DIGITALNA OBRADA AUDIO SIGNALA

Do sada smo priali o kompromisu koji je neophodan kad je rije o brzini

odmjeravanja, rezoluciji i veliini potrebne memorije za skladitenje audio signala. Osim
toga, neophodno je voditi rauna o nivoima snimanja (dinamikom opsegu) kako bi se
dobio dobar, ist snimak. Ako prilikom digitalizacije dolazi do odsijecanja signala zbog
previsokih nivoa, rezultat e biti neprijatno krckanje. Obrnuto, snimci koji se naprave
na suvie niskom nivou e esto biti neupotrbljivi jer koliina snimljenog zvuka moe biti
nedovoljna da se pokriju umovi koji poptiu od samog procesa snimanja. Digitalna
obrada audio signala obuhvata postupke kojima se popravlja kvalitet snimljenog audio
zapisa, zatim editovanje snimljenih datoteka, pa do sloenih metoda obrade signala:
ODSIJECANJE - Uklanjanje praznog prostora sa poetka i dodatnog vremena
sa kraja snimka (moe jako da smanji veliinu datoteke).
UPLETANJE I SASTAVLJANJE - Mogue je odstraniti dodatne umove koji
neminovno ulaze u snimak. Takoe je mogue od mnotva manjih napraviti
dui snimak.
PRILAGOAVANJE JAINE - Neophodna je normalizacija svih segmenata
koji se lijepe jer oni skoro nikad nisu jednake jaine.
KONVERZIJA FORMATA - Koristi se pri editovanju fajlova razliitih
formata.
FEJD-IN I FEJD-OUT - Lagano pojaavanje i lagano utiavanje.
PROMJENA BRZINE ODMJERAVANJA - Neophodna za ujednaavanje
audio sadraja koji su odmjereni razliitim frekvencijama.
OBRADA AUDIO SIGNALA - Omoguava uklanjanje dijela spektra (uma i
sl.), te razne efekte (eho, dodavanje dubine, unoenje nadrealnih efekata,)

Obradu audio signala mogue je vriti u vremenskom ili frekvencijskom domenu.

OBRADA AUDIO SIGNALA U VREMENSKOM DOMENU

Multimedijalni sistem za obradu audio signala posmatramo kao proces iji rezultat je
transformacija diskretnog ulaznog audio signala u diskretni izlazni audio signal:
( ) ( ) x n y n
gdje je sa ( ) x n oznaen ulazni, a sa ( ) y n izlazni signal.



Blok dijagram diskretnog sistema sa jednim ulazom i jednim izlazom

Prije same digitalizacije, iz analognog audio signala je neophodno ukloniti sve
frekvencije koje su vee od polovine frekvencije odmjeravanja. Zasnovano na percepciji
zvuka, za frekvenciju odmjeravanja je dovoljno odabrati 44,1 kHz jer je ta frekvencija
dva puta vea od gornje granine frekvencije od oko 20-22 kHz koju ovjek moe da
uje. Idealno gledano, analogni predfiltar na sljedeoj slici ima graninu frekvenciju od
22 kHz. Bez ovog niskopropusnog predfiltra, koji treba da iz audio signala ukloni
frekvencije koje su van ujnog opsega, u audio signalu bi se, nakon njegove
digitalizacije, obrade i rekonstrukcije, pojavila znaajna izoblienja.



Na sljedeoj slici je blokovski prikazana digitalna obrada audio signala.
Podrazumijeva se upotreba predfiltra i postfiltra u kontinualnom domenu. O predfiltru je
ve bilo rijei. Analogni niskopropusni postfiltar se ukljuuje nakon digitalno/analogne
konverzije i slui za uklanjanje fisokofrekvencijskih komponenti koje nastaju u procesuu
digitalno/analogne konverzije kao posljedica upotrebe realizibilnih, a ne idealnih D/A
konvertora za rekonstrukciju analognih signala. Na slici je dat jedan od najjednostavnijih
primjera obrade audio signala (utiavanje, tj. mnoenje sa faktorom 0,5).
Obradu signala je mogue izvoditi blokovski, kada se prvo prikupi i memorie blok
podataka (odmjeraka), a zatim se vri njihova obrada, ili odmjerak po odmjerak. Nain
obrade zavisi od konkretne aplikacije. Kontrola pojaanja predstavlja primjer obrade
odmjerak po odmjerak, dok je filtriranje primjer blokovske obrade.





Obradu audio signala je mogue realizovati softverski i hardverski.U svakom sluaju,
implementacija ukljuuje sljedea dva koraka:
iskazivanje relacije ulaz-izlaz u obliku algoritma,
realizacija algoritma softverski ili digitalnim hardverom.


Iskazivanje relacije ulaz-izlaz

Preko jednaine diferencija:
( ) ( ) ( )
0 1
M N
k k
k k
y n b x n k a y n k
= =
=

.
Konvolucionom sumom (konvolucijom)
( ) ( ) ( )
k
y n x k h n k

=
=

.
Za korienje konvolucione sume potrebno je poznavanje impulsnog odziva sistema, koji
je jednak izlaznom signalu kada je na ulazu sistema jedan impuls:
( ) ( )
1, 0
0,
n
x n n
inae

=
= =

,
kao to je prikazanao na sljedeoj slici.





OBRADA AUDIO SIGNALA U FREKVENCIJSKOM DOMENU

Obrada audio signala u frekvencijskom domenu se svodi na modifikovanje frekvencijskih
karakteristika audio signala. Zahtjevi za obradom audio signala se tada zadaju u frekvencijskom
domenu, tako to se navode frekvencijski opsezi koje je potrebno zadrati u sigalu i one koje je
potrebno eliminisati iz signala, eventualno pojaati, utiati, itd... Na osnovu toga se generiu
frekvencijske karakteristike sistema koji vri obradu signala.

Frekvencijska karakteristika sistema, definisana sa:
( ) ( )
j j k
k
H e h k e

=
=

je kompleksna funkcija uestanosti:
( ) ( )
( ) ( )
arg
j
j H e
j j
H e H e e

= .

Modul frekvencijske karakteristike je amplitudni odziv sistema i on utie na promjenu amplitude
izlaznog signala, dok argument frekvencijske karakteristike predstavlja faznu karakteristiku
sistema koja utie na fazu izlaznog signala.

Obrada se svodi na mnoenje spektra signala sa frekvencijskom karakteristikom sistema. Na
sljedeoj slici su prikazane idealne frekvencijske karakteristike (njihovi moduli) frekvencijski
selektivnih sistema redom: niskopropusnog filtra, visokopropusnog filtra, propusnika i
nepropusnika opsega uestanosti, te filtra svepropusnika. Dio spektra signala u kom je
frekvencijska karakteristika jednaka jedinici e biti zadran u signalu bez promjena, dok e dio
spektra signala gdje je frekvencijska karakteristika jednaka nuli biti eliminisan iz signala. Realne
karakteristike odstupaju od idealnih prvenstveno u tome to ne postoji otra granica izmeu
propusnog opsega (dijela gdje je frekvencijska karakteristika jednaka jedinici) i nepropusnog
opsega (dijela gdje je frekvencijska karakteristika jednaka jedinici), ve postoji i tzv. prelazni
opseg. Frekvencijske komponente signala koji se nau u prelaznom opsegu e biti oslabljene po
amplitudi.