7.

Ders
Dnce/Rasyonalite ve nan
Felsefenin Problemleri
Prof.Sally Haslanger
Ekim 5, 2005
Rasyonel nan, deoloji ve Irklk
Bir adam ile bir ocuk otomobillerinde gidiyorlar. Bir demiryolu geidinde,
otomobil raylara taklyor ve gelmekte olan trenin arpmas sonucu, adam
derhal lyor, ocuk ar yaral hastaneye kaldrlp ameliyata alnyor. Doktor
ameliyathaneye giriyor, yaralya bakyor ve : Ameliyat edemem, bu benim
olum diyor.
Bu nasl olabilir?
I. Pragmatizm hakkndaki endieler : deoloji ve Sistematik arptma
deoloji nedir?
Pratik bilinlilik: Genellikle, ilenmemi inanlar, fikirler, deerler, art,
ortak tatbikatlar, riteller, vs.dir. Bu inanlar veya dernekler Blumn
kastettii anlamda stereotipler ierebilir.
Explicit - Ak ideoloji: Herhangi alanda, bir grubun, pratik billin
oluturmas, rnein, felsefe, din, ahlak/moral, akl selim gibi konularda bir
grubun pratik bilinlilik eklidir.
rnek: Din. gerek strabn bir ifadesi ve gerek straba kar bir
protesto. Ayn zamanda, insanlarn/halkn afyonu.(Marxtan )
Sorular :
1. Explicit ideoloji ister istemez arptlm mdr? Daima empozeedilen
bir ideoloji var mdr? Empoze eylemi kastl mdr?
2. Bireyler iin, tahrifler arasndan gruplarnn ideolojilerini grmeleri
mmkn mdr?
3. Bir grubun ideolojisinin ekil ve ieriini ne tayin eder? Mevcut
ideolojileri nasl degistirebiliriz ?
4. lim ideolojik midir? Yoksa, anlamak iin arptlmam bir yol mudur?

Dinin iki kritii, kantsal kritik ile/ pheci kritik, bir kontrast
oluturmaktadrlar. pheci kritik sorar : insanlar dini inanca sevk eden
motifler nelerdir? Bu motifler hangi fonksiyona hizmet etmektedir? Baka
deyim ile, Din, ye birey, kimse veya ye topluluk iin ne yapmaktadr?
pheci Filozoflar, rnein Marx, Nietzsche, Freud, dini inanlarn idame
ettirilmesini pheyle karlam bu devamlln, yeleri iin iyi kantlar
olmasndan deil, daha ok, baz arzular veya menfaatleri tatmin etmesinden
kaynaklandn ileri srmler, ve ayrca, bu arzu ve menfaatlerin
sorgulanmasn isteyerek, u sorular sormulardr: Din, kimlerin menfaatine
gerek olarak hizmet etmektedir? Sz konusu arzular doyurmal myz,
beslemeye, doyurmaya devam m etmeliyiz?
Bu arada, inandmzn, etrafmzdakileri etkilediini de unutmayn. rnein,
bir matematik retmeni, snfndaki kz rencilerin erkek renciler kadar
matematik yapamadklarn sylerse, bu kz rencilerin ncekinden daha kt
yapmaya basladklarn gstermitir; insanlar, bakalarnn kendilerinden
beklediklerini baarmak, yerine getirmek eilimindedir. Blum, bu konuda
ayrca stereotype tehdidini gndeme getirmitir; gerekten, kltrel
stereotiplerin olduu bir grubun yeleri, bunlar yerine getirme konusunda
endie ve korku iine girdiklerinde, daha nce yapmay baardklarndan ok
daha kt bir performans gstermektedirler. Bu nedenle, Cliffordun, hakl
dayanak ve nedenleri olmayan inann zararl olabilecei yolundaki gr,
dolayl yoldan da olsa, pek o kadar yanl deildir denebilir.
Daha genel bir ekilde (sylemek gerekirse), kendi-kendini-dorulayan
inanlar, insanlar arzulanan eylere yneltir (rnek, ak gibi), ama ayn
zamanda arzu edilmeyenlere (rnek; baarszlk, teslimiyet, yani pes etmek
gibi). Jamesin pragmatist prensibinin bize ne zaman ve nasl rehber olmas
gerektiini, ne zaman olmas, ne zaman olmamasn, nasl deerlendireceiz?
Jamesin special class ad altnda toplad zel nerilerinden bazlarn
dnn :
Teizm : Tanr vardr (ve mevcuttur).
Ak : [o kimse] beni dnyor (bana deer veriyor).
Moralite/Ahlak : Fakire cmerte davranmak, vermek, ahlaken dorudur,
iyidir.
Ancak, ya bunlar :
mensup olanlar, P nitelii eilimine sahip insanlardr, ve P ise, ahlaki adan
kar gelinecek bir vasf, (rnein: drst olmamak,tembellik gibi), veya, aa
muameleyi douran bir durum (rnein aptallk,geri zekallk, aklszlk gibi.)
(Meritokratik) Klasisizm : nsanlar layk olduklarn kazanrlar: Daha fazla
kazanan, daha fazla para yapan, daha ok alan/yaplan ie dierlerinden
daha fazla katkda bulunandr.
Etnie dayallk (etnik farklla dayanmak) : [Amerikan yaam tarz]
dierlerinden daha (iyidir) tercih edilebilir.
Bu iddialar, kantlarn sz konusu bir eyi karara, bir sonuca balamad
hallerde, baz insanlar iin, bazen, gerek seimlerini mi olutururlar? nan
da bu gibi durumlarda, bazen onu mu yapar? Onlara inanmann baz
hallerde rasyonel, bakmdan kabul edilebilir olduu sonucuna m
varmalyz?
Daha fazla sorular :
1. Irklk, vs. hallerinde, bir durumun kabul veya reddi iin zorlayan bir delil
olmad doru mudur? Zorlayan delil samimi olarak aratrlm mdr?
Delil/kant, uygun ekilde deerlendirilmi midir?
2. Niin, P ye inanmay (veya inanmamay) dnmek durumunda kalyoruz?
zerimizde, bizi, dier kayda deer hipotezler zerinde dnmekten men
eden/nleyen, lm kalm seenekleri gibi, tesirler olmu mudur? Var mdr?
3. nanlarmz zerinde rasyonel otonomi icra edebilmemiz, byle bir
otonomiye sahip olmamz iin gerekli olan nedir/neye ihtiya vardr? Pye
inanmamza rasyonel bakmdan izin verilebilir sz, serbestimizi, Pye
inanmay semekte kullanabiliriz demek oluyor eklinde grnyor ve byle
bir anlam da ieriyor. Ancak, (ikna edici) delil olmayan konularda, gerekten
otonomiye sahip olabilir miyiz? Olduumuzu syleyebilir miyiz? Byle
durumlarda, daha ziyade aklla hareket etmek yerine, sadece, adet, gelenek,
(ideoloji?) alkanlk veya o anki duruma gre hareke etmeye doru sevk
edilmiyor muyuz?
II. Irk neriler
Appiah, rk ve rklkla ilgili olarak, farkl nemli fikir gzlemliyor: Ona gre:
Irklk: bizim cinsimizden olan yelerin (bizden evvel) sahip olduklar, miras
alnabilir karakteristikler, onlar kk rk gruplar halinde blmemize olanak
veren karakteristikler, o ekilde ki, bu rklarn tm yeleri, birbirleriyle, belli
izleri ve eilimleri paylarlar, ve bunlar dier rklarn yeleriyle asla
paylamazlar. Bir rkn bu karakteristik izleri ve eilimleri, rk gr zerinde
bir eit rk-ruhu/rk-z tekil eder; ve bu ruh, bu z, rkln ieriinin
parasdr; miras alnabilir karakteristikler, - derinin rengi, sa tipi, yznzn
zellikleri gibi grnebilir morfolojik zellikleri oluturur ki, resmi olmayan
snflamalar, bunlar zerinde yaparz. (5)
Baka deyimle: Bir rka mensup olduunu syleyen, (derisinin rengi, sann, yznn
ekli, gibi), aslnda kaltm ile genetik yoldan miras alnabilen baz fiziki niteliklere
dayal olarak (kendine) benzer grnen insanlar, bir dizi, psikolojik ve davransal iz
ve eilimlerin neden olduu, farkl bir rk-ruhunu paylaan insanlar kabul eden ve
bunu kendinde gren ve yapan kimsedir.
* Appiah, (bir baka yerde), rkln yanl olduu grn
savunmaktadr. Ona gre, grubun yelerinin aralarnda (varsaylan) izler ve
eilimlerden tr, miras aldklar belirli karakteristiklere dayal olarak,
yapay-rklardan sz edebilirsek de, gerekte, rk ruhunu paylamak iin
birlemi, byle bir ruha dayanarak bir araya gelmi rk-eitleri, rk-
trleri bulunmamamaktadr, ve byle bir temele dayal rk eitleri, ve rk-
trleri de yoktur.
* Appiah, rk mensubu olduklarn iddia edenlerin, gerek hayatta (yanl
veya doru olmayan gr benimsedikleri anlamnda) yanldklarn; nitekim,
rkln, hi ahlaka veya deerlere dayal (yani: neyin iyi, neyin kt olduu;
veya, neyi yapmamz, neyi yapmamamz konusunda) klarda bulunmadn;
ancak, buna bakarak, bir insann belli bir rka mensup olduunu sylemesinde
ahlaki anlamda bir yanln da sz konusu olamayacan belirtmektedir.
Sonu olarak Appiahya gre, rklk bu nedenlerle, ahlaki birproblem
olmaktan ok, daha ziyade, bireyin bilinli dnm ile ilintili bir problem
olarak grnmektedir. (5)
Dndan Irklk :
dndan rklar (ise), rk ruhunun, farkl rklarn yeleri arasnda, farkl
moral nitelikler gerektirdii (anlay ile), dier gruplarn yelerine kar
ayrmc bir tutum ve davran sergilerler. Bu ayrmc yaklamn temeli,
rklarn mensuplar arasnda, - drstlk, ya da cesaret ve akl seviyesi
gibi bakmlardan onlara deiik davranlmasn hakl klacak ayrmlarn
olduu inancdr. Bu inan, dierlerine farkl davranmada, tartmasz ve
hakl bir davran olarak benimsenmi olup, ayn zihniyetle muhafaza
edilir.(5)
Baka bir deyimle: Dndan (yada da kar) rk bir kimse, X rk grubuna mensup
insanlarn, drst olmamak, tembellik, irrasyonellik gibi P eilimleri olduunu, bunun
ise, moral adan kabul edilemez olduu grnde srar eder. Bylece, X rk grubu
insanlarna, dier gruplarn mensuplarna olandan farkl (yani, daha kt) muamele
etmemiz uygundur, grn savunur.
znden rklk :
znden rklar ... farkl rklarn yeleri arasnda, moral bakmdan ayrm
yaparlar, nk, her rkn, rk ruhunun, gerektirdii karakteristiklerden olduka
bamsz ve farkl moral stats olduuna inanrlar znden rk bir kimse,
bizatihi ayn rkdan olma vakasnn, bu insan dierine tercih etmesinin nedeni
olduu grn tar. (5-6)
Baka deyimle, znden rk, bir (X) rk grubu insanlarnn, ahlaksal adan,
doutan, aalk insanlar olduklar grn tar.
Bununla beraber, Appiah, tm vakalar bilmeyen, (bir anlamda konunun
cahili olan) bir kimseyi rk diye tanmlamann tuhaf olacan belirtmektedir.
rnein, (kltrel/eitimsel olanaklardan) mesafe ve olanak olarak uzak kalm bir
kimse, (X)ler hakknda yanl bilgi, ve rk grnen inanlara sahip olabilir; fakat,
yeni (ve daha iyi) kantlar karsnda, nceki inanlarn kolaylkla dzeltirse, belli rk
inanlar hala tasa dahi, rk olmayan bir ierik kazanr. Blumin ifadeleri ile,
(hala) belli yanl bir inanc olabilir, ama, (artk) (bir) stereotip deildir.
Bylece, Blum, rkln, (en azndan gerek, yaayan rkln) sadece
neye inandnz deil, nasl inandnz olduuna da dikkat ekmektedir: inancnz,
size mevcut (veya kolaylkla ulaabileceiniz kanta m dayanmaktadr? Yoksa,
nnzde mevcut kanttan yararlanamayacak durumda msnz? Veya yararlanmaya
istekli deil misiniz? Mevcut bir kanta yetersiz ilgi rnei iine girenler, cognitive
kapasiteye sahiptirler. Ama, (Trke zeti ile) bilgisel kapasitelerini kullanma
frsat ve olanan, bile-bile/ bilinli olarak kullanmamak eilimindedirler).
Appiahya gre, bu, bir eit irrasyonelliktir ve bu kimselerin rklklarnn
nedeni cognitive kapasiteliksizleridir. Bu tip kimseler, yarglarnda arpklklar
sergilerler (8). Muhtemelen, kiisel ilgileri, kendini-aldatma- iine yerletirilmi rk
stereotipleridir
IV. Irk Pein Yarglar
Bu izlenimlere dayal olarak, Appiah, rk pein yargy yle tanmlyor:
Irk Pein Yarg, yargda rasyonelliin deformasyonu, [yani, bu kimselerin,
kantlar sorumlu ekilde toplama ve deerlendirmede, gsterdikleri
sistematik kapasitesizlik] olup, bu tip insanlarn rklklarnn, rk
konusunda, belli nerilere nazari balanmaktan daha tede olduklarn
belirgin klar. (8).
Bu gre gre, rk-pein-yarg, bir eit, bilinli dnce akdr. Cahil ve tm
kantlarla kar karya braklmadklarndan dolay, belli rk grlere tutunmu
olanlara kyasla, daha fazla bilginin, grlerindeki hatalar onlara gsterme midi
vardr. Ancak, rk pein yargdan zdrap ekenlerin, daha fazla bilgiden baka
eylere de ihtiyalar vardr. Bu kimselerin, ideolojilerin arpklklar ile kendi
menfaatleri arasndan (gerekleri) grebilmeleri iin, tenkiti dnme yollarn
renmeye ihtiyalar vardr. (9-10).
Soru: Linda Alcoff, Husumet Alkanl: Irki Gr zerine balkl
etdnde, rklar arasndaki farklarn/ayrmlarn, bakalarna bak ve onlar
hakknda dn tarzmzla etkilendiklerini belirterek, unlar sylyor:
bak ve dn tarzmz uygulamalarnn rksallatrlmas, herhangi bir
sosyal alanda grsel kayt retiyordu. Bu alan, sjeler aras gveni yaymak
ihtimali, bilgiye dayal inancn geniletilmesi ve acma iin, deiken bir
ekilde organize edilmitir. nce rksallatrlm, sonra, rklara gre snflara
ayrlm ve bunlara balanm kaliteler, nitelikler ile ar-kararl hale gelmi
(getirilmi) bir Organ (31)
Linda Alcoff yle devam ediyor:
Zihni faaliyete dahil olan, bakalarna bak, dn prosesi, tpk
bedeni hareketlerin muhtelif faaliyetleri yerine getirmelerinde olduu gibi, o
derece saylar azaltm (fakat) basit, yorumlanmam, ancak denenmi, bak
ve dn alarn (temsil eden/aksettiren) entegre niteler eklinde,
organize olabilirler. Eer, rklk, bu yolla, gr-bak as haline
dntrlm olursa, zm nedir? Bir kimsenin irrasyonel olduunu,
veya, zihni a (eksikleri) olduunu; inanlarn, gr-bak asna gre mi
oluturduunu sormak doru mudur? Ayn konuda Blum da, bakalar
hakkndaki alglarmzn stereotipler tarafndan ynlendirildiklerini
belirtmektedir.
Bluma gore: bir kltrde, stereotipin mevcudiyeti, stereotiple hareket
edenin sz konusu bir grup hakkndaki algsna ekil vermekte olup, isnat
edilen karakteristikler olarak (saldrganlk, drst olmamak/erefsizlik, ar
duygusallk) gibi nitelikler, grup ve yeleri iinde, mevcut olsa da olmasa da,
grlmektedir. (Blum, 255) Algladmz nasl deitirebiliriz?
V.Irklk ve Moralite
Appiah, Irkcln, irrasyonelliin bir eit semptomatii olduunu
belirtiyor. Dndan rklar halinde, bu tip rklk, (aa varlk saylan) sz
konusu rk gruba ilikin olarak, kanta yantta, baarszlk iermektedir.
rnein; tartmal P kt taraflarnn gerekten mevcut olup olmadn
kantlamada, ve sz konusu grup hakkndaki genelletirmeler ve moral
yarglar arasndaki ba zerinde dnmede, zellikle kendini
gstermektedir. Bununla beraber, iinden-rklar durumunda ise, rklk, bir
grubun yelerine, belli grlebilir/izlenebilir varlklarn doru olmayan
(yanl) sfatlandrmalarda/yaktrmalarda yalan sylemez. (Bu, Beyazlar
zplayabilir mi, veya, Siyahlarn ritmi var m - yerleik tekerlemelerinin -
yanl hesaplanmas gibi birey deildir; sz konusu yaktrma/sfatlandrma,
moral deeri ilgilendirmektedir; (dorudan, moral deerle ilgilidir). inden-
rk (bir kimse), baz (insan) gruplarnn, dierlerinden daha deerli
olduunu, srarla ve iddetle ifade eder (veya baz bireyler, srf (ait olduklar/
mensubu bulunduklar) rklarndan tr, benim nazarmda, (stn
tuttuum/ sadk kaldm ller bakmndan) daha deerlidir) der.
znden-iinden-rk bir kimse, irrasyonel midir? inden-rklk, zihni bir
hata/yanlg mdr? Veya, bazen Appiahnn belirttii gibi, (ayn zamanda/ ve
de keza, aksine, yoksa) bir eit moral yanlg, bir baarszlk mdr? Appiah,
znden rknn, hkmeden gruba hizmet eden bir ideolojinin tesiri altnda
olduu srece, (8) bir eit arpk muhakeme/dnce yaps sergilediini; ve
rk inanlar, bakasna bir zarar vermek iin, bir dayanak olarak
kullandn belirtmektedir (10). Bazen, znden rklk, bir zarar verme
dayana olarak kullanlmaz, ve hakim grubun yetkileri ile balantl deildir,
bu halde, elbette ki, aka rklk deildir ve elbette, irrasyonel de deildir.
rnegin, rken tabi gruplar, bazen kendi aralarnda biribirleriyle dayanma
kurarlarAppiah, Sionist ve Siyah milliyetileri belirtiyor--- o rk birarada ve
kendi olarak tutmak, moral bakmdan, kayda deer/manidar ve anlamdr. Bir
kimse, her ne kadar, bu gruplarn, en azndan baz yelerinin, zarar vermek
iin rk bir temel olarak kullandklar grn savunabilir/tartabilirse de,
konu ile ilgili asl soru, bir insann, z itibariyle rk grler tamasna
msaade edilip edilmeyeceidir. Appiah, msaade edildiini belirtiyor. tirak
ediyor musunuz? Kabul ediyor musunuz? znden rk inanlar, baz/belli
gruplar iin, dierlerine nazaran daha az problemli midirler? Fakat arpk
dnce/arpk rasyonalite, (Appiah belirtmeye alyor), znden rklar
halinde, kant takdir etmede, yanlgdan baka birey deildir. Sonu olarak,
Appiahnn grne gre, znden rklar, amme moralitesinin mahiyetini
yanl anlamaktadrlar. Bu, dierlerine kyasla (kendi aramzda) zel ballklar
kurmamzda bir engel olmayabilir; zel hayatta, yani, aile hayatnda, tek
tarafl, serbeste, sevdiklerimize/sevdiimiz, ya da, sevmediimiz eylere
dayal ballklar, gibi. Ama, ahlakn moralitenin tehlikede olduu
durumlarda, bu zel ballklarn bize tesir etmesine, bizi tesiri altnda
brakmasna msaade edilmez. Profsrnze deil, annenize doum gn
hediyesi vermeniz uygun olabilir; ama annenize verdiiniz sz tutmanz ve
profsrnze ise tutmamanz uygun olamaz. Btn szlerinizi tutmalsnz.
znden rk bir kimsenin anlamad, anlamakta glk ektii ey: Irkn,
bireyler arasnda ayrm yapmak iin kullanlmas, ahlaki adan, moral
bakmdan, meru bir mesnet olmaddr. Bu sebeple, Appiahnn grne
gre, znden rk, sadece bir zihni yanlgya uramakla kalmyor, moral
yanlgya da uruyor. Sorular:
* Appiah, neye dayanarak rkn moral olarak/ahlaksal bakmdan yerinde
olmadn iddia ediyor? Bunu reddetmenin, Batnn ahlak felsefesinin ana
akna kar gitmek olduunu belirtiyor (14). Ama savunduu bir gr var
m? Elinde kant var m? Bir kimse, nasl, orada burada, rkn ahlaki ynden
yerinde olmadn tartabilir, iddia edebilir?
* Bir znden rk, Appiahnn rkn moralman ilgisiz olduuna
dayanmasnn da bal bana bir eit ideoloji olduunu iddia edebilir mi?
Yani, Batda bulunan zel bir pratik bilinliliin artiklasyonudur diyebilir
mi? Byle bir eyi syleme, fikrin yanl olduunu mu? arpk olduunu mu?
Veya problemli, sorunlu olduunu mu? gsteriyor? zel balanmalarn, bizim
hereyi, moral/ahlaki adan dnmemizi etkilemesine msaade etmemiz
gerektii doru mudur? Bir insann ebeveynine ve dier sevdiklerine
yabanclara olankinden farkl moral ykmllkleri yok mudur?
VI. Pragmatizme Dn:
Pragmatizm, inanmakta epistemikli hakl olduumuz iyi bir rehber midir?
Yani, doruyu bulma ve yanl nlememizde, bize yeterli ekilde rehberlik
yapmakta mdr? Pragmatist prensibin u rneini dnn:
Extrinsic rkla inanp inanmama hakknda gerek bir seim yapma
durumuyla kar karya kaldmzda, extrinsic rkln lehine veya
aksine karar almaya bizi zorlayan bir durum ve kant yok ise, extrinsic
rkla inanp inanmamaya karar vermekte tamamen serbest ve
hrz.
Bu takdirde u soru douyor: Hi zorlamayan kant meseleyi nasl ve ne
zaman halledecek?
a) zorlayan kantm olmad zaman m?
b) (o ana kadar) kimsenin, zorlayan kant bulmadnda m?
c) prensip olarak hi zorlayan kant olmadnda m?
Eer (a) veya (b) durumu sz konusu ise, zorlayan kantn olmamasnn,
sistematik arptmadan (benim irrasyonalitemden, veya, kantlarn gereken
ekilde toplanmasnn ve deerlendirilmesinin, cemiyetteki, ideolojik
tesirlerin nlemesinden) ileri gelmi olabilecei grlecektir. Ancak, eer
sistematik arptma, yerinde, gvenilebilir bir hipotez ise, inancmz geri
plana almamz gerektiini, ve inancn, herhangi ynde, rasyonel bakmdan
yeri olmadn sylememiz gerekmez mi? Bununla beraber, eer mmkn
tm kantlarn toplanmas gerekleinceye kadar inancmz geri plana
ekmemizi gerektirecek ekilde, Pragmatist prensibi glendirirsek, o zaman
(cye gemek iin), Jamesin belirttii, (aktaki gibi), pek ok avantaj atlam
olacaz; dier taraftan, Kantsallk zerinde Pragmatizmin nereye kadar, ve
ne derecede gelime ve iyileme salayaca da, pek ak ve anlalabilir bir
husus da deil. Bylece, dncenin rasyonel yoldan msaade ettiklerine,
Pragmatizmin iyi bir rehber olmad, bir epistemic-rasyonalite olarak
anlalyor; baka bir deyile, daha ziyade, bilgi iin nasl bir yol takip etmemiz
gerektii konusu olarak grnyor.
Eer, inan oluturmay, ekil/biim vermeyi, bir eylem olarak dnrsek,
inan oluturmada, pratik olarak ne zaman hakl olacamz konusunda,
Pragmatizm, iyi bir rehber oluyor mu? Pragmatist prensibin, (aadaki) farkl
bir rneini dnn:
znden rklk konusuna inanp inanmama hakknda, (bir t zamannda, ya
da annda) gerek bir seim (yapmak) ile kar karya kalrsak, znden
rklk lehine veya aksine, (zaman olarak tde) zorlayc bir sebep yok ise,
znden rkla inanp inanmamak konusunda karar almak iin, hrz
demektir.
Appiahya gre, znden rklk, (bilimsel) kant (ile) ve byle bir kant
tarafndan reddedilebilir deildir (8). Bununla beraber, onun fikrine gre,
znden rklk bir arpk ideolojidir; adaletsizlii desteklemek iin, (gene
bir arpk ideoloji olarak) kullanlabilir. znden rkl kabul edip etmeme,
gerek bir seim ise, ve, u veya bu ynde - prensip olarak dahi zorlayan bir
kant yok ise, o zaman, Pragmatizme gre, znden rkln kabul (
mmkndr) buna izin verilebilir.
Ancak, Appiahyi takip etmek (iin) byle bir durumda, bu eit znden
rkl onaylayan kimse, derin bir moral/ahlaksal yanlg ile itham edilebilir.
(Zira) Appiah (da) bunun zihni kapasitesizlik deil, moral bir hata/bir
yanlg olduunu belirtmektedir. (12).
Eer bir kimse, znden rk inanlar dnmeden tutarsa, nmzde
otonom rasyonel bir durum olduu, ak deildir. (Bkn. Appiah, 9). Alternatif
olarak, znden rk, bu inan seiminde otonom olmu (ve zararl eylem bu
seime dayanm ise), o takdirde, Pragmatizm, moralman fena inanlar (ve
fena inanlarn dayand eylemleri?) nlemiyor ve bunlar, (yani, inanlar ve
eylemleri) rasyonel yoldan kabul ediliyorlar. Rasyonel olarak kabul
edilebilirliin sz konusu, ve pratik rasyonalite alanna dahil hallerde,
Pragmatizmin iyi bir rehber olmadn gsterme asndan, bu rnek yeter
mi? (yetmez mi?) Dier taraftan, rasyonel hareket etmek iin, nasl bir yol
benimsemeliyiz?
Soru :
Bu sonular nlemek iin, Pragmatizmi anlamann ya da tadil etmenin bir
yolu var m?
Bir inan, hangi dayanaklara gre rasyonel olabilir?