Halk Hikayeleri Cilt 1 Son

klardan
Halk Hikyeleri
I
YAAYAN IKLIK GELENE
Derleyen: Timur YILMAZ
T.C
KLTR ve TURZM BAKANLII
ARATIRMA ve ETM
GENEL MDRL
KAPAK
klardan Halk Hikyeleri
Timur Han ile Maya Sultan Hikyesi 9:26
Sylemez Sultan Hikyesi 13.28
Ahmet ile Mehmet Hikyesi 22:21
Krolu Hikyesi Kizirolu Kolu 11:39
YAAYAN IKLIK GELENE
T.C
ARATIRMA ve ETM GENEL MDRL
Derleyen: Timur Ylmaz
ISBN
978-605-5472-24-5 (1.c)
Ankara 2011
Bask
Eiten Kitap
T: 0312 433 08 93
NSZ
Yaayan k Hikyeleri Projesinin temel ktlarndan biri olan
klardan Halk Hikyeleri adl bu alma, hem szl hem de yazl edebiya-
tmz asndan nem tamaktadr.
Geleneksel kltr mirasmz ierisinde nemli bir yere sahip olan
klk Gelenei konusunda Bakanlmz tarafndan UNESCOya sunu-
lan dosya 2009 ylnda nsanln Somut Olmayan Kltrel Miras Temsili
Listesine kaydedilmitir.
Usta klarn yannda raklk yaparak yetien klarmz, eitli olay-
lar birbirine ekleyerek, ak ve kahramanlk konularna srkleyici bir btn-
lk kazandrarak halk hikyecilii geleneini srdrmektedirler.
Yaayan k Hikyeleri Projesi verilerine dayanlarak hazrlanan
klardan Halk Hikyeleri kitab krk hikyeyi iermektedir. Kitapta yer alan
halk hikyelerinin bir blm bilinmekle birlikte, klarmz tarafndan yeni
tasniflenen halk hikyelerinin tespit edilerek esere dhil edilmesi almann
nemini arttrmaktadr.
Karsta faaliyet gsteren ve somut kltrel mirasn yan sra somut
olmayan kltrel miras da koruyarak kltr turizmini harekete geirmeyi
amalayan Dou Anadoluda Kltr Turizmi in ttifaklar Birlemi Milletler
Ortak Programnn faaliyetleri ierisine alnan klardan Halk Hikyeleri
almas, Kltr ve Turizm Bakanl Aratrma ve Eitim Genel Mdrl
ile spanya Hkmeti tarafndan salanan Binyl Kalknma Hedefleri Fonu Bir-
lemi Milletler Ortak Programnn birlikte gerekletirdii bir ibirlii r-
nne dntrlmtr.
klk gelenei ierisinde halk hikyecilii geleneini yaatan tm
klarmza kranlarm sunuyor ve zevkle okunmasn umduum bu al-
mann hazrlanmasna emei geen alma arkadalarm gnlden kutluyo-
rum.
Erturul GNAY
Kltr ve Turizm Bakan
v
NSZ
klarmz szl iiri, mzii ve hikye anlatmn bilen ok ynl sa-
natlardr. Bu gelenek saz almay, k makamlarn, irticalen iir sylemeyi,
iki n atmas eklinde cereyan eden icrada diyalogu ve merkezi konusunu
ak ve kahramanln oluturduu hikyenin anlatmn ierir.
klk gelenei, Trkiye somut olmayan kltrel mirasnn nemli bir
parasn oluturmaktadr. Halk hikyelerinin gelecek kuaklara aktarlmas
asndan klk gelenei ok nemlidir. Gelgelelim, bir yandan hikyecilik ge-
leneini besleyen dnler, k kahveleri ve usta-rak ilikisi gibi detlerin
zlmeye balamas; te yandan usta klarn byk ehirlere yerlemeleri,
iletiim aralarnn yaygnlamas, geleneksel elenme biimlerinde yaanan
farkllamalar gibi nedenlerle maalesef gelenein hikyecilik yn ilevini yi-
tirmektedir.
Bu nedenle UNESCO tarafndan 2009 ylnda nsanln Somut Olma-
yan Kltrel Miras Temsili Listesine kaydedilen klk Gelenei dosyann
koruma tedbirleri blmne hikyeci klarn tevik edilecei maddesi ek-
lenmitir.
Genel Mdrlmz hikyeci klar tevik etmek, halk hikyeciliinin
gnmz koullarndaki durumunu ve anlatlmaya devam eden k
hikyelerini belgelemek amacyla, Ankara, Kocaeli, Kars, zmir, stanbul, Erzu-
rum, Bursa ve Kayseri illerinde Yaayan k Hikyeleri Projesi alan aratr-
malarn gerekletirmitir.
Tamam klarmzdan szl olarak tespit edilen klardan Halk
Hikyeleri adn tayan bu almann kltrleraras barl diyalogun ge-
litirilmesine hizmet etmesini mit ettiimi de zellikle belirtmek istiyorum.
Szl belleklerinde tadklar halk hikyeleriyle bu almann olumas-
n salayan gelenek temsilcisi klarmza, Yaayan k Hikyeleri Projesini
gerekletirerek bu yaym hazrlayan Timur YILMAZa ve klardan Halk
Hikyeleri kitabnn okuyucularla bulumasna vesile olan Birlemi Milletler
Ortak Program yetkilileri ve alanlarna teekkr ediyorum.
Mahmut EVKURAN
Kltr ve Turizm Bakanl
Aratrma ve Eitim Genel Mdr
vii
NSZ
Trkiye, btn dnyada tarihinin ve kltrel mirasnn, ihtiam ve kk-
ll ile bilinir. klk Gelenei ise Trkiyenin somut olmayan kltrel mi-
rasnda ok nemli bir unsuru oluturmaktadr. Yemenden Pakistana kadar
asrlardr sregelen bu iirsel ifade gelenei, iimizden gelen mzii almak
ve topluma zg konular aktarmak kadar, bireysel ifadenin, yaratc iletiimin
ve yrenin en bilindik ozanlar arasndaki doalama yoluyla diyalogun da bir
arac olduunu kantlamtr.
Kltr ou kez inanlar, gelenekler ve deerler sistemi iinde duyusal,
maddesel, dnsel deerlerin btn olarak tanmlanr. klk gelenei de
asrlardr devam etmesine ramen, Dou Anadolunun kltrel unsurlarnn
dokusu, bu gelenein anlk doas nedeniyle, iirler ve halk arklar kayde-
dilmediinden yitip gitmektedir.
Bu nedenle, Trkiyenin Dou Anadolu blgesinden 40 hikyenin yer al-
d klardan Halk Hikyeleri balkl iki ciltlik bu kitap ve CD, yaratc do-
alama, bilgi zenginlii ve iirsel ustalklarnn yan sra, retim annn ruhu-
nu korumak ve bu ruhu gelecek nesillere aktarmak amacyla derlenmitir. Bu
giriim, bu zengin gelenein kltrel snrlarn geniletmesi ve ulusal snrlar
aarak, ierii ve biimiyle btn insanln istifade edebilecei evrensel boyu-
ta tanmas anlamna gelmektedir.
Hazrlanan bu CD, yerel bir gelenein kayda alnmas asndan, farkl k-
talarda yaygn biimde uygulanmakta olan Kltr iin ttifaklar Programnn
zn ve doasn btnyle yanstmaktadr.
Bu vesile ile halk hikyecilii geleneinin korunmasna, yaatlmasna
ve tantlmasna katkda bulunan klar gnlden takdir ediyor, en derin te-
ekkrlerimi sunuyorum.

Shahid Najam
Birlemi Milletler Mukim Koordinatr
ve Birlemi Milletler Kalknma Program Mukim Temsilcisi
ix
SUNU
Halk hikyesi, klarn tabiriyle, gemite kalan sylentilerin, insan-
larn bandan geen maceralarn toplanp bir araya getirilmesidir. Ksa ksa
maceralarn anlatlmasna sergte, ierisinde trk bulunmayan hikyelere
kara hikyet veya kara dzen hikye, yarm saatlik bir oturumda anlatlan
ksa hikyelere de serencem denilmektedir
Kltrel birikimimizin nemli ve renkli halkalarndan birini oluturan
halk hikyeleri anlat, iir ve mzik elerini bnyesinde barndran gelenek-
sel bir anlat trdr. Halk hikyeleri ierinde barndrd, dua-beddua, atas-
z, deyim, iir, masal, efsane, k havalar, anlatc-dinleyici ilikisi ile tam bir
szl kltr hazinesidir.
Gnmzde halk hikyesi anlatma geleneini klar srdrmektedir.
klarmz, g, iletiim aralarnn yaygnlamas, geleneksel elenme bi-
imlerinde yaanan farkllamalara bal olarak, hikye anlattklar dnleri,
k kahvelerini ve hikye merakls dinleyicileri artk bulamyorlar.
Yeni hikyecilerin yetimedii ve halk hikyesi anlatma geleneinin i-
levini yitirmekte olduu tespitinden yola klarak, 2007 ylnda, Trkiyede
yaayan hikyeci klar ve anlattklar halk hikyeleri tek tek tespit ederek bu
almann n hazrlklar yaplmtr. 2008 ylnda Ankarada balayan hikye
derleme almalarmz, 2009 ylnda Kocaeli, Kars, zmir, stanbul, Erzurum,
Bursa ve Kayseri illerinde Yaayan k Hikyeleri Projesi alan aratrmala-
rna dntrlmtr.
Yaayan k Hikyeleri Projesinin bir kts olarak hikyecilik gele-
neinin kurallarna bal kalnarak, 2009 ylnda Ankarada, Trkiye Gezici
Halk Hikyeleri Festivalinin dzenlenmesi de salanmtr.
klardan Halk Hikyeleri adn tayan bu alma nsz, Sunum,
dnda Giri, Metinler ve Szlkten ibarettir. Giri ksmnda halk hikyecilii
hakknda genel bilgilere yer verilmi, yararlanlan kaynaklar giri blmnn
sonunda belirtilmi, halk hikyeciliinin bugnk durumu zerinde durulduk-
tan sonra halk hikyelerini anlatan hikyeci klar alfabetik sralamaya gre
ksaca tantlmtr.
Metinler ksmnda ise derleme tarihlerine gre sralanan krk halk
hikyesine yer verilmitir. Metinler yazya geirilirken hikyeci klarn az
zelliklerine bal kalnmtr. Ancak, hikyeler yayma hazrlanrken, okuyu-
cunun anlayp keyifle okuyabilecei bir ekilde gzden geirilmitir. klarn
hikye metinlerinin dnda hikyelere yaptklar eklemeler keli paranteze
xi
alnmtr. Bylece okuyucular klarn bilgilendirme, eitme veya gldrme
amacyla hikyelere yapm olduklar mdahaleleri de okuma olana bulma-
lar salanmtr. Hikyelerin orijinal olarak dinlenmesini salamak amacyla
baz halk hikyelerinden ksa blmler ses CDsi olarak kitaba eklenmitir.
Kitabn sonuna eklenen Szlkte hikyelerde geen ve anlalmasnda
zorluk ekilecei dnlen baz kelimelerin anlamlarna yer verilmitir.
Getiimiz yl kaybettiimiz hikyeci klarmzdan Mehmet
GLHANyi rahmet ve saygyla anarken, bata Canan DNMEZ olmak zere,
eserin temelini oluturan almalara destek veren Aratrma ve Eitim Ge-
nel Mdr Mahmut EVKURANa, Ali hsan GLSERe, yayn inceleyen Do.
Dr. Ali YAKICIya, kitabn yaymlanmasn salayan Birlemi Milletler Mukim
Koordinatr Shahid Najama, Ortak Program Yneticisi Nee AKIRa, UNES-
CO Program Uzman Matteo ROSAT ve UNESCO Venedik Ofisi Ulusal Grevlisi
Serra AYTUNa teekkrlerimi sunuyorum.
Timur YILMAZ
xii
NDEKLER
nsz ..................................................................................................................................................... v
Sunu ...................................................................................................................................................vii
Giri ....................................................................................................................................................... xi
oban Sleyman ile Perian Sultan Hikyesi ....................................................................... 1
Hseyin ile Senem Hikyesi ...................................................................................................... 23
lker Sultan Hikyesi .................................................................................................................. 35
Necip ile Telli Hikyesi ................................................................................................................ 49
Rza Bey Hikyesi .......................................................................................................................... 63
Pervane Hikyesi ........................................................................................................................... 81
Hamit Han ile Melek Sultan Hikyesi ................................................................................... 99
Alihan Hkmdar ile Peri Hatun Hikyesi .......................................................................121
Krolu Hikyesi Kizirolu Kolu ...........................................................................................145
Diligam Yahya Bey ile Yemen Hanm Hikyesi ................................................................161
eyh Senan Hikyesi ..................................................................................................................179
Kerem ile Asl Hikyesi Akrep Balar ............................................................................201
Uzakelli Garip ah Hikyesi ...................................................................................................213
Sara brahim ile Perian Sultan Hikyesi .......................................................................255
Akll Mehmet ile Glfidan Hanm Hikyesi .....................................................................293
Seyfet avu ile Filiz Hikyesi ................................................................................................321
Krolu Hikyesi Kelolan Kolu............................................................................................337
Erili Emrah ile Selvi Han Hikyesi ...................................................................................353
Perizan Hikyesi ..........................................................................................................................401
Glizar Sultan ile oban Sleyman Hikyesi ...................................................................409
Szlk ...............................................................................................................................................423
GR
GR
I. Hikye Hakknda Genel Bilgiler
Kltr birikimimizin nemli ve renkli halklarndan birini oluturan halk
hikyeleri anlat, iir ve mzik elerini bnyesinde barndran geleneksel bir
anlat trdr.
Halk hikyecilii; hikye, anlatc ve dinleyici olmak zere unsura
baldr. Trk halk edebiyat ierisinde destanlarn yerini alarak 16. yzyl-
dan itibaren grlmeye balayan halk hikyeleri, meddahlarn, hektlarn,
destanclarn, hikyecilerin, klarn szl belleklerinde saklanarak kuaktan
kuaa aktarlarak gnmze kadar tanmtr. Gnmzde halk hikyesi an-
latma geleneini klar srdrmektedir. Usta-rak ilikisi ierisinde yetien
klk gelenei temsilcileri ak ve kahramanlk maceralarnn ilendii halk
hikyelerini anlatarak, szl kltrel mirasmzn yaamasna katk salamak-
tadrlar. Bu adan klk gelenei, eski ve yeni kuaklar arasnda kltrel bi-
rikiminin paylalmasnda nemli bir yere sahiptir.
Hikye terimi ilk defa dokuzuncu yzylda Cehiz tarafndan kullanlm
olup; Arapa hakeve kknden treyen bu kelime, anlatma, benzetme, tarih,
destan, kssa, masal, rivayet manalarn ifade eder.
1
Destan ile hikye arasnda
bir gei kabul edilen Dede Korkutta boy olarak ifade edilen hikye kavram
Trkiyede deiik terimlerle isimlendirilmitir. Anadolu sahasnda kullanlan
hikye teriminden baka, trksz hikyelere kara hikye, ksa hikyelere ks-
sa, serkte (sergzetten bozma) dendii bilinmektedir.
2
Dou Anadolu ve
Azerbaycanda nalda denilmektedir.
Halk hikyelerinde konu, hikye kahramannn etrafnda gerekleen
olaylardan oluur. Halk hikyesinde iki unsur vardr; birisi mazlum, birisi za-
limdir. Halk hikyesi bu iki unsur (mazlum- zalim) arasnda geen maceralar
olarak devam eder. Halk hikyelerinde mekn dnyadr. Hikyelerdeki olaylar
gerek ve geree yakn olarak gerekleir. Hikyelerdeki kahramanlarn do-
umu ve bandan geen maceralarda sklkla olaanst olaylara rastlanl-
maktadr.
Halk Hikyesi; gebelikten yerleik hayata geiin ilk mahsullerinden
olup, ak, kahramanlk, vb. konular ileyen; kayna Trk, Arap-slam ve Hint-
ran olan, byk lde klar ve meddahlar tarafndan anlatlan nazm nesir
karm anlatmalardr.
3
1 Alptekin, Ali Berat, Halk Hikayelerinin Motif Yaps, Ankara, 2003, s.3.
2 Duymaz, Ali, Kerem ile Asl Hikayesi, Ankara,2001, s.1.
3 Alptekin, age. s.18.
xvii
1. Halk Hikyelerinde Dil
klarmzdan tamamn szl olarak derlediimiz halk hikyenin dili
sade ve anlalr olmasna ramen Kafkasyadan gen klarn Terekeme,
Azeri az zelliklerini hikye anlatmnda koruduklar grlmektedir. Halk
hikyelerinin ierisinde, yerel dilde yaayan kelimeler, yer adlar, fkra, dua,
beddua, bilmece, masal, efsane, atasz ve deyimlere de rastlanmaktadr.
2. Halk Hikyelerinde Diyalogla Anlatm
Hikyeci hikyelerde kahramanlar ve kiileri karlkl konuturarak
hikyeyi canlandrrlar:
Size kimden haber vereyim; bir bakt ki, tellallar dolanyor, bir eyler
sylyorlar. Bu da hemen gitti oraya:
Selamnaleykm.
Aleykmselm.
Buyur garda.
Ben, padiaha kacam.
Nereden geliyorsun?
Karstan geliyorum.
Adn ne?
ileli k.
Ee babam, ksan, ite burada klar kahvemiz var, ge, klar kah-
vesine gir.
Yok, efendim; benim elimde bir namem var, bunun mutlaka padiah-
mza kavumas lazm. [ileli k le Nazl Sultann Hikyesi]
3. Soru Cevapl Anlatm
klar hikyeleri anlatrlarken dinleyicinin ilgisini canl tutmak ama-
cyla sk sk soru sorup cevabn kendileri verirler:
Olacak ile lecee are olur mu? Olmaz. [Rza Bey]
Nereden? Harziyandan kalkarlar. Nereye? Alagze gelirler. [Rza Bey]
4. Tasvirli anlatm
klar halk hikyelerinde gzel ve irkin tasviri, kalplam cmlelerle
ifade ederler:
Sylemez Hanm girdi ieri. Ocan batmasn kz! Sylemez Hanmn
gzellii oday tamamen aydnlatt. Boylu poslu, kalem kal, elma yanakl, bil-
lur dudakl, mm kokulu, keklik bakl, boyu bir seksen, omuzlar seksene
seksen yle ki insan kyamyor Sylemez Hanma baka [Sylemez Hanm]
Hasret yle bir kzd ki; leyla seki, turna gidi, elma yanak, billur dudak,
xviii
boyu bir seksen, omuz genilii seksene seksen, bel eski Trke sfr be, bel-
den aa yoksulun harman gibi almt. [Hasret le Ferhat]
Aann evi yklsn. Zalim mi zalim bir aa. Merhamet yamuru yaanda
aann daarcna bir damla merhamet dmemi. [Rza Bey]
5. Hikyelerde Nesirden Nazma Gei
Halk hikyeleri nazm nesir karm bir yapya sahiptir. Halk
hikyelerinde olaylar nesirle anlatlrken, duygu younluklar ve heyecanlar
iirle gerekleir. Hikyelerde nesirden iire geilirken genellikle ald gibi
kalplam ifadeler kullanlr:
Bakalm, orada Necip, Telliye ne sylyordu:
Telli ihramn aldn eline
Telli derim Telli ksm sylemez
Yoksa temelli mi geldin yanma
Bunun zerine Tellinin kayn Ahmet, Telliye dnp Necipin bu szle-
rine bir karlk ver, dedi. Telli de Necipe cevap verdi:
Necipim sen beni yabana attn
Deerli altndm ucuza sattn
Taze bir gl idim kenara attn
Onun iin kstm Necip sylemem
Ald Necip:
Ben gideli Telli ok mu geti aradan
Sen ayrldn edebinden treden
Kt haberini aldm Karadan
Telli derim telli ksm sylemez
Ald Telli:
Ah Necipim sen gideli alt yl oldu
Bal veren aalar verdi de soldu
Bize ne olduysa Karadan oldu
Ali Onba da dinliyordu. Asker arkadalar da, Necipin annesi, bacs da
alyordu. Necip suunu kabul ediyordu.
Ald son szn:
Telli ben anladm bu benim suum
Yklensin mezara gelsin de gm
Komuyu arn mezarm an
xix
Telli ald son szn:
Bir gn olsun ben dar kmadm
Yemin olsun Necip yda bakmadm
Szne baktn Karann bana bakmadm
Onun iin kstm Necip sylemem [Necip le Telli]
6. Ara Szler
Halk hikyelerine hikye metninin dnda klar tarafndan retme,
aklama, bilgilendirme, ilgiyi toplama amal ara szlere yer verirler:
Necip gece vakti amcasnn evine vardnda, amcasnn iki olu kalan
dibinde silahlaryla nbet bekliyorlard [bizim buralarda, tezek ynlarna ka-
lak derler]. [Necip le Telli]
[O zaman araclk yapanlara, postaclk yapanlara gasit derlerdi.] Bana
bir gasitlik yap, dedi. [Diligam Yahya le Yemen Hanm]
Kelolan, bir gn Krolunun hanmna gidip Yenge hanm, Kroluna
syle, dedi, bana biraz, on tuluk kadar rak versin. [O zaman raklar tuluk-
lara konulurdu, byle ielerde deil. Rahmetlik Behet Emmi derdi ki Al-
lah devletimize zeval vermesin, o zaman raklar tuluktayd, imdi ielerde.]
[Krolunun Kelolan Kolu]
[Silistre ehri, Silistre Kalesi, Tuna Nehrinin kenarndadr. Tabii,
malmunuz, Tuna Nehri, byk, deniz gibi bir nehirdir.] [Krolu Hikyesi
Kelolan Kolu]
[klar szn sonunda taprma yaparlar, taprma ne demek? Yani
isim sylerler.] [oban Sleyman le Perian Sultan]
7. Halk Hikyelerinde kullanlan Anlatm Kalplar (Formeller)
Halk hikyelerinin giri, olaylar arasnda geiler masallardaki gibi ka-
lplam szlerle ifade edilir:
a. Balang Formelleri
Derlediimiz halk hikyelerinin konusu ister ak ister kahramanlk ol-
sun, klielemi baz ortak formeller belirli bir btnlk ierisinde anlatla-
rak, hikyenin geleneksel kompozisyon btnlnn saland grlr. Halk
hikyelerinin giriinde belirli kalplar kullanlr:
Ag megulat, seyri zulmet, yar koynu cennet, budur hikyet. Ustalar
byle nizama ekmiler. [Alihan Hkmdar le Peri Hatun Hikyesi]
Var varalm, sr srelim, destursuz baa girenin sopadandr lm
[Krolu Hikyesi Kelolan Kolu]
Olsun deminiz, olmasn gamnz, hayra dnsn serencamnz. [Sara b-
rahim le Perian Sultan]
xx
b. Hitap Kalplar
Halk hikyelerine hikye metninin banda ve hikye anlatm srasnda
klar tarafndan sk sk hitap kalplarna yer verirler:
Deerli dinleyenlerim! [oban Sleyman le Perian Sultan]
Evet efendim! [lker Sultan]
Evet sevgili muhteremler, aziz cemaat! [lker Sultan]
Ey aziz muhteremler [lker Sultan]
Evet, sevgili dinleyenlerim, deerli misafirler, deerli ky halk, sevgili
Aydngnller! [Hamit Han le Melek Sultan]
Sevgili dinleyenlerim! [Hamit Han le Melek Sultan]
Kymetli dostlar! [Hamit Han le Melek Sultan]
Aziz cemaat! [Hamit Han le Melek Sultan]
Aziz dostlar, sayn hemerilerim! [Hamit Han le Melek Sultan]
Kymetli muhteremler, aziz dostlar! [Diligam Yahya le Yemen Hanm]
Muhterem cemaat! [Diligam Yahya le Yemen Hanm]
c. Gei Kalplar
Halk hikyelerinde klar olaylar arasnda geilerde, bir zaman dili-
minden dier bir zaman dilimine geilerde, nesirden iire geilerde ve din-
leyicilere dnk dualarda kalplam szler kullanrlar:
Eyvah, dedi; ben bu kyde doksan ya bir mr yaadm, hi byle bir
sevdaya, byle bir aka rastlamamtm, demesiyle beraber akam olur, hayrl
akamlar cmlemizin zerine alsn. [oban Sleyman le Perian Sultan]
Efendim, Necip stanbulda dursun, biz haberi nerden verelim, Tepeci
kynden verelim. [Necip le Telli]
k dili yrk olur, at aya klnk olur; tez getirir, menziline yetirir.
[Dallhan le Nazan Sultan]
Mirza Han yola koyuldu. Hikyede ocuklar abuk byr, zaman abuk
geer. Mirza Han gnn birinde, bir kuluk vakti Bayburta indi. [Rza Bey]
Melek Sultan burada, Yunus Beyin yannda kalmakta olsun, ben size ha-
beri Salih Yac Yzbann blnden, Hamit Han avutan vereyim. Nereye
geleyim; spire doru geleyim. [Hamit Han le Melek Sultan]
Efendiler, hikye dillerde tez, yllarda ge geer hesabyla, Kelolan,
gnlerden bir gn Bolu amlbele kt. [Krolu Hikyesi Kelolan Kolu]
Hikyeyi fazla uzatmayaym sizleri rahatsz etmeyeyim. [Hamit Han le
Melek Sultan]
Kymetli dostlar; sabah olur. Allah cmlenin zerine hayrl sabahlar a-
sn. Cenab Allah, vatanmz, milletimizi payitaht etsin. [eyh Senan]
xxi
On drt rnn birini gsne alp, kam parmaklarn mzrap eden
Peri Hatun, bakalm burada kardeine nasl yalvarr. Alr, alr Peri Hatun, bura-
da bakalm ne syler:
Aman garda aman eyle merhamet
Yaradan rahmana bala beni
Geceyi gndz var eden vardr
Okunan ezana bala beni [Alihan Hkmdar le Peri Hatun Hikyesi]
Mrit ah kapdan ieriye girer, Nur Sultanla beraber ses sese verip fer-
yat ederken; Nur Sultan, on drt rnn birisini alr gsne, Elen ahm,
elen der. Bakalm ki evlad ta olan ana burada aha derdini nasl anlatr:
Yeri g ar krs yaradan
Niye evladm ta oldu alarm
Krk yl sonra verdi bana bir evlat
Evladm beikte ta oldu ahm
Alayp da karalar balarm [eyh Senan]
Size haberi kimden verelim; Senan lkesinde Mrit ahn hanm Nur
Sultandan. [eyh Senan]
. Bitiri Formelleri
Halk hikyelerinin balangcnda olduu gibi bitiinde de belirli kalplar
kullanlr:
Bizim hikyemiz de burada sona erer. Onlar muradn ald, cmleniz sa
olun. [Cihan Abdullah Hikyesi]
Dn hazrl yaplyordu. Eh, bu dnn lemini, bu geleneini sr-
drmek iin, bu dnde alp sylemek iin bir k gerekiyordu. Naizane
ben, Karsl k Sabri Yokuu bu dne aramtlar
ok teekkr ediyorum. Elleriniz dert grmesin, alklarnz devaml ol-
sun, u gzel simalarnz her zaman byle glsn. [Celali le Kenani Hikyesi]
Biz de yle aldk, yle sattk. [Bahtiyarn Hikyesi]
Nihayet bizim hikyemiz de burada bitti. Yine grmek zere, dinle-
yenler var olsunlar, yine grmek zere. [Sylemez Sultan Hikyesi]
Smmani Baba Narmana gelmede olsun, Kahraman muradna nail ol-
mu olur, Aslan Beyin de gnl ho olur, bu hikye de imdilik burada kalr.
[Elmas le Kahraman Hikyesi]
Allah devletimize, milletimize zeval vermesin. Dinleyen beyler sa ol-
sunlar. Bu hikye de burada bitmi oldu bylece. [Mahirin Hikyesi]
Onlar erer muradna, bizler de kalm kerevetine. [Yusuf le Elif
Hikyesi]
Allah sizleri var etsin. Bu hikyemiz de byle bitti. [Mete Han Hikyesi]
xxii
II HALK HKYECLNN BUGNK DURUMU
Halk hikyeleri, k havalar, dualar, anlatc-dinleyici ilikisi ile bal
bana bir hazine olduu gibi, icras zor bir sanat yapsdr. klar ustasn-
dan rendii ya da kendisinin tasnif ettii hikyeleri anlatrlar. Ne var ki; yeni
yetien klarda hikye renme ve anlatma gelenei azalmaktadr. Kars-
Erzurum-Ardahan ve evresi, klk gelenei ve halk hikyecilii bakmndan
zengin olduu halde, hikyecilik geleneini besleyen dnler, k kahveleri
ve usta rak ilikisinin zlmeye balamas, usta klarn byk ehirlere
yerlemeleri gibi nedenlerle hikyecilik gelenei yeni yetien klara aktar-
lamamaktadr.
klarmz yzyllardr dnlerde, uzun k gecelerinde ky oda-
larnda, k kahvehanelerinde hikyeler anlamlardr. Gnmzde, halk
hikyeleri daha ziyade Dou Anadoluda Kars, Erzurum gibi illerde yaamakla
beraber klarmzn g ettikleri yerlerde icras azalsa da hikye anlatmaya
devam etmektedirler.
k hikye anlatma safhasna geldiinde, cemaate, Aalar, hangi
hikyeyi istersiniz? diye sorar. k, bize bir hikyelerini say, grelim der-
ler, k bildii hikyeleri sayar. O zaman toplum bir hikyeye karar verir. Di-
yelim ki, Emrah anlat derler. k halk hikyesine balamadan nce halk
hikyelerinin temeli olarak bilinen sersuhanasn, demesini syler. Deme-
de k, dinleyicileri hikyeye hazrlarken, gemi ustalar anar. Hikyenin d-
emesi 9 kta, 12 kta veya 17 ktal uzun olan iirdir. Deme bittikten sonra
k: duasna eder; Olsun deminiz, olmasn gamnz, hayra dnsn serencam-
nz. der ve uygun k havalarn da kullanarak hikyeyi canlandrmaya balar.
Hikyenin sonunda Krolu okumak gelenektendir.
Proje kapsamnda klarmzn anlatp, bu kitap almasna aldmz
halk hikyeleri ve klarmzn zgemileri yledir:
Alaattin ZAMAN
Alaattin ZAMAN Karsn Akbaba Kynde 1950de dodu. klk sanat-
na 1960 ylnda days k evki Halcdan etkilenerek balad. Halk hikyesi
anlatmay k evki Halcdan rendi. Eserlerinde Zamanolu mahlasn
kullanmaktadr. 1979 ylnda Karstan Kayseriye g etti.
Proje kapsamnda anlatt ve bizim kitaba koyduumuz hikyeler anla-
t srasna gre yledir:
ksz Vezir
Cihan Abdullah
xxiii
Ali Rza EZG
Ali Rza EZG Karsn Arpaay lesine bal Tadere Kynde 1949da
dodu. Ali Rza EZG, klk gelenei bilgisini 1961-1973 yllar arasnda ara-
lksz 12 yl k lhami Demire raklk yaparak rendi. 1974 ylnda ailesi ile
birlikte Karstan zmire g ederek burada yaamaya balad. Saza hkimiyeti,
gl irticali, atma yetenei ve iirleri ile dikkat eken k Ali Rza EZG,
bata Krolu kollar olmak zere usta mal pek ok hikye bilmekte ve anlat-
maktadr. Proje kapsamnda anlatt ve bizim kitaba koyduumuz hikyeler
anlat srasna gre yledir:
Alihan Hkmdar le Peri Hatun
Kizirolu
Diligam Yahya le Yemen Hanm
eyh Senan
Kerem le Asl
Bayram ile Gldane
Bayram DENZOLU
Bayram DENZOLU Karsn Arpaay lesine bal Glyz Kynde
1958de dodu. klk sanatna 1963 ylnda babasndan etkilenerek balad.
1976 ylnda Karstan stanbula g etti.
Uzakelli Garip ah Hikyesi
Dallhan le Nazani Sultan
Timurhan ile Maya Sultan
Mete Han
ileli k le Nazl Sultan
Celal BULUT
Celal BULUT Karsn Kazman lesine bal Noruklu Kynde 1949da
dodu. klk geleneini k Lin Aladaldan, halk hikyelerini ise 1955-56
yllar arasnda annesinden dinleyerek rendi. iirlerinde Celal Hoca mahlasn
kullanmaktadr. Emekli retmen olan Celal BULUT 1990 ylnda zmire yerleti.
Proje kapsamnda anlatt ve bizim kitaba koyduumuz hikyesi y-
ledir:
Sylemez Sultan
Cemal ALPER
Cemal ALPER Erzurumun Oltu lesine bal Duralar Kynde 1960da
xxiv
dodu. klk geleneini Oltulu Mevlt hsaniden rendi. iirlerinde Divani
mahlasn kullanmaktadr. 1974 ylnda Erzurumdan Bursaya g etti.
Proje kapsamnda anlatt halk hikyesi yledir:
Yusuf le Glistan
Erzade KAPAN
Erzade KAPAN Kars Merkez leye bal Adap Kynde 1947da dodu.
klk geleneini k evki Halcdan rendi. 1973 ylndan bu tarafa halk
hikyeleri anlatmaktadr. stanbulda ikamet etmektedir.
Sara brahim
Hseyin YAZICI
Hseyin YAZICI Erzurumun Narman lesine bal Samkale Kynde
1937de dodu. k Smmaninin torunu olan Hseyin YAZICI klk gelene-
ini ve hikyecilii babas ekip avu ve amcas Fahri avutan rendi. i-
irlerinde Smmaniolu mahlasn kullanmaktadr. 2003 ylnda Erzurumdan
Bursaya g etti.
Elmas le Kahraman
Mahirin Hikyesi
hsan YAVUZ
hsan YAVUZ Erzurumun Oltu lesine bal aml Kynde 1960da
dodu. klk geleneini k Yaar Reyhaniden rendi. iirlerinde Yavuzer
mahlasn kullanmaktadr. Erzurumda ikamet etmektedir.
Krat YZBAI
Bahtiyarn Hikyesi
Mahmut KARATA
Mahmut KARATA Karsn Arpaay lesine bal Geit Kynde 1961de
dodu. klk geleneini Sabri MEKOLUndan rendi. Karsda ikamet et-
mektedir.
Rza Bey Hikyesi
xxv
Maksut KOCA
Maksut KOCA Karsn Arpaay lesine bal Tadere Kynde 1961de
dodu. Maksut KOCA, lkokul yllarnda saz alp trk sylemeye bala-
d. klk geleneini hikye ve k makamlarn iyi bilen babas skender
KOCAdan rendi. 1980 ylnda Karstan stanbula g etti.
Akll Mehmet
Mehmet SARIGL
Mehmet SARIGL Erzurumun Hasankale/Pasinler lesine bal Yuka-
r Kablas/Yaylada Kynde 1946da dodu. klk geleneini k Reyhan,
Mevlt hsani, Mustafa Ruhaniyi dinleyerek rendi. iirlerinde Glhani mah-
lasn kullanmaktadr. Mehmet SARIGL 3 Mays 2010 tarihinde vefat etmitir.
Erili Emrah le Selvi Han
Glizar Sultan le oban Serdar
Krolu Hikyesi Kelolan Kolu
Mevlt AKTA
Mevlt AKTA Erzurumun Oltu lesine bal nci Kynde 1950de
dodu. klk sanatna 1964 ylnda Mustafa Ruhaniye raklk ederek bala-
d. iirlerinde k Sefili mahlasn kullanmaktadr. Hikyecilii Behet Mahir
ve Yusuf Kemaliden rendi. Erzurumun Oltu lesinde ikamet etmektedir.
Proje kapsamnda anlatt ve bizim kitaba koyduumuz hikyesi y-
ledir:
Perizan Hikyesi
Nevruz Ali EK
Nevruz Ali EK Karsn Akyaka lesine bal etindoan Kynde
1955de dodu. klk geleneini Ali Rza Ezgiden rendi. zmirde ikamet
etmektedir.
Hseyin le ahin Bey
Nuri Cihan KARATA
Nuri Cihan KARATA Erzurumun enkaya lesine bal ermik Kyn-
de 1948de dodu. klk geleneini k Mevlt hsaniden rendi. iirlerin-
de Nuri ra mahlasn kullanmaktadr. Kocaelinde ikamet etmektedir.
xxvi
lker Sultan
Rahim SALAM
Rahim SALAM Erzurumun Akale lesine bal Dere Kynde 1961de
dodu. klk geleneini k Yaar Reyhaniden rendi. Erzurumda ikamet
etmektedir.
Seyfet avu
Sabri YOKU
Sabri YOKU Karsn Susuz lesine bal Glba Kynde 1968de do-
du. klk sanatna 1979da k Murat obanolu Kahvesinde balad.1978
ylnda kynden Kars l merkezine g etti.
oban Sleyman le Perian Sultan
Necip ile Telli
Pervanenin Hikyesi
Hamithan ile Melek Sultan
Ahmet le Mehmet
Hasret le Ferhat
Abdullah ile Glizar
Smmani Aa le Glgez Sultan
Celali le Kenani
Veysel Karani YILDIZ
Veysel Karani YILDIZ Karsn Sarkam lesine bal Akren Kynde
1970de dodu. klk sanatna babasnn bacana k Yaar Reyhanden
esinlenerek1985 ylnda balad. Saz almay hsan Yavuzerden rendi. 1992
ylnda Karstan Ankaraya g etti.
Proje kapsamnda kitaba koyduumuz hikyesi yledir:
Hseyin ile Senem
Yakup TEMEL
Yakup TEMEL Erzurumun Horasan lesine bal amurlu Kynde
1958de dodu. klk geleneini Ahmet Fermaniden rendi. iirlerinde Te-
meli mahlasn kullanmaktadr. Ankarada ikamet etmektedir.
Yusuf le Elif
xxvii
Kaynaka
Alptekin, Ali Berat, Halk Hikyelerinin Motif Yaps, Ankara, 2003.
Duymaz, Ali, Kerem ile Asl Hikyesi, Ankara,2001.
xxviii
OBAN SLEYMAN LE
PERAN SULTAN HKYES
Anlatan: k Sabri YOKU.
Derleme Tarihi: 06 Mart 2008.
Derleme Yeri/Ortam: Ankara Merkez Halk Kltr Bilgi ve Belge Merkezi Salonu.
Ortamda bulunanlar; derleyici, bir k, drt kurum alan.
Hikyenin Kayna: 1989 ylnda Karsn Cumhuriyet Kynde yaplan dn
srasnda k Murat obanolundan dinleyerek rendi.
KAPAK
oban Sleyman ile Perian Sultan Hikyesi 3
vet, efendim, insanlarn hayat birer hikyedir, yine bir hikyeyle kar-
nzdayz, bu hikyenin mevzuat o kadar derin, ackl, muhabbetli, sevdal, say-
gldr ki
Hikyemizin temeli Erzurumun spir Kazasnn Yoncal Kynde ba-
lar. oban Sleyman, Yoncal Kyndendi. Yoncal Ky imdi viranedir, ok
eski tabii, hikyenin gemii ok eski. Allah hi kimsenin bana vermesin,
orada byk bir deprem olur Ama deprem olduu zaman oban Sleyman
neredeydi, Garip Kynde oband, bilmiyordu, depremin oluundan bile ha-
bersizdi. Gnn bir gnnde bir haber alr, derler ki:
oban Sleyman, kynzde deprem olmu, haberin var m?
O zamanlar bugnk gibi iletiim mi vard? Hayr, yayan yola revan olan
oban Sleyman gnn bir gnnde gelir, Allah hi kimseye gstermesin, o
depremde ne anas ne babas ne de bir baka akrabas kalmayan oban Sley-
man felee sitem ederek:
Artk benim burada durmam haram oldu, dedi.
Ne yapmas gerekiyordu? Yola dt, oban adam, garip adam nereye
gidebilirdi? Mutlaka, varlkl birilerini soracakt. Alayarak szlayarak yola d-
en oban Sleymana Allah yle bir gzellik vermiti ki bu gzellik hi kim-
sede yok. Bu gzelliinin yannda bir gzellii daha vard, ok da gzel kaval
alard. Kaval elinde, yrei yank, yolda kavaln ala ala geldi. Bir ihtiyara
rastlad, yolun zerinde yle mendilini karm, garibim oturuyor, Allah ne
vermise, mendilini ierisinde am yiyordu. oban Sleymann o yank ka-
valnn sesini duyunca bu piri ihtiyar baba:
Yavrum ok gzel kaval alyorsun ama belli ki senin yrein yanktr.
oban Sleyman ise:
Baba, Allah bana yle bir dert verdi ki bu derdin artk derman olmaz,
dedi.
Yavrum Allah dert vermesin, hele syle bakaym.
Baba, ben Yoncal Kyndenim, benim kymde deprem olmu, ben
btn yaknlarm, anam, babam, kardelerimi hep kaybetmiim, haberim
yok, oban adamm, garip adamm, Garip Kynde obanlk yapyordum; ama
olmu bitmilerden hi haberim olmam benim.
Piri ihtiyar baba anlad ki onun yrei yank:
Yavrum ismin ne senin?
Sleyman, dedi.
Yavrum, Sleyman, hele otur, Allah byktr, u mendilin ierisin-
E
klardan Halk Hikyeleri 4
dekileri, Allah ne vermise, beraber yiyelim, bir su ielim, ondan sonra yolun
nereye gidecekse belki ben de seninle beraber yola revan olurum.
Baba, bir obann yuvas olabilir mi? Benim nereye gideceim belirsiz.
Yavrum, hele dur, hele dur. Sleyman, sen demin bana bir ey syle-
din, kaval alan insan, saz alan insan trk de syler, senin azndan ben bir
eyler duymak istiyorum. Bir trkn yok mu, u anda seni hznlendiren, iini
kemiren bir muhabbet yok mu iinde?
Olmaz olur mu, baba?
Ald Sleyman bakalm piri ihtiyar babaya ne syler, sylesin Sabri Yo-
ku, salnza, sa olun var olun:
Sorma baba sorma benim derdimi
Yurdum yuvam viran olmu alarm
Felek oaltm da benim derdimi
Yavrum, derdi veren Mevla dermann da verir!
Hele dinle baba dinle:
Sorma felek ykm benim binam
Ben yitirdim ela gzl sunam
Ben greydim gz yal anam
Yavrum, hi kimsen kalmam m senin? Bir yaknn da m kalmam,
bir amcan olu da m yok, bir dayn olu da m yok?
Hele dinle baba.
oban Sleymanm sorma acm
Ben yitirdim neydem can ilacm
En son greydim dertli bacm
Piri ihtiyar baba anlamt ki Sleymann hi kimsesi kalmam:
Yavrum, ben sana bir adres vereceim, sen benim verdiim adrese
gideceksin, inallah o adreste sana birileri yardm eder. Kimsiz kimsesiz kal-
msn, ama seni yaradan bir Mevla vardr, Allahtan mit kesilmez.
Bir ky ismi vermiti Sleymana, o kyn ismi neydi? Deirmen ky,
Sleyman gnn bir gnnde Deirmen kyne gelecekti. O zamanlar vesait
yok efendim, araba yok, yola revan olan dertli Sleyman, oban Sleyman ka-
valn ince ince alarak yola dt, geldi gnn bir gnnde Deirmen kyne
geldi.
Kye girdi, ilk rastlad adama sordu:
Amca, bu kyn aas kimdir?
Aslnda bu soru sorulmazd. Ne de olsa Sleyman genti, On yedi on se-
kiz yalarndayd. Amca da ehli irfan olduu iin anlad ki bu gencin tecrbesi
bunu gsterdi:
Yavrum, yakklsn, ok gzel bir siman var, ama bu soru byle so-
rulmazd ya, herkes kendine gre bir aadr, belli ki, sen kyn zenginini soru-
yorsun, dedi.
Evet, amca
Yavrum, u kapda grdn Mahmut Bey bu kyn ok zenginidir,
onun kapsna gidersin, arzun, istein, dilein ne ise, Mahmut Bey yerine ge-
tirir.
Mahmut Beyin kapsna gelen oban Sleyman:
Selam Aam,
Aleykmselm, yavrum, buyur, bir arzun mu var?
Yok, aam, seni sordum da geldim.
Buyur yavrum,
Mahmut Bey, oban Sleyman ieri ald, Allah ne vermise, yemek fa-
lan yendikten sonra:
Yavrum ismin ne senin, diye sordu.
smim Sleymandr, amca
Benim ismimi belki renmisin, duymusundur, benim de ismim
Mahmut.
Biliyorum Mahmut Amca, seni kyn ierisinde sormutum.
Peki, yavrum bir arzun mu var senin?
Amca beni kapna oban tutar msn?
Mahmut Bey bakt ki Allah buna yle bir gzellik vermi ki oban
Sleymann gzellii Mahmut Beyi de celp etti, Yarabb-el lemin, ben bu de-
likanlya ne yapaym ki bunun gnl, arzusu yerini alsn dedi:
Yavrum benim varm, servetim oktur, istersen sana da vereyim, ama
ben bu genlikte, byle gzel simada bir delikanly oban tutamam.
Yok, amca, benim gnlm obanlk yapmak ister.
yi peki, yavrum, sen bilirsin.
Aann bir kz var Perian isminde, Perian yayladayd, anasyla bera-
ber iki senede bir kye dnerlerdi. Gnn bir gnnde, hikye ya ite zaman
abuk geti, Perian Sultann da sebep vakti doldu, anasyla beraber yayladan
dndler ki hemen onun kz arkadalar toplandlar:
Kz Perian, babana Allah bir servet vermi, bir servet vermi ki ka-
pnzda bir oban var.
yi canm, alt st bir oban deil mi?
Kz burada byk konutu. Kuluk zaman, yani kuluk zaman dedi-
imiz yle sabahla len aras saatlerde oban Sleyman koyunlar getirdi,
sarmc kadn koyunlar sararken Perian Sultan balkondan yle bir bakt, o-
ban Sleymann gzelliini grr grmez, o da yanmaya balad.
Yarabb-el lemin, bana arkadalarm sylemiti, ama inanmamtm.
Cenab Allah una nasl bir gzellik vermi, dedi.
oban Sleyman koyunlar kyn ierisine geldii zaman gelinler, kzlar
oban Sleymann geliine hayran olurdular. Fakat Sleymann bir haysiye-
ti vard, gzn alr, kimseye bakmazd. Sarmc kadn koyunlar sard, oban
Sleyman koyunlar ald, yle kyn ierisinde kylnn de balkta koyun-
larn otlatrken Perian Sultan dayanamad:
Ben Sleymann yanna gideceim, dedi.
Kararn verdi, geldi Sleymann yanna:
Selam, aann oban,
Aleykmselm, bac,
Bac lafn duyunca kz sanki bir okla vuruldu:
Sleyman, sen szden anlar msn?
Ne bileyim, biraz anlarm.
Bakalm burada Perian Sultan, oban Sleymana ne syler?
Ald Perian Sultan:
Dinle bu szm canm Sleyman
Sen beni banda gl kabul eyle
stersen veririm sana canm
Bu garip gnlm l kabul eyle
Sleyman dnd:
Ben ekmeini yediim bir aann kzna dnp bakamam.
Ulan zalim olu zalim, Allah sana yle bir gzellik vermi ki senin
gzelliin benim gnlm virane etti.
Sleyman ise; aman aamn kz deyip kzn ismini bile azna almyor,
Perian Sultan bile diyemiyor:
Aamn kz, koyunlarn zaman geldi, gtrmem lazm,
Dur ulan, zalim olu zalim, koyunun zaman m?
Ald kz, bakalm ne dedi:
Byle midir bu dnyann oyunu
Ben sormadm asaletin soyunu
Ne dndn zalim oban koyunu
stersen gnlm yol kabul eyle
Perian Sultan sormamt, Sleyman kimdir, nereden gelmi, kimin
olu, kimin soyu diye sormamt? Sadece oban Sleymann simasnn gzel-
lii onun gnln celp etmiti:
Byle midir bu dnyann oyunu, ben sormadm asaletin soyunu, ne
dndn zalim oban koyunu, istersen gnlm yol kabul eyle
oban Sleyman dnd:
Aman aamn kz, aam duyarsa beni ldrr. Ben aamn kapsnda
ekmek yiyen biriyim, zaten kimim kimsem yok benim.
Sleyman, Mahmut Beye de aynsn demiti. Mahmut Bey o zaman za-
ten Sleymana gereken ilgi, alakay gstermiti:
Yavrum Sleyman madem sen depremde yaknlarn kaybetmisin,
bundan sonra benim evim senin evin, senin baban ben olacam bu saatten
sonra, demiti.
Sleyman da sadakatli olduu iin, ulan bana babalk yapan bir adamn
kzna ben nasl dnp bakarm, diye dnyordu.
Alr Perian Sultan son szn:
Ben bir Perianm gnl yaraldr
Dnya bir deirmen insan sraldr
Sormadm ki Sleymanm neredir
Dorusu sen beni al kabul eyle
oban Sleyman bakt ki:
Bu kzn benden vazgeecei yok.
Hemen deneini, heybesini brakt, dnp aasnn yanna geldi S-
leyman. Perian orada alayarak dt bayld. Kz orada kalsn, haberi kimle
verelim? oban Sleyman geldi Aas Mahmut Beyin yanna. Mahmut Bey he-
men sordu:
Sleyman, hayrdr,
Aam benim ylm doldu burada, sebep vaktim doldu, eer m-
saade edersen ben artk gitmek istiyorum, evime, yuvama, anama, babama
dnmek istiyorum.
Sleyman ya bana benim kimim, kimsem yok demitin?
Yok, aam, bala, o zaman sana yalan syledim.
Sleyman seni mecbur etmiyorum, ama yle bir anda benim yanma
geldin ki ben hazrlkszm, senin hakkn bende var, hakkn vermem lazm.
Yok, aam, istemem, yeter ki Allah raz olsun diyesin.
Sleyman, byle olur mu?
Olur, aam, dedi Sleyman.
oban Sleyman yola revan olsun, garibin yuvas olmaz. Garibim nere-
ye gelecekti? Nereye gidecekti artk? yle yolda giderken, ayrld ya Mahmut
Beyden, Deirmen kynden ayrld, nereye gidecekti? Derler ya, baba dostu,
gemiinden, babasnn muhabbetinden, babasnn hasbhalliinden, aklnda
bir isim kalmt, kim idi bu isim? spirde Hac Aa, Hac Aann han vard
spirde, hep bahseder ki Sleymann babas:
Ben spire gittiim zaman Hac Aann hanna giderim, Hac Aayla
sohbet ederim.
Fakat Cenab Mevlamz Hac Aaya da hibir evlat nasip etmemiti,
Hac Aa ise, ellerini her gn aard duaya:
Yarabb- el lemin, bana vardan, servetten verdin, ama bana bir evlat
nasip etmedin, benim bu varm, servetim, bu saatten, bugnden sonra kime
kalacak acaba?
Hep bu hayalin ierisinde, bu dncenin ierisinde bu teferruatta kal-
mt. Bakt ki, eref saati ya, sz eref saatine rast gelmiti ki, Hac Aa bu d-
ncede iken, kaps alnd, at, simas gzel, ama yrei solgun bir delikanl,
Hac Aay sormutu:
Buyur yavrum, bir arzun mu var?
Hacm, ben aslen Yoncal Kyndenim, sen benim baba dostumsun,
benim babam Hac Ali Aayd, ama depremde ben babam kaybettim.
Vay benim yavrum, sen Hac Ali Aann olu musun?
Hac Aa, Sleyman barna bast:
Peki, yavrum, benden bir arzun, bir istein mi var?
Seni sordum geldim, baba.
Yavrum, nereye gidiyorsun?
Valla yanna kadar geldim.
Anlamt, Hac Amca anlamt olay, Hac dedi ki:
Yavrum, ben senin durumunu, senin intizarn anladm, sen bundan son-
ra buradasn, baban ki emri hak vaki olmu depremde, bundan sonra senin baban
benim, benim de bu mlkiyetime, bu haneme sahip ol, bu da bana yeter, demiti.
Sleyman burada kalsn, biz size haberi nereden verelim, dnelim De-
irmen kyne.
Dedik ya, Sleyman koyunlar brakt, Mahmut Beyin yanna gelirken
Perian Sultan orada alayarak dm baylmt. Aa hem koyunlar merak
etti, hem de kzn gremiyordu balkonunda artk. yle koyunlara doru gelir-
ken Mahmut Bey, bakt ki, bir alama sesi var, geldi ki kz:
Yavrum ne oldu sana, derdin ne senin, neden alyorsun?
Bakalm burada Perian Sultan babasna ne syler? Biz salnza sy-
leyelim, sa olun, var olun. Perian Sultan dnd Mahmut Beye:
Hele dinle Baba:
Sorma baba sorma benim derdimi
Gnl yarasnn derman gitti
Badan geldim gzel simay grdm
Asl bu gnlmn seyran gitti
Babas hibir ey anlayamad:
Yavrum ne gitti?
Perian Sultan dedi ki:
Eyvah, benim intizarm babam anlamyor, ben derdimi kime syle-
yeyim?
Ald Perian:
Byle midir bu dnyann lemi
Gitti ama vermedi ki selam
Ben onsuz ne ederim byle lemi
Asl bu gnlmn ferman gitti
Babas bakt ki:
Ulan bu bir gnl meselesinden bahsediyor
Ama tvbeler olsun oban Sleyman babasnn hi aklna gelmiyor:
Yavrum ak konu, ne sylemek istiyorsun, babana ak syle.
Perian Sultan anlad ya, eyvah, kapal perde arkasnda benim babam
intizarm anlamad; ama ben burada aka syleyeyim:
Perian da bu dnyada glmedi
Ne yazk ki gzyan silmedi
Yalvardm aama gitti dnmedi
Emektar obann Sleyman gitti
Perian da bu dnyada glmedi, akan gzyan yazk silmedi, yal-
vardm da amma geri dnmedi, emektar obann Sleyman gitti, deyince, ak
konumutu ya, burada sluba gre nk ferman gitti, derman gitti, kafiyeyi
bile ksaltmt, yeter ki babas anlasn derdini diyerek; babas dnd kzna:
Ey yavrum, ne yapalm gittiyse baka bir oban daha buluruz.
Gelgelelim kz ona tutulmutu, bakasna deil.
Deirmen kynde bir aa daha vard, Kahraman Beyin babas Ahmet
Bey. Tabii herkes kendine gre bir aadr, fakat o da ok zengindi, Kahraman
Bey Periann anas Hanm Sultana bir mektup yazd ki:
Hanm Sultan, biz byle zenginiz, dall budaklyz, kzn Periana a-
m, kzn benden esirgeme, demiti.
Zaten Periann yrei yanyordu, Perian yaslyd, Sleyman gitmiti
ya, anasysa, derler ya, parann yz scaktr, Periann anas Hanm Sultan ise
bu haberi sevinle alarak geldi kocasnn yanna:
Mahmut Bey ne mutlu bize ki, bak, kzmz kim ister? Ahmet Beyin
olu Kahraman Bey ister.
Mahmut Bey tevekkll adam idi, dedi ki:
Hanm, benim bir tek kzm var, onu gnlsz veremem, kimde gnl
varsa ona vereceim.
Bu arada tabii ki kim soracakt kza bunu? Babas soracak deildi? Zaten
babas kznn derdini anlayamyordu. Annesi gelip soracakt. Hanm Sultan
geldi Perian Sultann yanna. Perian Sultan ise bir cariye arkadayla otur-
mu, onunla gnl derdini paylayor, gnl yarasndan muhabbet alm,
alm ama akan kanlar, alan yaralar saran kimse yok. Orada, vaktiyle ca-
riye arkada Telli de birine k olmu, Perian Sultana derdini, sitemini an-
latyordu ki:
Perian, zaten bu dnya byledir, hi kimse sevdiiyle olamyor, hi
kimse sevdiini alamyor.
Acaba oban Sleyman nereye gitti, diye sordu Perian.
Kap alnd, Telli kapy at, kapy anca Hanm Sultan:
Yavrum gzn aydn,
Perian sand ki Sleyman geldi, heyecanland:
Buyur, ana,
Yavrum bak, bak, ne mutlu bize ki seni kim ister? Ahmet Beyin olu
Kahraman Bey bize izdivacnda bulunmu, gelmek istiyorlar, bir erbetimizi
imek istiyorlar, ne diyorsun yavrum?
Perian Sultan ise, oban Sleymandan alm olduu yarayla Kahra-
man Beyle evlenebilir miydi, buna evet cevabn verebilir miydi? Buna gnl
msaade etmez ki.
Telli, eline bir kt, bir kalem al. Ana sen de odann dnda bekle,
ben sana arzumu u satrlarn ierisinde bildireceim, dedi Perian.
Bakalm, Perian Sultan arzusunu nasl bildirecekti:
Ondan bakasna vermem gnlm
Gnlmn sultan canan gelmese
Viran etti bahem ile glm
Sevdiim o blbl glan gelmese
Kz, Telli, yazdn m, diye sordu Perian Sultan.
Sonra da ald szn:
Ben kime aaym gizli yaram
O bitirdi takatimi aremi
Onsuza aamam gnl yaram
Derdimin ilac derman gelmese
Cariye arkada Telli dnd Periana:
Perian, kimden bahsettiini biliyorum, anlyorum, yalnz annen bek-
liyor, szn sonunu
Garip Perianm yazn halimi
Sizler bakn gzden akan selimi
Ondan bakasna vermem gnlm
Sevdiim Sleyman civan gelmese
Yazdn m yavrum, diye sordu kapnn arkasndan anas.
Yazdm, ana, dedi Perian.
Telli hemen bu kd Periann anasna verir, Periann anasysa ok
merhametsizdi, gnl yarasn, gnl duygusunu, gnl cefasn tatmayan,
grmeyen biriydi. Bir ana, kzna bu zulm yapar m? Periann yazdklarn
itibara almayarak hemen onlar sildi, kzn azyla yazd ki:
Baba gnlm vardr, ver gideyim.
Mahmut Bey ne bilsin, Perian Sultan ne bilsin, cariye arkada olan
Telli ne bilsin ki Hanm Sultan byle bir yaz yazm.
Biz haberi size kimden verelim? Mahmut Bey, kar tarafa, yani Kahra-
man Beyin babas Ahmet Beye haber yollasn:
Efendim, bizler hazrz, ne mutlu bize ki, sizin gibi dostlarla muhatap
olacaz, senin gibi bir aann oluna ben kzm vereceim, ne mutlu bana,
demiti.
Biz size haberi nerden verelim? Dnelim spire, oban Sleyman ise,
masaya ban koymu, ryasnda ala koyunu gryor, ala koyun alyor:
oban Sleyman ne olursun dn.
Dnden, dernekten bahsettik ya, ayn kyden, Deirmen kynden,
yani Perian Sultann kynden Tahir Bey isminde biri hediye almak iin
spire gidecekti; fakat duymutu ki, Perian bir obana gnl vermi
Kyden ieri girdi, hazrln yapacak sradayken hanm Glah Sultana
seslendi, Tahir Beyin hanm Glah Sultan dedi ki:
Tahir Bey, bugn seni endieli gryorum, hayrdr?
Hanm sizin muhabbetinize istemeyerek de olsa kulak misafiri ol-
dum. nk bayanlarn sohbetine erkekler kulak misafiri olmaz; ama ben bak-
tm ki, siz bir gnl yarasndan bahsediyorsunuz, beni de celp etti, o vesileyle
az da olsa, istemeyerek de olsa dinlemek zorunda kaldm. Aranzda bir gnl
meselesi geti. Bu Perian Sultan bizim Mahmut Beyin kz m?
Evet,
Peki, o oban kim?
oban Sleyman diyordular ya, Mahmut Beyin oban vard, Mahmut
Beyin kz obanna k olmu, oban da helal st emmi biri olduu iin d-
np kza bakmam, ekmi gitmi.
O anda Tahir Bey iindeki duygularla oban Sleyman knamt:
Hanm, benim stm, bam hazrla, onlar sz vermiler, Ahmet
Beyin olu Kahraman Bey, Perian Sultana eli gidecek, deyince, Glah Sul-
tan da etkilenmiti:
Eyvah, demek ki, Perian Sultan sevdiini alamad, ama Kahraman
Bey de bir aa oludur.
Ne de olsa, demin dedim ya varln yz tatldr:
Bu dnde benim bulunmam gerekiyor, demiti Tahir Bey,
Dne gelen hediyesiz gelir mi? Gelmez. Hediye almak iin nereye gi-
decekti, spire, devesiyle beraber, deveyle giden nereye gidecekti? Hac Aa-
nn hanna gidecekti.
Tahir Bey aratryordu, soruyordu, hazrlanyordu spire gitmeye, he-
diye almak iin spire gidecekti; nk Perian Sultann dncleri gelecek-
ti. Nian yaplacakt Perian Sultann, kiminle yaplyordu, Ahmet Beyin olu
Kahraman Beyle. Tekrar aradan biraz zaman geince Kahraman Bey bakt ki,
Perian Sultann annesi Hanm Sultandan yine bir izdivata bulunmutu:
Sultanm ben kzn Periana am, samimi sylyorum, sana da
bunu sylemitim, ama henz sizden bir haber gelmedi.
Dedi:
Haber gnderdik biz,
Nereye gndermitiler, Mahmut Bey ne bilsin ki, Periann anas kz-
nn azyla yazm ki:
Baba gnlm vardr, ver gideyim.
Tahir Bey duymutu mevzuat zaten, hanm olan Glah Sultana da
sormutu, bu oban iin Perian Sultan yand kavruldu, ama oban geri dn-
medi. Ne bilsin ki, Tahir Bey oban Sleyman spirde. Perian Sultan ise, yasl
yaral nndeki fincanda zehir dolu, yanndaki arkada Telliyle beraber:
Telli, nian yzm bana gelir gelmez ben u fincandaki zehri iece-
im. Benim gnlm, benim rzam, benim akm oban Sleymandan bakas-
na varmaz, bakasn mutlu etmez, demiti.
Perian Sultan burada yasl, yaral kalsn, size haberi nerden verelim,
Tahir Bey spire yolcuydu, hediye almak iin spire gidecekti, yle elinde
bastonu, kolunda devesi, Hac Aann hanna geldi, hann kaps ald, sima-
dan ok yakkl bir delikanl kapy at, bir of ekti Tahir Bey. Hemen oban
Sleyman sordu:
Amca neden of ektin?
Ah yavrum ah, bir oban Sleyman var, onu bulsam da ona birka
tane vursam.
Sleyman anlamt durumu:
Amca az nce buradayd, o bir eyler syledi, ben yazdm.
Yavrum oban Sleyman grdn m?
Grdm,
Ne syledi? Adresini ver, gidip bulaym.
Yok, baba, yok. Ne sylediini ben yazmm.
Bakalm burada -Tahir Bey bilmiyordu ama oban Sleymann o oldu-
unu- Sleymann azyla ne syleyecekti? Fakat o ki, dedi ya, bir kz onun iin
yanm, kavrulmu, Sleyman dedi ki kendi kendisine:
Ulan ben ne kadar vefaszm, bir kz benim iin bu kadar mddet
yanar, kavrulur, ben onun akna bir vefakrlk gstermedim.
Bunun zerine, hem Tahir Beye sitem olsun diye hem de gnlndeki
ak dile getirmek iin, bakalm neler syledi Sleyman:
Baba gider isen selamm syle
Alamasn yrim hemen gelirim
Grdm ki sevdiim gzden ya dker
Yavrum bu szleri Sleyman m syledi? Adresini ver gidip bulaym.
Elen baba, elen.
Bu nasl kaderdir mrm sker
Zalim felek bana bada kan dker
Grdm ki nazl yar boynunu bker
Evet deerli dostlar, yle ya, ehli irfan idi Tahir Bey Amca:
Yavrum sanki bu Sleyman sevdiine bir haber gnderiyormu gibi,
Allah rzas iin, Allah akna evladm, bak bunun adresini ver gidip bulaym
ben bunu, ben bu kzn onun iin yanp kl olduunu bizzat kendim sylemek
istiyorum.
Baba, o da kavruluyordu,
Ya, ne syledi sana yavrum, bir ey dedi mi? Bir kz onun iin yanm
kavruluyormu, ondan dolay sana bir ey syledi mi?
Evet, baba, evet,
Ne syledi yavrum, Allah akna syle.
Dinle, baba, dinle:
Ben bir Sleymanm vermedim veda
Arzuhalim budur cenab hda
Esen rzgr yre getirin seda
Yavrum szden anlalyor zaten, bu adam da gitmek istiyormu; ama
i iten gemeden Allah rzas iin gel bunlar kavuturalm, bunun adresini
bana ver, ben gidip bunu bulaym, dedi Tahir Bey.
Amca, ben sana sz veriyorum.
Yavrum, ben gidiyorum, bak Perian nianlandryorlar, dedi.
Amca, tanmam oradakileri, ama kime veriyorlar?
Yavrum, ben unuttum, sana hi sormadm, yle kafam dald, o sev-
daya takld benim beynim, sen kim idin yahu, sen bu Sleyman nereden ta-
nyorsun, Hac Bey nerede? Benim uurum at gitti, yal adamm, bu sevday
da duydum, daha da yalandm.
Amca ben Hac Aann oluyum.
Yavrum, nasl onun olu olursun? Onun olu yok ki.
Ben gurbetteydim yeni geldim.
Yavrum, ben geri dnyorum Deirmen kyne, dedim ya sana,
Periann dnrcleri geliyor, niann yapacaklar.
Amca ben de onu sormutum. Kime veriyorlar o kyde?
Sen kimi tanrsn ki evlat?
Ne bileyim? Bir ara yolum dmt o kye, az da olsa birilerini ta-
nrm.
Yavrum Ahmet Beyin olu Kahraman Beye veriyorlar.
Eyvah!
Sleyman dedi ki ona:
Benim vefaszlmdan Perian Sultan da mutsuz olacak. O bana
bu kadar fedakrlk gsterdi, akma bu kadar karlk verdi, dillere destan
oldu, yand kavruldu, kl oldu, ama benim ona kar bir vefam, bir sadakatim
olmad.
Yava yava yola koyulmak istiyordu. O esnada Mahmut Bey dnrcle-
rine haber yollamt:
Buyur gelin, erbetimiz hazrdr.
O anda Mahmut Bey kendi kendine yahu ben kzm nianlandryorum,
haber yolladm kar tarafa, dnrcler gelecekler, nian yaplacak, erbet ii-
lecek, dedi, ama ben o gnden bugne hi gidip yavrum seni gnll m ver-
dim, gnlsz m verdim diye kzmn hatrn bir sormadm.
Periann anas her eyi biliyordu. Perian Sultann babas geldi, Tahir
Bey de kye dnyordu, geldi ki, yine arkada olan cariyeyle beraber, Telliyle
beraber oturuyorlar; ama gzleri kan anana dnm:
Yavrum, ne oldu sana? Senin gnlnn istediine vermedim mi ben?
Eyvah baba, eyvah, felek bizi ne dalgaya brakt, hele dinle, hele dinle,
alr Perian Sultan, bakalm babasna ne syler?
Alr Perian Sultan:
Ama baba ama dertli yaram
Yaradan Mevlaya bala beni
Derdimin aresi olmad yazk
Okunan duaya bala beni
Yavrum Allah akna, derdin ne senin? Seni gnlnn istediine ver-
dim ya
Hayr, baba, hayr, sen beni gnlmn istediine vermedin.
Yavrum, ne olacak bizim halimiz, ben kar tarafa haber yolladm.
Hele dinle baba
Cariye arkada seslendi Mahmut Beye:
Mahmut Amca, siz gnlsz verdiniz.
Yavrum, ya kda yazmt ki, baba gnlm var da ver gideyim ben
onu gnlne gre verdiimi biliyordum.
Hayr, hayr, hele dinle, sana kimle haber yolladn sylesin Perian.
Aman baba aman ben de ok keder
Byle mi yazmt yazy kader
Anamla sana gnderdim haber
Belki de vermedi bala beni
Eyvah yavrum, eyvah, alamaya balad Mahmut Bey:
Yavrum, felek bizi ne dalgaya brakt, kar taraf, Ahmet Bey, onbir
karde, arkal, dall budakl, ben ne cevap veririm o adamlara, ben seni bu gz-
yalarnla nasl veririm onlara?
Perian dedi:
Baba, hele dinle, hele dinle.
Peki, yavrum, senin gnln kimdeydi? Ben bilemedim bunu.
Alr Perian Sultan son szn:
Perianm baba gzlerim alkan
Yardmcnz olsun bizi yaradan
Benim sevdiimdir oban Sleyman
Ayrma Mevlaya bala beni
Eyvah yavrum, felek bizi ne gne brakt, ne dalgaya brakt, haber
yolladk, atllar gelecekler akam, ben ne cevap vereceim Ahmet Beye?
O arada Perian Sultan burada alayarak dursun, yanndaki cariye arka-
dana dedi zaten:
Telli, benim nian yzm bana gelir gelmez ben kendimi intihar
edeceim.
nnde zehir dolu fincan, ipi de pencereye asmt ki, nian yzn
buna kim getirseydi, Perian Sultan kendisini asacakt. Anasysa halen kzn
mutlu biliyor, gnlnn vardn biliyor, hayli bir sevinliydi. Tahir Bey geldi,
hanm olan Glah Sultana sordu:
Glah Sultan hi haber aldn m Periandan, ne var, ne yok, gnlne
vardna gitmi mi acaba?
Glah Sultan dnd Tahir Beye:
Bilmiyor musun? Dedi.
O kz yllardr yanyor o oban iin, oban da gitti ama dnmedi.
Hanmna mevzuat anlatt, spirdeki karlam olduu delikanly;
fakat ona Sleyman olduunu sylememi zaten:
Adresini almak istedim; ama o gen bana Sleymann adresini ver-
medi, dedi.
Niye gidip bulmadn, keke bulsaydn, bir sevap ilemi olurdun, dedi.
Tahir Bey yalyd zaten:
Eyvah, dedi; ben bu kyde 90 ya bir mr yaadm, hi byle bir
sevdaya, byle bir aka rastlamamtm, demesiyle beraber akam olur, hayrl
akamlar cmlemizin zerine alsn.
Perian Sultann dnrcleri, atllar gelmekte olsun, biz size haberi
nereden verelim? spirden, oban Sleymandan; oban Sleyman ise, Tahir
Beyin dedikleri bunun kafasna yer etmiti:
Ulan hi olmazsa Perian Sultana bir sadakatimi gstermedim; ama
gidip de bunun yle nianland delikanly grsem, ne vaziyette olduunu
grsem Allah ne bileyim? dedi, yola reva oldu.
Nereye geldi? Perian Sultann saray balkonunun altnda eme akard,
orada bir su iecekti, bir aacn kenarna yapraklarn arkasna gizlendi, beni
kimse grmesin diyerek, Perian Sultan ise atllarn geli haberini duydu, bir
kez daha kalbinden vurulmutu. Yanndaki arkada Telli geldi, zaten Telli sr
yoldayd:
Perian Sultan istemeyerek sylyorum; ama geldiler, dnclerin
geldiler.
Telli, anneme haber gtr, sakn, bana nian yzn getirmesinler.
Olur mu? Senin nian gecen bu, bu senin nian gnn, beni Kahra-
man Beye vermiyorlar, seni verecekler.
Hayr, ben kendimi intihar edeceim, demesiyle beraber Telli bunun
yanndan ayrlmak istemiyordu.
Penceresini aan Perian Sultan yle dalara bakt, sahraya, ovaya bak-
t, sanki kardan oban Sleyman gelecekmi gibi iinde bir his, bir duygu
vard:
Yarabbil lemin, 18 bin lemi yaratan Allah, sen benim bu halimi gr-
yorsun, ben yandm, kavruldum, kle dndm; ama o vefasz bana dnmedi, dedi.
Hlbuki Sleyman ban ierisindeydi, balkonun altnda gizlenmiti. O
arada pencereyi aan Perian Sultan hem felee sitem olsun, hem de belki bu
rzgr benim sedam oban Sleymana gtrr diyerek bir trk syleyecek,
bakalm ne syleyecek Perian Sultan? Salnza syleyelim, sa olun, var olun.
Cariye arkada Telli, Perian Sultana dedi ki:
Perian Sultan ne kt bir talih ki, ne ac bir kader ki, nian yzn
sana getirmek bana ksmet olmu, haber verdiler ki, Telli, Perian Sultann
nian yzn sen gtreceksin.
Bekle Telli, iime bir eyler dodu, bir his var iimde, bazen hznl-
ym; fakat bugn sevinliyim, biraz da olsa, az da olsa bir sevin var iimde, dedi.
Telli dedi ki:
Perian, belki de bu Kahraman Beyin sevincidir, senin yreine doldu.
Hayr, hayr, hele dinle:
Esen rzgr haber verin yrime
Gnlm dmtr gudara gelsin
O ki salmda gelmedi bana
Alsn kazma krek mezara gelsin
Esen rzgr haber verin yrime, gnlm dmtr bu dara gelsin, O
ki salmda gelmedi bana, alsn kazma krek mezara gelsin
Bu sesi, bu seday, bu yank havay kim dinliyordu? oban Sleyman:
Yarabbil lemin, bu Periann sesi mi acaba?
Ne yapsn, korkuyor, aann adamlar toplanm, kap n maher olmu:
Ulan ieri gidersem beni ldrrler, ya, dur hele sabredeyim, Allah
byktr.
erimde atm derin bir yara
Ne yazk derdime olmad are
Zalim beni saldn gam ile efkra
Merhameti varsa bir ara gelsin
Aladm derdime olmad are
Zalim beni sald bu intizara
Onun iin kaldm ben baht kara
Merhameti varsa bir ara gelsin
Demiti, Sleyman ise:
Ulan vallahi bu Periann sesidir, dedi; ama Perian kararn vermi-
ti ki, bu trkden sonra kendisini intihar edecekti.
Sleyman dedi ki:
Eer bu Perian ise Eer Perian ise, kendi adn syler mi ki? ba-
kalm
[klar szn sonunda taprma yaparlar, taprma ne demek? Yani
isim sylerler.]
Perian da bu dnyada glmedi
Ne yazk ki muradn almad
O ki oban Sleymanm gelmedi
Alsn kazma krek mezara gelsin
Sleyman dedi ki:
Ulan ne olursa olsun, burada bir kaval alacam.
nceden kaval alnca Sleyman, Perian Sultan anlad ki, bu oban
Sleymandr; nk o yank kaval o gzel sima alard:
oban Sleyman, dedi; ama ipi att, dt bayld. Hemen bunun ze-
rine gl suyu falan dktler, Perian Sultan aylttlar; ama Aann adamlar
oban Sleyman yakaladlar.
Fakat unu da ifade edeyim ki; byk insanda byk keramet olur, Kah-
raman Beyin babas Ahmet Bey duymutu ki, Perian bir obana gnl vermi;
ama oban geri dnmemi. Gnlden yaral olduunu biliyordu; fakat iin son
ann bekliyordu. Son an yleydi ki zaten, biliyordu bu oban geri dnmedi,
dnecei de yok. Mahmut Bey kvranr, Periann babas ne yapsn?
eri aldlar, Aann adamlar seslendi, Ahmet Beyin adamlar:
Aam, oban Sleyman yakaladk, ldreceiz, arzunuz nedir?
Aa Daraacna gtrlmeden, onun evvela bir arzusu alnr
Sleyman ieride dursun; size haberi nereden verelim? Perian Sultanla
cariye arkada olan Telliden Telli nian yzn zaten getirmiti; ama
oban Sleymann geli haberini duydular ya, sevinliydi, ayttlar Perian
Sultan. Perian Sultan dedi ki:
Telli, ok sevinliyim; ama Aann adamlar -korkuyorum- Sleyman
ldrecekler.
Telli dedi ki:
Sleyman ieri aldlar; ama ben o tarafa gidemiyorum. Hemen ya-
nndaki arkadaa sordu:
Perianm sen baz bir trk syle. Peki, hep hznl anlarn syle-
din, u an yle iinde bir duygu yok mu?
Olmaz m? dedi, alr Perian Sultan, ne syler bakalm? Cariye arka-
da karlk verecek miydi? Salnza syleyelim, sylesin serhat Karsl Halk
Ozan Sabri Yoku, sa olun, var olun:
Telli soruyordu:
oban Sleymann geldi
Perianm mutlu musun?
Aa onu gelip ald
O bana gnl ilac
Gayr mutlu olmaz mym?
Nice ac ektim bacm
Gayri mutlu olmaz mym?
Bu gnle ac sald
Felek bizi taa ald
O da sana k geldi
Dedi ki Telli Periana:
Hele dinle:
ldrseler kahrolurum
Her bir gn zehrolurum
Ben onunla nianlanrm
Gayri mutlu olmaz mym?
Telli syler yara sarsam
Sarp ilacn bulsam
Sen gibi sevdiim alsam
Deyince, Perian biliyordu ki, Telli de ayn kyden Yaver Beyin olu
hsan seviyordu; ama onlarn da kavumas mmkn deildi. Temenni edi-
yordu ki, ben sevdiime kavutum kavuacam ama umarm sen de byle
olursun, szle az da olsa teselli veriyordu:
Periana doru gelsen
Yarasn gayr sarsan
Sen de sevdiini alsan
Gayr mutlu olmaz mym?
Demiti, size haberi nereden verelim? Onlar burada sevine sevine dur-
sunlar, Perian Sultan bekliyordu, Sleymanla nian yz m gelecek, Kah-
raman Beyle mi gelecek? ki endienin arasnda kalmt. oban Sleyman ar-
mha gerilmi artk. Aa sordu:
Yavrum Sleyman nereliydin sen? Ahmet Bey soruyor Kahraman
Beyin babas.
Mahmut Bey dedi ki; Perian Sultann babas, Kahraman Beyin babas
Ahmet Beye:
Aam balayn, oban Sleyman bir hata yapt geldi; fakat takdir
sizindir. Ne emir buyurursanz tabii ki olmak zorundadr; ama ben Perian
Sultann babas olarak, benim sizden arzum, istirhamm Sleymann hayatn
balayn.
Olmaz, dedi. Mademki Sleyman, Perian Sultan seviyordu, benim
dnrclerim, atllarm gelmeden gelmesi gerekiyordu, fakat i bu mevzuata
gelmiken Sleyman affedemem.
Adamlar seslendiler:
Aa ldrelim mi Sleyman?
Hayr bekle.
Dnd Ahmet Bey, Kahraman Beyin babas:
Yavrum Sleyman, gelenekte byledir daraacna giden bir insan,
lme giden bir insan, nk seni daraacna ekecekler, son arzunu syle. Be-
nim bildiim, benim duyduum klar, kare konuurlar, sen de yle misin?
Eee, korkuyordu Sleyman ne yapsn? Aa onbir karde, arkal, dall bu-
dakl, ikide bir sesleniyorlar:
Aa ldrek mi Sleyman?
Bekleyin.
Alr Sleyman, bakalm Aaya ne syler burada, hikyenin mevzuat za-
ten kendisini gsteriyor burada deerli dinleyenler.
Alr oban Sleyman, bakalm Aaya ne syler?
Ben garibim aam demeyin bana
Ey yaradan rahmana balan beni
yle derde dtm arem olmad
Okunan Kurana bala beni
Seslendiler Aann adamlar:
Aa, Sleyman halen bir gnl meselesinden bahsediyor, Sleyman
ldrelim.
Hayr, syle yavrum, var ise gene syle.
Alr Sleyman:
Aa sorma beni ben bir garibim
Brakn da bam alp gideyim
Ben garibim buna are nedeyim
Yaradan Sphana bala beni
Aa merhametliydi, Ahmet Beyin gznden bir ya dkld ki, parmak
kalnlnda, Mahmut Bey alyordu zaten, Perian Sultann Babas, Sleymana
dnd bakt, yrei yanyor; ama ne yapsn? Kar taraf gl kuvvetli, bir ey
desem, beni de ldrrler, Sleyman da. Perian Sultan ise balkonda olup bi-
tecekleri ok merak ediyordu, bakalm, bakalm, Aa dedi ki:
Yavrum benim bildiim klar sz te taprrlar, sen de yle mi-
sin?
Dinle Aa:
Aa sorma benim halim ok yaman
Ne yapm ki bana ak Perian
smim Sleymandr mesleim oban
Veysel Karaniye balan beni
Aann adamlar:
Aa, Sleyman lm, daraacn artk hak etmitir, ne senin bunu
azatlamana gerek var, ne bizim balamamza, deyince; Aa adamlarna ses-
lendi:
Hayr, Sleyman asmayacaz, dedi.
Ya?
Mahmut Bey, kzn Perian, oban Sleyman seviyor mu?
Ahmet Beyin olu Kahraman Bey de oturuyor mecliste, Kahraman Bey
dedi ki:
Babam hi yle konumazd, ne oldu Babama acaba bugn?
Mahmut Bey kvranarak:
Ne haddimize Aam, emir sizindir, deyince
Hayr, gerei soruyorum, dedi.
Kznn yanna birini gnder, sor bakaym, kzn Sleyman seviyor mu?
Sevmez mi, Perian, Sleyman iin lyordu. Geldiler yanna, Telli kap-
y at, cariye arkada:
Nian yzn m getirdiniz?
Hayr, bir sor bakaym Perian Sultana, Perian Sultan, Sleyman
seviyor mu? Sevmez mi?
Benim 366 damarm, 144 para kemiim yllardr onun iin yanar
tutuur. Ben isterseniz bunu size bir trkyle gndereyim, dedi.
Bakalm burada Perian ne syler? Salnza, sa olun, var olun:
Gidin o babama byle syleyin
Sevdiimden bakasn istemem
Ben onun iin yandm kavruldum
Sevdiimden bakasn istemem
Derde kerem
Gr dt derde kerem
Komuum gam iftini
Dert srer derde kerem
Alr Perian Sultan:
Yllar oldu onun iin kavruldum
Sulanmayan bir ba gibi krldm
Onun iin ben de yandm kavruldum
Ey sevdiimden bakasn istemem
Kar seli
Yamur seli kar seli
Kaldm gurbet ellerde
Gzmdedir Kars eli
Perianm gzden akar kanl ya
Cariye arkadam Tellidir srda
Ben Kahramana bac o bana karda
Sleymandan bakasn istemem
Bu haberi kime getirdiler? Ahmet Beye; Ahmet Bey dedi ki:
Perian Sultandan bir haber alnd m?
Evet, dediler.
Yazlsn kendisine takdim ettiler, Ahmet Beye; Ahmet Bey alp oku-
duu zaman bir sessizlik brmt ortal, ok merak ediliyordu, acaba bu
niann, bu dnn, bu muhabbetin, bu cengin sonu nereye varacakt? Her-
keste bir endie vard. Hele ki, Mahmut Bey, kendisi iin yanmyor, Sleyman
da ok seviyordu:
Yarabbil emin, keke bu dn, bu nian Sleymann hakk olsayd.
Ama Sleyman kendisini de, cenge drd beni de Bunu dnrken, Kah-
raman Beyin babas Ahmet Bey emri ferman etti:
Mahmut Bey, Perian Sultan senin kzn, oban Sleyman da benim
olum, imdi iste kznn baln, bu dn, bu nian ancak oban Sleyman
ile Perian Sultann hakkdr. Kahraman Bey oluma da Perian Sultann ya-
nndaki cariye arkada olan Telliyi eer mnasip grrlerse almak istiyorum.
Bylece onlar da birbirinden ayrmam oluruz.
Allah cmle hasretleri kavutursun, mutluluklar, sevinler bir araday-
d, mutluluk paylalyordu, Perian Sultann oban Sleymanla nian yz
taklyordu. Bylece bu hasretler kavumutular, oban Sleyman ile Perian
Sultann dn bir arada yaplr, Kahraman Beyle Perian Sultann cariye
arkada olan Tellinin de nianlar yapld.
O dne, o niana, gariban k Sabri Yokuu da davet etmitiler, d-
nn a, dnn ozan olarak alp syleyecekti. Allah hepinize hayrl
dnler nasip etsin, sa olun, var olun:
Baka gnde bulualm
Ho geldiniz gle gle
Bu dn de sona erdi
Ho geldiniz gle gle
Arzumuz vard nerede
Hepimiz kaldk srada
ki dn bir arada
Ho geldiniz gle gle
Snd gnlmn
Hayat parmak ar
Sabri Yoku dn a
Ho geldiniz gle gle
Anlatan: k Veysel Karani YILDIZ
Derleme Tarihi: 16.04.2008
Derleme Yeri/Ortam: Ankara Merkez Halk Kltr Bilgi ve Belge Merkezi Salonu.
Ortamda bulunanlar; derleyici, drt kurum alan.
Hikyenin Kayna: k Veysel Karani YILDIZ hikyeyi 1987de k Yaar
Reyhanden rendi.
HSEYN LE SENEM
HKYES
KAPAK
Hseyin ile Senem Hikyesi 25
ikyemize, Allah gani gani rahmet eylesin, k Yaar Reyhannin bir
trksn syledikten sonra balayacaz:
Sakn dalar gibi yceyim deme
Zaman gelir etrafn kar olur
K geldi yaz gelmez deyip gam yeme
Her kn sonunda bir bahar olur
Da odur ki zerinde kar ola
Blbl odur tnde zar ola
Dost odur ki dar gnnde yar ola
Geni gnde dman bile yar olur
Reyhan ne yapsa kalr o destan
Bir gnde topra verirler stten
Varln kefendir evin kabristan
Nbetin iki ta bir mezar olur
Sizlere anlatacam bu hikye Ali zzet adnda Diyarbakrl bir airet
aasnn olu Hseyin ile gelini Senemin hikyesidir.
Ali zzet Aann sadece bir kz ocuu vard, baka da ocuu olmuyor-
du. Ya Rab bana bir oul ver, bir oul ver, bir oul ver, diye hep feryat ediyor-
du. Bu ekilde aylar, yllar birbirini kovalad, deien bir ey yoktu. Bir gn, de-
mek ki saati, vakit gelmi, hani Allahn eref saati derler ya, o vakte rastlam
olmal ki Allah onun dualarn kabul etmi, bir olu olmutu Ali zzet Aann.
Mjdeciler mjde getirdiler, kurbanlar kesildi, davullar vuruldu, zurnalar a-
lnd. Ali zzet Aa olunun adn Hseyin koydu.
Zaman geti, Hseyin byd, artk yirmi yana gelmiti. Ali zzet Aa
ite o zaman olunu evlendirmeye karar verdi. Kendi oluna layk, kendi asl-
na, asaletine deer gzel bir gelin bulmak iin Diyarbakrn btn beldeleri-
ni dolat, gezdi. Nihayet Senem adnda bir kz buldu. Dn dernek kuruldu,
davullar, zurnalar alnd, ok toy tutuldu. Yedi gn boyunca kurbanlar kesildi,
yemekler yendi, taklar takld. Ali zzet Aa sonunda Senem Hanm kendi evi-
ne getirip oluyla evlendirmiti.
Aradan yedi yl geti. imdi siz ne derseniz deyin dostlar, kimisi heye-
candan der, kimisi bir hastal vardr der, biz bir ey demeyeceiz, sadece u
kadarn syleyeceiz ki aradan bunca zaman gemesine ramen Hseyinin
bir ocuu olmamt. Ali zzet Aa, bir gn evinin nndeki baheye kt,
kularn birbiriyle cvldatn, ttn grnce ok etkilendi, ya Rab,
H
sanki bu felein pazarl da bizimle, diye dert yand Allaha, ben hep bir oul
istedim, imdi olum da kalkp oul mu isteyecek? Senem Hanm o esnada
baheyle urayordu. Bakalm orada Ali zzet Aa felee sitem, Seneme de
minnet olsun diye neler sylyordu:
Byle balar, byle balar
Kzm yar ban byle mi balar
Ku umaz kervan gemez
Yklsn byle balar ey
Senem Hanm bu szlere ierledi, kaynatam bu sitemi bana yapyor,
diye sylendi, ama aslnda bende bir su yok, onun kendi olunda i yok.
Sonra da srtn bir aaca yaslayp o kam parmaklarn mzrap etti. Bakalm
Senem Hanm, Ali zzet Aaya ne cevap veriyordu:
Byle balar byle balar
Gelin ban byle balar
Ah blbl gle konmad
Neylesin byle balar
Ali zzet Aa, Senemin ne demek istediini anlamad, o kendi
lemindeydi, siteminin ikinci ktasna devam ediyordu:
Yce dadan kar beklerim
Has bahadan nar beklerim
Yedi yldr ba becerdim
Meyvesi yok bar beklerim.
Ali zzet Aa szn bitirir bitirmez Senem ald ikinci szn:
Yce dadan kar bekleme
Has baheden nar bekleme
Yetmi baheyi becersen
Sen olundan bar bekleme
Bunun zerine Ali zzet aa son szn syledi:
Yce dalar karsz olmaz
Has baheler narsz olmaz
Baka bir ba becerim
Oul ba barsz olmaz
Senem Hanm da ona yle cevap verdi:
Her yksek dalarn kar yok
Her yiidin ikrar yok
Buna Senem neylesin
Senin olun bar yok
te o anda bahenin kaps ald ki kim geldi, Hseyin geldi. Meer H-
seyin babasyla Senem atmaya baladnda eve varm, o atma boyunca da
kapnn nnde beklemi. Hseyin, kimseyle hi konumadan, sinirli bir halde
geip ieriye girdi. Senem anlamt Hseyinin darldn, o da peinden ie-
riye girdi. Hseyinin antasn hazrladn grd, nereye gidiyorsun, diye
sordu. Eh, artk bana yol grnd Senem, dedi Hseyin, sen beni babama
ikyet ettin, senin olunda erkeklik yok dedin. imdi ben kalkp sana baka
kocaya git diyemem, o yzden ben gidiyorum. Sen de bann aresine baksan
iyi edersin. O antasn toplarken Senem de oturmu alyordu.
Hseyin heybesini srtna ald, bindi bir ata. Nereye gidecekti imdi bu
adam, ok zengin bir babann olu, o gne kadar hi mi hi almam, elini
kalemden kskanan bir adam, atna binmi nereye gidiyordu, gurbete. Arka-
sndan alyor, atlar yakyordu Senem Hanm, ama nafile, Hseyin gidiyordu.
O akam Diyarbakrdan kt Hseyin, Badat ehrine doru gidiyordu.
Gnler sonra Badat ehrine vard. Bir zamanlar bir iten parmaklarn ks-
kanan bu adam imdi bir inaatta almaya balamt, kazmaya, kree sa-
rlm, alyordu. ok gemeden birka arkada da edindi kendisine. Gnler
haftalar, haftalar aylar, aylar yllar takip etti, Hseyin artk neredeyse yedi
yldr orada alyordu. Bir gn arkadayla aras bozuldu. O arkada tuttu
Badat ehrinden Diyarbakra, Hseyinin babasna, Ali zzet Aaya, Amca
banz sa olsun, emri hak vaki oldu, olunuz aramzda yedi yldr alyordu,
ama artk rahmetli oldu, diye bir mektup yazd.
Tabii, o zamanlar posta yok, tren yok, Hseyinin arkada bir kervancya
verdi bu mektubu. Kervanclar mektubu ancak aylar sonra Diyarbakra getirip
Ali izzet Aaya ulatrabildiler. Mektubu Ali izzet Aaya okudular, Ali zzet Aa
o anda beyninden vurulmua dnd, ne yapacan bilemedi, alamaya bala-
d, hngr hngr alyordu.
Ei dostu yanna ba salna geliyor, Ali zzet Aay teselli ediyorlar-
d. Fakat ne mmkn, Ali zzet Aa aylarca yemedi, imedi, ok zntlyd.
Fakat te yandan kafasn kurcalayan bir dnce de musallat olmutu ona:
Olu lmt, peki, imdi bu gelini, Senemi ne yapacakt, baka bir olu da
yoktu ki onunla evlendirsin, braksn da Senem yd ellere gelin mi olsundu.
Dnd, dnd, sonunda bir dostuna, canndan bile ok sevdii Kahraman
Aaya haber gnderdi. Dostluklar ok nemlidir. Samimi dost canndan ok
sever dostunu. Ali zzet Aa u mektubu yollad Kahraman Aaya: Benim o-
lum Hseyin ld, sen de gel benim gelinim Senemi kendinize gelin et, oluna
gtr. Biliyorsun Kahraman, ben senin evine geldiim zaman senin evin benim
evimdir, senin gelinin de benim gelinim saylr. Olum ld, bari Senem gibi bir
gelinim de yd ellere gitmesin.
Kahraman Aa bu haberi alnca ok zld. Yapacak bir ey yok deyip
istemeye istemeye, eiyle dostuyla birlikte kalkt, Diyarbakra geldi. Senemi
ikinci defa gelin ettiler. Bu sefer davullar, zurnalar almad, sade bir tren ya-
pp aldlar Senemi gtrdler. Arkalarndan sadece bir davul ve zurna, bir
de birka atl gidiyordu. Onlar gitmeyedursun biz haberi nereden verelim,
Badattan.
Hseyinin, arkadayla aras dzelmiti, eskisi gibi dost olmulard.
Bir ara arkada Hseyine onun arkasndan i evirdiini itiraf etti, Hseyin,
kardeim hakkn helal et, dedi, sana ok kzdmdan babana senin ld-
n haber veren bir mektup yazdm. Hseyin arkadana gcenmedi, hatta
bir nebze de sevinmi gibi oldu bu mektuba, iyi olmu, diye dnd, ben
ldm diye Senem de artk benim yolumu o kadar beklemeyip baka bir koca-
ya gitmitir. O zaman ben de evime dnerim, artk bu derdim de bu srrm da
benimle beraber mezara gider.
Hseyin ilkin byle dnd ama meselenin o kadar kolay olmadn
kendisi de iten ie biliyordu. Ne de olsa serde sevdalk vard. Hseyin o gur-
bet elde geirdii yedi yln bir gnnde, bir annda bile Senemi dnmeden
edemedi. Fakat elinden de bir ey gelmiyordu, erkeklik gururu elini kolunu
balamt. Bunca zamandr yzne hasret kald Senemi ancak ryalarnda
grebilmiti. Hseyin fark etti ki o gne kadar Senemin hi deilse kendi evin-
de, babasnn yannda olduunu bilmek onun acsn bir nebze olsun hafifleti-
yordu. imdiyse sevdii kadnn yd ellere vardnn, ellerin yri olduunun
dncesi bile Hseyinin iini atelerle dolduruyor, eritiyordu.
Hseyin atna bindi, yola revan oldu, kt Badattan, nereye gidiyordu,
memleketine, Diyarbakra, baba ocana doru gidiyordu. Diyarbakrn S-
sem yaylalarna kadar gelmiti, orada bir bakt ki ne baksn; birka atl kendi-
sine doru geliyor, bir atn zerinde de bir gelin var, bir de arkalarndan yava
yava gelen davulcuyla zurnac Dn alay biraz daha yaklanca, k H-
seyin, gelinin endamna yle bir bakt ki gelin tpk Seneme benziyor, yahu,
Senem olmasn bu, dedi kendi kendine. Orada atnn zerinde sazn sinesine
ekti k Hseyin, bakalm o dn alayna ne syleyecek, dn alay ne din-
leyecekti, sizler de ne dinleyeceksiniz, Allah hepinizi var etsin:
Gne alm Diyarbakr dzne
Baba nerden aldz siz bu gelini
k oldum kirpiine yzne
Acep nerden aldz siz bu gelini
k Hseyin sylyor, dn alay da dinliyordu. Kahraman Aa ne
kp yavrum, sen kimsin, diye sordu, sen bu gelini tanyor musun? Bu soru
karsnda yavatan ald Hseyin, belki de tanrm babacan, dedi, belki de
tanrm. Sonra da devam etti trksne:
Keten gmlek giymi eli dizinde
Arzumanm kald ela gznde
buhanda yznde
Hseyin szn bitirince Kahraman Aa arkaya dnp gelinin yann-
da duran kadnlardan birine, yenge hanm, diye seslendi, bizim gelinin y-
znde, gerdannda hal, ben diye bir ey var m? Gelinin peesini ap baktlar
ki yznde iki, gerdannda da beni hllar var. Evet, efendim, dedi kadn,
o benler gelinde var. Kahraman Aa ard, Allah Allah, dedi, sonra da
Hseyine dnp yavrum, acaba sen birisine mi benzettin bizim gelini, diye
sordu, onun ismini de bilir misin? Hseyin gene ardan ald, belki de bili-
rim baba, deyip trksne devam etti:
Bugn hava bulanktr serindir
Sndm Mevlaya Mevlam kerimdir
Korkarm ki benim Senem yrimdir
Baba gtrmeyin verin yrimi
Kahraman Aa, k Hseyinin bu szleri karsnda iyice ard, o-
lum sen bu gelinin adn nereden biliyorsun, diye hayretle sordu Hseyine,
onun kocas lm, kimi kimsesi de yok, sen kimsin yavrum? Hele yle,
dedi Hseyin, sonra da bakalm kendisini nasl tantt:
Babann szn batan tutmal
Varp gurbet ele tekrar gitmeli
Erini ldrp yri satmal
Hseyin lmediini ima ediyordu, nereden karyorsunuz benim ld-
m, kocasn ldrp yrini mi satyorsunuz, diye sitem ediyordu onlara.
Ondan sonra u szlerle kendisini iyice aikr etti:
Ne karaym bu alnmn yazs
Kaderine raz olmaz bazs
te benim zzet Beyin kuzusu
Baba gtrmeyiverin yrimi
Hseyin son bendini de bitirmiti ki Kahraman Aa eilip yerleri pt,
topraklara sarld, yarabbi sen ne byksn, dedi, eer biz Hseyine rastla-
masaydk, tevafuk edip de karlamasaydk, ben bu gelini gtrecektim, Hse-
yin daha sonra kp gelecekti, ben de aziz dostum Ali zzetle ebedi bir kma-
za girecektim. Sonra Hseyine dnp olum, baban alaya alaya kr olmak
zere, dedi, sen imdi git Diyarbakra, baban teselli et yavrum, biz de Senemi
tekrar size getirip teslim edeceiz. Hseyin, Kahraman Aann elini pt, o da
gzlerinden pt Hseyinin, hasretle sarldlar birbirlerine. Hseyin atna binip
dn alayndan ayrld, biraz sonra o yaylann ortasnda, tabiatn sessizliiyle
ba baa kalnca bir tuhaf oldu, kendisini dinledi; bu defa da meselenin teki
yan, hani erkeklik gururuna bir trl yediremedii u hal duyuruyordu kendisi-
ni. Yahu, ben ne talihsiz adamm, ben ne anssz bir insanm, diye sylendi, ne
olurdu biraz daha ge gelseydim, Senem bakasna gidecekti, ben de bu dertten,
bu straptan, bu ileden kurtulmu olacaktm ki tam yerinde rastladk, tam!
Hani bir sz vardr ya dostlar, ayn tas, ayn hamam, eve dnmesine dnecekti
Hseyin ama derdi de onla beraber dnecekti. Bir yanda ak bir yanda gurur,
bakalm bu iin sonu nereye varacakt.
Hseyin yle bir etrafna bakt, kendini tabiata brakt: Aalarn sal-
n, rzgr esii, her yann yemyeillii bir yaama sevincini fsldyordu. te
o an bir mnacatta, bir yalvarta bulundu Hseyin. Bakalm Hseyin orada ne
sylyordu, vekleten biz Veysel Yldz olarak ne syleyeceiz:
Al bu haberlerimi sen rzgar
Gkleri direksiz kurana gtr
Alt gnde var eyledi dnyay
Pazar gn temel kurana gtr
evketli efendim sultani vezir
Nerde Allah desen orada hazr
Deryalar stnde boz atl Hzr
Dknler tadna erene gtr
Hseyinim derdim dalardan yce
Yazk kitap etsem olmuyor hece
Kara herk iinde kara karnca
Karanlk gecede grene gtr
Hseyin o yalvarn bitirmiti ki fani bir ihtiyar klnda bir pir ani-
den peyda oldu orada, selmnaleykm, Hseyin olum, dedi. Hseyin hl
o dalgnlnn iindeydi, bakt ki karsnda kendisine glmseyen yal bir
adam duruyor, aleykmselm, baba, diye karlk verdi. Neden sonra, olayn
garipliinin farkna vard, siz nerden geldiniz, diye sordu. Pir glmsemesini
srdrerek olum, sen armasn bilirsen, dedi, biz de gelmesini biliriz.
Bizim iin rtk perde, kilitli kap olmaz. Yavrum, srtn yle bir svazlayaym
da derdin ifa bulsun. Hseyin gayriihtiyar srtn dnd, sonra tekrar yz-
n dnnce bir bakt ki ne baksn; ihtiyar kaybolmutu, her ey bir anda olup
bitmiti, akl sr erdiremedi bu ie.
Oradan yoluna devam etti Hseyin. Nereye gelmiti, Diyarbakr nlerine
kadar gelmiti, orada bir eme vard, Hseyin o emeyi grnce anlad ki
baba ocana varmtr, Hseyinin mr hayat oralarda gemiti, emeye
yle bir yaklaaym da bir su ieyim oradan, dedi, yorulmutu. emeye y-
neldii anda bakt ki bir kz emeden su dolduruyor; batan ayaa karalar
balam bir kz. Hseyin bir su isteme bahanesiyle ona bir eyler sormay d-
nd, bakalm Hseyin orada ne diyordu, emeden su dolduran kz kimdi ve
Hseyine ne cevap veriyordu:
Bana bir yudum su verin ieyim
Ne dmsn ahu zara bacm can
Bu dnyann ii bitmez bir dava
Gel aldanma ahu zara bac can
Bakalm batan ayaa karalar giyinmi bac ne cevap veriyordu:
suyunu yolcu ge git yoluna
Koyma dert stne yara gardam
Gzyalarm dnd bahar seline
Her gn dktm bu pnara gardam
Bunun zerine k Hseyin kza neden karalar giydiini soruyordu:
nsan bir kaptandr dnya bir gemi
arpar bir kayaya sonu encemi
ls olmayan bilmez matemi
Niye byle kara giydin bac can
Bu kz Fatmayd, Hseyinin kardei Fatmayd ve cevap veriyordu aa-
beyine:
Bir karnda yattk gitti gelmedi
Yuvamzda bayku tt gelmedi
Ecel yollarn tuttu gelmedi
Mihman oldu bir mezara gardam
Hseyin bakt ki kz mezardan, lden bahsediyor, kendi kendine yahu,
bu benim bacm, bizim Fatma olmasn, dedi. Bakalm Hseyin ona ne syl-
yordu:
Gurbete giderken vaadi ne idi
Dnyadan ald tad ne idi
Sen kimsin kardein ad ne idi
Syle bana aikra bac can
Hseyinin son szleri zerine bakalm Fatma nasl cevap veriyordu:
Krlsn kanad arkfelein
Gen yamda boa gitti emeim
Fatma bacsym Hseyin Beyin
Senem gitti baka yara gardam
Sonunda Fatma tanmt Hseyini, Hseyin de Fatmay tanmt, aa-
bey karde birbirinin boynuna sarldlar. Yedi yln hasreti sonunda birbirine
kavumutu. Fatma, bacm, imdi biz eve gidelim, dedi Hseyin, babama da
bir kavuaym. Bir iyi haberim daha var; yolda gelirken dn alayyla kar-
latm. Onlar da daha sonra buraya gelecekler, yani Senem gitmedi. Fatma bu
haberi alnca iyice bayram etti, koluna girdi aabeyinin, eve gidelim, babam
da seni grsn, dedi, nicedir alamaktan harap olmu gzleri artk bir gl-
sn.
Eve vardklarnda Hseyin bakt ki babas kapnn nndeki sal tann
zerine bir post atm, onun stnde oturuyor. Az kalsn tanyamayacakt ba-
basn Hseyin, Ali zzet Aann neredeyse o post kadar beyazlanmt. Hse-
yin babasn byle sa sakal bembeyaz olmu bir halde grnce, hemen eline
vard babasnn, babam, dedi, yedi ylda ne hale gelmisin byle? Sarld ba-
basna, alad, hngr hngr alad. Baba oul birbirlerine sarlmlard, ama
yine de bir trl inanamyordu Ali zzet Aa, yok, oul, yok, benim kulaklarm
duymaz, gzlerim grmez oldu artk, seemiyorum seni yavrum, dedi, benim
olum gurbet elde ld, burada olamaz. Biliyorum, sen beni teselli etmek iin
Hseyin olduunu sylyorsun, ama benim olum gurbet ellerde garip bir me-
zar oldu, sen benim olum deilsin.
Olunun geldiine bir trl inanamyordu Ali zzet Aa, Hseyin ise ba-
basna sarlm, hngr hngr alyordu. Daha kavutuuna sevinemeden
babasnn bu iler acs hali karsnda yrei szlad Hseyinin. stelik babas
da hl inanamyordu olunun geldiine, yok oul yok, ben yalandm diye
beni teselli mi ediyorsun, diyordu. imdi ne yapayd da babasn inandrayd
Hseyin, sazn sinesine ekti, bakalm babasna ne diyordu:
Efkrlanma yaralanma babacan
nan baba olun Hseyin geldi
Yaradan sever isen alama
Hseyin sylyor, Ali zzet Aa ise hngr hngr alyordu:
Her ylda bir bayram olduu gibi
Alayan yetimler gld gibi
Yusufun Msrdan geldii gibi
Hseyin devam ediyordu, Ali zzet Aa ise hl inanamyordu bir trl,
alyordu. htiyarlam, bembeyaz olmutu, gzlerinden yalar tane tane ak-
yor, sel oluyordu. Nihayet, olum, Hseyin gibi oul gelse de olur, gelmese de,
dedi, Senem gibi bir gelin gittikten sonra Hseyin, babasnn bu lafndan
onun gelinini ne kadar ok sevdiini, ona ne kadar deer verdiini anlad. De-
vam etti szne:
Hseyinim dndm deli akna
Bundan sonra minnet etme mkle
Yeri g yaratann akna
Hseyin szn bitirdi, Ali zzet Aa, olum, Senem gibi gelinim gitti,
ok perian oldum, dedi, hl hngr hngr alyordu, sen nerdeydin yav-
rum, hem niin lm haberin geldi, diye sordu. Hseyin babasnn ellerinden
tuttu, baba, sen gelinini tela etme, dedi, artk btn aclar geride kald. Yol-
da senin dostunu, Kahraman amcay grdm, Senem gelinini tekrar getirecek-
ler, dn alay da gelecek, sen hi zlme baba, olur mu? Bundan sonra senin
yanndan hi ayrlmayacam baba. Ali zzet Aa ihtiyarlam, erimi, ocuk
kadar kalmt. Hseyin, aslan gibi serpilmi o adam, babasn, ocuk kadar kal-
m o ihtiyar kucana ald. Ali zzet Aa, olum Hseyin beni balkona kar,
dedi, o aziz dostumun geliini, artk ne kadar grebilirsem, balkondan yle
bir izleyeyim, gzleyeyim. Ali zzet Aann gzleri az gryordu, kulaklar da
ar iitiyordu. Aradan ok gememiti ki ileriden nal sesleri, davul zurna du-
yuldu. Az sonra Kahraman Aa peinde bir kalabalkla kapya gelip dayanmt.
Kahraman Aa balkonda duran arkadan grd, Selmnaleykm, Ali zzet
Aa, senin gibi sadk bir dostu ben deiir miyim hi dnyaya, diye seslendi,
senin gelinini rabbim bana nasip etmedi, onu geri getirdim. Gzn aydn ol-
sun, olun da sapasalam evine geldi. Artk bana da verdiin emaneti geriye
teslim etmek der. Bunun zerine Ali zzet Aa arkadana, Kahraman Aa,
dostum, senden bir ricam daha var, dedi, madem Senemi getirdin, Senemi
indir, yerine de kzm Fatmay bindir. Bylece Ali zzet Aa, Kahraman Aann
oluna kendi kzn, Fatmay gelin olarak verdi. Senemin indii o ata Fatmay
bindirdiler.
Bir yl sonra Hseyinle Senemin biri kz, biri erkek, cvl cvl ikiz ocuk-
lar olunca hem Ali zzet Aa hem de Hseyin ile Senem yle byk bir mut-
lulua kavutular ki gemite yaanlan tm o zntler unutuldu. Hseyinin
vaktiyle zgn bir ekilde ayrld o evin bahesinde imdi ocuklar kouu-
yor, kelebekler uuuyordu, Ali zzet dedeleri de aaca srtn vermi mutlu-
lukla onlar izliyordu.
te bir hikyenin daha sonuna geldik. Bu aile de byle bir mutlu sona
ulat. Daha nice hikyelerimiz vardr, sizlerle baka bir hikyede bulumak
zere
LKER SULTAN HKYES

Anlatan: k Nuri Cihan KARATA
Derleme Tarihi: 3 Mart 2009
Derleme Yeri/Ortam: Kocaelinin Gebze Darca kasabasnda k Nuri
IRAInn evi. Ortamda bulunanlar; derleyici, ofr.
Hikyenin Kayna: k Nuri IRAI hikyeyi 196364 yllarnda ustas k
Mevlt hsanden rendi.
KAPAK
lker Sultan Hikyesi 37
ir trk syleyeyim, bir iir syleyeyim
Evet, efendim, stat Mevlt hsan der ki:
Sorma klara kimin nesidir
klk Mevlann hediyesidir
Ruhun arzusudur, kalbin sesidir
Ne len hisseder ne tartan anlar
Mevlam kinata dur dedii an
Emri srafile sr dedii an
Kalk Mevlt hsani dur dedii an
Ne kalkan hisseder ne yatan anlar
Hatta bir drtlnde de der ki:
Tfek korkun ama kimin sesidir
Dnya ahretin hazinesidir
Tfek korkun ama kimin sesidir
Ne yapan hisseder ne atan anlar
Cenab Allah, yurdumuza, milletimize iyilik, ihsan eylesin. Ktlk ve-
renlere, onlara da iyilik, ihsan eylesin ki ktler de iyi olsun. Kimsenin l-
mnden kimseye fayda gelmez. Akllsndan delisine, bu lke hepimizin, hep
beraber yaayalm. nsanlktan, insandan gzel hibir mahlk yoktur. Cenab
Hak, insan erefi mahlkat yaratmtr. Onun iin, Allahmza hamdederek
sohbetimize balyoruz aziz cemaat. Vesbi hikayet, pirimizden himmet, stat-
larmzdan kalan yadigrlar olsun deminiz, olmasn gamnz, hayra dnsn so-
nunuz, encamnz.
Mehur sihirbaz Ali Cengiz dneminde, lkenin gzel bir kral vard.
Adil Hkmdard bu hkmdarn ad. Padiahlarn, krallarn ocuklar da g-
zel olurlar. Kraln ok gzel, nazenin bir kz vard, ad lker Sultand. Padia-
hn kz lker Sultan cariyelerle beraber, arkadalaryla beraber, neler yapard;
gezip tozard. nsanlarn gezip tozmaya, elenmeye illaki hakk vardr. Bu da
padiah ocuu, elbette kendine gre ei dostu, etraf, evresi olan bir insan.
lker Sultan ve arkadalar bir gn has bahede gezerlerken Ali Cengiz onlar
grd, yanat, onlarla sohbet etti. Anlad ki ilerinden en bykleri, en gzel-
leri olan kz onlarn reisiydi, onun Adil Hkmdarn kz olduunu anlamt,
sormutu, renmiti. Ertesi gn has baheden bir deste gl koparp gl sa-
tarm, gl satarm, gl satarm, diye diye onlarn etrafnda dolanmaya balad.
Hkmdarn kz lker Sultan bu ihtiyar grnce acd:
B
Kzlar, bu ihtiyar bu yanda, bu sokan banda, iki tane iek sat-
mayla, gl satmayla m? Ortalk gl dolu, biz gl bahesinde yayoruz. Bizim
getiimizi anlad, Padiahn kz olduumu anlad, gl satarm, diyor. Amac,
belki -be kuru harlk almaktr.
Adama acyp gnderdi cariyelerini:
Gidin, bu ihtiyarn gln aln, gelin.
Cariyeler gittiler.
htiyar amca, ne istersin glne?
Kzm, siz bu gl alamazsnz.
Niye?
Bu gl padiah kzlarna, vezir kzlarna, byk insanlarn kzlarna
lyktr.
Olsun, biz onlara alyoruz.
Yok, kendilerinin gelip almas lazm
Derler ki statlarmz, lker Sultan onur etmedi, nefsine aldanmad.
Dedi ki:
Ben gidersem, daha ok para verir, dncesiyle beni ister yanna
ihtiyar.
Kibir etmedi, gurur etmedi, kalkp gitti ihtiyarn yanna.
htiyar, glne ne istersin?
5 lira.
O kartt 10 lira verdi. Zaten Ali Cengizin amac gl bizzat kzn eline
vermekti, hem gl verdi ona hem de elini eline dokundurdu, sonra da ekti
gitti.
Geldi lker Sultan akam vakti. Glde bir taze koku var, deiik bir koku
var. Kendinden emin deil, gle k oldu, koklaya duruyor. htiyar byle elini
eline srd zaman bir baygnlk geirmiti. Acaba bir kadnsal hal mi, bir
deiiklik mi olmutu kendinde. Hi bir eye bir mana veremedi, yoramad.
Balad gece gndz gl koklamaya, gle k oldu.
statlarmz derler ki, gel zaman git zaman, lker Sultan hamile kalm-
t. Gl koklayarak hamile olur mu bir kadn, diyeceksiniz. Onun yorumunu
size brakyorum. Ama biz batan diyoruz ki, lker Sultan gl Ali Cengizin
elinden ald zaman, kendinde bir deiiklik grmt, baygnlk geirmiti,
bir hallere girmiti. Hamile olduu duyulunca tabii ki skntlar kt meydana.
, nce cariyelerin arasnda, sonra biraz dar, taraya ald ve neticede h-
kmdara kadar gitti. Hkmdar vezirlerini, on ikilerini toplad:
Bir memleketin nderinin ocuklar bu ileri yaparsa, bu ahlakszlk-
lar yaparsa, halk buna ne der, ne yapmamz lazm?
Tartld: Asalm, keselim, ylanlara zehirletelim, aslanlara paralata-
lm, katrlarn kuyruuna balayp paralatalm. Herkes bir ey syledi, ama
Adil Hkmdarn babasna da vezirlik yapm yal veziri dedi ki:
Sultanm, bunlarn hangisini yaparsanz yapn, size leke getirir, sara-
ymz sarsar, bizi sarsar.
Ya ne yapmamz lazm?
En iyisi siz bir kervan, bir alay asker hazrlatn, gecenin bir paynda
kz gtrsnler, Hint ormanlarnn derinliklerinde bir yere atp gelsinler. Ora-
da onu kurtlar kular yer, bu olay da geer gider, hi kimse duymaz, bizim de
anmz hretimiz dalmaz.
Karar verildi. Vakti geldi, lker Sultan gelip sarayndan aldlar, gtr-
dler, bir devenin zerine bindirdiler. Ancak, btn elbisesini, libasn zerin-
den almlard, ona eski bir elbise giydirmilerdi. Giysi zerindeydi, entarisi
zerindeydi. Kervan yola devam etti, gidiyorlard gecenin bir pay. Sabah olma-
ya dnmt, afak atmt, sabah kular tyordu, gne yava yava ufuktan
douyordu, dalarn bana vurmutu. Arkasna bakt, vezirden tarafa.
Veziriazam, beni nereye gtrdnz bilmiyorum, ama yle bir
geriye bakaym da alaya alaya
Alaya alaya hem gidiyordu devesinin stnde hem de ne sylyordu,
ben syleyeyim, siz dinleyin, Allah hepinizi var etsin. Bakalm ne diyor lker
Sultan, nam vekleten Nuri ra olarak biz ne syleyeceiz:
Ayrdlar vatanmdan, evimden
Sla seni seyrettiim bugndr
Soylu libasm aldn elimden
Vatan seni seyrettiim bugndr
Artmakta efkrm, artmakta zarm
Yanma gelmedi hi ahbaplarm
Benim sadk anam, sadk diyarm
Slam seni seyrettiim bugndr
Gz yal, baht kara giderim
Cierlerim pare pare giderim
Bilmediim ne diyara giderim
Ben lker Sultanm ne idi ahm
Ne idi suum, nedir gnahm
Dilerim babama kalmasn ahm
Hak ne ara
Yardm etsin hak naara
Aam, et kokarsa tuzlayn
Tuz kokarsa ne ara
Efendim, lker Sultan trksn syledi, alad. Fakat yol devam ediyor-
du, akam oluyordu, konaklyorlard. Eski bir krk atyorlard lker Sultann
zerine, yatyordu devesinin stnde. Sabah olduunda tekrar balyor ve de-
vam ediyorlard. Devam ediyordu kervan. Akam oluyordu, yatyorlard, lker
Sultann zerine eski bir krk atyorlard. Av alay gnlerce yoluna byle de-
vam etti, gitti ve ormann daha derinliklerine indiler, konakladlar. Vezir, o gece
askeri yatrmad. Dedi ki:
Durun! Kz brakacamz esas yer burasdr. Siz yatmayn, uyuma-
yn. Kz uyuduktan sonra biz eker gideriz, o burada kalr, padiahn emri de
yerine gelir. Aslanlar, ylanlar, yanlar, bcekler onu yer, bu mesele de burada
biter, geip gider.
yle de yaptlar. lker Sultan, Allah demiti. Allaha snmt, kr-
kn bana atp yatmt. Uyuduktan sonra askerler yavaa kalkt, ekildi
zalim herifler. statlarmz derler ki, zerine rttkleri o eski krk de al-
mlard, eski bir entarisiyle kalmt kadncaz. Ama gl onla beraberdi,
gln beraberinde alm gtrmt, gln brakmyordu elinden. Asker-
ler oradan ekilip sarayn yolunu tuttular. O yatmt. Allahn hikmeti, o gn
de uzun yatt. Uyanp bir bakt ki ne baksn; ne vezir var ne kervan, hi kimse
yok, av alay gitmi. O yana kotu, bu yana kotu, hibir are bulamad. Ama
sevgili muhteremler, aziz cemaat, inann ki buna, yeter ki siz Allaha yakn
olun, Allah sizi her yerde koruyacaktr. Sadkt, sadakatliydi. Alaya alaya
dolanrken bir kknar aacnn barnn oyuk olduunu yle bir grmt.
Eline baka bir aa paras alarak onun rm iini iyice boaltt. Altna
sermek iin ot filan sard, burada kendine yuva yapt ve balad yaamaya.
Ottan, sudan faydalanyordu. Ama o yabani hayvanlar onun sanki yllarca ar-
kadaym, o hi orada yokmu gibi, ona dnp bakmyorlard bile. Belki de
grmyorlard. nk gstermeyen bir kudret var, ilahi kuvvet, onu saklayan
oydu.
Gnler geti, dokuz ay dokuz gn tamam oldu. Bir gn, sabah namazyd,
hayata diz vurup lker Sultan, dnyaya bir erkek ocuk getirmiti. ocuk bir
tarafa, kendisi bir tarafa Bcekler, otlar, karncalar zerini saryordu. Acaba
bir yudum su vereni mi vard, yavrusunu saran m vard veya saracak herhan-
gi bir bez paras m vard, hi bir eyi yoktu, alyordu. Yavrusunu barna
bast, salaryla korudu yavruyu, sard kucana. Bakalm hele, hem alyordu
hem de ne diyordu:
Sana beik oldu talar
Nenni kk yavrum nenni
Bizi yerler kurtlar kular
Kaderdi kimden kseyim
Seni barma basaym
Gbein nasl keseyim
Nenni kk balam nenni
Derdime are araym
Seni otlara saraym
Sana ben meme vereyim
Da banda biz perian
Uyan yavrum yatma uyan
Bize yardm etsin Sphan
Bamza gelir daha
Arzuhalim vardr aha
Teslim olmuuz Allaha
lkerim baht karaym
Hangi derdime yanaym
Seni otlara saraym
Yavrusunu neye sarmt, otlara m sarmt, salarna m sarmt, bir
bezi mi vard, yoktu. Ey aziz muhteremler, Halili nardan, Yunusu deryadan,
kinat yoktan var edene, yeter ki sen Ona doru ol, gerisine karma. O koru-
yucudur, saklaycdr.
lker Sultann gnleri geiyordu, ama yeni bir skntya dmt, n-
k ocuunun hibir ihtiyacn grecek hi bir eysi yoktu. kisi de ryand,
plakt. ocuk emiyordu, byle bir derdi de vard. Otun kkn gdas da yet-
miyordu. Bir iki gn geti aradan. Bir gn yle sabah erkenden uyand ki ne
uyansn; hemen kendi aacnn karsnda bir ceylan, iki yavru yapm bir cey-
lan duruyor. Oraya gelmi, doum yapm ceylan. Ceylana bakarak alad. Cey-
lan, sen de mi benim gibi sahipsizsin, dedi lker Sultan, senin de mi kimsen
yok ki sen de gelip bu aacn dibini kendine mekn ettin?
Ama ceylan sanki onun evcillemi koyunu muydu, keisi miydi, inei
miydi ki kamyordu, lker Sultana doru geliyordu. Neticede lker Sultan,
ceylan onun evcillemi bir koyunuymu gibi, onun stnden faydalanmaya
balad. Zaman geldi, gitti ceylan, belli bir saat yaylp geldi, lker Sultan onun
stn emdi. Gnler byle devam ediyordu. ocuk epeyce bymt, bir iki
yana gelmiti. Ormandaydlar, rlplak, ryan bir halde yayorlard.
Bir gn lker Sultann ceylan ge geldi, vaktinde gelmedi.
Biz haberi nerden verelim sevgili dostlar, Ejdar diyarnn padiahnn
olu, ehzade, arkadalaryla beraber ava kmt. Arandlar akama kadar
o gnk artlarda, ormanda dolandlar, frlandlar bir ey vuramadlar. Bir
ara ehzade arkadalarnn ardnda kald, onlarn gremeyecei bir yerdeydi.
Bir ceylan takld gzne, ceylan kovalamaya balad, dt peine. urada
vururum, burada vururum derken, ceylann peinde ormann derinliklerine
dald ehzade, ne geriye dnp arkadalarn bulabildi ne de ceylann peini
brakabildi. ehzade kovalyordu. Gne amak zereyken, ceylan onu yavru-
laryla kald mevkie kadar getirdi. lker Sultan o esnada ocuuyla beraber
otlardan faydalanyordu, yabani meyvelerden yiyordu. iddetle, hmla gelen
ceylan, arkasnda da bir avcnn olduunu grnce, hemen yavrusunu ba-
rna bast, yatm olduu aacn kavuuna, yuvasna dnd. ehzade onu g-
rnce, tyleri tir tir titremeye balad. Aman ya Rabbim, dedi, ne hikmettir
bu?
Bu arada ehzadenin arkadalar barp ardlar, dolandlar, frland-
lar, fakat bir trl ehzadeyi bulamadlar. Nihayet ehre geri dndler. ehza-
de ormanda kald. Btn gece kovalad ceylan sonunda onu bu yere getirdi.
Peki, ehzade ne yapt? ehzade bunu grnce bunda bir hikmet var, dedi.
Atn aacn kovuuna doru srnce, lker Sultan oradan feryat etti: Hey
insanolu, ben insanm. ryanm, sana haramm. Bana doru yaklama.
Ben ryanm, sakn beni grme diye feryat edince lker Sultan, bir in-
san sesi duyduunu fark etti ehzade, zerindeki krkn kard ve aacn
kovuuna doru att derler statlarmz.
Al, giyin, k bakaym, dedi ehzade, sen in misin cin misin, peri misin,
insan msn? Sen nesin, bu yabani hayvanlarn iinde, ormanlarda.
Derler ki lker Sultan ehzadenin krkn brnd, dar kt. Ama
yle bir gzeldi ki, statlardan birinin dedii gibi, yle bir gzel ki yz bin sene
gese gene de eksilmez; tazeliiyle khnelii bir olur, nk mcevherin hi
kymeti eksilmez. Gzelin gzeli de daha bambaka, saray ocuu, saraylar-
da bym ehzade onu grr grmez beyninden vurulmua dnd, sanki
kalbine bir ok sapland, atndan dt. Hemen toparland sonra, kalkt.
Ey kadn; sen in misin, cin misin, sen kimsin, nesin?
Hayr, ben insanolu insanm.
Bir insann bu vahilerin iinde, bu ormanlarda yaamas bir mucize
Ama Allaha muti insanlar her eyin mucize olduuna inanrlar. Orada
ehzade Allaha yalvarp ya Rabbi, dedi beni arkadalarmdan ayrdn, bu
ceylan benim gzme taktn. Demek ki bu insanolu insann ilesi burada bit-
mi ki beni buraya gnderdin.
Dizginleri atnn boynuna att, lker Sultan terkisine ald, yavrusunu
da kucana. Ben buralardan, bu ormanlardan yol karp kamam darla-
ra, dedi ehzade atna, Arap at, seni ve beni buraya getiren Yaradan nasl bi-
liyorsa yle karsn.
Arap at, u kayann dibinden, u aacn kysndan, u derenin geidin-
den derken yrmeye balad, ertesi gnn sabah ormanlardan dlar k-
mlard. ehzadenin arkadalar da hkmdara haber vermiti. Hkmdar
asker karmt olunu aramak iin. ehzadeyi buldular, kavutular, p-
tler, sevitiler. Ama ehzadenin yannda bir kadn ve bir ocuk olduunu da
grmlerdi. lker Sultan hemen baka bir ata aldlar, getirdiler, saraya yer-
letirdiler. Kadn yunup ykand, tarand. te yine hanm hanmck bir ekilde
sarayn bir kesinde oturuyordu.
ehzade, cariyelerine emir vermiti, yunup ykayn hanm, tarayn,
giyindirin, mcevheratn takn, ben gelip onu greceim, demiti. ehzade
drt gn sonra geldi, bakt ki kadn ormanda grd gzelliin zerine
on be kat daha koymu. ehzadenin ona olan ak da on be kat daha artt,
yle bir k oldu ki gecesi gndz, uykusu yok adamn. Bir trl diyemiyor
da ona, kendi kendine yanp tutuuyor. Aradan zaman geti, ehzade balad
hastalanmaya, erimeye; kilo kaybediyor, zayflyordu. Babas bir trl are bu-
lamyordu. Hekimler, doktorlar, mneccimler, hi kimse bir are bulamyordu.
Sordu babas ehzadeye. Bakalm ne diyor babasna ehzade, insanlk haliyle.
Ben ne syleyeyim, siz ne dinleyesiniz, Allah hepinizi var etsin:
Sene halim ne diyeyim baba can
Bir gzelin sevdas var iimde
Mecnunlardan daha mecnun olmuum
Daha nice Leylas var iimde
Koymad oturam bu yurda beni
Yedirdi ku ile kurda beni
Bir peri brakt bu derde beni
Bu sevdann ibaresi var iimde
Derdimin aresi aktr baba can
Bilinmeyen mahkemesi iimde
Derdimin aresi nedir baba can
Bir gzelin bir sevdas iimde
Gl yrim
Sen blbl ben gl yrim
Akn etti divane
Gel stme gl yrim
Trksn sylyordu. Belki byle de sylemiyordu, daha deiik sy-
lyordu. Oradaki insanlar eyvah hkmdarm, senin olun k olmu, ama
kime? dediler. lker Sultan bunlardan habersiz yaayp gidiyordu. Aradan
gnler, aylar, yllar geti. Gl beraberindeydi. Yine ayn kokusunu, ayn tazeli-
ini muhafaza ediyordu Ali Cengizin vermi olduu gl. ehzade ise babasna
derdini diyemiyordu aktan. Neticede hekimler dediler ki bunda ak alameti
var. nihayet meydana knca hkmdar kplere bindi, ben bir hkmda-
rm, dedi, ben, olumu nasl ormanlarda bulunan sahipsiz bir kadnla evlen-
diririm? stelik yannda bir de ocuu var. Ama are etmedi, hkmdar da
ikna ettiler, lker Sultana da sylediler. lker Sultan kabul etti, ama bir art
kotu orada, eer ki benim kocam beni kz olu kz olarak kabul ederse, dedi,
ben de ona varrm, yoksa varmam.
Derler ki statlarmz, toy dn tutuldu krk gn krk gece, plaklar
giydiler, alar doydular. Dn dernek devam etti ve nihayet krknc gn, son
gn geldi att. lker Sultan hazrlanyordu, ehzade hazrlanyordu, gerdee
gireceklerdi. lker Sultann ocuuysa kocaman olmu, drt yana gelmi-
ti. lker Sultan, ehzade gelmeden, kendi harem odasnda abdest ald, kbleye
dnd, iki rekt namaz kldktan sonra Cenab Hakka mnacat ediyordu. Dur
bakalm, ne diyordu:
lemi yaratan Cenab Allah
Beni rsva etme insan iinde
Derdi veren de sen derman da senden
Derdi gizlemisin derman iinde
Dt gel
Atland gel dt gel
Geni gnde dostlarm
Bu kem gnm dt gel
Derdi gizlemisin derman iinde, diyordu, yalvaryordu, mnacat edi-
yordu hem de alayarak, hkrarak secdeye kapanmt.
Rzgr menzile yetiren sensin
Yerden nebadet bitiren sensin
Yusufu kuyudan getiren sensin
Yunusu sakladn derya iinde
Glerler
Gl dklr glerler
nsan yoldan derse
Syletirler glerler
Hazreti Peygamber Seyit akna
Alt bin alt yz altmalt ayet akna
Kerbelada yatan ehit akna
Beni rsva etme insan iinde
Kerbelada yatan ehit akna, beni rsva etme insan iinde, diye diye
yalvarmt, alamt.
Derler ki statlarmz, aradan bir zaman getikten sonra, ehzadeyi her
insann hakk olan, Allahn emri olan gerdee verdiler. ehzade gerdee gel-
diinde, ar olmaz, eriat deinde lker Sultan kz olu kz olarak teslim
almt. Neydi bundaki hikmet, neydi bundaki cilve, biz bilemeyiz buray, Yara-
dan bilir. Neydi bu, nasld, bir trl anlayamyordu. Sen kimsin, dedi lker
Sultana bu ocuk senin neyin? Bu ocuk benimdir, dedi lker Sultan.
Aralarnda bir karar kldlar, dediler ki demek ki lker Sultan bir ker-
vancnn kzdr, ekyalar kervan soydular, o da gurur etti, kendiyle beraber
soygundan kurtard bebei kendinin diye adlandrd. Aziz ve muhteremler,
gnler geiyordu, yaayp gidiyorlard. Bu glden olan ocuun adn saray
blbl diye koymutu, kim; Ejdar hkmdar. Hkmdar ocuu kendiyle
yedirip iiriyor, onunla beraber yatp kalkyordu. ocuu ok seviyordu, ama
ocuun bu dnyadan deil gibi bir hali vard. lker Sultan ise gnlerini say-
yordu, yaayp gidiyordu.
Gn oldu ki nerden haber verelim, lker Sultann babas Adil ah, bir gn
dmanlar tarafndan taarruza uratld. ahn byk olunun ban kestiler,
ah, elinden tuttuu kk olu ve hanm ise saray rlplak terk ettiler, can-
larn kurtardlar. urada bizi tanrlar, burada bizi tanrlar, at aya yrk olur,
k dili klnk olur derler, diye diye urada dilendiler, burada altlar, urada
yattlar, burada kalktlar. Byle byle bir gn nereye geldiler; lker Sultann ol-
duu ehre, kim geldi; lker Sultann babas, anas ve kk kardei.
Baladlar bir mahallede yaamaya. Nasl yayorlard? Bir mahallede
yayorlard ama ne yapyorlard? Bizde danac derler veya oban diyelim. Bir
mahallenin danasna gitmiti, kim gitmiti; Adil hkmdar.
Dp kalkmayan bir Cenab Allahtr. Gnmzde de gryoruz; bak-
yorsunuz ki en yksek rtbedeki insanlar bir hata ilemiler, zindanlara atl-
mlar. Olmaz m, olur.
Hkmdar, danasn yayyordu oluyla beraber. lker Sultann anas,
Adil hkmdarn hanm Benli Perian ise onun bunun kirlilerini ykyordu,
ahrlarn spryordu, evlerine temizlie gidiyordu ve gnleri byle gei-
yordu. Gnleri byle gee dursun, biz nerden haber verelim, tekrar lker
Sultandan haber verelim.
Zaman geldi ki lker Sultan ehzadeden bir erkek ocuk dnyaya ge-
tirdi. Tellallar bard, davullar alnd. Ey ahali! Hkmdarmzn torununa
kim gzel bir bebe takm rp getirirse, hkmdarmz onun dnyaln ve-
recektir.
Bu sesi duyanlardan birisi de lker Sultann anasyd. Yanat tellaln
yanna, tellal karda, dedi, ben ok marifetli bir kadnm, u senin dediin
ileri de gzel yaparm, ama ne yapaym, bir ine alacak dahi durumumuz yok.
Eer ltfeder de bir tel, ine, bez filan getirirsen bana, ben de bir iler yaparm.
Belki Allah yzmze bakar da bizimkisi kabul olur sarayda, biz de bu fukara-
lktan kurtuluruz.
Hikmet bu ya, devletin hazinesi mi bitmi bacm, dedi tellal, ben sana
bez de ine de tel de ne gerekirse getiririm.
Getirip verir bunlar tellal, lker Sultann annesi balar ilemeye. Ne
ilemiti; lker Sultan bytt beik takmnn rneini, ayn nakla, ayn
gergefle ilemiti. ledi, bitirdi. Sarayda topland etraftan gelen hediyeler. u
gzel, u iyi, u kt, diye diye ayryorlard ileri. Bir ara lker Sultan bir boh-
aya elini att ki zerinde anasnn ismi, Benli Perian yazyor. Yrei Allah
Allah att! Yrei burkulmutu. Olur ya, isimler birbirine benzer, herkeste ola-
bilir, diye geirdi iinden. Bohay anca bakt ki ne baksn; sanki ocukluun-
da, memleketinde kalan beik takmnn ilemesini buraya ileyip koymular.
Orada baygnlk geirdi, feryad figan etti. Bir bakalm, ehzadeye ne diyordu,
ben ne syleyeyim, siz ne dinleyesiniz:
Gz yal baht kara
Anam gelmi bu diyara
Belki beni sora sora
Btn ellerden sorarak
Her gn beni arayarak
Siyah zlfn tarayarak
Anam gelmi bu ellere
lkerim ektiim sitem
Belki sona erer matem
Szm sanadr ehzadem
Alad, barp ard lker Sultan. Nerden biliyorsun? dedi ehzade.
ehzadem, bu beik takm, bu bebek takm, dedi lker Sultan, benim o-
cuklukta bydm takm, bohamda olan takm.
Hemen araba hazrland, saray arabas. Anasnn adresine gittiler. Gitti-
ler ki ne gitsinler; saraylarda byyen insan, bir bostan kulbesinde, perian,
madur, zayf bir vaziyette kadn. Grr grmez anasn tanmt, anas da onu
tanmt; ama anas, gelenin ehzade hanm, bir padiah gelini olduunu bi-
liyordu, o yzden hi belli etmiyordu. Sen benim anamsn, dedi lker Sultan.
Yok, evladm, ben senin nereden anan olaym, dedi Benli Perian, ben bir da-
nac karsym, sen bir ehzade hanmsn. Ama kim kimi kandracakt, burada
alatlar, sarldlar. Bir aralk dayanamad Benli Perian, Yavrum, ben senin
anan deilim de kimim? dedi. Bakalm, lker Sultan neler diyordu:
Nedir byle haln ana
Bu dnyaya gelmeyeydim
Krdn benim belimi ana
Bu dnyaya gelmeyeydim
Bizim lkede sen idin
Saraylarda sultan idin
Has bahede glen idin
Solmu yeil aln ana
Ana suydum gibi bulandn m?
Diyar diyar dolandn m?
Kap kap dilendin mi?
Nolmu devlet maln anam
Akt gzmn yalar
lker bitmez telalar
Nerede baba, kardalar
Nedir byle haln anam
[te byle efendiler, k hem byle syler hem duygulanr; hem alar
hem trk yapar. Halkn tercmanl dediim i, olay byledir ite. k kendi
sylediine nce kendi zlr, deil dinleyici. Ben de u anda zldm, sanki o
an yayormu gibi. Dou Anadolunun kahvelerinde, ky odalarnda geirdi-
imiz gnler byleydi ite.]
lker Sultan alam, anasnn boynuna sarlmt. Saray arabas hazr-
lanm, lker Sultann anasn alm getirmilerdi saraya. Akam mahallenin
danasn getiren Adil hkmdar da oluyla beraber saraya almlard. anla-
lmt. Gelininin bir saray, bir padiah kz olduunu renen Ejdar hkm-
dar yeniden toylar, dnler, bayramlar, enlikler yapt. Yeniden kavutular
birbirlerine.
Gnler geiyordu. ocuk yedi yana gelmiti. Bir gn drt gz bir arada
oturuyorlard, kim oturuyordu; Adil hkmdar, hanm Benli Sultan, akrabas
Ejdar hkmdar, onun hanm, olu ehzade ve lker Sultan oturuyordu. o-
cuk da orada oynuyordu. ocuun ad neydi; Saray Blbl. Oynuyordu ocuk,
bir yandan da seviyorlard onu. lker Sultann anas bir an ayaa kalkt, kapya
daln verdi, ey benim muhterem akrabam, muhterem padiahm, sevgili da-
madm, ey benim biricik kzm, dedi, senin iin evimden oldum, tahtmdan
oldum, tacmdan oldum. Allahn seversen bize gerei syle ki bu ocuk ki-
min neyi, bize anlat. lker Sultan bu srr tutmaya artk dayanamad, o zaman
durun, dedi, gidip de bohamdan o gl getireyim.
Gitti, Ali Cengizin vermi olduu, koklad gl alp getirdi bohasn-
dan. Gl eline ald. Gl yine taze, yine kokulu. ocuk da orada glyordu, oy-
nuyordu, onlarla beraber dinliyordu. Bandan geen olaylar bir bir anlatt.
ocuk da dinliyordu. Ey benim sevgili anam, babam, sevgili kaynvalidem, ka-
ynbabam, sevgili eim, dedi lker Sultan, ite bu ocuk bu gln hediyesidir.
Derler ki statlarmz, ocuk, sanki bir gvercine, bir kua ta atmsn
gibi, pencereden uup gitti, kayboldu gitti. O gl de o vakit lker Sultann elin-
de sarard, rd, dt yere. te, bu ocuk bu gln hediyesidir dedi tek-
rar lker Sultan.
Hikyeler szler, laflar zerine kurulur. Bir laf vardr halk arasnda, ne
derler: Ne zlyorsun kardeim, gitti gl, gitti blbl. ster ala ister gl.
Halbuki Utu blbl, soldu gl, ister ala ister gl, demiti lker Sultan. Bir
bakalm, ocuunun ardndan alayarak ne diyordu, ben ne syleyeyim, siz ne
dinleyesiniz, Allah hepinizi var etsin:
Soldu glm utu blbl
Gitti yavrum daha gelmez
Gen iken lal oldu dilim
Utu yavrum daha gelmez
Kahpe felek kastn nedir
Bu kanc darbedir
Ben ezelden biaredir
Bundanr beklerim lm
Olmaz bundan byk zulm
Utu blbl soldu glm
Gitti yavrum daha gelmez
Ben lkerim ah kzym
Elbet kadere razym
Ben ki tkenmez szym
Aziz muhteremler, soldu gl, utu blbl, ister ala ister gl, demiti
statlarmz. Dilimizin dnd kadar, statlarmzdan aldmz anlatm ol-
duk. Allah, statlarmzdan raz olsun, lenlerine rahmet etsin.
NECP LE TELL HKYES

Anlatan: k Sabri YOKU
Derleme Yeri/Ortam: Karsn Akyaka Geit Ky. Ortamda bulunanlar; derleyici,
otuz kiilik ky cemaati.
Hikyenin Kayna: k Sabri YOKU hikyeyi k Murat obanolundan
rendi.
KAPAK
51 Necip ile Telli Hikyesi
izlere iki sevdalnn, Necip ile Tellinin Kars yaylalarnda yaanm ac ve
hazin hikyesinden aklmzn erdii, beynimizin idrak ettii kadar bahsetmek
istiyoruz.
Necip ile Telli birbirlerinin amca ocuklaryd. Necip kk yalarndan
beri amcasnn kzna, Telliye kt. Gelgelelim, kaderin ne olacan, bizi ne-
lerle karlatracan bilemeyiz; gaibe hkmetmek ancak cenab Allaha mah-
sustur.
Necipin babas Ali Bey, olu delikanllk alarna geldiinde Allahn
rahmetine kavuunca, Necipin bu dnyada anas Gaml Sultan ile bacs
Srmadan baka kimsesi kalmamt. Anas ve kz kardeiyle, imdilerde artk
bir viraneye dnm olan, Sarkamn Tepeci kynde yayorlard. Gn-
lerden bir gn, Necip artk vakti geldi deyip amcas Karaca Beyin kz Telliyi
istemek zere dnrcler gnderdi. Fakat ne yazk ki amcas Necipe kzn
vermek istemedi. Gelgelelim, Karaca Beyin kar k, Necip ile Tellinin bir-
birlerine sevdalarn, ilerini yakan bu atei sndrmek yle dursun onu daha
da harlayp alevlendirmekten baka bir eye yaramad. kisinin de sevdasnn
duman hl balarnda ttyordu.
Necipin kynde, cssesiyle, fiziiyle kyn delikanls olarak bilinen
Kara isminde bir delikanl vard. Necip ile Kara arkadatlar. Bir gn kendi ara-
larnda hasbhal ederlerken Necipin moralinin bozuk olduunu fark etti Kara,
hayrdr Necip, senin moralin bozuk geldi bugn bana, dedi. Necip ne zaman-
dr bu bahsi zaten amak istiyordu Karaya, ona gveniyordu, haberin yoktur
senin; ben, amcamn kz Telliye eliler yolladm, dedi, ama ne yazk ki kzn
bana vermedi amcam.
Kara, arkadana sitem eder bir ekilde, Necip, neden bana daha nce
bu konudan bahsetmedin, dedi, imdiye oktan halletmitim. Kara elbette
kendi dncesiyle, kendi yntemleriyle, yani zor kullanarak bu konuyu halle-
derdim demek istiyordu. Zaten Necip de baka bir yolu kalmad iin Karaya
gelmiti. Sonunda, Neciple Kara birlikte Telliyi karmaya karar verdiler. Ne-
cip yardm etmeleri iin birka arkadana daha haber verdi. Nihayet, Neciple
arkadalar Telliyi karmak iin hazrlanmaya baladlar.
Derler ya, yerin kula vardr. Necipin Telliyi karacann haberi ok
gemeden Karaca Beye ulat. Karaca Bey de kendisine gre bir hazrlk yapt.
Nihayet o gn geldi att, Necip gece vakti amcasnn evine vardnda, amca-
snn iki olu kalan dibinde silahlaryla nbet bekliyorlard [bizim buralar-
da, tezek ynlarna kalak derler]. Amcasnn oullar Necipi grnce zerine
atldlar. Necip de o can havliyle belindeki silaha elini att, orada iki amcaolu-
S
nu da ldrd. Necip, Tellinin hayaliyle gelmi, fakat Telliye kavuaca yerde
bir anda iki amcaolunun katili olmutu. Artk o kapya nasl gidecekti, ne yz-
le gidecekti? Oradan eli bo, vicdan azaplar iinde gerisin geri evine dnd.
Gnler sonra, Necip bu vicdan azabna dayanamayp Karaca Beyin kap-
sna geldi. Karaca Bey artk Neciple dmand, fakat dman da olsa, kapnz
atktan sonra bir ey diyemezsiniz ona, nk kapnza gelmitir. Karaca Bey
de eski insanlardand, gelenei bilirdi, treyi bilirdi, anlay bilirdi. Anlad ki
bu sevda atei bu delikanlnn, Necipin ban iyiden iyiye sarm, yavrum,
sen benim ocuklarm ldrdn, dedi, anlayl olmaya alarak, peki, im-
di ne istiyorsun benden? Amca, ben bu vicdan azabyla yaayamyorum, dedi
Necip, evet, senin oullarn ldrdm, ama kzn Telliye de am. Bunu da
yzm tutmuyor sylemeye, yreim el vermiyor anlatmaya. Kzn bana ver-
mesen de haklsn. Ben, senin oullarn ldrdm. Benim u silahm al, sen
de beni ldr. Bylece, seninle demi olalm. Byk insanda byk keramet
olur, Karaca Bey, yavrum, ben farkndaym, benim kzmn sevdas senin ba-
nda yanp ttmektedir, dedi, bunun farkndaym. Sen imdi git, anneni bana
yolla, annen gelsin, kzm sana istesin, sana vereceim kzm.
Hi kimse sonunun ne olacan bilemez, onu ancak Allah bilir. Fakat Ka-
raca Bey, daha bandan Telli ile Necipin evliliinin sonunun hsran olaca-
n anlamt. Sanki onlar murat almayacak, birbirlerine murat vermeyecekler
gibi bir endiesi vard Karaca Beyin. O yzden daha bandan beri kar duru-
yordu bu evlilie. Fakat ne are, kznn da Necipi sevdiini biliyordu. Sonunda
raz geldiini syledi ite Necipe. Bir hzn, bir keder kmt Karaca Beyin
yreine.
Birka gn sonra, Necipin anas Gaml Sultan Karaca Beyin evine gelip
Telliyi Necipe istedi. Bir kanyla Necipin evine Telliyi gelin getirdiler. Allah
herkese hayrl dnler nasip etsin.
Aradan birka gn gemiti ki Necipin askerlik pusulas geldi. O zaman
da askerlik imdiki gibi bir yl veya on sekiz ay deil, tam be yl askerlik yapa-
cakt. Necipin askerlik kd gelince, anas Gaml Sultan, yavrum, senin ha-
nmn bana emanet. Sen de bacn Srma ile beni Allaha emanet et, dedi, Adil
divanda yemin ederim ki sen gelene kadar Tellinin bir teline zarar gelmesine
msaade etmeyeceim.
Necip ise endieliydi, kadnlar bir balarna brakp gitmeye gnl el
vermiyordu. O skntyla evden kp kyn kahvesine gitti, orada oturmu d-
nrken yanna arkada Kara geldi, Necip, Telliyi de aldn artk, niye dn-
celisin byle, diye sordu, yoksa baka bir kederin mi var? Kara, biliyorsun,
benim askerlik kdm gelmi, ben askere gideceim, dedi Necip, evimizde
baka bir erkek olmad iin, evi kime emanet edeceimi dnyordum.
Dert ettiin eye bak, dedi Kara, sen git, Allahn huzurunda, senin evin bana
emanet. Gelgelelim, Kara o gne kadar Tellinin yzn hi grmemiti.
Gn oldu, Necipin askerlik zaman geldi. Necip ilkin nereye vard; Kars
kararghna vard. Oradan nereye gidecekti; stanbula gidecekti, askerliini
yapmaya. Babasnn da zamannda onun maiyetinde askerlik yapt Ahmet
Paann emrinde askerlik grevini yapmaya gidecekti stanbula. O zaman
uak m, tren mi vard; yoktu. Araba m vard; o da yoktu. Necip bu yolculuu
ya deveyle ya at zerinde ya da yaya olarak yapacakt. Yola kt, gnler, hafta-
lar sonra Ahmet Paann kararghna ulat.
Ahmet Paa onu huzuruna arp yavrum, sen Ali Beyin olusun, deil
mi, diye sordu, baban da benim yanmda askerlik yapt. Baban nasl, sal
yerinde mi? Necip ban edi, Babam vefat etti, Paam, dedi. yle mi, ban
sa olsun yavrum, dedi Ahmet Paa, peki, memlekette kimin kimsen var m,
diye sordu.
Necip, bir anam, bir de bacm var, dedi, utandndan evli olduunu
syleyemedi. Bekr olduuna da sevindim, dedi Ahmet Paa, bylesi senin
iin daha kolay olacak. Necip evet anlamnda ban sallad, fakat iindeki der-
di, kederi bir o bir de Allah biliyordu.
Be yllk bir askerlik grevi zinlerini bile kullanmay dnmyor-
du Necip. Bir an evvel askerlik grevimi bitireyim de, vatanma, slama, k-
yme dneyim, Tellimin yzne bakaym dncesindeydi. Efendim, Necip
stanbulda dursun, biz haberi nerden verelim, Tepeci kynden verelim.
Tepeci kynde bir gelenek vard, ky ahalisi k gnleri ky odalarn-
da toplanrlard, yazn yapm olduklar ileri anlatrlard, okluk abartrlard,
ne kadar baarl bir mevsim geirdiklerini arz ederlerdi. te Tepeci kynde
yine o meclislerden biri kurulmutu. Kara ile birlikte Necipin bir oban da
vard o meclisin ierisinde. Laflar iten gten, tarladan, ayrdan, ovadan, at-
tan, kzden almken, konu, mevzuat nereye geldi; gzeller davasna geldi.
Falann kz gzel, filann gelini gzel diye anlatlmaya baland. Bu esnada
Necipin oban laf arasna girip efendim, bu kyde muradna eren kimse yok-
tur, varsa da bir tek Necip Beydir, dedi, nk bu kyde bir gzel varsa, o
da Telli hanmdr. Bu lafn zerine Karann kalbine bir ktlk damlamaya
balad, ulan, Necip bu evi bana emanet etti, Telliyi de kendi elleriyle bana
brakp gitti, diye dnd, eer bu obann dedii doruysa Telliye sahip
olmak iin ben artk hangi zaman, hangi frsat bekliyorum? Allah, kt in-
sanlara frsat vermesin.
Kara o gne kadar Tellinin yzn hi grmemiti. Gelgelelim, Necipin
anas da Telliyi ne dar karyor ne suya gnderiyordu, yeter ki Necipimin
sevdiine kem gzler demesin, diyor, baka da bir ey demiyordu.
Kara sonunda Tellinin yzn grmek iin Necipin evine varp Telliyi
yanna ard. Telli, Karann yanna geldi, fakat namahrem diye yzn rt-
mt. Kara orada her ne kadar Telliye ktlk yapmak istediyse de Telli ni-
hayetinde bir Anadolu geliniydi, Karann isteine, arzusuna karlk vermedi.
Kara istediini elde edemeyince, kendi kendine bir plan yapt, kyn ierisinde
dedikodu yaymaya balad, Efendim, belki duydunuz, belki duymadnz; Ne-
cip askere gitti, evini bana teslim etti, diyordu, ama Necipin kapsnda zam-
paralar dolanyormu benim duyduuma gre. Bu da beni ok rahatsz ediyor.
Gelgelelim, kyller Karay ok iyi tanyordu ve Tellinin de Karaca
Beyin kz olduunu biliyorlard. Telilden byle bir hareket beklemiyordu
kyller. Fakat bu dedikodu yine de yayld. Bunun zerine Kara, ben artk
Necipe bir mektup yazacam, dedi kyllere, Necip, Telli hakknda ne karar
verecekse, ona gre ben de Telliyi gtrp babasnn evine brakacam. Ky-
ller Karann bana toplanp yahu Kara, sen delikanl adamsn, bu ktlkler
sana yakmaz, dediler, bu garip gelinden ne istiyorsun? Fakat zalim Kara
dinlemiyordu. Kyller ona yalvardlar, aladlar, szladlar, fakat fayda etmedi.
Necip ne bilsin ki Karann byle kt bir senaryo hazrladn.
Necipin komular Karann yanna gelip Kara, msaade et de bu geli-
nin kocas Necip Beye mektubu biz yazalm, dediler, ondan sonra Necip Bey
ne karar veriyorsa ona gre hareket edelim. Fakat Kara bunu da kabul etmedi,
Necipe mektubu ben yazacam, dedi. Acaba Karann vicdanyla, Karann
kalemiyle Karann kdna ne yazlrd?
Necip ise, Karann mektubu kendisine ulamadan nce Telliye ilk mek-
tubunu yazp gndermiti. yle diyordu mektupta: Telli, beni kyden uur-
ladnz zaman, gzyalarm bana msaade etmedi ki sana orada trkm
syleyeyim. Ama imdi, o syleyemediim trky mektubumda yazyorum
sana. Bakalm, orada ne sylemiti Necip, sylesin Sabri Yoku, Allah hepinizi
var etsin. Sa olun, var olun:
Kmr gzlm Telli gurbet ellere
Giderim yellere sor beni beni
Akam olup gne daa vuranda
k garip llere sor beni beni
Mektubun burasnda, Telli, ben kyden ayrldm zaman, bu trky
senin o kara gzlerine bakp syleyecektim, ama yreim bana msaade etme-
miti, diyordu Necip, sonra da devam ediyordu:
Ben gelince arzum kald vatanda
Deli olurum gurbet elde yatanda
Seher vakti kurbaalar tende
k garip llere sor beni beni
Necipim alarm dnyada glmem
nanmam sevdiim geriye gelmem
Bu uzun askerlik biter mi bilmem
Devrolan yllara sor beni sor beni
Mektup gnn birinde Telliye ulat. Kara da kendi mektubunu gnder-
mek zereydi. Kara, Telliden taviz grmeyince tekrar gelmiti Necipin kaps-
na. Yine komular toplandlar, Kara, ayp oluyor, senin gibi bir delikanlya bu
yakmaz, dediler, o garip bir gelindir, sen bu gelinden ne istiyorsun? Yok,
efendim, Necip evini bana emanet etti, dedi Kara, Necipin evinin kapsnda
bacasnda zamparalarn gezmesi benim vicdanm rahatsz eder. Sonra da
Telliyi zorla evden karp babasna gtrmeye kalkt. Kyller araya girdiler.
Kyllerden biri, Kara birka gn evvel u garip gelinin kocasna bir
mektup yazalm dedik, dedi, o mektubun cevabna gre, Necip Bey nasl isti-
yorsa ona gre hareket edelim diye syledik, senin bu yaptn zorbalktr, ba-
kalm kocas ne diyor? Kara, Tellinin kolunu brakt, imdilik onu gtrmek-
ten vazgeti, tamam, mektubu yazacam, dedi ve gitti. Mektubunda unlar
yazd Kara: Necip, sen gittiinden beri senin kapnda, bacanda zamparalar
yatar oldu. Ben bir nlem alamyorum. Telli kt yola dt. Ona gre, arzun,
kararn neyse, bana cevabn yaz.
Necip bu haberi alr almaz hasta dt. Ahmet Paa, Necipe baavu
rtbesi vermiti. Necipin blnde Hasankaleli Ali Onba, Necipin srday-
d. Ali Onba bakt ki Necipin bu mektuptan sonra yz soldu. Ama soram-
yordu ki bu mektubun iinde ne var. Necip, mektubu gnde birka kez okuyor,
cebine koyuyor; bir daha okuyor, bir daha cebine koyuyor. Necip, gn be gn
solmaya balad, hasta dt. Karay sadk arkada olarak bildiinden, inan-
yordu ona. Necip, Karaya bir mektup gndermeye karar verdi. Tellinin de o
mektubu okumasn istiyordu. Bakalm Necip o mektupta ne sylemiti, nasl
bir iir yazmt mektubun iinde, Karaya ne nutuklar vermiti:
Sar altndan sar olsan
Ak gmten duru olsan
Cennetteki huri olsan
Almam Telli bundan sonra
Bu dert ilerin acs
Artar dertlinin sancs
Olsan cennetin bekisi
Kapn amam bundan sonra
Kutni olsan kuma olsan
Btn herkesle ba olsan
Cennetteki huri olsan
Almam Telli bundan sonra
Kara zaten bu frsat bekliyordu. Gnn birinde stanbuldan gelen mek-
tup Tepeci kyne ulat, Karann eline geti. Kara, mektubu byk bir delil
grerek, Necipin yazm olduu satrlara dayanarak, Necipin mektubundan
cesaret alarak geldi Tellinin kapsna, Telli, sana bundan birka gn nce gel
ben seni babana gtrp teslim edeyim dedim, sense gelmedin, dedi, peki,
bakalm u mektuptan sonra ne diyeceksin? te bak, Necip seni kendi elleriyle
bouyor. Buyur, mektubu oku. Telli mektuba bakt. Tellinin o parlayan gzleri,
o zarafeti, o zariflii bir anda uup gitti, soldu. Solan bir iee dnd Telli.
Mektubun geldiini kyller de biliyordu. Karann yanna geldiler,
Kara, yapma, etme, dediler, Allah seversen, bu zavall gelinden ne istiyor-
sun? Hayr, efendim, imdiye kadar benden biliyordunuz, dedi Kara, ama
ben size anlatmtm Necipin kapsnda zamparalar geziyor diye. imdi ise
Necipin kendisi Tellinin yaptklarndan emin olmutur. Mektubunu yazmtr,
bana kendi ellerinle gtr babasna teslim et demitir. O zaman, Telli, bakt ki
baka are yok, Karaya dnp bari msaade et, urada bir trk syleyeyim,
dedi. Bakalm Telli burada Karaya ne sylyordu, Allah hepinizi var etsin:
Nolur merhametin olsun benim halime
Krma kanadm kolumu Kara
Yavrusu olann ii yaradr
Necip gelsin grsn lm Kara
Ne olur merhametin olsun gzm yama
Felek bizi ald kader tana
Daha yeni girdim yirmi yana
Krma gen yamda belimi
Benim bu arzumu yellere bildir
Ne olur ktl aradan kaldr
Telli ok civandr taze gelindir
Soldurma benim glm Kara
Gelgelelim Kara, Nuh diyor peygamber demiyordu, Tellinin kolundan
tuttu, onu bir kanya att. Yannda kardeini de getirmiti Kara, kardeine d-
np Telliyi doruca babasnn evine gtrmesini syledi. Karann kardei de
onu Karaca Beyin evine getirdi. te asl felaket bundan sonra balad. Tellinin
babas Karaca Bey eski insanlardand, biliyordu neyin nereye varacan. in-
de bulunduklar hale yle bir bakt, sanki bu senaryoyu nceden yazp iz-
mi, sonra da o senaryoda oynamaya balamt. in buralara varacan ta
bandan beri seziyordu. Telliyi getiren delikanlya dnp kimsin sen, diye
sordu, tamam, Tepeci kyndensin, ama kimin nesisin? Amca, ben, Karann
kardeiyim, dedi delikanl, Necipin evini teslim ettii Karann kardeiyim.
Bunun zerine artk iyice emin oldu Karaca Bey ortalkta nasl bir dolap dn-
dnden, zira Karann ne kadar zalim biri olduunu o da biliyordu.
Dil yaras yaralarn en acsdr. Kznn kederi, yavrusunun acs, o has-
ret, o hzn, o mevzuat, o yk, ok gemeden Karaca Beyi kalp krizine u-
ratt. Allahn rahmetine kavutu Karaca Bey. Tellinin bir kardei vard, Ahmet
isminde, biraz da akldan noksan gibiydi. Karaca Beyin lmn bir frsat bi-
len zalim Kara, Tellinin kardeinin yanna geldi, Ahmet, kardeim, u Necip
denilen eniteniz, Tellinin kocas olacak adam, bo yere onun bunun szyle
Telliyi boad, dedi, hlbuki Tellinin hibir suu yoktu. Telli iffetli bir gelindi,
Telli bir Anadolu geliniydi, bir yanl olmazd, olmad da. Onun bunun szne
aldanarak Telliyi boamtr. Ama sen de arzu edersen, Allahn emriyle, ben
bacnla evlenmek istiyorum.
Ahmet keke kemalinden biraz noksan olmasayd, Karann cssesine,
yapl olmasna aldanmt. Karay bir delikanl biliyordu ve Tellinin itirazn
dinlemeden onun ikinci kez gelin gnderilmesine kara verdi, Telliyi Karaya
verdi. Telli tekrar Tepeci kyne gelin geldi. Onlarn dnleri, toylar orada
devam ededursun, biz haberi nerden verelim, Necipin evinden.
Necipin evi, Karann evinin hemen nndeydi, evleri kar karyay-
d. Birinde toy, dn, enlik tutulurken dier evde bir hzn, bir yoksulluk
balamt, bir uursuzluk kmt. Necipin ailesi o gn adeta bir kara gn
yayordu. Zalim Kara, Telliyi alp getirmiti. Telli ise ne Necipin anas Gaml
Sultann ne de bacs Srmann yzne bakabiliyordu. imdi biz haberi nerden
verelim, stanbuldan verelim.
Necip iyiden iyiye hasta dmt. Necip Beyin blnde olan Hasan-
kaleli Ali Onba, Ahmet Paann huzuruna kp Paam, Necip Baavu ok
hasta, dedi. Neyi var Necipin, diye sordu Ahmet Paa. Vallahi bilmiyorum
Paam, dedi Ali Onba, ama cebinde bir mektup var, onu gnde birka kez
karp okuyor. Ne varsa o mektupta var. Ahmet Paa, Necipi huzuruna ar-
d. Necip koluna girmi bir askerle beraber g bela yryerek Ahmet Paann
karsna geldi. Necip, yavrum, niye hastasn, diye sordu Ahmet Paa, rahat-
szln nedir senin? Paam, ben hasta deilim, dedi Necip. Fakat hasta oldu-
u gn gibi ortayd. Yavrum, senin cebinde bir mektup varm, dedi Ahmet
Paa, o mektubu grmek istiyorum.
Ali Onba mektubu Necipten alp Ahmet Paaya uzatt. Ahmet Paa
mektubu ap okumaya balad. Mektubun birka yerinde Telliden, Karadan
bahsediliyordu. Yavrum, bu Telli kimdir, diye sordu Ahmet Paa. Efendim,
Telli benim hanmmdr, dedi Necip. Ahmet Paa ard, sen evli miydin,
evladm, diye sordu. Evet, Paam, dedi Necip. Eskiden, genler byklerin
karsnda evli olduklarn sylemekten hicap duyarlard. O da utanmt. Evli
olduunu sylememiti. Yavrum, peki, bu Kara kimdir, diye sordu Ahmet
Paa. Size bahsetmitim Paam, dedi Necip, evimi barkm teslim ettiim
kii, kymzn delikanls olan Karadr. Ahmet Paa daha fazla dnmeye
gerek duymadan yavrum, sana ne gelmise ite bu Karadan gelmitir, dedi,
Necip, sana on bir asker vereceim, senin memleketine gideceksiniz, orada
hakl, haksz kimdir, soruturup bana tekmil getireceksiniz.
Neciple askerler ertesi gn sabahtan yola revan oldular. O zamanlar
uak m, tren mi var? Yok tabii. Nereden geleceklerdi? Karadeniz kysndan
devam edip Zonguldaktan, Ordudan, nyeden, Vakfkebirden geip Oltuya
varacaklard. Gnler, haftalar sonra Oltuya vardlar da. Oradan nereye geldiler,
Erzurumun enkaya, Soanl yaylasna geldiler. Arkadalar, bu dalar, bizim
dalardr, dedi Necip, benim genliim, ocukluum bu dalarda geti. u at-
lardan inelim de burada bir su ielim. Belki benim hastalm da bir ifa bulur
burada.
Atlarndan indiler. Necip Bey yle bir bakt, dan zerini bir duman
brmt, bu dan hali ayn benimkine benziyor, dedi kendi kendine, bu
dan zerindeki duman benim bamdaki sevda gibi. Bu dan gsndeki
talar benim banlarm gibi. Bu dan otlar benim tylerim gibi. Bu dan
dereleri, selleri benim gzyalarm gibi. Tevekkeli dememiler, tabiat insana
benzer, insan tabiata benzermi diye. Bir kayann yanna kt, iinden bir
trk sylemek geldi. Bakalm, Necip orada ne sylyordu, biz de sizin sal-
nza syleyelim, sa olun, var olun:
Bir su ver ieyim garip yolcuya
Bilmem anlar msn yaram dalar
Mecnun geldi sizden doland oy oy
ounu ettiniz harami dalar
Kerem size gen mrn rtt
Leyla da Mecnunu burda eritti
Emrah size geldi Selviye gitti
Bilmem anlar msn aremi dalar
Mezar verin Necip olsun einiz
Eksilir mi bilmem boran knz
Otlar tyleriniz ta bannz
Gzyanz derin deil mi dalar
Onlar Karsa yolculuk yapmakta olsunlar, biz haberi nereden verelim,
Tepeci kynden verelim. Tepeci kynde, Telli, zalim Karaya yar olmutu.
Sabahn erken bir saatiydi. Askere gitmeden nce Necipin birka tane koyu-
nu kalmt. Necipin vefal bir oban vard. O sabah, oban koyunlar kard,
yaylaya doru gtrecekti, o srada Telli, oban grd. Ona seslenmek istedi,
ne de olsa kaplarnda ekmek yemiti, hem oban da vefal biriydi. Telli oban,
oban! diye seslendi. Buyur, Telli bac, dedi oban. Hele buraya gel, dedi
Telli. Ne oldu, bac, diye sordu oban, Tellinin yanna gitti. Ben bir trk
yazmm, sana vereceim, dedi Telli, ama sana da yemin veriyorum, gelen
giden btn kervanlara, bezirgnlara bu trkm syleyeceksin. Sebep,
diye sordu oban. Belki gnn birinde bir bezirgn duyar da bunu gtrp
stanbulda syler diye, dedi Telli, belki Necip de bu trky duyar da gelir
diye. oban, Tellinin haline acd, trky ald. oban gzel de kaval alyor-
du. Bir gn sabahn ssz saatinde, ieklerin at, kelebeklerin akalat bir
saatte oban da kavaln alyordu. Tellinin verdii trky sylemeye balad.
Bakalm, Telli bac neler diyordu, vekleten biz syleyelim:
Al bu haberimi esen rzgr
Gtr nazl yre bak ne diyeyim
Benim gemim batt hicran glnde
kamam de bak ne deyim
O esnada Necip Baavu ve askerleri yoldan geiyordu. Baktlar ki, ga-
ribin biri yank trk sylyor. Yanap dinlemeye baladlar:
Belki kar biri gnl dan
Viran etti baheyle susuz bam
O yar sorarsa civan am
Ak den salara bak ne deyim
Trknn son ktasnda ise her ey anlatlyordu:
Syle Necip syle arzun var ise
Deyin o Necipe bir gelsin Karsa
Necip eer Tellisini sorarsa
Yar olmu ydlara deyin ne deyim
Necip, u oban bana bir arn hele, dedi. Hastayd Necip, attan ine-
miyordu, bakalm, bu arzuyu bu obana kim vermi, diye sordu. Askerler,
oban karda, hele buraya gel, dediler, sen ne gzel bir trk sylersin. Bu
trknn sonunu bize bir daha syler misin, diye rica ettiler obandan. He
aam, sylerim, dedi oban:
Syle Necip syle arzun var ise
Deyin o Necipe bir gelsin Karsa
Necip eer Tellisini sorarsa
Yar olmu ydlara deyin ne deyim
Necip, obana dikkatlice bakt, yahu oban, ben seni tanr gibi oldum,
dedi, kimsin sen, neredensin, diye sordu. oban bilmiyorum, dedi. Nasl
olur yahu, insan nereli olduunu bilmez mi, diye sordu Necip. Benim hayat-
ta hi kimsem yoktur, dedi oban, gkte bir yldzm vard, o da geen gn
akt. Hi kimsem yok. Hele dur oban, ben seni tanr gibi oldum, dedi Necip,
sen bizim bodur oban deil misin, diye sordu. obann kydeki lakab bo-
dur oband. Aam, sen kimsin peki, diye sordu oban. Yahu, ben Necipim,
beni tanmadn m, diye sordu Necip. Aam, sen de ne deimisin yle, dedi
oban. Evde ne var ne yok, diye sordu Necip. Vallahi neyin var olup yok ol-
duunu biraz sonra gzlerinle grrsn, dedi oban.
Necip Baavu askerlerden birisini obann yerine o koyunlarn yann-
da brakt, oban mjdeci olarak kye gnderdi. Mjdeciyle beraber askerler
de kye girdiler. Geldiler Necipin evine. Evde bir matem vard, bir yas vard,
bir uursuzluk vard, adeta bir yoksulluk kmt Necipin evine. Anas Gam-
l Sultan ise akcier hastalna yakalanmt. Olu gurbette hasta, gelinleri
kar eve gelin olmutu. Allah bu kederi, bu acy hi kimseye vermesin. Kv-
ranyorlard bu keder ierisinde. Necip, anasnn yanna vard, gemi olsun
ana, hastaymsn, dedi. Etrafna baknd Necip, Ana, ben Tellimi gremiyo-
rum, Telli nerede, diye sordu, yoksa suya m yolladn onu? Yavrum, yle,
ben Telliyi suya yolladm, birazdan gelir, dedi anas, Ana, ben sana demitim
ki Telliyi hi dar karma, diye sitem etti Necip. O esnada yallardan biri
iradesine sahip olamad, Yavrum, sen iyi misin, diye sordu, sen Telliyi boa-
dn ya, Kara da Telliyle evlendi. Sen ne Tellisinden bahsediyorsun?
Bu haber zerine Necip iyiden iye kmt artk. Bir yastk verdiler
Necipin altna, onu uzandrdlar. Ali Onba ise her eyi zmeye balamt.
Karann zalim biri olduunu, vefasz olduunu az da olsa anlamt. O da ken-
disine gre bir plan hazrlyordu. Karann evine bir baskn yapacaklard. Necip
Baavu, bir arzun var m bizden, diye sordu Ali Onba. Anamdan bir arzum
var, dedi Necip, anasna dnd, Ana, biliyorsun, ben evvela Tellinin gzlerine
k olmutum. Gidin, Telliyi bana getirin. Bu son anmda ben sade onun gz-
lerine bakaym, lsem gam yemem. Fakat bu, ok etin bir meseleydi. Artk
Karann hanm olan Telliyi getirmek o kadar kolay bir ey deildi, kimse de bu
ie cesaret edemiyordu. Bir iki kii kendi aralarnda dnp Necip lyor, son
anlarn yayor, dediler, Karada da biraz merhamet varsa, elbet Telliyi gnde-
rir. Bu dnceyle geldiler Karann yanna, Kara, duymusundur, Necip geldi.
ok hasta, son anlarn yayor, dediler, ama msaade et, Telliyi bir grsn,
sonra hanmn geri getirelim. Vallahi ben ailemi bakasnn evine gnderecek
kadar klmemiim, dedi Kara, fakat mademki siz geldiniz, Necip de ok has-
ta diyorsunuz, len adamdan da hibir ktlk beklenmez, bu yzden kabul edi-
yorum. Kara, kardei Ahmeti ard, Ahmet, Telliyi batan sona ihrama br,
dedi, eli aya grnmesin, gtr Necipin evine, bir aya ierde, bir aya da-
rda olsun. Necip onu grsn, sonra da yengeni geri getir. Olur, dedi kardei.
Tellinin geli haberini verdiler Necipe. Necip de ksryordu o anda.
Ali Onba etrafa bakyordu. Asker arkadalar byle beklemek istemiyorlard
ama o anlk yaplacak bir ey yoktu. Telli yle kapdan ieri girince, Necip is-
tedi ki ayaa kalksn, ama yataktan kalkamad, dt. Bir daha denedi, tekrar
dnce, Karann kardei, Telliye dnp Necip lyor. Necip bizim baba dos-
tumuzdur, dedi, Necipin bu son annda ona bir ey sylemek istersen, syle.
Kaynndan cesaret alan Telli zerindeki ihram bir tarafa ald. Bakalm, orada
Necip, Telliye ne sylyordu:
Aman Telli ihramn aldn eline
Yoksa temelli mi geldin yanma
Bunun zerine Tellinin kayn Ahmet, Telliye dnp Necipin bu szle-
rine bir karlk ver, dedi. Telli de Necipe cevap verdi:
Necipim sen beni yabana attn
Deerli altndm ucuza sattn
Taze bir gl idim kenara attn
Ald Necip:
Ben gideli Telli ok mu geti aradan
Sen ayrldn edebinden treden
Kt haberini aldm Karadan
Telli derim telli ksm sylemez
Ald Telli:
Ah Necipim sen gideli alt yl oldu
Bal veren aalar verdi de soldu
Bize ne olduysa Karadan oldu
Ali Onba da dinliyordu. Asker arkadalar da, Necipin annesi, bacs da
alyordu. Necip suunu kabul ediyordu. Ald son szn:
Telli ben anladm bu benim suum
Yklensin mezara gelsin de gm
Komuyu arn mezarm an
Telli ald son szn:
Bir gn olsun ben dar kmadm
Yemin olsun Necip yda bakmadm
Szne baktn Karann bana bakmadm
O esnada, Telli, Necipin o haykrna, o feryadna kar, yere dm
olan Necipin zerine atlamak, onu ayaa kaldrmak istedi. Karann kardei
Ahmet hemen silahn ekti, Yenge, ondan te gidemezsin, dedi, sen benim
aabeyimin hanmsn. Sana izin versem onun emrini yerine getirmemi olu-
rum. Ahmet, Telliyi tekrar ihramna bryp zalim Karann evine getirdi. On-
lar kardan gelirken Kara, evin nnde, bir tan zerine oturmu, onlara ba-
kyordu, Ahmet, neden bu kadar ge kaldnz, diye sordu kardeine. Ahmeti
azarlad. Tm bunlar zaten Ahmetin ok arna gidiyordu, bunlarn stne
aabeyi kp bir de onu azarlaynca Ahmet artk daha fazla dayanamad, ze-
rindeki silah ekti, iki el ate etti Karaya, ama tutturamad. Ulan zalim, sen
benim kardeimsin, dedi Karaya, senin gibi karde olmaz olsun. Necip gibi
bir baba dostumuz, kap dostumuz lyor, can ekiiyor, sen hl on paralk
nefsin iin ocaklar ykyorsun.
O anda, Necipin evinden bir feryat ykseldi, Necipin ba yastn ke-
narna dp de azndan kan salnca Gaml Sultan bir lk atmt. Artk
Necipin son anlaryd. Bekliyorlard ki Necip cann teslim etsin. Veren de Al-
lah, alan da Allah. Gelgelelim, Necipin akcierinde olan rahatszl cierini
demiti. Necipin o yaras almt. O kann gelmesi bu yzdendi ve bu bir ifa
vermiti Necipe. Yani Necip lmyor, aksine Necipin can yava yava kendine
geliyordu. Allah cmlesine yardm etsin.
O aralk, Ali Onba, Necipten msaade alarak, Karann evine bir bas-
kn yapt arkadalaryla. Msadere ettikten sonra sngyle Karay ldrdler.
Cenazesini ailesinden teslim aldlar. Bunun zerine, artk bu topraklar bana
haram olsun, dedi Necip, bu garip topraklarda durmak istemiyorum. Nereye
gidecekti, stanbula gidecekti. Ka kii gideceklerdi. Askerler on iki kiilik bir
kafile olarak gelmilerdi buraya, imdiyse on be on alt kiilik bir kafile olarak
dneceklerdi stanbula. Bu kafilede kimler vard: Askerlerin yan sra Necipin
anas, bacs, bir de Telli vard. Onlar yola dtkleri zaman Karann ilk hanm
onlarn peinden seslendi, Necip Bey, kap dostumuzsun, baba dostumuzsun,
hepiniz gidiyorsunuz, dedi, beni de o zalimden kurtardnz ya, ben de sizinle
gelmek istiyorum. O da eklendi kafileye.
Gnn birinde stanbula geldiler. Dn dernekleri kuruldu. Necip
Beyin bacsnn dnnde, Srma Hanmn dnnde bir k lazm oldu.
Ali Onbann banda da bir k lazmd. Kimi armlard o zaman, bende-
niz Sabri Yokuu da o dnlere armlard. alp sylyordum orada. Al-
lah sizleri de var etsin. Allah sizlere de yle hayrl dnler nasip etsin. Dn
hazrlklar yaplrken Ahmet Paa, Ali Onbay yanna arp yavrum, ben,
Necipin bacs Srma Hanm sana vermek isterim, dedi. Paam sa olsun.
Ben, Necipin bacsn alamam, dedi Ali Onba, nk biz Neciple karde gi-
biyiz. Eer msaadeniz olursa, uygun grrseniz, ben, Karann ilk hanmyla
evlenmek istiyorum.
Birka gn karlkl dnler yapld. Allah hepinize hayrl dnler
nasip etsin. O dnlere davet ettikleri gibi, sizler de dnlerinize klar
davet edin, gelsinler. Bu dnleri, bu hikyeleri bize aksettiren ustalara
Allahtan rahmet diliyoruz. Gemilerinize de rahmet diliyoruz. Sayglar sunu-
yoruz. nsanolunun hayat bir hikyedir. Byle devam edip gider. Sa olun,
var olun.
RIZA BEY HKYES

Anlatan: k Mahmut KARATA
Derleme Yeri/Ortam: Karsn Akyaka Geit Ky. Ortamda bulunanlar; derleyici,
otuz kiilik ky cemaati.
Hikyenin Kayna: Hikye n kendi tasnifidir.
KAPAK
Rza Bey Hikyesi 65
ugn burada size anlatacam hikye, daha nce hi gn grmemi
bir hikye. Kendi derlediim, trklerini yazdm bir Rza Bey hikyesi. Tabii,
bu hikye yaanm bir hikye. Nerede yaanm; eskiden il deil, Karsn ilesi
olan Ardahanda, Ardahann bir kynde yaanm olan bir hikye.
Hikyelerden nce ksa da olsa bir iir okunur, bir divan sylenir, on-
dan sonra hikyeye balanr. Divan, an saznn, sesinin anahtardr, meclisin
balangcdr.
Beni yetitiren ustam Sabri imekolu, bu iirinde dnyay ele alm,
eletirmi; kuruluundan sonuna kadar dnyann meziyetlerini tele dkm,
diline dkm, msralara dkerek sylemi:
Yalan dnya senin huyun kurusun
Beyneva gnlm oda salsan
Sleymana mlk olmadn be namert
Onun bile iki katn bulursan
Bunca insanlara verirsen keder
Ana bac karde alarsa ne eder
Gnderdin gurbete deilsen kader
Bu kadar yalan nereden alrsan
Nice baharn var nice itan var
Nice devletin var nice ktan var
nsanlara kar byk hatan var
Onun iin kyamete kalrsan
Bir gz attm enine uzununa
Aklm ermiyor evveline sonuna
Melaik-l meft pene vurup canna
Onun hayfn bizden alrsan
Sabri bir gn senden bulur irfan
O dnya bakidir deildir fani
Kaybedince tabiatn insann
Akbetin viranedir lrsen
Ardahan ilinin bir kynde ok eski dnemlerde, aalk dnemlerinde,
Ardahan beylikleri dnemlerinde gnmze kadar kimler yaam; Kesemen
beyleri yaam, Aka beyleri yaam, Gke beyleri yaam. Son dnemde de
Rza Bey diye bir bey yaam. Beyin evi yklsn. Tabii, imdiki aalar gibi deil,
imdiki beyler gibi deil; o zamann aalar da beyleri de merhametliydi. Nasl
B
merhametliydi; nce yoksulun karnn doyururdu, yetimi sevindirirdi aalar.
El atarlard dkne, yardm ederlerdi.
Rza Bey de sz geen, hatr saylan, ok sevilen bir beydi. Rza Beyin
maiyetinde de drt ky vard. Drt kye beylik yapan, sz geen Rza Beyin
soyu, Allah hi kimseyi namerde muhta etmesin, grdnden de geri koy-
masn, imdilerde fakir dmtr. Ama fakirliin ne olduunu bildii iin faz-
la zoruna gitmemi. Gelgelelim, beylikten, aalktan yoksullua dmek insan-
lar iin ok ekilmez, ac bir haldir.
Rza Beyin hayli zamandr ocuu olmuyordu. Bir akam evde oturur-
larken Rza Beyin hanm sordu:
Bey, sana bir diyeceim var.
Buyur, hanm.
Hazer Hanm da gerekten hanmdr.
Bey, yllardr biz ayn yasta ba koyduk, msaaden olursa ben sana
arzumu syleyeyim.
Hanm, yani yle bir ey diyorsun ki, tabii ki sen arzularn bana sy-
leyebilirsin, syle ki ben de senin arzularn yerine getireyim. Ben bilmeden
senin arzunu nasl yerine getiririm?
Olacak ile lecee are olur mu? Olmaz. Rza Bey de sonunun ne olaca-
n bilmiyor. Her yaanan hayat bir hikyedir.
Bey, bu kadar servetimiz, bu kadar devletimiz var. Maiyetimizde bu
kadar insan alyor. Ama bizim bir zrriyetimiz yok. Yava yava yalan-
maya yz tutmuuz. Olmaz m, sen ikinci bir hanm alasn. Ben razym. Ben
vekletimi sana veriyorum, evlen. Aratr, kendine layk birini bul, ikinci bir
evlilik yap. Cenab Allah benden sana zrriyet vermedi. Belki ikinci evliliin-
den kz da olsa, oul da olsa en azndan dumanmz tttrecek bir evladmz
olur, der Hazer Hanm.
Rza Bey ne kadar ihtilaf etse de Hazer Hanm onu yola getirmitir.
Gnn birinde Hazer hanm, beyinden msaade ald. Kendi beyini ken-
disi evlendirmek iin, evre kylerde bir aratrma yapt. evresindeki tand-
a, ee, dosta haber sald:
Byle bir ey var, herkesin haberi olsun. Mnasip birini bulursanz,
bizim de haberimiz olsun, dedi.
Bir gn, bir sabah namazyd. Allah cmlemize hayrl sabahlar, hayrl
rzklar versin. Rza Bey abdest alp namaz kldktan sonra, hanm ona kahve
getirdi. Bu arada kap ald. Kendi kylerinden birisi baka bir kyde birisini
bulmu; ksz, yetim bir kz, ya da uygun. Hazer Hanm bu mjdeyi alr, bay-
ram eder o gn iin.
Rza Bey ile Hazer Hanm kalkarlar. Nereden; Harziyandan kalkarlar,
nereye; Alagze gelirler. Harziyandan Alagze de epey mesafe var. Onlar yola
revan olur, gelir kz grrler.
Rza Bey Hikyesi 67
Kz kimin yannda; daysnn yannda, emmisinin yannda. Yetim oldu-
undan dolay, bir an nce ba gz etmek iin birilerini aryorlar. Rza Bey kz
grd. Kz da Rza Beyi grd. Oradaki cemaat de uygun grd. Suna Hanm
Rza Beye aldlar. Gn kestiler, ay sonra Rza Bey kendi adna layk bir d-
nle, merasimle onu gtrecekti, kendisine zevce edecekti. Allah sizlere de
yle hayrl toylar, hayrl dnler nasip etsin. Rza Beyin dn iin sz kes-
tikleri gn geldi. Dn alaylarn kurdular, dn yapld.
Hani at aya klnk olur, k dili yrk olur derler, hikye ya. Gn-
ler gnleri, aylar aylar kovalad. Aradan bir alt ay geti. Rza Beyin bekledii
bada yine ba grnmyordu. Bu durum byk hanm olan Hazer Hanmn
ok zoruna gidiyordu:
Ya Rabbi, benden olmad, ben beyime msaade ettim, beyimi evlen-
dirdim, bundan da hibir ey yok. Alt ay geti zerinden.
Gnlerden bir perembe gnyd. Allah cmlemize hayrl yarnlar ver-
sin. Akam, Rza Bey bir mevlit okutmutu. Hoca mevlidi okurken ieriye bir
gariban girdi. Byle pejmrde bir halde, st ba yrtk, aksakall, yeil sarkl
bir ihtiyar.
Selmnaleykm,
Aleykmselm,
Rza Bey, mevlit kesilmesin diye ho geldin etmedi. Mevlit bittikten son-
ra Rza Bey yerinden kalkar, ihtiyar alr, bakeye oturtur.
Ho geldin, sefa geldin amca. Kusura bakma, sen bizim yrenin insa-
nna benzemiyorsun, konua sorulmaz, ama nereden gelip nereye gidiyorsun?
Ben bir garip gezginciim. Bu sene de yolum Ardahan tarafna dt.
Dua okuyorum, dua yazyorum. Para karl deil. Kuran okuyorum, hatimler
balyorum. Karnm da ondan doyuruyorum.
Rza Bey bir toparland. Allah! inde bir eyler kopmaya balad. Olur
ya, Allahn kudretinden sorulur mu? Sorulmaz. Cemaat dald. Rza Beyin
kendi beylik kispetinden bir takm kispeti ihtiyara giydirdiler, banyo yaptrd-
lar. O gece ihtiyar misafir ettiler.
Cmlemize hayrl sabahlar. Sabah ezannda Rza Bey ile o ihtiyar sabah
namazn kldlar. Kahvalt geldi. Onlar kahvalt yaptktan sonra:
Bey, bana msaade, yolcu yolunda gerek. Benim buradan da gitmem
lazm, daha hayli yolum var, dedi ihtiyar.
Peki, amca, ama senin adn ne, sen kimsin?
Bir garip derviim ite.
karken sa elini Rza Beyin srtna srd:
Sen bu kadar merhametli beysin. Bu kadar hrmetli, ekmek sahibi-
sin. nallah senin srtn yere gelmez. Allah senin iini rast getirsin. Allah sen-
den raz olsun, der, oradan ayrlr. Dervi baba gzden kaybolur. Biz kimden
haber verelim, Hazer Hanmdan.
Hazer Hanm da kendi maiyetinde alanlara yemek hazrlnda. Suna
Hanmn da elini hibir eye vurdurtmuyor, ylece oturtuyor. Niye, belki ocu-
u olur, bizim de yzmz gler diye. Hibir kadn kumay kabul eder mi? Et-
mez. Ama Hazer Hanm, Suna Hanm barna basmt. Onu bir bac gzyle,
kendini de bir ana gzyle gryordu, o kadar iten barna basmt.
Aradan birka gn geti, Bir gn Suna Hanm, Hazer Hanma yaklat:
Hazer Hanm, sana bir mjde vereceim, ben hamile kalmm, dedi.
Bu mjde Rza Beye geldi. Allah cmlemizi sevindirsin. Allah cmle
hasretleri kavutursun. Dertlilere deva, lenlere rahmet, borlulara da borla-
rn demek nasip etsin. Rza Beye haber gtrdler:
Bey, gzn aydn olsun, mjdeler olsun. Suna Hanm hamile kald.
Hikye ya bu, dokuz ay dokuz gn dnd, Suna Hanm bir ocuk dnya-
ya getirdi. Nur topu gibi bir olan ocuu olmutu. Rza Beye gz aydnlna
geldiler. Rza Beyin bir olu olmutu. Olunun adn koyacaklard. Kimi dedi
Ahmet, kimi dedi Mehmet, kimi Hseyin, kimi Hasan dedi.
Rza Bey dedi ki:
Adn byk hanmm koyacak. Hazer Hanm adna ne derse, ad o
olacak.
Tabii, herkesten msaade istediler. Hazer Hanm kapdan ieriyi ban
uzatarak. Oradaki maiyetlerinde alan, hizmet eden birisine dedi ki:
Ben rya grmtm, onun ad Mirza Han olsun.
ocuun ismini Mirza Han koydular. Gel zaman, git zaman, Mirza Han
yedi yalarna bast. Buna bir mridi kmil tuttular. Nasl mridi kmil; hem
eitim-retim alacakt, hem Kuran eitimini alacakt. Mirza Han tek ocuk ya,
cariyeler drt dnyorlar onun banda, etrafnda. Byk statlar der ki evlat
bir, baba pir.
Mirza Han Suna Hanm dnyaya getirmiti; ama ocuun zerinde Ha-
zer Hanmn emei daha oktu. Mirza Hann ba arrsa Hazer hanmn da
ba aryordu. Mirza Han ekmek yemeden, sofraya oturmadan Hazer Hanm
da sofraya oturmazd. O kadar bir ball vard. Sadakatle bytyordu onu.
Gnler gnleri kovalyordu. Eh, neyin ne olacan Allahtan baka kimse
bilmez. Gn dnd. Mirza Han btn eitimini almt. On drt on be ya-
larndayken, kylerinde bir tufan kopar. Nasl bir tufan olur; bir hortum iner
kylerine. Altnc ay, yaylalar zaman, hortum gelir, kylerinde ok evleri vira-
ne eder. Mirza Hann babas, anas o gnk olan hortum kyametinde Hakn
rahmetine kavuur. z anas rahmetlik olur. Kim kalr geriye; bir Hazer Hanm
kalr, bir de Mirza Han. O da bir anadr. O daha ok emek vermi Mirza hana.
Epey bir mddet sonra Mirza Hanla Hazer Hanmn elindeki servet da-
lr, o variyet elden gider. Mirza Han, yle bir gn olur ki evde ay, eker dahi
bulamaz.
Ana msaaden varsa, ben gurbete almaya gideceim, der Mirza
Han.
Rza Bey Hikyesi 69
Oul, benim senden baka hi kimsem yok. Sen de beni brakr gider-
sen, ben tek bama ne yapaym?
Ana, baka aresi yok. Ben kyde bey oluyum. Bu kylerde beni na-
hrcla gnderen yok, obanla gnderen yok, hizmetkrla tutan yok. Bana
gurbete gitmek art oldu. aemizi temin etmek iin gurbete gideceim, der.
O gece ana oul bir hayli konutular. Cmlemize hayrl sabahlar olsun. Sabah
erkenden anasnn elini pen Mirza Han yola dmt. Gurbete gidecekti.
Mirza Han o gn yola kar. Nereye gelir; Karsa gelir. Karsta birka gn
kalr. Karsta almak iin i bulamaz.
Adam, ben en iyisi Erzuruma gideyim. Erzurum daha byk, daha
uygundur, orada i bulurum, der.
Mirza Han ertesi gn trene biner. Nereye gider; Erzuruma gider.
Erzurumda birka gn kalr. Erzurumda dolar, hayli dolar. Nereye gitse ka-
plar yzne kapanr, i bulamaz Mirza Han. Orada bir ihtiyar adama rastlar,
bir dkkncya.
Selmnaleykm,
Aleykmselm,
Amca, ben burann garibiyim. aryorum. Ama burada da bir i bu-
lamadm.
Peki, olum, ben seni bir yere gndersem, orada alr msn? Elin-
den herhangi bir i geliyor mu, ne yapabilirsin?
Vallahi amca, ne olsa yaparm. almam lazm, der.
Ona bir ay iirirler.
Mirza Han, olum, ben seni Bayburta gndereceim. Bayburtta bir
frnc baba var. Seni frnc babaya gndereceim. Bir de bir pusula yazacam.
O benim kardeim. Git, benim de selamm syle, o sana i verecek, sen orada
alacaksn.
Mirza Han Erzurumdan yola der. Nereye; Bayburta gelir. Gelir, adresi
bulur.
Selmnaleykm,
Aleykmselm,
Elindeki pusulay frnc babaya uzatr.
Olum, ho geldin. Bu kd yazp seni bana gnderen benim byk
aabeyimdir. Onun ricas bana emirdir. Benim bam stne. Bugn biraz isti-
rahat et. Yol yorgunusun. nce karnn doyur. Yarn erken benle beraber bala.
Olur mu?
Olur.
O gece Mirza Hana bir yatacak yer temin ederler, frnn yanndaki bir
oday ayarlarlar. Mirza Hana o gece orada kalmak iin yatak hazrlarlar. Mirza
Han karnn doyurur. Bir hayli saat getikten sonra Mirza Han uykuya der.
Gece ryasnda Mirza Han neler grecek, neler syleyecek. Gecenin hayli ge
bir vaktiydi, bir rya grd. O ryann telayla kan ter iinde uyand. Ryasn-
da anasn ate alm, anas batan ayaa yanyordu. O feryatla uyanan Mirza
Han, bakalm kbleye dnp Yaradana nasl yalvaracakt:
Yaradan yaratt beni bir anda
Yllarca dolandm nur sevdasna
Dnyaya gelirken yeni yrdm
Beni k etti pir sevdasna
Okudum ayeti hece be hece
Hakkn rahmetinden gider mi gce
Bana zindan oldu karanlk gece
Uyandm uykudan pir sevdasna
Gzmden akttm kanl yam
Hayra evirsin benim dm
Belaya drme garip bam
Sakn sen drme yar sevdasna
Mirza Han bildim dinimi
Kbleye dndm ynm
Hak bilir benim sonumu
Dolandm dnyay var sevdasna
Frnc Baba, kapdan onun sitemini dinliyordu, duygularn dinliyordu,
hem de alyordu. Neden alyordu; Mirza Hann yalvarna, yakarna al-
yordu:
Acep ryasnda ne grd ki bu kadar iten okudu, diye dnd.
Elini Mirza Hann arkasndan omzuna uzatt:
Yavrum, niye alyorsun, diye sordu.
Sorma, baba,
Olum, ne grdn ryanda?
Anam ateler ierisindeydi, anam yanarken grdm, dedi.
Analar acizdir. Cennet analarn ayann altndadr derler, dorudur. O-
lun da kzn da dert orta anadr.
Olum, Allah byktr ya, her grdn ryay hayra yorman lazm,
erre yorarsan er, hayra yorarsa hayr olur, dedi frnc baba.
O gn frnc babann iinde de bir eziklik vard. Mirza Hann yalvar,
yakar onu da zmt. Adam, sakn bunun ryas gerek olmasn, olur ya,
belki anas dardadr, belki ok periandr, dedi kendi kendine. Mirza Hana gel
olum, seni gndereyim diyecek, ama diyemiyordu. Daha birka aydr frnda
alyordu Mirza Han. Acep frnc baba benden incindi de mi beni gnderiyor
diye dnr diye ekiniyordu frnc baba, Mirza Hana diyemiyordu.
Rza Bey Hikyesi 71
Mirza Han da msaade isteyecek, isteyemiyordu. Neden, imdi frnc
baba diyecek ki benden bkt, usand da m benden msaade istiyor diye d-
nyordu. Her ikisi de birbirine derdini anlatamyordu.
O gn yle geti. Allah cmlemize hayrl akamlar, hayrl sabahlar
nasip etsin. Cenab Allah kendisinden, kendi kapsndan baka hibir kapya
bir kulunu muhta etmesin. O geceyi de yle atlar. Yine akam oldu. Eh, ne
olacakt, frn kapatt Mirza Han, yine kendi bana frnda kalacakt. Sabah
bekleyecekti, sabahn drdnde frnc baba gelecekti ki frna, yine hamur ve-
rip ekmek piirmeye balayacakt. O gece epey bir dnceyle, bir dalgnlkla
Mirza Han yine yar uykulu bir halde hayal ediyordu. Anasn gznn nne
getiriyor, gemiini, babasn, servetini, devletini, o gnleri hayal ediyordu, o
hayal ierisinde yar uykudayd ki kapnn vurulmasyla kendine geldi.
Selmnaleykm,
Aleykmselm, baba,
Bakt, karsnda lamba gibi, lambadan daha nurlu, daha prl prl aksa-
kall bir dede vard. Kimdi bu dede; Erzurumdaki bakkald. Frnc babasnn
aabeyi olan bakkald. Hemen onun elini pt, ona yer gsterdi. Epey bir za-
man getikten sonra:
Arzun, istein nedir amca, karnn a m, tok mu, diye sordu.
Yok, yavrum, sen dn gece bir feryat ettin. Senin bu feryadn benim
kulaklarmn zarn patlatt. Ben o feryada geldim. Asl senin bir skntn var
m?
Ben dn gece ryamda anam grdm. Anam alevler iinde, ateler
ierisinde yanyordu. Onun o feryadyla uyandm, dedi.
te sen uyanrken, feryat edip yalvarn, yakarn da benim kulak
zarlarm patlatt.
Peki, nasl olacak, dedi.
Allah byktr olum. Yarn ben frnc babadan izin alacam, seni
gndereceim memleketine. Git, anan ziyaret et. O gece Nurani babayla bir
arada kalrlar. Allah cmlemize hayrl sabahlar versin. Sabah namazna uya-
nrlar, ikisi beraber namaz kldktan sonra hamur yaparlar. Nurani baba, Mirza
Han, frnc baba, birlikte ekmek hamuru yoururlar. Nurani baba balar
frnc babayla konumaya:
Birka gn msaade edersen, Mirza Han anasn grsn, gelsin, der.
Nurani baba, ben de zaten gnderecektim, epey zamandr iimde var-
d yle bir gnderme istei de imdi incinir diye endie ediyordum. Mirza Han
daha gentir, diyecek ki benim elimden bkt m ki beni gndermeye alyor.
Ondan endie ettiim iin ses etmedim, dedi frnc baba.
Frnc babadan izni alrlar. Mirza Hann cebine biraz harlk verirler,
kyafetini dzeltirler, azkln hazrlarlar, Mirza Han gnderirler. Mirza Han
gelir Karsa. Karstan Ardahana gidecek. Aylardan gz, yani sonbahar, kar
yad yaacak. Ge kald iin, Karstan Ardahana ge geldii iin Karziyana
araba bulamaz, vesait bulamaz. Peki, ne yapacak; atla gidecek. At da bulama-
d. O gece handa kalp sabahleyin gitmeyi dnd. Geldi hana, ama ii rahat
etmedi:
Gece de olsa bu handa yatmayacam, ben gidip anam greceim,
dedi.
Mirza Han oradan yola der. Kendi kyne, Karziyana gitmek iin yola
devam eder. Hanc ne kadar yalvarp olum, gecenin bu saatinde yola kmak
tehlikelidir, dese de Mirza Han ona kar kt, yok, baba, ben ta Bayburttan
geldim. Kendi kyme gitmek bu kadar zor olur mu, dedi.
Mirza Han Ardahandan kar, kendi kyne gitmektedir. Tam karanlk
basar, neredeyse yolunu kaybedecek. Rzgrn sesi kesilir, hafiften de karla ka-
rk yamur serpeliyor. Mirza Han, Ardahandan ayrlal epey olmutu, karan-
lk tamamen zindanlamt. Mirza Han gitmek zorundadr. Ana hasreti. Gr-
d ryaya gre, anasn gidip grmesi lazmd. Mirza Han nn gremiyor,
karanlk tamamen km. Bakalm burada Allaha nasl yalvaracakt:
Yaradanm sana snrm
Dtm bende cengi dara da gelsin
Gndzm karanlk gecem fecirden
Dmem bir gama yara da gelsin
Byle balar
Byle baheler byle balar
Blbl tmez gl bitmez
Verem kapsn byle balar
Slasndan ayr kalan olurmu l
Allahn delisi olurmu veli
Allahn aslan Hazreti Ali
Dedi ki O Zlfikara da gelsin
Gze deim
Koyun otlar gze deim
Seni yaratana da kurban
Sendeki o gze deim
Mirza Han kar duman
Yaradan Mevladan kesmem gman
Hani nerede kald babamn kan
Dtm o artlara da gelsin
Bu yalvarla bu szleri syler Mirza han, szlerini tamamlar. Cenab
Allah cmle dardakilere yardm etsin. Bir nal sesi duyar gecenin o saatinde.
Eh, yerin gn sahibi var yahu. Hi kimse sahipsiz deildir. Yetimin sahibi
Rza Bey Hikyesi 73
Allahtr. Yetim darda kalr m? Bir nal sesi kulana gelir. Ardna dnp bakar
ki bir boz atl.
Selmnaleykm, evladm,
Aleykmselm,
Yavrum, bu gecenin ssznda, bu karanlkta senin buralarda iin ne?
Ku yuvasndan kmaz bu karanlkta, sen nereye gidiyorsun?
Ben kyme gidiyorum.
Nereden geliyorsun, yavrum?
Ben Bayburta gitmitim, orada alyordum, anam zledim, anamn
hasretine dayanamadm, kyme geldim anam grmek iin. Ardahanda kal-
madm.
Hangi kylsn?
Karziyanlym.
Peki, yavrum, bin terkime, dedi adam.
Mirza Han atnn terkisine alr:
Olum, gzn yum, dakika sonra anana kavuturacam seni,
dedi.
Mirza Han atn terkisinde, gzn kapatr.
A yavrum, dedi adam.
Kyn iine gelmitir.
Ey baba, Allah senden raz olsun. Beni buraya kadar getirdin. Eve gi-
delim, dedi Mirza Han.
Benim de yolum uzundur. Ben de senin gibi bir garip yolcuyum. Sen
git, anann ellerinden p, hasretine kavu. Benim de yolumu gzleyen var, be-
nim iin gzleri yolda bekleyen var, dedi adam.
Mirza Han eve gelir. Allah cmle hasretleri kavutursun. Mirza Han ana-
snn kapsn alar. Eh, ana yahu, ana, evladn aya taa dedi mi anann cieri
szlar.
Kim o?
Ben, Mirza Han, kapy a, ana.
Anas ardndan pencereyi amt. O sevinle, kap yerine pencereyi
amt.
Ana, kapy a, pencereyi deil.
Oul, kapy bulsam aacam, dedi anas. Biliyorsunuz, eskiden gaz
lambalar vard. Gaz lambasn yakar, lambaya verir, kapy aar anas. Ana
oul birbirine hasretle sarlr. Anas o sevinle alar.
Oul, bu gecenin bu saatinde iin ne, yolunu mu ardn?
Ana, hele otur, anlatacam, dedi.
O gece hasretlerini giderdiler. Hayli bir sohbetten sonra, Mirza Han ba-
n anasnn dizine koymu, uykuya gemiti. yle bir rahat uyku ekmiti ki
belki o alt ayn hasretini bir gecede bitirmiti, uykusunu bir gecede almt.
Sabah olur. Mirza Hann geldiini duyarlar komular, Hazer Hanma
gz aydna gelirler. Mirza Hanla anas hobe ettikten sonra, Mirza Han, -
leye doru:
Ana, msaaden olursa yle bir kyn iine kaym. Belki yatlarm-
dan emsallerimden birka kii grrm, dedi. te kyamet burada kopacak.
Asl kyamet imdi balyor.
Mirza Han kyn iinde yukarya doru kt. Eskiden ky odalar var-
d, komular bir odaya ya da ky dkknna toplanrd. Yolda bir eme vard.
Mirza Han pnarn nnden gemek zorundayd. Oras kyn nokta yeriydi.
Mirza Han emenin nnden geerken bakar ki bir kz su dolduruyor. Ama o
kadar gzel ki kz sen doma, ben doaym diyor aya, sen kma, ben kaym
diyor gnee. Elma yanakl, boy bir seksen, omuz genili seksene seksen, tarifi
mmkn deil. Kim bu gzel; bir aann kzdr. Mirza Han onu grr, akl ba-
ndan gider. Kz da ban kaldrnca Mirza Han grr. Kz, ben bu delikanly
imdiye kadar niye grmedim, diye sordu kendi kendine. Mirza Han da kendi
kendine; Bu kz neredeydi imdiye kadar, diye sordu.
Mirza kyn iinde bir dkknda birka kelam ettikten sonra, ei dostu
grdkten sonra geri dner, eve gelir. Anas bakar ki Mirza Hann rengi sol-
mu, benzi kam.
Olum, hayrdr, kyn iinde birisi sana bir ey mi syledi, niye mo-
ralin bozuk?
Ana, sen bey karssn, sen sazdan szden anlarsn, hele bir dinle,
dedi Mirza Han. Bakalm, burada kimin adn kullanacak, nasl syleyecek Mir-
za Han, kime k olduunu anasna syleyecek:
Sitemler grmm dertler ekmiim
Meylim muhabbetim yara balad
Akn zehrini tasta dikmiim
Soru sordum cevap vermedi bize
Krk rk salar dklr dize
Ayn cemalidir t kza
Mirza Han dertten derde drd
Zihnim zayi eyledi aklm ard
Sevdam yandrd barm piirdi
Selvi boylu Glizara balandm
Olum, sen bir Glizar syledin, kimdir bu Glizar?
Ana, emenin banda grdm. Aklm bandan gitti.
Eh, gitmez mi, gider tabii.
Rza Bey Hikyesi 75
Anas dedi ki:
Olum, Allah byktr. Bu kyde ileri gelenler, baban sevenler var,
babann ahbaplar var. Aratrr sorarm, kimin kzysa, Allahn emriyle isteriz.
Bir kz dnr olana verirler.
Mirza Han o hayalde. Akl banda m? Glizar grm ya. Ama Glizar
bir aa kz. Glizarn evi yklsn. Bakn tarihlere, hibir zaman zenginin kzn
fakire vermezler. Anas, konu komusuna dert yand. inin srrn at:
Benim olum byle bir sevdaya dm. Buna bir hal are bulun, dedi.
Allah sizleri var etsin. Kyn ileri gelenleri nayak oldular, nclk yap-
tlar, kzn babas olan aann yanna gittiler. Aann evi yklsn. Zalim mi zalim
bir aa. Merhamet yamuru yaanda aann daarcna bir damla merhamet
dmemi. Geldiler. Aa buyur etti onlar, ieriye ald. nlerine ay geldi. ay-
larn itikten sonra dediler ki:
Aa, hi sormuyorsun biz niye geldik buraya?
Ho geldiniz, sefa geldiniz. Buras aa kaps. Bey de gelir, kyl de.
Siz de komusunuz, ho geldiniz, sefa geldiniz, dedi Aa.
Aa, bizim sizden bir arzumuz, isteimiz var, onun iin geldik.
Ricanz bam stne, dedi Aa.
Allahn emri, Peygamberin eraitine gre biz senin kzn Glizar
Rza Beyin olu Mirza Hana istemeye geldik, dediler.
Aa yle bir hiddetlendi ki aann bandaki tyler diken diken oldu:
Ne siz sylediniz ne de ben duydum. Ben bir aaym yahu. Ben nasl
bir fakir, yetim ocua kz veririm, dedi.
Aa, edip eden Allahtr. Onun babas da zamannda beydi, aayd.
Ama ok merhametliydi. Gn gelir, senin de servetin, devletin tarumar olur,
bakarsn sen daha kt olursun. Allah seni tarumar eder, deyip karlar.
Aa o kelimeye ok ierlemiti. Aann yreinde bir merhamet ba-
lar, gemite onun babas da bir ky aasyd. Drt kyn yetimine, fakirine
bakyordu. Bir tufan gtrd serveti, devleti. Ben de debilirim, haklydlar,
dedi kendi kendine. O gn o kasavetle, o telala aann kafasn bulandrdlar.
Aann zihni zayi oldu. Allah hayrlysa nasip etsin. Aa o gece kendi muha-
sebesini kendi yapt, alverite bulundu. Kendi akl ile kendi kalbini birle-
tirdi. ok urat, ok muhakeme etti kendi kendine. Ama sabah ezannda bir
karara vard. Ben ne kadar aa olsam da benim de aam var yukarda. Beni
yaratan, bu serveti veren aam var, dedi Aa, Allah, kendi aasn hatrlad.
yle ya, bu serveti, bu can veren var, benden alacak olan da yine o dedi
kendi kendine.
Aa, bir gn nce gelen misafirlere bir adam gnderdi. Bu ie nayaklk
edenleri, nclk edenleri, kyn ileri gelenlerini ard. Allahn emri, pey-
gamberin eriatyla Glizar Hanm Mirza Hana sz kestiler. Eh, toy o toydu
ite, bayram o bayramd ite. Niann yaptlar. Bir kurban kesti Aa. Dedi ki:
Cemaate baladm.
Neyi baladn Aa?
Ben, Mirza Handan tek kuru istemiyorum.
Ya?
Aa burada bir mim koydu iin iine.
Ben, Mirza Handan bir lira istemiyorum. eyizini, dnn ben ya-
pacam. Ama benim de bir artm var, dedi.
Nedir?
te iin pf noktas buras:
Buyur Aa, artn ne?
Mirza Han, Bayburta gidecek. Bayburttun ifthoroz kyne gidecek.
Oradan radi Babann mezarndan toprak getirirse ben kz artsz urtsuz
vereceim. Aa ite burada ipe un serdi tabii. Bir evliyann mezarndan nasl
toprak getirecek, nereden bulacak, evliyann mezar olur mu?
Yahu, mezaryla beraber gider, evliyalar hi lr m, lmez, dediler.
Ama Aa dinlemedi:
Getirecek, dedi.
Mirza Han, byklerden utandndan, ekindiinden, edebini, haysn
bozmadan iaretle anlatt derdini. Szden anlayan arif bir insan kt dar:
Buyur, yavrum,
Ben getireceim, dedi.
Peki, sen getirdin de aa dese ki bu radi evliyann mezarnn topra
deil, o zaman ne olacak?
Dedi ki:
Ben, delilli, ispatl, ahitli getireceim.
Getirir mi, getirir. Yapp eden Allahtr, getirir.
Cmlemize Allah hayrl sabahlar versin. erbetler iildi. Gn tam oldu
kesildi. Sabahleyin Mirza Han yola kacakt, tekrar Bayburta dnecekti,
Bayburtta radi Babann mezarndan toprak getirecekti. Peki, Aa niye byle
bir ey istemiti? Aa demiti ki kendi kendine:
Bu ocuk, tekin deil. Benim onu bir denemem lazm. Onun varln
renmem iin Mirza Han denemem lazm.
Mirza Han yola koyuldu. Hikyede ocuklar abuk byr, zaman abuk
geer. Mirza Han gnn birinde, bir kuluk vakti Bayburta indi. Bayburta indi,
ama nereye gidecekti; frnc babaya gidecekti. Frnc babann kapsn ald.
Frnc baba bakt ki Mirza Han geldi:
Selmnaleykm,
Aleykmselm,
Frnc babann elini pt:
Buyur, yavrum, ho geldin, ne var ne yok?
Epey sohbet ettikten sonra:
Rza Bey Hikyesi 77
Yavrum, seni ok telal grdm. Bu telan ne, diye sordu frnc baba.
Baba, benim telam undan: Benim bir arzum var senden, bir rica-
ya geldim sana. Bayburtun ifthoroz kynde zat muhterem radi Babann
mezarndan toprak istediler, onu almaya geldim, dedi.
Ey olum, gcn yeterse al.
Bakalm, burada nasl yakard Yaradana Mirza Han:
Yzm evirdim dndm kbleye
Yzm srdm pire yalvardm geldim
Ben m k Nurani Baba
Tuttum divanndan pire yalvardm
Karanlk geceyi aydnlk eder
Her neremiz etse yerinden eder
Ben gelmesem bile kendisi gider
Mirza Han doland da ovay
Felek ile geme fazla dalgay
Ryamda grmm piri babay
Peki, olum, sen ki pire yalvardn, o seni darda koymaz, dedi frnc
baba.
Mirza Han ondan helallik alr, frnc babann elini per:
Olum, Allah iini rast getirsin. nallah dediin dilee kavuursun,
dedi frnc baba.
Mirza Han, Bayburttan ifthoroz kyne, radi Babann mezarnn ol-
duu kye gelir. Gelir, kyn ileri gelenlerinden birine rastlar.
Selmnaleykm,
Aleykmselm,
Ben bu yerlerin garibiyim, ben misafirim, Allah misafiriyim, dedi.
Olum, zaten belli oluyor senin misafir olduun. Ben de bu kyn
imamym. Arzun, istein nedir?
Benim bir arzum var.
Yavrum, sen yoldan geldin, nce bir ay ierilim sana, karnn bir do-
yuralm. Allah byktr. Gcmzn yettii kadar sana yardm edeceiz.
mam gtrr, onun karnn doyurur.
Arzun, seni buralara getiren sebep nedir?
Ben, radi Babann kabrini ziyaret iin geldim.
Ondan kolay ne var yahu, rad Babann kabri burada, kyn kena-
rndadr. Gidelim oraya beraber, Kuran okuyalm, bir Fatiha verelim, sen de zi-
yaret etmi olursun. mamla beraber rad Babann mezarnn bana gelirler.
Allah cmlemizin lenlerine rahmet etsin, cmle lenleri o dnyada utandr-
masn, imandan, Kurandan ayrmasn, rad Babalarn safnda etsin.
Onlar gelirler mezarn bana. rad Babann mezarnn banda bir
Yasin-i erif okuduktan sonra bir Fatiha verirler.
Hocam, benim bir baka arzum daha var.
Arzun ne?
Ben, bu mezardan toprak alacam. Ne olur, alt st topraktr, bir
avu alaym, dedi.
ok nemliyse al, gtr.
Mirza Han bir mendil karr, mendilin alabildii kadar topra alr,
mendili balar, cebine koyar. Oradan Bayburta gelir. Frnc babaya misafir
olur. Gece orada kalr. O geceyi orada geiren Mirza Han, sabah alar almaz
Erzuruma gelir. Erzurumdan Karsa, oradan Ardahana, kyne gidecekti. Ge-
lir Mirza Han, Erzurumda kalr. Gece ryasnda dehetli, korkun bir rya g-
rr. Ryasnda Glizarn feryat ettiini grr; o feryatla uyanr. bakalm bunun
zerine ne syleyecekti:
Her gn isyandaym ah u zardaym
Eller benden uzaklat gel de gr
Bilmiyorum neredeyim nerdeyim
Yollar benden uzaklat gel de gr
Aklm fikrimi benden aldlar
aresi olmayan derde saldlar
Ben derdimi syledim onlar bildiler
Kullar benden uzaklat gel de gr
Mirza Hanm z derdimi demeye
Ben altm karalar giymeye
Altm zme hazan demeye
Gller benden uzaklat gel de gr
Bu szleri syler Mirza Han.
Gnler sonra oradan kendi kyne geri gelmiti. Karstan geer,
Ardahandan geer, kendi kyne gelir. Kyn halk toplanr. Mirza Hann gidi-
i, gelii krk be gn eker. Bu da bir hasrettir.
Mirza Han, ho geldin, ne var ne yok? Nasl gittin, nasl geldin, neler
grdn, nelerle karlatn?
Mirza Han olanlar tek tek anlatr.
Peki, emaneti getirdin mi?
Mirza Han elini atar cebine, mendilin arasndaki topra karr, cemaa-
tin ortasnda Aaya teslim eder.
Aam, artn harfiyen yerine getirdim. Gittim mezarna, Yasin-i erif
Rza Bey Hikyesi 79
okudum, ky imamyla beraber bir de Fatiha verdim, sonra da topran getir-
dim. steini yerine getirdim, dedi.
Peki, kimi grdn orada, bu topra oradan aldna dair ahidin var m?
Aa da deneyecek ya onu. Mirza Han imdi nasl ifade edecekti bunu:
Sen arzu eyledin ben de getirdim
Yaradan Mevlaya bala beni
Gecenin gndz ahidim oldu
Kudreti ilahiye bala beni
Gecesi gndz birdir Mevlann
lkin yaratt nurdur Mevlann
Her trl varl vardr Mevlann
O yce Mevlaya bala beni
Mirza Han syle bende nazm
Onun iin almm ben sazm
radi Baba bilir benim zm
O okunan salaya bala beni
Oradaki cemaat toplanr, Aaya der ki:
Aa, sen neye inanyorsan, herif ona yemin etsin.
Ben Allaha inanyorum.
nanyorsan, Allaha bala beni, ben getirdim, der Mirza Han.
Oradaki cemaatle Aay ikna ederler, Aay yola getirirler. Ne olacakt;
dn tutulacakt. O dne de bir k lazm. Toy balar. Aratrrlar, bir k
aratrrlar. Nereden bulacaklard? Eskiden Arpaaya bal, imdi Akyakaya
bal Geit kynde bir k Mahmut vard, onu getireceklerdi toya.
Bakalm, k Mahmut nasl alacakt, toyu nasl yola alacakt, Allah
cmle hasretleri kavutursun:
Glizara sevda ekenler yumdu
Yar hasreti yreimi dalad
k olan bilir akn derdini
Glizar sevdas beni dalad
Tufana gark ettin benim bam
Ummana evirdin gzm yan
Zehir ettin ekmeimi am
Bu nasl sevdadr beni dalad
k Mahmut nice meclis eyledi
Trksn syledi gnl eyledi
Hikye zn doru syledi
An saz da kara balad
k Mahmut sonunu balad. Dnlerini tuttu. Mirza Han ile Glizarn
dnlerini yapt. Allah cmle sevdallar kavutursun. Bu hikyemiz de bura-
da sonunu tatlya balad. Allah cmle hasretleri kavutursun.
PERVANE HKYES
Derleme Yeri/Ortam: Ardahann ldr lesi Glebakan Ky. Ortamda
bulunanlar; derleyici, krk kiilik ky cemaati.
Hikyenin Kayna: k Sabri YOKU hikyeyi Murat obanoludan rendi.
KAPAK
Pervane Hikyesi 83
ikyeler, hikyeler. nsanlarn yaam batan sonuna kadar birer
hikyedir. Aklmzn yettii, beynimizin idrak ettii, statlardan bize intikal
edildii kadaryla, bu akam salnza, saadetinize, ben naizane Sabri Yoku,
Pervanenin hikyesi anlatacam sizlere.
Pervane kimdir? Pervane nurani bir babann olu, ermi bir evliyann
oludur. Pervane nereliydi, Nurpak ehrinden. ok eski tarihlerde kalm bu
ehir. Bunlarn tarihleri bilinmiyor. Nurpak ehrinde yetimi, bir evliyann,
Habibi Nacarn oluydu.
Pervane on yedi on sekiz yalarnda. yle ki Cenab Allah onu nur topu
gibi yaratmt. Bir evliyann olu da herhalde nur topuna benzer. Nur dana
kmt dervi baba, evliya baba Habibi Nacar. Fakat evine geldi, evde bir yok-
sulluk, evde bir alk. Evde bir hzn, bir ile vard.
Hanm dedi ki:
Habibi Nacar, evimizde un yok, a yok.
Allah kimseyi yoksul etmesin. Yoksulluk ateten gmlektir. Ulu Mevlann
derghndan sorulur mu? Onun evliyalarna, dervilere ayan olmutu.
Habibi Nacar dnce ierisinde, hznl hznl nereye geliyordu.
Dervi babalarn iine katlacakt, kafileye geliyordu ki. Nurani bir pir baba
dedi ki:
Ya Habibi Nacar, hi dnme, hi gam etme, evine un gitmitir, evi-
ne gdalar gitmitir, evine a gitmitir. Bir deve yk gdalar gnderildi. Dn
evine.
Uzatmayalm. Dnd, evine geldi. Allah cmlesini sevindirsin. Ama pir
baba bir ey daha sylemiti orada:
Ya Habibi Nacar, evinde piecek olan ekmekten ilk ekmei kim yerse
byk bir ilme, bir varla sahip olacak, demiti.
Habibi Nacar gelene kadar ekmek piirilmiti. Bir ekmek kokusu, bir g-
zel koku vard ki evde. Habibi Nacar gelip bakt ki Pervane ilk kan ekmein
yarsn yemi, sonra da uykuya dalm. Habibi Nacarn olu Pervane. Habibi
Nacar yle bakt, ekmein yarsn yemi. Anlad ki o ilme sahip olacak kii
Pervanedir. Ekmein dier ksmn alp bir tarafa koydu. Uykusunda yle bir
hale gelmiti ki Pervane, yz altm damarn, yz krk kemiini ate alm,
yanmaya balamt.
Ryasnda dervi babalar, yeil fesliler ona musallat oldular. Bir resim
gsterdiler Pervaneye.
Pervane, u gzele k oldun yavrum, dediler.
Badesini iirttiler. Allah cmlesini muradna erdirsin.
H
Fakat yavrum, yolun ok uzak, dedi dervi baba.
Ne kadar yolum var baba can?
Yavrum, bir senelik yolun var, bir yllk yolun var. Sen Hakikat ehrin-
de, Hakikat hkmdarnn kz Gl Sultana k oldun, dedi.
Pervane gzlerini at, anlad ki ryaya dalm. Gzn aar amaz ba-
basn karsnda grd Pervane.
Habibi Nacar, Pervanenin yz mimiklerinden, Pervanenin gz klarn-
dan anlamt sevdalandn.
Yavrum, sen baz bir trk sylerdin, dedi.
Baba, bu trk o trk deil.
Hele syle Pervane, dedi.
Alr Pervane, bakalm, babasna ne syler. Sylesin Sabri Yoku saln-
za. Allah hepinizi var etsin. Sa olun, var olun:
Ne sorarsn canm baba
imde bir sevda vardr
Gzlerine nail oldum
Hele eylen yavrum Pervane, dedi Habibi Nacar, tek atn meydan ol-
maz, bir de ben syleyeyim:
Baban sana kurban olsun
Dert demezsen derman olmaz
Bu nasl bir sevda idi
Alr Pervane:
Ben kalmm bir devada
Gnlerin geti ziyade
Ben bade itim ryada
Bunun zerine babas Habibi Nacar iyiden iyiye anlamt Pervanenin
gzel bir kza k olduunu:
Koyma beni yana yana
Ben kurbanm oul sana
Menzil dediler mi sana
Menzil dediler mi sana, yani yolunun ne kadar olduunu sylediler mi
sana diye soruyordu babas. Alr, alr Pervane:
Pervane Hikyesi 85
Pervane halim mkldr
Bu blble gonca gldr
Yolum bir senelik yoldur
Alr Habibi Nacar son olarak:
Habib Nacar yola revan
Yardmcmz olsun Mevlam
Durma yavrum yola devam
Allah cmle dertlilerimizin derdine derman versin. Babasndan helallik,
destur alan Pervane gnn bir gnnde yola revan olacakt, Nurpak ehrin-
den Hakikat ehrine gidecekti. kisinin aras bir yllk yoldu. Hani o ekmein
yarsn Pervane yemiti ya, Habibi Nacar, evliya, o kalan ekmein yarsn da
Pervanenin belindeki kuaa balad:
u ekmei kuana al. Bir dertliye, bir yaraly rastladn zaman,
eer yaras dardansa yle hafiften dorarsn yarasna, Allahn izniyle aya-
a kalkar. Ha, yaras ierdeyse dorarsn, bir suyun iine dker, suyu iirirsin,
Cenab Allah ona da rahatlk verir, salk verir, dedi.
Pervane dedi ki:
Baba, msaadenle.
Bir dakika yavrum, ekmei aldn, u kamer tay da al. Bu kamer tay,
sen nerede kalrsan kal, bir beyit sylediin zaman hemen gelip seni bulur, dedi.
Baka, baba?
unu da syleyeyim: Gideceksin, senin nne bir ormanlk kacak.
O ormanda yaral bir ceylan var, ok yaras alm, u sana verdiim ekmei o
ceylann yarasna dora, inallah ayaa kalkar, seni o ormanlktan geirir. Ku-
kanadn da olsa, ylan gbein de olsa o ormanl gemen baka trl mm-
kn deil.
Hepsi bu kadar m baba?
Bu kadar, yavrum,
Allah cmle darda kalanlarn imdadna yetisin. Pervane, kamer taya
bindi. Hakikat ehrine yol almt. Bilemiyordu ne kadar yol geldiini. Bir yere
geldi, yle bir bakt, vatandan biri vakitsiz bir tarla ekiyor. Vard onun yanna:
Yahu, bu zamanda tarla ekilir mi, diye sordu adama.
Hi sorma beyefendi, dedi adam.
Hayrdr, bu mevsimde tarla m olur?
Ben tarla filan ekmiyorum. Padiahmzn olu ar bir derde yaka-
lanm, o da bulac bir hastalk olduu iin kimseyi yanna yaklatrmyorlar.
Bu grevi de bana verdiler. Onu gtrp bir ssz le atn, bir topraa gmp
gelin demiler. Ben de onun iin bu topra kazyorum, dedi adam.
Nerede bu hasta?
Kardeim, yaklama, onun hastal bulacdr. Sonra ben bu mesuli-
yetin altndan kalkamam, dedi adam.
Yahu kardeim, sen beni gtr hastaya, dedi Pervane.
Babasnn verdii o ekmek aklna geldi. O delikanly, o hastay tarla-
y ekenin evine getirdiler. yle bir hastalk ki Allah hi kimseye gstermesin.
Bu arada Pervane, babasnn verdii ekmei dorad hastann yarasna, olan
ylan kabuundan syrlr gibi o hastalktan syrld. Allahn izniyle shhatine
kavutu. Allah cmlesini shhate kavutursun.
Kardeim, iste, dnyaln, mkfatn ben vereyim, dedi delikanl.
Eer isteyecek birisi varsa, o da senin u arkadandr. O bana sy-
lemeseydi ben ne biliyordum hastaln? Bana o syledi, senin iyilemene o
sebep oldu. Ben de geldim senin yaran saaltmak istedim. Eer istiyorsan, bu
arkadan gitsin, senin babandan mkfat alrsa alsn.
Benim babam bu yrenin padiahdr, dedi delikanl.
O daha gzel ya hemerim, bu da fakir bir hemerimiz. Gitsin, bir
ekmek kaps bulsun, dedi.
Pervane, hemen tarla ekene dedi ki:
Gideceksin padiahn yanna, ona diyeceksin ki, olunu hayata dn-
drrsem bana ne vereceksin?
yle mi?
yle.
Gitti adam padiahn yanna.
Padiah sordu:
Yavrum, olumu bir yere gmdn m?
Hayr. Padiahm sa olsun. Ben senin olunu hayata dndrrsem
bana ne vereceksin, dedi.
Dnyaln benden iste yahu. Benim olum servetlerle, hediyelerle
llecek biri deil. Ama o yara sarlmaz evladm.
Hayr, Padiahm sa olsun. Allah nasip ederse, senin olunu shhate
kavuturacam, dedi.
Peki, yavrum, sen git, kavutur, ne istersen ben vermeye hazrm, dedi
padiah. O adamn ardndan da hemen birilerini yollad onu takip etmeleri iin.
Adam evine varnca onu takip edenler evin kapsnn nnde Pervaneyle pa-
diahn olunu grdler, baktlar ki ehzadeleri sapasalam ayaktadr, hemen
padiaha haberi ulatrdlar. Padiah apar topar o eve geldi. Bu anda Pervane
iki arada bir derede kald, nk delikanl iyilemiti. Padiah geldi yanna:
Yoksa bu hastay sen mi iyiletirdin?
Padiah ya, sktrd onu. O arkada olan, padiahn grevlendirdii,
tarlay eken kii korktu, dedi ki:
Pervane Hikyesi 87
Ben her ne kadar ben yaptm dedimse de aslnda onu bu arkada
iyiletirdi padiahm. Bilmiyorum onun nereli olduunu, dedi.
Yavrum, kimsin sen?
te o zaman Pervane dedi ki:
Halim mkle dnt
Yeti baba darda kaldm
Yalan yrekler sevmitim
Babasna sesleniyordu, fakat abas gelecek miydi?
Yavrum, kime sesleniyorsun, diye sordu padiah.
Hele dinle padiahm, dinle, dedi Pervane:
Geldim burda ssz yurda
Felek beni sald derde
Ben kalmm ssz yerde
Yavrum sen kimsin, kimin olusun, diye sordu padiah.
Ald Pervane:
Dertli olan gnl aar
nsan Azrailden nereye kaar
Yeti babam Habibi Nacar
O anda Pervaneye bir ses geldi:
Yavrum, Pervane.
Ama kimse gremiyordu sesin kimden geldiini.
Padiah hemen dnd:
Yavrum, sen Habibi Nacarn olu musun? Yavrum, baban on dakika
evvel buradayd, dedi.
Allah Allah! Babam nasl burada olur? Ben niye gremiyorum baba-
m?
Yavrum, sen benim oluma shhati, sal verdin. Ben sana ne vere-
bilirim? Benden arzun nedir yavrum?
Padiahm, ben hibir ey istemiyorum. u vatandaa bir ekmek pa-
ras ver de garibim sevinsin, dedi. Allah cmlesini sevindirsin.
Pervane yola revan oldu. Mecburdu gitmeye. Hakikat ehrine gidecekti.
Sevdii Gl Sultana gidecekti. yle geldi, bakt ki bir ormanla yaklat. Al-
lah gstermesin, gemesi mmkn m? Doland, frland, drt be tur orman-
lkta doland durdu, bir yol bulamad. O arada babasnn ona sylediklerini
hatrlad:
Yahu, baz babam sylerdi, sznde beni de ara diye.
Bakalm, burada ne syledi Pervane, darda kalna, imdadna kimler ge-
lecek. Sylesin Sabri Yoku, Allah hepinizi var etsin:
yle bir yerdeyim bilemedim ki
Ormanlkta yolu bulamam baba
Byle gitse sevdiimi bulamam
Dalarn ban duman brd
Benim ierimi ivan brd
Sanki aydn gn zindan brd
Alar iken bilmem nasl gleyim
Muradm byle nasl alaym
Pervaneyim bunu nasl bileyim
Bu szlerin zerine ona bir ses geldi:
Yavrum, Pervane, yle iki yz metre ileriye git. O yaral ceylan bu-
lacaksn.
Ama kimse grnmyordu ortalkta, sadece ses vard. Pervane yle y-
rd, geldi, bakt ki ormann ierisinde bir emenin banda bir ceylan, okla
yaralanm, nasl inliyor. Hemen babasndan alp kuana balad ekmei o
ceylann yarasna dorad. Ceylan ayaa kalkt. Sanki ona beni takip et der gibi
dt Pervanenin nne. Ormanlkta Pervaneyi yle aydnla, a kard
ki. Allah cmlemizi aydnla karsn. Ondan sonra sanki Pervaneye, bundan
te yol senindir demi gibi dnd tekrar ormana doru kotu, gzden kay-
boldu. imdi Pervane nereye gidecekti, Hakikat ehrine gidecekti. Yol devam
ediyordu. eitli engeller kacakt yoluna.
Bir yerde haramilerle karlat. Haramiler onun yolunu kestiler.
Ey hemerim, sen buralar sahipsiz mi sandn? Nereden geldin, nere-
ye gidersin, dediler.
Dnd, harami bana dedi ki:
Ben garip biriyim, ok uzaklardan geliyorum. Brakn gideyim, benim
ok uzun yolum var.
Harami ba dedi ki:
Ya klcma kl, ya kalkanma kalkan ya da u altndaki kamer tay
bana verip sonra gideceksin.
Pervane dedi ki:
Benim atm benden alrsan nasl giderim, yapma harami ba, ac
bana. Brak, ben yoluma devam edeyim.
Pervane yalvard harami bana:
Szden anlar msn, dedi.
Pervane Hikyesi 89
Ne demek szden anlar msn, dedi harami ba.
Yani sana bir trk sylesem, dedi.
Sen trk de mi sylersin, dedi harami ba.
Vallahi ne bileyim, bazen sylerim, dedi.
Bakalm, burada harami bana ne syledi. Ben syleyeyim, salnza.
Var olun, sa olun:
Canm benim ey harami
Brak yoluma gideyim
Sevdiceim beni bekler
Brak yoluma gideyim
Sevdiin de mi var senin, dedi harami ba.
Dedi:
Hele dinle, dinle:
k ayrlk ekiyor
Gzden yalar dkyor
Gl sultan beni bekliyor
Brak yoluma gideyim
Sevdiinin ismi Gl Sultan m? Adn ne, kimin olusun, nereden geli-
yorsun, diye sordu harami ba.
Ald Pervane:
Pervaneyim ben dalym
Yer Nuripaka balym
Habibi Nacar oluyum
Brak yoluma gideyim
Her ey burada belli oluyordu.
Pervane bu szleri syleyince, harami ba dedi ki:
Pervane, kusura bakma. Ne bilelim sen osun. Baban on dakika nce
buradayd. Geldi, bize syledi ki olum buradan geecek, ona yardmc olun,
ona eziyet etmeyin. Ben de u haramilerin ba olan ba haramiyim. Arap Sul-
tan derler bana. Baban beni de sana nianlad.
Ama harami kisvesindeydi. Fakat zerindeki giyimi kard. Arap
Sultanda yle bir gzellik var ki Gl Sultann gzelliine de benzemiyordu.
Pervane dnd, ona dedi ki:
Arap Sultan, ben sevdiime k olmuum. Hakikat ehrinin hkm-
darnn kz Gl Sultana am. Ben o sevdiimi almadan, babam her ne kadar
sana demise de, beni bala, beni daraacna da gtrseniz, senin bu arzuna
evet diyemeyeceim.
Pervane, yol senindir. Ama unu bil ki, bu meselen ok etin bir me-
seledir. Hakikat hkmdar ok zalim bir hkmdardr. Fakat benim duyduu-
ma gre u anda Gl Sultann ismini bile ehirde yasaklamlar. nk birka
padiah Gl Sultana elilie gelmiler. Padiah onun ismini bile ehirde ya-
saklam; Kimse kzmn adn konumasn diye emir vermi ve en acs, bir
muamma asm. Padiah da krk tane k toplam oraya. Ba k da k
Mahmut dedi Arap Sultan.
Bunu dedi ya, bir nebze de olsa Pervane korkmutu. Ne yani k lm-
den korkar m? Yahu, niye korkmasn, k da bir can deil mi? Ama Pervane
lmden korkmuyordu. Pirlerin elinden badesini imiti. Arap Sultan her ne
kadar Pervane bu mesele ok etin bir meseledir diye dediyse de yine de din-
lemedi onu, yola revan oldu.
Nereye geldi gnn birinde, Hakikat ehrine geldi. Babasnn orada bir
dostu vard, Habibi Nacarn dostu. Sazc Cerrah Ustay soracakt adres olarak.
Sazc Cerrah Ustay sordu birisine Pervane:
Efendim, ben size bir adres sormak istiyorum. Burada Cerrah Usta
varm, saz dkkn varm, ne tarafta?
Yavrum, sen buralarn garibisin, belli oluyor. Nerelisin sen?
Nuripak ehrinden.
Yavrum, ora buraya bir senelik yoldur, nasl geldin?
Cenab Allahn hikmetinden sual olmaz. Geldim baba can.
Yavrum, Cerrah Ustay tanyor musun?
Eh, az da olsa tanrm baba. Babamn dostuymu, babam baz anla-
trd.
Geldi Cerrah Ustann dkknna. Selam verdi:
Selam, baba,
Aleykmselm, Nerelerdesin yavrum? Ho geldin, on dakika evvel
baban buradayd, senin geliini bana mjdeledi, dedi Cerrah Usta.
Allah Allah! Ben nereye gidiyorsam, babam on dakika evvel gelmi
oluyor, diye dnd Pervane.
Eh, evliyalara rtk perde, kilitli kap sorulmaz. Onlar alt kirpik st
kirpie deene kadar, bir bakarsn burada, bir bakarsn orada. Allah onlarn
yz suyu hrmetine bizi balasn. Her insann arzusu sorulur. Cerrah Usta,
Pervaneyi yedirip iirdikten sonra:
Peki, yavrum, arzun nedir, sen niye bu taraflara geldin? Baban da bir
ey anlatmad. Senin bir arzunu dinleyeyim yavrum. Pervane, u saz da ba-
bam bana sipari vermiti. Benim olum trk syler baz, onun iin bir saz
yaparsn demiti. Hem de u saz sana vereyim. al bakalm, houna gidiyor
mu, gitmiyor mu, dedi.
Pervane ald saz, bakalm ne syledi:
Canm baba gzm baba
Ben seni grmeye geldim
Ben sana vermeye geldim
Pervane Hikyesi 91
Ben kalmm bir arada
Gemimiz baht karada
Bir sevdiim var burada
Ben onu grmeye geldim
Yavrum, sana da kurban, sevdiine de. Sznden unu anladm ki bir
sevdiin var burada. Ben onu grmeye geldim dedin. Peki, ama sevdiin kim-
dir, kimin nesi, kimin kzdr yavrum, diye sordu Cerrah Usta. Mecbur diyecekti
onun ismini:
Pervaneyim halim yaman
Nasl geti byle zaman
ah kz ismi Gl Sultan
Ben onu grmeye geldim
Aman yavrum, ne yapyorsun sen?
Ne oldu, baba?
Onun ismi yasak yavrum. Padiah kznn ismini yasaklam. Kimin
azndan duyarsa onun yedi neslini kesecekmi, dedi Cerrah Usta.
k lmden korkar m?
Yavrum, sen bilirsin, ama o kzn ismini bir daha azna alma, dedi.
Baba, u Gl Sultann babas Hakikat hkmdarnn saray ne ta-
rafta?
Yavrum, Allah seversen, beni zor durumda brakma, kendin de git-
me. Onun kapsnda, onun askerleri seni grrlerse beni de perian ederler,
seni de. Ben derim ki gitme yavrum.
Olmaz baba, gitmem lazm.
Hele bir trk daha syle. Ne gzel sesin var senin, ok gzel, houma
gitti.
Ald Pervane:
imde bir yara vardr
Buraya dermana geldim
Bir senelik yol yrdm
Sevdiim Sultana geldim
Bir canm var ona kurban
Nasl srrm eden beyan
ah kz ismi Gl Sultan
Sevdiim canana geldim
Yavrum, Allah seversen, demin de dedim, onun ismini anma. Yerin
kula vardr, birileri duyar, padiah bizim neslimizi kurutur, dedi Cerrah Usta.
Son szn ald Pervane:
Pervaneyim geldi sra
Sevdadan yreim yara
Ne olur gtr beni yara
Sevdiim canana geldim
Yavrum, sen beni zor durumda braktn. Ben seni bir artla gtr-
rm padiah sarayna. Bak, orada kzn ismini sylemeyeceksin. Eer syleme-
yeceksen ben seninle gelirim, dedi Cerrah Usta.
Baba, gel gidelim, sylemeyeceim, dedi Pervane.
Allah cmlesini darda brakmasn.
Geldi ki, padiahn kaps ok dolu. Demin de ifade etmitim. eride krk
k imtihan oluyor. k Mahmutu da ba k semiler. k Mahmut fer-
man okuyor. Gelen a Mahmutla imtihan ediyorlard.
Cerrah Ustann saz yaptn biliyorlard. O klarn hepsi tand Cer-
rah Ustay. Garip insan hemen kendisini belli ediyor. O arada sordular birka
tanesi Cerrah Ustaya:
Bu delikanl kim?
Gariptir bu delikanl, Nuripak ehrinden geliyor, dedi.
Peki, arzusu ne? kla m geldi?
Vallah o da trk syler, dedi.
Padiah bunu duydu, hemen:
Biz gelen misafire hrmette kusur etmeyiz. Mademki trk sylyor,
ksa, yle bizim ba k Mahmutun karsna verelim, dedi.
Mahmuta emir verdi hemen. k Mahmut karsna ald. yle bir has-
bhal yaptlar. Mahmut, padiaha tekmilini verdi:
Padiahm sa olsun. Ne sordumsa adam cevap verdi. Bir eyler var-
dr bunda, dedi.
Yavrum, peki, arzun ne senin, neye geldin buralara?
Padiahm, klar sazl szl sylerler. Eer msaaden olursa, ben
de derdimi saz ile syleyeyim, dedi.
Hele syle yavrum bakaym.
Cerrah Usta dnd:
Pervane sen bilirsin, ama kzn adn sylemeyesin, dedi.
Ald Pervane:
Ne sorarsn beyim benim derdimi
Sevdiim canana gelmiim ahm
Hasreti yle bende yandm kavruldum
Cerrah Usta tekrar uyard bunu:
Sen bilirsin, ama kzn adn sylemeyesin.
ah seslendi buna:
Pervane Hikyesi 93
Yavrum, sevdiin kim senin? Ne gzel trk sylersin, var m bu sz-
lerde onun ismi?
Padiahm sa olsun, dedi Pervane:
Onun iin getim ser ile candan
Ate ald beni cismi gl candan
Onun iin geldim baba vatandan
Yavrum nereden gelmitin sen? Vatandan bahsettin. Demin Cerrah
Usta dedi, duymadm. Senin azndan duymak isterim. Kimin olusun, nere-
den geliyorsun, diye sordu padiah.
Ald Pervane:
Pervaneyim babam bu imi devam
Yardm eder ise o yce mevlam
Nuripaktan Habibi Nacardr babam
Sevdiim canana gelmi ahm
Yavrum, baban az nce buradayd. Grmedin mi baban?
Grmedim, ahm.
Peki, yavrum, bu sevdiim dediin kimdir senin sevdiin, ismi ne
onun?
Cerrah Usta yalvarr:
Pervane, ne olursun syleme.
Ald Pervane:
Pervaneyim oldum halimden yaman
Her eye kadirdir yce Yaradan
ah kz buradadr ismi Gl Sultan
Sevdiim canan grmeye geldim
Pervane bunu der demez Cerrah Ustann dizinin balar koptu.
Padiah:
Bu nasl saygszlktr, bu ne crettir? Ben kzmn ismini yasaklam-
tm. Sen kimsin ulan, konuuyorsun kzmn adn? Derhal bunu armha gerin,
zindanlara atn, dedi.
Padiah bunu deyince Cerrah Usta yalvard:
ahm sa olsun.
Cerrah Ustayla beraber onu zindana atacaklard. Adalet de vard. Kz bir
muamma asmt. Krk tane k toplanm, zemiyordu bu muammay. Ba
k Mahmuta muammay zdrmek istediler:
ahm sa olsun. yle bir muamma aslm ki ben bile bilemiyorum.
Hi kimse bilemez demektir yani, dedi.
ah dedi ki:
Yavrum, seni bir artla balarm. smini bahsettiin O Gl Sultan
bir muamma asmtr. Eer onun muammasn bulabilirsen senin cann azat
edeceim, bulamazsan ban vuracam. Cerrah Usta senin de, dedi padiah.
Cerrah Usta dnd Pervaneye:
Pervane, yapma olum, oluk ocuum var benim.
Pervane dinler miydi? Demin dedim ya, evliyaya sual sorulmaz, oluna
da sorulmaz. nk o da payn almt, o kudretten o da payn almt.
yle dnd Pervane, bir gz gezdirdi muammaya. Dnd kblesine:
Ey yaradan Mevlam, dedi.
Yalvaracakt. Nereye yalvaracakt? nk babas demiti ki:
Yavrum, darda kaldn zaman baz beni de syle.
Bakalm ne syledi burada Pervane. Ben salnza syleyeyim:
Nolur syle bana baba
Ancak bana yetiirsin
mdadma yeti baba
Bu nasl bir kalma kalda
Aatan da sallananda
Darda kaldm mkl halda
Darda kaldm yeti baba
Pervaneyim dert ekiyor
Sevdadan boynum bkyor
mtihan beni bekliyor
Darda kaldm yeti baba
Yine o sesi duydu:
Yavrum, Pervane, muammada senin ismini yazm yavrum.
Ne oldu k, hazrlandn m, dedi padiah.
Ba k Mahmut dedi ki:
Efendim, bu muammay zecek birine benzemiyor.
Padiah dedi ki:
Sylemiim, eer o muammaya cevap veremeyeceksen, kzmn ismi-
ni dediinden dolay seni daraacna ekeceim.
Cerrah Usta dedi ki Pervaneye:
Bir ey geldi mi sana?
Alr Pervane:
Muammada yazldr
Bir isim var orda ahm
Bu nasl bir cevri cefa
Bir isim var orda ahm
Pervane Hikyesi 95
Nasl bir isim var yavrum? Bir sr isim olabilir. Ne ismidir bu? Bunu
kim asm, kimin eliyle aslm? Onu da syle bakaym, dedi padiah.
Cerrah Usta dedi ki:
Pirlerini ar.
Nazik eller onu yazm
Gelmi klara szm
Lezgi Ahmet onu asm
Orda bir isim var ahm
Buras doru. Nasl bildi bu delikanl Lezgi Ahmetin astn? Peki,
kim syledi ona, diye sordu padiah.
klardan biri syledi, ba k Mahmut syledi, dediler.
Peki, yavrum, klar sz kata tavrr, yani son bendini, diye sordu
padiah, Pervaneye.
Padiahm sa olsun. te tavrrlar, dedi Pervane.
Hadi syle bakaym, kim yazmtr?
Ald Pervane:
km bu balar gezmi
Pervanenin barn ezmi
Gl Sultanm onu yazm
Pervane yazl ahm
Ulan, tutun bu a getirin buraya. Hemen bunu daraacna ekecek-
siniz. Bir daha kzmn adn syledi.
Hayr. Padiahm sa olsun. Muammay indirin bakn, eer o yazl
deilse ben idamma razym, dedi Pervane.
Getirin bakalm, dedi padiah.
Atlar kd burada Pervane yazl.
Kim yazm?
Senin kzn yazm padiahm.
Dedi ki:
Ben sana ceza olarak zindan hayat vereceim. Cerrah Ustayla be-
raber, kzmn ismini dediinden dolay seni zindanlara atacam ve burada-
ki klarn hepsini imtihan edeceim. Bunlar srayla daraacna ekeceim,
bata Mahmut olmak zere ve burada harp ettireceim. Bu harbi de padi-
ahn arasnda yaptracam. Elilie gelen bu padiahtan hangisi bu harbi
kazanrsa kzm onun oluna vereceim.
Bunlar zindandaydlar, Cerrah Usta ile Pervane. yle oldu ki padiahn
birine sz kestiler. Gl Sultan onun oluna vereceklerdi. yle bir ortam oldu
ki ok kanlar dkld. Gl Sultan gitti gidecekti. O da sevdalyd Pervaneye. Eli
yetmiyordu, gn atmyordu. Babas ok zalim bir hkmdard.
Gecenin ssz bir saatinde Pervane yle bir bakt ki o demir parmaklk-
larn tesinde birisi duruyor.
Yavrum Pervane, yle bana gel, dedi ses. Kap almt Pervaneye.
Pervane dar kmt. Ylan gbein de olsa, kukanadn da olsa gemek
mmkn m, ama gemiti ite. Pervane mecburdu sevdas iin. Gl Sultann
sz kesilmiti, dn tutuluyordu, gidecekti. Harp ilan edildi gn. En so-
nunda padiah ilan etti ki:
Zehirli kementleri frlatn, bu delikanly ldrp bana getirin.
Allah cmlemizi muradna erdirsin. Zehirli kementleri frlatyorlard
Pervaneye. Allah Allah! Buna frlatlan oklarn yars yere dyor, yars kay-
boluyor. Bir hikmet vard bu ite. Baktlar ki bir ses geldi. Cerrah Usta bir trk
sylyordu, ne diyordu o trkde, ben syleyeyim salnza. Allah hepinizi
var etsin:
Canm benim can Pervanem
Soran babandr babandr
Duman gibi bamzda
Duran babandr babandr
Cerrah Usta, Habibi Nacarn yetikin evliyalardan olduunu biliyordu.
Ald Cerrah Usta:
O aktr gzden ya
Onun hi bitmez tela
Gelen oka gs kar
Veren babandr babandr
Cerrah usta geti candan
mit vardr yaradandan
Bizleri bak o zindandan
Soran babandr babandr
Eh, o oklardan da yara almamt Habibi Nacar sayesinde. Pervane sev-
dii Gl Sultan o zalim hkmdarlarn elinden kurtarmt. Allah cmlesine
hayrl dnler, hayrl nianlar versin. imdi onu memleketi Nuripak ehri-
ne getirecekti. Dnler tutacaklard. Yol aldlar. Tekrar o ormanla geldiler.
Haramiler onlarn nn tekrar kestiler. O arada Gl Sultan Pervaneye dnp
Pervane, hele bir dinle, dedi. Ald Gl Sultan:
Kardan gelen gzeli
Layk grmm ben sana
Bu gelen Arap Sultan
Ben de layk grdm sana
Pervane Hikyesi 97
Bama uratma gazel
Ben seni sevmitim ezel
Bir yiide iki gzel
Ben de layk grdm sana
Gelsin gesin devri zaman
ki gzel sana kurban
Gl sultan ile Arap sultan
kisi de layk sana
Gl Sultan, sen ne biliyordun Arap Sultann beni sevdiini, dedi Per-
vane.
Baban bana sylemiti Pervane. Sen benim iin geldiin zaman, ba-
ban Habibi Nacar benim yanma geldi. Yavrum, ben ba harami Arap Sultan
da Pervaneye nianlamtm dedi. Babann arzusu zerine ben de kabul edi-
yorum bunu, dedi Gl Sultan.
Bunlar bu hasbhaldeyken, baktlar ki bir pir baba kardan geldi:
Yavrum, Pervane,
Buyur, baba,
Baban ok yaras almt. u topra gtr babann yaralarna sr, ya-
ralar iyilesin.
Allah cmle hasretleri kavutursun. Pervane, iki sevdii ile beraber, Arap
Sultan ile Gl Sultan ald yanna, onlarla beraber baba vatan Nuripak ehrine
geldiler. Dnler tutuldu, yaralar iyileti, hastalar ayaa kalkt, klar arl-
d. Sa olun, var olun.
HAMT HAN LE MELEK

SULTAN HKYES
Derleme Yeri/Ortam: Kars Merkez Aydngnl Ky. Ortamda bulunanlar;
derleyici, elli kiilik ky cemaati.
Hikyenin Kayna: k Sabri YOKU hikyeyi 1988 ylnda Murat obanoludan
rendi.
KAPAK
Hamithan ile Melek Sultan Hikyesi 101
vet, sevgili dinleyenlerim, deerli misafirler, deerli ky halk, sevgili Ay-
dngnller
Hikye var ki gn gece eker, hikye var be gn be gece eker.
Bunlar saatlere sdrmak kolay deildir. Anadolumuzun bir kesinde ya-
anm olan o mor menekeli dalardan o akan sulardan o Ssemli yaylalar-
dan, o gzelim yrelerden.
Bu, Erzurumun spir kazasndan tarihi bilinmeyen bir olay ki o zaman
askerliin yedi yl olduu dnemlerde. Erzurumun spir kazasnda, anann,
babann bir tek evlad olan Hamit Han isminde bir delikanl, yle bir gn otur-
mulard kendi evlerinde, ana-babas evlatlar olarak yanlarna armtlar
Hamit Han:
Hamit Han, yavrum, artk sen de genlik yan ikmal ettin. Bize gre,
senin de evlilik an yaklat artk. Ama askerliim var diyeceksin. Bizler onu
dndk; fakat sen gidecein iin, birileri lazm ki bizlere hizmet etsinler.
Kimler sylemiti bunu; Hamit Hann babas Ali bey, anas Gaml Sultan.
O zaman Hamit Han dedi ki:
Babam bilir.
Bizim yrelerde bir slup vardr; Anadoluda, Babam bilir, anam bilir
denilmesi, evet babnda saylr. O zaman sorar sual ederler. Kimi bulmutular
Hamit Hana; Ahmet beyin kz Melek Sultan layk grmtler. yle bir gn
oldu ki bunlarn dnleri tutuldu. Allah hepinize hayrl dnler nasip etsin.
Hamit Han 56 aylk bir evliydi, bu sefer de bunun askerlik kd geldi.
Geldi, eline ulat. Soruyordular, anas soruyordu, sevdii soruyordu, babas
soruyordu;
Yavrum, askere gideceksin.
Evet, baba, evet ana.
Sevdii gzlerinden ya dkyordu. k ne syler; k, hasrete trky-
le karlk verir. Yola reva olacakt Hamit Han. Gaml Sultan ve Ali Bey dedi ki:
Yavrum, bizlere bir ey sylemeyecek misin? Senin moralini hi iyi
grmyorum Hamit Han. Yavrum, Allah byktr. Senin sevdiin, senin ein
bizlere emanet, bizler de Allaha emanet yavrum.
Hamit Han ise, yola dmeden evvel bir nebze de olsa bir trk syleyip
gidecekti onlara. Bakalm, anasna, babasna, sevdiine ne syler Hamit Han.
Sylesin Sabri Yoku, salnza, saadetinize. Sa olun var olun.
E
Canm benim gzm anam
Bahtm karaldr ana
Sanki dn yok geriye
Bahtm karaldr ana
Sylyordu:
Canm ana gzm ana, bahtm karaldr benim, sanki dn yok geri-
ye, bahtm karaldr benim.
Anas Gaml Sultan gzden ya dkt, sevdii zaten alyordu Melek Sul-
tan.
Anas dedi ki:
Yavrum, niye geri dnmeyesin evladm? Allah byktr. Askerlik g-
revini yapar, inallah, gnn bir gnnde de geriye de dnersin.
Sanki koptu bir kyamet
mr olacak nihayet
Sevdiim size emanet
Bahtm karaldr ana
Sanki koptu bir kyamet, mr olacak nihayet, sevdiim sizlere
emanet, bahtm karaldr ana, deyince, anas gzden ya dkyordu zaten.
Alr Hamit Han son szn:
Nasl derde bulam are
Sorma ana yrek yara
Hamit Hanm baht kara
Bahtm karaldr ana
Demiti son szn Hamit Han. Nereye gidecekti? Askerlik kdn
eline almt, gnn bir gnnde Van ehrine gelmesi gerekiyordu. Vesait mi
vard o zaman; hayr. Tren mi vard; hayr. Uak m vard; hi yoktu. Ya deveyle,
ya katrla, ya da piyade yola devam ederdiler. Aylar m srd, gnler mi sr-
d, gnn bir gnnde Hamit Han Van ehrine, askerlik birliine ulamt.
Sordular, sual ettiler, askerler hemerilerini aryordular. yle oldu ki, Hamit
Handan nce kendi kynden birisi ondan bir yl ncesi askere gitmiti. Yunus
Bey isminde, kendi kyls orada asker, ama Hamit Han bilmiyor. Yunus Bey
geldi, soruyordu:
spirin Yoncal kynden kimse var m burada?
Hamit Han dedi ki;
Benim efendim.
Vay canm, Hamit Han sen misin, Ali amcann olu?
Evet.
Beni tandn m?
Yunus Bey, nasl tanmam seni?
Yunus Bey dedi ki:
Hamit Han, gzel oldu benim yanma dtn, sana yardmc olu-
rum gnlerimiz beraber geer.
Aylar gnler birbirini takip etsin, yle oldu ki, Hamit Han ilk mektubunu
yazmt. Kime yazmt babas; Ali Beye:
Baba, ben geldim, birliime teslim oldum. Salih Yac isminde bir yz-
bam var; onun yannda ok rahatm, beni merak etmeyin.
Kaderin nerede ne olacan bir tek Allah bilir, kimse gaibe hkmede-
mez efendim. Gnler aylar birbirini takip etsin, sz hasbhallii geti arada,
hemen Yunus sordu buna:
Hamit Han, hi sormadm; sen evlendin mi evlenmedin mi?
Vallahi Yunus Bey, evlendim, sonra askere geldim.
Peki, kiminle evlendin?
Yunus Bey; biliyorsun, ben baz bir kyde trk de sylerdim. Be-
nim iim doldu. Eer senin de msaaden olursa, yle sazmla sana syleyeyim
bunu.
Alr Hamit Han:
Sorma garda sorma benim derdimi
Ela gzl nazl yardan ayrldm
Onun hasretiyle yanar alarm
Garda, ayrldn anladm da, u kimdir bizim kyde, kiminle evlen-
din sen?
Hele dinle:
El vurma kardeim bu yaram ban
Daha da bu derde bulunmaz derman
Ahmet Beyin kz o Melek Sultan
Melek yzl nazl yardan ayrldm
Bir dakika Hamit Han, u Ahmet amcann kz Melek Sultan dediin,
deil mi?
Evet, Yunus Bey
Zalim Yunus Bey, o anda ierisine bir ktlk kmeye balad:
Ulan, demek ki sen benim sevdiimi aldn ha. Ama belli ettirmedi Ha-
mit Hana bunu.
Hamit Han ald son szn:
Hamit Hanm dedim yaram detim
Ulan bu kadere ben imdi atm
Alt aylk evli askere dtm
Evet, ne demiti:
Alt aylk evli askere dtm, kmr gzl nazl yardan ayrldm,
dedi. Hamit Han, zalim Yunus beyi kendisine sadk bir arkada biliyordu. Bir
kylsn grmt orada, seviniyordu buna; ama ne bilsin ki, zalim Yunus
Bey kt senaryolar hazrlyor iinde. Demitim ya, babasna bir mektup gn-
dermiti. Zaten o mektubun cevabn da alamamt Hamit Han. Efendim gn
oldu ki, blk yazcs geldi, mektuplar okunuyor, Hamit Hann gz yolda:
Acaba benim de mektubum geldi mi? Salih Yac yzba ard
bunu:
Hamit Han, yavrum
Buyur yzbam.
Yavrum, bir mektubun var; onu sana vereceim. Ayn zamanda birde
nmzdeki birka gn ierisinde avu talimgh kuruluyor; seni yanma b-
lk avuu olarak grmek istiyorum.
Hamit Han ise buna sevindi. Hi olmazsa blk avuu olurum, Salih
Yac yzbann yannda rahat ederim fikrindeydi. Mektubu at, okudu. Bu
askere geldikten sonra, Allah buna bir olan ocuu nasip etmi. Hanmnn
babas doum yaptn yazm.
Yavrum, sen gittikten sonra senin bir olun dnyaya geldi. avuluk
rtbesine gireceinden bahsetmitin. Senin mektubun o dnemde geldii iin,
senin oluna Talibi avu adn koydum olum.
ok sevinmiti Hamit Han bu mjdeye, bu mjdeli habere.
Ben size haberi nerden vereyim; zalim Yunus Beyden. Mektuplar kesildi.
Aylar, yllar birbirini takip etti, Hamit Hann mektuplar gitmez oldu, gelmez
oldu. imdiki gibi uak m vard birileri gitsin, vesait mi vard gitsin. Babas Ali
amca yalanmt, piri bir ihtiyar olmutu, gidip gelmeye dizinin takati yoktu.
Anas Gaml Sultann beli bklmt, sevdii Melek Sultann da gzlerinden
pnar akar gibi gnlk ya dklyordu. Yavrusu Talibi avu da yava yava
bymeye yz tutuyordu.
yle bir gn oldu ki, zalim Yunus Beyin teskeresine de bir yl falan var;
Hamit Hann babas Ali beye Bir mektup yazd. Kimin azndan; Salih Yac
yzbann azndan Hamit Hann babasna bir mektup yazd ki:
Olun Hamit Han yllardan beri yanmdayd; ama bir tatbikat sonu-
cunda gerek bir mermiye isabet ederek, olun hayata veda etmitir, ehit ol-
mutur. Ban sa olsun. Vatan sa olsun. Allah kimseye bu acy gstermesin.
Bu haberi alan Ali amca ile Gaml Sultan krk gn arayla Allahn rahme-
tine kavutular. Ana-baba bu kedere, bu derde, bu hasrete dayanamayp, krk
gn arayla emri hak vaki oldular. Hamit Han ne bilsin anasyla babas bu dert-
ten lm, ne bilsin ki lm haberi memlekete gitmi. Bunun anasyla babas
lnce, Melek Sultann babas Hac Ahmet geldi. Ahmet amca dedi ki:
Kzm, kocan askerde, kaynatan ld, kaynanan ld. Ben seni bu sa-
atten sonra kimlere emanet edeyim?
Byle dedi, yavrusunun elinden tuttu, alp evine gtrd. Melek Sul-
tan gzlerinden ya dkyordu. yle bir gn oldu ki sevgili dinleyenlerim, bu
zalim Yunus Bey teskeresini alaca srada geldi Hamit Hann yanna, -be
gn var.
Hamit Han.
Buyur Yunus Bey.
Ne bilsin Hamit Han, Yunus Bey mektup gndermi:
Biliyorsun, teskerem yaklat, -be gnm var, gideceim. Ver mek-
tubunu da, kendi ellerimle gtrp anana-babana vereyim mjdeyi.
Zaten mjdeyi vermisin sen. Ana-baba nerdeydi artk; vefat etmitiler.
Eh, o da ihaneti dnemiyordu nk ondan. Hamit Han yle ekildi odas-
na, mektup alamyordu ya.
Hay vah, 56 yl oldu ben geldim ki, anam-babam ne abuk unuttular
beni.
Eline kalemini, kdn ald. Zalim Yunus Bey teskereciydi, sevinliydi.
Hamit Han daha bekleyecekti bir yl. Bakalm, burada anasyla babasna ne
syler Hamit Han, mektuplarn gelip gitmeyiine. Zalim Yunus Beyle name
gnderecekti, mektup. Bakalm, burada ne syler?
Aylar oldu bir haberiniz gelmedi,
Nolur bir haber gnder baba can,
Nasl oldu anam unuttu beni,
Nolur bir haber gnder baba can
Aylar oldu bir haberiniz gelmedi, nolur bir haber gnder baba can,
nasl oldu anam unuttu beni, nolur bir haber gnder baba can.
Nerden bilsin ki, anasyla babas lmt. Soruyordu zalim Yunus Bey:
Hamit Han. Yazdn m?
Yazdm Yunus Bey.
Bilemedim benim bu mudur yazm
Alt yl oldu ki baba gemiyor szm
Bir sevdiim vard bir tane kuzum
Hibir haber alamadm baba can
Bilemedim benim bu mudur yazm, alt yl oldu ki gemedi szm, bir
sevdiim vard bir tane kuzum, hibir haber alamadm ey baba, dedi, ald son
szn.
Hamit Hanm baba bilsen ne oldum
Haber gelmeyince gl gibi soldum
Alt ylda baba burada mahvoldum
Nolur bir haber gnder baba can
Geri dnmez
Geen gn geri gelmez
Gene bu bir devri ryadr
Giden can geri gelmez
Hamit Hanm baba bilsen ne oldum, haber gelmeyince gl gibi sol-
dum, alt ylda baba inan mahvoldum, nolur bir haber oy gnder babacan
demiti.
Mektubu kime verdi; zalim Yunus Beye verdi. Yunus Bey terhis olur g-
nn bir gnnde, gelir, ky Yoncalya ular. Hemen komular toplandlar bu-
nun yanna. Komular demiti;
Yunus Bey, gzn aydn olsun. Yunus Bey, gzn aydn olsun. Vatani
grevini stn bir hizmetle tamamlayp evine dndn kr. Seni aramzda
grmekten de mutluluk duyuyoruz.
Sordular;
Yunus Bey, bizim duyduumuza gre, herhalde Ali Beyin olu Hamit
Han da senin asker olduun blgelerde asker idi; ama onun askerde ld ha-
berini duyduk. Doru mudur acaba?
Yunus Bey dedi ki;
Evet, dorudur. Hamit Han benim yanmdayd efendim. Bir gn tatbi-
kata ktk, maalesef gerek bir kurun isabet etti Hamit Hana, emri hak vaki
oldu, gitti.
Byle deyince, oradaki insanlar Yunus Beye inanmlard. Yunus Beyin
derdi, Hamit Hann sevdii Melek Sultan almakt. Sordu zalim Yunus Bey;
Hamit Hann babas, anas ne halde?
Dediler ki:
Hamit Hann lm haberi askerden gelir gelmez, her ikisi de 40 gn
arayla emri hak vaki oldular.
Byle deyince, zalim Yunus Bey mecliste gstermemi olsa bile, iinden
buna sevinmiti. Hamit Hann kimsesinin kalmayna, Melek Sultann bun
kalna ok sevinmiti. Allah kt insanlara frsat vermesin. Gn oldu ki, bu
zalim Yunus Bey sizin gibi deerli simalar toplayp nereye gndermiti; Ah-
met amcann evine, yani Melek Sultann babasnn evine dnrcler gnder-
miti, eliler gndermiti. Hamit Han askerde ld, Melek Sultan dul kald; ona
talip olmutu. Melek Sultan ise babasna demiti ki:
Baba, Allah seversen benim zerime gelme. Brak, ben sevdiimin
yolunu bekleyeyim. Benim hl midim var.
Babas demiti ki;
Kzm; biz, senin kocann lm haberini aldk. Sen bir mucize mi bek-
liyorsun yavrum?
Bylelikle, aralarnda sz kesildi, Melek Sultan zalim Yunus Beye ver-
diler.
Size haberi nerden verelim; Van ehrinden. Erzurumdan, spir kazasn-
dan bir emir gitmiti ki, harp sona ermiti orada. Salih Yac yzbann bl-
yle beraber Van ehrinden geri spire gelmesini arz etmitiler. Byle oldu ki,
Salih Yac Yzba Hamit Hann spirli olduunu biliyordu; ama hangi kyl
olduunu bilmiyordu. Hamit Han avuu ard yanna ve dedi ki;
Hamit Han avu, gzn aydn yavrum.
yle bildi ki, mektubu mu geldi.
Buyur yzbam.
Yavrum, gzn aydn, spire gidiyoruz.
O aydnlk iyi de, acaba gelip spirde braktklarn geri grecek miydi?
Bu arzu ierisindeydi.
Hazrlan yavrum, yola gidiyoruz.
Biliyorsunuz, ok eskilerden bir eyler vardr; gm baklar, gm
yzkler, kapakl yzklerden dededen veya nineden miras kalan yzkler
vardr. Melek Sultan yzn kapan at, ierisinde zehir olduunu zalim
Yunus beye gsterdi. Melek Sultan demiti;
Yunus Bey, bana yakn gelirsen, yemin ediyorum Allahma, bu zehri
ierim, kendime kyarm. Sakn bana yakn gelme, elin elime demesin.
Yunus Bey ise ne biliyordu ki, gnn birinde Hamit Han gelecek. O, Ha-
mit Hann ebediyen asker ocanda kalacan dnmt. Byle dnme-
seydi yle yapmazd. Oysa Yunus Bey O dnceye kaplm, Ulan, nasl olsa
Melek Sultan bana yar olur diyerek bu hayale kaplm, hayat devam ediyordu.
Allah sizleri var etsin. Allah, o kt insanlara da frsat vermesin
Demitim size, Hamit Han gelecekti spire doru. Melek Sultan burada,
Yunus Beyin yannda kalmakta olsun, ben size haberi Salih Yac Yzbann
blnden, Hamit Han avutan vereyim. Nereye geleyim; spire doru ge-
leyim.
Hikyeyi fazla uzatmayaym sizleri rahatsz etmeyeyim. Efendim, bun-
lar yola reva oldular. Gnn bir gnnde Salih Yac Yzba blyle nereye
gelmiti; Hamit Han avu ilerinde olmak artyla Yoncal kynn nnden
geecektiler. O arada Hamit Han avu askerin ierisinde bir of ekti. Hemen
dnd Salih Yac yzba;
Bu kimdi of eken.
Askerlerden biri dedi ki;
Yzbam, Hamit Han avu idi of eken
Gel bakaym Hamit Han avu. Seni zaten birka aydr iyi grmyo-
rum. Evladm, bir derdin mi var, bana sylemiyorsun.
Yok yzbam.
Peki, nedir bu solgunluun evladm? Senin ierinde bir dert var, sen
bana anlatmyorsun.
Hamit Han dedi ki;
Yzbam, eer msaade edersen, neden of ektiimi saz ile syleye-
yim.
Syle yavrum, bizim askerlerin de gnl alm olur.
Salih Yac yzba hemen emir verdi askere:
Tfek atn.
Oturdular gruplar eklinde, kimi dinliyordular; Hamit Han avuu din-
liyordular:
Canm benim can yzbam
Buras bizim kymz
Anam babam burada benim
Buras bizim kymz
Canm benim can yzbam, buras bizim kymz, anam babam bu-
rada benim buras bizim kymz.
Yavrum, sen bu kyl msn? Kynzn ismi ne?
Syleyeyim yzbam.
Elbet vardr aa beyi
Olur, dn ile toyu
Yamata Yoncal ky
Buras bizim kymz
Tabii vardr aa beyi, olur dn ile toyu, yamata Yoncal ky, bu-
ras bizim kymz.
Yavrum, anam-babam var dedin, deil mi? Baka kimin kimsen var
m?
Hamit Hanm dtm derde
Koyunu yedirdim kurda
Sevdiimle yavrum burada
Buras bizim kymz
Hamit Hanm dtm derde, koyunu yedirdim kurda, sevdiimle
yavrum burada, buras bizim kymz.
Sevdiini, yavrusunu deyince Salih Yac Yzba hemen dnd:
Asker; biz, Hamit Hana yarm saat bir msaade verelim, gitsin, yav-
rusunun, sevdiinin yzn grsn, ana-babasnn elini psn gelsin.
Hamit Hana dnd yzba:
Hamit Han, yavrum; sana yarm saat msaade ediyorum. 15 dakikaya
gidersin, 15 dakikaya gelirsin, yarm saat de benden yedek izin. Git, oluk o-
cuunu gr, anne-baban gr; ama bir saat iinde burada ol.
Hamit Han ise bir saati ne yapacakt ki; Sevdiimin yzn greyim,
yavrumu koklayaym, anamn babamn elini pp, hellk alp geriye dneyim
arzusundayd.
Geldi ki ne gelsin! Allah hi kimseye gstermesin, evi yurdu tarumar ol-
mu, o binalar yklm, temel talarnda be parmak ot bitmi.
Ne olmu bu binalara, hani benim anam, hani benim babam, hani be-
nim sevdiim, hani benim yavrum?
yle oturdu bir tan zerine Hamit Han. Bakt ki, komular olan Ha-
tm Sultan geldi bunun yanna. Asker kyafetli birisini grnce dedi ki:
Yavrum, kimsin sen? Hayrdr. Bir arzun mu var evladm, niye burada
oturuyorsun?
Dnd Hatm Sultana. Kendi kendine dedi ki; Eyvah, Hatm Sultan beni
tanyamad. Tanm olsayd; Hamit Han, yavrum, sen nerelerdeydin, ne za-
man geldin diye sorard.
Teyze, msaade eder misin, ben sana kim olduumu saz ile syleyeyim.
Syle yavrum.
Nasl tanmadn beni
Ali Beyin olu benim
Hasret iimi yakar
Ali Beyin olu benim
Yavrum hangi Alinin olusun, kimsin sen?
Eyvah eyvah! Hatm Sultan, sen beni tanyamadn, deil mi? Hele dinle:
Nasl dede olmaz derman
Alt yldr geti zaman
Nerde anam Gaml Sultan
Ali Beyin olu benim
Yavrum, sen Hamit Han msn?
Evet, Hatm Sultan. Beni tanmadn m?
Yavrum, ben deil, baban da olsa seni tanyamaz; nk senin ld
haberin geldi askerden.
Allah Allah, nasl olur?
Hele syle yavrum, syle.
Hamit Hanm var hasretim
Gurbette bitmez gafletim
Melek Sultana hasretim
Ali Beyin olu benim
Hamit Hanm var hasretim, deyince:
Yavrum Hamit Han, evet, Melek Sultana hasretsin; ama senin lm
haberin geldikten sonra, senin annen ve baban krk gn arayla emri hak vaki
oldular.
Nasl olur Hatm Sultan? Benim lm haberim ne zaman geldi size?
Ben lmedim ki askerde.
Yavrum, bilmiyorum. Bundan bir yl ncesi bir mektup geldi Van eh-
rinden, senin komutann tarafndan yazlmt.
Hamit Hann lm haberini babasyla anas alr almaz, ikisi de hakkn
rahmetine kavutular.
Peki, Melek Sultan ne oldu, evimiz niye virane oldu?
Yavrum, sahipsiz ev virane olur tabii.
Melek Sultann da zalim Yunus Beyle evlendiini sylemeye dili varma-
mt. O arada komulardan bir tanesi, Telli isminde gen bir kz, Hamit Hann
trk sylediini grd Hatm Sultana. Hemen gitti zalim Yunus Beyin evine,
Melek Sultana mjdeler verdi ki:
Melek Sultan; Hamit Han, sevdiin sadr, kye gelmi.
Byle deyince, Melek Sultan yavrusunu ald, Hamit Hann peine dt;
ama ne yazk ki, Hamit han dnp Melek Sultana bakmyordu, nk kt ha-
berini almt. O isim gelmiti zerine bir kere, Yunus Beyle evlilii. Hamit Han
dnd Melek Sultana, dedi ki:
Bundan sonra ben sana yar olamam. Bann aresine de baksan iyi
edersin. Zaten arzu ettiine de varmsn.
Yanl bir dnceye kaplmt Hamit Han. Zalim Yunus Beyin bundan
haberi yoktu, Hamit Hann geliinden.
Size haberi nerden vereyim? Hamit Hann dnmesi gerekiyordu. Nere-
ye dnecekti? Asker onu bekliyordu kyn kenarnda. Geldi Salih Yac yzba-
nn yanna. Yzba sordu buna:
Hamit Han avu, biraz ge kalmadn m?
Yzbam, bala. Biraz peime denler oldu kyde ondan dolay
ge kaldm.
Byle dediyse de, mazereti geerli olmamt. Yzba, bunun yz mi-
miklerinden anlamt bir eyler olduunu. Hamit Hann biraz zerine gitti.
Hamit Han avu; sen kye gidip geldin, senin siman soldu evladm.
Yoksa kt bir eyle mi karlatn?
yle demiti yzbaya:
Evimiz tarumar olmu, annem ve babam hakkn rahmetine kavumu-
lar, benim lm haberimi aldktan sonra lmler. Sevdiimi de dman alm.
Salih yzbaysa hibir cevap vermeden, konuyu fazla incelemeden
dedi ki:
Asker; istikamet spir!
Bunlar spire devam etmekte olsunlar, ben size haberi nerden vereyim
sevgili dinleyenlerim? Melek Sultan, artk zalim Yunus Beyin evinde duramyor-
du. Nereye gelecekti; geldi Kzbes ablann yanna. Kzbes abla eski komularyd.
Allah seversen, beni evinde saklar msn birka gn? Ben, Hamit
Hanmn yolunu bekleyeyim, sevdiimin. kr, sa olduunu grdm ya bu-
gn, btn dnyalar benim oldu.
Yavrusu soruyordu:
Babam ne zaman gelecek?
Talibi avu 56 yalarn ikmal etmiti artk, Baba, baba diye soruyor-
du. Alr anas, bakalm yavrusuna ne syler? Ben syleyeyim salnza. Allah
hepinizi var etsin.
Sen alama canm yavrum
Uyu bir gn baban gelir
Yreimi sen dalama
Uyu bir gn baban gelir
Melek Sultan yeter bir gn
Derdi artar katar bir gn
Bu hasretlik biter bir gn
Uyu yavrun baban gelir
Eski komular olan Kzbes abla dedi ki:
Yavrum, senin yerin benim bam ste; fakat benim biraz ekindiim
bir konu var. Zalim Yunus Bey duyarsa benim seni barndrdm, sonra bizim
iin iyi olmaz.
Melek Sultan bakt ki, bir bayan ne yapsn; sonuta dnmek lazm. O
da korkuyordu bir komusu olarak. Melek Sultan yavrusunu eline ald. Nere-
ye gelmekte olsun; spire doru gelmekte olsun, Hamit Hann peine. Birlik
spire varmt, yzba evine gelecekti. Yedi yldan beri hasret olan sevgilisi
Salih Yzbann yolunu bekliyordu. Salih yzba ise, Hamit Handan ald
bu endieyle beraber iyiden iyiye morali kmt. Dnce ierisinde evine
doru gelirken, Hamit Han yzbann yanndan ayrld. Yzba evine doru,
yzbann hanm kapy at.
Yzbam, Allaha krler olsun ki harbi kazandnz. Vatanmz,
memleketimiz sulha erdi. Senin bugn ad olma gnnde seni grmek ister-
ken, yle gryorum ki, senin yznden bir pire dse bin para olacak. Senin
derdin, kederin ne?
Ben size nasl anlattmsa hikyeyi, Salih Yac yzba da hanmna anla-
tnca Hamit Hann mevzuatn, kye gidi geliini, dnp hanm dedi ki:
Peki, yzbam, Hamit Han avu kyden dnerken, senin yanna gel-
dii zaman sana bu mevzuat anlatrken, sen nasl karlk verdin?
Hi bir karlk vermedim.
Eyvah! Benim senin yolunu beklemem bile bounaym. Ben yedi yldan
beri senin yolunu bekledim benim yzbam gelecek diye, sen bir davay halle-
decek kadar sulha erimemisin daha. u Hamit Han avuu bana ar yzba.
Hamit Han ardlar, Hamit Han geldi.
Yavrum, yzban bana mevzuat anlatt. 7 yldan beri benim namu-
sumu bekleyen u tabancam sana veriyorum; bu bir. Bir de Salih yzbaya
ben bir takm elbise diktirmitim. u elbiseni kar, unlar da giyin; bu iki. Bir
de yzbam, Hamit Hann teskeresine ne kadar var?
15 gn falan.
Herhalde 15 gnlk de senin bir yetkin olabilir. nce unun bir tes-
keresini doldur bakalm.
Yavrum, bu tabancay sana veriyorum; ama dman cn almadk-
a, benim hakkm sana haram olsun. Sen, o dman, namus dmann ld-
receksin, kanl gmleini de bana getireceksin, vebalini vermiti.
Hamit Han bunlar alp gitmekte olsun, size haberi nereden vereyim
deerli dinleyenlerim? Melek Sultan ise gnn bir gnnde spire varmt.
Bir mahallenin ierisinde, bir emenin banda saatlerce oturdu. Birileri gelip
sormad ki; Yavrum, nereden geldin nereye gidersin?
En sonunda bir yal nine geldi.
Yavrum, kzm; benim dikkatimi ekiyor, sabahtan beri burada oturu-
yorsun. Kimsin yavrum, ne aryorsun buralarda?
Alr bakalm, neneye ne syler Melek Sultan, bakalm:
Sorma nene sen derdimi
Sevdiim var buralarda
Hasretinden alyorum
Yavrum; sevdiin kimdir, ne i yapyor, kimin nesi, nerelerde?
imde var dertle keder
Dertli olan nereye gider
O vatana hizmet eder
Yavrum sana da kurban sevdiine de. Bu nasl bir hizmet peki, orasn
syle bana:
Melek Sultan yanar tter
Dert ldrd halden beter
Hamit Han askerlik yapar
Melek Sultan yanar tter, dert ldrd dertten beter, Hamit Han as-
kerlik yapar, sevdiim var buralarda.
Yavrum, gel, evvel Allahn izniyle buluruz. Allah byktr yavrum.
Niye alyorsun niye kederleniyorsun?
Nene bunu ald, nereye getirdi? O mahallede ekmek veren, o mahallede
garipler babas olan, fakirler anas olan Hac Ahmetin evine getirmiti Melek
Sultan. uray ifade edeyim ki, Hac Ahmet, Melek Sultann kaynatas olan Ali
Beyin kan kardeiymi meerse ama ne bilsin ki, bu, benim kardeimin gelini-
dir. Melek Sultan ne bilsin ki, bu, benim babamn kaynatamn dostudur. Hemen
Hac Ahmetin hanm Senem Sultan geldi, yal neneye sordu:
Nene, misafirimiz mi var?
Evet, dedi nene.
Nene, sorulmaz misafire; ama misafirimiz nereden gelmi, nereye gi-
der?
Vallahi bilemiyorum Senem Sultan. emenin banda bekliyordu ga-
ribim. u yavruya bak hele, nur topu gibi bir ocuk. u yavruyla beraber saat-
lerce bekledi, alayp szlad. Ne gelen oldu, ne de giden oldu. Ben de en sonun-
da gittim, alp getirdim. nk sizlerin de bu tr ilerde fedakr olduunuzu
biliyorum. Aldm, size getirdim.
Nene, misafirin bizim bamzn stnde yeri var.
Hemen o arada Hac Ahmet sordu hanm Senem Sultana:
Hanm, misafirimiz mi var?
Evet, Hac, bir gelin misafirimiz var.
Peki, kimdir yavrum, hele bir getir de soralm bakalm. Nereden gel-
mi, nereye gider?
Yemek falan yedikten sonra, ben size nasl anlattmsa, Melek Sultan ba-
ndan geen maceray aynen Hac babaya anlatt, Hac Ahmete. Hac Ahmet;
Eyvah! Demek ki, benim sadk kardeim Ali Beyin olu askerde ld
haberi geldi, onlar Allahn rahmetine kavutular, sense bugnlere dtn.
imdi ise diyorsun ki, benim sevdiim sadr, buralardadr, onun peine gel-
miim. Sen burada keyfine bak. Sen de benim bir evladmsn. Benim yedi tane
olum var; senin sevdiin nerde olsa, ben u yedi olumu u ehre salar senin
iin buldurturum.
Hemen kk olu Hamzay ard, dedi ki:
Hamza, u kd al yavrum. Vanda grev yapyordu Salih Yac
yzba; bu kd ona gtr. Selamm syle. De ki, senin mahiyetinde as-
kerlik yapan Hamit Han isminde bir delikanl varm. Onu benim yanma
yollasn.
Delikanl kd ald geldi. Nereye geldi; Salih Yac yzbann yanna
geldi. Yzbann hanm kd aar amaz okudu.
Ben bu askeri birka gn evvel gnderdim.
Byle deyince, Hamza geriye dnp geldi. Bakt ki, bir kahvede bir de-
likanl trk sylyor; ama nasl yank bir trk sylyor. Babasnn ne syle-
diini de unuttu. Kahveye dalp an yanna oturdu, a dinliyordu. k ne
sylyordu:
Ne sorarsn baba benim derdimi
Boynu bkk yardan ayrldm baba
Yavrum ok alad dnmedim geri
Boynu bkk kalan yardan ayrldm
Karsa yaz
Hava souk Kars ayaz
Ktip kurbann olam nolur
Bu arzumu Karsa yaz
Sorma Hamza kaldm ben yana yana
Benim de bir szm var idi sana
Felek benim bahtm kara zindana
Boynu bkk nazl yardan ayrldm
Ben de Hamit Hanm yadigrm
Meclisi irfanda ben de var idim
Melek Sultan ile sadk yar idim
Hamit Hanm ben de yadigr idim, meclisi irfanda bende var idim,
Melek Sultan ile sadk yar idim, ela gzl nazl yardan ayrldm, deyince Hac
Ahmetin olu Hamza dedi ki, Ulan, babamn arad delikanl budur herhal-
de. Bu da yavrudan, sevdadan bahsediyor dedi. Ama Hamit Han ne bilsin ki
sevdii Melek Sultan.
Bu arada bu delikanl, Hac Ahmetin olu hemen geldi kahvecinin yan-
na, dedi ki:
Kahveci karde, bu k senin bu kahven de ka lira alyorsa, ben bu-
nun birka mislisini vereyim. Benim babam klar ok sever. Gtreyim, bu
akam bizde kalsn, babam dinlesin bunu doyunca.
Sordular, kahveci dedi ki:
Bir dakika, an kendisine soraym. Karde, bak, bu delikanl seni
gtrmek istiyor. Bunun babas klar ok seviyormu. Gider misin?
Neden gitmesin, baka gidecek yeri mi vard Hamit Hann? Ama ne bil-
sin ki Melek Sultan orada. Hamit Han ald getirdi. Yedek bir evde oturuyordu
Melek Sultan, saz sesine gelecek. Hac buna dnp dedi ki:
Evladm, yavrum, nerelisin sen?
Oluna sordu;
Evladm, Salih Yac yzbann yanna gittin mi?
Gittim baba.
Ne syledi sana?
Vallahi, ben yzbay grmedim. Hanm dedi ki, biz bu askeri birka
gn nce braktk.
Hamit Han anlad ki, beni aryorlar. Ama Hac ii iyiden iyiye anlam ki
Melek Sultann azndan.
Yavrum, sen nerelisin, kimsin? Benim bildiim, klar saz ile syler-
ler. Olum seni kahvede dinlemi, epey dertli sylyormusun. Hele bir syle,
benim de iim alsn.
Alr Hamit Han, bakalm Hac babaya ne syler. Mevzuatn sonu nereye
varacakt?
Hac baba dedi:
Hamit Han, yavrum, ili sylyormusun; ben de seni dinlemek istiyorum.
Alr Hamit Han, bakalm ne syler:
Ne sorarsn Hacm benim derdimi
Geldim viran grdm byk yuvam
Anam babam lm ona alarm
Alamaz myd; alard tabii.
Ne sorarsn Hacm benim derdimi, ben kendi derdime syler alarm,
ldm demiler bklm babam, o garip yuvaya syler alarm.
Hac dedi ki:
Yavrum, senin anan-baban kim, nerelisin evladm sen?
Alr Hamit Han, bakalm ne syler burada. Melek Sultan bunu dinliyordu
kapda. Ne bilsin ki ordadr:
ldm demiler bklm babam
Verem olmu baksan o dertli anam
Dmanlara gm sevdiim sunam
ldm demiler bklm babam, verem olmu lm o dertli
anam, dmanlara gm sevdiim sunam, yurdum yuvam viran olmu a-
larm, dedi.
Yavrum, ismi ne anann-babann, sen hangi kylsn?
Alr Hamit Han;
Bu mudur felein benle olay
Olur, mu bu derdin baka kolay
Yamacn srtnda Yoncal ky
Yurdum yuvam viran oldu alarm
Syle yavrum syle, beni de ilendirdin.
Hamit Hanm budur syle kederi
Ahmet yadigr Mahmut kaderi
Felek paralam dertli pederi
Anam babam lm ona alarm
Hamit Hanm budur syle kederi, Ahmet yadigr Mahmut kaderi,
felek paralam dertli pederi, yurdum yuvam viran olmu alarm.
Hamit Han, yavrum; senin baban benim ok sadk dostumdu. Allah,
babana gani gani rahmet etsin. Senin baban ile annen senin derdinden verem
olup ldler. Ama kim, ne bilecekti ki, gnn bir gnnde sen geleceksin yav-
rum. Herkes bu kadere inanmt.
O arada Hac baba hanm Senem Sultana seslendi;
Senem hanm, u bizim geline syle de, bize bir kahvaltlk getirsin.
Misafirimiz var, trk syledi. Karn ackmtr imdi, bir eyler attralm.
Melek Sultan, elinde tepsi, sofray donatacak sradayken, Hamit Han
yle bir dnd bakt ki, Allah Allah, sevdii Melek Sultan burada. Melek Sul-
tan ne arasn burada? O zaman Hac baba bunun hareketini grnce dedi ki:
Yavrum, Melek Sultan bana her eyi ineden yldzna kadar anlatt.
Fakat senin bildiin gibi deil olaylar.
Hamit Han dedi ki:
Hac baba, msaade edersen, iimin doluluunu sana sazm szmle
syleyeyim.
Dinle bu szm ey hac baba
Yd ellere giden yri istemem
Alt yldan beri kanlar alarm
Yavrum, niye istemezsin?
Hele dinle baba:
Alt yl oldu ki giydim karalar
Dman szyle dedi yaralar
Yar dmanlar iin san taralar
Melek Sultan alyordu yine. Ne yapsn, Hamit Han baka inanmt n-
k. Alr alr son szn:
Hamit Han baba can iim yaral
Zaten karalym oldum olal
Melek Sultan gitti elin olal
Dedi ya:
Melek sultan gitti elin olal, yd ellere giden yri istemem.
Hac baba dedi ki:
Evladm, zaten yuvanz ykld; yapma, Allaha bak. Senin sevdiinin
hibir suu kabahati yok. Zalim Yunus Bey tamamyla kendi planlaryla, kendi
yntemiyle bu senaryoyu yapm evladm. Yapma, etme! Sevdiin susuz ve
gnahszdr.
Hamit Han Hac baba inanmt. nk inanl biriydi, inanllarn evla-
dyd. Babas Ali Bey, anas Gaml Sultan inanl insanlard, imanl insanlard.
Dedi ki:
Hac baba, ben kabul ediyorum; ama benim ok nemli bir vazifem
var. O vazifemi bitirmeden, senin bu ltfne evet diyemeyeceim.
Hac baba ise ne bilsin ki, Salih Yzbann hanm buna bir bor vermi-
ti. Silahn vermiti ki:
Zalim dman ldreceksin, onun kann da bana getireceksin, de-
miti.
yle bir gn oldu ki -kendi kyn bilmez miydi ki Hamit Han- yola reva
oldu. Nereye geldi? Gnn bir gnnde, yle ay nda, Yoncal kynn ke-
narna geldi ki, bir oban, bir koyun srsyle kye iniyordu. Hemen yaklat
buna, dedi ki:
oban karde.
Kimsin kardeim?
Ne bilsin, 7 yl olmutu Hamit Han gideli.
Eyvah, sen beni tanmadn.
Meersem, Ali Beyin kapsnda 15 yl hizmetkrlk yapan bu oban bil-
mez mi Hamit Han. Hamit Han buna derdini anlatnca dedi ki:
Hamit Han, sz veriyorum sana. Ben, senin babann ekmeini ok ye-
dim. Ama zalim dmann kapsna ben seni kendi ellerimle gtreceim ve
senin intikamn seninle beraber alacam.
Onlar gecenin ssz bir saatinde nereye geldiler; zalim Yunus Beyin evi-
ne geldiler.
Ulan kalk, zalim Yunus Bey.
Hamit Han ekti silahn buna. Salih yzbann hanm ona bir tabanca
vermiti nk. Kendi namusunu koruyan silah ona vermiti ki, dman inti-
kamn bununla alacaksn. Bir mermi skt ve dedi ki:
Senin kann da helal deildir; ama ben senin kanl gmleini vaat et-
tiim iin, Salih yzbann hanmna gtrmek zorundaym.
Getirdi, teslim etti Salih yzbann hanmna. O kt dman temizle-
miti Hamit Han avu. Allah hi kimseye yle kt dostlar, kt dmanlar
nasip etmesin.
Nereye geldi Hamit Han avu? Salih yzbann hanmna gmlei ver-
dikten sonra helallik almt. Hac babann yanna geldi. Hac babaya demiti ki:
Emir senindir Hac baba.
Hac babaysa -Allah hepinize hayrl dnler nasip etsin- yeni dn
hazrl yapyordu. Sorup soruturuyordu, bir k lazmd o dne. Hamit
Han ile Melek Sultann nikh yeniden kylacakt, dnleri yeniden tutula-
cakt, onlara yeniden evler yaplacakt, yeni binalar ina edilecekti, yeni temel-
ler atlacakt, yeni evler hazrlanacakt. Kimler iin; Melek Sultan iin, Hamit
Han avu iin bir k aryordular. Kimi soruyordular bu dn alp syle-
mek iin; Karstan k Sabri Yokuu istemitiler. Sabri Yoku da bu dn
salnza alp syledi. Allah hepinize hayrl dnler nasip etsin.
Anlatan: k Ali Rza EZG

Derleme Tarihi: 01 Nisan 2009
Derleme Yeri/Ortam: zmirin Bayrakl lesinde k Ali Rza EZGnin evi.
Ortamda bulunan; derleyici.
Hikyenin Kayna: k Ali Rza EZG, hikyeyi k lhami Demirden rendi.
ALHAN HKMDAR LE PER
HATUN HKYES
KAPAK
Alihan Hkmdar ile Peri Hatun Hikyesi 123
g megulat, seyri zulmet, yar koynu cennet, budur hikyet. Ustalar
byle nizama ekmiler.
Ustalardan rendiim zere, hikyeyi anlatrken, o hikyenin ierisin-
de olan kahraman k kendisi saymaldr, o hikyeyi kendisi yaatmaldr ki
hikye anlatlsn ve hikye olsun.
Efendim, Hac Seyyad, Tifliste bir kyde yaarken, hi bunun dnya y-
znde bir zrriyeti yok. Ne kadar dua eder, ne kadar ibadet eder; ama verme-
yen Allah vermez.
Hac Seyyad, Haca gitmeye karar verir. Birinci Hacna giden Hac Sey-
yad, ikinci, nc derken, drdnc Hacnda hanmn da gtrmek ister. Ha-
nmyla beraber Haca gidip dnerken, Hac Seyyad yolda bir ocuk sesi duyar.
[O zaman araba yok, uak yok; deve zerinde, at zerinde kecavalarla,
kervanlarla Hac yolculuu yaparlarm.] Kervann bir dan eteine eker, bir
emenin banda iki rekt eda namazn kldktan sonra, Hac Seyyadn kula-
na bir ocuk sesi gelir.
Geri dner, hanmna ve bezirgnbana:
Hanm, burada bir ocuk sesi var, der.
Kadn buna inanmaz:
Yahu Hac, sen akll bal adamsn, aksakall adamsn; dan dibinde,
deli dzde ocuk sesi ne arar?
Aradan birka dakika getikten sonra tekrar bir ocuk sesi duyar.
Yok, hanm, yok; buralarda bir ocuk sesi var, der.
Kalkar, etrafnda olan bezirgnlarla, kecavay gtren yanndaki kecava
sahipleriyle yola dp, sa solu ararlarken, bakarlar, bir aacn dibinde bir
ocuk. Ama ynn yle evirir, ocuun brakld yerde, ok yaknnda da
bir ky var. Hemen ocuu kucana alan Hac Seyyad, ne yapar; getirir han-
mnn yanna. Der ki:
Hanm, Cenab Allah, yerleri gkleri yoktan var eden Allah bize ken-
dimizden bir evlat vermedi, ama elden bize bir evlat verdi. Bundan sonra bunu
kendi evladmz gibi besleyelim, kendi evladmz gibi saklayalm. Bunu kendi
evladmz olarak kabul edeceiz, hi kimse de bilmeyecek ki bu bizim ocuu-
muz deil.
Ama bunlarn yannda bir nene de Haca gitmiti. Bu sr sadece nenenin,
Hac Seyyadn ve hanm Nur Sultann arasndayd, bir de Cenab Allah bilirdi.
Aldlar ocuu kecavaya, kecavada ocuu eve getirdiler.
Gel zaman git zaman at aya klnk olur, k dili yrk olur on bir, on
A
iki yalarna bast, ama buna bir ad brakamadlar. Nasl bir ad koyalm, nasl
bir isim brakalm?diyerek ne yaptlar; en sonunda kyn ileri gelen aksakall
insanlar, kyn sz geen insanlar dediler ki:
En gzeli, bu ocuun adn Taptuk koyalm.
ocuun ad Taptuk oldu; gel Taptuk, git Taptuk.
Aradan zaman geti, anas, hikmeti Huda, tekrar hamile kald, bir kz
ocuu dnyaya getirdi. Kz ocuu dnyaya getirdi, aradan birka yl geti,
Peri Hatun ismini koydular, serpildi, Taptukla, kardeiyle beraber bymeye
balad. Aradan bir zaman getikten sonra, hanm Nur Sultan bir ocuk daha
dnyaya getirdi. smini koydular Hseyin. ki karde bir bac bir arada by-
meye baladlar.
Hac Seyyad artk sa sakal basm, ne yapmas gerekirdi; son Haccna
gidecekti. Hac Seyyad son Haccn eda etmek iin hazrlklarda olsun, evi
kime emanet eder; oullarna ve kzna.
Hac Seyyad, hanm Nur Sultanla beraber hareket eder, yedinci Haccna
gitmeye karar verir. Giderler, aradan zaman geer; derler ya, fesat ne lm, ne
lecek. Caz nene, srr tek bilen kadn, Taptuk ismindeki yolda bulunan ocu-
un yanna gelir:
Yavrum, selam.
Aleykmselm nene.
Yavrum, sana bir sr versem bana ne verirsin?
Nene, bu ne srrdr ki ben sana ne vereyim?
Yok, sen bana altn verirsen, sana ok nemli bir sr syleyeceim.
Yok, olsun yoksulluk. Cebinden kard altn, neneye verdi.
Caz nene dedi ki:
Yavrum, biliyor musun, Peri Hatun senin bacn deil.
Nene, sen deli misin, divane misin; nasl benim bacm deil? Ben, Hac
Seyyadn oluyum. Sen ne demek istersin?
Yok, yavrum, yok; sen, Hac Seyyadn olu deilsin. Hacdan gelirken
benim yanmda seni yoldan bulup getirdiler.
Artk eytan girmi Taptukun ierisine. Peri Hatun da gelmi on yedi-on
sekiz yalarna, on drt r arkasnda. Peri Hatun, elma yanak, billur dudak,
Leyla seki, turna gidi, boy bir seksen, omuz genilikleri seksene seksen. Peri
Hatunun kalar yarm ay eklini alm, elma yanak, billur dudak.
eriye girer, kim; Taptuk:
Peri, ne yaparsn?
Buyur karda. Gel ieriye, karnn asa yemek ye.
Yok, benim yemee falan ihtiyacm yoktur.
Ya?
Ben artk karar verdim, bundan sonra seni kendime e olarak, sevgili
olarak gryorum.
Byle deyince Peri Hatunun dnyas deiir.
Karda, sen akln m oynattn, deli misin, divane misin; biz karda,
bacyz, bir anadan bir babadanz.
Yok, biz bir anadan bir babadan deiliz.
Ya neyiz?
Senin baban olan Hac Seyyad Hacdan dnd zaman beni yolda
bulmu.
Kim dedi sana?
Bana diyen dedi. Artk bundan sonra sen bana yarsn, ben de sana
yarm.
Byle deyip Peri Hatuna saldrmaya balar. O anda Peri Hatun eline ge-
irdii bir testiyle bunun kafasna vurarak evden kaar, bir komuya snr.
Aradan bir hafta geer, Hac Seyyad Tiflise dner. Kye girdii zaman
bakar ki, kyn ierisinde bir kalabalk, bir hay, bir hengme, ba sarkl bir
insan.
Kardei Hseyin bunu hayatta kabul etmez:
Benim kardeim de bunu yapmaz, bacm da bunu yapmaz.
Ama ba sarkl, zalim adam yle bir tuzak, yle bir yalan uydurmutur
ki, Hac Seyyadn nne koarak:
Aman baba, bacmz bize ihanet etti. Kyn iinden eve gelirken, eve
bir adam alm, onunla ana finelik yapard. Ben de ieri girerken beni bu hale
koydu bacmz, der.
Hac, lm fermann verir, kimin; Peri Hatunun. Kyl ylr, ahali y-
lr, Taptukun szne inanr.
Peri Hatunu getirirler huzura:
Baba, ant bu, yemin bu; kardeim bana bu hareketi yapt, bana yar
olacaksn dedi, ben de kendimi ve namusumu kurtarmak iin kafasna vurarak
komulara sndm.
Emir verir Hac Seyyad, kime; kk olu Hseyin Beye:
Yavrum, bunu gtreceksin, bir ormanda ldrp, kanl gmleini
bana getireceksin.
Bir anadan bir babadan olan karda bacsn nasl lme gtrebilir?
Gzlerinden kanl ya dkerdi. Bacsn atn nne katarak bir ormann kena-
rna getirdi.
Dedi:
Bac, babam benden senin kanl gmleini istedi. Bu gmlei babama
gtrmesem, babam beni evlatlktan reddeder, hakkn bana helal etmez. Ama
bu gmlei gtrmek istiyorum.
Bacs dedi:
O zaman, dn arkan karda, gmleimi karaym, sana vereyim. Bu-
rada avdan, kutan vur, gtr babama, de ki, ite bacm ldrdm, kanl gm-
lei budur. Ben de buradan, bu ormandan bam alaym, diyar diyar gideyim,
artk bir daha Tiflise ayak basmayaym.
Yok, bac, olmaz.
On drt rnn birini gsne alp, kam parmaklarn mzrap eden
Peri Hatun, bakalm burada kardeine nasl yalvarr. Alr, alr Peri Hatun, bura-
da bakalm ne syler:
Aman karda aman eyle merhamet
Yaradan rahmana bala beni
Geceyi gndz var eden vardr
Okunan ezana bala beni
Yok, bac, yok, bouna barp durma. Babama ihanet edemem, baba-
mn bedduasn alamam. Seni ldrmek zorundaym, kanl gmleini gtr-
mek zorundaym.
Dur karda, dur.
Gel ac kardam gzmde yaa
Beni teslim eyle karda kurt ile kua
Byle mi kyarm karda kardaa
O ah merdana bala beni
Byle mi kyarm karda kardaa, o ah merdana bala beni.
Dedi:
Bac can, beni yle yerlere yemin verdiriyorsun ki, altm alt damar-
daki kanm kurumaya balad.
Dur karda, son szm sylyorum; ister ldr, ister ldrme:
Peri Hatun bilir bugn yarn
Dalar talar inliyormu zarn
Hseyindir Peygamberin torunu
Kerbelada kana bala beni
Karda, beni Allaha bala. nce Kerbelada dklen kana bala.
Ondan sonra beni kinatn aslan olan ah merdana bala. Etme, tutma; dn
arkan, kanl gmleimi yine gtr babama ver. Arkan dn, gmleimi ka-
raym, vereyim sana; burada avdan, kutan, kurttan, undan bundan vur da
kanna bula, dedi ki, ite baba, kanl gmlei sana getirdim.
Karda
Karl dadan kar ta
Hasta gnl nar ister
Benim gnlm karda
Hseyin Beyin gznden kanl yalar dklr. Arkasn dner:
Bac, artk babam beni ldrse de, srse de, benim elim gelmez sana
kl vurmaya, seni ldrmeye. Arkam dnyorum, gmleini kar.
Gmleini karp veren Peri Hatun, o perian haliyle, o zalimin zulmne
urayan insan yle bir hale gelmi ki.
Alr gmleini kardei ve der ki:
Sakn ha, sakn, bir daha Tiflise dnme.
O karanlklarda bir orman ierisine yava yava gark olup gider. akal
sesi, ku sesi, kurt sesi; bir zenane ehli, bir kadn, ayak yaln, ba ak; ayak-
larn ta, diken parampara etmi, kanlar ierisinde, bir aacn dibine yatp
kalr.
ldrmeyen Cenab Allahtr. Aacn dibinde buna ne bir ku, ne bir kurt,
ne bir akal dokunur. Ne yapar; bir de gzn aar ki, bir kaval sesi:
Allah Allah! Acaba bu kaval sesi bu ormann ierisinde, bu dan ete-
inde ne arar?
Yava yava ilerler, bakar ki, ne baksn; bir oban, srsn yaym, ar-
kasn vermi bir kayaya, kavaln yava yava almaya balar. Kaval inledike,
kaval aldka Peri Hatunun yreinden kan gitmeye balar.
Gelir obann yanna:
Selamnaleykm oban karda.
Vay aleykmselm. Bacm, sen in misin, cin misin, peri misin? Sen bu
saatte bu ormann ierisinde, bu dan eteinde ne ararsn? Seni iyi ki kurt ku
paralamad, yemedi.
Kardam, ben ne cinim, ne periyim; ben de senin gibi bir beni insa-
nm. Bir zalimin zulmne urayarak bu dalara, bu ormanlara srgn edildim.
stmde bu kadar mcevheratm var, bu kadar altnm var, hepsini sana ver-
sem, senin yedi slalene yeter. Ama senden bir ey istiyorum.
Ne istiyorsun bac?
Senden bir kuzuyu kesip, sadece kuzunun karnn karp bana ver-
meni istiyorum.
Dedi:
Yahu, Allahtan kork. Zaten Allah beni bu zulme salm; aann derdi
bir yandan, paann derdi bir yandan, onun konun komunun derdi bir yan-
dan, bir de sen gelip benim zerime mi glyorsun, benle alay m ediyorsun?
Hayr, karda, ben seninle alay falan etmiyorum.
Boynumda ne kadar mcevherat varsa kard elbisesinin altndan, o-
bann nne att.
te buyur. Sadece senden bir kuzu karn istiyorum.
obann gz fal ta gibi ald.
Dedi:
Allahm, sana krler olsun. Ya bu Hzr aleyhi selamdr ya da bunu
Allah gnderdi bana.
Hemen oradan ykt bir tane kuzuyu, kesti, karnn kartt, Al bac, ne
yaparsan yap, dedi.
Yok, bir isteim daha var.
Nedir?
Elbiseni de bana vereceksin.
Kymetli dinleyenler, aziz insanlar; oban elbisesini de buna karp ver-
di. Peri Hatun elbiseyi giyindi. Kuzunun karnn ters evirerek, salarn altna
yd, oldu kelolan.
Yava yava ilerlerken, geldi bir emenin bana; yorgun argn, eme-
nin banda oturdu. obandan biraz da ekmek almt, ekmeini suya batrarak
yemeye balad.
Haberi vereyim kimden; obandan.
obann evi yklsn. Altn, mcevherat grd, dedi:
Bundan sonra obanl ne yapacam?
Yd sry, dkt kyn ierisine. Dedi:
Bundan sonra ben oban moban deilim karda. Herkes malna, ko-
yununa sahip olsun.
Peri Hatun ekmei suya batrp yerken, bir oban kyafetinde, ban-
da kuzu karn, bir kelolan kyafetinde, yzn gzn isleyerek bakt ki, bir
bezirgn gelir.
Bezirgn, nereye gidirsen?
Dedi:
Vana doru gidiyem.
Olmaz m beni de gtresen?
Dedi:
Git baba, sen git obanln yap, senin ne iin var Vanda, senin ne iin
var urada burada? Biz bir zengin tccarz, bezirgnz. Biz kuma satarz, al
satarz, senle bizim ne iimiz olur? u stn ban gren, gelip bizden ne mal
alr, ne ipek alr, ne al alr.
Bezirgn yrd, yava yava gitti. Yol geldi, haftalarca, gnlerce yol gel-
di. Kim; Peri Hatun Geldi, bir aacn dibinde uyuyakald. Aacn dibinde uyu-
yakalan Peri Hatun bir de gzn at ki, ne asn; zerindeki elbiseler Per
perian olmu, ayaklarn talar kesmi.
Haberi kimden verelim; Van Hkmdar Alihan Hkmdardan.
Van Hkmdar tebdili kyafet olur, lalasyla, veziriyle, vzerasyla bir
kr gezintisine kar. Yannda olan en gvendii insan Kara Vezirle beraber
adrlar bir dan eteine kurarlar. adrlar kurulur, yemekler yaplr, elence
balar. Kara Vezir yanna -drt tane lalasn, vezirini alarak yle bir gez-
meye karken, bakar ki, aacn dibinde biri yatyor. Peri Hatunun uykuda ba-
ndan kuzunun karn dm, salar dklm, on drt rk ay gibi ortada
kalm. Ne kadar seslendilerse de uyanmad. Yol gelmi kadn, yorulmu. Bir
zenane ehlinin o kadar haftalarca a susuz yol gelmesi ne demek; ne kadar
seslendilerse de fayda vermedi. Dedi:
Hkmdara haber verin; birisini burada ldrmler, buraya atmlar.
Haber gitti Hkmdara, Alihan Hkmdara:
Beyim, ahm, Sultanm; bir tane zenane ehli kadn ldrp aacn
dibine atmlar.
Hkmdar kalkarak, vezirleriyle geldi bakt ki, rkleri dklm sine-
sinin zerine, ama eyninde bir oban elbisesi var. Acaba bu oban elbisesi bu
kadnn zerinde ne arar? diyerek, alr bunu sarayna gtrr. Sarayna gt-
rrken, bu lal olmu, dili alnm:
Nereden gelirsen, kimsin, necisin?
Cevap yok. Alihan Hkmdarn gnl Peri Hatunun kalbine bir ok gibi
sapland.
Dedi:
Ne olursa olsun, bunu kendime e olarak alacam.
Emir verdi btn saraydaki sultanlara, saray cariyelerine, vezirine, ehir
halkna ki, Alihan Hkmdarn dn var.
Herkes topland dn yerine, dn sarayna. Alar piti, kazanlar kay-
nad, tosunlar kesildi, yemekler hazrland. Peri Hatun ile Alihan Hkmdar
bir yasta ba koydular.
Alihan Hkmdar, aradan aylar getikten sonra bir gn ieriye girdi,
bakt ki, kars alyor.
Dedi:
Hatun, derdin nedir, neden alarsn sen?
Hibir ey yok.
Yok, senin bir derdin olmasa sen alamazsn. Emrinde cariyeler var;
kkm, saraym, hazinelerim, hepsi senin emrindedir. Sen bu sarayn sultan-
sn, neden alarsn?
O zaman unu syledi, kim; Peri Hatun:
Sen bir hkmdar olmusun, ama adam olamamsn.
Ne demek bu? dedi.
Sen imdiye kadar bana bir sormadn ki, aradan bu kadar yl geti,
sormadn ki, sen kimsin, necisin, nereden gelmisin, o ormanda ne ararsn;
sen aa kovuundan m ktn, ta kovuundan m ktn; senin anan baban,
kimsen yok mu diye sormadn. ki tane yavru verdim sana, ama gel gr ki, sen
daha benim kim olduumu bilmiyorsun.
Dedi:
Hatun, ben sana belki bin sefer sordum, ama sen cevap vermedin.
imdi soruyorum: Sen kimsin, necisin, nereden gelip nereye gidiyordun, sen o
ormanda ne arardn?
Dedi ki:
Hkmdarm, yavrularmn babas, dnyann sultan; ben, Tifliste
Hac Seyyad kz Peri Hatunum.
Peki, imdi neden alarsn?
Ben imdi buna alarm ki, iki tane yavrum oldu, kardeime, anama,
babama, kyme ok hasret kaldm, ok zledim.
Bundan kolay ne var hanm; yarndan itibaren kecabalar hazrlansn,
seni gtrsnler Tiflise, baban da gr, anan da gr, k gel.
Ama iimde bir korku var, acaba babam beni affeder mi, etmez mi?
Zalim Taptuk kardeim acaba yine yalanlarn srdrr m, srdrmez mi?
Caz nene olan insan kye fitne salm m, salmam m?
Tabii ki Alihan Hkmdar emir verdi, kecabalar hazrland, yola revan
olunacak.
Alihan Hkmdar dedi ki:
Peri Hatun, sana birka szm var, acaba dinler misin?
Buyur Hkmdarm, buyur gzmn nuru, evlatlarmn atas.
Yok, ben sana dilimle anlatmayacam.
Ya?
Ben sana telimle anlatacam. Bende biraz klk ruhu da var.
Sazn ister, saz gelir. Alr saz eline, alr, bakalm burada Peri Hatunu
nasl yolcu eder.
Bir gzelleme havasyla burada Peri Hatunu yolcu ettii havay ve tr-
ky okuyorum hepinizin salna:
Kurban olum senin ela gzne
Var sevdiim salk ile gelesin
ki tane yavrum sana emanet
Git sevdiim salk ile gelesin
Kurban olum senin ela gzne, var sevdiim salk ile gelesin; iki
tane yavrum, iki tane balam sana emanet, git sevdiim salk ile gelesin.
Alr ikinci szn, bakalm ne der:
Burda boma beni mateme yasa
mr boyu kalr ksas ksasa
Git baba yurduna gzel Tiflise
Var sevdiim salk ile gelesin
Peri Hatun dedi:
Ey gzmn nuru, evimin direi, saraymn, kkmn temeli; tabii
ki inallah salkl gidip salkla evlatlarn sana tekrar ulatracam.
Dur hanm, son szm syleyeyim, ondan sonra sen syle.
Ama iinde bir matem var, iinde bir yas var; nedir, belli deil.
Alihan Hkmdar gnl al ama
Sakn toplar vurma sertlik kal ama
Zararlar gelmesin iki balama
Git sevdiim salk ile gelesin
Git sevdiim salk ile gelesin; ama iki balama sakn ha sakn zarar
gelmesin, zarar verme.
Aman beyim, o ne biim sz? Senin balam benim balamdr, senin ba-
lam benim yreimdir, benim cierlerimdir, nefesimdir, damarmdaki kanm-
dr; nasl zarar gelir?
Aman hatun, iimde yle bir korku var ki, dikkat et. Onun iin, senin
yanna en gvendiim adamm, Kara Veziri vereceim.
Kara Vezirin emrinde yz tane de asker. nk dalarda ekyalar var,
dalarda zulm var, dalarda engeller var, dalar tekin deildir.
Yz askeri yanna alan zalim Kara Vezir, Peri Hatunu aacn altnda ilk
bulduklar gnden beri ona sevdalyd, o zaman zalim Vezirin sinesine bir ate
dmt; Eyvah! Keke Alihan Hkmdardan nce bunu ben alsaydm.
diye dnmt. inde bir kin, iinde bir fesat, iinde bir eytanlk olan Kara
Vezir ile yz askeriyle birlikte kecabaya biner Peri Hatun ve iki tane yavrusu.
Kecabaya binerken, yavrularna yolda elma soymak iin kk bir ak
ister Peri Hatun:
Bana kk bir ak getirin; olur ya, yavrularm yolda bir eyler ister-
lerse, soyar, yavrularma yediririm, der. aky alr, yle iki gsnn arasna
saklar.
Kecabaya binerler, kecaba revan olur. gn gece yol geldikten sonra
bir dan eteinde mola verirler. Dan eteinde emir verir Kara Vezir:
Btn askerler dalsn. Peri Hatunun adr uraya kurulsun. Herkes
dan etrafn evirsin ki, burada ekyalar oktur, gelirler, Hkmdarmzn ha-
nmna, ocuklarna zarar verirler. Byle diyerek btn askerleri etrafa datr.
Kymetli dostlar, at aya klnk olur, k dili yrk olur diye bir laf var.
Gecenin bir dar zamannda zalim Vezir adrn kapsn aar. Peri
Hatunun yavrusunun biri bu sinesinin, dieri de br sinesinin zerine ban
koymu, ml ml uyurlar. Klcyla, kabzasyla vurur yle, Peri Hatun uyanr.
Bakar ki, bann zerinde Kara Vezir.
Ulan Vezir, sen ne cesaretle benim adrma girersin?
Dedi ki:
Peri Hatun, benim on be senedir yreime bir ate drdn. Ben
senin aknla yanp yaklrm. Ya benle ba birlik edeceksin yahut da burada
seni ldreceim.
Ulan zalim Kara Vezir, benim kocamn kapsnda yllarca ekmek yi-
yorsun; insan bu kadar m vicdansz olur? Sen nasl buna cesaret edersin, bu
laf bana sylersin?
Bunu demeye kalmad, zalim Vezir, ocuklarndan birini ekti, elinden
ald, boazna klc tutarak:
Ya benimle ba birlik edeceksin veyahut da ocuunu keseceim,
dedi.
Kymetli dostlar; Vezirin bu halini gren, yavrusunun boaznda Vezirin
klcn gren ana, ana yrei feryat etti, yavrusunun zerine kendisini att.
Aman Vezir, kulun klen olaym; sakn ha sakn yavruma zarar verme.
Yok, yle ey yok; ya benimle ba birlik edeceksin veyahut da ocu-
unu ldreceim.
Bana bak Vezir, istersen beni de ldr, istersen ocuumu da ldr,
ben bir yzm iki yapmam, namusuma leke getirmem. Sen bir kere utansan,
benim kocamn kapsnda ekmek yiyorsun, benim kocamn saraynda ba ve-
zirsin, sen benim adrma bile girmezsin.
Zalim Kara Vezir, artk eytan kalbine girmi, ocuunun birisinin boa-
zna klc ekti, Kerbelada Hseyinin boazna ekilen gibi, kan fkrd ad-
ra. Ana feryat etti, kendisini yavrusunun zerine atarak. Salar kana belendi,
yavrusunun kann imeye balad.
Aman Vezir, Allahtan kork, seni veririm seni yaradan Allaha; dokun-
ma yavruma, hi olmazsa byk yavruma dokunma.
yle ey yoktur; ya benimle ba birlik edeceksin, ya bu yavrunu da
ldrp sana zorla sahip olacam, seni de ldreceim. Ondan sonra diyece-
im ki, efendim, ekyalar geldi, adr bast, ocuklarn da, kadn da ldrd.
Elen Vezir, elen.
On drt rn ald gsne; zavall, ileli, gn grmeyen, babas tara-
fndan, karda tarafndan srgn edilen Peri Hatun, bakalm burada ne sy-
lyor.
Zalim Kara vezirin Peri Hatunnun ve Alihan hkmdarn yavrusunun
birinin boazna kl ekerek ldrr. Ana salaryla yavrusunun kann ie-
rek:
Ulan zalim Kara vezir Allahtan korkmuyor musun?
O anda rklerini gsne alarak bakalm burada ne sylyor. Yrei
yanan ana, evladnn kanna bulanan ana, evladnn kann ien ana bakalm
ne diyor:
Elen vezir elen merhamet eyle
Gklere dayand kan yavrumun
Sen nasl zalimsin bu nasl vicdan
Hl kmamtr can yavrumun
Elen vezir elen eyle merhamet, gklere srad kan yavrumun; bu
nasl vicdandr sende yok mudur, hl kmamtr can yavrumun.
Hi bouna barma, bouna feryat etme. Senin sesini yeryznde
hi kimse duyamaz. nk askerlerimi btn dalara, talara yollamm. Sen
ve ben buradayz. Ya benimle ba birlik yaparsn veyahut da br yavrunu da
ldrrm, dedi Vezir.
Elen Vezir, elen.
Zalim vezir kaderime razym
Kara kttaki beyaz yazym
Ben Tifliste Hac Seyyad kzym
Gklere dayand n yavrumun
Yok, Peri Hatun, yok; ister Hac Seyyad kz ol, istersen ahn, sultann
kz ol, ya benimle ba birlik edersin yahut da br yavrunu da ldrrm.
Elen Vezir, elen; son szm syleyeceim, inallah merhamete ge-
lirsin:
Vermeyesin vezir burada karar
Evlat anasn byle mi arar
Yollarma bakar imdi hkmdar
Byle mi olacak sonu yavrumun
Bala derdi
Gl derdi lala derdi
Dnyada her eyden acdr
ekilmez bala derdi
Binen gelsin
Attan dp binen gelsin
Benim bu dar gnmde
Dldle binen gelsin
Dedi:
Kusura bakma, ne Dldle binen senin dar gnne yetiir, bugnne
yetiir, ne Zlfikar eken yetiir, ne de Salsal yetiir.
Ya?
Ancak ya benimle ba birlik edersin veyahut da br yavrunu da
ldrrm.
eker elinden alr yavrusunu. Ana yrei feryat eder, salarn azna
alarak, gzlerinden kanl ya dker.
Etme Vezir, Allahtan kork. Yavrumun birisini ldrdn. Sende ne bi-
im bir vicdan var ki, sen benim kocamn kapsnda ekmek yiyersin, kalkp
imdi onun namusuna ihanet edersin, onun namusuna yan gzle bakarsn.
Etme, Allahtan kork Vezir.
Dedi:
Bunun mmknat yoktur. Ya benimle ba birlik edeceksin yahut da
br yavrunu da ldreceim.
Dedi:
Vezir, sen szden anlar msn
Biraz anlarm, dedi.
O zaman, madem szden anlyorsun, Allah akna, sana szm
daha var. Bu kta szm de syleyeyim, ondan sonra inallah belki mer-
hamete gelirsin.
Alr, alr bakalm, o yrei kana bulanan ana, o evlat acsyla tutuup ya-
nan ana, o yavrusu gznn nnde rpnarak can veren ana ne diyor:
Baba ocandan dtm dzlere
Onun iin byle zar ekirem
Kendi kardamdan yedim darbeyi
Yllar boyu intizar ekirem
Kazan alar
Od yanar kazan alar
Gurbet elde garip lenin
Kabrini kazan alar
Kendi kardamdan yedim darbeyi Vezir, onun iin intizar ekirem.
Dedi:
ster intizar ek, ister kendini kayadan aaya at; ya benimle ba bir-
lik edersin, kafaya koymuum bir kere yahut da br yavrunu da ldreceim.
Alr, alr zavall Peri Hatun, bakalm ikinci sznde ne diyor:
Bir umudum kald ulu Mevlaya
O kadirdir beni salmaz belaya
Yunus gibi beni deryaya
Onun iin dtm toru ekirem
Lala yalnz
Gl biter lala yalnz
Korkuram garip lem
Cenazem kala yalnz
Yunus gibi saldn beni deryaya, onun iin her bir toru ekirem.
Dedi:
Valla tor mor deil Peri Hatun; ya benimle ba birlik edersin veyahut
da yavrunu ldreceim.
Elen Vezir, elen; son szm deyirem:
Dedi Peri baksa gzmde yaa
Alar dt nice bu garip baa
Vezir vurma beni gel kara taa
Onun iin kara yeri ekirem
Gven gez
Dada biter gvengez
Vezir ne rtbene bel bala
Ne koltuuna gven gez
Peri Hatun, bo bouna kendini yorma, zn ldrme, Allahtan kork.
Eer yavrularndan birinin sa kalmasn istiyorsan benimle ba birlik et.
Dedi:
Ulan zalim Kara Vezir, ben bilirem ki, yavrumun birini ldrdn gz-
lerimin nnde, eer ben seninle ba birlik edersem beni de ldreceksin,
yavrumu da ldreceini biliyorum.
Zalim Vezir, vicdanna su yerine ate serpen Vezir, br yavrusunun da
boynuna klc ekti. Yavrusu rpnan ana feryad figan etti, ah u zar etti; ama
sesini hi kimse duymaz. Neden duymaz; nk Alihan Hkmdar bunlarn
korumasna yz asker vermiti, ama zalim Kara Vezir bu askerleri her tarafa,
dalara, talara nbete gndermiti.
Bakt ki aresi yok, kim; Peri Hatun. Bakt ki, zalim Vezir buna zorla sa-
hip olacak, dedi:
Vezir, Allahtan kork, senden tek bir ricam var. Bir darya kaym,
ihtiyacm var, ihtiyacm greyim, ondan sonra geleyim; Allah belan versin, ey-
tan ruhuna sahip bir insan zaten eytandr, bana sahip olacaksan ondan sonra
ol.
Olmaz, sen darya karsan, ya kaarsan, ya kaybolursan.
Dedi:
Eer bana gvenmiyorsan Vezir, benim belime bir kendir bala, bir
kement bala, darya kaym, ihtiyacm greyim, ondan sonra ne olursa ol-
sun, geleyim, emellerine ula.
Zalim Kara Vezir bunun beline kemendi balad, darya brakt. Oturdu
kapnn aznda, elinde kemendin bir ucu... Peri Hatun yava yava ihtiyacn
grmek iin bir derenin eteine indi. nerken, hani Vanda saraydan karken,
yavrularna elma soymak iin kk bir bak almt ya, o bakla belindeki
kendiri keserek, kendiri bir taa balar, oradan gecenin yars tekrar yola revan
olur, bir ormann iine girer.
Zavall kadn ormann iine girer, Kara Vezir kendini eker, eker, bakar
ki gelmiyor. Kalkp, yava yava aaya geldi bakt ki, kendir bir taa balan-
m, ne Peri Hatun var, ne kimse var. Geriye dnd, feryat figan etti:
Askerler, ulan neredeydiniz zalim olu zalimler; ekyalar bast, Peri
Hatunu kard gtrd, yavrularn kltan geirdi, ben zm zor kurtardm.
Dediler:
Baba, burada bu kadar adam lyor, iki tane ocuk lyor, Peri Hatun
karlyor, sen sa duruyorsun; ekya seni niye ldrmedi?
Dedi:
Ben katm, saklandm, zm zor kurtardm.
Aziz cemaat; o zaman Peri Hatun yola revan olup, gecenin gznde bir or-
mana dhil olur; ayn babasnn, kardann srgn ettii ormanlarn iine girer.
Haberi kimden verelim; zalim Kara Vezirden. Yavrularn bir arafn
ierisinde al kanlar iinde koyup, kecabay emir verip geriye dndrr, Vana
doru hareket ederler.
afak att, Vana girdiler. Ali Han Hkmdar, sabah erkenden kahvalt ya-
paca zaman saraynn balkonunda, saraynn saaklnda durup, temiz hava
teneffs ediyordu. Bakt ki, kervan gelir; ama kecaba karalar bezenmi. Bak-
yor ki, allar iinde gnderdii, gller iinde gnderdii kecaba karalar iinde
ehre giriyor.
Koarak aaya indi:
Vezir, bu ne haldir?
Ayaklarna kapand Vezir:
Aman ahm, aman Hkmdarm; gece bir yerde istirahat verdik,
askerleri dalara, nbetlere, etrafa saldm, gecenin bir gznde uyandm ki,
ekyalar basm Peri Hatunun adrn, yavrularn kesmiler, Peri Hatunu da
karmlar. Ben de katm, kendimi zor kurtardm.
Ulan zalim Vezir, yavrularm kestilerse, Peri Hatunu kardlarsa,
sen o anda neredeydin?
ntizar eden, ah u zar eden baba, yavrularnn balarnn bedenlerinden
ayrldn grr. Kerbelada mam Hseyinin kafasn bedeninden ayrdkla-
r gibi, iki tane yavrusunun balarn bedenlerinden ayrmlar. Sanki Hazreti
Fatmay Zehrann sedas gkyzne yaylyordu:
Ey yeri g yaratan Allah, ah kr u yaratan Allah, Eyp dertten,
Yunusu deryadan, brahim Halili nardan sen kurtardn. Ben bu derdi nasl e-
kerim?
Byle haykran baba bakalm burada ne syler:
Bu nasl zulm bu nasl ac
Bedenden ayrlm ba yavrumun
Bu krpe canlara nasl kylr
Kanlara belenmi ka yavrumun
Btn ehir ayaa kalkm:
Ali Han Hkmdarn yavrularnn ban haramiler kesmi, hanmn
da karmlar.
Halk toplanp bakar ki, Ali Han Hkmdar ellerini kaldrm ge feryat
ediyor. Feryat ediyor:
Bu nasl zulmdr bu nasl ac, bedenden ayrlm ba yavrumun.
Alr ikinci szn, bakalm ne sylyor:
Daha anamda a dolmam
Tebdili hayal d dolmam
Krpe evladmn ya dolmam
Daha kmamtr dii balamn
Yavrular cariyeler tarafndan ipekler ierisinde, kanlar iersinde saraya
tanrken, Ali Han Hkmdar son szn sylyor:
Ali Han Hkmdarm ad kalmam
Artk bu dnyann tad kalmam
Krpecik yavrumun st kalmam
Kesilmi ekmei a yavrumun
Kesildi ekmei a yavrumun, dedi Ali Han Hkmdar.
ehirde yas ilan edildi. Yedi gn yedi gece halk karalar giydi, yavrula-
r defnedildi, Ali Han Hkmdar yavrularnn mezarnn banda her Allahn
gn oturup, feryat edip alayadursun, haberi kimden verelim; Peri Hatundan.
Peri Hatun ormann ierisinde; kurt sesi, ku sesi, akal sesi, su sesi Peri
Hatunu yle bir hale getirmi ki, ayn baba yurdundan kp, ormana gark
olup, Vana geldii anlar. Bir aacn dibine gelir, bir emenin banda oturur,
sonra tekrar gece gndz a susuz yol yrr. Dleri dolmu, st gmleinden
darya akyor. Ama yavrular olmayan Peri Hatun yle bir hale gelmi ki, Peri
Hatunu kendi anas bile grse tanmaz. Bir hafta ierisinde incelmi, ipe dn-
m. O gzellikteki elma yanak, billur dudak, Leyla seki, turna gidi gitmi;
Peri Hatun o kadar klm ki, bir yumruk kadar, bir yumak kadar kalm.
Yava yava bir dzle kar, bakar ki, bir oban.
Selamnaleykm oban karda.
Aleykmselm bacm. Hayrola, ne aryorsun burada?
te, Allahn hikmetidir; gidende de obana rastlyor, gelende de obana
rastlyor.
oban karda, evet, nceden zerimde mcevherim, param pulum,
altnm vard, bir obana verdim, bir kuzu karn aldm, obann elbisesini al-
dm; ama imdi zerimde sana verecek bir ake bile yoktur. Benim buna ihti-
yacm var, baba yurduna snmam gerekiyor.
oban o kadar merhametli bir insan ki:
Sen kimsin yavrum, kimin neyisin, burada ne ararsn sen; bu saatte,
bu afak zaman ormandan kp buraya nasl geldin?
Orasn sorma oban karda.
Kimin kz olduumu, nereli olduumu sylemesem, ant ediyorum
Allaha ki, sana zerre kadar bir lokma ekmek bile vermem. Ama kim olduunu
syle, ondan sonra, sz veriyorum, istediin eyleri yerine getireceim.
Aziz dostlar, sayn hemerilerim; obana batan itibaren, benim size an-
lattm gibi, derdini anlatr Peri Hatun. oban da ayn kyden olan bir ihtiyar
gzlerinden ya dklr:
Yavrum, sen yoksa ben gurbete gittiim zaman kck olan, Hac
Seyyadn kz Peri Hatun musun?
Evet, ihtiyar baba; ben, Hac Seyyad kzym, ama senden bir isteim
var.
Nedir yavrum istein?
Baba, seni veririm seni yaradan Allaha, yeri g, ar kr kn em-
riyle var edene seni ant veririm ki, eer bu srrm saklayacaksan sylerim.
Yavrum, sana sz veriyorum, ne diyeceksen o sr benimle beraber
mezara gidecek.
Peki Baba. Sakn ha sakn, benim gelip bunu senden istediimi ve be-
nim Peri Hatun olduumu kimseye syleme. Eer kimseye sylersen, o dnya-
da ve bu dnyada benim elim senin yakanda olsun.
Yok, kzm, sen yeter ki baba ocana, ana kucana git kavu, hasret
gider; ne klkta, ne tipte gidersen git. Ant verirem Allahn birliine ki, senin
srrn mezara gtreceim.
oban, ilk nceki gibi, ilk defasnda olduu gibi, bir tane kuzu karn ala-
rak, elbisesini karr, Peri Hatuna verir. Peri Hatun yava yava baba toprakla-
rna ayak basar. Bir bezirgn grr:
Selamnaleykm bezirgn.
Aleykmselm. Ula kelolan, hayrdr?
Bezirgn baba, nereye gidersin?
Vallahi, byle Mua, Vana, Karsa, Arya, Ardahana, byle gidip ge-
zip geleceiz.
Vana yolun decek mi acaba?
Tabii ki. nce Vandan gideceiz; nk en byk satlarmz Vanda
yapyoruz.
Peki, Bezirgn baba, sana kta bir sz yazp versem, bir name ver-
sem, gtrp Van Hkmdar Ali Han Hkmdara verip, bu dnyaln da, ah-
retliini de kazanmak ister misin?
Ulan keel olan, keel kna bulsa kendi bana srter. Eer o kadar
zengin, para pul sahibi olacaksan, o nameyi kendin gtrp, Ali Han Hkm-
dara verip, o kadar paray, o kadar altn, mcevherat sen niye almyorsun da,
bana bunu sylyorsun?
Yok, ben gidemem. Eer yolun derse, ben sana syleyeyim, nameyi
yaz, gtr, Ali Han Hkmdara ver. Ali Han Hkmdar seni altna, paraya pula
boar, bu dnyaln verir, ahretliine karmaz.
O zamanlar divitle yaz yazardlar. Divitini kartt. Bakalm, Peri Hatun,
Kara Vezirin zulmn nasl anlatr ve bezirgn nasl yazar.
Grelim bakalm, Peri Hatun, Kara Vezirin zulmn Vana giden
bezirgna nasl anlatr:
Giden bezirgnlar gelen hocalar
Bu kd Ali Hana yetirin
Evim ykt ay karanlk geceler
Bu kd Ali Hana yetirin
Giden bezirgnlar gelen hocalar, bu kd Ali Hana gtrn; evim
ykt ay karanlk geceler, bu kd Ali Hana gtrn.
Dedi:
Ey kelolan, ay karanlk geceyle, Ali Hanla, unla bunla senin ne al-
veriin var?
Dedi:
Elen bezirgn, elen.
Bakalm, ikinci szn bezirgna nasl syler:
Name yazan elden dsn kalemi
Eer yre gtrmezsen selam
Haramiler kestiler iki balam
Bu kd Ali Hana gtrn
Name yazan elden dsn kalemi, eer yre gtrmezsen selam; ha-
ramiler kesti iki balam, bu kd Ali Hana gtrn.
Peri Hatun dnd, Desem ki yavrularm Vezir kesti, vezirin kuyruu
elime gemeyecek. Deyim ki yavrularm haramiler kesti, o zaman Vezir rahat
olacak, Vezirin yakas elime geecek.
Diyor ki:
Haramiler kesti bir ift yavrumu, bu kd Ali Hana gtrn.
Bakalm, son szn ne der, nasl adres verir Kim; Peri Hatun.
Peri der bir yz bir yzd
Yz yl gese yine bir yz bir yzd
Yerimi sorarsa bezirgn dersin Tiflisli
Bu kd Ali Hana gtrn
Peri Hatun der bir yz bir yzd.
Burada cinas yapyor, burada bir gizleme adresi var.
Peri Hatun der bir yz bir yzd, yz yl gese yine bir yz bir yz-
d. Yani bir yzm iki yapmadm, namusuna ihanet etmedim. Yerimi sorarsa
dersin Tiflisli, bu kd Ali Hana gtrn.
Bezirgn bakt ki, bu szde hibir ey yoktur.
Dedi:
Ay olan, ay kelolan, ay Allahtan kork; bunu niye zn gtrp ver-
misen ki, zn servete, devlete kavua.
Dedi:
Yok, benim yolum ok uzaktr. Bezirgn baba, ne olur gtr unu.
Bezirgn katlad, cebine koydu nameyi, yola revan oldu. Peri Hatun da
yava yava baba toprann tepelerinin, dalarnn zerine geldi. Dalardan
yle bakt; o eski harmanlar, o aylarn kenarlar, yaad o kllkler, otur-
duu o yerler, o oynad ocuklar, o akalat insanlar, o ayrlar, imenler,
gllkler, iekler gznn nne geldi. Kimin; Peri Hatunun Eyvah dedi,
Eyvah! Oturdu, alad.
Bakalm ki burada ne sylyor zavall Peri Hatun:
Yllardr gurbette yandm yakldm
Baba toprana geldim alaram
ayrlar imenler dalar ovalar
Zer bele soldurdu dalardaki lalemi
Vurdular burcumu ey bozdu kalam
Zalm vezir kesti ay dalar iki balam
Periyim alaram ben yana yana
Yavrular belendi al kzl kana
Tekrar yolum dt geldim bu yana
Yava yava bezirgn Vana ayakbast bir hana devlerini, kecabasn e-
kip rahat ettikten sonra mendilimi cebimden karaym derken name eline
geldi.
Dedi:
Yahu, bir kelolann bana pnarn banda, emeni banda vermi
olduu bu nameyi, olur ya, hele bir gtreyim Hkmdara vereyim. Belki
Allahtr, Hkmdar belki bize bir bahi verir, belki bizi sevindirir.
Aziz dostlar, saygdeer cemaat; ne yapar, gelir, Ali Han Hkmdarn sa-
raynn kapsna:
Selam nbeti.
Aleykmselm. Hayrola ihtiyar baba?
Yahu kardam, ben bir Hkmdar grmek istirem.
Hayrdr; Hkmdar ile senin ne alveriin var?
Ben bir bezirgnm, yolda gelirken biri bir name verdi elime, bir ke-
lolan. la bunu gtr, Hkmdara ver dedi. Ben de artk boynumda su kal-
masn, boynumda bor kalmasn diye, eer icazet verirsen, izin verirsen, bunu
gtreyim, Hkmdara ileteyim.
Bekle, Hkmdarn yanna gideyim, dedi nbeti.
Gitti Hkmdara, dedi ki:
Hkmdarm, bir ihtiyar bezirgn gelmi; bu bezirgn diyor ki, ben
Tiflis tarafndan gelirem, bir kelolan yolda bana bir name verdi, bunu Ali Han
Hkmdara ver, dedi.
Ali Han Hkmdar hemen emretti:
O gelen bezirgn benim yanma getirin.
Bezirgn aldlar, bunun makamna getirdiler.
Hkmdar sordu:
htiyar peder, arzun, istein nedir?
Vallahi Sultanm, arzum, isteim bir ey yoktur; ama bir namedir, o
nameyi sana vermemi bir kelolan istedi.
Dedi:
Bana bak ihtiyar, ant olsun Allaha, eer sznde bir hilaf olursa, bu
namede bir hilaf olursa, sana yle bir kl vuracam ki ayaklarn felekle do-
mino oynamaya balasn.
Dedi:
Beyim, Allahtan kork; benim oluum var, ocuum var. Bir kelolan
verdi, aha name burada.
kartt nameyi, verdi.
Ald nameyi, kim; Ali Han Hkmdar. Nameyi okudu. Nameye yazlan
szler u: Giden bezirgnlar gelen hocalar, bu kd Ali Hana gtrn; evim
ykt ay karanlk geceler, bu kd Ali Hana gtrn.
Allah Allah! Evim ykt ay karanlk geceler; acaba bu ne demektir?
kinci sz: Name yazan elden dsn kalemi, eer yre gtrmezsen
selam; haramiler kesti iki balam, bu kd Ali Hana gtrn.
Eyvah, bu sz, bu name, bu yaz Peri Hatunundur.
Peri Hatun der bir yz bir yzd, yz yl gese yine bir yz bir yzdr;
yerimi sorarsa eer dersin Tiflislidir, bu kd Ali Hana gtrn.
kartt bir kese ake altn, att ihtiyarn nne. Emretti Kara Vezire:
Kecabalar hazrlansn; lala, vezir, vzera kim varsa, yedi kiiden olu-
an bir grup Tiflise gidiyoruz.
Kara Vezir dedi:
Hayrola Hkmdarm, bizim Tifliste ne iimiz var?
Bir seyahate, bir gezmeye kacaz, dedi.
Kyafet deitirdi, tebdili kyafet oldu, dervi kyafeti giydi. Onlar yola
revan olsunlar, haberi kimden verelim; Peri Hatundan.
Peri Hatun indi babasnn kapsn alyor. Tak tak tak. Yzn gzn
islemi, irkinlemi, salarn toplam kuzunu karnnn altna, elbiseleri yr-
tk, st ba pejmrde, ayanda ark, arn her taraf delik deik olmu. Tak
tak tak, kapya vurdu. Anas kapy at.
Selamnaleykm ana.
Aleykmselm yavrum. Kelolan, hayrdr? Nerelisin sen, kimsin, ne-
cisin? Ben seni ilk defa burada gryorum.
Vallahi ana can, sahipsiz bir adamm. Kye girdim, dedim ki, burada
garibe, yoksula sahip olacak bir adam var m; bu kapy gsterdiler, dediler
ki, bu kyn en zengini, en varlkls, en merhametlisi bir adam var, o da Hac
Seyyaddr. Ben de bu kapya geldim.
Ulan kelolan, hele kaldr u kafan.
Kaldrd. Kelolann gzlerine gz dikildi. Anann gzlerinden ya gel-
meye balad.
Dedi ki:
Ana, niye alyorsun?
Dedi:
Yavrum, kelolan, senin gzlerin bana yavrum Peri Hatunun gzleri-
ni hatrlatt. Bu anda yle biliyorum ki, Peri Hatun karmdadr. Ama ne yazk
ki, sen bir kelolansn. Gzlerin aynen benim yavruma benziyor.
Yok, ana, ben filan yerliyim, sahipsiz bir adamm, babam anam lm,
birisinin yannda bymm. imdi de beni kovdu yanndan, aha byle deli
divane dzlere dmm. Bana sahip kacak, bir hizmetkr tutacak, malna,
koyununa baktracak bir adam aryorum, dedi.
Aziz muhteremler, emretti, kim; Peri Hatunun anas Nur Sultan:
Gidin, Hac Seyyada syleyin ki, byle bir garip, byle bir fakir, byle
bir sahipsiz gelmi, ocana snm. Alsn bunu ocana, malna, koyununa
obanlk etsin. Gnde hi olmazsa karnn doyursun, senede bir kat elbise, bir
de bir kara lastik versin ayana, ark versin yeter.
Gittiler, Hac Seyyada sylediler. Hac Seyyad da yle bir ey aryor za-
ten. Hac Seyyad bakt ki:
Nasl olsa bir karnn doyuracam, senede bir kat elbise, bir de bir
ark. Ne var bunda; para yok pul yok.
Peri Hatun burada Hac Seyyadn evine, kendi baba yurduna, kendi ba-
basna hizmet edip, hizmetkr olmaya balasn, haberi kimden verelim; Ali
Han Hkmdardan.
Ali Han Hkmdar dervi kyafetinde kyn kenarndan girerken, Peri
Hatun da kelolan kyafetinde kyden mal darya karyor. Bakt ki, tuluun,
peynirin sahibidir, gelmi ki tuluun davasn grsn. Bakt, Kara Vezir, Ali Han
Hkmdar, lalas, yannda tane vzeras.
Selamnaleykm kelolan.
Aleykmselm dervi baba
Ulan kelolan, burada bizi konuk edecek yle variyetli bir adam var
m?
Olmaz m, tabii ki var. Benim aama ne olmu; Allaha kr, benim
aam bu kyn en variyetli adamdr, en deerli, en ekmek sahibi adamdr.
Buyurun gelin, gidelim.
Ald bunlar getirdi, Hac Seyyadn kapsna kartt. Hac Seyyad byle
bakt ki, bir dervi, yannda birka adam.
Selamnaleykm.
Aleykmselm.
Dedi:
Biz Allah konuuyuz.
Dedi:
Allah konuuysanz, Allahn evi orada, cami var, oraya niye gitmiyor-
sunuz a karda?
Yok, bura ekmek sahibi bir evdir, aa evidir; burada bir gecelik konuk
olmak istiyoruz.
Aziz dostlar; Veziri aldlar ieri, Hkmdar aldlar ieri. Haberi kimden
vereyim; Peri Hatundan.
Zavall, mr boyu ile eken, yz glmeyen, evlatlarn kaybeden Peri
Hatun dt kyn ierisine oban kyafetinde.
Ey kyller, bu gece Hac Seyyadn, aamn evinde klar var; herkes
ylsn oraya gelsin.
Kyl dedi:
Allah Allah! Aam bizi davet etti mi?
Dedi:
Evet. Dedi ki, kye haber ver, akam karanlk ker kmez herkes
benim otamda ylacak.
Hlbuki adamn hi haberi yok.
Akam oldu, bakt ki Hac Seyyad, gelen geldi, gelen geldi, kyde adam
kalmad, yld ieriye. Ayrca kyn bir oban var, kyn obannn elinde
bir denek var; deneinin banda ekmek peynirden baka, ne kadar nal, mh,
ivi varsa hepsini deneinin bana akm. Kime vursa mr boyu, srafil
Suru alana kadar akl bana gelmez.
Dedi ki:
Ulan oban, sen kapnn aznda dur.
Peri Hatun ieriye girdi.
Dedi:
Ulan kelolan, klar var demisin, kyly buraya ymsn; k
kimdir?
Dedi:
Vallahi aam, kusura bakma; k benim.
Ulan olum, sen nasl ksn?
Dedi:
Dur, anlataym.
Kelolan balad bandan geeni anlatmaya. Ben nasl size anlattysam,
yle anlatt kelolan. En sonunda bandan kartt kuzu karnn, salar dkl-
d arkasna, dedi ki:
te, Hac Seyyad kz Peri benim. Bu da bana zulm eden kardeim
Taptuk, bu da caz nene, ite bu da Kara Vezir.
Kara Vezir ile caz neneyi atn kuyruuna baladlar, bir de bir teneke; at
gtrd bunlar, daa taa vurarak parampara etti. Ali Han Hkmdar tekrar
sevdii Peri Hatunu alarak Vana dnmek iin msaade istedi, kimden; Hac
Seyyaddan. mr boyu orada mesut oldular. Cenab Allah btn sevenleri bir-
birine kavutursun. Allah zalimin zulmnden hesap sorsun.
Hepinize iyi akamlar, iyi geceler diliyorum. Sa olun.
KROLU HKYES
KZROLU KOLU
Anlatan: k Ali Rza EZG.
Derleme Tarihi: 02 Nisan 2009.
Hikyenin Kayna: k Ali Rza EZG hikyeyi Murat obanoludan rendi.
KAPAK
Krolu Hikayesi Kizirolu Kolu 147
fendim, seyri megulat, ak hicazet, gnl hikayet ustalar byle niza-
ma eker ki, k toylarda, dnlerde hikyeler anlatr; k, zamannda Trk
askerinin nnde askere cesaret vermek iin, moral vermek iin kahramanlk
iirleri, kahramanlk destanlar syleyerek ordumuza ve milletimize bir hama-
silik havalar yaatmtr.
Ustalar byle nizam etmi ki tarihlerde yaam olan Ko Krolu ve Ki-
zirolu Mustafa Bey.
Kizirolu Mustafa Bey, yaad kyde her eyden elini ayan ekmi,
hanm sultanyla beraber evinde hayatn srdrmektedir. Ama gel gr ki ha-
beri kimden verelim, akrdal amlbelli Ko Krolundan verelim.
Krolu, yavrusu Ayvaz evlendirmek istemitir. Ama gel gr ki kzn
babas, Kroluna artlar komutur:
Ey Ko Krolu, benim senden isteim var.
stein nedir, demi Krolu.
steim udur: Eer ki Kizirolundan emrak talarn kzma he-
diye olarak getirirsen ve bir de Badattan bir ift turna teli getirirsen kzm
oluna veririm.
Eskiden, gelinlik kzlarn, gelinlerin bana turna telleriyle ta yaplr-
d (fakat imdiyse, gryoruz, beyaz gelinlikler ierisinde, arabalar ierisinde
gelinlik kzlarmz evlenir, toylar, dnleri tutulur). Krolunun zamann-
da gelinlik kzlar at zerinde, davul zurna eliinde, nnde naralar atlarak,
meddahlar oynayarak baba evinden karlp kaynbaba evine hareket ederdi.
Kendisinden istenenler karsnda Krolu dnd ki; Kizirolu Mus-
tafa Beyden ben bu emrak talarn istersem, Kizirolu Mustafa Bey bana bu
talar vermez ve de beni ldrr. nk Kizirolu Mustafa Bey, Krolundan
daha gl bir pehlivan idi.
Krolu, yedi bin yedi yz elli keleini toplad kalesine, derdini anlatma-
ya alt. Kimdir onun ba keleleri: Emmisi Kse Kenan, Kabre Smaz, Selam
Vermez, Zincir Kran, Ay Boan. Bunlar bir araya toplayarak dedi ki:
Buna bir tebdil.
Kse Kenann tebdili, Kse Kenann hilesi, Kse Kenann dncesi
dnyada hi kimsede yokmu. Cenab Allah, Kse Kenann enesinde sade-
ce iki ty bitirmi, iki ty de kafasnda. Kse Kenan, yle bir feyzdar, yle bir
rehber ki Kse Kenann yapm olduu rehberlii, yapm olduu feyzdarl
dnyada hi kimse yapmamtr.
Krolu, geriye dnp dedi ki:
E
Emmi Kse Kenan, bundan baka artk benim hibir kurtuluum yok-
tur. Ayvazma gelin getirmek istiyorum, amlbelde krk gn krk gece dn
yapmak istiyorum, buna bir are.
Kse Kenan, yle enesindeki bir kar uzam iki tye tele mzrap vu-
rur gibi el att, kalenin burcunda bir saa bir sola yrmeye balad.
Krolunun yanndakiler kimdi: Hanm Nigar, bir tarafta Dastan-
l Han Nigar, te tarafta Erzurumlu Hasan Paann bacs Perizat Sultan. Biri
Krolunun kahvesini doldurur, biri de Krolunun ttnn doldurup ya-
kard.
Kse Kenan, dert gam iinde, gidip gelip are dnd. Yava yava aa-
ya indi Kse Kenan.
Krolu dedi:
Emmi, tebdil nedir?
Kse Kenan dedi:
Yavrum, bunun tek bir tebdili var. Sen tebdili kyafet olacaksn, bir
dervi kyafetinde. Eline el tespih bir de bir kitap alacaksn, dervi kyafetin-
de gideceksin, Kizirolu Mustafann oturduu ky bulup emrak talarn
getireceksin.
Krolu kalkt, eline el tespih bir de bir defter ald, bir kitap. Kitap
nedir, kitabn oca batsn. Kelelerinin iyisini bir tarafa yazm, ktsn bir
tarafa yazm. Eline ald tespihi, sphaneke srgitsin, drd bei bir gitsin,
diye diye dt yollara.
Zaman o zamand ki Krolu, bir dan zerine karak, gecenin tam dar
zamanyd, dnd bakt ki amlbel gznn nnden kaybolmu, eyvah, aca-
ba bu dervi kyafetiyle beni imdi bu dada ekyalar, bezirgnlar, obanlar
yakalarsa bana ne ikenceler yapmazlar ki! diye dnd. Orada ydna kim
dt: Han Nigar, Perizat Sultan, olu Hasan Bey ve Ayvaz Han.
Grnmez gzme aslan keleler
Ne zaman afak olur atar bilmirem
Ko Krolu garip kald bu dada
Acaba nerede yatar bilmirem
Beni salma yavrum ene dumana
Aklm ermez oldu hayli zamana
nm yeter mi ki olum Hasana
Bama ne oyun tutar bilmirem
Blbller bahede balarda kald
Krolu ok eski alarda kald
imdi de karanlk dalarda kald
Acaba bacas tter bilmirem
Szn bitiren Krolu yava yava dadan aaya doru inmeye balad.
Diyecekler ki Krolunun kr at neredeydi? Neden at zerinde deildi? K-
rolu eer at zerinde Kizirolu Mustafann evini veyahut da yurdunu aramaya
ksayd hibir zaman menziline ve isteine ulaamazd. nk Kizirolu Mus-
tafa, Krolunun atn gnlk yolda grse tanrd. Ama Kizirolu Mustafann
ala paa bir at var, Krolunun atndan daha cesaretli, daha gzel koan bir at.
Krolu, dervi elbisesinde ve klcn yle knyla beraber cbbenin
altndan pantolonun ierisine yerletirmi, yava yava inerek karanlklar
ierisinde, bakt ki bir k geliyor. Allahm, sana krler olsun ya Rabb-l
lemin! Demek ki ya bir kye rastladm ya bir obana veyahut da bir iftiye,
ift ekiyor, dedi.
Krolu yava yava hareket edip a doru ilerledi. Geldi, yaklat,
bakt ki bir adr kurulmu; ama bu adr ok grkemli bir otaa benzer. Acaba
bu adr hangi hkmdarndr, acaba Bolu Beyinin adamlarnn mdr, bu kim-
dir acaba, diyerek yava yava adrn ierisine ban yle bir uzatt, bakt
ki -drt insan oturmu sohbet ediyorlar. Krolu dervi kyafetinde olduu
iin, Krolunu kendi babas dahi grse tanmaz.
Selmnaleykm,
Aleykmselm, dervi baba, buyur.
Ayaa kalktlar, dervi babaya yer gsterdiler, minder attlar dervi ba-
bann altna. Dervi babann oturuu, oca batsn! Krolunun kafasn anas
on be gnde zor dourmutu. Krolunun kafasn gren, yle biliyordu ki
Azraille kardetir, hemen canm alacak. O haldeydi Krolunun kafas. Adam-
lar yle bir baktlar, yahu, bu herif dervi kyafetinde ama bunun kafas, gz
hi dervie benzemiyor, dediler kendi aralarnda.
Dervi baba, hayrola, nereden gelip nereye gidersin?
Garip bir derviim, Vandan geliyorum.
Vanda ne arardn, ne iin vard?
Vallahi orada bir derghta bir dervi var idi, onu ziyarete gittim, im-
di de dndm, buralarda bir dostum var, onu aryorum.
Dostun kim?
Buralarda ismine Kizirolu Mustafa diyorlar.
Baba, bu muhitte, bu semtte Kizirolu Mustafa diye bir insan yoktur.
O zaman, bana msaade verin, benim yolum uzun, benim yoluma ha-
reket edip menzilime ulamam lazm.
Krolu yava yava ayaa kalkarken onun boyuna posuna yle bir
baktlar ki Krolu sanki bir aslan tipli.
Yahu, dervi baba, senin boyun, kafan, gzlerin ayn akrdal aml-
belli Ko Kroluna benziyor. Akraban falan olur mu?
Yok, baba, Krolu kim, ben kim? Garip bir adamm, garip bir dervi-
im, Krolu ile benim ne alveriim olur?
Kymetli dostlar, Krolu hareket eder adrdan. afak atmaktayd, bir
kye girdi. Kyn iinde bakt ki obanlar kaval ala ala srleri yamaca sr-
mek ister.
Selmnaleykm, oban karde,
Aleykmselm, dervi baba, hayrdr, bu afak zaman bu dalardan,
bu talardan, nereden gelip nereye gidersin?
oban karda, garip bir derviim, bir dostumu ararm.
Dostun kimdir?
Kizirolu Mustafa Bey derler.
Aman dervi baba, ben krk yandaym, krk yldr dada obanlk
yaparm, Kizirolu Mustafa diye bir isim bile duymadm.
oban el gtrd elindeki denee. Dedi:
Dervi, akll ol, git, kendine baka yerde yitiini ara. Bura senin yiti-
inin yeri deil.
Kymetli dostlar, Kroluna yle bir ar yk yklenmiti ki artk ya bu
turna telleri ile bu emrak talarn bulacakt ya da Ayvaz everemeyecekti.
Krolu yle bir derde duar oldu, yle bir derde gama batt ki vallahi, ben
herhalde bu Kizirolu Mustafa Beyi bulamayacam, bu turna tellerini de bu
emrak talarn da getiremeyeceim, olum Ayvaz da everemeyeceim,
diye dnd.
Krolu yava yava yoluna devam etti, revan oldu. Az gitti uz gitti, dere
tepe dz gitti, zaman geldi ki Kizirolu kyne ayan bast. Kizirolu kyne
ayak basan Krolu sadan soldan soruturuyor:
Ben, Kizirolu Mustafa diye bir yiit, ekmek sahibi, sofra sahibi, misafir
sahibi bir yiit aryorum.
Diyorlar ki: te, Kizirolu Mustafann kaps uradr.
Yava yava gelen dervi kapy alar, nne Kizirolu Mustafa Beyin
hanm kar.
Selmnaleykm,
Aleykmselm,
Ben, Kizirolu Mustafa Beyi aryorum. Bir Allah misafiriyim, uzak
yoldan gelirim.
Kusura bakma dervi baba, kocam Mustafa Bey evde yoktur, yayla-
dadr, ama gel gr ki Mustafa Bey evde yoksa da evi evdedir. Buyur, ieriye gel,
ge ieriye.
Yok, anam yok, ben erkei olmayan evden ieriye admm atmam.
Dervi baba, ev senindir, buyur.
Yiit adamn kars da yiit olur. eriye buyur ettiyse de bu Krolunun
adedi deildi. Krolunun adedi vard. Bir, iinde erkek olmayan evin kap-
sndan gemezdi. Bir de Krolu kahveyi cezveyle ierdi, fincanla mr boyu
kahve imezdi. ncs, Krolu, bir yerden kalkt zaman, eer bir insan
kalkp onun yerine otursayd, o kiiyi ldrmek zorundayd ve onu dman
olarak kabul ederdi.
Hanm sultan ne kadar onu buyur ettiyse de ieriye girmedi. Peki, der-
vi baba, u aacn altna ge, aacn altnda otur, ben sana erzak getireyim, ay-
ran getireyim, ekmek getireyim. nallah akam Mustafa Bey eve dner, dedi
hanm.
Krolu geldi, uzand aacn dibine. Hanm sultan ieriye girerek evde
ne var ne yok getirdi, Krolunun nne dkt. Bir tepsi pilav getirdi, et ge-
tirdi, ayran getirdi. Krolu peneyi vuruyor tepsinin ierisine, pilav atyor
azna. Hanm sultan yle bir bakt ki yahu, bu adamda hi dervi tipi falan
yok, hi dervie falan benzemiyor. Adamn peneleri sanki Azrail penesidir,
vurduu zaman kaldryor ve mideye indiriyor, dedi kendi kendine. Onun
yle bir enine bakt, uzunluuna bakt: Dervi baba, sen nerelisin, dedi.
Vallahi, bacm, Van tarafndan bir yerde bir dervi vard, onu ziyaret ettim,
imdi de dndm, kyme gideceim. Yol azdm, buralara geldim. Dediler ki
seni misafir saklarsa ancak Kizirolu Mustafa Bey saklar, ekmek sahibidir,
yiit adamdr, mert adamdr, cesur adamdr, seni o konak eder bu havalide,
dedi Krolu.
Hanm sultan tepsiyi boaltt. Krolu, dakika ekmedi, on be-yirmi
tane lavala beraber bir tepsi pilav indirdi mideye, azn sildi. Allaha kr,
dedi, tepsiyi kaldrd, hatun sultann eline verdi.
Kahve ier misin, diye sordu hatun sultan.
Benim bir hasiyetim var, Allah kessin bacm, benim bir hasiyetim var,
dedi Krolu.
Nedir hasiyetin?
Benim hasiyetim udur: Bir sefer bana anam kahve vermi fincanla,
kahveyi ierken dilim yanm, ondan beridir fincanla kahve imekten korku-
yorum.
yi de baba, neyle kahve ieceksin?
Ben, kahveyi cezveyle ierim.
Vay benim gzm stne.
Hanm sultan gitti, cezveyi doldurdu, bir kpkl kahve getirdi,
Krolunun nne brakt. Krolu, o scack kahveyi iki yudumda bitirdi,
kaldrp cezveyi koydu yere. Kadn ard, Allah Allah! Ben ne byle yemek
yiyen ne de byle kahve ien bir adam grdm bu havalide,dedi iinden, ald
cezveyi, gtrd.
Krolu yol gelmi, dalar am, yorgun bir halde. Krolu aacn gl-
gesinde uzansn, yatmaya balasn. Haberi kimden verelim, Kizirolu Mustafa
Bey ala paa atyla kye girdi, evine gelip kapy ald. Hanm sultan kapy at.
Selmnaleykm, hanm,
Aleykmselm, Mustafa Bey,
Hanm, hayrola, yznde bir sevin var, bir toy, bayram havas var,
bunun manas nedir?
Vallahi beyim, bir misafir dervi geldi bize, bir ihtiyar dervi, ne ka-
dar buyur ettimse de ieriye girmedi.
Neden?
ok zorladm, buyur ieriye, Mustafa Bey yoksa da evi buradadr, ben
helaliyim, dedim. O da bana ben iinde erkek olmayan eve girmem, dedi.
Hatun, bu Krolunun szdr. Bunu bir tek Krolu syler. Bu der-
vi kimdir?
Vallahi beyim, bir ey daha var: Kkken anas ona fincanla kahve
vermi, dili yanm, o vakitten beri ben kahveyi cezveyle ierim, dedi.
Vallahi bu Kroludur. Ama Kroluyla derviin, derviliin ne ii
var, ne hikyesi var?
Kizirolu Mustafa Bey, ala paa atn teslim etti hanmna. Hanm at tav-
lasna ekti. Kizirolu Mustafa Bey aacn yanna geldi, bakt ki dervi aacn
glgesinde yatyor. Onu drterek uyandrd. Dervi uyanr uyanmaz Kizirolu
Mustafa Bey bir salvat getirdi; koltuunda bir kitap, elinde el bir tespih,
ayanda ark, yz gz yle bir halde ki Krolunu babas grse tanmaz.
Selmnaleykm, dervi,
Aleykmselm, sen Kizirolu Mustafa olmalsn.
Evet, ben Mustafa Beyim.
Ben bu havalide -drt ky dolatm, gel gr ki hi kimse beni mi-
safir etmedi. Bana dediler ki seni etse etse Kizirolu Mustafa Bey misafir eder.
Beni Allah misafiri olarak bu gece evinde misafir et, yarn kalkaym kyme
gideyim.
Dervi baba, Allah misafiri bam gzm stnedir. Ama gel gr ki
senden bir ricam var. Sen iki sz sylemisin, bu iki sz benim kulamda k-
pedir.
Ne sylemiim?
Sen demisin ki ben, iinde erkek olmayan evin kapsndan admm
atmam. Bu bir, ikincisi, demisin ki ben, kahveyi fincanla deil, cezveyle ierim.
Dorudur, oul.
Bu szn tek bir sahibi var, o da Kroludur. Bana syle, sen kimsin?
Efendim, ben bir garip derviim, Krolu kim, ben kim? Beni gtrr
o ekyaya, o adam katiline, o caniye benzetirsen, ben kendi kendime zl-
rm, lrm. Etme, tutma.
Peki, buyur ieriye.
Kizirolu Mustafa Bey, Krolunu ieriye buyur etti. Sedire oturdular,
sadan soldan sohbet ettiler. Ama Krolunun gzleri fal ta gibi alm,
emrak talarn aryor.
emrak talar da, efendiler, eskiden padiahlarn saraylarnda imdi-
ki ampuller gibi k verirmi. Saraylarda o emrak talarn odalarn ke-
lerine yerletirirlermi, o emrak talar da o saray imdikinin ampul gibi,
elektrii gibi aydnlatyormu.
Bakt, gzne ne emrak ta gelir ne bir ey. Kizirolu Mustafann
evinde sadece bir gaz lambas yanyor. Saa dnd, sola dnd, bakt ki yok.
Krolu oul, benim yerimi nerede serecekseniz serin, benim uykum
geldi, yatma saatim geldi. Ben, ihtiyar bir adamm, biraz yataym, yarn yoluma
devam edeceim, dedi.
Kroluydu. Yerini, otan gsterdiler, altna iki dek serdiler. Efen-
dime syleyeyim, Krolunun nnde karl kocal, Kizirolu Mustafa Bey ile
hanm sultan pervane dnmler.
Gecenin dar zamanyd, Krolu evi kontrol etmeye kalkt. Kap alr-
ken Kizirolu Mustafa Bey seslendi:
Dervi baba, bir ey ister misin?
Yok, oul, biraz su aradm.
Kizirolu Mustafa Bey kalkt, dervie su verdi. Aradan birka saat ge-
tikten sonra Krolu evi bir daha kontrol etmeye kalkt. Kap alrken yine
Kizirolu seslendi:
Dervi baba, bir arzun var m?
Yok, oul, yok, sen yat, rahatna bak, ben hibir ey istemiyorum.
Bakt ki bunun hibir aresi yoktur, bu adam ne yatar ne dinlenir ne de
bu emrak talarnn bir bir yerden gelir. afak atana kadar, Krolu,
saa dnd, sola dnd, bir deli boa gibi kendisini yedi bitirdi. afak att. a-
fak att ama Krolu eli bo, yz kara, Allaha smarladk, demek zorunda
kald.
Krolu, geriye dnmek zorunda kald. Eli bo bir halde geri dnd
zaman, Han Nigar bakt ki Krolu gelir ama bu geli hi o gelie benzemez.
Sanki Krolunu on be pehlivan dvm, Krolu yle bir halde gelir. Yava
yava akrdal amlbele yaklarken, Kse Kenan bakt ki Krolu ieri giri-
yor.
Selmnaleykm, Kse emmi,
Vay aleykmselm, hayrdr, nerede turna telleri, nerede emrak
talar?
Krolu oluna dnd:
Olum, Ayvaz,
Buyur, baba,
Krolunun iki odas vard; biri dem odas, biri gam odas. Krolu, dem
odasna girdii zaman sazl szl sohbet olurdu, o gn bayram olurdu. Kro-
lu, gam odasna girdii zaman yedi bin yedi yz elli kelei, askeri yasa boulur-
du, karalar giyerdi ki Krolu gam odasndadr.
Yavrum, Ayvaz,
Buyur, baba,
Yavrum, benim sazm getir.
Ayvaz, koarak, dem odasndan Krolunun on iki telli sazn getirdi.
Bakalm ki burada Kse Kenana derdini nasl sylyor:
Kse emmim sakn gel bana glme
Deme ki Krolu eli bo geldi
yle bir yiidem duar olmuam
Gece gndz bana kara ta gelir
Han Nigar kiiolusun, adam olusun, koskoca Azraille peneleirsen,
ordulara kar gelirsen, dnyay titretirsen, bir olunun dnne bir em-
rak tan getiremirsen. Hay senin kimi Kroluna yazklar olsun! yleyken
bu kalenin iinde bize Kroluluk ediyorsun, he! dedi. Dur hatun, dur, dedi
Krolu:
Cahiller yolundan sapar dolanr
Kamillerden hisse kapar dolanr
Bkmedii eli per dolanr
Anladm ki dnya bana bo gelir
Kse Kenan aya sana yazklar olsun! Seni buradan gndersem, git u
obandan iki tane koyun getir desem, ey evi yklmn olu, oban seni de-
neiyle dve dve kaleye getirir. Sen demek yle bu kelelerin sayesinde K-
roluluk yapyorsun, he! dedi. Dur hele emmi, dur deyirem, hele dur, dedi
Krolu:
stme aktma bouna o yan
Ben seni tanyorum sen de ki beni
Ayvaza kurbandr Krolu can
Gelir zerime elli be gelir
Geti menden
Ok dedi geti menden
Mert adamlara kpr oldum
Namert de geti menden
Emmi, geti menden, ok dedi geti menden, mert adamlara kpr
oldum, ama namert adamlar da geti benden. Krolunun can kurbandr
Ayvaza, ister zerime elli gelir, be gelir, alyram, gzlerimden ya gelir, dedi
Krolu.
Han Nigar,
Buyur, Krolu,
Gam odama ekil, kahvemi hazrla, pipomu doldur, gelirem.
Dastanl Han Nigar gam odasna giderek Krolunun kahvesini hazr-
lar. Perizat Hanm, Krolunun piposunu ttnle doldurmaya balar. Krolu
kahvesinden bir yudum ald, arkasndan pipoyu bir ekti ki sanki takavut tre-
ninin bandan bir duman kyor. Krolu yle gamlanm, yle hiddetlenmi:
Emmi,
Buyur, Krolu,
Emmi, buna bir tebdil bul.
Oul, ben sana tebdil buldum ama sen tebdili kyafette tebdilimin a-
resini yerine getirmedin.
Emmi, aresi nedir?
Delikanl gibi, bineceksin kr atn stne, gideceksin Kizirolu
Mustafann kapsna. Selmnaleykm, aleykmselm. Diyeceksin ki ben sana
Allah misafiriyim. Gece de kalkacaksn, emrak talarn alp kr atn stnde
svari olarak geleceksin, amlbelde dne balayacaz.
Olmaz emmi, olmaz. yle olmaz. Kizirolu Mustafay sen tanmyor-
sun. Benim yz tane fendim var, Kizirolu Mustafa Bey sadece bir tane fendimi
bilmez, doksan dokuz fendimi bilir ama bir tane fendimi bilmez, o da bende
gizlidir.
Nedir o?
Krolu kalkp kr atn siyaha boyad. Otlarla boya yaplrm o zaman.
Eskiden kumalarda, hallarda, dokuma kilimlerde kullanlan, ottan yaplan
boyalar vard, otun kknden. O otun kknden kr atnn zerini bir boyayla,
simsiyah, yle kaplad ki kr at hi kimse tanmaz, Kizirolu Mustafadan ba-
ka kimse tanmaz, tanrsa bir o tanr.
Krolu kr atn boyadktan sonra tekrar dervi kyafetine brn-
d, elinde tespihi ve koltuunda kitab, at zerinde geldi, nereye, Kizirolu
Mustafann evine.
Kapy ald. Kizirolu evde yok.
Selmnaleykm, hanm sultan,
Aleykmselm, dervi baba, sen geen gn buraya yayan geldin, im-
diyse atlan, hayrdr?
Vallahi, ben, Kizirolu Mustafaya bir emanet verecektim, o emaneti
unuttum, veremedim, ben de geriye dnmek zorunda kaldm.
Emanet nedir?
Onu kendisine vereceim.
Vallahi, kusura bakma dervi, Mustafa Bey yine yayladadr. Ama ak-
ama kadar beklersen, gelsin, emanet mi verirsin, sz m dersin, ne dersen
kendisine syle.
Krolunun atn tuttu, tavlaya ekti hanm sultan, atnn nne arpa
koydu, saman koydu. Krolu yine ieriye girmedi, aacn glgesinde oturdu.
Aacn glgesinde oturdu, akamn dar zamanyd. Krolunun kulakla-
r yerden ok byk nem alrd, ok byk ses alrd. Krolu kafasn topraa
koymutu, bakt ki bir ses geliyor. Bu ses, Kizirolu Mustafa Beyin atnn ayak
sesleridir, nal sesleridir. Bu ses bir tek kr atta var, bir de ala paa atta var. Otur-
du, kalkt yle, kafasn aaca yaslayarak ya Rabb-l lemin, yerleri gkleri
yaratan Allah, ey bu dertte Yunusu deryadan kurtaran Allah, brahim Halili
nardan kurtaran Allah, ne olur, beni kelelerimin yannda, beni Han Nigarn,
Ayvazn, Kse Kenann yannda mahcup etme, diyerek el kaldrp dua etmeye
balad. aresi kalmamt Krolunun.
Kizirolu Mustafa Bey kapya geldi, bakt ki hanm tekrar onu karlad.
Selmnaleykm, hanm sultan,
Aleykmselm, Kizirolu, konuumuz var.
Kimdir?
Geen bize gelen dervi var.
Artk at da tavladadr falan demedi, unutmu. Kizirolu Mustafa Bey,
dervie ho geldin ederek, onu ieriye buyur etti. eriye girdiler. Kizirolu
Mustafa Bey bakt ki derviin hali hal deil.
Dervi baba, hayrola, sen buralarda bir yitik aryorsun, ama ne ol-
duunu bilmiyorum. Olur ya, derdini sylemeyen are bulamaz. Eer derdini
sylersen, belki ben de senin derdine bir are bulabilirim.
Yok, beyim, Allaha kr, derdim merdim yoktur. Aha ite byle garip
bir derviim, sahibim yok, yiyeceim yok, elim yok gnm yok, akrabam yok,
hsmm yok, dolap dururum.
Ama Kizirolu Mustafa Bey pirelenmitir. Krolunun oturuundan kal-
kndan, yemek yiyiinden, kahve iiinden yle bir hislenmitir ki bu, kesin-
likle Kroludur, diye kanaat getirmitir.
Yemekler yenildi, sohbetler edildi, sra yatmaya geldi, gecenin bir ya-
rsyd, Kizirolu Mustafa Bey bakt ki ala paa at tavlay, ahr krp dkyor,
parampara edecek, neredeyse binay uuracak. Hanmn kaldrd.
Yahu hanm, hele uyan, bu atn derdi nedir? Ala paa at neden yle
kiniyor, neden yle ayan yerlere vuruyor, sebep ne?
Vallahi bey, ben sana sylemedim, bizim misafirin, derviin at var,
vallahi misafirin atn ldrd. Hele bir kalk git.
Kizirolu Mustafa Bey ieriye girdi ki ne girsin; ala paa at, kr atn yal-
manndan, yalndan tutmu, saa vuruyor, sola vuruyor. Kizirolu Mustafa Bey,
kr at elinden zor ald. Ama kr at denilmez ki, Krolu boyayla kr at yle
bir hale getirmi ki kr at uyuz bir taya dndermi Krolu. Kizirolu Mustafa
Bey kr at ala paa atn elinden zorla ald. Hem misafirin atnn hem de kendi
atnn nne biraz ottan, arpadan, samandan koydu, sonra da gelip yatana
girdi.
Krolu artk yatar m, yatmyor. Ama Kizirolu Mustafa Bey yle yor-
gun, gndz yle yorulmu, yle bir hale gelmi ki aniden bir derin uykuya
gemi. Bunu frsat bilen Krolu, gecenin ortasnda uyand, emrak tala-
rn aramaya balad. Kizirolu Mustafann zel bir odas vard, o oday buldu
Krolu, oradan emrak talarn ald, sonra da kr at ekip haydi bakalm
nereye, yola revan olmaya balad. Ala paa at yine ahr emirmeye, ykmaya
balad. Kizirolu Mustafa Bey ala paann sesine uyand.
Uyan hanm,
Ula baba, nedir, ne oldu, gecenin bu vaktinde beni niye uykumdan
uyandrdn?
Uyan, dervi bildiimiz adam Kroluydu, emrak talarn gtr-
d. Yoksa ala paa at mmkn deil bu hale gelmez.
Kizirolu Mustafa Bey tavladan ieri girdi, bakt ki misafirin at yok, eve
gelip misafirin odasna girdi, bakt ki vallahi ne dervi var ne bir ey. Evin y-
klsn Krolu!
Krolu epey yol almt ki Kizirolu Mustafa Bey klcn kalkann kua-
narak at zerine svari oldu. O koturdu, br koturdu. Kr at kotu, ala paa
at arkasndan devam ediyor. Krolu bir de ban evirdi ki ne evirsin; arka-
dan bir ejderha geliyor, bir yldrm atei geliyor. Atnn zerine eilip aman
kr at, canm kr at, beni hi darda koymadn, beni Kizirolu Mustafann ala
paa atndan kurtarrsan, yemin ederim, seni mermer ula, seni altna, gm-
e boacam, senin eyerini altndan, gmten yaptracam, senin nallarn
altndan yaptracam, yeter ki bu Krolu ezilmesin bir Kizirolu Mustafaya,
dedi Krolu.
Kizirolu Mustafa yaklamt. Krolu, ala paa atn nefesini kulakla-
rnn dibinde, ensesinde hissediyordu. Kr at imliayra ayan bastnda
Kizirolu Mustafa, Krolunun nn kesti, ey namert olu namert! dedi,
ben senin yiit olduunu, kahraman olduunu, zalimin zulmne kar geldi-
ini bilirdim, ama senin bir hrsz olduunu bilmiyordum. Sana yazklar olsun!
Senin adna Krolu diyen o halktan da m utanmadn, o babadan da m utan-
madn ki benden izinsiz, benim otamdan emrak talarn alp hrszlayp
gidiyorsun?
Krolu halini anlatmak iin ne yaptysa ne sylediyse de fayda etmedi.
Bana bak Krolu, dedi Kizirolu Mustafa, sen yiit adamsn, adn, ann,
namn duymuum, ama yazklar olsun! imdi yiitsek, klla birbirimizden
hesap soracaz. Ya sen, ya ben
ki ko yiit meydana girdi. Ellerinde ylan azl, ylan dilli kllar, bir-
birleriyle saat sava ettiler, yeniemediler.
Kizirolu Mustafa Bey, sen yiit adamsn, mert adamsn, cesur adam-
sn. Yorulduk, icap ederse bir on dakika msaade et, ben uyuyaym. ok uy-
kusuzum, bu gece uyumadm evinde. On dakika uyuduktan sonra kalkaym,
ondan sonra ya sen beni ldr ya ben seni ldreyim.
Hey namert olu namert, hi dmann karsnda uyunur mu?
Uyunur, uyunur Kizirolu Mustafa Bey. Namert dmann karsnda
uyunmaz, mert dmann karsnda uyunur.
Krolu bu szlerle Kizirolu Mustafay avlamaya alyordu, ama Ki-
zirolu Mustafa avlanacak bir ceylan deildi. Kizirolu Mustafa Beyin cesa-
reti timsaldi. Kizirolu Mustafa, ser beser kement zerinden alm, gm
kyafetlerle, altn kabzal klcyla Kroluyla savaa balad. nc dar-
bede Krolunu kr atnn ayaklarnn dibine indirdi, boazna klc dayad
Krolunun.
Krolu, seni ldreceim, bunun aresi yoktur. Be namert adam,
bana deseydin ki emrak talar bana lazmdr, gelinime hediye edeceim,
ben sana onlar hediye ederdim. Neden benim evimden hrszlayarak emrak
talarn gtrdn?
Kizirolu Mustafa Bey, Allah seversin, beni ldrme. Ama yiit adam
olduunu bilirim, yalnz, ben lsem de senin gibi mert adamn klcnn altnda
leyim.
Bana bak Krolu, bu kyafet, bu al amur, git kalede stne dene
syle, askerlerine, stne den kelelerine syle; stnn hkm neyse ona
gre hareket et. Haydi, Allaha smarladk.
Bunu deyip atnn zerine svari oldu Kizirolu Mustafa Bey.
Krolunun st al amur. Kizirolu Mustafa Bey, Krolunu vurmu,
ayrda ykm, amura belemi. Krolu yle bir halde yava yava kalenin ka-
psna yanat. Kse Kenan yle bir gzn gnlkledi, yle bir bakt ki yahu,
bir adam gelir, ama sanki ste dm kedi. Ula olum, dedi Kse Kenan,
Hasan, Ayvaz, Kabre Smaz, Selam Vermez, Zincir Kran, Ay Boan, Allahtan
Korkmaz, Kuldan Utanmaz, ula hele ykln gelin, ula bu ne haldir, bu gelen
kimdir, hele an kalenin kapsn.
Kalenin kaplar ald ki Krolu, yedeinde kr atla, sanki amura be-
lenmi, amurdan km bir insan.
Ula bu ne hal Krolu, yazklar olsun sana, bu ne itir? Bizim admz
da kendi adn da batrdn.
Yavrum, Ayvaz,
Buyur, baba,
Yavrum, benim sazm getir, yoksa bunlara dert anlatamam.
Ayvaz saz getirene kadar Kizirolu Mustafa Bey arkadan dolanarak
kelelerin arasna giriyor. Krolu kendisine aknlkla bakan hanmna ses-
lendi:
Han Nigar,
Krolu, bu ne haldr? Al benim bu leeimi, earbm bana bala da
hi olmazsa dnya bir Krolu grsn.
Dastanl Han Nigar, benim kalbime kl vursaydn bu kadar zoruma
gitmezdi.
Hey a namert herif, mademki zoruna gider, seni bu hale getiren kim-
dir?
Elen hanm, elen.
Kymetli dostlar, hibir yiit iki karsnn yannda baka bir yiidi met-
hedemez. te Krolunun yiitlik timsali kahramanl, yiitlik destanlar, ha-
masi destanlar u szn ierisindedir:
Bir hmla geldi geti peh peh peh
Kizirolu Mustafa Bey hey hey hey
Hm da deldi geti
Aam kim, Paam kim, Ayvaz kim,
Nigar kim, Hanm kim, canm kim kim kim
Kizirolu Mustafa Bey bir beyin olu, zor beyin olu
Vay ben ona e olaydm peh peh peh
Anadan on be olaydm hey hey hey
Keke onla garda olaydm
Aam kim, Paam kim, Nigar kim,
Ayvaz kim, Hanm kim, canm kim kim kim
Hele bana bak Krolu, dedi Kse Kenan, yazk ki sen Deli Yusufun
olusun. Bu Kizirolu Mustafa kimdir, Kizirolu Mustafa seni bu hale salacak
adam myd ki sen kalkm iki zenne ehlinin yannda, iki hayat yoldann ya-
nnda onu methedirsen? Emmi, analar ne yiit dourmu! dedi Krolu,
Bir tek Krolu deil, analar ne yiit dourmu! Bakalm ki ne diyor:
Hay edende haya teper peh peh peh
Huy edende huya teper hey hey hey
Krolunu suya teper
Aam kim, Paam kim, Nigar kim,
Ayvaz kim, Hanm kim, canm kim kim kim
O anda Kizirolu Mustafa Bey, kelelerin arasndan bir kara, bir ahmar
ylan gibi szlerek geldi, Krolunun nne kl koydu, diz kt. Kro-
lu, bundan sonra sen benim kardeim, ben senin kardeinim, dedi, bundan
sonra benim can yoldamsn, can kardeimsin. Ant olsun Allahn birliine ki
senin dostun benim dostumdur, senin dmann benim dmanmdr, senin
namusun, erefin, benim namusum, erefimdir. Eer ki gelip burada sen ken-
dini tarifleseydin, kendini methetseydin, o zaman bu kadar askerinin, bu ka-
dar keleinin ierisinde seni yine bu meydanda, yemin ediyorum, dizin dizin
srndrecektim. Ama gel gr ki iki zenne ehli hayat yoldann yannda hibir
yiit baka bir yiidi tarif edemez, methedemez. Sen yiitliini gsterdin. Bun-
dan sonra sen benim kardeimsin ve benim emrak talarm da sz veriyo-
rum ki senin olun Ayvaza dn hediyem olsun. Sana drt tane de turna teli
getirmiim, o da gelinime ta yaplsn.
ki yiit birbirine sarld.
amlbelde krk gn krk gece davullar, zurnalar alnd, halaylar ekil-
di, koyunlar kesildi, kazanlar kaynad, yedi bin yedi yz elli kele yedi, iti, e-
lendi, Ayvaz muradna erdi. Allah cmle hasretleri muradna erdirsin.

Hikyenin Kayna: k Ali Rza EZG temeli Dede Kasma ait hikyeyi k
lhami Demirden rendi.
DLGAM YAHYA BEY LE
YEMEN HANIM HKYES
KAPAK
Diligam Yahya Bey ile Yemen Hanm Hikyesi 163
en, bugn, kln temeli olan, kln ilk anahtar olan bir divan
okuyacam, ondan sonra hikyeye balayacam:
Bakn bu dalara gitmez duman sttedir
Avc gezer ikrn oku keman sttedir
Namerde yalvarncak d merdin ayana
Can deyip can iitmek, irin lisan sttedir
Ustalar byle nizama ekmi:
Bir blbln gonca gl gafil dt ydna
ki rekt namaz kld Hakn bin bir adna
ah merdan dnd bakt Cebrail kanadna
Mevlam kerem eyle derya umman sttedir
Necef diyer vakf oldum her ilmin ayetine
Merekede indirerler binme elin atna
Ustasna kem bakann lanet gelsin zatna
Muhtaseri bu szlerim yahi yaman sttedir
Bu sz Grcistanl k Necef ustanndr. Ustalar byle nizama ekmi-
ler, halka byle anlatmlar ki Grcistanda Hseyin Bey adnda biri yaarm
ve kyne de kendi adn vermiler, Hseyin Bey ky.
[Ben, Grcistann Borcalda ay dolatm, Hseyin Bey kyn ara-
dm, aradm, en sonunda doksan drt yanda bir ihtiyar nene dedi ki:
Oul, bu kylerin ad oktan deiti. Ben duymutum, burada Hse-
yin Bey ky var ve o kyn beyi olan adamn ad da Hseyindir.]
Hseyin, varlkl bir adam, ama gel gr ki onun yeryznde evlad yok.
Bir gn oturup saaklkta, yani evinin balkonunda dnrken, hanm bunun
yanna gelir, der ki:
Hseyin Bey, byle gam gn olmann anlam nedir, manas nedir? Bir
hata m yaptm, benden bir hata m grdn, hizmetimde bir hatam yaptn ki
byle gam gn durursun?
Der ki:
Yok, hatun, senini hizmetinde zerreyi miskal kadar bir kusur yoktur;
fakat gel gr ki, bu kadar servetim, devletim, ayn bent otalarm, hazineler do-
lusu paralarm, altnlarm, akelerim var, ama kime kalacak biz ldkten sonra?
Bizim ocamz yakp, bacamz tttrecek yeryznde bir evladmz yoktur.
Hanm yle bir hale geldi, gam gn oldu, ban aa eerek, dedi ki:
Hseyin Bey, kinat yoktan var eden var; yeri, g, her eyi, enliyi,
B
cinliyi ve ecinniyi, canly yaratan odur. Mutlaka ki bizden bir para eti esirge-
mez.
Efendim, yok mu Allahn derghnda; var. Yeter ki sen Stk kalbinle,
Stk gnlnden ynn ona dn, bir adm ona git, o sana gelir. Hak ise Hak
bulur, nahak ise nahak bulur.
Ayn gece, eriat deinde Hseyin Bey ile hanm yattlar, sabah erken-
den kalktlar.
Hanm, bu yl byle yaylalara doru, u dan eteindeki ieklere
doru, ssen yaylalarna doru byle bir gezelim; gnlmz, kalbimizi bir al-
sn.
Efendim, Hseyin Bey ile hanm, el ele tutarak yaylalara doru, dalara
doru ktlar. O gzel havalar, o ieklerin kokular, o kuzularn melemesi, o
obann kaval bunlara bir ninni gibi geldi.
Hseyin Bey, dedi:
Hatun, yle bir uyku bast ki beni, acaba olur mu ki urada emenin
bana otursan, ben de bam senin dizlerinin zerine koysam, yzne baka-
rak yle bir derin uyku eksem.
Hanm oturdu, Hseyin Bey dizlerinin zerine kafasn koydu, aradan
iki dakika gemeden derin bir uykuya dald.
Uykusunda ne grd beyler; bakt ki, bir ihtiyar pir.
Selamnaleykm Hseyin.
Aleykmselm baba.
Hseyin, bugn senin konutuun laflar duyunca, inan ki, deryadaki
balklar, gkyzndeki kular, asumandaki melekler kanat ald, saf safa ba-
lad, dua etti: Ey yeri, g yaradan, ne olursun, bu naar kuluna bir para et
bahet dediler. Melekler eda ettiler, kanat aldlar, gnein yzn kapattlar,
dnya kapkaranlk ierisinde kald. Hi gamlanma, dertlenme, inallah, kinat
var eden elbet ki sana bir evlat verecek.
O anda Hseyin Bey uykusundan uyand, bakt ki, karsnn gzlerinden
akan ya bunun yzne dklyor. Ban kaldrd:
Hatun, neden alarsn?
Dedi:
Beyim, senin duyduun sesi ben de duydum. Sen ryanda kimle ko-
nuuyordun ise ayn sesi ben de duydum ki, melekler saf safa balam, Cena-
b Haka dua etmiler ki; bu naar, bu biare kuluna bir evlat ver diye Cenab
Allaha mracaatta bulunmular.
Hatun, Allah byktr, diyerek yola revan oldular. O ayrlar ierisin-
de, imenler ierisinde, gller ierisinde dolap, akam geldiler hanelerine.
Hseyin Beyin bir ota var idi, odas, ayn bent ota derdiler. evre
kylerdeki, ehirlerdeki insanlar o ayn bent ota grmek iin o kye gelirler-
di, gelip Hseyin Beyin misafiri olurlard.
Kymetli muhteremler, aziz dostlar; Cenab Hakkn hikmeti, aradan ay-
lar geti, dokuz ay dokuz gn dokuz dakika dokuz saniye sonra Hseyinin ha-
nm diz koydu, bir erkek evlat dnyada getirdi.
Mjdeler gitti Hseyin Beye:
Beyim, Allaha krler olsun, hanmn bir olan ocuu dnyaya ge-
tirdi. Adn ne koyalm?
Geldi, ocuunu kucana alarak, hele buna ad koyma zaman deil;
biraz bysn, bakalm, Mevlam neyler, neylerse gzel eyler.
Hseyin Beyin olu bir yana girdi, daha ad yok. Yld konu komu,
dediler ki:
Yahu beyim, sen bir kyn beyisin, hatta yedi kyn beyisin; fakire
fukaraya yardm eden, yoksulun, yetimin elini tutan, bayram olduu zaman on-
lar giydiren, onlar sevindiren insann evlad hi adsz olur mu?
Dedi ki:
Beyler, bana ryamda birisi dedi ki, gamlanma, hi gam etme. Ben de
istiyorum ki, olumun adn Diligam koyam. Dili gzel olsun, gamlansn dili,
her eye hitap ederken dnerek konusun.
nsan ksm ksm, yer damar damar demiler. Artk, gel Diligam, git Di-
ligam, byd, on -on drt yalarna ayakbast.
Arkadalaryla beraber mekteplere giderler, okullara giderler, oradan
ktktan sonra ayrlarn kenarlarnda, pnarlarn balarnda, kuzularn pe-
lerinde, o yaylalarn eteklerinde dolasn gelsin, on sekiz yana ayak bassn.
Diligam Yahyann akl kmili yerini bulduu zaman, anas, Hseyin
Beyin yanna geldi:
Beyim, artk bizim de yamz geiyor; ne yapmamz gerekir, bizim
de torunlarmz kucamza almamz gerekir, torunlarmz sevmemiz gerekir
ve torunlarla gnmz, zamanmz gn etmeye almamz lazm. Bizim de
nmzde bir gelinimiz olup bize hizmet etmesi, bize kulluk etmesi lazm. Ne
dnyorsun?
Dedi ki:
Hatun, ne dneyim; gidelim, filan aann kzn alalm, filan zengi-
nin kzn alalm, filan varlkl adamn kzn alalm.
Ana yrei, dedi ki:
Bey, belki olumuz birisini sever. Sonra biz de gider, zengindir diye
bir varlkl kz alp eve getiririz, huzurumuz bozulur, gnmz gn olmaz. Hele
bir de evladmza soralm, bakalm ki o ne der.
Bir evlat, erkek olsun, kz olsun, hibir zaman babaya derdini diyemez,
babaya anlatamaz. Ya; anasna syler, anasna.
Ana geldi:
Yavrum Diligam,
Buyur ana,
Yavrum, Allah akna, bir sevdiin kimse var m?
Utanarak:
Anacm, eer icazetin olursa, babamn da izni olursa, ben, Yedi kar-
dein bacs Yemen Hanm seviyorum.
Ula oul, onlara yedi deliler derler. Acaba baban kabul eder mi, etmez
mi, bunu bilmem; bir babana syleyeyim.
Hanm gelerek Hseyin Beyin yanna, dedi ki:
Hseyin Bey, olumuz bir kz ister?
Kimi?
Yedi kardein bacs Yemen Hanm.
Yahu hatun, bu ocuk baka bir kz bulamad m? Bir zengin, varlkl,
kendimiz gibi bir insan bulamad m da, gitti bizi yedi delilere ocak etti:
Zaten yedi kardein iinde birisi tam deliydi. Yani burada hibir ey yok,
kiraya vermiti. Klc kuand m kyn iine kard.
Aradan bir zaman getikten sonra tekrar sordu anas:
Oul, ne diyorsun?
Dedi:
Ana can, olursa Yemen Hanm ola; olmazsa, dnyada hi kimseyi is-
temiyorum.
Ana geldi, Hseyin Beye haber verdi; dedi ki:
Beyim, olumuz gnl vermi bir kere. Artk ya Yemen Hanm olur
yahut da ben evlenmekten vazgetim der.
Beyler; Hseyin Bey, etraftaki insanlarn toplayarak, ky aalarn, k-
yn ileri gelen insanlarn toplayarak, gelir kime; yedi kardelerin kapsna.
Selamnaleykm,
Aleykmselm,
Buyur ederler, bakarlar ki, Hseyin Bey geldi. Alrlar ieri odaya, emre-
derler:
Hemen bir ko kesilsin, kazanlar kaynasn, yemekler yaplsn; Hse-
yin Bey bizim kapya misafir gelmi.
Efendim yemekler yaplr. O anda Hseyin Bey sz aar:
Beyler, bilirsiniz ben buraya niin geldim?
Niin geldin?
Ben, Allahn emri, Peygamberin kavli, eriatmzn gstermi olduu
yola uyarak, kznz Yemen Hanm olum Diligam Yahya Beye istiyorum.
Dedim ya, yedi kardein iinde mutlaka biri akldan kesif olur. Hemen
oradan kalkt, dedi ki kardelerine;
Kardeler, sadece bizim kararmz nemli deil. nemli olan nedir;
nemli olan, bir de hele bacmzn isteini soralm.
Arac gnderdiler, bir kadn gnderdiler. Kadn dedi ki:
Yemen Hanm, filan adamn olu Diligam Yahya Beye seni istiyorlar.
Ne diyorsun; gnln var m, yok mu? Kardelerin bunu sorar.
Yemen Hanm dedi ki gelen kadna:
Yenge, ben, olursa Diligam Yahya Bey olur; olmazsa, dnyada hi kim-
seye yar olmam.
Sz kesildi, balklar dendi. Hseyin Bey:
Ben, bir hafta ierisinde gelinimin niann yapacam, dedi.
Bir hafta ierisinde Yemen Hanmn nian yaplr. Dn sz keserler.
Dn sz ne zaman; filan tarih diye koyarlar. Dn yaparak Yemen Hanm
getirirler. Nereye; Diligam Yahya Beyin ayn bent otana.
Kapsnda on iki tane hizmetkr olan Hseyin Beyi. Cariyeleri olan H-
seyin Bey, ekmekisi olan, ekmek piiren ayr, koyuna giden ayr, mala giden
ayr, at otaran ayr derken, yle bir varla sahipti Hseyin Bey; ama gel gr
ki, etrafndaki dalkavuklar bunu yle bir hale getirdiler ki, bugnden yarna
yiyecek bir lokma ekmee muhta oldu.
Yemen Hanm, gece gndz gzlerinden ya dker, feryat ederdi ki:
Ben bu kapya geldim, bu kadar servet, devlet dald gitti.
Muhterem cemaat; aradan birka yl getikten sonra Hseyin Bey bu
acya, bu szya dayanamaz, lr. Diligam Yahya Bey, babasn da kaybeder, ana-
sn da kaybeder. Babasn, anasn kaybettikten sonra, kapsnda birka tane
kuzu, birka tane koyun, mal vard, onu da etrafnda olan dalkavuklar ald.
Bunun kapsnda hizmetkr olan adamlar aa olmaya baladlar, kyn aas
olmaya, kyn hkmdar olmaya baladlar. Diligam Yahya Beyin bir para
yiyecek ekmei kalmad.
Yemen Hanm, oturup mell mell dnrd. Diligam Yahya Bey geldi
yanna, dedi:
Yemen Hanm, ben senin ne dndn bilirim; ama ben istiyorum
ki diyar gurbete gideyim. Diyar gurbette gidip alp abalayp, hi olmazsa
sana da be-on kuru ekmek paras gndersem bundan daha iyidir. Ben bu
kyde hizmetkrlk yapamam, ben bu kyde kimsenin maln koyununu otla-
tamam. Ama gider diyar gurbette hizmetkrlk yaparm, herkese hizmet ede-
rim, ekmeimi kazanr, sana gnderirim.
Bunun babasnn krk senedir kapsnda ekmek piiren bir nene vard.
Neneye seslendi.
Dedi:
Nene, diyar gurbete gitmek istiyorum; ama diyorum ki, Yemen Ha-
nm sana, sen Allaha emanet. Ben sana Yemen Hanm emanet verip gidiyo-
rum. Ben gelene kadar sakn ha sakn, Yemen Hanm yalnz brakmayasn.
O zaman Yemen Hanmn gzlerinden kanl yalar akt. Ban ap,
rklerini dnn zerine salar. Bakalm ki burada Diligam Yahya Beyin ay-
rlp gitmesine ne syler. Vekleten ben syleyeyim:
Bana dndm gl yzl beyim
Yamandr dnyada yaman ayrlk
Gizlice srrm men kime deyim
lmden beterdir ay zaman ayrlk
Bana dndm gl yzl beyim, yamandr dnyada yaman ayrlk;
gizlice srrm kime syleyeyim, lmden beterdir zaman ayrlk.
Dedi ki:
Yemen Hanm, babam yok anam yok, elim yok gnm yok, bacm yok
kardam yok. Seni ayn bent otaa, neneye emanet ediyorum.
Dur beyim, dur, szm bitireyim:
Merhamet eyle gzden akan yama
Gurbet elde neler gelir bama
Srrm demirem z kardeime
Bu garibe oldu ferman ayrlk
Yemen Hanm alayanda glende
Mendil alp gzyan silende
Ayn bent otaa mensiz girende
kacak bamdan duman ayrlk
Bylece Yemen Hanm, gzlerinden kanl yalar dkerek, sevdii Dilgam
Yahya Beyi yola uurlamaya kt.
Diligam Yahya Beyi kyn iinden kenara kartt. Oturdular, kar koca
birbirlerine sarlarak alamaya baladlar. Ayrlk kadar dnyada zor bir dert
var m? lmden beterdir zaman ayrlk, demiti. Orada sz verdiler, ant kes-
tiler, aladlar, szladlar ve geri dneceine ant iin Diligam Yahya Bey, helal-
leti Yemen Hanmla, yoluna revan oldu.
Az gitti uz gitti, dere tepe dz gitti. Dilgam Yahya Bey, kyden kenara
kmam, bir dan zerine geldi, bakt ki, karanlk gne yava yava kme-
ye balyor. Ya Rabbi, bu gurbet nedir, bu gurbet nerededir? Gurbet aryor
kendisine.
[Zaten klar, gnlnde ak olan insanlar yksek dalara derdini an-
latmaya alr. Btn klar neden dalara demi; hep dalar var, dalara
seslenmi, dalara derdini anlatmaya alm.] Diligam Yahya Bey de derdini
dalara anlatmaya alr. Ey dalar, ey talar; acaba bu gurbet nerededir?
Kymetli muhteremler; Diligam Yahya Bey, diyar gurbet diye gece gn-
dz yol yrr. Gelir, karanlkta bir tan dibine otururken bir uykuya geer. Ba-
kar ki, ihtiyar bir dervi:
Uyan yavrum, gurbet ok uzak deil, gurbet sana yakndr, kala gz
aras kadardr; ama eer gurbeti yreinde hissedersen.
Diligam Yahya Bey uyanr uyanmaz iine bir ate der. Geri dner ba-
kar ki, kynn dalar gzden yitmi, kaybolmu:
Eyvah, demek ki gurbet bana yakndr ha. Ne kadar yol, ne kadar za-
man gelmiim ki, kym bana uzak, dalar bana uzak kalm.
Bakalm, ne syler. Bunu da Diligam Yahya Beyin kendi havasnda, Dili-
gam havasnda sylyorum.
Bakt ki dalardan iek sesi, mor meneke kokusu gelir; blbller sus-
mu, ama ieklerin kokusu Diligam Yahya Beyi sarmt.
rengi laledendir ter menekeden
Al yeil bezenip ad olan dalar
Ruhlar tazelenir suyu iende
Dama ekerden tat alan dalar
Rengi laledendir ter menekeden, all yeil bezenip ad olan dalar;
ruhlar tazelenir suyun iende, dama ekerden tat alan dalar.
Ayn kye yakn Deliler ky var. Deliler ky; Eyvah, keke orada ol-
saydm, der.
Bir yan Keeli bir yan deller
Bir yanda oturur Ser Yakup eller
Diyesen alp terteze gller
Blbl gnnle yd olan dalar
Alr son szn, bakalm ne syler Diligam Yahya bey:
Gt slam olan geldi Malagan
Toaber elinden okunur ferman;
Ne durursun alasana Diligam
Ahiri encam bet olan dalar
Yola revan olur; gece demeden, gndz demeden gurbet arayan Diligam
Yahya Bey, gelir, bir hana dhil olur. Handa birka gn kaldktan sonra, hanc
bakar ki, ok garip, ok dnceli, ok zavall bir insana benziyor.
Dedi:
Karde, senin derdin nedir; neden byle dncelisin, gamlsn,
efkrlsn? Ne kimseyle konuursun, ne kimseyle merhaba edersin, ne dersin,
ne glersin; sen nesin, kimsin, nereden gelip nereye gidersin?
Baba, ben de bir beni insanm; ne cinim, ne inim, ne periyim. Ken-
dime i ararm. Diyar gurbete ktm; bir ailem var, kendime i arayp, onun
ekmek parasn kazanmaya alrm.
Dedi ki:
Karda, burada sana i yoktur. Sen eli aya temiz bir adama benzi-
yorsun. Beyolu musun, aa olu musun, paa olu musun bilmem; ama bura-
da sana yle i yoktur. Burada sana olsa olsa hizmetkrlk ii var, onu da sen
yapamazsn.
Baba can, pekl, bana bir yol gster, bana bir iz gster. Ben bu yaa
kadar mr boyu gurbet nedir bilmem, kymden kenara ktm yoktur.
Dedi:
Bala, bundan kolay ne var; git Tiflise, Tiflis byk bir ehirdir,
Tifliste al abala, ekmeini kazan.
Tiflis diyende Diligam Yahya Beyin hatrna days geldi.
Dedi:
Daym Muhammed de Tifliste. Anam demiti ki, kardeim Tifliste
oturur.
Yol renen zavall Diligam Yahya Bey yayan yola revan olur. Gece gn-
dz demeden geldi, Tiflisin ierisine kt. Tiflis byk ehir, adres yok, kime,
nereye gidecekti? Adamn sadece adn bilir, Muhammet diye. Kime sorsa, der-
ler ki:
Baba, Sar izmeli Mehmet Aa. Buras dev bir ehir, burada hi Mu-
hammet isminde bir adam adres olmadan, soyu sopu belli olmadan bulunur
mu? Git, kendine baka bir i ara, i bul.
Diligam Yahya Bey gelir, bir ahanede, bir yemekhanede bulak ykama-
ya, orada almaya balar.
Diligam Yahya Bey, Tifliste bir ahanede almaya balamt. Aradan
bir ka yl geti sonra kendi kynden ayn ahaneye, yemekhaneye bir arka-
da, tand bir dostu gelir. Bunun yannda bir yl altktan sonra helalleir,
der ki:
Karde, ben kymze dneceim; sen gelirsen mi, gel mirsen mi?
Diligam Yahya Bey:
Yok, karde, sen git, ama Yemen Hanma selamlarm syle. De ki,
Allah nasip ederse ok yaknda yurduma, yuvama, baba ocama dneceim.
Arkadan kyne yolcu eder. Diligam Yahya Bey yedi yl bu ahanede
alr. Yedi yl altktan sonra, haberi kimden verelim; Yemen Hanmdan.
Dedik ya, yedi kardein bacs Yemen Hanm. Deli kardeleri kllarn
ektiler, geldiler baclarn alp gtrdler.
Senin sahibin yok, yemein yok, sen niye bu viraneyi bekliyorsun;
haydi yr baba ocana, dediler.
Yemen Hanm ne kadar ah u zar etti, ne kadar figan ettiyse de fayda ver-
medi. Kardeleri bunu srye srye baba ocaklarna gtrd.
Haberi kimden verelim; yazk ekmeki neneden.
Nene, gece gndz kapda oturdu, feryat etti, dua etti, alad szlad:
Ey sahipsiz ev, sahipsiz ota, o ayn bent ota!
Btn kylerden, ehirlerden o ota grmeye gelen insanlar hayret ie-
risinde kalmt, imdi viraneye dnmt. Nasl viraneye dnmt; nene de
ekti, kendi evine gitti. Biri geldi duvarnn bir tan ekti, biri geldi pencere-
sini krd, biri geldi camn ykt, biri geldi kapy skt; yle bir hale geldi ki,
harabe bir hale geldi. Diligam Yahya Beyin bundan ne haberi olsun; yle bildi
ki, Yemen Hanm benim babamn yurduna yuvasna sahip olur.
Diligam Yahya Bey, bu ahanede alrken artk kafas, beyni kendi baba
yurdundayd. Kafas baba yurdunda olan Diligam Yahya Bey, bir gn ekildi,
izin ald, patronuna dedi ki:
Bana bir gn izin veresin, olur mu; u Tiflisin dna kp yle kendi
kendime kafam dinlemek istiyorum.
Patronu bakt ki, yedi yldr bu benim yanmda alr, eli aya temiz,
ok iyi, saygl bir insan, ok terbiyeli, skt bir insan:
Ben sana gn izin veriyorum; git, gez, dola, ondan sonra gel, iine
bala.
Diligam Yahya Bey, izin alp Tiflisin kenarnda bir tepeye karak otur-
du, gamland, dertlendi, sevdii Yemen Hanm ydna dt. Bakalm, burada
ne syledi. Uan kulara feryat etti, ey kanat alp uan kular, benim arzuha-
limi sevdiime gtrn, dedi:
Kurban olam ben baba ocama
Klm zledim da zledim
Kularn sesine uyanrdm ben
Acaba soldu mu glm zledim
Kular, Diligam Yahya Beyin bann zerinde kanat alp dolanmaya
balad. Sanki kulara biri emretmiti,
Ey kanat alan kular, ne olur dnn, bu garibi dinleyin, diye. Hele
bakn, ne diyor:
Yok derdime yanan anayla bac
Alr yreimi ac bir sanc
Acep dalm m o yarn sa
Yemenin dalnda terin zledim
Kular bann zerinde uadursun, bakalm son sz Diligam Yahya
Bey ne sylyor:
Diligam Yahya Beyim bilmem ahiri
Doldur ver ierim tasnan zehrini
Ne kadar acdr gurbetin kahr
Ulusu zledim elimi zledim
Szn bitiren Dilgam Yahya Bey ynn kbleye dnd, ey lemi yok-
tan var eden Allah, ne olur beni bu gurbet kahrndan kurtar! diye yalvard.
Patronu ona gn izin vermiti, nc gn dnd, geldi:
Aam, benim gitme zamanmdr, dedi.
Yavrum, yedi yldr yanmda alyorsun. Gidip ne yapacaksn?
Ama Diligam Yahya Bey, patronuna hibir zaman ben evliyim, oluk o-
cuum var, ocam, yurdum var, dememiti.
Ne yapacaksn, bekr adamsn yavrum, kal yanmda mr boyu, sen
de benim bir evladm ol, ben de senin baban olaym, hayat, dnya byledir,
geinip gidelim.
Eyvah! Diligam Yahya Bey, o anda yrei yanarak:
Demek ki benim altm patron, benim bir gz yolda olan bir sev-
diim, bir ailem olduunu bilmiyor, diye dnd.
Bekle aam, bekle, benim niye gitmem gerektiini sana imdi syle-
yeyim:
Ben aa oluyum hizmetkr oldum
Servetim devletim varm vard
Alak tepelere kmazdm inan
Yce da stnde krm vard
Sevdiimin gznde el oldum indi
Blbl idim bada lal oldum indi
Ben bir bey oluydum kul oldum indi
Bilmem ki gurbette krm vard
Diligam Yahya Beyim gzm aylam
Demek ki gezirem ben bir sailem
nan ki ey aa yalnz deilim
Yolumu bekleyen yarm vard
nan ki ey aa yalnz deilim, yolumu bekleyen ela gzl yarm var
menim.
Patronu dedi:
Ulan namert olu namert, hani be sen, yeryznde hi kimsem yoktu,
yle demitin bana. imdi de diyorsun, yolumu bekleyen yarm var benim.
Oturttu bunu, derdini anlamaya alt. Ehli kmil bir adamd; iveren
adam, ehli kmil bir adamd.
Dedi:
Yavrum, derdin neyse, sen ne buralara ne halden, ne zulmden, ne-
den geldiysen, bana derdini anlat.
Ben nasl batan Diligam Yahya Beyin hayat hikyesini anlata anlata
geldimse, o da aynen yle, balad iveren patronuna derdini anlatmaya. ve-
ren patronunun gzlerinden yalar akmaya balad.
Dedi:
Yavrum, mademki senin karn var, baba ocan var, baba yurdun var,
babann ayn bent otalar var, odalar var; servetinden, devletinden dmekle
insan onursuz saylmaz. Sen onurlu bir insansn. Yedi yldr benim yanmdasn.
Al sana bu kadar para, altna da tavladan git bir at ek, at da ben sana hediye
ediyorum, git, sevdiine ula.
Diligam Yahya Bey, parasn alr, at zerine svari olur, Tiflisten kenara
karken, bakalm ne sylyor.
Ala gzl dayan aclar bitti
Gurbeti terk edip sana gelirim
Hasretlik canma kr etti benim
Gurbeti terk edip sana gelirem
Yaradan var
Yerleri gkleri yaradan var
Sorma tabip derdimi
Ben de her yaradan var
Gurbeti terk edip sana gelirim,
Kurudu gurbette dalm yapram
Tutmad dilim demez dudam
Aceb durur mu ey ayn bent otam
Yar gzler
Kadehim yar gzler
Kr olasn ey gurbet
Sevdiim yar gzler
Diligamm alarm ben yana yana
Gzlerim kan doldu belendi kana
Hayattan gemiim gelirim sana
Vatan yahidir
Giymeye keten yahidir
Gezmeye garip eller
lmeye vatan yahidir
[nsan kendi vatannda lse, kendi topranda lse, kendi ata yurdunda,
dede yurdunda, baba yurdunda lse. Ayn ehriyarn dedii gibi:
Haydar baba, dnya yalan dnyadr, Sleymandan, Nuhtan kalan
dnyadr, oul verip oul alan dnyadr, bu dnya byle dnyadr.]
Diligam Yahya Bey gece gndz at koturdu, dalar at, yol tepti, afak
yeni atard ki kyne girdi. Kyne girdi, bakt ki, kyn ierisinde ne yurt var,
ne yuva var. Ne ayn bent ota ne kaps ne de penceresi var. Ban ieri uzatt
ki rmcekler kelerde yuva balam, kular yuva kurmu, baykular ter.
Eyvah! Herhalde ben yanl yere geldim, buras benim babamn ota deil,
bura benim yurdum, benim yuvam deil dedi. Deli koyun gibi dt kyn
ierisine, dolanmaya balad. Bakt ki, babasnn otana benzeyen hibir ev,
hibir ota yok: Allah Allah! Ben baka kye mi geldim acaba?
Yeni yeni kurtla kuzu seilirdi, afak atmt, gene geldi ayn yere dhil
oldu:
Yok, canm, benim babamn yurdu, babamn ota burayd. Ama gel
gr ki, viraneye dnm.
Oturdu kapdaki bir saldan zerine, ban ald iki elin arasna, d-
nrken, haberi kimden verelim; neneye bir haber gitmiti. Babasnn en sadk,
en sadakatli dostu nenesine, ekmek sahibine, ekmek piiren neneye Haber
vermitiler ki:
Hseyinin olu Diligam Yahya Bey gelip kapda oturur.
Nene koa koa geldi, bakt ki, ne baksn; aradan yedi yl gemi, nene-
nin belleri bklm. Nenenin oca batsn, nene artk belini dzeltemiyor, bir
bastona basa basa geldi.
Diligam Yahya Bey ban kaldrd, dedi:
Nene, acar nene, bu yurda, bu yuvaya ne oldu? Bu ne haldir, bu ne
hikyedir? Ben sana Allah emaneti verdim gittim, Yemen Hanm nerededir?
Dedi:
Evi yklmn olu, aradan yedi yl geti, hi burada Yemen Hanm
oturur mu? Deli kardei geldi, kl zoruyla, alata alata Yemen Hanm ald
gitti.
Nene can, Yemen Hanm nerededir?
Dedi:
Vallahi kardelerinin evindedir oul.
Nene can, olur mu ki, gidip rica etsen, minnet etsen, desen ki, Diligam
Yahya Bey gelir, dnsn yurduna, yuvasna gelsin. [O zaman araclk yapanlara,
postaclk yapanlara gasit derlerdi.] Bana bir gasitlik yap, dedi.
Nene, dedi:
Oul, giderim; isteyenin bir yz kara, vermeyenin iki yz kara. Bir
gider hele, kapsna dhil olurum.
Nene kalkt, yava yava, bastona basarak giderken, Yemen Hanm bal-
kondan bakt ki, nene gelir, ama nenede bir sevin var, bir bayram var.
Krk dokuz merdivenden aa inen Yemen Hanm dedi ki:
Nene, ho geldin, sefalar getirdin. Hayrdr? Sen yedi yldr bu kapya
yeni gelirsen; bunda olan mucize nedir?
Dedi:
Nenen sana kurban olsun. Bizim bu deli gelip, Diligam Yahya Bey ka-
pda oturur. Benimle sana haber gnderdi; dedi ki, git de ki, yurduna, yuvasna
dnsn, gelsin.
Dedi:
Nene, git, Diligam Yahya Beye syle, artk kardelerim da msaade
eylemez, bundan sonra benden ona yar olmaz. Bann aresine baksn.
Kzm, son szn bu mu?
Dedi:
Bu benim son szmdr. Benim kardelerim msaade eylemiyor.
Ama gzlerinden yalar dklr:
Nene, benim yreim gelmek istiyor; istiyorum gelem yurduma, yu-
vama, sevdiime kavuaym, yedi yl geti aradan. Ama gel gr ki, ortada en-
geller var.
Nene ok piman, geriye dnp gelirken, Diligam Yahya Bey bakt ki,
nenenin gelii hi iyi bir gelie benzemiyor. Diligam Yahya Bey, nndeki at
kamsn eline alarak, dedi:
Nene, sana birka szm var. Sylesem kabul eder misin?
Dedi:
Hele syle bakalm oul, ne diyorsun?
Alr burada, ho damak havasnda, grelim bakalm, Diligam Yahya Bey
neneden ne sorar, nene buna cevap verir mi, yoksa vermez mi?
Kasd beyzeval arzuhalimi
Cananl canana dedin ne dedi
Yarn mahcemal zlf perian
Kalar kemana dedin ne dedi
Nene, dedi:
Oul lesin oul, benden yle bir soru sordun ki. Hi tek atn meydan
olur mu? Hele msaade eyle, grelim bakalm, Yemen Hanm sana ne dedi.
Nenenin burada iki tane keisakal gibi sa vard. Sann birini bast
gsne. Grelim bakalm, Diligam Yahya Beyin szne Yemen Hanmn a-
zndan nasl cevap verdi:
Melei menzere kldm arzuhal
Konumas akl efsane dedi
Menden olmaz yar vefadar olmaz
Dnse yz bin ark zamana dedi
Melayk menziline gittim, isteklerini, arzularn aktardm. Konuma-
sn yle efsane dedi.
Dedi:
Nene, acaba son sz o mudur; yoksa yine var mdr?
Dedi:
Hele syle bakalm olum.
Alr yine Diligam Yahya Bey, grelim bakalm, ne diyor:
Yana yana dndm kle aynene
Ak oduyla bir blble aynene
Ne dedin ki srma tele aynene
Asl Nrevana dedin ne dedi
Dedi:
Dinle oul, dinle hele, gr, Yemen Hanm ne dedi.
Dedi beni getirmesin diline
Hasret kalsn ben sunann teline
Onun gibi nak hoyrat eline
Dmez benim gibi drdane dedi
Onun gibi na hoyrat eline, dmez benim gibi drdane dedi.
Dedi:
Nene, son sz mdr?
Ben ne bileyim oul, hele varsa syle.
O da alr; bakalm, Diligam son szn ne diyor:
Ant veririm senin ulu Kurana
Diligam gnderme Hinde Turana
Baba yurdum olup daha virane
Sevdiim sultana dedin ne dedi
Dedi:
Dur bakalm, dur; Yemen Hanmn son szn sana diyorum. ster
kabul eyle, ister cesaretin varsa git, sandan tut getir baba yurduna.
O alr son szn, bakalm ne diyor:
Yemen de buyurdu o baht kara
Kokumlu kardeli ektiririm dara
ki kolu bal cismi sed para
Attrrm Diligam zindana dedi
Dedi:
Nene son sz mdr?
Vallahi oul, son szdr.
Dedi:
Nene can, msaade edersen, acaba bir daha gider misin? Diyesin ki,
dnsn, yurduna, yuvasna gelsin.
Aman oul, beni onun errine bulatrma. Grmyor musun, Diligam
zindana attrrm diyor. Ben imdi bu yatan sonra gideyim, yedi kardan deli-
sinin klcnn altnda m can vereyim? Eer cesaretin varsa, zn git.
Diligam Yahya Bey kalkp, yava yava Yemen Hanmn kardelerinin
kapsna geldi.
Yemen Hanm balkondan bakt ki, ne baksn; Diligam Yahya Bey gelir,
ama gurbet Diligam Yahya Beyi yemi bitirmi. O uzun boylu, kreinin arka-
snda kii saklanan Diligam Yahya Bey yle bir hale gelmi ki, sanki erimi,
bir yumak olmu.
Diligam Yahya Bey ieriye girerken, Yemen Hanm yukardan aaya
iner, tam o esnada kardei buna rastlar.
Yemen, nereye?
Dedi:
Karda, Diligam gelmi, kapda bekliyor. zin ver, icazet ver, gideyim
yurduma, yuvama sahip olaym.
yle ey olmaz. Ne yurdudur, ne yuvasdr? Yedi yldr indiye kadar
neredeydi bu?
O zaman dedi ki:
Aman karde.
Bandan kartt earbn, kardeinin ayaklarnn altna att.
Etmeyin, tutmayn karde, benim bir yzm iki yz yapmayn. B-
rakn, ben kendi kocama gideyim, kendi yuvama gideyim. Virane olmu zaten,
yine de hi olmazsa san solunu tamir eder, orada yaar gideriz.
Tabii, yedi kardein iinde bir de akll olacak.
Vallahi bac, doru diyorsun; ama byk aabeylerim kabul ederler
mi, etmezler mi bilemem.
Dedi:
Sen he dedikten sonra gerisine karma.
Bunlar burada mzakere ederken, Diligam Yahya Bey ieriye geliyor:
Selamnaleykm.
Aleykmselm.
Yemen Hanm, Diligam Yahya Beyi grd, gzleri fal ta gibi ald. Di-
ligam Yahya Bey, Yemen Hanm grnce sanki dizlerinin ba koptu. Yedi yl
hasret eken, seven, sevdiine bu kadar nasl dayanr? ki sevgili boyun boyu-
na, kucak kucaa sarlarak, gzlerinden kanl ya dkerek, kardei izin verir,
baba ocana gelirler.
Cenab Allah cmle hasretleri birbirine kavutursun. ki sevgili birbirine
kavuur, baba ocanda, baba yurdunda mesut olarak hayatlarn srdrrler.
Hepinize sayglar, sevgiler sunuyorum aziz dinleyenler.
KAPAK

Hikyenin Kayna: k Ali Rza EZG hikyeyi Sosgertli k Mehmet Hicraniden
rendi.
EYH SENAN HKYES
KAPAK
eyh Senan Hikyesi 181
alsaln bana urayanda yol
Grd ki oynar gl ile blbl
iddeti mzeyyen meneke smbl
Sanrsn ald fasl nevbahar
Bu haber salsala yetien vakti
Bindi gergedana ehirden kt
ahmerdan grd ayaa kalkt
Dedi ki dldl getirsin kamber
klar nce bir stat name, bir iir okur, ondan sonra hikyesine balar.
Bir stat eer bir mecliste hikye anlatyorsa, o mecliste hikyelerini sayar. O
meclisteki akl ba olan davetli, yani o meclisi, o toplumu yneten insan, a
derki, filan hikyeye bala k. k da hikyeye balar, sonuna kadar hikyeyi
devam eder. Arada bir ara verdikten sonra aylar iilir, sohbetler yaplr. k
sazn eline alr, kalkar tekrar, birine sorar, bir aaya sorar, Hikyenin neresin-
de kalmtk? der. Eer aa o hikyeyi gzel dinlemise syler. Dinlememise
aaya bir tane ko cezas verir, hemen ko getirtilip kesilir, yemekler yaplr, o
meclise yemekler verilir.
Ak megulat, seyri zulmet, yr koynu cennet, budur hikyet.
Zaman o zamand, ustalar byle nizama ekmiler, hikyeyi byle ni-
zamlamlar ki:
Senan lkesinde Mrit ah diye ok selametli, ok merhametli bir
ah varm. Gel gr ki, ahn yeryznde hibir zrriyeti, bir evlad yokmu.
Bir gn ok kederlenir Mrit ah; yle gamlanr, yle dertlenir ki; saraynn
balkonunda oturup gzya dkerken, hanm Nur Sultan bunun farkna varr.
Krk dokuz merdivenden yava yava yukarya karak, Mrit ahn yanna
gelir. Selam verir, aleykmselm aldktan sonra der ki:
Ey Mrit ah, dnyada kkn var, sarayn var, servetin var, askerin
var, lekerin var, lalan var, vezirin var ve benim gibi bir ailen var; senin gamlan-
man, senin dncen, senin derdin nedir?
Mrit ah, ban kaldrr, hanm Nur Sultann yzne bakar ki Nur
Sultann o elma yanaklar, billur dudaklar bir iek kurusu gibi solmu ve o
da ok kederlenmi:
Ey dnya gzeli hatun, ey selametli, merhametli hatun, benim serve-
tim, devletim, varm, kkm, saraym var; ama yarn benim ocamda, tahtm-
da oturacak, benim adm, anm yrtecek, ocam yakp bacam tttrecek
bir evladm yoktur, der.
S
Hatun Sultan o kadar sabrl, o kadar merhametle Mrit ahn yzne
bakar:
ahm sa olsun. Bundan niye kederlenip, neden dertlenirsin? Lalan,
vezir vzeran al, yle bir tebdili kyafet ol, ehri dola, biraz ehrin dna k;
dalara, dalarn eteklerine, ayrlara, imenlere, blbl sesine, ceylan rt-
sna bir kulak ver, der.
Mrit ah, hanmnn szn dinleyerek, tebdili kyafet olur, kyafet de-
itirir. Bir dervi kyafetinde cbbesini giyinir. Lalasn, vezir vzerasn alr
ve yanna hibir asker almadan, ehrin iini, ehrin pazarn dolamaya balar.
leye kadar ehrin iinde dolar, leden sonra bir dan eteine, bir ayrl-
a, bir emenin bana gelirler.
Efendim, tam ikindi zamanyd, Mrit ah, abdest ald, namaz klp kb-
leye ynn evirdi:
Ya Rabb-l lemin, ey lemlerin rabbi, sana snmm, bana da bir
evlat bahet. Benim de yarn br gn ocam tttren bir yavrum olsun, na-
sl olsa lml dnya. dem bin yl yaad, atamz dem ld. Biz de leceiz.
Ama bizim de soyumuzu, neslimizi, aslmz, kkmz, sayarmz idare ede-
cek bir evlat ver.
Byle diyerek ibadetini, duasn bitirdikten sonra, emenin banda
oturdu. Sofra kurulurken, bakt ki doudan, gn doan tarafndan yeil sarkl
bir ihtiyar peder kendilerine doru yava yava geliyor. Emretti vezirine, lala-
sna, dedi ki:
Kimse elini sofraya uzatmasn. Bir garip yolcu geliyor. Bu garip yol-
cunun belki karn atr. O da bizimle beraber soframza bereket katsn, bizle
beraber soframza otursun.
htiyar yaklat, selam verip, aleykmselm aldktan sonra, buyur etti
onu Mrit ah.
Buyur baba, sen de bizim soframza bereket kat. Uzun yoldan gelir-
sin, belki yorgunsundur.
Oturttu sofrasna, yiyip itikten sonra, dervi yan bandaki Mrit
aha dnerek:
ahm sa olsun, sana bir ey sormak istiyorum.
Sen benim ah olduumu nereden biliyorsun?
Beyim, yanndaki lalaya, vezire, bunlarn kyafetine baklrsa, sen
tebdili kyafet olmusun; ama sen beni sofraya bereket iin buyurduun iin,
mutlaka sen ya hkmdarsn, ya padiahsn ya da asll asaletli birisin. Sana bir
ey sormak istiyorum.
Buyur,
ahm sa olsun, kinat yoktan var eden Allah insanlarn dileini,
arzusunu mutlaka kabul eder; yeter ki sen stk kalbinle, stk gnlnle Cenab
Hakka yakla, o senin yanndadr. Sen gamlsn, dertlisin, acaba senin derdin,
gamn nedir? Yznden, gznden btn keder yaar.
htiyar baba, evet, buyurduun gibi, ben bir ahm. Evet, kkm, sa-
raym var, askerim, lekerim var, param pulum, hazinem var, yok yoktur bende.
Allahn verdiine krler olsun, ama gel gr ki bir eyim eksiktir.
Nedir efendim?
Bir evladm yok. Yarn benim bacam tttrecek, benim ocam yaka-
cak, benim adm sanm dnyaya duyuracak veyahut da garipleri, yoksullar,
yetimleri saklayp, onlara merhamet edip, onlara destek verip yardm edecek
bir evladm yoktur. zntm ondandr.
htiyar peder o anda yeil kuann altndan bir elma kard, Mrit
aha uzatt. Mrit ah dedi ki:
htiyar, bu nedir?
ahm sa olsun, bu elmay gtreceksin, iindeki iitlere bak de-
meden bu elmay keseceksin; yarsn sen, yarsn hanm sultan yiyecek. nal-
lah Cenab Allah size belki bir evlat balar.
Mrit ah, ylece ald elmay, koydu kuann iine.
Saygdeer, muhterem cemaat, Mrit ah kuann iinde elmay unut-
tu kald. Aradan gn geti. Mrit ah sa solu dolap, sarayna gelmedi en
sonunda, drdnc gn saraya ayakbast. Akam oldu, hanm sultann haremi-
ne girmek mecburiyetinde kald, hanmnn ziyaretine gitti. stndeki elbise-
sini soyunurken, kuann altndaki elma frlad, kapnn arkasna kadar gitti.
Nur Sultan balad kahkaha atp glmeye. Dedi ki:
ahm sa olsun. Artk bu yata kuanda elma tarsan; hayrdr, ne
keramettir bu?
Mrit ah dedi ki:
Vallahi hanm, ben elma falan yiyecek bir adam deilim. Bunu sen de
biliyorsun. Onun iin kahkaha attn; ama bir emenin banda oturup ibadet
ettikten sonra, sofra kuruldu, o sofrann etrafnda lalamla, vezirimle, vzeram-
la toplanp yemee balarken, bir ihtiyar geldi. Buyur ettim, Buyur soframza
bereket kat dedim. htiyar oturdu sofrann bana, yemeini yedikten sonra
bana baz sorular sordu, ben de aynen sorulara cevap verdim. Dedim ki, h-
tiyar, yeryznde her eyim var, ama bir zrriyetim, bir evladm yoktur. O da
bana bu elmay kard, ikram etti; ahm sa olsun. Bu elmann iitlerine b-
ak demeden, bunu gtreceksin, yarsn hanm sultan, yarsn sen yiyecek-
sin. Cenab Haktan umut kesilmez; inallah bir evladnz, ocuunuz olacak.
Ama ihtiyar orada u sz de sylemiti: Ben gelinceye kadar eer o-
cuun olursa adn koymayacaksn, o ocuun adn ben koyacam.
Ve ocuun adn ben koyacam; sakn ha sakn, ocuun adn koy-
mayn diye bana da syledi.
O anda Nur Sultan balad kahkahalar atmaya. Dedi ki:
ahm sa olsun. Yeri g, ar krs yaratan Allah vermedikten
sonra, imdi bir elmayla bizim evladmz m olacak?
Mrit ah o kadar inanl, o kadar inanlyd ki, hanmna dnerek
dedi:
Hatun, evet, yeri g, ar krs yaratan var; ama bu elmay da ya-
ratan var, bu elmay da o bitirmi. Her eyde bir sebep var. Sebepsiz dnyada
hi bir ey olmaz. Belki bizim ksmetimiz de bu elmann iindedir. Cenab Hak
her bitkiye bir can vermi, her bitkiye bir bereket vermi. Bunu yesek, bizi l-
drecek deil ya.
Efendim, elmay kestiler, yarsn Nur Sultan yedi, yarsn Mrit ah,
o gece eriat deine yattlar. Sabah erkenden kalkarak, abdest alp namaza
duran Mrit ah yine ayn duasn yapt.
At aya yrk olur, k dili klnk olur. Zaman geti, aradan iki- ay
getikten sonra hanm sultan baka baka bir hallerle karlat.
Allahm, bu ne hikmettir; ben herhalde hastalandm, rahatszlandm.
Mrit aha haber gtrn, hanmn hastadr, diye.
Haber gtrd cariyeleri:
ahm sa olsun. Hatun sultan biraz rahatszlanm.
Mrit ah emretti btn saraynda olan tabiplere, hekimlere. Yldlar
Nur Sultann bana, muayene ettiler, derken mjdeler verdiler.
Gzn aydn olsun, gzn aydn olsun; hamilesin. Cenab Hak sana
bir ocuk verecek.
Mjdeler yayld, nereye; Mrit ahn kulana.
ahm sa olsun. Bir ocuun dnyaya gelecek; hatun sultan hamile
kalm.
Mrit ah hazinesinin azn aarak, ehirde tellallar barttrr; Ne
kadar fakir fukara, yetim yoksul varsa gelsin, alar doyurulsun, plaklar giyin-
dirilsin, yemekler yaplsn diye emir verir.
Yedi gn yedi gece ehirde bayram ilan edildi. Aradan zaman geti, do-
kuz ay dokuz gn dokuz dakika dokuz saniye sonra. Nur Sultan diz koydu 40
Cariyenin yardmyla, nur topu gibi bir olan ocuu meydana getirdi. ahm-
zn bir olan ocuu olmu diye, btn ehirde bayram ilan edildi.
Btn ehir bir bayram havas ierisinde; elenen, yiyen, ien, glen
herkes bayram etti ve hapishanedekileri brakt. Hapishanede ne kadar adam
varsa hapis yatan, hepsi azat oldu, oluk ocuuna kavutu. Sz uzatmadan
gelelim kime; Mrit ahn oluna.
Mrit ahn olu bir yana girmi, ama ad yoktur, ad koymamlar.
Ylan, gelen sarayn aksakall insanlar, sz geen insanlar dediler ki,
ahm sa olsun. Dorudur, Cenab Allah sana bir ocuk verdi; ama
biz buna neyle, hangi adla sesleneceiz? ocuk nerdeyse yrmeye balad,
buna bir ad verelim.
Btn ileri gelenleri, aksakall insanlar toplad sarayna, ocua ad bu-
lacaklar. Kimisi dedi Ahmet, kimisi dedi Mehmet, kimisi dedi Ali, kimi dedi H-
seyin, kimisi dedi Hasan, kimisi Cafer, derken hi kimsenin adn Mrit ah
beenmedi. O anda kap ald, ayn elmay veren ihtiyar ieriye girdi.
Selamnaleykm,
Vay aleykmselm,
Mrit ah, tahtndan kalkarak ihtiyarn eline sarlacakken, dervi dedi
ki;
Yok, h; ben, yata senden bym; ama sen rtbede benden b-
yksn. Sen bir padiahsn, bense garip bir derviim. Sen benim elimi pme,
senin rtben benden byktr.
Davet ettiler, oturdu. Herkes syledii ad, syledii ismi brakt. Ama
ihtiyar peder dedi ki;
ahm sa olsun. Mrit ah, sen, Senan lkesinin bir padiahsn, bir
hkmdarsn; senin oluna da layk olan isim eyh Senandr. Mrit ahn
olu eyh Senan olsun. eyh demek, ibare demektir. Yani eyh demek, bilinli
demektir. eyh demek, keramet sahibi demektir. eyh demek, k demektir,
nur demektir. Hem eyh olsun, hem de memleketinin ehrinin adn alsn; Se-
nan lkesinin ad eyh Senan olsun. Ama tek bir ricam var senden.
Buyur ihtiyar baba; sen bana rica deil, emret. Buyur, ne istersen yap-
maya hazrm.
Sarayndaki btn nakkalar yacaksn; btn mcevherattan, m-
cevherden anlayanlar, elmastan anlayanlar yacaksn; sarraflar toplayp.
Hazinende ne kadar gzel talar varsa, ondan seip getirecekler, bir ta yap-
tracaksn. Tacn stne de yazacaksn ki, Senan lkesinde Mrit ahn olu
eyh Senan. Zaman gelecek ki, olur ya belki olun o taca, bu tahtta layk olursa,
o ta banda olduu zaman Mrit ahn olu olduu da belli olsun.
Efendim, yok olsun yoksulluk. Padiah emretti, ne kadar sarraf varsa
topland. Bunun hazinesinde olan gzel mcevherat talarndan, elmaslarn-
dan topladlar; nakkalar yld, ustalar getirtti; bir hafta ierisinde o kymetli
talardan yle bir ta yaptrd ki, Senan lkesinde Mrit ahn olu eyh Se-
nan ad verildi.
htiyar peder u sz syledi:
Ayn taca benzer bir tane de pazbent yaptracaksn. O pazbentte da
ayn isim olacak.
Pazbendi da yaptrp ocuun koluna baladlar. ocuk, ipek teller, ipek
tller ierisinde ml ml uyuyordu.
Size haberi kimden verelim; caz neneden.
O ehirde olan bir caz nene, onun bunun kznn fotorafn -ressamd-
izerek, alyla dondurarak, gtrp para karl ona buna satard. Haber ald
ki, Mrit ahn bir olu olmu; Acaba ben bu saraya nasl giderim, bunun
resmini nasl izerim, nasl dondururum? Allarla bu ocuun resmi bana ok
para kazandrr, benim yedi slaleme yeter diye dnd.
Caz nene are aramakta olsun, bir Hac elbisesi buldu, ehrama girdi, eli-
ne ald el tespih, yava yava saraya yaklat. Nbetiler.
Buyur nene, hayrdr?
Oul, ben yeni Hacdan geldim, yeni Mekke-i Mnevveri ziyaret ettim.
Allahn Resuln ziyaret ettim geldim. Duydum ki ehirde Mrit ahmzn
bir olu olmu. Dedim, gidip ona bir efsun yapaym, bir yzne elimi sreyim;
Peygamberin toprana demi, ona nazar demesin diye bir nefes vereyim.
Be dakika bekle.
Haber gnderdiler, kime; Nur Sultana, eyh Senann anasna haber
gnderdiler.
Bir tane nene gelmi, Hacdan imdi inmi, ayann tozuyla, oluna
dualar etmek iin, olunu grmek iin, onu efsunlamak iin sizden izin bekliyor.
Kymetli muhteremler; eh derler ya, denize den, ylana sarlr.
Ay aman, ocuuma nazar demesin, ocuuma gz demesin.
Byle dnerek, neneyi ieriye kabul eder Nur Sultan. Nene ieriye
gelir, dualar okuya okuya. eriye girer, bebein beiine bakar ki, ne baksn;
Cenab Allah nur topu gibi bir evlat vermi. Bunun yzne gzne elini sr-
dkten sonra, ocuun yzne elini srdkten sonra, ocuun btn eklini
emaln gz nne getirerek izin istemi.
nallah yarn dnp gelip tekrar ocua dua edeceim, tekrar ocu-
u efsunlayacam.
Kymetli dostlar; nene oradan kar. Nene kar gelir, nereye gelir; ehre
gelir. ehirden al alr. Dedim ya, nene ressam. Aldan insan yapan bu caz ka-
dn, alyla yle bir eyh Senan yapar ki; ocuun zerindeki, yzndeki akan
terlere kadar o heykele motif verir. O heykeli canl ekilde yapar. Heykeli alarak
getirir arafnn altnda. eriye girer;
Beni bebeimle yalnz koyun. Cariyelere emredin, herkes darya
ksn. Ben dua okurken yalnz kalmak isterim.
Anas Nur Sultan emreder, btn cariyeler kar.
Hanm Sultan, benim bugn okuyacam dua bir cariyenin, bir ka-
dnn yannda okunmaz; sen de be dakika darya k, ben duay bitirdikten
sonra gelirsin.
Zalim nene, arafnn altndan kartt alyla yapm olduu heykeli
brakr, bir koku verir ocuun burnuna, ocuu bayltr, heykeli brakr. eyh
Senann yzn ipek tllerle rter, ocuu alr kucana, arafnn altna ko-
yar, oradan kar, yola der. kt zaman da unu syler:
Aman ha aman, sakn ha sakn, kendi uyanmadan ocuu uyarmaya-
caksnz. Kendi ne zaman kalkarsa uykudan, o zaman kaldracaksnz benim
nur topu yavrumu.
Nene, ocuu alr, saraydan darya kar ki, ocuu gtrp sata. Habe-
ri kimden verelim efendim; anas Nur Sultandan.
Ana yrei; bir saat olur, iki saat olur, saat olur, be saat olur, bakar ki
ocuk uyanmaz. Bandaki cariyelere der ki;
Yavrum, bu ocuk be saattir a susuz. Benim dlerim stle doldu,
dlerim nerdeyse salmaya geliyor, bu ocuu uyandrn.
Gelirler, ocuun stndeki, yzndeki ipek tlleri kaldrrlar. ocua
ellerini vurduklar zaman, bakarlar ki, ocuk beiinde ta olmu. Haber verir-
ler, kime; o baht karal, yrei yaral anaya haber verirler.
Sultanm, ocuk beiinde ta olmu.
Ana kendisini yerden yere vurur; gelir, ocuunu kucana alr, bakar ki
gerekten de ocuk ta olmu. Haber verir kime; Mrit aha.
Mrit ah kapdan ieriye girer, Nur Sultanla beraber ses sese verip fer-
yat ederken; Nur Sultan, on drt rnn birisini alr gsne, Elen ahm,
elen der. Bakalm ki evlad ta olan ana burada aha derdini nasl anlatr:
Yeri g ar kr yaradan
Niye balam ta oluptu alarm
Krk yl sonra verdi bana bir evlat
Alayp da karalar balarm
ahm bu derdime yananm gitti
Benim szlerimden kananm gitti
Bamda ta eyh Senanm gitti
Alayarak karalar balarm
Nur Sultanm durmaz gzden ra
Odur benim saraymn direi
Buna nasl dayanr ana yrei
Alayarak da karalar balarm
Feryat eden anay glkle durdurup ne yapmak gerekir? Mrit ah
emreder:
Ey ahali, ey saraymda olan btn fertler; veren de Allah, alan da Al-
lah. Aynen bu heykeli ehrimin ta orta yerinde dikeceksiniz. Yldan yla bu e-
hir ylda bir kere karalar giyinip ve matem tutacaktr.
Bunlar burada almalarn yapsnlar, haberi kimden verelim; caz ne-
neden.
Caz nene haber ald ki, ah duymu evladnn beikte ta olduunu.
Eer beni bir yerde yakalarsa yedi slalemi yeryznden keser diye dnd.
Zalim nene ocuun bandaki tac satmak iin ocuu almak zorunda
kalmt. Bu tac nerede satar, ocuu ldrr m?
Yola revan olur; bu da senin, bu ky benim. Nereye giderse rastlayanlar,
Nene, hayrdr; bu yata bu ocuu nereden aldn sen?
Yavrum, kzmn ocuudur. Babas lm, kzm da dul kalm; oraya
buraya amara, uraya buraya almaya gidiyor. Ben de mecburum, toru-
numdur, buna bakyorum.
Derken bir dan zerine gelir. yi oldu nasl olsa deve halvet, tilki bey.
Burada bu ocuu ldrr, bandan da tac karr, gtrp satarm. Benim
yedi bin yedi yz hsmma, akrabama yeter diye dnr.
Nene, ocuu, eyh Senan kucandan yere koyarak, bandaki tac -
karmaya urarken, size haberi kimden vereyim; Dede Bezirgndan.
Dede Bezirgn da Senan lkesine al kuma gtrp satmak iin yola re-
van olmutu. Dede Bezirgn bakt ki, bir kadn, bir zenne ehli; ama bir eyler-
le urayor. Dede Bezirgnn da yeryznde hibir ocuu, bir evlad yoktu.
Dede Bezirgn yava yava yaklat;
Selamnaleykm nene, hayrdr, sen ne yapyorsun burada?
Valla oul, hi; ocuk alyor da onu susturmaya alyorum.
Nene, bu ocuk senin midir, hayrdr?
Benim deil oul, kzmn ocuudur. Enitem ld, kzm da oraya
buraya almaya gidiyor, benim stmde kalm.
Dede Bezirgn, arif adam, kmil adam, dnya gezmi adam. Dede
Bezirgn, nenenin yzne bakt ki, nenenin yznde bin bir eit bir eyler
dolanyor. Dedi:
Nene, hele u ocuun yzn a bakaym. Bende yllardr bir ocuk
hasreti var, hi olmasa bir ocuun yzn greyim.
Yok, yavrum, yok; benim ocuumu kimseye gstermem. Nazar de-
er, gz deer ocuuma, olmaz.
Yok, nene, bir ey olmaz; bir a, bakalm.
Nene ne kadar srar ettiyse de, Dede Bezirgn elinden yle klcn vur-
du, ocuun yzndeki tlbent alrken, bakt ki, ne baksn; nur topu gibi bir
ocuk. Dedi kendi kendine, Nenenin yedi bin slalesinden byle bir ocuk
dnyaya gelmez.
Nene, bu ocuu satar msn?
Oul, sahipsiz, yersiz zaten; babas ld, anas da sahip kmyor, ben
de ihtiyar karym. Satyorum, ne verirsin?
Sana be kese altn vereyim, bu ocuu bana ver.
Olmaz, sermayesini kurtarmaz; hayr.
Nene, sermaye nedir?
Sen onu bilmezsin, bunun sermeyesi oktur. On kese altn verirsen,
ben bu ocuu sana veririm; gtr, ne yaparsan yap.
Nene ocuun ban balam, stnden byle bir yazma ekmi; Dede
Bezirgnn daha tac falan grd yok. kartt neneye on kese altn verdi, o-
cuu ald. Bakt ki, nur topu gibi bir ocuk. Nene oradan yola revan oldu, ekti
gitti. Dede Bezirgn dedi ki;
Ey kervan, geriye dnyoruz, geriye dnyoruz.
Dediler ki,
Baba daha bir ey satmadk. Bir krmz kazancmz olmad.
Dedi,
Yahu, bundan byk bir kr, kazan m var? Ben bu yaa geldim, el-
li-altm yandaym, bir ocuum yoktur. Cenab Allah ite bana da bir evlat
verdi. Geriye dnyoruz.
Efendim, geriye dndler, Ik kentine geldiler. Dede Bezirgn ald ocu-
u kucana, sevinerek eve girdi.
Hatun, Cenab Allah bize bir evlat verdi.
Nereden aldn bu evlad?
Vallahi bir neneden aldm. Babas lm, anas da bakmyormu; da-
n tepesinde ldrecek miydi, ne yapacakt bilmiyorum; ama nene de bir pa-
nik vard. Baktm, bu ocua zarar verecek; dedim ki ben alaym gtreyim. On
kese altn verdim ocuu aldm.
Dede Bezirgnn hanm ald ocuu kucana, st falan verdi. ocua
bakt ki, ne baksn; yle bir yz var ki, sanki aya diyor sen doma, ben do-
aym, gne diyor sen doma, ben doaym. Ya Rabb l lemin, acaba bunu
yaratt zaman Yusuf-u Kenana yirmi drt gzellik verdin, yarsn buna m
bahetmisin, diye dnd. Kadnn gzlerinde bir sevin, bir heyecan ocu-
un yzn, ban at, bakt ki ocuun banda bir ta var.
Dede Bezirgn namaz klarken, ocuun bandaki taca bakt hatun.
Dede Bezirgn namaz bittirdikten sonra ieriye geldi, dedi;
Beyim, bu ocuun banda bir ta var. Sen ne byk bir hata yapm-
sn; bu ocuk kimdir? Bu sradan bir insan deil.
Dede Bezirgn ocuun tac stndeki yazy okudu; yazyordu ki, Senan
lkesinde Mrit ahn olu eyh Senan. Dedi,
Aman hatun, bir hata yaptk, bir hata iledik. imdi bu ocuu piya-
saya karrsak, aha yahut da Mrit aha gtrrsek, bizim yedi slalemizi
keser, bizim kellemizi vurur.
Peki, ne yapmak lazm?
Bu sr senin, benim ve yaradan Allahn arasnda kalacak. Bu ocuu
byteceiz, kendi evladmz gibi yetitireceiz, hi kimse de bilmeyecek ki
bizim ocuumuz deil.
Kymetli muhteremler, eyh Senan, Dede Bezirgnn evinde yava yava
serpildi, bymeye balad. Anas bunun kolundaki pazbendi kararak, bir
sandn ierisine tacyla birlikte kilitledi ve bir sr gibi saklad. eyh Senan 18
yana girene kadar ayn kendi evlad gibi buna sayg ve sevgi verdi.
Size haberi kimden verelim; Senan lkesinde Mrit ahn hanm Nur
Sultandan.
Aradan zaman geti; Nur Sultan, dokuz ay dokuz gn dokuz dakika do-
kuz saniye sonra bir olan ocuu daha dnyaya getirdi. ocuun adn Na-
mdar zzet koymutular, Namdar zzet Namdar demek, pehlivan, kahraman,
silahor demek.
Gel zaman, ge zaman, eyh Senan silahor okullarnda, ilim okullarn-
da, kahramanlk okullarnda okutmaya baladlar. Dede Bezirgn onu yetitir-
meye balasn. Zaman geldi ki eyh Senan ava kmak istedi. Arkadalaryla
beraber ku, ceylan falan avlamak zere ava ktklar bir gn, ormanda av pe-
inde koa koa yoruldu, bir kayann dibinde oturdu, orada derin bir uykuya
dald. Uykusunda bir rya grd. Rya leminde bir ihtiyar pir geldi yanna.
Ona dedi ki:
Ey delikanl, u iki parmamn arasndan bak.
eyh Senan pirin iki parmann arasndan bakt ki, bir ehir. htiyar pir
sordu:
Ne gryorsun?
Bir ehir gryorum baba.
ehrin iinde bir ba var, bahe var, orada ne gryorsun?
Beyim, orada da o ban iinde de bir kz gryorum.
te o kz senin maukandr. Anasnn ismi Dilara Sultan, senin sevdi-
inin ismi ise bare Sultandr. bare Sultan, Hakan Padiahn kzdr. Gidip onu
bulup kendine yar edeceksin.
eyh Senan uykudan uyand, azndan kpkler akmaya balad. eyh
Senann kafas, beyni, akl, kalbi, fikri bare Sultanda. Gece gndz onu d-
nr, aylr baylr, anas banda oturup alar szlard.
Aman, yavruma ne oldu?
htiyarlar toplar, neneleri toplar, hekimleri toplar; ama hibir are yok-
tur. eyh Senan ryasndan, uykusundan uyanr.
Ana can, bana bir saz getir, saz.
Dede Bezirgn adam gnderdi, arnn iinde bir sazbentten bir saz
ald, geldi. Bakalm ki eyh Senan burada ne sylyor.
Baygnlk halinden uyanan eyh Senan bir saz istemiti anasndan. Esas
kzlk ismi Nur Sultand; ama sonradan, Mrit ah ok sevdii iin Dilara ad
verilen anas, evlad eyh Senan ta olduundan perian olmu; ama bir evla-
d daha dnyaya gelmiti, Namdar isminde. eyh Senan ryadan uyanp saz
ister. Dede Bezirgn adam gnderir, sazbentten, ehrin iinden bir saz bulur-
lar, getirip eyh Senann eline verirler. eyh Senan, baygn halden uyandktan
sonra saz verirler ona. Bakalm ki eyh Senan ryasnda grm olduu bare
Sultan, sevdiini nasl anlatacak anasna. Anas da gzleri yalar ierisinde;
Dede Bezirgnn kars, onu byten, besleyen saklayan ana.
Grelim bakalm, burada eyh Senan ne diyor.
Olum, bu ne haldr, bu ne derttir, neden aylp baylyorsun?
Diye soran anasna,
Elen ana can, elen, der.
Dede Bezirgnn ana bildii hanmna bakalm ne diyor:
Grmm ryamda perian oldum
Ana sevdiimi gresim geldi
Pir gsterdi ana gl bahesinde
Pir gsterdi ana gl bahesinde, ana sevdiimi gresim geldi.
Dedi:
Ay bala, canm senin yoluna kurban olsun, senin sevdiine de kurban
olsun. De greyim, kimdir, kimin kzdr?
Dur ana can dur.
Ana ok diyerem dilleri uzak
Blbllerim susmu glleri uzak
Ana sevdiimin elleri uzak
Dedi:
Oul can, canm yoluna kurban olsun. De greyim, sevdiin kimdir,
kimin kzdr? Gndereyim baban, varn younu dksn, seni murada kavu-
tursun.
Dur ana can dur.
Ana eyh Senan olup divana
Bende balanmm yce rahmana
Haber gnderen yok bare Sultana
Ana dayanamyor, gzlerinden kanl ya dkyor. Ylp konu komu
eyh Senann bu haline, herkes kanlar alamaya balyor. Anas feryat ediyor.
Bala can, de greyim, sevdiin kimdir?
Ana can, sevdiimin ne ehrini biliyorum, ne ulusunu biliyorum, ne
de elini biliyorum.
Oul, olmaya sen pirler derghna uradn, olmaya evliya erenlerin
sana iirttii bade var; sen badeli k m oldun, ryanda bademi mi itin?
Ana can, bir ihtiyar pir bana, iki parmann arasnda Hakan ehri
diye bir yer gsterdi. Hakan ehrinin gl bahesinde bare Sultan adnda bir
kz gsterdi. te benim sevdiim bare Sultandr.
Efendim ayn lkenin padiah ile Hakan lkesi padiah birbirine sava
ilan ederler. Ama gel gr ki, haberi kimden verelim; Dede Bezirgndan.
Dede Bezirgnn hkmdar u laf syler.
Kim ki benim askerime seraskerlik yapmak isterse, bu dnyaln
verip, o dnyasna karmayacam.
Tellallar barr ehirde, serasker aranr, orduyu idare edecek, orduyu
ynlendirecek, savaacak cesur bir serasker arar hkmdar.
Hkmdar, Dede Bezirgna dnerek dedi ki,
Dede Bezirgn, senin bildiin biri var m; yle benim ordumun bana
geecek bir serasker nasl bulabiliriz?
Dedi ki;
Hkmdarm sa olsun. ehri bir dolan, grn, gezdirin, ilan edin,
inallah biri kar.
Kymetli dostlar, tellallar barr. eyh Senan bu haberi duyar.
Hakan lkesi hkmdar, Ik kenti hkmdarna sava am. Hemen
dnerek gelir Padiahn sarayna.
Padiahm sa olsun. Bu askere ben serasker olmak istiyorum.
Padiah sorar;
Sen kimsin, necisin, nerelisin, asln asaletin nedir?
Bunun zerine eyh Senan, Padiahn tahtnda oturduu krk yerde el
pene durarak, krk yerde eilip Padiahn eteini pp, geriye nizami ekilde
ekilir. Padiah bakar ki, gerekten de asl asaletli bir insana benzer.
Saygdeer, kymetli dinleyenler; o anda Padiah, eyh Senan kendisine
serasker ilan eder. Serasker ilan eder ve banda eyh Senan olmak zere, Pa-
diahn askerleri Hakan ehrine doru yola revan olurlar, yola karlar.
Zaman gelir ki, sava meydanlarnda epey sava ederler; gn, be,
gn, on gn derken, Hakan ehri hkmdarn yenilgiye uratrlar. Hakan ehri
hkmdar yenilgiye urad zaman ordusunun bandaki adama sorar;
Be adam, bu kadar asker, bu kadar leker var emrinde; nasl olur da
benim ordumu bir kck bir orduyla yendiler?
Adam cevap verdi:
Padiahm sa olsun. Kardaki ordunun banda eyh Senan diye bir
serasker var, ordumuza aman vermez; ordumuzu byle yenilgiye uratan tek
kii odur.
Dede Bezirgnn olu eyh Senan ordusunu eker, ehre dhil olur. H-
kmdar buna ta, taht baheder.
Yok, hkmdarm, ben hi bir ey istemiyorum. Yalnz, senden bir
ricam var: Eer icazet verirseniz, Hakan ehrine gitmek istiyorum ben.
Yahu ay oul, Allahtan kork; sen daha dn Hakan ehrinde savatan
ktn. Niye gideceksin, Hakan ehrinde senin neyin var?
Elen Padiahm, elen; gr orada benim neyim var:
Elen ahm elen eyle merhamet
Sevdiim canann lkesidir o
Bir piri derviten itim badeyi
bare Sultann lkesidir o
Padiah dedi;
Ay bala, akln bana topla, akll ol; bir kz iin gidip, zn ldrte-
ceksin. Etme, tutma; bu saraym, kkm, tahtm, tacm senin oldun.
Dedi:
ahm gemim vurdu birden karaya
la olmaz artk yrek yaraya
Harabam deimem kke saraya
Sevdiim canann lkesidir o
Dedi;
Oul, benden sana izin yoktur. Ben istiyorum ki, mr boyunca benim
orduma serasker olasn. Bu kk, bu saray senindir; anan baban da gelsin, be-
nim saraymda yaasn.
Elen ahm, elen; son szm diyorum. ster kan, ister kanma.
Ben eyh Senanm glsem giderim
Derin deryalara dalsam giderim
Kllar altnda lsem giderim
Sevdiim sultann lkesidir o
Ben eyh Senanm glsem giderim, derin deryalara dalsam giderim;
kllar altnda ahm lsem giderim, sevdiim canann lkesidir o.
Hkmdar bakt ki, mmknat yoktur, bu deli olan hibir kuvvet dur-
duramaz. nk bunun yreine Allah tarafndan yle bir ate, yle bir ak
dm ki, artk bunun durmas mmkn deil.
Dedi:
Oul, kendin bilirsin. Git, git, Allaha emanet ediyorum seni. Ama gel
gr ki, ben istiyorum ki benim lkemde kalasn, benim lkemde serasker olasn.
Dedi,
Padiahm sa olsun. Ben de istiyorum kalaym; ama ben gitme de-
sem bile, yreim bana git diyor. Eer aklm gitme dese yine dnrm; ama
gel gr ki, yreim bana git diyor. Gitmek zorundaym.
Kymetli muhteremler; saraydan kan eyh Senan eve gelir. Babasna
anasna veda etmek iin, elveda etmek iin, anasnn babasnn rzaln almak
ister. nce anasnn yanna urar.
Ana can, biliyorsun ki Hakan ehrine gitmek mecburiyetim var, Ha-
kan ehrine gitmek istiyorum; nk sevdiim Hakan ehrindedir
Aziz dostlar; anas ne kadar da yok dese, bakyor ki aresi yoktur, eyh
Senan gidecek.
Git oul, babandan, Dede Bezirgndan icazet al, izin al; eer gitmek
istiyorsan git, ne diyeyim sana.
eyh Senan kar gelir ban altna, bakar ki, Dede Bezirgnn gzlerin-
den kanl ya geliyor. Dede Bezirgn ona dner;
Oul, ben sana gitme desem de, biliyorum ki sen gideceksin. Ama gel
gr ki, bizi de burada mell mkl koyup bu yamzda, ihtiyar amzda, sen
nereye gideceksin?
Aziz muhteremler; eyh Senan klcn kalkann kuanp yola revan olur.
At zerinde yol teper, dalar aar; az gelir uz gelir, dere tepe dz gelir. Bir ak-
amn dar vaktinde Hakan ehrine dhil olur. Hakan ehrine dhil olan eyh
Senan bir hana yerleir.
Hanc baba, ben birka gn handa kalacam, bana iyi bir yer ver.
Hanc, hann en gzel odasn eyh Senana verir. eyh Senan gece orada
yatar, gndz kar, kimi; bare Sultan aramaya balar. Kime sorarsa, yle biri-
si burada yoktur der. Saa gider, sola gider. Bir gn gelir, bir aacn glgesinde
otururken, bakar ki, ne baksn; cariyeler, kzlar sra sra olmu, hamama giderler.
Der ki kendi kendine,
Acaba olmaya, bu kzlarn iinde benim de sevdiim olabilir mi?
Bakalm ki, yreine ate den eyh Senan, bu giden kzlara, katar ka-
tar giden kzlara burada ne sylyor.:
Size kurban giden kzlar
Kzlar yrim iizde mi?
Beni yakan ate kzler
Katar katar giden kzlar, kzlar yrim iinizde mi; yreimi yakar kz-
ler, kzlar yrim iinizde mi?
Kzlarn kimisi gld geti, kimisi elendi, kimisi buna laf att.
Alr, alr, bakalm, ikinci katarda gelen kzlara ne diyor:
Kzlar bu dert yakar beni
nan yere ykar beni
Daraaca takar beni
Ben Senanm geldim bura
Vallahi talihim kara
Yrimin ad bare
Sevdiimin ad bare, kzlar yrim iinizde mi?
Hi kimseden bir cevap kmaz. Kr piman geriye dnp, kendi baba-
snn lkesine gelen, Dede Bezirgnn Ik kentine gelen eyh Senan gece gn-
dz alayp szlayp ah u zar eder. Hi kimse de bunun derdine ortak olamaz.
Padiah yine bir gn buna seslenir:
Yavrum, benim ordumun seraskerisin. Gel, orduma serasker ol; sa-
raylarm, kkm, tacm, tahtm senin olsun.
Padiahm sa olsun. Benim yreimde bir ac, benim yreimde bir
dert var.
Kabul eder; ama gel gr ki, iindeki yara, iindeki ak sevdas bunu yiyip
bitirmeye balar yava yava.
Haberi kimden verelim kymetli dostlar; Mrit ahtan.
Byyen, on sekiz-on dokuz yalarna gelen olu Namdar zzet yle bir
pehlivan olur ki, yle bir pehlivan yetitirir ki Mrit ah, bunun srtn o lke-
de yere getiren, Senan lkesinde ve diyar lkelerde yere getiren bir pehlivan
kmaz. Aradan zaman geer, aradan gn geer, Senan lkesi ile Ik kenti pa-
diahlar, hkmdarlar aralarnda olan bir anlamazlk yznden birbirine
sava ilan ederler. Eyvah, eyvah! O anda bu haber kime gider; Dede Bezirgna.
Dede Bezirgn bakar ki, bunun bandaki tata Senan lkesinde Mrit
ahn olu eyh Senan yazyor. ndi, hkmdar, onun bytt olunu kendi
babasna kar savaa gnderir. Dede Bezirgn ieriye girer, hanmna der ki:
Hatun, biz ok byk bir hata yapm olduk. eyh Senan, Senan l-
kesi hkmdar Mrit ahn oludur. Ama gel gr ki, biz bunu yllarca bir sr
olarak sakladksa da, indi, hkmdar, eyh Senan z babasnn stne savaa
gnderir. Ne yapmak lazm?
Anas durdu, dnd; gece gndz kanlar alad, dualar etti, namaz
eda eyledi, Ya Rabbi, bir are gnder diye yalvard.
Gece yatt, Dede Bezirgn uyandrd. Dedi ki,
Dede Bezirgn, uyan.
Buyur hatun, hayrdr; gecenin bu dar zamannda beni neden sesler-
sin?
Dedi ki:
Dede Bezirgn, ocuun kolunda ilk geldii zaman bir pazbent vard.
O pazbent da ayn tacn stne yazlan yaz, Senan lkesinde Mrit ahn
olu yazs bir ipee ilenmi ve bir muska eklinde ocuun koluna balan-
mt. imdi ben diyorum ki, eyh Senann koluna balayalm bunu; diyelim ki,
yavrum, yenilsen de deki, benim bir ahtm var, bir isteim var son sz olarak;
kolumda bir pazbent var, onu okuyun, ondan sonra beni ldrn. Eer kim-
seyi, nndeki pehlivan yensen bile, nce diyeceksin ki, anamn bana bir aht
var, kolumdaki yazy okuduktan sonra seni ldreceim.
Kymetli dostlar; sabah olur. Allah cmlenin zerine hayrl sabahlar
asn. Cenab Allah, vatanmz, milletimizi payitaht etsin. Allah, vatanmza,
milletimize yan bakann gzlerini kr etsin. Ordumuz, milletimiz, bayramz,
cumhuriyetimiz var olsun, ebediyen yaasn.
Kymetli muhteremler; sabah olur. Sabah erkenden kalkarak, anasnn
elini pmek ister. Kim; eyh Senan.
Ana can, Senan lkesine savaa gidiyorum. Bana hakkn helal et, du-
an benden esirgeme.
Oul, benim hakkm sana helal olsun, stm sana helal olsun, ama
senden bir isteim var.
Buyur ana can, istein nedir, bana syle, bam gzm stne. Senin
istein ana isteidir, ana istei hakkn isteidir.
Oul can, bende bir pazbent var, bunu senin sa kolunun zerine
iten balayacam. Eer cenge girdiin zaman meydanda, olur ya yenilirsen,
seni yenen pehlivandan aman dileyeceksin; diyeceksin ki, ey yiit, anamn bir
sz var, kolumdaki pazbent okuyun, ondan sonda beni ldrn. Yok, eer
sen kardaki yiidi, pehlivan yenersen, o zaman, diyeceksin ki, ey pehlivan,
anamn bana bir vasiyeti var, kolumda bir pazbent var, kii sizden, kii
de bizden gelsinler meydana, u pazbendi okusunlar.
Saygdeer, kymetli, muhterem cemaat; ustalar byle nizama ekiyor
ki, askerler, lekerler, nlerinde serasker olan eyh Senanla yola revan olur-
lar. Az gelirler uz gelirler, dere tepe dz gelirler; Senan lkesi ile Ik kent
lkesi arasnda olan bir meydanda sava kurulmaya balar. Sava meydan-
larnda epey yiitler cenk ederler; o taraftan da zayiat verilir, bu taraftan da
zayiat verilir. Ama gel gr ki, en son kalan iki tane pehlivan var. Kimdir bu iki
pehlivan biri; Namdar zzet, Mrit ahn olu. kinci pehlivan kimdir; eyh
Senan, Mrit ahn olu bare Sultann sevdii, Dilara Sultann z evlad.
Emretti padiahlar:
Son pehlivanlar, son cengverler meydana ksn.
Anas Dilara Sultan da padiahn yannda eyh Senan meydana atn s-
rerek gelirken yle bir nara att ki, anasnn bandan duman kalkt, ieride
kalbine sanki kzgn bir i soktular. Geriye dnd, padiaha dedi ki;
ahm sa olsun. Bu ses, bu kkreme ancak benim karnmdan kma-
ldr. Bu yiit kimdir acaba, necidir?
Hatun, brak Allah akna; senin gibi nice analar var, nice mert yiitler
dourmular. yle her meydan titreten senin karnndan m kar?
Yok, ahm, yok; bunun sesi benim yreime bir ac verdi. Bu ses ne
sesidir?
ki karde ikisi de meydana dhil oldular. Kl, kalkan, grz derken eyh
Senan bakt ki, krpecik bir ocuk, on dokuz-yirmi ya dememi. Dedi,
ocuk, meydanmdan ekil, baka bir pehlivan gelsin, ben sana ky-
mak istemiyorum.
Namdar zzetin srtn hibir kuvvet yere getirmemitir. eyh Senan
bakt ki, bu delikanl szden anlamyor. Belki ben buna sazla anlatrm der.
Bakalm burada ne sylyor:
Hey hey var git ocuk sana yazktr
Bu meydan baksana aslan yeridir
Her ana dourmaz ben gibi aslan
ekil git meydandan aslan yeridir
Namdar zzet gazaba geldi:
Ey pehlivan, herhalde sen kendinin nnde pehlivan grmemisin.
ek klcn, ocuk gibi yalvarmaya balama. Dur, bakalm dur.
Ama eyh Senan karsnda grd delikanlya o kadar sevgiyle bakar
ki, sanki bunlarda bir kan ba varm gibi kendisinde hissediyor.
Alr ikinci sz:
Bizim katlimize ferman kesilir
Tabipler elinde derman kesilir
Bu meydanda binler kurban kesilir
ekil git meydandan aslan yeridir
Namdar zzet gazaba geldi:
Ey pehlivan, al klcn, grzn, gel meydana. te meydan. Gr ki,
analar nice oul dourmu.
Kymetli muhteremler; ben diyeyim bir saat, siz deyin iki saat, iki yi-
it pehlivan karde birbiriyle cenk ederler. Aradan birka dakika gemeden,
eyh Senan bir grzle delikanl kardeini atn trnaklarna indirdi, klc ekti
boazna.
Anas feryat etti:
Ey pehlivan, bir olum ilkin dt, kayboldu; ikinci olumun da acs-
n bana gsterme. Seni veririm seni yaradan Allaha, yavruma dokunma.
Buras kar meydan deil, buras er meydandr. Eer ben ykm-
sam, keseceim, ldreceim; ama benim bir isteim var. Anamn bana vermi
olduu bir vasiyetname var. ki kii sizden, iki kii, padiahn lalas, veziri biz-
den gelsin; kolumda bir pazbent var, o pazbendi okuyun, ondan sonra bunu
ldreceim.
Ana yreiydi; bandaki neeini, earbn, aln kararak, eyh
Senann ayaklarnn altna att.
Yavrum, etme, tutma; yavrumu bana bala. Bir olum ta oldu, hi
olmazsa bir olumu elimden alma.
Yok, ana can, yok; imkn yoktur, buras er meydandr.
Kolundaki pazbendi kardlar. Pazbentte u yaz yazard: Senan lke-
sinde Mrit ahn olu eyh Senan. Bunu grr grmez, ana bir tarafa dt,
baba bir tarafa dt, herkes feryat etti, Bu ne iti? diye. Padiah bayld. Dila-
ra Sultan geten ge aylr, yzne gl suyu falan serperler, bakar ki, ne baksn;
eyh Senann aya olu Namdar zzetin gsnde, kl elinde.
Yavrum, sen benim yavrumsun, sen eyh Senansn. Ben senin ana-
nm.
Dilara Sultan, olunu kurtarmak iin mi imdi bu hileye bavurdun ha?
Kymetli muhteremler; eyh Senan o anda nenenin elinden alan Dede
Bezirgn askerlerin arasndan ortaya kar.
Dur yavrum, dur. eyh Senan, evladm, hal hikye byle byledir. As-
lnda sen bizim olumuz deilsin. Seni bir nenenin elinden kurtarp, kendi-
mize evlat ettik. Seni byttk, bu yaa getirdik, yetitirdik, okuttuk. Sen esas
Senan lkesinde Mrit ahn olu eyh Senansn.
Efendim, iki karde, ana ve baba birbirlerine sarlarak feryat eder ve sa-
vaa da son verirler. Dede Bezirgn, Mrit ah, Namdar zzet ve Dilara Sultan
oradan hareket ederler, nereye; Senan lkesine. Senan lkesinde yedi gn yedi
gece bayram ilan ederler. Ayn gn yas matem ilan edilecekti; ama bayram ilan
edilir. -be gn kaldktan sonra baba saraynda, eyh Senann yreinden,
eyh Senann kalbinden acaba bare Sultan km m; hayr. Gece gndz fer-
yat eder. Anas sorar:
Yavrum, senin bir derdin var; derdin nedir?
Ana can, pirim bana Hakan ehrinde bare Sultan diye bir kz ryam-
da gsterdi ve ben onunla badeliyim. O badeyi bana veren, iki tane gmlei
bana giydiren, bir yeil gmlek, bir mavi gmlek, bir de krmz gmlek, eynim-
de onun sevdasn, onun akn tar. imdi o gmlekler ate olup benim srtm
yakar. Eer msaade verirsen, babamdan icazet al; ben, Hakan ehrine gidip
sana bir gelin getirmek istiyorum.
Anas gelir, Mrit aha syler:
ahm, olum bize gelin getirmeye gidiyor, bir sevdii var.
Nereden hatun? Ben gideyim, isteyeyim, alp geleyim.
Kabul etmez, illa kendim gideceim diyor.
Kardei Namdar zzet der ki,
Karde, ben de geleyim.
Yok, kimsenin gelmesini istemiyorum. Kendim gidip, kendim alp,
kendim getirmek istiyorum.
Byle der ve anasndan, babasndan, kardeinden helallik alan eyh Se-
nan yola revan olur. Nereye gelir; Hakan ehrine. Hakan ehrinden bir haber
alr ki, eyhlislam tarafndan sevdii zirdest edilir. Sevdii eyhlislam tara-
fndan zirdest edilen eyh Senan, eyhlislamn huzuruna kar.
Ey eyhlislam; ben, bare Sultanla Hak tarafndan badeliyim. Duy-
duuma gre, sen, sevdiimi zirdest etmisin; sana yar olmad iin onu zorla
zindanlara kapatmsn.
Sen kimsin?
Ben, Senan lkesinde Mrit ahn olu eyh Senanm.
eyhlislam emretti celltlara:
Atn bunu zindann ierisine.
Bir ay, iki ay, ay; anas bakt, eyh Senan gelmiyor. eyh Senan zindan-
lar ierisinde, daraacna ekilme gnn bekliyor. Anas bir rya grr; bakar
ki, olu eyh Senan bir kuyunun iine atmlar. Karda, karda diye feryat
ediyor. Gecenin bir dar zamannda, ge zamannda uykudan uyanr, kalkar, k-
k olu Namdar zzetin otana gelir, uyandrr yavrusunu.
Yavrum, uyan.
Uyanr.
Buyur ana can. Gecenin bu saatinde, bu dar zamannda beni irin uy-
kumdan kaldrmandaki mana nedir?
Oul, kardein eyh Senan uykumda grdm. Baktm ki, bir kuyu-
nun iine atmlar, Karda, karda diye feryat ediyor.
Dedi,
Ana can, Hakan ehri, Senan lkesine aylk yoldur. Ben bu aylk
yola gidip kardeimin imdadna nasl yetiirim?
Ana, ana Badat gibi diyar olmaz, ana gibi yar olmaz. On drt rn-
den iki tanesini gsnn zerine alan Dilara Sultan, bakalm burada kk
olu Namdar zzete ne sylyor, derdini nasl anlatyor. Vekleten sylesin
k Ali Rza Ezgi. Allah, nizama eken ustalara da rahmet eylesin.
Bu hava, yetim ikasta havasdr. Rahmetli Sosgertli k Mehmet
Hicraninin kendi yapm olduu yetim ikasta havasdr. Yetim, zaten anasz
babasz uaktr; ikasta da krk demektir. Kolu kanad krlm uak yetim ma-
nasndadr. Grelim bakalm, ana burada ne diyor:
Ger bele azizim befal oul
Adam kardeini byle mi arar
Kesildi her yerden umut yollarm
Karda kardan byle mi arar
Dedi:
Ana can, bouna barp zn ldrme. Allahtan kork. Hakan ehri,
Senan lkesine aylk yoldur. Eer senin grdn rya doruysa, ben gide-
ne kadar ok zaman geer, kardeimin imdadna yetiemem.
Dilara Sultan der ki,
Dur bala can, dur. Dur, ikinci szmde inallah merhamet edersin.
Cebel oynar da stne da dt
Gt devran ara yere a dt
Bel bkld salarma ak dt
Hele karda kardan byle mi arar
Karda
Karl dadan kar ta
Hasta gnl nar ister
Benim gnlm karda
Dedi:
Ana can, ben nasl gideyim aylk yola?
Dur balam.
Uak devri deil, araba devri deil; yollar atla deveyle, kecebalarla gidilir.
Dur oul, dur; son szm diyeyim, dur:
Dilarayam ara kar dumanm
Mevlam senden baka yoktur gmanm
Nice oldu gelmedi eyh Senanm
Adam kardan byle mi arar
O gn eyler
O gz eyler o gn eyler
Ana balasn grrse
Bayramn o gn eyler
Dilarayam ara kar dumanm, Mevlam senden baka yoktur g-
manm; ay oul nice oldu, nerde kald gelmedi eyh Senanm, adam kardan
byle mi arar.
Dedi:
Ana can, hele bir sabah olsun, Allah byktr.
Yok, yavrum, sabah olmasn. Git uyandr baban, babandan bir fer-
man al, o ferman gtr Hakan hkmdarna ver; kardeinin ba dardaysa,
kardeini kurtar gel.
Kymetli dostlar; Namdar zzet yola revan olsun, haberi kimden vere-
lim; zalim eyhlislamdan.
eyhlislam, eyh Senan daraacna ekmek ister; ama gel gr ki, fer-
man ular ve iki sevgili birbirine kavuur. Gelir nereye; Senan lkesine. Senan
lkesinde herkes birbiriyle mutlu bir ekilde yaar. Cenab Allah cmle hasret-
leri birbirine kavutursun.
KEREM LE ASLI HKYES

AKREP BALARI
Anlatan: k Ali Rza EZG
Hikyenin Kayna: k Ali Rza EZG, hikyeyi k lhami Demirden rendi.
Kerem ile Asl Hikyesi 203
k mekulat, dert ile seyahat, gnl ziyaret, budur hikayet.
Ustalar byle nizama ekmiler Fuzulinin yazm olduu Kerem ile Asl
hikyesini: Bir ak, dert, gam, sevda hikyesi olan Kerem ile Asl hikyesi, dn-
yada yeri olan, bilinen en ac sevda ve ak hikyesidir, sevdii insan iin otuz
iki diini veren bir kahramann, bir sevdalnn hikyesidir.
nden bildirelim, zalim Kei, Asly alp karr. Kimdir bu Kei;
Aslnn babasdr, ad Kara Meliktir ve ahn, yani Keremin babasnn hazne-
dardr. mdi, nceleri ahn da haznedarn da ocuklar olmuyordu. Bu yz-
den birlikte niyaz ettiler, senin kzn olursa benim oluma vereceksin; olun
olursa ben kzm senin oluna vereceim, diye ahdettiler, beik kertmesi yap-
tlar. Ama zalim Kei Kara Melik gayrimslim olduu iin, kz dnyaya geldii
zaman, onu Mslman bir ahn oluna vermek istemedi ve Asly alp diyar
be diyar kamaya balad.
Keremin esas ismi Mirzahandr, Aslnnki de Fatmadr. Mirzahan ile
Fatma ilk kez genliklerinde karlatlar. Mirzahan bir gn arkadalaryla top
oynarken [eskiden ocuklarn oynad topu ynden yaparlard; yn kaynatr,
onu top ekline getirip oynarlard] top gidip Keiin bana dt. Bunun ze-
rine Mirzahan arkadalarnn yardmyla duvar trmanp baheye inmeye kalk-
t. O anda bakt ki birka kz ban iinde dolayor. Kzlara seslendi Mirzahan:
Ey kardeler o topu verir misiniz?
Kzlarn iinden Fatma da cevap verdi:
Kerem et, gel kendin al.
Yani, buyur, kendin al, dedi, kerem eyle, buyur, kendin al topunu.
O zaman Mirzahan da dedi ki:
Asl nedir, neden elin bana gireyim?
O dedi:
Kerem et.
br dedi:
Asl nedir?
Ondan sonra Mirzahan dedi ki:
Senin adn Asl, benim adm Kerem olsun.
Hikye byle balar. Hikye uzundur, ama biz burada, sadece serencam
olarak, Kerem ile Aslnn Erzincan seferi Akrep Balarn anlamaya alacaz.
Kymetli, muhterem dinleyenler,
Kei, ben kzm Mslman bir ahn oluna vermem, diyerek Asly
ald, o ehir senin bu ehir benim, diyar be diyar doland. Kerem de Aslnn
A
peine dt, onu arad durdu, o da senin bu da benim, doland; ceylana
trk syledi, dalara trk syledi, geen yolcuya trk syledi, sordu Asly.
Dadan sordu Asly, akarsudan sordu, ama hibir cevap alamad.
Zaman oldu ki Keremin yolu Erzuruma dt. Yannda onun saz-
n tayan, ona refakat eden bir sofuyla beraber gelip bir hana yerleti. Han,
Erzurumda meydan bandaki hanlardan biriydi. Kerem ile Sofu orada ko-
naklarlarken, yanlarndaki saz gren halk, kendi aralarnda, Kereme deil de
Sofuya yz basarak, herhalde bu ktr, dediler, bize birka trk syler mi
acaba, bize sazn dinletir mi? lerinden birka, k baba, dediler Sofuya,
bize birka trk syler misin? Bunun zerine Sofu, aalar, ben k dei-
lim, dedi halka, k, bu civan olandr. Benim klkla bir ilgim yok, ben sa-
dece onun sofusuyum. Babas onu bana emanet etti, ben de onunla birlikte do-
layorum. Sonra da saz Kereme uzatt Sofu. Bakalm, Aslnn ateiyle yanan,
yrei korlaan k Kerem, orada, Erzurumun bir hannda, halka derdini na-
sl anlatt? Vekleten sylesin k Ali Rza Ezgi, bunu yazan ve nizama eken
ustalara da Allah rahmet eylesin.
Keremin, Yank Keremin, z syledii havalardan birisidir:
Bu dnyada nesneden korkaram
Bir ayrlk bir yoksulluk bir lm
Hi birinden asla gnlm en deil
Grd gn
Ay dodu grd gn
Namerde sr eylenmez
Mert demez grdn
Bu szlerin zerine Sofu, Keremin kulana eilerek, ay a namert olu
namert, sen yoksul musun, dedi, senin babann hazineler dolusu paras, k-
k, saray, tac var. Sofu baba, ben ak fakiriyim, dedi Kerem, ak yoksulu-
yum ben, sevda delisiyim, sevda yoksuluyum.
Ald ikinci szn Kerem:
Gele gele geldik bu kara taa
Hayatta yazlan gelirmi baa
Bizi hasret koydu kavim kardaa
Dal dala
Maral gelir dal dala
Nerde bir garip grsem
ek dme dal dala
Dertli Kerem diyer konduk glmez
Zehirdir erbeti ecel iilmez
derdim var birbirinden seilmez
Yaradan var
Yerleri gkleri yaradan var
Sormayn ey derdimi
Bende her yaradan var
Dinleyenler, Sa ol k, sa ol, ok gzel syledin, dediler, Allah seni
sevdiine kavutursun. Bunun zerine Kerem orada bulunan ahaliye, bura-
dan bir kei, bir kz ve bir kadn geti mi, diye sordu. lerinden birou onla-
r grdn syledi. Gelgelelim her biri de ayr bir ey sylyordu; kimisi bir
yn gstererek bu tarafa gittiler,diyordu, kimisi Sivasa gittiler, diyordu,
kimisi Karsa gittiler, diyordu, kimisi Vana gittiler, diyordu, kimisi de Mua
gittiler, diyordu Ama Keremin yreinde bu sylenenlerin hibiri yer et-
medi, ii karard Keremin, anlad ki buradan bir yere varamaz. O anda hann
kapsndan ieri bir ihtiyar girdi, kalabaln ortasnda elinde sazyla oturan
Keremi grnce yanat, selmnaleykm, dedi, aleykmselm, diye kar-
lk verdi Kerem. Eyvah, k baba, dedi ihtiyar, senin sohbetine yetiemedik.
Fakat Keremin yrei kendi derdiyle yanyordu, aman ihtiyar babam, dedi
Kerem, biz u Sofuyla beraber bir kei aryoruz, acaba bir kei grdn m
buralarda? htiyar adam biraz dnd, sonra da oul, dn myd, evvelsi
gn myd, bilemiyorum, dedi, yannda bir kz ve bir kadnla beraber bir
kei Erzincana doru gidiyordu.
Kymetli dostlar, Kerem ite o anda yan bandaki yoldana dnd:
Sofu baba,
Buyur, Kerem,
Sofu baba, yolumuz Erzincan.
Oradan yola revan oldu Kerem. Zaman yle akp gitti de yol bitmek bil-
medi, perian oldu Kerem; ayan talar, dikenler, aalar parampara etmi,
kanlar ierisinde, Keremi sa sakal basm, kendi babas dahi grse tanmaz.
Bir gn nihayet Sofuyla beraber Erzincana dhil olup bir hana yerletiler. Fa-
kat yine de Keremin gznde uyku, kalbinde ate snmedi; gzne uyku, kal-
bine rzgr girmedi.
Sofu yan gelip yatyordu, ama Kerem afaklara kadar, sabahlara kadar ya-
tanda o yana dnp of ekiyor, bu yana dnp of ekiyordu. nk Keremin
damarlarnda, hem de altm alt damarnda Aslnn sevda kan dolayordu.
Bir gn afak yeni atmt ki Kerem, Sofuyu uyandrd, Sofu baba, kalk, dedi,
u Erzincann iinde yle bir dolanalm, biraz pazar yerini dolap insanlarla
tanalm, inallah buralarda zalim Keiin yerini yurdunu bilen birileri kar.
Onlar Erzincan pazarlarnda dolaadursunlar, biz haberi kimden vere-
lim; zalim Keiten. Zalim Kei, hanm ve kzyla birlikte Erzurumdan gelip
Erzincana yerleti, burada bir ba ald. Ban bir taraf gllk glistanlk, i-
menlikti; bir tarafnda da yeil ot diye bir ey bitmez, kupkuru aalarda ak-
repler dolanrd. O yzden Akrep Balar derlerdi oraya. Kei, tellallar tut-
mu, bama bahvan olacak, Akrep Balarna bahvan olacak bir bahvan
bulun, diye ilan vermiti. Tellallar ehrin iine dtler, ellerinde davul, tok-
mak, bas bas bardlar: Efendim, Akrep Balarna bahvan aranyor! Ke-
rem, tellallarn sylediklerini duyunca, yanndaki Sofuya dnd:
Sofu baba,
Buyur, Kerem,
te bizim yapacamz i budur, biz bu baa bahvan olacaz.
Ula akll ol, akln bana topla, bugne kadar elini scak sudan souk
suya soktuun oldu mu? Sen ne bilirsin bahvanlk nedir, gl yetitirmek, ba
yetitirmek nedir? Aa yetitirmenin, fidan yetitirmenin ne olduunu bilir
misin de gidip baa bahvan olacaksn?
Sofu baba, ne olursa olsun, ben bu baa bahvan olmak istiyorum.
Sofu ile Kerem tellaln yanna varp karde, adres neredir, dediler, ki-
mindir bu ba? Tellal kendisine ba soran bu iki zat yle bir szd, kar-
deim, dedi, ba sahibi dedi ki bu ban kimin olduunu sylemeyeceksiniz,
bahvan sadece bu baa gelip iekler ekecek, gller yetitirecek ve iini ya-
parken ban sahibiymi gibi de serbest olacak.
Tellal ald Keremle Sofuyu, getirdi. Nereye getirdi; akrep balarna.
Keremle Sofu bir baktlar ki ne baksnlar; aalarda sar sar, siyah siyah ak-
repler dolayor. Yahu, burada hi yeil ot bitmemi, dedi tellala Kerem, be
adam, sen bana diyorsun ki bu bada gl besle, bu ba ek, bu baa fidan yeti-
tir; bu akrepler varken bu bada fidan m olur, gl m olur, iek mi olur, ot mu
biter? Kardeim, bizim artmz budur, dedi tellal, kestirip att, ister kabul
et, ister etme.
Aslnn hasreti artk Keremin canna tak etmiti, Keremin yrei diyor-
du ki Asl buradadr, Asl buradadr Bakt ki baka bir kar yol yok, sonunda
yelkenleri suya indirdi Kerem, Sofuya dnp Sofu baba, dedi, biz bu ban
bahvan olacaz.
Keremin bu lafnn stne Sofu hayrete dt, iinde akrep kaynayan
ba gsterip yavrum, Allahtan kork, dedi, sen lmek istiyorsan bir ey diye-
mem, ama benim oluk ocuum var, benim de mi lmemi istiyorsun. ocukla-
rm yetim koyacaksn; etme, tutma. Gel, kp gidelim buradan, oul. Allahtan
kork, babann paras pulu, tac taht var. Etme, dme, bir keiin kz uruna
bizi bu hallere salma, perian etme.
Kymetli muhteremler, gelgelelim bu bahiste Keremin dedii dedikti, o
baa bahvan oldu. Aradan drt ay geti. Herkesin banda blbller t-
yor, iekler ayor, mor menekeler birbirini aryordu; Keremin banday-
sa bir yeil ot bile bitmiyordu. Beyler, Kerem tam yedi yl bu baa bahvanlk
yapt. Bir gn geldi artk canna tak etti, seher vaktiydi, kalkt, ynn kbleye
evirdi, lemi yoktan var eden Allah, ey yeri g yaratan lemlerin rabbi,
dedi, ne olur, yedi yldr hizmet ettiim u bada bir yeil ot olsun bitir. Olmaz
m beyler, kinat var edenin derghnda olmaz m byle bir ey, olur.
Peki, o yedi yln sonunda Kerem ne haldeydi; Keremin sakal inmi g-
beinin zerine, babas grse tanmaz. O gn geti, akam oldu, Keremle Sofu
yattlar. Cenab Allah cmlemizin zerine hayrl sabahlar asn. Sofu baba er-
kenden kalkt, darya kp bakt ki bada iekler birbirini aryor, blbl-
ler akyor, sular rl rl akyor. Sofu hayretler iinde kald, yahu, geceleyin
bizi karp buraya m getirdiler, ne yaptlar, dedi, bu kimin badr, kimin
iidir, biz burada ne aryoruz, bizi buraya kim getirdi? Koup hemen Keremi
kaldrd:
Ula baba, Kerem, hele kalk.
Buyur, Sofu baba, beni niye kaldrrsn, geceleri yatmyorum zaten,
braksana, bir para uykum var, yataym.
Yok, oul, yok, bizi baka bir baa getirmiler, bu ba bizim bamz
deil.
Ne ba, ne bahesi baba, sen ne diyorsun?
Bu bada iekler, gller am, blbller tyor, mor menekeler bo-
yun vurmu, blbllere seda veriyor, ak veriyor.
Kerem darya kp bakt ki ne baksn; o akrep dolu aalar gitmi de
yerlerine zerlerinde renk renk, birbirini aran gller am aalar gelmi.
Ban drt kesinde blbller tyor, sular rl rl akyor. Sofu baba, senin
dediin gibi olamaz, dedi Kerem, doru, bu ba bizim ba deil, ama kul-
be bizim kulbedir. Tamam, diyelim ki bizi getirdiler; gece uykumuzda karp
getirdiler buraya, peki, kulbemizi de mi getirdiler? Yok, baba, yok, bu ba bi-
zim bamzdr. Demek ki kinat yoktan var edenin eref saatine rast geldi ki
benim duam kabul oldu. Allahm, senin varlna ve birliine sonsuz krler
olsun. Kerem bu szlerle Cenab Hakka niyaz etti, mnacatta bulundu.
Aradan haftalar geti, Akrep Balarnda iekler, gller atnn, mor
menekelerin birbirini ardnn haberi btn ehre, Erzincana yayld. e-
hir halk bu Akrep Balarnda nasl oldu da iekler, gller at diye grmek
iin baa cayr cayr, endergat endergat akn ediyordu. Halk baa geledursun
biz haberi kimden verelim; Asldan verelim. Haber bu kadar yaylnca elbet
Aslnn da kulana gidecekti. Nitekim arkadalar, dostlar gelip Asl Hanm,
Akrep Balarnda iekler am, gller am, meyveler bitmi, dediler, her-
kes oraya gidiyor, biz de gidip babanzn ban bir gezelim, grelim. Bunun
zerine Asl Hanm gidip babasndan icazet ald, baba can, duyduuma gre,
bizim Akrep Balarnda gller am, iekler am, dedi, icazet verirsen,
msaade edersen, arkadalarmla, dostlarmla ba gidip bir ziyaret edeyim.
Bakalm, nasl bir yer olmu.
Saygdeer, kymetli muhteremler, Asl, bir yaral ceylan gibi nazenin-
di, elma yanakl, billur dudakl, Leyla sekili, turna gidiliydi. Boy desen bir
seksen, omuzlar seksene seksen, bel vaziyeti eski sfr belik; Aslnn kalar
sanki yarm ay, gzleri desen sanki piyale Asl, kimin yzne, kimin gzne
bakarsa cann alr, ocan snsn Aslhan! Uzun bir entari giyinmi, beline de
balam gm kemeri Lakin Aslnn babas olacak o adam, kznn elbise-
lerinin her bir ilmeine sihir yapmt, Aslnn sandan trnana kadar bu
elbiseler Keiin sihriyle alr, sihriyle kapanrd.
-drt arkadayla beraber Akrep Balarna doru yola kt Asl. Es-
kiden kadnlar, kzlar, gelinler azlarn bir peremle rterdi. Bizim oralarda,
Karsta ona yamak derler. Baa giderken Aslnn yznde de yle bir perem
vard, azyla burnu peremle rtl, sadece gzleri grnyordu. Aslyla ar-
kadalar yava yava nereye geldiler; Akrep Balarna.
Onlar Akrep Balarn, o iekleri, glleri, meyveleri gezip seyrededur-
sunlar, biz haberi kimden verelim; Keremden.
Keremi sa sakal basmt, o kadar ki onu babas dahi grse tanmazd.
Zavall Kerem kulbesinde uyuyordu, Sofu gelip uyandrd onu, Kerem, baa
drt kz geldi, ba geziyorlar, dedi, kalk, sana baz sorular sorabilirler, ben
imdi bunlara cevap veremem.
Kymetli dostlar, Kerem, yalnayak, st ba yrtk, pejmrde bir hal-
deydi, yle bir haldeydi ki yzn sa sakal basm, sanki bir ormandan ka-
m. Yedi yldr tra olmam, sa sakal kesilmemi, st ba ykanmam
Keremi bir dnn, dnn ki Kerem ne haldedir. Kerem kalkt, kulbeden
kp bakt ki kardan drt zenne ehli geliyor; ama gelenlerden birinin boyu
Aslhannkine o kadar benziyordu ki Kerem onu grr grmez iinden bir ah
ekti. Kzlar Keremin yanna geldiler. Asl Hanm, Kereme doru yaklat:
Baban karda, kolay gelsin.
Sa ol hanm, Allah raz olsun.
Bu ban bahvan sensin herhalde.
Evet, benim.
Bu bada bugne kadar bir yeil ot bitmezmi. Senin kerametin, sr-
rn nedir ki bir gnde bu bada blbller ter, iekler aar, meyveler biter
oldu? Senin kerametin nedir?
H hanm, bende keramet yoktur, o Allahn hikmetidir. Demek ki
Allah yle emretti, ot da iek de gl de bitti.
Bana bak ihtiyar, bu badan bana yle bir elma getireceksin ki hibir
insanolunun eli demeyecek.
Hanm, kusura bakma, ben daldan elmay kopardmda mutlaka ona
elim deecektir. Peki, elmay azmla m koparp getireyim? Bu hizmet bana
ok zordur.
Anladm ihtiyar, bu senin kerametin falan deil. Zaten senin klna k-
yafetine baktmda bile iim eriyor, iim gidiyor. Sende ne keramet olur ki bana
buradan daha bir meyve bile getiremiyorsun? Ben bu ban sahibinin kzym.
Hanm, kim olursan ol, bana bu hizmet ok zordur.
Asl Hanm ald bu cevap karsnda hrsla arkasn dnp uzakla-
t oradan. Kerem onun yryne bakt ki bu giden Aslhandr. Kulbenin
kapsna doru Sofu baba! diye feryat etti. Sofu kp geldi, hayrola olum,
buyur, dedi. Sofu, benim sazm getir, dedi Kerem, Sofu, evin yklsn, bu tu-
lumun sahibidir, peynirin davasn grmeye gelmi, bu giden Aslhandr. Ba-
kalm, Kerem burada Aslnn ksp gitmesine ne sylyor:
Aylar yllar hasretini ekirem
Yz dnm bivefa yar bele bak
Gzellerde sarho gezmek ar deil
Alfd gm kemer bele bak
Aslnn beline balam olduu gm kemerin tokas alm, kemer
neredeyse decekti. Kerem trksyle bunu da sylyordu. Bunlar duyan
Asl geriye dnd, bakt ki bu sz bu adamn aznn kr deil. Tekrar Keremin
yanna geldi:
htiyar,
Buyur, hanm,
htiyar, bu sz senin aznn kr deil, sen bu sz nerden aldn?
Vallahi hanm, bana kzma. Buradan bir deli geiyordu, delinin ya-
nnda bir de ihtiyar bir sofu vard. O deliyle oturduk, biraz peynir ekmek yedik
de ho be ettik. Bir kei kzna m k olmu ne olmusa, artk bilmiyorum,
deli divane dolanrd. Bu trkleri syledi, sonra da yazp verdi bana. Dedi ki
olur ya bahvan, eer Aslm bu baa gelirse, yolu derse, ona bu trkleri
sylersin.
Aman baban karde, sana kurban olaym, hele ikincisini syle baka-
lm bu trklerin.
Ald, ald, zavall, sevdiinin tanmad, yreine ta sald Kerem, g-
relim bakalm, ikinci sznde ne dedi:
Yce da ban kar ald gitti
Baygu meskenini har ald gitti
Her kim yar sevdiyse yar ald gitti
Benimki de kara geldi bele bak
Sevdiinin szlerine doyamayan Asl, Keremi daha ok duymak iin
daha var m baban baba, dedi. Var, var, dinle hele, dedi Kerem.
Ald son szn:
Ben Keremim dem almadm dnyada
Derdim artt oldu hadden ziyade
Mecnun gibi dolanrm sahrada
Kocalmam turap oldum bele bak
Asl daha fazla tutamad kendini, babana yalvard:
Baban karde, Allahn seversen, ite o dediin deli benim sevdiim
Keremdir. O tekrar buralardan geecek mi, gelecek mi yanna?
Vallahi, ben ne bileyim, onun ii belli olmaz. Durmadan o keiin kz-
n aryor. Kimdir o keiin kz?
te o keiin kz benim. Ama Allahn seversen, mademki onun yaz-
d szleri bana syledin, ben de sana kta bir sz versem, geldii zaman o
deliye verir misin?
Vallahi, hele syle hanm, ne bileyim, ben de iki arada bir derede kal-
mm.
Bunun zerine ald Aslhan, bakalm ne diyor:
Kerem sende akl kemal olsayd
Han oluydun z elinde kalrdn
Uymaz idin ben tersenin peine
Gence gzelinden birini alrdn
Lala yalnz
Gl biter lala yalnz
Korkuram garip lem
Cenazem kala yalnz
Asldan duyduklar karsnda Kerem hanm, kusura bakma, dedi ben
bu szleri ona verdiimde o adam bana demez mi ki be ey namert, bir zenne
ehline, bir kadna orada iki sz cevap veremedin mi, diye. Msaade et, szleri-
ne cevap vereyim. Bakalm, Kerem ne dedi burada:
irin Asl bir minnetim var sana
Sen beni bir beyvefa m sanrdn
Sende olsa atamn zerresi
Alev alp benden nce yanardn
Ald Kerem:
Bizim yerde atl yeter yayaa
Saralf gl benzim dnp bayaa
Kifirle dolup batan ayaa
Akln olsa kz mslman olurdun
Elen baban, elen benimle, dedi Aslhan, ald sz:
Han Asl da dt dada feryada
Hazreti pirlerden imiim bade
Beni sana yazsa yaradan huda
Aman vermez sfahandan alrdn
Ald Kerem, bakalm ne dedi son sznde:
Kerem diyer bu sozler bahanaa
Gel seni gtrem get sfehana
Acsaydn taca tahta divana
Ayrlmazdn z yanmda kalrdn
Keremin son szleri Aslnn dikkatini ekti, baban, dedi, sen benim
gayrimslim olduumu nerden biliyorsun? Grdkleri karsnda daha faz-
la dayanamayan Sofu kulbenin oradan koarak geldi, ay zalim keiin kz,
dedi, bu grdn, Keremdir. Asl, Keremin yzne bakt, bakt ki Kerem ne
hale gelmi, ite o vakit gzyalar iinde ayaklarna kapand Keremin, aa
Kerem, paa Kerem, han Kerem, dedi, ate Kerem, tutu Kerem, yan Kerem.
ki sevgili birbirleriyle sohbet, muhabbet ettiler. Akrep Balarndaki
gller, blbller mrlerini ebediyen srdrecektir. Cenab Allah cmle has-
retleri kavutursun. Allah sevenleri sevdiine versin. Hoa kaln. Karsl k
Ali Rza Ezgi bu hikyeyi statlarndan byle nizama ekmitir.
KAPAK
UZAKELL GARP AH
HKYES
Anlatan: k Bayram Denizolu
Derleme Yeri/Ortam: stanbulun mraniye semtinde, Karsllar Dernei Lokali.
Ortamda bulunanlar; derleyici, otuz kiilik Dernek yesi.
KAPAK
Uzakelli Garip ah Hikyesi 215
rek grdm dolu yara
Buna aklm erer sultan
Sanma seni grmeyen var
Elbet bizi grer sultan
Kul eylesin duasn
Mevlam bilir arzusunu
Kuun kurdun yuvasn
Yaradanm kurar sultan
Garip ah da garip kuldur
Allah hazinesi bldur
Halini mevlaya bildir
Bir de bizi grr sultan
Garip ah byle der ve Ana Sultann kolundan tutar, onu saaklktan ie-
riye gtrr. Takdiri ilahidir yetiren, menziline yetirir. kt, o gn iin kahvalt
yapmadan sarayna gitti. Sarayna gidip tahtnda oturunca o anda Allaha yal-
varp yakarmaya balad: Allahm, hanmm doru diyor; ben orada yalan sy-
ledim, ama hanm da doru diyor. Krk-krk be yana geldik, ocuumuz yok
hl. Ama ben de Ana Sultann zerine, mmkn deil, evlenemem. Allahm,
sen bize bir are yetir, dedi.
Her mahallede, her kyde, Allahn kimi has kullar vardr, siz de gr-
msnzdr, onlara biz bazen deli deriz, ama veli de olabilirler. te Garip
ah her gn sarayna giderken, byle bir zatn yanndan geiyordu, o gn de
o adam grd, ona dnp Allah senden raz olsun adamm, dedi, sonra da
bugn naslsn, diye sordu. Adam da Garip aha, Allah senden raz olsun
Padiahm, diye karlk verdi.
Garip ah saraya geldi, makamnda oturdu. O arada Vezir ieri girdi,
bakt ki Padiahn yznde bir glmseme var:
Padiahm sa olsun, ne oldu, diye sordu.
Yahu, her ey bugn tersine dnd sanki. Her gn benim adamm, bu
yolda grdm efsane insan bana sylerdi, bugn ben ona syledim Allah
senden raz olsun, diye; o da geri dnp bana ayn ekilde karlk verdi. Onun
iin gldm. Bugn ne kadar yoksul, fukara, mazlum gelirse buraya, hepsinin
rzasn, gnln kazan, ne isterlerse ver, sonra da sav.
Bam stne, dedi Vezir.
Yarm saat sonra sanki kendi dedii muammaya kendisi dt. Elinde
bir baston, yal bir adam titreyerek kapsn ald:
Y
Selmnaleykm, ey Garip ah!
Aleykmselm, buyurun, oturun, dedi Garip ah.
Hayr, ben yoldan gelmi seferi bir adamm, ok uzaktan geldim. Ben
sizi ziyarete geldim. Oras sana aittir, ben oraya oturamam. Ben yolcuyum, ye-
rimi yurdumu bilirim.
Bir keye oturunca, Garip ah yle bir bakt ki bu adam ne bu yrenin
insandr ne tand biridir. Dedi ki:
Uzak yerden geldiine gre, bizden ne arzun var, bize ne diyecein
var?
Sizden hibir arzum yoktur Padiahm. Allahn bil. Dostlarn dar g-
nnde gelirmi. Sana benim bir diyeceim var.
Buyur, dedi Garip ah.
Senin hanmn bugn alad m?
Evet, alad, dedi.
te onun alamas dnyay bir araya getirdi de senin haberin yok.
imdi sana mjde veriyorum: Ben sana bir elma vereceim. Bugn gtrecek-
sin, hanmnla yiyeceksin. Bir olunuz olacak, adn ben koyacam.
Kesin kesin konuuyor.
Garip ah dedi ki:
Baba, yeter ki bizim yle bir durumumuz olsun, adn kim koyarsa
koysun.
Baba:
Gel, beni biraz sarayn evresinde gezdir, saray meraklsym, dedi.
Garip ah dar bir kt ki yanna bakt, adam yok.
Geriye dnd geldi; dedi:
Vezir, ocan batsn, nerede o yal adam?
Padiahm seninle geziyordu.
Yahu, olur mu, adam kayboldu.
Grrsn bugn, dedi Vezir.
Garip ah elmay gtrr, hanm Ana Sultanla yer. Ksa anlatyorum. O
zaman tabii bir doktor yok sz deimine gre, Ana Sultan hamile kalr; hamile-
lii aylk ve alt aylk olduunda birer kurban kesilir.
Garip ahn bir olu olur. Adn koyacaklar. Kim koyacak? O yal adam
adn ben koyacam, demiti, ama imdi ortalkta grnmyordu. Garip ah
ya Rabbi, ya Resulullah, o adam kimdi, ne zaman gelecek, bu i nasl olacak,
diye yakaryordu. ay geti, oluna isim koymadlar.
Vezir etrafndakilere dedi:
Kardeim, bu byle olmaz. ay olmu, ahn oluuna ocuuna
bir isim konulmad. Yani biz bu yrede Garip ahn ocuuna bir isim koyacak
durumda deilsek, neye yararz?
Garip ah dedi ki:
Koyalm, ama acele etmeyelim; hele bir alt ay ksn, bir yana gel-
sin, ne var.
Adam diyemiyordu ki biri gelecek diye.
Garip ahn olu yana girdi, isimsizdi daha. Hibiri olmuyor; Ahmet
diyorlar, Ali diyorlar, isim koyuyorlar, olmuyor.
Bir gn, Lala, Vezir erkn toplanr, Padiaha ramen, olmaz, biz topla-
nacaz, ocua isim vereceiz, dediler. Vay bamza gelenler! simler koyul-
maya balannca, Garip ahn gz o adam arad:
Ey Allahm, o adam kimdi? Sakn o adam Hzr olmasn, gitti de gel-
medi, benim bam byle bir belaya koydu. ocuuma isim koyamyorum. Ne
zor duruma dtm.
Bakalm, o toplumun ierisinde, gelmeyen yal babaya neler syler Ga-
rip ah:
Yllar evvel bir dervile tantm
Beni bir sevdaya selen gelmedi
Bu akam da derdi gamla altm
Gitti ikrar ile yalan gelmedi
Bahanesi var
ahn da bahanesi var
Kul gider Hzr gelir
Bunun ne bahanesi var
Gnllerin gnl sz yanmazd
Muhabbeti ehli iir sanmazd
Sadk dostlar ikrarndan dnmezdi
Dnen ikrarndan yalan gelmedi
Sabaha kald
Doktor yaram anlamaz sabaha kald
imdi bir isim koyan
Murat sabaha kald
Garip ah da szn syler derinden
Bugn de dumanm kt serimden
Ben ekerim derdi gam serimden
Eledi bir barm talan gelmedi
Sesi var
Dalda menekesi var
Yayla benim ev benim
Kyde kuzu sesi var
Garip ahn bu szleri bitince isim koyulmaya baland. ocuk kucaktan
kucaa dolayordu. O anda kap ald, yal adam ieri girdi:
Selmnaleykm, dedi yal adam.
Aleykmselm, diye cevaplad Garip ah.
Vay, Allah senden raz olsun, Aha ben bunlara deseydim ki bir adam
bekleyeceiz, bunlar beni reddederdi.
Oul, ben ok uzak yerden geldim.
Tamam, gn sz...
O anda heyecanla etrafndakilere dnd Garip ah:
Bir de u yal adama soralm, o ne diyecek bakalm.
Yal adam ald ocuu kucana, yzne bakt. Dedi ki:
Aya benzer ay paras, gne benzer gn paras, uzak yerden gelmi
amcas, ad Uzakelli olsun.
Adam uzak yerden gelmi, Uzakelli koyuyor ocuun adn.
Dediler ki yahu, Uzakelli nedir?
Garip ah dedi ki:
Uzakelli demise, Uzakelli olsun.
ocuun ismini Uzakelli koydular. Uzakelli aa, Uzakelli yukar. Kur-
ban kesilir, dnler alnr, alar yer, plaklar giyer, davul alar, k syler.
Orada herkes birbiriyle en, bir eyler paylar; o gnn ortamnda en-
likler yaplr ki ocuun ad Uzakelli oldu. Anas sevinir, Ana Sultan, pay datr
gelinlere.
te, takdiri ilahi, mrnn ksa olacan Ana Sultan nereden bilsin?
ocuk yedi sekiz yana varnca anas derde tutulur, on bir yana girin-
ce de anas mrn sizlere balar. Ana Sultan topraa verildikten sonra, o
gzelim Uzakellinin stne -Allah size gstermesin- sanki bir karanlk ker,
bir perianlk balar.
Garip ahn gznn ya kurumaz: Allahm, bir oul verdin, o da ye-
tim kald. Bunun stne evlensem bir yara, evlenmesem nasl olacak?
Garip ah drt yl bekr gezdi. Yine Lalas, Veziri, orada olan insanlar,
toplumun insanlar toplanr, Padiahm sa olsun; byle olmaz, bu sana ya-
kmaz, evleneceksin, derler. te o zaman Garip ah yine onlarn basksndan
kurtulamaz, kimi alrsanz aln, ben karmam, der. Garip ahn gnl zeri-
ne, Lala ile Vezir giderler, ararlar ve Garip aha bir e bulurlar. Asil diye bilip
Garip aha aldklar Hilal Hanmn meer ylan hanm olacan nereden bil-
sinler? Bir gzel gelin alrlar, ama ylanm, nereden bilecekler? Getirirler, krk
gn krk gece davul zurna alarlar, k alar, sz yetiir zamanna, herkes erer,
k gider, Padiah erer muradna, ama belaya dtn hi bilemez.
. Ana Sultandan sonra ilk kez eve bir ana gelmi, Uzakelli, gya anasnn
elinden bir ay imek istermi seneler sonra; ama bilmezdi ki ilk ay, son ay
olacaktr.
Hilal Hanm bakt ki bir ocuk dolayor sarayn iinde:
Bu kimdir, diye sordu Garip aha.
Canm, sana sylemediler mi, bu bana Ana Sultandan yadigr, gz-
mn dr, dedi Garip ah.
Ana mana anlamam ben, benim olduum yerde ana mana olmaz.
Ya ne olur?
Benim olduum yerde bir ben olurum.
O zaman, zavall ocuk o aklyla anasnn hayalini gznn nne getire-
rek, dedi ki benim babamn padiahl gn sonra fesholur.
Akamleyin Garip ah eve geldi, herkes evine gitti, ocuk eve gelmedi.
Ertesi gn yine ocuk eve gelmedi, nc gn de eve gelmeyince, Garip
ah, adamlarna emir verdi:
Gidin, olumu bulun getirin.
Adamlar gidip Uzakelliyi getirirler. Gzleri yal, alam, iki gz iki
emeydi. Niye? nk ben babamn huzuruna karsam babamn evi bozu-
lur, babamn yuvas yklr. Bir gelin getirdi, evlenmeyip ne yapsn adam, benim
bu diyardan gitmem lazm, diye dnmt.
Kime gideceksin? ok yaknda kendi anasnn babas ve daylar olan
ok kymetli insanlar vard. Ben, daylarma gidersem babam bu zulmden
kurtulmu olur, diye dnmt. Yreine dant ve yle yapt. Ne yapmam
lazm, onu anlatmam lazm, dedi.
Padiahlk geleneinde ve Trk geleneinde bu vardr: klar vardr
padiahn meclisinde. ocuklar anasndan doduu zaman beiine konulan
hediyesi vardr; kl koyarlar, saz koyarlar, ok ve yay koyarlar. O da aynsn
yapt iin, Uzakelli, on bir yanda saz almaya balad. Ama babasnn kar-
sna kacak, ona trk syleyecek kapasitede deildi.
Dedi ki:
Yahu, madem gidiyorum, babamn yanndan bir k gibi ayrlacam.
imdi durun bakalm, o yavru, babaya ne diyor; ben syleyeyim, Allah
sizi var etsin:
Bugn bana dn grnd
Baba bana msaade ver
Ayrlacak gn grnd
Garip ah acayip oldu:
Olum, sen ne sylyorsun, diye sordu.
Uzakelli dedi ki:
Baba, dinle.
Yetimlik her eyden zordu
Bu kara gnleri grd
Evime analk girdi
Uzakelli szm haktr
Yalanm yanlm yoktur
Benim derdim senden oktur
Babasndan ayrlan oul, gn geldi, on drt ya dedi, daylarnn evinde.
Takdiri ilahiye bakn, bir gn, ryay lemde, ona ismini koyan ayn insan, H-
zr, onun yatann yanna geldi, onu uyandrd:
Kalk bakalm, Uzakelli,
Kalkt, bakt ki yan banda biri duruyor. Biraz da karanlkt, Uzakelli
korktu:
Niye korktun oul, Senin beni tanman lazm, dedi Hzr.
Byle deyince sesinden tand onu. Seneler sonra grmt ya, biraz a-
rd.
Ben senin sadk dostunum oul. imdi sana bir emanetim var, dedi
Hzr.
Hzr bir vesiledir, bir emanet veriyordu.
Nedir, diye sordu Uzakelli.
imdi grrsn.
ocuu uykuya daldrd. Uzakelli ryasnda bir bakt ki ne baksn; kar-
snda bir saray. Hani derler ya, klarn bazlar yle der: kadeh verdi; biri
o habibin akna, biri o sevdii kzn akna, biri de klnn akna. Hzr da
yle deyip badeyi Uzakelliye verdi. Kz kimdir; Azerbaycanda Bayraktar H-
kmdarn kz Gzel Sultan. Bayraktar Hkmdarn kznn oca batsn, adam
o kadar er adamdr, kapsndan geemezsin. Bayraktar Hkmdarn kapsn-
dan geilmez, Bayraktar Hkmdarn kz istenmez; adam yle biri.
Takdiri ilahi ite, kim istiyor o kz; bir yetim. Ama babas kim, Garip
ah... Bunu ne Bayraktar Hkmdar bilecek, ne de k syleyecek.
Hzr aleyhisselam kzn ismini syleyince Uzakellinin ba doland.
smi neydi, diye sordu Uzakelli.
Bu kzn adn unutma; ismi Gzel Sultan.
Allahn srr ite, ayn gece Gzel Sultann da ryasnda grnd Hzr,
ona da ayn eyleri syledi.
Allahn hikmeti, Hzr Aleyhisselam, ayn anda, ryasnda kz
Uzakelliye, Uzakelliyi de kza gsterdi.
At gzn Uzakelli, bakt, deminki adam burada. Dedi:
Yahu, sen hi gitmedin mi bir tarafa, ben dnyalar dolandm?
Nereye gideceim oul, drt gn sonra Gzel Sultann dn var,
ben olmazsam seni kim ona satacak?
Hzr Aleyhisselam onu atna bindirdi. Gz ap kapayncaya kadar Bay-
raktar Hkmdarn kapsnn nndeydiler.
Buyur, dedi Hzr.
Uzakelli attan indi.
Bundan sonras sana aittir oul. Kza treli klk yap, benim adm
z adnla kara etme. Dara dtn m beni ar oul, nce Allah ar, sonra
beni ar, dedi Hzr.
Uzakelliyi ryasnda gren Gzel Sultan, kapnn nnde onu grnce,
cariyelere seslendi:
Onu durdurun, onu durdurun; o dn gece ryamda grdm olan,
dedi. O arada Uzakelli ieri girmiti. Bakt ki tellallar baryor:
Bayraktar Hkmdarn kz Gzel Sultann dn var, klara du-
yurulur, herkese duyurulur.
Ulan, vallahi yetitim, Bayraktar Hkmdarn kznn dn varm.
Ben de oraya giderim, ok gzel olur. be kuru da para alrm, ne olacak,
dedi kendi kendine.
Orada baran tellallardan biri yle bir bakt ki sarayn kapsnn nn-
de bir gen, elinde de saz:
Yavrum, sen kimsin, diye sordu tellal.
Benim adm, Uzakellidir.
Brak imdi uza muza olum, yakn olsan ne olur?
yle ey olur mu aabey, benim adm bu, Uzakelli. Beni o konaa ka-
dar gtr Allah akna.
Tellala beraber geldi ki, padiah meclisi kurulmu, klar srayla dizil-
mi, karlkl atrlar. O da meclise dhil olur.
klar alp sylerler. O arada dediler ki:
Yahu aramza bir ocuk gelmi, km, o da sylemek istermi.
Kim syleyecek peki? Korkusundan kimse Bayraktar Hkmdara diye-
miyor ki bu ocuk syleyecek diye. ocuk ya. Vezire dediler:
Burada bir uak var, o da bir ey syleyecek.
Vezir bakt Uzakelliye:
Oul, sen misin k, diye sordu.
Evet,
Yahu, padiah var burada, vezirler var, senin aklndan zorun mu var?
Bak, yanl bir ey dersen, sonra ban belaya girer, Bayraktar Hkmdarn
errinden kurtulamazsn. Bir ey biliyorsan k syle, yoksa benim bam be-
laya sokma, ben de sana sahip kamam.
Day, ben byle sylemem ki toy sahibi gelsin.
Ne demek olum, ne istiyorsun?
Kz ar, dedi.
Hani derler ya, lm gezen. Skt gezdiine bakma, lm geziyor.
Sen hakikaten akll msn olum, ne demek imdi bu, diye sordu Vezir.
Benim huyumdur, ben toy sahibine gelirim. Toyum kime oluyorsa o
gelsin.
Vezir gitti, Bayraktar Hkmdara dedi ki:
Hkmdarn, bu n bir huyu varm, toy sahibi gelmeden syle-
miyormu.
Onun toy sahibiyle ne ii olur, kalkp syleyecek.
O arada Gzel Sultanla anas Sinem Sultan, giyinip kuanmlar, kagel-
diler, saakln arkasna durdular. Hemen Bayraktar Hkmdara dediler ki:
Kzn gelmitir, arzu sizindir, k ne diyecekse buyursun.
O esnada Uzakelli, kendi kendine, yahu, ben padiah falan anlamam,
beni Hzr getirmitir buraya, ben sevdaya dmm drt gnden beridir.
Benim iime bak, benim gcme bak, hele bunlarn derdine bak. Ben bu kza
bir trk diyeyim; bunun ne kadar adam varsa, ya beni ldrrler ya da kz
bana verirler, diye dnyordu.
Syle trkn, diye emretti Bayraktar Hkmdar.
Ben size trk sylemem, dedi Uzakelli.
Ya, peki, ne sylersin.
Ben derdimi sylerim.
Ne syleyeceksin?
Dn alnan kz benim karmda oturacak.
Yavrum, sen hasta msn, diye kt etraftan birka kii.
Ben yle m, yle istiyorum, yoksa giderim, dedi Uzakelli.
O byle deyince, Vezir, Padiaha dnp dedi ki:
Bayraktar Hkmdar, bu ocuktur, bunun kusuruna bakma, brak, ne
diyorsa desin.
Gzel Sultan ieriye girdi ki, bizimki saz elinde orada duruyor. Gzel
Sultan onu grd; Yahu, bu km. Hay Allah! Ya bizim rezilliimizi ortaya
dkerse, bana maukam falan derse, ben ryamda onu grdm derse sormayn
halimi. Ben bunu ryamda grdm, bu da hakikaten beni ryasnda grdyse,
bunu ortaya aacak, Bayraktar Hkmdardan lm alacak, diye dnd.
Kz, emin olmak iin, Uzakelliye dedi ki:
Senin adn nedir?
Benim adm Uzakellidir, senin adn da Gzel Sultan.
Vallahi dorudur, dedi kz.
Hah, o zaman tamam.
Bunun zerine kzn babas, Bayraktar Hkmdar Uzakellinin yzne
bakt; ulan, bu delinin biri, imdi yle bir ey syler ki hi olmaz, diye dn-
d. Olum, yle bir ey syle ki, kla uygun olsun, diye uyard Uzakelliyi.
Ald sz Uzakekki, bakalm neler syledi:
Mevlay seversen bir balkonda dur
Gzmn nnden itme sevdiim
ster baban versin ister vermesin
Sen beni brakp gitme sevdiim
Bir gmlek giymitin n dmeli
k olan kadere boyun emeli
Ad Gzel vmeli mi vmeli
Beni ydlarnda tutma sevdiim
Uzakelli senle olar bahtiyar
Gnlm civanlkta geer ihtiyar
Niane verdiim bir de yzk var
mr boyu sakla atma sevdiim
Adam ard: Allah Allah! Benim kzmda divanenin yz nasl olur
yahu? Bu ocuk nerelidir, biz bunu tanmyoruz; bu benim kzma yzk ver-
mimi, diye sylendi:
Ulan, ne yzdr bu, diye kt Uzakelliye.
Baba, ben szm syledim, yalan mdr, diye sordu Uzakelli.
Dorudur, dedi kz.
Anasna dnd, Gzel Sultan, dedi ki:
Ana, yzk de mendil de bendedir.
Hzr aleyhisselam ona bir yzk, bir de mendil vermiti. Hatta dedi ki:
Olan gelene kadar bunu sakla.
Olan bitene at kald Bayraktar Hkmdar, benim kzm hanlar, ok
deerli insanlar istiyor, imdi de bir k paras gelmi buraya, gya benim
kzm istiyor. Ona imdi bir oyun oynayaym da grsn, dedi kendi kendine:
Olum, dedi Uzakelliye.
Buyurun Padiahm, dedi Uzakelli.
Bu gece yle bir trk syleyeceksin ki daha nce hibir ktan duy-
mam olacaz.
Uzakelli ayaa kalkt; Bu padiah adamdr, zne kahraman adamdr.
Gerekten ben buna ne syleyeyim? Yalan sylesem, yalan o benden daha ok
bilir. Ben buna doruyu sylesem, hoca meclisine gelmi, bunu hoca sylemi,
hoca arm desem, bu hocay da benden iyi bilir. Ben ne diyeyim bu Bayrak-
tar Hkmdara ey yoklar var eden? diye dnd.
O demeye kalmad, bir de bakt ki kap ald.
Selmnaleykm,
Aleykmselm,
Kim girdi ieri, Abbas Pehlivan. Oca batsn.
Ne oluyor burada, diye sordu Abbas Pehlivan. Hepsi adamn yzne
bakt, korktu; adam yz otuz kiloluk, ok kuvvetli.
Dediler ki:
Bu gece burada Bayraktar Hkmdarn kz Gzel Sultana eliler gel-
mi, onlar dne kacaklar.
yle ey mi olur canm; beni ykmadan kz almak var m? O yiit kim-
se ksn meydana, dedi Abbas Pehlivan.
Kim kacak; bir uak m kacak karsna? Olacak ya:
Bana bak delikanl, dedi Padiah, Uzakelliye
Buyur,
Az nce kz istiyordun. Abbas Pehlivan geldi, de bakalm hadi.
Kim gelirse gelsin, Padiahm, Abbas Pehlivan geldiyse, Allah raz ol-
sun, gelir, sabahleyin ben onunla gre tutarm.
Birisi krk kiloluk, elli kiloluk adam, birisi yz otuz kiloluk bir adam.
Birbirleriyle gre tutarlarsa herkes gler. Ama olacaa are olmuyor ite.
Sabah olur -cmlemizin zerine hayrl sabahlar alsn- cmle lem
toplanr, gelir bir araya, divan kurulur. Bayraktar Hkmdarn hkmdarl
sallanyor. Olan ykldysa lmtr; nk kznn, Gzel Sultann ad lekele-
niyor. Yok, Abbas Pehlivan ykarsa, kzn alp gidiyor.
Abbas Pehlivan, Kars tabiriyle dedi:
Balam, sensen mi green?
He,
Adn nedir?
Uzakelli,
Ay sen lesin uzak! Ne uza, ne yakn ulan? u csseyle kz almaya
gelmisin. Hele buraya bakn, kz isteyene bakn.
Adamlar bynn stnde durur; yle kolar gelmi, Krolu gibi, Da-
dalolu gibi kahramanlar gelmi kz istemeye. O zaman yirmi be-otuz yanda
evleniyordu delikanllar, byklar burma burma
Olum, sen bu yata niye dmsn ortala, hele haline bak, dedi
Abbas Pehlivan.
Ben de evleniyorum, gnl meselesidir, dedi Uzakelli.
Peki, imdi Abbas Pehlivan senin hesabn verir.
Abbas Pehlivan, sanki Krkpnar pehlivan, yaland, kt. Bizimkini hi
gren yok tabii. Bir geldi ki, amcann yannda byle duruyor; hani sere kuu
nasl ki kartaln nnde duruyorsa, yle duruyor. nancnz olsun, yle duruyor.
Gzel Sultan, anas Sinem Hanmn yzne bakt:
Ana, sizin ocanz batsn, bu adamn nne bunu mu karttnz? Bu
benim maukamdr, ben diyemiyorum ama bouna, pehlivan onu ykacak. Be-
nim iimde o var, dedi.
Vallah ne deyim kzm? Abbas Pehlivana bir ka edelim, gz edelim,
belki yklr, dedi.
O zaman, Abbas Pehlivan, bir dnd doland, Uzakelliye bir vurdu ki
delikanl ykld, kalkt, kendi ana dt.
Olum, senle iim yok. Senin iin k diyorlar, trk mrk biliyor
musun, diye sordu Abbas Pehlivan.
Biliyorum, dedi Uzakelli.
Hah, bana bir trk syle.
Day, sana bir lala makam diyeceim. klktan anlar msn, anlamaz
msn bilmem, benim yreimden yle geen bir derdim var, sana syleyeyim.
Syle balam,
O esnada adam ban kaldrp Gzel Sultana bakt, kz yle bir alyor-
du ki hi sormayn. Ulan, ben bu kzn muradna engel olmayacam, bu de-
likanlya yenileceim, dedi kendi kendine, iinden yle bir ufak niane geti.
Dur bakalm, imdi delikanl ne syler. Allah sizi var etsin.
Pehlivan kispetini yalayp onun yzne bakyor, Uzakellinin de korku-
sundan ii kat oluyor:
Sana kurban olam Abbas Pehlivan
Ben fakirim hele dinle halm
Benim vallah sana gcm yeter mi?
Nerden geldin ay Allahn zalimi
Bana bak ulan, acma duygusuna getirip pehlivann kafasn bulandr-
ma, dedi Abbas Pehlivan, syle, devam et,:
Aramza gnl ba girmitir
Kznz bizlerden gnl vermitir
Yaradan bizlere layk grmtr
Krma kanadm krma kolumu
Abbas Pehlivan, kzn yzne yle bir bakt ki, Gzel Sultann gz ya
dolu. Dedi ki:
Ay Allahm, bu ocuu ykma.
Kz da o arada diyor ki:
Ay emmi, Allaha bala, bu adam burada rezil etme.
Ald Uzakelli:
Uzakelli gnllerden yeter mi?
Ala karga blbl gibi ter mi?
Ben fakirin gc sana yeter mi?
Ne yapaym gze aldm lm
Olum, dedi Abbas Pehlivan.
Buyur, beyim, dedi Uzakelli.
k da er meydanna, gre.
Allahm, beni utandrma.
Sazn bir keye koydu Uzakelli, Abbas Pehlivann eline dt. Abbas
Pehlivan onu yere, ge, her tarafa vurdu, az, gz kan iinde kald. O ara-
da kz gzyalarn tutamyor. Pehlivan, Uzakelliyi yerden yere vuruyordu. O
esnada bir kedi girdi meydana, adamn bacaklarnn arasndan girdi ve adam
yere ykt. Uzakelli frsattan istifade, hemen Abbas Pehlivann zerine kt:
Oldu mu, olmad m, oldu mu, olmad m?
Oldu, pes ettim, dedi Abbas Pehlivan.
Garip ahn olu Uzakelli, Bayraktar Hkmdarnn gerekten yenil-
meyen pehlivan Abbas Pehlivann huzurunda perian bir haldeyken, bir kedi
tarafndan yenildi pehlivan. Etraftakiler, vay, bu ie er kart, dediler. Bay-
raktar Hkmdar, herkesin huzurunda dedi ki:
Bu byle olmaz, ben kzm veremem buna, bunun hakk zindandr.
Bu nereden geldi de dnm zayi etti. Bunu atn zindana.
Vezir:
Ulan delikanl, ben sana demedim mi; bu Padiah aklsz adamdr,
sen geldin bunun nne ktn, imdi bu adam seni zindana atacak. imdi gel
de derdin yoksa zindanlarda r. Yavrum, trkn deyip, iki kuru para
alsaydn, altn maltn verirdi, dedi
Uzakelli dedi ki:
Baba, ben klk yapyorum, para derdinde deilim.
Bilmez ki adam n halini, nereden bilecek.
Peki, o zaman, gtrn atn, dedi.
Kzn gzleri yal, anann gzleri yal. Uzakelliyi zindana attlar.
Zindana dnce, Hzr Babann dedii sz aklna geldi; nce Allah,
sonra beni unutma; dara dtn m beni ar, demiti.
Akam karanl ker. Zindanc ba var, yzne bakann ii rast gitmez.
Zindanc ba dedi:
Ulan, sen necisin?
Uzakelli dedi ki:
Ben k idim, buralara dtm; bir kz isteyecektim gya, o da yle
oldu, elimden aldlar, beni de tuttular, ieri attlar. Allah seversen, beni brak.
Zindanc ba dedi:
Hele bir trk syle, belki brakrz.
O da alay ediyor, bakn imdi, o da alay ediyor.
Uzakelli dedi ki:
Sana hangi trky syleyeyim?
Zindanc ba dedi:
Ne sylersen syle de bam artma.
Hani derler ya, adamn bir korkusu yok ki; zindanc ba, ne korkusu
olacak?
Byle deyince, Uzakelli; Dur hele, bu da bir yrek tayor, bir syleye-
yim belki ac bir makam olur; barak trnde bir trk syleyeyim, belki bana
acr, diye dnd:
Dinle szlerimi zindanc ba
Bala Mevlaya gster yolumu
Ana yok baba yok gurbet ellerde
Bala Mevlama gster yoluma
Zindanc ba dedi ki:
Nerelisin ulan?
Uzakelli:
Ben bural deilim, ok uzak yerden gelmiim.
Yoksa sen bural falancann, filancann olu musun?
Dedi:
Yok, tvbeler olsun, ben bural deilim.
Byle deyince:
Syle yavrum, dedi.
Garibim dnyada bir murad var
Her insann ailesi evlad var
Yarsz bu dnyann nede tad var
Seversen Allah gster yolumu
Uzakelli kaderinden karal
Yedi yamdaydm kaldm yaral
Anasz babasz elden aral
Bala Mevlaya gster yolumu
Zindanc ba dedi ki:
Ulan delikanl, bana bak, sen ok feryatl bir trk syledin, ama
klna mklna acmam, hele burada kalacan gndr. Ben ne yanl
yapacam karde, sen dmsn, gelmisin buraya. Bayraktar Hkmdarla
benim iim olmaz.
Sabah nbet tutacak adam yeni yeni gelmeye balamt. Onun sesini
duymutu. Geldi, dedi ki zindanc bana:
Nedir; bir feryat, barma vard?
Zindanc ba, alayl alayl dedi ki:
Yahu, bir ocuk dm ieri, km; gya kendi de gelmi, Bayrak-
tar Hkmdarn kzn istiyor. Bu kimdir, necidir, ben de bilmiyorum.
O byle deyince Uzakelli dedi:
Efendim, hi kimse bilmese, Allah biliyor; ben de bir bendeyim, ne
var yani?
Dedi:
Yavrum, o zaman sen bunlarla ne davaya dmsn, niye trk sy-
leyip kendini yoruyorsun; senin hi adamn yok mu, gvendiin arkan yok mu,
kimsen yok mu?
Adam byle deyince, Hzr aklna geldi; dedi:
Haklsnz babam, benim adamm madamm yoktur.
O zaman yavrum, git yat, yarna Allah byktr.
Adamlar gittikten sonra, gecenin bir vakti olmu, Allah biliyor, sabah na-
mazna doru, yatmyordu Uzakelli, alyordu, Allahm, beni buralara salan
sen oldun, anam ldren, nasibimi alan, kaderimi yapan, her eyim sensin.
Beni getirdin, Bayraktar Hkmdar gibi bir adamn kzna ocak ettin. Beni yedi
yamda yetim braktn, imdi de getirdin, burada ortada kaldm. Hzr elimden
tuttu, beni buraya getirdi, nce sana, sonra da ona snyorum, diye yakard.
Byle deyince, bakt ki sanki kartallar onun etrafnda dolanyordu.
Hlbuki ortalkta ne kartal var ne de bir ku. Ona yle geliyordu ki sanki zindan
bana yklyor, sanki kular onu dinliyordu. te o zaman, neredesin ey Hzr
Baba, diye seslendi. Allah sizi var etsin:
Zindana attlar beni
Nerdesin ey Hzr Baba
Talara tuttular beni
Nerdesin ey Hzr Baba
Akllarn almad
Yreklerin dolmad
Hi kimsenin bilmedii
Dardaym ey Hzr Baba
Uzakelli der alym
Gen civan taze alym
Kim ne bilsin ah oluyum
Dardaym ey Hzr Baba
Sabah daha hibir kimse kalkmam, ezandan nce, karanlk zindan,
kap ald. Kim girdi ieri dostlar; Hzr Baba:
Olum,
Buyur, dedi Uzakelli..
Haydi, gidelim.
Zindanc, ii gemi, bir kede rahat yatyor, sanyor ki, yle biliyor ki,
ocuk orada uyuyor. Ama Hzr Baba kapsn am, ocuk kapy am da git-
mi, nereye; babasna, Garip aha. Ben bu yk gsleyemem, babamn hu-
zuruna gideceim, Garip ah getireceim, bunlar rezil edeceim, dedi kendi
kendine Uzakelli..
Kimden haber vereyim; Garip ahtan.
Yedi senedir olundan bir haber alamayan baba, Grcistanda yas ilan
etti. Bir tek olum var, o da gitmi. Her kim ki benim olum Uzakellinin geldi-
ini sylerse, ona hayatnda ulaamayaca mertebeyi veririm, dedi.
Bu byle dursun, kyller yasl, zaman, Allah biliyor, ayr zaman. O za-
man Uzakelli bir gelir ki ne gelsin; herkes siyah elbiseler iinde ot biiyor, ayr
biiyor.
Selmnaleykm,
Aleykmselm,
Baktlar ki, bir gen, elinde de saz:
Yavrum, ne iin var buralarda, lm m senin banda byle geziyor?
Ne oldu ya?
Yavrum, buradan ehre sazla girme, bizi dinle, bizim padiahmzn
olu lm, biz yaslyz. Garip ah yasldr. Byle girme, bu ehri viraneye e-
virme.
Yahu baba, sen ne sylyorsun, ben, Garip ah grmeye gidiyorum.
Olum, etme, Garip ah yasldr, biz yaslyz.
Baba, sen beni tanmadn m?
Tanyamadm oul, dedi yal adam.
Adamn bir hanm vard; mr boyunca, iki eker bulsa, ncy bula-
myor, tane ekmek bulsa, drdncs yoktu, kadn dedi ki:
Yahu, oca batas adam, ua ne sorguya ekiyorsun, koysana bir
otursun.
Bir adama Allah verdi mi, hepsini birden verir.
Uzakelli oturdu. Kadn nce Uzakellinin nne biraz ekmek koydu:
Yavrum, ye. Olanmz budur, kusura bakma.
Bakt, ekmei var, peyniri yok; su var, ay yok. Byle bir durum
Dedi:
Ana, senden Allah raz olsun, sen ne iyi bir insansn.
Oul, neyimiz vardr ki vermeyelim? Ben bu adama da bir senedir
gelmiim, oca batasnn evinde bir karnmz doymad. Oul, bana bir trk
syle, ben evli bir kadnm, beyim de dinlesin.
Dedi:
Ana, sen arifsin. Beyini ata bindir, atn hazrla, ben senin beyine bir
trk syleyeyim.
Anlad ki, onu orada l biliyorlar; eer onu gtrrlerse babas bunlar
zengin eder. Sanki kalbine domu.
Dedi:
Oul, neyimiz var ki?
Ana, atn hazrla, ben trk syleyeyim, bunu gndereceim, dedi.
nk duyar, bir akll gider, mjdeye gider. O arada kadn onun atn ayarla-
mada olsun, kadnn gnlnden gelen eyler yaplrken, olan da babaya diyor-
du. Bakalm, ne diyordu:
Ben bu kyl deil miyem
Beni dinle hele baba
Evim ayn yurdum ayn
Ben bural deil miyem
Yksek dan kalasyam
Gzellerin lalasyam
Garip ahn balasyam
Ben bu yerli deil miyem
Uzakelli aha geldim
Yatmm sabaha geldim
Mjde verin aha geldim
Ben bu yerli deil miyem
Bunlar duyunca kadnn akl hemen bana geldi, kocas ise hemen at-
na binip sarayn yolunu tuttu. Ne demiler al elini sakla derdini, Adam Garip
ahn sarayna yetiir, hi kimseye de sylemez, girer kapdan. Sarayn sual
ta var, biliyorsunuz, dilek ta, murat ta, o taa oturur.
Garip ah hemen sorar:
Bu adamn ne arzusu var, neden oturuyor sual tanda?
Kapdaki adam der ki:
Buyur, ne arzun var?
ahma bir dileim var, der adam.
Kapdaki grevli der ki Garip aha:
ahma bir dilei varm.
Gelsin, der Garip ah.
Adam pejmrde bir halde gelip Padiahn huzuruna kar:
ahm, bundan sonra sana da bize de kara giyinmek yaramaz.
Niye?
Senin olun geldi.
Eer senin bu sylediin doruysa, dile benden ne dilersen.
ahm, yalanm varsa canm koyacam senin nne.
Kadn, Uzakellinin gnln alm, orda ekmeiyle, ayla, suyuyla onun
nazn ekerken, adam da yetiip Garip aha haberi verdi:
Sz zamanna erisin, benim balam buraya gelsin, arzun tamamdr,
dedi Garip ah.
Bu arada kadn, Uzakelliye sordu:
Olum, sen kimin olusun?
Ben, Garip ahn oluyum.
Kadn inanamad:
Sen Ana Sultann m olusun?
Evet, ben onun oluyum.
O byle deyince, kadn balad alamaya, nk Ana Sultan analar ana-
syd. Uzakellinin aklna ocukluk gnleri geldi:
Ana, alamaya gerek yok, benim yle addk gnlerim oldu ki habe-
rin yoktu, ben bu anda beladan kmm. Alamayacam, sen de alama ana.
Hele dur, benim geldiimi senin erin desin gelsin, sen kalanna karma.
Ne karacam oul?
Dinle, ana, dinle.
Uzakelli saz almaya baladnda etrafta alanlar toplandlar bana,
cemaat oldular, dediler:
Hele brakn trpan, trm, dirgeni canm, unu bir dinleyelim.
eri giren, bir keye oturdu, k syler burur kenarlarnda. Derler ya,
otlardan burur yapyorlar. te o zaman, dur bakalm, cemaatine ne diyordu:
Gidin ah babama deyin
O sevdiin balan geldi
Kederli kalmasn babam
O sevdiin balan geldi
Yollarma hal sersin
Padiah murada ersin
ifter ifter kurban versin
Uzak yerde kalan geldi
Uzakelli dert oban
El ua gn ozan
Muhabbeti dertli can
Srdan bulan kalan geldi
Btn millet, demini dediimiz gibi:
Ulan, Garip ahn olu gelmi, ne duruyorsunuz; atlarnza binin,
mjdeye koun, dedi.
Ama atn ne kadar gzel olursa olsun, senden nce cbl adam kt
gitti.
Ulan, ne oldu?
Ne olacak; siz hi bouna at srmeyin, ben bu anann adamn gn-
derdim. Bu da fukaraym, hele Allah byktr.
Ulan, iyi oldu, demek ki bu fakirlikten kurtuldu, dediler.
Garip ah, lalasn, vezirini yanna alarak, olunu karlamaya geldi.
Elinden pen Uzakelli, babasna yle bir bakt ki babasnn salar aar-
m. Eyvah! Demek ki benim anam babama ne yaman gnler veriyor. Analm
bizim eve dtkten sonra hele benim babamn haline bak. Ben ektim gittim,
babam kurtulur diye; ama kurtulamam, daha kt olmu, diye dnd.
Neyse, kurbanlar kesilir, mjdeler verilir, o haber veren adam da ayr.
Garip ah emri ferman buyurdu:
Bu akam btn herkes bizden yiyip iiyor; kymzde, ahlmz-
da, Grcistanda, btn ehrimizde yas kalkt. klar gelsin, meydan kurul-
sun; Olunun k olduunu da hl bilmiyor. Bakalm, benim olum da iinde
bunlara ne diyor.
Herkes gelir. Bir tek kim gelmez; analk gelmez. Analk gelmeyince, Ga-
rip ah hemen oluna bakt, olu da babasna bakt. Dedi:
Baba, anam nerede?
i varm, gelemedi yavrum.
Yok, eer benim anam gelmezse ben trk sylemem, dedi. nk
ona demesi lazm.
O yrekli baba, o alayan baba, analk ieri girince, sanki olunu hi tan-
maz bir hale geldi, yz deiti, ekli deiti. Avradna ho gelsin diye syrld.
te o zaman Garip ahn syrln gren Uzakelli, bakalm, babasna ne diyor.
Millet toplanmt. Uzakelli, anasnn odasna girdi. Babasnn btn
otalarn dolat, geldi; her ey yerindeydi, sadece ana yok. O anay o anada
yaamak istiyordu; ama ana nerede ki? O, ana deil, ta ana. Dedi:
Gene de gelsin; anamdr, onu grerek syleyeyim.
Kadn gelmedi. Bakt ki, onun sylemesi hep bo. Buraya geldiini de
millet anlasn, niye gelmi.
Ald, ald Uzakelli:
Ata diyarn grdm cana geldim ay baba
Ruhum yine tazelendi cana geldim ay baba
Beni koynunda gezdiren anamn diyarna
Yllar sonra arz eyleyip gene geldim ay baba
Ata diyarm grdm, cana geldim ay baba, deyince Padiahn gzn-
den yalar dkld.
Bakalm, daha ne diyordu:
z rahmetine gitti, beni koydu yanna
Hele bir bak bu haldeyim neler geldi sonuma
Yaradan nasip eyledi babamn meknna
Uzakelden arz eyleyip gene geldim ay baba
Uzakelli sz syledi irindi dillerine
Yaradanm ltuf eder her zaman kullarna
Uzaktan gelen balan baba bassana kollarna
Ruhum tazeden canland cana geldim ay baba
Efendim, demin ne dedik; analk gelmemiti. Hemen dedi ki, Eyvah, Ey-
vah! Benim analm gelmedi, babam da grd yahu, Trkler devam ediyordu.
Garip ah:
Olum, senin ne derdin vard ki byle alayarak trk syledin, beni
de alattn?
Baba, bildiin gibi deil.
Ne oldu?
Bilmem duydun mu Bayraktar Hkmdar; onun kzn istemeye git-
tim, bam belaya koyup gelmiim.
Ne olmu?
Bayraktar Hkmdarn kzn dedim ya baba.
ok houna gitti duyduklar. Garip ah dedi:
Yahu, sen am diyorsun, telle sylesene olum. Yeter ki benim o-
lum evlensin; Bayraktar Hkmdar deil, dnyann hangi hkmdar da olsa,
alrm. Peki, ne iin geldin?
Baba, dinle:
Dinle szlerimi ay benim babam
Yce dalarnda karm var benim
Padiahlar ferman buyurur derler
Yol bekleyen nazl yarm var benim
Zindana salmt zindanc ba
Hzr Baba orda etti teftii
Melekler sald da gznn ya
Anlatlmaz gizli srrm var benim
Uzakelli der ki sana gelmiim
Onun iin bu divana gelmiim
O yar iin yana yana gelmiim
Yol bekleyen intizarm var benim
Garip ah dedi:
Olum,
Buyur baba,
Yavrum, sen bu gece kal, btn millet, herkes elensin, yesin isin,
klar alsn. Sen han babann han yurdunda dur hele.
Herkes yer ier, klar alar, devran kurulur, gider, zerinize hayrl sa-
bahlar olsun, onlarla beraber. Bir sabah alr ki, hayrl olur inallah.
Olum, artk durma zaman deil; bundan sonra Bayraktar Hkm-
darna ben gideceim, dedi Garip ah.
Uzakelli buna sevindi. Ama hemen sonra babas dedi ki:
Yok, olum, yok, Bayraktar Hkmdara sen gideceksin.
Nasl olur yahu, Bayraktar Hkmdara ben babam gnderiyorum,
babamsa beni gnderiyor. Nasl olur bu?
Gen, aklna hi gelmiyor; babasnn padiahln oluna verecei hi
aklna gelmiyor ki.
Olum, senin adn neydi?
Uzakelli dedi:
Benim adm Uzakelli baba, daha yeni mi duyuyorsun?
Ama unuttun mu olum, Hzr ne demiti; Uzakelli Garip ah demi-
ti. imdi ben unvanm deitirdim, tahta sen oturacaksn. Bundan sonra sana
Uzakelli Garip ah desinler de, grelim hele Bayraktar Hkmdar.
Bizde baba, oluna ba kyar; oul salkm kymaz, tabiri vardr, haki-
katen, baba, servetini, tahtn verdi oluna, niye, mahcup olmasn diye.
Bana bak yavrum, dedi Garip ah.
Buyur, dedi Uzakelli.
Bugnden itibaren vezirin, lalann, herkesin haberi olsun; Uzakelli
Garip ah vardr artk, Garip ah ekiliyor.
Baba, ben nereden reneceim bu ileri?
Sen karma yavrum, bana brak.
Hemen lalalarna, vezirlerini ard Garip ah:
Bana bakn, bundan sonra ah olumdur; Uzakelli Garip ah. Beni
artk unutun.
Bamz stne, dediler.
Hemen makamn verir, tahtna oturtur. Beinci gn kervan kuruldu.
Deve kervanlar, otuz deve yk altn, mcevherat kervanlara ykledi, oluna
dedi ki:
Bayraktar Hkmdarn kapsna gideceksin, onu parayla satn ala-
caksn. Seni kime benzetmi o, kime kzn vermiyor?
Uzakelli, byle bir yan bakt babasna, bir de geri dnd, dedi:
Allah Allah! Yahu, kapdan kovulan adamn, zindana den adamn
haline bakn hele.
Kendi kendine, gene gideceim, gene orada bana glecekler, diyordu.
Hakikaten, Uzakelli Garip ah, deve kervanlaryla, lalalar, vezirleriyle gelir Bay-
raktar Hkmdarna. Bir keye adrlar kurulur. Hkmdara haber gider:
Ey Bayraktar Hkmdar, haberin olsun, Grcistanl Uzakelli Garip
ah geldi.
Uzakelli ismi adama bir ey hatrlatyor, ama Garip ah ismi unutturuyor
onu.
Kim geldi, diye sordu Bayraktar Hkmdar.
Uzakelli Garip ah, Grcistanl, dediler.
Gelsin, ho geldi, sefa geldi. Ne gzel bir mutluluk ki benim kzma bir
ah eli gelmi.
Uzakellinin lala ve vezirleri kza eli giderler. Gzel Sultan dedi ki:
Lala olsun, vezir olsun, kim olursa olsun; ben, Uzakelliden baka
kimseye gitmem. Uzakelliye giderim, ah mah bilmem.
O byle dedi de, kime anlatacak derdini; anasna:
Ana, bana bir adam geldi buraya, ona sahip olamadm; benim bam
stne, o benim maukamd. Gtrp zindana attnz. O zindanda ld m,
kald m, gidin getirin, ben bakasna gitmem.
Gzel Sultan zindana haber gnderdi.
Gzel Sultann gnderdii adam zindanc bana gitti; zindanc ba
dedi:
Ocanz batsn, adam km, kam gitmi.
Kim gitmi?
Zindana attm adam sabahleyin yok olmu.
Nice olmu?
Bilmiyorum, adam yok ite.
O yan, bu yan derken, yava yava sr zlyordu. Orada yok, burada
da yok; ne olmu bu adam? Onu aratryorlar.
Kendisi de adrnda uzaktan seyreder, hi kmaz darya; lala, vezir
gnderir.
Dedi:
Ana, ocanz batsn. Yahu, bu adam bu Abbas Pehlivana perian et-
tirdiniz. Benim maukamd. Ben onu grmeden yaayamam ana. Bana bir m-
saade edin, zindana ben gideceim.
Gzel Sultan balkon saaklndan aaya inip, cariyeleriyle beraber
zindana gittiini gren Uzakelli Garip ah dedi ki:
Kispetimi deitirin, ben de bakacam, o kz nereye gidiyor bakalm.
Deitirdi stn, padiahn kispetinden kt, normal adam gibi giyindi.
Gzel Sultan zindana girdi, bakt ki zindanc ba orada:
Zindanc ba, o delikanl ne oldu; saz alyordu hani, nerede o?
Kzm, ne olacak; yle bir gecede kayboldu ki bu ne beladr, ben de
anlamadm. Zincirli kaplardan nasl kt bu adam?
Gzel Sultan dedi ki zindanc bana:
Sen onun Hak vergisi olduuna inanmadn m?
Yahu, ne Hak vergisi, ne ii; Hak vergisi mi var yahu?
Zindanc byle acayip sert konutu.
Yahu, sen ona niye yle dedin? Allah dostudur o. Bak, yle laf syler
ki dilin tutulur, akln durur, gidersin padiahn nnde yanl konuursun, dedi
Gzel Sultan.
Yok, bize yle bir ey olmaz, dedi zindanc ba.
Uzakelli de o ara gelmi, bir keye svm onlar dinliyordu.
Gzel Sultan, tekrar saan altndan geip saraya doru giderken yle
bir bakt ki duvarn dibinde biri var, hemen tand Uzakelliyi:
Ulan, neredesin sen, diye sordu.
Dur hele, benim bama geleni hele syleme. Sen iyi diyorsun, ben
bunu bir rezil edeyim, seyret.
Padiahn ferman aklna geldi, zindanc bann szlamas aklna geldi.
Dedi:
Ben buna yle bir oyun oynayaym ki, dedii gibi, bunun dili mili lal
olsun, padiaha yle kr olsun.
Dinle szlerimi zindanc ba
Felek seni salsn er ayana
Sen benim bama fitne kurardn
Allah seni salsn zor ayana
Grdm cemalini vallah mayilem
Sevdiimin her haline kayilem
Senin btn dertlerine eilem
Seni asacaklar zor ayana
Uzakelli gnllerde zar var
klarn yreinde nar var
Her sevdalnn sevdiine yar var
Seni rezil etsin pir ayana
Seni rezil etsin pir ayana.
Bu, ok ar bir konumadr; ama zindanc ba iin nemli deildi.
Tamam, m yavrum?
Tamamdr.
Uzakelli Gzel Sultlana yle bir bakt. Gzel Sultann rengi bembeyaz
olmutu. Niye? Ulan, ben byle bir oulla evlenecektim, beni geldi padiahlar
istedi, benim yurdumu yuvam bozar gibi bu ocukla aram bozdular. Bu erre
dm; bu ne etmi, benim babam bundan ne istiyor ya Rabbi, ya Resulul-
lah? diye feryat ederken, arkasna stanas geldi.
Kzm.
Buyur.
Kzm, anan seni aryor yavrum; ortalkta ne dolap duruyorsun bu
olann peine? Sana vezirler, lalalar gelmi, eliler gelmi; hele gzn aydn
olsun, Uzakelli Garip ah seni istemeye gelmi, dedi.
O kimdir yahu; o nedir, o kimin nesidir?
Ben ne bileyim; adam otuz tane dere kervanyla gelmi. Ayr bir yere
indirmi adam kendini; lalas, veziri durmadan kapya girip kyor, o da seni
istemeye gelmi, dedi.
Ad da ne acayip Uzakelli vard, Garip ah da nereden kt?
Ben ne bileyim; adamn soyad Garip ahm, dedi.
Bayraktar Hkmdar. yle bir nasibi bir daha nereden bulacak?
Vezirleri dedi:
Ocan batsn; padiahlarn hibirine vermedin, Uzakelli Garip aha
ver bari. Otuz tane deve kervanyla gelmi, ii hep altn dolu.
Vezirler byle deyince:
Ulan, o getirin bana, dedi.
Bayraktar Hkmdar bir dnyor kendi kendine: Ulan, bu deve ker-
vanlar benim kapma geldi, bu kadar insan benim kapma geldi, otuz-krk
zengin adam geldi. Ben deli miyim yahu kzm buna vereceim; daha iyi bir
ksmet bulurum.
Bayraktar Hkmdar seslendi:
O bana getirin, dedi.
Yahu, o k da kim?
imdi o veziri, lalay, hepsini unuttu, k geldi aklna:
Eer o k o gece meydana kp, Abbas Pehlivanla gre tutuma-
sayd, kzm istemeseydi, o ilere dmeseydi, ben kzm birine verecektim,
ona raz olacaktm. Beni k ondan kurtard. Bana o getirin, dedi.
eriye girdi, bakt ki, k geldi. Dediler:
k geldi.
Buyur.
Ama k nceki k deil, k ok deimi.
Padiah olmadan nce normal bir adamd, indi Uzakelli Garip ah ola-
rak geldiini ne bilsin; adamda bir deiiklik yoktu, zn biliyordu, ferman
cebinde nk. Byle bakt ki, o eski k deil, skt gezmiyor, sert geziyor.
Buyurun beni artmsn padiahm, sa olsun, dedi.
Yok, ben armadm, ben sylemedim, dedi Bayraktar Hkmdar.
Ben, kzn istemeye gelmiim vezirlerimle, lalalarmla beraber, dedi.
Seni ben armadm, seni her zaman da destekledim. Ben seni ar-
madm yavrum. O zaman, seni aran soracaksn.
Kim ard beni? deyince; o yiit adam, Bayraktar Hkmdar, kor-
kudan, Ben ardm diyemiyor. Meclisin iinden de biri diyemiyor ki, Bu
ard.
Dedi:
Yahu, beni buraya biri arm; kim ard buraya?
Biliyorlar da, diyemiyorlar. Sonunda dayanamad, dedi:
Olum, ben ardm.
Sen mi?
Evet, ben ardm.
Bayraktar Hkmdara dedi ki:
Neyine gvenerek ardn? Sen beni getirdin buraya, ben bir klk
yaptm, bama bin trl iler kardn. Yine mi karacaksn?
Dedi:
Yok, olum, yok. Ben sana dl vereceim, altn; bin kese altn benden.
Hkmdar verir, vezirler verir, lalalar verir:
Niye veriyorsunuz?
Yahu, senden Allah raz olsun olum. Sen geldin, kzmn adamlar
fazlalat, lala, vezir doldu buras, padiahlara yurt oldu. ndi senin bir dilein
var m benden, syle. yle bildi ki, para diyecek.
Dedi:
Dur hele.
Buralarda bitkin dtm bir zaman
Yce dalar yara yara getirdim
Padiahlar gelsin sultanlar gelsin
Rakibem sevdiim yara gelmiim
Atlam da gnllere atlam
Dertlilerin kervanna katlam
Baba da talardan atlam
Dere tepe yksek yara gelmiim
Uzakelli der ki zulm de olsa
Padiah ferman lm de olsa
Arkal dadal zalim de olsa
Yreim ortada yara gelmiim
Olum,
Buyur, dedi.
Yavrum, biz sana zulm ettik. Bizim aslnda niyetimiz kt deildi;
ama biz seni kzmza layk grmedik. Kusura bakma. Bizim kzmz hanlara
layk, bizim kzmz beylere layk, vezirlere layk, padiahlara layk. Kusura
bakma, senin nereli olduunu da bilmiyoruz, Uzakelli deyip duruyorsun; biz
bir a kz veremeyiz. k parasnn, bir n bizim okumu, bizim bilmi,
bizim yazm, bizim yksek tahsillere gnl vermi, gelecee mekn kurmu
kzmzla ne ii olabilir?
Bayraktar Hkmdar byle deyince, Uzakelli adamlarna yle bir gz
krpt, Benim padiah olduumu buna sylesem, o vakit bu deli olacak ha
diye fsldad. Dedi ki:
Bayraktar Hkmdar.
Buyur yavrum.
Bana kzmazsn, deil mi?
Yok, kzmam, dedi.
Benim Hak olduuma inanr msn?
Yok, inanmam, dedi.
Ama kzn inanr.
Gene belaya dyor:
Delikanl, bu kzm brak. Kzmn elileri var, gzel insanlar toplan-
m buraya. Para alacaksan, be kuru verelim, git olum.
Dedi:
Yok, onu demiyorum. Kzna sor, sen piman olursun.
Adam uyand bir anda. Hanmna haber gnderdi, dedi ki:
Sinem Sultana syleyin, buraya gelsin.
Geldi hanm, kapnn arkasndan:
Buyurun, fermannz nedir Bayraktar Hkmdar? diye sordu.
Hele bir sor bakalm benim kzma, mneccim midir, nedir, bu adam
ne biliyor birbirlerinden haberdar olduklarn? Bu kimdir, hi tanmyorum.
Gitti kznn yanna. Bakt ki, Gzel Sultann yznde gller ayor:
Ana, gzn aydn olsun ay ana.
Ne oldu ki kzm?
Ne olacak; senin beenmediin oul padiahtr ana.
Ne diyorsun kzm, akln m ttn sen?
Yok ana.
Nereden biliyorsun yavrum?
Beni bu derde salan nereden biliyorsam, indi de ondan biliyorum.
Niye?
Dedi:
Dinle ana, dinle.
imdi dur bakalm, anaya ne syler:
Yavrum.
Buyur, dedi Garip ah, byle bir yzne bakt.
Bayraktar Hkmdar dedi:
Oul, sen hakikaten k msn?
Evet.
Hak msn?
Evet.
O zaman, kzm arn o perdenin arkasna, bu k bir sylesin.
Kzn arrlar:
Kzm.
Buyur baba.
Yavrum, anan al, bu perdenin arkasnda otur. Bu adam km. Hele
bakalm, bu ne syleyecekmi senin hakknda, sana nasl bir km? Biz bunu
bilemedik; siz nerede k oldunuz yavrum? Bural da deilmi.
Gzel Sultan dedi:
Baba, bizim srrmz ama. Ama istiyorsan, Uzakelli sana sylesin.
Uzakelli dedi:
Syleyeyim.
Bakalm, ne sylyor? Vekleten ben syleyeyim, Allah sizleri var etsin.
Sa olun, var olun.
Dinle szlerimi ay Gzel Sultan
Hzr Baba bize sr vermedi mi?
Bade verdi Yaradann akna
Gnl bahemize bar vermedi mi?
Enine giymitin lemler has
stne giymitin gll libas
Seher vakti kuluk ten sesi
Gnlden gnle sr vermedi mi?
Uzakelli ldm ben bu yaradan
ahidimdir yeri g yaradan
Kainatl bu varl yaradan
Seni defterinden yar vermedi mi?
Hani biz az nce dedik ki, bunun parmanda bir yzk vard, bir de
buna nian iin bir tl vermiti. Bunu mr boyu saklayacakt.
Gzel Sultan dedi:
Baba.
Buyur kzm.
Baba, sen bu o kadar zorladn ki, o k ruhundan geleni syledi,
ama edebi, ar varm; bak, bu yzk de alnt.
Kzm, sen ne diyorsun; sen hayal dnyasnda m yayorsun, el
lemin parmann yz bizde ne arar?
Gzel Sultan dedi:
Baba, Hzr aleyhisselam sen duymadn m; bizi gnlmze yar ey-
ledi. Onun iin bu yzk benim parmamdadr. ldm gn kar. Ltfen,
ahlar senin olsun, padiahlar senin olsun, Uzakelli benim olsun.
O byle deyince, Uzakelli Garip ah dedi ki:
Gzel Sultan, sen biliyorsun, ama baban bilmiyor. Ben sylesem ayp
olur, sen syle.
Bunun zerine Gzel Sultan dedi ki:
Baba, hele bizim bu ortammzda, bu demimizde, hele bir de senin
gibi Bayraktar Hkmdarn ocuu, kz olarak, kp nnde sz sylemeyi
asla dnmedim. Ama takdirin nne de geilmez baba. Senin affna sn-
yorum. Sana bir ey syleyeceim, bana zlme.
Buyur yavrum, dorular syleyeceine ben inanyorum.
Evet baba. Biliyor musun, Garip ah dediin bu adamdr.
Allah Allah! Kzm, bunun ad Uzakellidir.
Evet, ama sen bilmiyorsun; bu, Grcistanl Garip ahn olu Uzakelli
Garip ahtr.
Bayraktar Hkmdar bunu duyunca dedi ki:
Yavrum, bu kervan bunun mu?
Tabii baba. Bu vezirler bunundur baba. Ama o kadar asil ki, sen bunu
k grmsn diye, bu senin huzuruna padiah gelmedi, ,ayn k geldi.
Gzel Sultan bunu deyince, Bayraktar Hkmdar dedi:
Oul, padiah unvann greyim, gnlden inanrm.
Kim; lalalar, vezirler, Garip ahn huzurunda giyinmi olduu elbisele-
rin daha hasn, kispetinin daha hasn Uzakelliye getirdiler. Enine giyindi. Bir
padiah endam vard, bir endazesi vard, babasnn on kat yakkl. yle bir
gzellik sahibi ki, ortamdaki herkes buna hayran kald. Ki o huysuz olan adam,
Abbas Pehlivan bile buna hayran kald.
Abbas Pehlivan geldi, dedi ki:
Ey hi kimseyi dinlemeyen, hi kimseyi nnde konuturmayan Bay-
raktar Hkmdar; beni kedi nasl yktysa, seni de ahm yle ykt.
Yahu, ne sylyorsun?
Beni kedi nasl yktysa, seni de Padiahm yle ykar, dedi.
O zaman, Bayraktar Hkmdar:
Oul, senin anan baban yok mudur? Senin baban gelseydi, eli gelsey-
di, benim kzm alsayd, deyince; dedi ki:
Sana ar mdr? Bir zaman sen beni k grp, kzn vermiyordun.
Babam sade adam oldu, ben padiahm. stersen senin ayarnda onu gnde-
reyim.
O byle deyince, lalalar, vezirler:
Hayr, Bayraktar Hkmdar, ahlaksz ve aslsz olmamal. Doru sy-
lyor; babalar ayaa gelmez, padiah da olsa ayaa gelmez. Adam unvann o-
luna vermi, olu da padiah olarak kzn istiyor, dediler.
Onlar yle deyince, Gzel Sultan:
Ana, Yaratana kr olsun ki, babam beni bu yerde mahcup edemedi,
dedi.
te o zaman gzellikler kurulur, ortamlar dzelir, klar alar, dn
olur, Uzakelli Garip ah ile Gzel Sultan evlenir. Gerekten ihtiaml bir dn
tutulur. Dn biter gn sonra, yolculuklar balayacak, Gzel Sultan anasn-
dan ayrlacak diye gzlerinden ya dklmeye balar.
Uzakelli Garip ah dedi:
Gzel Sultan.
Buyur.
Ben seni zorla almadm, kendin geldin, ben de gtryorum; bu gz-
ya nedir? Gren de diyecek, kz herhalde zorla vermiler.
Dedi:
Yok, benim anladm kadar, senin ismine gre, sen Uzak yerlisin,
ben bir an gelemeyeceini dndm.
O byle deyince:
Sen de bir eve, gzel bir yurda gidiyorsun. Seni gtren adam baka
bir yerden gelmemi. Akll bal ol, szm dinle, dedi.
Sabahn erken saati, kecabalar dzlr, Gzel Sultan karda; bakalm,
Uzakelli Garip ah ne syler. Allah sizi var etsin:
Gzel Sultan alamaktan ge balam
Balam gidek bizim elin ehrine
gn huzuruna gelem de anam
Grk olacak Grcistann ehrine
Yetim kaldm hi de yzm glmedi
Ne dilek tuttumsa asla olmad
Felek bizi bir srada almad
Haydi, gidek bizim elin sehrine
Uzakelli Garip aha belendim
El iinde diyar diyar dolandm
pliklere dndm ey inelendim
Felek beni sald sevda behrine
Gzel Sultan.
Buyur, dedi Gzel Sultan.
Alamann a deil, dedi Uzakelli Garip ah.
Anann elini per, yola karlar. Deve kervanlar dzlm, geri gider
Kza balk olarak deve kervanlaryla altnlar, mcevherler, top top kumalar,
ipekler, ok has, boyna dizilen kolyeler, altnlar, kymetli mcevherler verildi.
Deve kervanlar yola kar. Haber kime verildi; Uzakellinin babas Garip
aha. Ama Garip ahn artk sadece ad ah kald, kendi unvan kalmad.
Haber gider:
Gelin geldi, gzn aydn Garip ah.
Garip ah:
At binin, papaa gidin, dedi.
Mjde yast gider Uzakelli Garip ahn. Gelin gelir sarayn nne.
Bu, yle bilir ki, kendi saraylarnn stne saray olmaz. Bir bakt ki, hi
babasnn sarayna benzemiyor; yani Bayraktar Hkmdarn saray onun ya-
nnda snk kalr.
Gzel Sultan dedi:
Ulan, oca bata; sen ki bu kadar bir zengin oluydun, padiah o-
luydun, bu saz neydi sen eline almtn? Bizim oralara geldin, ne gne dtn
yahu!
Uzakelli Garip ah:
Ben derdimi sana imdi syleyeceim. Benim bama geleni sen din-
lesen, ya alarsn, ya deli olursun.
Syle, dedi.
Uzakelli Garip ah dedi ki:
Ben, yedi yamda anam kaybettim. Babam analk ald, bama ol-
mayacak iler geldi. Ben, bir gecenin sevdasnda sana tutulmu oldum, Hzr
Aleyhlselam benim odama geldi. Sonra sana geldim, bu iler oldu. Bundan
sonrasn da grelim Mevlam neyler, neylerse gzel eyler.
Dn kurulur, yemekler yenilir, klar alar syler, sra kimde; o gzel
gelinde.
Dedi:
Gzel Sultan.
Buyur.
Benim senden bir ricam var. Padiah hanm olarak deil, bir Trk
kadn olarak senden bir arzum var.
Buyur.
Babam padiahln bana verdi, adam benim iin tahtndan oldu.
Senden tek dileim var.
Buyur.
Bundan on sene nce anamn bir gnn babama yaatacaksn.
Ne yapacam? dedi.
Dedi ki:
Benim babam sabahlar erkenden kalkt zaman, anam Ana Sultan,
babama erkenden kahvesini yapar, babam da her sabah saakla geer, kahve
ierdi. yle bir kahve yap ona, saakla geince onu orada grsn.
Bam stne.
Elini peceksin, orada duracaksn.
Bam stne.
Anam bir yaasn, gnl alsn.
Bam stne. Daha ne yapacam Garip ah?
Benim bir analm var, babam onu melek diye ald, ylan kt. Sen
onu eiteceksin, ben sana esir olacam. Ona insanl reteceksin.
Dedi ki:
Benden yle ar bir ey istedin ki. Ama ben ki seni seviyorum, bunu
da yapacam. Bam stne
Sabah erken, Garip ah, baba Garip ah, alm ya, kalkt, saakla kt,
bakt ki, Ana Sultann koymu olduu kahve fincan doludur.
Hele bakalm ne syler. Allah sizi var etsin:
Deme gel dertli yaral canm
Sabah sabah yrim geldi aklma
Ana Sultan gezerdin buralarda
Senelerim zindan oldu aklma
Yarn gitti y balam karn zne
nann ki uyku gelmez gzme
Bir bela bulmuam zm zme
Gel dertlerim bul sal aklma
Ana Sultan bu yerlerin yldz
Garip ah yllardr unuttun bizi
Ana sultan stm helaldir size
Eski durum yeni dt aklma
Dedi, gznden damla ya dt.
Uzakelli.
Buyur, dedi.
Ulan, baban ne yaral adamm; grdn m ne syledi.
Babam benim derdimden lmese tamamdr, dedi.
Herkes geldi, analk eve gelmedi. Dn bitti, dn gitti, k gitti, padi-
ah deiti, k han oldu, ad Uzakelli Garip ah oldu, analk gelmedi.
Gzel Sultan dedi:
Ulan Uzakelli.
Buyur, dedi.
Cennet analarn aya altndadr. O senin babann hatrasdr. yle bil
ki, Ana Sultana gelmiiz. Haydi, bir beraber gidelim yanna, onun elini pelim.
nk demiti ki:
Bunu yola getir, benden ne istersen iste.
Atasz vardr, kadn, ifritle emi. Deimi, yanna da gitsen bomu,
ylana dnm. Bunun kapsndan ieri anca Bunun kapsndan ieri girin-
ce, kadnn yzne bir bak bakt Gzel Sultan, kadn iki kat oldu:
Akll ol, padiah budur, dedi. nk hani derler ya, erkek bazen anla-
tamaz, kadn kadna iyi anlatr.
Padiah budur, senin kocan deil. Seni perian eder, kapda seni o-
banc yapar, der.
Gzel Sultan bunu deyince:
Gel ay gelin, gel ay gelin, dedi analk.
Sa ol. Bak ite, seni byle isterim, dedi.
Bakt ki, yahu senelerden beri konumayan analk konutu. Sohbetten,
aydan sonra, Uzakelli Garip ah, Gzel Sultana sordu; dedi:
Yahu, Yaradan seversen, bir ey diyeyim.
Buyur, dedi.
Yahu, bu kadn bizimle hi konumazd; sen buna ne dedin?
Dedi:
Karma.
Sabah, br gn derken, bunlar tam dost oldular. Bir gn, hi ummad
bir ey, anal, Garip aha gitti, dedi ki:
Yahu, biz ne ta yrekli adammz; olumuz evlenmi de, biz lm
myz buna bir irinlik yapmamz? Oysa lmn aratryor imdi, tersin-
den yani.
Dedi ki:
Ne yapmamz istiyorsun?
Ne yapacaz; olumuz zgn dm, kapmza gelmi, bir de gelin
getirmi koca bir padiah. yle bir ihtiam hazrlayalm ki, el ylsn, benim
analm da burada kalkm olsun. Ben ta mym; ben de anaym, dedi.
Ama bunlarn Allah dostu olduunu, bunlarn durumu olduunu bilemi-
yor ki; bunlara her ey gelir, bunlara Hzr syler, dostu var, ii var, bilemiyor.
Ama ava tuttu mu da tutacak. Zaten adam canndan ylmt, isterdi ki bu lse
de kurtulsam.
Garip ah.
Buyur.
Yavrum, anan bana bir eyde bulundu, size de sylemi; bir gzellik
yapacak size.
Dedi:
Allah raz olsun. Ne yapacak?
Yahu, bugne kadar sana hi gzel davranamam oul. Taze de gelin
gelmi, ta Azerbaycandan Bayraktar Hkmdarn kzn getirmisin, burada
garip dm; ana da ben olaym ona diyor. Oluna analk oldum, ama ona ana
olaym, diyor.
Hay Allah senden raz olsun, dedi.
te o zaman Garip ah byle bir yzne bakt; Gzel Sultana dedi ki:
Mezarmz kazdlar.
O yle deyince, dedi:
Sen hi aa vurma, Allah en iyisini bilir.
Bu, sihirbazlar kanalyla, bu kzn nereden geldiini renerekten, bu
kz aklsz efsane durumuna evirmeye kadar gitmi olacak.
Sihirbazlar rem attlar, dediler ki:
Bu kz biz sana syleyelim. Azerbaycanda Bayraktar Hkmdarn
kzdr, anasnn ad da Sinemdir. Nedir arzunuz?
Dedi:
Bu kzn akln al, kalanna karma.
O demeye kalmamt, kap alr, Hzr Aleyhisselam ieri girer.
Olum.
Buyur.
k.
Dar kt. Dedi:
Hele bu benim kolumun arasndan bak. Byle bakt ki, ne baksn; iki
mezar eiliyor, biri hanmnn, biri onun.
Ne olacak Hzr Baba? dedi.
Ne olacak; analn remciyi grd, remci imdi rem att, Bayraktar
Hkmdarn kzn belli etti. Kz az sonra akln oynatacak, saaklktan da z-
n atabilir, seni de onu ldrd diye erre salacak. Senin ne etmen lazm, bili-
yor musun?
Ne etmem lazm? dedi.
imdi benim dediimi yap, sen ona karma.
Bayraktar Hkmdar, kzna byle bir durum oynanacak.
Akl at.
Dedi:
Ben demi olaym.
Tamam. Allah senden raz olsun.
Hzr Baba ayrlr, iki dakika srmeden ana fitnesini ymadan baba ge-
lir.
Olum ne lemdesin?
Dedi:
Baba, Allaha ayandr, senden mi saklayacam; biz bu anda belann
iindeyiz.
Allah Allah! Olum, nerede bela var?
Baba, beni dinle, dedi.
Buyur.
Anam bu anda remcileri tutmu, ieride bizim katlimize ferman yaz-
yor. Ama inanrsn, ama inanmazsn.
Tk diye ieri girdi. eriye bir girdi ki, hakikaten remciler byle otur-
mular, yedi-sekiz kii, yazyorlar, iziyorlar, birbirleriyle konuuyorlar, biraz
sonra kadn akln yiyecek, onun derdine dmler.
Uzakelli Garip ah dedi:
Baba, gznle grdn m?
Grdm.
Dedi ki:
Bunlar doruyu sylemezler. imdi dur, ben bunlara doruyu syle-
teceim.
Girdi ieri, recmi bann ismini verdi:
Falanca adam, naslsn, deyince; teki dedi ki:
yiyim,
Sen kimin katline ferman yazyordun?
Adam daha da szn geri alamad ki; dedi ki:
Uzakelli Garip ahn.
Dedi:
Duydun mu baba?
He, duydum.
brne sordu:
Sen kiminkini yapyordun?
Dedi:
Buraya yeni gelen taze gelin, Bayraktar Hkmdarn kznn akln
alacaktm.
Dedi:
Allah senden raz olsun. Baba, duydun mu ne dedi?
Duydum.
imdi ne yapacaksn?
Dedi:
Ben biliyorum ne yapacam.
Darya ktlar. Allah sizi var etsin:
Ulan, sabahn erken saatinde herkes burada olsun, dedi. Bir haber
verir, btn erkn ylr o sarayn nne. Topland cemaat.
Olum.
Buyur.
Herkes gelmi mi?
Gelmi.
Senin bir diyecein var m?
Dedi:
Yok, baba, benim hibir diyeceim yok. Sen padiahsn bu anda, sen
hkm verensin.
Yok, oul, padiah sensin, sen hkm ver.
Dedi:
Padiahlar padiah Allah hkm verir.
Ne olacak?
Karma.
Ulan remci, sen ne yapyordun?
O szn geri alamaz ki; padiahn nnde geri mi alacak? Dedi:
Ben onu ldrecektim.
br de dedi:
Ben de onun akln alacaktm.
Duydun mu dediini? dedi hanmna.
Dedi:
Duydum.
Allah sizden raz olsun. Hele celld buraya arn, dedi.
Cellt geldi.
Allahma kr ki, benim ocuum yoktur; yoksa bir yetim derdi
daha ekecektim. Bir olum var, bama gelene bak. Sen ki erre er kattn,
imdi senin iin er oldu.
Hemen celltlara emir verdi. Kadn celltlar da olurmu o zaman, erkek
celltlar da olurmu. Bugn cenazelerinde bile, Allah korusun, erkei kadn-
dan ayrdklar gibi.
Cellt kadn geldi, srr kesti. Dedi:
Yahu, sana ne desem ki? Byle bir padiaha kar olmusun, bir de
olunu ldryorsun. ldrdnn biri han, biri ah, biri sultan... Sen hi mi
utanmyorsun? Senin hakkn nedir?
Analk hat etmiti. Dedi:
Benim hakkm lmdr.
Peki, bunu niye bile bile yapyorsun?
Dedi ki:
eytandan ok bilen yoktur, benim aslm budur.
O byle deyince, klc saldlar boynuna analn, btn lem kurtuldu.
Allah sizden raz olsun. Onlar da kurtuldu.
Olum.
Buyur, dedi.
imdi padiah geti, ferman elinde, baba-oulluk grevini ald eline.
imdi baba, imdi oul, hakikaten el lem iinde anl anl bir padiah oldular;
ama uralar yank.
Uzakelli Garip ah, hanmn gtrecek babasnn yanna, ayak dnmesi-
ne. Bugnn tabiriyle el pmeye. Ama ne yazk ki, el pemeyecek. yle bir gelin.
Dedi ki:
El pmeye gidelim babana. Gerekten senin byle bir gzel varlkl,
saltanatl baban Bayraktar Hkmdarn kzn getirdik buraya, babama, ana-
ma hizmet ettin; ama biz gidemedik.
Babasna da syledi bu kararn.
Babas dedi ki:
Oul, Allah seni var etsin; yol senindir, nizam senindir. Gtr hanm-
n, p elini kaynatann, mr boyu mutlu yaa.
Ama takdiri hi kimse bozamaz. Kim; Hzr aleyhisselam geldi. Kapya
kt Uzakelli Garip ah, bir de bakt ki, Hzr aleyhisselamn yznde zerre
kadar glme iareti yok.
Baba:
Ulan, nereye gidiyorsun? dedi.
Dedi ki:
Baba, Allaha ayandr, sen srrm bilensin. Hanmm babasgile g-
treceim.
Hanmn babasnn evine gtreceksin el pmeye, yle mi; ay oca
batsn, gnlk mr var.
Ne diyorsun?
gnlk mr var; ister inan, ister inanma.
Uzakelli Garip ah, bu sz duyduktan sonra ieri sanki l girdi.
Hayrola Uzakelli, ne oldu? dedi Garip ah.
Yahu, ben yanl yapmm, acele etmiiz; mevsiminde gidelim. Allah
byktr, dedi.
Hesap etti ki, gne gitmeleri mmkn deil. Grcistan nere, Azerbay-
can nere; ayda ancak gidile.
Gzel Sultana dedi:
Mevsimini unutmuum, beni bala. Babamdan da msaade alalm;
hele grelim bakalm, yol verir mi, vermez mi?
Aklnca gerei gizleyecek Gzel Sultandan.
Dedi:
Uzakelli, sen deme, ben syleyeyim.
Dur bakalm, ne diyor.
Koca kartal yuvasnda
Ala karga har brakt
Felein yurdu devrile
Yreime kar brakt
Uzak yollardan gelmiim
Sararmm hem solmuum
Hakkma raz olmuum
Cierime nar brakt
Gzel Sultan olmu melek
Dertler beni eder helek
Evin yklsn ay felek
Kollarma bar brakt
Ula Uzakelli, sen szden anlar msn?
Dedi:
Ne diyorsun; anlarm tabii.
Bunlar geldiler, babas yatyordu. Dedi:
Ben babama gideceim.
Kapy ald.
Kimdiro?
Benim baba.
Ne oldu olum bu saatte?
Baba, biz mr boyu glemeyecek miyiz? Sana srlarm var.
Buyur olum.
Baba da zaten hanm yle perian ld ya, adam da olmu perian, siga-
ra iip durur, yatmak yok gzne.
Dedi:
Yanma otur olum.
Dedi:
Baba, mrm verdiim gelininin gn mr var.
Ne diyorsun oul?
nan. Ne yapalm, ne edelim; ne diyorsun? Sen bir babasn, sen bir
yalsn, ferman sahibisin, ben bir oulum.
Dedi:
Oul, ben bunu byklerimden duymutum, sana syleyeyim. ok
nemli bir sz syleyeceim, ama bana kzma.
Buyur, dedi.
Bir adam ocukluunda glmediyse, mr boyu glmez.
Allah Allah! Babamn dndne bak. Ben hi ocukluumda gl-
dm m; yok, glmedim. Baba, doru dersin. Ne yapmam istiyorsun?
Dedi:
Oul, sana o yakr; madem sen diyordun benim pirim var, benim
Hzrm var, bunu babasnn diyarna yetitir oul.
Ben ne duruma dtm, dedi kendine.
Gecenin bir yars, uyku saati, herkes uyuyor, keyif geziyor, lem oluyor,
kimi mutluluunda, kimi oluk ocuunda, bu da bir dert iine dm.
Dedi ki:
Yahu, ben mrm deryaya saldm, kenara kmam gayr mmkn
deil. Ama bir yalvaracaz, aremiz kesilmi bizim.
te o zaman, meerse bunlar konuurken, Gzel Sultan da arkadan din-
liyormu:
Baba, o zaman, benim baz srlarm var, sana diyemedim; sen odana
ekil, karanlkta syleyeceim. Ikta ok syledim, belki o yzden duam tut-
mad; karanlkta syleyeceim.
Baba, odasna ekilir; bakalm, zavall Uzakelli Garip ah ne syler son
szn. Allah cmlemizin sonunu hayr etsin.
Yeri g lemleri yaradan
steseydin adil divan verirdin
Duam kabul olsun bu gecelerde
Yrim isteseydi bir can verirdim
Kader yolda edemedi gelinle
Kara duvaklyd gaml halnla
Uzak yerden gelmi bir kara gnle
Divan isteseydi divan verirdim
Uzakelli ah da oldun sonunda
Bugn de yaralydm dnmde
Ne kadar olmuam mutlu gnmde
Yarm olsayd ben can verirdim
Uzakelli,
Buyur,
Bakt ki, bu Gzel Sultann sesi.
Ulan, bir delikanl adamsn, zn de bir padiahsn; bir kadn iin ne
baryorsun bu saatte? Baban rahatsz ettin.
Yahu, duydun mu? Ben senin iin syledim; ama sen de bana byle
sylyorsun.
Gzel Sultan dedi ki:
Biz Allaha kurban geldik, kurban da gideceiz; alamann ne eyi var?
Kim; Garip ah... Bakn imdi, olacaa bakn. Sabahn erken saati, baba-
sna da selam veren o garibe rastlad, selam verdi.
Selamnaleykm.
Aleykmselm. Allah senin duan kabul etsin.
eri geldiler. O halde, lecek, iki- gn kalm, hayaliyle dolarken,
dediler ki:
Duydunuz mu, kymze bir garip gelmi, el lemi oynatyor, gld-
ryor, yani tiyatro yapyor.
Uzakelli Garip ah, kendi kendine dedi:
Yahu, sevdiimin gn kalm, onu da gtreyim. Padiah olduk da
ne oldu, koy gitsin. Herkes glp oynuyor, ben de eimi gtreceim.
Ne padiah, ne ii?
Dedi ki:
Yahu, sen dnya gzelisin, baban da handr, Bayraktar Hkmdarn
kzsn; ama kye bir oyuncak adam gelmi, oynatyormu insanlar; biz de
gitsek, ne dersin?
Dedi:
Yahu, niye gitmeyelim ki; dnya, -be gnlk dnya. Haydi gidelim.
Bunlar gittiler.
Herkesin gz karda, karnn gz gelinde. Kar yanatka gelin ka-
yor, kadn yanatka gelin kayor. Geldi yanna, dedi:
Sen gn var diye niye korkuyorsun; yz senelik mrn var.
Yz senelik mrn var, dedi.
Ne diyorsun?
Yahu, karma; deliyi buldur.
Oynatr milleti yine byle keyifle, millet oynuyor; ama o ikisinin derdi
bir.
Ne?
Deliyi buldur, der.
Uzakellinin yanna geldi, dedi:
Yahu, sizin burada gerekten adam ettiiniz akldan zavall biri var-
m, Allah dostu, onu bulun.
Yahu, onun oca batsn. Benim domama da vesile o; o delinin duas
olmu herhalde. Bir babama sormam lazm.
Gitti, babasna sordu; dedi:
Baba, ben nasl olmuum?
Dedi:
Nasl olacaksn oul; o deli vard ya, bana selam verirdi her gn, ak-
sine o gn ben ona selam verdim, dedi Allah senden raz olsun, aleykmselm.
Bugn de beni grd. Ben ona dedim selamnaleykm, o da dedi
aleykmselm, Allah senden raz olsun.
ndi ne oldu olum? diye sordu babas.
Dedi:
Baba, inanr msn, kye gelen, oynatan kadn, milleti gldren, oyna-
tan kadn gelinine demi ki, senin yz senelik mrn var.
Ne diyorsun oul? Allah diledi mi, dnyay bir araya yar, iine deli,
akll da katar. Allah dilemedi mi, her bir yere salar, zlediine kavuturmaz,
dedi babas.
Peki, ne olacak?
Ne olacak olum; biz imdi o adam bulacaz, deliyi bulacaz, dedi.
Deliyi buldular. Byle su gibi bir eyin banda, ubuuyla onu kartr-
yor, urayor.
Dedi:
Selamnaleykm.
Vay aleykmselm.
Dedi:
Sen ne yapyorsun?
Ben seninle uraamam, bu anda benim elimde iim var, dnyay
dnderiyorum.
Alay etti yine, glmek gibi.
Dedi ki:
Yahu, siz ne kadar aptal adamsnz; yetmi senedir benim bama g-
lyorsunuz, kynzn bana gelmeyen kalmad.
Ne yapacaz baba?
Ne yapacaksnz; o gelini gtrn, falan adamn evinde yeni bir kuzu
dodu, o kuzunun etini yedirin, o dirilir.
Dediler ki:
Yahu, bu ne sylyor; bunda bir ey var.
Geldiler, adama dediler; adam dedi:
Hakikaten az nce benim bir kuzum oldu.
Karde, onu bize ver, Allah raz olsun. Ka para istiyorsan iste, onu
bize ver.
Adam dedi:
Veremem; ben onu damzlk iin saklyorum.
Adam da yeni birka kuzu bulmu belki de kendine, o da onun derdinde.
Birinin can gidiyor, birinin kuzu aklnda.
Dedi:
Baba, sana bir sz desem anlar msn?
Anlarm.
imdi, samimi sylyorum, padiahn obandan koyun istemesi olur de-
il mi; Koca bir padiah, kuzuyu obandan istiyor, hem de yalvaryor.
Baba biz yanna geldik
Yreinde sz var m?
lme derman aradk
Sizde krpe kuzu var m?
Yreimi delerlermi
Gnle fit salarlarm
Mazlumlara glerlermi
Ne utanmaz yz varm
Uzakelli gnl nian
Padiah olmu devri an
Taze gelin derde den
Derman senin kuzularm
Adam birden uyanr:
Yahu, yle ya, bunlar benim yeni kuzum olduunu nereden biliyor?
Diyor:
Size kim syledi?
O da diyor ki:
Deli vard ya bizim kymzde, o syledi.
Adam gidiyor onun yanna. Bizimki gene ubuuyla kartryor oray,
bir eylerle urayor.
Selamnaleykm.
Aleykmselm. Allah senden raz olsun.
Baba, sen benim koyunumun kuzusu olduunu niye syledin?
Diyor:
Senin gnlnde zengin olmak yok mudur?
Evet, var.
O zaman, kuzuyu ver, altn al.
Niye?
Karma.
Kuzuyu veriyor, adam hi dinlemiyor:
Senden Allah raz olsun. Ben senden para mara da almam. Padiah
bizim kapmza gelmi; biz senden ne paras alacaz. Aln, gtrn bu kuzuyu,
diyor.
Deerli insanlar; kuzu bir bahane. Gelin dirilir, o adam mr boyu han
saraynn yannda yaar. nk o gelin diyor ki:
Bizim hayatmz kurtaran kim ise onu arn, mr boyu o da yaa-
sn.
Deerli dostlar; demek istiyor ki k, kyde deli de var, oban da var,
aa da var, garip de var; koyun, dnya yaasn, gzellik olsun.
Mevladan umut kesilmez
oban dner hana bir gn
Dnya byle zindan olmaz
Dner glistana bir gn
Padiahlar ferman eder
Eylere gnln gam keder
Deftere yazdran kader
Muhabbete gler bir gn
Uzakelli ah babas
klar sylerdi sesi
Var olsun evi obas
Szleri destana dner
Tabii, bir ay demledi sevgilisi Gzel Sultan. Kime; Uzakelli Garip aha.
Ben de sonunda kymze, hepinize hikyemizin anlatp bitirmi oldum. B-
tn dostlara selam olsun. Sa olun.
Anlatan: k Erzade Kapan

Derleme Tarihi: 18 19 Nisan 2009
Derleme Yeri/Ortam: stanbulun ekmeky ilesi klar Kltrevi ve Kars
Ardahan Idr ekmeky Tadelen Ky Dernei Lokali. Ortamda bulunanlar;
derleyici, altm kiilik Dernek yesi.
Hikyenin Kayna: k Erzade Kapan, hikyeyi k Murat OBANOLUndan
rendi.
SARA BRAHM LE PERAN
SULTAN HKYES
KAPAK
Sara brahim ile Perian Sultan Hikyesi 257
lsun deminiz, olmasn gamnz, hayra dnsn serencamnz.
Sara brahimin yeryznde hi kimsesi yoktu. Ne babas var, ne anas
var; bir ine, bir iplik. Hani boyacnn bir tek sand var ya, boyacnn sand-
yla gezdii gibi, bunun da inesi, iplii, mumu elinde. Eskiden, hayvanclk,
at ok; onun iin, adamn biri geliyor, Atmn eyerinin urasn dik diyor, o da
hemen dikiyor. O ekilde geinip giden bir adam.
Sara brahimi bulunduu ehrin padiah, vezirini arr:
Benim askerlerimizin eyerleri tamir olacak, elden geecek. yle bir
sara bulacaksn ki, ay iinde eer bunlar bitirmezse, o getirdiin saracn
kolunu kestireceim, der.
lan verilir her tarafa. Sara brahim gelir. Bakarlar ki, on dokuz-yirmi
yalarnda bir adam.
Vezire der ki:
Vezirim, ben saracm.
Ulan olum, Padiahn artn biliyorsun.
Nedir art?
Eer ay iinde bunlar bitirmezsen kolunu kesecek.
Sara brahim dnr: Ben bunlar ay iinde zaten bitiririm. Gece
gndz yatmaz, bunlar bitiririm.
Vezirim, ben bitiririm, der, ii alr.
Sabah erkenden kalkar. Cmlemizin zerine hayrl sabahlar alsn. Sa-
ra brahim gelir Vezirin yanna. Vezir, Sara brahimi sarayn arka tarafna
getirir. Bir alana dkmler o kadar askerin atnn eyerini:
Yavrum, ite bunlar yapacaksn.
Ba stne der.
Ya Allah, ya bismillah, eline inesini ipliini alr, tam balayacak alma-
ya, ban kaldrr ki, balkonda bir kz duruyor. Kz kim; Padiahn kz Perian
Sultan. Sara brahimin akl bandan gider, yle bu ekilde kalr. Kz sabah
teneffsne kmtr; sabah teneffsn yapar, havasn alr, balkonundan gi-
der, kahvaltsn yapar; ama Sara brahim o ekilde balkona bakar, sanki kz
oradadr.
Vezir diyor ki:
Hele gidip bir bakaym, bu sara balad m?
Geliyor, bakyor, ayn byle duruyor:
Ulan, ne yapyorsun yerde?
Sara brahim tiksinir.
O
Ulan yavrum, sen bir saattir buradasn, daha hibir ey yapmamsn.
Ulan bak, gider Padiaha derim ki, Padiahm, daha adam bulamadm. Yavrum,
sen daha gensin, bana bir i gelmeden k git.
Vezir bu ekilde Sara brahimi kovalar. Sara brahim gelir, evine kapa-
nr. Ya Rabbi, o bir padiah kz, ben bir Sara brahim. O ne hikmetti ki, balko-
nundan benim aklm bamdan ald. Ben gidip eer padiahn kzn istesem,
benim boynumu vururlar. Ya Rabbi, bana bir imkn ver diye yalvarr.
yle de bir odas varm ki, rzgr buradan girer oradan karm; gari-
ban adam. ki gn evden kmaz; ne yer, ne ier. nc gn evden dar kar,
ikindi zaman, bakar ki herkes kara giyinmi.
Millete sormu:
Yahu, niye kara giyinmisiniz?
Ulan, duymadn m; Padiahn kz bugn ld, ikindi namazna g-
tryorlar.
Bunu duyunca akl bandan gider, geri gelir: Hele kurban olduum
Allah, bana balkonda bir kz gsteriyorsun, k ediyorsun; dedim, gideyim
bir evin etrafn dolanaym, belki yine grrm. Dar ktm, lm. Biraz
aladktan sonra, Ulan, ben bu kz hi yakndan grmedim. Vallahi gidip, ge-
celeyin mezarndan karacam, getirip bir doyunca bakacam, yine gidip
mezarna koyacam dedi.
Sara brahim gelir mezar aar. Ama padiahlarda tabutla gmerler-
mi, ne kadar mcevherat, altn var, hepsini de mezarn iine koyarlarm. En
sevdii elbiselerini de tabutun iine koyarlarm, kefene sararlarm. Bu gelir,
mezar aar, tabutu srtna vurur, karanlkta getirir, evin ortasna koyar, tabutu
aar, byle seyreder: Ya Rabbi, bu lm m, lmemi mi?
Cenab Allah her eye bir sebep gnderir. Hani bizde derler ya, kan tut-
mu; ok duymusunuzdur, mezarn yanndan geende sesini duyuyorlar ya,
Allahn hikmeti, kz kan tutmu. Ama bunlar, lm diye kz mezara koymu-
lar. Ama kz kan tutmu, hi renk gitmemi ki. Kendi kendine demi ki, Ey on
sekiz bin lemi yaratan Allah! yle diz ker o tabutun banda, bakalm ne
syler:
Sana snmm Mevlam,
Derman senden olmaldr
Cansza can veren sensin
Ferman senden olmaldr
Ama kzn kulann dibinde baryor ya, sanki kzda bir uyan var.
Pencereye de iki tane gvercin konmu. Ben kendi duyduumu sylyorum
birisi anas, birisi yavrusu.
O yavru gvercin anasna dermi ki:
Ana, bu adam bu tabutun banda ne sylyor, niye alyor?
Anas da diyor ki:
Yavrum, Cenab Allah bunun kaderini buna yazm; bu kz lmemi,
bir-iki trk syledi mi aylr.
Yavru ku demi ki:
Ana, bir kanat rpalm, bizim sesimize baksn.
Alr Sara brahim ikinci szn, bakalm ne syler:
Am dndm akna
Yardm et Allah akna
evir resulun bana
Ferman senden olmaldr
Sara brahim kendini yle kaptrm ki, yle kaptrm ki, kzn o arada
burnundan kan akm, hi farknda deil. Ki tam trknn nc ktasnda
bakar ki, kzn burnundan kan akyor.
brahim halim yaman
Kalkmad bamdan duman
Akyor burnundan al kan
Derman senden olmaldr
Bunu deyince, burnundan o kann akmasyla kz uyanr, bakar ki zerin-
de bir delikanl alyor Padiah kz bu:
Ey delikanl, her kimsen arkan dn. Ben bu tabutun iinde ne geziyo-
rum? Arkan dn, der.
Sara brahim arkasn dner; kz, elbisesini giydikten sonra:
Dn bakalm delikanl, der.
Sara brahim dner.
Sen kimsin, de bakalm?
Ben bir saracm.
Peki, benim burada ne iim var?
Sultanm, ben geldim, babann eyerlerini yapacaktm. Seni balkonda
grdm, k oldum. Braktm, iki gn aladm, nc gn dedim, gideyim
yine sarayn etrafnda dolanaym, belki bir daha grrm. Ama dar knca
senin lm haberini aldm. Dedim ki, bunun tabutunu karacam, getirece-
im, evin iinde yle bir doyuncaya kadar bakacam, yine geri gtrp def-
nedeceim. Ama sen uyandn.
Sara brahim byle dedi, ama bir taraftan da korkar:
Ulan, bu padiah kz yahu; imdi babasna falan diyecek, onlar da
bana diyecekler, niye kardn?
Der ki:
Sultanm, babana syleme
Yok, Sultanm yok; bundan sonra benim adm Suna. Tabutumda al-
tnlar var, onlar alacaksn, yarn gideceksin, gzel ustalar getireceksin, bu evi
yaptracaksn, yanna da bir gz oda yaptracaksn, ne gerekiyorsa yaptracak-
sn, hocay aracaksn, nikhmz kylacak.
Sultanm, olur mu?
Yok, Sultanm dersen babam senin boynunu vurur. Benim adm Suna,
ben bir obann kzym, aldn, evlendik.
Sabah olur -hayrl sabahlar hepimizin zerine alsn- Sara brahim
gider o altnlar bozdurur, o zamann ustalarn falan getirir, on-on be gnde
evini yaptrr, hocay da arr, bizlerde adettir, mevlit okutur, nikhn kestik-
ten sonra dnya evine girerler.
Onlar byle yaamakta olsunlar, aradan iki- ay geer. Eh, padiah kz;
her cuma gn hamama gidermi, anasyla beraber.
Sara brahim,
Canm, Suna,
Hah, bana Suna de ki kafan kurtarasn. Ben alknm hamama, olmaz
m, bugn beni gtresin hamamn kapsna.
Kzn gayesi ne; anas da hamama gelecek ya, onu da grecek. O onu ora-
da grsn, size haberi nereden vereyim; anasndan babasndan
Anas zaten yeryznde bir kz vard; feryat eder, alar gece gndz.
Padiah der ki:
Yahu, Allahtan kork; sabah alarsn, akam alarsn, durmadan a-
larsn. Yeter artk; ne toplant yapabiliyorum, ne bir yere gidebiliyorsun. n-
sansn, yarn hamama git, tertemiz ykan, alamay da kes, hamamdan k gel,
Allahma kr, namazna bala, artk alamak yok. Yoksa evleneceim.
Kadn milleti, Evleneceim dedin mi dnyas yklr.
Sabahtan da, Allahn hikmeti, Padiahn kars Hanm Sultan kecabasy-
la, yanndaki cariyelerle birlikte hamama gelir. Anas hamama geldikten sonra
Suna da, yani Perian Sultan da hamama gelir. Gece Sara brahime demiti ya
Beni hamama gtr diye. Sara brahim sabah onu hamama getirir. Hamama
biraz ge gelir Suna.
Perian Sultan, hamamcya der ki:
Hamamc karde, hamama gireceim.
Hamamc der ki:
Perian Sultan Bacm, her taraf dolu,
Hi mi yer yok?
Vallahi hi yer yok. Ama Padiahn hanm geldi, onun yeri byktr,
ondan baka kimse giremez, onun banyo yapaca yer genitir, on-on be kii-
liktir. Gideyim syleyeyim, eer kabul ederse, git orada ykan.
Tamam, der.
Hamamc gelir der ki Padiahn karsna:
Sultanm, bir gzel gelin gelmi, hibir yerde de yer yok. Eer msaa-
de edersen, gelsin burada ykansn.
Ki Padiahn kars da daha soyunmam. Allah kimseye ac vermesin;
kznn acsyla, hamama gelmi, ama alaya alaya:
Olur, gelsin, der.
Hamamc gelir, Sunaya, yani Perian Sultana der ki:
Vallahi kzm, Padiahn hanm seni kabul etti, gel.
eri girer girmez, Padiahn kars bakar; Allah Allah! Eer kendi eliyle
kzn gmmeseydi, zerine toprak atmasayd inanmazd:
Kzm, sen benim kzma ne kadar benziyorsun. Cenab Allah her in-
san ift yaratm derler. Kzm, benim kzm drt ay oldu leli, onun has-
retinden gece gndz yanyorum. Olmaz m, seni yle bir barma basaym?
Olur, ben de sana ana diyebilir miyim?
Tabii, kzm,
O zaman ben de sana ana diyerek sarlaym.
Ana kz birbirine sarlrlar, hi ayrm yapmadan.
Padiahn kars sorar:
Kzm, sen kimini kzsn?
Benim babam obandr, Sara brahim diye biriyle, fakir bir adamla
evlendim. te bu ehrin knda odal bir evimiz var, tarlamz var, sryo-
ruz, onunla geiniyoruz. Altnlar demiyor.
Kzm, ben Padiaha syleyeceim.
Hayrola ana, ne syleyeceksin?
Benim kzm ld gnden beri benim kzmn saraynn anahta-
r byle duvarda asl duruyor. Padiaha syleyeceim, kocan da al gel, orada
yaa. Kzmn yerine hi olmazsa gnde bir sefer seni greyim.
Sultanm, kocama syleyeyim, ondan sonra.
Bakn, yine kocasn ne sryor, Padiah kz:
Eer kocam kabul etmezse vallahi gelmem.
Kzm, ben anlamam; yarn kecebay gndereceim.
Tamam, kocama syleyeyim.
Kocas ne diyecek; Perian Sultan biliyordu bunu.
Hamamdan gider, o faytonundan inen, kecabasndan inen Padiahn ka-
rs, bartsn aar, sallaya sallaya:
Padiahm, Padiahm!
Ne oldu yahu, sen hamama gittin, dedim akllanrsn, deli mi oldun?
Yok, Padiahm, benim kzma benzeyen bir kz buldum. Sz veriyo-
rum, vallahi alamayacam.
E, ne yapaym yani?
Evlidir, bir de kocas varm. Bak, kzmzn saray kapal, her eyi yle
duruyor, hizmetisi de var. Orada yaasn gitsinler, gnde bir sefer ben onu
greyim.
Yahu, eer alamayacaksan hemen yap, istersen tac taht da sana
vereyim, der Padiah.
Tamam.
Sabah olur, hayrl sabahlar hepimizin zerine alsn, Padiahn kars
lene doru kecabay gnderir, yani o zamann arabas, fayton. Haberi nere-
den verelim; Sunadan.
Suna eve gelir.
Geldin mi Suna Hanm, der Sara brahim.
Geldim. Sara brahim, sana bir mjdem var.
Hayrola?
Anam bizi saraya aryor.
Yahu, yapma; benim boynumu vururlar.
Yok, yok, merak etme, kendimi tantmadm. Beni kzna benzetti. Dedi
ki, kzmn saray senindir. Kocana da syle, oraya yerlein; yiyin, iin, emrinize
hizmetiler vereceim. Sabah faytonu gnderecek.
Sultanm, artk benim kurtuluum yok, baban boynumu vuracak;
ama sen ne dersen yle olsun.
Yahu, ben lmedikten sonra sana bir ey olmaz. Cenab Allah benim
kaderimi sana yazm; ben lrsem sen de o zaman lrsn.
leyin kecaba, yani fayton gelir; Perian Sultan, Sara brahimle be-
raber, Padiahn gnderdii o faytona binerler, saraya gelirler. Anasnn habe-
ri yok, anas akam gelirler diye bekliyor. Gelir, kendi sarayn aar ve ld
gn giydii elbisesini giyer, balkona kar. Gzler ki, anas saraya geldii zaman
balkona ksn. Anas saraya geldii zaman balkona kar. Anas kzn grr
grmez, ayn elbiseyi de giymi ya, doru saraya doru koar, Padiaha doru:
Padiahm, kzmz lmemi.
Yahu, deli misin? Kendi elimizle mezarn kazdk. Vallahi akln kar-
m bu kadn yahu; bunu yakalayn, diyor Padiah.
Yahu, ne yakalamas, benim kzm gelmi; gel, evdedir, gr.
Padiah:
Yahu, belki de hakldr kadn, bari gidip bir bakaym.
Balkona doru gelir, bakar ki, hakikaten kz orada. arr kalr. Padiah
arnca, bakalm ki Perian Sultan burada ne sylyor:
phe ile bakma bana
Baba ben senin kznm
Kendin atelere yakma
Vallah ben senin kznm
ok zor. Anas diyor ki:
Demedim mi benim kzm lmemi?
Kar, hele bir sus, dedi; ama adamn da akl bandan gitmi.
Frsat verdi bak Yaradan
Ktler kalksn aradan
stersen bak bo kabristan
Baba ben senin kznm
stersen kalk git bak botur kabristan, baba ben senin kznm, der.
Aalarn eli ok uzundur, o arada haber gnderir:
Hele gidin mezarna bakn, dolu mudur, bo mudur?
Alr son ktasn Perian Sultan:
Perianm szm srda
Hak aran kalmaz darda
Evlendim kocam ierde
Baba ben senin kznm
Evlendim kocam ieride, baba ben senin kznm. Kz aaya iner,
babas, anas, kz, , hani koyunun kuzusunu yalamas gibi birbirlerine sa-
rlrlar, koklarlar; boy boy olarak saraya doru yrrler. Sara brahim de
unutmayacak.
Herkes bana toplanr Perian Sultann:
Kzm, anlat, ne hikmettir?
Perian Sultan bandan geenleri anlatr:
Peki, kzm, Sara brahim nerede?
Baba, benim saraymda?
E, niye getirmedin? arn gelsin.
Aman baba, eer sen herhangi bir adamn gnderirsen, orada d
patlar lr. Ben gideyim araym.
Perian Sultan gelir saraya:
Sara brahim,
Buyurun Sultanm,
Sara brahim, babam seni aryor.
Eyvah Sultanm, ben sana demedim mi sen benim boynumu vurdu-
racaksn?
Yok, yok, ben lmedikten sonra sana hibir zarar gelmez.
Sara brahimle beraber gelirler Padiahn huzuruna. Padiah, lalasn,
vezirini yar:
Yazn, ferman yazlacak.
Ferman yazarlar:
Ben lene kadar Sara brahim benim damadmdr; krk gn krk
gece dn yaplacak, lene kadar benim yanmda kalacak. Ben ldkten son-
ra Sara brahim benim yerime padiah olacak.
Mhr basar, imzalar. Krk gn krk gece dnleri yaplr, klar alar
syler, devran srer. Padiah, Sara brahimi hi yanndan ayrmaz.
Aradan bir-iki sene geer, bir olu olur Sara brahimin. smini Ser-
gender koyarlar. Padiah artk o padiahlk ilerini de brakm, hepsini Sara
brahimle yrttryor, kendisi torunuyla oynuyor.
Aradan bir sene geer, bir olu daha olur, Padiahn bir torunu daha olur.
Adn Hamza Han koyarlar.
Hamza Han ile Sergenderin arasnda bir ya var, ama hani hikye o-
cuklar tez byr, biri gelmi be yana, biri gelmi drt yana. Padiah artk
padiahl tamamen Sara brahime brakm, her eyi ona retmi. Allahn
takdiri mukadderat, zaman gelir, gn yeter, Sara brahimin kaynpederi,
Padiah rahmetli olur. Krk gn yas ilan edildikten sonra, ferman gerei, Sa-
ra brahim kaynpederinin yerine padiah olur. Aradan bir sene falan geer,
kaynanas da lr. Bunlarn ikisi de padiah ile hanm sultan olurlar, devran
srerler.
Gecenin bir vakti, akamzeri, ocuklar ehzade elbisesiyle Sara
brahimin yannda, Perian Sultan da sarayda. Bir ses gelir:
Ey Sara brahim!
Allah Allah! Bu ses de nereden geliyor, diye sorar kendi kendine Sara
brahim. Yine ses gelir:
Ey Sara brahim, sana bir zulm geliyor, genlikte mi istiyorsun, ih-
tiyarlkta m? Bir saat ierisinde cevap vereceksin.
Sara brahim aryor, Allah Allah! Hele bir gideyim, bunu Perian
Sultana syleyeyim, diyor kendi kendine.
Gelir Perian Sultann yanna:
Sultanm, bana bir ses geldi, gaipten bir ses geldi. Bir saat iinde bana
cevap vereceksin: Size bir zulm geliyor; genlikte mi istiyorsun, ihtiyarlkta
m dedi.
Perian Sultan der ki:
Sara brahim, git de ki, genlikte istiyoruz. Eer gelecekse genlikte
gelsin, ihtiyarlkta ekemeyiz.
Geri gelir Sara brahim.
Yine bir ses gelir kulana:
Sara brahim, ne oldu?
Genlikte istiyoruz.
yleyse yarm saat iinde ehri terk edeceksiniz.
Gelir, der ki Perian Sultana:
Perian Sultan, yarm saat iinde ehri terk edeceksiniz diyor. Gide-
lim mi, gitmeyelim mi?
Yahu, bunda da bir ey vardr, birok eyin nian vardr; gidelim, di-
yor Perian Sultan.
Yanlarna hibir ey almadan, ocuklarn alrlar, ehrin dna karlar.
Bir mezarln yanna gelirler. Perian Sultan der ki:
Mezarlk en emin yerdir.
Tabii, o gafletle, korkudan hemen uykuya dalarlar. Sabahleyin kim alar;
en kk olu, Hamza Han alar. Hepsi uyanrlar, bakarlar ki, ehir diye bir
ey yok, ehrin yeri dmdz olmu. O zaman inanrlar ki o ses dorudur. ehir
yerle bir olmu. ocuklarnn ellerinden tutarlar, yrmeye balarlar.
Sara brahim der:
Perian Sultan, nereye gideceiz? Keke bu ocuklarn zerini dei-
tirseydik, hibir ey kalmam, ehir dmdz olmu.
Yola koyulurlar, yrmeye balarlar. Yirmi gn m giderler, bir ay m
giderler, epey uzun yol giderler, sonunda bir kye rastlarlar. O kyde bir Sley-
man Aa varm. Sleyman Aa bakar ki, kardan birileri geliyor. Adamlarna
der ki:
Kardan -drt kii geliyor.
Sleyman Aann bir huyu varm; kim ki onun kyne gelir, ekmeini
yemezse koymaz, yani brakmazm:
O adamlar buralar bilmiyordur, imdi o yana bu yana giderler; gidin
o adamlara syleyin, gelsinler.
Gelip bakyorlar ki, ocuklarda ehzade elbiseleri, adamn zerinde pa-
diah elbisesi, kadn da ssl psl elbiseyle; tabii, padiah grmedikleri iin
tanmyorlar. Diyorlar ki:
Vallahi bu kyn bir aas var, Sleyman Aa, o bizi gnderdi; onun
ekmeini yemeden bir yere gidemezsiniz.
Zaten onlar da acndan lm. Sara brahim, Perian Sultana sorar:
Tamam gidelim der Perian Sultan.
Sleyman Aa bunlar darda, kapda karlad. Sleyman Aa, dnya
grm adam; anlad ki, bunlar asil kiilerdir. Eve buyur etti. Yemek yedikten
sonra [Eskiden, bir yere misafir gittin mi gn sormazlard niye geldin diye.
imdi yle mi?] gnden sonra Sara brahime sordu Sleyman Aa:
Karda, necisin, nerelisin, kimsin, nereye gidiyorsun? Sara brahim,
bandan geenleri, benim size anlattm ekilde tek tek anlatt.
Sleyman Aa dedi ki:
Sara brahim, sen kabul etmesen de, sen benim kardeim oldun. Bu
Cenab Allahn bir hikmeti ki, siz buraya geldiniz. Bak, benim odalarm var,
ayr evim var; evimde yiyin iin, istediiniz kadar kaln.
Sleyman Aann evinde bir sene kaldktan sonra, kar-koca gece ko-
nuurlar:
Perian Sultan.
Buyur Sara brahim.
Sabahleyin Sleyman Aaya diyelim, bize msaade etsin, artk bu
topraklar terk edelim. Yok, eer brakmazsa, diyeceim ki Sleyman Aaya,
senin ineklerini benim ailem saacak, danaya da ben gideceim. Kabul edersen
kalrz, yoksa gideriz. nk biz zulm geene kadar burada kalmak istemitik.
Sabah olur -hayrl sabahlar zerimize alsn- Sara brahim, Sleyman
Aann huzuruna kar, sohbet ettikten sonra:
Sleyman Aa, sana bir arzumuz var. Hanmla konutuk, biz bu top-
raklar terk edeceiz, der.
Yok, brakmam.
Eh, Sara brahim padiahlk yapm adam, muhabbetine doyamam
adam. Ben seni brakmam deyince;
O zaman, bir artmz var, der Sara brahim.
artn ne?
Benim ailem senin ineklerini saacak, ben de danaya gideceim. Eer
kabul edersen kalrz, kabul etmezsen kalmayz.
Sleyman Aa bakt ki Sara brahimin niyeti ciddi:
Tamam, Sara brahim, yeter ki sen gitme, dediin gibi olsun; sen sa-
bahlar danaya git, ailen de inekleri sasn, dedi. Sara brahimin niyeti, kendi
emeiyle ocuklarn bytmekti.
Sara brahim danaya gitti, kars da inekleri samaya. Ama sabahlar
hi birbirlerini grmyorlard; nk biri danaya gider, biri inei saar ya, ka-
rs erkenden gider inei saard, Sara brahim de giderdi, dana ylan yerde
bekler, danay toplar beklerdi. Kulua gelene kadar gremezlerdi. Byle
devam etti.
Aradan be-alt ay getikten sonra kye bir bezirgnba geldi, kafile-
siyle. Kyn kenarna adrlarn, develerini ykt, koydu. Bir Arap kle vard,
klesine dedi ki:
Benim u elbiselerimi gtr, kyde en fakir kimse ona ver, ykasn,
tlesin, be tane de altn ver.
Arap geldi, kyde sordu:
Yahu, bu kyde en fakir kimdir?
Herkes Sara brahimi gsterdi. Dediler ki: Danacnn kars. Arap
getirdiler, Perian Sultann, Sara brahimin kapsna.
Perian Sultan kt:
Buyurun, dedi.
Bu bizim bezirgnbann elbisesidir. Bunu yka, tle, aha da sana
be altn.
Be altn ald Perian Sultan.
Ne zaman alrz?
Dedi ki:
Yarn gel, al.
Sabah oldu -hayrl sabahlar zerimize asn- Arap kye geldi, Perian
Sultann kapsna dayand. Perian Sultan, ykayp tledii elbiseyi verdi el-
biseyi bezirgna gtrd zaman Arap.
Ulan, ben sana demedim mi, gtr bunu, bu kyn en fakirine ykat
diye; kime ykattn lan bunu? Bu elbiseyi ykayan, tleyen fakir deil, muhak-
kak aa kzdr, padiah kzdr, dedi bezirgnba.
Vallahi aam, ne bileyim; kyller bana onu sylediler, ben de gtr-
dm ona verdim.
Diyor ki bezirgnba:
Git, bana bir tane nene bul. ki eit nene var; bir imanl nene var, bir
imansz nene var, der.
Arap gelir kye, der ki:
Bu kyde alt vurup st kan, yani bu bataki evlerden girip o batan
sabah erken kan yle bir nene var m?
Orada bir Zeycan nene vardr, ona git, derler, neneyi gsterirler.
Neneye gider, der ki:
Nene, seni bezirgnba arr?
Nene der ki:
Bezirgnbann benimle ne ii var?
Der ki:
Nene, al sana on altn; gel, bezirgnba seninle konuacak.
Gelir bezirgnbann yanna:
Nene, benim elbisemi tleyen danacnn kars kimin neyidir; bunu
bana reneceksin ve gn iinde kadn bana teslimi edeceksin. Nasl teslim
edeceksen et. Aha sana yz altn, yz altn da kadn getirdiin zaman sana
vereceim.
Altnlar grd zaman nenenin akl bandan gider. Hepsini renir,
gelir, bezirgnbana der ki:
Padiah kzym, kocas da padiahm. Bunlarn ehrinde deprem
olmu, gelip Sleyman Aaya snmlar; kendi alp kazandklar parayla
ocuklarn yetitirmek iin biri inekleri sayor, biri danaya gidiyor.
O zaman, gn iinde bana bu kadn getireceksin.
Nene diyor ki:
Bana iki tane adam ver, ellerine de byk bir uval ver.
Ne yapacaksn?
Sen karma.
nc gn adamlar aldktan sonra, nene takip ediyor ki, sabahlar
Perian Sultan evine giderken, eme varm, emenin oradan geiyormu.
Nene, Perian Sultan inekleri samaya giderken, emenin banda kovay dol-
durmu:
Kzm, benim evim de aha oradadr; oradan gidelim de benim bu su-
yuma yardm et. Yal kadnm, gtremiyorum, der. Nenenin derdi onu karan-
lktan gtrmek.
O karanla girer girmez, bezirgnbann adamlar, Perian Sultan
bir uvaln iine koyar, srtlarna alrlar, bezirgna gtrrler. Ama bezirgn
her eyi hazrlamt; yani develeri yklemiti. Perian Sultan gelir gelmez,
yani danacnn kars gelir gelmez, at rnden kmak iin hemen yol ala-
caklard. Perian Sultan uvala koydular, bezirgnbann yanna getirdiler.
Bezirgnbann yanna gelir gelmez, hemen devenin zerine baladlar, yola
dtler. Sabah erkenden.
Sara brahimin haberi yok. Sara brahim gitti, dana ylan yerde bek-
ledi, danalarn ald gtrd otarmaya. ocuklar kalkt. Anal ocuk ile anasz
ocuun alamas bakadr. Bunlar alamaya balar balamaz, Sara brahim,
danalar getirdikten sonra eve geldi ki, ocuklarn ikisi de alyor:
Yavrum, ne oldu?
Sergender yedi yanda:
Baba, anam gelmedi.
Sleyman Aaya gider:
Sleyman Aa, benim ailem gelmemi.
Yahu, nasl olur?
Sleyman Aa, kyn her tarafna atl gnderir. Ama bezirgn ok kur-
nazdr, at rnden kmtr. Atlar gitti, geri geldi, size haberi nereden vere-
yim; Perian Sultandan.
Bezirgnba bir buuk gn hi durmadan yol ald, ikinci gn sabahleyin
adrlar kurdurdu, Perian Sultan indirdi:
Sen bir danacnn kars olamazsn, ben seni onun iin kardm. Be-
nimle evleneceksin, dedi.
Bezirgnba byle deyince, Perian Sultan akll kadnd, dedi ki:
Bezirgnba, ben padiah kzym, benim zerimde zehirli haner
var, aha bu. Elin bana dedii an kendimi ldrrm.
Bezirgn da gezmi grmt; Ulan, hakikaten ldrr diye dnd:
Perian Sultan, kendine zarar verme; yeter ki sen benimle beraber
mr boyu srn. Gtreceim seni, ne zaman kendin kabul edersen o zaman
evleneceim. Tamam m?
Diyor ki:
Sana bir artm var.
Nedir?
Hangi ehre gidersen, hangi ehirde kecabay indirir, adr kurarsan,
yolun kenarna benim adrm kuracaksn. nk Perian Sultan, Biz, Cena-
b Allahtan bu zulm genlikte istedik; onun iin bunlar olacak diye kendini
tenkit ediyordu.
Bunlar byle yol almakta olsun, gelelim Sara brahime.
Sara brahim btn umudunu tketir:
Sleyman Aa, biz bu topraklar terk edeceiz, der.
Yahu, nereye gideceksin iki ocukla?
Yok, biz bu topraklar terk edeceiz, bize hakkn helal et, der ve sa-
bahtan ocuklarn elinden tutar, kapya kar.
Sleyman Aa, ne tarafa gidersek biz bu topraklar terk ederiz?
Der ki:
Byle doru gideceksin, denize rastlarsnz. Denizin kenarnda bir
Hanlar ehri var; istersen o ehirde kal, istersen vapura bin, baka bir ehre git.
Ben bu topraklar terk edeceim, der ve yola der.
Gnlerce gittikten sonra denizin kenarna gelirler. Bakar ki, vapur y-
le bir kilometre br tarafta akta demirlemi, milleti kaykla gtryorlar.
Sara brahim, ocuklaryla beraber kaya binecek; ama fazla gelir, ocuklar
biner, Sara brahim kalr.
Kayk, Sara brahime der ki:
Yahu karde, binme; kayk batar. Bunlar oraya brakp geleceim,
seni de alacam. Ne var yani, sen imdi binme. stersen sen bin, ocuklardan
biri kalsn.
Yok, ocuklar ayrlrsa alarlar. Sen ikisini gtr, sonra gelip beni de
gtrrsn.
Demek ki vapur arzalanm. Bir kilometre ayrlm, arzalanm. Orada
arzasyla urayorlar. ocuklar gider, vapura biner. Kayk geri dner, Sara
brahimi alaca anda vapurdan anons ederler: Daha kimseyi getirmeyin, ar-
za bitti, yol alyoruz. Vapur demir alr, yola koyulur.
Sara brahim denizin bu tarafnda feryat eder:
Allah severseniz, ocuklarm gitti.
Vapur gzden uzak olur, Sara brahim bakalm ki orada ne syler:
Yine felek bktn benim belimi
Vatan derdi yavru derdi yar derdi
Dz yollarda kayp ettim yolumu
Gne dtm
Glgeden gne dtm
Gzn kr olsun felek
Dediin gne dtm
Bir taraftan feryat eder, trk syler, alar; bir taraftan da barr, millet
bana r:
Yahu, bu adam niye baryor yavrularm yavrularm diye?
Bakalm ne syler:
Her taraftan baksan kesin bir nian
Acep nerde analar Perian
Anasz yavrular olur mu perian
Yavru derdi vatan derdi yar derdi
Senden olur
Bende kald benden olur
Doksan dokuz yaram var
Bir yarada senden olur
brahim gemim kald deryada
Sizlere yar olsun yaradan hda
Evlatlar nerede ana nerede
Sara brahim, sanki bir bal sudan karmlar, orada baygn yatar.
Orada baygn yatan Sara brahim sabahleyin gzn aar ki, her taraf al a-
mur. Ne vapur var, ne bir ey; evlatlar bir tarafta, hanm bir tarafta. Allah hi
kimseye vermesin. En iyisi ben bu Hanlar ehrine doru gideyim der. Takat
yok, srne srne ehrin kenarna gelir.
Size nereden haber vereyim; neneden.
Bir nenenin evine yaklar. Nene de yle giyinmi ki, alttan kfllanr, st-
ten kfllanr, yle bezeli.
Nene, Allah rzas iin bana bir ekmek ver.
Git yahu. Padiahmz leli bugn krk gndr, bugn devlet kuu
uuracaklar. Ya ben seninle urarken kuu uururlarsa ben nereden bulaca-
m. Ya benim bama konarsa?
O ehirde kanun yleymi; padiahlar ldkten sonra devlet kuu uu-
rurlarm. Duymusunuzdur devlet kuunu; hani derler ya, devlet kuu bana
kondu. Devlet kuu uururlarm. Sara brahimin zaten ayakta duracak takati
yokmu. Nene onu yle bir itekledi ki, Sara brahim aln amurun iine uzan-
d. Nene, onu ld sand, o ku uurduklar meydana, devlet kuunu uurduk-
lar meydana gitti.
Kuu uururlar. Ku o kadar milletin iinde dolanr, nereye gider; nene-
nin kapsna. Nene kuun peinden feryat eder:
Eyvah, ben kr olaydm! Beni aryordu, ama bulamad.
Devlet kuu gelir, o l insann bann zerine, Sara brahimin bana
konar. Onlarn kanunlarna gre sefer kuu uururlar, nde de gelir, onun
bana konar.
Diyorlar ki:
Yahu, bu ku bunun bana niye konuyor? Adam lm zaten, yerde
yatyor, takati yok; bu ku burada ne yapyor?
Sonunda Ba Vezir diyor ki:
Bizim kanunlarmza gre, bu adam lmemi, padiahmz budur.
Hele bunu karn.
Gtrrler hamama, ykayp paklarlar, bir kat takm elbise giydirdikten
sonra Sara brahim de kendine gelir.
Ba Vezir, Sara brahime der ki:
Bizim kanunlarmza gre, bizim trelerimize gre, devlet kuu kimin
bana konarsa padiah o olur. Bu ehrin padiah sensin.
Sara brahim tahta geer, bana tacn koyarlar. Sara brahim padiah-
la devam eder; ama kimseye srrn sylemez, hi kimseye srrn sylemez.
yle bir padiahlk devran srer ki, herkes fazlasyla memnun kalr. Eh, adam
zaten padiaht.
Haberi nereden verelim; Perian Sultandan.
Zalim bezirgn umut eder ki, Bir gn merhamete gelir, der ki nikhmz
kyarz Perian Sultan, bezirgnla dolanmakta olsun, size haberi nereden ve-
relim; Sergender ve Hamza Handan.
Vapur bir gn gider, iki gn gider; ama ayn toprakta gidip gelir. [Yani
buradan diyelim ki skdardan yolcuyu alyor Kadkye getiriyor ya, ayn o
ekilde.] Yani ayn toprakta gidip geliyor; ama arada -drt gnlk, be-alt
gnlk, on gnlk yol var. Herkes ekilir gider, o gemiye bakan insan, kamarot
gelir bakar ki, iki ocuk alyor; Allah Allah! Bunlar sahipleri mi unuttu aca-
ba? Gelir yanlarna. Sergender yedi yanda, biraz akl banda.
Yavrum, niye alyorsunuz? Ananz nerede, babanz nerede? diye so-
rar.
Sergender der ki:
Amcam, anam kayboldu, babam da geride kald. Biz vapura bindik,
kayk gidip babam alp getirecekti, vapur hareket etti, babam o ehirde kald.
Adam diyor ki; Ya Rabbi, ben bu ocuklar ne yapaym? Ben burada a-
lyorum; bugn burada, yarn kim bilir nerede. Ben bunlar ne yapaym? So-
ruyor ocuklara:
A msnz, ekmek falan getireyim mi? Durun burada, buralar temiz-
leyeyim, size yiyecek bir eyler getireyim.
Bir de aklna geliyor ki: Ulan, bu ehirde bir Hac Baba var, benim tan-
dm bir dosttur. Hac Babann kahvesi vardr, bir de bahesi. Yeryznde ev-
lad yoktur, tanyorum. En iyisi gtreyim, Hac Babaya diyeyim ki, Hac Baba,
Cenab Allah sana iki tane evlat verdi. Hac Baba ok merhametli, iman sahibi
bir adamdr, bunlar sahiplenir.
Vapurda grevli bu adam, bu kamarot, ocuklarn elinden tutar, yola -
kar. ehrin iine girdii zaman btn millet bunlar seyre dalar ki ikisi sanki bir
elmann kesii. Acaba bunlar kimin ocuudur; bu adam bu ocuklar nereye
gtryor? diye merak ederler. Doru nereye gelir; Hac Babann kahvesine:
Selamnaleykm Hac Baba
Aleykmselm.
Hac Baba, Cenab Allah sana iki tane evlat gnderdi.
Hac Baba, ocuklar byle barna bast:
Yahu, nereden aldn bu ocuklar?
Anlatt o getiren adam da:
Vallahi byle byle
Yavrum, sizin adnz ne?
Benim adm Sergender koymular, kardeiminkini de Hamza Han
koymular aam.
ocuklar adlarn syler, babalarnn adn sylerler.
Hac Baba, ocuklar barna basar.
Hac Baba ocuklar barna bastktan sonra onlar evine gtrd. Ha-
nmna dedi ki:
Hanm, bak, Cenab Allah bize iki tane evlat gnderdi.
Hanm ocuklar barna basar. Sergender her eyi anlattktan sonra,
Hac Baba bunlar okula verir. Zaten Sergenderin okuma a gelmitir.
Hac Baba bunlar okula verir. Ama zel hocalar da tutar. O zaman da k-
l kalkan zaman. O Krolu diyor ya ite, delikli demir kt, mertlik bozuldu;
bu delikli demir kmadan nce. ocuklar okula giderler. Hac Baba bunlara
zel hoca tutar, kl kalkan, her eyi rettirir. Ama Cenab Allah, Sergendere
yle bir kuvvet vermiti ki, Sergenderin nnde bir tek pehlivan dayanmaz
oldu. Grete, kalkanda herkes Sergenderden ekinirdi. Hamza Han da kendi
halindeydi.
Artk Sergender ile Hamza Hann nam her tarafa yaylmt; derlerdi ki:
ki tane karde var, efendilikte, ustalkta kimse ellerine su dkemez.
Hele byk kardeleri yle pehlivan ki, nnde tek bir pehlivan dayanamaz.
Namlar her yere yaylmt. Hac Baba bunlarn gzne kymyordu.
Ka yana gelmilerdir; birisi on dokuz yanda, birisi yirmi yanda,
yle birer delikanl olmutular ki.
Gnn bir gnnde Sergender dedi ki:
Hac Baba.
Canm Sergender, syle.
Hac Baba, yarn pazar; msaade et, Hamza Hanla u ehrin kenarnda-
ki ormana gidelim, kendi halimizde ku falan avlanalm, iki karde dertleelim.
Hani gidip ba baa kalacaklar; analar nerede, babalar nerede, onu so-
ruturacaklar.
Anas bezirgnla dolanyor. Zalim bezirgn bekliyordu ki, bir gn anas
desin ki:
Seninle evleneceim, nikh keseceiz.
Ama bir kesim kesmiti Perian Sultan:
Bezirgn, senin kecabanla, senin develerinle mr boyu dolanaca-
m; yalnz, benim adrm her ehrin kenarnda duracak.
Sara brahim, bir sarat, Hanlar ehrine hkmdar oldu, o da orada
hkmranln srer. Ama bunlarn aras on be gnlk yol; hibirinin birbi-
rinden haberi yok.
Hamza Han ava kmadan nce gece bir rya grr. Ryasnda bir kz
grr. Kz kim; ayn ehrin hkmdarnn kz, Hll Dilber.
Sabah kalkar, aabeyine der ki:
Aabey, sabaha kadar yatamadm. Aabey, bir tane yal adam geldi,
bana dedi ki, u iki tane parmamn arasndan bak. Bu kz, bu ehrin padia-
hnn kzdr, seni buna k ettik. Aabey, yle bir ey olur mu?
Sergender, biraz da kabaday:
Ulan, yle ey mi olur canm; sen divanesin, ak mek derdindesin.
Ama Hll Dilbere de ayn gece ayn eyi gsterdiler ryasnda. Hll Dil-
ber, babas padiah, ama yanndaki cariyelere syledi:
Ben bu gece bir rya grdm; benim sevdiim olan bu ehirdeymi.
Cariyeler demmi ki:
Eer bu ehirdeyse, sen bir padiah kzsn, emret, btn ehrin gen-
leri gelsin, senin saraynn altndan gesin. Hepsini seyret, o olan tan, onunla
evlen.
Babasnn bir kz ya, babasna syler:
Baba, gecen gece ryamda bir delikanl grdm, ama bu ehirdeymi.
Nerede oturuyor, nerededir; ne diyorsun kzn, ne yapalm?
Baba, yarn pazar; bir tellal bart, btn yirmi yandaki genler gel-
sin, sarayn altndan gesin. Hem de sen tanm olursun, halk seni selamla-
m olur, hem de ben o genci tanrm.
Olur, kzm, der Padiah ve tellal bartr:
Yarn, on dokuz ile yirmi be ya arasndaki btn genler Padiah-
mzn saraynn nnden geecek; Padiah genleri selamlamak istiyor.
Herkes giyinir, sarayn nne gelir.
Size haberi nereden verelim; Sergender ile Hamza Han niyet ettiler ki
sabah ava gitsinler. Sabah erkenden atlarna bindiler, kl kuandlar, ehrin
yanndaki karanlk ormana geldiler.
Gen adamlar bunlar, atlarn yara koyduktan sonra, lene doru
Hamza Han aabeyine der:
Aabey.
Can Hamza Han, syle
Hamza Han, Sergenderi hem baba biliyordu, hem ana biliyordu. Eh,
baba da yok, ana da yok, hibir eyi yok garibin.
Aabey, len oldu, acktk.
Sergender der ki:
yle bir oturalm, al rp toplayalm; ikimiz de avcyz, bir ku vu-
ruruz, yeriz. Ekmek de getirmiiz.
Tamam aabey.
Bunlar bu av leminde olsunlar, size nereden haber verelim; Padiahtan.
Padiahn saraynn nnden btn genler geer.
Kzm, hangisi?
Baba, yoktur bunlarn arasnda.
Bu kz verirsem bu ekilde veririm. Bir rya grm, inanmadm,
ama kzn gnlnde bir sz var, diye dnr Padiah.
Kz da, kendi kendine:
Cariyelere sylerim; o olan bu ehirdedir, ya hastadr, ya bir yerde-
dir, onu bulacam, der.
Size haberi nereden verelim; Sergender ile Hamza Handan.
Hamza Han der ki:
Aabey, sen zahmet etme; ben yle okumu, yaym alaym, ku avla-
yaym.
Peki, Hamza Han, ben de al rp toplayaym. Sen git, okunu, yayn
al, kuunu vur, getir, ben de ate yakaym, piirelim, yiyelim.
Hamza Han atna atlayarak biraz aldktan sonra yle bir karanlk orma-
na girer ki, geldii yolu bulamaz. Hamza Han dolana dursun, Sergender atei
yakar, bekler, bekler, kardei gelmez. leyin giden kardei saat oldu gelmedi.
Hac Baba ile Hac Ana da bunlarn yolunu bekliyor ki, avdan bir ey
getirsinler, hep beraber yesinler. Hac Baba yle ki, bunlar gznden ayrm-
yordu; ama Sergenderi kramad.
Hamza Han bir ormana girdi, atn o yana srd, bu yana srd, yolunu
kaybetti. Aradan -drt saat geti, Sergender at peine srd, doland, akam
karanl kt, kardeini bulamad. Dedi:
Birbirimizi bulamadk, bari Hac Babann yanna gideyim, eve gideyim.
Atn srd; ama Hac Baba ile Hac Ana kapda karlad bunu:
Sergender, Hamza Han nerede?
Sergender attan indi, ama gz yalyd. Bakalm ne diyecek:
Selamnaleykm ey Hac Baba
Hamza Han evde mi nerededir?
saat aradm ben bulamadm
Hac Baba Hamza Hanm geldi mi?
Bunu duyunca Hac Baba:
Sergender, sen ne sylyorsun, beraber gitmediniz mi?
Hac Baba, bana dedi ki, sen al rp topla, ben de bir ey avlayaym
geleyim.
Gelmedi mi?
Gelmedi.
Bunu duyunca Hac Ana da bir taraftan alar. Alr Sergender ikinci sz-
n, bakalm ne syler:
Bu gen yata geldik tufana
Akl ermez byle geen zamana
len gittik o karanlk ormana
Sergenderim geze geze yoruldum
Kader byle kaderime darldm
El at baba dizim bam yarld
Hac Baba ile Hac Ana, Sergenderin boynuna sarldlar:
Yavrum, anan yle gitti, baban yle gitti, Hamza Han yle.
Hac Baba der ki:
Sergender, eer gzmn nnden bir adm atarsan hakkm sana
helal etmem.
Sergender, pehlivan adamd, alar myd; ama Hac Babadan gizli alar-
d:
Anam gitti, babam gitti, kardeim gitti, deyip figan ederken, Hac
Baba ile Hac Ana da buna alard.
Size haberi nereden vereyim; Sara brahimden.
Sara brahimin veziri:
Padiahm, dedi.
Buyur Vezir.
Padiahm, Viranehir hkmdarnn bir kz var, Hll Dilber. Senle
beraber gidelim, ancak benim oluma Hll Dilber hayrldr, gidip onu oluma
alalm.
Hll Dilber kim; Sara brahimin olu Hamza Hann sevdii kz. Rya-
snda gryor. Ama ne Hamza Han onu grm, ne Hll Dilber onu grm.
Padiah:
Vezirim, benim ilerim var, der.
nk Padiah hem iktidarn dnyor, hem hanmn, ocuklarn d-
nyor, hem ehri viran olmu, onu dnyor:
Git, niann tak, Allah hayrl etsin; ama dnde kesin geleceim,
der.
Vezir haber gnderir:
Padiahm, ben, Hanlar ehri hkmdarnn ba veziriyim. Allah izin
verirse, on be gn sonra kzn istemeye geleceim.
Padiah bunu duyar, Hay hay, der. Ki Sara brahimin nam da her ta-
rafa yaylm.
Akam olur, Padiah, hanmna syler, kzn arr, Hll Dilberi.
Kzm, falan ehrin hkmdarnn ba veziri, oluna seni istemeye
gelecek. Ne diyorsun?
Baba, hani sana bir ey demitim, ben o olan aryorum.
Kzm, yle bir ey yok, ryaya inanma. Ben adamlara sz verdim, on
be gn sonra gelip nian takacaklar. ay sonra da dnn var, ona gre.
Hll Dilber alayarak cariyelerin yanna gelir, cariyelere der ki:
Yarn babama syleyeceim, ehri dolanacaz, kap kap dolanaca-
z. O ocuk bu ehirde
Sabah olur -hayrl sabahlar cmlemizin zerine alsn- Hll Dilber ca-
riyelerle beraber ehrin bir bandan girerler, lene doru nereye gelirler;
Hac Babann kahvesinin arka ksmndaki evinin kapsnn nne gelirler.
Hll Dilber bir de bakar ki, bahede bir delikanl oturuyor. Allah Allah! Yahu,
ryada grdm olan bu, buldum diyor. Ryada grd Hamza Han; ama
Sergender ile Hamza Han birbirine ok benziyorlarm.
Kzlara dedi:
Kzlar, benim sevdiim olan ite bu. Ama bunun hi bizden haberi
yok mu? Hani pir bana demiti ya, ona da gsterdim. Ulan, zalim olu zalim,
insan bir kar, arar.
Sergende kapda onu grr:
Buyur bacm, der.
Hll Dilber, cariyelere dnp der ki:
Hele kzlar, bu zalim olu zalime bir ift lafm var, onu bir syleyeyim.
Bakalm, ne sylyor Hll Dilber:
Ka aydr ki aryorum
Olan ben senin yrinim
Gzya sam tararm
Zalm ben senin yrinim
Bunun zerine Sergender elindeki baltay yere koydu, geri dnd.
Yahu bac, sen bana m diyorsun?
Ulan, sana diyorum zalim olu zalim.
Sergender byle aval aval bakt. Hll Dilber ikinci trky syledi:
Neye geldim bu yana
Aryorum yana yana
Pir sylemedi mi sana
Olan ben seni aryorum
Bac, senin yanln var. Senin yrin kim; eer seviyorsan adn syle?
Sergender byle diyende, bakalm ki Hll Dilber ne syler:
Adm Hll Dilber Sultan
yi dinle sana kurban
Adn deil mi Hamza Han
Yrim seni aryorum
Adn deil mi Hamza Han, diyende, Sergenderin gzlerinden yalar
szld. Bakalm ki Sergender ne diyecek:
Ho geldin bac ba stne
Ben senin yrin deilim
Dert koydun derdin stne
Vallahi yrin deilim
Ah ile dalar yararm
Sinemde hasret kurarm
Ben de o dediin ararm
Vallahi yrin deilim
Hll Dilber ard:
Allah Allah! Ben de senin dediini aryorum, ben senin yrin deilim
diyor.
Hll Dilber dedi:
Peki, sen kimsin?
Syleyeyim, dedi Sergender:
Sergenderim sitem eimdir
Hasretle akan gzyamdr
Hamza Han benim kardeimdir
Bacm ben yrin deilim
Hll Dilber yle bir feryat att ki:
Nasl olur, ben ryamda seni grdm.
O benim kardeimdir, dedi Sergender.
Otururlar o evin bahesine, Sergender olduu gibi bir bir anlatr her
eyi:
Sergender aabey, ne olursun; beni on be gn sonra istemeye gele-
cekler, ay sonra da verecekler, kardeine bir haber sal, der Hll Dilber.
Sergender der ki:
Zalim kz zalim, benim kardeimden haberim yok ki. Babam da beni
yanndan ayrmyor.
Hll Dilber alayadursun, size nereden haber verelim; Sara brahimin
vezirinden.
z babas Sara brahimin veziri, on be gn geer, Padiahn kapsna
dayanr. Her tarafta davul zurnalar alar, Hll Dilberi Vezirin olu Ahmete
nianlarlar. Ama Hll Dilberin gece gndz gzlerinden yalar gider.
Niann ikinci gn:
Baba, yle bir ehri dolanacaz, der Hll Dilber.
Nereye; doru Sergenderin yanna:
Aabey, Sergender, ay sonra benim dnm olacak; ya sen de bu
ehri terk et, seni de lm bileyim ya da bana kardeini getir, der, geri dner
gider.
Anas o bezirgnbayla, babas padiah; ama babas ne bilsin Vezirin
olunun sevdiini alacan?
Hamza Han ormanda kaybolur, ona geleceiz. Halli Dilber, Sergendere
bu yemini verdikten sonra, gelelim Hamza Hana.
Hamza Han, ormanda bir hafta dolanr, bir sabah byle ayrlk, imenlik
bir dz ovann kenarna kar, bakar ki bir eme. O kadar yorulmu ki; ne atta
derman kalmtr, ne bunda. O kadar ki, klcna yaslanarak o emenin yanna
vard, emeden bir yudum su itikten sonra emenin kenarna yatt, atn
yle brakt. Ama o eme, o semt, krk haramilerin semtiydi, blgesiydi.
Harami ba sabah erkenden kalkt, gnelendikten sonra yle elini si-
per tutarak bir bakt, emenin banda bir at var, yannda da bir adam yatyor.
Yalnz, bunun, harami bann Deli Ahmet isminde bir adam, bir yiit vard:
Kalk Deli Ahmet,
Nedir harami ba?
Benim ememin banda bir at var, bir de adam yatyor yannda. Git,
o adamn kellesini bana getir.
Yahu, deli misin; belki yoldan geen bir adamdr, niye gidip kellesini
getireyim, niye ban vuraym? Bir gideyim, soraym.
Harami ba o kadar hiddetlendi ki, atna atlad, emenin bana gitti.
Deli Ahmet de arkadalarna dedi ki:
Yahu, gidelim, imdi belki gariban bir adam gidip ldrecek, onun
nne geelim.
At srd; ama zalim harami ba atndan iner inmez, Hamza Hann ku-
lann dibine uykudayken nasl bir tekme vurduysa, Hamza Han gzn at ki
ne dil var, ne de kula iitir. Klc ekti, boynuna vuranda, Deli Ahmet dedi ki:
Ulan, merhamet et yahu. On dokuz-yirmi yanda civan bir delikanl,
sana ne zarar var? Adam oluysan koy klc yerine.
Harami ba da Deli Ahmetten ok korkard:
Klcn koy yerine adam oluysan, dedi.
Harami ba klcn yerine koydu, geldi, Hamza Han kaldrd. Ama
Hamza Hann kulana yle bir tekme vurmutu ki, Hamza Hann dili tutuldu,
ok geirdi. Ne sorduysa, Hamza Han cevap veremedi.
Deli Ahmet dedi ki:
Yahu, biz her gn kap kacak, yemek yznden birbirimizi ldreceiz
neredeyse. Bak, adamn dili yok, lal yahu; gtrelim, tarif ederiz, sabahleyin
bizim orbamz yapar, yemeimizi yapar, kap kacak ykar. Bunu ldrsen eline
ne geer?
Harami ba biraz sakinledi:
Ulan, tamam, senin dediin gibi olsun, dedi.
Hamza Han getirdiler. Hamza Han, kulann dibine vurulan o tekmeyle
akl bandan gitmi. Deli Ahmet tarif etti ona:
Bizim orbamz yaparsn, kap kacak ykarsn. Biz gece gideriz, hara-
miyiz, yani ekya; gece gideriz, alp rpar getiririz.
Hamza Han sabahleyin bunlarn orbasn yapar, gndzleri kap kacak
ykar, yemek yapar. Bu byle gider.
Vezir, Hll Dilberi nianlamt, dn gnn sayyordu. Hamza Han, o
harami bana hizmet etmekte olsun; Hll Dilber, Sergendere dedi ki:
Ya git kardeini bul ya da ehri terk et.
Dn gn yaklamt, zaman yle tez geer ki. Sergender, Hac
Babann yanna gitti:
Hac Baba, Allahn seversen, bana izin ver, dedi.
Hac Baba:
Niye olum?
Hac Baba, kardeime bu ehrin padiahnn kz k olmu.
Ulan, yle ey mi olur; sus, byle ey syleme, duyarlarsa benim de
boynumu vururlar, senin de.
Ne olursa olsun, ben gidip kardeimi bulacam.
Hac Baba bu sz duydu ya, dedi:
Yahu, Sergender gitsin, belki o zamana kadar, bunlar dnene kadar
Padiahn kz, dn olur, gider.
Sergendere izin verdi. Sergender nereye geldi; ayn ormana geldi. Ora-
da arayacak; nk kardei bu ormanda kaybolmutu.
Sergender, Hac Babadan msaade ald, geldi, ormana dald. Dn ala-
y da kimle geldi; Padiahla. Sara brahim geldi, olunun sevgilisini kendi ve-
zirinin olunun dne geldi.
Haberi nereden verelim; Hamza Handan. Hamza Han, haramilere sabah
orbasna gitmiti. Haramiler orba imeye geldiler; baktlar ki, Hamza Han
orba yapmam.
Harami ba dedi ki:
Ulan, nerede orba?
Hamza Hann dili de almt; nk gece ryasnda Hll Dilberi gr-
mt. Hll Dilber bir kuyunun iinde feryat ediyordu; Hamza Han, beni kur-
tar.
Hamza Han orbay yapmamt. Harami ba;
Ulan, nerede orba?
Bakalm ki Hamza Han ne sylemiti:
Dinle bu szm harami ba
Nolur azat eyle yar elden gider
Anam babam kaybettim ben kardei
Gel azat eyle yr elden gider
Derde gidim
Derman erdi derde gidim
Dermana giden tabip
Ver taslar derde gidim
Harami ba arr:
Allah Allah! Bu ne diyor byle?
Harami ba, Ahmeti ard:
Ahmet, hani bu ocuk lal idi, sar idi?
Ahmet dedi ki:
Deme.
Ald ikinci szn Hamza Han:
Ahmeti sorarsan gariplerin babas
Hamza Hann kayp olmu anas
Ryamda Hll Dilberinim sesi
Gel nolur azat eyle yar elden gider
Sar yardan
Su gelir sar yardan
Felek gzn kr olsun
Ayrdn sar yardan
Hamza Hanm akttm gzden yam
Bir gn gelir bak Sergender kardeim
Bundan sonra yaamak benim telam
Nolur azat eyle yar elden gider
Ne ziyanda
lem de ne ziyanda
Alarsa anam alasn
O da aklma ziyanda
Harami ba:
Ulan Hamza Han, otur; derdini batan sona bana anlatacaksn, dedi.
Hamza Han, benim anlattm ekilde, anasnn kaybolduundan bu
yana bandan geenlerin hepsini anlattktan sonra sanki Cenab Allah o zalim
harami bann, ekyann gnlne merhamet koyar.
Hamza Han, istediin at al. Ulan Ahmet, benim klcm kalkanm
da ver. Hamza Han, durma, git yavrum. Biz gelemeyiz, ama darda kalrsan bir
haber et, dedi.
Hamza Han hareket etti, nereye; doru sevdiinin ehrine. O hareket et-
mekte olsun, Haberi nereden verelim; Sergenderden; aradan on be gn ge-
miti ki, Sergender ayn emenin bana geldi. Atn brakt, klcn kalkann
da atn zerine koydu, yatt.
Ahmet, ok akll adamd. Haber verdiler ki harami bana, bir adam gel-
mi, atn yle koymu, emenin banda yatyor.
Ahmet dedi ki:
Harami ba, emenin banda bir adam grdm; git, ban sen kes
gel.
Ulan, yle ey mi olur?
Yok, ben karmam.
Harami ba, tm adamlarn ard, dedi ki:
Bu Ahmetin dediinde bir i var.
Geldiler, Sergenderin etrafn embere aldlar. Harami ba, klc
Sergenderin boazna dayad, ayan da gsne koydu. Bard:
Delikanl, kimsin sen?
Sergender gzn at, bakt ki, gsnn zerinde Azrail durmu. Na-
sl harami bann ayandan tuttuysa, belki metre havaya att. Sonra hara-
mi ban havada tuttu, yere vurdu. Sergender ile Hamza Han birbirlerine ok
benziyordular ya. Ama Deli Ahmet dedi ki:
ocuklar, ben bunu birine benzetiyorum.
Harami ba yerde, Sergenderin aya gsnde:
Ulan harami ba, ben kardeimi aryorum, olmaya sana rastlad m?
diyende, Ahmet dedi ki:
Hamza Han anlatmt, senin adn Sergender mi?
O bunu deyince, Sergender, harami bann gsnden ayan ekti:
Benim kardeimi nereden tanyorsunuz?
Hepsi birlikte toplanrlar, nereye; harami bann meknna gelirler.
Harami ba zaten hikyesini dinlemiti, o da olan biteni Sergendere syledi.
Sergender dedi ki:
O zaman, bana msaade. Ne kadar eker oras?
Harami ba dedi ki:
On be gn.
Peki, Hamza Han ne zaman gitti?
Hamza Han da on be gn nce buradan hareket etti.
Sergender atna bindi:
Ben gidiyorum, dedi.
Harami ba dedi ki:
Dur, hemen gitme; bu gece de misafir ol, yarn hepimiz birden seninle
geleceiz. Mademki senin gibi bir yiit, byle gl bir pehlivan benim srtm
yere getirdi; kardeinle sizi kavuturana kadar senin peinden ayrlmayacaz.
Bunlar bu haldeyken, nereden haber verelim; Hamza Handan.
Hamza Han geldi Hac Babann yanna. Hac Baba epey yal olduun-
dan nce tanyamad Hamza Han:
Yavrum, Sergender, dedi.
Yok, baba, yok, Sergender deilim ben.
Ya?
Hele dinle, dinle:
Dinle beni Hac Baba
Syle ehirden ne haber
Yoksa beni tanmadn m?
Ulan Sergender, ne haber vereyim buradan?
Yahu baba, beni tanmadn m?
Alr ikinci szn, bakalm ne syler:
Kardam yol tuttu mu?
Yoksa beni unuttu mu?
Padiahn kz gitti mi?
Baba ehirden ne haber
Ulan Sergender, sen yine mi Hamza Han bulamadn?
Hac Baba yle zannediyor. Hac Baba da, ikisi birden gitmi, gzleri
epey ihtiyarlam, tanyamyor Hamza Han.
Hamza Han alr nc szn:
Hac Baba kurban canm
Sergenderdir kendi kanm
Tansan ben Hamza Hanm
Hac Baba yle feryat eder ki, hemen hanmna seslenir: Hanm, Hamza
Han gelmi. Sarma dola olurlar.
Hac Baba, senden bir ey soracam: Kardam nerede?
Kardan seni aramaya gitti.
Hac Baba, ben bir Hll Dilber iin geldim. Ben o Hll Dilbere k
olmuum.
Olum, ne diyorsun, sus. Ulan, gn sonra gtrecekler onu; duyar-
larsa senin de boynunu vururlar, benim de.
Hac Baba, Allahn seversen, onun haberi var m?
Yok, haberi yok.
Hac Babann gayesi, onu unutturmakt.
Ama sabah olur -hayrl sabahlar cmlemizin zerine alsn- Hamza
Han klcn eker, doru Padiahn kapsna. Bizde derler ya, kol kuvvette, akl
kafada. Ulan, sen bir padiaha ne edebilirsin? Ama ak yle bir ey ki Padiahn
saraynn nnde bir nara att.
Padiah, adamlarn gnderdi:
Bakn bakalm, ne istiyor bu?
Her padiahn kapsnda bir murat ta olur, bir de dilek ta.
Ben, Hll Dilberin sevgilisi Hamza Hanm. Hll Dilbere haber verin,
diyende, Padiah yle bir pehlivan gnderdi ve ona dedi ki:
Onu yle bir vuracaksn, ama ldrmeyeceksin.
Vezire de dedi ki:
Vezir, bunu ldrmeyeceksin. Kzmn nikh gecesinde idam edecek-
sin. Krk gn dn yapacam.
Hamza Hana gelen o zalimlerle Hamza Han biraz urat; ama Hamza
Hana ok attlar, kolundan yaraladlar, her tarafndan yaraladlar, Hamza Han
yakaladlar. Hac Baba korkusundan Hamza Hana yaklaamyordu.
ki gn sonra dn alay bitti. Hamza Hana aatan kafes yaptlar. V-
cudundan kanlar aka aka Hamza Han o kafese koydular. Hac Babann gz-
yalar ta dizine inmiti, ama korkusundan bir ey diyemiyordu.
Hamza Han da sevgilisi Hll Dilberle beraber doru Hanlar ehrine
gtrdler. Dnn banda da kim vard; babas Sara brahim. Ama ne bil-
sin ki olunu idam etmeye gtryorlar?
Onu da Hanlar ehrine getirdiler dn alayyla birlikte. Ki Kara Vezir
krk gn dn aldracakt.
Kara Vezir:
Padiahm, dn biraz tez tutmak istiyorum.
Ne zaman?
Bir ay sonra. Aman Padiahm, hani sylemitiniz ya, bu benim gelini-
me k olan ocuu dn gn idam edeceiz, deil mi?
Tabii.
Vezir de yle boa vezir olmaz ki. En aa o ehrin yars onun slalesi,
padiah ise bir tek adam.
Hamza Han zindana atarlar, davul zurnalar alnr. Size haberi nereden
vereyim; Sergenderden.
Sergender atna biner, o haramilerle birlikte tekrar yola der; on be
gn sonra sabaha doru Hac Babann kahvesinin nne varrlar. Hac Baba
bakar ki, Sergender; ama yannda da krk tane dal gibi adam var.
Sergender, olum, ho geldin.
Ho bulduk Hac Baba. Kardeinden ne haber?
Dur yavrum hele.
Hac Baba byle diyende, dur bakalm, Sergender Hac Babaya ne sy-
leyecek:
Canm kurban olsun ay Hac Baba
Syle baba kardeimden ne haber
On be gn nce geldiini bilirem
Hac Baba der ki:
Dinle yavrum, dinle.
Bakalm, Hac Baba ne diyecek:
Ho geldin Sergender gzm
Gelirse kardeim durmasn gelsin
Meer Hll Dilberin olmu
Dedi gelirse kardam durmasn gelsin
O ki kafese koymutular ya Hamza Han, Hac Baba da gizlice alyordu.
Hamza Han:
Hac Baba, Sergender gelirse durmasn gelsin, sen beni kurtaramaz-
sn, demiti. te onun iin diyor:
Gelirse kardam durmasn gelsin.
Yaradan Mevladan eyle bir nida
Baksana dert ile szn ettin ifade
Hll Dilber bade itik ryada
Ald Hac Baba:
Sergenderim kulak ver sen szme
Daha yalar gelmez kanl gzme
Ok vurmular kanlar inmi dizine
Dedi kardeime durmasn gelsin
Ok vurmular kan inmiti dizine, dedi gelirse kardeim durmasn
gelsin.
Ald Sergender:
Sergenderim hayat dnd zehire
Syle gtrdler hangi ehire
Anam ile babam dnse blble
Hangi ehre gtrdler, diyende, bakalm Hac Baba ne syleyecek:
Daha deme Hac Babann kahrna
Gzm dnd baksan ecel nehrine
Onu gtrdler Hanlar ehrine
Gelirse kardeim durmasn gelsin
Hac Baba, peki, dn ne zamandr?
Yavrum, benim hesabma gre on be gn sonra Hamza Han idam
edecekler, nikhlar kesilecek.
Peki, baba, ora buraya ne kadar yoldur?
Oul, ora buraya on be gnlk yoldur; ama gece de yol gitmeniz lazm.
O zaman harami ba alayna dedi ki:
Herkes iki at alacak.
Herkes iki at ald, yola dtler.
Size nereden haber vereyim; bezirgnbandan.
Bezirgnba ehir ehir dolanyordu ya, geldi Hanlar ehrine, adrn
kurdu, Perian Sultann adrn da yolun kenarna kurdu.
Sylediler ki:
Ba Vezirin olu evleniyor.
Bezirgnba dedi ki:
Vallahi burada iyi sat yaparz.
Sergender yolda, haramilerle gelmekte olsun; Sara brahim tahtnda,
ne bilsin ki olu zindanda, idam edecekler?
Bezirgnba geldi, Hanlar ehrinin kenarna adrn kurdu. Sabah
oldu; hayrl sabahlar zerimize alsn. Bezirgn, ok dilver adamd, ehli dil
adamd, konumasn falan iyi bilirdi. Adamlarna dedi ki:
Ben nce gideyim, Padiahla bir tanaym, Vezirle bir tanaym, izin
alaym, ondan sonra bu kumalar, elbiseleri rahata satarz.
Geldi Padiaha.
Bezirgnba, Padiahn huzuruna kar, ondan izin alr.
Selam Padiahm.
Padiah yle bir bakar:
Aleykmselm.
Ben, bezirgnm, diyar diyar dolarm.
Padiah ok dertliydi. Ama bezirgn da ehli dil adamd.
Padiah, bezirgn oturttuktan sonra sohbete dalarlar; ama bandan
geenleri hi anlatmaz. Padiah bilmez ki, karsn karan bu adamdr. yle
sohbet ederler:
Padiahm, eer msaaden olursa, dn zamandr, benim eyala-
rm falan var, kuma var, elbise var, sarayda onlar sataym.
Tabii, sat, der Padiah.
Kalkt bezirgnba, gidecek; Padiah dedi ki:
Her gn benim yanma geleceksin, seninle sohbet edeceiz. Sen diyar
diyar gezen adamsn.
Padiahn gayesi nedir; hanm kaybolmu ya, ocuklar da kayboldu ya,
bezirgndan belki buna dair bir haber kar, onun gayesi bu.
Gn gelir atar, Sergender, haramilere iaret buyurur, yola karlar. Peri-
an Sultan, Hanlar ehrinin kenarnda her gelen giden yolcuya bakar:
Sara brahime ya da oullarma benzeyen biri var m? diye. O niyetle
adrn yolun kenarna kurdurmutu.
Sabahn erken saatiydi -hayrl sabahlar cmlemizin zerine alsn-
bezirgnba yine Padiahn yanna gitmiti ki, dn gnyd. len zeri
Hamza Han idam edecekler, nikh kesilecek, dne geilecekti.
Sergender ile haramiler sabah daha yeni almt ki ehrin kenarna
geldiler. Perian Sultan da yle yoldan gelip gidenlere bakyor; ama uzaktan
yle bakt, yle bir kara duman geliyor ki, krk tane atl, etraflar toz duman.
Sanki gsnde bir sz balad; Aman ya Rabbim, bu gsmdeki sz nedir;
olmaya, bu gelen atllarn iinde ya Sara brahim ya da ocuklarm ola? Yolun
kenarna kt, gelen atllar beklemeye balad. Ama Sergender ile haramiler
de drtnala geliyorlar. Sergender diyor:
Allah severseniz, srn, kardam idam edilecek, daraac kurul-
mutur.
Bunlar daha ehre girmeden Hamza Han yava yava daraacna geti-
rirlerdi.
Perian Sultan gelen atllarn nne geti. Bakalm ki ne diyor:
Ey kardan gelen yiit pehlivan
Siman ayn sima ein grlmez
Nice yldr ehir ehir dolatm
Ayn siman ayn ein grnmez
Atlarn nndeki Sergenderi oullarna benzetti; ama Sergender midir,
Hamza Han mdr, karamad:
Kardan gelen yiit pehlivan, siman ayn sima ein grlmez; yllar-
dr ki ehir ehir dolatm, siman ayn sima ein grlmez.
Sergender tam yanna gelende, anas atn nne kt:
Ana, her kimsen, Allah seversen, geri ka; yetimezsem kardeimi
idam edecekler, diye, anasn atn gsyle itekledi. Ne bilsin anasdr? Atlarn
srdler. Alr Perian Sultan ikinci ktasn, bakalm ne syler:
Ey ilahi, bak sana ettim feryad
Kayboldu azmn lezzeti tad
Sergender mi yoksa Hamza Han msn?
Siman ayn sima ein grlmez
Perianm daha zaman kalmad
Kesildi takatim derman kalmad
Yaradan baka kimsem kalmad
Yavrum siman ayn ein grlmez
Perian Sultan, alaya alaya:
Ya Rabbi, bu giden atllarn iinde benim olum var idi; ne olursun
bana kavutur, diye yalvarr, adrna girer.
Bezirgnba, Perian Sultan kamasn diye, -drt adamn beki koy-
mutu. Perian Sultan adrna girip alamakta olsun, haberi nereden verelim;
Padiahtan.
Padiah tahta kurulmutu, idam emrini verecekti. Hamza Han getirdi-
ler daraacnn yanna. Ama Sergender de tam celldn yanna yaklat; yani
cellt ne dese kellesini vuracak. O srada Kara Vezir bard:
Padiahm, ferman buyurun, asalm.
O zaman Hamza Han dedi ki:
Bana on dakika msaade verin.
Sergender de Hamza Hann yannda. Hamza Hann vcudundan akan
kanlar kurumu, a susuz, bilmez ki kardei yanndadr. Bakalm ki Hamza Han
burada ne sylyor:
Uan kularla haber gnderdim
Umudum vard ki karde gelecek
Hdaya kavumaktr bak benim derdim
Umudum vard ki karda gelecek
O ta kalpli harami ba var ya, dedi ki:
Ulan Sergender, bu feryada dayanamyorum, gel bielim unlar.
Haramilerden her birisi birka askeri tutmutu, on kii elli kiiye bedel.
Sergender dedi ki:
Dur hele bakalm.
Padiah o kadar uzakt ki olanlar tam bilemiyordu. Sordu:
Ne oldu?
Dediler ki:
Padiahm, hani asmadan nce son isteini syler ya idam edilecek
olan, onu sylyor. Ne sylese de asacaz.
Kara Vezir de dedi ki:
Yahu, asn gitsin, iimize bakalm.
Devam etti Hamza Han:
Artk bir tarafta iman kalmad
Ecel bam stnde zaman kalmad
Vallaha dizimde derman kalmad
imdi belki alar anam Perian
Babam padiahtr hem de bir sultan
Bak sana kan alyor dertli Hamza Han
Ulan, kesin ipi, der demez, Sergender yle bir nara att ki, millet de
ard, o krk harami de. Sergender o celld yle frlatt ki, neye uradna
aramad.
Padiah ayaa kalkt:
Allahn seven skt dursun, kimse kimseyi vurmasn. Aln getirin
onlar bana, dedi.
Sergender, bir de Ahmet, Hamza Han Padiahn huzuruna gtrdler.
Padiah tahtna oturdu:
Yavrum, siz kimsiniz?
Eh yllar gemi aradan, ocuklar bym, deimi, oullarn tanya-
mad tabii.
Sergender sze balayacakken, Hamza Han dedi ki:
Aabey, dur Allahn seversen, bu zalim, merhametsize ben bir cevap
vereyim.
Hamza Han dedi ki:
Dinle Padiahm dinle:
Nolur deme padiahm bizlere
Bu Sergender ben Hamza Han beraber
Nolur deme padiahm bizlere, bu Sergender ben Hamza Han be-
raber, diyende, Padiahn o salar biz biz oldu, gzleri kpkrmz oldu. Millet
de ard.
Alr ikinci ktasn Hamza Han:
Dinler isen her yandan vereyim haber
Padiah sordu:
Yavrum, siz nerelisiniz?
Hamza Han dedi:
Syleyeyim Padiahm.
Baksan kaderimden kolum balyam
Dokunma sineme zaten dalyam
Elma ehri hkmdarnn oluyam
Sara brahimin asl ehri Elma ehridir.
Peki, burada ne aryorsun, diye sordu Padiah.
Dur hele Padiahm, syleyeyim, dedi.
Elma ehri hkmdarnn oluyam, diyende, kimsede t yok, ama
Sara brahimin gzlerinden yalar akar. Bezirgn var yanlarnda, o da alar.
Bezirgn her gn gelirdi ya yanna.
Babam Sara brahim zaten bir sultan
Anam kayp oldu ad Perian
Bu Sergender ben de garda Hamza Han
Bunu deyince Padiah yle bir bard ki:
abuk tabipleri arn.
Yavrum, ben Sara brahimim, diyende yle bir sarma dola oldular
ki, oradaki btn saray halk alamaya balad.
Padiah, lalalar, vezirleri, herkesi toplad:
Ben derdimi anlatmyorum; benim ailem kayboldu, bunlar da benim
ailemdir. Dn iptal olsun, dedi. Dn iptal oldu.
Veziri ard:
Vezir, ya ben ocuklarm alaym, bu ehirden gideyim ya da Kara Ve-
zir, sen bu ehri terk et.
Millet kabul etmedi; Padiahm, sen gidemezsin, Kara Vezir gitsin de-
diler. Ba Vezir dedi:
Padiahm, bana iki gn msaade et. ki gn iinde olunu ald, ehri
terk etti. Padiah dedi ki:
Olunun nikh da iptal olacak.
Bezirgna da, oullarn buldu ya, ak syleyemiyor, dedi ki:
Bezirgn, Allahn seversen Yahu, sen bu kadar geziyorsun, hi yle
sahipsiz bir kadna falan rastlamadn m? Bezirgn anlatyor, dilver adam.
Akamd, yatma zamanyd, aradan bir hafta gemiti, bezirgnba dedi
ki:
Padiahm, artk saat on iki oldu; msaade edersen, gideyim, ailem
yalnz adrda.
Padiah dedi ki:
Olmaz; benim bu neeli gnmde beni yalnz brakma. Ben seninle
konutuum zaman derdim gamm dalyor. Benim iki tane aslan gibi olum
var; oullarm gider, senin ailenin adrn bekler, sabah olunca gidersin. Se-
ninle dertleeceiz.
Oullarn ard, Sergender ile Hamza Han:
Buyur baba.
Yavrum, ehrin kenarnda bu bezirgnbann adrlar var, develeri
var. Hanm da var, gidin orada sorun, hanmn sabaha kadar orada bekleye-
ceksiniz, bu adam gelmeden adr terk etmeyeceksiniz.
Tamam, baba, dediler.
Gece on ikide, gecenin karanlnda Sergender ile Hamza Han geldiler,
adamlara sordular. Zaten Perian Sultan bekleyen adamlar vard. Dediler ki:
Biz, Padiahn oullaryz; bizi bezirgnba gnderdi, hanmnn a-
drn biz bekleyeceiz, siz gidin yatn.
Perian Sultan alyordu, zaten gece gndz uykusu yoktu. Ama o eh-
re giden atllarn iinde bunun olu vard, gsnde bir sz vard. yle kendi
kendine adrda alyordu. Hamza Han ile Sergender de adrn nnde oturu-
yorlard, balarndan geenleri birbirlerine anlatyorlard. O sra analar yle
adrdan ban uzatt, bakt, o ona Sergender diyor, o ona Hamza Han diyor.
Bir daha bakt ki, onun oullar
Hamza Han, Sergender.
Buyur teyze.
Teyze mi? Hele dinleyin yavrum.
Bakalm, ne diyor:
Ka yldr bak gsm szlar
Gelin benim yavrularm
Ana kuzusunu zler
Ka yldr bak gsm szlar, gelin benim yavrularm; ana kuzusunu
zler, gelin benim yavrularm.
Sergender de, Hamza Han da ard:
Teyze, sen kimsin, bizi nereden tanyorsun?
Dur yavrum, hele dur:
Vatandan bak ayr dtk
Kaynar kazanlarda pitik
Yedi yadan bu yana ayr dtk
Sizler benim yavrularm
Sergender ile Hamza Han dedi:
Ulan, vallahi anamz bulduk.
Admz Perian Sultan
Nerde kald brahim Han
Sen Sergender bu da Hamza Han
yle hcum ettiler ki, sanki byle a kurt kuzu yakalar gibi, ikisi de bir
taraftan anasnn boynuna sarld, sarma dola oldular, adra girdiler. Anas
bir dnyor Hamza Han pyor, bir dnyor Sergenderi pyor.
Gecenin bir saati olmutu. Hamza Han biraz nazlyd:
Ana, bizi koynuna al, dedi. Anas iki yavrusunu da byle kollarnn
arasna alr. Yavrular uykuya geerler, ana bir dner onun ban koklar, onun
san per, dner onun san per.
Hayrl sabahlar cmlemizin zerine alsn, size nereden haber vere-
lim; bezirgnbandan.
Sabah kahvaltsn yapmt:
Padiahm, bana msaade et, gideyim bir adamlarma bakaym. Eh,
iki tane ocuk var diye adamlar hanmnn adrndan ayrlmlardr, adr da
uzak ya.
Bezirgnba geldi ehrin kenarna, adra bakt ki, ikisi de ailesiyle yat-
yor. yle geri dnd, doru Padiahn sarayna gitti. Feryat etti:
Ey Padiahm, hani ben namusumu senin oullarna teslim etmitim;
bu mudur senin adaletin?
ok adaletli bir padiaht Sara brahim.
Ne oldu?
Olunun ikisini de benim hanmn yatanda yakaladm, u anda da
benim ailemin yatandalar, dedi.
Padiah yle feryat etti ki, celltlar ard.
Celltlarla beraber nereye geldiler; doru adrn kenarna. Hamza Han
ile Sergender yatyorlard, ama Perian Sultan uyankt. Byle bakt ki:
Ulan, vallahi Sara brahim gene padiah olmu. Vallahi gelen Padi-
ahtr; ama yannda celltlar vardr.
adra yaklar yaklamaz, Sara brahim celltlara dedi ki:
Girin, ikisinin de boynunu vurun.
Sara brahim byle deyince, Perian Sultan, oullarnn kollarn boy-
nundan att, adrn kapsna geldi. Bakalm ne diyecek.
Aman deme padiahm
Bunlar benim yavrularm
Sonra seni tutar ahm
Padiah celltlara durun, dedi, Perian Sultana dnd:
Hanm, sen kimsin?
Perian Sultan bakt ki ocuklar da adrdan ktlar:
Dinle padiahm dinle.
Alr Perian Sultan ikinci szn:
Takat gitti halim bitti
Bir aatm dalm bitti
Genliime zulm bitti
Hani bir ses gelmiti ya, biz zulm genlikte istiyoruz demitik, dedi
Perian Sultan, ne de olsa Padiah kzyd, Padiahm, gzn aydn, zulm bit-
ti, bunlar benim yavrularm deyince, bezirgn tutumaya balad:
Perian Sultan, sen misin?
Padiahm, dinle dedi Perian Sultan:
Szmz vard ki srda
Sevenler kalr m darda
Karan bezirgn burada
Beni karan bezirgn burada, bunlar benim yavrularm.
Bezirgn bir tela ald.
Sara brahim:
Bezirgn, olduun yerde kal, dedi.
Ald Perian Sultan son ktasn:
Admz Perian Sultan
brahim sana can kurban
Bu Sergender bu Hamza Han
Bunun zerine Sara brahim de:
Perian Sultan, ben Sara brahimim, dedi. Kar koca ve iki oullar
sarma dola oldular. Ama adamlar bezirgnn etrafn sarmt. Haramiler hi
koyar m bir tarafa kasn?
Herkes dursun, Vezir ehri terk etti, Bezirgnba, bir daha benim
semtime uramayacaksn, bir yerde de adn duymayacam. nk biz bu zul-
m kendimiz genlikte isteriz demitik, dedi Padiah.
Bezirgn, kecabasn, develerini ykledi:
Padiahm, aha senin ailen, yirmi yldr ne eli elime demitir, ne bir
ey. Zehirli haneri zerinde Allahn hikmeti, yoldan dtk, oldu bir i. Biz
bunu Cenab Allahtan byle istemitik.
Sara brahim, bezirgn affeder, veziri ehirden kovduu gibi, onu da
ehirden kovar gnderir.
Sara brahim der ki:
Davul zurnalar alnsn. klar lemi toplansn, dedi ve bizim buraya
geldi. Krk gn krk gece davul zurna alnd. Biz de Sara brahim hikyesini
sylemi olduk.
Anlatan: k Maksut KOCA
Derleme Yeri/Ortam: stanbulda, k Maksut KOCAnn evi. Ortamda bulunan;
derleyici.
AKILLI MEHMET LE
GLFDAN HANIM HKYES
KAPAK
Akll Mehmet ile Glfidan Hanm Hikyesi 295
ikyelere bir stat name ile balamak adettendir. Biz de bir stat
name ile balayalm hikyemize. Bunu da hikyemizin ser- hanesi olarak ka-
bul edelim:
Ben byle yaadm ben byle grdm
Bir cann bir cana ihtiyac var
Cahilin kmile derdin tabibe
Tabibin dermana ihtiyac var
Ayan bedene bedenin baa
Kulan duymaya gzn baka
Cierin nefese kalbin ata
Damarlarn kana ihtiyac var
Gndzn gnee gecenin aya
Yavrunun anaya kuun yuvaya
Aacn topraa topran suya
nsann insana ihtiyac var
Bereket sofras anca doa
Gzellik yaylr ovaya daa
Arnn iee babann baa
Ban da zamana ihtiyac var
Sradan bir kulum deilim yce
nsana insanlk gerek sadece
Gnln sevgiye gszn gce
Zalimin vicdana ihtiyac var
Maksutum der beni yoktan var eden
Senin birliine inanmm ben
Var eden de sensin yok eden de sen
Kinatn sana ihtiyac var
Orada deildik, gzlerimizle grmedik ama ustalarmzdan byle duy-
duk ve byle belledik ki rivayete gre, Dastanda sahavetli, kerametli, sada-
katli, cesaretli ve iyiliksever bir Han vard. evresinden ne kadar yoksulu, fa-
kiri, darda kalan var ise hepsine yardm ederdi, onlarn elinden tutard. [Hani
bir sz var ya, yaratlan sev Yaratandan trdiye insanln gerektirdii en
gzel ileri yapmakla meguld Han.] Byle bir sahavetli, merhametli, byle
H
bir kalender Hana da kendisi gibi asaletli, marifetli, zarif ve yrei insan sev-
gisiyle dolu bir e gerekti.
Hann ei yine ayn yreden kardein bacs, Hann gzbebei, se-
vimlisi, hayatta her neyi varsa feda edebilecei Pervane Sultan.
Yoksulluu yok olsun, ellerinde devletleri, servetleri var. Her ikisi de
evresinde ne kadar yoksul, yardma muhta insan varsa mmkn mertebe
onlarn yardmna koan, dertlerine are olmaya alan, insanlarn mutluluu
ile mutlu olan iki asilzade insand Han ve Pervane Sultan.
Han ile Pervane Sultan on be on alt yllk evliler. Han evresindeki in-
sanlarn dertlerini, skntlarn gidermekle megul, arta kalan zamann da ar-
kadalaryla, ei dostuyla toplanr tabiatn koynuna kar at koturur, avclk
yapar ceylan, keklik avlarlar. Arada srada byle bir kr gezisine karlar. Ve
hayat byle devam edip gitmektedir.
Bu ailenin gzel bir sevgi ba vard, Han evine geldii zaman Pervane
Sultan onu her zaman bahe kapsnda karlard. Gnlerden bir gn Han, ak-
am vakti saraynn kapsna doru yaklatnda, alkanlk ya her zaman ol-
duu gibi gzleri yine Pervane Sultan arad ama gremedi. Bahe kapsndan
ieriye girdi, bahede de gremedi. Evin kapsna gelince, nihayet kap ald,
Pervane Sultan evin ierisinde grd; ama on be yllk evlilii dneminde
Han ilk defa byle gryordu Pervane Sultan. Yznden den bin para, idi
Pervane Sultan.
Selam, dedi Han.
Aleykmselm, dedi Pervane Sultan.
Bu tavr, bu hareket, Hann iine bir haner gibi sapland. On be yllk
evlilik hayatmda ilk defa byle bir tavr, byle bir davran gryorum. nsan-
dr, onun da kendine gre bir sknts, derdi olabilir. Ama bir mddet sonra
bunun sebebini sorup soruturur, aydnla kavutururum bu meseleyi, dedi
kendi kendine Han.
Merhaba, ho sefadan sonra ieriye geip istirahata ekildiler bir sre.
Daha sonra akam yemeini yemek zere oturdular. Yine Pervane Sultann
yznden den bin para. Bu durumun ok gl bir nedeninin olduunu
hissetti Han. Yemeklerini yediler, bu moral ile ne kadar yiyebildiyseler artk,
yemek mi onlar yedi, onlar m yemei yedi bilinmez.
Yemekten sonra Han, Pervane Sultana:
imdi bana yreindeki, iindeki sknt, seni bu skntya dren se-
bep ne ise, bunu bana anlatman istiyorum. nk derdini sylemeyen derma-
nn bulamaz. Skntn bana anlatman lazm. On be yllk evlilik hayatmzda
ilk defa beni byle karladn ve halen moralinin dzelmediini gryorum.
Pervane Sultan, azn at bir kelime konumak iin ama gzyalar da
sel olup akmaya balad. Bu durumu gren Hann yine kayglar artt.
Pervane Sultan dedi ki:
Han hayatta Allahm bana istediim her eyi verdi, senin gibi ok sev-
diim bir e nasip etti bana, servet verdi, devlet verdi, han verdi, hanlk verdi,
hibir eyde zerre kadar gzm kalmad ama mr gn gelip gemektedir. Al-
lah bize dnyadaki tm gzellikleri nasip etti ok krler olsun, krediyo-
rum ama bize yuvamz enlendirecek, ocamz tttrecek bir ocuk nasip
etmedi bende bu yzden efkrlandm, moral bozukluumun sebebi budur.
E, bir ana bunu ister de bir baba istemez mi?
Han dedi ki:
Hanm, Allah byk, Allah kerim. Ancak eer bizim talebimiz de, na-
sibimizde, ksmetimiz de bir evlat var ise er ya da ge Allah bunu bize nasip
edecek. Eer yok ise o da Allahn takdiridir ve onun takdirine kalmtr. Ve
Allahtan her eyin hayrlsn istemeliyiz, eer nasibimizde varsa ve hayrl ise
Allah nasip etsin, bundan sonras Yaradana ve onun takdirine kalmtr.
Hann arkadalar, ava ocuklarn da getirirlerdi. O da grd zaman
i geiriyordu ki Allah nasip edecek mi ki ben de ava geldiim zaman yanmda
bir ocuk getirip gezdireyim.
Efendim istirahata ekildiler, sabah oldu, yzmze hayrl sabahlar
alsn inallah. Ho sohbet ierisinde kahvaltlarn ettiler. Han, Allahasmar-
ladk dedi evinden ii ile ilgili ayrld. O gn tm arkadalarn toplad, herkese
haber sald:
Bugn ok nemli bir iimiz yoktur gndemle ilgili, herkes atlarna
binsin, kra gideceiz, kr gezisine. Gidip ceylan avlayalm, keklik avlayalm,
dalarn koynunda serin bulaklardan, serin emelerden bir su ielim.
Herkes atna bindi; kl, kalkan, ok, yay, mzrak kuandlar, ktlar da-
larn koynuna. [Eh bizim serhat Karsta da byle yaylalar, byle dalar oktur
hele buzlu bulaklar.] Gezdiler dolatlar, ceylan avladlar, emeler banda
ocaklar atld, sohbet, dem, tezgh Gn anasnn koynuna ekilmeye yakn-
d, yani gn batmyd, herkes yeniden atna svari oldu, ehre doru gelmeye
baladlar. Bir mddet geldikten sonra ehre yaklak bir iki kilometre kala,
gn batt batacak, Han bakt ki yolun kenarnda yal bir kadn ayann biri
aksak bir vaziyette ayann birini eke eke yryor. Han onu grnce ard:
Selamnaleykm ana,
Aleykmselm yavrum,
Akamn bu saatinde nereden gelip nereye gidiyorsun?
Yal ana tecrbeli, grm geirmi bir insan. Dedi ki:
Olum kandan gelip mekna gidiyorum.
Ana kan nedir mekn nedir?
Kan bu dnyadr, olum mekn ahrettir.
Han atndan indi.
Ana msaade edersen elini pmek istiyorum, dedi Han.
Yal anann elinden pt. Atnn dizgini elindeydi:
Peki, anacm senin bu saatte, akamn bu saatinde ehrin dnda
ne iin var, senin kimin kimsen evladn, oluk ocuun yok mu bu ehirde.
Olum benim yukarda Allah aada benden baka hi kimsem yok-
tur. Ben burada, u ileride gzken barnakta yalnz yaamaktaym. Ama yal-
nzlmdan da ikyeti deilim.
Han o anda tebdili kyafet bir vaziyetteydi, eer ben bu nineye desem
ki ben Hanm, seni gtreyim, sen benim evimde kal desem, bir ekimserlii
olabilir, diye aklndan geirdi.
Ana senin isimin nedir?
Olum benim adm Hanm Nenedir, bana bu memlekette Hanm Nene
derler, dedi.
Peki, Hanm Nene senden bir isteim var, kabul eder misin?
Buyur evladm, elimden gelen bir eyse, bugne kadar hi kimseye
elimden gelen iyilii esirgemedim, kimseye de ktlk yapmadm zerre kadar.
Peki, neneciim, Han benim dostumdur. Ben ondan rica etsem, seni
Hann himayesi altna alsak, kabul eder misin?
Hey yavrum hey, Hann kendine gre derdi, gam, odu, atei vardr.
Bir ricam var senden, mmknse sadece beni barnama kadar gtr, barna-
ma kadar bana elik et.
Atndan inmi bir vaziyetteydi zaten Han yal neneyi bindirdi atna.
Gele gele Hann saraynn bahe kapsna kadar geldiler.
Han kapya gelir gelmez tabii btn grevliler, hizmetiler dkld, atn
dizginlerini aldlar Hann elinden. Han:
Hanm Neneyi hemen aln ieriye gzel bir banyo yapsn, gerekli ihti-
yalar neyse, kyafet, u, bu alnsn. Akam yemeinde masada beraber olacak
ekilde sohbet edeceiz Hanm Nene ile dedi.
Hanm Nene:
Olum senin adn nedir hani sen beni barnama gtrecektin, dedi.
Han:
Yarn gtreceim Hanm Nene bir mddet istirahat et.
Hanm Nene banyosunu yapt yeni kyafetler giydirdiler.
Han, Pervane Hanmn morali bozuktur. O da sevecektir Hanm Neneyi,
eh neneye bir de bir ev veririz bahenin ierisinde, mrnn kalan ksmn da
bizimle birlikte geirir, diye aklndan geirdi.
Ve eine dedi ki:
Akam yemeinde sana bir srprizim var hanm.
Hayrola ne oldu, dedi Pervane hanm.
Biraz sonra grrz, dedi Han.
Ve biraz sonra Hanm Neneyi oturttular yemee. Han kolunda hayat yol-
da Pervane hanmla birlikte yemek odasndan ieriye girince Pervane Sultan
bakt grd ki masann en bakesinde yznden nur damlayan yal bir ka-
dn oturuyor. Dnd Pervane Sultan, Hann yzne bakt. Krolu glmse-
mesi derler k dilinde byk altnda bir glmsedi Han:
Srpriz ite bu Hanm Nene, dedi.
Selamlatlar, grtler merhaba, ho sefadan sonra herkes oturdu ye-
rine. Yemek srasnda sohbete baladlar. Han dedi ki:
Hanm Nene ben seni biraz tandm, Pervane Hanm da benim eim-
dir Pervane Sultan da seni tanmak ister. Eer mmkn olursa biraz daha soh-
bet edelim birlikte, o gzel sohbetinden hepimiz istifade edelim.
Hanm Nene dedi ki:
Olum sen imdi beni bu ekilde kandrp Hana gtrp bana ev al-
maya alyorsun, ama benim ona ihtiyacm yok. Han gibi be yz tane Han
gelse benim ona ihtiyacm yok. Ama ben sizi ok sevdim eini de ok sevdim
Hana falan ihtiyacm yok, eer ben sizinle kalabilirsem, bana yannda kalma
sz verirsen ben hikyemi sana anlatrm.
Han gld ve kalkt yerinden tekrar Hanm Nenenin elini pt:
Hanm Nene ben yolda sana kendimi tantmadm, o Han benim. Seni
de bu eve bir daha gitmemek zere ben getirdim bizimle birlikte yaayacaksn
bu evde eer kabul edersen, dedi.
Bunun zerine Hanm Nene de balad hikyesini anlatmaya:
Olum dnya inili yokuludur hi kimse bu zamana kadar, mr-
nn sonuna kadar zenginlikte kalmad, hi kimse dnya kurulduundan bu
zamana kadar, mrnn sonuna kadar fakir de kalmad. Ben lokmanm, ben
hekimim. Okuma yazmam olmamasna ramen yannda yetitiim hekimler,
lokmanlar oldu ve bu ehirde belki beni tanmayan vardr amma, bu ehirde
ocuu olmayan insanlarn byk bir ksm nce Allahn yardm ve sonrada
benim yaptm tedavilerle ocuk sahibi oldular. Allah onlara birer evlat bah-
ederek onlar sevindirdi, ben de byle gzel mutluluklara sebep olduum iin
ok mutluyum Allahma krler olsun.
Hann gzlerinin nnden bir bulut perdesi kalkt ve gznn altndan
manal bir bakla Pervane Sultann yzne bakt. Sanki bir rastlant deil Al-
lahn bir ltfyd bu. Allah Allah, akam biz ne konuuyorduk bugn bizim
karmza kan olaya bak, diye dnd Han. Pervane sultan da ayn dn-
celerdeydi.
Hanm Nene btn hikyesini anlattktan sonra bir mddet bir sknet
hkim oldu ortama. Ve o arada Hanm Nene dedi ki:
Yavrum, kzm, benim gzel gelinim dedim ya benim ocuklarla ve
onlar sevmekle geti. ocuklar benim yaama sevincimdir, hani bu evin o-
cuklar yok mu? Ben onlar da grp tanmak isterim, onlarla oynamak, on-
lar sevmek istedim. Unutmayn ki bir aacn, bir fidann yaamas iin su ne
demekse ve ne kadar gerekliyse benimde hayata tutunmam iin ocuklar o
demektir. Onlarn sevgisidir beni hayata balyan ey, deyince.
Han ban kaldrd Pervane sultann yzne bakt ki ne baksn iki gz
drt eme Pervane sultann gzlerinden dklen ya yanaklarnda iz etmiti
sanki. ok mteessir oldu Hanm Nene Allah Allah bir hatam yaptm acaba
dercesine Hann yzne bakt.
Han:
Hanm Nene sen kendinde kusur arama, bu ne senin, ne benim, nede
Pervane sultanndr. Bu Allahn takdiridir. Biz 15 yllk evli olmamza ramen
bize her gzellii, serveti, devleti, temiz yreklilii, insan sevgisini veren yce
yaratan her nedense bizim evlat paymz vermedi. Pervane sultann alamas-
nn sebebi budur, sen sorduun iin deil, dedi.
Hanm Nene gzlerini kapatt yle bir hayale dald. Ve iinden dua et-
mee balad; ya rabbim sana ben ok yalvardm her ey iin her dara dt-
mde sana yalvardm ve sen benim her mkl iimi hallettin sana bu mr-
mn son zamanlarnda bir kez daha yalvaryorum. Bu ailenin yz de glsn.
Senin dergahn dan onlar sevindirecek bir evlat nasip etmeni, bu frsat ve bu
sevincini de bana nasip etmeni diliyorum.
Eh yavrum Allahtan umut kesilmez, dur bakalm gn domadan ne-
ler doar kinat yaratan Allah hayrls ise size de bir evlat bahetmesini bilir
ama sabrl olmak gerekir, dedi Hanm Nene.
Yine sabah oldu sevgili dostlar, yzmze hayrl sabahlar alsn in-
allah. Han Allaha smarladk dedi evinden ayrld. Hanm Pervane sultan ve
Hanm Nene sarayda kaldlar. Hanm Nene kendisini on be, yirmi yanda bir
gen kz gibi hissetmee balad.
Eh dostlar yeri, g yaratan Allah, kinatta her canlya bir rzk nasip
eden Allah, her canlya bir yavru nasip eden Allah Hanm Nenenin de duasn
kabul etti. [k dili ile diyelim gn getike Pervane sultann eteinin n k-
salmaya balad.] Gn getike bu durumu fark eden Han Pervane sultana son
zamanlarda sende bir deiiklik hisseder oldum. Sen iyi misin diye sorunca
Pervane sultan bu sefer de sevincinden gzyalarn tutamad ve on drt rk
yasemin rk zlflerinden bir kan sinesinin zerine basarak bakalm mut-
luluunu Han ne nasl ifade eder ve Han ne karlk verir.
Pervane sultan:
Hak katnda kabul oldu duamz
Mevlam halimizi grd Han,
enlenecek ocamz, yurdumuz
Kudretinden bir pay verdi Han.
Han:
Sabredenler, kredenler sonunda,
Bir gn muradna erir sevdiim.
kredip alp ba besleyenler,
Sonunda barn derir Pervanem.
Pervane sultan:
Ocama can getirdi can nene
eker nene, erbet nene, en nene
ieklerden derman yapt han nene
aresiz derdime srd Han.
Han:
Bizler sayar iken haftay, ay
Mevlam derghnda ayrm pay
Bir sebep gnderdi Hanm Neneyi
Dert veren dermanda verir Pervanem.
Pervane Sultan:
Pervaneyim mjde verin el gelsin
Halaylar kurulsun, davullar alsn
enlensin obamz toy, bayram olsun
Akan gzyalarm durdu Han.
Han:
Hanm der herkes murada erse
Hi kimsenin ii dmesin terse
Kinat halk eyleyen isterse
alayan nehirler durur Pervanem.
Szler tamama yetti. O gece sevin ile geti Allah herkesi sevindirsin in-
allah ve sabah oldu yzmze hayrl sabahlar alsn.
Gnler haftalar, haftalar aylar kovalad nihayet dokuz ay, dokuz gn,
dokuz dakika tamam oldu Hanm Nenenin nezaretinde Pervane sultan diz koy-
du yere, nur topu gibi bir erkek ocuk dnyaya getirdi. Allah Pervane sultann,
Hann ve yal Hanm Nenenin dualarn kabul etmiti. Onlara bir oul evlad
bahetmiti yce yaratan.
Atlar binildi haber verildi hanla, topland e dost, sevenler, sevinenler
gz aydnlna gelmeler balar, kurbanlar kesildi kazanlar asld, Hann mut-
luluu doruk noktasnda idi, beklide byle bir mutluluk bir daha hi yaanma-
d. Ve Hanlkta on gn bayram ilan edildi.
Aradan krk gn getikten sonra Han insanlar davet etti henz bir ad
olmayan ocua ad koyulacak. Meclis kuruldu ilerinden yal bir bilge temada
insan setiler. [temada meclisi yneten bilge kii demek] Bu toplantda nok-
san olan tek kii vard oda Hanm Nene. Hanm Nene ortalkta gzkmyordu.
Bu arada meclis kurulmu ve herkes ayr bir ad sylyordu. Han Hanm Nene-
nin mecliste olmadn fark ederek seferber etti adamlarn. Hanm Nene ba
evinde bulundu ve meclise getirdiler Hann yanna oturttular.
Han dedi ki:
Hanm Nene Allahn bize bahetmi olduu olumuza seninde bir ad
sylemeni istiyorum.
Hanm Nene:
Bu ocuk doduu gn benim ellerime dodu. smini Mehmet diye
dnyorum, eer kabul ederseniz bu ocuun isminin Mehmet olmasn is-
tiyorum, dedi.
Herkes Hann yzne bakt. Han:
Bu mecliste oturan herkese sonsuz saygm var ama benim gzmn
nuru, bamn tac Hanm Nenem, oluma Hanm Nenenin verdii Mehmet is-
mini koymanz istiyorum, dedi.
Allah cmlesinin ocuklarn balasn. Mehmet, gn getike tomurcuk
bir gl gibi almaya balamt. yle ki drt, be yalarna geldiinde Mehmet
tm akranlarndan farkl olarak seilmee balamt artk. Allah Mehmete yle
bir zek vermiti ki, yle bir akl vermiti ki o yataki bir ocuk kendinden on, on
be ya bykler gibi mantkl dnyor ve onlarn bilemedii eyleri biliyordu.
Mehmet, yedi yalarndayken, artk herkes onu Akll Mehmet diye aryordu.
Gnler haftalar, haftalar aylar, aylar seneleri kovalad. Gnler gemek-
te iken Mehmet okudu, gereken tm eitim ve retimini tamamlad. Ve yirmi
be yalarnda kollu kuvvetli, etrafna glckler saan, evresinde sevilen,
saylan ve tpk babas gibi yardma muhta insanlarn yardmna koan bir
yrekli, yiit bir oul oldu.
Byk ne ekerse kk de onu toplar derler ya bir ataszmzde. o-
cukluk zamanndan beri byklerine heves ederek arkada gurubu olarak ara-
da bir at biner yaylaklara karlar, av avlar gezer dolarlard. Hele Buz bulak
denen bir semt var ki buras yeryzndeki en gzel tabiat yapsna sahip, su-
lar buz gibi, amlk, yeillik, gll iekli bir mekn. Burada vakit geirmek
insann mrn uzatr. te bu gzelim yerlerde ara sra vakit geirirlerdi.
Artk Han ve Pervane sultann salar aarm, yz hatlar belirginle-
mi ve belli bir yaa gelmilerdi. Artk mrlerinin o vaktinde Allahn ken-
dilerine balam olduu tek evlatlarnn mrvvetini grmek istiyorlard.
Ama Mehmetin aklnda fikrinde evlenmek filan yoktu; akl be kar havada.
Mehmetin akl, fikri gezmekte, elenmekte be babas gibi Hanln verdii so-
rumlulukla evresindeki insanlarn yardmna komak ve onlarn dertlerine
are olmakt.
Gnler haftalar, haftalar aylar kovalad. Mehmet yirmi alt, yirmi yedi
yalarnda bir delikanl. Bir gn toplad arkadalarn.
Herkes okunu, yayn kuansn yaylaklara gidiyoruz av avlayp geze-
ceiz, dedi.
Toplandlar bindiler atlara, o gzelim am kokulu, gll, emenli, serin
sulu, yeil yaylaklara doru yol aldlar. At sryor, ceylan avlyor, bulak bala-
rnda dinleniyor ve yeniden av peine dyor gnlerini gn ediyorlard. Saat
hayli gemi ve akam olmutu artk ama o yaylan buz bulak denen bir bula
vard ki buradan su imeden geri dnmek o gnk elenceye, ziyafete glge
drrd. Ve halkn inancna gre bu su ifal su idi.
Buz bulan yanna geldiklerinde her zamankinden farkl bir olayla kar-
latlar. Bu sefer buz bulan biraz uzana gebe adrlar kurulmutu. O
zamanlarda gebe hayat yaayan insanlar adrlarn, obalarn suya yakn
yerlere kurar ve orada konaklarlard. Atlarn srp emenin yanna geldik-
lerinde grdler ki akam vakti yal bir nine bulak bandan birka metre ke-
narda; ama emeden testisini dolduran bir baka hanm daha var, srt bun-
lara dnk. Mehmet yle bir aile terbiyesi almt ki emeden su dolduran
bu hanm rahatsz etmemek iin atnn dizginlerini toplad ve onun gitmesini
bekledi. O arada, arkadalarndan birisi:
Mehmet, hanmlarn ii belki uzun srebilir. Nineden bir su iste de,
iip yolumuza devam edelim, ok karanla kalmayalm, deyince.
Mehmet:
Biz yolcuyuz. Sizi de rahatsz etmek. Mmknse marapa su iip yo-
lumuza devam edelim, dedi.
Yal nine seslendi kzna:
Kzm Glfidan, u yolculara emeden bir marapa su doldur ver de
bunlar isin. Yolcudur, ge kalmasn bunlar.
Glfidan, elindeki marapay emeden doldurdu ve geriye dnp, atn
zerindeki Mehmete doru uzatt zaman peh ocan batsn Glfidan. Meh-
met, Glfidann yzn grnce put kesildi atn zerinde. [k diliyle an-
latmak gerek Glfidann gzelliini] Boy bir seksen, omuz genilii seksene
seksen, ince belli, elma yanak, billur buak, ceylan bakl, keklik sekili. Siyah
zlflerinin yarsn dkm beyaz sinesine, yars omuzlarndan inmi beline
kadar. Aralanan salarnn altndan grlen yz, bulut altndan syrlp kan
ay gibi grnd sanki
Mehmete. Kz elindeki marapay uzatm. Mehmetin gz kzn gz-
lerine bakl, kzn kirpikleri Mehmet in cierlerine takl kalmt. Mehmetin
gz kzn uzatt marapay grmyordu. Yanndaki arkada:
Mehmet suyu alsana, deyince, Mehmet atn zerinde irkildi birden,
kzn elindeki marapay ald, suyu iti veya imedi.
Kzn kirpiklerinden bir ok kalkt. Mehmetin iki kann arasndan de-
di. Ve bu andan sonra Mehmet atn zerinden yere dmemek iin kendini zor
tutuyordu.
Yal ana:
Kzm Glfidan, vakit ge oldu kzm akamdr toparlan. Obaya dn-
memiz lazm. Baban merak eder,deyince, Glfidan, Mehmetin elindeki ma-
rapay ald.
Yollarna devam edip gitmee baladlar. Arada bir geri dnp Mehmete
bakmakta Glfidan
Mehmet, at srecek durumda deil. Atndan indi. Arkadalarna:
Bir mddet burada dinlenmemiz lazm arkadalar. yi oldu, emenin
ba da boald. Su ier, dinlenir daha sonrada yolumuza devam ederiz, dedi.
Glfidan ile nine adra doru yol alrken, arkadalar Mehmetin haline
baktlar,
Mehmetin hali hal deil. Yaklatlar, toplandlar Mehmetin bana. Sev-
gili dostlar, O devirde kl, kalkan, oku, yay olan bir gencin elbet birde saz,
kopuzu olurdu; alar, syler, elenirlerdi. Mehmetin arkadalar:
Mehmet, bu ne hal? Bir su istedin, ondan sonra azn bak amad.
Senin derdin nedir? Yoksa kza m sevdalandn? deyince, Mehmet dedi ki:
Arkadalar, epey zamandr gezip dolayoruz; ama yle bir kendi
kendimize almadk, sylemedik, elenmedik. Hele bir etrafma toplann, u
benim atmn terkisinden de benim sazm bana verin.
Sana ne oldu? diyen arkadalarna bakalm, Mehmet ilk trksnde
ne syler? Biz syleyelim, dinleyenler en olsun efendim.
Ald Mehmet:
Ceylan gzl bir gzele vuruldum
Edas bir gzel naz bir gzel
Bir ok vurdu ldm ldm dirildim
Sald yreime sz bir gzel
Mehmet, bu szleri bir anda sana syleten sevda ciddi bir sevdaya
benzemektedir, her sevda byle szler syletemez, dedi arkadalar.
Ve Mehmet ikinci drtlnde bakalm neye iaret eder:
Nasl rastlantyd bu akam vakt
ekti kirpiini barma akt
Beni Kerem gibi yandrd yakt
Ata bir gzel kz bir gzel
Yz syrlnca zlfn katndan
Sandm ki ay dodu bulut altndan
Bak pehlivan ykar atndan
Kirpii bir gzel gz bir gzel
Mehmet, anan, baban ve bizim ailemiz merak ederler, gidelim bu du-
rumu evde anlatalm ve bir aresini buluruz inallah, dediler.
Alr Mehmet son drtlnde bakalm ne syler:
Mehmet im der burada blbl tmesin
Beni yakan gzn uyku tutmasn
Syleyin anama merak etmesin
Etti yolumuzdan bizi bir gzel
Szler tamama yetti.
O sevdann insan tutaca zaman, yer, mekn, saat bellimi? Belli deil
tabii ki.
Mehmetin arkadalar bakt, grd ki, Mehmetin hali hal deil. Atla-
rna bindiler, ehre doru; ama Mehmet kendinden gemi bir vaziyette, atn
zerinde zor duruyor, arkadalaryla birlikte hava karardktan epey bir zaman
sonra ehre geldiler. Herkes merak ediyor ki, bunlar nerede kaldlar diye.
Birde baktlar ki. Bahe kapsnn nnde Mehmetle arkadalar belirdi.
Allah sana kr, geri dnd bunlar.
Atlarn ektiler ieriye. Herkes sordu:
Olum neredesin, nerede kaldn? diye.
Morali bozuk bir ekilde, hi kimseyle tek kelam etmeden kapdan ieri-
ye girdi ve kendi odasna ekildi Mehmet. O gece yemee davet ettiler, inmedi.
Kim gittiyse, annesi, babas, hanm nine dahi Mehmetin azndan tek kelime
sz dahi alamadlar. Yok, Mehmet konumuyor. Sabah oldu; yzmze hayrl
sabahlar. Mehmet yine odasndan kmyor.
Hanm nine:
Ben gidip onu konuturacam, dedi.
Arkadalarndan birka tanesini ardlar vaziyeti renmek iin. Bir-
ka bir eyler anlatt dnk olan olaylardan. Hanm Nene bakt ki, bu bir sevda
belirtisidir. Sevine sevine Hann huzuruna gitti:
Han bey, gzn aydn, Mehmet galiba k olmu, dedi.
Kendisinden grtn m, aldn m byle bir sz?
Dedi Han:
Yok. Ama arkadalarndan rendiime gre, byle byle bir olay ol-
mu. imdi Mehmetle konumaya gidiyorum, dedi Hanm Nene. Gitti, kapya
vurdu Hanm Nene.
Hanm Nene:
Olum Mehmet, benim. Yaamn bu son zamanlarnda artk yksek
konumay da yapamyorum. Rahatszm. Kapy a da. mrmn bu son za-
manlarnda, Hanm Nenen seninle birka kelime sohbet edecek, dedi.
Mehmet, at kapy. eriye girdi. Hanm Nene, Mehmetin gzlerine
bakt, arkadalarndan da tyoyu alm ya:
Yavrum, olum; beni bugne kadar hi kimse kandramad. Bana do-
ru syle; hangi yerde hangi kza sevdalandn?
Bana dorusunu syle. Zaten benim istediim o kelimeyi senden almak-
t, imdiye kadar senden bu cevab almak istiyordum. Hanm Nenene bunu
sylemeden, buradan gitmem, dedi oturdu yatan bir tarafna.
Artk Mehmeti yle bir yere getirdi ki, Mehmetin aresi kalmad:
Hann nene, sen benim saz alp trk sylememi ok severdin, deil
mi? dedi.
Elbette olum sevmem mi? Senden bir gn trk dinlemezsem rahat-
sz olurum, dedi Hanm Nene.
Hanm Nene, dur o zaman, sana sazm alaym ve de sine defterime ge-
len szlerimi syleyeyim. Madem sen bana bir soru sordun, bende onun ceva-
bn sana sazmla szmle vereyim, dedi Mehmet.
Gezmek iin yaylaklara gitmitim
Ceylan gzl bir gzele vuruldum.
Seyrangh ta keyfi keyfe katmtm,
Melek yzl bir gzele vuruldum.
Biliyordum ay balam, biliyordum. Bu bir sevdann iareti olduunu,
delikanl zamanlarnda insann bandan byle olaylar geer, dedi.
Mehmet devam etti:
Gne yzl gzel kimin yardr?
Bir od sald cierlerim eridi.
Dnd bakt, ceylan gibi yrd,
Nazl, nazl bir gzele vuruldum.
Mehmetim der bilmem bana ne oldu
Glfidan adl kz aklm ald.
Yaman altndan ara bir gld
Gizli, gizli bir gzele vuruldum.
Mehmetim der bilmem bana ne oldu; Glfidan adl kz aklm ald.
Anas bulak banda, Kzm Glfidan, yolculara bir su verdemiti ya,
Glfidan ad oradan kalm aklnda. Yaman altndan ara bir gld, gizli, giz-
li bir gzele vuruldum. Demek ki kz su verirken tebessm etmi.
Szler tamama yetti, Hanm nine yerinden kalkar kalkmaz Mehmeti
barna bast ve alnndan ve iki yanaklarndan pt:
Oul; babann, anann gemi gnne de kr, bu gnne de. O gn
hznden, kederden alayanlar, imdi bu mjdeyi verdiim zaman sevinten
alayacaklar. Bu kz her kim ise onu sana yar etmeden topraa yar olmam oul,
korkma, dedi.
Han ve Pervane sultana mjde vermek iin yola revan oldu. Yal Hanm
nine, mjdeyi vermek iin zn Hann odasna att. Han ile Pervane sultan da
oturuyordu. Hanm nine ieri girdi:
Mjdemi isterim oul, mjdemi isterim kzm, dedi.
Hayrola nine, dediler.
Hayrdr inallah. Sizin bu Hanm Neneniz ne yapt da hayr olmad?
Benim ilerim evvel Allah hayrdr. Mjdemi isterim. Mehmet, yle bir gzele
vurulmu ki! Aya doma ben doacam, gnee doma ben doacam diyor,
deyince nine.
Ne, Mehmet k m oldu?
Evet,
Kime?
Kime olduunu nerden bilsin zavall Hanm Nene; Mehmetin aklnda
kalan sadece ve sadece Glfidan ismidir.
Buz bulak semtine yeni kurulan gebe adrlarndan birisinde yaa-
yan Glfidan isminde bir kz, dedi hanm nine.
Eh Hann kolu uzundu, sabah oldu, cmlemizin yzne hayrl sabahlar
alsn inallah, toplad btn eini, dostunu:
Aalar, beyler; Buz bulak semtine yeni yerleen gebe dostlarmz
var, buras da bizim snrlarmz dhilindedir ve bu insanlar ayn zamanda bi-
zim konuklarmzdr. Mehmet gnln bu adr kentte bir kza kaptrm. Bu
kzn sadece isminin Glfidan olduunu biliyoruz, kimdir, kimin nesidir bilmi-
yoruz. Hi kimsenin burnu kanamadan, bu kzn asln, asaletini, soyunu sopu-
nu, kimin neyi olduunu renip gelmenizi istiyorum, dedi Han.
, be delikanl, balarnda ehli dil birisi, yola revan oldular yaylak-
lara doru.
Beyler, Mehmet bu aresiz ak sancsndan kvranmakta, Han, Perva-
ne sultan,
Acep bu kz kim ola, kimin nesi ola, bize layk olabilecek birimi?
Atllar, Glfidann asln neslini aratrmakta olsunlar. Biz size kimden
haber verelim; Glfidan hanmdan. Ocan batsn Glfidan.
Glfidan, iki gn iinde gl yapra gibi solmaya balad. Anas bakt,
gnde yz koyun, otuz inek saan kz, iki gnden beri ban yerden bile kal-
drmyor. Yemekten kesilmi, sudan kesilmi. Bir gl yapra gibi sararp sol-
maktadr:
Ay kzm, sana ne oldu iki gndr? Sen Buz bulak tan geldikten sonra
yzn glmedi ve sarardn soldun, bir derdin varsa bana syle, dedi anas. Say-
gsndan, utancndan diyemedi anasna derdin.
En sonunda Glfidann Selbi Naz isminde tm srlarn paylat ok
yakn bir komu kz, bir arkada vard. Anas gitti bu kza yalvard:
Kzm, bugn iki, gndr Glfidann keyfi yerinde deil, her gn
sararp solmaktadr. Ben ne yaptysam, bu srr bana bir trl aklamad. Sana
yalvarrm kzm, ne olur, senden srrn esirgemez, Senden bir ey gizlemez.
Gel, Glfidan n derdini, gamn bir ren, dedi.
Kz geldi Glfidann olduu adra, ieri girdi, Selbi han bakt ki,
Glfidann durum, durum deil; rengi solmu, morali bozuk.
Sevgili dostlar; k dilinde derki, on drt rk yasemin zlflerinden
bir kan bast o beyaz sinesinin zerine, iki gz drt eme olan Glfidan ba-
kalm arkada Selbi Naza derdini nasl anlatr. Allah hi kimseyi kara sevdaya
drmesin, sevdann da karas vardr ve kara sevda ktdr.
Buz bulak tan geen bir garip yiit,
Aklm bamdan ald gtrd.
Su istedi, su uzattm elimle,
Su deil, gnlm ald gtrd.
Peh, ocan batsn kara sevda dedi. Selbi naz dedi ki:
Anlald derdin, anlald. Zaten ieri girdiimde hissetmitim duru-
munu. Hele syle bakalm.
Bakalm ikinci bentte neler var.
Bu dert beni yakt, onu yakmad.
ekti gitti dnp geri bakmad.
Gndzleri hayalimden kmad,
Geceler uykumu bld gtrd.
Glfidann yz altm alt damar ata alp yanmaktadr. Bakalm son
bentte neler var.
Glfidanm nerden dtm bu aka
O sihrinden uzak dursaydm keke
Mehmetim kendinin adndan baka
Her eyi kalbimden sildi gtrd.
Szler tamama yetti.
Hani, buz bulak banda arkadalar; Mehmet ge kalyoruz bir su iste
de gidelim demiti ya, ite Mehmet ad oradan aklnda kalmt Glfidann.
Sordu Selbi Naz, kz bu Mehmette kimdir?
Glfidan bandan geen olay anlatt.
Selbi naz kt dar ve koarak kendini att yal nenenin yanna:
Gzn aydn. Seni dertlere gark edecek bir durum yoktur. Kzn sev-
dalanm, dedi.
Ay kzm, benim kzm kimi grd bu dan banda, bu adrlarda
yaayan bizler bir birimizi tanyoruz, kime sevdaland? dedi Glfidann anas.
Valla kim olduunu bilmiyorum ama Mehmet diye bir isim kt a-
zndan ve her ne olmusa buz bulak banda olmu deyince Selbi naz, buz bu-
laktaki o manzara ve su isteyen yolcu ile Glfidann o birka saniye gz gze
gelmeleri anann gzlerinin nnde canlanmaya balad; Eyvah, eyvah! dedi
yal ana. Bunlar bu lemde kalsn.
Biz gelelim Glfidann kim olduunu aramak iin yaylaklara gelen
Hann adamlarna.
Yer, corafya malum. Geldiler buz bulak semtine. adrlarn kurulduu
alana yaklatklarnda adr kentin o akamki nbetisi karlad atllar:
Selam verip, merhabalatlar.
Bizler Hann adamlaryz, dediler.
Sizler bizim hudutlarmz ierisinde bizim konuklarmzsnz. -be ay
ne kalrsanz kaln, bamz gzmz stnde yeriniz var. Yalnz burada Gl-
fidan isminde bir hanm kzmz var; bu kimdir, kimin nesidir, deyince, beki
dedi ki:
O, benim yakn komumun kzdr. sterseniz, sizi oraya gtrebili-
rim. Eer bahsettiiniz Glfidan oysa seyis lyasn kzdr Glfidan. Burada
bundan da baka Glfidan adnda bir kz yoktur. Bildiim tek Glfidan Seyis
lyasn kzdr; sizi oraya gtrebilirim, dedi beki.
Bu sohbetten sonra kalkp Seyis lyasn adrna doru geldiler. adr-
nn nnde oturan Seyis lyas, misafirlerinin geldiini grnce, hemen onlara
doru yneldi. Ho geldiniz diyerek yolda karlad. Merhaba, ho sefadan son-
ra Seyis lyas, gelilerinin sebebini sordu:
Geliimizin herhangi bir sebebi yok. Sadece topraklarmza misafirle-
rimizin geldiini duyduk. Bizden bir isteiniz var m? Skntnzn olup olmad-
n sormak iin Han gnderdi bizi, dediler.
ok teekkr ederiz, sizden bir isteimiz yoktur, misafirperverliiniz
iin de Hanmza teekkr ederiz, ok selam syleyin, dedi Seyis lyas.
Atlarna binip gerisin geri gelip Hann huzuruna ktlar. Durumu anlat-
tlar. Han:
Kimdir, kimin nesidir, diye sordu.
Vallahi, yeni gelen gebelerin kurduu adrlardan birisinde yaa-
yan Seyis lyas denilen bir adamn kzdr Glfidan Hanm. Aratrdk, orada bu
isimde baka birisi yoktur, deyince.
Hann morali biraz bozuldu.
Ben bir Hanm, nasl olurda benim olum ilk grd, tanmad,
asln, asaletini bilmedii bir kza k olur, diye dnd.
Eh gnl bu; ferman dinler mi?
O gece Han, Pervane sultan ve Hanm Nene oturup bir sohbet ettiler.
Han:
Seyis lyas adnda bir adamn kz imi Glfidan Hanm, deyince Ha-
nm Nene bakt ki bir rahatszlk var; onu hissetti.
Hanm Nene dedi ki:
Han, Allah bir insana bir ey verdii zaman kymetini ok iyi bilme-
lidir. Marurluluk hibir zaman iyi bir ey deildir. Gryorum ki sende bir
rahatszlk var. O adam zengin biri olsayd veyahut adl anl birisi olsayd, o-
lundan nce sen diyecektin, Tamam bize uygundur diye; Ama olum unutma
ki insanlk para, pul ile olmuyor.
Hanm Nenenin bu szleri ile kendine gelen Han, Hanm Nenenin elini
pt ve zr diledi.
Sabah oldu; yzmze hayrl sabahlar alsn inallah.
Sekiz- on kiiden oluan bir eli divan kuruldu, Han de ilerinde. Gl-
fidan hanma eli gitmek iin atlarna binerek yaylaklara, buz bulak semtine
doru yola revan oldular. Hani derler ya, at aya klnk olur, k dili yrk
olur; tez vurur, tez gtrr, menziline tez yetirir. Bir mddet yol aldktan sonra
dhil oldular buz bulak kenarna kurulan adr kente. ndiler atlarndan. Kime
konuk gelmilerdi; Seyis lyasa.
Oca batsn yoksulluun. Allah hi kimseyi yoksul etmesin. Yoksulun
evinde yemek pitii zaman, ev gler, eik gler, evdeki kedi sevincinden du-
vara trmanr, her kesin yz gler; ama o evde bir ey olmad zaman, o evde
herkesin, kedinin bile morali bozuk olur. te o gn, Hann oraya gelmesini
byk bir olay olarak grmekte idi; Seyis lyas,
Seyis lyas ar ball ile bilinen, olgun, nerede ne syleyeceini bilen,
ehil bir insand. Seyis lyasn iine bir korku, bir tela dt; Ya Rab, biz bu
insanlar nasl arlayacaz, bunlara ikram edecek neyimiz var bizim? diye
dnrken, hanm ile gz gze geldiler.
Seyis lyasn hanm grm, geirmi bir insand. Hanm dedi ki:
lyas, senin skntn anlyorum ama sen moralini bozma. Allaha -
krler olsun, bizim deil on kiiyi, yz kiiyi rahata arlayp yola salacak du-
rumumuz var u an, Seyis lyas, hayli rahatlad.
O akam misafirlerini ihtiaml bir ekilde arladlar. Bu scak davran-
tan dolay Han de ok memnun kalmt. Yemek imek, ay, kahveden sonra
Seyis lyastan Allahn emri, peygamberin kavliyle kz Glfidan olu
Mehmete istedi Han. Zaten Han duyup, tanmayan yoktu. Seyis lyas meclis-
ten bir az msaade isteyerek hanm ile bir durum deerlendirmesi yapt ve
kznn da bu ocua vurgun olduunu renince sylenecek en gzel szn
hayrl olsun demek olduunu anlad ve yle de yapt. Sz kesildi ve Allahn
emriyle Glfidan Mehmete nianladlar. Bu mutlu haberi alan Mehmetin mo-
rali dzelmi, gzlerinin ii glyordu ve keyfine diyecek yoktu.
Eh, yok olsun yoksulluu.
ok beklemeden iki- ay iinde dillere destan, grkemli ve hanla la-
yk, Mehmet ile Glfidan iin krk gn, krk gece dn tutuldu. Allah herkesin
evlatlarna gzel gn, gzel dn nasip etsin inallah. Glmek, elenmek, ye-
mek imek, keyif, keyfiyet derken, krknc gnn akamna, Mehmet, Glfidan,
Han ve Pervane sultan bir snava tabi tutulacaklard. Bu mutlu gnlerinde on-
lar kt bir srpriz bekliyordu.
Takdiri ilahi. Krknc gnn son saatlerinde, akl ile servet bir iddiaya
girdi. Bu gzel treni, bu gzel dn, bu lemi birlikte seyreden akl, servete
dedi ki:
Servet, bu insanlar sen mi idare ediyorsun, yoksa ben mi?
Servet:
Ben idare ediyorum. Gryorsun, krk gn krk gecedir dn var
burada. Bak, insanlar ne kadar mutlu. Ben olmasam bu dnler byle enlen-
mez. Sen nesin; benim yanmda hibir eysin, dedi.
Akl dedi ki:
O zaman gel, seninle bir iddiaya girelim. Ben diyorum ki, eer ben
olmasam, insanlarn serveti de olsa botur. nk aklsz bir insan ne kendini,
nede servetini idare edebilir.
Servet dedi ki:
Yok, sen terk et. Gr, bu imknlarla nasl bir hayat yaatacam onlara.
Eh, sevgili dostlar; dnn son saatlerinde, en mutlu anlarn yaaya-
caklar zamanda, akl terk etti Mehmeti. Mehmet kald bir servetin umuduna.
Damatlk elbiseleri ierisinde olan Mehmet tam bu srada bahe ierisindeki
kullanlmayan, odunluk kmrlk gibi bir yere urayp dnmek zere gitmiti
ki, akl kt firara. Gelini aldlar gelin odasna. Herkes Mehmetin gittii yer-
den gelmesini bekliyor. Allah hi kimseye gstermesin byle bir durumu. Sa-
dlar, Mehmetin girdii o odann kapsn ap, ieri baktlar ki ne baksnlar
ocan batsn! Mehmet tannmaz bir vaziyette. Odunlarn, kmrlerin arasna
yatm, o beyaz damatlk elbisesi kmre belenmi, yz gz berbat ve tann-
maz bir vaziyette.
Mehmet, bu ne hal byle, dtn m, bir ey mi oldu sana, bu halin
ne? dediler.
Kimseyi tnlamyor Mehmet. Son derece ciddi akl hastasnn verebile-
cei tepki, davran ne ise aynsn yapyor Mehmet; nk Mehmetin akl fi-
rar etmiti.
Derhal haber verdiler anasna, babasna ve yaknlarna. Allah hibir ana-
ya, babaya gstermesin bu durumu. Kim geldiyse, Mehmet:
lrmde buradan kmam, benim yerim buradr, deyip, srtn k-
mrlere srtyor, kmrlerin, odunlarn arasna girmi, ty dekte yatar gibi
yatyor. Babas, anas, Hanm Nene kim geldiyse tanmyor Mehmet. Davetliler,
kr piman evlerine dald. O gzelim dn yas yerine dnd. iei bur-
nunda gelin, Glfidan perian bir halde, gzyalar sel olmu, neye uradn
arm bir halde, ayn onun durumunda olan dier aile fertleri ile birlikte
sabahn almasn beklediler.
Sabah ald, herkesin yzne hayrl sabahlar alsn inallah. Hekim,
doktor, cerrah kalmad memleketin tm tp uzmanlar davet edildi. Hangi he-
kim geldiyse bir tehis koyamadlar. Daha, alt- yedi yalarnda iken yirmi be-
otuz yandaki bir insann dnemedii, yapamad eyleri dnp, yapan
bir insann bugnk durumuna bir akl erdiremediler. Ve benim yerim bura-
sdr deyip kmrlkten dar adm atmyor, orada akl almaz eyler yapyor.
Tam bir akl hastas.
Han, etrafndaki e dostuna, ailesine ve tm sevenlerine dedi ki:
Bu bir vakadr, Allah bana bir evlat verdi ve imdide onu bu duruma
drd, akln ald. Bunu verende Allahtr, alanda. Eer, olumu tekrar sal-
na kavumu bir vaziyette grmemiz mmknse Onu hep birlikte yaayp
greceiz. Yok, bu bize nasip deilse ne yapsak botur.
Han, Hanm Nene ile haber sald Glfidana:
Kzm, daha sen tomurcuk bir glsn, gelecein var, mrnn baha-
rndasn. Babana, anana haber salalm gelsin seni gtrsnler. Bu vaka bizim
bamza geldi, bizleri yakt ama hi olmazsa sen yanma, diye.
Glfidan, yal gzlerle perian zlflerinden bir kan bast o dertli si-
nesine, bakalm ne syler, Hanm Nene ne dinler:
Dirim girdi lm kar bu evden.
Ben Allahtan Mehmetimi isterim.
lrmde el ekmem bu sevdadan,
Kara imi aln yazm neyleyim.
Dinmek bilmez yrek szm neyleyim.
Kanlar alar iki gzm neyleyim
Garip Glfidanm neyler, ne eder?
Alnma yazlm bu kara kader.
Beklerim mrmn sonuna kadar,
Szler tamama yetti. Glfidan, Hanm Neneye:
Ben bu eve gelinlikle girdim, kefenle karm. Beni hi kimsenin -
karmaya hakk yok, bu benim alnmn yazs, bu benim kaderimmi. Mehmetin
bakmn kendim stlenmeliyim. Mehmete toz kondurmam, Mehmete hi
kimse karmayacak ve bundan sonra onun tm sorumluluu bendedir, delide
olsa o benim kocamdr, dedi.
Eh, Allah hibir ana babay, ei bu duruma drmesin. Gn getike
Mehmetin ana babas, Hanm ninesi, sevenleri ve daha da nemlisi, mrnn
baharnda byle bir snavla kar karya kalan sevgili yri Glfidan hanm
mum gibi erimekteler Mehmetin bu haline.
Mehmet hi kimseyi tnlamyor. Evde olan altn, gm ve kymetli eya
ne varsa eline geeni yoldan gelip geene paylyor:
Al bu benden sana hediye, al bunu sana veriyorum, diye evi dat-
yor ve kimsede tek kelime bile syleyemiyor. Mehmet, ehirde ara sra gezip
dolap akamda gelip kmrlkte yatyordu. Bir gn akam vakti mahallede
dolarken ift srmekten gelen bir adama rastlad. Adamn nnde iki kz
ve boynuna asl bir saban vard. Mehmet yaklat iftinin yanna,
Selamnaleykm.
Aleykmselm.
Bu kzler ka para? Bana sat.
Adam hayret etti:
Ne yapacaksn Mehmet, diye sordu.
Bu kzleri bana satacaksn, ben bunlarla ift sreceim, dedi Meh-
met.
Olum, iin gcn yok mu, dedi adam,
Yok, ben bu kzleri senden alacam, dedi Mehmet.
Otuz altn, dedi adam.
Al otuz altnn, dedi ve bir kese altn att adama, kzleri saban ile
birlikte ekti kapya Mehmet.
Hanm Glfidan, boynu bkk, zavall, bir halde kt darya:
Mehmet, bu ne haldir, diye sordu.
Benim iime kimse karamaz. Ben, ift srmeye gideceim, dedi.
Sabah oldu, Mehmet kalkt, kzleri kotu. Tarla srmesi gerekiyor ya
akl sra Mehmetin. kt kra, bayra. Dere, tepe, ta, kaya, ukur dinlemiyor
gznn tuttuu, aklnn estii yer nereyse oralar tarla diye sryor Mehmet.
Eh artk kendine gre bir i bulmutu Mehmet. Gnlerce, haftalarca bu ile
megul olmaya balad. Bir gn yle bir yere geldi ki Mehmet, saban bir taa
sapland, kmyor, karamyor bir trl. Mehmet, etrafnda ift sren adam-
lar ard, uzun uradan sonra onlarnda yardm ile saban sapland yer-
den kardlar. Ama meerse sabann sapland bir ta deil, bir hazine de-
erinde kymetli bir madendi. Hlasa yerden ok kymetli bir maden paras
kt, artk som altn m dersiniz, adna ne dersiniz deyin. Etrafndakiler bu
kymetli madeni grnce akna dndler ve Mehmete bu durumu babasna
bildirmesini sylediler ama Mehmet herkesi azarlayarak, bundan kimseye sz
ederseniz sizi ldrrm diyerek yanndan uzaklatrd. Ve bunun kymetli
bir maden olduunu sylediler diye bu kymetli ta sard sarmalad kzlerin
boynuna ast ve iftini srmee devam etti. Mehmetin ekin ektii bu tarla s-
rekli kervanlarn gelip getii bir yola ok yaknd. [Mesela, ipek yolu diyelim.]
Buradan, kervanlar, kervanclar geerdi; Bir yerden,
Mal alr, bir yere gtrrlerdi. Byle bir al veri, ticaret a ite.
Mehmetin tarla srd bu yerde yle bir yol zerinde idi.
Mehmet, bakt ki, bir kafile, bir kervan geliyor. Hemen yola doru kt,
el kaldrd kervan durdurdu:
Kimdir bu kervann sahibi, diye sordu bezirgnbana.
Ahalinin ierisinden orta yal bir adam eildi:
Benim yavrum, dedi.
Nereye gidiyorsun, diye sordu Mehmet.
rana gidiyorum olum, dedi adam.
Niye gidiyorsun rana?
Alveri yapyorum. Ben tacirim, tccarm. randan mal almtm,
getirdim, sattm. imdide tekrar mal almaya rana gidiyorum.
ran ahna benden selam syle, Akll Mehmetin selam var de. Bu
hediyeyi de benden ran ahna gtreceksin, dedi Mehmet.
Adam tecrbeli, madene bakt, adamn durumuna bakt. Bu kadar yer
gezmi, bu kadar yer dolam, byle bir maden grd yoktu daha.
Olum, emin misin? Bunu kim gnderdi diyeyim?
Akll Mehmet gnderdi de, Hann olu Akll Mehmet.
Peki, bir istein var m?
Yok. Selamm syle, dedi Mehmet.
ok kymetli bir hediyeyi bu kervanc bana emanet ettiler. Sarp
sarmalayp, devenin srtna koydular. Devam etti kervan, geldi rana. Be-
nim elimden byle bir hediye padiaha verilecek, padiah da bana ehrin
en grkemli yerlerinden yer verecek, benim ticarettim, kazancm daha g-
zel olacak diye dnyor adam. Birde aklna geliyordu, Acaba bu hediye-
yi vermesem, padiaha sunmasam Bu hediyeyi veren adam bo bir adam
olamaz; benim slalemi yeryznden keserler diye dnyor. Padiahn
divanna kt bezirgn, el pene divan durdu padiahn huzurunda. Kbleyi
lem.
Sizin bende bana emanet edilen bir hediyeniz var, dedi adam.
Kim tarafndan gnderildi bu hediye, diye sordu padiah.
Dastanda Hann olu Akll Mehmet tarafndan size bir hediye gn-
derildi ve ben de bugn geldim, bunu size takdim ediyorum, dedi adam.
Padiah ald hediyeyi, toplad vezirlerini bana. Padiahn hazinesinde
byle bir maden yoktur, bu kymette bir maden yoktur. Padiah yle dnd;
Bana byle bir hediye gnderen bir adamn acaba hazinesinde baka daha ne
madenler var ki, bunu bana hediye olarak gnderiyor. Peki, bu adamn benden
bir istei oldu mu, bezirgnbana sordunuz mu, diye sordu padiah.
Yok, Kbleyi lem, sadece padiaha selamm syle, o kadar, dedi
adam.
Her ne kadar bu bize selamn sylediyse de, bizim de buna hi ol-
mazsa gnl almaca bir hediye gndermemiz lazm, diyor padiah.
Hazinesindeki en kymetli madenlerden, talardan gzel bir boha yap-
trd Bezirgnbana:
Bezirgnba, bu senin ayr hediyendir. Bu yaptm hediyeyi de ben-
den taraf Akll Mehmete gtr, benim de selamlarm syle, dedi.
Ba stne Kbleyi lem, dedi bezirgnba.
Aradan epey bir zaman geti, -be ay kadar bir zaman geti. Akl ile
servetin bir yllk mhleti var idi; bir yl ierisinde akl, servetle bahse girmiti.
Padiah hediyeyi gndermekte olsun, bize gelelim Glfidann anas ve babasna.
Yahu, biz bu kz gnderdik, attk garip bir yere, gidip getirelim. Bu
iin sonunda lm yok ya. Hi olmazsa kendi evimizde barnsn, dediler.
Geldiler Hann evine. Durumu biliyorlar.
Mehmet, kaynanan gelmi, kaynatan gelmi, diyorlar ama hi umu-
runda deil Mehmetin; nk bu dnyalk deil Mehmet.
Glfidann anas ve babas geldiler, kzlarn ziyaret ettiler. Anas yal-
vard:
Kzm, senin bundan baka aren yoktur. Bu adamn artk adam ola-
ca yoktur, bunun durumu malum. Gel, seni gtrelim. Az bulursak az yeriz,
ok bulursak ok yeriz. Elimiz, obamz, baban, kardelerin ok zlmekteler
senin iin, dedi.
Glfidan:
Ana, msaade edersen, derdimi sana birka kta sz ile anlatmak isti-
yorum, cevabm sana yle vermek istiyorum dedi.
O on drt rk yasemin zlflerinden birisini bast dertli sinesinin ze-
rine. Henz elinin knas solmak zereyken, dokundu mzrabyla tellerine. Ba-
kalm, anasna ne syler? Allah hepinize hayrl gnler nasip etsin.
Talihimmi, kaderimmi neyleyim
Karaym benim gnm ana can
Keremsiz Aslnn ne kymeti var
Brakn, aln yanm can ana
Talihimmi, kaderimmi neyleyim; karaym benim gnm ana can.
Keremsiz Aslnn ne kymeti var. Brakn, aln canm ana can.
Derdim iin yalvarrm Allaha
Ara yerde siz girmeyin gnaha
Bizim yaylaklara dnemem daha
Perian olsa da sonum ana can
Alr son bendini, bakalm ne syler Glfidan?
Glfidanm, derdim ele amaram
Sevdiimi terk eyleyip gmerem
Ben lsem de Mehmetimden gemerem
ksa da bu yolda canm ana, can
Szler tamama yetti. Ana, bala, ikisi birbirine sarld, aladlar ve anas
anlad ki, bu kzn buraya dirisi girdi ve ls kacak. Bunu hissetti. Bir iki
kelime daha etmeden geldi, beyine durumu anlatt. Helalleti, ayrld, gerisin
geriye yurtlarna dndler.
Bu yal ana, yal baba yaylaklarna, adrlarna dnmekte olsun, size
nereden haber verelim; Mehmet ile bezirgnbandan. Aradan be ay ge-
miti, adam geri dnd geldi ki, Mehmet ift sryor. Ocan batsn. Buna ne
kz dayanr, ne tohum yeter, ne tarla yeter. Mehmet gznn tuttuu yeri sr-
m, her yeri simsiyah tarla etmi.
Selamnaleykm Mehmet Bey, dedi bezirgnba,
Aleykmselm. Siz kimsiniz, diye sordu Mehmet.
Mehmetin akl bata yok ya.
Mehmet, be ay nce ben bir yolcuydum, buradan geiyordum.
ran ahna bir hediye gnderdin, ben de gtrp verdim. Beni tanmadn m,
dedi bezirgnba.
ah kimdir, ran ah kimdir, sen kimsin? Ben kimseyi tanmyorum?
Ne hediyesi verdim sana, dedi Mehmet.
Bezirgnba; Bu, bana numara yapyor. Padiahla bunun arasnda mut-
laka bir diyalog var. Beni yoldan karmaya alyorlar, beni snyorlar galiba,
diye dnd. Grevlisine seslendi bezirgnba:
Getirin Mehmet beyin hediyesini, dedi.
Oca batsn, Mehmet beye gelen hediye bir hazine.
O arada, Glfidan hanm Mehmete a kalmasn diye yiyecek bir eyler
yapp getiriyor. Bir de bakt ki, Mehmetin etrafnda bir kalabalk var. Mehmetin
bana kt bir ey mi geldi diye dnerek, abuk, abuk, o kalabaln yanna
gelince grd ki, yok, durum o durum deil. Bir kervan var, bezirgnbayla
Mehmet sohbet ediyor; ama bir trl anlaamyorlar.
Bezirgnba sordu:
Kzm, sen kimsin, necisin, tanyor musun bu adam?
Glfidan Hanm durumu anlatt:
Bu, benim beyimdir, dedi.
Mehmet dnd, bezirgnbana:
Madem seninle ran ahna hediye gnderdim, imdi nereye gidiyor-
sun?
imdi de Afganistana gidiyorum, dedi bezirgnba.
Peki, o zaman, bu hediyeyi benden Afgan ahna gtr, deyince, Glfi-
dan hanm olaya mdahale etmek zorunda kald:
Mehmet, bu hediye azdr bir Afgan ahna. Eer iznin olursa, bunun
zerine evden de biraz bir eyler ilave edelim, yle gnderelim. Kervanc da
yorulmu, onlar da bir misafir edelim, eve davet edelim, dedi.
Demek ki, o ara akll zamanna denk geldi Mehmetin:
Peki, olur, dedi.
Kervancy buyur etti Han babasnn sarayna. Hediyeleri de Glfidan
hanmn kendisi ald tabii. Durumu kaynatasna da hikye etti. Kaynatas,
bezirgnban ve kafilesini ok iyi bir ekilde arlad. Sabahleyin Mehmetin
durumunu anlatt ve misafirlerini uurlad. Yolcular gittikten sonra Mehmet
yine iftini koup tarla krmakla megul olsun, biz gelelim Glfidan hanma.
Ya Rabbi, benim sana ettiim neydi, karma byle bir ey karttn, di-
yerek, kendi kendine kederlendi. ehrin kenarndaki beylik balarna doru tek
bana gezip dolamaya, moral dzeltmeye kt. Beylik balarna girdi Glfidan
Hanm. Akamn serin vakti, yle bir sessizlik, yle bir ortam ki, hayal etti:
Ya Rabbi, ben bu eve gelin geldim. O gecenin sabahn eimle, sevdi-
imle birlikte gremeden, sevdiimi benden aldn. Yine verdiine ok krler
olsun ya Rabbi; olmaz myd ben de kocamla el ele tutsaydm, bu beylik bala-
rnda gezseydim.
imdi tek bama braktn beni diyerek gamland, efkrland. Ve ald on
drt rk yasemin zlflerinden tel, bast dertli sinesinin zerine. Bakalm,
yalvarn nasl dile getirir Glfidan Hanm:
Kinat yoktan yaradan Allah
Perian halime merhamet eyle
Ya Rap sevdiimi senden isterim
Perian halime merhamet eyle.
Gizli srlarm kimse bilmeden
Dost alayp, dmanlarm glmeden
Ellerimin knalar solmadan
Ya Rap sevdiimi senden isterim.
Glfidanm ayrlmm elimden
Tomurcuum, ayrmayn dalmdan
Ellerini ayrmayn elimden
Ya Rab, sevdiimi senden isterim.
Bu szlerle Kendi kendine bir teselli verdi, Ya Rabbi, yine verdiine
kr dedi ve evine dnd.
Sevgili dostlar; Allah her eyin sonunu hayr etsin inallah.
Glfidan hanm evine dnd. Yine Mehmet, geldii gnden beri, d-
nn son akamndan beri yatt o kmrlkte yatyor. Her akam onu ziyaret
edip, ondan sonra kendisi istirahata ekilirdi. Bu akam yine iinde bir hzn,
ayn zamanda bir de buruk bir sevin vard.
Aradan bir yl gemiti, yani akl ile servetin iddiaya girdii o gnden
itibaren aradan bir yl kadar zaman gemiti. Mehmetin o halini hayal ederek,
Yine durum ayn durum, deimedi diyerek, yine onu istirahat ettirip, kendi-
si de istirahata ekilmek zere Mehmetin yatt yere girip kapy at saatte
Kudreti ilahinin ii, o vakit, o saat tamam olmutu. Ve Mehmetin, firari akl ba-
na dhil olmu ve Mehmetin gzlerinin nnden bir bulut perdesi kalkm,
Mehmet akn bir biimde etrafa bakarak olup biteni anlamaya alyordu.
te tam o sra, Glfidan hanm kapy at, ieri girdi. Mehmet, ok dikkatli bir
ekilde Glfidan hanmn yzne bakt ki, oca batsn, o emenin banda,
Buzlu bulak banda k olduu gzel karsnda duruyor. Dn treni ha-
yal meyal canlanr gibi oldu gzlerinin nnde. Durumu anlayan Glfidan Ha-
nm oturdu Mehmetin yanna. Gayet akll bir ekilde sorular sormaya balad
Mehmet. Glfidan hanm:
Mehmet, kalk, seni evimize gtreyim, buras senin yerin deil, de-
yince.
Beni buraya kim att, nedir benim stm bam nedir benim bu ha-
lim? dedi Mehmet.
Sa sakal karm Perian bir vaziyette Mehmet. Glfidan hanm kolun-
dan tutarak, Mehmeti kendi evlerine getirdi.
lk nce ana babasna haber vermeden, hemen en samimi arkadana
haber sald, berberini arttrd. Gzel bir banyodan sonra tran yaptrd
Mehmetin, kyafetlerini giydirdi ve son derece akli dengesi yerinde, beyefen-
di bir halde Mehmeti oturttu. Alamaktan neredeyse iki gzleri kr olmaya
yaklam anasna, babasna ve mrnn son gnlerini yaayan Hanm nineye
haber sald:
Mjdeler olsun! Mjde verin hanla, mjde verin ehre, mjde verin
anasna, babasna ki, Mehmet hayata dnd. Mehmetin akli dengesi gayet ye-
rinde
O akam bir bayram yaand, bir dn yaand, bir nee sald etrafa
ki, Mehmet, anasyla, babasyla grmeden nce onlara haber gitti. Glfidan
hanm bunun hesabn birisinden sormalyd. Kimden; tabii ki Mehmetten so-
racakt. Neyle; yine sazyla, szyle
Alr bakalm ne sorar Glfidan Hanm, ne cevap verir Akll Mehmet. Yine
vekletliimi Maksut Feryad yapsn. Dinleyenlerimizin salna efendim.
Syle grm syle yar neler oldu
Gzmn karas nerelerdeydin
Alan gllerim dalnda soldu
Barmn yaras nerelerdeydin
ki sevgili bir araya gelmiti, ilk defa szleri birbiriyle kucaklayordu,
ilk defa birbirleriyle karlkl szlerini sylyorlard. Alr, Mehmet bakalm ne
syler?
Hi bilmedim ne haldeyim, nerdeyim
Gzmn karas yar sana geldim
Merhamet et Mansur gibi dardaym
Barmn yaras yar sana geldi.
Evimiz, yurdumuz tarumar oldu
Bir yldr gzlerim yolunda kald
Elimin knas sarard soldu
Derdimin aresi nerelerdeydin.
Sahip kar ol, ya da verme yar beni
Yar deyip de yar sinene sar beni
Benden deil, yaratandan sor beni
Derdimin aresi yar sana geldim
Glfidan hanm alr sznn son bendin. Daha mjde verilecek, o gece
bayramlarn en gzeli yaanacakt.
Glfidan koydun yasl yaral
Demedin mi avc vurur maral
Gelen gnden dtn benden aral
Cierimin paresi nerelerdeydin
Mehmet alr sznn son bedelini:
Mehmetim talar eritti ahm
Benim zerre kadar yoktur gnahm
Beni sana balad Allahm
Cierimin paresi yar sana geldim
Szler tamama yetti sevgili dostlar. Babasna, anasna mjde verilip, on-
lar evlerinden gelmekte olsun. Rivayete gre, bu iki hasret, bu iki sevgili birbir-
lerinin boyuna yle sarldlar ki, bir rivayete gre, bunlarn ikisinin arasnda
bir topal pire kald. Bu sarlmann iddeti ile topal pirenin sesi marurla mau-
ku bir araya getirdi. Ocan batsn, bu en biim bir ak, bu ne biim bir sevda!
Bunlar hasretlerini gidermekte olsunlar, etrafta ses gittike oalma-
ya balad. nk Mehmetin anasna, babasna, hanm nineye ve de hanln
ileri gelen insanlarna haber verilmiti artk. Sarayn bahesi olduu gibi in-
sanlarla kaynyordu. Mehmetin bu mutlu gnnde; Pervane Hanmn, Hann,
Mehmetin, Hanm ninenin, Glfidann, zellikle Akll Mehmetin bu mutlu
gnnde yine etraf gllk glistanlk oldu. Kurbanlar kesildi, kazanlar asld.
Yoksula, fukaraya, olana, olmayana, hazinesinde, evinde neyi varsa, Han ziya-
fetlerini ekti. Rivayete gre, krk gn krk gece elenceler, dn yeniden ku-
ruldu. Bu dnn sonunda, iki gen, Mehmet ile Glfidan muratlarna erdiler.
Han ile Pervane Hanm oullarnn, evlatlarnn mrvvetini grdler. Seven-
leri bu mutlulua ahit oldular ve bu mutlulua sevindiler.
Derler ki hikyenin sonunda, gkten elma dt; birisi hikyenin
zahmetini ekip dinleyene, birisi dinleyicilere ulatrana, birisi de hikyeyi an-
latana.
Allah hi kimseyi darda koymasn ve herkesi sevindirsin hikyemizin
kahramanlar gibi. Unutmayalm ki en byk zenginlik, salktr ve akldr!

Anlatan: k Rahim SALAM

Derleme Tarihi: 12 Mays 2009
Derleme Yeri/Ortam: Erzurumda Erzurum ayevi. Ortamda bulunanlar;
derleyici, on mteri.
Hikyenin Kayna: k Rahim SALAM hikyeyi Mevlt hsani ve Reyhanden
dinleyerek rendi.
SEYFET AVU LE FLZ
HKYES
KAPAK
Seyfet avu ile Filiz Hikyesi 323
ugne kadar dilden dile, telden tele gelen hikyelerimizi, gemiimizi,
ecdadmzn yaptklarn, insanlarmzn bandan geen olaylar ozanlarmz
hikyeletirmi, trkletirmitir. Ben de bugn bu trk ve hikyelerden bi-
rini, stiklal Harbi zamannda, Balkesirde yaanm bir hikyeyi, Seyfet avu
ile Filizin hikyesini anlatacam.
Sava zamanyd, askere alnacak olanlarn iinde Seyfet de vard. O za-
manlar askerlik, dile kolay, yedi yld. Seyfet, askere alnacandan dolay zl-
myordu ama geride brakaca kk bir yavrusu, bir anas, bir de kardei
vard, bunlar kime emanet edeceim, diye zlyordu, ben gidersem han-
mmn, ocuumun, anamn hali ne olur? Sonunda, askere gitme vakti geldi
att. Seyfete neresi kt, memleketi Balkesir. Gelgelelim, o zamanlar ulam
imknlar kstl olduundan haberlemek, haber ulatrmak, bir yerden bir
yere gitmek ok zordu. Balkesirin kynden, il merkezine giden kii gurbete
gitmi gibi olurdu.
Geride annesini, hanmn ve henz yedi yandaki olunu brakacakt.
Olunun ad mitti. Evden ayrlaca zaman olum, mit, dedi Seyfet, gidi-
yorum, ya gelirim ya gelmem, benimkisi de bir mit. Annesini, hanm Filizi
ve olu miti kardeine, Mehmete emanet etti, onlarla vedalap Balkesire
doru yola koyuldu.
Seyfet, Balkesirde askerlie balad. Aylar, yllar birbirini kovalad.
Sava tm hzyla devam ediyordu. Dou cephesinin banda bulunan Kazm
Karabekir Paa, Balkesirden kendi birliine katlmak zere bir tabur as-
ker istedi. Balkesirden dou cephesine gnderilen o taburun iinde Seyfet
de vard ve avuluunu o zaman kazand. Seyfet avu o taburla birlikte
Sarkama geldi.
Vatan topraklarmzda, her yerde savalar devam ediyordu. Seyfetin ay-
lar, yllar geiyordu ama nasl geiyordu, gz hep arkadayd, her daim han-
m Filizi, olu miti, annesini ve kardei Mehmeti dnyordu. Gelgelelim,
askerlik grevi her eyin stndedir, kutsal bir grevdir, vatan grevimizdir.
Vatan iin canmz feda. Vatan olmayann ne namusu olur ne dini olur.
Seyfet avu, Sarkamta grevine devam ediyordu. Doudaki sava
hafiflemeye balaynca, Balkesirden gelen tabur, tekrar batdaki, Balkesirde-
ki birliine geri dnmek zere yola koyuldu. nk batda saldrlar devam
etmekteydi.
Tabur, Balkesir yolunda bir dzlkte, bir lde durdu. adrlar kuruldu.
Komutanlar askerlerin bir ksmn lde grevlendirmek iin hazrlk yapyor-
B
lard. Seyfet avuun ky oradan belli belirsiz grnyordu. Kyne doru
yle bir dnp bakt Seyfet avu, bir ah ekti. Onun bu halini gren komu-
tanlardan biri yanna ard Seyfet avuu. Seyfet avu tekmilini verdi, tek-
milinde Balkesirli olduunu syledi. Olum, sen Balkesirli misin, diye sordu
komutan. Evet, ben Balkesirliyim, komutanm, dedi Seyfet avu. Peki, o-
lum, hangi kydensin? Bunun zerine, bulunduklar yerden hayal meyal sei-
lebilen kendi kyn iaret etti Seyfet avu, u ilerideki kydenim, komuta-
nm, dedi. Peki, olum, sana gn izin verelim de kyne git, dedi komutan,
sonra da orada kimsen var m, diye sordu. Annem var, dedi Seyfet avu,
saygsndan, evli olduunu syleyemedi. Eskiden trelerimizde, adetlerimizde
bu da vard. Komutanm, ben gnlk izni ne yapacam, dedi Seyfet avu,
yirmi drt saatlik izin bana yeter. Seyfet avu kyne gitmekte olsun, biz
haberi nereden verelim, kynden verelim.
Seyfet avu askere gideli aradan be alt yl gemiti. Bu zaman zar-
fnda, kyn muhtar Khya Mehmet, Filize gz koymu, onu almak iin
trl yollar denemi, sonunda da almt. Filiz de o kadar gzeldi ki oca
batmasn, gzelliini anlatamam. Bir bilezik gibi, kalalarnda birer delikan-
l otururdu, dudaklarnn krmzl Tortum Deresinde yetien kirazlardan
daha krmz, yanaklar Amasya elmas, salar Balkaya kmryd, yznde
sanki ay on belemiti, yle bir gzeldi. Yrd zaman yerler titrerdi ve
ite o zalim Khya Mehmet ona gz dikmiti, gidip gelir, ona sz dokundu-
ruyordu. Bu arada Seyfet avuun kardei Mehmet de askerlie arlm, o
da askerliini yapmak zere anakkale taraflarna gitmiti. Filiz, bir yann-
da artk gzleri grmemeye balayan ihtiyar kaynanas, br yannda olu
mitle kalakalmt.
Khya Mehmet, zalim nefsi iin her gn gelip Filize eza, cefa ediyordu,
Filiz, benim hanmm yaland, ev ilerini yapamyor, diyordu, senin kocann
haberi bana geldi, kocan askerde ehit olmu. Sen artk kimi bekliyorsun, gel,
benim karm ol. Her seferinde ona kar koyuyordu Filiz, yapma Khya Meh-
met, bana eza etme, diyordu, ne bileyim yalan sylemediini. Bir gn Khya
Mehmet yine kp geldi, bu sefer yannda kendi bana yazp imzalad bir
kt da vard. Kd gsterdi Filize, Ben kyn muhtar olduum iin ha-
beri bana yollamlar, dedi, bak ite, Seyfet avu, askerde, Sarkamta e-
hir dmtr, diye yazyor, grdn m? Velhasl, Filiz kurtulamamt Khya
Mehmetin elinden, sonunda Seyfet avuun askerde ldne inanm, o
zalimle de evlenmiti. htiyar kaynanasn yalnz bana brakm, olu miti
yanna alp Khya Mehmete varmt, artk onunla evliydi.
Gnler aylar birbirini kovalam, Filizin Khya Mehmetten bir ocuu
olmutu, adn eref koymulard. Seyfet avu gideli neredeyse yedi yl olmak
zereydi. te imdi de komutanndan izin alp yola dm, kyne doru ge-
liyordu. Yedi yllk hasretten sonra nihayet, hanm Filizi, kardei Mehmeti,
annesini ve olu miti grecek, hasretini giderecekti.
Yaz vaktiydi, Filiz kyn emesinin banda amar ykyordu, on
on drt yalarna gelmi olan olu mit de annesinin yannda oturmu, kendi
kendine talarla oynuyordu. Seyfet avu, asker kyafetiyle geldi kyne. Kye
girerken emenin banda bir kadnn amar ykadn grd. Biraz uza-
nda da bir ocuk oturmu, talarla oynuyordu. O anda Seyfet avuun sanki
yreinden bir para koptu, gzleri doldu, heyecanland, yahu, bu ocuun
gzleri, sa ba dedi kendi kendine, bu ocuk ayn bana benziyor. Benim
olum mit olmasn bu.
ocuun yanna yaklat, delikanl, senin ismin nedir, diye sordu. ocuk
ban kaldrp Seyfet avua bakt, benim ismim mittir asker amca, dedi.
O anda Seyfet avu neye uradn ard, peki, yavrum, sen bu kyden ki-
min olusun, diye sordu. Bilmiyorum asker amca, dedi mit, annem diyor
ki benim babam askermi, ad Seyfet avumu, askerde lm, ben onun o-
luyum. Babam lnce annem de kyn muhtar Khya Mehmetle evlendi, ben
yetim kaldm, ksz kaldm. O anda dizinin ba zld Seyfet avuun. y-
le bir of ekti, ocuunun gzlerinden pt, zlme yavrum, zlme, dedi.
zlme diyordu ama kendisi zntden heder olmutu, rengi, beti benzi sol-
mutu. Vay benim halime, benim burada kimim kalm, dedi kendi kendine,
hele bir evime gideyim, belki annem, kardeim Mehmet hl buralardadr.
Seyfet avu sanki kt bir ryann iindeydi, akl tutulmutu, eme-
nin bandaki kadnnn yzne bile bakmamt, ar ar evine doru yneldi.
Evinin kapsna vardnda bir de bakt ki kapya kara bir kilit aslm, evin
duvarlar harap olmu, duvarlarn deliklerinde sereler yuva yapm, kular
tyor, ev sanki viraneye dnm. Evin iine, damna otlar, samanlar koymu-
lar, pencereleri krlm, otlar baslm pencerelerinin yerlerine. Oradan kyn
ilerine doru yle bir bakt ki kimseler kalmam, horozlarn sesinden baka
ses yok, insanlarn sesi kesilmi. Ky l gibiydi, sanki sava cephede deil de
bu kyde cereyan etmiti.
Kyn ilerine doru yrd, biraz ileride nihayet bir evden tandr du-
manlar ktn grd, burada bir insan var herhalde, dedi kendi kendine,
oraya doru yneldi. O ev Aye teyzenin eviydi. Kapy vurunca, Aye teyze d-
ar kt. Yalanm, gzleri grmez olmu, Seyfet avuu tanyamad, buyur,
asker olum, dedi, ekmek mi istiyorsun, yavrum? O zamanlar sava yzn-
den ktlk olduundan askerler iin kylerden ekmek toplanyormu. Aye
teyze, beni tanmadn m, Seyfetim ben. Aye teyze karsnda duran askere,
bu uzun boylu adama iyice bakt, Allah Allah! Olum, sen askerde lmedin mi,
dedi hayretle, biz senin lm haberini aldk, yavrum. Seyfet avu kendisine
sanki iledii bir suun hesab soruluyormu gibi ban edi, ne diyeceini
bilemedi. Sonunda, kendisine hkmedilen cezay renmek isteyen bir sulu
gibi, glkle sorabildi, annem, kardeim, Filiz... Ailem nerede? Yavrum, k-
yn muhtar Khya Mehmet senin lm haberini verdi, dedi Aye teyze, ha-
nmn Filiz de onunla evlendi. Peki, ya annem, diye sordu Seyfet avu. Aye
teyze alamaya balad, annen de senin hasretine dayanamad olum, dedi,
verem hastalna yakaland, senin ardndan yavrum, yavrum, diye diye bu
dnyadan gt zavallck. Seyfet avu da alamaya balad, Peki, ya karde-
im, diye sordu. Senden sonra kardein Mehmet de anakkalede asker oldu,
dedi yal kadn, orada ehit dt. Bunlar duyan Seyfet avuun dnya-
s ykld, o da gibi adam orada kt kald. Aye teyze elinden tuttu Seyfet
avuun, onu arka taraftaki avluya kard, gel yavrum, hele gel, otur u ser-
vinin altna, dedi, sana souk bir ayran getireyim.
Aye teyze, sedirde oturan Seyfet avua bir ayran getirdi, ama Seyfet
avuun ne bir ayran ne de bir su iecek hali vard. nk beyninden vurul-
mua dnmt, kan ter iinde kalmt. Dnce, dert, strap onu bir iek
gibi soldurmutu. Alyordu, gzyalar kan gibi akyordu gznden. Aye
teyze, ben de bu kyde dodum, bydm, ben de senin bir evladnm, dedi,
birbirimizde hakkmz var. Eer Filizi, o muhanneti benim yanma be
dakikalna bir getirirsen benim hakkm sana helal olsun. Hele o muhanneti
benim yanma bir getir de bir halini soraym. Aye teyze ban iki yana salla-
d, Seyfet yavrum, imdi yaz vakti, onun da kendine gre ileri vardr, dedi.
Fakat Seyfet avuun yalvaran gzleriyle karlanca dayanamad, ama yine
de ben bir eyler bahane edip onu evime getiririm, dedi. Biliyor musun Aye,
dedi Seyfet avu, gocuunun yeniyle gzlerini sildi, ben o muhanneti, o Filizi
aldm zaman, onunla evlendiim zaman, onun gzlerine vurulmutum. Tek-
rar alamaya balad Seyfet avu, gzlerinden kanl yalar akyordu, son bir
kere daha o gzlerini greyim de terk edip gideyim buray, dedi, zaten benim
burada artk neyim kalm.
Aye teyze kalkp Filizin evine doru yol ald. Filiz zaten emenin ba-
nda o askeri grmt; boyundan bosundan, kandan gznden onu Seyfete
benzetmiti, aman ya Rabbi! nsan insana bu kadar da benzer mi, demiti
kendi kendine, ne kadar da benziyor benim Seyfetime. Gelgelelim, o olabile-
ceine ihtimal vermemiti, nk Seyfetin askerde ldne inanyordu.
Aye teyze varp Filizin kapsn ald. Filiz kapya kt, hayrola, Aye
teyze, dedi. Kzm, u tandrn stnde bir yemek piirdim de suyunu, tuzunu
koyamyorum, artk benden geti, dedi Aye teyze, Allah rzas iin, ne olur, bir
gel de u yemein tadna tuzuna bir bak. Filiz hemen olu mitin kolundan
tuttu, daha kk olan erefi de kucana ald, Aye teyzeyle beraber eve geldi.
Evden ieri girer girmez bakt ki arka taraftaki avluda, servinin altndaki
sedirde bir asker oturuyor. O anda sanki yreinden bir para kopmutu, o ka-
dar kan snd askere, yahu, sanki bu adam Seyfet dedi kendi kendine. Aye
teyzeye dnp bu asker kimdir, diye sordu, misafir midir, yoksa ekmee mi
gelmi? Aye teyze Filizin gzlerinin iine bakt, szne nerden balayacan
bilemedi, yok, yavrum, yok, dedi, onu bir odaya ekti, hele otur da ben sana
anlataym, kzm. Filiz, Aye teyzenin karsna geip oturdu. Orada oturan
adam kimdir, biliyor musun kzm, dedi Aye teyze, o adam senin bu dnyada
sevdiin, canm cierim, yreim dediin Seyfettir. Filiz bunlar duyunca o anda
dondu kald, gzleri kocaman alm, ylece bakyordu yal kadna. Sonunda
glkle, olamaz, diye mrldand, Seyfet yayor olamaz. Alamaya balad
Filiz, bard, ard, yzn, salarn yoldu, sonra da baylp yere dt.
Aye teyze Filizin yzne su vurdu. Az sonra Filiz ayld, kendini topar-
layp kalkt. Seyfet odaya gelmi, Filizin karsnda ocuk gibi alayarak du-
ruyordu. Yavrum, ite senin Seyfetindir karnda duran, dedi Aye teyze, o
da alyordu. Filiz, niye beklemedin benim yolumu, diye sordu Seyfet avu,
sen bana demitin ki Seyfetim, mrm var olduka salarm sprge eder,
senin yolunu yedi sene deil, yetmi sene gene beklerim. Benim yolumu yedi
sene byle mi bekledin?
Seyfetim, Kuran hakk iin, Allaha yemin ederim ki muhtar, senin
lm haberini, kara haberini bana imzal mhrle getirdi, dedi Filiz, kda
baktm, ben ne bilirim okumasn yazmasn. Bana dedi ki aha, Seyfetin lm
haberi geldi. Haber kye yayld, herkes duydu ki Seyfet lmtr. Annen de da-
yanamad, zntsnden ld. Kardein Mehmet de anakkaleye askere gitti,
ok gemeden orada ehit dt. Kimsem kalmad. A kaldm, susuz kaldm, o-
cuumla ortada, sahipsiz kaldm. Zalim Khya Mehmet de zerime kt, beni
her gn sktryor, bana strap veriyordu, sonunda beni zorla kendisine yar
etti. Benim bir suum, gnahm yoktur Seyfet, inan bana, Allah rzas iin inan.
ki gnl yaralanmt, yedi yldan sonra bir araya gelmilerdi. Zama-
nnda birbirlerini severek almlard. Seyfet avu, bir seksen boyunda, esmer,
karaka, karagz bir delikanl, pehlivan tipli bir delikanlyd. Filiz de ona gre
bir gzeldi. Birbirlerine gayet gzel yakmlard.
Gzyan, duygularn iir eden, trnan mzrap eden Seyfet avu,
dert adam syletir ya, bakalm, orada, o hasretlik, o strap arasnda Filize ne
sylyordu, Filiz de ne cevap veriyordu Seyfet avua, sylesin Rahim Salam,
var olsun dinleyenlerimiz:
Muhannet sevdiim muhannet yrim
Niye beklemedin yolumu Filiz
Kayboldu devletim kayboldu varm
Bunun zerine Filiz bir yandan alayp bir yandan gzn silerek baka-
lm Seyfetine ne cevap veriyordu:
Muhannet sevdiim muhannet yrim
lmtr Seyfetin gelmez dediler
Yalnz bama kaldm nedeyim
Gelip daha seni almaz dediler
Ald Seyfet avu:
Byle ba dikmiti senle bu garip
Krlm bu ban dal buda
Viraneye dnm baba oca
Olu mit, anasnn eteine yapp boynunu bkm, eref de daha be-
bek, anasnn kucanda alyordu. Aye teyze de onlara bakp alyordu. Sanki
biri lmt aralarnda, yle bir ac, strap vard odada.
Ald Filiz, bakalm ne diyordu Seyfete:
Sahipsiz bir ban bar olur mu?
Kurumu aacn dar olur mu?
Gurbete gidenin yri olur mu?
lmtr Seyfetin gelmez dediler
Ald Seyfet avu, son szn balyordu, bakalm nasl balyordu:
Filiz yktn otam benim binam
Ne dertten ldrdn koca anam
Sana teslim ettim mit balam
Bakalm Filiz ne cevap veriyordu, ald Filiz:
Seyfet sen gideli tam yedi yl oldu
Diktiin fidanlar bar verdi soldu
Kardein Mehmet de askerde ld
Askerde ld Seyfetin gelmez dediler
Dostlar, bu yol Pasine gider, dner tersine gider, gurbet elde len kular,
yasna gider. ki sevgili bu ekilde birbirlerine duygularn, dncelerini sy-
leyip kendilerini teselli etmeye alyorlard. Filiz, niye evlenmiti, neden ev-
lenmek zorunda kalmt, bu trkyle derdini syledi, Seyfet avu da bu tr-
kyle ona neden yolumu beklemedin diye serzenite bulunup halini syledi.
Sonunda, Filiz, gayr sen benim neyimsin, diye sordu Seyfet avu,
boynunu edi. Anasnn yannda duran miti, biricik yavrusunu kollarna ald,
gzlerinden doya doya pt. Filize dnp yktn diktiimiz oca, ba, dedi,
artk benim burada kimim kalm, sen evlenmisin, kardeim Mehmet asker-
de lm, annem lm... Bir yavrum mit kalm, onu da sana teslim ediyo-
rum ve gidiyorum. Filiz, Seyfet avuun ayaklarna kapand, yapma Seyfet,
etme, eyleme. Khya Mehmete varmaya mecbur kaldm, dedi, ama hep seni
sevdim, her saatim, her dakikam seninle Seyfet, her an seninle yayorum. Gz-
lerim yedi yl yollarda kald. Belki de yalandr, lmemitir, kp gelir dedim,
ama gelmedin Seyfet. Kimim kimsem yoktu, beni eze eze kendine yar etti zalim
Khya Mehmet. Fakat Seyfet bu durumu gururuna yediremedi, Aye teyzenin
elini pp yola dt, kynden ayrlyordu. imdi ben nereye gideyim, dedi
kendi kendine, kimim var ki kime gideyim?
Kynn altna gelmeden, Filiz, miti yanna, erefi de kucana alp
Seyfet avuun peinden gitti. Khya Mehmet o gn ileye gitmiti, kyde za-
ten kimseler kalmamt, sadece birka insan vard. Filiz, kimseye grnmeden
kyn kna geldi, orada Seyfet avua yetiti. Hem kouyor hem de Seyfet
avuun arkasndan baryordu, etme eyleme Seyfet, beni de gtr veya
beni ldr de yle git, brakma buralarda, diyordu, yapma, ben sensiz nasl
yaarm. Bana senin lm haberini getirdiler, sen artk yoksun diye gzmde
hibir eyin nemi kalmad, o yzden katlanabildim btn bunlara, fakat im-
di katlanamam, inan bana! Seyfet avu ardna dnp gelme peimden Filiz,
diye bard, senin gibi bir yrim yok benim, yktn benim ocam!
Seyfet avu hzl admlarla gidiyordu. Filiz ise bir yavrusu kucanda,
bir yavrusu elinde, ne kadar kosa da ona kavuamyordu. Seyfet avu ar-
tk epey uzaklamt, onlarla arasndaki mesafeyi epeyce amt, taburuna
doru geliyordu. Filiz, bir dan kenarna geldiinde Seyfetin izini kaybetti.
Seyfet ise o da am, yoluna devam ediyordu, taburuna varmak zereydi.
Filiz dan bana vardnda akam gnei batt, orada, yannda ocuklar, o
kadn haliyle kalakald. ocuklar ackt, alamaya baladlar. Filiz, Aye teyze-
nin evinden o feryatla yalnayak kmt. Seyfete kavumak midiyle, o da
bana kadar ayaklarn talara vura vura komutu. imdi ise ayaklarndan
kanlar akyordu yollara. te o ac ve strap iinde akam gnei batt, Filiz,
Seyfetin izini kaybetti. Orada kp kald, eref kucanda uyumaya bala-
d, mit de yorulmu, annesinin yanna kmt. Her yana bir sessizlik ve
akam karanl kmt. Filiz, bir tan kenarna koydu ocuklar, yzn
dalara dnd. Bir kadn, dalarn ortasnda, yalnz bana, o dertle, kime, ne
syleyebilirdi? Orada Filizin iini yakp kavuran bu derdini syleyebilecei
sadece dalar vard, o da yzn dalara dnd, ey muhannet Seyfet, bana
bunu mu yapacaktn, beni brakp gidecek miydin, sen beni byle mi seviyor-
dun, diye yakard, dalar, talar, akan nehirler, ayrlar, hele beni bir dinle-
yin, belki siz benim derdime ortak olursunuz. Sann rgsn ap sala-
rn saz etti Filiz, trnaklarn mzrap, gzyalarn iir edip msralara dkt.
Bakalm, Filiz, Seyfetinin peinden ne sylyordu, dalara, talara derdini na-
sl anlatyordu, sylesin Rahim Salam, dinlesin deerli dostlarmz, var olsun
cemaatimiz:
Glmemiim ne kara bir yazm var
Karl dalar ben ne yana gideyim
Yavrularm a erir ifte kuzum var
Bulut kalkm Balkesir elinden
Haber alamadm yrin elinden
Artk kurtulamam elin dilinden
Ben Filizim neler geldi bama
Kan kart gzlerimde yama
Artk kavuamam Seyfet eime
Ayn anlarda Seyfet avu ardna dnp bakt, Filizle ocuklar grn-
myorlard. Ban kaldrp gkyzne doru bakt, kular uuuyordu, her
yanda bir sessizlik vard. Bir adam, sszln ortasnda, yalnz bana, o dertle,
kime, ne syleyebilirdi? Orada Seyfet avuun iini yakp kavuran bu derdini
syleyebilecei sadece kular vard, o da yzn kulara dnd, uan kular,
benden Filize haber gtrn, dedi. Bakalm orada Seyfet avu kulara der-
dini nasl anlatyordu:
Ben giderim yar peime gelmesin
Uan kular Filizime byle de
Ben glmedim Filiz yrim glmesin
Duman alm Balkesir dzn
Kader byle yazm benim yazm
Bysn beslesin mit kuzumu
Ne sylerse szlerine kanamam
Blbl olup gl dalna konamam
Verdiim ikrardan geri dnemem
Uan kular Filizime yle de
Ben Seyfetim dtm uzun yollara
Derdimi sylerim dertli kullara
Gider de gelemem gurbet ellere
Seyfet avu artk Filizinden iyice uzaklam, askerlik yapt birliine
yeniden dahil olmutu. Filiz ise o da banda kaybolmutu, yollar bilmiyor-
du. Gelgelelim, Seyfetin hayatta olduunu rendii iin artk geriye, Khya
Mehmete de dnmek istemiyordu. Dan ban ap bir dzle kmt, gr-
d ilk yolu tuttu, yoluna devam etti. Karlat kylerden ekmek isteyerek
ocuklarnn karnn doyuruyordu. O yoldan gide gide ok daha geni bir yola
vard. Bu yolun da nereye gittiini bilmiyordu. ki ocuuyla beraber orada y-
lece dururken kardan birka kiinin geldiini grd. Yoldakiler Filize yle
bir baktlar; biri kucanda, biri yannda iki ocukla bir kadn, kadnn hali pe-
rian, yalnayak, ayak parmaklarnn arasnda kurumu kan... Bacm, nereye
gidiyorsun, diye sordular, o da ben, Manisaya gidiyorum, dedi. Ona yolunu
tarif ettiler. Ondan sonra Filiz yoluna sora sora devam etti.
Gnler, haftalar sonra nihayet, Manisaya vard. Orada da sora sora
Balkesirden tand kyllerinin oturduu bir mahalleyi buldu, orada yerle-
ti. Filizle ocuklar kck bir evde kalmaya baladlar. Hayrseverler miti
okutmaya gnll oldular. Filiz orada ocuklaryla beraber yeni bir hayata
balad. O orada yaayadursun, biz haberi kimden verelim, Seyfet avutan
verelim.
Seyfet avu yedi yllk askerlik vazifesini nihayet bitirmiti, artk slaya
dnebilirdi, ama sla neresiydi, kime gidecekti; ne anas ne de kardei vard,
ne yri ne de ocuklar vard, oca snm, kl olmutu. Ben imdi ne ya-
paym, dedi kendi kendine, nce bir Balkesire gideyim, orada tebdil gezip
yle bir soruturaym, bakaym Filizin akbeti ne oldu, acaba o dadan kye
geri dnd m, yoksa orada kurda kua yem mi oldu? Ondan sonra da Allah
kerim, bir yerlere giderim. Seyfet avu bu ruh hali iinde Balkesire, oradan
da kendi kyne geldi. Kyn kahvesine varp oturdu. Orada oturan kyller
Seyfet avuu tanmadlar, ne de olsa aradan yedi yl gemi, stelik onun l-
dn dnyorlard. Seyfet avu da kim olduunu onlara belli etmedi,
ben, Afyondan geliyorum, benim bir asker arkadam vard, buralyd, dedi,
ad Seyfet avutu, onu tanr msnz? Kyller, evet, tanrdk, dediler, fa-
kat artk yaamyor, askerde ehit oldu. Seyfet avu zlm gibi yapt, vah,
arkadam, demek ehit olmu ha, dedi, bilmiyordum, ben ondan nce terhis
olmutum, o zamandan beri de haberini alamyordum, meer bizim Seyfet e-
hit olmu. Seyfet avu hanmyla ocuklarnn nerede olduklarn renmek
iin bu tebdile bavurmutu. Peki, kimi kimsesi yok mu, diye sordu kahve-
dekilere. Ailesi buradayd, dedi kar masada oturan bir adam, anas vefat
etti, anakkalede askerlik yapan kardei de onun gibi ehit dt, hanm
vard, sonradan bizim kyn muhtar Khya Mehmetle evlendi. Yan masada-
ki adam, konuan arkadann szne kart, ama dediklerine gre, meer
Seyfet avuun lm haberi yalanm, dedi, Seyfet avuun kye geldii-
ni grmler, eski hanm Filiz de ocuklaryla beraber yollara derek onun
peinden gitmi. Bir daha da geri dnmemi buraya, imdi ise, duyduumu-
za gre, Manisada bir mahallede oturuyormu. Bylece Seyfet avu hanm
Filizin de olu mitin de hayatta olduunu rendi, ii biraz olsun rahatlad,
bu meseleyi de daha fazla soruturmad.
Birka yl sonra bir yaz vakti, Manisaya gideyim de yle bir geze-
yim, dedi kendi kendine, Filizin adresini bilmiyorum ama gerekirse mahal-
le mahalle, sokak sokak gezerim. Bir dervi klna girip Filizimi bulaym,
ona uzaktan da olsa yle bir bakaym. Fakat kimse beni tanmamal, kyl-
lerim beni tanrsa Filiz iin ayp olur, diye dnyordu. Seyfet avu sa-
n sakaln uzatm, srtnda eski bir palto, ayanda eski bir ayakkabyla bir
dervi klna girmiti, sanki gen bir adam deil de bir ihtiyard, gideyim
de Filizle olum mitin nerede yaadn gzmle bir greyim, dedi kendi
kendine.
Seyfet avu, Manisaya vard, sokaklar adm adm gezmeye balad.
Birka gn sonra, le vakti, bir sokaktan geerken bakt ki bir evin bahe-
sinde bir anneyle iki ocuk oturuyorlar. Yaz gn, karpuz kesmiler, ocuklar
ve anne mutlu bir ekilde karpuz yiyorlar. Seyfet avu ite o anda Filizi
tand. Fakat bakt ki Filiz ne hale gelmi yle, salar bembeyaz olmu, san-
ki ihtiyar bir kadna dnm, ey muhannet Filiz, sen byle miydin, diye
Filize yand Seyfet avu, dert seni de mi boacakt? Onun yannda oturan
ocua bakt, olu mitti, te yannda da eref oturuyordu. O evi kapsnn
nnde durakald Seyfet avu, onlara bakt, Filize, olu mite hasret g-
zyle bakt. Bir an sonra kapda duran bu dervii fark etti Filiz, yavrum, bu
ihtiyar amca herhalde yardma muhta, bir eyler istiyor, dedi mite, g-
cmzn yettii kadar ona bir harlk verseniz, ok iyi olur. mit sofradan
kalkt, gelip derviin cebine biraz harlk koydu. O anda Seyfet avu, yav-
rusunun gzlerine doya doya bakt. Sonra da oradan ayrld. Seyfet avu
gittikten sonra Filiz oluna dnp olum, mit, ben, bu bizim kapya gelen
ihtiyar babana ok benzettim, dedi, kalar, gzleri, boyu bosu tpk baban
Seyfete benziyor.
Akam vakti, milletin uyumaya balad sralar, Seyfet avu bir iir
yazd, sonra da kd getirip onlarn kapsnn nne koydu, stne de bir ta
koydu ve oradan uzaklat. Filiz sabahleyin kapy atnda, kapnn nnde,
tan altndaki o kd buldu, bunu kim brakm buraya, diye sordu kendi
kendine, bu kt nedir? Kd ald, ieriye doru dnp olum, mit, hele
gel de una bir bak bakalm, diye seslendi, ne yazyor bu ktta?
Bakalm, Seyfet avu o iirde ne yazmt, ne sylemiti orada, sylesin
Rahim Salam, dinlesin deerli kardelerimiz:
Aylar gese yllar gese
Unutamam Filiz seni
Salarma aklar dt
Unutamam Filiz seni
Dalar engeldir araya
Merhem olmaz bu yaraya
Bam saldm belaya
Unutamam Filiz seni
Ben Seyfetim kara yazm
Yreimde bitmez szm
Sana teslim mit kuzum
Unutamam Filiz seni
mit bunu okuyunca, anne, bu iiri kim yazabilir, diye sordu. Olum,
dn bizim kapdan dilenci kyafetinde birisi geti ya, dedi annesi, hani ben onu
babana benzetmitim. Yavrum, o gerekten Seyfet avutu, senin baband. Zaten
gz, ka tpk Seyfetiminkilere benziyordu. Bence, yani gnlmden geen u ki
bunu yazsa yazsa baban yazmtr, olum. te sonuna da ismini koymu ya, ben
Sefetim, demi. Baban bu ehirde, olum, kalkn da gidelim, sadan soldan so-
ruturup aratralm, belki Seyfetimi buluruz. Demek ki Seyfetim yayor. Anne
ve iki olu hemen dar kp Manisann sokaklarn kar kar gezmeye bala-
dlar, akama kadar gelen geen herkese onu tarif edip Seyfet avuu aradlar,
fakat bulamadlar. nk Seyfet avu o gn Manisay terk etmi, Karadenizin
dousuna, Artvine doru yol almaya balamt.
Seyfet avu birka gn sonra Artvine geldi. Artvinde gariban gariban
dolayordu. Orada da bir tand, kimi kimsesi yoktu, orada da ocuunun,
hanmnn hasreti yakp kavuruyordu Seyfet avuu, nereye giderse gitsin bu
dert de onunla birlikte gidiyordu. Buralarda ne yapabilirim, dedi kendi ken-
dine, genliimde, az ok frnclktan anlardm. Bir frncnn yanna gideyim,
belki orada alrm, hayatm bu ehirde srdrrm, kendimi geindiririm.
arda dolarken bir frn grd, oraya gidip frnn sahibiyle grt, eer
bana verecek bir iiniz varsa, ben burada almak istiyorum, dedi. Frnc,
Seyfet avuu yle bir szd, bakt ki zararsz birine benziyor, evladm, sen
kimsin, necisin, diye sordu. Vallahi ben gariban biriyim, dedi Seyfet avu,
batdan geldim, Balkesirden, kimim kimsem yoktur. Eer bana verebilece-
iniz bir i varsa, sizin yannzda almak istiyorum. Frnc, Seyfet avua
tekrar yle bir bakt, Gariban bir insan yahu bu, diye dnd, altralm
birka gn, bakalm, iyi bir insansa yanmzda barndrrz, o da ekmeini yer.
Drstlk, yiitlik, mertlik, hepsi Seyfet avuta mevcuttu. Birka gn
alnca, oradaki iiler ve patron, Seyfet avuun ne deerde bir insan oldu-
unu hemen anlamlard ve ona balanmlard. Byle bir insan brakmaya-
lm, yanmzda kalsn, alsn, dediler, gentir, bir zaman sonra da belki onu
buradan bir kzla evlendiririz. Patronlar da iyi niyetli insanlard. Seyfet avu
gnlerini burada devam ettirmekte olsun, almakta olsun, biz haberi kimden
verelim, Filizle olu mitten verelim.
Anne ve iki olu Manisadaki insanlar tarafndan ok sevilmiti, d-
rst olduklar iin, btn hayrseverler onlar iin seferber olmulard. Seyfet
avuun olu mitii okutmaya alyorlard. mit ise ok zeki, deerli, akll
bir ocuktu. Okudu, nihayet tbb kazand ve birka yl sonra doktor oldu. te
tesadf bu ya, artk Allahn hikmeti mi diyelim buna, ne dersek diyelim, tayini
Artvine kt.
mit, Artvinde grevine devam ediyordu. Babas da Artvindeydi. Orada
doktorluk yapyordu ama her daim aklnda babas vard, bir gn babam doya
doya saramadm, gremedim, ona baba diyemedim diye yrei yanyordu
mitin. Ayn ekilde, Seyfet avuun da yrei yanyordu, o da bir gn o-
lumu doya doya saramadm, gremedim, ona olum diyemedim diye her gn
alyordu. kisi de birbirinden habersizdi, ikisinin de yrei birbirinin hasre-
tiyle yanp tutuuyordu.
Seyfet avu gnden gne kyordu. Hasretlik, gurbetlik, yavrusun-
dan, hanmndan ayrlk onu gnden gne eritti, sonunda elden ayaktan d-
rd. Hastalanp yataklara dt. Frnclar onun bu haline acyp yahu, bu
adamn ona bakacak kimi kimsesi yok, dediler, bari frnn bir kesine bir
ranza koyalm, zerine de bir yatakla dek atalm, burada yatsn kalksn bu
adam, hi olmazsa hep gzmzn nnde olur. Ne de olsa gelip bize snd.
Seyfet avu inim inim inliyordu hasta deinde. Gnler, aylar geti,
Seyfet avuun hastal gnden gne ilerliyordu. Artk hasta yatanda de-
il, basbaya lm deindeydi. Frnn sahipleri onu birka doktora gster-
milerdi. Fakat hibir ey deimemiti. Sonunda evre esnaftan birileri gelip
Artvine yeni gelen bir doktor var, ama ok iyi bir doktordur, mit Bey diye
biri, dediler, bir de mit Beye muayene ettirelim Seyfet avuu.
Frnclar, Doktor mit Beye gittiler, hastamz artk yatandan kalka-
maz bir hale geldi, siz onu kendi yatanda bir muayene edebilir misiniz, diye
rica edip onu Seyfet avuun yanna getirdiler. Doktor mit geldi, hastaya ya-
nap onu muayene etmeye balaynca sanki yreinden bir para koptu; has-
tann kalarn, gzlerini kendisininkilere benzetti. O anda hastaya kar bir s-
caklk duydu iinde, yahu, annemin anlattklarna gre, bu hasta amca benim
babama ok benziyor, diye dnd. Frnclara dnp acaba kimi kimsesi,
bir olu veya kz yok mudur? diye sordu. Frnn sahipleri, yavrum, bu adam
batdan geldi, ismine de Seyfet avu derler, dediler, bildiimiz kadaryla ne
olu var ne de kz, hi kimsesi yok, yalnz bir adam, biz bakyoruz ona. Doktor
mit bir an duralad, isminin ne olduunu sylemitiniz, diye sordu orada-
kilere. smine Seyfet avu derler, dediler tekrar. te o anda Doktor mitin
tyleri diken diken oldu, yahu, benim babamn ismi de Seyfet avu, annem
de hep byle sylerdi, dedi kendi kendine. Sonra da hastaya dnp amca, se-
nin ismin Seyfet avu mu, diye sordu. Gzlerini hafife aralad Seyfet avu,
evet, olum, bana Seyfet avu derler, dedi. Peki, rahatszln nedir amca,
diye sordu Doktor mit. Sorma olum, benim nerem hasta deil ki, diye ya-
knd Seyfet avu, neyim kalm ki... senin bir yaknn, hanmn, ocuklarn
yok mu, kimsen yok mu, diye sordu Doktor mit. Ban hafife sallad Seyfet
avu, var, olum, var da yok, var da yok... Peki, neredeler, diye sorusunda
srar etti Doktor mit. Benim hanmm da olum da var, diye tekrar etti Seyfet
avu, ama uzaktalar, yanmda deiller. Bunun zerine, olunun ismi nedir,
diye sordu Doktor mit. Olumun ismi mittir, hanmmn ismi de Filizdir,
dedi Seyfet avu, sonra da bu konuda daha fazla konumann bir faydas yok
der gibi, Doktor bey, onlar ok uzaktalar, ok uzaktalar, dedi.
Seyfet avu byle deyince, Doktor mit babasnn boynuna sarld,
baba, ben senin mit olunum, dedi, ite, Cenab Hak beni bugnlere ge-
tirdi, kader beni bugnlere getirdi, doktor oldum, senin hastalna ifa bul-
mak iin buraya geldim baba. Ben senin olun mitim, annem de Manisada.
Duyduklarna inanamad Seyfet avu, yavrum, mit olum, sen misin, diye
sordu oluna. Gzlerini iyice ap oluna doya doya bir bakt, ama kalkp olu-
nun boynuna sarlacak gc, takati kalmamt. Yavrum, yllar nce, bu frna
geldim, o gnden bu gne bu frnda altm. Benim kimim kimsem yoktu,
sadece eski bir sazm var, aha orada, odur benim yarenim. Doktor olum, hele
o sazm bana ver de sana bir eyler syleyeyim. Bakalm Seyfet avu orada
ne diyordu:
Aylar geti yllar geti
kr olsun Yaradana
Hasretlik kr etti cana
Yavrum mite kavutum
Gnl bu dertlere tabi
Yaradan at bir kap
Yakupun Yusufu gibi
Yavrum mite kavutum
Ben Seyfetim geti alar
Bama ykld dalar
Salarma dt karlar
Yavrum mite kavutum
Baba oul birbirinin boynuna sarlarak hasret giderdiler. Nihayet olu-
na kavumutu Seyfet avu, ama hl hanmndan uzakt, olum, mit, an-
nenden bir haber var m, diye sordu. Baba, sen inallah iyi olursun, ben senin
ineni, ilacn yaptm, dedi mit, ben hemen atlayaym arabaya, Manisaya gi-
deyim de annemi alp geleyim, sana kavuturaym. Sen hastasn, kalkamazsn,
ama annemi sana kavuturacam. Peki, yavrum, sen imdi gidiyorsun, olur
da geldiinizde belki gremeyiz, belki de konuamayz seninle, annenle,
dedi Seyfet avu, olur ya, ecel, siz gelmeden beni yakalar. O yzden, birka
zm daha var yavrum, o trky yazaym, onu da annen Filize gtr, trk-
m ona oku. Ben syleyeyim, sen de yaz, olum. Sen doktorsun, senin yazn
ok gzel olur. Filize gtr, kavutur benim bu trkm.
Orada son trksn, gzlerinin yalarn iir ederek, sazn barna ba-
sarak, dertli dertli sylemeye balad:
Benim haberimi alrsan Filiz
Bu dalar yara yara gelesin
Duyarsan dilimden Artvin ilini
Adresimi sora sora gelesin
Filizsiz geirdim geen alar
ok dolatm baheleri balar
Ferhat gibi kayalar dalar
Klnk atp yara yara gelesin
Seyfetim dmm yatarm hasta
Yollar uzak kald gelmiyor posta
Gzlerim kapda kulam seste
Yaralarm sara sara gelesin
Bu dalar ulu dalar
Etraf sulu dalar dalar
Ben derdimi sylesem
Gn duru bulut alar
Oul bu koyun deli koyun
Memesi dolu koyun koyun
Ben bu dertten lrsem
Adm dertli koyun koyun
Bu trksn syleyerek olu mite vermiti Seyfet avu. Olu mit,
babasnn bu namesini, mektubunu, iirini alarak Manisaya bir an evvel ye-
titi. Annesini ve vey kardei erefi yanna alarak Artvine geldi. Babasnn
son gnlerine, son dakikalarna anca yetimilerdi ki ecel deinde hayatn
kaybetmek zereydi Seyfet avu. Yatandan kalkamyordu. yle hafife gz-
lerini at, olu mite ve hanm Filize dnya gzyle bir baktktan sonra bu
dnyaya gzlerini yumarak Hakn rahmetine kavutu. Allah cmle gemile-
rimize rahmet eylesin.
Soldu gl, utu blbl, ister ala, ister gl. Bu hikyeyi de burada nok-
talyoruz.
KROLU HKYES
KELOLAN KOLU
Anlatan: k Mehmet GLHAN
Derleme Yeri/Ortam: Erzurumun Kocasinan lesinin Beyazehir Mahallesinde
k Mehmet GLHANnin evi. Ortamda bulunan; derleyici.
Hikyenin Kayna: k Mehmet GLHAN hikyeyi Nalbant shak ve Behet
Mahirden dinleyerek rendi.
Krolu Hikyesi Kelolan Kolu 339
ar varalm, sr srelim, destursuz baa girenin sopadandr lm
Efendim, imdi, Krolunun Kelolan kolunu anlatacam sizlere.
Krolunun 1600l yllarda Osmanl Padiah 4. Murat zamannda ya-
ad rivayet edilir. Silistre, bugnk Bulgaristann bir ehri. O zaman Osman-
l mparatorluu snrlar ierisinde bulunan Silistrede Hasan Paa isminde
bir vali vard [Eskiden valiler paalarn iinden atanrd]. Hasan Paa ok h-
kml, ok da adalet sahibi bir hkmdard.
Hasan Paann bir bacs vard, ad Perizard. O kadar gzeldi ki aya
doma der, gne alma derdi. O lkede gzelliiyle mehur olmu bir hanmd
Perizar. Silistrede dnyadaki tek varl olan anas birlikte yaayan bir Kelo-
lan vard. Perizar ne vakit saltanat faytonuyla oradan geerse, Kelolan azn
ap ardndan hlyal hlyal bakard. Bir gn gene oradan faytonuyla geerken
Kelolann kendisine yle baktn grd Perizar, ona dnp Kelolan, ne ba-
kyorsun yle, diye sordu. Vallahi ne bileyim, dedi Kelolan, gzele bakmak
sevaptr Perizar Hanm. Perizarn yanndaki cariyeler, yahu, baksn gariban,
ne olacak Perizar Hanm, dediler, paspal bir Kelolan ite.
Silistre Valisi Hasan Paa, kheylana, ata ok meraklyd. Bir gn meclis
kuruldu, meclisinde sanda alt vezir, solunda alt vezir oturan Hasan Paa,
yahu, hi bilginiz var m, acaba kheylan bir at nerede vardr, diye vezirlerine
sordu. yle bir kheylan olacak ki gkte uan kua bile hkmedecek, dedi.
Bunun zerine, Ba Vezir ayaa kalkp efendim, benim bildiim bir kheylan
var, dedi, ama onu almak ve getirmek ok zor. Syle bakaym Vezir, nere-
deymi o? Benim iin zorluk denilen bir ey yoktur, dedi Hasan Paa, ben,
dnyann br ucunda da olsa, gzmn tuttuu o kheylan getirmeye muk-
tedirim Allahn izniyle. Efendim, bu kheylan, Boluda, amlbelde yaayan
derebeyi Krolunun at kr attr, dedi Ba Vezir, yle bir attr ki Trkiyenin
bir bandan br ban yirmi drt saatte alr, uar vallahi. Peki, onu nasl
alacaz, diye sordu Hasan Paa. Ba Vezir, deil btn servetini, Trkiyenin
hepsini dksen de nne, dedi, sen onu parayla alamazsn Krolundan. O
zaman, sava aarz, dedi Hasan Paa. Vallahi o da senin bilecein ey Paam,
dedi Ba Vezir, sen bir hkmdarsn, sava aarsan o at alrsn. Ama o da
ok zor, nk Krolu ok byk bir derebeyidir, ok kabaday, kahraman bir
adamdr. O zaman oradaki baka bir vezir kalkp efendim, bundan kolay ne
var, dedi, bu kr at aldralm, hrszlkla aldralm. Hasan Paa, ok gzel
bir fikir, dedi, hemen tellal arn.
V
Tellal haberi alp Silistrenin pazarnda barmaya balad, ey ahali, du-
yan duymayana haber versin, dedi, amlbeldeki Krolunun kr atn her
kim gider, alar, getirir, Hasan Paaya verirse, Hasan Paa onun dnyaln ve-
rir, ahretliine karmaz. Kelolan o esnada kazlar otarm, evine gtryor-
du ki tellala yle bir kulak verdi, sonra da gitti tellaln yanna, ben getiririm,
dedi. Git ulan iine, dedi Tellal, sen kim, Krolunun kr atn alp getirmek
kim? Yahu, sen beni gtr Hasan Paann yanna, dedi Kelolan, ben imza
atacam, o kr at alp getireceim. Zaten baka hi kimse cesaret edemedi bu
ie. Gidip de Krolunun atn alp getirmek mi, kimseye akl kr grnmedi
bu i, yani tam Kelolanlk bir i.
Kelolan gtrdler Hasan Paann yanna. eriye girdi tellal, Paam,
bir Kelolan var, seninle grmek istiyor, dedi, o kr at ben getireceim di-
yor. Kelolan ieri girince vezir vzera baladlar glmeye. Yahu, niye gl-
yorsunuz, Kelolan da nihayetinde bir adamdr, dedi Hasan Paa, Kelolana
dnp syle bakaym Kelolan, nasl getireceksin, diye sordu. Paam, ne
edeceksin orasn, dedi Kelolan, ben gidip getireceim Krolunun atn.
Ulan Kelolan, o at getir, dedi Hasan Paa, seni batan aaya altnla do-
natacam, ite sana u saray vereceim. Bu sylediklerinizin hibirini is-
temiyorum Paam, dedi Kelolan. Peki, ya ne istiyorsun, diye sordu Hasan
Paa. Kr at getirir sana veririm, dedi Kelolan, sen de bacn Perizar bana
verirsin. O byle deyince, vezir vzera tekrar balad glmeye. Ulan, o nasl
sz Kelolan, diye kt Hasan Paa. Vallahi benim artm budur, dedi Ke-
lolan, ben gidersem, Krolu beni ldrrse zaten orada kalrm, ama kr
at getirirsem, Perizar bana vereceksin. Buna sz ver, imza at. Gidip, kr at
getireyim. Tamam, ulan Kelolan, dedi Hasan Paa, sen kr at getir, ben de
bacm Perizar sana vereceim. Mukavele yapld, imzalar atld. Kelolan ora-
dan, Silistreden verdi elini Boluya.
Efendiler, hikye dillerde tez, yllarda ge geer hesabyla, Kelolan, gn-
lerden bir gn Bolu amlbele kt. Ocan devrilsin amlbel! Dalar, yama-
lar, o temiz havalar, o am aalar, ormanlar Sanki Krolunun heybetinden
daha heybetliydi onlar. Kelolan gitti, Krolunun atlarn sulad kurumlarn
dibine gizlendi.
Bakn imdi beyler, keller trldr. Bir yastk kaldran kel, bir dazlak
kel, bir de beyaz kel. Kelolann oca devrilsin, Kelolan dazlak keldi, kafa-
s yle parlad ki, aynen balkon ampulleri gibi. Kurumlarn dibinde gizlenmi,
orada bekliyor. Krolunun olu Ayvaz da Krolunun kr atn getirdi ki bi-
razck sulaya. Ayvaz bakt ki kr at su imiyor. Allah Allah! Bir daha denedi, zor-
lad kr at, kr at imiyordu suyu. Yahu, bu kr ata ne oldu byle, diye sylendi
kendi kendine, her gn burada su ien bu ata ne oldu? stelik ha bire kineyip
duruyor. Ayvaz geldi, bakt ki kurumun dibinde kel bir adam duruyor, kafas
byle ayna gibi parlyor, ulan kel, ne iin var burada pis herif, deyip iki
tane vurdu Kelolana. Vurma, ben kimsesiz, garip bir adamm, dedi Kelolan.
Ayvaz tuttu Kelolan Krolunun huzuruna gtrd.
Orada boynunu bkt Kelolan, elleri nde bal duruyordu. Ulan, sen
kimsin, diye sordu Krolu. Vallahi beyim, benim hi kimsem yok, dedi Ke-
lolan, kyde bir yldzm vard, o da bundan on be sene evvel kayp gitti.
Geldim, sana sndm ki bura garibanlar yeri, bana da burada bir i verirsen,
bir ekmek verirsen duacn olurum. Krolu kelelerine dnp bunu gtrn
tavlalara, dedi, orada atlara hizmet etsin.
Kelolan gtrdler tavlalara. Hani affedersiniz, eei tulua balamak
var ya, Kelolan da tulua baladlar. Kelolan tavlada balad hizmet etme-
ye, ama yle hizmet ediyor, atlar yle tmar ediyordu ki imrahor ba [atlara
bakanlara imrahor derler] bile atlara bakma konusunda Kelolanla yaram-
yordu. Sonunda imrahor ba, ulan Kelolan, sen, Krolunun kr atna baka-
caksn, dedi. Kelolann canna minnetti, bam stne beyim, dedi. Kr ata
yle bir bakmaya balad ki kr atn gzellii birken on oldu.
Krolu, her hafta cuma gn, cuma namazn kldktan sonra gelir tav-
lalar kontrol ederdi. Krolu bir gn geldi, kr ata yle bir bakt, maallah,
bu kr at benim kr atm m yahu imrahor ba, diye sordu. Evet, odur, dedi
imrahor ba. Yahu, buna kim bakt byle, bu kr ata ne oldu byle, gzellii
bir iken yz olmu, bin olmu, dedi Krolu. Bey sa olsun, aha bu Kelolan
var ya, dedi imrahor ba, bu Kelolan bakyor kr ata. Vay Kelolan, dedi
Krolu ve Kelolan imrahor ba yapt.
Kelolan amlbele geleli bir sene olmutu. Kelolan imrahor ba oldu,
stn ban deiti. Orada krk tane imrahor vard, ata bakan, hepsinin ba
Kelolan oldu. Kelolann oca devrile, asalet yok, st bozuk. Eline ald bir
denek, btn imrahorlar birer birer dayaktan geiriyor ki atlara iyi baksnlar.
Kelolan, imrahor ba olduktan sonra o btn tavladaki atlar gklere hkme-
den birer kheylan oldular. nk Kelolan disiplinliydi, diyelim ki elli ata drt
kii bakard, bu drt kiiyi krbaca ekerdi ki o atlara iyi baksnlar. Krolu,
Kelolann imrahor ba olmasn ok beendi, ok takdir etti. Aradan bir yl
daha gemiti ki Kelolan, ocan devrilsin Perizar, senin hasretinden bittim,
yandm, dedi kendi kendine, sana nasl kavuacam, artk kr at almann
zaman gelmi demek ki.
Sevgili dostlar, sava, hiledir. Gelgelelim, bilerek yapacaksn, bilmeden
yaptn m tuzaa dersin. Kelolan, bir gn Krolunun hanmna gidip Yen-
ge hanm, Kroluna syle, dedi, bana biraz, on tuluk kadar rak versin.
[O zaman raklar tuluklara konulurdu, byle ielerde deil. Rahmetlik
Behet Emmi derdi ki Allah devletimize zeval vermesin, o zaman raklar tu-
luktayd, imdi ielerde.] Niye, diye sordu Telli Nigar. mrahorlara verece-
im, onlara ziyafet vereceim, dedi Kelolan, nk atlara ok gzel baktlar,
ben de onlara iyi bir dl vereyim. Telli Nigar, Kroluna syledi, Krolu da
depocuya Kelolana istedii kadar rak vermesini emretti. Kelolan gitti, on
tuluk rak alp getirdi. Tabii, mezesini, filan hazrlatt, imrahorlara verdi, imra-
horlarla tavlada imeye baladlar.
mrahorlar raky iiyorlard, ama Kelolan yakasna dkyor, imiyor-
du. Onlar sarho etti Kelolan. nk raklar yllanm, on seneden aa deil.
Bunlar yle sarho etti ki krk imrahorun hepsi de kfeye dnd, hepsi szp
yatt. Tavlada ayakta kimse kalmad Kelolandan baka. Hemen kr ata do-
ru yneldi, bakt ki kr atn ayaklar kilitli. Ne ettiyse aamad kilidi. Sonunda
Ayvazn doru atn gtrmeye karar verdi. Naslsa Hasan Paa damga basma-
m, dedi kendi kendine, nereden bilecek kr at olmadn. Ayvazn doru
atn at, tavladan kt, bindi stne, dt yola.
Krolu, sabah namazn kld, gelip bakt ki Ayvazn doru at yok, im-
rahorlarn hepsi de yatyor, hibirinden ses yok. mrahorlarn krk da affeder-
siniz, at gbresine gmlm, yatyordu. Onlar ayltt, Kelolan nerede, diye
sordu. Baktlar ki Kelolan yok, burada deil, beyim, dediler. Nasl burada
deil, nerede peki, diye sordu Krolu. Bilmiyoruz, dediler hep bir azdan.
Ulan evin ykla Kelolan, dedi Krolu, aldn doru at, gtrdn. mrahor-
lara emir verdi, kr atn ayaklarn an, dedi.
Atlar kr atn ayaklarn, Krolu hemen stne bindi ve kr at srd.
yle bir att ki Krolunun at, adeta bir anda yerden buhar olup utu, peine
gidecei atn izlerine kuruldu. Krolu gitmede olsun, biz Kelolandan haber
verelim.
Kelolan sabah erkenden bir deirmene rastlad. Deirmenin nnde
indi, doru at sald avluya, deirmenci! diye seslendi. Buyur, dedi deirmen-
ci, st ba un iindeydi. Ulan, ocan devrilsin; bunlar kaba tmsn,
dedi Kelolan, kenarda duran birka un uvaln gstererek, Krolu gelip
seni ldrecek. Aman, sen bilirsin Kelolan, peki, ben ne edeyim, diye sordu
deirmenci. Elbiselerini bana ver, ben senin elbiselerini giyeyim sen de benim
elbiselerimi giy, dedi Kelolan, ben onlar giyip seni kurtaracam. Elbise-
leri deitiler. Kelolan, deirmencinin elbisesini giydi, balad onun yapt
ii yapmaya. Ama Kelolann buday tmesi, un yapmas ok zor Allah ona
kuvvet versin!
Krolu geldi, bakt ki Ayvazn doru at ayrda otluyor. Krolu indi
attan, kr atnn brne yle yasland, deirmenci! diye seslendi. Buyur,
dedi Kelolan.
Deirmenciyi Hemen domuzlua koydu Kelolan, sen burada dur,
sesini karma, dedi, Kroluya ben bakaym, birazdan gelirim. Kelo-
lan kt, sanki salar una dmesin diye bana da bir bez balam, geldi
Krolunun yanna Deirmenci, nerede bu atn sahibi, diye sordu Krolu,
nerede o Kelolan? Aha, o domuzlukta, beyim, dedi Kelolan. Krolu h-
mla domuzlua doru atld, kr at orada brakt. Deirmenci kapnn ara-
lndan bakt ki Krolu o yana doru geliyor, Allah belan versin Kelolan,
dedi, aldk m bamza belay, imdi Krolu beni ldrr. Kelolan o es-
nada darda kr ata tutmutu, Krolu ieri girer girmez Kelolan da kr ata
bindi. Ulan Kelolan! diye seslendi Krolu. Deirmenci sakland yerden
kt, vallahi beyim, ben unlar kaba tmedim, diye yalvarmaya balad,
kurban olaym beyim, beni ldrme, canm bala. Krolu bakt karsn-
daki kii Kelolan deil, yahu, ne unlar, ne hali, diye sordu adama, peki, ya
o kimdi? O Keloland, dedi deirmenci, bana unlar kaba elemisin dedi,
beni korkuttu, ben de senin korkundan buraya saklandm. Krolu hemen
dar kp bakt ki oca devrilsin, Kelolan, kr atn zeride bir yle gidiyor,
bir byle gidiyor:
Ulan Kelolan!
Ne oldu?
Ulan, at getir.
Yok, getiremem, ben bu atla murat alacam.
Yapma, etme Kelolan, ne olursun, kr atm bana geri ver.
Ama Kelolan, Kroluyu dinlemedi, Krolu, sana erkeke sz veri-
yorum, bu kr at nasl deirmenin nnde byle aldmsa, dedi, ben de sana
bu kr at getirip yle teslim edeceim. Ben, Bulgaristann Silistre ehrine gi-
diyorum.
Byle dedi ve kr at nasl mahmuzladysa, heyhat, kr at bir dakika iin-
de gzden kayboldu. Krolu atndan yoksun kald. Ayvazn doru atna bindi,
ama Krolunun ayaklar yere deiyordu, doru at onu gtrr m? Biraz son-
ra indi doru attan, yava yava atn yularndan tutmu gidiyordu. Koaklar da
Kse Kenann yannda toplanmlar. Koaklardan Ayvaz Bahtiyar, yahu, u ge-
len eri midir, diye sordu yanndakilere. Bir baktlar ki bu gelen Kroludur,
ne erisi, Krolu bu, dediler. Kse Kenan durumu anlad, Ulan olum,
dedi, bu it olu it Kelolana kr at verdi, doru at ald. Bunun zerine Ayvaz,
babasna dnp yle syledi:
eri gibi dm yola
Pazarn mbarek olsun
hretin var saa sola
Pazarn mbarek olsun
Ana soruyorum soru
amlbeli ettin koru
Verdim kr aldm doru
Pazarn mbarek olsun
Niye girdin deirmene
Akl verdin Kelolana
Dtn yola yana yana
Pazarn mbarek olsun
Emirlerle saldrandm
Bu ak benim ona yandm
Onu han Ayvaz m sandn
Pazarn mbarek olsun
Krolu geldi. Emmisi Kse Kenan, Krolunun ser askeriydi, yani or-
dusunun bakomutan, Kroludan sonra gelen kii Kse Kenand. Kse Ke-
nan, Olum, Krolu, ne yaptn, diye sordu. O byle sorunca Krolu ald saz
eline, balad sylemeye. Bakalm, Kse Kenana ne cevap veriyordu Krolu
burada:
Ben de bu cihana geldim geleli
Nice cefalar grmm amca
Bugn uzak dtm kr atmdan
Yara derman olup sarmm amca
Kse Kenan ve dier keleler olanlar bilmiyordu. Ald Krolu bir daha:
Yaral barmda bitmeyen yara
Yaradandan olsun bu derde are
Kr atmz gitti hangi diyara
Gkte uan kutan sormuam amca
Bunu duyan Kse Kenan dedi ki:
Olum, Krolu, syle, kr at nereye gitti, kim gtrd?
Ald tekrar Krolu, bakalm ne syledi:
Ben bir Kroluyum bende hret an
Her yiit yapamaz benimle meydan
Hile ile beni yendi Kelolan
Elimle kr at vermiim amca
Bunun zerine Kse Kenan, Ula olum, demek kr at verdin ha, dedi,
sen kr atla Kroluydun. Hi bu amlbele girme, git, kr at nasl verdiy-
sen yle de al ve gel. Krolunun heybesini, torbasn nne att. Krolu
ald bunlar, att omzuna, yayan bir halde yola vurdu, gidiyordu. Neden, nk
Krolunu tayacak at yoktu o kheylanlarn iinde. Krolu, heybesini ald,
yola dt, ver elini Bulgaristann Silistre ehri. Krolu gitmekte olsun, biz
haberi kimden verelim, Kelolandan verelim.
Zaten iin cckl taraf burayd beyler. Kelolan, kr atn zerine bindi-
i gibi kr at mahmuzlad, kr at bir dakikada gzden kayboldu gitti. statlar
rivayet ederler ki buradan Silistreye tam gn iinde vard kr at. gn
iinde gitti Kelolan. Silistreye kr atn zerinde girdi ya, o diyarlar, o insanlar
byle bir at grmemilerdi. Kr atn heybeti gkte uan kua hkmettii gibi,
bir de dalarn heybeti gibi cazibeliydi.
Kelolan kr atyla doru Silistre Valisi Hasan Paann sarayna gitti. O
gittiinde vezir vzera, askerler grdler ya o vakit, byle bir at, byle bir k-
heylan hi grmemilerdi, Hasan Paaya mjde verdiler:
Paam, Kelolan geldi, herhalde dediin at bu, kr at getirmi.
Hasan Paa kt sarayn eyvanna, bir bakt ki ne baksn; Kelolan kr
atn zerinde, kr at da, oca devrilsin, ahlanyor ge, kiniyor. Hasan Paa,
kr atn heybetini grd ya, hayretinden duda uuklad. Kr atn heybetini
gren herkesin duda uuklad.
Ulan, bravo sana Kelolan, bravo, dedi Hasan Paa.
Haydi, Paa, bunu bir tavlaya ekelim, dedi Kelolan.
Bir tavlaya gtrdler. Kr at ifte atp duruyor, yanna kimseyi yaklatr-
myordu. Baktlar olacak gibi deil, hemen yeni bir tavla ina ettiler, tek bir tav-
la, kr at o tavlann ierisine koydular. Kr atn yanna kimse yanaamyordu.
Bir tek Kelolan yanaabilir, ama o da yanamyordu. Neden, nk Kroluna
verdii sz yerine getirecekti. Ama bakalm, getirecek mi, getirmeyecek mi,
hi belli olmaz Kelolann ii.
Efendiler, kr at o tek tavlada duruyordu, yemini, suyunu, otunu, saman-
n orann, o binann bacasndan ieriye veriyorlard. Eh, bir at tmar edilmezse,
baklmazsa, bir atn bakm olmazsa o at ne olur, ne kadar yese ise de sonuta
heybetini kaybeder. Atlar da ayn insanlar gibidir, insan da temizlenmese, y-
kanmasa ne olur; yese ise bile gnbegn vcudu canlln yitirmeye, yaral
bereli olmaya, snmeye balar. Kr at da yleydi ite. Kr at kimseyi yanna yak-
latrmyordu. Kr at byle olmakta olsun, biz gelelim Kelolana.
Kelolan geldi Hasan Paaya, selamn verdi, el etek ptkten sonra:
Evet, Paam, kr at getirdim, bacn Perizar imdi bana vereceksin,
dedi. Eh, ne de olsa mukavele imzalamlard. Hasan Paa da haliyle sznde
duracakt. Hasan Paa, durumu bacs Perizara aklad. Perizar:
Aman aabey, nasl olur da sen beni Kelolana verirsin, diye sordu.
Dedi ki:
Kzm, ben seni Kelolana sz vermiim. Krolunun kr atn getir-
diinde seni ona vereceimi vaat etmitim. te mukavelemiz, ite imzamz. O
zaman, Perizar, hani Kelolanla dalga geen o Perizar mecbur kald Kelolana
varmaya.
Kelolan ile Perizarn yle bir dn tutuldu ki krk gn krk gece,
alar doyuruldu, plaklar giydirildi, gzel bir dn alay yapldktan sonra
Kelolan ile Perizar bir gece zifafa girdiler, muratlarn aldlar. Kelolan, Hasan
Paann damad oldu. Peki, Hasan Paa damad ne yapmalyd; tuttu Kelolan
kendisine ba vezir yapt. Enitesi ya hani, enitesini ba vezir yapt. Kelolan
bu vaziyette devran sryordu. Kr at ise hl hi kimseyi yanna brakmyor-
du, dediim gibi, kr atn yemini, suyunu bacadan aaya atyorlard. Kr at
orada dursun, biz gelelim kime, Kroluna.
Krolu ayordu yollar, gidiyordu Silistreye. Hani iyi ki Kelolan
Silistreye gidiyorum demiti. Ya demese, dnyann o kadar memleketi var,
Krolu ne bilecek kr at nerede? Adres olmadan bir yer bulunur mu dnya
yznde? Ama Kelolan, Kroluna adresi vermiti, Krolu da gidiyordu
Silistreye doru.
Krolu, aylar sren bir yolculuktan sonra gnlerden bir gn Silistreye
vard. Daha ehre girmeden dervi urbalarn giydi Krolu, kamburluu-
nu takt, kan, sakaln, byn beyaza boyad, makyajn yapt, ehre gir-
di. Krolunun okuma yazmas da yoktu, ehli mektep deildi ki. Krolu
Silistreden ieri girdi, elinde doksan dokuzluk tespih, dua edip zikrederek
byle dne dne geldi bir caminin nne, camide namazn kald. Darya
kt, millet bakt ki bu nasl dervi, bilekleri soba borusu kalnlnda, elleri
desen pene gibi, Krolu yle heybetliydi. statlar rivayet eder ki yz doksan
hokka gelirmi Krolu. Millet arp kald derviin haline:
Yahu, bu ne biim bir insan, nasl da kuvvetli, iri, sanki insanst bir
gce sahip, dediler kendi kendilerine.
Krolu oturdu caminin nnde, dedi:
Ben, Allah rzas iin ifa ayeti yazarm, ifa muskas ederim, fakir bir
derviim. Byle hastal, derdi, cini, perisi olan insanlar iyiletiririm. Balad
muska etmeye. Ettii muskalar da tam yeri yerini buldu. Allahn ii. Hlbuki
okuma yazmas yok, byle kalemle kda bir iziktiriyor, sonra da hemen
muska eklinde katlyor kd. Oldu mu sana muska! Adamn ba aryorsa o
saat geiyor, dii aryorsa hemen geiyor.
Aradan tam krk gn geti, krk gn boyunca muska yapt orada, isim
yapt, dervi baba diye isim yapt. Ad da Dervi Ali Zaten Krolunun z ad
Alidir, Ruen Alidir. Orada vezirlerden birinin hanmnn kpeleri kaybolmu;
elmas kpeler, ok deerli kpeler. O hanm, Ba Vezirin hanmndan tutup s-
radan mahalle kadnlarna kadar herkese tek tek gidip sordu, bir ey bulamad.
Dediler ki:
Hanmefendi, bir dervi var, Silistre Camisinin nnde, onun yazd
muskalar mutlaka yerli yerini buluyor. Bir de fala bakyor, gaibi gryor. Hele
bir ona faln baktr.
Hanmefendi giyindi, kuand, geldi caminin nne, Dervi babaya bir
bakt; dervi baba, oca devrilsin, Kk Ar Dan tepe diye gtrr. Hanm
bunun heybetinden biraz korktu. Yanna yaklat, dedi ki:
Dervi baba, benim bir yitiim var, bunu bulursan sana oka bahi,
para vereceim.
Ne yitii kzm?
Dedi, Ne bileyim, sana kerametli diyorlar, neyse bul ite.
Krolu dnd, kendi kendine dedi ki Ulan, kadnn yitii ya yzk
olur, ya kpe olur. Bunu da yitirmemek iin, kaybolmamas iin sann teline
sarar, bir duvarn deliine, bir yere koyar. Meer o vezirin hanm da hamama
gitmi, hamamda kpelerini sa teline sarp hamamn bir oyuuna koymu,
sonra da onu orada unutmu. Krolu o yana bakt, bu yana bakt, dedi ki:
Hanm, senin yitiin iinde kl, sa olan bir oyukta.
Zaten sa der demez kadnn aklna gelir:
Yahu, ben samn teline balayp, hamamn bir oyuuna koymutum
kpelerimi. Gitti, bakt ki, gerekten kpeler hamamda o koyduu delikte du-
ruyor. Yahu, essahtan da bu adam byk bir keramet sahibi dedi. Geldi, ko-
casna dedi ki:
Bey, o dervie gittim, ok kymetli elmas kpelerin urada dedi; ben
de gittim, hamamn duvarnn deliinde bunlar buldum. ok keramet sahibi
bir dervimi bu, Allah ondan raz olsun.
Krolunun kr at ipe sapa gelmiyor; ot yemiyor, saman yemiyor. De-
min dediim gibi, yemini bacadan veriyorlar. Kim yanna yaklasa, bir ifte vu-
ruyor, adam lp gidiyor.
O zaman, sabah oldu, meclis topland; Vezir, Hasan Paaya dedi ki:
Paam, buraya bir dervi gelmi. Bu dervi gaibi biliyormu, bir de
ettii muskayla delileri akllandryormu, cinlileri iyiletiriyormu. Bizim ha-
nmn kpeleri kaybolmutu, meer hamamda unutmu, hamamn duvarnn
deliine koymu; gitmi o dervie sormu, o da eliyle koymu gibi yerini sy-
lemi, gaipten haber veriyormu. Hele bu kr at da bu dervie bir baktralm.
Hani yle ya, her eyin bir sebebi vardr, sebepsiz yere kul bile cennete gitmez
derler, sebepsiz rzk olmaz, sebepsiz hibir ey olmaz.
Hasan Paa hemen emretti, dedi ki:
Silistre Camisinin nndeki dervii bana getirin.
Hasan Paann askerleri geldiler:
Gel, seni Hasan Paa istiyor, dediler. Onlar byle deyince, Krolu:
Yavrum, ben bir gariban derviim, fakir bir derviim, ne yapacak Paa
beni, bir su mu iledim, dedi.
Yok, yok dervi baba, ne suu ileyeceksin, gel, Hasan Paa seni istiyor.
Ulan, gryor musun ii, acaba Kelolan beni ihbar m etti, diye d-
nd. Kelolandan pheleniyordu.
Getirdiler. Krolu ieri girdi ki ne grsn; oca devrilsin, Kelolan,
Ba Vezir, rtbeleri omzunda, kurulmu oturuyor. Krolu ieriye girdi ya,
Kroluna bir iaret verdi. O da iaretini ald, anlad.
Syle bakalm dervi baba, nerelisin sen?
Dedi ki:
Ben Trkiyeliyim.
Peki, buralara niye geldin?
Vallahi ben fakir bir adamm, geldim ite. Byle muskayla, duayla be
on kuru para kazanp oluk ocuumun rzkn karmaya alyorum.
Dervi baba, benim bir kr atm var, bu kr at da Krolundan getirt-
tim. Aha bu benim enitem, Kelolan ald, getirdi. Ama bu kr at tam drt ay-
dr yanna kimseyi yaklatrmyor. Kim gidiyorsa yanna, bir tekmeyle adamn
cann karyor. Sen bunu iyiletirebilir misin, dedi Hasan Paa.
Krolu dedi ki:
Paam, evvel Allahn izniyle, benim iyi edemeyeceim hasta yok. Hele
ki attan ok iyi anlarm. Gideyim, eer bana da tekme vurur, benim de zerime
saldrrsa, o zaman, senin bu kr ata hi kimse bir iyilik yapamaz demektir.
Peki, haydi bakalm.
Krolu ve Hasan Paann vezirleri beraberce tavlaya gittiler. Tavlann
kapsn zorla atlar. Kr at, Krolunu grr grmez sakinleti, durdu. Kro-
lu ieri girdi, yalandan yle bir frd, bir iki dua etti:
Kr at, akll ol, dedi.
Kr at, kulaklarn aaya sald:
Gel, gel Paam gel, Vezirim gel, deyi seslendi. Hepsi geldiler, yannda
durdular, baktlar, kr at onun yannda kuzu gibi duruyor.
Hani Paam, hi de bir ey yapmyor bu kr at, gayet sakin, akll bir
at bu.
Yahu dervii baba, sende ne keramet var? Bu hayvan drt aydr kim-
seyi yanna yaklatrmyordu. Otunu, yemini, suyunu da u bacadan aaya
veriyorlard, dedi Hasan Paa.
Ama Krolu bakt ki kr at yle olmu ki perian olmu; bakm yok,
temizlii yok, snp gitmi.
Dedi:
Paam, sen bana bu atn yannda bir kee yapacaksn, oturacak, ya-
tacam burada, bir yerim olacak, ben bu ata krk gn bakacam. Bu at cin-
lenmi. Krk gn bakacam ki bunun cinlerini btn yakaym. Yoksa bu iflah
olmaz.
Hay hay dervi baba, emrin olur, dedi, hemen emretti Paa. Kr atn
tavlasnda Kroluna gzel bir yatak yaptlar:
Dervi baba, senin yerin bura, hamamn bura, abdest alacan yerin
bura, her eyin mevcut; yemein, sabah kahvaltn, len, akam, hepsi buraya
gelecek, dediler, kp gittiler.
Krolu ile kr at yan yana, ba baa kaldlar. Krolu, kr atn yle bir
tmar etti, temizledi stn ban, ykad; yle oldu ki iki gnde kr at parla-
maya, kendini gstermeye balad. Tam krk gn Krolu kr at besledi, bakt.
Kr at yle oldu ki eskisinden de daha gzeldi. Krk birinci gn, Hasan Paa bir
merasim dzenledi, kr at merasimle tavladan kt.
Gel Paa, bin atna, dedi Krolu.
Paa atn stne bindi, kr at hi sesini etmedi:
Dervi baba, Allah senden raz olsun, dedi.
Hasan Paa ata bindikten sonra, Kelolan at ald, Kroluna teslim etti.
Kulana:
Seni greyim, bundan sonras sana ait, dedi. Yani Kelolan da
Kroluna verdii szde durdu.
[Silistre ehri, Silistre Kalesi, Tuna Nehrinin kenarndadr. Tabii,
malmunuz, Tuna Nehri, byk, deniz gibi bir nehirdir. Hani iiri de vardr;
Tuna Nehri akmam diyor, etrafm ykmam diyor diye, Gazi Osman Paa tr-
ksnde geiyor ya.]
Hasan Paa kr ata bindi. Vezirler de atlarna bindiler. Hasan Paann
bir nianls vard, nianls Tuna Nehrinin iinde bir adada yayordu. Krk
cariyenin maiyetinde Tuna Nehrinin iinde bir adada yayordu. Pek yaknda
da Hasan paayla dnleri olacakt.
Hasan Paa bindi atna, vezirler de atlarna bindi. Krolu:
Paam, bir de ben bineyim ata, onu bir talim ettireyim, dedi.
Tamam, dedi Paa.
Krolu, kr ata bindi, gitti biraz uzaa, dervi urbalarn kard, Kam-
burluunu skp att, byklarn bkt, sakaln falan temizledi bir gn evvel
tra olmu, hazrlanmt zaten-. Sonra da cenk elbiselerini giydi, kl belinde,
kalkan elinde, geldi Hasan Paann nne. Hasan Paa bir bakt ki ne baksn;
atn stnde attan daha heybetli birisi var.
Kimsin sen? dedi.
Dedi ki:
Ben Kroluyum.
Krolu bir o yana, bir bu yana kr at mahmuzlad. Kr at, Silistre
Kalesinden Tuna Nehrinin ierisine dt:
Vurun, yakalayn, tutun
Kim tutacak? Tuna Nehrinde yze yze, o Hasan Paann nianlsnn
kald adaya vardlar. Hasan Paann nianls orada krk cariyeyle birlikte
devran sryordu. yle nasl grdyse Krolu bu Hasan Paann nianlsn,
zannetti ki bekr kzdr: Ulan, dnya mal dnyada kalr, ben de aha bunu ala-
ym, dedi kendi kendine.
Kzm, hele bir su ver bana, dedi.
Kz suyu getirende, Krolu, ahinin sereyi kapmas gibi, kz bilein-
den kapt, atnn terkisine ald. Atn terkisine ald, at Tuna Nehrine vurdu,
Tuna Nehrini yzerek geti, yle nasl karaya ktysa artk, kt. Karaya -
knca, Krolu, kr at mahmuzlad, oca devrilsin, at beslenmi, krk gndr
yemi imiti, gkte uan kua hkmediyordu. Gidiyor da gidiyordu.
Hasan Paa, askeriyle beraber Krolunun peine dt, ama onlar ge-
miyle, kaykla, denizi geene kadar Krolu epey bir yol almt, ona kavua-
caklar yoktu. Kz alyordu. Krolu da orada ona, Hasan Paann nianlsna,
bakalm ne diyordu:
Sen alama kmr gzl meralm
Bura alamann yeri deildir
Seni ordan alp buraya getiren
Er elbet kiidir kar deildir
Krolu meydanda deildir na
Bir vuruta alr nice ok ba
Sen bana emanet mcevher ta
Bizim dkkn bakr yeri deildir
Efendim, Krolu bu trky Hasan Paann nianlsna syledikten
sonra ona dnp sordu:
Kzm, sen kimin nesisin?
Ben, Hasan Paann nianlsym.
yle mi, ha, o zaman durum deiti. Yavrum, ben seni bekr kz zan-
nettim, ben seni koaklarmdan birisine gtryordum; ama mademki Hasan
Paann nianlssn, ben kimsenin namus ve haysiyetine leke getirecek kadar
kt bir insan deilim. Ben, Ko Kroluyum.
Beyler, burada diyeceim u: Krolu, adaletli, namuslu, drst, mert
ve cmert olduu iin ismi be yz senedir syleniyor, belki be yz sene daha
sylenir. Yiitlik yle sadece dvmeyle, vurmayla, krmayla olmuyor. Yiidin en
bataki iar mertliktir, doruluktur, drstlktr. te Krolu orada mertlii-
ni, doruluunu, drstln ortaya koymutu.
Yavrum, sen benim dnya ahret evladmsn, kzmsn. Bir baba kzna
ne gzle bakarsa, ben de o gzle sana bakacam. Sen hi merak etme, buradan
seni kardm gibi, Hasan Paaya seni tertemiz teslim edeceime Allaha sz
veriyorum.
Kr at yorulmutu. Bir dan banda, bir maarann dibinde yattlar:
Yavrum, sen yle koluma sarl, me.
Krolunun koluna sarld Hasan Paann nianls. Sabah oldu -hayrl
sabahlar mmeti Muhammedin zerine alsn- kalktlar. Krolunun heybe-
sinde yemi yiyecei vard, ekmei vard:
Kzm, sen gel, karnn doyur, ben a da kalsam nemli deil. nk
sen bana emanetsin, emanete hyanet eden bir insan asla iflah olmaz, dedi K-
rolu. Hasan Paann nianls artk seviniyordu:
Byle bir kahramann, byle bir yiidin eline dtm iin Allahm
sana krler olsun. Bir lekenin eline dseydim, beni bu vaziyette, beni sapa-
salam brakmazd. Onlar o dan banda istirahat etmekte olsunlar, biz size
Hasan Paadan haber verelim.
Hasan Paa, Tuna Nehrini gemi, askeriyle beraber geliyordu. Nereye
geliyordu; Krolunun peine, Krolunu tutmaya, onu ldrmeye geliyordu.
Krolu bakt ki ne baksn; gkyznde byle bir blk turna gidiyor:
Ey turnalar, acaba kelelerimden, koaklarmdan bana bir haber ve-
rir misiniz, dedi, ald saz eline. Hasan Paann ordusu yaklamt. Bakalm
Krolu orada ne sylyordu:
Gkte uan telli turnam
Bizim beyler yerinde mi?
Oldum tek bama burda
Demirciolu yerinde mi?
Burada Krolu koaklarn sayyordu. Demirciolu, Erzurumlu Hasan
Paann ordusu yaklayordu:
Ey, imdi koaklarm, kelelerim yanmda olayd, sen o zaman grr-
dn Hasan Paa, dedi. Ald yine saz eline, bakalm ne syledi:
Baharda aa gazeli
Yeillik ezel ezeli
Koaklarn en gzeli
Han Ayvazm yerinde mi?
Bu arada hanm Telli Nigar aklna gelmiti. Ald son ktasn, bakalm ne
syledi:
Yalan Ko Krolu yalan
lkelere saldm talan
Yar gecede hatrm alan
Han Nigarm yerinde mi?
O arada Hasan Paann ordusu da aa yukar bir konak uzaktan geli-
yordu, ama bir heybetle geliyordu. Onlar gelmekte olsun, biz haberi nereden
verelim; Kse Kenandan.
Krolu bir yl olmutu ki hl dnmemiti. Emmisi Kse Kenan dedi ki:
Ulan, bu Krolu Silistreye gittiini bize demiti. Haydi, bakalm, yola
kyoruz. Koaklarn ekti. Dokuz yz doksan dokuz koak Kse Kenann ko-
mutasnda Silistreye doru yol alrken, o dan banda olan Krolu bir de
bakt ki, ne baksn; iki ordu geliyor. Biri batdan douya doru geliyor, biri de
doudan batya doru geliyor:
Ulan, acaba bu Hasan Paaya ek kuvvet mi geldi? Bu ne ordudur ya
Rabbim, iki orduya kalacam ey yeri g yaratan Allahm! Ben, doru ve d-
rst bir adamm, sen burada bana yardm et, dedi.
Krolu da yeri g yaratana snmt, snd Allah-u Tel, o Rabb-
l lemin Kroluna yardm etmiti. Krolu yle bir nazar etti ki ne etsin; en
nde, atn zerinde emmisi Kse Kenan, arkasnda da dokuz yz doksan dokuz
koak geliyordu. Hasan Paann nianlsna dedi ki:
Kzm, yavrum, nianln Hasan Paann ordusu geliyor; ama ite u
doudan batya doru gelen ordu da benim ordumdur. yle olsun ki burada
kan dklmeden bu ii halledelim. [Sevgili dostlar, bar, en gzel silahtr.
Yurtta sulh, cihanda sulh demi Atatrk, btn dnya insanlarna, btn
dnya ordularna bunu telkin etmitir.] Hasan Paann nianls dedi ki:
Krolu, bana msaade et de nianlm Hasan Paann ordusuna kar
gideyim. Elimle iaret edeyim ki Hasan Paa sava yapma diyeyim.
Krolu, Hasan Paann nianlsna izin verdi. Kz, nianlsnn ordu-
suna doru komaya balad. Artk ordu yaklamt, Hasan Paa ordunun en
nnde geliyordu. Hasan Paa bakt ki ne baksn; bir kadn koa koa orduya
doru geliyor. Hasan Paa ard:
Yahu, bu da kim, bu kadncaz kim, dedi.
Tabii, Hasan Paa, heyecanndan, zntsnden gzleri bile fark etmi-
yordu ileriden geleni. O zaman Hasan Paann seraskerleri dediler ki:
Paam, bu gelen senin nianln kzdr, o geliyor. Kz, byle elini kal-
dryordu, Durun diye iaret ediyordu. Hasan Paa, kzn iaretiyle emretti,
ordu durdu. Kz yaklat, Hasan Paa bakt ki nianls:
Dur Paam, beni Krolu adadan kard, ama bilmeyerek kard. Beni
bir bekr kz zannetmi. Beni kard, ben nasl ki dedim Hasan Paann nian-
lsym, dedi ki sen benim dnya ahret evladmsn, kzmsn. Bir gece beraber
kaldk kendisiyle, yani bir babam, kardeim neyse, o da odur. Krolunu mert-
liine bala. u kardan gelen, dou tarafndan gelen ordu da Krolunun
ordusudur, koaklardr. Eer bir sava olursa burada kan gvdeyi gtrr.
Onun iin Krolunu balayacaksn, kr atn da balayacaksn.
O zaman Kroluna iaret ettiler, Krolu da koaklarna iaret etti, ko-
aklar durdular. ki ordunun arasnda Krolu ile Hasan Paa, bir de nianls
birletiler. Hasan Paa, nianlsn bu kadar koruduu iin, byle kardelik gs-
terdii iin Krolunun boynuna sarld, elinden pt:
Aman Krolu, beni bala, ben sana yanl yaptm, senin kr atn
Kelolana karttm, ama o da bir kaderdi, dedi. Bylece Krolu ile Hasan
Paa karde oldular ve hayat boyu birbirlerinden irtibat kesmediler. Krolu
Kelolan kolu da burada nihayet buldu. lenlerin hepsine Allah rahmet etsin,
kalanlara selam ettik. Allah devletimize, milletlimize, ordularmza zeval ver-
mesin.
Anlatan: k Mehmet SARIGL

Derleme Tarihi: 15-16 Mays 2009
Hikyenin Kayna: k Mehmet GLHAN hikyeyi babasndan dinleyerek
rendi.
ERL EMRAH LE
SELV HAN HKYES
KAPAK
Ercili Emrah ile Selvi Han Hikyesi 355
fendim, hikyelerin giri anahtar; var varalm, sr srelim, destursuz
baa girenin sopadandr lm padiahm.
Hikyeler yllarda ge, dillerde tez geer hesabyla, hikyeme balyorum.
17. Yzyl balarnda, ran ahlarndan eyholu ah Abbas, divannda
oturmu, hkmediyordu ran lkesine. ah Abbasn alt veziri sanda, alt ve-
ziri de solunda otururdu ve ah Abbasn krk divan vard, yani saz ,
saz airi. ah Abbas istedii zaman, emrettii zaman, klar gelir, meclisinde
toplanr, alar syler, ah Abbasa dinletirdiler. Efendim, vakit byle geip gidi-
yordu. klarn bana da k Abbas derdiler. Biri k Abbas, biri ah Abbas;
bunlar kartrmayalm.
Bir gn klar bakanlarna, k Abbasa mracaat ettiler, dediler ki:
Sayn mz, k gurbet gezmeyince k olamaz. ahmz ah
Abbasa syle, bize bir ruhsat versin, bir ferman versin, biraz gurbet gezelim
hep beraber. Hani ya okuyup yazasn ya dnyay gezesin diye bir tabir var ya,
biz de bir bilgi sahibi olalm.
O vesileyle, k Abbas da geldi ah Abbasn divanna, el etek ptkten
sonra, yedi adm geriye kt, el balad, karsnda durdu:
Syle bakaym k Abbas, ne diyorsun, diye sordu ah Abbas.
Ey ahm, klarm bana mracaat ettiler, ahmza syle, bize bir
ruhsat versin, biz biraz gurbet gezelim, dediler. Ben de o vesileyle yannza
geldim. Ne emrederseniz, ferman sizindir.
Tabii ki, klar doru sylemiler k Abbas, dedi ah Abbas.
Hemen bir ferman yazdrd. Ferman da yleydi: Hkmm altndaki
btn lkelerde benim bu krk ma her kim ki yanl bir ey yaparsa beni
karsnda bulur, dostluk yaparsa da dost olarak beni karsnda bulur. Ferma-
n imzalad, k Abbasa verdi. k Abbas ferman cebine koydu, ahn elini
eteini ptkten sonra darya kt.
Tabii, ah Abbas emir verdi muhasebesine, haznedarna, dedi ki:
Bunlara gereken paray, harl verin.
k Abbas hazineden epeyce bir altn para ald zerine, klar da ya-
nna ald, gurbet yoluna dtler.
O zaman rann bakenti, payitaht sfahand, imdi ise Tahrandr. Krk
k sfahandan ktlar, gidiyordular, nereye; bugnk Grcistana, Tiflise.
Tiflise geldiler bunlar, bir kahvede oturdular, sohbet, devran ediyordular.
Tifliste de bir k vard, adna ksz Ahmet derdiler. Bir de Tiflis Valisi Kuu
Han vard. Kuu Han yle bir merhametsiz insand ki gkten merhamet ya-
muru yaanda bunun zerine bir damla dmemiti.
E
air Abbas, Kuu Hana gitti, ah Abbasn fermann verdi, dedi ki:
Ya hasm, ya dostsun, bize ya bir hasm k karacaksn, bizi yene-
cek ya da odur ki bin tmen pul para deyeceksin.
ah Abbasn fermann gren Vali Kuu Han sonbahar yapra titreme-
ye balad korkusundan:
Ba stne, olum, bana yarna kadar bir msaade et, ben size iki
gne kadar k bulaym, dedi.
Tamam, yle olsun, sana msaade, dedi air Abbas.
Neredesiniz?
Biz Tifliste falan kahvede alp sylyoruz.
Kuu Han, tellal bartt. Tellal dedi ki:
Ey ahali, duyan duymayana haber versin: Memleketimize ah
Abbasn krk tane gelmi, bu klarla atma yapacak bir k varsa gel-
sin; eer bunlar yenerse, Kuu Han onu batan aaya kzla donatacak yani
altnla donatacak.
te, dediimiz ksz Ahmet de kynden gelmiti ehre, bir eyler ge-
tirmiti almaya, satmaya. Tellaln bu szn duyunca, yanna sokuldu.
Ben varm, dedi.
Kimsin sen, diye sordu tellal.
k Ahmet derler adma, ksz Ahmet. Kuu Hana syleyin, ben bu
klarla imtihan olacam.
Kuu Hana sylediler, Kuu Han dedi ki:
O benim yanma getirin.
getirdiler. ksz Ahmet gitti, Vali Kuu Hann, yani Tiflis Valisinin
divannda durdu.
Kuu Han dedi ki:
Olum, bak, krk gelmi ah Abbasn. Ya hasm, ya dostsun di-
yorlar. Eer bunlar yenersen, ben seni batan aaya kzla donatrm, altnla
donatrm; ama yenemezsen boynunu vurdururum. Tamam m?
Tamam,
Haydi bakalm. Yarn seni sabahleyin saat onda burada bekliyorum.
Ba stne, dedi.
ksz Ahmet kt. Hani gz hasmn tanr derler. Dedi:
Ulan, hele ben bir gideyim, bu klarla bir sohbet edeyim. Bakaym,
bunlar nasllar, benim bunlara gcm yeter mi, yetmez mi?
Akam klarn sohbet ettii kahveye gitti. Bakt ki, klarn ba k
Abbas bata oturuyor.
Selmnaleykm,
Aleykmselm,
Ho geldiniz faslndan sonra, dedi ki:
m, olmaz m, hele bu raklarn sazlarn alsnlar da, bir devran
etsinler, ben de bir dinleyeyim. Ben kyden buraya bir eyler almaya geldim.
Hele greyim ki nice sylerler.
Tabii, hemen emretti k Abbas:
Olum, biriniz sazn alsn, sylesin.
Ufak raklarndan biri syledi. ksz Ahmet dinledi, dedi:
Ben bunlarn en ufak rayla bile ba edemem; kald ki ustasyla.
Peki, ne yapaym? Kuu Hana sz verdim. Ben ona byle desem, Kuu Han
benim bam vurdurur.
Gece evine geldi, karsna dedi ki:
Kar, yle bir hata yaptm ki, hi sorma.
Ne oldu?
Byle, byle.
Eee, ne yapacaz?
Kaacaz. Gece eyamz ykleyip, kaacaz. Yoksa Kuu Han sabah-
tan benim bam vurdurur.
Sabahleyin evlerini yklendiler, yola ktlar. Neyi vard ki o zaman ev
olarak; iki tane ufak yatak, bir tane hasr kilim, bir tane de -affedersiniz- eek-
leri vard. Eein srtna ykledi eyalar ksz Ahmet, Bir ocuklar, oullar
vard. Olan da yedi sekiz yalarndayd. Hikyemizin kahraman Emrah ite
odur. Bir kars, bir olunu ald ksz Ahmet, ver elini Trkiye topraklar.
Az gittiler uz gittiler, dere tepe dz gittiler, gnlerden bir gn Vann Er-
ci kasabasna geldiler. randan gelen ksz Ahmet, dan srtndan, yukar-
dan bakt ki, aada bir ehir grnyor. Eein ykn ald, dedi ki:
Kar, eek burada otlasn, sen de burada Emrahla dur, ben o ehre
gideyim, bir iki alp syleyeyim, belki be kuru bir ekmek paras alrm.
Tamam, dedi kars.
Yiyecek ekmekleri bile yoktu. Emrah ocuk alyordu:
Anne, bana ekmek ver, diyordu, ama ekmekleri yoktu. Annesi de ot-
tan kkten bir eyler toplad, Emrahn karnn doyurdu. ksz Ahmet, Erci
kasabasna indi.
[Efendim, imdi buray anlataym ki bir karklk domasn. Erci, im-
diki Erci deil. elebi ba diye bir yer var, esas Erciin yeri ora. Gitmiseniz
oraya, grmsnzdr, elebi bayd o zaman Erciin yeri. Erci Valisi de
Mirolu Ahmet Beydi. Tabii, Osmanlya bal o zaman. On yedinci yzyl de-
dik.]
k Ahmet geldi, byle ehrin iinde gezerken birine sordu:
Yahu, burada klarn alp syleyecei bir yer var m?
Mirolu Ahmet Hann konana git, o seni yeterince memnun eder.
Saz elinde, geldi kapnn nne, kapcya syledi, kapc da Valiye syle-
di. Tabii, imdiki zel kalem mdr diyelim biz buna, o zaman kapc derdiler:
Efendim, bir gariban k gelmi, sizinle grmek istiyor, dedi.
Mirolu Ahmet Han emretti, ksz Ahmeti ieri aldlar. eriye girdi, el
etek ptkten sonra el pene divan durdu.
Gel bakalm k, gel otur yle, dedi Mirolu Ahmet.
ksz Ahmet oturdu.
Nerelisin olum, zn nerelidir, diye sordu Vali.
Efendim, benim zm Tiflisli.
Ho geldin, peki, ne iin geldin?
Efendim, evimle geldim, Erciin stnde, dada evimin ykn in-
dirdim, onlar orada bekliyorlar. Bir hanmm, bir de ocuum var. neyim u
ehre de biraz alp syleyeyim, be kuru kazanaym, frndan bir ekmek
alaym, ocuum yesin, dedim.
Hele bir syle bakaym, dedi Mirolu Ahmet Bey.
ksz Ahmet syledi, Mirolu Ahmet Bey dinledi, ok beendi. Dedi:
ok gzel syledin k. Sen benim divan m olur musun?
Olurum efendim, dedi.
Hemen adamlarna emretti; dedi ki:
Falan evi boaltn, gidin, bu adamn hanmn ve ocuunu alp geti-
rin, o eve yerletirin.
Adamlar gittiler, kk Emrah ile k Ahmetin karsn aldlar, getirdi-
ler, Ercili Mirolu Ahmet Beyin dedii emrettii eve bunlar yerletirdiler, ge-
reken eyalarn, kap kacak filan verdiler. Artk k Ahmet geliyor, her gn bir
fasl yapyor Valiye, Vali de buna gereken paray veriyor, keyi dnp evine
gidiyor ite. oluk ocuunu yle geindiriyor. Emrah da medreseye vermi,
medresede okuyordu.
Aradan yedi sene geti. Emrah on drt yana girmiti. Bir gn sordu
anasna:
Ana, babam nereye gidiyor her gn?
Olum, baban, burann Valisi Mirolu Ahmet Beyin konana gidiyor,
ona fasl yapyor, oradan ite be kuru para alyor, evimizi geindiriyor.
Ana, ben de babamn peine gideyim.
Aman olum, ocuklarn byklerin meclisinde ne ii var, deli misin
sen, baban seni ldrr.
Anas yle dediyse de Emrah kafasnda tasarlad, dedi:
Vallahi ben gideceim, bakaym, babam ne yapyor, ne sylyor, kim
onu dinliyor?
Babasn kollad, o keden, bu keden, derken babas gitti, konaktan
ieri girdi. Emrah da geldi, konan avlusunda durdu, oradan bakyordu. Baba-
s alp sylyordu, Mirolu Ahmet Bey de tahtnda oturmu, onu dinliyordu.
Mirolu Ahmet Bey bir ara yle bir karya bakt ki, bir ocuk ban uzatp
ekiyor. Dedi:
Orada bir ocuk var, o ocuu bana getirin. Hemen kapclar ocuu
tuttular, getirdiler.
Geldi ya k Ahmet hemen kalkt, ocuun elinden tuttu. Emrah evvela
Mirolu Ahmet Beyin, ondan sonra da mecliste oturan vezirlerin elini ptk-
ten sonra babasnn da elini pt. ksz Ahmet, Valiye dnp:
Bey sa olsun, senin klendir, bu benim ocuumdur, dedi.
Adn ne senin yavrum, diye sordu Mirolu Ahmet Bey.
Adm Emrah,
Emrah, ocuklar babalarndan bir eyler renirler, sen de babandan
bir eyler rendin mi, diye sordu Mirolu Ahmet Bey.
k Ahmet araya girip dedi ki:
Yok, beyim,
Yok, yok, renmitir. Hele benim sazm verin oradan da, bakalm, bu
Emrah bize ne syleyecek, dedi Mirolu Ahmet Bey.
Mirolu Ahmet Beyin kendi sazn verdiler Emraha. Emrah da daha o-
cuk, acemi, yle nasl ki saza yukardan aaya vurduysa, on iki telin hepsini
birden krd. Telleri krmasyla, k Ahmet onun azna bir tokat vurdu ki o-
cuun az burnu kanad. Azn burnunu tutup darya kat Emrah. Meclis
byle oldu ya, Mirolu Ahmet Bey dedi ki:
Ulan, sen o tokad o ocua deil, bana vurdun. Eer zn garip olma-
sayd senin hemen boynunu vurdururdum. Defol, k git buradan, bir daha da
konama gelme. Sana bundan sonra ekmek yok. Haydi git.
k Ahmet de sazn ald, eve geldi. Emrah da gitmiti, nereye gittii
belirsiz. te asl hikye de burada balyor.
k Ahmet eve geldi. Kars sordu:
Ne oldu?
Ocan devrilmesin, Emrah niye yolladn? Benim ekmeime de se-
bep oldu. Aha byle byle oldu, ben de vurdum, Ahmet Bey de beni kovdu hu-
zurundan. Daha oraya da gidemem, ekmek param da karamam.
Emrah nerede?
Bilmiyorum,
Emrah bul, yoksa seni ldrrm.
Kardan bu talimat alan k Ahmet geldi Mirolu Ahmet Beyin konana:
Bey, Emrah kayptr, dedi.
Mirolu Ahmet adamlarna emretti:
Emrah arayn, bulun.
Onlar Emrah aramakta olsun, biz haberi kimden verelim, Emrahtan
verelim. elebi bada eski bir mezarlk vardr, tam Van Glnn kenarnda.
Emrah babasndan o tokad yedi ya, kt Erciten darya, o mezarla gitti,
orada elini yzn ykad, aznn burnunun kann temizledi, abdest ald, iki
rekt namaz kld:
Ey yeri g yaratan, sen babama bir dilim ak verdin, bana on mis-
lini ver. Babam beni dvd, babamdr, dver. Beni o mecliste mahcup ettiyse,
bana yle bir ak ver ki ben de babam o mecliste mahcup edeyim, diye yal-
vard. Allaha sndn m; Allahn veremeyecei, h, gcnn yetmeyecei
hibir ey yoktur.
Emrah, bir mezar tana ban koymu, ylece uyumutu. Ryasna
tane pir geldi; piri fani, yeil sarkl:
Olum Emrah, al u badeyi i, dediler ve bir kse uzattlar.
Olum, bunu yeri g yaratann akna i, Allahn akna i, dediler.
Emrah iti, ama vcuduna yle bir ate dt ki sormayn. kinci pir dedi ki:
Olum, al bunu, Hazreti Peygamberin ve ashabn akna i. Emrah
onu da iti:
Pir baba, yandm, bu neydi byle, diye sordu.
O zaman, nc dervi:
Al olum, bunu da Ercili Mirolu Ahmet Beyin kz Selvihann ak-
na i, dedi. Emrah onu da iti.
Dedi ki pir:
Olum, imdi kzn tefsirini, resmini gstereceim sana.
Pir, kolunu kaldrd, kzn tefsirini gsterdi. Emrah kzn tefsirini nasl
grdyse, kza sarlaym derken bir de bakt ki, sarld ey bir mezar ta.
Az burnu kpk ierisinde, ylece dt.
k Ahmet ve Mirolu Ahmet Bey, polisleriyle, jandarmasyla, hkmet
adamlaryla geldiler, Emrah elebi badaki mezarlkta buldular ki ne bulsun-
lar; az burnu kpk ierisinde, ylece yatyor. Uyandrmaya altlar, yok,
Emrah aylmyordu.
Babasna dediler ki:
k, bunu nasl ayltacaz?
Benim sazm getirin, dedi k Ahmet.
Saz getirdiler, ald k Ahmet, bakalm ki olu Emraha ne diyecekti:
te baban burya geldi
Uyan k Emrah uyan
Hasretin barm deldi
Uyan garip balam uyan
eyda blbln dili zor
Vesile ona ilkbahar
Sensiz benim ne gnm var
Uyan k Emrah uyan
k Ahmetim ektim ah
Bu gne kr Elhamdlillah
Yardmcn olsun o Allah
Uyan garip balam uyan
Yardmcmz olsun Allah, uyan k yavrum uyan, diyende Emrah uy-
kudan ayld. k Ahmet anlad ki olu Emrah ak badesi imi. Hemen uyanr
uyanmaz babasnn yakasndan tuttu Emrah:
Baba, gel. Babamsn, atamsn, beni dversin de bana sversin de beni
ldrrsn de. Ancak, sen beni Mirolu Ahmet Beyin meclislinde mahcup et-
tin, imdi onun meclisinde seninle imtihan olacaz.
O halde babasyla yaka paa geliyordular.
Mirolu Ahmet pencereden bakt ki ne baksn; Emrah, babasnn yaka-
sndan tutmu, yle yaka paa geliyorlar.
eriye girdiler. Emrah hemen gitti, Mirolu Ahmet Beyin elini pt:
Han sa olsun, Valim sa olsun. Babamdr, atamdr, beni dver de s-
ver de ama beni senin meclisinde byle mahcup etti, imdi babamla senin hu-
zurunda imtihan olacaz. Allah ya ona verir ya da bana, dedi.
O byle deyince Mirolu Ahmet Bey ok sevindi:
Haydi, bakalm olum Emrah, dedi ve
Mirolu Ahmet Bey hemen hizmetkrlarna seslendi:
Getirin bakalm oradan gzel bir saz.
Bir saz getirdiler. Babas elini uzatt, dedi:
Ver, sazna bir dzen vereyim.
Emrah kabul etmedi:
Sen kendi sazna dzen ver.
Emrah sanki krk senedir saz alyormu gibi saz dzen edip almaya
balad. k Ahmet de sazn ald. Karlkl oturdular. Ald Emrah, bakalm
babasna ne syler. Babasna bir divanda soru soruyordu. Bakalm, ne demiti:
Huvvatn balar oktur hanesi hangisidir
yz altm alt daln danesi hangisidir
Hun harfini hu edenler ekerler de duay
Peygamber ki zuhur etti anas hangisidir
k Ahmet:
Han sa olsun. Emrah medresede okuyor, Arapa renmi, ben pek
anmsayamadm; emret, bir daha dansn, dedi.
Mirolu Ahmet Han emretti:
Haydi, Emrah, bir daha dan.
Ald Emrah:
Baktm aya seyreyledim grdm ki bak semay
Bulunmu mizan terazi bil tartarlar bnyayi
Halil brahim Peygamber ne gn yapt Kbeyi
Mizan burcunun mihrab binas hangisidir
k Ahmet:
Han sa olsun. Bunu hi anmsayamadm; emret, bir daha dansn,
dedi.
Mirolu Ahmet Han:
Emrah, olum, bir daha dan, dedi.
Ald Emrah son bendini:
Emrah ey deli bu szm dinleyip de kanasn
Verilen ak arabndan hu edip yanasn
Nazl yardr am ran sen ona pervanesin
Ayeti el mim kitabnn manas hangisidir?
Emrah iyidir bu szm dinleyip de kanasn, verilen ak arabndan
hu edip de yanasn; nazl yardr am ran sen ona pervanesin, ayet el mim
kitabnn manas hangidir, diyende, k Ahmet hemen sazn Emrahn nne
att. Zaten slup da odur; bir k birine yenildi mi, sazn verir ona. Eskiler
yleydi. Ama imdi elli defa da yensen yine ayn ksn.
O zaman k Ahmet kalkt, Mirolu Ahmet Beyin elini pt:
Han sa olsun. Ben renme bir k, Emrah ise pir elinden badeli,
ben onunla atamam, dedi.
O zaman Mirolu Ahmet Bey dedi ki:
k Ahmet, senin maana zam, vazifene son Sen evine gideceksin,
be vakit namazn klp oturacaksn. Benim divan m Emrahtr.
k Ahmet ald sazn, doru eve.
Mirolu Ahmet Bey, Emrah gnderdi, ykandrd, tra ettirdi, zerine
temiz elbise yaptrd, giydirdi, bir de ona kkte gzel bir oda verdi:
Olum, sen burada yiyip iip oturacaksn, ben istediim zaman gelip
bana fasl yapacaksn, dedi.
Ba stne efendim, dedi.
Emrah kkne ekildii an dnyordu:
Ulan, acaba bu benim bade itiim kz, Selvihan bu Mirolu Ahmet
Beyin kz m; yoksa dnyada baka bir Mirolu Ahmet var da, onun kz m?
Aylar yllar birbirini kovmutu, Emrah on sekiz yana girmi, aradan
-drt sene gemiti. Artk on sekiz yanda, ok gzel, ok yakkl bir deli-
kanlyd. Emrah gren gzler hemen k oluyordu gzelliine.
Bir gn Emrah kknn penceresinin dibinde oturmutu. Meerse Sel-
vihan ite o Ercili Mirolu Ahmet Beyin kzym. Selvihann krk tane cari-
yesi vard. Bir tane de sr tayas vard ki, adna Nazl derdiler. Nazl da ondan
sonra ikinci gzel idi; btn sr tayas oydu, her szn, her srrn Nazlya
sylerdi.
Bir gn, bahar vakti, koyunlar meleiyor, kuzular meleiyor, cariyeler,
hizmetiler km, koyunlar sayordular. Selvihan, krk rk sa altn tep-
sinin ierisinde tutmular, batan aaya gzel giyinmi, ocan devrilmesin,
tuba kaz gibi szlm geliyordu. Emrah byle bir bakt ki; Vay ocan batsn
can alc cellt, sen misin; ulan, benim ryamda grdm bu kz m? Ama bu-
ras da bir mutlak ki, Emraha bade veren pirler aynen o anda Selviye de bade
vermi, Emrah da Selviye gstermiler. Selvi de dnyordu ki, Bu Emrah
kim, acaba nerede? Hani Emrahn babas tannm bir adam deil ki; Emrah
isimli bir olan. Selvihan da onun akyla tutuuyordu; Kim bu Emrah? diye
buna yanp tutuuyordu.
Emrah nasl grdyse kz, tand. Ulan, bu can alc cellt burada, Selvi
bu dedi. Pencereyi at, ald saz eline; grelim hele ne diyordu Selviye:
Sallana sallana gelen nazl yar
Syle irin dilli kimin yrsan
Kz senin akndan derbeder oldum
Syle dudu dilli kimin yrsan
Yar senin derdinden derbeder oldum
Kz senin akndan derbeder oldum, syle ahu gzlm kimin yrsan,
diyende, Selvihan bakt ki, pencereden bir k ona gzlyor. Byle bir bakt ki,
ne baksn; ryada ona bade verdikleri olan. Hemen o anda Selvihan dnd,
emir verdi Nazlya; dedi ki:
Brakn kuzular koyunlar emsinler, serbestler, bugn st samak
yok. Selvihann emri asla yere dmezdi. Kuzular braktlar, kuzular koyunla-
r emmeye balad. Emrah ald bakalm ikinci ktasn, yle syledi:
Tuba kaz gibi gs naklm
Boynu misk u amber kokulum
Melaike sfatl mell baklm
Syle srma telli kimin yarsan
Selvihan dinliyordu; Emrah ald, son bendini:
Kapnda yaylr koyunla kuzu
Yerin ieisin gn yldz
Emrah bir gedadr sen bir bey kz
Syle ince belli kimin yarsan
Kapnda yaylr koyunla kuzu, yerin ieisin gn yldz; Emrah bir
gedadr sen bir bey kz, syle kmr gzlm kimin yarsan, diyende Selvihann
dizlerinin ba zld, byle olduu yere, devenin yat gibi, kt. Sr tayas
dediimiz Nazl ok kurnazd; bu Nazl anlad ki, bu kzn bu olanda gnl var.
Emrah Nazl da grd pencereden, durumu anlad. Dedi:
Hemen Selviyi kaldrn.
Selviyi kaldrdlar, getirip kkne, tahtna oturttular, erbet verdiler,
eker verdiler. Selvi biraz sakinleti ya:
Selvihan, nedir bu durumun yahu; ne oldu, sen bir tane trk sesinle
kendinden getin, dedi Nazl.
Sorma Nazl, bo ver.
Yok, anladm, anladm, dedi Nazl.
Bu Nazl ok eytan bir kzd, cin gibi bir kzd.
Ertesi gn, Nazl gitti Emrahn odasna. Dedi:
Hele gideyim, bu olan greyim ki, bu olann bu kzda gnl m var,
neyi var, reneyim.
Nazl gidende, meer k Ahmet de olunu ziyarete gelmi, odasnda
oturuyor. Nazl ieriye girdi:
Ulan Emrah, seni Selvihan istiyor; gel, trk syle ona, dedi. O byle
diyende Selvihan k Ahmet de iyi tanyor, sert bir kz, ok dirayetli, hkm-
dar gibi bir kz. Hani Nazl gitmiti ki Emrah getire, Selviye alp sylesin de,
Selvi biraz sakinlesin.
k Ahmet dedi ki:
Nazl, Ahmet sana kurban olsun yavrum, ben geleyim. Emrah gentir,
yol tre bilmez, usul bilmez. Ben geleyim, size istediiniz kadar saz alaym.
Dedi:
Yok, seninle ne iimiz var, seni ne edelim; bize lazm olan Emrah,
Emrah gtreceim.
Dedi ki:
Yavrum, Selvi ok sert bir kzdr, Emrah olur ki yanllk yapar, Emrah
ta dibinde piirtir Selvi, boynunu vurdurur.
Dedi:
Ahmet emmi, sen bana brak; Emraha bir zarar ziyan olursa sen beni
tanyacaksn. Kalk bakaym Emrah; al sazn, haydi d nme.
Emrah sazn ald, Nazlya beraber Selvihan Balarna doru gidiyordu.
Geldiler Selvihann yanna. Emrah. Selvihan grd; eh, ak badesi imiler,
ikisi de birbirine on ikiden vuruldu, artk gzler hibir ey grmyordu. Selvi
de ayn, Emrah da ayn. Kz ile olan byle birbirlerine bakp kaldlar.
Selvi emretti Emraha:
Emrah, hele bir dan, grelim ne danacaksan.
Nazl dedi ki:
Emrah, bak, zlfyra dokunursan ortalk kan deryas olur. Akll ko-
nuacaksn, slup ve erkndan darya kmayacaksn.
Ald Emrah. Emrah iin lm bal erbeteydi, yle diyordu sevdiine:
Karmda oturur gzeller ah
Tuba temaal sona Selvi Naz
Hademgin barmn ban deldi
Geti kr eyledi cana Selvi Naz
Selvihan dedi ki:
Emrah, benim ismime engel koma. Benim adm Selvi, bu Naz nere-
den kt?
nk sr tayas Nazl:
Emrah, benim admdan bahset, beni biraz methet, demiti. Emrah da
onu krmamak iin onu da katyordu iine, Selvi Naz diyordu.
Ald yine saz eline Emrah:
Benim yamdasn alarn gzel
Mor smbl am dalarn gzel
Aynen senin kadar balarn gzel
ller ermi ay ve gne Selvi Naz
Selvihan kzgnln eliyordu:
Emrah benim adma engel koma, dedi.
Ald Emrah son ktasn:
Eer k isen maukun tan
Gzelliin deer gln glan
Gl buyur hadi Emrahn can
O da sana kurban canm Selvi Naz
Selvihan bu eytanlk Nazldan oldu, deyip kzlara emretti:
Gelin, bunu yere aln, dedi.
Nazly aldlar yere. Nazly yle bir dvdler ki Nazl anasndan do-
duuna piman oldu. Nazlnn yzne su falan serptiler, Nazly aylttlar. k
Ahmet de korkusundan ban eperinin dibinde gizlenmiti:
Ulan, grdn m sen ii. kinci dayak Emrahndr; eer Emrah dv-
drrse, Emrah ldrtr bu kz, dedi.
Selvihan, Emraha da dedi ki:
Emrah, kalk, buray terk et, bir daha da yanma gelme.
Emrah kalkt, sazn koltuuna vurdu, boynunu bkt; Ey yeri g
yaradan yce Allahm, bunun gibi bir bey kzna, vefasz bir bey kzna k
olacama, bir obann kzna k olaydm, bundan daha iyiydi, diye yakard.
Emrah ban kapsna yanaanda, Selvihan cariyelere, Emrah gndermelerini
emretti. Emrah gnderdiler.
Nazl da artk aylmt, ykamt elini yzn. Geldi Emrahn bana:
Emrah, bak, bir daha sakn bana yanl yapma, ben yanl asla kabul
etmem. Hele syle bakaym ne syleyeceksen.
Ald Emrah, bakalm ne diyordu:
Bu giden ka karann
Ah elinden dad elinden
Sinemi ata salann
Eli imir kaklnn
Yorgun meral baklnn
Gs cennet kokulunun
Grm yar otann
Sinesi cennet bann
Emrah derki bu yann
Emrah kalkt yerinden, kkne gitti, odasna ekildi. Haftada bir defa,
Nazl, Emrah getiriyordu, Selvihann bahesinde, cariyelere, Selvihana fasl
yaptryordu.
Bunlar byle bu devranda srmekte olsun, biz haberi verelim ran a-
hndan. ran ah eyholu ah Abbas bir gn meclisinde konuurken dedi ki:
Acaba dnyada en yksek, en byk kale neresidir?
Vezirlerinden biri kalkt, dedi ki:
ahm sa olsun. Van Kalesidir. Van Kalesi yle bir kaledir ki, o kale-
nin emsali dnyada yoktur.
Peki, ne yapalm; o kalenin fethi iin sefer hazrlna balayalm, dedi
ah.
Ferman ahmzndr; siz nasl emrederseniz yle olur, dediler.
ah Abbas:
Harp meclisi toplansn diye emir verdi. Harp meclisi topland.
Van zerine sefere karar verildi. ah Abbas, yz bin kiilik ran ordusuyla
Trkiyeye, Van ehrine doru harekete geti.
Geldiler. Tabii, malumunuz, o zaman, Van, Osmanl mparatorluu snr-
lar ierisinde. Van Kalesine ah Abbasn geldii haberi alnd, kale kaplar
kapand. Kale ok zengindi; o kadar un, o kadar zahire, o kadar para vard ki,
deme gitsin. ah ne yaptysa kaleye zafer bulamad, kapsn atramad. ah,
bu sefer dedi ki:
Her asker bir tane aa dikecek, herkes bu aacn besleyecek.
Yz bin tane asker birer tane aa diktiler, yz bin tane aa oldu. ah
Abbas tam yedi sene Van Kalesini kuatt, ama fethedemedi.
Van Kalesinde daha artk ekmek, a, bir ey kalmamt; halk, ahali acn-
dan lyordu, acndan lenlerin cenazeleri tek tek kalkyordu. Van Valisi ar-
mt. Orada, kalede bir tane ihtiyar nene vard; ama ok tecrbeli, ok hanme-
fendi bir neneydi. Bu nenenin iki tane keisi kalmt; koskoca Van Kalesinde
iki tane keisi, bir uval da unu kalmt. Nene, bu keileri sad, stnden yo-
urt mayalad, byk bir bakra yourt yapt. yle ekmek piirdi ki o unlardan,
adam boyu ekmek piirdi, lava. Van Valisine gitti, dedi ki:
Olum, ben, ah Abbasa bunlar gtreceim. Sen kalenin kapsn
atr, ben kaym, ondan sonra kapat.
Ne iin, dedi Vali.
Dedi:
ahn ordusunu buradan kaldracam.
Yahu nene, sen kim, bunu yapmak kim; nasl yapacaksn?
Yahu, ne yapacaksn?
Sen kale kapsn atr, gerisine karma. ok byk bir baar olacak.
Bir de ben, ahla surlarn etrafnda gezende, sen yukardan kire dktr. Kire
dktr, gerisine karma
Van Valisi emir verdi, kale kaplar ald; nene, elinde bir bakra yourt,
uzun uzun lavalar, aaya indi, ahn ordusunun ierisine girdi. Oradaki n-
betilere dedi ki:
Olum, ahn adrna gideceim, ah bir ziyaret edeceim.
Tabii, ihtiyar nene, aha ne zarar olabilir?
Buyur nene, dedi nbeti.
Geldiler. ah Abbas, srma ilemeli, altn ilemeli adrnda oturuyordu.
Nene ieri girdi.
Selamnaleykm ya ah Abbas
Aleykmselm nene.
Olum, bak, bunlar sana hediye getirdim, dedi.
Sen nereden geliyorsun nene?
Van Kalesinden geliyorum, dedi.
Yahu, Van Kalesinde daha ekmek var m, yourt var m nene; sen bun-
lar nasl getirdin?
Dedi ki:
ah olum, Van Kalesine ne olmu ki? Bunlar btn rm, kurt-
lanm unlar; bunlar burlardan aaya dkyorlar artk, kale kirlenmesin
diye. Allaha kr, ekmeimiz sel gibi. Yedi sene deil, yetmi sene de burada
beklesen Van Kalesi ahalisi alktan lmez.
ktlar, burlarn dibine baktlar; kire dkmler, un diye. Daha da d-
kyorlar aaya. ah afallad:
Biz yz sene de burada dursak, bu kaleyi zapt edemeyiz, dedi. Neneyi
yolcu etti ah Abbas ve askerine emir verdi:
Kalkn, sfahana gidiyoruz, dedi.
Vandan ktlar, yol stnde Erci kasabasna uradlar. Erci kasaba-
snda olan Mirolu Ahmet Beyin askerini krd ah Abbas, kendisini de idam
etti. Emir verdi askerlerine ki:
Bir tane esir adam almayacaksnz; namusa, kadna, ocua dokun-
mayacaksnz.
Bu ah Abbasn askerlerinden iki tane asker, Selvihan balarndan ge-
ende, Selvihan ve cariyelerinin her biri bir dibe gizlenmiti, korkmutular a-
hn ordusundan. Selvihann babas Mirolu Ahmet Beyin ba kesilmi, idam
edilmi, askeri dalmt. Artk Erci ku umaz kervan gemez bir hale dn-
mt.
Bu askerler, geldiler, bir baktlar ki, ne baksnlar; Selvi ile Nazl sanki iki
tane iek:
Ulan, dnya mal dnyada kalr; biz de bu kzlar alalm, dediler. Aske-
rin biri Selviyi, biri Nazly terkisine vurdu, atlarn srp gittiler.
ran ah ordusuyla, tahtghyla gidiyordu rana doru. Gece, bakt ki,
iki tane asker byle kenardan gidiyorlar. ah phelendi; dedi ki:
O askerleri hemen tutun, getirin bana.
Askerleri getirdiler, atlarn hevdelerini atlar, Selvi ile Nazly indirdi-
ler. Ocan devrilsin. ah Abbas byle bakt; Yahu, bu dan banda, bu gece
vakti bu ay ile yldz nereden dodu? dedi:
Bunlar ne kadar gzel kzlar.
Hemen o askerlerin ikisinin de boynunu vurdurdu:
Ulan, ben size demedim mi, namusa, kadna, kza, ocua dokunma-
yacaksnz.
O askerlerin boynunu vurdurdu. Selvi ile Nazlya hemen bir hevde ha-
zrlad bir devenin zerinde, bunlar bindiler, yola koyuldular.
Bir yerde ah Abbas emir verdi, adrlar kuruldu.
Bu arada: ah Abbas, Erciten ordusuyla gelirken, bugnk Idr, o za-
manki Saatukuru kasabasna urad, Saatukurunun han Yakup Han esir
alp gtrd ve kendisine ba vezir yapt. Bir Trk kahraman olan Yakup Han,
ah Abbasn ba veziri olmutu.
Tabii, Yakup Hana dedi ki ah Abbas:
Olum, Yakup Han, benim iin Selviye grc git; Selviyi ben Allahn
izniyle istiyorum, kendime kar yapacam.
Yakup Han, Selvi ile Nazlnn adrna girdi:
Selvi, bana bir gne dodu, dedi.
Ne oldu Yakup Han?
ah Abbas ister ki seni kendisine aile yapa, dedi.
Dedi ki:
Olmaz ey Yakup Han. Kz dediin bir kaleye benzer. ah Abbas Van
Kalesini yedi sene bekledi, alamad. ah Abbas bir artla alrm. sfahana
gideceiz, benim iin bir ba diktirecek. Ba dediin yedi senede barn verir.
Yedi sene sonra ba barn verir, ondan sonra ah Abbas da benimle dn
tutar.
Sz kesinlemiti.
Yakup Han, Selviden ald bu ifadeyi getirip ah Abbasa iletti:
ahm sa olsun. Selviye syledim senin Selviyi istediini. Selvi dedi
ki: kz dediin bir baa benzer, bir kaleye benzer. ah Abbas nasl ki Van Ka-
lesini yedi sene istila etti, fethedemediyse, bir kz da aynen bir kaledir; benim
iin sfahanda bir ba dikerse, ba dediin yedi senede ban verir, barn ver-
dikten sonra ben de o zaman ah Abbasla evlenirim.
ah Abbas bu fikri ok makul buldu:
Olur Yakup Han, dedi.
Bunlar hareket ettiler sfahana doru. Gnlerden bir gn sfahana gel-
diler. ah Abbas emretti, Selvihan iin bir ba dikildi sfahanda. Bir ba dikildi,
Selvihana da o ban stnde bir kk yapld; Selvi ile Nazl o kkte gnlerini
ve hayatlarn geiriyordular. Selvi ile Nazl o vaziyette orada hayat srmektey-
ken
Biz haberi kimden verelim, Emrahtan verelim.
ahn ordusu Ercii viran etmiti. Erci Valisi Mirolu Ahmet de ld-
rlmt, askerleri dalm, ldrlmt. Emrah koa koa gitti Selvihan
bana ki, ne gitsin; badan geriye hibir ey kalmam. Selvihan ile Nazlnn
tlleri, yani bartleri bir gl aacna ilimiti o askerler gtrrken. Emrah
byle bakt:
Eyvah, eyvah! dedi. Ald Emrah saz; bakalm ki ne diyecekti burada
Selvihana:
Vardm ki bandan ayak kesilmi, Selvi gm, viran kalm ota.
Vardm ki bandan ayak kesilmi
Selvi gm viran kalm ota
Camlar ikest olmu meyler dklm
Sanki filler girmi dkm yapra
Ayrldm Selviden yastaym yasta
Bam yastk ste barm seslenir
Kan gller kan alar blbller yasta
Nazl canm terk eylemi bu ba
Emrah yar hasreti daima canda
Harlanp alarlar damarlar kanda
ah geldi gtrd hasreti derinde
Mecnun olup dolanaym bu ba
Kanat alar
Ku uar kanat alar
Yavrum yaral gitti
lensin kanat alar
EfeEmrah bu trksn syledikten sonra alyordu, feryat figan edi-
yordu. Ne sevdii, ne Nazl, ne o cariyeler, hi kimse yoktu. Eline sazn ald,
evine geldi. Babasna dedi ki:
Baba, ben gideceim sevdiimin peine.
Babas dedi ki:
Olum, yapma, etme. Selvi bir bey kz, sen bir kapc olu. Selvi seni
almaz olum; etme, yapma.
Yok, baba, gideceim. Ya gideceim, ya yolunda leceim.
Emrah, sazn ald, Erciten dar kt. Erciin o srta kt ya, bakt,
Erciin zerinde bir duman var. pheleniyordu, belki de Selvi Erciteydi, bir
yere saklanmt. Dedi ki:
Ben u dumana bir ey syleyeceim. Eer Erciin zerinden bu du-
man kalkarsa anlarm ki Selvi Ercite; kalkmazsa, demek ki Ercite deil.
Bakalm, Emrah ne diyordu:
Bizim ahlarn ba
Pare pare duman imdi
Sevimesi ne ho olur
Ayrlmas yaman imdi
Arasam yar bulurum
Yoluna kurban olurdum
Bir gn grmesen lrdm
Gr neyledi zaman imdi
imdi benim yrim kar
kar da yoluma bakar
Emrah ataa yakar
Boyu selvi revan imdi
imdi benim yrim kar, kar da yollara bakar; Emrah atlar yakar,
onun sevdii revan imdi, diyende, Erciin zerindeki o duman kalkt. Kalknca:
Ulan, evet, Selvi Ercitedir. Bir daha geri dnd. Geldi, arad, bulama-
d Selviyi, tekrar eve gitti.
Eve gitti:
Baba, Selvi Ercite; ama aradm, bulamadm, dedi.
Babas yine yalvard:
Olum, gitme. Bak, ben ve annen ihtiyar alarmzdayz; bir tek o-
lumuz, bir tek gzmzn nuru, dnyada da kadar gvendiimiz bir tek yav-
rumuz sensin, bizi brakp gitme olum.
Elen baba, elen, dedi Emrah. Bakalm ne diyordu babasna:
Dinle szlerimi ihtiyar baba
eyda blbl gibi zara giderim
Dalar engel olsa ksa nme
Kayalardan yara yara giderim
Babas, anas dinliyordu, Emrah sylemeye devam ediyordu:
Derdim vardr baba bak dane dane
Zalm felekle mi ktm meydana
Merhamet eyle ihtiyar anama
Bu sinemde byk yara giderim
k Emrah sinesinde gadas
yle istersen dnya sedas
Vcudum ayrlsa batan bnyesi
Dorasalar pare pare giderim
Bu vcudum ayrlsa bir bam kalsa, dorasalar pare pare giderim,
dedi Emrah; babasnn, anasnn elini pt, dualarn ald, sazn ald eline, d-
t yollara. Gidiyordu; ama nereye gidiyordu, belli deildi.
Erciten vurdu Kars istikametine doru gidiyordu. Dedi ki:
ran snrna gideyim. Acaba ah Abbas m gtrd, askerleri mi g-
trd, baka kimse mi gtrd, bilmiyordu; ama ahn ordusundan phele-
niyordu.
Emrah, gnlerden bir gn Saatukuruna vard. [Saatukuru dedii-
miz yer bugnk Idr. u anki Idr vilayetimizin eski ad Saatukurudur.]
Saatukuruna Emrah geldi, sordu:
Burada klarn devran edecei bir yer var m? dediler ki:
Var. Yakup Hann tekkeleri var, oraya git.
Emrah geldi oraya, ieriye girdi, bakt ki, sol tarafta bir oda, odada bir
ihtiyar nene oturuyor ama nene batan aaya nur topu, gzel bir nene.
Bu kim? dedi.
Dediler ki kapclar:
Yakup Hann anas
Yakup Han kim?
Dediler ki:
Yakup Han burann hanyd, beyiydi; ah Abbas onu esir alp gtrd.
Gitti Emrah, nenenin elini pt. O da Yakup Hann anas Cevher
Hatundu. Elini pt:
Olum, k, sen kimsin, nerelisin? diye sordu Cevher Hatun.
Dedi ki:
Ben Erciliyim.
Adn ne?
Emrah.
Vay ocan devrilsin Emrah; senin o sa buuk sevgilin Selvi yzn-
den benim olumu da ah Abbas ald da gtrd.
Emrah dedi ki:
Nene, kim bu Selvi?
Ulan olum, Mirolu Ahmet Beyin kz Selviyi ah gtrd. Benim
olum Yakup Han da esir ald gtrd ki, belki faydas olur da Selviyle evle-
nirin, deyince Emrah bayld, dt. nk Selvinin haberini almt neneden.
Nene de at:
Ulan, buna ne oldu? Hemen emretti, hizmetiler geldi, buna biraz su
falan dktler, aylttlar.
Ulan olum, sen deli misini?
Dedi ki:
Nene, ben de Selvinin peine gidiyorum. k Emrah benim. Bu habe-
ri verdin, sevindiimden dtm bayldm.
Dedi:
Olum, o zaman, hi vakit geirme, git sfahana. Ben sana bir mektup
yazacam, o mektubu gtr benim olum Yakup Hana ver. Yakup Han, ahn ba
veziridir imdi. Eer o benim stm emmise, senin sevgilin Selviyi sana verir.
Nene mektup yazyordu. Ald Emrah; bakalm ne diyordu burada:
Ben de bu dnyaya geldim geleli
Benim yk dnmez harmanm m var
Kkten bu aka dtm deli
Bu derdi ekmeye dermanm m var
Eer k isen mauku yetir
Eer tabip isen aremi getir
Bana derler gam ykn sen gtr
Benim bu yollarda kervanm m var
Cevher Hatun yazyordu mektubu:
Oul, ben senin iyiliin iin mektup yazyorum. Hani kt dediim
gam ykdr, sen ise bana gam yk diyorsun, dedi.
Hele elen ana, elen:
Ben Emrahm suyum nardan mkerrer
Haram oldu bana erbet ekerler
Gzel sevdim diye adm ekerler
Benim yardan baka cananm m var
Gzel sevdim diye adm ekerler, benim Haktan baka cananm m
var? dedi. Cevher Hatun mektubu bir zarfa koydu:
Al olum, bunu cebine koy, gtr sfahana, dedi.
Emrah oradan kalkt, sfahana doru gidiyordu. Idrda ran kaps var,
oradan hemen rana girilir. Tabii, sfahan ok uzakt. Emrah yollarda gidiyor-
du. Emrah gitmekte olsun, ahn ba bahesi de barn vermiti. Baban he-
men her aatan bir meyve kopartarak altn tepsi ierisine koydu ve tepsiyi
ah Abbasn nne getirdi. Yakup Hana verdi tepsiyi. Yakup Han dedi:
ahm sa olsun. Selvihan bahesi bar vermi ahm. Aha meyveleri
sana geldi.
ah, o meyveleri getiren babana ok byk hediyelerde bulundu, bah-
iler verdi. Emir verdi ki, dn tutulsun. Daha Selvinin baka bir bahanesi
kalmad.
Selvi ile Nazl da geceleri oturup kkn bahesinde, Emrah sayklyor-
dular:
Acaba Emrah ne oldu?
ah Abbas emir verdi:
Krk gn krk gece dn olacak, krk birinci gn ben Selvi ile zifafa
gireceim.
Dn tutuldu, bu dn gnleri saylmakta olsun, Emrah da gele gele,
gnlerden bir gn sfahana girdi. Ocan batmasn. Ama ne zaman girmiti
sfahana; toyun otuz dokuzunu gn ikindi zaman sfahana girdi Emrah. ah
Abbas o gece Selviyle zifaf olacak.
Emrah ehre girdi. Tabii, bu arada ah Abbas emir vermiti. Krk tane
vard, divan ; o klarn bakanna, k Abbasa dedi ki:
Olum, k Abbas, bunlar imtihan et; hangi k birinci olursa, be-
nim gveylik elbiselerimi o giydirecek, onun dnyaln verip, ahiretliine ka-
rmayacam.
k Abbas, Yakup Hann jri bakanlnda klar imtihan ediyordu.
Otuz dokuz gn ktan olmutu, hemen hemen o gn birinci k seilecekti. O
gnn ikindi zaman Emrah sfahandan ieri girdi. Bakt ki, bir kalabalk. Bir-
iki kiiye sordu; dediler ki:
Burada bir dn var, o dnde klarn yarmas var. Sen de git, o
klarn ierisine kar, -be kuru kazanrsn. sfahan byk ehir, yolunu
bulursun.
Emrah, gitti oraya; saz omzunda, boynu bkk bir kenarda duruyordu.
Yakup Han, o byk Trk kahraman Yakup Han yle kardan bir bakt. Bakt
ki ne baksn; karda, boynunu bkk duran garip bir k. Ama hani kan ispat
eder ya, Trk olduunu ta kardan tand, yani kan kaynad. Hemen askerlere
emir verdi:
Gidin, o bana getirin, dedi.
Geldiler:
Gel, Yakup Han seni aryor, dediler.
Emrah dedi ki:
Ulan, bu Yakup Han acaba Cevher Hatunun olu Yakup olmaya?
Geldi Yakup Han; heybetli bir adam, ba vezir:
k olum, nerelisin, zn nereli?
Dedi ki:
Trkiyeliyim.
Neresinden?
Erciliyim.
Adn ne?
Emrah.
Yakup Han ne bilsin hangi Emrah olduunu?
Olum, maden Trkiyelisin, ben de Trkm, ben de Saatukurluyum,
Idrlym; bu klarla imtihan olacaksn. Eer sen yenersen, ahn gveylik
elbiselerini sen giydireceksin ki ah dnyaln verir, ahiretliine karmaz.
Ben senden tarafm, seni birinci edeceim.
Emrah dedi ki:
Han sa olsun. yi de bunlar krk tane k, bunlardan bana sra ge-
lene kadar aradan gn geer. Bunlarn en ba kimse onunla atma yapaym.
O da doru, dedi Yakup Han. Hemen k Abbasa seslendi. Geldi k
Abbas. Dedi:
Bu k Trkiyelidir. Bu imdi imtihan olacak; ama hanginizle olsun?
Bana sra gelene kadar gn geer; hangisi en bataysa onunla imtihan olaym
diyor.
yle mi dedi?
Evet.
k Abbas:
Ne demek yani, bu geda benimle mi imtihan olacak; peki yleyse,
dedi. Sazlarn aldlar, karlkl oturdular.
imdi Emrah bunu yenecek, ahn gveylik elbiselerini giydirecekti.
[Hani bir tane aa varm, aann da iki tane kz varm; Tuna ile Suna.
Aann hizmetkr ok gnll alyormu ki, belki aa bir gn ya Tunay, ya
Sunay ona veriri diye umarm. Gze kadar hizmetkr yle gzel alm ki,
aay byle zengin etmi.
Gz olmu, aa demi ki, Olum, hele u inei, danay al, kendine mal
edersin.
Hizmetkr demi ki, Aam, benim gnlm Tuna ya da Sunada; senin
gnln inek ile danada.]
Yakup Hann gnl Emraha para kazandrmada, Emrahn gnl de
Selvihan almada. Ama bundan ne Yakup Hann haberi vard, ne de kimsenin;
bir Allah biliyordu, bir de Emrah.
k Abbas dedi ki:
Olum, Emrah, sen syle nce. Oul, rak nden syler, usta pein-
den yalanlarn toplar.
Mtevaziydi Emrah. Dedi:
Buna basit sorular soraym, cevap versin de mahcup olmasn bari.
Ald Emrah, bakalm ne syledi:
Dinle szlerimi hey k Abbas
O nedir ki hara gider yolu var
O nedir ki dem ile dolanr
Tapa bilmez arn fendi feri var
Dinle szlerimi ey k Abbas, o nedir ki hara gider yolu var; bu nedir
ki dem ile dolanr, tapa bilmez arn fendi feri var, diyende, k Abbas dedi ki
Yakup Hana:
Han sa olsun. Anmsayamadm, Emraha emredin, ikinci daln dansn.
Ald Emrah ikinci dal bendini:
O nedir ki boyanktr boyasz
O nedir ki yola gider ayaksz
O nedir ki doar elsiz ayaksz
Krk gn sonra bakar sanki eli var
O nedir ki boyanktr boyasz, o nedir ki yola gider ayaksz, o nedir
ki doar elsiz ayaksz, krk gn sonra bakar sanki eli var.
Bunlar bir ilimdir efendim. k Abbas dedi ki:
Han sa olsun. Oyun tr illa ki. Son dal bendini bir daha dansn
Emrah; eer cevap veremezsem sazm onun olsun.
Ald Emrah:
O nedir ki her dem herdem el alar
O nedir ki el demeden yaralar
O nedir ki giyindiini paralar
O nedir ki kanadnda al var
O nedir ki her dem her dem el alar, o nedir ki el demeden yaralar; o
nedir ki giyindiini paralar, o nedir ki kanadnda Ali var, diyende; k Abbas:
Ben buna cevap veremem. Han sa olsun, dedi.
Sazn Emrahn nne koydu. Btn raklar, krk tane k da sazlarn
getirip koydular. Emrahn n oldu saz dkkn. Ortada toplanan paralar, bir
heybe altn getirdiler, Emrahn nne dktler:
Bu paralar da senin, bu sazlar da senin, ahn gveylik elbiselerini de
sen giydireceksin, dedi k Abbas.
Emrah dedi ki:
Gelin, bu sazlarnz aln; ben saz ne edeceim, saz dkkn m aa-
cam?
Herkese sazlarn verdi. O paralar da imam Kazm Hazretlerinin trbe-
sinde btn fakir fukaraya datt Emrah, bir heybe altn; kendine bir kuru
bile ayrmad.
Yakup Han dedi:
Olum, ne yapyorsun sen? Buras sfahan, byk ehir; sen cebine
bir kuru para ayrmadn. Hi olmazsa ahn verdii paray bir tarafa ayr, ce-
bine koy.
Haydi, bakalm, dedi; hemen karar yazld:
Trkiyeden gelen k Emrah btn klar balamtr, ah
Abbasn gveylik elbiselerini o giydirecektir.
Jri bunu imzalad, Yakup Han da onaylad. Ferman ald Yakup Han, ce-
bine koydu, Emrah yanna ald, kendi atna bindi.
Emrah yayan, Yakup Han atn stnde gidiyorlard. Emrah, cebinden
mektubu kard; dedi ki:
Han sa olsun. Sen Saatukurlu musun?
He, dedi Yakup Han.
Ha bu mektubu al.
Mektubu ald, at ki Yakup Han, anas Cevher Hatundan geliyordu. Ya-
kup Han yedi yl olmutu anasndan ayrlal. Gzlerinden nisan yamuru gibi
ya geldi, alad:
Ey koca Emrah, ulan, Selvinin Emrah sen misin? Ulan oul, bugn
toyun sonu, bu gece ah zifaf olacak. Senin iin, seni ve beni yaradan Cenab
Allaha kalm durumda. Ama olum bak, gidiyoruz ah divanna; ahlar, padi-
ahlar merhametsiz olurlar, onlara gven olmaz. Ola ki zlfyra dokunmaya-
sn; dokunursan ortalk kan deryas olur, dedi.
Yakup Han byle dedi ya, lm Emrahn gznde bal erbetiydi:
Tamam, han sa olsun, dedi; ama Emrahn aklndaki bakayd.
ah Abbas da Selvinin tefsirini yaptrm, baucuna asmt. Selvinin
tefsirini, fotorafn yaptrm, altn ereve ierisine koymu, erevenin drt-
kenarna da altndan top taklmt. Altn ereve iinde Selvihann resmi ah
Abbasn arkasnda aslyd, yani makam tahtnn arkasnda.
Geldiler saraya. Yakup Han atndan indi, at tavlaya ekildi. Kendisi iler-
ledi, Emrah brakt salonda. ah Abbas selamlad, el etek ptkten sonra,
yedi adm geri ekildi, el pene divan durdu. Belgeyi takdim etti:
ahm sa olsun. Senini krk tane n Emrah isimli bir k yendi;
gveylik elbiselerini o giydirecek.
ah Abbas dedi ki:
Ey Yakup Han, ben, Emrah isminde bir k tanmyorum; bu hardan
gelmi?
Dedi:
ahm sa olsun. Trkiyeden gelmi.
Ha, aferin, aferin! Yenmise tabii ki o giydirecek benim gveylik elbi-
selerimi. Ben onu kzla donatacam batan aa. Al ieri, bakaym, u Emrah
nice bir adamdr, nice bir ktr, dedi.
Emrah ieri girdi, ahn elini eteini ptkten sonra yedi adm geri e-
kildi, el pene divan durdu. ah emretti, Emrah oturttu. Emrah bir sandalyeye
oturdu.
Emrah, olum, zn nereli? diye sordu ah Abbas.
Dedi:
Efendim, ahm sa olsun; Trkiyeliyim.
Peki, olum, dedi, Yakup Hana emretti. Ama Emrahn gz Selvinin
tefsirindeydi. te hikyenin heyecanl yerlerinden biri nk burada ok
olaylar, ok tehlikeli olaylar olacak Ocan devrilsin, gene ban belaya gire-
cek.
yi bir ah divanyd. ah:
Syle k Emraha, bize dansn, grelim nice ktr, dedi.
Yakup Han:
Emrah, kurban olaym; aman bir yanl sz etme, dedi.
Emrahn gz yle pencereden aaya bakyordu. Cezalandrlan in-
sanlarn kimisinin gzlerine mil atlyor, kimisinin kafas kesiliyor, cenazeleri
hocalar ykyor, defnediyor; ama Emrah, o len insanlarn, o cezalandrlan in-
sanlarn o cezasn bal erbeti gibi gryordu. Kendisi iin lm artk tama-
men semi bir duruma geldi.
Emrah ald saz eline; bakalm, o tefsire bakarak ne diyordu. ahn san-
da alt vezir, solunda alt vezir oturuyordu. Bakalm Emrah ne diyordu:
Derdim ok byktr ey ran ah
Bir peri peykerin derdi bendedir
Drt taraftan zincir toplar iinde
Bir peri canann derdi bendedir
Derdim ok byktr ey ran ah, bir peri peykerin derdi bendedir;
drt taraftan zincir toplar iinde, bir peri canann derdi bendedir, dedi ya, ah
Abbas ve vezirler anladlar ki, ahn baucundaki tefsiri syler bu k. nk
orada baka bir altn ereve ierisinde resim yoktu. ah biraz phelendi, Ya-
kup Hana syledi:
Yakup Han, syle, Emrah nice dant? dedi.
Ald Emrah ikinci dal beytini:
Tahtn mcevherdir tacn zmrt ta
Layktr anna libaslar ta ta
Sende bir cevherdir altn bir nakka
ahm o gzelin derdi bendedir
Sende bir cevherdi altn bir nakka, ahm bu gzelin derdi bendedir.
ah anlad ki, k onun baucundaki tefsire danr. Kendi kendine dedi; Ulan,
nasl olur da bu benim yedi senelik nianlm benim divanmda azna alr? O
anda ah bir tatl istedi:
Bana bir tatl gelsin, dedi. ahn bir hizmetisi vard, ad Mirza Kulu;
ama asl kz. Onun kz olduunu bir tek ah biliyor, bir de Allah biliyor. Hizmet-
inin kz ad da cevahirdi. ah, erkek elbisesiyle bunu hizmeti almt, ad da
Mirza Kuluydu.
Mirza Kulu, bana bir tatl getir, dedi. Mirza Kulu tatly getirende, Em-
rah ald nc dal bendini. yle diyordu son bendini:
Emrah domu gnn erdi zevale
nceldi bu haddim dndm hilale
Hele ltfeyle Cevahir elde piyale
ahm bir gzelin derdi bendedir
Emrah domu gnn erdi cevala, inceldi bu haddim dndm hila-
le; ltfeyle Cevahir elde piyale, ahm bir gzelin derdi bendedir, dedi ya, ah
at.
Ulan, bunun Cevahir olduunu bu k ne biliyor? Herhalde bunda
gnl var. Allah vere de bunda gnl ola. Ben bunu buna vereyim gitsin.
Artk daha ah her eyden vazgeti:
Benim Selvimi azna almasn bu k, kimi alrsa alsn, dedi. ahn
birka tane daha kars vard; Ulan, bu kzn Cevahir olduunu bir ben bilirim,
bir de Allah bilir; bu ne bilir ki? dedi kendi kendine:
Ey Yakup Han, bu k kendini Hak gsteriyor bana. Evet, bu
olan bildiiniz aslnda kzdr. Ad Mirza Kulu, ama aslnda Cevahirdir ad,
kzdr. Bunun Cevahir olduunu, kz olduunu bir ben biliyorum, bir de bizle-
ri yaratan Allah biliyor. Bu k, Hak gsterdi kendini bana. imdi syle
kendisine, ben kalbimde bir muamma tutacam; eer bu muammay bilirse,
ben bunun dnyaln verip, ahretliine karmayacam, Hak ferman
yazacan buna. Ama ilemezse burada boynunu vurduracam, dedi ah.
Eyvah, eyvah!
Yakup Han:
Emrah, oul, ah kalbinde bir muamma tutacak; buna cevap verirsen
ver, vermezsen boynunu vurduracak, diyende, Emrah dedi ki:
Ey Yakup Han, gayb bilmek, gayb bildirmek Allaha mahsus; ama
Allah-u Tel, ilham ettii, istedii kuluna gayb bildirmeye kadirdir.
nk her ey, mlk onun elindedir.
ah neyi tutmutu kalbinde, biliyor musunuz? Yatak odasnda tarla kuu
diye bir ku vard ahn, tarla kuu. Bu kuu da ran ahna Hindistan Padiah
hediye gndermiti. Bu kuu kalbinde tuttu; ama kalbinde tuttuunu bir ah
biliyordu, bir de Allah.
Evet, evladm, dan bakalm, dedi.
Ald Emrah:
Ey yeri g yaratan Allahm, sylemek benden, syletmek senden.
Bir ah divanyd; Emrah gariband, kimsesizdi, Allahtan baka kimsesi
yoktu. Ama en byk gcn, en byk kuvvetin de Allah olduunu unutmaya-
caksn. Allah onun yanndayd, ald Emrah, yumdu gzn, balad sylemeye.
Emraha bade veren o pirler gznn nne getirmiti ahn kalbinde tuttuu-
nu. Emrah balad sylemeye:
annla birlikte ey ran ah
Sylenir dillerde ad terlann
Gezer elden ele nam dillerde
Semaya ser eker ahi terlann
annla birlikte ey ran ah, sylenir dillerde ad tarlann; gezer el-
den ele nam dillerde, semaya ser eker ahi tarlann, diyende, ah Abbas:
Pes maallah, Emrah, syle; benim tarla kuum ka yanda? diye
sordu.
Ald sonunu Emrah:
Semaya ser eker Emrahn ah
Burada yardmcs yce Allah
Sana hediye etti Hindistan ah
Tam krk sekiz oldu ya terlann
Semaya ser ekti Emrahn ahi, burada yardmcs yce Allah; sana
hediye etti Hindistan ah, tam krk sekiz oldu ya tarlann, dedi ya, ah Abbas:
Pes maallah! Aferin Emrah, ok gzel, hemen Emraha bir Hak
ferman yazlsn, diye emir verdi.
Peki, ama Emrah, senin dilinin altnda bir ey var, dedi. ah anlamt:
Senin benden bir istein var m? stiyorsan seni mcevhere, altna
gark edeyim yollaym.
Yok, ahm, benim mcevherde, altnda gzm yok, dedi.
Peki, ne diyorsun o vakit, benden istein ne?
Efendim, klar ifadesini szle deil, sazla verirler, dedi.
Emrah dnd:
imdi ben Selviden balasam olmaz, Nazldan balayaym en iyisi.
Yakup Han:
Aman Emrah, kurban olaym, zlfyra dokunma, ortalk kan deryas
olur, dedi.
ahn sanda alt, solunda alt, toplam on iki vezir, onlar da artk epeyce
yorulmu, gzleri kapanmak zeredir. Vakit gemitir epey, gece olmutur. O
vezirler de:
Ulan, hayrlsyla bir kelleyi sa salim kurtarsak gitsek bari. Bu k
biraz aksi bir adama benziyor. Baksana, bu ne diyor, bir eyler sylyor, ahn
sevgilisi olan Selviye sz att bu, diyorlard kendi kendilerine.
Haydi, bakalm oul, syle, dedi ah. Ald Emrah.
Ald Emrah, bakalm burada ne diyordu ah Abbasa:
Evet, ahm ok dert ektim
Yolunda hele Nazlnn
Atei cismimi yakar
Kl eder hele Nazlnn
Evet, ahm ok dert ektim, yolunda hele Nazlnn; atei cismimi
yakar kl eder hele Nazlnn.
ah Abbas at:
Ulan, bu Nazly nereden tanr? Vallahi, bu biraz sonra bizim evdeki
karlar, hatunlar da bir bir tanyacak. Amma da bela aldk bamza yahu, dedi
kendi kendine.
Yakup Hana emretti:
Yakup Han, hele bir daha dantr Emrah.
Ald tekrar Emrah:
Hele doymak doymak
Olur mu ekere doymak
Bin eker duda kaymak
Belenmi bala Nazlnn
ah Abbas kzd:
Yakup Han, bu k ne sylyor yahu, bu ne danr byle? Nasl olur
der, Selvinin yannda Nazlnn duda bala bulanr? Syle bu a, gzel ko-
nusun, azn toplasn.
Yakup Han:
Emrah, kurban olaym, ne yapyorsun; yapma, etme Allah akna,
dedi.
Ald Emrah:
Eline alm asasn
Ben ekerim gam tasasn
Vallah vermem bir busesin
Bin tmen pula Nazlnn
ah iyice kzd; Yahu, nasl olur, Selvinin yannda Nazlnn bir busesi
bin tmen pul eder? Syle Yakup Han bu a, k biraz gzel konusun.
Yakup Han dedi:
Aman Emrah, olum, ne yapyorsun?
Ald Emrah son dal bendini:
Gl topladm deste deste
Armaan gnderdim dosta
Sefil Emrah dt hasta
Yatar dizinde Nazlnn
Gl topladm deste deste, armaan gnderdim dosta; Sefil Emrah d-
er hasta, yatar dizinde Nazlnn, diyende, ah Abbas:
Cellt, diye seslendi.
Hemen iki tane cellt ieri girdi, Emrah aldlar. Emrah dedi ki:
Ey ahm, sen bir ahsn, ben de bir garip kulum. Ama unutma ki, seni
de, beni de yaratan bir Cenab Allah var. Benim gibi nice kullarn var; ldrr-
sn de, asarsn da, kesersin de. Ama yarn o Cenab Allahn divann dn, bu
hayat baki deil ahm.
[yle ya beyler; dnyada hibir eye gvenmeyin. Ne genlie, ne var-
la, ne makama, ne mevkie, hibir eye gvenmeyin. nk ben bir iirimde
diyorum ki, Erlik kispetidir yiidin donu, kiloya e etme koskoca tonu. Cum-
hurbakan da olsan, en sonu gider bir mezara yol alrsn. Cumhurbakann-
dan st bir makam var m; yok. Onun da sonu ora.]
Onun iin, Emrah, ah Abbas uyard:
Evet, boynumu vard ahm; msaade edersen, dilime kta sz gel-
di, bunu syleyeyim, ondan sonra vur boynumu.
ah Abbas msaade etti:
Syle bakalm, dedi.
Ald Emrah. Artk daha iin sonuna gelmiti, ne olacaksa olacakt:
Kolum bal huzurunda gelmiem
Beni yakma sende yanarsn ahm
Hayat boyu nice cefa grmem
Bilmem beni niye knarsn ahm
stersen han ol istersen paa
Dnya Sleymana kalmad h
Dnya merdivendir karsn baa
Birgn de geriye dnersin ahm
Ahirette o gnller bir gn uyanr
er ecel arabndan boyanr
lm kapsna gelir dayanr
Birgn cansz ata binersin ahm
ah Abbas:
Evet Emrah olum, syle; benden son istein ne, onu syle, dedi.
Ald Emrah son szn:
Ben Emrahm damdan dama atldm
Kul oldum da her diyarda satldm
Selvinin derdinden yandm yakldm
Sen de bencileyin yanarsn ahm
Ben Emrahm tundan tuna atldm, kul oldum da her diyarda satl-
dm; Selvinin derdinden yandm yakldm, sen de bencileyin yanarsn ahm.
Byle demesiyle, ah Abbas tahtndan kelle st dt bayld. Bayld
ya, on iki vezir, bir de Yakup Han hep birden dediler:
Bu kalkarsa hepimizin boynunu vurdurur.
ah Abbas, merhametli, adaletli olduu kadar, ok da zalimdi.
Yakp Han dedi ki:
Emrah, ne yaptn olum; hepimizin hayatn sndrdn. Sadece bir
senin deil, hepimizin boynunu vurdurur ah.
Emrah:
Vallahi vurdurursa vurdursun, dedi. Emrah lmden korkmuyor ki,
niye tela etsin.
ah Abbas birdenbire ayld. Yakup Han kendisine bir tatl verdi, ah
bunu iti, dnd. Dnd ki:
Yahu, bu adam Hak olmasa, benim gibi bir ahn huzurunda yedi
senelik sevgilimin adn azna alamazd.
yle ya sevgili dostlar; bir adam gidip de bir adamn nianls iin:
Ben bunu alacam, diyebilir mi? Sradan bir insan da olsa, kimse
bunu kabul etmez.
Bu olanda bu Hak kl olmasayd, bu Selviyi azna almazd. Kz
da Hak olmayayd, byle yedi sene beni bekletmezdi, ba diktirip de beni
yedi sene bekletmezdi. Demek ki bunlar birbirine k.
ah tatly iti, kendisine geldi:
Emrah, sen bu Selviyi nereden tanyorsun?
Emrah dnd, dedi ki:
Desem ki Selvi bir bey kz, ben onun kapcsnn oluyum, muhatap
olmadmz iin boynumuzu vurdurur.
yle ya sevgili dostlar; her ku emsaliyle uar, davul bile dengi dengine
alar.
Emrah dnd; dedi ki, Ben Selviyi kendime emmi kz edeyim.
Dedi ki:
ahm sa olsun. Selvi benim amcamn kz. Kkten beik kertmeye
pir elinden badeliyiz.
Tamam, olum, dedi ah:
Duydunuz mu vezirler; Yakup Han, duydun mu?
Duydum ahm, dedi Yakup Han.
O vezirlere dedi:
Kalkn, evinize gidin.
Vezirler:
kr, kelle kurtuldu, kendimizi kurtardk, katk, diye sevindiler.
Yakup Han, duydun mu?
Duydum.
imdi gideceim olum, kz imtihan edeceim; eer Selvi de senin dedi-
in gibi derse, sizi birbirinize yazan Cenab Allah, benim ayrmaya ne hakkm var?
Yok, aksi bir cevap verirse, ikinizi de dorar dorar ldrrm, ona gre, dedi.
Tamam ahm.
O zaman Emrah kkte oturdu, Yakup Han ile ah Abbas gidiyordular.
Nereye gidiyordular; Selvihann kkne doru gidiyordular. Selvihan da krk
tane cariyeyi sraya dizmiti, telefon vazifesi. ah gelecek, birinci cariyeye sy-
leyecek zifaf olacan, birinci cariye ikinciye, o ncye, byle byle krka
kadar syleyip, krknc cariye de Selvihana durumu haber verecekti.
Bunlar Selvihan bana doru giderken, Emrah dedi ki:
Ulan, eer kz bir aksi ifade verirse gel gr imdi, ah, Selviyi de l-
drr, beni de ldrr.
Emrah, pencereyi at, yle bakt ki, bir rzgr esiyor Selvihan bana
doru. Ald sazn. Grelim ki Emrah esen rzgrla Selvihana, Selvisine ne ha-
ber verecekti. yle diyordu:
Hele al bu haberimi esen rzgr
Estike yarma bir haber eyle
Hafife dokunup zlfn teline
Selam ver drt yana bir nazar eyle
Emrah:
Hafife dokunup zlfn teline, selam ver drt bir yana bir nazar eyle,
deyince, Allah-u Teala o rzgrla Selvihann kulana bu sz gtrmt.
Selvihan:
Nazl, Emrah gelmi, dedi.
Kz, ne bilirsen?
Vallah Emrah geldi, dedi.
Allah Allah! dedi Nazl.
Ald ikinci dal bendini Emrah:
Hazr ol ki kulluunda durasan
Ay yzn haki paya sresen
Her ne sorar ise cevap veresen
Alrsa zn nur pazar eyle.
Yzn hak et ayana sresen, hazr ol ki kulluunda durasan; her ne
sorarsa cevap veresen, alrsa zn nur pazar eyle.
kinci hane de rzgr tarafndan Selvihann kulana gitmiti. Selvihan
ile Nazl birer kse, birer bardak zehir hazrlamtlar kendilerine. Eer ah zi-
fafa gelirse, o zehirleri iip ikisi de leceklerdi. nk Selvi Hak yd; onun
maukasndan baka, ndan baka hibir kimseyle evlenme hakk, evlen-
me yetkisi yoktu.
Selvi nndeki zehri tuttu, yere att:
Nazl, sorma; Emrah geldi, dedi.
Kz, ne bilirsen? dedi Nazl.
Ald Emrah nc dal bendini, son hanesini yle syledi:
Kulunun emei olur mu heba
Byle vaat etmiti yaratan Hda
Ricam budur senden ey badi saba
Emrah geldi diye bir haber eyle
Kulunun emei olur mu heba, byle vaat etmiti yaratan Hda; ricam
budur senden ey badi saba, Emrah geldi diye bir haber eyle, diyende, Nazl da
nndeki zehir ksesini yere sat. O anda da ah Abbas birinci cariyenin yan-
na geldi. Yakup Han birinci cariyeye syledi ki:
Kzm, Selvi hanma syle, ah zifaf olmayacak, Selviden bir-iki sz
sorup dnecek.
Hemen o cariye buna, bu cariye ona, derken krknc cariye Nazlya,
Nazl da Selviye haber etti:
ah geliyor, zifaf olmayacakm, sizden bir ifade sorup dnp gide-
cekmi.
ah Abbas ve Yakup Han, Selvinin kknden ieri girdiler. Selvi ile Naz-
l, yzleri peeli, elleri eldivenli, ah karladlar, ah ile Yakup Han. ahn
kollarna girdiler, ah getirdiler, koltua oturttular, Yakup Han da oturttular.
ah:
Selvi, kzm, diyende, Selvihan phelendi: Allah Allah! Bu bana k-
zm dedi, acaba bunun sebebi ne?
Kzm Selvi, senin memlekette kimin var? dedi.
Selvi dnd, dedi ki kendi kendine:
imdi Emrah desem, desem ki benim kapkulumun olu, muhatap
olmadmz iin ikimizin de boynunu vurdurur.
Dedi ki:
ahm, benim memlekette iki tane kardeim var, babam siz ldrd-
nz. Karde dediim cierdir, ciere doyum olmaz; ama bir de amcamn olu
Emrah vardr. Kklkten beik kertmeyiz, pir elinden badeliyiz.
Allahn hikmeti, o da ayn ifadeyi verdi.
ah Abbas:
Kzm, Selvi, sen benim bundan sonra dnya ahret kzm, evladmsn.
O dediin Emrah geldi, benim kkmde oturuyor, sana mjde veririm, diyen-
de, Selvihan kalkt, ahn ayaklarna kapand, ayaklarn pt. Dedi ki:
ahm, Allah seni dnya ahret saadetine kavutursun; sen beni ma-
ukuma kavuturdun.
Kzm, sizi birbirinize yazan Allahtr; benim ne hakkm var ayrma-
ya? O Emrah geldi, o Emrahla senin dnn, toyunu tutacam, krk gn
krk gece toy dn yapacam size, dedi.
ah geldi, Emraha dedi ki:
Emrah, olum, Selvi de senin dediinin aynsn dedi, Sizi birbirinize
yazan Allah; benim ne haddime sizi ayrmak? Size burada krk gn krk gece
toy dn edeceim, seni de yanmda eleyeceim.
Eh, Emrahta benim gibi akl ne arar?
Yok, ahm; ben, Selviyi gtreceim, memlekette dn edeceim,
babam, anamn yannda, dedi Emrah.
Baban, anan buraya da gelir, getirtirim; etme, eyleme, dedi ah Abbas.
ahm sa olsun. Ben nasl yaparm; babam, anam Ercite. Ben,
Selviyi Ercie gtreceim, toyumu, dnm orada tutacam, diyende,
ah Abbas ne kadar da srar ettiyse de, Emrah kabul etmedi. Bunun zerine
ah Abbas bir ferman yazd:
Hkmm altndaki btn lkelerde, her yerde Emrah ile Selvi birbi-
rine ktr, birbirinin sevgilisidir; bunlara her kim bir ktlkte, her kim bir
kemlikte bulunursa, en bata dman ben olam. Bunlara dost olann da en
bata dostu ben olam, dedi, ferman yazd, imzalad. Emrah, ferman cebine
koydu. ah Abbas, Emrahn yanna bir blk de asker katt; birka tane deve,
at ykyle eyizini, eyiz eyalarn da katt. Emrah yola dt, gidiyordu. Ne-
reye gidiyordu; memleketi olan Vann Erci kasabasna gidiyordu.
Gnlerden bir gn, Emrah, ah Abbasn maiyetine verdii askerlerle be-
raber korumal olarak, sa selamet Ercie vasl oldu. Ercie vasl oldu, ahn
askerleri geri dndler, Emrah ile Selvi geldiler babasnn evine. Eh, Emrahn
babasnn evi fakir bir evdi.
Emrah dedi ki:
Selvihan, sen bu eve smazsn.
Selvihan dedi ki:
Tek elim elinde olsun, yerim ark duldas olsun. Senin baban k
Ahmetin bu kaz kulbesi gibi ufak evi bile benim iin bir saray, bir kk saylr.
Selviyi babasnn evine indiren Emrah, Selvi iin bir kk yaptrmaya
karar verdi. Hani paras oktu artk Emrahn, zenginlemiti. [Kk, bugnk
Vann Erci kasabasnn elebiba semtindeydi. Orada Emrah Kk, Emrah
Kalesi diye bir kale de hl durmaktadr Hikyenin ekli gibi.]
Emrah orada kk yaptrrken, size Selvihandan haber verelim.
Dedik ya, Selvihann iki tane kardei vard. Yani Mirolu Ahmet Beyin
oullar iki tane kalmt. Bu kardeleri geldiler, Emraha dediler ki:
Emrah, olmaz m, Selvi bizim evimize gelsin, bize de bir misafir olsun.
Emrah da kabul etti. Bunlar Selviyi, baclarn eve gtrdler, Nazlyla
beraber. Birka gn orada kaldlar. Emrah da kk yaptryordu Selvihana.
Kardeleri, Selviye dediler ki:
Selvi, bu Emrah bizim kapkulumuzun olu. Ayp deil mi, senin mu-
hatabn m, senin emsalin mi sen bunu alyorsun? Bunu almayacaksn.
Selvi kabul etmediyse de, bunlar hi kabul etmedi. Aradan birka gn
geti, bunlar develeri, atlar hazrladlar, birer tane sandk yaptrdlar maran-
gozda; bu sandn birine Selviyi, birine de Nazly koydular, devenin hendeci-
ne bunlar baladlar, bir yar gecede hareket ettiler. Erciten ver elini nereye
gidiyordular; Tiflise gidiyordular.
Hani hikyenin banda Tiflis Valisi Kuu Han vard, ite o Kuu Han, Mi-
rolu Ahmet Beyin kardeiydi, Selvinin de amcasyd. Kardeleri, Selviyi, amca-
lar Kuu Hann yanna gtrmeye karar verdiler ve yola dtler, gidiyordular.
Bunlar gitmekte olsun, biz haberi kimden verelim; biz haberi Emrahtan
verelim.
Emrah da kk yaptryordu. Aradan byle bir hafta kadar geti. Hi
bilmiyordu ki, Selvihan ile Nazl karlm. Emrah yle biliyordu ki, Selvi, kar-
delerinin evinde misafirlie gitmi. Ne bilsin? yle ya, insan baa gelecek eyi
bilmez; zaten bilse insan bana gelecek eyi, tedbirini alr.
Emrah, kk yaptryor; kkn banda, ustalarn, amelelerin banda
duruyordu. Bir adam geldi:
Yahu Emrah, ne yaptryorsun sen? dedi.
Dedi ki:
Selvihana kk yaptryorum.
Oohoo, sen deirmeni yitirmisin, a an aryorsun.
Ne oldu?
Daha ne olacak yahu; Selvi yok ki. Kardeleri bundan bir hafta evvel
Selvi yi alp gtrdler.
Nereye gtrdler?
Nereye gtrdklerini nereden bileyim? dedi.
Eyvah, eyvah! Emrah kalbinden vurulmua dnd. Gitti kardelerinin
evine ki, Selvinin kardelerinin evi bombo, hi kimse yoktu. Sordu komula-
rna, dediler ki:
Vallahi yar gecede yklenmi gitmiler; ama nereye gittiler, ne etti-
ler, bir Allah bilir, bir de onlar biliri.
Emrah geldi kkn bana, ald saz eline; bakalm ne diyordu orada:
Yz bin minnet ilen bir ba becerdim
Ba bn besledim el ald gitti
Gzm ya rmak oldu alad
alkalayp dnyay sel ald gitti
Emrah sylyordu, o kk yapan ustalar, ameleler amt:
Yahu Emrah, ne oldu? dediler.
Elen hele, elen, dedi:
klar yrekten manay dedi
Aslan yatana yetiti kedi
Ben ba edecektim yd eller yedi
Hoyrat dost bandan gl ald gitti
Emrah sylyordu, dinliyordu evredeki alanlar:
Nazl yrin kem haberi geliptir
Dostlar alar dmanlarm glptr
Dediler ki Sefil Emrah lptr
Kimi kazma krek bel ald gitti
Nazl yrin kem haberi geliptir, dostlar alar dmanlarm glptr;
dediler ki sefil Emrah lptr, kimi kazma krek bel ald gitti.
Bu deyii diyen Emrah evine geldi. O gnlerde de Emrahn annesi vefat
etmiti. Bir ihtiyar babas kalmt, baka kimsesi kalmamt:
Baba ben gideceim Selvinin peine.
Ulan yavrum, etme, eyleme; Selvi bir bey kz, sen ise bir kapc, bir
hizmetkar ocuu. Selviyi sana vermezler yavrum. Bak, yedi sene peinden
bouna dolandn. Aha getirdin, kardeleri elinden ald gittiler yavrum. Nereye
gittikleri de belli deil. Gel etme yavrum, beni bu ihtiyar amda yalnz brak-
ma. Annen de ld, beni bir bama brakma, dedi babas.
O zaman ald saz eline k Ahmet, yle diyordu Emraha. Bakalm ne
diyordu:
Dnyada umudum bir evladm sen
Gitme balam koyma pirlikte beni
Hasretlik yoluna dayanmaz beden
Gitme yavrum bu pirlikte koyma beni
Ald Emrah. Grelim bakalm, ne diyordu babasna:
Nazl yri kardalar gtrd
Pei sra yana yana giderim
Dalar engel olsa kesse nm
Yolum der bir ormana giderim
Ald k Ahmet, bakalm ne sylyordu:
Ben k Ahmetim szn de bana
Zalim felek yine kt meydana
Selvi bir bey kz vermezler sana
Yavrum gitme koyma pirlikte beni
Ald Emrah son szn:
Ben k Emrahm yandm
Bu fani dnyaya nasl inandm
Selviyi vefakr bir canan sandm
lsem yine yana yana giderim
Bu deyimeler bittikten sonra, k Ahmet dedi ki:
Olum, artk ben de yalym, kimsem yok, sen nerede ben de orada.
Beraber gideceiz, ben de geleceim.
Aman baba, etme eyleme; gurbet ok fenadr, cefaldr. Baba, gurbetin
sefas yoktur, sen ihtiyarsn, dayanamazsn.
Yavrum, dayanamazsam da lrm. Ben her nerede lrsem olum,
elinle benim mezarm kazar, elinle beni kabre koyar, stm rter, kar gi-
dersin. Ben senden asla ayrlmam.
yle ya sevgili dostlar; baba-evlat en yakndr. Evlat acs da hibir acya
benzemez. Derler ki, dnyada evlat acsndan, ahrette de kabir azabndan Al-
lah esirgesin.
Efendim, sz uzatmayalm.
Emrah sazn ald, k Ahmet de sazn ald, dtler yola. Gidiyordu-
lar. Tabii, piyade gidiyordular. ktlar Erciten. Ne tarafa; bilmiyorlar. Meer
Tiflise gitmiler. Tiflis, malumunuz, Grcistann bugnk bakenti. Tiflise
gtrmlerdi Selviyi; ama bunlar bilmiyordular. Bunlar farkl bir istikamete,
Erzurum ynne doru geliyordular.
Gele gele, gnlerden bir gn Erzuruma vasl oldular. Tabii, Vandan Er-
zurum istikametine geliyordular. Erzuruma vardlar, Erzurumda Kaklar
ierisinde bir kahveye sazlarn astlar:
Ulan, iki tane k gelmi, dediler, o merakla toplanp kahveye geldi
millet.
Hele buradan bakalm ki nerelere gidecek. Ald Emrah, bakalm
Erzuruma ne diyordu:
Ne gzel dalarn vardr heybetli
Tarihlerde vardr ann Erzurum
Hele Palandken dalarn var heybetli
Dada kokar her bir yann Erzurum
Geldim Erzuruma yaparm gezi
Nice k yazm sana ok tezi
Seluklu Trklerinin ilim merkezi
Mehur olur kahramann Erzurum
Ben m burada sakl tarihi cihann
Maneviyat kokar senin her bir yann
Her yerde sylenir tarihte ann
Mehur olur limlerin Erzurum
Erzurumda birka gn misafir olduktan sonra Erzurumdan ktlar, Il-
ca istikametine gidiyordular:
Ey baba ey, Selviye kavuana kadar ne tra olacam, ne hamam ede-
ceim, dedi Emrah.
Aman yavrum, etme, yapma olum. Tra olmadan, hamam etmeden
olur mu hi olum?
Olur, baba. Selviye kavuana kadar yapmayacam, dedi,
O anda baktlar ki u Ilca zerinde bir blk turna gidiyordu. Turnala-
rn katar nde, bir tane turna ne kadar yapyorsa katara kavuamyordu:
Baba, ite u turnalar var ya; ite bu katar Selvi, arkadan giden, kavu-
amayan, aciz kalan turna da benim, dedi.
Elenin turnalar, dedi de Emrah, turnalara yle seslendi:
Gkyznde blk blk turnalar
Yreim delik delik delin turnam
Sen de benim gibi bar yaral msn?
Hasretlikten canm blnd turnam
Her nerede olursan ar Allah
Seni darda koymaz vallah billahi
Han Selviye haber verin Emrah
Deyin ki kulunuz bulundu turnam
Adam gel
lmemiem selam gel
Kollarmda kelepe
Zindanda tutsaam gel
Her nerede olursan ar Allah, seni darda koymaz vallah billahi;
Han Seliviye haber verin Emrah, bir iki kuluna kulundu turnam, dedikten
sonra, sazlarn aldlar, yollarna revan oldular, gidiyordular.
Efendim, dedik ya, hikyeler yllarda ge, dillerde tez biter hasebiyle,
gnlerden bir gn Maran Viranehir ilesine kavutular. Bir sabah namazy-
d, Viranehire girdiler, bir ban eperinin dibinde oturdular.
k Ahmet dedi ki:
Olum, Emrah, sen ha burada dur, ben bu ehrin ierisine gireyim de,
belki bir para ekmek bulurum frndan, getireyim, ekmek yiyelim.
O anda, babas gitti ya, Emrah da ban kapsndan ieriye girdi. Mev-
sim yaz, hava scak. Ban iinde, hani ba evleri olur ya, orada bir karyolann
zerinde bir delikanl ile bir gzel gelin yatyorlar. Byle bakt ki, bizim Selvi:
Allah Allah! Ulan, bu bizim Selvi ha? Hani derler ya insanlar ift olur
diye; ayn Selvi. Sanki Selvi yi getirmiler, o kadnn yerine koymular.
Vay ulan vay Selvi, demek sen geldin, burada evlendin he; ben de se-
nin peine yedi senedir geziyorum!
Emrah ald saz, bakalm ne diyordu.
Peki, o kimdi? O ba, Viranehirin beyi Abdulgani Beyin bayd, o
koynunda yatan da Abdulgani Beyin hanmyd. Fakat sanki bir elmann ya-
rs gibi, aynen Emrahn Selvihanyd, ona ok benziyordu. Emrah yle di-
yordu:
Bugn ben bir gzel grdm
Bakar cennet sarayndan
Kamat gzmn nuru
Onun hsn cemalinden
Salnd baheye girdi
iekler selama durdu
Mor meneke boyun burdu
Gl utand hicabndan
Bahenin kapsn atm
Sanarsn cennete dtm
ptm kotum hellatm
Buse aldm yanandan
O anda Abdulgani Bey ayld; bakt ki, bir tane k tam yataklarn hedef
alarak bir ey sylyor:
Ulan, sen kimsin; sen benim hanmma laf m atyorsun? diyende, Em-
rah byle bir bakt ki, Selvi deil:
Elen hele, elen, dedi. Son dal bendini yle diyordu:
Bahenin kaps gldr
Dalnda ten blbldr
Emrah da bir edna kuldur
Bala ge gnahn
Emrah zr diledi:
Aman beyim, kulun klen olaym, ben yanllk yaptm. Ben k
Emrahm; benim sevdiim Selvihandr, ama buna benzettim. Senin ailen, be-
nim anam bacmdr, dedi.
O anda da k Ahmet geldi, o da zr diledi. Abdulgani Bey bunlar misa-
fir etti birka gn, evinde bunlar yedirdi iirdi. Bu arada Emrah Viranehirde
soruyordu:
Selvi nerede? diye; hi kimse bilmiyordu.
Maran Viranehir kasabasndan geriye dnen k Emrah ve babas
rana doru yol almaya baladlar. rana doru gidiyordular, ran snrndan
ieri girdiler.
Babas dedi ki:
Olum, Emrah, bu Selvi gitse gitse ran snrna gitmitir, ah Abbas
snrna gitmitir. Ki bu oraya niye gitti; demek ki bunu kardeleri oraya gtr-
d.
rana doru gidiyordular. Bir ehirden ieriye girdiler. O ehirde Selatn
Peri isminde bir kz vard. Yunann Pire ehrinin han Hasan Hann nianlsy-
d Selatn Peri.
yle diyeyim: Selatn Peri, Emrah iin bade imiti ryasnda. Ama
Emrahn haberi yoktu Selatn Periden.
Selatn Peri, krk tane cariyesiyle, bir bada gezer tozarken, Emrahn
babas k Ahmet gitti, dedi ki:
Badan biraz meyve toplayaym da, getireyim, Emrah yesin.
Bir aaca trmanrken cariyeler grdler, indirdiler aatan k
Ahmeti, Selatn Perinin yanna gtrdler.
Ulan ihtiyar, sen kimsin?
Ben bir garibanm, dedi.
Ulan, ben bu ba Emrah iin diktim, bu baa sen nasl el attn? dedi
Selatn Peri, cariyelere emir verdi; krk tane cariye, gl kuvvetli kzlar, k
Ahmeti yatrdlar yere, baladlar dvmeye. yle bir dvdler ki, sormayn git-
sin.
Sonra getirdiler ieriye, Selatn Peri bunu kaldrd:
Yahu, hele syle amca, sen kimsin?
Dedi ki:
Ben, k Emrahn babasym.
Hangi Emrah?
Dedi:
Ercili Emrah.
Selatn Peri bakt ki, onun Emrahnn babas:
Aman amca, kurban olaym, beni bala. Ben, Emrahn maukas-
ym. Emrah nerede?
Dedi:
Ban kenarnda.
Emrah geldi ya, Selatn Peri nasl Emrah grdyse, bakt ki ayn rya-
snda bade verdikleri k. Hemen bunun boynuna atld. Emrah seviyordu,
Emrahla hasret gideriyordu. Emrah da at:
Yahu bacm, sen kimsin? diye sordu.
Ne bacs yahu; ben senin maukanm, dedi.
te o anda yle bir atele, yle bir hararetle Emraha sarld ki, Emrah
dedi:
Yahu, bacm, anam, msaade et de, u sazm elime alaym.
Ald sazn eline, bakalm Selatn Periye ne dedi burada:
Yaz aylar geldi at nevbahar
Pire balarnda bir meral gezer
Aklm bamdan ald gtrd
Duruuna baktm koca bir kale
Bahesinde bitmi gl ile lale
Kalar keman gibi gzleri ela
Tana da bu ellerin tana
Boa ktm bu dalarn bana
Emrah drd ak atana
Emrah drd ak atana, Pire balarnda bir meral gezer.
Selatn Peri bunlar birka gn misafir etti. Emrah dedi ki:
Ey Selatn Peri, benim maukam Selvi, Ercili Mirolu Ahmet Beyin
kz Selvihan. Ben onu aryorum, nerede olduunu da bilmiyorum.
Meerse Selatn Perinin Selviden haberi varm. Dedi ki:
Emrah, bak, sen de benim maukamsn. Ben, Selvinin yerini sana di-
yeceim, ama artm var.
Aman kurban olaym, ne artn varsa de.
Dedi:
Selviye kavutuktan sonra beni de alacaksn. Vaat ediyor musun?
Allah iin vaat ediyorum.
Dedi:
Emrah, senin sevgilin Tifliste, Tiflise gtrdler onu. Ama Tiflisin
daha neresinde onu bilmiyorum.
Selatn Peri bunu nereden biliyordu; nk oradan geerken Selvi ona
misafir olmutu, kardeleriyle birlikte ona misafir olmutular. Selvi, Selatn
Periye demiti ki; Benim maukam Emrah. Selatn Peri de Selviye demiti
ki, Benim de maukam Emrah. Ayn Selviyle de sz kesmitiler; Bak, Em-
rah sana kavutu mu, beni de alacak. Selvi de sz vermiti, Emrah da sz
verdi.
Oradan ktlar, doru Tiflise yol aldlar. Aa yukar be-alt aylk bir
yolculuktan sonra Tiflise vasl oldular. Bunlar Tiflise gitmekte olsun, biz ha-
beri kimden verelim; Selvi ve kardelerinden.
Kardeleri, Selvihan gtrdler amcalar Kuu Hann konana. Kuu
Han, Selviyi grd ya, beyninden vurulmua dnd:
Ulan, byle bir gzel kz siz nasl benim kardeim Ahmet Beyin ka-
pcsnn oluna verirsiniz? imdi ben bu kz oluma alacam, dedi. Selvinin
kardeleri de bir ey diyemediler tabii
Selviye geldiler:
Selvi, bana gn gne dodu, dediler.
Ne diyirsen?
Amcamz Tiflis Valisi Kuu Han oluna seni alacak, dediler.
Eyvah, eyvah!
Dedi:
Amcama syleyin, bir ba diktirsin. Bu ba dediin yedi senede bar
verir, bir kz da kaledir. Yedi sene sonra onun oluyla evlenirim; yoksa zehir
ier ldrrm kendimi.
Kardeleri geldiler, amcalar Kuu Hana sylediler. Kuu Han kabul etti.
sterse kabul etmesin; kabul etmezse kz zehir iip lecek.
Ba dikildi ve Selvi ile Nazlya bada bir kk yaptrld. Aynen ah
Abbasa yapt siyaseti ona yapmt. Bada bir kk yaptrld, Selvihan ile
Nazl o kke konuldu. Artk Emrah sayklyordular:
Acaba Emrah nereden gelir, nasl gelir?
Emrah ile babas k Ahmet gidiyordular. Be-alt aylk yol bir mesa-
fesinden sonra, gnlerden bir gn Tiflise geldiler. Tiflise geldiler bir len
vakti, ackmtlar; ama bilmiyorlard ki Tiflisin neresinde. Mecbur, soracak-
lar:
Emrah, olum, sen yle otur, ben gideyim u badan biraz meyve
toplayaym, dedi babas.
Baba, sen her baa girdiinde bir dayak yiyorsun, dedi Emrah.
Dedi:
Olum, ne yapalm, yersem de yiyeyim, hele dur.
k Ahmet, ban duvarndan atlad, ieriye girdi, bir tane aaca kt,
meyve topluyordu. Yine cariyeler grdler:
Aman, bu erkek de ne? dediler, indirdiler aaya. Bunu ala ala,
dve dve getirdiler Selvihann yanna. Selvi bir geldi ki, ne grsn:
Hay Allah cezanz versin. Yahu, bu bizim Emrahn babas Ahmet
emmi. Ahmet emmi, geldiin yollara kurban, dedi ve ayaklarna kapld. Ama
Ahmet emmiyi ok fena dvmtler.
Ahmet emmiyi ykadlar, pakladlar, tedavi ettiler, akl bana geldi.
Selvi dedi ki:
Emrah nerede?
Dedi:
Ban kenarnda yatyor, biraz uykusuz kalm. Ben gideyim Emrah
getireyim.
Yahu Ahmet emmi, sen otur, ben gideyim, dedi Selvi.
Yok, ben gideceim, dedi.
Geldi ki, Emrah da ban kenarnda yatm, a karnna uyuyordu. Ald
saz eline k Ahmet, bakalm ne diyordu:
Ah bu nazla yatan k
Selvihan badadr bada
Derdi derde katan k
Saz sesine ayld Emrah:
Baba, azna kurban, ne sylyorsun sen, hangi Selvi, hangi ba?
Dedi:
Elen yavrum, elen:
Bade ienler nafile
Sohbet edem ben saz ile
Krk ince belli cariyeyle
Emrah dedi:
Baba, azna kurban olaym; hele syle bakaym, hangi badadr?
Dedi:
Elen yavrum, elen:
k Ahmet dt hana
ok kr olsun Allahma
Mjde getirdim Emraha
Emrah:
Baba, kurban olaym, hangi bada? dedi.
Vallahi yavrum, senin yatman bana hi iyi gelmiyor. Nerede yatsan,
ben hangi baa girsem, bir ton dayak yiyorum. Selvinin ba bu olum. Aha
byle byle; dala ktm, aatan meyve topluyordum, beni cariyeler indirdiler,
dvdler, Selvihann yanna gtrdler hal mesele byle
Emrah:
Selviye kavuana kadar tra olmayacam, demiti. O yzden
Emrahn sa sakal uzam, birbirine karmt.
Emrah ban ierisine girdi. Selvihan tahtrevannda oturmutu. Bakt,
bakt, ii iine smad. Selvi de onu grmt:
Kzlar, hele benim saz getirin, dedi. Ald saz eline; bakalm, Emrahn
geliine ne diyordu:
yle seni nasl yapm burada kocalk
Emrahm gl benzi solmu geliyor
Bir ay domu on on drt gecelik
Maruptan maruka alm geliyor
Gl yrim
Ben bir glsem gl yrim
Akndan deli oldum
Gel stme gl yrim gl
Emrah, Selviyi duyunca, Selvinin bu trksn duyunca dizlerinin s-
tne kt, dinliyordu. Ald saz eline Emrah:
Selvihanm bende yoktur ycelik
Ne gndzm gndz gecem gecelik
Ne kem yerde seni basm kocalk
Kzlar Emrah kocalanm geliyor
Ne kem yerde seni basm kocalk, kzlar Emrah kocalanm geliyor,
deyince, Emrah kaldrdlar. Emrah bugnleri grm, Selviyi grmt.
Ey Emrah, bu ne vaziyet? dedi Selvi.
Selvi, ben ant ettim; dedim ki, sevdiime kavuana kadar ne tra ola-
cam, ne bir ey, dedi Emrah.
Selvi emretti, berber geldi, Emrah tra edildi, hamama gtrld, y-
kanp pakland, elbiseleri deitirildi, tertemiz giydirildi. Akam oldu, artk
Emrah ile Selvi beraber yatacaktlar. Fakat nasl yatacaktlar? Tabii, o anda
herhangi bir nikh, herhangi bir ey olduu yok; bir hasret gidermek iin ya-
tacaktlar.
Selvihan Tiflise geleli yedi sene olmutu artk, vaat ettii sre dolmak
zereydi. ki- ay sonra Kuu Hann oluyla dnleri olacakt. O akam da
Kuu Hann olu, yani Selvinin nianls olan bu zalim adama arkadalar de-
diler ki:
Ulan olum, sen yedi senedir nianlsn; insan bir gece de nianlsn
grmeye gider, nianlsyla bir seviir. Sen niye gitmiyorsun?
Hani arkada arkadan ya rahman, ya eytan derler ya; bunlar da ona
byle dediler. Bunun kafasna yerleti bu.
Emrah ile Selvi kkte bir yatakta yatyordular. yle birbirlerine sarl-
mtlar ki, aradan benzin gesen geecei yoktu. Nazl da unutmu, kkn
kapsn kapatmamt, kkn kaps ak kalmt. Bu Kuu Hann olu, mey-
ve, erez falan alm eline, geldi, kkn kapsndan ieri girdi. eri girdi ki,
ne girsin; amdan yakt, bakt ki, nianls Selvinin koynunda bir delikanl ya-
tyor, hem de sarma dola olmular. Hemen yle brakt o meyveyi falan, att
yere, geldi, babasnn kapsn vurdu. Babas at kapy. Klahln yere vurdu:
Baba, ne duruyorsun; senin kardeinin kz, benim nianlm Selvi bir
tane delikanlyla yatyor yatanda, dedi.
Kuu Han hemen askerlere emir verdi; geldiler, Emrah oradan aldlar.
Aldlar, ama Emrah da bu anda yle bir hata yapmt ki deerli dostlar: ah
Abbasn verdii ferman zerine almamt. Ferman nerede kalmt; Ercite
Selvinin sandnda kalmt. O ferman Emrahta olsa, Kuu Han, karsnda el
pene divan duracakt. Emrah yakalayp getirdiler. Yakalayp getirdiler Kuu
Hann huzuruna. Kuu Han da yle bir merhametsiz adamd ki; merhamet
yamuru yad zaman, zerine bir damla su dmemiti.
Ulan, sen kimsin, benim olumun nianlsnn, benim gelinimin, ayn
zamanda da kardeimin kznn koynuna girmisin?
Dedi ki:
Han sa olsun. Aslm buralym. Selvi, benim pir elinden badeli, beik
kertmemdir kkten, benim nianlmdr, benim sevgilimdir. Ama kardeleri
onu buraya getirdiler.
Kardelerini ard:
Gelin bakaym, bunu tanyor musunuz?
Dediler:
Tanyoruz; bu bizim kapkulumuzun olu. Biz buna Selviyi verme-
mek iin sana getirdik.
Dedi ki:
Efendim, benim ah Abbastan fermanm var.
Fermann kart, dedi Kuu Han.
Elini att, yok. Eyvah!
Ferman Selvinin sandnda kald, dedi.
Kuu Han dedi ki:
Olum, deryaya, denize den, ylana sarlr. Sen deryaya dmsn,
ylana sarlyorsun. Ylana sarlan kurtulmaz. Hemen bunu atn zindana.
ah Abbastan fermanm var, dedi ya, Kuu Han phelendi. Dedi ki
kendi kendine; Olur da ferman bulursa, yani bu i gerek olursa, ah Abbas
duyarsa, benim slalemi keser.
Dedi ki:
imdi seni zindana attracam. Sana krk gn msaade; ah Abbastan
ferman gelirse gelir, gelmezse seni byle dorar dorar, para para ederim.
Tamam, dedi Emrah.
Emrahn babas k Ahmet geldi, Kuu Hann ayaklarna kapand:
Evladm brak, dedi.
Kuu Han:
Olmaz. Gideceksin, ah Abbasn fermann getireceksin, dedi.
k Ahmet geldi Selvinin yanna:
Selvi, kurban olaym, ne yapaym? dedi.
Dedi:
Ahmet emmi, senin aren suyun gzesine gitmek. Hani ayandan bir
ey olmaz. Gideceksin ah Abbasa
Hani yol iki atala ayrld:
Ercie mi gideyim, fermann getireyim; yoksa ah Abbasa m gide-
yim? diye soruyor k Ahmet.
Sen Ercie gidip ferman getirene kadar, bu Kuu Han, bu amcam ok
merhametsizdir, Emrah ldrr. Sen doru sfahana gideceksin, dedi.
Efendim, malumunuz, rann sfahan ile Grcistann Tiflisi birbirin-
den epey uzak memleketler. Ey k Ahmet, sen ta olasn!
Emrah attlar zindana, zindanda elini kolunu baladlar. Eza ceza edi-
yordu zindanc. yle eza ceza ediyordu ki; trnaklarn ekiyordular, etini da-
lyordular.
k Ahmet at barn, yumdu gzn, verdi elini sfahana. Barna
talar basmt, alaya alaya, feryat figan yollara dt. Yolda bunu gren:
Yahu, bu zavallya ne olmu byle? diyordu.
k Ahmet sfahana gitmekte olsun, biz haberi kimden verelim;
Emrahtan verelim.
Emrah zindanda. Buna yle eza ceza ediyorlar ki. Bir gn zindancy Sel-
vi ard:
Gel bakalm zindanc buraya Bak, Emraha burada rahat ettir, ne
kadar altnm varsa hepsini sana veririm. Senin yedi slalene, zrriyetine ye-
tecek kadar altn veririm, dedi ve buna bir gve dolusu altn verdi.
Zindanc:
Tamam, dedi; ama geri geldi, o altn almadan nce Emraha bir eza
ediyorsa, imdi on eza ceza etmeye balad.
Sevgili dostlar; yle ya, her insan stne deni yapar. Bir insanda asl asa-
let olmad m, ondan her ktlk beklenir. te o zindanc da aslsz, nesilsiz, ka-
litesiz bir insand. Emrahn ellerini balam, eza ceza ediyordu. Emrah dedi ki:
Zindanc, hele bir elen, sana bir ey syleyeyim.
k Ahmet sfahana gitmekte olsun; bakalm, Emrah ne diyordu zin-
dancya:
Nolur halma merhamet eyle
Yetmez ki cefalar cana zindanc
Gece gndz yar hasreti ekerim
Beni hasret koyma yara zindancm
Zindanc hi dinlemiyordu, Emrah devam ediyordu:
Gre gre gidiyorum lme
Yaren dostlar hele bakn halma
Gkten kular acr halime
Eyvah hasret kaldm yare zindanc
Ben Emrahm gnlm bir gn ho olur
Zalimlerin kara bar ta olur
Zaman gelir bu kem gnler ho olur
Sen olursun yz kara zindanc
Zaman gelir bu kem gnler ho olur, ettiin yanna kalmaz zindanc.
Emrah bu eserini okuduktan sonra, zindanc yine Emraha eza cezasna
devam ediyordu. Emrah zindanda eza ceza ekmekte olsun, biz haberi verelim
k Ahmetten.
k Ahmet, yaratan Allahna snarak, ok abuk admlarla, baz atla,
baz yayan derken, gnlerden bir gn sfahana kavutu. sfahana kavutu,
ah Abbasn sarayn sordu. k Ahmeti saraya gtrdler. Saray kapcsna
dedi ki:
ahmla greceim. Ben, k Emrahn babasym.
eride aha sylediler ki:
Efendim, k Emrahn babas gelmi.
Hemen emir verdi ah:
Gelsin, dedi.
k Ahmet ieri girer girmez ahn ayaklarna kapand, ahn ayaklar-
n pmeye balad.
ah:
Kaldrn bu biareyi, dedi. Kaldrdlar.
Yahu, syle bakaym, sen kimsin?
Ben, k Emrahn babasym ahm.
Emrah nerede?
ahm, Emrah bu anda Tifliste zindandadr.
Meseleyi anlattm gibi aha anlatt; Kuu Han, bu anda Emrah zin-
dana atm, eza ceza ektirmektedir. Ben, aylk yolu krk gnde geldim. a-
hm, kavutun kavutun, kavuamadn, Emrah belki ldreler dedi.
ah Abbas o kadar hznlendi ki:
Ey Ahmet emmi, ben Emraha dedim ki, senin toyun, dnn tuta-
ym, ondan sonra git. Ama Emrah benim szm dinlemedi, dedi.
yle ya, bir byn szn dinlemeyen kn sonu her zaman hezi-
mete urar derler. Fakat i iten gemiti, olan olmutu.
O zaman ah Abbas, ba veziri Yakup Han ard:
Ey Yakup Han, gel bakalm. Kul k Emrahn babas k Ahmet,
Kuu Hann eline dm, zindana attrm. Alacaksn yanna bir ordu, Tiflise
gideceksin. Emrah sa buldun, buldun; eer Emrah ldrlmse, Kuu Han
ve btn Tifliste ne varsa hepsini ldreceksin. Tiflisi dmdz edip, yerine
arpa ekip dneceksin. Emraha eza ve ceza eden herkesin boynunu vuracaksn,
diye emir verdi. Ferman yazld.
Yakup Han, bu k Ahmeti de bir atlya teslim etti, bir at da buna
verdiler. O byk Trk kahraman olan Yakup Han Isfahandan hareket etti.
yle gidiyordular ki, gz kesmiyor. statlarn rivayetine gre, Yakup Han
en nde gidiyordu. Tam Tiflise kadar dokuz tane kheylan atlatmt Ya-
kup Han.
Bunlar gitmekte olsun, biz haberi kimden verelim; Emrahtan.
Krk gn tamam olmutu, hibir haber gelmemiti. Kuu Han emir verdi,
Emrah kardlar zindandan. Emrah yle bir vaziyete gelmiti ki artk, tann-
maz bir haldeydi.
Evet, Emrah, hani sen ah Abbastan fermanm var diyordun. O fer-
man gelmedi
Hani dedik ya, denize den ylana, kpe sarlr, kpk ise insan tu-
tamaz. Hemen emir verdi, Emrahn boynu vurulacakt.
Tiflisin meydannda toplantlar, halk topland. O arada, Selvi ile Nazl da
siyah elbiseler giymi, sarayn balkonuna kmtlar, izliyorlard Emrahn l-
mn. Emrah celltlar gtryordu. Emrah yle bir bakt ki, ne baksn, Selvi
ile Nazl siyah elbiseler giymiler, sarayn ayvanndan bakyordular.
Eyvah, eyvah Selvi! Demek beni ldrmeye gtryorlar, sen ise bu-
radan belki de zevk ve sefayla izliyorsun beni, dedi.
Celltlara dedi ki:
Msaade ederseniz, dilime tane sz geldi, bunu syleyeyim.
Celltlar msaade etti. Bakalm ne diyordu Emrah:
Yine bahar geldi cotu yreim
Akar boz bulank selli dereler
Sla derdi vatan derdi yar derdi
flah etmez bu dert beni pareler
Yine bahar geldi cotu yreim, akar boz bulank sel gider; oul sla
derdi vatan derdi yar derdi, iflah etmez bu dert beni pareler.
Selvi dinliyor, alyordu. Selvinin iki gz iki pnar olmutu, ama elin-
den gelen bir ey yoktu. statlar rivayet eder ki, Yakup Han da, Emrah bunu
sylerken, neredeyse Tiflise girdi girecekti. Ald Emrah ikinci szn:
tibar olmaz m yze glene
Canm kurban olsun kadir bilene
Kefen yetimezmi garip lene
Belki yrim evresini saralar
Hayal oldu k Emrah halleri
Deyin yre beklemesin yollar
Herkesin sevdii giymi allar
Koy benim sevdiim giysin karalar
Hayal oldu k Emrah halleri, deyin yre beklemesin yollar; her-
kesin sevdii giymi allar, koy benim sevdiim giysin karalar, dedi. Szn
bitirmiti.
Elleri kollar bal olan Emrah celltlar gtryorlar. Tam ehrin orta-
sna bir ktk koymular; o ktn zerine Emrahn ban koyacaklar, ba-
layacaklar kafasn, klla vuracaklar. Emrah gidiyordu. Selvihan ellerini dizine
vurmutu.
Bir insann eceli gelmedikten sonra, Allahtan baka kimse onun cann
almaya muktedir deildir. Emrah tam ktn zerine gelir gelmez yle bakt-
lar ki, Tiflisin iinde bir kyamet koptu. Baktlar ki, bir blk ordu Tiflisi bast.
Tam askerin banda, onuncu ky zerinde byk Trk kahraman Yakup Han
geliyordu ki, Yakup Han, 3040 tane silahora sz anlatan bir kahramand k-
lta. Yakup Han nasl Tiflise girdiyse, hemen ncler geldiler ki, ah Abbasn
veziri Yakup Han geldi. Kuu Han, sonbahar yapra gibi titremeye balad. Ya-
kup Han geldi, celltlarn elinden Emrah alr almaz celltlarn boynunu he-
men, kendi eliyle vurdu. Emrah ald. Emrah gnderdiler, tedavi edildi, tra
oldu. Yakup Han divan kurdu, Kuu Han divanna getirdi:
Emrah, sana baka kimse eza ceza etti mi? dedi.
Yakup Han, bir zindanc var, o beni heder eyledi.
Divan kuruldu, mahkeme kuruldu:
Sen, Emrah bu vaziyete niye getirdin? Emrah sana dedi mi ki, ah
Abbastan fermanm var? dedi.
Evet, dedi.
Niye dinlemedin?
Ama efendim, ferman gstermedi.
Gstermediyse, ah Abbasn adn da m duymadn sen?
Hemen Kuu Hann boynunun vurulmasn emretti. Celltlar ald,
Emrahn ldrlecei ktn zerinde Kuu Hann kellesi vuruldu. O zin-
dancy da Yakup Han parampara yaptrd.
Selvi ile Nazl sevinmitiler, Allaha krler etmitiler. Oradan Selvi
ve Nazly, Emrah alan Yakup Han, gnlerden bir gn Isfahana gittiler, ah
Abbasn huzuruna geldiler. Emrah, ah Abbasn ayaklarna kapand:
Ey ah; Allah senin dnya ve ahretini saadete kavutursun.
Ey Emrah, olum; ben sana dedim ki, dnn burada yaplsn, toyun
burada tutulsun. Ama sen, bunu kabul etmedin.
ahm sa olsun. Yedi sene daha cefa ekmek kaderimde yazlyd;
bunun iin, bu cefam ektikten sonra geldim, dedi.
O zaman, ah Abbas emir verdi, drt gn drt gece Emrah ile Selvinin
toyu tutuldu, toydan sonra muratlarn aldlar. Oradan tekrar ah Abbas, yedi
deve mcevher, kymetli eyizle beraber Emrah Ercie yollad. Emrah Ercie
geldi.
Emrah hikyesini burada noktalyoruz. Allah btn klara rahmet et-
sin. Sa olun, var olun.
PERZAN HKYES
Anlatan: k Mevlt AKTA
Derleme Yeri/Ortam: Erzurumun Oltu ilesi Oltu Halk Ozanlar Dernei. Ortamda
bulunanlar; derleyici, on be Dernek yesi.
Hikyenin Kayna: k Mevlt AKTA hikyeyi Behet Mahirden dinleyerek
rendi.
KAPAK
Perizan Hikyesi 403
eerli arkadalar!
Halk hikyesi, halkn yaantsn dile getirir. Hikyede iki unsur vardr;
birisi mazlum, birisi zalimdir. Hikye bu iki unsur arasnda oluur ve devam
eder. Bakalm, imdi anlatacamz hikyeler nelerdir:
Vaktiyle, Balkan yrelerinde yaam Bey vard; Timur Bey, Turan
Bey ve Borazan Bey. Timur Beyin ok gzel bir kz vard, ismi Perizand.
Belirli bir yaa gelince Perizann gzellii dillere destan oldu. Kendisi
ayrca ok gl bir pehlivand da. O yrede, arkadalar arasnda onun bilei-
ni bkecek, ona gc yetecek kimse yoktu. Perizan Hanm byle gzel olunca,
dillere destan olunca, elbet sadan soldan eliler de gelmeye balamt. Fakat
Perizan Hanm gelenlerin hibirini kabul etmedi.
Bir gn Timur Bey, ald hanmn karsna hanm, u bizim kzn fikrini
bir al, dncesini bir sor bakalm, dedi, gelen elileri neden kabul etmiyor,
bir ren. steyeni ok, o da artk belli bir yaa geldi, verelim birisine. Bunun
zerine annesi Perizana kendisini istemeye gelenleri neden kabul etmediini
sordu. Perizan, ben, gl kuvvetli bir insanm, diye cevap verdi annesine,
eer benim koca olarak alacam adam benden gsz olursa, benden zayf
olursa, bizim kuracamz yuvann bir tad, lezzeti olmaz, o yuvada huzur ol-
maz. Benim erkeimin benden gl olmas lazm. Peki, ne yapmak lazm,
dedi annesi, artn nedir? Pederime sylersiniz, pederim iyice ilan eder her
tarafa, dedi Perizan, her kim beni yenerse ona varacam, bana yenilirse de
keseceim boynunu. artm bu.
Tabii ki herkes Perizanla gre tutmay isterdi, ama i bu arta gelince
birou, yenilirsem kellem gidecek, diyerek cayd, Perizanla gre tutmaya
birounun gz kesmedi. O gn geldi att, greler balad. Otuz dokuz gn
gre tutuldu meydanda; koaklar, yiitler, bileine gvenenler gelip meydana,
gre tuttular. Krknc gn Perizan Hanmla gre tutacak sadece bir kii
kald. O da yenilirse kafas kesilecek, yenerse alacak Perizan. art buydu.
Deerli dostlar, otuz dokuz gnn sonunda sadece Borazan Bey mey-
danda kald, sadece o Perizan Hanmla gre tutmaya hak kazand. Bu arada
Turan Bey haber kendisine ge gittiinden dolay ancak o gn terif edebilmi-
ti, yani diyelim ki len gelmiti, hepi topu yarm gndr oradayd. Ertesi gn
de bu i bitecekti, Borazan Bey, Perizan Hanmla gre tutacakt. imdi, Turan
Bey kp gelince, Borazan Beyle gre tutmaya hak sahibi oldu. Turan Bey
kt meydana, Borazan Beyle bir gre tuttular.
ki kahraman meydanda gree tutumulard, toz duman bulutlar
ykseliyordu her yana. Borazan Bey gl adam, Turan Bey ise ondan da g-
D
l, o kadar ki yarm saat ierisinde Turan Bey, Borazan Beyi yendi. Turan Bey
ertesi gn de Perizan Hanmla gre tutacakt, ama bu gre ok tehlikeliydi,
bu grete kellesi gidebilirdi.
Ertesi gn kadnlar topland bir araya, dizildi cemaat, etraf kalabalk,
Turan Bey meydana kacakt. Turan Beyin bir annesi vard, hem pehlivan tip-
li hem air ruhluydu. Orada annesi Turan Beye bir iirle ya da trkyle u
d verdi ve syledii iirin veya trknn bir yerinde oluna pehlivanlarn
tuttuu grelerden bir eyleri de hatrlatyordu. Bakalm neyi hatrlatyordu
oluna:
Haydi yavrum k meydana
Bu meydan erler yeridir
Pehlivan tua gelende
Hasmn yerde srtr
Yiit atar narasn
Takar engel sarmasn
leme duyur sesini
Koaklarn zaferidir
Elma sktm suyun verdim
Kuzu verdim koyun verdim
Elli iki oyun verdim
Hazreti Hamza Piridir
Elli iki tane oyun retmiti oluna, yani gre oyunu. Takar engel sar-
masn, hasmn yerde srtr, diyordu, onu da hatrlatyordu oluna.
Bana derler Leyla ana
Allah yardm etsin sana
erefinle dn bu yana
Koaklarn zaferidir
Leyla ana olunun iki dalnn arasna vurdu, onu Allaha teslim etti, son-
ra da meydana itekledi.
Turan Beyle Perizan Hanm gree baladlar. Tam bir saat arptlar.
Neticede artk Perizann kuvveti kesildi, Turan Beyin karsnda fazla daya-
namad. Turan Bey, onu tam ykaca zaman geri ekildi, ykmad, O da bir
pehlivandr, gururu krlmasn, diye dnd. Pehlivanlar ylece ayrlp mey-
dandan ktlar. Perizan Hanm almaya hak sahibi Turan Bey oldu.
Turan Bey hak sahibi oldu, ama ya Borazan Bey? Borazan Bey bu ie ok
kzd, kendi kendine, yahu, otuz dokuz gn ben burada milletle gre tuttum,
vcudumu yprattm, yaralandm ve srndm, dedi, Turan Bey kim ola ki
yarm saatin ierisinde gele, benim hakkm elimden ala? lrm de Perizan
Hanm Turan Beye yedirmem. Borazan Bey arkadalarn bir araya toplad,
Perizan Hikyesi 405
bir plan hazrlayalm, dedi, Turan Beyi bir ekilde ortadan kaldrmazsak,
Perizana kavuamam ben, onun ortadan kaldrlmas art.
O zamanlar, bezirgnlar, kervanlar, yolcular hayvanlarla yolculuk eder,
ilden ile vilayetten vilayete alveri yaparlard. Borazan Bey adamlarn, gl
kuvvetli pehlivanlar hazrlatt, Turan Beyin lkesine gnderdi. Adamlar gn-
lerden bir gn geldiler Turan Beyin yanna:
Selmnaleykm,
Aleykmselm,
Turan Bey, biz filan yerden geldik, bezirgnlk yaparz, yanmzda
kymetli eyamz var, onlar satacaz; fakat senden daha gvenilir bir yer ol-
mad iin, eer kabul buyurursan, eyamz satana kadar sana misafir olmay
dnyoruz.
Elbette, kabul ederim, misafirhaneye buyurun.
[Eskiden yle bir gelenek vard: Bir misafir bir yere geldi mi, evreden
de oturmaya, muhabbet etmeye arkadalar gelir, toplanrd ky odasnda; ki-
misi fkra anlatrd, kimisi hikye. yle bir usul varm o devirlerde.]
Misafirler gelince Turan Beyin arkadalar da geldiler, oturdular. Sohbet
muhabbet derken vakit geti. Herkes dalp gidince Turan Beyle misafirleri
yalnz kaldlar. Turan Bey, misafirlerine, kardelerim, siz yle dinlenin, ben
bir be dakika yats namazn klaym, dedi, ondan sonra tamam olsun, sizin
yataklarnz sereyim, istirahat edin.
Efendim, adamlar oraya tedbirli gelmilerdi, Turan Beyin gl kuvvetli
olduunu bildiklerinden, frsatn bulduklar vakit onu balamak iin zincir ha-
zrlamlard. Turan Bey namaza durup el balad anda arkasndan yaklap
nce kollarna sonra da ayaklarna birer zincir atp onu baladlar. Ondan son-
ra da onu iyice zincire vurdular. Evden dar kp atlarna bindiler, bir ata da
Turan Beyi baladlar, sonra da Borazan Beyin yanna doru yola koyuldular.
Ertesi gn oldu. Leyla ana yemek hazrlatm, misafirlere yemek ikram
edecekti. Olmaz olsun yle misafir. Bir de bakt ki odada kimse yok, ne Turan
Bey var ne de misafirler. Yemei tezden yetitiremedim de, diye dnd,
acaba erkenden mi gitti misafirler? Ev halk bekledi ki Turan Bey ve misa-
firleri birazdan kar gelirler. Beklediler, biraz daha beklediler, derken saatler
geti, fakat ne Turan Bey grnd ne de misafirler. Durum byle olunca Bora-
zan Beyden phelendiler. Borazan Bey bir plan yapp Turan Beyi kard,
dediler, ama onu sa brakmaz, kesinlikle ldrr.
Turan Beylii topland, Leyla ana arkadalarn yanna alp Borazan
Beye baskna gitti. Bu arada Borazan Bey, Turan Beyi ne yapt; gtrd, bina-
snn yanndaki bir kuyuya brakt, Turan Bey, seni yle bir lmle ldrece-
im ki imdiye kadar bir can byle kmam olsun, dedi, yle bir ikenceyle,
azapla ldreceim seni. lkin senin nianln alacam, sonra ayn odaya seni
de alacam, ondan sonra da nasl ldreceimi sen dn.
Efendim, Leyla ana ve arkadalar gittiler, Borazan Beyin etrafn sar-
dlar, Bey, biz senden pheliyiz, dediler, eer bu ii yapacak biri varsa o
da sensin. Borazan Bey hibir eyden haberi yokmu gibi, ne oldu yahu, ne
yaptm, ne ettim, hayrdr, dedi. Ona ne iin geldiklerini sylediklerinde ise,
duyduklar karsnda arm, zlm gibi yapp benim yle bir eyden ha-
berim yok, dedi Borazan Bey.
Leyla anann yrei ateli, gzleri yalyd; olunun hayaliyle gece gn-
dz yol gzlyordu, gzne uyku var myd ki?
Bakalm, Borazan Beye ne syledi Leyla Ana:
Ko yiidi baladnz
Ver Borazan ver yavrumu
Yreimi daladnz
Bey Borazan ver yavrumu
smi eriti Balkanlara
Yakrd meydanlara
Yol vermedi aslanlara
Bir ate dt zme
Mutlu gelmiyor gzme
Hasret brakma kuzuma
Bana derler Leyla ana
Kl olmuum yana yana
Bu acy koymam sana
Bu sitem karsnda Borazan Bey, zgn, mtevaz bir tutum taknp
kotu, Leyla Anann elini pt, ayaklarna kapand, Leyla ana, ben de en az si-
zin kadar zldm, dedi, byle bir ey olabilir mi, sanki sulu benmiim gibi
bir tavr takndnz, vallahi billahi benim bu iten haberim yoktur.
Borazan Bey, Leyla ana ile arkadalarn bir gzel misafir etti, arlad
ve sonra da yolcu etti. Leyla ana ile arkadalar elleri bo bir halde yurtlarna
dndler.
Perizan Hanm periand, Leyla ana periand, ikisinin de gzleri yol-
dayd. Kaybolmu bir insann ls de dirisi kadar aranr, beklenir. nsan onun
ldn bilse, grse, der ki tamam, bu ld. lsn grmediindeyse hep
yol gzler, acaba yavrum bir yerden kp gelir mi, der. te Leyla ana da byle
bir halde devaml yola bakyordu.
Geldik Borazan Beyin ikinci planna dostlar. kinci plan uydu:
Borazan Bey, ncelikle Turan Beyin ld haberini etrafa yayacak, halk-
ta bir kanaat oluturacakt. Bylece Turan Beyden hl midi olanlarn phele-
Perizan Hikyesi 407
ri bertaraf edilecek, bu mesele de bir kesinlik kazanacakt. Ondan sonra Borazan
Bey, Timur Beye gidecek, kza elilik yapacak ve Perizan Hanm alacakt.
Borazan Bey bu haberi yaymak iin hemen ikinci bir kervan hazrlatt.
Kimin yanna gnderiyordu bu kervan; Perizann babas Timur Beyin yanna
gnderiyordu. Borazan Beyin adamlar, Timur Beyin evresinin bulunduu
yerlerde onun ei dostuyla irtibat salayacak, gya alveri yapyormu gibi,
mcevher satyor veya alyormu gibi yapacak, burada bu haberi yayacaklard.
Tabii, haber dilden dile dolaacak, Timur Beye de Perizan Hanma da ulaa-
cak, Turan Beyden mitler kesilecek ve ikinci hak sahibi olduundan dolay
Borazan Beye Perizan Hanm almak iin gn doacakt.
Borazan Beyin adamlar aynen yle de yaptlar; Karanlk Dere blge-
sinde bir genci kayalardan aa atmlar, diyorlard, sahibi de kmam, za-
vally kurtlar kular yemi. Bu haberi Timur Beyin evresinde yaydlar. On-
dan ona, ondan ona, ondan ona derken her taraf duydu bunu. Sonunda Timur
Bey de Perizan Hanm da bunalma girdi, boyuna alayp szlyorlard.
Nihayet Borazan Bey adamlarn gnderdi, Perizan Hanm istedi ve
ald. Dn yapld, byk bir dn. Gerdek odasna gireceklerdi. Fakat Bora-
zan Bey gerdek odasna Turan Beyi de getirecekti, Turan Beyin gz nnde
onun nianlsyla yatacak ve daha sonra da Turan beyi ldrecekti, Borazan
Beyin esas plan buydu.
Perizan Hanm gerdek odasna girince bakt ki elleri kollar bal, sa
sakal birbirine karm, clz, zayf, perian bir adam odann bir kesinde
yatyor. Hemen kt Borazan Beye, yahu, gerdek odasnda bu adamn ii
ne, dedi, byle bir ey olabilir mi? Perizan Hanm, burada ben glym,
unutma, dedi Borazan Bey, sen karamazsn, sen sadece dediimi yaparsn.
Bu meselenin altn daha fazla kartrmasn diye Perizana biraz sert davrand
Borazan Bey. Sonra da hibir ey olmam gibi kahvelerini itiler. Turan Bey de
bir kede duruyordu, Borazan Beye, benim mitlerim ykld, sana k do-
du, dedi, hi olmazsa, ltfedin, merhamet buyurun, benim bir anam var, ona
iki kta bir ey syleyeyim, yazktr ona. Siz gtrmezseniz de rzgra verin,
belki rzgr gtrr haberimi. ldm bilsin de yollara bakmasn anam.
Bakalm, burada annesine ne dedi Turan Bey:
Dmann eline dtm
Ana hakkn helal eyle
Kavruldu yreim pitim
Karalar balyorum
Gzyan alyorum
Gece gndz alyorum
Sarardm dnyada soldum
Kaderimden darbe aldm
Dmann elinde kaldm
Perianm Turan Beyim
Nerede kazam kym
Senin bana ok emein
Turan beyin gzlerinden dumur dumur yalar dklyordu. Turan Bey
ismini duyan Perizan Hanmn tyleri diken diken oldu, eyvah, demek ki bu
Turan Bey, dedi, demek ki Borazan Bey, bizi ayrmak iin byle bir plan yapt.
Perizann zerinde tad bir kama vard. Zaten byle hali vakti ye-
rinde olan, nam sahibi insanlar silahsz gezmezlerdi eskiden. Yani ne de olsa
dman sahibiydi bu insanlar; herhangi bir ey olur, bir karlma, baskn olay
olur diye silahsz gezmezlerdi. Perizan, kamasn Borazan Beyin gsne sap-
lar saplamaz ban ucu teki taraftan kt. Borazan Bey, olduu yere yld.
Perizan, Turan Beyin hemen elini kolunu zd. Birlikte aaya indiler, atla-
rn bulunduu tavlaya gittiler. Tavlada nbeti vard. Perizan, mele mele,
gizlice gitti, nbetinin bana yukardan bir yumruk indirende, nbeti lor
gibi yld aa. Hemen nbetinin cebinden anahtarlar alp tavladan iki at
kard, birine Turan Beyi balad, tekine de kendisi bindi. Gecenin ssz bir
saatinde kp gittiler. te, Allahn hikmeti, kaderin tecellisi bu ya, Turan Bey
nasl ki daha nce gecenin ssz bir saatinde yurdundan karlmsa, imdi de
ayn ekilde oradan yurduna karlyordu.
Perizan Hanm, Turan Beyi yurduna getirdi. Turan Beyin anasnn gz-
leri alaya alaya perian olmu, sonunda kr olmutu. Turan Bey, anasnn
eline gitti:
Selmnaleykm,
Aleykmselm,
Ana, ben geldim.
Oul, sen kimsin?
Ben, olun Turanm ana.
Yavrum, benimle dalga gemeyin, gzlerim grmyor diye benimle
dalga gemeyin.
Leyla ana, zannetti ki yrenin genlerinden birileri dalga geiyorlar
onunla. Turan Bey, anasnn boynuna hasretle sarld. Hep birlikte orada mutlu
oldular. Bizim hikyemiz de burada sona erdi.
Kh Arzu, kh Kamber, kh Leyla, kh Mecnun; yle ya, her n bir ah
var, dilden dile dolanr.
GLZAR SULTAN LE OBAN

SLEYMAN HKYES
Anlatan: k Mehmet SARIL
Hikyenin Kayna: k Mehmet GLHAN hikyeyi kyls Sofu Yusuftan
dinleyerek rendi.
KAPAK
Glizar Sultan ile oban Serdar Hikyesi 411
ahmetlik Behet emmi (Mahir) byle hikyeye balard: Var vara-
lm, sr srelim, destursuz baa girenin sopadandr lm padiahm.
Bir varm bir yokmu, vakti zamann birinde Kandahar diyarnda Gl-
zem ah isminde bir padiah yaarm. Glzem ahn hanm Glten Hatundu.
Fakat bunlarn dnya yznde bir zrriyetleri, bir ocuklar olmamt.
Bir gn, Padiah, sabah namazn klm, seccadenin zerinde ah, ah!
diye i ekti. Bunu duyan hanm Glten Hatun geldi padiahn yanna:
Ey koca Sultanm, ey koca Padiahm, neden byle ah edersin, ne oldu,
ne derdin var, dnyada ne noksann var, ok kr, bak hibir noksanmz yok.
Ah hanm, ah, nasl noksanmz yok, dnya zerinde bir zrriyetimiz,
bir ocuumuz dnyaya gelmedi, ben buna ah ederim. Yarn benim tahtm ta-
cm ellere kalacak. Bir olum ya da bir kzm olayd da, hi olmazsa saltanatma
sahip olayd. Ben bunun iin ah ediyorum.
Padiahm sa olsun, merak etme, Allah-u Tel her eye kadirdir. O
isterse tan zerinde ot bitirir. Sen Ona sn, sen Ona gven, O seni mahrum
etmez.
Gnler byle geerken, bir gn Padiah bir rya grd. Ryasnda bir
dervi yanna geldi, ey Glzem ah, dedi, ehrin dnda, birka kilometre
uzanda bir eme var, yarn o emenin bana gel.
Padiah ryadan ayld. Sabah namazn kld, Allaha dua etti. Ertesi g-
nn sabah, mmeti Muhammede, sizlere, bizlere Allah hayrl sabahlar, hayr-
l gnler nasip etsin, Padiah, veziriyle beraber kalkt. Atlarna bindiler, o e-
menin bana gittiler. Orada abdest aldlar, le namazlarn eda ettiler. Sonra
bir de baktlar ki bir atl geldi, hemen attan indi, yanlarnda dikildi. Padiah
bakt ki ryasnda grd dervi:
Selmnaleykm,
Aleykmselm,
Evet, Padiahm, syleyin.
Sen benim padiah olduumu nereden bildin?
Yahu, senin padiah olduunu da bilmesem bu dervilii ben niye
saklayaym imdiye kadar padiahm. Ben, Allahn grevli meleklerinden bi-
risiyim. Geldim senin imdadna, nk Allah-u Telya yaptn dua fazlasyla
kabul edildi.
[Efendiler, burada una iaret edeyim: Hikyelerin arasnda fkralar
olur, nasihatler olur.
R
Dualarn kabul olmas iin, o insann, o inanan Mslmann boazndan
hi haram gitmemesi lazm. Boazndan haram geen adamn duas biraz zor
kabul edilir. Eh, o da padiah, boazndan haram gider miydi, elbette Allah-u
Tel onun duasn kabul etmiti.]
Dervi baba, ne diyorsun?
Al bakalm Padiahm, u elmay al, cebine koy. Gtr, akam valide
sultanla yatarken bu elmay ikiye bl, yarsn sen, yarsn da valide sultan ye-
sin. Hakknda hayrlsn iste, ola ki Allah-u Tel sana bir evlat bahedecektir.
Dervi baba bu szleri syler sylemez gzden kayboldu. Padiah, vezi-
riyle dnd sarayna. O akam o elmay bld, yarsn valide sultan, yarsn
kendisi yedi. Birka gn sonra valide sultan hamile kalmt.
Dokuz ay dokuz gn dokuz saat getikten sonra valide sultan yere diz
vurdu, bir kz ocuu dnyaya getirdi. Kz ocuu geldi dnyaya, ama Padiah
olan bekliyordu. Hani yle ya, Allah kimsenin ocan ocuksuz, zrriyetsiz
etmesin. Padiah Keke olum olayd, dedi. O gece ryasna o dervi geldi
yine, Padiahm sa olsun, dedi, senin bir kz veliahdn oldu, ama Allahn
insana hayrls neyse onu vermesi daha gzeldir, senin hakkna da bu kz o-
cuu hayrl.
[yle ya, hayrsz on tane olun olacana, hayrl bir tane kzn olsun.
Bunlar bir ldr. ok grdk bunlar: Adam diyor ki Olum olsun da varsn
hayrsz olsun Olur ve olu onu bu dnyada hezimete uratr.]
te Padiaha da Allah-u Tel hayrlsyla bir kz evlad bahetmiti.
Tabii, kz bymeye balamt. Gelgelelim dervi baba kzn adn ben
koyacam, demiti Padiaha. Aradan alt ay geti, ne dervi baba geliyor ne
kimse, kz da isimsiz, adsz olarak yayordu.
Yedinci ay olmutu ki bir gn dervi baba kageldi. Padiah hazretleri
bahesinde oturmu, ibadetini etmi, istirahatn yapyordu.
Selmnaleykm,
Aleykmselm,
Padiahm sa olsun, seni ok beklettim, ama kusura bakma.
Aman dervi baba, elini ayan peyim, ocuum, kzm alt aydr
isimsiz duruyor.
Onun ismini ben Glizar koydum.
Kzn ismini Glizar koydu dervi baba ve yine kayboldu.
imdi Padiah dnyordu, Aman ya Rabbi, diyordu, benim kzm
acaba hangi padiahn olu, hangi paann olu, hangi vezirin olu alacak?
yle ya beyler, davul dengi dengine, her ku da emsaliyle uar derler.
Bir fakir gidip de bir aann kzn isteyebilir mi, bir ii bir patrondan kzn
isteyebilir mi, isteyemez. Neden isteyemez; muhatap olmad iin verilmez.
Her ey dengi dengine demiler. Padiah da bu fikirle merak ediyor, bakalm,
benim kzm hangi byk adamn olu alacak? diyordu.
Hemen remcileri toplad. O zamanlar rem atanlar vard ki bu remciler
gerein yzde doksan dokuzunu bilirlerdi, syledikleri yzde doksan dokuz
gerek kard. Gelin ula remciler, dedi Padiah, atn bakaym remi. Remci-
ler yedi kiilik bir heyetti. Benim kzm, dedi Padiah, hangi padiahn, hangi
paann olunu alacak? Attlar remi. Padiahm sa olsun, dediler, senin k-
zn filan kyde filan obann olunu alacak. Olan da aynen onun doum tari-
hinde olmu, kaderi ona yazlm, dediler.
Nasl olur yahu?
Vallahi Padiahm, rem yle gsteriyor, kader.
Ula remciler, ben bu kaderi bozarm.
Vallahi bozabiliyorsan boz Padiahm, o da sana kalm.
Padiah, ba vezirine bakt, kalk bakalm ba vezirim, dedi. Kalktlar,
dervi urbalarn giydiler, tebdili kyafet oldular, atlarna bindiler, yrdler.
Gnlerden bir gn o obann olduu kye gittiler. obann evini sordular, -
rendiler, gidip kapy vurdular.
oban baba, hele a kapy,
Buyur, dervi baba,
Biz bu gece sana tanr misafiri olacaz.
oban ard. Dervilerin klk kyafetlerine bakt ki dzgn, adamlar
o biim giyinmiler. Bu kyn aalar var, dedi kendi kendine, beyleri var,
neden bu aalara, beylere misafir olmadlar da benim gibi bir obana misafir
oldular? Gelgelelim kapya gelen misafirdi, illa ki ieri alnrd. Trk-slam t-
resinde misafire hrmet ve ikram en bata gelen adetlerimizden biridir.
Padiah ile veziri ieri girdiler, oturdular. obann oca devrilsin, fukara
adamn zaten ocuu ok olur, on drt tane ocuu vard, on beinci ocuk da
kundakta yatyordu. Padiah kundaktaki ocua doru bakt:
oban baba, bu ocuun cinsiyeti ne?
Erkek,
Ka aylk oldu?
Alt aylk,
Padiah bakt ki kznn emsali. oban darya, sofaya gittiinde, Padi-
ahm, dedi vezir, herhalde o dedikleri ocuk bu, tam da senin kznn dodu-
u tarihte domu.
Dur hele sen, dedi Padiah, ben bu kaderi bozacam, hem de nasl
bozacam. Olur, Padiahm, dedi vezir, bozarsn. Korkusundan baka bir
ey de diyemedi.
[Halbuki Nasrettin Hocaya demiler ki Hoca Efendi, Allah-u Telyla
arkadalnz nasl? ok iyi arkadaz da, demi Hoca, ama hep onun dedi-
i oluyor, benim dediim olmuyor.]
obanla misafirler o akam yediler, itiler. Nihayet sabah oldu. Padiah
bu ii bitirmeye kararlyd:
Yahu oban baba, senden bir isteimiz var.
Buyur, dervi baba,
Biz zengin dervileriz, gel gr ki ocuumuz, zrriyetimiz yok dnya-
da. Bizim srlerimiz var, celeplerimiz var, tarlalarmz, tavlalarmz, her eyi-
miz var. Diyorum ki aha bu ocuu parasyla senden alalm.
Nasl, parasyla?
Yahu, kundan koyacaksn terazinin gzne, altnla tartacaksn.
Aman dervi baba, sen ne diyorsun, olur mu hi yle ey?
Niye olmasn yahu, ver bunu bize, bytelim, arazimizin, srmzn
banda patron olsun, aa olsun obanlarmzn bana.
Hele bana bir msaade edin.
oban gitti ev tarafna, hanmyla oturdular.
Hanm, biz fakir insanlarz, bu derviler ise zengin, kundaklk ocuu
istiyorlar, ne diyorsun?
Aman bey, olur mu hi yle ey, bu benim yavrum.
Evet, yavrumuz, ama bizim ocuumuz ok, hanm.
Zaten zengin krk tane ziyaret gezer, doktor gezer, nihayet bir olu olur,
o da bir kula byk bir kula kk. Fukarann da oca devrilmeye, karyla
yourt yer, kar ocua kalr, paltosuyla stn rter, kar ocua kalr, kalr da
kalr, ocuk ok olur.
Ald saz eline oban, bakalm ne dedi hanmna:
Derviler istiyor parasyla
Dervilere ocuu verelim hatun
Byynce zengin olur dediler
Onun iyi gnn grelim hatun
Ald bu kez hanm, bakalm ne dedi:
Dokuz ay karnmda gezdirdim onu
Asla parasyla veremem oban
Asl knyeme yazdrdm onu
Onu parayla veremem oban
Ald oban tekrar, bakalm ne dedi:
llaki dnyada olur olacak
Baheleri o derecek bakacak
Derviler kundan altnla tartacak
Onu dervilere verelim hatun
Ald hanm sz:
Yazdan da byle kara yazdan
Hikyeler gelir geer maziden
Koyun ayrlamaz krpe kuzudan
Bunu parayla veremem oban
Ald oban son szn:
Ben oban Mehmetim kalamam yar
eyda blbllerin var ah u zar
Fakirin ocuu ok olur kar
Onu altn ile verelim hatun
Ald hatun son szn:
Hatunum da yandm ahlar ahna
Dertlenirim mazlumlarn vahna
Ben de yanamam hasretine ahna
Onu parayla veremem oban
Kar, ne olursun, bu ocuu verelim, dedi oban, bak, biz de fakiriz,
bu obanlktan kurtulalm. oban sonunda karsn ikna etti, kadn raz oldu.
Padiah ile vezirinin yanna geldi. Dervi baba, dedi, annesi de raz oldu,
ocuu vereceiz, haydi, bakalm.
Hemen teraziyi getirdiler. Eh, dervi nihayetinde bir padiaht, alt-
n heybesiyle indirdi, ocuu kundayla teraziye koydu, tartt, karln-
da fazlasyla altn verdi. Ocan devrilsin, para neyi deitirmi ki? obann
gzleri mart danas gibi ald. Allahm, sana krler olsun, dedi, kun-
daktaki bir ocua karlk bir kp altn! Altnlar bir torbaya doldurdu o-
ban. Dervi babalar ocuun stn ban taze elbiselerle deitirdiler, o-
cuu ykadlar, kucakladlar, aldlar, atlarna bindiler, yola dtler. Kyden
ayrldlar, bir sarp kayaln bana geldiler. Yol oradan gidiyordu. Padiah,
vezirine dnd:
Vezir,
Buyur, Padiahm,
imdi ben bu kaderi bozacam.
yi, Padiahm, kaderi bozarsn, ancak, dilime sz geldi, msaade
et, bunlar sana syleyeyim.
Bakalm, vezir orada Padiaha ne diyordu:
Dinle szlerimi ey padiahm
Kr dm zlmez asla
St dediin suya benzer
Elekten szlmez asla
[yle ya, st kalburdan szlr m hi, szlmez.]
lemde dnya lemde
nsanolu kalr gamda
Ne yazsa levh-u kalemde
Tekrardan yazlmaz asla
Padiah dinliyordu, vezir son szn ediyordu:
Vezirim hicrandan haktan
Kurtulmaz bamz vahtan
Kader de olur Allahtan
Yazlan bozulmaz asla
Ben de bir vezirim hicrandan haktan, insanolu yklmaz elemden ah-
tan, kader dedikleri olur Allahtan, eer o yazmsa bozulmaz asla, dedi tekrar
vezir. Vezir, sen o kadar diyorsun, dedi Padiah, aha, ben bozaym, sen de
gr. Belinden hanerini ekti, ocuun gsne ba bastrd, bakla bera-
ber ocuu kayalardan aaya att, minare boyu ykseklikteki kayalardan
aaya att ocuu. Sonra da vezirine dnd Padiah, bozdum mu bu kaderi
vezir, dedi. Eh, vezir korkusundan ne yapsn, evet, Padiahm, bozdun, dedi.
Yzne kar yle dedi ama kalbinden de sen ancak havan alrsn,
dedi, eer benim bildiim kader ise, senin ona gcn yetmez, nk Allahn
gcnn zerinde asla hibir g yoktur. Atlarna binip gittiler. Onlar gitmek-
te olsun, biz haberi kimden verelim, obandan.
oban Mehmet Aa Hatun, imdi biz bu altn ekereye karrsak,
dedi, byle tarla, sr mr alrsak, bizi bu kyn aalar yok ettirir. Diyecek-
ler ki ulan, sen daha dne kadar oban idin, sana ne oldu da hemen birdenbire
zengin oldun. Gel, birka sene daha kyn srsne, davara gidelim, birka
sene sonra bu altnlar, paralar yava yava ekereye karp zengin olalm.
O k geti, bahar derken yaz geldi. oban yine kyn koyunlarn otar-
maya gtryor. Kyden bir nene kt geldi, obann yolunu kesti:
Ula oban, ocan bata, Mehmet Beyin, Ali Beyin koyunlarn grm-
yor musun da sen benim bir tane keimi sayorsun?
Yahu nene, Allahtan kork, yle bir ey yok.
Sen keiyi sayorsun, olum. Zaten benim bir keim var, onunla an-
cak idaremi ediyorum, yam, peynirimi yapyorum, sen de kalkp onu sa-
yorsun. Kei geliyor, keinin memesinde bir gram st yok.
Yahu nene, verene kurban, hele bir dur. Yarna kadar bana msaade
et, ben bu keiyi bir kefedeyim.
Ertesi gn oldu, obann gz nenenin keisindeydi. Byle kaba kuluk
oldu, bakt ki kei srden aylp gitmeye balad. Kei gitti, oban da gitti ar-
dndan. Kei geldi, bir dereye indi; sarp kayalarn dibinde bir dere, ormanlk,
aalk bir yer. oban da yle deneine yaslana yaslana onu takip etti. Bakt
ki kei arka ayaklarn gerdi ve bir ey balad keiyi emmeye. Yahu, acaba bu
hayvan ylan filan m emiyor, baka bir hayvan m emiyor? diye dnd. Bir
bakt ki ne baksn; nur topu gibi bir olan ocuu keinin memesine sarlm,
yle emiyor, yle emiyor. oban nasl grdyse ocuk hemen kat, talarn
arasna, otlarn iine girdi. oban hemen kotu, ocuu ald.
[Sevgili dostlar, ocuk ksmnn eli ok kuvvetli olur. Bizim kyde bir o-
cuk vard, imdi ld, rahmetli oldu. Anas bu ocuu tarlada koymu, n-
ne de yourt koymu, ocuk onu yiyormu. O anda bir ylan geliyor, your-
dun iine dalyor. ocuk da kuvvetli ya byle, bir buuk iki yanda, ylann
boazndan tutuyor. Epey de iri bir ylanm. yle skyor ki ylan gebertiyor.
Geberttikten sonra ylann kafasn bir yourda sokuyor bir azna gtryor,
bir yourda sokuyor bir azna gtryor. Annesi geliyor biraz sonra, durumu
gryor, ocuu hemen kurtaryor.]
Bu padiah da haneri ocuun gsne vurdu ya, bak ocuun i or-
ganlarna isabet etmiyor. Saplayan Allah. Dediim gibi, ocuk ksmnn eli ok
kuvvetli. ocuk ba tutuyor, eliyle ekiyor, ban yeri gsnde bir yara, iz
haline geliyor.
oban ald bakt ki ocuk yle bir gzel olan ocuu, ulan, iyi be, bir
ocuk verdik, dedi, baka bir ocua da hi zahmetsiz sahip olduk. ocuu
ban okaya okaya, severek eve getirdi. Nenenin keisinin srr da zlm-
t. ocuu getirdi karsna oban:
Hanm, al sana bir olan ocuu,
Ula herif, bunu nereden buldun?
Sorma, o sarp kayalarn dibindeki derede buldum, keiyi emiyordu.
Kadn hemen barna bast ocuu. Kendi ocuu, ama bilmiyor ne bil-
sin ki dervi gtrm de ocuu ldrm? Sevdi, pt ocuu. Sonra da y-
kadlar, pakladlar onu.
Beyler, hikye dillerde tez, yllarda ge geer hesabyla, ocuk burada
bymeye balad, diyelim. oban da artk birka sene sonra zengin oldu o
parayla. Biz haberi verelim Padiahtan.
Padiah Glzem ah bekliyordu ki kzna bir yerden bir eli gelsin. Ama
eli gelmiyordu. Padiahn kz o kadar gzeldi ki. Salar uzun, kalar keman,
gzleri ela, beli kalem gibi ince; gren, Glizar Sultann hayran oluyordu, yle
bir gzeldi ite. Fakat maalesef, bir eli gelmiyordu. Padiahsa bekliyordu.
Beyler, kz on sekiz yana girdi. obann olu da on sekiz yana girdi.
Bir gn artk Padiahn canna yetti, remcilere emretti:
Gelin ulan remciler.
Geldiler, toplandlar.
Atn ulan bir remil, bakalm benim kzm kimi alacak?
Attlar.
Padiahm sa olsun, ayn kyde ayn obann ayn olu alacak.
Ulan, sizin boynunuzu vurdururum, ne biim konuuyorsunuz?
Padiahm sa olsun, rem yle gsteriyor, bizim boynumuzu vurdur-
maya ne hakkn var? Bize inanmyorsan, baka lkelerden remci getir, aynsn
demezlerse o zaman bizim boynumuzu vurdur.
Padiah, vezirini artt, vezir geldi:
Buyur, Padiahm,
Yahu, ben o kaderi bozmadm m, sen de grdn,
Bozdun padiahm,
Ama bu remciler byle diyorlar.
Vallahi bilemiyorum Padiahm,
Kalk bakaym, gidiyoruz.
Kalktlar, dervi urbalarn giyindiler, atlarn srdler, doru o obann
kyne. Gnlerden bir gn o kye geldiler, oban Mehmetin evi nerede? diye
sordular. Oradakiler dervi babalar, ne oban, dediler, o dediiniz adam k-
yn aalarndan birisi oldu. Neyse ite, dedi Padiah, onun evine gideceiz,
hele bir tarif edin.
Tarif ettiler. Dervi babalar o eve gelip kapy vurdular. Mehmet Aa kt
kapya.
Selmnaleykm, oban baba,
Ne oban yahu, oban m var burada?
Yahu oban baba, biz sana on sekiz sene evvel misafir gelen seyyah
dervileriz.
Ha, siz misiniz, ho geldiniz, ho geldiniz.
Onlar konuk odasna ald oban, yediler itiler, muhabbete daldlar.
Dervi baba, bizim olan ne oldu peki, diye sordu oban.
Senin olan byd, srlerimizin, hizmetkrlarmzn, obanlarm-
zn banda imdi bir aa, ok da yakkl bir delikanl oldu, dedi padiah.
yi, iyi. Yahu dervi baba, siz gittikten sonra, ertesi sene filan, dere-
de, kayalarn dibinde ben aha bu olan buldum, diyerek delikanly iaret etti
oban.
Olan da orada oturuyordu, yakkl bir delikanl.
Nasl buldun, dedi Padiah.
Vallahi buldum ite, bu ocuu bir keiyi emerken o derede buldum.
Peki, bu ocuun zerinde bir nianesi var myd?
Vard dervi baba, vard, gsnde ite urada bir yara yeri dm-
lenmi.
ocua a hele gsn, dedi oban.
ocuk gsn at ki o yarann yeri hl orada duruyor. Malumunuz,
vcutta yara yeri, iz kaybolmaz.
Padiahla veziri sessizce baktlar. oban yemek getirmek iin darya
kanda vezir Padiahm, bu o olan, dedi, lmemi demek ki, ldrmeyen
Allah ldrmyor ite.
Vezir, sen merak etme, dedi Padiah, ben o kaderi yine bozarm.
kinci bir defa bozacak.
[Sevgili dostlar, bu hikyeler ibrettir, bouna sylenmemi, bouna bu
olaylar gememi. Dinleyen insanlara bir ibret olsun diye yazlm. man her
eyin stnde, inan her eyin stnde gelir.]
oban sofray getirdi, yediler itiler. Padiah, adama bakt, artk oban
da denilmezdi ki:
Mehmet Aa, dedi, delikanly gsterip aha bu delikanlyla filan lke-
nin padiahna bir mektup gndereyim. Olur dervi baba, dedi Mehmet Aa.
Padiah elini cebine att, al u bir avu altn da, dedi. Yahu, olsun, nemli
deil, dedi Mehmet Aa. Padiah srar etti, yok, al unu, ocua bir harlktr.
Padiah kendi sarayna bir mektup yazd, zarfn iine koydu mektubu,
ocuun eline verdi. Ne anlasn kyl ocuk, okuma yok yazma yok. Kendi eliy-
le kendi idamna gidiyordu.
Padiahla veziri bizim bu delikanlnn ismini sordular. smi Sleyman
Beydi. smini Sleyman koymutular. Sleyman kadar gzel, Sleyman kadar
kahraman yapl bir delikanlyd. Sleyman mektubu ald eline, zarf cebine
koydu, yrd gitti.
Gnlerden bir gn o ehre geldi. Padiahn sarayn sordu. Tabii, Padi-
ah da o kye giderken makamna vekleten bir vezir koymutu. Padiahn has
bahesinden ieriye girdi Sleyman Bey ki ne girsin; dnyann btn meyve
aalar bahede mevcut, her yer ieklerle bezenmi, yeryznn bir yalanc
cenneti gibiydi bahe.
Sleyman Bey yorulmu, bitkin dm. Orada bir souk eme vard,
emede elini yzn ykad, kana kana bir souk su iti. Uykusu geldi, bir aa-
cn dibinde vurdu kafay yatt.
O arada Padiahn kz Glizar Sultan baheye iek devirmeye km-
t. Glizar Sultan byle bir geldi, bakt ki ne baksn; bir aacn dibinde bir de-
likanl yatyor.
Sevgili dostlar, kader oldu mu kan ispat eder.
Bakt Sleyman Beye, bu ne gzel bir delikanl yahu, dedi Glizar Sul-
tan, ne kadar gzel bir delikanl! Kzn gzndeki sevda oku, olann gsn-
deki sevda krtkinden ok gibi vurdu. Yaklat biraz daha, bakt ki bu delikan-
lnn cebinde bir mektup duruyor. Hemen bu kd ald, gizlice at. Olansa
yle yorulmu, yle yatyor ki aylaca yok. Glizar Sultan zarf at, kard
mektubu, bakt ki babasnn yazs: Ey benim ba vezirim, bu delikanl gelir gel-
mez boynunu vur, cesedini de kaybet.
Yahu, babam deli midir, dedi Glizar Sultan, byle bir delikanlya, by-
le bir yiide kylr m hi!
Tabii, padiah kz, okumu yazm, mektep medrese grm. Hemen
antasna uzand Glizar Sultan, divit kalemini, kd karp yazd: Ey benim
ba vezirim, bu delikanl gelir gelmez, onu kzm Glizar Sultanla hemen evlendir.
yle imam, retmeni, nikh kes, akam namazndan evvel bile olsa zifafa ver.
Altna babasnn imzasn att, zarfn iine koydu, olann koynuna b-
rakt. Olan yle uyuyor ki stnden kamyon gese aylaca yok. Glizar Sul-
tan oradan usulca uzaklat.
Olan gece uyand, kalkt, elini yzn ykad. Ne haberi var olann
mektubun deitiinden? Mektubu eline ald, Padiahn sarayn sordu, yolu
gsterdiler, oraya doru yrd. Olan, Padiahn sarayna gitmekte olsun,
Glizar Sultan geldi, olann akyla, sarayna ekildi. Ey yeri g yaratan
Allah, dedi, olmaz m, bu delikanly bana yaz, Glizar Sultana iyi bir k et.
Grelim bakalm, burada ne diyordu Glizar Sultan:
Sevdann atei canm yakt
Mracaatm budur sana Allahm
Bir yiit grmm gnlm yakt
Vardr szlerimde mana Allahm
Grdm bu dnyada cefalar grdm
Ne bir hayat srdm ne hayat grdm
Has bahe iinde bir yiit grdm
Seyretmedim kana kana Allahm
Glizar Sultann gzlerinden yamur gibi yalar geliyordu. Son szn
bakalm nasl diyordu:
ki gzm kald yalar yanda
k oldum bir emenin banda
Glizarm gnlm ak atanda
Ne olur onu bana yaz Allahm
Biz haberi nerden verelim, delikanl Sleyman Beyden.
Sleyman Bey, Padiahn sarayn sordu, onu saraydan ieriye aldlar,
ba vezir onu karsna oturttu, hemen mektubu ba vezire uzatt. Ba vezir
mektubu ald, okudu, okur okumaz hemen ayaa frlad, buyur, damat bey,
dedi. Ba vezir byle deyince delikanl at. Ky ocuu; saray grmemi,
meydan grmemi, vezir grmemi.
Yahu, bu damat bey de ne, dedi kendi kendine, ben nereden damat
oldum?
Ba vezir adamlarna bu beyi hemen hamama gtrn, tra ettirin,
zerine bir kat elbise kestirin, diye emretti.
Gtrdler, tra ettirdiler, elbise kestirdiler. Olan neye uradn a-
rd.
[Hani kylnn biri ift sryormu tarlada, iki hrsz gelmi oraya,
yahu, demiler, bu kzleri nasl aralm, Hrszn biri kurnaz, sen bu te-
peye k, demi, ben atm de, atm de, gerisine karma. Beriki arkada-
nn dedii ekilde tepeye km, Ulan, ben atm, demi, atm! diye
barm. Onu duyan kyl, o tarafa bakm yahu, demi bu neye at by-
le? Bu arada teki hrsz da dereye gizlenmi. ifti, baran adamn yanna
gitmi. O giderken, dereye gizlenmi olan hrsz da gitmi, kzlerinden birini
alm, kam. Kyl sen neye atn be adam, demi. Adam da yahu, sen
tek kzle nasl ekiyorsun ifti, demi, ben ite ona atm. Kyl dnp de
bakm ki orada gerekten tek bir kz duruyor, ulan, demi, bak imdi ben
de atm.]
Sleyman Bey de at ki acaba imdi ne oldu, bu nasl oldu. yle hemen
getirdiler, akam namazna bir buuk saat kala da zifafa verdiler. Glizar Sultan
ile Sleyman Bey murat alp murat verdiler.
imdi haberi kimden verelim; Padiahtan.
Padiah ile veziri bundan birka gn sonra saraylarna geldiler.
Padiahn vekletini brakt ba vezir onlar askeri trenle karlad. Ho
beten sonra:
Vezirim, diye seslendi Padiah.
Buyurun, Padiahm,
Bu delikanlnn ii tamam m?
Tamamdr Padiahm,
Cesedini ne yaptn?
Ne cesedi, Padiahm?
ldrmedin mi onu?
Yok, ldrmedim
Peki, ya ne yaptn?
Kzn Glizar Sultanla zifafa verdim, everdim.
Ulan, senin boynunu hemen vurduracam!
Padiahm, dur hele, sylet, sual eyle, syletmeden boyun vurdurulur
mu? Aha mektubun.
Padiah mektubu ald, bakt:
Allah Allah! Yaz da benim yazm, hat da benim hattm.
Dnd yanndaki ba vezire:
Ba vezirim, bu nasl oldu?
Senin bozduun kader ite bu kadar olur padiahm.
Glizar Sultan ile Sleyman Bey muratlarna erdiler. Sleyman Bey da-
mat oldu ya, Padiahn ba veziri de oldu. Bylece hikyemiz burada son bul-
du. Sa olun, var olun.
SZLK
A
Almak: tutumak.
Aparmak: Alp gtrmek, gitmek.
Ar: Ykseklik, azamet.
Ana: Dost
B
Belet: Klavuz, yol gsteren kimse.
Beyneva: Deli.
Bulak: eme.
Bestibes: Yeter, tamam, yetti.
Bivefa: Sevgisine bal olmayan, vefasz.
C
Caz: Cad, imansz.
Cebel: Sahipsiz, bo toprak.
Ceht: aba, abalama.
eper: Ba ubuu, al rp.
D
Darsselm: Badat kenti iin kullan-
lan bir an.
Dest: El.
Dide: Gz
Dildar: Birinin gnln alm kz, sev-
gili.
Duar: Tutulmak, yakalanmak.
E
Ebu Zilal: Byksu.
Edna: Sradan.
Ehlidil: Gnl eri.
Encam: Son, iin sonu.
Erbab: Yaren, dost.
Ekere: Ak, belli, meydanda.
Eref Saati: Bir iin olumlu yola girmesi
iin en uygun zaman
Eyyam: Gnler. Yumuak, iyi.
F
Fecir: Tan
Fira: Ayrlk, ayrlk acs.
G
Gark: Suya batma, boulma.
Geda: Yoksul, fakir.
Gede: Kkocuk.
Glman: Kabark sal kimse.
Giriftar: Tutulmu, yakalanm.
Goruk: Yasak.
Grk: Gsterili.
Gman: Umut.
H
Hadengin: Kayn aacndan yaplm
ok.
Halvet: Issz, sahipsiz yer.
Hanek: Sz, konuma.
Har: Diken
Hasbi: Gnll ve karlksz yaplan
Henek: Sz, lakrd, aka, alay.
Hevde: Deve stne oturmak iin ko-
nan bir eit sepet, mahfe.
Hilaf: Aykr, kart, ters.
Hu: Kulak
Hurp: Gzel
Hlasa: Ksaca.
Hlle: Giysi
hdas: Ortaya karma, meydana getir-

me.
mrahor: Padiah ahrlarna ve onlarla
ilgili gerelere bakmakla grevli kimse,
stidat: Yetenek.
K
Kalam: zerine iplik sarlan kam par-
as
Karye: Ky.
Klnk: Talar, kayalar paralamakta
kullanlan sivri kazma.
Ktah: Ksa, boysuz.
L
Latif: Ayn ondrd.
Leker: Asker. Ordu.
M
Malagan: Rus.
Mestan: Savruk kimse.
Meft: l
Mahtaban: Gen kz.
Meveret: Bir konu hakknda birinin
dncesini sorma, danma.
Misk- Amber: ok gzel kokulu.
Miskal: 4,810 gram olan bir arlk l
birimi.
Muamma: klk geleneinde manzum
bilmece.
Muhtasar: Ksaltlm olan.
Mukadderat: Yazg.
Muktedir: Bir eyi yapmaya, baarmaya
gc yeten, erkli.
Muti: Yumuak bal, itaat eden.
Muy: Sa.
Mnacat: Yakar.
Mneccim: Yldz falcs.
Msadere: lenen bir su karl ola-
rak, sulunun malnn bt
Mkl: G, zor, etin.
Mteessir: zlm, zntl.
N
Naar: Zavall, dkn.
Naik: Cahil, bilgisiz.
Nazenin: Cilveli, nazl.
Nefsane: Canlln zorunlu kld ge-
reksinim ve istekle
Nida: arma, barma, seslenme.
Nker: Ortak, hizmeti.
Nun: Ekmek.
P
Payitaht: Baehir, bakent.
Pazubent: Belli bir amala kola geiri-
len enli kuak, kolak.
Penah: Salama, karma.
Pnhan: Gizli, sakl, gizlenmi.
R
Revan: Giden, yryen.
S
Sail: Hasta.
Sahavet: El akl, seleklik, cmertlik.
Sallapati: Dnmeden ve saygszca
davranan.
Sara: Koum ve eyer takmlar yapan
veya satan kimse.
Sazbend: algc.
adlk: Sevin, elence.

ana:Koca, kazan.
ar: Kent.
em: Mum veya mum .
ems: Gne.
iar: Duyu, dn ve inantaki ay-
rc zellik, belgi.
ita: K.
ikest: Krlmak.
itan: eytan
ivan: At, yas, kya.
T
Takavut: Emekli.
Tay: E.
Tekabl: . Karlk olma, karlama.
Temaa: Holanarak bakma, seyretme.
Terse: Kz.
Tevafuk: Birbirine uyma, uygun gelme.
Tevekkl: Herhangi bir ite elinden ge-
leni yapp daha sonrasn Allah'a brak-
ma
Tevir: Durum, biim.
Tora Salmak: Tuzaga drmek.
Thmet: Sitem.
Turalp: Gen, delikanl yiit.
U
Umman: Okyanus.
Urba: Giysi.
ryan: plak.
V
Vakarl: Arbal
Veledi Zina: Aralarnda evlilik ba ol-
mayan kiiler arasndaki cinsel iliki-
den olan.
Z
Zahit: Dinin yasak ettii eylerden sak-
np buyurduklarn yerine getiren.
Zer: Altn.
Zerbab: Srma ile dokunmu kuma.
Zenane: Kadnca, kadn.
Zinnet: Ss, bezek.
ileli Ak ile Nazl Sultan Hikyesi 427
T.C
ARATIRMA ve ETM
GENEL MDRL
klardan Halk Hikyeleri kitab ve CDsi Dou Anadoluda Kltr Turizmi in
ttifaklar Birlemi Milletler (BM) Ortak Programnn destei, Kltr ve Turizm
Bakanl ibirlii ile hazrlanmtr.
spanya Hkmeti tarafndan Binyl Kalknma Hedeferi Fonundan salanan
kaynaklarla desteklenen BM Ortak Program, Kltr ve Turizm Bakanl
ibirlii ve Birlemi Milletlerin drt kuruluunun (UNDP, UNESCO, UNICEF ve
UNWTO) ortak almalaryla yrtlmektedir.
T.C KLTR ve TURZM BAKANLII ARATIRMA ve ETM GENEL MDRL
Bahtiyarn Hikyesi
Krat Yzbann Hikyes
ksz Vezirin Hikyesi
Abdullah Bey le Cihan Hanmn Hikyesi
Hseyin Bey le ahin Beyin Hikyesi
YAAYAN IKLIK GELENE
YAAYAN IKLIK GELENE
T.C KLTR ve TURZM BAKANLII ARATIRMA ve ETM GENEL MDRL
Timur Han ile Maya Sultan Hikyesi 9:26
Sylemez Sultan Hikyesi 13.28
Ahmet ile Mehmet Hikyesi 22:21
Krolu Hikyesi Kizirolu Kolu 11:39

Halk Hikayeleri Cilt 1 Son

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

You might also like

Halk Hikayeleri Cilt 1 Son

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Halk Hikayeleri Cilt 1 Son

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

klardan

LKER SULTAN HKYES

NECP LE TELL HKYES

RIZA BEY HKYES

HAMT HAN LE MELEK

Anlatan: k Ali Rza EZG

Anlatan: k Ali Rza EZG.

Anlatan: k Ali Rza EZG.

KEREM LE ASLI HKYES

Anlatan: k Erzade Kapan

Anlatan: k Rahim SALAM

Anlatan: k Mehmet SARIGL

GLZAR SULTAN LE OBAN

hdas: Ortaya karma, meydana getir-

adlk: Sevin, elence.

You might also like