ESER HAKKINDA

Eserin tam ad Cill-htr fil-btn vez-zhir eklindedir. Htr kiinin, zellikle

de sfnin gnl ve kalp dnysna ilh lemden tecell eden fikirler demektir. Bu durumda
eserin adn dilimize Btn ve zhir konularda gnl dnysna yansyan fikirlerin cils
eklinde evirmek mmkndr.
Eserin eitli ktphnelerde yazma nshalar mevcuttur. Bunlar:
1- Khire nv. Merkez Ktp., Tasavvuf, nr.: 15741.
2- Sleymniye Ktp., Badatl Vehb nr.: 685.
3- Sleymniye Ktp., Reit Efendi, nr.: 369.
4- Sleymniye Ktp., Hac Selim Aa, nr.: 586.
5- stanbul nv. Merkez Ktp., Arapa, nr.: 2325.
6- am el-Esedl-Vataniyye Ktp., nr.: 4849.
7- am el-Esedl-Vataniyye Ktp., nr.: 8417.
Daha nce hibir basksna rastlayamadmz Cill-htr, yukardaki sralamada yer
alan son iki yazma nsha esas alnmak sretiyle, Hlid ez-Zer ve Abdnnsr Srr tarafndan
tahkikli olarak amda baslmtr (1997, ikinci bask, 232 s.).
Eser iki def ngilizceye tercme edilmitir:
1- Jala al-Khawatir (The Removal of Cares), terc.: Shaykh Muhtar Holland, Maktaba
Nabawiya, Lahore, trihsiz. Bu tercme daha sonra Al-Baz Publishing tarafndan
Hollywood-Floridada 1997de tekrar baslmtr.
2- Jila al-Khatir (Purification of the Mind), terc.: Shetha Al-Dargazelli-Louay
Fatoohi, Kuala Lumpur, Malaysia, 1999.
Cill-htr, Abdulkdir Geylnnin vaaazlarn bir araya getiren el-Fethur-rabbn
gibi mstakil bir derlemedir ve el-Fethur-rabbnnin det devm niteliindedir.
Meclislerden yni sohbetlerden olumaktadr. Bu vaaz ve sohbetlerin tamm tasavvufla
ilgilidir. lk sohbetin trihi 9 Receb 546/1152, son meclisin trihi ise 24 Ramazan 546dr.
Baka bir deyile Cill-htr Abdulkdir Geylnnin yaklak 2,5 aylk vaazlarn bir araya
getirmektedir. Vaazlar derleyen ahsn kimlii belli deildir.
Tercmeye tahkikli nshay ve stanbul nv. Merkez Ktphnesi, Arapa Yazmalar,
nr.: 2325te kaytl olan 98 varaklk yazma nshay esas aldk. Tercmede kelimeleri mmkn
olduunca gnlk telaffuza uygun ekilde yazdk ve anlalr bir Trke kullanmaya gayret
ettik. Herkesin kendine has bir hitbet slbu, konuma tarz olduu gibi, elbette byk viz
ve hatip Abdulkdir Geyln Hazretlerinin de kendine has, olduka tatl ve tesir edici bir tarz
var. Eseri tercme ederken onun slbunun kaybolmamasna zen gsterdik ve bu slbu
okuyucuya hissettirmek istedik. Istlahlarn tercmesi phesiz ki, bir tercmede en nemli
problemlerin banda gelir. Bu zorluu biz de yaadk. Bu tibarla zaman zaman stlahlar ve
anlam tam oturmayan bz kelimeleri tercme etmek yerine, o kavram ile birlikte
Trkedeki yakn anlamn () eklinde verdik. Gerekli yerlerde dipnotta daha fazla
aklamalarda bulunduk yetleri bold (kaln), hadsleri italik (yatk) harf karaterleriyle
yazdk. yetlerin ve bulabildiimiz hadslerin kaynaklarn -ki, hadslerin pek ounun
kayna tahkikli nshada gsterilmiti- dipnotlarda gsterdik. Metin arasnda geen ahslarn
vefat trihlerini hem hicr hem de mld olarak belirttik. Gerek tahkikli nerin, gerekse bizim
kullandmz yazma nshann meslic (sohbet) saylar birbirine eit deildi ve sohbetlerin
balang ve biti yerleri birbirinden farkllk gsteriyordu. Biz tercmemizdeki sohbet
saylarn belirlerken her iki kayna da esas aldk; bylece ortaya toplam 52 adet sohbet kt.
Ancak bu sohbetlerin her birinin mstakil olduunu ve birinin dierinin devm olmadn
iddia etmek zor. Yine her iki kaynakta da konu balklar bulunmamakta. Konu balklarn da
kendimiz koyduk. Bu balklarn konuya en uygun balk olduu iddisnda deiliz. nk,
incelendiinde, bir sohbette pek ok konudan bahsedildii grlecektir. Bu tibarla, balklar
verirken, onlarn, -bize gre- o sohbette en fazla vey ok arpc bir ekilde zerinde durulan
konular olmasn dikkate aldk.
Yllardan beri Abdulkdir Geylnnin eserlerini, ifdelerini okumakta, tercme
etmekte ve zerinde almaktaym. Bu cmleden olarak unu syleyebilirim: Hazretin
gerekten de insan derinden etkileyen, ok tesirli, ok samm bir slbu var. Onun cmleleri
insana mthi keyif vermektedir. Bu tibarla onun bu gzel ve kymetli eserini, trih boyunca,
tasavvufu hayat damarlarndan birisi hline getirmi, evliyy her zaman byk bir sayg ile
karlam, gnl shibi milletimiz ile tantrmann ahsma ayr bir haz verdiini belirtmek
isterim. Yol byklerinin, dnyev ve uhrev sadete gtren o kutlu insanlarn, Hak erlerinin
sohbetine, yaknlna her zaman olduu gibi bugn de btn insanln, en bata da
Mslmanlarn ihtiyc olduunu dnyorum ve bu duygularla okuyucuyu Gavs-
Azamn, gnl ve kalp hastalklarnn ilac olan o nefis sohbetleriyle babaa brakyorum.
Gayret bizden, muvaffakiyet Yce Mevldandr.

Do. Dr. Dilver Grer
Aralk 2005-Konya
1. Sohbet: HASET-SADAKAT (SAMMYET)
Ey oul! Hasetten sakn. O ne kt bir dosttur! blisin evini harap eden, onu helak
eden, cehennemliklerden olmasna sebep olan ve onu Hakkn (CC), meleklerinin,
peygamberlerinin ve btn halknn lanet ettii bir kimse olmasna sebep olan ey hasettir.
Cenab- Hakkn (CC): Onlarn rzklarn aralarnda taksim ettik
1
Yoksa onlar
Allahn (CC) bir ikram olarak insanlara verdii eylere mi haset ediyorlar?
2
ayetlerini;
Hz. Peygamberin (SAV): Haset, atein odunu yedii gibi iyilikleri yer bitirir
3
hadisi;
alimlerden birinin de: Hasede aferin! Ne kadar adil: ldrmeye nce sahibinden balyor
szlerini iittikten sonra, haset etmek akll kiiye hi yakr m? Haseti Allahn (CC)
dmandr. Sakn, fiilleri ve yarattklar hakknda Onunla (CC) ekimeyin, yoksa O (CC)
ldrc darbeyi size indirir. Ben, konumam size, evlerinizdeki erzaknza, mallarnza ve
hediyelerinize deer vererek yapmyorum. Bu ekilde olduum mddete konumamdan
istifade edersiniz, -inaAllah- Vaizin gz sizin sarnz, gmleiniz ve cebinizde ise, sizin
dkknnza gelip-gittii ve size kar tamahkr olduu mddete onun konumasndan
faydalanamazsnz. Onun sz, z olmayan bo bir kabuktur. Eti olmayan bir kemiktir.
Tatll olmayan ac bir yiyecektir. Manasz bir surettir. Onun konumas menfaat
zleminden ve yaclktan uzak deildir. Onda sadakate yer yoktur. Tamahkrn konumas
tpk tama (tamah) kelimesi gibi botur; nk onun harflerinin (t, mim, ayn) hepsinin de
ortas botur.
Ey Allahn (CC) kullar! Sadk (samimi) olunuz ki, felah bulasnz. Sadk asla
geriye, eski kt haline dnmez. Allah- Tealann (CC) tevhidinde sadk olan kimse,
nefsinin, hevasnn ve eytannn szyle geriye dnmez. Muhabbetullahta sadk olan kimse,
ne ayp iitir, ne de ayp onun kulana girer. Allah Tealann (CC), Resulnn (SAV), Salih
kullarnn muhabbetinde sadk olan kimse ise, alak ve gnahkr bir mnafn szyle
yolundan dnmez. Sadk sad, yalanc da yalancy tanr. Sadn himmeti semada
ycelerdedir; ona herhangi bir laf atan, onun hakknda ileri geri konuan kimsenin konumas
zarar vermez. Allah (CC) her ite galiptir, stn gelendir.
4
O (CC) senin iin bir ey isterse
sana o eyi kolaylatrr.

1
Zuhruf: 32.
2
Nisa:54.
3
Ebu Davud, es-Snen, Edeb hadis no: 4903, (Daru hyais-Snneti-Nebeviyye)
4
Bak:Yusuf:21
Ey oul! Eer sende ilmin meyvesi ve bereketi olsayd, nefsinin hazz ve istekleri iin
sultanlarn kapsna gitmezdin. Alimin, sultanlarn ve halkn kapsna gtren ayaklar olmaz.
Zahidin, insanlarn mallarn almak iin eli olmaz. Allah (CC) muhibbin de, Ondan (CC)
bakasna bakan gzleri olmaz. Sadk bir muhib, samimi bir ak, halktan kiminle karlarsa
karlasn, mahbubundan bakasna nazar etmez. Onun ba gznde dnyann, kalp
gznde ahiretin, sr gznde de Mevlasndan (CC) gayrsnn en kk bir ehemmiyeti
yoktur.
Mnafn samimiyeti sadece dilindedir. Oysa sadn sadakati ve samimiyeti
kalbinden ve srrndan gelir. Onun kalbi Rabbinin (CC) kapsndadr, srr ise kapdan ieri
girmitir. O, eve girinceye kadar, kapnn nnde feryad- figana devam eder. Vallahi, sen
davranlarnn tamamnda yalancsn. Allah- Tealann (CC) kapsna gtren yolu
bilmiyorsun. Sen bir krsn, o yola nasl rehberlik edersin? Heva ve hevesin, nefsin, dnyaya
muhabbetin, ba olma sevdan ve ehvetlerin seni kr etmi iken, nasl olur da bakasna yol
gstermeye kalkarsn? Yazklar olsun sana! Dnyada ebedi kalmay arzuluyorsun; hlbuki bu
senin elinde olan bir ey deil. Rabbinin (CC) kapsna ne zaman geleceksin? Ne zaman
ahireti dnyaya tercih edeceksin? Halk (CC) halka ne zaman tercih edeceksin? Namaz
dkkana ve karna ne zaman tercih edeceksin? Dilenciyi kendi nefsine kar ne zaman tercih
edeceksin? Onun (CC) emrini tutmay ve yasaklarndan kesilmeyi ne zaman ne
geireceksin? Heva ve hevesine uyman dolaysyla bana gelen belalara sabretmeyi ne zaman
bileceksin? Halk yerine Ona (CC) icabet etmeyi ne zaman tercih edeceksin?
Ey oul! Akll ol. Sen bo, batl bir heves ierisindesin. Batn olmayan bir zahir, z
olmayan bir grntsn. Masyetlerin kalbine ulamadan, daha henz zahirinde iken bana gel;
aksi takdirde srarclardan olursun ve bu srarn da kfre dnr! Emri tut. Kolay muhafaza
et. Elinde olduu mddete ipi brakma. Hz. Peygamber (SAV) yle buyurmutur: Gnde
yetmi defa gnaha dnse de, tevbe eden kimse, gnah ilememi gibidir
5

Resulullahn (SAV) bir hadisini iitir, onunla amel ve onunla yaknln Ashabna
(RA) uymak yoluyla da gzelletirirsen kalbin Rabbine (CC) doru ilerler, Onun (CC)
szn duyar. Allaha (CC) taati ve ubudiyeti kamilen gerekletiren kimse, Onun (CC)
kelamn duyma gcne eriir.

5
bn Mace, es-Sen, Zhd hadis no: 4250
Musa (AS) elinde Hakkn (CC) emir ve nehiylerini ihtiva eden Tevratla kavmine
geldi. Ona (AS) dediler ki: Allahn (CC) vechini gsterinceye kadar senin getirdiklerini
kabul etmeyeceiz ve seni dinlemeyeceiz. Onlara dedi ki: Onun (CC) vechini ben
gremedim, size nasl gsterebilirim Dediler ki: Madem ki Onun (CC) vechini bize
gsteremiyorsun, o halde kelamn iittir. Bunun zerine Allah- Teala (CC) ona yle
vahyetti: Onlara de ki: Eer benim kelamm iitmek istiyorlarsa gn oru tutsunlar.
Drdnc gn olduunda temizlensinler ve yeni temiz elbiseler giysinler. Sonra onlar getir,
ta ki, kelamm iitsinler. Hz. Musa bunu onlara haber verdi. Onlar da syleneni yaptlar.
Sonra Musa (AS)n mnacat ettii yere geldiler ki o, kavminden yetmi alim ve zahid
semiti-. Cenab- Hakk (CC) onlara hitap etti. Hepsi de kendinden geip bayld, Musa (AS)
tek bana kald. Ona (AS) dediler ki: Ey Musa (AS), bizim Allahn (CC) kelamn iitecek
takatimiz yok! Sen Onunla (CC) bizim aramzda vasta ol. Allah- Teala (CC) Hz. Musa
(AS) ile konutu. O (AS) da Onun (CC) kelamn onlara iletti. Gerek u ki; Musa (AS)
Cenab- Hakkn (CC) kelamn ancak iman kuvveti ile Ona (CC) itaat ve kulluundaki
salaml ile iitmiti. Kavmi ise imanlarndaki zayflk sebebiyle o kelam iitmeye g
yetirememilerdi. Eer onlar onun Tevratta getirdiklerini kabul etselerdi, emir ve nehye itaat
etselerdi ve edepli davransalard syledikleri eye cret edemezler ve Cenab- Hakkn (CC)
kelamn iitmeye de muktedir olurlard.
Ey oul! Rabbine (CC) itaatte btn gayretinle al. Sana vermeyene sen ver. Sana
gelmeyene sen git. Sana zulmedeni sen affet. Niyetinde kullarla, kalbinde ise kullarn Rabbi
(CC) ile beraber olmaya bak. Sadk olmaya, yalanc olmamaya gayret et. hlsl olmaya,
mnafk olmamaya al. Lokman Hekim yle dermi: Ey oulcuum! Kalbin fsk u fcur
ierisinde olduu halde, insanlarn seni takva sahibi gibi grmelerinden sakn! Vah sana!
Filan filan gibi iki yzl, iki dilli, iki fiilli olmayasn. Her mnafk yalanc deccal, Allah-
Tealaya (CC) asi olan herkes bana musallat olur. Onlarn en by blis, en k ise
fasktr. Batla aran her sapk ve saptrc bana musallat olur ve ben La havle vela kuvvete
illa billahil-aliyyil-azim (G ve kuvvet ancak yce ve azim olan Allah- Tealadandr CC.)
deyip, Allah- Tealaya (CC) dayanarak onlarla muharebe ederim.
Allahm (CC)! Bizi raz olduun eyde muvaffak kl. Bize dnyada da, ahirette de
gzellik ver ve cehennem azabndan bizi koru.
6


6
Bakara, 2-201. Btn sohbetler bu ayetle bitmektedir.
2. Sohbet MMN-MNAFIK
Yazk sana! Kalbinde nifak bitmi. Tevbeye ve teslimiyete muhtasn. Yaknda toz
duman ortal kaplaynca gerei anlayacak ve uyanmann ne demek olduunu bileceksin.
Her kim ki, szlerimi iitir, onunla amel eder ve amelinde de ihlasl olursa mukarreblerden
7

olur. nk benim szlerimde kabuk yoktur.
Yazklar olsun sizlere ki, Allaha (CC) kar muhabbet duyduunuzu iddia
ediyorsunuz ama, kalbinizle ondan bakasna yneliyorsunuz. Mecnun Leylaya olan
muhabbetinde sadakat derecesine ulanca kalbine Leyladan bakasn sokmamt. Bir
keresinde bir toplulua rastlamt. Ona dediler ki:
- Nereden geliyorsun?
- Leyla!
- Nereye gitmek istiyorsun?
- Leyla!
Kalp Allah- Tealann (CC) muhabbetinde sadk olursa, Musa (AS) gibi olur. Allah-
Teala (CC) Onun hakknda yle buyurmutur: Biz bakalarndan st emmesini daha
nceden Ona (AS) haram klmtk.
8
Yalan syleme, nk senin iki kalbin yok; bir
kalbin var. Onu neyle dolduruyorsun? O ikinci bir eyi daha almaz ki! Allah- Teala (CC)
yle buyurmutur: Allah (CC) hi kimsenin gsnde iki kalp yaratmamtr.
9
Bir kalp
ki, hem Halk (CC), hem de halk sevecek: Bu mmkn deildir. Yine bir kalp ki, iinde
hem dnya, hem de ahiret olacak: Bu mmkn deildir. Hakkn (CC) cahili riyakarlk ve
mnafklk yapar; alim-billah olan, Hakk (CC) bilen ise asla byle yapmaz. Ahmak, Allah-
Tealaya (CC) asi olur, akll kimse ise Ona (CC) itaatkr olur. Hakka (CC) buzeden Ona
(CC) isyan eder; Onu (CC) seven ise itaat eder. Dnyalk mal toplama hrsnda olan
riyakrlk ve mnafklk yapar; emeli ksa olan ise asla byle yapmaz. lm unutan riyakr
olur; lm hatrda tutan ise riyakrlk yapamaz. Hakkn (CC) nazarn unutan riyakrlk
yapar; Onun (CC) nazarn gzeten ise riyakrlk yapamaz. Gafil riyakarlk yapar; uyank ise
asla.. Allahn (CC) evliyasnn kendilerini gafletten uyandran uyandrclar, onlara ilim
reten retmenleri vardr. Allah- Teala (CC) onlara ilim vastalar elde etmeleri hususunda

7
Mukarreb: badet ve ihlas gibi eylerle Cenab-I Hakka (CC) yaknlam kimse..
8
Kasas Suresi Ayet 12.
9
Ahzab Suresi Ayet 4.
yardm eder. Hz. Peygamber (SAV) yle buyurmutur: Eer bir mmin bir dan
tepesinde olsa Allah- Teala (CC) ona ilim reten bir limi yine de gnderir.
Menfaat kazanma uruna Salihlerin kelimelerini satma. Onlarn szlerini konuma.
Onlarla nefsine destek kma. Kusur gizli kalmaz. Kendi malndan giy, plak kalma. Pamuu
kendi ellerinle ek, kendi ellerinle sula, gayretinle byt. Sonra ondan kuma yap, onu dik ve
giy. Bakasnn malyla, bakasnn elbisesiyle marma. Eer bakasnn szn kullanr,
konuur ve bakasnn szyle iddiaya kalkrsan, ariflerin kalpleri senden irenir. Fiilin
olmazsa szn de olamaz. in zahirinin amelle alakas vardr. Allah- Teala (CC) yle
buyurmutur: Amelleriniz dolaysyla cennete girin.
10
Mmin heva ve hevesi ve malayani
ile konuarak melekleri yormaz. Onun kalbi Hakktan (CC) hayet duyar. Ho onun azalar da
Hakktan (CC) hayet duyar ya! Onun kalbinin dili konuamaz, aslnda onda olan hibir dil
konuamaz. Onun kalbinin atei Rabbinin (CC) heybeti karsnda hafifler, dolaysyla
azalarnn atei de zayflar ve melekler rahat ierisinde kalr.
Ey oul! Senin birbirinden ar, akbeti mkl, pek ok gnahn var; iin zor. Onlar
ister lehine ister aleyhine olsun; lm hatrlama duygusuyla uyan. lmn unutman hi de
senin hayrna deildir. Kyl-u kali brak, malayani ile uramay terk et. Emelini ksalt.
Hrsn azalt. Yaknda leceksin. Belki de sen bu hal zere iken lmn gerekleiverecek.
Buraya ayaklarnla geldin ama belki de bir cenaze olarak evine tanacaksn. Mmin nefsini
hastalklarndan kurtarr, ifa bulur. Hastalk eziyeti vaki olduunda nefsine der ki: Sana
nasihat ettim, beni dinlemedin. Bundan seni sakndrmtm ey cahil, ey kfir, ey Allahn
(CC) dman! Nefsini hesaba ekmeyen ve onunla mcadele etmeyen kimse felah bulamaz.
Hz. Peygamber (SAV) yle buyurmutur: Kendi kendinin vaizi olmayan kimseye
bakalarnn vaaz ve nasihati fayda vermez.
11

Felah isteyen kimse, nefsine vaaz u nasihatta bulunsun, onu zhde altrsn, onunla
mcahede etsin. Zhd, nce haramlar, sonra phelileri, daha sonra mubahlar, en sonunda da
btn hallerde mutlak helalleri terk etmektir. Bylece terk edilmemi hibir ey kalmam
olur. Hakiki zhd, dnyay ve ahireti terktir; ehvetleri ve zevkleri terktir; varl terktir; hali,
dereceyi, kerameti, makam talep etmeyi terktir; kinatn Rabbinin (CC) dnda her eyi
terktir. Bylece, her eyin kendisinde son bulduu Halktan (CC) baka hibir ey kalmaz ki,

10
Nahl Suresi Ayet 32.
11
Bak: Abdullah b. mbarek, kitabz-zhd, hadis no:1103, (Beyrut-tsz)
O (CC) btn emellerin nihayetidir. Btn iler Ona (CC) dner. Konumaclardan kimisi
kalbiyle konuur, kimisi srryla konuur ve kimisi de nefsiyle, hevasyla ve eytanyla
konuur. Mminin adeti nce tefekkr etmek, sonra konumaktr. Mnafk ise nce konuur,
sonra dnr. Mminin lisan aklnn ve kalbinin tesindedir. Mnafn lisan ise aklndan
ve kalbinden ndedir.
Allahm (CC)! Bizi mminlerden eyle. Mnafklardan eyleme. Bize dnyada da,
ahirette de gzellik ver ve cehennem azabndan bizi koru. (Amin)
3.Sohbet RIZA-TEVBE
Ey oul! Kalp kitap ve snnet ile amel ilerse kurbiyet
12
kazanr. Kurbiyet
kazannca da neyin lehine, neyin aleyhine, neyin Allah (CC) iin, neyin gayrs iin, neyin
hak, neyin batl olduunu bilir ve grr. Mmin, nura sahip olunca onunla bakar. Cenab-
Hakka (CC) yaknlk kazanm ve sadk olan bir mminin byle bir nuru nasl olmaz ki? te
bunun iindir ki, Hz. Peygamber (SAV) mminin bu nazarndan sakndrarak yle
buyurmutur: Mminin ferasetinden saknn, zira o Allahn (CC) nuru ile bakar.
13

Mukarreb arife de bir nur ihsan edilir. Arif de kendisine bahedilen bu nur ile Rabbine
(CC) olan kurbiyetini grr. Arif kalp cihetinden Rabbinin (CC) yaknln grr.
Meleklerin, nebilerin ruhlarn grr. Sdklarn ruhlarn ve kalplerini grr. Onlarn hal ve
makamlarn seyreder. Btn bunlar onun kalbinin derinliklerinde ve srrnn safasnda olur. O
Rabbi (CC) ile ebedi bir ferahlk ierisindedir. O artk Rabbinde (CC) alan ve Onun (CC)
halkna datan bir vastadr. Bunlardan kimi vardr ki, hem kalp hem de dil (hitabet
kabiliyeti) alimidir. Kimi de vardr ki, yalnzca kalp alimidir, hitabet alimi deildir. Mnafa
gelince, onun hitabeti ssldr ama kalp alimi deildir. Btn ilmi dilindedir onun. Bundan
dolay Hz. Peygamber (SAV) yle buyurmutur: mmetim iin en ok korktuum ey, dili
bilgin mnafktr.
14

Ey oul! Benim yanma geldiinde ilmini ve nefsini grmeyi bir kenara dr. Yanma
hibir ey sahibi olmadan, bir mflis olarak gir. Eer benim yanma ilmini ve nefsini grerek
gelirsen, iaret ettiim bu tasavvuf ii senden perdelenir. Vah sana ki, bana buzediyorsun;
hlbuki ben sadece gerei sylyorum ve hakikati dile getiriyorum. Bana ancak Allah (CC)
bilmeyen, sz ok, ameli az cahil buzeder ve benden cahil kalr. Buna karlk, Allah (CC)
bilen, ameli ok, sz az kimseler beni sever. Eer bana muhabbet edersen, bunun menfaati
sana dner. Bana buzedersen bunun zarar da yine sana dner. Ben halkn vmesi veya
yermesi ile ayakta duran birisi deilim. Yeryz zerinde ne bir insan, ne de bir cin, hi kimse
yoktur ki, ben ondan korkaym, bir ey umaym; ne bir hayvan, ne bir haere ve ne de
mahlkattan herhangi birisi Ben sadece Hakktan (CC) korkarm. Ne zaman aciz kalsam

12
Kurbiyet : badet ve ihlas gibi eylerle Cenab-I Hakka (CC) yaknlk kesbetmek.
13
Tirmizi, es-snen; Tefsir hadis no: 3133, (Medie tsz)
14
Ahmed b. hanbel, el-Msned, I/22, (stanbul-1992)
havfm (korkum) artar. Zira O (CC) stediini yapandr
15
O (CC) yaptndan
sorumlu tutulmaz, bilakis onlar (insanlar) sorumludur.
16

Ey oul! Kalp elbisen kirli iken kalbinin zerindeki elbiseyi temizlemekle urama,
pis kalbinin zerindeki elbiseyi brak, nce kalbini sonra elbiseni temizle. ki taraf ykamay,
temizlemeyi birletir. Elbiseni pislikten, kalbini de gnahlardan temizle. Hibir eye aldrma,
zira Rabbin (CC) istediini yapandr. Bununla ilgili Salih bir zattan yle rivayet edilmitir:
O bir gn srf Allahn (CC) rzas iin kardelik yapt birini ziyaret eder ve yle der: Ey
kardeim! Yakla, ta ki, Allahn (CC) bizim hakkmzdaki ilmine (hkmne) alayalm! Bu
Salih kulun sz ne kadar da ho! O arif-billahtr. O Hz. Peygamberin (SAV) u szn
iitmitir: Sizden biriniz cennet ehlinin amelini iler; ta ki, onunla cennet arasnda bir arn
mesafe kalr
17

Ey oul! Eer btn kalbin ve himmetinle Ona (CC) dner ve Onun (CC) rahmet
kapsna yaprsan, kendin ile ehvetler arasna demirden bir set ekersen, kabri ve lm ba
ve kalp gznn nne dikersen, Hakkn (CC) seni grd, senin her yaptn bildii ve
senin yannda olduu uurunu gzetirsen, fakr ile yetinir, iflasa raz olur, hudud ierisindeki
aza kanaat edersen ki bu, emirlere sarlmak ve nehiylerden kanmann ta kendisidir- ve
kaderin getirdiine sabredersen Allahn senin hakkndaki hkm senin iin ayan beyan olur.
Bu hal zere devam edersen kalbin Rabbin (CC) ile mlaki olur. Srrn Onun (CC) katna
girer. te o zaman eya sana kefolunur. Gzn gzn grrsn. Emirl-mminin Ali b.
Ebi Talibin (KV) dedii gibi olursun: Perde kaldrlsayd dahi yakinim artmazd. Yine,
Ona (KV) derler ki: Rabbini (CC) grdn m? yle cevap verir: Grmediim Rabbe
(CC) kulluk etmem!
Salih bir zata: Rabbini (CC) grdn m? diye soruldu. Dedi ki: Eer Onu (CC)
grmeseydim meknm parampara ederdim. Birisi: Nasl grrsn? diye sorarsa derim
ki: Halk kulun kalbinden kar ve orada Hakktan baka bir ey kalmazsa, ite o zaman Onu
(CC) diledii gibi grr, diledii gibi Ona (CC) yaknlar. Dierlerine zahiren gsterildii
gibi, Ona da batnen (i aleminde) gsterilir. Tpk Peygamberimiz Hz. Muhammede
(SAV) Mira Gecesinde gsterildii gibi, bu kul da, Onu (CC) ryasnda grr, Ona (CC)
yaknlar, Onunla (CC) konuur. Onun kalbi ise yakaza halinde Onun (CC) tarafna cezb

15
Bruc Suresi Ayet 16.
16
Enbiya Suresi Ayet 23.
17
Mslim, es-Sahih, keyfiyyetl-halk hadis no: 2643, (Msr, tsz)
edilir; vcut gzlerini kapattnda kalp gzleri ile tpk zahirde olduu gibi Hakk (CC)
grr. Cenab- Hakk (CC) ona baka bir mana (meleke) daha verir, o da onunla Onu (CC)
grr. Onun (CC) sfatlarn grr. Onun (CC) kerametlerini (ikramlarn), fazln,
ihsann ve zaferini grr. Onun (CC) iyiliini ve desteini grr. Hakka (CC) ubudiyeti,
mabudiyeti, marifetullah gerekletiren kimse bana grn-grnme, bana ver-verme gibi
laflar etmez. Fani ve mstarak olur. Bu makama ulaan bir zat yle der idi: Bana senden
gelen her ey kabul! onun en gzel sz ise udur: Ben Onun (CC) klesiyim; klenin ise
efendisine kar ihtiyar ve iradesi olmaz!.
Adamn biri bir kle satn ald. Bu kle din ve salah sahibi idi. Ona: Ne yemek
istersin? dedi. Bana yedirdiini diye cevap verdi. Ne giymek istersin? diye sordu. Bana
giydirdiini diye cevap verdi. Nerede oturmak istersin? dedi. Senin beni oturttuun
yerde diye cevap verdi. Neyle uramay seversin? diye sordu. Bana neyi emredersen
diye cevap verdi. Adam alamaya balad ve yle dedi: Mjdeler olsun bana! Ne dersin?
Keke senin benimle olduun gibi bende kendi sahibim (Rabbim) (CC) ile olabilseydim.
Kle yle karlk verdi: Efendim! Klenin efendisinin iradesi karsnda iradesi ve ihtiyar
olur mu? Adam dedi ki: Sen Allah (CC) rzas iin hrsn. Fakat senin benimle beraber
kalman isterim ki, canmla ve malmla sana hizmet edeyim. Arif olann iradesi ve ihtiyar
kalmaz. O Senden gelen her ey hotur der. Ne kendi ilerinde, ne de bakalarnn ilerinde
ona zahmet vermez.
Beni dinleyin, ey itirazclar, ekimeciler! Beni dinleyin ey kt edepliler! Ben
peygamberlerin huzurunda bir mnadiyim, onlarn tabilerinden ve araclarndan biriyim. Ben
nce Kitap ve Snnete gre sonra da kalbime gre hkm veririm. Mukarreb bir kalbe sahip
olan kimseye benim sylediklerim gizli kalmaz. Allahn (CC) kullarndan, halka kar zahid
olan, Kuran tilaveti ve Resulullahn (SAV) szlerini dinleyerek nsiyet bulan ok az kimse
vardr. Ho, onlar Hakk (CC) ile nsiyet, kurbiyet kesbetmi bir kalp de sahibidirler. Kendi
nefislerini de, bakalarnnkini de bu kalp ile grrler. Onlarn kalpleri salamdr. Sizin hibir
eyiniz onlara gizli kalmaz. Onlar sizin batnlarnz hakknda konuur, evlerinizde olan
sizlere haber verirler.
Yazk sana! Akll ol! Cehaletinle sufilerle yarma. Kitaplardan bir eyler renir
renmez, hemen krsye kp insanlara konuuyorsun; oysa elin ve elbisen kapkara! Bu
i (tasavvuf) zahiri ve Batni hkmlere birlikte riayet etmeyi ve sonra da her eyden fani
olmay gerektirir.
Ey kendileri hakknda murad edilenden gafil olanlar! Kyamet ann dnn! zel
kyameti dnn! Byk kyameti dnn! zel kyamet sizden birisinin lmesidir. Byk
kyamet ise Allah- Tealann (CC) vaat ettii kyamettir. Allah- Tealann (CC) u
buyruunu dnp hatrlayn: O gn muttakileri vefd olarak Rahmann (CC)
huzurunda harederiz. Mcrimleri ise vird olarak cehenneme sevkederiz.
18
Vefd
cemaat demektir. Vird ise susuz demektir. Muttakiler haredilirler; mcrimler sevkedilirler.
Allah- Teala (CC) o gn dnya hayatnda iken dnm olan kuluna acr da, muttakiler
arasna katar ve onlar arasnda hareder.
Ey takvay terk edenler! Kyamet gn muttakiler Rahmann (CC) huzurunda
haredilirler; onlarn etrafnda melekler olur. Amelleri suret kazanr da, onlar o gzide
amellere binerler. Onlarn asaleti, gzellii, nderi o gn amelleri olur. Amellerin sureti
vardr; kiminin gzeldir, kiminin irkindir. Takvann anahtar tevbedir. Tevbede sebatkar
olmak ise Allah- Tealaya (CC) yaknln anahtardr. Her asli ve feri hayrn anahtar
tevbedir. Bu sebepledir ki, Salihler hibir hallerinde tevbeden mstani durmazlar.
Ey gnahkarlar, ey isyankarlar! Tevbe ediniz. Rabbinizle (CC) kendi aranzda
tevbe vastasyla bar imzalayn. Bu kalp, iinde dnyadan, ahiretten, halktan zerrece birey
kald mddete salah bulamaz, dzelemez. Eer Onun (CC) sohbetine, yaknlna ulamak
istiyorsanz, dnyay da, ahireti de kalbinizden karn. Bu size zarar veremez. Eer vuslat
gerekletirirseniz, siz Onun (CC) kapsnda olduunuz halde, O (CC) size dnyay da, halk
da verir. Bu tecrbe edilmi bir eydir. Dnyaya zahid olanlar, veda edenler ve onu terk etmi
olanlar bunu tecrbe etmilerdir.
Ey oul! Namaznda, orucunda, haccnda, zektnda ve btn fiillerinde Allah (CC)
rzas iin ihlasl ol. Ona (CC) sn, senden ncekilerin yapt gibi sen de Ondan (CC)
yardm iste. Ameli gzelletir. Sonra Rabbine (CC) kar zannn hsn-i zan ile gzelletir.
Ona (CC) itaat et. Eer Ona (CC) kar, peygamberlerine kar, Salih kullarna kar hsn-i
zan beslersen, O da (CC) sana nice gzel eyler ihsan eder ite bol hayr bundadr.
Hayf sana! Sufi (dupduru) olduunu iddia ediyorsun, ama senin her tarafn
bulank. Oysa sufi batnn ve zahirini Allahn (CC) Kitabna ve Resulnn snnetine uymak

18
Meryem Suresi Ayet 85-86
yoluyla tertemiz artandr. O, safiyeti artarsa, vcut denizinden kar, iradesini, dileini,
ihtiyarn terk eder. Resulullah (SAV), kalbini temizleyen kimse ile Rabbi (CC) arasnda sefir
(eli) olur. Hayrn esas, szde ve fiilde Hz. Peygambere (SAV) uymaktr.
Bir kulun kalbi ne zaman saf, tertemiz olursa, o zaman Hz. Peygamberi (SAV)
ryasnda grr; ona bir eyler emreder, onu bir eylerden nehyeder. Onun her eyi kalp
olur, niyetiyle ba baa kalr. O, aleni olmayan bir sr ve bulankl olmayan bir safa
olur. Her eyi kalpten karmak dalarn direklerini skp atmak gibidir; mcahede
vastalarn, tuzaklara ve baa gelen afetlere sabretmeyi gerektirir. Nasibiniz olmayan eye
dua etmeyin.
Mjdeler olsun sizlere ki, beyazlktaki bu siyahl bildiniz ve Mslman oldunuz.
Mjdeler olsun sizlere ki, kyamet gn Mslmanlar arasnda olacaksnz, kfirler
gruhunda olmayacaksnz. Mjdeler olsun bize ki, cennet topranda, ya da onun hemen
kapsnda oturuyoruz; cehennemliklerden deiliz.
Tevazulu olun, kibirlenmeyin. Tevazu yceltir, kibir alaltr. Hz. Peygamber (SAV)
yle buyurmutur: kim ki, Allah (CC) iin tevazu sahibi olursa, Allah (CC) onu yceltir.
19

Allah- Tealann (CC), dalar kadar hayr ileyen kullar vardr. Bunlar Allah (CC) iin
tevazu gsterirler ve yle derler: Bizi cennete amellerimiz sokmaz; biz cennete ancak
Allahn (CC) rahmeti sayesinde gireriz. Eer cennete giremezsek de, bu ancak Onun (CC)
adaletin gereidir. Onlar bu ekilde, iflas ve yokluk hali zerinde olmay elden brakmazlar.
Tevbe edin. Acziyetinizi ve kusurlarnz itiraf edin. Tevbe Hakkn (CC), yeryzn
ldkten sonra suyla tekrar dirilttii hayat sfatdr. Hak, kalpleri, ldkten sonra tekrar
tevbe ve uyanklk ile diriltir. Ey isyankrlar! Tevbe edin; Rabbinizin (CC) rahmetinden
mit kesmeyin. Onun (CC) merhametinden mitsizlie kaplmayn. Ey l kalpliler!
Rabbinizi (CC) zikretmeye, Onun (CC) kitabn okumaya, Nebisinin (SAV) snnetine
uymaya devam edin ve zikir meclislerinde bulunmaya devam edin. O zaman yamurun gelip
l topra dirilttii gibi, sizin kalpleriniz de dirilecektir. Zikre devam etmek dnya ve
ahirette hayrn srekliliine vesiledir.
Allahm (CC)! Bizi, Seni raz eden ve bizden raz olacan eye muvaffak kl! Ey
alemlerin Rabbi (CC)! Bize dnyada da, ahirette de gzellik ver ve cehennem azabndan
bizi koru.

19
Bak: Acluni, Kefl-hafa, II/216 (no:2443)
4.Sohbet ARFLERN UYKUSU
Kalp dzelince, salamlanca onda zikir dim olur; onun etrfna ve her tarafna zikir
yazlr. Bylesi bir kalbin shibinin gzleri uyuyabilir, ama onun kalbi Rabbini (CC) zikreder.
Bu hal o mmine peygamberi Muhammedden (SAV) mras kalmtr.
Slih zatlardan birisinin bir tesbihi var idi. Bz geceler o tesbih elinde olduu halde
uyur, sonra uyandnda kendisi dndrmedii halde tesbih elinde dnyor ve dili Rabbini
(CC) tesbh ediyor olurdu.
Sfler, uyku zerlerine ar basnca Peygamberlerinin (SAV) snneti gerei uyurlar.
Bz sfler ise gecenin bir ksmn zellikle uyuyarak geirirler. Bylece, hem seher vaktini
ibdetle geirmek iin o uykudan istifde etmi, hem de nefislerinin hakkn demi olurlar;
nefis de ikyette bulunmaz ve eziyet vermez. Slihlerden kimileri de vardr ki, onlar bz
geceler hi de ihtiyalar olmad halde uykularn getirmeye alrlar ve uyku iin
hazrlanrlar. Bu durum kendilerine sorulduunda: Kalbim uykuda Rabbimi (CC) gryor
derler. Doru da sylerler. Zr sdk ry Allahtan (CC) bir vahiydir. Slihin gz aydnl
uykusundadr.
Hakkn (CC) yaknln kazanm olan kii iin zel melekler olur. O melekler ona
vekillik ederler. Her zaman onu korurlar. O uyuduu zaman onun yanbanda, ayaklarnn
ucunda otururlar. nnden ve arkasndan onu muhfaza ederler. eytan ona yaklamaya
cesret bile edemez. O, Allah- Telnn (CC) muhfazas iinde uyur, Onun (CC)
muhfazas iinde uyanr, Onun (CC) muhfazas iinde yrr, oturur.
Allahm (CC)! Bizi her hlimizde muhfazan altna al. Bize dnyda da, hirette de
gzellik ver ve cehennem azbndan bizi koru.
5.Sohbet SAFA-HELAL LOKMA-SABIR
Hz. Peygamber (SAV) yle buyurmutur: Mlynyi terketmesi kiinin slmnn
gzelliindendir.
20
slm gzel olan kimse kendisini ilgilendiren eye ynelir; mlynden,
kendisini ilgilendirmeyen eylerden yzevirir. Mlyn ile itigal etmek aptallarn ve
haylperestlerin iidir. Mevlsnn (CC) emrettiini yapmayp, Onun (CC) emretmedikleri
ile megul olan kimse, Onun (CC) rzsndan da mahrum kalr. Bu durum, mahrmiyetin,
byk gnahkrln, tardedilmiliin ta kendisidir. Yazk sana! Emre sarl, nehiyden kan.
fetlere kar salam dur, sonra da nefsini, niinsiz ve naslsz bir ekilde kaderin ellerine
brak. Allah- Telnn (CC) sana senin hakkndaki ilmi ile bak senin cehlinle kendine
bakndan ok daha hayrldr. Onun (CC) verdiine kanaatkr ol. Ona (CC) kretmeye
al. Ondan (CC) daha fazlasn isteme. Sen neyin daha hayrl olduunu bilemezsin.
taatkr zhidlerin kalpleri iin zhd bir rahatlktr. Zhdn arl bnyede, mrifetin
arl kalpte, kurbiyetin arl ise srda olur. Zhid ol, kanaatkr ol, kret. Rabbinden
(CC) rz ol, nefsinden rz olma. Rabbine (CC) kar zannn gzelletir, nefsine kar s-i
zan besle. ehvetleri terket. ehvetleri terk kalp iin ifa ve safdr. Helle alk duymak kalbi
kreltir; artk, haramlarn durumunu sen dn! Bu sebeple Hz. Peygamber (SAV) yle
buyurmutur: Perhiz devnn badr, oburluk ise btn dertlerin badr. Bedeninizi dengeli
olmaya altrn
21
Hz. Peygamber (SAV) beden ilmini bu cmlede toplamtr. Oburluk
zek keskinliini, hikmet kandilini ve velyet nrunu sndrr. Dny ve halk ile birlikte
olduun mddete perhiz gerekir. nk sen hastnedesin. Hakka (CC) vsl olduunda iin
Ona (CC) it olur. Senin ilerini O (CC) stlenir, yrtr; nk sen kendinden
uzaklamsndr artk. O (CC), senin ilerini niin stlenmesin ki, sen Onunla (CC) sulh
etmisin, Ona (CC) teslim olmusun! Allah- Tel (CC) yle buyurmutur: Benim velm
kitb indiren Allahtr (CC); o slihlerin velsidir (onlarn ilerini zerine alr).
22

Ey oul! Kaderin gelmesinden rahatsz olma; onu kimse geri dndremez, kimse ona
engel olamaz. Takdir olunan ey gerekleir; rz olan olsun, kzan da kzsn. Dny ile
megliyetin ancak ve ancak slih bir niyet zere olsun, aksi halde kesinlikle byk gnah
ileyenlerden olursun. Btn ilerinde yle de: L havle ve l kuvvete ill billhil-aliyyil-
azm.
23
Vaktinin bir ksmn dnyya, bir ksmn hirete, bir ksmn nefsine, bir ksmn
ailene, geri kalan zamnn da Rabbine (CC) ayr. nce kalp temizlii ile ura ki, bu

20
Tirmiz, es-Snen, Zhd hads no: 2433.
21
bn Receb el-Hanbel, Cmiul-ulm, I/426, (Beyrut-1408).
22
Arf S. A.196
23
G ve kuvvet ancak ve ancak Yce ve azm olan Allh Teldandr (CC).
farzdr- sonra mrifete ynel. Ess kaybedersen, teferruattan megul olduun ey kabul
edilmez. Kalp necseti dururken beden temizliinin sana ne faydas olabilir? Bedenini
Snnete uymak, kalbini de Kunla amel etmek sretiyle tertemiz yap. Kalbini koru ki,
bedenin de korunsun. Her kap iindekini szdrr. Senin kalbinde ne varsa, bedeninden o szar.
Tevzu shibi ol! Tevzu shibi olduun mddete tertemiz olursun, byrsn,
ycelirsin. Tevzu gstermezsen sen Allahn (CC), Reslnn (SAV), enbiysnn,
evliysnn Onun (CC) hkmnn, ilminin, kaderinin, kudretinin, dny ve hiretin chilisin,
onlar bilmiyorsun demektir. Ne kadar ok dinliyor ama akletmiyorsun! Aklediyor ama amel
etmiyorsun! Amel ediyor ama ihlasl olmuyorsun. Ha varln, ha yokluun! Huzruma
geliyorsun ama benim szlerimle amel etmiyorsun; o halde bana niin geliyorsun? Buradaki
insanlar sktrmaktan baka bir ie yaramyorsun. Git dkknnda oturmaya, harap evinde
oturmaya devam et. Buraya bir elence olsun diye mi geliyorsun? Sanki sar gibi
dinliyorsun. Ey mal shibi! Maln unut, yakla ve fukar arasnda otur! Ey soy sop shibi!
Soyu sopu unut ve yakla. Gerek nesep takv nesebidir. Hz. Peygambere (SAV): Y
Muhammed (SAV)! Senin ailen kimdir? diye soruldu. O (SAV) yle buyurdu: Her mttak
benim ilemdendir.
24
Bana soy sop stnl ile gelme. Bilakis tavk stnl ile gel.
Akll ol! Elinde ne var? Dikkat et! Allah (CC) katnda soy sop ie yaramaz. Aksine orada
takv stnl i grr. Allah- Tel (CC) yle buyurmutur: Sizin Allah (CC) katnda
en deerliniz en mttak olannzdr.
25
Ey ocuk! Ey gen! Ey yal! Ey mrd! Lokman
haramdan temizlemediin mddete sende hayr olmaz.
Sizin ounuz, hatt neredeyse hepiniz pheli vey ak haram lokmalar yiyorsunuz.
Haram lokma yiyenin kalbi siyahlar. pheli lokma yiyenin kalbi kirlenir. Nefisleriniz, hev
ve hevesleriniz size haram yemeyi nemsiz gsteriyor. Nefis ve hev ehvetleri arzulamada
iki ortaktrlar; onlar elde etmede gzlerini budaktan saknmazlar. Nefsin senden gzel gzel
buday ekmekleri isterse, sen ona o gzel ekmeklere rabet etmesinden emin oluncaya kadar
arpa ekmei yedirmeye devam et. Eer nefis yediinde-itiinde vera shibi olmazsa, yni
tavuk gibi plkte otlarsa, temiz eyler de yer, pis eyler de yer. Tavuk vey tavuk yumurtas
yemek isteyen onu nce hapsetsin ve ona gzel eyler yedirsin, ondan sonra onu vey
yumurtasn yesin. Nefsini pis, haram ve pheli eyler yemeye kar hapset, sonra da onun
helle hev ve heves ile yaklamasn nle.

24
Tabern, el-Muceml-evsat, III/338, (Khire-1415).
25
Hucurt S. A.13.
Sizden birinize: u andaki hlin ve amelin zerine lmek ister misin? diye sorulsa,
Hayr! cevbn verecektir. Fakat ona: Tevbe et ve amellerini gzelletir denilse cevb:
Allah (CC) beni muvaffak ederse yaparm olacaktr. Tevbeye gelince kaderi delil getiriyor
da, ehvet ve arzularnda getirmiyor! Bu yapacam, edeceim, evet, hayr ierisinde
gzel(!) ve rahat(!) bir hayat srerken lm gelip onun boazna ktnde onu bu
saltanatndan koparp, dkkanndan, kazancndan ekip alacak; lm ona niden gelecek;
oysa onun vasiyeti hazr deil; hesb kitb tutulmam; uzun uzun emelleri var!
uras dorudur ki, slihler mran yerleri brakp harap yerlere katlar; ferahlarn
braktlar, hznlerini devam ettirdiler. Allah- Tely (CC) bilen kimsenin hzn ve havfi
oalr. O Onunla (CC) konuur, Onunla (CC) megul olur; ne halktan hi kimsenin sesini
iitmek, ne de bir kimseyle karlamak ister. Einden dostundan, malndan mlknden
kurtulmay arzular. Hisselerini bakalarna datmak ister. Huyunun, karakterinin mlkn
shibi olan Hlk (CC) iin deimesini temenn eder. Ne var ki, her ne zaman btn
bunlardan kurtulmak istese hkm (kader) onu engeller. Ona, Hakkn (CC) ilminin ve
kazsnn mhrledii eyi getirir. Bunun zerine o da gecesini gndzn gzetler,
dnydan vazgeerek Rabbine (CC) dner. zerinde mrifetullah hkim olur; zhiren ve
btnen o mrifetullh korumaya, gzetlemeye bakar.
Feth el-Mavsl (v. 320/933) Rabbine (CC) mnctnda hep yle dermi: lh
(CC)! Ne zamna kadar beni dnyda brakacaksn ve hapsedeceksin! Ne zaman beni kendine
nakledeceksin! Artk dnydan da, halktan da rahata kavuaym! Senin durumun Nh
(AS)n oluna yle demesine benziyor: Oulcuum, bizimle berber gemiye bin. Ben
daa snrm, o beni sudan-selden korur!
26
Viz sana der ki: Gel, bizimle birlikte
kurtulu gemisine bin! Sen de dersin ki: Ben daa snrm, o beni selden korur! Da
dediin senin uzun emellerin, dny hrsndan baka bir ey deil. Yakn bir zamanda lm
melei sana gelir ve seni o danda suya gmer.
Ey Allahn kullar! Beni kabul edin. Cehil evlerinizden kn. Din duvarlarnz
temel zerine kurmamsnz. Temel zerinde olmayan duvarn yklacan bilirsiniz; o halde
bu duvarn bir kere daha yklmas arttr. Kalplerinizde dny var. Kalplerinizde gnahlar
var. Benim yanmda yer tutun, ben sizi temizleyeyim, tertemiz yapaym ve size erbetler
sunaym. Vera, takv
27
, zhd, man, mrifet, ilim ile, her eyi unutturarak, ve her eyden fn

26
Hd S. A.42.
27
Takv: bdetlere sk skya bal olmak, Allh Telnn (CC) emirlerini yerine getirmek ve
nehiylerinden kanmak konusunda sk davranmak demektir. Bununla balantl olan Vera kavramn da:
ederek sizin susuzluunuzu gidereyim, sizi suya kandraym. Ancak o zaman size
Rabbinizden (CC) vcut gelir. Ona (CC) yaknlar ve Onu (CC) zikredersiniz. Byle olan
kimse halk iin bir gne, bir ay mesbesindedir. Onlara rehber olur. Onlarn elinden tutar,
onlar dny shilinden atlatr, hiret shiline ulatrr. Hz. Peygamber (SAV) yle
buyurmutur: Her sanatta o iin ustasndan yardm isteyin.
28

Yazk sana! Kendi grne gvenip, Fakihlerin, limlerin yannda ne yapaym?
diyorsun. Sdece mal kazanmak, yemek, imek ve nikahlanmak iin yaratldn
zannediyorsun! Tevbe et ve lm sana gelip seni bu erli amelinin zerinde bulmadan nce
dn. Hepiniz emir, nehiy ve kaderin getirdiine sabretmekle sorumlusunuz. Halkn ve
komularn eziyetlerine sabredin. Zr sabrda ok hayr vardr. Sabrla ykmlsnz,
kendinizden ve aile efrdnzdan sorumlusunuz. Hz. Peygamber (SAV) yle buyurmutur:
Hepiniz obansnz ve gttnzden sorumlusunuz!
29

Kaderle gelen emre sabredin ki, akvet (mahrumluk) nmete dnsn. Sabr
hayrn temelidir. Melekler belya uradlar; sabrettiler. Peygamberlerin (AS) bana bellar
geldi; sabrettiler. Slih kullar belya uradlar; sabrettiler. Siz de onlarn izlerini tkip edin ve
onlar gibi sabredin.
Kalp salam olursa, kendisine muhlefet edene de, muvfakat edene de, vene de,
zemmedene de, verene de, mni olana da, yaknlaana da, uzaklaana da, kabul edene de,
reddedene de aldrmaz. nk salam bir kalp tevhd, tevekkl, yakn, tevfk, ilim, man ve
kurbiyet dolar. Halkn ciz, zavall ve fakir olduunu grr. Buna karlk onlarn ne
byne, ne de kne kar tekebbr eder. Kfirlerle, mnfklarla ve isyankrlarla
karlatnda vah hayvanlar gibidir; slih, mttak ve vera shibi kimseleri grdnde de
tevzu gsterir. Tpk Allah- Telnn (CC) Kurnda bu vasftaki insanlar zikrettii u
yetteki gibi: Kfirlere kar sert, kendi aralarnda ise merhametli.
30
Bu kul bu ekilde
sapasalam olursa, halkn akledebileceinin tesinde olur. O u yet tarafndan zuhur eder:
O (CC) sizin bilmediinizi yaratr.
31


Yemek, imek, oturmak, kalkmak, konumak gibi gndelik haytn teferrutyla ilgili hususlarda dn hasssiyet
gstermek eklinde aklayabiliriz.
28
Bak.: Acln, Kefl-haf, I/108 (no: 340).
29
Buhr, es-Sahh, Cuma hads no: 853, (Sriye-tsz). Bu hads Trkeye her ne kadar byle tercme edilmi
ve bu tercmesiyle hret bulmu olsa da, nl mutasavvf Muhsibnin bu hadsin anlam ile ilgili aklamalar
olduka nemli grnmektedir O, bu hadste geen riyet kavramna dikkat eker ve bu hadsin obanlktan
ziyde Allhn (CC) hkmlerini gzetmek anlamnda anlalmas gerektiini vurgular. (Bk.: Muhsib, er-
Riaye li-hukkllh, Beyrut-tsz., drdnc bask, s. 32 vd.)
30
Feth S. A.29
31
Nahl S. A.8.
te btn bunlar tevhdin, ihlsn ve sabrn meyveleridir. Hz. Peygamber (SAV) sabr
ve sebat gsterince yedinci kat ge ykselmi, orada Rabbini (CC) grm ve Ona (CC)
yapyakn olmutur. Bu bin, onun iin ancak sabr temellerini salamlatrdktan sonra
mmkn olmutur. Hayrn tamm sabrn ayaklar altndadr. Bundan dolaydr ki, Allah-
Tel (CC) u yeti tekitli ve tekrarl bir ekilde inzal buyurmutur: Y eyyhellezne
menusbir ve sbir ve rbit vettekullhe leallekkm tflihn.
32

Allahm (CC)! Bizi sz ve fiil olarak, halvet vey celvet hlinde, eklen ve mn
olarak, btn ahvlimizde sabredenlerden ve sabredenlere uyanlardan eyle. Bize dnyada
da ahirette de gzellik ver ve cehennem azabndan bizi koru.


32
l-i mrn S. A.200, (Ey man edenler! Sabredin, sebat edin, kenetlenin, Allha (CC) kar tavk shibi
olun ki, kurtulua eresiniz).
6.Sohbet ZHD-LE
Mrd tevbesinin glgesinde, murd ise Rabbinin (CC) inyetinin glgesinde kimdir.
Mrd yryerek gider, murd ise uarak gider. Mrd kapnn nndedir; murd ise kapnn
tesinde, Rabbine (CC) yaknlk mahzenindedir. Mrd ameline gayretle devam ederse murd
olur. Kurbiyet, yle hayl, bo amellerle olmaz. Biz meseleyi genel durum zerine akladk,
istisnlardan bahsetmedik. Ms (AS) ne zaman kurbiyete ulat? iddetli aclara,
mchedelere katlandktan sonra deil mi? Firavunun lkesinden kat, skntlara katland,
senelerce koyun gtt bunlardan sonra grdn grd Nice nice sonra Cenb-
Hakkn (CC) kurbiyetine mazhar oldu.
Ala, susuzlua ve gurbete katlannca cevheri ortaya kt ve uayb (AS)n
kzlarna kar onun iindeki merhamet bilinince hayr ona e oldu; uayb (AS)n kzyla
evlendi. Oysa Ms (AS) onlarn koyunlarnn hizmetinde idi, nk a idi. Onlarn
koyunlarn suladktan sonra utanarak aacn altna gitti. Utanc onu yapt ie karlk bir
cret istemekten alkoydu. Kader onun nne set ekti, utanc onun gzn at. Hakkn
(CC) nazar onu sapasalam yapt da, hlini Rabbine (CC) u ekilde amasna vesle oldu:
Rabbim (CC)! Ben zerime indirecein hayrn her zerresine muhtcm.
33
te o bu hal
iinde iken uayb (AS)n kz Onun (AS) yanna geldi. Onu babasna gtrd. O (AS),
Msnn (AS) hlini hatrn sordu. O da (AS) hikyesini, bandan geenleri bir bir anlatt.
uayb (AS) dedi ki: Korkma, zlim bir topluluktan kurtuldun.
34
Sonra kzn onunla
evlendirdi. Koyunlarn gtmesi iin onu oban tuttu. Hz. Musa (AS), Firavunun mlkn de,
onun yanndaki mark hlini de unuttu gitti; obanlk hrkasn giydi. Gece gndz
koyunlarla berber oldu. Kra topraklarda otlayp, konumayan hayvanlarla birlikte oturdu!
Zhd ve halktan halvet iinde olmay rendi. Kalbini onlardan temizledi. ini, hlini
bylece senelerce salamlatrd. Kalbinden Firavunun mlk gitti. Dny her eyiyle onun
srrndan (i dnysndan) ekilip kayboldu.
Zamn gelince verdii ahidden zhiren serbest kald; geriye sdece, Allaha (CC)
verilen ahid ve onun Ms (AS)n kalbi ve srr zerindeki hakk kald. uayb (AS) ile
vedlatktan sonra eini yanna ald. ehirden fersah uzaklamt ki, akam oldu. Ei
hmile idi. Doum sancs tuttu. Ms (AS)dan aydnlanabilecei, k veren bir ey istedi.
Ms (AS) akmak tan akmaya balad, sonu alamad. Gecenin karanl iyice bastrd.
Hibir yn gremez oldu. Koca dnya ona dar geldi. Yolda tek bana, garip kald, ne tarafa

33
Kasas S. A.24.
34
Kasas S. A.25.
gideceini bilemedi. Ei de o ac ve zdrap ierisinde idi. Yksek bir yere kt, aresizce,
saa sola, ne arkaya bakmaya balad. Tr Da tarafndan bir ses duydu ve bir ate grd.
Eine, Sen burada dur; ben bir ate grdm. Belki ondan bir para getiririm ve oradakilerden
doru yolu renirim dedi. Oraya geldiinde ona nid edildi; iyice yaklap o ateten bir
para almak isteyince, i deiti! det gitti, hakkat geldi. Ailesini ve onlarn durumunu
unuttu. Eine geldiinde ona ikramla birlikte, skntsna re bulmu olarak geldi. Bir mnd
ona seslendi; bir muhtap ona hitap etti; onunla birisi konutu; o Hakk (CC) idi. Bu i
vstasz, vdinin sa tarafnda, mbrek bir mevkide ve aatan gerekleti. Aa Onun
(AS) kblesi oldu. Ona (AS) dedi ki: Ey Ms (AS)! Ben lemlerin Rabbi olan Allahm
(CC)!
35
Yni, ne bir meleim, ne bir insanm, ne bir cinim, bilakis lemlerin Rabbiyim (CC).
Yni, Firavun Ben sizin en byk rabbinizim
36
sznde ve dolaysyla benden baka ilah
olduu iddisnda yalancdr. Allah (CC) sdece benim. ster Firavun, isterse insan, cin, melek
veya artan yerin dibine kadar hangi mahluk olursa olsun, hi kimse ilah olamaz! Ben senin
u nn da, sonrasn da, kymete kadar her eyini bilirim
Yazk sana, ey bidati! Allahtan (CC) baka hibir varlk Ben Allahm (CC)
diyemez. Rabbimiz (CC) konuandr; O (CC) ahras ve dilsiz deildir. Bundan dolaydr ki,
Ms (AS)a yapt konumada bu noktay tekit ederek yle buyurmutur: Allah (CC),
Ms ile konumutur!
37
O (CC) iitilen ve anlalan sz shibidir! Ms (AS) Allah-
Telnn (CC) kelmn iitince can kacakm gibi oldu. Onun (CC) heybetinden dolay
yzkoyun dt. yle bir kelam iitmiti ki, nceden hi benzerini iitmemiti. Beerin aczi
zerine gelen ve onun elini ayan tutmaz brakan bir kelam Allah- Tel (CC) bir melek
gnderdi. O melek Ms (AS) oturttu. Elinin birini onun gsne, dierini srtna koydu.
Bylece, Ms (AS) ayaa kalkabildi, kalbi skinleti, akl yerine geldi ve Allah- Telnn
(CC) kelmn dnebildi, anlayabildi. Bu ancak, onun kymeti koptuktan sonra, btn
geniliine ramen dnya bana dar geldikten sonra gerekleebilmitir.
Allah- Tel (CC), Mus (AS)a elisi olarak Firavuna ve kavmine gitmesini
emretti. O (AS) yle du etti: Y Rabbi (CC)! Dilimdeki kekemelii gider ki, onlar benim
konumam anlayabilsinler ve beni kardeim ile kuvvetlendir. Onun konumasnda
kekemelik vard. ocukluunda Firavun ile aralarnda geen bir olaydan dolay fasih bir
ekilde konuamaz idi. Bir kelimeyi sylemek istediinde dura dura konuur, kelimenin bir
harfini sylemeye alr ve ancak sonra kelimenin dier harfini karabilirdi. Buna sebep olan

35
Kasas S. A.30.
36
Nzit S. A.24.
37
Nis S. A.164.
hdise u idi: O kkken ve Firavunun evinde iken, Firavunun kars Msy (AS) onun
kucana verdi: Bu bizim gzmzn aydnl, onu ldrme dedi. Firavun pmek iin onu
kendisine doru yaklatrdnda Ms onun sakaln tuttu ve ekitirdi. Firavun: Bu, benim
saltanatm ykacak olan ocuk! Onu ldrmeliyim dedi. Bunun zerine siye yle dedi:
Bu daha bir ocuk, ne yaptn bilmiyor. Hizmetilere, biri ate koru, dieri de inci ile dolu
olan iki kap getirmeleri emredildi. siye: Bu iki kab ocuun nne koyalm, eer o,
ikisinin arasndaki fark anlar, elini inciye uzatr ve ateten saknrsa onu ldr; fakat onlar
arasndaki fark anlamaz, elini atee uzatrsa o zaman onu ldrme dedi. Bu ekilde
anlatlar. Msnn (AS) nne kaplar koydular. O (AS) elini atee uzatt, bir para kor ald,
azna gtrd. Az yannca, alamaya balad. siye dedi ki: Sana demedim mi, o senin
sakaln bilerek ekmemitir diye? Firavun onu ldrmekten vazgeti. Allah- Tel (CC)
Msy (AS) onun evinde bytt. Onun dilini zen, ona her trl dert, gam ve skntdan
bir kurtulu yolu gsteren Allah (CC) ne ycedir! Allah- Tel (CC) yle buyurmutur:
Kim Allaha (CC) kar takv shibi olursa, O (CC) ona bir kurtulu yolu gsterir, onu
ummad yerden rzklandrr. Allaha (CC) tevekkl edene O (CC) yeter.
38

Bu kalp saf ve shhat bulursa alt cihetten de Hakkn (CC) sesini iitir. Her nebnin,
her resln, her velnin, her sddkn sesini de iitir. O zaman Hakka (CC) yaknlar. Hakka
(CC) kurbiyet onun iin hayat, Ondan (CC) uzaklk ise onun iin lm olur. Ona (CC)
mnctnda Onun (CC) rzs olur. Bylece her eye kanaatkr olur. Dnynn elinden
gitmesine aldrmaz. Alkla, susuzlukla ilgilenmez. Bir eylere iltifat, bir eylerden
yzevirme onu ilgilendirmez.
Hkimin (hkm ve hikmet shibi olna Allahn CC.) hkmlerine sabredin. lim
(kader) zerindeki rt sizin iin kalkmtr. Hakk (CC) size sabretmenizi emretmitir; o halde
sabredin. O (CC) huss olarak Nebsine, umm olarak da hepinize sabr emretmitir: Ull-
azm peygamberler nasl sabrettiyse sen de ylece sabret!
39
Ey Muhammed (SAV)! Aile,
evlat, mal, halkn eziyeti skntlarndan, kaz ve kader olarak, onlarn bana getirdiim
eylere, onlar nasl benim iin sabrettilerse sen de ylece sabret!
Btn bunlara onlar tahamml gsterdiler. Sizin tahammlnz ne kadar az!
Bakyorum da, iinizden bir kimse bile, arkadann bir kelimesine dahi tahamml edemiyor.
Onun bir zrn dahi ekemiyor. Reslullahtan (SAV) ahlak ve davran renin. Ona
(SAV) uyun, onun ayak izini tkip edin. Balangcn zorluuna sabredin ki, nihyetin rahatna

38
Talk S. A.2-3.
39
Ahkf S. A.35
ulaabilesiniz. Balang skntdr, nihyet ise skn. Peygamber (SAV) Efendimiz
balangta halktan uzaklamay tercih etti, sevdi. O (SAV), bz gnler birisinin kendisine
Ey Muhammed (SAV)! diye seslendiini iitir de, bu sesten korkup kaard. O senin
mhiyetini bilemedi. Bu hal bir mddet byle devam etti. Sonra onun ne olduunu anlad da,
ondan kamad. Daha sonra bu ses gelmez oldu; o, skntlad, rhu darald ve dalara kt.
Neredeyse kendini dalardan atacak duruma geldi. nceleri kayordu; sonra onu ister oldu.
Balangta sknt, sonrasnda skn
Mrd tliptir; murd matluptur. Ms (AS) mrd, Hz. Peygamber (SAV) murd
idi. Ms (AS) Tr-i Sinda ryetullah hussunda varlnn ve talebinin glgesinde idi; Hz.
Peygamber (SAV) ise murd olduu iin Ona (SAV) ryet talep olmakszn ihsan edildi. O
(SAV) her hangi bir itiyak ve istek olmakszn yaknlat. O (SAV) mlkat
40
talebi
olmad halde oka mlk oldu. Bakasna gsterilmeyen Ona (SAV) gsterildi. Ms
(AS)n talebi kendisine verilmedi. Dnyda nasbi olmad eyi talep etmi olarak vefat etti.
Peygamber (SAV) Efendimiz ise edebini gzelletirdi, gcn kuvvetini (acziyetini) bildi,
mchede etti, tevzu gsterdi; gevemedi. Hakktan (CC) gayrsn unuttuu ve Hakkn
(CC) takdrine muvfakat gsterdii iin, bakasna verilmeyen ey Ona (SAV) bahedildi.
Agzllk ve hrs ktdr. Allah- Telnn (CC) size taksim ettiine kanaatkr ve
rz olun. Sabreden erer. Sabredenin kalbi zenginleir, fakirlii kaybolur. Halktan halvet et,
uzakla. Allah (CC) seni bylesi bir ibdete ve onda ihlasl olmaya muktedir klsn. Yalnzlk
kt arkadalardan iyidir.
Slihlerden birinin yannda kpek grdler. Ona, Bunu niin yannda gezdiriyorsun?
denince, O kt arkadatan iyidir diye cevap verdi. Slihler nasl halveti sevmesinler ki,
onlarn kalpleri Rabbeleriyle (CC) nsiyet ve Onunla (CC) babaa kalmann hazz ile
dolmutur. Onlar nasl halktan kamasnlar ki, kalpleri ne faydada, ne zararda halk
grmekten uzaklamtr. Onlarn kalpleri fayday da, zarar da Rablerinden (CC) grr ve
bilir. Kurbiyet arab onlarn iecekleri, lutuf uykular, kalplerinin Hakk (CC) ile konumas
ve Hakkn (CC) esrrna muttali olmas ise onlarn cenneti olmutur. Onlar halka nisbetle
deli gibidirler; fakat Hakka (CC) nisbetle gerek akl shibi, gerek hikmet ehli, gerek
limler onlardr. Zhid olmak isteyen byle olsun, yoksa boa yorulmasn!
Ey kendi kendine bou bouna sknt karan ve ey yapmackl sahtekr! Nedir
bu hlin? Sende nefis, hev, heves, cehlet ve inat olduu mddete, ne kadar gndz oru
tutsan, geceyi ibdetle geirsen de, ne kadar kuru yemekler yesen, kaba elbiseler giysen de bu

40
Mlkt: Cenb- Hakk (CC) ile mlk olma, gzel bir srette karlama.
ii tamamlayamazsn. Byle bir ey elde edemezsin. Yazk sana! hlasl ol ki, kurtulua
eresin. Sdk ol ki, maksadna ulaasn, ycelesin. Teslim ol ki, selmet bulasn. Muvfakat et
ki, sana da muvfakat edilsin. Rz ol ki, rz olunasn. Hzlan ki, gerisini Hakk (CC)
tamamlasn.
Allahm (CC)! Dny ve hiret ilerimizi Sen yrt. Bizi ne nefislerimize, ne de
mahlkatndan baka birisinin eline brak. Bize dnyda da, hirette de gzellik ver ve
cehennem azbndan bizi koru.
7.Sohbet MUHABBET-SADAKAT
Allah- Tel (CC) bir vahyinde (hads-i kudsde) yle buyurmutur: Beni sevdiini
syleyip de geceyi benden habersiz bir ekilde uykuyla geiren kimse muhabbet iddiasnda
yalancdr. Eer sen Allaha (CC) kar gerekten muhabbet dolu olsaydn, sabaha kadar
zevk iin uyumaz, onu ibdet ile blerdin. Muhib (Hakk CC. ) zorluklara katlanr;
mahbb (Allah CC. tarafndan sevilen kimse) ise rahatlk ierisinde olur. Muhib talep eden,
mahbub talep edilendir.
Hz. Peygamberden (SAV) yle rivyet edilmitir: Allah- Tel (CC), Cebril
(AS)a buyurur ki: Ey Cebril (AS)! Falan kiiyi uyut, falan kiiyi de kaldr. Bu szn iki
anlam vardr: Falan kiiyi kaldr, nk o muhibdir. Falan kiiyi de uyut, zr o mahbubdur.
Muhib, beni sevdiini iddia etmekte, bana muhabbet dvsnda bulunmakta; dolaysyla
onunla bu muhabbet iddiasn tartmal ve vcdundaki benden gayr yapraklar drerek
onu muhabbet makmna yerletirmeliyim. Onu kaldr, t ki, onun muhabbet dvsndaki
burhn apak olsun ve hakk muhabbete ulasn. Falancay da uyut. nk o mahbubdur. O
birok skntya katlanm, onda benden gayr bir ey kalmamtr. Onun muhabbetini
kendime ayrdm. Onun iddiasn, burhnn, bana olan vefsn tahkik ettim. Tevbesini kabul
etme ve ahdine vef gsterme zamn geldi. O benim konuumdur. Konua hizmet ettirilmez.
Ona yorgunluk karlmaz. Onu lutuf odamda uyuturum. Fazlet soframa oturturum. Onunla
kurbiyet yoluyla nsiyet ederim. Onun muhabbeti, sevgisi gerektir. Muhabbet gerek
olunca tekellf, zorluk karma olmaz.
Bu rivyetin ikinci mns da udur: Falancay uyut, nk o bana yapt ibdetle
halkn honutluunu kazanmak istiyor. Falancay kaldr, nk o ibdet ile yalnzca benim
rzm umuyor. Falancay uyut, nk o namazdan holanmyor. Falancay kaldr, nk ben
onun sesini duymaktan holanyorum.
Mrd, kalbini msivdan temizlerse mahbub olur. Hakktan (CC) gayrsna geri
dnmeyi istemez. Kalbin bu makma ulamas ancak, farzlar ed etmekle, harmdan ve
phelilerden saknmaya sabretmekle, hell ve mbah eyler yemekle, hev, ehvet ve
varl (enniyeti) terketmekle, kalbe if veren veraya sarlmakla ve kmil bir zhd shibi
olmakla gerekleebilir ki, kmil bir zhd Allah- Telnn (CC) gayrs her eyi terketmek,
nefis, hev ve eytana muhlefet ve halk, onlarn vgs ve yergisi, yardm ve engeli, ta ve
amur tammen onun nazarnda eit oluncaya kadar onlar kalpten temizlemektir.
Bu iin (tasavvufun, dnin) ilk basama L ilhe illallaha ehdet etmektir. Nihyeti
ise ta ve amurun, yni altn ve gmn eit olmasdr. Kalbi shhat bulup Rabbine (CC)
vsl olan kiinin nazarnda ta ve amur, vg ve yergi, hastalk ve fiyet, zenginlik ve
fakirlik, dny mutluluu vey mutsuzluu birdir. Byle olan kiinin nefsi ve hevs
lmtr. Cibilliyet ateini sndrmtr o. eytann zelil etmitir. Onun kalbinde dny ve
erbb nemsizlemitir. Sonra o, btn bunlarn hepsinden de yzevirir, Mevlsna (CC)
ynelir; kendisine halkn arasnda bir patika yol bulur, onunla Hlkna (CC) ular. Sandan
ve solundan onu o yolda rahat brakrlar, ona yol aarlar Sadkatinin atei ve srrnn
heybetinden dolay ondan uzaklarlar. te o zaman melekt leminde o azm diye arlr.
Halkn tamm onun kalbinin ayaklarnn altnda olur. Onun glgesiyle glgelenirler. Sakn
heveslenme! Sen kendinde olmayan eyi iddia ediyorsun. Nefsin seni istil etmi. Kalbinde
dny ve halk var. Kalbinde halk ve dny Allah- Teldan (CC) daha byk yer etmi. Sen
sflerin snrlar ierisinde deilsin. Eer iret ettiim makma ulamak istiyorsan kalbini
eydan tammiyle temizlemekle megul ol.
Yazklar olsun sana! Eer bir lokman eksik olsa, bir buday tnen gitse, ya da bir
istein krlsa kymetleri koparyorsun! Rabbine (CC) tiraz stne tiraz ediyorsun. fkeni
hanmn ve ocuklarn dvmekten, dnine ve peygamberine svmekten karyorsun. Oysa,
murkabe ehlinden, akll ve uyank biri olsaydn Rabbinin (CC) huzrunda olmay gzetler,
onun btn fiillerinin senin hayrna olduunu, onlarn, Rabbinin (CC) sana birer nazar
olduunu bilirdin.
Yazk sana! Alarn aln hatrla. Hatrla, plaklarn plakln; hastalarn
hastaln, mahbuslarn hapsini Sana verilen bel sana az gelmi! Kymet deheti
ierisindeki kabir ehlini hatrla. Allahn (CC) senin hakkndaki hkmn, Onun (CC) sana
baktn, kaz ve kaderini hatrla ki, Ondan (CC) utanasn. Eer haytn zorlarsa
gnahlarn hatrla. Onlara tevbe et. Nefine de ki: Cenb- Hakk (CC), gnhn dolaysyla
seni skntya uratt. Eer gnhndan tevbe eder ve Hakka (CC) kar takv shibi olursan
O (CC) sana her zorluktan kurtulacak bir kolaylk verir ve her skntn giderecek bir k
yolu gsterir. Allah- Tel (CC) yle buyurmutur: Kim ki, Allaha (CC) kar takv
shibi olursa, O (CC) ona bir kurtulu yolu gsterir, onu ummad yerden rzklandrr.
Allaha (CC) tevekkl edene O (CC) yeter.
41

Akll kii sadkat shibi olur ve sadkati ile yalanclardan ayrlr. Sadkati yalana
bedel yap; sebt kamaya, ikbli idbra, sabr szlanmaya, kr kfrn- nmete, rzy
honutsuzlua, muvfakati mnzaaya, yakni pheye bedel yap. Eer, Hakkn (CC) emrine
uyar ve Onunla (CC) ekimezsen, kfrn- nmet etmez kredersen, honutsuzluu brakr

41
Talk S. A.2-3.
rz olursan, sknet gsterir phe gstermezsen sana yle denir: Allah (CC) kuluna
yetmez mi?
42

Yazk sana! Neyin varsa hepsi heves iinde heves. Allah (CC) onlara nazar etmez. Bu
i (tasavvuf) sdece beden amelleri ile baarlamaz, bilakis o nce kalp amelleri, sonra da
beden amelleri ile gerekleir. Hz. Peygamber (SAV) kalbine iret ederek yle
buyururmutur: Zhd ite buradadr! Takv ite buradadr! hls ite buradadr!
43

Felha ermek istiyen kimse, tasavvuf rehberlerinin ayaklarnn altna toprak olsun!
Onlarn vasflar nedir? Onlar dnyy da halk da terketmi kimselerdir. Artan yerin dibine
kadar, gklerde ve yerlerde dnyya ve dny ehline it ne varsa, onlar hepsiyle
vedlamlardr. Onlar yle bir ved etmilerdir ki, bir daha asl geri dnmezler. Halkn
tammyla, nefislerinin her eyiyle vedlamlardr. nk onlar her hallerinde Rableri (CC)
ile varlk bulmulardr. Hakkn (CC) sohbetini nefsi ile isteyen kimse bo bir heves ve
hezeyan iindedir. Zhd ve tevhdi salam olan kii halkn elini ve varln grmez.
Allahtan (CC) baka veren ve Ondan (CC) baka stn klan da grmez.
Ey dny ehli! Bu szleri duymaya ne kadar da ihtiycnz var! Ey chil zhidler!
Bu szleri duymaya ne kadar da ihtiycnz var! Zhidlerin ve bidlerin ou halkn klesidir,
onlar irk koarlar.
Ey ihlas shibi! irkten, Rabbinin (CC) kapsna ka. Orada dur, fetlerin
gelmesinden ekinme. Eer Onun (CC) kapsnda durursan ve sana da halktan fetler, bellar
gelirse, ite o zaman, kapya daha sk yap. O (CC), tevhdin ve sadkatinin heybeti ile
bellar senden defeder. fetler geldiinde sebat gster. u yetleri oku: Allah (CC) sbit,
salam bir sz ile man edenlerin ayaklarn dnyda da, hirette de sbit klar.
44

Onlara kar sana Allah (CC) yeter. O (CC) iitendir, bilendir.
45
Allah (CC) kuluna
yetmez mi?
46
L havle ve l kuvvete ill billhil-aliyyil-azm i ok ok syle. stifr,
tesbht artr. Hakk (CC) bolca zikret. Beldan, nefis, hev ve eytan ordusundan ancak
sadkat ile emin olunur.
Size ne ok ey retiyorum, ama siz renmiyorsunuz! Allahn (CC) hidyet
bahettii kiidir hidyete eren
47
Allahn (CC) saptrd kimseyi hidyete erdirecek
baka bir kimse yoktur.
48


42
Zmer S. A.36.
43
bak.: Mslim, es-Sahh, el-Birr hads no: 2564.
44
brhm S. A.27.
45
Bakara S. A.137.
46
Zmer S. A.36.
47
sr S. A.97.
Hz. Peygamber (SAV) sapklarn hidyete ermesini ister ve arzulard, bunun zerine
Allah- Tel (CC) Ona (SAV) u yeti vahyetti: Sen istediini hidyete erdiremezsin,
fakat Allah (CC) dilediine hidyet baheder.
49
O zaman Hz. Peygamber (SAV) yle
buyurdu: Hidyet ile gnderildim ancak, hidyete erdirme hussunda benim elimde bir ey
yok!
eytann ivs, kandrmas dalletin sebebi klnmtr, fakat onun elinde de dallete
drme hussunda bir ey yoktur. Allahn (CC) kitbna ve Reslnn (SAV) snnetine
ittib edenler inanrlar ki: Kl tabati tibriyle kesmez, aksine onunla Allah (CC) keser. Ate
biztih yakmaz, onunla Allah (CC) yakar. Yemek biztih doyurmaz, onunla Allah (CC)
doyurur. Su biztih kandrmaz, onunla Allah (CC) susuzluu giderir. Btn sebepler eit
eit ve birbirine zt olmasna ramen byledir. Onlarda ve onlarla mutasarrf olan Allah-
Teldr (CC). Onlar Allah- Telnn (CC) elinde birer lettir, onlarla istediini yapar.
brhm Hallullah (AS) atee atlp Cenb- Hakk (CC) Onu (AS) yakmamay dileyince,
atei Onun (AS) iin serin ve selmetli yapverdi.
Sahih bir hadste Hz. Peygamber (SAV) yle buyurmutur: Kymet gn cehennem
mmine yle seslenir: Ey mmin! abuk ge; nrun nrm sndryor!
50
Kleye sopa
ile vurulur, hr olana ise bir iret yeter.
Ey Allahn (CC) kullar! Be vakit namaz vaktinde kln. Namazlar db ve erkn
zere ed edin. Sakn namaz gafletle klmayn. Allah- Telnn (CC), Namazlarndan
gfil olanlara yazklar olsun!
51
buyruunu iitmediniz mi?
bn Abbs (RA) da yle demitir: Namaz vaktinden drmeniz, vaktinde
klmamanz, namaz terketmeniz demektir.
Allah (CC) size rahmet etsin! Tevbe edin. Tevbenizde Tevvba (tevbeleri kabul
edene) muvfakat edin. Ey isyankrlar! Tevbe edin. Ey namaz geciktirenler! Tevbe edin.
Ey eytann teviline uyup tevil edenler, ey eytann tuzana denler! syan etmeyin;
isynn sonu atetir. Dnyda krlkle, sarlkla, mzmin hastalkla ve fakirlikle karlap
da sabretmeyen, halka muhta klnp kalbi katlaan ve hirette de bu yzden atee den
kimselerden de mi ibret almyorsunuz? Btn bunlar isyanlarn ve gnahlarn felketidir.
ntikmndan, yakalamasndan, muhezesinden ve gazabndan Allah- Telya (CC)
snrz.

48
Arf S. A.186.
49
Kasas S. A.56.
50
Heysem, Mecmauz-zevid, VII/360, (Lbnan-1967).
51
Mn S. A.5.
Allahm (CC)! Bizi affet. Bize affnla mumele et. Bize hilminle, kereminle mumele
et. Senden uzaklatrma. Sana muvfakat ile bizi rzklandr. Bize dnyda da, hirette de
gzellik ver ve cehennem azbndan bizi koru. (min)


8.Sohbet GEREK FAKRLK-KASRI EMEL
Hz. Peygamberden (SAV) yle rivyet olunmutur: Allah- Tel (CC)
cehennemde bir zebn grubu yaratmtr. Onlarla dman olan kfirlerden intikam alr. Bir
kfiri muheze etmek istediinde onlara yle der: Bunu aln. Yetmi bin zebn beliriverir.
O kii o zebnlerden birisinin eline dnce, yan atete eridii gibi erir. Zebnnin elinde
yadan baka bir ey kalmaz. Allah- Tel (CC) ona tekrar eski vcdunu verir. Zebnler
daha da arlarlar. Onu ate ile balarlar. Ayaklarn ve ban da atele balarlar. Sonra
da ylece atee frlatrlar.
Birisi havtr (ilhm) sordu. Dedim ki: Havtrn ne olduunu sen ne bilirsin ki?
Senin havtrn eytandan, kendinden, hevandan ve dnyandan. Senin himmetin hep deersiz
eylere. Havtrn da o cinsten. Ne yapyorsun? Hakktan (CC) gelen htr (ilham) sdece
ve sdece msivdan boalm olan bir kalbe gelir. Allah- Telnn (CC) tpk yle
buyurduu gibi: Allah (CC) korusun! Biz sdece malmz yannda bulduumuz kiiyi
alkoyarz.
52

Eer Allah- Tel (CC) ve Onun (CC) zikri seninle berber ise, korkma; kalbin
Onun (CC) kurbiyeti ile dolar. eytandan, hevdan ve dnydan gelen havtr senden kaar.
Eer nefisten gelen htrdan, hevdan gelen htrdan, eytandan gelen htrdan ve dnydan
gelen htrdan yz evirirsen hiret htr sana gelir. Sonra melekten sana htr gelir. Son
olarak da Hakktan (CC) sana htr gelir ki, ite bu hedeftir.
Ey sfler! Allah- Tel (CC) kr m edeceksiniz, yoksa kfr m edeceksiniz
diye, Onu (CC) tanyacak msnz yoksa inkr m edeceksiniz diye, Ona (CC) itat mi
edeceksiniz yoksa isyan m edeceksiniz diye size nmetler verir. Ne mehur bir medh u
sen (yalakaca medhedilen kimseler) olun, ne de gizli ayp (ayb gizli ileyenlerden) olun.
Fazla marmayn, zr rsvaylk er vey ge gelir.
Bir-i Hf (RA) (v. 227/841) yle du ederdi: Allahm (CC)! Bana gcmn
stnde bir yk verdin. Adm ycelttin, insanlar arasnda hret oldum. Allahm (CC)! Beni
kymet gn rsvay eyleme. nk ben mehur bir medh u sen ve gizli bir ayp olduumu
biliyorum.
Ey oul! Nifkn, gzel konuman, belatin sebebiyle yznn sararmas, belinin
bklmesi ve btn lutuflarn gitmesi ite btn bunlar nefsinden, eytanndan, halk irk
komandan ve onlardan dnylk istemenden dolaydr. Kendin dndaki herkes hakknda
zannn gzelletir. Nefsine ise kt zan besle. Nefsini aala, yaptklarn gizle, ortaya

52
Ysuf S. A.79.
dkme. Sana: Allah- Telnn (CC) sana verdii nmetleri artk anlat! denilinceye kadar
byle ol. bn Semn (v. 387/998) kendisine bir kermet (ikram) geldiinde yle dermi:
Bu bir tuzak. Bu eytandan. Kendisine Sen kimsin? Baban kim? Sana verdiimiz nmeti
anlat! denilinceye kadar byle sylermi.
Ey muhibler! Ey mrdler! Hakk (CC) kaybetmekten saknn. Onu (CC)
kaybettiiniz zaman her eyi kaybetmisinizdir. Allah- Tel (CC) s (AS)a yle vahyetti:
Ey s (AS)! Beni kaybetmekten sakn! Beni kaybedersen her eyi kaybetmisindir. s
(AS) da Rabbine (CC) mnctnda yle du etti: Y Rabbi (CC)! Bana tavsiyede bulun.
Bunun zerine Cenb- Hakk (CC) yle buyurdu: Sana beni ve beni talep etmeni tavsiye
ederim. Bu konuma drt def tekrar etti. Her defsnda s (AS) byle du etti ve her
defsnda byle cevap verildi. Ona (AS), Dnyy talep et, hireti talep et diye
buyurulmad. Sanki Ona (AS) Cenb- Hakk (CC) yle buyuruyordu: Sana, bana itat
etmeni, bana isyan etmemeni tavsiye ederim. Yaknlm talep etmeni, tevhdimi talep
etmeni, benim iin amel ilemeni tavsiye ederim. Benden baka her eyden yz evirmeni
tavsiye ederim.
Ey fukarlar! Fakirliinize sabredin ki, dnyda da hirette de size zenginlik gelsin.
Hz. Peygamberden (SAV) yle rivyet olunmutur: Sabreden fakirler kymet gn Allah-
Telnn (CC) yannda otururlar.
53
Fakirler Rahmnn (CC) yannda otururlar; bugn
kalpleri ile, yarn bedenleri ile. Fakirlik Hakkn (CC) fakri olmaktr, Ona (CC) muhta
olmaktr. Sabr Onunla (CC) birlikte gayrsna sabretmektir. Onlarn Rableri (CC) katndaki
kalpleri bir ho buhardr. Ondan(CC) bakasn kabul etmezler. Tpk Ms (AS) hakknda
yle buyurduu gibi: Biz nceden, bakasndan st emmeyi Ona (AS) haram
klmtk.
54
Kalp dzelince ve Hakk (CC) tanynca Ondan (CC) bakasn reddeder;
Onunla (CC) nsiyet bulur; bakasndan uzaklar; Onunla (CC) rahatla erer; bakasyla
yorulur.
Ey cemat! lm ve daha sonrasn hatrlayn. Fn dnyy toplama hrsna ved
edin. Emellerinizi ksaltn. Hrsnz azaltn. Sizin iin en zararl ey tl-i emel (uzun emel) ve
ar hrstr. Hz. Peygamberden (SAV) yle rivyet olunmutur: nsanolu lp kabrine
konulduu zaman oraya drt melek gelir. Biri banda, biri sanda, biri solunda ve biri de
ayak ucunda durur. Banda duran yle der: Ey demolu! Ecel geldi, emeller yarm kald.
Sanda duran yle der: Ey demolu! Mal mlk gitti, ameller kald. Solunda duran yle

53
bak.: Hind, Kenzl-umml, hads no: 10256, (Beyrut-1979).
54
Kasas S. A.12.
der: Ey demolu! ehvetler gitti, yorgunluklar kald. Ayak ucunda duran da yle der: Ey
demolu! Eer hell kazandn ve Cebbr olan Allaha (CC) itat ettin ise ne mutlu sana!

Ey camat! Bu nashatlerden t aln, zellikle de Allah- Telnn (CC)
nashatlerini, resullerinin (AS) nashatlerini iyi dinleyin. Allahm (CC)! Bana hit ol ki, ben
kullarna bol bol vaaz u nashatte bulunuyor, onlarn slh iin abalyorum.
Ey tekkede, savmaada, zviyede oturanlar! Gelin. Szlerimden bir harf bile olsa
zevk aln. Bir gn, ya da bir hafta olsun benim sohbetime katln, umarm ki, size faydas
dokunacak bir eyler renirsiniz.
Vahlar size! ounuz bo hevesler iindesiniz. Dergahlarnzda Hlka (CC) ibdet
etmeye mi alyorsunuz? Bu i yle halvete ekilip chilce oturmakla olmaz. Yuh sana!
Tktin tkenip, topuklarn gten kesilinceye kadar, ilmi ve ulemy bulma talebi peinde
ko. yet ciz kalrsan, o zaman otur. nce zhirinle, sonra kalbinle ve mnn ile yr. Zhir
ve btnnla yrmeye muvaffak olduun zaman, Allah- Telya (CC) kurbiyeti elde
edersin ve Ona (CC) vsl olursun.
Ey evlat! Sen daha yumurtada civcivsin, horozlanma! Bedenin oluup yumurtadan
ayrlncaya kadar sana sz hakk yok. Annenin kanatlar altnda, Peygamberinin (SAV)
eratinin kanatlar altnda annenin azndaki ile beslenip mnn kuvvetleninceye kadar sana
konuma hakk yok! Salh senin iinde yerleince Rabbinin (CC) fazlet tnelerini toplarsn.
O zaman tavuklarn bana horoz kesilirsin, onlar muhabbetle idre edersin. Onlara beki
olursun, onlara gelecek fetleri sen karlarsn, kendini onlara fed edersin. Kul, sapasalam
olunca halkn ykn tar ve onlara kutub ve direk olur. Hz. Peygamberden (SAV) yle
rivyet olunmutur: lim renen, reten ve onunla amel eden kimse melekt leminde
azm (byk) diye arlr.
55
Ben de Emrl-mminn Al b. Eb Tlib (KV)nin dedii
gibi diyorum: Benim koltuumun altnda tadm bir ilmim var; eer sizden o ilme ehil
kimseler bulsaydm esrr (srlar) kapsn kapal tutmaz ve anahtarlaryla o kapy aardm.
Fakat ben o esrr gizlemekle ehli gelinceye kadar muhfaza ediyorum.
Ship olduun eyleri muhfaza et. Senden istenince de akla. Benim her eyimi
aklamam mmkn deil. nk gizlenmesi gereken haller vardr. bn Semn yle dermi:
Sylediime inanmak velyettir. Onda kdemi olan varsa, o da onun iin ziydedir.
Ancak dinledii bu szleri destekleyen, ona inanan, onunla amel eden, onda ihlasl olan kimse
Kitap ve Snnetin hidyetine ular. Allaha (CC) yemin olsun ki, Kitap ve Snnet ile terbiye

55
Azm-bd, Avnl-Mabd, IV/229, (Beyrut-1415).
olan, onlarla nev nem bulan ve onlarn belirledii huddu amayanlar felha ermilerdir.
Korkarm ki, senin mnn da, islmn da ireti ve utan verici. Bu sebeple havfini (korkunu)
artr, orucunu, namazn ve seher vakti uyank olmay oalt. Sflerin yzleri stnde uyuyup
kalmalar bu yzdendir. Bu yzdendir ki, onlar vah hayvanlara karmlar, onlarn yedii
otlardan yemiler, onlarn itii sudan imilerdir. Bylece onlarn glgeleri, korunaklar
gne, lambalar ise ay ve yldzlar olmutur. Ona (CC) vuslattan nce tate ve kurbiyete ok
ok zen gsterin. Ona (CC) kar cretlenme ve isyanlar ile nefislerinizi karartmayn.
Allahm (CC)! Bizi sana tatte muvaffak kl. Sana isyan etmekten uzak tut. Bize
dnyda da, ahrette de gzellik ver ve cehennem azbndan bizi koru.

9.Sohbet LME HAZIRLIK
Samalklar, kyl-u kli brakn. Mal zyi etmekten saknn. Yaknlarla, komularla,
dost ve ahbaplarla sebepsiz yere oka oturmay terkedin. Bu bo bir hevestir. O gibi yerlerde
genellikle yalan, gybet ve gnah olan konumalar geer. Gnah iki kii arasnda tamamlanr.
Evinizden dar ktnzda yegne maksadnz gerek kendiniz, gerekse ilenizin menfaati
olsun.
Her ite sze nce balayan sen olmayasn. Bilakis szn cevap olsun. Birisi sana bir
ey sorduunda o soruya cevbn senin ve soruyu sorann hayrna ise cevapla, yoksa
cevaplama. Mslman kardeine rastladnda ona nereden geliyorsun, nereye gidiyorsun?
gibi sorular sorma. Ola ki, o sana nereden gelip, nereye gittiini bildirmek istemez de, sana
yalan syler; sen de onu yalana itmi olursun.
Kirmen ktibn meleklerinden utan! Onlarn elindeki defteri ancak ve ancak seni
kymet gn sevindirecek ve ferahlatacak mallar ile doldur. O defteri tesbhat ile, Kurn
tilveti ile, senin ve halkn hayrna olan szler ile doldur. Onlarn mrekkebi senin gzyan
olsun. Tevhdin ile onlarn kalemlerini kuvvetlendir. Sonra onlarla birlikte kapnn nne
gel ve Rabbinin (CC) katna yalnzca sen gir.
Emellerinizi ksaltn! lm gznzn nne dikin. Bir kardeinizi grdnzde
ona ved edin. Ona ved selm ile selam verin. O kimse tpk bu ekilde, evinden kt
zaman da ailesiyle gnlden vedlasn; ola ki, lm melei onu arr ve onlara dnmek
mmkn olmaz. Ola ki, ecel onu yolda karlar. Bundan dolay Hz. Peygamber (SAV) yle
buyurmutur: Sizden hi kimse, vasiyeti bann altnda olmadan uyumasn.
56
Birinizin
zerinde bor varsa ve demeye de gc yetiyorsa desin. Onu demeyi geciktirmesin. Onu
daha sonra deyip deyemeyeceini bilemez ki! Borcunu demeye gc yetip de onu
demeyen nefsine zulmetmitir. Zr Hz. Peygamber (SAV) yle buyurmutur: Zenginin
(gc yetenin) borcunu demeyip uzatmas zulmdr.
57

Kavim (sfler) belya sabr konusunda diren gsterirler, sizin gibi szlanmazlar.
Onlardan birisi her gn bir belya urar; bir gn bel gelmezse: lh (CC)! Bugn ne gnah
iledim de belm vermedin? diye du eder. Bellar eit eittir. Bzs bedende olur.
Bzs kalpte olur. Bzs halktan gelir. Bzs Hlktan (CC) gelir. ile ekmemi kimsede
hayr yoktur. Bellar Hakkn (CC) engelleridir. bidin ve zhidin dnyda himmete (ilh
yardma) nil olmas dnyda Hakkn (CC) ikramlar ve hirette de cennetlerdir. rifin

56
Buhr, es-Sahh, Vasy hads no: 2587.
57
Buhr, es-Sahh, Havle hads no: 2166; Mslim, es-Sahh, Havle hads no: 1564.
dnydaki himmeti mnnn bk kalmas, hiretteki himmeti ise Allahn (CC) ateinden
kurtulmasdr. Ona kalbinden yle denilinceye kadar onun istei ve arzusu bitmez: Ne
oluyor! Skin ol. Dur! Sende man sbittir. Mminler manlar iin senin nrundan
nurlanyorlar. Ve sen yarn da efati, sz makbul biri olacaksn. Halktan pek ounun
cehennemden kurtuluuna vesle olacaksn. efatilerin nderi olan peygamberinin (SAV)
yannda olacaksn. Baka bir eyle megul ol! te bu, sonunda mnn, mrifetin, selmetin
altna mhrn baslmasdr, imzlanmasdr. Halkn havss olan neblerle (AS), resullerle
(AS), sddklarla birlikte yrmektir.
Ey mnfk! Nifakla, yapmack davranlarla eline ne geer? Sen izzet ve erefini
dnyorsun. Halkn kalbinde yer tutmay dnyorsun. Elinin plmesini dnyorsun.
Sen kendini de, besleyip byttn kimseleri de, kendine tbi kldn kimseleri de hem
dnyda, hem de hirette ancak felkete srklersin. Sen riykrsn, deccalsin, halkn malnn
zerine oturan zorbasn. Ho, senin makbul bir duan olmad gibi, sddklarn kalplerinde de
senin bir yerin yok! Allah (CC) seni bir ilim zerine saptrmtr. Toz toprak kalktnda
altndakinin at m, eek mi olduunu greceksin! Toz toprak kalknca ricl-i Hakkn (Hak
erlerinin) asil atlar zerinde ve kendinin de topal eek zerinde olduunu greceksin.
eytanlarn ve iblislerin panikileri seni alp gtrecekler.
Sfler, yle bir dereceye ularlar ki, orada onlar ne du ederler, ne de bir ey isterler.
Ne her eyin iyi gitmesi, ne de zararn defedilmesi gibi bir arzular olmaz. Onlar ancak
kalplerinden gelen bir emir zerine du ederler; bzan kendileri iin, bzan halk iin. Dilleri
du eder, ama onlar yaptklar dudan haberleri olmaz.
Allahm (CC)! Her hlimizde sana kar gzel edeple bizi rzklandr. Bize dnyda
da, hirette de gzellik ver ve cehennem azbndan bizi koru.
10.Sohbet NEFS TERBYES
Allah- Telnn (CC) birtakm kullar vardr ki, onlar fiyet iinde yaatr, fiyet
iinde ldrr, kymet gn fiyet iinde hareder; onlar kazya rz olanlar, Onun (CC)
cennetiyle huzra erenler ve cehennemden de korku duyanlardr. Allahm (CC)! Bizleri de
onlardan eyle, (AMN).
Sfler Hakka (CC) ibdette, karanla getiren kimselerdir. Onlar havf ve
hazer (korku ve endie) aya zerinde dururlar. Kt kbetten korkarlar. Zr Allah-
Telnn (CC) kendileri hakkndaki ilmini ve sonlarnn ne olacan bilmezler. Bu sebeple,
karanla hznl olarak, alayarak ulatrrlar. Namazda, oruta, hacda ve dier btn
ibdetlerde bu hal zeredirler. Kalpleriyle de, dilleriyle de Rablerini (CC) zikrederler. hirete
vardklarnda da cennete girerler. Orada Hakkn (CC) vechini (rzsn) ve Onun (CC)
kendilerine bahettii ikramlar grrler. Bunun iin: zerimizden hzn gideren Allaha
(CC) hamdolsun
58
diye Ona (CC) hamd sen ederler.
Ey oul! mn salamlatrrsan mrifet vdisine, sonra ilim vdisine, sonra nefisten
ve halktan fn olma vdisine, sonra ne nefis ne de halkn yer almad vcut vdisine
ularsn. O zaman hznn gider. Hakkn (CC) muhfazas sana hizmet eder; himyesi seni
kuatr; muvaffakiyeti her tarafn sarar. Melekler etrfnda yrr. Ruhlar sana gelerek selam
verir. Cenb- Hakk (CC) seninle halka vnr. Onun (CC) nazar seni gzetip kollar,
kurbiyetine, nsiyetine ve mnctna eker.
Ey sler! Gnahlarnzdan tevbe edin. Rabbiniz Gafr (ok affedici) ve Rahm
(ok merhametli)dir. O (CC) kullarnn tevbesini kabul edicidir. Gnahlar affeder ve yok
eder.
Allahm (CC)! Bizler her trl gnahtan, her trl hatdan sana tevbe ederiz. Bir daha
onlara asl dnmeyeceiz. Rabbimiz (CC)! Unuttuumuz ve hat yaptmzda bizi
sorguya ekme.
59
Rabbimiz (CC)! Hidyete erdikten sonra kalbimizi saptrma.
60
Ey
gnahlar balayan! Bizi bala. Ey ayplar rten! Ayplarmz rt.
Ona (CC) istifrda bulunun, zr O (CC) gnahlar balayandr. ok az amele dahi
karlk verir. Hayrl ameller zerinde sbit klar. Zr O (CC) Kerm (ok ok ikram ve
ihsn edici) ve Cevvd (ok ok cmert)tir. Hibir sebep ve karlk olmakszn bata
bulunur. Sebep olursa nasl olur? Sen dn! Ona (CC) tevhd ile, slih ameller ile, dnyy

58
Ftr S. A.24.
59
Bakara S. A.286.
60
l-i mrn S. A.8.
terk ederek, dnydan yz evirerek, hireti alarak, hirete ynelmek sretiyle, hirete rabet
gstererek, kk ve byk gnahlar terketmek sretiyle karlk verin.
Hakk (CC) isteyen, Onu (CC) murad edinen kii Hakktan (CC) ne cennetini ister,
ne de Onun (CC) cehenneminden korkar; bilakis o yalnzca Onun (CC) rzsn ister. Onun
(CC) yaknln umar. Ondan (CC) uzaklamaktan korkar. Sen eytann, hevnn, dnynn
ve ehvetlerinin (arzularnn) esirisin. Sende hayr yok! Kalbinin ayaklar bal. Sende hayr
yok! Allahm (CC)! Onu esretinden kurtar. Bizi de kurtar. Bize esrrndan (srlarndan)
bir elbise giydir. (min)
Be vakit namaz vaktinde kln. eratin btn hudutlarn koruyun. Farz ed edince
nfileye gein. Azmete yni tercih hakk olmayan eylere yapn, ruhsattan yni tercih hakk
olan eylerden yz evirin. Ruhsata yapp, azmeti terkeden kimsenin dninin yklmasndan
korkulur. zmet ricl (tasavvuf erleri) iindir; nk o zor ve meakkatlidir. Emir ve
ruhsat ocuklar ve kadnlar iindir; nk o kolaydr.
Ey oul! lk safta dur. Zr o cesur erlerin safdr. Son saftan ayrl. O da korkaklarn
safdr. Bu nefsi kullan ve onu azmete altr. nk nefis kendisine ne yklenirse onu tar.
Ondan sopay eksik etme; edersen uyur ve zerindeki yk atar. Ona diinin ve gznn
beyazn gsterme. O ktln kuludur; ona ancak sopa ile mumele edilir. altnda onu
tam doyurma, tokluk onu azdrr. O tokluu karlnda alr.
Sfyn- Sevr (v. 161/777) ok ibdet eder ve tok olurdu. Doyduu zaman yle
derdi: Karay doyur ve dv; nk kara eektir. Sonra ibdete kalkard. Bundan byk bir
zevk alrd. Birisinin yle dedii sylenir: Bir keresinde Sfyn- Sevryi grdm. O kadar
ok yemek yedi ki, ondan nefret ettim. Sonra kalkp o kadar ok namaz klp alad ki, ona
acdm. ok yeme hussunda Sfyna uyma. Ona ok ibdet hussunda uy. Sen Sfyn
deilsin. Nefsini onun doyurduu gibi doyurma; onun nefsine hkim olduu gibi sen nefsine
hkim olamazsn.
Kalp sapasalam olunca, dallar, yapraklar ve meyveleri olan bir aa olur. Onun
insan, cin ve melekten her trl mahlka birok faydas dokunur. Salam olmayan bir kalp
hayvanlarn kalbidir. Sreti olur ama mns olmaz. inde su olmayan kaptr o. Meyvesiz
aatr. Kuu olmayan kafestir. Oturan olmayan evdir. Cevherler, altnlar, dinarlardan oluan,
ancak, harcayan olmayan bir haznedir. Ruhsuz cesettir. Etinden syrlm ceset yni iskelet
gibidir. Onun sreti vardr ama rhu yoktur. Allah- Teldan (CC) yz eviren, onu inkr
eden bir kalp syrlmtr, eti syrlm kemiktir.
Bundan dolaydr ki, Allah- Tel (CC) onu taa benzeterek yle buyurmutur:
Bundan sonra kalpleriniz ta gibi, ya da ondan daha sert bir ekilde katlat.
61
srl
Oullar Tevrat ile amel etmeyince Hakk Tel (CC) onlarn ta kalplerini syrd ve ind-i
ilhsinden onlar kovdu. Ey Muhammedler! Sizler de aynen bylesiniz; eer Kurn-
Kerm ile amel etmez, onun ahkm ile hkmetmezseniz, Hakk Tel (CC) sizin de kalbinizi
syrr ve ilh kapsndan sizleri de tardeder.
Allah- Telnn (CC) kendisini bir ilim zerine saptrd kimselerden olmayn. lmi
halk iin renirsen onunla amel ettiinde halk iin etmi olursun. Fakat ilmi Allah-
Telnn (CC) rzs iin renirsen amelin de Onun (CC) iin olur. Tat cennet ibdetidir.
Msiyet cehennem ibdetidir. Bundan sonra i (takdr) Ona (CC) ittir. O (CC) isterse
istediine ameli olmakszn da sevap verebilir, cennetini verebilir. Buna karlk, ameli
olmasna ramen istediine kimseye de cez verebilir. Bu hkm Ona (CC) ittir. O (CC)
istediini yapandr.
62
O (CC) yaptndan sorumlu tutulamaz, halbuki onlar (insanlar)
sorumludurlar.
63

Sddk
64
, Allahn (CC) nru ile bakar. O ne gznn, ne gnein, ne de ayn ile
bakar. Bunlar Allahn (CC) genel nrudur, dr. Sddkn nru ise zeldir. Allah- Tel
(CC) bu nru ona ikinci ilmin (mrifetullah) nrununun hkmlerini gerekletirdikten
sonra bahetmitir.
Allahm (CC)! Bizi hilminle, ilminle, kurbiyetinle rzklandr. Bize dnyda da,
hirette de gzellik ver ve cehennem azbndan bizi koru.

61
Bakara S. A.74.
62
Brc S. A.16.
63
Enbiy S. A.23.
64
Sddk: Sadkat mertebesinde temekkn etmi kimse.
11.Sohbet HLAS-HUU
Hz. Peygamberden (SAV) yle rivyet edilmitir: Hay (utanma) mandandr.
65

Ey Allahn (CC) kullar! Sizi Rabbinize (CC) kar arsz davranmaya itemem, Ona
(CC) kar sizi cretlendiremem. Hay yaratltan gelir. Hakka (CC) kar arsz davranmak
ise bo bir hevestir. Haynn hakkati halvette ve celvette Rabbden (CC) utanmaktr. Hay
yaratln aslndan deil, teferruatndandr. Mmin Hlktan (CC), mnfk ise halktan
utanr.
Allah sizi slah etsin, ey mnfklar! Btn iiniz kendiniz ile halkn arasn
dzeltmek ve Hakk (CC) ile aranz tahrip etmekten ibret. Eer bana dmanlk ederseniz,
Allaha (CC) ve Reslne (SAV) dmanlk etmi olursunuz. Zr ben sdece onlarn yardm
ile ayaktaym. Bouna yorulmayn, Muhakkakki, Allah (CC) emrini (yapacan) yerine
getirmekte gliptir (stnlk shibidir).
66

Ysuf (AS)n kardeleri Onu (AS) ldrmek istediler, ama buna gleri yetmedi.
Onlarn gleri buna nasl yetsin ki, O (AS) Allah (CC) katnda bir meliktir, pdiahtr!.
Neblerinden bir nebdir. Asfiysndan (temizleyip kendisine setii kullarndan) bir
sddktr. Allah- Tel (CC), Onun (AS) hakknda Onun (AS) eliyle halkn sulh ve
selmetini icr edecei hkmn vermitir. Yahudler hep byledir; Meryem olu sy
(AS) bile ldrmek istediler. Ona (AS) verilen mcizeleri grnce ona haset ettiler. Bunun
zerine Allah- Tel (CC) Ona (AS) memleketinden ayrlarak Msra gitmesini vahyetti. 13
yanda iken memleketini terketti. Bir mddet bylece memleketinden uzak kald. Sonra
Msrda ismi yayld, mehur oldu. Bunun zerine Yahudiler yine Onu (AS) ldrmek iin
toplandlar, ama yine baaramadlar. nk Allah- Tel (CC) emrini, dilediini yerine
getirmekte stnlk shibidir.
Ey bu zamnn mnfklar! te durum byle Beni ldrmek istiyorsunuz. Bunda
size imkan yok. Kollarnz ksa, bunu baaramazsnz. tat etmeye, gnahlar ve yanllar
terketmeye alsanza. Halbuki bunlara almak insann tabatinde vardr. Rabbinizin (CC)
kelmn anlamaya aln. Onunla amel edin ve amellerinizde ihlasl olun. Rabbimiz (CC)
iitilen ve anlalan bir kelam ile konuandr. Ms (AS) olsun, Hz. Peygamber (SAV) olsun
Onun (CC) kelmn dnyda iken iitmilerdir. hirette ise Onun (CC) kelmn mmin
kullar iitecektir. Rabbimiz (CC) grlr. Bugn gnei ve ay nasl gryorsak, hi phe
yok ki, yarn kymet gnnde de Rabbimizi (CC) yle greceiz.

65
Buhr, es-Sahh, Hay hads no: 69.
66
Ysuf S. A.21.
Allah- Telnn (CC) yle kullar vardr ki, Ona (CC) bir kere nazar etmek
mukbilinde cenneti verirler. Fakat onlarn niyetlerindeki bu sadkat ortaya knca, bir kere
nazar iin cennetten vazgetikleri halde nazar onlar iin srekli klnr. Onlar dim bir
yaknla kavuurlar. Cennet lezzetlerine karlk onlara Rablerinin (CC) yaknl bahedilir.
Ey Allah- Tely (CC), Resln (SAV) ve Onun (CC) adamlarn
(riclullh) tanmayanlar! Sizlere yazklar olsun! Kalp admlarnzla Allah- Tel (CC)
fazlndan ikram ettii yemee yryn. Onu sizin nnze nasl braktm grmyor
musunuz? Beni yalanlayann ben de elbisesini, evini ve etrfndaki meleklerini yalanlarm,
tanmam. Ey mnfk! Ey deccl! Senin beni yalanlaman beni hi ilgilendirmez.
Ey oul! Sen bir nefis, bir hev ve bo bir hevessin. Kadnlarla, yabanclarla ve
ocuklarla oturup kalkyorsun, sonra da diyorsun ki: Ben onlarla ilgilenmiyorum. Yalanc!
Ne erat, ne de akl bunu sana uygun grr. Ate stne ate, odun stne odun atyorsun.
Ho, din ve man evini yakyorsun ya! Halkn erati inkr byle olur; bundan hi kimse
mstesn deildir.
man, mrifetullah ve kurbiyet kuvveti tahsil etmeye al. Sonra Hakka (CC)
niybeten halkn tabbi ol. Yazk! Ylanlar elinde nasl tutarsn! Sen ne bir ylan oynatcsn,
ne de panzehir itin! Sen krsn; insanlarn gzn nasl iyiletirebilirsin! Chil! Sen dni
nasl ikme edebilir, ayaa kaldrabilirsin! Kap muhfz olmayan kimse insanlar pdihn
huzruna nasl gtrebilir! Kymet gn olup aciplikleri grnceye kadar sus, konuma!
Amellerinizde ihlasl olun, yoksa boa yorulmayn. Eer alka duyduun eyler
senden kesilir ve yzne kaplar kapatlrsa sana Hakkn (CC) taraf, Onun (CC) kurbiyet
kaps alr. Ona (CC) giden yol sana gsterilir. Her eyin en kymetlisi, en hou, en gzeli
sana gelir.
Bu dny geicidir, gidicidir, pisliktir. fetler, bellar ve skntlar mekndr. Orada
yaamak hi kimseye ho gelmez, hele de hikmet ehli birisi ise. lm dnen hikmet ehli
birinin gzleri dnyda karar klmaz, onunla mutlu olamaz. Hemen karsnda azn am
bir yrtc ve vah hayvan duran kimse nasl skin olabilir ve gzleri nasl uyuyabilir? Ey
gfiller! kabir azn am bekliyor. lm yrtc hayvan ve ylan azn am! Kader
sultn celladnn kl elinde, emir bekliyor. Byle olmasna ramen ancak milyonda bir kii
uyank oluyor! Uyank, her eye kar zhid olan, Rabbinden (CC) baka hibir eye deer
vermeyendir. O yle du eder: lh (CC)! Ne istediimi sen biliyorsun. Halk sofralar tercih
etti. Ben ise senin kurbiyet sofrandan bir lokma istiyorum. Ben sana it olandan istiyorum.
Ey sebebi, vstay irk koan! Eer tevekkl yemeinden tatsa idin, sebebi irk komaz ve
Onun (CC) kapsnda sapasalam bir tevekkl shibi olarak otururdun.
ki trl yeme ekli biliyorum. erate uygun bir kazan yoluyla vey tevekkl
yoluyla. Allahtan (CC) utanmyor musun ki, kazanmay terkediyor ve insanlardan
dileniyorsun? Kazan balangtr, tevekkl ise nihyettir. Ben sana gerei sylyorum;
senden de utanmyorum. Dinle, kabul et, tartma! Benimle tartan Cenb- Hakk (CC) ile
tartm olur.
Namazlar muhfaza edin. Onlar sizinle Rabbiniz (CC) arasndaki sladr, badr. Hz.
Peygamberden (SAV) yle rivyet olunmutur: Bir kul namaza durduu ve kalbiyle
Rabbinin (CC) huzrunda bulunduu zaman onun etrfna nurdan otalar kurulur; etrfnda
melekler dner; gkten onun zerine iyilikler iner; Cenb- Hakk (CC) onunla vnr.
Namaz klp da kalbini Hakka (CC) veren kimse, tpk kuun kafesten utuu, bebein anne
kucandan kurtulduu gibi, lfet ettii eylerden, oturup kalkt kimselerden, evinden
barkndan, syrlp alnr; onlar onun gnlnden kaybolur; velev ki, ilmi yutmu, paralam
olsa dahi.
Hz. Peygamberin (SAV) Sahbesinin tbilerinin ileri gelenlerinden Urve b. ez-
Zbeyr b. el-Avvm b. Uhti ie (RA) hakknda yle bir kssa anlatlr: Ayanda bir ban
kar. Ona: Bu ban kesmelisin, yoksa btn bedeninin yok olmasna sebep olacak denir.
O, tedvi esnsnda doktora yle der: Namaza baladmda o ban kes. O secdede iken
doktor ban keser, yaray sarar, fakat o hi ac hissetmez.
Sizler ncekilere gre bo birer hevessiniz. Siz sdece konuursunuz, amel yok!
Mnsz sretler gibisiniz. Bekliyorsunuz ama size haber getiren kimse yok. Dikkat et!
nsanlarn lakrdlar seni aldatmasn. Nasl olduunu sen daha iyi bilirsin. Allah- Tel (CC)
yle buyurmutur: Bilakis insan kendisi zerine basrettir (hittir).
67

Avmn elindekini gzel grme, havssn elindekini de irkin grme. Bir eyh
mridlerine yle dermi: Zulme uradnzda zulm yapmayn. vldnzde
marmayn. Zemmedildiinizde hznlenmeyin. Yalanlandnzda gazaplanmayn. hnete
uradnzda ihnet etmeyin. Ne gzel bir sz! Mridlerine nefsi ve hevy boazlamay
emretmi. Bu sz Hz. Peygamberin (SAV) u hadsinden alnmadr: Cebrl (AS) bana geldi
ve dedi ki: Cenb- Hakk (CC) Sana yle buyuruyor: Sana zulmedeni sen affet. Sana

67
Kymet S. A.14.
gelmeyene sen git. Sana vermeyene sen ver. Allahn (CC) nmetlerini, sanatn ve halk
zerindeki tasarrufunu dn!
68

Dnyya deer vermez, ona kar zhid olursan ve bu zhdnde belli bir seviyeye
gelirsen, dny ryda sana kadn sretinde grnr, sana boyun eer gsterir ve: Ben senin
hizmetinim. Yanmda emnetlerin var, onlar al diyerek, az ok ne varsa sana kendisindeki
nasbini verir. Mrifetin kuvvetlendii zaman ise bu durum sana yakaza hlinde vki olur.
Peygamberlerin (RA) ilk hlleri ilham, ikinci hlleri ise rydr. Onlarn bu durumlar
kuvvetlenince Cebrl (AS) ak bir srette gelerek onlara: Cenb- Hakk (CC) size unu
unu unu buyuruyor diye vahiy getirmitir.
Akll ol! Ba olma sevdsn at, yakla ve cematten biri gibi uraya otur; t ki,
szlerim kalp toprana ekin eksin. Eer akln olsayd sohbetime gelir ve benden her gn bir
lokmaya bile rz olurdun. Szlerimin sertliine tahamml ederdin. mn olan herkes
sapasalam durur ve meyve alr. mn olmayan ise benden kaar. Yazk! Ey bakasnn gizli
hllerine muttal olduunu iddi eden: Biz seni nasl tasdik edelim ki, sen kendi hline bile
muttal deilsin? Her tarafn yalan. Yalanndan tevbe et.
Allahm (CC)! Bizi btn hlimizde sadkat ile rzklandr. Bize dnyda da,
hirette de gzellik ver ve cehennem azbndan bizi koru.


68
Bk.: Ahmed b. Hanbel, el-Msned, Msned-miyyn, hads no: 17457, (Msr-tsz.); Deylem, el-Firdevs,
V/318, (Beyrut-1986).
12.Sohbet MUCAHEDE (NEFSE KARI SAVAMAK)
Ey oul! Nefsini dnyya, kalbini ukbya, srrn ise Mevlya (CC) brak. Dny ile
mtmain olma, huzur duyma. O ssl bir ylandr. Ss ile insanlar kendine eker, sonra da
helak eder. Kesin bir biimde ondan yz evir. Rabbine (CC) ibdette, slih arkadalarla
sohbette, ihvna hizmettte ve ehvetlerden yzevirmede sammi ol. Hakk (CC) ylesine
tevhd et ki, kalbinde mahlkattan bir zerre dahi kalmasn. O zaman evi, bark da gzn
grmezsin. Tevhd her eyi ldrr. Btn dev Hakk (CC) tevhdde ve dny ylanndan
yzevirmektedir. Nefsini bilinceye, onu hazlarndan men edinceye ve onun mstehakkn
verinceye kadar sende hayr olmaz. O zaman kalb srdan, sr da Haktan (CC) huzur duyar.
Mchede sopasn nefis zerinden kaldrmayn! Onun tilkiliklerine aldanmayn. Onun
uyumas sizi aldatmasn. Vah hayvann uyumas sizi aldatmasn; o sizi gzetler, uyuyor
grnr ama aslnda bir frsatn bekliyordur. Uyankken ondan nasl saknrsanz, uyurken de
ondan ylece saknn. Nefislerinizden saknn! Silahlarnz kalp boyunlarnzdan indirmeyin.
Bu nefis hayr iin rz, tevzu ve honutluk gsterir ama aslnda o iinde bunun tersini saklar.
Daha sonra ondan ne kacak? Sen ona dikkat et.
Hzn artrn. Rahatl azaltn. Bu i (tasavvuf) hzn ve tasa zerine bin edilmitir.
Nebler (AS), resuller (AS) ve slihler (RA) hep bu hal zerine yaamlardr. Hz.
Peygamberin (SAV) hzn uzun ve tefekkr srekli idi. Ancak tebessmle glerdi. Rahat
grnmek iin kendini zorlard. Akll olan kimse, dnylklar ile, evld- yl, mal mlk,
elbise, araba, hanm gibi eylerle marmaz. Bunlarn hepsi botur. Mminin ferah, mnnn
kuvveti sebebiyle olur, yakni (salam bilgi ve inanc ile), kalbinin Rabbinin (CC) kurbiyet
kapsna yaklam olmasndan dolay olur.
Nefsinin gzn a ve ona yle de: Rabbinin (CC) seni grd gibi, sen de Onu
(CC) gr! O (CC), zenginleri, pdiahlar nasl helk etti? Bir bak! ncekilerin nasl yok olup
gittiklerinden ibret al! Onlar ki, bu dnynn hkmn srmler ve nmetlerini yaamlard.
Sonra onlarn ellerinden dny alnd. imdi ise onlar azap hapishnelerinde esir bir ekilde
yayorlar. Kneleri harbe oldu, mallar mlkleri kayboldu gitti; geride yaptklar kald.
ehvetler gitti, yorgunluklar kald! Rahat yok, rahatlk vaktinde deiliz.
Einin ve ocuklarnn gzellii, mal mlk okluu seni martmasn. Nebleri (AS),
resulleri (AS)ve slihleri (RA)martmayan ey seni de martmasn. Allah- Tel (CC) yle
buyurmutur: Muhakkakki, Allah (CC) marklar sevmez.
69
Yni dnylk ile, msiv
ile maran sevmez. Oysa kendisiyle feraha kavuan, kendine yaknlk duyarak rahatlayan

69
Kasas S. A.76.
sever. Sflerin zellii, seciyesi onlarn isteklerinin hirete mteallk olmasdr; ehvetlere,
zevklere ve samalklara deil.
Ey hevesi peinde koan! Arzuladn eyden sana hayr yok. Ey gfiller! Allah-
Telya (CC) itat etmeyenler iin hirette iddetli bir azap vardr. Kulun kalbi istikmet
shibi olunca hereye ved eder. Her eyi kalbinin arkasna atar. hiret mlkne karlk
dnysnn helk olmasn nemsemez. Ate zerinde yrr, vah hayvanlara karr, halktan
kaar. Kendini llerin susuzluuna, alna brakr da, yle der: Ey aknlara yol
gsteren! Bana senin yolunu gster! Allahm (CC)! Btn gayretlerimizi, himmetlerimizi
tek bir gayret, tek bir himmet yap.
Bu hl ancak ve ancak, nce haramlara, sonra mbahlara ve sonra da helllere kar
zhid olmakla, onlardan yzevirmekle tammlanabilir. Kalbinde halktan bir zerre bile
olmakszn akamlamaya ve sabahlamaya bak. Ben seni ehvetlerle, zevklerle, halkla,
dnyayla, sebeplere gvenmekle dopdolu gryorum. O halde niin slihlerin ahvlinden
bahsediyorsun? Niin onlarn hlinin sende de olduunu iddi ediyorsun? Bize bakalarnn
hlini haber veriyorsun, bize bakalarnn kesesinden ikramda bulunuyorsun! Bakalarnn
kitaplarn kurcalyor, szlerini karyor ve onlardan konuuyorsun; seni dinleyen de o
konumalarn sana gelen ilhamlar olduunu, senin ne kadar ahvl shibi olduunu, onlar
kendi kalbinden konutuunu vehmediyor.
Yazklar olsun sana! Evvel, onlarn dedikleriyle amel et, sonra konu. Kelmn
amelinin yavrusu olsun. Bu i (tasavvuf) sdece slihleri grp onlarn szlerini ezberlemekle
olmaz. Aksine, onlarn dedikleriyle amel ederek, sohbetlerinde gzel edepli olmakla, onlara
hsn-i zan beslemekle ve bu hli dim korumakla gerekleir.
Sradan insanlar ayaklaryla att admlar kadar sevap kazanrlar; havs (zel
kimseler) ise himmetleri kadar sevap alrlar. Kimin himmeti, gayreti bir tek olursa Cenb-
Hakk (CC) da onun iin bir tek olur; kul Ondan (CC) gayri her eyden kalbiyle yzevirirse
O (CC) da ona yzn dner.
Allah- Tel (CC) Kurn- Kerminde yle buyurmutur: Benim velm kitb
indiren Allahtr (CC); O (CC) slihlerin velsidir (onlarn ilerini zerine alr).
70
Byle
bir kulun kalbi Rabbine (CC) vsl olduunda O (CC) onun tabbi ve ensi olur. O kul Ondan
(CC) bakasndan dev bulamaz, Ondan (CC) bakasyla nsiyet edemez. Dvd (AS) yle
dermi: Y lh (CC)! Tabip kullarna gittim, hepsi de beni Sana gnderdiler; ey aknlarn
delli, rehberi, bana Sen delillik, rehberlik et!

70
Arf S. A.196.
Allah- Tely (CC) seven kiinin kalbi tammen evk olur, tam bir yzevirme
dolar, her eyiyle fen bulur, yok olur. Ho, onun btn gayreti de tek bir gayret olur ya.
Hakk bir keif ancak hicaptan (perdeden) kurtulunca olur. Vuslat istersen dnyy,
hireti ve yerin dibinden ara kadar ne varsa her eyi terket. Reslullah (SAV) hri, her
mahluk hicaptr, Hakka (CC) perdedir; Reslullh (SAV) ise Hakkn (CC) kapsdr. Allah-
Tel (CC) Onun (SAV) hakknda yle buyurmutur: Resl (SAV) size ne verirse onu
aln, neyden nehyederse ondan da uzak durun.
71
On (SAV) ittib etmek Hakktan (CC)
perde deildir, aksine vuslata vesledir.
Ey oul! Kalbin ne zaman gerek hakkati anlayacak? Srrn ne zaman tertemiz
olacak? Sen halk Hakka (CC) irk kouyorsun. Kalbin tavkdan hl iken, kalbinde zerre
kadar takv yokken nasl felah bulursun? Sen her gece iini grdrecek birini gzlyorsun,
ikyetini ona yapyorsun, ondan dileniyorsun; tevhdden yoksun olan kalbin nasl saf ve
tertemiz olacak? Tevhd nurdur, aydnlktr; halk irk komak ise zulmdr, karanlktr. Sen
Hakktan (CC) halk ile perdelenmektesin. Sebepler ile sebepleri yaratandan perdelenmektesin.
Halka tevekkl edip gvendiin, timat ettiin iin perdelenmektesin. Sen srf iddisn. Hibir
delilin olmakszn, bombo iddin ile seni kim kabul eder?
Tasavvuf yolu ancak iki ekilde katedilir:
1- Mchede etmek, savap didinmek, meakkate almak ve yorulmak ile -slihler
arasnda mruf olan ve yaygn olan yol budur-.
2- Hakkn (CC) mevhibesi, karlksz ba olarak -bu da ndir olur ve ok az kiiye
nasip olur-.
Ey oul! mnn zayf olduu zaman nefsini kstlamaya bakmalsn; ei dostu,
konuyu komuyu, ahliyi milleti dnmek senin neyine? mnn kuvvetlendii zaman eine
dostuna, oluuna ocuuna, halka bak. Takv zrhn giyinmeden, kalbinin bana man
miferini takmadan, eline tevhd klcn almadan, ok torbana kabul olan du oklarn
koymadan, tevfk atna binmeden, sava oyunlarn renmeden onlara gitme.
Ondan sonra Hlkn (CC) dmanlarna kar hamle yap. te o zaman sana Hakkn
(CC) yardm ve zaferi alt ynden, sadan, soldan, yukardan, aadan, nden, arkadan O
zaman halk eytann elinden kurtarr ve onlar Hakkn (CC) kapsna gtrrsn. Bu
makma ulaann kalp gznden perde kaldrlr. Alt ynden hangisine ynelirse ynelsin,
onun nazar perdeyi yrtar. Ona bir ey gizli kalmaz. Kalbinin ban kaldrnca ar ve gkleri
grr. Nazarn yeryzne ynelttiinde onun katmanlarn ve oralarda oturan cinleri grr.

71
Har S. A.7.
Bu makma ulatnda halk Hakkn (CC) kapsna getir. Buna ulamadan senden
hibir ey olmaz. Halk Hakka (CC) dvet edersen ve sen de Hakkn (CC) kapsnda
deilsen, bu arn ancak senin iin bir vebal olur; kmldadka aa inersin, ykselmek
istedike alalrsn. Slihlerden haberin yok! Srf laklaksn. Gnl olmayan bir dilsin. i
olmayan dsn. Halvetsiz bir celvetsin. zsz bir kabuksun. Klcn tahtadan. Okun kibrit
pnden. Sen bir korkaksn, cesret sende ne gezer! Seni en basit ok bile ldrr. Kck
bir hcum senin kymetini koparmaya yeter.
Allahm (CC)! Dnimizi, mnmz ve bedenimizi kurbiyetin ile koru. Bize
dnyda da, hirette de gzellik ver ve cehennem azbndan bizi koru.

13.Sohbet SALH AMEL-VELAYET
Kul nefsinden, hevsndan, irdesinden ve halk grmekten fn olunca grnts
(bedeni) ile dnyda olsa da mns ile hirette olur. Allahn (CC) ilminde (takdrinde) ve
onun elinin iinde olur. Onun (CC) kudret denizinde yzer. Hakktan (CC) korkann korkusu
iddetlenince kalbi ona korkuyu unutmay retir. Onu Hakka (CC) yaknlatrr. Nefsini ona
retir. Ona mutular verir. Ysuf (AS)n kardei Bnyamine yapt gibi onun korkusunu
skinletirir:
Ysuf (AS) kardelerine bakt. Bnymni onlardan ayrlm, tek bana yemek
yerken grd. Ona kar rikkati (duygusall) artt. Onlar biraraya oturttu. Bnyminin
yanna yaklat. Onunla berber yemek yedi. Yemek bitince ona gizlice:
-- Ben senin kardein Ysufum, dedi.
Bnyamin (AS) sevindi. Sonra Ysuf (AS) ilve etti:
-- Seni hrszlkla sulamak istiyorum. Bu imtihana sabret!
O ikisi arasndaki duruma dier kardeleri ardlar. Daha nceden Ysufu (AS)
kskandklar gibi, Bnymini de kskandlar. Hrszlk aybnn(!) ortaya kmasndan
sonradr ki, Bnymine ikram geldi, kardeine yaknlat.
Mmin de byledir; Allah- Tel (CC) onu vel edinince, onu bellarla ve trl
fetlerle imtihan eder. Eer sabr gsterirse onu ikramlarla, kendine yaknlk ile dier
insanlardan ayrr.
Ey oul! Emirler karsnda tam bir vef rnei gster. Nehiyler karsnda ise hasta
gibi ol. Bel ve takdir karsnda ise sus ve kaybol! Fayda sana geri dnp, zarar senden
defedilinceye kadar l gibi ol. Muhib, Hakka (CC) nisbetle duyan ve grendir, fakat halka
nisbetle sar ve dilsizdir. evk ve itiyak be duyuyu kapladnda onun kalb halk ile olur,
fakat mns Hakk (CC) iledir. Ayaklar yeryzndedir, fakat himmeti semdadr. Niyeti ve
tasas kalbindedir onun; halk onun kalbini gremez. Onun ayaklarn grebilirler, ama
himmetini (niyetini) ve hmmunu (tasasn) gremezler. nk onlar ayn zamanda
Hakkn (CC) haznesi olan kalp haznesindedir.
Bu hl nerede, sen neredesin, ey yalanc? Sen ancak malnla, oluk ocuunla, makam
ve mevkin ile, halk ve sebepleri irk koarak ayakta durabiliyorsun. Buna ramen Hakka
(CC) yakn olduunu iddi ediyorsun! Yalan zulmdr; nk aslnda zulm bir eyi asl
mevkiinden baka bir yere koymaktr. Yalanclnn felketi sana dnmeden nce
yalanclktan tevbe et. Sflerle otur; zr onlar bir kimseye nazar ederler ve himmetlerini ona
yneltirlerse o kimseyi severler. Bu kimse ister bir Yahud, ister bir Hristiyn, isterse bir
Mecs olsun. Eer o, mslman ise onun mn, yakni ve sebt daha da artar; mslman
deilse, Allah- Tel (CC) onun sadrn slma aar.
Ey Hakktan (CC) ve slihlerden gfil kullar! Mal mlk, oluk ocuk sizi Hakka
(CC) yaknlatrmaz. Sizi Ona (CC) yaknlatran ancak takv ve slih ameldir. Kfirler
mallar ve yaknlar vstasyla sultanlara ve hkmdarlara yaknlayorlar ve yle diyorlard:
Eer Allah- Tel (CC) dilerse, kymet gn bu yaptmz gibi mallarmz ve
ocuklarmzla Ona (CC) yaknlarz. Bunun zerine u yet indi: Halbuki sizi bize
yaknlatran ne mallarnz, ne de oluk ocuunuzdur; ancak man edip slih amel
ileyenlerin bu amellerine karlk kat kat mkfat vardr. Onlar yksek kklerde
gven iindedirler.
72

Mallarnzla dnyda iken Cenb- Hakka (CC) yaknlarsanz bu sizin iin
faydaldr. ocuklarnza yaz yazmay, Kurn okumay ve ibdeti retirseniz ve bu
amellerinizle de Allah- Telya (CC) yaknlamay kasdederseniz bunlar da sizin iin
faydaldr. Btn bunlarn sevbn ldkten sonra greceksiniz. Ben size faydasz olan
neyiniz varsa onu haber veriyorum! Size ancak iman, slih amel, sadkat, Hakk (CC) tasdk
fayda salar. Rabbine (CC) yaknlamak iin kalbine izin kmas iin, slih-rif bir mmin
iledii ameller ile Hz. Peygamberin (SAV) rzsn gtmekten hi geri durmaz. O, Hz.
Peygamberin (SAV) huzrunda bir ocuk gibi olur. Epey bir hizmet ettikten sonra ona yle
der: Ey stad! Melikin kapsn bana gster. Beni Onunla (CC) megul et. Beni Onu (CC)
grebileceim mevkde tut. Elimi halktan ek, Onun (CC) kurbiyet kapsna gtr. O da
(SAV) onu alr, o kapya gtrr. Ona (SAV) denir ki: Y Muhammed (SAV)! Yanndaki
kim? Bir eli mi? Bir rehber mi? Bir ilim reticisi mi? O da (SAV) yle cevap verir:
Aslnda Sen biliyorsun. O kendi ellerimle byttm bir minik yavrudur. Ben onun bu
kapya hizmetinden rzym. Sonra, Cebrl (AS)n, Hz. Peygamberle (SAV) birlikte
semy geip Rabbine (CC) yaklatnda te Rabbin (CC), ite sen! dedii gibi ona
kalbinde yle hitap edilir: te Rabbin (CC), ite sen!
Ey oul! Slih amel getir ve lemlerin Rabbine (CC) yaknl al. O yksek
kklerdeki cennet ehli dny fetlerinden, fakr u zarrete sabretmekten, oluk ocuun
rzkn karmaktan, hastalk ve sakatlktan, gam ve kederden uzaktrlar, emniyet iindedirler.
lmden, onun ksesini ikinci kere imekten, Mnker ve Nekirin sorgulamasndan emniyet
iindedirler. Cennete girerler ve arkalarndan kaplar kapatlr. Oradan bir daha asl
kmazlar.

72
Sebe S. A.37.
Cennet ehli cennete girmekle rahata kavuur, ama muhiblerin gnlleri mahbuplarn
grmedike, binlerce def cennete girseler dahi bir trl rahata kavuamazlar. Onlar mahluk
istemezler; onlar sdece Hlk (CC) isterler. Onlar nmeti istemezler, bilakis nmeti
bahedeni isterler. Asl isterler, feri deil Onlar aretlerinden ayrlmlardr. Mal mlk
terk etmilerdir. Btn geniliine ramen onlarn kalp arzlar, dnylar onlara dar gelir.
Onlar halktan alkoyan ey ile meguldrler. Onlar cenneti grdkleri zaman ona gz ucuyla
bile bakmazlar; ona vah hayvanlarna, prangalara, hapishneye bakar gibi bakarlar. Derler
ki: Bunun hepsi perdedir, engeldir, skntdr, azaptr. Halkn yrtc hayvandan, prangadan,
hapisten kat gibi, onlar da ondan kaarlar.
Ey oul! Emelini ksalt. Hrsn azalt. Namazn ved ediyormu gibi kl. Benim
huzruma her eyiyle vedlam birisi gibi gel. Son kez geldiinde kader eriirse bu da senin
hesbnda olan bir ey deil. Bir mminin, vasiyetini bann altna koymadan uyumas doru
deildir. Cenb- Hakk (CC) onu bir fiyet ierisinde uyandrrsa bu ona mbrek olsun; aksi
halde ailesi onun vasiyetini bulsun, ona gre ilerini yapsnlar ve ona merhamet dilesinler.
Yemein ved edenin yemei olsun. Ailen ile ved eden bir kimsenin oturmas gibi otur.
Arkadalarnla, dostlarnla karlaman ved edenin karlamas gibi olsun. Fermn
bakasnn elinde olan kimse byle nasl yapmaz ki!
nsanlardan ok az kimse kendisine ne olacan ve kendisinden ne vki olacan, ya
da ne zaman leceine muttal olur. Bu bilgi onlarn kalplerinde gizli kalr. Sizin u gnei
grdnz gibi, onlar da bu bilgiyi grrler, ama dilleriyle o bilgiyi aklamazlar. Bu bilgiye
ilk muttal olan srdr. Sr bu bilgiyi kalbe, kalp nefs-i mutmainneye aktarr. Bu bilgi orada
gizlenir. Nefs-i mutmainne, bu bilgiye ancak tedip ve terbiyeden, kalbe hizmet ettikten ve
onunla birlikte kim olduktan sonra muttal olabilir. Bu duruma ancak mchedelerden,
maakkatlere katlanmalardan sonra ulalabilir. Bu makma ulaan kii yeryznde Cenb-
Hakkn (CC) nibi ve halfesi olur. O artk srlarn kapsdr. Hakkn (CC) hazneleri olan
kalp haznelerinin anahtarlar onun yanndadr. Bunlar halkn anlayaca eylerin tesindedir.
Bu bilgilerden aklananlar, sdece dadan bir zerre, denizden bir katre mesbesindedir.
Gnee gre bir lamba gibidir.
Allahm (CC)! Bu esrr zerindeki kelamdan dolay sana zr beyan ederim; Sen
biliyorsun ki, ben bunda malbum, mecbrum. Bzlar bundan zr dilemem gerekmediini
sylediler, ancak ben krsye knca, sizler benim gzmden kayboluyorsunuz, gzmn
nnde ekinilecek, saknlacak kimse kalmyor.
Bu kalp sapasalam olunca, dzelince Cenb- Hakkn (CC) kapsnn nnde
kmldamadan durur. Onun tekvn (yaratma) lne, tekvn vdisine, tekvn denizine der.
Bzan onun kelmyla, bzan himmetiyle, bzan da nazaryla merref olur. Allahn (CC)
fiili olur, nefsini terkeder. O fn olur, Hakk (CC) bk olur. Sizden ok aznz buna inanr,
ou da bunu yalanlar. Buna inanmak velyettir, bununla amel etmek nihyete ulatrr.
Slihlerin ahvlini ancak mnfk ve hevsna binmi deccl inkr eder. Bu i ancak, nce
salam bir tikat, sonra mrifetullha (Allah CC. bilmeye) ulatran hkmlerin zhiriyle
amel etme ess zerine kurulmutur. Hkm onunla halk arasnda olur, amel ise onunla
Rabbi (CC) arasnda olur. Onun zhir amelleri btn amellerine nisbetle dada br zerre
mislidir. Onun btn uzuvlar skna kavusa da kalbi huzur bulamaz; ba gz uyuyabilir,
ancak, kalp gz uyuyamaz. O uyuduu halde onun kalbi amel ilemeye, zikretmeye devam
eder.
Dnyy ne zaman tanyacak, terkedecek ve boayacaksnz? Ne zaman kardeinize
kar hasedi, onun elindekini ele geirme kuruntularn brakacaksnz? Yazk sana! Ei,
ocuklar, evi ve elindeki dnylk hussunda mslman kardeine haset ediyorsun! Oysa
onlar onun iin yaratlmtr, sana onlardan bir nasip yok! Kardein iin yaratlm olan ein
dnyda da hirette de senin olmasn arzuluyorsun! Rzk bolluu istiyorsun ama bu konuda
rzknn kt olacana dir kalem geti, kader yazld. Sen ancak bo eyin peinden giden,
mahrum birisin. nk sen payn olmayan eyi talep ediyorsun. Dny talebi peinde ne
kadar koacak ve daha ne kadar hrs gstereceksin? Dnydan nasbin ancak sana taksim
edilen kadardr.
Allahm (CC)! Kalplerimizi gafletlerinden uyandr. Bizi sana uyandr. Sana hizmet
etmeyi bizlere muvaffak eyle. Bize dnyda da, hirette de gzellik ver ve cehennem
azbndan bizi koru.

14.Sohbet SUFLER
Hz. Peygamberden (SAV) yle rivyet olunmutur: Her sanat iin ehlinden yardm
isteyiniz.
73
bdet bir sanattr. Onun slih, gerek, iyi bilen ehilleri ise amellerinde ihlsl,
Allahn (CC) hkmn bilen ve uygulayan, halk ile vedlam, nefsinden, malndan,
yaknlarndan ve btn msivdan kalp ve sr ayaklaryla uzaklam kimselerdir. Onlarn
bnyeleri ehirde halk arasnda olsa da, kalpleri llerde ve ssz yerlerdedir. Onlar kalpleri
terbiye oluncaya ve kalp kanatlar kuvvetlenip semya uabilir bir hle gelinceye kadar bu
halden vazgemezler. Bylece kayglar azalr, kalpleri uar ve Hakk (CC) katnda olurlar.
Allahn (CC) u yette belirtmi olduu kimselerden olurlar: Onlar bizim indimizde
mustaf (temizlenmi, seilmi) imselerden ve ahyrndrlar (hayrl, iyi
kimselerdendirler).
74
Srrna emn (emniyet) kitab verilip, kalbiyle kurtulua erinceye
kadar mminin korkusu gitmez. Bu ok az kimsenin bilecei bir eydir, halk ilerinden
deildir.
Yazk sana, ey halk irk koan! Arkasnda oturan olmayan kaplar daha ne kadar
alacaksn? Kzgn olmayan, souk demiri daha ne kadar dveceksin? Akln yok! Fikrin yok!
Tedbrin yok! Yazk, yazk! Bana yakla, benim yemeimden bir lokma ye. Benim
yemeimden tatm olsaydn, bakalarnn yemeine itlifat etmezdin. Hlkn (CC)
yemeinden tatsaydn, kalbin ve srrn halkn yemeinden holanmazd. Bu i kalplerde olur;
elbisenin, derinin, kemiin tesindedir. erisinde halktan birileri dolatka, kalp shhat
bulamaz, dzelemez. Kalpte zerre kadar dahi dny sevgisi bulunduu mddete man shhat
bulamaz. man yakne (kesin bilgiye), yakn mrifete, mrifet de ilme dnrse, ite o zaman
sen Allah- Tel (CC) iin abalayan bir kimse olursun. Zenginlerin elinden alr, fakirlere
verirsin. Mutfan shibi olursun, rzklar senin sr ve kalp elinden geer.
Byle olduun mddete sana kermet (ikram) yok, ey mnfk! Sen vera shibi,
zhid, Allah- Telnn (CC) hkmn ve ilmini bilen bir eyh eliyle temizlenmedin. Yazk
sana! Hibir eyin yok, ama bir ey istiyorsun! Eline hibir ey gemez. Dny bile
yorgunluklarla, abalarla elde edilirken, Allah- Telnn (CC) indindekini elde etmek nasl
olur? Sen nerdesin, Allah- Telnn (CC) kitbnda kendilerini Geceleri ok az uyurlar ve
seher vakitlerini de istifar ile geirirler
75
eklinde ok ibdetle vasfettii kimseler
nerede? bdetteki sadkatleri gerekleince onlarn balarna uyandrclar konur;
uyandrclar, onlar yataklarndan kaldrrlar. Hz. Peygamber (SAV) yle buyurmutur:

73
bak.: Acln, Kefl-haf, I/108 (no: 340).
74
Sd Sresi, S. 47.
75
Zriyt S. A.17-18.
Allah- Tel (CC), Cebrle (AS) yle buyurur: Ey Cibrl (AS)! Falancay kaldr,
falancay da uyut.
Sflerin Allah- Telya (CC) giden kalp admlar uyannca, rylarnda uyankken
grmedikleri eyleri grrler. Onlarn kalpleri ve srlar uyankken grmedikleri eyleri grr.
Oru tutarlar, namaz klarlar, nefislerini a brakarak mchede ederler ve dnyev
hedeflerden yzevirirler. Her trl ibdette karanlklar gider, aydnla ularlar. Bylece
cenneti kazanrlar. Cenneti kazannca onlara yle denir: Bundan sonra Hakk (CC) talep
etmekten baka yol yok! Artk amelleri kalpleriyle ilemeye balarlar. Kalpleri Ona vsl
olduunda ise orada sapasalam durur, hayat bulur. Ne istediini bilen kimse iin Rabbine
(CC) itat yolunda harcad gayret ve enerjinin bir nemi olmaz.
Mmin, Rabbiyle (CC) mlk oluncaya kadar dim yorgun olur. Bundan dolay Hz.
Peygamber (SAV) yle buyurmutur: Rabbiyle (CC) karlancaya kadar mmin iin
rahat yoktur.
76
Yine Ondan (SAV) yle rivyet edilmitir: Mmin vefat edip kabrine
konulduu zaman Mnker (AS) ve Nekir (AS) ona sorular sorar, o da cevap verir. Rhuna,
Cenb- Hakka (CC) ykselmesi ve Ona (CC) secde etmesi iin izin verilir. Onunla birlikte
bir grup melek de bulunur. O Rabbine (CC) mlk olur. Ondan perdeli olan eyler ona
alr. Sonra cennette slihlerin ruhlarnn topland yere gtrlr. Onu karlarlar, ondan
kendi hlini ve dnyy sorarlar. Bildiklerini syler. Sonra ona derler ki: Filanca ne
yapyor? Der ki: O benden nce ld! Derler ki: O bizim yanmza gelmedi! L hevle ve l
kuvvete ill billhil-aliyyil-azm! O, Cehenneme atlm olmasn? Sonra o cennette otlayan
ve arn altnda asl bir kandile konan yeil bir kuun kursana konur.
77
te bu,
mminlerin ounun karlanma eklidir. Allahn (CC) selm ve selmeti onlarn zerine
olsun ve Cenb- Hakk (CC) bizleri de onlardan eylesin, onlar gibi yaatsn, onlar gibi
ldrsn. (min)
Ey fakrler! Ey trl trl musbetlere mbtel olmular! lm ve lmden
sonrasn dnn. O zaman fakirliiniz ve msbetleriniz size hafif gelir. Dnyya ve
iindekilere ved etmek kolaylar. Sylediklerimi dinleyin, nk bunu ben tecrbe ettim ve
bu yoldan ben getim. Sfler Rablerinin (CC) rzsndan baka bir ey gzetmezler. Onlar
cennetten kalktlar ve cennetin Hlknn (CC) huzrunda durdular.
Sdece Rablerinin (CC) rzsn ve honutluunu istedikleri iin, onlarn yanlar
yatakta uzanmaktan nefret eder. Onlarn kalpleri ile ailelerinin aras ayrlmtr. Onlarn

76
Ahmed b. Hanbel, el-Msned, Zhd hads no: 194.
77
Zebd, thfs-sde, X/393, Lbnan-tsz.
bana deli-divne eden i gelmitir. Dkkanlarn kapatmlardr. lleri ve sahrlar mesken
tutmulardr. Sknlar yoktur. Onlarn geceleri gece deildir, gndzleri gndz deildir.
Yanlar yataktan nefret eder. Kalpleri kzgn tavadaki tne gibidir. Kalpleri ondan nefret eder
ve kaar. Tefekkr tavasndaki tne Muhsebede, mnkaada, mnzaada olan tne te
akll, zek ve uyank olanlar bunlardr. Onlar dnyy da, iindekileri de tanm olan
kimselerdir. Onun hlelerini, bylerini, skntlarn ve onun kendi ocuunu bile
boazladn bilmilerdir.
Sflere kalplerinden nid edilmi ve onlarn yanlar da yataktan uzaklamtr.
Sretleri duyduktan sonra, mnlar da duymutur onlarn. Kafeslerle birlikte kular da
duymutur. Onlar Hakkn (CC) u kelmn iitmilerdir: Bana muhabbet duyduunu iddi
edip de gece olunca uyuyan kimse yalancdr! te bu yoklamadan, onlar utanp mahcup
olmulardr da, gecenin karanlnda Rablerinin (CC) huzrunda dikilmilerdir. Onun (CC)
huzrunda ayaklaryla saf tutmulardr. Gzyalarn yanaklarna doru aktmlardr. Kalp
admlaryla Onun (CC) yanna girmilerdir. Onun (CC) huzrunda havf-u rec ayaklaryla
durmulardr; reddedilmekten korkarak, kabul edilme emniyetini umarak.
Ey kavim! Ey Sfler! Bu ak hkme hizmet edin. Allahn (CC) kitb ve Nebsinin
(SAV) snneti ile amel edin. Amellerinizde ihlasl olun. Sonra Onun (CC) lutuflarndan,
ikramlarndan, kurtulularndan greceklerinizi bekleyin. Ey mahrumlar! Ey firrler! Ey
srtn dnm gidenler! Buraya gelin. Ey kaaklar! Geri dnn. fet oklarndan kamayn.
Onlar vehimden baka bir ey deil. Sebatkr olun! Onlara er olarak sizler yetersiniz. Sizin
banza sizden baka bir ey dmez! Sddklarn gsleri onlara kar kalkandr! Siz bu iin
ehli deilsiniz. Ne siz o fetler iinsiniz, ne de onlar sizin iin. Sizler seyircisiniz. Sizler
tebeasnz. Sizler sdece bu topluluun kalabaln artryorsunuz. Bir topluluu
kalabalkln artran onlardandr.
Mminin gz vardr:
1- Ba gz: Onunla dnyya bakar.
2- Kalp gz: Onunla hirete bakar.
3- Sr gz: Onunla da Cenb- Hakka (CC) bakar.
Ba gz dny ile biter.
Kalp gz hiret ile biter.
Sr gz ise hem dnyda hem de hirette Cenb- Hak (CC) ile berberdir. nk o
dnyda da, hirette de Ona (CC) bakar.
Bu vasflar hiz bir mmin mran bir blgede olursa, o blge halk iin o bir
rahmettir. yet orada byle bir mmin olmazsa, zerine yukardan ip sarktsalar bile, oras
blge yerle bir olur. Bunu doru bilin ve buna inann. Nebleri (AS) ve Reslleri (AS)
katleden, onlara ve Rablerine (CC) dmanlk eden chiller gibi olmayn. Onlar rahmetten
uzaklatrlm, perdelenmi, kovulmu kimselerdir.
Allahm (CC)! Benim ve u cematin tevbesini kabul eyle. Beni ve onlar hidyete
ulatr. (min)
Ey dny nmetleri ile nmetlenenler! ok yaknda nmetlerinizden ayrlacaksnz.
yle diyen ir ne gizel demi: Ey Oul:
***
Sz dinle mmkn olduunca.
Bunu anlamazsan ite bu kayptr, fevttir.
stediin kadar ye, istediin gibi yaa,
Hereyin sonu lmdr, mevttir.
***
ok yakn zamanda maln da bitecek, gzn grmez olacak, aklna halel gelecek,
yemen imen azalacak. Gzlerin can eken eyler grecek, ama sen onlar yiyemeyeceksin.
Ein dostun, oluun ocuun sana kzacak ve lmeni isteyecekler. zerine gamlar, kederler
atlacak. Dny senden uzaklaacak, hiret sana yaklaacak. yet senin slih amellerin
olursa, o seni karlayacak ve seni barna basacak. Eer byle deilsen yerin kabir ukuru,
barnan cehennem olacak. Bunlar bo deil! Hz. Peygamber (SAV) yle buyurmutur:
Gerek hayat hiret haytdr
78
ve bu sz hem kendi kendine hem de Ashbna (RA) kar
tekrar edip durmutur.
nmde ilim renin, ey chiller! Bana uyun, nk ben doru yola gtrrm.
Beni istediini iddi ediyorsun ama neyin var neyin yoksa benden gizliyorsun; iddianda
yalancsn! Mrdin, eyhinin karsnda gmlei, klh, altn ve mal mlk olmaz. Onun
sofrasndan yer. Ne emrederse onu yer. O onda fn olmutur. Onun emrini ve nehyini
gzetler. nk mrd bilir ki, eyhi eliyle olan her ey Allah- Teldandr (CC), onun
lehinedir ve cesretini artrmak iindir. Eer eyhini itham edersen, onun sohbetine gitme.
Onun sohbetinin sana bir faydas dokunmaz. Hasta, doktora gvenmezse onun tedvisinden
if bulamaz.

78
Buhr, es-Sahh, Fazils-Sahbe hads no: 3584.
Ey oul! Mlyn ile megul olma; ilgilenmen gereken eyi karrsn. Bakalarnn
hallerini, ayplarn konuman mlyndir. Seni ilgilendirmesi gereken kendi hallerini
dnmektir. Nefis, hev ve heves shibinin btn konumas kendi aleyhinedir, lehine
deildir. Tpk gece odun toplayan kimse gibi: Eline ne getiini bilemez. Nefis mutmain
olur, hev ve hevesin heyecn derse, o zaman akl yeerir, man kuvvetlenir, skn gelir.
Hak ile btl temyz gc gelir. O kimse btl tutup atar, hakk, gerei konuur. Sonra
hkm gelir, o da onunla amel eder. Ona (CC) tam kul olur. Emrinde ve nehyinde Resle
(SAV) itat eder. nk O (SAV) Hakkn (CC): O (Peygamber) (SAV) sizi neyden
nehyederse ondan uzak durun
79
buyruunu iitmitir. Bil ki, Reslullh (SAV) emirden ve
nehiyden ne getirdi ise bunlar umma mildir. Reslullhn (SAV) tatlerdeki emirlerine
yapp, hatlardaki nehiylerinden kanan kimse mslim ve mttak olur. Byle bir kii
daha da ileri giderse rif-billh, lim-billh olur. O sessiz, skin ve dikkat kesilmitir, kalbine
gelen hitb dinlemektedir. Onun yannda dim bir konuan vardr. O dim bir suskunluk ve
ferah ierisindedir.
Allahm (CC)! Bize kurbiyetinin lezzetini tattr. Sana gzel dular etmeyi, seninle
sevinmeyi nasip et. Bize dnyda da, hirette de gzellik ver ve cehennem azbndan
bizi koru.


79
Har S. A.7.
15.Sohbet BADET-TESLMYET-NEFS EMMARE
Halka kar zhitlii salam olan kiiye halkn rabeti de salam olur, dzgn olur.
Halk o kiinin kelmndan ve ona bakmaktan istifde eder. Eer bu kalbin halka kar ve
srrn da kurbiyet hri Hakk (CC) katndaki her eye kar zhd salam olursa, kurbiyet
ylesi kimselerin dnyda dostu ve hirette de arkada olur.
Eer sen halka Allahn (CC) ilmini ve Onun (CC) mrifetini retirsen, onlarn
sfatlarn grmezsin. Gznde cin de, insan da, melek de kaybolur. Kalbin baka bir sfatla
donanr. Bylece, srrn da demolunun zellii olan vct kabuklarndan kurtulur. Hkm
(ilim) gelir, zerinde gmlek olur. Yeryznde sen kendi ilerinle, Rabbinin (CC) ve Onun
(CC) halknn ileriyle karr gidersin. lh, rabbn bir ilim gelir, srrnn ve kalbinin
zerinde bir gmlek olur.
Manastrnda, zviyende cehletle uzlete ekilme. Cehlet ile uzlete ekilmek tam bir
fesattr. Bunun iin Hz. Peygamber (SAV): nce dnni iyice ren, sonra uzlete ekil
80

buyurmutur. Yeryznde kendisinden bir eyler beklediin, ya da bir eylerinden koktuun
kimseler olduu halde senin zviyende inzivya ekilmen uygun deildir. Allah- Teldan
(CC) baka bir varlktan korkman asl doru deildir. bdet deti terketmektir. det ibdete
dnmelidir. Dny, hiret ve halk ile alkadar olmay talep etmeyin. Cenb- Hakk (CC) ile
alkadar olun. Kendinize bouna ss vermeyin! Tenkiti gryor! Sizden sdece huysuzluk
ve tartma kyor. Siz ancak kendinize ss vermeyi biliyorsunuz; bunu brakn. Bunu bir ey
sanmayn. Sizden ancak kre girmi ve fesattan temizlenmi ameller kabul edilir. Bu ii
kolay sanmayn!
Sizden pek ok kimse ihlasl olduunu iddi eder, halbuki onlar mnfktr. mtihan
olmasayd iddiclar oalrd. Hilim (yumuaklk) iddi edeni biz gazap ile imtihan ederiz.
Cmertlik iddi edeni biz ondan bir eyler isteyerek imtihan ederiz. Her kim bir eyi iddi
ederse, biz onun zddyla o kimseyi imtihan ederiz.
Kul dnyy ve hireti terkeder ve msivdan karsa, onun kalbi Rabbinin (CC)
kurbiyetini, ihsnn ve lutfunu kazanr. Onu yeme, ime, giyinme derdi vey dnylk her
hangi bir sknt almaz. Onun kalbi bunlarla itigal etmekten uzaktr.
Yazk size, bedelsiz olarak bir eyler almay istiyorsunuz! Byle, elinize bir ey
gemez; bedelini deyin, mal aln. Yorulan kazanr. Dnynn hznne ve skntsna
katlann ki, hiret farahln elde edesiniz. Peygamberiniz Hz. Muhammed (SAV) ok
hznl idi. Dim tefekkr hlinde olurdu. ok ok ibdet etti de gemi ve gelecek btn

80
bak.: Acln, Kefl-haf, I/278 (no: 1001)
hatlar affedildi. O, bzan halk zerinde, bzan Hlk (CC) zerinde, bzan da kendisinden
sonra mmetinin bana gelecekler zerinde tefekkr ederdi.
Hasan- Basr (RA) (v. 110/728) evinden dar ktnda kabirden frlam gibi
grnrd, yznde hzn ve mchede eseri olurdu. Mmin, Rabbiyle (CC) mlk
oluncaya kadar hzn kendisine huy edinir. Sfler, kendilerine halka konuma izni
verilinceye kadar dilsizlii elden brakmazlar. Bundan sonra halkn ve slih mridlerin arasna
kararak onlarla sohbet ederler ve muratlarna ulamada onlara rehberlik ederler. Onlar tam
bir ntk, hatip olurlar. Kalpleri halka meyledecek olursa, onlara Hakkn (CC) kskanl,
kabzas ve yular gelir. zr dileyip tevbe edinceye kadar onlarn ardndan kaplar kapatlr.
Tevbeleri gerekleince kap onlara tekrar alr ve kalpleri ile tekrar yaknlarlar.
Ey kalpleri l olanlar! Ey dnynn ve sultanlar kleleri! Ey zenginlerin, pahalnn,
deerlinin kullar! Benim yanmda ne iiniz var? Yazk sizlere! Bir buday tnesinin deeri
bir dinar olsa bile beni ilgilendirmez. Mmin, yakni ve Rabbine (CC) tevekkl kuvvetli
olduu iin rzk sknts ekmez. Kendini mminlerden saymayasn, onlardan ayrl. Beni
sizin aranzda tutan ne ycedir! Ne zaman kanatlarm uzasa, kudret eli gelir ve onlar budar.
lim kanad ne zaman uzasa, hkm makas gelir ve onu keser.
Szlerimi ve nashatlerimi dinleyin; onlar tevhde gtrr. Evliynn ve sddklarn
szne kulak kesilin. Onlarn sz Allah- Teldan (CC) gelen vahiy gibidir. Onlarn
konumas Ondandr (CC). Ondan (CC) emir alrlar. Onlar leme ve chiller zerine
memurdurlar. Sen bo bir hevessin. Szlerini kitaplardan karyor ve konumanda onlar
kullanyorsun. Kitaplarn kaybolsa ne yaparsn? Ya da onlar yansa? Ya da o kitab nda
okuduun lamba snse? Ya da testin krlsa ve ondaki su dklse? akmaktan, kibritin,
pnarn hani nerede? Kim ilim renir, rendikleriyle amel eder ve amellerinde de ihlasl
olursa onun akma da, pnar da kalbinde olur. Onun kalbine Allahtan (CC) bir nur olur.
Kendisini de, etrfndakileri de onunla aydnlatr. Ey laklakn ocuklar, ey telif edilmi kitaba
bal olanlar, ey ellerinde nefis ve hevy tutanlar! Bundan vazgein!
Yazk sizlere! Kaderle arpyorsunuz ama ldrc darbeyi siz yiyorsunuz.
Tehlikeye giriyorsunuz ama yaz deimiyor! Sizin abalamanzla kader ve hkm nasl
deiir ki! Mslman ve msellem (selmette) olun. Allah- Telnn (CC): Onlar ki,
yetlerimize man ettiler ve mslman (teslim) oldular
81
buyruunu iitmediniz mi?
slmn hakkati istislmdr, yni kendini teslim etmeye almaktr. Sfler, niin-nasl,
yap-yapmay unutarak, kendilerini Rablerinin (CC) nne atmlardr. Havf (korku)

81
Zuhruf S. A.69.
ayaklar zerinde dikildikleri halde her eit tati yerine getirirler. Bu sebepledir ki, Allah-
Tel (CC) onlar yle vasflandrmtr: Verdiklerini kalpleri rpererek verirler.
82

Emirlerime yaprlar, nehyettiklerimden uzak dururlar, bellarma sabrederler, ihsanlarma
krederler ve kalpleri benden rperti ve korku iindedir.
Ey dnyya ve sfatlarna aldanm! Yaknda safn kedere (sevincin hzne),
zenginliin fakirlie, kuvvetin zaafa dnr. Hibir eyine aldanma. Zikir meclislerine
srekli gitmeyi ihmal etme. lmiyle amel eden eyhlere kar hsn-i zan besle. Onlarn
dediklerine kulak ver. Mrdin eyhi ile birliktelii salam olursa, eyh kalbindeki mrifet
tamndan ve arabndan onu, kuun yavrusunu besledii gibi besler.
Ey mrdler! Kalbinizden halk karp temizleyin ki, aciplikleri gresiniz. Yarn
cennet ehline yle denecek: Cennete girin! Bugn ise, Allah- Tel (CC) hs kullarnn
kalbini dnydan, cennetten ve msivdan fri olduunu grnce onlara yle hitap eder:
Kurbiyet cennetime istediiniz zaman girin!
Yazk sizlere! Rabbinize (CC) kar ekimesi hussunda nefislerinize muvfakat
etmeyin. Sizin en azl dmannz iinizdeki nefislerinizdir. Onu ne zaman doyurmaya,
sulamaya, beslemeye kalkarsanz sizi yer, agzl, yrtc bir hayvan olur. Onun hazlarn ve
isteklerini kesin. Ona hakkn verin: Ona bir dilim ekmek paras ve nn arkasn kapatmas
iin bir elbise yeter. Bu zten Allah- Telya (CC) itatin de gereidir. Ona de ki: Allah-
Telya (CC) itat edinceye, oru tutuncaya, namaz klncaya ve tat ve ibdet hussunda
emrettiim eyleri yapncaya kadar sana hakkn vermeyeceim. Onunla sk sk mnzara
et. Bu duruma devam edersen onun erri lr, hayr kalr. te o zaman ona helalnden ve kf
miktarda yedir. Ondan sakn emin olma; nifk onun merk ve zevkidir. O insanlarn
vgsn duymak iin namaz klar, oru tutar, meakkatlere katlanr, mahfillerde zikir yapar.
yi bilin ki, felha erdireni gremeyen felah bulamaz. Mmin kulun kalbi riy ve nifk
pisliinden temizlenince, onun iki rekatlik namaz, kalbini bunlardan temizlememi kimsenin
binlerce rekatlik namazndan daha hayrl olur.
Ey mnfk! Btn nifkn nefsindendir. Nefsini gdlarndan kes ki, Hlkna (CC)
boyun esin ve erri gitsin. Nefis, salah bulabilmek ve kendisine ykleneni tayabilmek iin
terbiye ve eitim ister. O satn aldn kk bir taya benzer; kk tay ne seni, ne de ykn
tayabilir. Onu terbiye edip, yava yava yk tamaya altrrsan, bir mddet sonra ykn
de tar, seni de dalarda, llerde gezdirir.

82
Mminn S. A.60.
Sen nefsine ksn. Ona muhlefet edemiyorsun. Maamfih, lmn gelinceye kadar
o seni her gn istedii her yere gtrr. tat ve ibdet etmeyi hep ileriye attn. Bugn tevbe
edeceim, yarn tevbe edeceim, Rabbime (CC) ibdet etmek iin ileride zaman ayracam,
zerimdeki haklar ileride deyeceim, ileride yle yapacam, byle yapacam dedin
durdun. Sen bu babo aldatmacalar ierisinde iken ya lm gelirse? Anszn gelip seni
gtrrse? Ondan kurtulamazsn ki! Aleyhine yk olarak gnahlarn, borlarn ve
msiyetlerin kalmaz m?
Yazk sana! Dinar stne dinar biriktiriyorsun. Biriktirmenin sonu yok! Btn bunlar
senin iin birer akreptir, seni sokan ylandr. Dinar dr- nrdr (cehennemdir), dirhem dr-
hemdir (sknt kaynadr). Dny megliyet yeridir, hiret ise korku yeridir. Kul hirete
gittiinde ya cennete gidecektir, ya da cehenneme!
Ey oul! Ne olduunu bilmediin eyi yeme. Haram lokma kalbi siyahlatrr. Harama
sabredemeyen helli nasl yemez? Ancak, nefsi, hevs ve eytan ile savaan muhrip
sabrllar helal yer.
Allahm (CC)! Bize helal rzk ver. Haram ile bizim aramz uzak et. Bize fazlndan,
hayrndan ve kurbyetinden rzk ver. Kalplerimizi, srlarmz ve btn uzuvlarmz helal ile
rzklandr. (min) Bize dnyda da, hirette de gzellik ver ve cehennem azbndan
bizi koru.

16.Sohbet SUFLERE ZULMETMEK
Sfler hirete nisbetle akll, dnyya nisbetle delidirler. Kalp asndan akll, nefis
asndan delidirler. Onlar hakir grmeyin. Onlara eziyet etmeyin. Onlara zulmetmeyin.
Onlara yardm eden onlardandr.
Mminin zaferi ge gelir. Mmin kendisine zulmedeni yere sermedike, ona kar
zafer kazanmadka, onun cenzesini, malnn talan edildiini, mevksinin dmanlarnn
eline getiini, yasaklarnn ciz olduunu (nmusunun inendiini) grmedike lmez.
Hz. Peygamberden (SAV) yle rivyet edilmitir: Allah- Teldan (CC) baka
yardmcs olmayan kiiye zulmedildiinde Allah- Tel (CC) yle buyurur: zzetim ve
cellim hakk iin, daha sonra da olsa, sana mutlak yardm edeceim.
83

Hakk (CC) bulursan eyy ondan grrsn. Ne dmann kalr, ne zerinde hakkn
olan biri. Hakkn aramada Allah- Telya (CC) snrsan, kalbin cevher olur, srrn da saf
bulur. Allah- Tel (CC) iin amel, Ona (CC) itat ve Onu (CC) hakk tevhd eden
kimseyi O (CC), amelde sebeplere sarlmaktan ve sebeplerle ilgilenmekten kurtarr. Btn
ahvlinde hayrdan baka bir eyle karlamaz.
Allahm (CC)! lerimizi stlen! Bizi ne nefsimize, ne de yarattklarndan her hangi
birisine dayandr. Bize dnyda da, hirette de gzellik ver ve cehennem azbndan bizi
koru.

83
bak.: Tirmiz, es-Snen, Cennet 2, (stanbul-1992).
17.Sohbet FAKRLERE YARDIM
Ey Allahn (CC) kullar! Akll olun. lmeden nce, mbudunuzu tanmaya aln.
Gece ve gndz btn ihtiyalarnzda Onu (CC) kendinize vesle edinin. Verse de, vermese
de Ondan (CC) istemek bir ibdettir. Onu (CC) itham etmeyin. steklerinizde aceleci
olmayn. Ondan (CC) istemekten usanmayn. Ondan (CC) zl kademi zerine (tevzu ile)
isteyin. steinize cevap gecikirse Ona (CC) tiraz etmeyin. O (CC) neyin hayrnza olduunu
sizden daha iyi bilir. Bu sz dinleyin ve anlayn. Bu sz ile amel edin. Bu sz dosdoru
yolun szdr. Tecrbe edilmi bir szdr.
Siz yznzden ektiim hznlere vh! Rabbinizi (CC) tanmadan nasl lrsnz?
Yazk size! Kendisini tanmadnz, kendisiyle mnsebetiniz bulunmayan, konuk
etmediiniz kimseye nasl misfir gidersiniz? Onun ziyfetine nasl katlrsnz? Onunla (CC)
al-verite bulunun; kazanl karsnz. Ona (CC) gitmeden nce Onun(CC) yannda bir
eliniz (mevkniz) olsun. Fakirlere ve dknlere ikramda bulunun. Mallarnzdan fakirlere
verip onlara yardm edin ki, Onun (CC) katnda bir mevki edinesiniz. Eer byle yaparsanz
O (CC) size daha da cmert davranr, dnyda ve hirette daha gzelini verir.
Elinizdeki mallar sizin deil; onlar size birer emnettir. O (CC) sizinle fakirler
arasnda ortak. Shibi varken emneti mlkiyetinize geirmeye kalkmayn. Sonra onu
elinizden alr. Biriniz bir tencere bir yemek piirdiinde onu tek bana yemesin; ya
komusuyla, ya evine gelen bir misfir ile vey bir dilenci ile birlikte yesin.
Gcnz bir eyler vermeye yetiyorsa, dilenciyi bo evirmeyin. Onlar bo
evirmeniz nmetin elden gitmesine sebep olur. Hz. Peygamberden (SAV) yle rivyet
olunmutur: Hibir zr olmakszn dilenciyi kapsndan bo eviren kimsenin kapsna
hafaza melekleri krk gn uramaz. Yannza bir dilenci geldiinde ona: Allah (CC) sana
kolaylk versin. Allah (CC) sana yardm etsin gibi szlerle du edin. Gcnzn yettii
kadar bir eyler vererek onu gnderin. Allah- Telnn (CC) bir gn onun rzkn geniletip
sizin rzknz daraltacandan kim emin olabilir?
Yazk sana! Zerrece mal olmayan bir fakir deil miydin? Allah- Tel (CC) sana
zenginlik verdi, hi ummadn kadar sana rzk ihsan etti. Sonra sana bir fakir gnderdi, sana
bahettiinden ona bir eyler veresin diye. Ve sen onu bo eviriyorsun! Sana verdii her eyi
ok yaknda elinden alr. Sana tekrar fakirlik verir. nsanlarn kalbine senin hakknda katlk
ve sana sabretmeme duygusu ilk eder.
Allahm (CC)! lmden nce uyanklk ile, lmden nce tevbe ve hidyet ile,
lmden nce mrifet ile, lmden nce kapna dnmek ile, lmden nce kurbiyet evine
girmek ile bizleri rzklandr. (min) Bize dnyda da, hirette de gzellik ver ve
cehennem azbndan bizi koru.
18.Sohbet MUHABBET-TAKVA
Ey oul! Tevhd klcn eline al. Vera zrhn kuan. Sdk ve irde atna bin. hls
hamlen ile nefis, hev, heves, irk, eytan ve dny zerine hamleni yap. Zafer ve yardm
sana Allah (CC) katndan mutlak gelecektir.
Sfler nefislerini hapsettiler. Az ile yetindiler de, oa ulatlar. Kendileri iin
hazrlanm elbisenin kader direkleri zerinde asl olduunu grdler. Dnyev ve uhrev
nasipleri kendilerine gelinceye kadar eski elbise giymeye sabrettiler. Eer kalp, Hakktan
(CC) gayr her eye zhid olursa mrifet sahrlarna, ilim llerine der. Emn ve emniyet
evine girer. slerin tasallutundan, eytann tkibtndan ve Rahmna (CC) muhlefet
etmekten kurtulur.
Ey aceleciler! Sebat edin. Ey isteklerinin zamnndan nce gelmesini isteyenler!
Byle yapmayn. Hz. Peygamber (SAV)in: Acelecilik eytandan, sknet Rahmndandr
(CC).
84
buyruunu iitmediniz mi? eytan, durumlar bilmedii iin insana aceleci
davranmay ve Rahmna (CC) isyan etmeyi emreder. Teenn (sknet) ise Rahmndandr
(CC), nk O (CC) kulun hayrna olan eyleri bilir. Allah- Tely (CC) seven kimsenin
Ona (CC) kar irdesi kalmaz. Zr muhibbin mahbbuna kar irdesi olmaz. Muhabbet
yemeinden yiyen her muhib bunu bilir. Muhib, mahbbunun yannda, efendisinin yanndaki
kle gibidir. Akll ve itaatkr bir kle hibir eyde efendisine tiraz ve muhlefet etmez.
Yazk sana! Sen ne muhibsin, ne de mahbubsun. Ne muhabbet, ne de mahbubluk
yemeinden yemisin. Muhib saknma ve sknt ierisinde olur, mahbub ise skin olur.
Muhib ac ierisinde olur, mahbub sknet. Muhabbet iddisndasn ama mahbbundan
gfilsin, uykudasn. Allah- Tel (CC) bir kelmnda yle buyurmutur: Bana muhabbet
iddisnda bulunup da gece gelince uyuyan kimse yalancdr. Oysa muhibler ancak mecbur
kaldklar iin vey snnet olduu iin uyurlar. Hatt secdede uyuyakalrlar. Hz.
Peygamberden (SAV) yle rivyet olunmutur: Kul secdede uyuyakald zaman Allah-
Tel (CC) meleklerine onunla vnr ve yle der: Kulumu grdnz m? Rhu benim
yanmda, bedeni huzrumda bana itatte.
85
O namazda iken uyku ona glip gelmi. O hl
namazdadr; nk niyeti namazda olmakt, ama uykuya yenik dmtr. Cenb- Hakk
(CC) srete, ekle bakmaz, o niyete ve mnya bakar.
rif hirete kar zhid olunca ona yle der: Benden uzak dur. Ben Cenb- Hakkn
(CC) kapsnn tlibiyim. Seninle dny benim nazarmda ayn. Dny benim iin sana kar

84
Tirmiz, es-Snen, el-Birru ves-Sla hads no: 2013.
85
bn Hacer el-Askaln, Telhsul-habr, I/120, (Beyrut-1986).
perde idi, sen de Rabbime (CC) kar perdesin. Beni Ondan (CC) perdeleyen hibir eye
acmam.
Bu sz duyun; bu sz ilmullhn (Allah CC. bilmenin) ve Onun (CC)
mahlktndan istediinin zdr ki, bu Neblerin (AS), Resullerin (AS), Evliynn (RA)ve
slihlerin hlidir-.
Ey dnynn ve hiretin kleleri! Sizler ne Allah- Tely (CC), ne Onun (CC)
dnysn, ne de hiretini biliyorsunuz. Sizler duvar gibisiniz. Senin putun dny. Senin putun
hiret. Senin putun ehvetler ve zevkler. Senin putun halkn seni vmesi, methetmesi ve seni
benimsemesi. Allah- Teldan (CC) gayr her ey puttur. Sfler sdece Onun (CC) rzsn
isterler.
Yazklar olsun size! Kymet size ok yakn. O med ve cezirdir. O biraz uyku, biraz
uyanklktr. O kabul vey reddir. Sabah yakn deil mi?
86
Kymet gn mttaklerin
gndr. O gn mttaklere yardm gndr. Mttaklerin ferah (dn, sevin) gndr.
Mttakler, halvetlerinde ve celvetlerinde, darlk ve bolluk anlarnda, sevdikleri ve
sevmedikleri eylerde Allah- Telya (CC) kar takv shibi olan, Ondan (CC) saknan
kimselerdir. Onlar Allah (CC) kulu ve erleridir. Onlar erler ve kahramanlardr. Onlar
nderlerdir, reislerdir. mnn temeli ve binsna onlardr ship olan. Ak olsun, gizli olsun
irkten ve nifaktan saknrlar. Dnydan ve halktan yzevirirler. Nefsn arzulardan nefret
ederler.
Allah- Telya (CC), Odan (CC) gayr hereyi terkeden kimseler ancak kurbiyet
kesbedelidir. Sen dnyy istiyor ve onun iin abalyorsun, Onun (CC) indindekine nasl
ulaacaksn? Bir ey infak edince elindekinin en deersizini veriyorsun. Oysa slihlerin nde
gelenlerinden birisine gzel bir yemek gelince, hizmetisine: Bunu falanca fakirin evine
gtr dermi.
Yazk sana! Zekat borcun olunca cebindeki en deersiz altn (paray) karyorsun:
Bundan utanmyor musun? Vey byle gerek altn deil de, paracklarn karyorsun!
Yannda cevherler varken, gm karyorsun! Yannda bir dinar varsa onu birbuuk
yapmaya abalyor, ama i fakirlere gelince azaltmaya alyorsun! Yannda yemek olsa,
onun lezzetsizini fakirlere veriyorsun, fakat kendine gelince en gzel yemekleri yiyorsun! Sen
nefsinin klesinin; ona muhlefet edemiyorsun, sen hevna, eytanna ve kt akrnna
tbisin.

86
Hd S. A.81.
Mttakler, aretlerini (yaknlarn) binlerce def terketmilerdir. Boa yorulmayn,
Allah- Tel (CC) sizden sflk, tertemizlik dnda bir ey kabul etmez! Mttakler,
shibinin eliyle hazrlanmam bir sofraya icbet etmezler; onlar murdar kabul etmezler.
Dnyy ve halk talep eden kimse murdardr, kirlenmitir, sert ve pis amurdur. Halk ve
sebepleri irk komak necsettir. Rabbimiz (CC) ancak ve ancak rzs iin olan kabul eder.
O (CC) irk koanlardan mstandir.
Akll olun ve sizi ilgilendirmeyen eyi konumayn. Emrolunduunuz eyle megul
olun. Zamnnz boa harcamayn. Rabbinize (CC) kar takv shibi olun. Ona (CC) kar
takv shibi olan O (CC) korur ve yceltir; onu kurbiyet kapsna ve ebed gzel hayta
yceltir. Onu perdelenmilikten yce derecelere ve yldzlardan yedinci kat semya yceltir.
Yaknda kymeti greceksiniz. Allah- Telnn (CC), dier insanlar scaktan ve
terden boulurken, mttaklerini arnn glgesinde nasl harettiini, onlar zerinde beyaz
ballarn bulunduu sofralara nasl oturttuunu greceksiniz. Oysa bu sofralara oturmu
mttakler halkn bu durumlarna da hit olurlar: Bir topluluk cennete gtrlr, bir topluluk
da cehenneme gtrlr. Cennetlikler orada otururlarken, cennetteki evleri de tam
karlarnda durur. Hrileriyle, glmanlaryla onlara grnr. Onlar cennete kavumadan nce
kendileri iin hazrlanm eyleri grrler.
Hibir mmin yoktur ki, lm nnda basreti almasn; o cennette kendisi iin
hazrlanm eyleri grr, hrilerin ve vildanlarn kendisine iret ettiini grr. Cennetin
gzellikleri ona ular. Sekert ve lm hli gzelleir. Allah- Tel (CC), Firavunun
hanm siyeye yaptn onlara da yapar. Firavun ona trl trl azaplar etmiti. Ellerini ve
ayaklarn demir halkalarla balamt. Basretinden (gzlerinden) perde kaldrld ve gn
kaplar ona ald. Cenneti, iindekileri ve orada kendisi iin bir bin yapan melekleri grd
de yle dedi: Rabbim (CC)! Benim iin cennette bir bin yap.
87
Ona denildi ki: te bu
senin iin. Glverdi. Bunun zerine Firavun yle konutu: Ben size dememi miydim, o
delidir, diye Bakn, bu azap ierisindeyken bile nasl glyor?
te btn mminler byledir; lm nnda Allah- Tel (CC) katnda kendileri iin
olan eyleri grrler. Onlardan bzlar da lmden nce bunu bilirler. Bunlar mferrid
(ibdette ne gemi) murd mukarreblerdir.
Cennet iin amel eden kimsenin ameli amel saylmaz, kabul edilmez. Allah rzs
(CC) iin amel edin. Orutan, namazdan ve btn hayrl fiillerden geri durmayn, ama ihlasla
birlikte Bu zhir emirleri sapasalam yapn. hlasl amel sizi ilim vdisine gtrr.

87
Tahrm S. A.11.
Rabbinizin (CC) kapsna man ve kn (yakn) ayaklaryla koun. te o zaman, gzlerin
grmedii, kulaklarn iitmedii ve hibir beerin kalbine gelmeyen eyi grrsnz.
Ey kalpler! Beni dinleyin. Ey gzel konuanlar! Beni duyun. Ey aklllar! Beni
iitin! Cenb- Hakk (CC) ocuklara hitap etmez; O (CC) ancak aklllara ve byklere hitap
eder. Nefislere hitap etmez; mminlerin kalplerine hitap eder. Onun (CC) kelmn ve
hitbn dinleyin. Mrikler Onun (CC) hitbna kar sardrlar.
Allahm (CC)! Gaflet uykularmzdan bizi uyandr. Btn ahvlimizde bizim
stmz rt; hayrda da, erde de stmz rt. Bizimle Senin gayrn arasnda bir mumele
(alveri) olmasn. Ne vg, ne yergi. Ne bir medih bizim gnlmz elsin, ne de bir ayp
bizi rezil etsin. Ne bundan, ne ondan, y Rabbi (CC)! (min) Bize dnyda da, hirette de
gzellik ver ve cehennem azbndan bizi koru.

19.Sohbet NAYET (HAKKIN YARDIMI)
Ben sizlerin ounu, er grdnde onu etrfna yayyor, hayr grdnde ise onu
gizliyor gryorum; byle yapmayn. Siz insanlarn vekili deilsiniz. Brakn insanlar
Allahn (CC) setri (gizlemesi) altnda kalsn. nsanlar ellerinizden serbest brakn. Onlarn
hesb Rabblerine (CC) ittir. Eer Allah (CC) bilseydiniz halka merhamet eder, ayplarn
rterdiniz. Eer Onu (CC) bilseydiniz bakalarn inkr eder, sonra da Onun (CC) gayrsn
Onun (CC) vstasyla bilirdiniz. Eer Onunla (CC) mumelede bulunsaydnz bakasyla
mumelede bulunmaktan tiksinirdiniz. Eer kalbiniz Onun (CC) kapsn bilseydi, bakasnn
kapsndan dnerdi. Nmeti Ondan (CC) bilseydiniz, Ona (CC) teekkr eder, bakasna
teekkr etmeyi unuturdunuz. Ondan (CC) isteyin, bakasndan istemeyin. Onu (CC)
tevhd edin (birleyin) ki, birlenesiniz. Birleyen birlenir. Talep eden ve cehdeden bulur.
Teslim olan ve teslmiyet isteyen selmet bulur. Muvfakat eden muvfakat bulur. Kaderle
mnzaaya giren krlr, lr.
Firavun kaderle mnzaa edip Allah- Telnn (CC) ilmini (hkmn) deitirmek
isteyince, onu krd geirdi. Onu denizde bodu. Ms (AS) ve Hrnu (AS) ona vris kld.
Msnn (AS) annesi, Firavunun her doan ocuu ldrmekle grevlendirdii cellatlardan
korkunca, Allah- Tel (CC) ona ocuunu denize brakmasn ilham etti. Annesi Ms (AS)
iin ok korkuyordu. Ona yle hitap edildi: zlme, mahzun olma; biz onu sana tekrar
dndreceiz ve Onu (AS) peygamberlerden biri yapacaz.
88
Korkma, kalbin gvensin,
srrn sknet bulsun. Boulacak ve lecek diye korkma. Biz onu sana ide edeceiz. Onunla
senin fakirliini zenginlie evireceiz.
Bu i iin bir sandk buldu, onun iine ocuunu koydu, suya brakt. Sandk suyun
zerinde, Firavunun evine ulancaya kadar gitti. Oraya ulanca onu Firavunun criyeleri ve
kz buldular. Sand atlar, iinde kk bir ocuk olduunu grdler. Ondan hepsi de
holandlar; onlarn kalplerine ona kar merhamet duygusu konuldu. Bana gzel kokular
srdler, giysilerini deitirdiler. O criyeler ve Firavunun kz iin insanlarn en sevimlisi
oldu. Firavunun yaknlarndan onu kim grdyse sevdi. Bu Allah- Telnn (CC): Onun
zerine benden bir muhabbet ilk ettim (baladm)
89
buyruunun mnsdr. Denir ki:
Msnn (AS) gzne kim baksa Ona (AS) muhabbet duyard. Sonra Allah- Tel (CC)
onu annesine ide etti. Msy (AS) Firavunun evinde ona ramen yetitirdi. Firavunun
Onu (AS) ldrmeye gc yetmedi.

88
Kasas S. A.7.
89
T-H S. A.39.
Rabbin (CC) kendisi iin setiini kim kesebilir? Kim ldrebilir? Onun (CC)
korumas altnda ve Onun (CC) muhtab olan kimseyi kim boabilir ki? Cenb- Hakkn
(CC) muhabbet ettii kimseye kim buzedebilir? Hakkn (CC) yardm ettii kimseyi bozguna
uratmaya kimin gc yetebilir? Onun (CC) ycelttiini yere almaya kimin kudreti vardr?
Allah- Telnn(CC) tyin ettiini azletmeye kim g yetirebilir? Onun (CC) kurbiyetine
ald kimseyi oradan kim uzaklatrabilir?
Allahm (CC)! Kurb kapn bize a. Bizi mukarreblerden (sana yaknlamlardan)
eyle. Bizi sana itat ve oka ibdet eden kimselerden eyle. Bizi senin askerlerinden eyle. Bizi
fazlet sofrana oturt. nsiyet arbndan bize iir. Bize dnyda da, hirette de gzellik
ver ve cehennem azbndan bizi koru.

20.Sohbet KADERE RIZA-BELAYA SABIR
Ey Allahn (CC) kullar! Zulmden kann. nk o kymet gn karanlk getirir.
Zulm yz ve kalbi siyahlatrr. Mazlumun beddusndan, atndan saknn. Mazlumun
kalbinin yanmasndan saknn. Zr mmin kendisine zulmedeni yere serinceye, onun
lmn, ocann sndn, evldnn tkendiini, malnn elinden alnp velyetinin
bakasna intikal ettiini grmedike lmez.
Mmin kalp olduu zaman, ekseriyetle onun aleyhine hkm vermemek gerekir.
Bilakis onun lehine hkm verilir. ler onun aleyhine deil tersine, lehine kolaylatrlr.
Yk arlatrlmaz, aksine, kolaylatrlr. Mahremiyeti mubahlatrlmaz. Kk
drlmez. Zlimlerin eline teslim edilmez.
inizden zerinde gnah kalntlar olan ok az kimse vardr ki, onlar trl fetler,
trl bellar ile temizlenirler. Bu durum onlar hirette ulalamayan derecelere ulatrr. Size
den kazya rz gstermek, hkmleri yerine getirmek ve skntda, rahatlkta, her
hlkrda slih amele sarlmaktr. te o zaman nefret ettiiniz eyi seversiniz. Slihlerden biri
yle demitir: Allah- Telnn (CC) kazsna rz gstermeyenin ahmaklna dev
yoktur: stese de istemese de kader gerekleecektir!
Yazk sana! Ey kaderinden dolay Allah- Telya (CC) tiraz eden, bou bouna
hezeyanlar, samalklar yapma! Kaderi deitirecek bir kimse yoktur. Onu bertaraf edecek
kimse yoktur. Teslim ol ki, rahat edesin. u geceyi ve gndz geri dndrmen mmkn m?
Gece geldii zaman gelir; sen istesen de, istemesen de. Gndz de aynen byle. Her ikisi de
sana ramen gelir. Fakirlik gecesi geldii zaman teslim ol ve zenginlik gndzn bekle.
Hastalk gecesi geldii zaman teslim ol ve shhat gndzn bekle. Sevmediin bir gece
geldiinde teslim ol ve sevdiin gndzn gelmesini bekle. Hastalk, rahatszlk, fakirlik ve
hayal krkl gecelerini msterih bir kalp ile karla. Allah- Telnn (CC) takdrini,
kazsn ve kaderini reddetme, sonra helk olursun, mnn gider, kalbin kederlenir, bulanr ve
srrn lr.
Allah- Tel (CC) bir vahyinde yle buyurmutur: Ben o Allahm ki (CC), benden
baka ilah yoktur. Kaderime teslim olan, belma sabreden ve verdiim nmetlere kredenin
ismini indimde sddk diye yazarm ve onu sddklarla berber harederim. Kaderime teslim
olmayan, belm sabretmeyen ve verdiim nmetlere kretmeyen kimse benden baka bir rab
arasn!
90
Kadere rz olmazsan, belya sabretmezsen, nmetlere kretmezsen, senin rabbin
yoktur! Ondan (CC) baka rab ara. Ondan (CC) baka Rab yoktur ki!

90
Heysem, Mecmauz-zevid, VI/207.
Kaderi kabullenirsen, acsyla tatlsyla kaderi, hayrn ve errin Allahtan (CC)
olduuna inandn vakit, senin bana ne gelirse gelsin, endielenme; gayretin ve
taleplerinden dolay dtn hatlar sana musbet getirmez. manda tahkke ulatn zaman
velyet kapsna gelirsin. te o zaman Ona(CC) kulluu sapasalam gerekletirmi olan
riclullhtan (Allah CC. erlerinden) olursun.
Velliin almeti, her hlinde Allah- Telya (CC) muvfakat gstermektir. Velnin
muvfakat, emirleri ed etmek ve nehiylerden kanmakla birlikte niinsiz ve naslsz
olur. Ho, dim Onun (CC) sohbetinde (yaknlnda) olursun. Byle birisi srt olmayan bir
gs olur. Uzakl olmayan yaknlk olur. Bulankl olmayan bir saf (uruluk) olur.
erri olmayan bir hayr olur.
Ey oul! Mslim (mslman) olmay salamlatrmadan, ibdet ve emirleri yerine
getirmeden nasl mmin (man kalbine iyice yerlemi kimse) olursun? mn
salamlatrmadan nasl kn (tereddtsz man) shibi olursun? kn salamlatrmadan
nasl bir rif, bir vel ve bir bedel olursun? Mrifet, velyet ve bedel olma ilmini
salamlatrmadan nasl nefsinden fn ve Onunla (CC) vcut, varlk bulmu bir muhib
olursun? Kitap ve snnetle emrolunduun ve sen de onlarn ahkmn yerine getirmediin,
onlara ittib etmediin halde kendini nasl mslim (mslman) diye adlandrabilirsin?
Allah- Tely (CC) talep eden Onu (CC) bulur. Onun (CC) urunda mchede edene O
(CC) hidyet yolunu gsterir. Zr O (CC) Kitb- Kerminde yle buyurmutur: Bizim
urumuzda mchede edenlere, biz hidyet yollarmz gsteririz. Muhakkakki, Allah
(CC) ihsan
91
shipleri ile berberdir.
92

O (CC) zlim de deildir, zulm de sevmez. Hele hele kullarna hi de zulmetmez. O
(CC) karlksz olarak ihsn eder, bata bulunur. Karlk olunca kimbilir ne yapar? O (CC)
n yce olan Allah- Tel (CC) yle buyurmutur: yiliin karl iyilik deil
midir?
93
Dnyda amelini gzel yapana Allah (CC) dnyda da, hirette de ihsanda bulunur.
Sizi Ona (CC) itatten ve tevhidden alkoyan ancak gnahlarnz, cehletiniz,
dindarlnzn harapl ve mahrmiyetinizdir. Yaknda piman olursunuz. Kurnn
yetlerini kalp kulaklarnzla dinleyin. Her kapdan Ona (CC) koun. Btn kaplar terkedin,
Onun (CC) kapsna sarln. O (CC) zararlar defeder. O (CC) muztarip kimse du ettiinde
icbet eder, karlk verir. Ona (CC) kar sabrl olun ki, hayr gresiniz. Size icbet

91
Szlk anlam iyilik etmek, yardmda bulunmak, bir ii gzelce yapmak anlamlarna gelen ihsn kavram,
Hz. Peygamber (SAV) tarafndan Allh (CC) gryormu gibi Ona (CC) kulluk etmek eklinde
aklanmtr. (Bk.: Buhr, es-Sahh, mn 37, stanbul-1992; Mslim, es-Sahh, mn 5, 7, (stanbul-1992)
92
Ankebt S. A.69.
93
Rahmn S. A.60.
ettiinde Ona (CC) kredin. cbet geciktiinde ise Ona (CC) kar sabrl davrann. Cesur
olmak sabretmektir.
Ey zararlar ve bellar defeden! Zararlarmz ve bellarmz defet. Muhakkak ki,
Sen muztarip biri Sana du ettiinde ona icbet edersin. Ey istediini yapan! Ey her eye
kdir ve kadr olan! Ey her eyi bilen! Sen muhta olduumuz eyleri en iyi bilensin.
htiyalarmz gidermeye kdir olan da Sensin. Ayplarmz ve gnahlarmz Sen biliyorsun.
Onlar setretmeye ve affetmeye kdir olan yine Sensin. Bizi senden bakasna gnderme. Bizi
bakasna brakma. Bizi Senin kapndan baka kapya yneltme. Bizi Senden bakasna
yollama. Bize dnyda da, hirette de gzellik ver ve cehennem azbndan bizi koru.
(min)

21.Sohbet ZKR (CENABI HAKKI UNUTMAMAK)
Ey cemat! Rabbinize (CC) ibdetinizi artrn, uzatn. nk O (CC) kendisine
sammiyetle, oka ibdet edenleri vmtr. Hz. Peygamber (SAV)den yle rivyet
edilmitir: Kulun Rabbi iin namaz klarken kym uzadnda, kurumu yapraklarn iddetli
rzgrn estii gnde aatan yere serpildii gibi gnahlar kendisinden dklr.
94
Kul,
Allaha (CC) itatinde ne kadar samm olursa gnahlar o derecede zhirinden ve btnndan
dklr. Kalbi nurlanr. Srr saf bulur.
Ey oul! Sahih ol ki, fasih olasn. Halvetinde sahih ol ki, celvetinde fasih olasn.
Dnyda sahih olursan, hirette Allahn (CC) huzrunda konumada fasih olursun. efaat
eder ve efaat edilirsin. Seni yarattklarndan istediine kendi izni ve emriyle efaati klar.
Senin bakalarna efaat etmeni sana bir ikram olsun diye ve indindeki deerini gstermek
asndan kabul eder. Rabbin (CC) ile arandaki ilerde sahih ol ki, halkn eitmede fasih
olasn. Halka bir terbiyeci, bir retici olasn.
Yazk sana! Bu makamda oturuyorsun, insanlara vaaz ediyorsun ve sonra da onlarla
berber glyorsun, komik fkralar anlatyorsun; zarar yok, ne sen felah bulursun, ne de
onlar! Viz bir ilim reticisidir, bir edep reticisidir, viz bir retmen ve bir eitmendir.
Dinleyiciler ocuk gibidir. ocuklar kendilerine sert davranlrsa, ask surat gsterilirse
renirler. Ama onlardan ok az kimse de vardr ki, Allah- Telnn (CC) kendilerine bir
mevhibesi, bir mevhibesi (ba) olarak bunun tersi metotla renirler.
Ey sfler! Dny fndir. Dny ayak ba, hzn, sknt ve Rabbinize (CC) bir
perdedir. Ona (CC) ba gzlerinizle deil, kalp gzlerinizle bakn. Kalp gz mnya bakar,
ba gz ise srete bakar. Mmin her eyiyle Allah- Tel (CC) iindir, onda halk iin bir
zerre dahi olamaz. O zhiriyle de, btnyla da Onunla (CC) berberdir. Hareketi Onadr
(CC), sknu Onun (CC) iindir. Ancak Onunla (CC) hareket eder, ancak Onunla (CC)
skn eder. Mmin Ondandr (CC), Onunladr (CC), Onun (CC) iindir. Mmini ksmeti,
o habersiz olduu halde gelir ve onun kapsn bulur. Ona gelir ve onun hizmetini bekler.
Sizin ise btn megliyetiniz ksmetinizin srtna atlamak ve ona kar hars olmak.
lm ve sonrasn unuttunuz. Cenb- Hakk (CC) unuttunuz. Onu (CC) srtnzn
arkasna attnz. Odan (CC) yzevirdiniz ve dnyya, halka ve sebeplere sarldnz. Sizden
pek ok kimse dnyya ve dirheme tapyor. Hlka (CC) ve Rezzka (CC) kulluu
terkediyor. Btn bu hastalklar nefislerinizdendir. Onu, kuru yiyeceklere ve bir yudum suya
rz olup, ondan emin oluncaya kadar mchede hapishnesinde hapsetmeli ve gdlarndan

94
bak.: Ahmed b. Hanbel, el-Msned, V/179.
mahrum brakmalsnz. Bunlar bile onun zevkleridir. Eer onu trl zevkleriyle beslerseniz o
zaman sizi de yer. Tpk u szdeki gibi olur: Kpeini beslersen seni yer. Allah- Tel
(CC) onun hakknda: Muhakkakki, nefis ktl emrecidir, Rabbimin (CC) merhamet
ettii mstesn
95
diye buyurmuken, nefisten ne hayr beklenir?
Ey sfler! Hakk hatrlayn ve zikredin. Zr ancak lb (gnl) shipleri Onu
(CC) hatrlar. Sfler gnl shibidirler. Onlar dnyy anlamlardr da, ona kar zhid
olmulardr. Sonra da hireti anlamlar ve ona dalmlardr, t ki, hiret aalar onlar iin
bitmi, bymtr. hiretin nehirleri onlar iin akmtr. Uyku hlinde olsun, uyanklk
hlinde olsun onda yer edinmilerdir. Cenb- Hakkn (CC) mubabbeti onlara gelince,
hiretten kalkmlar, oradan sefer etmiler ve oradan gmlerdir. Kalplerini kuvvetlendirip,
Rablerinin(CC) kapsna doru ynelmilerdir. Baka bir ey deil, sdece Onun (CC)
rzsn umanlardan olmulardr. Bu topluluu tebrik edin. Onlara kar samm olun. Onlara
hizmet edin. Onlar iyi tanyn. Onlarn sohbetinde edepli olun.
Allahm (CC)! Bizi her hlimizde, sana ve slih kularna kar gzel edeple
rzklandr. Bize dnyda da, hirette de gzellik ver ve cehennem azbndan bizi
koru.

95
Ysuf S. A.53.
22.Sohbet LM DNMEK
Kahrolasn, ey dnynn kulu, ey halkn kulu! Ey gmlein, sarn, dinarn,
dirhemin, vgnn ve yerginin kulu! Yuh sana! Her eyin dny iin. Her eyin
Rabbinden (CC) bakas iin. Halvette ve celvette Onunla (CC) berber olma zevkin nerede?
Halbuki, O (CC) seni sdece kendisine ibdet etmen iin yaratmtr. Akl, gnl, kalbi ve
bilgisi olan kimse Rabbine (CC) ibdet eder. nemli ilerinde Ona (CC) ynelir. Akl
olmayan kimse ise byle davranmaz; onun kalbini dny sevgisi ve halk kaplar.
Sizden ou zhiriyle mslman olduunu iddi eder, fakat kfirlerin u szlerini
syler: Bizim iin hayat sdece bu dny haytndan ibrettir; lrz ve diriliriz. Bizi
dehrden (zamandan) baka bir ey de ldrc deildir.
96
Kfirlerin ou bu sz
syler, sizden de byle syleyenler oktur. Onlar bunu gizlerler, ama kendilerinden sdr olan
fiillerle byle sylerler. Onlarn benim katmda bile sivrisinek kadar deerleri, kymetleri
yokken Hakk (CC) katnda nasl olur? Aklszdr onlar. Zarar ve fayday ayrdedecek
kbiliyetleri yoktur onlarn.
Ey Allahn (CC) kullar! lm ve lmden sonrasn dnn. Cenb- Hakk
(CC), halk zerindeki tasarrufunu, rubbiyetini ve azametini dnn. Ailenizden yalnz
kaldnzda, gzler uyuduunda siz bunlar dnn. Kalp, Allah- Tel (CC) iin dzelip
sapasalam olunca, Allah- Tel (CC) o kalbi al verile, sebeplere sarlmayla uratrmaz.
Onu dierlerinden ayrr, kurtarr. Dt yerden kaldrr. Kapsnn nne oturtur. Lutuf
denizinde uyutur.
Ey Rabbinden (CC) yzeviren! Toz duman kalktnda greceksin. Eer Ona (CC)
dnmez, Ona (CC) ynelmez ve uyanmazsan, evinin harapln, Hakkn (CC) seni tutup
yakalayvermesini yaknda greceksin.
Yazk sana! slm gmlein parampara. man gmlein pislik iinde. mnn plak.
Kalbin chil. Srrn bulank. Sadrn slma almam. Btnn harap, ama zhirin mmur.
Sayfalarn simsiyah. Sevdiin dny seni terkediyor. Kabir ve hiretin yaklayor. Uyan, ok
yaknda gidecein yer konusunda dikkatli ol! Sonra bu mmkn olmayabilir. Belki de lmn
bugn, hatt imdi gerekleecek. Seninle emellerin arasna duvar konacak.
Ne istediini bilene, harcad az ve hafif gelir. Muhabbette sdk olan, mahbbundan
bakasyla berber duramaz. Halktan biri: Biz Orada nefislerin ektii ve gzlerin zevk
ald eyler vardr
97
yeti ile cennet hakknda haberdr olduk, bunun bedeli nedir? diye

96
Csiye S. A.24.
97
Zuhruf S. A.71.
sorarsa ona deriz ki: Allah (CC), mminlerden canlarn cennet mukbilinde satn
ald.
98
Nefsi ve mal teslim et ki, onlar senin iin olsun.
Baka biri de yle diyebilir: Ben sdece Onun (CC) rzsn gzetleyenlerden
olmak istiyorum. Kalbim kurbiyet kapsn grd. O kapdan ieri giren ve darda olan
muhibler bana gsterildi. Onlarn zerinde Melikin elbisesi var. O kapdan ieri giriin bedeli
nedir? Ona deriz ki: Her eyini harca, ver. Zevklerini, istek ve arzularn terket. Bu ite
kendinden fni ol. Cenneti ve iindekini terket. Nefsi, hevy, hevesi brak. Dnyev ve uhrev
arzu ve isteklerde yzevir. Her eyi terket ve kalbinin arkasna at. Sonra ieri gir. te o
zaman gzlerin grmedii, kulaklarn iitmedii ve hibir beerin kalbine gelmeyen eyi
greceksin.
[Allahm (CC)! Bize dnyda da, hirette de gzellik ver ve cehennem
azbndan bizi koru. (min)



98
Tevbe S. A.111.
23.Sohbet TEVECCH (HAKKA YNELMEK)
Ey oul! Allah (CC), de, sonra da onlar terket.
99
De ki: Beni yaratan beni
hidyete eritirir. Ey dnyya kar zhid olan! Eer kalbin hirete tlip olarak dnydan
ayrlmsa, de ki: Beni yaratan beni hidyete eritirir. Ve sen de, ey Cenb- Hakk (CC)
dileyen, Ona (CC) ynelen, Ondan (CC) baka her eye zhid olan kimse! Eer senin de
kalbin Mevly (CC) tlip olarak cennet kapsndan karlrsa sen de de ki: Beni yaratan
beni hidyete eritirir. Yol harmlerinden onun hidyetine sn.
Ey sfler! Bana icbet ediniz. Zr ben Allah- Telnn (CC) dvetisiyim.
Kalbinizle yaratcnza dnn. ok yaknda hepiniz leceksiniz. Ona (CC) giden tevbe ve
zr kaplarn aralayn. Onu (CC) gzetleyin. Bilin ki, O (CC) sizin her eyinize muttaldir.
O (CC) gzetleyendir, yakndr, hiddir, mhiddir. Onun (CC): kiinin kendi
aralarnda gizli konumas olmasn ki, O (CC) onlarn drdncs vey be kiinin
altncs olmasn. Vey bundan ok vey az olsun, nerede olurlarla olsunlar O (CC)
onlarla berberdir
1
buyruunu iitmediniz mi?
Onun (CC) zikir yemeinden yeyin. Onun (CC) nsiyet arbndan iin. Onun (CC)
kurbiyeti ile zenginlein. Ey kalpleri ller! Ey rib (fiz) zerinde oturanlar!
Boulmadan nce kalkn. Helk olmadan nce kalkn. Ey med (ileri gelme) yerinde
oturanlar! Cezir (geri ekilme) gelmeden nce kalkn. Kalkn! Su ayaklarnzn altna ulat.
irk blgesinden tevhd blgesine gidin.
Ey Rabbimiz (CC)! Bizi rz olduun caddede tut. Hidyet bulduktan sonra
kalplerimizi saptrma.
1
Kalplerimizi Haktan baka eye meylettirme. Onlar senin kitbna
ve nebn Muhammed (SAV)in snnetine ittibdan ve onlarla amel etmekten karma. Bizi,
daha nce gemi olan Neblerin (AS), Resullerin (AS), ehitlerin ve slihlerin yolundan
karma. Ruhlarmz onlarn ruhlaryla berber eyle. Bizi hiretten nce, dnyda iken
kurbiyet evine al. Bize dnyda da, hirette de gzellik ver ve cehennem azbndan bizi
koru.



102
Enm S. A.91.
103
Mcdele S. A.7.
104
l-i mrn S. A.8.
24.Sohbet KURBYET (CENABI HAKKA YAKINLIK)
Ey oul! Muhibler, eer kymet gn cennete girmekten kanmann bir yolunu
bulsalar, oraya girmezler. nk onlar derler ki: Biz cenneti ne yapalm? Biz Hlk (CC)
isteriz. Biz sunu (eyy) ne yapalm? Biz Snii (Yaratcy) isteriz. Biz tekvni (varl) ne
yapalm? Biz Mkevvini (Varedeni) isteriz. Biz hdisi (sonradan olan) ne yapalm? Biz
Kadmi (Evveli Olmayan) isteriz.
te bu kalp, eer sahih, sapasalam olursa, bylesi sfatlarla mcehhez olursa, Cenb-
Hakka (CC) kurbiyet de kazanr. Kalbin dnyy ve halk terketmesi salam olursa, onun
kurbiyeti de o derece sahih ve salam olur.
Sana yazklar olsun! Ben kklmden u nma kadar Hakk (CC) kapsnda
duruyorum. Oysa sen onu bir kere olsun grmedin. Kalbin ne o kapy, ne de o kapnn
shibini bir kere olsun grmedi. Bu iret ettiim maribde ise sen marktasn.
Nasl terbiye edildiimi, nasl yetitirildiimi iyi anla! Aklm yettiinden beri ben
sekin kullar ile birlikte Onun (CC) kapsndaym. Emir doru sylyor de, yoksa boynun
uurulur.
Ey Ysufu satan!
105
Yannda neyin var? syle. Arkada neyin var? haber ver. Ey
oul! Kalbinden ve sadkatinden bahset; yoksa sus! Mdeninden, haznenden, evinden infak
et; yoksa hrszlk etme, infak etme! nsanlara sofrandan yedir. Kendi kaynandan su iir.
rif bir mmin suyunu, asl kurumayan kaynaktan, mchede ve sadkat kazmalar ile
kazd kaynaktan ier ve iirir.
Ey oul! Dny tarafnda cennet yoktur. O cennete de yaklatrmaz. Kul, dnyya
yaklar ve onu ister. Sonra onun ayplarn ve kusurlarn grr; ona kar zhid, isteksiz olur.
Yaatacak kadar dnyla kanaat gsterir. Onu da erat, takv ve vera eliyle alr. Zhd eliyle
alr. Kalp eliyle alr, nefis, hev ve eytan eliyle deil. Bu tamam olunca ona cennet gelir.
nk onun dnyya kar zhid olmas cennetin bedeli ve anahtardr. O zaman kalbiyle
cennete girer, ayaklaryla orada karar klar; srr oraya yerleir; orann ileri ona kolaylar. Bu
durumda iken kendisine doru gelen Hakk (CC) erlerini grr. Onlara: Nereye? der. yle
cevap verirler: Biz Allah- Telnn (CC), haklarnda: Ancak Onun (CC) rzsn
umarlar
106
buyurduu kimseleriz. Cennet btn geniliine ramen ona dar gelir.
Rabbinden (CC) balamasn ister ve unlar okur: Bana hayrl kapy gster ki, kaym.
Burada kafeste mahkum ku gibi kaldm. Kalbim senin hapishnende. nk dny

105
bak.: Ysuf S. A.20.
106
Kehf S. A.28.
mminin, sen de rifin hapishnesisin. Oradan koarak kar ve o gemi olan toplulua
katlr. Bu sliklerin yoludur. Meczblarn yoluna gelince, kurbiyet imei, ne bir aama, ne
de bir vsta olmakszn daha ilk admda onlar avlar.
Allahm (CC)! Kalplerimizi kendine cezbet, ek. Bize dnyda da, hirette de
gzellik ver ve cehennem azbndan bizi koru.


25.Sohbet VELLER
Ey oul! Sflerin dalar kadar hayrl amelleri olur. Ama onlar onu amelden
saymazlar. Bu amelleriyle onlar ancak tevzu ve tezelll gsterirler. te sen de akll ol; zl
ve tevzu ayaklarn zerinde dur. Tevzu zere, saknma zere, mahvolma ve srrn
temizleme kederinden ve darlndan doan korku zere ol. Eer bu hal zere devam edersen
Allah (CC) tarafndan sana bir emniyet gelir. Kalbine ve srrna mhrn vurur. Halvet
duvarna yazsn yazar. Orada ve btn uzuvlarnda iretler, diller, tesbhler ve zikirler olur.
Kalbin acip eyler iitir; halbuki senden bir kelime bile kmaz. Zhirin ve halk senden bir
kelime bile iitmezler. O senden dar kmayan bir eydir. Senin iin tandn bir bildik
olur. Kendi kendine onunla konuursun.
Rabbinin (CC) nmetini anlat.
107
Ey vel! Bu gizli nmeti anlat! Sen, sen, bizzat
sen ey oul! Rabbinin (CC) celvette bile sana bahettii nmetini anlat. Zr velliin
artlarndan birisi de kitmndr (saklamak ve saklanmaktr). Nebliin art ise zhrdr
(aklk ve aklamaktr). Vel durumunu Allah- Telya (CC) zhar eder. Eer o durumunu
halka zhar edecek olursa belya dar olur ve hli kendisinden alnr. Eer onun durumu
kendisi tarafndan deil de, Allah- Tel (CC) tarafndan, Onun (CC) bir fiili veslesiyle
ortaya kacak olsa, o zaman vel iin bir muhaze (sorgulanma) vey bir ayp szkonusu
olmaz. nk fil bakasdr, o deil.
Biri bana yle dedi: Bu i bana gelenlerin hepsi gizliyor, ama sen zhar
ediyorsun? Ona dedim ki: Vah sana! Bir ey zhar etmiyoruz; galebe ile ve kastsz olarak
ortaya kyor. Havuzum ne zaman dolsa onu azaltrm. Ama sel gelince havuz etrfna gayr-
i ihtiyr tayor. Buna ben ne yapabilirim?
Yazk sana! Fthat (ilh feyizler) iin zviyeye ekiliyorsun ama kalbin halkla
dolu! Sahrlara git, llere d. Oralara dtnde kurb haznesini elde edersin. Sonra halk
arasna oturur ve o zaman halka dev olursun. Sylediklerime inanana, sylediklerimden zevk
alana, halvette ve celvette (yalnzken ve halkn iinde iken) sylediklerimle amel edene
Allah (CC) merhamet etsin.
Ey cemat! Mchede edin, abalayn ve mitsizlie dmeyin; ok yakn bir
zamanda kurtulacaksnz. itmediniz mi, Allah- Tel (CC) nasl buyuruyor: Umulur ki,
Allah (CC) ondan sonra yeni bir i (uygun bir durum) ortaya karr!
108
Rabbinizden
(CC) korkun ve Ondan (CC) mitvr olun. Onun (CC) nasl buyurduunu iitmediniz mi:

107
Duh S. A.11.
108
Talk S. A.1.
Allah (CC) sizi kendisinden ekindirir.
109
Havf u hazeriniz (korku ve ekinme
duygunuz) kadar emn ve emniyet grrsnz. Rabbinize (CC) tevekkl edin ve Ona (CC)
kar takv shibi olun. Onun (CC): Allaha (CC) tevekkl edene O (CC) yeter
110

buyruunu iitmediniz mi?
Allahm (CC)! Bizi yarattklarndan mstan kl, onlara muhta etme. Bizi, halkn
maln minderlerinin altnda toplayp saklayanlara ve o mallaryla halka kar bbrlenenlere
muhta etme. Onlar ucp ve kibir llerine dalmlar; fakirler onlardan dileniyorlar, onlardan
yardm istiyorlar da onlar duymazdan geliyorlar. Allahm (CC)! Bizi ihtiyalar senden gelen,
skntlarnda da senden yardm dileyen kimselerden eyle.
Sfyn- Sevrye (v. 161/777), chil kimdir? diye sorulduunda o yle cevap
verdi: Chil, ihtiyalarn Allah- Teldan (CC) isteyinceye kadar Onu (CC) tanmayan
kimsedir. Chilin durumu, bir hkmdarn evinde bir ile megul olan bir adamn durumuna
benzer: Hkmdar ona bir i buyurur, o da o ii brakr, hkmdarn komularndan birisinin
kapsna gider. Ondan, yemek iin bir dilim ekmek paras ister. Hkmdar bu yaptn
bilseydi onu ldrmez miydi? Ona sarayna girmeyi yasaklamaz myd?
Ey kalpleri ller! Beni iyi dinleyin. Ben, o adamn sfatn sizde gryorum.
Rabbinizi (CC) tanmadan nasl lrsnz!
Allahm (CC)! Bizi mrifetinle, amellerimizde sana kar ihlasl olmakla, senden
bakas iin amel etmemekle rzklandr. Bizi zhir ve btn hkmlerinin ilmi ile rzklandr.
Bize sabr ver, rz ver. lminin ve kaderinin gerei olan bellarn aclarn bizlere tatllatr.
Kalp etlerimizi erit ki, kudretinin gerei olan elemleri hissetmeyelim ve Seninle sohbetimiz
dim olsun. Bize dnyda da, hirette de gzellik ver ve cehennem azbndan bizi
koru. (min)


109
l-i mrn S. A.28.
110
Talk S. A.3.
26.Sohbet SIHHATN VE BO ZAMANIN KIYMET
Ey oul! Nasbin olan eyi kaybetmezsin; onu senden bakas yiyemez; o bakasnn
nasibi deildir. Nasibin olan eyi ona rabet vey hrs gstermekle de elde edemezsin. O dn
gibi gemitir. inde bulunduun an bugnn, gelecek ise yarndr. Dnn senin iin bir
ibret, bugnn amel, yarnn da crettir. Yarn ise sen belki olacaksn, belki de olmayacaksn.
Sen yarn adnn ne olacan (bana ne geleceini) bile bilmiyorsun. Size sylediklerimi
hatrlayacak ve pimanlk duyacaksnz.
Yazklar olsun! Huzrumda bulunmay bir vey birka buday tnesine karlk
satyorsun. Kendini benden kesmen, ancak benim durumumu ve ne sylediimi
bilmemendendir. Sylediklerimin ne asln, ne de teferruatn biliyorsun. Onun kaynan da
bir trl gremedin; eer bilseydin ve tansaydn benden kesilmezdin. Bir sre sonra size
yaptm nashatleri anlayacaksnz. Szmn sonucunu ldkten sonra greceksiniz. Siz
benim sylediklerimi sonra anlayacaksnz. Ben iimi Allaha (CC) havle ediyorum.
111

L havle ve l kuvvete ill billhil-aliyyil-azm.
Mmine en sevimli gelen ey ibdettir. Ona en sevimli gelen ey namaza durmaktr.
O evinde oturur ama kalbi Hakka (CC) dvet eden mezzindedir. Ezan duyunca kalbini
sevin kaplar. Mescitlere ve cmilere uarak gider. Yannda verecek bir ey olduunda dilenci
gelirse sevinir. nk o Hz. Peygamberin (SAV): Dilenci, Allah- Telnn (CC) kuluna
hediyesidir
112
szn iitmitir. Nasl sevin duymasn ki, dilenci vstasyla Rabbinin (CC)
emrini yerine getirmi ve Ona (CC) bor vermi olur!
Hz. Peygamberden (SAV) yle rivyet olunmutur: Allah- Tel (CC) kymet
gn mmin kullarna yle hitap eder: Sizler hiretinizi dnynza tercih ettiniz. Bana
ibdet etmeyi ehvetlerinize, istek ve arzularnza tercih ettiniz. zzetim ve cellime yemin
ederim ki, cenneti sizden bakas iin yaratmadm. te bu Onun (CC) mminlere hitbdr.
Muhiblere hitbna gelince, o da udur: Siz dnyya, hirete ve btn yarattklarma kar
beni tercih ettiniz. Yni halk kalbinizden kardnz, srlarnzdan uzaklatrdnz. te
cemlim sizin iin. Kurbiyetim sizin iin. nsiyetim sizin iin. Sizler gerek kullarmsnz.
Evliydan bzs uykularnda cennet yiyecekleri yer, cennet iecekleri ierler, oradaki
her eyi grrler. Bzlar da yemeden, imeden kesilirler, halktan soyutlanp perdelenerek
yeryznde Hzr ve lys gibi lmsz yaarlar. Allah- Telnn (CC) yeryznde byle,
halkn kendilerini grmedii ama kendilerinin halk grd gizli kullar pek oktur. Onlar

111
Mmin S. A.44.
112
Hind, Kenzl-umml, hads no: 16078.
arasnda vel olanlar pek oktur; ayn olan ise az m azdr. Her ey onlara gelir, onlara
yaklar. Yeryz onlar veslesiyle yeerir; gkten yamur onlar veslesiyle yaar; halk
zerinden bellar onlar veslesiyle uzaklatrlr.
Meleklerin yiyecei Hakk (CC) zikretmek, tesbh ve tehll etmektir. Evliydan ok
az kimsenin yiyecei de onlarnki gibidir. Ey shhatli ve bo zamn bol kii! Ne kadar ok
adanmsn! Hz. Peygamber'den (SAV) yle rivyet olunmutur: ki nmet vardr ki,
insanlarn ou onda aldanmtr: Shhat ve bo zaman.
113

Bir hastalk gelip shhatini bozmadan ve bir megliyet gelip bo zamnn
doldurmadan, shhatini ve bo zamnn Allah- Telya (CC) tatte kullan. Fakirlik
gelmeden nce zenginliinin kymetini bil; zenginlik srekli olmayabilir. Fakirlere ikramda
bulun ve elindekini onlarla payla. Onlara verdiin eyi Rabbinin (CC) yannda bulacaksn ve
onlar sana hirette fayda salayacak.
Yazk size! lmden nce, haytnzn kymetini bilin. lmden ibret aln. Hz.
Peygamber (SAV) yle buyurmutur: Viz olarak lm yeter.
114
lm yeni olan her eyi
eskitir. Uza yakn eder. Duru olan bulandrr. lmden ka yok: Belki de imdi gelecek,
vey bugn Hkm bakasnn elinde, sizin elinizde deil. Neyiniz varsa hepsi iretidir,
asl deildir, geicidir. ocuklarnz, shhatiniz, bo zamnnz, haytnz geicidir; ilerin en
nemlisi ile uran.
Vah sana! Kendin sabrszn biri iken, bakasna sabrl olmasy nasl sylersin? Sen
kr brakm iken, bakasna kretmesiyi nasl tlersin? Sen honutsuzluk ierisinde
iken, bakasndan kadere rz olmasn nasl beklersin? Sen dnyya meyletmi ve hirete
kar isteksiz iken, bakasna dnyya kar zhid olmasn ve hirete ynelmesini nasl
emredersin? Allaha (CC) mtevekkil olmay emrediyorsun, ama kendin Ondan (CC)
bakasna mtevekkilsin! Ve sen Cenb- Hakk (CC) ve melekler indinde irensin. Slih ve
sddk kullarn kalpleri de senden irenmekte!
***
Bir o kadar yannda olur, saklanma halktan
Byk gnah ilersen, ite o zaman utan!
***
szn duymadnz m?

113
Buhr, es-Sahh, Zhd hads no: 2305.
114
Heysem, Mecmauz-zevid, 10/308.
Her tarafn iftir! Her eyin nifak! Zarar yok, Allah (CC) katnda sivrisinein kanad
kadar dahi deerin yok ya! Cehennemin en aa derekesinde mnfklarla berbersin.
Szlerimi, sohbetimi dinlemeye devam etmek man almetidir. Szlerimden ka ise nifak
almetidir.
Allahm (CC)! Bize tevbe nasip et. Bize ne dnyda, ne de hirette felket ver. Bize
dnyda da, hirette de gzellik ver ve cehennem azbndan bizi koru.


27.Sohbet SADAKA VERMEK
Ey cemaat! Kyl-u kli terkedin. Dnylk biriktirmeyi ve o hususta birbirinize destek
olmay brakn. Fakir ve yardma muhtalarn haklarn deyip, geri kalann da Allaha Kyl-
u itaat ve ibdet yolunda sarfetmedike, dnylktan elinizde ne varsa hepsinden hesba
ekileceksiniz. Size de, btn bu mallarnza da yazklar olsun! Yaknlarnzdan ve
komularnzdan utanmyor musunuz ki, onlar a olarak lyorlar da, siz onlar hi
grmyorsunuz, onlardan yzeviriyorsunuz? Rabbinizin (CC): Onun (CC) sizi, zerinde
tasarrufa yetkili kld eylerden (mallarnzdan) infk edin
115
buyruunu duymadnz
m? Onlar zerinde sizi sdece tasarrufa yetkili kldn bildirdii halde siz onlar
kendinize mlk edindiniz. Bir sr harcama kalemi rettiniz. O (CC) size malnzn
tammn elinizden karmanz emretmedi; yalnzca, fakirler iin onun zerine belli bir
miktar hak koydu. O hak da; zekat, keffret ve adaklardr. Fakirlerin haklarn deyin!
Ailenizin ve akrablarnzn da haklarn deyin. Zekat da kardktan sonra hayr hasentta
bulunmak: te mminin ahlk! Allah- Tel (CC) ile al-verite bulunan kazanl kar.
En doru sz syleyen Rabbimiz (CC) muhkem (salam) Kitabnda yle buyurmutur:
Allah (CC) size onun (infknzn, sadakanzn) devmn nasip eder.
116

Ey oul! Elindekinden kalbinle soyun, her eyinden ayrl ki, btn bunlarn bedeli
sana verilsin. Yazk sana! Halk sana ne zarar, ne de fayda verebilir; yeter ki, kalplerine
Allahtan (CC) bir mhr gelmesin. Halk Onun (CC) elindedir, onlar istedii gibi hareket
ettirir. Bzan sana musahhar klar, emrine verir, bzan musallat eder. Onun (CC): Allahn
(CC) insanlara at rahmeti tutacak, engelleyecek kimse yoktur
117
buyurduunu
iitmediniz mi?
Bel geldiinde, onu man, sabr ve teslmiyet ile karla. Zamn geip, devri
doluncaya kadar ona sabret. Ey mrd! Bel oklar sebebiyle murdnn kapsndan kama.
Sebat gster ki, murdna eresin. Mrd, mbtel olduunda kendisini sabr ve kr erbetleri
ile tedvi eden, iyiletiren bir stda, bir tabbe ihtiya duyar. Tabip ona bir eyleri almasn
ve bir eyleri de almamasn syler. Nefsinden yzevirmeyi ve bely kabullenmesini
emreder. Allah- Tel (CC), eyhi ile yaknlnda sdk ve samm olan kimseye eyhini ya
hemen nnda, ya da daha sonra yararl klar.
Ey ac ve tatl su arasnda duvar koyan Rabbimiz (CC)! Bizimle Sana kar nefret vey
honutsuzluk gstermenin arasna duvar koy. Bizimle Senin takdrinle ekimenin arasna

115
Hadd S. A.7.
116
Sebe S. A.39.
117
Ftr S. A.2.
perde koy. Bizimle gnahlar, isyanlar arasna rahmetinden bir perde ek. Bize dnyda da,
hirette de gzellik ver ve cehennem azbndan bizi koru. (min)

28.Sohbet ZKR- DAM-EDEB
Ey oul! Ben seni eytann arkada ve halefi gryorum. Nefsine kar ondan
emniyet ierisindesin. Onun szne gvenilir biri olduuna inanyorsun. O senin din ve takv
etlerini yer. Sermyeni bitirir. Oysa bundan senin haberin yok.
Vah sana! eytan zikr-i dim ile yanndan defet ve kar. Zikr-i dimi brakma. O
dman helk eder, hezmete uratr ve krar. Cenb- Hakk (CC) dilinle bir kere
zikredersen, kalbinle bir ok kere zikret. Yiyeceini ve ieceini deitir. Her hlinde vera
shibi ol. L havle ve l kuvvete ill billhil-aliyyil-azm. M Allah- kn. L ilhe
illAllah-l-melikl-hakkul-mbn. SbhnAllahi ve bi-hamdih. SbhnAllahil-azm ve bi-
hamdih
118
diyerek eytan hezmete uratmak iin yardm al. te bu sz ile eytan yenilgiye
urar, hezmete urar, gc krlr, ordusu dalr. blisin krss deniz zerindedir, ama
ordusunu kara tarafna gnderir. Onun gznde hrmete en lyk olan kimse demolunun en
fitne olandr.
Sradan birisi iin tevbe nasl farz ise, rif iin de edep ylece farzdr. O nasl edepli
olmasn ki, o halkn Hlka (CC) en yakn olandr. Hkmdarlarla cehlet zere dp
kalkanlar onlarn dam fermnna da yakndrlar. Her kim ki, edep shibi deildir, o, halkn da
Hlkn da (CC) nefret ettii kimsedir. Hangi vakit ki, onda edep gzetilmemitir, o vakit
lmdr. Allah- Telya (CC) kar gzel edep zere olmak cap eder.
Ey oul! Beni tansaydn yanmdan ayrlmaz, nereye gidersem gideyim, bana tbi
olurdun. Yanma gelmemenin ne demek olduunu bilmiyorsun. Halbuki, seni bir ite istihdam
edeyim vey etmeyeyim, senden bir ey alaym vey sana bir ey vereyim, seni
fakirletireyim vey zenginletireyim, seni yoraym vey dinlendireyim bunlarn hepsi
eittir. Btn bunlarda asl olan hsn-i zan ve hlis niyettir. Bunlarn ikisi de sende yok. O
halde benim sohbetimle nasl felah bulacaksn ve benim szlerimden nasl istifde edeceksin?
Allahm (CC)! Bu szleri duymalarn onlar aleyhine bir hccet, bir delil yapma.
Bize dnyda da, hirette de gzellik ver ve cehennem azbndan bizi koru.


118
G ve kuvvet ancak, Yce ve Azm olan Allahtandr (CC). Allhn (CC) diledii olur. Melik (mlkn
shibi), Hakk (gerek) ve Mbn (apak) olan Allahtan (CC) baka ilah yoktur. Allah (CC)
noksanlklardan mnezzehtir, uzaktr, hamd (vg) yalnza Onadr (CC). Azm (yce) olan Allah (CC) her
trl noksanlktan uzaktr ve hamd yalnzca Onadr (CC).
29.Sohbet SALH AMEL
Slih amel ileyen kimsenin o ameli, onun nn aydnlatan bir nur, altnda bindii bir
vsta olur. Onun kalp amelleri yznde grnr. Yz ayn ondrd gibi olur. Kalbi, Allah-
Telnn (CC) kendisine balad ikramlar grmekten dolay sevin duyan bir melek gibi
olur. Ameli ona Allah- Telnn (CC) kendisi iin cennette hazrlad nmetleri mjdeler.
Slih amel bir sret kazanarak ona yle der: Ben senin alamanm, sabrnm, takvnm,
mnnm, yakninim, namaznm, orucunum, mchedenim, Rabbine (CC) itiyknm,
mrifetullhnm, ilmullhnm, gzel amellerinim, Rabbine (CC) kar gsterdiin
edebinim. Bunun zerine ondan arlk gider, korkusu skinleir; endiesi emniyete,
tedirginlii rehvete dner.
Her kim de slih amel ilemez ve Rabbine (CC) byk gnahlarla, srtnda msiyet
ykleriyle gelirse: Alk, susuzluk, iinde bir korku ve nnde rsvaylk Melekler
arkasndan srkleyip gtryorlar Ona yle bir cez veriyorlar, yle bir ekerek
gtryorlar ki.. Nihyet, Arasata kadar gelir; balarlar mnkaaya, muhsebeye, hesba
Onu yle iddetli bir hesba ekerler ki.. Sonunda onun hakknda cehennem kayd konur ve
orada azba ekilir. Eer tevhd ehlinden ise suu kadar cezsn eker, sonra Allah- Tel
(CC) rahmeti gerei onu cehennemden alr. Fakat kfirlerden olan kimse kendi cinsleriyle
birlikte, cehennemde sonsuza kadar kalr.
Rabbimiz! Bize dnyda da, hirette de gzellik ver ve cehennem azbndan
bizi koru.
30.Sohbet KURAN DNLEMEK
Ey oul! Salam bir tevbe ve tefekkr zerinde olduun mddete dnyl terkeder,
hiret ameli ile megul olursun; halk iin olan terkeder, Hlk (CC) iin olanla megul
olursun; erri terkeder, hayr ile amel edersin.
Ey tevbe ve tefekkr terkeden! Sen ziyanlardasn da haberin yok. Kazanl deil,
zararlsn. Senin mislin, bir eyler alp satan, fakat harcanmas gereken ve gerekmeyen
yerlerin hesbn tutmayp para biriktiremeyen kimse gibidir. Bir mddet sonra bakar ki,
sermyesi bitmi, yannda sdece sahte gmler kalm!
Eyvahlar olsun sana! Sermyen olan mrn tkendi de haberin yok! Btn kazancn
ss. Oysa dier mminlerin kazanc hep cevher. Mminler yaknda amellerinin karln
alacak; sen de elinde tuttuunun karln alrsn! Seninle berber olan Hakk (CC), senden
ancak ihls kabul eder. Hz. Peygamberin (SAV): Hesba ekilmeden nce kendinizi hesba
ekin. lye ekilmeden nce kendinizi ln. En byk sat, en byk fuar iin kendinizi
ssleyin, hazrlayn
119
buyruunu iitmedinmiz mi?
Denir ki: Allah- Tel (CC) bir kimseyi riflerinden bir rif, vellerinden bir vel,
muhiblerinden bir muhib, muradlarndan bir murd yapmak istediinde, onun bana
halvetinde de celvetinde de bir melek koyar. Nebsini (SAV) terbiye ettii gibi onun kalbini
terbiye eder. Ona hayr ilham eder, erden ona yzevirtir. Tpk Ysuf (AS) hakknda:
Onu (AS) ktlklerden ve irkinliklerden korumak iin. nk O (AS) muhlas
(kendisine ihlas verilmi) kullarmzdandr
120
dendii gibi. te bu Onun (CC) Neblerine
(AS), Resullerine (AS), Vellerine (RA), slihlerine ve sdklarna mumelesidir. s (AS)
ocuklara rastlad. Ona (AS) dediler ki: Gel, oynayalm. Dedi ki: SbhnAllah, biz oyun
oynamak iin yaratlmadk!
Sflerin nefisleri erri deil, hayr oka emredicidir. Mchededen sonra onlar
kalplere karm, kalp olmutur. O ne zaman ki, mchedeye alnsa mutmain olmu ve Refk-
i Alnn hasretini ekmitir. Onun Kurn dinleyii her eyiyle birlikte olur; daha nce o
sreten dinlerdi, mn olarak dinlemez idi. Hezeyanlar ve bo laflar sakn dinlemeyin.
Muhakkakki, Kurn dinlemekle kalpler hayat, srlar da saf bulur. Cennette Rahmnn (CC)
komuluunu kazanmann ess da Kurn dinlemektir.
Mmin halk bilir, onlarn almetlerini tanr. Kalbi hassastr, Allahn (CC) nru ile
bakar. nk kalbinde Onun (CC) nru vardr, kalplerin nru... Tahret (temizlik) kalp, sr

119
Ahmed b. Hanbel, el-Msned, Zhd hads no: 149.
120
Ysuf S. A.24.
ve halvet tahretidir. Kalbin temiz olmadktan sonra, halvetin temiz olmadktan sonra, zhirini
temizlemenin sana ne faydas vardr? Zhirini gnde bin kere temizlesen bile kalbinin
kirlerinden bir tnesi dahi gitmez. Gnahlarn kt bir kokusu vardr. Allahn (CC) nru ile
bakanlar onu bilirler, fakat bunu halktan gizlerler ve onlar rsvay etmezler.
Yazk sana! Sen tembelsin. phesiz, bu ekilde eline bir ey gemez! Komularn,
arkadalarn ve akranlarn yollara dtler, aratrp incelediler, istedikleri yere vardlar ve
haznelere kavutular. Bire on, bire yirmi aldlar. Zengin olarak geri dndler. Sen ise yerinde
oturuyorsun. ok yaknda bu gc ve elindeki bu kolayl da kaybedersin. Ondan sonra da
insanlardan dilenirsin.
Yazk sana! Hakk (CC) yolunda al, didin. Kaderine gvenme. Bizim urumuzda
mchede edenleri hidayet yolarmza erdiririz
121
buyruunu duymadn m? abala ki,
sana hidyet gelsin. Byle tembel olduun mddete sana bir ey gelmez. Tek bana bir ey
elde edemezsin. Haydi! Gayrete gel, iini tamamla. Her ey Allah- Telnn (CC) elindedir,
bakasndan bir ey isteme. O (CC) Kelm- Kadminde: Hibir ey yoktur ki, hazneleri
bizim yanmzda olmasn; ancak biz onu belli bir lde indiririz
122
buyuruyor, iitmedin
mi? Bu yetten sonra sz olur mu?
Ey dnynn ve dirhemin tlibi! Bunlarn ikisi de birdir. kisi de Allah- Telnn
(CC) elindedir. yleyse niin halktan istiyorsun? Niin dnyy ve dirhemi, dilinle irk
koarak ve sebeplere gvenerek halktan talep ediyorsun?
Allahm (CC)! Ey Halkn Yaratcs (CC)! Ey sebeplerin msebbibi (CC)! Bizi halk
ve sebepleri irk komak bandan koru. Bize dnyda da, hirette de gzellik ver ve
cehennem azbndan bizi koru.


121
Ankebt S. A.69.
122
Hcr S. A.21.
31.Sohbet DNYANIN GECL-FAKR
Ey Allahn (CC) kullar! Hikmet dnysnda bulunmaktasnz; vstasz bir ey
yapamazsnz. O halde, Mbudunuzdan, kalp hastalklarnz tedvi edecek bir tabip, size yol
gsterecek bir delil, bir rehber isteyin. O kii elinizden tutsun da sizi Hakka (CC)
yaknlatrsn. Onun (CC) cokunluuna gtrsn. Onun (CC) kurbiyetinin perdesine,
kapsnn bekilerine ulatrsn.
Sizler nefislerinize, hev ve heveslerinize hizmet etmeye rz oldunuz. Nefislerinizi
rz etmeye, onu dny ile doyurmaya abalyorsunuz. Oysa, saatler getike, gnler
ilerledike, aylar tkendike, yllar geride kaldka elinizde dnydan hibir ey
kalmayacaktr. lm size gelecektir. Onun elinden kurtulmaya ise gcnz yetmeyecek.
O (CC) sizi gzetlemekte de haberiniz yok! Onun (CC) baklarn gremiyorsunuz;
oysa O (CC) tam karnzda duruyor. O (CC) ok yaknda sizin shanza iner: Cezlarnzn,
haytnzn karlnn verildii shaya. Rhun hirete ger, fakat cesedin koyun ls gibi
kalr. Birileri sana acr da, senin cesedini, srngenler ve haert yemeden nce topran
altna koyar. Sonra ailen, ein dostun senin maln mlkn yeyip ier, nmetlenir; arkandan
ya merhamet okurlar, ya da okumazlar!
Birok hkmdar dmanlar ldrp, cesedini defnetmeksizin, kpekler ve haereler
yesin diye, kasden arziye brakmlardr. Sonu byle olan mlkten daha kt bir mlk
olabilir mi? Ne gzel demiler: lmle yok olan mlk mlk deildir; mlk o mlktr ki,
lmle zil olmaya. Akll kimse lm dnen ve kaderin getirdiine rz olandr. Sevdii
eylere kreden, sevmedii eylere sabredendir. ehvetlerinizi ve zevklerinizi dndnz
kadar dinle ilgili hususlar, lm ve sonrasn da tefekkr edin.
Allah- Tel (CC) ksmetlerin taksmini bitirmitir. Ksmette ne zerre miktr bir
artma, ne de zerre miktr bir azalma olur. Hz. Peygamber (SAV) yle buyurmutur: Allah-
Tel (CC) yaratma, rzk ve ecel hussunda ileri bitirmitir; kymete kadar olacaklar
hussunda kalem kurumutur.
123
Taksim edilmi eyle megul olmayn. Byle bir megliyet
oyun ve ahmaklktr. Btn ilerinizi O (CC) dzenlemi ve belli olan vakitlerine gre
yazmtr. Nefis mchedeye rz olmad mddete bu sylenenlere inanmaz. Mutmain
olmadan nce hrs ve inad brakmaz. Buna ancak dille, yni kuru bir dv olarak inanr.
Akll olun! Size sylediim eylerle sslenin. Takdir olunan, mukadder olan eyleri
taleple itigl etmeyin; onlar size zten gelecek. Allah- Telnn (CC) takdir ettii ve
yazd belli vakitte gelecek. Hz. Peygamber (SAV) yle buyurmutur: Bir kul: Allahm

123
Hind, Kenzl-umml, hads no: 496.
(CC), beni rzklandrma! dese dahi Allah- Tel (CC) onu rzklandrr.
124
Sivrisinein
srmas da Allahtandr (CC), bakla da Allahtan (CC) gelir. Bunlarn hibirisi mahluktan
deildir.
Ey mrik! Tevhd nerede, sen neredesin?
Ey pis bulank! Saf nerede, sen neredesin?
Ey honutsuz! Rz nerede, sen neredesin?
Ey halka ikyette bulunan! Sabr nerede, sen neredesin?
Senin bu dnin daha nce gemi olan slihlerin dni deil!
Birisinin bakasn grd halde Allah, Allah dediini iittiimde kupkuru
kesiliyorum. Ey Allah (CC) zikreden kimse! Sen Onun (CC) yanndasn. Onu (CC)
bakasnn yannda ne dilinle, ne de kalbinle zikret. Halktan Onun (CC) kapsna ka.
Kalbinden dnyy, hireti ve Ondan (CC) gayr her eyi kar. Sonra kalp, sr ve mn
dilinle Onu (CC) zikret. Daha sonra da zhir dilinle Onu (CC) zikret.
Yazk sana! Ne de ok Allah- Ekber diyerek yalan syleyeceksin? Halbuki senin
indinde ekber (en byk, en nemli) olan ey ekmek! Senin indinde ekber olan, katkl
ekmek ve et! Senin indinde ekber olan, yaknlarnn zenginlii! Senin indinde ekber olan,
sokann bekisi, ehrinin vlisi! Senin indinde ekber olan, memleketin sultn, idrecisi! te
btn bunlardan korkuyor ve bunlardan bir eyler umuyorsun. Onlara yaclk yapyorsun.
Onlardan saklanyorsun. Elbisen seni rtyor ama btn kabahatlerin Rabbine (CC) ak ve
seik grnyor. nemli ilerinde onlara timat ediyorsun. Faydada ve zararda, atda ve
ihsanda hep onlar gryorsun. Bu konularda sizinle ekiecek, iddilaacak olsaydm dinde
iflas ederdiniz; ne mslmanlnz kalrd, ne mminliiniz.
Uzaklk perde olur, yaknlk ise perdeyi ekip yrtar. Mukarreb her eyi bilir, fakat
gizler. Kendisinde galebe hli olmad mddete gizli eylerden bahsetmez. Kullar zerine
Settr (rtc) olan Allah- Tely (CC) tenzih ederim. Dier kullarnn ahvlini
(hallerini) havs kullarna bildirip, sonra onlar rtmeyi ve gizlemeyi emreden Allah-
Tely (CC) tenzih ederim.
Ey cemat! Gcnz yettiince dny ilerini brakn. Yaknda ayrlacanz eylere
rabet etmeyin. Mmin, elinden gelse yemek, imek ve giyinmek gibi hususlarda bile zhid
olur; elinden gelse nefsinden, hev ve hevesinden soyunup syrlr: O Rabbinden (CC) baka
hibir eyi talep etmez. Mlyn konumaktan dilinizi tutun. Rabbini (CC) zikretmeyi
artrmaya bakn. Evlerinize girin, zarret dnda, mecbur olmadka vay cematle namaz

124
bak.: sfehn, Hilyetl-evliy, VII/90, (Beyrut-tsz).
klmak, zikir meclisine katlmak gibi durumlar dnda darya kmayn. Mesleini evinde
icr etme imkn olanlar yle yapsn.
Vah sana! taat etmediin halde, Allah- Telya (CC) muhabbet dvsnda
bulunuyorsun! Onun (CC) muhabbeti, emirlerine sarlp nehiylerinden katktan, verdiine
kanaatkr, kaderine rz olduktan sonra gerekleir. Ancak bunlar yaptktan sonra Ona (CC),
verdii nmetler dolaysyla muhabbet duyarsn. Onu (CC) karlksz seversin. Ona itiyak
duyarsn. Muhib, Cenb- Hakk (CC) dili, uzuvlar, kalbi ve srr ile zikreder. Muhib bu
zikirde fn olunca Cenb- Hakk (CC) onunla halka kar vnr, onu halktan seip ayrr. O
Hakkta (CC) hak olur. Kul gider, Evvel, hir, Zhir ve Btn olan kalr. Hem Ona (CC)
muhabbet iddisnda bulunuyorsun, hem de Onu (CC) halka ikyet ediyorsun! Ona (CC)
muhabbet iddinda yalancsn. Onu (CC) bolluk hlinde iken seven, darlk hlinde Ondan
(CC) ikyette bulunmaz!
Fakirlik kokumu, ham bir kalbe girdii zaman onu ne man ne de kan eksiltebilir.
Ho, onun sohbetinde kfr de olur ya! Fakirlik ancak sabrl, vera shibi mmin iin uygun
olabilir. O nasl sabrl olmasn ki, dny onun zindandr. Siz hi zindanda olup da zindanda
kalmay isteyen kimse grdnz m? Mmin dnydan kmak ister. Ondan kurtulmak ister.
Onunla nefsi arasnda dmanlk vardr. Nefsinin a, susuz, plak kalmasn, zelil olmasn
arzu eder, t ki, nefis, itatte ona yardmc olsun. Dolaysyla fakirlik mmine uygun der ve
ve ona kar ancak o sabrl olabilir. Ey hurmac! Hurman sakla ki, daha sonra bulabilesin.
Yazk sana! Beni istediini iddi ediyorsun ama benden kayorsun! Daha byle ne
kadar zaman geireceksin? Duvar terbiye edebilir misin? hlassz amelleri slah edebilir
misin? Yarm kalm ileri, btn olmayan zhiri, Hlk tanmayan halk, hireti olmayan
dnyy, ilimden yoksun ibdet gayretlerini slah edebilir misin? Birok bid ilmi (hkm)
kaz ve kaderi bilmeden, gece gndz ibdet ediyor, eratten habersizce hakkatten
bahsediyor da zndklayor! Bundan dolay denmitir ki: eratin hitlik etmedii her
hakkat zndklktr. Bu szn ess, temeli bu Kelmn (Kurnn) hkmlerini yerine
getirmektir. Bin ancak o zaman kurulabilir.
stifr ve tevbeyi oka yapn! Bu ikisi, hem dny, hem de hiret ilerinin iki byk
asldr. Bundan dolaydr ki, Nh (AS) kavmine istifr etmelerini emretti, bunun karlnda
da onlara mafireti (balanmay) ve dnynn onlarn emirleri altna, hizmetlerine
verilmesini vaad etti. O (AS) kavmine yle demiti: Ey kavmim! Rabbinize (CC) tevbe
edin. O (CC) Gaffrdr (ok ok balaycdr). Gkten size bol bol yamur yadrr.
Mal mlk ve ocuklarla sizi destekler. Size cennetler (baheler) ve nehirler verir.
125

Gnahlarnzdan tevbe edin. Kotuunuz irklerden vazgeerseniz, O (CC) sizi dnyev ve
uhrev btn muratlarnza erdirir.
Babanz dem (AS)n gnha dt gibi siz de gnha dtnz; o halde Onun
(AS) tevbe ettii gibi siz de tevbe edin. O (AS) ve zevcesi Havv (AS) Rablerinin (CC)
yemelerini yasaklad aacn meyvesini yediklerinde, cezlar Ondan (CC) uzak kalma oldu.
Onlara bahettii ikram elbiselerini onlarn zerinden soydu ald; onlar rlplak brakt.
Onlar cennet aalarnn yapraklarndan kendilerine rt yaptlar. Fakat yapraklar kuruyup
dkld, yine rlplak kaldlar. Sonra yeryzne indirildiler, kovuldular. te btn bunlar
gnahn ve muhlefetin getirdii felketler sebebiyle oldu. Gnah oku onlarn bedenlerine
batt ve onlar uzaklara drd. Allah- Tel (CC) onlara tevbe ve istifr telkin ve ilham
etti. Bunun zerine tevbe ve istifr ettiler. Allah- Tel (CC) da onlarn tevbesini kabul etti
ve onlar balad.
Bana dmanlk eden de, bana muhabbet besleyen de benim nazarmda birdir. Benim
iin yeryznde ne bir dost, ne de bir dman kalmtr. te bu durum ancak tevhd
sapasalam olduunda ve halk acziyet nazaryla grdnde olur. Ancak yine de Allah-
Telya (CC) kar takv shibi olan kimse benim dostum ve ahbbm, Ona (CC) s olan
kimse de benim dmanmdr. Bu manmn dostudur, o da manmn dmandr.
Allahm (CC)! Beni bu hle ehil kl. Beni bu halde ve bu hli de bende sbit-kadem
kl. Bu hli bana bir mevhibe ve ba kl, onu benim iin ireti ve geici bir durum yapma.
Sen biliyorsun ki, ben Senin dninin ve irdenin ipini eiriyorum. Ben sdece Senin rzn iin
Muhammedlere, srf Senin rzn umarak Senden baka her eyden yzevirmi zhidlere
hizmet ediyorum. Bize dnyda da, hirette de gzellik ver ve cehennem azbndan bizi
koru.


125
Nh S. A.10-12.
32.Sohbet NFAK-MCAHEDE
Yazklar olsun sana ey zengin! Zenginliin krnn sdece el-hamd lillhi
Rabbil-lemn demek olduunu zannetme. Zenginliin kr fakirlere ondan haklarn
datman ve farz olan zekat fakirlere demendir. Sonra mmkn olduunca yine onlara
yardm et. Malndan onlara karlksz ve minnetsiz bir ekilde dat; nk minnet kalplere
eziyet verir ve iyilii kirletir. Fakirlerin ou fakirlik ateine katlanr, fakat minnete tahamml
edemez. Vereceksen minnetsiz bir ekilde ver, aksi halde verme. Allah- Telnn (CC): Ey
man edenler! Sadakalarnz minnet ve eziyet ile btl (geersiz) hle getirmeyin
126

buyruunu iitmedin mi? Sadakann btl hle gelmesi demek, onda sevbn kalmamas
demektir. Minnet altnda brakan kii maln da, sevbn da kaybeder. Kalbini karartr. Zr
minnet irktir. Mmin verir ve minnet altnda brakmaz. Aksine, bakalarna vermeyi
kendisine nasip ettii iin Allaha (CC) kreder. Hakkatte verenin kendisi deil, Allah-
Tel (CC) olduuna inanr. nanr ki, Allah- Tel (CC) Vhiddir (birtektir), erki ve
orta yoktur. Ondan (CC) alr ve verir. nanr ki, elindeki mal mlk kendisine veren Odur
(CC); kendisi de Ondan (CC) alan ve bakalarna datan bir vstadr.
Ey zenginler! Ey bolluk iindekiler! Zenginliiniz sizi aldatmasn. marmayn ve
zenginliinizle fakirlere kar kibirlenmeyin. Aksi takdirde bu sizin fakirlie dme sebebiniz
olur. Ve sizler ey genler! Genliiniz, g ve kuvvetiniz sizi aldatmasn. Genliiniz
Rabbinize (CC) kar gnah ilemenize desteiniz olmasn. Gnahlar sizin din bedeniniz
iin birer oktur. Gnahlar sizin din etlerinizi, salnz ve zenginliinizi yeyip bitiren
vah hayvanlardr. Ne gzel demiler:
***
Bir nmet iindeysen, onu koruyup gzet,
Zr gnahlar sebebiyle kaybolur nmet.
***
Benim yanmda hsn-i zanla ve thmeti brakm bir ekilde bulunun. Evinize
dndnzde de bu sz hatrlayn ve unutmayn. lm ve sonrasn tezekkr edin. Geceyi
ibdetle geirin ve kalbinizle Rabbinizin (CC) huzruna durun. Oru tutun, zr oru kalbin
nrudur; zellikle iftarnz hell lokma ile olursa. Bir ey vermedike bir eye
kavuamazsnz. lim ve hikmet erbb nmeti terketmeden nmete kavuulamayaca
hussunda hemfikirdirler.

126
Bakara S. A.264.
Slih bir kimsenin krk sene boyunca sdece secde hlinde iken uyuduu, secdesinin
(seccdesinin) onun yata, yorgan ve yast olduu anlatlr. te bu, dnyya kar zhid
(isteksiz), hirete kar rgp (istekli) olann, lmden ve hesaptan korkann, halka ve
onlarn elindekine kar zhid ve Hlka (CC) kar rgp olann, Hakkn (CC) indinde olan
takdir edenin, Ona (CC) ibdeti bilenin ve Onun (CC) urunda nefsiyle mchede edenin
hlidir. Allah- Tely (CC) tanyan Onu (CC) sever. Onu (CC) seven Ona (CC)
muvfakat gsterir.
Ey oul! Bu dnyy ne yapacaksn? Ona ynelirsen onunla megul olursun, srt
evirirsen onu zlersin; ondan a kalrsan zayflarsn, doyarsan arlarsn. Sizden onunla en
iyi olannza bile hastalklar, dertler, gamlar ve skntlar gelir. Allah- Telya (CC) itat
yolunda harcamann dnda dnyda hayr yoktur.
Nefis childir; onu eitin. O kt edeplidir; ona edep retin. Dert ile devy, hell ile
haram, kendisine faydal olanla zararl olan ayrt edemez. Rabbi (CC) ile ekimekten de
geri durmaz. Ona ehvet ve zevkten bir lokma bile yedirmeyin. Ona hakk olan kuru ekmein
dnda bir ey vermeyin, yni devaml vermeyin. Buna rz olduu zaman ona dalardaki
otlardan yedirin; bylece o ekmei her eyiyle kabullensin ve ona gnl honutluu ile
dnsn. Eer rz olur ve sknete ererse erri gitmitir; rzk, ksmeti ona verilir. Zr size
Rabbinizden (CC) ferman gelmitir: Nefislerinizi ldrmeyin; Allah (CC) size kar
merhametlidir.
127
te o zaman o nefse yle denir: Ey mutmain (huzura ermi) nefis!
Rz olmu ve rz olunmu olarak Rabbine (CC) dn.
128
Byle olan bir kimseye ksmeti
ide edilir. lim (kader) ona nasbinden istifde etmesini emreder. Ksmeti ona
kesilmeksizin verilir. te o zaman nmetlere karmas ona zarar vermez. Bu faydalanma
onun iin sadrnda (i dnysnda) bir inirha (i rahatlamasna), kalbinin aydnlanmasna
ve saf bulmasna vesle olur. O, doktorun kendisini yemekten koruyup, fiyet buluncaya
kadar faydal gd ve ieceklerle besledii hasta gibi olur. Hasta iyiletikten sonra doktor ona
eit eit yemekler yemesini syler, onu bir yemekten dier yemee gnderir. O zaman
yedii yemekler onun iin dev olur ve bedenini kuvvetlendirir. te bunun gibi, bu zhid iin
sonunda ksmeti olan nmetlerden istifde ettiinde, bu onun dni iin bir fiyet, bir shhat ve
kalbinde ve srrnda bir nur olur.

127
Nis S. A.29.
128
Fecr S. A.27-28.
Allahm (CC)! Bizi senden baka her eye kar zhid ve her hlinde sana kar istekli
olanlardan eyle. Bize dnyda da, hirette de gzellik ver ve cehennem azbndan bizi
koru. (min)

33.Sohbet LME HAZIRLIK
Allah- Tel (CC) yle buyurmutur: Allah (CC) katnda din slmdr.
129

slmn yni islm kelimesinin hakkati istislmdr (teslim olmak ve teslimiyettir). nce
slm (slm Dnini) kabul edin, sonra da istislm (teslmiyeti) nefislerinizde
gerekletirin. Dnz slm ile, iinizi de istislm (teslmiyet) ile temizleyin. Kendinizi
Rabbinize (CC) teslim edin. Onun (CC) tedbrine ve takdrine rz olun. Brakn, hakknzda
Onun (CC) takdri hkm versin. Kaderin getirdii her eyi makbul karlayn. Rabbiniz
(CC) sizi sizden daha iyi bilir. Mdebbir (her eyi idre ve takdr eden) ve Hkim (hkm
ve hikmet shibi) olarak Ondan (CC) rz olun. Yakn bir dost olarak Onun (CC)
Kelmndan (Kurndan) rz olun. Onun (CC) emirlerini de, yasaklarn da kabul eliyle
karlayn. Onun (CC) dnini btn kalbinizle karlayn. Kendinize o dni iar ve rt edinin.
lm gelmeden nce, Allahtan (CC) dnn mmkn olmad o gn, yni kymet
gn gelmeden nce haytnz ganmet bilin. Emellerinizi ksaltn. nk felah bulan kimse,
ancak emelini ksaltmak sretiyle felah bulmutur. Dnyya kar hrsnz azaltn. Hars
olmasanz bile ksmetleriniz size gelecektir. Bu dnydan, nasiplerinizi elde etmeden
ayrlmayacaksnz.
Vah sana! Hevesi kov. lmn elinden kurtulu yok. Nereye gidersen git, nereye
dnersen dn, o senin nnde ve etrfnda. Kymetten kurtulamazsn. lm gnn senin
hakknda zel bir kymettir. Kymet gn de hem senin iin, hem de senin dndakiler iin
genel bir kymettir. lk kymet ikinci kymeti getirir: O zaman lm meleini grrsn;
sana gler yzle, mtebessim bir ehreyle gelir. Yanndakiler de yledir. Sana selam verirler.
Tpk enbiynn, hednn ve slihlerin ruhlarn ald gibi senin rhunu da yumuaklkla
alr. Kymet gnnn senin hakknda hayrl geeceini mjdeler. lk gn ikinci gn getirir:
Eer hayr grrsen hayrdr; er grrsen erdir.
lm melei Ms (AS)a geldi, elinde bir elma vard. Elmay Ms (AS)a koklatt.
Bu koklama esnsnda Onun (AS) rhunu ald. Hepsi byledir: Allah (CC) katnda derecesi
yksek olann rhu en kolay ve en gzel bir srette alnr.
Ey cemat! lmeden nce nefislerinizden ve irdelerinizden ln. lm oka
zikredin ve gelmeden nce ona hazrlann. lmeden nce lrseniz, lm size kolaylar. Ona
kar ne bir arlk olur, ne de bir endie. lm ve kymet gn mutlak gelecektir. Onlar
bekleyin. Bu iki gn hussunda Allahtan (CC) bir ka yolu yoktur. Akll olun! Ben sizde
ne kalp gryorum, ne de kalplerinizde bir mrifet!

129
l-i mrn S. A.19.
Yazk sana! Zhidlik iddisnda bulunuyorsun, zhidlerin elbisesini giyiniyorsun, ama
dnynn ocuklar (kullar) olan zenginlerin ve yneticilerin kapsna da gidiyorsun! Nefsine
dnyorsun ve dnyy talep ediyorsun! Onda olan istiyorsun! Hz. Peygamberin (SAV):
Bir ukurun etrfnda dolanan kimse oraya debilir
130
buyurduunu iitmedin mi?
Dny ile megul olmak, Allah (CC) yoluna dm kimselerin yolunu keser bitirir;
onlar byler, akllarn balarndan alr. Bu genel bir kidedir; Allahn (CC) diledii
mstesndr. ok az kimse vardr ki, Allah- Tel (CC) onlarn kalplerine ve ilerine ship
kar, onlar halvetlerinde ve celvetlerinde muhfaza eder. Kudret eliyle onlarn yiyeceklerini,
ieceklerini ve giyeceklerini tertemiz eder.
Sfler, Resln (SAV) getirdii ile amel etmilerdir; bylece Resl (SAV) onlardan
rz olmu, onlara ship km ve onlar sevmitir. Ev almadan nce komu al! Yola
girmeden nce yolda edin. Bu komu ancak Allah- Telya (CC) yaknlktr,
mrifetullahtr, mandr, Ona (CC) tevekkl etmektir, Onun vaadine balanmaktr. Sflerin
kalpleri ie vkf olduklarndan dolay onlar, dnydan da, hiretten de uzaklamlardr.
Dier eylerden hep uzakta durmulardr.
Ey gfiller! Size akladm bu hususlara ancak amel ile, bzan beden ve bzan da
kalp ile, bzan kalp bzan fiil ile amele dalmak sretiyle, yni bzan konuma bzan susma,
bzan amel bzan talebi terk etmek metotlaryla ulalabilir. Amel ve utanma ile ulalabilir.
Kalp gznn amelini grmemesi, onun amelleri grmeye kar bir sre kapatlmas yoluyla
olur. Bu tamam olunca Allah- Tel (CC) tarafndan bir hareket gelir ve ona yle seslenilir:
Hareket et ve yr! Gzlerini a. Ba gzlerinle de kalp gzlerinle de bak. Allah-
Teldan (CC) gelen ey ancak Onun (CC) kudret eliyle gelir.
Sfler dim alak gnll ve mtevzi davranrlar. Bu davran hi elden
brakmazlar. Bunu da srf Allah (CC) rzs iin yaparlar. Mmin, elindekini karmak ve
sr
131
etmek iin didinir durur. nk o ihtiya nnda onu bulacan bilir. Vera shibidir
ve bulduu her eyi tertemiz yapmaktan geri durmaz. Asln ve teferruatn bildii bir ey
bulmak iin o her eyi terkeder. Babasndan ve annesinden kendisine mras olarak kalan
elindeki her eyi karmak iin alr. Belki onlar bu mal vera yoluyla kazanmamlardr
diyerek, elindeki mras fakirlere ve dknlere datr.

130
Buhr, es-Sahh, mn hads no: 52.
131
sr: Kiinin ihtiyc olmasna ramen, elindekini baka birisine infak etmek demektir.
Allahm (CC)! Bize doru yolu ilham et. Sevdiin ve rz olduun ameli ilemeye
bizi muvaffak kl. Bize dnyda da, hirette de gzellik ver ve cehennem azbndan bizi
koru.


34.Sohbet MUHABBET-MARFET (CENABI HAKKI TANIMAK)
Ey irde (mrdlik, Hakk CC. isteme) iddisnda bulunan! rden dzgn
deil. Sana murdndan gelen eye benim ve benim malm diyorsun. Muhibbin
mahbbuna izfetle ne bir mal, ne bir maksad, ne bir haznesi, ne de bir evi olur. Her eyi
murd ve mahbbu iindir. Seven sevdiinin kuludur, onun elinde zelildir. Kulun mlik
olduu her ey Mevlsnndr (CC).
Sevenin sevdiine teslmiyeti tam olunca, seven sevdiinden teslim ald her eyi ona
geri verir. Teslim ald her eyi ona brakr. deiir! Kle hr olur. Zelil aziz olur. Uzak
yakn olur. Seven sevilen olur. Mecnn Leylya olan muhabbetinde sabredince, muhabbet
tersine dnm, Leyl Mecnun, Mecnun da Leyl olmutur. Allah- Telya (CC)
muhabbette sabrl ve sdk olan kimse, zerine gelen oklar sebebiyle Onun (CC) kapsndan
kamaz. Kendisine gelen oklar kalbinin gs ile karlar. Byle davranrsa mahbb olur,
murd olur, matlb olur. Bu zevki tadan mrifete ulam demektir. Bu anlatlabilecek bir ey
deildir. Bu halkn anlayabileceinin dnda bir eydir. Bunu ok ok az kimse dnda
anlayan olmaz. Onlar halkn anlay en kuvvetli olanlardr. Halkn ilminin tesinde bir ilme
shiptir onlar. Hakkati bir gz krpmasyla, en kk bir iretle anlayabilirler. Kendilerinden
istenene dnerler, onunla edeplenirler ve onu renirler.
Ey cemat! man elbisesini giyin ve nefislerinize mchede sopasyla vurun. Onu
man hocasna, retmenine teslim edin. O eitilmemi, kt bir ksraktr. Nefisleriniz
eitimsizdir. O kibir ve byklenme doludur. Hak yolunda deildir. Ben benim ve
benimleden baka bir ey bilmez. Bu yolun tamm mahv ve yokluktur. Balangta man
zayf olduu iin L ilhe ilAllah (Allahtan CC. baka ilah yoktur) denir. Nihyette, man
kuvvetlendii zaman ise L ilhe ill ente (Senden baka ilah yoktur) denir. nk Ona
(CC) hzr ve hid olarak hitap edilir. Bu btn bir durumdur. Sr iinde bir srdr. Nefes
iinde bir nefestir. Bundan dolaydr ki, Hz. Peygamber (SAV) yle buyurmutur: Sizin u
gnlerinizde Allah- Telnn (CC) nefesleri, soluklar vardr; dikkat edin, Onun (CC)
nefeslerine taarruz etmeyesiniz!
132

Ey mnfk! Sylediimi anlamamay hakediyorsun; nk sen benim sylediklerimi
yalanlyorsun! Eer sylediklerimi akletmek ve anlamak istiyorsan, mnfklndan tevbe et,
amelinde ihlasl ol, dnyya ve Mevlnn (CC) dndaki her eye kar zhid ol. Bu iin
balangc L ilhe illAllah Muhammedn reslullhtr. Sonu ise ta ve amurun kiinin
nararnda eit olmasdr. Ta ile halkn sevgilisi olan altn ve paralarn kasdediyorum.

132
Beyhak, Kitbz-zhdil-kebr, hads no: 733, (Kuveyt-1983).
Allahn (CC) ismi ile ayaa kalk ve azmet. Ben senin iin ne bidyet, ne de nihyet
gryorum. L ilhe illAllah Muhammedn Reslullh gerekletirememisin. Onun
artlarn da yerine getirememisin. Havs (zel kullar) ile berber de deilsin ki, senin
gznde ta ile amur bir olsun. O halde sen nesin? Biz seni nasl anp sayalm? Senin ne
evvelin var, ne hirin var! Benden seni sende olmayan eylerle vmemi istiyorsun ki, nefsin
marsn, benden rz olasn ve bana hediyeler getiresin! Sana kermet (ikram) yok! Ben
hakkati sylerim ve knayann knamasndan da korkmam. Ben halk ile Hlk (CC) arasnda,
amel edenle etmeyen arasnda, gl ve kuvvetli duranla durmayan arasnda kerru ferr
(sava oyunlar) ierisindeyim, sava taktikleri ile davranmaktaym. Sen chilsin. Bana senden
yana bir ey yok. Bana dmanla kalkarsan helk olursun. Bilmediine dman olanlardan
olma. Bana kar chil oldun ve bu sebeple bana dmanlk ettin. Hakkmda hibir fikrin yok,
dmanlnn sebebini de bilmiyorsun.
Ey oul! Allah- Tel (CC) eer sana bir zarar dokundurur vey bir musbet verirse,
onu yine Ondan (CC) baka giderecek baka biri yoktur. O halde niin senin gibi ciz birine
gidip de: u iine dtm bely benden gider diyorsun? Bunu Ondan (CC) baka
giderecek kimse yoktur! Eer mal kaybedersen vey a kalrsan vey arkadalarndan
dostlarndan uzak kalrsan, kimse sana bir lokma vey bir zerre bir ey vermezse ve dny da
btn geniliine ramen sana dar gelirse, ite o zaman btn kalbinle hereyden kesil; zr
bunlarn hepsi Allah- Teldandr (CC) ve bu musbetlerin hibirini, Ondan (CC) baka
izle edecek kimse yoktur. Onu ancak oraya koyan kaldrr. Onu kim atmsa kaldracak da
ancak odur. Bu elbiseyi senin zerinden karacak olan, onu sana giydirendir.
Akll olun! Halk ve sebepleri irk komayn. Bir tek Rab edinin, birok deil. Bir
eyi kiinin emrine veren de, bana musallat eden de, hkim olan da, ferman veren de, fil
olan da ancak Odur (CC). Onun (CC) kaderi, takdri elinde hastalk olduu halde gelir ve
senin fiyet kapn alar! Elinde sknt, darlk olduu halde gelir ve senin bolluk kapn alar!
Onun (CC) takdri elinde gam ve hzn olduu halde gelir ve senin ferahlk kapn alar!
Onun (CC) takdri elinde korku olduu halde gelir ve senin gven kapn alar! Btn bunlar
Ondandr (CC) ve bunlar Ondan (CC) bakas da gideremez.
Dny mminin zindandr; eer mmin ondan kesilir, ayaklar gidecei yere
varrsa, mrifete ularsa, o zaman zindann duvar yklr ve nnde kaplar alr. Kalbi
palazlanr. Rabbinin (CC) ilim semsnda uar. Oradaki ruhlara katlr. Bu sizin
anlayabileceiniz bir ey deildir. Sfler dnyda olduklar halde, onlarn kalpleri ve ruhlar,
tpk ehitlerin cennette yemek yedikleri gibi, Rablerinin (CC) fazl ve ikram sofrasnda yemek
yer. te bu durumda onlarn halka ihtiyalar kalkar. Bu duruma ulaan kimse kalp melii
olur. Onlar dnyda da, hirette de meliktirler. Dnyda da, hirette de reistirler.
Ey chil! Ey dinarn ve dirhemin mnf! Ey halkn vmesi ve yceltmesi ile
maran! Sen vgnn, yceltmenin ve ban kulusun. Eer kalbin olsayd hline alardn.
nn lillh ve inn ileyhi rcin.
133
Ve l havle ve l kuvvete ill billhil-aliyyil-
azm. Allahm (CC)! Sana kulluu hakkyla yerine getirme rzkyla bizi rzklandr. Seni
talep etmede sadkatle bizi rzklandr. Bize dnyda da, hirette de gzellik ver ve
cehennem azbndan bizi koru.

133
Muhakkakki, biz Allahtan (CC) geldik ve yine Ona (CC) dneceiz. (Bakara S. A.156)
35.Sohbet ZHD-DNYAYA DEER VERMEMEK
Sdk kii iin geri yoktur, o geriye bakmaz; ilerlemekten, ileri gitmekten geri durmaz.
Onun gs vardr ama srt yoktur. Talebinde sdk olmaktan geri durmaz, bylece, onun
zerresi da, damlas deniz, az ok, lambalar gne ve kabuu z olur.
Sdk birini ele geirirsen ona yap. Yannda senin derdinin devs bulunan kiiyi ele
geirirsen ona yap. Seni suyun kaynana gtren kiiyi ele geirirsen ona yap.
Kaybettiin eye seni gtren kiiyi ele geirirsen ona yap. Onlar bilmemeyi, tanmamay
hakediyorsunuz. Bilenler ise ok ok az. Kabuk ok, oysa z az. Kabuk plklerde olur, oysa
z pdiahlarn haznelerinde bulunur.
Dny, ehvet ve lezzetlerle dolu olan her kalp kabuktur. O ancak atete ie yarar.
Kalbinde mahlkattan bir eyler olduu mddete cezlandrlacan bil! Zr, Allah- Tel
(CC) yle buyurmutur: Ben cinleri ve insanlar ancak Bana ibdet etsinler diye
yarattm. Onlardan ne bir rzk istiyorum, ne de Beni doyurmalarn. Muhakkakki,
Allah (CC) rezzktr, g ve kuvvet shibidir.
134
Sizin ounuz perdelisiniz; Mslman
olduunuzu iddi ediyorsunuz fakat hakkat hussunda hibir eye ship deilsiniz.
Yazk size! Mslman ismi size onun artlar ile amel etmedike hibir fayda
vermez. Byle kimselerin zhiri (d) vardr ama btn (ii, z) yoktur. Amelleriniz
size hibir ey katmyor. Zhirin mihrapta, btnn ise riy ve mnfklk yapyor. Zhirin
dindar, btnn ise haramlarla dolu. Evinde dostun bekliyor! erat zhiren senden cezy
dryor; nk senden zhiren ona aykr bir ey zuhur etmiyor. lim ise btnen, onun
zerine lm ve cezlandrlma hkmn vuruyor. yi dn! Bugn cezdan kurtuldun, ama
yarn kim kurtaracak? yi dn! Hkm erbb nazarnda gizlendin ama, Onun (CC) nru ile
bakan ve halk tadklar iretlere gre tanyan ilim erbb katnda nasl gizleneceksin?
Avam katnda sen namaz klan, oru tutan, itatte bulunan, tezkiye olan, hacca giden, veraya
nem veren, mttak ve zhid birisin; ilim ehli indinde ise mnfk, deccal ve cehennemlik
birisin!
Onlarn yanna gidersen din evinin harap olduunu ve yzndeki nifak almetlerini
grrler. Seni smandan tanrlar, fakat konumazlar. Cenb- Hakka (CC) kurbiyet mhr
onlarn azlarndadr; Onun (CC) gnahlar rtme, gizleme sfat ve Onun (CC) setr
(rt) eli onlarn dillerini tutar; kerem, cmertlik ve yumuaklk dilleri onlar konumaktan
engeller. Eer byle olmasayd rtleriniz yrtlrd. Ey mnfklar! slm hakkyla yerine
getirin ki, man da, kan da, mrifet de, mnct da size gelsin, hitp ve konuma gelsin.

134
Zriyt S. A.56-58.
Akll olun! Mns olmayan kabuklarla yetinmeyin. Amel ileyin ve ihlasl olun ki,
kurtulasnz. lmiyle mil olan limlere hizmet edin. Hizmet eden hizmet grr. Tevzu
gsteren ycelik bulur. Hizmet et ki, efendi olasn. Duymadn m?: Topluma hizmet eden
onlarn efendisidir.
135

Sen nefsine, eine, oluk-ocuuna gzel hizmet ediyorsun ama maln fakirlerden
gizliyorsun; maln hev ve hevesin ve hleli maksatlarn urunda harcyorsun. Yaknda
haberini alrsn! Sen Rabbinden (CC) korktuundan ok, sokann bekisinden, blgenin
yneticisinden korkuyorsun. Onlara hediyeler veriyorsun. nk onlar evinin harplna ve
rezilliklerine muttaller. Yaknda maln bitecek. O kt arkadalarn seni terkedecek. Beki ve
ynetici, hediyeler kesildii iin senin kirli amarlarn ortaya dkecekler. Sen Onun (CC)
nmetlerini Ona (CC) kar isyanlarda kullanrken, Allah- Tel (CC) seni nasl kutlar!
Yaknda sen dileneceksin, senden dilenilmeyecek! Kalacan yer de plkler ve pislik yerler
olacak. Ve kimbilir, belki de sen bu hal zere iken lm sana gelecek ve ztraptan ztraba
deceksin
Akll ol ve Allahtan (CC) utan! Dny fndir, ama hiret bkdir. Dnyev istekler
arzular devam etmez, uhrev istekler ise sreklidir. Mmin hiret karlnda dnyy, Hlk
(CC) karlnda halk satar. Sflerden bzlar vardr ki, Allah- Tel (CC) ile halktan ve
yeryzndeki her eyden mstan olup, onlara muhtal gidince, Hlka (CC) dnmesi ve
halktan bireyler istemesi, bir eyler dilenmesi iin, geim ve maet temini derdi ona geri
verilir. Onun halktan istemesi halka rahmet olur. Onun fakirlii zhirdedir. Btnda ise o
zengindir. Onun zenginlii gizli, fakirlii ak olur. O, onlar zerinde istedii gibi galebe
eder, hkim olur da onlar edeplerini bozmadan sknet iinde dururlar.
Onlar ilk terbiye eden Kitap ve Snnettir. Onlarla amel ederler ve mttak olurlar.
Sonra onlar Hz. Peygamber (SAV) terbiye eder. Rylarnda onlara yle der: unu unu
yapn, unu unu yapmayn Sonra Rablerini (CC) rylarnda grrler. Onlara eitli
emirler verir, eitli nehiylerde bulunur. Bir dereceden dier bir dereceye, bir kitaptan dier
bir kitaba, bir lemden dier bir leme, bir zikirden dier bir zikire srekli ykselir giderler.
Mminin gznde halk bir tek ahs gibidir. Bu ahs ise hasta, ciz, fakir, kendine
zerre kadar bir fayda elbedemeyen, bir zarar defedemeyen, kendine ters davranana
buzeden, kendine uyandan holanan biridir. Mmin ise buzunda da, muhabbetinde de
Rabbine (CC) muvfakat eder. Halk, kendisine bir eyler verdikleri iin sevmedii gibi, bir
ey vermediklerinde de onlara buzetmez. Muhabbetini de, buzunu da hev ve hevesi uruna

135
bak.: Acln, Kefl-haf, I/409-410 (no: 1513).
yapmaz. O sonsuza kadar nefsinden ayrlmtr; ona ancak Rabbine (CC) itati durumunda
muvfakat gsterir. Dny onun kalbinden uzaklamtr. O, Rabbinin (CC) dnini yerine
getirmekten, onu gzetmekten ve ona yardm etmekten asl geri durmaz.
Yazk sana! Zhid olan kalptir, ceset deil. Ey zhiri ile zhidlik taslayan! Zhdn
merduttur (reddedilmitir). nk sen sarn, gmleini sakladn, altnn yerin altna
gizledin ve dervi elbisesi giydin; btn pislikleri topladn Eer tevbe etmezsen Allah (CC)
senin derini yzsn, boynunu vursun. Bir dkkn atn, orada nifak satyorsun! Eer Ondan
(CC) nce kendin o dkkn ykmazsan, Allah (CC) o dkkn bana yksn da altnda seni
helk etsin. Tevbe et ve znnr (kfr almeti kua) kes.
Vah sana! Mminin zhd kalbindedir. Rabbine (CC) olan kurbiyeti srrndadr.
Dny ve hiret ise onun kapsnda ve kasasndadr, kalbinde deil! Onun kalbi Mevlsndan
(CC) baka her eyden botur. Rabbinden (CC) bakas onun kalbine nasl girsin ki, oray
tammen O (CC), Onun (CC) zikri ve Onun (CC) kurbiyeti doldurmutur. Kalbi,
Mevlsnn (CC) rzs uruna her eye ved etmitir, o krktr. Ho Rabbi (CC) dim onun
yanndadr ya! Zr O (CC) yle buyurmutur: Ben kalpleri benim iin krlm olanlarn
yanndaym.
136
Onlarn nefisleri dnyy terketmek sretiyle ve kalpleri de Mevllarnn
(CC) rzs uruna krlmtr. te onlar inkisr, kalp krkln hakkyla yerine getirince, O
(CC) onlarn yannda olur, krklklarn dzeltir. Onlar tedvi eden tabiptir, onlara gelen. te
nmet budur! Ne dny, ne de hiret nmeti nmet deildir.
Sfler hastadrlar; tbipleri ise yanlarndadr. Onlar tabiplerinin huzrundadr. Onun
(CC) kerem ve lutuf hcrelerinde uyku hlindedirler. Onlar iyilik, yumuaklk ve merhamet
eliyle dndrr. Felha vereni grmeyen felah bulamaz. Sflerle berber oturun, onlarn
konumalarn ve sohbetlerini dny iin deil, Allah (CC) rzs iin dinleyin ki, ondan
yararlanasnz.
lim renin! Zr ilimde ok byk hayr vardr. lim renin ve amel edin. Bylece,
ilimden istifde edesiniz. lim kl, amel el gibidir. El olmadan kl kesmez. Kl olmadan
da el kesmez. Zhiren ilim renin ve btnen ihlasl olun. hlas olmadan zerre kadar sevap
kazanamazsnz.
Kurn dinleyin ve onunla amel edin. Onu Cenb- Hakk (CC) kendisine ulaasnz
diye indirmitir. Kurnn iki yn vardr: Onun (CC) elinde olan taraf, bizim elimizde olan
taraf. Eer onunla amel ederseniz kalpleriniz Cenb- Hakka (CC) ykselir. Ve daha
dnyda iken, hiretten nce kalpleriniz Onun (CC) kurbiyet evine girer. Eer Ona (CC)

136
Zebd, thfs-sde, VI/290.
vsl olmak istiyorsan dnyya ve halka kar zhid ol. Nefsine, evine, malna, isteklerine,
arzularna, halkn vgsnden ve yceltmesinden holanmaya, sana tevecch gstermelerine
kar zhid ol. Eer bunu gerekletirebilirsen onlara muhtaln gider. Btn skntn kalkar.
Btnn ve halvetin mmur olur. Kalbin ve srrn aydnlanr. Nefsin mutmain olur. te btn
bunlar Kurn ile amel etmenin bereketi syesindedir. Bu Kurn gnetir; o halde onu kalp
evlerinize brakn ki, sizi aydnlatsn.
Yazk sana! Lambay sndrrsen gecenin karanlnda elinde olann ne olduunu
nasl greceksin? Size hayat veren eye dvet eden Resle (SAV) icbet edin. l kalp neyi
duyar ki? Dny ve dny sevgisi ile ve halk sevmek ve onlardan bir eyler ummak sretiyle
lm olan kalp nasl grebilir? Nasl duyar ve grr? Dnyy bil ki, ona kar zhid olasn;
nefsi bil ki, ona muhlefet edesin; halk bil ki, onlara buzedesin
Ey l kalpliler! Siz dnyy talep ediyor, ona rabet gsteriyor ve ona muhabbet
duyuyorsunuz. Ve sizler de ey zhidler! Cennet talebiniz sizi Rabbinizden (CC) alkoydu,
engelledi. Yazk size! Yolu ardnz. Drdan nce cr (evden nce komu) tarkten nce
refk (yoldan nce yolda) edinin. Ve siz ey vizler! Hibir sanatnz olmad halde, ehil
olmadnz halde peygamberlerin krslerine oturdunuz! Kerr u ferri (sava taktiklerini) ve
dvmeyi beceremediiniz halde en n safa getiniz. nin oradan! lim renin, amel edin,
ihlasl olun ve ondan sonra oraya kn. Bu i nefisle, hev ve hevesle, eytanla, dny ile,
ehvetlerle, zevklerle, halk terk ile, zararda ve faydada onlar grmek ile dvmekten
ibrettir. Btn bunlarn hepsine man, yakn ve tevhd kuvvetinle glip gelir, onlar
kahredersen, ite o zaman Hakk (CC) senin kalbine ve srrna hilat (saltanat elbisesi)
giydirir. Cenb- Hakk (CC) bu gibileri kurbiyet evine yerletirir, halkna emir tyin eder,
onlara geri gnderir. O zaman halka kar verdiin savataki taktikleri de gzel yaparsn.
Allahm (CC)! Bizi, seni bizden rz eden eylerde kullan. Bize dnyda da,
hirette de gzellik ver ve cehennem azbndan bizi koru.
36.Sohbet RAMAZAN VE ORU
Ramazn be harften oluan bir kelimedir (Arapaya gre): R (ra)-mm (ma)-dd
(z)-elif ()-nn (n). R harfi (ra) rahmet ve refetten (efkatten) gelir. Mm harfi (ma)
mczt (bir eyin karln verme) muhabbet ve minnetten (iyilikten) gelir. Dd harfi
(z) sevb dmn etmekten (garanti altna almaktan) gelir. Elif harfi () lfet ve
kurbiyetten gelir. Nn harf (n) ise nr ve nevlden (cmertlikten) gelir.
Bu ay hakkyla tamamlar ve onda gerekli olan ibdetleri doru bir ekilde yaparsanz,
bu saylan eyler de Hakk (CC) katndan sizlere gelir. Byle yaparsanz dnyda iken
kalplerinizle ona yaknlar, kalplerinizi nurlandrrsnz. Hakkn (CC) cmertliine, ak ve
gizli nmetlerine nil olursunuz. hirette ise, hibir gzn grmedii, hibir kulan
duymad ve hibir beerin kalbine gelmeyen nmetlere kavuursunuz.
ounuzun orutan haberi yok! Emre gsterilen sayg ve ihtiram mire yni
emredene gsterilen sayg ve ihtiramdr. Allahtan (CC), Neblerinden (AS), Resullerinden
(AS) ve slih kullarndan haberi olmayann bu aydan haberi nereden olacak? ounuz
babasn, annesini ve komularn oru tutarken grmesi zerine onlarla berber oru tutar
oldu; yni det zere oru tuttu, ibdet olarak deil. Orucu sdece yemekten ve imekten
kesilmek zannediyorlar. artlarn ve erknn yerine getirmiyorlar.
Ey cemat! deti terkedin, ibdete yapn. Allah- Tel (CC) iin oru tutun. Ne bu
aydaki oru, ne de bu ay ierisinde yaplan ibdetler, sakn cannz skmasn. Bu ay amelle
geirin. Amellerinizde de ihlasl olun. Tervih namazlarna devam edin. Mescitlerinizi,
cmilerinizi aydnlatn, zr bu aydnlatmanz kymet gn size nur olacaktr. Eer bu ay
Allah- Telya (CC) ibdt ve tt ile geirirseniz ve ona gerekli hrmeti gsterirseniz, bu
size kymet gn efati olur. Orucu hakkn vererek tutun ki, size de hakknz densin. Onu
eksiksiz yapn ki, karln eksiksiz alasnz. Rabbiniz (CC) katnda size ehdet edilsin ve
sizi vsnler. Bu vesle ile, Onun (CC) fazlndan, kereminden, nmetinden, iyiliinden,
rahmetinden, lutfundan, hfzndan, himyesinden ve korumasndan sizin iin talep edilsin.
Yazk sana! Sana ne fayda verir ki: Oruca balyorsun haramla, oru bozuyorsun
haramla! Bu mbrek gecelerde gnahlar ile uyuyorsun! Yine yazk sana ki, halk arasnda
bulunduun zaman riykrlkla ve bozgunculukla, oru tutuyor grnyorsun; fakat kendi
bana kaldnda ise bir eyler yiyor, sonra tekrar onlar arasna katlyorsun ve onlara: Ben
oruluyum diyorsun. Uzun gnlere svyorsun, hakretler yadryorsun, yalan yeminlerle
yemin ediyorsun! Pintilikle, hleyle, gaspla insanlarn mallarn ele geiriyorsun.
Orucun sana fayda vermez. Sen orulu da saylmazsn. nk Hz. Peygamber (SAV)
yle buyurmutur: Nice orulu vardr ki, a ve susuz kalmak dnda orutan elde ettii bir
ey yoktur. Ve nice ibdet eden vardr ki, ibdetinden kendisine yorgunluk ve uykusuzluktan
baka bir ey kalmaz.
137
Kimileri var ki, zhiren, grnt olarak mslman, fakat btnen
sanki puta tapanlar gibi! Vah sizlere! Mslmanlnz, tevbenizi, zrnz ve ihlsnz
srekli yenileyin, t ki, Rabbiniz (CC) sizi kabul etsin ve ilediiniz gnahlar affetsin.
Ey orulular! Rabbinize kredin, teekkr edin. nk o sizi oruca ehil kld ve oru
tutmanz iin size g verdi. Oru tutan kimsenin kula da, gz de, elleri de, ayaklar da,
yni btn uzuvlar da oru tutsun. Btn zhiri ve btn ile oru tutsun. Oru tuttuunuz
zaman yalan terkedin; yalanc hitlik yapmayn; gybeti, kouculuu, insanlara iftir atmay
ve onlarn mallarn almay (gasbetmeyi) terkedin. yle oru tutun ki, gnahlardan tertemiz
ve pk olun. Eer gnaha derseniz, byle orucun size ne faydas olacak? Hz. Peygamberin
(SAV): Oru cnnettir (snaktr)
138
szn iitmediniz mi? Buradaki cnnet
kelimesinin anlam, shibini rten ve zerini kapatan ey demektir. Bundan dolaydr ki,
kalkana mcenne yni snak da denir. nk kalkan shibini kaplar ve onu oklardan
korur. Akln kaybetmi kiiye de mecnn denir. nk onun da aklnn zeri rtlmtr.
Oru vera, takv ve ihlas shibi olan orulu iin bir snaktr. nk snak onu dny ve
hiret bellarndan korur. Ey orulular! ftar vakti fakirlere ve dknlere yiyeceklerinizden
bir eyler ikram edin. Zr bu sizin sevbnz artrr ve orucunuzun kabul edildiine de bir
irettir.
Her ey biter; hiretiniz iin nceden gnderdiiniz, gcnz yettiince
hazrlayabildiiniz eylerden baka hibir ey bk kalmaz. Kymet gn a, susuz, plak,
korkulu, rkek ve titreyen bir halde harolunacaksnz: te o gn, bu dnyda yemek yedirene
yemek verilecektir. Bu dnyda iken su ikram edene o gn su ikram edilecektir. Bu dnyda
birilerini giydirene o gn elbise giydirilecektir. Bu dnyda iken Cenb- Hakktan (CC)
korkan ve utanan kimse o gn emniyet iinde olacaktr. Bu dnyda merhamet edene o gn
Allah- Tel (CC) merhamet edecektir.
Ramazan aynda Kadir Gecesi vardr. O gece yln en byk gecesidir ki, onun
almetlerini slihler bilir. Allah- Telnn (CC) bz kullarnn gzlerinden perdeyi kaldrlr
ve onlar meleklerin yzlerindeki nru, ellerinde tad o ilh nru, gklerin kaplarnn

137
Tabern, el-Muceml-kebr, XII/382, (Musul-1983).
138
Buhr, es-Sahh, Savm hads no: 1795.
nrunu ve Hakkn (CC) vechinin nrunu grrler, zr O (CC) bu gece yeryz ahlsi iin
tecell eder.
Ey cemat! Himmetlerinizi (gayretlerinizi) yemeye imeye younlatrmayn. Bu
dk bir gayrettir, himmettir. Yemeye imeye mbtel oldunuz; halbuki rzk konusunda
garantiniz var. O halde niin ona younlayorsunuz. Yemeyen ve imeyen, Samed (her ey
kendisine muhta) olan Allah- Tel (CC) ne ycedir! O (CC) Rzk verendir, rzk verilen
deil; O (CC) yedirendir, yedirilen deil. O (CC) sameddir, Onun (CC) karn yoktur; O
(CC) yemez, imez, uyumaz. Hrsnz artt, veranz ve emnnz (emniyetiniz) azald.
Yazk sana! Dny bir saattir, onu itatle geir. Ey oul! Dnyev olsun, uhrev olsun
btn ilerinde vera shibi ol ki, felah bulasn, kurtulasn. Vera shibi olursan aleyhine hibir
delil kalmaz. Allah- Telnn (CC) rzsna ularsn.
Slihlerden birini ryda grdler; kendisine Allah- Telnn (CC) ne yaptn
sordular: Affedildim diye cevap verdi. Ne ile? dediler. Dedi ki: Bir gn hamamda abdest
alm, mescide doru gidiyordum. Oraya yaklatmda ayamda bir dirhemlik bir yere
suyun demediini farkettim. Dndm ve tekrar gusl abdesti aldm. Allah- Tel (CC) bana
buyurdu ki: Ben seni eratime saygn sebebiyle affettim!
Sen neredesin, uyuyamayp, yanlar yataklardan uzak kalan kimseler nerede! Onlar
nasl uyusunlar ki: Onlar korku basm ve gzlerinden uykuyu karmtr! nsiyet (Hakkn
CC. scakl) ise onlarn kyamda bulduklar ve ihtiya duyduklar eydir. Onlar ancak secde
hlinde iken uyku ar basarsa uyurlar. Onlara bu secde hlinde ar basan uykuyu verip,
onlarn bedenlerini bu ekilde ihtirahat etmeyi nasip eden Allah- Tel (CC) ne ycedir! Bu
ksa sre iinde dahi onlarn yanlar yatak yz grmez. nk gh havften dolay, gh
recdan dolay, gh haydan dolay ve gh itiyaktan dolay yataa uzanp uyuyamaz
onlar.
Rabbinizden (CC) havfiniz ne kadar da az! Tatiniz ne kadar da az! Oysa ok
ok ibdet ve itat etmelerine ramen slihlerin Allah- Teldan (CC) havfi ne kadar da
ok! Hz. Peygamber (SAV) namazda olduu zaman gsnden kaynayan tencerenin sesine
benzer bir ses duyulurdu! Hz. brhmin (AS) namaz kld zaman gsnden kan ses
fersah teden duyulurdu! Onlar sddk, hall, muhib ve dus kabul olunan kimseler
olmalarna ramen havf (korku) shibi idiler. imdi bana syleyin: Sizin bu hliniz nedir?
Gryorum ki, orta yoldan ktnz. Saynn dnda kaldnz. tate nsiyetiniz ok az;
buna karlk ona souk mu souksunuz? Kolay olan hayrlarla ve ounlukla da sizi doyuran
dnylklarla yetindiniz. Bu amel lecek olann, Rabbi (CC) ile karlaacak olann ameli
deil! Byle ameller kymet gn shibine geri verilir. Bu amel muhsebeden (hesba
ekilmekten) ve mnkaadan korkan kimsenin ameli deil! Bu amel, kabrine indirilmeyi
isteyen, ancak orann cehennem ukurlarndan bir ukur mu, yoksa cennet bahelerinden bir
bahe mi olduunu bilmeyen kimsenin ameli deil!
Sfler gndz orula, geceyi kym ile yni ayakta geirirler. Yorulduklarnda yere
dverirler ve ancak yle ihtirahat ederler. Yanlar yataktan uzak kalr. Biraz oturduktan
sonra, Rablerine (CC) korku ve mit ile du ettikleri yere tekrar dnerler. Reddedilmekten
korkarlar. Kabul edilmeyi umarlar. Derler ki: Rabbimiz (CC)! Biz ihlasl, doru drst,
mkemmel, nefisten ve ucbden uzak bir amel ileyemedik. Reddedilmekten korkarlar.
Sonra da, Hakk Tel (CC) cmert olduu iin, az kabul edip karlnda bol bol ihsn eden,
yapmack ve deersiz eyleri kabul edip, tze ve gzel olan balayan olduu iin onlar
Onun (CC) nezdinde kabul edilmeyi umarlar. O (CC) eksik yk kabul eder, ama karln
yine de tam verir.
Havf azmettir, rec ise ruhsattr. Sfler havf u rec arasndadr. Bzan
bundadrlar, bzan onda. Bzan zhire, bzan da btna gre davranrlar. Bzan sf ve
dupduru olurlar, bzan kederli ve bulank. Bzan izzet ve cell shibi olurlar, bzan zillet ve
tevzu. Bzan ihsanlara ularlar, bzan ulaamazlar. Ecelleri gelinceye kadar hep byle
olurlar. Ve kalpleri Hlklarna (CC) ular; o zaman onlar iin ne ruhsat kalr, ne keder
Bilakis tammen azmet ve saf olur.
Mal seni kapya kadar, ailen ise kabre kadar tkip edip geri dnerler. Amel ise sana
arkadalk eder, seninle berber kabre kadar iner ve senden ayrlmaz.
Ey gfiller! Sizi terkedecek eyleri azaltn ve size arkadalk edecek, sizi hi
terketmeyecek olan slih amelleri oaltn. Oru tutun ve orucunuzda ihlasl olun. Namaz
kln ve namazlarnzda ihlasl olun. Haccedin ve haccnzda ihlasl olun. Zekat verin ve
zekatlarnzda ihlasl olun. Rabbinizi (CC) zikredin ve zikrinizde ihlasl olun. Slihlere hizmet
edin, onlara yaknlan ve onlara hizmetinizde ihlasl olun. Kendi ayplarnzla megul olun,
bakalarnn ayplarndan yzevirin. Mrfu (doruyu) emredin, mnkerden (yanltan)
nehyedin. nsanlarn ayplarn ortaya yaymayn. Onlarn rtlerini yrtmayn. Onlarn ortaya
kan kusurlarn grmezden gelin. Kald ki, onlarn gizli kusurlarndan size ne? Kendinizle
megul olun, bakasndan size ne? Mlynyi oaltmayn. Zr Hz. Peygamber (SAV) yle
buyurmutur: Mlynyi terketmesi kiinin slmnn gzelliindendir.
139
Seni kendi

139
Tirmiz, es-Snen, Zhd hads no: 2433.
aybn ilgilendirir, bakasnn ayb seni ilgilendirmez. tat et, isyan etme. Tevhd et, irk
koma; halka ve sebeplere gvenmen irktir.
Yazk sana! Sen mecnunsun. Honutsuzluk ve tiraz sana bir ey getiriyor mu? Aksine
yanndaki her eyi gideriyor. Gazabn sana gelecek bir eyi abuklatryor mu? Aksine
geciktiriyor. Bel vermek de, bely gidermek de Allah- Telnn (CC) elindedir. Derdi de
devy da indiren Odur (CC). Derdi de devy da yaratan Odur (CC). O (CC) ancak
kendisini retmek iin seni belya mbtel klyor. Bylece, bely indirmede ve gidermede
delillerini ve kudretini sana gstermek iin sana bel veriyor. Bununla sana bel
verebileceini de, senden bely kaldrabileceini de gsteriyor. Bellar Cenb- Hakkn
(CC) kapsn almay retirler. Kalp ile Cenb- Hakk (CC) bir araya getirirler. Yksek
menzillere, derecelere ykseltirler. Bellara fkelenmeyin. Niin? ve nasl? diyerek
holanmadnz o bellar sizin hayrnzadr. Eer bellara sabrederseniz gizli ve ak btn
gnahlardan temizlenirsiniz. Hz. Peygamber'den (SAV) yle rivyet olunmutur:
Gnahndan eser olmakszn yeryznde yrynceye kadar, mminden bel eksik
olmaz.
140
Onun gnahlar amel defterinden kaldrlr, o gnahlar yazm olan melekler onlar
unutur. Slihlerden biri yle dermi: lh (CC)! nsanlar seni nmetlerin iin sevdi, ben ise
bellarn iin sevdim. Onlardan birisi de kendisine bel gelmedii zaman yle dermi: lh
(CC)! Bugn ne gnah iledim de bana bel vermedin?
Yazk sana! Eer Onun (CC) takdrine rz olmuyorsan Onun (CC) verdii rzk
yeme ve kendine Ondan (CC) baka bir Rab bul! Allah- Tel (CC) bir vahyinde yle
buyurmutur: Ey demolu! Kaderime rz olmaz, bellarma sabretmezsen, kendine benden
baka bir rab ara!
141
Rabbinize (CC) kar sabrl olun; Ondan (CC) baka rabbiniz yok!
Ondan (CC) baka ikinci bir rab yok! Ondan (CC) baka kap yok! Baka bir yaratc yok!
Vhid olan Allah- Telnn (CC) irdesine kar sabredin
Allahm (CC)! Bizleri mutmain, rz, muvfakat gsteren mslman ve teslim olmak
isteyenlerden eyle. Bize dnyda da, hirette de gzellik ver ve cehennem azbndan
bizi koru.

140
Drim, es-Snen, II/320, Dimak-1349.
141
Heysem, Mecmauz-zevid, VI/207.
37.Sohbet HLAS-NFAK
Kul, Hakk (CC) tanynca kalbi her eyi ile Ona (CC) yaknlar. Cenb- Hakk
(CC) da kula btn balarn yapar. Ona tam bir nsiyet verir. Btn izzet ve erefi ona
balar. Bu halde sknete eriince, Cenb- Hakk (CC) btn verdiklerini kulundan alr.
Elinde bir ey brakmaz. Onunla kendi arasna perde koyar. Kulun kaacak m, yoksa sebat m
gstereceini dener. Kul sebat gsterirse Hakk (CC) aradaki perdeyi kaldrr ve ona nceki
makmn ide eder. Hani, bilmez misiniz; baba denemek iin ocuunu kap dar eder,
kapy onun suratna kapatr. Sonra da ocuun ne yapacan beklemeye koyulur. Baba,
ocuunun kapnn eiinden ayrlmadn, komulara gitme, babasn bakalarna ikyet
etme gibi edebe aykr den yollara tevessl etmediini grnce hemen kapy aar,
ocuunu barna basar ve ona olan ihsnn artrr.
Amelinde ihlasl olmayan kimsenin eline Allah- Telya (CC) yaknlktan ve ikrm-
ilhden zerrece bir ey gemez. Cenb- Hakk (CC) bir vahyinde yle buyurmutur: Ben
kendime bakalarnn irk koulmasndan mstanyim. Kim ki, bir amel iler ve o amelinde
benden bakasn ortak eder, irk koarsa onun o ameli bana ortak kotuu kimse iindir,
benim iin deildir; ben sdece benim rzm iin yaplan kabul ederim.
142
Yine Hz.
Peygamberden (SAV) yle rivyet olunmutur: Kymet gn mnfk arlr: Ey hin,
ey fcir! Kimin iin amel iledi isen karln da ondan iste.
Ey Rablerinden (CC) bakas iin kulluk edenler! Onun (CC): Ben cinleri ve
insanlar ancak bana ibdet etsinler diye yarattm
143
buyurduunu iitmediniz mi? Yine
O (CC) buyurmutur ki: Onlar ancak, dinde muhlis (ihlasl) olarak Allaha (CC)
ibdet etmekle emrolundular.
144
Her kulun, baka bir maksat ya da ba iin deil, ancak
ve ancak Rabbinin (CC) rzsn talep ederek kulluk etmesi cap eder.
Celvette (toplumla birlikte) iken amelinde ihlasl olamayanlarnz, ibdetlerini
halvette, herhangi bir mahlkun gremeyecei, kratini ve tesbhini kimsenin iitemeyecei
yerlerde yapsnlar. Riy hdisesi ok byk bir hdisedir. Bir slih yle demi: Birisi
karanlk bir evde namaz klsa ve ciz ve fakir, elinden bir ey gelmeyen bir zencinin dahi
ibdetini grdn farketse, o bid ibdetini brakr. Amel edip de amelinde ihlasl
olmayana ondan bir fayda yoktur.

142
bn Mce, es-Snen, Zhd hads no: 3202.
143
Zriyt S. A.56.
144
Beyyine S. A.5.
Ey infk etmekten, nafaka vermekten geri duran! Cenb- Hakkn (CC):
Kendilerine verdiimiz rzktan infak ederler
145
szn iitmedin mi? Yni mallarn
ailelerine, oluk ocuklarna, fakirlere ve dknlere infak ederler. Cimri kii mahrum, matrut
ve merduddur. Halktan da Hlktan (CC) da uzaktr. Rabbinizin (CC) keremini dileyin.
Cevap verse de vermese de Ondan (CC) isteyin; nk Ondan (CC) istemek ibdettir. Du
(arma) uzaklkta, mnct (yalvarma) yaknlkta, m ise muhabbette olur. Uzakta olan
kimse hkmdarn kapsna gelir ve seslenir: Ey melik! Bana at ve ihsanda bulun, beni
yaknlna al. Ona yaknlam, kapdan ieri ulam olan ise ona hafif bir sesle yalvarr.
nk ona yaknlamtr. Onun yanna oturan kimseye gelince; onu heybet kaplar, skt eder
ve iretle konuur. Uzakta olan mslman da nid ile du eder. rif mmin ise yakndadr
ve hsn-i edeple mnct eder. Kalbiyle vuslata ermi mahbb ise kurbiyet haznesi
iindedir. Dolaysyla m ile konuur.
Sylediimi anlayp onunla amel edene, ben ve szlerim hakkndaki thmeti
kalbinden atana ve anlamayp da amel edemedii szlerimi Rabbine (CC) havle edene Allah-
Tel merhamet etsin.
Sfler man edip tasdk ederler ve mallarndan slihlere infak ederler, mallarn
nefislerine kar kullandklar eitli delillerle ellerinden karrlar. Bzan farz olan zekt
eklinde, bzan farz olmayan sadaka eklinde, bzan sr olarak ve bzan da adak olarak
mallarn harcarlar. Sfler ellerindekini karmak iin kesin yemin ederler. Btn bunlar
kalplerinin ve kanlarnn kuvvetlenmesi ve nefislerinin kahr, yenilgisi iin yaparlar. Bz
sfler Allah- Telya (CC) benzemek iin malndan belli bir ksmn ba olarak
verilmesini adamlarna emreder. Bz sfler de ba bizzat kendi eliyle yapar ama bundan
haberi bile olmaz. Evliy fakirlere ve dknlere yardm edilmesini srekli emrederler.
Abdl
146
ise insanlarn mallarn alrlar ama bundan haberleri olmaz.
yle bir hikye anlatlr: Slih bir zt lde namaz klyormu. Yanna kurnaz ve
oynak kimseler gelmi. Birisi o slih ztn omuzundaki hrkasn alm (sonra tekrar
koymu). Namaz bitirince hrkasn alan kii ona demi ki: Hrkan aldm ve sana sknt
verdiim iin hakkn hell et. yle cevap vermi: Benden hrkay aldn zamn da, onu
bana tekrar verdiin zamn da hatrlamyorum. Eer onu almak istiyorsan al senin olsun.
Sfler iinde olduklar hlin dnda bir eyi uur edemezler. Rablerinin (CC)
huzrunda durduklar zaman, Onun (CC) dndaki her ey onlar iin kaybolur. Mn

145
Bakara S. A.3.
146
Abdl: Peygamberlerin (AS) bedelleri olan veller.
kaybolur, sret kalr. Kalp kaybolur, kalp kalr. Tbinden olan Mslim b. Yesr (RA) evine
girdii zaman ocuklarn sktrr ve terbiye edermi. T ki, onlardan hibiri glemezmi.
Onlara bu sktrmasn iyice hissettirirmi. Namaza durmak istedii zaman onlara: Haydi,
artk nceki hlinize devam edin, rahatlayn, nk ben ne yaptnz duymam. dermi. O
namaza durunca ocuklar oyuna dalar, rahatlarlar, glp oynarlarm. Onun ise ocuklarn
yaptndan hi haberi olmazm. Bir keresinde de cmide namaz klyormu. Omuzunun
zerine bir direk dm; o ise ne yere dm ne de o direin zerine dtnden haberi
olmu.
Sfler her eyleriyle Cenb- Hakk (CC) iindir. Onlarn her eyi halkn lehinedir.
Hlk (CC) ise onlar iindir. Ellerinde olan mallarn da, kalplerinde olan ilimlerini de infak
ederler. Onlar en byk haznenin ortasna dmlerdir. Dolaysyla dny mal onlarn
gznde nemsizdir. Mkevvenden (mahlktan) yzevirdikleri iin, onlarn kalplerine
tekvn (yaratma kuvveti) verilmitir. Bu zhir, elinde olduu ve kalbin de onu gnlden
kucaklad mddete tekvnin zerresini gremezsin. Slihlerden birisine: Yemei nereden
yiyorsun? diye sormular. En byk ambardan demi. En byk ambar da nedir?
demiler. Kn fe-yekn (bir eye ol! demek ve onun da oluvermesi) diye cevap vermi.
Dny ilerine sizden aada olanlarn gzyle bakn, hiret ilerine ise sizden
yksekte olanlarn gzyle bakn. Slihlerden birisi bir bayram gn bakla satn alm,
yemeye balam ve yle demi: Acab, byle bir gnde benim gibi yasz ve tuzsuz bakla
yiyen baka biri var m? Gz yan tarafna ilimi ve att baklalarn kabuklarn yiyen
birisini grm; alayvermi, sylediklerinden dolay Allah- Teldan (CC) zr dilemi.
Ey demolu! Kendine kar cimri olma. Cenb- Hakk (CC) senden bor almakta
deil midir? Sen niye vermiyorsun? Onun (CC): Allah- Telya (CC) kim gzel bir
bor verirse
147
buyruunu iitmedin mi? Eer Ona (CC) bor verir ve fakir eliyle bunu
Ona (CC) havle etmeyi kabul edersen, O (CC) sana kat kat verir ve yarn senin verdiinden
ok fazlasn sana baheder. Onunla (CC) al-veri yapn da, krn ne olduunu grn!
Onunla (C) hibir tecrbeye gerek duymakszn al-verite bulunun. Cfer-i Sdk (RA) (v.
148/765) elinde on dinar olup on be dinara da ihtiyc olduunda o on dinar tasadduk
edermi. Birka gn iinde on be dinar gelirmi. Eer gelmeyecek olursa, ne Rabbini (CC)
itham edermi, ne Ona tirazda (CC) bulunurmu, ne de Onu (CC) cimrilikle sularm.
Sfler Rableri (CC) ile Onun (CC) kitb, Reslnn (SAV) snneti ve kalplerinin
yakni zere al-verite bulunurlar. Bir slihin yannda yumurta varm. Bir dilenci gelmi.

147
Bakara S. A.245.
Criyeye yumurtalar dilenciye vermesini sylemi. Criye, yumurtalardan ikisini dilenciye
vermi ve birisini saklam. Bir saat sonra bir arkada ona yirmi yumurta hediye etmi.
Criyeye sormu: Dilenciye ka yumurta verdin? Criye: ki yumurta verdim, birini iftar
etmen iin sakladm demi. Ona demi ki: Ey yakni kt kadn! Bizi on yumurtadan ettin!
Hz. Peygamberden (CC) yle rivyet olunmutur: Kendi gibi bir varlktan izzet ve
eref bekleyen melundur!
Ey miskin! Bor isteyen bir fakir sana geldiinde hemen ona bor ver ve sakn: Bunu
bana kim verecek? deme. Nefsine muhlefet et. Ona bor ver. Bir mddet sonra da onu hibe
et. Fakir olup da birisinden bir ey istemek kendisine ar gelen kimseler, bor istesin ve o
borcu demeye Allah- Telya (CC) gvenerek niyetlensin.
Ey zengin! Birisi sana gelip da bor isteyince hemen ver. Sadakan onun yzne
bakarak verme, onun burukluu, eziklii daha da artar. Zaman uzayp deyemeyince ondan
vazge ve ondan, verdiin eyi senden bir bor olarak kabul etmesini iste; sonra da o borcu sil
gitsin. Onun ilk andaki ve sonraki ferahlnn sevb sana yeter. Hz. Peygamber (SAV) yle
buyurmutur: Kulun kapsna gelen dilenci Allah- Telnn (CC) ona hediyesidir.
148

Vah sana! Fakir, Allah- Telnn (CC) hediyesi nasl olmasn ki, o senin dnyandan
alyor, hiretine gtryor. Senden bir ey alp saklyor ve sen onu lzm olduu zaman elde
ediyorsun. Bu verdiin miktar kayboluyor, yok oluyor ve sen Allah- Tel (CC) katnda
yksek derecelere ulayorsun.
Yazk sizlere ey bidler! Size cennetler versin, hriler versin, vildanlar versin diye
Rabbinize (CC) ibdet ediyorsunuz. Cennet gerek vatan, pekiyi, komu nerede? Cenb-
Hakkn (CC) rzsn kim istiyor? Cenneti kim istiyor? Dnyy kim istiyor? Halk,
mahlkt kim istiyor? Allah- Tely (CC) grmeyi ve Onun (CC) kurbiyetini isteyen ne
kadar da az! riflerin ve muhiblerin gzlerinin aydnl Onu (CC) grmektir. Cenneti
grmek, orada hrilerle birlikte oturmak, yemek ve imek ise zhidlerin gzlerinin
aydnldr. Bunlarn aralarnda ne kadar da byk fark var! Bu iki grup birbirinden ne kadar
da uzak!
Ey dnyy isteyen! Zamnn bo eyler uruna gitti. Ve ey cenneti, hrileri ve
vildanlar isteyen! Sen de Rabbinden (CC) bakasn istedin ve Ondan (CC) bakasn tercih
ettin. Eer sende hayr olsa idi, bir an bile Ondan (CC) ayr kalmak sana czip gelmezdi,
fakat sen Onu (CC) tanmyorsun! Yazk sana! Cenb- Hakka (CC) bir kere bakn lezzeti,

148
Hind, Kenzl-umml, hads no: 16078.
cennetteki vildanlara, lezzetlere, her trl istek ve nmete bedeldir; ya Ona (CC) saatlerce
bakmann lezzeti nasl olur?
Dny bel (imtihan) yeridir. En byk bel ise mde ve ehvet belsdr. Bekr
birinin gndzleri orusuz gezmesi, sokaklarda dolamas, istekleri ve zevkleri iin yeyip
imesi ve kt arkadalar olan insan eytanlar ile oturup kalkmas uygun deildir. Btn
bunlar nefis odununda ehvet ateini tututuran eylerdir.
Allahm (CC)! Nefislerimize kar verdiimiz mchedelerimizde bize kuvvet ver.
Bizi hidyet ile rzklandr. nsanlara hidyet yolunu gstermeyi bizlere nasip et. Kalplerimizi
nurlandr. Bize insanlarn yollarn aydnlatacamz bir nur ver. Bize nsiyet arabndan iir;
ondan biz de kana kana ielim, btn susuzlar da kana kana isinler. Bizi ihsanlarnla ve rzn
ile rzklandr. At ve ihsnna kar bize kretmeyi, vermediin zaman, kap kapal olduu
zaman da rz gstermeyi ilham et. Sadkatimizde tahkke ulatr; yalanlarmz ve
btllarmz sil. Bize dnyda da, hirette de gzellik ver ve cehennem azbndan bizi
koru.
38.Sohbet CENNET NMETLER
Mttakler, halvetlerinde de, celvetlerinde de Cenb- Hakka (CC) kar takv shibi
olan kimselerdir. Btn hallerinde Onu (CC) gzetirler. Gsleri gece gndz Ona (CC)
kar bir korku ve titreyi ierisindedir. Kendilerini kfre drerek Hakktan (CC) alkoyan,
sabr gsteremeyecekleri fetlerin gelmesinden korkarlar. Ayrca, kt bir amel zerinde iken
lmn gelmesinden korkarlar. Ellerinde olan verirler, ama kalpleri rperti ierisindedir.
Namaz klarlar, oru tutarlar, hac farzasn f ederler, gerekli yerlere madd yardm
yapmaktan geri durmazlar, her trl hayr iine koarlar; fakat kalpleri reddedilme korkusu ve
rpertisi ierisindedir. Allahn (CC) kendileri hakknda takdr ettii ilminden (hkmnden)
korkarlar.
Fudayl b. yz (RA) (v. 187/803) Sfyn- Sevr (RA) (v. 161/777) ile karlatnda
yle dermi: Hadi, gel; Allahn (CC) bizim hakkmzdaki ilmine alayalm! Bu ne gzel
szdr! Bu, Allah- Tely (CC) ve tasarruftn bilen ve tanyan (lim ve rif) kiinin
szdr. O Allah- Telnn (CC) u szndeki ireti bilen kimsedir: Bunlar cennete
gidecekler; onlarla ilgilenmiyorum. Bunlar da cehenneme gidecekler; onlarla da
ilgilenmiyorum. Sonra hepsini bir yerde toplayp kartrr; onlarn hangisinin hangi gruptan
olduu anlalmaz.
149
Onlar kendilerinden zuhur eden amellere aldanmazlar. nk ameller
netcelerine gre deerlendirilir.
Mttakler ak ya da gizli, btn gnahlar, btn hatlar, riyy, nifk ve halk iin
ve bir karlk iin amel ilemeyi terkeden kimselerdir. Onlar bugnden tat cenneti
ierisindedirler, yarn ise gerek cennetlerde, pnarlar arasnda olacaklar; hibir zaman
yeillii gitmeyen, meyvesi hi tkenmeyen aalar arasnda, suyu hi kesilmeyen nehirler
arasnda oturacaklar. O nehirlerin suyu nasl ekilsin ki, onlar arn altndan karlar.
Cennetliklerden her biri iin bir su nehri, bir st nehri, bir bal nehri, bir arab nehri vardr. Bu
nehirler onlar nereye giderse, onlarla birlikte akp giderler. Dnyda olan her eyin bir benzeri
hirette mutlak vardr, ayrca baka eyler de vardr. hirette olan her eyin de dnyda bir
rnei bulunur.
te cennetlikler Rablerinin (CC) kendilerine verdii nmetlerle nmetlenirler ki, onlar
ne bir gz grmtr, ne bir kulak iitmitir ve ne de bir beerin aklna gelmitir onlar. O
cennet meyvelerini toplamak ok kolaydr. Birisi o aalara dayandnda meyvesi hemen
onun azna der ve o da o meyveyi uyuyor olsa bile yiyiverir. O aalarn kkleri yukar
doru gider, meyveleri ise aa doru sarkar. Onlarn gvdeleri gmten, dallar altndandr.

149
Mslim, es-Sahh, Kader hads no: 2651.
Cennetlik birisinin aklna o meyvelerden yemek fikri dt vakit, aa meyvesini hemen
onun azna sunuverir, o da istedii kadar ondan yer, sonra aa geri ekilip gider. Cennette
her ey cennetlikler iin nee ve elence saar. Nehirlere, aalara varncaya kadar oradaki
her eyin sesi, seslerin en gzel tonundadr.
Ey dnyy talep edenler! Dny geicidir, yorucudur. Bk olan cennete tlip olun;
zr o rahatlk yeridir, nmetler yurdudur, kr evidir. Orada ne namaz, oru, hac, zekt,
bellara, hastalklara, yaralara sabretme ve fakirlik vardr, ne de oradan kma korkusu vardr.
Ey cemat yaknda lm gelecek ve sizi alacak. Sanki hi yaratlmam ve gze
grnmemi gibi olacaksnz. Ailelerinizden, oluk ocuunuzdan ve mal ve mlklerinizden
kalplerinizle yzevirin. Rabbinizin (CC) yaratt her eye kar zhid olun. Az ey iin
olsun, ok ey iin olsun onlara gvenip yaslanmayn.
Allahm (CC)! Her hlimizde sana tevekkl etmekle ve senden bakasn acziyet
gzyle grmekle bizi rzklandr. Bize dnyda da, hirette de gzellik ver ve cehennem
azbndan bizi koru.

39.Sohbet BELAYA SABRETMEK-TEVHD-VERA
Ey oul! Beldan ve belya sabretmektan kama. Bel da, ona sabr da
gereklidir. Yoksa, dnyev cibilliyet ve orada yaratlan her ey senin lehine nasl
deiecek? Beerin en hayrls olan Peygamberler (AS) dah trl trl bellara dar
olmaktan kurtulamadlar. Onlara uyanlarn nde gidenleri, onlarn yolundan gidenler,
izlerini tkip edenler de byledir. Peygamberimiz Hz. Muhammed (SAV) Efendimiz Cenb-
Hakkn (CC) mahbbu idi, her ey Onun (SAV) hrmetine yaratld; ama O (SAV) dahi
lnceye kadar fakirlik, alk, sava, muhrebe, halkn eziyeti gibi bir ok belya urad.
Allah- Telnn (CC) babasz olarak yaratt, krlerin gzn aan, hastalar
iyiletiren, lleri dirilten, dus makbul, rhullah ve kelmullah olan Hz. s (AS) da
kavminin tasallutuna mruz kald. Ona (AS) svdler. Onu (AS) ve annesini taa
tuttular, dvdler. Sonunda o ve havrler katlar. Ama onlar yakaladlar, dvdler,
eitli eziyetler ettiler ve Hz. say (AS) asmaya kalktlar. Allah- Tel (CC) Onu (AS)
kurtard ve onlar bu ite n-ayak olan kiiyi astlar. Hz. Ms (AS) da aynen yle. O da
(AS) o korkun bellara mbtel oldu. Her bir Peygamberin (AS) kendine mahsus sknts
ve derdi oldu.
Allah- Telnn (CC) kendi Neblerine (AS), Resullerine (AS), sevdiklerine
yaptklardr bunlar; sen kim oluyorsun ki, Onun (CC) kendin ve dny hakkndaki ilmini,
hkmn deitirmeye kalkyorsun? Kendi istek ve tercihlerine kar zhid ol, onlara
nem verme. Nefsinden, hev ve hevesinden, dnyandan behsetmeye nem verme. Halk
ile konumaya, onlarla nsiyet etmeye deer verme. Bunu tamamlarsan kalbinin
Rabbinle (CC) konumas, Onunla (CC) nsiyet etmesi gerekleir. Onun (CC) zikrini
kalbine kurarsn. Sen Onu (CC) zikredersin, O (CC) da seni zikreder. Kalbin, fudndan
(gnlnden) ve btn bedeninden Ona (CC) gitmek urunda istifde eder. Kalbin Onun
(CC) huzrunda olur. Onun (CC) istediini ister. Onun (CC) hricindeki her ey senin
gznde yok olur.
Rhn vsllardan kimileri beldelerde ve insanlar arasnda zhidlik ederek gezerler
ve halk zerinden bellar onlar vstasyla defedilir. Onlar Rablerinin (CC) kendilerine
verdiini alrlar ki, bu at ve ihsanlar gerek at ve ihsanlardr, dierleri meczdir.
Ey oul! Dny ve hiretle ilgili ship olduun ahvalinden halktan herhangi
birilerine bahsetme. An kapat. O ahvli kapal kaplarn arkasna brak. Hlinin yzn
kapat. Gzlerinden baka bir ey grnmesin. Yznn rts pee olursa senin iin daha
hayrl olur. Bugnler hir zamnn fetret gnleridir. Nifk soka, rabet ve rehbet
(ka) sokadr. nsanlar dnylk geldiinde rabet ediyorlar, ondan bakasndan ise
kayorlar. Halka yakn olmaya rabet ediyorlar, onlardan uzak durmaya iltifat etmiyorlar.
Hkmdarlar halkn ou tarafndan ilah edinilmi durumda. Dny, zenginlik, ho
yaam, g ve kuvvet ilah edinildi.
Yazk size! Teferruat asl yaptnz; merzku rzk, yni rzk verilen kimseyi rzk
veren, memlk mlik yni kleyi efendi, fakiri zengin, cizi kuvvetli, ly diri yaptnz.
Sizde hayr yok. Size de uymuyoruz, sizin grnz de doru kabul etmiyoruz. Bilakis
sizden uzak kalacaz. Biz selmet tepesi zerinde duruyoruz. Snnet zereyiz; bidati
terkettik. Tevhd ve ihls tepesinde duruyoruz; riy ve nifk terk ettik. Halk acziyet, zaaf
ve yokluk gzyle gryoruz. Kazya, kadere rzyz; honutsuzluu braktk. Sabra
sarldk; ikyeti terkettik. Kalp ayaklarmzla Melkimizin kapsna doru yryoruz.
Tpk yaratmann da, rzklandrmann da Ondan (CC) olduu gibi, bir eyi vey bir
kimseyi emrimize mde klma da, zerimize musallat etme de Ondandr (CC). Dnynn
gaddarlarn, firavunlarn, idrecilerini, zenginlerini tzim edip, Allah- Tely (CC)
unutur, Onu (CC) tzim etmezsen, senin hakkndaki hkm puta tapanlar hakkndaki
hkmdr. Tzim ettiin kimse senin putundur.
Vah sana! Putlarn Hlkna (CC) kulluk et ki, putlar senin gznden dsn.
Allah- Telya (CC) yaknla ki, halk da sana yaknlasn. Senin Allah- Telya (CC)
tzimin lsnde Onun (CC) yarattklar da sana tzim eder. Ona (CC) olan muhabbetin
lsnde Onun (CC) yarattklar da sana muhabbet duyar. Ondan (CC) korkun kadar
Onun (CC) yarattklar da senden korkar. Onun (CC) emirlerine ve nehiylerine
gsterdiin hrmet kadar Onun (CC) yarattklar da sana hrmet gsterir. Ona (CC)
yaknln kadar Onun (CC) yarattklar da sana yaknlar. Ona (CC) yaptn hizmet
kadar Onun (CC) yarattklar da sana hizmet eder.
Veraya sarl. Kalp elin veradan bo kalmasn. Onu terkettiin zaman bil ki,
hezmet de senin tarafndadr. Veray terkeden kimsenin kalbi pheli ve karmak
eylerle siyahlar.
Yazk sana! Mttak olduunu iddi ediyorsun ama veray terkediyorsun. Vera
shibi olan kimse haram ve pheli eye dme korkusuyla pek ok eyi terkeder. Byle
bir kimseyi Allah- Tel (CC) en hafif ekilde sorguya eker.
Bir gn bir kye uramtm. Yaknlarnda msr tarlas vard. Msrlardan birisini
kopardm ve yedim. Kyllerden iki adam geldi. Ellerinde sopa vard. Beni yere
dnceye kadar dvdler. O zaman bana verdii btn ruhsatlar kullanmayacama
dir Allah- Telya (CC) ahdettim. nk erat zor durumda kalanlar iin, ekilmi
eylerden ve meyvelerden ihtiya miktrnca yemeyi mbah klmtr. Bunun karlnda
da ondan bir ey alnmaz. Bu genel bir ruhsattr. Fakat bana bu ruhsat iin izin verilmedi
ve benden ip-ince veraya ve azmete sarlmam istendi.
lm oka hatrlayann veras da ok olur; ruhsat azalr, azmeti artar. lm
hatrlamak nefis hastalklarnn devsdr. Tasavvuf haytmn balangcnda gece-gndz
lm dnerek geirdiim zamanlarm ok oldu. Ben lm dnerek felah buldum.
Nefsimi lm dnerek ezdim. O gnlerde lm dnerek akamdan seher vaktine
kadar aladm zamanlar oldu. Yine byle bir gece alam ve yle du etmitim: lh
(CC)! Senden, rhumu lm meleinin deil, senin kabzetmeni diliyorum. Gzlerim
kapand. Ryamda ok gzel yzl ihtiyar bir adam grdm. Kapdan ieri girip yanma
geldi. Ona: Sen de kimsin? dedim. Ben lm meleiyim dedi. Dedim ki: Ben Allah-
Teldan (CC) rhumu kendisinin kebzetmesini, senin kabzetmemeni dilemitim! Bana
dedi ki: Niin byle du ettin? Benim ne gnhm var? Ben sdece grevli bir memurum.
Bz kimselere yumuak davranmakla, bz kimselere de sert davranmakla
emrolunurum. Bana sarld ve alamaya balad. Ben de onunla birlikte aladm. Sonra
alayarak uyandm.
Hev ve hevesi kendinizden uzaklatrn. Bu i sslenip pslenerek, bo kuruntular
kurarak vey laklak ile olacak ey deildir. Bu sofraya, bu kaynaa oturmu isen ye, i,
yedir ve iir. Yok, sdece lafn duymusan, sus! Grmediin eyden haber verme.
nsanlar bakasnn dvetine arma. nsanlar bo eve dvet etme, sonra sana glerler.
Bize sen kendi ok torbandan ok ver. Bize kendi kesenden, kendi kazancndan ve kendi
aln terinden infak et. Komularndan hrszlkla aldn bize ikram etme. Kendi yrtk
prtk elbisenle bizi giydirme. Biz ancak senin kendi maln hediye olarak kabul ederiz,
dn vey gasb maln deil.
Tevhd her eyi yakan bir atetir. Ey ate! Serin ve selmetli ol!
150

Allahm (CC)! Bugnn hayrn bize nasip et, onun errinden bizi koru. Btn
gnleri ve geceleri de byle yap. Bize dnyda da, hirette de gzellik ver ve
cehennem azbndan bizi koru.

150
Enbiy S. A.69.
40.Sohbet ZKR-MUHASEBE (NEFS HESABA EKME)
Ey dnysna srtn dayayp, uzun emeller hlysna dalanlar! Yaknda ecel
gelecek ve sizinle emelleriniz arasna girecek! Ecel gelmeden nce onu gein. lmn
yzne niden bakn. Hastalk lmn artlarndan deildir. blis sizin dmannzdr; o sizin
gaflet, gnah ve kfr durumunda iken lmenizi ister. Dmannzdan gfil olmayn. Onunla
mevereti kabul etmeyin. Ondan emin olmayn; o emin birisi deildir. Ona kar uyank olun.
Onun klc sddk ya da zndk dinlemez. ok az kii onun elinden kurtulur. Babanz dem
(AS) ve anneniz Havvy cennetten kartan odur. O sizin cennete girmemeniz iin abalar.
O isynkrl, zelillii, kfr ve muhlefeti emreder. Allahn (CC) kaz ve kaderi hri,
btn isyanlar, gnahlar ondandr. Allaha (CC) kullukta muhlis ve muhakkk olanlar dnda
btn insanlar onun belsna urar. Muhlis ve muhakkklara kar eytann bir gc yoktur.
Bzan eytan onlara da eziyet edebilir. Kader gelince gz grmez olur. eytann onlara kar
ii ancak beden zerinde olur, kalpte olmaz. Dnyev ilerde olur, uhrev ilerde deil. Halk
ile ilgili ilerde olur, Cenb- Hakk (CC) ile ilgili eylerde deil. O halk en fazla dny ve
nefis yoluyla aldatr. phesiz, dny talebi yakc bir atetir.
Ey genler! Kendinizi ilgilendiren ve menfaatinize olan eylerle uran. lmden
sonras iin amel ilemek sizi ilgilendirir. Nefislerinizle mchede etmek sizi ilgilendirir.
Ayplarnzla itigal sizi ilgilendirir. nsanlarn ayplaryla itigal sizi ilgilendirmez. lm
hatrlayn ve lmden sonras iin amel hazrlayn. Hz. Peygamber (SAV) yle buyurmutur:
Akll kii nefsini alaltr ve lmden sonras iin amel iler; ciz kimse ise nefsini hevsna
uydurur ve Allah- Teldan (CC) mafiret umar!
151

Nefislerinizi Allah- Tel (CC) iin ve mminler iin tevzu gstermeya altrn.
Nefislerinizden Allah- Telnn (CC) haklarn yerine getirmesini isteyin. Onlarla, tpk
slihlerin yapt gibi mnkaa edin, hesba ekin. Hz. mer (RA) gece olunca nefsini
hesba ekerek: Rabbin (CC) iin ne yaptn? Onun (CC) iin ne iledin? dermi. Sonra
eline bir kam alr dizlerine vururmu. O (RA) nefsinden Allah- Telnn (CC) hukkunu
istiyordu. Ayrca Ona (CC) hizmette daha fazlasn da istiyordu. nk o sddklarn,
mukarreblerin, muhaddeslerin ve cennetliklerin byklerindendir. Slihler nefislerini, slih
olmalarna, tat ehli olmalarna ramen hesba ekerler; oysa siz nefislerinizi hesba
ekmiyorsunuz. Ho ondan istifde de edemezsiniz ya!

151
bn Mce, es-Snen, Zhd hads no: 4260.
Allahm (CC)! Nefislerimize, hev ve heveslerimize ve eytanlarmza kar bize
kuvvet ver. Bizi senin grubunun iine al ve onlardan eyle. lmeden evvel kalplerimizi sana
yaknlatr. Herkesin karlaaca gnden nce bizi zel karlama ile rzklandr. (min)
Lokman (AS) oluna yle diyordu: Ey oul! Atein zerinden geecek olan kimse
ateten nasl emin olabilir? Dny ile megul olan kimse ondan nasl emin olabilir? lecek
olan kimse lmden nasl emin olabilir? Hi kimseden gfil olmayandan (Allah- Teldan
CC.) nasl gfil olunur? Hepiniz atei hakediyorsunuz. Ateten sdece Allah- Telya (CC)
kar takv shibi olanlar kurtulabilir. Atein zerinden gemek bir seferdir ki, takv az
ister; oysa ben sizin takv azn kazandnz zannetmiyorum.
Ey dnynn tlipleri! Ey dnynn klar! O, cennete nisbetle sdece bir
hizmeti deil midir? Cennet ise gerek ereftir ve asldr. Ahmed b. Hanbel (RA) yle
dermi: Her ne kadar gslerinde (ezberlerinde) Kurn olsa da, insanlar iin dny sevgisi
ok kymetli! Hz. Peygamberden (SAV) yle rivyet olunmutur: Muhakkakki, u kalpler
paslanr; onlarn cils ise Kurn- Kerm tilveti ve zikir meclisleridir.
152
lmiyle amel
eden limlerin meclislerine katlmak kalpleri cillandrr, parlatr, yceltir ve kasvetini giderir.
Adamn biri Hasan- Basrye (RA) kalbinin kasvetinden ikyet etti. Hasan- Basr
(RA) ona unlar syledi: Kalbini zikre yaklatr. Allah- Tely (CC) zikredenler Onu
(CC) hakkyla bilenler ve Onun (CC) velleridir. Onlar gerek Meliki tanm, meliklerdir.
Ona (CC) komular ve O (CC) da onlar melik yapmtr. Onlar hireti grm ve
kalplerinde dny klm olan kimselerdir. Onlar Hakk (CC) grm ve halk,
nazarlarnda klm olan kimselerdir. Gerek izzet, eref Allah- Telya (CC) tatte ve
gnahlar terk etmektedir.
Bu kalp sevdii eylerin tammn terketmedike, her gittii yerden kesilmedike,
btn mahluklara kar zhid olmadka shhat ve felah bulamaz, dzelemez. Terket ki,
terkettiin eyden daha hayrls sana verilsin. Hz. Peygamberden (SAV) yle rivyet
olunmutur: Allah (CC) rzs iin her kim bir eyi terkederse, Allah (CC) ona terkettii
eyden daha hayrlsn verir.
Allahm (CC)! Kalplerimizi senin iin uyandr ve senden gfil klma. Bize dnyda
da, hirette de gzellik ver ve cehennem azbndan bizi koru.

152
bak.: bn Adiy, el-Kmil, I/257, (Beyrut-1988).
41.Sohbet KR
Sdk olan kii nmete kreder, cezya sabreder. Emredilene sarlr, nehyedilenden
uzak durur. Kalpler bu uslde terbiye edilir. Nmete kretmek nmeti artrr. Cezya
sabretmek cezy giderir ve ii kolaylatrr. ocuklarnz vey dier yaknlarnz ldnde,
mal mlk elden gittiinde, maksatlar zyi olduunda ve halk eziyet ettiinde sabrl olun ki,
byk hayr gresiniz. Kolayln geldiinde kreder, zorluun geldiinde de sabredersen
Mevlya (CC) gitme vstalarn olan man kanatlarn palazlanr ve kuvvetlenir. Kalbin ve
srrn o kanatlarla Rabbinin (CC) kapsna uar. Sabrn olmad halde manl olduunu nasl
iddi edersin? Hz. Peygamberin (SAV): Beden iin ba ne ise, man iin de sabr odur
153

dediini iitmedin mi? Eer sabrn yoksa, mannn ba da yoktur. Bu durumda, cesede tibar
edilmez. Eer bel vereni tansaydn, belya sabrederdin. Eer dnyy tansaydn, ona
dalmazdn.
Allahm (CC)! Dallette olanlarn hepsine hidyet nasip et. Btn slerin tevbesini
kabul et. Btn mbtellara sabr ihsan et. Btn fiyette olanlara kr muvaffakiyeti
bala. (min)
Birisi: Hangisi daha iddetlidir: Havf atei mi, evk atei mi? diye sordu. O
(Abdulkdir Geyln KSA.) yle cevap verdi: Mrd iin havf atei, murd iin ise evk
atei. Bu baka bir eydir, o baka bir ey. Pekiyi, ey soruyu soran! Bunlardan sende hangisi
var?
Ey sebeplere gvenenler! Size fayda verecek olan tek kiidir. Size zarar verecek olan
tek kiidir. Melikiniz tektir. Sultnnz tektir. lhnz tektir. Yaratcnz tektir. Yaptnz
eyleri sizin elinizle yapan Odur (CC). Sizi O (CC) yaratt. Size O (CC) rzk verdi. Size
zarar da, fayday da veren Odur (CC). Sizi hidyete erdiren Odur (CC). Niin kendiniz gibi
bir mahluka dayanyorsunuz? Kendisine fayda da, zarar da veremeyecek olana niin
tapyorsunuz? Allah- Telnn (CC): Rabbi (CC) ile liky (gzel bir srette
karlamay) umanlar slih amel ilesinler ve ibdetlerinde Ona (CC) hibir eyi ortak
komasnlar
154
buyurduunu iitmediniz mi?
Ey mnfk! Zamnn boa gidiyor. Ey ilerini elinde tutan! Kaybediyorsun,
sermyen gidiyor. Ho, bir kr da gremezsin ya! Sermyen dnindir. Sen ise onunla dnyn
yiyorsun. Sen eer dnini yersen, o da biter, tkenir; dnin halk iin, sayg grmek iin, dinar
ve dirhem iin, makam ve mevki iin ilediin amellerle kaybolur gider. Sen Allah-

153
Deylem, el-Firdevs, hads no: 3840, (Beyrut-1986).
154
Kehf S. A.110.
Telnn (CC) dman ve nefret ettii bir kimsesin. Sen sddk kullarn nefret ettii bir
kimsesin. Sen meleklerin nefret ettii bir kimsesin. Melekler sana lnet ediyor. Ayaklarnn
altndaki yeryz sana lnet ediyor. zerindeki gkkubbe sana lnet ediyor. Giydiin elbise
sana lnet ediyor. Sen halkn da, Hlkn da (CC) lnetledii bir kimsesin. Mnfn atein
en aa yerine gireceini bilmiyor musun? Teslim ol, mslman ol, sonra tevbe et. lm
niden gelmeden ve seni birdenbire kapmadan nce iini tedrik et; sonra piman olursun da
pimanln sana bir fayda vermez. Ben seni tanyorum, ama seni if etmem mmkn deil.
nk biz eratte sana da, bakalarna kar da setr etmekle emrolunduk. Fakat szm belli
birini kasdetmeksizin sylyorum. Sana iret ediyorum, ama bu iret ak bir srette deil.
Seni kasdediyorum, komusu sen anla. Kleye sopayla vurulur, hr kimseye ise bir iret
yeter.
Hakk Tel (CC) celvetlerinde de, halvetlerinde de insanlara ve onlarn kalplerine
nazar edicidir. O (CC) ancak kendisi iin ilediiniz amelleri, Onun (CC) rzsn isteyerek
yaptnz amelleri kabul eder. Amellerinizde yapmack davranmayn, ssleyip pslemeyin,
hleye hurdaya kamayn. O (CC) gizliyi de, a da bilir. O (CC), gzlerin hin
baklarn ve gslerin sakladn bilir.
155

te bu Melike (CC) hizmet edin; bu Hlka (CC), bu Rzka (CC), Mnime (CC)
(nmetler bahedene) ki, sizin iin gnei bir aydnlk kayna, ay bir k ve geceyi de
sknet vakti yapan Odur (CC). Verdii nmetler ile sizi uyandran Odur (CC). Ona (CC)
kredesiniz diye, O (CC) nmetleri trl trl yapt. O (CC) nmetlerin says hakknda da
yle buyurdu: Eer Allahn (CC) nmetlerini saymaya kalksanz sayamazsnz.
156

Allah- Telnn (CC) nmetini gerek ynyle gren kimse, onun krn ed etmekten
ciz kalr, arp kalr. Bundan dolaydr ki, Ms (AS): lh (CC)! krdeki acziyetimle
sana krediyorum demitir.
krnz ne kadar az! tirznz ne kadar ok! Eer Onu (CC) tansa idiniz,
Onun (CC) huzrunda dilleriniz ahras kesilir, konuamazd; kalpleriniz ve btn uzuvlarnz
her hllerinde edepli olurdu. Bundan dolay Hz. Peygamber (SAV) yle buyurmutur:
Allah (CC) tanyann dili tutulur.
157
rif dilsizdir. Esrr hakknda Ondan (CC) izin
almadan konumaz.
Ey oul! Kendini, bedenini, aileni ve maln Cenb- Hakka (CC) havle et. nk O
(CC) emneti kaybetmez. Kalbinle Ona (CC) yr. Sen btn hayr Onun (CC) indinde

155
Gfir S. A.19.
156
brhm S. A.34.
157
bak.: Syt, erhu Sneni bn Mce, I/288, (Kerati-tsz.).
bulacaksn. Hkmn (eratin) hakkn de. Bu Nebden (SAV) rz ol ve Ona (SAV) tbi ol.
Sonra Rabbinin (CC) huzruna Onun (CC) hakkndaki ilminin ve mrifetinin ayaklaryla gir.
Kapya varncaya kadar dnin hkmleri ile arkada ol. Oraya ulatnda hkmleri durdur ve
Ona (CC) selmetle ve baht sadeti ile du et. Sonra sr ve mn evine gir. Slihlerden
birinin yle dedii rivyet olunur: Benim iin, dnyy davul zurna ile yemem, din ile
yememden daha sevimlidir.
ok yaknda her biriniz tevhdden ve irkten, nifaktan ve ihlastan ne yaptn
grecek. O gn grenler iin cehennem ortaya kacak! Kymette olanlarn hepsi onu
grecek. ok az kimse hri, herkes ondan korkup kaacak. Mmini grdnde ise o
alalacak, mmin onu geinceye kadar atei snecek. Hz. Peygamberden (SAV) yle
rivyet olunmutur: Kymet gn cehennem mmine yle diyecek: Ey mmin abuk ge!
nk nrun ateimi sndryor!
158
Ona zerinden gemeden nce: abuk ol! Ge! imi
boa karma, benim seninle bir iim yok! diye seslenecek. Onun zerinden mslman da,
kfir de, itaatkr da, s de geecek. Mminin adm o srat kprsne bastnda cehennem
geri ekilecek, alevi snecek ve mmine yle seslenecek: Ge! Nrun alevimi sndrd!
Onun zerinden geenlerden bzlar da onu grmeyecek. Cennete girdiklerinde
diyecekler ki: Allah- Tel (CC) Sizden herkes ona (cehenneme) urayacak!
159

eklinde buyurmam m idi? Biz onu grmedik. Onlara denecek ki: Siz onun zerinden o
snk iken getiniz.
syankr, Mevlsndan (CC) kaaktr. taatkr mmin ise Mevlsnn hizmetinde
durur; Onunla (CC) karlaacan ve kendisinden dnyda yaptklarn soracan bilir. O
hev ve hevesine uymay terketmitir; nk hev ve hevesin kendisini saptacan,
kendisinin Rabbiyle (CC) ekimeyi isteyeceini bilir. Mmin, nefsine dmanlk ve
muhlefet eder; nk onun Rabbine (CC) kar dmanlk beslediini bilir. Allah- Tel
(CC) Hz. Dvda (AS) yle vahyetmi: Ey Dvd (AS)! Hevn terket. Hevdan baka
benimle ekien hibir ey yoktur. Hakk (CC) ile sknet, mutluluk ve gzel edep zere
berber olun. rdenizi Onun (CC) irdesine, ihtiyrnz (tercihinizi) Onun (CC) ihtiyrna,
hkmnz Onun (CC) hkmne, dileinizi Onun (CC) dileine brakn. O (CC)
istediini yapandr.
160
O (CC) yaptndan sorumlu tutulmaz, bilakis insanlar

158
Heysem, Mecmauz-zevid, VII/360.
159
Meryem S. A.71.
160
Brc S. A.16.
yaptklarndan sorumludurlar.
161
Onunla (CC) berber olmak yrtc hayvanlarla ve
ylanlarla berber olmak gibidir. Bundan dolay sfler Onunla (CC) havf ve hazer kademi
zere berber olurlar. Onlarn ne geceleri gecedir, ne de gndzleri gndzdr. Yemeleri
hastann yemesi gibidir. Konumalar mecbriyettendir. Hasta en az eyle doyar ve yemeini
korkarak yer. Onun bnyesine uygun olup olmadn bilemez. Suda boulan kimsenin
boulmann tesiriyle gzleri kapanr, fakat dalgalar onu uyandrr. O kudret denizindedir.
Onlar O (CC) istediini yapandr denizindedirler, kendi istediklerini yaparlar denizinde
deil. Dalgalarn kendilerini bomasndan, ya da bz hayvanlarn musallat olup kendilerini
yemesinden korkarlar. Shil-i selmete atlmay umarlar. Rablerinin (CC) kurbiyet sarayna,
Ona (CC) mnct ve mhede sarayna girmeyi dilerler.
Ey mrd! al, nk sen irde shibi deilsin. Slihlerden birisine: Neyi arzu
edersin? diye soruldu. Arzu etmemeyi arzu ediyorum cevbn verdi. Btn mesele kadere
rzda, irdeyi terkte ve kalbi mukallibinin yni onu ekip evireninin nne brakmaktadr.
Allahm (CC)! Bizi senin kudretinin nne braklan mslmanlardan eyle. Bize
dnyda da, hirette de gzellik ver ve cehennem azbndan bizi koru.


161
Enbiy S. A.23.

42.Sohbet KALP KATILII-HAVF (ALLAHTAN KORKMAK)
Ey oul! Sfler her eyi terkettiler ve dediler ki: Msiv posa ve kabuktan baka
birey deildir. Onlar z istediler. Gerekli olan gereksiz olandan ayrdlar ve zle
yetindiler. Gerekli olan Cenb- Hakktr (CC). Ondan (CC) gayrs gereksizdir. Hakk (CC),
kulun talep ettii eyde sadkatini bilirse ona shhat, fiyet ve kendisine yaknlk verir. Bu
durumda, Allah (CC) iin velyet gerekleir. inde korku olmayan bir kalp, polissiz bir
memlekete, obansz bir srye benzer. Byle bir belde harap olmaya, byle bir sr kurtlar
tarafndan yenmeye mahkmdur. Korkusu olan mal biriktiremez. Bir yerde karar klamaz,
srekli dolar. Sfilerin yolculuklarnn nihyeti Hakka (CC) kurbiyet lkesidir. Yolculuk,
kalbin yolculuudur. Vuslat, esrrn vuslatdr. Esrr (kalp) vsl olursa, melik olur; dier
uzuvlar da onun etb ve avanesi olur. Kalp Hakkn (CC) kapsna ulanca ieri girmek iin
izin ister ve yle girer.
lminiz ne kadar ok ve ameliniz ne kadar az! limden sdece onu ezberleme ve
hikyeler anlatmak iin nasiplendiniz. Bunun size faydas olmaz. Bzlarnz bu kadar, bu
kadar hads ezberliyor, ama onlarn bir harfi ile dahi amel etmiyor. Bu sizin aleyhinize bir
delildir, lehinize deil. Diyorsunuz ki: eyhim filan. Falann sohbetlerine katldm.
Filancadan okudum. Falanca lime dedim ki Btn bunlar amel olmadan hibir ey etmez.
Amelinde sdk olan kimse eyhlere ved eder, onlar geer. Onlara iret ederek der
ki: Siz yerinizde oturun; ben bana rehberlik ettiiniz hususlara erieyim. eyhler kapdr; bir
kapya yapp da evin iine gememen doru olur mu? Allah- Tel (CC) insanlara darb-
meseller gsterir.
Kulun akliinin (cehennemlik oluunun) almeti kalp katl, gz kuruluu, uzun
emeller peinde komas, elinde olanda cimrilik etmesi, emir ve nehyi kmsemesi ve bel
geldiinde honutsuzluk gstermesidir. Bu vasflarda birini grrseniz biliniz ki, o akdir.
Kat kalpli olan, kimseye merhamet etmez. Sevincinde de, zntsnde de gzlerinden ya
gelmez. nk gzlerinin kuru olmas kalbinin katlna irettir. Onun kalbi nasl kat
olmasn ki; o gnah, hata, uzun emel, nasbi olmayan eye hrs gsterme, haset etme gibi
eylerle doludur. Farz olan zektta cimrilik eder. Keffretleri demez. Adaklar yerine
getirmez. Akrablarn aratrmaz. Gc olduu halde borcunu demez, aksine onu demeyi
uzatr vey inkr eder. Hakk hukku yerine getirmekten ve iyilik etmekten holanmaz. te
btn bunlar ve benzerleri akvet almetleridir.
Allah- Tel (CC) yle buyurmutur: man etmi olanlarn kalplerinin, Allahn
(CC) zikrine ve hak olarak inen eye kar hayet (korku) duyma zamn gelmedi
mi?
162
Onun (CC) kaderini Onun (CC) aleyhine delil yapmayn. aln, abalayn.
Yapn, isteyin. Tazarr edin, alayn. Ondan (CC) efat isteyin, kendinizi kk grn.
Kapda sbit durun, kamayn. Btn iler Allah- Telnn (CC) elindedir. kaz eden de,
sakndran da Odur (CC). Uyandran Odur (CC), uyutan Odur (CC). Peygamberimiz (SAV)
Cenb- Hakkn (CC) Ey rtsne brnen!
163
nidsn iitince yatandan kalkt ve
itiyakl bir ekilde dar kt. te Hakkn (CC) hitbn duyan kalp de aynen byledir; Ona
(CC) hemen icbet eder ve Onun (CC) talebini yerine getirmeye koyulur, Ona (CC) itiyak
duyar. O (CC), kalpleri uyandrr ve kalplere yol gsterir. Senin bir i yapman istediinde o
ii sana kolaylatrr. Bu btn bir durumdur. Bu kaderdir, ilimdir. Kader zerinde durmamz
ve onu delil gstermemiz uygun deildir. Aksine biz alrz, abalarz. tiraz da etmeyiz,
tembellik de.
Allahm (CC)! Bizi kaderinden rz et. Bellarna kar sabr ver. Nmetlerine gzelce
kretmeyi nasip et. Senden, bizi nmetin tammna erdirmeni, fiyetin devaml olmasn ve
muhabbette sbit-kadem olmay dileriz.
brhm b. Edhem (RA) (v. 161/777) yle demi: Bir geceyi akamdan sabaha kadar
Allah- Telya (CC) trl trl dular ederek ve alayarak geirdim. Sabaha doru
gzlerim kapand. Ryamda Allah- Tely (CC) grdm. Bana yle buyurdu: Ey brhm
(RA)! Bana hi de gzel du etmedin. yle de: Allahm (CC)! Kaderinden beni rz et.
Belna kar bana sabr ver. Nmetlerine gzelce kretmemi nasip et. Senden nmetin
tammn, fiyetin devmn ve muhabbette sebatl olmay diliyorum. Uyandm ki, bu szleri
tekrar ediyorum.
Cenb- Hakka (CC) kulluu sapasalam yapan kimse, halktan kurtulur ve Rabbi
(CC) ile yetinir. Onunla (CC) berber olmak ona yeter; bakalaryla olmaya ihtiya duymaz.
Hz. Peygamber (SAV) ona yeter; baka bir eye ihtiya duymaz. Aksine dierleri ona muhta
olur.
Sfler, Allah- Teldan (CC) kendisinden baka bir ey istemezler. Onlar nmet
bahedeni isterler, nmeti deil. Hlk (CC) isterler, halk deil. Yemekten, imekten
giyinmekten, nikahtan ve dnyya meyletmekten kamlardr. Ona (CC) kamlardr. Onlar
srf Onun (CC) rzs iin ibdet ederler, nefsin az ve ziyfet evi deil. Derler ki: Zahmeti
ne yapalm? Biz rahmet istiyoruz. Biz mahbub ile zahmetsiz halvet istiyoruz. Sen hi yemek,
imek vey baka bir ihtiycn gidermek iin dolaan misfir grdn m? Muhabbet

162
Hadd S. A.16.
163
Mddessir S. A.1.
iddisndasn ve uyuyorsun! nsan ya muhibdir, ya da mahbubdur. Eer sen muhib isen,
muhib nasl uyur? Eer sen mahbub isen, ey iddic, muhib senin misfirindir! Haberiniz yok!
Yaknda Onun (CC) haberini alrsnz. Hemen vey daha sonra, iddinzn karln
greceksiniz.
Ey limler! Ey ilim renenler! lim maksat deildir, maksat ilmin meyvesidir.
Meyvesi olmayan aacn ne faydas olur? lmin meyvesi ancak amel ve ihlastr. Kitap ve
Snnet aratr; onlarla amel edilir, i yaplr. Kendisiyle i yaplmazsa let nasl faydal olur?
Sanatkr, bir i yaptktan ve yorulduktan sonra onun ecrini kazanr.
Dny sofrasn, varl ve halktan geinceye kadar sana konuma hakk yok! Ondan
getiin zaman her ey sana ayan beyan olunur, kefolunur, erholunur. Allah- Tel (CC)
yle buyurmutur: Allaha (CC) kar takv shibi olun ki, O (CC) size ilim
retsin.
164
Yine yle buyurmutur. Allaha kar takv shibi olan kiiye O (CC) bir
k yolu yapar ve onu ummad yerden rzklandrr.
165

Takv her hayrn badr; dnynn, hikmetin, ilmin, kalp ve sr safsnn geli
sebebidir. Tavk shibi olun ve sabredin. mnn ba sabr ve vcdu ameldir. Bundan dolay
Hz. Peygamber (SAV) yle buyurmutur: Beden iin ba ne ise, man iin de sabr odur.
166

Btn ameller, Allah- Telnn (CC) takdrinin altnda ancak sabr ile tamamlanr. Sabrl
olun, sebtl olun, vera shibi olun. Halvette de, celvette de vera shibi olun. Bakalarnn
ksmetine kar zhid olun, kendi ksmetlerinizden de yzevirin.
Sen dne mukbil makam-mevki elde ediyorsun. Sen kendine gelirler, dinarlar,
elbiseler, evler, komular, hinler, hizmetiler biriktiriyorsun. Bunlarn hepsi bo bir
hevestir. Yaknda onlardan ayrlacaksn. Rabbine (CC) dn. Gittiin yanl yoldan dn. Btl,
karkl, delilii brak. Bakasna terkedecein eyi nasl toplarsn! Oysa onun hesbn
yalnz vereceksin! Topladn eylerin sana zerre kadar faydas yok. Ondan senin eline, onun
isbtndan, hesbndan, korkusundan, kaybolmasndan ve pimanlktan baka bir ey
gemeyecek. Akln yok! Benden akl satn al. Benim karma ge ve dm dinle. Ben
senin bilmediini biliyorum. Ve hiretle ilgili senin grmediini gryorum.
Yazk sizlere! Slih amel, sizi kabirde azaptan kurtaracak ameldir. Hz.
Peygamberden (SAV) yle rivyet olunmutur: Mmin kabre konulduu zaman, sadakas
banda oturur, namaz sanda oturur, orucu solunda oturur, sabr ayaklarnda oturur. Azap
ba tarafndan gelir; sadakas der ki: Benden sana geit yok. Sa tarafndan gelir; namaz

164
Bakara S. A.282.
165
Talk S. A.2-3.
166 Deylem, el-Firdevs, hads no: 3840.
der ki: Benden sana geit yok. Sol tarafndan gelir; orucu der ki: Benden sana geit yok.
Sabr der ki: Ben de burada hazrm, ihtiya durumunda ben de yardma hazrm.
167

Ey cemat! mnnz zayf hissettiiniz anda fakirlerle kendinizi eit tutun ve onlara
srda bulunun yni ihtiya nnda onlar kendinize tercih edin. mann kuvvetli olduu
anlarda da onlara yardm edin ve tebessmle yine srda bulunun. Fakirleri at ve ihsanla
karlayn vey elinizde bir ey yoksa onlar gzel bir srette geri evirin. Hz. Peygamberden
(SAV) yle rivyet olunmutur: Dilenci, Allah- Telnn (CC) kuluna hediyesidir.
168

Yazk sizlere! Allahn (CC) hediyesini kerih gryorsunuz, reddediyorsunuz ve
kabul etmiyorsunuz. Yaknda ceznz grrsnz. Fakirlik size gelecek, zenginliinizi alacak
ve onun yerine geecek. Hastalk gelecek, fiyetinizi bozacak ve onun yerine oturacak.
Rabbinizin (CC) dilenciye vermeniz iin size bahettii nemli nmetleri hi
hatrlamyorsunuz. Mmin bilir ki, Rabbi (CC) dilenciyi kendisine, elindeki nmetlerden bir
eyler versin diye gndermitir. Ve o, dilenciye bir eyler verdii zaman, ona en gzel bir
srette ikram eder ve onun kendisine gnderilmesini kabul eder. Ona dnyev ve uhrev
nmetlerden bol bol, oka ve en gzel bir ekilde verir.
Ey dny ileri peinde koanlar! Makam ve mevki iin sultanlara, emirlere ve
zenginlere gidin; bu hususta Meliklerin melikine gitmeyin. O (CC) zenginlerin en
zenginidir ve hibir zaman lmez. Hibir zaman fakir olmaz. Ona (CC) bir bor verdiin
zaman, onun karln kat kat verir. Dnyda bir dirhemine karlk on dirhem verir. hirette
de eksiksiz sevbn verir. Dnyda bereket, hirette de sevp verir. Onun (CC): Allah (CC)
size onun (infknzn, sadakanzn) devmn nasip eder
169
buyurduunu iitmedin mi?
Allahm (CC)! Seninle al-veri yapmakla bizi rzklandr. Sana hizmetimizi gzel
yapmay nasip et. Btn hizmetlerle birlikte senin kapnda durmay bize nasip et. Bize
dnyda da, hirette de gzellik ver ve cehennem azbndan bizi koru.


167
bn Hbbn, es-Sahh, hads no: 3113.
168
Hind, Kenzl-umml, hads no: 16078.
169
Sebe S. A.39.

43.Sohbet KIYAMET GNNE HAZIRLANMAK
Hz. Peygamberin (SAV) yle syledii rivyet edilmitir: Cebril (AS) bana dedi
ki: Allah (CC), kullarndan ancak merhamet ile davrananlara merhamet eder.
170

Yeryzndekilere merhamet et ki, gkyzndekiler de sana merhamet etsin!
171

Ey Rabbinden (CC) rahmet isteyen kii! Onun deerini bir l. Zr o u an senin
elinde. Onun deeri nedir? Rabbinin (CC) rahmetinin deeri, senin Onun (CC) yarattklarna
kar merhamet gstermen, efkatli davranman ve onlara kar niyetini dzeltmendir. Sen
istediin eye karlk ortaya bir ey koymuyorsun. creti ver, mal al! Yazklar olsun sana ki,
Allah (CC) bildiini sylyorsun da, Onun (CC) yarattklarna merhamet etmiyorsun!. Sen
iddianda yalancsn rif-billah olan kimse Onun (CC) yarattklarna ilim ynnden
merhamet eder; topluluklara da hkm (erat) cihetinden merhamet eder. Hkm ayrr. lim
ise bir araya getirir.
Allah- Tel (CC) yle buyurmutur: Evlere kaplarndan girin.
172
Sdk ve
ilmiyle amel eden eyhler Cenb- Hakkn (CC) kaplar ve Onun (CC) kurbiyetinin
yollardr. Onlar Neblerin (AS) ve Peygamberlerin (AS) vrisleri ve nipleridir,
vekilleridir. Onlar Cenb- Hakkn (CC) mferridleri
173
ve dvetileridir. Onlar Onunla
(CC) halk arasndaki elilerdir. Onlar din doktorlar, hak retmenleridir. Onlar kabul
edin ve onlara hizmet edin. Chil nefislerinizi onlarn emir ve nehiylerine teslim edin.
Rzklar Allah- Telnn (CC) elindedir. Bedenin rzk, kalbin rzk, esrrn rzk
btn bunlar Ondan (CC) isteyin, bakasndan deil. Bedenin rzk yemek ve imektir.
Kalbin rzk tevhddir. Esrrn rzk ise haf (sessiz, gizli) zikirdir. Mchede ile, ona bir
eyler emredip, bireylerden nehyederek ve riyzat ederek nefislerinize merhamet edin.
Mrfu (doruyu) emrederek, mnkerden (yanltan) nehyederek, onlara nashat ederken
sammi davranmak sretiyle, ellerinden tutup Hakkn (CC) kapsna getirmek sretiyle halka
merhamet edin.
Rahmet, merhamet mminin sfatlarndandr. Katlk ise kfirlerin sfatlarndandr.
Size gelmeyene siz ulan. Sizi mahrum edene siz verin. Size zulmedeni siz affedin. Eer
byle yaparsanz ipleriniz Allahn (CC) ipine ular. Onun (CC) ship olduklarna siz ship
deilsiniz. Zr bu ahlak Cenb- Hakkn (CC) ahlkdr.

170
Acln, Kefl-haf, I/194 (no: 654).
171
Acln, Kefl-haf, I/97-98 (no: 314).
172
Bakara S. A.189.
173
Mferrid: Hakka (CC) ibdet ve itat etmede nc kiiler.
Mnct ve mnev ziyfet evi olan mescitlere aran mezzinlere icbet edin.
Onlara icbet edin ki, kurtulu ile, onlarn indindeki gerek al-veri ile karlaasnz. Eer
Onun (CC) dvetine icbet ederseniz, O (CC) sizi evine alr, size karlk verir, yaknlatrr,
mrifeti ve ilmi retir. Yannda olan size gsterir. Bedeninizi ssler. Kalplerinizi temizler.
Srlarnz tertemiz eder. Doru yolu size ilham eder. Sizi karsna oturtur ve kalplerinizi
kurbiyet evine ulatrr. O (CC) eve girmeniz iin sizi arr. O (CC) kermdir. Eer Onun
(CC) dvetini kabul eder ve Ona (CC) duy hafife almazsanz size karlk verir. Size lutuf
ve ihsanda bulunur. Size hilat (makam elbisesi) giydirir. Allah- Tel (CC) yle
buyurmutur: yiliin karl iyilik deil midir?
174
Ameli gzel yaparsanz sevb da
gzel olur. Hz. Peygamberden (SAV) yle rivyet olunmutur: Nasl mumele edersen yle
mumele grrsn.
175
Ve yine: Bulunduunuz hle gre idre edilirsiniz
176
buyurmutur.
Amelleriniz kendi amellerinizdir.
Dnyda, ibret alan ve iffet shibi olan zhidlerin kalpleri ile yaayn. Onda vatan
tutmayn. O ne vatan yeridir, ne de makam yeridir. Asl vatan ve son makam vardr. Bu dny
hirete gre zindandr. Bundan dolay Hz. Peygamber (SAV) yle buyurmutur: Dny
mminin zindandr.
177
Mmin, dnyda nmetler ierisinde binsene yaasa bile yine de
dny mminin zindandr. Onun kurtuluu, sevinci, holuu, sevb, devleti, emir ve nehyi
ve rahatl ise ancak hirettir.
lim ve sddk rife gelince, o sevbn hiretten nce dnyda alr. O Rabbine (CC)
yaknlamtr. O yaratlmam olmay temenn eder. Kymeti de, cenneti de zahmet olarak
grr. Kymet gn saklad srlarn ortaya ktn grr. Zr o gn srlar ekil kazanr.
O, kabrinden kalktn ve zerinde znetli elbiseler olduunu grr. Onu glmanlar ve
mersimciler karlyordur. Fakat onun kalbi bunlara kar ebediyyen zhiddir. Rabbini (CC)
grmenin yannda, zahmet olarak grd iin bunlardan holanmaz. O nmet vereni sever,
nmeti deil. O Rabbinin (CC) huzruna sr kapsndan girmeyi sever, mersim ile girmeyi
deil. Cennette olmaktan holanmaz. Zr oradaki nmetlere aldanarak deiebilir. Ayrca,
Allah (CC) seven kii Ondan (CC) baka her eyi terk eder. Hatt o, oraya balanmasn,
oraya aldanmasn, admlar Rabinden geri durmasn, baka eyle megul olmasn diye cenneti
grmemeyi temenn eder.

174
Rahmn S. A.60.
175
Deylem, el-Firdevs, hads no: 2203.
176
Deylem, el-Firdevs, hads no: 4918.
177
Mslim, es-Sahh, ez-Zhd ve ver-Rakik hads no: 2965.
Allah- Tely (CC) hiretten nce dnyda tanyamayanlar! Sizlerden dolay vh
yangnlarm ve vh atelerim! Ve Onun (CC) kurbiyetinin nesmini, rzgrn koklayanlar!
Ve Onun (CC) fazlet, stnlk yemeini yeyip, nsiyet arabn ienler! Size daha ne kadar
nid edeceim, ey mnfklar? Sizler duymuyorsunuz ki Yarn derinden duyacaksnz ama
icbet edemeyeceksiniz. Ne kadar uzaktasnz! Ve size ne kadar da uzaktan sesleniliyor!
Sesiniz yerin dibinden geliyor; kurbiyet kalesinden deil, iyilik shilinden deil. Btn
ileriniz mdeniz, ehvetiniz, bedenleriniz ve btn dnynz. Btn bunlarn hepsi pisliktir,
kirdir.
Alk, Allah- Telnn (CC) yeryzndeki yemeidir: Sddklarn karn onunla
doyar. Ey fakirlikten korkanlar! Asl fakirlik fakirlikten korkmaktr. Zenginlik ise Allah-
Tel (CC) ile Onun (CC) dndaki hereyden zengin olmaktr: Dirhem ve dinar zenginlii
zenginlik deildir.
Ey oul! Nefsinin kymetini kopart. Tefekkr ayaklarnla cehenneme ve cennete gir.
Onlara man ve yakn gzlerinle bak. Mmin, fikri ve nazar dzelinceye kadar amel
ilemekten geri durmaz. Fikri ve nazar dzeldii zaman kymeti kopmu demektir. Rabbinin
(CC) huzrunda dirilir, ayaa kalkar; amel defterinin sayfalarn okumaya balar, iyiliklerini
ve ktlklerini grr. Ktlklerinin iyiliklerinden fazla olduunu grr. Cehenneme
girmeyi haketmitir. Srattan gemesi gerekir. Onun zerinden havf u rec ile, helk olma,
cehenneme dme duygular ile geer. te o bu halde iken, Allah- Tel (CC) ona rahmetini
yetitirir ve onun kendisine braklmasn emreder. Ayaklarnn altndaki srat geniletilir,
cehennemin alevi rahmet suyu ile sndrlr. Hatt cehennem ona yle der: Ge, ey
mmin! Nrun alevimi sndrd.
178
te mmin btn bunlar tefekkr eder, dnr, enine
boyuna deerlendirir. Kesin bir kanaate ship oluncaya kadar bunlar tefekkr etmekten geri
durmaz.
Size akladm bu, nasiplerinizin peinden koma meselesini dnmekten geri
durmayn. Nasiplerin peinden komayn, brakn onlar sizin peinizden kosun. Bu benim
tecrbe ettiim, gzlerimle grdm bir eydir. Bunu, bu yola girmi olan ve bu yolu
deneyen benden baka kimseler de grmtr. Acele etmeyin; nasiplerinizi kaybetmezsiniz.
Hz. Peygamberden (SAV) yle rivyet olunmutur: Hi kimse rzkn tamamlamadan
dnydan gmez. O halde Allah- Telya (CC) kar takv shibi olun ve isteklerinizi

178
Heysem, Mecmauz-zevid, 7/360.
gzelletirin.
179
Yava olun, hrslanmayn, boa yorulmayn, sebatl olun. steklerinize kar
ite byle olun.
Eer hkmdarlarn kapsndan yzevirirsen Allah- Tel (CC) sana hi
kapanmayan bir kapy aar: Sr kaps, btn kaps Bu kapy sana hibir kuvvetin, gcn
ve tahmnin olmadan averir.
Mmin, Rabbinin (CC) kapsn hedef edinmek sretiyle, nefsinin hev ve heves evini
terkeder. O bu durumda iken, nefsinin, malnn, ailesinin fetleri onun yoluna durur. O arp
kalr. Gnahlarna, Rabbinin (CC) eratinin hudutlarn yrtt kt ahlkna geri dner.
Sonra btn bunlardan tevbe eder, niini ve nasl terkeder. Mnzaadan, iddiclktan
btnen ve zhiren hi konumaz olur. Teslim olur, kendini brakr, mdfaa etmez.
Onun nndeki o set, onun hareketiyle, alp abalamasyla deil, ancak Rabbinin
(CC) ona yardm ile alabilir. Btn ii Onu (CC) zikretmek, Ona (CC) dnmek,
gnahlarn dnmek, onlara istifar etmek ve nefsini ktlemek olur. Bu durumdan knca,
Rabbinin (CC) kaderine geri dner. Der ki: Allah- Telnn (CC) benim hakkmdaki kaderi
ve kazs deimez yazdr. Dil ile deil, kalben teslim olur, tefvz eder, her eyi Allah-
Telya (CC) brakr. Bu halde iken, kapal olan gzlerini aar, bakar ki, o set gitmi, kap
alm. Artk, fet yerine nmet gelmitir; darlk yerine genilik; hastalk yerine fiyet;
yokluk yerine mlk Btn bunlar Allah- Telnn (CC) u buyruu desteklemektedir:
Allaha (CC) kar takv shibi olan kiiye O (CC) bir k yolu yapar ve onu
ummad yerden rzklandrr.
180

Byle bir kul yine de nmete kretmekten geri durmaz. Kalbinin admlaryla Rabbine
(CC) ulancaya kadar, bellara muvfakat gstermekten, hatlar ve gnahlar tiraf etmekten,
nefsini knamaktan geri durmaz. Rabbinin (CC) kapsna ulancaya kadar iyiliklerle,
gnahlardan tevbe ile adm atmaktan geri durmaz. Oraya vardnda ise, gzlerin grmedii,
kulaklarn iitmedii ve hibir beerin kalbine gelmeyen eyi grr.
Kulun kalbi Rabbine (CC) vsl olduunda tevbesi kesilir, iyilikler ve ktlkler,
kr ve sabr, yorgunluk ve rahatlk biter: Nasl ki, misfir, gidecei yere varnca admlar
biter ve sohbete, mhedeye, konumaya katlr ve srlara vkf olur, ite yle Muhib
mahbbuna ulatnda yorgunluk kalr m? Yorgunluk rahata dner; uzaklk yakna, gaybet
huzra, duyma gzle grmeye Mahbbunun srlarna muttal olur. Mahbbu ona evini
gezdirir. Haznelerinin kapsn ona aar. Yataklarnda onu istirahat ettirir. Siz de byle

179
Hkim en-Nsbr, el-Mstedrek, II/4, (Halep-tsz).
180
Talk S. A.2-3.
yapmyor musunuz? Allah- Tel (CC) insanlara misaller verir. Ehl-i iret olan iretten
anlar.
Ey huzurda duran kalp ile ibdet etmeyen bid! Senin durumun gzleri bal
olup da deirmen ta eviren devenin durumuna benziyor. O fersahlarca yol aldn
zanneder de, aslnda yerinden ayrlmamtr. Yazk sana! Namaznda ayakta duruyorsun,
oturuyorsun, namaznda ackyorsun, susuyorsun: Zerrece ihlas ve tevhid olmayan namazn
sana ne faydas olur? Eline yorgunluktan baka bir ey gemez. Namaz klyorsun, oru
tutuyorsun, ama kalp gzn insanlarn evlerinde, ceplerinde ve sofralarnda! Onlarn sana
hediyeler getirmesini bekliyorsun. bdetini gsteriyorsun, orucunu ve mchedeni
bildiriyorsun. Ey halk irk koan! Sen hibir eye ship deilsin. irkinden dn. Ey
mnfk! Ey mr! Ey ruhn ve rabbn sddklarn saflarndan geride duran! Sen
benim sizin kaanz, krnz ve zbta memurunuz olduumu bilmiyor musun?
ddilarnzn isbtn isterim! Hz. Peygamberden (SAV) yle rivyet olunmutur: Eer
iddilar insanlara braklsa idi, herkes dierinin kannn hell olduunu iddi ederdi; fakat
dvcya isbat, dvlya ise yemin der.
181

Ne kadar ok konuuyorsun; buna karlk fiilin de ne kadar az! Gittiin yoldan dn.
Allah (CC) tanyan kimsenin dili tutulur.
182
Kalbi konuur. Srr saf bulur. Yksek
derecelere ular. Rabbine (CC) nsiyet kazanr, Onunla (CC) rahata erer. Btn ihtiyalarn
Onunla (CC) giderir.
Ey kalp atei! Serin ve selmetli ol. Ey kalp! yle bir gne hazrlan ki, o gn yeryz
ve dalar yrr, yeryz iindekileri ortaya karr. te, asl erkek adam o gn mn, yakn,
Mevlsna (CC) olan tevekkl, muhabbet ve itiyk ayaklaryla, hiretten nce dnyda elde
etmi olduu mrifet ayaklaryla sapasalam durur. O gn sebep ve halk dalar gider,
msebbib ve Hlk (CC) kalr. Sret ve zhir melikleri gider, kaybolur; btn melikleri ortaya
karlar. Onlar kymet gn, o deiip dnme gnnde sapasalam ayakta kalrlar. u
dalar gryorsunuz da onlarn gcne, kuvvetine, salamlna, dimdik ayakta duruuna
hayran kalyorsunuz ya, ite onlar o gn rplm pamuk gibi olacak. Yerlerinden kkleriyle
birlikte sklecekler. Azametleri kaybolacak, bulutlardan daha hzl kayp gidecekler.
Gkyz eriyecek, erimi bakr gibi olacak. Gn ve yerin vasflar deiecek. Dny
nbeti, ahkm nbeti, ameller nbeti, ekim nbeti ve teklif nbeti sona erecek. hiret nbeti,

181
Mslim, es-Sahh, Akdye hads no: 1711.
182
Syt, erhu Snen-i bn Mce, I/288.
kudret nbeti, amellerin mkftlandrlmas nbeti, hasat nbeti, klfetten kurtulma nbeti,
her iyilik shibine iyiliinin karlnn verilmesi nbeti balayacak.
Allahm (CC)! O gn kalplerimize ve uzuvlarmza sebat ihsan et. Bize dnyda
da, hirette de gzellik ver ve cehennem azbndan bizi koru.


44.Sohbet GZEL AHLAK
Hz. Peygamberden (SAV) yle rivyet edilmitir: nsanlar arasna gzel huylarla
karn ki, ldnzde size rahmet okusunlar.
183
Byle yaparsanz, onlarla birlikte
yaadnz zaman da onlar size kar muhabbet beslerler. Bu vasiyeti duyun! Onu can
kulanza kpe edin, sakn unutmayn! Bu sz size sevb ok ve en kolay ii bildiriyor.
Gzel huy ne gzeldir! Shibine de bakalarna da rahatlktr. Kt huy ne irkindir! Shibine
yk, bakalarna da eziyettir. Mmine yakan, nasl ki, dier btn tatler iin nefsiyle
mchede ediyorsa, ylece, huylarn gzelletirme ve gzel huylarla bezenmek urunda da
onunla mchede etmektir.
Nefsin zellii kibir, gazap ve insanlar tahkir etmektir. Mutmain oluncaya kadar
onunla mchede edin. Nefis mutmain olunca tevzu shibi olur, zillet shibi olur, huylar
gzelleir, lsn bilir, bakalarna tahamml gsterir. Mchededen nce o bir
Firavundur. Ne mutlu, nefsini bilen, ona dmanlk ve muhlefet eden kimseye! Onu
zevklerinden mahrum edin, haklarn bildirin ki, zillet gstersin ve huylar gzellesin. Onu
tefekkr kabzasna aln ve cennete ve cehenneme sokun. T ki, oralar grsn de zillet shibi
olsun ve huylar gzellesin.
Kymeti dnn. Kymetiniz kopmadan nce kendi kymetinizi koparn. Kymet
gn bir ksm insanlar iin dn iken, bir ksm iin gam olacaktr. Bir ksm insanlar iin
dn, bir ksm insanlar iin mtem olacaktr. O gn slihlerin bayram olacaktr. O gn
onlarn zerinde ssleri ve znetleri olacaktr. Glmanlar ve tandklar onlara grnecektir.
Amelleri sret kazanacak, amellerinin nurlar onlarn yzlerini aydnlatacak.
Ey oul! Eer sen Rabbinden (CC) bir eyler bekliyor ve Onu (CC) istiyor isen, bana
yap ve benim vereceim bir hrkaya ve bir lokmaya rz ol. Senden istediim hizmetleri
yerine getir. Szlerime muhlefet etme. Eer byle yaparsan na l, aksi halde benden uzak
dur. Bu tarkat nefisle, hev ve hevesle, halk grerek girilecek yol deildir. Durum sana
akland; istiyorsan kabul et, aksi halde sen bilirsin. Eer kabul edersen, Allah- Teldan
(CC) sana bol bol hayr vermesini dilerim. Bana uy; alk ve fakirlik hussunda korkun
olmasn. Emin ol ki, istediinden baka bir ey olmayacak ve hayrdan baka bir ey
olmayacak.
Ben kkken bo arazilerde yalnz kalrdm ve kimseyi grmediim halde yle bir
ses iitirdim: Ey mbrek! Sen hayrl birisin ve hayr greceksin. Kalkar evremde

183
Tirmiz, Birr hads no: 54.
dolardm, ama bu sesin kimden geldiini bilemezdim. Allaha (CC) hamd olsun ki, btn
ahvlimde hayr ve bereket grdm.
Allah- Telnn (CC) nice kullar vardr ki, bir eye ol derler, o da hemen oluverir,
ama onlar farkedilmezler. Onlar grdnzde tanmazsnz. Onlarn yzne kar kaplar
kapatrsnz. Keselerinizi ve elbiselerinizi onlardan ekersiniz. Yazk size! Eer kaplarnz
fakirlere kapatrsanz, Allah- Tel (CC) da size kapatr. Eer kaplarnz onlara aarsanz,
Allah- Tel (CC) da size aar. Eer halkn honutluu iin infak ederseniz ileriniz zorlar.
nfak edin, cimrilik etmeyin. Allah- Tel (CC) yle buyurmutur: eytan sizi fakirlikle
korkutur ve fuhiyt (dlikleri) emreder.
184
Oysa Allah- Tel (CC) infak mukbilinde
size bu iin devmn vaadetmitir: Allah (CC) size onun (infknzn, sadakanzn)
devmn nasip eder.
185

Yazk sana! Mslman olduunu iddi ediyorsun, ama Hz. Peygambere (SAV)
muhlefet ediyorsun; onun dni hakknda hev ve hevesinden geldii gibi konuuyorsun.
Mslmanlnda yalancsn. Sen tbi deil, mbtedsin, bidatinin birisin. Muvfk deil,
muhlif birisin. Hz. Peygamberin (SAV): Tbi olun, bidatilik yapmayn: Bu size
yeter
186
buyurduunu iitmedin mi? Yine buyurmutur ki: Sizi tertemiz, apak bir yol
zere braktm.
187
Onu reddediyorsun, Onun (SAV) szne muhlefet ediyorsun ve Ona
(SAV) tbi olduunu iddi ediyorsun. Sende bir kermet (iyilik) yok. Ben sana gerei
sylyorum. stersen gelirsin, istemezsen gelmezsin. stersen versin, istersen zemmedersin.
Allah- Tel (CC) yle buyurmutur: De ki: Rabbin (CC) katndan hak geldi. steyen
inansn, istemeyen inanmasn.
188
Benim szlerimden ancak deccal, hlebaz ve iddic
mnfk kaar; hevsna binmi, nefsinin her isteine uyan, Allahn (CC) kitbna ve
Reslnn (SAV) snnetine muhlif, geree buzeden, btl seven, Mevlsna (CC)
yaknlamak iin kalbinin admlar olmayan kimse kaar.
Ey oul! Thmet etmeden, kalbinle duy ve bak bak ki, ne acip eyler greceksin!
Sfler hakknda thmette bulunma. Onlar tasdik et. Onlara niinsiz ve naslsz
muvfakat et. Seni sohbetlerine alrlar. Hizmetinden memnun kalrlar. Kendilerine inen
nmetlerden ve gzelliklerden, semdan sddklarn kalplerine inen eylerden ve gece ve
gndz onlarn srlarna inen mevridden
189
sana da pay ayrrlar. Eer onlarn senin

184
Bakara S. A.268.
185
Sebe S. A.39.
186
Heysem, Mecmauz-zevid, I/181.
187
Zebd, thfsde, I/182.
188
Kehf S. A.29.
189
Mevrid vrid vridt: Cenb- Hakktan (CC) sfnin kalbine gelen ilhamlar ve tecelller.
hizmetinden memnun olmalarn istiyorsan zhirini de, btnn da temizle ve onlarn
huzrunda dur. Kalbini bidatten temizle. Zr sflerin tikd Neblerin (AS), Resllerin
(AS) ve sddklarn tikddr. Onlar selef inancndadrlar. Mezhepleri cizlerin, ezilmilerin
mezhebidir. Onlar yle bir tikat shibidirler ki, o tikatlarna thmetten mnezzeh olan iki
dil hit hitlik eder: Allah- Telnn (CC) Kitab ve Nebsinin (SAV) snneti.
Ey sfler! Ne kendinize, ne de bakalarna zulmedin. Zulm memleketleri harap
eder. Asllar sker atar. Kalpleri ve yzleri karartr. Rzk daraltr. Zulmetmeyin; kymet
bizim iindir, o mutlak kopacak. Gelecek olan her ey yakndr. Bizim bir yaratcmz var:
Bizi karsna alacak ve hesba ekecek, mnkaaya ekecek, azdan ve oktan sorguya
ekecek, zerrelerimizi dahi sorgulayacak. Ben size sdece bir nashatiyim. Nashatime kar
sizden bir cret de istemiyorum.
Ribya (fize) yaklamayn: Rabbinize (CC) kar harp lan etmi olursunuz ve
mallarnzdan bereket kalkar. Dinar dinara karlk bor verin. Fakire bor verip daha sonra
onu Allah (CC) rzs iin hell edebilecek olan kimse yle yapsn. yle yapanlar iki kere
sevin duyarlar: 1- Bor verdikleri zaman, 2- Onu hell ettikleri zaman. Rabbinize (CC)
gvenerek ve dayanarak byle yapn. Yaratan, sbit-kadem klan ve mbrek eden Odur
(CC).
Dilenciyi bir ey vermeden gndermemeye aln, aksine, elde olan eylerden verin.
Az da olsa bi eyler vermek onu mahrum etmekten hayrldr. Eer bir ey bulamazsanz, onu
azarlamayn, yumuak szle onu gnderin, onu krmayn.
Dny her ynyle gelip geicidir. Gece ve gndzn deimesiyle gelip gider. len
herkesin kymeti kopmu ve o lehindeki ve aleyhindeki eyleri bilmi demektir. Her eyin bir
sonu vardr: fiyetin de, belnn da. Hayrn da, errin de. Zenginliin de, fakirliin de.
Haytn da, lmn de. zzetin de, zilletin de. Btn bunlar birbirine zt eylerdir. Biri gelir,
br gider. lm ise her eyin sonuncusudur.
rif bir mmin ba gzlerini kapatnca kalp gzleri alr: Halk olduklar gibi grr.
Kalp gzn kapatnca sr gzleri alr: Cenb- Hakk (CC) ve Onun (CC) halk zerindeki
tasarrufunu grr. Hlk (CC) gelince halk gider. hiret gelince dny gider. Sdk gelince
yalan gider. hlas gelince irk gider. man gelince nifak gider. Her eyin bir zdd vardr.
Akll kii sonuca bakar. Dnynn zhirine ve ssne bakmayn. Zr o yakn bir zamanda
gidecek, kaybolacak. nce siz yok olacaksnz, sonra da sizden sonrakiler.
Ondan (CC) size gelen fetler sebebiyle Rabbinizin (CC) sohbetinden kamayn.
Sizin menfaatinizi O (CC) sizden daha iyi bilir. yilik, kerih grlen eylerde drlmtr.
Akll ve edepli olun. Sddklarn kalplerine fetler gelir de, onlarn kalpleri o fetlere teslim
olur, onlar ikiye katlar. Allah- Telya (CC) dayanm olan kimseler o fetleri kucaklarlar,
alnlarnn ortasndan perler; onlar sabr, muvfakat ve rz ile evlendirirler. O fetler bir
mddet orada kalr, sonra oradan alnr. Yeri ve ziyfeti nasl buldun? diye sorulur. yle
cevap verir: Ne gzel mekn, ne gzel ziyfet, ne gzel hediye, ne gzel hediyeci! Bellara
dm bu sdttan (kutlu kiilerden) birine (RA) sorulmu: Bu bel iinde naslsn? Demi
ki: Bely benden sorun! Rabbinize (CC) kar sabrl olun, ite o zaman O (CC) belnz
giderir, sabrnzn karl esnsnda derecelerinizi ykseltir. Nefsinize kar sabrla berber
olun. Sabretmek iin sddklarla berber olun, onunla berber olan, onunla i yapan ve onunla
amel edenlerle berber olun.
Allahm (CC)! Eyy bize musahhar kl (itat ettir), bize ilerimizde kolaylk ver,
bize hayr a, ilerimizi hafiflet. (min)
Hastaln, fakirliin, aln ve gnlk ihtiyalarn silip gtrd man, gerek man
deildir. mnn cevheri ve shhati bel nnda ortaya kar ve nru o zaman grnr. Onun
cesreti bel askerleri geldiinde belli olur.
Rabbiniz (CC) yaptklarnzdan haberdardr. Ey melikler, sultanlar ve ey onlarn
tbileri! Ey avm ve ey havs! Ey zenginler ve ey fakirler! Ey halvet ehli ve ey celvet ehli!
Hi kimse Ona (CC) perdeli deildir. Nerede olursanz olun, O (CC) sizinle
berberdir.
190

Allahm (CC)! Gnahlarmz rt, affet, bala. Bize lutuf ve ilim ver. Hatlarmz
nemseme. Yardm et. Kanaat ver. fiyet ver. Bize dnyda da, hirette de gzellik ver
ve cehennem azbndan bizi koru. (min)


190
Hadd S. A.4.
45.Sohbet BELALARIN HKMET
Hayrdan ve erden, doruluktan ve yalanclktan, ihlastan ve irkten, tatten ve
msyetten her neyiniz varsa, O (CC) onlarn hepsini bilir. O (CC) rakbdir (gzetleyendir),
hzrdr (her yerde bulunandr) ve mhiddir (her eyi grendir). Onun (CC) baklarndan
utann! man gz ile bakn: Onun (CC) baklarn alt cihetten grrsnz. Eer can
kulayla dinleyip, t alacak olursanz bu sz size yeter. Rabbinizden (CC) halvette ve
celvette korkmanz iin de bu sz size yeter. Onu (CC) gzetleyin. Onun (CC) ve kirmen
ktibn meleklerinin size baklarna bakn. Ondan (CC) korkun ve Onu (CC) zerinize
ykledii eratin hudutlar ile gzetleyin. O (CC) sizin sultnnz ve emrinizdir. Eer Ondan
(CC) korkarsanz sizin zerinize grevlendirilmi olanlar yormam olursunuz.
Ey fakir! Ey a! Ey plak! Ey muhta! Bakasndan yardm istiyorsun. Susman
senin iin daha iyi ve daha faydal. Onun (CC) senin hlini bilmesi sana yeter, istemene
gerek yok. Belya dmen Ona (CC) dnmen iin. Kalbinle Ona (CC) dn ve sebat et ki,
hayr gresin. Onun (CC) kapsna m, yoksa bakasnn kapsna m yapacan grmek
iin, O (CC) seni a brakt, plak brakt, muhta etti, mahrum etti. Ondan (CC) memnun
mu olacaksn, yoksa honutsuz mu? ikyetini Ona m (CC) yapacaksn, yoksa Ondan m
(CC) ikyet edeceksin? Ona (CC) baracak msn, yoksa Ona (CC) tazarr ve niyaz m
edeceksin? O (CC) size bellar ne yapacanza bakmak iin verir!
Ey chiller! Siz zenginlik kapsn terkettiniz, fakirlik kapsna yaptnz. Cmertin
kapsn terkettiniz, sizi aalayann kapsna yaptnz. Merhamet shibinin kapsn
terkettiniz, merhametsizin kapsna yaptnz. Kdirin kapsn terkettiniz, cizin kapsna
yaptnz.
Ey Onu (CC) tanmayan chiller! Yaknda O (CC) hepinizi nne toplayacak, o
toplanma gnnde hepinizi biraraya getirecek. Birbirinizden ne kadar farkl olursanz olun
hepinizi toplayacak.
Ey Hakk (CC) yolunun yolcusu! Allah- Tel (CC) yle buyurmutur: Bugn
fasl (ayrma, hkm) gndr, sizi ve evvelkileri biraraya getirdik; eer bana kar bir
hleniz varsa, buyurun yapn!
191
Kymet gn Allah- Tel (CC) btn yarattklarn
toplayacak, ama bunu bu dnyda yapmayacak; msum kannn akmad, hatnn
ilenmedii bir dnyda gerekleecek bu; bunda hi phe yok!

191
Mrselt S. A.38-39.
Allah- Tel (CC) yle buyurmutur: Kymet gn gelecektir, bunda phe
yok. Muhakkakki, Allah (CC) kabirde olanlar diriltecektir.
192
Kymet gn aldanma
gndr, pimanlk gndr, hatrlama gndr, muvfakat gndr, ehdet gndr, ksas
gndr, ferah gndr, hzn gndr, korku gndr, emniyet gndr, nmet gndr,
azap gndr, rahat gndr, yorulma gndr, ackma gndr, grme gndr, giyinme
gndr, plak kalma gndr, kazan gndr, kaybetme gndr; o gn mminler Allah-
Telnn (CC) yardmyla sevin duyarlar.
Allahm (CC)! O gnn errinden sana snrz ve o senden gnn hayrn dileriz.
Bize dnyda da, hirette de gzellik ver ve cehennem azbndan bizi koru.


192
Hac S. A.7.
46.Sohbet NEFSE VE DNYAYA ALDANMAMA
bdet, deti terketmektir. nk det ibdetin hkmn ortadan kaldrr. erat ise
deti kaldrr, yok eder. Rabbinizin (CC) eratine sarln ve detlerinizi terkedin. lim
ibdetle, chil ise detle ayakta kalr. Kendinizi, oluk ocuunuzu ve elerinizi hayr
ilemeye ve onda devaml olmaya altrn. Ellerinizi dny maln datmaya altrn;
kalplerinizi de ona kar zhid olmaya altrn. Ondan fakirlere verme hussunda cimrilik
etmeyin. Dilencileri bo evirmeyin: Cenb- Hakk (CC) da sizin dileklerinizi bo evirir. O
(CC) sizin dileklerinizi nasl bo evirmesin ki, siz Onun (CC) hediyesini kabul etmediniz!
Hz. Peygamberden (SAV) yle rivyet olunmutur: Kapya gelen dilenci, Allah-
Telnn (CC) kuluna hediyesidir.
193

Yazk sana! Komunun fakir ve a olduunu belirtip, sonra da btl zannnla onu
mahrum brakmandan utanmyor musun? Diyorsun ki: Aslnda onun gizli altnlar var, ama
kendini fakir gsteriyor! man iddisndasn ama komun a dururken sen uyuyorsun ve
yannda fazladan bir eylerin olduu halde ona vermiyorsun. Yaknda maln elinden alnr,
sofran nnden kaldrlr; zillet ve fakra dersin; o ok sevdiin dnyandan ayrlrsn.
Dnyy, ztrr (zorunlu) olarak deil, ihtiyr (gnll) olarak terkedin.
Ksmetlerinize rz olun, bakasnn ksmetine nazar etmeyin. Ktkanaat geinmeye ve
zerinizin rtlmesine rz olun. Eer baka bir nasibiniz varsa, o size gelir. Bu zek ve
tecrbeli kimselerin davrandr.
Msterih olun! Allah- Tel (CC) tamahkrl ve zelillii ar bir davran olarak
belirledi. Zhidler dnyy tandlar, ama onu bir mrifet ve bilgi ile tandrlar. Bildiler ki,
dny terbiye edilir sonra ldrlr; alnr sonra verilir; ele geilir sonra terkedilir; sevilir
sonra buzedilir; beslenir sonra yenir; kabul edilir sonra idre edilir; balar zerinde kaldrlr
sonra baaa edilir Ondan kalplerinizle ve mnlarnzla kan. Onun memesinden
imeyin, onun odasnda uyumayn, ssnden dolay ona rabet etmeyin. Onun teni ve elbisesi
yumuaktr, sz gzel, yemei tatldr: Aslnda onun yemei zehirlidir. O bir ktil, bir
sihirbaz, bir hlekr, bir hindir. O ne ebed kalnacak, ne de ikmet edilecek bir yerdir. Daha
nce gemi olanlara ve onun onlara ne yaptna bakn. Onu daha fazla isteyerek kendinizi
ldrmeyin. O sizin mallarnza ship olduu eyden fazlasn katacak deildir. Fazla vey
noksan talebini terket, sus, edepli ol, rz ol. De ki: Allah- Tel (CC) da, Resl (SAV) de
u vaatte ve szde sdktrlar: Rabbiniz (CC) yaratma, rzk ve ecel ilerini bitirmitir;

193
Hind, Kenzl-umml, hads no: 16078.
kymete kadar olacak eyler hussunda kalem kurumutur.
194
Ve yine: Allah (CC) kalemi
yarattnda ona yle buyurdu: Yr, yaz O dedi ki: Neyi yazaym? Buyurdu ki:
Yarattklarm hakkndaki kymete kadar olacak hkmlerimi yaz!
195

Ey oul! Eer lm tezekkr eder, srekli hatrlarsan, nefsinin sana syleyecek sz
olmaz ve Mevlna (CC) tatte sana muhlefet etmez. Fakat sen onu emrin ve srcn
yaptn. O (nefsin) senin lm tefekkr ederek kendisine elem vermeni, kzdrman ve zmeni
istemez. O (nefsin) seni atee oturtuyor da senin haberin yok!
Ey nefsin, hev ve hevesin kulu! Sen babann (Hz. Peygamberin SAV.) nesebinden
ktn, ama onunla balanty kopardn. Eer nefsini, slihlerin nefislerini grd gibi
grseydin, ondan kaardn. Yazk sana! Uyan O seni hamal yapt, yklerini sana ykledi ve
senin zerine bindi, sen de onu bir diyardan bir diyara tayp duruyorsun!
Evliy ise bunun tam tersini yapt; onlar nefislerini hamal yaptlar, onun zerine
mchede yklerini, ibdet sorumluluklarn yklediler ve onun zerindeki selmet tepesine
oturttular. Ho, ondan sonra da dny ve hiret onlara hizmetkr olarak geldi ve onlarn
huzrunda emirlerine mde bir ekilde durdu. Onlar bu dnydaki nasiplerini hemen
alyorlar, daha sonra da hiretteki nasiplerini alacaklar.
Ey bu szm iitenler! Eer nefsi kullanmazsanz, kymet gn sizin aleyhinize
hit olur; kullanrsanz lehinize olur. Size denir ki: ittiniz, ama amel etmediniz. Hev,
gnah ve tiraz meclislerinde oka bulundunuz; o halde burada huzurda bulunmanz bouna.
Size sevap yerine cez var, hayr yerine er var. Bu sfatla burada bulunmaktan tevbe edin.
Faydalanma niyetiyle burada bulunun ki, fayda temin edin. Ben Allah- Teldan (CC)
benden sizi faydalandrmasn ve kalplerinizi, niyetlerinizi ve maksatlarnz dzeltmesini
dilerim. u yete imtislen sizden mit kesmiyorum: Umulur ki, Allah (CC) bundan sonra
yeni bir i (durum) yaratr.
196
leride uyanacak ve Onun haberini alacaksnz.
Allahm (CC)! Bizi uyanklarn uyankl ile rzklandr. Onlara nasl mumele
ettiysen bize da yle mumele et. Bizi affet, bize dinde, dnyda ve hirette dim bir fiyet
ver ve bizi onlarn halleriyle hallendir. Afv ve fiyetle bizi senin yaknlndan rzklandr.
Bugnn ve ve her gnn hayrndan bizi rzklandr. Burada hazr olanlarn sevbyla da,
olmayanlarn sevbyla da rzklandr. Burada olann vey olmayann errinden de bizi koru.
Arznda yerletirdiin sultanlarn sevbyla da bizi rzklandr. Ve onlarn errinden, btn
erlilerin errinden, fcirlerin tuzaklarndan, ibdnn ve bildn (kullarn ve beldelerin)

194
Hind, Kenzl-umml, hads no:496.
195
Beyhak, el-Esm ves-sft, hads no: 378, (Beyrut-tsz).
196
Talk S. A.1.
errinden, alnndaki pereminden tuttuun yryenlerin errinden bizleri koru. Sen dosdoru
bir yol zerindesin. sleri itaatkrlara, chilleri limlere, seni grmeyenleri huzrunda
olanlara, seni talep edenleri ilmiyle mil olanlara, saptmlar mhtedlere bala. Bize
dnyda da, hirette de gzellik ver ve cehennem azbndan bizi koru.

47.Sohbet SUFLER-TEVHD
Kalplerinizden ztlar, putlar ve ortaklar atn! Zr Allah- Tel (CC) ortak
istemiyor; zellikle de evi olan kalpte. Hz. Hasan (RA) ve Hz. Hseyin (RA) Hz.
Peygamberin (SAV) huzrunda oynuyorlard. Daha kktler. Hz. Peygamber (SAV) onlar
ile ok mutlu oluyor, onlar ok seviyordu. Cebril (AS) geldi: u zehirlenecek, u da
ldrlecek
197
dedi. Bir anda mutluluklar kedere dnverdi.
Hz. Peygamberin (SAV) Hz. ieye (RA) muhabbeti vard. Sonra mehur olay
198

cereyan etti de, susuzluunun Hz. Peygamber (RA) tarafndan bilinmesine ramen Hz. ie
onun gnlnden uzaklat. Allah- Tel (CC) da onun tammiyle susuz olduu hussunda
Hz. Peygamberi (SAV) kesin bir bilgi shibi yapt. Ve Hz. Peygamber (SAV) de Cenb-
Hakkn (CC) bu husustaki maksadn anlad.
Yakb (AS) da Ysuf (AS)a muhabbet drnce olanlar oldu Birbirlerinden
ayrlverdiler. Bu trden olaylar Peygamberlerin (AS), Vellerin (RA) ve Hakk (CC)
mahbublarnn kssalarnda oktur; nk o Gayrdur yni kskantr. Onlarn kalplerini
kendisinin dndaki her eyden temizlemitir.
hlasl olun! Yaratt eyler iin deil, Onun (CC) iin namaz kln. Kullar iin
deil, Allah (CC) iin oru tutun. Dnyda nefisleriniz iin deil, Onun (CC) iin yaayn.
Btn tatleriniz Allah (CC) iin olsun, yarattklar iin deil.
Slih amellere ve ihlasa ancak kasr- emel ile g yetirebilirsiniz. Kasr- emele ise
ancak lm tezekkr ederek g yetirebilirsiniz. Ona ise kabirlere bakp ibret alarak, kabir
ehlini ve orada olanlar tefekkr ederek ulaabilirsiniz. O ibretlik kabirlerin yannda oturun ve
kendi kendinize yle deyin: te bunlar da yiyorlard, iiyorlard, evleniyorlard,
giyiniyorlard; halleri nice oldu? imdi bunlarn onlara ne faydas var? Ellerinde slih
amellerden baka ne kald?
Ey bu beldenin insanlar! inizden, Dehriyye mezhebine uyarak, base ve nere,
yeniden dirilmeye inanmayanlar var. Onlar ldrlmekten korktuklar iin kendilerini
gizliyorlar. Ben onlardan birounu tanyorum, ama size Allah- Telnn (CC) hilmi ile
davranyorum. Ey byle inananlar! Allahn (CC) ilmi ynnden sizleri aklamyorum.
Sizleri birer birer kurtaryorum. Gzlerimi size kapyorum. Allahm (CC)! Gnahlarmz rt,
affet. Bizi hidyete, kifyete ve gyeye erdir. (min)

197
Ahmed b. Hanbel, el-Msned, III/242.
198
Mehur kssa tbiri ile Nr Sresi 24/11-17. yetlerinde konu edinilen ifk hdisesi kasdedilmektedir.
Vah sana! Ahmak olma! Allah- Tel (CC) ile ahmakln ve chilliinle ekiip
mnzara etme: Sonra zhir ban da, dninin ban da tehlikeye atarsn. Gzlerini yum,
kapy al, edepli ol. Sen kimsin?, bil. Gcn bil, nefsini alalt. Sen kulsun, kulun ise
Mevlsna (CC) kar mlk olmaz. Kendisi iin tasarrufu olmaz. rdesini efendisinin
irdesine, szn onun szne terketmesi gerekir. Sen nefsin iin Rabbine (CC) kar
utanmazca davranyorsun.
Sfler halk iin, Rablerine (CC) kar det arszlarlar. Ona (CC) yle
yalvarrlar: Rabbim (CC)! Haytm onlara fed olsun. Onlar bu tr kabalklar halk iin
yaparlar. Oysa onlar halka ved etmi, kalplerini halktan temizlemi, kalplerinde halktan
zerrece bir ey kalmam olan kimselerdir. Onlar sdece Onunla (CC) berber ve Onun (CC)
iin ayaktadrlar. Onlar kabz
199
olmayan kll bir bast
200
, zilleti olmayan kll bir izzet,
mahrmiyeti olmayan kll bir bahi, engelleyeni olmayan kll bir icbet, reddi olmayan
kll bir kabul, znts olmayan bir sevin, acziyeti olmayan bir kudret, zaaf olmayan bir
kuvvet ve nikmetsiz (kesintisiz) bir nmet iindedirler. Onlar kermet hilatini giymilerdir.
Bylece Tevk (onaylama), tefvz (Hakka CC. havle etme), temkn (yerleme, muhkem
olma ve etme) ve tekvn (yaratma) onlarn kalp ellerine teslim edilmitir. Tekvn onlarn
ellerinde bitmeyen bir hazne ve ekilmeyen bir menb olmutur. Ne kadar ok korkarlarsa o
kadar emniyetleri artar. Ne kadar geri giderlerse o kadar ilerlerler. Onlarn szleri duyulur.
efatleri makbuldr. Dny ve hiret ileri onlara havle edilmitir. Bu halkn anlayabilcei
bir ey deildir. Onlara melekt leminde uzem (bykler) diye arlr. Hz.
Peygamberden (SAV) yle rivyet olunmutur: lim renen ve rendikleriyle de amel
edenler melekt leminde azm diye arlr.
201

Neyin iindesiniz ve ne zerindesiniz? onu dnn. Eer Allah- Telnn (CC)
rzsna uygun bir ey grrseniz ona yapn, Onun (CC) rzsna muhlif bir ey grrseniz
terkedin. Yediklerinizde, itiklerinizde, evlenmenizde ve davranlarnzda vera shibi olun.
Ey oul! Ship olduun mnev halleri gizle. Eer ondan bakalarna haber verirsen, o
senden alnr. Kendinde olan eylerden haber verirsen cezlandrlrsn. Bu husustaki edep,
haber veren kiinin sen olmamandr.
Slihlerden biri derghnda halvet hlinde oturuyor, murkabe ediyor ve Rabbini (CC)
zikrederek Onunla (CC) nsiyet hlinde bulunuyordu. nsan, cin ve melek slihlerinden bir
aziz ona geldi ve yle seslendi: Allah- Tel (CC) senin nsiyetini ve zikrini mbrek

199
Kabz: Sfnin kalbine Hakktan (CC) karlksz olarak gelen darlk ve sknt.
200
Bast: Sfnin kalbine Hakktan (CC) karlksz olarak gelen ferahlk ve skn.
201
Azm-bd, Avnl-Mabd, IV/229.
etsin, ey tertemiz edilmi, seilmi, mukarreb, mttak, ihlasl ve nmetler bahedilmi kii!
O ban hi kaldrmad ve duyduklarna da kalbiyle hi aldanmad. Daha sonra o szleri
birka def daha duydu, ama o bu szleri sanki hi duymam gibiydi.
Eer onlardan biri halka dnerse, bu dny hastnesinde onlara tabip olur. Onun
ilalar faydal ve tesirli olur. Onun srmesi kalbin gzya selini kopartr, kalp hastalklarn
giderir. O, fiyet ierisindedir. Ona kendisiyle aydnland bir nur verilir. Onun, yediinde
doyduu bir yemei vardr. tiinde kand bir iecei vardr. Makbul bir efati vardr.
Geerli bir sze shiptir. O emir verdiinde emri hemen yerine getirilir, nehyi de kabul edilir.
Sfler kalplerinde olan gizlerler. Mrifetlerini ve ilimlerini gizlerler. Onlarn
kalplerinin kaplar, Rablerinin (CC) kurbiyet yurduna gece ve gndz aktr. Onlar kalp
ziyfeti evine shiptir. Onlarn kalpleri ve srlar, gece-gndz, Rablerinden (CC) gelen
vridleri (ilh tecellleri) dinlemekten geri durmaz. demolu dzelir ve mnev shhat
bulursa her eyin zerine kar. Cevherleir, saflar, ykselir, hereyden stn olur. Btn
gzelliklere ship olur. det, Hz. Msnn (AS) btn hayrlar toplad ass gibi olur.
Denir ki: Cebrl (AS) o asy cennetin kklerinden ald ve Hz. Msya (AS)
Firavundan kat zaman verdi. Ve yine denir ki: Hz. Yakb (AS) onu kendisinden sonraki
birilerine teslim etti. Allah- Tel (CC) o asy halk iin bir mcize ve Hz. Msnn (AS)
nbvveti iin bir takviye ve bir tashih vstas yapt. Onu Hz. Ms (AS) iin daha baka
nice at ve ihsanlara da vesle kld. O as, Hz. Msy (AS) yorulduunda, canl bir hayvan
gibi, tard. nne bir nehir geldiinde zerinden getii kpr olurdu. Bir dmanla
karlatnda onunla savard. Bir gn sahr llerinde Rabbinden (CC) baka hibir
mnisinin olmad ve tek bana bulunduu bir srada koyunlarn otlatrken, uyku bast ve
uyudu. Birden uyanverdi; asnn tepesinde bir kan izi grd. Hemen etrfn kolaan etti, bir
de ne grsn: Kocaman bir ylan ls! Assnn kendisini korumasndan dolay Allah-
Telya (CC) kretti. Acktnda hemen meyveli bir aa oluverir, o da ondan yeterince
yerdi. Susadnda hemen bir nehir olur, o da ondan yeterince ierdi. Gnein scakl onu
rahatsz ettiinde onu srtna koyar, o da ona glgelik olurdu.
te bir kul da bylece, kalbi dzelir ve Rabbi (CC) iin slah olursa, Allah- Tel
(CC) o kalpte halk iin genel ve onun iin zel nice manfaatler yaratr. Genel ve zel herkes
ondan faydalanr. Bunlarn bir ksm halka zhir olur, bir ksm onlara gizli kalr. Halka kar
ak, kalp shibinin kendisi iin gizli olur.
Bu iin evveli L ilhe illAllah Muhammedn reslullh ve hiri ise, vgnn ve
yerginin, iyiliin ve ktln, faydann ve zararn, kabln ve reddin, tevecchn ve srt
evirmenin kiinin gznde eit olmasdr. Bir eyin evvelini dzgn yaparsan, sonu da
dzgn olur. lk derecede ayan sbit basamazsan ikinci dereceye nasl ykselirsin?
Amellerin netcelerine baklr. L ilhe illAllah Muhammedn Reslullh bir iddidr;
dellin nerede? Onun delli tevhd, ihlas, ahkm yerine getirmek ve onun hakkn vermektir.
Muvahhidin (Hakk CC. gerek anlamda tevhd eden kimse) sultandan da,
eytandan da haberi olmaz. O Rahmnla (CC) berber olan kalbiyle onlardan uzaktr. O
Onun (CC) halk ve kendi zerindeki tasarruftn grr. Onun eli kaz ve kader kapsnn iki
halkasndadr. Onlarn nasl alp kapandna bakar. Halk ciz, zayf, hasta, fakir, zavall ve
l olarak grr. Rabbi (CC) onu birisine kar beddu etmesi iin konuturduunda onun
aleyhine beddu eder ve baka birisine kar du etmesi iin konuturduunda da onun iin
du eder. O emrin ve nehyin hkm altndadr. Onun kalbi meleklere karmtr. Ki, bylesi
kimseler hakknda Allah- Tel (CC) yle buyurmutur: Onlar Allahn (CC)
kendilerine emrettii hususlarda isyan etmezler, ne emredilirse onu yaparlar.
202
O,
kymet gn uzuvlarn konuaca gibi konuur. Kendilerinden olan birisi onlar knadnda
derler ki: Her eyi konuturan Allah (CC) bizi konuturuyor. Bu makma bu kul kendinden
fn ve Rabbi (CC) ile mevcut olmak suretiyle ulamtr.
Allahm (CC)! Senin urunda yaptmz iddilarmz dzelt. Bize dnyda da,
hirette de gzellik ver ve cehennem azbndan bizi koru.


202
Tahrm S. A.6.
48.Sohbet FENAFLLAH-MUHABBET
Hz. Peygamberin (SAV) yle syledii rivyet edilmitir: ilesine mal brakp da,
Allaha (CC) er ile gelene yazklar olsun!
203
Ben insanlarn ounun bu ekilde olduunu
gryorum. Verasz bir ekilde dinar ve dirhem biriktiriyorlar; onu da ilelerine ve
ocuklarna brakyorlar, onlar o mala emnet ediyorlar. Halbuki o maln hesb onlar zerine
olduu halde zevki bakalarnadr. Harbini onlar yapar, ama kutlamasn bakalar yapar.
Ey ailesine dnyy brakanlar! Peygamberinizin (SAV) szn dinleyin.
Kendinizden sonrakilere haram brakmayn. Aksi halde Allahn (CC) sohbetine kar kty,
azb ve felketi tercih etmi olursunuz.
Mnfk, ocuklarn geriye brakt malna teslim eder. Oysa mmin, ocuklarn
Rabbine (CC) teslim eder; geriye dnyy brakm olsa bile ocuklarn o mala teslim etmez.
ou kez tecrbe edilmi ve bilinmitir ki, insanlarn ou ocuklarn geriye brakt mala
emnet etmi ve onlar babalarndan sonra zelil olmular, fakirlemiler, insanlardan
dilenmiler, geriye braklan mal ve mlk zerinden bereket kalkmtr. O mal ve mlkn
zerinden bereket kalkmtr, nk shipleri onu vera eliyle biriktirmemi, ona gvenmi,
ocuklarn ona teslim etmi ve Rablerini (CC) unutmu idiler.
Mnfk halkn kuludur; dinarn ve dirhemin kuludur; gcn, kuvvetin ve kazancn
kuludur; zenginlerin, meliklerin ve sultanlarn kuludur. Onlar kendisini Rabbine (CC) aran,
Ona (CC) gtren kiilere dmanlk beslerler, onlar ktlerler. Mminler ise, zorlukta,
darlkta, rahatlkta, bollukta, fiyet iindeyken, hastalk hlindeyken, fakirlikte, zenginlikte,
halk kendilerine tevecch ettiinde, srtn dnp gittiinde btn hallerinde Rableriyle
(CC) berber dimdik ayaktadrlar. Ondan (CC) kalpleriyle bir an olsun ayrlmazlar.
Mslmandrlar, teslim olmulardr. Kendilerini onun nne atmlardr. Rz olmular ve
muvfakat gstermilerdir. Mnzaay terketmilerdir. Onlar kendilerini ancak emrin ve
nehyin uyandrd gib (halkn gznden kaybolmu) kimselerdir.
Ey oul! Btn tasarruflarnda, davranlarnda Kitap ve Snnetten fetv al. Eer
dninle ilgili bir konuda skntya dersen yle de: Ne dersin ey Kitap? Ne dersin ey
snnet? Y ResulAllah (SAV)! Bu mkilim hakknda ne dersiniz? Ey Reslullah (SAV)
adna bana rehberlik eden eyh! Sen ne dersin? Ey kendisini eli olarak gnderen adna bana
rehberlik eden Resl (SAV)! Ne dersiniz? Eer byle yaparsan mkilin hallolur, zulmetin
kaybolur. Bir mkille karlatnda onu hkm ehlinden, din limlerinden zhiren sor;

203
Acln, Kefl-haf, II/314, (no: 2976)
kalbinden ise btnen sor. Bundan dolay Hz. Peygember (SAV) yle buyurmutur: nsanlar
sana fetv verseler de, sen kalbinden fetv al.
204

nsanlar sana fetv verseler de, mftlerden oka istifde etsen de, sen yine de
btnnn, iinin sana ne dediine bak. Mftler fetv verseler de, kalbin ne diyor? Onda nasl
bir hareket var? Sen ona bak. Hcibe (saray grevlisi), bevvba (kap grevlisi) ve vezire
dan, sonra sultann yanna gir ve sana ne dediine bak. Eer uygun grrse, uygunlua
merhaba! Eer uygun grmezse onun szne yap, bakalarnn lafn brak.
Ey oul! Melik (Sultn) ile devaml sohbet istersen, mlkten ayrl. Mlk, melike kar
perdedir. Nmet, nmet bahedene kar perdedir. Belya taklp kalmak, bely verene kar
perdedir. Mahlkta, mkevventa, musavverta taklp kalmak, kalpler, srlar ve manlar
iin badr. Allah- Tel (CC) kim iin hayr dilerse onu balar, onu kalbinin iki aya
zerinde huzrunda oturtur. O (CC) senin kalbine iki kanat vermitir. Kalbin o kanatlarla
Onun (CC) ilim semsnda uar, sonra Onun (CC) kurbiyet burcuna konar. Bununla birlikte
kalbine, bir korku ve ship olduu eylerle aldanmay terketme duygusu da verilmitir. Kalp,
mrifete ulatktan sonra gayret ve kskanlk sebebiyle kanadnn kesilmesinden ve
perdelenmekten korkar. Kul, dnyda olduu mddete, her ne dereceye ulam olursa olsun,
korkmas ve gururlanmay, aldanmay terketmesi gerekir. Zr dny deime ve dnme
yeridir. hiret ise ikmet yeridir, orada deime de, dnme de yoktur.
Yazk sana! Kalbinin vuslata erdiini sylyorsun ama kaplarn peinde kaytl ve
hapsedilmisin. Ssn benden bakasna gster! Benim yanmdaki sana uygun deil. Benim
yanma baka ey iin deil ancak gsteri iin geliyorsun. Yoruluyorsun, ama ssn alan
kimse yok! Benim yanma, altnn senin yannda brakaym, ondan pheyi, gm, kabuu
ayklayaym, karaym diye geliyorsun. Buyur gel! Sen bilmez misin ki, sfler din
dinarlarnn kusurlarn aratrrlar, iyisi ile ktsn, Allah (CC) iin olan ile halk iin
olann ayrrlar, ayklarlar. Sfler elidirler, rehberdirler, doktordurlar, uzmandrlar,
vekildirler, grevlidirler. Onlar Rablerinin (CC) dnine aran kimselerdir.
Ey cemat! Rabbinizi (CC) sevin ve Onu (CC) halkna sevdirin. Onu (CC) sevin ve
Onun (CC) iin halka rehberlik edin ki, halk da sizinle birlikte Onu (CC) sevsin. Gfillere
Onu (CC) hatrlatn, Onun (CC) nmetlerini hatrlatn ki, onlar da Onu (CC) sevsinler.
Allah- Tel (CC), Hz. Dvda (AS) yle vahyetmi: Ey Dvd (AS)! Beni halkma,
yarattklarma sevdir. Onu (CC) dileyen kimseye Onun (CC) muhabbetinin hak olduu
yazlmtr. Onu (CC) sevene Onun (CC) ilminin verilmesi bir hak olarak yazlmtr. Allah-

204
Acln, Kefl-haf, I/110 (no: 345).
Tel (CC), Hz. Dvda (AS) halkna kendisini sevdirmesini emretmitir ki, bu kadm
nceden yazlm ilim (hkm) ortaya ksn.
Karanlk bir evdesin, yannda da akmak, kibrit gibi yanc maddeler var: Onlar
yaktnda ortaya ate kmaz m? Ate, yanc maddelerde kadmdir, ezeldendir. Fakat onu
ancak akma fiili ortaya karr. Allah- Telnn (CC) teklfi (emir ve nehiyleri) de bu
ekilde ortaya kar: Bu halk hakkndaki ezel ilimdir. Nehiy ve emir, itaatkr kul ile isyankr
kulu belli eder. Emir ve nehiyden oluan teklf uzman, iyi borluyu da, kt borluyu da
tanr.
Eski zamanlarda ihlasl kimseler azd, bu zamanda ise azdan da az. Mmin, kendisini
belya mbtel etse bile, yiyeceini, ieceini, giyeceini, makmn, saln az verse de,
halk zerine salsa da, Allah- Tely (CC) sever. Onun (CC) kapsndan kamaz, kapsnn
eiine ban koyar. Ondan (CC) soumaz. Verse de, vermese de Ona (CC) tirazda
bulunmaz. Eer verirse Ona (CC) kreder, vermezse sabreder. Onun maksad at ve ihsan
deildir. Aksine, onun maksad Onu (CC) grmek, Onun (CC) yaknlna ermek ve Onun
(CC) katna girmektir.
Ey yalanclar! Sdk kimsenin yalan olmaz. Sdk kimse geriye dnmez. Sdk
kimsenin n vardr, arkas yoktur. Yalan yoktur, sadkati vardr. Ameli vardr, laf yoktur.
Delli vardr, iddis yoktur. zerine gelen oklar sebebiyle mahbbundan geri dnmez, bilakis
o oklar gsyle karlar. Bir eye olan muhabbetin seni ona kar sar ve kr yapar.
stediini bilen kimseye yapt harcamalar hafif gelir. Muhabbetinde dim sdk olan
muhib, mahbbu uruna tehlikelere atlr. Eer nnde ate olsa, atee dalar. Onun uruna,
kimsenin cesret edemedii hcumlara kalkr. Sadkati onu bu durumlara gtrr.
Muhabbeti ve mahbbuna kar sabrszl onu bu durumlara srkler.
Bellar sdk ile yalancy birbirinden ayrr. Ne gzel demiler: Rz hlinde deil,
honutsuzluk hlinde sevenle sevmeyen belli olur. Bellar ve fetler man ve yakni ortaya
karr. Mrifet ve ilim z ile kabuu birbirinden ayrr. Bellara muvfakat eden kimse zdr,
onunla ekien kimse ise kabuktur. Rabbine (CC) muvfakat eden kimse, kalbinden halk
kabuunu temizler ve orada kabuksuz bir z kalr. Tevhdi, tevekkl ve yakn gz ile grme
gc kuvvetli olan kimse Hakk (CC) yolundan dnmez, Onun (CC) kapsndan kamaz. Sdk
ve istikmet aya zere olmaktan geri durmaz. Rablerine (CC) muhib olan kimseler dnyy,
hireti, insanlar, cinleri ve melekleri grmemeyi dilerler. Ne gzleriyle bakalarn grmeyi,
ne de bakalarnn gzlerinin kendilerini grmesini isterler; tpk, bir n mkuna
kavutuunda halvet duvarn vey evin kapsn grmek istemedii gibi. O k ne
mkunun dadsn, ne de lalasn grmek ister. Bunun gibi Hakk (CC) klar da Onu (CC)
baka eyler olmakszn isterler. Onun (CC) rzsn dny vey hiret dnda, ba, vg
ve sen olmakszn isterler.
Bu gibi kimseler ndirden de ndirdir. Sizler nefislerinizi, ehvetlerinizi, zevklerinizi
ve holandnz kimselerin rzsn seviyorsunuz; o halde felah bulamazsnz. Rabbinizin
(CC) kurbiyetini gremezsiniz. En fazla yemeye, imeye, giyinmeye ve evlenmeye nem
veriyosunuz. Konumalarnzn ou bunlar hakknda. Hatt cmilerde, Cenb- Hakk (CC)
zikretme evleri olan yerlerde bile bunlardan konuuyorsunuz. Oysa cmiler Allah- Tely
(CC) zikredenlerle neelenir, baka eyleri ananlardan nefret ederler.
Alk ve fakirlikten ne kadar da ok korkuyorsunuz! Eer yakniniz olsayd bu
gibi eyleri dnmezdiniz. Rabbinizin (CC) irdesine muvfakat gsterin. A brakrsa,
kalplerinizden gelen bir gzellikle sabredin. Eer doyurursa kredin. O (CC) sizin lehinize
olan daha iyi bilir; Onun (CC) yannda cimrilik ve pintilik yoktur. Yetmi Peygamberi (AS)
aln ve bitlenmenin ldrd anlatlr. O memlekette onlar doyuracak kimse yok mu idi?
Fakat O (CC) onlar hakknda bunu dilemiti, buna rz olmutu. Bunu baka ey iin deil,
onlarn derecesini ykseltmek iin yapmt, onlar kk drmek iin deil. Aksine
dnynn onlara nemsiz gelmesi iindi.
Byle bir kul iin sdece Onu (CC) isteme vardr, bir mahlku deil. rdesini
Ondan (CC) baka her eye kar hapsetmtir. Nefsinin eriyip itahnn snmesi, rhuna
dnyda kalmann ar gelmesi ve Rabbinin (CC) olduu hirete itiyak duymas iin, ey
ile, varlk ile kendi arasna perde koyar. Bundan dolay o, Rabbine (CC) kavuaca iin
lm ister ve onu gzel grr. Bu genel bir durumdur. stisnlar ise az m azdr.
Allah- Tel (CC) onlar baka bir mn iin yaratmtr; onlarn durumu adedin ve
detin dndadr; onlar ne iin yarattn ancak kendisi bilir. Allah- Tel (CC) onlar,
halka kendisi adna ship olmalar, onlara kendisi adna niplik, elilik ve rehberlik etmeleri
yaratmtr. Onlar douda, batda ve denizlerde seyrettirir, yrtr. Onlar halka kendi dilleri
ile hitap ederler. Cenb- Hak (CC) onlar kendisine ulatran kaplar yapmtr. Onlar ise ne
hayt ne de lm temenn ederler. Onlar kendi irdelerinden syrlarak Onda (CC) fn
olmulardr. Onlarn irdesi lm, nefisleri itmnna (huzura) ermitir. Onlarn hev ve
hevesleri krlm, nefis ateleri snmtr. eytanlar hezmete uram, dny onlarn
gznde klmtr. Dnynn onlara kar bir gc kalmamtr. Onlar ndirden de
ndirdirler. Aretlerinden soyutlanmlardr. Onlar Hakkn (CC) klardr, halktan ok
Onu (CC) sevenlerdir.
Ey cemat! Eer muhib olamyorsanz, muhiblere hizmet edenlerden olun. Muhiblere
yaknlan, muhiblere muhabbet duyun, muhibler hakkndaki zannnz gzelletirin.
Dinleyenlerden birisi yle dedi: Sanrz muhabbet balangta ztrr (zorunlu)
sonda ise ihtiyr (isteyerek, gnll) oluyor, ne dersiniz? yle cevap verdi: Muhabbet
ztrr de olur, ihtiyr de. ok az kimse iin ztrr olur. Cenb- Hakk (CC) onlara nazar
eder, onlar da Ona (CC) muhabbet duyar. Onlar bir anda bir halden baka bir hle
aktarverir. Onlarn seneler sonra kendisine muhabbet duymasn deil, o sat ve o an iinde,
hemen muhabbet duymalarn ister; onlar da, herhangi bir tehir, takdim, tedric olmakszn ve
zaman kayb olmakszn, zorunlu bir ekilde Ona (CC) kar muhabbet duyarlar.
Genelin durumu ise udur: Muhibler halka kar Allah- Telnn (CC) muhabbetini
seerler. Nmeti halktan deil, Onun (CC) katndan bilirler. Onun (CC) lutuflarn,
kendilerini terbiye ettiini, at ve ihsanlarn grrler ve Ona (CC) kar muhabbet duyarlar.
Sonra da Onu (CC) hem dnyya, hem de hirete kar tercih ederler. Haram, pheliyi ve
mbah terkederler. Helli de azaltrlar. Olan tercih ederler. Yorgan, yata, uykuyu drerler
ve rahattan kaarlar. Yanlar yataklardan uzak kalr. Onlarn ne geceleri gecedir, ne de
gndzleri gndz! yle derler: Ey lhmz (CC)! Her eyi terkettik ve kalplerimizin
gerisine attk. Senin rzna hemen kavumak istedik. Bzan kalp admlaryla, bzan sr
admlaryla, bzan irde admlaryla, bzan himmet admlaryla, bzan sadkat admlaryla,
bzan muhabbet admlaryla, bzan evk admlaryla, bzan zillet admlaryla, bzan tevzu
admlaryla, bzan kurbiyet admlaryla, bzan havf admlaryla ve bzan da rec admlaryla
Ona (CC) doru yrrler. Btn bunlar Ona (CC) muhabbettir, Onunla (CC) mlk
olmaya, karlamaya itiyaktr.
Ey soruyu soran kimse! Sen Allah- Tely (CC) ztrr olarak m, yoksa ihtiyr
olarak m sevenlerdensin? Eer bunlardan da, onlardan da deilsen, sus! Mslmanln
dzeltmeye al. Keke, islmn ve mnn dzeltseydin. Keke, bugn de, yarn da kfirler
ve mnfklar zmresinden km olsaydn. Keke, halk ve sebepleri irk koanlarn ve
Cenb- Hakk (CC) ile mnzaa edenlerin meclisinden kalkp gitmi olsaydn. Tevbe et.
Meliklerin haznelerine ve srlarna taarruz etme.
eyh Hammd (RA)
205
yle derdi: Kadrini (aczini) bilmeyen kiiye dier kudretler,
kadrini bildirir. Kadrini (zaafn) tiraf etmek, inkr etmekten daha gzeldir. Zr chil kendi
gcn de, bakalarnn gcn de bilmeyen kimsedir.

205
eyh Hammd b. Mslim ed-Debbs (v. 525/1130), Abdulkdir-i Geylnnin (KSA) tasavvufa intisap
etmesini salayan Badatl bir sfdir ve ayn zamanda da onun ilk eyhidir.
Allahm (CC)! Bizleri iddiclardan, yalanclardan, seni ve senin halk iindeki
havssn (zel kullarn) bilmeyen chillerden eyleme. Bize dnyda da, hirette de
gzellik ver ve cehennem azbndan bizi koru.

49.Sohbet SABIR-HZN-MARFETULLAH-ADAB-I MUAERET
Tevhdiniz ne kadar da az! Allahtan (CC) rzlnz ne kadar da az! Allahn
(CC) istedii dnda, aranzda hibir ev (kalp) yok ki, ierisinde Cenb- Hakk (CC) ile
tartma ve Ondan (CC) honutsuzluk olmasn. Halk ve sebepleri ne kadar da ok irk
kouyorsunuz! Allah (CC) deil de, falan ve falan kiileri rab ediniyorsunuz. Fayday,
zarar, balara nil olmay vey olmamay onlara izfe ediyorsunuz. Byle yapmayn.
Rabbinize (CC) dnn. Kalplerinizi Onun (CC) iin boaltn. Ona (CC) tazarr edin.
htiyalarnz Ondan (CC) isteyin. Sizin iin baka bir yer yok. Baka kap yok. Btn
kaplar kapal; sdece Onun (CC) kaps ak. Tenh yerlerde Onunla (CC) babaa kaln.
Onunla (CC) konuun. man dillerinizle Ona (CC) hitap edin. ile fertleri uyuyup, halkn
sesi kesilince her biriniz temizlensin. Yznz secdeye koysun. Tevbe etsin. zrler dilesin.
Gnahlarn tiraf etsin. Emellerini arzetsin. htiyalarn dilesin. Gsn sktran her eyi
Ona (CC) ikyet etsin.
Sizin Rabbiniz Odur (CC), bakas deil. lhnz Odur (CC), bakas deil.
Melikiniz Odur (CC), bakas deil. fet oklar yznden Ondan (CC) kamayn. Zararda
ve faydada, zorlukta ve rahatlkta, size gelen her eyin gerek fili Odur (CC). Bunlar Onu
(CC) tanmanz, ikyetlerininizi Ona (CC) yapmanz, Onun (CC) iin sabretmeniz ve Ona
(CC) tevbe etmeniz (dnmeniz) iindir.
Cezlar avam iindir. Kefretler mttak mminler iindir. Yksek dereceler ise,
mmin, meyyed (desteklenmi) ve sddk olan slihler iindir. Hz. Peygamber (SAV) yle
buyurmutur: Biz peygamberler insanlar iinde en iddetli belya urayan kesimiz. Sonra
dierleri, sonra da dierleri gelir.
206

Mmin, bir belya uradnda sabreder ve belsn halktan saklar, onlara ikyet
etmez. Bundan dolay Hz. Peygamber (SAV) yle buyurmutur: Mminin sevinci yznde
olur. Onun kalbinde ise hzn vardr. Kalbine dier insanlar muttal olmasn diye o, hzn
sevinle karlar.
207
Btnlarndaki hzneleri gizlerler. Btnlarndaki ykleri, azklar
gizlerler. Hzn kalp az, kalp ykdr; havf nefsin azdr. Hzn, kalplere sr
hikmetlerini yadran bir buluttur. Allah- Tel (CC): Ben kalpleri benim iin krlm
olanlarn yanndaym
208
buyurmuken, onlar hzn ve inkisar zere nasl sabretmesinler?
Onlarn kalpleri her ne zaman uzaklk sebebiyle krlsa, kurbiyet onlara zorla gelir. Her ne
zaman halktan uzaklasalar, Allah- Tel (CC) ile nsiyet onlara yle bir gelir ki! Her ne

206
Buhr, es-Sahh, Mard 3; Tirmiz, es-Snen, Zhd 57.
207
Hkim, el-Mstedrek, IV/315.
208
Zebd, thfs-sde, VI/290.
zaman halktan uzaklap sousalar, Allah- Telnn (CC) nsiyeti ile nsiyet, yaknl ile
yaknlk bulurlar. Dnyda hznleri ne kadar ok olursa, hiretteki ferahlar da o derece ok
olur.
Peygamberimiz (SAV) ok hzn ve tefekkr-i dim shibi idi. Sanki birisi Ona
(SAV) konuuyor vey sesleniyor da O (SAV) ona kulak veriyormu gibi idi. Onun (SAV)
halfeleri, nibleri ve vrisleri de ok hzn ve tefekkr-i dim shibidirler. Onlar fiillerinde
nasl o Peygamberlerine (SAV) uymasnlar ki, Onun (SAV) makmna gemilerdir; Onun
(SAV) yemeinden yerler, Onun (SAV) ieceinden ierler; Onun (SAV) binekleri zerinde
tanrlar; Onun (SAV) kllar ve mzraklar ile savarlar. Sfler, isimleri ve lakaplar
ynnden deil, halleri ve makamlar cihetiyle, onlara mahsus zellikler ve fazletler
ynnden Peygamberlere (AS) vris olmulardr.
Evliynn ve abdln says bellidir;
209
onlar artmaz da, eksilmez de. Onlardan
kiminin durumu hayatlarnn ilk dneminde, kiminin durumu da son dneminde belli olur.
Haller onunla deiir. O, Allahn (CC) ilmi ierisindedir ve Allahn (CC) velsidir.
Msumluk (gnahszlk) bedel olmann ve vel olmann artlarndan deildir;
Peygamberlerden (AS) sonra msum gelmeyecektir. smet (ghahszlk) Peygamberlerin
(SAV) sfatlarndandr. Hz. Peygamberden (SAV) yle rivyet olunmutur: Allah-
Telnn (CC) vellerinden birisi gnah iledii zaman melekler gler ve birbirlerine yle
derler: Bakn, bakn, bir Allah (CC) velsi nasl da gnah iliyor! Onun gnhndan,
kfrnden, uzaklndan, nifkndan nasl da taaccp ediyorlar, hayrete dyorlar? Halbuki
onlar onun birka gn sonra mukarreb, mutahhar (tertemiz), efati, rehber ve vris bir vel
olacan bilirler.
Ey mnfk! Senin bu sz dinlemekle eline ne geiyor? k git; sen Allahn (CC)
dmansn, sen Onun (CC) Reslnn (SAV), Peygamberlerinin (AS) ve Vellerinin (RA)
dmansn. Eer hilim shibi olmasaydm ve Allahtan (CC) utanmasaydm, buradan iner,
seni boazndan tutar ve dar atardm! Neyin varsa hepsi bo bir heves
Ey cemat! Amel edin, ihlasl olun ve ucplenmeyin, bbrlenmeyin. Yaptnz
amellerdeki baarnzla Rabbinizi(CC) minnet altna almaya kalkmayn. Ucp shibi childir.
Minnet altnda brakan childir. Halka kar byklenen childir. Tevzu Rahmndan (CC),
tekebbr ise eytandandr. Kibirlenenlerin ilki blstir; o bu yzden lnete ve nefrete
uramtr, tardedilmitir, mahrum edilmitir. Eer zl ve tevzu iin yksek bir derece
olmasayd, Allah- Tely (CC) sevenler ve Onun da (CC) kendilerini sevdii kimseler u

209
Kanaatimizce Hazret burada, says belli olan ricl-i gayb kesdetmektedir.
ekilde vasflanmazlard: Ey mn edenler! Sizden her kim dninden dnerse bilsin ki:
Allah (CC) yle bir topluluk getirir; O (CC) onlar sever, onlar da Onu (CC) severler.
Onlar mminlere kar zl (tevzu), kfirlere kar ise eref ve izzet shibidirler.
210

Mminler mminlere kar zl ve tevzu gsterirler, kfirlere kar ise stnlk ve iddet
gsterirler. Onlarn mminlere kar gsterdikleri zl de, kfirlere kar gsterdikleri
tekebbr de bir ibdettir.
Mmin halka kar tekebbr gstermez, bilakis onlara kar zl gsterir. Halkn iini
ve hlini zl ve tevzusu ile gizler. O melikin evinde Ona (CC) yakndr. Oradan dar
kacak olursa, Rabbiyle (CC) berber ve bir hizmeti kyfetinde kar. Bylece, kimse onun
Rabbine (CC) yaknln bilmez. Mesel bir vezir, sultanla birlikte tebdl-i kyfet ederek
dar kar. Dostlarndan biri veziri tanr ve onunla konuur. O anda vezir o adama kar
kibirlenerek ve onu bir kenara ekerek: Bak, sultan benim yanmda diyemez. Bilakis ona
glmser. ine bakar, hatt yanndakinin kendi hizmetilerinden birisi olduunu m eder,
onu gizler.
Ey oul! Ne onlarn hallerini biliyorsun, ne de szlerine inanyorsun. Halkla berber
oluun onlardan seni perdeliyor. Dny makam ve mevksi sevdan, ba olma istein seni
onlardan perdeliyor. Eer onlar istemede smm olsaydn, onlar grr ve onlarn
szlerinden istifde ederdin.
Yazk sana! Onlarn ilmine ship olmayan bu limlerin meclisine gitme. Benim
yanmda itiini onlarn yannda dkme, yoksa arab sana tesir etmez. Onlarn hepsi de
ilmiyle mil olanlara nisbetle avamdr, halktr. lmiyle amel etmeyen kimse, isterse btn
ilimleri yutmu olsa dahi avamdr. Allah- Tely (CC) tanmayan herkes avamdr. Allah-
Telya (CC) kar havfi olmad halde recs olan herkes avamdr. Halvetinde de,
celvetinde de takv shibi olmayan kimse avamdr.
Bouna bana yol gstermeyin; benim indimde sizin halleriniz u gne gibi apak.
Sizler det oyun oynayan ocuklarsnz. ehvetlerinizi yerine getirmek istiyorsunuz. Sizler
halkn kulusunuz. Onlarn at ve ihsanlarnn kulcuklarsnz. Medihlerinin ve zemlerinin
kullarsnz. Bouna bana delil getirmeyin; benim phem kalmad. Kapnn dnda olan da,
evin iinde olan da benim nazarmda birdir. Kalplerinizde olan her eyin yznzde izleri ve
iretleri var.
Beni sizin aranzda oturtan ve beni size konuturan Allah (CC) tenzh ederim. Ben
kendim hakknda da, sizin hakknzda da, ksmetim hakknda da zhidim. Mjdeler olsun

210
Mide S. A.45.
bana ki, ben yemiyorum, imiyorum, giymiyorum, evlenmiyorum, grmyorum ve
gsterilmiyorum Mjdeler olsun bana ki, ben sizden uzakta duruyorum ve size szle deil,
iretle vaaz ediyorum. Ben mnfklar, isyankrlar ve mrikleri grmekten
holanmyorum, ama onlarsz da olmuyorum. Onlar hasta, ben ise onlarn ateiyim.
Ey oul! manda mbted olan kimse onlardan bir tnesini bile grmeye katlanamaz
ve bir an dahi ekemez; bir mnfk vey bir isyankr vey bir mrik grdnde fkelenir,
hatt elinden gelse onu ldrr. yle ki, onlardan bzlar bir kfir grdnde fkesinin
iddetinden baylp yere der. Daha da ilerisi, onlarn bu hli Allah- Tel (CC) iin
gsterdikleri gayret ve kskanlktan ve o kiiye olan fkelerinden kaynaklanr. Bir kul nasl
olur da kfir olur? phe yok ki, byle dnenler mbteddirler. Zr man balangta zayf
olur, nihyet ise kuvvetli olur.
Derler ki: Mnfn yzne ancak rif gler. nk ameli ok, mahreti ok ince
ve tbb yerlemi olduu iin o, mnfn yzne glmser. Yni: Senin devan bendedir,
yakla! demektedir. Onu kendine ekebilsin, onunla megul olabilsin diye, ona kar gzel
konuur. Kendisiyle nsiyet kurabilsin onunla nsiyet kurar. O kfir, rife yaknlatnda
onun hastaln iyiletirir. Ona islm ve mn sunar. Bunlarn vasflarn, zelliklerini ona
anlatr. Ona Rabbinin (CC) kelmn sunar. Onunla Allah- Tel (CC) arasnda sulh (bar)
olacana garanti verir. Gn getike onun kfr, nifk ve msiyeti erir, kalbinin hastal
azalr. Nefsinin cerhati iyileir. Zhiri de, btn da herhangi bir husmet ve mnzaa
olmakszn, herhangi bir azarlama vey vurma olmakszn dzelir.
Hz. s b. Meryem (AS) ve Hz. Yahy b. Zekeriy (AS) lde Cenb- Hakk (CC)
tesbh ediyorlard. Gece olunca Hz. Yahy (AS) mminlerin kyne gitti. Hz. sa (AS) da
fsklarn kyne gitti. Hz. Yahy (AS) hlinin zayflndan dolay mminlere, Hz. s (AS)
da hlinin kuvvetinden dolay fsklara vaaz etmek, onlar uyarmak ve onlarn ellerinden
tutup, Rablerinin (CC) kapsna gtrmek iin gitmilerdi. Bu, mminler arasnda namaz
klmaz ve oru tutmak isterken, br insanlar Allah- Telya (CC) ve Ona (CC) kullua
armak istiyordu.
rifin yevmiyesi ve ibdeti halk Allah- Telya (CC) dvet etmektir. O bu
makamda Allah- Tel (CC) ile berber olmaktan geri durmaz. Mmin ameledir, mmin
gndelikidir; rif-billh bin yapandr (mmardr); lim-billh ise mhendis ve yol yapan
kimsedir.
Yazk sana! slmn dzeltmeden nasl bu makma kar ve halka ilim retirsin?
Aa in! Aksi halde baaa indirilirsin. Allah- Telnn (CC) dnini koruyaca, mnfk
kimseleri velyetinden azledecei, krslerinden alaa edecei, halka konumalarn
engelleyecei muhakkaktr. Ey mnfklar! Benim halka kar genel bir muhebbet ve dinde
herkes iin velyet shibi olduumu bilmiyor musunuz?
Ey btn halk! Ben Allah- Tel (CC) ile size kar zenginim. Dnydan zerrece bir
eye ship olmasam dahi, zenginlik benim ellerimindedir. Halktan birisi bana bir ey verirse
vey bana bir iyilik ederse, ben onu Allah- Telnn (CC) elinden alrm ve o iyilii onun
hezeyn, Rabbine (CC) kar cehleti ve Ondan (CC) uzakl olarak grrm. Birisine bir
ey verdiimde de bunu Allah- Telnn (CC) muvaffakiyeti sayarm. Onun (CC) at ve
ihsn nasl benim elimden kmasn ki, ben gerekte verenin Allah- Tel (CC) olduunu,
kendim olmadn bilirim. nemsemen kadar atya kavuursun, nemsemen kadar
menedilirsin. Bundan dolay Hz. Peygamber (SAV) yle buyurmutur: Muhakkakki, Allah
(CC) yce ileri sever, nemsizleri deil.
211

Ey cemat! oluk ocuunuza ve elerinize edep retin, Allah- Telya (CC)
ibdeti, Ona (CC) kar gzel edepli olmay, Ondan (CC) rz olmay retin. Rzklarnz
hussunda kalp ynnden endielenmeyin, ama kazan ve aba ynnden onlar
nemseyebilirsiniz. Ben sizlerin ounu evlat terbiyesini terketmi, fakat rzk konusuna
byk nem veren kimseler olarak gryorum. Aksine gidin, gittiiniz yoldan dnn Hz.
Peygamberden (SAV) yle rivyet olunmutur: Hepiniz obansnz (gzeticisiniz) ve
hepiniz gttnzden (gzetiminizden) sorumlusunuz.
212
Baba, evldndan ve einden
sorumludur, evlat ve eler de babadan sorumludur. Her lider kendisine tbi olanlardan
sorumludur, her tbi de liderinden sorumludur. retmen rencilerinden sorumludur.
Muhtar ky halkndan sorumludur. Sultan memleketindeki insanlardan sorumludur.
Mminlerin lideri de ki, o halkn tammn gzeten kimsedir- halkndan sorumludur.
inizde sorumlu olmayan kimse yoktur. Herkesin bir derecesi vardr.
Zulmetmemeye aln. Haklar hak edenlere vermek urunda abalayn. Aranzda
hediyelein. Birbirinize merhamet edin. Birbirinize lnet okumayn. Birbirinize kahretmeyin.
Birbirinize gzellikle, holukla mumele edin. Gizli ynlerinizi aratrmayn. Birbirinizin
hatlarn affedin. nsanlar Allah- Telnn (CC) rts altna arn. Hibir tefti,
tecesss (aratrma) ve meraklanma olmakszn, mrufu emredin, mnkerden menedin. Ortaya
kan hatlar grmezden gelin; siz gizliden sorumlu deilsiniz. Siz insanlarn hatlarn rtn
ki, Allah- Tel (CC) da sizin hatlarnz rtsn. Hz. Peygamber (SAV) insanlarn hatlarn

211
Tabern, el-Muceml-kebr, hads no: 2894.
212
Buhr, es-Sahh, Cuma hads no: 853 (bu hadsin anlam hakknda aklama iin 34 no.lu dipnota
baknz).
rtmeyi sever, iz ve iret peinde gitmekten holanmazd. Bundan dolay yle demitir:
Snr phelilerle bitirin.
213
Ve gnei iret ederek, Hz. Aliye (KV) yle buyurmutur:
Ey Ali (KV)! te bunun gibi apak olanlar iin hitlik et.
Ey oul! hsn, hakk vermek ve bz haklar almaktr. Gcn varsa hakknn hepsini
hibe et, bala, hatt fazlasn da ver. Bu senin iin mna ve Rabbine yaknla dnecektir.
Tarttnda fazla fazla tart ki, Allah- Tel (CC) da kymet gnnde senin mznn fazla
fazla tartsn. Ey tartc! Fazla fazla tart ki, senin iin de fazla fazla tartlsn. Kat olma. Hz.
Peygamber (SAV) birisinden bir eyler dn almt. Geri derken tartcya yle dedi:
Fazla fazla tart.
214
Biriniz birisinden bir bor aldnda -balangta art koulmakszn-
aldndan daha iyisini vey fazlasn desin.
Ey cemat! Allahtan (CC) Allahn (CC) kurbiyetini satn aln. Allahtan (CC)
Allah (CC) satn aln. Ksmetlere gelince, onlar yazlmtr, kaydedilmitir. Talep etseniz de,
talep etmeseniz de, Rabbinize (CC) ibdet etseniz de, isyan etseniz de, iyi olsanz da, kt
olsanz da onlar ne artar, ne eksilir. Onlarn sonradan geleni ne gemez, nce geleni
ertelenmez. Size den, kalp cihetinden halktan kmak ve sr ayaklarnz zerine Rabbinizin
(CC) huzrunda ayakta durmaktr. Muhakkak ki, Allah- Tel (CC) gerek rzktr, gerek
rzk verendir. Dierleri ise ancak rzk verilendir. O (CC) zengindir, dierleri fakirdir. O
(CC) kdirdir, gldr, dierleri cizdir. Hareket ettiren, sknet veren, musallat eden,
musahhar klan hep Odur (CC). Halk Onun (CC) elindeki bir sebepten ibrettir. O (CC) her
eyi sebep klmtr. Kalpleriniz ynnden, halvetleriniz, mnlarnz ve srlarnz ynnden
halk unutun. Msivy kalplerinizden karn. Ondan (CC) baka bir eyin istei ve arzusu
olduu halde kalplerinize nazar edilmesinden saknn. slam olun, teslim olmaya aln.
Tevhd edin, birleyin ki, vahdeti bulasnz. Kadere rz olun, mukadderde fn olun. Rabbinizi
(CC) dinleyin, halk dinlemekte sar olun. Halk dinlemeye kar bir saatik de olsa sar ve
onlar grmede kr olun. Cesret bir saatlik sabretmektir. Btn kalbinizle bu saatte tevbe
edin.
lm ve ondan sonrasn dnn. Hz. Peygamber (SAV) yle buyurmutur:
Zevkleri yerle bir edeni oka ann; o ok hatrlanan eyleri azaltr, az hatrlanan eyleri
oaltr.
215
lm dnmek nefis hastalklarnn devs ve kalpler iin bir azk ve faydadr.
lm unutmak kalbi katlatrr ve ibdetlere kar tembelletirir. lm unutmak insana,
halk dikkate alma, zarar ve fayday ondan grme, onlara izfe etme duygusu verir ve onu

213
Acln, Kefl-haf, I/63 (no: 166).
214
Eb Dvd, es-Snen, By hads no: 3336.
215
Tirmiz, Zhd hads no: 3308.
kfre iter, karartr, Rabbinden (CC) perdeler. Sebeplere gvenmek mn eksiltir; kan nrunu
sndrr; kalbi Rabbinden (CC) perdeler; Ondan (CC) nefret etmeye sevkeder; Onun (CC)
gznden dmeye sebep olur; Onun (CC) kurbiyetinin kapsn kapatr.
Vah sizlerden ektiklerim! Bu hlinizle nasl lrsnz! Kalpleriniz mandan,
kandan, tevhdden, ihlastan ve mrifetullahtan bombo Rabbinize (CC) kar tiraznz ne
de ok! Yazk sizlere! Siz kimsiniz? Ne kadar da kstahsnz! Btn iiniz gcnz gece
gndz Rabbinize (CC) tiraz etmek. tiracz, kurbiyet kokusunu duyamaz. Eline zerrece bir
ey gemez. Rabbinize (CC) kar tiraz terkedin, ey kalplerini kaybetmiler, ey mn
gerilerine atmlar!
Allahm (CC)! Bizi sevdiin eylerle biraraya getir. Sevmediin eylerden bizi ayr.
Bize dnyda da, hirette de gzellik ver ve cehennem azbndan bizi koru. (min)

50.Sohbet KNN ACZN BLMES
Slihlerden birinin yle dedii rivyet edilmitir: Mnfk krk sene bir tek hl zere
kalr. Sddkn hli ise bir gnde krk kere deiir. Mnfk nefis, hev, heves, eytan ve
dny ile berberdir. Onlara hizmetten geri durmaz. Onlarn grnden kmaz. Onlara szl
muhlefet etmez. Btn derdi ve tasas yemek, imek, giyinmek, evlenmektir. Bunlar
nereden ve nasl elde ettii de onu ilgilendirmez. Bedenini ve dnysn mmur eder. Kalbini
ve dnini tahrip eder. Halktan rz, Hlktan (CC) honutsuzdur. Mnfkl arttka kalbi
katlar ve kararr. Hibir nashat onu harekete geirmez, rahatsz etmez. Hi kimsenin
vaazn dinlemez. Hibir hatrlatmaya kulak asmaz. Ho, bu ekilde de ayn hal zere krk yl
kalr.
Sddk ise bir gnde krk kere deiir. nk o Mukallibl-kulb (kalpleri
deitiren) ile berberdir. Onun (CC) kudret denizine dalmtr. Bir dalga gelir onu kaldrr,
baka bir dalga gelir aa eker. O, bo arzideki bir ty (rzgrn nndeki yaprak) gibi,
gassaln nndeki l gibi, ana kucandaki bebek gibi, evgan oyununcusunun deyneinin
nndeki top gibi, Rabbinin (CC) tasarrufu ve takallb (deitirmesi) altndadr. Zhirini de,
btnn da Ona (CC) teslim etmi, Onun (CC) ynetiminden, idresinden rz olmutur.
Bundan dolay yle denmitir: Sflerin yemeleri, hastann yemesi gibi, uyumalar da suda
boulann uyumas gibidir, konumalar ise zarretten dolaydr.
Nasl byle olmasnlar ki, onlar dierlerinin grmedii eyleri kalpleriyle mhede
etmilerdir. Rablerinden (CC) baka her eyi unutmulardr. Dny, hiret ve btn msiv
onlarn gzlerinden kaybolmutur. Onun (CC) kapsnn nne adr kurmular, Onun (CC)
kapsnn eiine muvfakat yoluyla ba koymulardr. Kaz ve kader onlara hizmet eder,
onlar alnlarnn ortasndan per, onlar balarnn zerinde tarlar. Onlar eer sfilerden
deillerse bile, sflere hizmet ederler, onlarla arkadalk kurarlar, onlarla oturup kalkarlar,
onlara yaknlarlar. Mallarn onlarn uruna datrlar. Onlarn konumalarndaki hikyelere
deil, fiillerinde onlara tbi olurlar. Onlara kar gzel dnrler, hayran kalrlar.
Elbiseni deil, kalbini temizle. Halkn giydiini giy, ama onlarn yaptn yapma.
Yemekte, giyinmekte ve nikahta ruhbanlk yoktur. Allah- Tel (CC) yle buyurmutur:
Ruhbanl onlar kendileri kard, biz onlara farz klmamtk
216
Hz. Peygamber
(SAV) de: slmda ruhbanlk yoktur
217
buyurmutur.

216
Hadd S. A.27.
217
Beyhak, uabul-mn, hads no: 9761.
Muhlis (ihlasl) muvahhidlerin (tevhd ehlinin) tekkeleri kalpleridir. Onlar
nefislerine, hev ve heveslerine kar haindirler. Onlarn meyveleri halvetlerindedir.
Mhedeleri Rableriyle (CC) nsiyet etmek ve Ona (CC) mnct etmektir. te size
slihlerin halleri konusunda, o hallere siz de kavuasnz ve slihlere uyasnz diye, benim
lisnmdan O (CC) haber veriyor. Bu hususta nasbiniz sdece dinlemekten ibret olmasn.
Size, haberiniz olsun diye, benim lisnm vstasyla O (CC) haber veriyor. t alasnz
diye. O halde sizler de t aln. Sizi benim dilim vstasyla aryor: O halde Onun (CC)
dvetine icbet edin. Sizi safya aryor. Sizi yarattklarna kar zhid olmaya ve kendisine
rabet etmeye aryor. Onu (CC) zikredenlerden olmanza aryor; t ki, Onun (CC)
katnda zikredilenlerden olasnz. Mevlsn (CC) talep etmede sdk olan bir kul, Onu (CC)
btnen ve zhiren, halvette ve celvette, gece ve gndz, darlkta ve bollukta, nmette ve
skntda zikretmekten geri durmaz. yle ki, zikredilenlerden olur, onun zikrini etrfndaki
herkes iitir. Sizler sflerin nil olduu nmetlerden gfilsiniz. Sizler baylm kimseler
gibisiniz.
Ey nmetlerden gfil olanlar! Sizler gfilsiniz. Sizler kaypsnz. Sizler baylmsnz.
Sizler dny ilerinde akll, ama hiret ilerinde akllar bandan gitmi kimselersiniz. Sizle
yle bir bataklktasnz ki, kmldadka batyorsunuz. Ellerinizi iltic ile, tevbe ile, zr ile
Allah- Telya (CC) uzatn ki, bulunduunuz bataktan sizleri kurtarsn.
Dikkat edin! Ben sizi nefsinize, hev ve hevesinize, ehvetlerinize kar muhlefet
etmeye, bunlardan oka yzevirmeye ve sabretmeye aryorum. Bu dvetime icbet edin.
Bunun meyvesini hemen vey daha sonra greceksiniz. Ben sizi kzl bir lme
aryorum. Haydi Bismillah! Kim istiyor? Kim geliyor? Kimin buna cesreti var. Kim bu
tehlikeyi gze alyor? O lmdr, ama arkasndan ebed bir hayat gelir. Kamayn.
Sabretmeye aln, sabredin. Cesret bir saatlik sabrdr. Rabbinize (CC) muvfakat etme
hussunda sabredin. Sizden her kim kazya rz gzterirse, Allah- Tel (CC) da onun
ykn alr ve onu cesurlar defterine kaydeder. Nefsiyle savaan kimse nefs eylere mlik
olur. stedii eyi bilen kimseye onun urunda harcad eyler hafif gelir.
Ey Allahn (CC) kullar! Yerinizde sbit durun. Acele etmeyin. Sadkat
ayaklarnzla yaklan ki, Cenb- Hakkn (CC) kapsn alalm. Kap bize alncaya kadar,
yolumuz alncaya kadar ayrlmayalm. htiyalarnz Ondan (CC) isteme hussunda
arszlan, srarc olun. Bu sizin iin, meliklere, sultanlara ve zenginlere kar arszlamaktan
daha iyidir. Rablerini (CC) talep etmede sizden ne geenlere ve fn olanlara uyun.
Allahm (CC)! Sen bizim de onlarn da Rabbisin (CC). Bizim de onlarn da
yaratcssn. Bizim de onlarn da rzk vereni Sensin. Bize, onlara mumele ettiin gibi
mumele et. Bizi bizden kar, kendine ilet. Meliklerin mlklerini ve onlara musallat olan
sultanlar, ister zengin ister fakir, ister havs ister avam, ister pahal ister ucuz, ister ok ister
az hepsini bize unuttur. Bize senin zikrini hatrlat. Fiillerinde bize lutfunla mumele et. Bizi
yaknlna yaknlatr. Kalplerimizi nsiyetinle nsiyet et. bdnn ve bildnn (kullarnn ve
beldelerinin) errini, her canlnn errini bizden gider. Sen onlar alnlarnn pereminden
tutarsn. Bizi erlilerin errinden, fcirlerin tuzaklarndan koru. Bizi, Seni iret eden, Senin
iin rehberlik eden, Sana dvet eden, Senin rzan iin tevzu gsteren, Sana kar ve Senin
mmin kullarna kar tekebbr edenlere tekebbr eden kullarndan eyle. (min)
Ey oul! Halk sokandan yle bir gei ile ge ki, bir kapsndan gir, br kapsndan
k. Kalbinle ve niyetinle onlardan k. Yalnz ku gibi ol. Ne kimseye nsiyet et, ne de
kimse sana nsiyet etsin. Ne kimseyi gr, ne de kimse seni grsn. Ecel vakti gelinceye kadar,
kalbin Rabbinin (CC) kapsna yaklancaya kadar byle ol. te o zaman sflerin kalplerini
orada grrsn. Onlar seni karlarlar. Selmetini kutlarlar. Alnnn ortasndan perler. Sonra
kapnn ierisinden lutuf eli kar ve seni karlar. Sana yle gzel ykler ykler, yle zevkler
tattrr ki Seni kabul eder. Sana yemekler yedirir, sular iirir. Gzel kokular srer. Sonra
seni karr, mutlu bir ekilde kapnn nne oturtur. Mridlerden ve tliblerden gelenlere
bakarsn. Sonra elinden tutar ve geldiin zaman kendisinden teslim ald ele seni teslim eder.
Bu ekilde dzelirsen halka k ve onlarn arasnda, hastalarn ortasndaki doktor gibi,
delilerin arasndaki akll gibi, evlatlar arasndaki efkatli bir baba gibi otur. Byle olmadan
nce sana kermet, iyilik yok. Aksi halde onlar iin bir mnfk olursun. Onlara kul olursun.
Duygularna tbi olursun. Sen zannedersin ki, onlar tedvi ediyorsun; oysa onlar irk
koarsn. Senin tedvin sana cez olur. nk o i cehletle yaplmtr ve onda hibir sanat,
mahret yoktur. Hz. Peygamber (SAV) yle buyurmutur: Cehlet zere ibdet eden
kimsenin fesad sulhnden (zarar faydasndan) daha ok olur.
218

Ey oul! Seni ilgilendren eyi konu, mlynyi terket. Eer Allah- Tely (CC)
tansaydn, Ondan havfin daha ok olur, Onun (CC) huzrunda az konuurdun. Bundan
dolay Hz. Peygamber (SAV) yle buyurmutur: Allah (CC) tanyann dili tutulur.
219

Yni: Nefsinin, hev ve hevesinin, detlerinin, yalanclnn, iftirclnn ve sahtekrlnn
dili tutulur, kalbinin, srrnn, mnsnn, sdknn ve safsnn dili konuur. Btl dili tutulur,

218
Acln, Kefl-haf, II/233 (no: 2528).
219
Syt, erhu Sneni bn Mce, I/288.
hak dili konuur. Mlyn dili tutulur, kalp dili konuur. Nefsini talep dili tutulur, Hakk
(CC) talep dili konuur.
Mrifetin balangcnda insann konumas kesilir ve btn varl erir. Kendi
varlndan da, bakalarnn varlndan da fn olur. Sonra eer Hakk (CC) dilerse onu tekrar
canlandrr. Eer onun konumasn dilerse ona yeni bir dil yaratr ve onunla onu konuturur.
stedii hikmet ve srlar ona syletir. Onun konumas dev iinde dev, nur iinde nur, hak
iinde hak, doru iinde doru, saf iinde saf olur. nk o ancak kalbine Allah-
Teldan (CC) gelen bir emir zerine konuur. Emredilmeksizin konuacak olursa helak olur.
O ya emir zerine vey galebe netcesinde konuur. Eer byle konuacak olursa, Allah-
Tel (CC) onu muheze etmek yerine ona ikramda bulunur. Galebe hlinde yaplan fiilde
nefis, hev, heves, eytan ve irde yoktur. Tpk lnn, konumasndan
220
dolay ve uyuyann
ihtilamdan dolay muheze edilmedii gibi. nk insan uykusu esnsnda ne grr, ne de
bilir. Sesin lm kimselerden iitilmesi de onlar ldkten sonra olmutur. Bu sfatlara ship
olmakszn halka konuma yapan kimsenin susmas, konumasndan daha hayrldr.
Cesretlilerden baka kimse birinci safta grnmez.
Yazk sana! Hakka (CC) muhabbet iddisnda bulunuyorsun ama bakasna
muhabbet duyuyorsun! Bu iddian senin helak sebebin olur. Almetleri senin zerinde
grnmezken nasl olur da Hakka (CC) muhabbet iddisnda bulunursun? Muhabbet evde bir
kedir ki, ne kaps vardr, ne de anahtar. Onun alevi stnden kar. Muhib muhabbet
kapsn kapatr ve gizler. Muhabbet onun zerinde grnr. Onun zel bir lisn ve
konumas vardr. Mahbbundan baka birisini istemez ki, bu da onun ve sadkatinin en
byk almetlerinden biridir.
Ey yalanc! Ey sahtekr! Sus; sen onlardan biri deilsin. Sen ne muhibsin, ne de
mahbubsun. Muhib kapda durur, mahbub da kapdan ieride olur. Muhib heyecanl, kpr
kpr, endieli olur; mahbub ise, skindir, lutuf gsne snmtr, orada uyur. Muhib iin
yorgunluk, mahbub iin rahatlk szkonusudur. Muhib renci, mahbub limdir. Muhib
mahpustur, mahbub serbesttir. Muhabbet (ak) akl batan giderir. ocuk ylan grdnde
barr; ehli ise ylan grdnde susar. Vah hayvan gren kimse barr ve kaar; vah
hayvan eiticileri ise onlarla oynar ve onlarn yannda uyur. Oysa onlarn arasna giren herkes
dehet duyar. Allah- Tel (CC) yle buyurmutur: Allaha (CC) kar tavk shibi olun
ki, O da (CC) size ilim retsin.
221


220
lm bir kimsenin ryda grlmesi esnsndaki konumas kasdedilmektedir.
221
Bakara S. A.282.
Muhib mttakdir, kapsnn zerini tehzib eder, temizler. Bedenini ve kalbini yni
kapy temizler. Oras temizlendiinde, kurbiyet ktipleri gelir ve o kapdan ieri girer.
Hkm, kapnn zerinde gzellik olur, ilim ise kapnn i tarafn gzelletirir. Hkm ile
gzelleen kimse ilimle nsiyet eder, ilim onu stlenir, ona emirler verir, onu zenginletirir.
Hkm ortak kapdr, ilim ise zel kapdr ve mahbublar iindir. Oraya yapman, oraya
srekli vurman, hay etmen, kulluu gerekletirmen ve nefsine kusur ve noksan gzyle
bakman syesinde, kapdaki makmn uzun olmadka sana konuma hakk yok, yasak.
Noksann gren, kemle ular. Kemlini grende de noksan olur. Gittiiniz yoldan
dnn. Dann, istire edin ki, yolun dorusunu bulasnz. Sabredin ki, zafere ulaasnz,
mlke ulaasnz, varlk bulasnz, yk edinesiniz. Sabredin ki, size de sabredilsin. Rz olun
ki, sizden de rz olunsun. Tahamml edin ki, size de tahamml edilsin. Gvenin ki, size de
gvenilsin. Muvfakat edin ki, size de muvfakat edilsin. Hizmet edin ki, size de hizmet
edilsin. Kapya yapn ki, size alsn. Acele etmezseniz muhakkakki, size ba gelir. kram
edin ki, size de ikram edilsin. Yaknlamak iin abalayn ki, size de yaknlalsn.
Kalp, eer mchede ve mkbede (zorluklara dayanma) ayaklaryla yrr, mesfeler
kateder ve Rabbine (CC) vsl olursa, orada sebat bulur. Artk oradan dn olmaz.
Hikmetten kudrete, let ve sebeplerden Snia ve Msebbibe intikal eder; kendi
irdesinden Rabbinin (CC) irdesine intikal eder. Sknu ve hareketi Rabbi (CC) ile olur.
Ey dnynn tlipleri! Onu istediiniz mddete yorulacaksnz. O, kendisinden
kaanlara tlip olur. O kendisinden kaanlar peinden koturarak dener. O kimse eer ona
iltifat ederse onun yalanclna hkmeder. Onu skca tutar, balar, kullanr, sonra da ldrr.
yet iltifat etmezse, onun sadkatine hkmeder ve ona hizmet eder. Dnydan, ona kar
zhid olmadka ve ondan kamadka istifde edilemez. Ondan kan! Onda ldrc,
tuzaklar kurucu, byleyici eyler vardr. O sizden ayrlmadan nce siz ondan kalplerinizle
ayrln. O size kar zhid olmadan nce siz ona kar zhid olun. Onunla evlenmeyin. Eer
onunla evlenirseniz, mehrini dniniz yapmayn. O nce evlenir, sonra hemen boanr. Onun
evlenmesi de, boanmas da ok hzldr. Eer onu dnin karlnda istersen, mehri dnin
olur. Zr mnfn dni dnynn mehridir. ehit mminin kan da hiretin mehridir.
Muhibbin kan ise Mevlsna (CC) kurbiyet mehridir.
Dny sana srekli zarar veriyor ve fayda vermiyor olduu halde, sen daha ne zamna
kadar ona hizmet edeceksin? Onu kalbinden tardedip uzaklatrrsan, onun hayrn, hizmetini
ve nnde zillete dtn grrsn. O zerinde her trl ss olduu halde, senin mmin
kalbine en gzel hliyle grnnce kalbin ona: Sen kimsin? der. O da: Ben dnyym der.
Kalbin ondan yzevirir; ite o zaman onun aypl, kusurlu hli ortaya kverir. O gzel sret,
irkin bir srete dnverir.
Yazk sana! Dnyya kar zhid olduunu iddi ediyorsun ama dinar ve dirhemi
seviyorsun, onlarn peinden kouyorsun. Onlar uruna zenginlerin ve sultanlarn huzrunda
eiliyorsun. Sen zhdnde yalancsn. Slihlerden birisi yle demi: Ryamda gzel bir
kadn grdm. Ona dedim ki: Sen kimsin? Bana yle cevap verdi: Ben dnyym. Ona:
Senden ve senin errinden Allah- Telya (CC) snrm dedim. Bana yle dedi:
Dirhemden ve dinardan nefret edersen benim errimden kurtulursun!
Allahm (CC)! Bizi dnynn ve her trl erlinin errinden koru. Sen her eye
kdirsin. Bize dnyda da, hirette de gzellik ver ve cehennem azbndan bizi koru.

51.Sohbet DNYA VE AHRETE KARI ZAHD OLMAK
Ey yalanclar! Rabbini (CC) istemede sdk olmann en bata gelen art, ister gizli,
isterse ak olsun msivya buzetmektir. Msivnn zhiri, dny ve dnyev arzular,
dnynn kullar ve ellerindekiler ve halkn vgs ve yergisidir. Msivnn gizlisi ise cennet
ve iindeki nmetlerdir. te bu dnceyi gerekletiren, bu dnceye ulaan kiinin irdesi
dzelmitir. Kalbi Rabbine (CC) yaknlamtr. Onun (CC) yannda oturmu, Ona (CC)
konuk olmutur. O zaman dny da, hiret de kiinin sofrasna gelir. Dny ss ile, hiret
ihtim ile gelir. ki hizmeti olurlar. Ama onlarn sofras nefis iindir, kalp iin deil. Dny
ve hiret yemekleri nefis iindir. Kurbiyet yemei ise kalp iindir. Benim kendisine dvet
ettiim ey Allah- Telnn (CC) irdesidir, sizin dvet ettiiniz eyler deil.
Ey mnfklar! Akll kii ilerin balangcna deil, sonucuna bakar. Akll kii,
sflerin criyeleri olan dny ve hiretten yzeviren, onlar deneyen, onlarn szlerini iiten
kimsedir. Akll kii, dnyy ve sfatlarn nefsi iin dinler ve ondan uygun olann satn alr;
fn olduu iin ona kar zhid olur. hiretten de, mahluk ve muhdes (sonradan olma)
olduu iin, Rabbinden (CC) kendisini perdeledii iin, balayc ve Rabbin dnda rabet
edilen bir ey olduu iin yzevirir.
Dny akll kiiye yle der: Bana tlip olma, benimle evlenme nk ben bir evden
dier bir eve, bir mlkten dier bir mlke srekli el deitiririm. Ben evlendiim kimseyi
ldrrm. Maln mlkn elinden alrm. Benden sakn; ben ldrc bir zevk veririm.
Ahitli olduum kimsenin ahdine vef gstermem. hiret ise ona yle der: Al-veri
sevinci zerine Allah- Tel (CC) yle buyurmutur: Allah, (CC) mminlerden
canlarn cennet karlnda satn ald.
222
Ben senin yznde kurbiyet sevinci gryorum,
ama sen yine de beni satn alyorsun ve Cenb- Hakk (CC) seni bana brakyor! Akll kii,
bu durumla karlap, dnyy ve hireti terkedip, Rabbine (CC) tlip olarak onlardan
yzevirince, dny ona geri verilir, ksmeti zararsz ve eksiksiz bir ekilde ona ide edilir.
hiret de ide edilir. Onun iin, ilerini gren, ekip eviren birisi olur.
Ey dnyy da, hireti de isteyenler! Ey bundan da, ondan da rz olanlar! yi
dinleyin. Bu size akladm hususlar sizin dertlerinizin ilacdr, iyi anlayn! Kim ki, bir eye
kar zhid olursa, o ona tlip olur. Yaratlm eylere kar zhid olun ki, Yaratcnz (CC)
sizi sevsin. Allah- Tel (CC) katnda mahbbun misli, efkatli bir doktorun gsne
snm, ona kendisini brakm hastann durumuna benzer.

222
Tevbe S. A.111.
Ey cemat! Beni kabul edin. Dnyya kar zhid olun. Dnyya rabetiniz ve
muhabbetiniz sizi hiretten ve Rabbinize (CC) yaknlktan perdeler. Kalp gzlerinizi kr eder.
Dny ile berberlik sizi hirete kar perdeler. Nefis ile berber oturmak da sizin iin Cenb-
Hakka (CC) kar bir perde oluturur.
Ey chiller! hiret meli karlnda dnyy yemeyin, sonra ikisini de
kaybedersiniz. hiret efendidir, dny ise onun klesidir. Kle efendiye tbi olur. O
aadadr, bu ise yukardadr. Aadaki yukardakine tbi olur. Panzehirini yemeden nce
dny yemeinden yemeyin. Onun yemei zehirlidir. Pekiyi, onun panzehiri nedir? Onun
panzehiri, ona kar zhid olmak, kalp ynyle ondan kmaktr. Hkm denizinden kudret
denizine gemektir. Tptan, yemein zehirlisini ve etlisini ayrt eden tabbe ulamaktr. Hi
grp iitmediniz mi ki, doktor ylan alr, ldrr, paralar, zehirini karr, sonra da etini
yer. Cenb- Hakk (CC) bu dnynn zehirini kendisine kar gelen kfirler iin yaratmtr.
Onun temizlenmi etini de kendisine inananlar, tevzu gsterenler ve kendisinden baka her
eyi unutanlar iin yaratmtr. Dny onlar iin nasl temizlenmesin ki, onlar Onun (CC)
konuklardr, O (CC) onlara sevenin sevgilisine davrand gibi davranr. Onlar iin tatly
acdan, duruyu bulanktan ayrr, temizler. Murad olan kimseler iin yiyecekler, iecekler,
giyecekler ve ihtiya duyulan her ey tertemiz edilir.
Mtezehhid (zhid olmaya alan vey sahte zhid) alr, abalar. Bzan durulur,
bzan durulmaz. Bzan ayakta dimdik durur, bzan oturur. Zhid
223
iin en byk i inkif
etmi, gereklemitir. Onun sevaplar hatlarndan daha oktur. rife gelince, onun iin iin
iin tamn inkif etmi, bitmitir. O duruyu bulanktan ayrt eder. Duru da, bulank da ona
ses verir.
Sflerin btn ynleri birtek yn olmutur. Onlar iin birtek yn kalmtr. Halk
yn, halka taraf onlarn nazarnda skntdan baka bir ey deildir. Onlar iin Cenb-
Hakkn (CC) yn (vechi), genilik ve ferahlk yndr. Onlar sadkat elleriyle halk tarafn
kapatmlar ve kalp elleriyle Hlk (CC) tarafn amlardr. Ho, onlarn kalpleri genilemi,
bym, ycelmitir. Gayret (kskanlk) onlarn kalp kaplarnda bekler; oradan o kapnn
mlikinden ve shibinden baka kimsenin girmesine imkn yoktur. Sflerin her biri bu
dnyda gne ve ay gibidir. Onlar dnynn aydnlanma sebebidirler. Onlarn yzleri Hakka
(CC) ynelmi, srtlar ise halka dnmtr. Eer onlarn yz, tevecch dnyya dnecek
olsa oradaki her ey yanp kl olur.

223
Zhid: Dnydan tam mnsyla yzevirmi kimse.
Sizler yeryznde yryen llersiniz. Akll ol! Senin akln yok! Riclden (Hakk
CC. erlerinden) de deilsin, onlar tanmyorsun. Sen halkn byklerini ve nderlerini
tanmyorsun. Szlerin kalbinde olana iret ediyor. Dil kalbin tercmandr. Senin gnlne
bir kiinin muhabbeti ve baka bir kiinin de buzu derse, nefsin sebebiyle ne sevdiine
buzedebilirsin, ne de buzettiini sevebilirsin. Halbuki her ikisi hakkndaki hkm de Kitap
ve Snnete gre vermelisin. Eer sevdiin kiinin tavr ve hareketleri Kitap ve Snnete
uygunsa onu sevmeye devam et, yok muhlifse, onu sevmekten vazge. Buzettiin kiinin
tavr ve hareketleri Kitap ve snnete uygun ise ona buzetmekten vazge, tersi ise buzuna
devam et.
Yazk sana! Bana buzediyorsun, nk ben hakk sylyorum ve seninle bu hususta
ekiiyorum. Bana ancak chiller, Allah (CC) bilmeyenler, ameli az, sz ok olanlar
buzeder ve beni tanmaz. Bana muhabbet besleyenler ise lim-billh olanlar ve ameli ok,
sz az olanlardr. Cenb- Hakka (CC) kurbiyet beni her eye kar mstan klmtr.
Etrfmda ok su var ve ben bir kurbaa gibiyim; yanmda olan eyleri sylemeye gcm yok.
Suyun ekilmesini bekliyorum ki, konuaym. te o zaman kendi haberini de, bakalarnn
haberini de duyarsn.
Ey geride kalanlar, ey sler! Ne zaman tevbe edeceksiniz? Tevbe vstasyla
Rabbinizle kendi aranz dzeltin. Eer Allah- Teldan (CC) utanmasaydm ve Onun (CC)
hilmi olmasayd, buradan iner, hepinizin elini teker teker tutar ve yle derdim: Sen unlar,
unlar iledin; Allah- Telya (CC) tevbe et. mnn, knn ve mrifetullhn
kuvvetleninceye kadar sana konuma yok. te o zaman, kalbinin Rabbine (CC) vuslat vstas
olan sapasalam ipe tutunursun. Hz. Peygamber (SAV) ve btn mmet seninle vnr.
Ey diliyle man etmi olan! Ne zaman kalbinle man edeceksin? Ey celvetlerinde
man etmi olanlar! Ne zaman halvetlerinizde de man edeceksiniz? Bunun size bir faydas
yok! Mnfn mn, kltan korkann mndr. Ey isyankrlar! Tevbe edin. Rabbinizin
(CC) rahmetinden mit kesmeyin. Allahn (CC) merhametinden mtsizlie dmeyin. Ey l
kalpliler! Rabbinizi (CC) zikretmeye, Onun (CC) Kitbn ve Nebsinin (SAV) snnetini
okumaya, zikir meclislerine devam edin; o zaman kalpleriniz, l topran su gelince
canlad gibi canlanr. Kalp, Cenb- Hakk (CC) zikretmeye devam ederse, ona mrifet,
ilim, tevhid, tevekkl ve msivnn tammndan yzevirme melekesi ular. Zikre devam,
dnyda da, hirette de hayrn devmna sebeptir.
Halk ve dny ile berber olduun mddete vgden ve yergiden etkilenirsin. nk
sen nefsinle, hevnla ve hevesinle mevcutsun. Kalbin Rabbine (CC) ulap, iin Ona (CC) it
olunca, onlarn vgs ve yergisinin tesiri gider, byk bir ykten kurtulursun. Kendi gcne
ve kuvvetine gvenerek dny ile megul olduun mddete geri kalrsn, paralanrsn,
yorulursun, memnun kalmazsn. Cenb- Hakk (CC) ile megul olursan, geim kaps Onun
(CC) gcyle ve Ona (CC) tevekkl etmek sretiyle alr. Onun (CC) muvaffakatiyle tat
kaps alr. Talep etme mertebesine ulatnda Ondan (CC) Onu (CC) talep etme g ve
sadkatini iste. O zaman kalbin, dny ve hiret megalelerinden syrldnda, Onun (CC)
huzrunda kalp ayaklarnla sbit ve salam durursun.
Rabbimiz! Bize dnyda da, hirette de gzellik ver ve cehennem azbndan
bizi koru.

52.Sohbet SABIR-KURBYET
Ey oul! Yazklar olsun sana! Senin nefsin hasta. Dolaysyla onu, Rabbinin (CC)
yaknl fiyetine eriinceye kadar yiyeceklerden uzak tut. Yazklar olsun sana! zerinde
haram varken, yemende, imende, oturmanda, evliliinde ve btn ilerinde haram ierisinde
yzerken Allah- Telya (CC) yaknl nasl beklersin? Nefsin ve hevn seni istil
etmiken, seni onlar idre ediyorken, onlar seni ehvetlere, zevklere, hev ateine srklyor,
dnini ve takvn yakp ykyorlarken, Allah- Telya (CC) yaknl nasl beklersin? Akll
ol! Bu, lme inanan, ona yakn duyan kiinin ameli deil. Bu Allah- Tel (CC) ile
karlamay bekleyen, Onun (CC) muhsebesinden ve mnkaasndan (sorgusundan)
korkan kiinin ameli deil. Sende tefekkr yok; irde yok; tedbir yok; gece-gndz sknet
yok. Sen dnyya, onu dnmeye, dny ehli ile sohbete ve onlar nnde eilmeye
dalmsn.
Sfler dnydan, hayattan ve halka bulamaktan istif etmilerdir. Onlarn her biri,
kervann Horasana gndermi, kendisi ise tek bana bir binee binip yerinde kalakalm,
dolaysyla, kfilenin gelmesini bekleyen kimseye benzer. Bedeni oradadr, ama gnl
evindedir onun. te mmin de maln hirete gndermi, orada bir saray yaptrm ve muhta
olduu her eyi orada bulmu kimsedir. Btn kalbiyle Rabbine (CC) yaknlamtr. Bundan
dolay Hz. Peygamber (SAV) yle buyurmutur: Dny mminin zindandr.
224

Mmin mnnda tahkke ulamaya devam eder, t ki, rif-billh ve lim-billh olur;
Onun (CC) karbi, yakn olur, Ona (CC) vsl olur. te o zaman Onu (CC) her eye tercih
eder. Maln kapda bekleyenlere datr. Btn tasas kurbiyet evine girmek olur. Cennetteki
kknn anahtarn muhfzna geri verir. Srr cennet kaplarna varr, onlar da halk ve
varlk kaplarn da kapatr. Kendini melikin (sultnn) kapsnn nne atar. Orada hastalanr,
bir et paras gibi yere dverir. Lutuf ayaklarnn gelmesini ve zerine basp gemesini
bekler. Rahmet gznn nazarn, cmertlik ve iyilik elinin kendisine yetimesini bekler. O bu
halde iken kurbiyet haznesine, lutuf odasna, tabbin ve Habrin (her eyden haberdr
olann) nne dverir. Cenb- Hakk (CC) onu gzelce tedvi eder ve kuvvetini ona geri
verir. Onunla nsiyet eder, ona gzel, ssl elbiseler giydirir. Fazlet yemeinden yedirir.
nsiyet ieceinden iirir. te o zaman Ona kurbiyet evinde rahatla erer. Kurbiyet
erefelerinden ferahlklar gelir. Btn yaratklar onun altnda olur. Onlara rahmet ve efkat
gzyle bakar. Cenb- Hakkn (CC) ahlk ile ahlklanr. nk Cenb- Hakka (CC) vsl
olanlarn kalpleri halka kar rahmet ile dolar. Mslmanlara da, kfirlere de, avma da,

224
Mslim, es-Sahh, ez-Zhd ve ver-Rakik hads no: 2965.
havssa da rahmet nazaryla bakarlar. eratin hudutlarn onlardan istemekle birlikte, herkese
merhamet ederler. Zhiren talep, btnen rahmet!
Ey Allahn (CC) kullar! Sflerden birini grdnz zaman ona hizmet edin, onu
kabul edin. nk o size nashat verir. Ey evlerinde ve savmaalarnda (tekkelerinde) nefis,
hev ve hevesleri ile, azck ilimleri ile oturanlar! lmiyle mil eyhlerin sohbetlerine
katln. Onlara tbi olun ve admlarnzla onlarn arkasndan yryn. Onlara tevzu gsterin.
Onlarn sizi krmasna sabredin ki, hevnz kaybolsun, nefisleriniz krlsn, ateiniz snsn.
te o zaman dnyy tanr ve ondan uzaklarsnz. O zaman dny sizin hizmetiniz olur.
Verilmesi gerekenleri, ksmetlerinizi size verir. Siz Rabbinizin (CC) kurbiyet kapsnda
olduunuz halde ksmetlerinizi size getirir. Dny ve hiret, Hakka (CC) hizmet edenin
hizmetisidirler.
erisinde tevhid ve kurbiyetin yetitii bir kalp, her gn daha da byr. Her seferinde
daha da byr, ycelir ve ykselir. Ne yeryznde, ne de gkyznde Allahtan (CC) baka
bir ey grmez. Btn mahlkat onun kayd altnda olur. Onunla Rabbi (CC) arasnda bir
sr gerekleir. Ona (CC) iyice yaknlar ve ular. Zamnnn sultn olur. Kaz ve kaderi,
ilmi ve hkm anlar. Melikin sfatlar ona hizmet eder, zt ona yaknlar.
Ey cemat! Allah- Tely (CC), Resln (SAV) ve slih kullarn tasdik edin. O
(CC) szne sdktr, nk yle buyurmutur: Sznde Ondan (CC) daha sdk kim
vardr?
225
Resl (SAV) de sznde sdktr, slihler de sznde sdktrlar. O (CC)
kendisine sadkat gsterilmesini sever, ister.
Ey oul! Rabbinin (CC) kaps nnde kalbinin beklemesi uzadka oburluun ve
yanl isteklerin kaybolur, edebinin gzellii artar. Sabr, ehvetleri giderir. Sabr
alkanlklar sona erdirir, sebepleri bitirir, putlar skp atar. Sen bir haylperestsin. Sen
Allah- Telnn da (CC), Reslnn de (SAV), Evliysnn ve hs kullarnn da (RA)
chilisin. Sende Rabbine (CC) rabet yok. Sen dnyya rabet ettiin halde, hl zhid
olduunu iddi ediyorsun! Senin zhdn lafn gelii. Btn rabetin dnyya ve mahlkta.
Sende Rabbine (CC) kar ve Onun (CC) huzrunda durmaya kar rabet yok. Zannn ve
edebini gzelletirirsen, Rabbine (CC) doru gitmende sana rehberlik eder, Ona (CC) giden
yolu sana retirim. Kibir elbisesini zerinden karp, tevzu elbisesini giyersen, ycelirsin.
Sen bo bir heves iinde bo bir hevessin. Eer nefsinin, eytann ve dnynn htrndan
(vesvesesinden) yzevirirsen sana hiret gelir, melein ve sonra da Cenb- Hakkn (CC)
htr (ilhm) sana gelir ki, ite o gyedir. Kalbin dzgn olursa htrn knhne vkf olur

225
Nis S. A.221.
ve ona yle dersin: Sen bir htr msn? Nasl bir htrsn? O da der ki: Ben yle yle
bir htrm.
Yazk size! Sizin ounuz bo birer hevessiniz ve dergahlarnzda bo hevesler iinde
Cenb- Hakka (CC) ibdet ediyorsunuz. Bu i yle cehletle halvetlere ekilme yoluyla
olacak bir ey deildir. Yazk sana! lim urunda ve ilmiyle mil limleri talep urunda, yol
tkeninceye kadar yr. Gcn kuvvetin tkenene kadar yr. ciz kaldn zaman nce
zhiren, sonra da kalben ve mnen otur. Zhiren ve btnen kaybolup oturduun zaman sana
Allah- Teldan (CC) kurbiyet ve vuslat gelir. Kalp ayaklarn kesilip yrmeye dermann
tkenirse, ite bu durum Ona (CC) yaknlamana bir irettir. Huzur duy ve rahatla; ister
krda sana bir tekke aalm, ister seni harbtta oturtalm, ister mmur yerlere yerletirelim,
ister dnyy, hireti, cinleri, insanlar, melekleri ve ruhlar senin hizmetine verelim Cenb-
Hakkn (CC) kapsnda durursan, aciplikler grrsn.
Yemeni, imeni, giyinmeni btn varln ve toplumun vmesini ve yermesini
unut. te btn bunlar kalp amelleridir. Byle bir kalpte bostanlar olur, aalar olur, meyve
olur. Orada ller olur, krlar olur, denizler olur, dalar olur. Cin, insan, melek ve ruh
topluluklar olur. Bunlar akln tesindedir.
Allahm (CC)! Eer ben hak zere isem, o durumu slikler iin de gerekletir; yok,
eer btl zere isem, onu yok et. Eer hak zere isem nm ycelt ve ykselt. Halk benim
vstamla hemen hidyete erdir. Kalplerimizi sana doru ykselt.
Bu yorgunluk daha ne zamna kadar? Kalp admlarn ne zaman sona erecek? Ne
zaman kalp kknde ziyfet yiyecek ve onun erefelerinden halk rahatlatacaksn? Allah
(CC) misaller verir. Kalp salamlat zaman Cenb- Hakkn (CC) dndaki her eyi
unutur. O kadmdir (ezeldir) ve dimdir (ebeddir); Onun (CC) dndaki her ey
sonradandr, muhdestir, yaratlmtr. Kalp salamlat zaman, kendisinden sdece dorular,
reddedilemeyen hakkatler kan bir sz olur. O zaman kalp kalple, sr srla, halvet halvetle,
mn mn ile, lb (z, gnl) lb ile, doru doru ile muhtap olur. O zaman kalbe gelen
sz, topraa atlan tohum gibi yumuack, ho olur. orak olmaz; filizler ve kkler verir. O
zaman istersen dnyy renir ve dny iin alrsn, istersen hireti renir ve hiret iin
alrsn.
Dallar kkten kar. Sen nasl davranrsan sana da yle davranrlar.
226
Her kap
iindekini szdrr. Senin kabna katran konmu, ama sen onun su szdrmasn istiyorsun!
Sende hibir kermet (hayr) yok. Dnyy in etmek iin alp abalyorsun ve yarn da

226
Deylem, el-Firdevs, hads no: 3918.
hirete ship olmak istiyorsun: Bunda kermet olmaz! Halk iin altn ve yarn da Hlka
(CC), Onun (CC) kurbiyetine, Onun (CC) nazarna nil olmak istiyorsun: Sende kermet
yok! Bu durum zhir ve ummdir; ama O (CC) isterse sana btn bunlar amelin olmakszn
da balayabilir.
Beni dinleyin ve sylediklerimi anlayn. Ben daha nce gitmi olanlarn ocuuyum,
klesiyim. Onlarn huzrundaym. Onlarn mallarn datrm. Onlarn mallarn korurum;
onlara ihnet etmem. Ben ebed bir mlk iddiasnda da deilim. Onlar vyorum. Allah-
Tel (CC), Reslne (SAV) tbi olmamn bereketi ile ve anne babama (RA) kar
gsterdiim gzel davranlarm veslesiyle beni ho karlasn. Babam gcnn yettii
kadaryla dnyya kar zhid birisi idi. Annem de bu konuda babama muvfakat gstermi
ve ondan rz idi. Her ikisi de salh ve diynet shibi idiler. Halka kar efkatli idiler. Onlar
iin de, halk iin de benim elimde bir ey yok. Ben Resle (SAV) onlar syesinde geldim ve
hayr adna neyim varsa, hepsini onlarla berber vey onlarn yannda elde ettim. Ben
halktan, Hz. Muhammed (SAV)den baka hi kimseyi istemem; ben Rabbimden (CC) baka
da herhangi bir rab istememem.
Ey oul! Szlerin dilinden kyor, kalbinden deil; sretinden kyor, mnndan
deil. Salam bir kalp, kalpten deil, dilden kan szlerden kaar. Onun bylesi konumalar
dinlemesi, kularn kafeste kalmas ve mnfklarn cmide bunalmas gibidir. Sddk birisi,
bir toplulukta mnfk bir lim ile karlatnda onun iin en gvenli hareket oray
terketmektir.
Sufler, mnfk, deccal, bidati, Allah (CC) dman, Resl (SAV) dman olanlar
yzlerindeki iretlerden tanrlar. Onlarn iretleri yzlerinde de olur, szlerinde de. Onlar
sddklardan, aslandan katklar gibi kaarlar. Sddklarn kalp ateleriyle kendilerini
yakmalarndan korkarlar. Melekler onlara kar sddklar ve slihleri mdfaa eder. Onlar
halk katnda byk olabilirler, ama sddklarn gznde hakrdirler, alaktrlar. Onlar halk
nazarnda demdir, insandr, fakat sddklarn gznde onlar kedi gibidirler, hibir deerleri
yoktur.
Ey cemat! Hkm tabbini bulun. O sizin hastalklarnz tedvi eder. Ona tbi olun,
onu kabul edin ki, shhate eriesiniz. Grevli kiiye tbi olun ki, o sizi hikmet shibi olan bir
stda gtrsn. lim klesine, ilim ocuuna tbi olun; onun nereden girdiine bakmayn,
onun arkasndan siz de girin. Rabbinizin (CC) kapsn talep edin. Hkmle (dn ile) aranz
gzelletirin; nk o kap grevlisidir. Hkme tbi olmazsanz ilme ulaamazsnz.
Rabbinizin (CC): Resl (SAV) size neyi verirse onu aln ve sizi neyden nehyederse ondan
uzaklan
227
buyruunu iitmediniz mi?
Rabbinizin (CC) kapsndaki hkmle mueretiniz gzel olursa ve onun edebiyle
edeplenirseniz, O (CC) sizden holanr ve size kurbiyet kapsn aar. Sizi fazlet ve ikram
sofrasna oturtur. Onun (CC) konuu olursunuz. Kalplerinize konuur. Srlarnz nsiyet
bulur. Havs (sekin) kullarna rettii ilmi size de retir. Bylece halk ile aranza Onun
(CC) hkm, kendisi ile aranza ise Onun (CC) ilmi girer. nk hkm mterek, ilim
zeldir. Hkm man etmek, inanmaktr; ilim ise apak grmektir.

227
Har S. A.59.
DUA
Ey kul! Kulak ver. nk sen grensin, benim mrdimsin. Kalp kulanla dinle,
nk ben senden uzak deilim. Ey kul! Sen daha nefsin iin olmadan nce ben senin
mdebbirin (her eyi idre edenin) idim. O halde, nefsin iin olmakszn onun iin ol. Sen
daha zuhur etmeden nce ben onun ynetmini stlenmitim, u an da onun gzetimi bana it.
Ey kul! Ben yaratmada ve sret vermede tekim. Hkmetmede ve ynetmede tekim.
Yaratmamda ve sret vermemde benim ortam yok. Hkmetmemde ve idre etmemde
erkim yok. Ben mlkmn mlikiyim, shibiyim, bunda nazrim yok. Hkmetmekte tekim,
vezre ihtiycm yok.
Ey kul! Sen yaratlmadan nce senin idrecin kimdi? O halde, istenen eyde Onunla
(CC) ekime. Seni gzel bakmaya kim altrd? O halde Ona (CC) inatla karlk verme.
Seni bana gzel baka ben altrdm. O halde sen de tedbri terkederek bana al.
Ey kul! Tecrbeden sonra hl phe olur mu? Her ey apak belli olduktan sonra
hl hayret ve zihin karkl olur mu? lmin seni bana ykseltir, nk senin benden baka
murdn yok. Yaptn btn hayrlar seni benimle mnzaadan uzaklatrr.
Ey kul! Varlna, benim yarattm nazaryla bak, kendinin fn olduunu grrsn.
Fn olan ey hakknda ne dersin? Otur, sen benim memleketimin idresini bana teslim ettin.
Sen de benim memleketimden bir parasn. O halde benim rabliim hussunda tartma, ilh
vcdumdaki irdemde bana zt davranma.
Ey kul! Ben sana yeterim; bu sana yetmez mi? Benimle sknet bulman, sende bana
sevkeden alkanlklara vesle olmuyor mu?
Ey kul! Ne zaman sana ihtiya duysam, sen bana snyorsun. Memleketimden her
hangi bir eye bir vekil tyin etsem, hep seni tyin ederim.
Ey kul! Seni kendi varlm iin yaratmadan nce, senin iin cmertliimi hazrladm.
Bana kar nasl inkr shibi olabilirsin?
Ey kul! Benim istediim kii ne zaman baarsz olur? Benim yardmc olduum
kimse ne zaman yenilgiye urar?
Ey kul! Seni, benden bir eyler talep etmek deil, bana hizmet etmek megul etsin.
Benim hakkmdaki hsn-i zannn, rubbiyetim ile ilgili pheli dncelere engel olsun.
Ey kul! hsan shibini itham etmen, g ve kuvvet shibi ile ekimen, kahhra, ezip
geene mukvemet gstermen, hikmet shibinin hkmne tiraz etmen, lutuf shibini skntya
sokman asl uygun deildir.
Ey kul! rdesini benim iin terkeden kii kurtulmutur. Bana kurnazlk(!) yapan iini
yoluna koymutur. Bana kar fakirliinde samm olan kimse zenginlik haznesine
kavumutur. Bir kulun hareketi srf benim iin olursa ona yardmm vcip olur. Benim
vesleme sarlan kimse en kuvvetli vesleye sarlmtr. Ben, tedbir ehlini (srf kendi aklna
gvenen kimseleri) cezlandracama, onlarn binlarn yerle bir edeceime ve dmlerini
zeceime dir kendime sz verdim. Onlar kendi kendilerine vekil yapacama, hlelerini
kendi aleyhlerine evireceime, onlar rz rahatlndan, ilerini bana havle etme
nmetinden mahrum edeceime sz verdim. Eer onlar bana timat etselerdi, kendi
tedbirlerinden ziyde benim onlar hakkndaki tedbrime (idreme), kendi riyetlerinden
(gzetimlerinden) ziyde benim kendileri hakkndaki riyetime rz olurlard. O zaman onlar
rz yoluma sokardm, hidyet ehlinin usln onlara verirdim, beyz (tertemiz olma) yoluna
onlar koyardm. nyetimi onlarn, her trl korkularna kar onlar iin yeterli ve istedikleri
her eyden daha ok celbedici klardm. Bu benim iin kolaydr.
Ey kul! Biz senin yalnzca bizi istemeni, yalnzca bizi tercih etmeni, yalnzca bizden
rz olup, bizden baka hibir eyden rz olmaman istiyoruz.
Ey kul! Sana bir stnlk de yazsam, bir bel da takdir etsem, bunlarn hepsinde de
sana lutfumun srlarnn ulamasn istemekteyim.
Ey kul! Senin iin her ne nmet zhar edersem, onun karln benimle ekime
yapma. Sana verdiim akl ihsnn da bana ztlamada kullanma.
Ey kul! Nasl ki, gmn ve yeryzmn idresindeki tekliimi, onlara
hkmetmedeki ve onlar ynetmedeki tekliimi bana teslim etmisen, varln da ylece bana
teslim et. Sen benim iinsin; bana kar tedbir olmaz. Sen benimle berbersin; o halde beni
vekil tyin et. Kefil olarak bana sarl. Sana yle balarda bulunur, yle vnler ihsan
ederim ki!
Ey kul! Kulumun kalbinde bana teslimiyet nru ile benimle ekime zulmeti birarada
bulunmaz hkmn ben ezelde koydum. Bunlardan birisi olursa dieri olmaz. Kendin iin
bu ikisinden birini se!
Yazk sana! Kendi iinle uraasn diye senin kadrini ycelttik; ey kymetini
ykselttiimiz kii! Kymetini alaltma. Ey izzet ve eref verdiimiz kii! Benden bakasna
gvenerek kstahlama. Yazk sana! Sen bizim katmzda bizden bakasyla uramayacak
kadar ycesin. Seni kendi huzrum iin yarattm ve onun iin sana hitapta bulundum.
Yardmmn ekiiyle seni kendime cezbedip ektim. Eer kendi nefsin ile megul olursan
seni perdelerim. Nefsinin hevsna uyarsan seni tardederim, kovarm. yet ondan kacak
olursan, ite o zaman seni desteklerim. Eer benden baka her eyden yzevirmek sretiyle
beni sevmeye alrsan, ben de sana muhabbet ederim.
Ey kul! Sana kifyet etsem, bu sana kf gelmez mi? Seni hidyete erdirsem, bu
hidyet olmaz m? Ben ki, yaratp ekil veren benim! Deer verip at ve ihsanda bulunan
benim! Bunlar seni, takdir ettiim hususlarda mnzaadan ve yaptm eylerde tirazdan
engellemiyor mu?
Ey kul! Benimle ekien kimse bana inanmamtr. Bana kar tedbir alan kimse beni
tevhd etmemitir. Bakasna verdiim eyler hakknda ikyet eden kimse benden rz
olmamtr. Bana kar tercihi olan kimse beni tercih etmemitir. Kahrma katlanmayan kimse
benim emirlerime balanmamtr. ini bana brakmayan kimse beni rif deildir, beni
tanmamtr. Bana tevekkl etmeyen kimse benim chilimdir, beni bilmeyendir.
Ey kul! Benim elimdekiyle deil de, kendi elindekinle yetinmen cehlet olarak sana
yeter. Ben senin beni tercih etmeni tercih ediyorum; o halde beni tercih et. Vah sana! Kulluk,
tercih ve zulm biraraya gelmez; bana ve baka eylere tevecchn biraraya gelmez. Senin
iin ya ben varm, ya da nefsin var. Bilerek se. Hevy hayrt ile deitiremezsin.
Ey kul! Eer sen kendin iin benim tedbir almam talep edersen, chillik etmi
olursun; kendi kendine tedbir alman nasl olur? artk sen dn! Benimle birlikte baka bir
eyi de tercih edersen insafszlk etmi olursun; bana kar bir eyi tercih edersen nasl olur?
Ey kul! Eer ben senin tedbir almana izin verseydim, tedbir almaktan senin utan
duyman gerekirdi; oysa sana tedbir almama emri verdim, bu nasl olur? bir dn! Ey nefsine
deer veren! Eer onu bize braksaydn rahat ederdin. Yazk sana! Tedbr ykn ancak
rubbiyet tayabilir, onu beeriyet zaaf tayamaz. Yazk sana! Sen tanan yksn, yk
tayan olma. Senin rahat olman murd ettik, nefsin iin boa kendini yorma. Seni anne
karnndaki karanlklar iinde idre eden ve sana vcut verdikten sonra istedii eyleri veren
kim? Onun (CC) dileinde Onunla (CC) ekime.
Ey kul! Sana benim iin hizmet etmeni emrettim ve ksmetimi sana garanti ettim.
Oysa sen benim emrimi ihmal ettin ve garanti verdiim ey hakknda pheye dtn. Garanti
etmekle de yetinmedin, yemin ettim. Yeminle de yetinmedim, misaller verdim; anlayan
kullarma yle hitap ettim: Rzknz ve size vdedilen eyler gktedir. Gn ve yerin
Rabbine (CC) andolsun ki, bu, sizin (kendi aranzdaki) konumanz gibi gerektir.
228

rifler benim sfatmla yetindiler. Yakn shipleri de keremimi ve cmertliimi bana
kar hle yaptlar. Eer vaadim olmasayd, benim onlara olan ihsanlarm hi kesmeyeceimi

228
Zriyt S. A.22-23.
bilirlerdi. Eer garantim olmasayd, onlar ihsan ve ba vcduma sarlrlard. Ben benden
gfil olan ve bana isyan edeni bile rzklandrrken, bana itat edeni ve bana du edeni nasl
rzklandrmam? Yazk sana! Fidan diken onu sular. Mahlkunu yaratan onun imddna da
yetiir. O ona her eyiyle yeter. Yaratma olduu mddete imddm da devam edecektir.
Yaratma olduu mddete rzk da benim zerimedir.
Yazk sana! Evine, yemek yedirmek istemediin kimseyi arr msn? kram etmek
istemediin ve sevmediin kimseye yaknlk duyar msn?
Ey kul! Himmetini fn rzkna younlatracana bana younlatr. Onu senden
kaldrmam, bouna onun iin yorulma. Sana ne yklenirse onu kabul et. Seni evin iine
alacam ve ikrammdan mahrum edeceim! Senden hakkm yerine getirmeni isteyeceim ve
ikrammdan seni mahrum edeceim! Ben senden bana hizmet etmeni istiyorum, ksmetini
istemeni deil. Senin ksmetin benim katmdadr; o orada bk kalacak deildir. Sana
iyiliklerimi hazrladm, rahmetimi senin iin zhar ettim, ortaya kardm. Senin iin sdece
dny ile kanaat etmedim, cennetimi de senin iin donattm. Senin iin bununla da
yetinmedim, sana ryetimi verdim. Bunlar benim fiillerim iken, sen nasl olur da benim
fazletlerimden, ikramlarmdan phelenirsin?
Ey kul! Nmetimi elde eden, fazletlerime ulaan birileri mutlak olur. Benim
bunlardan her hangi bir ekilde menfaatlenmekten mstanyim. Bu, kat deliller ile
ispatlanm bir husustur. yet sen benden seni rzklandrmamam talep etsen dahi, sin bu
isteini kabul etmem. Benden kendini benim fazlmdan mahrum etmeni dilesen dahi, ben seni
mahrum etmem. yleyse, sen bana dim du edersen, benden her zaman talepte bulunursan
nasl olur? Eer bakalarndan utanmyor isen, bri benden utan. Beni iyi anla. Beni
anlayanlar btn at ve ihsanlara nil olmutur.
Ey kul! Beni tercih et, bana kar tercihte bulunma. Kalbin sadkatle bana ynelsin.
Eer byle yaparsan, sana acip lutuflar ve mthi ikramlar gsteririm. Srrn beni mhede
etme nmetiyle nmetlendiririm. Tahkk (hakkat) ehli iin yolu zhar ettim, ortaya koydum.
Tevfk (baar) shipleri iinse hidyet kaynaklarn akladm. Yaknen inananlar bana
hakkyla teslim oldular. Mminler de bana apak tevekkl ettiler. Benim onlar iin kendi
nefislerinden daha hayrl olduumu ve tedbrimin onlarn kendi tedbirlerinden daha gzel
olduunu bildiler. Rubbiyetime teslim oldular ve kendilerini huzruma attlar. Buna karlk
olarak ben de onlarn ilerine bir rahatlk, akllarna bir nur ve kalplerine de bir mrifet
verdim. Onlarn makamlarn, mevklerini ve anl bayraklarn ykseltmek benim zerimde
bir hak oldu. Ayrca, benim evime girdiklerinde onlar iin, hibir gzn grmedii, hibir
kulan itmedii ve hibir beer kalbine gelmeyen eyler vardr.
Ey kul! inde bulunduun her vakitte ben senden, ksmetini talep etmeni deil, bana
hizmet etmeni isterim. nk zten ben ksmetini sana garanti etttim. Seni bir hizmette
kullanrsam, seni doyururum. Bil ki, sen beni unutsan bile ben seni unutmam. Sen beni
zikretmeden nce ben seni zikrederim. Bana isyan etsen bile benim sana verdiim rzk
sreklidir. Sen byle benden yzevirmi olduun halde bile ben byle iken, bana
yneldiinde nasl olurum? Buna ne dersin? Beni hakkyla takdir edemedin. Kahrm
grnceye kadar teslim olmadn ve bana rabet etmedin. Emirlerimi tutmasan da benden
yzevirme. Benden baka dayanacak bir ey bulamazsn. Benden bakasndan zenginlik
bekleme. Seni benden baka bir kimse zengin edemez. Ben seni kudretimle yaratanm.
yiliklerimi nne serenim. Benden baka Hlk olmad gibi, benden baka Rzk da
yoktur. Yaratrm ve sonra da bakasna (m) gnderirim? zzet ve ikram veren benim;
kullarm hayr vcdumdan men (mi) ederim? O halde, ey kul! Gven, nk ben kullarn
Rabbiyim (CC). Seni kendi murdndan karr, onun kaynana ulatrrm. Gemi
lutuflarm hatrla. Sevginin hakkn unutma.
Biz bu kitab onun mevzsuna uygun u du ile bitirmek istedik:
229

Allahm (CC)! Biz Senin Efendimiz Muhammede (SAV) ve Onun (SAV) ilesine
(RA), tpk brhme (AS) ve Onun (AS) ilesine (RA) yaptn gibi, her iki lemde de salt
etmeni, onlarn nn yceltmeni dileriz. Hamde, vgye lyk olan ancak Sensin, n yce
olan ancak Sensin.
Allahm (CC)! Bizi Sana teslim olmaya alanlardan, dim Senin huzrunda
duranlardan eyle. Sana kar tedbir almaktan bizi uzaklatr. Bizi, ilerini Sana brakanlardan
eyle. Biz kendimiz iin olmadan nce Sen bizim iindin. Nasl ki, bizden nce bizim iin
idiysen, bizden sonra da yine bizim iin ol. Bize lutfunun elbiselerini giydir. Bize Senden
hay etme duygusu ver. Tedbir karanlklarn kalplerimizden kar. Srlarmzda tefvz
nurlarn aydnlat. Bize Senin gzel terchini gster, t ki, onun gerekleri iimize yerlesin ve
Senin bizim iin terchin bizim kendi tercihlerimizden bize daha ho gelsin.
Allahm (CC)! Nefislerimize ac. Bize emrettiin eyler dururken, bize garanti ettiin
eylerle bizi megul etme. Bizden tlibi olduun eyler dururken, bizden talep ettiin eylerle
bizi megul etme.

229
Kanaatimizce bu szler mstensihlere ittir.
Allahm (CC)! Sen bizi Sana balanmaya ve srekli Senin huzrunda olmaya
aryorsun; Sen bizi muvaffak etmedike biz bundan ciziz, bize kuvvet vermediin
mddete buna gcmz yok. Sen yapmadn srece, bizim bir ey olmamz mmkn m?
Sen bizi ulatrmadka, biz bir eye nasl ularz? Senin yardmn olmadka, bizim bir eye
g yetirmemiz mmkn m hi? Emrettiin eylerde bizi muvaffak kl; menettiin eyleri
terketme hussunda da bize yardm et.
Allahm (CC)! Bizleri tefvz bahelerine, teslmiyet cennetlerine koy. Bizi onlarla ve
onlarn iinde nmetlendir; srlarmz ise, onlarn nmetleri ve lezzetleri ile deil, kendinle
berber et.
Allahm (CC)! Sana teslim olma ve Sana ynelme nruyla bizi aydnlat ki, srlarmz
onunla sevin duysun ve nurlarmz onunla kemal bulsun. Bir eyi yaratmadan nce onun
tedbrini alan Sensin. Biz biliriz ki, ancak Senin dilediin ey gerekleir. Sen murad
etmedike bu ilmin bize bir faydas olmaz. Biz Senin iyiliklerini istiyoruz. Fazlna teslim
olduk. nyetinle bize ula. Riyetinle bizi kuat. Bizi himye vcduna dhil et. Muhakkak
ki, Sen her eye kdirsin.
Allahm (CC)! Biz biliriz ki, Senin hkmne kar konulmaz. Kaderinle ztlalmaz.
Senin koyduun hkm bozmaya bizim gcmz yetmez. Hkmnde Senden lutuf ve destek
bekliyoruz. Ey lemlerin Rabbi (CC)! Bizi, hkmnde riyet ettiin, koruyup gzettiin
kimselerden eyle.
Allahm (CC)! Bize ksmetlerimizi ayran Sensin, onlar bize ulatran Sensin; onlar
bize tatllkla, kolaylkla cehennemden korunmu ve vuslat nruyla etrf evrilmi olarak
ulatr. Onlar senden bilelim. Onlar iin kredenlerden olalm. Onlar sana izfe edelim; hi
mahlka izfe etmeyelim.
Allahm (CC)! Dny rzk olsun, hiret rzk olsun, rzkn tamm Senin elindedir.
Bize, hakkmzda hayrl bildiin rzk ver ve ondan hayrlsyla faydalanmay nasip et.
Allahm (CC)! Bizi, Senin iin seilmilerden eyle, Sana kar seilmilerden eyleme.
lerini Sana teslim edenlerden eyle, Sana tiraz edenlerden eyleme.
Allahm (CC)! Bizler Sana muhtcz; bize at ve ihsanda bulun. Sana tattten ciziz;
bize g ver. Bize, Sana itat etme kuvveti bala. Sana isyan etmede bize acziyet ver.
Rubbiyetine (CC) teslmiyet ver. Ulhiyetinin hkmlerine kar bize sabr ver. Sana
mensup olma erefi ver. Kalplerimizde Sana tevekkl etme rahatl ver. Bizi rz
meydanlarna girenlerden eyle. Teslmiyet kokusunu koklayanlardan eyle. Mrifet
meyvelerini toplayanlardan eyle. Bize tahss (zel olma) elbiselerini giydir. Kurbiyet ve
muhabbet mertebesi ile bizi hediyelendir. Dim senin hizmetinde olanlardan, mrifetine
erenlerden eyle. Bizi, Reslne (SAV) tbi ve vris olanlardan, Ondan (SAV) aldklarn
hakkyla yerine getirenlerden ve Onun (SAV) makmna niybeten geenlerden eyle.
Ey lemlerin Rabbi (CC)! Bize katndan hayrl bir son nasip eyle.
Allah- Tel (CC), Efendimiz Muhammede salt etsin (Onun SAV. nn
yceltsin). Ondan da (SAV), btn Ashbndan da (RA) rz olsun.