Dr T.

Vacev - Metalne konstrukcija II 1

Metalne
Metalne
konstrukcije
konstrukcije
II
II
2011. / 2012. 2011. / 2012.
Tema 11 Tema 11
Dr T. Vacev - Metalne konstrukcije II 2
SADRAJ PREDAVANJA
OSNOVNI ELEMENTI KONSTRUKCIJE
HALA I VIESPRATNIH ZGRADA
OSLONCI GLAVNIH KROVNIH NOSAA
1. PRORAUN
2. KONSTRUISANJE
OSLONCI STUBOVA
1. PRORAUN
2. KONSTRUISANJE
Dr T. Vacev - Metalne konstrukcije II 3
OSLONCI GLAVNIH KROVNIH NOSAA
Zavisno od statikog sistema glavnog krovnog nosaa na osloncu se
javljaju sledei uticaji:
1. Vertikalna reakcija
(pokretno leite)
2. Vertikalna i horizontalna reakcija
(nepokretno leite)
3. Vertikalna i horizontalna reakcija i moment ukljetenja
(ukljeteno leite)
Dr T. Vacev - Metalne konstrukcije II 4
OSLONCI GLAVNIH KROVNIH NOSAA
Oslanjanje na AB konstrukciju preko sloja cem. maltera
(rasponi L 6m)
Kontrola napona u betonu:

b
= V / a * b '
b,doz
Kontrola napona smicanja u
ankerima:
= H / A

doz
Kontrola napona pritiska
po omotau rupe za ankere:

b
= H / A
b
A

= povrina smicanja svih ankera

A
b
= povrina svih ankera izloenih
pritisku po omotau rupe
Dr T. Vacev - Metalne konstrukcije II 5
OSLONCI GLAVNIH KROVNIH NOSAA
Oslanjanje preko dve ploe (rasponi L 20 m)
Nalena (gornja) ploa je
zavarena za nosa
Podlona (donja) ploa je
zavarena za stub
Kontrola napona u zavrtnjevima
(na smicanje i pritisak po
omotau rupe)
Kontrola napona savijanja
u ploama
Dr T. Vacev - Metalne konstrukcije II 6
OSLONCI GLAVNIH KROVNIH NOSAA
Oslanjanje preko tangencijalnog leita (rasponi L > 20 m)
Pri deformaciji nosa se slobodno obre na leitu
Vertikalna reakcija se
prenosi centrino
sa nalene na
podlonu plou
koja ima zaobljenje
sa poluprenikom r
Dr T. Vacev - Metalne konstrukcije II 7
OSLONCI GLAVNIH KROVNIH NOSAA
Oslanjanje preko tangencijalnog leita
Vertikalni pritisak se prenosi po kontaktnoj liniji
Kontaktni pritisak (po Hercu):
k
= 0,418 * ( (V * E) / (r * l) )
0,5

k,doz
V = vertikalna reakcija
E = modul elastinosti elika
r = radijus zaobljenja
l = duina kontakta

k,doz
= dozvoljeni kontaktni napon
elik Sluaj opt.
k,doz
[MPa]
I 720
II 815
I 1080
II 1185
0471
0473
0371
0363
Dr T. Vacev - Metalne konstrukcije II 8
OSLONCI STUBOVA
Reakcije oslonaca koje se javljaju u podnoju stuba se prenose na elinu
leinu plou, a zatim na betonski temelj
Leine ploe se dimenzioniu tako da napon u betonu temelja ispod
leine ploe bude u granicama doputenih
Mogue reakcije oslonaca zavisno od statikog sistema stuba:
N 0, T = 0, M = 0 (zglobna veza, pendel stub/prost tap)
N 0, T 0, M = 0 (zglobna veza, luk na dva ili tri zgloba)
N 0, T 0, M 0 (ukljeten stub)
Dr T. Vacev - Metalne konstrukcije II 9
OSLONCI STUBOVA
Leina ploa moe biti izvedena kao debela (a, c, d)
ili tanka sa ukruenjima (b)
Dr T. Vacev - Metalne konstrukcije II 10
OSLONCI STUBOVA
Zglobna veza stuba sa temeljom - mogunosti izvoenja:
a) linijsko leite za stub zatvorenog poprenog preseka
b) takasto pokretno leite za stub zatvorenog preseka
c) zglobno leite (mogua rotacija bar oko jedne ose poprenog
preseka); oslonaki deo stuba se suava koncentriui presene sile
direktno u zglob
Dr T. Vacev - Metalne konstrukcije II 11
OSLONCI STUBOVA
Noice stubova
Funkcija: prijem, raspodela i prenos statikih uticaja sa stuba na temeljnu
konstrukciju
Naponi u temelju i tlu ne smeju prekoraiti vrednosti doputene propisima
Veza stuba sa temeljom mora biti u skladu sa usvojenim statikim
sistemom
Tipovi noica stubova zavisno od uslova oslanjanja stubova:
Noice stubova koji nisu ukljeteni u temelj
Noice stubova koji su ukljeteni u temelj
Dr T. Vacev - Metalne konstrukcije II 12
OSLONCI STUBOVA
Zglobna veza stuba i temelja
Napon u temelju: = N / A
N = normalna sila u stubu
A = kontaktna povrina izmeu noice stuba i temelja
Ukljetena veza stuba i temelja
Napon u temelju: = N / A M / W
M = moment ukljetenja
W = otporni moment kontaktne povrine izmeu noice i temelja
N / A = M / W dijagram napona je jednoznaan (trougao)
N / A < M / W dijagram napona je dvoznaan (dva trougla)
Dr T. Vacev - Metalne konstrukcije II 13
OSLONCI STUBOVA
Zavisno od dijagrama napona ispod noice stuba nastaju dva sluaja:
1. Napon na celoj kontaktnoj povrini je pritiskujui (a, b, c)
(Pritisak se prenosi kontaktom na temelj; sidrenje stuba: samo
konstruktivno)
2. Napon na kontaktnoj povrini je delom pritisak, a delom zatezanje (d)
(Pritisak se prenosi kontaktom na temelj; zatezanje se poverava
ankerima)
a b
c d
Dr T. Vacev - Metalne konstrukcije II 14
OSLONCI STUBOVA
Napon na celoj kontaktnoj povrini je pritiskujui - proraun i
konstruisanje noice stuba
Dimenzionisanje kontaktne povrine odnosno noice: A
pot
= b * l = N /
bs

bs
= dozvoljeni napon pritiska u betonu temelja
irina noice bje odreena konstruktivnim zahtevima mora biti vea od
irine stuba + dodatne dimenzije za smetaj ankera (konstruktivnih)
Metod odreivanja duine i irine nalene ploe: proba i kontrola napona
Naponski uslovi:
odsustvo napona zatezanja
ivini naponi pritiska u betonu moraju biti manji od dozvoljenih
Dr T. Vacev - Metalne konstrukcije II 15
OSLONCI STUBOVA
Metod odreivanja debljine nalene ploe
Optereenje ploe: momenti savijanja usled reaktivnog pritiska temelja
Uslovi oslanjanja: prema konstrukciji noice stuba
Moment savijanja se uzima za traku ploe jedinine irine (1 m, 1 cm...)
i visine (debljine) :
M = M / b [kNm/m]
Potrebna debljina ploe:
W
pot
= 1 *
2
/ 6 = M /
dop
= (6 * M /
dop
)
0,5

dop
= doputeni napon za osnovni elini materijal
Dr T. Vacev - Metalne konstrukcije II 16
OSLONCI STUBOVA
Najjednostavniji oblik noice: samo ploa povezana sa stablom stuba
Kritini preseci nalene ploe: 1-1, 2-2
Momenti savijanja: M
1-1
= N * (l l
1
)
2
/ 8b; M
2-2
= N * (b b
1
)
2
/ 8l
Dimenzionisanje se vri
prema veoj vrednosti
momenta
Nalena ploa se
vezuje sa temeljom
putem ankera,
a za stablo stuba
najee ugaonim
avovima po obimu
stuba
Dr T. Vacev - Metalne konstrukcije II 17
OSLONCI STUBOVA
Vea optereenja zahtevaju veu debljinu nalene ploe
Tada je racionalnija izrada noice od nalene ploe ojaane rebrima
Rebra imaju ulogu oslonaca nalenoj ploi
Proraun rebara i njihove veza sa stablom stuba: prema odgovarajuim
statikim uticajima
Momenti u ploi zavise od
statike eme ploe
Dr T. Vacev - Metalne konstrukcije II 18
OSLONCI STUBOVA
Mogue statike eme za ploe ojaane rebrima oslanjanje ploe:
na 4 strane (polje br. 3)
na 3 strane (polje br. 2)
na 2 suprotne strane
na 2 susedne strane
Dr T. Vacev - Metalne konstrukcije II 19
OSLONCI STUBOVA
Ploe ojaane rebrima
Dimenzionisanje rebara se vri prema max. momentima savijanja
Debljina rebara se obino usvaja, a proraunava visina
Proraun veze rebara za stablo stuba se vri prema max. momentu
savijanja i transverzalnoj sili
Potrebna povrina ploe se odreuje na osnovu dozvoljenih napona
pritiska u betonu
Marka betona MB10 MB15 MB20 MB30 >MB30
Sredini napon pritiska
s
[MPa] 1,5 2,5 3,5 6 0,2f
k
Ivini napon pritiska
r
[MPa] 2 3,5 5 8 0,2f
k
Dr T. Vacev - Metalne konstrukcije II 20
OSLONCI STUBOVA
Ploe ojaane rebrima
Ploa se proraunava na reaktivno optereenje: p = N / b * l
Plou delimo na polja koja se razlikuju po statikom sistemu:
(1) konzola raspona l
y
Max. moment za traku jed. irine (npr. 1 cm): M = * p * l
y
2
(=0,5)
(2) ploa oslonjena na 3 strane; ivice usvajamo kao slobodno oslonjene
Max. moment za traku jed. irine (npr. 1 cm): M = * p * l
y
2
l
y
= slobodna ivica ploe; zavisi od odnosa strana (Galerkin)
(3) ploa slobodno oslonjena na 4 strane
Max. moment za traku jed. irine (npr. 1 cm): M = * p * l
y
2
; (l
y
< l
x
)
l / l
x y
0,5 0,6 0,7 0,8 0,9 1,0 1,2 1,4 2,0 >2,0
0,060 0,074 0,088 0,097 0,107 0,112 0,120 0,126 0,132 0,138
l
x
/ l
y
1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 1,5 1,6 1,7 1,8 1,9 2,0 >2,0
0,048 0,055 0,063 0,069 0,075 0,081 0,086 0,091 0,094 0,098 0,100 0,125
Dr T. Vacev - Metalne konstrukcije II 21
OSLONCI STUBOVA
Ploe ojaane rebrima
Rebro se u ovom sluaju proraunava kao nosa sa 2 prepusta
Raspon l i prepust l
k
su optereeni reakcijama ploa: sluaj (1), (2) ili (3)
Vrednosti reakcija se mogu dobiti iz tabela datih u literaturi
Dimenzionisanje rebara:
W
pot
= d * H
2
/ 6 = M
max
/
dop
d = debljina rebra
H = visina rebra

dop
= doputeni napon
za osnovni materijal (elik)
Dr T. Vacev - Metalne konstrukcije II 22
OSLONCI STUBOVA
Ploe ojaane rebrima
Proraun zavarenog spoja rebra
i noice stuba kontrola uporednog
napona u avu:
V
||
= R / (a
w
* l
w
)
w,dop
R = reakcija rebra
V
||
= komponenta napona u avu
smiui napon || osi ava
a
w
= debljina ava
l
w
= H 2a
w
= efektivna duina ava

w,dop
= doputeni napon u avu
Dr T. Vacev - Metalne konstrukcije II 23
OSLONCI STUBOVA
Noica stuba ukljetena u temelj
Uslov: M / W > N / A
Napone zatezanja na kontaktu nalene ploe i temelja
primaju ankeri
Max./min. napon na kontaktu:
1,2
= N / A M / W <
br,dop
A = b * l; W
pot
= b * l
2
/ 6;

br,dop
= dop. ivini napon u betonu

2
= N / (b * l) + M / (b * l
2
/ 6) <
br,dop
Ako usvojimo irinu ploe b (iz konstruktivnih uslova) i uvedemo
2
=
b,r
dobija se kvadratna jednaina po l, pa je duina nalene ploe:
l = N / (2b *
br,dop
) ((N / (2b *
br,dop
))
2
+ 6M / (b *
br,dop
) )
0,5
Ako se usvoji duina ploe l, sledi: b = N / (l *
br,dop
) + 6M / (l
2
*
br,dop
)
Dr T. Vacev - Metalne konstrukcije II 24
OSLONCI STUBOVA
Noica stuba ukljetena u temelj
Raunske dimenzije nalene ploe se zaokrugle
na praktine mere i ponovo izraunaju
1
i
2
Iz slinosti trouglova dijagrama napona, sledi:

1
:
2
= x
1
: x
2
Uvodimo smenu: x
2
= l - x
1

1
:
2
= x
1
: (l - x
1
)
Reavanjem po x
1
sledi:
x
1
= l *
1
/ (
1
+
2
); x
2
= l *
2
/ (
1
+
2
)
Iz geometrije na slici sledi:
p = l c - x
2
/ 3; r = l / 2 - x
2
/ 3
Uslov ravnotee u odnosu na rezultantu pritiska: Z * p + N * r M = 0
Zateua sila koju primaju ankeri: Z = (M N * r) / p
Dr T. Vacev - Metalne konstrukcije II 25
OSLONCI STUBOVA
Noica stuba ukljetena u temelj
Proraun debljine nalene ploe zavisi od max. momenta u ploi
Princip prorauna momenta savijanja u nalenoj ploi:
kao kod zglobno oslonjenih stubova
Potrebno je izraunati i moment savijanja u ploi od zateue sile Z
Za sve proraune treba potovati stvarnu statiku emu konstrukcije
Proraun i konstruisanje rebra za ukruenje nalene ploe: principi
prorauna su kao i kod zglobno oslonjenih stubova uz uraunate uticaje
od zateue sile
Dr T. Vacev - Metalne konstrukcije II 26
OSLONCI STUBOVA
Proraun i konstruisanje ankera za usidrenje nalene ploe u temelj
Dimenzionisanje je prema proraunatoj sili zatezanja i doputenom
naponu zatezanja u ankeru
z,dop
(propisi za zavrtnjeve tabela [MPa])
Potrebna povrina preseka svih ankera: A
s,pot
= Z / (n *
z,dop
)
A
s
= ispitni presek ankera
n = broj usvojenih ankera

z,dop
= doputeni napon zatezanja u ankeru
Min. broj ankera: 2
Max. broj ankera: zavisi od irine nalene ploe b
Sluaj optereenja I II III
k.. 4.6 110 125 138
k.. 5.6 138 156 173
Dr T. Vacev - Metalne konstrukcije II 27
OSLONCI STUBOVA
Proraun i konstruisanje ankera za usidrenje nalene ploe u temelj
Proraun duine ankera koja se ubetonirava u temelj (duina sidrenja)
Osnovni uslov je doputeni napon prianjanja izmeu elika (ankera) i
betona (temelja); on zavisi od marke betona
Potrebna duina sidrenja ankera u beton: l
s
= Z / ( n * * d *
dop
)
Z = ukupna raunska sila zatezanja
n = broj usvojenih ankera
d = prenik stabla ankera

dop
= doputeni napon prianjanja (tabela)
MB 15 20 30 40 50 60

dop
[MPa] 0,60 0,67 0,76 0,85 0,92 0,98
Dr T. Vacev - Metalne konstrukcije II 28
OSLONCI STUBOVA
Proraun i konstruisanje ankera za usidrenje nalene ploe u temelj
Ugradnja ankera:
1. Direktno u masu betona temelja (tokom izrade temelja) neophodna
precizna izrada (ablon-ploa)
2. U unapred predvienim otvorima (anker-kanalima) u temelju; nakon
montae stuba kanali se zalivaju cementnim malterom
Dimenzije anker kanala:
b
a.k.
2,5d + 80 mm
Ako je meusobno rastojanje ankera
e
a
7,5d zajedniki kanal
d = prenik ankera
Dr T. Vacev - Metalne konstrukcije II 29
OSLONCI STUBOVA
Proraun i konstruisanje anker-nosaa
Pri velikim silama zatezanja u temelj se ugrauju anker-nosai
Statiki sistem anker-nosaa: greda sa prepustima
Dr T. Vacev - Metalne konstrukcije II 30
OSLONCI STUBOVA
Proraun i konstruisanje anker-nosaa
Sila koju prima anker-nosa : Z = Z n * d * *
dop
* l
s
Napon pritiska noica anker-nosaa na beton: p = Z / (2 * b * l
n
)
Momenti savijanja u anker-nosau:
za e > 0,207 * l
n
M
1
= Z * e
2
/ (2 * l
n
)
za e < 0,207 * l
n
M
2
= Z * (l
n
- 4e ) / 8
za e = 0,207 * l
n
M
1
= -M
2
Kontrola napona
u anker-nosau:
= M
max
/ W
x

dop
Dr T. Vacev - Metalne konstrukcije II 31
OSLONCI STUBOVA
Proraun i konstruisanje ankera za usidrenje nalene ploe u temelj
U stubovima se mogu javiti i transverzalne sile
Prenos transverzalnih sila na temelj se vri:
1. trenjem nalene ploe i temelja (male sile)
2. ankerima (obavezna kontrola ankera na smicanje)
3. dodatnom konstrukcijom (trnovima i sl.)
Kod stubova kod kojih se javlja samo normalna sila pritiska (M = T = 0)
treba usvojiti min. 2 ankera iz konstruktivnih razloga
Dr T. Vacev - Metalne konstrukcije II 32
OSLONCI STUBOVA
Zglobno oslanjanje
Jednostavni zglobni oslonac stuba sa neukruenom leinom ploom
1. Stub
2. Zavareni spoj
3. Leina ploa
4. Sidreni vijak
5. Sloj za podlivanje
(cem. malter d=2-3 cm)
6. Temelj (beton)
7. el. ploice za nivelisanje
stuba
Dr T. Vacev - Metalne konstrukcije II 33
OSLONCI STUBOVA
Zglobno oslanjanje
Zglobni oslonac stuba sa ukruenom leinom ploom
1. Konzolni limovi 2. Rebra za ukruenje
Dr T. Vacev - Metalne konstrukcije II 34
OSLONCI STUBOVA
Zglobno oslanjanje
Zglobni oslonac stubova od upljh profila sa ukruenom leinom
ploom
Rebra za ukruenje
Dr T. Vacev - Metalne konstrukcije II 35
OSLONCI STUBOVA
Zglobno oslanjanje
Oslanjanje preko ukrtenih
nosaa
Spojni zavrtanj
Dr T. Vacev - Metalne konstrukcije II 36
OSLONCI STUBOVA
Zglobno oslanjanje
Zglobno oslanjanje stubova preko tangencijalnog leita
Obrtanje
Taka dodira
Dr T. Vacev - Metalne konstrukcije II 37
OSLONCI STUBOVA
Zglobno oslanjanje
Zglobni oslonac sa epom
Slobodno obrtanje
ep
Dr T. Vacev - Metalne konstrukcije II 38
OSLONCI STUBOVA
Ukljeteni stubovi
Ukljetenje stuba pomou debele leine ploe (d 60 mm)
Moment savijanja
Normalna sila
Zateua sila od momentnog
sprega se poverava sidrenim
vijcima (ankerima)
Dr T. Vacev - Metalne konstrukcije II 39
OSLONCI STUBOVA
Ukljeteni stubovi
Ukljetenje stubova pomou ukruenih leinih ploa za vee
momente savijanja
moment savijanja
Dr T. Vacev - Metalne konstrukcije II 40
OSLONCI STUBOVA
Ukljeteni stubovi
Ukljetena stopa
reetkastog stuba
Sile u pojasnim tapovima
Ankeri
Dr T. Vacev - Metalne konstrukcije II 41
OSLONCI STUBOVA
Ukljeteni stubovi
Ukljetena stopa
reetkastog stuba - primer
Dr T. Vacev - Metalne konstrukcije II 42
OSLONCI STUBOVA
Ukljeteni stubovi
Ukljeteni stubovi sa
veim transverzalnim
silama (npr. stubovi
za koje su vezani
vertikalni spregovi)
Zakoeni kanal
za podlivanje
Primena trnova
Dr T. Vacev - Metalne konstrukcije II 43
OSLONCI STUBOVA
Ukljeteni stubovi
Stubovi sa manjim transverzalnim silama mogu preneti ove sile na temelj
putem trenja izmeu leine ploe i podlivka (koeficijent trenja = 0,3)
Pri proraunu treba uzeti: N
min
i T
max
* N
min
T
max
Dr T. Vacev - Metalne konstrukcije II 44
OSLONCI STUBOVA
Ukljeteni stubovi
Sidrenje stubova u temelj
Ubetonirani ankeri
(ugrauju se tokom izrade temelja)
Zazor izmeu prenika ankera i rupa
u leinoj ploi omoguava podeavanje
poloaja stubova prilikom montae
Vezna ploa fiksira ankere na potrebnom
meusobnom rastojanju i poloaju
Dr T. Vacev - Metalne konstrukcije II 45
OSLONCI STUBOVA
Ukljeteni stubovi
Sidrenje stubova u temelj
Ankeri sa kukom i anker nosaem od ugaonika
Anker-kanal u temelju
Dr T. Vacev - Metalne konstrukcije II 46
OSLONCI STUBOVA
Ukljeteni stubovi - sidrenje stubova u temelj
Ankeri sa eki-glavom i anker nosaima od ][ profila
Anker-kanal se izrauje u temelju
Anker nosai se ugrauju tokom izrade temelja
Ankeri se sputaju
izmeu anker
nosaa i zaokrenu
za 90
Dr T. Vacev - Metalne konstrukcije II 47
OSLONCI STUBOVA
Ukljeteni stubovi
Sidrenje stubova u temelj
Anker kutije od tankog lima (d=1-2 mm)
Anker nosai
Dr T. Vacev - Metalne konstrukcije II 48
OSLONCI STUBOVA
Ukljeteni stubovi
Sidrenje
stubova
u temelj
Oblikovanje
konzolnog lima
Dr T. Vacev - Metalne konstrukcije II 49
OSLONCI STUBOVA
Ukljeteni stubovi
Sidrenje stubova u temelj
Stub
ukljeten
u aicu