TERMOENERGETSKA ANALIZA

PROCESA


ENERGETSKA POSTROJENJA
Ovisno o vrsti radnog fluida, vrsti te nainu
transformacije energije, energetska postrojenja
u procesnoj industriji mogu se uglavnom svrstati
u:
energetska postrojenja sa parnim procesom,
energetska postrojenja sa plinskim procesom,
energetska postrojenja sa kombinovanim
procesom.

Dijagram razgranienja vode,
vlane i pregrijane pare

Kao radni fluid kod toplotnih radnih ciklusa
koristi se vodena para.
T-S dijagram razgranienja vode, vlane i
pregrijane pare prikazan je na sljedeoj
slici.

T-S dijagram razgranienja vode,
vlane i pregrijane pare
Kriva oznaena sa x=0, koja se zavrava
u taki K, naziva se donja granina kriva.

Gornja granina kriva (x=1), koja poinje u
taki K, razdvaja podruje vlane pare od
podruja pregrijane pare.

Kad sva voda pretvori u paru radi se o
pregrijanoj (suhoj ili suhozasienoj) pari.
Suha para nije postojana, a njena
temperatura "temperatura zasienja"
jednaka je temperaturi vrenja.
Hlaenjem se jedan dio suhe pare
pretvara u tenost, koja lebdi u pari u
obliku sitnih kapljica; takva para naziva se
vlana para.
Veliina x ijim vrijednostima su oznaene
pojedine krive na prethodnoj slici
predstavlja relativni sadraj pare u vodi,to
se moe iskazati relacijom:
Sa poveanjem temperature i pritiska gornja i
donja granina kriva se sve vie pribliavaju i
spajaju se u taki K koja se naziva kritina taka.
Kritina taka K ima parametre:
- kritini pritisak p
k
=221,29bar,
- kritina temperatura .T
k
=647,30K,
- kritina specifina zapremina v
k
=0,00326
m3/kg

Na prethodnoj slici prikazane su i dvije
izobare, krive konstantnog pritiska.
Gornja od pomenute dvije izobare ima
jednainu p=p
k
i iznad nje nema
razgranienja izmeu vode i pare.

Energetska postrojenja sa
parnim procesom


Radni medij vodena para.
Parna energetska postrojenja rade po
Clausius Rankineovom krunom
procesu.
Toplotna ema radnog ciklusa sa
vlanom parom
T-S dijagram toplotnog radnog ciklusa sa
vlanom parom
Razlika u odnosu na Karnoov ciklus je u poloaju
take 3 u ciklusu. U kondenzatoru se pari odvodi
toplota u toj mjeri da se sva pretvara u vodu (x=0),
tako da se taka 3 pomera na lijevu graninu
krivu, to omoguava nesmetan rad pumpe.

Kako postoji razlika u pritiscima u kondenzatoru i u
kotlu, potrebno je vodu adijabatski komprimovati
od pritiska p
2
na pritisak p
1
pri emu doe do
neznatnog porasta temperature (taka 5).


Naziv ciklusa "sa vlanom parom" potie
od poloaja take 2, koja se nalazi duboko
u zoni vlane pare, to znai da je para
pomjeana sa kapljicama vode.
Ove kapljice udaranjem mehaniki
napreu lopatice turbine (kavitacija).


Toplotni radni ciklus s pregrijanom
parom

Kada se po izlasku iz kotla, a prije ulaska
u turbinu para podvrgne dodatnom
zagrijavanju u posebnim ureajima -
pregrijaima pare dobija se toplotni radni
ciklus sa pregrijanom parom, iji je T-S
dijagram prikazan na slici.

T-S dijagram ciklusa sa pregrijanom parom
Postupkom pregrijavanja pare postie se
poboljanje poloaja take 2 tako da se
ona sada nalazi blie zoni suhe pare.
Takoe je poveana i temperatura T
1sr

ime je dobijen neto bolji stepen
iskoritenja.
Razmotrimo sada mogunosti poveanja
stepena iskoritenja toplotnog radnog
ciklusa sa pregrijanom parom promjenama
parametara pare.
Smanjivanjem pritiska p
2
postie se
smanjenje temperature T
2
pa i
temperature T
2sr


Radi se o pritiscima koji se mjere stotim
dijelovima bara, to predstavlja izuzetno
niske pritiske i zahtjeva dobru zaptivenost
opreme da vazduh ne bi prodreo u paru.
Sa druge strane pritisak p
2
i temperatura
T
2
ne mogu da budu ni previsoki.
Kako razlika izmeu temperature
rashladne vode i temperature T
2
obino
iznosi 10 do 15C, znaajno poveanje
temperature T
2
(na primjer, iznad 28C)
izazvalo bi i visoku temperaturu rashladne
vode na izlazu iz kondenzatora.

Poto se rashladna voda uglavnom vraa
u rijeku iz koje je i dovedena previsoka
temperatura na izlazu iz kondenzatora
znaila bi toplotno zagaenje rijeke.
Poveanje temperature T
1
uticalo bi na
poveanje temperature T
1sr
i stepena
iskoritenja. Temperatura T
1
je ograniena
osobinama materijala turbine i cjevovoda i
ne prelazi 300C.

Poveanje pritiska p
1
uz zadravanje
temperature T
1
na istom nivou izazivalo bi
pomjeranje take 2 u nepovoljnom smjeru,
u zonu vlane pare.

Posmatra se idealan proces koji je reverzibilan,
te za njega vrijedi sljedee:

ne uzimaju se u obzir gubici pritiska zbog
strujanja kroz generator pare, cjevovod i
kondenzator;
ne uzimaju se u obzir gubici unutar parne
turbine i napojne pumpe (ekspanzija radnog
fluida u turbini, kao i tlaenje u napojnoj pumpi
su adijabatski- izentropski procesi);
ne uzimaju se u obzir nikakvi gubici topline u
okolinu kroz pojedinane dijelove sistema
krunog procesa.
Pregrijavanjem pare poveava se srednja
temperatura dijela procesa na koji se dovodi toplota

T-s dijagram idealnog parnog
krunog procesa
Povrina s
3
-3-4-5-6-1-2-s
1
-s
3
- koliina
toplote q
1
, koja se dovodi radnom fluidu
Povrina izmedju s
3
-3-2-s
1
-s
3
- toplota q
2
,
koja se oduzima,
Povrina 1-2-3-4-5-6-1 - dobijeni korisni
rad
q
1
= h
1
h
4
,
q
2
= h
2
h
3
.
Toplotno iskoritenje idealnog Rankinevog
procesa:


4 1
3 2 4 1
1
2 1
h h
h h h h
q
q q
t

3 4 3 1
3 4 2 1
h h h h
h h h h
t



ili
Razlika h
1
h
2
predstavlja raspoloivi toplotni
pad koji se unutar turbine pretvara u kinetiku
energiju,
a h
4
h
3
je mehaniki rad utroen za tlaenje
radnog medija od pritiska na kojem se vri
kondenzacija do radnog pritiska generatora pare










h
1
h
2
odgovara povrini 1-2-m-n-1, a
h
4
h
3
povrini 4-3-m-n-4.
p-v dijagram idealnog parnog krunog procesa
razlika ordinata meu
takama 1 i 2 odgovara
radu dobijenom u turbini,
razlika izmeu taaka 4 i
3 odgovara radu
utroenom za pogon
pumpe,
razlika izmeu taaka 1 i
4 odgovara toploti
dovedenoj u procesu, a
izmeu taaka 2 i 3
toploti odvedenoj iz
procesa.
h-s dijagram idealnog
parnog krunog procesa
Kada se rad h
4
h
3
utroen za pumpu,
moe zanemariti u odnosu na znatno vei
toplotni pad h
1
h
2
, koji se u turbini
pretvara u koristan rad, jednaina za
toplotno iskoritenje procesa je :




3 1
2 1
h h
h h
t

Faktori koji utiu na efikasnost parnog
procesa
Temperatura ulazne pare u turbinu
Uticaj temperature pare na Rankine-ov proces
p
1
=80 bar
p
2
=0.04 bar
Ovisnost toplotne iskoristivosti idealnog
Rankineova procesa o temperaturi ulazne
pare
Pritisak ulazne pare u turbinu
t
1
=500
o
C, p
2
=0.04 bar

Uticaj pritiska ulazne pare na Rankineov proces
Ovisnost toplotne iskoristivosti idealnog
Rankineova procesa o pritisku ulazne pare
Ovisnost toplotne iskoristivosti idealnog
Rankineova procesa o temperaturi i pritisku
ulazne pare
Izlazni pritisak pare iz turbine


Ovisnost toplotne iskoristivosti idealnog
Rankineova procesa o pritisku izlazne pare iz
turbine (p
1
=80 bar, t
1
=500
o
C)
Donja granina vrijednost temperature
kondenzacije ograniena je ulaznom
temperaturom rashladne vode te veliinom
kondenzatora.
Razlika temperature kondenzacije i
rashladne vode moe se smanjiti
poveanjem rashladne povrine i
poveanjem protoka rashladne vode kroz
kondenzator; prvi nain poveava
investicijske trokove, a drugim nainom
se poveavaju pogonski trokovi.
Pritisak kondenzacije u parnom ciklusu
najvie je predodreen temperaturom
rashladne vode.

Njegova uobiajena veliina je 0.04 bar,
emu odgovara temperatura kondenzacije
od 28.6
o
C.

Daljnje sniavanje najee nije
ekonomino jer znatno raste specifini
obim izlazne pare, to zahtijeva vee
dimenzije kondenzatora te vee duine
lopatica zadnjih stepeni turbine.
Poveava se i vlanost izlazne pare sa
propratnim tetnim uincima koji su
prethodno navedeni.

Naini poboljanja iskoristivosti
Regenerativno zagrijavanje napojne vode

Shema regenerativnog zagrijavanja napojne vode: 1-
generator pare, 2-parna turbina, 3-kondenzator, 4-niskotlani
povrinski zagrija vode, 5-zagrija vode sa direktnim mijeanjem,
6-visokotlani povrinski zagrija vode
T-s-D dijagram ciklusa sa regenerativnim
zagrijavanjem
T-s dijagram ciklusa sa regenerativnim
zagrijavanjem
Optimalni uslovi regenerativnog
zagrijavanja

Uinkovitost regenerativnog zagrijavanja
ovisi o:
raspodjeli toplotnog optereenja izmeu
pojedinih zagrijaa,
konanoj temperaturi napojne vode (na
ulazu u generator pare), i
broju regenerativnih zagrijaa.

Optimalna raspodjela toplotnog
optereenja

najdjelotvornije regenerativno zagrijavanje vode,
u ciklusu bez medjupregrijavanja pare, postie
kada je porast entalpije vode u svim zagrijaima
jednak ,
zbog konstruktivnih razloga na turbini ne mogu
se uvijek osigurati pozicije za oduzimanje pare
koje bi posve udovoljile tom zahtjevu,
iskoristivost ciklusa ne ovisi bitno o odstupanju
od ovog uslova.
Optimalna temperatura napojne
vode

najvea uinkovitost regenerativnog zagrijavanja
u ciklusu bez meupregrijavanja pare postie se
kada se entalpija u zagrijau vode unutar
generatora pare poveava kao i u pojedinim
regenerativnim zagrijaima,
na taj je nain, uz poznati broj stepena
zagrijavanja, odreena i optimalna temperatura
napojne vode na ulazu u generator pare.
Broj stepeni regenerativnog
zagrijavanja

Osim termodinamskih, nuna su i
podrobna ekonomska razmatranja.
Za definisanje uticaja broja stepeni parnog
ciklusa na toplotnu iskoristivost koriste se
bezdimenzionalne veliine, odnosno
ovisnost relativnog udjela utede toplote y
prema udjelu porasta entalpije napojne
vode x pri regenerativnom zagrijavanju




gdje je:
Q
o
koliina toplote u ciklusu bez
regenerativnog zagrijavanja,
Q koliina toplote kod regenerativnog
zagrijavanja sa konanim brojem zagrijaa,
Q

- koliina toplote kod regenerativnog

zagrijavanja sa beskonanim brojem zagrijaa
,

Q Q
Q Q
y
o
o
Udio porasta entalpije napojne vode je


gdje je:
h
NV
entalpija napojne vode nakon
regenerativnog zagrijavanja,
h
Z
entalpija vrele vode,
h
K
entalpija fluida na izlazu iz
kondenzatora.
K Z
K NV
h h
h h
x

Orjentacione veliine sistema sa

regenerativnim zagrijavanjem
Pritisak (bar) 40 80 125 160
Temperatura
zagrijavanja (
o
C)

broj zagrijaa

105 140

2 3

180 210

4 5

180 220

4 5

180 220

5 6
Uz navedene termodinamske uticaje, u
definisanju i projektovanju ciklusa sa
regenerativnim zagrijavanjem treba voditi rauna
i o sljedeim propratnim konstrukcijskim
efektima:
za turbinu odredjene snage protok pare se na
ulazu u turbinu poveava, a na izlazu smanjuje,
to zahtijeva poveanje duine lopatica tamo
gdje su i inae due;
poveanje protoka pare kroz prve stepene
turbine i smanjenje kroz posljednje djeluje na
poveanje iskoristivosti same turbine;

smanjenje protoka pare u kondenzator
djeluje na smanjenje njegovih dimenzija, a
time se smanjuje i potrebna koliina
rashladne vode;
regenerativnim zagrijavanjem povisuje se
ulazna temperatura napojne vode u
generator pare.

Meupregrijavanje pare
Parni proces sa meupregrijavanjem
T-s dijagram parnog procesa sa
meupregrijavanjem
Meupregrijavanjem pare u parnim
energetskim postrojenjima postie se
dvojako koristan uinak:
poveava se toplotna iskoristivost,
smanjuje se vlanost pare na izlazu iz
turbine,
toplotna iskoristivost parnog krunog
procesa sa meupregrijavanjem pare



7 8 5 1
3 5 9 8 7 1
,
h h h h
h h h h h h
MP t



Ako je toplotna iskoristivost dodatnog
procesa meupregrijavanja (7-8-9-2), vea
od toplotne iskoristivosti osnovnog
krunog procesa, tj. kada je





5 1
3 5 2 1
7 8
2 7 9 8
h h
h h h h
h h
h h h h

tada je
t,MP
>
t
T-s dijagram parnog procesa sa
meupregrijavanjem
h-s dijagram parnog procesa sa
meupregrijavanjem
Meupregrijavanjem pare smanjuje se
njena vlanost u posljednjim stepenima
turbine to, osim direktnog uticaja na
poveanje unutarnje iskoristivosti turbine
takodjer povoljno djeluje na mehaniko
ponaanje turbine u toku pogona
Meupregrijavanje pare ima i neke
nedostatke :
meupregrija i dodatni spojni cjevovodi
poveavaju trokove ulaganja u gradnju
postrojenja;
strujanjem pare kroz meupregrija i
dodatne spojne cjevovode nastaju gubici
zbog pada pritiska, to donekle umanjuje
koristan uinak meupregrijavanja;
ugradnja meupregrijaa unutar
generatora pare oteava regulaciju, a
posebno se treba brinuti o njegovoj zatiti
pri pokretanju i zaustavljanju pogona kada
se meupregrija moe otetiti zbog
slabog strujanja pare kroz njega.



Toplotni radni ciklusi sa
meupregrijavanjem i regeneracijom
pare

U cilju daljeg poboljanja stepena
iskoritenja toplotnih radnih ciklusa uvode
se i postupci meupregrijavanja i
regeneracije pare.
Toplotna ema jednog takvog ciklusa
prikazana je na sljedeoj slici kao i T-s
dijagram

Toplotna ema ciklusa sa
meupregrijavanjem i regeneracijom pare
U ovakvom postrojenju postoji turbina
niskog i turbina visokog pritiska, koje se
nalaze na istoj osovini sa generatorom.

Para se sa izlaza iz turbine visokog
pritiska vodi u meupregrija pare,
dogrijava se i vodi u turbinu niskog
pritiska.


Pri postupku regeneracije dio pare se prije
nego to proe kompletan proces u turbini
vodi u regenerativni pregrija pare. Time
se neiskoritena toplotna energija pare
vraa u proces na dalje koritenje (a ne
predaje se rashladnoj vodi u
kondenzatoru).
Postupkom regeneracije pare postie se
poveanje stepena iskoritenja do 0,1.
Nije opravdano koristiti vie od 3
regenerativna pregrijaa, jer se daljim
poveavanjem broja regenerativnih
pregrejaa stepen iskoritenja znaajno ne
poveava, a znatno rastu investicioni
trokovi.
T-S dijagram ciklusa sa meupregrijavanjem i
regeneracijom pare

Toplotni ciklusi sa namjenskim
odvoenjem toplote
(toplifikacioni ciklusi)

Toplifikacioni ciklusi se koriste u
kombinovanim elektranama za proizvodnju
elektrine i toplotne energije
(termoelektrane-toplane).

Toplifikacioni ciklusi se realizuju kao
ciklusi sa pregrijavanjem pare, samo to
se para izvodi iz turbine sa znatno viim
pritiskom i temperaturom (p
2
i T
2
).
Temperatura T
2
ima vrijednosti oko 450K
(180C).
Pritisak p
2
se za koritenje toplote u
industriji kree izmeu 2,5 i 30 bara, a za
grijanje izmeu 1,5 i 2,5 bara.

Stepen iskoritenja toplifikacionog
ciklusa moe se raunati po izrazu:
gdje je:
A- mehaniki rad
Q
2'
- toplota odvedena potroaima toplotne
energije.

Toplota Q
2'
je zbog gubitaka manja od
ukupne odvedene toplote Q
2
,pa je stepen
iskoritenja manji od 1 i iznosi od 0,7 do
0,8, to predstavlja znatno poboljanje u
odnosu na ostale cikluse, a nepovoljna
osobina ovakvog ciklusa je vezanost
proizvodnje dva oblika energije - toplotnu i
elektrinu.

T-S dijagram toplifikacionog radnog ciklusa
Na sljedeoj slici je prikazana toplotna
ema postrojenja sa pogoranim
vakumom, za koje je karakteristino
potpuno odvajanje fluida za potroaa od
radnog fluida.
Toplotna ema postrojenja sa pogoranim
vakuumom

Pomenuto razdvajanje fluida ne postoji
kod postrojenja sa sljedee slike gdje se
para direktno iz turbine vodi potroau
toplotne energije, a voda vraa u isti
rezervoar odakle se napaja kotao.
Radni fluid je tako podloan zagaenjima
koja se stvaraju u fluidu kod potroaa
toplotne energije.

Toplotna ema postrojenja sa rezervoarom
za prikupljanje fluida
Energetski sistemi sa plinskim
procesom
radni medij - plin
rad plinske turbine se temelji na Joul-
ovom krunom procesu koji se u literaturi
naziva jo i Braytonov proces .
- Osnovni princip rada plinskih turbina
plinske turbine mogu raditi sa otvorenim ili
zatvorenim plinskim procesom
U otvorenom procesu te se promjene deavaju
izmjenom toplote sa okolinom u koju se isputa
plin iz tubine, a u zatvorenom procesu u
posebnom izmjenjivau toplote.

Zbog gubitaka
stvarni proces teoretski proces
Karakteristike otvorenog plinskog procesa
su:
- jednostavnost i relativno mali investicijski
trokovi,
- iskoristivost je nia,
- znatna osjetljivost na kvalitet goriva zbog
erozivnog i korozivnog djelovanja dimnih
plinova koji nastaju pri izgaranju.

Prednosti zatvorenog plinskog procesa su:
- Radni medij u zatvorenom krugu je odgovarajui
plin (zrak, N
2
, CO
2
, He) koji u procesu ostaje
hemijski nepromjenjiv te ne djeluje tetno na
materijal sa kojim dolazi u dodir;
- Indirektno zagrijavanje radnog medija
omoguuje koritenje vie vrsta goriva slabijeg
kvaliteta, bez tetnih posljedica na radne
dijelove turbine i kompresora.
- Mogunost bolje regulacije snage turbine u
irem rasponu te zbog toga vea iskoristivost
postrojenja pri djelominom optereenju.
Glavni nedostatak zatvorenog plinskog
procesa su veliki investicijski trokovi zbog
potrebe za velikim izmjenjivaem toplote,
to proizilazi iz relativno loeg prenosa
toplote u sistemu plin/plin.
Shema otvorenog plinskog procesa
Shema zatvorenog plinskog procesa
Teoretski Joul Braytonov kruni proces sastoji
se od sljedeih promjena stanja:
Od 1-2, izentropska kompresija do pritiska na
kojem zapoinje davanje toplote. Ova promjena
stanja deava se u kompresoru.
Od 2 3, dodavanjem toplote uz konstantan
pritisak. U otvorenom procesu to se deava u
komori izgaranja, a u zatvorenom u izmejnivau
toplote.
Od 3- 4, izentropska ekspanzija plina u turbini
do poetnog pritiska.
Od 4 1, hlaenje plina uz konstantan pritisak.

p-v dijagram J oule-Braytonova procesa
T-s dijagram J oule Braytonova procesa
Glavne veliine koje utiu na uinkovitost plinske
turbine su radne temperature na kojima se
odvija kruni proces.

to je temperatura predaje toplote via i to je
temperatura oduzimanja toplote nia,
iskoristivost plinske turbine je vea.
Ograniavajui faktor najvie radne temerature
procesa je kvalitet materijala od kojeg su
izradjene lopatice koje su najoptereeniji dijelovi
plinske turbine.
Ulazna temperatura se kree obino oko 700 do
800
o
C, dok se za turbine namijenjene
povremenom radu dozvoljavaju temperature do
1000
o
C.
.

Cilj je tehnlokim razvojem, a osobito
primjenom specijalnih keramikih
materijala, dostii temperature do 1500
o
C
Uporedba kombinovanih energetskih
sistema
U prethodnom dijelu utvreni su osnovni
kriteriji za analizu i uporedbu razliitih
kombinovanih energetskih sistema.
Nadalje e se vriti takve uporedbe na
bazi termodinamskih pokazatelja kao
polaznih veliina za odreivanje valjanosti
razliitih struktura i oblika energetskih
sistema za kombinovanu proizvodnju
elektrine i toplotne energije.
Zajednika osobina svih kombinovanih
energetskih sistema je da istovremeno
proizvode elektrinu i toplotnu energiju u
odreenom omjeru, ovisno o tehnikim
mogunostima i potrebama potroaa.

Taj omjer se kod energetskih potroaa u
procesnoj industriji ne mijenja bitno tokom
vremena, jer je definisan uglavnom
njihovom strukturom i ovisi o zahtjevima
proizvodnog procesa.
Ta injenica donekle olakava izbor
optimalnog energetskog sistema u takvim
sluajevima, uz uslov da je to tanije
utvren omjer energije za elektrine i
toplotne potroae.
Naime, energetski sistem je bolje izabran
to je razlika izmeu spomenutog omjera
proizvodne i potroake strukture manja, a
upravo tome treba teiti u fazi planiranja i
projektovanja, ali i u samoj eksploataciji.

Primjer uporedbe kombinovanih energetskih
sistema
Kao primjer uporedbe koristiti e se
kombinovani energetski sistemi kod kojih
kapacitet elektrine energije iznosi 25 MW.

U analizu su ukljuene ove strukture:


Sistem a sa loenim generatorom pare
i protutlanom turbinom u kojoj para
ekspandira od 64 bar/360
o
C na 16
bar/210
o
C.
Iskoristivost parne turbine je 77 %, a
generatora pare 88 %.
Temperatura napojne vode iznosi 110
o
C;

Sistem b sa loenim generatorom pare i
kondenzacijskom turbinom uz regulisano
oduzimanje. Parametri pare na ulazu u turbinu
su 64 bar/360
o
C, nakon oduzimanja 16 bar/210
o

C, a u kondenzatoru 0.04 bar. Iskoristivost parne
turbine i generatora pare isti je kao kod sistema
a.
Sistem c sa plinskom turbinom i generatorom
pare na ispune dimne plinove (utilizator) bez
dodatnog loenja . Iskoristivost plinske turbine je
31 %, koliina dimnih plinova 335 kg/s, a njihova
temperatura 500 do 510
o
C. Temperatura
dimnih plinova iza utilizatora je 150
o
C.


Sistem d sa plinskom turbinom kao kod
sistema c, ali uz dodatno loenje u utilizatoru.
Pri tome je najvea mogua koliina goriva za
dodatno loenje ograniena sadrajem
slobodnog kisika u izlaznim dimnim plinovima iz
plinske turbine, koji iznosi oko 16 %.
Sistem e sa plinskom turbinom i utilizatorom
kao kod sistema c, ali u kombinaciji sa
protutlanom parnom turbinom u kojoj para
ekspandira od stanja 64 bar/360
o
C na 16
bar/210
o
C (prethodne slike bez dodatnog
loenja).
Sistem f sa plinskom turbinom i utilizatorom
uz dodatno loenje, kao kod sistema d , te sa
protutlanom turbinom u kojoj para ekspandira
od stanja 64 bar/360
o
C na 16 bar/210
o
C
(preth.slike).
Sistem g sa dizel motorom i utilizatorom (bez
dodatnog loenja). Izlazna temperatura dimnih
plinova iz motora je 380
o
C, specifina potronja
goriva 0.201 kg/kWh, koliina dimnih plinova je
7.41 kg/kWh. Temperatura ispunih dimnih
plinova iza generatora pare je 150
o
C.
Sistem h sa dizel motorom kao kod sistema
g, ali uz dodatno loenje u utilizatoru .
Prilikom uporedbe navedenih sistema
uzeti su u obzir isti glavni pogonski
parametri energetskih sistema kako bi
rezultati usporedbe bili to vjerodostojniji.
Iskoristivost energije
E
i ekvivalentni
faktor pretvorbe energije F
K,E
, u zavisnosti
od odnosa elektrine i toplotne energije ,
za opisane kombinovane energetske
sisteme prikazani su na sljedeim
dijagramima
Ostale uticajne karakteristike energetskih
sistema
Da bi analiza, radi odreivanja najpovoljnijeg
rjeenja, bila to cjelovitija, a prema tome i to
realnija, potrebno je uzeti u obzir jo neke
karakteristine specifinosti pojedinih
energetskih sistema:

- Energetski sistem sa parnim ciklusom

mogu se koristiti gotovo sve vrste goriva;
trokovi odravanja su relativno mali;

vrlo dobre karakteristike u uslovima
djeliminog i promjenjivog optereenja;
relativno mala buka;
pogonske karakteristike vrlo malo ovise o
okolnoj temperaturi;
veliki dio postrojenja prikladan za vanjsku
montau;
potreban je relativno veliki prostor za
ugradnju.

- Energetski sistem sa plinskom turbinom

kompaktna izvedba i mali prostor za
ugradnju;
brzo putanje u rad;
dobro prilagodjavanje naglim promjenama
optereenja;
mali vlastiti utroak pogonske energije;
kratko vrijeme za izvedbu montanih
radova;
osjetljivost na kvalitet pogonskog goriva.

- Energetski sistem sa dizel motorom

prikladan za autonomne energetske sisteme
manje i srednje snage;
vei investicioni trokovi po jedinici ugraene
snage u odnosu na sisteme sa parnom
protutlanom i plinskom turbinom;
vrlo dobro prilagoavanje uslovima djeliminog
optereenja, te mogunost odravanja
optimalnih reima uz ukljuenje ili iskljuenje iz
pogona pojedinih jedinica, ovisno o optereenju;
kompaktna izvedba i mali prostor za ugradnju;
vea emisija azotnih oksida (NOx);
vee vibracije i buka;
mogunost ugradnje u neposrednoj blizini
potroaa, ime se smanjuju prenosni
gubici;
brzo putanje u pogon i preuzimanje
punog optereenja;
prikladnost za fazno proirenje kapaciteta
dogradnjom novih jedinica, ime se
omoguava uskladjivanje pogona sa
optimalnim uslovima optereenja.

Moe se zakljuiti sljedee:

najvei broj industrijskih procesa, prema svojim
energetskim potrebama, spada u podruje
primjenjivosti parnih sistema, ali optimalne
izvedbe esto ine sistemi sa plinskom turbinom
ili dizel motorom;
propusti i odstupanja koji nastaju ve u fazi
planiranja, odnosno projektovanja energetskog
sistema, uzrokuju dalekosenije posljedice te se
u kasnijoj fazi vrlo teko ispravljaju.
Kombinovani energetski sistemi za proizvodnju
elektrine i toplotne energije najuinkovitiji su
kada se projektuju za nova postrojenja jer se u
takvim sluajevima bilans energije moe najbolje
prilagoditi uslovima maksimalne iskoristivosti;

struktura energetskih potroaa (elektrini i
toplotni) u tipinim procesnim industrijama
razliita pa se ne moe openito postaviti
zakljuak o vrsti energetskog sistema koji bi bio
najpodobniji za pojedinu industrijsku granu,
nego treba svaki sluaj posebno i potanko
analizirati;
postavljanje energetskog sistema tako da
zadovolji zahtjev vrnih potreba u elektrinoj i
toplotnoj energiji, najee ne prua optimalne
rezultate u pogledu ekonominosti pogona.
Zbog toga treba paljivo uoiti potrebe i zahtjeve
energetskih potroaa prije nego se donese
odluka o prihvatanju jednog od rjeenja.