Byk oranda Ortadou'da ve bir dereceye kadar baka yerlerde Ameri-

kan emperyalizmi grlr. Bu hem yanl hem de yanltc bir szdr; hem
Amerikann ne olduunun, hem de emperyalizmin ne anlama geldiinin ek-
sik kavrandn gsterir.
Daha iyi anlalmas iin tarih eitimimin balad yer olan ilkokulum-
daki tarih snfna geri dnebilirim. Romallar yaklak iki bin yl nce ngil-
tere'ye geldiinde ve birka yzyl nce ngilizler Hindistan'a gittiinde k
stratejisi akllarnda ncelikli srada deildi. Olduka farkl amalara ve ni-
yetlere sahiptiler ve bu lkelerde uzunca bir sre kaldlar
Amerika'ya ve Amerika'nn Ortadou politikalarna ynelik detayl ele-
tirilere bakldnda asl sulamann Amerika'nn emperyalist politika-
larna deil fakat Amerika'nn emperyal sorumluluklarn yerine ge-
tirmedeki baarszlna olduu grlr. Baka bir deyile genel kabul
udur; Orada ngiliz ve Fransz imparatorluklarna halef olacak bir
emperyal g olmaldr. Bu tarihin Amerika'ya atfettii bir roldr ve
Amerikallar bunu gerekletirmekte baarsz olmaktadrlar.
Amerikann muhtemel rol gz nne alndnda, 1952' de Trkiye
NATO'ya girdikten sonra, Ankara'da bir akam yemeinde bir Trk Gene-
ral tarafndan yaplm bir aklamay hatrlyorum ister istemez. Bu yeni
anlama hakknda ne hissettii kendisine soruldu ve Trk General yle bir
cevap verdi( bunu ok net anmsyorum): Amerikallarla mttefik ol-
maktaki sorun u ki, ne zaman dnp kendilerini arkadan bak-
layacaklarn bilemezsin. zellikle son yllarda, aylarda ve gnlerde,
(**)
Prof. Dr. Bernard Lewis
(*)
Bernard LEWIS bu aklamalar 21 ocak 2008 tarihinde Tel Aviv niversitesindeki bir konuma-
snda yapm olup bu yaz 31 Mart 2008 MESH'den alnarak tercme edilmitir.
(**)
Bernard LEWIS, Princeton niversitesi'nde profesrdr. slam tarihi ve slam-Bat ilikisi
hakknda uzmanlamtr. Yahudi kkenlidir ve George W. Bush'un danmanlarndandr.
[73]
(*)
Ortadoudaki Amerika
blgedeki gelimelerin akabinde ve daha da zellikli olarak ABD'de bu bil-
gece sz daha sk hatrlyorum.
Amerika'nn Ortadou'da gelecekteki roln ngrmek zordur.
Genel olarak unu syleyebilirim, Amerika'nn blgede temel bir rol oy-
namas muhtemel olmad gibi, hakim bir rol oynamas da mm-
kn deildir. Bu sorunlu blgeye mdahil olmak konusunda gittike ar-
tan Amerikan isteksizliini ve bu blgeden bir an nce nasl karz diye so-
ran, artan endieyi gryorum. Bana yle geliyor ki, bu halde, Amerika'nn
Ortadou'daki rol belli kar gruplaryla, belli ilgi odaklaryla ve bir veya iki
farkl faktrle snrlandrlacaktr.
Sz konusu gruplar, ilgi odaklarn ve faktrleri hatrlatmak iin saya-
ym. Belli kar gruplar Yahudileri kapsar. Ama nl(ya da nl olmayan)
srail lobisi kesinlikle tek grup deildir; ok daha az konuulmasna
ramen ok daha aktif olan baka lobiler vardr. Bu blgede karlar
olan bir dier grup Hristiyan Evangelistlerdir, ve imdi bunlara n-
cy ekleyebiliriz; kendi karlar, dnyann bu blgesinde neler olacana
dair kendi kayglar olan, Amerika'da gittike artan Mslman nfus.
Amerika blgede hangi belirgin karlara sahiptir? Petrol ilk akla gelen-
dir. Ticaret ok nemli deildir; ticar nemi ok daha fazla olan blgeler
mevcuttur. Strateji? Strateji, souk sava srasnda ok nemliydi, fakat
daha sonrasnda Ortadou stratejik neminin byk bir ksmn kay-
betti, tabi ki Ortadoulular dndakiler iin.
Amerikan basksnn bir dier unsuru, kendisinden holanmayanlarn
kulland ekliyle kltrel emperyalizm; gnden gne byyen, genel-
likle beklenmedik zaman ve ortamlarda insanlar etkileyen, Amerikan pop-
ler kltrnn blgedeki byk etkisi. Uydularn yasakland ran'da bir
rnekten bahsedeyim, basij, her uyduyu yok etmeleri emriyle dolaan dev-
rimci muhafzlar, uydulara msamaha gstermeleri iin rvet yiyorlar, -
dlleri sevdikleri program izleyebilmeleri iin zgr bir koltuk oluyor ve en
popler program da Baywatch'tur. Eletirmenlerinin syledii gibi Ameri-
kan kltrel emperyalizmi nemli ve hzla byyor- ezici bir faktr
olduu sylenebilir- ve muhtemelen kltrel emperyalizm bu bl-
gedeki en nemli Amerikan mdahalesi olarak kalmaya devam ede-
cek.
Prof. Dr. Bernard Lewis
[200] 21. YZYI L Ocak / ubat / Mart 2008