z dalekie' !*nocy& kto "*(by "ie/ !rzy'aci*
lub rodzin# w7r*d konnych no"ad*w& kt*rych uk*w obawiali si# nawet
)inaareanie-
Mi'ay dni4 5ird straci rachub# czasu- 5no"y nie 7wi#toway @r*dzi"ia i
od"*wiy !rzerwania nauki z te(o !owodu- Mia nadzie'#& +e bo(owie
wybacz, "u ten 'eden raz < "o+e nie zauwa+,& 'ako i+ !rzebywa (#boko
!od zie"i,& w7r*d (no"*w- Mao !rawdo!odobne& zwa+ywszy na wiar#
ka!risti& i+ Na'wy+szy Pan& Wielki S#dzia& wiedzia o wszystki"& co dziao
si# na i !od zie"i,-
Czu si# wy!chany now, wiedz,& in1or"ac'a"i& kt*re "iay doskonay
sens !odczas za'#/& lecz !*Anie' roz!aday si# "u w (owie na
!odobie=stwo d"uchawc*w roznoszonych !rzez wiatr- Wo'ennik by
!rzera+ony odkrycie"& +e 5ird nie "ia !o'#cia& ilu byo !an*w& ani ilo"a
+onierza"i dys!onowali- ?e 5ird nie !otra1i narysowa/ dokadne' "a!y
)inaarenis i s,siadu',cych zie"- ?e nie wiedzia& kto by kr*le"& w 'aki
s!os*b !owi,zany by z r*+ny"i arystokrata"i& ani 'ak zarz,dzano
zie"ia"i- Wtaczali w nie(o t# wiedz# dzie= !o dniu4 ka+d, "inut#
czuwania wy!eniay nowe in1or"ac'e- Nie "ia !o'#cia& +e na 7wiecie
istnie'e tyle wiedzy i +aowa& +e to odkry- Po"i"o or(anizatorskich
talent*w (no"*w !rzya!ywa si# na ty"& +e !rzy!o"ina sobie nazw#
"iasta& kiedy chcia& ilo7ci ziarna !otrzebne(o do wykar"ienia setki
!iechur*w !odczas dw*ch doni dni "arszu& albo !rzychodzio "u do
(owy& 'ak w !rawidowy s!os*b roz"ie7ci/ zwiadowc*w obserwu',cych
trakt ku!iecki& (dy !otrzebowa ko"endy rozdziela',ce' "aszeru',c,
kolu"n# na dwie& z kt*rych 'edna !owinna skr#ci/ w !rawo- >blewa (o
zi"ny !ot na "y7l& +e w 7rodku bitwy za"iast !a"i#ta/ od!owiednie
rozkazy& !rzy!o"ni sobie wy',tki od od!owiedzialno7ci za dostaw#
ze!sutych towar*w-
Walki te' nie uatwia "u brak in1or"ac'i& 'ak du(o !otrwa& zani"
o!anu'e wiedz#& kt*re' < teraz to !rzyznawa < bardzo !otrzebowa- Nie
wystarczy lat& a on zacz, niecae !* roku te"u z za"iare" roz!ocz#cia
wo'ny w !rzyszy" roku- Martwiby si# ty"& (dyby "ia na to czas-
.a"iast te(o troska ws,czaa si# w 'e(o "y7li na !odobie=stwo
w!uszczone' do wody kro!li 1arbki& zabarwia',c ka+d, chwil# obaw,&
kt*re' nie !otra1i nazwa/- Chcia !oroz"awia/ o ty" z :rranh,& lecz
ka!ana cz#sto nie byo& (dy 5ird wraca !o za'#ciach do !rzyznane' "u
kwatery i rzuca si# na *+ko-
Wreszcie& on i :rranha zostali bez ostrze+enia J!rzyna'"nie' on nic
takie(o nie zauwa+yK wezwani do na'wi#ksze' z cere"onialnych sal&
(dzie z(ro"adzi si# tu" (no"*w- 5ird zwr*ci uwa(# na !anu',c, cisz#
< brakowao sze!t*w i (waru ludzkie(o zbie(owiska- 0e(islator arik
J'eden z czterech czy !i#ciu (no"*w& kt*rych nauczy si# w ko=cu
roz!oznawa/K !o!rowadzi 5irda do !rzednie' cz#7ci ko"naty i wy(osi
du(, !rze"ow# w '#zyku (no"*w- Nast#!nie obr*ci si# do 5irda-
< Czas odesa/ ci# z !owrote" do obozu& zani" twoi ludzie uzna',& +e ci#
zabili7"y- Pa"i#tasz zawarte z na"i u"owy- 3ostarczyli7"y ci wszystko&
co obiecali7"y- Masz zobowi,zania wobec nas-
Przyna'"nie' zna wa7ciw, od!owiedA-
< Potwierdza" otrzy"anie wasze' wiedzy i szkolenia oraz uzna'# "o'e
zobowi,zania i !rzysi#(a" wywi,za/ si# z nich do ko=ca "e(o +ycia-
< Przy 7wiadkach- < Wywoao to !oruszenie w7r*d z(ro"adzonych i
ch*ralne !otwierdzenie- < Przy 7wiadkach-
Ch*d !rzeszed "u !o krzy+u- .a"ierza w !eni dotrzy"a/ swych
obietnic& ale to E!rzy 7wiadkachF oznaczao niezliczone !iki (no"*w w
'e(o !lecach& (dyby zawi*d-
9ozdzia LY
.dawa sobie s!raw#& +e brakowao "u so=ca < nawet sabe(o& zi"ne(o
so=ca zi"y < lecz do 'akie(o sto!nia& dowiedzia si# do!iero w*wczas&
kiedy wyszed w to za!a"i#tane !i#kno& a 'e(o wzrok s!ocz, na
nie"o+liwie odle(y" horyzoncie- .a!ieky (o oczy- Bolao& cho/ nie
!otra1i okre7li/ dlacze(o& takie du(ie o(raniczanie wzroku 7ciana"i-
Bolay dAwi#ki& odbi'a',ce si# od tych 7cian w kr*lestwie cichy"& 'ak
sa"e (no"y- Bola brak wiatru& nios,ce(o niesko=czenie r*+ne wonie i w
r*+ny" sto!niu na!iera',cy" na sk*r#- Wy!rowadzili (o rano& !rosto w
wiosenn, "+awk#& nadal nios,c, (roAb# !*Anych 7nie(*w- Mi#dzy
kurtyna"i deszczu tu i *wdzie widzia du(ie& br,zowawe zbocza& cie"ne
aty las*w& a(odn, lawend# i stu"iony bur(und !,k*w& !rzyda',cych
barw !anu',ce' dotychczas szaro7ci- 6sysza cichy sze!t deszczu na
"okre' trawie& odle(y bekot s!ywa',ce' !o stoku wody i !rze!astn,
cisz# !o"i#dzy dAwi#ka"i& nie budz,cy"i na'"nie'sze(o echa- Ch*d i
wil(o/ ukoiy wn#trze nosa& !ieszcz,c (o za!ache" "okre' zie"i i
!rze(ania',c suche 7wierzbienie& !ozostae "u !o roku s!#dzony" !od
zie"i, ze skalny" !ye" i (no"a"i- Wo= ludzkie(o ciaa& kt*re' by tak
7wiado"y& (dy+ r*+nia si# od za!achu innych& roz!yn#a si# w uczuciu
7wie+o7ci-
< S!otka"y si# na Wz(*rzu Czarne' o7ci < ozna'"i .bro'"istrz Setik&
kt*ry wyszed z 5irde" na zewn,trz- :rranha zosta w 7rodku& lecz
za!ewni 5irda& +e do,czy do nie(o !*Anie'- 5ird zastanawia si#& czy
ka!an wiedzia o Wz(*rzu Czarne' o7ci- 5no"y ws!o"inay o ty"
tylko wtedy& (dy nie byo (o w !obli+u-
< $ak < !otwierdzi 5ird& u!i'a',c si# !owietrze" i zastanawia',c& cze"u
!oszar!any i !o1adowany !e'za+ br,z*w i szaro7ci wydawa si# o wiele
!i#knie'szy od !ieczoowicie rzeAbionych ko"nat (no"*w-
< Masz "a!yD
< $ak- < 9oze'rza si# i "a!y& kt*rych u+ywania (o nauczono& 'akby
nao+yy si# na okolic#- P*'dzie ta"t#dy i zna'dzie niewielki stru"yczek&
kt*ry !owiedzie (o na !*noc i zach*d& !o czy" !orzuci (o u !odn*+a
wzniesienia o stro"ych stokach& za kt*ry" zna'dzie inny stru"ie= i las&
uznawany !rzez nie(o za nie"al 'e(o las---
< 8--- < Setik !odni*s na nie(o wzrok z "in,& kt*re' 5ird nie by w stanie
odczyta/- < $o byo dla "nie bardzo satys1akc'onu',ce- Jak na czowieka&
'este7--- w !ewnych kwestiach cakie" !odobny do ka!risti-
5ird obr*ci si#& zaskoczony- Je+eli to w o(*le "o+liwe& .bro'"istrz by
'eszcze bardzie' za"kni#ty& ni+ !ozostali 'e(o nauczyciele- 5ird zakada&
+e ucieszy (o !ozbycie si# niezdarne(o& ludzkie(o woa- Setik lekko
z"arszczy brwi& a 'e(o blizny rozci,(n#y si#-
< . natury 'este7 !ocho!ny& 'ak wszyscy !*Ano urodzeni; !r#dki do
7"iechu& do (niewu& do 'edzenia--- lecz z"usie7 si# do !rzewidywania i
!ow7ci,(ania !o7!iechu- Masz dar !orz,dku i dyscy!liny& co "y uwa+a"y
za oznak# od!owiedzialno7ci-
< Jeste7 dobry" nauczyciele" < odrzek 5ird-
5no" !okiwa (ow,-
< Jeste"& to !rawda- 0ecz nawet na'le!szy nauczyciel nie z"ieni natury
+ywe' istoty; nie "*(by" s!rawi/& by ka"ie= zakwit i wyda owoce 'ak
drzewo- Nie naucz# drzewa lata/- Nawet w7r*d nas& kt*rzy 'este7"y tak
!odobni do siebie& cz#7/ "a "nie'szy talent do wo'ny& ni+ !ozostali- $y (o
"asz& co wi#ce'& dys!onu'esz czy"7 bardzo rzadki" u nas < czy"7& cze(o
wy"a(a wo'na& a nie nasze +ycie < wol, wy'7cia !oza to& co 'est
wy"a(ane i zanurzenia si# w krainie daru-
5ird by 'ednocze7nie zdziwiony i za1ascynowany- Wszystko& co sysza
od 0e(islatora arika& su(erowao nieu1no7/ (no"*w wobec dar*w ido
dzisia' nie !ode'rzewa& +e (no"yM+onierze uwa+ali inacze'- Setik
u7"iechn, si# na(le& co byo z"ian, tak zaskaku',c,& 'akby sa"a skaa
rozdziawia EustaF w "aniakalny" u7"iechu-
< Wo'na wy"a(a cze(o7 wi#ce'& niAli s!rawiedliwe' wy"iany- My&
+onierze& wie"y co7& cze(o !rawnicy nie rozu"ie',- Nawet w7r*d nas s,
tacy& kt*rzy da',--- a !odczas wo'ny to dawanie wy(rywa bitwy- $y to
"asz& a z te(o& co "*wisz& to ty!owo ludzka cecha- < 6rwa
nieoczekiwanie& a na 'e(o oblicze !owr*cia zwycza'owa surowo7/- < 8dA
z os,de" Na'wy+sze(o Pana < doda- 5ird obe'rza si# na nie"al
niewidoczne we'7cie do 'aski= (no"*w- Stao ta" kilku z nich& bacznie
sucha',c i !rzy(l,da',c si# i"-
< Nie !rzy'"iesz !odzi#kowa= < !owiedzia do Setika < lecz "*' lud
uwa+a !owstrzy"ywanie si# od nich za nie(rzeczne- Podzi#ku'# wi#c
bo(o" za zesanie "i tak dobre(o nauczyciela sztuki wo'enne' i !o!rosz#
ich o ask#& by !owstrzy"ali "*' u"ys !rzed zo+enie" w cao7/ te(o& co
tak !ieczoowicie rozo+ye7 na kawaki-
5dyby wierzy& +e (no"y "iay !oczucie hu"oru& uznaby& +e do'rza w
czarnych oczach Setika 1i(larne iskierki-
< Ws!*lnie szkoleni +onierze s, 'ak bracia z 'edne(o o'ca < wy"rucza- <
8dA 'u+& zani" kto7 zacznie zadawa/ niewy(odne !ytania-
5ird skin, (ow,& nie "o(,c wykrztusi/ sowa !rzez (ul# w (ardle& !o
czy" ruszy w d* stoku- >stro+nie !rzekroczy (ranic# i nie obe'rza si#&
do!*ki nie straci z oczu te' 'ednoznaczne' linii-
5no"y !okazay "u niewielki& kunsztownie wyrzeAbiony "odel krainy&
zwany !rzez nich (nishina& uksztatowane' od zachodnich r*wnin !o
"orze !rzez olbrzy"i, rzek#& kt*re' 5ird nie widzia na oczy- Cae +ycie
s!#dzi w7r*d niskich wz(*rz i stru"ieni& kt*rych kr#to7/ nie "iaa dla
nie(o sensu- My7la& +e 7wiat 'est !okryty (uza"i 'ak lebioda w rondlu&
do!*ki nie zobaczy krainy (no"*w z wyania',cy"i si# zza wz(*rz
olbrzy"i"i (*ra"i-
Model nadawa sens !ozornie chaotycznie rozrzucony" !a(*rko"- Nie
zrozu"ia wy'a7nie= (no"*w& lecz wielkie& koncentryczne uki ska byy
wystarcza',co oczywiste4 rzeka rozdzielaa 'e& niczy" rozci#cie racic#
krowy- Szere(i wz(*rz& od"iennie u1or"owanych !rzez tworz,ce 'e skay
r*+nych rodza'*w Jtyle !o',4 ka+dy wiedzia& +e czerwona skaa da'e
zaokr,(lone zbocza& a biaa tworzy stoki !rzy!o"ina',ce sto!nieK
odchodziy od rzeki ostry"i uka"i& by dale' biec nie"al r*wnole(le do
(*r na !oudniu- Mi#dzy wz(*rza"i !yn#y stru"ienie i rzeki& b#d,ce
do!ywa"i Ionnor(atu- 8ch doliny tworzyy naturalne szlaki-
Prze"ieszczanie du+ych si na !*noc lub !oudnie byo na'!rostsze blisko
Ionnor(atu4 "arsz ar"ii na wsch*d lub zach*d by na'atwie'szy z dala od
!ot#+ne' rzeki-
.nalazszy si# !onownie !od (oy" niebe"& "*( roz!ozna/ we
wz(*rzach to& czy" byy; kra=ca"i wielkie(o uku- 8d,c na !*noc& "inie
biae skay& !ote" +*te i br,zowe- Nast#!nie skr#ci na zach*d& by
!owr*ci/ do +*tych i biaych- $ak sa"o czowiek "*(by !rzesun,/
!alce" od kraw#dzi krowie' racicy do 'e' rozci#cia& a !ote" dale' < by
!onownie natkn,/ si# na 'e' bok- Co wa+nie'sze& dzi#ki zna'o"o7ci cae'
okolicy i dostarczony" !rzez (no"y "a!o" wiedzia& (dzie si# zna'dowa
< on i 'e(o ar"ia < oraz 'ak "ia dotrze/ ta"& dok,d chcia- :
!rzyna'"nie' tak, "ia nadzie'#-
B B B
.ie"ie ludzi byy nie "nie' niebez!ieczne od ksi#stw (no"*w& cho/
za(ro+enia nie byy r*wnie osobliwe- 5adilon "*( nie nie!okoi/ swych
(no"ich s,siad*w z obawy !rzed odwete"& nie za"ierza 'ednak
!ozwoli/& by cho!skie !owstanie !ozbawio (o !ozyc'i- 0edwo wkroczy
do 'e(o do"iniu"& zobaczy !ierwsze !atrole& zo+one z do7wiadczonych
+onierzy& kt*rych czu'no7/ wskazywaa na szacunek wobec nowe(o
!rzeciwnika- Cokolwiek wydarzyo si#& kiedy 5ird !rzebywa !od zie"i,&
!oo+yo kres sa"ozadowoleniu !anu',ce"u w oddalonych !lac*wkach-
P* dnia s!#dzi& le+,c niewy(odnie w ocieka',cych wod, krzakach&
!odczas (dy !atrole kr#ciy si# !o szlaku& kt*ry" za"ierza !odr*+owa/-
Po za!adni#ciu cie"no7ci wy!l,ta si# z chaszczy& "a"rocz,c
!rzekle=stwa i ostro+nie okr,+y wz(*rze& by !*'7/ wzdu+ szu"i,ce(o
!otoku- Czyniony !rzez wod# haas za(uszy 'e(o kroki-
Po"i"o swe' czu'no7ci o"al nie zosta schwytany- 5dyby wartownik nie
zakaszla i s!lun, do wody& 5ird ni(dy nie do"y7liby si#& +e czarny cie=
(azu by w rzeczywisto7ci czowiekie"- .atrzy"a si# w "ie'scu&
zastanawia',c si#& czy zosta dostrze+ony- ole'ny kaszel i wy"a"rotane
!rzekle=stwo- 5ird ostro+nie odszed od brze(u stru"ienia& uwa+nie
wy"acu',c sto!a"i (runt !rzed sob,- Nie "*( tuta' zosta/& ani zawr*ci/&
nie wiedz,c& (dzie zna'dowaa si# reszta +onierzy- Przedar si# !rzez
zwaowisko (az*w !o te' stronie !otoku i ws!i, na szcze(*lnie okaza,
ska#- . wysoka u'rza "i(otanie o(niska w dole stru"ienia-
Wartownikowi !rawdo!odobnie nakazano ws!i#cie si# na (az za'"owany
obecnie !rzez 5irda& lecz nocny wiatr by tuta' szcze(*lnie zi"ny i
!rze'"u',cy4 "#+czyzna zsun, si# na d* dla osony !rzed chode"- 5ird
roz!aszczy si# na twardy"& zi"ny" ka"ieniu i za"y7li-
Ma',c w !a"i#ci szkolenie (no"*w& 'ako osoba od!owiedzialna za
bez!iecze=stwo te(o obozu roz"ie7ciby warty w (*rze i dole stru"ienia
oraz roz!roszy 'e !o lesie- $ylko (dzieD Nie(no"ie do7wiadczenie
!od!owiadao "u& +e ludzie dbali o wasn, wy(od#& zu!enie 'ak ten
stra+nik& kt*re(o zde"askowa wasny kaszel- Niewa+ne& 'ak ",drze
roz"ie7ci ich dow*dca& ka+dy z nich wybierze "ie'sce& za!ewnia',ce
"aksi"u" osobiste(o bez!iecze=stwa i wy(ody z wystarcza',c, <
zdanie" te'+e osoby < "o+liwo7ci, wywi,zania si# z nao+one(o na=
obowi,zku- 5dyby zdoa to ustali/& "*(by bez!iecznie obe'7/ ob*z-
5dyby !o!eni b,d& "iaby ich wszystkich na karku-
Na'!rostszy" wy'7cie" byo wyco1a/ si# !o wasnych 7ladach w (*r#
stru"ienia i szeroki" ukie" obe'7/ ob*z- 6daoby si#& o ile nie w!adby
na inny !atrol- Nie widzia !owodu& dla kt*re(o 5adilon "iaby wysya/
dodatkowych zwiadowc*w na !oudnie& ale kto !o',by intenc'e !anaD
M*(by te+ odbi/ od stru"ienia i ruszy/ na !rzea' !rzez zaro7la& w
nadziei o"ini#cia innych wartownik*w bez zbytnie(o nakadania dro(i-
Powinno si# uda/& o ile czu'ka nad stru"ienie" u"ieszczona zostaa w te'
sa"e' odle(o7ci od obozu& co !ozostali- Wci,+ bi si# z "y7la"i& (dy
usysza w oddali t#tent ko!yt& a w obozie alar"u',ce okrzyki i sy(na
tr,bki- Wartownik !od ni" sa!n, i !obie( do obozu& !otyka',c si# o
ka"ienie i krzycz,c& co si w !ucach-
5ird zosta ta"& (dzie by& !r*bu',c zrozu"ie/& co si# dziao- Mi#dzy
drzewa"i !o'awiy si# 7wiata !e(a',cych !ochodni- 5o7ne okrzyki&
wywrzaskiwane ko"endy i od!owiedzi wartownik*w z oddali- Poczu
cie= zadowolenia& +e wracali z od(adni#te' !rzez nie(o odle(o7ci-
?aowa& +e nie !odszed bli+e' i zacz, schodzi/& (dy usysza nie"o+liwy
do !o"ylenia szcz#k stali- $owarzyszyo "u 'eszcze wi#ce' krzyk*w&
tu!otu ko!yt i od(os*w walki- Sy(na tr,bki urwa si# w !oowie- Iaas
!rzybli+a si# do nie(o < (ru!ka ludzi !rzedzieraa si# !rzez krzaki&
!otyka',c o !rzeszkody- Podeszli tak blisko& +e sysza ich sa!anie& brz#k
s!rz,czek i kolczu(& trzeszczenie sk*ry- .a ni"i nadci,(ali inni4 kto7
krzykn,;
< $a" id,H
$u+ !od ni" zaz(rzyta +wir !od buta"i- >d o7wietlone' blaskie" (wiazd
wody odcinay si# dwie < trzy sylwetki- Jeden z obcych by ranny4 '#cza
cicho !rzy ka+dy" chry!liwy" oddechu- 5ird le+a bez ruchu& "a',c
nadzie'#& +e nikt nie zauwa+y du+e(o cienia& !rzyl(ni#te(o !asko do
czubka (azu-
< Nie !ozw*lcie i" uciecH < usysza z dou stru"ienia- < 8dAcie za 7lade"
krwi- < Jeden z "#+czyzn !oni+e' zakl, soczy7cie-
< Musi"y rusza/ < rzuci- < .na'd, nas i---
< Per nie !*'dzie dale' < od!ar dru(i- < Musi"y walczy/-
< Nie "o+e"y- < Chwila ciszy& a !ote"; < Musi"y (o zostawi/- 8 tak
ci,(nie si# za ni" krwawy tro!- .na'd, (o "artwe(o i uzna',& +e by sa"-
< NieH B#d, wiedzieli& +e sa"odzielnie nie zaszedby tak daleko- Poza
ty"& to ",+ "o'e' siostry4 nie !orzuc# (o-
< 9adA sobie sa"- < Jeden z cieni wskoczy z !luskie" do stru"ienia i
zacz, brodzi/- Pozostay rzuci za ni" ciche !rzekle=stwo i !rzywar
!leca"i do (azu& na kt*ry" le+a 5ird-
Po'awili si# 7ci(a',cy& o7wietleni !ochodnia"i& kt*ry"i dziko
wy"achiwali w7r*d drzew- 5ird u'rza brutalne& brodate oblicza "#+czyzn
nie nosz,cych uni1or"*w& ani nawet nor"alnych ubra=& tylko sk*ry
dzikich zwierz,t& z (rubsza wy(arbowane i byle 'ak !ozszywane-
6zbro'eni byli w zakrwawione "iecze i !iki- 5ird nie odwa+y si#
wychyli/ ze swe' kry'*wki& by !rzy'rze/ si# "#+czyzno" u !odn*+a
(azu& !ode'rzewa 'ednak& +e nosili barwy 5adilona- : ci drudzy to ktoD
By !ewny& +e nikt ze szkolonych !rzez nie(o wo7cian4 w taki" razie ktoD
Cho!i 5adilonaD
Co1n, si# ostro+nie za kraw#dA (azu- Mia nadzie'#& +e ich uwa(a
sku!iona bya na ludziach !oni+e'- Przebie( wydarze= by wystarcza',co
'asny dzi#ki od(oso"; niski& wyczeku',cy warkot na!astnik*w& wyzwanie
ze strony ostatnie(o zdolne(o do walki czowieka i krwawa 'atka- Nie
trwao to du(o-
< By 'eszcze 'eden < rzuci kto7 z ataku',cych- < Patrzcie; wskoczy do
wody-
< Nie szkodzi- .na'dzie"y (o za dnia& albo !ozwoli"y zanie7/ nowin#
swe"u !anu < nie ucieszy si# z nie'- Nie zaszkodzi na" 'eden ocalay z
ka+de(o !atrolu- < Co rzekszy& !odni*s (os& by !rzekrzycze/ szu"
stru"ienia- < Ie'& tch*rzuH Pachoku hrabie(oH >!owiedz swo'e"u !anu&
co si# stao i !rzeka+& +e to by 5ird i 'e(o wo7cianieH
5ird !oczu& 'ak krew na!ywa "u do twarzy4 nie"al skoczy na nie(o& by
te"u za!rzeczy/- Jak 7"ia u+ywa/ 'e(o i"ieniaH W uszach sysza tylko
ryk w7cieko7ci4 do!iero !o chwili dotar do nie(o 7"iech !ozostaych-
< 3iss& co ty wyrabiaszD Na!rawd# "y7lisz& +e hrabia uwierzy& +e ta nocna
robota to 5irdD
< : co "nie to obchodziD Je7li b#dzie "y7la& +e to wie7niacy& niech i"
dokucza4 zb*'co" !o7wi#ci wtedy "nie' czasu- Chyba le!ie' dla nas& +eby
za ka+dy na!ad i zasadzk# obwinia cho!*wD : 'e7li nie uwierzy < 'e+eli
uzna to za sztuczk# bandyt*w < to zacznie zastanawia/ si#& dlacze(o
rozb*'nicy zrzuca', win# na wie7niak*w- Mo+e zostanie"y so'usznika"i-
: cho!i--- skoro !odsya', ziarno wo7ciano" 5irda& cze"u nie "ieliby i
na" < 'e7li tylko !rzekona"y ich& +e 'este7"y !o te' sa"e' stronie-
5ird wbi !alce w ska#& by !owstrzy"a/ si# !rzed skoczenie" na
zb*'*w--- co byoby r*wnoznaczne z wbicie" sobie no+a w (ardo-
Bandyci zarechotali- Sysza& 'ak rozbierali ciaa +onierzy hrabie(o& by
!orzuci/ 'e na(ie i !ozbawione osony w "roku nocy i wr*ci/ do obozu&
+eby raczy/ si# ale sier+anta stra+y- ilka (odzin !rzed 7wite" 5ird
usysza ich od'azd- >dczeka& a+ za!ada cisza i do!iero w*wczas
ze7liz(n, si# z wierzchoka& zesztywniay i !rzy(n#biony& by na wasne
oczy zobaczy/ dzieo zoczy=c*w-
Martwi +onierze wy(l,dali 'ak wszyscy "artwi4 !rzez !* roku& kt*re
s!#dzi z (no"a"i nie za!o"nia widoku& ani za!achu tru!*w- Przykucn,
!rzy nich i za"kn, i" oczy ka"yka"i- Byli wro(a"i& lecz nie 'e(o4 nie
on ich zabi i czu& +e by i" winny !rzyna'"nie' tak !odstawow,
u!rze'"o7/- .esztywnieli 'u+ i nie "*( wy!rostowa/ i" ko=czyn- 0ecz
nad stru"ienie" znalaz zielon, "i#t# i na ka+dych zwokach !oo+y !o
(a,zce- Nast#!nie narwa cae nar#cze ziela i !o"aszerowa do
o!ustoszae(o obozu- Poo+y "i#t# na ka+dy" tru!ie +onierza i zb*'cy&
nie!ewny& cze"u to robi& z wy',tkie" te(o& +e wydao si# "u to wa7ciwe-
$o nie bya 'e(o walka4 nie lubi obu stron z tak, sa", "oc,-
Bandyci !ozbawili +onierzy broni& !ancerzy& ubra= i !ieni#dzy Jtak
!rzyna'"nie' uzna 5ird& zna'du',c wde!tane w zie"i# "iedziakiK&
zostawili 'ednak !rowiant& kt*re(o sa"i nie z'edli- 5ird nie widzia
!owod*w& dla kt*rych nie "iaby (o zabra/- .atkn, za koszul# !askie
bochenki i !o*wk# sera- Na linii wart odkry !o!rzecinane !owrozy& (dzie
rozb*'nicy skradli konie4 id,c wzdu+ stru"ienia natkn, si# na 'eszcze
'edne(o "artwe(o +onierza < wartownika z dou stru"ienia-
Maszerowa "o+liwie 'ak na'czu'nie'& 7wiado"y& +e "ia obecnie dw*ch
wro(*w; kiedy 5adilon dowie si#& co !rzytra1io si# 'e(o !atrolowi&
wz(*rza zaro', si# od +onierzy& a z dru(ie' strony bandyci nie okazaliby
si# !ewnie zbyt szcz#7liwi& natyka',c si# na !rawdziwe(o 5irda- Przez !*
dnia oddali si# s!oro od "ie'sca !otyczki ze zb*'ca"i& nie czu si# 'ednak
bez!iecznie'szy- Ma!y (no"*w twierdziy& +e "usia !rzeci,/ do"iniu"
5adilona z !oudnia na !*noc& a nast#!nie rozle(e !astwiska owiec
dzielone !rzez kilku !an*w i wioski& by dotrze/ do znanych sobie z
widzenia teren*w- Na'bli+sze !odw*rze < wedu( 'e(o wiedzy z 'esieni&
!rzy!o"nia sobie < tworzya (ru!a !asterzy& zw,cych swo', osad#
)ar"eet-
8d,c "o+liwie !o linii !roste'& !rzeci, trakt handlowy ,cz,cy "iasteczka
5adilona z ty"i w $saia na wschodzie i z 8erin < na'bardzie' wysuni#ty"
na !oudniowy zach*d "iaste" )inaarenis- 5no"y !odkre7lay& +e b#dzie
"usia kontrolowa/ ten szlak& by zabez!ieczy/ wszystkie !oudniowe
kwadranty re(ionu- Podobnie do 3ro(i 9zeczne'& bie(n,ce' wzdu+
!oudniowe(o brze(u Ionnor(aru na !*nocy& !oudniowy trakt handlowy
!ozwala !ano" na atwe !rzerzucanie +onierzy i za!as*w z 'edne(o
u1orty1ikowane(o "iasteczka do dru(ie(o- 5ird uwa+a& +e w#dr*wka na
!rzea' te+ nie bya trudna& lecz (no"y u!ieray si#& +e +adna
zor(anizowana ar"ia nie "o(a !rze"ieszcza/ si# tak s!rawnie& 'ak
!o'edynczy czowiek& czy niewielka (ru!ka-
5ird dotar do szlaku tylko raz ociera',c si# o !atrol Jukry si# w (#stwinie
cedr*w& a konni !rze'echali !oni+e'& roz!rawia',c o 7"ierci swych
!rzy'aci* w zasadzce& kt*re' by 7wiadkie"- . nies"akie" usysza& +e
ich zdanie" byo to dzieo wie7niak*w s!rzy"ierzonych z bandyta"iK-
$eraz za7 wy(l,da s!oza (#stych& obsy!anych biay" kwiecie" 7liw na
!okryty koleina"i& wyludniony trakt- Jaki7 czas wcze7nie' !rze'echa ni"
'eAdziec4 sysza t#tent i widzia 7wie+e 7lady !odk*w& !rzykrywa',ce
starsze- Wychyli si# nieco& !otr,ca',c kwiaty& z kt*rych z bzyczenie"
wzbi si# r*' !szcz*- Nie "artwiy (o Jciekawe& (dzie "iay ulDK& nadal
'ednak nie wiedzia& czy kto7 nie obserwowa (o z dru(ie' strony dro(i-
?onierze "*wili co7 o za"ykaniu traktu& by cho!i nie "o(li z nie(o
korzysta/& ani (o !rzekracza/- Wy"a(aoby to rozstawienia wzdu+ nie(o
wartownik*w < a z !ewno7ci, nie uczyniono te(o < nie chciaby 'ednak
sko=czy/ ze strza, w szyi& (dyby !ostanowi to s!rawdzi/-
Co7 !rychn#o na szlaku- 5ird znierucho"ia- S!o"i#dzy 7liw wyoni si#
'ele= i zatrzy"a na 7rodku szlaku& nadstawia',c uszu i unosz,c o(on-
.nowu zachra!a- 5ird usysza brzd#k ci#ciwy i w bok zwierz#cia wbia
si# strzaa- Jele= zatoczy si#& da nie!ewny krok na!rz*d i !ad- $rze'
!odobnie ubrani "#+czyAni !rzedarli si# !rzez zaro7la& !rzywi,zali
zwierza do +erdzi i znikn#li z !owrote" w lesie !o dru(ie' stronie dro(i&
nie zaszczyca',c 5irda cho/by 'edny" s!o'rzenie"- 8ch cicha ws!*!raca
!rzekonaa (o& +e dziaali raze" cay czas& nie wiedzia 'ednak& czy byli
le7nika"i& +onierza"i& czy "o+e rozb*'nika"i- :lbo& 'e7li 'u+ o ty"
"owa& kusu',cy"i wie7niaka"i- Sysza& 'ak szli !rzez las-
Wykorzystu',c szans#& +e haas !rzyci,(n, uwa(# !otenc'alne(o
obserwatora& !rzebie( na dru(a stron# traktu i w!ad "i#dzy drzewa& !o
czy" szeroki" ukie" oddali si# od ich 7cie+ki-
?aowa& +e nie odwa+y si# !oroz"awia/ z ni"i- Gucznik by silny i
dokadny4 wedu( (no"*w dokadnie te(o !otrzebowa- Je+eli byli
kusu',cy"i (os!odarza"i& "*(by uczyni/ z nich u+ytecznych
zwolennik*w- 0ecz bardzie' !rawdo!odobne byo& +e oberwaby strza,-
.byt ryzykowne& u!o"nia sa" siebie-
3otar bez!iecznie do )ar"eet& (dzie na!otka !asterzy du+o "nie'
+yczliwych& ni+ !a"i#ta z zesze(o lata-
< Syszae"& +e zawzi,e7 si# na !atrole 5adilona < !rze"*wi 'eden z
nich& nie !atrz,c na 5irda- < Syszae"& +e w!adasz na nich& kiedy 7!i, i
"ordu'esz& a !ote" zabierasz i" ubrania i wszystko---
< Nie < od!ar 5ird- < $o byli rozb*'nicy-
< Sk,d wieszD < Siedzieli nierucho"o& (arbi,c si# 'ak wszyscy !asterze i
o!iera',c za(i#te& du(ie ki'e o ra"iona-
< Bye" ta"& kry',c si# !rzed +onierza"i& kiedy nadeszli bandyci- <
Milczeli& lecz wyczuwa ich niedowierzanie- Musia !rzyzna/& +e brz"iao
to "ao wiary(odnie& a dla takich 'ak oni& "ao !rawdo!odobne byo 'ak
nie"o+liwe- $u "o(o !o"*c tylko o!owiedzenie cae' historii& cze(o
zreszt, oczekiwali- Prze"awia',c cicho i rzeczowo o!isa cae za'7cie& od
dostrze+enia !ierwsze(o wartownika !o !oo+enie "i#ty na zwokach-
< 3obrze& +e to zrobie7 < !owiedzia na'starszy z owczarzy& kiwa',c
(ow,- < Byo to okazanie szacunku Pani- 8 wa7ciwe byo& +e uczynie7
tak wobec obu stron-
< M*wili& +e to bye7 tyD < u!ewni si# inny-
5ird !rzytakn,-
< >wsze"& z za"iare" w!rowadzenia za"ieszania zar*wno w7r*d ludzi
5adilona& 'ak i naszych-
< Po!rzednie' zi"y syszeli7"y r*+ne rzeczy- < Na'starszy owczarz
!oruszy drwa w o(nisku- < Syszeli7"y& +e zszede7 do !odzie"i-
9oz"awiae7 z ty" ta"--- od ro(ate(o kr#(u4 wiesz& ko(o "a" na "y7liD
< 0iarta--- < wysze!ta 5ird-
< .(adza si#- Nic dobre(o- Je(o wyznawcy lubi, krzywdzi/- Nasz !an "a
kilku takich na su+bie- Syszeli7"y& +e zaware7 z ni" !akt- $a" wa7nie
bye7& coD .(adza si#D
< Nie- < 5ird zastanawia si#& sk,d wzi#a si# taka !lotka; od !an*w&
rozb*'nik*w& czy zwycza'nie z czy'e'7 wyobraAni- < Nie& (o7cie" u
ka!risti < (no"*w& skalne(o ludu-
< :ch- . te(o& co syszae"& nie s,- 'e(o wyznawc,-
< Nie- Wierz, w Na'wy+sze(o- 6dae" si# do nich& +eby nauczy/ si#
!rawa < dlacze(o !rawo !an*w 'est ze i czy" "o+na 'e zast,!i/-
Modszy owczarz s!lun,-
< a+dy widzi& co 'est ze(o w !rawach !an*w i nie trzeba do te(o tua/
si# !o !odzie"iach-
< Milcz& 3ikka- 5ird "*wi o czy"7 wi#ce'-
< Je+eli !o zako=czeniu wo'ny b#dzie"y chcieli utrzy"a/ !ok*'& to
!otrzebne na" b#d, s!rawiedliwe !rawa < tu"aczy 5ird& "a',c nadzie'#&
+e !otra1ili si#(n,/ "y7la"i tak daleko na!rz*d- < Wi#kszo7/ z nas nie
!a"i#ta& 'ak to byo !rzed nade'7cie" !an*w- $eraz "a"y "ieszanin#
naszych starych obycza'*w z ich !rawa"i& a ka+dy widzi& +e nie "a to
+adne(o sensu i tuta' "asz rac'#- :le co z ty" zrobi/ < to zu!enie inna
s!rawa-
< : ty s!o(l,dasz !oza wo'n#D u !oko'owiD >ch& to dobrze- < Na'starszy
owczarz obr*ci si# wreszcie do 5irda- < Chcesz !oko'u& !rawdaD Nie
sa"e' walkiD
< $ak 'est-
< 8 !oznae7 s!rawiedliwe !rawa dla nas wszystkichD
5ird !otrz,sn, (ow,-
< Wie"& 'ak "o+na takie !rawa ob"y7li/& lecz wielu z nas b#dzie "usiao
nad ty" !racowa/- Mo+e ty r*wnie+-
< Ja nie& ale z !rzy'e"no7ci, b#d# "y7la& +e kto7 to robi- Czyli nie "asz
nic ws!*lne(o z ro(aty" a=cuche"D
< Nie < ozna'"i zdecydowanie- Wszyscy obrzucili (o !rzeci,(y"i
s!o'rzenia"i& by w ko=cu !okiwa/ (owa"i-
< Wy(l,dasz na uczciwe(o < ozna'"i na'starszy owczarz- < Nie
!rzy!o"inasz wyznawc*w ro(ate(o a=cucha- Powiada" wi#c--- < oczy
wszystkich s!ocz#y na stary" < --- +e to 'est 5ird& a nie ta"ten czowiek&
kt*ry zatrzy"a si# u nas do= dni te"u& utrzy"u',c& +e 'est 5irde" i
!rosz,c nas o !o"oc-
< CoDH < Nie ws!o"nieli o ty" wcze7nie'- Starzec u7"iechn, si#&
!okazu',c !rzerwy "i#dzy z#ba"i-
< $ak 'est--- by tuta' inny 5ird& (dyby7"y "u uwierzyli& cze(o nie
uczynili7"y- Wielkie cho!isko& !odobne do ciebie- Bardzo du+o si#
u7"iecha& !okazu',c "n*stwo z#b*w- M*wi& +e "a wielk, "oc < kt*ra
s!ynie na nas& 'ak si# do nie(o !rzy,czy"y < i +e !anowie zostan,
obaleni i wde!tani w !y- Nasze owce b#d, tuste i dostan, zotych !che <
tak to !rzedstawia- Po"y7laby7& +e (adasz z Na'wy+szy" >wczarze"& a
nie Pane" $ortur-
< 8 co zrobili7cieD < za!yta zaciekawiony 5ird- >wczarze roze7"iali si#-
< Co zrobili7"yD Jeste7"y tylko stary"i& durny"i owczarza"i& cho!cze-
Nie "a"y (owy do nicze(o& !oza owca"i i wen,- Nie zrobisz cebuli z
'#cz"ienia& owcy z "yszy& ani +onierzy z takich 'ak "y& !rawdaD <
:kcent by tak !rzesadny& +e 5ird u7"iechn, si# "i"o woli4
od!owiedzieli u7"iecha"i& zadowoleni z 'e(o reakc'i- < Chcia zao+y/
tuta' !odw*rze- Powiedzieli7"y& +e tuta' ni'akich !odw*rek nie "a <
'este7"y owczarza"i& nie rolnika"i- .a!yta wtedy& czy" 'est )ar"eet& bo
'e"u !owiedziano& +e to !odw*rze- : "y "u na to& +e to tylko byle 'aka
owczarnia; koszara i szo!a- Nie by zbyt szcz#7liwy& kiedy nas o!uszcza-
5ird de"onstracy'nie zaniucha& nawi,zu',c do stare(o !orzekada o
cebulach i '#cz"ieniu-
< Czu/ tuta' cebul,& !owiada"--- < Wybuchn#li (ro"ki" 7"ieche"-
< $o dziaa w obie strony < !rzyzna wiekowy owczarz- < Nie zrobisz
cebuli z '#cz"ienia& ani nie ukry'esz 'e' !rzed niki" obdarzony" nose"-
:le ta"ci cuchn#li (u!ot,4 nie byo sensu s!iera/ si# z ni"i-
< 8lu ich byoD < za!yta 5ird- Starzec uni*s donie i !okaza ni"i
dwukrotnie; cztery donie ludzi < tyle& ile oczekiwa-
Niewielkie !odw*rze w )ar"eet liczyo tylko dwie donie wo7cian;
sze7ciu "#+czyzn i cztery kobiety- .a!ewne ca, wo'n# s!#dz, na
wy!asaniu i strzy+eniu owiec oraz !rz#dzeniu weny& lecz zd,+yli 'u+
dobrze "u si# !rzysu+y/-
. )ar"eet doszed bez!iecznie do Iolnu& dok,d nie dotary 'eszcze
rozsiewane !rzez rozb*'nik*w !lotki- .a to inne tak- 9oz!ocz, si#
kon1likt i !anowie (ro"adzili wo'ska& !lanu',c z"ia+d+y/ cho!*w !rzed
nade'7cie" lata- Powiedziano 5irdowi& +e roz!oczn, od do"iniu"
elai%e2a i !rzeczesz, cay wsch*d& wszystkie zie"ie& (dzie "*(by
!rzebywa/- 0udzie 5irda roz"ie7cili bie(aczy we wszystkich wioskach na
!oudniu& kt*rzy czekali na sy(na od nie(o- 5oniec z Iolnu wyruszy 'u+
do 8%isa i )elisa z wie7ci, o 'e(o !owrocie& a dru(i czeka& (dyby chcia
wysa/ 'ak,7 wiado"o7/-
>n za7 roz!aczliwie !ra(n, !rzerwy < kilku dni s!oko'u& +eby "*(
wr*ci/ do swoich !odko"endnych i odda/ si# !lanowaniu- 9ozu"ia
'ednak& +e to nie"o+liwe- 3o !*Ana sucha wo7cian z Iolnu& rozkada
otrzy"ane od (no"*w "a!y i wodzi !alca"i wzdu+ linii- Pote"
!rzes!a kilka (odzin i odby ostatni, narad#& z !odw*rze"& !rzestrze(a',c
ich !rzed bandyta"i& !osu(u',cy"i si# 'e(o i"ienie"- Nie "ia czasu
zosta/ du+e' i nauczy/ ich nowych "anewr*w& kt*re w!oiy "u (no"y4
o!anu', 'e !*Anie'& (dy wyrusz, w !ole- $eraz "usia 'ak na'szybcie'
dosta/ si# do swoich ludzi-
Cho/ zna okolice Iolnu& z zadowolenie" !owita towarzystwo
"ie'scowe(o !rzewodnika& kt*ry zna trasy !atroli- Na +ywo!otach i w
lasach !okazywaa si# !ierwsza ziele=& dzikie 7liwy okryy si# bia, !ian,
kwiecia& a w7r*d z"i#te' trawy !o'awiy si# "ale=kie& r*+owe kwiatuszki-
Wia zi"ny& wil(otny wiatr& !rzynosz,c na !rze"ian !atki 7nie(u&
!rzelotne deszcze i !rzebyski so=ca- Czu& 'ak wszystko roso& czu
za!ach wiosny& od kt*re' 'a(ni#ta zarzucay o(onki na (rzbiety i brykay&
(dy 'e "i'ali- Szli !rzez !astwisko z krowa"i& !ilnowany"i !rzez
!astucha okutane(o w sk*rzan, !eleryn# i kul,ce(o si# w stru(ach
deszczu& a !ote" wzdu+ rowu z bystro !yn,c, wod,& czyst, 'ak l*d w
wiadrze w 7rodku zi"y- 5ird sa" zacz,by bryka/4 zachichota na "y7l o
rolniku w 7redni" wieku& od niedawna rebeliancie& kt*ry zarzuca sobie
o(on na !lecy i !l,sa w wiosenny" deszczu-
$e(o dnia nie u'rzeli +adne(o !atrolu& lecz w !rzerwach "i#dzy ulewa"i
5irdowi wydao si#& +e dostrze( s"u(# cie"ne(o dy"u na wschodzie-
.a!yta !rzewodnika4 ten wzruszy ra"iona"i-
< >statnie' zi"y doszo do wy!alania- Syszeli7"y o cae' 1ar"ie < stracili
ka+de ziarenko zbo+a i ka+d, ch"ielow, szyszk#& a cz#7/ ka"ieni
!o!#kaa- Panowie kazali wszystki" wy!ali/ !ola do (oe' zie"i& +eby
nikt nie "*( si# na nich ukrywa/- 5dzienie(dzie tak+e sto(i siana-
. Iolnu uda si# do Sawey& (dzie czeka 'u+ )elis na !odw*rzu
(os!odarza i"ienie" Ciii- Byo cie"no& cicho < z wy',tkie" ka!ania z
dach*w < zbyt cicho& 'ak na wiosenny& wie'ski wiecz*r- Przewodnik
do!rowadzi (o do tylne' bra"y i zastuka ka"yka"i trzy"any"i w
kieszeni- >d!owiedziay "u szcz#kni#cia i bra"a stan#a otwore"- W
7rodku !rzy'e"nie !achniao 'edzenie"& krowa"i& sk*r, i nas,czony"
oliw, drewne"- 6'rza twarze !rzy'aci*- 67ciskali si#& kle!i,c !o
ra"ionach- Niewzruszona !os#!no7/ (no"*w !rzyblada w !a"i#ci 5irda
< tu czekali ludzie& kt*rych zna& o twarzach o+ywionych !as',-
< Nareszcie < rzuci )elis- Pozostali !owt*rzyli za ni"- 5ird wzi, (#boki
wdech- $eraz nie byo 'u+ odwrotu4 nie byo (o od Norwalku& teraz 'ednak
nie "*( 'u+ si# waha/- Na!rawd# EnareszcieF i "usia zrobi/ to& !o co
tuta' !rzyszed- >bserwowali (o z ul(,& lecz tak+e nie!ewno7ci,- Mieli
nadzie'#& +e !oradzi sobie z ty"& co n#kao (o od >wczarni Norwalku <
!otrzebowali te(o < nie byli 'ednak !ewni& +e 1aktycznie tak si# stao-
Przy!o"inali "u cho!c*w& !atrz,cych na o'ca& kt*re(o z"ienny hu"or
ksztatowa ich +ycie- Jeste" !ewny < !owiedzia sobie- 67"iechn, si#
do nich i na twarzach z(ro"adzonych !o'awio si# od!r#+enie-
< Nareszcie coD < za!yta )elisa& celowo rozluAnia',c at"os1er#- <
Nareszcie 'este" tuta'& +eby rozstrzy(n,/ s!*r& albo +eby7cie "o(li
!owiedzie/ "i& +e 'u+ "nie nie chcecie& czy---
< Przecie+ wiesz < !rzerwa "u )elis& !ociera',c nos- 5ird zachodzi w
(ow#& 'ak o te' !orze roku udao si# "u (o o!ali/D
< >wsze"& nie 'este" tylko !ewny& czy wy wiecie- $ak; to 'est ten rok i
tak; zaczyna"y- 3zi7 wieczore"-
Poczu z"ian#& 'aka nast,!ia w ciasne' !rzestrzeni; ul(#& ch#/ dziaania i t
< 'ak zawsze < obaw#-
< M*wie" wa" < zawoa z k,ta kt*ry7 z tute'szych- 5ird u7"iechn, si#
do nie(o& unosz,c brew- $a"ten !oczerwienia- < Niekt*rzy "*wili& +e
!owiesz& +eby czeka/& 'ak w zeszy" roku& ale 'a wiedziae"- Wiedziae"&
+e nie stracie7 odwa(i-
)elis w!ad "u w sowo- < $ylko !aru& 5irdzie i +aden z---
< W !orz,dku- < Czu s!ok*' i lekko7/ oraz !ewno7/& dok,d z"ierza z t,
(ru!,- < Nie !otra1i# !owiedzie/& dlacze(o wydawao "i si#& +e co7 !oszo
Ale- Wiecie& +e !rze"owy nie s, "o', "ocn, stron,- Jeste" !rosty"
rolnikie"& 'ak ka+dy z was- Cieszye" si# 'ak wszyscy& +e wy(rali7"y !od
Norwalkie"& wiedziae" 'ednak& +e co7 byo nie tak& a teraz wie" 'u+& co-
< 8 c*+ to takie(oD < za!yta wyzywa',cy" tone" )elis- 5ird !rzeci,(n,
si# i o!ar wy(odnie o naro+nik za(rody-
< Syszeli7cie o sztuce wo'enne' (no"*w& !rawdaD < )elis skrzywi si#&
lecz !rzytakn,- < C*+& wiele "nie nauczyli- Pod Norwalkie" "ieli7"y
szcz#7cie- Musiae" nauczy/ si# wi#ce' < i dokonae" te(o < a dzi#ki
te"u wy r*wnie+ szybko to o!anu'ecie- Nawet (no"y uwa+a',& +e
"o+e"y wy(ra/-
< Na 'ak, wy"ian# wyrazie7 z(od#D < za!yta Ciri& wa7ciciel !odw*rka-
< Na nasz, < "o', < !rzysi#(#& +e uzna"y ich (ranice i b#dzie"y
!ost#!owa/ z ni"i s!rawiedliwie--- < od!owiedziao "u kiwanie (owa"i
i !o"ruk z(ody < oraz !o"oc w 'edne' bitwie; chc, zwabi/ wadc*wM
"a(*w w zasadzk# w "ie'scu zwany" Wz(*rze" Czarne' o7ci-
Wywoao to "nie' ko"entarzy& ni+ oczekiwa- Skoro (no"y oczekiway
ich !o"ocy& to "usiay uzna/ 5irda za dobre(o& a to !rzynosio szcz#7cie-
5ird +ywi !ewne w,t!liwo7ci& lecz nie za"ierza dzieli/ si# ni"i- Jeszcze
nie teraz-
< Nie zostali7"y w tych sa"ych obozach < !oin1or"owa 5irda )elis& !o
ode'7ciu reszty "#+czyzn- 3zielili 'edn, wi,zk# so"y- < Patrole zacz#y
zbyt blisko !odchodzi/- 8%is uzna& +e le!ie' b#dzie roz!roszy/ si# !o
!odw*rzach- Powiedzia& +e za!rzy'aAnieni z ni" le7nicy u!rzedzili (o o
ra'dzie& 'aki ksi,+# za!lanowa w okolicach @r*dzi"ia- Wi#c odeszli7"y&
na!o"yka',c wcze7nie' bandzie rzezi"ieszk*w& +e w obozach !ozostay
za!asy- .a'#li 'e i schwytali ich +onierze ksi#cia- 9oz!oznali w nich z
dawna !oszukiwanych !rzest#!c*w& a ich herszte" okaza si# kto7& ko(o
ksi,+# stara si# u',/ od lat- Ma"y nadzie'#& +e !rzekona to ksi#cia& i+ za
rewolt, 'e(o !oddanych kry'e si# 'edynie banda le7nych rozb*'nik*w- Brat
8%isa z(odzi si# zezna/ w s,dzie& +e herszt bandy nachodzi (o i (rozi-
5ird !okr#ci (ow,& na !oy w !odziwie dla ich !rzebie(o7ci& na !oy z
trosk,-
< Nie wszyscy bandyci s, tacy naiwni < "rukn, i o!owiedzia )elisowi o
bandzie& na kt*r, si# natkn,-
< 8 co zrobiszD
< B#d# !rowadzi "o', wo'n#& a i" !ozwol# !rowadzi/ ich wo'n#- Ju+
niedu(o ludzie dostrze(, r*+nic#- < >!owiedzia )elisowi o owczarzach z
)ar"eet- $en zachichota-
< Wszyscy uwa+a', rolnik*w za (u!c*w& a 'u+ owczarzy za na'(u!szych
ze wszystkich < tak !anowie& 'ak i zb*'e- Powiedz "i 'ednak& na czy" "a
!ole(a/ Etwo'a wo'naF < 'ak b#dzie"y walczy/& kiedy i (dzieD
< 8 czy widziae" sa"ych bo(*w& a !odzie"ia wybrukowane s, zote" i
"a', krysztaowe 7cianyD Chcesz wszystkich od!owiedzi na razD Po
cie"kuD < 0e+,cy obok )elis wyda z siebie ni to !rychni#cie& ni
westchnienie- 5ird ust,!i- < No dobrze- Syszae"& +e !anowie zwoali
ar"i# i za"ierza', roz!ocz,/ !orz,dki od zie" elai%e2a na wschodzie-
.bierze"y wszystkie !odw*rza na wsch*d od Pycizn i uda"y si# na
!*noc < na razie oddala',c si# od nich < ku 3rodze 9zeczne'-
< 3lacze(oD
< Nawet& (dyby7"y tuta' wy(rali& nadal !ozostanie"y uwi#zieni
!o"i#dzy !oudniowy" szlakie" handlowy" < 3ro(, 9zeczn, < a
trakte" !o"i#dzy )inyath, a 8erin- 8ch za!asy b#d, "o(y swobodnie
!rze!ywa/4 nasze nie- Je7li !rzetnie"y 3ro(# 9zeczn,& odetnie"y
)inyath# od Nerelli w $saia---
< $saiaH Nie "y7lisz chyba ta" wo'owa/---
< r*l $saia 'est s!okrewniony z naszy"- 5no"y "*wi,& +e ta" s!rawy
"a', si# r*wnie kie!sko- Nasze !odw*rza na wschodzie "eldoway o
zainteresowaniu ze strony wsi !oo+onych w $saia-
< :le 'a nie wie" nawet& (dzie 'est $saia& o!r*cz te(o& +e (dzie7 na
wschodzie-
5ird u7"iechn, si# w cie"no7ciach4 w (osie )elisa sycha/ byo uraz# i
obaw#- $o dobrze-
< 3owiesz si#& 'ak ta" dotrze"y- : oto& co "usi"y zrobi/& +eby
zwyci#+y/ w )inaarenis- Musi"y by/ w stanie sa"odzielnie si# wy+ywi/ i
uzyska/ kontrol# nad dostawa"i +ywno7ci& co oznacza bez!ieczne dro(i&
ochron# dla rolnik*w i cz#7ci "iast-
< M*wisz--- inacze'--- < .n*w ta nie!ewno7/ w (osie-
< W !ewny" sensie 'este" inny- Jest zu!enie inacze'& ni+ na" si#
wydawao- $o co7 wi#ce'& ni+ skrzykni#cie trzech < czterech !odw*rek& by
zaatakowa/ niewielkie siy nie!rzy'aci*- Panowie "a', !rzeszkolonych i
dobrze uzbro'onych +onierzy < s!ichlerze !ene za!as*w& kontrolu',
"iasta& szlaki i < b,dA"y szczerzy < wi#kszo7/ !rowinc'i- Powinni7"y
"ie/ wi#ce' wo7cian& ale wiesz& 'ak to 'est < 'e7li b#dzie wy(l,dao& +e
!rze(rywa"y& cz#7/ z nich wr*ci do do"*w i za!o"n,& +e w o(*le o nas
syszeli- Naszy" ludzio" brak 'est do7wiadczenia& a nasza bro=--- >ch&
!rzy!o"niao "i si#- $uta' r*wnie+ za'd, z"iany-
)elis obr*ci si# na bok4 so"a zaszele7cia-
< W !orz,dku- Przekonae7 "nie- Wr*cie7 (otowy !o!rowadzi/ nas ku
chwale& !rze!eniony nowy"i !o"ysa"i& 'ak w dniu& (dy !o raz !ierwszy
z'awie7 si# w "oi" obozie- Je7li 'ednak nie dotkn#li ci# bo(owie& wci,+
!otrzebu'esz snu- Ja r*wnie+-
9ozdzia LC
W nieca, do= dni 5ird stan, na czele swe' !ierwsze' ar"ii; !odw*rek z
Pycizn& 'e(o wasne' wsi& >(niste(o 3#bu& Biae(o 3rzewa& Brony& Iolnu
oraz !ierwszych dw*ch (ru! a"ienne(o r#(u- W 7wietle zdobytych u
(no"*w do7wiadcze= ich Er*wnyF szere( wy(l,da na !okrzywiony& a
"arsz !rzy!o"ina !odskoki koza wzdu+ 7cie+ki- Na razie 'ednak
zachowa te o!inie dla siebie- Stali !rzed ni" 7"iali& s!oszeni& nerwowi&
!ewni siebie < w ka+dy" "o+liwy" nastro'u& 'akie(o tylko oczekiwa-
.(odnie z !olecenie"& zabrali ze sob, !rowiant; worki ziarna i 1asoli&
cebuli i lebiody& nawet !aski suszone(o "i#sa-
Nie s!odziewa si# za to bezadne' (ru!y uciekinier*w& kt*rzy z ni"i
!rzyszli- Je(o wie7 stawia si# caa < wszyscy byli !rzekonani& +e u"rze
ka+dy& kto zostanie- Przecie+ !owszechnie wiado"o byo& sk,d !ochodzi
5ird& a elai%e ni(dy nie oci,(a si# z odwete"- . tych sa"ych !rzyczyn
za swy"i wo7ciana"i !oci,(n#a wi#kszo7/ "ieszka=c*w Pycizn i
>(niste(o 3#bu-
$ak wi#c& o!r*cz wo7cian& 5ird "usia "artwi/ si# o !ozostaych; dzieci&
ci#+arne i starc*w& kt*rzy z ledwo7ci, drobili- Nie "ieli !o'#cia o
obozowe' dyscy!linie- Musia !odwoi/& a !ote" !otroi/ liczb# kloak& a
dy" z o(nisk 'ednoznacznie wskazywa ich !oo+enie- Po kilku dniach bez
znacz,cych wydarze= na'starsi i na'"odsi zacz#li traktowa/ wy!raw# 'ak
7wi#ta < wiosna& a tu nic nie trzeba byo robi/- 3ziadkowie i babcie siadali
i (warzyli& dzieciarnia dokazywaa& "atki ozdabiay ka+dy krzak !ranie"-
Wi#kszo7/ "odych chciaa do,czy/ do !odw*rek < le!ie' !*Ano ni+
wcale < lecz 5ird !rzy', tylko 'edn, trzeci, ochotnik*w- 9eszt#
!rzydzieli do (ru! zadaniowych& a Pidi Jdochodz,cy 'u+ do swe(o
wzrostuK "ia nauczy/ ich zbierania +ywno7ci i u"ie'#tno7ci obozowych-
Nie nad,+, za "aszeru',c, ar"i,& lecz nie zna bez!ieczne(o "ie'sca& do
kt*re(o "*(by ich odesa/- B#d, "usieli da/ z siebie wszystko-
We wszystkich !odw*rzach wy"ieni na'r*+nie'sze narz#dzia rolnicze na
du(ie ki'e i hauki- Narz#dzia !ow#droway do nie bior,cych udziau w
walce towarzyszy !odr*+y wraz z kilku(odzinny" !rzeszkolenie" w
u+ywaniu ich- Jak tylko wszystkie 'ednostki otrzy"ay takie sa"e& du(ie
ki'e& "usztra zacz#a !rzy!o"ina/ "anewry re(ularne' ar"ii- 5ird
wyobra+a sobie twarde i solidne stalowe sz!ikulce na czubkach kostur*w&
na razie 'ednak "usieli zadowoli/ si# zaostrzony" drewne"& co byo
rozwi,zanie" kie!ski"& za to tani" i atwo dost#!ny"- Wyobra+a te+
sobie wi#ce' /wicze=& lecz czasu "ieli tyle sa"o& co stali-
3ys!onowa za to zast#!e" s!rawnych sz!ie(*w- iedy tylko
nie!rzy'acielska ar"ia wyruszya z )inyathy& bie(acze !rzekazali
wiado"o7/ od 'edne' wsi do dru(ie'- Po kilku dniach 5ird dowiedzia si# o
wo'sku& kt*re wci,+ 'eszcze !rzebywao wiele dni na !*noc od Pycizn-
< Cze"u nie wyruszy"y natych"iastH < !ytali 5irda 8%is i )elis- $en
!ostuka tylko w "a!# od (no"*w-
< Nie "o+e"y by/ !ewni& +e nie otrzy"u', in1or"ac'i w taki sa" s!os*b&
'ak "y-
< :le nikt nie doni*sby !ano" na nas--- +aden (os!odarz---
< Po"y7l& )elisie- S!alili Ja(odo!ot& !rawdaD Wya!ali ocalaych&
!oturbowali--- "y7lisz& +e nie wiedzieli o ta"te'szy" !odw*rzuD >statnie'
zi"y !u7cili z dy"e" trzy kole'ne wsie& za ka+dy" raze" bior,c 'e=c*w-
Cz#7/ wo7cian ucieka& cz#7/ nie- Cz#7/ schwytanych !owie wszystko& co
wiedz, < z b*lu& strachu& w nadziei na ocalenie dziecka--- cze(okolwiek-
Wi#kszo7/ naszych ludzi chce wolno7ci& lecz wielu boi si# < i !owinni-
Cz#7/ z tych !rzera+onych !o"o+e !ano" ze zwyke(o strachu-
< Wci,+ 'ednak nie rozu"ie"& dlacze(o---
< Po"y7l- 5dyby dowiedzieli si#& +e idzie"y na !*noc&
na'!rawdo!odobnie' zawr*ciliby i !od,+yli za na"i- 3o!adliby nas
!odczas "arszu& ni" dotarliby7"y do 3ro(i 9zeczne'- Nie zna" cae(o
kra'u4 "usz# (o zobaczy/& +eby wybra/ na'le!sze !ole bitwy& kiedy
wr*ci"y& aby walczy/-
< $e(o te+ nauczyy ci# (no"yD
< >wsze"- < Podni*s wzrok i w oczach )elisa u'rza nad,sanie- 8%is by
zwycza'nie zdezorientowany- < )elisie& z !rzy'e"no7ci, naucz# ci#
wszystkie(o& co w!oiy "i (no"y < naucz# was wszystkich < teraz 'ednak
nie "a" na to czasu- iedy ar"ia !rze!rawi si# !rzez ni+szy br*d& "ao
!rawdo!odobne& aby zawr*cili !rzed dotarcie" do Pycizn- Wiosn, !otok
'est rw,cy i (#boki- $o da na" czas& +eby oddali/ si# od nich& zani"
zawr*c,& a 'e+eli do!isze na" szcz#7cie& !o"aszeru', dale'& do "o'e' stare'
wsi& by uzyska/ in1or"ac'e od ta"te'sze(o zarz,dcy-
< Co z czara"i !an*wD < za!yta Cob- < 3owiedziae7 si# cze(o7 o nichD
Czy s, !rawdziwe i cze(o !otra1i, dokona/D
< S, !rawdziwe- < 5ird obur,cz !rzeczesa wosy- Wolaby nie usysze/
te(o !ytania- Nast#!ne b#dzie dotyczyo "etod !rzeciwdziaania "a(ii& a
takowe nie istniay- < Wielu z nich utracio "oc < "o+e dlate(o z"ienili
si# na (orsze- Bez "a(ii bo', si# utraty wadzy- 0ecz inny" zostao 'e'
wystarcza',co wiele < !otra1i, wywoywa/ 7wiato& roz!#tywa/ burze&
z"usza/ ludzi do !osusze=stwa& z"ienia/ twarze---
< Jeste7 !ewnyD
< $ak- Na szcz#7cie dla nas wi#kszo7/ 'u+ te(o nie !otra1i- B#dzie"y
walczy/ z +onierza"i& kt*rzy tak sa"o "o(, rzuca/ czary& 'ak "y-
< 8 "a', le!sz, bro= < "rukn, !os#!nie Cob-
< 0e!sz, do walki z nieuzbro'ony"i wie7niaka"i- Pa"i#ta'cie& +e
wi#kszo7/ z nich siedziaa w 'edny" "ie'scu& strze(,c 'akie'7 !a=skie'
!osiado7ci- 3o7wiadczeni to ci& kt*rzy walczyli z konny"i no"ada"i& ale
nie z uzbro'ony"i w !iki !iechura"i- Su+, r*+ny" !ano"& b#d,
dowodzeni !rzez kilku dow*dc*w& nie s, !rzyzwycza'eni do ws!*lnych
"anewr*w- My tak-
:r"ia !an*w !ost,!ia dokadnie tak& 'ak !rzewidzia 5ird- Maszerowali
nies!iesznie trakte" handlowy" z )inyathy do 8erin& zaczekali na
kontyn(ent zbro'nych z te(o "iasta& !o czy" zakr#cili na !oudniowy
wsch*d i wzdu+ zachodnie(o brze(u Modre(o dotarli do Pycizn-
Sz!iedzy !owiado"ili (o& +e !o !rze!rawie !rzez stru"ie= s!alili
o!uszczon, wiosk# i zatrzy"ali si#& by 7wi#towa/ zwyci#stwo-
Przy!uszczalnie nie!rzy'acielskie siy liczyy teraz trzystu +onierzy i tyle
sa"o su+by& !rzewodnik*w& tra(arzy i innych- W +adny" razie nie byy to
wszystkie siy& kt*ry"i dys!onowali !anowie- r,+yy !o(oski o ty"& +e
ksi,+# 8%isa wyruszy na czele swe' osobiste' (wardii < setki zbro'nych& z
kt*rych cz#7/ do!iero co wr*cia ze su+by na !*nocne' (ranicy-
3o te(o czasu ar"ia 5irda wyruszya- >ry(inalny skad a"ienne(o
r#(u liczy okoo !i#/dziesi#ciu +onierzy < na'twardszych i na'le!ie'
wyszkolonych- Podw*rza liczyy ,cznie !onad setk# wo7cian& a 7wie+o
!rzy'#tych < na'twardszych s!o7r*d uchodAc*w < byo koo
sze7/dziesi#ciu- 3o te(o dochodzili !ozostali uciekinierzy& z kt*rych cz#7/
bya zdolna do walki& a !rzyna'"nie' do zadania cho/by 'edne(o ciosu <
tych byo !onad dwustu-
Marsz tak r*+norodne' (ru!y s!rawia wi#ce' ko!ot*w& niAli 5ird
oczekiwa- 8 on& i czonkowie a"ienne(o r#(u !rzywykli 'u+ do
!odr*+y& za to wielu innych do te' !ory nie o!uszczao rodzinnych wsi-
Nie znali si# na "a!ach& a i" bardzie' oddalali si# od zna'o"ych teren*w&
ty" bardzie' stawali si# nerwowi i nieszcz#7liwi- Cz#7/ na'starszych
zwycza'nie zatrzy"ywaa si#& od"awia',c dalsze' w#dr*wki- 5ird "ia
wra+enie& +e !rzez !ierwszych kilka dni za'#ty by wy,cznie
!rzekonywanie" czy'e(o7 o'ca lub czy'e'7 "atki do dalsze(o "arszu-
E:ni kroku dale'HF wy!alio si# "u w !a"i#ci na r*wni z E8le razy ci
"*wia"HF& adresowany" do !acz,ce(o dziecka-
Nie tak to sobie !lanowa- Byo zu!enie inacze'& ni+ radziy "u (no"y-
:le co "*( zrobi/D Byli 'e(o lude"4 "usia zatroszczy/ si# o nich-
Prowadzi ich "o+liwie na'bez!iecznie'szy"i dro(a"i& o"i'a',c wioski& w
kt*rych stac'onowali +onierze- Nie by w stanie ukry/ !rze"arszu tak
liczne' (ru!y& lecz wi#kszo7/ (os!odarzy nie zadenunc'u'e ich- Bardzie'
"artwili (o ci nieliczni& kt*rzy byli do te(o zdolni-
B B B
5ird !rzechadza si# nerwowo ta" i z !owrote"- $rudnie' byo ukry/ ob*z
dla trzystu ludzi& ni+ dla !i#/dziesi#ciu- Przy wie',cy" z od!owiednie'
strony wietrze s"r*d wychodk*w czu/ byo na drodze& a nie !otra1i
!rzekona/ swych wo7cianMko"endant*w& +e byle sier+ant stra+y do"y7li
si#& co ten za!ach oznacza- Nie ko!ali wystarcza',co (#bokich row*w& a
korzysta',cy z nich nie zasy!ywali ich !o sobie zie"i,- : co do o(nisk---
obe'rza si# !rzez ra"i# na unosz,ce si# ku listowiu !ase"ka dy"u-
Przyna'"nie' "ieli tuta' drzewa i co7 do u(otowania- Pa"i#ta czasy& (dy
nie "ieli nicze(o- >koliczni (os!odarze byli ho'ni& cho/ ci#+ko byo
!rzekona/ ich do !ozostania i u!rawiania roli& kiedy u'awniao si# ich
!odw*rze- Chcieli walczy/& a nie ora/& sia/ i zbiera/- >n sa" z
!rzy'e"no7ci, za"ieniby si# z ni"i "ie'sca"i& lecz nikt by "u nie
uwierzy- Przez chwil# czu kos# w doniach& cudowne& szerokie za"achy i
w(ryzanie si# no+a w do'rza, !szenic#- 0ecz to bya !rzeszo7/4 teraz
"usia za',/ si# oboze"-
< 5irdzieD < 9aheli !odesza do nie(o cisze'& ni+ on kiedykolwiek zdoa-
W !*"roku z"ierzchu blizna na 'e' twarzy bya 'eszcze bielsza-
< Co& dziewczynoD < .awsze b#dzie 'e(o dziewczynk,& nie"owl#cie"
tulony" na r#kach tu+ !o narodzinach& roze7"iany" dziewcz#cie"&
zatyka',cy" kwiaty na "urze i ta=cz,cy" z ukochany" w blasku
ksi#+yca--- dziewczyn,& kt*re' nie zdoa obroni/- Nie !otra1i !rzed ty"
uciec-
< Przybie( (oniec- W !obli+u s, ko!oty-
< Jak !owa+neD
< S!alone obe'7cie4 wsz#dzie kr#c, si# +onierze-
< Jeden z nasD
< Nie !owiedzieli- By na s!otkaniu w Biay" Brodzie i dostarcza
+ywno7/ lokalne"u !odw*rzu& lecz nie /wiczy z ni"i- M*wi si#& +e to
!a=ski b#kart& kt*ry dzi#ki te"u otrzy"a (os!odarstwo-
5ird odchrz,kn,- .nowu zazdro7ni wie7niacy-
< Nie 'e(o wina& nawet 'e7li to !rawda- 9odzinaD
< Moda +ona& dw*'ka dzieci- S!oko'ny czowiek- Ci#+ko !racu',cy& lecz
trzy"a',cy si# na uboczu-
5ird inter!retowa to !o swo'e"u- Je+eli wsi nie s!odoba si# s!os*b& w
'aki otrzy"a (os!odarstwo& to "o(li utrudnia/ "u +ycie- $aki czowiek
"ia dobre !owody& by trzy"a/ si# wasne(o !aleniska- Czy+by +onierze
uznali 'e(o odosobnienie za wyraz buntuD
< Co z ni" i 'e(o rodzin,D
9aheli !okr#cia (ow,-
< Jeszcze nie wie"- ?onierze !rowadz, dro(, dw*'k#& ale wy(l,da',c, na
kobiet# i dziewczynk#- < 5os 'e' zadr+a4 5ird wiedzia& +e 'e"u te+ by
zadr+a-
< W taki" razie zabili (o < do!owiedzia chro!awy" (ose"- < W
!rzeciwny" razie zabraliby i 'e(o- < ?eby !atrzy na wasn, ha=b#- >n
sa" czu ten wstyd i w7cieko7/ za ka+dy" raze"& (dy o ty" "y7la-
>dwr*ci si#& "ru(anie" otrz,sa',c zy- < C*+--- "usi"y zwi#kszy/
czu'no7/4 nic wi#ce' nie "o+e"y zrobi/-
Przed 7wite" wartownik natkn, si# na ka',ce(o czowieka& czo(a',ce(o
si# !rzez las- .a"iast zabi/ intruza na "ie'scu& zawl*k (o do obozu- 5ird
wraca wa7nie z wy(*dki& "arz,c 'edynie o s!oko'ny" s!o+yciu cze(o7
(or,ce(o& (dy usysza !oruszenie& wywoane za"eldowanie" si#
stra+nika u ko"endanta od!owiedzialne(o za nocne warty-
< > co chodziD < za!yta& !odchodz,c bli+e'- Je=ce" wartownika okaza
si# szczu!y& cie"nowosy "#+czyzna& cuchn,cy dy"e" i s!alony"
drewne"- Sta !rzy(arbiony i dr+,cy& !rzyciska',c donie do !iersi-
< M*wi& +e 'est (os!odarze" ze s!alone(o obe'7cia < od!ar stra+nik- <
M*wi& +e !obili (o i s!alili donie-
< Pode'dAcie do o(nia < nakaza 5ird- Wartownik i ko"endant !o"o(li
"#+czyAnie& kt*ry chwia si#& 'akby "ia zaraz u!a7/- Posadzili (o !rzy
'edny" z o(nisk& na kt*ry" (otowaa si# !oranna strawa- Blask !o"ieni
ukaza oblicze o wydatnych ko7ciach !oliczkowych& u"azane sadz, i
!o!ioe"- Policzek !rzecinaa !r#(a o!arzeliny& 'edno oko zakrywaa
o!uchlizna- Pokaza i" donie- Wn#trza !okryte byy o!arzenia"i& 'ak
(dyby kto7 si, !rzycisn, 'e do (or,ce(o (arnka- Jeden r#kaw koszuli by
s!alony4 s!od s!odu wyzieraa czerwona linia o!arzenia-
< Musisz si# na!i/ < uzna 5ird- ucharz !rzeszed na dru(, stron#
o(niska- 5ird si#(n, !o y+k#& by nala/ "u na!aru i zatrzy"a si#- < Masz
!o!arzone ustaD Mo+e le!sza byaby chodna wodaD
< Woda < wysze!ta saby" (ose" niezna'o"y- Ni" 5ird zd,+y si#
!odnie7/& kucharz zakr#ci si# i szybko wr*ci z wiadre" zi"ne' wody ze
stru"ienia- 5ird uni*s !en, y+k# do ust "#+czyzny- $en haa7liwie
wci,(n, !yn& !rzeyka',c tak a!czywie& +e o"al si# nie zachysn,-
< S!oko'nie- Ma"y 'e' "n*stwo- < 5ird zaczer!n, kole'n, y+k# i zerkn,
na kucharza- < 5dzie 'est 9ahiD B#dzie"y !otrzebowa/ dobre' "a7ci na
'e(o o!arzenia- < ucharz kiwn, (ow,& za"iesza owsiank# i !oszed-
5dy obcy doko=czy dru(, y+k#& kr#cenie" (owy od"*wi kole'ne'-
< 3zi#ku'#--- < !owiedzia- Gzy wy+obiy kanaliki w brudzie
!okrywa',cy" !oliczki& byszcz,c w blasku !o"ieni- < Ja--- "y7lae"---
< Jeste7 bez!ieczny < za!ewni (o 5ird- Nie bya to tak do ko=ca !rawda&
nie"nie'& by bez!iecznie'szy tuta'& ni+ ta"& sk,d !rzyszed- < Jak si#
nazywaszD
< Sela"is- < Niezwyke i"i#& 'ak na (os!odarza& !o"y7la 5ird& lecz 9ahi
ws!o"inaa& +e "*( by/ b#karte" !ana- Niekt*rzy z nich "ieli dziwne
i"iona- M#+czyzna !orusza !rzez chwile usta"i& ni" do!owiedzia; < $o
nie 'est tute'sze i"i#- Nie 'este" st,d-
< $o nie i"i# czowieka 'est wa+ne < ozna'"i 5ird- < Sela"is 'est r*wnie
dobre& 'ak ka+de inne- Jeste" 5ird- $o 'est Jenis& a to :r%i- < Wykr#ci
szy'#- < : to kucharz& Pirik- Jak ucieke7D
Sela"is skrzywi si#-
< $unele"--- wy--- twoi ludzie z Biae(o Brodu "*wili& +e ka+dy z nas
"usi "ie/ 'ak,7 dro(# ucieczki; tunel albo dziur#- Wyko!ae" taki w
szo!ie na drewno& tu+ !od "ure" !odw*rka- Niezbyt du+y- Wrzucili "nie
do szo!y !o ty"& 'ak--- sko=czyli--- i !owiedzieli& +e rano zabior, "nie na
dw*r ksi#cia- Wi#c--- udao si# "i odsun,/ !olana& !odnie7/ kla!#---
< $y"i s!alony"i r#ko"aD 3zielny z ciebie czowiek- < 5ird roz!rostowa
wasne donie& wyobra+a',c sobie& 'ak "usiao bole/ !oruszenie
cze(okolwiek-
Nadesza 9ahi z torb, zi* i kawakie" soniny-
< 6"y' (o < !olecia 5irdowi- Skin, (ow, i zaczer!n, "isk, wody z
wiadra- Podczas& (dy 9ahi ucieraa tuszcz z zioa"i na "a7/& 5ird
delikatnie ob"y Sela"isowi donie& ra"iona i twarz- M#+czyzna krzywi
si#& lecz nie krzycza- 9ahi !os"arowaa o!arzenia "a7ci, i owin#a
donie czysty"i sz"atka"i- < B#dzie bolao < ostrze(a- < Boli wszystko&
co dotyka o!arze=& nawet !owietrze- 0ecz o!atrunek utrzy"a 'e w
czysto7ci i !ozwoli na za(o'enie-
Po o!atrzeniu 5ird i dow*dca nocne' stra+y& :r%i& za!rowadzili Sela"isa
do ubikac'i& a !ote" !osadzili na kocu- @witao- Byo wystarcza',co 'asno&
by "*c dostrzec bledsz, lini# wok* 'e(o ust& oznak# b*lu i szoku- 5ird
kaza 'edne"u z wo7cian nie s!uszcza/ (o z oka4 on sa" "ia "n*stwo
roboty- Na !oy s!odziewa si#& +e +onierze& kt*rzy s!alili obe'7cie
ta"te(o& b#d, (o szuka/& lecz zwiadowcy donie7li "u& +e wszyscy zbro'ni
!owr*cili do na'bli+sze(o "iasteczka-
Wr*ci do Sela"isa do!iero !o !oudniu- M#+czyzna drze"a
nies!oko'nie& dr+,c i rzuca',c si# !od koce"- Wy"a"rota kilka
niezrozu"iaych s*w& 'akby s!iera si# z ki"7& !o czy" krzykn, i obudzi
si#- W oczach "ia zy- 5ird !rzykucn, !rzy ni" i !oo+y "u do= na
ra"ieniu-
< B*l czy troskaD
< $o--- okro!nie boli-
< $ak- Prze!rasza"& ale nie "ieli7"y nicze(o le!sze(o- Jeste7 (odnyD
Przynie7/ ci wodyD < M#+czyzna kiwni#cie" (owy !o!rosi o wod#- 5ird
!rzyni*s "u ',& !o czy" !odni*s (o& by "*( si# na!i/- Nast#!nie
delikatnie uo+y (o na zie"i-
< 8lu "asz tuta' ludziD < za!yta Sela"is& roz(l,da',c si# dokoa- 5ird
za"ru(a w zadu"ie-
< >ch--- dwie < trzy setki& "o+e troch# wi#ce'- .ale+y- .askoczyo ci# toD
< My7lae"& +e--- w ka+dy" !odw*rzu 'est !o !ar# os*b---
< Jedne !odw*rza s, "ae i licz, nie wi#ce'& ni+ dwieMtrzy donie ludzi-
Ma"y te+ wi#ksze- :le ty nie nale+ae7 do !odw*rka-
< Nie- Nie lubili "nie zbytnio- < Mia dziwny wyraz twarzy4 5ird uznaby
to za "in# rozka!ryszone(o dzieciaka& (dyby nie 1akt& +e "#+czyzna by
za stary i !racowa zbyt ci#+ko& by by/ roz!uszczony" dzieckie"-
< Plotki (osz,& +e 'este7 nie7lubny" syne" !ana- < >bserwowa (o !ilnie&
czeka',c na reakc'# i doczeka si#- >blicze Sela"isa za"kn#o si#& rysy
stwardniay& a cie!e& br,zowe oczy za"ieniy si# w 7ci#te "roze" boto-
< Nie !ozwolisz "i zosta/D
< Niby cze"uD Bardzie' interesu'e "nie uczciwo7/ i odwa(a& ni+ krew-
Wa7nie o to w ty" wszystki" chodzi- < .askoczy (o ty"4 5ird znowu
zacz, zastanawia/ si#& !rzez co ta"ten !rzeszed-
< M*'--- "*' dobroczy=ca !rzyzna "i to (os!odarstwo < rzuci
!os!iesznie Sela"is- < Nie "iae" nic ws!*lne(o z eks"is', stare' erith4
wzi,by" ', do siebie& ale nie z(odziaby si#---
< Nie obwinia" ci# < za!ewni (o 5ird- .a to inni !ewnie tak i dlate(o
Sela"is nadal czu& +e !owinien si# tu"aczy/- By w stanie uwierzy/& +e
ta"te'sze !odw*rze unikao "#+czyzny& cho/ byo to nies!rawiedliwe-
0ecz nies!rawiedliwo7/ !yn,ca z (*ry s!rawiaa& +e wszyscy tak
!ost#!owali- < $uta' s!otka ci# zau1anie& na 'akie zasu(u'esz < 'e+eli
b#dziesz uczciwy i odwa+ny& zna'dziesz tu lo'alnych !rzy'aci*& kt*rzy nie
dba', o to& kto by twoi" o'ce"--- albo "atk,& 'e7li 'u+ o to chodzi-
3oznae7 krzywd zar*wno od !ana& 'ak i (os!odarzy& wi#c "o+e trudno ci
w to uwierzy/& ale tak wa7nie 'est-
< $y !ochodzisz z cho!*wD
5ird roze7"ia si#-
< Jak daleko si#(n# !a"i#ci, i wiedz,- 5os!odarz z (os!odarza& wszyscy
urodzeni do orania& siania& zbierania i hodowania byda-
< :le "*wi, o tobie& +e 'este7 wielki" (enerae" < zauwa+y Sela"is-
Co7 tu zabrz"iao 1aszywie4 5ird !rzy(l,da si# "u du+sz, chwil#& nie
ustali 'ednak& co (o zanie!okoio- .n*w wybuchn, 7"ieche"-
< Nie 'este" wielki" (enerae"& cho!cze- Wie"& 'ak zrobi/ kilka rzeczy
dobrze i stara" si# te(o trzy"a/- Prze+y'e"y tak du(o& 'ak du(o
wszystko b#dzie dobrze dziaao- 3o te' !ory bo(owie na" s!rzy'ali-
< Wierzysz& +e obchodzi ich& kto wy(ra wo'n# tuta'& na doleD
< : ty nieD < 5ird obrzuci (o s!o'rzenie" od (*ry do dou- < Nie
uwa+asz& +e bo(owie !rzydali ci odrobiny siy& +eby7 "*( !odnie7/ kla!#
!o!arzony"i r#ko"aD Nie s,dzisz& +e ukryli ci# !rzed +onierza"i& (dy
szede7 tuta' noc,--- +e to oni do!rowadzili ci# do nasze(o obozuD
Powiedziaby"& +e 'ak dot,d "ocno ci s!rzy'ali---
< :le "o'a rodzina---
5ird !oo+y "u do= na ra"ieniu-
< Prze!rasza"- >statnie& co teraz !otrzebu'esz& to stro1owanie- Wci,+
'este7 saby !o ty"& co si# wydarzyo- W !odobne' sytuac'i sa"
nie'ednokrotnie !rzeklinae" bo(*w- < Pokle!a "#+czyzn# !o ra"ieniu i
wsta- . ka+dy" dnie" kolana coraz bardzie' "u sztywniay- <
Poroz"awia"y 'eszcze& ale teraz wy!oczni'-
>dszed kilka krok*w& (dy Sela"is zawoa;
< 5irdzie--- < .awoany obe'rza si#- >blicze "#+czyzny zblado4 zacz,
si# trz,7/-
< Co si# staoD < za!yta& wraca',c do nie(o-
< Nie--- nie "o(#--- < Sela"is (watownie kr#ci (ow,-
< Nie "o+esz coD
< Nie "o(# ci# oka"ywa/H < .abrz"iao to na tyle (o7no& by 7ci,(n,/
!owszechn, uwa(#- 5ird !otoczy ci#+ki" wzrokie" !o obraca',cych si#
ku ni" twarzach- Wszyscy !os!iesznie wr*cili do swoich za'#/& lecz
wiedzia& +e i tak ich suchali- 6siad ci#+ko na!rzeciwko Sela"isa-
< Co ty" raze"D < za!yta tone"& kt*ry" zawsze wydobywa !rawd# ze
swoich dzieci- Sela"is zani*s si# chra!liwy" kanie" czowieka
nienawyke(o do !aczu- < S!oko'nie- Powiedz& w czy" "nie oka"ae7D
< Przysali "nie < !owiedzia "#+czyzna tak cicho& +e 5ird ledwo (o
usysza w7r*d kania- < Przysali-
< toD ?onierzeD < Sela"is !rzytakn,- 5ird !rzy(ryz war(#& walcz,c z
o(arnia',cy" (o (niewe"- >dwr*ci wzrok < ba si# te(o& co Sela"is
"*(by wyczyta/ z 'e(o twarzy- < Przysali ci# na !rzesz!ie(iD ?eby7 nas
zdradziD
< $ak < dobie(o (o r*wnie ciche !otwierdzenie& !ene strachu i +alu- 5ird
czeka& !rzy(l,da',c si# !aznokcio"& a+ Sela"is !od', wyznanie- < >ni---
zabili "o'e(o syna- Powiedzieli& +e--- b#d, trzy"a/ "o', +on# i c*rk#--- w
wi#zieniu--- a 'e7li nie wr*c#& to oni 'e---
< Wyobra+a" sobie < "rukn, 5ird- We wasny" (osie usysza stal- Po
za"kni#ciu oczu widzia ich wszystkich; "#+czyzn& kobiety i dzieci
wzi#tych 'ako zakadnicy !rzez "inione lata < bitych& (waconych&
torturowanych i "ordowanych--- >tworzy oczy i w!atrzy si# w li7cie&
le+,ce na zie"i obok 'e(o kolan- < Cze"u tyD
< Poniewa+ 'este" syne" !ana < odrzek (orzko Sela"is- < >n--- u"ie7ci
"nie ta"& (dzie wszyscy "nie nienawidzili- Wiedzia& +e nie zdob#d#
!rzy'aci* i nie b#dzie niko(o& do ko(o "*(by" si# zwr*ci/- Powiedzieli&
+e 'este" to winny swo'e"u o'cu i +e w ni" "o'a 'edyna nadzie'a- 5dyby
!o!rosi "nie 'ak syna& zrobiby" dla nie(o wszystko& lecz oni z"usili
"nie---
< : two'e r#ceD Miay !o"*c nas !rzekona/D
Sela"is !otrz,sn, (ow,-
< Nie- $o ka!itan stra+y4 zna "nie 'ako cho!ca- Jak !owiedzia& to tylko
dla !rzy!o"nienia& co "*( "i zrobi/- Jest 'edny" z nich < od ro(ate(o
kr#(u--- < .n*w !otrz,sn, (ow,- < Nie "o(#--- nie "o(# te(o znie7/--- co
oni 'e' zrobi,--- "o'e' c*reczce--- ale nie "o(# ci# oka"ywa/--- Co 'a "a"
zrobi/D < 5ird !rzyci,(n, (o i ob', ra"iona"i- Jedyne& co "o+na byo
zrobi/& to !rzetrwa/ i Sela"is z !ewno7ci, o ty" wiedzia- Mi"o to b*l&
'aki czu& by taki sa"& 'ak b*l 5irda& kiedy znalaz 9ahi--- !o 7"ierci
:"isa--- w trakcie tortur Merisa- $uli Sela"isa z ca, "io7ci,& 'ak, czu
do nich wszystkich& do wszystkich cier!i,cych i ich bliskich-
< Wszystko w !orz,dku < !owiedzia& 'ak zwykle doskonale wiedz,c& +e
wcale tak nie byo- Jeszcze nie- $o bya !ociecha& ale i obietnica zaraze"-
Pewne(o dnia wszystko b#dzie dobrze4 on s!rawi& +e na 7wiecie nie b#dzie
dochodzio do takich rzeczy--- a nawet 'e7li& to zna'd, si# tacy& kt*ry"
b#dzie zale+ao i !ostara', si# to z"ieni/-
< :le "o'a c*reczka& "o'a "ale=kaH Musz# i7/& nie "o(#---
< Nie "o+esz !*'7/- Jeste7 ranny- : teraz nie "o+esz nas zdradzi/ i wcale
te(o nie chcesz- Chcesz uratowa/ dziecko& 'ak ka+dy o'ciec- Ja te+ te(o
chciae"& ale zawiode"- Nie b#d# ci# oka"ywa& Sela"isie- $wo'e
dziecko "o+e u"rze/ i to straszn, 7"ierci,- Nie "o(# nicze(o obieca/-
0ecz "o+esz "i !o"*c w uczynieniu te' krainy le!sz,- < M#+czyzna
wci,+ ka& cho/ 'u+ nie tak szale=czo- iedy wreszcie si# us!okoi& 5ird
delikatnie !oo+y (o na zie"i- < Jeste7 dzielny" czowiekie"& Sela"isie-
3zielny"& skoro tuta' !rzyszede7& dzielny"& skoro "i !owiedziae7--- i
wystarcza',co dzielny"& +eby !onie7/ te(o konsekwenc'e- < .ostawi (o&
nakazu',c 'edne' z uzdrowicielek& by nie s!uszczaa z nie(o oka- S!o'rzaa
na 5irda& 'akby !otra1ia dostrzec !on,c, w 'e(o sercu w7cieko7/& lecz
nic nie !owiedziaa- By 'e' za to wdzi#czny-
Nato"iast nie by wdzi#czny swy" ko"endanto" za czu'no7/- >toczyli
(o& zani" doszed do o(niska& by wzi,/ sobie kolac'#-
< Jeste7 !ewny& +e "o+na "u zau1a/D < za!yta )elis- < Syszae"& +e
zosta nasany---
< Sa" "i o ty" !owiedzia < odrzek 5ird- < : to 'u+ co7 znaczy-
< M*( "y7le/& +e usyszeli7"y co nieco od "ieszka=c*w 'e(o wsi-
< : usyszeli7"yD
)elis skrzywi si#-
< Nie- :le "o(li7"y- Nie by lubiany-
< Nie lubiano (o& (dy+ by syne" 'akie(o7 !ana& kt*ry s!rezentowa "u
(os!odarstwo- Wyrzucono 'edne(o z nich- Nie 'e(o wina- Nie nale+a do
lokalne(o !odw*rza& bo (o nie chcieli& ale dawa i" +ywno7/- 6wi#zili "u
+on# i c*rk#& a 'e"u za(rozili ty"& cze(o "o+na si# s!odziewa/& (dyby
nas nie zdradzi- Sa" "i o ty" !owiedzia- >sobi7cie- Sz!iedzy !ost#!u',
inacze'-
< >wsze"& o ile wyzna ci wszystko < od!arowa )elis- Sto',cy za ni"
8%is i Cob "ilczeli& lecz w ich oczach u'rza !o!arcie dla s*w
ko"endanta-
Przekorna deter"inac'a 5irda& by )elis si# "yli& rozwiaa 'e(o wasne
w,t!liwo7ci-
< B#dzie"y (o obserwowa/& ale'a twierdz#& +e 'est uczciwy i "o+e"y "u
u1a/- Czy "a"y !o!enia/ te sa"e b#dy& co oniD $o serce dyktu'e
czowiekowi& ki" 'est& nie krew o'ca- 0udzie to nie krowy-
< Nie& ale niekt*rzy z nich to lisy- < )elis odszed& st,!a',c ci#+ko i
!otrz,sa',c o(ni7cie rud, czu!ryn,- 8%is i Cob wybuchn#li 7"ieche"-
< Mo+e "ie/ rac'# < orzek 8%is& rzuca',c na zie"i# worek 1asoli- <
Na'le!szy s!os*b& +eby !rzekona/ nas do swo'e' uczciwo7ci& to !rzyzna/
si# do cze(o7- Sa" tak robie" 'ako cho!ak-
< : co& 'e+eli 'est uczciwyD Jak "a zachowywa/ si# uczciwy czowiekD <
8%is wzruszy ra"iona"i i nie kontynuowa te"atu- Nast#!ne(o dnia
Sela"is by 'u+ zdolny do "arszu- 9ahi orzeka& +e "inie wiele dni& zani"
b#dzie w stanie u+ywa/ r,k-
Maszerowali !o"i#dzy do"iniu" ksi#cia 8%isa& a wschodni"i zie"ia"i
hrabie(o- 8d,c dale' na !*noc& wkroczyliby na tereny uratowane(o !rzez
5irda wadcy- Cho/ ich "arszrut# !rzecinay !as"a wz(*rz& istniay
"i#dzy ni"i !rzerwy < szlaki znane !asterzo"& "y7liwy" i le7niko"-
>taczali ich wywiadowcy 5irda& kt*rzy od kilku dni nie natykali si# na
niko(o& z wy',tkie" ich wasnych ludzi-
P*Any" rankie"& czwarte(o dnia !o!rzedza',cy ar"i# zwiadowcy
za"eldowali& +e na'bli+sz, !*nocn, !rze#cz bloku', +onierze- 5ird
zatrzy"a obszar!an, kolu"n# i za"y7li si#- Mo(li skr#ci/ na zach*d i
ruszy/ !o"i#dzy dwo"a !as"a"i wz(*rz ku nast#!ne"u !rze'7ciu--- lecz
oznaczaoby to rozci,(ni#cie kolu"ny wzdu+ stru"ienia- W tych
okolicach byy to zie"ie u!rawne- Stratu', "ode zbo+a& kt*re by/ "o+e
chcieliby z'e7/ zi",--- Poza ty"& b#dzie ich doskonale wida/ ze wz(*rz !o
obu stronach- W dole stru"ienia& na zach*d st,d& zna'dowaa si# s!ora
wie7 ze stay" (arnizone" stra+y- Czy+by blokada !rze#czy "iaa
w!#dzi/ ich w !ua!k#D
< 8lu ich ta" 'estD < za!yta zwiadowc*w-
Palce zawiroway-
< 3wie donie- Czterech na widoku& reszta w7r*d drzew !o obu stronach-
< Widzieli wasD
< Nie--- nie s,dz#- < .wiadowcy wy"ienili !otwierdza',ce s!o'rzenia i
kontynuowali; < Jeden z nich narzeka na nud#- azano i" strzec
!rze#czy < wszystkich < nie uwa+ali 'ednak& +eby ktokolwiek "ia
ta"t#dy !rzechodzi/& skoro w dole stru"ienia 'est !orz,dny "ost-
3wie donie stra+nik*w dobrze roz"ieszczonych w ciasny" !rze'7ciu-
.(iek bitwy 7ci,(nie nast#!nych& co za!ewne byo za!lanowane- W Nad
Moste" zna'dowao si# !odw*rze& kt*re(o 5ird 'eszcze nie wezwa-
.wiadowcy "eldowali& +e (os!odarze z Nad Moste" nor"alnie !racowali
w !olu- 5ird roze'rza si#- Wszyscy !atrzyli na nie(o& czeka',c na decyz'#-
8" du+e' b#dzie zwleka& ty" stan, si# bardzie' nerwowi--- i wcze7nie' czy
!*Anie' z(ubi si# 'akie7 dziecko& a 'e(o !acz u'awni ich !oo+enie-
< Sze7/ doni < !owiedzia- Wskaza na )elisa i Coba- < Po trzy od
ka+de(o z was- 8%isie& trzy"a' cztery donie w odwodzie& w razie !otrzeby
(otowe do !rzy'7cia na" z !o"oc,- 9eszta "a by/ (otowa do szybkie(o
!rzekroczenia !rze#czy- Je+eli do'dzie do !rawdziwe' walki < 'e7li w
ukryciu czai si# wi#ce' +onierzy& ni+ doliczyli si# zwiadowcy < otrzy"a',
!osiki z (*ry i z dou stru"ienia- Nie zaszkodzi na" to& o ile b#dzie"y
wiedzie/ o ich nade'7ciu i zd,+y"y za',/ wy+sz, !ozyc'# od nich- <
6o+y na zie"i ka"yki& by zade"onstrowa/& o co "u chodzio- < Je+eli
na!rawd# !*'d, za na"i& !ozw*lcie i" we'7/ do w,wozu i zaataku'cie ich-
Nie !rzekracza'cie wody& zani" wszyscy nie zniknie"y wa" z oczu-
Je+eli nas dostrze(,& to wolaby"& by uznali& +e 'este7"y 'edyny"
!roble"e"& 'aki "a',-
Sze7/ doni ludzi < trzy s!o7r*d banit*w z !ierwotne(o a"ienne(o
r#(u& !ozostae z !odw*rza >(niste(o 3#bu < ruszyo za 5irde" i
zwiadowca"i- 5#sie(o& id,c na'cisze'& 'ak !otra1ili& !rzekroczyli bystr,
rzeczk# !owy+e' !rze#czy& korzysta',c ze zw#+enia& (dzie las nie"al
styka si# nad brze(a"i- Nast#!nie ws!i#li si# na zbocze& "a',c nadzie'#
okr,+y/ zasadzk#- 5ird wcale nie by !ewny& czy to si# uda4 on sa"
s!odziewaby si# takie(o "anewru- Je7li 'ednak stra+nicy oczekiwali
nieo7wieconych cho!*w& "o(li nie !ostawi/ wartownika na szczycie
wz(*rza-
Nie"al zadziaao- 5ird zauwa+y wartownika na chwil# !rzed ty"& ni"
ten zobaczy ich i krzykn,- >d!owiedziay "u okrzyki i tu!ot n*(- 5ird
zatrzy"a swo', (ru!#- Mo+liwe& +e wartownik nie zobaczy wszystkich& a
za chwil# dowie si#& (dzie zna'dowali si# !ozostali stra+nicy-
< Ie'& tyH WyaAH < zawoa wartownik- < i" 'este7& +e tak !rze"ykasz
si# !rzez lasD < W (osie brz"iay zo7/ i zdenerwowanie-
5ird zrobi& co "*(& by s!rawi/ wra+enie wystraszone(o4 sysza 'u+
!ozostaych& kt*rzy wa7nie wychodzili z ukrycia- Sied"iu--- o7"iu---
dziewi#ciu--- w +*toMzielonych "undurach- 6zbro'eni byli w kr*tkie
"iecze& dwa' !rzewiesili uki !rzez ra"i#- $o by b,d4 "ia nadzie'#& +e
nie zorientu', si# wystarcza',co szybko& by s!rawi/ i" ko!oty-
< >d!owiada'& cho!ieH < rzuci stra+nik& nabiera',c odwa(i w otoczeniu
!rzy'aci*- < .nasz zasady; nikt nie "a wst#!u na te wz(*rza-
5ird chcia od!owiedzie/ co7 s!rytne(o& ale nie "*( nic wy"y7li/-
M#+czyzna sta trzy du(ie kroki od nie(o < i nieco dale' dla kry',cych si#
za ni" wo7cian < tote+ 5ird "usia dziaa/ szybko& bowie" w
!rzeciwny" razie do (ry w,cz, si# ucznicy- to7 !r*bowa !odsun,/ si#
bli+e' i zaszele7ci li7/"i- Stra+nik otworzy szerze' oczy-
< Jest was wi#ce'--- D < !odni*s (os& (dy 5ird run, !rosto na nie(o-
Mieli w doniach "iecze& lecz ostrza nie "o(y (o dosi#(n,/-
Przyna'"nie'& 'e+eli !ozostali nadbie(n, na czas- 5ird dA(n, czubkie"
ki'a w twarz& kt*ra roz"azaa si# w niewyraAny& biay zarys- Przeciwnik
zatoczy si# do tyu- Czy'7 "iecz o!ad na 'e(o kostur- Poczu uderzenie&
odtr,ci czubek ostrza i dA(n, !onownie- W krzykach stra+nik*w
zaskoczenie "ieszao si# ze strache"- 5ird nie zwraca na nich uwa(i- .
obu stron widzia swoich ludzi& "etodycznie dA(a',cych +onierzy& kt*rzy
chaotycznie wy"achiwali "iecza"i i obi'ali si# o drzewa- >ba' ucznicy
co1n#li si# szybko i si#(n#li !o uki-
< Na'!ierw ucznicyH < rykn, 5ird- Byy to !ierwsze sowa& kt*re udao
si# "u wyartykuowa/ od !ocz,tku starcia- 9zuci si# na nich- oniec ki'a
tra1i strzelca "ocno w !ier7- Nie wbi si#& lecz atakowany zachwia si# i
!rzewr*ci- >brzuci 5irda s!o'rzenie" !eny" tak bezbrze+ne(o
zdu"ienia& +e ten nie"al si# co1n,- .a"iast te(o zada kole'ny cios- $y"
raze" czubek tra1i ucznika w szy'#& ze7liz(n, si# i !rzy(woAdzi "u
ra"i# do zie"i- 5ird na!ar na drzewce- .askaku',co ci#+ko byo wbi'a/
ten czubek--- M#+czyzna dra!a r#ko"a (ardo4 twarz nabie(a "u
!ur!ur,- 5ird !odni*s ki' i zdzieli (o ni" z cae' siy w (ow#- ?onierz
znierucho"ia- 5ird u!ewni si# < nie oddycha-
3ookoa walka dobie(aa ko=ca w zawierusze cios*w& zastaw i krzyk*w-
.aostrzone ki'e s!rawdziy si#& ale sabo; !rzebicie ostry"& drewniany"
czubkie" ubrania i ciaa wy"a(ao siy i ci#+aru& !oza ty"& ci#+ko byo
uwolni/ kostur od nabite(o na= !rzeciwnika- Wi#kszo7/ ludzi 5irda robia
to sa"o& co on; wykorzystywaa czubek ki'a do od!arcia ataku i
wytr,cenia szer"ierza z r*wnowa(i& by zako=czy/ walk# ciose" w (ow#-
6dao si#& !oniewa+ "ieli !rzewa(# liczebn, nad wro(ie"& lecz 5ird
wiedzia& +e nie zawsze tak b#dzie-
< .bierzcie ich bro= < !rzy!o"nia swoi" ludzio"& (dy sko=czyli z
ostatni" +onierze"- < No+e te+ < wykorzysta"y wszystko- $ak+e ich
!rowiant i narz#dzia- < .abici nie "ieli na sobie zbroi- 5ird !okr#ci
(ow, ' "usieli zakada/& +e wie7niacy nie "ieli broni& dla kt*re' warto
byo 'e zao+y/-
< ButyD < za!yta 'eden z bosono(ich wo7cian-
5ird skin, (ow,-
< 6brania& 'e7li 'e chcecie- )elisie& weA dwie donie "#+czyzn i ze'dAcie
zbocze"- 6wa+a'cie na !osiki- Narobili7"y wystarcza',co haasu& +eby
obudzi/ !i'aka !o caonocny" hulaniu- Cob& !o(o= naszych z doni, ludzi-
< Po"*( zaci,(n,/ zwoki na stert#- Nie zawraca sobie (owy szukanie"
zi* ws!o"nie= < to byli nie!rzy'aciele- Po"*( ich zabi/ i kadzenie na
nich zi* byoby obraz,- $ylko 'eden z nich zosta ranny < "ody
wo7cianin& dziabni#ty no+e" w ra"i#& by na zawsze za!a"i#ta& +e
!owalony !rzeciwnik niekoniecznie "usi by/ "artwy-
9ozdzia LL
Wkr*tce usysza reszt# swych ludzi- 0edwo zd,+yli (o "in,/& !orusza',c
si# znacznie wolnie'& ni+by sobie +yczy& (dy od strony wioski nad
stru"ienie" usysza t#tent ko!yt- Nikt nie ws!o"ina o !rzebywa',cy"
w okolicy oddziale konnych& lecz nie czynio to +adne' r*+nicy- )elis
!rzysa (o=ca; dwudziestu 'eAdAc*w& !i#ciu z uka"i& reszta < "iecze-
Widzieli te+ tu"an !yu na drodze& 'akby nadci,(ali kole'ni& cho/ nie
wiedzieli; !ieszo czy konno-
< 3obrze < rzuci 5ird& zaskaku',c otacza',cych (o ludzi- Mia nadzie'#&
+e tak wa7nie si# oka+e; byoby dobrze zwyci#+y/- < )ori& weA osie"
doni i idAcie ta"t#dy--- < czyli z bie(ie" stru"ienia < --- dwie7cie krok*w
!rzez las& !ote" w d* zbocza i czeka'cie na "o'e wezwanie- 6derzycie na
ich tyy lub 1lank#- 9eszta& za "n,-
We'7cie na !rze#cz wznosio si# a(odnie z !ozio"u !*l nad rzek,& by
nabra/ stro"o7ci w !obli+u lasu- 5ird roz"ie7ci +onierzy na
wierzchokach tr*'k,ta w7r*d drzew& z 7rodkie" odsuni#ty" o du(o7/
konia- >bserwowa konnych& 'e+d+,cych ta" i z !owrote" wzdu+ brze(u&
wyraAnie !oszuku',c brodu- Jeden z nich od'echa kawaek w (*r# rzeki i
z krzykie" wr*ci (alo!e"- 5ru!a zakotowaa si# i utworzya !odw*'n,
kolu"n#& by ruszy/ ku !rze#czy-
.askoczyli ty" 5irda- Czy+by na!rawd# byli tacy (u!iD So=ce odbi'ao
si# w ich na!ier7nikach i he"ach- $rudnie'si do zabicia& lecz zanadto u1ali
swe' broni i ru"ako"- W ostatnie' chwili& (dy !ierwsi 'eAdAcy do'echali
do skra'u lasu& ich dow*dca !rzy!o"nia sobie o ostro+no7ci i zatrzy"a
oddzia uniesion, r#k,- Gucznicy nao+yli ci#ciwy na #czyska i si#(n#li !o
strzay- Mi"o to 5ird da sy(na- Je(o ludzie wybie(li z obu stron z lasu w
7cise' 1or"ac'i& "ocno 7ciska',c ki'e w doniach-
onie na sa"y" ko=cu zakwiczay& !r*bu',c si# co1n,/4 'eAdAcy wbili i"
ostro(i w boki- 3wa wierz(n#y& a 'eden wysadzi swe(o !ana z sioda-
$en u!ad ci#+ko& tak sa"o 'ak dwa' 'eAdAcy z !ierwsze' !ary& str,ceni z
ko=skich (rzbiet*w !recyzy'ny"i szturchni#cia"i kostur*w- Jeden
znierucho"ia nie!rzyto"ny& dru(i za7 !rzetoczy si# szybko& zerwa z
zie"i i broni si# "iecze"- Pozostali konni !r*bowali szar+y& lecz konie
co1ay si# !rzed zaostrzony"i ki'a"i& skr#ca',c i sta',c d#ba- JeAdAcy kl#li&
bod,c 'e ostro(a"i- Nie byli w stanie dosi#(n,/ ludzi 5irda "iecza"i& a
ka+dy& kto oddzieli si# od (ru!y& by szybko otaczany i s!ychany z sioda-
Jednak+e trze' ucznicy zdoali nao+y/ strzay na ci#ciwy- 3wa !ociski
haniebnie s!udoway& lecz 'eden < szcz#7liwie lub dzi#ki u"ie'#tno7cio"
strzelca < !rzeszy (ardo wo7cianina& kt*ry wa7nie za"ierza 7ci,(n,/
ucznika z ko=skie(o (rzbietu- .doa nao+y/ kole'n, strza# na ci#ciw# i
o wos chybi 5irda- Je(o towarzysze zrozu"ieli& co za"ierza i zbili si# w
ciasny kr,(& chroni,c ucznik*w i u"o+liwia',c i" ostrzeliwanie
na!astnik*w-
5ird trze!n, otwart, doni, walcz,ce(o obok nie(o "#+czyzn#-
< Musi"y z ni"i sko=czy/ i to natych"iastB- < rykn,- Je(o ludzie
otaczali konnych& lecz nie okazywali wi#ksze' ochoty na s!otkanie z
ko!yta"i s!oszonych ru"ak*w& ni+ te na kontakt z ostry"i czubka"i
ki'*w- < St*'cie tak& a wszystkich was !owystrzela',H < doda&
!rze!ycha',c si# do !ierwsze(o szere(u& by za!a/ za uzd#- JeAdziec
za"achn, si# na nie(o "iecze"& lecz 5ird zanurkowa !od ko=ski" be"
i wbi n*+ w !od(ardle zwierz#cia- o= stan, d#ba& r+,c i "*c,c
ko!yta"i- 5ird oberwa !odkow,& "i"o to zaatakowa !onownie- Je(o
ludzie krzyczeli i kole'no rzucali si# na!rz*d- Gucznicy nie "o(li w nich
strzela/ z obawy !rzed tra1ienie" towarzyszy- onie i ludzie haasowali&
7"ierdziao 'atk,- 5ird si#(n, ku nast#!ny" wodzo" i o"al nie u!ad <
!o7liz(n, si# w kau+y ko=skie' !osoki- Szkoda < zadAwi#czao "u w
(owie& 'akby z oddali < +e trzeba zabi'a/ zwierz#ta !rzez ich !an*w- :
(dzie+ !odziali si# ci& kt*rzy wzbi'ali ta"t, ch"ur# kurzuD
Jakby w od!owiedzi& sk,d7 zza ich !lec*w dobie( !ot#+ny krzyk- 5ird
okr#ci si# na !i#cie& !o7liz(n, i !rzykl#kn, na kolano& !o czy" !odni*s
si# nie!ewnie- $a" < w dole stru"ienia < zu!enie& 'akby (ru!a )orie(o
zaatakowaa nie!rzy'acielskie odwody& nie czeka',c na 'e(o ko"end#- :
"o+e zawoaD Nie !a"i#ta- Brakowao "u tchu i bolaa (o no(a- >!u7ci
wzrok i zobaczy rozdart, no(awk#- Pewnie ko=ska !odkowa- .aczer!n,
!owietrza i wrzasn,- Machn, r#k, do tych& kt*rzy si# roze'rzeli-
< 0udzie )orie(o < zawoa- < 6trzy"a/ szyk& idioci& zani"--- < zabrako
"u tchu- to7 wsun, "u ra"i# !od !ach#4 chcia ode!chn,/ !o"oc& lecz
nie "*(- Pozwoli od!rowadzi/ si# na skra' stratowane' zie"i-
to7 !oda "u bukak z wod, ' na!i si#& krzywi,c& (dy kto7 nacisn,
rozci#cie na nodze- >dzyska oddech i wzrok; wszyscy 'eAdAcy i !oowa
koni le+eli nierucho"o w kau+ach krwi- $y" raze" z(in#li tak+e 'e(o
ludzie& inni odnie7li rany- >!iekoway si# ni"i kobiety& kt*re wyraAnie
!a"i#ta z (ru!y uciekinier*w--- co tuta' robiyD Przy!o"nia sobie& +e
!owinien wraca/ do walki- S!r*bowa !odnie7/ si# Jkiedy zd,+y
!rzysi,7/ sobie !od drzewe"DK& lecz no(a od"*wia uniesienia ci#+aru
ciaa-
< $wo'e ra"i#--- < !owiedzia kto7 za ni"-
< $o "o'a no(a < warkn,& nie"nie'& zerkn, na ra"i#- rwawe rozci#cie
ziao nie"al od ra"ienia !o okie/4 !rzy(l,da si# "u zaskoczony- Nie
!a"i#ta te(o- 9uda kobieta o szerokie' twarzy z"ya krew wod, z wiadra&
!rzyo+ya do rany ko"!res z li7ci i ciasno owin#a cao7/ !ase" tkaniny-
Po"acaa "u (ow#4 skrzywi si# i odsun,-
< >kazay (uz < za7"iaa si#- < 9*wnie dobrze& 'ak 5ird Silne 9a"i#
"o+e"y woa/ na ciebie; 5ird $wardo(owy-
< :le )ori--- < zawoa-
< Cicho- Wszystko 'est w !orz,dku-
Chcia !owiedzie/& +e wcale tak nie byo& !rzyna'"nie' do!*ki walka nie
dobie(nie ko=ca& a oni nie dotr, do bez!ieczne(o "ie'sca- 0ecz co7
z#bate(o w!io si# "u w no(# i !r*bowao ', oderwa/- .a"ru(a& st#kn, i
rozdzieli !otwora na dw*ch ludzi& z kt*rych 'eden unierucha"ia "u
no(#& a dru(i oczyszcza !oszar!an, ran#- Wy(l,dao na to& +e !owinno
bole/ znacznie bardzie'& ni+ bolao4 nie "ia !o'#cia& czy to dobrze& czy
Ale-
< 5irdzieD < 5os )orie(o- 5ird walczy z "(, b*lu i z"#czenia& stara',c
si# sku!i/ na twarzy syna& blade'& lecz nie dra7ni#te'- S!rawia wra+enie
zatroskane(o-
< Nic "i nie 'est < !owiedzia 5ird- Przecie+ nic "u nie b#dzie < nie byo
to ka"stwo-
)ori u7"iechn, si#-
< 6dao si# < ozna'"i- < 3okadnie tak& 'ak chciae7; uderzyli7"y na ich
odwody z 1lanki& zani" zorientowali si#& +e ta" byli7"y- : !ote" reszta z
tych tuta' < z !ierwsze' !otyczki < !rzybie(a i wzi#li7"y ich w kleszcze-
ilku stracili7"y---
< 8lu& !o obu stronachD < Mo+e "y7lenie o walce roz'a7ni "u w (owieD
3onie )orie(o za"i(ay w liczeniu-
< >sie" doni !ieszych odwod*w < nasi !rzeciwnicy- Cztery donie
konnych i dwie donie na !rze#czy < czterna7cie doni& ,cznie
siede"dziesi#ciu- Wszyscy "artwi- Naszych !ole(o o7"iu& a cztery
donie odnioso rany& w ty" cz#7/ ci#+kie-
oo )orie(o !o'awia si# (owa Coba-
< 5irdzie& chce"y ci# !rzenie7/-
< Przenie7/DH Sa" "o(# !*'7/H < .acz, wstawa/& lecz silne r#ce !chn#y
(o z !owrote" na zie"i#-
< Nie- Nie chce"y ci# straci/ tylko dlate(o& +e wykrwawisz si#& chodz,c- <
5ird o!ieraby si# bardzie' stanowczo& lecz ciao od"*wio dalsze'
ws!*!racy- Pozwoli !rzenie7/ si# na !ry"itywne nosze i zni*s !en,
!odskok*w i wybo'*w dro(# do "ie'sca& kt*re Cob i )elis wybrali na
ob*z-
>budzi si# !rzy !on,cy" o(nisku i wsucha w otacza',ce (o (osy& nie
otwiera',c oczu- >d razu wiedzia& +e 'est w 'aki"7 du+y"& nie"al !usty"
!o"ieszczeniu- Nie !achniao 'ak w wi#zieniu& a (osy byy znu+one& lecz
!rze!enione satys1akc',& szcz#7cie" i cakie" !ewne siebie- to7 za!yta&
zni+a',c (os;
< Co z 5irde"--- D My7licie& +e---
< Nic "u nie b#dzie < rozle( si# (os rude' kobiety& kt*ra o!atrywaa "u
ra"i#- < 5dyby nie usiowa walczy/ !rzez ca, bitw#---
< Widzieli7cie kiedy7 co7 takie(oH < $o nie byo !ytanie& a uzewn#trznienie
czystych e"oc'i- < Ci7niecie ta"ty" konie"& 'ak !asterz "*(by rzuci/
'a(ni#cie"---
Na!rawd#D < zdziwi si# 5ird- Pa"i#ta tylko !ierwsze(o ru"aka&
sta',ce(o nad ni" d#ba oraz rozdziera',ce "u no(# ko!yto- $eraz& kiedy o
ty" !o"y7la& to "usiaa by/ dru(a no(a& nie ta z !askudny" rozci#cie"-
< --- zu!enie 'ak z o!owie7ci ba'arza < e"oc'onowa si# "ody (os-
W,czyli si# inni i za!anowao takie za"ieszanie& 'akby bitwa wci,+
trwaa- 5ird czu& +e s!,sowia- Brz"iao to tak& 'ak (dyby w !o'edynk#
rzuci si# na ca, ar"i# )inaareanu-
< Je7li on u"rze--- < zacz, kto7 !rzyciszony" (ose"-
5ird otworzy oczy-
< Nie za"ierza" u"rze/ < ozna'"i stanowczo& rad& +e (os w !eni
odzwierciedli 'e(o intenc'e-
M#+czyAni wybuchn#li 7"ieche"-
< M*wie" wa" < odezwa si# Cob- < Jest zbyt u!arty& +eby u"rze/- <
Mi"o !ewne(o tonu& 5ird dosysza w 'e(o (osie skrywan, ul(#-
S!r*bowa si# !odnie7/ i b*l !rzeszy "u (ow#-
< Nie rusza' si# < !rzestrze(a rudowosa-
< Mo(a7 !owiedzie/ wcze7nie'- < 5ird odchrz,kn,- Wraz z b*le" (owy
odezway si# inne dole(liwo7ci i zacz, +aowa/& +e si# obudzi-
obieta u7"iechn#a si# do nie(o-
< Marudni !ac'enci szybcie' zdrowie', < orzeka- < .u!yD
< Wody- < We dwo'e !odtrzy"ali (o za ra"iona& (dy !i& !o czy" !o"o(li
"u usi,7/ !rosto- Cier!ienie ustabilizowao si# na stay"& "o+liwy" do
zniesienia !ozio"ie4 zda sobie s!raw# z odczuwane(o (odu- 8
zaciekawienia; co dokadnie si# wydarzyo& (dzie byli i kto !rze',
dowodzenie& kiedy on !ad na twarzD to7 !oda kobiecie "isk# z zu!,4
uniosa 5irdowi (ow# tak& +e "*( ', wy!i/-
W (ru!ie wok* o(niska doszo do 'akie(o7 !oruszenia- >toczyli (o
na'bardzie' do7wiadczeni wo'ownicy-
< .astanawiasz si#& co si# wydarzyo < zacz, !rzebie(le )elis- 5ird
z(ro"i (o wzrokie"- )elis za"ienia si# w dobre(o !rzyw*dc#& lecz 'e(o
sa"ozadowolenie "o(o sta/ si# nie do zniesienia-
< >toczyli7"y 'eAdAc*w i szturchanie" zbili7"y ich w ku!#-
.astanawiali7"y si#& co zrobi/ dale'& kiedy wyskoczye7 zza naszych
!lec*w i---
< $o !a"i#ta" < !owiedzia 5ird- < Chodzi o to& co byo !ote"-
Cob wzruszy ra"iona"i-
< 6rose7 o dobre cztery donie& roz!ostare7 skrzyda& wyrosy ci ro(i i
zacz,e7 rzuca/ ko="i 'ak owca"i- Nie; tak na!rawd# wcale nie urose7&
ale takie s!rawiae7 wra+enie- Wrzeszczae7 co si w !ucach& bye7 cay
!okryty krwi, i 1aktycznie !rzewr*cie7 'edne(o konia na bok < sa" to
widziae"& 'ak r*wnie+ inni tuta' obecni- JeAdziec& kt*ry ci, ci# w ra"i# <
ni" te+ cisn,e7 w inne(o ru"aka- onni w!adli w !anik#& nawet
ucznicy- Mo(liby7"y sta/ ta" i !atrze/& 'ak ich wyka=czasz& ale
obawiali7"y si# nudy& wi#c !ostanowili7"y te+ s!r*bowa/-
< Co tra1io "nie w (ow#D
< Nie widziae"- 6syszeli7"y !rzybycie odwod*w& bo'owy okrzyk
)orie(o i tw*' rozkaz& +eby7"y !oszli i" z !o"oc,- Pobie(e" z "o',
(ru!,4 !o !owrocie znalaze" ci# siedz,ce(o w "ilczeniu !od drzewe"-
Elis ob"ywaa ci# z krwi& trudno !owiedzie/; two'e' czy nie!rzy'aci*-
Wtr,ci si# )elis-
< Nowe 1or"ac'e s!rawdziy si# doskonale& 5irdzie- Nawet w lesie <
!rzyzna'#& +e zastanawiae" si#& czy ta "usztra "i#dzy drzewa"i "iaa
sens& teraz 'ednak wie"& +e tak-
< >czywi7cie& "ieli7"y !rzewa(# liczebn, < zauwa+y 8%is- < 3w*ch na
'edne(o-
< Nawet wi#ksz,- < 5ird !oruszy si#& s!rawdza',c (ranice b*lu- < Byli na
tyle (u!i& by zaatakowa/ nas !odzieleni- W !rzy!adku !ierwsze(o
oddziau "ieli7"y trzykrotn, !rzewa(# liczebn,& a !rzeciwko konny" <
nawet !i#ciokrotn,-
< :le--- och- < Widzia w ich twarzach& +e !rzetrawiali to& co !owiedzia-
< Pa"i#ta'cie& co wa" "*wie"- Wa+ne 'est tylko to& ilu na ilu w
"o"encie starcia- Nie licz, si# ci& kt*rzy nie bior, udziau w walce-
Prze"*wi )ori-
< .a to z !osika"i walczyli7"y 'eden na 'edne(o- 8 !rzea"ywali7"y ich
< "y7l#& +e "o(liby7"y nawet wy(ra/-
< Prawdo!odobnie- Ma" nadzie'#- :le !onie7liby7cie wi#ksze straty !o
ci#+sze' walce- Jeste7"y dobrzy& cho!cze& znacznie le!si& ni+ byli7"y& ale
ni(dy nie zaszkodzi& kiedy uatwia', na" zadanie- Skoro "o+e"y walczy/
z ni"i z !rzewa(, !o nasze' stronie& to cze"u nieD No dobrze < (dzie
'este7"yD
.achichotali (u!awo-
< Nie s!odoba ci si# to < ozna'"i Cob-
< CoD < S!r*bowa rykn,/& lecz wyszo "u racze' cier!kie burkni#cie-
< Jeste7"y w Nad Moste"- W koszarach +onierzy-
< 5u!cyH < $y" raze" udao si# "u rykn,/ i wszyscy obe'rzeli si# na
nie(o- S!r*bowa usi,7/ !rosto- Nie"al "u wyszo-
< Posucha' "nie- < Cob !oo+y "u do= na !iersi& swy" ci#+are"
z"usza',c (o do !oo+enia si#- .robi to& cay si# (otu',c- < W Nad
Moste" nie "a wi#ce' +onierzy- Stac'onowali tuta' ci& kt*rych zabili7"y&
a !odw*rze 'est !ewne& +e +aden z nich nie uciek- Na'bli+szy (arnizon
zna'du'e si# w Burry& na rozsta'ach- Powiado"ili7"y Burry& a dobrze
znasz ta"te'szych wo7cian- < )aktycznie& zna ich- Je+eli !rzysi#(li& +e
nie !rzedostanie si# ta"t#dy nikt z Nad Moste"& to tak wa7nie b#dzie- <
$a wie7 'est na"i zachwycona- Stra+nicy siedzieli tuta' ca, zi"#& chla',c
ale i oba!ia',c dziewcz#ta& nawet te s!odziewa',ce si# dzieci- Pobili7"y
ich nie tratu',c !*l& ani nie an(a+u',c tute'szych wo7cian- Ba(ali nas&
+eby7"y !rzyszli& s!rezentowali +ywno7/& nawet resztk# ale& kt*re(o nie
wyniuchali +onierze---
< :le--- < za"y7li si# 5ird- $o !owinno u7"ierzy/ b*l (owy- < Jednak nie
!owinni7"y tuta' zostawa/ < doda& roz(l,da',c si# w !oszukiwaniu
dzbana-
< >czywi7cie& +e nie < Cob si#(n, za siebie i kto7 !oda "u dzbanek-
.akoysa ni" 5irdowi !rzed nose"- < $ylko na 'edn, noc& by !ewne
osoby otrzy"ay szans# na zasu+ony od!oczynek---
< Wystawili7cie wartownik*wD
< >czywi7cie- Czy+ zawsze nie robi"y te(o& co na" ka+eszD
5ird uni*s si# na zdrowy" okciu4 kto7 !o"*( "u o!rze/ si# !leca"i o
7cian#- >toczy dzban do="i i !ow,cha- $ak& dokadnie te(o
!otrzebowa- Wzi, du(i yk& kt*ry roz(rza "u !rzeyk- Poda dzban
Cobowi& ten 'ednak !okr#ci (ow,-
< Ju+ troch# wy!ie"- Co do rannych; trze' nie b#d, "o(li !odr*+owa/
!rzez wiele dni& "o+e ty(odni--- < 5ird wzi, kole'ny yk i !oczu& 'ak b*l
"i'a- Po"i"o u!orczywe(o !ulsowania w (owie& u"ys zacz, z
!owrote" 1unkc'onowa/- 9anni zdolni do !od'#cia "arszu 'utro& za dwa
dni& do!iero za du(i czas- Czonkowie !odw*rza w Nad Moste"& kt*rzy
woleli !*'7/ z ni"i& ni+ zosta/ w do"u i u!rawia/ rol#- Wie7niacy
!ra(n,cy !ozna/ czowieka& kt*ry !owali konia- )elis chcia o!owiedzie/
"u o broni& 'ak, zdobyli na zabitych +onierzach i znaleAli w zbro'owni-
8%is "ia !ytania o za!asy +ywno7ci na kole'ny eta! "arszu& a 9ahi <
kiedy zd,+ya !o'awi/ si# u 'e(o bokuD < !odaa "u zioowy na!ar& kt*ry
wykr#ci "u usta !o ale-
>budzio (o bezbarwne 7wiato !oranka- 0e+a z (ow, na kolanach 9ahi&
kt*ra chra!aa o!arta o 7cian#- 5owa !#kaa "u z b*lu& nie "ia !o'#cia;
od ale& czy !rzez (uz- Pr*bowa !odra!a/ si# !o sw#dz,cych wosach& lecz
wybra z, r#k#- J#k obudzi 9ahi i u7"iechn#a si# do nie(o z wyraze"
twarzy& kt*ry rozto!i "u serce- Nie "*( znie7/ te(o& +e bya tak blisko i
!ochylaa si# nad ni" tak sa"o& 'ak on cz#sto !ochyla si# nad ni,-
< 67!ia7 "nie < oskar+y ', cicho& wytrzy"u',c 'e' s!o'rzenie- < azaa7
i" da/ "i ale& a !ote" ten na!ar---
9ahi wyszczerzya z#by w u7"iechu-
< Potrzebowae7 od!oczynku& a nie s!aby7 ca, noc& dyskutu',c i
trzy"a',c wszystkich na no(ach- Poza ty"& chcieli7"y !onownie oczy7ci/
rany& a to bardzo boli-
< $eraz nie 'est tak Ale < zauwa+y& ostro+nie !orusza',c ra"ienie" i no(,-
< Sa" "*wie7& +e czysto7/ s!rzy'a (o'eniu si# ran- : teraz "a"y dwie
uzdrowicielki- . Nad Moste"-
< Mi"o to "usi"y st,d rusza/& ni" kto7 si# !o'awi- < Wi#ksza ar"ia&
'akie' nie dadz, rady& !od dow*dztwe" o1icera ",drze'sze(o od te(o&
kt*ry !ozwoli 5irdowi natrze/ wszystki"i sia"i na trzy "nie'sze
oddziay-
0ecz cay dzie= s!#dzili na reor(anizac'i !o bitwie- 5ird us!okoi si#
troch#& (dy zda sobie s!raw#& +e na!rawd# z te(o skorzysta < 'edna z
uzdrowicielek wyci,(n#a "u b*l z (owy i !rzelaa do ka"ieni
koszarowe(o !aleniska& (dzie < 'ak sa"a wesoo zauwa+ya < byo 'e(o
"ie'sce- Przyszo "u do (owy za!yta/ o Sela"isa& kt*ry !odr*+owa z
cywila"i& nie "o(,c utrzy"a/ broni w r#kach-
< Qle wy(l,da < odrzek 8%is- < S"utny& !rzybity < !rzy!uszcza"& +e
cz#7ciowo z b*lu- :le nie "o+e !rzesta/ "y7le/ o +onie i c*rce- < Straty
8%isa nale+ay do odle(e' !rzeszo7ci; "oda +ona z"ara na (or,czk#& a
dzieci urodziy si# "artwe- 5ird !o"y7la& +e zna katusze Sela"isa J(dzie
bya 5irnis& 'e(o dru(a c*rkaD Po7lubia cho!aka z >(niste(o 3#bu& lecz
+adne z nich nie ucieko do lasu& (dy wioska !osza z dy"e"- Nie
wy!ytywa o ni, Barina4 nie chcia wiedzie/K- 9oze'rza si#& lecz ni(dzie
nie "*( (o wy!atrzy/- 8%is !rawidowo zrozu"ia 'e(o s!o'rzenie- <
Wy'a7nia $ridze ta'niki rachowania-
5ird !oczu& 'akby kto7 uku (o sz!il,-
< 9achunkiD >n !otra1i czyta/D
< $ak twierdzi- < 8%is nie !otra1i i by z te(o wielce zadowolony- < Jak
r*wnie+ rachowa/- 8 !isa/-
< Ma" dla nie(o zadanie < ozna'"i 5ird- < Potrzebu'e"y ko(o7& kto
b#dzie !rowadzi re'estry wszystkie(o& co "a"y-
W ty" czasie 'e(o ar"ia zebraa wszystkie ubrania i s!rz#t !o +onierzach
< ci bez but*w tak du(o szukali od!owiednie' !ary& a+ wreszcie ka+dy
znalaz !asu',ce lub na tyle du+e& by "o+na byo w nich chodzi/ !o
wy!chaniu !akua"i- Mundury !o wy!raniu i wysuszeniu na krzakach
za"ieniy si# w koszule i tuniki dla tych& kt*rzy byli ich !ozbawieni oraz
aty dla tych& kt*rych ubrania wy"a(ay na!raw- W koszarowe' kuchni
znaleAli koty& kt*re !a"i#ta oraz utensylia o du(ich trzonkach- Nie byli
w stanie zabra/ ci#+kich dzban*w do !rzechowywania +ywno7ci
Jnareszcie dowiedzia si#& do cze(o ar"ia !otrzebowaa woz*wK& lecz
z(ro"adzony w s!i+arni !rowiant !asowa do work*w- Mieli obecnie
!i#/dziesi,t dziewi#/ "ieczy Jcz#7/ !oa"anych !odczas walkiK& cztery
uki zabrane z !ola bitwy oraz czterdzie7ci wydobytych ze zbro'owni- 5ird
!o7wi#ci chwil# na !odzi#kowanie bo(o"& +e +onierze !ostanowili
wyruszy/ na nich z "iecza"i& za"iast uka"i- : co na'wa+nie'sze < w
zbro'owni znaleAli sto'aki z osie"dziesi#cio"a !ika"i-
5ird !oku7tyka do zbro'owni i dotkn, l7ni,ce(o (rotu- Wy', !ik# ze
sto'aka i s!rawdzi wywa+enie- Nie r*+nia si# zbytnio od ki'a < w ty"
(no"y "iay rac'#- Po kilku dniach noszenia !rzywykliby do nowe(o
or#+a-
< Powinny troch# atwie' wchodzi/ < orzek sto',cy za ni" )elis- 5ird
zauwa+y& +e )elis nie !owiedzia& w co b#d, atwie' wchodzi/- Cz#7/ z
nich nadal bya wstrz,7ni#ta wasn, brutalno7ci, oraz 7wiado"o7ci,& +e
okazali si# ludA"i zdolny"i do zabi'ania-
< Powinni7"y !odzi#kowa/ bo(o" za ten dar < "rukn,- >br*ci si# ku
!ozostay"& kt*rzy !rzyszli za ni" do zbro'owni- Wszyscy !okiwali
(owa"i& nie !odnosz,c wzroku- < $y" raze" zasu+yli7"y sobie na
zwyci#stwo- :le nast#!ny" raze" nie b#dzie tak atwo- < Nie s!odobao
si# i" to& lecz taka bya !rawda i nie !otra1i ich oka"ywa/- .wyci#+y
!od >wczarnia"i Norwalku !o"i"o !o!enionych b#d*w& (dy+ wr*( nie
wiedzia& cze(o si# s!odziewa/- $ute'sze zwyci#stwo !rzyszo "u atwo
dzi#ki b#do" !rzeciwnika- Pewne(o dnia stanie na!rzeciwko dow*dcy&
kt*ry ich nie !o!eni& a wtedy--- Potrz,sn, (ow,- Przy'dzie na to !ora-
$eraz "usz, !odzi#kowa/ bo(o"& kt*rzy stan#li !o ich stronie i !o"o(li
i"-
Je(o lud nie zna rytua*w 7wi#towania zwyci#stwa w wo'nie& !oniewa+
dotychczas nie !rowadzili wo'en < !rzyna'"nie' nikt te(o nie !a"i#ta-
5ird !oradzi si# na'starszych "#+czyzn i kobiet& 'akie tylko zdoa
odszuka/& lecz +adne z nich nie znao od!owiednie' cere"onii- W ko=cu
!ostanowi !o,czy/ rytua !odzi#kowania :lyanyi za !ozwolenie
u!rawiania zie"i < co !owinno u7wi#ci/ u+ycie !rzez nich stali < z
"oda"i +niwiarzy za z"arych w trakcie !o!rzednie(o roku- Poc,c si# z
nerw*w i b*lu& !oku7tyka z koszar na "ost nad !otokie" i cisn, do
wody rytualn, (ar7/ ziarna& kwiat*w Jnarwanych te(o dnia !rzez dzieci z
wioskiK i li7ci "i#ty- Na'starsza kobieta rozniecia o(ie= na 7rodku
wie'skie(o ryneczku& on za7 !o!rowadzi !owolny taniec dokoa !o"ieni-
>(nisko !on#o 'asno& !rosto i czysto < czy znaczyo to& +e bo(owie byli
zadowoleniD Nie wiedzia- Czu 'ednocze7nie s"utek& satys1akc'# i
uko'ony czase" +al& 'aki zawsze zostawia w ni" +niwiarski la"ent-
Po"ienie wystrzeliy na(le w niebo& z"ienia',c barw# na b#kitn,- 5ird
!oczu uderzenie 1ali (or,ca& 'akby (o s!owiy& lecz nie s!on,& a o(ie=
nie"al natych"iast !owr*ci do swych drewnianych korzeni- Wosy
z'e+yy si# "u na karku- Co7 !owiedzieli < !owiedzia sobie- < 0e!ie'&
+eby" dowiedzia si#& co---
B B B
Na "odelu w sali (no"*w wy(l,dao to !ro7cie'- 5ird otar czoo z !otu i
skrzywi si# na widok "i'a',cych (o "aruder*w- Po"aszeru' na !*noc&
"*wili& i zdob,dA t# twierdz#& "*wili& a !ote" wy7li' cz#7/ swych si
tuta'& +eby zdoby/ nast#!n, twierdz#& kt*ra kontrolowaa--- wszystko to
brz"iao absolutnie lo(icznie- . +onierza"i (no"*w- Nie"al rozu"ia
deza!robat# ka!risti dla ludzkie(o braku dyscy!liny-
Nie !lanowa zdobycia !osterunku w Nad Moste"& kt*ry w!ad "u w r#ce
z osie"dziesi#cio"a dobry"i !ika"i i ca, reszt,- Nie !lanowa& ani nie
oczekiwa innych e1ekt*w te(o zwyci#stwa; decyz'i !odw*rzy& kt*re na(le
!ostanowiy !orzuci/ do"y i !rzy,czy/ si# do 'e(o ar"ii& decyz'i !an*w
ukarania (o !alenie" (os!odarstw& (dzie niko"u nawet do (owy nie
!rzyszo udzielenie "u ws!arcia oraz ko"!letne(o chaosu i za"#tu& 'aki
za!anowa w kilka dni !o zwyci#stwie w 7rodkowe' cz#7ci kr*lestwa-
Planowa "arsz na !*noc ku 3rodze 9zeczne'& by odizolowa/ J'e7li nie
zdoby/K 5rahlin& "iasto rz,dzone !rzez wadc# Sor(rahlu& w za"ian
'ednak traci czas na utarczki z bardzo s!rawny"i& konny"i !atrola"i
wadcy- Ma',c w !a"i#ci odwa(# te(o br,zowowose(o "#+czyzny& nie
zdziwio (o& +e wadca nie !o!eni +adne(o b#du !o!rzednich
dow*dc*w-
. !rzy'e"no7ci, o"in,by 5rahlin& lecz "iasto byo wa+ne z co na'"nie'
kilku !owod*w- ontrolowao dost#! do Ionnor(atu 'edny" z 'e(o
na'wi#kszych do!yw*w < rzek, Ioor- 9ozsiado si# w !o!rzek 3ro(i
9zeczne'& kt*ra odbi'aa tuta' od Ionnor(atu& by unikn,/ sezonowych
!owodzi !rzy u'7ciu Ioor- : du+y (arnizon wadcy s!rawiaby takie sa"e
ko!oty& !ozosta',c za ich !leca"i& 'ak s!rawia z 1rontu lub 1lanek-
Byoby "u atwie' < znacznie atwie' < bez nieoczekiwanych so'usznik*w&
zwaszcza nie bior,cych udziau w walce- Nie "ieli dok,d !*'7/4 !otra1i
to zrozu"ie/- Marzy 'ednak o ty"& +eby znaleAli sobie 'akie7 inne
"ie'sce- Nie byli w stanie !orusza/ si# szybko& ani cicho- Nawet teraz&
kiedy wyraz 'e(o twarzy !owinien stanowi/ wystarcza',ce ostrze+enie&
niekt*re dzieci woay rado7nie do nie(o- 3oro7li uciszali 'e& ale do!iero
!o 1akcie-
Pr*bowa wa7nie za',/ !ozyc'# na zach*d od 5rahlinu- Pod'#li tak, !r*b#
wcze7nie'& lecz ty" raze" 5ird "ia nadzie'#& +e wadca za'"ie si#
o7"io"a do="i wo7cian& kt*rzy !o"aszerowali na wsch*d& uzbro'eni w
czterdzie7ci cennych !ik- Mieli !rzekona/ wadc#& +e stanowili 1or!oczt#
cae' ar"ii& 'e7li 'ednak "aruderzy nie b#d, !orusza/ si# szybcie'& ich
!rzeciwnik zorientu'e si# w 1ortelu- W te' wa7nie chwili ostatni cywil
!rzetruchta obok nie(o& a stra+ tylna wyszczerzya si# w u7"iechach- .na
zaledwie !oow# z nich- 9eszta to nowi ze 7wie+o !rzybyych !odw*rek-
5ird na"aca wetkni#te za !azuch# karbowane !atyki- >sie" doni
!ikinier*w stanowio "nie'& ni+ /wier/ 'e(o obecne' ar"ii4 z trude"
za!a"i#tywa szybko z"ienia',ce si# liczby- a+de(o dnia !rzybywali
nowi ludzi& za!asy !o'awiay si# i znikay 'ak woda w wiadrze
zanurzany" i wyci,(any" z rzeki- 5no"y u!ieray si#& +e nikt nie "o+e
!rowadzi/ wo'ny& nie zna',c zasob*w swoich i wro(*w& lecz nie !otra1i
nad,+a/ za tak szybki"i z"iana"i- Przyna'"nie' wkr*tce b#dzie "ia
ko(o7& kto na!rawd# !otra1i !isa/ i !rowadzi/ rachunki- Sela"is
!rzeczyta wszystko& co !okaza "u 5ird < tak+e "a!y < i !otwierdzi& +e
u"ie !isa/- B#d, wiedzie/& 'ak tylko wy(o', si# "u donie-
$ylna stra+ !rze"aszerowaa "i"o& a 'e' dow*dca skin, (ow, 5irdowi&
kt*ry ruszy za ni"- $o by--- :d(ar& !rzy!o"nia sobie- iedy7 'eden z
!odwadnych )elisa& !ote" bez!o7rednio !od ni"- $y! czowieka& 'aki
!odoba si# "u w roli ko"endanta < solidny (os!odarz-
< >trzy"ae" wiado"o7/ od !osa=ca < !owiedzia :d(ar- < 0udzie
wadcy !okn#li !rzyn#t# i 7ci(a', osie" doni naszych ludzi na
wschodzie-
< Niech ich Pani bo(osawi < "rukn, 5ird- .wiadowcy nie "eldowali o
nie!rzy'acielskich +onierzach na wschodzie& lecz sytuac'a "o(a si#
szybko z"ieni/- < Czoo nasze' kolu"ny !rzekroczyo Ioor i !okonao
!ierwsze wzniesienie-
< Byoby "io& (dyby zdoali niezauwa+eni dotrze/ do te(o !osterunku- <
:d(ar odchrz,kn, i s!lun,- < Mo(liby7"y wykorzysta/ wi#ce' !ik-
5ird nie od!owiedzia- By !ewny& +e ludzie wadcy "ieli bro= ze sob,4
nie zostawili 'e' na 7cianach zbro'owni- B#d, "usieli uczciwie za!racowa/
na ka+d, !ik#& 'ak, zdob#d, w 5rahlinie- Co7 u+,dlio (o w s!alone
so=ce" ucho4 od!#dzi natr#ta- .a kilka dni b#d, "usieli zatrzy"a/ si# i
!oszuka/ "uchoz"ory& albo zostan, z'edzeni +ywce"-
3o !oudnia tylna stra+ !rzekroczya Ioor& a cywile !owinni siedzie/
cicho w lesie& !odczas (dy czoo kolu"ny "iao czeka/ na reszt#- 5ird
stan, na czele tylne' stra+y i zauwa+y& +e 'e(o obszar!ani zwolennicy
cho/ raz !osuchali rozkazu- 6!a i wysiek !rzekonay ich do
rozci,(ni#cia si# w cieniu i czekania- Nawet dzieci siedziay cicho-
?aowa& +e sa" nie "*( od!ocz,/4 o+o!a si# zi"ne' wody Ioor do
te(o sto!nia& +e teraz chlu!otaa "u w brzuchu- Wz(*rze za rzek, byo
stro"e4 ws!ina si# na nie& !od!iera',c si# kosture"& do!*ki nie zobaczy
b#kitne' sz"atki !rzywi,zane' do dolne' (a#zi drzewa- .atrzy"a si# i
zastuka ka"yka"i trzy"any"i w lewe' doni-
>d!owiedziao "u szcz#kanie- . (#stych zaro7li wyoni si# Cob i
!o"acha do nie(o r#k,-
< 6dao si# < ozna'"i- < >!u7cili !osterunek na widok nasze(o !atrolu&
!rzecina',ce(o dro(#- < Bya to nieliczna (ru!a < celowo na tyle "aa& by
wywabi/ stra+nik*w& nie da',c i" 'ednocze7nie !owodu do wzywania
!osik*w-
< onniD < za!yta- Cob !rzytakn,-
< :le wybrali7"y na'szybszych ludzi& a ta"te'sza okolica 'est bardzo
nier*wna- 3u+o dobrych kry'*wek- < Nie doda& 'ak uczyniby to kilka dni
te"u& +e 'e7li wszystko !*'dzie dobrze& stra+nicy b#d, "ieli le!sze rzeczy
do roboty& ni+ 7ci(a/ (arstk# uciekinier*w- $eraz wiedzia z
do7wiadczenia& +e nie zawsze wszystko szo dobrze-
Po!rowadzi 5irda na czoo& sk,d !ozostaa czterdziestka !ikinier*w
!owiedzie reszt# ataku',cych !rzez otwarte !ole !o"i#dzy wz(*rze" a
!osterunkie"- Je+eli 5ird "ia rac'#& w 7rodku zostanie niewielu
obro=c*w& 'e+eli w o(*le 'acykolwiek- Je7li si# !o"yli& zostan,
nasz!ikowani strzaa"i& lecz o ty" wola nie "y7le/- W za"ian& !o raz
osta"i s!o'rza na so=ce& "a',c nadzie'#& +e EuciekinierzyF "ieli
wystarcza',c, !rzewa(# nad stra+nika"i& by odci,(n,/ ich na
od!owiednio du+, odle(o7/- iwn, (ow, Cobowi i ruszy szybki"
krokie" !rzez nisk, traw,-
Czu si# odsoni#ty& oddala',c si# od krzak*w i drzew- .bite w (ro"adk#
w cieniu drzewa krowy !rzestay +u/ i obserwoway ich !rze"arsz- 5ird
oderwa wzrok od kr*w oraz ciel,t i !owr*ci do !osterunku-
.a!ro'ektowano (o na !odobie=stwo 1ortu o "urach nie wy+szych
'ednakowo+ od "ur*w !odw*rka- Przewa+nie su+y za !unkt !oboru
o!at od !odr*+nych& korzysta',cych z "ostu 5rahlinu nad Ioor- Chlubi
si# wie+, na trzech ludzi wysok,& z kt*re' wartownik obserwowa "ost i
trakt do 5rahlinu- :lbo& !o"y7la 5ird& szlak od "iasta-
Jak dot,d& w !osterunku nie rozle( si# +aden alar"- 5ird !rzy"ru+y oczy
i w!atrzy si# w wie+#& lecz niko(o ta" nie dostrze(- Nie"nie'& z kt*re(o7
z budynk*w !osterunku unosia si# w niebo cienka wst,+eczka dy"u-
Wy"a"rota !rzekle=stwo- .ostawili co na'"nie' kucharza& kt*ry w
ka+de' chwili "*( !rzy!adkowo wy'rze/ !rzez okno- 9oze'rza si# !o
trakcie- Na zachodzie niko(o < tak, !rzyna'"nie' !owinien "ie/ nadzie'#&
skoro wysa wcze7nie' niewielki oddzia& by zablokowa dro(# !oza
zasi#(ie" wzroku z !osterunku- Na wschodzie o tak !*Ane' !orze ruch na
drodze by niewielki4 dokadnie tak& 'ak oczekiwa-
.naleAli si# na drodze- 5ird !osa oddziay z obu stron !osterunku& kt*ry
wci,+ wy(l,da r*wnie nieszkodliwie& 'ak dowolna cho!ska chau!a z
dy"i,cy" !aleniskie"- Maa budka do !oboru o!at !rzy drodze bya
!usta- 5*wne we'7cie do !osterunku < solidna& drewniana bra"a < byo
za"kni#te& lecz 1urtka staa otwore"- 5ird !lanowa wywa+y/ wrota& o
kt*rych !i'any stra+nik w tawernie "*wi a(entowi 5irda& +e Ebyy tylko
!o to& by wywrze/ wra+enie na wie7niakach4 nie zatrzy"ayby
wy(odniae(o wou& a co do!iero zdecydowane(o +onierza- F 0ecz
otwarta na o7cie+ 1urtka bya albo !ua!k,& albo szcz#7liwy" zrz,dzenie"
losu-
Szcz#7cie o!u7cio ich w chwili& (dy kucharka < wysoka kobieta z
wiadra"i !o"y' w "i#sistych doniach < otworzya tylne drzwi tu+ !rzed
nosa"i ludzi& kt*rych 5ird !osa do 7rodka- Wrzasn#a tak& +e dach*wki
"ao nie !os!aday i za"achn#a si# wiadra"i- W w,skie' 1urtce nie "o(li
'e' unieszkodliwi/& nie zabi'a',c& a te(o nikt nie chcia- Wrzaski
zaalar"oway do= stra+nik*w !ozostawionych na !osterunku- 5ird
usysza& 'ak "iotali si# w 7rodku& !r*bu',c ustali/& co si# stao-
< CiszaH < rykn,- u 'e(o zdu"ieniu kobieta natych"iast za"ilka z
o!ad, szcz#k,- Wybauszya oczy w nie"al ko"iczny" !rzestrachu i z
dono7ny" o"ote" u!u7cia wiadra- 5ird za!a ', za ra"iona& ode!chn,
na bok i doda; < SiedA cicho- < iwn#a (ow,& nie za"yka',c ust- < .a
"n, < rzuci do Coba i run, !rzez drzwi do 7rodka-
Jeden ze stra+nik*w zd,+y 'u+ !o'awi/ si# w w,ski" !rze'7ciu& kt*re
!rowadzio do 1urtki- 5ird rzuci si# na nie(o z kosture"& +au',c& +e nie
"ia wystarcza',co du+o rozu"u& by zabra/ !ik#- Ci#+ar i roz!#d
odrzuciy !rzeciwnika& lecz drewniana ko=c*wka ki'a nie "o(a !rzebi/
na!ier7nika- 3A(a raz za raze"4 "#+czyzna co1a si#& aczkolwiek !owoli-
Wy!ar (o z korytarza- 6 'e(o boku !o'awi si# dru(i stra+nik- Cob o!ar
si# na 5irdzie& doda',c "u "asy- Susznie& tyle +e nie "*( atakowa/
ki'e" wi#ce'& ni+ 'edne(o !rzeciwnika na raz& a !rze'7cie byo za w,skie&
by dw*ch "#+czyzn stan#o w ni" ra"i# w ra"i#- B#dzie "usia
utorowa/ sobie dro(#& do!*ki nie wes!r, (o Cob i !ozostali-
Wzi, (#boki wdech i zarycza bez s*w& rzuca',c si# na!rz*d- Stra+nik
co1n, si# dwa kroki- 5ird "ocno uderzy (o w !ier7 i !rzeciwnik
zachwia si# i o!ad na kolano- Szybcie'& nakaza sobie 5ird& skraca',c
chwyt na kosturze i wybie(a',c z !rze'7cia- Cob i reszta de!tali "u !o
!i#tach- 6derzy dru(ie(o !rzeciwnika w twarz- Cob i nast#!ni !o'awili
si# u 'e(o boku- Cob "ia !ik#& od kt*re' z(in, !owalony !rzez 5irda
stra+nik- 5ird dostrze( schody do wie+y& w !oowie kt*rych sta nast#!ny
+onierz- Mia r*(& kt*ry wa7nie !odnosi do ust-
5ird cisn, w nie(o du(i" ki'e"- ostur zawirowa w !owietrzu 'ak
ra"iona wiatraka- M#+czyzna zauwa+y nadlatu',cy !ocisk& u!u7ci r*( i
wrzasn,- Przykucn,& a kostur uderzy w ka"ienie nad ni" i !#k- 5ird
nie "ia czasu !rzy(l,da/ si# te"u- Jeden z +onierzy skoczy na nie(o
zaraz !o rzucie- 5ird odskoczy w bok i wyszar!n, hauk zza !asa- Miecz
odu!a z nie(o drzaz(# i stra+nik u7"iechn, si# triu"1alnie w te' sa"e'
chwili& (dy kto7 wrazi "u !ik# w !lecy- 5ird wyuska "u "iecz z doni i
roze'rza si# dokoa- Czterech stra+nik*w nie +yo lub do(orywao& a
"alutki dziedziniec !een by 'e(o ludzi4 stra+nik na schodach wie+y le+a
bezwadnie o!arty o 7cian#-
< Proca < wy'a7ni z zadowolenie" 'eden z wo7cian- )ori nie by 'u+
'edyny"& kt*ry u"ia tra1i/ w co7 wystrzelony" z !rocy ka"ienie"-
< Jeszcze nie sko=czyli7"y < !rzywoa ich do !orz,dku- < .abez!ieczcie
to "ie'sce i wy7li'cie cztery < nie& sze7/ doni ludzi na "ost- < Poszed do
wie+y i ws!i, si# !o schodach- Stra+nik by nie!rzyto"ny4 5ird ze!chn,
(o ze schod*w& by kto7 inny (o dobi& !o czy" dotar na szczyt
kwadratowe' budowli-
3o'rza st,d kurz wzbi'any !rzez 'eAdAc*w& kt*rzy 7ci(ali 'e(o lotny
!atrol- Co na'"nie' dziesi#ciu& s,dz,c !o tu"anach !yu- Iaas !oni+e'
!rzerodzi siew szu" celowe' aktywno7ci- S!o'rza w dru(, stron#- Sze7/
doni < w wi#kszo7ci !ozostae "u !iki < docierao 'u+ do "ostu- Nie"al
'edna trzecia z nich nosia niebieskie koszule- 5ird u7"iechn, si#-
Wo7cianie zakadali 'e& s!odziewa',c si# twarde' walki- Sa" 5ird wci,+
!osiada 'edn, z trzech !rzywiezionych "u !rzez 8%isa do ich !ierwsze(o
obozu& oszcz#dza ', 'ednak na dzie=& w kt*ry" na!rawd# b#d,
!otrzebowa/ szcz#7cia-
3zisia' !otrzebowali 'edynie czasu& ku!owane(o i" !rzez Euciekinier*wF-
3obrze !rzed zachode" so=ca 5ird "ia 'u+ wszystkich wo7cian na
"ie'scu& oczeku',cych !owrotu konnych- Pieczoowicie dobrana (ru!a
zwolennik*w azia !o !olach& cho/ nie wychodzio i" to tak dobrze& 'ak
!odczas "arszu- Co i rusz !r*bowali 1or"owa/ 'aki7 szyk& a+ 5ird "usia
na nich nakrzycze/- Powraca',cy 'eAdAcy si, rzeczy "usieli zauwa+y/
kotu',c, si# na !olu (ro"ad# ludzi i skr#cili& by to zbada/- Jak tylko
obr*cili si# !leca"i do dro(i i !osterunku& na sy(na 5irda zasadzka o+ya
i z !rzydro+nych row*w i za(r*d wysy!ali si# wo7cianie z du(i"i ki'a"i
i 7wie+o nabyty" do7wiadczenie" w str,caniu konnych z siode- Jeden
natych"iast zawr*ci i !o(alo!owa do "ostu& by zaalar"owa/ "iasto&
lecz nadzia si# na !ikinier*w-
5ird !o!#dzi ludzi& by za'#li !ozyc'e w oczekiwaniu na reakc'#& kt*r,
"usiaa nast,!i/- Chcia zabez!ieczy/ oba ko=ce "ostu& za'"u',c
si#(a',ce !iersi u"ocnienia na skalisty"& zachodni" brze(u rzeki oraz
tworz,c !ery"etr o!arty na !osterunku i sa"y" "o7cie- 3o !*Ana w nocy
siedzia z Sela"ise" !rzy stole w budynku !osterunku& odczytu',c
znalezione ta" za!iski-
< $o s, o!aty < "*wi Sela"is- < W zeszy" roku o te' !orze "ieli <
niech s!o'rz# < nie"al dwukrotnie wi#kszy ruch na trakcie- W ty" <
z"nie'szya si# zar*wno liczba !odr*+nych& 'ak i wa(a !rzewo+onych
towar*w- Czyli s!adnie "u doch*d---
< :le 'est bo(aty4 "a skarby w "a(azynach---
< Musi !aci/ +onierzo"& kar"i/ ich i ku!owa/ za!asy- Jak "y7lisz& sk,d
bierze na to !ieni,dzeD
< . daniny < odrzek (orzko 5ird- Sela"is !okr#ci (ow,-
< 3aniny to na'"nie'sza cz#7/ !rzychod*w- Podatek dro(owy& o!ata
"ostowa& rynkowa& za budynki& !o(rzebowa& "a+e=ska < nie tylko od
(os!odarzy& lecz od wszystkich- owale nie wyku', "u broni dar"o-
Musi za!ewni/ i" +elazo i za!aci/ ko"u7& +eby 'e tuta' !rzywi*z- <
Wci,+ "ia bardzo wra+liwe donie& lecz "*( !rzewraca/ ni"i stronice- <
Po!atrz na to- a"ienia+ tkanin od ku!c*w za zeszy rok---
< a"ienia+D
< Wa(a w ka"ieniach < wasza wie7 te(o nie u+ywaaD
< :le tkaniny "ierzy si# bela"i-
< Nie w ilo7ciach hurtowych- Jednostk, ka"ienia+u 'est liczebno7/
za!rz#(u !otrzebne(o do ruszenia z "ie'sca zaadowane(o wozu- Je7li
bye7 kiedy7 na rynku "iasta tar(owe(o& to z !ewno7ci, widziae7 koleiny&
w kt*rych to s!rawdzano- S#dzia "ie'skie(o rynku "a wasny za!rz#( <
nie "o+e korzysta/ z koni ku!c*w& (dy+ "o(, by/ od!owiednio
wyszkolone- Podw*'naM!odw*'na do= ka"ieni& czyli tysi,c ka"ieni
oznacza& +e w*z "o+e !oruszy/ !ara koni !oci,(owych- Je7li !otrzeba
dru(ie' !ary& to "a"y do czynienia z dwo"a tysi,ca"i ka"ieni i tak dale'-
$o dosy/ !rzybli+ona wielko7/4 !owiedziano "i kiedy7& +e
tysi,cka"ieniowy adunek "o+na rozo+y/ na znacznie wi#ce'& lecz ni(dy
nie "a na to czasu- Wi#kszo7/ !an*w zwycza'nie !odnosi o!aty za
adunek- < Sela"is lubi "*wi/ i wy'a7nia/ r*+ne rzeczy- 5irda
1ascynowaa r*+norodno7/ wiedzy& !osiadane' !rzez !a=skie(o b#karta-
.a!ytany o to& Sela"is wzruszy ra"iona"i i od!owiedzia szczerze; <
Przebywae" na dworze& do!*ki nie si#(n,e" (ow, do ra"ienia
dorose(o "#+czyzny- Nauczyli "nie !isa/& czyta/& rachowa/& !odstaw
!rawa i zna'o"o7ci obycza'*w- 8ch obycza'*w-
< : !ote" wy(nali ci# do (os!odarzyD 3lacze(oD
< Nie wie"- < >blicze "#+czyzny 'akby si# zatrzasn#o- < Przy!uszcza"&
+e "*' o'ciec uzna& +e "a 'u+ dosy/ b#kart*w dokoa-
5ird chcia za!yta/& kt*ry z !an*w by 'e(o o'ce"& lecz uzna& +e le!ie'
te(o nie robi/- Sela"is by 'u+ wystarcza',co rozdra+niony- .iewn,
taktycznie i zasu(erowa kilka (odzin snu& zani" nast,!i nieunikniony
atak ze strony 5rahlinu- >kazao si# 'ednak& +e natarcie wcale nie
nast,!io o 7wicie& 'ak si# te(o s!odziewa& dzi#ki cze"u !rzes!a nie"al
ca, noc& zani" obudzi (o kto7 z !ro7b, o rozs,dzenie s!oru !o"i#dzy
dwie"a rodzina"i& kt*rych dzieci !obiy si#-
Jak 'u+ !oradzi sobie z ty" zadanie" Jzleca',c wszystki" dziecio"& kt*re
bray udzia w b*'ce& nie!rzy'e"ne zadania obozowe4 "atki "o(y
!o"y7le/ o ty" sa"e& da',c "u si# wys!a/K& wyszed na zewn,trz& by
!rzy'rze/ si# "ostowi w 7wietle !oranne(o so=ca-
9ozdzia LO
@rodek dnia& a na drodze !o"i#dzy "oste" a "iaste" +ywe(o ducha-
5ird !rzechadza si# !rzed szere(a"i swych ludzi& co i rusz rzuca',c
s!o'rzenia w dal- Nie "*( zaatakowa/ "iasta < nie "ia !o'#cia o ich
zdobywaniu- Musieli !rzy'7/ tuta'& (dzie "*( z ni"i walczy/- Jak dot,d&
wadca ch#tnie !ode'"owa wyzwanie i 5ird zakada& +e !rzyb#dzie
odbi/ sw*' !osterunek i "ost-
< Nie !odoba "i si# to < ozna'"i )elis& kiedy so=ce wznioso si# o
kole'n, do=- 5irdowi te+ nie- .astanawia si#& co robi wadca& za"iast
wysya/ +onierzy- $en szatyn nie odda atwo wadzy- W te' wa7nie chwili
usysza krzyk z "ostu i odwr*ci (ow#- .obaczy tylko "acha',ce(o do
nie(o wo7cianina- Machn, w od!owiedzi i !obie( w ta"t, stron#-
9ankie"& !od "oste" !rzelewaa si# rzeka Ioor& "iarowo tocz,c swe
wody na !*noc& ku Ionnor(atowi- $eraz na 'e(o oczach !ozio" wody
o!ada& a 'e' barwa z"ieniaa si# z czyste' ziele" na bury br,z- Wreszcie
znika zu!enie i w !ro"ieniach so=ca zabysy "okre (azy i boto- 9yby
rzucay si# szale=czo w kau+ach& roz!rysku',c wod#- Pod brze(ie" i
w7r*d wodorost*w wiy si# srebrzyste ksztaty < w#+e wodne-
< l,twa Esei < rzuci kto7 cicho- 5ird !oczu si# uwi#ziony !rzez rzucane
"u !rzez wszystkich s!o'rzenia& do"a(a',ce si# od!owiedzi& kt*re' nie
zna- Ni(dy nie widzia& +eby rzeka ot& tak sobie znikn#a4 inni& kt*rych
zna& r*wnie+ nie-
< 9yby < zauwa+y inny (os i 5ird zobaczy& 'ak kilku wo7cian
ze7liz(n#o si# z brze(u& by wya!a/ ryby z kau+-
< Wraca/H < rykn,- Cokolwiek to byo& dys!onowao "oc,4 ta"& (dzie
rzeka znika& "o+e w ka+de' chwili !owr*ci/- 0udzie !o!atrzyli na nie(o i
zawr*cili- .astanawia si#& ile wody nabrali& ile wiader& bukak*w i
dzban*w "ieli dla swych !otrzeb- S!odziewa',c si# na'(orsze(o& !osa
ko(o7& by s!rawdzi kuchenn, studni# w !osterunku4 nie zaskoczyo (o& +e
okazaa si# !usta-
.du"iao (o za to& +e nie wydarzyo si# nic wi#ce'- W !oowie dnia dotar
(oniec ze wschodnie(o kontyn(entu z ra!orte"& +e stoczyli dwie ci#+kie
!otyczki& z kt*rych wyszli bez szwanku& ale "usieli wyco1a/ si# 3ro(,
9zeczn, na wsch*d- Co oznaczao& +e nie !rzy'd, "u z !o"oc,& (dyby 'e'
!otrzebowa& lecz s!odziewa si# te(o- 6wi#zione w kau+ach ryby
wyzdychay i !*Any" !o!oudnie" zacz#y 7"ierdzie/- Na'bli+sze
stru"ienie na zach*d od nich ledwo si# s,czyy& lecz dalsze !yn#y
nor"alnie- 5ird wysa niewielki oddzia na !*noc& do Ionnor(atu4
wr*cili z wiado"o7ci, +e wielka rzeka wy(l,da zu!enie nor"alnie- Cho/
nie byo s!ec'alnie (or,co& 'ak na t# !or# roku& wszyscy czuli !ra(nienie&
co cz#7ciowo wynikao ze 7wiado"o7ci& +e zabrano i" Ar*do wody-
Wysa niezdolnych do walki na zach*d& by wraz z dziesi,tk, wo7cian
zao+yli ob*z !rzy na'bli+sze' dost#!ne' wodzie- Mia nadzie'#& +e
!ozostanie dobra- >dnosi wra+enie& i+ wadca !ostanowi !rzenie7/ walk#
na !ole& (dzie 5ird nie dys!onowa +adny"i "oca"i-
Po!oudnie !rzeszo w wiecz*r& !ozbawiony ch"ur i cichy- Po zachodzie
so=ca niebo !rzybrao dziwn,& br,zowoMzielon, barw#4 w ty"
niesa"owity" 7wietle wszystko zdawao si# 'arzy/ od 7rodka- Nikt nie
su(erowa& +e !owinni !orzuci/ swo'e !ozyc'e& lecz 5ird zauwa+y zbyt
wiele odwracanych s!o'rze= i sze!t*w- ?aowa& +e nie "*( i" da/
cho/by cienia wy'a7nienia- Mrowio (o "i#dzy o!atka"i- Mia
!rzeczucie& +e co7 bardzo ze(o wydarzy si# w na'"nie' oczekiwany"
!rzez nie(o "o"encie-
Wczesn, noc, !ostanowi wyco1a/ swych ludzi z dru(ie(o kra=ca "ostu&
!ozostawia',c 'edynie ukrytych na !olach zwiadowc*w- Poczu si#
odrobin# le!ie'- By wyczer!any4 !rzez cay dzie= s!rawdza !osterunki&
!r*bu',c wy!atrzy/ co7& co wy'a7nioby ostatnie wydarzenia- Nie "*(
zasn,/& w odr*+nieniu od !ozostaych& kt*rych znu+yo na!i#cie-
S!acerowa ta" i z !owrote"& wielokrotnie !rzechodz,c !rzez bra"# i
"a"rocz,c do siebie-
Wa7nie szed do ubikac'i& (dy usysza wibru',ce !uuuut& brz"i,ce troch#
'ak !r*by !ocz,tku',ce(o tr#bacza z ro(ie"- .araz !ote" rozle( si#
!otworny trzask i ryk- .ie"ia zakoysaa si# !od ni"- 5ird obr*ci si# na
!i#cie i u'rza wytrysku',c, z kuchenne' studni wod#& iskrz,c, si# w
blasku (wiazd i 1or"u',c, coraz wi#ksz, i wi#ksz,& rozdy(otan, kolu"n#&
kt*ra wkr*tce !rzewy+szya wie+#- >!ada na nie(o zi"na "(a& !ote"
deszcz kro!el& wreszcie istny wodos!ad- .ie"ia !odskoczya i za'#czaa4
u!ad ci#+ko- Na 'e(o oczach studnia !#ka& niczy" zbyt "ocno naci7ni#ty
bukak- .e szczeliny w zie"i trysn#a z rykie" woda i !otoczya si#
1ala"i w 'e(o stron#-
Nikt by (o nie usysza& ale nie byo takie' !otrzeby- Iaas i wstrz,sy
obudziy wszystkich- .a"kni#ta !rzestrze= !osterunku wy!eniona bya
!o kolana wod, w7ciekle !oszuku',c, u'7cia- Przyna'"nie' (*wna bra"a
'est otwarta < !o"y7la 5ird& walcz,c o utrzy"anie si# na no(ach w
rw,cych stru"ieniach- By cay "okry& a wody wci,+ !rzybywao-
Miota',ce si# w cie"no7ciach !ostaci zbi'ay si# w (ru!ki4 wsz#dzie
sycha/ byo krzyki& !rzebi'a',ce si# nawet !rzez ryk !rzyboru-
< 3o bra"yH < wrzasn, 5ird- < 6cieka/ !rzez bra"#H < Nie "ia !o'#cia&
czy kto7 (o usysza& lecz i tak !oczu si# le!ie'- Przedziera si# !rzez
(#bok, do !asa wod# i straci r*wnowa(# !rzy sa"ych wrotach- Nurt
!ochwyci (o i !oci,(n, do suche(o koryta rzeki& zani" 'ednak ta"
dotar& zrobio si# na tyle !ytko& by "*c wy"aca/ (runt sto!a"i- >ddali
si# od rzeki& krzykie" !rzywou',c do siebie ko"endant*w- W
bezwietrzn,& roz7wietlon, (wiazda"i noc widzia 'edynie niewyraAne
ksztaty !osterunku& "ostu i budki do !oboru o!at& cie"ne& roz"azane
!la"y& kt*re "o(y by/ 'e(o ludA"i oraz byszcz,c, !owierzchni#
rozhukane' wody-
.ie"ia znowu zakoysaa si# i !osterunek roz!ad si# na !o'edyncze bloki
ka"ienia i kawaki drewna& (dy osta"i wytrysk wody !oszybowa 'eszcze
wy+e' w niebo i o!ad z o(usza',cy" hukie" na roz(ardiasz !oni+e'- >d
ciszy& 'aka !ote" za!ada& 5irda rozbolay uszy4 krzyki wo7cian stay si#
cie=sze& bardzie' !rzy!o"ina',c bzykanie "uch& ni+ ludzk, "ow#- By
!rze"arzni#ty do sz!iku ko7ci& "okry i rozdy(otany- S!o'rza na "iasto w
oddali i zobaczy szybu',cy w !owietrzu saby blask& kt*ry znik za
"ura"i-
5niew zast,!i strach tak (watownie& +e wci,+ 'eszcze czu ch*d& kiedy
wydziera si# na swoich ludzi& +eby byli cicho i suchali (o-
< Co to byoD < rozle(y si# !aczliwe !ytania-
< Ma(ia < od!ar stanowczo 5ird- < to 'est (dzieD )elisD CobD
9ozle(y si# od!owiedzi& z !ocz,tku rozedr(ane& !ote" s!oko'nie'sze- Nie
wszyscy si# od"eldowali- Cob s!a w koszarach4 nie z(osi si#- 5ird
zadr+a& !rzy!o"ina',c sobie& 'ak zachwiay si# "ury !osterunku- a+dy&
kto nie zd,+y wydosta/ si# na zewn,trz& "*( zosta/ z"ia+d+ony--- albo
uto!iony- 9ozchla!u',c si#(a',c, kostek wod#& 5ird !rzedar si# do "ostu-
S!o'rza w d* i bez zdziwienia zobaczy wzbiera',c, wod#- .a !*Ano dla
ryb& lecz +aby rechotay rado7nie- 5dyby" by wadc,& !o"y7la&
zaatakowaby" teraz& kiedy nie!rzy'aciel 'est w rozsy!ce- Jak du(o&
wedu( nie(o& b#d, !rzywraca/ adD
.a!rowadzi !orz,dek w7r*d !rze"oczonych i roztrz#sionych wo7cian-
Na zachodni" brze(u !rzetrwao 'edno o(nisko wartownicze- Posa do=
ludzi na dru(, stron# 9zeczne' 3ro(i !o suche !aliwo- . !rowizoryczn,
!ochodni, w r#ku wdra!a si# na !okryte bote" (ruzowisko& b#d,ce
kiedy7 schludny" !osterunkie" stra+y- Po"ara=czowa !o7wiata
!oyskiwaa na "okrych ka"ieniach& odbi'aa si# od !oaci
!o"arszczone(o bota i za"ieniaa !owolnie lecz stale !rzelewa',c, si#
!rzez ce"browin# studni wod# w stru(# o(nia- Niekt*re dziwaczne
ksztaty okazyway si# ciaa"i; s!od (azu wystawaa bosa sto!a& z
ba'orka krzyczaa bez(o7nie twarz o ustach wy!enionych bote"- 5ird
wzdry(n, si#- W cie"no7ciach kto7 zani*s si# kaszle"& a !o chwili
zwy"iotowa- to7 inny '#kn,-
Przez reszt# nocy !rzetrz,sali (ruzy w !oszukiwaniu ocalaych- Wi#kszo7/
znalezionych w ruinach !osterunku bya "artwa lub do(orywa',ca&
!rzy(nieciona s!ada',cy"i ka"ienia"i lub uto!iona& b,dA 'edno i dru(ie
zaraze"4 czasa"i ci#+ko byo !owiedzie/- 3zie= ukaza wszystki" to& co
ratownicy widzieli w blasku !ochodni; nier*wn, stert# (ruzu& bota i
z"ia+d+onych !ozostao7ci te(o& co byo w 7rodku- Wyci,(ali ciaa 'edno
!o dru(i"- .byt wiele cia- 5ird a+ ki!ia w7cieko7ci, na tak,
nies!rawiedliwo7/- )elisa o rude' czu!rynie& zle!ione' teraz bote"&
!rzy(niota wal,ca si# wie+a- >d !ierwsze(o dnia by dla 5irda
uwiera',cy" ka"ykie" w bucie& lecz 'ednocze7nie wszystko robi
na'le!ie'& 'ak u"ia- Cob !rze+y okaleczony < s!ada',cy ka"ie=
z"ia+d+y "u sto!#- 5ird !rzy(l,da si# "artwy" i ranny"- 3wudziestu
trzech zabitych& 'edenastu rannych na tyle& +e nie "o(li chodzi/- W +adne'
bitwie nie !oni*s takich strat- B#d, "usieli wyko!a/ (r*b--- i nowe
kloaki- B#d, !otrzebowali noszy dla rannych- Jedzenie < cay !rowiant
!rze!ad raze" z !osterunkie"- Nie by !ewny& czy u1a/ wodzie s,cz,ce'
si# z roztrzaskane' studni i !yn,ce' stru"yczka"i !rzez (ruzowisko-
67wiado"i sobie na(le& +e od bardzo dawna !ewnie nikt nie bo(osawi
te' studni- Je' "erin "*( ', o!u7ci/ lub !o(niewa/ si# na ludzi& kt*rzy
brali sobie z nie' wod# i nawet "u nie dzi#kowali- Mo+liwe& +e uczyni ',
!odatn, na "oc wadcyM"a(a-
Posa ko(o7 !o zioa dla z"arych i kwiaty do studni- Je+eli 'e' wody
wci,+ za"ieszkiwa dobry duch& chcia (o zadowoli/ i !rzekona/ o
szacunku ze strony obecnych u+ytkownik*w- Poo+y od!owiednie zioa
na ka+dy" tru!ie& "a"rocz,c "odlitwy za ich w#dru',ce dusze& !o czy"
rozsy!a kwiaty na wodzie- .awiroway& !orwane niewidoczny" !r,de"-
6zna to za znak& +e "erin !rzy', o1iar# i odwa+y si# skosztowa/ wody-
Bya sodka-
< Wiesz& co to byoD < za!yta Cob& kiedy 5ird !rzystan, !rzy ni"-
< Ma(ia < od!ar- < Przy!uszcza"& +e czary wadcy-
< Co "o+e"y z ty" zrobi/D
5ird wzruszy ra"iona"i- Nie dys!onowa !rzeciwko "a(ii +adny"
or#+e"& z wy',tkie" s*w :rranhy i (no"*w& +e wadcyM"a(owie tracili
"oc i !owinien "*c !okona/ ich za !o"oc, zwycza'nych +onierzy-
< Je7li tacy byli kiedy7 < !owiedzia Cob < to !rzesta'# !rzeklina/ "o'e(o
!ra!ra!radziadka za to& +e si# !oddali- Nikt nie "*(by stawi/ czoa
cze"u7 takie"u-
5ird strzeli kostka"i-
< No nie wie"- Wi#kszo7/ z nas !rze+ya& a on nie o!u7ci 'eszcze "ur*w&
by walczy/- Mo+e to ich wyczer!u'e- Cob s!lun,- < Nie !rzyszed
walczy/& bo nie "usi- Mo+e to zrobi/ kole'ny raz---
< 5dyby to byo takie atwe& zrobiby to wcze7nie'- < 5ird !rze"awia
!owoli& doszuku',c si# !rawdy- < Posya +onierzy i !atrole& !oniewa+ to
byo atwie'sze& do!*ki nie zablokowali7"y dro(i& kt*re' !otrzebu'e- Poza
ty"& nie !oszed za ciose"- 6czyniby tak& (dyby "*( < nie 'est (u!ce"-
< $ak dobrze (o znasz--- < Cob rzadko ucieka si# do sarkaz"u4 5ird
uzna& +e to !rzez b*l sto!y-
< S!otkae" (o w zeszy" roku < odrzek- Cob za(a!i si# na nie(o- <
iedy !rzybye" odwiedzi/ !odw*rze--- to& co brae" za tute'sze
!odw*rze- S!otkanie okazao si# !ua!k,& lecz nie tylko na "nie-
< 8 s!otkae7 wadc#D
5ird !okiwa (ow,-
< S!otkae" (o i--- < Nie chcia o!owiedzie/ Cobowi wszystkich
szcze(**w te(o s!otkania- < $o--- interesu',cy czowiek < doko=czy
niez(rabnie- Cob obrzuci (o !rzeci,(y" s!o'rzenie"-
< Pewne(o dnia zrodzi si# z te(o znako"ita o!owie7/- > ile do+y'e"y& by
'e' wysucha/- < S!r*bowa !oruszy/ no(a"i i !rzy(ryz war(i& +eby nie
'#kn,/- < >statnie& cze(o !otrzebowae" < !rzekl#ty ka"ie=H
B B B
5irda na'bardzie' nie!okoio to& +e nie wiedzia& co 'eszcze wadca
!otra1i- Skoro u"ia osuszy/ rzek# i wtoczy/ wod# do studni& niszcz,c ',
i zie"i#& to co "*( zdziaa/ z o(nie"D Czy kt*re7 z o(nisk 5irda za"ieni
si# w rozszalae !ieko !o"ieniD Czy wadca !otra1i !oruszy/ wz(*rza
tak& 'ak !oruszy wod#D Wezwa/ tr,b# !owietrzn,D Skoro !otra1i
!oruszy/ wod# z takie' odle(o7ci& czy u"ia w!ywa/ bez!o7rednio na
ludziD .abi'a/ ichD 3wudziestu trzech zabitych w ci,(u kilku "inut bez
+adne(o ryzyka dla wadcy czy'e(o ar"ii- Potrz,sn, (ow,& 'akby
obsiady (o "uchy- Niedobrze- Musia wiedzie/ wi#ce'-
Wezwany Sela"is wyraAnie wstrz,7ni#ty !rzy(l,da si# na"oke"u
kr#(owi zniszczenia-
< Jeste7 syne" !ana < zacz, 5ird4 natych"iast s!ocz, na ni" czu'ny
wzrok "#+czyzny- < Poznae" 'edne(o z ich ka!an*w- Powiedzia& +e
wadali kiedy7 wielki"i "oca"i& kt*re teraz osaby- M*wi& +e 'edn, z
!rzyczyn& dla kt*rych wadcyM"a(owie obcu', z naszy" lude"& 'est
nadzie'a na !ozyskanie nowych czarodzie'*w- Wiesz co7 o ty"D
Sela"is nie od!owiada !rzez du+sz, chwil#& wodz,c wzrokie" !o bocie
i ruinach-
< Ni(dy cze(o7 takie(o nie widziae" < o7wiadczy stanowczo- 5ird
chrz,kn,-
< Widziae7 kiedy7& +eby !anowie rzucali 'akie7 czaryD
< $ak- M*' o'--- !otra1i, wyczarowa/ 7wiato- Przyna'"nie' niekt*rzy-
Widziae" raz& 'ak 'eden wezwa dru(ie(o- $ak by7cie to nazwali-
Pa"i#ta" straszn, k*tni# w7r*d su+by& nie"al b*'k#& a kiedy wszed !an&
wszyscy ucichli& nawet zacz#li si# u7"iecha/- Nie ukrywali zo7ci < oni
!rzestali ', czu/-
< Co zrobiD < 5ird nie !rzeoczy z"iany& 'aka zasza w (osie Sela"isa&
kiedy o!owiada o su+,cych-
< >s,dzi ich& 'edne(o zbeszta < a oni nie "ieli "u te(o za ze- Nie byliby
w stanie-
< $y te+ to czue7D
< Cz#7ciowo- $o byo--- < M#+czyzna szuka wa7ciwe(o sowa&
bezwiednie !orusza',c r#ko"a- < Przy'e"ne < doko=czy wreszcie- <
S!ok*'& 'ak w u!alne !o!oudnie- Poczucie bez!iecze=stwa-
< M""- < 5ird zastanawia si#& co to "o(o znaczy/ dla dow*dcy- M*c
s!rawi/& +e 'e(o +onierze czuli si# bez!ieczni& !ewni siebie--- Przy!o"nia
sobie& 'ak wadca s!rawi na ni" wra+enie !ewne(o siebie- 6wa+a& +e nie
chcia (o zabi/& "o+e 'ednak dosta si# !od 'e(o w!ywD : skoro !otra1i
to& "o+e u"ia r*wnie+ wzbudza/ w innych strach i dezorientac'#D
.a!yta o to Sela"isa-
< Ni(dy cze(o7 takie(o nie widziae" < odrzek ta"ten- 5ird !rzy(l,da
si# "u z na"yse"- W ty" czowieku byo co7 dziwne(o- By tylko
dziesi#/ lat "odszy od 5irda& a 'ednak wy(l,da na "odsze(o od swych
r*wie7nik*w- 5ird cay czas "ia ochot# nazywa/ (o Echo!ce"F- Mo+e to
wina krwi wadc*wM"a(*wD :rranha twierdzi& +e !anowie !ozbywali si#
"iesza=c*w !ozbawionych talentu "ocy; czy dlate(o Sela"isa
od!rawiono z dworuD
< 9zucae7 kiedy7 'akie7 czaryD < za!yta brutalnie- Sela"is otworzy
szeroko oczy& !o czy" zaraz 'e z"ru+y-
< Nie- < 5uche stwierdzenie 1aktu& nie zach#ca',ce do zadawania
dalszych !yta=- 5ird zi(norowa to-
< $en ka!an& kt*re(o s!otkae"& !owiedzia "i& +e obdarzone "oc,
nie7lubne dzieci ado!towano& a !ozbawione "a(ii "aluchy odsyano- .
twych o!owie7ci wynika& +e zostae7 z !ana"i du+e' < "y7leli& +e "o+esz
dys!onowa/ "oc,D
Sela"is zaczerwieni si# i odwr*ci-
< Nie "a" "ocy- Jeste" zwyky" b#karte"& a "*' o'ciec odesa "nie---
ni(dy nie "*wi,c& dlacze(o- Nie zrobie" nic ze(o--- < . wy',tkie" bycia
b#karte" < !o"y7la 5ird < !ozbawiony" "ocy& na kt*r, liczyli& !odz,c
ciebie- Nie !odoba "u si# !aczliwy ton (osu Sela"isa- > kilka lat +ycia
w luksusie za du+o4 "o+e uzna& +e nale+a si# "u na zawsze-
< Co z o(nie"D Czy "o(, !od!ali/ co7 na odle(o7/D
< W taki s!os*bD < Sela"is !otoczy dokoa wzrokie"- < Nie wie"-
9oz!ali/ o(ie=& owsze"& dotyka',c drewna& ale ni(dy nie widziae"& +eby
kto7 dokona te(o z 'akie'7 odle(o7ci- Chocia+--- < z"arszczy brwi < ---
raz zrobili to ka!ani Esei w Iolu Esei- Powiedzieli& +e to b*( roznieci
o(ie= na otarzu& ale zawsze uwa+ae"& +e to byli oni- Mieli wtedy te
swo'e skoncentrowane "iny-
: wi#c Sela"is by w Iolu Esei < z o'ce"D 5ird nie za!yta4 "ia bardzie'
!al,ce z"artwienia-
< Czy wy"a(a to 'akie(o7 wysikuD M#czy to ichD
Na obliczu Sela"isa !o'awia si# znowu dziwna "ina < ostro+no7/
z"ieszana z czy"7& cze(o 5ird nie !otra1i okre7li/-
< $ak "y7l#- Syszae" co7 takie(o-
< Wobec te(o& 'e+eli& !owiedz"y& 'eden czowiek zrobi t# sztuczk# z
wod,& "o+e by/ zbyt z"#czony& by dzisia' zrobi/ co7 'eszczeD
< Mo+liwe- < Wyd, war(i- < M*wili& +e to 'est tak sa"o& 'ak z ka+dy"
rodza'e" siy; sabeusza "o+e wyczer!a/ uniesienie cze(o7& co siacz
!oniesie bez trudu- Czowiek& kt*ry te(o dokona& "o+e by/ zdolny do
'eszcze wi#ksze(o wysiku& lecz r*wnie dobrze "o(o to zrobi/ kilka os*b
wykorzystu',cych wszystkie swo'e "oce-
5ird !odra!a si# !o twarzy- Mia wra+enie& +e nie 7!i od zawsze-
< : ty nie !otra1isz !owiedzie/& kto to by& !rawdaD
< Nie- < Sela"is znowu roze'rza si# dokoa- < Stracie7 swo'e "a!yD
5ird za!o"nia o "a!ach i za!iskach znalezionych w !osterunku-
< Ja--- !ewnie "usiae"- < Nawet& (dyby 'e znalaz& byy nasi,kni#te
wod,& !rzy(niecione ka"ienia"i i roz"yte- S!o'rza ze zo7ci, na ruiny- <
Co 'a teraz zrobi# < nie !otra1i# rysowa/ "a!H
< Ja tak < ozna'"i Sela"is- < Mo'e donie nie"al si# wy(oiy& a do7/
dobrze !a"i#ta" te "a!y- Poszuka"4 "o+e co7 zna'd#- < Wst,!i
ostro+nie na luAny ka"ie=-
< @"iao < "rukn, 5ird- Nie s,dzi& aby ta"ten znalaz cokolwiek
u+yteczne(o& lecz zawsze bya 'aka7 szansa- 8nni !rzetrz,sn#li 'u+ ruiny&
zbiera',c& co si# dao- Cho/ wi#kszo7/ znalezisk bya uszkodzona tak& +e
nie nadawaa si# do na!rawy& odzyskali "i#dzy inny"i kilka nietkni#tych
sztuk broni-
Przed !oudnie" wr*cili dwa' zwiadowcy z doniesienie"& +e z"ierzao ku
ni" co na'"nie' sze7/dziesi#ciu !ikinier*w z dziesi,tk, ucznik*w- 5ird
widzia 'u+ ch"ur# !yu- 3ys!onowa zaledwie kilko"a ucznika"i
(odny"i te(o "iana& cho/ wszyscy wo7cianie /wiczyli z uka"i
zdobyty"i w Nad Moste"- Mia "n*stwo czasu& +eby si# wyco1a/& lecz
nie chcia te(o zrobi/- Wci,+ "ia nie"al dwukrotnie wi#ce' wo7cian od
ta"tych oraz trzydzie7ci dobrych !ik- Powinni co na'"nie' utrzy"a/ "ost&
chyba +e wadca z"usi rzek# do rozlania si#- >desa rannych na zach*d&
by zostali z cywila"i-
< Jeste7 te(o !ewnyD < za!yta Cob- 5ird wyczuwa zainteresowanie
!ozostaych4 +aowa& +e Cob zada "u to !ytanie-
< >wsze" < od!ar- < >n te(o chce& albo nie uczyniby te(o wszystkie(o-
Ju+ wcze7nie' uwa+ali7"y to za wa+ne4 teraz to wie"y-
< :le 'e7li dys!onu'e 'eszcze "a(i,---
< Wyco1a"y si#- $o b#dzie za!lanowany odwr*t--- < Ni(dy 'eszcze te(o
nie robi& ale (no"y !owiedziay "u& 'ak to !owinno wy(l,da/- < Nie
!oradz, sobie z na"i w sze7/dziesi,tk#& nawet z !ika"i---
< Gasko :lyanyi < sa!n, Cob& kiedy kto7 nade!n, "u na sto!#- Pr*bowa
u!iera/ si#& +e "*( zosta/- 5ird wola& +eby odszed- ?aowa& +e nie
"*( r*wnie+ nakaza/ te(o 9ahi& kt*ra cieszya si# doskonay"
zdrowie"- By zbyt ",dry& +eby cho/by s!r*bowa/- .ebraa wszystkie
'e(o !o(l,dy na kobiety i 'e' wasn, sytuac'#& !o czy" !rzekua 'e w co7&
cze(o 'eszcze nie !o',- $rudno "u byo "y7le/ o nie' 'ako o swe' c*rce&
cho/ wci,+ doskonale !a"i#ta ', 'ako dziecko i "od, kobiet#- Wiedzia&
+e 'u+ zabi'aa < !o Nad Moste" o!owiadano "u o 'e' wyczynach < nadal
'ednak widzia ', racze' z torb, zi* i "a7ci-
67wiado"i sobie& +e sta tak i roz"y7la o 9ahi& !oniewa+ szuka
nast#!cy Coba& a ona bya lo(iczny" wybore"--- czy te+ racze' byaby&
(dyby nie bya 'e(o c*rk, i kobiet,- M*wi w!rawdzie& +e zasady s, takie
sa"e dla wszystkich& ale czy na!rawd# tak uwa+aD Prze'rza w "y7lach
inne "o+liwo7ci- Wszyscy starsi sta+e" "ieli 'u+ swo'e zadania-
Pozostawa Sela"is& ale on by nowy4 ni(dy nawet z ni"i nie /wiczy-
.astanawia si#& czy "*(by obwinie za to (no"y- Byli bardzie' ni+
zaskoczeni wiado"o7ci,& +e w !odw*rzach su+yy kobiety- .a to :rranha
twierdzi& i+ wadczynieMczarodzie'ki uczono sztuki !rowadzenia wo'ny---
!rzyna'"nie' kiedy7-
9oze'rza si#- Cob ni(dy o ty" nie ws!o"nia& lecz 5ird wiedzia& +e
wybra 9ahi na swe(o zast#!c#- Bya za'#ta nadzorowanie" ludzi Coba
!rzy usy!ywaniu si#(a',ce(o !iersi wau zie"ne(o !rzy ko=cu "ostu- Nie
"ieli tarcz& kt*re osoniyby ich !rzed strzaa"i4 b#d, "usieli kuca/ za
sza=ce" i "ie/ nadzie'#- Mo+e nie b#dzie "usia nic "*wi/- .u!enie&
'akby !oczua na sobie 'e(o wzrok& odwr*cia si# i !o"achaa "u r#k,-
W !olu widzenia !o'awiy si# nie!rzy'acielskie siy& "aszeru',ce w
+wawy" te"!ie- 5ird !oczu 7ciskanie w doku- Wy(l,dali zu!enie
zwycza'nie i (dyby wszyscy 'e(o wo7cianie "ieli !rawdziwe !iki& byby
s!oko'ny o wynik starcia- .anosio si# na +"udn,& krwaw, robot#
drewne" !rzeciwko !ancerzo" i stali& lecz zwyci#stwo byo "o+liwe do
odniesienia- .wyci#+ali 'u+- 5ird rozstawi swych nielicznych ucznik*w
!o obu stronach "ostu& sk,d b#d, "ieli na'szersze !ole ostrzau-
.bli+ali si#- .a !ikiniera"i dostrze( ucznik*w- 6sysza okrzyk i
wszyscy zatrzy"ali si# tak s!rawnie& +e nawet (no"y "o(yby i" te(o
!ozazdro7ci/- Gucznicy na!i#li uki i wy!u7cili strzay& kt*re za!on#y w
locie- 5ird (a!i si# na to 'ak ciel#& kt*re na(le !oroso rune"- to7 w 'e(o
wasnych szere(ach wrzasn,& lecz zaraz ucich-
Pon,ce strzay wyl,doway tu+ za ni"i& niko(o nie tra1ia',c- W !owietrzu
bya 'u+ kole'na salwa4 !oniewczasie 5ird !oleci strzela/ swoi"
uczniko"- 3ru(a salwa u!ada bli+e'- Jeden z !ocisk*w "usn, 5irda4
!oczu +ar !o"ieni- Strzay wo7cian skr#ciy daleko od nie!rzy'acielskie'
1or"ac'i& zu!enie 'akby w co7 tra1iy-
< Co to 'estD < za!yta kto7- 5ird nie zna od!owiedzi- .aczyna
zastanawia/ si#& czy'e(o dwukrotna !rzewa(a w o(*le co7 dawaa-
Nie!rzy'acielscy ucznicy wy!u7cili kole'n, ch"ur# strza& a wo7cianie
!odnie7li (owy i z nie!oko'e" obserwowali ich lot- 3w*ch z nich dostao
!ociska"i !rosto w twarz- $ra1ieni zostali tak+e cztere' inni wo7cianie i
ca, sz*stk# s!owiy !o"ienie& 'akby byli wys"arowani ole'e"-
$owarzysze odsun#li si# od nich i w te' wa7nie chwili wrodzy !ikinierzy
wbie(li na "ost-
Gucznicy 5irda wy"ierzyli !onownie i ty" raze" tra1ili kilku
na!astnik*w& lecz wi#kszo7/ z nich dotara do sza=ca- W chwili& w kt*re'
5ird !odrywa swych ludzi do ataku& zda sobie s!raw# z !o!enione(o
!owa+ne(o b#du- Ni(dy wcze7nie' nie walczyli !rzez nasy!- Wzniesienie
(o dla ochrony !rzed strzaa"i < co i tak nie !rzynioso rezultatu <
z"uszao wo7cian do wy+sze(o !odnoszenia ki'*w& ni+ zwykle- Byli
!rzez to niezdarni& u!o7ledzeni !rzez szaniec& niezdolni do koordynac'i
dziaa=& do 'akie' nawykli- 8 cho/ /wiczyli walk# ze sob,& 'eszcze ni(dy
nie stawali na!rzeciwko wyszkolone(o oddziau !ikinier*w- ?onierze
wadcy doskonale wiedzieli& 'ak !osu(iwa/ si# swoi" or#+e" !onad
"ure"& a wo7cianie 5irda stracili !rzewa(# zasi#(u& "ieli (orsz, bro= i
sabsze !rzeszkolenie-
Miao by/ 'eszcze (orze'- >br*ci (ow#& sysz,c krzyk 9ahi i u'rza& 'ak
wskazywaa w d* rzeki& na !*noc- 3ostrze( ch"ur# kurzu i cie"ne
kro!ki& kt*re byy 'eAdAca"i- Przez (ow# !rze"kn#o "u 'edno z
ulubionych !owiedze= (no"ie(o wo'ennika; EWo'na na(radza ostro+nych
i !rzewidu',cych& karze za7 niedbaych- .niszczy ci# niewiedza o wro(uF-
Nie wiedzia& +e konni "o(li !rzeby/ Ioor na !*noc od "ostu& nie
wiedzia o o(nistych !ociskach& nie wiedzia& cze(o 'eszcze nie wiedzia-
Nie by !ewny& czy wiedzia& 'ak "ieli u'7/ z te(o z +ycie"-
Cz#7/ !ikinier*w wadcy ws!i#a si# na szaniec& !r*bu',c rozszcze!i/ 'e(o
1or"ac'#- Je7li zdoa', rozbi/ szyk wo7cian& wszystko b#dzie stracone-
5ird !odni*s (os& !rzekrzyku',c z(iek i nakazu',c i" zebranie si#
wok* nie(o- 9ahi obe'rzaa si# !rzez ra"i#& skin#a (ow, i nakazaa
swoi" ludzio" zwarcie szere(*w oraz !owolne& ostro+ne odsuwanie si#
od nasy!u- Walcz,cy w (*rze rzeki eris uczyni to sa"o& cho/ nie tak
!orz,dnie- Piechota wadcy !okonaa szaniec i natara na nich& lecz
wo7cianie zd,+yli zebra/ si# i !rze(ru!owa/ z !owrote" w szere(i i
kolu"ny-
Nad (owa"i walcz,cych 5ird widzia 'eAdAc*w- >tocz, 'e(o siy& czy
zaataku', z 1lankiD Jak nie!rzy'acielski dow*dca ustawi !ikinier*wD Nie
czu strachu& a 'edynie rozczarowanie sob,& +e w!rowadzi swych ludzi w
!ua!k#& co byo b#de" od !ocz,tku do ko=ca oraz u!art, deter"inac'#&
by ich z nie' wydosta/-
3ow*dca wadcy J5ird dostrze( wreszcie ele(anckie(o& niewysokie(o
"#+czyzn# w he"ie udekorowany" wst,+ka"iK nie "ia na'"nie'szych
w,t!liwo7ci- >derwa (watownie 1ront swo'e(o szyku od ludzi 5irda i
nakaza !ikiniero" zwrot& odsania',c lew, 1lank# wo7cian wasny"
uczniko"- Strzelcy 5irda cho/ raz wykazali si# inic'atyw, i
u"ie'#tno7cia"i i zani" 5ird zorientowa si#& co si# stao& natych"iast
!osali salw# !rosto w nie!rzy'aciela& !rzerzedza',c !ierwsz, lini#
ucznik*w- Niestety& dru(i szere( !osa !on,ce strzay !rosto w zbit,
1or"ac'# wo7cian& a ka+dy tra1iony natych"iast za'"owa si# o(nie"-
5ird !rzewr*ci 'edn, z o1iar i !r*bowa !otoczy/ ', !o zie"i& by stu"i/
!o"ienie& lecz "#+czyzna by "artwy !o wydaniu z siebie dru(ie(o
wrzasku- 5ird nie"al nie czu o!arze=& 'aki"i !okryo si# 'e(o ra"i#- Po
!lecach !rzebie(y "u lodowate dreszcze- $o "usiay by/ czary < +aden
o(ie= tak nie !on,- )or"ac'a wo7cian zachwiaa si#4 wyczuwa ich
!rzera+enie- Gucznicy !od'#li kole'n, roz!aczliw, !r*b#& !owala',c
czterech nast#!nych strzelc*w wro(a-
Pikinierzy natarli na ich dawn, !raw, 1lank#-
5ird walczy z wasny" strache" i za(ubienie"& wykrzyku',c rozkazy w
nadziei& +e byy wa7ciwe- 8ch !iki dor*wnyway du(o7ci, broni
nie!rzy'aciela < byy nawet ciut du+sze < i 'e7li nie !o!eni, b#du&
zdoa', ich ode!rze/- 9zuci si# na!rz*d& !odnosz,c wo7cian na duchu
wasn, si, i ener(i,- Szere(i zwary si#& wy!rostoway--- i za !leca"i
usysza (rz"ot nadci,(a',ce' kawalerii-
Wo'na bya !ena b#d*w& lecz +adne(o nie wybaczaa- $o r*wnie+
!owiedzenie (no"*w- Czasa"i zwyci#+a dow*dca& kt*ry !o!eni ich
na'"nie' lub !otra1i 'e na!rawi/- 5ird obr*ci si#& !o raz ostatni kle!i,c
!o ra"ieniu swych ludzi walcz,cych z !ikiniera"i& by (o7ny"i
okrzyka"i doda/ otuchy wo7ciano" czeka',cy" na szar+# konnych-
Cho/ wy(l,dao to znacznie (roAnie'& robili 'u+ to wcze7nie'- Wo7cianie
"ocnie' u'#li kostury i !iki& (otowi do zrzucania 'eAdAc*w- onie& 'ak
zwykle (dy zobaczyy !rzed sob, !rzeszkod# za du+,& by ', !rzeskoczy/&
zwolniy& s!oszyy si# i zacz#y si# co1a/- JeAdAcy dA(ali 'e ostro(a"i i
okadali !aza"i "ieczy& lecz nadare"nie- 5dyby nie !ikinierzy za ich
!leca"i& 5ird !owi*dby swych ludzi do ataku- 6sysza nawoywania
ocalaych ucznik*w i kilku konnych skr#cio& by !owr*ci/ ze strzelca"i
za sob, na siodach-
< 6wa(aH < krzykn, kto7& zu!enie 'akby "o(li cokolwiek zrobi/-
Gucznicy u7"iechn#li si# < caa sz*stka& 'ak !oliczy 5ird- JeAdAcy co1n#li
si# nieco& a ci ze strzelca"i obr*cili tak& by "ieli oni 'ak na'le!sze !ole
ostrzau- 5ird z"*wi bez(o7n, "odlitw# do ka+de(o bo(a& kt*ry "*(by
zwr*ci/ na nie(o uwa(#& cho/ s!odziewa si# racze'& +e okaza si# na tyle
(u!i& i+ wszyscy odwr*cili si# do nie(o !leca"i- Nie doczeka si# cudu-
Gucznicy roz"y7lnie !owoli wybierali strzay i nakadali 'e na ci#ciwy---
< Pierwsze dw*'ki < na!rz*d& dru(ie; zwrotH < $o byo ekstrawa(anckie&
beznadzie'ne i nie"o+liwe !osuni#cie& le!sze 'ednak takie& ni+ stanie 'ak
owce w za(rodzie- Pierwsze dwa szere(i z te' strony 1or"ac'i 5irda
ruszyy za ni" w bezadne' szar+y na konnych& a dru(ie dwa < kt*re do te'
!ory ws!ieray walk# z !ikiniera"i < wykonay zwrot i za'#y ich "ie'sce-
5ird nie zatrzy"ywa si#& by zobaczy/& czy to si# udao& ani 'ak adnie
wykonali zwrot- Bie( !rosto na konnych ucznik*w& wrzeszcz,c co si w
!ucach- 6'rza wycelowan, w siebie strza# i cisn, ki'e"& !o czy" rzuci
si# na zie"i#-
Poczu +ar !o"ieni& lecz !ocisk chybi- S!oszony atakie" od tyu ru"ak
stan, d#ba i zacz, ta=czy/& walcz,c ze swy" !ane"- Gucznik zbyt !*Ano
za!a 'eAdAca za !as i wyl,dowa ci#+ko !leca"i na zie"i- 6sysza
krzyki < 'eden z 'e(o ludzi oberwa !on,c, strza,- 0ecz !ozostali
nacierali za 5irde"- onie kwiczay i wierz(ay& narowiy si# i staway
d#ba- . siode s!adli wszyscy ucznicy& !r*cz 'edne(o-
Pozostali 'eAdAcy !r*bowali odci,/ 5irda i 'e(o ludzi od zrzuconych na
zie"i# ucznik*w- 5ird zanurkowa !od ko=sk, szy',& wsun, ra"i# !od
no(# 'eAdAca i szar!n,- M#+czyzna s!ad z dru(ie' strony i zrani
wasne(o wierzchowca& !r*bu',c ci,/ 5irda- o= kwikn,& s!oszy si# i
zderzy z inny"& niwecz,c !r*b# zadania ciosu !rzez dru(ie(o konne(o-
5ird doby hauka i zdzieli na!astnika "ocno w kolano- 6sysza& 'ak
chru!n#o- 3o'rza 'edne(o ze strzelc*w z ukie" !rzewieszony" !rzez
!lecy& 'ak wyci,(a r#k#& by 'eAdziec !o"*( "u wdra!a/ si# na siodo-
onny !ochyli si# i ucznik za!a (o za nad(arstek- Iauk 5irda tra1i (o
w za(#bienie !o"i#dzy szy', a ra"ienie" w chwili& (dy odrywa si# od
zie"i- M#+czyzna osun, si#& !oci,(a',c za sob, 'eAdAca- Ni" ten
zorientowa si# w niebez!iecze=stwie& 5ird szar!n, ucznika i 7ci,(n,
obu na zie"i#- Przyde!n, uk i zdzieli w (ow# na'!ierw strzelca& a
!ote" konne(o-
< 5irdzieH $uta'H < Pod,+y za okrzykie" i dotar do zbite' (ru!ki swych
ludzi& broni,cych si# ki'a"i !rzed kr,+,cy"i wok* nich 'eAdAca"i-
.anurkowa w 7rodek obronne(o kr#(u w chwili& (dy czy'7 "iecz drasn,
(o w ra"i#-
< 3o!adli7"y ucznik*w < ozna'"i z du", 'eden z obro=c*w-
Bez strzelc*w konnica nie bya w stanie dosi#(n,/ i !ozabi'a/ wo7cian4
5ird zdoa !o,czy/ ocalaych z 'e(o wy!adu z (*wny"i sia"i- Je(o
ar"ia okrze!a na ryle& by skutecznie stawi/ czoa !ikiniero" wadcy&
cho/ 5ird zda sobie s!raw#& +e nie "ieli 'u+ dwukrotne' !rzewa(i
liczebne'-
Czas "i'a& a okresy wz"o+onych z"a(a= s!oconych& sa!i,cych i
(ryzionych !rzez "uchy zbro'nych !rze!latay si# z du(i"i okresa"i
od!oczynku& tak+e wy!enione(o sa!anie" i o(anianie" si# od "uch-
>bie strony o!aday z si i traciy wol# walki- So=ce chylio si# ku
zachodowi& lecz 5ird nie "ia dok,d wyco1a/ swych wo7cian- 0ecz
+onierze wadcy r*wnie+ nie otrzy"ali ws!arcia- >bie strony
zakleszczyy si# niczy" dwa u!arte byki& kt*re bezustannie !rze!ieray si#
ba"i& nie "o(,c udowodni/ swe' wy+szo7ci nad o!onente"-
8"!as !rzea"ao !rzybycie dwudziestu wo7cian 5irda z na'dalsze(o
obozu& kt*rzy chcieli s!rawdzi/& dlacze(o nie otrzy"ywali +adnych
rozkaz*w- Maszerowali& 7!iewa',c E.odzie'sk, .e"st#F tak (o7no i
bezadnie& 'ak tylko dwudziestka "#+czyzn !otra1ia& a za ni"i szo dru(ie
tyle cywil*w ze sz!adla"i i to!orka"i& chc,cych nauczy/ si#
"aszerowania- Nie byo ich wystarcza',co wielu& by s!rawi/ !rawdziw,
!rzewa(#& lecz 'ako 7wie+e siy na !olu bitwy wywarli e1ekt dalece
!rzekracza',cy liczebno7/- 0udzie wadcy dali krok do tyu& !ote" dru(i-
5ird nie nakaza ataku4 lecia z n*( i wiedzia& +e 'e(o wo7ciano"
r*wnie+ nie starczyoby si do dalsze' walki- Pikinierzy wadcy odsun#li
si# od nich na odle(o7/ wyci,(ni#te(o ra"ienia& !ote" !iki& wreszcie
!o"i#dzy !iechot# w'echali konni& a +onierze zrobili w ty zwrot i
od"aszerowali do "iasta- 5ird !ozwoli i" na to- By wystarcza',co
zadowolony& obserwu',c ich odwr*t-
Nie byo kwestii dalsze(o utrzy"ywania !ozyc'i- .byt wielu !ole(o&
dowodz,c& +e nie "ia wystarcza',cych si& aby ', obroni/- 5ird !rzy(l,da
si#& 'ak !ro"ienie zachodz,ce(o so=ca o7wietlay !lecy wyco1u',cych si#
ludzi wadcy& kt*rzy zeszli z "ostu i u1or"owali szyk- Wo7cianie zbierali
ciaa swych !ole(ych towarzyszy& nie zwa+a',c na "artwych stra+nik*w-
Byoby (u!ot, obdziera/ tru!y na oczach ich ka"rat*w- .byt wielu& zbyt
wielu < 5ird !rzeklina swo', lekko"y7lno7/& (u!ot# i czas& 'aki
!o7wi#ca na !rzeklinanie ich-
< Przyna'"nie' wyci,(n,e7 nas z te(o < "rukn#a 9ahi& (dy zebra ich&
+eby od"aszerowa/-
< Nie "a za co dzi#kowa/ < od!ar- < Na'!ierw nas w to w!akowae"-
< .awsze "*wie7& +e ni(dy nie za!o"ina si# lekc'i& !o kt*re' zostay
siniaki-
S!o'rza na ni,& lecz w s!oko'nych oczach nie dostrze( wyrzutu-
< $ak "*wie"D
67"iechn#a si#& byska',c biay"i z#ba"i z zabrudzone' kurze" twarzy-
< Bardzo cz#sto- iedy ko!n#a "nie ta !rzekl#ta br,zowa krowa- iedy
5ori zrani si# kos, w kostk#--- < 5ori& 'e' starszy brat& a 'e(o !ierworodny&
kt*ry z"ar na zaraz#- < $o 'edno z twoich ulubionych !owiedzonek& na
r*wni z; ENa'!ierw !o"y7l& to !*Anie' nie b#dziesz krwawi/F-
5ird !rychn,-
< $e(o nie !a"i#ta"- Bo(owie; zastanawiae" si# nad ty"& co zrobi# 'a&
za"iast co zrobi, oni-
Je7li nawet 9ahi nie robia "u wyrzut*w& uczyni, to inni- Sa" "ia do
siebie !retens'e za dzisie'sz, (u!ot#- Wyci,(nie z te(o nauk# < b#dzie
"usia& +eby te wszystkie 7"ierci nie !oszy na "arne < lecz ni(dy nie
za!o"ni& +e "*( !ost,!i/ inacze'& dzi#ki cze"u ci "#+czyAni i kobiety
wci,+ by +yli-
9ozdzia LP
Nast#!n, do= dni skarcony !rzez ostatnie wydarzenia 5ird s!#dzi na
u!ewnianiu si#& +e 'e(o ob*z by "o+liwie 'ak na'le!ie' zabez!ieczony-
Wy!r*bowa chc,cych /wiczy/ z wo7ciana"i i !rzydzieli do
!oszcze(*lnych oddzia*w& zast#!u',c !ole(ych- >dwiedzi rannych&
!rzy(otowu',c si# na sowa krytyki& kt*rych w rzeczywisto7ci nie usysza-
By 'ednak !ewny& +e za 'e(o !leca"i byli bardzie' roz"owni-
u 'e(o zdu"ieniu& ostatnia kl#ska !rzys!orzya "u tyle sa"o
ochotnik*w& co wcze7nie'sze zwyci#stwa- Nie byo dnia& +eby do obozu
nie zawita 'eden& tro'e b,dA sze7cioro "#+czyzn czy kobiet& !rosz,cych o
szans# roz!ocz#cia szkolenia& by "*c walczy/ o Enowy dzie=F- Jedni
!odr*+owali wiele doni dni z odle(ych wiosek& inni !rzybywali ze wsi i
"iasteczek oddalonych o kilka (odzin "arszu- Modzi entuz'a7ci < dzieci&
'ak !ostrze(a ich 5ird& ledwo co odstawieni od "atczyne' !iersi-
Wytrzeszczali oczy na wo7cianMweteran*w& 'akby ci "ieli wy!isane na
czoach EchwaaF- Pr*bowa wytu"aczy/ i"& 'ak ci#+ki 'est +ywot
+onierza& lecz !rawie (o nie suchali& wodz,c wzrokie" !o wabi,cy"
obco7ci, obozie& kobietach w s!odniach i z !ika"i w r#kach oraz
"#+czyznach /wicz,cych strzelanie z uk*w- 5ird wzdycha& !rzekazywa
ich kt*re"u7 z bardzie' surowych wo7cianMko"endant*w i stara si#
i(norowa/ ich !ene za!au s!o'rzenia& (dy "i'a ich& za'#tych
szorowanie" (arnk*w lub ko!anie" row*w kloacznych-
Starsi rekruci stwarzali inne !roble"y- Jedni "ieli +ale do konkretne(o
!ana i chcieli& +eby 5ird za!ewni i" ze"st#- $ych "o(o rozczarowa/
odkrycie& +e wszyscy "ieli tuta' 'akie7 +ale& a 5ird nie uznawa niczyich
!rywatnych !owod*w za wa+nie'sze od innych- 3rudzy < bezs!ornie byli
w swych wioskach wyrzutka"i& k*tliwy"i rozrabiaka"i& kt*rzy liczyli na
to& +e 5ird dostarczy i" broni& 'edzenia i !retekstu do !o1ol(owania
skonno7cio" do !rze"ocy- $rzeci to sz!iedzy& 'ak !ierwotnie Sela"is&
czwarci < starcy +ywi,cy bezwz(l#dne !rzekonanie& i+ wiedzieli& 'ak 5ird
!owinien dowodzi/ swo', ar"i,& a !i,ci to +onierze& kt*rzy z"ienili
stron#& (dy+ urodzili si# 'ako wie7niacy i !ostanowili !owr*ci/ do swe(o
ludu- >ni r*wnie+ wiedzieli na'le!ie'& 'ak 5ird !owinien dowodzi/- $ylko
nieliczni z nich !odzielali trosk# 5irda o czasy !o wo'nie i ich krain#- :
wszyscy wiedzieli "nie'& ni+ s,dzili-
5ird radzi sobie z ty" wszystki" na'le!ie'& 'ak !otra1i- Posu(iwa si#
bezcere"onialn, uczciwo7ci, i !rosty"i wy'a7nienia"i& kiedy 'ednak to
nie skutkowao& ucieka si# do silne' !rawicy i (osu& od kt*re(o < 'ak u',
to 'eden z ko"endant*w < kora od!adaa z drzewa odle(e(o o
dwadzie7cia krok*w- Na'"nie' cier!liwo7ci "ia do burczy"uch oraz
takich& kt*rzy < 'ak (osio stare !orzekado < !otra1ili znaleA/ ziarnko
!iasku w cay" worku "i#sa-
Mi"o wszystko ar"ia rozrastaa si# i 5ird !rzekona si#& +e u"ie'#tno7ci
czytania& !isania i liczenia Sela"isa byy wr#cz nieocenione- Nie "usia
du+e' trudzi/ si# nad za!a"i#tywanie" czonk*w !oszcze(*lnych
oddzia*w& ich ko"endant*w i wo7cianMko"endant*w- Sela"is w
taktowny s!os*b zasu(erowa z"ian# nazewnictwa& zachowu',c nazw#
E!odw*rzeF w 'e' !ierwotny" znaczeniu i nazywa',c zwi,zki taktyczne
Ekohorta"iF& niezale+nie od ilo7ci !odw*rek& kt*re 'e tworzyy- 5ird
z(odzi si#& !o du+szy" krzywieniu si# nad schludn, notatk, "#+czyzny-
a!risti nazywali oddziay w zale+no7ci od ich liczebno7ci& od
!i#cioosobowe(o !i(ana !o setk# (no"*w& tworz,cych (erist& lecz w
"owie 'e(o wasne(o ludu istniay 'edynie; EhordaF oraz EskirraF-
Pierwsze sowo oznaczao wszystkich w osadzie zdolnych do walki& a
dru(ie; niewielk, (ru!k#& wysan, cele" kradzie+y byda- Nie !odobao
"u si# u+ywanie ter"inolo(ii !an*w& lecz EkohortaF bya le!sza od innych
okre7le=-
Ws!*lnie z Sela"ise" i na'bardzie' do7wiadczony"i wo7ciana"i
o!racowali now,& bardzie' zuni1ikowan, or(anizac'#- ohorty liczyy do
stu dwudziestu doni ludzi < cho/ ter"in Edo=F zaczyna wychodzi/ z
u+ycia w !rzy!adku wi#kszych 'ednostek- Na czele ka+de' kohorty sta
ko"endant i co na'"nie' czterech ko"endant*wMwo7cian- 5dy kohort#
tworzyy !odw*rza& dowodzenie obe'"owali ich ko"endanciMwo7cianie&
w innych !rzy!adkach wybierano na'bardzie' do7wiadczonych wo7cian-
a+da kohorta dzielia si# na (ru!y zadaniowe do wykonywania !rac
obozowych& dowodzone !rzez ko"endantaMwo7cianina- W !rzy!adku
!odzielenia si# ar"ii < z dowolnych !rzyczyn < 5ird "ia wyznaczy/
'edne(o z ko"endant*w do dowodzenia (ru!,& w kt*re' nie byo 'e(o& co
do!rowadzio do utworzenia tytuu Ena'wy+sze(o ko"endantaF oraz&
!o"i"o 'e(o !rotest*w& Eko"endantaM(eneraaF dla nie(o sa"e(o-
< Nie "usz, zwraca/ si# do ciebie w ten s!os*b < zauwa+y Sela"is-
< 3zi#ki bo(o"H Cze"u niby "ieliby to robi/D 5enera to 'eden z tych
wy1iokowanych o1icer*w w ka!i,ce' zote" zbroi i !i*re" u he"u- Ja
nie---
< :le+ w !ewien s!os*b 'este7 (enerae"- 3ow*dc, cae' ar"ii- Chodzi o
za!isy& 5irdzie& a 'e+eli b#dziesz rozsya rozkazy---
< Pochlebstwa- < 5ird z"ierzy Sela"isa !eny" w,t!liwo7ci wzrokie"-
$en czowiek "ia dobre !o"ysy& ale zbyt wiele na raz i a+ zanadto
taktownie 'e !rzedstawia- Nie w,t!i w 'e(o odwa(# < !o!rosi o z(od# na
roz!ocz#cie szkolenia& !o"i"o& +e 'eszcze nie za(oiy si# "u donie < nie
"*( 'ednak !ozby/ si# wra+enia& +e Sela"is by 'akby nieco zbyt (adki-
u !ewne"u zdziwieniu 5irda wadca nie !rzys!arza "u wi#ce'
ko!ot*w; +adne !atrole nie wyruszyy za ni"i w !o7ci(& a !osterunek
!rzy "o7cie !ozosta stert, (ruz*w- Stac'onu',cy na wschodzie +onierze
5irda < !* kohorty& !rzy!o"nia sobie < wr*cili !o kilku doniach dni z
"n*stwe" o!owie7ci o wasnych bitwach- ENie"alF od!arli szar+#
kawalerii wadcy i nie widzieli +adnych oznak "a(ii-
8%is nie ko"entowa nie1ortunnych w!adek 5irda& za to !ewne(o dnia
odci,(n, (o na bok& by !oroz"awia/ o Sela"isie-
< 9obisz ko"endantaMwo7cianina z nie(oD
5ird uni*s brwi-
< Nawet o ty" nie "y7lae"- 3lacze(oD
< Nie nale+a do !odw*rza w swo'e' wsi-
5ird westchn,-
< Ju+ to !rzerabiali7"y- By wyrzutkie"4 dosta czy',7 za(rod#---
< Nie u1a" "u- < Przez !rzekor#& nieu1no7/ 8%isa s!rowokowaa 5irda do
stani#cia w obronie Sela"isa-
< Przyzna'#& +e nie 'est taki& 'ak "y& ale 'est dobry-
< M*wi e1owi o twoi" zdaniu o "a(ii !an*w < !owiedzia 8%is- <
.u!enie& 'akby7 kaza "u to zrobi/- $ak byoD
< No c*+--- nie- :le 'akie to "a znaczenieD No chyba& +e ka"a- Co
"*wiD
< W wi#kszo7ci to& co !owiedziae7 "nie oraz +e inni& kt*rzy syszeli co7
wi#ce'& !owinni !rzekaza/ to tobie-
< Ma to sens- Sa" by" to nakaza& (dyby" o ty" !o"y7la-
< $ak& ale--- < 8%is !okr#ci (ow,- < Nie !otra1i# te(o wy'a7ni/& ale on
'est--- nie 'est !ewny-
< Je(o +on# i c*rk# zabito- 6syszeli7"y o ty" trzy dni te"u od
naoczne(o 7wiadka- >n te+ wie < ka+de(o by to !oruszyo- < 5ird nie
ws!o"nia& 'ak Sela"is !rzy', wie7ci- Sa" nie by !ewny& co oznaczao
ta"to "ilczenie zaci7ni#tych& !obielaych war(& kt*re szybko zast,!i
!ozorny s!ok*'- S!o'rza na dru(, stron# obozu& (dzie Sela"is roz"awia
z ki"7 !rzy skrobaniu (arnka- .u!enie nie(roAny4 co tak nie!okoio
8%isaD 5ird !a"i#ta& +e 3ia"od budzi 'e(o nie!ok*' r*+nica"i !o"i#dzy
(os!odarze" a rze"ie7lnikie" i nieuchwytny"i z"iana"i zachowania-
3o te' !ory !rzenie7li (*wny ob*z& odsuwa',c si# na zach*d od 5rahlinu i
na !oudnie wzdu+ 'edne(o z uk*w wz(*rz- >dzyskali tylko 'edn, "a!#
(no"*w4 w !rzy!adku reszty 5ird zawierzy !a"i#ci Sela"isa- 3la nie(o
"a!y wy(l,day tak& 'ak ta"te& tyle +e na"alowano 'e !#dzelkie"&
za"iast rysowa/ !i*rkie"-
Wi#ksze obozy i bo(atsze zasoby lata !ozwalay na ule!szenia& kt*rych
"u brakowao- Jeden z nowo !rzybyych o(osi& +e kiedy7 sa"odzielnie
warzy ale i !o,czy nasiona wcze7nie do'rzewa',cych dzikich traw z
bo(owie 'edni wiedz, czy"& by wy!rodukowa/ "ocne !iwo- S"ak
kole'nych !artii odbie(a znacz,co od siebie& lecz nikt nie narzeka na
r*+nice- 5ird odkry& 'ak od!r#+a',co dziaa na nie(o ku1elek s,czony !o
z"roku& kiedy ci#+ar codziennych trosk !rzy(ina "u barki i wkrada si#
b*le" we wszystkie stawy- >d wielu lat nie "*( !ozwoli/ sobie na
ko=czenie dnia w "iy"& cho/ nieco !rzy/"iony" nastro'u- .asu+y na
to& !owiedzia sobie-
Pewne(o wieczoru& !o cay" dniu s!#dzony" na rozs,dzaniu bahych
s!or*w& kt*re tak cz#sto do!rowadzay (o do w7cieko7ci& stan#o !rzed
ni" sze7/ nowo !rzybyych kobiet ze skar(a"i- 5owa bolaa (o od 7witu&
zwiastu',c burz#& kt*ra !o !oudniu z"oczya cay ob*z& dodatkowo
zasnuwa',c (o s"rode" z latryn- Nikt inny nie !rzyzna& +e (o czu4
"usia nakrzycze/ na ko"endant*w& +eby !rzeor(anizowali swo'e (ru!y
zadaniowe i zabrali si# za wyko!anie nowe' kloaki- Po burzy byo (or,co i
!arno- Nie wia wiatr& obsiaday ich ch"ary "uch& nic nie scho& a 'e(o
buty byy ko"!letnie !rze"oczone- Na kolac'# zostaa i" zi"na owsianka
ze 7niadania& (dy+ burza zaskoczya ich tak cakowicie& +e zdoaa za(asi/
wszystkie o(niska- W ko=cu 5ird wyco1a si# na sw*' ulubiony !niak z
(arnkie" !iwa Selisa i !ozwoli& by na!*' usun, caodzienne
!odenerwowanie-
Nie by zadowolony z !rzybycia kobiet& a od wysokie(o& !rze'"u',ce(o
(osu ich !rowodyrki rozbolay (o z#by- Wnosia skar(# na zarz,dc#
ksi#cia z ich wioski oraz na ko"endantaMwo7cianina lokalne(o !odw*rza&
kt*ry nie chcia !rzy'"owa/ kobiet- 3owode" na nierozs,dne
!ost#!owanie zarz,dcy "iaa by/ 'e' szcze(*owa o!owie7/ o s!orze
!rawny"& w kt*ry uwikana bya "atka "#+a !ewne' kobiety& a
dotycz,cy" wstrzy"ania !rzekazania obiecane(o talentu; Po chwili
zaszkliy si# "u oczy- By bole7nie 7wiado"y 'e' deza!robaty& co tylko
z"nie'szao 'e(o wol# wykazania si# zrozu"ienie"- Pozostae !i#/ kobiet
!rzysuchiwao si#& !rzest#!u',c z no(i na no(#& zbite w ciasn, (ru!k# za
!leca"i Binis& ich rzeczniczki& zu!enie 'akby bya 'ak,7 bohaterk,& zdoln,
do za!ewnienia i" ochrony- Wcale nie wy(l,daa na bohaterk# < bya
wysok,& wy"izerowan,& cie"nowos, kobiet, o okazay" nosie& bardzo
du+ych z#bach i zbyt wielkich doniach---
Nie !a"i#ta dokadnie& kiedy lekkie rozdra+nienie za"ienio si# w
nieskrywan, niech#/& a ta w zo7/- Przy!o"ina sobie oblicze Binis& na
kt*ry" !ocz,tkowe zaskoczenie !rzerodzio si# w nies"ak& a !ote" (niew
i nienawi7/- $warze za ni, w lustrzany s!os*b odbi'ay 'e' uczucia&
zu!enie 'akby staa ta" 'edna osoba--- 3alsze ws!o"nienia s!owi'aa
"(a- Nast#!ne& co !a"i#ta& to obudzenie (o !rzez e1a in1or"ac',& +e
Binis odesza& a wraz z ni, !i,tka 7wie+o zaci,(ni#tych wo7cianek- Byo
to !*Any" rankie" nast#!ne(o dnia& znacznie !*Anie'& ni+ zwykle
wstawa-
< Posza !owiedzie/ wadcy& (dzie obozu'e"y < ostrze(a e1- <
Na!rawd# ', rozw7cieczye7---
< Powiedziae" to& co "usiae"- < 5ird !otar twarz& "a',c nadzie'#& +e
b*l (owy "inie i zastanawia',c si#& co on takie(o wa7ciwie "*wi- Nie
wy!i a+ tyle& a ta"ta (u!ia kobieta nie "usiaa si# "u na!rzykrza/-
< Wie"& ale--- < e1 !rzy'rza si# "u- < Powiniene7 uwa+a/& 5irdzie4 !iwo
Selisa obraoby ko=sk, sk*r# z sier7ci-
< Nic "i nie 'est- < Nie!rawda& ale wystarczy "u kube zi"ne' wody na
(ow# i co7 do 'edzenia- > ile "u zostawili- Podni*s si#& tu"i,c '#k
wywoany sztywno7ci, staw*w i roze'rza si# dokoa-
Co7 byo nie tak- Nie wiedzia dokadnie co& lecz za"iast zwycza'owe'
obozowe' krz,taniny wyczuwa nie!ok*'& nie"al szale=cz, aktywno7/ w
oddali i zowieszczy bezruch wok* nie(o- W !obli+u nie byo +adne(o z
ko"endant*w kohort& a "i"o to nie odbywaa si# "usztra& nie sysza te+
z oddali tu!otu "aszeru',cych st*!- 67"iechn, si# do e1a i ruszy ku
o(nisku- >(ie= za(as& a ka"ienie byy ledwo cie!e- . boku sta sa"otny
(arnek z zi"n,& zasta, owsiank,-
< :ch& wi#c to two'e < zauwa+ya !rzechodz,ca "i"o kobieta < :dar&
!rzy!o"nia sobie !o chwili- Wdowa& "atka dw*'ki ocalaych dzieci-
< Jade7D < za!yta e1a& kt*ry wci,+ kr,+y wok* nie(o-
< > tak- Wieki te"u- $o znaczy---
< $o znaczy& +e zas!ae"& bo bye" !i'any < doko=czy 5ird i za"iesza
owsiank#& by !rzekona/ si#& 'ak bardzo si# zestalia- Wyduba kawaek i
z'ad (o z trude"& nie s!uszcza',c wzroku z e1a- $a"ten nie s!o'rza "u
w oczy-
< C*+--- !o!rzednie' nocy "iae7 s!oro s!raw do zaatwienia--- < Czy
wszyscy tak uwa+a',D < Przekn, kole'n, bryk#& nawet nie !r*bu',c 'e'
!o(ryA/- Mo+na by ty" !rzykle'a/ dach*wki& !o"y7la-
< >ch& nie- Na !ewno nie--- cho/ niekt*rzy--- to znaczy& kto7 ta" co7 rzuci&
ale nawet nie wie"& kto---
5ird doko=czy zi"n,& kleist, owsiank# i za"y7li si#- 9ahi !rzestrze(aa
(o !rzed nad"ierny" !icie"& zawsze tak "*wia- $a" i :"is r*wnie+&
ale to byo wiele lat te"u- Pewni ludzie zawsze narzeka',& +e inni zbyt
du+o !i',- W 'e(o !rzy!adku byli to tacy& kt*rzy nie "ieli (owy albo serca
do zabawy& wi#c !r*bowali od"*wi/ 'e' inny"- : 'ednak !a"i#ta stare(o
Sekki& kt*ry wiecznie 7"ierdzia skwa7niay" ale i zatacza si#& kiedy
chodzi& a !ewne' nocy skona w cuchn,ce' kau+y wasnych rzy(owin-
Sier+ant !rzy!o"ina o ni" 'e"u i inny" rekruto"& a w ty" !rzy!adku
5ird doskonale wiedzia& +e !rzestro(i !rzed !i'a=stwe" nie bray si# ze
wstr#tu do alkoholu-
: wi#c--- czy+by zesze' nocy u!i si# i wyrzuci !i,tk# dobrych
wo7cianek JBinis nie liczyK& trac,c !anowanie nad sob, w ataku !i'ackie'
1uriiD Na'widocznie' cz#7/ 'e(o !odwadnych tak wa7nie uwa+aa- Czy
wszyscy "o(li si# "yli/D .darzao si# i" to 'u+ wcze7nie'& lecz 'e"u
tak+e-
5owa !ulsowaa "u b*le"& a owsianka nie chciaa uo+y/ si# w brzuchu-
Wcale nie by !i'any& "usia 'ednak ustali/& co na ten te"at uwa+ali inni-
Wzi, (arnek i ruszy do stru"ienia-
< 3ok,d z ty" idzieszD < rozle( si# za ni" ostry (os- >be'rza si# i
u7"iechn, do :dar- Poczerwieniaa-
< 6"y/ (o < odrzek- < Czy+ nie "a"y zasady& +e s!*Ania',cy si# do stou
sa"i !o sobie z"ywa',D
Szcz#ka 'e' o!ada4 z trzaskie" za"kn#a usta- < :le ty--- !rzecie+ 'este7---
< Potra1i# nabra/ wody i wyszorowa/ (arnek& :dar < ozna'"i s!oko'nie-
< : 'e7li chodzi o zasady& to obowi,zu', one wszystkich- Bez r*+nicy&
tak+e w "oi" !rzy!adku- < >dwr*ci si# i ruszy nad stru"ie=& zani"
zd,+ya od!owiedzie/- Pierwszy chlust zi"ne' wody wyl,dowa na 'e(o
twarzy& do!iero !ote" zanurzy (arnek& zaczer!n, (ar7/ !iasku i
drobne(o +wiru i zakr#ci ni" w (arnku- Po"aca !alca"i4 kleista
warstwa zaschni#te' owsianki wci,+ ta" bya- Cholera- B#dzie "usia
na!rawd# nad ty" !o!racowa/- 9oze'rza si# w !oszukiwaniu trzcin lub
sitowia- Na brze(u staa :dar i obserwowaa (o-
< Prosz# < !owiedziaa- < B#dzie atwie'- < Podaa "u kawaek !orowate'&
szare' skay& bardzo lekkie' 'ak na swo'e roz"iary- Czy7cika"ie= albo
szorowacz < !rzy!o"nia sobie& +e w "iastach na rynkach widzia
!odobne kawaki& o wiele za dro(ie& by (os!odarze "o(li sobie na nie
!ozwoli/- Mali zawsze u+ywaa sitowia- 0ecz szorowacz szybko usun,
owsiank# ze 7cianek (arnka& a 'e(o nawet nie rozbolay kostki- >dda
kobiecie ka"ie= i wy!ucowany (arnek-
< Prze'dzie two'e o(l#dzinyD < za!yta-
67"iech wykrzywi 'e' war(i-
< Gatwie'& ni+ "o'a o!ata do chleba !rzesza two'e < odrzeka- < Ni(dy
nie !rzy!u7ciaby"& +e wiesz& 'ak szorowa/ (arnki-
Ju+ chcia& od!owiedzie/& +e to !roste 'ak wi#kszo7/ kobiecych !rac < tak
stwierdzi 'e(o o'ciec& (dy zachorowaa "atka < uzna 'ednak& +e le!ie'
te(o nie "*wi/- Proste !race te+ byway ci#+kie& a !oniewa+ "usiay
zosta/ wykonane& le!ie'& +eby ci& kt*rzy si# ni"i za'"u',& czer!ali z te(o
du"#-
< iedy "o'a "atka "iaa (or,czk# < od!owiedzia < o'ciec kaza "i
za',/ si# !rac, w kuchni < +ona "o'e(o brata r*wnie+ zachorowaa-
< >ch- : (otowa/ !otra1iszD
67"iechn, si#& !rzy!o"ina',c sobie !rzy!alon, owsiank# i chleb& z
wierzchu s!ieczony na ka"ie=& za to wil(otny w 7rodku-
< Niezbyt dobrze- Pr*bowae" i nie (odowali7"y& lecz nikt z wasne'
woli nie wybraby "o'e' owsianki& ani chleba- Pani !obo(osawia "nie
dare" siania i u!rawiania zbo+a& ale nie !rzyrz,dzania z nie(o !osik*w- <
Nie ws!o"nia o !lackach& kt*re !o"o(y "u zdoby/ zau1anie obozu
!ene(o (odnych ludzi- 3oskonale wiedzia& +e nie wytrzy"yway
!or*wnania z !rawdziwy" 'edzenie"-
< .nasz si# na ale < rzucia i zaraz !oczerwieniaa- < Prze!rasza"--- nie to
"iaa" na "y7li---
< >wsze"& "iaa7- 8 !rzy!uszcza"& +e wszyscy tak uwa+a',- 8le na!rawd#
wy!ie" zesze' nocyD
< .a du+o < od!ara- < > ile wie"& cay (arnek-
Chcia wytu"aczy/ si# b*le" w kolanach& biodrach i ra"ionach& kt*ry
odbiera "u siy oraz u7"ierzany" !rzez ale na!i#cie" i obaw,-
Przy!o"nia sobie 'ednak < i wiedzia& +e ona te+ !a"i#taa < 'ak zru(a
"ode(o Czarne(o Selie(o za u!icie si# w tawernie i !a!lanie o
na'bli+szy" !odw*rzu- Czarny Seli tu"aczy si# (or,czk,& a on nie
!rzy', te(o do wiado"o7ci- .asady s, dla wszystkich- Nie 'este" +adny"
wy',tkie"- 3lacze(o tak !owiedzia i to na (osD $aka bya !rawda& ale
"i"o wszystko--- Nikt nie wiedzia& 'ak trudno byo !rowadzi/ band#
cie"nych wie7niak*w od 'edne' bitwy do dru(ie'- S!o'rza na :dar i
doszed do wniosku& +e nie !rzy'#aby te(o ar(u"entu- >n r*wnie+ nie&
(dyby !oda (o kto7 inny-
Westchn, ci#+ko-
< C*+& "o+liwe& +e "asz rac'#- iedy7 !ie" za du+o& uwa+a',c& +e "a"
swo'e !owody-
< Jak wi#kszo7/ "#+czyzn < odrzeka :dar- < : !rzyna'"nie' tak "*wi,-
< $ak- No c*+& nie na!rawi# 'u+ zesze' nocy---
Przekrzywia (ow#-
< Nie--- ani 'e' skutk*w-
Nie uwa+a :dar za tak, roz"own,- Bya cicha& na "usztrze !rawie si# nie
odzywaa4 zawsze za'#ta wykonywanie" zada=& ni(dy nie !lotkowaa z
inny"i kobieta"i- Sa" "*wie7& +e kobiety "a', "*z(i < !rzy!o"nia
sobie- < M*wie7& +e "#+czyAni !owinni ich sucha/- :le co inne(o 9ahi
lub Pir& a co inne(o obca- Nie za"ierza us!rawiedliwia/ si# !rzed ni,& ani
skada/ obietnic- Ws!i, si# na brze(& odzysku',c !rzewa(# wysoko7ci i
s!o'rza na ni, z (*ry-
< B#d# "usia s!r*bowa/ < ozna'"i- Po czy" ruszy na !oszukiwanie
kt*re(o7 z ko"endant*w swych kohort-
e1 za!a (o w !oowie dro(i do obozu- 5ird zd,+y 'u+ do'7/ do
wniosku& +e !roble" by wi#kszy& ni+ !ierwotnie s,dzi- Wszystkie
!aleniska byy zi"ne& a !rzecie+ kto7 !owinien !arzy/ na!*' i !iec
!oudniowy !osiek- Nieliczni& kt*rych dostrze(& za'#ci byli !akowanie"-
< 5irdzieH 9udy Selis chciaby widzie/ si# z tob,- < e1 by zdyszany4
"usia !rzebiec s!ory kawaek dro(i- < $a" < doda& od!owiada',c na nie
zadane !rzez 5irda !ytanie- < W lesie nad stru"ienie"-
< 5dzie reszta ko"endant*wD < za!yta 5ird- Wiedzia& +e cz#7/ "o(a 'u+
zdezerterowa/-
< 8%is !o!rowadzi kohort# w (*r# rzeki& by nazbiera/ o!au4 Si" szuka
le!sze(o "ie'sca na obozowisko---
< 0e!sze(o od te(oD < 5ird ob', s!o'rzenie" czysty stru"ie= i (#sty las
dokoa& skrywa',cy ich z nie"al wszystkich stron- Poza ty"& wystawili
warty na wysokich skaach& kt*re 'ako 'edyne (*roway nad oboze"-
e1 s!u7ci wzrok-
< Bo', si#& +e Binis doniesie < wy'a7ni- < :lbo ta"te nowe-
< 8 !ostanowili o !rzenosinach& kiedy s!ae"-
< Pr*bowali ci# obudzi/& ale--- < 5os e1a ucich- B*l& 'aki 5ird zacz,
odczuwa/ w sercu& dor*wnywa 'u+ b*lowi (owy- Sa" uczy ich& 'ak
wa+na 'est zdolno7/ !rzyw*dcy do !ozostawania czu'ny"& szybkie(o
budzenia si# i radzenia sobie w na(ych !rzy!adkach- Pokaza i"--- Czy
strac, do nie(o zau1anie& !oniewa+ raz zdarzyo si# "u wy!i/ za du+o aleD
Czy nie zasu+y sobie na +adne od!r#+enieD
Wte" !rzy!o"nia sobie (no"y& ich surowe twarze i niezo"ne zasady-
8ch wo'ennik "iaby co nieco do !owiedzenia na te"at Eod!r#+eniaF& a on
niekoniecznie "iaby ochot# te(o wysucha/-
< Co !owiedziae" BinisD < za!yta e1a-
< Nie !a"i#taszD
< 5dyby" !a"i#ta& nie "usiaby" !yta/ o to ciebie& !rawdaD Powiedz
"i-
e1 s!u7ci wzrok i zacz, (rzeba/ sto!, w li7ciach& !o czy" s!o'rza
(dzie7 !onad ra"ienie" 5irda-
< Powiedziae7--- +e "asz (dzie7& co zrobi zarz,dca& +e ko"endantM
wo7cianin "ia !ene !rawo zarz,dza/ swoi" !odw*rze" tak& 'ak "u si#
!odobao& a 'e7li nie "ia ochoty wysuchiwa/ !a!laniny narzeka',cych
bab& traktu',cych wo'n# 'ak b*'k# o !rawo do !aleniska& to tobie nic do
te(o& a 'e+eli ona nie "iaa dobrych !owod*w do wst,!ienia do ar"ii& to
nie wytrzy"a nawet dnia obozowe' dyscy!liny--- +e "asz dosy/
nienor"alnych& usycha',cych z !ra(nienia "io7ci dziewek& kt*re w*cz,
si# !o obozie i zawraca', (ow# twoi" +onierzo" wy(adywany"i
niedorzeczno7cia"i--- +e 'e7li chodzi o ciebie& to "o+e zabra/ swo',
brzydk, (#b# do ksi#cia i !rzekona/ si# sa"a& co dobre(o dla nie' zrobi---
< Powiedziae" co7 takie(oD
e1 !rzytakn,-
< Nawet wi#ce'--- i du+o barwnie'& 'e7li rozu"iesz& co chc# !owiedzie/-
Wzi,e7 na 7wiadk*w wszystkich bo(*w& 'akich zna" i !aru& o kt*rych
nawet nie syszae" i !rzysi,(e7& +e s!u7cisz 'e' s!odnie na oczach cae(o
obozu i solidnie ', wybato+ysz-
< >ch& bo(owie- < 6!ad na duchu- Ni(dy nie !ode'rzewaby siebie o co7
takie(o- 6wa+a Binis za brzydk,4 nale+aa do (atunku kobiet& za kt*ry"
nie !rze!ada& lecz nie us!rawiedliwiao to 'e(o s*w-
< Wa7nie wtedy 9ahi !r*bowaa ci# uciszy/---
< 9ahi--- H
< : ty kazae7 'e' za"kn,/ cholern, (#b#& bo !oka+esz 'e'& +e nadal 'este7
'e' o'ce"---
< I""- < 8skierka hu"oru roz7wietlia 'e(o !rzy(n#bienie- <
Przy!uszcza"& +e nie !rzy'#a te(o zbyt dobrze-
< Nie--- 9zucia& +e ale nie 'est niczyi" o'ce" i wybie(a--- zaraz !o Binis-
8 inny"i-
5ird za!a si# r#ko"a za (ow#- Byo (orze'& ni+ !rzy!uszcza- 5orze'&
ni+ "*( sobie wyobrazi/--- Jak "*( zrobi/ co7 takie(oD WyraAnie
widzia& 'aki e1ekt wywaro to na wszystkie kobiety- Wcze7nie' nie "ia z
ni"i !roble"*w4 robiy to& co wszyscy +onierze& a teraz--- .adr+a-
< 5dzie 'est 9ahiD
e1 z !owrote" wbi wzrok w zie"i#-
< >desza- 9aze" z Si"e"- Ja--- "y7l#& +e ona wr*ci-
Przyna'"nie' 'e(o syn by z niewielk, (ru!k, ludzi na daleki" zwiadzie
na zachodzie- Mo+e zdoa to wszystko wy!rostowa/ !rzed !owrote"
Pidie(o- Mia wra+enie& +e za'"ie to s!oro czasu i nie b#dzie !rzy'e"ne-
< C*+- 3zi#ku'#& +e "i !owiedziae7- < .askoczy ty" e1a& kt*ry
ewidentnie s!odziewa si# wybuchu (niewu- < Musiae" wiedzie/& co
s!rawio& +e wszystko run#o- $eraz 'u+ wie" i nie 'este" zaskoczony-
< NieD
5ird !okr#ci (ow,-
< Nie--- cze"u "iaby" by/D Nie wiedziae"& co "*wi#& e1--- Nie
"usisz w to wierzy/& ale taka 'est !rawda- Co nie 'est +adny"
us!rawiedliwienie"4 sa" was te(o uczye" i tak sa"o dotyczy to "nie-
Po!enie" b,d& u!i'a',c si# i "*wi,c to wszystko Binis---
e1 znowu (rzeba sto!, w zie"i-
< $a"ten ko"endantMwo7cianin o!owiada& 'ak trudno 'est z ni,
wytrzy"a/ < wiecznie wszczynaa s!rzeczki& narzekaa--- 3late(o wa7nie
nie !rzy', 'e' do !odw*rza---
< $o bardzo "o+liwe- < 5ird wzi, (#boki wdech i !owoli wy!u7ci
!owietrze- Wci,+ bolaa (o (owa& lecz !o"i#dzy kole'ny"i 1ala"i
cier!ienia widzia 'asno& co !owinien zrobi/- < Mi"o to !o!enie" b,d&
na co nie "o(# sobie !ozwoli/- Na'!ierw 9udy Selis& !ote" !ozostali
ko"endanci < "usi"y odby/ narad#-
9udy Selis& kt*ry !rze', dowodzenie nad oddziae" )elisa !o kl#sce !rzy
!osterunku& !oczu tak wielk, ul(# na widok trzeAwe(o i ch#tne(o do
ws!*!racy 5irda& +e wy(l,da nie"al (u!io- 5ird robi& co "*(& +eby
!ro"ieniowa/ s!oko'n, !ewno7ci, siebie- >"*wili !rzewiezienie wody
do nowe(o obozowiska < o ile takowe zna'd, < oraz !rzechowanie cz#7ci
ekwi!unku w !obli+u stru"ienia na wy!adek& (dyby wr*cili tuta' !*Anie'-
iedy 'u+ wszystko zostao ustalone& 5ird s!o'rza 9ude"u Selisowi
!rosto w twarz-
< Wczora'sze(o wieczoru zrobie" z siebie durnia& a ty stracie7 do "nie
zau1anie < co z ty"D
>blicze 9ude(o Selisa s!owia czerwie= intensywnie'sza od 'e(o
czu!ryny< No c*+& 'a--- chciae" !owiedzie/& sir--- skoro 'u+ o ty" !an
ws!o"nia--- +e nie chodzi o to& +e !rzestali7"y !anu u1a/---
5ird o!anowa ch#/ !otrz,7ni#cia ni"-
< >czywi7cie& +e tak& teraz 'ednak !yta"; czy chcecie ode'7/D Wr*ci/ do
do"*wD
< >de'7/DH < Selisowi z zaskoczenia o!ada szcz#ka4 !otrz,sn, (ow,- <
Nie& oczywi7cie& +e nie- Przez 'eden wybuch (niewuD $ylko& +e--- sa" nie
wie" dokadnie& ale---
< :le (dyby" zachowa si# tak w 7rodku bitwy& !ozabi'aby" nas
wszystkich < doko=czy szorstko 5ird- < 5dyby !ost,!iby tak kto7 inny&
wasnor#cznie za"aby" "u kark- $y" (orze' dla "nie < !owiniene"
dawa/ wa" !rzykad- Wiesz co& ni(dy !rzedte" tak "nie nie wzi#o---
nicze(o takie(o nie !a"i#ta"- $o nie wystarczy; wiesz o ty" r*wnie
dobrze& 'ak 'a- :le +eby na!rawi/ to& co wydarzyo si# wczora'& "usz#
wiedzie/& czy zau1asz "i na tyle du(o& by sa"e"u !rzekona/ si#& +e
dotrzy"u'# sowa-
< C*+--- tak- < 9udy Selis z"ierzy (o za"y7lony" s!o'rzenie"- < Ja
ni(dy--- to znaczy& "y7lae"& +e b#dziesz zy za to& +e widzieli7"y ci# w
taki" stanie---
< Jeste" zy& ale na siebie- $o nie wasza wina-
< $o "*' kuzyn warzy to !iwo--- < wy"a"rota Selis- 5ird za!o"nia o
ty"-
< $o r*wnie+ nie 'e(o wina- Syszae7& co "*wie" inny"; zasady s, takie
sa"e dla wszystkich- Bye" zwycza'nie (u!i- $o si# wi#ce' nie !owt*rzy-
< M*wi,c to& zacz, zastanawia/ si#& sk,d b#dzie wiedzia& +e wy!i za
du+oD . !ewno7ci, nie oznaczao to cakowite' rezy(nac'i z aleD 3ostrze(
s!o'rzenia& rzucane ukradkie" !rzez tych ludzi z kohorty 9ude(o Selisa&
kt*rzy kr#cili si# na tyle blisko& by co7 usysze/- Przyna'"nie' byli tuta'& a
nie w drodze do do"u-
3o wieczora 5ird odwiedzi wszystkich swych ko"endant*w- Si" nie
znalaz dobre(o "ie'sca na ob*z4 ar"ia roz!roszya si#& za'"u',c kilka
ty"czasowych "ie'sc i < na oko 5irda < trac,c co si*d"e(o rekruta- Nie
zarz,dzi o1ic'alne(o !rzeliczenia& nikt te+ nie zo+y "u 1or"alne(o
ra!ortu- Przez cay dzie= nie widzia 9ahi& lecz nie chcia !yta/ o ni,
Si"a- Poleci ko"endanto"& by 'ak na'szybcie' zebrali wszystkich
wo7cian i w !rzy/"iony" 7wietle le7ne(o z"ierzchu stan, na!rzeciwko
swe' ar"ii& stoczone' na zbyt "ae' !olanie- Wyczuwa wro(o7/& strach i <
co 'eszcze bardzie' niebez!ieczne < oderwanie4 zbyt wielu uznao& +e nie
obchodzio ich& co zrobi-
< 8lu z was < zacz, < widziao& co stao si# zesze' nocyD < 6niosy si#
ra"iona i !owszechny& !otwierdza',cy !o"ruk- < 8lu z was wiedziao& +e
do te(o do'dzieD 8lu zauwa+yo& +e bye" !i'anyD < Nieco "nie' ra"ion i
cichszy !o"ruk- Wreszcie zza osony drzew dobie( ich wyraAny (os;
< Wiele dni te"u zauwa+ye"& 'ak zacz,e7 ka+de(o wieczoru o!r*+nia/
(arniec ale- Powiedziae" do brata; E$ylko !atrze/& 'ak !*'dzie dro(,
nasze(o wu'aszka BerroF- 8 tak si# stao- < 9ozle(y si# !o'edyncze
7"iechy4 dostrze( te+ s!oro kiwa',cych (*w-
< No c*+ < "rukn, 5ird < "iae7 rac'#- Ma" tylko nadzie'#& +e wasz
wu'ek Berro ni(dy nie zrobi z siebie takie(o (u!ca i nie !owiedzia tylu
rzeczy& kt*rych !*Anie' +aowa-
< .awsze syszaa"& +e !i'ani "*wi, to& co na!rawd# "y7l, < rozle( si#
wyzywa',cy (os- 5ird s!odziewa si# te(o-
< iedy !o raz !ierwszy znalaz "nie !i'ane(o& tata !owiedzia& +e rozu"
!i'aka 'est !rzyna'"nie' dwa lata za ni"- < 6rwa& roze'rza si# i wyczu
iskierk# zainteresowania- < 5dyby7cie za!ytali "nie wtedy& (dy "iae"
do"& +on# i dzieci& czy wedu( "nie kobiety nada', si# na +onierzy&
od!owiedziaby"& +e nie- Ni(dy +adne' takie' nie widziae"4 wy zreszt,
te+ nie- iedy !rzysza do "nie 9ahi < "o'a wasna c*rka < sa" w ni,
w,t!ie"- 0ecz nie "iaa dok,d !*'7/& a wiedziae" !rzecie+& i+ w 'e'
+yach !ynie "o'a krew-
< 8 !owiedziae7 'e'---
< .(adza si#- Po !i'ane"u na(adae" 'e' bzdur- Mo+e 'aka7 dawna cz#7/
"nie 1aktycznie tak uwa+a- 0ecz tu i teraz !odtrzy"u'# to& co 'u+
wielokrotnie "*wie" o kobietach- Wszyscy o ty" wiecie i znacie
ustanowione !rzeze "nie zasady- 3o te' !ory dotrzy"ywae" ich-
Pozwolie" wasne' c*rce < a ci z was& kt*rzy "a', c*rki& wiedz,& ile to
kosztu'e < wybra/ stawanie wasny" ciae" na!rzeciwko !ik i "ieczy-
Podtrzy"u'# wszystko& co !owiedziae" i nie wyco1u'# si# z obietnicy& +e
!rawa& 'akie ustanowi"y !*Anie'& b#d, r*wnie s!rawiedliwe dla kobiet&
'ak i dla "#+czyzn-
< Wszystko dobrze& kiedy 'este7 trzeAwy--- :le co b#dzie& kiedy u!i'esz si#
!iwe" !odczas !isania tych !rawD
< Nie b#d# !i'any- < >dczeka chwil#& by s!rawdzi/& 'ak to !rzy'",-
.askoczya (o z"iana at"os1ery- Wi#kszo7/ !rzysuchiwaa si# z wiar, w
nie(o- Pozostali byli nie!ewni& lecz 'u+ nie oderwani& ani wrodzy-
< Mo(# by/ u!arty 'ak osio& ale nie 'este" taki (u!i; !o!enie" b,d i to
du+y& kt*ry kosztu'e nas wszystkich& nie tylko "nie- Nie za"ierza"
!o!eni/ (o !o raz wt*ry-
< Chcesz kaza/ ko"u7 !ilnowa/& +eby7 !rzestaD < za!yta ten sa"
kobiecy (os- 5ird nie si#(n, "y7la"i dale'& ni+ do stronienia od ale-
< 3obry !o"ys < rzuci& zaskaku',c ',- < o"u by7cie zau1aliD < Po
du+szy" "ilczeniu rozle(o si# kilka wy"a"rotanych su(estii& (*wnie
dotycz,cych ko"endant*w-
< 9ahiD < !odsun#a ta sa"a kobieta-
< Wiecie coD < !owiedzia 5ird- < Poroz"awia" z 9ahi& Cobe" i inny"i&
kt*rych wy"ienili7cie- B#d, "o(li !owiedzie/ "i& co s,dz, o ilo7ci
wy!ite(o !rzeze "nie ale- Czy to uczciweD
$y" raze" nie"al wszyscy !otwierdzili-
< :le co z BinisD < za!ytaa inna kobieta- 5ird skin, (ow, i "achn,
r#k, na tych& kt*rzy !r*bowali ', uciszy/-
< Ma rac'#- $o& 'ak b#d# !ost#!owa od te' !ory& to 'edno& lecz to& co
zrobie" Binis i !ozostay" to zu!enie inna kwestia--- Musz# sobie z ty"
!oradzi/- Po"y7lae" sobie& +e !*'d# ', !oszuka/- Prze!rosi/---
< NieH Wyda ci#-
Wzruszy ra"iona"i-
< Nawet (dyby tak uczynia& le!sze to& ni+ wydanie wadcy was
wszystkich-
3yskus'a 'eszcze bardzie' roz(orzaa- 5ird !rzeczeka ',- W ko=cu 9udy
Selis !rze"*wi za wszystkich;
< $o 'u+ si# stao; 'e+eli !osza do wadcy& to !osza--- Nie chce"y straci/
tak+e ciebie- Je7li wr*ci& to ', !rze!rosisz-
< Nie wr*ci < ozna'"i kto7 inny- < :le rudy "a rac'#- Nie !rzydasz na"
si# "artwy ani uwi#ziony-
< Powiniene" 'e' !owiedzie/--- < zacz, 5ird& lecz !rzerwa "u (os zza
!lec*w < Powiedzie/ 'e' coD < $o bya 9ahi- >br*ci si# i u'rza ', sto',c,
w takie' !ozie& 'akby ni(dy si# sta"t,d nie ruszaa-
< Powie" tobie& +e !rzykro "i za wczora'sze < o7wiadczy- < Nie "iae"
!o'#cia& 'ak bardzo bye" !i'any-
< Bardzo < !otwierdzia& wykrzywia',c usta- < Bardzie'& ni+ kiedykolwiek-
Ma" nadzie'#& +e cze(o7 ci# to nauczyo-
< >wsze"- .a"ierzae" odszuka/ Binis i !owiedzie/ 'e'---
9ahi !okr#cia (ow,& zani" sko=czy-
< 0e!ie' nie- 6s!okoia" ', na'le!ie'& 'ak u"iaa"-
< CoD
< : 'ak "y7lisz& dok,d !osza"D to7 "usia u!ewni/ si#& +e nie na!u7ci
na nas ludzi wadcy- Pozwolia" 'e' wy(ada/ si# < a roz'uszona "a '#zor
nie"al tak niewy!arzony& 'ak ty < i !rzekonaa" w ko=cu& +e nie doczeka
si# z te(o +adnych korzy7ci od zarz,dcy& a !oza ty"& nie zawinili wszyscy-
0ecz ciebie znienawidzia i z rado7ci, wyrz,dzi ci ka+d, "o+liw, szkod#-
Nie na!rawisz te(o4 le!ie' z ty" sko=czy/-
.(ro"adzenie roz!ado si# na (ru!ki4 cz#7/ ludzi roz"awiaa ze sob,&
kilku s!rzeczao si#& wielu !odchodzio do 5irda !odzi#kowa/ "u za
!rze"*wienie& inni !o !rostu sku!ili si# wok* nie(o- .a"ienia !o kilka
s*w z ka+dy"& kto do nie(o !odszed& czu',c sku!ion, na sobie uwa(#
9ahi- W ko=cu wszyscy rozeszli si#& a ona stan#a cicho u 'e(o boku-
< Bye7 (u!i < !owiedziaa nie(o7no- W 'e' (osie dAwi#czaa stal-
< $ak- Sa" nie wie"---
< Ma"a "*wia& +e za "odu zdarzao ci si# tak !o!i/- Wracae7 do do"u
(otowy walczy/ z cay" 7wiate"-
< Nie !rzy!o"ina" sobie--- Przed !oznanie" 'e' < owsze"& ale !ote"---
< Powiedziaa& +e zdarzyo ci si# to tylko kilka razy& lecz na o+u 7"ierci
kazaa "i "ie/ na ciebie oko- Po"o(# ci& 'e7li zdoa"-
< Ju+ "i !o"o(a7- Prze!rasza"& 9ahi- < >b',by ',& lecz staa za daleko-
Nie bya 'u+ 'e(o c*rk, i u!ewniaa si#& +e to !o',- $a 7wiado"o7/
!rzeszya "u serce b*le" r*wnie wielki"& 'ak inne wydarzenia-
Westchn#a !odobnie do nie(o i bezradnie za"achaa r#ko"a-
< Nie s,dz#& aby7 rozu"ia& co two'e nauki znaczyy dla kobiet--- wi#ce'&
ni+ sa" uwa+asz- < 6ni*s brwi& za!rasza',c ', do dalsze' wy!owiedzi&
ona 'ednak !okr#cia (ow,- < Nie zrozu"iesz4 ni(dy nie za'"owae7
nasze' !ozyc'i- Nie ze!su' te(o& cokolwiek zrobisz- Nie dla "nie& ani
+adne' z nas- Stracisz--- stracisz co7 wi#ce'& niAli +onierzy two'e' ar"ii-
< Nie "a" takie(o za"iaru& 9ahi- 3o!ilnu'esz te(o& coD
67"iechn#a si# nie!ewnie-
< Powie" ci& +e za du+o !i'esz& a ty "nie !rzeklniesz-
< Bezskutecznie4 bo(owie wiedz,& kt*re kl,twy !owinni bra/ na
!owa+nie- M*wi# to teraz& kiedy 'este" trzeAwy; r*b tak& a 'a wysucha"
ciebie& albo wbi'esz "i rozu" do (owy haukie"- Syszaa7& co
!owiedziae" inny"D C*+& dotyczy to r*wnie+ ciebie-
9ozdzia LR
W ci,(u nast#!nych kilku dni nic nie wskazywao na to& +eby Binis
wy!enia swo', (roAb# i zdradzia "ie'sce !obytu ar"ii wadcy-
3ezerterzy sto!niowo wracali- Po !ublicznych !rze!rosinach 5ird
na'ch#tnie' za!o"niaby o cay" za'7ciu- Niestety& i" du+e' o ni" "y7la&
ty" (orsze "u si# wydawao; na'!ierw !ora+ka& a !ote" wybuch !i'ackie'
w7cieko7ci- B#dzie "usia co7 zrobi/& +eby si# zrehabilitowa/-
Wyb*r !ad na zak*cenie dnia !oboru !odatk*w na rynku "iasteczka na
zach*d od nich- W wi#kszo7ci "iast stac'onoway (arnizony lokalnych
!an*w lub kr*la& co wy"iernie uatwiao narzucanie s!ec'alnych o!at i
!odatk*w- $ak+e "ieszczanie "ieli znacznie wi#ce' do stracenia od
biednych rolnik*w i wykazywali "nie'sz, ch#/ okazywania !o"ocy
zwolenniko" 5irda- Cho/ wi#kszo7/ wiosek ws!ieraa !odw*rza&
niewiele "iasteczek szo ich 7lade"& a ta"te'sze or(anizac'e byy "ae i
bo'aAliwe-
$y" raze"& !rzed za!lanowanie" ataku 5ird u!ewni si# !o!rzez
sz!ie(*w& +e w Jasne' Wodzie nie !rzebywa +aden z !an*w- .etr, si# z
nieca, setk, +onierzy < dobrze wyszkolonych i wy!osa+onych& lecz
!ozbawionych ws!arcia "a(ii < !rzy ws!*udziale !odw*rzy ze
wszystkich okolicznych wsi oraz nie!ewny" !o!arciu artyst*w z sa"e'
Jasne' Wody-
Miasteczko le+ao w dolinie !o"i#dzy dwo"a !as"a"i wz(*rz& nad
stru"ienie" w!ada',cy" do do!ywu Ionnor(atu- Wi#ksza cz#7/ ar"ii
5irda stac'onowaa na wsch*d st,d- Przesun, dwie kohorty na wz(*rza na
zach*d od "iasta i czeka- Miasteczko byo zbyt "ae& by "o(li !rzyczai/
si# w7r*d zabudowa=4 !o"i"o zbli+a',ce(o si# letnie(o 'ar"arku lokalni
+onierze zachowywali czu'no7/- Nie "*( r*wnie+ liczy/ na !o"oc
dw*ch doni wo7cian z ta"te'sze(o !odw*rza < !owstao ono do!iero
zesze' zi"y i nie "iao "ie'sca do re(ularnych /wicze=- Nie"nie'&
z(odnie z oczekiwania"i& zbli+a',cy si# tar( i na!yw ku!c*w roz!roszy
+onierzy < trzy"ali si# blisko "iasta& s!rawdza',c handlarzy i nie
zawraca',c sobie (owy !atrolowanie" las*w- Po roz!ocz#ciu 'ar"arku
stra+nicy !rzestali nawet udawa/& +e wysya', re(ularne !atrole- Mieli
wystarcza',co du+o roboty w sa"y" "iasteczku i na otacza',cych 'e
,kach- u!cy& kt*rzy nie dotarli do 5rahlinu 3ro(, 9zeczn,& zboczyli ze
szlaku i zatrzy"ali si# tuta'4 !ola na !oudnie od zabudowa= byy (#sto
u!strzone ich obozowiska"i-
Na dzie= !rzed zbi*rk, !odatk*w z )inyathy !rzyby dru(i kontyn(ent
+onierzy w barwach kr*la i uzbro'onych w !iki- >bserwu',cy to z 5irde"
Sela"is ozna'"i& +e w "iasteczku !rzebywao obecnie stu !i#/dziesi#ciu
nie!rzy'acielskich +onierzy- 5ird skrzywi si# i wysa zwiadowc*w na
dro(i& by u!ewnili si#& +e nie czekay ich 'u+ wi#ce' +adne nies!odzianki-
Nast#!nie wezwa do siebie 9ahi-
< B#dzie"y !otrzebowali ta" ka+de(o wo7cianina zdolne(o do noszenia
broni < wskaza las !o dru(ie' stronie doliny !od (rzebienie" +*tych ska-
< iedy zaataku'e"y tuta'& walka !rzeniesie si# w ta"t, stron#& dzi#ki
cze"u zna'd, si# na idealne' !ozyc'i& by zaatakowa/---
< Jeste7 !ewnyD
< Pewna 'est tylko 7"ier/& ale tak !owinno si# to roze(ra/- Nie "o(, !*'7/
w inny" kierunku bez w!akowania si# w "okrada u zbie(u stru"ieni-
Cae szcz#7cie& +e "ieszka=cy Jasne' Wody wznie7li swo'e "iasto na ty"
brze(u- Je7li wszystko !otoczy si# !o"y7lnie dla nas& nasze odwody
!owinny znaleA/ si# !rzy "o7cie& kiedy b#d, ta"t#dy si# wyco1ywa/-
Wszystko odbyo si# z(odnie z !lane" 5irda- 3w*" kohorto" udao si#
dotrze/ niezauwa+enie do skra'u !*l na !oudnie od "iasteczka4 ku!cy&
kt*rzy "o(li 'e dostrzec& zna'dowali si# na tar(u& (orzko uskar+a',c si# na
nao+ony !odatek- ?onierze otaczali rynek& zastrasza',c ich- Nieliczni
su+,cy ku!c*w na widok obszar!ane'& acz zdeter"inowane' ar"ii 5irda
dali nura !od wozy& zbyt !rzera+eni& by wszcz,/ alar"- .ani" osi,(n#li
"izerne "ury "ie'skie z otwarty"i na o7cie+ bra"a"i& kilku +onierzy
zobaczyo ich i !r*bowao zaalar"owa/ innych& lecz w z(ieku 'ar"arku
ich krzyki !rzeszy bez echa i 5ird ze swoi"i ludA"i wkroczy do
"iasteczka-
Bardzie' !rzy!o"inao to rzeAni#& ni+ bitw#- Pierwsza kohorta uderzya na
tyy stra+nik*w- Byli rozstawieni wok* rynku& (dzie wi#zili ku!c*w&
do!*ki ta"ci nie ui7cili !odatku4 nie "o(li odwr*ci/ si#& ani
!rze(ru!owa/ wystarcza',co szybko& by si# obroni/- Wielu z obecnych na
rynku "iao wasne !owody& by z dzik, rado7ci, do,czy/ do walki- 5ird
u'rza kobiet#& obrzuca',c, +onierzy kr#(a"i ser*w4 !asterz zabieli
stra+nika ki'e" w (ow# w sa", !or#& by wo7cianin !oder+n, "u (ardo
no+e"- Plan bitwy 5irda le( w (ruzach& (dy wszyscy w,czyli si# do
walki !o kt*re'7 ze stron- Po 7"ierci o1icera !odatkowe(o ch"ara
wie7niak*w i ku!c*w rozszar!aa worki z !odatkie" i rzucia si# na
zie"i#& zbiera',c rozsy!ane "onety-
Po dru(ie' stronie rynku +onierze zdoali !rze(ru!owa/ si# i !od',/
walk#- Na sy(na tr,bek zwarli tarcze i ruszyli na!rz*d- 5ird zdoa
!o,czy/ swo'e kohorty !o"i"o nacisku tu"u& kt*ry !ierzchn, na widok
+onierskich "ieczy-
S!otkali si# na 7rodku rynku- 5ird "ia !rzewa(# liczebn, i z"usi
+onierzy do wyco1ania si# w (,b 'edne' z w,skich alei wychodz,cych na
rynek- W ty" "o"encie "ieszczanie !onownie w,czyli si# do walki&
rzuca',c r*+ny"i !rzed"iota"i z okien < !rzewa+nie w +onierzy& cho/
niekt*re !ociski wyl,doway na oddziale 5irda- 3o'rzaa 7liwka roz!rysa
si# "u na (owie& a le!ki& sodki sok s!yn, !o twarzy- Przy!o"nia sobie
rodzinn, wiosk#- ohorty !ary na!rz*d& a coraz bardzie' nie!ewni
+onierze wyco1ywali si# coraz szybcie'-
Wschodnie bra"y "ie'skie wychodziy na w,ski !asek zie"i !o"i#dzy
"ura"i a rzeczk,4 'ak w wi#kszo7ci "iasteczek& tak i tuta' "ost zna'dowa
si# !oza zabudowania"i- ?onierze s!r*bowali kontrataku& lecz nie "ieli
wi#kszych szans !rzeciwko licznie'szy" wo7ciano"& w dodatku
wy!osa+ony" w du+sz, bro=- Wyco1ali si# bezadnie na !oudnie wzdu+
"ur*w& w stron# !*l& (dzie obozowali ku!cy& oraz "ostu& !o kt*ry"
!rzekroczyliby rzek# i dotarli na dro(#& za!ewnia',c, bez!ieczny odwr*t
na !*noc- 0ecz odwody 5irda byy ta"& (dzie si# ich s!odziewa i
nie!rzy'aciel znalaz si# w kleszczach-
5ird wa7nie nakazywa zebranie broni z tru!*w& (dy ze wschodnich bra"
"iasteczka wyla si# stru"ie= rozwrzeszczanych ludzi- ohorty
natych"iast zwary szyki- M#+czyAni zwolnili i na!rz*d wyst,!ia
ostro+nie "nie'sza (ru!ka-
< to tu dowodziD < za!yta wysoki& (ruby "#+czyzna w szacie ku!ca-
S,dz,c !o tonie& nawyk do wydawania rozkaz*w- 5ird wyszed !rzed
szere(-
< Jeste" 5ird-
M#+czyzna wyraAnie us!okoi si#-
< 5ird--- syszae" o tobie- Musisz co7 zrobi/H W 7rodku doszo do
za"ieszek; wy"ordowali rad# "iasta i u!i, rynek---
5ird wzruszy ra"iona"i-
< Cze(o si# s!odziewae7D Przy!uszcza"& +e s, (odni-
< :le ty--- syszae"& +e 'este7 inny--- +e uczye7 si# !rawa& czy co7 w ty"
(u7cie i "asz !o'#cie o !orz,dku-
5ird obrzuci (o !rzeci,(y" s!o'rzenie"-
< Prosisz "nie o !rzywr*cenie !orz,dku w "ie7cieD < 6sysza !oruszenie
w szere(ach za sob,-
M#+czyzna obe'rza si# na !odobnie 'ak on zatroskanych ludzi za swoi"i
!leca"i- 5ird zauwa+y& +e wszyscy wy(l,dali na dobrze sytuowanych; na
ubraniach nie byo at& a twarze l7niy zdrowie"-
< C*+& 'a--- nie 'este" w stanie- Nie zna" niko(o inne(o& a wszyscy
"*wi,& +e u"iesz kontrolowa/ wie7niak*w-
< Czy wa7nie te(o chcecieD < za!yta 5ird !ozostaych- ilku !okiwao
(owa"i& reszta s!rawiaa wra+enie za(ubionych- 5ird !oczu na(, 1al#
!odekscytowania- Czy by to !ocz,tek nowe(o s!oecze=stwa& o kt*ry"
"arzyD Mo+liwo7/ w!rowadzenia !rzyna'"nie' 'edne(o "iasteczka na
wa7ciw, dro(#D Bya to szansa& niewa+ne; dobra czy nie- Skin,
zdecydowanie (ow, i u'rza na ich twarzach& +e bardzie' ucieszyo ich to&
ni+ wystraszyo- Mia nadzie'#& +e 'e(o kohorty r*wnie+ wyra+, z(od#-
>be'rza si# na nich& szybko !rzy(l,da',c si# obliczo" wo7cian- Cz#7/
wy(l,daa na r*wnie za(ubionych& 'ak ku!cy& wi#kszo7/ !aaa za!ae"&
nieliczni byli rozzoszczeni lub niech#tni- $ych ostatnich wywoa i wysa
na zwiad na dro(i-
< Po!roszono nas o !rzywr*cenie !orz,dku w Jasne' Wodzie < ozna'"i-
Jeden z ku!c*w wy"a"rota co7& lecz 5ird nie zwraca na nie(o uwa(i- <
Nie chc# +adnych (rabie+y& ani bezsensownych oszustw < wiecie& o czy"
"y7l#- $o nasz lud& taki sa"& 'ak (os!odarze < !otrzebu'e"y ich& a oni
nas- Pozwoli"y i" !rzekona/ si#& czy s!odoba', si# i" nasze zasady i czy
uzna', 'e za s!rawiedliwe-
3o 7rodka w!rowadzi tylko 'edn, kohort#& zast#!u',c rannych
rozs,dny"i wo7ciana"i z innych oddzia*w- $u" na rynku roz!roszy
si#4 ludzie stan#li !od 7ciana"i- W oddali sysza awantury; (niewne (osy
i szcz#k +elaza- $rzeba b#dzie za',/ si# ty"& teraz 'ednak "usia
za!anowa/ nad centru" "iasteczka-
Wy(l,dao o wiele (orze'& ni+ na dziedzi=cu hrabie(o; tru!y& !otuczone
naczynia& rozrzucone i !ode!tane 'edzenie& !orozwalane stra(any o
o!ocz,cych na wietrze& !odartych "arkizach- W!rowadzi +onierzy na
rynek i u7wiado"i sobie& +e ni(dy nie wy'a7nia i"& 'ak !owinno
zarz,dza/ si# "iaste"- Sa" nie by te(o !ewny-
u!cy i handlarze& kt*rzy !o nie(o !rzyszli& stan#li teraz z boku& 'eszcze
bardzie' zanie!oko'eni-
< Musisz co7 !owiedzie/H < sykn, ich !rzyw*dca- 5ird !rzytakn, i w
"ilczeniu o"i*t rynek wzrokie"& !rzy(l,da',c si# (a!io" i ich "ino"-
Pote" ener(icznie !okiwa (ow, i uni*s do=& !rosz,c o cisz#-
Patrzyli na nie(o !odobnie& 'ak !ierwsi buntownicy& kt*rych na!otka w
lesie- >by okazali r*wnie wiele rozs,dku-
< Syszeli7cie o "nie < zacz,& wcale nie "a',c !ewno7ci& +e tak byo- <
Jeste" 5ird4 dowodz# (os!odarza"i& kt*rzy szuka', le!sze(o s!osobu
+ycia- Walczy"y z !ana"i& kt*rzy obci,+a', nas coraz to nowy"i
!odatka"i--- < !rzerwa "u bezadny a!lauz4 !onownie uni*s do= i
za!ada cisza- < Ju+ wcze7nie' widzieli7cie zdes!erowanych (os!odarzy
chwyta',cych za bro=& lecz "y nie 'este7"y zdes!erowani- .na"y le!szy
s!os*b& bardzie' s!rawiedliwy i chce"y !okaza/ (o inny"- Ci ludzie <
wskaza na ku!c*w < !rzyszli do "nie i !o!rosili o !rzywr*cenie
!orz,dku w Jasne' Wodzie- Wolaby" racze' za!rowadzi/ tuta'
s!rawiedliwo7/--- Czy te(o wa7nie chcecieD
>!arty o "ur !onurak odkrzykn,;
< Jakie znaczenie "a to& co chce"y- Masz bro=4 zrobisz& co zechcesz-
5ird !okr#ci (ow,-
< Nie4 'e+eli Jasna Woda woli chaos od !orz,dku& b#dziecie (o "ieli- : tyD
< JaD Ja chc# tylko "oich !raw-
< $e(o wa7nie chce"y dla wszystkich < !ozostali !okiwali (owa"i- 5ird
dostrze( nie!rzychylne s!o'rzenia& 'aki"i obrzucano !onuraka- Podni*s
(os& by sycha/ (o byo tak+e !oza rynkie"- < 5dzie 'est Jens& !o"ocnik
ry"arzaD
< $uta'H < 5ird nie s!otka wcze7nie' Jensa& ko"endantaMwo7cianina
!odw*rka Jasne' Wody& lecz natych"iast !olubi "ode(o& kr#!e(o
"#+czyzn# o b#kitnych oczach !od strzech, kasztanowych wos*w- Mia
ze sob, cae !odw*rze& sto',ce w czy"7 !rzy!o"ina',cy" dwuszere(-
5ird odwr*ci si# do !ozostaych- < >to ko"endantMwo7cianin !odw*rza
Jasne' Wody- Po"o+e "i !rzywr*ci/ tuta' !rawo i s!rawiedliwo7/- .na
was& a wy znacie 'e(o- B#dzie !rze"awia w "oi" i"ieniu < s!o'rza na
Jensa- < Wiesz& co to za walki wci,+ trwa',D Czy 'est tuta' wi#ce' !a=skich
siD < Jens !okr#ci (ow,- < Nie& !anie- Wyda'e "i si#& +e haas dobie(a z
ko"nat rady u!ionych !rzez lud& ale wi#ce' +onierzy tuta' nie "a-
< W !orz,dku- $rzeba !os!rz,ta/ !lac--- < 5ird roze'rza si# dokoa- <
9annych u*+cie koo studni& +eby uzdrowiciele nie "ieli daleko !o wod#-
Martwych za "ury < b#dzie"y !otrzebowa/ "#+czyzn do ko!ania
(rob*w- Ci& kt*rych stra(any zostay !oniszczone& "o(, zabra/ si# za ich
na!raw#- < Wskaza na kobiet#& kt*r, !a"i#ta z rzucania sera"i w
+onierzy- < $y < co z twoi" stra(ane"D
Pokazaa "u stert# !oa"anych desek i !odarte(o "ateriau- < $o
wszystko& !anie i nie wie"& sk,d wez"# nast#!ny---
5ird wyznaczy dw*ch wo7cian-
< Po"*+cie 'e' na!rawi/& co si# da- Sela"isie--- < Wzywany sta u 'e(o
boku& roz(l,da',c si# roziskrzony"i ocza"i- 5ird z(ro"i (o s!o'rzenie"-
< WeA si# za liczenie < kto "ia 'ak, !owierzchni#& kto !otrzebu'e !o"ocy
!rzy na!rawie kra"*w i do"ostw- 8 wszystkie(o inne(o& co tylko ustalisz-
< S!o'rza na e1a& 'edne(o z ko"endant*w& kt*rych ze sob,
!rzy!rowadzi- < .abierzesz !* kohorty i stu"isz te za"ieszki&
czy"kolwiek s,- 9ahi& weA reszt# i u!ewni' si#& +e wsz#dzie indzie' !anu'e
s!ok*'-
Sa" zosta na rynku z Sela"ise"& !r*bu',c zrozu"ie/ or(anizac'#
"iasteczka- Bya znacznie bardzie' sko"!likowana od struktury 'e(o
wioski& czy ar"ii- :rty7ci nie byli zwycza'ny"i Erze"ie7lnika"iF& 'ak
wcze7nie' zakada- a+de rze"ioso "iao wasny cech& a wszystkie
rywalizoway ze sob,& o czy" szybko !rzekona si#& wysuchu',c ich
!rzedstawicieli- W ka+dy" z nich r*wnie+ istniaa hierarchia i rywalizac'a-
$ak wi#c !o"ocnik (arbarza "*( zdzieli/ kuakie" !o"ocnika 1arbiarza&
ten 'ednak "*( zrewan+owa/ si# "u co na'wy+e' !rzekle=stwe"& za to
!o"ocnik (arncarza dor*wnywa w hierarchii (arbarczykowi- owalstwo
artystyczne nie "iao nic ws!*lne(o ze zwyky"& a Jasna Woda szczycia
si# !osiadanie" zar*wno !atnerza& 'ak i 7lusarza- W wiosce 5irda ka+dy
"*( zbi/ aw# lub o(rodzi/ za(rod#4 tuta' cie7le i stolarze byli oddzieleni
obycza'e" i kast,- Ciekawe& co !owiedziaby 3ia"od& ten 'ednak
wy!rawi si# na zwiad- Byli r*wnie+ ku!cy& 'edni wys!ec'alizowani < 'ak
handlarz sol,& inni o(*lni < 'ak i"!orter za'"u',cy si# wszystki" co
!rzebyo (*ry; od i(ie& !rzez 'edwabie !o (uziki rzeAbione w ksztaty
"orskich !oczwar- 3o"y "iay dwa i trzy !i#tra4 na'bo(atsze sku!iy si#
w !oudniowoMzachodnie' cz#7ci "iasteczka-
Wkr*tce !o za'#ciu !osterunku stra+y !rzez wo7cian& w "iasteczku
za!anowa nie!ewny s!ok*'- 5ird robi& co "*(& by ka+de"u za!ewni/
za'#cie& u!iera',c si#& +e ulice "usz, by/ u!rz,tni#te z tru!*w JE>wsze"&
ze szczur*w tak+eHF < rykn, na takie(o& co odwa+y si# za!yta/K i 7"ieci-
W "iar# "o+liwo7ci zwraca odzyskane towary ku!co"& cho/ nie "*(
wyczy7ci/ i na!rawi/ te(o& co zabrudzio si# i zniszczyo !odczas walk-
Pierwszy dzie= strawi na rozs,dzaniu takich wa7nie !o"nie'szych
s!or*w& cho/ cz#7/ z nich wydawaa "u si# (u!stwe"- Cze"u dzie= !o
bitwie kto7 "iaby oczekiwa/ wyroku !rzeciwko s,siadowi za
wykorzystywanie 'e(o balkonu do !rzywi,zywania sznurka do suszenia
!raniaD 3lacze(o wybiera/ taki "o"ent na skar+enie si# na syna s,siada&
+e zaleca si# do 'e(o c*rki bez z(ody o'caD 67wiado"i sobie& +e cho/
ko"endantMwo7cianin Jasne' Wody by tuta' !owszechnie znany i
uwa+any za uczciwe(o& to niestety "ia niski status !o"ocnika ry"arza i
cokolwiek !owiedzia& byo natych"iast zaskar+ane u 5irda- $en za7
"*(by uzna/ to za zabawne Jwszak woleli os,d !ozbawione(o
(os!odarstwa cho!aK& (dyby "ia czas na +arty-
Wieczore" zosta za!roszony na kolac'# z na'wa+nie'szy"i ku!ca"i&
kt*rzy "ieli < by te(o !ewny < wasne !o"ysy na !o'#cie
s!rawiedliwo7ci- Podano woowin# i ale4 (os!odarze unie7li brwi& (dy
!odzi#kowa za !iwo i u!ar si#& by ka+dy z nich z'ad kawaek 'e(o
chleba& ni" on sa" zasiad do !osiku-
< Syszeli7"y& +e lubisz ale < rzuci nazbyt (adko 'eden z nich- < Je+eli
wolisz wino---
< Wol# wod# < odrzek z u7"ieche" 5ird- < >dkrye"& +e !odczas wo'ny
!i'ak "a o !oow# "nie' ludzi od trzeAwe(o i "nie'& ni+ !oow# rozu"u-
9oze7"iali si# (rzecznie i !rzeszli do "eritu" szybcie'& ni+ oczekiwa- Co
rozu"ia !rzez s!rawiedliwo7/ i 'ak za"ierza za!ewni/ ku!co" szacunek
i wa7ciwe traktowanieD 5ird od!owiedzia z(odnie z nauka"i (no"*w;
'edno !rawo& takie sa"o dla wszystkich& do r*wnych "iar i wa(- S#dzia
rynkowy& ws!ierany !rzez s,d& do kt*re(o wszystkie strony "o(y
wyznaczy/ swych re!rezentant*w- Wyczuwa& +e cz#7/ ku!c*w bya ty"
usatys1akc'onowana Jni(dy nie wierzy& ze wszyscy handlarze byli
nieuczciwi do sz!iku ko7ciK& lecz !aru !oblado- Jeden z nich od!rowadzi
(o do sa"ych koszar stra+y& ko"!le"entu',c dyscy!lin# wo7cian- 5ird
czu si# tak& 'akby zarz,dca chwali (o za schludno7/ ciel#cia-
< : ty sa" < ci,(n, "#+czyzna (ose" a(odny" 'ak ale& kt*re(o 5ird
nie wy!i- < Jeste7 taki od"ienny od "ych oczekiwa= < !rawdziwy
cho!ski ksi,+#- < 5ird z trude" !anowa nad sob,- Czy ten 1acet "y7la&
+e wie7niacy ni(dy nie syszeli ka"liwych !ochlebstwD Ciel#& kt*re
zarz,dca tak wysoko oceni& zostao zabrane 'ako Edobrowolny darF na
wesele hrabie(o- < Jeste" !ewny& +e nie zrozu"iesz "nie Ale--- < W (osie
!o'awi si# inny ton i 5ird !rzy(otowa si# na cier=& kt*ry "iaa ukry/ ta
dotychczasowa r*+ana sodycz- < Niekt*rzy z "ych kole(*w s, < niestety
< nie do ko=ca szczerzy z tob,- 3ziaa', wedle wasnych standard*w&
kt*rych ty& tak na wskro7 uczciwy& "o+esz nie !o',/-
5irda kusio& +eby !owiedzie/; ENo dale'& czowiekuH Chcesz zota& czy
czy'e(o7 +yciaDF W za"ian 'edynie chrz,kn, i lekko !rzys!ieszy- 3o=
"#+czyzny dotkn#a 'e(o r#kawa& s!owalnia',c (o- 5ird s!o'rza !rzed
siebie& na !ochodnie swych ludzi& trzy"a',cych stra+ na ro(ach rynku-
< Jest s!rawiedliwo7/ i s!rawiedliwo7/ < "rucza "#+czyzna& nie
zde'"u',c doni z ra"ienia 5irda- < Czowiek taki& 'ak ty < (os!odarz& s*l
te' zie"i& 'ak zawsze !owiada"& obdarzony ask, :lyanyi--- < $o ostatnie
zabrz"iao chra!liwie 'ak kaszel4 5ird szed o zakad& +e do te' !ory 'e(o
roz"*wcy nawet !rzez "y7l nie !rzeszo i"i# Pani- < Po !rostu chc#&
+eby7 wiedzia& i+ 'este" twoi" !rzy'aciele" i "o+esz "i zau1a/- : na
dow*d& "a" niewielki !odarunek--- < Niewielki !odarunek u!ad ci#+ko
na do= 5irda& okr,(y i (adki& 7liski w dotyku- Nie "usia !atrze/& by
wiedzie/& +e to zoto& !ierwsze& 'akie kiedykolwiek dotyka- . (niewe" i
obrzydzenie" !rzysza ciekawo7/; "ia ochot# zerkn,/ na "onety i
!rzekona/ si#& czy byy to synne "orskie s"oki& czy te+ bardzie'
!owszechne korony >tworzy donie i !ozwoli "oneto" zabrz#cze/ o
bruk (*wne' ulicy Jasne' Wody-
< 6!u7cie7 co7& ku!czeH < !owiedzia (o7no- Na dAwi#k brz#ku zota
obr*ciy si# (owy4 on sa" ni(dy nie za!o"ni 'akby "uzyki dzwonk*w&
ani dotyku kraw#dzi !i#ciu "onet na !alcach-
< $y (u!czeH < rzuci cicho 'adowity" tone" ku!iec- < Mo(e7 by/
bo(aty& !ot#+ny---
< Mo(e" by/ twoi" narz#dzie"& albo u"rze/ < odrzek r*wnie cicho
5ird& !o czy" doda (o7nie'; < 0e!ie' 'e !ozbiera'& !anie4 dzisia'
wystarcza',co du+o "onet wysy!ao si# na bruk-
< Je+eli odwa+ysz si# ko"u7 !owiedzie/--- < zacz, ku!iec& kuca',c i
"aca',c bruk w !oszukiwaniu swych "onet < to 'a ci#---
< 5rozisz "iD < 5ird !odni*s (os& da',c u!ust caodzienne' 1rustrac'i i
zo7ci- < $y "ay& zawszony (arzuH < 9#ka ku!ca wsun#a si# za tunik# i
blask !ochodni odbi si# od w,skie(o ostrza- 5ird odbi 'e& nie"al nie
zda',c sobie s!rawy z !ytkie(o skaleczenia- Sysza nadbie(a',cych
wo7cian& chc,cych s!rawdzi/& co si# dziao- 3ru(i cios !owali ku!ca&
kt*ry osun, si# !o 7cianie- 5ird stan, nad ni"& ss,c kostki !alc*w-
?aowa& +e ta"ten nie wsta& bo w*wczas "*(by !rzyo+y/ "u 'eszcze
raz-
< Co si# staoD < . ca, (ro"ad, !rzybie( Jens& ko"endantMwo7cianin
Jasne' Wody- 5ird zaczeka z od!owiedzi, do !rzybycia wszystkich;
nie"al dw*ch doni swych wo7cian i tych "ieszka=c*w Jasne' Wody&
kt*rzy byli na ulicy i wykazali si# wystarcza',c, odwa(,& by nie uciec z
nie'& (dy zacz#y si# ko!oty- Potoczy wzrokie" !o kr#(u twarzy-
< $en tuta' !rzyszed za "n, do "iasta& !r*bowa "nie !rzeku!i/ i
wyci,(n, n*+& kiedy od"*wie" !rzy'#cia a!*wki- Stara si# !rzekona/
"nie& +e to inni s, nieuczciwi-
Jens !rychn,-
< Nie 'este" zaskoczony- Niedowa+anie& oszukane "iary& ka"yki w ",ce
< od trzech lat kr,+, suchy& +e tylko !rzeku!ywanie rady uchronio (o
!rzed utrat, licenc'i na handel tuta'- Nie wszyscy s, r*wnie Ali-
< $e+ tak uwa+a"- 0ecz wa7nie te(o ty!u !ost#!owa= chc# si# !ozby/- <
5ird !onownie roze'rza si# !o z(ro"adzonych& na obliczach kt*rych
u'rza r*+ne "iny; od rado7ci !o zatroskanie- < 6czciwy czowiek&
uczciwie !racu',cy !owinien by/ w stanie (odnie +y/& a 'edn, z !rzyczyn
te(o& +e nie "o+e& s, takie wa7nie oszustwa- >to koszt& 'aki" uzyskacie
"o', !o"oc; nie b#d# tolerowa !rzeku!stwa& oszuka=stwa& (arstwa-
Jedno !rawo& takie sa"o dla wszystkich& wystarcza',co uczciwe& by
!ozwoli/ utrzy"a/ si# ka+de"u "#+czyAnie ch#tne"u do !od'#cia
uczciwe' !racy-
< : kobiecieD < za!ytaa 'edna z dw*ch obecnych !a=- iwn, (ow,-
< obiecie te+- $e sa"e zasady < koniec z oszukiwanie" tylko dlate(o& +e
'edynie "#+czyzna "o+e by/ wa7ciciele" do"u albo warsztatu-
.a!racu'esz& zarobisz-
< Jeste" za ty" < ozna'"ia- 5irda zaciekawio& ki" bya- Wy(l,daa na
"nie'sz, od 'e(o wo7cianek& lecz "iaa ten sa" rezolutny wyraz twarzy-
< Co z ni"D < za!yta Jens- < .a"ierzasz (o zabi/D
.askoczy ty" 5irda4 nie !rzyszoby "u to do (owy& 'ednak s,dz,c !o
(osie Jensa i reakc'i "ieszczan& nikt nie byby zdziwiony& (dyby na
"ie'scu !oder+n, ku!cowi (ardo-
< Nie < od!ar- < Nie o(osili7"y 'eszcze !raw--- M*(by twierdzi/& +e nie
wiedzia---
< Chyba& +e by nie +y < "rukn, kto7- 5ird zi(norowa !od!owiedz-
< $rzeba !ost#!owa/ s!rawiedliwie < u!iera si#- < Panowie zabi'a', dla
ka!rysu4 "y nie- < >wo "y dotyczyo wszystkich dokoa4 !o ich "inach
!ozna& +e tak to zrozu"ieli i byli zaskoczeni- < Nie& ode'dzie do swo'e(o
wozu ze swoi"i !ieni#dz"i& a !ozostali ku!cy !owinni dowiedzie/ si#& co
si# stao- < M*wi,c to& u7wiado"i sobie& +e cz#7/ te(o zadania "usia
wzi,/ na siebie- Nadal nie akce!towali Jensa& ani nawet ko"endant*w-
?aowa& +e nie "*( wy!i/ ku1elka ale < 'e(o +o,dek !ilnie te(o
!otrzebowa- >de!chn, t# "y7l i wyznaczy dw*ch wo7cian- < Si"i i
Bakri < odniesiecie (o- P*'d# z wa"i i wszystko wy'a7ni#- Jens& chodA z
na"i < nie zostan# tuta' na zawsze& a oni "usz, nauczy/ si# darzy/ ci#
szacunkie"- 9eszta < wraca/ na stanowiska- W razie !otrzeby woa'cie o
z"iennik*w-
Na !olu ku!c*w wci,+ 'eszcze "i(otay o(niska4 5ird dostrze( (ru!k#
cie"nie'szych ksztat*w wok* te(o& !rzy kt*ry" s!o+ywa kolac'#-
.awoa ich& a wo7cianie zanie7li ku!ca w !obli+e !o"ieni- Poo+yli (o
na zie"i& a on zacz, !orusza/ si# i '#cze/-
< $en czowiek < ozna'"i 5ird < !owiedzia "i& +e cz#7/ z was 'est
nieuczciwa& !o czy" s!r*bowa "nie !rzeku!i/- 6!u7cie" 'e(o zoto na
ulic#--- Pozbiera 'e& (rozi "i& a !ote" doby no+a- < Podwin, r#kaw i
!okaza 7wie+e skaleczenie& z kt*re(o s,czya si# 'eszcze krew- <
Powalie" (o& a tuta' 'est 'e(o sakiewka- Czy kt*ry7 z was wie& ile
!owinno w nie' by/& +eby" "*( s!rawdzi/& czy wszystko si# z(adzaD
Na!rz*d wysun, si# dru(i z "#+czyzn& kt*ry s!rawia wra+enie
niezadowolone(o z !o(l,d*w 5irda na uczciwy handel-
< Jeste" 'e(o ws!*lnikie"--- wie"--- < za"ilk- 5ird wyobra+a sobie& co
ta"ten "y7la- .akada',c& +e 1aktycznie wiedzia& ile "ia w sakiewce
'e(o ws!*lnik& czy !oda !rawdziw, kwot#& czy te+ zawy+on,& twierdz,c&
i+ 5ird ukrad cz#7/ "onet4 a "o+e zani+y warto7/& !ozwala',c 5irdowi
zatrzy"a/ a!*wk#& kt*r, < by !ewny < ten wzi,D S!o'rza !onad 'e(o
ra"ienie" na ku!ca& kt*re(o od !ierwsze(o we'rzenia uzna za na'bardzie'
(odne(o zau1ania- Po drodze wy!yta o nie(o Jensa i dowiedzia si#& +e
"#+czyzna cieszy si# dobr, re!utac',-
Poda "u sakiewk#-
< 3a "i !i#/ zotych "onet& ale !odni*s 'e& kiedy u!u7cie" a!*wk#-
S!rawdzisz sakiewk#D
$a"ten z niech#ci, si#(n, !o "ieszek i wytrz,sn, 'e(o zawarto7/ na
'edn, z drewnianych "is& z kt*rych 'edli-
< Pi#/ zotych koron < obwie7ci- < $rzy srebrne korony i dwa "iedziaki- <
Po(rzeba w7r*d nich& wyci,(n, 'edn, zot, i nad(ryz ',& !o czy"
bacznie obe'rza- < $a 'est 1aszywa < biedny 9ini& nawet !rzeku!ywa/ nie
!otra1i uczciwie- < 9ozle(y si# 7"iechy- u!iec z"ierzy 5irda twardy"
wzrokie"- < .akada"& +e "asz !owody& aby odnosi/ (o tuta'& za"iast
zwycza'nie !oder+n,/ "u (ardoD
< Nie robi# cze(o7 takie(o < odrzek 5ird- 9ana na ra"ieniu zacz#a
sw#dzie/- Na(le !oczu si# (u!io i !rowinc'onalnie& sto',c tak z !odarty"
r#kawe" i ocieka',c, krwi, r#k,- Nie s!odobao si# "u to uczucie& ani ci&
kt*rzy 'e wywoali- Pow*d 'e(o !rzy'7cia !owinien by/ oczywisty4 dla
nie(o by-
< C*+- < u!iec odchrz,kn,- < Przy!uszcza"& +e nie b#dzie ci# wi#ce'
nie!okoi& a 'e+eli twy" za"iare" byo u!ewni/ si#& +e "y r*wnie+ nie
zao1eru'e"y ci a!*wki& to "o(# 7"iao !owiedzie/& +e !rzyna'"nie'
cz#7/ z nas nie "iaa takowe(o za"iaru-
Prze"awia (niewny" (ose" i do 5irda dotaro& +e ku!cy "o(li nie
chcie/ by/ uto+sa"iani z nieuczciwy" kole(,-
< Nie uwa+ae" tak < za!ewni- < 6znae" 'ednak za uczciwe !rzynie7/
(o tuta'& (dzie 'est znany i wzi,/ was na 7wiadk*w& +e sakiewka wr*cia
wraz z ni"-
< >ch- < $on ku!ca ule( z"ianie- < Nie oskar+ae7 nas o z"ow# z ni"D
Ws!*lne wr#czenie a!*wkiD
Nawet nie !rzyszo "u to do (owy& dawao 'ednak w(l,d w s!os*b
"y7lenia ku!c*w& co okazao si# niezbyt zach#ca',ce-
< Nie < !otwierdzi z "oc,- < Ju+ wcze7nie' uwa+ae" wi#kszo7/ z was za
uczciwych& ale kilku < uwa+nie o"i'a wzrokie" ws!*lnika
nie!rzyto"ne(o ku!ca < s!rawiao wra+enie "nie' uszcz#7liwionych
zasada"i& kt*re "*(by" tuta' w!rowadzi/- .wr*cie" si# do ciebie&
!anie& !oniewa+ s!rawiae7 wra+enie !orz,dne(o& co zreszt, !otwierdzi
Jens-
< JensD >ch--- to--- uh"---
< o"endantMwo7cianin Jasne' Wody < do!owiedzia 5ird-
< My7lae"& +e to !o"ocnik ry"arza---
< Ja bye" (os!odarze" < !rzerwa "u 5ird- < : teraz 'este"
ko"endante"M(enerae"- < Po raz !ierwszy u+y wy"y7lone(o !rzez
Sela"isa tytuu4 brz"ia dziwnie i dziwnie ukada si# w ustach- M*wi
dale'& ni" ku!cy zd,+yli sko"entowa/- < 6wa+a"y wszystkich wo7cian
za r*wnych& niezale+nie od !osiadanych u"ie'#tno7ci- o"endanciM
wo7cianie dowodz, !odw*rza"i& a ko"endanci szkol, ko"endant*wM
wo7cian i dowodz, kohorta"i-
u!iec s!rawia wra+enie lekko oszoo"ione(o- >dezwa si# ten& kt*ry
'u+ wcze7nie' zabiera (os;
< $ak& 'ak w (ildiiD Wy(l,da na to& +e bardzie'& ni+ w ar"ii---
5ird nie "ia !o'#cia o (ildiach& lecz nie chcia te(o !rzyzna/-
< Ma"y wystarcza',co s!rawn, ar"i#& +eby !rowadzi/ wo'n# <
!owiedzia- < 0ecz "y7li"y r*wnie+ o ty"& co !o wo'nie& 'ak ludzie
!owinni +y/ w !oko'u- < Mieli nie!rzeniknione twarze4 uwa+nie ukrywali
"y7li- 5ird !oczu na barkach ci#+ar caodzienne' !racy i za!ra(n,
ciche(o "ie'sca do s!ania- < Bierzecie od!owiedzialno7/ za nie(o <
ozna'"i ku!co"& "acha',c r#k, na ich budz,ce(o si#& lecz nadal le+,ce(o
bez ruchu towarzysza- >dwr*ci si# i !o"aszerowa do "iasteczka-
5dyby nie 'eden z 'e(o ludzi& kt*ry nale(a& +eby oczy7ci/ ran#& rzuciby
si# na *+ko bez te(o- Przy(otowali < dla nie(o *+ko < !rawdziwe *+ko <
w koszarach- .asn,& 'ak tylko !rzyo+y (ow# do siennika- >budzi si# za
dnia4 !ro"ienie so=ca w!aday !rzez w,skie& wysoko u"ieszczone
okienka& a !ozostae !rycze byy !uste- to7 7ci,(n, "u buty i !rzykry
koce"- By cay zesztywniay i brudny4 z 'akich7 !rzyczyn (orze' byo
s!a/ w ubraniu w budynku& ni+ na zewn,trz-
. dworu dobie(a zwycza'ny (war "iasta- ?adnych wrzask*w& ani szcz#ku
broni- Przeci,(n, si#& wsun, sto!y w buty& zo+y koc i roze'rza si#-
Puste sto'aki na bro= !rzy 7cianach < +onierze u+ywali 'e' wczora' i teraz
"ieli ', wo7cianie- Poczu za!ach (otowane(o 'edzenia- Pod,+y za woni,
i dotar do kuchni z wielki" !aleniskie"- Niezna'o"y !rzy o(niu !odni*s
(ow#-
< >t*+ i on- ChlebaD SeraD
< Jedne(o i dru(ie(o- < 5ird roze'rza si# dokoa- < 5dzie 'est latrynaD 8
studniaD < Poszed za (esta"i i znalaz wychodek& a !ote" du(ie&
ka"ienne koryto& zasilane wod, z rury w "urze okala',cy" koszary- S!od
drewniane(o korka s,czya si# woda4 kiedy (o wyci,(n,& z rury trysn,
lodowaty stru"ie=& uchodz,c otwore" na ko=cu koryta-
< Czysta koszula w 7rodku < zawoa kto7 z budynku- 5ird 7ci,(n, brudn,
i wykorzysta ', do wyszorowania si#- Na kraw#dzi koryta kto7 zostawi
kawaek "yda < !rawdziwe(o "yda- Na"ydli si#& natych"iast czu',c
si# bardzie' !o ludzku- 9*wnie dobrze "o+e u"y/ si# cay- Strz,sn, buty
i s!odnie i u"y dokadnie cae ciao- 9ana na ra"ieniu otworzya si# i
zacz#a !iec& lecz wy(l,daa na czyst,- Po sko=czeniu za7le!i rur# i
roze'rza si# za "ie'sce" do odo+enia "okrych rzeczy- W drzwiach
kuchennych staa 9ahi& z chichote" wyci,(a',c do nie(o niebiesk,
koszul#-
< $yH < Nie !otra1i !owiedzie/& czy" tak si# !rze',& lecz nie wiedzie/
cze"u& stanie na (olasa i ociekanie wod, na dziedzi=cu okolony" "ura"i
nie byo ty" sa"y"& co k,!anie si# z inny"i w stru"ieniu lub stawie-
6!u7ci "okre ubranie& wyrwa z 'e' r,k koszul# i zatrzy"a si#- <
NiebieskaD Przecie+ nie "a" takie'---
< $eraz 'u+ "asz- No dale'& zakada'4 "n*stwo ludzi do!ytu'e si# o ciebie-
< Przyniosa "u r*wnie+ s!odnie& troch# za du+e& za to czyste i cae- 6bra
si#& a ona zabraa "okr, odzie+ i wrzucia do koryta- < Nie wystarczy ',
wy+,/- 2
$e(o dnia 5ird "usia wytu"aczy/& 'ak 'e(o zdanie" !owinno
1unkc'onowa/ !rawo bardzie' szcze(*owo& ni+ to na razie wy"y7li-
S!otka si# z !rawnika"i& kt*rzy bardzo obszernie wy'a7nili "u& dlacze(o
'e(o !roste 7rodki nie wystarcz, i cze"u !rawo nie "iao nic ws!*lne(o
ze s!rawiedliwo7ci,& za to wiele z !recedensa"i& obycza'a"i i
utrzy"ywanie" handlowe' stabilno7ci- 5ird sucha tak du(o& 'ak zdoa&
w ko=cu 'ednak nakrzycza na nich tak& +e zbladli i znikn#li- Nie zawraca
sobie ni"i wi#ce' (owy- Pozwoli ka+de"u cechowi zo+y/ wasn,
a!elac'#; Sela"is siedzia koo nie(o i wszystko za!isywa- W Jasne'
Wodzie byo "n*stwo urz#dnik*w& kt*rzy !otra1ili czyta/ i !isa/& lecz
5ird u1a Sela"isowi bardzie'& ni+ obce"u- Nie zaskoczya (o obserwac'a&
+e Sela"is bez trudu do(adywa si# z ku!ca"i& nawet ty"i na'bo(atszy"i&
ani +e woleli (o od 5irda-
Przedstawi i" sw*' !lan& kt*ry ,czy Jwedu( nie(oK zdrowy rozs,dek z
uczciwo7ci, i s!rawiedliwo7ci,- Wszyscy zacz#li narzeka/& co u!ewnio
(o& +e tra1i w sedno; nikt nie by cakowicie zadowolony& lecz ka+de"u
od!owiadao to do !ewne(o sto!nia- u 'e(o !ewne"u zaskoczeniu
zrz#dzenie sto!niowo ucicho i ku!cy oraz "ieszczanie wr*cili do swe'
!racy- >czekiwa !owa+nie'szych ko!ot*w& a nie wzruszenia ra"iona"i&
kilku skrzywie= i !owrotu do swoich s!raw-
Wielu z 'e(o wo7cian ni(dy nie byo w "iasteczku roz"iar*w Jasne'
Wody- Nast#!ne kilka dni 5ird strawi na wy'a7nieniach i !rzy!o"inaniu
Ja+ !rawie straci (osK& +e zasady obowi,zyway r*wnie+ ich- .awsze byo
"o+liwe& +e !odarowanie !rzez "ieszczanina (ruszki& b,dA !asztecika z
"i#se" !atrolu',ce"u ulice wo7cianinowi nie "iao nic ws!*lne(o z
a!*wk,& lecz 5ird doskonale wiedzia& do cze(o to !rowadzio- 6!iera
si#& +e 'e+eli kto7 chcia wes!rze/ ar"i# za!asa"i tak& 'ak czyniy to
okoliczne wioski& to !owinien uczyni/ to otwarcie- Sela"is "usia
odnotowywa/ dary& kt*re nast#!nie 5ird dystrybuowa "i#dzy kohorta"i
z(odnie z ich !otrzeba"i- $ylko kilku wo7cian w ewidentny s!os*b
roz(l,dao si# za a!*wka"i lub wyudzao !rezenty- 3oznali wstrz,su&
(dy 5ird !ublicznie wyrzuci ich z ar"ii& z !odanie" !rzyczyny- Proble"
natych"iast znikn,-
5ird !ierwszy raz w +yciu otrzy"a okaz'# u'rzenia wn#trza do"u
bo(acza& !rzy'"u',c za!roszenie na obiad od ocalaych "istrz*w
ku!ieckich i rze"ie7lniczych cech*w- Ni(dy nie zastanawia si#& co "o+e
zna'dowa/ si# w tych wszystkich !oko'ach- Nawet kr*lewski !aac
wyobra+a sobie 'ako !rze!i#kn,& (os!odarsk, chat#& (dzie wszystko byo
cae i nicze(o nie brakowao- oszary stra+y 'edynie u"ocniy te
!rzy!uszczenia; byy wi#ksze od 'e(o do"u& lecz tak sa"o u"eblowane-
Sw*' b,d u7wiado"i sobie do!iero !o wkroczeniu na !osadzk# z biaoM
niebieskie' terakoty& kiedy u'rza wisz,ce na 7cianach (obeliny& (i#te&
rzeAbione krzesa i stoy oraz !*ki !ene !rzed"iot*w& kt*rych
!rzeznaczenia nawet si# nie do"y7la- .na'du',ca si# na tyach do"u
'adalnia wychodzia na obra"owany "ure" o(r*d& kt*ry urz,dzono
bardzie' dla !odziwiania& ni+ u+ytkowania- ?adne' ka!usty& lebiody& czy
cebuli < 'edynie 'askrawe krezy barw& kt*rych nawet nie zna- Pod
!rzeciwle(y" "ure" rosy dwa drzewa owocowe4 ich owoce byszczay
w7r*d listowia niby kle'noty-
Posiek zadziwi (o na r*wni z do"e"- .akada& +e bo(acze 'edli to
sa"o& co on < c*+ inne(o "o(li wy"y7li/D Przy(l,da si# !ode'rzliwie
!rze'rzyste"u& +*toMzielone"u !ynowi w byszcz,ce'& niebieskie' "isce i
odczeka ze s!r*bowanie"& do!*ki inni nie zanurzyli w ni" swych y+ek
]srebrnych y+ekK- Ni(dy nie wyobra+a sobie takie(o s"aku4 "*(by
z'e7/ cay kocio takie' zu!y- Nast#!ny" danie" by (ulasz rybny z
warzywa"i& a !ote" !ieczona 'a(ni#cina nadziewana ziarne" z zioa"i-
Nie wiedzia& +e 'a(ni# "o+e tak s"akowa/- Wreszcie zaserwowano
owoce w "iodowy" sosie i wyb*r ser*w; biaych& +*tych i
!o"ara=czowych-
3o te(o czasu z'ad wi#ce'& ni+ 'e(o brzuch "*( !o"ie7ci/- u!cy
kosztowali swo'e dania& !o!atru',c ukradkie" na nie(o- .astanawia si#&
czy wiedzieli& +e wa7nie oblicza& ilu wo7cian na'adoby si# ty"
!osikie"- Mo+liwe < i to !owinno ich "artwi/- 9oze'rza si# !o sali&
zauwa+a',c cichosto!ych su+,cych& kt*rzy !rzynosili i zabierali te
wszystkie dania- Jeden z nich s!o'rza "u w oczy z (niewny"
wyzwanie"4 5ird skin, "u lekko (ow,- >d"*wi ostatnich trzech
!otraw& wy'a7nia',c& +e ni(dy tyle nie 'ad w 7rodku dnia- Po o!uszczeniu
!rzy'#cia "ia ochot# wzi,/ k,!iel i z"y/ to wszystko z siebie-
< : "*wi,& +e to ten uczciwy < o!owiada wieczore" Sela"isowi i
ko"endanto"- < Nie taki bo(aty& 'ak ci& kt*rych zabi tu"& nie traktu'e
!racownik*w i su+by okrutnie& czy nies!rawiedliwie- .obaczye" tylko
'edn, cz#7/ do"u& od we'7cia do 'adalni& ale 'e7li reszta 'est taka sa"a---
< Jest < !owiedzia Sela"is- 3r(ay "u k,ciki ust- 5ird z(ro"i (o
s!o'rzenie"-
< Przy!uszcza"& +e wiesz wszystko na ten te"at4 "o+liwe nawet& +e
wiesz& co to bya za zielona zu!a& kt*ra wy(l,daa 'ak woda do o!ukania
r,k& a s"akowaa--- och& 'edni bo(owie wiedz,& 'aka bya s"aczna- 0ecz
tacy ludzie "a', wiele do stracenia- Pod rz,da"i !an*w dobrze sobie
radzili4 nie !rzystan, do nas& 'e+eli nie b#dzie i" szo r*wnie dobrze-
5dyby7"y 'ednak na(i#li dla nich zasady& zdradziliby7"y wasny lud-
o"endanci !okiwali z !owa(, (owa"i& tylko Sela"is z krzywy"
u7"ieszkie" roz!ar si# na krze7le- 5ird "ia ochot# zdzieli/ (o !i#7ci,-
Wystarcza',co trudno byo nakoni/ ko"endant*w do zaakce!towania
'e(o nie rzuca',ce' si# w oczy s!rawno7ci4 kiedy tak si# nady"a&
wszystkich 7wierzbiy r#ce- 5ird s!iorunowa (o wzrokie"-
< Pode'rzewa"& +e uwa+asz& i+ to ty !owiniene7 !*'7/ na ten obiadD $y&
kt*ry znasz nazwy tych wszystkich !otraw i !rzeznaczenie ka+de(o z
1iku7nych !rzed"iot*w le+,cych na stoleD Widz#& 'ak z tob, roz"awia',---
Mo+e !owinni za!rosi/ ciebie- < 5ird urwa& by zaczer!n,/ tchu& nad,
!oliczki i wyda z siebie nie(rzeczny od(os- < :le nie za!rosili ciebie&
Sela"isie& tylko "nie- Wiedz,& co "o(, !rzy "nie zyska/& nawet 'e7li nie
w s"ak i" siedzenie !rzy 'edny" stole z wielki" i (u!i" wie7niakie"&
kt*ry nie wie& co zrobi/ ze srebrn, y+k,- Jeste7 !o7rodku; ani !rawdziwy
(os!odarz& ani !rawdziwy !an- Nas nie obchodzi& +e 'este7 b#karte"4 ich
tak- : "i"o to rzucasz na" w twarz& +e 'este7 bardzie' z nich& ni+ z nas-
Sela"is na'!ierw !oczerwienia& !ote" zblad& wreszcie na !owr*t
!oczerwienia-
< $o nie "o'a wina < rzuci& !atrz,c na 5irda- < Nic nie !oradz#& +e !o
o!isie roz!ozna'# zu!# 1i(ow,& albo +e wie"& do cze(o su+, sztu/ce- :ni
+e le!si--- +e ku!cy i i" !odobni dobrze si# czu',& roz"awia',c ze "n,-
< Nie& chyba nie- < 5irdowi zrobio si# troch# wstyd& +e da !onie7/ si#
(niewowi& lecz otuchy dodao "u ciche !o!arcie ko"endant*w& kt*rzy
ni(dy nie !rze!adali za Sela"ise"- < 0ecz two', win, 'est& 'ak to
wykorzystu'esz- Je+eli 'este7 'edny" z nas& b,dA 'edny" z nas- Nie 7"ie'
si# do ku1la z ale& +e wiesz co7& cze(o "y nie wie"y-
B B B
>d ku!c*w dowiedzia si#& (dzie !rzez cay ten czas !rzebywaa ar"ia
kr*la- Wy(l,dao na to& +e !o dotarciu do wsi 5irda otrzy"ali wiado"o7/
od 5adilona o !ustoszeniu 'e(o do"iniu" !rzez ar"i# !rowadzon, !rzez
straszliwe(o i okrutne(o wodza i"ienie" 5ird- 5ird !rzy!o"nia sobie
s!otkanie ze zb*'ca"i w lesie 5adilona i z trude" !owstrzy"a 7"iech-
Wedu( ku!c*w ar"ia kr*la bya za'#ta na !oudniu i wschodzie
7ci(anie" < byli o ty" !rzekona" < (*wnych si cho!skie' rebelii- Poza
ty"& do!*ki nie zbli+yli si# do Jasne' Wody& ku!cy syszeli 'edynie
nieliczne !o(oski o ko!otach na !*nocy& a i one dotyczyy wydarze= na
3rodze 9zeczne' w okolicach 5rahlinu-
< Byli7"y niedaleko 5rahlinu < "rukn, 5ird& nie za(#bia',c si# kiedy&
ani dlacze(o sta"t,d odeszli-
< Nie s,dz#& aby kr*l 'u+ o ty" sysza < ozna'"i ku!iec- < Wadca
Seh(rahlin zna wiele czarodzie'skich sztuczek& lecz nie nale+y do nich
u"ie'#tno7/ !rzesyania wiado"o7ci "i#dzy u"ysa"i- : nawet& (dyby to
!otra1i& kr*l nie usyszaby (o& ani te+ nikt z 'e(o otoczenia- Potra1i to
'edynie ciotka kr*la& ale ona 'est zbyt stara& +eby si# liczya-
< 5dzie 'est terazD < za!yta 5ird-
< W !aacu w )inyathcie& rzecz 'asna- .du"iewa',ca kobieta- Pewne(o
razu& kiedy bye" cho!ce"& !rzysza na tar( i "*' dziadek s!rzeda 'e'
bel# 'edwabiu z !oudnia- S!o'rzaa na "nie i !owiedziaa; E$ak& "o+esz
!o(aska/ "o'e(o koniaF- 3ziadek da "i w ucho& +e si# 'e'
na!rzykrzae"- : 'a nawet nie !o!rosie"4 !rzeczytaa to w "oich
"y7lach- Wy'a7nia to dziadkowi& a ten !rzyo+y "i 'eszcze raz& "*wi,c&
+e nie !owiniene" by nawet o ty" "y7le/-
< Jaki to by ko=D < zaciekawi si# na(le 5ird-
< $akie' "a7ci w +yciu nie widziae"- Syszae" !ote"& +e ceniono ',
wysoko w Stary" :are; szarob#kitna 'ak burzowe niebo& z bia, (rzyw,
czarny" o(one" i zna"ienie" nazywany" znakie" Pana Burzy na !ysku
< bia,& !oszar!an, i rozdwa'a',c, si# lini,- 0ecz "nie za1ascynowa 'e(o
wy(l,d; biaa (rzywa za!leciona w "n*stwo warkoczyk*w& ozdobionych
'askrawy"i& !rze!lata',cy"i si# wst,+ka"i- 3erka bya z ha1towane(o
'edwabiu < bye" dzieckie" handlarzy 'edwabie"& nie "*(by" si#
!o"yli/- Ws!i#a si# na (rzbiet i usiada w siodle !o "#sku& !o czy"
od'echaa wy!rostowana& na !odobie=stwo kobiet koczownik*w4 +adna
+ona ku!ca nie !o'echaaby w ten s!os*b- 3ziadek !owiedzia "i !*Anie'&
+e zachowywali si# tak wszyscy wadcyM"a(owie& kobiety i "#+czyAni&
uwa+a',c 'ednocze7nie takie zachowanie u ni+szych ran(, za aro(anckie-
5ird !owr*ci do wa+nie'sze(o dla nie(o te"atu-
< Skoro 'ednak 'est 'edyna < a wadca 5rahlinu nie dys!onu'e
od!owiedni"i "oca"i < to 'e(o !osa=cy "usz, znaleA/ ar"i# kr*la&
zani" ten dowie si# i !od,+y na !*nocD
< $ak- : nawet& 'e+eli (o wezwie--- Czy wiesz& +e Seh(rahlin 'est 'e(o
na'"nie' ulubiony" kuzyne"D 9ywalizowali ze sob, !rzez du(ie lata4
Seh(rahlin od"*wi wysania swych +onierzy na t# wy!raw#& cho/ "ia
ich s!oro na !*nocy& (dzie strze(li (ranicy !rzed koczownika"i- Nie
b#dzie chcia !rosi/ kr*la o !o"oc4 uczyni& co w 'e(o "ocy& by wasny"i
sia"i !rze(na/ ci# ze swoich wo7ci-
Ju+ to zrobi& !o"y7la 5ird& lecz co wi#ce' "*( uczyni/D .a!yta ku!ca&
a ten wzruszy ra"iona"i-
< M*(by !o"*c hrabie"u Pharaonowi < cz#sto !olowali ze sob,& a
kiedy7 kocha si# w siostrze Pharaona < lecz w+eni si# w rodzin# Borkai-
$y" ruszyby z !o"oc,& ale ich do"iniu" le+y na !*nocny zach*d st,d&
!od sa", (ranic, z no"ada"i- < u!iec wiedzia to& cze(o nie wiedziay
(no"y < albo cze(o nie raczyy nauczy/ 5irda; (dzie "ieszka kt*ry z
!an*w i 'ak byli ze sob, s!okrewnieni- 5ird nakaza Sela"isowi wszystko
za!isa/& cho/ !ode'rzewa& +e ten "*( wiedzie/ o cz#7ci koli(ac'i-
Nast#!nie za!yta o !ewien r*d wadc*wM"a(*w& ws!o"niany !rzez
ka!risti i wyraz twarzy ku!ca natych"iast ule( z"ianie- < MarrakaiH Sk,d
o nich syszae7D Nawet nie "ieszka', w )inaarenis4 to ksi#stwo w $saia-
?adnych czar*w& o kt*rych by" sysza& lecz !rawdo!odobnie na'le!si
wadcy w obu kr*lestwach; uczciwi& s!rawiedliwi i !owa+ni- Je+eli ten
bandyta& o kt*ry" ws!o"inae7& +e u+ywa twe(o i"ienia& zaw#dru'e na
zie"ie Marrakai& zawi7nie& zani" si# obe'rzy-
Po doni dni !obytu w "iasteczku 5ird doszed do wniosku& +e na'wi#kszy
ko!ot z "iasta"i !ole(a na ty"& +e byo 'e trudnie' o!u7ci/& ni+ wioski-
Chciaby "ie/ s!rzy"ierzone ze sob, "iasto& lecz nie "*( "ie/ nadziei
na obronienie Jasne' Wody !rzed ar"i,- ?adne wo'sko 'eszcze nie
nadeszo& lecz w ka+de' chwili "o(o- $ute'sze !odw*rze rozroso si# od
na(le nawr*conych& ale 5ird nie u1a te"u- Nowo wybrana rada ku!c*w i
rze"ie7lnik*w chciaa& +eby zosta J'eden z nich wyzna "u szczerze& +e
tanie' byo kar"i/ 'e(o ar"i#& ni+ !aci/ !odatki i a!*wki !o!rzedni"
wadco"K& lecz 5ird nie wy(ra 'eszcze swo'e' wo'ny- iedy (no"y
!rzysay wiado"o7/& +e nadszed czas& by wywi,za si# z zobowi,zania i
!o"*( i" na Wz(*rzu Czarne' o7ci& ucieszy si# z !retekstu& nie"nie'&
zostawi wi#ksz, cz#7/ swe' ar"ii w !obli+u Jasne' Wody !od
dow*dztwe" Coba& kt*re(o z(ruchotana sto!a nie"al si# wy(oia-
9ozdzia LS
5rzbiet Wz(*rza Czarne' o7ci rysowa si# na tle "leczne(o nieba
"roczny"& nie(o7cinny" ksztate"& !rzywodz,cy" na "y7l o(ro"ne& na
w!* !o+arte trucho- S!o"i#dzy "izernych +eber wyrastaa s!alona
so=ce" trawa& !rzy!o"ina',ca z"ierzwion, sier7/ !ade(o zwierz#cia-
< Powiada',& +e to s"ok < rzuci nerwowo Wila& ich !rzewodnik-
Na'wyraAnie' uwa+a& +e byo to wa+ne- 5ird z"usi si# do u7"iechu-
< Nawet 'e7li& to od dawna nie +y'e-
Wila !okr#ci (ow,-
< $a" na (*rze s, ko7ci- Cae czarne& na zewn,trz i w 7rodku- Widziae"
'e na wasne oczy-
< S"ocze ko7ciD < 5ird "i"owolnie zadr+a- Nikt nie widzia s"oka& lecz
o!owie7ci o Ca"wynie Wadcy S"ok*w !otwierdzay& +e s"oki kiedy7
+yy i "o(y +y/ nadal- Nawet !anowie wierzyli w s"oki4 'eden z
!osterunk*w na zachodni" !a7"ie nazwano S"ocz, Stra+nic,-
< Nie wie"- < Wila zatrzy"a si#& zacze!i sto!# !od kolane" i ws!ar si#
na lasce- < Wszystkie ko7ci& kt*re widziae"& byy za "ae& chyba +e s"ok
"a znacznie wi#ce' (nat*w od innych istot- 5dyby to byy zwycza'ne
ko7ci& !owiedziaby"& +e nale+ay do ryb lub !tak*w < cze(o7 lekkie(o i
s"uke(o- :le czarne--- Poza ty"& nikt nie uwa+a te(o wz(*rza za takie
sa"o& 'ak inne-
5ird znowu s!o'rza w (*r# stoku < !rawda- W ty" ksztacie byo 'akie7
zo i rozkad& co s!rawiao& +e wosy 'e+yy si# "u na karku-
< Wobec te(o dlacze(o ktokolwiek tuta' "ieszkaD < za!yta-
< C*+& teraz- < Wila z"ieni sto!y i o!ar si# ci#+ko na lasce-
Na'widocznie' byo to !ytanie& na kt*re "ia nadzie'# od!owiedzie/- < W
dawnych czasach < zacz, < !rzed !rzybycie" z !oudnia !an*w na
wielkich wierzchowcach byo to niesa"owite "ie'sce- lany $rzech
Qr*de za'#y wschodnie stoki& by wy!asa/ swe owce < zawsze rosa ta"
7wie+a trawa i kwiaty nad stru"yka"i- Wiesz& Pani czuwa nad wszystki"
< doda i !ochyli (ow#- 5ird r*wnie+ ukoni si# i roz!ostar ra"iona&
!odkre7la',c Je' szczodro7/- < Pote" ba(ienni ludzie z Mroczne' Wody
za+,dali dla siebie !rawa do zi* !orasta',cych zachodnie zbocze oraz
teren*w od ska !o "okrada-
< Prawa do zi* tuta'D
< $ak 'est- Przyna'"nie' w dawnych czasach& (dy z ba(ienne(o ludu
Mroczne' Wody !ochodzia !oowa zielarzy te' krainy& zbierali Pi#/
Palc*w z sa"ych ska& a Pani wybaczaa i"& 'ak utrzy"ywali- < Przy'rza
si# bacznie 5irdowi- < Wiesz& co to Pi#/ Palc*w--- D
5ird !rzytakn,-
< 0ecz ta"& sk,d !ochodz#& tylko "#drcy "a', !rawo wy"awia/ nazwy---
syszae"& ale nie "o(#---
< :ch& tak- .a!o"niae"- Pochodzisz z !odsuchiwanych& !rawdaD
< PodsuchiwanychD < 5ird nie sysza te(o okre7lenia-
< 5dzie kuakno"i !odsuchu', bo(osawie=stwa i odwraca', 'e- $e(o
"nie !rzyna'"nie' uczono- $a"& (dzie !odsuchu', kuakno"i& tylko
"#drcy "o(, wy!owiada/ nazwy 7wi#tych rzeczy& bowie" w !rzeciwny"
razie "odlitwa za"ieni si# w kl,tw#-
< $uta' nie !rzychodz,D
< C*+--- "*wi si#& +e Wz(*rze Czarne' o7ci !oczuo ich dotyk& lecz !oza
ty" < nie- Ma"y tuta' !rawdziwych !ie7niarzy& drzewo!an*w-
< El1yD
Wila !arskn, i rozkaszla si#-
< $o ordynarna nazwa& cho!cze- >ni sa"i "*wi, na siebie; !rawdziwi
!ie7niarze- W ich "owie; Sinyi-
< .nasz ',D < . wra+enia 5ird nie"al za!o"nia o czeka',cych (o
bitwach-
< $roch#- < Wila !ostawi obie sto!y na zie"i i !odni*s lask#- < 0e!ie'
chodA"y& 'e+eli do wieczora "a"y dotrze/ do J#zyka- < Po"i"o dalszych
!yta=& nie !owiedzia nic wi#ce' o el1ach& tylko !o!rowadzi ich krokie"
+wawszy"& ni+ 5ird oczekiwaby !o ki"7 w 'e(o wieku- Szybko i !rzez
ra"i# o!owiedzia za to o ludzkich osadach u !odn*+a bardzie' stro"e(o
ze stok*w- < Panowie ich z"usili < "*wi- < 9ozdzielili klany $rzech
Qr*de i !oow# z nich osiedlili tuta'& a !ote" wybrali dw*ch braci z
ba(ienne(o ludu i nakazali i" ko!a/ we wz(*rzu- Sko=czyo si# z(odnie z
!rzy!uszczenia"i; (or,czk, i 7"ierci,& !oa"any"i ko7/"i i burda"i&
lecz !anowie !ra(n#li te(o& by szyby ko!alni byy dr,+one coraz (#bie'&
niezale+nie od koszt*w- iedy zbyt wielu u"aro& !osyali wi#ce'- Czarna
o7/ to niebez!ieczne "ie'sce& (dzie nie "a nadziei na nic le!sze(o-
< :le !odw*rze---
< >ch& tak- Podw*rze trzy"a si# raze" i !ode'", walk# < w ty" s,
dobrzy- Nade'dzie dzie=---
Nade'dzie dzie=& !o"y7la 5ird& w kt*ry" nikt nie b#dzie "usia +y/ w
taki" "ie'scu- Czarne& nie!oko',ce wz(*rze uroso& (dy za!u7cili si# w
'eden z !rowadz,cych w d* +leb*w& by !o chwili !od',/ ws!inaczk# w
(*r# i !rze'7/ do inne(o- Min#o wiele dni& zani" tuta' !rzyby w
od!owiedzi na wiado"o7/ od (no"*w& !rowadzony !rzez kole'nych
!rzewodnik*w-
Czarna o7/ bya r*wnie !onura& 'ak sa"o wz(*rze < ciasno zabudowana
wioska do"k*w z cie"ne(o ka"ienia& w!asowanych "i#dzy stro"e
zbocza- @"ierdziao tuta' nie zdrowy"i za!acha"i wsi& lecz rozkade"&
kt*ry ni(dy nie !rzerodzi si# w +yzno7/ oraz ludzki"i odchoda"i i
od!adka"i& !i#trz,cy"i si# na na(ie' skale- .a rz#de" do"ostw wi si#
niewielki stru"yczek& zadziwia',co cichy& 'ak na swo', bystro7/- 6nosiy
si# z nie(o !ase"ka siarkowych o!ar*w- Jak na (*rnicz, osad# !rzystao&
nie byo tuta' !*l- 5ird !rzekona si#& +e !odw*rze !rzystosowao si# do
warunk*w < s!otkanie zor(anizowano w ko!alni-
< $uta' nie !rzylez, < ozna'"i )elis& tute'szy ko"endantMwo7cianin- <
Przychodz, do we'7cia& a "y "usi"y wytar(a/ wszystko na zewn,trz i
za!akowa/ na wozy- 3o 7rodka nie lez,-
5irdowi trudno byo wytrzy"a/ nawet w zewn#trzny" tunelu& (dzie
7wiato dnia blado w oddali- Stracili we'7cie z oczu i zacz, si# !oci/ ze
strachu4 "ia nadzie'#& +e wo7cianie zrzuc, to na karb wysokie'
te"!eratury- 3ookoa (alerii& (dzie /wiczyli& !on#y ko!c,ce !ochodnie-
W "i(otliwy"& !rzy/"iony" blasku "#+czyAni i kobiety !rzy!o"inali
stwory z nocnych kosz"ar*w& nieludzkie "onstra- Jak zauwa+y& wszyscy
byli brudni od czarne' skay- 8ch oczy 'a7niay w 7wietle& nienaturalnie
byska',c biaka"i w u"orusanych twarzach- Podni*s wzrok& by zbyt
blisko u'rze/ wisz,c, nad (owa"i cie"n, ska#-
Jedna z kobiet u7"iechn#a si#& a+ z#by bysn#y w "roku-
< Nie 'este7 (*rnikie"& coD Ga!ie ci# strach !rzed skaa"iD
Nie byo co udawa/-
< >wsze"- Jeste" (os!odarze"& !rzyzwycza'ony"& +e tylko dach dzieli
"nie od nieba-
9oze7"iaa si# bez cienia szyderstwa-
< Przyna'"nie' nie ka"iesz- Po!rowadA nas do walki& a uwolnisz si# od
skay- < .wr*ci uwa(# na nacisk !oo+ony na liczb# !o'edyncz,-
< : wyD Chcecie zosta/ tuta'D
< Nie--- ale co 'a wie" o rolnictwieD 5dyby" "o(a& !oszaby" do inne'
ko!alni- < Jedni !okiwali (owa"i& inni stali nierucho"o-
Jeszcze ni(dy nie widzia u ludzi takie' nierucho"o7ci& ale nie "ia czasu
zastanawia/ si# nad ty"& 'ako +e "usieli w ci,(u nocy uo+y/ !lan bitwy-
$eraz& kiedy na wasne oczy zobaczy uksztatowanie terenu i s!os*b& w
'aki cie"na skaa (*rowaa nad dro(, do Czarne' o7ci& !otra1i
wyobrazi/ sobie& (dzie u"ie7ci/ swych nielicznych ucznik*w& by zadali
'ak na'wi#ksze straty- Czonkowie !odw*rza kiwali (owa"i& (dy "*wi&
zastanawia si# 'ednak& czy w o(*le (o zrozu"ieli- ?adne z nich nie byo
ucznikie"- Wi#kszo7/ ni(dy nie o!uszczaa Czarne' o7ci- .nali si# na
ko!aniu i wyci,(aniu urobku oraz stolarstwie& dzi#ki cze"u !otra1ili
zbi'a/ drabiny i !roste skrzynie- Zwiczyli z kilo1a"i i szu1la"i- 5ird
s!rawdzi& 'ak dobrze naostrzono kraw#dzie szu1li i +aowa& +e nie "ia
takie(o "etalu do wyrobu le!sze' broni-
Jeden z "#+czyzn !okiwa (ow,-
< Musieli da/ na" dobr, stal- ?adna inna nie !oradziaby sobie ze ska,-
< :le nie "a"y kowala < dodaa kobieta& kt*ra !ytaa (o wcze7nie' o
strach !rzed skaa"i- < 3a', na" narz#dzia& ale nie szans#& +eby7"y
wykuli "iecze-
5#boko !od zie"i,& z dala od naturalne(o 7wiata& 5ird utraci !oczucie
czasu i s!#dziby tuta' ca, noc- Na szcz#7cie "ieli 7wiece z !odziak, i
wy!rowadzili (o na zewn,trz& by "*( s!a/ !od otwarty" niebe"- Nie"al
+aowa& +e nie zosta w 7rodku& (dy+ !owietrze 7"ierdziao (orze' od
ko!alni4 czu& +e si# dusi-
Nast#!ne(o dnia !rzybyli 'e(o +onierze- Niko"u nie s!odobaa si#
Czarna o7/- Widzia s!o'rzenia& 'aki"i (o obrzucali i 'ak "ylili krok&
zu!enie 'akby nie "ieli ochoty !ostawi/ sto!y na ty" cie"ny" ka"ieniu-
Sa" (o nie cier!ia4 !rzez !odeszwy but*w czu subtelny anta(oniz"- :
co& 'e7li si# "yliD Co b#dzie& 'e7li "oc Czarne' Skay obr*ci si#
!rzeciwko ni"& wybiera',c !an*wD 5no"y twierdziy& +e do nicze(o
takie(o nie do'dzie& lecz byy !rzecie+ skalny" lude"- 8ch cele nie byy
'e(o cela"i-
Podw*rze $rzech Qr*de& s!okrewnione z Czarn, o7ci,& !rzysao
na'wi#kszy oddzia < dwadzie7cioro sied"ioro wo7cian- Wszyscy byli
cie"nowosi& surowi i nie"al nie !atrzyli na 5irda& kiedy roz"awia z ich
ko"endante"Mwo7cianine"- Jedn, trzeci, (ru!y stanowiy kobiety&
wysokie i "ocno zbudowane 'ak "#+czyAni- >dle(e o niecay dzie= dro(i
3u(ie Wz(*rze !rzysao czternastk# < na'le!szych s!o7r*d nich& 'ak
za!ewnia ich ko"endantMwo7cianin- Niska G,ka& Biaa 5ra=& Biay 3,b&
M(listo i .dr*' zna'doway si# o dwa dni dro(i od nich- Cz#7/ z nich
'eszcze ni(dy nie bya tak daleko od do"*w4 7ciskali bro= i sakwy& 'ak
(dyby oczekiwali& +e ze ska wyskocz, na nich de"ony- .achodnie
Wz(*rze < na'bardzie' do7wiadczone z nich wszystkich < "iao za sob,
cztery dni "arszu !rzez !a(*rkowate tereny- 8ch niezachwiana wesoo7/
!odbudowaa nowic'uszy le!ie' od wysik*w 5irda4 ten nie !owiedzia
niko"u& +e .achodnie Wz(*rze nie "iao dok,d wraca/ < zi", !anowie
s!alili ich wiosk# do cna-
Podw*rze Czarne' o7ci !owitao so'usznik*w z rezerw, < albo& zdanie"
5irda& z cakowity" brakie" entuz'az"u- o"endantMwo7cianin $rzech
Qr*de wy"ieni kilka s*w z !obraty"ce" z Czarne' o7ci o rodzinach&
lecz nic wi#ce'- 3u(ie Wz(*rze wyraAnie nie s!odziewao si# nicze(o
le!sze(o < ta"te'si wo7cianie z krzywy"i u7"iecha"i rozsiedli si#& nie
!r*bu',c nawet nawi,zywa/ roz"owy- Pozostali& z wy',tkie"
.achodnie(o Wz(*rza& zbili si# nerwowo w (ru!ki i !rzy(l,dali
okr,(y"i oczy"a to "ao"*wny" (os!odarzo"& to stoko" Wz(*rza
Czarne' o7ci- 5ird kr,+y "i#dzy !odw*rza"i& robi,c& co "*(& by doda/
i" otuchy i rozweseli/-
: 'ednak to !odw*rze Czarne' o7ci !rzea"ao lody& dokada',c si# do
wieczorne(o !osiku- Cho/ brakowao i" +ywno7ci- : 'ak ka+de'
oddalone' osadzie (*rnicze' bez wasnych u!raw < to warzyli bardzo
"ocne !iwo& kt*re zaoszcz#dzili& 'ak okre7li ich !rzyw*dca& Ena ten
dzie=F- Mae& "asywne kubki !rzechodziy z r,k do r,k& doda',c ducha& a
!rzyna'"nie' tu"i,c l#k- @wiado"y obserwu',cych (o oczu& 5ird u!i
'eden yk i !oda kubek dale'- >!owie7/ o 'e(o !i'acki" wybuchu
w7cieko7ci zaw#drowaa dale' od nie(o sa"e(o4 nie o7"ieli si#
zaryzykowa/ nast#!ne(o& zwaszcza !rzed bitw,-
Przed 7wite" wszyscy za'#li !ozyc'e- W 7wietle !oranka s!rawiali
wra+enie "nie' licznych& kiedy" wiedzia& +e nadci,(a wr*(& a okolica
zdawaa si# rozle(le' sza- Czy zdoa', utrzy"a/ w,ski !rzes"yk&
od(radza',c !a=skich +onierzy od wioskiD
>sie" !odw*rzy- Nie"al dwie kohorty wedu( nowe(o nazewnictwa&
cho/ nie "ia ze sob, +adne(o ko"endanta- : ta"& wybrukowan,
ka"ienie" dro(, nadci,(aa !iechota na koniach& ucznicy& kt*rych tak si#
obawia& lekka kawaleria oraz < z"ru+y oczy < niewielki konny oddzia
!an*w we wasnych osobach- Czyli--- czyli (no"y "iay rac'#- Cokolwiek
dawao i" Wz(*rze Czarne' o7ci& byo na tyle wa+ne& +e sa"i !o to
!rzy'e+d+ali- Nie roz!oznawa ich znak*w& ani noszonych barw- u!cy
wszystko "u o!owiedzieli& a Sela"is zanotowa& lecz nie byo (o tuta'& by
"*( "u !rzy!o"nie/- Panowie to !anowie& !owiedzia sobie- Jaka
r*+nica& czy stan, na!rzeciwko wadcy& ksi#cia czy hrabie(o < ka+de(o z
nich ucieszy 'e(o krew i nawza'e"-
Poniewa+ te(o wy!atrywa& zauwa+y& i+ +onierzo" !an*w tak+e nie
od!owiada dotyk Wz(*rza Czarne' o7ci i zacz#li lekko zbacza/ z dro(i&
do!*ki ostra ko"enda nie !rzywoaa ich do !orz,dku- Powiedzia sobie&
+e konni b#d, "ieli ko!oty na zboczach- Czy konie tak+e wystrasz, si#
Czarne' o7ciD Mia nadzie'#4 w !rzeciwny" razie wr*( b#dzie "ia
!otworn, !rzewa(# liczebn,- By/ "o+e !owinien !rzy!rowadzi/
re(ularnych wo7cian& ale nie byo s!osobu na !rze'7cie tak wielkie(o
wo'ska bez na!otkania o!oru& a on nie "ia czasu na dodatkowe bitwy-
>be'rza si# na Wil#& kt*ry widzia +leb z !rzycza'ony"i ucznika"i i
trzykrotnie !odni*s r#ce- Wila !rzekaza sy(na dale'- 5dyby zdoali
wyeli"inowa/ nie!rzy'acielskich strzelc*w& wo7cianie wytrzy"aliby
szar+#- Na nier*wny" stoku 'eAdAcy nie "o(liby rozwin,/ szyku- Mia
nadzie'#-
Stukot !odk*w i but*w odbi'a si# eche" od (az*w !o obu stronach
szlaku- 5ird trzy"a (ow# nisko& u1a',c uczniko"& +e ",drze wybior,
cele- 6sysza brzd#k ci#ciwy& !ote" dru(ie' i okrzyki z dou- : wi#c
zacz#o si#- .acisn, donie& tu"i,c chwilowy !rzy!yw strachu- Wsta i
za"acha ra"iona"i-
Podczas nie!ewne(o bie(u w d* 5ird !rzekona si#& +e strzelcy dobrze si#
s!rawili < na drodze le+ao wielu !a=skich ucznik*w- Strzay 7wiszczay
i" nisko nad (owa"i- ilku ocalaych znalazo kry'*wki i od!owiedziao
nier*wn, salw,- Bie(n,cy obok nie(o zatoczy si# i u!ad& chwyta',c
r#ko"a za !ier7- Przed ni" !ierwsza linia wo7cian uzbro'onych w
na'le!sz, bro= zwara si# z +onierza"i na koniach& str,ca',c ich z siode i
zabi'a',c wierzchowce- Stok i wsch*d so=ca daway i" !rzewa(#& a
ucznicy 5irda nadal ",drze wybierali cele-
< Bierzcie !an*wH < rykn,& u!o"ina',c ich-
0ecz natarcie utracio !#d i zaa"ao si#- ?adna ze strza nie tra1ia
kt*re(o7 z !an*w na rosych ru"akach4 5ird !rzysi,(by& +e widzia& 'ak
!ociski skr#cay& 'akby od"awia',c za(ra+ania wadco"M"a(o"- Sa"i
!anowie nie dobyli broni < za to ich +onierze !rze(ru!owali si# ze
zdu"iewa',c, szybko7ci,- Nie dbali o zabitych i rannych& de!cz,c ciaa
!ole(ych& 'akby to bya skaa- 5ird nakaza swy" !odw*rzo" wszystkich
zaatakowa/& kiedy wydao si# "u& +e !rzeciwnik osab& teraz 'ednak nie
"ia +adnych odwod*w i utraci !rzewa(# wysoko7ci- :lbo 'e(o ludzie
!ozostan, roz!roszeni wzdu+ dro(i& w ka+dy" !unkcie stawia',c czoa
!rzewadze liczebne' wro(a& albo z(ru!u'e ich na drodze i s!r*bu'e
1rontalne(o ataku& cze(o nie chcia& dys!onu',c 'edynie taki" or#+e"& 'aki
by tuta' dost#!ny-
W7cieky na siebie i (no"y& kt*re doradziy "u taki !lan bitwy& 5ird
!atrzy& 'ak 'e(o zasadzka za"ieniaa si# w rzeA- $eraz& kiedy u!ewnili si#&
+e skaliste zbocza nie kryy wi#ce' nies!odzianek& !anowie i ich +onierze
natarli ostro wzdu+ dro(i- Wydostali si# z zasi#(u ucznik*w 5irda&
kt*rzy "usieliby wy'7/ z ukrycia& by !oszuka/ sobie cel*w- o"endanciM
wo7cianie o(l,dali si# !rzez ra"i# w oczekiwaniu& +e 5ird zaby7nie
czy"7 < 'aki"7 !lane" < !odczas (dy on nie "*( nicze(o wy"y7li/- Czy
uda si# "u utrzy"a/ ich raze"D Czy odwr*t b#dzie (orszy od te(oD
Cze"u uwa+a& +e (no"y zdoa', o!racowa/ !lan bitwy zdatny dla ludziD
Musia cze(o7 s!r*bowa/- .woa ich& stara',c si# s!owolni/ natarcie
wro(a- Mo+e da ty" sa"y" szans# cho/ cz#7ci z nich na ucieczk#-
$o by b,d- $o bya katastro1a i zaraz nade'dzie koniec- 5ird utrzy"ywa
wyco1u',cych si# raze"- Pa=scy wy!ierali ich !rzez osad# ku zie',ce'
!aszczy ko!alni- : by taki !ewny& +e wystarczy wyeli"inowa/ ich
ucznik*w- Wystarczyoby& (dyby nie !anowie i ich zdradliwa "a(ia-
.a"iast !*'7/ w rozsy!k#& +onierze wci,+ bez"y7lnie nacierali& 'akby nie
czu',c ran& ani nie l#ka',c si# 7"ierci- : !rzecie+ !adali i u"ierali& a
towarzysze obo'#tnie de!tali ich ciaa- $warze nie z"ieniay wyrazu nawet
w chwili 7"ierci- 3aleko !oza zasi#(ie" broni 5irda !anowie w
!aszczach siedzieli na rosych wierzchowcach& obserwowali i rzucali
czary-
>trzy"ali kole'ne dowody na to& +e !rzyna'"nie' cz#7/ !an*w nie utracia
"ocy- Skay !#ky& !owietrze zabuczao i z(#stniao& a !ole bitwy zalaa
utrudnia',ca widzenie& nienaturalna !o7wiata- : wi#c u"rze !od skalist,
turni,& !oniewa+ uwierzy w z, o!owie7/- Nie widzia +adne(o wy'7cia z
sytuac'i& (dyby 'ednak udao si# "u !rze+y/& za"ierza !owiedzie/ kilka
!ieczoowicie dobranych s*w :rranhsze& o ile kiedykolwiek (o 'eszcze
s!otka-
Co1n, si# !od 7cian#& (dy ko!alnia za"kn#a si# wok* nie(o-
< 8dAH < krzykn, "u do ucha ko"endantMwo7cianin Czarne' o7ci- <
Pozw*l na" za',/ si# ty"-
< $o by "*' kie!ski !o"ys- < 5ird s!u7ci !ak# na ra"i# !rzeciwnika i
uchyli si# !rzed !ik,- < Powiniene" by/ ostatni---
Przez kilka chwil walczyli ra"i# w ra"i#& od!iera',c sztur" +onierzy-
Szar+a zaa"aa si# i bez ryzyka "o(li wyco1a/ si# (#bie' w "rok sztolni-
?onierze !rzeklinali w cie"no7ciach& !otyka',c si# o luAne ka"ienie i
!ole(ych-
< Pos!iesz si# < rzuci ko"endantMwo7cianin- < .ani" !anowie we'd, do
7rodka i uczyni, 7wiato---
< :le !owinni7"y utrzy"a/ !ozyc'# < o!onowa 5ird- < 3okona" te(o---
z (arstk, naszych---
< Nie "a !otrzebyH < o"endantMwo7cianin !oci,(n, 5irda "ocno za
ra"i#- < .ostaw ich4 sa"i si# !rzekona',---
< > czy"D < W !*"roku widzia 'edynie byska',ce z#by-
< > uroku < od!ar rado7nie "#+czyzna- < ChodA ze "n,- < Jaki znowu
urok& zastanawia si# 5ird- :lbo !*'dzie& albo zostanie sa" w
cie"no7ciach- Wybra to !ierwsze- Skonanie w trzewiach !rzekl#te' (*ry
nie byo 'e(o wy"arzony" s!osobe" rozstania si# ze 7wiate"& ale 'aki
"ia wyb*rD ?adne(o& 'ak caa reszta- W cie"no7ciach wok* siebie
sysza szuranie st*! !o ka"ieniu& '#ki rannych i ci#+kie oddechy- Wci,+
(#bie' i (#bie' w "rok& kr#ty"i korytarza"i& czasa"i ciasny"i dla
!o'edyncze(o czowieka& a (dzie indzie' tak szeroki"i& +e trzech czy
czterech id,cych obok siebie ludzi "usiao wyci,(a/ r#ce& by dotkn,/
7cian- 5ird okiezna strach& stara',c si# bezskutecznie co7 wy"y7li/-
Nie "*( uwierzy/ w !rzy/"ione 7wiato la"!y (no"*w& kt*re za!alio
si# w !obli+u- Na otacza',cych (o twarzach "alowao si# r*wnie wielkie
zaskoczenie4 niekt*rzy otworzyli usta- Pewna& chodna do= u7cisn#a
5irda4 s!o'rza w d* i zobaczy wo'ennika& kt*ry uo+y !lan te' bitwy-
< $y "usisz wyda/ rozkaz < ozna'"i (no"- < ?adnych czowieczych
haas*wH
< CiszaH < rykn, 5ird- Pochyli si# do wo'ennika& !rze!eniony !ytania"i
i skar(a"i& lecz !owstrzy"a (o wyraz twarzy ka!risti-
< Cudzozie"scy !anowie s, w 7rodkuD
< $ak-
< 3owodzisz swoi"i ludA"i& ale suchasz "oich rozkaz*w-
< $ak 'est- < Nie byo nic wi#ce' do !owiedzenia- Musia zrobi/ wszystko&
cze(o za+,day (no"y& zar*wno ze wz(l#du na zawart, u"ow#& 'ak i
lo(ik# sytuac'i-
< No to idAcie- .a ta"ty"--- < Wo'ennik wskaza !obraty"ca- < >de'dAcie
szybko i daleko-
< Nie !otrzebu'ecie nasze' !o"ocyD
Na obliczu wo'ennika !o'awio si# skrywane rozbawienie-
< 0udzka !o"oc w skalne' wo'nieD 8dAcie-
5ird "achn, r#k, i !odwadni ustawili si#& by !od,+y/ za ni"& on za7
ruszy za !rzewodnikie"- 5dy !onownie !rzeciskali si# !rzez w,ski&
cie"ny korytarz& !rzyszo "u do (owy& +e (no"y za!lanoway to
wszystko tylko !o to& by zwabi/ !od zie"i# kilku !an*w- Nie s!odobaa
si# "u ta "y7l-
Cho/ wyt#+a such& sysza 'edynie haas czyniony !rzez 'e(o ludzi-
Przewodnik ni*s latarni#& dzi#ki cze"u 5ird widzia& (dzie !ostawi/
sto!y& lecz !ozostali !otykali si# w cie"no7ciach- W ko=cu u'rzeli daleko
!rzed sob, sabe 7wiato& kt*re rozrastao si# i za"ieniao w blask dnia-
Przy"ru+y oczy i zatrzy"a si# zaraz za wy'7cie"- So=ce zachodzio4
!rzez (rub, o!o=cz# ch"ur !rzedzieray si# nieliczne !ro"ienie- Co
oznaczao--- !otrz,sn, (ow,& by odzyska/ 'asno7/ "y7li- Przeszli !rzez
Wz(*rze Czarne' o7ciD Podni*s wzrok i obe'rza si#- $a" by < surowy&
nieksztatny (rzbiet-
5no" ruszy w d* stoku ty" swoi" od"ierzony"& nie zna',cy"
z"#czenia krokie"4 5ird "achn, na ludzi& by ruszali za ni"& sa" za7
!ozosta !rzy wy'7ciu& by u!ewni/ si#& +e wszyscy o!u7cili !odzie"ia i
uciszy/ ewentualne !ytania-
3o z"roku dotarli do "okrade- 5no" zatrzy"a si# na(le i 5ird o"al na
nie(o nie w!ad-
< $uta' 'est dobra woda- < Blask latarni odbi si# od 'eziorka o wodzie
r*wnie s"oliste'& 'ak skaa wz(*rza za ni"i- 5ird zaczer!n, (ar7/ i
okazao si#& +e woda bya czysta i sodka- 8nni r*wnie+ !rzykl#kli i !ili
a!czywie- .a !leca"i sysza chlu!otanie i '#ki rannych- 5no" dotkn,
'e(o ra"ienia& zwraca',c na siebie uwa(#- < $o 'est czysta& bie+,ca woda& a
ba(ienne klany zna', dalsz, dro(#- 6zna'esz du(D
Nie byo alternatywy-
< Wy!rowadzie7 nas z niebez!iecze=stwa do bez!ieczne' wody < uzna'#
du(-
< $o 'est s!rawiedliwe- >to wy"iana; ludzie nie wchodz, w (,b wz(*rza-
3ozwolone 'est zbieranie zi* na !olach i wy!as byda- Nie wolno
"ieszka/ w skale& ani budowa/ ze skalnych okruch*w- .(odaD
< .(oda- < 5ird westchn,& zastanawia',c si#& 'ak "a do te(o !rzekona/
(*rnik*w- Chcia za!yta/& dlacze(o& wiedzia 'ednak& +e nie uzyskaby
od!owiedzi- Poza ty" by znu+ony& okrutnie znu+ony- Chcia wiedzie/& ilu
stracili& ilu rannych wy dobrze'e i rzuci/ si# s!a/ tu i teraz-
< Co z wadca"iM"a(a"iD < za!yta& !ostanawia',c wyci,(n,/ co7 'eszcze
z te' wy"iany-
5no" u7"iechn, si#- 5ird !a"i#ta ten u7"iech ze swe(o !obytu w ich
ksi#stwie-
< Wn#trze wz(*rza nie 'est "ie'sce" dla ludzi- WadcyM"a(owie wzi#li&
co nie nale+ao do nich- 6czynili to 7wiado"ie- Przywraca"y
s!rawiedliwo7/-
5runt zakoysa si#& dudni,c !od sto!a"i4 ludzie !odnie7li krzyk- 3rzewa
za'#czay& a ich (a#zie zatrz#sy si#& 'ak !oruszone wiatre"- W blasku
latarni !owierzchnia 'eziorka za1alowaa i wzburzya si#& niczy" woda w
ko!ni#ty" kuble- 5ird s!o'rza na (no"a& kt*re(o u7"iech !owi#kszy
si#-
< S!rawiedliwo7/ < !owt*rzy- < Nie b#dzie !o7ci(u-
5dy za Wz(*rze" Czarne' o7ci za'a7nia 7wit& !od"oky las sta si#
znacznie "nie' (roAny- 3elikatne kwiatki byszczay na kobiercu z "ch*w&
skrzydeka "otyli rozbyskiway w !ro"ieniach so=ca na +*to i
!o"ara=czowo- .atrzy"ali si# nad bystry" stru"ienie"& w!ada',cy" do
bursztynowe(o !otoku& wi',ce(o si# "i#dzy drzewa"i o (rubych&
cie"nych !niach- . obozu !rowadzia wyraAna 7cie+ka& !rowadz,ca <
wedu( (no"a& kt*ry zosta z ni"i do rana < do stare' osady ba(iennych
ludzi& obecnie !orzucone'& sk,d wioda bez!ieczna dr*+ka do 3u(ie(o
Wz(*rza-
5ird !rzeliczy ocalaych- . sa"e' Czarne' o7ci !rze+ya ra!te" !i,tka-
S!o7r*d ich kuzyn*w z $rzech Qr*de !ado tylko trzech i !ozostali
na'wi#kszy" !odw*rze"- 3u(ie Wz(*rze stracio sied"iu z czternastu& a
Niska G,ka o7"ioro z dwana7cior(a- Biaa 5ra= utracia wszystkich
ucznik*w i niko(o !onadto4 z(in, 'eden "ieszkaniec M(listo- Pole(o te+
!o dw*ch ze .dro'u i .achodnie(o Wz(*rza- Jedna czwarta ocalaych
odniosa rany i !rzez wiele dni !ozostan, niezdolni do !racy& ani do walki-
.a7 ci& kt*rzy !rze+yli& wcale nie byli zadowoleni z !rzebie(u bitwy-
< Nie !owiedziae7 na"& +e do walki w,czy si# skalny lud < rzuci
ko"endantMwo7cianin z M(listo- Jak na ko(o7& kto do te' !ory ni(dy nie
walczy& zachowywa si# zdu"iewa',co zuchwale& !o"y7la 5ird-
< Nie !ozwoliliby7"y i" na walk# w ko!alni& chyba +e byliby ta"
wcze7nie' < ozna'"i 'eden z ocalaych z Czarne' o7ci- < .esze' zi"y
!owiedzieli na"& +e "a', 'u+ do7/ zodzie'stwa wadc*wM"a(*w- <
S!o'rza na 5irda !rzez !orann, "(iek#- < Nie ws!o"nieli 'ednak& ile to
b#dzie kosztowa/ nas- M*wili& +e 'este7 na'le!szy" dow*dc,---
.ani" 5ird zd,+y od!owiedzie/& wtr,ci si# kto7 z $rzech Qr*de;
< :ch& ten skalny ludekH Przy!uszcza"& +e to by ich !lan& !rawdaD : ty
okazae7 si# wyna'#ty" !rzez nich wodze" ludziD
< Nie wyna'#li "nie < zacz, 5ird& zastanawia',c si#& 'ak u!orz,dkowa/
ten (ali"atias- Mieli suszne !owody do niezadowolenia& lecz on r*wnie+4
nie byo 'e(o win,& +e (no"y zataiy !rzed ni" wi#ksz, cz#7/ !lanu- Jak
te+ ludzie ze Wz(*rza Czarne' o7ci& 'e7li 'u+ o to chodzio-
.achodnie Wz(*rze& na'bardzie' do7wiadczone w +yciu w (uszy&
wykonao wi#kszo7/ !rac !rzy zakadaniu obozu- Pozostali uczyli si#
szybko& cho/ niech#tnie& lecz ko"endantMwo7cianin .achodnie(o
Wz(*rza "ia bardzo ci#ty '#zyk- 5ird zacz, zastanawia/ si#& co !ocz,/ z
tak niedobran, (ru!,- Ci z nich& kt*rzy !ochodzili z nieistnie',cych 'u+
wiosek& "o(li zasili/ szere(i (*wne' ar"ii- Pozostali na !ewien czas
zaszy', si# w do"ach& cho/ terytoriu" wolne od wo'ny kurczyo si# z
ka+dy" dnie"-
W ci,(u !aru dni nastro'e ustabilizoway si#- Na'ci#+e' ranni zdrowieli lub
z"arli4 !ozostali !ostanowili zosta/ z 5irde" lub ode'7/ w rozdra+nieniu
do do"*w- $ych ostatnich byo na!rawd# niewielu- 9eszta ukadaa
o!owie7/& kt*r, !rzeka+, !rzy'acioo" !o !owrocie do do"*w- 5ird
zauwa+y& +e w "iar# 'e' snucia +onierze !an*w ro7li& a "a(ia stawaa si#
o wiele bardzie' s!ektakularna- Niedobitki ze Wz(*rza Czarne' o7ci <
wlicza',c tych& kt*rzy !ochowali si# !o do"ach& a !o walce uciekli
dookoa wz(*rza < wy(l,day na zadowolonych& +e udadz, si# do
krewniak*w z $rzech Qr*de-
Pewne(o dnia 5ird ws!i, si# z !owrote" 7cie+k, na zachodni stok
Wz(*rza Czarne' o7ci& by !o raz ostatni !rzy'rze/ si# "u w 7wietle dnia-
Nie z"ienio si#& on 'ednak nie "ia ochoty za!uszcza/ si# !od zie"i#-
9uszy ku Jasne' Wodzie z wo7ciana"i z .achodnie(o Wz(*rza- Po
drodze natykali si# na wido"e oznaki roz!rzestrzeniania si# wo'ny-
3wukrotnie od!ierali ataki konnych !atroli& raz w!adli na du+y oddzia
!iechoty- 6ratowao ich tylko to& +e byli w le!sze' 1or"ie od 7ci(a',cych
ich- 5ird zastanawia si#& dok,d to wo'sko z"ierzao4 o ile wiedzia& w
tych okolicach nie dziaa nikt z 'e(o stronnik*w- Mi'ali s!alone wioski&
za"ieszkiwane !rzez wie7niak*w& kt*rzy na ich widok uciekali do lasu& by
!owr*ci/ do !rac !olowych zaraz !o ich !rze"arszu-
5ird ostro+nie obszed szeroki" ukie" 5rahlin- W !obli+u Burry s!otkali
wo7cianina z Jasne' Wody& kt*re(o 5ird ledwo !a"i#ta- Przyni*s i"
nie'ednoznaczne wie7ci- :r"ia kr*la o(osia& +e zabia 5irda "i#dzy
do"iniu" 5adilona a zie"ia"i (no"*w na !oudniu& !o czy"
!o"aszerowaa na !*noc& dla uczczenia zwyci#stwa !al,c wszystkie wsie
!ode'rzewane !rzez ich !an*w o buntownicze nastro'e- Nast#!nie& za"iast
wr*ci/ !o swych 7ladach& kr*lewskie hu1ce z nieznanych !rzyczyn
skr#ciy na wsch*d i obecnie zna'doway si# w !obli+u wschodnie' (ranicy
)inaarenis& !rzy(otowu',c si# do !owrotu do do"u 3ro(, 9zeczn,-
< : wi#c < ozna'"i 5ird& kad,c (ruby !alec na "a!ie < (ru!a& kt*r,
s!otkali7"y& !rawdo!odobnie "aszerowaa na s!otkanie ar"ii kr*la- C*+-
iedy dotr, do 5rahlinu& ta"te'szy wadca b#dzie "ia i" s!oro do
o!owiedzenia- Po zbiorach bez w,t!ienia zawita', do Jasne' Wody-
Wedu( ostatnich ra!ort*w& !odczas "arszu na !*noc ar"ia kr*la
na!otykaa roz!roszony& lecz zaci#ty o!*r- Podw*rza& o istnieniu kt*rych
5ird nie "ia !o'#cia& walczyy sa"otnie i w !o,czeniu- W ty" czasie
(*wne siy 5irda kontroloway dolin# Jasne' Wody od okolic na !oudnie
od 9zeczne' 3ro(i !o !oudniowy szlak handlowy- .dobyli dwie !a=skie
rezydenc'e& (dzie zastali sa", su+b#; !anowie walczyli w ar"ii kr*la& a
ich rodziny !rzebyway w bez!ieczne' Jna razieK )inyathcie-
Po zebraniu wszystkich tych in1or"ac'i z Sela"ise" i starszy"i
ko"endanta"i 5ird doszed do wniosku& +e nadal !osiadali !rzewa(#
liczebn,& lecz ich +onierze byli kie!sko uzbro'eni i nie !osiadali !ancerzy-
Brakowao i" te+ za!as*w& !o cz#7ci dlate(o& +e 5ird nie chcia
uszczu!la/ zasob*w !ozostaych w okolicy (os!odarzy- Co !rawda& cz#7/
kowali !rzystaa do rebeliant*w& lecz dys!onowali niewielki"i ilo7cia"i
"etalu do !rzekucia-
. ko=ce" lata 5ird !rzy!o"nia sobie !rzestro(# (no"*w& +e "usz,
wy(ra/ w ci,(u 'edne(o sezonu& b,dA znaleA/ so'usznika z !ieni#dz"i lub
ar"i, < a na'le!ie' z 'edny" i dru(i"- .asu(erowali ko(o7& lecz 5ird
"y7la o ty" z niech#ci,-
9ozdzia LU
Nie !o raz !ierwszy 5ird czu si# bardzo nie na "ie'scu- $e wz(*rza
!oro7ni#te byy drzewa"i wi#kszy"i& niAli kiedykolwiek widzia-
Pod,+a',c za bul(ocz,cy" stru"ienie"& wszed !o"i#dzy dwa takie i
!oczu& +e zanurza si# coraz (#bie' i (#bie' w nieznane sobie zie"ie-
Wysoko nad (ow, listowie za"ieniao uczciwy blask so=ca w rozedr(an,
ziele= r*wnie niesta,& 'ak !yn,ca obok woda- Wi#kszo7/ !oszycia
!okryta bya 'eszcze (#st, zieleni, lata& lecz 'edno !n,cze !rzybrao 'u+
szkaratn, barw#& zu!enie 'akby drzewo krwawio- 5ird wzdry(n, si#&
kiedy to zobaczy-
5dyby nie s!#dzi zi"y z (no"a"i& ni(dy nie zaw#drowaby tuta'& tak
daleko na wsch*d& by s!otka/ si# z !ane" o re!utac'i le!sze' od swych
!obraty"c*w- 5dyby 'ednak nie !oszed do (no"*w& ni(dy nie
!rzetrwaby dru(ie(o roku wo'ny- Skoro "ieli rac'# w innych s!rawach&
"o+e "ieli ', r*wnie+ w !rzy!adku Marrakai-
< IolaH < 5ird !odskoczy 'ak s"a(ni#ty i znierucho"ia& !rze!atru',c
wzrokie" li7cie dookoa- Na 7cie+k# wyszed "#+czyzna w zieleni-
PrzewodnikD : "o+e to zasadzkaD M#+czyzna "ia ki' taki sa"& 'ak on
oraz uk !rzewieszony !rzez ra"i#- < Jeste7 z holu :ldon1ulkD < za!yta
niezna'o"y-
< $ak < odrzek 5ird- M#+czyzna !orusza si# 'ak kto7 dobrze od+ywiony i
wy!ocz#ty& z absolutn, !ewno7ci, siebie- Pan we wasne' osobieD
Przy!o"nia sobie& co !owinien !owiedzie/- < 0e(islator arik ak Padi(
Sekert z :ldon1ulk !rzesya !ozdrowienia ksi#ciu Marrakai-
< :ch- : e%re Mikel 3obrin Marrakai odwza'e"nia 'e za !o7rednictwe"
swe(o kir(ana-
5ird !rzebi'a si# !rzez i"iona i sto!nie !okrewie=stwa& kt*re do te' !ory
sysza wy!owiadane 'edynie z (no"i" akcente"& by !rzy!o"nie/ sobie&
+e kir(an oznacza dziedzica z "ocy krwi i !rawa- Przy'rza si#
!odchodz,ce"u "odzie=cowi- Czarne wosy& zielone oczy& 'akie czasa"i
"iewali !anowie& oblicze "ode& cho/ z charaktere"- Wadca 5rahlinu
byby wdzi#czny za takie(o syna- Modzian u7"iechn, si#-
< : ty "usisz by/ 5irde"& !la(, zachodu& o kt*ry" tak wiele syszeli7"y-
Jeste" Mesha%re& zwany" Mesh,-
< :le 'este7 !rzecie+--- < Nie chcia te(o !owiedzie/& lecz "odzieniec
doko=czy za nie(o-
< Syne" !anaD Wro(ie"D Ma" nadzie'#& +e to ostatnie nie- .(adza si#&
"e o1ic'alne "iano brz"i; ir(an Marrakai& lecz s!otkanie z tob, trudno
uzna/ za o1ic'alne- Czy+ tw*' lud nie u+ywa 'edynie i"ion& !rzyna'"nie'
!odczas wo'nyD M*w "i wi#c Mesha& a 'a b#d# "*wi do ciebie; 5ird-
Nawyk do wydawania !olece=4 w 'e(o (osie brz"iaa !ewno7/& +e 5ird
zrobi to& cze(o chcia& !oniewa+ o to !o!rosi& a !rzecie+ ni(dy
J!rzekonywa ton (osuK nie !rosi o nic nierozs,dne(o- 5ird by w stanie
wyobrazi/ (o sobie w obliczu koni i !s*w& rannych "#+czyzn i&
!acz,cych kobiet& 'ak us!oka'a ich swy" (ose" i skania do
!osusze=stwa- : 'ednak to& co !owiedzia& byo rozs,dne i 5ird nie
widzia !owod*w& by !rzeciwstawia/ si# "u& (dy+ "iaby wra+enie& +e
robi z siebie (u!ca-
< C*+ < "rukn, dla zyskania czasu- < Mesha- Cokolwiek "y7lisz o
zbuntowanych (os!odarzach& !o raz !ierwszy w +yciu nazwae"
szlachetnie urodzone(o sa"y" i"ienie"- < S!o'rza "odzie=cowi !rosto
w oczy i u'rza ta" !een zaskoczenia szacunek- Mesha skin, (ow,-
< W taki" razie "*' o'ciec "ia rac'#4 ka!risti r*wnie+- M*wili& +e 'este7
inny i o!owiadali o tobie du(ie historie4 cz#7/ z nich "*' o'ciec sysza
tak+e od !an*w z )inaarenis-
< t*rzy o!owiadali 'e zu!enie inacze'& 'ak !rzy!uszcza" < !owiedzia
5ird- Polubi "odzie=ca i nie "*( na to nic !oradzi/- Czy to u"ie'#tno7/
zauroczenia& !rzed kt*r, (o !rzestrze(anoD 0ecz (no"y twierdziy& +e "oc
Marrakai znikn#a dawno te"u i byli wadca"iM"a(a"i 'edynie !rzez
dziedzictwo-
< Syszae" tylko 'edn, z nich& od wadcy& kt*re"u uratowae7 +ycie- By
rozdarty wewn#trznie- 5dyby wszyscy rebelianci !rzy!o"inali ciebie&
"*(by zosta/ twy" so'usznikie"- :le chodA; za!rowadz# ci# w
bez!ieczne "ie'sce& (dzie b#dzie"y "o(li od!ocz,/ i !osili/ si#- $o
schronienie le7nik*w- < Bez dalszych s*w Mesha odwr*ci si# i ruszy
7cie+k,- 5ird !oszed za ni"& wci,+ obawia',c si# !ua!ki- Cze"u 'ednak
"odzieniec s!otka si# z ni" w !o'edynk#D Wszak bez trudu "*(by
ustrzeli/ (o zza drzewa-
Schronisko le7nik*w "iao trzy "urowane 7ciany i otwarty 1ront z
!aleniskie" okolony" ka"ienia"i- Niedaleko !asy si# dwa s!#tane
konie; kasztan i siwek- Na !alenisku trzaska niewielki o(ie=& na kt*ry"
(otowao si# co7& co !rzy!o"niao 5irdowi o odczuwany" (odzie-
B B B
si,+# Marrakai by starsz, wers', swe(o syna; (#ste& czarne wosy i
broda& zielone oczy i dobrze zbudowane ciao- 5ird by w !eni 7wiado"y&
+e we dw*ch bez trudu "o(liby (o zabi/& (dyby tylko !owzi#li taki
za"iar- Jak dot,d 'ednak +aden z nich nie rzuci si# na nie(o- si,+#
osobi7cie "iesza w (arnku 'aki7 cie"ny !yn& a Mesha s!rawnie
wy!akowywa z 'uk*w chleb& ser& cebul#& 'abka i !lastry "i#siwa- 5ird
7ci,(n, z !lec*w niewielki !akunek i doo+y do ich chleba wasne
!ieczywo- Mesha wy(l,da na zaskoczone(o& lecz 'e(o o'ciec !okiwa z
a!robat, (ow,-
< 3zi#ku'e"y ci& 5irdzie& za !odzielenie si# z na"i- < Mia basowy (os&
kt*ry bez w,t!ienia ni*s si# daleko !o !olu bitwy- < Mesho& !oka+
5irdowi dro(# do Ar*da-
Qr*deko wy!ywao s!od !askie' skay- 5ird !rzykl#kn, i wyci,(n, nad
ni" r#k#- Powierzchnia z"arszczya si# lekko- Wy"rucza !ozdrowienie
dla ducha o!ieku=cze(o i !odni*s wzrok& by !rzekona/ si#& +e kir(an
!rzy(l,da si# "u z zaciekawienie"-
< Nie !rze"awiacie do nie(oD < za!yta- Mesha !okr#ci (ow,- 5ird
obe'rza si# na Ar*do4 na !ewno !rzy'e"nie byo zosta/ roz!oznany"-
Pochyli si# i zaczer!n, !ene donie lodowate'& czyste' wody- 9ozbolay
(o z#by- >dczeka& a+ Mesha na!i'e si#& !o czy" na!eni bukak-
< Czy wszyscy !rze"awiacie do Ar*deD < za!yta Mesha- 5ird zawi,za
rze"yk bukaka-
< .awsze& kiedy zabiera"y wod# zie"i& dzi#ku'e"y Pani i o!iekuno"- $o
zwyka (rzeczno7/-
< Nawet ze studniD
< >czywi7cie- < 5ird s!o'rza na nie(o- < Czy+ nie oczeku'esz
!odzi#kowa=& kiedy co7 ko"u7 da'eszD Nie "o+e"y +y/ bez wody&
o!ad*w deszczu i bi',cych Ar*de-
< $ak& ale--- czy to dlate(o wie7niacy--- tw*' lud--- !rzywi,zu'e kwiaty i
wen# do studniD
< >wsze"& a (dyby Ar*do wy!ywao z "o'e' zie"i& !rzynosiby" dary
na @r*dzi"ie i @r*dlecie- Mo+e kto7 inny robi to tuta'-
Mesha s!rawia wra+enie& 'akby chcia zada/ wi#ce' !yta=& lecz
!owstrzy"a si#- W za"ian "achn, w stron# !olanki za schroniskie"-
< .a cedra"i zna'du'e si# latryna- Wystarcza',co daleko& by nie skazi/
wody& 'ak "*wi "*' o'ciec- < 5ird nie czu 'eszcze !otrzeby& zastanowio
(o 'ednak& 'ak du(o < ich zdanie" < z ni"i zostanie-
Wr*cili i zastali ksi#cia Marrakai !rzy nalewaniu cie"ne(o !ynu do
kubk*w o (rubych 7ciankach-
< .nacie u was na!arD < za!yta 5irda- $en !rzytakn,- < 3obrze- 0ubi#
wi#ce' korzenia tika& cho/ !rzyda'e on na!o'owi (oryczy- Posodzie"
"iode"-
M*( by/ zatruty& tylko !o coD 5ird !rzy', kubek i u!i ostro+nie- Mocny
s"ak& (#stszy od na!aru& 'aki sa"i !rzyrz,dzali- Po kole'ny" yku uzna&
+e "u s"aku'e- si,+# doby no+a i !okroi chleb i ser- $eraz to 5ird
!oczu zdu"ienie& (dy "#+czyzna wyci,(n, donie nad 'edzenie" i u+y
bo(osawie=stwa& 'akie(o 5ird ni(dy nie sysza; E3zi#ki PaniF- $o "u w
zu!eno7ci wystarczao-
Marrakai i 'e(o syn wzi#li na'!ierw chleb 5irda& co z"usio (o& +eby
!ocz#stowa si# ich !ieczywe"- .astanawia si#& czy znali znaczenie te(o
(estu dla 'e(o ludu- :rranha nie wiedzia& ale ci byli inni- Jeden k#s
wystarczy4 r*wnie dobrze "*( !ocz#stowa/ si# sere" i 'abka"i- Jedli w
"ilczeniu& 'ak (odni "#+czyAni- 5ird czu na'wi#kszy (*d& lecz by te+
na'bardzie' 7wiado"y 'edzenia- Wystarczyo& by na!eni/ brzuch- Mesha i
'e(o o'ciec 'edli wolno& dzi#ki cze"u wszyscy sko=czyli w ty" sa"y"
czasie-
W*wczas ksi,+# Marrakai zwr*ci si# do 5irda-
< Nie 'este7 zwi,zany !rzysi#(, ze "n,& ani z niki"& ko"u !rzysi#(ae" <
'este7"y sobie obcy i nie "a w7r*d nas "ie'sca na hierarchi#- M*w "i
e%re& 'e7li chcesz- < 5ird (a!i si# na nie(o; wie7niak "a zwraca/ si# do
wielkie(o !ana& ksi#cia& !o i"ieniuD iwn, (ow,& !r*bu',c ukry/
z"ieszanie- Marrakai "*wi dale'- < 3zielili7"y ze sob, 'edzenie4 w7r*d
"e(o ludu oznaczao to nie(dy7 !ok*'& a czasa"i so'usz- Je+eli dla twe(o
ludu oznacza to co7 inne(o& nie b#d# wy"a(a od ciebie takie(o
zobowi,zania& 'e7li 'ednak chcesz na'!ierw roze'"u& a !ote" by/ "o+e
so'uszu& to !oroz"awia'"y o ty"-
5ird zastanawia si#& czy te(o na!aru nie do!rawiono ale- 0edwo wierzy
wasny" uszo"- So'uszD . ksi#cie" z $saiaD By !ewny& +e (no"y "iay
!owody& by (o tuta' !rzysa/& to 'ednak dalece wykraczao !oza 'e(o
na'7"ielsze nadzie'e-
< Panie--- e%re--- < $rzeba b#dzie !rzyzwyczai/ si# do te(o4 E!anieF nadal
!rzychodzio "u z atwo7ci,- < W7r*d "e(o ludu dzielenie si# 'edzenie"
oznacza !ok*'& !rzyna'"nie' na czas s!otkania- : czasa"i wi#ce'; 'e+eli
co7 zostao !ostanowione& 'edzenie !rzy!iecz#towu'e z(od#- < Celowo nie
ws!o"nia o zobowi,zaniu < niech ksi,+# Marrakai !oka+e& co wie-
< Jednak kiedy !rzybye7 tuta'& bye7 (odny !o odbyte' !odr*+y- Byoby
nieuczciwe z "o'e' strony wi,za/ ci# w ten s!os*b---
< Czy ty czu'esz si# zwi,zanyD < za!yta 7"iao 5ird- Marrakai
!rzytakn,-
< Jeste" zwi,zany& zar*wno obycza'e"& 'aki wasny" honore"-
Wiedziae"& co robi#& kiedy s!o+ye" tw*' chleb i cz#stowae" ciebie
swoi"& wobec cze(o 'este" zwi,zany- Skoro !rzebywasz tuta'& w "oi"
do"iniu"& 'este7 "oi" (o7cie"4 ani 'a& ani nikt z "oich !oddanych nie
skrzywdzi ciebie& ani na +adn, krzywd# nie !ozwoli-
5ird skin, (ow,-
< : 'a wiedziae"& co robi#& e%re& dokada',c swo', +ywno7/ do two'e' i
s!o+ywa',c tylko two'e 'edzenie na- widok ciebie& 'edz,ce(o "*' chleb-
Nic nie !owiedziae" i 'ade"; to "nie wi,+e z(odnie z obycza'e" "e(o
ludu i !rawa"i& nauczony"i "nie !rzez (no"y- < 67"iechn, si# do
Marrakai- < > honorze nie "*wi#& (dy+ nauczono "nie& +e "y& wie7niacy&
takowe(o nie !osiada"y& !otra1i# 'ednak stwierdzi/& +e co7 'est suszne i
tak !ost,!i/-
< Co dla ka+de(o 'est wystarcza',c, oznak, honoru < wtr,ci szybko
Mesha- >'ciec obrzuci (o ostry" s!o'rzenie"& lecz !okiwa (ow,-
< Mesha "a rac'#- $ak wi#c 'este7 "oi" (o7cie"& a 'a twoi"
(os!odarze"& a w 7wietle !rawa (no"*w obu nas s!rowadzi tuta' interes-
Jakie(o !rawa (no"y nauczyy ciebieD Czy taka 'est two'a wiado"o7/D
5ird !r*bowa zebra/ "y7li-
< Panie--- e%re--- (no"y nauczyy "nie swoich !raw& nieco historii oraz
w czy" stare obycza'e nasze(o ludu !rzy!o"inay& a w czy" nie& !rawa
Na'wy+sze(o-
Marrakai z"arszczy brwi- -
< Czy uwa+a', Ese# i Na'wy+sze(o za 'edno i to sa"oD
< Nie 'este" !ewny- M*wili& +e Na'wy+szy wyst#!owa dla :arean w
!ostaci Esei- Sa"i 'ednak uwa+a', Na'wy+sze(o za Ar*do
s!rawiedliwo7ci- S#dzie(o-
< $ak- $yle wie"- Prawo Na'wy+sze(o& tak "*wi,- .nasz 9e(u# :areD
5ird !rzytakn,-
< Naucza "nie ka!an Esei& kt*re(o uznano wyrzutkie" za (oszenie& +e
9e(ua :are r*+ni si# od !raw ustanowionych !rzez kr*la-
< S!otkae7 :rranh#D < Marrakai !okr#ci (ow,- < 5irdzie& czu'# si#
skarcony; nie s,dzie"& +e 'akikolwiek !rzyw*dca wie7niak*w& niewa+ne&
'ak bardzo warto7ciowy& b#dzie zna herez'e :rranhy i !rawa (no"*w- Na
!ewno 'este7 wo'ownikie"& a nie uczony"D
5ird zaczerwieni si#-
< Walka nie bya "oi" wybore"4 (dyby" "*(& u!rawiaby" rol#- :le---
< :le nie "o(e7- Wybacz "i& 5irdzie& niewczesne +arty- :le :rranhaH Nie
!oznae" (o& cho/ usyszae" od 'e(o !rzera+onych kole(*w wszystko na
te"at 'e(o !o(l,d*w- >sobi7cie uwa+a"& +e "a rac'#- Na'starsze
doku"enty w "oich archiwach !ochodz, ze Stare(o :are i wynika z nich
'asno& +e inter!retac'a 9e(uy :are z"ienia si# !rzez !okolenia-
Pr*bowae" !rzekona/ kr*la& by !owr*ci do ducha 9e(uy-
< 6czyni toD
< )elisD Nie- ?aden z nich nie !ostrze(a te(o tak& 'ak 'a& cho/ niekt*rzy
!rzyzna',& +e w 'e' i"i# do!uszcza si# wielu nies!rawiedliwo7ci- Cz#7/ z
nas cakowicie !orzucia 9e(u#& nie widz,c nadziei na re1or"#& inni za7
czer!i, z nie'& niestety& zbyt wiele korzy7ci& by widzie/ !owody do z"iany-
< Niekt*rzy s, zwycza'nie Ali < "rukn, Mesha- < Nerrakai---
< Nie ocenia" cudzych "otyw*w < ozna'"i stanowczo Marrakai- <
.nasz "o'e !o(l,dy& lecz nie o nie teraz chodzi- W ka+de' krainie i w
ka+de' rodzinie s, Ali ludzie-
< Nie tacy < o!onowa Mesha- 5ird !rzy(l,da si# "u i roz"y7la& czy w
!aacu o'ca s!rzeciwia si# "u r*wnie swobodnie- < $aris 'est zwycza'nie
(u!i-
< S,dA wszystkich wedu( 'edne' "iary < !owiedzia Marrakai- < Je+eli
nazywasz Nerrakai !ody" za i(ranie +ycie" innych& co !owiesz o
!rze(raniu !rzez $arisa tych wiosek < czy+ to nie "#+czyAni i kobiety
(os!odarz, ta"& a teraz !rzeszli !od cudze wadanieD Jaka+ to r*+nicaD
Ma"y szcz#7cie& +e 'est ich tak niewielu& lecz nie 'este7"y bo(a"i& by
uwa+a/ si# za doskonaych-
< 6karae7 $arisa4 ksi,+# Nerrakai da swo'e"u synowi kle'noty& kiedy
ten---
< 3osy/H < 5ird zauwa+y& +e Mesha natych"iast u"ilk& cho/
na'wyraAnie' bez !rzekonania- Marrakai odwr*ci si# do 5irda- < M*'
bratanek& kt*re(o o'ca zabili dawno te"u& !rze(ra cz#7/ o'cowizny& co
uzna'# za ha=b#& (dy+ winien by o!iek# ty"& kt*rzy ta" "ieszka',-
.ie"ia to nie "iecz& czy !ier7cie=- : co do Nerrakai--- syszae7 o nichD
5ird !okr#ci (ow,-
< $ylko tyle& +e Nerrakai 'est 'edny" z ksi,+,t $saia& wielki" wadc,
wschodu-
< Wielki" wadc, !od warunkie"& +e bo(actwo 'est na'wa+nie'sze- Nie
ws!o"inaby" o ni"& 5irdzie& bez !otrzeby- Nasze rodziny nie !aa',
"io7ci, do siebie i "o(# nie by/ s!rawiedliwy-
5ird w "ilczeniu !rzenosi wzrok z 'edne' twarzy na dru(,- Po chwili
Marrakai westchn, i kontynuowa-
< $o nie "a zwi,zku z naszy" cele"- By/ "o+e ka!risti o!owiedziay ci&
'ak dawno te"u o'ciec o'ca "o'e(o o'ca s!rzeciwi si# kr*lowi& kt*ry
za"ierza na'echa/ ich ksi#stwo& "aszeru',c !rzez zie"ie Marrakai- Po
od!arciu inwaz'i i zawarciu !oko'u z trone" $saia < co z tych sa"ych
!rzyczyn uczyniy z kr*le" )inaarenis < ka!risti odnotoway nasze
dziaania na ich korzy7/- 6znali& +e "a', du( wobec Marrakai- M*'
!ra!radziadek s!rzeciwia si# te"u& uwa+a',c& +e !ost,!i susznie& co nie
skutkowao +adny" zobowi,zanie" wobec nie(o& lecz (no"y u!ieray
si#& +e z(odnie z naszy"i !rawa"i nie "usia te(o czyni/ i tak to trwao&
do!*ki nie doszli do !orozu"ienia- >d ta"te' !ory utrzy"u'e"y z
(no"a"i !artnerskie stosunki- Jak wiesz& nie !rzy'"u', dar*w i nie da',
ich& lecz z ty"i& kt*rych uzna', za !rawych& !ost#!u', !rzy'aAnie i
s!rawiedliwie-
< $ak wa7nie 'est < !otwierdzi 5ird- -
< >czywi7cie& wiedziae" o nie!oko'ach w )inaarenis4 z tych sa"ych
!rzyczyn dochodzi do za"ieszek w $saia- 8 syszae" o tobie4 !o
>wczarniach Norwalku wszyscy syszeli- < Marrakai !rzerwa& by na!i/
si# na!aru i !oda 5irdowi kole'ny kubek- 5ird !rzy', (o i skin, (ow,- <
Pozbawiony zie"i wie7niak sta'e si# banit, < to nic nowe(o- Wie7niak ten
!rzy,cza si# do buntownik*w& !ali sto(i siana& na!ada na ku!c*w < to nic
nowe(o- :le wie7niak ucz,cy innych wie7niak*w "aszerowania i
wykorzystywania ich narz#dzi 'ako broni& by !otra1ili walczy/ z
re(ularny" wo'skie"--- nie tylko /wicz,cych ich& lecz r*wnie+ sta',cy na
ich czele < to co7 zu!enie nowe(o- 8 nie wszystki" to si# !odoba-
Przyna'"nie' nie !ano"- : !ote" znikasz& !o ocaleniu +ycia wadcy
Se(rahlinowi- Martwy < !o"y7laa wi#kszo7/ < albo tak !rzera+ony& +e
uciek-
Musia za!yta/& cho/ by !ewny& +e zna od!owiedA& a sa"o !ytanie "o+e
roz(niewa/ Marrakai-
< Czy to dlate(o& +e sa" si# boiszD Chcesz "i !o"*c < w za"ian za coD
.a !ozostawienie w s!oko'u twe(o do"iniu"D
Marrakai nie roz(niewa si#& lecz 'e(o syn tak- Potrz,sn, (ow, zar*wno
nad ni"& 'ak i nad 5irde"-
< Bo'# si# du(ie' wo'ny& kt*ra wyniszczy zie"ie& a nie !rzyniesie
s!rawiedliwo7ci- Nie !rzyst,!ili 'eszcze do !rawdziwe(o kontrataku&
5irdzie& z u+ycie" na'straszliwsze' "a(ii- 6'rzysz znacznie (orsze rzeczy;
zatrute studnie& !ola wy'aowione na du(ie lata& chyba +e zna'dziesz
ko(o7 obdarzone(o "oc,& by odwr*ci zakl#cie- Nie osi,(n,e7
byskawiczne(o zwyci#stwa4 teraz wiedz, 'u+& z czy" "a', do czynienia-
Mi"o to "usisz walczy/- 9ozu"ie" to; s!rawy zaszy za daleko& a twoi
!anowie nie "a', za"iaru nicze(o na!rawia/- Czy si# bo'#D >czywi7cie-
Ja te+ "a" dzieci& zie"ie& kt*re ukochae" i zale+nych ode "nie ludzi-
Co (orsza& wi,+e "nie !rzysi#(a zo+ona kr*lowi w chwili& (dy wst,!i na
tron- Bez 'e(o z(ody < kt*re' nie udzieli < nie "o(# an(a+owa/ w to "ych
ludzi& chyba +e do obrony (ranic-
< Cze"u !o!ierasz ze(o kr*laD
Marrakai westchn,-
< )elis nie 'est zy& tylko zwycza'nie saby- Ma !odych doradc*w&
!rzyna'"nie' niekt*rych--- 5dyby tylko !o7lubi swo', r*+yczk#& 'ak ',
nazywa& za"iast siostr# Nerrakai--- ale to nie !odo7/- 5irdzie&
!rzysi,(e" "u wierno7/ !o dwakro/; 'ako wadcy $saia oraz
czowiekowi& )elisowi Iornathowi Mikelowi 3o%re Mahieran Mahierai-
5dyby" !oszed na wo'n# wbrew 'e(o woli& za"aby" sowo& kt*re <
cho/ dane (u!io i w niewiedzy < wci,+ "nie wi,+e- Nie dla ka+de(o
znaczy to sa"o4 niekt*rzy uwolniliby si# bez ko!otu- Ja nie !otra1i#- Nie
"*(by" te(o zrobi/ i !ozosta/ ty"& ki" 'este" i ko(o szanu'#-
3yskutowae" z ni"& ba(ae"& krzyczae"& wreszcie o!u7cie" dw*r <
za 'e(o !rzyzwolenie"& (dy+ "ia 'u+ dosy/ wysuchiwania "nie- 0ecz
te(o 'edne(o uczyni/ nie "o(#-
5ird wyczu nienaruszaln, substanc'# te(o czowieka& na sw*' s!os*b
r*wnie niez"ienn,& co (no"*w- Sa" ni(dy nie znalaz ko(o7 warte(o
zo+enia takie' !rzysi#(i < sowo dane zarz,dcy nie uwa+a za r*wnie
wi,+,ce- Wie7niak robi& co "usia& +eby !rzetrwa/4 honor by czy"7& o
czy" 7!iewali !anowie-
< Nie z(adzasz si#D < za!yta Marrakai- 5ird wzruszy ra"iona"i i
!otrz,sn, (ow,-
< Nie "a" !rawa z(adza/ si#& ani nie z(adza/- Przyzna'#& +e suszny"
'est dotrzy"ywanie sowa& a 'e7li tak !o'"u'esz swo', !owinno7/ wobec
kr*la& to "o+e < "usi < by/ to suszne dla ciebie-
< .astanawia" si# czasa"i--- < zacz, Marrakai i wykrzywi usta w
s"#tny" u7"iechu- < W oczach wielu to& co za!ro!onu'#& 'est r*wnie ze&
'ak !o!rowadzenie "o'e' ar"ii na wo'n#- Jak "awia 'eden z "ych
"entor*w; bystry u"ys "o+e rozszcze!i/ wos& lecz rozdwo'ony wos nie
nada'e si# na'le!ie' do zawieszania na ni" swe(o +ycia- < 5ird "ilcza4
nie nad,+a za wadc,- Marrakai chyba to rozu"ia& bo teraz on wzruszy
ra"iona"i- < Postawi# s!raw# 'asno; (no"y !rzesay "i wiado"o7/& +e
'este7 na'le!szy" z "o+liwych !rzyw*dc*w rewolty& kt*ra z !ewno7ci,
wybuchnie w )inaarenis- My7lae"& +e !rzyb#dziesz "inione(o lata& w
za"ian usyszae" 'ednak o twoich ka"!aniach---
< Nie wszystkie z nich byy "o'e < od!ar 5ird& dra!i,c si# !o nosie- <
$a"ten czowiek na !oudniu---
< S!odziewae" si# s!rzecznych wie7ci < !owiedzia Marrakai- < 0ecz
cz#7/ z nich bez w,t!ienia dotyczya ciebie- 5no"y utrzy"yway& +e z
!o"oc, Na'wy+sze(o zdoasz zwyci#+y/ w ci,(u 'edne(o roku& lecz nie
s!odzieway si# te(o- M*wiy& +e b#dziesz !otrzebowa zota na dobr,
bro= oraz +onierzy& lecz nie byli ch#tni& by dostarczy/ ci kt*re'kolwiek z
tych rzeczy- 6znali& +e 'a "*(by" to zrobi/& z "ych wasnych !owod*w-
< S!o'rza na syna- < >to 'eden z nich; 'ak du(o )elis !ozostanie kr*le"&
Mesha nie odziedziczy "ych zie"- By zbyt !rostolini'ny na dworze&
nawet (orszy ode "nie- < Nie !owstrzy"a 7"iechu4 5ird zauwa+y& +e
uszy "ode(o Marrakai za!on#y !ur!ur,- Je(o o'ciec !otrz,sn, (ow,- <
My& Marrakai& nie 'este7"y dobrzy w ukrywaniu !o(l,d*w4 'est tak od
!okole=- M*' dziadek !owiada& +e kiedy bo(owie nas ksztatowali& kto7
dorzuci dro+d+y do "ieszanki i ki!i, one w na'bardzie' nieod!owiednich
"o"entach-
5ird s!oziera to na 'edne(o& to dru(ie(o- Nie "ia !o'#cia o stylu +ycia
!an*w& nie s!odziewa si# 'ednak !o nich taktu- Poczu ukucie
ciekawo7ci-
< Co zrobie7D < za!yta Mesh#- Modzieniec !oczerwienia 'eszcze
bardzie'& lecz oczy "u za7wieciy- .acz, od!owiada/& lecz o'ciec uciszy
(o "achni#cie"-
< Nie "a znaczenia& co4 wystarczy& +e !owiedzia !rawd# tak& 'ak ',
widzia& co okazao si# zbyt twardy" orzeche" do z(ryzienia dla
kr*lewskie(o "a'estatu- M*wie" ci& Mesho& +e nie uzna" te(o za
krotochwil#; 'este" du"ny z twe' uczciwo7ci i odwa(i& lecz
niewa7ciwy" 'est roz!owszechnianie tawernianych !lotek o swy"
suzerenie-
< Nie 'est "oi" suzerene" < za!rzeczy Mesha& czu'nie !atrz,c o'cu w
oczy- < Nie !rzy'"ie ode "nie !rzysi#(i < sa" to za!owiedzia < i tak
oto---
< 6znae" ci# "oi" dziedzice"& co s!rawia& +e wi,+e ciebie !rzysi#(a
zo+ona !rzeze "nie- Na bo(*w& cho!cze& nie czas na twe bazenadyH
Wystarcza',co blisko ociera"y si# o zdradzieckie ostrza- < Modzieniec
usiad& odwraca',c twarz& a Marrakai zwr*ci si# do 5irda; < Prze!rasza"&
5irdzie < nie(rzecznie 'est !rze"ilcza/ o!owie7/& lecz nie "o(# !ozwoli/
"u na !rzytoczenie 'e'- Wybacz "i to (rubia=stwo& !rzy'"u',c w za"ian
"o'e ws!arcie-
< Ws!arcieD < 5ird wci,+ czu dezorientac'# !o szybkie' wy"ianie zda=
!o"i#dzy o'ce" a syne"-
< $ak- Potrzebu'esz broni4 "o(# dostarczy/ ci cz#7/ i da/ zoto na reszt#-
Mo+esz !otrzebowa/ schronienia4 "o'e lasy stan, !rzed tob, otwore"&
!odczas (dy "oi +onierze nie !ozwol, niko"u inne"u !rzekroczy/
(ranic& (dyby ci# 7ci(ano- Nie s!rzeciwi# si#& (dyby "oi cho!i chcieli
zor(anizowa/ si# w !odw*rza < tak 'e chyba nazywacieD $wo'a wo'na
rozszerzy si# na $saia < "usi& !oniewa+ nasz kr*l 'est s!rzy"ierzony z
twoi" < a ty "usisz ', wy(ra/ w obu krainach& 'e+eli "asz ', wy(ra/ w
o(*le- < 6"ilk na chwil# tak du(,& +e 5ird uzna& +e 'u+ sko=czy- <
Chc# w du+y" sto!niu te(o sa"e(o& co (no"y; twe(o za!ewnienia& +e
uczynisz wszystko& by !o wo'nie zor(anizowa/ nowe s!oecze=stwo&
rz,dzone !rzez !rawo i !orz,dek--- oraz& +e twoi zwolennicy nie b#d,
do!uszcza/ si# "asakr i zniszcze= w sto!niu wi#kszy"& ni+ wy"a(any
!rzez wo'n#-
< Ju+ tak !ost#!u'e"y < ozna'"i 5ird-
< $ak syszae"& lecz historie byy !o"ieszane do te(o sto!nia& i+ nie
bye" !ewny& kt*re z nich dotycz, ciebie& a kt*re twych wy"y7lonych
wciele=- Widz#& i+ nie 'este7 czowiekie"& kt*ry atwo nienawidzi& ani
kt*ry lubowaby si# w (wacie i zabi'aniu- . wasne(o do7wiadczenia
wie"& +e wo'na to !o"ie=& kt*re(o nie "o+na uwi#zi/ w !alenisku- Ju+
staa si# krwawa& a b#dzie 'eszcze (orze'- Chc# "ie/ !ewno7/& +e
ws!iera" ko(o7 z wiz', !oko'u !o wo'nie-
< $ak- < 5ird dostrze( dare"no7/ innych s*w4 'ak "iaby o!isa/ swo',
wiz'#D 0ecz 'e(o s!ok*' wyraAnie !rzekona Marrakai& kt*ry skin, kr*tko
(ow, i wsta-
< .oto !rzywioze" ze sob,4 "o+esz 'e zabra/- Mesha za!rowadzi ci# do
naszych (ranic i !rzedstawi zau1any" czonko" "o'e' osobiste' (wardii-
Bro= < b#dziesz "usia za!ewni/ trans!ort od (ranicy& lecz "o(#
dostarczy/ ci dwie7cie !i#/dziesi,t !ik i dru(ie tyle (rot*w& o ile "asz
drzewce-
5ird znowu !oczu dotyk zotych "onet& ty" raze" otwarcie& w blasku
dnia- Monety obu kr*lestw bito tak sa"o; korona"i z $saia !acono w
)inaarenis wystarcza',co cz#sto& by nie wzbudzao to ko"entarzy-
Prze(arn, 'e !alca"i& radu',c si# dotykie" i !odni*s wzrok& by u'rze/ na
twarzy Marrakai czu'n, "in#-
< S,--- takie ci#+kie < !owiedzia 5ird- < : w dotyku--- takie inne- Nic
dziwne(o& +e niekt*rzy ludzie sta', si# sk,!ca"i i chc, cay czas dotyka/
zota-
< Nie "iae7 ni(dy zotaD < za!yta Mesha-
< 9az- to7 !r*bowa "nie !rzeku!i/- < 5ird wsy!a "onety z !owrote"
do sk*rzane(o worka& !odane(o "u !rzez Marrakai-
< Jeste7 nie!rzeku!nyD < dr,+y Mesha-
5ird s!o'rza "u w oczy-
< Po"i#dzy ty" zote"& a "oi" serce" stoi ws!o"nienie z(wacone' i
zakrwawione' c*rki& 'e' "artwe(o "#+a i "o'e(o na'bli+sze(o !rzy'aciela&
zabite(o bez !rzyczyny- Mo+na "nie !rzeku!i/& ale nie zote"- <
Modzieniec s!rawia wra+enie zanie!oko'one(o& lecz Marrakai
u7"iechn, si#-
< W taki" razie zau1ae" wa7ciwe"u czowiekowi- JedA w s!oko'u ze
zote" i twy"i ws!o"nienia"i-
Po drodze do (ranicy Marrakai Mesha !odzieli si# wiedz, r*wnie cenn,&
'ak zoto-
< >'ciec "*wi& +e nie wolno "i wy'awi/& za co wy(nano "nie z dworu i
!ozbawiono dziedzictwa& nie ws!o"nia 'ednak ani sowe" o ty"& co
widziae"- < Wy'a7ni& 'akich rodza'*w "ocy "o(, u+y/ !anowie oraz
narz#dzi i koszt*w z ty" zwi,zanych- .na nie"a(iczne "etody
!rzeciwdziaania cz#7ci z nich& 'ako i+ Marrakai& wcze7nie utraciwszy
"oc& "usieli broni/ si# !rzed czaru',cy"i rywala"i-
< M*wi si#& +e na'le!sz, obron, 'est czyste serce& lecz u +adne(o z nas nie
'est ono wystarcza',co czyste w oczach bo(*w- Moi" zdanie" ludzi nie
stworzono doskonay"i& a do !er1ekc'i zbli+a', si# 'ak (u!cy& kiedy
za!rzecza', swy" b#do"-
5ird !okiwa (ow,-
< Ja !o!enie" ich "n*stwo- 9zadko7ci, 'est& by "ody czowiek to
rozu"ia& lecz "asz nietuzinkowe(o o'ca-
< Jest--- od"ienny- < Mesha !rzeszed kilka krok*w& ni" to wy'a7ni- <
Wiedziae" to& 'eszcze zani" rozu"iae"4 widziae" !o s!osobie& w 'aki
traktowali (o inni- >bawia', si# (o& cho/ !rzewy+sza', (o "oca"i-
< 3la dobra twoich !oddanych "a" nadzie'#& +e 'este7 od"ienny na ten
sa" s!os*b < ozna'"i 5ird-
Mesha s!o'rza na nie(o& zacz, co7 "*wi/& u"ilk& by wreszcie !o kilku
"inutach "ilczenia i czerwienienia si# wy!ali/;
< Jak to 'est by/ wie7niakie"D < 5ird nie od!owiedzia od razu& wi#c
"odzieniec odwr*ci si#& 'eszcze bardzie' s!,sowia i ci,(n, !os!iesznie;
< Iar1iarze 7!iewa', o urokach !roste(o& wie'skie(o +ycia& rozkoszach
(os!odarowania- Poddani "e(o o'ca s!rawia', wra+enie szcz#7liwych& ale
nie o!owiedz, "i o ty"& !rawdaD .a!ytae" o'ca& a on od!owiedzia; 8dA
i s!r*bu'--- lecz "*' "entor s!rowadzi "nie z !owrote"-
5ird !o"y7la& +e !rzyna'"nie' cz#7/ zainteresowania Meshy braa si# ze
zwyke' ciekawo7ci& kt*re' nie "ia szans zas!okoi/ w "ie'scu& (dzie by
tak dobrze znany- .erkn, na nie(o4 "odzieniec szed !rzed siebie ze
wzrokie" wbity" w zie"i#-
< 0ubie" (os!odarowanie < !owiedzia- < $o ci#+ka !raca& ale dorastae"
z ni, i bye" w ty" dobry- 3oie7 kiedy7 krow#D osie7 kos,D NieD C*+&
dla "nie to byo naturalne- o!anie to +adna rado7/& ale 'est !otrzebne;
oranie& sianie& zbiory < to ta dobra cz#7/- Widok aski :lyanyi&
na!enia',ce' kosze i beczki- Po(oda taka sa"a dla wszystkich- .e rzeczy
!ochodziy od innych ludzi; !ana co roku !obiera',ce(o coraz wy+sze
o!aty za !ole& !och*wek i o+enek& !rawo do zbierania zi* i chrustu w
lesie- >bowi,zek zawo+enia ziarna do 'e(o "yna& za"iast u+ywania
wasnych r#cznych +aren- >bowi,zek ku!owania ale z 'e(o browaru&
za"iast warzenia wasne(o !iwa- 5*d& kiedy trzeba o!aci/ !odatki&
widok naszych dzieci& coraz chudszych i choru',cych& !odczas (dy 'e(o
tuste !oto"stwo u(ania si# na s!asionych kucach !o naszych !olach&
tratu',c 'e-
>be'rza si# !rzez ra"i#& by s!rawdzi/& 'ak Mesha to !rzy'"owa- >blicze
"odzie=ca byo !owa+ne& lecz ani (niewne& ani !ene deza!robaty-
< Ni(dy nie uwa+a' !roble"*w rolnik*w za bahe& Mesho- 5*d !otra1i
dr#czy/4 (*d twe' rodziny& twoich dzieci& boli bardzie' ni+ wasny-
.i"owy wiatr !rzenika',cy !rzez ach"any& brak o(nia w do"u i wizyta
zarz,dcy& w#sz,ce(o za "i#se" i 7wie+o u!ieczony" chlebe" i
+,da',cy" uiszczenia s!ec'alne(o !odatku& !oniewa+ !an !rzy'"u'e
da"#& albo 'e(o da"a !owia dziecko < to 'est ta za strona- Nasz !an&
elai%e& !owiada& +e cho!i to leniwi tch*rze- M*wi tak z wielki"
brzuche" !eny" !o+ywienia& kt*re wyhodowali7"y i otoczony !rzez
dobrze od+ywionych +onierzy& a "y suchali7"y (o& dy(ocz,c na zi"ny"
wietrze lub !iek,c si# w !eny" so=cu lata- .arz,dca "*wi& +e
!owinni7"y rozu"ie/& i+ "ia wi#ksze !roble"y- Wi#ksze od (oduD
Wi#ksze od chodu& choroby i braku z(ody na zebranie leczniczych zi*D
Co "o+e by/ (orsze(o od wybierania& kt*re z dzieci otrzy"a okruch
chlebaD < Nie by w stanie dale' "*wi/4 krew t#tnia "u w uszach& a
!owietrze wyrywao si# z !uc-
< Przykro "i < !owiedzia Mesha-
< W !orz,dku < "rukn, 5ird& brn,c na o7le! !rzed siebie-
< Wcale nie i szkoda& +e nic nie wiedziae"- < $eraz (os Meshy by !een
(niewu i to nie na 5irda- < M*' o'ciec 'est le!szy" czowiekie"- Wie" to-
< 0ecz 5ird usysza w 'e(o (osie nie!ewno7/-
< Ma" nadzie'# < odrzek& stara',c si# !rzyda/ (osowi lekkie(o tonu- <
$y te+ taki b#dziesz-
< >!owiedziaby" ci o dokonaniach "e(o o'ca& lecz widz# teraz& i+ byy
one niewystarcza',ce& !rzyna'"nie' dla "nie- Musz# wiedzie/& 'ak +y',
nasi !oddani- Prosi "nie wcze7nie'& +eby" !rze', wie7& ale 'a nie---
u swe"u zdziwieniu 5ird !oczu od!r#+enie-
< Jeste7 "ody& Mesho- iedy 'a bye" "ody& nie !atrzye" na b*l-
Szkolie" si# na stra+nika !od okie" te(o sa"e(o zarz,dcy < nie !atrz,c i
nie widz,c- Mo'a rodzina--- uwa+ae" ich za (u!ich i +e 'a i" do!iero
!oka+#- Przecie+ 'ako stra+nik 'ade" ich 'edzenie& nosie" ich ubrania&
!rzynosie" o'cu do do"u !ieni,dze < !rawdziwe "iedziaki- 8 bye" z
te(o du"ny- $o !*Anie' bolao na'"ocnie' < +e bye" z te(o du"ny& kiedy
siostry i bracia (odowali& a 'a chodzie" syty-
< $y--- nie nienawidzisz "nieD < $o by (os cho!ca& roz!aczliwie
!ra(n,ce(o szacunku ze strony "#+czyzny starsze(o od siebie-
< Nie- Nie nienawidz# ciebie& ani nawet < w te' chwili < elai%e2a-
Nienawidz# te(o& co uczynio elai%e2a chciwy" i okrutny"& co z"uszao
"o'e(o o'ca do !aszczenia si# nawet !rzed 'e(o zarz,dc,& co
!owstrzy"ao ciebie < kt*ry& 7"ie" twierdzi/& "*(by7 sta/ si#
s!rawiedliwy i ho'ny < od dowiedzenia si# te(o& co !owiniene7- < 5ird
u7"iechn, si# do nies!oko'ne(o "odziana- < ?y' w !oko'u& Mesho&
do!*ki "o+esz- 3u(ie +ycie !rzynosi ka+de"u czowiekowi !od drzwi
wystarcza',co wiele bitew-
B B B
Po !rzekroczeniu (ranicy z )inaarenis 5ird zabra si# za or(anizac'#
trans!ortu obiecanych !ik- Byoby atwie' !rze"yci/ 'e !rzez kra' !rzed
wybuche" wo'ny late"4 (no"y doradzay "u& by na'!ierw uda si# do
Marrakai- 0ecz nie "arnowa ener(ii na +al- Ni" o!ady li7cie& wszystkie
!iki znalazy si# !o dru(ie' stronie (ranicy-
9ozdzia LW
>d swych ludzi dowiedzia si#& +e wo'na nie zwolnia nawet w okresie
+niw- :r"ia kr*la rozdzielia si#- Jedna kolu"na udaa si# na Wz(*rze
Czarne' o7ci& (dzie znaleAli tylko ruiny- 3ru(a < ruszya 9zeczn, 3ro(,
na zach*d& kiedy 'ednak dotara do zie" kontrolowanych !rzez wadc#
Se(rahlina& ten od"*wi kr*lewskie' ar"ii !rawa !rze"arszu- M*wio si#&
+e kr*l i wadca nie !o(odz, si#& do!*ki wro(a ar"ia nie rozo+y si#
oboze" !od bra"a"i )inyathy-
< Mo(liby7"y to zaaran+owa/ < za7"ia si# 5ird-
< Na!rawd#D < u zaskoczeniu 5irda& w Jasne' Wodzie !o'awi si#
:rranha- Mia t# sa", twarz& kt*r, !a"i#ta i wydawa si# zadowolony z
+ycia z ar"i, 5irda i znoszenia nerwowych s!o'rze=& rzucanych !rzez
wo7cian& kt*rzy nie u1ali +adny" !ano"-
< Pewne(o dnia "usi"y < "rukn, 5ird- < :le !o walce z wadc,
wolaby" te(o unikn,/-
:rranha u7"iechn, si#-
< Nabierasz rozwa(iD $ak s,dzie"& +e "o+e s!rawi/ wa" ko!ot- Je+eli
nie o!uszcz, (o "oce& nie zabi'e (az s!ada',cy na (ow# lub (or,czka
!ucna---
< Mo+na (o tak zabi/D iedy "oi ucznicy celowali w !an*w& strzay
leciay w bok-
< > ile rozu"ie" ten rodza' "a(ii < r*+ny od "o'e(o < trzeba wiedzie/ o
ataku& +eby obroni/ si# !rzed ni"& zu!enie 'ak zbro'ny& !odnosz,cy tarcz#
nad (ow#- Je7li kto7 (o zaskoczy& !ozostanie 'edynie wytrzy"ao7/ ko7ci
czaszki-
:rranha !rzyni*s "u u!o"nienia i su(estie (no"*w-
< 9ozu"iesz& +adnych !rezent*w w !ostaci dar"owych in1or"ac'i-
Powiedziano "i& +e wedu( nich zawiera si# to w !ierwotne' u"owie i s,
zadowoleni z te(o& co zdziaae7 we Wz(*rzu Czarne' o7ci-
5ird !rychn,-
< Na Wz(*rzu Czarne' o7ci byli cholernie blisko !ozabi'ania nas- Nie
!owiedzieli "i& co !lanu',& ani +e roz"awiali z (*rnika"i---
:rranha roze7"ia si# a(odnie-
< :le !rze+ye7-
ole'n, nies!odziank# !o !owrocie do do"u z(otowa "u Sela"is-
Wy(l,dao na to& +e !o ty"& 'ak 5ird skarci (o za obnoszenie si# z
arystokratyczny" !ochodzenie"& !ostara si# le!ie' do!asowa/- Nadal by
nie"al niezauwa+alny- 5ird zacz, korzysta/ z 'e(o s!ec'alne' wiedzy&
!rzy'"u',c za !ewnik& +e Sela"is b#dzie wiedzia& kt*ry !an by
s!okrewniony z kt*ry" i co oznaczay in1or"ac'e !rzekazane "u !rzez
ku!c*w- .ani" 'ednak wyruszy ku do"iniu" Marrakai& inni ko"endanci
nie u1ali Sela"isowi- ilku odwiedzio (o !rywatnie i !rosio& by nie
"ianowa ta"te(o ko"endante"& ani nie oddawa "u dowodzenia- 5ird i
tak nie "ia takie(o za"iaru- $eraz 'ednak wszyscy +yli z ni" w z(odzie-
o"endanci odkryli& 'ak u+yteczny "*( by/ kto7 !otra1i,cy i lubi,cy
!isa/ i rachowa/--- oraz kto7 !owszechnie znany& lecz !ozbawiony realne'
wadzy- Sela"is& 'ak ze zdziwienie" usysza 5ird& !owstrzy"a uliczn,
b*'k#& rozstrzy(n, s!*r !o"i#dzy dwo"a niedawno "ianowany"i
ko"endanta"i i !rzekona szanowanych ku!c*w& +e warto sucha/
ko"endantaMwo7cianina Jasne' Wody-
< My7lae"& +e oszalae7 < wyzna 8%is !ierwsze(o wieczoru !o !owrocie
5irda- < Syn !ana& wichrzyciel w swo'e' wiosce--- Wie"& +e "*wie7& i+
nie by ni"& ale "y "ieli7"y takie(o w nasze' wsi& a ty nie- $eraz 'ednak---
Nie 'est taki zy- Wiesz& 'ak Cob (o nazywaD
Cob wychyli si# i da 8%isowi kuksa=ca-
< Cicho- 5irdowi nie s!odoba si# to-
< No 'akD
< 0ua!- < 8%is !arskn, 7"ieche"- < No wiesz; tak !anowie nazywa',
b#karta& kt*ry nie "o+e !o nich dziedziczy/- Pozyc'a bez wadzy- Cob
nazywa (o naszy" lua!e"-
5ird s!o'rza ostro na Coba& kt*ry zdoa si# zaczerwieni/-
< $o nie 'est takie ze& na 'akie wy(l,da < rzuci obronnie- < Sa" nauczy
"nie te(o sowa i +artowa z te(o- Cay czas s!#dza z na"i < osoba"i o
wysokich !ozyc'ach& 'ak ko"endanci czy ty& a sa" niki" nie dowodzi-
Wi#c !odchwycie" to& a on tylko si# u7"iechn,-
< ?art czy nie& ale nie !odoba "i si#-
< 3lacze(oD < 3o roz"owy w,czy si# Sela"is& kt*ry !rzerzuci no(#
!rzez awk#& kle!n, 5irda "ocno w ra"i# i s!o'rza "u !rosto w twarz- <
Niko"u ni(dy nie !odobao si# i"i#& 'akie nada "i o'ciec < sa"
!owiedziae7& +e brz"i dziwnie- Jeste" lua!e"; b#karte" "e(o o'ca i
twoi" zau1any" !o"ocnikie"- :le nie dowodz#- Potwierdz,& +e
/wiczye" i uczye" si# walczy/& lecz nadal na'le!szy 'este" w
rachunkach-
< $ak& ale--- < 5ird !otrz,sn, (ow,4 nie!okoio (o co7 w ty"
!rostolini'ny"& otwarty" obliczu !rzed ni"- $en czowiek !owinien
!rze'"owa/ si# taki" okre7lenie"- :le 'u+ !rze(ra ten s!*r < wielu
wo7cian !rzywyko do "*wienia o Elua!ieF& b,dA Elua!ie ko"endantaF-
Po !owrocie 5irda i !o'awieniu si# u 'e(o boku Sela"isa& szybko zacz#to
nazywa/ (o Elua!e" 5irdaF- 5ird nadal zwraca si# do nie(o !o i"ieniu&
cho/ czasa"i za!o"ina si#-
P*An, 'esieni, !anowie z"ienili taktyk#- Przez cae lato nie zdoali
zastawi/ skuteczne' !ua!ki na ar"i# 5irda& kt*ra zadawaa i" !owa+ne
straty- Wobec cze(o zabrali si# za zie"i#& kt*ra dawaa "u +onierzy i
!o+ywienie& wy"usza',c ewakuac'# wiosek& !al,c 'e w razie o!oru i
!ozbawia',c !rowinc'# 7rodk*w do +ycia- ?onierze nadzorowali +niwa& a
!ote" !alili !ola4 !rzez wiele doni dni niebo zasnute byo dy"e"& a na
!odr*+nych o!ada !o!i*- Bydo za(aniano do u1orty1ikowanych osad i
"iasteczek& a to& kt*re si# nie "ie7cio& zarzynano na "ie'scu i kar"iono
ni" +onierzy-
3ziaania te "iay r*+ne te"!o w !oszcze(*lnych cz#7ciach kr*lestwa-
Cz#7/ !an*w nie chciaa utraci/ !rodukc'i zao+onych !rzez siebie wiosek&
wi#c w za"ian u"ieszczali w nich +onierzy- 8nny" brakowao 7rodk*w&
by !ozby/ si# te' 'esieni wi#ce' ni+ dw*ch wsi- >calali "o(li !r*bowa/
ucieczki& albo czeka/ w nadziei& +e wiosna !rzyniesie od"ian#- Coraz
wi#ce' i wi#ce' uchodAc*w w#drowao !o kra'u& szuka',c 5irda lub
'akie(okolwiek bez!ieczne(o "ie'sca do !rzezi"owania-
Wo7cianie kontrolowali dolin# na !oudnie i wsch*d od Jasne' Wody-
.a!ewniao i" to du+e zbiory ziarna--- a racze' byyby du+e& (dyby nie
rosn,ce !otrzeby- Miasto Jasna Woda& wszystkie okoliczne wioski& ar"ia <
ziarna wystarczy dla tak wielu tylko !od - warunkie" rozs,dne(o
(os!odarowania za!asa"i& a z(odnie z 'e(o wasny" !rawe" Jwyczuwa
w ty" ironi#K nie "*( ich zarekwirowa/- >czywi7cie& cz#7/ (os!odarzy
nie u1aa "u i wolaa dobrowolnie odda/ ziarno- Je(o wa7ni zwolennicy
"ieli czasa"i "nie' cier!liwo7ci od nie(o4 !rzya!ywa si# na u!o"inaniu
!odwadnych r*wnie cz#sto& 'ak innych& +e !otrzebna 'est s!rawiedliwo7/&
a zastraszanie 'est ze-
< $o nie to sa"o < o!onowa 8%is !ewne(o wil(otne(o& !*Ano'esienne(o
dnia& kiedy zi"ny deszcz !rzyczerni o!ade li7cie& za"ienia',c 'e w cichy&
cie"ny dywan- < Skoro dokonu'e"y uczciwe(o !odziau < z(odnie z
!rawe" (odu < i wszyscy dziel, si# r*wno& to nie 'est zastraszanie- .
zastraszania s!rawca czer!ie korzy7/-
< $ak 'est < r*wnie+ tuta'- < 5ird haa7liwie wyd"ucha nos w kawaek
brudne' sk*rki i wytar ', o r#kaw- 5owa !ulsowaa "u b*le"& odnosi
wra+enie& +e uszy "ia !ene wody i by !rzekonany& +e to nie zwycza'ny&
'esienny ch*d- Nie "*( czu/ si# tak Ale z !owodu zwykych chod*w- <
Czer!ie"y z te(o korzy7ci < "y& s!rawcy < !oniewa+ dzi#ki te"u "a"y
wi#ce' do uczciwe(o !odziau& a nasza cz#7/ < tak sa"o& 'ak innych < 'est
wi#ksza-
< :le korzy7ci czer!i, wszyscy-
< Nie- Nie ci& kt*rzy trac, < oni "a', wi#ce' teraz- Nasza dro(a 'est
suszna& 8%isie i le!sza od ich dro(i < wie" o ty"- 0ecz 'e' cz#7ci, 'est; 'ak
robi"y to& co robi"y& a nie tylko; co robi"y-
< Nie !rzyda"y si# i"& 'e7li b#dzie"y (odowa/---
< Jeszcze nie (odu'e"y- Poza ty"& cho/ nie z(odz# si# na wy"uszenia od
nasze(o ludu& nie "a" nic !rzeciwko zabieraniu wro(o"-
< Wydawao si# "i& +e "*wie7& i+ nie 'este7"y (otowi do sztur"u na ich
u"ocnienia-
< arawana ze zbo+e" nie 'est u"ocniona- < Przy ty" b*lu (arda 5ird
nie "ia ochoty na wy'a7nienia& +e nakaza na'bardzie' oddalony"
!odw*rzo" na!ada/ na konwo'e ze zbo+e"- Cz#7/ odnosia sukcesy&
tak+e w za(arnianiu stad byda zabieranych z wysiedlanych wiosek- Coraz
wi#ce' !odw*rzy !ode'"owao 'eszcze 7"ielsze dziaania; na!aday na
oddziay stra+nik*w& lekko"y7lnie obozu',cych !oza "ura"i lub
!odr*+u',cych dro(a"i i szlaka"i- Potyczki niewielkich (ru!ek
buntownik*w z "ay"i oddziaa"i stra+nik*w szybko !rzekonay tych
ostatnich do !oruszania si# wy,cznie w wi#kszych z(ru!owaniach-
.i"owe 7nie(i zawsze oznaczay zako=czenie o!erac'i "ilitarnych& lecz ta
zi"a nie !rzyniosa !oko'u& a 'edynie s!owolnienie dziaa=- .a'#ty
kody1ikowanie" swo'e(o !rawa < z !o"oc, Sela"isa i :rranhy < 5ird
analizowa ra!orty z dalszych wsi- $uta' !odw*rze wci,(n#o w zasadzk#
!ana z dwie"a do="i stra+nik*w i zabi'a',c wszystkich& !ozbawio
do"iniu" wadcy- $a" dwa !odw*rza od!ary na!a7/ bandyt*w& by ulec
+onierzo"& kt*rzy wkroczyli na scen# !od koniec bitwy- u!cy i
rze"ie7lnicy $arrho < "iasteczka roz"iar*w Jasne' Wody& le+,ce(o w
!obli+u wschodnie' (ranicy < !ostanowili obali/ swe(o wadc# i o(osi/
wolno7/ tylko !o to& by za chwil# zbuntowali si# robotnicy i sudzy& kt*rzy
z kolei obalili ku!c*w- Nieliczne !odw*rze $arrho nie zdobyo zau1ania
+adne' 1rakc'i i doszo do zaci#tych walk& kt*re kosztoway "iasto utrat#
wielu "ieszka=c*w i za!as*w +ywno7ci- W*wczas na $arrho na!adli
zb*'cy& zu!ili 'e i s!alili- Ieroldzi kr*la obwie7cili& +e bya to wina 5irda
i 'e(o buntownik*w- 3o!iero ocalali z !odw*rza $arrho& kt*rzy dotarli do
Jasne' Wody !rzed @r*dzi"ie"& wy'a7nili& co na!rawd# si# stao-
< Wiele band rozb*'nik*w !oda'e si# za twych wo7cian& 5irdzie <
!owiedzia ko"endantMwo7cianin- < Nikt nie 'est !ewny--- !rzyna'"nie'
nie ci& kt*rzy nie wst,!ili do twych szere(*w- >bawia', si# two'e(o
i"ienia i !odw*rzy-
< 3late(o wa7nie nasze zasady "usz, by/ !owszechnie znane < ozna'"i
5ird- < 5dyby wiedzieli& +e "a"y !rawo& !oznali 'e i zobaczyli& i+
stosu'e"y si# do nie(o& by/ "o+e zau1aliby na"-
< Mo+liwe- < o"endantMwo7cianin nie wy(l,da na !rzekonane(o- 5ird
!rzy'rza si# "u-
< : cze(o trzeba by wedu( ciebieD
< C*+--- !anie--- "y7l#& +e !owinni co7 zobaczy/- Mo+e"y "*wi/& +e
"a"y zasady& ale to nie wystarczy& !oniewa+ "ieszczanie !rzywykli do
czytania o !rawie w ksi#(ach-
< 3late(o wa7nie s!isu'# 'e < o7wiadczy 5ird& uderza',c r#k, o st*& a+
!odskoczyy !rzybory Sela"isa- Wskaza na "odsze(o "#+czyzn#- < $o
'est Sela"is- < Wci,+ nie "*wi; "*' lua!- < Ma le!sz, r#k# do !isania
ode "nie- Je(o odczyta ka+dy-
< $o !owinno !o"*c < z(odzi si# ko"endantMwo7cianin& wyci,(a',c
szy'#& by zobaczy/& co zostao na!isane na le+,ce' na wierzchu kartce-
< Jest bardzo !roste < za!ewni (o 5ird- < Powiedziae" "u& +e "usi"y
zawrze/ 'e w nie wi#ce'& ni+ czterech doniach zasad- 0udzie za!a"i#ta',
'e& 'e7li b#d, "o(li zliczy/ 'e na !alcach r,k i n*(-
Sto!niowo ko!ie !rostych re(u& kt*re !*Anie' stay si# odekse" 5irda&
tra1iay do kole'nych !odw*rzy& a sta"t,d do "iast- . konieczno7ci
wystarczay one na czas wo'ny4 5ird !rawdo!odobnie nie byby w stanie
o!racowa/ wszystkich zasad& !otrzebnych w handlu i wy"ianie !odczas
!oko'u- By 'ednak !ewny swych intenc'i; okrucie=stwo byo zawsze ze i
zawsze krzywdzio s!oeczno7/- 6czciwo7/ i s!rawiedliwe !ost#!owanie
byo dobre i !o"a(ao-
W sro(ie "rozy i 7nie(i zi"y +adna ar"ia nie "o(aby dotrze/ zbyt
daleko- 3o Jasne' Wody i wiosek& (dzie obozowaa ar"ia 5irda tra1iali
dezerterzy < wy(odzeni& w ach"anach& czasa"i kona',cy z zi"na- 5ird
osobi7cie !odr*+owa od 'edne(o obozu do dru(ie(o& stara',c si# u!ewni/&
+e 'edzenie i cie!o dzielono s!rawiedliwie "i#dzy wszystkich- Bez rad
(no"*w wiedzia& +e b#dzie "usia wy(ra/ w ci,(u na'bli+sze(o roku& a
!rzyna'"nie' kontrolowa/ wi#kszo7/ obszar*w rolniczych& by 'e(o lud
"*( z !owrote" u!rawia/ zie"i#- W !rzeciwny" razie ar"ia wo7cian
b#dzie (odowa/& a !anowie wy(ra', bez walki-
.a!asy +ywno7ci kurczyy si#- Wo7cianie nie narzekali& widz,c& +e brzuch
5irda za!ad si# tak sa"o& 'ak ich- 0ecz cichy !acz dzieci !rzeszywa "u
serce& 'ak (dyby wszystkie nale+ay do nie(o- 9zadko widywa 9ahi czy
Pidie(o4 5irnis za(in#a w kurzawie wo'ny i nie "ia o nie' +adnych
wiado"o7ci- 0ecz dzieci z obozu zawsze byy z ni" 'ako !rzy!o"nienie
!owod*w& dla kt*rych walczy i te(o& co zostanie stracone& 'e7li !rze(ra-
Byo to w !ierwszych dniach wczesne' wiosny& (dy nie!ewna !o(oda
"o(a w ka+de' chwili !rzynie7/ odwil+ lub ci#+kie "rozy- Wzi, kohort#
i wyruszy !o !rowiant do 'edne' ze wsi& kt*re rok wcze7nie' obiecay i"
ws!arcie- Maszerowali cztery dni na !oudnie i wsch*d od doliny&
!okonali (rzbiet i zeszli do s,siednie' doliny- 5ird !osa !rzode"
bie(acza- .a"iast 'ednak ko"endantaMwo7cianina czy !odw*rza& na
s!otkanie wysza i" caa wie7- Stali na !okryte' 7nie(ie" ,ce !onurzy i
nie!rzy'aAni- >zna'"ili& +e nie dadz, nic; nawet ka"ienia zbo+a& czy
kosza suszonych owoc*w- >de'dAcie& dodali& ni" 7ci,(ni#cie na nas (niew
!an*w- 5ird !okiwa (ow, i ka+de(o z nich zlustrowa wzrokie" od (*ry
do dou-
< Wy(l,da na to& +e "i nie u1acie-
5ru!a obszar!anych "#+czyzn i kobiet "ilczaa- Nie s!odziewa si#& +e
!rzyzna', si# do te(o- Nikt nie s!o'rza "u w oczy- Staa za ni" kohorta
'eszcze bardzie' zaniedbanych ludzi- Sysza ich oddechy i chrz#st
ka"yk*w !od sto!a"i& (dy !rzest#!owali z no(i na no(#- 8ch intensywna
uwa(a bya niczy" !rzyo+one do karku roz!alone +elazo- ?o,dek
zawi,za si# "u w su!e z (odu& a wiedzia& +e !ozostali byli r*wnie
(odni-
S!r*bowa 'eszcze raz-
< W zeszy" roku zawarli7"y u"ow#& !a"i#tacieD < Patrzy !rosto na
!rzyw*dczyni# wioski& kt*ra wbi'aa wzrok we wasne sto!y- Nie"nie'&
!owoli !okiwaa (ow,-
< $ak--- obiecae7& +e !odzielicie si# z na"i zbiora"i& nakar"icie nas i
!o"o+ecie w walce z !ana"i---
< Nie wy(rali7cie- < . tyu (ru!y dobie( cichy& (orzki (os- 5ird nie
!otra1i !owiedzie/& czy'-
< Jeszcze nie < z(odzi si#- < :le 'este7"y bardzo blisko--- Na zy Pani&
"y7leli7cie& +e 'edna bitwa wszystko zaatwiD M*wili7"y wa"---
< $o bya ci#+ka zi"a < !owiedziaa !rzyw*dczyni& wci,+ unika',c 'e(o
wzroku- < )oloki !oszy za stada"i i !orway nie"al wszystkie 'a(ni#ta-
< >!owiedz i" wszystko& Maro < rozle( si# ten sa" (orzki (os& ty"
raze" (o7nie'szy-
< Przyszli !anowie < wy'a7nia kobieta- Podniosa wzrok i 5ird u'rza na
'e' twarzy 7wie+, blizn# < 7lad !o kolczasty" bato(u& kt*ry nie"al zabra
'e' oko- < Powiedzieli& +e "usi"y "ie/ wi#ce'& ni+ i" !okazu'e"y-
Powiedzieli& +e oddawali7"y 'edzenie buntowniko" i +e nie b#d, du+e'
te(o tolerowa/- .abrali !o 'edny" dziecku z ka+de' rodziny--- 5dzie
byli7cie& kiedy tuta' !rzyszliD 3aleko st,d < tylko tyle wie"y- ?adne'
!o"ocy- Po"oc za !o"oc < tak "*wi"y < a wy 'e' na" nie udzielili7cie-
< Przykro "i < "rukn, 5ird- Wszystkie twarze byy zwr*cone ku nie"u&
wystraszone i z(orzkniae- .dradzone- Chcia !owiedzie/; $o nie "o'a
wina& lecz wiedzia& +e to nie !o"o+e- W ci,(u zesze(o roku obronili
wiele wiosek < !rzy!o"niay si# "u wszystkie !otyczki i bitwy oraz
koszty& 'akie !onie7li- Je+eli b#d, "ieli wystarcza',ce za!asy& to w ty"
roku obe'", kontrol, wi#kszy obszar i "nie' wiosek ucier!i- 0ecz
tute'szych ludzi nie obronili& a ci z"ienili zdanie-
< Przychodz, cz#7cie' < ci,(n#a kobieta- < S!rawdza', !ola& s!ichlerze-
.ostawia', na" tyle& +eby ledwo !rze+y/& a reszt# niszcz,- .a(rozili& +e
zniszcz, !ola& 'e7li b#dzie"y ws!iera/ buntownik*w-
Czy "*( i" obieca/& +e wi#ce' nie !rzy'd,D Czy zostao "u 'eszcze tyle
siyD 6siowa "y7le/& lecz nie by !ewny- : 1aszywa obietnica bya
(orsza od +adne'- Czy (dyby !owiedzia i"& 'ak blisko by !rzesuni#cia
swych linii o kole'n, "il# ku wz(*rzo"& zdradziliby to !ano"D Czy+by
byli straceni dla nie(o na zawszeD
< 5irdzieD < $o by Sela"is& 'ak zwykle- Bez w,t!ienia wy"y7li co7
s!rytne(o& by uratowa/ sytuac'#- 5ird +aowa& +e nie !otra1i by/ za to
od!owiednio wdzi#czny- iwn, r#k,& by "odzieniec wyst,!i na!rz*d-
Sela"is wy"a"rota "u do ucha; < .oto MarrakaiD < C*+& 1aktycznie
s!rytnie- Prawdo!odobnie wedu( darczy=cy nie w ty" celu "iao by/
u+yte& nie"nie'& "o(o si# uda/- Chocia+--- 'e7li !*'d, ku!i/ +ywno7/& by
zast,!i/ to& co chcia od nich ku!i/& ich !anowie z !ewno7ci, to zauwa+,-
Musia s!r*bowa/- W ustach "u zascho na "y7l o wszystkich "o+liwych
konsekwenc'ach-
< Ma"y troch# zota& kt*re znaleAli7"y---
< .naleAli7cieH < $on nie nale+a do obiecu',cych- to7 s!lun, soczy7cie4
!lwocina roz!rysa si# na ka"ieniu niedaleko but*w 5irda- < Powiedzieli
na"& +e b#dziecie "ieli zoto& bandyci& oraz co na" zrobi,& 'e+eli
!rzy'dzie"y z ni" na rynek- Prawda 'est taka& +e nie 'este7cie le!si od
nich- Bierzecie nasz, +ywno7/ dla swo'e' ar"ii < oni robi, dokadnie to
sa"o- Na'e+d+acie nas& a nie chronicie 'edni !rzed dru(i"i- Nie "a
krztyny r*+nicy-
Nawet (odny& nie "*( bardzie' naciska/ na tych ludzi- Czy "u si# to
!odobao& czy nie& byli !rzyczyn, 'e(o walki& a on nie "*(by ich
skrzywdzi/--- na razie- Czy "o(liby skorzysta/ ze zota na kt*ry"7 z
rynk*wD Jeden z nich "*(by udawa/ ku!ca obrabowane(o na szlaku-
.darzao si# to wystarcza',co cz#sto- Czy ten niezno7ny ka!an nie
"*(by u+y/ dla nich swe' "a(ii i za!ewni/ ko"u7 bez!iecze=stwo w
"iastachD M*(by& ale chciaby co7 w za"ian& a 5ird 'eszcze "u nie
zau1a-
< Nie 'este7"y tacy sa"i i "y7l#& +e doskonale o ty" wiecie- :le s!ado
na was wi#ce' ko!ot*w& ni+ "o(li7cie znie7/- 9ozu"ie" to- Nie
weA"ie"y nic si,& ale !o"y7lcie; teraz wzi#li !o 'edny" dziecku z ka+de'
rodziny--- 6wa+acie& +e to ich zadowoliD Ja stracie" du+o wi#ce'& zani"
si# uwolnie"- Nie b,dAcie r*wnie (u!i& 'ak 'a-
< Stracie7 dzieciD < 8nni uciszyli odziane(o w sk*rzany !aszcz
niezna'o"e(o& lecz 5ird od!owiedzia& odlicza',c na !alcach-
B B B
< Moi !ierwsi dwa' synowie z"arli z (or,czki < !an od"*wi na" !rawa
zebrania zi* w lesie- Mo'a +ona stracia dwo'e dzieci; 'edno z (odu& a
dru(ie z (or,czki- Na'starsz, c*rk# z(wacili i zabili 'e' "#+a- 3ziecko
z"aro nienarodzone- Na'"odsze(o syna !obili& ale !rze+y- 3ru(, c*rk#
!oturbowali i za"ali 'e' ra"i#4 nie wie"& czy 'eszcze +y'e- 3zieci brata&
kt*re !rzy',e" do siebie& r*wnie+ nie +y',& zabite !rzez chciwo7/ !ana- :
to tylko dzieci- Stracie" !rzy'aci*& rodzic*w& brata- .a!yta'cie sa"ych
siebie; skoro "o(li zabra/ 'edno dziecko& czy na ty" !o!rzestan,D Czy
!osusze=stwo i ule(o7/ !rzynios, wa" s!ok*' i wystarcza',c, ilo7/
'edzeniaD Czy to kiedykolwiek tak dziaaoD Mo+ecie siedzie/ i !ozwoli/
i" zabiera/ was !o kolei& albo !ostanowi/ walczy/-
Po czy" odwr*ci si#& s!o'rza ostro na wasnych& nieszcz#7liwych udzi i
!o"aszerowa z ni"i- Nikt za ni" nie zawoa& ale nie zaskoczyo (o to& +e
trze' "ieszka=cy wsi do(onili ich& by !rzy,czy/ si# do ar"ii-
3ra+niy (o takie incydenty- Pewne(o dnia stara si# !rzedu+y/ 'edzenie
niewielkie' !orc'i owsianki& kiedy dw*ch ko"endant*w za"eldowao "u&
+e wioski& do kt*rych udali si# !o +ywno7/& od"*wiy i" ws!arcia lub
s!rzeda+y& "otywu',c to na!a7cia"i bandyt*w- Cier!liwo7/ 5irda
wyczer!aa si#-
< Ma" te(o dosy/H < Wyszo to (o7nie'& ni+ za"ierza& cho/ wcale nie
chcia "*wi/ cicho- Wszyscy u"ilkli i !atrzyli na nie(o& co tylko bardzie'
(o rozw7cieczyo- @ciszy (os& doskonale wiedz,c& +e i tak ni*s si# dale'&
ni+ krzyki wi#kszo7ci ludzi- < $e wszystkie tar(i& 'akby byli hodowca"i
chc,cy"i uzyska/ le!sz, cen# za byka- $o borykanie si# ze zodzie'a"i i
rozrabiaka"i& cecha"i rze"ie7lnik*w i rada"i wiosek- a+dy (u!iec
!owinien u"ie/ dostrzec& co oni wy!rawia',- Po"y7laby7& +e lubili
'arz"o !an*w& skoro !o uwolnieniu ode= tak wierz(a', i ka!i, z#ba"i-
Nawet Pani, Poko'u do!rowadziliby do 1urii- Na bo(*w& !r*bu'e"y ich
uwolni/ i !ost#!owa/ s!rawiedliwie& a oni te(o nie widz,H
< 9*wnie dobrze "o(liby7"y by/ bandyta"i < uzna Ierrak- Nie !o raz
!ierwszy "*wi co7 takie(o4 5irdowi nie s!odobaa si# skar(a w 'e(o
(osie- < Co to za r*+nicaD
< 9*+nica dla nas < od!ar 5ird- < Wcze7nie' te+ byli bandyci i 'ako7
ni(dy nie !o"a(ali rolniko"- 5dyby7"y byli zwyky"i rabusia"i&
wszyscy stan#liby !rzeciwko na"- Nie rozu"ie" tylko& dlacze(o oni nie
widz, te' r*+nicy-
< Musi"y wy(ra/ < !owiedzia u7"iechni#ty Sela"is- W 'e(o (osie
brz"iaa znienawidzona !rzez 5irda sodka aksa"itno7/4 zwykle dziaaa
na tu"y& lecz nie bya to !ora na !rze"*wienia-
< 6wa+asz& +e !owiniene" !*'7/ do bandyt*w i zwerbowa/ ichD < $o "ia
by/ +art& lecz cisza& 'aka za!anowaa& zdradzia "u& +e !ozostali 'u+ o ty"
"y7leli- Na !owa+nie- Sela"is czy7ci !aznokcie czubkie" no+a4 obrzuci
5irda ty" s!o'rzenie" z ukosa& kt*re(o ten tak nie lubi-
< Cz#7/ z nich "o+e bardzie' !rzy!o"ina/ nas& ni+ ci si# zda'e-
Pozbawieni !rzyw*dcy rolnicy wyrzuceni z wiosek < czy+ nie tak wa7nie
zaczynali7cieD
Cob usiad !rosto i s!iorunowa Sela"isa wzrokie"-
< Nie byli7"y rozb*'nika"i- Mo+liwe& +e brakowao na" or(anizac'i&
byli7"y leniwi& brudni i niewiele u"ieli7"y& lecz nie byli7"y bandyta"i-
Sela"is u7"iechn, si# do nie(o-
< $o wa7nie "iae" na "y7li- :le zao+# si#& +e wasi !anowie wa7nie tak
was nazywali- < Nie !rzekona ty" Coba& kt*ry wci,+ !atrzy na Sela"isa
s!ode ba- .a to 8%is !okiwa (ow,-
< $o 1akt- 8 "o+e--- . na"i dobrze ci !oszo& 5irdzie& a (dyby7 wiosn,
znalaz !rzyna'"nie' 'edn, dodatkow, kohort#---
5ird z trude" !ow7ci,(n, (niew- o=c*wka zi"y zawsze bya
na'(orszy" czase" na k*tnie& nawet w wioskach; !uste "iski i
wy"uszona bezczynno7/ s!rawiay& +e wszyscy stawali si# dra+liwi-
< Przy!uszcza"& +e "asz na "y7li 'akie(o7 szcze(*lnie 7wi#te(o zb*'a&
kt*re(o "iaby" zwerbowa/D
< @wi#to7ci nie obiecu'#& lecz te dwie ostatnie wsie utrzy"u',& +e bandyci
z ich okolicy dys!onu', 'edn, lub dwie"a kohorta"i- 8 zna" ko(o7& kto
za!rowadzi ci# do ich obozu-
< Prze"y7l# to- < .astanawiaby si# nad ty" du(o& lecz naza'utrz !rzyby
obcy z o1ert, < !ise"n,& co zaskoczyo 5irda < od dokadnie te(o herszta
rozb*'nik*w- 6trzy"ywa& +e by +onierze"& kt*ry zrzuci !aszcz !o
wybuchu wo'ny- Mia wiele do zao1erowania i chciaby s!otka/ si# z ni"
w swoi" obozie- 5ird o"*wi to z :rranh,- Stary ka!an !otrz,sn, (ow,
i rozo+y r#ce-
< .o+ye7 swe +ycie w r#ce wadcy Se(rahlina& 5irdzie i wyszede7 z te(o
cao- Je7li chcesz s!r*bowa/ szcz#7cia z ty" zb*'c,& to nie "a" !odstaw&
by uwa+a/& +e !*'dzie ci (orze'- WeA"iesz ze sob, kohort#D
< Nie- Brak na" !rowiantu& by uda/ si# tak daleko& !oza ty"& wy(l,daliby
na wy(odzonych- Nie zrobiliby wra+enia ani na ni"& ani na 'e(o ludziach-
P*'d# sa" i zao+# na'le!sze buty-
B B B
< By/ "o+e chciaby7 co7 rozwa+y/- < $warz olbrzy"ie(o "#+czyzny
bya cie"na nie tylko od o!alenizny4 w ka+de' z"arszczce zale(a stary
brud& a (#ste& czarne wosy byy tuste- 0ecz na klindze sztyletu& kt*ry"
!rzycina sobie brudne !aznokcie& nie byo na'"nie'sze' !laniki& a ostrze
l7nio-
< Mo+liwe < "rukn, 5ird& !rzy'"u',c brudny& (liniany (arnek& !odany
"u bez entuz'az"u !rzez inne(o rozb*'nika- Jedni bo(owie wiedzieli&
'akie na!o'e byy w ni" wcze7nie'- Pow,cha dyskretnie- Bystre oczka
olbrzy"a nie !rzeoczyy nicze(o-
< Ma"y ale& 'e7li chcesz- $o 'est zwyka woda z tute'sze(o Ar*da- <
iwn, (ow, ku wodzie& !oysku',ce' w7r*d oczeret*w !o dru(ie' stronie
!olany- 5ird na!i si# ostro+nie- S"akowao 'ak Ar*dlana woda& bez 7ladu
+adnych znanych "u zi*-
< Syszae"& +e 'este7 nowy" cho!ski" (enerae" < ozna'"i wielkolud-
Skin, doni, i kobieta w !asiaste' s!*dnicy < 5ird ni(dy nie widzia
takie(o wzoru < !rzyniosa drewnian, tac# z chlebe" i dwo"a "iska"i
do !oowy na!eniony"i (ulasze"- Potrawa wychla!aa si# na tac#&
tworz,c szar, kau+#& ale !achniaa dobrze- < Prosz# < doda "#+czyzna&
!rzea"u',c bochenek i !oda',c 5irdowi obie cz#7ci- $en wzi, "nie'sz,4
olbrzy" z"arszczy brwi& nie"nie'& !oda "u 'edn, z "isek-
< Nie 'este" (enerae" < s!rostowa 5ird- Skubn, chleba; twardy i
kwa7ny& ale nie (orszy od 'e(o wasnych wy!iek*w-
< Potrzebu'esz +onierzy- < >lbrzy"i "#+czyzna za"oczy chleb w
(ulaszu& !o czy" od(ryz olbrzy"i k#s- < Ja "a" +onierzy-
5ird !rzy'rza si# "#+czyzno" skulony" !rzy o(niskach i obsu(iwany"
!rzez dwie kobiety-
< $ychD
< Mi#dzy inny"i- Wi#ce' od ciebie& cho!ski (enerale- < M*wi
niewyraAnie& !rze+uwa',c-
< Chcesz do nas do,czy/D
M#+czyzna !rzekn,& wo+y do ust kole'n, !orc'# i sko=czy& ni"
od!owiedzia-
< $o ty nas !otrzebu'esz- My7l#& +e to ty chcesz nas-
5ird u"oczy chleb w sosie i od(ryz wi#kszy kawaek- $e' wiosny nie
'ad 'eszcze r*wnie dobre(o "i#sa-
< S"aczny (ulasz < !ochwali- >lbrzy" z"arszczy brwi& lecz z"ilcza-
5ird zerkn, !onad 'e(o ra"ienie" na !ozostaych i natkn, si# na
s!o'rzenia& kt*re szybko u"ykay na boki- >dstawi "isk# i !ochyli si#
na!rz*d z !i#7cia"i na kolanach-
< Potrzebu'# ludzi& kt*rzy chc, uczyni/ t# krain# le!sz,-
Wielkolud wybauszy oczy i wybuchn, 7"ieche"& !lu',c dokoa
'edzenie"-
< 0e!sza krainaH : co to za (adkaD Wa"& wie7niako"& wyda'e si#& +e to
wa7nie robicieD
< W !rzeciwny" razie byliby7"y zwyky"i rozb*'nika"i-
< My7lisz& +e to takie straszneD Na !alce Si"yitsa& 5irdzie& 'este7"y
rozb*'nika"i od tak dawna& +e wi#kszo7/ z nas nie !a"i#ta& sk,d
!ochodzi- Czy wedu( ciebie wy(l,da"y& 'akby7"y (odowaliD <
Podci,(n, r#kaw i z(i, "i#siste !rzedra"i#- < Widzisz toD Poka+ "i
wie7niaka z tak, ilo7ci, ciaa na ko7ciach < na !ewno nie ty& ani nikt& ko(o
znasz- Poza ty"& wy te+ 'este7cie wy'#ci s!od !rawa4 !anowie wyznaczyli
za two', (ow# na(rod# dokadnie tak sa"o& 'ak za nasze-
5ird by 7wiado"y nadstawionych uszu& !ra(n,cych wyowi/ ka+de sowo
ich roz"owy-
< Jeste7"y banita"i& bo nie "ieli7"y wy'7cia- Poniewa+ !rawa wadc*wM
"a(*w nie daway na" "o+liwo7ci (odne(o +ycia w ich ra"ach-
5dyby7"y otrzy"ali uczciw, szans#& to nie wie"& czy zbyt wielu z nas
zdecydowaoby si# na taki +ywot- Przewa+nie syszae"& +e wy'#ci s!od
!rawa to ludzie wy!#dzeni ze swo'e' zie"i !rzez chciwo7/ !an*w-
M#+czyzna skrzywi si# i s!lun, niedaleko n*( 5irda-
< .(adza si#& to nies!rawiedliwo7/ wy!#dza wi#kszo7/ ludzi do lasu-
Cz#7/ z nas wykradziono za "odu& albo zrodzili si# z wolnych o'c*w- :le
na'wa+nie'sze& +e teraz wszyscy 'este7"y wolni- 8 nie "a"y ochoty da/
nao+y/ sobie na karki 'arz"a-
< Jarz"a wadc*wM"a(*wD
< o(okolwiek- < M#+czyzna s!lun, znowu& ty" raze" troch# bli+e'-
5ird uzna to za celowe- < B#d# z tob, szczery& 5irdzie- Jeste7"y wolni i
chce"y !ozosta/ wolni- M*wisz o le!sze' krainie& tylko co "asz na "y7liD
0e!sze(o kr*laD 0e!sze(o !oborc# !odatkowe(oD
Cz#7/ z(ro"adzonych !odesza bli+e'- Ju+ wcze7nie' zauwa+y& +e byli
dobrze od+ywieni4 teraz do'rza w ich doniach bysk ostrzy-
< ?adne(o kr*la < od!owiedzia- < $o wadcyM"a(owie !rzywieAli ze sob,
kr*l*w4 !rzedte" ich nie "ieli7"y-
< to ci to !owiedziaD < za!yta rudy dr,(al zza !lec*w herszta-
< 5no"y < odrzek- Chcia "*wi/ dale'& lecz !owstrzy"a (o s!os*b& w
'aki wszystki" za!aro dech- < Co7 nie takD < za!yta-
< .ada'esz si# z (no"a"iH < >lbrzy" wydawa si# 'ednocze7nie zy i
wystraszony-
Nie by !ewny& 'ak od!owiedzie/- Czy zrozu"ie', u"ow#& 'ak, zawar&
czy te+ b#d, si# bali in(erenc'i ka!ristiD
< 3zi#ki ni" !oznae" dawne dzie'e < od!ar w ko=cu- < 8 !rawo-
Wielkolud zerkn, w !rawo i w lewo& 7ci,(a',c swy" ludzio" wodze
r*wnie widocznie& 'ak woAnica czyni to z za!rz#(ie"- 5ird !oczu na
!lecach stru"yczek zi"ne(o !otu- Co7& co !owiedzia& z"ienio ich
nastawienie < byna'"nie' nie na le!sze-
< Nie nazwaby" z"ian, na le!sze rz,d*w (no"*w i ich !o!lecznik*w <
ozna'"i herszt-
< Nie !ra(n, wadzy nad zie"ia"i ludzi < odrzek 5ird- < Przestrze(a',
!raw& kt*re i" te(o zabrania',-
< :le ty nauczye7 si# !rawa od nich--- Nauczye7 si# r*wnie+& co zrobi/&
by ta kraina staa si# le!szaD
< onieczne z"iany s, wystarcza',co oczywiste- 6czciwe !ost#!owanie
ludzi wobec siebie- S!rawiedliwi s#dziowie- Podatki "usz, zosta/& ale na
rozs,dny" !ozio"ie& by ludzie "o(li 'e o!aci/ i nadal (odnie +y/- >d
(no"*w nauczye" si#& cze(o trzeba& by takie re(uy za!anoway i 'akie
zasady s, niezb#dne !oszcze(*lny" (ru!o"-
.#by wielkoluda zabysy w u7"iechu-
< 6czciwe !ost#!owanie& coD : kto !owie& co 'est uczciwe& skoro nie
b#dzie kr*laD 5no"yD
5ird !otrz,sn, (ow,& od!ycha',c od siebie w,t!liwo7ci- .nalaz si# na
zna'o"y" (runcie4 "o+e (o wysucha',-
< Nie (no"y < "a', wasne !rawa& tylko dla nich- My !otrzebu'e"y !raw
< zasad < dla nas--- dla nas wszystkich- My decydu'e"y& co 'est uczciwe&
wszyscy& w radzie& 'ak czynili to nasi dziadowie w swych osadach- <
Szybko ob'a7ni !lan& 'aki stworzy ze swy"i !rzy'aci*"i- Pr#dko 'ednak
u7wiado"i sobie& +e suchali (o ze 7redni" zainteresowanie"- iedy
sko=czy& ich !rzyw*dca !okr#ci (ow,-
< $o dobre dla rolnik*w i wie'skich !iekarzy- My7lisz& +e kowal usi,dzie
!rzy 7"ierdz,cy" (arbarzu i hodowcy 7wi= !o kolana u"azany"
(no'e"D : co z na"iD Nie zna"y si# na +adny" z wy"ienionych !rzez
ciebie rze"ios- Co wedu( ciebie "ieliby7"y robi/ w two'e' Ele!sze'
krainieFD Na!rawd# s,dzisz& +e wez"# si# za sianie i koszenie& a Piri(
wr*ci do wy!asania owiecD
< Cze"u nieD < za!yta 5ird& cho/ by !ewny& +e zna od!owiedA- < $o
uczciwa !raca& a bez w!ywu wadc*wM"a(*w---
< Poniewa+ nie 'este" ki"7& ko(o nazywasz Euczciwy" czowiekie"F <
!rzerwa "u olbrzy"& !ochyla',c si# na!rz*d- < Chcesz uczciwo7ci& to idA
do (no"*w- Na" w to (ra'H Ma" !cha/ !u( albo "acha/ kos,& skoro
!otra1i# !osu(iwa/ si# "iecze" i to!ore"D Czy w two'e' le!sze' krainie
b#dzie "ie'sce dla +onierzyD
5ird uni*s brwi-
< ?onierzeD $y" wa7nie 'este7cieD
< Wystarcza',co !odobni- Silni& uzbro'eni "#+czyAni < nazywa' nas& 'ak
chcesz; bandyta"i lub +onierza"i < to bez znaczenia- ?onierze to te+
bandyci& tyle +e w "undurach-
5ird !owstrzy"a (niewn, od!owiedA < to nie by czas na utrat#
o!anowania& (dy+ "o(o to kosztowa/ utrat# (owy-
< Przyna'"nie' cz#7/ z nich < !rzytakn, tak !o'ednawczo& 'ak tylko
zdoa- Wielkolud o!ad na sw*' ka"ie=- < Je7li 'ednak nasze +ycie "a by/
le!sze& to i nasi +onierze "usz, by/ le!si-
< Wasi +onierzeH .dycha',cy z (odu wie7niacy& kt*rzy o szer"ierce "a',
"nie'sze !o'#cie& ni+ na'(orszy wo'ownik w "o'e' bandzie-
5ird u7"iechn, si# do nie(o-
< Skoro 'este7cie tacy dobrzy w robieniu "iecze"& to cze"u !rzez tyle lat
nie uwolnili7cie si# od za(ro+enia& 'akie stanowi dla was "ilic'aD
< Nie chodzi o sa", szer"ierk#H < krzykn, kto7 z tyu (#stnie',ce(o
tu"u-
< 3okadnie < z(odzi si# 5ird z (ose" niewidoczne(o dyskutanta- <
$oczenie wo'ny to co7 wi#ce'& ni+ szer"ierka- Moi wie7niacy "o(,
kie!sko radzi/ sobie z klin(,& ale !rzyna'"nie' tyle wiedz,-
S!r*bowali7cie !o swo'e"u i nie udao si# wa"& a teraz chcecie "o'e'
!o"ocy---
< NieH < Wielkolud zerwa si# na r*wne no(i- Co7& co !owiedzia 5ird&
u(odzio (o do +ywe(o4 "*(by to wykorzysta/& (dyby tylko ustali& co to
byo- < Nie !otrzebu'# niczy'e' !o"ocyH Mo+e"y siedzie/ sobie tuta' i
tuczy/ si# na wasze' wo'nie& wie7niaku& +eru',c na obu stronach-
.ao1erowae" ci !o"oc& kt*re' !otrzebu'esz; ludzi i bro=- Nie !otrzebu'#
twych 7wi#toszko waty eh s*w& ani !raw (no"*w-
< : cze(o chciae7 w za"ian za !o"ocD
< $ylko te(o& co da'esz inny"& kt*rzy !rzy!rowadza', ci +onierzy;
"ianowania "nie ko"endante" < "o+e nawet na'wy+szy" ko"endante"
< tak& 'ak ta"tych-
< Nie wyda'e "i si# < od!ar 5ird i !ochyli si# !o "isk#- .(odnie z 'e(o
oczekiwania"i& wielkolud skoczy na nie(o& widz,c atwy cel- $ak& 'ak
!lanowa& "iska ze sty(n,cy" (ulasze" wyl,dowaa na twarzy
na!astnika4 sa" odtoczy si#& unika',c no+a- Waln, sto!a"i olbrzy"a w
brzuch i !oderwa si# z uniesiony"i !i#7cia"i& !odczas (dy herszt
zb*'c*w a!a !owietrze na zie"i- >dko!n, n*+- Pozostali ruszyli na
nie(o& teraz 'ednak otoczyli (o& nie!ewni-
< ?onierze "usz, sobie u1a/ < ozna'"i dono7nie 5ird- < Musz# u1a/
"oi" ko"endanto"& a oni "usz, u1a/ ko"endanto"Mwo7ciano"& kt*rzy
z kolei "usz, u1a/ swy" !odwadny"- 8nacze' !odczas bitwy nic si# nie
uda-
< .abi'# ci# < wychry!ia "#+czyzna na zie"i& chwyta',c !owietrze-
< Wsta= i s!r*bu' < zach#ci (o 5ird- to7 zachichota i 5ird wyczu& +e
tu" !odziela nastr*' ta"te(o- Nie"nie'& otaczali (o kr#(ie"4 nie
uciekby& nawet (dyby s!r*bowa- :le nie !r*bowa& a oni nie !odchodzili
bli+e'& bardzie' zaciekawieni& ni+ rozzoszczeni-
>lbrzy" !ozbiera si# w ko=cu z zie"i z !onur, "in, na brudne' twarzy-
< $y--- !owiniene7 by "nie zabi/& kiedy "iae7 okaz'#& (u!czeH
< Nie "a" w zwycza'u zarzyna/ bezbronne(o& kt*ry nie 'est "oi"
wro(ie"-
< $eraz 'u+ 'est < o7wiadczy wielkolud- Potoczy dokoa w7cieky"
s!o'rzenie"- < : wy--- dlacze(o (o nie za!ali7cieD
< Cze"uD < za!yta ten sa" rudzielec& kt*ry zabiera (os wcze7nie'- < $y
zacz,e7- Sa" (o a!- M*(by "nie skrzywdzi/- < >d!owiedziay "u
'eszcze (o7nie'sze i bardzie' 'awne chichoty- >lbrzy" !oczerwienia-
< $ak wa7nie zrobi#& a !ote" nie b#dzie 'u+ wa" do 7"iechu--- ka+#
)ar(ie"u zd',/ z nie(o sk*r#- : co do ciebie& 5irdzie& to usyszae"& 'ak
nazywa', ci# Silne 9a"i#& a nie a"ienne Sto!y- 6+y' siy te(o ra"ienia&
'e+eli w o(*le ', "asz-
< $ak 'est < !odchwycili inni- < oniec z za!a7niczy"i sztuczka"i;
walczcie z :rbole" 'ak "#+czyAni& na !i#7ci-
5u!io < !o"y7la 5ird& !rzy!o"ina',c sobie cier!kie ko"entarze
(no"*w na te"at ludzkich b*'ek- 0ecz (u!io czy nie& 'edyna szansa
wy'7cia cao z te' !echowe' !rzy(ody krya si# w sile 'e(o ra"ion i
twardo7ci !i#7ci- Wielkolud !rzykucn, i skoczy na nie(o- 5ird odsun,
si#& zdzieli (o w +ebra i !rzy', cios na wasny bok- 6dao si# < b#dzie
"usia !owiedzie/ o ty" (no"ie"u wo'ennikowi& o ile 'eszcze kiedy7 (o
zobaczy- Skoro "usisz u+ywa/ !i#7ci < !owtarza etik < naucz si#
u+ywa/ ich wa7ciwie- >lbrzy" zasy!ywa (o (rade" cios*w& kt*re 5ird
!rzy'"owa na !rzedra"iona& utrzy"u',c 'e z dala od twarzy- >n sa"
tra1ia w ra"iona& barki i ciao4 !rzeciwnik by wystarcza',co szybki& by
chroni/ (ow# i chowa/ si# za wasny"i !i#7cia"i& niczy" rzeczny krab
za szczy!ca"i- Sysza !o"ruki i okrzyki otacza',cych ich "#+czyzn&
za(rzewa',cych wodza do walki- Stara si# nie !rzy'"owa/ ich do
wiado"o7ci-
Ierszt ko!n, (o w (ole=- 5ird o!u7ci na chwil# (ard# i otrzy"a silny
cios w bok (owy- Nie wiedzie/ cze"u& bardzo (o to rozbawio <
!rzy!o"nia sobie o'ca& "*wi,ce(o "u& +e w b*'kach b#dzie bez!ieczny&
!oniewa+ "ia eb z ka"ienia- Na obliczu !rzeciwnika u'rza zdu"ienie i
cie= strachu--- 8 dobrze& ta"ten !owinien si# ba/- Po"i"o !rzewa(i "asy&
olbrzy" nie by od nie(o silnie'szy& a 'e(o ra"iona nie "iay wi#ksze(o
zasi#(u--- i z'ad ca, kolac'#& a !ote" dosta ko!niaka w brzuch-
5ird !ozwoli sobie na u7"iech- $a"ten sa" wybra !i#7ci& !odczas (dy
"*( !osieka/ (o na kawaki "iecze" < czy+by nie u7wiado"i sobie
'eszcze& +e !ostawi na ulubiony or#+ 5irdaD .acz, co1a/ si# !od
nawanic, !ot#+nych cios*w rolnika- 5ird ledwo czu uderzenia herszta4
dawno 'u+ nie "ia tak w !eni us!rawiedliwione' okaz'i do stuczenia
ko(o7 na kwa7ne 'abko- W trakcie bitwy "usia "y7le/ o wszystki" i
!rzewidywa/& a !odczas /wicze= uwa+a/& by nie wyrz,dzi/ krzywdy
wasne"u !odwadne"u- 0ecz tu i teraz "*( wyadowa/ ca, swo',
1rustrac'# i w7cieko7/ z ostatnie(o roku& a niezale+nie od te(o& czy
!rze+y'e& czy nie& b#dzie "ia satys1akc'# z rozwalenia na "iaz(# twarzy
te(o aro(anta& kt*ry uwa+a si# za zbyt dobre(o& by zosta/ (os!odarze"-
Ierszt !rzesta atakowa/ i sku!i si# na obronie !rzed ataka"i 5irda-
o"endantM(enera odrzuci (o cztere"a kr*tki"i ciosa"i w kor!us& !o
czy" !ozwoli sobie na ulubiony za"ach& w kt*ry wo+y ca, swo', si# i
ci#+ar& a"i,c ta"te"u szcz#k# i !owala',c (o na zie"i#- >lbrzy" !ad&
szar!n, si# i znierucho"ia- 5ird roz!rostowa donie i zacz, ssa/
rozci#cie- Nie "ia +adnych za"a=& cho/ rano b#dzie cay zesztywniay-
W "iar#& 'ak o!aday e"oc'e& czu coraz wi#ce' siniak*w i rwanie
ko!ni#te(o (olenia-
Po"ruki dookoa byy teraz !ene !odziwu- Przy(l,da si# uwa+nie ka+de'
twarzy& zastanawia',c si#& czy (o zaataku', lub dA(n, no+e"- Nie "ia
szansy obronienia si# !rzed tak wielo"a !rzeciwnika"i- 0ecz chocia+
dw*ch !rzykl#ko !rzy wodzu& a kto7 !rzyni*s kube wody& !rzestrze=
wok* nie(o !owi#kszya si#- 3osysza szybko stu"ione narzekanie na
!rze(ran, i zda sobie s!raw#& i+ stali si# obiekte" zakad*w- Powinien
s!odziewa/ si# te(o& lecz wcze7nie' nawet o ty" nie !o"y7la-
< $ak zdobywasz ar"i#D < za!yta kt*ry7 z rozb*'nik*w- 5ird !okr#ci
(ow,-
< Nie- :le czasa"i to si# !rzyda'e- M*'--- tata zwyk "awia/& +e 'edyn,
"etod, na dotarcie do niekt*rych (*w 'est rozbicie ich i w!uszczenie do
7rodka odrobiny 7wiata- < Wywoa ty" wybuch szczere(o 7"iechu-
Poczu ukucie winy& +e ska"a& 'ako i+ 'e(o o'ciec do ko=ca !ozosta
wierny" su(, :lyanyi& lecz instynkt !od!owiada "u& +e b#de" byoby
!rzyznanie si# ty" ludzio" do !obytu w7r*d stra+nik*w-
< : terazD
5ird s!o'rza na "*wi,ce(o& ss,c kykcie-
< $eraz& coD Pr*bowa "nie do!a7/& a 'a (o !okonae"- $o s!rawa
!o"i#dzy na"i dwo"a- 3o ciebie nic nie "a"& chyba +e "nie wyzwiesz-
< Nie& nie za"ierza"- Chodzio "i o to& czy !rze'"iesz nad na"i
dowodzenieD
< Nie "o+eH < zawoa kto7 za 'e(o !leca"i- 5ird nie obe'rza si#-
< Nie < od!ar wolno- < Nie o to walczyli7"y- Wybierzecie sobie
!rzyw*dc#--- a z te(o& co wie"& wybierzecie znowu 'e(o-
< : co z !rzy,czenie" si# do two'e' ar"ii---
5ird wzruszy ra"iona"i-
< Syszeli7cie& co !owiedziae"- Szuka" ludzi& kt*rzy chc, le!sze' krainy
i !ra(n, zosta/ uczciwy"i wo7ciana"i- $acy "o(, !*'7/ ze "n,& inni
niech le!ie' zostan,- Mo+e"y by/ chudzi i (odni& ale wie"y& 'ak !oradzi/
sobie z taki"i& co chc, wbi/ na" n*+ w !lecy& albo nas obrabowa/- <
Szturchn, sto!, nie!rzyto"ne(o wodza-
< Mo(liby7"y ci# zabi/ < "rukn, 'eden z "#+czyzn na sa"y" skra'u
!ola widzenia- 5ird roze7"ia si# i u'rza na otacza',cych (o twarzach
zdziwienie-
< .abi'anie 'est atwe--- Mo+ecie zabi/ "nie wy& "o(, wadcyM"a(owie- :
co !ote"D .abicie "nie nie da wa" !rze!ustki do "o'e' ar"ii- Sa"i
!ode'"i'cie decyz'#4 'a wraca" do do"u- < >dwr*ci si# i s!o'rza twardo
na ludzi zbitych ciasno za 'e(o !leca"i- Co1n#li si# !od 'e(o s!o'rzenie"
'ak !sy i otworzyli "u !rze'7cie- Sw#dziay (o !lecy4 wystarczyby 'eden
rzucony n*+& 'eden sztych "iecza- 0ecz i tak nie wywalczyby sobie dro(i-
6sysza za sob, (watown, s!rzeczk#& !rzekle=stwa i !ar# cios*w&
zako=czonych '#ka"i- 3o"y7la si#& +e kto7 inny !rze'"owa wadz#-
Ciekawe& czy !*'d, za ni"- Wszed "i#dzy drzewa& nie o(l,da',c si# za
siebie- Nie !rzyniosoby to nicze(o dobre(o-
6szed s!ory kawaek& kiedy na 7cie+ce za sob, usysza tu!anie
bie(n,cych- .szed ze szlaku& za!ad w !oszyciu i !o!ez kawaek z
!owrote"& r*wnole(le do 7cie+ki- 6'rza czterech "#+czyzn i kobiet# w
!asiaste' s!*dnicy- Wszyscy uzbro'eni- Pierwszy uwa+nie !rze!atrywa
7cie+k#- .atrzy"a reszt# w "ie'scu& (dzie 5ird zszed ze szlaku-
< Nie "o+e by/ zbyt daleko !rzed na"i < !owiedzia-
< Czeka'cie& nie widz#---
5ird wsta4 usyszeli szelest li7ci i obr*cili si# zaskoczeni-
< 3lacze(o za "n, idziecieD
< My--- 'a--- chciae" !rzy,czy/ si# do ciebie < ozna'"i !ierwszy
"#+czyzna-
< Syszaa"& +e !rzy'"u'esz kobiety < dodaa ich towarzyszka-
5ird ostro+nie wyszed na 7cie+k#-
< >wsze"& 'e+eli chc, !rzy'"owa/ rozkazy- 0ecz kieru'e"y si# zasada"i&
kt*re "o(, nie znaleA/ wasze(o uznania-
< $o le!sze od nie(o < rzuci !ierwszy "#+czyzna& kiwa',c brod, w stron#
obozu zb*'c*w- < Wol# walczy/& ni+ kra7/-
9ozdzia LX
$e(oroczne wiosenne deszcze o!*Aniy wszystkie !osuni#cia- 5ird kre7li i
!o!rawia !lany bitew& wci,+ na nowo !rze(l,da',c 'e i rewidu',c- Je(o
kohorty okazay si# na'skutecznie'sze& szybko uderza',c na niewielkie
z(ru!owania nie!rzy'aciela ta"& (dzie "iay !rzewa(# liczebn, i
kontroloway otoczenie- Je7li 'ednak nie !o!rawi si# zao!atrzenie& nie
zdoa utrzy"a/ te' taktyki w nast#!ny" roku- B#dzie "usia stan,/ do
walne' bitwy z sia"i !an*w i !okona/ 'e& by o!anowa/ wi#ksze
terytoriu" i za!ewni/ bez!iecze=stwo obszaro" rolny" i ludzio"& kt*rzy
'e u!rawiali- Czy !owinien uczyni/ to wcze7nie'& czy !*Anie'& !o znu+eniu
!a=skich ar"ii liczny"i na!a7cia"iD 8le nie zasiane(o ziarna b#dzie (o
kosztowao to w !rzysze' !orze zbior*wD
W niekt*rych re(ionach !anowie nie !ozwalali cho!o" ora/ i sia/4 w
innych < wie7niak*w !ilnowali +onierze- 5ird kr#ci (ow,& sysz,c to-
Cze"u s,dzili& +e zaataku'e !odczas zasiew*wD Je(o wasne siy chroniy
okolic# doliny Jasne' Wody4 w ci,(u zi"y za!#dzi wszystkich (os!odarzy
do !odw*rzy i "usztry- Wi#kszo7/ z nich wyrazia z(od#- $eraz
wo7cianie strze(li ich !odczas obsiewania !*l- Mia nadzie'#& +e w trakcie
dziaa= wo'ennych zdoa', obroni/ si# sa"i-
9oz!ocz, !rze"ieszczanie ar"ii na wsch*d& !o 'edne' kohorcie na raz&
wykorzystu',c deszcze i !ozostawia',c "nie' 7lad*w& ni+ (dyby ruszyli
wszyscy raze"- 8%is znalaz dobr, kry'*wk# dwa dni dro(i od nich& 2 !od
!*ka"i skalny"i !rzy !rze!astne' 'askini- 5ird osobi7cie !rzeby dro(#
ta" i z !owrote"& od!rowadza',c !ierwsze dwie kohorty& !o czy" s!#dzi
kilka dni w Jasne' Wodzie& rozdys!onowu',c zoto Marrakai i "a',c
nadzie'#& +e !o !owrocie zna'dzie "iasteczko na swoi" "ie'scu- Je+eli
wr*ci- Pote" wyruszy na czele ostatnie' kohorty& zauwa+a',c& +e !o"i"o
wszelkich wysik*w 7lady !ozostawione !rzez !o!rzednik*w byy
czytelne 'ak "a!a < botnisty szlak !rzecina',cy 7wie+,& wiosenn, traw#-
3ro(i < !o"y7la- < iedy to si# sko=czy& b#dzie"y !otrzebowali dobrych
dr*(- $eraz 'ednak !otrzebne i" byo szcz#7cie& boski dar cudu- . dru(ie'
strony& !rzy!o"ina',c sobie !o!rzednie razy& kiedy chcia cudu i co w
rzeczywisto7ci otrzy"a& uzna& +e le!ie' b#dzie o to nie !rosi/- W!ad w
nies!otykanie zrz#dliwy nastr*'4 wychodz,c z koszar& uderzy kolane" o
1ra"u(# i no(a wci,+ "u dokuczaa- Chodne& wil(otne !owietrze
zdawao si# w(ryza/ w otarcie& za"iast 'e u7"ierza/- Skrzywi si# i
s!lun,& tra1ia',c w "uch#- $o (o nieco rozweselio-
Ni" za!ad z"ierzch& czu si#& 'akby "aszerowa !rzez !* roku- Mia
zi"ne i !rze"oczone sto!y- @ci,(n, znoszone buty i !rzysun, sto!y
bli+e' o(niska& !ociera',c 'e o siebie- M+awka syczaa w !o"ieniach& a
dy" !o+y si# blisko zie"i& dusz,c wszystkich i wywou',c kaszel- 5ird
zat#skni do koszar w Jasne' Wodzie--- Nawet do ta"te(o ku!ieckie(o
do"u z "osi#+nikie" na 7rodku stou& wok* kt*re(o "o(o zasi,7/ do
roz"owy kilku ludzi- Ni(dy nie zacznie rozu"owa/ 'ak ku!iec& zdoa
'ednak !rzezwyci#+y/ !ierwsze wynika',ce z zaskoczenia u!rzedzenia-
Powiedzia sobie& +e !owinien cieszy/ si# z !osiadania dobre(o&
sk*rzane(o !aszcza- Pa"i#ta czasy& (dy s!ada',ce z (a#zi drzew kro!le
ka!ayby "u w!rost na (o, (ow#- :le !ociecha nie skutkowaa- By
zzi#bni#ty& zesztywniay& !rze"oczony i !een niewytu"aczalne' t#sknoty
za swy" !rzytulny" do"kie" z o(nie" !on,cy" na !alenisku i rodzin,
dokoa- Milcza4 inni te+ nie odzywali si# w tak !askudny wiecz*r-
Nast#!ne(o dnia dotarli do skalne' kry'*wki z 'askini,& (dzie z(ro"adzia
si# wi#kszo7/ 'e(o ar"ii- >d nowa rzuci si# w wir doskonale znanych
!roble"*w; 'ak du+e kloaki wyko!a/& ile work*w ziarna i suszonych
owoc*w "ieli i na 'ak du(o i" wystarcz,& (dzie zna'doway si# na'bli+sze
Ar*da zao!atrzenia- By bardzie' ni+ (otowy zzu/ buty i uda/ si# na
s!oczynek !rzy 'edny" z o(nisk& (dy z'awi si# Sela"is i ozna'"i& +e
"usz, !oroz"awia/ na osobno7ci-
Pod,+y za swy" !o"ocnikie" w (,b 'askini& w7cieky na ka!rysy
Sela"isa- Nie "ieli czasu na bzdury-
< $uta' < zatrzy"a (o (os "odzie=ca& niewiele (o7nie'szy od sze!tu-
< Jeste" tuta' < burkn, 5ird& stara',c si# zachowa/ cier!liwo7/- < Co
znowuD
>d!owiedziao "u bez(o7ne 7wiato- S!o"i#dzy zaci7ni#tych !alc*w
Sela"isa dobywaa si# r*+owa !o7wiata& "ocna niczy" blask dnia-
Byszczay w nie' !rzy"kni#te oczy "odziana- Wstrz,7ni#ty 5ird
zauwa+y na !oliczkach ta"te(o stru"yki ez& s!ywa',ce !o trz#s,cych
si# !oliczkach- Przestraszony o!u7ci wzrok na wasne donie& lecz
o7wietla 'e 'edynie blask Sela"isa-
< Co--- < (os "u si# zaa"a4 !rzekn, i s!r*bowa 'eszcze raz- < Co to
'est--- co znalaze7D 5dzieD
< We "nie- < M#+czyzna rozsun, lekko r#ce- @wiato l7nio !o"i#dzy
ni"i& !ozbawione Ar*da& zoci7cie r*+owe; blask wiosennych z"ierzch*w&
!rzy"(lonych !yka"i kwiat*w4 blask 'esienne(o 7witania w7r*d
o!adych li7ci- 0ub !rzy'azny blask !owitalne(o o(niska- 5ird zadr+a&
walcz,c z narasta',cy" strache"-
< Jeste7--- "a(ie"D < >(arn, (o (niew- >ka"ae7 "nie& !o"y7la- :le na
obliczu Sela"isa "alowao si# 'eszcze wi#ce' strachu& ni+ on czu i to nie
!rzed ni"& tylko !rzed 7wiate"-
< Nie wie"- < Modzieniec 'eszcze szerze' rozo+y r#ce& westchn, i
7wiato z(aso- >d wlotu korytarza dobie(a (os 9ahi& s!iera',ce' si#& ile
cebuli !owinno !*'7/ do wieczorne(o kota < wi#c nadal by to ten sa"
7wiat i czas- < Powiedziae" ci < dobie( (o (os z cie"no7ci < +e 'este"
!a=ski" b#karte"- :le nie zdradzie" ci---
Co ty" raze"& zastanawia si# 5ird& !rzy!o"ina',c sobie wszystkie
s!rawy& o kt*rych 'e(o lua! nie !owiedzia "u& do!*ki nie z"usiy (o do
te(o okoliczno7ci- Czy ten czowiek ni(dy nie odda si# !rawdzie&
!orzuca',c ka"stwaD
< S!odzono "nie dla "a(ii < wyrzuci z siebie 'edny" tche" Sela"is-
5ird "ilcza& obserwu',c& 'ak !owoli oddech 'e(o roz"*wcy zwalnia- <
9obi, teraz takie rzeczy---
< Pytae" ci# o to < !rzy!o"nia "u a(odnie 5ird- $eraz wszystko
nabierao sensu- < M*w dale' < !ona(li (o s!oko'nie'& ni+ uczyniby to
'eszcze chwil# te"u-
< Nie "o(li 'e' u "nie wykry/ < wy'a7ni 'e(o lua!- < 3late(o wa7nie
odesali "nie < oto !rawdziwa !rzyczyna-
< Wiesz co < zacz, delikatnie 5ird < (dyby7 od sa"e(o !ocz,tku
zwycza'nie !owiedzia "i ca, !rawd#& nie "ieliby7"y !ote" tych
wszystkich drobnych !roble"*w-
< Wie"- :le (dyby7 si# dowiedzia---
< 3o licha& nie 'este" !otwore"H < 5os odbi si# eche" od 7cian tak
!otwornie& +e "usia si# roze7"ia/- < >ch& cho!cze& cho!cze& za stary
'este7 na takie sztuczki- Mo(# uwierzy/ w two'e dziedzictwo krwi& cho/by
z !owodu twe' nieu1no7ci---
< .au1anie 'est niebez!ieczne < "rukn, Sela"is-
< : ty zau1ae7 "nie- < Jak zwykle& (niew i wesoo7/ szybko "in#y4 czu
!otrzeb# dodania otuchy te"u !rzera+one"u "#+czyAnie oraz !ewno7/& +e
"usz, zachowa/ (o dla ich s!rawy-
< $o "usi by/ "a(ia < ozna'"i s!oko'nie'& acz bardzo cicho Sela"is- <
:le nie wie"---
< iedyD < za!yta 5ird& nie do!uszcza',c& by ta"ten za!l,ta si# we
wasne nie!ewno7ci-
< 3wa dni te"u& kiedy tu !rzybyli7"y- 9ahi !o!rosia "nie& +eby" tuta'
wr*ci i s!rawdzi& czy nie "a +adnych za(ro+e=- .eskoczye" ze skalne'
!*ki i na(le !oczue" si# tak& 'akby" bardzo du(o s!ada- Byo cie"no
< cie"nie' ni+ teraz < absolutna czer= dookoa& czysta roz!acz i s"utek-
$e(o wa7nie obawia" si# w 7"ierci-
5ird chrz,kn,- Nie !otra1i wyobrazi/ sobie (#bszych cie"no7ci& ni+
!anu',ce w ty" ko=cu korytarza !o z(a7ni#ciu niesa"owite(o blasku-
StrachD Wszyscy (o czuli& lecz Sela"is by odwa+nie'szy& ni+ "u si#
zdawao- Mia dar ba'arza& kt*ry !ozwala "u o!owiada/ o strachu-
< Wtedy wezwae" Ese# < ci,(n, lua!- Mrok zwali si# na barki 5irda
tak na"acalnie& +e nie"al sa!n,- EseaH By do te(o sto!nia syne" !ana&
+e w trudnych chwilach nadal zwraca si# do ich bo(aD < 8 do Pani < do
obo'(a- W "y" u"y7le rozbyso 7wiato < nie ws!o"nienie 7wiata& lecz
czysty blask- < 5ird czu& 'ak w "iar# o!owie7ci lua!a wosy 'e+, si# "u
na karku- < Srebrny niczy" 7wiato (wiazd& chodny- W ty" srebrzysty"
7wietle wyrosy s!lecione w wieniec kwiaty& kolorowe& niby w blasku dnia
i sodko !achn,ce- Przy!o"inay 7wie+o u!leciony wieniec @r*dlecia- :
!rzecie+ blask wci,+ by srebrny- < >czy 5irda wy!eniy zy4 !oczu na
!oliczkach (or,ce kro!le- : wi#c nie "a(ia& tylko dar od bo(*wD Musiao
tak by/- < : w*wczas w "ych zaci7ni#tych doniach !o'awio si# 7wiato&
dokadnie tak& 'ak !okazae" 'e tobie i w 'e(o blasku u'rzae" sy"bole na
skale-
< Co takie(oD < 5ird natych"iast 7ciszy (os- Ponownie rozbyso !rzed
ni" r*+owe 7wiato& lecz ty" raze" oblicze lua!a byo s!oko'ne-
< ChodA- Ma" ci 'e !okaza/- EPowiedz 5irdowiF < nakazali-
< >niD < Nie oczekiwa od!owiedzi i nie otrzy"a 'e'& id,c za lua!e" do
skalne' ko"ory w ksztacie dzwonu- Podo(a na 7rodku bya wy(adzona i
wyo+ona byszcz,cy"i wzora"i- Co7 ta" l7nio& 'akby uo+one z 1asetek&
lecz 7wiato byo za sabe& by "ie/ !ewno7/- Sela"is obszed to dokoa& a
5ird !od,+y za ni"& "ierz,c z'awisko !ode'rzliwy" wzrokie"- 0ua!
zatrzy"a si# !rzed za(#bienie" w 7cianie ko"ory-
< $a" < ozna'"i-
Blask w 'e(o doniach !rzybra na sile- 5ird !rzy'rza si# nie!ewnie
7cianie& na kt*re' !owoli !o'awiay si# wzory4 !o chwili roz'arzyy si#
wasny" 7wiate"-
< $o co7 o el1ach < !owiedzia Sela"is& rea(u',c na "ilczenie 5irda- <
>raz skalny" ludzie i bo(ach---
< 8 ludziach < doda 5ird& 7ledz,c 'edn, z linii kciukie"& (dy+ nie u+yby
!alca wskazu',ce(o& !alca wstydu& wobec cze(o7& co "o(o by/ 7wi#te-
Co7 zadAwi#czao "u w (owie < !*Anie' "y7la o ty" 'ak o biciu
o(ro"ne(o& ko7ciane(o dzwona i +e czaszka !ulsowaa "u "ow, bo(*w
< lecz w dane' chwili 7wiado"y by 'edynie nacisku i wibrac'i&
wstrz,sa',cych na r*wni z"ysa"i& 'ak i ciae"-
iedy to si# sko=czyo& le+a na brzuchu na zi"ne' skale& z "ocno
zaci7ni#ty"i !owieka"i& a nieo!odal sysza dyszenie r*wnie
wstrz,7ni#te(o Sela"isa- Powoli otworzy oczy& !otar do="i o ska#& a
!ote" roz"asowa (ow#-
< Mo(e7 !owiedzie/ "i& +e 'este7 syne" kr*la < !owiedzia a(odnie-
Sela"is zd,+y sztywno !rzykucn,/4 !o"i#dzy 'e(o do="i wci,+ 'arzyo
si# 7wiato-
< Powiniene" by- < Po raz !ierwszy nie szuka wy"*wek- Cokolwiek si#
zdarzyo& w!yn#o r*wnie+ na nie(o- < Ja--- !owiniene" by-
< Mo(e7 by/ nast#!c, tronu- W obliczu "a(ii nie7lubne !ochodzenie nie
byoby +adn, !rzeszkod,-
< Mo'a--- "oc nie 'est wystarcza',co du+a-
< Nie !owinni byli !ozwoli/ ci +y/- < 5ird !odAwi(n, si# z zie"i&
!otrz,sn, (ow, i ostro+nie !rzy'rza si# wy+obiony" wzoro"- . trude"
"*( okre7li/& czy" byy4 !rze!lata',ce si# krzywe i wzory znaczyy
wi#ce'& ni+ zwycza'ny czowiek "*(by !o',/- 0ub !owinien- >be'rza si#
za siebie na ta'e"niczy wz*r na !ododze- < : ta"to to coD
< Nie wie"-
< Ia- Po7wie/ tuta'& dobrzeD < Blask !rzybli+y si# wraz z Sela"ise"&
nie"al obra+ony"& +e 5irda zainteresowao co7 inne(o- Nie "*( nicze(o
wywnioskowa/& nawet w le!szy" 7wietle& wi#c w ko=cu wzruszy
ra"iona"i- < C*+- Cokolwiek to 'est& wie"y !rzyna'"nie'& ki" 'este7 ty---
!rawdaD
< r*lewski" b#karte"- Wyrzutkie"- @wiatorobe"- < 5os Sela"isa
!rze!o'ony by (orycz,-
< Chcesz tronu& kr*lewski b#karcieD < >d (ardowe(o !o"ruku 5irda
zawibroway 7ciany- < > to chodzi; chcesz cho!skie' ar"ii& kt*ra wyniesie
ci# na tron o'ca i !ozwoli rz,dzi/D
< NieH < Przenikliwy wrzask odbi si# rozdy(otany" eche" od 7cian&
zda',c si# !rzeszywa/ sa", ska#- < Nie- Chc#--- chc# tylko---
< Bez!iecze=stwa- < $y" raze" !owietrze" wstrz,sn#a !o(arda-
< $o nie istnie'e- < 5ird z trude" dosysza cichy sze!t- S!o'rza w
o7wietlone !rzy'e"ny"& cie!y" blaskie" oblicze& kt*re doroso do
swych lat- Nie"al-
< Masz rac'#& cho!cze- Nie "a bez!iecze=stwa& ani !ewno7ci& a odkrycie
!rzez innych& ki" na!rawd# 'este7& b#dzie ci# dro(o kosztowa/- $ak to
wa7nie widziszD : "o+e two'a "oc !ozwala !rze!owiada/ !rzyszo7/D
< Cz#7ciowo tak- >dk,d !o'awio si# 7wiato-
Nie za!yta- Modli/ si# do bo(*w o ask# < tak& skada/ o1iary& 'ak "ia to
w zwycza'u 'e(o lud < owsze"& lecz nie za!ytaby o !rzyszo7/- $o dobre
dla dzikus*w& szalonych 'eAdAc*w oraz zi"nych& aro(anckich !an*w&
kt*rzy nie "usieli !yta/& !oniewa+ wiedzieli-
< Nie byby" taki& 'ak on < ozna'"i Sela"is- < Wyrzeka" si# "e(o
i"ienia i nada'# sobie inne; lua!--- Przysi#(a"& +e nie odziedzicz# te(o
tronu& te(o stylu +ycia& te(o zachowania--- < Brz"iao to 'ak 7lubowanie-
5ird nie !rzerywa- < Nie 'este" !rawdziwy" s!adkobierc,4 wyrzeka"
si# te(o- < 0ecz 7wiato nie znikao& nawet kiedy szeroko roz!ostar r#ce-
5ird odczeka& !o czy" !rzerwa cisz#-
< Cho!cze& nie "o+esz wyrzec si# daru od bo(*w < te' "a(ii < bardzie'&
ni+ 'a "*(by" wyrzec si# siy "e(o ra"ienia& czy u"ie'#tno7ci
wo'skowych& kt*re w!#dziy "nie w tak, sytuac'#- Bye" t, dro(,4 teraz
zwraca si# ona ku tobie-
< Nie b#d# kr*le"H < wykrzykn, lua!& wytrzeszcza',c oczy-
< Nie- Nie zostaniesz ni"- Nie "o+esz 'ednak oddzieli/ kr*lewskie' krwi
od wasne'& ani usun,/ "a(ii kr*la ze swo'e' (owy- Mo+esz 'edynie
wybiera/& 'ak 'e' u+y/-
< Co "o(# zrobi/D
5irdowi zaburczao w brzuchu- Czu nie!rze!art, ochot#& +eby odkaszln,/
i s!lun,/- . ca, !ewno7ci, nie byo to zachowanie stosowne dla te(o
"ie'sca i nie "ia za"iaru !rzekonywa/ si#& co by si# stao& (dyby tak
zrobi- 3oro7ni' < !o"y7la& lecz na (os !owiedzia tylko;
< Mo+esz wy!rowadzi/ nas na zewn,trz- .(odniae"- < Po czy" doda
na widok oburzone' "iny; < Bo(owie& 'este7 na w!* (os!odarze" < u+y'
rozu"u- Mo+esz by/ ty"& ki" 'este7 i robi/ to& co suszne- Co w ty"
takie(o trudne(oD < >dszed& "i'a',c wzory na !ododze& kt*re zdaway
si# wyci,(a/ "acki ku 'e(o sto!o"- Wdra!a si# na !*k#- < Cholera <
rykn,- < No chodA- < 5ole= b#dzie (o bola 'eszcze wiele dni4 byo tyle do
zrobienia i tak "ao czasu-
Nikt nie odezwa si#& kiedy wyoni si# z cieni z dre!cz,cy" za ni"
lua!e"- Wszyscy bekali !o cebuli w (ulaszu- Wyczu', nas w ko"natach
kr*la& !o dru(ie' stronie krainy& !o"y7la& id,c do latryny- 0ecz nie
"artwi si#- Powinien zastanowi/ si# nad lua!e"& ale nie teraz- $eraz
"usia !o"y7le/ o swo'e' ar"ii oraz wo'skach kr*la < (dzie na'le!ie'
b#dzie 'e s!otka/-
Je(o !rzewa(, bya ochota& z 'ak, ludzie "u !o"a(ali; wiedzia& (dzie
zna'dowaa si# ar"ia kr*la& ta"ten za7 "usia (o szuka/- r*l !onownie
o!u7ci )inyath# i ty" raze" towarzyszy "u Se(rahlin Jtak !rzyna'"nie'
"*wionoK& 'ak r*wnie+ wszyscy !anowie obdarzeni "oc,- >raz ich
wykar"ieni +onierze i konni& kt*rzy nauczyli si# 'u+& +e trzeba o!ancerza/
tak+e ru"aki-
W zwi,zku z czy" nie by w nastro'u do ws!*!racy& kiedy nast#!ne(o
wieczoru Sela"is !rzyszed do nie(o i za!yta nieco zbyt niedbay"
tone"& czy 5ird za"ierza "ianowa/ (o ko"endante" w nadchodz,ce'
ka"!anii- 5irdowi od'#o "ow#-
< Nie "o(# teraz !owierzy/ ci dowodzenia < ozna'"i- < Ma" nadzie'#&
+e to rozu"iesz---
Sela"is !rzeszy (o wzrokie"- Ponury& wy(l,da !rawie 'ak arystokrata-
< Cholernie trudno b#dzie wytu"aczy/ "i& dlacze(o niby nie- 3o diaba&
"o(e7 o ty" !o"y7le/---
< Czy !owiedzenie te(o wcze7nie' !rzyniosoby co7 dobre(oD < 5ird nie
lubi w Sela"isie te(o !rzekonania o wasne' nieo"ylno7ci- Sela"is
ka"a& a ka"cy nie "ieli !rawa tak o sobie uwa+a/- < .reszt,& niewa+ne&
nie zrobie7 te(o- Nie !owiedziae7 "i& a (dyby7 nie "ia ta"te(o---
ta"te(o do7wiadczenia--- < Nie "*( !owiedzie/ na (os& +e Sela"is
u+ywa "a(ii& +e by czarodzie'e"- $o wci,+ (o !rzera+ao& cho/ "ia
nadzie'#& +e dobrze ukrywa swo', reakc'#- Porzekado (osio& +e ka"cy
nie s, zbyt dobrzy w zauwa+aniu cudzych (arstw- Mia nadzie'#& +e to
!rawda-
< 5dyby" nie "ia "ocy& !owiedzenie tobie nie !rzyniosoby nicze(o
dobre(o-
< 6wa+asz& +e stao si# dobrzeD
< C*+& chciae" !owiedzie/--- +e (dyby" nie "ia "ocy& "o'e
!ochodzenie nie "iaoby znaczenia---
5ird na!ar na nie(o-
< Na sukni# Pani& ty nadal "y7lisz o tronie& !rawdaD Wci,+ s,dzisz& +e
two'a krew i !rzekl#ta& 7"ierdz,ca "a(ia twych bo(*w da'e ci 'akie7
!rawo do s!rawowania wadzyD
< $o nie byoby to sa"o---
< Masz rac'#& +e nie--- !oniewa+ nie zbli+ysz si# nawet na "il# do te(o
tronu& cho!cze- .a!o"ni' o ty"- Potra1isz wyczarowa/ bardzo adne
7wiato& a tw*' o'ciec 'est kr*le" )inaarenis- Co nie "a +adne(o
cholerne(o znaczenia ani dla "nie& ani +adne(o inne(o (os!odarza---
< :le "a znaczenie dla szlachetnie urodzonych < u!iera si# Sela"is- <
Sa" to !owiedziae7- 5dyby wiedzieli---
< --- Poder+n#liby ci to two'e (u!ie (ardo- Jak "o+esz by/ taki t#!y^
Widziae" ",drze'sze ka"ienie& kt*re "iay !rzyna'"nie' tyle rozu"u&
+eby toczy/ si# w d*- Nie- Jeste7 kr*lewski" b#karte"& lecz zao+# si#& +e
nie 'este7 w ty" osa"otniony- Masz odrobin# "ocy& akurat +eby
wystraszy/ ni, dziewcz#ta---
S!owi ich blask& a serce 5irda !ochwycia zi"na !i#7/-
< Wystrasz# ni, ciebie < rzuci Sela"is z wykrzywion, w7cieko7ci,&
!rzysto'n, twarz,- < Przesta= udawa/& +e si# nie boisz- Przyzna' si#-
0ecz istnia (niew i (niew& a w7cieko7/ 5irda wyrastaa z (#bszych
korzeni& ni+ zwycza'na uraza- ."usi si# do zaczer!ni#cia 'edne(o haustu
!owietrza& !ote" dru(ie(o i !oczu& 'ak serce wraca do nor"alne(o ryt"u-
Pot#+ne ra"i# bezwiednie unioso si# i zdzielio Sela"isa w twarz-
@wiato zniko i lua! wyci,(n, si# 'ak du(i na zie"i-
< $y (u!cze < "rukn, nie"al s!oko'nie 5ird- Przykucn, i u!ewni si#&
+e Sela"is wci,+ oddycha& !o czy" roze'rza si# dokoa- Czy "ieli tyle
szcz#7cia& +e nikt nie zauwa+y 7wiata lua!aD Nie; kto7 bie( ku ni" !rzez
(#stnie',ce cie"no7ci- 5ird westchn, dono7nie- Powinien by zabi/
Sela"isa szybko i bezbole7nie& zani" si# obudzi- Powinien zrobi/ to du+o
wcze7nie'& (dy !o raz !ierwszy zorientowa si#& +e ta"ten (o oka"ywa-
5u!iec wyrzek si# roszcze= !rzed bo(a"i4 to !owinno (o us!okoi/-
$eraz on& 5ird& b#dzie "usia wszystko wy'a7nia/& a by to na'(orszy
"o"ent na obwieszczanie wsze" i wobec& +e "ieli w obozie nie7lubne(o
syna kr*la-
B B B
Marszczy brwi nad re'estre" za!as*w& kiedy u7wiado"i sobie& +e
Sela"is ockn, si# i !atrzy na nie(o- >be'rza si# i na!otka
rozw7cieczony wzrok-
< 6derzye7 "nie < wysze!ta chra!liwie lua!- Pewnie dokuczaa "u
(owa4 siniak na twarzy !rzydawa 'e' asy"etryczno7ci-
< .(adza si#- Pokazae7 "i& ki" 'este7-
< 3lacze(o zakadasz& +e b#d# zyD
5ird odo+y karbowany !atyk okre7la',cy wielko7/ zbior*w !odw*rza w
Puste' @liwie i s!o(l,da twardo na Sela"isa& do!*ki ten nie s!u7ci
wzroku-
< Wiesz& co robie7; ka"ae7& ka"ae7 i 'eszcze raz ka"ae7& a !ote"
stracie7 !anowanie nad sob, i u+ye7 !rzeciwko "nie "a(ii- Czy takie(o
kr*la chciaby kt*ry7 z nas& o ile w o(*le !ra(n,by "ie/ kr*laD Ma"
uwierzy/& +e korona nauczy ci# uczciwo7ci& cier!liwo7ci i "iosierdzia& da
ci ",dro7/D Wyda'e si#& i+ wierzysz& +e b#dziesz dobry" kr*le"& le!szy"
od twe(o o'ca- Mo+esz twierdzi/& +e trudno byoby by/ (orszy"- :le 'a
nie !o"o(# (arzowi& ani narwane"u (u!cowi w odzyskaniu tronu& skoro
"*(by z !owrote" !ostawi/ sto!# na "oi" karku- > nie-
Sela"is za"kn, na chwil# oczy& a widoczna do= !oruszya si#- .nowu
czarowaD 0ecz oczy zaraz si# otworzyy& a do= rozluAnia-
< Prze!rasza" < !owiedzia- < Nie !owiniene" by te(o zrobi/---
< Ni(dy wi#ce'- Co by si# stao& (dyby7 "nie zabi& h#D
< Ja--- nie !o"y7lae"---
< @wi#ta !rawda- : czy nie"y7lenie to cecha dobre(o kr*laD
< Nie < burkn, nad,sany- $warz "usiaa "u na!rawd# dokucza/- Wyda z
siebie du(ie i (o7ne westchnienie- 5ird nie s!o'rza na nie(o- < Co
za"ierzasz teraz zrobi/D
< Sa" zada'# sobie to !ytanie < od!ar 5ird& !odnosz,c !atyk od cechu
kowali i !rzeci,(a',c kciukie" !o karbach- < Powiniene" zabi/ ci# w
chwili& (dy zrozu"iae"& +e "nie oszuku'esz& a 'u+ zdecydowanie
!owiniene" by ci# zabi/ wczora'sze(o wieczoru- :le wiesz co& cho!cze;
'este" kie!ski w rachowaniu& a ty 'este7 w ty" dobry--- Poza ty"& czasa"i
nawet na'le!sze' d*'ce zdarzy si# ko!n,/ wiadro-
< Pozwolisz "i +y/& !oniewa+ u"ie" czyta/ i !rowadzi/ rachunkiD
< Na razie- :le u+y' te' "a(ii 'eszcze raz& a b#dziesz tru!e"-
< .robie" ci krzywd#D
3o= 5irda bezwiednie !ow#drowaa do !iersi- S!o'rza na Sela"isa i
na!otka 'e(o wzrok-
< >wsze" i "*(by7 zabi/ ko(o7 "nie' u!arte(o- Co ty sobie
wyobra+ae7D
< $ak na!rawd#& to wcale nie wiedziae"--- Po !rostu "y7lae"& +e
(dyby" troszk# nacisn,---
< Nie r*b te(o- Nawet o ty" nie "y7l- 9*wnie dobrze "*(by7 da/
trzylatkowi do r#ki !ik# i "ie/ nadzie'#& +e nie !orozbi'a (arnk*w na
!ocie-
< B#d# lo'alny < !rzyrzek Sela"is& lecz bez !rzekonania-
5ird odo+y !atyk i s!o'rza "u !rosto w oczy-
< B#dziesz lo'alny& cho!cze& albowie" w !rzeciwny" !rzy!adku skr#c#
ci kark- Nie "asz wyboru& ani !ola "anewru- Wy'awie" ko"endanto"
to& cze(o "usieli si# dowiedzie/& ty za7 "usisz wiedzie/& +e two'e +ycie
zale+y od "o'e(o dobre(o sowa- .abi', ci#& 'e+eli uzna',& +e rzucie7 na
"nie urok- .abi', ci#& 'e+eli zauroczysz kt*re(o7 z nich- Je7li uwa+asz& +e
to zbyt surowe& !rzy!o"ni' sobie& 'ak tw*' o'ciec !ost#!owa ze
zdra'ca"i- .abi'e"y ci# szybko& lecz nie !u7ci"y wolno& by7 znowu Ale
wykorzysta sw*' talent-
B B B
5ird !rze"ie7ci si# na wsch*d i !oudnie& z atwo7ci, !rze'"u',c dwie
"nie'sze twierdze& kt*rych obro=cy uciekli !rzed !rzewa(, liczebn, oraz
zdobywa',c trzeci, !o zaci#te' walce- Potrzebowa +ywno7ci tak bardzo&
+e us!rawiedliwiao to !oniesione straty- Jeden z ucieka',cych !an*w
wada wystarcza',c, "a(ia& by zatru/ studnie i za"ieni/ !ole w suchy
!o!i*- 5ird zastanawia si#& czy na ty" szary" +wirze kiedykolwiek
'eszcze co7 uro7nie- Pola dru(ie(o "o(, !rzynie7/ !lony& o ile !odczas
lata nie wydarzy si# nic ze(o- Przez te(o& kt*ry stawi i" o!*r& "usieli
wzi,/ !ierwszych wysoko urodzonych 'e=c*w-
Pan z(in,4 "ia "oc czy nie& zakuto (o !ika"i- Je(o +ona& kilka
su+,cych i dzieci < z !rawe(o i nie!rawe(o o+a < zabarykadoway si# w
w,tlutkie' wie+y- Wo7cianie 5irda bez trudu wya"ali drzwi i wyci,(n#li
'e na zewn,trz- 5ird !rzy'rza si# kobiecie- Poza du(, sukni,& inn, ni+
noszone !rzez wie7niaczki stro'e& nie r*+nia si# od kobiet w 'e' wieku-
6rodzia kilkoro dzieci& kole'ne byo w drodze- 3zieci& 'ak to dzieci <
!rezentoway wszystkie reakc'e; od !rzera+enia !o i7cie dzieci#cy s!ok*'-
Su+,ce staray si# tuli/ 'e w ra"ionach i us!oka'a/-
5irda rozbolaa (owa- Ni(dy nie "y7la o braniu wi#Ani*w& a 'u+
zwaszcza kobiet i dzieci- .akada& +e wszyscy !anowie z(in, w bitwie&
wybawia',c (o z ko!otu- $eraz "usia- obieta < !ani& 'ak o nie' "y7la <
wy(l,daa& 'akby s!odziewaa si# 7"ierci- 0ub cze(o7 (orsze(o- Su+,ce
stay nie!ewne& !o!atru',c to na !ani,& to na wo7cian-
< Chciaa za"ordowa/ wasne dzieci < ozna'"i trzy"a',cy ', wo7cianin-
5ird !odszed bli+e'- Br,zowe wosy i oczy "ieni,ce si# b#kite"& zieleni,
i zote"- 6niosa brod# i zebraa si# w sobie& by stawi/ "u czoa-
< Nie chciaa7 ich zabi/ < !owiedzia-
< 0e!ie' 'a& ni+ ty < od!ara- 5os "iaa s!oko'ny& nie"al bezbarwny4 (os
ko(o7& kto si# !odda-
< Nie za"ierza" zabi'a/ dzieci- < Co "ia z ni"i zrobi/D 3ok,d odesa/D
. !ewno7ci, ich nie zabi'e4 tak !ost#!owali !anowie-
< : coD $orturowa/ dla rozrywkiD Ju+ 'a wie"& 'ak zabawiacie si# wy&
cho!i- < .blada 'ak !*tno& !ewna& co zaraz ', s!otka- >(arn, (o taki
(niew& +e 1aktycznie by to zrobi& (dyby nie to& +e 'edno z dzieci wyrwao
si# o!iekunce i !obie(o !rosto na nie(o& !rzebiera',c n*+ka"i i !acz,c-
5ird !ochyli si#& za!a 'e i uni*s w ra"ionach- J,D ruszyna "iaa
warkoczyki4 czy cho!co" !an*w tak+e 'e za!latanoD obieta szar!n#a
si# szale=czo& (dy 5ird !odni*s dziecko& lecz us!okoia si# widz,c& +e
trzy"a 'e ostro+nie-
< S!oko'nie& dziecko < !owiedzia 5ird do dziewczynki- .akada& +e to
dziewczynka- 9oz!akaa si# 'eszcze "ocnie'4 twarzyczka 'e'
!oczerwieniaa& a s!od zaci7ni#tych !owiek buchay stru"ienie ez- < NieH
< krzykn, na ni,- Nastaa cisza4 dziecko !oci,(n#o noskie" i otworzyo
oczy- Niezwyke; b#kitne i nakra!iane zote"- W takich oczach "o+na
byo uton,/- S!o'rza na kobiet#- < Wcale nie znasz naszych zabaw& !ani&
'e+eli uwa+asz& +e torturu'e"y dzieci- $o wa7nie cier!ienie naszych dzieci
!chn#o nas ku te' wo'nie- $o two'eD < Przytakn#a& zaciska',c zbielae
war(i- < @liczne dziecko- Ma" nadzie'#& +e du(ie +ycie !rzed ni,- <
Postawi dziewczynk# na zie"i i !chn, lekko w stron# "atki- < 8dA&
dziecino-
Nadal nie "ia !o"ysu- Widzia rzucane "u ukradkie" s!o'rzenia i
sysza ko"entarze& wy(aszane (osa"i 7ciszony"i& lecz nie na tyle& by
ich nie wychwyci- 9ozwa+a& co z ni"i zrobi/& zwiedza',c zdobyty
za"eczek i dowiadu',c si# wi#ce' o 1orty1ikac'ach& ni+ (no"y
kiedykolwiek "u !rzekazay- iedy dotar do loch*w& kwestia
byskawicznie wy!arowaa "u z (owy& (dy+ zobaczy& cze(o tak bardzo
baa si# !ani < doskonale to znaa- >!anowa nudno7ci i (niew& a 'e(o
wo7cianie !o"o(li wyn#dzniay" wi#Anio" wy'7/ na 7wiato dnia-
3otkn, !alce" czerwonoMczarn, "ask# o!rawcy& zastanawia',c si#& kt*ry
z !ole(ych "#+czyzn ', nosi- Na 7cianie wisiaa 'e' wi#ksza wers'a ze
sk*ry naci,(ni#te' na drewno i !o"alowane' w 'askrawe !asy- Poni+e'
wisia kr,( z a=cucha z kolca"i w!leciony"i w o(niwa- Wo7cianie za
'e(o !leca"i "ruczeli (niewnie- 5ird zerwa ze 7ciany "ask# i a=cuch&
uwa+a',c& +eby kolce nie !oraniy "u r,k& !o czy" skin, (ow, na reszt#
s!rz#t*w-
< Wynie7cie to wszystko na (*r# i s!alcie- Nie zostawi"y za sob, nicze(o
takie(o- < Sowa dAwi#czay "u w (owie& (dy wraca do wi#Ani*w- Nic
takie(o za sob, rozci,(ao si# tak+e na !raktyki& nie tylko !rzed"ioty
"aterialne- Mia ochot# co7 !oa"a/& ko(o7 skrzywdzi/& lecz to wa7nie
za!ocz,tkowao t# ca, zawieruch#-
Pani siedziaa w kucki z dzie/"i w naro+niku zewn#trznych "ur*w&
otoczona !rzez szydz,cy z nie' tu"- Na widok 5irda wszyscy u"ilkli& on
za7 odesa ich !recz& z wy',tkie" !aru stra+nik*w-
< My7l#& +e wiesz& co znalaze" na dole < !rze"*wi- $y" raze" nie
s!o'rzaa "u w oczy- Wiedziaa- :kce!towaa to& "o+e nawet zach#caaD <
Mask#& kolczasty a=cuch---
< M*wia" "u < "rukn#a& wbi'a',c wzrok w s!lecione donie- <
M*wia" "u& +e ni(dy nie !owinni7"y oddawa/ czci 0iartowi- ?e nasza
'edyna nadzie'a le+y w 7wietle Esei& a 'e7li ta zawiedzie& !owinni7"y ze
s!oko'e" !rzy',/ nastanie du(ie' nocy- :le on nie sucha- Nie
!rzyznaby& +e zawioda (o "oc& a 'e(o dzieci "o(, nie otrzy"a/
wszystkie(o& co on odziedziczy- M*wia" "u& +e nic nie trwa wiecznie&
+e ludzie do'rzewa', i u!ada', 'ak drzewa& 'ak--- 'ak zbo+e& nawet tak
kr*tko- ?e w ten s!os*b nie za!ewni"y sobie bez!iecze=stwa-
5ird wyci,(n, r#ce i u', 'e' donie-
< Po!atrz na "nie- $ak& wa7nie w ten s!os*b- Czy ko(o7 zabia7D Czy
!osaa7 ko(o7 na torturyD
W "ilczeniu !okr#cia (ow,& !atrz,c "u w oczy ty"i wielobarwny"i
t#cz*wka"i- Czy !r*bowaa (o zaczarowa/D Czy !otra1iabyD
< Czy na!rawd# !r*bowaa7 !owstrzy"a/ !rzed ty" swe(o "#+aD
< $ak- :le nie !osucha "nie-
5ird !u7ci 'e' donie-
< W taki" razie sucha' uwa+nie- Je+eli odkry'#& +e ska"aa7 i !o"a(aa7
w ty" obrzydlistwie& rozstaniesz si# z +ycie"- W !rzeciwny" razie&
wszystko zale+y od ciebie- Czy !ra(niesz odku!i/ zo& kt*re(o do!uszcza
si# tw*' ",+D
Je' oczy rozszerzyy si#4 nie s!odziewaa si# te(o-
< Jak "o(aby" te(o dokona/D
< ChodA z na"i i lecz tych& kt*rzy ucier!ieli-
< Nie "a" daru uzdrawiania--- Poza ty"& 'este"--- < wskazaa na
wy!ycha',cy sukni# brzuch-
< Jak "y7lisz& dok,d id, wie7niaczki w ci,+y& wy(nane ze swe' zie"iD Co
do daru uzdrawiania--- Je+eli !otra1isz za(otowa/ wod# i wy!ra/ banda+e&
zarobisz na swo'e utrzy"anie--- cho/ !rzyzna'#& +e to niewiele&
!rzyna'"nie' do!*ki nie wy(ra"y wo'ny-
< 8 dla two'e' !rzy'e"no7ci zostan# niewolnic, niewolnik*wD
Poczu w ustach kwa7ny s"ak-
< Nie& !ani& byoby "i !rzy'e"nie& (dyby ka+dy "*( siedzie/
bez!iecznie w do"u& nie b#d,c niczyi" niewolnikie"-
< : 'e+eli nie z(odz# si#D
5ird wzruszy ra"iona"i i wsta-
< Wy!#dzi"y ci# z naszych oboz*w i !ozwoli"y sa"odzielnie znaleA/
'ak,7 !osiado7/& o ile zdoasz- : zdoaszD
< Nie w ty" stanie < odrzeka- < 3obrze- Przy'"u'# o1ert#- < W !owietrzu
zawiso niewy!owiedziane Na razie- 5ird czu nie"i, !ewno7/& +e nie by
to ostatni taki !roble"& a wcale nie "ia wra+enia& +e znalaz na'le!sze
"o+liwe rozwi,zanie-
Nast#!ne(o dnia !atrzy& 'ak !ani < odziana w bardzie' !raktyczne&
(os!odarskie ubranie < i 'e' dzieci wyruszay z ranny"i& kt*rych odsya
do skalne' kry'*wki- Musia ostro !os!rzecza/ si# z wo7ciana"i& by
uzyska/ od nich !rzyrzeczenie& +e b#d, traktowa/ ', s!rawiedliwie- 3zieci
wzi#liby z rado7ci,& lecz wyczuwa& i+ chcieli& +eby zabi !ani,& cho/ bali
si# wy!owiedzie/ to na (os- Sela"is < lua!& u!o"nia sa" siebie < nie
!rzedstawi wasne' o!inii& a 5ird nie !yta o ni,- Modzieniec !owr*ci do
s!rawne(o !rowadzenia rachunk*w i !rzekazywania wiado"o7ci-
Jedny" z !roble"*w& na 'akie natkn, si# w ty" roku& bya trudno7/ z
o(arni#cie" wzrokie" sytuac'i na cay" !olu bitwy- .rozu"ia& dlacze(o
o1icerowie dosiadali koni; dzi#ki te"u zna'dowali si# !onad !ye" i
!odskaku',cy"i (owa"i walcz,cych- W sta'ni hrabie(o znaleAli wiele
koni- Cz#7/ zdecha& lecz kilka wci,+ nadawao si# do u+ytku- Nie"al nie
!a"i#ta 'u+ swych do7wiadcze= z "odo7ci z dosiadanie" "ua& lecz
"usiay "u wystarczy/-
W sta'niach zna'dowao si# !i#/ +ywych& zdrowych koni- 3wa byy
wielkie i du(ono(ie& 'eden kucyk Jdla dzieciD zastanawia si# 5irdK oraz
dwa 7rednich roz"iar*w i nieokre7lone(o !rzeznaczenia- Nie by nawet
!ewny& 'ak 'e osioda/& lecz !aru 'e(o byych +onierzy !otra1io to i
szybko !oradzili sobie ze wszystki"i wierzchowca"i& !r*cz kuca-
3o7wiadczeni 'eAdAcy dosiedli ich i wy!r*bowali- Jeden z ru"ak*w
zacz, ta=czy/ i narowi/ si#4 !okry si# !ian,& 'eszcze zani" zerwa si# do
bie(u- 3ru(i s!rawia wra+enie s!oko'nie'sze(o& lecz !odczas dru(ie(o
okr,+enia dziedzi=ca stan, d#ba i zrzuci 'eAdAca- 5ird uzna& +e nie chce
+adne(o z nich- Pozostaa dw*'ka bya bardzie' !osuszna& lecz
do7wiadczeni 'eAdAcy orzekli& +e +aden z nich nie nadawa si# dla
nowic'usza- 5ird uzna& +e na ty" eta!ie nie "*( !ozwoli/ sobie na
!oa"anie n*( i !owinien u+ywa/ ich do te(o& do cze(o 'e stworzono; do
chodzenia- Mo+e b#dzie stawa na skaleD
3wa dni !*Anie'& !odczas !onowne(o "arszu na !*noc& dostrze( w
za(a'niku stare(o& siwe(o konia !oci,(owe(o- Jeden ze zwiadowc*w z
nadzie', !o"acha r#k,- Mi#soD 5ird od"achn, od"ownie- Na!rawd#
chciaby "ie/ konia4 zawsze "arzy o konne' 'eAdzie- Nie !ra(n,
wyszkolone(o !rzez ko(o7 ru"aka bo'owe(o& lecz zwyke(o& leciwe(o
konia& na kt*ry" "*(by truchta/ i uczy/ si# bez (roAby !oa"ania n*(-
Nie "ia "o+liwo7ci schwytania (o& nie !ozwoli 'ednak na s!o+ycie
swe(o !otenc'alne(o wierzchowca- Poza ty"& "ieli 'eszcze konin# z
za"eczku ta"te(o !ana-
Podczas !oudniowe(o !osto'u stary siwek skuba traw# zaledwie kilka
du(o7ci !iki od obozu- Czy by to ten sa" ko=D 5ird nie !otra1i
!owiedzie/- 6"ia rozr*+nia/ krowy na !olu i to we "(le& lecz konie byy
dla nie(o tylko ko="i& r*+ni,cy"i si# od siebie 'edynie u"aszczenie" i
roz"iara"i- $en "ia zwycza'ne& cie"ne oczy& r*+owo nakra!iane chra!y
i rze!y w du(i" wosiu na !#cinach- 67wiado"i sobie& +e zwierz#
!odeszo o wiele bli+e'- Musia zadrze/ (ow#& +eby zobaczy/ 'e(o (rzbiet-
Powinno by/ atwo utrzy"a/ si# na ni"& !o"y7la- o= d"uchn, "u na
no(#& skubn, kraw#dA buta i sa!n,-
M*(by !ewnie za!a/ (o za (rzyw# i utrzy"a/ wystarcza',co du(o& by
kto7 !rzyni*s !asek lub co7 inne(o do zarzucenia "u na szy'#- o=skie
war(i "usn#y 'e(o ra"i#& delikatne 'ak ludzkie !alce& cho/ "i#ksze- 5ird
si#(n, ku s!l,tane'& +*toMszare' (rzywie& zaskaku',co 'edwabiste' w
dotyku- o= szar!n, be" i 5ird wsta- Wszyscy obserwowali (o w
"ilczeniu- S!o'rza na nich& wzruszy ra"iona"i i !o(aska konia !o szyi-
.wierz# wy(i#o ',& !otrz,sn#o be" i ziewn#o !rzeci,(le& de"onstru',c
"ocne& !o+*ke z#by- 5ird (adzi 'e !o o!atkach i k#bie- 6wielbia
dotyka/ zdrowe zwierz# i cho/ to z daleka wy(l,dao na brudne& to sier7/
okazaa si# w dotyku czysta i l7ni,ca- Musia ko"u7 uciec-
.nalaz si# na ko=ski" (rzbiecie& 7ciska',c link# zai"!rowizowane(o
kantara& nie"al nie !a"i#ta',c sekwenc'i wydarze=& kt*re do te(o
do!rowadziy--- o= drobi to tu& to ta"& a+ w ko=cu 5ird "usia we'7/ na
ka"ie=& by "*c dale' (aska/ t# l7ni,c, sier7/4 chcia ', (adzi/ bez ko=ca-
W 'aki7 s!os*b zwierz# wskazao "u sw#dz,ce "ie'sce !o uk,szeniu (za
na dru(ie' o!atce i 5ird !ochyli si#& +eby 'e !odra!a/& a !ote" znalaz
dru(ie(o b,bla& nieco ni+e'& wi#c !rzechyli si# 'eszcze bardzie'--- i !oo+y
brzuche" na ko=ski" (rzbiecie- .wierz# stao nierucho"o& do!*ki nie
wykona oczywiste(o ruchu& !rzerzuca',c no(# !onad 'e(o (rzbiete"-
. (*ry byo o wiele atwie' obserwowa/ okolic#- Widzia ca, "aszeru',c,
kohort#& z tyu& z boku i !rzed ni"- M*( sobie wyobrazi/& 'ak bardzo
uatwi to dowodzenie !odczas bitwy- 0ecz ni(dy nie !ode'rzewa skutk*w&
'akie dla nie!rzyzwycza'one(o 'eAdAca nioso ze sob, du(otrwae
dosiadanie wierzchowca- . !ocz,tku by s!i#ty& !ote" od!r#+y si# i
zacz, nawet czer!a/ !rzy'e"no7/ z'azdy& by < o wiele za szybko < !oczu/
b*l "i#7ni i 7ci#(ien- Po !oudniu nie "*( 'u+ (o znie7/ i zdoa zsi,7/ <
co okazao si# trudnie'sze& ni+ !rzy!uszcza- Sto!y !on#y i nie!rzy'e"nie
"rowiy& do!*ki chodzenie" nie wyci,(n, z nich nad"iaru krwi- o=
szed za 5irde" 'ak uwi,zany& cho/ ten za!o"nia za!a/ za link#-
3osiad (o do!iero nast#!ne(o ranka- .esztywnia w "ie'scach& na kt*re
do te' !ory ni(dy nie narzeka& lecz ko= znalaz inny ka"ie=& na kt*ry"
5ird "*( stan,/- Mi#7nie n*( szybko si# rozluAniy& za7 sa"o koysanie
uzna za !rzy'e"ne- W siwku !od ni" kryo si# co7& co !rzydawao "u
!ewno7ci siebie- .astanawia si#& czy tak wa7nie czuli si# konni no"adzi&
czy !rzez to wybrali +ywot koczownik*w& a nie rolnik*w- >czywi7cie&
dosiadali !rawdziwych wierzchowc*w& ru"ak*w bo'owych& a nie
a(odne(o konia !oci,(owe(o- 5rzbiet !od ni" na!i, si# i 5ird "usia
chwyci/ si# (rzywy- o= z !ewno7ci, nie usysza 'e(o "y7li i nie obrazi
si#H Na wszelki wy!adek !ostara si# !o"y7le/ co7 !ochlebne(o i zosta
wyna(rodzony rozluAnienie" (rzbietu i s!r#+ysty" chode"-
Pierwotnie za"ierza !o"aszerowa/ na !*noc& +eby !rzechwyci/
zachodnie siy kr*la w "ie'scu& (dzie uksztatowanie terenu dawao "u
!rzewa(#- Niestety& "onarcha w!ad na ten sa" !o"ys i 1orsowny"
"arsze" usiowa !rzechwyci/ ar"i# 5irda- Nieszcz#7liwie dla wo7cian&
nios,cy t# wiado"o7/ !osa=cy zostali schwytani- 5dyby nie !ostanowi
!o raz !ierwszy towarzyszy/ zwiadowco"& w!rowadziby ich !rosto w
zasadzk#- : tak& siwek zatrzy"a si# z cichy" !arskni#cie"& zarywszy
ko!yta w drodze i od"awia',c dalsze(o ruchu na!rz*d- iedy 5ird
s!r*bowa zsi,7/& ko= obr*ci si#& o"al nie zrzuca',c (o z (rzbietu i
!okusowa !o wasnych 7ladach z !owrote"- Wcze!i si# roz!aczliwie w
(rzyw# w obawie !rzed u!adkie" !rzy takie' !r#dko7ci- Wierzchowiec
zwolni do!iero !rzy na'bardzie' wysuni#tych zwiadowcach& kt*rzy uznali
'e(o !owr*t za wszcz#cie alar"u-
< Nie wie" < rzuci 5ird& z ul(, zsiada',c z nierucho"e(o zwierz#cia&
kt*re obe'rzao si# na dro(# i !arskn#o- < .obaczy co7& co nie !rzy!ado
"u do (ustu4 zwierz#ta "a', le!szy w#ch i such od nas-
.wiadowcy ruszyli na!rz*d& by niedu(o !owr*ci/ z in1or"ac', +e na
wybrany" !rzez 5irda szlaku rozo+yy si# s!ore siy nie!rzy'aciela- 5ird
!rzy'rza si# "a!o"- a+de inne do'7cie do te(o sa"e(o "ie'sca
kosztowaoby (o kilka dni "arszu wi#ce'& a wr*( "*( ich bez trudu
wy7ledzi/ i z"ieni/ !ozyc'#- Na w!rost !rzed ni"i uzyskaby niewielk,
korzy7/ ze zbocza& "usiaby 'ednak walczy/ w lasach& (dzie !iki byy o
wiele "nie' skuteczne od "ieczy- ."arszczy brwi- P* dnia dro(i za ni"i
zna'dowao si# nieze !ole < s!ora& naturalna ,ka& za kt*r, wznosio si#
stro"e& !oro7ni#te lase" wz(*rze i kilka ni+szych wzniesie=- Nado+yli
dro(i& by o"in,/ wz(*rza& ale za to "*( ukry/ ta" kilka kohort-
Byo to na'le!sze "ie'sce na bitw#& ale wr*( "usia !od,+y/ ta" za ni"i4
nie "o(li czeka/ na nie(o zbyt du(o& bo u"arliby z (odu- Wyda
rozkazy& !o czy" kto7 !odsadzi (o na konia- .wierz# "o(o by/ stare&
nie"nie'& uratowao 'e(o& a by/ "o+e ca, wo'n#- 5aska 'e !o szyi&
czeka',c& a+ ostatnia kohorta wykona zwrot- 3ziwne& +e stary ko=
!oci,(owy tak ochoczo i ostro+nie nosi niedo7wiadczone(o 'eAdAca& lecz
byby (u!ce"& (dyby roztrz,sa tak 1ortunne zdarzenie losu-
Wierzchowiec wyda z siebie du(ie westchnienie i tr,ci but 5irda
"i#kki"i chra!a"i- $en !odra!a (o !o k#bie& a !ote" siebie !o (owie-
Je(o ar"ia zawr*cia& nie 7ci,(a',c na siebie natych"iastowe(o& konne(o
!o7ci(u& cze(o 5ird obawia si# na'bardzie'- $u+ !o !oudniu znaleAli si#
na nowy" !olu bitwy- Nie byo takie idealne& 'ak za!a"i#ta; brze(i
niewielkie(o stru"yka !orastay 'e+yny& a 7wie+a& zielona trawa ukrywaa
(rz,skie "ie'sca- :le nie "ia wy'7cia- Wyco1a ar"i# !od oson# drzew&
(dzie rozbi ob*z& !o czy" rozesa zwiadowc*w- > z"ierzchu otrzy"a
wiado"o7/& +e wr*( ruszy za ni" i to nie 'edny" szlakie"- Na'wi#ksze
z(ru!owanie "aszerowao !o 'e(o 7ladach& lecz inne nadci,(ao z
!*nocne(o wschodu- : wi#c "ia rac'#& !o"y7la- $a"t#dy nie ucieknie&
nawet (dyby s!r*bowa-
9ozdzia OY
W bezruchu !rzed7witu usysza !o'edynczy trel oddalone(o !taka& (dzie7
wysoko na stoku wz(*rza- :r"ia wo7cian s!aa- 5ird cichutko lawirowa
"i#dzy ka"ienia"i otacza',cy"i o(nisko& "in, lini# wartownik*w&
kt*ry" kiwn, w "ilczeniu (ow, i ruszy w (*r# wzniesienia- $uta'& !oza
oboze"& znalaz si# w stre1ie 7wie+ych& letnich za!ach*w < nocnych woni
otwarte(o terenu- #!ka bladych kwiat*w tiroc wydzielaa ci#+k, sodycz4
w ci,(u u!alne(o dnia nie !achniay nie"al w o(*le- . wysoka s!yn#a
1ala za!achu cedr*w z ostr, nut, dzikie(o ty"ianku- Przez krzaki !rzedar
si# kozio4 z'adliwa wo= wy!ara wszelkie inne za!achy-
Wz(*rze cie"niao !rzed ni" w blasku 7witu- Co7 zaszele7cio w
zaro7lach& 'akby ucieka',ce zwierz,tko- Ptak za7!iewa znowu& ty" raze"
bli+e'- Nie zna +adne(o& wyda',ce(o r*wnie "elody'ny trel- 5ird obe'rza
si# za siebie- Niebo roz'a7nia coraz silnie'szy blask& daleko na zachodzie
zie"ia zacz#a u'awnia/ sw*' !rawdziwy ksztat& a wz(*rza autentyczne
barwy- Ws!ina si# dale'& 7wiado"y za!ach*w i dAwi#k*w& dotyku
chodne(o !owietrza na na(ich ra"ionach& 1aktury ociera',cych si# o
nie(o li7ci& ka"ieni i (leby !od sto!a"i-
3otar na wierzchoek szybcie'& ni+ oczekiwa- .ani"& !oni+e'& skryta w
cieniu& le+aa 'e(o obszar!ana i wonie',ca ar"ia- . oddali dobie(a szcz#k
(arnk*w- Ciekawe& co kucharze zna'd,& +eby do nich wo+y/- Wi#ce' zi* i
korzeni& bez w,t!ienia& nadto "ieli 'eszcze dwa worki ",ki- Niewiele& 'ak
na ca, ar"i#- 0ecz od dzieci=stwa !oranny (*d stanowi nieod,czn,
cz#7/ 'e(o +ycia4 (os!odarze zawsze !racowali od 7witu- Celebrowa t#
kr*tk, chwil# dla siebie !rzed zabranie" si# za codzienne troski-
S!od dalekie(o widnokr#(u wyonio si# so=ce& w kt*re(o blasku
widoczna bya !rawda& 'ak zwyk "awia/ ka!an Esei- W uko7nych
!ro"ieniach 5ird u'rza "iriady !ostrz#!ionych& r*+owozotych kaczk*w
trawy& tworz,cych rozta=czon, zason# r*+u& kt*ra !rzesaniaa ra+,cy
blask& za"ienia',c (o w sa", (rac'# i delikatno7/- Sta w zachwycie& 'ak
kiedy7& dawno te"u we wasny" obe'7ciu& !odziwia',c wieczore"
srebrzyste 7wiato (wiazd- Wszystko za"ienio si# w zoto z"ieszane z
r*+e"4 zwiewne welony z"i#kczay ku',cy oczy blask- >toczya (o
kolu"na zocistoMr*+owe(o kadzida- .d,+y !o"y7le/; $o 'aka7 wiz'a&
kiedy wz(*rze wy"kn#o si# s!od 'e(o st*! i zawis& !odtrzy"ywany
!rzez r*+owozote dra!erie- Ponownie s!o'rza na zach*d& !onad zalan,
so=ce" krain,& (dzie "i#kki& zocisty blask wy!enia doliny niczy"
wino& a ostrze'sze 7wiato cyzelowao wz(*rza& wydobywa',c ich czyste&
wyraAne !i#kno- Po"i"o zote' "(ieki si#(a wzrokie" daleko& !o sa"e
(*ry na (ranicy )inaarenis- Wyobra+a 'e sobie 'ako zi"ne& szare&
bezlitosne (ranie& teraz 'ednak wznosiy si# !o(odne i !ene wdzi#ku&
niczy" !ot#+ne za"czyska& oczeku',ce na swych !an*w- .dawa si#
za(l,da/ do ich wn#trza& w ukowe& !ene ech sale& (dzie skalny lud (ra
na har1ach& 7!iewa i obrabia dro(ocenne ka"ienie i zoto& wytwarza',c
skarby (odne takich siedzib- Pote" s!o'rza na !*noc& !onad 7wiate"& ku
wielkie' rzece i !oza ni,& 'edny" rzute" oka o(arnia',c wszystkie 'e'
roze7"iane do!ywy& rozle(e "okrada i bezkresne ste!y- Prze"ierzali 'e
konni no"adzi w 'askrawo ha1towanych butach- Na "asztach na"iot*w
!owieway w,skie chor,(iewki& a otaczay 'e stada koni o l7ni,ce' sier7ci-
Ponad ni"i (alo!owa 9u"ak Wiatru& wy"achu',c o(one" z ch"ur& a
!oro7ni#te traw, r*wniny !rze"ierzaa lacz >b1ito7ci na swych
niestrudzonych no(ach- Wyrastaa za ni, wysoka& zielona trawa& a
w(#bienia !o ko!ytach wy!eniaa czysta woda-
Byby !rzera+ony& (dyby tylko byo to "o+liwe4 zachowa tyle rozs,dku&
by to wiedzie/- :le nie byo takie' "o+liwo7ci- 0e+a cicho na zotych i
r*+anych woalach& widz,c krain# tak,& 'ak, o(l,dali ', bo(owie& 'ak,
"o(aby by/; sk,!an, w blasku dnia& ze s!oko'ny"i wsia"i (os!odarzy&
odbudowany"i o(roda"i i !ola"i na nowo rodz,cy"i !lon- Stada owiec
na zboczach wz(*rz& stada kr*w na nadrzecznych #(ach- $ar( w
"iasteczku& zbudowany" na z(liszczach s!alone' wioski& (dzie uczciwie
od"ierzano du(o7ci i wa(i- 3zieci chla!i,ce si# na !ytki" brodzie&
dosiada',ca konia kobieta w byszcz,cy" he"ie& do"ki o na!rawionych
dachach i 7cianach& rabatki kolorowych kwiat*w- Wiz'a !rzeszya "u
serce& wyciska',c z oczu !arz,ce zy- $o < nie"al o nie' za!o"nia < bya
wiz'a te(o& cze(o !ra(n,; nie !osuszna ar"ia& !o"ocni rolnicy& nawet
zwyci#stwo w bitwie& ale ten !ok*'& ta ob1ito7/& ta s!rawiedliwo7/-
Gzy uwolniy (o ze snu- Czu& +e o!ada !owoli& niczy" !i*rko (#si lub
nasionko d"uchawca- Poczu wok* siebie delikatne ra"iona i usysza
"rucz,cy (os& nie w !eni dla= zrozu"iay- Na na(ie barki i !oliczki
o!aday !atki kwiat*w& osusza',c zy& a kiedy doszed do siebie& sta w
biae' 'ak 7nie( zas!ie& w blasku !oranne(o so=ca- Wyci,(n, ra"iona ku
ty" zi"ny" !atko"& zaczer!n, 'e i zanurzy w nich twarz- $o "usia by/
znak od :lyanyi& lecz !od cudown, woni, kry si# lekki& (orzki za!ach
zi"ne'& wil(otne'& 'esienne' zie"i- : wi#c obietnica i !rzestro(a& a on by
zwycza'ny" wie7niakie"- 3okoa rozbrz"ia 7"iech tak radosny& +e
"usia si# u7"iechn,/& zani" zda sobie s!raw#& +e dAwi#k dobie(a z
'e(o wn#trza-
< 3o lichaH < wyrwao si# "u nie7wiado"ie- < Ni(dy nicze(o nie
u!raszczaszH
: (os& kt*ry "u od!owiedzia& by zi"ny& czysty i !recyzy'ny 'ak 7wiato
(wiazd-
< Nie- Ni(dy nicze(o nie u!raszcza"-
Pod 5irde" u(i#y si# kolana4 u!ad w kwiaty- $o w +adny" razie nie bya
:lyanya i nie !otra1i udawa/ !rzed sa"y" sob,& +e nie wiedzia& kto to-
Pro7 o sowo bo+e < !o"y7la szale=czo < i strze+ si#---
0ecz wiedza& o kt*r, !o!rosi& wcale 'e' tak na!rawd# nie chc,c&
wy!eniaa "u (ow#& 'akby kto7 u!ycha wen# do worka-
>bietnica; istniaa "o+liwo7/ wywalczenia !oko'u dla 'e(o ludu-
Przestro(a; to nie by !ok*' dla nie(o-
Je(o winaD < zastanawia si#-
?adne' od!owiedzi& 'edynie !ewno7/- Wszystkie sy"bole& kt*rych nauczy
(o ka!an& caa wiedza !rzekazana "u !rzez (no"y& !rze"kn#y 5irdowi
!rzez (ow# szybko& niczy" kr,+ki liczyda wytrawne(o rach"istrza i z
(watowny" klekote"& kt*ry urwa si# z "ia+d+,c, ostateczno7ci, (azu
o!ada',ce(o na (az- W obecne' sytuac'i !ok*' by "o+liwy do
wywalczenia& lecz on sa" by z(ubiony-
My7la& +e nie dba o to& do!*ki nie dowiedzia si#& +e to !ewne- $eraz& w
nadzwycza'ne' ciszy& le+a twarz, w kwieciu :lyanyi i rozwa+a w
s!oko'u& czy na!rawd# uwa+a tak& 'ak to cz#sto (osi- >ddaby" swo'e
+ycie& !owtarza- Pode'"# ryzyko& deklarowa- Mo(# z(in,/ r*wnie atwo&
'ak wy& !ociesza strwo+onych wo7cian-
:le to byo ryzyko- W*cznia "o(a !rzebi/ "u brzuch& albo nie- Miecz
"*( uci,/ "u (ow#- Jak dot,d& s!otykao to innych& a teraz wiedzia& +e
na !oy oczekiwa& i+ tak b#dzie zawsze-
$eraz 'ednak--- Na !ewno u"rzeD Nie b#dzie radowa si# !oko'e"D Ni(dy
nie usi,dzie z wnucz#ta"i& o!owiada',c i" historie z dawnych dniD
.nowu zawis& ty" raze" w !rze!astnych !ieczarach wasne(o u"ysu&
(dzie ch*d& "rok i strach !od ni"& a nic !onad ni"- $eraz nic nie
s!owolni u!adku4 nie wyl,du'e w kwiatach :lyanyi- 6"ys < wiedzia& +e
nie bya to zesana !rzez bo(*w wiz'a < "alowa a+ nadto realistycznie
obraz krainy !o 'e(o u!adku- Nie !ok*'& tylko s!ustoszenia wadc*wM
"a(*w i u!iestwo bandyt*w- $ru!y !uchn,ce na !olach i czeka',ce& a+
oczyszcz, 'e !adlino+ercyMnie"owl,t& dzieci& starych i "odych < widzia
twarze ich wszystkich- Niewinne zwierz#ta < krowy& konie i owce < chore
i !oranione& !ada',ce u!e" 1olok*w i wilk*w- 6'rza wasn, 7"ier/;
konanie starca& yse(o i sabe(o& kt*ry nie zdoa !owr*ci/ na czas do
kry'*wki w dalekich 'askiniach i !ad u!e" 1olok*w& !o kt*rych zleciay
si# kruki-
: wi#c tak czy owak 7"ier/- Powinno by/ atwo < !owiedzia sobie
(watownie < ku!i/ !ok*' za !rzedwczesn, 7"ier/- Nie byo atwo- Na
'#zyku czu s"ak ale& kt*re(o ni(dy 'u+ nie skosztu'e i !ieczyste(o&
kt*re(o nie z'e- 3onie czuy cie!o cia dzieci < och& to byo na'bardzie'
(orzkieH < kt*rych ni(dy nie !rzytuli- Nie 'est atwoH < wrzasn,
bez(o7nie w cisz#- Wasny u"ys od!owiedzia "u cier!ko& +e nic nie
byo atwe ani teraz& ani !rzedte"- >tworzy oczy i "ru(anie" !owiek
str,ci z nich 7nie+ne !atki-
Nie byo atwo& lecz wcze7nie' dokonywa rzeczy& kt*re tak+e !roste nie
byy- Patrzy na 7"ier/ "atki i u"iowane' Mali- Patrzy na blisk, 7"ierci
c*rk# u swych st*!- Widzia na'le!sze(o !rzy'aciela z lat "odo7ci
stratowane(o !rzez konie !an*w4 widzia zatrute studnie i s!alone !ola-
Wzi, (#boki oddech& utrzy"u',c to wszystko w (owie& cay b*l& 'aki
!a"i#ta& ca, "io7/ do rodziny& zwierz,t& drzew i zie"i& 'ak, czu- Nikt o
nie' nie wiedzia& (dy+ ni(dy nie !otra1i 'e' wyrazi/- Cisn, ', wysoko&
raze" z nadzie', na +ycie- 8 !oczu& +e zostaa zabrana& a z nie(o zd'#to
!otworny ci#+ar& kt*re(o istnienia nawet sobie nie u7wiada"ia-
Patki znikn#y& cho/ nadal czu ich "i#kko7/ i za!ach uatwia',cy
oddychanie- By sa" na czubku wz(*rza- 6sysza& 'ak kto7 !rzedziera si#
!rzez krzaki-
B B B
< 5irdzieH o"endancieM(eneraleH < nawoywa 'eden z nowych wo7cian&
kt*re"u ten tytu !rzychodzi z atwo7ci,- 5ird wzi, (#boki wdech- Mia
nadzie'#& +e na 'e(o obliczu nie byo 7ladu te(o& co si# wydarzyo-
< CoD < odkrzykn,& sysz,c we wasny" (osie ciekaw, ko"binac'#
irytac'i i rado7ci-
< Nadchodz,H Wyszli z las*wH
5ird obr*ci si# i s!o'rza na !*noc- Byli ta"- Nisko wisz,ce so=ce
!rze(l,dao si# w wy!olerowanych !ancerzach i kolczu(ach konnicy&
!odkre7la',c barwy sztandar*w i kolorowych stro'*w- Cz#7/ z nich to z
!ewno7ci, wadcyM"a(owie- .a ni"i "aszerowayB szere(i !iechoty&
skryte we wzbity" !yle- .ascho "u w ustach- 8le setek "ieliD My7la& +e
to ich byo wi#ce' < tysi,c& dwa tysi,ce& trzy--- onni zatrzy"ali si# na ,ce
na tyle daleko& by u"o+liwi/ !iechocie rozwini#cie szyk*w za ni"i- 5ird
!rzeszuka wzrokie" las na daleki" stoku& wy!atru',c ucznik*w& kt*rych
z !ewno7ci, ta" !osali w "anewrze oskrzydla',cy"- Je(o wa7ni strzelcy
!owinni zna'dowa/ si# wy+e'& na sa"y" skra'u (rani& strze(,c (o !rzed
ucznika"i& kt*rzy chcieliby za'7/ (o od tyu- Mia nadzie'#& +e byli czu'ni-
Nie ba si# 'azdy lub !iechoty& kt*ra "o(aby (o sta"t,d zaatakowa/ <
!oudniowa (ra= za!ewniaa i" bez!iecze=stwo niczy" 1orteczny "ur-
. dou usysza& 'ak 'e(o ar"ia tworzy u!orz,dkowane 1or"ac'e- 9uszy w
d* zbocza& "a',c nadzie'#& +e nie!rzy'aciel nie dostrze( (o na szczycie-
3otkn, doni, wos*w z ul(,& +e nie zao+y 'eszcze zdobyczne(o he"u-
Szary ko= !oci,(owy sta u !odn*+a wzniesienia& 'akby na nie(o czeka',c-
to7 znalaz dla nie(o siodo i uzd#- Mi"o to zwierz# ustawio si# koo
skay- 5ird wdra!a si# na ko=ski (rzbiet& zastanawia',c si#& dlacze(o
uznawa za tak naturalne& +e zwierzak stara si# by/ !o"ocny- Cob wbie(
na zbocze z he"e" i "iecze" dla nie(o- 5ird !okr#ci (ow,- Nie
nauczy si# 'eszcze walki "iecze"& a bitwa nie bya dobry" czase" na
nauk#- Wystarcza',c, nowo7ci, by ko=-
ohorty stan#y w ordynku- Prze'echa !rzed ni"i& za"ienia',c kilka s*w
z ka+dy" ko"endante"- $warze roz"yway si# "u !rzed oczy"a4
instynktownie odna'dywa wa7ciwe i"iona& lecz tylko 9ahi si#
odznaczaa- >bdarzya (o szeroki" u7"ieche"& a siwek !okiwa be"-
ohorta 9ahi wybuchn#a 7"ieche"- Chcia 'e' !owiedzie/ < tylko 'e' i
niko"u inne"u < co !rzekaza "u b*(& ale nie "*(- $e(o rodza'u wiedz#
nale+ao dAwi(a/ sa"e"u- .auwa+y& +e !onad !oowa wo7cian zdobya
sk,d7 niebieskie koszule4 zacz#o wy(l,da/ to na uni1or"-
Przez du(, chwil# wy(l,dao na to& +e nie!rzy'aciel zwycza'nie sta sobie
na !rzeciwle(y" kra=cu !ola i w!atrywa si# w nich& w ko=cu 'ednak
ruszyli na!rz*d- Na !*nocy wz(*rze o szeroki"& !oro7ni#ty" lase"
(rzbiecie schodzio w!rost ku ,ce& lecz na !oudniu& !o stronie 5irda& trzy
niskie wzniesienia oddzielay traw# od stro"e'& !oudniowe' (rani-
Wzdu+ wzniesie= ze wschodu na zach*d !yn, stru"yk-
5ird uczyni& co tylko "*( w tak kr*tki" czasie& by teren 'ak na'bardzie'
"u s!rzy'a- Na !*nocnych stokach wzniesie= oraz skra'u !oudniowe(o
urwiska roz"ie7ci ucznik*w- W (rz,ski" (runcie !rzy stru"ieniu
wyko!a doy i !rzykry 'e siatka"i i traw,- Mia nadzie'#& +e utrudni to
szar+# kawalerii i !iechoty& za!obie(a',c atwe"u oskrzydleniu (o !rzez
!rzeciwnika- 5*wne siy roz"ie7ci !rzed i !o"i#dzy na'bardzie'
wysuni#ty"i na wsch*d wz(*rza"i4 zachodnie s!rawiao wra+enie nie
bronione(o& lecz !oza ucznika"i kryo w sobie wiele naturalnych
niebez!iecze=stw- Przeciwko sawetne' "a(ii !an*w nie "ia ochrony& z
wy',tkie" s*w :rranhy& +e czarodzie' nie "o+e obroni/ si# !rzed
nies!odziewany" za(ro+enie"- Mia nadzie'#& +e nie s!odziewali si#
niewielkie' (ru!ki strace=c*w& kt*rzy skryli si# na !oudniowy" stoku
!*nocne(o wz(*rza& dokadnie na tyach wro(a& otrzy"awszy !olecenie&
by nie u'awniali si#& do!*ki !anowie nie zato!i, si# w czarowaniu-
:r"ia kr*la ruszya- Po raz !ierwszy w +yciu 5ird u'rza kr*lewsk,
chor,(iew& o kt*re' tyle sysza- Bya tak wielka& +e nie"al nie !oruszaa
si# w !oranne' bryzie& na(le 'ednak roz!ostara si#& ukazu',c sw*' wz*r-
5irdowi !owiedziano& +e by to "orski s"ok& ale sa" uznaby to racze' za
w#+a z rybi" o(one"- a+dy z towarzysz,cych kr*lowi !an*w "ia
wasny sztandar i barwy& !owt*rzone na "undurach +onierzy oraz < o ile
(no"y "iay rac'# < wasny !lan stoczenia te' bitwy- Miaa to by/ kole'na
'e(o !rzewa(a- Wy(l,dali bardzo adnie& dokadnie 'ak "odele
!okazywane "u !rzez ka!risti; setka w +*ciach i zieleniach& dwie setki w
b#kicie i zocie& nast#!nie zast#! !o"ara=czowych& a !ote" zielonoM
niebieskich- 5ird zakada& +e !anowie zostali z tyu < (ru!ka konnych
!ostaci w stro'ach o intensywnych barwach& zda',cych si# byszcze/
wasny" blaskie"- Na 'e(o oczach z zie"i uniosy si# na"ioty w
'askrawe !asy& rozstawiane !rzez su+,cych- .e 7wie+o roz!alonych
!alenisk wzbi si# dy"- . 'akich7 !rzyczyn ten !okaz !ewno7ci siebie
rozw7cieczy 5irda- Na'!ierw wy(ra'cie& a do!iero !ote" 7wi#tu'cie&
!owiedzia i" bez(o7nie-
0inia kawalerzyst*w rozdzielia si#& !rze!uszcza',c szere(i !iechur*w-
Wi#kszo7/ z nich dzier+ya "iecze i tarcze& cz#7/ oddzia*w wy!osa+ono
w !iki& kilka w du(ie w*cznie- 5ird z"arszczy brwi < te "o(y s!rawi/
"u ko!ot- :le obserwu',c ich !odczas "arszu zda sobie s!raw#& +e nie
byli !rzyzwycza'eni do te' du(o7ci drzewiec- Na'wyraAnie' kto7
!ostanowi uzbroi/ ich w or#+ du+szy od !ik wo7cian& lecz !ikiniero"
brakowao obycia z now, broni,- .a !iechot, szli ucznicy- Przez zi"#
5ird eks!ery"entowa z wielo"a wers'a"i tarczy& kt*ra !owstrzy"aaby
strzay& a 'ednocze7nie bya wystarcza',co lekka do noszenia i atwa do
odrzucenia& (dy !otrzeba byo obu r,k do schwycenia !iki- ?adna od"iana
nie bya idealna- 6stawione na 1roncie kohorty wy!osa+one zostay w
"ae& drewniane tarcze& kt*ry"i "o(li ochrania/ twarze !rzed
s!ada',cy"i strzaa"i& lecz i tak na'bardzie' u1ano skradziony" < nie
zdobyczny" < he"o" oraz ele"ento" !ancerzy-
W !owietrze wzbia si# !ierwsza nie!rzy'acielska salwa- o"endanci
wykrzykn#li ostrze+enie i wszyscy& o!r*cz na'(u!szych& s!o'rzeli w d*-
Wro(owie ruszyli na nich bie(ie"& nieco za !*Ano odkrywa',c istnienie
wyko!anych !rzez wo7cian do*w- Nie byy wystarcza',co (#bokie& ani
du+e& by zatrzy"a/ natarcie& lecz s!owolniy 'e na tyle& by !od,+a',cy za
!iechot, ucznicy znaleAli si# w zasi#(u strza ludzi 5irda-
Bardzie' rozeAleni& ni+ !oturbowani& !iechurzy nie!rzy'aciela !rzebrn#li
!rzez boto i rzucili si# na nierucho"e kohorty wo7cian- Nie tworzyli 'u+
zwarte(o szyku& a !ost#!u',cy za ni"i ucznicy zacz#li !ada/ o1iar, strza
5irda- Nie dbali o to4 dla dosiada',ce(o siwka 5irda s!rawiali wra+enie
"odziak*w& kt*rzy wa7nie !ublicznie wyszli na durni*w- Wrzeszcz,cy
na nich z tyu o1icerowie nie robili na nich +adne(o wra+enia4 dru(i i trzeci
szere( w!ad w doy& !r*bu',c 'e bezskutecznie !rzeskoczy/- Wy(rzebali
si# z nich i !o(nali w (*r# zbocza& ku kohorto" wo7cian-
o"endanci w!atrywali si# w 5irda4 on sa" obserwowa bezadn,&
w7ciek, szar+#- $e kilka sekund zdawao si# rozci,(a/ w niesko=czono7/&
'ak (dyby "ia czas !rzy'rze/ si# wyrazowi ka+de' twarzy i odnotowa/&
kto "ia niebieskie oczy& kto szare& a kto !iwne- Wreszcie !ierwsi
nie!rzy'acielscy !iechurzy dotarli do wyznaczone' !rzez nie(o linii i
o!u7ci r#k# z du(,& niebiesk, chor,(wi,& su+,c, i" za sztandar-
Je(o kohorty !oruszyy si#- Pierwszy krok& dru(i; ostro+nie& !od !en,
kontrol,& w 1or"ac'ach r*wnie !recyzy'nych 'ak zast#!y (no"*w&
!o"y7la zarozu"iale- r*lewscy +onierze oczekiwali zeszorocznych
zaostrzonych dr,(*w& lecz na!otkali stalowe (roty& zaku!ione za zoto
Marrakai- Pierwsi z(in#li szybko& nie"al atwo& 'ak wy(l,dao to z
(rzbietu siwka- 0ecz 5ird wiedzia le!ie'& (dy+ sa" ta" by- Nier*wne
szere(i zwary si# ze sob, i roz!ocz#a si# rzeA-
Piki !rzewy+szay zasi#(ie" "iecze& lecz od!owiednio dzielni szer"ierze
i to!ornicy "o(li utworzy/ "ur z tarcz& trudny do !enetrac'i !rzez bro=
drzewcow,- Niestety& nie wiado"o& czy dzi#ki wasne' odwadze& czy "a(ii
!an*w& kt*re' 5ird by 7wiadkie" na Wz(*rzu Czarne' o7ci& +onierze
kr*la wykazali si# dzielno7ci,- Pocz,tkowo kohorty wo7cian !ary krok za
krokie" na!rz*d w d* a(odne(o zbocza& s!ycha',c kr*lewskich w
rozde!tane bocko i zdradzieckie doy- Pote" 'ednak kawaleria !rzesun#a
si# na wsch*d& ku !rawe' 1lance 5irda i bli+e' stru"ienia& o"i'a',c doy
wyko!ane na kra=cu ,ki-
Mia nadzie'#& +e wykona', inny "anewr- Mia nadzie'#& +e skusi ich
!ozorna luka na 'e(o lewe' 1lance& !o"i#dzy wo7ciana"i a zachodni"
wz(*rze"- Powinna wy(l,da/ na atwy s!os*b obe'7cia 'e(o si i dostania
si# na tyy ar"ii 5irda- 0ecz na'wyraAnie' bardzie' szukali cze(o7
szybkie(o& ni+ !roste(o- : 'e7li cze(o7 nie zrobi < i to szybko < uderz, na
'e(o 1lank# i tylko ucznicy b#d, "o(li i" !rzeszkodzi/-
.dawao si#& +e siwek !o', to nie"al r*wnie szybko& 'ak 5ird4 wybiera
dro(# z(rabnie i szybko& !rzecina',c !rzerw# !o"i#dzy 7rodkie"& a
na'bardzie' wysuni#ty" na wsch*d wzniesienie"& nie"al wcale nie
!odrzuca',c 'eAdAce"- 5ird roze'rza si# dokoa- $a" < barwn, (ru!k#
!od drzewa"i "usieli tworzy/ !anowie i kr*l- Jak dot,d& nie rzucili
+adnych czar*w& lecz bez w,t!ienia uczyni, to- : na dru(i" brze(u
stru"ienia zna'dowaa si# kawaleria& kieru',ca si# !rosto na nie(o-
5ird rykn, tak o(usza',co& +e siwek !oo+y uszy !o sobie- o"endanci
na'bli+sze' kohorty obe'rzeli si#& dostrze(li sztandar& a !ote" (alo!u',ce
konie- 5ird chcia zawr*ci/& lecz siwek run, na!rz*d& !rosto na
szar+u',c, 'azd#- @ci,(n, wodze& lecz bez rezultatu-
< Wie"& +e !owiedziae"& i+ byoby "io s!owolni/ ich natarcie& ale nie
"o+e"y--- 'eden ko=--- 'eden 'eAdziec--- < Czy tak "iaa wy(l,da/
!rzeznaczona "u 7"ier/; bezsensowna szar+a na skrzydo kawaleriiD Byli
'u+ !rawie !rzy nich- 5ird wzruszy ra"iona"i i za"achn, si# drzewca"i
niebieskie(o sztandaru-
3r,( i "ateria uderzyy !#dz,ce(o ru"aka w !ysk- 5ird o"al nie wylecia
z sioda& (ubi,c sztandar& lecz zdoa utrzy"a/ si# i uchyli/ !rzed
za"ache" zakrzywione' klin(i- Siwek wykona (watowny skr#t i 5ird
"usia chwyci/ si# (rzywy- >tacza',ce (o konie tak+e skr#cay& 'eden
nawet zacz, si# co1a/& a+ wreszcie !o7liz(n, si# i !rzewr*ci&
!rzy(niata',c 'eAdAca-
Na(le znaleAli si# na wolne' !rzestrzeni < 5ird z chor,(wi, i siwek o
obrzydliwie !rzebie(le !ostawionych uszach-
< Chc# wr*ci/ < wycedzi 5ird !rzez zaci7ni#te z#by& 'akby ko= by
krn,brny" dzieckie"- Wierzchowiec !otrz,sn, be"& !arskn, !rzeci,(le
i ruszy nies!ieszny" kuse" z !owrote" ku bitwie- Ponad tuzin koni
le+ao na zie"i4 cz#7/ nasz!ikowana strzaa"i- 6'rza !lecy
nie!rzy'acielskie' 'azdy& !ode'"u',ce' kole'ne !r*by szar+y na dwie
kohorty !ikinier*w- >!ancerzenie ru"ak*w z (rube(o& !ikowane(o !*tna
osaniao 'e !rzed ciosa"i "ieczy innych 'eAdAc*w& lecz nie !rzed !ika"i
!iechur*w- Ciekawe& czy zdawali sobie z te(o s!raw#& czy te+ zwycza'nie
ni(dy o ty" nie !o"y7leli- Poczu& 'ak siwek s!ina si# !od ni" i
!rzy(otowa si# na wszystko& co "iao si# wydarzy/-
Je(o wierzchowiec okr,+y nie!rzy'acielsk, kawaleri#& w'e+d+a',c na
zbocze wschodnie(o wz(*rza i ani razu nie "yl,c kroku- 3ostarczy 5irda
z !owrote" do !unktu obserwacy'ne(o na 7rodkowy" wzniesieniu- 6'rza
st,d& +e ten konkretny oddzia 'azdy zostanie bez !roble"*w od!arty !rzez
wo7cian- @rodek 'e(o ar"ii !rzesta !osuwa/ si# na!rz*d& utrzy"u',c
!ozyc'# i ws!iera',c silnie naciskan, !raw, 1lank#& lecz nie to (o
"artwio- Bardzie' nie!oko',ce byo& +e cz#7/ 'askrawo ubranych !ostaci
!od drzewa"i ruszya na!rz*d ze wzniesiony"i ra"iona"i-
9ok te"u nie s!odziewa si# wody tryska',ce' ze studni& a teraz nie
!rzewidzia burzy& kt*ra zebraa si# nad (rani, za 'e(o !leca"i& bi',c
byskawica"i w drzewa- Wicher w niewytu"aczalny s!os*b ruszy w d*
zbocza& !#dz,c !rzed sob, dy" i !o"ienie- >bie strony zacz#y
!rzeraAliwie krzycze/ < !ozostali w obozie zwolennicy 5irda < (o7nie'&
za!ani !o"i#dzy !o+ar lasu& a bitewne z"a(ania- Wte" wiatr ucich&
r*wnie nieoczekiwanie& 'ak si# !o'awi i 5ird u'rza& +e niewielka (ru!ka
"a(*w !ada na zie"i#- >(ie= za 'e(o !leca"i wci,+ !on,& lecz sabie'&
a wicher z"ieni kierunek& !orywa',c dy" w (*r# stoku& z dala od nich-
>czy !ieky (o i zawiy4 ledwo widzia (ru!k# kr*la& sku!ion, na
!rzeciwle(y" skra'u ,ki- Czy+by 'e(o ukryci ucznicy wystrzelali
szlachetnie urodzonych czarodzie'*wD : "o+e kto7 innyD S!owodowana
!o+are" chwilowa cisza ust,!ia z(iekowi bitwy- ohorty wo7cian
!osuway si# !owoli na!rz*d4 ranni wyco1ywali si# na tyy& !ole(ych
tratowano- Nie "*( nicze(o z"ieni/& 'eszcze nie-
Nie!rzy'acielscy w*cznicy dotarli w ko=cu na czoo !a=skich si i okazali
si# dokadnie tak nie!oradni& 'ak !rzewidywa 5ird-
Mi"o to zadawali straty i zatrzy"ali kohort#& z kt*r, walczyli- >bie ar"ie
trway w 7"iertelny" zwarciu !rzez wiele (odzin& kt*re zdaway si#
dnia"i- Szere(i !rzesuway si# to w 'edn,& to w dru(, stron#& zysku',c
b,dA trac,c !i#dzi terenu- Iaas !rzewy+sza wszelkie wyobra+enia 5irda4
!o'edyncze wrzaski i szcz#k cios*w zleway si# w obrzydliwy ryk-
Sku!i si# na szcze(*ach z"a(a=& w razie !otrzeby !rzekrzyku',c z(iek-
>dwody konnych ucznik*w wro(a !od'#y !r*b# obe'7cia 'e(o lewe(o
skrzyda- Na ten "anewr czeka; czy (o !ode'",D 9uszya co na'"nie'
!oowa ocalae' kawalerii i < tak < 'edna lub dwie kohorty !iechoty- 6znali
zachodnie wz(*rze za !uste i dost#!ne- 5ird u7"iechn, si# do siebie-
M*( sobie by/ (u!i" wie7niakie"& ale nauczy si# te(o i owe(o- $a"ta
!ua!ka zadziaa sa"a& teraz 'ednak "usia zastawi/ (*wn,-
Ju+ raz !rzybycie 'e(o zwolennik*w z obozu z nie"al bezu+yteczn,
Ebroni,F !rzekonao nie!rzy'aciela& +e dys!onowa nie!rzebrany"i
rezerwa"i- Panowie uwa+ali& +e wszyscy cho!i byli w (#bi serca
buntownika"i4 wystarczyo& +e !oliczyli& ilu ludzi u!rawiao ich zie"ie i
"o(li zacz,/ obawia/ si# na'(orsze(o- 5ird zao+y& +e kr*l i 'e(o doradcy
!od,+, ich tro!e" !rzez wz(*rza& korzysta',c ze szlaku& kt*ry" "o(y
!rze'7/ konie i zwierz#ta 'uczne& a ar"ia nie "usiaa !rzedziera/ si# !rzez
kolczaste zaro7la- 5ird sa" ta"t#dy !rzeszed i wiedzia& +e !oszli za ni"
a+ na t# ,k#- Powinni wi#c uwa+a/& +e to& co u'rzeli tuta' i co "o(o kry/
si# za niewielki"i wz(*rza"i& byo na'(orszy"& co "o(o ich czeka/- $ak
byo w istocie& ale czy uwierz, w !rawd#& (dy odwoa si# do ich na'(#bie'
skrywanych l#k*wD
W'echa na siwku kawaek !od (*r#& !onad kurzaw# bitwy& +eby "*c
s!o'rze/ na dru(, stron# ,ki ku !oro7ni#te"u lase" urwisku za kr*le"-
Monarcha z !ewno7ci, wysa zwiadowc*w na 'e(o szczyt--- o ile nie
znaleAli ich 'e(o ludzie- 0ecz to nie !rzyniosoby "u nicze(o dobre(o-
5ird dwukrotnie "achn, +erdzi, z du(i"& niebieski" sztandare"-
Strzaa za7wiszczaa "u koo (owy < siwek na czas z(rabnie !rzesun,
si# w bok- Na'widocznie' ucznicy uznali& +e warto (o ustrzeli/ < c*+& sa"
kaza swoi" strzelco"& by na'!ierw za'#li si# ucznika"i nie!rzy'aciela& a
!ote" ka+dy" dosiada',cy" konia-
Przenikliwe okrzyki z zachodnie(o wz(*rza !owiedziay "u& +e !ierwsza
cz#7/ 'e(o !lanu !owioda si#- Wo7cianieMucznicy co1ali si#& obchodz,c
stok i znika',c !o"i#dzy dwo"a wz(*rza"i- Nie bya to szcze(*lnie
(#boka dolina& lecz "iaa swo'e osobliwo7ci- Nie!rzy'acielscy ucznicy
!owinni ws!i,/ si# na szczyt- .akada& +e kawaleria ob'edzie wz(*rze&
!r*bu',c za'7/ (o od tyu i oto nadszed sy(na& na kt*ry czeka-
.du"iewa',ce& ile do*w "o+e wyko!a/ !i#/ tysi#cy wo7cian w ci,(u
niecae(o dnia- 5ird zakada& +e !rzetnie ,k# 1os,& lecz "o+na ', byo
!rzeskoczy/& a doy < !rzebie(le u"ieszczone w "ie'scach& kt*r#dy
"usiay i7/ konie& by !rzeby/ osuwisko < byy zbyt szerokie& by 'e atwo
!rzeskoczy/ < to na'bardzie' e1ektywna !ua!ka na 'azd#- 3zi#ki niech
b#d, Pani i okolicy& !o"y7la !obo+nie& za to osuwisko& szcz#7liwie
!oo+one !o"i#dzy wz(*rze" a urwiskie"& (dzie 'eAdAcy "o(li w!a7/ w
ko!oty niewidoczni dla reszty ar"ii- Po obe'7ciu wz(*rza 'e(o ucznicy
"ieli "n*stwo roboty& za7 nie!rzy'acielscy strzelcy odkryli& +e ze szczytu
nie widz,& co dziao si# ni+e'- Ci& kt*rzy !ostanowili ze'7/ !o
!oudniowy" stoku wz(*rza& by ws!o"*c kawaleri#& !rzekonali si#& 'ak
zdradliwe bywa', osuwiska- Pozostali !ostanowili ostrzeliwa/ tyy kohort
5irda& walcz,cych !o"i#dzy zachodni" a 7rodkowy" wz(*rze"-
Przewidzia to < kohorty wyco1ay si# za wz(*rze i ucznicy "usieli
strzela/ w d* w sk#bion, "as# walcz,cych +onierzy-
Jaki7 nieostro+ny ka!itan kr*lewskich si uzna ten odwr*t za oznak#
sabo7ci i !o(na swo'e kohorty na!rz*d& by uderzy/ na wyco1u',cych si#
z 1lanki- 5ird u7"iechn, si# !onuro- Je(o lewe' 1lanki strze(a teraz
niewidoczna dla lekko"y7lne(o dow*dcy skaa na trzech cho!a wysoka i
(*ru',ca nad niewinnie wy(l,da',cy" stru"ykie"- Wo7cianie za'#li
!ozyc'e na skalnych !*kach& !odczas (dy ich !rzeciwnicy tkwili w
wodzie lub bocku !o dru(ie' stronie- iedy dotarli do "ie'sca& kt*re
"iao by/ skrzyde" ar"ii 5irda& znaleAli si# na dru(i" brze(u
(#bokie(o 'eziorka i "usieli zawr*ci/- Gucznicy 5irda bez trudu zna'd,
sobie cele-
W "i#dzyczasie (ru!ka barwnie odzianych arystokrat*w !o !rzeciwle(e'
stronie !ola !oruszya si# < widocznie wcze7nie' !o!rzewracali si# z
wyczer!ania- 5ird z"ru+y oczy < by !ewny& +e na zie"i nadal kto7 le+a-
S!o"i#dzy drzew wyszy kole'ne kohorty !iechoty i kawalerii oraz co7 <
!otrz,sn, (ow, i s!o'rza !onownie < co nie wy(l,dao na ludzi- Czary&
!owiedzia sobie stanowczo- $o tylko "a(iczne sztuczki- Maski& kostiu"y
i z"y7lne s!osoby !rzera+ania ludzi& +eby robili to& co chcieli !anowie-
Chciaby wiedzie/& czy kr*l wyczer!a 'u+ wszystkie swo'e rezerwy-
Poni+e'& (*wne siy z"a(ay si# ze sob,& zbite w dysz,c,& s!ocon,&
zakrwawion, i kotu',c, si# "as#- Je+eli do'dzie do walki wr#cz&
!owtarza swy" ko"endanto"& 'e+eli do'dzie do zwyke' "*cki& to
wy(ra"y; b#dzie"y wali/ "ocnie' i cz#7cie'- :r"ia kr*la !rzewy+szaa
liczebno7ci, centru" 'e(o si& kt*re 'ednak nie co1ao si#- Wo7cianie
krze!ko dzier+yli !iki& sa!i,c z wysiku !rzy ka+dy" !chni#ciu-
r*lewskie odwody na!ary na ty wasnych si& !rzyda',c i" ci#+aru i
w!ycha',c +onierzy z !ierwsze(o szere(u na nadstawione !iki- 6"ierali&
a ich ciaa strz,sano z !ik& kt*re natych"iast wystawiano w oczekiwaniu
na ich ka"rat*w- Ci r*wnie+ u"ierali < i tak w k*ko- Przez szere(i
wo7cian !rzeszo dr+enie < u7wiado"ili sobie& +e w walce !o'awi si#
'aki7 nowy ele"ent- o"endanci zerkali na boki& wy!atru',c 5irda4
!rzechwyci ich wzrok i "achn, woln, r#k,- Nast#!nie u', du(i dr,( i
da znak swy" ostatni" rezerwo"& kry',cy" si# !o dru(ie' stronie ,ki na
urwisku za oboze" kr*la-
Mia wra+enie& +e wieki "in#y& ni" !o'awiy si# odwody- Nakaza i"
ukry/ si# albo w okolicach szczytu& albo u !odn*+a (rani- W ty" czasie
'e(o 7rodek za!ad si#& a !odniesieni na duchu !rzeciwnicy ruszyli
na!rz*d ze zdwo'on, ener(i,- 5ird ledwo zd,+y zobaczy/ !ierwszych
wo7cian& wybie(a',cych s!o"i#dzy drzew i (na',cych z wrzaskie" ku
tyo" wro(a& ni" wskoczy w na'wi#kszy 7cisk& by wes!rze/ ust#!u',ce
centru"-
>dkry& +e walka z ko=skie(o (rzbietu bya zu!enie inna od !iesze'-
>drzuci drzewce nie!otrzebne(o 'u+ sztandaru < od te' !ory b#d, walczy/
na 7"ier/ i +ycie4 nie byo wi#ce' decyz'i do !od'#cia < i wyrwa hauk zza
!asa- By 7wietny do rozbi'ania b*w& co s!rawdzao si# r*wnie dobrze z
(*ry& 'ak i z !ozio"u (runtu- Przez chwil# "y7la o :"isie& lecz zaraz
ode!chn, t# "y7l na bok-
P*Anie'& w !ie7niach& o!is bitwy na .ielonych Polach J'ak nazwano ,k#K
znacznie wy(adzono- Pie7ni nie ws!o"inay o kilkukrotny" str,ceniu (o
z konia < za ka+dy" raze" wraca na siodo !rzy !o"ocy usu+nych
wo7cian < o ciosie w kolano& !o kt*ry" kula !rzez /wier/ roku& ani o
ty"& +e nie"al doszo do !aniczne' ucieczki z !ola bitwy& (dy okazao si#&
+e ostatnia kohorta skadaa si# z !o!rzebieranych wadc*wM"a(*w&
kt*rzy razili !rzeciwnik*w czara"i- Pie7ni z ca, !ewno7ci, nie o!isyway
ta"te' du(ie'& !onure' nocy !o bitwie& (dy nie cichy wrzaski rannych& a
na !oudniu wci,+ !on#y lasy- Poza ty"& w niewiado"y s!os*b siwek
!rzeistoczy si# w !ie7niach w biae(o ru"aka- 5ird by !ewny& +e 'e(o
wierzchowiec nie !ostarza si# tak drastycznie w ci,(u 'edne(o dnia-
Pa"i#ta w#dr*wk# !rzez dawny ob*z nie!rzy'aciela& ro',cy si# od
wo7cian& zbiera',cych za!asy i or#+- Na !ierwszy o(ie= !oszed na"iot
kr*la& wi#kszy od wielu widzianych !rzez 5irda do"ostw& kt*re(o
wn#trze !rzedzielay 7ciany z wyszywane(o "ateriau- Monarcha zabra ze
sob, "uzyk*w Jdw*ch zabito !rzy!adkowo !odczas !rze'7cia !rzez ob*z
odwod*w 5irda& reszt# znaleziono kuca',cych !rzy swych instru"entachK
oraz "#+czyzn#& kt*ry "alowa obrazy na !*tnie- .acz, 'u+ !ortret
zwyci#skie(o kr*la& wraca',ce(o !o bitwie z (ow, 5irda& lecz
za!ro!onowa& +e za 'edyne dziesi#/ sztuk zota !rze"alu'e twarze- 5ird
!okr#ci (ow,& zastanawia',c si#& 'aki+ to kr*l zabiera ze sob, na bitw#
"uzyk*w i "alarzy-
r*l nie +y- Nie !rzy!o"ina zbytnio Sela"isa& lecz o'cowie i synowie
nie "usieli by/ do siebie !odobni- By wysoki" "#+czyzn, o cie"nych
wosach& 'ak wielu wadc*wM"a(*w& a !o 7"ierci 'e(o oczy z"atowiay&
niczy" u 7ni#te' ryby wyrzucone' na brze(- 5ird znalaz ciao wadcy
Se(rahlina& nasz!ikowane od tyu strzaa"i- Nie !oczu z te(o tytuu
wyrzut*w su"ienia& +aowa tylko& +e nie zd,+y !oroz"awia/ z ty"
cie"nowosy" "#+czyzn,- Nie"al zrozu"ieli si# nawza'e"& lecz +aden
nie chcia !rzerzuci/ "ostu !onad dziel,c, ich zatok,- >d czasu do czasu
zastanawia si#& czy ta"te' nocy wadca rzuci na nie(o urok-
Pie7ni wy"ieniay !ole(ych wadc*wM"a(*w& 'ak (dyby !rzy!o"ina',c
suchaczo"& +e wszystko to wydarzyo si# na!rawd#- 5ird nawet nie
obe'rza ich wszystkich4 zd,+y 'u+ na!atrze/ si# na tru!y- 3obili rannych
"o+liwie szybko i bezbole7nie& ukatru!ili te+ wszystkich !o'"anych
czarodzie'*w- Nie odwa+yli si# uczyni/ "nie'- Przyna'"nie' nie byo z
ni"i dzieci-
Nie rozu"ia& cze"u nadal +y4 'e(o !oranna wiz'a bya taka 'asna i
'ednoznaczna- Czu si# dziwnie zawieszony& tak sa"o& 'ak !o >wczarniach
Norwalku& niezdolny do dzielenia rado7ci innych& a 'ednocze7nie wielce
zadowolony- .(in#o tylu innych& a on nie < cho/ by te(o !ewny& nie"al
"u to obiecano- Nie z(in#a tak+e 9ahi& ani Pidi4 odszuka obydwo'e
!okiereszowanych& lecz z ca, !ewno7ci, nie 7"iertelnie rannych- iedy
'ednak dotkn, ich& nie czu ani wi#ce'& ani "nie'& ni+ dotyka',c innych
wo7cian- Wszyscy byli 'e(o dzie/"i w s!os*b& kt*re(o nie !otra1i
nazwa/-
Pa"i#ta !owr*t do wasne(o obozu& !odtrzy"ywanie rannych i
kona',cych i !ocieszanie ich roz"ow, do!*ki nie zasn,- Po !rzebudzeniu
si# odkry& +e kto7 !rzykry (o kawakie" na"iotu kr*la- Przez nast#!ne
dwa dni stara si# !rzywr*ci/ stratowane' okolicy zdrowie i !orz,dek&
walcz,c z kruka"i i "ucha"i-
< Pochowa'cie wszystkich < rozkaza < albo s!alcie--- >wsze"& wadc*wM
"a(*w tak+e4 otrzy"ali7"y od bo(*w dar zwyci#stwa i winni7"y okaza/
i" szacunek-
Pie7ni zacz#y si# !ierwsze' nocy !o bitwie& towarzysz,c roz"owo" tych&
kt*rzy byli 'eszcze w stanie "*wi/- Nast#!ne(o wieczoru !aru wo7cian
!r*bowao 'u+ !odo+y/ sowa !od znane "elodie- >calali "uzycy kr*la
skwa!liwie !os!ieszyli z !o"oc,- 5irda bardzo rozbawio& +e !ierwsza
wers'a !ie7ni& za"ienione' !*Anie' w E5irda na .ielonych PolachF&
do!asowana zostaa do E.odzie'skie(o la"entuF < !iosenki& za !o"oc,
kt*re' wy7"iewano 'e(o tch*rzostwo-
Cz#7/ 8N
9ozdzia OC
.ielone Pola za"ay !ot#(# kr*la& da',c 5irdowi kontrol# nad
na'wa+nie'szy"i re(iona"i rolny"i )inaarenis- 0ecz nie stay si# ko=ce"
wo'ny- Panowie& kt*rzy z r*+nych !rzyczyn nie do,czyli do kr*lewskie'
ar"ii& zdobyli !ewno7/& +e czekaa ich za(ada- Cz#7/ za"kn#a si# w
)inyathcie& inni uciekli do $saia- S!adkobiercy& !ole(ych na .ielonych
Polach !an*w& k*cili si# o za(ro+one dziedzictwo- Bo(aci ku!cy
zakadali& +e cho!skie wadze nie b#d, !otrzebowa/ luksusowych d*br i
a!elowali do ocalaych wadc*w o !o"oc-
5ird wiedzia o ty" wszystki" i wi#kszo7/ wydarze= !rzewidzia& lecz
na'wa+nie'szy" zadanie" byo dla nie(o zabez!ieczenie o(raniczonych&
te(orocznych zbior*w- $a"& (dzie zabrako !an*w& "o(li !o'awi/ si#
bandyci- Podzieli ar"i# na (ru!y dowodzone !rzez na'wy+szych
ko"endant*w i rozesa !o kra'u& by o!anoway sytuac'#- Sa" !o'echa na
!*noc& !o 1az !ierwszy w +yciu !rzekracza',c Ionnor(at na swy" siwy"
wierzchowcu& kt*ry z ka+dy" dnie" coraz "nie' !rzy!o"ina sterane(o
+ycie" konia !oci,(owe(o- M*( biec kuse"& cho/ wola cwa-
Wi#kszo7/ ko"endant*w tak+e schwytaa konie i nauczya si# na nich
'eAdzi/- Bardzo uatwiao to !anowanie nad !rze"arsze"& r*wnie+
wiado"o7ci !rzekazywano sobie znacznie szybcie'- ar"ienie zwierz,t
stao si# dodatkowy" !roble"e"& ale ludzie nie "o(li 'e7/ trawy& a konie
tak- Przyna'"nie' late" "o(li !ozwoli/ sobie na kilka wierzchowc*w-
Wie7ci o kl#sce kr*la szerzyy si# szybcie'& ni+ 5ird oczekiwa- Podczas
"arszu na !*noc natykali si# !rzewa+nie na o!ustoszae i zu!ione
!osiado7ci oraz 7wi#tu',cych wie7niak*w- Paru rekrut*w !ochodzio z
!*nocy < !rawd# "*wi,c& "ia !roble"y ze zrozu"ienie" ich "owy <
lecz zdawali si# !rawdziwie zadowoleni z 'e(o sukcesu- .astanawia si#&
czy na!r#dce zor(anizowane w ka+de' wiosce !odw*rza kiedykolwiek
okrze!n, i "odli si#& aby nie s!rawdzia te(o wo'na-
)inyatha s!rawiaa od"ienny ko!ot- Na'wi#ksze i na'bo(atsze "iasto
!*nocy& siedziba kr*l*w )inaarenis& !ozostawaa !oza 'e(o zasi#(ie"&
niczy" kusz,ca 7liwka- Wi#kszo7/ 'e(o "ieszka=c*w bya !rosty"i
ludA"i& taki"i sa"y"i& 'ak (dzie indzie'& teraz 'ednak zaroio si# ta" od
ucieka',cych !rzed wo7ciana"i wadc*wM"a(*w- Nie zna si# na
oble(aniu "iast& a zdrowy rozs,dek !od!owiada& +e sztur"owanie "ur*w
!ikiniera"i nie !rzyniesie nicze(o dobre(o& (dy+ znacznie "nie'sze siy
zdoa', 'e bez trudu obroni/- 9ozwa+a z"ian# bie(u rzeki& lecz
!a"i#ta',c o sztuczkach Se(rahlina z wod, uzna& +e 'aki7 "a( "o+e
zwycza'nie !rzyzwa/ wod# do "ie'skich studni- W ko=cu !ostanowi
zostawi/ "iasto w s!oko'u& a ono u!ado& 'ak !rze'rzay owoc- 5ru!a
czarodzie'*w s!r*bowaa uciec 3ro(, 9zeczn, do $saia& !ada',c u!e"
oddzia*w 5irda i bandyt*w- 9eszta okazaa si# zbyt saba& by utrzy"a/
wadz# nad "iaste"- iedy za"#t dotar do bra" i walcz,cy wylali si# na
okoliczne !ola& do 7rodka bez trudu wkroczya czeka',ca w !ewne'
odle(o7ci kolu"na si 5irda& ku wyraAne"u zachwytowi wszystkich
"ieszka=c*w-
Siwek ni*s 5irda !o brukowanych ulicach& 'akby dosiada (o kr*l-
Wiwaty odbi'ay si# eche" w7r*d "ur*w& a na ra"iona zwyci#zcy sy!ay
si# kwiaty < bo(osawie=stwo :lyanyi- 9ozta=czony wierzchowiec w!ad
na dziedziniec !rzed (i(antyczn,& ka"ienn, budowl#& zda',c, si# wyrasta/
niczy" drzewo z korzeni sa"e(o 7wiata i si#(a/ wyci,(ni#ty"i !alca"i
niebios- Po"i#dzy uka"i roz"ieszczono o(ro"ne okna& w kt*rych
!owybi'ano szyby4 byszcz,ce okruchy chrz#7ciy !od !odkowa"i siwka-
ilka 1ra("ent*w wci,+ tkwio w ra"ach& odbi'a',c 7wiato na tle
chodne(o "roku w 7rodku- o= !rzykl#kn,4 5ird zsiad i roze'rza si#-
By u!alny dzie=4 ka+dy ka"ienny wyst#! rzuca na dziedziniec
niebieskawy cie=- Powietrze dr(ao- .a"ru(a- $o wina !owietrza& czy
'e(o oczuD
Na szczycie schod*w w wya"anych wrotach sta :rranha- 5ird !owinien
by/ zaskoczony& ale nie by-
< $o by Na'wy+szy Iol Esei < obwie7ci :rranha tone" !rzewodnika- <
Sta si# czy"7 inny"& (orszy" i bo(osawie=stwo Esei o!u7cio te "ury-
< Potrz,sn, (ow,- < >strze(ae" ich& lecz s,dzili& +e !otra1i, zdoby/
wi#ksz, "oc& "iesza',c ze sob, 7wiato7/ i "rok-
5ird nie zrozu"ia (o& nie"nie'& !od,+y za ka!ane" w (,b cz#7ciowo
zru'nowane' budowli- Wysoko nad (owa"i wznosiy si# wdzi#czne&
ka"ienne uki& wyrasta',ce ze +obkowanych kolu"n& kt*re u!odabniay
wn#trze do !ot#+ne(o lasu- Na sa"y" kra=cu u"ieszczono okr,(e okno-
W!ada',cy !rzeze= soneczny blask o7wietla srebrzysty !*ksi#+yc- 5ird
!oczu& 'ak wosy 'e+, si# "u na karku- Przekn, 7lin#-
< Musisz to zobaczy/ < "*wi :rranha < !oniewa+ "usisz zdecydowa/&
czy bo(owie +ycz, sobie& aby zburzy/ t# budowl#- Nie chciaby" by/ te(o
7wiadkie"& (dy+ uwa+a" t# 7wi,tyni# za na'!i#knie'sz, na cae' !*nocy-
0ecz ludzie wiedz,& co tuta' wy!rawiano4 ty "usisz zobaczy/ to na wasne
oczy-
$o& co u'rza& bezs!ornie dowodzio& +e wadcyM"a(owie zatracili wszelkie
wyczucie dobra i za- :rranha !r*bowa wy'a7nia/ "u& co wydawao si#
i"& +e robili- 5ird& kt*ry ni(dy nie +e(lowa statkie"& nie zna !o'#cia
ko"!asu i nie dba o kry',c, si# za ni" teori#& uzna to za zwycza'nie
obrzydliwe i (roteskowe- .a !retekst do zastraszania innych i reli(i'n,
wy"*wk# dla 1ol(owania wasne"u okrucie=stwu- .obaczy te sa"e
sy"bole& co w lochach hrabie(o; kolczasty a=cuch& !rzera+a',co
!o"alowane& ro(ate "aski i narz#dzia& kt*rych 'edyny" !rzeznaczenie"
byo zadawanie b*lu- Mie'sce& do kt*re(o !rzywi*d (o :rranha& cuchn#o
zastarza, krwi,& strache" i 7"ierci,- 6sysza obok siebie !rzeykanie
7liny i obr*ci si#& by u'rze/ u swe(o boku Sela"isa4 'ak to cz#sto bywao&
!oszed za 5irde"& nie in1or"u',c (o o ty"& ani nie !yta',c o z(od#-
< Nie !o(arsza' sytuac'i < "rukn, 5ird- < 8dA rzy(a/ na zewn,trz& skoro
"usisz- 0ecz takie 'est !rawdziwe dziedzictwo !o twy" o'cu- <
Modzieniec zd,+y wybiec& ni" zwy"iotowa- u zdu"ieniu 5irda !o
!owrocie "ia "in# !onur,& lecz w 'aki7 s!os*b usatys1akc'onowan,-
5ird wr*ci na dziedziniec& (dzie u'rza tu" ludzi& kt*rzy ucier!ieli !od
stary"i wadca"i i chcieli 'e(o s!rawiedliwo7ci- Je(o& !o"y7la- B#kitne&
letnie niebo na!ierao na nie(o- 8nne od te(o& !od kt*ry" :lyanya
obdarowaa (o zwyci#stwe"- Cze(o tuta' chciaD S!rawiedliwo7ci i
wszystkie(o& co byo z ni, zwi,zane- : IolD
.o& ozna'"i z(ro"adzony"& nie kry'e si# w ka"ieniach& lecz w tych&
kt*rzy czynili Ale- .a!anu'e tuta' s!rawiedliwo7/ Na'wy+sze(o& kt*ry
1eru'e suszne wyroki- Wr*ci do kry!ty !od otarze" Esei i wasnor#cznie
szorowa ', tak du(o& a+ !rzestaa 7"ierdzie/ ty"& co si# w nie'
wydarzyo- Przyni*s 7wi#te zioa dla z"arych i nabo+nie uo+y 'e na
!osadzce- Wr*ci na (*r#- $u" wci,+ ta" sta- .beszta ich& 'akby od lat
byli 'e(o wo7ciana"i- Pos!rz,ta'cie wok* 7wi,tyni& nakaza i"&
wskazu',c na !otuczone szko na dziedzi=cu-
B B B
Po u!adku )inyathy !ozostali !anowie zbie(li do $saia& (dzie ta"te'szy
kr*l (ro"adzi ar"i#& by odzyska/ ich zie"ie i ocali/ wasne- 5ird na
razie zi(norowa (o- Nie zd,+, z roz!ocz#cie" ka"!anii !rzed zi", <
Marrakai !rzekaza "u wszystkie istotne in1or"ac'e o !rzy(otowaniach-
$u+ !rzed 7nie(a"i !owr*ci do Jasne' Wody z Sela"ise" i :rranha& by
za!lanowa/ dziaania na nast#!ny rok-
Po"i"o zniszczenia wsi i !*l "ieli wi#ce' 'edzenia& ni+ rok te"u- W
!a=skich !osiado7ciach znaleAli zaskaku',co wiele za!as*w4 cz#7/
s!on#a& lecz wi#kszo7/ uratowali- .dobyli tak+e "n*stwo innych rzeczy&
kt*rych redystrybuc'a nie !rzebie(a tak s!rawiedliwie& 'ak +yczyby sobie
te(o 5ird- 8nterweniowa 'ednak tylko w !rzy!adku ra+,cych
nieuczciwo7ci- Je+eli ci ludzie "ieli !o"*c w tworzeniu wasnych&
uczciwych !raw& "usieli zacz,/ od !o!enienia kilku b#d*w-
Wiosn, walki rozszerzyy si# na terytoriu" $saia- 5ird nie zdawa sobie
s!rawy& 'ak daleko si#(n#a akc'a or(anizowania !odw*rzy < nie tylko na
zie"iach Marrakai& lecz r*wnie+ !oza ni"i- Podw*rza wyrastay 'edno !o
dru(i"& ,czyy si# z s,siedni"i i obieray ko"endant*w < w wi#kszo7ci
ko"!etentnych- r*lewska ar"ia $saia& kt*ra z !ocz,tku traktowaa
!o"ys cho!skie' ar"ii z !o(ard, < nawet !o kl#sce w )inaarenis < co i
rusz z"uszana bya do odwrotu- 5ird nie chcia& by 'e(o wo7cianie
atakowali $saia; wywalczyli wolno7/ dla siebie w obronie wasnych
do"*w i rodzin- By !ewny& +e :lyanya& Pani Poko'u& rozu"iaa to i
akce!towaa- 0ecz na'echanie inne' krainy& cho/by z na'susznie'szych
!owod*w& wydawao si# czy"7 z(oa od"ienny"-
:le 8%is& na'wy+szy ko"endant wschodu& nie +ywi !odobnych obaw-
Podw*rza to !odw*rza& wo7cianie to wo7cianie4 w ka+de' walce
(os!odarzy z !ana"i chcia by/ 'edny" z !rzyw*dc*w- ilka kohort
z(osio si# na ochotnika na wy!raw# !od ni" do $saia- Pracu',cy ci#+ko
nad nowy" i < "ia nadzie'# < !rosty" syste"e" !rawny" 5ird !u7ci
(o& o(ranicza',c si# do ostrze+enia-
odeks !rawny okaza si# by/ znacznie trudnie'szy& ni+ oczekiwa- Je7li
uczyni !rawa !rosty"i& byy tak o(*lne& +e ka+dy "*( utrzy"ywa/& i+
nie wiedzia& +e (eneralna zasada "o(a zosta/ zastosowana do 'e(o
s!ecy1iczne(o !rzy!adku- Je7li uczyni !rawa !recyzy'nie dostosowany"i
do !owszechnych sytuac'i& kto7 "*( !rzy'7/ z !rzy!adkie" rzadko
s!otykany" i twierdzi/& +e nie znalaz +adne' re(uy o(*lne'- 5ird stara
si# i(norowa/ bysk w oczach :rranhy& w ko=cu 'ednak !rzyzna& +e w
"aterii !rawa by r*wnie naiwny& co w !rzy!adku wo'ennych dziaa=-
< Przyna'"nie' stworzye7 le!sze !rawo& ni+ obecne < ozna'"i z !owa(,
Sela"is- < 6wa+a"& +e cakie" dobrze na" idzie-
< Po cz#7ci < burkn, 5ird- $ak !rosto byo !owiedzie/& +e 'eden czowiek
nie !owinien bi/ dru(ie(o& teraz 'ednak !rzyszo do uczciwe(o ku!ca&
7ci(a',ce(o zodzie'a i "#+*w !rzekonanych& +e "usz, bi/ swo'e +ony&
Jak "ocne bicie byo 'u+ !obicie"D Je+eli schwytany zodzie' walczy i
trzeba byo o(uszy/ (o !rzed odstawienie" do "a(istratu& czy byo to
!obicie us!rawiedliwione !rawe"& czy te+ nieD 5ird u!ar si#& +e !rawo
do bicia w "a+e=stwie byo o(raniczone i takie sa"o dla obu !ci& lecz
narzucenie te(o okazao si# !onad 'e(o siy- Czasa"i czu si# 'ak o'ciec
cae' izby rozwydrzonych dzieciak*w& z kt*rych ka+de utrzy"ywao& +e to
inne zacz#y-
Prawo handlowe okazao si# r*wnie zo+one- 5ird osobi7cie uda si# na
trzy rynki i z ka+de(o wzi, !o 'edny" ka"ienny" odwa+niku- >kazao
si#& +e wszystkie r*+niy si# od siebie- W Jasne' Wodzie nakaza
ka"ieniarzowi wykona/ wzorzec 7rednie' wa(i ka"ienia oraz !aru innych
do wyr*wnywania r*+nic& !o czy" zast,!i wszystkie ci#+arki w "ie7cie
nowy"i& standardowy"i- iedy ka"ieniarz wykona wi#ce' wzorc*w&
5ird rozesa 'e na okoliczne rynki& nakazu',c z nich korzysta/- Po'awienie
si# nowych ka"ieni s!owodowao z"iany cen- 5ird zakada& +e
ustabilizu', si# na !ozio"ie zbli+ony" do !o!rzednie(o& lecz "y7lowa
analo(ia < wi*r w wiadrze wody !o zakoysaniu < byna'"nie' (o nie
zadowolia-
Przyna'"nie' w ty" roku wi#kszo7/ zie"i orne' u!rawiano& a
za"ieszku',cy obozy zwolennicy 5irda wr*cili do do"*w lub zasiedlili
!obliskie& wyludnione wioski- Cz#7/ !odw*rzy r*wnie+ ule(a
rozwi,zaniu& szcze(*lnie te& kt*rych czonkowie "ieli dok,d wraca/-
Je+eli wo'na toczy/ si# b#dzie 'edynie w $saia& 'edzenie nie !owinno
stanowi/ !roble"u-
W "iar#& 'ak wo'na !rzesuwaa si# na wsch*d& na zie"ie )inaarenis
!owr*ciy handel i rolnictwo- Cz#7/ (runt*w le+aa 'aowa& niekt*re
studnie zatruto& lecz (os!odarze tylko wzruszali ra"iona"i i !rzenosili si#
(dzie indzie'- Pewne !ola !orosy (#st, zielon, traw, wyros, na
oczyszczonych !rzez kruki ko7ciach < te o"i'ali !rzez nast#!ny rok- 5ird
!rzeni*s si# z Jasne' Wody do 5rahlinu& rozbawiony odkrycie"& 'ak
niewielkie byo to "iasteczko& kt*re kiedy7 wydawao si# "u !ot#+ny"
(rode"- Mieszczanie s!alili Iol Esei4 z du", !okazali "u os"alone
1unda"enty- Pote" 5ird na 'aki7 czas za"ieszka w obozie na wschodzie&
w !obli+u (ranicy z $saia-
W ko=cu $saia u!ada& a odziani w niebieskie koszule (os!odarze& zw,cy
siebie EWo7ciana"i 5irdaF& uwi#zili kr*la w 'e(o wasny" lochu- .ani"
ta in1or"ac'a dotara do 5irda& "onarcha uciek < i znaleziono (o zabite(o
!rzez roz(niewan, czarodzie'k#- >bie notatki !rzyszy te(o sa"e(o dnia&
skre7lone trudny" do odczytania !is"e" 8%isa- 5ird narzuci
ko"endanto"& +e "usz, u"ie/ czyta/ i !isa/& lecz niekt*ry"
!rzychodzio to r*wnie ci#+ko& 'ak 'e"u- Podni*s (ow# znad !is"&
stara',c sie'e rozszy1rowa/ i na!otka s!oko'ny wzrok Sela"isa-
< : wi#c < zacz, < 'este7 ostatni" ocalay" "a(ie" wysokie(o rodu& o
ile nadal !atrzysz na to tak& 'ak kiedy7-
Sela"is !okr#ci (ow,-
< Nie4 wiesz& +e nie-
< Nie czu'esz cho/by na'bledsze(o cienia !ra(nienia tronuD M*wi,& +e 'est
!rze!i#kny- < $ron )inaarenis zosta !or,bany na kawaki& zani" 5ird (o
zobaczy-
< ?adne(o- 8 tak nie by "oi" trone"& nawet (dyby chcieli "ie/ kr*la-
5ird wzi, (#boki wdech-
< Przy!uszcza"& +e tak 'est- $a"te'sza sytuac'a 'est inna- Marrakai
!owiedzia& +e ich kr*l by (u!i& lecz nie okrutny& a Marrakai (u!ce" z
!ewno7ci, nie 'est- W ta"ty" kr*lestwie "o(li rz,dzi/ !anowie& !od
warunkie"& +e nie byliby czarodzie'a"i-
Sela"is "elancholi'nie zwiesi (ow#-
< : (dzie 'est kraina& kt*ra !rzy'#aby "a(*w& kt*rzy nie byliby ani
!ana"i& ani AliD
< My7lisz o sobie- .e "n, 'este7 bez!ieczny-
< My7l# o innych& !odobnych do "nie- Nie "o(# by/ 'edyny" b#karte" z
"a(i, we krwi& kt*ra !ewne(o dnia do!rowadzi (o do 7"ierci z r,k ludzi&
uto+sa"ia',cych czary ze ze"- Nawet niekt*rzy czyste' krwi--- ta !ani& <
kt*r, odesae7 i 'e' dzieci-
5ird !rzekrzywi (ow#-
< 5dyby "o'e donie "iay "oc--- 5dyby" !otra1i wyczarowa/ 7wiato&
'ak ty i :rranha& kiedy !otrzebowaby" (o do znalezienia dro(i4 (dyby"
u"ia roz!ali/ o(ie=& chroni,c si# !rzed zi"ne"--- Byaby to wielka
!okusa- Chciaby" u+ywa/ "o'e' "ocy& na'!ierw dla siebie& !ote" dla
bliskich& wreszcie--- sa" nie wie"& "o+e dla !rzy'aciela lua!a& 'ak b#d,
ciebie nazywa/---
< Wolaby"& +eby7 !o !rostu nazywa "nie 0ua!e"& 'ak czyni, to inni---
< 8 za!o"nia& ki" 'este7D ?au'#& ale nie "o(#- Nie wierz# w
wykorzystywanie "a(ii w suszne' s!rawie- Nie wierz#& +e kto7 "o+e
dys!onowa/ tak, "oc,& niedost#!n, dla innych& bez istnienia siy
za!obie(a',ce' 'e' ze"u u+yciu-
Sela"is "achn, r#k, na !a!iery& nad kt*ry"i trudzi si# 5ird& wnosz,c
kole'ne !o!rawki do !ierwsze' cz#7ci odeksu-
< : two'e !rawoD
< Prawo& za kt*ry" nie stoi sia& to zwyka u!rze'"o7/- . "io7ci lub
+,dzy !ieni,dza ludzie do!uszcza', si# czyn*w nie(odnych& a !rawo "usi
"ie/ tward, r#k#& kt*r, wbi'e i" rozu" do (owy- $ak "o+e to dziaa/ w
!rzy!adku zwykych ludzi& lecz 'aka+ sia "o+e do cze(o7 z"usi/ "a(aD
Sela"is wybuchn, (o7ny" 7"ieche"-
< Sa" te(o dokonae7& 5irdzie < dobry cios w (ow#& 'ak !owiadasz i le+#-
5ird zawt*rowa "u-
< >wsze"& w !rzy!adku nie wyszkolone(o czarodzie'a- Na bo(*w& czy
"y7lisz& +e (dyby" !owali ta"te(o wadc#& nie !od',by !ote" walki
!rzeciwko na"D < @"ieszna teoria& lecz by w od!owiedni" nastro'u na
ni,-
< Czarodzie'e te+ s, na'!ierw dzie/"i& 5irdzie < ",drzy rodzice "o(,
w!oi/ i" !rawo-
Brz"iao rozs,dnie& lecz wci,+ +ywi !ewne w,t!liwo7ci-
: !ote" schronienia w 'e(o obozie !oszukaa zab*'czy" kr*la $saia-
Ciekawio (o& co !owie o 'e(o 7"ierci- @"ier/ "a(a < (osi ra!ort ko(o7
utrzy"u',ce(o& +e wiedzia& co to znaczyo- < r*lewski !ier7cie= na
!iersi4 z ciaa wyrosy 'e+yny& kwitn,ce !o"i"o !ory roku- $, !or, roku
bya 'esie=- P*Ana 'esie=-
< W!rowadA ', < !oleci Sela"isowi& obecnie 0ua!owi-
< Jest czarodzie'k, < zauwa+y Sela"is- Mia na "y7li co7 wi#ce'4 5ird
s!o'rza na nie(o ostro-
< Wi#cD
< Jest 'edn, z nich& lecz nie tak,& 'ak oni-
< Pr*bu'e czyni/ dobro& 'ak MarrakaiD
0ua! odwr*ci wzrok-
< Nie do ko=ca- Przez wiele lat !asa owce-
< Czarodzie'kaD
< $ak twierdz, ci& kt*rzy ', zna',- Wy(nana z dworu $saia !o 'aki"7
zatar(u---
< 8 !rzychodzi do nas- 3lacze(oD PowiedziaaD
< M*wi& +e "usisz dowiedzie/ si#& 'ak z(in, kr*l i "a nadzie'#& +e
!rzy'"iesz ', na su+b#-
5ird w!atrywa si# w 0ua!a-
< Czy ta czarodzie'ka z(u!iaaD .aci,(n,/ si# na su+b# do nasi Cze"u
nie do,czy do Marrakai& skoro 'est dobr, czarodzie'k,& 'ak ', nazywaszD
0ua! wzruszy ra"iona"i-
< Nie wie"- Przy'"iesz ',D
5ird !oruszy si# na krze7le-
< >ch& !rzy'"#-
Bya wysoka i nawet zbro'a nie ukrywaa !ene' wdzi#ku (ibko7ci i siy-
5ird a+ zacisn, z#by- By !ewny& +e ta kobieta ni(dy nie urodzia dziecka&
nie kar"ia& nie za'"owaa si# nawet dzieckie" siostry- Cie"ne wosy
za!lecione w warkocze tak& by "ie7ciy si# !od he"e"& kt*ry w te' chwili
trzy"aa !od !ach,- Sk*ra biaa 'ak ko7/ soniowa& zar*+owiona na
!oliczkach& oczy nawyke do wydawania !olece=& 'asne i !rzenikliwe-
Prze"*wia& ni" zd,+y si# odezwa/-
< r*l z(in, z "o'e' r#ki < ozna'"ia- < Nie zechcesz "nie& 'e+eli nie
!rzy'"u'esz do swe' ar"ii "orderc*w- W !rzeciwny" razie---
5ird !oczu& 'ak (ow# wy!enia "u brzoskwiniowy syro!; "dl,co sodki
i (#sty- Przebi'a si# !rzeze= "y7la"i- : wi#c o to chodzi w ty"
zauroczeniuH < zdoa !o"y7le/- Cokolwiek stao si# z "oc, innych
czarodzie'*w& 'e' "a(ia dziaaa bez zarzutu- Walczy z '#zykie"& kt*ry
!ra(n, !owiedzie/; E$ak& !aniF- Wbi !aznokcie w donie- $roch#
!o"o(o-
< ?ycz# sobie& aby7 !rzestaa < o7wiadczy zaskaku',co o!anowany"
(ose"-
>tworzya usta& a 'e' !oliczki !oblady-
< $y--- nie boisz si#-
W (owie zabysa "u iskra rozbawienia& rozcie=cza',c syro! zakl#/-
< Nie& ale zaczyna" odczuwa/ irytac'#- Nie lubi# sztuczek-
< $o nie sztuczka& < od!ara- Na!*r sodyczy nasili si#& utrudnia',c "u
oddychanieD
< Sztuczka < u!iera si# 5ird& !atrz,c na ni, !rzez "iodow, "(#- < $aka
sa"a& 'ak wabienie "uchy do "iodu& +eby ', !acn,/- Mo(aby7
s!r*bowa/ uczciwo7ci-
Wte" "a(ia znikn#a& u"ys 5irda oczy7ci si#& a sk*ra wok* ust kobiety
!obielaa- $o tra1io w czuy !unkt& cho/ wi#kszo7/ wadc*wM"a(*w
nieszcze(*lnie cenio sobie uczciwo7/-
< Pr*bowaa" < wycedzia !rzez zaci7ni#te z#by- Bez !o"ocy zakl#/ 'e'
oblicze wy(l,dao starze'4 wci,+ byo adne& lecz 'u+ nie uosobienie !i#kna
i !rzestrachu- W cie"nych wosach !o'awiy si# siwe !as"a& a na cerze
twarzy 7lady w!ywu !o(ody- < Pr*bowaa" uczciwo7ci i 7ci,(n#a" na
siebie wy(nanie- : kiedy s!r*bowaa" !onownie& "o'e zobowi,zanie
wobec kr*la--- >ch& ni(dy te(o nie zrozu"ieszH < >dwr*cia si# od 5irda&
co ten uzna za (est celowo dra"atyczny-
< .abia7 (o < zauwa+y celowo obo'#tny" tone"-
< .abia"- < .n*w na nie(o s!o'rzaa& a on u'rza w 'e' oczach byszcz,ce
zy- Na!rawd# !rze'"owaa si# ty"& czy tylko udawaaD .nane "u kobiety
kay (o7no& czerwone na twarzach i wstrz,say ra"iona"i& a nie roniy
srebrzystych ez& !owoli s!ywa',cych !o biaych !oliczkach- < 61aa"
"u4 by "oi" suzerene"- : !ote"---
."#czy (o 'e' dra"atyz"4 za!o"nia o ws!*czuciu& !ot#(owany" 'e'
urod,-
< No wydu7 to z siebie& dziewczyno& albo s!#dzi"y tuta' cay dzie=--- <
$aki" tone" !rze"awia do swych "odych zwolennik*w& szcze(*lnie
tych wystraszonych- Na ni, !odziaao 'ak ukucie roz!alon, sz!il, <
wzdry(n#a si# i s!iorunowaa (o wzrokie"-
< >d!rawi "nie& !oniewa+ nie z(odziaby" si# za!o"nie/ o broni i
"a(ii& +eby zosta/ 'e(o kr*low, i tak "u wa7nie !owiedziaa"-
ochaa" (o z cae(o serca i "y7laa"& +e on kocha "nie& a nie istniaa
9e(ua& kt*ra nakazywaaby "i wyrzec si# "iecza 'ako "onarchini-
Pr*bowaa" wy!erswadowa/ "u ten ka!rys& lecz nadare"nie- 6daa" si#
na wy(nanie z !#kni#ty" serce"& niczy" dziewka od!rawiona !rzez
narzeczone(o- Wiedziaa"& kiedy zosta uwi#ziony4 !osa wezwanie
s!osobe" "e(o ludu& cho/ nie "usia wzywa/ "nie- Przybyaby"- 5dy
wydobya" (o z lochu& (dzie trzy"ali (o twoi ludzie i wywalczya" na"
dro(# ku bez!iecze=stwu !oza "ura"i& wyzna "i& +e odesa "nie ze
wz(l#du na !roroctwo- Prze!owiedziano w ni"& +e !ewne(o dnia b#dzie
"nie !otrzebowa- W zwi,zku z ty" !ostawi "i warunki& kt*rych < by
te(o !ewny < nie zrozu"ie"& ani nie zaakce!tu'#& z"usza',c do
od"*wienia "u& !rzez co "usiaa" o!u7ci/ dw*r- Przez wszystkie te lata
dochowywaa" wierno7ci 'e(o ws!o"nieniu& a on oka"a "nie& +eby
!ote" wykorzysta/- Bez "io7ci& bez dzieci& bez wolno7ci wyboru w
+yciu---
obiety cz#sto (aday o czy"7 taki"; o!owie7ci i !lotki o niewiernych
kochankach& "#+czyznach& kt*rzy nie wywi,zywali si# wobec kobiet z
obietnicy za7lubin i ze"7cie& 'akie kobiety na nich wywieray- 5ird "usia
!rzyzna/& +e "#+czyAni "ieli wasne !lotki& wy"rukiwane do ku1li z ale
lub sze!tane na ucho z rechote" i !okle!ywanie" si# !o !lecach- :
'ednak w ustach wadczyniMczarodzie'ki brz"iao to r*wnie "aostkowo&
'ak syszane od wioskowe' dziewuchy- .du"iao (o& +e nie !rzysza z
czy"7 le!szy"-
< 8 za to (o zabia7D
< >raz za to& 'aki" by kr*le"- Na Blask Esei& dys!onowa
wystarcza',cy" dare" Widzenia& by wiedzie/& co si# dziao- 5dyby
zechcia& Marrakai !o"*(by "u w !owstrzy"aniu te(o wszystkie(o& ale
'e(o nie nale+ao nie!okoi/-
< 8 !o ty" akcie--- uczciwo7ci--- < Celowo zawiesi (os i obserwowa& 'ak
do 'e' twarzy z !owrote" na!ywa krew- < Przychodzisz tuta' i u+ywasz
swo'e' "a(ii !rzeciwko "nie- 3lacze(oD
< My7laa"& +e nie udzielisz "i !osuchania i ka+esz z "ie'sca zabi/-
Chciaa" tylko ku!i/ sobie troch# czasu---
< 6wa+asz& i+ czas ten wart by !oniesionych koszt*wD
< Nie wyrz,dzia" ci krzywdy < zauwa+ya-
< Ciebie < zacz, 5ird& celu',c w ni, obo"a !alca"i wskazu',cy"i- <
osztowao to ciebie& czarodzie'ko- Cakowit, utrat# "e(o zau1ania-
< :le---
< N8EH < Iukn, w st* obie"a !i#7cia"i- < Nie- Posucha'& czarodzie'ko i
sa"a oce=& czy chcesz skorzysta/ z nasze' aski- $y"& co uczynia7& !ani <
u+ycie" "a(ii& by zauroczy/ "nie i z"usi/ do wysuchania ciebie <
dokadnie ty" !o(ardza"y- .a!ewnienie sobie bez!iecze=stwa& nara+a',c
innych& u+ywanie or#+a& kt*ry" "y wada/ nie "o+e"y < to 'est
nies!rawiedliwe& nieuczciwe i nie !ozwoli"y ci wi#ce' te(o robi/-
< Co ty wiesz o s!rawiedliwo7ciD < !arskn#a-
< Wi#ce' od ciebie- Nie u+yby" siy wobec dziecka& by wydrze/ "u to& co
do "nie nie nale+y--- nawet& (dyby" cier!ia (*d- Wie"& czy" 'est
uczciwa wy"iana-
< 9oz"awiae7 z ka!risti---
< >wsze" i !ilnie ich suchae"- Wa(a za wa(#& !raca za !rac#& uczciwa
!raca za (odne wyna(rodzenie& +adne' kredy w ",ce& ani wody w "leku <
oto uczciwa wy"iana-
< : co dae7 i" za t# ",dro7/D < Nie !orzucia !o(ardliwe(o tonu& (otowa
!onownie roznieci/ w sobie (niew-
< $o& o co !o!rosili; kiedy obe'"ie"y rz,dy nad t, krain,& "a"y !o wieki
wiek*w szanowa/ ich (ranice i !ozwoli/ ku!co" ka!risti !rzy'e+d+a/ na
nasze rynki i dokonywa/ wy"iany na takich sa"ych uczciwych
warunkach& 'akie stosu', si# do ludzi-
< $o wszystko& o co !o!rosiliD
< $o wi#ce'& ni+ !rzez te wszystkie lata otrzy"ali od was4 tak !rzyna'"nie'
twierdz,- Chc, s,siedztwa !oko'owe' krainy& w kt*re' !anu'e ad i
!orz,dek& zadowolone' z !rzebie(u (ranic i (otowe' do !odtrzy"ywania
uczciwych relac'i- < to7 wszed& co dao "u !retekst do od!rawienia 'e'-
0ecz nie "*( wyrzuci/ 'e' z (owy- Je' obraz tkwi ta"& nie!oko',c (o-
?aowa& +e nie wy'echaa4 "usia u+y/ wszystkich w!yw*w& +eby
!owstrzy"a/ innych !rzed zaatakowanie" 'e'- Mo(li sobie nawet
!o"y7le/& +e (o zaczarowaa-
ilka wieczor*w !*Anie' usysza "uzyk# z dalsze' cz#7ci obozu- $r,cane
w!rawny"i do="i struny i sodkie& chra!liwe nuty cze(o7 !odobne(o do
!asterskie' !iszczaki- 8 7!iew- St#+a- .na ten (os& t# sodycz zociste(o
"iodu- Przekl#ta kobieta < !o"y7la- < Wszyscy z(inie"y !rzez t# 'e'
sztuk#-
Wybra okr#+n, dro(#4 nie "ia !o'#cia& dlacze(o- Mo+e wartownicy
oka+, si# "nie' czu'ni& wsuchani w 'e' 7!iewD :le nie; ka+dy z nich
obwoa (o rze7ko& co bardzie' (o zirytowao& ni+ us!okoio-
Siedziaa !leca"i do o(niska& !iastu',c brzuchaty instru"ent ze struna"i i
sucha',c (ra',ce' na drewniane' 1u'arce kobiety- 5ird obserwowa ', z
cienia- $a !oci,(a& ko7cista twarz& (#boko osadzone oczy < bya !ena
wdzi#ku& "usia to !rzyzna/- Je' donie !oruszyy si#& a !alce dotkn#y
strun& wydobywa',c z instru"entu a(odne dAwi#ki- $kaa 'e wok*
"elodii 1u'arki& udare"nia',c wysiki 5irda& chc,ce(o 7ledzi/ ka+dy
instru"ent z osobna- Jeden z "#+czyzn zacz, 7!iewa/ !ie7= konnych
no"ad*w- EChy+e no(i wzywa wiatr& u"yka' !rzed nadchodz,c, burz,--- F
Czarodzie'ka do,czya do nie(o ty" swoi" sodki" (ose"& kt*re"u tak
nie u1a- Skrzywi si#& (otowy w!a7/ w (niew- Na(le s!o'rzaa "u !rosto
w oczy- .a',kn#a si#& lecz zaraz !od'#a 7!iew-
Nie- Nie b#dzie 'e' sucha- Nie b#dzie na ni, !atrzy- Bya zdrad, i
!odst#!e"; zabia wasne(o kr*la- Czarodzie'ka& zrodzona do oszukiwania
i do"inac'i- >n by sob,; (os!odarze" i "#+e" Mali- Mali nie +y'e&
sze!n, cie"ny zak,tek 'e(o u"ysu- No to o'ce" 9aheli- .walisty" i
nieokrzesany" < nie !ozwoli uwie7/ si# wdzi#kowi i zote"u (osowi-
Bya oszaa"ia',co !i#kna- Pr*bowa "y7le/ o 'e' ciele& 'ak o ciele
zwierz#cia; krowy o l7ni,ce' sk*rze& !ene(o (rac'i ru"aka- Sku!i si# na
'e' doniach& !rzebie(a',cych !o strunach& by wyczarowa/ z nich
sko"!likowany dyszkant wobec "elodii 1u'arki- $o bya inna !ie7=- Jak
du(o sta tuta'& obserwu',c ', z 1ascynac',D 3onie o du(ich !alcach&
silne i zwinne& wys"uke ciao- .n*w s!o'rza 'e' w oczy& cie"ne i starsze
od nie'& !rze!enione s"utkie"-
Wiedziaa- Wiedziaa& +e na ni, !atrzy4 wiedziaa& 'ak !atrzy- >(arn, (o
(niew; znowu !r*bowaa (o zauroczy/& nawet teraz- .(ro"i ',
s!o'rzenie"4 od!owiedziaa wzrokie" s"utny"& lecz !ozbawiony" l#ku-
S!oko'ny"- .abi' "nie& "*wio 'e' s!o'rzenie- Nie zrobia" te(o- :
'ednak& 'e+eli to nie by urok& cze"u nie brzydzio 'e' takie
zainteresowanieD Nieokrzesany wie7niak wystarcza',co stary& +eby by/ 'e'
o'ce"---
< $o nie tak < rozle( si# (os w 'e(o (owie- < Nie 'este7 taki stary& ani 'a
taka "oda-
?adne(o nies"akuD >n by znies"aczony sob,- Jak "*( "y7le/ o nie'
'ako o kobiecie& !o tylu dowodach lo'alno7ci Mali i tra(edii 9aheliD > co
walczy& 'e+eli nie o !ozbawienie takich kobiet wadzyD
Czas "i'a4 o(nisko obr*cio si# w cie!y !o!i* !od oson, czarne(o
nieba- Pozostali zasn#li- $ylko ona !ozostaa !rzyto"na& obserwu',c (o
tak& 'ak on obserwowa ',- EMa(iaF& !o"y7la zde(ustowany-
< Wcale nie& !anie ko"endancie < odrzeka- Na (os& cho/ cicho-
< Czytanie w "y7lach to "a(ia-
< >wsze"- 9eszta--- 'e+eli to "a(ia& to znacznie starsza od "o'e'-
< Ja--- chciaby" ci# znienawidzi/-
< Masz !owody- < >dwr*cia si# i otulia instru"ent wy!rawion, sk*r,- <
:le nie "o+esz& !anie ko"endancie& znienawidzi/ "nie bardzie'& niAli 'a
nienawidz# siebie- Nie !rzybya" tuta'& +eby ci# wzburzy/-
< Wiatr wzburza wod# < rzuci ku swe"u zaskoczeniu- Sk,d to wzi,D
9oze7"iaa si# "i#kko-
< $ak < wiatr- :le ty7 nie woda& !anie ko"endancie--- 5irdzie- Jeste7 taki&
'ak "*wisz; dobra& cho!ska (lina- .nasz !owiedzenie (no"*w o (linieD
< Nie-
< Serti( 7cisn, (lin# tak& +e !owstaa skaa- : 7ci7ni#ta skaa za"ienia si#
w dia"ent& na'!i#knie'szy z kle'not*w roz7wietla',cych cie"no7ci-
Chrz,kn,4 czu 'ednocze7nie zaskoczenie i !rzes,dny l#k- .(adza si# by/
ska, lecz ta"to& o czy" 7ni& !rzera+ao (o- 3ia"enty to dro(ocenne
ka"ienie& !rze'aw bo(actwa& !osiadane(o cho/by !rzez t# !ani,4 on do
te(o nie !asowa- Nie"nie'& otworzy usta i !rze"*wi !onownie;
< @nie" o tobie- < >budzi si# s!ocony i w7cieky4 od ta"te(o czasu nie
roz"awia z ni,-
>dwr*cia wzrok-
< $ak s,dzia"& +e "o+e do te(o do'7/- Wybacz "i-
< $y--- 'este7 wy',tkowa---
< Jeste" sob,- iedy7--- i"ienie"& kt*re(o 'u+ nie u+y'#- $eraz < 'esienn,
r*+, 'ak "nie nazywa < ostatni" bezwonny" kwiecie"& skazany" na
z(ub# !rzez "r*z---
< 0ubisz to sowo; z(uba-
< .na" siebie& 5irdzie& oraz swo', !rzyszo7/; to na'bardzie' ryzykowny
dar "o'e(o ludu& we "nie bardzo silny& 'ak !ozostae- Nie b#d# "ie/
dzieci4 "*' czas !rze"in,- < Po!atrzya "u !rosto w oczy- < : ty& kt*ry
"asz dzieci; "y7lisz& +e "o+esz "i 'e da/D
Na(le zrobio si# "u (or,co- W 'e' u7"iechu nie byo cie!a-
< .na" two'e sny& 5irdzie& zdradza', 'e twe oczy- Ciao czarodzie'ki---
nieza"#+ne' czarodzie'ki--- 'aka 'estD Patrzysz na e(zotyczny ksztat "e'
twarzy& "oich doni i zastanawiasz si#& 'ak wy(l,da reszta- < $on (osu
z"ieni si# z zadu"ane(o w (niewny- < >ch& EseoH B#dziesz wierzy& +e
to "o'e czary& niezale+nie od te(o& co zrobi#H : (dyby7 "ia cho/ odrobin#
rozu"u& !rzyznaby7& +e staraa" si# !ozosta/ niewidoczna& nie 7ci,(a/
s!o'rze=& zwaszcza twoich-
< $o ten tw*' s"utek- < $o r*wnie+ !owiedzia bez na"ysu- : 'ednak taka
wa7nie bya !rawda- Po ich !ierwszy" s!otkaniu nie !r*bowaa niko(o
zaczarowa/& lecz 'e' s"utek !rzyci,(a wzrok innych-
< Posucha'& 5irdzie; !oka+# ci i 'e+eli 'este7 ",dry& a bo(owie na!rawd#
s, z tob,& !rzekonasz si#& +e 'este" uczciwa-
>tworzy usta& lecz uciszya (o (este"& zrzucia !aszcz i zacz#a
rozwi,zywa/ koszul#- 5dyby odezwa si# teraz& kto7 "*(by si# obudzi/&
a wy'a7nienie sytuac'i okazaoby si#& w na'le!szy" razie& trudne- Je' !alce
!oruszay si# szybko i zr#cznie4 !ozbywaa si# ubrania z nie wi#kszy"
zako!otanie"& ni+ on czuby& rozbiera',c si# we wasne' chacie- Powinno
by/ zbyt cie"no& by ', widzie/& lecz ciao kobiety l7nio sab,& "a(iczn,
!o7wiat,-
Wy(l,daa dokadnie tak& 'ak sobie wyobra+a- 3u(ie no(i& wys"uke
ciao& nie znieksztacone rodzenie" dzieci& biodra dziewcz#cia i !iersi---
!ra(n, ich dotkn,/- Nawet Mali nie "iaa za "odu takich !iersi- 0ecz
!od !i#kne"& kt*re(o oczekiwa& dostrze( ws!o"nian, !rzez ni, !ustk#-
Bya niczy" !rze!i#kna rzeAba& ustawiona w !a=ski" holu dla rozrywki;
'aowa- >tworzy i zacisn, donie4 za"iast wyobra+ane' sobie "i#kko7ci i
cie!a& bya twardo7/ i ch*d-
>tulia si# !aszcze"& (asz,c blask- Widzia 'u+ tylko twarz-
< WidziszD < W zocisty" (osie !obrz"iewaa nutka s"utku- < Nie
chodzi o ciebie& 5irdzie& tylko o wyb*r& kt*re(o dokonaa" dawno& dawno
te"u; !osusze=stwo "e"u kr*lowi- Su+ba za"iast wolno7ci- @"ier/
za"iast +ycia-
< $o niewa7ciwe-
6niosa brwi-
< Jeste7 "oi" s#dzi,D
< Nie& ale--- < Musia istnie/ s!os*b !owiedzenia te(o& co uwa+a- <
Suszna su+ba nie "o+e !ole(a/ na su+eniu 7"ierci- 0o'alno7/ 'est dobra&
z(adza" si# z ty"& ale to nie wszystko < to& wobec cze(o 'este7 lo'alna&
"usi by/ te(o warte-
< M,dra (lina& !anie ko"endancie- < !ia z nie(o& lecz na obliczu
za(o7cia nie!ewno7/- < 5dzie wie7niak nauczy si# takie' ",dro7ciD
< $o zwyky rozs,dek < od!ar z u!ore" 5ird- < Mo+e cho!ski; nasz,
!rac, su+y"y +yciu- 6!rawia"y zbo+e& hodu'e"y zwierz#ta < to su+ba
+yciu-
< Przyzna'#& +e !o!enia" b,d- 6wierzya"& +e kr*l by !rawy i wart
"e(o !osusze=stwa- Pa"i#ta'& +e na!rawia" t# !o"yk#- < W 'e' (osie
na !owr*t !o'awi si# ch*d4 !o"y7la& +e tak na!rawd# wcale nie
wierzya& +e to by b,d-
< $ak twierdzisz- < By o!ryskliwy i zy na swo'e ciao& +e nie z(adzao si#
z u"yse" < nie zna'dzie ta" !ociechy- ?eby "#+czyzna w 'e(o wieku da
si# tak !ode'7/ < by !een nies"aku wobec siebie i 'e' za to& +e rozniecia
'e(o zainteresowanie- W drodze !owrotne' co i rusz !otyka si# o co7&
doskonale wiedz,c& +e to !rzez wasn, zo7/ (ubi krok-
:rranha- Stary ka!an by 'edny" z nich4 "o+e zdoa "u wy'a7ni/-
>dszuka (o i nie zdziwi si#& +e :rranha czuwa& s!oko'nie !odziwia',c
(wiazdy-
< Jak ta" !aniD < za!yta ka!an- 5ird ki!ia (niewe"& +e tak atwo (o
rozszy1rowano& zaraz 'ednak w7cieko7/ znika& z"yta !rzy!ywe"
dobre(o hu"oru- 6siad ostro+nie koo starca-
< Jest sob, < odrzek-
< :+ za bardzo < "rukn, :rranha- < P,czek& kt*ry ni(dy nie rozkwitn,&
ze+arty od 7rodka- Ma ciao dziewczyny& brak 'e' 'ednak za!achu
kobieco7ci-
5ird otworzy usta& by da/ wyraz zaskoczeniu4 !on#y "u uszy-
< Jest !i#kna < !rze"*wi& odczekawszy wy"a(an, !rzyzwoito7ci,
chwil#-
< .i"na < o!onowa :rranha-
< C*+--- tak- 8 owsze"; !atrzye"- Pokazaa "i---
< Pra(nie ciebieD
< Nie- Ni(dy nie widziae" niko(o takie(o--- ani nie roz"awiae"--- i
!rzy!uszcza"& +e to "o'a wasna ciekawo7/-
< 3o7/ naturalna- < :rranha wzruszy ra"iona"i- < . twych s*w
wniosku'#& +e ciekawo7/ znika- ?aowaby" 'e'& (dyby nie byo sta/ 'e'
na wi#ce'-
5ird roze7"ia si#-
< My7lae"& +e "*wie7& +e wszystkich nas sta/ na wi#ce'-
< $o !rawda- 0ecz wielki talent budzi zazdro7/& nawet stare(o ka!ana&
wysiadu',ce(o !o nocach- 5irdzie& (dyby suchaa dobrych rad& "o(aby
za!obiec zu- $o nie bya nie zwa+a',ca na nic "io7/ < !otra1i
!rze!owiada/ !rzyszo7/- Po"i"o swe' wiedzy !ostanowia nie sucha/-
@"ie" twierdzi/& +e nie ocaliaby kr*la < z te(o& co syszae"& "ode(o
(u!ca& 'acy zazwycza' zasiada', na tronie- Nie !ode(o& tylko !ytkie(o i
nie",dre(o- Mo(a 'ednak ocali/ wi#ce'& ni+ to uczynia i te(o 'e' nie
za!o"n#- $y te+ nie !owiniene7- Je7li kiedykolwiek !orzuci
wy7!iewywanie o swe' utracone' "io7ci& zostanie 7wietny"
ko"endante"& lecz b#dziesz "usia z"ieni/ 'e' kurs-
< Ma" wystarcza',co du+o do roboty bez nauczania czarodzie'ek-
:rranha wzruszy ra"iona"i-
< Je7li w r#ce w!ada ci bro=& to albo nauczysz si# 'e' u+ywa/& albo twoi
wro(owie u+y', 'e' !rzeciwko tobie-
B B B
0ua! !odni*s wzrok& (dy w roz!ostarte zwo'e z rachunka"i uderzya
silna& szczu!a do=- Po 'edny" s!o'rzeniu w twarz czarodzie'ki sowa
skar(i uwi#zy "u w (ardle- Sk*ra wok* ust kobiety zbielaa < z 1urii& by
te(o !ewny < !rzy!o"nia sobie krzyki 5irda s!rzed kilku "inut-
< $yH < rzucia (ose" !rzy!o"ina',cy" nieco ryk 5irda& cho/ nie tak
dono7ny"-
< JaD < Wbrew woli wzrok sa" !ow#drowa do r#ko'e7ci 'e' synne(o&
"a(iczne(o "iecza- le'not osadzony w (owicy byszcza wewn#trzny"
7wiate"- : ka+da cz#7/ "etalowe(o ekwi!unku l7nia nawet !od
ubranie"& osania',cy" (o !rzed 7wiate" !oudniowe(o so=ca- >czy& w
kt*re s!o'rza& te+ zdaway si# l7ni/& roz!alone i (niewne- Co takie(o
zrobiD 9oz"awia',c z ni"& zawsze wydawaa si# !ena rezerwy& lecz
s!oko'na-
< $y < !owt*rzya cisze' < "asz w +yach krew "a(*w-
0ua! wzruszy ra"iona"i i odwr*ci wzrok-
< $o dosy/ !owszechne& !ani4 (dyby7 dobrze si# roze'rzaa& znalazaby7 w
te' ar"ii "n*stwo b#kart*w-
Machni#cie" doni zbya t# !*!rawd#-
< >wsze"& b#kart*w tuta' s!oro& lecz w niewielu z nich burzy si# krew
"a(*w-
.a(a!i si# na ni, wstrz,7ni#ty- .dawi niewy!owiedziane !ytanie i
o!anowa twarz- Po 'e' "inie !ozna& +e nie daa si# zwie7/- : "o+e
czytaa w "y7lach- iwn#a (ow, z "ocno zaci7ni#ty"i usta"i-
< $ak& wie" o tobie- Masz "oc 7wiata i wiesz o ty"- M*(by7 by/ taki&
'ak 'a& (dyby7 nie sucha te(o--- te(o (buraH < Machn#a r#k,- 0ua! !oczu
w (ardle askotanie 7"iechu- E$y" (bure"F "usia by/ 5ird& cokolwiek
zrobi ty" raze"& by rozw7cieczy/ !ani,-
< Mo+liwe < odrzek& stara',c si#& by nie wyczua w 'e(o (osie wesoo7ci-
< Swe(o czasu te+ tak "y7lae"& lecz teraz do!rawdy nie "a" na to
na'"nie'sze' ochoty-
Ws!ara !i#7ci na stoliczku i nachylia si# do nie(o- Czu za!ach 'e' !otu i
cebuli z obiadu- Nie u"nie'szao to w niczy" 'e' !i#kna& ani "ocy-
< $o nie "a nic ws!*lne(o z two', ochot,& 'akkolwiek brz"i twe
!rawdziwe i"i#- .ostao ci to dane& 'ak kolor oczu i du(o7/ ra"ienia <
nie "o+esz te(o odrzuci/- < Milcza& stawia',c 'e' czoa z cay" s!oko'e"&
na 'aki "*( si# zdoby/- Pierwsza odwr*cia wzrok& lecz nie !oruszya si#-
Pote" wy!rostowaa si# i hukn#a !i#7ci, w zw*' ze stane" za!as*w&
(niot,c (o- < Nie& 'este7 ki"7 wi#ce'& ni+ zwyky" b#karte" i "usisz si#
nauczy/-
Na(le s!owio ', o7le!ia',ce 7wiato& a !ote" zacz, bi/ od nie' +ar&
os"ala',c kraw#dzie zwo'*w- 8nstynktownie si#(n, !o "oc i ustawi
!rzed sob, tarcz#& 'ednocze7nie z(arnia',c zwo'e bez!iecznie za siebie-
< Przesta=H < zawoa ze zo7ci, i strache" zaraze"- 9oze7"iaa si# z
drwin,& kt*r, !a"i#ta z dzieci=stwa& drwin, ko(o7& czy'e' "ocy nikt
'eszcze nie s!rosta- $kanina nad 'e(o (ow, za'#a si# !o"ienia"i nie"al
niewidoczny"i w bi',cy" od nie' blasku i so=cu !oudnia-
< Masz "oc& !owstrzy"a' "nieH
$o byo wyzwanie& 'akie"u ni(dy nie s!odziewa si# stawia/ czoa&
'akie(o !rzeni(dy nie rzuciby "u 5ird- Poczu w sobie !rzy!yw te'
niesa"owite' "ocy& kt*re' dot,d nie 7"ia z(#bia/- Skoro 'ednak
zaskoczy 5irda& "o+e uda si# "u zaskoczy/ czarodzie'k#& tote+ uwolni
"oc& !ozwala',c 'e' !rzybra/ dowoln, 1or"#-
Powstaa o(nista kula& kt*ra !o"kn#a ku !rzeciwniczce- >dtr,cia ', ze
7"ieche"& !o chwili 'ednak zrobia zdziwion, "in#& (dy !o"ienisty (lob
ruszy !onownie w 'e' stron#- 3obya "iecza& byszcz,ce(o r*wnie 'asno&
'ak ona i za"achn#a si# na kul#- 0ua! !rzy(l,daby si# z 1ascynac',&
(dyby nie bra w ty" udziau- Czu sab, wi#A z kul,& zu!enie 'akby
dzier+y (rudk# s"oy na ko=cu du(ie' i (i#tkie' trzciny-
Wte" blask czarodzie'ki znikn, z (o7ny" !ykni#cie"& 'akie wyda'e
!on,ce& "okre drewno- 0ua! za"ru(a ocza"i- 9zucaa za siebie w,ski i
czarny cie=& cho/ so=ce "iaa nad (ow,--- 67wiado"i sobie& +e teraz to
on 7wieci& znacznie "ocnie' od nie'- W!atrywaa si# w nie(o ze
zdziwienie"& kt*re ust,!io szacunkowi& a wreszcie !odziwowi-
< $y--- < zacz#a zu!enie inny" tone"-
< $akD < Cokolwiek kryo si# w 'e(o (osie& !odziaao na ni,- Poruszya
bez(o7nie usta"i- Wreszcie !otrz,sn#a (ow, i zdoaa wykrztusi/;
< Czy wiesz& czyi" 'este7 syne"D < za!ytaa- 0ua! "ilcza4 nie za"ierza
'e' !o"a(a/& 'e+eli do te(o wa7nie z"ierzaa- 0ecz ona !owoli !okiwaa
(ow,& 'akby !otwierdza',c co7& w co z trude" "o(a uwierzy/- < r*la <
do!owiedziaa cicho- S!oko'nie- < Wadasz kr*lewsk, "a(i, ' to nie "o+e
by/ nic inne(o- 8 "y7l#& +e o ty" wiesz& 0ua!ie- Jak+e tra1ne i"i#
!rzybrae7-
< : 'e7li nawetD < za!yta& rozluAnia',c si# lekko- Cie= za ni, roz"y si#&
'akby 'e(o blask !rzy(as- Nie u"ia !owiedzie/ < oczy wci,+ od"awiay
udzielenia od!owiedzi na wszystkie 'e(o !ytania-
< Je+eli 'este7 syne" stare(o kr*la& urodzony" z 'e(o "oc,---
< >rzekli& +e nie < !rzerwa 'e' 0ua!- < .ostae" od!rawiony& 'ak
wszystkie !ozbawione "ocy b#karty---
9oze7"iaa si#& ty" raze" ze s"utkie"-
< Po!enili b,d& 0ua!ie i od dawna o ty" wiesz- Jeste7 'e(o dziedzice" <
!rawe" krwi i "ocy < a dowode" 'est to& co wa7nie si# wydarzyo-
.ade"onstru' to ka+de"u ze stare' krwi& a odziedziczysz---
< >dziedzicz#H < 3awne "arzenia !owr*ciy do nie(o& lecz zaraz !orwa
'e (niew- < >dziedzicz# kr*lestwo rozdarte wo'n,D >dziedzicz# saw#
"e(o o'ca& dzi#ki kt*re' ludzie z zadowolenie" !rzy'#li wie7/ o 'e(o
7"ierciD >dziedzicz# 'e(o "etodyD
.ni+ya (os& a(odny i ko',cy& 'ak "i*d koi obolae (ardo-
< My7lae7 o ty"& 0ua!ie4 "usiae7- By du"ny" czowiekie"--- i
(u!i"--- w !ewny" sensie nawet okrutny"- Powinien "ie/ wi#ce'
rozu"u i nie odsya/ ciebie- Nikt z nas nie zrobi wszystkie(o& co
!owinien- :le ty--- ty wiesz le!ie'- M*(by7 by/---
< M*(by" by/ "artwy < uci, 0ua!- Mia ochot# uderzy/ ',4 wyczuwa
'e' !r*by zauroczenia (o na r*wni z !al,cy"i !ro"ienia"i wiosenne(o
so=ca- Wystarcza',co trudne byo !ierwsze !rze'7cie !rzez te wyznania-
Pokr#ci (ow,- < 5dyby7 za!ytaa "nie& !ani& dwa lata te"u& "*(by"
okaza/ si# wystarcza',co (u!i < byby" wystarcza',co (u!i& +eby si#
z(odzi/- $o& co uczyni "i o'ciec--- ze"sta& kt*re' !ra(n,e"& "oc& kt*re'
"u zazdro7cie"--- tak& z(odziby" si#- Mo+e nawet rok te"u- 0ecz wo'na
cze(o7 "nie nauczya- $y tak+e-
< JaH Chcesz !owiedzie/& +e !rzeze "nie ty nie--- D
< Nie tylko !rzez ciebie- :le widz# teraz to& co rozu"ie 5ird; koszt twych
!odsze!t*w& a+ do ostatnie(o "artwe(o dziecka& ostatnie' zatrute' studni---
< Nie wszyscy 'este7"y AliH
< Nie- :le--- !owiedz "i& !ani& co roz(niewao ci# ty" raze"D Co skonio
ci# do s!iskowania za !leca"i 5irdaD
>dwr*cia si# od nie(o- Pozwoli swe' "ocy !o!yn,/ ku nie' i wr*cia do
nie(o niech#tnie& cho/ !osusznie < w !eni 7wiado"a Ar*da !rzy"usu& z
kt*ry" walczya- 6wolni ', i zatoczya si#-
< >n--- 'est idiot,H $yle wie o rz,dzeniu& co wioskowy osiekH
0ua! zachichota-
< .(odz# si#& +e to idiota- 0ecz 'est ki"7 wi#ce'& ni+ wioskowy" osikie"&
a 'e7li te(o nie dostrze(asz& to nie !o'#a7 w !eni& ki" na!rawd# 'est-
< Pozwala ty" (u!i" ku!co" (l#dzi/ i s!rzecza/ si# o rynkowe re(uy---
< : co "a zrobi/ < !orozbi'a/ i" byD < .auwa+y& +e "y7laa o ty" i to
!rzychylnie- Pokr#ci (ow,- < Pani& 5ird 'est r*wnie skonny do utraty
o!anowania i rozbi'ania cudzych (*w& 'ak ka+dy znany "i czowiek-
Skoro !ozwala i" na s!rzeczki i "arnowanie czasu& 'ak to u'#a7& to
znaczy& +e "a ku te"u !owody-
< $wierdzi& +e w wi#kszy" sto!niu b#d, !rzestrze(a/ zasad wy"y7lonych
!rzez siebie& ni+ danych i" !rzez nie(o--- a "i"o to nie !ozwala i"
ustanowi/ takich re(u& 'akie by chcieli- 6!iera si#& +e "usz, do(ada/ si# z
rolnika"i& co to 'est do'rzaa 7liwka i takie ta" nonsensy-
< $e nonsensy s, wa+ne dla hodowc*w 7liwek i tych& kt*rzy !ac, za nie
dobr, "onet,-
< Co s!rowadza nas do !ieni#dzy- Wiesz& +e za"ierza zebra/ i !rzeto!i/
wszystkie stare "onetyD oniec z "iedziaka"i i zoty"i korona"i-
.ast,!i, 'e "onety z wybity" kose" !szenicy i "akie"- Pr*bowaa"
wytu"aczy/ "u& ile to b#dzie kosztowa/; "incerze nie !racu', dar"o-
Nie sucha- 8 !rosi "nie o co7& cze(o nie !o'"u'e---
< Chce& +eby7 !orzucia roz!acz tak sa"o& 'ak !rzekona do te(o "nie-
< Przekona ci# do wyrzeczenia si# dziedzictwa-
< Jedno i to sa"o- Mo'a roz!acz braa si# z bycia zrodzony" z kr*lewskie'
krwi i wyrzucony" z dworu& by +y/ w 7wiecie wie7niak*w- Posiadania
kr*lewskie' "ocy& kt*re' u+ywania "i od"*wiono- Skazania& kr*tko
"*wi,c& na 7wiat& kt*ry wcale "i si# nie !odoba-
< $o co7 wi#ce'H
< Prawd# "*wi,c& nie- < 0ua! u7"iechn, si# do nie' !*(#bkie"- < Pani&
wystarcza',co dobrze !oznae" wie'skich cho!c*w& w7ciekych& bo o'ciec
1aworyzowa brata& bo zarz,dca by nies!rawiedliwy& bo 7wiat nie taki-
Marudni& skwaszeni& zawistni& chowa',cy urazy& obraAliwi i "7ciwi- Ja te+
taki bye"& cho/ krye" si# z ty"& uwa+a',c siebie za zbyt dobre(o& by
!rzyzna/ si# do uczu/& kt*re !on#y w "y" sercu- < .a"ilk& +eby
s!rawdzi/& 'ak to !rzy'#a- Suchaa (o& cho/ !ode'rzewa& +e czynia to
wy,cznie dlate(o& i+ okaza si# syne" kr*la- Wzi, (#boki wdech& "a',c
nadzie'#& +e nikt i" nie !rzeszkodzi& ani nie !ode'dzie na tyle blisko& by
!odsucha/ o!owie7ci o 'e(o !rzeszo7ci& o kt*re'& na razie& wiedzia tylko
5ird- < iedy si# o+enie"& !ani& kochae" "o', +on# tak& 'ak ksi,+#
"*(by kocha/ !o"ywaczk#; za 'e' urod# i u"ie'#tno7ci- Nasze dzieci
widziae" w "y7lach stro'ne w kr*lewskie szaty i nienawidzie" ich
szerokich& cho!skich (#b oraz szorstkich doni- Nie 'este7 "#+atk,& nie
rozu"iesz& co to znaczy z (*ry !rzes,dzona "io7/ i stracone lata& kiedy
bez trudu "o(e" by/ bo(aty- : !ote"& (dy !ot#(a 5irda wzrosa& "*'
!an < kt*ry& doskonale o ty" wiedziae"& !owinien by/ co na'wy+e'
dworakie" na "oi" dworze < nakaza "i do,czy/ do ar"ii& zdoby/
zau1anie 5irda i zdradzi/ (o- .robiby" to dla sa"e' obiecane' na(rody&
lecz on nie u1a "i- 6wi#zi "o', +on# i dzieci& zabi "i syna& +eby
!rzekona/ o swy" zdecydowaniu i trzy"a ich 'ako zakadnik*w- 5dy
zabierali 'e +onierze& w ich oczach < +ony& kt*re' ni(dy nie kochae" tak&
'ak "o(e" i c*rki& uwa+ane' !rzeze "nie za zbyt !rostack, < zobaczye"
zau1anie& na 'akie wcale sobie nie zasu+ye"- Wtedy 'e !okochae"& lecz
byo 'u+ za !*Ano- < Stary b*l !rzeszy "u serce& a zy z",ciy wzrok-
Prze(na 'e "ru(anie" i u'rza na twarzy czarodzie'ki dziwn, "in#- Mia
nadzie'#& +e nie wyra+aa !o(ardy- Czu 'ak ro7nie w ni" (niew < okazanie
!rzez ni, wz(ardy do!rowadzioby do eks!loz'i- Milczaa-
< 8 tak !rzyszede" do 5irda 'ako czowiek !rzy(nany do buntownik*w
!rzez nies!rawiedliwo7/& za"ierza',c (o zdradzi/& a on ta"te' nocy okaza
tyle troski o "o'e rany& +e--- nie !otra1ie" te(o zrobi/- >!owiedziae" "u
o "o'e' rodzinie i roz!aka si#; zy 'ak (rochy 7ciekay "u !o twarzy& nos
!oczerwienia < nie "o(e" w to uwierzy/- < .aczeka& a+ za!ytaa-
< : !ote"D
< : !ote" z(in#y& z(odnie z obietnic, "o'e(o !ana& a 'a nie "o(e" nic
zrobi/- Na rynku w 3arrow& na oczach wystraszone(o tu"u--- to7
o!owiedzia "i o ty" !*Anie'& nie wiedz,c& czy'a to bya rodzina- : 'a---
znienawidzie" 5irda nie"al tak "ocno& 'ak "o'e(o !ana& za to& +e nic
nie zrobi < cho/ nie "*( nic zrobi/- iedy odkrye" w sobie "oc&
!o"y7lae" o !owrocie na !rzynale+ne "i "ie'sce- > czynieniu dobra&
byciu kr*le" taki"& 'aki" !owinien by/ "onarcha& rz,dz,cy krain,& (dzie
nikt by nie cier!ia- Marzenia cho!ca !o otrzy"aniu lania- orony i
!aace dla wszystkich& "i#so& ale i "i*d na chlebie---
< M*(by7---
< Nie "*(by"- iedy wy!r*bowae" na ni" swo', "oc& 5ird !owali
"nie 'edny" ciose" i "ia rac'#- Wtedy te(o nie rozu"iae"- Je7li 'ednak
zastanawiasz si#& dlacze(o nie dowodz#& to wa7nie dlate(o- Nie zau1aby
"i- o"endanci nadal !atrz, na "nie s!ode ba& lecz 5ird wie& +e si#
z"ienie"- 8 ty te+ "o+esz& 'e7li tylko !ozb#dziesz si# te' stare' rany& kt*r,
tak houbisz-
< Nie houbi# 'e'H Mo'e +ycie obr*cone w ruin#--- H
< $ylko& 'e+eli tak wybierzesz- Wysucha' "nie& !ani- Stracia7 co7& lecz
kt*+ nie straciD 0iczy si# to& co zostao- Ja stracie" +on# i dzieci i to
zani" 'e zabrano& (dy+ za7le!ia "nie !ycha krwi- Stracie" koron#& 'ak ty
to !ostrze(asz- $rzy"aa7 si# z dala od wo'ny i nie widziaa7 te(o& co 'a&
ani nie wyci,(n#a7 z te(o nauki- Mo'a strata 'est r*wnie wa+na& 'ak straty
innych& lecz wcale nie wa+nie'sza- r*lewicz& b#kart& wdowiec&
!ozbawiony dzieci !rzez wo'n#& lua! w ka+dy" calu; utracie"& b,dA
odrzucie" wadz#& bo nie nada'# si# do te(o-
< 8 te(o wa7nie - chcecie z 5irde" ode "nieD
0ua! wyci,(n, ra"iona nad (ow#& !rzeci,(a',c si# i rozluAnia',c na!i#te
"i#7ni (rzbietu- S,dz,c !o tonie& !rzyna'"nie' zacz#a o ty" "y7le/&
utraciwszy cz#7/ !ewno7ci siebie-
< 5ird chce& +eby7 !rzestaa "y7le/ o sobie& 'ako o ki"7 s!ec'alny"- Ja
chciaby"& +eby7 zastanowia si# nad owoca"i wolno7ci < uwolnienia si#
od !rzeszo7ci- Co dobre(o !rzychodzi ci z te(o stare(o (niewuD Co
dobre(o !rzyniosoby kt*re"u7 z nas& (dyby7 wci,(n#a "nie w s!isek&
"a',cy na celu !rzeciwdziaanie te"u& za co z(in#li ci wszyscy "#+czyAni
i kobietyD Sa"a wiesz na'le!ie'& !ani& czy nie nada'esz si# do dowodzenia
w ty" sa"y" sto!niu& co 'a-
Wyraz 'e' twarzy z"ieni si# z nad,sane(o w zbli+ony do szacunku-
< Ja--- ni(dy nie w,t!ia" w "o'e u"ie'#tno7ci dow*dcze- :+ do te' !ory---
< : 'ednak ni(dy nie ruszya7 w !ole- : cze"u !rzybya7 tuta'& do wro(*w
twe(o luduD 8 cze"u zostaa7D -
< Nie 'este" !ewna- < S!u7cia wzrok& unika',c 'e(o oczu- < Nie ruszya"
w !ole--- !oniewa+ kr*l nie wezwa "nie tak& 'ak reszt# !an*w- Po zabiciu
(o "y7laa"--- wiedziaa"& +e "orderczyni kr*la nie !rzy'"ie nikt z
"oich- 3lacze(o "ieliby to zrobi/D .a"aa" dan, "u !rzysi#(#& cze"u
wi#c nie !rzy,czy/ si# do 'e(o wro(*wD 6wa+aa"& +e "*' uczynek
u"ie7ci "nie w ich szere(ach-
< 8 "y7laa7& +e 'ak 5ird ci# !rzy'"ieD Pokle!ie !o (owie i !owie& +e kr*l
Ale ci# !otraktowa i zasu+y na ze"st#D
.aru"ienia si#-
< Nie wiedziaa"- Chyba nie "y7laa" 'asno- Cze"u zostaa"D : dok,d
"iaa" !*'7/D Wr*ci/ do $saia i o!owiedzie/ si# !o kt*re'7 ze stron
s!oruD >de'7/ daleko& (dzie wystraszony wie7niak rozu!aby "i (ow#
siekier, !odczas snuD
S!o'rzaa "u w oczy z "in,& 'akie' ni(dy 'eszcze u nie' nie widzia;
szczere' konsternac'i z cienie" wesoo7ci-
< Wyruszya" z odsiecz, kr*lowi i zabia" (o- Co "o(aby" 7"ie/
za"ierza/ !o czy"7 taki"& +eby nie !oszo AleD
9ozdzia OL
5ird "ia rac'#; $saia wolaa !an*w od (os!odarzy& a 'ednocze7nie
cho!*w od "a(*w- Wszyscy ta"te'si czciciele okrutnych bo(*w byli
wadca"iM"a(a"i lub ich krewny"i- iedy !owstay !odw*rza& do
niekt*rych z nich do,czyli ich wa7ni !anowie& 'ednocz,c si# !rzeciwko
znienawidzony" i budz,cy" (roz# wro(o"- si,+# Marrakai& cho/
oskar+ony o zdrad# !rzez ksi#cia Nerrakai& w oczach wi#kszo7ci
udowodni swo', lo'alno7/& !o!iera',c as!irac'e Mahieran do tronu-
9*+ana Czarodzie'ka& 'ak nazwa ', 5ird& za!ewnia (o& +e !retendent nie
"a wi#ce' "ocy& ni+ rzeczny otoczak- Nie by !ewny& czy 'e' wierzy/& ale
u1a :rransze& kt*ry to !otwierdzi-
Nie s!odziewa si# te(o& lecz nadal +y i by bohatere"- Wszyscy znali
wielkie(o& zwaliste(o "#+czyzn# w niebieskich barwach Jatwie' byo
nosi/ ten kolor4 (dy te(o nie czyni& kto7 !rzynosi "u niebiesk, koszul#
Eza !a"i#ciFK& dosiada',ce(o "ocno zbudowane(o siwka& kt*ry 'u+ nie"al
cakowicie zbiela- 3zieci wybie(ay "u na!rzeciw& dotrzy"u',c kroku
wierzchowcowi i woa',c (o- Je7li wiedziano& kt*r#dy b#dzie !rze'e+d+a&
na (a#ziach drzew !o'awiay si# niebieskie wst,+ki& kobiety w!latay we
wosy niebiesk, !rz#dz#& a w sezonie rzucano !rzed ni" niebieskie
kwiatki- Je+eli !o'awia si# w wiosce z zaskoczenia& !orzucali narz#dzia i
zbierali si# wok* nie(o& ba(a',c o bo(osawie=stwo i zarzuca',c
!roble"a"i& kt*re !owinien rozwi,za/-
>dkry& +e bardzie' !ra(n, 'e(o < 1izyczne(o dotyku& obecno7ci& ch#tne(o
do suchania ucha < ni+ idei& kt*re (osi- Wszyscy "ieli lokalnych
bohater*w& kt*rzy walczyli z ni" !od 5rahline"& na .ielonych Polach&
Wz(*rzu Czarne' o7ci lub !od Jasn, Wod,- Na'"nie'sza nawet zasadzka&
czy bitwa "iay swoich bohater*w& kt*rzy wr*cili do do"*w& by na sw*'
s!os*b o!owiedzie/ ich histori#- u nie'akie"u zdziwieniu 5ird usysza&
+e w 'edne' bitwie cisn, konie" i 'eAdAce" Etak daleko& +e nie byo
sycha/ od(osu u!adkuF& a !ewien "#+czyzna& kt*ry straci no(# i !rze+y
J5ird !a"i#ta& 'ak a!a (o za r#k#& ba(a',c o dobicieK& !rzyku7tyka do
nie(o& by u7ciska/ (o& !okle!a/ !o !lecach i !ochwali/ si# dzie/"i-
iedy 'ednak !r*bowa roz"awia/ z ni"i o !rzyszo7ci& niewielu (o
suchao- Byli za'#ci !rac, i odzyskany" +ycie"- Wy(rali i +ycie stao si#
le!sze4 nie bali si# nicze(o& !r*cz !owrotu !an*w i nie !otrzebowali
nicze(o& o!r*cz !rzy'aAni 5irda-
Cz#7/ ludzi interesoway re1or"y !rawa& kt*re !rze!rowadzi- u!c*w&
rze"ie7lnik*w& nawet niekt*rych (os!odarzy < lecz abstrakcy'ne !o'#cia
s!rawiedliwo7ci i doskonae' uczciwo7ci ust#!oway !ola dyskus'o" o
!artykularnych interesach danych (ru! znacznie cz#7cie'& ni+ 5ird "ia
nadzie'#- W ko=cu& !o wielu (odzinach& dnia& wr#cz "iesi,cach s!or*w&
'edna (ru!a z(adzaa si# na dan, zasad# tylko !o to& +eby inne (ru!y& nie
uczestnicz,ce w !ierwotne' dyskus'i& nie z(adzay si# 'e' !rzestrze(a/-
W*wczas wszyscy odwoywali si# do 5irda& kt*ry "usia 1erowa/ wyroki-
: !rzecie+ chcia& by robili to inni-
Wi#kszo7/ ludzi rozu"iaa !otrzeb# !osiadania si zbro'nych dla ochrony&
zar*wno lokalne' < !rzed bandyta"i < 'ak i re(ionalne'& na wy!adek
na'azdu- 0ecz niewielu chciao ws!iera/ zakadan, !rzez 5irda
or(anizac'# !odw*rzy i 1ar" z od!owiedni" syste"e" szkole= wo7cian&
ko"endant*wMwo7cian i ko"endant*w oraz re(ularn, "usztr, dla
wszystkich& nawet !odczas !oko'u- < Martwio (o r*wnie+ uczucie&
"#cz,ce (o od !rze+ycia bitwy na .ielonych Polach- .a!owiedziano "u&
+e nie u'rzy !oko'u& kt*ry !rzyniesie& a tu !rosz#; widzia (o dookoa-
:lbo bo(owie "ylili si# < w co nie wierzy < albo Ale ich zrozu"ia- W co
tak+e nie wierzy- : oznaczao to& +e otacza',cy (o !ok*' w 'aki7 s!os*b
nie by !rawdziwy- Co7 byo nie tak& !odobnie 'ak !o >wczarniach
Norwalku- .a!yta w*wczas& czy bya to 'e(o wina& +e nie widzia
!rawdziwe(o !oko'u i nie otrzy"a od!owiedzi- $eraz zadawa sobie to
sa"o !ytanie; czy to bya 'e(o winaD Czy nie do!eni cze(o7& co
!rzyniosoby te' krainie !rawdziwy i trway !ok*'D .atrzy"a co7& co
!owinien da/D
Pa"i#/ !odsun#a "u !o!enione b#dy; bitwy& kt*ry"i inni chwalili si# w
'e(o i"ieniu& wydaway si# "u !ene zych zao+e= i 7"ierci& do kt*rych
do!rowadzia 'e(o (u!ota lub niedbao7/- $a"to !i'a=stwo& kt*re
!ozostawio !o sobie trway 7lad4 nawet teraz& (dy wszyscy nazywali (o
>'ce" 5irde"& zawsze zna'dowa si# kto7& kto z a(odny" u7"ieche"
wy'"owa "u ku1el ale z r,k& 'e7li uznali& +e "ia 'u+ dosy/- 3okona
te(o& co sobie !ostanowi < uwolni krain# od zych wadc*w < lecz
wzdry(a si# za ka+dy" raze"& (dy !odkowa siwka stukn#a o czaszk# lub
u'rza bia, ko7/& wyoran, !rzez ko(o7 z !ola-
3u+o !odr*+owa& (nany nieuchwytny"& acz u!arty" nie!oko'e"-
Wsz#dzie widzia !owr*t dobrobytu; (os!odarze wracali do s!alonych
!*l& a wyludnione nie(dy7 wioski na !owr*t t#tniy +ycie"- 0udzie "ieli
wi#ce' ciaa na ko7ciach& a cudzozie"scy ku!cy narzekali na "izerny
zarobek& lecz wci,+ do nich wracali- $ak sa"o bo(aci rze"ie7lnicy& kt*rzy
u!rzednio uznali& +e w cho!ski" kr*lestwie nikt nie b#dzie !otrzebowa
ich u"ie'#tno7ci- Nowe "onety& na kt*re tak !o"stowaa czarodzie'ka&
kr,+yy atwie'& ni+ !o!rzednie- iedy 0ua! !o raz !ierwszy ws!o"nia o
czy"7& co uwa+a za !roble" < o ci,(ych nie!orozu"ieniach "i#dzy
dawny"i wa7ciciela"i zie" wadc*wM"a(*w a obecny"i na'e"ca"i&
5ird wyk!i (o-
< Nie skrzywdz, dzieci < orzek- < 3orosych "o+e& ale---
< 9oz"awiae" z Jesienn, 9*+, < 0ua! wy"*wi to "iano bez 7ladu
zako!otania4 5ird nadal uwa+a 'e za (u!ie- Skoro chciaa ukry/ swe
!rawdziwe i"i#& "o(a wybra/ co7 !rostsze(o- ."ienia si# !rzez te lata&
lecz wci,+ dostrze(a w nie' wadcz, aro(anc'#- Przy!o"ina sobie
!ierwszy raz& (dy za7"iaa si# z siebie& !rzyzna',c& i+ "o(a by/ r*wnie
7"ieszna& 'ak inni- Chyba wtedy wa7nie zacz#a si# z"ienia/& !orzuca',c
+al !o "artwy" kr*lu- 5dy w ko=cu !rzestaa roz!acza/ !o utracone'
"io7ci& zostaa < 'ak !rzewidywa :rranha < 7wietny" ko"endante"-
Przya!a si# na b,dzeniu "y7la"i < ostatnio zdarzao si# "u to coraz
cz#7cie'- 0ua! obserwowa (o cier!liwie- $eraz !od', w,tek; < 6wa+a"&
+e b#dzie coraz (orze'- .byt wielu 'est "iesza=c*w& a czasa"i "oc
!ozosta'e w u7!ieniu !rzez !okolenia& by u'awni/ si# nieoczekiwanie-
Poza ty"& sa" !owiedziae7& +e nie wszyscy doro7li byli winni& a 'e7li
b#d, chcieli +y/ z(odnie z twy"i !rawa"i& to b#d, bez!ieczni-
< $ak !owiedziae" i tak 'est- < Nienawidzi& kiedy 0ua! !odchodzi do
nie(o z cier!liwo7ci, nale+n, zdziecinniae"u starcowi4 robi si# od te(o
zrz#dliwy-
0ua! !okr#ci (ow,-
< Je+eli "ieszka', ta"& (dzie dociera', two'e s,dy& to tak- Wielu nie "a
takie(o szcz#7cia- Na !oudniu& w !obli+u dawne(o do"iniu" elai%e2a
z(in, czowiek--- < Nie z"ieniono nazwy ta"te(o re(ionu4 5ird
!ostanowi& +e trzeba to zrobi/- Sa"o nazwisko elai%e2a budzio star,
zo7/- < --- Modszy syn& kt*ry !otra1i wyczarowa/ z !alc*w 7wiato i
!od!ali/ 7wieczk#- 6ka"ienowano (o& 5irdzie i nikt nie !rzyzna'e si#& +e
"ia z ty" co7 ws!*lne(o- Mo+esz w!a7/ we w7cieko7/ i dA(n,/ ko(o7
no+e"& albo rozbi/ "u (ow# ka"ienie"& ale uka"ienowanie--- $o
wy"a(a czasu i wielu ludzi-
< Co wedu( nich uczyniD < Musia co7 zrobi/& by roznieci/ w sobie
(niew-
< Nie "*wi,& !oniewa+ nikt nie !rzyzna'e si#& +e to zrobi- Cob 'est ta"
na'wy+szy" ko"endante"4 znasz 'e(o !ra("atyz"- < .awsze lubi 5oba&
kt*re(o bez!o7rednie i rzeczowe !ode'7cie do +ycia nie ule(o z"ianie
nawet !od w!ywe" wo'ny- Nadal utyka !o z"ia+d+eniu sto!y !od
5rahline"& lecz ni(dy nie narzeka-
< Co "*wi CobD
0ua! wyci,(n, wiado"o7/ i odczyta ', na (os-
< Powiedz 5irdowi& +e "usi co7 zrobi/- Mo+e ode7le "a(*w (dzie7
indzie'-
< 3ok,dD 5dzie ludzie zau1a', "i na tyle& by ich !rzy',/D Ci tuta' nie chc,
"ieszka/ w $saia& nie wr*c, do :arenis--- i twierdz,& +e w Stary" :are nic
'u+ nie "a- Poza ty"& 'e+eli ich ode7l#& to tute'si b#d, si# "artwi/& +e
ta"ci zaczn, s!iskowa/- Wystarcza',co cz#sto sysz# o ty" ze wschodu <
obawia', si#& +e na!adnie na nich $saia- . czase" wszystko si# uo+y- Co
ro7nie !rzez lata& nie zwi#dnie !rzez chwil#-
Wr*ci do "a!& zdecydowany !rzed ko=ce" dnia usun,/ z nich i"i#
elai%e2a- .ostan, stare nazwy 'e(o ludu; Burry& Ja(odo!ot Jw ruinach
"ieszkay ta" teraz cztery rodzinyK i $rzy Qr*da- Precz z nowo"odny"i
nazwa"i !an*w- .(adza si#& +e cz#7/ rodzin bya niewinna& nie widzia
'ednak !otrzeby honorowania ciesz,ce(o si# z, saw, i"ienia "ie'sce"
na "a!ie- Mia nie"i, 7wiado"o7/& +e niekt*re !odw*rza rozs"akoway
si# w (rabie+ach i niszczeniu bardzie'& ni+ byby skonny to a!robowa/&
lecz by !ewny < "ia nadzie'# < +e bya to 'edynie !rzesadna reakc'a na
lata ucie"i#+enia-
Min, kole'ny rok i 'eszcze 'eden- Przybra na wadze4 ku zachwytowi
z(ro"adzonych 'e(o stary !asek !#k w sa"y" 7rodku !rocesu- to7
!obie( !o !as z niebieskie' sk*ry- 6!ar si#& +e za!aci J"i"o wszystko&
zasiada tuta' w roli s#dzie(oK i nosi (o 'u+ zawsze- Nadal wy!rawia si# z
"iasta& zwane(o nie(dy7 )inyatha& a obecnie )in Panir do wiosek i
"iasteczek& (nany stary" nie!oko'e"- Musia !rzyzna/& +e 0ua! "ia
rac'# w 'edny"; znacznie wi#ce' czasu zabrao zwyky" ludzio"
!rzekonanie si# do obecno7ci w7r*d nich ocalaych wadc*wM"a(*w i ich
dzieci- By !ewny& +e to w ko=cu nade'dzie; w !ewny" "o"encie sa"i
zrozu"ie',& ile trac,& roz!a"i#tu',c !rzeszo7/- Mali !owiedziaa "u wiele
lat te"u& kiedy (niewa si# na $erisa; +ycie robi si# kwa7ne od
za!a"i#tywania si# w zo7ci-
B B B
Pewne(o u!alne(o !o!oudnia !racowa !rzy otwarty" oknie& (dy
dostrze( ukradkowe ruchy ludzi "a',cych 7wiado"o7/& +e za"ierzali
zrobi/ co7 ze(o- Jeden !o dru(i" !rze7liz(iwali si# !oni+e'& skr#ca',c za
r*(- Nie !oczu zbytnie(o zaciekawienia4 byo za (or,co& a sto!y bolay (o
nawet w !anto1lach- Wte" usysza !rzenikliwe krzyki dzieci i czy'7
okrzyk; EPowie" 5irdowiHF& charakterystyczny dla winowa'cy& kt*ry (ani
dru(ie(o- Westchn,& ode!chn, si# od biurka& wcisn, sto!y w !ar#
na'wi#kszych but*w i wa7nie schodzi na d*& kiedy dotary do nie(o ze
wie7ci- EPo drodze na rynekF dziao si# Eco7F& co "u si# nie s!odoba-
o"endant& in1or"owao (o bosono(ie dziecko& nie "*( sobie z ty"
!oradzi/- Po chwili dzieciak cz"ychn, z u7"ieszkie"& - kt*ry r*wnie
dobrze "*( znaczy/; E$o 'a zacz,e"F& 'ak i EWie"& +e sobie !oradziszF-
>ba twierdzenia "o(y by/ !rawdziwe-
Pod,+y za zaobserwowany" wcze7nie' !oruszenie" i u'rza !lecy s!ore'
(ro"ady s!iesz,cych dok,d7 ludzi- 3ziwne& +e z cudze(o (rzbietu "o+na
wyczyta/ intenc'e& !o"y7la- 9*wnie dobrze 'ak z twarzy& a "o+e nawet
le!ie'- Na ni+szy" rynku zobaczy tu" !rzy za(rodach dla byda- 8ch
!lecy wyra+ay !ene winy zaciekawienie-
Wyczu z"ian# nastro'u tu"u& zani" 'eszcze usysza narasta',cy
!o"ruk- $ylko nie znowu to sa"o& !o"y7la- Czy ci (u!cy nicze(o nie
rozu"ie',D Cze"u znowu zaczynali z ty"i bzdura"i teraz& kiedy wy(rali&
a ta zo7/ "o+e !rowadzi/ tylko do ruinD
Sto',cy w ostatnich szere(ach co1n#li si# instynktownie !rzed 'e(o
zdecydowany" krokie"& ni" 'eszcze (o roz!oznali- $owarzyszyy "u
(osy& kt*re w ko=cu (o wy!rzedziy;
< 5ird--- to 5ird--- idzie---
>tworzya si# !rzed ni" ale'ka& !rowadz,ca !rosto w serce ko!ot*w-
.(odnie z oczekiwania"i& sta ta" 0ua! i Jesienna 9*+a- $rzy"aa za
ra"iona chude(o& cie"nowose(o cho!aka o zakrwawione' twarzy& w
kt*re' z trude" wida/ byo oczy; . rozbite(o nosa i rozci#te' war(i ka!aa
krew- Cay dy(ota i nic dziwne(o- Na!rzeciwko sta wo7cianin z lokalne'
1ar"y& Parik& ss,c kostki doni- Bez 7ladu skruchy rzuci 5irdowi (niewne
s!o'rzenie-
Co dziwne& 0ua! "ilcza- Jesienna 9*+a s!o'rzaa !onad 5irde"& co
uznaby za obraz#& (dyby nie ostrze+enie w 'e' oczach- Wobec cze(o
obe'rza si# na Parika i zobaczy w 'e(o oczach !ewno7/ siebie& czer!an, z
wiedzy& +e nie by sa"-
< $akD < wychry!ia 5ird- 5ardo dole(ao "u od .i"owe' Biesiady i
ta"tych 1atalnych ta=c*w na 7nie(u- Przekn, 1le("# i czeka na
od!owiedA-
< $en tuta' u+ywa "a(ii < ozna'"i Parik wykalkulowany" tone"&
z'adliwy"& lecz bez na(any- Niedbale zerkn, na cho!ca& li+,c kykcie-
< >skar+asz (o o ze u+ycie "ocyD < za!yta s!oko'nie 5ird-
< Nie--- wszyscy widzieli- $o bachor czarodzie'a& kt*ry nie !owinien tak
du(o +y/ i !otrzebu'e nauki dobrych "anier& 'e+eli "a 'eszcze !o+y/- <
Parik de"onstracy'nie !o!rawi !rz*d tuniki-
< 8 uznae7& +e to two'e zadanieD
< Chcia "nie s!ali/- < od!ar wo7cianin& 'ak (dyby wy'a7nia co7
szcze(*lnie trudne(o ni#roz(arni#te"u dziecku- < Przy!ali "nie& wi#c
zdzielie" (o !i#7ci,- Jak !owiadasz& 5irdzie& a !rzyna'"nie' 'ak kiedy7
"*wie7& !roste 7rodki dla !rostych ludzi- < 9oze7"ia si# odrobin# zbyt
(o7no i od!owiedziay "u nerwowe chichoty-
5ird za"kn, oczy& czu',c na(le takie z"#czenie& +e "ia ochot# !oo+y/
si# na zie"i- Powtarza i" i wy'a7nia& dyskutowa i krzycza& czasa"i
rozbi'a szcze(*lnie o!orne by& zdarzao si# nawet < kiedy 'u+ brakowao
"u tchu < +e !rze"awia a(odnie& a oni nic& Ali 'ak zawsze- Qli 'ak
wadcyM"a(owie& tyle +e u+ywali !i#7ci& za"iast czar*w- Bo(owieH <
!o"y7la& lecz zaraz zdusi reszt# "odlitwy- Po!ro7 ich o !o"oc& a
doczekasz si# interwenc'i& czy to ci si# s!odoba& czy nie- >tworzy oczy i
!rzekona si#& +e wszyscy na nie(o !atrzyli- Musia da/ i" od!owiedA&
os,d& ale nie "*(-
< : ko"endantD < za!yta nie!ewny" (ose" i natych"iast dostrze(
reakc'# z(ro"adzonych; 'ak dzieci na !acz rodzic*w-
< Nie !otrzeba na" ko"endanta& +eby odr*+ni/ dobro od za < obwie7ci
Parik& o7"ielony ty"& +e 5ird nie wyda z siebie osawione(o ryku- < $e(o
nas !rzecie+ uczye7; nie trzeba na" ka!an*w& nieuczciwych s#dzi*w&
!an*w--- a 'u+ zwaszcza wadc*wM"a(*w---
5ird s!o'rza na 0ua!a; sta !oblady i w!atrywa si# w nie(o wzrokie"
ostry" 'ak stal- >strze(a !rzed ty"& a on (o zlekcewa+y& !os,dza',c o
stronniczo7/- Prze"*wi teraz do nie(o tone" niedbae' !o(aw#dki&
zaskaku',c zebranych-
< Miae7 rac'#& a 'a si# "ylie"- Nadal tak uwa+aszD
.askoczony 0ua! !oczerwienia-
< Ja--- tak& 5irdzie-
< Nie wszyscy s, tacy& 'ak Parik- < $o bya 'e(o obrona- 0ua! z !owa(,
!okiwa (ow,- Nie "ia nadziei na tyle zrozu"ienia;
< 9oz"awia'cie ze "n,T < wrzasn, Parik- 5ird !atrzy& 'ak Jesienna 9*+a
!rzenosi wzrok na wo7cianina& 'akby bior,c za"ach lanc,- Parik zblad&
lecz nie u(i, si#- < : wi#c to takD 6krywasz swoich nadwornych "a(*w&
wykorzystu',c ich "oc do zaczarowania nasD
< C>DH < $y" raze" wo+y w to ca, dawn, si# i Parik co1n, si#- )uria
wy!rostowaa 5irda na !en, wysoko7/& !o"!u',c si# do zaci7ni#tych
!i#7ci i !cha',c (o na sztywnych no(ach ku wo7cianinowi- < Ni(dy nic
nie ukrywa"& ani nie ukrywae"- Nie "a 'u+ wadc*wM"a(*w& Pariku&
!oniewa+ to 'a !o!rowadzie" ciebie i !ozostaych do walki& kt*ra nas od
nich uwolnia- >wsze"& zostao kilku czarodzie'*w i zwyke dzieci& 'ak
ten cho!ak--- ale nie wadcyM"a(owie- Nie& Pariku-
Parik da kole'ny krok wstecz& ki!i,c z w7cieko7ci-
< :le--- ale ta"ta !ani--- s!o'rzaa na "nie---
< Ja te+ na ciebie !atrz,& Pariku i widz# osika& kt*ry byby r*wnie zy"
wadc,& 'ak dawni !anowie& (dyby tylko otrzy"a wadz#-
< JaD :le 'a tylko---
< $y tylko !obie7 dwa razy "nie'sze(o do siebie cho!ca za u+ywanie
"a(ii& 'ak twierdzisz& ale nie wniose7 oskar+enia do ko"endanta---
< 3ona( nie chce& +eby zawracano "u (ow# taki"i !ierdoa"i---
< Wobec te(o 3ona( !owinien !rzesta/ s!rawowa/ t# 1unkc'#& (dy+ rol,
ko"endanta 'est za'"owanie si# wa7nie Etaki"i !ierdoa"iF i
!owstrzy"ywanie" osik*w two'e(o !okro'u !rzed obcieranie" sobie
!i#7ci o twarze cho!c*w---
5ird usysza !o"ruk tu"u& wyra+a',cy deza!robat# i !o!arcie dla
Parika- Mo+e tak+e dla 3ona(aD Czy+by 'eden z 'e(o ko"endant*w
ws!iera to szale=stwoD
< 6+y czar*wH < wrzasn, Parik- < .aatakowa "nie o(nie"H < : co ty
zrobie7& h#D < 5ird o"i*t wzrokie" nie!rzy'azne twarze& wystraszone i
za(ubione- < >d cze(o si# zacz#oD
< >d skar(i cho!aka Parika < !owiedzia kto7 cicho& z trude" !rzebi'a',c
si# !rzez sz"er tu"u-
5ird obr*ci si# ku (osowi i odszuka twarz& kt*ra do nie(o !asowaa-
< Cho!ak ParikaD < !owt*rzy-
@rodek tu"u za"ilk- Parik skrzywi si# na "od, kobiet#& kt*ra
!rze!chn#a si# na czoo- Nie bya ani !i#kna& ani brzydka4 "iaa s!oko'n,
twarz& 'asne oczy i deter"inac'# na twarzy- Patrzya !rosto na 5irda& 'akby
obawia',c si# !rzenie7/ wzrok (dzie indzie'& a 'u+ z !ewno7ci, nie na
Parika-
< $o cho!ak Parika& !anie--- 5irdzie- 5rali z inny"i w !atyki < znasz t#
(r#D
.na4 cho!i#ca (ra& atwa do ukrycia na widok nadchodz,cych dorosych-
< Julya--- < zacz, (niewnie Parik& lecz dziewczyna kontynuowaa& nie
zwa+a',c na nie(o-
< $a"ten cho!iec "ia zr#czne !alce < 'est ucznie" krawca i widziaa"&
'ak radzi sobie z i(, < i wy(ra dwa razy z rz#du- Syn Parika oskar+y (o
o oszukiwanie i nazwa b#karte" czarodzie'a- Cho!iec za!rzeczy& a syn
Parika rzuci si# na nie(o- Parik za!a cho!ca i !rzytrzy"a& +eby 'e(o
syn "*( (o bi/- Wtedy wa7nie !alce cho!ca otoczy o(ie= < chcia
uwolni/ si# z chwytu Parika--- < 6cicha-
< Chce ci si# ka"a/ dla syna czarownika& JulyoDH < W (osie Parika
zabrz"iay !askudne tony- 3ziewczyna !oczerwieniaa& lecz nie wyco1aa
si#-
< Nie chc# ka"a/ dla ciebie& ani +adne(o z twych twardor#kich syn*w <
taka 'est !rawda- 8 nie rozu"ie"& dlacze(o ty kr#cisz i nie "*wisz& co
na!rawd# si# wydarzyo-
< Co tu si# dzie'eDH < !rzerwa i" nadchodz,cy 3ona(- 5ird tylko s!o'rza
na nie(o& (dy dotar do nich i 3ona( natych"iast s!okornia- <
6syszae" co7--- < zacz,-
< Ja usyszae" co7 'aki7 czas te"u < !rzerwa "u 5ird- Nie bardzo
wiedzia& co "*wi < w (owie dzwonio "u& 'akby czaszka bya
!#kni#ty" dzwone"4 co7 ",cio "u wzrok- < Jaki7 czas te"u usyszae"
o ko!otach& o kt*rych ty& ko"endancie 3ona(u& r*wnie+ !owiniene7
usysze/- : !ote" dowiedziae" si#& +e nie +yczysz sobie sysze/ o te(o
ty!u ko!otach- $ak !rzyna'"nie' twierdzi Parik-
Szybka wy"iana s!o'rze= !o"i#dzy Parikie" a 3ona(ie" !otwierdzia
obawy 5irda- 5niew !rzyda "u ener(ii do zrobienia z ni"i !orz,dku&
zani" 'ednak zd,+y co7 !owiedzie/& 3ona( (o ubie(-
< Bo(owie& !r*bowali7"y !rzez wiele latH Wci,+ na" "*wisz& +e nie
wszyscy byli AliH Wci,+ na" "*wisz& +e dzieci to nie o'cowie- : 'ednak
nadal s, w7r*d nas "a(owie& rzuca',cy czary na nas i nasze dzieci-
Po!atrz na $saia; znowu "a', kr*la& z te(o sa"e(o rodu "a(*w---
< Nie "a "ocy < zauwa+y 5ird- < $o 'e(o wu'---
< $ak "*wi < warkn, 3ona(- < Wszyscy tak "*wi,- My nie "a"y
"ocy--- urodzili7"y si# bez te(o daru--- : !ote" 'aki7 !o"iot 0iarta !ali
uczciwe(o wo7cianina---
< 6czciwe(o wo7cianina& kt*ry zachowu'e si# 'ak tch*rz& !rzytrzy"u',c
cho!ca dla swo'e(o syna& +eby "*( (o bi/H Por*wna' obra+enia; Parik
nie "a nawet 7ladu o!arzenia& a twarz te(o cho!ca--- Na owies i
biaorzytk#& 3ona(u& (dyby cho!iec u(ryz Parika < 'ak ka+dy& kto
chciaby si# uwolni/ < te+ utrzy"ywaby7& +e to "a(iaD
< M*(by "ie/ 'adowite uk,szenie < "rukn, kto7 z tu"u-
< Po"y7l& 3ona(uH 5dyby cho!iec "*( rzuci/ na ko(o7 czar& to cze"u
nie zauroczy syna Parika < lub sa"e(o Parika < +eby zostawili (o w
s!oko'uD < >blicze 3ona(a nie ule(o z"ianie4 nie "y7la& nawet nie
sucha- 8nni te+ nie- 5ird s!r*bowa z inne' strony- < Przy!u7/"y& +e ich
wy(na"y--- ode7le"y daleko st,d- Czy to was zadowoliD Wy!u7ci"y
cho!ca i innych& 'e"u !odobnych-
Parik i 3ona( 'ednocze7nie otworzyli usta& s!o'rzeli na siebie i 3ona(
!rze"*wi;
< Je7li ich wy!u7ci"y& wr*c,- $ak sa"o 'ak "yszy& szczury& czy w#+e;
wy!u7/ 'e& to roz"no+, si# i !owr*c, (roAnie'sze- < 5ird usysza
!otaku',cy !o"ruk tu"u- Chcia i" !owiedzie/& +e to dzieo ich
wasne(o strachu& kar"i,ce(o si# ni"i i !rzybiera',ce(o na sile& lecz nie
!rzyniosoby to nicze(o dobre(o- Szuka od!owiednich s*w& lecz
bezskutecznie- Czu& 'ak nastr*' tu"u !o(#bia si# < 'eden !rzera+ony i
rozzoszczony czowiek wz"acnia strach i zo7/ dru(ie(o& na
!odobie=stwo dzwonu& kt*ry wibru'e& (dy w !obli+u bi'e inny-
Nad tu"e" zawis czarny caun nienawi7ci i l#ku& +,dzy "ordu- Jedni
owi'ali si# ni"& 'ak !rawdziwy" !aszcze" z "i#kkie(o 'edwabiu&
!rzyzywa',cy" "rok- 8nni stali z(arbieni& wystraszeni& nie!ewni& co byo
(orsze; (#stnie',ca cie"no7/ czy o7le!ia',ca (roAba ze strony "a(*w-
0ua! s!o'rza na nie(o s!oko'nie& nie"al 'a7nie',c- Po raz dru(i 5ird
!oczu& 'ak w (owie otwiera si# "u szczelina& !rzez kt*r, w!ywa (os
0ua!a& niczy" srebrzysta& chodna woda (*rskie(o stru"ienia-
< Nie b#dzie"y walczy/ < "*wi- < Nie za"ie"y two'e(o !oko'u---
EMo'e(o !oko'uHF < chcia !arskn,/ 5ird& ale nie "*(- Pok*'& !odczas
kt*re(o w "ie7cie wrzao- Nawet !ok*' :lyanyi nie uciszyby
wzbiera',ce' burzy-
< Mo'e(o !oko'u < rozbrz"iao eche" w 'e(o (owie- < Czy chcesz
"o'e(o !oko'uD Czy chcesz s!rawiedliwo7ciD < Jak !rzedte"& nie "*(
!o"yli/ te(o (osu z +adny" inny"-
. sa"e(o 7rodka !ustki i cier!ienia zakrzykn, < bez(o7nie& (dy+
zasuchany tu" u"ilk < !ro7b# o !o"oc- Ba(a o !o"oc bo(*w& kt*ry"
stara si# su+y/& kt*rych ba si# i nie chcia wcze7nie' o nic !rosi/-
8 zn*w& 'ak na .ielonych Polach& co7 !orwao (o z zie"i i zawirowa w
burzy o(nia& kwiat*w i wichru wysoko !onad "iasteczkie"- :le tylko na
kr*tk, chwil#& !o kt*re' stan, w ty" sa"y" "ie'scu& lecz nie by 'u+
!usty- Prze!eniay (o absolutna !ewno7/& 7wiato& ",dro7/ i a(odny
s!ok*'& (#sty 'ak stary "i*d w !lastrze-
Nadal byo ci#+ko- By !ewny& +e !#knie "u (owa4 usta byy za "ae& by
zaczer!n,/ tchu- . trude" 1or"owa sowa& kt*re "usia wy!owiedzie/-
Miay niezwyke !ostaci& nie !asu',ce do ust& 'ak (dyby wyrzeAbiono 'e w
!o'edyncze ksztaty& nie !rzeznaczone dla czowiecze' "owy-
Po !ierwszych sowach tu" znierucho"ia- Nie sysza siebie4
r*wnowa+y wewn#trzne siy- Przyszo "u do (owy& +e to wa7nie "o+e
czu/ kobieta !odczas !orodu; rozci,(ni#cie !onad wszelk, wytrzy"ao7/ i
rezy(nac'# z kontroli na rzecz nie nazwanych si- .ala (o !otok s*w- &
kt*re "usia 'ako7 !rzekaza/4 ich znaczenia !rze"ykay "u !rzez (ow#
szybcie'& ni+ nad,+y 'e a!a/- Wosy z'e+yy si# "u na no(ach i
ra"ionach& a ukucie !odziwu za"ienio si# w 1al# czyste(o !rzera+enia i
rado7ci tak wy"ieszanych ze sob,& +e nie by w stanie odr*+ni/ 'edne(o
od dru(ie(o- $o byo takie !i#kneT
Prze"awia',c& stara si# trzy"a/ !rosto- 6'rza& +e tu" z"ienia si#& 'akby
kto7 wychlusn, czyst, wod# na u!a/kany bote" chodnik- Nienawi7/ i
strach s!yway niere(ularny"i 1ala"i& !ozostawia',c cz#7/ twarzy
oczyszczony"i z brzydoty& a inne nadal brudne& lecz !rze'a7nia',ce si#-
Po !ierwsze' skr#ca',ce' eru!c'i sta si# bardzie' 7wiado"y tu"u&
wasne(o (osu i te(o& co "*wi- Sowa brz"iay dziwnie& lecz wiedzia&
co oznaczay& co wi#ce'; w 'aki7 s!os*b wiedzieli to r*wnie+ 'e(o
suchacze- Pok*'& rado7/& s!rawiedliwo7/& "io7/ < +adne z tych !o'#/ nie
u"nie'szao- !ozostaych& tworz,c ws!*lnie zawiy& cere"onialny taniec-
Cie"na ch"ura unosia si# coraz wy+e'& 'ak (dyby 'e(o sowa byy
wy!ala',cy"i ', !ro"ienia"i so=ca- 0ecz doskonale wiedzia& +e nie byy
to 'e(o sowa- Przez usta i u"ys 5irda wyleway si# !ok*' :lyanyi&
s!rawiedliwo7/ Na'wy+sze(o& "oc $worzenia Serti(a i nazywania
:dyana- Wy!uszczone na wolno7/& "oce te roz!roszyy l#k-
E1ekt rozszerza si# !oza z(ro"adzenie na rynku& !oza "ury "iasta& na
ca, krain#- @wiato o"ywao ', niczy" wiosenny deszcz& !rze!#dza',c z
zal#knionych serc na'(orsze obawy i nienawi7/- 5ird wiedzia& +e tak si#
dziao& cho/ nie odwa+y si# s!o'rze/& (dy+ wysiek "*wienia wy"a(a
wszystkich si& tak+e tych cudownie "u danych- Pot s!ywa "u !o
twarzy& ra"ionach i +ebrach !od koszul,& sowa "ocy !rzybyway& a on 'e
wy!owiada-
Mrok zwin, si#& unosz,c znad 'e(o krainy& 'ak !oranna "(a unosi si# w
blasku so=ca- 0ecz nie !rze!ad- Wiedzia bez niczyich !od!owiedzi& +e
kiedy 'e(o sowa i ich ws!o"nienie zblakn,& "rok !owr*ci- : on nie "*(
sta/ tuta' wiecznie- 5dy tylko o ty" !o"y7la& !ow*dA "ocy osaba&
!ozostawia',c (o !usty"& niczy" wysuszona so=ce" u!ina owocu-
< $o nie koniec- < Nie w,t!i& kto to by- 5dyby "*( zadr+e/& uczyniby
to- $o "usia by/ koniec < co 'eszcze "*( zrobi/D Nie b#dzie +y
wiecznie- S!o'rza nie tylko swy"i 7"iertelny"i oczy"a i u'rza& +e
cie"no7ci zawraca', i !yn, ku nie"u- .a"kn, !rzed ni"i u"ys& 'ak
wcze7nie' cz#sto za"yka (o !rzed nienawi7ci,- Nie o(arnie (o& nawet
teraz& (dy by taki saby- 0ecz nacisk w (owie !owi#kszy si#& z"usza',c
(o do otworzenia si#& !owstania szczeliny-
< Nie od!ycha' te(o& lecz !rzy'"i'- WeA to wszystko w siebie i !rze"ie=
dla nich---
< Nie "o(#--- < :le "*( i nie "ia inne(o wy'7cia- >brzuci
roz!aczliwy" s!o'rzenie" tu"& 0ua!a& wysokie ka"ienice wok* rynku&
nawet dach Iolu Na'wy+sze(o na tle nieba i wzruszy ra"iona"i& !o
czy" odrzuci czu'no7/-
S!ada na nie(o o(ro"na ch"ura nienawi7ci i obrzydzenia- Wchon, ',
a!czywie& niczy" rybak wci,(a',cy na niewielk,& chybotliw, *dk# sie/
!en, ryb- Bolao- .a!o"nia& 'ak bolesny by strach& 'ak nienawi7/
!otra1ia +,dli/ u"ys na !odobie=stwo ro'u rozw7cieczonych os& 'ak od
obrzydzenia dr#twiay 7ci#(na- Narzeka w duchu na odczuwan, !ustk#&
lecz zaraze" uznawa te !rze!astne (#bie u"ysu za ko',ce- 3uchowy
wiatr "ia w nich dosy/ "ie'sca& +eby wia/4 zawsze "*( uda/ si# ta" w
!oszukiwaniu s!oko'u i od!oczynku- : teraz te !rzestrzenie wy!eniay si#
7"ierdz,cy"& o7liz(y"& le!ki" i !eza',cy" !askudztwe"-
.awi7/& "7ciwo7/& zo7liwa !lotka& !rzy!o"ina',ca ku',cy chwast&
ob+arstwo& rozchichotana rozkosz czer!ana z cudze(o cier!ienia& "y7li i
l#ki bardzie' wy!aczone i trudnie'sze do uchwycenia& ni+ 7wietliste sowa&
kt*re byy dla nie(o tak bolesne- Czu si# coraz ci#+szy& 'akby wy!eniay
(o ka"ienie i boto& !rzybiera coraz bole7nie'sze !ozyc'e& stara',c si#
wchon,/ reszt# obrzydlistwa- Niczy" schludna (os!osia& kt*re' do"
na!adli rechotliwi wandale& stara si# chroni/ zaka"arki u"ysu& (dzie od
dawna !rzechowywa radosne ws!o"nienia < i !rze(ra- S"r*d i brud
zna'doway ka+d, szczelin# i wy!eniay ',- Skrzy!ia& a !odwaliny
u"ysu nie"al roz!aday si# !od ci#+are" brze"ienia- Co si# z ni"
stanieD
Wzi, wszystko w siebie- Nie o7"iela si# otwiera/ ust& by nie wycieko z
nich co7 okro!ne(o- >tacza',ce (o twarze byy oszoo"ione i !rzera+one
< nie "ia !o'#cia& 'ak wy(l,dao 'e(o oblicze& lecz na'wyraAnie' budzio
strach- Prze"ie= < !owiedzieli bo(owie- :le 'akD Bezksztatna& nies1orna
"asa walczya& by wyrwa/ si# na wolno7/& a on 7cisn,- Nie czu ka"ieni
!od kolana"i& !ote" !od do="i--- Czu tylko "ia+d+,cy ci#+ar strachu i
nienawi7ci-
B B B
Przez !al,ce zy 0ua! u'rza& 'ak !os!olita twarz 5irda ule(a !rze"ianie-
Niczy" okna Na'wy+sze(o < !o"y7la- . zewn,trz s!rawiay wra+enie
cie"nych& do!*ki noc nie rozbudzaa w nich 7wiata- Blask roz7wietli
5irda& a+ trudno byo na= !atrze/& a z 'e(o ust wydobyy si# (rz"i,ce
sowa& kt*re wszyscy rozu"ieli& nawet nie cakie" 'e sysz,c- 6 'e(o boku
Jesienna 9*+a z !o'a7niay" oblicze" wy"rukiwaa kontra!unkt- Pote"
za"ilka- 0ua! czu& 'ak ro7nie "u serce--- Sowa 5irda !rzebudziy
wszystkie 'e(o "oce- 6zyska zdolno7/ widzenia& dzi#ki kt*re' dostrze(
co1a',c, si# cie"no7/ i w (#bi duszy wiedzia dokadnie& co 5ird czyni i
'aki !#dzie te(o rezultat-
Nie !rzetrwa te(o- $o nie !owinien by/ 5ird& kt*ry osi,(n, wiek& da',cy
"u !rawo do od!oczynku- >n !owinien to zrobi/- iedy 'ednak otworzy
usta& onie"ia i straci oddech-
< Masz inne zadania---
Chcia si# s!iera/& lecz z trude" a!a !owietrze& a kiedy o!rzyto"nia&
5ird za"ilk- Widoczna dla nielicznych ch"ura wisiaa nad ni"i& !r#+,c
si#& niczy" szyku',ce si# do ataku wid"o- 5ird w!atrywa si# w ni, z
"ocno zaci7ni#ty"i usta"i- : !ote"--- !ote" 'e(o oczy rozszerzyy si#& a
szcz#ka o!ada w nie"al ko"iczny" zaskoczeniu- 0ua! znowu s!r*bowa
!ode'7/ do nie(o i !o"*c& lecz !onownie nie "*( nawet dr(n,/- 5ird
wzruszy ra"iona"i i z"ierzy ch"ur# !ow,t!iewa',cy" s!o'rzenie"-
Patrz,c na nie(o& 0ua! zastanawia si#& 'ak o!isze to w swych archiwach-
W co uwierz,& co oka+e si# zbyt 1antastyczne nawet dla !rzes,dnych& co
wywoa kontrowers'e& a co !rzyniesie !ok*'D Nie "ia cienia w,t!liwo7ci&
+e !atrzy na 7"ier/ 5irda- M#+czyzna by za stary i wyniszczony +ycie"&
by to !rzetrwa/-
< Nikt by te(o nie zni*s- < .atoczy si# !od ci#+are" od!owiedzi&
zastanawia',c si# 'ednocze7nie& czy 5ird te+ ', usysza-
Wte" ch"ura o!ada na 5irda& (#stnie',c i sta',c si# widzialna dla
wszystkich- Mroczna "asa nie "iaa +adne(o okre7lone(o ksztatu& ani
(ranic- Przy(niota (o& a+ o!ad na kolano& a !ote" na zie"i#- Nie "o(li
!oruszy/ si# i !rzy'7/ "u z !o"oc,& do!*ki nie znierucho"ia na
ka"ieniach z szeroko rozrzucony"i r#ko"a& a cie"no7/ nie znika-
0ua! wiedzia& +e 5ird u"ar& 'eszcze zani" do nie(o dobie(- Ciao nadal
byo cie!e& a szerokie donie o !oczerwieniaych i o!uchni#tych kostkach
elastyczne i nie"al rea(u',ce na u7cisk r,k 0ua!a- Mru(anie" oczu
!rze(na zy i !o!atrzy na tu"- Cisi i zadziwieni& "ieli !uste i o(u!iae
s!o'rzenia ludzi wyrwanych z (#bokie(o snu- ilku !akao-
0ecz !owietrze wok* nich byo 7wie+e i rze7kie& 'ak w wiosenny !oranek
!o deszczu- W (#bi serca& (dzie za wysoki"i "ura"i usiowa uwi#zi/
a"bic'e i zawi7/& 0ua! czu& +e "ury run#y i nie !ozostao nic& !r*cz
"io7ci-
E!i(ra1
ESto!niowo coraz le!ie' !o'"owae"& +e linia oddziela',ca dobro od za
!rzebie(a nie !rzez !a=stwa& klasy czy !artie !olityczne& lecz !rzez serce
ka+de(o czowieka < i !o!rzez serca wszystkich ludzi-F
< :leksander So+enicyn;
:rchi!ela( 5ua(