1

2 3
indekiler
evirenin nsz
Tora nsz
branice Okuma Rehberi
Detayl Peraa ndeksi
Tora Okuma Berahalar
Aftara Okuma Berahalar
Tora Aftara
BERET 69 266
NOAH 86 269
LEH LEHA 103 271
VAYERA 117 274
HAYE SARA 134 277
TOLEDOT 146 281
VAYETSE 158 285
VAYLAH 174 289
VAYEEV 191 292
MKETS 204 295
VAYGA 221 298
VAYH 234 300
ZEL GNLERDE OKUNAN PERAALAR
RO HODE PERAASI 247 302
HANUKA PERAASI 249 312
TAANT PERAASI 260
SZLK 318
4 5
ndex
Perek 1
Bereit
1. Yaratl; lk Gn . . . . . . . . . . . . . . . . . . 69
2. kinci Gn . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 69
3. nc Gn . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 70
4. Drdnc Gn . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 70
5. Beinci Gn . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 71
6. Altnc Gn . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 71
Perek 2
7. abat . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 73
8. nsan . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 73
Perek 3
9. Kadna Verilen Lanet . . . . . . . . . . . . . . . 77
10. Adama Verilen Lanet . . . . . . . . . . . . . . 77
11. Kovulu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 78
Perek 4
12. Kayin Ve Evel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 78
Perek 5
13. lk ve kinci Nesiller . . . . . . . . . . . . . . . . 81
14. nc Nesil . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 81
15. Drdnc Nesil . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 82
16. Beinci Nesil. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 82
17. Altnc Nesi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 82
18. Yedinci Nesil . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 82
19. Sekizinci Nesil . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 83
20. Dokuzuncu Nesil . . . . . . . . . . . . . . . . . . 83
21. Onuncu Nesil . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .83
22. Noahn ocuklar ve Devler . . . . . . . . . 84
Perek 6
23. Karar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .84
Noah
24. Noah Ve Dnemi . . . . . . . . . . . . . . . . . . 86
25. Byk Tufan . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .86
Perek 7
Perek 8
26. Tufandan Sonra . . . . . . . . . . . . . . . . . . 91
Perek 9
27. Gkkua . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .93
28. Kenaan Lanetleniyor. . . . . . . . . . . . . . . . 94
Perek 10
29. Yefet Ve Hamn Soylar . . . . . . . . . . . . . 95
30. Kenaann Soyu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 96
31. emin Soyu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .97
Perek 11
32. Babil Kulesi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .98
33. Onbirinci Nesil . . . . . . . . . . . . . . . . . .99
34. Onikinci Nesil . . . . . . . . . . . . . . . . . . .99
35. Onnc Nesil . . . . . . . . . . . . . . . . .100
36. Ondrdnc Nesil . . . . . . . . . . . . . . . 100
37. Onbeinci Nesil . .. . . . . . . . . . . . . . . . 100
6 7
38. Onaltnc Nesil . . . . . . . . . . . . . . . . . .100
39. Onyedinci Nesil . . . . . . . . . . . . . . . . . 101
40. Onsekizinci Nesil . . . . . . . . . . . . . . . . . 101
41. Avram . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .101
Perek 12
Leh Leha
42. Avrama Yaplan ar Ve G . . . . . . 103
43. Dertler . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .104
Perek 13
Perek 14
44. Sava . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 107
Perek 15
45. Paralararas Antlama . . . . . . . . . . . . 109
Perek 16
46. Yimaelin Doumu. . . . . . . . . . . . . . . . 111
Perek 17
47. Snnet . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 113
48. Szlerin Tutulmas . . . . . . . . . . . . . . . . 115
Perek 18
Vayera
49. Ziyaretiler . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 117
Perek 19
Perek 20
50. Sara Ve Avimeleh . . . . . . . . . . . . . . . . 125
Perek 21
51. Yitshak Ve Yimael . . . . . . . . . . . . . . . . 127
52. Beer evadaki Antlama. . . . . . . . . . . . 129
Perek 22
53. Snav . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .130
54. Rivka . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .133
Perek 23
Haye Sara
55. Sarann lm . . . . . . . . . . . . . . . . . . 134
Perek 24
56. Yitshak in Bir E.. . . . . . . . . . . . . . . . 136
Perek 25
57. Avraamn Son Gnleri . . . . . . . . . . . . 143
58. Yimael . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .144
Toledot
59. Yaakov Ve Esav . . . . . . . . . . . . . . . . . 146
Perek 26
60. Yitshak Ve Pelitiler . . . . . . . . . . . . . . . 147
61. Esav Evleniyor . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 151
Perek 27
62. Beraha . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 151
Perek 28
Vayetse
63. Yaakovun Yolculuu . . . . . . . . . . . . . . 158
Perek 29
Perek 30
Perek 31
Perek 32
8 9
Vayilah
64. Yaakov Esavla Karlayor . . . . . . . . . 174
Perek 33
65. eheme Var . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 179
Perek 34
66. Dina Olay . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .179
Perek 35
67. Bet-Ele Ynelik Hazrlk . . . . . . . . . . . 183
68. Bet-El . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .184
69. Yaakovun Oullar; Yitshakn lm . 185
Perek 36
70. Esavn Soyu . . . . . . . . . . . . . . . . . . .186
71. Seirin Soyu . . . . . . . . . . . . . . . . . . .188
72. Edom Krallar . . . . . . . . . . . . . . . . . ..189
Perek 37
Vayeev
73. Yosef Satlyor . . . . . . . . . . . . . . . . ..191
Perek 38
74. Yeuda Ve Tamar . . . . . . . . . . . . . . . . ..195
Perek 39
75. Yosefin Snav . . . . . . . . . . . . . . . . . . 198
Perek 40
76. Esirlerin Ryalar . . . . . . . . . . . . . . . . 201
Perek 41
Mikets
77. Yosefin Ryalar Gerekleiyor. . . . . . . 204
Perek 42
Perek 43
Perek 44
Vayiga
78. Yosef Kimliini Aklyor. . . . . . . . . . . . 221
Perek 45
Perek 46
79. Yaakovun Ailesi . . . . . . . . . . . . . . . . . 227
80. Yaakovun Msra Gelii . . . . . . . . . . . 229
Perek 47
Vayhi
81. Yaakovun Son Gnleri . . . . . . . . . . . 234
Perek 48
Perek 49
82. Berahalar: Reuven, imon, Levi . . . . . . 237
83. Yeuda. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 238
84. Zevulun . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 239
85. Yisahar. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 239
86. Dan . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 239
87. Gad . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 239
88. Aer. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 240
89. Naftali . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 240
90. Yosef . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 240
91. Binyamin; lk kitabn sonu . . . . . . . . . . 241
Perek 50
10 11
ZEL PERAALAR
Ro Hode Peraas. . . . . . . . . . . . . . . . . . . 247
Hanuka Peraas . . . . . . . . . . . . . . . . . . .249
Taanit Peraas . . . . . . . . . . . . . . . . . . .260
AFTARALAR
Aftarat Bereit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 266
Aftarat Noah . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 269
Aftarat Leh Leha . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 271
Aftarat Vayera. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .274
Aftarat Haye Sara . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 277
Aftarat Toledot . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 281
Aftarat Vayetse . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 285
Aftarat Vayilah. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 289
Aftarat Vayeev . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 292
Aftarat Mikets . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 295
Aftarat Vayiga . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 298
Aftarat Vayh . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 300
Aftarat Erev Ro-Hode . . . . . . . . . . . . . . 302
Aftarat abat Ro-Hode . . . . . . . . . . . . . . 306
Aftarat abat Hanuka ( I ) . . . . . . . . . . . . 312
Aftarat abat Hanuka ( II ) . . . . . . . . . . . 316
SZLK 318
Katkda Bulunanlarn Sz
imon Atsadik Dnya ey zerinde durur der :
Tora renmek,
Avoda ( Tanrya hizmet = Dua ),
Gemilut Hasadim ( yilik yapmak )

Toplumumuzda Avoda, sinagoglarmzda yerine geti-
rilirken, Gemilut Hasadim de birok kurumlarmzn
devamll ve bu kurumlardaki gnlller sayesinde
en iyi ekilde yerine getirilmektedir. Yaammzn her
ann kutsallatrmamz salayan mz Tora ve bu
almak iin gereken yol olan Tora renimi :
Hahamlarmzn dedii gibi Tora renmek iin zaman
ayr ve bunun iin kendine bir retmen se ( Ase Leha
Rav) . Biz bu amala 15 yldr her hafta Rav Yitshak
Haleva nn nderliinde balayp bugn de Rav Nafi
Haleva ile devam ettirdiimiz Tora sohbetleriyle
yaammza anlam kattk. ki kii bir araya geldiinde
ve Tora konuulduunda Tanr aralarnda yer alr ve
ortam kutsiyet kazanr. Bu ortam bize salayan Rav-
larmza kran ve sayglarmz sunarz. Kendimizi bu
konuda gelitirdike evremize de bunu aktarmaya ve
eitli vesilelerle kardmz kitaplar sayesinde de
toplumumuzu bilinlendirmeye ve bilgimizi payla-
maya baladk. Ancak, yaptklarmzn hibiri engin
12 13
Toramz okuyup anlamaya ynelik derin bir alma
deildi.
m En Kemah En Tora Un yoksa Tora da yoktur
m En Tora En Kemah Tora yoksa Un da yoktur
Yahudilik maddiyatla maneviyatn bir btn olduunu ve
birbirinden kopamayacan belirtmektedir.
Un kendi bana bir gda deildir ve insan doyurmaz.
lenmeyip kendi halinde brakldnda hibir ilevi
yoktur; zerinde allmal, yourup sevgi ve sabrla
ekillendirilmelidir. Toray da hayatmz boyunca
kk yatan itibaren okumak, dinlemek, renmek,
zerinde durup dnmek, yorumlamak, uygulayp
gelecek kuaklara devretmek gerekir. Torasz hayat;
iek amayan bir aaca, susuz, a bir bedene benzer.
Bu yzden grevimiz gelecek nesillerin salam kkle-
re, her trl frtna ve rzgara kar dayankl dallara
sahip aalar gibi olmasn salamaktr.
m Lo Ahav Ematay ? imdi deilse ne zaman ?
Bizler bu amala yola karak, Toray renme ve
retme konusundaki eksiklii gider-meye ynelik
Torann aklama ve yorumlaryla birlikte Trke
evirisi projesini balattk. Torann ilk kitab Bereiti
bitirerek toplumumuza sunmaktan byk gurur ve
mutluluk duyuyoruz. Tanr bu projeyi tamamlamam-
za yardmc olsun.
Kitabn toplumumuzun yaamna k ve tm insan-
la bar getirmesini dileriz.
Baruh eeheyanu Vekiyemanu Veigiyanu Lazeman
aze .... Bizi yaatan , ayakta tutan ve bu gnlere eritiren
Tanrmz Mbarektir
14 15
Tora ile ilgili zamanmza kadar, anladmz dilde her-
hangi bir yorum aransa idi bulmak imkanszd. Konu-
yu tercme etmekten ileri gidilemezdi.
Amerika ve Avrupa lkelerinde buna bir zm bu-
lan bilgi sahibi kiiler, ngilizce ve Franszca yorumlar
yaparak halk bilinlendirdiler. Fakat Trke olarak
Tora yorumu bulmak imkanszd.
Haftann Peraas ad ile kan haftalk brorlere
ilaveten daha geni bilgi veren yorumlar kitab gne
gibi dodu.
renmek isteyenleri aydnlataca, Toraya susam
kiilere hayat verecei umudundayz.
Yalnz Bereit blmn ieren bu gzel kitab hazr-
layan herkese baarlar diler devamn Ulu Tanrdan
dileriz.
YEALEM AD... PAOLEHEM

BET DN
Rav Yitshak Haleva Rav zak Alaluf
Rav Moe Benveniste Rav Nafi Haleva
Rav Yeuda Adoni Rav zak Peres
Elul 5762
Eyll 2002
16 17
nsanlk tarihinin bilinen ilk din disiplini Museviliin
Tanrsal kaynakl metni Tora, atalarmz srailoul-
lar araclyla tm insanla hediye edildii andan
balamak zere yeryz yaamn ok derinden etkile-
mi olup, insanl en geni anlamyla doruya, iyilie
ve gzellie ynlendiren bu etkisini sonsuza kadar
srdrecei kukusuzdur.
Torann ezeli ve ebedi niteliinin temel nedeni,
Onun dorudan Tanrsal kaynakl oluu konusunda
hibir kukuya yer olmay ve bu niteliinin Tanrsal
teminat altnda bulunmasdr.
Bunun yannda, atalarmz srailoullarndan bala-
mak zere biz Musevilerin her devirde ve her nesilde
Toray insanla hediye edildii aynlkta koruyup
Onu gelecee aktarma konusunda gsteregeldiimiz
zen, buyruklarn tmyle yerine getirmede sergile-
yegeldiimiz duyarllk ve bu kutsal metne getiregel-
diimiz aklama ve yorumlamalar, Torann; bizlere
tebliinden bu yana yaklak 34 asr gemi olmasna
karn Onun yalnz gncelliini korumasna deil,
insanln geleceine de ynelik olarak en hakiki yol
gsterici olmasnn ana nedenleri olmutur.
Ki ? Hohmathem Uvinathem Leene Aamim Tora
sizin, dnyann hikmet anlay olacaktr
Gerekten de Musevi din disiplini, Tora iinde
aka belirtilen ilahi maksatlarla elimemek zere,
tm kutsal metinlerin aklanma ve yorumlanmasn
tevik ettii gibi, bunu her Musevi inanls iin kutsal
bir dev olarak nitelendirir.
Musevi din disiplinine ilikin klliyatlarn, niceliksel
bakmdan da, niteliksel bakmdan da, neredeyse ba-
kaca hibir disiplinde rastlanamayacak kadar ok
eitlilii ve ok renklilii, bu dev-lendirmenin biz
Musevi inanllarnca ne derecede istekle stlenildii-
ne ve bu alanda yaplan fikri almalarn zenginliine
ilikin en belirgin kantlara iaret eder.
u anda elimizde bulundurduumuz bu kitap, ite by-
lesi bir gnll stlenimin Musevi gelenekleri ere-
vesindeki en yeni ve bence en isabetli rnlerinden
biri olarak somutlam bulunmakta, bu arada ok
nemli bir boluu doldurucu vasfyla da belirgin bir
nem tamaktadr.
Musevi kltr kavramn bence ok doru anlayan
bir grup aydn gencimizin giriimiyle balatlan ve
tamamlandnda hi kuku duymuyorum ki mkem-
mel bir eser niteliine kavuacak olan bu alma,
kutsal Toramz zgn metninden okuyamayan din-
18 19
dalarmz iin ok mkemmel bir rehber olaca gibi,
Musevilik konusunda daha fazla bilgi edinmek isteyen
aratrmaclar iin de birinci elden yetkin ve gvenilir
bir kaynak oluturacaktr.
Bu konuda beni asl duygulandran, bu bir grup aydn
gencimizin giritikleri bu gerekten byk ite gster-
dikleri azim, irade ve zverili almadr. Bu genleri-
miz Toramzn en nemli buyruklarndan olan
Lilmod Ulelamed Limor Velaasot renip-retme
ve devlenip-Uygulama ilkelerini anlayp deerlendir-
medeki maharetleri bence her trl takdir duygusu-
nun stndedir.
Bendeki; Museviliin bylesi gnll aydn dinda-
larmzn omuzlarnda ycelmesini srdrecei konu-
sundaki gveni tazeleyen bu genlerimize teekkr
ediyor, onlar kutluyor ve balattklar ii tamamna
erdirmek iin gstereceklerinden emin bulunduum
gayretlerine dualarmla katlyorum.
Hizku Veimtsu Veasu Hayil
Hahamba Vekili
Rav Yitshak Haleva
Elul 5762
Eyll 2002
nsz
Neden?
ounluu 15. yzyln sonunda spanya ve evresin-
den g etmi olan Trkiye Yahudileri iinde ok az
kii, Yahudilikin temel kitab olan Torann, ondaki
derin ve esiz retinin gzelliini tatmaya hak kaza-
nabilmiti. Bunun en nemli sebebi Yahudilikin ana-
dili olan branice konusunda halk iindeki genel bilgi
eksikliiydi. Byle bir ortamda, Rabi Yaakov Huli
ortaya km, halkn anlayabilmesi iin Ladino dilin-
de yazd Meam Loez adl esiz yaptn oluturmutu.
Rabi Yaakov bu eserinde Toray en bandan itibaren
ele alan, gerek Talmud, gerek Alaha, gerekse de Mid-
ra kaynakl bilgilerden, muhteem bir antoloji olu-
turmutu ve neredeyse her eve giren bu kitabn okun-
mad masa yok gibiydi. Bu ekilde halk, mirasna
tekrar aina olabilmiti.
Artk Ladinonun da Trkiyede unutulmaya yz tut-
tuu bir ortamda, braniceye de ok aina olmayan
Trkiye Yahudileri iin Tora, ister istemez bir bilin-
meyen haline gel-meye balad. Yahudiler ne yazk ki
Yahudiliki, kendisinden deil d kaynaklardan ren-
mek, nemli bir blm yanl, hatal ya da sorunlu
olan eitli bilgi ve felsefelere maruz kalmak zorunda
20 21
kaldlar. Bu sebeple Rabi Yaakovu ok daha kk
bir apta rnek alarak, Toray, 3300 yl akn bir
sredir Yahudiler tarafndan anlald ve uygulan-
d ekliyle, aklamalarla zenginletirilmi olarak ve
Trke hazrlamaya karar verdik.
Hal-i hazrda, Torann; daha dorusu Tanahn,
Kitab- Mukaddes irketi tarafndan yaplm olan iki
evirisi mevcut. Bunlarn ilki olduka eski bir Trke
ile yazlm olduundan, irket yeni ve daha anlalr
bir eviriyi piyasaya srd. Her iki evirinin metinsel
anlamda olduka titiz ve mkemmele yakn bir al-
ma olduu kesinlikle inkar edilemez. Ancak biz Yahu-
dileri, ve Yahudilik hakknda gerek bilgi almak
isteyen kiileri asl ilgilendirmesi gereken, Tora metni-
nin salt evirisi deil, bu metnin ve ardndaki kkl
kanuni ve felsefi gelenein eliinde Yahudilerce
anlalma ve uygulanma ekli olmaldr. Zira Torann
herhangi bir evirisi, metinsel ve filolojik bakmdan
ne kadar doru grnrse grnsn, geleneksel baz
aklamalarn refakati olmad srece, yanltc
hatta zellikle Yahudi kanunu sz konusu olduunda
yanl olmaktan kurtulamaz. Daha da nemlisi;
Tora, Yahudiler iin Eski Ahit deildir. nl otorite
Rainin dedii gibi: [Torann szleri] Senin gznde
bayat ve modas gemi birer dogma gibi olmasnlar; aksi-
ne Toray herkesin renmek iin kotuu yepyeni bir
reti olarak gr (Devarim 6:6, Rai o.a.). Ksacas
Tora evirisi konusunda aada geni olarak belirti-
len kriter ve endieler, mutlaka gz nnde tutulmal-
dr. Her eye ramen Kitab- Mukaddes evirilerinin
metinsel titizlii gzard edilemez. Bu adan, eviri-
miz bu noktada sadece Tora ile snrl kalacandan,
zellikle aklamalardaki, Torann be kitabnn son-
rasna yaplan gndermelerle ilgili fikir edinmek iin
Kitab- Mukaddes evirisi nemli bir yardmc olacak-
tr. Bu sebeple, Tanahn blmlerinin branice isimle-
riyle, sz konusu kitaptaki isimleri eleyen bir tabloyu
ileride bulabilirsiniz.
eviri zerine
Bir evirmen, elindeki kitab evirmeye balamadan
nce, bir noktay kesin olarak bilir: eviri hibir
zaman orijinalin deerinde olamaz; zira zellikle dil-
den kaynaklanan nanslarn nemli bir blm eviri
srasnda yok olacaktr. Hele sz konusu kitap,
Yahudilikin en kutsal kitab, yaam rehberi, dnya
medeniyetinin temeli olan Tora olunca, elimizdeki
evirinin, aslnda orijinalin sadece sonsuzda biri
olmaktan teye geemeyecei aktr. Zira burada sz
konusu olan, sadece dilden kaynaklanan kayplar
deildir.
Toradaki birok kural, szcklerin cmle iindeki
22 23
dizililerine, hangi szcn cmlenin neresinde ve
hangi szce yakn kullanldna, ayn szcn
Torann bambaka bir yerinde hangi cmlede ne
pozisyonda yer aldna ve bunun gibi birok gelenek-
sel ynteme baklarak trer. zellikle de branice ve
Trkenin, cmleii szck sralamas asndan nere-
deyse tamamen zt olduklar dnldnde, tam bir
analizin eviri metni zerinde yaplabilmesinin mm-
kn olmad anlalacaktr.
Baka bir nemli sorun, deyimlerle ilgilidir. Torada
deyimlerin nemli bir yeri vardr ve birok evirinin
yapt gibi bunlar olduklar gibi evirmek, metnin
gerek anlamn saptracaktr. rnein Kelleyi kol-
tua almak gibi bir deyimi, [zellikle de koltuk sz-
cn de dier anlamna gre dnerek!] deyimsel
anlamnn bilinmedii bir baka dile, olduu gibi ev-
rildiini bir dnn!
Szl Torann geleneklerinden bir tanesi de, Torann
deyimlerle bezenmi dilini nasl anlamak gerektii
zerinedir. Bu adan, rnein, olduu gibi evril-
diinde gzlerin arasnda (emot 13:9) anlamna
gelen szlerin, aslnda, san balama izgisinin hemen
stnde merkezi bir yeri belirttiini Szl Toradan
renmekteyiz. Bu, Devarim 14:1den de dolayl ola-
rak anlalmaktadr. Dolaysyla bu ifadeyi olduu gibi
evirmek sadece geleneksel bilgilere aykr olmakla
kalmayacak, ayn zamanda yanl olacaktr.
Talmud eviri konusunda ok nemli bir retide
yle demektedir: Bir pasuu tam anlamyla eviren,
metni yanl sunmu olur. Dier yandan kendisinden
ekleme yapan kii ise, Toraya kfr etmektedir (Tal-
mud Kiduin 49a; Tosefta Megila 3:21). Anlald
zere Talmud, evirmenin ne zaman dorudan, ne
zaman deyimsel anlama gre hareket etmesi gerektii-
ni bilmesinin ok nemli olduunu belirtmektedir.
Dier yandan kimse kafasndan ekleme yapamaz. Ne
zaman ne yaplaca konusundaki karar, tamamen
kabul edilmi gelenekleri bilmek ve ona uygun dav-
ranmakla birebir balantldr.
Torann evirisi sz konusu olduunda byk nem
kazanan bir baka konu da kanuni blmlerle ilgili
eviridir. Torann kendine zg dili, eitli sebepler-
den dolay ifrelidir ve baz durumlarda bir kanunun
uygulamasyla ilgili metin okunduunda varlan sonu,
o kanunun pratikteki uygulamasyla farkllk gstere-
bilir. Bu konuda herhangi bir yorum yapmadan nce,
her trl detay ve dilsel kullanm analiz etmi olan
Talmud konusunda uzman olmak gerekir. Torann
birok kanunla ilgili stili, herhangi bir durumdaki en
u rnei vermektir. Bunun altndaki durumlar ya
zaten aktr, ya da bu u durumdan tretilerek
renilir. Byle rnekler, Tora hakkndaki bilgisi
24 25
sadece dz [ve eviri] metin okumakla snrl kiilerin,
okuduklar hakknda yersiz ve yanl yorumlar yap-
masna; hatta baz ifadelerin Yahudi aleyhtarlna
alet edilmesine kadar gidebilmitir. Bu durumun, bin-
lerce yllk kkl gelenekten haberdar olunmamasn-
dan kaynakland aktr. Dolaysyla, Torann bu
kkl gelenein rehberlii olmakszn yorumlan-
masnn son derece yersiz ve hatal kaaca aklda
tutulmaldr.
eviri Nasl Yapld?
Tm bunlar syledikten sonra akla, elinizdeki eviri-
yi yapan kiinin bu gerekli nitelikleri karlayp kar-
lamad sorusu doal olarak gelecektir. Cevap hayr-
dr. Bu sebeple uzmanlar tarafndan gerekletirilen
kontrol mekanizmasn geni tutmaya zen gsterdik.
eviri zgn branice metinden yapld; fakat konu-
nun uzman olan Yahudilerce yaplm iki farkl ngi-
lizce eviri srekli olarak gz nnde bulunduruldu.
Bu evirilerden zellikle Rabi Arye Kaplann yapm
olduu The Living Torah, daha anlalr ve alternatif
evirilere yer verdii iin arlkla kullanld. Bu al-
ma ylesine titiz bir ekilde yaplm ki, u anda oku-
makta olduunuz nsz bile eviride kullanlan kriter-
ler konusunda Rabi Kaplann kendi yazd nszden
baz blmleri iermektedir. The Living Torah zel-
likle, dini ve dind birok kaynak zerinde yapm
olduu aratrmalarla ne kan bir kitap. Rai, bn
Ezra, Ramban gibi klasik otoritelerin yannda, birok
antik kaynak ve eitli evirilerden yararlanarak, esiz
bir eser ortaya karlm.
Fakat her zaman bu kitab takip ettiimiz sylenemez.
Baz durumlarda dier kaynak The Artscroll Chumash
Stone Editiona dayandk. Rabi Natan Scherman
tarafndan yaplan bu eviri, klasik otoriteler arasnda
gr ayrl sz konusu olduunda, en klasik ve kabul
edilen otorite olan Rainin grn takip etmeyi
semi.
Bu eviriyi The Living Torahtan ayran en nemli
zellii, kelime kelime eviri konusunda gsterilen
olaanst titizlik. Bu sayede, Torann, daha nce
bahsedilen trdeki analizi iin, alelade bir evirinin
salayacandan daha yksek bir imkan sunmakta.
evirimiz genelde srtn bu iki salam dayanaa yasl-
yorsa da, baz durumlarda, klasik otoriteler ya da Tar-
gum gibi klasik evirilerden de dorudan yararlanm-
tr.
The Living Torah ya da The Artscroll Chumashn
her ikisinin de takip etmedii bir gre yer verdiimiz
zamanlar seyrek de olsa oldu.
eviri konusunda ortaya kan glklerden biri,
26 27
Tora hakknda yaplan aklamalarn hangisini hangi
durumda takip etmenin daha uygun olacayd. Basit
yntem, her zaman ayn otoriteyi takip etmek olurdu;
fakat bu, sz konusu otoritenin stili uyarnca, birok
yerde aklktan vaz gemek anlamna gelebilir, ya da
ok uzun aklamalar gerektirebilirdi. Dahas, tek bir
otoriteyi takip etmek, evirmenin dier otoriteleri
yarglama hakkn kendinde bulduu anlamna gelebi-
lirdi. Bu sebeple, deiik yerlerde hangi otoriteyi takip
edeceimize dair karar, aklamann basit anlaya
uygunluu gz nnde bulundurularak verildi. Bura-
da nemle vurgulanmas gereken nokta udur: Her-
hangi bir yerde bir otoriteyi tercih ettiimizde, onun
en doru, dierlerinin ise pek akla yatkn deil
olduunu dndmz sonucu karlmamaldr.
Bu tip bir yargda bulunmak bizim haddimize deildir.
Tercih konusundaki tek kriter, evirinin anlalrl
konusunda en basit ve ak aklama olmasdr ve bu
da evirmenin subjektif olduunu itiraf ettii bir
seimdir.
Bu konudaki istisna, Tora kanununun sz konusu
olduu yerlerdedir. Buralardaki eviriyi yaparken,
pasuun tam anlamndan ok, kkl Yahudi kanunu-
nun belirledii karar gz nnde tuttuk. Bu, oun-
lukla, Rambamn kanun kodu Yad Ahazakay takip
etmek anlamna gelmektedir. Torann kanun konu-
sundaki bir ifadesinin, dorudan evrildii takdirde
ok yanl sonulara yol aaca kesindir. Byle bir
durumda dorudan eviri, rnein Vayikra 20:14te
fazladan bir kiinin masum yere idam edildii, ya da
emot 21:24te tazminat yerine bir kiinin gznn
karld gibi yanl yorumlarla sonula-nabilir. Ksa-
cas Tora kanunu sz konusu olduunda, edebi ya da
metinsel endieler ikinci planda kalmaldr ve bu
konuda Rabi Arye Kaplann stili benimsenmitir.
Alternatif evirilerin sz konusu olduu durumlarda,
bunlara metin altlarndaki aklamalarda yer verdik.
Baz ok karmak pasuklarda, alternatiflerin de ok
fazla olduu durumlar oldu. Alternatiflerde, bir otori-
tenin grn geni bir ekilde incelemektense, bir
cmlelik eviri ile bunu yanstmay tercih ettik.
eviride kullanlan Trkenin mkemmel olduuna
dair bir iddiamz yok. Temel hedefimiz okuyann
anlamakta glk ekmeyecei, ama bunun, gerek
bilgiden soyutlanma pahasna gereklemeyecei ekil-
de bir eviri sunmak oldu. Bu arada, yaygn olarak
bilinen baz aklamalarn dayand cmlesel yaplar
korumaya altmz yerler de oldu; bu adan baz
cmleler devrik ya da gereksiz grnen tekrarlar ie-
recek ekilde evrildi.
Yine de baz durumlarda The Living Torahn kullan-
d baz yntemlerle okumay kolaylatrmaya al-
28 29
tk. Torada ok fazla geen ve balacnn yerine
virgller, dedi szcnn yerine de trnak iaretle-
ri kullandk. Baz durumlarda dedi szcn,
konumann gidiatna gre cevap verdi gibi alter-
natifler kullanarak evirdik ve bunu Rabi Arye Kap-
lana dayanarak yaptk. Fakat buna ramen, byk
fark yaratmayacaklar yerlerlerde, btnl salaya-
bilmek asndan sz konusu deiiklikleri yapmaktan
kandk.
Toradaki insan isimleri genel olarak kiinin babas ile
zdeletirilerek verilmektedir. Bu durum daha ok
ikinci kitap emottan itibaren kendisini gstermekte-
dir. Byle durumlarda; [zellikle atasal zinciri vurgu-
lama amal istisnalar haricinde] rnein Nahon ben
Aminadav eklindeki ismi bir btn olarak kabul ettik
ve Aminadav olu Nahon eklinde evirmeyip,
olduu gibi brakmay uygun grdk.
Bir baka konu da Tanrnn farkl simleri ile ilgili
olarak karmza kt. Genel olarak Tanrnn sminin
dz metinde ne kt durumlar haricinde, okuma
kolayln salama asndan Tanr kullanm ile
yetindik. Dier durumlarda Tanrnn orada geen
smini ya dorudan, ya da anlamsal olarak verip,
aklamalarda geniletmeyi amaladk. Tanrnn Drt
Harfli sminin zellikle nem kazand yerlerde ise
sim anlamna gelen ve Tanrnn smini bo yere
kullanmamak (emot 20:7) iin tercih edilen A?em
szcn tercih ettik. [Tanrnn smi ile ilgili nem-
li bir uyarda bulunmak iin bu nokta sanrz uygun
olacaktr. Tanrnn smi son derece Kutsaldr ve bo
yere kullanlamaz. Bunun yannda bir yere yazld
zaman da silinemez ya da bu yer yrtlamaz, pe at-
lamaz. Elinizdeki kitap Toradr ve her eyin stnde
Tanrnn smini ierdiinden yksek derecede kutsi-
yete sahiptir. Bu adan; kutsiyete uygun saygy gs-
termeniz arz olunur].
evirimizi biraz farkl klan bir zellik; her szcn
evrilmemi olmas olsa gerek. Baz terimleri, gerek
eviri gerekse de aklama metninde branice olarak
brakmay tercih ettik. Bununla iki eyi amaladk.
ncelikle bu tip szcklerin tek kelimeye indirgene-
rek evrildikleri zaman anlam kaybna uramas,
dahas, evrilmi haliyle okuyucuya ok da bir anlam
ifade etmemesi bizi dndrd. kinci olarak, bu
terimler Yahudilikte ya sklkla kullanldklar, ya da
belirli baz zel terimleri ifade ettikleri iin, olduklar
gibi bilinmesinde fayda grdk. Bu adan, rnein
Neseh szcn, okuyucuya pek bir ey ifade etme-
yen, ya da etse bile tam nitelii hakknda pek bir fikir
vermeyen dkmelik sunu evirisiyle sunmaktansa,
olduu gibi Neseh eklinde brakmay uygun bulduk.
Bu gibi szckleri, kitabn en arkasnda bir szlkte
30 31
toplayarak mmkn olduu kadar geni aklamalar
vermeye altk [Konu konuyu anca szlk, kendi
iinde de biraz geniledi; ama bunun sadece kazan
olduunu dnyoruz]. Bu ekilde, anlamsz ya da
yar anlaml eviriler yapmaktansa, okuyucunun bra-
nice szck daarcn geniletmeyi daha uygun gr-
dk. Baz durumlarda ayn cmlede birden ok evril-
memi szcn varl, okuyucu iin zorluk yaratabi-
lir. Fakat yine de, anlam kaybn gze almaktansa,
okuyucunun kk bir gayret gstereceine dair inan-
cmz ar bast.
Genel olarak metin evirisini kolay okunabilir, bir
ocuun bile okurken bir eyler elde edebilecei, dier
yandan bir yetikinin de zevk alarak gerekli yerlerde
aklamalardan yararlanabilecei ekilde yapmaya
gayret ettik.
Aklamalar
Tora metninin ve evirisinin hassasiyeti konusunda
yukarda belirtilen endielerin ardndan, salt metin
evirisi sunmak, sonsuz deer ve mesaj ieren bu kay-
nan sadece bir mesajyla yetinmek demek olurdu.
Bu adan Toray bir aklama, kural ve felsefe anto-
lojisiyle birlikte sunmaya altk. Bu konuyu amadan
nce sylenmesi gereken bir ey vardr: Burada getiri-
len aklamalar tm aklamalar deildir. Daha do-
rusu okyanusta damla ifadesi bile buradakileri tanm-
lamaya yetmeyecektir. Bu adan her zaman baka bir
aklamann var olduu, Torada hibir eyin tek
ynl olmad, hibir eyin tek bir sebebi olmad,
Tanrnn eseri sz konusu olduunda bunun aksi-
nin de zaten dnlemeyecei hibir zaman unutul-
mamaldr.
Tora Tanrnn eseridir. Bizim anlamak ya da akla-
mak bir yana, hayal bile edemeyeceimiz bir Kay-
naktan gelmektedir. Dolaysyla eldekinin salt bir
metin, bir hikaye, misal, ders ya da kural kitab olduu-
nu dnmek, en batan itibaren yanltr. Toray
orijinal metninden inceleyen bir kii, birok cmlede
ok yersiz grnen kullanmlar, bariz tekrarlar, bir dil-
bilgisi uzmannn basite anlatm bozukluu olarak
tanmlayaca garipliklerle karlaacaktr. Akas
bir insan bu kitab yazm olsayd, bu kadar gze batan
hatalar (!) ieren bir kitab kesinlikle piyasaya srmez-
di.
Oysa Torann Tanrdan geldiini bilen kiiler, tm
bu garip, yersiz ya da gereksiz grnen kullanmlarn
iinde mutlaka sonsuz deer ve miktarda mesajn var-
ln grrler. Tora sadece okunmay deil, analiz
edilmeyi gerektiren bir metindir. Ancak bunun da
belirli kurallar vardr ve bu analiz sadece, Tanrnn
Moe Rabenuya, onun da bizlere retmi olduu
32 33
yntemler kullanlarak yaplabilir.
ivim Panim LaTora Torann Yetmi Yz Vardr.
Bir elmasa farkl yzeylerden baktnzda farkl grn-
tler elde edersiniz. Bu bak iin en nemli art, nere-
den bakarsanz bakn doru gzl kullanmaktr.
Toray incelemek ya da yorumlamak iin kendi gzle-
rine gvenen ve bir gzle ihtiyac olmadn iddia
edecek kadar kaba olan kii, o elmas basit bir ta ola-
rak grmeye mahkumdur. O bununla gurur bile duya-
bilir; ama elmasn gerek niteliini elbette deitirmez.
Tora, geleneklere dayal Yahudi bakn ayarlayan bir
gzlk gerektirir. Balangta bir gzle ihtiya duyul-
duunu kabullenmek, gzlerin iyi grmediini kabul-
lenmek ile edeer saylaca iin zor gelebilir. Ancak
anahtar da buradadr: Tevazu. Torann, birok yk-
sek da varken, zellikle alak bir tepe olan Sinay
Danda verilmi olmasnn en nemli mesaj budur:
Toray almak isteyen, alakgnll olmaldr.
Torann dnyaya, yeryzndeki en alakgnll
kii (Bamidbar 12:3) olarak tanmlad Moe Rabe-
nu araclyla verilmesi, bu adan bir srpriz deildir.
Bir kii ykselmeye karar vermeden nce, henz yk-
sekte olmadn kabullenmelidir.
Yetmi yze sahip olan Torann en ufak detayyla ilgi-
li saysz ve bazen birbiriyle eliebilen aklamann
varl, srpriz olmamaldr. Tora bir yaam kitabdr
ve hayatn her alanyla ilgilenir. Dahas, Tora sadece
bir kitap deildir. Burada yazl olann kat kat faz-
las, uygulamalar, deerler ve ayrntlar eklinde Yahu-
di belleinde mevcuttur. Torann tek bir deer ze-
rinde durmas elbette beklenemez. Bu adan ret-
menlerimiz olan Hahamlarmz, eitli aklamalara
eitli mesaj ve dersler gizlemilerdir. Bu da, Tora ile
ilgili birbirinden ok farkl aklamalarn temelidir.
Aklamalar anlama konusunda ok nemli bir ba
parmak kuraln bu noktada sylemek yerinde olacak-
tr. Torada herhangi bir olay anlatld zaman, eit-
li aklamalarla perde arkas bilgiler verilir. Bu bilgiler
bize olay kafamzda daha renkli bir ekilde canlandr-
mamz amacyla veriliyor deillerdir. Her birinin iin-
de gizli belirli bir mesaj vardr ve grevimiz bunu alg-
lamaktr. Sz konusu perde arkas bilgi baz durumlar-
da ta-rihi adan doru olmayabilir; baka bir deyi-
le olay, tanmlanan ekilde gereklemi olmayabilir.
Bu adan ayn konuda ayn anda doru olmas mm-
kn olmayan iki ya da daha ok aklamann varl
bizleri artmamaldr. Zira gemite neyin nasl ve
hangi detaylarla olduunun bizim iin neredeyse hi
nemi yoktur. Tek istisna dnda: Bizim bundan
imdi ve kendi hayatmz iin karacamz dersler
ve olumlu sonular hari. Ve farkl aklamalarn ile-
vi de ite bu farkl ders ve mesajlar vermektir.
34 35
Elinizdeki kitap, Torann metnini anlamaya yardmc
olacak baz aklamalardan semeler iermektedir. Bu
aklamalarn ezici ounluu konusundaki vg, The
Artscroll Chumash ve The Living Torahta yer alan
aklama antolojisini oluturanlarn hakkdr. eviri
ekibi olarak bizim yaptmz, bu aklamalar evir-
mekle snrldr.
Sz konusu iki kitap, eviride olduu kadar aklama-
lar seerken de farkl iki stili takip etmi. The Artsc-
roll Chumash, daha ok, konuyu aklayan, iindeki
mesajlar ortaya karan ve baz durumlarda Toraya
derin bir bak da yanstan aklamalara yer vermi.
Bunlarn byk blm Talmud, Midra ve klasik oto-
ritelerin yannda, yakn dnemde yaam olan ve
amzn konularna uygun grler sunan Tora
uzmanlarnn aklamalarndan da oluturulmu. The
Living Torahn yaklam ise nemli bir bilimsellik
ieriyor; ders ve mesajlardan ok, metnin anlalmas
iin ok eitli kaynaklara bavurulan geni bir aratr-
mann sonucu olduu anlalyor. Alternatif eviriler
konusunda Talmud, Midra ve klasik otoritelerin;
ayrca Targumlar, Septuaginta gibi evirilerin yannda,
ok az bilinen eski ve kkl kaynaklara da bavurul-
mu. Bunun yannda yine farkl kaynaklardan eitli
corafi, tarihi, sosyolojik, biyolojik ve zoolojik bilgilere
de yer verilerek, konunun anlalmasna yardmc
olunmaya allm.
Bu noktada itiraf edilmesi gereken ey; sz konusu
kaynaklarn ounluuna dorudan ulamak mm-
kn olmadndan, The Living Torahdaki bilgilerden,
Rai, bn Ezra, Ramban, Sforno, Rabam, Rabenu
Behaye, Targumlar gibi klasikler haricindekileri kay-
naklarndan aratrmam olup, gvenimizi Rabi Arye
Kaplana yaslam olduumuzdur. Tarihi yer ve halk
isimleri ngilizceden evrildii iin, tam bir arlk sa-
layamadk. Yine de, yaklak bir fikir verebilecei mi-
diyle bu bilgileri de kitaba dahil etmeyi uygun grdk.
Torada ad geen ller konusunda da bir gr
ayrl sz konusu olduunda, aratrmasn ok sa-
lam dayanaklara yasladna inandmz Rabi Arye
Kaplann verdii lleri kabul ettik. Burada da kar-
mza km olmas muhtemel sorunlardan biri, The
Living Torahda metrik dzenin kullanlmam olmas-
dr. Bu adan zellikle baz mesafelerin tam ve kesin
olmad gz nnde bulundurulmaldr.
The Artscroll Chumash ve The Living Torahn
aklama yapmad, fakat yine de aklama yap-
mann doru olacan dndmz baz yerlerde,
klasik
otoriteleri temel alan aratrmalar yaparak, uygun baz
aklamalar kendimiz yerletirdik.
Her ne kadar aklamalar, olas sorular cevaplama
36 37
amacyla veriliyorsa da, bu ki-tapla ilgili olarak nem-
le vurgulanmas gereken bir nokta vardr: Kitabn her
soruya cevap verme gibi bir iddias yoktur. Aksine,
kitabn asl amac genel bir giri bilgisi vermek, Kitap
Halkna Kitabn tantmak ve mmkn olduu kadar
ok soru reterek, bunlara cevap aramalarn tevik
etmektir. Kitap baz sorulara cevap vermektedir; fakat
Torada hibir sorunun tek bir cevab olmad, Tan-
rnnki gibi Sonsuz ve Tanmsz bir Zeka sz konusu
olduunda da bunun zaten mantkl olmayaca ak-
tr. Bu adan, herhangi bir soruya cevap bulunama-
d ya da bulunan cevabn yeterli grlmedii durum-
lar, o soruya tatminkar bir cevabn varolmadn
deil, sadece onun bu kitapta yer almadn gster-
mektedir. Yahudilikteki en temel prensip soru sor-
mann gerekliliidir. Baz durumlarda bir sorunun
cevabn bulmak bir mr boyu bile srebilir.
Gnein bazen tepenin ardndan doarak bizim
abamz gerekmeden ndan yararlanmamz sala-
mas gibi, batt ve n gizledii zamanlar da vardr.
Byle durumlarda, yine de grmek isteyen kii,
tepeye trmanmay, gnein peinden komay bilme-
lidir. Belki onu hibir zaman yakalayamayacaktr.
Ama gnein oralarda bir yerde olduunu ve tekrar
[hem de ters ynden] doup k vereceini bilmesi
yeterlidir
Bilgiyi arayan kii de bu ekilde davranmaldr. Cevab
mitle kovalamal, bulamayp karanla dtnde
ise umudunu yitirmemelidir. Zira bilgi hi beklenme-
dik bir yerden kp gelecektir Ama bilginin herkes-
e alglanabilen nn tesini, sadece onu gerekten
arayanlar hak edeceklerdir
Aftaralar
Tora, Moe Rabenunun halk iinde yaymasnn
ardndan tarih boyunca aralksz bir ekilde incelen-
mi ve uygulanmtr. Tora sadece rafta tutulmu, bir
sre sonra unutulmu, sonra birden tekrar ortaya k-
m bir dokman deildir. Moe Rabenudan beri
Torann halk iinde yaygn olmad hibir dnem
olmam, yine o zamandan beri her abat, Pazartesi ve
Perembe, Toradan bir parann toplu halde okun-
mas kanunlamtr. Torann okunuu o zamandan
beri bir ylda tamamlanr. Ksa saylabilecek bir sre
boyunca Erets-Yisraelde, bu dngy ylda tamam-
lama gelenei ortaya km, bu srada Babildeki
Yahudiler ise halen Toray her yl bitirmeye devam
etmilerdi; fakat bir sre sonra Erets-Yisraeldekiler de
eski sisteme geri dnmlerdir.
Torann her hafta Peraalar halinde okunmas, Moe
Rabenu zamanndan beri kesintisiz olarak srm
olmasna karn, eitli dnemlerde Erets-Yisraeli
38 39
igal eden imparatorluklar, Tora renimini ve okun-
masn yasaklamay denemilerdi. Bu gibi dnemlerde
Tora her ne kadar gizli bir ekilde renilmeye devam
edildiyse de, Torann halk iinde ak bir ekilde
okunmas sorun yaratacandan, Tanahn, haftann
Peraas ile ilgili, ya da zel bir abat ise o gnle ilgili
bir paras okunurdu. O zamandan itibaren, haftann
Peraasnn ardndan bu blmler srekli olarak
okunmaya baland ve bunlara Aftara [kapan; ayrl]
ad verildi.
Kitabmza her hafta okunan Aftaralar da dahil ettik.
Bu konudaki en nemli engelimiz, peygamberlerin
szlerinin son derece kapal olmas ve bizlerin, Peraa-
larda olduu kadar aklama lksne sahip olma-
mamz oldu. Bu engeli aabilmek iin, aklamalar
metnin iinde keli parantezler kullanarak verdik.
Sz konusu aklamalar, daha ok Radak, Malbim,
Abravanel gibi otoritelerin aklamalar dorultusun-
da yapld.
Kitab Nasl Kullanmal?
Gerek evirinin gerekse de aklamalarn, mmkn
olduu kadar ak ve kolay anlalr olmasna gayret
ettik. Amacmz, bu kitaptan kk bir ocuk ya da
geri plan bilgiye sahip olmayan kii kadar, belirli bir
gemie sahip kiinin de bir ekilde yararlanmasdr.
Kitap zellikle aklamalar sebebiyle olduka byk
sayldndan, Torann be blmn be ayr kitap-
tan oluan bir set olarak tasarladk. Dier blmleri
de Tanrnn yardmyla ileride karmay amalamak-
tayz.
Genel olarak kitabn sayfa dzeninde, iki sayfalk
takmlar kullanlmtr. Sadaki sayfann st bl-
mnde orijinal branice metin varken, soldakinin st
blmnde Trke eviri vardr. Alt tarafta ise, o say-
falarda geen konularla ilgili eitli aklamalar
veril-mitir. Aklamalar, o iki sayfa iinde, Trke
okuma yn olan soldan saa yazlmtr [Baz
durumlarda bir sayfa iftine ait aklamalar, o ifte
smayacak kadar ok olabildiinden, bir sonraki sayfa
iftine kaymtr; okuyucunun bunu dikkate almasn
neririz]. Kitabn genel dzeni ise, branice okuma
yn gerei sadan soladr.
Metin iindeki, zerinde aklama verilmi olan sz-
ler, pasuk numaras verilerek yazlm ve ardndan
aklamas verilmitir.
Ayn pasuk iin birden ok aklama olduu zamanlar-
da pasuk numaras tekrar verilmemitir.
Aklamalar iki trdedir: Bazlar metnin ya da sz-
cklerin anlalmas, isim ya da yerlerin aklanmas
amacn tarken, bazlar ise, metnin iinden karla-
bilecek kanun ya da dersleri, deiik dzeylerde ince-
40 41
lemeyi hedeflemektedir. Bu iki tr arasnda ayrm
yaplmamtr.
eviri metninde normal yaz karakteri kullanlm ve
konumalar trnak iinde italik halde verilmitir.
Bunun dnda branice brakmay tercih ettiimiz
terimlerin vurgulanmas iin farkl bir karakter kul-
lanlmtr. Bunlarn bazlar evrilmesine karn
metinde (normal) parantez iinde kaln ve italik
biimlemeyle yer almtr. Metnin iinde olmayan
aklayc baz eklemeler [keli] parantez kullanla-
rak verilmitir.
Baz durumlarda kimi ifade ettii ilk bakta belli
olmayan zamirlerin kimi kast ettii yine [keli]
parantez iinde ve ikinci bir farkl yaz tipiyle veril-
mitir. Metnin iine dahil olan aklayc szckler
(normal) parantez iinde yer almtr.
Aklamalar genel olarak normal karakter kullanla-
rak verilmitir. Not ve aklama balklar kaln, ak-
lamalarda kaynak olarak kullanlan kii isimleri nor-
mal, eser isimleri ise italik olarak yazlmtr. Aklanan
pasuktan yaplan alntlar, baka bir pasuktan alntlar,
alternatif eviriler, diyaloglar, baka kaynaklardan
yaplan alntlar trnak iinde italik, alnt iinde vur-
gulanmak istenen tek kelimeler trnak iinde kaln
italik, normal aklama metninde vurgulanmak iste-
nen tek kelimeler italik, pasuun aklayc geni tek-
rar ise trnak iinde normal karakterler kullanlarak
verilmitir.
Aklama iinde geen branice szckler ve fiil kk-
leri kaln italik yazlmken, evirisiyle birlikte verilen
branice szckler branice Szck Trke eviri
formatnda yazlmtr.
Aklamalarda yararlandmz kaynaklar, uzunluk,
arlk gibi lleri metrik dzene gre kullanmadk-
larndan, evirilerde, 1 mil = 1,854km.; 1 furlong =
201m.; 1 foot = 30,5cm.; 1 pound = 453,6gr.; 1 galon
= 3,78lt.; 1 quart = 0,945lt. lleri baz alnmtr
[deerler: Meydan Larousse ansiklopedisi].
Aklamalar iindeki referanslar, uyarlar, gnderme-
ler (normal), ek aklamalar ise [keli] parantez iin-
de verilmitir. Referans parantezleri iinde birden
fazla kaynak olduunda, bunlar (;) kullanlarak ayrl-
mtr. (,) Kullanlan yerlerde, virgln iki taraf ba-
lantldr. Referanslardaki kaynaklarn byk oun-
luuna ulamann ya da onlar kendi dillerinde mm-
kn olmadnn bilincindeyiz. Yine de bunun, potan-
siyel bir aratrmac olan okuyucunun nne set
ekme lksn bize vermediini dnerek, kaynak-
lar zellikle belirtmekle kalmadk, bunu, karla-
trnz gibi baz ynlendirici szcklerin eliinde
yapmay uygun grdk.
Torann kendi iindeki farkl blmler Perek [parag-
42 43
raf; bap] olarak adlandrlr ve her Perek belirli sayda
cmleye [Pasuk] sahiptir. Tora orijinal olarak bu cm-
lesel blnmeyi ierse de, numaralandrma ilemi,
kendi aratrmalar srasnda metin iindeki belirli bir
yeri bulmay kolaylatrmay amalayan Hristiyan din
alimleri tarafndan yaplmtr. Bu gerekten de nem-
li bir kolaylk salad iin Yahudiler de bu numara-
landrmay kullanmakta bir saknca grmemilerdir.
Referans parantezlerinde kullanlan ksaltmalarn
anlam u ekildedir:
bkz. = Baknz
kr. = Karlatrnz
a.k. = Ayn kaynak. En son referansta belirtilen kay-
nak.
a.y. = Ayn Yer. En son referansta belirtilen kaynakta
ayn yer.
o.a. = -nn Oradaki Aklamas. rnein (Bereit
23:1, Rai o.a.) ifadesi, alntnn Rainin Bereit 23:1
pasuuna yapt aklamadan olduunu belirtmekte-
dir.
o.. = -nn Oradaki evirisi.
b.a. = -nn Buradaki [bu pasuktaki] Aklamas
b.. = -nn Buradaki evirisi.
k.b. = Konu Bal. Yerine gre bir kaynaktaki konu
baln ya da, kitabmzdaki aklamalarda yer alan
bir konu baln ifade etmektedir.
ak. = Aklamalar.
.a. = bulunulan aklamadan hemen nceki Ak-
lama.
s.a. = Sradaki Aklama.
p. = Pasuk
.p. = bulunulandan hemen nceki Pasuk.
s.p. = Sradaki Pasuk.
v.d. = belirtilen nokta Ve Devam.
s. = Sayfa
44 45
Tm Bereit kitab iinde yaplan gndermelerde
sadece Perek:Pasuk (r. 23:2) formatnda olan gn-
dermeler, Bereit kitab iindedir. Kitap_smi Perek:-
Pasuk (r. emot 3:5) formatndakiler sz konusu
kitaptaki belirli yeri ifade eder. Sadece p. Pasuk ek-
linde olanlar (r. p. 8), iinde bulunulan Perek iin-
deki belirli pasua ynelik gndermedir. Tanah iin-
deki gndermelerde kitabn branice ismini evirme-
den brakmay uygun grdk.
evirideki hedefimiz bu noktada sadece Torann Be
Kitab ile snrl olduundan, Tanahn dier blmle-
rine yaplan gndermeler konusunda karlatrma
yaplabilecek tek Trke kaynak halen Kitab- Mukad-
destir. Sz konusu kitap, her trl ekinceye ramen,
konu hakknda genel bir fikir edinme asndan kul-
lanlabilir. Tanahtaki kitaplarn branice isimleri ile
Kitab- Mukaddes evirisinde verilen isimleri bada-
tran u tablo yararl olabilir:
Tora, Peraa ya da Sidra ad verilen 54 paraya bln-
mtr. Genel olarak her hafta bir Peraa okunur ve
istisnai olarak belirli baz Peraa iftleri ayn abat
gnnde birlikte okunurlar.
Bu, Torann yllk okunma dngsne gre ayrlm
blmleridir. Bunun dnda Torann metni, Moe
Rabenu ilk yazd ekliyle kendi iinde yapsal bir
ekilde blnmtr. Her blmn kendi iinde bir
btn olduu prensibinden yola ktmz iin, evi-
rimiz, The Living Torahdan alnan fikir dorultusun-
da [yine Peraa olarak adlandrlan]
branice K.M. EskiCev. KM. Yeni Cev.
Bereit Tekvin. Yaratl
emoi k Msrdan k
Vayikra Levililer Levililer
Bamidbar Saylar lde Saym
Devarim Tesniye Yasamn Tekrar
Yeoua Yeu Yeu
ofetm Hakimler Hakimler
emuel Samuel Samuel
Melahim Krallar Krallar
Yeayau Iaya Yeaya
Yrmeyau Yeremya Yeremya
Yehezkel Hezekiel Hezekiel
Oea Hoea Hoea
Yoel Yoel Yoel
Amos Amos Amos
Ovadya Obadya Ovadya
Yom Yunus Yunus
Miha Mika Mika
Nahum Nahum Nahum
46 47
Habakuk Habakkuk Habakkuk
Tsefanya Tsefanya Sefanya
Hagay Haggay Haggay
Zeharya Zekarya Zekeriya
Malahi Malaki Malaki
Teilim Mezmurlar Mezmurlar (Zebur)
Mile
Sleymann
Meselleri
Sleymann
zdeyileri
Iyov Eyub Eyp
irAirim
Neideler
Neidesi
Ezgiler Ezgisi
Rut Rut Rut
Eha
Yeremyamn
Mersiyeleri
Atlar
Koeiei Vaiz Vaiz
Ester Ester Ester
Daniel Daniel Daniel
Ezra Ezra Ezra
Nehemya Nehemya Nehemya
Divre
Ayamim
Tarihler Tarihler
bu blmlerin her biri iin bir balk iermektedir. Bu
blm balklar ayn zamanda indekiler blmn-
de de verilmitir. Bunun yannda, Torann paragraflar
[Perek] ve Peraalar halindeki blnn de hem
eviriye hem de indekiler ksmna yansttk.
Metin iinde her Perek balangcnda, uygun Perek
numaras sol akta verilmektedir. Peraalar da her
zaman yeni bir sayfadan balamaktadr.
Bunun yannda alan her sayfann stnde, hangi
Perekte hangi pasuklar arasnn o sayfada bulunduu-
na dair bilgiyi de verdik. Tm bunlarla, okuyucunun,
arad bir yeri bulmasn kolaylatrmay amaladk.
Her kitabn iinde bulunan ve evirmemeyi tercih
ettiimiz branice szck ve terimlerin geni akla-
malarn ve onlardan treyebilecek szckleri, ilgili
genel bilgileri ieren bir szl kitabn sonuna yerle-
tirdik.
branice okumay bilmeyip bunu renmeye ilgi duyan-
lar iin, genel kurallar ieren ksa bir okuma rehberi-
ni de kitabn bana kattk.
Bibliyografya ve genel bir indeks, Tanrnn yardmyla
projenin sonuna ulatmzda, en son kitabn sonun-
da yer alacaktr. Bu ekilde daha toplu olacan
dndk.
Teekkrler
Yeudi Yahudi szcnn olas kklerinden biri de
Leodot Teekkr Etmektir (Bereit 30:35). Fakat
Kutsal Dil branicenin gzelliinden olsa gerek, Leo-
48 49
dot fiili, ayn zamanda Kabul etmek anlamna gelir.
Bunun sebebi aktr. Bir bakasna teekkr etmek, o
kii olmasayd bir eylerin eksik kalacan, hatta belki
hi olmayacan kabullenmekle edeerdir. Bu
kitap da; birok kii olmasayd kamazd.
ncelikle, nszden de anlalaca zere, Yahudiler
iin yeryz zerinde varolabilecek en nemli kitap
olan Toray Trkeye evirmek kesinlikle benim gibi
basit ve ok snrl bilgiye sahip birinin harc deil.
Aslna baklrsa benim bunu yapmay dnmem bile,
yeryz zerinde varolabilecek en byk haddini bil-
mezlik olsa gerek.
Dier yandan birok sebepten dolay bu almann
yaplmas gerekiyordu. Sonunda hata yapma riskini
azaltacak iki nemli kaynak, srekli danabileceim
uzmanlar ve zellikle de saygdeer Rabilerimizin des-
tei zerine bu almann yaplmasna karar verildi.
Burada, bu almann yaplmasna nayak olmakla
kalmayp, srekli maddi ve manevi desteklerini esirge-
meyen sponsorlara kranlarm sunuyorum. Bu kitap,
ncelikle onlarn sayesinde kmtr.
eitli teknik konularda tecrbesiyle yardmc olan ve
kapak dizaynn gerekletiren sayn Jojo Kamhiye
teekkr bir bor bilirim. Ayrca kitabn zorlu mizan-
paj almalarn gerekletiren sayn Yavuz Osman
Ylmaza kranlarm sunarm.
Bu kitabn ierik almalarnda eviri ekibinin zve-
rili almas gzard edilemeyecek kadar byk. Sev-
gili Diana Yanni, Selin Sayla ve Baruh Beni Danon,
The Artscroll Chumashtan aldmz tm aklama-
larn ngilizceden Trkeye evirisini, kendi skk
zamanlarna ramen aksatmadan yaptlar. Bana sade-
ce, The Living Torahdaki aklamalarla bunlar bir-
letirmek ve dzenlemek dt. Her birine teekkr-
lerimi sunuyorum.
Bir yandan kitapla ilgili kanuni prosedrler konusun-
da bizi aydnlatan ve bize yardmc olan, dier yandan
da kitab objektif bir ekilde okuyarak, profesyonel
hukuki uyarlarnn yannda deerli yorumlaryla da
nemli katklarda bulunan sayn Av. Nedim Kara-
koya teekkr ederim.
Saygdeer Bet-Din yelerinin kontrol garantisi ve
destei olmasayd bu ie girimem sz konusu olmazd.
Gerekli yerlerdeki deerli uyar ve eletirileri, bu al-
mann kalite ve gvenilirliini ykseltmenin yansra,
dzeyimi srekli hatrda tutmam salad. Kendilerine
sayglarm sunuyorum.
Ayrca, ailem dnda Yahudilikle ilgili ilk bilgilerimin
kayna, ilk branice, Mina ve Tanah retmenim,
her zaman bir baba olarak grdm saygdeer Rabi
Yeuda Adoniye zel kran ve sayglarm sunuyo-
rum.
50 51
Bu nemli kitabn evirisini yaparken srekli dana-
bileceiniz bir uzmann olmas byk nem tayor.
Birok konuda engin bilgisine bavurduum, bana
gerek Tora re-nimini, Talmudu tantan, her soru-
ma sabrla cevap veren saygdeer Ravm; stan-
buldaki Bet-Dinin gemiteki yelerinden, Bat
Yamdaki Mahazike Tora sinagogunun Rav, Rabi
Eliyau Koene sonsuz sayg ve kran duygularm
sunmak boynumun borcudur.
Bu almann tm mali trafiini titizlikle dzenleyen,
ilgili kiilerle temas salayan sevgili Albert Asaya,
zel teekkrler.
Yllardr bana olan yaknln her frsatta hissettiren,
bu almay yapmam konusunda, korku ve ekincele-
rime ramen srekli telkinde bulunan ve sonunda
baarya ulaan; bu almann mimarlarndan sevgili
Murat Bildirici Her ey iin teekkrler.
Ve zel bir teekkr Elinizdeki kitabn her harfini
okuyucu gzyle okuyup, hatalar, anlatm bozuk-
luklarn, ak olmayan fikirleri, yanl anlalabilecek
cmleleri iaret edecek birine ihtiya vard. Sevgili
Ester Asa bunu stlendi.
eviri ekibi ve Rabiler arasndaki koordinasyonu sa-
layacak birine ihtiya vard. Sevgili Ester Asa bunu
stlendi.
Mizanpaj konusundaki aratrma, denetim ve temas-
lar iin birine ihtiya vard. Sevgili Ester Asa bunu
stlendi. eitli materyallerin aratrlmas, bulun-
mas, gerekli yerlere ulatrlmas iini yapacak, e-mail
trafiini dzenleyecek birine ihtiya vard.
Sevgili Ester Asa bunu da stlendi. Kendisine bunlar
iin, bu kitaba emei geen herkes adna teekkr edi-
yorum. Fakat Ester tm bunlarn stnde, birok
arkadatan daha yakn bir dost, zor zamanlarda yanm-
da olan, desteini ve deerli fikirlerini esirgemeyen bir
abla oldu. Dolaysyla onun kiisel katksnn yeri ve
boyutu ayr. Sevgili Ester Teekkrler
Saygdeer annem ve babam Kiiliimin, deerleri-
min, inancmn, her eyimin zverili kaynaklar. Onla-
ra her ey iin, zellikle de verdiim her kararda bana
gvendikleri, beni destekledikleri ve yreklendirdik-
leri iin hayatm boyunca teekkr etsem, borcumun
zerre kadarn bile demi olmayacam biliyorum.
Sonsuz sevgi ve hogrleri nnde sayg ve kranla
eiliyorum. Yanlarna sevgili kzkardeim Saray, tm
ailemi, dostlarm, yaknlarm, her alandaki ret-
menlerimi katarak, hepsine kranlarm sunuyorum.
Bu kitapta her birinin gizli bir pay var.
Ve son olarak; Odu LAem Ki Tov; Ki Leolam
Hasdo Tanrya kranlarnz sunun nk yidir;
nk efkati ebedidir (Teilim 118:29 ve 136:1). Her
52 53
eyin Kayna Tanrya bizleri yaatt, ayakta tut-
tuu ve bu zamana eritirdii iin kranlarm sunu-
yorum.
Moe Farsi
27 Sivan 5762
7 Haziran 2002
Tora
Bene-Yisrael Msrdan ktktan elli gn sonra Sinay
Dann eteklerinde toplanrlar. Burada toplanma-
larnn nedeni, Yahudi inancna gre dnyann yaratl
sebebi olan Toray dorudan Tanrdan almaktr.
Gerekten de, kaba bir hesapla en az milyon kii-
den oluan bir halk kitlesi, Torada anlatld zere,
Sivan aynn yedinci gnnde, gkgrltleri ve ofar
sesleri arasnda Tanrnn Sesini duyar (emot 20:1-
19; Devarim 4:10-12). O anda orada bulunan herkes,
bu ekilde, peygamber statsne eriir. Tanrnn
Sesini duymak, dorudan Onun Azndan iki emri
almak te Bene-Yisraelin, hibir arac olmakszn
tecrbe ettii ve tarihte baka bir benzeri gerekle-
memi olan, Bene-Yisraeli zel ve farkl klan olay
budur. Bene-Yisrael iin o zamana kadar atalarnn
kltrel mirasnn bir paras olarak sarslmaz bir
inan niteliinde olan Tanr, artk onlar iin bir bilgi
olmutur. Tanrnn varl, artk tartmaya ak bir
kavram deildir.
Bu tecrbe, ihtiaml olduu kadar korkutucudur da.
Zira sz konusu ses Tanrya aittir ve halk, olayn
devamnda hayatta kalamayacandan korkmaktadr.
Bu sebeple li-derleri Moeye giderek, Tanrya bizzat
ahit olduklarn, herhangi bir inan problemleri kal-
54 55
madn, ama bir daha risk almak istemediklerini
belirtirler ve kendisinden, Tanr ile aralarnda araclk
yapmasn rica ederler (Devarim 5:19-25; emot 20:15-
18). On Emirin ve Torann geri kalan ksm Tanr
tarafndan Moeye anlatlr.
Moe krk gn boyunca dada kalr. Bu sre zarfnda
Tanr, Moeye, Yazl Torann o zamana kadar olan
ksmn dikte eder. Toradaki btn pasuklarn her
ynden anlamn, tm kurallarn uygulamalarn, bu
kurallarn eitli durumlarda uygulanacak trevlerini,
Torada anlatlan olaylarn arka planlarn, tm mistik
aklamalarn retir. Moe Rabenu retmenimiz
Moenin, mitsvalar Bene-Yisraele reti eklini,
Talmud u ekilde aklar:
Moe adrna girerdi ve Aaron kendisini takip eden ilk
kii olurdu. Moe ona, kendisine [Tanr tarafndan
Sinayda] verilmi olan bir mitsvay bir kez syler ve
ardndan tm detaylarn retirdi. Aaron [Moenin
nnden] ekilir ve Moe Rabenunun sanda yer alrd.
Ardndan [Aaronun] oullar Elazar ve tamar girerler
ve Moe onlara Aarona sylediklerini aktardktan sonra
ekilirler, biri Moenin soluna, dieri Aaronun sana
otururdu. Bunun ardndan [Zekenim Yallar olarak
bilinen] yetmi ilerigelen gelir, Moe onlara da, Aaron ve
oullarna rettiklerini retirdi. Bunun ardndan geni
halk kitlesi, Tanry arayan herkes gelir ve [Moe] mits-
vay, herkes onun azndan duyacak ekilde onlara sunar-
d. Sonuta, Aaron o mitsvay Moenin azndan drt
kez, oullar kez, Zekenim iki kez ve halkn kalan da
bir kez dinlemi olurdu.
Daha sonra Moe gider, Aaron, Moenin azndan drt
kez dinlemi olduu mitsvay tm aklamalaryla birlikte
orada bulunan herkese tekrarlard. Oullar mitsvay
kez Moe, bir kez de Aarondan olmak zere drt kez
dinledikten sonra o da ekilirdi. Aaronun gidiinden sonra
Elazar ve tamar, orada bulunan tm halka o mitsvay
tekrar retirler ve onlar da ayrlrlard. Bylece yetmi
Zekenim, mitsvay iki kez Moe, bir kez Aaron, bir kez
de Elaazar ve tamardan olmak zere drt kez dinlemi
olurlard. Sonrasnda Zekenim de, halk kitlesine mitsvay
bir kez tm detaylaryla birlikte retirdi. Sonuta halk, o
mitsvay drt kez dinlemi olurdu: Bir kez Moeden, bir
kez Aarondan, nc kez oullarndan, drdnc kez
de Zekenimden. Bunun ardndan tm halk, mitsvay
birbirlerine retmek zere dalrd
(Talmud Eruvin 54b).
Talmudun tanmlad bu yntemin ardndan, halk
Moeden renmi olduklarn birbirleriyle tekrarlar,
sonra da mitsvay, Toradaki ilgili pasukta yazd ek-
56 57
liyle, kendileri iin tomarlara yazarlard. Denetleyici-
ler halkn iinde dolaarak eitimi kuvvetlendirirler
ve o mitsvayla ilgili pasuun herkese bilinmesini,
okumasna allmasn salarlard. Daha sonra Tanr
tarafndan verilmi olan mitsvann aklamalarn,
tm detaylaryla retirlerdi. Bu ekilde pasuk yazyla
kaydedilirken, onunla ilgili szl gelenek de kalpten
renilir ve hayata geirilirdi (Rambam, Akdama
Lemina).
Toradaki 613 mitsvann tm iin de ayn ey ger-
eklemitir. Bu ekilde, Bene-Yisrael, prototip bir
yaam ekline sahip olmu, belirli ve nesilden nesile
aktarlan bir yaam biimi gelimitir. Ve Rabi Yoha-
nann rettii zere paralar halinde verilmi olan
Torann pasuklar, ellerindeki tomarlara kaydedilmi-
tir.
lmnden ksa bir sre nce, Moe Rabenu, Torann
metninin tamamn [Torann ilk harfi olan] Bere-
itin Betinden, [Torann son harfi olan] Leene Kol
Yisraelin Lamedine kadar ieren 13 tane tomar yaz-
mtr. Daha sonra Yisraelin kabilelerinin her birine
bir tomar vermi, onlar Torann kanunlarna gre
yaamalar konusunda ynlendirmitir. Onnc
tomar ise Levilere vererek, bunu Aron Aberitin yan-
na bir tank olarak yerletirmelerini sylemitir (Deva-
rim 31:26).
Ksacas, Tora henz Moe Rabenu lmeden nce
halk iinde geni bir ekilde yaygnlatrlm, ayrca
her kabilenin bakanna Bizzat Moenin yazm olduu
bir tomar devredilmek ve bir tomar da Aron Aberitin
yanna yerletirilmek suretiyle Torann herhangi bir
ekleme ya da eksiltmeye maruz kalmamas garanti
altna alnmtr. Dahas, yeni bir Sefer-Tora yazlr-
ken dikkat edilmesi gereken kurallar ve kontrol meka-
nizmas ok sk tutularak, bu garanti nesilden nesile
aktarm iin de geerli klnmtr. Yine, Moe Rabe-
nunun ngrd uygulama uyarnca, Torann her
abat, Pazartesi ve Perembe, halk iinde toplu halde
okunmas da, bu mekanizmay glendirmitir. Bu
ekilde Tora tarihin hibir dneminde unutulmam-
tr. Bu adan, dnyann eitli yerlerine dalm olan
Yahudi cemaatlerinin istisnasz hepsinde, baz
durumlarda baka cemaatlerle yzyllarca temas ede-
memelerine karn, Torann ayn zenle korunmu
olmas, srpriz deildir.
Tanrsal ve Ebedi
Yahudi Ulusunun varolu sebebi olan Tora, Tanrnn
ebedi ve canl eseri olarak, halkn her trl zorluk kar-
snda varln srdrebilmesini salayan ruhu temsil
58 59
eder. Torann okunduu her an, Bene-Yisraelin
Sinay Dandaki tecrbesinin bir tekrar niteliinde-
dir. Bene-Yisraelin o zaman yapt gibi, bizler de
Tanrnn retilerini dinlemek ve onlar yerine getir-
meye gayret etmek iin Yaratcmza yaklarz.
Rambam, her Yahudinin sorumlu olduu 13 inan
prensibini listelerken, sekiz ve dokuzuncu srada un-
lara yer vermitir:
8. Elimizdeki Torann, retmenimiz Moeye verilmi
olanla ayn olduuna tam bir inanla inanyorum.
9. Bu Torann dei toku edilmeyeceine ve Mbarek
Yaratcnn baka bir Tora vermeyeceine tam bir inanla
inanyorum.
Bu iki prensip, Yahudinin temel inancnn sarslmaz
paralarndan olmann yannda, Tora renimi srasn-
da taknlacak tavr konusunda da rehber niteliinde-
dir. Tora renimi srasnda temel prensip, bu kitabn
Tanrnn ebedi ve deimez Sz olduunu kabul
etmektir.
Torann her bir harfi Tanr tarafndan Moe Rabe-
nuya verilmitir; deitirilmemitir ve deitirilemez;
Toraya hibir ey eklenmemitir ve eklenemez. Ger-
ekten de Talmud, Torann tek bir harfinin ya da
geleneksel olarak kabul edilmi herhangi bir akla-
masnn geerliliini sorgulayan bir kiinin, Torann
tmn inkar etmeye kadar gideceini nemle vurgu-
lar (Talmud Sanedrin 99a). Bu en bata biraz sert bir
yarglama olarak grnse de, aslnda tamamen yerin-
dedir. Zira bir eletirmen, Torann tek bir harf ya da
cmlesinin Tanrsalln inkar ettii anda, houna
gitmeyen bir baka blm gzden karma konusun-
da onu ne engelleyebilir? zellikle modern zamanlar,
bu hatal gidiatn rnekleriyle doludur.
Dier yandan mantk, insann Tanrnn Szyle hi-
bir ekilde oynayamayacan gerektirmektedir. Sade-
ce insan zekasnn Tanrsal zekayla boy lemeye-
cek ok dk bir boyutta olmasndan deil, ayn
zamanda Tanrnn ve Bilgeliinin Mkemmel
olmasndan dolay Ve tanm gerei mkemmellik,
gelitirilemez.
Gkler, Tanrnn Sz ile olutular (Teilim 33:6).
Tanrnn silinemez Sz, fiziksel bir ekil almtr.
Tanrnn Sz olmakszn, hibir ey varln srd-
remez. Bu sebeple gkler, yeryz ve kapsadklar her
ey, Tanrnn Sz iin bir tr giysi halini almlardr.
60 61
Bunun bir uzants olarak, Torann siyah ve beyaz
atei, siyah mrekkep ve deri parmen klna gir-
miler ve Tanrnn, Torann zn oluturan Sonsuz
Bilgelii, harf ve szcklerle ifade bulmutur.
Romallar, Rabi Hanina ben Teradyonu, Tora retme
suu dolaysyla idama mahkum etmilerdi. Bir Tora
tomarn onun vcuduna sararak, Rabi Haninay atee
verdiler. ektii ac dorua eritiinde, olaya ahit olan
rencileri, Rabi Haninaya sordular: Rabi; ne gryor-
sunuz?
Rabi Haninann cevab yle oldu: Parmenler yan-
yorlar; ama harfler [gklere] ykseliyor (Talmud
Avoda Zara 18a).
Rabi Hanina, rencilerinin gremedii bir eyi gr-
mekteydi. Alevler parmen ya da mrekkebi yakabi-
lirler; fakat Torann szleri ebedidir; zira fiziksel
tomar, onlar iin sadece bir barnaktr; zleri ise tama-
men manevidir. Rabi Haninann cellatlar, tpk her
yzyldaki barbarlar gibi, belki Tanrnn hakir gr-
dkleri Torasna nefretlerini kusarken gurur duyu-
yorlard; fakat bilmedikleri bir ey vard: Harfler ebe-
didir tpk Kaynakn Ebedi oluu gibi.
Tora eBeal Pe Szl Tora
niversitede rnein matematik blmn bitirmi
olan arkadanzn tm ders notlarn elde ettiinizi
dnn. Onlar okuduunuzu, iindeki teoremleri
birer metin olarak satr satr yuttuunuzu farz edin.
Bu, sizin Matematik Uzman olmanz iin yeterli
midir? Herhangi bir niversiteye gidip, ben matema-
tik profesrym dediinizde, sizi hemen blm ba-
kan yaparlar m? Elbette hayr Neden?
Bir matematik rencisi, belirli baz matematiksel
sembolleri, deyimleri, aksiyomlar, kendi deneyimleri
ve zellikle de snfta, bu iin gerek uzmanndan
rendiklerini zihninde tutar. Bu onun yaantsnn
bir parasdr artk. Defterine geirdikleri ise, kafasn-
daki asl byk resmi canl tutacak, ipular salaya-
cak notlardr. Notlardan ok daha fazlasn, derste
profesr ona anlatmtr. Dahas, herhangi bir konuda
bilgi alabilmek iin profesre her zaman danabilmi-
tir. Kendi eline gelen notlar anlamadysa, bu iin
uzmanyla fikir teatisinde bulunabilmitir. Ksacas,
notlar, asl bilginin sadece k noktalardr. Bilgi ise,
tecrbe, matematiksel gelenek ve kafada sakldr.
Sadece teoremler belki bir matematikinin anlay
iin yeterlidir. Zira o, bu teoremlerin ispatlarn da
bilmektedir. Oysa ispatlar okusa bile bir eyler anla-
62 63
yabilecei pheli olan kii iin bunlar, anladn var-
sayd birer garip yazdan baka bir ey deildir.
Bunun anlam aktr: Sadece teoremleri okuyup
yutan (!), fakat bunlarn gerekte tam olarak neyi
ifade ettiini bilmeyen kiinin, bilginin tm ve asl
ile ilgili fikri, ok snrl ve birok durumda da yanl
ya da yanltcdr. Dahas, byle bir kii notlarda tes-
pit ettii gariplikler, tezatlar ve mantkszlklar kar-
snda hemen alayc bir mutlulua kaplacaktr. Ele-
tirmek, aalamak ve inkar etmekte gecikmeyecektir.
Hatta kendi ispatlarn getirecek kadar kabalaacaktr.
Bunun tesinde, etrafna insanlar toplayp matematik
bili-mini tamamen yok saymaya bile gidebilecektir.
Fakat bir gerek vardr: Tm dnya onun gibi dn-
se bile, gerek matematiki bundan etkilenmeyecek-
tir. nk o, bilginin tmne sahiptir; yazl notlarn
kat kat fazlas miktardaki bu bilgi, matematik cami-
asnn kollektif zihnindedir ve srekli olarak incelenip
renilerek bir nesilden dierine salam bir ekilde
aktarlmaktadr
Hibir benzetme, asln tam olarak karlamaz. Mate-
matik bilimi iin yukardaki senaryo tam olarak doru
olmayabilir. Fakat Tora iin bu dorudur. En nemli
fark, notlarn da [Tora eBeal Pe] Bizzat Profesr
[Tanr] tarafndan verilmi olmasndadr
Gerek Tora, Yazl Tora ad verilen zl, ifreli,
bazen ak, bazen kapal olan, ebedi ve deimez met-
nin rehberliiyle birlemi olan Szl Toradr. Ksa-
cas, Yazl Tora yorumlanarak Szl Tora oluturul-
du eklindeki yaygn dnce, gerei yanstmamak-
tadr. Aksine Szl Tora, Moe Rabenu tarafndan
halka dorudan retilmi, Yazl Tora da yine Moe
Rabenu tarafndan halka dorudan verilmitir. Tora
renimi de, Torann bu iki birbirini btnleyen
paras arasndaki balant ve her ikisinin derinleme-
sine incelemesidir.
Yazl Torann sadece dz okunmas bile, bunun
yannda ok daha geni bir gelenein var olmasn
gerektirmektedir. rnekler:
branicede ayn harflerle yazlan szckler, farkl
noktalamayla farkl ekillerde telaffuz edilirler. rnein
Het-Lamed-Bet harfleri, yerine gre Helev Ya
ya da Halav St olarak okunabilir. Bilindii gibi,
Torada noktalama iaretleri yoktur. Dolaysyla hangi
szcn Helev, hangisinin Halav eklinde okunmas
gerektiini bilmek iin belirli bir gelenee ihtiya var-
dr [ve elbette buna benzer saysz rnek mevcuttur].
Ksacas, Yazl Toray doru okuyabilmek iin bile
szl gelenee ihtiya vardr.
64 65
Torann belki de en yanl anlalan emri Gze
karlk gz (emot 21:24) ifadesidir. Szl gelenek-
ten bihaber olan kii, bu ifadeyi olduu gibi kabul ede-
rek, bir kiinin bir bakasnn gzne zarar vermesi
durumunda, onun da gzne zarar verilmesi gerektii
sonucuna varacaktr. Oysa Moe Rabenunun dnemi
de dahil olmak zere, tari-hin tm dnemlerinde, tm
Yahudi cemaatleri bu emri gze karlk, gzn para-
sal tazminatn demek eklinde uygulamtr. Ne
Moenin ne de ondan sonra gelenlerin, Tanrnn
Sznn basit anlamn deitirme grevini stlen-
meyecekleri aktr. Dolaysyla Torann basit metni
sanld kadar da basit deildir ve uygulamann hangi
durumda hangi detaylarla olaca, ancak Tanrnn
Moeye retmi olduu szl gelenek [Tora eBeal
Pe] sayesinde tam olarak bilinebilir.
rnekler oaltlabilir. Hepsinin ortak bir gerektirme-
si vardr: Yazl Toraya elik eden ve onun kat kat
daha genii olan bir Szl Tora mevcuttur. Ve bu
refakati olmad zaman Yazl Tora doru ekliyle
anlalamaz, arptlr ve akla smayacak kadar yanl
ekillerde yorumlanabilir. Tpk baz bilgisiz kiilerin
yzyllar boyunca yapt gibi
Szl Torann ok nemli bir blm de, Torann
statik kalmasn nleyerek, gelien zamanla ortaya
kan yeni durumlara cevap verebilmesini salayan
tretim kurallardr. On tane olan bu kurallar
Midot adn alrlar ve Moe Rabenu tarafndan
Yahudilere retilmilerdir. nsan mantna, Tanr-
sal Bilgeliin bir derecesine kadarn tretme yetkisi-
nin verilmesi, onun iin olas en byk hediye ve ilti-
fattr. Dier yandan insanolu bunu kuralna gre
yapmakla ykmldr. Aksi takdirde bu, Tanrsal
Bilgelik olmaktan kar.
Buna bal olarak bazen kii, bir kuraln geerliliini,
onun kendi mantna uygun olup olmamasna baka-
rak deerlendirme hatasna debilir. Ancak Rabenu
Tamn syledii gibi, bir insann Torann herhangi
bir kuralyla ilgili mantkl bir aklama getirebiliyor
olmas, Torann geerlilii iin herhangi bir kant te-
kil etmez. Tora, geerlilii iin insann onayna muh-
ta deildir. Dolaysyla Torann bir kuraln doru
ve balayc yapan, onu mantmzla anlyor ya da
ona kendimizce bir aklama getirebiliyor olmamz
deildir. Zira bu da Tanrsal Bilgelii, kendi mantmz
orannda snrlamak anlamna gelecektir. Bu bizleri,
kendi izdiimiz o grnmez snrn tesindeki Tanr-
sal bilgiyi tanmama eklinde ciddi bir hataya srkler.
Oysa bir kural anlamyor olmamz, sadece bizim yeter-
siz olduumuzu gsterir; kuraln deil. Ve bizi bala-
66 67
madna karar verdiimiz anda o kuraln Tanrsal-
ln inkar etmi oluruz.
Ksacas; Tora insani mantk ve zmleme yetenei-
ne bir yere kadar prim tanmtr; fakat insan yine de
daima, bu yetkinin Yetki Verenin belirledii ereve-
de gereklemesi gerektiini bilmeli, kendi snrl
mantnn yol at yanlsamaya kaplarak haddini
amamaldr.
Seilmilik Kavram
Tora Yaratl plannn yansmasdr ve Tora renimi
bu plann znn kavranmas anlamna gelir. Eer
gndz ve gece [boyu yerine getirilen] Antlamam [=
Tora renimi] olmasayd, gklerin ve yeryznn kanun-
larn koymazdm (Yirmeyau 33:25).
Toray Tanrdan dorudan alma, onun direktiflerini
yerine getirmekle ykml klnma ve dnyevi varo-
luun en karanlk kelerindeki kutsiyet kvlcmlarn
kefetme ayrcal, Bene-Yisraele tannmtr. Byle-
likle Tora ve Yisrael, Yaratln iki ayrlmaz amac
haline gelmilerdir.
Yahudilerin Seilmi Halk olduklar kavram, zel-
likle Yahudi kartlar tarafndan fazlasyla arptlm-
tr. Yahudiler kendilerini hibir zaman insanst birer
varlk, dnyann hakimleri ya da benzeri sfatlarla
tanmlamamlardr. Yahudilerin Tanrnn kendileri-
ne Bizzat hitap etmesi ve Toray vermesi ile belirli bir
ayrcala sahip olduklar tarihi bir gerektir. Bu a-
dan bakldnda Yahudiler seilmitirler.
Tanr bu konuda yle demektedir: Ve siz, Benim iin
bir Koenler krall ve kutsal bir halk olacaksnz (emot
19:6). Bene-Yisrael iinde, Koenlerin grevi Tanr ile
halk arasndaki balanty salamak, Bet-Amikdataki
kutsal hizmeti gerekletirmek ve en nemlisi halk
eitmekti. Yahudilerin dnyann dier halklarla
olmas beklenen ilikisi de bu e-kilde gereklemeli-
dir. Kutsal bir halk olarak Tanrnn Varln dnya-
da hissettirmeli, dier uluslara Tanry tantmal ve
kutsiyet konularnda rehberlik grevini stlenmelidir.
Yahudi, bir retmen olarak seilmitir. Yahudi-
likteki seilmilik kavram budur; ve daha fazlas
deildir. Yahudiler bu grevi tarih boyunca aktif ya da
pasif olarak yerine getirmiler ve dnya bugnk
Tanr bilincine ulamtr.
Yaratlann Yaratcsn tanmas Tarihin temel
amac da budur
68 69
Bereit
[1. Yaratl; lk Gn]
1
1
Balangta Tanr gkleri ve yeryzn yaratt.
2
Yeryz ekilsiz ve botu, derinliklerin yzeyinde
karanlk vard; ancak Tanrnn Ruhu suyun yzeyin-
de hareket halindeydi.
3
Tanr Ik olsun dedi ve k varoldu.
4
Tanr n iyi olduunu grd; Tanr k ve karan-
l birbirinden ayrd.
5
Tanr a Gndz adn verdi ve karanla Gece
adn verdi; akam oldu ve sabah oldu; bir gn.
[2. kinci Gn]
6
Tanr, Suyun iinde bir gk olsun ve suyla suyu birbi-
rinden ayrsn dedi.
7
Tanr [bylece] g yapt ve gn altndaki suyla
gn stndeki suyu birbirinden ayrd; ve yle kal-
dlar.
8
Tanr ge Gkyz adn verdi; akam oldu ve
sabah oldu; ikinci bir gn.
70 71
[3. nc Gn]
9
Tanr Gkyznn altndaki sular bir yere biriksinler
ve kara grnsn dedi; yle oldu.
10
Tanr, kuru topraa Yeryz adn verdi ve sularn
biriktii yere Denizler adn verdi; Tanr bunun iyi
olduunu grd.
11
Tanr Yeryz bitki yeertsin. Yeryz zerinde,
tohum reten otlar ve kendi trne gre tohum ieren
meyveler reten meyve aalar olsun dedi ve yle oldu.
12
Yeryz; bitki ler, kendi trlerinde tohum reten
otlar ve kendi trlerine gre tohum ieren meyveler
reten aalar kard; Tanr bunun iyi olduunu
grd.
13
Akam oldu ve sabah oldu; nc bir gn.
[4. Drdnc Gn]
14
Tanr Gkyz kubbesinde, gndz ve geceyi birbi-
rinden ayrmak iin k kaynaklar olsun dedi. Birer
iaret olacaklar; bayramlar, gnleri ve yllar belirleyecek-
lerdir.
15
Ayrca gkyz kubbesinde, yeryzn aydnlatmak
iin birer k kayna olacaklardr; ve yle oldu.
16
Tanr [bylece] iki byk k kaynan gnd-
zn etkin olmas iin byk k kaynan, geceleyin
etkin olmas iin de kk k kaynan ve [ayrca]
yldzlar yapt.
17
Tanr onlar, yeryzn aydnlatmalar iin gky-
z kubbesine yerletirdi.
18
[Bunu ayrca] Gndz ve geceye egemen olmalar
ve kla karanl birbirinden ayrmalar iin [yapt];
Tanr bunun iyi olduunu grd.
19
Akam oldu ve sabah oldu; drdnc bir gn.
[5. Beinci Gn]
20
Tanr Su, canl srleriyle kaynasn ve yeryz ze-
rinde uucular, gkyz kubbesinin yznde usunlar
dedi.
21
Tanr [bylece] byk deniz canavarlarn, [ayrca]
sular iinde kaynaan, srnen her bir canl trn ve
kanatl her bir uucu canl trn yaratt; Tanr
bunun iyi olduunu grd.
22
Tanr onlar Verimli olun ve oaln; denizlerin
sularn doldurun; uucular da yeryznde oalsnlar
diyerek mbarek kld.
23
Akam oldu ve sabah oldu; beinci bir gn.
[6. Altnc Gn]
24
Tanr Yeryz her bir canl trn her trde iftlik
72 73
hayvann, toprak hayvann ve vahi yeryz hayvann
karsn dedi; ve yle oldu.
25
Tanr [bylece] vahi yeryz hayvan trlerini,
iftlik hayvan trlerini ve toprakta hareket eden hay-
van trlerini yapt; Tanr bunun iyi olduunu grd.
26
Tanr Grntmzde ve benzeyiimizde insan yapalm.
Denizin balklarna, gkyznn kularna, iftlik hay-
vanlarna ve tm yeryzne ve yeryz zerinde hare-
ket eden tm toprak hayvanlarna hkmetsin dedi.
27
Tanr adam Kendi grntsnde yaratt. Onu
Tanrnn grntsnde yaratt; onlar erkek ve dii
olarak yaratt.
28
Tanr onlar mbarek kld. Tanr onlara Verimli
olun ve oaln. Yeryzn doldurun ve onu ele geirin.
Denizin balklarna, gkyznn kularna ve yeryz
zerinde hareket eden tm hayvanlara hkmedin dedi.
29
Tanr te tm yeryz zerindeki tohum reten her
bitkiyi ve tohum reten meyveleri olan her aac size ver-
dim; sizin iin yiyecek olacaklardr dedi.
30
Yeryznn tm vahi hayvanlarna, gkyznn
tm kularna ve yaayan bir cana sahip olup yeryz
zerinde hareket eden her canlya ise, yiyecek olarak tm
yeil otlar [verdim]; ve yle oldu.
31
Tanr yapm olduu her eyi grd; ve ite ok
iyiydi. Akam oldu ve sabah oldu; altnc gn.
[7. abat]
2
1
Gkyz ve yeryz, ve onlarn tm eleri [by-
lece] tamamland.
2
Tanr, yedinci gnle, yapm olduu ii tamamlad ve
yedinci gnde, yapm olduu tm iini brakt.
3
Tanr yedinci gn mbarek kld ve onu kutsal ilan
etti; nk Tanr, yapmak zere yaratm olduu tm
iini, bu gnde brakmt.
[8. nsan]
4
Yaratldklarnda, gklerin ve yeryznn trevleri
bunlard. Tanrnn yeryz ve gkleri tamamlad
gnde,
5
hibir yabani allk henz yeryznde deildi ve
hibir yabani bitki henz bitmemiti. nk Tanr
henz yeryzne yamur yadrmamt ve topra
ileyecek insan yoktu.
6
Yeryznden bir sis ykseldi ve topran tm yzeyi-
ni sulad.
7
Tanr, adam topran tozundan ekillendirdi ve
burun deliklerine bir yaam nefesi fledi. nsan [by-
lece] yaayan bir canl haline geldi.
8
Tanr, Edende douya doru bir bahe dikti. ekil-
lendirmi olduu adam oraya yerletirdi.
74 75
9
Tanr, grnts zevk veren ve yemeye uygun olan
her trl aacn, [ve aralarnda] bahenin ortasnda
Yaam Aacnn ve [ayrca] yi ve Kty Bilme
Aacnn topraktan bitmesini salad.
10
Edenden baheyi sulamak zere bir nehir kt.
Oradan drt ana kola ayrld.
11
lkinin ismi Piondur. Altn bulunan Havila lke-
sinin tmn evreler.
12
O lkenin altn [zellikle] iyidir. Orada [ayrca]
inciler ve deerli talar bulunur.
13
kinci nehrin ismi Gihondur. Tm Ku lkesini
evreler.
14
nc nehrin ismi Hidekeldir; Asurun dousun-
dan akar. Drdnc nehir ise Perattr.
15
Tanr adam ald ve hem ilemesi, hem de korumas
iin onu Eden Bahesine yerletirdi.
16
Tanr adama bir emir verdi ve Bahenin tm aa-
larndan serbeste yiyebilirsin dedi.
17
Ancak yi ve Kty Bilme Aacndan yeme; nk
ondan yediin gn, kesinlikle leceksin.
18
Tanr Adamn yalnz olmas iyi deil. Ona, kendisine
uygun bir yardmc yapaym dedi.
19
Tanr tm vahi hayvanlar ve gkyznn tm
kularn topraktan ekillendirmiti. [imdi] Her biri-
ne ne isim vereceini grmek iin [onlar] adama
getirdi. Adam her canlya ne isim verdiyse, onun ismi
yle kalacakt.
20
Adam tm iftlik hayvanlarna, gkyznn ku-
larna ve tm vahi hayvanlara isimler verdi. Fakat
adam, [bunlarn arasnda] kendine uygun bir yardmc
bulamad.
21
Tanr adamn derin bir bilinsizlik durumuna d-
mesini salad ve [adam] uyudu. [Tanr, adamn]
Kaburga kemiklerinden birini ald ve yerini etle kapa-
d.
22
Tanr, adamdan ald kaburga kemiini bir kadn
eklinde ina etti ve onu adama getirdi.
23
Adam imdi bu, kanm ve canmdr. smi Kadn (??a)
olsun; nk adamdan (??) alnd dedi.
24
Bu sebeple bir erkek, babasn ve annesini brakp
eiyle birlemelidir ve tek vcut haline gelmelidirler.
25
Adam ve ei ikisi de plaktlar; ancak [bu durum-
dan] utanmyorlard.
3
1
Ylan, Tanrnn yapm olduu tm vahi hay-
vanlar arasnda en hilekaryd. Kadna Tanr gerek-
ten bahenin hibir aacndan yiyemeyeceinizi mi syle-
di? diye sordu.
2
Kadn ylana Bahedeki aalarn meyvelerinden yiye-
biliriz diye cevap verdi.
3
Fakat bahenin ortasndaki aacn meyvesinden ise;
Tanr ondan yemeyin ve ona dokunmayn [bile]; yoksa
lrsnz dedi
76 77
4
Ylan kadna Kesinlikle lmezsiniz! dedi.
5
Aslnda Tanr ondan yediiniz gn gzlerinizin ala-
can ve Tanr gibi, iyiyi ve kty tanr hale geleceinizi
biliyor.
6
Kadn aacn yemeye uygun, gzler iin arzu uyan-
drc olduunu ve aacn zeka elde etme konusunda
ekici olduunu grd. Meyvesinden ald ve yedi.
Kendisiyle birlikte kocasna da verdi ve [adam da]
yedi.
7
kisinin de gzleri ald ve plak olduklarn anlad-
lar. ncir yapraklarn birbirlerine diktiler ve kendile-
rine nlk yaptlar.
8
Tanrnn, gnn rzgaryla bahe iinde dolaan
Sesini duydular. Adam ve ei, bahe aalarnn
arasnda, Tanrdan gizlendiler.
9
Tanr adama seslendi ve Neredesin? dedi.
10
Bahede sesini duydum... ve korktum; nk plak-
tm. Bu yzden gizlendim.
11
Sana plak olduunu kim syledi? Yoksa yememeni
emrettiim aacn meyvesinden mi yedin?
12
Yanma verdiin kadn yediim eyi aatan bana o
verdi.
13
Tanr kadna Nedir bu yaptn? dedi. Kadn Beni
ylan aldatt ve yedim diye cevap verdi.
14
Tanr ylana Bunu yaptn iin, tm iftlik hayvan-
lar ve tm vahi hayvanlar arasnda lanetlisin dedi.
Karnn zerinde srnecek ve hayatnn tm gnlerinde
toz yiyeceksin.
15
Kadnla aranza onun ocuklaryla senin ocuklarnn
arasna dmanlk yerletireceim. O senin kafan ezecek,
sen de onu topuundan sokacaksn.
[9. Kadna Verilen Lanet]
16
[Tanr] kadna Istrabn ve hamileliini fazlasyla
artracam dedi. Istrap iinde ocuk douracaksn.
Tutkun kocana olacak ve o sana egemen olacak.
[10. Adama Verilen Lanet]
17
Adama ise Eini dinlediin ve sana zellikle emrede-
rek Ondan yeme! dediim aatan yediin iin, toprak
senin yznden lanetli olacak dedi. Hayatnn tm
gnlerinde, ondan [topraktan] strapla yiyecek kara-
caksn.
18
Senin iin diken ve al yeertecek ve sen yabani ot yiye-
ceksin.
19
Topraa geri dnene kadar ekmeini alnnn teriyle
yiyeceksin; nk sen ondan [topraktan] alnmtn;
nk tozsun sen ve toza geri dneceksin.
20
Adam eine Hava adn verdi; nk [kadn] tm
yaayanlarn annesiydi.
78 79
21
Tanr Adam ve eine deri giysiler yapt ve onlar
giydirdi.
[11. Kovulu]
22
Tanr nsan, iyi ve kty tanma konusunda bizden
biri gibi oldu dedi. imdi elini uzatp Yaam Aacndan
da [meyve] almas engellenmeli. Yiyip sonsuza kadar
yaayabilir!
23
Tanr, iinden alnd topra ilemesi iin onu
[insan]Eden Bahesinden kovdu.
24
nsan srd ve Yaam Aac yolunu korumak iin,
Edenin dousuna Keruvimi ve srekli dnen klcn
alevini yerletirdi.
[12. Kayin ve Evel]
4
1
Adam, ei Havay bildi. [Hava] Hamile kald ve
Kayini dourdu ve Tanr ile birlikte bir insan edindim
dedi.
2
Bir doum daha yapt; [Kayinin] kardei Eveli
[dourdu]. Evel davar oban oldu; Kayin ise toprak
iisiydi.
3
Bir dnem bitti. Kayin, bir miktar toprak meyvesini
Tanrya sunu olarak getirdi.
4
Ve Evel o da davarnn ilkdoanlarndan, [bun-
larn] iman olanlarndan [bazlarn] getirdi. Tanr
Evele ve sunusuna nem verdi,
5
ancak Kayine ve sunusuna, nem vermedi. Kayin
ok kzgn ve zgnd.
6
Tanr Kayine Neden bu kadar kzgnsn? Neden
zgnsn? diye sordu.
7
Doru davransan affedilmeyecek misin? Ve [bil ki] eer
doru davranmazsan gnah kapda pusudadr. Seni arzu-
lamaktadr; ama sen ona hakim olabilirsin.
8
Kayin, kardei Evele [bir ey] syledi. Sonra, krday-
ken Kayin, kardei Evele kar kalkt ve onu ldrd.
9
Tanr Kayine Kardein Evel nerede? diye sordu.
Bilmiyorum diye cevap verdi [Kayin]. Kardeimin
bekisi miyim ben?
10
Tanr Ne yaptn? dedi. Kardeinin kannn sesi top-
raktan Bana doru haykryor.
11
imdi sen, kardeinin kann senin elinden almak iin
azn aan topraktan daha da lanetlisin.
12
Topra ilediin zaman, artk sana kuvvetini vermeye-
cek. Dnyada gebe ve yalnz olacaksn.
13
Kayin Gnahm tayabileceimden daha byk!
dedi.
14
te bugn beni topran zerinden srdn ve ben
Yznden gizlenmek durumundaym. Dnyada gebe ve
yalnz olacam ve beni kim bulsa ldrecek.
15
Tanr ona Bu yzden Kayini her kim ldrrse...!
80 81
[Kayin] Yedinci nesilde cezalandrlacaktr dedi. Tanr,
her bulan onu ldrmesin diye Kayine bir iaret
koydu.
16
Kayin Tanrnn huzurundan ayrld. Edenin dou-
sundaki Nod lkesinde yerleti.
17
Kayin eini bildi. [Ei] hamile kald ve Hanohu
dourdu. [Bu srada Kayin] Bir ehir ina etmekteydi
ve bu ehrin adn, olunun ad gibi Hanoh koydu.
18
Hanohun bir olu oldu rad. radn bir olu oldu
Mehuyael. Mehuyaelin bir olu oldu Metuael.
Metuaelin bir olu oldu Lemeh.
19
Lemeh iki kadnla evlendi. Birincisinin ismi Ada,
ikincisinin ismi de Tsilayd.
20
Ada, Yaval dourdu. [Yaval] adrlarda yaayan
ve sr gdenlerin atasyd.
21
Kardeinin ad Yuvald; arp ve flt alanlarn
atasyd.
22
Tsila o da, bakr ve demir aralarn reticisi Tuval
Kayini dourdu. Tuval Kayinin kzkardei Naamayd.
23
Lemeh elerine yle dedi: Ada ve Tsila, sesimi ii-
tin; Lemehin eleri, konumama kulak verin. Bir adam
yaralayarak, bir ocuu da bereleyerek ldrdm.
24
Kayinden, yedinci nesilde intikam alndysa, Lemeh
iin bu ancak yetmiyedincide olacaktr.
25
Adam eini tekrar bildi; [Hava] bir oul dourdu ve
ona et adn verdi nk Tanr bana, Kayinin
ldrd Evelin yerine baka bir ocuk balad.
26
etin de bir olu oldu ve ona Eno adn verdi.
Tanrnn smi ile dua etmeye o zaman baland.
[13. lk ve kinci Nesiller]
5 1
Bu, Adamn soyunun anlatmdr:
Tanr, insan yaratt gnde, onu Tanrnn benzer-
liinde yapt.
2
Onlar erkek ve dii olarak yaratt. Onlar mbarek
kld ve onlar yaratt gnde onlara nsan (Adam)
ismini verdi.
3
Adam 130 yl yaad; kendi benzeyii ve eklinde bir
olu oldu. Ona et adn verdi.
4
Adam, et doduktan sonra 800 yl yaad ve oullar
ve kzlar oldu.
5
Adamn yaad tm gnleri 930 yld; ve ld.
[14. nc Nesil]
6
et 105 yl yaad ve bir olu oldu Eno.
7
et, Eno doduktan sonra 807 yl yaad ve oullar
ve kzlar oldu.
8
etin tm gnleri 912 yld; ve ld.
82 83
[15. Drdnc Nesil]
9
Eno 90 yl yaad ve bir olu oldu Kenan.
10
Eno, Kenan doduktan sonra 815 yl yaad ve
oullar ve kzlar oldu.
11
Enoun tm gnleri 905 yld; ve ld.
[16. Beinci Nesil]
12
Kenan 70 yl yaad ve bir olu oldu Maalalel.
13
Kenan, Maalalel doduktan sonra 840 yl yaad ve
oullar ve kzlar oldu.
14
Kenann tm gnleri 910 yld; ve ld.
[17. Altnc Nesil]
15
Maalalel 65 yl yaad ve bir olu oldu Yered.
16
Maalalel, Yered doduktan sonra 830 yl yaad ve
oullar ve kzlar oldu.
17
Maalalelin tm gnleri 895 yld; ve ld.
[18. Yedinci Nesil]
18
Yered 162 yl yaad ve bir olu oldu Hanoh.
19
Yered, Hanoh doduktan sonra 800 yl yaad ve
oullar ve kzlar oldu.
20
Yeredin tm gnleri 962 yld; ve ld.
[19. Sekizinci Nesil]
21
Hanoh 65 yl yaad ve bir olu oldu Metuelah.
22
Hanoh, Metuelah doduktan sonra 300 yl Tanr
ile yrd ve oullar ve kzlar oldu.
23
Hanohun tm gnleri 365 yld.
24
Hanoh Tanr ile yrd ve artk varolmad; nk
Tanr onu ald.
[20. Dokuzuncu Nesil]
25
Metuelah 187 yl yaad ve bir olu oldu Lemeh.
26
Metuelah, Lemeh doduktan sonra 782 yl yaad
ve oullar ve kzlar oldu.
27
Metuelahn tm gnleri 969 yld; ve ld.
[21. Onuncu Nesil]
28
Lemeh 182 yl yaad ve bir olu oldu.
29
Bu, bizi iimizden ve Tanrnn lanetlemi olduu top-
raktan kaynaklanan strabmzdan ferahlatacak diyerek
adn Noah koydu.
30
Lemeh, Noah doduktan sonra 595 yl yaad ve
oullar ve kzlar oldu.
84 85
31
Lemehin tm gnleri 777 yld; ve ld.
[22. Noahn ocuklar ve Devler]
32
Noah 500 yandayd ve Noah, eme, Hama ve
Yefete baba oldu.
6
1
nsanolu toprak zerinde oalmaya balayp
kzlar dounca,
2
Tanrnn oullar insan kzlarnn iyi olduklarn
grdler ve her setiklerinden kendile- rine e aldlar.
3
Tanr Ruhum insan sonsuza dek yarglamayacak;
nk o etten baka bir ey deil. Gnleri 120 yl olacak
dedi.
4
Devler o gnlerde ve daha sonralar yeryzndeydi-
ler. Tanrnn oullar insan kzlarna gelmiler ve
[devlere] baba olmulard. [Devler] Ezelden beri en
gllerdi; hretli kiilerdi.
[23. Karar]
5
Tanr yeryznde insann ktlnn artmakta
olduunu grd. [nsann] En derin dncelerinin
yaratt eilimler, gn boyunca, sadece ktyeydi.
6
Tanr yeryznde insan yaptna piman oldu ve
kalbinde strap ekti.
7
Tanr Yaratm olduum insanolunu yeryznden
sileceim insandan evcil hayvanlara, yer hayvanlarna
ve gkyzndeki kulara kadar. Onlar yaptm iin pi-
manm dedi.
8
Fakat Noah Tanrnn gznde beeni bulmutu.
86 87
Noah
[24. Noah ve Dnemi]
9
Bunlar, Noahn soyudur: Noah drst biriydi, kendi
neslinde kusursuzdu. Noah Tanr ile birlikte yrd.
10
Noah oul babas oldu: em, Ham ve Yefet.
11
Dnya Tanrnn nnde yozlamt ve yeryz
sula dolmutu.
12
Tanr yeryzn grd; ve ite yozlamt. Zira
her vcut, yeryz zerinde yolunu saptrmt.
[25. Byk Tufan]
13
Tanr Noaha Tm vcutlarn sonu nme geldi;
nk yeryz [insanlarn] sularyla doldu dedi. Bu
yzden onlar yeryz ile birlikte yok edeceim.
14
Kendine servi aacndan bir gemi yap. Gemiyi blme-
lere ayr; iten ve dtan ziftle sva.
15
Onu u ekilde ina edeceksin: Geminin uzunluu 300
ama, genilii 50 ama ve ykselii 30 ama olacak.
16
Gemiye [k iin] bir pencere yap. stteki akl 1
ama [geniliinde] olacak ekilde [eik] olsun. Geminin
kapsn da onun yanna yerletir. [Gemiyi] Alt, ikinci ve
nc [gverteler olacak ekilde] yap.
17
Bana gelince gklerin altnda bulunan, yaam nefe-
sine sahip tm vcutlar yok etmek iin, yeryzne Tufan
sularn getiriyorum. Yeryzndekilerin hepsi helak ola-
cak.
18
Ama sana olan Szm yerine getireceim Sen,
yannda oullarn, ein ve oullarnn eleri ile birlikte
gemiye gireceksin.
19
Her canldan, her vcuttan seninle yaatlmalar iin
her trden ikier taneyi gemiye getir; erkek ve dii olsun-
lar.
20
Her trdeki kutan, her trdeki iftlik hayvanndan ve
her trdeki toprak hayvanndan [bunlarn] her birinden
iki tanesi, yaatlmak zere sana gelecekler.
21
Sana gelince yanna yenilir trdeki her yiyecekten al
ve kendine depola. [Bunlar] Hem sana, hem de onlara
[hayvanlara] yiyecek olacaktr.
22
Noah, Tanrnn kendisine emrettii her eyi yapt.
[Tam olarak] Byle yapt.
7
1
Tanr, Noaha Gemiye gel sen ve tm ailen
dedi. nk bu nesilde nmde drst olarak [sadece]
seni grdm.
2
Her temiz hayvandan kendine, erkek ve ei olmak zere
yedier ift al. Temiz olmayan hayvanlardan ise, erkek ve
ei olmak zere iki tane al.
3
Gkyznn kularndan da erkek ve dii olmak zere
88 89
yedier ift al. Tm yeryz zerinde soylar [bu sayede]
yaasn.
4
Zira yedi gn sonra yeryz zerine krk gn krk gece
boyunca yamur yadracam. Yaratm olduum tm
varl topran yzeyinden sileceim.
5
Noah, Tanrnn kendisine emretmi olduu her eyi
yapt.
6
Tufan yeryz zerinde suyla gerekletiinde Noah
600 yandayd.
7
Noah, oullar, ei ve gelinleriyle
birlikte, Tufann sularndan nce gemiye geldi.
8
Temiz olan hayvanlardan, temiz olmayan hayvanlar-
dan, kulardan ve toprakta hareket eden her canldan
9
ikier ikier Tanrnn Noaha emrettii gibi erkek
ve dii olarak Noaha, gemiye geldiler.
10
Yedi gn geti ve Tufann sular yeryzndeydiler.
11
Noahn yaamnn 600. ylnda, ikinci ayda, ayn
17. gnyd. O gnde byk derinliklerin tm kay-
naklar yarld ve gklerin pencereleri ald.
12
Yeryz zerinde yamur krk gn krk gece sre-
cekti.
13
Noah oullar em, Ham ve Yefet; ei ve gelini
de yanlarnda olmak zere gemiye tam olarak o
gnde girdi.
14
Onlar ve her trde vahi hayvan, her trde iftlik
hayvan, yeryz zerinde hareket eden her trde
toprak hayvan ve her trdeki uucular her ku [ve]
her kanatl [gemiye girdiler].
15
Yaam nefesine sahip her vcuttan [hayvanlar],
ikier ikier Noaha, gemiye geldiler.
16
Gelenler, Tanrnn ona [Noaha] emretmi olduu
gibi, erkek ve dii olarak geldiler. [Ardndan] Tanr
onu [Noah]ieriye kapad.
17
Tufan, yeryz zerinde krk gn sreyle varoldu.
Sular oald, gemiyi kaldrd ve [gemi] yeryznden
yukarya ykseldi.
18
Sular kabard ve yeryz zerinde fazlasyla oald
ve gemi suyun zerinde srklenmeye balad.
19
Sular yeryz zerinde ok ok kabard ve gky-
znn tm altndaki btn yksek dalar rtld.
20
Sular yukarya doru 15 ama kadar kabard ve da-
lar rtld.
21
Yeryznde hareket eden her vcut uucu, iftlik
hayvan, vahi hayvan ve yeryz zerinde kmele-
nen her kk boyutlu hayvan ve tm insanlar
helak oldu.
22
Karada bulunan ve yaam nefes sayesinde sren
her ey ld.
23
[Tufan bylece] Toprak zerindeki tm varl
tamamen sildi insandan iftlik hayvanna, kara hay-
vanlarndan gkyznn kularna kadar [hepsi] yer-
yznden tamamen silindiler. Sadece Noah ve gemide
onunla birlikte bulunanlar kald.
90 91
24
Sular yeryz zerinde 150 gn boyunca kabard.
8
1
Tanr, Noah ve gemide onunla birlikte bulunan
tm vahi hayvanlarla tm evcil hayvanlar hatrna
getirdi. Tanr yeryz zerinden bir rzgar geirdi ve
sular ekilmeye balad.
2
Derinliklerin kaynaklarna ve gklerin pencerelerine
set ekildi. Gklerden [yaan] yamur [bylece] sona
erdi.
3
Sular yeryz zerinden ekilmeye balad ve srek-
li ekilerek 150gnn sonunda [belirgin biimde]
azald.
4
Yedinci ayda ayn 17. gnnde, gemi Ararat
Dalarnn zerinde karaya oturdu.
5
Sular onuncu aya kadar azalmaya devam etti.
Onuncu[ ay]da, ayn birinde, dalarn zirveleri grn-
d.
6
Krk gn getikten sonra Noah, yapm olduu gemi-
nin penceresini at.

7
Kuzgunu gnderdi ve [kuzgun] kt. Sular yeryz
zerinden kuruyana kadar [kuzgun] srekli kt ve
dnd.
8
[Noah] Sularn toprak yzeyinde hafifleyip hafifle-
medeini grmek iin gvercini yanndan gnderdi.
9
Gvercin ayan koyabilecei bir yer bulamad ve
ona [Noaha], gemiye geri dnd; zira tm yeryz
zerinde [hala] su vard. [Noah] Elini uzatt ve onu
alarak kendisine, gemiye getirdi.
10
Baka bir yedi gn daha bekledi ve gvercini bir kez
daha gemiden gnderdi.
11
Gvercin akam vakti ona geldi; ve ite aznda,
yeni koparlm bir zeytin dal vard. Noah bylece
sularn yeryz zerinden alaldn anlad.
12
Baka bir yedi gn daha bekledi ve gvercini [tek-
rar] gnderdi. [Gvercin] Ona bir daha dnmedi.
13
[Noahn yaamndaki] 601. ylda birincide [ilk
ayda], ayn birinde yeryzndeki sular [tamamen]
ekildi. Noah geminin [gverte] kapan at ve top-
ran yzeyinin kurumaya baladn grd.
14
Ve ikinci ayda, ayn 27. gnnde, yeryz kurudu.
[26. Tufandan Sonra]
15
Tanr Noaha [unlar] syleyerek konutu:
16
Gemiden k sen ve seninle birlikte ein, oullarn ve
gelinlerin.
17
Yanndaki tm canllar gerek ku, gerek iftlik hay-
van, gerekse de yeryz zerinde hareket eden toprak
hayvan olsun tm vcutlar yannda kar. Yeryznde
kaynasnlar ve yeryz zerinde reyerek oalsnlar.
18
Noah, yannda oullar, ei ve gelinleriyle kt.
19
Her vahi hayvan, her toprak hayvan ve her ku
92 93
yeryz zerinde hareket eden her ey aile aile
gemiden ktlar.
20
Noah, Tanrya bir mizbeah ina etti. Her temiz
iftlik hayvanndan ve her temiz kutan [bir miktar]
ald ve mizbeahta tamamen-yaklan-korbanlar yapt.
21
Tanr gzel kokuyu koklad ve Tanr Kendine
Topra bir daha insanlar yznden lanetlemeyeceim
dedi. nk insan kalbinin eilimi, ocukluundan beri
ktdr. Tm hayat bir daha hibir zaman, [imdi] yap-
m olduum gibi vurmayacam.
22
Yeryz var olduka, ekim ve hasat, souk ve scak, yaz
ve k, gn ve gece [bir daha] ileyilerini durdurmaya-
cak.
9
1
Tanr Noah ve oullarn mbarek kld ve onla-
ra Verimli olun ve oaln dedi.
2
Yeryznn tm vahi hayvanlar ile gklerin tm ku-
larnda, toprakta hareket edecek olan her canlda ve deni-
zin tm balklarnda size ynelik bir ekinme ve dehet
duygusu olacak. [Tm hayvanlar] Elinize verildiler.
3
Hareketli her canl size yiyecek olacaktr. [Artk] Size
her eyi, tpk yeillik ve bitkiler gibi verdim.
4
Ancak yine de bir hayvann etini, o hala hayattayken
yiyemezsiniz.
5
Dier yandan; kendi yaamnzn kannn hesabn
soracam. [Ayrca bu tipte bir] Hesab her vahi hay-
vann elinden soracam. [Her bir] nsan hayatnn hesa-
bn, insann elinden [hatta] insann kendi kardeinin
[bile] elinden soracam.
6
nsan kan dken kiinin kan, [yine] insan tarafndan
dklecektir, nk Tanr, insan Kendi grntsnde
yapmtr.
7
Ve imdi; verimli olun ve oaln; yeryznde kaynayn
ve kalabalklan.
[27. Gkkua]
8
Tanr, Noaha ve onunla birlikte oullarna [unlar]
syledi:
9
Ben de ite Bizzat sizinle ve sizden sonraki kuaklarnz-
la bir antlama yapyorum.
10
[Bu antlama ayn zamanda] Sizinle birlikte bulunan
ve gemiden tm kanlar gerek ku, gerek iftlik hayvan-
lar, gerekse de yeryznn tm vahi hayvanlar olsun
tm canl trleri ve yeryznn tm hayvanlar [iin de
geerlidir].
11
Sizinle [u] antlamam gerekletiriyorum: Bir daha
asla tufan sularndan [dolay] tm vcutlar [yaamdan]
koparlmayacak. Yeryzn yok edecek bir tufan, bir
daha olmayacak.
12
Tanr [yle] dedi: Sonsuza kadar her nesil iin,
Benimle, sizin aranza ve sizinle birlikte tm canl trleri
94 95
arasna verdiim iaret udur:
13
Gkkuam bulut iine yerletirdim ve o, Benimle
yeryz arasndaki antlamann iareti olacaktr.
14
Yeryzne bulutlar getireceim zaman, gkkua
bulutlar arasnda grlecek.
5
O zaman sizinle ve her vcuttaki canl tryle olan ant-
lamam hatrlayacam. Ve su bir daha hibir zaman tm
vcutlar yok etmek iin tufana dnmeyecek.
16
Gkkua bulutlarn arasnda olacak ve Ben onu gre-
rek, Tanr ile, yeryznde bulunan her vcuttaki tm
canl trleri arasndaki ebedi antlamay hatrlayacam.
17
Tanr Noaha Benimle yeryzndeki tm vcutlar
arasnda yapm olduum antlamann iareti budur
dedi.
[28. Kenaan Lanetleniyor]
18
Noahn, gemiden kan oullar em, Ham ve Yefet
idi. Ham, Kenaann babasdr.
19
Bu , Noahn oullaryd ve tm dnya onlardan
[gelenlerle] tekrar kalabalklat.
20
Noah, toprak adam olmaya balad ve bir ba dikti.
21
[Yapt] araptan iti ve sarho oldu. adrn iin-
de soyundu.
22
Kenaann babas Ham, babasnn plakln grd
ve darda iki kardeine anlatt.
23
em, Yefet ile bir giysi ald ve ikisi, onuomuzlarna
yerletirdiler. Geri geri gittiler ve babalarnn plak-
ln rttler. Yzleri aksi yne dnkt ve baba-
larnn plakln grmediler.
24
Noah, arabn uyuukluundan ayld ve en kk
olunun kendisine yapt eyi anlad.
25
Kenaan lanetlidir! dedi. Kendi kardelerine kleler
klesi olsun!
26
[Noah sonra] emin Tanrs Aem Mbarektir!
Kenaan ona [eme] kle olsun! dedi.
27
Tanr Yefeti geniletsin, ama [Tanrnn kutsal
Varl] emin adrlarnda barnsn. Ve Kenaan onlara
kle olsun!
28
Noah Tufandan sonra 350 yl yaad.
29
Noahn tm gnleri 950 yld; ve ld.
[29. Yefet ve Hamn Soylar]
10
1
Bunlar Noahn oullar em, Ham ve Yefetin
soylardr. [Tm] ocuklar onlara Tufandan sonra
domutu.
2
Yefetin oullar, Gomer, Magog, Maday, Yavan,
Tuval, Meeh ve Tirastr.
3
Gomerin oullar, Akenaz, Rifat ve Togarmadr.
4
Yavann oullar, Elia, Tari, Kitim ve Dodanimdir.
5
Yaltlm halklar, kendi lkelerine [gittiklerinde,
96 97
ite] bunlardan ayrlmlardr. Her biri kendi halk
iinde, ailesine gre kendine has diline sahipti.
6
Hamn oullar, Ku, Mitsrayim, Put ve Kenaandr.
7
Kuun oullar, Seva, Havila, Savta, Raama ve
Savtehadr.
Raamann oullar eva ve Dedandr.
8
Ku, Nimroda baba oldu [Nimrod] dnyada g
sahibi olan ilk kiiydi.
9
Tanrnn nnde gl bir avcyd. Bu sebeple,
Nimrod gibi Tanrnn nnde gl bir avc eklinde
bir deyi vardr.
10
Krallnn balangc, inar diyarndaki Bavel,
[ayrca] Ereh, Akad ve Kalnedir.
11
Aur o lkeden kt ve Nineveyi, Rehovot ri ve
Kalah ina etti.
12
[Ayrca] Nineve ile Kalah arasnda Reseni [kurdu].
[Nineve] Byk bir ehirdir.
13
Mitsrayim Ludime, Anamime, Leavime ve
Na f t uhi m e ba ba ol du.
14
[Ayrca] Patrusime, Kasluhime ki Pelitim ondan
tremitir ve Kaftorime.
[30. Kenaann Soyu]
15
Kenaan, Behor olu Tsidona ve Hete baba oldu.
16
[Ayrca] Yevusilere, Emorilere, Girgailere,
17
Hivilere, Arkilere, Sinilere,
18
Arvadilere, Tsemarilere ve Hamatilere. Daha
sonra Kenaani aileleri daldlar.
19
Kenaan snr, Tsidondan Gerar ynnde Azaya;
Sedom, Amora, Adma ve Tsevoyim ynnde de
Laaya kadar uzand.
20
Bunlar, lkelerinde ve halklarnda, ailelerine ve
dillerine gre, Hamn oullardr.
[31. emin Soyu]
21
eme de oullar dodu. [em,] tm Ever oullarnn
babasdr [ve] en byk [karde olan] Yefetin karde-
idir.
22
emin oullar, Elam, Aur, Arpahad, Lud ve
Aramdr.
23
Aramn oullar, Uts, Hul, Geter ve Matr.
24
Arpahadn bir olu oldu elah; ve elahn bir
olu oldu Ever.
25
Everin iki olu oldu. Birinin ad Pelegdi, nk
dnya onun zamannda blnmt. [Pelegin]
Kardeinin ad ise Yoktand.
26
Yoktan, Almodada, elefe, Hatsarmavete ve
Yeraha baba oldu.
27
[Ayrca] Adorama, Uzala, Diklaya
28
Ovala, Avimaele, evaya,
98 99
29
Ofire, Havilaya, Yovava tm bunlar Yoktann
oullardr.
30
[Bunlarn] Yerleim yerleri, Meadan, doudaki
da olan Sefere dorudur.
31
Bunlar, lkelerinde, halklarna gre; ailelerine ve
dillerine gre emin oullardr.
32
Noahn oullarnn aileleri, halklarndaki nesilleri-
ne gre bu ekildeydi. Ve Tufandan sonra [tm]
halklar yeryzne bunlardan [treyerek] yaylmlar-
dr.
[32. Babil Kulesi]
11
1
Tm yeryz tek bir dile ve tek amaca sahipti.
2
[nsanlar] Doudan g ederlerken, inar toprak-
larnda bir vadi buldular ve orada yerletiler.
3
Birbirlerine Gelin tulalar ekillendirelim ve onlar
atete yakalm dediler. [Bu ekilde] Ta yerine [kul-
lanmak zere] tulalar, har iin de ziftleri oldu.
4
Gelin kendimize bir ehir ve ba gkyzne erien bir
kule ina edelim kendimize bir isim yaparz dediler.
Bylece tm yeryzne dalmayz.
5
Tanr insanoullarnn ina ettikleri ehri ve kuleyi
grmek iin indi.
6
Tanr Hepsi ayn dile sahip, tek bir millet bunlar; ve ilk
yaptklar ey bu mu! dedi. Ve imdi, yapmay planla-
dklar tm bu iin engellenmesi gerekmiyor mu?!
7
[Bu yzden] Gelin inelim ve orada dillerini kartralm.
yle ki, kimse bir dierinin dilini anlayamayasn.
8
Tanr onlar oradan tm yeryzne datt ve ehri
ina etmeyi braktlar.
9
Bu se-beple [Tanr] buraya Bavel ismini verdi.
nk Tanrnn tm dnyann dilini kartrd yer
orasyd ve Tanr [insanl] tm yeryzne ite bura-
dan datmt.
[33. Onbirinci Nesil]
10
Bunlar emin kuaklardr:
em 100 yandayken bir olu oldu Arpahad;
Tufandan iki yl sonra.
11
em, Arpahad doduktan sonra 500 yl yaad ve
oullar ve kzlar oldu.
[34. Onikinci Nesil]
12
Arpahad 35 yandayken bir olu oldu elah.
13
Arpahad, elah doduktan sonra 403 yl yaad ve
oullar ve kzlar oldu.
100 101
[35. Onnc Nesil]
14
elah 30 yandayken bir olu oldu Ever.
15
elah, Ever doduktan sonra 403 yl yaad ve oul-
lar ve kzlar oldu.
[36. Ondrdnc Nesil]
16
Ever 34 yandayken bir olu oldu Peleg.
17
Ever, Peleg doduktan sonra 430 yl yaad ve oul-
lar ve kzlar oldu.
[37. Onbeinci Nesil]
18
Peleg 30 yandayken bir olu oldu Reu.
19
Peleg, Reu doduktan sonra 209 yl yaad ve oul-
lar ve kzlar oldu.
[38. Onaltnc Nesil]
20
Reu 32 yandayken bir olu oldu Serug.
21
Reu, Serug doduktan sonra 207 yl yaad ve oul-
lar ve kzlar oldu.
[39. Onyedinci Nesil]
22
Serug 30 yandayken bir olu oldu Nahor.
23
Serug, Nahor doduktan sonra 200 yl yaad ve
oullar ve kzlar oldu.
[40. Onsekizinci Nesil]
24
Nahor 29 yandayken bir olu oldu Terah.
25
Nahor, Terah doduktan sonra 119 yl yaad ve
oullar ve kzlar oldu.
[41. Avram]
26
Terah, Avrama, Nahora ve Arana baba olduun-
da 70 yandayd.
27
Bunlar Terahn soyudur:
Terah, Avrama, Nahora ve Arana baba oldu.
Arann bir olu oldu Lot.
28
Aran, babas Terah henz hayattayken, doduu
yer olan Ur Kasdimde ld.
29
Avram ve Nahor evlendiler. Avramn einin ad
Sarayd. Nahorun einin ad Milkayd. [Milka,]
Arann ki Milka ve Yiskann babasdr kzyd.
30
Saray ksrd; ocuu yoktu.
31
Terah, olu Avram, Arann olu Lotu vegelini
102 103
Avramn ei Saray ald. Onlarla birlikte, Kenaan
lkesine gitmek zere Ur Kasdimden ayrld. Harana
kadar geldiler ve orada yerletiler.
32
Terahn gnleri 205 yl oldu ve Terah Haranda
ld.
Leh Leha
[42. Avrama yaplan ar ve G]
12
1
Tanr Avrama lkenden, doduun yerden ve
babann evinden [ayrl], sana gstereceim lkeye git
dedi.
2
Seni byk bir millet haline getireceim. Seni mbarek
klacam ve ismini ycelteceim. Bir Beraha olacaksn.
3
Seni mbarek klanlar mbarek klacak, seni lanetleyeni
ise lanetleyeceim. Yeryznn tm aileleri senin sayende
mbarek klnacaklar.
4
Avram, Tanrnn kendisine konutuu zere gitti ve
Lot da onunla gitti. Avram, Harandan ktnda 75
yandayd.
5
Avram, ei Saray, yeeni Lotu, edindikleri tm
serveti ve Haranda topladklar kiileri ald ve
Kenaana gitmek zere yola ktlar. Kenaana geldik-
lerinde,
6
Avram lkenin iinde ehem blgesine kadar More
Ovasna kadar ilerledi. Kenaaniler o dnemde lke-
deydiler.
7
Tanr Avrama grnd ve Bu lkeyi, senin soyuna
vereceim dedi. [Avram] Kendisine grnen Tanrya,
orada bir mizbeah ina etti.
8
[Avram] Oradan, Bet-Elin dousundaki dalara
104 105
tand. adrn, batdan Bet-El ile, doudan Ay
arasnda kalacak ekilde kurdu. Orada Tanrya bir
mizbeah ina etti veTanrya smiyle dua etti.
9
Avram, srekli gneye giderek yoluna devam etti.
[43. Dertler]
10
lkede ktlk bagsterdi. Avram, bir sre kalmak
zere Msra indi; nk lkedeki ktlk arlamt.
11
Msra yaklatklarnda, ei Saraya Senin gzel
grnml bir kadn olduunun farkndaym dedi.
12
Msrllar seni grnce, benim eim olduunu anlayp
beni ldrecek, seni ise hayatta brakacaklardr.
13
Ltfen kzkardeim olduunu syle. O zaman senin
uruna bana iyi davranacaklardr ve senin sayende
yaamm kurtulacaktr.
14
Avram Msra geldii zaman, Msrllar, kadnn
ok gzel olduunu grdler.
15
Paronun memurlar onu [Saray] grdler ve onu
Paroya vdler. Kadn, Paronun sarayna alnd.
16
[Paro, Sarayn] Uruna, Avrama iyi davrand ve
[Avramn] davar ve sr, [erkek] eekleri, kleleri
ve cariyeleri, dii eekleri ve develeri oldu.
17
Tanr, Avramn ei Saray sebebiyle, Paro ve sarayn
ciddi yaralarla vurdu.
18
Paro Avram artt ve Nedir bu bana yaptn?
dedi. Onun ein olduunu neden bana sylemedin?
19
Neden onun kzkardein olduunu syledin ve ben de
onu kendime e olarak aldm? imdi ite ein! Al ve git!.
20
Paro onun [Avramn] zerine adamlar grevlendir-
di ve onu, kars ve ona ait olan her eyle birlikte gn-
derdi.
13 1
Avram, ei ve sahip olduu her eyle birlikte,
yannda Lot da olmak zere, Msrdan Negev ynn-
de yukar doru kt.
2
Avram, gerek sr, gerek gm, gerekse de altn
asndan ok yklyd.
3
Yolculuklarna Negevden Bet-Ele kadar devam
etti; adrnn bata bulunduu, Bet-El ve Ay arasn-
daki yere kadar [gelerek]
4
ilk seferde mizbeah yapm olduu yere [ulat].
Avram orada Tanrya smiyle dua etti.
5
Avrama elik eden Lotun da davar, sr ve adr-
lar vard.
6
Birlikte oturma konusunda lke onlar [Avram ve
Lotu] tayamad. Servetleri ylesine oktu ki, birlikte
oturamadlar.
7
Avramn sr obanlar ile Lotunkiler arasnda sr-
tme bagsterdi. Kenaaniler ve Periziler bu dnem-
de lkede oturuyorlard.
106 107
8
Avram Lota Seninle aramda ve benim obanlarmla
seninkiler arasnda ltfen srtme olmasn dedi. Ne de
olsa biz karde kiileriz.
9
te tm lke nnde. Ltfen benden ayrl. Sola gidersen
saa, saa gidersen sola gideceim.
10
Lot gzlerini kaldrd ve tm Yarden Ovasnn,
Tsoara kadar, tpk Tanrnn bahesi gibi, tpk Msr
lkesi gibi tamamen sulak olduunu grd bu, Tanr
Sedom ve Amoray yok etmeden nceydi.
11
Lot kendisine tm Yarden Ovasn seti. Lot dou-
ya yneldi ve ikisi ayrldlar.
12
Avram Kenaan lkesinde otururken, Lot Sedoma
kadar adrlar kurarak, ovann ehirlerinde yaad.
13
Ancak Sedom insanlar Tanrya kar ok kt ve
gnahkardlar.
14
Lot kendisinden ayrldktan sonra, Tanr Avraama
Gzlerini kaldr ve bulunduun yerden kuzeye, gneye,
douya ve batya bak dedi.

15
nk grdn tm bu lkeyi sonsuza kadar sana
ve soyuna vereceim.
16
Soyunu topran tozu gibi yapacam. yle ki, eer bir
kii topran toz zerrelerini sayabilirse, o zaman soyun da
saylabilecektir.
17
Kalk, lkeyi enine boyuna dola; nk onu [btny-
le] sana vereceim.
18
Avram g etti ve Hevrondaki Mamre Dzlne
gelerek [burada] oturdu. Orada Tanrya bir mizbeah
ina etti.
[44. Sava]
14
1
Bu dnemdeydi inar kral Amrafel, Elasar
kral Aryoh, Elam kral Kedorlaomer ve Goyim kral
Tidal;
2
[bu drt kral,] Sedom kral Bera, Amora kral Bira,
Adma kral inav, Tsevoyim kral emever ve Bela
(Tsoar) kralyla sava yaptlar.
3
Tm bunlar Sidim Vadisinde (l Deniz) biraraya
gelmilerdi.
4
Kedorlaomere oniki yl boyunca hizmet etmilerdi;
ancak onnc ylda isyan ettiler.
5
Ondrdnc ylda Kedorlaomer beraberindeki kral-
larla geldi ve Aterot Karnayimde Refaimi, Hamda
Zuzimi, ave Kiryatayimde Emimi yenilgiye uratt-
lar.
6
[Ayrca] Dalk Seirde, ln kysndaki El Parana
kadar olan blgede Horileri [yendi- ler].
7
[Sonra] Dndler ve En Mipata (yani Kade) gel-
diler ve tm Amalek ayrn ve ayrca Hatsatson
Tamarda oturan Emorileri yenilgiye urattlar.
8
Sedom kral Amora, Adma, Tsevoyim ve Bela
(Tsoar) krallaryla birlikte [ileri] kt ve Sidim
108 109
Vadisinde savaa giritiler.
9
Elam kral Kedorlaomer, Goyim kral Tidal, inar
kral Amrafel ve Elasar kral Aryoha [kar savayor-
lard. Bylece] drt kral, be taneye karyd.
10
Sidim Vadisi katran kuyularyla doluydu; Sedom ve
Amora krallar kamaya alrlarken buraya dtler.
Kalanlar ise dalara katlar.
11
[Muzafferler] Sedom ve Amorann tm mallarn
ve tm yiyeceklerini aldlar ve gittiler.
12
Gittiklerinde Avramn yeeni Lotu ve servetini
[de] aldlar; nk o Sedomda yayordu.
13
Kurtulabilen kii geldi ve [olanlar] brani Avrama
anlatt. O [Avram] ise Ekol ve Anerin kardei Emori
Mamrenin dzlklerinde huzurlu bir ekilde yayor-
du. [Bu ] Avramn mttefikiydiler.
14
Avram yeeninin esir dtn duyduunda,
evinde domu olan 318 savay ard ve [igalci-
leri] Dana kadar takip etti.
15
O gece onlara kar o ve hizmetkarlar sava
dzeni ald ve onlar bozguna uratt. Onlar amn
solunda kalan Hovaya kadar kovalad.
16
[Avram] Tm mallar geri getirdi. Ayrca yeeni
Lotu ve mallarn; kadnlar ve [kalan] halk da geri
getirdi.
17
Kedorlaomer ve yanndaki dier krallara kar zafe-
rinden dndkten sonra, Sedom kral onu karlamak
zere ave Vadisine (yani Kral Vadisi) kt.
18
alem Kral Malkitsedek ekmek ve arap kard. O,
Yce Tanrya rahipti.
19
Onu [Avram] mbarek kld ve Avram, gklerin ve
yeryznn Sahibi Yce Tanrya mbarek olsun dedi.
20
[Sonra Avrama] Ve dmann eline teslim eden
Yce Tanr, Mbarektir [dedi. Avram, Malkitsedeke]
Her eyden Maaser verdi.
21
Sedom kral, Avrama nsanlar bana ver, serveti
kendine al dedi.
22
Avram, Sedom kralna Elimi Yce Tanr Aeme
gklerin ve yeryznn Sahibine kaldrdm! dedi.
23
Ne bir iplik, ne de ayakkab ba! Sana ait olan hibir
eyi almayacam! Avram ben zengin ettim diyemeye-
ceksin.
24
Tek istisna, genlerin yedikleri ve benimle birlikte giden
adamlarn Aner, Ekol ve Mamrenin paylardr.
Onlar kendi paylarn alsnlar.
[45. Paralararas Antlama]
15
1
Bu olaylardan sonra, Tanrnn Sz, Avrama
bir vizyonla geldi: Korkma Avram dedi. Ben sana
kalkanm. dln ok byktr.
2
Avram Ey Tanr Aem! dedi. ocuksuz olmaya
devam ettiim srece bana ne vereceksin ki? Evimin tek
110 111
varisi aml Eliezer!.
3
Avram devam etti: te bana ocuk vermedin. Bana
ait olan, evimdeki biri miras alacak.
4
Birden, Tanrnn Sz ona geldi: Mirasn o olma-
yacak! dedi. Sana ait olan, senin vcudundan kacak
biri miras alacak.
5
[Tanr] Onu dar kard ve Gkyzne bir bak.
Sayabilirsen, yldzlar say dedi. Sonra ona Soyun ite
byle [kalabalk] olacak dedi.
6
[Avram] Tanrya inand ve [Tanr] bunu onun
adna drstlk sayd.
7
[Tanr] Ona Ben seni, sana bu topraklar miras edin-
men iin vermek zere Ur Kasdimden karan Tanrym
dedi.
8
Ey Tanr Aem! dedi [Avram]. Buray gerekten
miras edineceimi nasl bilebilirim?
9
[Tanr] Ona Benim iin dve, kei, ko, bir
kumru ve bir gvercin yavrusu al dedi.
10
[Avram] Tm bunlar ald; ortalarndan ikiye ayrd
ve her yarm dierinin karsna yerletirdi. Kular ise
ayrmad.
11
Lelerin zerine akbabalar indi, ama Avram onlar
kovalad.
12
Gne batarken Avram trans haline girdi ve ite
zerine dehet verici bir zifiri karanlk kyordu.
13
[Tanr] Avrama unu iyi bil ki, soyun, kendilerine
ait olmayan topraklarda 400 yl boyunca yabanc olacak
dedi. Onlara klelik edecekler ve onlara eziyet edecekler.
14
Ancak Ben, onlarn klelik edecekleri ulusu da yargla-
yacam ve bunun ardndan [ocuklarn, oradan] byk
bir servetle kacaklar.
15
Sen ise huzur iinde atalarna katlacak ve iyi bir ya-
llk sonucunda gmleceksin.
16
Buraya [ancak] drdnc nesil dnecek; zira Emorilerin
gnah snr bu zamana kadar tamamlanmayacak.
17
Gne batt, zifiri karanlk oldu. Ve birden, kesik
paralarn arasndan, dumanla tten bir ocak ve yanan
bir meale geti.
18
O gn, Tanr Avramla bir antlama yapt ve
Msrdaki Nehirden, byk nehre Frat Nehrine
kadar olan bu lkeyi senin soyuna verdim dedi.
19
[Buras,] Keni, Kenizi, Kadmoni,
20
Hiti, Perizi, Refaim,
21
Emori, Kenaani, Girgai ve Yevusi [halklarnn toprak-
lardr].
[46. Yimaelin Doumu]
16
1
Avramn ei Saray, ona ocuk dourmamt.
[Sarayn] Agar adnda, Msrl bir cariyesi vard.
2
Saray Avrama Tanr beni dourmaktan alkoydu
dedi. Cariyeme gel. Belki onun yoluyla ocuum olur.
112 113
Avram Sarayn szn dinledi.
3
Avramn Kenaanda yaad [ilk] on yln bitimin-
de, Avramn ei Saray, cariyesi Msrl Agar ald ve
onu, kocas Avrama e olarak verdi.
4
[Avram] Onunla gerdee girdi ve [Agar] hamile
kald. Hamile kaldn anladnda, hanmna say-
gszlk etmeye balad.
5
Saray Avrama Hepsi senin yznden! dedi. Cariyemi
koynuna ben verdim! imdi hamile olduunu grp bana
saygszlk ediyor. Tanr seninle aramzda yargsn gerek-
letirsin!
6
Avram Saraya te cariyen senin elinde dedi. Ona,
uygun grdn ekilde davran. Saray ona [Agara]
eziyet etti ve [Agar] onun yznden kat.
7
Tanrnn bir melei onu ldeki bir su kayna
banda ur yolundaki kaynan banda buldu.
8
[Melek] Sarayn cariyesi Agar! dedi Nereden geli-
yor, nereye gidiyorsun?
Hanmm Saray yznden kayorum diye cevap verdi
[Agar].
9
Tanrnn [baka bir] melei ona Hanmna dn ve
kendini onun ellerine teslim et dedi.
10
[Dier bir] Melek ona Tanrnn szleriyle Soyunu
fazlasyla oaltacam ve bolluktan saylamayacaklar
dedi.
11
Tanrnn [bir dier] melei ona te hamilesin ve bir
oul douracaksn dedi. Adn Yimael koy; nk
Tanr duan kabul etti.
12
[Olun] Asi biri olacak. Hem onun eli herkese kar,
hem de herkesin eli ona kar olacak. Yine de tm karde-
lerinin zerinde yerleecek.
13
[Agar] Kendisiyle konuan Tanrya bir isim vere-
rek Sen benim iin Gr Tanrssn dedi. nk
Grdkten sonra, burada da m grdm? dedi.
14
Bu sebeple, bu kuyuya Beer Lahay Roi adn verdi.
[Bu kuyu] Kade ile Bered arasndadr.
15
Agar Avrama bir oul dourdu. Avram, Agarn
dourduu oluna Yimael adn verdi.
16
Agar Avrama Yimaeli dourduu zaman Avram
86 yandayd.
[47. Snnet]
17
1
Avram 99 yandayd. Tanr Avrama grnd
ve ona Ben Her-eye-Kadir Tanrym dedi. nmde
yr ve mkemmel ol.
2
Antlamam seninle aramda yapacam ve seni [sayca]
ok ok artracam.
3
Avram aceleyle yzst yere kapand. Tanr ona
[tekrar ve unlar] syleyerek konutu:
4
Bana gelince ite seninle antlamam: Birok ulusun
babas olacaksn.
114 115
5
Ve artk Avram diye arlmayacaksn. smin Avraam
olacak nk seni birok milletin babas yaptm.
6
Seni ok, ama ok verimli klacam ve seni uluslar hali-
ne getireceim krallar senin soyundan kacak.
7
Seninle ve ardndan gelecek ocuklarnla aramdaki ant-
lamay, nesiller boyu, ebedi bir antlama olarak yerine
getireceim; hem senin Tanrn olacam, hem de ardndan
gelecek ocuklarnn.
8
u anda yabanc olarak yaadn topraklar Kenaan
lkesini sana ve ardndan gelecek ocuklarna ebedi bir
mlk olarak vereceim ve onlara [soyuna] Tanr ola-
cam.
9
Tanr [daha sonra] Avraama Sana gelince antla-
mam korumalsn dedi. Hem sen, hem de nesilleri
boyunca ardndan gelen ocuklarn.
10
Sizinle ve ardndan gelecek ocuklarnla aramdaki,
korumanz gereken Antlamam udur: inizdeki her
erkei snnet edeceksiniz.
11
Fazlalk derinizi keseceksiniz. [Bu,] Sizinle aramdaki
antlamann iareti olacak.
12
Nesilleriniz boyunca, iinizdeki her erkek, [ayrca]
senin soyundan olmayp, gerek evde domu, gerekse de
bir yabancdan parayla satn aldn [her kle], sekiz gn-
lkken snnet edilecek.
13
ster evinde domu, isterse de parayla satn aldn
[her kle] kesinlikle snnet edilmelidir. [Bylelikle]
Antlamam vcudunuzda, ebedi bir antlama olarak
bulunacaktr.
14
Fazlalk derisini kesmeyen snnetsiz bir erkein can,
halknn arasndan kesilecektir [nk] antlamam
ihlal etmitir.
[48. Szlerin Tutulmas]
15
Tanr Avraama Ein Saray artk onu Saray diye
arma dedi; nk ismi [bundan byle] Saradr.
16
Onu mbarek klacam ve sana ondan [doacak] bir
oul vereceim. Onu [Saray] mbarek klacam ve o,
uluslar [annesi] haline gelecek halklarn krallar ondan
treyecekler.
17
Avraam aceleyle yzst yere kapand ve gld.
Yz yandaki biri baba olabilir mi? Ya doksan yandaki
Sara dourabilir mi? diye dnd.
18
Avraam Tanrya, Keke Yimael Senin nnde yaa-
sa! dedi.
19
Tanr Yine de ein Sara sana bir oul douracak;
adn Yitshak koyacaksndedi. Antlamam, onun ardn-
dan gelecek ocuklar iin ebedi bir antlama olarak,
onunla yerine getireceim.
20
Yimael ile ilgili olarak da seni duydum. Onu mba-
rek kldm; onu verimli klacam ve sayca ok ok artra-
cam. Oniki prense baba olacak ve onu byk bir millet
116 117
haline getireceim.
21
Ancak antlamam, Sarann sana gelecek yl bu vakit-
te douraca Yitshak ile yerine getireceim.
22
Onunla konumasn bitirdikten sonra, Tanr
Avraamn zerinden ykseldi.
23
Avraam, olu Yimaeli, [hizmetkarlarndan] hem
tm evinde doanlar, hem de parayla satn aldklarn
Avraamn evindeki tm erkekleri ald ve onlarn
fazlalk de- rilerini, Tanrnn kendisiyle konutuu
zere, tam bu gn iinde kesti.
24
Avraam, fazlalk derisinden snnet olduunda 99
yandayd.
25
Olu Yimael, fazlalk derisi kesildiinde 13 yan-
dayd.
26
Avraamn ve olu Yimaelin snnet olduu ite bu
gnde,
27
evinin tm erkekleri hem evde domu olanlar,
hem de yabancdan parayla satn alnm olanlar
onunla birlikte snnet oldular.
Vayera
[49. Ziyaretiler]
18
1
Tanr ona [Avraama] Mamre Dzlnde
grnd. [Avraam] Gnn en scak vaktinde, adrnn
giriinde oturmaktayd.
2
Gzlerini kaldrd ve kendisinden ksa bir mesafede
duran yabanc grd. [Onlar] Grnce adrnn
giriinden, onlar karlamak zere kotu ve yere doru
eildi.
3
Efendim dedi. Eer uygunsa, ltfen kulunun yann-
da konaklamadan geip gitme.
4
Biraz su getirilsin; ayaklarnz ykayn. Aacn altnda
dinlenin.
5
Bir somun ekmek alp getire- yim ve kendinizi doyurun.
Sonra yolunuza devam edersiniz. Ne de olsa benim evim-
den geiyorsunuz.
Pekala dediler. Dediin gibi yap.
6
Avraam aceleyle Sarann adrna gitti ve Acele
et! dedi. En iyi undan sea! Your ve kk ekmekler
yap.
7
Avraam ise srlara kotu. Krpe ve iyi bir buza
ald; gence verdi ve [gen] onu hazrlamak iin acele
etti.
8
[Avraam] Biraz szme peynir, st ve hazrlad
118 119
buzay ald ve nlerine koydu. Onlar yerken, o da
aacn altnda, yanlarnda bekledi.
9
Ona Ein Sara nerede? diye sordular.
te adrda diye cevap verdi.
10
[Adamlardan biri] Gelecek yl bu vakitte sana mut-
laka dneceim dedi; ve ein Sarann bir olu olacak.
Sara adrn giriinin arkasnda dinlemekteydi; o
[Avraam] ise dier taraftayd.
11
Hem Avraam hem de Sara ihtiyarlamlard ve ileri
yataydlar. Sarann adet grmesi kesilmiti.
12
Sara Menopoza girmeme ramen kalbimin isteine
[gerekten] kavuabilecek miyim? diyerek iinden
gld. Kocam da yaland!.
13
Tanr Avraama Sara neden Yalanm olmama ra-
men gerekten douracak mym? diyerek gld? dedi.
14
Tanrnn yapamayaca bir ey var m? Belirlenen
vakitte sana dneceim ve Sarann bir olu olacak.
15
Sara Glmedim diyerek inkar etti; nk kork-
mutu. [Avraam] Hayr dedi. Gldn.
16
Adamlar yerlerinden kalktlar ve uzaktan Sedoma
doru baktlar. Avraam onlar geirmek zere gitti.
17
Tanr Yapacam eyi Avraamdan saklayacak
mym? dedi.
18
[Ne de olsa] Avraam kesinlikle byk ve gl bir
ulus haline gelecek ve yeryznn tm uluslar onun saye-
sinde mbarek klnacaklar.
19
nk dikkatimi ona ynelttim. yle ki, [Avraam]
ocuklarn ve ardndan gelecek ev halkn emirle balaya-
cak ve [onlar da] Tanrnn Yolunu, yardmseverlik ve
adaleti yerine getirerek koruyacaklar. Tanr [bylece]
Avraam iin, sz verdii her eyin gereklemesini sala-
yacaktr.
20
Tanr [sonra yle] dedi: Sedom ve Amorann hay-
kr ok byk ve [halklarnn] gnah ok ar olduu
iin,
21
inecek ve greceim: [Blgenin] Bana erien l[n
gerektirecek] kadarn yaptlarsa ykm [olacak]! Ve
aksi takdirde bileceim.
22
Adamlar bulunduklar yerden dndler ve Sedoma
doru yneldiler. Avraam hala Tanrnn nnde dur-
maktayd.
23
Avraam ne kt ve Masumu da suluyla birlikte
ortadan m kaldracaksn? dedi.
24
Belki ehir iinde elli masum insan vardr. indeki bu
elli drst insan uruna [sz konusu] yeri balamayp
[yine de] yok edecek misin?
25
Bylesi bir hareketi Sana yaktrmak bile saygszlk
olur! Masumu suluyla birlikte ldrmek?! [Bu gerekle-
tii takdirde] Drstlerle ktler aynym gibi grnecek.
Bunu Sana yaktrmak saygszlktr! Tm dnyann
Yargc drst yarg gerekletirmeyecek mi?
26
Tanr Sedomda ehrin iinde elli masum insan
120 121
bulursam, tm blgeyi onlarn uruna balayacam
dedi.
27
Avraam karlk verdi ve Efendime gereinden fazla
konutum [hem de] toz ve klden ibaret olmama ra-
men! dedi.
28
[Ama yine de] Belki bu elli masum insan be [kii]
eksiktir? Be [kiilik fark] iin tm ehri yok mu edecek-
sin?
Orada krbe [kii] bulursam yok etmeyeceim dedi
[Tanr].
29
[Avraam] Ona konumakta srar etti ve Ya orada
krk [kii] bulunursa? dedi.
Bu krk [kii] uruna yapmayacam.
30
Ltfen Efendim fkelenmesin; fakat konuacam. Ya
orada otuz [kii] bulunursa?
Orada otuz [kii] bulursam yapmayacam.
31
Efendime gereinden fazla konutum; [ama] ya orada
yirmi [kii] bulunursa?
Bu yirmi [kii] uruna yok etmeyeceim.
32
Ltfen Efendim fkelenmesin; fakat sadece bir kez
daha konuacam. Belki orada on [kii] bulunuyordur?
Bu on [kii] uruna yok etmeyeceim.
33
Avraama konumasn tamamlaynca Tanr [ondan]
ayrld. Avraam da adrna dnd.
19
1
Bu iki melek akam st Sedoma geldiler. [Bu
srada] Lot Sedom [ehrinin] kapsnda oturuyordu.
Lot [onlar] grd ve onlar karlamak zere kalkt;
yzn yere doru edi.
2
Ltfen efendilerim dedi. Yolunuzu kulunuzun evine
doru deitirin. Geceyi geirin, ayaklarnz ykayn; ve
sonra erken kalkp yolunuza devam edersiniz.
Hayr diye cevap verdiler. Geceyi sokakta geire-
ceiz.
3
[Lot] Onlara ok steleyince yollarn ona doru
deitirip evine geldiler. Onlara bir ziyafet verdi ve
matsa piirdi yediler.
4
Henz yatmamlard ki Sedom halk, gencinden
yalsna kadar, her mahalleden [gelip toplandlar;]
hepsi evi sardlar.
5
Lota seslendiler ve ona Bu gece sana gelen yabanc-
lar neredeler? dediler. Onlar bize kar da, tanyalm!
6
Lot onlara girie kt ve kapy arkasndan kapatt.
7
Ltfen kardelerim; ktlk etmeyin! dedi.
8
Bakn benim hi erkek tanmam iki kzm var. Onlar
size karaym. Onlara ne isterseniz yapn. Ama bu adam-
lara hibir ey yapmayn. Ne de olsa benim atmn altna
geldiler!
9
Yoldan ekil! diye bardlar.
Adamn biri gmen olarak gelmi; bir de yarglk tasl-
yor! diyorlard. imdi sana onlardan bile daha beterini
122 123
yaparz!
Lotu fazlasyla iteklediler ve kapy krmaya altlar.
10
[erideki] Yabanclar uzandlar ve Lotu kendileri-
ne doru evin iine ektiler; kapy da kapadlar.
11

Evin giriindeki adamlar da kkten bye kadar
krlkle vurdular ve [Sedomlular] girii bulabilmek
iin bo yere uratlar.
12
Yabanclar Lota Burada baka kimin var? dediler.
Damat? Oullarn? Kzlarn? ehirde baka bir akraban
varsa onlar bu blgeden kar.
13
nk biz bu blgeyi yok etmek zereyiz. Zira [maz-
lumlarn] lklar Tanrnn nnde ok artt. Tanr
[buray] yok etmek zere bizi gnderdi.
14
Lot kt ve kzlaryla nianl olan damatlarna
konutu. Kalkn! Bu blgeden kn dedi. Tanr bu
ehri yok etmek zere! Ancak damatlarnn gznde
[Lot] bir akacdan ibaretti.
15
afak skerken melekler Lotu Kalk! diye sktr-
dlar. Eini ve buradaki iki kzn al! ehrin gnah
yznden sen de yok olma!
16
Tereddt etti. Tanrnn ona [Lota] olan merhame-
ti sebebiyle, yabanclar onun, einin ve iki kzlarnn
ellerinden kapp onu kardlar ve ehrin dnda
braktlar.
17
Onlar dar kard zaman [melek] Ka, cann
kurtar! dedi. Arkana bakma! Dzln hibir yerinde
durma! Daa doru ka ki yok olmayasn!
18
Lot onlara Ltfen; hayr! dedi. Tanrm;
19
Kulun Gznde beeni kazand ve canm kurtararak
benim iin byk bir iyilikte bulundun. Fakat ben daa
kadar kaamam. Ktlk bana yetiir ve lrm!
20
Ltfen; ite u ehir kendisine snlabilecek yaknlkta;
hem de nemsiz bir yer. Oraya kaarm zaten nemsiz
bir yer deil mi? ve hayatta kalrm.
21
[Melek] Ona Bak; sana bunda da ayrcalk tanyo-
rum. Szn ettiin ehri tersyz etmeyeceim.
22
Ama acele et! Oraya ka. nk sen oraya varana
kadar hibir ey yapamam.
ehre bu sebeple Tsoar ismini verdi.
23
Lot Tsoara vardnda gne ykselmiti.
24
Tanr Sedom ve Amora zerine, [dorudan]
Tanrdan gklerden [gelen] kkrt ve ate yadr-
d.
25
[Tanr] Bu ehirleri ve tm dzl, ehirlerin tm
sakinleri ve toprakta yetien her eyle birlikte tersyz
etti.
26
[Lotun] Ei [kocasnn] arkasndan bakt ve tuz-
dan bir stuna dnt.
27
Avraam, daha nce Tanrnn nnde durduu
yere [gitmek zere] sabah erkenden kalkt.
28
Sedom ve Amoraya ve tm dzlk blgesine doru
bakt ve kire oca dumanna benzer kesif bir dumann,
124 125
topraktan ykseldiini grd.
29
Tanr dzln ehirlerini yok ettii zaman Avraam
hatrlamt. Bu yzden Lotun yaad ehirleri ters-
yz ettiinde, [ncelikle] Lotu bu ykmdan uzakla-
trd.
30
Lot Tsoardan kt ve iki kzyla birlikte daa yer-
leti; nk Tsoarda kalmaktan korkmutu. O ve iki
kz bir maarada yaadlar.
31
Byk kz, gencine Babamz yalanyor ve dnyada
bizimle normal bir ekilde evlenecek kimse de kalmad
dedi.
32
Gel babamz arapla sarho edelim ve onunla yatalm.
Bylece babamz yoluyla soyumuzu yaatrz.
33
O gece babalarn arapla sarho ettiler ve byk kz
gelip babasyla yatt. [Lot kznn] Yatn fark etme-
di; ve kalkn.
34
Ertesi gn byk kz gencine Dn gece babamla ben
yattm dedi. Onu bu gece de arapla sarho edelim ve
[bu kez] sen gel ve onunla yat. Bylece babamz yoluyla
soyumuzu yaatrz.
35
Babalarn o gece de arapla sarho ettiler. Gen
olan kz kalkt ve onunla yatt. [Lot, kznn] Yatn
fark etmedi; ve kalkn.
36
Lotun iki kz, babalarndan hamile kaldlar.
37
Byk kz bir oul dourdu ve adn Moav koydu.
[Bu ocuk,] Bugne kadar [var olan] Moavn [Moav
ulusunun] atasdr.
38
Gen olan kz da bir oul dourdu ve adn Ben-
Ami koydu. [O da] Bugne kadar [var olan] Amon
oullarnn atasdr.
[50. Sara ve Avimeleh]
20
1
Avraam oradan Negev lkesine g etti ve
Kade ile ur arasnda yerleti. Gerar devaml ziyaret
ederdi.
2
[Burada] Avraam, ei Sara hakknda Kzkardeimdir
dedi ve Gerar kral Avimeleh [adam] gndererek
Saray ald.
3
Tanr geceleyin bir ryayla Avimelehe geldi. Ona
Aldn kadn sebebiyle leceksin dedi. Onun bir kocas
var.
4
Avimeleh ona [Saraya] yaklamamt. Ey Efendim!
dedi. Bir halk masum olsa da m ldreceksin?
5
[Avraam] ahsen bana [Sara konusunda] Kzkardeimdir
demedi mi? Ve o [Sara]! O da [Avraam iin]
Aabeyimdir dedi! Bir ey yaptysam, masum kalbim ve
temiz ellerimle yaptm.
6
Tanr ona ryada Bunu masum kalbinle yaptnn
ben de farkndaym dedi. Bana kar gnah ilemeni
engelleyen de Benim. Ona dokunma frsatn sana bu
sebeple tanmadm.
126 127
7
imdi; adamn eini geri ver nk o bir peygamberdir.
Senin iin dua edecek ve sen hayatta kalacaksn. Ama
eer geri vermezsen, bil ki kesinlikle leceksin hem sen,
hem de sana ait olan herkes!
8
Avimeleh sabah erkenden kalkt ve btn hizmet-
karlarn ard. Tm bu szleri onlara gizli bir ekilde
anlatt ve adamlar ok korktular.
9
Avimeleh Avraam artt ve ona Nedir bize yap-
tn? dedi. Sana kar ne su iledim ki zerime ve
krallma byle byk bir gnah getirdin? Bu bana yap-
tn, yaplacak ey deil!
10
Avimeleh Avraama Ne grdn de bunu yapma
gerei duydun? diye sordu.
11
Avraam nk burada eksik olan tek eyin Tanr
korkusu olduunu fark ettim diye cevap verdi. Eim
sebebiyle ldrlebilirdim.
12
Ve aslna baklrsa gerekten kzkardeimdir. Babamn
kzdr, ama annemin kz deildir. [Sonradan] Eim oldu.
13
Tanr beni babamn evinden uzaklatrd zaman,
ondan [Saradan] bana bir iyilik yapmasn istemitim.
Geleceimiz her yerde, onun kardei olduumu syleye-
cekti.
14
Avimeleh davar ve srla, kleler ve cariyeler ala-
rak [bunlar] Avraama verdi. [Ardndan] Ei Saray
da kendisine iade etti.
15
Avimeleh te tm lkem nnde dedi. Uygun gr-
dn yere yerle.
16
Saraya da Bak; kardeine 1000 para gm veriyo-
rum dedi. [Bu para] Senin adna, yanndaki herkes
iin, olan her eyle ilgili bir kanttr. Ban dik durabilir-
sin.
17
Avraam Tanrya dua etti ve Tanr Avimelehi,
eini ve cariyelerini iyiletirdi ve [kadnlar] doum
yapabildiler.
18
Zira Tanr Avimelehin evine ait her rahmi,
Avraamn ei Sara sebebiyle tamamen kapatmt.
[51. Yitshak ve Yimael]
21
1
Tanr, syledii zere, Saray hatrnda tuttu
ve Tanr Sara iin [Avraama] vermi olduu sz
yerine getirdi.
2
Sara hamile kalp, tam olarak Tanrnn belirtmi
olduu vakitte, ileri yana [ulam olan] Avraama
bir oul dourdu.
3
Avraam, kendisine doan kendisine Sarann
dourduu oluna Yitshak adn verdi.
4
Avraam, olu Yitshak, Tanrnn kendisine emret-
mi olduu zere sekiz gnlkken snnet etti.
5
Avraam, olu Yitshak doduunda 100 yandayd.
6
Sara Tanr bana nee bahetti dedi. Bunu duyan
herkes benim iin sevinecek.
128 129
7
Kim Avraama Sara ocuklar emzirecek derdi? dedi.
Ama ite ona ileri yanda bir oul dourdum!.
8
ocuk byd ve stten kesildi. Avraam, Yitshakn
stten kesildii gn byk bir len verdi.
9
Sara, Msrl Agarn, Avraama dourmu olduu
olunun oynadn grd.
10
Avraama Bu cariyeyi, oluyla birlikte kov dedi. Bu
cariyenin olu, miras olumla Yitshakla paylamaya-
cak!
11
Bu durum Avraam ok dertlendirdi; nk oluy-
la ilgiliydi.
12
Tanr Avraama Olun ve cariyen sebebiyle dertlen-
me dedi. Sara sana ne derse onu dinle. Zira soyun,
Yitshak yoluyla devam edecektir.
13
Ama cariyenin olunu da bir ulus haline getireceim;
nk o senin ocuundur.
14
Avraam sabah erken kalkt. Ekmek ve bir tulum su
ald ve Agara vererek onun omzuna yerletirdi.
ocuu ile birlikte onu gnderdi. [Agar] Gitti ve Beer
eva lnde amaszca dolat.
15
Tulumdaki su tkenince, ocuu bir alln altna
yerletirdi.
16
Gitti ve bir ok atm uzaklkta ona dnk olarak
oturdu. ocuun lmn grmeyeyim dedi; ona
dnk olarak oturdu ve yksek sesle alad.
17
Tanr ocuun alamasn duydu. Tanrnn melei
gklerden Agara seslendi ve Neyin var Agar? dedi.
Korkma. nk Tanr, ocuun sesini, bulunduu duru-
ma gre duydu.
18
Git ve ocuu kaldr. Onu elinle tut; nk onu byk
bir ulus haline getireceim.
19
Tanr [Agarn] gzlerini at ve [Agar] bir su kuyu-
su grd. Gidip tulumu suyla doldurdu ve ocua iir-
di.
20
Tanr ocuun yanndayd. [ocuk] Byd, lde
oturdu ve usta bir oku oldu.
21
Paran lnde yerleti ve annesi ona Msrdan bir
e ald.
[52. Beer evadaki Antlama]
22
O sralarda, Avimeleh ve bakomutan Fikol,
Avraama Yaptn her eyde Tanr seninle dedi.
23
imdi; bana burada, ne bana, ne ocuklarma, ne de
torunlarma gayridrst davranmayacana dair, Tanr
adna yemin et. Sana gstermi olduum iyiliin aynsn,
sen de, hem bana, hem de konuk olarak yaadn lkeye
gster.
24
Avraam Yemin edeceim dedi.
25
Avraam [sonra] Avimelehin hizmetkarlarnn zorla
aldklar kuyularla ilgili olarak Avimelehle szl
tartmaya girdi.
130 131
26
Avimeleh Byle bir eyi kimin yaptn bilmiyorum
dedi. Ne sen bana syledin, ne de bugne kadar ben
duydum.
27
Avraam davar ve sr alp Avimelehe verdi ve ikisi
bir antlama yaptlar.
28
Avraam [sonra] davardan yedi koyun ayrd.
29
Avimeleh Avraama, Ayrdn bu yedi koyun[un
anlam] nedir? diye sordu.
30
[Avraam] Bu kuyuyu benim kazdma dair bir kant
olmas iin bu yedi koyunu elimden alacaksn diye
cevaplad.
31
Bu yerin ad bu sebeple Beer-eva konuldu; nk
ikisi burada ant imilerdi.
32
[Bylece] Beer-evada antlama yaptlar. Avimeleh,
bakomutan Fikol ile birlikte kalkt ve Peliti lkesi-
ne geri dndler.
33
Avraam Beer-evada bir lgn aac dikti ve orada
Evrenin Efendisi Tanry smiyle ard.
34
Avraam uzun bir sre Peliti lkesinde yaad.
[53. Snav]
22
1
Bu olaylardan sonra Tanr Avraam snad.
Ona Avraam! dedi.
Efendim.
2
Olunu, tek sevdiini Yitshak al ve Moriya blge-
sine git. Onu Bana, [oradaki] dalardan sana syleye-
ceim birinin zerinde, tamamen yaklan korban olarak
getir.
3
Avraam sabah erken kalkt ve eeini eyerledi.
Yanna iki gen adamn ve olu Yitshak ald.
Korbana uygun olarak odunlar yard ve kalkp
Tanrnn kendisine sylemi olduu yere doru yola
kt.
4
nc gnde Avraam gzlerini kaldrd ve sz
konusu yeri uzaktan grd.
5
Avraam, iki gence Siz burada eekle kaln dedi.
Ben ve gen [Yitshak] ise oraya kadar gidecek, tapnp
size dneceiz.
6
Avraam korban odunlarn ald ve olu Yitshakn
[omuzlarnn] stne yerletirdi. Kendisi ise atei ve
ba ald; ikisi birlikte gittiler.
7
Yitshak, babas Avraama sordu:
Baba.
Efendim olum.
Ate ve odunlar burada. Peki korbanlk kuzu nerede?.
8
Avraam Kendisine korbanlk kuzuyu Tanr salaya-
caktr, olum dedi.
kisi birlikte devam ettiler.
9
Tanrnn kendisine sylemi olduu yere geldikle-
rinde, Avraam mizbeah ina etti ve odunlar dzenle-
di. Olu Yitshak balad ve onu, odunlarn zerine
132 133
gelecek ekilde mizbeahn stne yerletirdi.
10
Avraam elini uzatt ve olunu boazlamak zere
ba ald.
11
Tanrnn melei ona gklerden seslendi: Avraam!
Avraam!.
Efendim.
12
Gence zarar verme. Ona hibir ey yapma. nk
imdi, senin Tanrdan korkan biri olduunu biliyorum.
Zira biricik olunu Benden esirgemedin.
13
Avraam sonra gzn kaldrd ve boynuzlarndan
allklara taklm bir ko grd. Avraam gitti, kou
ald ve olunun yerine tamamen-yaklan-korban ola-
rak onu sundu.
14
Avraam o yerin adn A-do-nay Yire koydu.
[Nitekim] Bugn de, Tanr dada grnecek denir.
15
Tanrnn melei gklerden Avraama ikinci kez
seslendi
16
ve [yle] dedi: Kendi Adma yemin ediyorum
diyor Tanr; bu ekilde davrandn ve biricik olunu esir-
gemediin iin,
17
seni kesinlikle mbarek klacam ve soyunu, gklerdeki
yldzlar ve deniz kysndaki kum gibi fazlasyla oalta-
cam. Soyun, dmanlarnn kapsn miras edinecek.
18

Dnyann tm milletleri senin soyun sayesinde mbarek
klnacaklar [hepsi] srf Sesime itaat ettiin iin [ola-
cak]!
19
Avraam genlerine dnd ve kalkp birlikte Beer-
evaya gittiler. Avraam Beer-evada kald.
[54. Rivka]
20
Bu olaylarn ardndan Avraama u mesaj geldi:
Milka da, kardein Nahora oullar dourdu:
21
Behor olu Utsu, kardei Buzu, Aramn babas
Kemueli,
22
Kesedi, Hazoyu, Pilda, Yidlaf ve Betueli.
23
Betuelin bir kz oldu Rivka.
Bu sekizini Milka, Avraamn kardei Nahora dour-
du.
24
[Nahorun] Odalnn ad Reumayd. O da,
Tevah, Gaham, Taha ve Maahay dourdu.
134 135
Haye Sara
[55. Sarann lm]
23
1
Sara 127 yana kadar yaad. Sarann yaamnn
yllar [bu kadard].
2
Sara, Kenaan lkesindeki Kiryat Arbada (Hevron)
ld. Avraam Saray methetmek ve onun iin ala-
mak zere geldi.
3
Avraam, lm yaknnn yanndan kalkt ve Het
oullarna [unlar] sylerek konutu:
4
Ben sizin yannzda gmen olarak yaayan biriyim
dedi. Bana mezarlk arsas satn ki nmdeki lm
yaknm gmeyim.
5
Het oullar, Avraama, kendisine [yle] diyerek
cevap verdiler:
6
Dinle bizi efendim. Sen bizim aramzda Tanrnn bir
bakansn. lm yaknn en sekin mezarlmza gm.
Aramzdan hi kimse, lm yaknn gmmen iin mezar-
ln senden esirgemeyecektir.
7
Avraam kalkt ve yerel halka Het oullarna
[doru] eildi.
8
Onlarla konuarak Eer nmdeki lm yaknm
gmmem iin gerekten yardm etmek istiyorsanz, beni
dinleyin ve Tsoar olu Efrona benim adma ricada bulu-
nun dedi.
9
Arazisinin kenarndaki kendisine ait olan Mahpela
Maarasn bana satsn. Buray sizin huzurunuzda, tam
fiyatyla, mezarlk arsas olarak bana versin.
10
Efron, Het oullarnn arasnda oturmaktayd. Hiti
[ulusundan] Efron, Het oullarnn huzurunda
Avraama, ehir kapsna gelen herkesin duyabilecei
ekilde cevap verdi:
11
Hayr; efendim, beni dinle. Sana araziyi verdim.
indeki maaray da sana verdim. Onu sana yurtta-
larmn gz nnde verdim. lm yaknn gm.
12
Avraam yerel halkn nnde eildi.
13
Yerel halkn duyabilecei ekilde Efrona konutu:
nce beni bir dinlesen dedi. Arazinin parasn veri-
yorum; al benden. lm yaknm oraya [ancak sonra]
gmeceim.
14
Efron Avraama, kendisine [yle] diyerek cevap
verdi:
15
Dinle beni efendim. 400 gm ekel deerinde bir
toprak, seninle aramzda nedir ki? lm yaknn gm.
16
Avraam Efronun demek istediini anlad. Avraam
Efrona, Het oullarnn huzurunda konumu olduu
gm tartt: tedavl mmkn ekilde 400 ekel.
17
[Bylece] Efronun, Mamrenin bitiiinde bulunan
Mahpeladaki arazisi hem arazi, hem iindeki maa-
ra, hem de arazide bulunan ve evresindeki tm
snrnn iinde kalan btn aalar [Avraam iin]
136 137
tartlmaz mlk olarak onayland.
18
Avraamn yapt bu alm, ehrinin kapsna gelmi
olan tm Het oullarnn gzleri nnde [gerekle-
miti].
19
Ve daha sonra Avraam, ei Saray, Kenaan lke-
sinde, Mamrenin (Hevron) bitiiinde bulunan
Mahpela arazisindeki maaraya gmd.
20
Arazi ve iindeki maara, bylece Het oullarndan
[satn alnp], Avraam iin tartlmaz mlk olarak,
mezarlk arsas eklinde onaylanm oldu.
[56. Yitshak in Bir E]
24
1
Avraam ihtiyarlam, ya ilerlemiti. Tanr
Avraam her eyle mbarek klmt.
2
Avraam, sahip olduu her eyi yneten, evinin ba
hizmetkarna Ltfen elini uyluumun altna yerletir
dedi.
3
Oluma e olarak, aralarnda oturmakta olduum
Kenaanilerin kzlarndan [birini] almayacana dair,
Gklerin ve Yeryznn Efendisi Tanrnn adna sana
yemin ettireceim.
4
Aksine; anayurduma, doduum yere gidecek ve oluma
Yitshaka oradan bir e alacaksn.
5
Ya [uygun greceim] kz, ardmdan bu lkeye gelmek
istemezse? diye sordu hizmetkar. Olunuzu, ayrlm
olduunuz lkeye geri gtreyim mi?
6
Avraam ona Bu konuda ok dikkatli ol! dedi.
Olumu sakn oraya geri gtrme!
7
Beni babamn evinden ve doduum lkeden alan,
benimle konuup bana Bu lkeyi senin soyuna vereceim
szleriyle yemin eden Gklerin Efendisi Tanr O
Meleini senin nnden gnderecektir. Ve sen, [bu saye-
de] oluma oradan bir e alacaksn.

8
Eer kz senin ardndan gelmeyi istemezse, bu yeminim-
den muaf olursun. Ama olumu oraya [hibir ekilde] geri
gtrmeyeceksin!
9
Hizmetkar, elini efendisi Avraamn uyluu altna
yerletirdi ve bu konuda kendisine yemin etti.
10
Hizmetkar, efendisinin develerinden on tanesini
ald ve yola koyuldu. Efendisinin en iyi eyleri elindey-
di. Kalkp, Nahorun ehri Aram Naarayime gitti.
11
[Buraya ulatnda] Develerini ehrin dnda,
kuyunun yannda diz st ktrd. Akam vaktiydi
su eken kadnlarn [bu amala ehirden] k
vakti.
12
[Hizmetkar] Ey efendim Avraamn Efendisi Tanr!
dedi. Ltfen bugn iimi rast getir ve efendim Avraama
iyilikte bulun.
13
te ben bu su pnar banda duruyorum ve ehir
halknn kzlar su ekmek iin kyorlar.
14
Eer, kendisine Testini biraz e de ieyim dediim bir
138 139
kz i; develerini de sulayaym derse, kulun Yitshak iin
belirlediin kz o olacak. Ben de onun yoluyla, efendime
iyilikte bulunduunu bileceim.
15
Konumasn henz bitirmemiti ki, Rivka kt.
[Rivka] Avraamn kardei Nahorun ei Milkann
olu Betuele domutu. Testisi omzundayd.
16
Kz son derece gzel grnmlyd ve bakireydi;
hibir erkek ona dokunmamt. Pnara doru indi,
testisini doldurdu ve yukar kt.
17
Hizmetkar ona doru kotu ve Ltfen testinden
biraz su yudumlamama izin ver dedi.
18
in efendim diye cevap verdi. Testisini aceleyle
eline indirdi ve ona iirdi.
19
irmeyi bitirince melerini tamamlayana kadar
develeriniz iin de su ekeyim dedi.
20
Aceleyle testisini yalaa boaltt ve daha su ekmek
iin [birka kez] kuyuya kotu. [Hizmetkarn] Tm
develeri iin su ekti.
21
Adam ise ona hayretle bakakalmt. Ama Tanrnn,
grevini baarl klp klmadn [kesin olarak] anla-
mak iin sessiz kald.
22
Develer imeyi tamamlaynca, bir beka arlnda
altn bir hzma ve [kzn] kollar iin on altn ekel
arlnda iki bilezik kard.
23
Kimin kzsn sen? diye sordu. Ltfen syle bana.
Babann evinde geceyi geirmek iin bize yer var m?
24
Ona Milkann Nahora dourmu olduu olu
Betuelin kzym ben dedi.
25
Sonra Bizde saman da yem de boldur dedi. Geceyi
geirmek iin yer de [var]
26
Adam diz krp Tanrya eildi.
27
Efendim Avraamn Efendisi Tanr Mbarektir!
dedi. nk [Tanrnn] yilii ve Doruluu, efendimi
terk etmedi. Ben [hala] yoldaym; [ama] Tanr beni,
efendimin kardelerinin evine ulatrd [bile]!
28
Kz, annesinin evine kotu ve bu olanlar anlatt.
29
Rivkann, Lavan adnda bir kardei vard. Lavan
adama darya, pnara doru kotu.
30
Hzmay ve kzkardeinin kollarndaki bilezikleri
grm, kzkardeinin adam bana u ekilde konutu
eklindeki szlerini duymutu. Adama ulatnda o
hala pnar banda develerin yannda durmaktayd.
31
[Lavan] Gel! dedi. Tanrnn mbarek kld [biri-
sin sen]! Ben evde yer am ve develere de yer ayarlam-
ken, neden hala darda duruyorsun?
32
Adam eve geldi ve develerin burunsalklarn kar-
d. [Lavan] Develere saman ve yem verdi ve hem
[Avraamn hizmetkarnn], hem de onun yanndaki
adamlarn ayaklarn ykamak iin su [salad].
33
nne yemek koyulduunda [adam] Konumam
yapmadan yemeyeceim dedi.
Konu diye cevap verdi [ev sahibi].
140 141
34
[Adam] Avraamn hizmetkarym ben dedi.
35
Tanr, efendime byk bir bereket bahetti ve [efen-
dim] zenginleti. [Tanr] Ona davar ve sr, gm ve
altn, kleler ve cariyeler, develer ve eekler bahetti.
36
Efendimin ei Sara, yalandktan sonra, efendime bir
oul dourdu ve [efendim] sahip olduu her eyi ona
[oluna] verdi.
37
Efendim bana [unlar] syleyerek yemin ettirdi:
Oluma e olarak lkesinde oturmakta olduum
Kenaanilerin kzlarndan [birini] alma.
38
Onun yerine babamn evine aileme git ve oluma
[oradan] bir e al.
39
Efendime Ya kz arkamdan gelmezse? deyince,

40
bana nnde yrm olduum Tanr, Meleini
seninle gnderecek ve grevini baarl klacaktr. [Bylece]
Oluma, ailemden ve babamn evinden bir e alacaksn.
41
Ancak yeminimden [sadece bir ekilde] muaf olabilir-
sin: Aileme gittiinde sana [kz] ver-mezlerse, [ite o
zaman] yeminimden muaf olursun.
42
Bylece bugn pnara geldim ve efendim Avraamn
Efendisi Tanrya Senin iin uygunsa, zerime aldm
grevimi baarl kl dedim.
43
imdi su pnarnn banda duruyorum. Bir gen kz su
ekmeye ktnda kendisine Ltfen bana testinden biraz
su iir diyeceim.
44
Eer bana Hem sen i, hem de develerin iin su eke-
yim derse, Tanrnn, efendimin olu iin belirledii e o
olacak.
45
Ben henz kendi kendime konumay bitirmemiken,
Rivka birden, omuzunda testisiyle kt. Pnara indi ve su
ekti. Ona Ltfen bana [biraz su] iir dedim.
46
Aceleyle testiyi zerinden indirdi ve in; develerinize
de iireyim dedi. tim ve develerime de iirdi.
47
Azn arayp Kimin kzsn sen? dedim. Nahorun
Milkann dourduu olu Betuelin kzym dedi.
Hzmay burnuna, bilezikleri de kollarna yerletirdim.
48
Diz krp Tanrya eildim. Efendimin [kk] yeeni-
ni, oluna almak zere beni doru yolda ynelttii iin,
efendim Avraamn Efendisi Tanrnn Mbarek olduu-
nu dile getirdim.
49
Ve imdi; eer efendime iyilik ve dorulukla davran-
mak istiyorsanz, bana syleyin. Aksi takdirde, syleyin
ben de saa ya da sola dneyim.
50
Lavan, Betuelle birlikte cevap verdi. Bu, Tanrnn
belirledii bir durum! dediler. Sana kt ya da iyi diye-
meyiz.
51
te Rivka nnde; al ve git. Ve Tanrnn konutuu
gibi, efendinin oluna e olsun.
52
Avraamn hizmetkar onlarn bu szlerini duyduu
zaman, Tanrya [krann belirtmek iin] yere kadar
eildi.
53
Hizmetkar, altn ve gm mcevherler ve elbiseler
142 143
kararak Rivkaya verdi. Ayrca, kardeine ve annesi-
ne de deerli hediyeler verdi.
54
O ve yanndaki adamlar, yediler, iti- ler ve geceyi
geirdiler.
Sabah kalktklarnda [hizmetkar] Beni yolcu edin;
efendime dneyim dedi.
55
[Kzn] Kardei ve annesi Kz bizimle bir yl ya da on
[ay] daha kalsn dedi. Sonra gider.
56
[Hizmetkar] Tanr grevimi baarl klmken beni
geciktirmeyin dedi onlara. Beni yolcu edin ve efendime
gideyim.
57
Kz aralm ve ona ahsen soralm dediler.
58
Rivkay ardlar ve ona Bu adamla gitmek istiyor
musun? diye sordular.
Gideceim diye cevap verdi.
59
Kzkardeleri Rivkay ve refakatsn; Avraamn
hizmetkarlarn ve adamlarn yolcu ettiler.
60
Rivkay mbarek kldlar ve Kzkardeimiz! Binlerce
onbin [kiilik bir halk] haline gel. Soyun, dmanlarnn
kapsn miras alsn!
61
Rivka, kzlaryla birlikte kalkt, develere bindiler ve
adamn ardndan gittiler. [Bylece] Hizmetkar,
Rivkay ald ve yola koyuldu.
62
Yitshak Beer Lahay Roiden geli yolunda gelmek-
teydi. [O sralarda, Yitshak] Negev blgesinde oturu-
yordu.
63
Yitshak akama doru, krda dnceye dalmak
iin kt. Gzlerini kaldrd ve birden, yaklaan deve-
ler grd.
64
Rivka gzlerini kaldrp Yitshak grdnde,
devenin stnden dt.
65
Hizmetkara Krda bize doru yryen u adam kim?
diye sordu.
Hizmetkar Efendim odur deyince de, peesini alp
rtnd.
66
Hizmetkar, tm yaptklarn Yitshaka anlatt.
67
Yitshak onu [Rivkay], annesi Sarann adrna
getirdi ve Rivkayla evlendi. [Rivka bylece] Ona e
oldu ve [Yitshak] onu sevdi. Yitshak [bu ekilde]
annesinin [kayb] ardndan teselli buldu.
[57. Avraamn Son Gnleri]
25
1
Avraam, ismi Ketura olan baka bir kadnla
evlendi.
2
[Ketura Avraama] Zimran, Yokan, Medan, Midyan,
Yibak ve uah dourdu.
3
Yokan, eva ve Dedana baba oldu. Dedann oul-
lar ise Aurim, Letuim ve Leumimdi.
4
Midyann oullar Efa, Efer, Hanoh, Avida ve
Eldaayd.
Tm bunlar Keturann soyundandr.
144 145
5
Avraam, sahip olduu her eyi Yitshaka verdi.
6
Avraamn odalk-oullarna ise, Avraam hediyeler
verdi. Sonra, [Avraam] henz saken, onlar dou
ynnde, Dou lkesine, olu Yitshaktan uzaa gn-
derdi.
7
Avraamn yllarnn yekn yledir: 175 yl yaad.
8
Avraam son nefesini verip, ileri bir yata, yal ve
doygun bir ekilde ld ve halkna katld.
9
Oullar Yitshak ve Yimael onu, Hiti [ulusundan]
Tsoar olu Efronun, Mamrenin bitiiindeki arazisi-
ne, Mahpela Maarasna gmdler.
10
Avraamn Het oullarndan satn alm olduu
arazi Avraam, ei Sara ile ite orada gmlmtr.
11
Tanr, Avraamn lmnden sonra, olu Yitshak
mbarek kld. Yitshak, Beer Lahay Roi civarnda
oturdu.
[58. Yimael]
12
Avraamn Sarann cariyesi Msrl Agarn
dourduu olu Yimaelin soyu bunlardr:
13
Yimaelin oullarnn isimleri, doum srasna gre
isimleriyle unlardr: Yimaelin ilk doan olu Nevayot,
[ayrca] Kedar, Adbeel, Mivsam,
14
Mima, Duma, Masa,
15
Hadad, Tema, Yetur, Nafi ve Kedma.
16
Bunlar Yimaelin oullardr ve onlarn sursuz ve
surlu ehirlerine verilmi isimler bunlardr. [Bunlar]
Kendi milletleri iin oniki reisti.
17
Yimaelin yllarnn yekn yledir: 137 yl. Son
nefesini verip ld ve halkna katld.
18
[Yimaelin soyundan gelenler] Haviladan, Msr
snrndaki ura doru, [buradan] Aura kadar olan
blgede yaadlar. Tm kardelerinin topraklar zeri-
ne yerletiler.
146 147
Toledot
[59. Yaakov Ve Esav]
19
Avraamn olu Yitshakn soyu bunlardr: Avraam
Yitshaka baba olmutu.
20
Yitshak, Padan Aramdan, Araml Betuelin kz ve
Araml Lavann kzkardei Rivkay kendisine e ola-
rak ald zaman 40 yandayd.
21
Yitshak, ei iin Tanrya yakard; nk o ksrd.
Tanr yakarna cevap verdi ve ei Rivka hamile kald.
22
Fakat ocuklar karnnda itiiyorlard ve bu olduu
zaman [Rivka] Bana neden byle oluyor? diye sordu
ve Tanrdan [durumu aklayc] bir mesaj almaya
gitti.
23
Tanr ona Rahminde iki ulus var dedi. Karnndan
iki farkl hkmdarlk kacak. G srekli olarak bir
hkmdarlktan dierine geecek. Ve byk olan, k-
ne hizmet edecek.
24
Doum yapaca zaman geldi; gerekten de rah-
minde ikizler vard.
25
lki kzlms renkte, bir krk manto gibi tamamen
kll olarak kt. Adn Esav koydular.
26
Daha sonra, kardei kt. Eli Esavn topuunu
kavramt. [Yitshak bu ocuun] Adn Yaakov
koydu. Yitshak, [Rivka] onlar dourduu zaman 60
yandayd.
27
ocuklar bydler. Esav usta bir avc, bir kr
adam oldu. Yaakov ise adrlarda oturan kusursuz
biriydi.
28
Yitshak [daha ok] Esavseverdi; nk
[onun getirdii] av etini yemekten holanrd. Rivka
ise [daha ok] Yaakovu severdi.
29
[Bir gn] Yaakov yemek piirmekteyken Esav yor-
gun bir ekilde krdan geldi.
30
Esav Yaakova u kpkrmz eyden bana biraz yut-
tur! ok bitkinim! dedi (Ona bu se- beple Edom ad
verilmiti).
31
Yaakov nce bana Behorluk hakkn gn gibi sat
dedi.
32
Esav Neredeyse leceim! dedi. Behorluk hakknn
bana ne yarar var ki?
33
Yaakov Hemen imdi bana yemin et dedi.
[Esav] Yemin etti ve Behorluk hakkn Yaakova satt.
34
Yaakov bunun ardndan Esava ekmek ve merci-
mek yemei verdi. [Esav] Yedi, iti sonra da kalkp
gitti. Esav bylece Behorluk hakkn kmsemi
oldu.
[60. Yitshak ve Pelitiler]
26
1
lkede, Avraamn dneminde gerekleen ilk
ktlktan farkl bir ktlk bagsterdi. Yitshak, Gerardaki
148 149
Peliti kral Avimelehe gitti
.
2
Tanr ona [Yitshaka] grnd ve Msra inme!
dedi. Sana syleyeceim blgede barn.
3
Bu lkede gmen olarak kal. Seninle olacak ve seni
mbarek klacam, nk bu topraklarn hepsini sana ve
soyuna vereceim. Baban Avraama etmi olduum yemi-
nimi bylece yerine getireceim.
4
Soyunu gklerdeki yldzlar kadar oaltacam ve tm
bu topraklar soyuna vereceim. Dnyann tm milletleri
senin soyun sayesinde mbarek klnacaklar.
5
[Hepsi] Srf baban Avraam, Sesime itaat ederek
Emanetimi, Emirlerimi, Hkmlerimi ve Kanunlarm
koruduu iin!
6
Yitshak bylece Gerarda yerleti.
7
Yrenin insan-
lar eiyle ilgili soru sorduklarnda Kzkardeimdir
dedi. nk Rivka o kadar iyi grnml ki, yerel halk
onun yznden beni ldrmesin diye dnerek,
Eimdir demekten korkmutu.
8
Yitshak orada bir sre geirdikten sonra, Peliti kral
Avimeleh pencereden bakarken Yitshakn, ei Rivka
ile zel bir samimiyet iinde olduunu grd.
9
Avimeleh Yitshak ard ve Ama ite! O [gerek-
te] senin einmi! dedi. Onun kzkardein olduunu
nasl syleyebildin?
Yitshak ona, nk onun yznden lmekten korktum
dedi.
10
Avimeleh Nedir bu bize yaptn? dedi. Neredeyse
halktan biri einle yatacakt! Bize byk bir su iletecek-
tin!
11
Avimeleh tm halka bir ferman iletti: Bu adama ya
da eine dokunan kii, kesinlikle ldrlecektir!
12
Yitshak o blgede ekim yapt. O yl, [ektiine gre]
yz kat rn elde etti; nk Tanr onu mbarek kl-
mt.
13
Bylece zenginlemeye balam oldu. Ve ok
varlkl olana kadar zenginlii srekli artt.
14
Davar ve sr srlerinin yannda, byk bir hiz-
metkar tayfasna sahip olmutu.
Pelitiler onu kskandlar.
15
Pelitiler, babas Avraamn gnlerinde babasnn
hizmetkarlarnn kazm olduklar tm kuyular tka-
yarak toprakla doldurdular.
16
Avimeleh Yitshaka, Yanmzdan ayrl, nk bizden
ok daha gl hale geldin dedi.
17
Yitshak oradan ayrld ve yerlemek zere Gerar
Vadisinde kamp kurdu.
18
Yitshak, babas Avraamn gnlerinde kazlm olan
ve Pelitilerin, Avraamn lmnden sonra tkadk-
lar su kuyularn tekrar kazd. Onlara, babasnn ver-
mi olduu isimlerin aynlarn verdi.
19
Yitshakn hizmetkarlar vadide kaz yaptlar ve
orada, tatl suyla coan bir kuyu buldular.
20
Gerar obanlar, Yitshaknkilerle srtmeye girdi-
150 151
ler ve Su bizimdir! dediler. [Yitshak] Kuyuya tiraz
adn verdi; nk ona itirazda bulunmulard.
21
Baka bir kuyu kazdlar ve onun iin de srtmeye
girdiler. [Yitshak, bu kuyuya] Sulama adn verdi.
22
Oradan tand ve baka bir kuyu kazd. Bu kez sr-
tmeye girmediler; bu sebeple adn Geni Alanlar
koydu. Tanr imdi bizlere geni alanlar balad dedi.
Artk lkede verimli olabiliriz.
23
[Yitshak] Oradan Beer-evaya kt.
24
Tanr o gece ona grnd ve Ben, baban Avraamn
Tanrsym dedi. Korkma; nk Ben seninleyim.
Kulum Avraamn hatrna seni mbarek klacak ve soyu-
nu oaltacam.
25
[Yitshak] Orada bir mizbeah ina etti ve Tanrya
smiyle dua etti. adrn oraya dikti ve Yitshakn
hizmetkarlar orada bir kuyu kazdlar.
26
Avimeleh, bir grup arkada ve bakomutan Fikol
ile birlikte, Gerardan [Yitshaka] geldi.
27
Yitshak onlara Neden bana geldiniz? dedi. Benden
nefret ediyorsunuz beni yannzdan kovmutunuz!
28
Tanrnn seninle olduunu tam olarak anladk dedi-
ler. Seninle aramzda bir yemin gereklemesini neriyo-
ruz. Seninle antlama yapalm.
29
Tpk sana dokunmadmz gibi sen de bize zarar
verme. Sana sadece iyilik yaptk ve seni bar iinde uur-
ladk. Sen imdi Tanrnn mbarek kld birisin.
30
[Yitshak] Onlara bir ziyafet verdi; yediler, itiler.
31
Sabah erken kalktlar ve birbirlerine yemin ettiler.
Yitshak onlar uurlad ve [misafirler] onun yanndan
bar iinde ayrldlar.
32
Ayn gn, Yitshakn hizmetkarlar gelip, kazdklar
[yeni] kuyuyla ilgili ona haber verdiler ve ona Su bul-
duk! dediler.
33
[Yitshak kuyuya] iva adn verdi. Bu sebeple ehrin
ad bugne kadar Beer-evadr.
[61. Esav Evleniyor]
34
Esav 40 yandayken Hiti [milletinden] Beerinin
kz Yeuditle ve Hiti Elonun kz Basematla evlendi.
35
[Bu kadnlar] Yitshak ve Rivka iin birer sknt
kayna oldular.
[62. Beraha]
27
1
Yitshak yalandnda gr zayflamt. Byk
olu Esav ard:
Olum.
Efendim.
2
Bak; yalandm ve ne zaman leceimi bilmiyorum.
3
imdi; tehizatn al ok klfn ve yayn ve kra ka-
rak benim iin hayvan avla.
152 153
4
Bana, tam sevdiim gibi, lezzetli bir yemek hazrla ve
yemem iin bana getir. Bylece lmeden nce ruhum seni
mbarek klacaktr.
5
Yitshak, olu Esava konuurken Rivka dinlemek-
teydi. Esav hayvan avlayp getirmek zere kra kt.
6
Rivka, olu Yaakova yle dedi: Demin baban, aa-
beyin Esava konuurken iittim. yle diyordu:
7
Bana av eti getirerek lezzetli bir yemek hazrla ki, yiye-
yim ve lmmden nce seni Tanrnn nnde mbarek
klaym.
8
imdi olum [diye devam etti Rivka]. Sesimi sana
vereceim talimat dinle.
9
Davar srsne git ve oradan benim iin iki sekin gen
olak al. Onlarla baban iin, tam sevdii trde lezzetli bir
yemek hazrlayacam.
10
Sonra yemesi iin babana gtr. Bylece lmnden
nce seni mbarek klacaktr.
11
Yaakov, annesi Rivkaya Fakat aabeyim Esav kll
biridir dedi. Ben ise przsz ciltli biriyim.
12
Ya babam bana dokunursa? Sahtekar olduumu d-
necek! Bu durumda zerime Beraha deil lanet getirmi
olurum!
13
Annesi ona Sana edilecek her laneti zerime alyo-
rum dedi. Sen sadece beni dinle git ve istediim eyi
getir.
14
[Yaakov] Gitti; istedii eyi alp annesine getirdi.
Annesi, tpk babasnn sevdii e- kilde lezzetli bir
yemek hazrlad.
15
Rivka daha sonra olu Esavn evde, [Rivkann]
yannda bulunan en iyi kyafetlerini ald ve kk
olu Yaakova giydirdi.
16
Gen olaklarn postlarnda [Yaakovun] kollar
zerine ve boynundaki klsz blgeye yerletirdi.
17
Hazrlam olduu lezzetli yemei ve ekmei, olu
Yaakovun eline verdi.
18
[Yaakov] Babasna geldi.
Baba
Efendim... Sen kimsin olum?
19
Yaakov, babasna Benim dedi. Behor olun Esav.
Bana sylediin ekilde yaptm. Ltfen dik otur ve avm-
dan biraz ye. Bylece ruhun beni mbarek klacaktr.
20
Yitshak, oluna Nasl bu kadar abuk bulabildin
olum? diye sordu.
Tanrn nme rast getirdi
21
Yitshak Yaakova Biraz yakla da sana dokunaym
olum dedi. Acaba sen gerekten olum Esav msn,
deil misin?
22
Yaakov, babas Yitshaka yaklat ve [Yitshak] ona
dokundu. Ses Yaakovun sesi, ama eller Esavun elleri
dedi.
23
Onu tanyamamt; nk elleri, Esavn elleri gibi
kllyd. [Yitshak] Onu mbarek klmaya hazrland.
154 155
24
Sen gerekten olum Esav msn?
Benim
25
yleyse servis yap da, olumun avlad eti yiyeyim.
Bylece ruhum seni mbarek klacaktr.
[Yaakov] Ona servis yapt ve [Yitshak] yedi. Sonra da
[Yaakov] ona arap getirdi ve [Yitshak] iti.
26
Babas Yitshak ona Yakla ve beni p olum dedi.
27
[Yaakov] Yaklap onu pt. [Yitshak, bu srada
onun] Elbiselerinin kokusunu ald ve onu mbarek
kld.
te olumun kokusu; tpk Tanrnn mbarek kld bir
ayrn kokusu gibi dedi.
28
Ve Tanr sana gklerin iyinden ve yeryznn yan-
dan [versin ve] bol buday ve arap bahetsin.
29
Milletler sana hizmet etsin, hkmdarlklar sana eil-
sin. Kardelerine efendi ol, annenin ocuklar sana eilsin-
ler. Sana lanet edenler lanetlidir, seni mbarek klanlar
mbarektir.
30
Yitshak Yaakovu mbarek klmay tamamladktan
sonra, Yaakov babas Yitshakn nnden tam km-
t ki, aabeyi Esav avdan dnd.
31
O da lezzetli bir yemek hazrlad ve babasna getirdi.
Babam kalksnve olunun avlad etten yesin dedi
babasna. Bylece ruhun beni mbarek klacaktr.
32
Babas Yitshak ona Kimsin sen? dedi.
Ben senin olun, Behor olun Esavm diye cevap
verdi.
33
Yitshak son derece iddetli bir titremeyle sarsld.
O hayvan avlayp bana getiren kim yleyse?! dedi.
Sen gelmeden nce hepsini yedim ve onu mbarek kldm.
Beraha onda kalacak.
34
Esavbabasnn szlerini duyduu anda, son derece
iddetli ve ac bir lk att. Babasna Beni de mba-
rek kl baba! diye yalvard.
35
Kardein hileyle geldi... ve Berahan ald.
36
sminin Yaakov olmas ne kadar uygun! kinci keredir
arkamdan geliyor. Behorluk hakkm almt; imdi de
Beraham ald!
Bana da bir Beraha ayramaz mydn? diye yalvard.
37
Ama onu sana efendi kldm diye cevaplamaya
alt [Yitshak]. Tm kardelerini de ona hizmetkar
olarak verdim. Buday ve arab onunla badatrdm.
Sana ise bu durumda ne yapabilirim ki olum?
38
Esav babasna Sende yalnz bir tane mi Beraha var
baba? dedi. Baba! Beni de mbarek kl! Esav sesini
ykseltip alamaya balad.
39
Babas Yitshak cevap vererek ona [unlar] syledi:
Yeryznn yal kesimleri hala barnan olabilir; ve
yukardan gklerin iyini [hala elde edebilirsin].
40
Ancak klcnla yaayacaksn. Kardeine hizmet etmek
zorunda kalabilirsin; ancak skntlarn oalnca, onun
boyunduruunu krp atabileceksin.
156 157
41
Esav, babasnn ona vermi olduu Beraha sebebiy-
le Yaakova nefret besledi. inden Babam iin yas
tutulacak gnler yakndr dedi. O zaman kardeim
Yaakovu ldreceim.
42
Byk olunun planlar Rivkaya anlatld. Haber
gnderip kk olu Yaakovu ard ve ona Bak;
aabeyin Esav seni ldrmeyi planlayarak avunuyor
dedi.
43
imdi olum; beni dinle. Kalk ve Harana, kardeim
Lavana ka.

44
Bir sre onun yannda kal ta ki kardeinin fkesi
yatana kadar.
45
Kardeinin sana duyduu hiddeti getiinde ve ona yap-
m olduun eyi unuttuunda, sana haber gnderip ora-
dan seni alrm. Ayn gn iinde neden ikinizi birden kay-
bedeyim ki?
46
Rivka Yitshaka Hiti kadnlar yznden canmdan
bezdim dedi. Eer Yaakov da, lkenin kzlarndan, bu
Hiti kzlar gibi biriyle evlenirse, yaamamn ne anlam
kalr?
28
1
Yitshak Yaakovu ard; onu mbarek klp
kendisine talimat verdi. Ona Kenaan kzlarndan
biriyle evlenme dedi.
2
Kalk Padan Arama, annenin babas Betuelin evine git
ve dayn Lavann kzlarndan biriyle evlen.
3
Ve Her-eye-Kadir Tanr seni mbarek klacak, seni
verimli klp sayca oaltacaktr. Bir halklar topluluu
haline geleceksin.
4
[Tanr] Sana Avraamn Berahasn verecek hem
sana hem de seninle birlikte soyuna. Bu ekilde Tanrnn
Avraama vermi olduu ve u ana kadar yabanc olarak
yaadn lkeyi ele geireceksin.
5
Yitshak sonra Yaakovu uurlad. [Yaakov,] Araml
Betuelin olu (ve Yaakov ile Esavn annesi Rivkann
kardei) Lavana [ulamak zere] Padan Arama doru
yola kt.
6
Esav, Yitshakn, Yaakovu mbarek klarak, onu
kendisine e almak zere Padan Arama gnderdiini
ve [bu arada] ona Kenaan kzlarndan biriyle evlenme
diyerek talimat verdiini grd.
7
Yaakovun, babasn ve annesini dinleyerek Padan
Arama gittiini [grnce,]
8
Esav, Kenaan kzlarnn, babas Yitshakn houna
gitmediini anlad.
9
Esav bunun zerine Yimaele gitti ve dier elerine
ek olarak, Avraamn olu Yimaelin kz (ve
Nevayotun kzkardei) Mahalatla evlendi.
158 159
Vayetse
[63. Yaakovun Yolculuu]
10
Yaakov Beer-evadan ayrld ve Harana doru yola
kt.
11
Aina bir yere geldi ve geceyi orada geirdi; zira
gne batmt. Birka tane ta alp bann evresine
dizdi ve orada yatt.
12
Rya iinde bir vizyon grd. Yeryzne sabitlen-
mi ve ba gklere kadar erien bir merdiven vard.
Tanrnn melekleri onun zerinde kp iniyorlard.
13
Birden Tanr [Yaakovun] zerinde belirdi.
Ben, baban Avraamn Tanrs ve Yitshakn Tanrs
Aemim dedi. zerinde yatmakta olduun lkeyi sana
vereceim ve soyuna.
14
Soyun, topran tozu gibi olacak. Batya, douya, kuze-
ye ve gneye yaylacaksn. Yeryznn tm aileleri senin
sayende mbarek klnacaklar ve soyunun [sayesinde].
15
Ben yanndaym. Gidecein her yerde seni koruyacam
ve seni bu l- keye geri getireceim. Seninle ilgili konutuk-
larm yerine getirene kadar seni terk etmeyeceim.
16
Yaakov uykusundan uyand. Tanr kesinlikle bura-
da ve ben [bunu] bilmedim! dedi.
17
Korkmutu. Buras ne kadar da korku verici! dedi.
Buras Tanrnn Evinden baka bir ey deil! Buras
gklerin kaps!
18
Yaakov sabah erken kalkt ve bann altna yerle-
tirdii ta ald. Onu bir ant olarak dikerek, tepesine
ya dkt.
19
O yerin adn Bet-El koydu. Ancak ehrin nceki
adLuzdu.
20
Yaakov unlar syleyerek bir sz verdi: Eer Tanr
yanmda olur, ktm bu yolculukta beni korur, bana
yemek iin ekmek, giymek iin elbise verirse
21
ve babamn evine selametle dnersem; o zaman kendi-
mi tamamen Tanrya adayacam.
22
Ant olarak yerletirdiim bu ta, Tanr iin bir tapnak
haline gelecektir. Bana verecein her eyden onda birlik
bir pay Senin iin ayracam.
29
1
Yaakov sk admlarla dou insanlarnn lkesi-
ne doru yola kt.
2
[Ulat yerdeki] ayrda bir kuyu grd. Orada
davar srs [kuyunun] yanna kmlerdi. nk
srler bu kuyudan sulanrlard. Kuyunun aznda
byk bir ta bulunuyordu.
3
Tm srler orada toplandktan sonra, [obanlar
hep birlikte] kuyunun azndaki ta yuvarlayp davar-
lar sularlard; sonra da ta kuyunun azndaki yerine
geri yerletirirlerdi.
160 161
4
Yaakov onlara [oradaki obanlara] Neredensiniz kar-
delerim? diye sordu.
Harandanz biz
5
Nahor-oullarndan Lavan tanr msnz?
Tanrz
6
yi midir?
yidir. Bak; kz Rahel de davarla birlikte geliyor zaten
7
Baksanza; gn daha uzun. Henz srlerin toplanma
vakti deil. Neden davar sulayp otlatmaya gitmiyorsu-
nuz?
8
Tm srler toplanana kadar yapamayz. Ta kuyu-
nun az zerinden [ancak tm obanlar elele verince]
yuvarlayabiliyor ve davar sulayabiliyoruz.
9
Onlarla konumaktayken Rahel babasnn davaryla
grnd. nk [sry] o gderdi.
10
Yaakov, days Lavann kz Raheli, days Lavann
davaryla grd zaman, ne kt veta kuyunun
az zerinden yuvarlayarak days Lavann davarn
sulad.
11
Yaakov Raheli pt ve yksek sesle alad.
12
Yaakov Rahele, Rivkann olu ve [Rahelin]
babasnn akrabas olduunu syleyince [Rahel] koup
babasna anlatt.
13
Lavan, yeeni Yaakovla ilgili haberi duyunca onu
karlamak zere kotu. Onu pt, kucaklad ve evine
getirdi. [Yaakov] Lavana tm bu olanlar anlatt.
14
Lavan ona Sen ne de olsa kanm ve canmsn dedi.
[Yaakov] Bir ay onun [Lavann] yannda kald.
15
Lavan Yaakova Akrabamsn diye benim iin bedava
m alacaksn? dedi. Bana fiyatn syle.
16
Lavann iki kz vard bynn ismi Lea,
knnki ise Raheldi.
17
Leann gzleri hassast. Rahel ise dzgn biimli ve
gzel grnmlyd.
18
Yaakov Raheli sevmiti. Kk kzn Rahel iin,
senin hesabna yedi yl alrm dedi.
19
Lavan Onu bakasna vereceime sana veririm daha
iyi dedi. Benimle kal.
20
Yaakov Rahel iin yedi yl alt. Fakat ona duy-
duu sevgi sebebiyle bu ona birka gn gibi gelmiti.
21
[Sre dolunca] Yaakov Lavana Zaman doldu
dedi. [Mstakbel] Eimi ver de evlene- yim.
22
Lavan yerel halkn tmn toplad ve bir ziyafet
verdi.
23
Akamleyin, kz Leay alarak ona [Yaakova] getir-
di ve [Yaakov] onunla gerdee girdi.
24
Lavan, hizmetkar Zilpay da, kz Leaya hizmetkar
olarak vermiti.
25
Sabahleyin; [Yaakov, bir de bakt ki, yanndaki]
Leayd! Lavana Nedir bu bana yaptn? dedi.
Yannda almam Rahel iin deil miydi? Neden beni
aldattn?
162 163
26
Bizim buralarda yle yaplmaz diye cevap verdi
Lavan. K bykten nce evlendirmeyiz.
27
[Leann kutlama] Haftasn doldur; bir yedi yl daha
alman karlnda sana onu da veririz.
28
Yaakov kabul etti ve [Leann kutlama] haftasn
doldurdu. [Haftann bitiminde Lavan] Ona kz Raheli
e olarak verdi.
29
Lavan, hizmetkar Bilay da, kz Rahele hizmetkar
olarak verdi.
30
[Yaakov] Rahel ile de gerdee girdi. Raheli Leadan
daha ok sevdi ve [Lavann] Yannda bir yedi yl daha
alt.
31
Tanr, Leann sevilmediini grd ve onun rahmi-
ni at. Rahel ise ksr kald.
32
Lea hamile kalp bir oul dourdu ve ismini Reuven
koydu. Tanr skntlarm grd dedi. Kocam imdi
beni sevecektir.
33
Yine hamile kalp bir oul dourdu. Tanr sevilme-
diimi duydu ve bana bunu da bahetti dedi. smini [bu
sebeple] imon koydu.
34
Yine hamile kalp bir oul dourdu. Kocam artk
imdi bana balanr; nk ona oul dourdum dedi.
[Tanr, ocuun] smini [bu sebeple] Levi koydu.
35
Yine hamile kalp bir oul dourdu. Tanrya bu kez
vg sunaym dedi ve ismini [bu sebeple] Yeuda
koydu. Ardndan dourmas [bir sre iin] durdu.
30 1
Rahel Yaakova hi ocuk dourmadn
grnce kzkardeini kskand. Yaakova Bana ocuk
ver; yoksa leceim dedi.
2
Yaakov Rahele sinirlendi. Tanrnn yerini alabilir
miyim? dedi. Senden rahim meyvesini esirgeyen [O]!
3
[Rahel] te hizmetkarm Bila dedi. Onunla birlikte
ol. Kucama dourur ve ben de onun yoluyla ocuk sahi-
bi olurum.
4
Ona, hizmetkar Bilay e olarak verdi ve Yaakov
onunla [Bilayla] gerdee girdi.
5
Bila hamile kald ve Yaakova bir oul dourdu.
6
Rahel Tanr yargm yerine getirdi; ayrca duam din-
leyerek bana bir oul verdi! dedi. smini [bu sebeple]
Dan koydu.
7
Rahelin hizmetkar Bila yine hamile kalp Yaakova
ikinci bir oul dourdu.
8
Rahel Kzkardeimle eitlenebilmek iin Tanrnn tm
dolayl yollarn denedim ve baardm dedi ve ismini
Naftali koydu.
9
Lea bir sredir dourmadn grd. Hizmetkar Zil-
pay ald ve Yaakova e olarak verdi.
10
Leann hizmetkar Zilpa, Yaakova bir oul dour-
du.
11
Lea Uur geldi dedi ve ismini Gad koydu.
12
Leann hizmetkar Zilpa, Yaakova ikinci bir oul
dourdu.
164 165
13
Lea Mutluluum gerekleti. Kzlar beni mutlu adde-
decekler dedi ve ismini Aer koydu.
14
Reuven buday hasad dneminde yrrken krda
adamotu buldu. Onlar annesi Leaya getirdi.
Rahel Leaya Olunun adamotlarndan ltfen biraz
bana ver dedi.
15
[Lea] Ona Kocam aldn yetmedi mi? diye kt.
Olumun adamotlarn da m almak [istiyorsun]?
Pekala dedi Rahel. Olunun adamotlar karlnda,
[Yaakov] bu gece seninle birlikte ya- tacak.
16
Akamleyin Yaakov krdan geldi. Lea onu karla-
mak zere kt ve Bana geleceksin dedi. nk
olumun adamotlarn, hizmetine karlk dedim. [Yaa-
kov] O gece onunla birlikte yatt.
17
Tanr Leay dinledi ve [Lea] hamile kalarak Yaa-
kova beinci bir oul dourdu.
18
Lea Tanr dlm verdi; nk hizmetkarm koca-
ma vermitim dedi ve ismini Yisahar koydu.
19
Lea yine hamile kalp Yaakova altnc bir oul
dourdu.
20
Lea Tanr bana ok iyi bir armaan verdi dedi.
Kocam artk daimi evini benimle yapacaktr; nk ona
alt oul dourdum. smini Zevulun koydu.
21
[Lea] Daha sonra bir kz dourdu ve ismini Dina
koydu.
22
Tanr Raheli hatrlad. Tanr onu [duasn] dinledi
ve rahmini at.
23
Hamile kalp bir oul dourdu ve Tanr utancm
ortadan kaldrd (Asaf) dedi.
24
Tanr bana bir oul daha versin (Yosef) diyerek
ismini Yosef koydu.
25
Rahel Yosefi dourunca, Yaakov Lavana Beni
yolcu et de yerime, yurduma gideyim dedi.
26
Sana karlklarnda hizmet ettiim elerimi ve ocuk-
larm ver ve gideyim. Sana vermi olduum hizmetin
bilincindesin.
27
Eer gznde beeni kazandysam ltfen [kal] dedi
Lavan. Fal atm ve Tanrnn beni senin sayende mba-
rek kldn rendim.
28
Fiyatn sen belirle dedi [Lavan]. Vereceim!
29
[Yaakov] Ona Senin iin nasl altm ve srnn
benimleyken nasl gelitiini sen bili- yorsun diye cevap
verdi.
30
Ben gelmeden nce az eye sahiptin; sonra ise [serve-
tin] esasl bir ekilde oald. Benim geliimle Tanr seni
mbarek kld. Peki ama ben de kendi evim iin ne zaman
bir eyler yapacam?
31
Sana ne vereyim? dedi [Lavan].
Yaakov Bana hibir ey verme dedi. Eer unu yapar-
san, davarn gtmeye ve korumaya devam ederim:
32
Bugn tm davar iinde [seninle birlikte] bir tur ata-
cam. Arasndan gerek noktal gerekse de izgili tm
166 167
kuzular, koyu iaretlere sahip tm koyunlar ayrca
keilerden de izgili ya da noktal olanlar kar. cretim
bu olsun.
33
leride, drstlme dair bir ispat olacak. cret ola-
rak aldklarm incelersin. Elimdeki keilerden noktal ve
izgili, koyunlardan da koyu renk iaretli olmayan her biri
alntdr.
34
Lavan Kabul! dedi. Umarm sylediin gibi olur!
35
[Lavan] O gn halkal ve izgili tekeleri, noktal ve
izgili tm keileri zerinde beyazlk olanlarn hep-
sini ve koyunlardan da koyu renk iarete sahip olan-
larn tmn kard. Bunlar oullarna teslim etti.
36
Yaakovla arasnda gnlk yol kadar uzaklk
brakt ve Yaakov, Lavann kalan davarn gtmeye
devam etti.
37
Yaakov kendine taze gnlkaac, fndk ve kesta-
ne dallar ald. Dallarn beyazn ksmen akta braka-
cak ekilde soyarak, zerlerinde beyaz eritler olutur-
du.
38
Soyduu bu ubuklar oluklara davar srlerinin
imek zere geldikleri su yalaklarna davarn tam
karsna dikti. Genelde su imeye geldiklerinde iftle-
irlerdi.
39
Hayvanlar bu ubuklarn karsnda iftleiyorlar ve
srler halkal, noktal ve izgili [yavrular] douru-
yorlard.
40
Yaakov yavrular ayryordu. Yine de Lavann sr-
sndeki davarlarn halkallara ve tm koyu renk ia-
retlilere bakmalarn salyordu. Ancak kendi srle-
rini ayr yetitirip, Lavann srleriyle birlemelerine
izin vermiyordu.
41
Gl hayvanlar her iftletiklerinde, Yaakov
ubuklar hayvanlarn gzleri nne, oluklara yerleti-
riyordu. Bylece iftleme ubuklarn nnde gerek-
leiyordu.
42
Ancak davar iinde zayf olanlar [iftletiklerinde]
yerletirmiyordu. Sonuta zayflar Lavann, gller
de Yaakovun oldu.
43
Adam bylece fazlasyla zenginleti. ok sayda
davarn yannda, cariyeler, kleler, develer ve eekleri
oldu.
31
1
Lavann oullarnn Yaakov, babamza ait olan
her eyi ald. Tm bu zenginlii, babamza ait olanlardan
toparlad eklindeki szleri [Yaakovun] kulana
geldi.
2
Yaakov Lavan kiisel olarak grdnde, onun da
kendisine eskisi gibi davranmadn fark etti.
3
Tanr Yaakova Babalarnn lkesine ve doum yerine
dn dedi. Yannda olacam.
4
Yaakov mesaj gndererek Rahel ve Leay, srs-
nn bulunduu ayra ard.
168 169
5
Onlara Babanzn yz ifadesinden anladm. Bana
ynelik dncesi eskisi gibi deil dedi. Oysa babamn
Tanrs yanmdayd.
6
Babanz iin tm kuvvetimle altm siz de ok iyi
biliyorsunuz.
7
Fakat babanz beni dolandrd ve cretim konusundaki
fikrini onlarca kez deitirdi. Yine de Tanr onun bana
ktlk etmesine izin vermedi.
8
cretin noktal olanlar dedii zaman, davarn tm
noktal [yavrular] dourduu gibi, cretin halkal olan-
lar dedii zaman da, davarn tm halkal [yavrular]
dourdu.
9
Tanr bylece babanzn srsn yava yava elinden
alarak bana verdi.
10
Davarn iftleme mevsiminde aniden bir vizyon gr-
dm. Srlerin zerine kan erkek hayvanlar halkal,
noktal ve benekliydi.
11
Tanrnn melei bana Yaakov! dedi; ben de Efen-
dim dedim.
12
[Tanrnn azyla konuan melek yle] dedi: Gzle-
rini kaldr. Srlerin zerine kan tm erkek hayvanlarn
halkal, noktal ve benekli olduunu greceksin. Bu,
Lavann sana tm yaptklarnn farknda olduuma dair
senin iin bir iarettir.
13
Ben Bet-Eldeki Tanrym. Orada bir ant [dikmi,
onu] meshetmi ve Bana bir sz vermitin. imdi kalkp bu
lkeden k ve doduun lkene geri dn .
14
Rahel ile Lea birlikte cevap verip Babamzn evinde
hala pay ve mirasa sahip miyiz ki? dediler.
15
Zaten onun gznde birer yabanc deil miyiz? Bizi
satmakla kalmad, tm paray da yedi!
16
Tanrnn babamzdan alm olduu tm servet zaten
bizimdir ve ocuklarmzndr. O yzden Tanr sana her
ne dediyse yap!
17
Yaakov, ocuklarn ve elerini develere bindirerek
yola koyuldu.
18
Tm srsn ve Padan Aramda satn ald
mallar dahil olmak zere edindii tm servetini
gtrd. Babas Yitshaka ulamak zere, Kenaan
lkesine yneldi.
19
Lavan bu srada davarn krkmak zere [uzaa]
gitmiti. Rahel babasna ait olan tlsmlar ald.
20
Yaakov, ayrlacan kendisine sylemeyerek,
Lavana yanl bir izlenim verdi.
21
Bylece sahip olduu her eyle birlikte kat. Yola
koyulup nehri geti ve Gilad Dalarna yneldi.
22
nc gn Yaakovun kat Lavana bildirildi.
23
[Lavan] Yaknlarn yanna alp yedi gnlk yol
boyunca [Yaakovu] arkasndan takip etti ve Gilad
Dalarnda ona yetiti.
24
Tanr, o gece Araml Lavana bir ryayla grnd
ve ona Sakn Yaakovla iyi ya da kt hibir ey konu-
170 171
ma dedi.
25
Lavan Yaakovu yakalad. Yaakov adrn tepeye
dikmiti; Lavan ise yaknlarn Gilad Danda konu-
landrd.
26
Lavan Yaakova Ne yaptn! dedi. Bana yanl izle-
nim verdin. Kzlarm sava esiri gibi gtrdn!
27
Neden gizlice katn? Bana hibir ey sylemeyerek
beni aldattn. Oysa seni sevinle arklar, tef ve lirle
uurlardm!
28
Torunlarm ve kzlarm pmeme bile izin vermedin.
Davrann olduka aptalcayd!
29
Size zarar verecek gce sahibim. Ancak babanzn
Tanrs dn gece bana konutu ve Kendini Yaakovla iyi
ya da kt bir ey konumaktan sakn dedi.
30
imdi; elbette babann evini fazlasyla zlediin iin
gidiyorsun. Fakat tanrlarm neden aldn ki?
31
Yaakov cevap verip, Lavana [Bu ekilde ayrldm;]
nk kzlarn benden zorla alrsn diye korktum dedi.
32
Tanrlarn [herhangi birinin yannda] bulursan; [o
kii] yaamasn! Tm yaknlarmzn huzurunda, eer
sana ait bir ey tanrsan; geri al! Ancak Yaakov [tlsm-
lar] Rahelin aldn bilmiyordu.
33
Lavan Yaakovun adrna, Leann adrna ve iki
hizmetkarn adrna girdi; ancak bulamad. Leann
adrndan ktnda Rahelin adrna girmiti.
34
Rahel tlsmlar alp, devenin semerine koymu ve
zerlerine oturmutu. Lavan tm adr didik didik
etti, ama bir ey bulamad.
35
[Rahel] Babasna Efendim kelenmesin ama nnde
ayaa kalkamyorum. Adet gryorum da dedi. [Lavan]
Arad, ama tlsmlar bulamad.
36
Yaakov sinirlenmiti. Lavanla tartmaya balad.
Yaakov Lavana serte karak Gnahm ne? Hatam
ne ki ardmdan bu ateli takibi gerekletirdin? dedi.
37
Btn eyalarm didik didik ettin evinin eyalarn-
dan hangisini bulabildin?! [Bulduysan, onu] Benim
yaknlarmla seninkilerin huzurunda ortaya koy! kimiz
arasnda [kimin hakl olduunu] belirlesinler!
38
Yirmi yldr yanndaym! [Bu sre zarfnda] Koyun-
larnla keilerin, hibir zaman dk yapmadlar. Davarn-
dan bir ko bile yemedim.
39
Hibir zaman sana [vahi hayvanlarca] paralanm
bir hayvan getirmedim kayb ahsen stlendim. Gndz
alnan da gece alnan da benim elimden sordun.
40
Gndz kavurucu scak, gece de kra yedi beni;
uykum gzlerimden gt.
41
Evinde geirdiim yirmi ylmn hesab u: ki kzn iin
senin hesabna ondrt yl altm; srne de alt yl
[obanlk ettim. Sen ise] cretimi onlarca kez deitirdin!
42
Babamn Tanrs Avraamn Tanrs ile Yitshakn
Deheti benimle olmasayd, imdi sen beni bo elle gn-
derirdin! Tanr aresizliimi ve avularmn emeini grd
172 173
ve [seni] dn gece uyard!
43
Lavan araya girip Yaakova Kzlar benim kzlarm!
Oullar da benim oullarm! Davar da benim davarm!
Her ne gryorsan benimdir o! Kzlarma gelince bugn
onlara ne yapabilirim ki? Ya da dourduklar ocuklara
[zarar verebilir miyim]?
44
imdi gel bir antlama yapalm ben ve sen. Seninle
aramzda [bu antlamann] elle tutulur bir tan olsun.
45
Yaakov bir kaya paras alp onu ant olarak dikti.
46
Yaakov yaknlarna Ta toplayn! dedi. Herkes ta
getirdi ve bir yn yaptlar. Orada, ynn stnde bir
eyler yediler.
47
Lavan buna Yegar Saaduta adn verirken, Yaakov
ona Galed adn verdi.
48
Lavan Bugn bu yn, seninle aramzda bir tanktr
dedi. [Yaakov, bu yna ite] Bu sebeple Galed adn
vermiti.
49
[Bu yere] Mitspa [ad verilmesinin sebebi] ise
[udur:] nk [Lavan] Birbirimizin gr alan dn-
da olduumuz sre iinde Tanr seninle aramzda gzc-
lk etsin demiti.
50
Eer kzlarma kt davranr ya da kzlarma ek ola-
rak baka kadnlarla evlenirsen, yanmzda o srada belki
kimse olmayacaktr; ancak Tanrnn seninle aramzda
Tank olduunu gz nnde bulundur.
51
Lavan sonra Yaakova te bu yn ve ite seninle
aramza diktiim ant dedi.
52
Hem bu yn tank olsun, hem de ant tank olsun.
Ktlk amacyla ne ben sana doru bu yn geeceim,
ne de sen bana doru bu yn ya da bu ant geeceksin.
53
Avraamn Tanrs ile Nahorun tanrs ve [ikisinin]
babalarnn tanrs aramzda yarglarn gerekletirsin-
ler.
Yaakov, babas Yitshakn Deheti adna yemin etti.
54
Yaakov sonra tepede bir hayvan kesip, yaknlarn
yemek yemeye davet etti. Yemei yediler ve geceyi
tepede geirdiler.
32 1
Lavan sabah erken kalkt; torunlaryla kzlarn
perek onlar mbarek kld. Sonra Lavan yerine dn-
mek zere yola kt.
2
Yaakov da yoluna devam etti. Tanrnn melekleri
onunla karlat.
3
Yaakov onlar grdnde Bu, Tanrnn kampdr
dedi ve bu yerin adn Mahanayim koydu.
174 175
Vayilah
[64. Yaakov Esavla Karlayor]
4
Yaakov, aabeyi Esava, Edom ayrndaki Seir bl-
gesine kendisinden nce ulaklar gnderdi.
5
Onlara Efendime, Esava unlar syleyin diye tali-
mat verdi.
Kulun Yaakov yle diyor: Lavanla yaamaktaydm ve
dnm imdiye kadar geciktirdim.
6
kz ve eek; davar, kle ve cariye sahibi oldum. [imdi
de] Efendime, dostluunu kazanmak amacyla haber gn-
deriyorum.
7
Ulaklar Yaakova u raporla dndler: Kardeine,
Esava ulatk. O da seni karlamak iin geliyor yann-
da da 400 adam var!
8
Yaakov ok korktu ve iine sknt dt. Beraberin-
deki halk, davar, sr ve develeri iki kampa bld.
9
Eer Esav kamplardan birine gelip saldrrsa, en azn-
dan dier kamp kurtulur diye dnyordu.
10
Yaakov dua etti: Ey Atam Avraamn Tanrs ve
Babam Yitshakn Tanrs! Bana lkene ve doduun
yere dn; ilerin senin iin iyi gitmesini salayacam
diyen Tanr!
11
Kuluna gsterdiin tm iyiliklerden ve tm doruluktan
dolay kldm. Zira [evden ayrlmda] u Yardeni
[sadece elimdeki] asamla gemitim; imdi ise iki kamp
haline geldim.
12
Beni ltfen kardeimin elinden, Esavn elinden
kurtar. nk ondan gelip bizi anne-ocuk demeden
ldrrse diye ekiniyorum.
13
Ama sen lerin senin iin iyi gitmesini kesinlikle sala-
yacak; soyunu denizin, okluundan dolay saylamayan
kumu gibi yapacam demitin.
14
O geceyi orada geirdikten sonra, elindekilerden
bir miktar Esava hediye olarak seti.
15
[Hediyede unlar vard:] 200 [dii] kei, 20 teke,
200 koyun, 20 ko,
16
yavrularyla birlikte 30 [adet] emziren deve, 40
inek, 10 boa, 20 dii ve 10 erkek eek.
17
Bunlar ayr srler halinde hizmetkarlarna verdi.
Hizmetkarlarna nme gein ve srler arasnda
mesafe brakn dedi.
18
lk gruba talimat vererek Aabeyim Esav seninle
karlatnda sana Kime aitsin? Ne- reye gidiyorsun? Bu
nndekiler kimindir? diye soracaktr dedi.
19
[Ona] Kulunun, Yaakovundur. Efendime, Esava
bir hediyedir. te zaten o [Yaakov] da arkamzda diye-
ceksin.
20
Benzer talimatlar ikinci ve nc gruplara ve
srlerin arkasndan giden dier herkese de vererek
176 177
Kendisini bulduunuz zaman Esava ayn eyleri syle-
yin dedi.
21
[Ayrca] te kulun Yaakov da arkamzda diyeceksi-
niz
[Yaakov iinden] nmden giden hediyeyle [Esav]
yattrm olur ve onu ancak sonra grrm. O zaman
belki beni affeder diyordu.
22
Hediye [Yaakovdan] nce gitti ve [Yaakov] o
geceyi kampta geirdi.
23
Geceleyin kalkt, iki eini, iki [kadn] hizmetkarn
ve onbir ocuunu alarak Yabok [Irma] slndan
geti.
24
Onlar alp nehri geirdikten sonra tm mallarn
da [nehrin dier yanna] geirdi.
25
Yaakov yalnz kalmt. Bir yabanc [ortaya kp]
onunla afak skene kadar greti.
26
[Yabanc] Ona stn gelemediini grnce [Yaa-
kovun] uyluk yuvasna vurdu. Bylece onunla gre-
irken Yaakovun uyluk eklemi yerinden kt.
27
Brak gideyim dedi [yabanc]. afak skyor.
Beni mbarek klmazsan brakmayacam
28
smin ne?
Yaakov
29
Bundan byle isminin Yaakov olduu sylenmeyecek;
[adn] Yisrael [olacak]. nk hem lahi bir varlkla
hem de insanlarla mcadele ettin ve stn geldin.
30
[Bu kez] Yaakov sordu: Bana ltfen ismini syle
dedi.
smimi neden soruyorsun ki? dedi [yabanc] ve sonra
onu mbarek kld.
31
Yaakov bu yere Peniel adn verdi. lahi bir varl
yz yze grdm; canm yine de kurtuldu dedi.
32
Penuelden ayrlrken gne onun zerine d.
Uyluu sebebiyle topallyordu.
33
Bu sebeple Bene-Yisrael bugne kadar, uyluk
yuvasnda bulunan yerinden oynam siniri yemezler.
Zira [yabanc] Yaakovun uyluk yuvasna, yerinden
oynam sinirin olduu yere vurmutu.
33
1
Yaakov gzlerini kaldrd ve grd: Esav, yann-
da 400 adamla yaklayordu. ocuklar, Lea, Rahel ve
iki [kadn] hizmetkar arasnda bld.
2
[Kadn] Hizmetkarlar ve ocuklarn en ne, Lea ve
ocuklarn onlarn arkasna, Rahel ve Yosefi ise en
arkaya yerletirdi.
3
[O ise] Hepsinin nne geti ve aabeyine yaklaa-
na kadar yedi kez yere eildi.
4
Esav onu karlamak zere kotu. Onu kucaklayarak
omuzlarna atld ve onu pt. [kisi] Aladlar.
5
[Esav] Gzlerini kaldrd. Kadnlar ve ocuklar
grnce Bunlar senin neyin olur? diye sordu.
Tanrnn, [senin] kuluna bahetme nezaketini gsterdii
178 179
ocuklardr diye cevaplad [Yaakov].
6
Hizmetkarlar yaklatlar onlar ve ocuklar; ve
eildiler.
7
Lea da ocuklaryla yaklat ve eildiler. Sonra da
Yosef, Rahel ile yaklat ve eildiler.
8
[Esav] [Yolda] Karlatm tm bu topluluun senin-
le ilgisi nedir? diye sordu.
[Yaakov] Efendimin gzne girebilmek iindi dedi.
9
Esav Bende ok var, kardeim dedi. Senin olan sende
kalsn.
10
Yaakov Yapma ltfen dedi. Eer gznde beeni
kazandysam, hediyemi elimden alrsn. Ne de olsa senin
yzn grmek lahi bir varln yzn grmeye benzi-
yor. Beni memnun et ve
11
sana getirilen hediyemi ltfen kabul et. nk Tanr
bana ok cmert davrand ve her eyim var. [Yaakov]
Ona ok srar etti ve [Esav sonunda] ald.
12
Haydi yola devam edip ilerleyelim dedi [Esav]. Ben
de senin yannsra ilerleyeceim.
13
[Yaakov] Ona Efendim de biliyor ki ocuklar clz
dedi. [Yavrularn] Emziren davar ve srlarn ykm-
ll de zerimde. Bir gn bile zorlanrlarsa tm davar
telef olur.
14
Bu yzden efendim kulunun nne gesin [ve yoluna
devam etsin]. Ben de Seire, efendime gelene kadar,
[sorumluluum altndakileri,] nmdeki iime uygun bir
ekilde ve ocuklarn temposuna gre yavaa ynlendiri-
rim.
15
Esav Yanmdaki topluluun bir blmn senin emri-
ne vereyim dedi.
[Yaakov ise] Ne gerek var? dedi. Efendimin gznde
beeni kazanaym[; benim iin yeterli].
16
O gn, Esav Seire doru yoluna geri dnd.
17
Yaakov ise Sukota gitti. Kendisine bir ev ina etti;
srlerine de ardaklar yapt. Bu yere bu sebeple
Sukot adn verdi.
[65. eheme Var]
18
Yaakov Padan Aramdan geldii zaman, Kenaan
lkesindeki ehem ehrine sela-metle ulat. ehri
gren bir yerde kamp kurdu.
19
adrn diktii arazi parselini, ehem reisi Hamorun
oullarndan 100 kesita karlnda satn ald.
20
Orada bir mizbeah dikti ve ona Tanr, Yisraelin
Tanrsdr adn verdi.
[66. Dina Olay]
34
1
Leann, Yaakova dourduu kz Dina, yerel
kzlar grmek iin kt.
2
Blgenin bakan Hivi [ulusundan] Hamorun olu
180 181
ehem onu grd. Onu ald ve onunla yatp, ona teca-
vz etti.
3
Yaakovun kz Dinaya duygusal olarak balanp,
kza ak oldu ve onu ikna etmeye alt.
4
ehem, babas Hamora Bu gen kz bana e olarak
al dedi.
5
Yaakov [ehemin,] kz Dinann safln bozduu-
nu rendi. Oullar ayrda [Yaakovun] srleriyle
birlikteydi ve Yaakov onlar gelene kadar sessiz kald.
6
Bu arada ehemin babas Hamor, kendisiyle konu-
mak zere Yaakova geldi.
7
Yaakovun oullar [olay] duyduklar anda ayrdan
geldiler. Adamlar okta ve son derece fkeliydiler.
[ehem] Yisraele kar zorbalk etmiti Yaakovun
kzyla yatmak?! Bu, hogrlemez bir hareketti!
8
Hamor onlar ikna etmeye alt. Olum ehem,
kznza derinden baland dedi. Ltfen onu ona e ola-
rak verin.
9
Bizimle evlilikler yapn. Kzlarnz bize verin bizim kz-
larmzla da siz evlenin.
10
Bizimle birlikte oturun. lke sizin nnzde olacak.
Yerlein, burada ticaret yapn ve mlk edinin.
11
ehem de [Dinann] babasna ve kardelerine
konutu: Yaknlnz kazanmak iin her eyi yaparm.
Ne isterseniz veririm.
12
Evlilik antlamasn ve vermem gereken hediyeyi iste-
diiniz kadar yksek tutun. Bana ne sylerseniz vereceim.
Yeter ki kz bana e olarak verin.
13
Yaakovun oullar, ehem ile babas Hamora art
niyetle cevap verdiler. Ne de olsa [ehem] kzkarde-
lerinin safln bozmutu.
14
Onlara Byle bir eyi yapamayz dediler. Snnet
olmam bir adama kzkardeimizi vermek bizim iin utan
kaynadr.
15
Size ancak u koulla raz olabiliriz: Bizim gibi olur-
sanz tm erkeklerinizi snnet ederseniz.
16
Ancak o zaman kzlarmz size verir, biz de sizin kz-
lar- nzla evleniriz; sizinle oturur ve tek bir ulus haline
geliriz.
17
Ancak snnet konusunda bizi dinlemezseniz, biz de
kzmz alr gideriz.
18
Szleri Hamor ve Hamor olu eheme iyi grnd.
19
Gen adam, Yaakovun kzn arzulad iin bunu
yapmakta hi vakit kaybetmedi. Babasnn evinde en
saygn kii oydu.
20
Hamor, olu ehem ile ehirlerinin kapsna geldi ve
ehirlerinin halkna yle hitap ettiler:
21
Bu adamlar bize kar barlar. lkemizde oturup
burada ticaret yapacaklar. Zaten lke de onlar iin
gereinden bile fazla genilikte. Biz onlarn kzlaryla evle-
neceiz, kendi kzlarmz da onlara vereceiz.
22
Fakat adamlar, tek ulus haline gelmek zere bizimle
182 183
oturma konusunda bize ancak u koulla raz oluyorlar:
Tpk onlarn snnetli oluu gibi, biz de tm erkeklerimizi
snnet edersek.
23
Srleri, mallar ve tm hayvanlar [sonunda] naslsa
bizim olmayacak m? Gelin onlara raz olalm da bizimle
otursunlar.
24
[Hamorun] ehrinin kapsna km olan herkes
Hamor ve ehemi dinlediler. Her erkek ehrin
kapsndan kan herkes snnet oldu.
25
nc gnde [ehem halk] strap ekmektey-
ken, Yaakovun iki olu Dinann kardeleri imon
ve Levi her biri klcn ald. Kuku uyandrmakszn
ehre geldiler ve her erkei ldrdler.
26
Hamoru da, olu ehemi de kltan geirerek
ldrdler; Dinay ehemin evinden alp ktlar.
27
Yaakovun oullar cesetlerin zerinden kalkp, kz-
kardelerinin safln bozan ehri de yamaladlar.
28
Davarlarn, srlarn ve eeklerini, gerek ehirde
gerekse de ayrda ne varsa aldlar.
29
Tm ocuklarn ve tm kadnlarn esir aldlar.
Tm servetlerini ve evlerdeki her eyi yamaladlar.
30
Yaakov, imona ve Leviye lkede oturan Kenaani
ve Perizilerde bana kar tiksinti uyandrarak bam
derde soktunuz dedi. ok az sayda adamm var. Bana
kar toplanp saldrrlarsa hem ben hem ailem yok olu-
ruz!
31
Cevap verdiler: [ehemin] Kzkardeimize bir fahi-
eymi gibi davranmasna izin mi verilseydi?
[67. Bet-Ele Ynelik Hazrlk]
35
1
Tanr Yaakova Kalk Bet-Ele k ve orada otur
dedi. Orada kardein Esavdan kan srasnda sana
grnen Tanrya bir mizbeah yap.
2
Yaakov, ailesine ve yanndaki herkese Aranzdaki
putperestlik eyalarn karp atn. Kendinizi saflatrn ve
giysilerinizi deitirin.
3
Kalkp Bet-Ele kacaz. Orada, skntl dnemimde
bana cevap veren ve gittiim yolculukta yanmda olan
Tanrya bir mizbeah yapacam.
4
Yaakova, ellerindeki tm putperestlik eyalarn,
ayrca kulaklarndaki kpeleri verdiler. Yaakov bun-
lar ehem yaknlarndaki fstkaacnn altna gmd.
5
Yola ktlar. Tanrnn sald dehet evredeki
ehirleri etkisi altna aldndan, Yaakovun oul-
larnn peine dmediler.
6
Yaakov, Kenaan lkesindeki Luza yani Bet-Ele
geldi; o ve yanndaki tm topluluk.
7
Orada bir mizbeah ina etti ve bu yere E-l Bet-El
adn verdi. nk kardeinden kaarken, Tanr ken-
disine burada aa kmt.
8
Rivkann stannesi Devora ld ve Bet-El etekle-
184 185
rindeki meenin altna gmld. [Yaakov bu aaca]
Alon Bahut adn verdi.
[68. Bet-El]
9
Padan Aramdan dndnde, Tanr Yaakova tek-
rar grnd ve onu mbarek kld.
10
Tanr ona Adn Yaakovdur. Fakat adn bundan
sonra [sadece] Yaakov olmayacak; Yisrael de senin bir
ismin olacak dedi. [Tanr bylece] Ona Yisrael adn
verdi.
11
Tanr ona Ben Her-eye-Kadir Tanrym dedi.
Verimli ol ve oal. Senden, bir ulus ve bir uluslar toplu-
luu gelecek ve belinden krallar kacak.
12
Avraama ve Yitshaka vermi olduum lkeyi sana
vereceim. lkeyi ayn zamanda ardndan gelecek olan
soyuna vereceim.
13
Tanr, kendisiyle konutuu yerde, [Yaakovun]
zerinden ykseldi.
14
Yaakov [Tanrnn] onunla konutuu yerde bir
ant ta bir ant dikmiti. [imdi ise, bu antn]
zerine Neseh yapt ve ardndan zerine ya dkt.
15
Yaakov, Tanrnn orada kendisiyle konumu
olduu yere Bet-El adn vermiti.
16
Bet-Elden yola ktlar. Efrata ksa bir mesafe kal-
mt ki, Rahel dourmaya balad. Doum olduka
zorluydu.
17
Doumun en zorlu annda, ebe kendisine Korkma
dedi. Bu da olan.
18
[Rahel] lmek zereydi; son nefesini verirken
[ocuun] ismini Ben-Oni koydu. Babas ise ona Bin-
yamin adn verdi.
19
Rahel ld ve Efrat (Bet-Lehem) yolunda gmld.
20
Yaakov [Rahelin] mezarnn zerine bir ant dikti.
Bu, Rahelin mezar antdr bugnekadar.
21
Yisrael yoluna devam etti ve adrn Migdal Ederin
tesine dikti.
22
Yisrael bu blgede yaarken, Reuven gitti ve babas
Yaakovun odal Bilann yatak dzenini bozdu. Yis-
raelin [bu olaydan] haberi oldu.
[69. Yaakovun Oullar; Yitshakn lm]
Yaakovun oullar oniki taneydi.
23
Leann oullar: Yaakovun Behor olu Reuven,
imon, Levi, Yeuda, Yisahar ve Zevulun.
24
Rahelin oullar: Yosef ve Binyamin.
25
Rahelin hizmetkar Bilann oullar: Dan ve Naf-
tali.
26
Leann hizmetkar Zilpann oullar: Gad ve Aer.
Bunlar, Yaakovun oullardr; kendisine Padan
Aramda domulard.
186 187
27
Yaakov, Hevron olarak bilinen Kiryat Arbadaki
Mamreye babas Yitshaka geldi. Avraam ve Yits-
hak orada yaard.
28
Yitshakn yaam 180 yld.
29
Yitshak son nefesini verip ld; yal ve gnlere
doymu bir ekilde halkna katld. Oullar Esav ve
Yaakov onu gmdler.
[70. Esavn Soyu]
36
1
Edom olarak da bilinen Esavn soyu bunlardr:
2
Esav elerini Kenaan kzlarndan seti: Hiti [ulusun-
dan] Elonun kz Ada, Hivi [ulusundan] Tsivonun
kz Anann kz Aolivama;
3
[ve ayrca] Yimaelin kz [ve] Nevayotun kzkar-
dei Basemat [ile evlendi].
4
Ada; Esava Elifaz dourdu.
Basemat ise Reueli dourdu.
5
Aolivama; Yeu, Yalam ve Korah dourdu.
Bu saylanlar, Esava Kenaan lkesinde doan oul-
lardr.
6
Esav elerini, oullarn, kzlarn, evinin tm halkn,
srlerini, tm hayvanlarn ve Kenaan lkesinde
edindii tm mallarn ald ve kardei Yaakov sebebiy-
le baka bir bl -geye gitti.
7
nk servetleri, birlikte yaamaya elvermeyecek
kadar oktu ve yaadklar lkeleri, srleri sebebiyle
ikisini birden tayacak kapasitede deildi.
8
Bu sebeple Esav dalk Seir blgesine yerleti. Esav
[burada] Edom [ulusu] haline geldi.
9
Edomun atas Esavn dalk Seir blgesindeki soyu
bunlardr:
10
Esavn oullarnn isimleri unlardr:

Esavn ei Adann olu Elifaz;

Esavn ei Basematn olu Reuel.
11
Elifazn oullar, Teman, Omar, Tsefo ve Gatam ve
Kenazd.
12
Timna, Esavn olu Elifazn odalyd ve Elifaza
Amaleki dourdu. Bu saylanlar Esavn ei Adann
ocuklardr.
13
Bunlar da Reuelin oullardr: Nahat ve Zerah,
ama ve Miza. Bunlar, Esavn ei Basematn ocuk-
lardr.
14
Esavn ei (Tsivonun kz Anann kz) Aoliva-
mann oullar ise unlard: Esava, Yeu, Yalam ve
Korah dourmutu.
15
Esav oullarnn [orijinal kabile] reisleri unlardr:
Esavn Behor olu Elifazn ocuklar: Reis Teman,
Reis Omar, Reis Tsefo, Reis Kenaz,
16
Reis Korah, Reis Gatam, Reis Amalek. Bunlar Eli-
fazn Edom lkesindeki reisleridir. Bu saylanlar
Adann ocuklardr.
188 189
17
Bunlar ise Esavn olu Reuelin ocuklardr: Reis
Nahat, Reis Zerah, Reis ama, Reis Miza. Bunlar Reu-
elin Edom lkesindeki reisleridir. Bu saylanlar
Esavn ei Basematn ocuklardr.
18
Bunlar ise Esavn ei Aolivamann ocuklardr:
Reis Yeu, Reis Yalam, Reis Korah. Bunlar Esavn ei
[ve] Anann kz Aolivamann reisleridir.
19
Esavn oullar bunlardr ve bunlar da reisleridir.
Edom [ulusunun temel yaps] budur.
[71. Seirin Soyu]
20
Hori [ulusundan] Seirin ocuklar, lkenin [oriji-
nal] sakinleri unlardr: Lotan, oval, Tsivon, Ana,
21

Dion, Etser ve Dian. Bunlar Edom lkesinde Hori-
lerin Seir oullar arasndaki reisleridir.
22
Lotann oullar Hori ve Emamdr. Lotann kz-
kardei ise Timnadr.
23
Bunlar ise ovaln oullardr: Alvan, Manahat,
Eval, efo ve Onam.
24
Bunlar ise Tsivonun ocuklardr: Aya ve Ana.
Ana, lde babas Tsivonun eeklerini gderken
katrlar [retmeyi] kefeden kiidir.
25
Bunlar ise Anann ocuklardr: Dion ve (Anann
kz) Aolivama.
26
Bunlar ise Diann oullardr: Hemdan, Eban,
Yitran ve Keran.
27
Etserin oullar unlardr: Bilan, Zaavan ve Akan.
28
Diann oullar unlardr: Uts ve Aran.
29
Hori reisleri unlardr: Reis Lotan, Reis oval, Reis
Tsivon, Reis Ana,
30
Reis Dion, Reis Etser, Reis Dian. Bunlar Seir
lkesinde Horilerin reislerine gre kabileleridir.
[72. Edom Krallar]
31
Bene-Yisrael zerinde herhangi bir kral hkm sr-
meden nce Edom lkesinde hkm sren krallar
unlardr:
32
Beorun olu Bela Edomda krallk etti; bakentinin
ad Dinavayd.
33
Bela ld; yerine, Zerahn olu, Botsral Yovav
kral oldu.
34
Yovav ld; yerine Temanilerin lkesinden Huam
kral oldu.
35
Huam ld; yerine, Midyan Moav ayrnda
yenilgiye uratan, Bedad olu Adad kral oldu; ba-
kentinin ad Avitti.
36
Adad ld; yerine Masrekal Samla kral oldu.
37
Samla ld; yerine Rehovot Anaarl aul kral oldu.
38
aul ld; yerine Ahborun olu Baal Hanan kral
oldu.
190 191
39
Ahborun olu Baal Hanan ld; yerine Adar kral
oldu. Bakentinin ad Pau, einin ad ise Meetaveldi;
Me-Zaavn kz Matredin kzyd.
40
Ailelerine ve [kiilerin adlaryla] isimlendirilmi
yerlerine gre, Esavn kabilelerinin isimleri unlardr:
Timna kabilesi, Alva kabilesi, Yetet kabilesi,
41
Aolivama kabilesi, Ela kabilesi, Pinon kabilesi,
42
Kenaz kabilesi, Teman kabilesi, Mivtsar kabilesi,
43
Magdiel kabilesi, ram kabilesi.
Bunlar, soylarna ait topraklardaki yerleim yerlerine
gre Edomun kabileleridir. Esav [bu blmde anlatl-
d ekilde] Edomun atasdr.
Vayeev
[73. Yosef Satlyor]
37
1
Yaakov, Kenaan lkesinde, babasnn yaam
olduu blgede yerleti.
2
Bunlar Yaakovun [soyunun] tarihidir:
Yosef 17 yandayken kardeleriyle birlikte davar
srs gderdi. Babasnn eleri Bilann ve Zilpann
oullarnn yannda bir ocuktu. Yosef babasna onlar
hakknda kt raporlar getirirdi.
3
Yisrael Yosefi tm oullarndan ok severdi; zira
[Yosef] onun yallnda domu oluydu. [stelik
Yaakov] Ona uzun ve renkli bir pelerin yapmt.
4
Kardeleri, babalarnn onu dier kardelerinden ok
sevdiini grnce ondan nefret etmeye balamlard.
Onunla bir trl bar iinde konuamyorlard.
5
Yosef bir rya grd. Kardelerine anlatnca ondan
daha da ok nefret ettiler.
6
Onlara u grdm ryay bir dinleyin demiti.
7
Tarlann ortasnda demet balyorduk. Birden benim
demedim kalkt ve dimdik durdu. Sizin demetleriniz ise
onu evrelediler ve benim deme- dime doru eildiler.
8
Kardeleri ona Bizim kralmz m olacaksn yani?
dediler. Bizim zerimizde hakimiyet mi kuracaksn?
192 193
Ryalar ve szleri sebebiyle ondan daha da ok nefret
ettiler.
9
Baka bir rya grd ve onu kardelerine anlatt:
Bakn baka bir rya grdm dedi. Gne, ay ve onbir
yldz bana doru eiliyorlard.
10
Babasna ve kardelerine anlatnca babas onu pay-
lad. Ona Ne biim bir rya bu grdn? dedi. Ne
yani ben annen ve kardelerin, gelip nnde yere kadar
eilecek miyiz?!
11
Kardeleri onu kskanmlard; ancak babas [konuy-
la ilgili] kararn askya ald.
12
Kardeleri, babalarnn davarn ehemde gtmek
zere gittiler.
13
Yisrael, Yosefe Sanrm kardelerin [sry] ehemde
gdyorlar dedi. Seni onlara gndereceim.
Elbette
14
Git; kardelerin ve davar ne durumdalar bak. Bana
da haber getirirsin.
Bylelikle, [Yisrael] onu Hevron vadisindengnderdi
ve [Yosef] eheme geldi.
15
ayrda yolunu kaybetmi bir haldeyken, bir yaban-
c onu buldu. Yabanc ona Ne ar-yorsun? diye sordu.
16
[Yosef] Kardelerimi aryorum dedi. [Sry]
Nerede gttklerini ltfen syler misiniz?
17
Adam Buradan ayrldlar dedi. Ama Dotana
gidelim dediklerini duydum
Yosef bunun zerine kardelerinin peinden gitti ve
onlar Dotanda buldu.
18
Onu uzaktan grdler. Henz onlara yaklamam-
t; ama onu ldrmek zere komplo kurmaya gi- ri-
milerdi bile.
19
Birbirlerine te bizim ryac geliyor diyorlard.
20
imdi frsattr! Haydi onu ldrp kuyulardan birine
atalm. Vahi bir hayvann onu yediini syleriz. Bakalm
ryalar ne olacak!
21
Reuven [bu szleri] duyunca [Yosefi] ellerinden
kurtarmaya alt. Can almak yok! dedi.
22
Reuven onlara Kan dkmeyin dedi. Onu ldeki
u kuyuya atn; ama ona el uzatmayn. Onu ellerinden
kurtarp babasna geri gtrme amacndayd.
23
Yosef kardelerine geldii zaman, pelerinini ze-
rindeki uzun ve renkli pelerini Yosefin zerinden
kardlar.
24
Onu alp kuyuya attlar. Kuyu botu; iinde su
yoktu.
25
[Kardeler] Yemek yemee oturdular. Gzlerini
kaldrdklarnda, Giladdan gelmekte olan bir Yimaeli
kervan grdler. Develeri, Msra gtrmek zere,
baharat, pelesenk ve reine tamaktaydlar.
26
Yeuda kardelerine Kardeimizi ldrp kann
rtnce elimize ne geecek? dedi.
27
Gelin onu Yimaelilere satalm. Bylece ona kendi
194 195
elimizle zarar vermemi oluruz. Ne de olsa o kardeimiz,
kanmz canmzdr. Kardeleri kabul ettiler.
28
Midyanl tacirler [olduklar anlalan] adamlar
geerken, [kardeler] Yosefi kuyudan ektiler. Yirmi
para gm karlnda Yosefi Yimaelilere sattlar.
[Bu Midyanl Yimaeliler] Yosefi Msra getirecekler-
di.
29
Reuven kuyuya dndnde Yosefin kuyuda olma-
dn grnce [kederle] elbiselerini yrtt.
30
Kardelerinin yanna dnp ocuk yok! dedi. Ya
ben ben nereye giderim imdi?
31
[Kardeler] Yosefin pelerinini aldlar; bir teke
kesip, pelerini kana batrdlar.
32
Uzun ve renkli pelerini [birileriyle] gnderdiler ve
[bu kiiler, pelerini] babalarna getirdiler. Bunu bul-
duk dediler. Ltfen tanmaya al. Olunun pelerini
mi, deil mi?
33
Tanmt. Olumun pelerini bu! diye bard.
Vahi bir hayvan onu yemi olmal! Yosef kesinlikle para
para oldu!
34
Yaakov [kederle] elbiselerini yrtt ve zerine uval
geirdi. Olu iin gnler boyu yas tuttu.
35
Tm oullar ve tm kzlar onu teselli etmeye al-
tlar; fakat o teselli bulmay reddetti. Mezara olu-
mun yanna inene kadar yas tutacam dedi. [Olu
iin] Bir babann ala- yaca kadar alad.
36
Medaniler onu [Yosefi] Msra, Paronun memur-
larndan, muhafz birlii komutan Potifara sattlar.
[74. Yeuda ve Tamar]
38
1
Bu sralarda Yeuda kardelerinden ayrld.
Adulaml, ismi Hira olan bir adamla dostluk kurdu.
2

Yeuda orada, ismi ua olan bir tccarn kzn grd.
Onunla evlendi ve gerdee girdi.
3
[Kadn] Hamile kalp bir oul dourdu. [Yeuda,
ocuun] smini Er koydu.
4
[Ei] Bir daha hamile kalp bir oul dourdu ve adn
Onan koydu.
5
Bir oul daha dourdu ve adn ela koydu. Onu
dourduu srada [Yeuda] Kezivdeydi.
6
Yeuda, Behor olu Ere bir e ald; ismi Tamard.
7
Yeudann Behor olu Er, Tanrnn gznde kty-
d; ve Tanr [bu yzden] onun lmesini salad.
8
Yeuda, Onana Aabeyinin eiyle evlen ve bylece ona
kar kaynbiraderlik grevini yerine getir. Aabeyine soy
yetitir dedi.
9
Ancak Onan, ocuun kendisine ait saylmaya-
cann farkna varmt. Bu sebeple aabeyinin eiyle
birlikte olduu zaman, aabeyine ocuk vermemek
iin, [spermasnn] bo yere topraa gitmesini sal-
yordu.
196 197
10
Bu yapt, Tanrnn gznde ktyd; bu yzden
[Tanr] onun da lmesini salad.
11
Yeuda, gelini Tamara Olum ela byyene kadar
babann evinde dul olarak otur dedi. nk Bari o
[ela] da kardeleri gibi lmesin diye dnyordu.
dnd iin onu oyalyordu. Bunun zerine Tamar
gidip babasnn evinde oturmaya balad.
12
Uzun bir sre geti ve Yeudann ei, uann kz
ld. Yeuda teselli bulduktan sonra, dostu Adulaml
Hira ile birlikte, davar srlerini krkanlara [nezaret
etmek zere], Timnaya kt.
13
Tamara Kaynpederin, srsn krkmak iin
Timnaya kyor haberi verildi.
14
Bunun zerine zerinden dullara zg elbiselerini
kard ve kendisini bir peeyle rterek, tannmayacak
ekilde sarnd. Timna yolunda bulunan Enayimin
giriinde oturdu. nk [Tamar,] ela bym
olmasna ramen hala onunla evlendirilmediini gr-
mt.
15
Yeuda onu grnce, onun bir fahie olduunu
dnd; nk yzn rtmt.

16
Onun ynnde yola sapt ve
Haydi ltfen; seninle birlikte olmama izin ver dedi;
nk onun, gelini olduunu fark etmemiti.
[Tamar] Benimle birlikte olursan bana ne vereceksin?
dedi.
17
Srden bir olak gnderirim
Onu gnderene kadar teminat olarak bir ey verirsen
[olur]
18
Sana teminat olarak ne vereyim?
Mhrn, kuan ve elindeki asan.
[Yeuda, istediklerini] Ona verdi ve onunla birlikte
oldu. [Tamar] Ondan hamile kald.
19
Sonra kalkp gitti, peesini zerinden kard ve
dullara zg elbiselerini tekrar giydi.
20
Yeuda, kadnn elinden teminat olarak verdiklerini
almak iin, Adulaml dostunun araclyla ola
gnderdi; ancak [dostu] onu bulamad.
21
[Arkada, Tamarn] Bulunduu yerin insanlarna
Enayimde yol zerindeki kutsal-fahie nerede? diye
sordu.
Burada bir kutsal-fahie yoktu diye cevap verdiler.
22
Yeudaya dnd ve Onu bulamadm dedi. Orann
insanlar da orada bir kutsal-fahie olmadn sylediler.
23
Yeuda [Teminat] Onda kalsn dedi. Bari alay
konusu olmayz. Grdn; [sz verdiim gibi] bu ola
gnderdim; ama sen onu bulamadn.
24
Yaklak ay gemiti ki, Yeudaya Gelinin Tamar
zina etti; stelik ite zinadan dolay hamile! haberi veril-
di.
Onu karn, yaklsn! dedi Yeuda.
25
karlmaktayken, kaynpederine [teminatlarla bir-
198 199
likte] Bunlar kime aitse, ben de ondan hamileyim. Ltfen
tanmaya al. Bu mhr, kuak ve asa kime ait?
mesajn gnderdi.
26
Yeuda hemen tanmt. [Tamar] Benden daha
masumdur! dedi. Onu olum elaya vermediim iin
[yapt]. [Yeuda] Bir daha onunla birlikte olmad.
27
Doum yapma vakti geldiinde, karnnda ikizler
olduu anlald.
28
Doum yaparken [bebeklerden biri] elini kard.
Ebe [eli] yakalad ve Bu ilk kt di-yerek [bebein]
eline koyu krmz [bir iplik] balad.
29
Elini geri ektii anda kardei kt. Kendini ne de
byk bir kuvvetle kabul ettirdin! dedi. [Yeuda,
ocuun] Adn Perets koydu.
30
Sonra da, elinde koyu krmz [iplik] olan kardei
kt. [Yeuda, onun] Adn Zerah koydu.
[75. Yosefin Snav]
39
1
Yosef Msra indirilmi, onu Paronun Msrl
memurlarndan, muhafz birlii komutan Potifar, onu
oraya getiren Yimaelilerin elinden satn almt.
2
Tanr Yosefleydi ve [Yosef] baarl biri oldu. [ok
gemeden] Msrl efendisinin kendi evinde almaya
balad.
3
Efendisi, Tanrnn onunla olduunu ve yapt her
ii Tanrnn baarya ulatrdn grmt.
4
Yosef [efendisinin] gzne girdi ve ksa srede [kii-
sel olarak] ona hizmet etmeye balad. [Efendisi] Onu
evin ynetimiyle grevlendirdi ve sahip olduu her
eyin sorumluluunu ona verdi.
5
Evinin ve sahip olduu her eyin sorumluluunu ona
verdii andan itibaren, Tanr, Msrlnn evini, Yosef
sebebiyle mbarek kld. Tanrnn bereketi, gerek
evde gerekse de tarlada sahip olduu her eyin zerin-
deydi.
6
[Efendisi] Tm ilerini Yosefin eline terk etti ve
[kendi] yedii ekmek dnda,[Yosefin] yapt hibir
eyle ilgilenmedi. Yosef gzel yapl ve yakklyd.
7
Bir sre sonra, efendisinin ei, gzlerini Yosefe dikti
ve Benimle yat dedi.
8
[Yosef] Kesin bir dille reddetti ve efendisinin eine
Bakn dedi. Ben evde olduum iin, efendim hibir
eyle ilgilenme gerei duymuyor. Sahip olduu her eyi
bana emanet etti.
9
Bu evde benden daha yetkili kimse yok; zira [efendim]
benden hibir eyi esirgemedi sadece, ei olduunuz iin
siz hari. Bylesi byk bir ktl nasl yaparm?! Hem
Tanrya kar da gnah ilemi olurum!
10
[Kadn] Yosefe kesintisiz her gn konumasna
karn; [Yosef] ne onun yannda yatma, ne de beraber
vakit geirme konusunda onu dinlemedi.
200 201
11
Yine byle bir gnde, [Yosef] iini yapmak iin eve
geldi. Ev personelinin hibiri evin iinde deildi.
12
[Kadn] Onu giysisinden yakalad ve Benimle yat
dedi. Fakat [Yosef,] giysisini [kadnn] elinde brakt;
kap dar kt.
13
Giysisini elinde braktn; kap dar ktn
grnce
14
[kadn, dardaki] ev personelini ard ve onlara
ahitsiniz! dedi. [Kocam,] Bizi elendirmesi iin brani
bir adam getirdi. [Bu brani] Bana tecavz etmeye yelten-
di; ama ok yksek bir sesle lk attm!
15
Sesimi ykseltip [yardm] ardm grnce, giysisini
yanmda brakt; kap dar kt!
16
[Kadn, Yosefin] Giysisini, [Yosefin] efendisi evine
gelene kadar yannda tuttu.
17
[Kocasna] Ayn hikayeyi anlatt: Bize getirmi
olduun brani kle benimle oynamaya geldi!
18
Sesimi ykseltip [yardm] arrken, giysisini yanmda
brakt ve dar kat!
19
[Yosefin] Efendisi, einin ona konutuu Klen
bana byle eyler yapt eklindeki szlerini duyunca
fkesi alevlendi.
20
Yosefin efendisi onu tutuklatp, zindandaki, kraln
esirlerinin hapsedildii yere yerletirdi. [Yosef bir sre]
Orada, zindanda kalacakt.
21
Tanr Yosefleydi. Ona belirli bir karizma balad
ve bu sayede zindancbann gzne girmesini sala-
d.
22
Ksa bir sre sonra, [zindancba] zindandaki btn
esirlerin sorumluluunu Yosefin eline verdi. Orada
yaplan her ne grev varsa, artk o yapyordu.
23

Zindancba, [Yosefin] sorumluluuna verdii hibir
eyi kontrol etme gerei duymuyordu. Zira Tanr
onunlayd [Yosefleydi] ve yapt her eyde Tanr onu
baarl klyordu.
[76. Esirlerin Ryalar]
40
1
Bir sre sonra, Msr kralnn sakisi ve frnc,
efendilerine Msr kralna kar kabahat ilediler.
2
Paro iki memuruna ba sakiye ve ba frncya
mthi fkelendi.
3
Onlar muhafz birlii komutannn evindeki zindan-
da koua attrd. Buras, Yosefin de hapis olduu
yerdi.
4
Muhafz birlii komutan Yosefi onlarn yannda
grevlendirdi; onlarla ilgilenecekti. [Bu iki memur
uzun] Bir sre tutuklu kaldlar.
5
Bir gece ikisi Msr kralnn zindanda tutsak olan
sakisi ile frncs her biri kendine zg anlamlara
sahip birer rya grdler.
6
Yosef sabahleyin yanlarna geldiinde, onlarn olduk-
202 203
a tedirgin olduklarn fark etti.
7
Paronun, kendisiyle birlikte efendisinin evinde
tutuklu bulunan memurlarna Bugn yznz neden
ktce? diye sordu.
8
Ona [Birer] Rya grdk ve onu zmleyecek kimse
yok diye cevap verdiler.
Tabirler Tanrnn iidir dedi Yosef onlara. sterseniz
bana anlatn.
9
Ba saki, Yosefe ryasn anlatt. Ona [yle] dedi:
Ryamda, nmde bir asma [duruyordu].
10
Asmann filizi vard. Tomurcukland anda iekle-
ri at ve salkmlar olgunlaarak zm verdi.
11
Paronun kupas elimdeydi. zmleri aldm ve onlar
Paronun kupasna sktm; sonra da kupay Paronun eline
verdim.
12
Yosef ona zm yle: dedi. filiz, gn
demek.
13
gn iinde Paro senin ban kaldracak ve seni
grevine iade edecek. Tpk eskiden, onun sakisiyken yap-
tn gibi, Paronun kupasn eline vereceksin.
14
Fakat iler senin iin iyi gittii zaman, beni de kendin-
le hatrla. Ltfen bana bir iyilik yap ve Paroya benden
bahset. Belki beni [hapsedildiim] bu yerden karabilir-
sin.
15
Zaten brani-lerin lkesinden zorla karlmtm.
Buraya geldiimde de beni bu ukura atmalarn gerekti-
recek hibir ey yapmadm.
16
Ba frnc [Yosefin, ryay] iyi zmlediini
grnce, Yosefe Ryamda ben de kendimi grdm
dedi. Bamda sepet kaliteli beyaz ekmek duruyordu.
17
En stteki sepette, Paronun yedii her trden frn ii
yiyecekler vard. Fakat kular, bamn stndeki bu
sepetten onlar yiyordu.
18
Yosef cevap verdi ve zm yle: dedi.
sepet, gn demek.
19
gn iinde Paro [senin de] ban kaldracak [ama
vcudunun] zerinden! Seni daraacna asacak ve kular
bedeninden etini yiyecek.
20
nc gn Paronun doumgnyd. Tm hiz-
metkarlarna bir len verdi. Ba sa- kisine ve ba
frncsna, [dier] hizmetkarlarna gre farkl muame-
le gsterdi.
21
Ba sakisini sakilik grevine iade etti ve [saki]
kupay Paronun eline verdi.
22
[Paro] Ba frncy ise astrd. [Olaylar] Tpk
Yosefin onlara zmledii ekilde [gereklemiti].
23
Ancak ba saki Yosefi hatrlamad ve onu unuttu.
204 205
Mikets
[77. Yosefin Ryalar Gerekleiyor]
41
1
[Arada geen] ki tam yln bitiminde Paro bir
rya grd. [Ryasnda] Nilin yaknnda duruyordu.
2
Nilden, gzel ve olduka besili yedi inek kt. Saz-
lkta otlamaya baladlar.
3
Onlarn ardndan, Nilden aniden, irkin ve olduka
clz, yedi inek daha kt ve kydaki dier ineklerin
yannda durdular.
4
irkin ve clz olan inekler, gzel ve iman olan yedi
inei yediler. Ve Paro uyand.
5
Bir daha uykuya dald ve ikinci kez rya grd. Tek
bir saptan yedi tane salkl ve iyi baak kyordu.
6
Onlarn ardndan, anszn, clz ve [scak] dou rz-
garyla kavrulmu olan yedi baak daha bitti.
7
Bu clz
baaklar, salkl ve dolgun olan yedi baa yuttular.
Paro uyand ve ite ryayd.
8
Sabah olduunda ok tedirgindi. Haber gnderip
Msrn tm medyumlarn ve bilgelerini artt. Paro
onlara ryalarn anlatt; ancak kimse onlar Paro iin
zmleyemedi.
9
Ba saki Paroyla konutu; Sanrm bugn sularm
hatrlatmam gerekiyor dedi.
10
Paro kullarna ok fkelenmi, sonuta beni,
muhafz birlii komutannn evinde nezarete attrm-
t beni ve ba frncy.
11
Ayn gece iinde, hem o hem de ben birer rya gr-
mtk. Grdmz ryalar kendilerine zg anlam-
lara sahip gibiydiler.
12
Orada yanmzda, muhafz birlii komutannn
klesi olan brani bir gen vard. Ona anlattk ve
ryalarmz aklad. Her birimize kendi ryasna
uygun bir zm retti.
13
Ve bize nasl zmlediyse ayn ekilde gerekleti.
[Paro] Beni grevime iade etti; onu [frncy] ise ast.
14
Paro haber gnderip Yosefi artt. [Yosefi] Zin-
dandan kotururcasna kardlar. [Birisi Yosefin]
Salarn kesti, [Yosef] giysilerini deitirdi ve Paroya
geldi.
15
Paro Yosefe Bir rya grdm ama onu kimse
zmleyemiyor dedi. Ancak senin hakknda Ryay
dinledii zaman zmleyebilir dendiini duydum.
16
Yosef Paroya cevap verdi. [Bu yetenek] Benim
stmdedir dedi. Paronun esenlii ile ilgili cevab
Tanr verecektir.
17
Paro Yosefe konutu: Ryamda Nilin kysnda
duruyordum.
18
Anszn Nilden olduka besili ve gzel yapl yedi
inek kt; sazlkta otlamaya baladlar.
19
Onlarn ardndan bir anda, son derece clz, olduk-
206 207
a kt ekilli ve et fakiri yedi baka inek kt. Tm
Msr lkesinde bunlar kadar berbatn grmemitim!
20
Bu et fakiri ve kt inekler, ilk [kan] yedi salkl
inei yediler.
21
[Besililer, clzlarn] lerine girmilerdi ama ileri-
ne girdikleri hi anlalmyordu ve [clzlarn] gr-
nmleri tpk bataki gibi ktyd. Sonra uyandm.
22
[kinci] Ryamda [unlar] grdm: Tek bir sap-
tan, dolgun ve iyi yedi baak k- yordu.
23
Birden prsm, ince ve [scak] dou rzgaryla
kavrulmu yedi baak, arkalarndan bitmeye balad-
lar.
24
nce baaklar, yedi iyi baa yuttular.
[Tm bunlar] Medyumlara anlattm; ama [zm]
syleyen olmad.
25
Yosef Paroya Paronun ryas tek bir anlama
sahip dedi. Tanr, yapmak zere olduu eyi Paroya
anlatm.
26
Yedi iyi inek yedi yl demek; yedi iyi baak da [ayn]
yedi yl demek. Aslnda bu tek bir ryadr.
27
[lk yedi inein] Arkalarndan kan et fakiri ve
kt yedi inek, yedi yl demektir bo ve [scak] dou
rzgaryla kavrulmu yedi baak da [ayn ekilde].
Yedi ktlk yl olacak!
28
Paroya sylediim de tam olarak budur Tanr,
yapmak zere olduu eyi Paroya gstermi.
29
Bakn; yaklamakta olan yedi yl var; [bu sre
zarfnda] tm Msr lkesinde byk bolluk olacak.
30
Ancak arkalarndan yedi ktlk yl balayacak ve
Msr lkesindeki tm bolluk unutulacak. Ktlk lke-
yi krp geecek.
31
lkedeki bolluk, sonrasnda ba gsterecek olan o
ktlk sebebiyle bilinmeyecek bile. nk [ktlk] son
derece ar olacak.
32
Ryann Paroya iki kez tekrarlanmas; bu srecin
Tanr tarafndan balatlm olduunu ve Tanrnn
bunu yerine getirmek iin hzl davrandn gsteri-
yor.
33
imdi Paro, zeki ve bilge bir kii belirlemeli ve
onu Msr lkesi zerine atamaldr.
34
Paro bununla kalmayp lke zerinde memurlar
grevlendirmeli ve Msr, yedi bolluk yl boyunca
karneye balamaldr.
35
[Sz konusu memurlar] Gelmekte olan bu iyi yl-
larn tm yiyeceini toplasnlar; Paronun denetimi
altnda ehirlerde yiyecek olarak buday biriktirsinler;
ve bekiliini yapsnlar.
36
Bylece, Msr lkesinde gerekleecek yedi ktlk
yl iin bu [depolanm] yiyecek bir teminat olacak ve
lke ktlkta krlmayacaktr.
37
Sunulan plan hem Paronun hem de tm dan-
manlarnn beenisini kazand.
208 209
38
Paro danmanlarna Bunun gibi, Tanrnn Ruhuna
sahip bir bakas var m ki?! dedi.
39
Paro Yosefe Tanr sana tm bunlar bildirdiine
gre, senin kadar zeki ve bilgesi olamaz dedi.
40
Hkmetimden sen sorumlu olacaksn ve yiyecek
tm halkma senin emrine gre datlacak. Konum
olarak senden tek stnlm tahtm olacak.
41
Paro Yosefe Bak seni tm Msr lkesi zerine
sorumlu olarak atyorum diye resmen bildirdi.
42
Paro yzn elinden kard ve onu Yosefin eline
takt. Ona en iyi ketenden elbise- ler giydirtti ve boy-
nuna altn bir zincir geirdi.
43
Onu kendisine ait ikinci kraliyet arabasna bindirdi
ve nnde [gidenler] Bavezir! diye bardlar.
[Bylece Paro,] Onu tm Msr zerine atam oldu.
44
Paro Yosefe, Ben Paroyum dedi. Tm Msr
lkesinde senin onayn olmadan kimse ne elini ne de
ayan kaldracak.
45
Paro Yosefe Tsafenat Paneah ismini takt ve onu,
On rahibi Poti Ferann kz Asenatla evlendirdi. By-
lece Yosef Msr ynetmeye kt.
46
Yosef Msr kral Paronun nnde durduu zaman
30 yandayd.
Yosef Paronun huzurundan kt ve tm Msr lkesi-
ni boydan boya dolat.
47
Toprak, yedi bolluk yl boyunca olduka ykl
rn verdi.
48
[Yosef] Msr lkesinde yedi yl boyunca retilen
tm yiyecei toplad ve yiyecei ehirlere depolad.
Her ehrin evresindeki krsal alanda yetien yiyecei,
[o ehrin] iine depoluyordu.
49
Yosef, denizin kumu kadar ok fazla buday birik-
tirdi; yle ki, saymaktan vazgetiler zira saylamaya-
cak kadar oktu.
50
[lk] Ktlk yl gelmeden nce Yosefin On rahibi
Poti Ferann kz Asenatn ona dourduu iki olu
oldu.
51
Yosef, Behor olann adn, Tanr tm zorluklarm
hatta babamn evini bile unutmam salad diye,
Menae koydu.
52
kincisine ise, Tanr beni, strap ektiim lkede
verimli kld diye, Efrayim adn verdi.
53
Sonunda, Msr lkesinde gerekleen yedi bolluk
yl sona erdi.
54
Tpk Yosefin sylemi olduu gibi, yedi ktlk yl
balad. Dier tm lkelerde ktlk olmasna karn,
Msr lkesinin tmnde ekmek mevcuttu.
55
Sonralar ise tm Msrda da alk bagsterdi ve
halk ekmek iin Paroya yakard. Bunun zerine Paro
btn Msra Yosefe gidin; size ne derse onu yapn
dedi.
56
Ktlk blgenin tmne yaylmt. Yosef tm
210 211
ambarlar at ve Msra [halka] erzak satmaya bala-
d. Ancak ktlk Msrda gittike kuvvetleniyordu.
57
Tm blge [halklar] erzak almak zere Msra,
Yosefe geliyorlard; zira ktlk tm blgede ok kuv-
vetliydi.
42
1
Yaakov Msrda erzak bulunduunu renmi-
ti. Yaakov, oullarna Neden kendinizi gsteriyorsu-
nuz? dedi.
2
Msrda erzak bulunduunu duydum diye aklad.
Oraya inin ve bize oradan erzak satn aln. Yaayalm
ve lmeyelim.
3
Yosefin on kardei, Msrdan buday satn almak
zere indiler.
4
Ancak Yaakov,Yosefin kardei Binyamini, Bana
bir felaket gelmesin dncesiyle kardeleriyle gn-
dermedi.
5
Yisraelin oullar, Kenaandaki ktlk sebebiyle erzak
satn almak zere [Msra] ulaanlar arasnda geldiler.
6
Ve Yosef o, lkenin [kaytsz artsz] hakimiydi
nk tm halklara erza satan [sadece] oydu.
Yosefin kardeleri geldikleri zaman onun nnde
yzst yere eildiler.
7
Yosef, kardelerini grd anda tanmt. Ancak
onlar tanmazdan geldi ve onlara sert bir dille konu-
tu. Onlara Nereden geldiniz? diye sordu.
Kenaan lkesinden yiyecek satn almak iin dedi-
ler.
8
Yosef kardelerini tanmt; ama onlar kendisini
tanmamlard.
9
Yosef onlarla ilgili olarak grm olduu ryalar
hatrlad. Onlara Casussunuz siz! dedi. lkenin
zayf yann grmek iin geldiniz!
10
Ona yle deil efendim diye akladlar. Kul-
larnz sadece yiyecek satn almaya geldiler.
11
Biz, hepimiz tek bir kiinin oullaryz. Biz drst
kiileriz. Kullarnz casusluk yapmamtr.
12
[Yosef] Hayr! dedi onlara. lkenin zayf yann
grmek iin geldiniz!
13
Kullarnz oniki kardetir diye alttan aldlar.
Kenaan lkesindeki tek bir kiinin oullaryz biz. En
kmz u anda babamzn yannda; birini ise kay-
bettik.
14
Yosef onlara Dediim gibi: Casussunuz siz! dedi.
15
ununla snanacaksnz: Paronun yaam adna
en kk kardeiniz buraya gelene kadar [hibiriniz]
buradan kmayacaksnz.
16
Aranzdan birini gnderin, kardeinizi alp getirsin.
Kalanlarnz ise tutuklanacak. ddianz snanacak ve
doru syleyip sylemediiniz anlalacak. Aksi tak-
dirde Paronun yaam adna casus olduunuz
212 213
kesinleecektir!.
17
[Yosef] Onlar gn boyunca nezarete attrd.
18
nc gnde Yosef onlara unu yaparsanz hayat-
ta kalrsnz dedi. Ben Tanrdan korkarm.
19
Gerekten drst olup olmadnz greceiz. Bir
kardeiniz nezarette tutulduunuz yerde tutuklu kala-
cak; dierleriniz ise gidin ve ailelerinizin aln
gidermek iin erzak gtrn.
20
En kk kardeinizi ise bana getirin ki szleriniz
dorulansn. [Bu olursa] lmeyeceksiniz.
Byle yapmay kabul ettiler.
21
Birbirlerine Aslnda kardeimiz sebebiyle gerek-
ten de suluyuz biz dediler. Bize yalvarrken onun
strabna ahit olmu ama dinlememitik. Bu sknt
da ite bu yzden bamza geldi.
22
Reuven araya girdi. Onlara Size ocua kar su
ilemeyin dememi miydim? dedi. Ama dinlemedi-
niz! te imdi kannn hesab soruluyor!
23
Bu arada Yosefin dinlemekte olduunu bilmiyor-
lard; nk [konumalar boyunca] aralarnda bir
arac vard.
24
[Yosef] Dnp uzaklat ve alad. Onlara geri dn-
dnde yine serte konutu, aralarndan imonu
ald ve gzlerinin nnde onu hapsetti.
25
Yosef, [adamlarna, kardelerin] bagajlarn buday-
la doldurmalarn, [bu arada] pa- ralarnn herkesin
uvalna geri koyulmasn ve onlara yol iin yolluk
verilmesini emretti. Bu ekilde yapld.
26
Erzaklarn eeklerine yklediler ve oradan yola k-
tlar.
27
Geceyi geirdikleri yerde, [kardelerden] biri, eei-
ne yem vermek iin uvaln at. Parasn grd
uvalnn tam azndayd!
28
Kardelerine Param iade edilmi! dedi hayretle;
te uvalmda!
Kalpleri yerinden frlamt. Birbirlerine titreyen ses-
lerle Tanr bize ne yapt byle? diye sordular.
29
Kenaan lkesine, babalar Yaakova geldiklerinde,
kendisine, balarna gelen her eyi yle anlattlar:
30
lkenin hakimi olan adam bizimle sert bir dille
konutu. Sanki lkede casusluk yapyormuuz gibi
davrand.
31
Kendisine Drst insanlarz biz, casus deiliz
dedik.
32
Biz ayn babann olu olan oniki kardeiz.
Birini kaybettik, en kmz de u anda Kenaan
lkesinde babamzn yannda.
33
lkenin hakimi olan adam ise bize Drst kiiler
olduunuzu u ekilde anlayacam dedi. Bir kardei-
nizi benimle brakn, sonra ailelerinizin aln gider-
mek iin gereksinim duyduunuz eyleri alp gidin.
34
En kk kardeinizi bana getirin. Bylece sizin
casus olmadnz, drst kiiler olduunuzu anlaya-
214 215
cam. O zaman kardeinizi size [geri] veririm, siz de
lkede [Msrda serbeste] ticaret yapabilirsiniz .
35
uvallarn boalttklar srada, her biri para kesesi-
nin uvalnn iinde olduunu grd. Hem onlar hem
de babalar para keselerini grdler ve korkuya kapl-
dlar.
36
Babalar Yaakov onlara Beni ocuklarmdan edi-
yorsunuz! dedi. Yosef yok! imon da yok! imdi Bin-
yamini de mi alacaksnz? Her ey benim bama geli-
yor!
37
Reuven, babasn iknaya alt: Eer onu [Binya-
mini] sana getirmezsem, iki olumu ldrebilirsin
dedi. Onu benim elime teslim et; onu sana ben geri
getireceim.
38
Olum sizinle birlikte [Msra] inmeyecek! dedi
[Yaakov]. nk kardei ld ve o bir bana kald.
ktnz yolculukta bana bir felaket gelirse, ak
sam mezara kederle indirirmi olursunuz!
43
1
Ktlk blgede daha da arlat.
2
Msrdan getirmi olduklar erza yiyip tkettikle-
rinde, babalar onlara Dnp bize biraz yiyecek satn
aln dedi.
3
Yeuda ona aklamaya alt: Adam bizi Kardei-
niz yannzda olmad srece huzuruma kmayn
diye kesin bir dille uyard dedi.
4
Eer kardeimizi bizimle gndermeyi uygun grr-
sen, iner ve senin iin yiyecek satn alrz.
5
Ancak eer gndermezsen, inemeyiz. nk adam
bize Kardeiniz yannzda olmad srece huzuruma
kmayn dedi.
6
Yisrael Adama baka bir kardeiniz olduunu syle-
yerek neden bana ktlk ettiniz ki? dedi.
7
[Kardeler] Adam bize kendimiz ve doduumuz
yerle ilgili sorular sorup durdu dediler. Babanz hala
hayatta m? Baka kardeiniz var m? dedi; biz de
sadece sorulara uygun cevaplar verdik. Kardeinizi
[Msra] indirin diyeceini bilebilir miydik?
8
Yeuda, babas Yisraele Genci benimle gnder;
kalkp gidelim dedi. Yaayalm ve lmeyelim ne
biz, ne sen, ne de ocuklarmz.
9
Ona ben kefil olacam. Onu benim elimden sora-
caksn. Onu sana getirmez ve huzuruna karmazsam,
sana kar tm zamanlar iin gnah ilemi olacam.
10
Aslnda bu kadar oyalanmasaydk imdiye kadar iki
kez dnm olurduk!
11
Babalar Yisrael, onlara Madem durum bunu
gerektiriyor, yleyse unu yapn: Bagajnza lkenin en
mehur rnlerinden alp, adama hediye gtrn;
biraz pelesenk, biraz bal, baharat ve reine, yerfst
ve badem.
216 217
12
Yannza da iki kat para aln, ayrca uvallarnzn
aznda [bulduunuz] iade edilmi olan paray da eli-
nizde geri gtrn [pa- ralarn iadesi] belki dehata
sonucudur.
13
Kardeinizi de aln ve kalkp adama geri gidin.
14
Her-eye-Kadir Tanr, adamn nnde size merha-
met salasn. [Bylece adam] Dier kardeinizi ve
Binyamini size [vermek zere] serbest braksn. Ben
ise ocuklarmdan olmam gerekiyorsa olacam.
15
Adamlar bylece sz konusu hediyeyi aldlar, yan-
larna iki kat paray ve Binyamini de alarak, kalkp
Msra indiler ve Yosefin huzurunda durdular.
16
Yosef yanlarnda Binyamini grdnde evinin
sorumlusuna Beyleri eve gtr dedi. Bir hayvan
kesip hazrla. nk beyler leyin benimle birlikte
yiyecekler.
17
Adam, Yosefin dedii gibi yapt ve kardeleri
Yosefin malikanesine getirdi.
18
Adamlar Yosefin malikanesine getirilmekte olduk-
larn anlaynca ok korktular. lk seferde uval-
larmza geri koyulan parayla ilgili olarak [buraya]
getiriliyoruz diye tahminde bulundular. Bize kar
sahte bir sulama yaratlp, zerimize yklacak. Sonun-
da bizi kle olarak alacaklar eeklerimize de [el
koyacaklar]!
19
Yosefin evinin sorumlusu olan adama yaklap,
onunla malikanenin giriinde konutular.
20
Ltfen efendim dediler. lk bata yiyecek satn
almak iin [Msra] inmitik.
21
[Dn yolunda] Geceyi geirdiimiz yere gelince
uvallarmz atk. Baktk ki her birimizin paras
uvalnn aznda. Para eksiksizdi. Onu [imdi] geri
getirdik.
22
Ayrca [yeni] yiyecek satn almak iin elimizde
baka para da getirdik. Paramz uvallarmza kimin
koyduu hakknda fikrimiz yok!
23
[Adam] Sizinle ilgili her ey yolunda; korkmayn
dedi. Tanrnz ve babanzn Tanrs herhalde uval-
larnza gizli bir hediye yerletirmi. dediiniz para
bana ulat. [Bunlar syledikten sonra] imonu
onlara kard.
24
Adam, adamlar Yosefin malikanesine getirdi.
Ayaklarn ykamalar iin su verdi eeklerine de yem
salad.
25
[Kardeler, getirmi olduklar] Hediyeyi, Yosef le-
yin gelene kadar hazr ettiler; nk orada yemek
yiyeceklerini duymulard.
26
Yosef eve geldiinde, ellerindeki hediyeyi ona, salo-
na getirdiler ve onun nnde yere kadar eildiler.
27
[Yosef] Hatrlarn sorduktan sonra Bahsettiiniz
yal babanz salim mi? Hala ha- yatta m? dedi.
28
Kulunuz babamz salimdir; hala hayattadr dedi-
218 219
ler. Diz krp eildiler.
29
[Yosef] Gzlerini kaldrd ve kardei, annesinin
olu Binyamini grd. Bana bahsettiiniz en kk
kardeiniz bu olmal dedi. [Sonra Binyamine dnp]
Tanr sana ltufkar davransn olum dedi.
30
Yosef [kmak iin] acele etti; zira kardeine kar
merhameti uyanmt ve alama ihtiyac duyuyordu.
odaya geti ve orada alad.
31
Yzn ykayp kt. Duygularna hakim olarak
Yemei getirin dedi.
32
[Yemei] Ona ayr, onlara da ayr servis ettiler.
Onlarla birlikte yiyen Msrllara da ayr [servis yapl-
mt]; zira Msrllar branilerle birlikte yemek yiye-
mezlerdi bu Msr- da bir tabuydu.
33
[Yosefin] nnde, ya srasna gre, bykten
ke oturtulunca, adamlar aknlkla birbirlerine
baktlar.
34
[Yosef] Kendi masasndan yiyecek porsiyonlar gn-
derdi. Binyaminin porsiyonu, dierlerine gre be kat
fazlayd. [Kardeler] Onunla [Yosefle] iip sarho
oldular.
44
1
Yosef, evinin sorumlusuna talimat vererek Adam-
larn uvallarn, tayabilecekleri kadar yiyecekle dol-
dur ve herkesin parasn uvalnn azna yerletir
dedi.
2
Benim kadehimi de yani gm kadehimi en
kk olann uvalnn azna erzak parasyla birlikte
yerletir. [Adam] Yosefin sylediklerini harfiyen
yerine getirdi.
3
Gn d ve adamlar yolcu edildi onlar ve eekleri.
4
ehirden kmlar ve henz fazla uzaklamamlard
ki, Yosef evinin sorumlusuna Git adamlarn peine
d dedi. Kendilerine yetitiinde, onlara [yle]
syle: yilie neden ktlkle karlk verdiniz?
5
Bu, efendimin iinden itii ve onunla fal bakt
[gm kadeh] deil mi? Bu davrannzla berbat bir
ey yaptnz!
6
[Adam, kardelere] Yetiti ve onlarla tam olarak bu
szleri kullanarak konutu.
7
[Kardeler] Ona Efen-
dim neden byle eyler sylyor? dediler. Kul-
larnzn bylesi bir eyi yapmas dnlemez bile!
8
Nitekim uvallarmzn aznda bulduumuz paray
size ta Kenaan lkesinden geri getirmitik. Efendini-
zin evinden nasl olur da gm ya da altn alarz?
9
Eer [aradnz ey] kullarnzdan birinin yannda
bulunursa, [o kii] lsn! Biz de efendime kle olu-
ruz.
10
[Adam] Aslnda dediiniz gibi olmas gerekir dedi.
Ancak [kadeh] kimin yannda bulunursa, o benim
220 221
klem olur; dierleriniz ise serbest kalrsnz.
11
Aceleyle her biri uvaln yere indirdi ve her biri
uvaln at.
12
[Adam] Ararken bykten balad ve kkte
bitirdi. Kadeh Binyaminin uvalnda bulunmutu.
13
[Kardeler kederle] Giysilerini yrttlar. Her biri
eeine bindi ve ehre dndler.
14
Yeuda ve kardeleri Yosefin malikanesine geldikle-
rinde [Yosef] hala oradayd. Kendilerini onun nnde
yere attlar.
15
Yosef onlara Bu yaptnz ne biim itir? dedi.
Benim gibi birinin fal bakarak gerei reneceini
anlayamadnz m?
16
Yeuda Efendime ne syleyebiliriz dedi. Ne konu-
abiliriz; masumiyetimizi nasl ispatlayabiliriz? Anla-
lan Tanr, kullarnzn [eski bir] suunu ortaya kar-
m. Hepimiz efendime kle olmaya hazrz hem biz,
hem de kadeh kimin elinde bulunduysa o.
17
Byle bir eyi yapmak bana yakmaz! dedi.
Kadeh kimin elinde bulunduysa, sadece o benim
klem olacaktr. Dierleriniz ise selametle babanza
kabilirsiniz.
Vayiga
[78. Yosef Kimliini Aklyor]
18
Yeuda ona [Yosefe] yaklat ve Ltfen, efendim
dedi. Bendeniz, efendime kiisel olarak bir eyler syle-
mek ister. Ltfen bendenize fkelenmeyin; nk siz tpk
Paro gibisiniz.
19
Efendim kullarna Babanz ya da kardeiniz var m?
diye sormutu.
20
Efendime Yal bir babamz ve yallnda domu
kk bir ocuu var. Kardei lnce annesinin ocuk-
larndan bir tek o kald. Babas bu yzden onu [zellikle]
sever diye cevap vermitik.
21
Kullarnza Onu bana getirin. [Meraklanmayn]
Gzm onun stnde olacaktr demitiniz.
22
Efendime Gen, babasnn yanndan ayrlamaz; nk
babasn terk ettii anda lr demitik.
23
[Ama siz] Kullarnza Eer en kk kardeiniz sizinle
birlikte inmezse, bir daha huzuruma kmayn diye kar-
lk vermitiniz.
24
Kulunuz babama ktmzda, efendimin szlerini
kendisine ilettik.
25
Babamz Dnp bize biraz yiyecek satn aln dediin-
de,
26
[Bu ekilde] nemeyiz. [Sadece] En kk kardeimiz
222 223
yanmzda olursa ineriz. nk [sorumlu] adamn huzu-
runa, yanmzda en kk kardeimiz olmakszn ka-
mayz diye cevap verdik.
27
Kulunuz babamz bize [yle] dedi: Siz de biliyorsu-
nuz ki, eim [Rahel] bana iki oul dourdu.
28
[Bunlardan] Biri yanmdan ayrld ve anlalan [vahi
hayvanlarca] paraland. [Nitekim] O zamandan beri
onu grmedim.
29
imdi bunu da nmden alrsanz ve bana bir felaket
gelirse, ak sam mezara ktlkle indirmi olursunuz.
30
Ve imdi; kulunuz babama vardmda gen yanmz-
da olmayacak. Oysa [babamn] can, [olunun] canna
bal!
31
Gencin [yanmzda] olmadn grd anda lecektir!
Ve [biz] kullarnz, kulunuz babamzn ak san mezara
kederle indirmi olacaz!
32
Ayrca bendeniz Onu sana getirmezsem, babama kar
tm zamanlar iin gnah ilemi olacam diyerek,
babamn nnde gence kefil oldum.
33
imdi Ltfen bendeniz, gencin yerine size kle olarak
kalsn; gen de kardeleriyle birlikte [babasna] ksn.
34
nk, gen yanmda yokken babama nasl karm?
Babamn ekecei sknty grmeye dayanamam!
45
1
Yosef duygularna daha fazla hakim olamad. Tm
hizmetkarlar orada olduklar iin Herkesi dar
karn! diye bard. Bylece Yosef kendisini karde-
lerine tantt zaman, yannda [yabanc] kimse yoktu.
2
yle yksek bir sesle alamaya balad ki, Msrllar
duydular. [Bu beklenmedik durumla ilgili haberi]
Paronun saray personeli de duydu.
3
Yosef, kardelerine Yosefim ben! dedi. Babam hala
hayatta m?
Kardeleri onun nnde ylesine allak bullak olmu-
lard ki, ona cevap bile veremediler.
4
Yosef, kardelerine Ltfen yaklan bana dedi. Yak-
latklarnda, Ben, kardeiniz Yosefim. Hani beni
Msra satmtnz.
5
imdi beni buraya sattnz iin zlmeyin; kendinizi
sulamayn. nk [anlalan] Tanr beni, hayat kurtar-
mak amacyla, sizden nce gndermi!
6
Zira blgede iki
yldr ktlk var ve daha be yl boyunca ne toprak srle-
bilecek, ne de hasat olacak.
7
Tanr, lkede varlnzn srmesini garantilemek ve sizi
olaanst yollarla kurtarmak zere hayatta tutmak iin
beni sizden nce gnderdi.
8
imdi Beni buraya gnderen siz deilsiniz; aslnda
Tanrdr. [Tanr] beni Paronun baveziri, tm hkme-
tinin efendisi ve tm Msr lkesinin hakimi yapt.
9
Acele edin ve babama karak, kendisine yle deyin:
Olun Yosef yle dedi: Tanr beni tm Msrn efendisi
224 225
yapt. Bana gel durma!
10
Goen blgesinde oturacak ve bana yakn olacaksn
sen, ocuklarn, torunlarn, davarn, srn ve sana ait
olan her ey.
1
Senin, ailen ve sana ait olan her eyle birlikte fakirleme-
men iin, orada tm ihtiyalarn karlayacam nk
daha be yl ktlk var.
12
[Kardelerim;] te hem siz hem de kardeim Binya-
min size bizzat konutuumu gzlerinizle gryorsunuz.
13
Babama, Msrdaki yksek mevkiimle ilgili her eyi ve
tm grdklerinizi anlatn. Acele edin ve babam buraya
getirin.
14
[Bu szlerin ardndan, Yosef] Kardei Binyaminin
omuzlarna dp alad. Binyamin de onun omuz-
larnda alad.
15
[Yosef] Sonra tm kardelerini pt ve onlarn
[omuzlar] zerinde alad. Sonrasnda kardeleri
onunla syletiler.
16
Haber Paronun saraynda yayld: Yosefin karde-
leri geldi! [Bu durum] Gerek Paronun, gerekse de
danmanlarnn houna gitti.
17
Paro Yosefe, Kardelerine yle syle: dedi. unu
yapn: Hayvanlarnz [erzakla] ykleyin, gidip Kenaan
lkesine varn.
18
Babanz ve ailelerinizi de alp bana gelin. Size Msr
lkesinin en iyi blgesini vereceim. lkenin en iyi rn-
lerini yiyeceksiniz.
19
Sen ise [Yosef; tarafmdan] emir aldn. [Kardelerine
yle diyeceksin:] unu yapn: Msr lkesinden kendini-
ze, ocuklarnz ve eleriniz iin arabalar aln. Babanz da
tayp gelin.
20
Mallarnz dert etmeyin; zira tm Msr lkesinin en
iyi blgesi, sizindir.
21
Yisraelin oullar bunu yapmay kabul ettiler. Yosef,
Paronun emri zerine onlara arabalar verdi. Ayrca
onlara yol iin yolluk da verdi.
22
[Kardelerinin] Hepsine takm elbiseler verdi. Bin-
yamine ise 300 para gm ve be takm elbise verdi.
23
Babasna da unlar gnderdi: Msrn en iyi rn-
lerini tayan on [erkek] eek ile, babasnn yolculuu
iin buday, ekmek ve yiyecek tayan on dii eek.
24
Kardelerini yolcu etti ve yola ktlar. [karlar-
ken] Onlara Yolda tartmayn dedi.
25
[Kardeler] Msrdan kuzeye ktlar ve Kenaan
lkesine, babalar Yaakova geldi- ler.
26
Ona [olanlar] anlattlar: Yosef hala hayatta! ste-
lik tm Msr lkesinin hakimi! dediler.
[Yaakovun] Kalbi hissizleti; nk onlara inana-
mamt.
27
Sonra, Yosefin, kendile- rine konumu olduu
tm szlerini ona aktardlar. Yosefin, kendisini ta-
mak zere gndermi olduu arabalar da grnce,
226 227
babalar Yaakovun ruhu canland.
28
Ne byk [olay]! dedi Yisrael. Olum Yosef hala
yayor! lmeden nce gidip onu greyim!
46
1
Yisrael, kendisine ait olan her eyle birlikte
yolculua balad ve Beer-evaya geldi. [Orada,]
Babas Yitshakn Tanrsna hayvanlar kesti.
2
Tanr, bir gece vizyonunda Yaakova konutu. Yaa-
kov! Yaakov! dedi.
Efendim
3
Ben, babann Tanrs Tanrym. Msra inmekten
korkma. nk seni orada byk bir ulus haline getire-
ceim.
4
Msra seninle birlikte inecek, ayrca seni oradan kesin-
likle karacam. Yosef, elini [senin] gzne yerletirecek-
tir.
5
Yaakov Beer-evadan yola kt. Yisraelin oullar,
babalar Yaakovu, [kendi] ocuklarn ve elerini,
Paronun onu [Yaakovu] tamak zere gndermi
olduu arabalarla tadlar.
6
Srlerini ve Kenaan lkesinde edindikleri servet-
lerini aldlar ve Msra geldi- ler Yaakov ve onunla
birlikte tm soyu.
7
[Yaakov], Yanna oullarn ve erkek torunlarn
[ald]; kzlarn, kz torunlarn ve tm soyunu da ken-
disiyle birlikte Msra getirdi.
[79. Yaakovun Ailesi]
8
Msra gelen Yisrael Halknn isimleri unlardr:
Yaakov ve oullar.
Yaakovun Behor olu Reuvendi.
9
Reuvenin oullar: Hanoh, Palu, Hetsron ve Karmi.
10
imonun oullar: Yemuel, Yamin, Oad, Yahin,
Tsohar ve Kenaani kadnn olu aul.
11
Levinin oullar: Gereon, Keat ve Merari.
12
Yeudann oullar: Er, Onan, ela, Perets ve Zerah.
Er ve Onan Kenaan lkesinde lmlerdi. Peretsin
oullar olmutu: Hetsron ve Hamul.
13
Yisaharn oullar: Tola, Puva, Yov ve imron.
14
Zevulunun oullar: Sered, Elon ve Yahleel.
15
Bu saylanlar, Leann, Padan Aramda Yaakova
dourduu oullardr. Ayrca [Yaakovun] kz Dina
[da katldnda, Yaakovun] Tm oullar ve kzlar
[ayrca torunlar] ile birlikte, nfus [u aamada]
33tr.
16
Gadn oullar: Tsifyon, Hagi, uni, Etsbon, Eri,
Arodi ve Areli.
17
Aerin oullar: Yimna, Yiva, Yivi ve Beria; [ayr-
ca] kzkardeleri Serah. Beriann oullar: Hever ve
Malkiel.
228 229
18
Bu saylanlar, Lavann, kz Leaya verdii Zilpann
oullardr. [Zilpa] Bunlar Yaakova dourdu [torun-
larla birlikte] 16 kii.
19
Yaakovun ei Rahelin oullar: Yosef ve Binyamin.
20
Yosefin Msr lkesinde, On rahibi Poti Ferann
kz Asenatn ona dourduu oullar oldu: Menae
ve Efrayim.
21
Binyaminin oullar: Bela, Beher, Abel, Gera,
Naaman, Ehi, Ro, Mupim, Hupim ve Ard.
22
Bu saylanlar, Rahelin, Yaakova doan oullardr
[torunlarla birlikte] tamam 14 kii.
23
Dann oullar: Huim.
24
Naftalinin oullar: Yahtseel, Guni, Yetser ve ilem.
25
Bu saylanlar, Lavann, kz Rahele verdii Bilann
oullardr. [Bila] Bunlar Yaakova dourdu [torun-
larla birlikte] tamam 7 kii.
26
Bylece, dorudan [Yaakovun] soyundan olan ve
Yaakovla birlikte Msra gelen kiilerin tamam
Yaakovun oullarnn eleri haricinde toplam 66
kiidir.
27
Yosefin, Msrda kendisine doan oullar da iki
kiiydi. Bylece Yaakovun Msra gelen ailesinin
tamam, 70 kiidir.
[80. Yaakovun Msra Gelii]
28
[Yaakov] Yeuday, Goende kendisinden nce
hazrlk yapmas iin nden Yosefe gnderdi. [Dier-
leri ise] Goen blgesine [daha sonra] vardlar.
29
Yosef sava arabasn [bizzat] koumlad ve babasn
karlamak zere Goene kt. Ona [babasna] grn-
d ve [onun] omuzlarna dt. Uzun bir sre omuz-
larnda alad.
30
Yisrael Yosefe Yzn ve hala hayatta olduunu
grdkten sonra, artk [huzurla] lebilirim dedi.
31
Yosef, kardelerine ve babasnn ev halkna kp
Paroya anlataym dedi. Ona [yle] diyeceim: Kena-
an lkesindeki kardelerim ve babamn ev halk bana
geldiler.
32
Bu adamlar davar obandrlar ve [Kenaanda] hay-
vanclkla urarlard. Davarlarn, srlarn ve kendile-
rine ait her eyi de [beraberlerinde] getirdiler.
33
Paro sizi artp Ne i yaparsnz? dediinde,
34

Kullarnz, hayvanclkla uratlar ocukluumuzdan
imdiye kadar; hem biz hem babalarmz diyeceksiniz.
Bylece Goende yerleebilmeniz mmkn olacak. Zira
davar obanl Msrda tabudur.
47
1
Yosef gelip Paroya anlatt. Babam, kardelerim,
230 231
davarlar, srlar ve kendilerine ait olan her ey Kenaan
lkesinden geldiler dedi. u anda Goen blgesinde-
ler.
2
Kardeleri arasndan be kii semiti. Onlar Paroya
takdim etti.
3
Paro [Yosefin] kardelerine Ne i yaparsnz? diye
sordu.
Kullarn davar obandr hem biz hem de babalarmz
diye cevap verdiler Paroya.
4
Bu lkede bir sre kalmak iin geldik diye akladlar
Paroya. nk ktlk Kenaanda olduka ar olduun-
dan, kullarnzn davar iin otlak yok. Ltfen kullarnzn
Goen blgesinde yerlemelerine izin veriniz.
5
Paro Yosefe Baban ve kardelerin sana gelmiler
dedi.
6
Msr lkesi nndedir. Baban ve kardelerini lkenin
en iyi blgesine yerletir; Goen blgesinde yerlesinler.
Aralarnda yetenekli olduunu bildiin kiiler varsa, onlar
benim srlerimin ynetimine atarsn.
7
Yosef, babas Yaakovu getirdi ve onu Paronun
huzuruna kard. Yaakov Paroyu mbarek kld.
8
Paro, Yaakova Ka yandasn? diye sordu.
9
Hayattaki yolculuum 130 yl srd diye cevaplad
Yaakov. Yaantmn gnleri olduka az ve zor oldu.
Babalarmn hayat iindeki yolculuklarnda yaadklar
kadar uzun yaamadm.
10
Yaakov sonra Paroyu mbarek kld ve huzurun-
dan ayrld.
11
Yosef, babas ve kardelerini yerletirdi. Onlara
Paronun emrettii zere, Msr lkesinde, lkenin en
iyi blgesindeki Rameses topraklarnda arazi verdi.
12
Yosef, babasnn, kardelerinin ve babasnn ailesi-
nin tmnn ihtiyalarn, en kklerine kadar kar-
lad.
13
Blgenin hibir yerinde ekmek bulunamyordu; zira
ktlk ok ard. Msr ve Kenaan lkeleri [halklar]
ktlktan dolay krlyordu.
14
Yosef, Msr ve Kenaan lkelerinde bulunan tm
paray, [bu halklarn] satn aldklar budaya karlk
olarak toplad. Yosef [tm] bu paray Paronun hazi-
nesine getirdi.
15
Msr ve Kenaan lkelerinin paras tamamen bit-
tiinde, tm Msr Yosefe gelip Bize ekmek verin! Srf
para sfrland diye neden karnzda lelim? dediler.
16
Yosef Srlerinizi getirin. Madem para sfrland, o
zaman size [ihtiyacnz] srlerinize karlk veririm
dedi.
17
Srlerini Yosefe getirdiler ve Yosef onlara, atlar,
davar ve sr srleri ile eekler karlnda ekmek
verdi. O yl boyunca, tm srleri karlnda onlar
ekmekle geindirdi.
18
O yl sona erdi. kinci ylda ona gelip Efendimizden
232 233
hibir eyi esirgeyecek deiliz dedi- ler. Ancak parann
bitmesi ve hayvanlarn efendimize devredilmesiyle, kuru-
mu vcutlarmz ve topramzdan baka efendimize
verecek bir eyimiz kalmad.
19
Hem biz hem de topramz neden gznzn nnde
lp gidelim? Bizi ve topramz ekmek karlnda satn
aln. Bizler Paronun klesi olalm; topramz da [ona ait
olsun]. Bize tohum verin! Yaayalm ve lmeyelim! Top-
rak da sszlamasn!
20
Yosef [bunun zerine] Msrn tm [tarm] toprak-
larn Paronun mal haline getirdi. Zira ktln kuv-
vetine dayanamad iin herkes tarlasn satmt.
Bylece lke Paronun [ahsi mlk] oldu.
21
[Yosef,]
Halk da Msr snrnn bir ucundan dierine kadar,
ehirlere tad.
22
Sadece rahiplerin topran satn almamt. nk
rahiplerin Paro tarafndan ngrlm [yiyecek] pay-
lar vard. Paronun kendilerine verdii pay yiyorlard
ve bu yzden topraklarn satmadlar.
23
Yosef halka Bakn; bugn hem sizi hem de toprak-
larnz Paronun mal haline getirdim dedi. te size
tohum; topra ekin.
24
leride, rnlerden bete birlik bir blm Paroya vere-
ceksiniz. [Kalan] Drt pay ise gerek topra ekmeniz iin
tohum, gerekse de hem kendinize, hem de ev halknza ve
ocuklarnza yiyecek olarak size ait olacak.
25
Hayatmz kurtardnz! dediler. Efendimizin gzn-
de beeni kazanalm; [seve seve] Paronun kleleri olu-
ruz.
26
Yosef bunu, bugne kadar [geerli olan] bir kanun
olarak belirledi. [Buna gre:] Msrn [tarm] top-
rann [zerinde yetien rnlerin] bete biri Paroya
aittir. Ancak, sadece rahiplerin topraklar Paroya ait
deildir.
27
[Bu arada, yeni olumaya balayan] Yisrael [halk],
Msr lkesindeki Goen blgesinde yerleti. Orada
mlk edindiler. ok verimli oldular ve sayca fazlasy-
la [ve hzl bir ekilde] oaldlar.
234 235
Vayhi
[81. Yaakovun son gnleri]
28
Yaakov, Msr lkesinde 17 yl yaad. Yaakovun
hayat toplam 147 yla ulat.
29
Yisrael, lmnn yaklatn anlad zaman,
olunu Yosefi artt ve ona Bana iyilik yapmak
istiyorsan, elini uyluumun altna yerletir dedi. Bana
efkat ve dorulukla davran ve ltfen beni Msrda
gmme.
30
Babalarmla birlikte yataym. Beni Msrdan [dar]
ta ve onlarn mezarlarnda gm.
Szlerine uygun davranacam
31
Bana yemin et.
[Yosef, Yaakova] Yemin etti ve Yisrael yatan bau-
cuna doru eildi.
48
1
Bundan ksa bir sre sonra, [birisi] Yosefe
Baban rahatsz dedi. [Yosef, babasna giderken]
Yanna iki olunu, Menaeyi ve Efrayimi ald.
2
Yaakova Olun Yosef sana geldi diye bildirilince,
Yisrael gcn toparlad ve yatanda dik oturdu.
3
Yaakov Yosefe, Her-eye-Kadir-Tanr, bir keresinde,
Kenaan lkesindeki Luzda bana grnm ve beni
mbarek klmt dedi.
4
Bana Seni verimli klp oaltacam. Seni halklar top-
luluu haline getireceim ve bu lkeyi ardndan gelecek
olan nesline ebedi bir mlk olarak vereceim demiti.
5
imdi; Msra, sana geliimden nce, Msr lkesinde
sana doan iki olun, benimdirler. Efrayim ve Menae,
tpk Reuven ve imon gibi, benim saylacaklar.
6
Fakat onlarn ardndan ocuun doarsa, onlar senin
saylacaklar ve miraslarn [byk] kardelerinin pay-
larndan alacaklar.
7
Ben ise Padan Aramdan geliimde, Kenaan lke-
sinde, Efrata henz ksa bir mesafe kalmken, Rahel
aniden ld. Onu orada, Efrat (Bet-Lehem) yolunda
gmdm.
8
Yisrael, Yosefin oullarn grnce Bunlar kim?
diye sordu.
9
Yosef babasna Onlar, Tanrnn bana burada vermi
olduu oullarmdr dedi.
Onlar bana getir ltfen dedi [Yaakov]. Onlar mba-
rek klaym.
10
Yisraelin gzleri, yallktan dolay arlamt ve
gremiyordu. [Yosef, oullarn] Ona yaklatrd
zaman, [Yisrael] onlar pp kucaklad.
11
Yisrael, Yosefe Yzn grmeyi ummuyordum bile
dedi. Ama ite, Tanr bana senin ocuklarn bile gster-
di.
236 237
12
Yosef onlar, [babasnn] kucandan ald ve yz
st yere eildi.
13
Yosef sonra ikisini Efrayimi kendi sana (Yisra-
elin soluna); Menaeyi de kendi soluna (Yisraelin
sana) ald ve ona [babasna] yaklat.
14
Yisrael sa elini uzatt ve kk oul [olmasna ra-
men] Efrayimin bana, sol elini ise Menaenin ba-
na koydu. Menae Behor olmasna karn, [Yisrael]
ellerini [bilinli olarak] aprazlamt.
15
[Yaakov] Yosefi mbarek kld ve yle dedi: Ey,
babalarmn Avraam ve Yitshakn nnde gittikleri
Tanr! Ey, kendimi bildiim andan bugne kadar bana
obanlk eden Tanr!
16
Beni tm ktlklerden kurtaran melek, bu ocuklar
mbarek klsn. Hem benim ismim, hem de babalarm
Avraam ve Yitshakn isimleri, onlarla anlsn. Ve yery-
znde balklar gibi oalsnlar.
17
Yosef, babasnn, sa elini Efrayimin bana koy-
duunu grmt. Bundan holanmad. Babasnn
elini, Efrayimin bandan kaldrp Menaenin bana
geirmeye alt.
18
Byle deil baba dedi Yosef babasna. nk
Behor olan dieridir. Sa elini onun bana koy.
19
Ancak babas reddederek Biliyorum olum, biliyo-
rum dedi. [Behor olan ] O da bir halk haline gelecek.
O da byklk elde edecek. Ancak kk kardei ondan
daha byk olacak ve soyu uluslar arasnda nlenecek.
20
[Yaakov] O gn onlar yle mbarek kld: [Gele-
cekte, tm Bene-] Yisrael seninle mbarek klacak ve
Tanr seni Efrayim ve Menae gibi yapsn diyecek.
[Bylece Yisrael, yine bilinli olarak] Efrayimi, Mena-
enin nne koydu.
21
Yisrael, Yosefe Bak; ben lmek zereyim dedi.
Tanr sizinle olacak ve sizi babalarnzn topraklarna
geri getirecektir.
22
Ve ben sana, kardelerinin paylamndan ayr olarak,
Emorinin elinden, klcmla ve yaymla alm olduum
ehemi veriyorum.
[82. Berahalar: Reuven, imon, Levi]
49
1
Yaakov, oullarn artt. [Geldiklerinde]
Toplann ve sizlere, tarih boyunca banza gelecekleri
anlataym dedi.
2
Bir araya gelin ve dinleyin Yaakovun oullar; babanz
Yisraeli dinleyin!
3
Reuven; Behorumsun sen; kuvvetim ve erkekliimin
balangc. Mevkide en stn ve gte en stn.
4
[Fakat] Su gibi tezcanl [olduun iin] stn olmay
srdrmeyeceksin. nk babann yataklarn tam ve
deime kann Kutsiyetini ihlal etmitin.
5
imon ve Levi ikilidirler. Silahlanlar alnt bir sanattr.
238 239
6
Ruhum onlarn entrikalarna katlmasn; onlarn top-
lanlaryla bir olma, ey onurum! nk fkeleriyle insan-
lar ldrdler, [dncesizce] istekleriyle boalar sakat-
ladlar.
7
fkelerine lanet olsun nk youndur; ve gazaplar-
na [lanet olsun] nk insafszdr. Onlar Yaakovda
bleceim; ve Yisraelde datacam.
[83. Yeuda]
8
Yeuda; sen kardelerin sana itaat edecekler. Elin d-
mannn ensesinde olacak; babann oullar sana doru
eilecekler.
9
Gen arslan Yeuda; avn stnden ykseldin olum!
Bir arslan gibi heybetli bir arslan gibi melip uzanr.
Onu kaldrmaya kim cesaret edebilir?
10
Son skunet gelene kadar, ne kraliyet asas Yeudadan
ayrlacak, ne de yasama onun soyundan. Ve [o zaman]
halklar ona itaat edecekler.
11
Spasn asmaya balar, [dii] eeinin yavrusunu da
asma dalna. Giysisini arapla ykar, cbbesini ise z-
mn kanyla.
12
Gzleri araptan daha parltldr, dileri de stten daha
beyaz.
[84. Zevulun]
13
Zevulun, deniz kylarnda barnacak; gemilere liman
olacak, snr Tsidona kadar uzanacak.
[85. Yisahar]
14
Yisahar, heybeler arasnda uzanan, kuvvetli kemiklere
sahip bir eektir.
15
Dinlencenin iyi, lkenin ho olduunu grd; ama yine
de omzunu yk tamak zere edi ve szlemeli hizmetkar
oldu.
[86. Dan]
16
Dan, halk iin arpacak; tpk Yisraelin dier kabi-
lelerinden biri gibi.
17
Dan, yolda bir ylan patikada atn topuklarn sokup
binicisini geriye drten bir engerek olacak.
18
Kurtarn mitle bekliyorum, ey Tanrm!
[87. Gad]
19
Aknclar Gada saldracak; ancak o, onlarn topuu-
na saldracak.
240 241
[88. Aer]
20
Aerden gelecek en zengin yiyecekler; krallara yarar
lezzetli yiyecekleri o salayacak.
[89. Naftali]
21
Naftali, serbeste koan ve gzel szler datan bir
karacadr.
[90. Yosef]
22
Verimli bir ouldur Yosef. Kaynak banda bulunan ve
dallar duvarn stnden aan ve -rimli bir asmadr.
23
[nsanlar, Yosefin hayatn] Aclatrdlar ve [ona]
muhalif oldular; didime ustalar onu hedeflediler.
24
Fakat kararllndan dn vermedi ve [sonunda] kol-
lar altnlarla bezendi. [Tm bunlar] Yaakovun Kahra-
mannn Elinden kt; ve ondan sonra [Yosef] bir oban,
Yisraelin temel ta oldu.
25
[Tm bunlar] Babann Tanrsndan [kaynakland;
ve O sana yine] yardm edecektir. [Kalbin] Her-eye-Ka-
dir ile [idi; dolaysyla O] seni mbarek klacaktr. Yukar-
dan gklerin bereketi ile, derinlerde yatan suyun bereketi
gslerin ve rahimlerin bereketi [senin olacaktr].
26
Babann verdii beraha, benim ebeveynimin verdii
berahay, dnyann tepelerinin ularna kadar at. [Bu
berahalar] Yosefin ba, kardeleri arasnda sekin olann
[Yosefin] aln iin gereklesinler.
[91. Binyamin; lk kitabn sonu]
27
Binyamin yrtc bir kurttur. Sabahleyin avndan yer,
akamna da ganimeti datr.
28
Tm bunlar, Yisraelin kabileleridir, [toplamda]
oniki tane. Ve babalarnn onlar mbarek klarken
onlara syledikleri de bunlardr. [Yaakov] Her birini
kendisine uygun bir berahayla mbarek klmtr.
29
[Yaakov, bundan sonra] Onlara son direktiflerini
verdi. Onlara Ben halkma katl-yorum dedi. Beni
Hiti [milletinden] Efronun arazisindeki maarada gm-
mek zere, babalarma gtrn.
30
Bu, Kenaan lkesinde, Mamrenin bitiiindeki Mah-
pela arazisindeki maaradr. Avraam [maaray, o] ara-
zinin yannda, Hiti Efrondan mezarlk arsas olarak satn
almt.
31
Avraam ve ei Saray oraya gmmlerdi, Yitshak
ve ei Rivkay oraya gmmlerdi ve ben de Leay oraya
gmmtm.
32
Araziyle iindeki maarann satn alm ilemi, Het
oullarnn elinden gereklemiti.
33
Yaakov oullarna son direktiflerini vermeyi byle-
242 243
ce tamamlad. Ayaklarn yatan iine toplad, son
nefesini verdi ve halkna katld.
50
1
Yosef babasnn yz zerine kapand. Orada
alad ve onu pt.
2
Yosef sonra hizmetkarlarna anatomi uzmanlarna
babasn mumyalamalarn emretti. Uzmanlar, Yisra-
eli mumyaladlar.
3
Krk gn doldu; zira mumyalama iin gereken gn
says buydu. Msr, onun [Yaakov] iin yetmi gn
alad.
4
Yas gnleri geince, Yosef Paronun ev halkna ba-
vurdu ve yle dedi: Eer mmknse, ltfen Paroya u
kiisel mesaj iletin:
5
Babam bana, Bak ben lyorum; beni Kenaan lke-
sinde kendime kazm olduum mezarma tam oraya
gm diyerek yemin ettirdi. imdi; izin verirseniz, kp
babam gmeyim ve geri geleyim.
6
Paro k ve sana yemin ettirdii zere baban gm
dedi.
7
Yosef babasn gmmek zere kuzeye kt; Paronun
tm bakanlar, saraynn ileri gelenleri ve Msrn tm
dier ileri gelenleri de onunla ktlar.
8
Yosefin tm ailesi, kardeleri ve babasnn ailesi [de
onunla gittiler ve] sadece kk ocuklarn, davar-
larn ve srlarn Goen blgesinde braktlar.
9
Onunla [Yosefle] birlikte ayn zamanda bir araba
grubu ve svariler de kmt. Kortej fazlasyla gr-
kemliydi.
10
Yardenin kysnda bulunan Goren Aatada geldi-
ler. Burada [Yaakovu] byk ve grkemli bir trenle
methettiler. [Yosef] Babas iin yedi gn boyunca yas
tuttu.
11
Kenaan lkesinde oturanlar Goren Aataddaki
yas grdkleri zaman Bu, Msr iin olduka ar bir
yas dediler. Yardenin kysndaki bu yere, bu yzden
Avel Mitsrayim ad verildi.
12
[Yaakovun] Oullar ona, aynen kendilerine emret-
mi olduu ekilde davrandlar.
13
Oullar onu Kenaan lkesine tadlar ve onu
Mahpela arazisindeki maaraya gmdler. Avraam
Mamrenin bitiiindeki bu araziyi, Hiti Efrondan
mezarlk arsas olarak satn almt.
14
Babasn gmdkten sonra, Yosef Msra dnd
o, kardeleri ve babasn gmmek zere kendisiyle
kan herkes.
15
Yosefin kardeleri, babalar lnce [bunun olas
sonularn] fark ettiler. Ya Yosef bize kin duyuyorsa?
dediler. Ona etmi olduumuz tm ktln karln
vermek isteyecektir.
244 245
16
Yosefe [ulaklar gndererek, ona yle] sylenmesi-
ni emrettiler: Baban, lmnden nce [bize] yle bir
direktif vermiti:
17
Yosefe yle deyin: Ltfen; kardelerinin sana ktlk
yaptklarndaki kindarca davranlarn ve gnahlarn
bala. imdi ltfen, babann Tanrsnn kullarnn bu
kindarca davrann bala.
[Ulaklar] Kendisine konutuklarnda Yosef alad.
18
Daha sonra kardeleri de gelip kendilerini onun
nnde yere attlar ve te! dedi -ler, Senin klelerin
olmaya hazrz!
19
Yosef onlara Korkmayn dedi. Yani ben Tan-
rnn yerini alabilir miyim?
20
Belki siz bana ktlk etmeyi dndnz; ama Tanr
sonucunu iyi yapt. [Tanrnn bunu] Byk bir toplumu
hayatta tutmak iin yapt bugn gibi ak!
21
Dolaysyla korkmayn. Hem sizin hem de ocuklarnzn
ihtiyalarn ben karlayacam. [Yosef bylece] Onlar
yattrarak kalplerine konutu.
22
Yosef Msrda kald o ve babasnn ailesi. Yosefin
yaam 110 yl srd.
23
Yosef, Efrayimin torunlarn grd; ayn zamanda
Menaenin olu Mahirin oullar da Yosefin kucan-
da dodu.
24
Yosef kardelerine Ben lmek zereyim dedi. Tanr
sizi mutlaka hatrda tutacak ve sizi bu lkeden, Avraam,
Yitshak ve Yaakova [vereceine dair] yemin etmi olduu
lkeye karacak.
25
Yosef sonra Bene-Yisraele Tanr sizi mutlaka
hatrnda tutacak; [o zaman] kemiklerimi buradan ka-
racaksnz diyerek yemin ettirdi.
26
Yosef 110 yanda ld. Onu mumyaladlar ve
Msrda bir sandukaya yerletirdiler.
246 247
zel gnlerde okunan Peraalar
Ro Hode Peraas
Bamidbar 28:1-15
28
1
Tanr Moeye konuup yle dedi:
2
Bene-Yisraele talimat ver ve onlara unlar syle:
Memnuniyetle kabul edeceim Yaklan-Korbanm
belirlenmi zamannda getirmeye zen gsterin.
3
Onlara syle: Tanr iin getirmeniz gereken yak-
lan-korban udur: Daimi Ola-korban olarak, her gn
birer yanda kusursuz iki [erkek] kuzu.
4
Bir kuzuyu sabahleyin, ikinci kuzuyu da akama
doru yap.
5
Ayrca Minha olarak, 1/4 in elle ezilmi zeytin yay-
la yorulmu 1/10 efa en iyi un [getir].
6
Daimi Ola-korban, Sinay Danda Tanrnn mem-
nuniyetle kabul edecei ekilde yaplm olan yak-
lan-korban [ile ayndr].
7
[Bu korbann] Nesehi, bir kuzu iin 1/4 in [araptr.
Bu] sert ikiyle Tanr iin yaplan Nesehi, Kutsalda
[Mizbeahta] dk.
8
kinci kuzuyu da akama doru yap. [Bu kuzuyu]
Sabahki Minha ve Nesehin aynsyla yapacaksn [ve
bu,] Tanrnn memnuniyetle kabul edecei bir yak-
lan-korban [olacak].
248 249
abat gn buradan balanr.
9
abat gnnde; [yukardakine ek olarak] birer yan-
da iki kusursuz [erkek] kuzu; Minha olarak, yala yo-
rulmu 2/10 [efa] en iyi un ve Nesehini [getir].
10
Her abatn Ola-korban, [sadece] ait olduu
abatta, Daimi Ola-korban ve Nesehine ek olarak
[getirilecektir].
11
Ro-Hodelerinizde, Tanr iin Ola-korban olarak
iki gen boa, bir ko ve birer yanda yedi kusursuz
[erkek] kuzu getireceksiniz.
12
[Ayrca] Her boa iin
Minha olarak, yala yorulmu 3/10 [efa] en iyi un, tek
ko iin Minha olarak, yala yorulmu 2/10 [efa] en
iyi un,
13
her kuzu iin Minha olarak, yala yorulmu 1/10ar
[efa] en iyi un [getirilecek. Bunlarla] Tanrnn mem-
nuniyetle kabul edecei bir yaklan-Ola-korban [yap-
lacak].
14
Nesehleri ise, boa bana 1/2 in, ko iin 1/3 in,
kuzu bana da 1/4 in arap olacaktr. Yln aylar iin,
her ayn Ola-korban budur [ve sadece] ait olduu
ayda [getirilecektir].
15
Ayrca Tanrya Hatat-korban olarak bir de teke
[getirilecektir. Tm bunlar] Daimi Ola-korban ve
Nesehine ek olarak [yaplacaktr].
Hanuka Peraas
Bamidbar 7:1 8:4
Hanukann ilk gn
7
1
Moenin Mikan kurmay; onu, tm eya-
larn, [ayrca] Mizbeah ve tm takmlarn [kurmay,]
meshetmeyi ve takdis etmeyi bitirdii gnde, [Moe]
onlar meshederek takdis etti.
2
Yisraelin liderleri kendi babaevlerinin balar
ne ktlar. Onlar kabilelerin liderleriydiler ve
nfus saymn onlar ynetmilerdi.
3
Sunularn Tanrnn nne getirdiler: Her iki lider
bana bir araba, kii ba da birer sr olmak zere, 6
[tane] st kapal yk arabas ve 12 sr. Onlar
Mikann nnde sundular.
4
Tanr Moeye unlar syledi:
5
[Getirdiklerini] Onlardan al ve [bunlar,] Oel Moed
hizmetinin yerine getirilmesinde kullanlsnlar. Onlar,
her [Levi ailesinin] iine uygun olarak Levilere ver.
6
Moe arabalar ve srlar alarak onlar Levilere
verdi.
7
ki araba ve drt sr ilerine uygun olarak
Gereon-oullarna verdi.
8
Drt araba ve sekiz sr da ilerine uygun olarak
250 251
Merari-oullarna verdi. [Her iki aile] Koen Aaronun
olu tamarn ynetiminde [olacakt].
9
Keat-oullarna ise [araba ve sr] vermedi, nk
kutsal [eyalar ile ilgili] iin sorumluluu onlara aitti
ve [bunlar] omuzda tayacaklard.
10
Liderler, Mizbeahn al sunusunu, onun meshe-
dildii gnde getirdiler. Liderler bu sunularn Mizbe-
ahn nne yerletirdiler.
11
[Fakat] Tanr Moeye Mizbeahn al vesilesiy-
le, her gn sadece bir lider sunusunu getirsin dedi.
12
lk gn sunusunu getiren, Yeuda kabilesinden Nah-
on ben Aminadavd.
13
Sunusu ise [unlardan oluuyordu]:
Kutsiyet [konularndaki] ekel standardna gre 130
ekel arlnda bir gm tepsi ve 70 ekel [arln-
da] gm bir anak (her ikisi de, Minha olarak zey-
tinyayla yourulmu en iyi unla doluydu),
14
tts ile dolu 10 [gm ekel arlnda] altn bir
kepe,
15
Ola-korban olarak bir gen boa, bir ko, bir yan-
da bir [erkek] kuzu,
16
Hatat-korban olarak bir teke,
17
elamim-korban olarak da iki sr, be ko, be teke,
birer yanda be [erkek] kuzu. Nahon ben Amina-
davn sunusu budur.
Hanukann ikinci gn
18
kinci gn, [sunusunu] Yisahar [kabilesi] lideri
Netanel ben Tsuar getirdi.
19
Sunusunu getirdi: Kutsiyet [konularndaki] ekel
standardna gre 130 ekel arlnda bir gm tepsi
ve 70 ekel [arlnda] gm bir anak (her ikisi de,
Minha olarak zeytinyayla yourulmu en iyi unla
doluydu),

20
tts ile dolu 10 [gm ekel arlnda] altn bir
kepe,

21
Ola-korban olarak bir gen boa, bir ko, bir yan-
da bir [erkek] kuzu,
22
Hatat-korban olarak bir teke,
23
elamim-korban olarak da iki sr, be ko, be teke,
birer yanda be [erkek] kuzu. Netanel ben Tsuarn
sunusu budur.
Hanukann nc gn
24
nc gn, Zevulun kabilesi lideri Eliav ben
Helon.
25
Sunusu [unlardan oluuyordu]: Kutsiyet [konu-
larndaki] ekel standardna gre 130 ekel arlnda
bir gm tepsi ve 70 ekel [arlnda] gm bir
anak (her ikisi de, Minha olarak zeytinyayla you-
252 253
rulmu en iyi unla doluydu),
26
tts ile dolu 10 [gm ekel arlnda] altn bir
kepe,
27
Ola-korban olarak bir gen boa, bir ko, bir yan-
da bir [erkek] kuzu,
28
Hatat-korban olarak bir teke,
29
elamim-korban olarak da iki sr, be ko, be teke,
birer yanda be [erkek] kuzu. Eliav ben Helonun
sunusu budur.
Hanukann drdnc gn
30
Drdnc gn, Reuven kabilesi lideri Elitsur ben
edeur.
31
Sunusu [unlardan oluuyordu]: Kutsiyet [konu-
larndaki] ekel standardna gre 130 ekel arlnda
bir gm tepsi ve 70 ekel [arlnda] gm bir
anak (her ikisi de, Minha olarak zeytinyayla you-
rulmu en iyi unla doluydu),
32
tts ile dolu 10 [gm ekel arlnda] altn bir
kepe,

33
Ola-korban olarak bir gen boa, bir ko, bir yan-
da bir [erkek] kuzu,
34
Hatat-korban olarak bir teke,
35
elamim-korban olarak da iki sr, be ko, be teke,
birer yanda be [erkek] kuzu. Elitsur ben edeurun
sunusu budur.
Hanukann beinci gn
36
Beinci gn, imon kabilesi lideri elumiel ben Tsu-
riaday.
37
Sunusu [unlardan oluuyordu]: Kutsiyet [konu-
larndaki] ekel standardna gre 130 ekel arlnda
bir gm tepsi ve 70 ekel [arlnda] gm bir
anak (her ikisi de, Minha olarak zeytinyayla you-
rulmu en iyi unla doluydu),
38
tts ile dolu 10 [gm ekel arlnda] altn bir
kepe,
39
Ola-korban olarak bir gen boa, bir ko, bir yan-
da bir [erkek] kuzu,
40
Hatat-korban olarak bir teke,
41
elamim-korban olarak da iki sr, be ko, be teke,
birer yanda be [erkek] kuzu. elumiel ben Tsuria-
dayn sunusu budur.
Hanukann altnc gn
42
Altnc gn, Gad kabilesi lideri Elyasaf ben Deuel.
43
Sunusu [unlardan oluuyordu]:

Kutsiyet [konu-
larndaki] ekel standardna gre 130 ekel arlnda
bir gm tepsi ve 70 ekel [arlnda] gm bir
254 255
anak (her ikisi de, Minha olarak zeytinyayla you-
rulmu en iyi unla doluydu),
44
tts ile dolu 10 [gm ekel arlnda] altn bir
kepe,
45
Ola-korban olarak bir gen boa, bir ko, bir yan-
da bir [erkek] kuzu,
46
Hatat-korban olarak bir teke,
47
elamim-korban olarak da iki sr, be ko, be teke,
birer yanda be [erkek] kuzu. Elyasaf ben Deuelin
sunusu budur.
Hanukann yedinci gn
48
Yedinci gn, Efrayim kabilesi lideri Eliama ben
Amiud.
49
Sunusu [unlardan oluuyordu]: Kutsiyet [konu-
larndaki] ekel standardna gre 130 ekel arlnda
bir gm tepsi ve 70 ekel [arlnda] gm bir
anak (her ikisi de, Minha olarak zeytinyayla you-
rulmu en iyi unla doluydu),
50
tts ile dolu 10 [gm ekel arlnda] altn bir
kepe,
51
Ola-korban olarak bir gen boa, bir ko, bir yan-
da bir [erkek] kuzu,
52
Hatat-korban olarak bir teke,
53
elamim-korban olarak da iki sr, be ko, be teke,
birer yanda be [erkek] kuzu. Eliama ben Amiudun
sunusu budur.
Hanukann sekizinci gn
54
Sekizinci gn, Menae kabilesi lideri Gamliel ben
Pedatsur.
55
Sunusu [unlardan oluuyordu]: Kutsiyet [konu-
larndaki] ekel standardna gre 130 ekel arlnda
bir gm tepsi ve 70 ekel [arlnda] gm bir
anak (her ikisi de, Minha olarak zeytinyayla you-
rulmu en iyi unla doluydu),
56
tts ile dolu 10 [gm ekel arlnda] altn bir
kepe,
57
Ola-korban olarak bir gen boa, bir ko, bir yan-
da bir [erkek] kuzu,
58
Hatat-korban olarak bir teke,
59
elamim-korban olarak da iki sr, be ko, be teke,
birer yanda be [erkek] kuzu. Gamliel ben Pedat-
surun sunusu budur.
60
Dokuzuncu gn, Binyamin kabilesi lideri Avidan
ben Gidoni.
61
Sunusu [unlardan oluuyordu]: Kutsiyet [konu-
larndaki] ekel standardna gre 130 ekel arlnda
bir gm tepsi ve 70 ekel [arlnda] gm bir
anak (her ikisi de, Minha olarak zeytinyayla you-
256 257
rulmu en iyi unla doluydu),
62
tts ile dolu 10 [gm ekel arlnda] altn bir
kepe,
63
Ola-korban olarak bir gen boa, bir ko, bir yan-
da bir [erkek] kuzu,
64
Hatat-korban olarak bir teke,
65
elamim-korban olarak da iki sr, be ko, be teke,
birer yanda be [erkek] kuzu. Avidan ben Gidoninin
sunusu budur.

66
Onuncu gn, Dan kabilesi lideri Ahiezer ben Ami-
aday.
67
Sunusu [unlardan oluuyordu]: Kutsiyet [konu-
larndaki] ekel standardna gre 130 ekel arlnda
bir gm tepsi ve 70 ekel [arlnda] gm bir
anak (her ikisi de, Minha olarak zeytinyayla you-
rulmu en iyi unla doluydu),
68
tts ile dolu 10 [gm ekel arlnda] altn bir
kepe,
69
Ola-korban olarak bir gen boa, bir ko, bir yan-
da bir [erkek] kuzu,
70
Hatat-korban olarak bir teke,
71
elamim-korban olarak da iki sr, be ko, be teke,
birer yanda be [erkek] kuzu. Ahiezer ben Amia-
dayn sunusu budur.
72
Onbirinci gn, Aer kabilesi lideri Pagiel ben
Ohran.
73
Sunusu [unlardan oluuyordu]: Kutsiyet [konu-
larndaki] ekel standardna gre 130 ekel arlnda
bir gm tepsi ve 70 ekel [arlnda] gm bir
anak (her ikisi de, Minha olarak zeytinyayla you-
rulmu en iyi unla doluydu),
74
tts ile dolu 10 [gm ekel arlnda] altn bir
kepe,
75
Ola-korban olarak bir gen boa, bir ko, bir yan-
da bir [erkek] kuzu,
76
Hatat-korban olarak bir teke,
77
elamim-korban olarak da iki sr, be ko, be teke,
birer yanda be [erkek] kuzu. Pagiel ben Ohrann
sunusu budur.
78
Onikinci gn, Naftali kabilesi lideri Ahira ben
Enan.
79
Sunusu [unlardan oluuyordu]: Kutsiyet [konu-
larndaki] ekel standardna gre 130 ekel arlnda
bir gm tepsi ve 70 ekel [arlnda] gm bir
anak (her ikisi de, Minha olarak zeytinyayla you-
rulmu en iyi unla doluydu),
80
tts ile dolu 10 [gm ekel arlnda] altn bir
kepe,
81
Ola-korban olarak bir gen boa, bir ko, bir yan-
da bir [erkek] kuzu,
82
Hatat-korban olarak bir teke,
83
elamim-korban olarak da iki sr, be ko, be teke,
258 259
birer yanda be [erkek] kuzu. Ahira ben Enann
sunusu budur.
84
[Mizbeahn] meshedildii gnde, Yisraelin liderleri
tarafndan getirilen, Mizbeahn al sunusu budur:
12 gm tepsi, 12 gm anak, 12 altn kepe.
85
Her bir tepsi 130 ve her bir anak 70 [ekel] gm[-
ten yaplmt. Bylece] Takmlarn tm gm,
Kutsiyet [konularndaki] ekel standardna gre 2400
[ekeldi].
86
Tts ile dolu olan 12 altn kepenin her biri, Kut-
siyet [konularndaki] ekel standardna gre 10ar
[gm ekele eit arlktayd. Bylece] Kepelerin
tm altn 120 [gm ekelinkine denk arlktayd].
87
Ola-korban olarak [getirilen] tm hayvanlar [un-
lard: Hepsi] Minhalar ile [birlikte olmak zere] 12
boa, 12 ko, birer yanda 12 [erkek] kuzu. Hatat-kor-
ban olarak da 12 teke.
88
elamim-korban olarak [getirilen] tm hayvanlar
[unlard]: 24 boa, 60 ko, 60 teke, birer yanda 60
[erkek] kuzu.
Mizbeahn, meshedildikten sonra [getirilen] al
sunusu budur.
89
Moe Onunla [Tanryla] konumak iin Oel Moede
geldiinde, Tanklk Sandnn zerindeki Kaporetin
stnden, iki Keruvimin arasndan kendisine konu-
an Sesi duyard. [Tanr] Ona [bu ekilde] konuur-
du.
8 1
Tanr Moeye konuarak unlar syledi:
2
Aarona konu ve ona Kandilleri yaktn zaman,
[bunu] yedi kandil Menoraya doru k verecek
[ekilde yap] de.
3
Aaron yle yapt; Tanrnn Moeye emretmi
olduu gibi, [Menorann] kandillerini, [klar] Meno-
raya doru [olacak ekilde] yakt.
4
Menora yekpare altndan [oyularak] yaplmt;
tabanndan ieine kadar yekpareydi. Tanrnn
Moeye gsterdii grntye uygun olarak [Betsa-
lel] Menoray ite tam olarak byle yapmt.
260 261
Taanit Peraas
Asara BeTevet gn, bu peraa okunur.
emot 32:11-14 / 34:1-10
32
11
Moe, Tanrs Aemin nnde yalvarmaya
balad: Ey Aem! dedi. Msr lkesinden byk
bir kuvvetle ve g gsterisiyle kardn Halkna
kar neden fken alevlensin?
12
Neden Msr [Tanr] Onlar kt niyetle onlar
dalarda ldrmek ve yeryz zerinden yok etmek
iin kard diyebilsin? fkeni geri ek ve Halkna
ynelik ktlkten vazge.
13
Kullarn Avraam, Yitshak ve Yisraeli hatrla.
Onlara Kendi zerine yemin etmi ve onlara Soyunu-
zu gkyznn yldzlar kadar oaltacak, sz ver-
diim tm bu lkeyi soyunuza vereceim ve [onu]
sonsuza dek miras edinecekler demitin.
14
[Bylece] Tanr, Halkna yapacan syledii
ktlkten Kendini alkoydu.
34
1
Tanr Moeye Kendine ilkleri gibi iki ta levha
yont dedi. Bu levhalarn zerine, krm olduun ilk
levhalarda olan szleri yazacam.
2
Sabaha hazr ol; sabahleyin Sinay Dana k ve
orada, dan tepesinde nmde hazr dur.
3
Seninle baka kimse kmayacak ve dan btnn-
de kimse grlmeyecek. Davar ve srlar bile o dan
yaknnda otlamayacak.
4
[Moe] lkleri gibi iki ta levha yonttu. Moe sabah-
leyin erken kalkt ve Tanrnn ona emrettii gibi
Sinay Dana kt. Bu iki ta levhay da elinde gtr-
d.
5
Tanr bir bulutla aa kt ve orada onunla durdu.
[Moe] Aem smiyle seslendi.
6
Tanr [Moenin] nnden geti ve ilan etti: Aem;
Aem; Sonsuz G, Merhametli ve Ltufkar, fkesini
Geciktiren, efkat ve Dorulukta Bol,
7
efkat hareketlerini binlerce [nesil] iin Muhafaza
Eden; Gnah, syan ve Hatay Affeden ve Temizle-
yen. [Fakat Tanr, Teuva yapmayanlar] Temizlemez;
babalarn gnahlarn, ocuklar ve torunlar, nc
ve drdnc nesiller iin hatrda tutar.
8
Moe aceleyle diz krp yere kapand
9
ve Ltfen; eer Efendimin gznde beeni bulduy-
sam, Tanr ltfen aramzda yrsn. Bu belki dikka-
fal bir halktr; fakat gnahlarmz ve hatalarmz
affet; bizi Kendine al.
10
[Tanr] te! [stediin] Antlamay yapyorum:
dedi. Dnyann hibir yerinde, uluslarn hibiri iin
[hibir zaman] varolmam ayrcalklar senin halknn
262 263
btn iin yapacam. Ve senin de iinde bulun-
duun bu halkn tm, Benim Tanrnn senin
uruna yapacaklarmn ne kadar heybetli olduunu
grecek.
Aftaralar
264 265
Aftara okumadan nce:
yi peygamberler seen ve onlarn dorulukla sylenen
szlerinden memnuniyet duyan Evrenin Kral, Sen, Tan-
rmz; Mbareksin; Toray, Kulu Moeyi,Halk Yisraeli
ve gerek ve drst peygamberleri seen Evrenin Kral,
Sen, Tanrmz; Mbareksin.
Aftara okuduktan sonra:
Tm dnyalarn Kayas, her nesilde Drst, Gvenilir
Tanr, Syleyen ve Yapan, Konuan ve [sylediklerini]
Yerine Getiren, tm Szleri gerek ve drst Olan,
Evrenin Kral, Sen, Tanrmz; Mbareksin. Gvenilirsin
Sen ey Tanrmz, Szlerin de gvenilirdirler. Tek bir szn
bile yerine getirilmemi ve geri alnm deildir; nk Sen
Tanr, Gvenilir ve Mehametli Kralsn. Tm Szleriyle
Gvenilir Olan Sen, Tanrmz; Mbareksin.
Tsiyona merhamet et nk o bizim yaam kay-
namzdr ve kk dm olan [Yerualayimi] hzla
ve gnmzde kurtar. Tsiyonu, ocuklaryla neelendiren
Sen, Tanrmz; Mbareksin.
Bizi Kulun Peygamber Eliyau ve Meshedilmiin Davidin
hanedanyla sevindir ey Tanrmz. [Maiah] Hemen gel-
sin ve kalbimizi neelendirsin. [Onun] Tahtna hibir
yabanc oturmasn ve bakalar onun onurunu miras
almasn; nk ona, nn ebediyen snmeyeceine dair
Kutsal sminle yemin etmitin. Davidin Kalkan, Sen,
Tanrmz; Mbareksin.
abat gnnde u eklenir:
Tora [okunuu], dua, peygamberler[den bir blmn
Aftarann okunuu] iin, ve Tanrmz bize kutsiyet ve
dinlenme, onur ve gzellik iin vermi olduun bu abat
iin Tm bunlar iin sana kranlarmz sunuyoruz
Tanrmz ve seni Mbarek ilan ediyoruz. smin srekli
olarak ve ebediyen tm yaayanlarn aznda Mbarek
ilan edilsin. abat kutsayan, Sen, Tanrmz; Mbarek-
sin.n
266 267
Aftarat Bereit
Bereit peraasnn okunduu abat,
Erev Ro Hodee rastlarsa,
o gne zel Aftara [Mahar Hode] okunur.
Ko Amar Yeaya 42:5-21
42
5
Gkleri yaratan ve [her yne] yayan, yeryz-
n ve ondan kan her eyi seren, zerindeki halka
can ve zerinde yryenlere ruh veren Tanr Aem
yle dedi:
6
Ben Tanrym; seni drstlkle ardm. Elini tut-
tum, seni gzettim ve seni, insanlar iin bir varolu
antlamas, uluslar iin bir k olarak belirledim.
7
Kr gzleri amak, esirleri zindandan ve karanlkta
oturanlar hapishaneden karmak zere [atadm
seni].
8
Ben Aemim; smim budur! Ne Onurumu bakas-
na vereceim, ne de vgm oyma putlara.
9
te! Eski kehanetler gerekletiler. Yenilerini ise
Ben sylyorum; onlar size, henz gereklemeye
balamadan nce bildiriyorum.
10
Tanrya yeni bir ark syleyin, vgsn yeryz-
nn ucundan [duyurun; ey siz] denize inenler ve
[hatta siz denizi] dolduranlar [deniz canllar, ve siz]
adalar ve sakinleri [ksacas; karadaki ve denizdeki
tm canllar]!
11
l ve onun ehirleri, Kedarn oturduu kyler,
seslerini ykseltsinler. Kayalklarda oturanlar ark
sylesinler; dalarn tepesinden barsnlar.
12
Tanrya eref versinler, vgsn adalarda syle-
sinler.
13
Tanr kuvvetli bir adam gibi ne kacak, [yurtse-
ver] bir sava gibi evkini uyandracak. Nara atacak,
hatta canhra bir sesle baracak ve dmanlarna
stn gelecek.
14
Uzun sredir sakin durdum, sessiz kaldm, Kendimi
tuttum. Fakat imdi dourmakta olan bir kadn gibi
haykracak, ayn anda soluk alp vereceim.
15
Dalar ve tepeleri harap edeceim ve tm bitki
rtlerini kavuracam. Nehirleri adalara evirecek,
glleri kurutacam.
16
Krleri, bilmedikleri yollarda yrtecek; onlara
tanmadklar patikalarda rehberlik edeceim. nle-
rindeki karanl a, engebeyi dzle evireceim.
te bunlar yapacak ve onlar terk etmeyeceim.
17
Oyma putlara gvenenler, erimi ekillere siz tan-
rmzsnz diyenler, geri ekilip byk bir utanca
kaplacaklar.
268 269
18
Siz sarlar dinleyin! Ve krler grmek iin
bakn!
19
Kulum haricinde kim krdr; [kim] gnderdiim
elim kadar sardr? Kim Bana mkemmel [bir ekil-
de] bal olan [kii] kadar krdr [kim] Tanrnn
kulu gibi krdr?
20
ok ey gryorsun, ama onlara dikkat etmiyorsun;
kulan ayorsun ama dinlemiyorsun!
21
Tanr, [Bene-Yisraelin] drstl uruna, Toray
byk ve heybetli klmay arzulad.
Aftarat Noah
Noah peraasnn okunduu abat,
Ro Hode Hevana rastlarsa,
o gne zel Aftara [Aamayim Kisi] okunur.
Roni Akara Yeaya 54:1-10
54 1
ark syle ey sen, dourmam, ksr [kadn]!
Azn arkyla a ve sevin lklar at ey sen hi
doum sancs ekmemi olan! nk terk edilmi
kadnn [Yerualayimin] ocuklar, evlenmi kadnn
[dier yerlerin] ocuklarndan daha kalabalktrlar
dedi Tanr.
2
adr yerlerini genilet ve barnaklarnn ayra per-
delerini ger; tereddt etme! plerini uzat ve [adr]
kazklarn kuvvetlendir.
3
nk saa ve sola doru sratle yaylacaksn; soyun
uluslar zerinde hakimiyet kuracak ve ssz ehirleri
bayndr hale getirecek.
4
Korkma; nk utandrlmayacaksn. Kendini aa-
lanm hissetme; nk kk drlmeyeceksin.
Aksine; genliinin utancn unutacak, dul halindeki
alaltlmln bir daha hatrlamayacaksn.
5
nk kocan, seni Yaratandr; Topluluklarn Efen-
disidir smi. Kurtarcn, Yisraelin Kutsaldr; Tm
270 271
Yeryznn Tanrs olarak adlandrlacaktr.
6
nk Tanr seni terk edilmi ve melankolik bir
kadn[; eski bir ei geriye arr] gibi ard. [Zira;
bir erkein] Genliinde [evlenmi olduu] bir kadn
[o erkek tarafndan] reddedilebilir mi? dedi Tanr.
7
Seni ksack bir an iin braktm; ancak byk bir
merhametle geri toplayacam.
8
Yzm senden, iddetle kpren bir fke sebebiyle
bir an iin gizledim; ancak sana ebedi bir efkatle mer-
hamet edeceim dedi Kurtarcn Tanr.
9
Zira bu benim iin Noahn Sular [Tufan] gibidir:
Tpk Noah Sularnn, bir daha yeryznden geme-
yeceine yemin ettiim gibi, ayn ekilde bir daha sana
fkeyle kprmeyeceime ve seni paylamayacama
yemin ettim.
10
nk dalar yerlerinden oynayabilir, tepeler sars-
labilir ama efkatim senden ayrlmayacak ve bar
antlamam sarslmayacak dedi sana merhamet eden
Tanr.
Aftarat Leh Leha
Lama Tomar Yeaya 40:27 41:16
40
27
Neden Yolum Tanrdan gizlidir ve hakkm
Tanr tarafndan gzard ediliyor diyorsun Yaakov;
[neden byle] konuuyorsun Yisrael?
28
Ebedi Tanrnn, yeryznn ularn yaratan Aem
olduunu, [Onun] yorulmayp bitkin dmediini hi
mi bilmedin? Hi mi duymadn? [Tanrnn] Anlaynn
derinlikleri, aratrlabileceklerin tesindedir!
29
[Tanr] Yorgunlara kuvvet, aresizlere bolca dayan-
ma gc verir.
30
ocuklar bile yorulup bitkin der, genler bile
srekli olarak baarszla urar.
31
Fakat mitlerini Tanrya balayanlar kuvvetlerini
yenileyebilecekler, kartallarnki gibi kanatlara sahip
olacaklardr. Koacak ama bitkin dmeyeceklerdir;
yryecek ama yorulmayacaklardr.

41
1
Beni sessizce dinleyin ey adalar; ve milletler
kuvvetlerini yenilesinler. Yaklasnlar; ve o zaman
konusunlar birbirimizi yargya yaklatralm.
2
Att her admda [Tanrnn] Drstln ilan
eden [Avraam] doudan kim uyandrd? [Tpk
272 273
Avraama yapt gibi, onun soyunun da] nne ulus-
lar yerletirsin, [soyu] krallara hkmetsin; [dman-
lar, soyunun] klc [nnde] toz gibi, yaynn [nn-
de] [rzgarla] srlm saman p gibi [olsun].
3
Onlar kovalasn ve ayann hi basmad bir yolda
bile selametle devam etsin.
4
[Avraam iin tm bunlar] Kim ifa etti ve yapt?
[Bunlar yapan,] Nesilleri daha en batan arandr
Ben, Tanr, lk Olanm; ve sondakiler iin de [ileri-
ki nesiller iin bunlar yapacak olan da] Benim!
5
Adalar [sakinleri] grdler ve korktular; yeryznn
ular titrediler yaklatlar ve geldiler.
6
Fakat herkes arkadana [puta tapma konusunda]
yardm etti, kardeine Kuvvetli ol dedi.
7
Marangoz, altn kaplamacsn cesaretlendirdi; [meta-
li] ekile dzelten, rste dveni, lehim iin iyidir
diyerek [cesaretlendirdi ve] sarslmamas iin ivilerle
salamlatrd.
8
Ama sen kulum Yisrael; setiim [kii olan] Yaa-
kov; sevenim Avraamn soyu!
9
Seni yeryznn ularndan [alana kadar] gl
klacam ve seni [oralarn] yneticilerinden [kurtarp
geri] aracam. Sana Sen kulumsun! Seni setim
ve seni hor grmedim diyeceim.
10
Korkma; nk seninleyim Ben. Panikleme; nk
ben senin Tanrnm. Seni glendirecek, hatta sana
yardmc olacam ve hatta sana Muzaffer Sa Elimle
destek olacam.
11
te sana kar fkelenenlerin tm utanp kk
decekler; seninle mcadele eden kiiler hi gibi
olup, yok olacaklar.
12
Onlar seninle dalaanlar arasan bile bulama-
yacaksn; seninle savaan kiiler yokmu ve himi
gibi olacaklar.
13
nk Ben Tanrn Aem senin sa kolunu sk-
ca tutup, sana Korkma; ben sana yardmc olacam
diyeceim.
14
Korkma ey kurtuk [kadar gszlemi olan] Yaa-
kov; Yisraelin insanlar! Sana Ben yardm edeceim
diyor Tanr; Kurtarcn; Yisraelin Kutsal.
15
te seni yeni ve [sayca] ok keskin aza sahip bir
harman dveni yapyorum. Dalar harmanlayp ufa-
layacak, tepeleri saman pne evireceksin.
16
Onlar havaya savuracaksn ve rzgar onlar taya-
cak, frtna onlar datacak. Ve sen, Tanr ile sevine-
cek, Yisraelin Kutsal ile vneceksin.
274 275
Aftarat Vayera
Veia Ahat Melahim II 4:1-23
4
1
Peygamberlerin oullarnn elerinden bir kadn
Eliaya haykrd ve Kulun kocam ld. Kulunun
[kocamn] Tanr korkusuna sahip biri olduunu sen de
biliyorsun. Alacakl, iki olumu kendisine kle olarak
almak zere geldi dedi.
2
Elia ona Senin iin ne yapabilirim? dedi. Syle
bana; evde neyin var?
[Kadn] Hizmetkarnn evinde, bir kap dolusu ya
dnda hibir ey yok dedi.
3
[Elia] Git dardan tm komularndan kap
dn al. Bo kaplar [al] ama az olmasnlar dedi.
4
Sonra [evine] gel; kapy sen ve ocuklarn yalnz
kalacak ekilde kapat. [Kaptaki ya] Bu kaplarn
hepsine dkmeye bala ve dolanlar kenara ayr.
5
[Kadn] Onun yanndan ayrld; kapy o ve ocuk-
lar yalnz kalacak ekilde kapatt. Onlar [ocuklar]
ona kap veriyorlar, o da [ya bunlara] dkyordu.
6
Tm kaplar dolduktan sonra oluna Bana bir kap
daha veriver dedi; ama [olu] Baka kap yok deyin-
ce ya [ak] durdu.
7
[Kadn] Gelip Tanrnn adamna anlatt. [Elia ona]
Git ya sat ve borcunu de. Sen ve ocuklarn da
kalanla yaarsnz dedi.
8
Bir gn Elia uneme gelmiti. Orada saygdeer bir
kadn vard ve [bu kadn] onu srarla yemee davet
etmiti. Bundan sonra Elia her geiinde yemek iin
buraya uramaya balad.
9
[Bu kadn bir keresinde] Kocasna Bak, ben [Eli-
ann] Tanrnn adam, kutsal biri olduunu biliyo-
rum. Hep bize urar dedi.
10
Gel atda onun iin kk bir oda yapalm ve
onun iin oraya yatak, masa, sandalye ve lamba yer-
letirelim. Bize geldii zaman orada kalr.
11
Bir gn [Elia] oraya geldi, at katna gidip orada
yatt.
12
Hizmetkar Gehaziye u unemli kadn arver
dedi. [Gehazi] Onu ard ve [kadn, Eliann] nn-
de durdu.
13
[Elia, hizmetkarna] imdi ona unu syle: Bizim
iin tm bu skntya girdin. Senin iin ne yaplabilir?
Senin adna krala ya da ordu kumandanna sylene-
cek bir ey var m?
[Kadn] Ben halkmn arasnda yayorum dedi [ve
oradan ayrld].
14
[Elia bunun zerine Gehaziye] Peki ne yapalm
ona? dedi.
Gehazi Aslnda [kadnn] ocuu yok. Kocas da
yal dedi.
276 277
15
ar onu dedi [Elia. Gehazi] Onu ard ve
[kadn] odann giriinde durdu.
16
[Elia] Gelecek yl bu vakitte, bir oulu kucaklyor
olacaksn dedi.
[Kadn] Yapma efendim! dedi. Hizmetkarn aldat-
ma ey Tanrnn adam!.
17
Ancak kadn hamile kald ve bir sonraki yl, tam
olarak Eliann kendisine konutuu vakitte bir oul
dourdu.
18
ocuk byd ve bir gn babasna, trpanclarn
yanna kt.
19
Babasna Bam! Bam! dedi.
[Babas] Hizmetkarna Onu annesine ta dedi.
20

[Hizmetkar] Onu tayp annesine getirdi. [ocuk
annesinin] Kucanda lene kadar oturdu ve sonra
ld.
21
[Kadn] Yukar kp onu Tanrnn adamnn
yatana yatrd; onun arkasndan kapy kapayp kt.
22
Kocasna seslendi ve Bana hizmetkarlarndan
biriyle [dii] eeklerden birini gnder de Tanrnn
adamna kadar bir koup dneyim dedi.
23
[Durumu bilmeyen kocas] Ona neden bugn
gidiyorsun ki? dedi. Ro Hode deil, abat deil.
[Kadn] Cevap verdi: Her ey yolunda.
Aftarat Haye Sara
Veameleh David Melahim I 1:1-31
1
1
Kral David ihtiyarlam, ya ilerlemiti; onu
giysilerle rtmelerine ramen snam-yordu.
2
Hizmetkarlar ona Kral efendim iin bakire bir kz
bulsunlar; [bu kz] kraln nnde dursun ve onun
refakatisi olsun. Koynunuzda yatar ve [bylece] kral
efendim snr dediler.
3
Btn Yisrael snrlar iinde gzel bir kz aradlar.
unemli Aviag buldular ve onu krala getirdiler.
4
Kz son derece gzeldi; kraln refakatisi oldu ve
ona hizmet etti, fakat kral onla birlikte olmad.
5
Hagitin olu Adoniya [bu sralarda] Kral ben ola-
cam diyerek bbrleniyordu. Kendisine bir araba,
atllar ve nnde koacak elli kii ayarlad.
6
Babas [David] onu hibir zaman Neden byle yap-
tn? diyerek zmemiti. Ayrca [Adoniya] olduka
yakklyd ve Avalomdan [hemen] sonra domu-
tu.
7
Tseruyann olu Yoav ve Koen Evyatarla fikir al-
veriinde bulundu; onlar da Adoniyaya yardm edip
arkasndan gittiler.
8
Fakat Koen Tsadok, Yeoyadann olu Benayau,
Peygamber Natan, imi, Rei ve Davidin savalar,
278 279
Adoniyaunun yannda deillerdi.
9
Adoniyau, En-Rogelin yaknlarndaki Zohelet tan-
da, davar, sr ve besili hayvanlar kesti. Tm karde-
lerini kraln oullarn ve Yeuda blgesinin tm
adamlarn kraln kullarn davet etti.
10
Fakat
Peygamber Natan, Benayauyu, savalar ve kardei
elomoyu armad.
11
Natan, elomonun annesi Bat-evaya konuarak
Hagitin olu Adoniyaunun krallk ettiini duyma-
dn m? dedi. Efendimiz David ise bunu bilmiyor.
12
imdi; gel sana bir t vereyim ki, hem kendi, hem
de olun elomonun yaamn kurtarabilesin.
13
Hemen Kral Davide git ve ona unlar syle:
Benden sonra olun elomo krallk edecek ve taht-
ma o oturacak diyerek cariyenize [bana] yemin etme-
mi miydiniz, kral efendim? yleyse neden Adoniyau
kral oldu?
14
te sen orada hala kralla konuurken, ben arkan-
dan gelip szlerini dorulayacam.
15
Bylece Bat-eva krala, odaya geldi. Kral ok ihti-
yarlamt ve unemli Aviag, krala hizmet etmektey-
di.
16
Bat-eva diz krd ve kraln nnde eildi. Kral
[ona] Neyin var? diye sordu.
17
[Bat-eva] Ona Efendim; cariyenize Benden sonra
olun elomo krallk edecek ve tahtma o oturacak
diye Tanrnzn smiyle yemin etmitiniz.
18
Fakat imdi grn ki Adoniya kral oldu; ve imdi
kral efendim, [siz bunu] bilmi-yorsunuz.
19
[Dahas; Adoniya] Bol bol boa, besili hayvan ve
davar kesip, kraln btn oullarn, Koen Evyatar,
ordu komutan Yoav davet etti; fakat kulun elo-
moyu armad.
20
Ve siz; kral efendim tm Yisraelin gzleri, kral
efendimin tahtna, ondan sonra kimin oturacan
onlara sylemeniz iin, sizin zerinize evrili durum-
da.
21
[Aksi takdirde] Kral efendim atalaryla yataca
zaman ben ve olum elomo hakkmzdan olacaz.
22
Ve ite o henz kralla konumaktayken, Peygam-
ber Natan [avluya ya da dtaki odaya] geldi.
23
[Hizmetkarlar] te Peygamber Natan! diyerek
krala bildirdiler. [Natan] Kraln nne geldi ve krala
doru yzst yere kadar eildi.
24
Natan Kral efendim dedi. Siz Benden sonra
Adoniyau krallk edecek ve tahtma o oturacak dedi-
niz mi?
25
nk bugn [En-Rogele] indi; bol bol boa, besi-
li hayvan ve davar kesip kraln btn oullarn, ordu
komutanlarn ve Koen Evyatar davet etti. te onun
huzurunda yiyip iiyorlar. Yaasn Kral Adoniyau!
dediler.
280 281
26
Fakat ben kulunuzu, Koen Tsadoku, Yeoyadann
olu Benayauyu ve kulunuz elomoyu armad.
27
Eer bu durum kral efendim tarafndan [byle
uygun grld] ise; kral efendimin tahtna ondan
sonra kimin oturacan, kulunuza [bana nasl oldu
da] bildirmediniz?

28
Kral David cevap verip Bana Bat-evay arn
dedi. [Bat-eva] Kraln huzuruna gelip kraln nnde
durdu.
29
Kral yemin etti ve Canm her trl skntdan kur-
tarm olan Tanr [hep] yayor [ve srekli ahidim-
dir]! dedi.
30
Sana, Benden sonra olun elomo krallk edecek
ve benim yerime tahtma o oturacak diye, Yisraelin
Tanrsnn smiyle nasl yemin ettiysem; bugn de
bunu ayn e-kilde yerine getireceim.
31
Bat-eva yz yere dnk ekilde dizini krd ve
krala doru eilerek Efendim Kral David ebediyen
yaasn dedi.
Aftarat Toledot
Masa Devar Malahi 1:1 2:7
Erev Ro Hodee rastlarsa,
o gne zel Aftara [Mahar Hode] okunur.
1
1
Tanrnn, Malahinin araclyla, Yisraele yne-
lik Sznn yk.
2
Sizi sevdim dedi Tanr. Bizi nasl sevdin? derse-
niz [syleyeyim:] Esav Yaakovun kardei deil miydi?
diyor Tanr Ancak [yine de] Ben Yaakovu sevdim.
3
Esavdan ise nefret ettim, dalarn ssz, mirasn
ln akallarnn [mal] yaptm.
4
Edom [halk] Yoksullatrldk; fakat dnp yknt-
lar ina edeceiz derse bile; Topluluklarn Efendisi
[Tanr] yle dedi: Onlar [istedikleri kadar] ina
etsinler; Ben ykarm! [nsanlar] Onlar Tanrnn
ebediyen fke duyduu Ktlk snr [lkesi] eklin-
de aracaklar.
5
Gzleriniz [onlarn ykmn] gre-
cek ve siz Tanr, Yisraelin snrnn tesinde Byktr
diyeceksiniz.
6
Bir oul, babasn onurlandrr; bir kle de efendisi-
ni. Ve eer Ben Baba isem, hani onurum? Ve eer Ben
Efendi isem, hani bana ynelik ekinme [duygusu]?
dedi Topluluklarn Efendisi. [Sorumluluk; halk eit-
282 283
mekle ykml olduunuz iin ncelikle] Size [ait] ey
smimi aalayan Koenler! smini nasl aalyoruz?
derseniz [syleyeyim:]
7
Mizbeahmda kirletilmi ekmek sunuyorsunuz! Seni
nasl kirlettik? diye sorarsanz [syleyeyim:] Tan-
rnn Masas aalktr deyiinizle!
8
Kesmek iin kr [bir hayvan] getirdiinizde, kt
deil; sakat ya da hasta getirdiinizde, kt deil;
[yle mi?!] Onu ltfen gidip kendi yneticine ikram
et. [Ne dersin; acaba] senden holanr m, ya da
[ondan bir ey arz ettiinde] sana yz verir mi? dedi
Topluluklarn Efendisi.
9
imdi ltfen Tanrya, bize ltufkar davranmas
iin yakarn. [Aadaki lanetler, aslnda] Sizin kendi
eserinizken, [kendinizi dzeltmediiniz srece, Tanr]
herhangi birinize yz verir mi? dedi Topluluklarn
Efendisi.
10
Keke aranzdan biri kp kaplar kapasa da, Miz-
beahm bo yere yakamayasnz! Size ynelik arzum
kalmad dedi Topluluklarn Efendisi; Elinizden sunu
kabul etmeyeceim!
11
Zira gnein douundan batna kadar, smim
uluslar arasnda Byktr. [her ne kadar onlar, put-
lara ve gk cisimlerine tapyorlarsa da; hatal olarak
da olsa bunun hedefinin Ben olduumu dnyorlar]
ve smim iin her yerde sunular getiriliyor; hatta
[Benim Gzmde] saf adaklar bunlar! nk smim
uluslar arasnda Byktr dedi Topluluklarn Efen-
disi.
12
Fakat siz, Efendinin masas kirlidir deyiinizle ve
[geersiz hayvanlar korban diye getiren Koenin]
[Tanrnn] Yiyecei aalktr [eklindeki] ifadesiy-
le, [Tanrnn Kutsal smini] ihlal ediyorsunuz!
13
Amma da angarya diyor ve [korban diye getirdii-
niz hayvan, saygszca] yere atyorsunuz dedi Toplu-
luklarn Efendisi. alnt [hayvanlar], sakatlar ve
hastalar getirip, bunu bir de sunu (!) diye getiriyorsu-
nuz. Onu elinizden kabul mu edeyim?! dedi Tanr.
14
Srsnde [kusursuz] bir erkek [hayvan] olup,
Neder yapmasna ramen yine de Efendiye kusurlu
[hayvan] kesen arlatan lanetlidir! nk Ben Byk
bir Kralm dedi Topluluklarn Efendisi; ve smim,
uluslar arasnda korku vericidir!.
2
1
Ve imdi bu emir sizin iindir Koenler.
2
Eer dinlemez ve smime onur verme konusunu kal-
binize yerletirmezseniz dedi Topluluklarn Efendisi,
size laneti gndereceim ve berahalarnz lanete evi-
receim. Zaten [size Bet-Amikda ina ettiinizde
vermi olduum berahay, saygszlklarnz sebebiyle]
lanetlemitim [ama; dzelmezseniz bunu arttrrm];
nk bu konuyu kalbinize yerletirmiyorsunuz.
284 285
3
Ve ite; tohumlarnz bozacam; yzlerinize gbre
bayram [korbanlarnzn] gbresini saacam. Bu
sonuca sizi [gnahlarnz] gtrecek.
4
O zaman, size bu emri, Levi [kabilesi] ile olan ant-
lamamn devamll iin gnderdiimi anlayacak-
snz dedi Topluluklarn Efendisi.
5
Onunla [yani Levi kabilesine mensup Koenlerin
ilk bakan Aaronla, veya torunu Pinehasla] olan
antlamam, yaam ve bar zerineydi. Bunlar ona
bana ynelik duyduu byk ekinme duygusu iin
vermitim. Nitekim o da, smimin nnde dehet
duyuyordu.
6
Aznda Gerek Tora vard ve dudaklarnda adalet-
sizlik [hibir zaman] bulunmad. Benimle bar ve
drstlkle gitti ve birok insan gnahtan geri evir-
di.
7
nk bir Koenin dudaklar bilgiyi korumaldr ve
[herkes] Toray onun azndan [kan szlerde] ara-
maldr; zira o, Topluluklarn Efendisinin elisidir.
Aftarat Vayetse
Veami Teluim Oea 11:7 13:5
11
7
Halkm Bana dnme konusunda tereddtte.
[Peygamberler] Onu Yksek Tanrya [dnmesi iin]
aryorlar; fakat [hibir peygamber onlar] birlik
halinde ykseltemiyor.
8
Seni [dmann eline] nasl veririm ey Efrayim? Seni
[dmana] nasl teslim ederim ey Yisrael? Seni nasl
Adma gibi yapar; Tsevoyim gibi ederim? [Gnahlarn
sebebiyle seni, Sedom ve Amora ile birlikte yok olan
bu iki ehir gibi tersyz etmem gerekirdi; fakat onun
yerine] Kalbim tersyz oldu ve acma duygularm bir-
den uyand.
9
Tten fkemi uygulamayacak, dnp Efrayimi yok
etmeyeceim; zira Ben Tanrym, insan deil; aranz-
daki Kutsalm ve [Yerualayimden baka hibir]
ehre gelmeyeceim.
10
[Bene-Yisrael, Tanr onlar] Kkreyen bir arslan
gibi [ardnda], Tanrnn arkasndan gidecekler.
O kkredii zaman, ocuklar [tpk babalar onlar
arm gibi, gelmek iin dou ve] batdan acele ede-
cekler.
11
Msr lkesinden bir ku, Asur lkesinden bir
gvercin gibi aceleyle gelecekler ve onlar [tekrar]
286 287
evlerine oturtacam diyor Tanr.
12
1
Efrayim yalanla, Yisrael de hilekarlkla evremi
saryor. Fakat Yeuda hala Tanr ile hkm sryor ve
Kutsal Olana sadk [davranyor].
2
Efrayim rzgara
[azn ap sanki onu yer gibi] otluyor ve dou rz-
garn takip ediyor. Gn boyu yalan ve iddeti artr-
yor. Asurla antlama yapp, [mttefiki olmaya ikna
etmek amacyla] Msra ya gtryor.
3
[Her ne kadar Yeuda imdilik sadksa da] Tanrnn
Yeuda ile davas olacak. Yollarna gre Yaakovu
hatrlayacak, eylemlerine gre ona demesini yapa-
cak.
4
[Oysa, Tanrya sadk kalmalar halinde Bene-Yisra-
el iin her eyin gzel olacana dair iki iaret gerek-
lemiti: Yaakov, henz] Karndayken kardeinin
topuunu tutmu, olgunluk anda da lahi bir var-
la stn gelmiti.
5
Melee stn gelip kazandnda,
[melek] alam ve ona [Tanr] bizi Bet-Elde bula-
cak ve bizimle orada konuacak [diyerek] yalvarm-
t.
6
Aem, Topluluklarn Tanrsdr. Aem diye anlr
[Bu sim Onun tarihe hakim olduunu ve Yaakov
kendi hayatnda ahit olamasa bile, verdii szleri tut-
tuunu gsterir].
7
Ve sen [Yaakovun soyundan gelen]; skuneti Tan-
rnda bulmalsn. yilik ve adaleti koru; midini daima
Tanrna yasla.
8
[Fakat sen tpk] Elinde sahtekarlk terazisi olan,
istismar seven bir tccar [gibisin].
9
Efrayim te [kendi gcmle] zenginletim; kendi-
me kuvvet edindim. Hibir abamda, benim iin
gnah tekil edecek bir hata bulamazlar diyecektir.
10
Fakat [sen de biliyorsun ki] Ben Aem Msr
lkesinden beri Tanrnm [ve tm baarlarn Bana
baldr. Msr k] Zamannda olduu gibi seni tek-
rar adrlarda oturtacam.
11
[Beni unutmamanz iin neler yapmadm?!] Pey-
gamberlerle konutum; Ben [peygamberlerin tecrbe
ettikleri] vizyonlar oalttm; peygamberlerin eline
[size hitap etmeleri iin] benzetmeler verdim!
12
Eer Giladn bana sorunlar geliyorsa [elbette
sebepsiz deil. Gilad insanlar, davranlaryla] tama-
men bo ve anlamsz oldular. Gilgalda [putlara] boa-
lar kestiler! stelik sunaklar, tarlalarn saban izlerinin
zerindeki ta ynlar gibi [sayca ok fazla]!
13
Yaakov Aram toprana kat. Yisrael [orada] bir
kadn iin alt ve bir kadn iin [srlere] bekilik
etti.
14
Tanr, Yisraeli Msrdan bir peygamber yoluyla
kard; ve [Yisrael lde de] bir peygamber yoluyla
korundu.
288 289
15
Efrayim [Tanry, putperestlik gibi] ok ac gnah-
larla sinirlendirdi. [Efrayimin] Dkt kan, [Tanr]
onun zerine srecek ve utancn, Efendisi ona evi-
recek.
13
1
[Gnahkar olmad dnemde,] Efrayim konu-
tuunda, [herkeste] bir titreme [olurdu].Yisrael iin-
de yksek konumdayd o; fakat Baal [putu] sebebiyle
sulu duruma dnce ld.
2
Ve imdi, gnah ilemeye devam ediyorlar; gm-
leriyle [altn satn alp] kendilerine dkme putlar,
[hem de ne yapsak diye] tasarlayp [karar vererek,
tpk ldeki gibi, altn buzalar eklinde] putlar yap-
tlar. [Bunlar] Tamamen usta ii ve onlarla ilgili ola-
rak [putlarn rahipleri, ocuklarn kesen putperestle-
re] nsan kurban edenler, buzalar da psnler
diyorlar.
3
Bu yzden bir sabah bulutu gibi, erkenden [buhar-
lap] giden iy gibi, harman yerinden frtnayla uan
saman p gibi ve pencereden [kan] duman gibi
olacaklar.
4
Ve Ben Aem Msr lkesinden beri Tanrnm.
Benden baka bir tanr tanma-yacaksn; [zira] Benim
dmda [baka bir] Kurtarc yoktur.
5
Seni lde, kuraklk lkesinde tanmtm.
Aftarat Vayilah
Hazon Ovadya Ovadya 1:121
1
1
Ovadyann vizyonu. Tanr Aem, Edomla ilgi-
li olarak yle syledi [Ben ve dier baka peygam-
berler] Tanrdan duyumlar aldk. Uluslar arasnda
ulaklar gnderilmi ve [birbirlerine] Kalkn ve
[Edomun] zerinde savaa girielim [demiler. Tanr
bunun zerine Edomla ilgili olarak yle dedi]:
2
Seni uluslar arasnda kk yaptm; fazlasyla aa-
lanyorsun.
3
Yoldan km kalbin aldatt seni, ey kaya atlak-
larnda barnan, ikameti ykseklerde olan, iinden
Kim beni yere indirebilir! diye geiren.
4
Bir kartal gibi ykselip, yuvan yldzlarn arasnda
kursan bile, seni oradan indireceim! diyor Tanr.
5
Hrszlar sana gelseler, ya da gece soyguncular
nasl da uyudun! [en ok] kendilerine yetecek kadar
almayacaklar m? Ba bozucular sana gelseler, [en
azndan] gen zmleri brakmayacaklar m?
6
Esav nasl da talan edildi; gizli hazineleri [nasl da]
ortaya karld!
7
Tm mttefiklerin seni snra kadar itelediler; bar
iinde olduun[u sandklarn] seni aldattlar ve sana
stn geldiler; ekmeini yiyenler senin altna tuzak
290 291
kurdular; ama sen fark etmedin bile.
8
O gn Edomdan bilgeleri, Esav Dandan anlay
yok edeceim konusunda phe mi var? diyor Tanr.
9
Kahramanlarn mahvolacak ey Teman; yle ki,
Esav Dandaki her kii, katliamla kesilip atlacak.
10
Kardein Yaakova ynelik [gsterdiin] iddet
sebebiyle, seni utan kaplayacak ve ebediyen kesilip
atlacaksn.
11
Yabanclarn [Yaakovun] servetini alp gittii,
ecnebilerin [Yaakovun] kaplarna dayandklar ve
Yerualayim iin kura ektikleri o gnde; karda dur-
duun [ve sadece seyrettiin] o gnde sen de [Yaa-
kovun dmanlarndan] biri gibiydin.
12
Fakat kardeinin [ac] gnnde, [senin gznde]
yabanclat gnde ylece bakmaman; ykma ura-
dklar gnde Yeuda-ocuklarna [kar] sevinmemen;
[onlar iin] sknt gnnde azn byk laflar ederek
amaman gerekirdi!
13
Felakete uradklar gnde Halkmn kaplarna
girmemeliydin; sen bile, onun felaket gnnde, [iin-
de bulunduu] kt durumuna seyirci kalmamalydn;
onlarn felaket gnlerinde servetine elini uzatma-
malydn!
14
[Yaakovun] Kaabilenlerini kesip yok etmek iin
yol ayrmlarnda durmamalydn; arta kalanlarn
skntl gnlerinde ele vermemeliydin!
15
nk tm uluslarla ilgili olarak Tanrnn Gn
yakndr! Sen nasl yaptysan, sana da yle yapacam;
mstahakn bana dnecektir!
16
nk sen Benim Kutsal Damdan nasl itiysen,
tm uluslar da ebediyen ieceklerdir. ecekler, yuta-
caklar ve hi var olmam gibi olacaklardr!
17
Fakat kurtulanlar Tsiyon Danda bulunacaklar ve
kutsal olacak; ve Yaakov Evi, [hakk olan] mirasn,
miras edinecek.
18
Yaakov Evi ate, Yosef Evi alev olacak Esav Evi
ise saman p! Onlarla tutuacak; yanp tkenecek
ve Esav Evinden arta kalan kimse olmayacak nk
Tanr konutu!
19
[Erets-Yisraele gre] Gneydekiler Esav Dan,
ky eridindekiler Peliti blgesini miras edinecek.
Efrayim arazisini ve omron arazisini miras edinecek-
ler; Binyamin ise Gilad [alacak].
20
Ve Bene-Yisraelin Kenaanilerden Fransaya kadar
olan srgnleriyle, spanyadaki Yerualayim srgn-
leri, gneydeki ehirleri miras edinecekler.

21
Kurtarclar, Esav Dan yarglamak [ve cezalan-
drmak] iin Tsiyon Dana kacak; ve Krallk Tan-
rnn olacak.
292 293
Aftarat Vayeev
Vayeev peraasnn okunduu abat,
Hanukaya rastlarsa,
o gne zel Aftara [Roni Vesimhi] okunur.
Al eloa Amos 2:6 3:8
2
6
Tanr yle dedi: Yisraelin gnah iin [sesi-
mi karmadm] fakat drdncsnn hakly
para, yoksulu bir ift ayakkab iin satmalarnn kar-
ln vermeyeyim mi?!
7
Zavalllarn kafasnda topran tozunun olmasn
arzuluyorlar ve alakgnlllerin yollarn saptryor-
lar! Bir adam ve olu ayn [nianl] gen kza gidiyor-
lar; Kutsal smimi ihlal ediyorlar.
8
Her sunan yannda, rehin alnm elbiselerin ze-
rinde uzanyorlar ve [sahte] tanrlarnn tapnanda
[adaletsizce verilmi parasal] cezalar [ile satn aldk-
lar] arab iiyorlar.
9
Oysa Ben, boyu sedir kadar uzun ve mee kadar sa-
lam olan Emorileri, onlarn nnde yok etmitim;
yukardan meyvesini, aadan kklerini yok etmitim.
10
Sizi Ben, Msr lkesinden kartm, Emori blge-
sini miras edinmeniz iin sizi krk yl boyunca lde
ynlendirmitim.
11
ocuklarnzn arasndan peygamberler, genleri-
nizden Nazirler karmtm. Bunun olmadn iddia
edebilir misiniz ey Bene-Yisrael?! diyor Tanr.
12
Ama siz [arap imeleri yasak olan] Nazirlere arap
iirdiniz; peygamberlere de Peygamberlik etmeyin!
diye emrettiniz.
13
Bu yzden, tamamen demetle dolu bir araba [top-
ra] nasl ezerse, Ben de sizi aa doru yle eze-
ceim.
14
Hzl kii iin [bile] ka mmkn olmayacak; kuv-
vetli kii kuvvetini toparlayamayacak ve kahraman
kii cann kurtaramayacak.
15
Eli yay tutan kii ayakta duramayacak, ata binen
kii cann kurtaramayacak.
16
Kahramanlarn en cesuru, o gn plak kaacak
diyor Tanr.
3
1
Tanrnn sizinle Msr lkesinden kart-
tm tm aile ile ilgili olarak konumu olduu bu
sz dinleyin ey Bene-Yisrael!
2
Yeryznn tm aileleri arasndan sadece sizi bil-
dim; bu yzden tm gnahlarnz sizin [cezalandrl-
manz] iin hatrlayacam.
3
ki kii [aralarnda]anlamadklar srece birlikte
yrrler mi?
294 295
4
Av olmasa, arslan ormanda kk-rer mi? Bir eyler
yakalam olmasa, gen bir arslan ininden sesini duyu-
rur mu?
5
[Havada] Tuzak olmasa, bir ku yerdeki bir kapana
der mi? Bir eyler yakalamasa, kapan yerden srar
m?
6
ehirde ofar alnacak da, halk titremeyecek mi?
ehirde bir ktlk olursa, bunu yapan da Tanr deil
midir?
7
Tanr Aem, kullar peygamberlere srrn aklama-
dka hibir ey yapmayacaktr.
8
Arslan kkredi kim korkmaz? Tanr Aem
konutu kim peygamberlik etmez?
Aftarat Mikets
Mikets peraasnn okunduu abat,
Hanukaya rastlarsa,
o gne zel Aftara [Roni Vesimhi] okunur.
O gn ayrca Ro Hode ise,
Ro Hode Aftarasnn [Aamayim Kisi]
ilk ve son pasuklar da eklenir.
Hanukann son gnne rastlarsa,
o gne zel Aftara [Vayihrot Yeoyada] okunur.
Vayikats elomo Melahim I 3:15 4:1
3
15
elomo birden uyand ve ite ryayd. Daha
sonra Yerualayime geldi ve Tanrnn Antlama San-
dnn nnde durdu. Tamamen-yaklan-korbanlar
sundu, bar korbanlar yapt ve tm kullar iin bir
ziyafet dzenledi.
16
O dnemde, iki fahie [ya da hanc] kadn krala
gelip huzurunda durdular.
17
Kadnlardan biri Ltfen efendim dedi. Ben ve bu
kadn ayn evde oturuyoruz ve onun da evde olduu
bir srada doum yaptm.
18
Dourmamdan sonraki nc gnde bu kadn da
dourdu. Biz beraberdik ve evde yanmzda [herhan-
296 297
gi] bir yabanc yoktu sadece biz ikimiz evdeydik.
19
Bu kadnn olu geceleyin ld; nk stne yat-
mt.
20
O da gece yars kalkp, [ben] cariyen uyurken olu-
mu yanmdan alm. [Benim olumu] Kendi koynuna
yatrp, kendi l olunu da benim koynuma yatrm.
21
Sabahleyin olumu emzirmek iin kalknca, baktm
ki l! Fakat sabah [k artp] ona daha dikkatli
baknca, onun benim dourduum olum olmadn
grdm!
22
Dier kadn Hayr! dedi. Benim olum yaayan-
dr; senin olun ise l olan!. Ama teki Hayr!
dedi. Senin olun l olandr; benim olum ise yaa-
yan!. [Bylece] Kraln nnde tartmay srdrd-
ler.
23
Kral u [kadn] Bu yaayan, benim olumdur;
senin olun ise l olan diyor; u [kadn] da Hayr;
senin olun l olandr; benim olum ise yaayan
diyor dedi.
24
Kral Bana bir kl getirin dedi. Klc kraln nne
getirdiler.
25
Kral Yaayan ocuu ikiye kesin dedi. Yarsn
[kadnlardan] birine, yarsn da dierine verin.
26
ocuu yaayan kadn krala konutu nk olu-
na kar merhameti uyanmt ve Aman efendim
dedi. Yaayan ocuu ona verin; sakn ldrmeyin!.
Dieri ise Ne benim olsun ne de senin. Kesin! diyor-
du.
27
Kral kararn bildirdi: Yaayan ocuu ona verin
ve sakn ldrmeyin dedi. Annesi odur.
28
Kraln verdii yarg kararn tm Yisrael duydu ve
ona kar saygyla doldular. nk yarglama konu-
sunda Tanrnn Bilgeliinin onun iinde yer aldn
grmlerdi.
4
1
Ve Kral elomo, tm Yisrael zerine kral oldu.
298 299
Aftarat Vayiga
Kah Leha Yehezkel 37:1528
37
15
Tanrnn u sz bana geldi:
16
Sen, insanolu; kendine bir tahta [tablet] al ve
ze-rine Yeuda ve yandalar Bene-Yisrael iin yaz;
bir tahta [tablet daha] al ve zerine Efrayimin tah-
tas; Yosef ve yandalar tm Yisrael Evi iin yaz.
17
Onlar birbirlerine, tek bir tahta olacak ekilde yak-
latr; elinde tek [bir tahtaym gibi] olsunlar.
18
Halknn ocuklar sana Bu sendekilerin ne olduu-
nu bize anlatmayacak msn? dediklerinde
19
onlara [yle] konu: Tanr Aem yle diyor: te
Ben, Efrayimin ve yandalar Yisrael kabilelerinin
elindeki, Yosefin tahtasn alyor ve onlar Yeudann
tahtasnn zeri-ne koyup, ikisini tek tahta yapyorum
ve elimde tek [bir tahtaym gibi] oluyor.
20
zerlerine yazdn tahtalar, onlarn grebilecei
ekilde elinde olsunlar.
21
Ve onlara [yle] konu: Tanr Aem yle diyor:
te Ben, Bene-Yisraeli, gitmi olduklar uluslarn
arasndan alacam; onlar evreden toplayacak, onlar
topraklarna getireceim.
22
Onlar lkede, Yisraelin tepelerinde, tek bir ulus
haline getireceim ve hepsine sadece bir kral hkme-
decek. Artk iki farkl ulus gibi olmayacak, bir daha iki
farkl kralla blnmeyecekler.
23
Bir daha putlar, tiksindirici eyleri ya da gnahlar
sebebiyle saflklarn kaybetmeyecekler. Onlar hata
ilemi olduklar tm ikametgahlarndan kurtaracak
ve onlar saflatracam. [Onlar] Benim halkm ola-
caklar; Ben de onlarn Tanrs olacam.
24
Kulum David onlarn zerinde kral olacak herkes
iin tek bir oban olacak Yarglarmla [uyumlu
biimde] yryecekler ve Yasalarm gzetip, onlar
uygulayacaklar.
25
Kuluma; Yaakova vermi olduum ve atalarnzn
oturmu olduu lkede oturacaklar. Sonsuza kadar
onlar, oullar ve torunlar orada oturacak ve kulum
David, onlarn zerinde ebediyen bakan olacak.
26
Onlarla bir bar antlamas yapacam; [bu,]
onlarla ebedi bir antlama olacak. Onlar yerletire-
cek ve oaltacam; Kutsal [Tapnam] onlarn
arasna ebediyen yerletireceim.
27
Barnam onlarn yannda olacak. [Ben] onlarn
Tanrs olacam; onlar da Benim Halkm olacaklar.
28
Ve [tm] uluslar, Benim, Kutsal [Tapnam,
Bene-Yisraelin] aralarnda olduunda Yisraeli kut-
sal klan Tanr olduumu bilecekler.
300 301
Aftarat Vayhi
Vayikrevu Melahim I 2:112
2
1
Davidin gnleri lme yaklamt. Olu elo-
moya talimat vererek yle dedi:
2
Ben tm yeryz [halknn] yoluna gitmek zere-
yim. Gl ol ve [tam bir] erkek ol[duunu kantla].
3
Tanrnn Emanetini, Moenin Torasnda yazl
olduu zere, [Tanrnn] Yolunda gidip, Hkmle-
rini, Emirlerini, Yarglarn ve Tanklklarn gzet-
mek suretiyle koru. Bu sayede, yaptn her ite ve
yneldiin her yerde baarl olacaksn.
4
[Yine] Bu sayede, Tanr da, benimle ilgili olarak sy-
lemi olduu, Eer ocuklarn, tm kalpleri ve tm
canlaryla nmde dorulukla yryerek yollarn
[bozulmaya kar] korurlarsa; Yisrael tahtnn zerin-
den [ailene mensup] bir kii bile kesilip atlmayacak-
tr eklindeki Szn yerine getirecektir.
5
Ayrca; Tseruyann olu Yoavn bana ne yaptn;
Yisrael ordularnn iki kumandanna Nerin olu
Avnere ve Yeterin olu Amasaya ne yaptn bili-
yorsun. Onlar, bar iinde [olduklarn dndkleri
bir anda, hileyle,] sava kan dkerek ldrm; belin-
deki kuana ve ayandaki ayakkabya sava kan
srmt.
6
Bilgeliinle davran ve onun ak sann mezara bar
iinde inmesine izin verme [O nasl bakalarn ldr-
dyse, kendisi de eceliyle lmesin].
7
Giladl Barzilayn ocuklarna ise iyilikle davran;
masanda yemek yiyenlerden olsunlar. nk, karde-
in Avalomdan kam srasnda onlar da bana bu
ekilde [yiyeceklerini paylaarak] yaknlk gstermi-
lerdi.
8
Bak; Binyamin kabilesinden, Bahurimli Gerann
olu imi seninle. Mahanayime gittiim gn, o beni
[gerek sz, gerekse de hareketle] ok ar bir ekilde
aalamt. Beni karlamak [ve bu konuda af dile-
mek] zere Yardene indii zaman, ona
Tanrnn smiyle yemin etmi, Seni klla ldrme-
yeceim demitim.
9
Fakat imdi ona susuzmu gibi davranma. nk
sen akll birisin ve [onu cezalandrmak zere bir su
bulma konusunda] ona ne yapacan bilirsin. Onun
ak san mezara kanla indir.

10
Sonra David atalaryla birlikte yatt ve r Davidde
[Davidin ehri] gmld.
11
Davidin, Yisrael zerinde hkm srd sre 40
yld: Hevronda 7 yl, Yerualayimde ise 33 yl hkm
srmt.
12
elomo, babas Davidin tahtna oturdu ve krall
ok salam oldu.
302 303
Aftarat Erev Ro-Hode
Bu Aftara, Ro-Hode arifesine rastlayan abat gn-
lerinde okunur.
Mahar Hode? emuel I 20:1842
20
18
Yeonatan [can dostu Davide] Yarn [Ro]
Hode; [ziyafetteki] yerin[in bo olduu] gze arpn-
ca [yokluunun] farkna varlacak dedi.
19
gn boyunca [uzaklaabildiin kadar kra] in
ve o gn saklanm olduun yere geldiinde, iaret
tann yannda otur.
20
[nc gn] Ben sanki bir hedefe nian alyormu
gibi, [bulunduun yerden baka bir] yana doru ok
atacam.
21
Ve sonra hizmetkarm Git oklar bul diyerek gn-
dereceim. Eer hizmetkara ak bir ekilde te
oklar senden gerideler; al onlar dersem, o zaman
gelirsin. nk Yaayan Tanr adna; gvendesin ve
[endielenecek] bir ey yok demektir.
22
Fakat gence yle dersem: te oklar senden daha
tedeler; o zaman git nk Tanr seni gndermi
demektir.
23
Senle aramzda konutuumuz konuya gelince; ite
Tanr senle ben arasnda ebediyen [tanktr].
24
David krda gizlendi. [Ro] Hode geldiinde, kral
[aul] yemek iin ziyafete oturdu.
25
Kral her zamanki yerinde, duvarn dibindeki yerde
oturuyordu. Yeonatan [yer vermek zere] kalkt ve
Avner aulun yanna oturdu. Davidin yeri[nin bo
olduu] fark edildi.
26
Fakat aul o gn hibir ey konumad. [Davide
olan nefreti sebebiyle] Beklenmedik bir ey olmutur;
temiz deildir [diye yemee gelmemitir. Zaten hibir
zaman] temiz deil! diye dnmt.
27
[Ro] Hodein ertesi gn [aydaki] ikinci gn
Davidin yeri[nin yine bo olduu] fark edilince, aul,
olu Yeonatana Yiayn olu [David] neden dn de
bugn de yemee gelmedi? diye sordu.
28
Yeonatan, aula David, Bet-Leheme kadar [git-
mek iin] benden izin istedi diye cevap verdi.
29
[Bana] Ltfen gitmeme izin ver; nk ehirde
ailevi bir korban kesimi olacak. Kardeim bunun iin
[gelmemi] emretti. imdi eer gznde beeni
kazandysam, ltfen kaamak yapp kardelerimi gre-
yim dedi. Kraln sofrasna o yzden gelmedi.
30
aulun fkesi Yeonatana kar alevlendi. Ona
Yoldan km asi kadnn olu! dedi. Hem kendi
utancn hem de annenin plaklnn utanc pahasna
[bana karlk] Yiayn olunu tercih ettiini bilmiyor
muyum sanki!
304 305
31
[unu bil] Ki Yiayn olu toprak zerinde yaad
srece, ne sen gvende olacaksn ne de kralln!
imdi [birilerini] gnder ve onu bana getir; nk
lm hak ediyor.
32
Yeonatan, babas aula cevap verip, ona Neden
lsn? Ne yapt ki?! dedi.
33
aul onu vurmak amacyla, [Yeonatann] zerine
bir mzrak savurdu. Yeonatan bylece, Davidi ldr-
me kararnn, babas iin artk kesin olduunu anlam
oldu.
34
Yeonatan masann bandan, tten bir fkeyle kalk-
t ve ayn ikinci gnnde hi yemek yemedi; nk
hem David iin zlmt, hem de babas onu [Yol-
dan km asi kadnn olu! nitelemesiyle] aa-
lamt.
35
Sabah olduunda Yeonatan Davidle bulumak
zere kra kt; yannda da gen bir hizmetkar vard.
36
Hizmetkarna Ko! dedi. Benim attm oklar
buluver. Hizmetkar kotu ve [Yeonatan] oku onu
geecek ekilde att.
37
Hizmetkar Yeonatann att okun [gideceini
dnd] yere ulatnda, Yeonatan, hizmetkarn
ardndan seslenerek Ok senden daha tede deil
mi? dedi.
38
Yeonatan, hizmetkarn arkasndan abuk frla!
Yerinde durma! diye seslendi. Yeonatann hizmet-
kar oklar toplad ve efendisine geldi.
39
Hizmetkar hibir eyden haber-dar deildi; konuyu
sadece Yeonatan ve David biliyorlard.
40
Yeonatan tehizatn hizmetkarna verip, ona Git
[bunlar] ehre gtr dedi.
41
Hizmetkar gitti ve David, gneydeki [sakland]
yerden kalkt, yz st kapanarak kez eildi. ki
dost pp alatlar David [alayn] arttrana
kadar.
42
Yeonatan Davide Bara git dedi. Bizim iki-
mizin Tanr seninle aramzda ve ocuklarmla
ocuklarn arasnda [tank] olsun diyerek ettiimiz
yemin ebedi olacaktr!
306 307
Aftarat abat Ro-Hode
Bu Aftara, Ro-Hodee rastlayan abat gnlerinde
okunur.
Aamayim Kisi Yeayau 66:124
66
1
Tanr yle dedi: Gkler tahtm, yeryz ise
ayak taburemdir. Benim iin nasl bir ev ina edebilir-
siniz; neresi Benim dinlenme yerim olabilir ki?
2
stelik tm bunlar Elim yapt; tm bunlar [bu saye-
de] var oldular diyor Tanr. una [sadece u zellik-
teki kiiye] dikkatle bakacam: Yoksul ve krk ruhlu
[olmasna karn, yine de isyan etmeyip] Szm kar-
snda [saygyla] titreyene.
3
[Bunun dndakiler] ster [korban olarak] boa kes-
sin, ister adam ldrsn; ister kuzu korban etsin, ister
bir kpein boynunu krsn; ister un sunusu getirsin,
ister domuz kan; ister [Tanrnn smini] zikretmek
amacyla tts malzemesi getirsin, ister bir putu mba-
rek klsn [Benim iin hepsi bir. Ne de olsa, iki u
noktay temsil eden bu iftlerin iyi utakileri bile,
bunlar Benim emirlerim olduklar iin yapyor deil-
ler]. Zira onlar bile [srf] yollarn [bu ekilde] setiler
[ve kendilerini bu ekilde iyi hissediyorlar diye bu
ekil-de davranyorlar. Kt utakileri ise, akla-
mama bile gerek yok; zira onlarn] ruhlar, irenlikle-
rinden [zaten fazlasyla] memnun!
4
[Onlar bu ekilde Benle nasl alay ettilerse] Ben de
onlarla alay etmeyi seecek, korkularn [balarna]
getireceim. nk onlar armtm, ama cevap
veren olmad; konumutum, ama dinlemediler.
Gzmde kt olan eyleri [yani yapma dediim
eyleri] yaptlar; [yap eklindeki emirlerimi been-
meyerek, kendilerine yeni eyler retip] arzulama-
dm eyleri [yapmay] setiler.
5
[Tanrnn] Sz karsnda [saygyla] titreyenler!
Tanrnn Szn dinleyin: Sizden nefret eden ve sizi
dlayan kardeleriniz, [yaptklar, iten olmayan kor-
banlara bakp] Tanr, benim [itibarl] ismim sayesin-
de onurlandrlyor dediler. Fakat [gerei hep birlik-
te] greceiz: Sizin sevinli olacanz zamanlarda,
onlar utanacaklar.
6
ehirden [Yerualayimden bir] kargaa sesi Tap-
naktan bir ses [geliyor]; Dmanlarna hak ettiklerini
deyen Tanrnn Sesi!
7
[Kargaa sesi unlar ifade ediyor: Son Kurtulutan
bir sre nce, baz Yahudiler Yerualayime yerleme-
ye balayacaklar. Baka bir deyile, bir anneye benze-
tilen Yerualayim] Henz ac ekmeden, douracak;
[bylece] doum sanclar [ile temsil edilen, Kurtu-
lutan nceki Gog ve Magog sava] henz gelmeden,
308 309
bir erkek ocuk dourmu olacak [ve Yerualayimin
az da olsa belirli ve savaabilecek bir Yahudi nfusu
olacak.
8
Bir sre sonra gerek doum Kurtulu vakti gele-
cek ve asl sanclar, yani Gog ve Magog sava bala-
yacak. Bu ei grlmemi savala ilgili olarak] Kim
byle bir eyi duydu? Kim byle eyler grd? [dene-
cek.] Yeryz bir gnde sanclanr m? [diyecekler;
zira sava bir anda tm dnyaya yaylacak] Bir ulus bir
kerede doar m? [diyecekler; zira tm srgnler
hemen geriye gelecekler. Nasl oldu da] Tsiyon doum
sancs ektii anda, ocuklarn dourdu!
9
[Bu sorulara cevaben: Bir kadn] Doum anna
kadar getireceim de doum yaptrtmayacak mym?
diyecek Tanr[; dolaysyla sanclar olunca, mutlaka
doum da olacak, srgnler geriye gelecektir]; Ben ki
Dourtanm; [bazlar iin balam olan doumu,
dierleri iin yarda] durduracak mym? dedi Tan-
rn[; bu yzden sadece Yerualayimde yerlemi olan-
larla yetinilmeyecek; sanclar tm Yahudileri etkisi
altna alacak ve sonunda hepsi kurtulacak].
10
[Tapnaktan gelen ses unu ifade ediyor:] Yeru-
alayim ile sevinin, onunla neelenin ey tm sevenle-
ri; onunla keyif iinde mutlu olun, ey onun iin tm
yas tutanlar!
11
Bylece, [tpk bir annenin bebeini emzirmesi gibi]
onun teselli veren gsnden emzirilip doyacak; [doy-
duktan sonra bile] emip onun onurunun bolluundan
keyif alacaksnz.
12
nk Tanr yle dedi: te [sizi emzirip doyur-
mas iin] bar bir nehir gibi, [sonrasnda keyif
almanz iin putperest] uluslarn servetini cokun bir
rmak gibi ona [Yerualayime] yneltiyorum. Byle-
likle emzirileceksiniz, omuzda tanacak [srgnden
gelecek] ve kucakta hoplatlacaksnz.
13
[ld sand ve hakknda yas tuttuu] Annesinin
[bizzat gelip] teselli ettii bir adam gibi, Ben sizleri
teselli edeceim [nk sizi terk ettiimi dnp yas
tutmutunuz; ayn ekilde, hakknda yas tuttuunuz]
Yerualayimde teselli bulacaksnz.
14
[imdiye kadar sadece inanyordunuz; fakat imdi
gzlerinizle] Greceksiniz ve [bu sayede] kalbiniz
neelenecek, kemikleriniz imenler gibi yeerecek.
Tanrnn Eli, sadk hizmetkarlar; fkesi de dman-
lar tarafndan tannacak.
15
nk ite [Dmanlarna hak ettiklerini de-
yen Tanrnn Sesi unu ifade edi-yor: Gog ve Magog
kamplarna ynelik] fkesini gazabyla, azarlamasn
atein alevleriyle demek iin, Tanr ate iinde,
[Onun sava] arabalar da frtna gibi gelecek.
16
nk Tanr atele cezalandracak ve Klc tm
vcutlar [biecek]; Tanrnn [vurduu kiilerin]
310 311
cesetleri ok olacak.
17
Ortada bulunan [bir putperestlik simgesi] iin bah-
elere [gitmek zere] kendilerini takdis edip temizle-
yenler; domuz etini, tiksinti veren canllar ve fareleri
yiyenler [hepsi] birlikte yok olacaklar diyor Tanr.
18
Ben onlarn yaptklarn ve dncelerini [biliyo-
rum]. Tm uluslar ve lisanlar [bu byk savala] bir
araya toplama [vakti] geliyor; gelecekler ve Onurumu
grecekler.
19
[Gog ve Magog sava srasnda, onlara byk bela-
lar gndererek] Onlar iin bir iaret belirleyeceim.
Aralarndan kurtulabilen bazlarn [bu savata yer
almam, dolaysyla] nm duymam Onuruma
ahit olmam uluslara, Tari, Pul ve Luda (yay usta-
larna), Tuval ve Yavana, uzak adalara gndereceim
ve uluslar arasnda Onurumu anlatacaklar.
20
Tm uluslardan [Bene-Yisraelin] tm kardelerini
[daha nce gelmemi olan tm Yahudileri], atlarda,
sava arabalarnda, [st kapal] yk arabalarnda,
katrlarda,
Tanrya birer sunu olarak neeli danslar eliinde
Yerualayimdeki Kutsal Dama getirecekler dedi
Tanr; tpk Bene-Yisraelin, sunularn Tanrnn
Evine saf kaplarla getirdikleri gibi.
21
[Gittikleri yerlerde hatal bir yaam srm olsalar
bile, Koen ve Leviler, bu zelliklerini yitirmeyecekler
ve] Onlarn arasndan da Koenler ve Leviler see-
ceim dedi Tanr.
22
nk tpk yaptm yeni gkler ve yeni yeryz-
nn nmde duruyor olmalar gibi diyor Tanr soyu-
nuz ve isminiz de srekli olacaktr
23
Bir [Ro] Hodeten dierine ve bir abattan die-
rine, tm insanlar, nmde eilmek zere gelecek-
ler dedi Tanr.
24
kp, bana kar isyan eden kiilerin cesetlerini
grecekler. nk [onlar kemiren] kurtlar lmeye-
cek, [onlar yakan] ate snmeyecektir ve tm insan
rk iin tiksindirici bir grnt oluturacaklardr.
25
Bir [Ro] Hodeten dierine ve bir abattan die-
rine, tm insanlar, nmde eilmek zere gelecek-
ler dedi Tanr.
312 313
Aftarat abat Hanuka (I)
Bu Aftara, [o gn ayn zamanda Ro hodese bile]
Hanukaya rastlayan abat gn okunur.
Roni Vesimhi Zeharya 2:14 4:7
2
14
ark syle ve neelen ey Tsiyon kz; nk
ite [tekrar Yerualayime] geliyorum iinde barna-
cam diyor Tanr.
15
O gn birok ulus Tanrya balanacak ve [Bana
inanarak] Halkm olacaklar; fakat [Ben yine de senin]
iinde barnacam. Bu ekilde, beni sana Topluluk-
larn Efendisinin gnderdiini anlayacaksn.
16
Tanr Yeudaya, Kutsal Toprakta payna deni
miras verecek ve Yerualayimi tekrar seecek.
17
Tanrnn nnde sessiz dur ey insanlk; nk
[Tanr] Kutsal kametgahndan uyand.
3
1
[Tanr] Bana Koen Gadol Yeouay, Tanrnn
meleinin nnde dururken gsterdi. Satan da onu
sulamak zere sa tarafnda duruyordu.
2
Tanr Satana Tanr seni uyar-yor ey Satan; Yeru-
alayimi Seen seni [tekrar tekrar] uyaryor! Bu
[adam] ateten kurtarlm yar yanm bir odun par-
asdr [o yzden Yeouay sulamadan nce iyice
dn]!
3
Yeoua kirli giysiler giymi, melein nnde duru-
yordu.
4
[Melek] nndekilere yksek sesle konuup Bu
kirli giysileri zerinden kartn dedi. Sonra ona
Bak; zerinden gnahn karyorum. Sana gzel
elbiseler giydireceim dedi.
5
Sonra [ben; Zeharya] [Yeouann] Bana temiz
sark koyun dedim. Temiz sar bana koydular ve
ona giysiler giydirdiler. [Bunlar yaplrken] Tanrnn
melei [ylece] duruyordu.
6
Tanrnn melei Yeouay uyararak yle dedi:
7
Topluluklarn Efendisi yle dedi: Eer yolumda
gider ve emanetimi korursan, hem Evimin yneticisi,
hem de Avlumun korunmasndan sorumlu olursun.
Sana bu duranlar [yani daima ayakta duran ve hi
oturmayan melekler] arasnda serbest hareket hakk
tanrm.
8
Dikkatle dinle Koen Gadol Yeoua hem sen hem
de nnde oturan dierleri [senin gibi, Babil mpara-
toru Nevukadnetsar tarafndan atee atlp canl k-
may baaran Hananya, Miael ve Azarya dinlesinler];
nk onlar mucizevi kiilerdir kulumu, Filizi
[Davidin soyundan gelen ve Bene-Yisraelin ilk sr-
gnden dnnde onlarn lideri olan Zerubaveli]
314 315
getirmekteyim.
9
Zira ite Yeouann nne yerletirdiim ta. [Bet-A-
mikdan temeli olan ve Zerubavel tarafndan yerle-
tirilen bu] Tek tan yedi yz var. te [bu tan]
zerine ilemesini hakkedeceim diyor Topluluklarn
Efendisi ve o lkenin gnahn bir gnde ortadan kal-
dracam.
10
O gn diyor Topluluklarn Efendisi, Her biriniz
arkadan asmann altna ve incir aacnn altna
davet edecek .
4
1
Benimle konuan melek dnd ve beni uyku-
sundan uyandrlan bir kii gibi uyandrd.
2
Bana Ne gryorsun dedi. Grdm! dedim. te
tepesinde kab, zerinde yedi kandiliyle, tamamen
altndan bir Menora. Tepesindeki [kaptan] yedi kan-
dile yedi tp iniyor.
3
Yanbanda iki zeytin aac var biri kabn sanda,
biri de solunda.
4
Benimle konuan melee yksek sesle konuup
Bunlar nedir efendim? dedim.
5
Benimle konuan melek sesini ykseltip Bunlarn
ne olduunu bilmiyor musun? dedi. Hayr efendim
dedim.
6
Benimle yksek sesle konuup yle dedi: Tanrnn
Zerubavele szdr: Kuvvetle deil; gle de deil
Ruhumla! diyor Topluluklarn Efendisi.
7
Sen kim-
sin ey byk da? Zerubavelin nnde ovaya [dn-
eceksin] ve [Zerubavel] temel tan Zerafet; zerafet
onundur [bu tandr]! sloganlar arasnda karacak
[ve dikecek].
316 317
Aftarat abat Hanuka (II)
Bu Aftara, Hanukann son gnne rastlayan abat
gn okunur.
Vayaas Hirom Melahim I 7:4050
7
40
Hiram kazanlar, krekleri ve anaklar yapt.
Bylece Hiram, Kral elomo adna
Tanrnn Evi iin yapm olduu tm ii tamamlam
oldu.
41
ki stunu ve stunlarn tepesinde balk olarak
duran [ii bo yar kre eklindeki] iki kab, stunlarn
tepesindeki balk kaplarn rten iki file-iini,
42
bu iki file-ii iin stunlarn zerindeki balk kap-
larn rtme amal her bir file-ii iin ikier sra nar
olacak ekilde 400 nar,
43
on taban ve tabanlarn zerinde on kazan,
44
bir [adet] denizi [=byk su havuzunu] ve denizin
altndaki 12 boay,
45
kazanlar, kl [eeleme] kreklerini ve anaklar;
Hiramn, Kral elomo adna Tanrnn Evi iin yap-
t tm bu eyalar parlatlm bakrdand.
46
Kral bunlar Yarden ovasndaki Sukot ve Tsartan
arasndaki sert topran iinde dkt.
47
elomo tm bu eyalar [tartmadan] brakt; zira
sayca ok fazlaydlar. Bakrn arl belirlenemedi.
48
elomo, Tanrnn Evindeki tm eyalar yapt:
Mizbeah altndan, zerinde
Lehem Apanim bulunan ulhan altndan,
49
Devirin [Kutsallar Kutsal] nnde bei sada bei
solda duran amdanlar som altndan, iekleri, kan-
dilleri ve maalar altndan,
50
taslar, mum makaslarn, anaklar, kaklar, kor
kreklerini som altndan, en i blmenin Kutsallar
Kutsalnn kaplarnn ve evin Tapnakn kap-
larnn menteelerini altndan [yapt].
318 319
Szlk
[o. : oul;tek. : tekil; f. : diil; f. o. : diil oul;
kar. : kart; ks. : ksaltma]
Aftara: Her hafta, haftann Peraasnn ardndan oku-
nan, Neviim [Peygamberler] kitabndan bir blm.
Peraa ya da zel gnle paralel konulardan seilmiler-
dir. Bunun sebebi, Roma igali srasnda Tora okun-
masnn yasak oluu ve bunu telafi etmek iin Neviim
kitabndan, konuyla ilikili bir blmn okunmasdr.
Agada: Anlat. Tanahta geen kiilerin sz ya da dav-
ranlaryla ilgili, ounlukla yzeyde masals olan,
fakat gerekte ok derin retiler ve dersler ieren
anlatlar; bkz. Midra.
Akeda: Korban etmek zere balamak. zellikle Yit-
shakn, babas Avraam tarafndan, Moriya Danda
korban edilmek zere balanmas iin kullanlr; Ake-
dat Yitshak; bkz. Bereit Perek 22.
Alaha: 1. Kural. Alah Gitmek kknden gelir ve
bu kurala gre gidildii; hareket edildii manasn
verir. Moe Bene-Yisraele Pesah Alahalarn Pesahta,
avuot Alahalarn avuotta, Sukot Alahalarn Sukotta
retirdi (Sifra). 2. Yahudi Kanunu.
320 321
Alaha LeMaase: Pratik Alaha. Sadece teorik
olmayan, pratie ynelik Alaha.
Alaha LeMoe MiSinay: Moeye Sinayda Veril-
mi Alaha. Szl Toradaki tm detaylar Moeye
Sinayda verilmitir. Bu detaylarn neredeyse tm
Torann aklanma yntemleri kullanlarak, Yazl
Torann iinden tretilebilir. Ancak baz istisnalara,
Yazl Toradan hibir gnderme yoktur. Bu istisnai
kurallara Alaha LeMoe MiSinay ad verilir. Bunlar
arasnda rnein Tefilinin siyah renkte ve kp ek-
linde olmas saylabilir (Rambam).
Midra Alaha: Alaha konularndaki aklamalar
ieren eski kaynaklar. Bunlar Mehilta, Sifra ve
Sifridir.
Alaha KeRabi X: Alaha Rabi X Gibidir. Alaha
konusundaki gr ayrlnn ardndan, kararn
hangi gr dorultusunda ktn belirten deyi.
Ama: 1. 48cm. uzunluunda bir l; Bereit 6:15. 2.
Dirsekle bilek arasndaki blme verilen isim. 3. Orta
parmak.
Arba Amot: Drt Ama. eitli Alaha konularnda
minimum uzakl belirten mesafe. rnein abat
gn genel bir mekanda bir ey drt Amadan fazla
tanamaz.
Amida: Duru; ayakta duru. Bu szck, tm dualarn
merkezini oluturan ve 19 Berahadan oluan duay
ifade eder. Amida, ayakta ve ayaklar bitiik bir ekilde
sylendii iin bu ismi alr. Mina dilindeki ad Tefila
Duadr; zira merkezi nem tar. Amida, Ane Kene-
set Agedola tarafndan ilk kompoze edildiinde 18
Berahadan oluurdu. Bu sebeple emone Esre
Onsekiz olarak da bilinir. leriki dnemlerde halk
iinde, dmana kar ibirlii yapan kiiler yaygn-
lanca, dmann baarl olmamasn dileme temas-
na sahip LaMalinim VeLaMinim Berahas eklen-
mitir.
Amora: o. Amoraim. Tanaim dneminden, Tal-
mudun tamamlanna kadar olan sre iinde yaayan
ve Minadaki retileri daha geni bir ekilde akla-
yan Hahamlara verilen isim. Bir Amora, Tanalarn
retisiyle kesinlikle eliemezdi. elikide olduu bir
Tana varsa, bu grn bir baka Tanaya dayandr-
mad srece, Amorann gr geersizdi.
Anneler: Bene-Yisraelin temelini atan drt anne.
branice maot. Bunlar, Sara, Rivka, Rahel ve Leadr.
Arba maot: Drt Anne.
Ane Keneset AGedola: Byk Meclisin yeleri.
322 323
Keneset AGedola: Byk Meclis. Byk sken-
der dnemine kadar olan Pers mparatorluu ege-
menlii sresince, Yahudilerin merkezi kanuni mer-
cii. 120 kiiden oluan kurulda, Ezra, Nehemya gibi
peygamberler, Mordehay gibi devlet adamlar, imon
Atsadik gibi st dzey otoriteler vard. Keneset
Agedolaya kadar dualarda kesin bir form yoktu. Bu
dnemden itibaren Beraha, Tefila, Kidu ve Avdala
iin belirli ve kesin metinler belirlendi, derlendi ve
kompoze edildi.
Aron ABerit: Antlama Sand. Tanrnn Moeye
vermi olduu On Emir levhalarn ieren sandk;
Yeoua 3:6. Aron AEdut Tanklk Sand (emot
26:33) ya da Aron Aem Tanrnn Sand (emu-
el I 5:3) olarak da bilinir. Bkz. emot 25:10 v.d.
Asara BeTevet: 10 Tevet. Babil mparatoru Nevu-
kadnetsarn ordusunun, Yerualayim zerindeki
kuatmaya balad tarih. Bu kuatmann sonucunda
17 Tamuz [iva Asar BeTamuz] gn Yerualayim
dm, Tia Beav gn de Bet-Amikda yklmt.
Bu gn oru tutulur.
Aem: Tanrnn smi yerine kullanlan szck. Tan-
rnn sminin bo yere kullanlmas ciddi bir yasaktr;
Tora, bunu yapan kiinin kolay kolay temizlenmeye-
ceini vurgulamaktadr (emot 20:7). Bu sebeple
Tanrnn Drt Harfli smi, hibir art altnda aza
alnmamaldr. Bu konudaki tek istisna Bet-Amikda
dneminde Koen Gadolun Yom Kipurda yapt zel
uygulamalarda Tanrnn smini olduu gibi telaffuz
etmesidir. Bu sebeple Yahudiler, dualarnda bile Tan-
rnn sminin getii yerlerde A-do-nay Efendimiz
szcn kullanrlar. Dualarda kullanlan bu sim de
kutsaldr ve gnlk konumalarda aza alnmamaldr.
Bu adan, gnlk konumalarda Tanrdan bahsedil-
dii zaman Aem sim [Tanrnn smi] szc
tercih edilmelidir; bkz. Bereit 2:4.
Akenazlar: branice Akenaz Almanya szcn-
den gelir. Orta ve Dou Avrupa kkenli Yahudilere
verilen isim.
Atalar: Bene-Yisraelin temellerini oluturan baba.
branice Avot. Bunlar, Avraam, Yitshak ve Yaa-
kovdur. Amidann ilk Berahasna da, Atadan
bahsettii iin Avot ad verilir; bkz. Avot.En Korim
Avot, Ella Liloa: Sadece kii [Avraam, Yitshak
ve Yaakov] Avot olarak isimlendirilir (Talmud
Berahot 16b).
324 325
Maase Avot Siman LaBanim: Atalarn yaptklar,
ocuklar iin birer iarettir; bkz. Bereit 12:6 ak.,
26:16 ak., 47:28 ak. Atalarn bandan geenler ya
da fiilen yapt eyler, tarihin ileri bir dneminde
Bene-Yisraelin de benzer durumlarda kalacaklarn ya
da benzer davranlar gstereceklerine dair birer ia-
rettir. Nitekim Toradaki birok rnek, tarihte belki
baka balamlarda, fakat ayn temayla tekerrr etmi-
tir.
Avdala: Ayrma. Genelde kutsal bir eyden kutsal
olmayan ayrmak iin kullanlr. Ayn ekilde, abat
ve bayram klarnda Avdala ad verilen bir dua ile,
kutsal gnden, normal gne bir ayrm yaplm olur.
kar. Kidu.
Ner Avdala: Avdala Kandili. abat ve bayram
kndaki Avdala duasnda kullanlmak zere yak-
lan mum.
Leavdil BeElef Alfe Avdalot: Binlerce Bin Kez
Ayrmak. Kutsal ya da iyi bir eye, kutsal olmayan
ya da kt bir eyle karlatrlarak yaplan benzet-
melerden nce kullanlan deyi.
Avinu: Babamz; Atamz. Atalarn her birinin ismine
eklenen sfat: Avraam Avinu, Yitshak Avinu, Yaa-
kov Avinu.
Avot: 1. Atalar: Avraam, Yitshak ve Yaakov. 2. Biz-
den nceki nesiller; atalarmz.
Avot: Pirke Avotun baka bir ismi; bkz. Perek.
Zehut Avot: Atalarn Liyakat; hak ettikleri. Bir
kii yeterli deerde olmasa bile, baz durumlarda ata-
larnn drstlkleri, onun iin avantaj olabilir.
Avot AOlam: Dnyann Babalar. 1. Dnyadaki
byk Hahamlara verilen genel bir isim. 2. Mina
dnemi Hahamlarna [Tanaim] verilen genel isim.
Behor: o. Behorot. Bir annenin ilk doan ocuu
erkekse, Behor nvann alr. Tm Behorlar Tanrya
aittir. Bir babann birden ok kadndan Behor oullar
varsa, kendisi iin bunlarn sadece en by Behordur.
Mirastan, dier kardelere gre iki kat pay alacak olan
budur.
Behora: Behorluk Hakk. Bir babann Behorunun
dier kardelerine gre mirastan ald ek pay. Buna
gre miras karde saysnn bir fazlasna blnr, her
karde birer pay alrken, Behor iki pay alr; bkz. Bere-
it 25.29 v.d.; 35:23 ak. 48:1-7 ak.
Behor Beema: Hayvann Behoru; emot 11:5.
Toraya gre her dii hayvann ilk doan erkek yav-
rusu da Tanrya aittir; bkz. emot 13:12 v.d.
326 327
Makat Behorot: Behorlarn Vurulmas. Tanrnn
Msra verdii onuncu bela; emot 11:4 v.d.
Behorot: Minann insanlarn ve hayvanlarn Behor-
lar ile ilgili kurallara, Koenlerdeki fiziksel kusurla-
ra, hayvanlardan ayrlmas gereken Maasere vs.
ayrlm olan nitesi.
Taanit Behorot: Behorlar Orucu. Pesah bay-
ramndan hemen nce, ister anne ister baba tarafn-
dan olsun tm Behorlarn tutmakla ykml olduk-
lar ve Msrl Behorlar lrken Yahudilerin Behor-
larnn hayatta kalmas sebebiyle tutulan oru. Bu
mucize sebebiyle tm Behorlar Tanrnn mlkiyeti-
ne gemitir (Bamidbar 3:13). Bir Behor, doumu-
nun 31. gnnde, bir Koene 5 sela [yaklak 100gr.]
saf gm verilerek, kutsal grevden serbest kalr.
Buna Pidyon ABen denir. Eski stanbul gelenei 6
gm kak verilmesi eklindeydi.
Beka: Yarm ekele eit bir arlk ls; yaklak
11,4gr (Bereit 24:22; emot 38:26).
Bene-Yisrael: Yisrael-ocuklar. Yaakovun soyundan
gelen ya da Yahudilii sonradan kabul etmi kiilerin
oluturduu halk. Yahudiler.
Beraha: o. Berahot. 1. Bereket duas; mbarek kl-
mak; 2. Tanrya teekkr, vg vs. iin sylenen sabit
metinli cmle. 3. Bereket, ans, baar; 4. Hediye;
Bereit 33:11. Kidu Kutsamadan farkldr; bkz.
Bereit 2:3 ak.
Beraha LeVatala: Bo Yere [Sylenmi] Beraha.
eitli sebeplerle Beraha syleme-miz gerekir; fakat
bo yere Beraha sylemek nemli bir yasaktr; zira
bu, Tanrnn smini bo yere anma yasann (emot
20:7) ihlali anlamna gelir.
Birkat AMazon: Yemek Berahas. Ekmek yenmi
bir nden sonra sylenen Beraha.
Birkat ALevana: Ay Berahas. Sefaradlara gre
yeni ayn grnmnden sonra 8-15i, Akenazlara
gre 3-15 arasnda, ay gkyznde ak bir ekilde
grnyorsa [ayda sadece bir kez] sylenen Beraha.
Birkat AGomel: Hastalk, esaret, deniz ya da l
gemek, uzun yolculuk gibi durumlardan kurtulduk-
tan sonra Tanrya teekkr amacyla, on kiilik top-
luluun olduu yerde sylenen Beraha.
Birkat Koanim: Koenlerin Berahas. Koenlerin
halk mbarek klmak iin syledikleri szler; bkz.
Bamibdar 6:22-26. Nesiat Kapayim olarak da bili-
nir.
Birkat Aem: Tanry Mbarek Klmak. Tm
insanlk iin geerli olan Tanrya lanet okuma
yasan ifade eden terim; bkz. Noah peraasnn
328 329
sonundaki aklamalar.
Birkat AMotsi: Ekmek yemeden nce sylenen
Beraha.
Birkat eEheyanu: Yl iinde yeni kan bir meyve
yenmeden nce, bayram geceleri Kiduta, eitli
mutlu olaylarda vb. sylenen, Tanrya bu gnleri
gsterdii iin yaplan teekkr Berahas.
Zihrono LiVraha: f. Zihrona- ; o. Zihronam- ; f.
o. Zihronan-. Ans mbarektir. lm bir kii-
nin ismi anldnda yaplan ekleme.
Berahot: Minann ilk nitesi. Zeraim Tohumlar
[Ziraat] blmndedir ve ema, Amida vs Berahalar
konusunu iler.
Birhot ANeenin: Yarar Salama Berahalar. Yiye-
cek, ziyafet, gzel kokular vs. iin, bunlardan yarar-
lanmadan nce sylenen Berahalara verilen isim.
Birhot Aahar: Sabah Berahalar. Sabahlar oku-
nan ilk Berahalar.
eva Berahot: Yedi Beraha. Dn srasnda ve
sonraki hafta boyunca kutlama yemeklerinin ardn-
dan, gelin ve damat onuruna sylenen yedi Beraha;
Bereit 29:27.
Berit-Mila: Snnet Antlamas. Tanrnn Avraam ile
yapm olduu antlamann iareti olarak, snnet
derisinin kesilmesiyle yaplan ilem. Berit-Mila [istis-
nalar dnda] doumun sekizinci gnnde yaplr;
bkz. Vayikra 12:3.
Berito el Avraam Avinu: Atamz Avraamn
Antlamas.
Bet-AMikda: Kutsal Ev; Kutsiyet Evi. Yeruala-
yimde iki kez ina edilmi ve yklm olan Tapnak. I.
Bet-Amikda, Kral elomo tarafndan 2928 [M 832]
ylnda ina edilmi, Babil mparatoru Nevukadnetsar
tarafndan 3338 [M 422] ylnda yklmt. II.
Bet-Amikda 3408 [M 352] ylnda halkn lideri
Zerubavel, peygamberler Ezra ve Nehemya tarafndan
ina edildi ve Romallar tarafndan 3828 [MS 68]
ylnda ykld. Maiah geldii zaman III. ve son
Bet-Amikda, ebediyen ayakta kalmak zere ina edi-
lecektir.
Bet-Din: 1. Mahkeme. 2. Her nesilde Yahudi cema-
atlerinde, yarg konusunun niteliine gre ya da
daha fazla yetkili Hahamdan oluan sorumlu yarg
kurulu. Bu kurul, kararlarn Tora kanununa gre
verir. ok nemli olmayan anlamazlklarda, taraflar
anlatklar takdirde, herhangi kiiyi Bet-Din ola-
rak tayin edebilir.
Av Bet-Din: Bet-Din Bakan.
330 331
Dal Nesli: Babil Kulesini ina etmeye balayp,
Tanrnn mdahalesiyle dilleri deien ve dnyaya
dalan nesil; bkz. Bereit 11:1-9. branice Dor APal-
aga.
Devir: Bet-Amikdan en i odas; Melahim I 6:19.
Bkz. Kode AKodaim.
Diaspora: Erets-Yisrael dndaki yerler.
Efa: Tohum, un gibi kuru/kat maddeler iin eski
dnemlerde kullanlan bir hacim ls. 3 seaya eit-
tir (Mina Menahot 7:1). Gnmz lleriyle yak-
lak 22lt. civarndadr.
Erets-Yisrael: Yisrael lkesi. Tanrnn, Avraam, Yit-
shak ve Yaakovun ocuklarna vermeyi vaad ettii
lke; Bereit 15:18, 26:4, 28:13 vs.
Gan Eden: Eden Bahesi. 1. Adam ve Havann,
yaratllarnn ertesinde yerletirildikleri, fakat gnah-
lar sebebiyle kovulduklar bahe; bkz. Bereit 2:8 v.d.
2. Yahudi inancna gre, Gelecek Dnyadaki ebedi
huzuru ifade eden yer. kar. Geinom. Cennet szc
Ganeden ile balantldr.
Az Panim LaGeinom, UVoet Panim LeGan
Eden: Yzszler Geinoma, utan duyanlar ise Gan
Edene gidecektir (Mina Pirke Avot 5:20).
BeGan Eden Tee Menuhato: Gan Edende huzur
bulsun.
Geinom: Ya da Geinam. 1. nom Vadisi. Buras Yeru-
alayimin gneyinde, putperestlerin, ocuklarn kur-
ban ettikleri bir yerdir; Melahim II 23:10. 2. Yahudi
inancna gre, ktlerin Gelecek Dnyada cezalarn
ekecekleri yokolu yeri; Cehennem.
iva Medore Geinam: Geinamn Yedi Odas
(Talmud Sota 10b).
Kol AMnabel Et Piv, Maamikim Lo Geinam:
Azn bozan kii iin, Geinam ukuru [daha da]
derinletirilir (Talmud abat 33a).
Geinam LaReaim, Gan Eden LaTsadikim: Gein-
am, Raalar; Gan Eden ise Tsadikler iindir (Talmud
ruvin 19a).
Gemara: [Aramca] renim. Amoralarn, Tanalarn
sz ve retilerine yaptklar aklamalarn tmne
verilen isim. Mina ve Gemarann birleimi Talmudu
olutursa da, bu isim ayn zamanda tm Talmudu
tanmlayacak ekilde de kullanlr.
Gematriya: Harflerin saysal karlklar ile yaplan
332 333
hesaplamalar. Alef = 1; Bet = 2; ; Yud = 10; Haf
= 20; Lamed = 30; ; Kuf = 100; Re = 200; in
= 300; Tav = 400. Rabi Yosi AGalilinin olu Rabi
Elazara gre, Gematriya, Torann aklanmasnda
kullanlan yntemlerden birisidir. Genel olarak,
Gematriya bize yeni bir ey retmez; sadece gelenek-
sel bilgilere destek olur. Bu adan yaplan her hesap-
tan bir sonu karlabilecei dnlmemelidir.
Hahamlarmz isimler, szckler ve cmlelerin Gematri-
ya deerleri ile eitli aklamalar, fikirler retmiler;
szler sylemilerdir. rnein Yayin arap sz-
cnn saysal karl 70tir. Sod Sr szc de
ayn saysal deerdedir.
Talmuddaki (ruvin 65a) Nihnas Yayin, Yatsa Sod
arap girince sr kt sz, dorudan anlamnn
dnda, bu adan da ilgintir.
Hahamlarmz: Bu kitapta, Mina ve dnemi Haham-
lar ifade etmek iin bu szck kullanld.
Hahamim Zihronam LiVraha: Anlar Mbarek
Olan Hahamlar. ks. HaZaL.
Hanuka: 1. Hizmete al; adanma; Teilim 30:1. 2.
II. Bet-Amikda dnemindeki Suriye-Yunan igali
srasnda iine putlar konularak kutsiyeti ihlal edilen
Bet-Amikdan, Hamonai ailesine mensup Makabi-
lerin liderliindeki Yahudilerin kazand zafer sonu-
cunda temizlenerek tekrar hizmete alnn kutlan-
d bayram (M 165). Bet-Amikdataki Menorann
yanmas iin gereken saf ya temin edilene kadar,
bulunabilen ve sadece tek gn yanabilecek miktarda
olan ya, bir mucize sonucu sekiz gn boyunca yan-
mtr. Bu mucizenin ansna, 25 Kislev tarihinden
itibaren, sekiz gn boyunca, kandiller yaklarak bu
bayram kutlanr.
Hatat-korban: Hata Korban. Bet-Amikda dne-
minde, bilmeden ya da kazara ilenen gnahlarn aff
iin getirilen korban; bkz. Vayikra 4:27 v.d. Bu Kor-
bann eti sadece uygun Koenler tarafndan yenebilir;
baz blmleri de Mizbeah zerinde yaklrd.
Hol AMoed: Bayramn Yom Tov olmayan gnleri.
Pesahn ilk [Diasporada ilk iki] ve son [Diasporada
son iki] gnleri arasnda kalan gnler. Ayn ekilde
Sukotun ilk [Diasporada ilk iki] gnn takip eden,
ve emini Hag Atserete kadar olan gnler. Bu gnler-
de, Yom Tovda yaplmas yasak olan baz iler yapla-
bilir; fakat tamamen serbesti yoktur.
maot: Anneler. Bkz. Anneler.
334 335
menu: Annemiz. Annelerin her birinin ismine ekle-
nen sfat: Sara menu, Rivka menu, Rahel menu,
Lea menu.
n: Eski dnemlerde svlar iin kullanlan bir hacim
ls. Yaklak 5lt.
Kabala: LeKabel Almak; Kabul szcnden gelir.
Genel olarak, nesilden nesile, retmenden renci-
ye, babadan oula aktarlan gelenei ifade eder. Tal-
mud dilinde ise, Tanahn Toradan sonraki kitaplarn,
yani Neviim ve Ketuvim kitaplarn belirtir. Kita-
bmzda, Kabala dendiinde, bu gelenein mistik
ksm kast edilmektedir. Bu gelenein temel kitab,
Rabi imon Bar Yohay tarafndan yazlm olan Zoardr.
Kabala genel olarak, doast dnyay, Torann sr-
larn, gizemleri ele alr.
Kabala Maasit: Pratik Kabala. Kabaladaki mistik
bilgilerin kullanlmasyla doast glerin eitli
amalar ynnde harekete geirilmesi. Gerek Kaba-
la ustalar bunu yasaklama derecesinde dlamlar-
dr.
Kaporet: Aron Aberitin altndan yaplm st kapa;
emot 25:17.
Bet AKaporet: Bet-Amikdan en kutsal blm
Kode Akodaim Kutsallar Kutsalna verilen bir
takma isim. Aron Aberitin bulunduu yer.
Kaer: Uygun; geerli. Dini kurallara uygun. Genel
olarak yenebilir yiyecekleri ifade etse de, rnein bir
ofarn da Kaer olup olmad sylenebilir. Baka bir
deyile Kaerut terimi, yiyeceklerin uygunluunu
ifade etse de, Kaer szc, baka eylerin uygun-
luunu da belirtebilir. kar. [yiyecekler iin] Taref ya
da [dier eyler iin] Pasul.
Kaerut: Yiyeceklerin Kaer olma durumu. Bu
konudaki kurallarn tm.
Adam Kaer: Kaer nsan. Hareketlerinde drst
kii.
Basar Kaer: Kaer Et.
Mitbah Kaer: Kaer Mutfak.
Keruvim: tek. Keruv. 1. Bir melek cinsi; bkz. Bereit
3:24 ak. 2. Kaporetin zerinde kanatlarn geren iki
melek figr; emot 25:20.
Yoev Akeruvim: Keruvimle Oturan. Tanr iin
kullanlan bir nvan; Teilim 80:2.
Kidu: 1. Kutsama; takdis etme; Kutsal ilan etme.
2. Ayrma; ayrcalkl klma; zel klma. 3. abat ve
bayram gecelerinde, bu gnleri normal gnlerden
336 337
ayrmak iin yaplan kutsama duas. kar. Avdala.
En Kidu, Ella BiMkom Seuda: Kidu sadece
yemek yenecek yerde yaplr (Talmud Pesahim
101a).
Kidu Aem: Tanrnn smini Kutsal klma. Bir
kii rnein puta tapmak yerine lmeyi tercih eder-
se, bu en st dzeydeki Mitsvay yerine getirmi olur.
Kidu AHode: [Yeni] Ayn Kutsanmas. Eski
dnemde Bet-Dinin, yeni ayn balangcn ilan
etmesine verilen isim.
Kidu Yadayim VeRaglayim: Ellerin ve ayaklarn
kutsanmas. Koenlerin Bet-Amikdataki hizmetten
nce ellerini ve ayaklarn ykamalar.
Kidu Levana: bkz. Birkat Alevana.
Kiduin: 1. Evlilik treni. Bu trenle, erkek kadn
zel klar ve kadn, erkek iin, dier kadnlardan
farkl bir konuma sahip olur. 2. Minann Naim
Kadnlar blmndeki, evlilik kurallarn ele alan
nite.
Kode AKodaim: Kutsallar Kutsal; emot 26:33.
Bet-Amikda ve Mikann en kutsal blm. Aron
Aberit burada bulunurdu.
Koen: o. Koanim. 1. Aaronun soyundan gelen ve
Bet-Amikdataki zel hizmetlerin yannda, halk eit-
me ve mbarek klma grevine sahip erkek; bkz. Bir-
kat Koanim. Sinagogda Sefer Tora okunurken, ilk
arlma ncelii bir Koene aittir.
2. Rahip; yksek grevdeki kii.
Koen Gadol: Byk Koen. En yetkili Koen; Vayik-
ra 21:10. Ayn zamanda Koen AMaiah Meshe-
dilmi Koen (Vayikra 4:3) ve Koen ARo Ba
Koen (Melahim II 25:18) olarak da adlandrlr.
Koen Edyot: Normal Koen. Koen Gadol olmayan
her Koen.
Koen Mine: Koen Vekili. Bir aksilik durumunda
Koen Gadolun yerini alacak Koen.
Segan AKoanim: Koenlerin Bet-Amikdataki grev-
lerinden sorumlu Koen.
Torat Koanim: Koenler Yasas. ounlukla Koen-
lerin grevlerine ayrlm olan Vayikra kitabna
verilen takma isim.
Mamlehet Koanim: Koenler Krall. Bene-Yisra-
elin nvanlarndan biri; emot 19:6.
Koenet: Bir Koenin ei ya da kz. Koenleri balayan
kstlamalar, bir Koenet iin geerli olmasa da, Koen-
et dier kadnlara gre yine de farkl bir konuma
sahiptir; bkz. Vayikra 21:9.
Ma LeKoen BeVet AKevarot?: Koenin mezarlk-
ta ii ne?. Bir Koen, Tanr hizmetinde olduu iin
kutsaldr ve bir lyle ayn at altnda bulunamaz
338 339
ya da ona dokunamaz. Bu sebeple mezarla da gire-
mez. Bu deyim, yksek potansiyelli birinin, kendisi-
ne yakmayan bir konumda ne ii olduunu sorgu-
lamak iin kullanlr.
Korban: Karov Yakn szcyle balantldr.
Tanrya yaklamay amalayan, bazen hayvan kesi-
miyle, bazen piirilen un ileriyle yaplan sunu; bkz.
Vayikra Peraas. Korban, dier baz inanlardan fark-
l olarak, kzgn Tanry yattrmak iin rvet ya
da daha kts, Tanrnn yararlanaca bir hediye
deildir. Tanrnn hibir eye ihtiyac yoktur. Korban-
lar tam olarak anlayamasak da, asl amacn bizlerin
kendimizi Tanrya yakn hissetmemiz, Korban olarak
sunulan hayvann bana gelenleri dikkate alp bun-
dan sonular karmamz vs. olduu sylenebilir; bkz.
Vayikra Peraasndaki aklamalar.
Peraat AKorbanot: Korbanlar Peraas. Ya da
Sefer AKorbanot Korbanlar Kitab. Torann,
Korbanlarla ilgili blmlerine verilen isim.
Korban Yahid: Bireysel Korban. Bir kiinin, ver-
mi olduu bir sz, yapm olduu bir adak, ilemi
olduu bir gnah, Tanrya ynelik kran vb. sebep-
lerle getirdii Korban.
Korban Tsibur: Toplumsal Korban. Tm halk
iin yaplan Korban. Olat Tamid Daimi yaklan-kor-
ban, abat, Ro Hode ve bayramlarda yaplan ek
korbanlar [Musaf] bu snfa girerler.
Korban Pesah: Yahudi takvimine gre 14 Nisan
gn, bir yanda bir kuzu ya da olakla yaplan
Pesah Korban.
Korban Ole VeYored: Ykselen ve nen Korban.
Baka bir deyile getirilenin deerinin kiiye gre
ini-k gsterebilecei Korban. Kiinin, ekonomik
gcne gre kkba, ku ya da un ii eklinde
getirmesine izin verilen trden Korbanlara verilen
isim. Bkz Vayikra 5:6-11). Bu Korbana ayn zaman-
da Korban Aam Su Korban ad da verilir.
Korban Ola: Bkz. Ola-Korban.
Korban Hatat: Bkz. Hatat-Korban.3
Korban elamim: Bkz. elamim-Korban.
Korban Toda: Bkz. elamim-Korban; alme Toda.
Korban Minha: Bkz. Minha.
Lehem APanim: Her abat ncesinde piirilerek, bir
sonraki hafta yenileriyle deitirilene kadar Mikan ve
Bet-Amikdataki ulhann zerine yerletirilen 12
ekmek iin kullanlan isim. Tam eviri Yz Ekmei
eklindedir; bkz. emot 25:30 ak. Lehem AMaare-
het Dizim/Sralama Ekmei (Divre Ayamim I 9:32)
ya da Lehem ATamid Daimi Ekmek (Bamidbar
4:7) olarak da anlr.
340 341
Maaser: Levi kabilesine verilmek zere, tm toprak
rnlerinden, araptan ve yadan ayrlan onda birlik
blm; Vayikra 27:30-32, Bamidbar 18:24. Bu rn-
lerden ncelikle Koenler iin Teruma [%2] ayrlr,
Leviler iin olan Maaser ise, kalan [%98] zerinden
ayrlrd.
Masar Kesafim: Parasal Maaser. Kiinin, Tseda-
ka gibi konularda kullanmak zere kazancndan
ayrmas gereken %10luk miktar.
Terumat Maaser: Ya da Maaser Min AMaaser ya
da Maasar Maaser. Levilerin, Bene-Yisraelden
aldklar Maaserden ayrarak Koenlere verdikleri
onda birlik blm. Bu, tarladan kan rnn
%0.98lik blmdr.
Masar Beema: Hayvan Maaseri. Sr ve davar-
dan ayrlarak kutsal hizmete balanmas gereken
onda bir. Yln bandan itibaren doan her onuncu
hayvan verilirdi; Vayikra 27:32; Mina Behorot
9:1.
Maaser Rion: lk Maaser. Yukarda tanm yap-
lan Maaser.
Maaser eni: 1. kinci Maaser. Koenlere Teruma,
Levilere de Maaser [Rion] ayrldktan sonra kalan
%88.2lik blmden ayrlan ikinci bir onda birlik
pay [%8.82]. Bu miktardaki rn, emita dngs-
nn 1, 2, 4 ve 5. yllarnda Yerualayime gtrlp,
orada etraftaki halkla paylalarak tketilmeliy-
di. Miktar oksa ve yol uzunsa, bu rnlerin parasal
karl Yerualayime gtrlmeli, orada bu parayla
yiyecek ve iecek satn alnmal ve tketilmeliydi;
Devarim 14:22-27. 2. Minann, Zeraim Tohum-
lar [Ziraat] blmnde, Maaser eniyi ele alan
nite.
Masar Ani: Yoksullar iin ayrlan Maaser. emita
dngsnn 3 ve 6. yllarnda, Maaser eni iin ayr-
lan rnler, yoksullara datlmalyd; Devarim
14:28-29; 26:12.
enat AMaaser: Maaser Yl. Maaser Ani ayrlmas
gereken 3 ve 6. yllar.
Maaserot: Minann, Zeraim Tohumlar [Ziraat]
blmnde, genel olarak Teruma ve Maaser kural-
larn ele alan, [Maaser eniden hemen nceki]
nite.
Maiah: Meshedilmi. 1. Kutsal yala meshedilmi
Koen (Vayikra 4:3) ya da krala (emuel I 2:10) verilen
isim. 2. Gelecekte Yahudi Ulusunu kurtaracana
inanlan Kurtarc. Bu kurtarc, ayn zamanda kral
olaca iin Maiah ismiyle bilinir; zira krallar yala
meshedilirdi.
Maiah Ben David: Davidin Olu Maiah. Mai-
342 343
ah dneminde tm dnyann kabul edecei, Kral
Davidin soyundan gelecek olan Maiah. Meleh
AMaiah Kral Maiah ya da Meiah Tsidkenu
Tsadik Maiahmz olarak da tanmlanr.
Maiah Ben Yosef: Yosefin Olu Maiah. Asl
Maiah olan Maiah Ben Davidin geliinden nce
ortaya kacak, fakat bir savata lecek olan Maiah.
Bu kii Yosefin soyundan gelecektir.
Meiah eker: Sahte Maiah. Kendisini Maiah
ilan ederek, Bene-Yisraeli srgnden kurtarmaya
alan fakat baarsz olan kiiler iin kullanlr.
elomo Molho ve abetay Tsvi, bunlarn arasnda-
drlar.
Hevle Maiah: Ya da Hevlo el Maiah. Maiahn
Doum Sanclar. Maiahn geliine yakn dnem-
de Yahudilerin katlanmak zorunda kalaca sknt-
lara verilen isim.
Yemot AMaiah: Maiah Gnleri. Maiah Dne-
mi. Bene-Yisraelin kurtulaca, tm dnyann ger-
ek bara kavuarak Maiahn krall altnda Tanr
hizmeti ve bilinciyle birleecei dnem. Btn pey-
gamberler Maiah Dnemi ile ilgili kehanette bulun-
mulardr (Talmud Berahot 34b).
Matsa: Mayalanmam hamurun piirilmesiyle yaplan
ekmek. Un ve su ile yaplan normal hamurun maya-
lanmamas iin, frna verilmeden nce ilenmeden 18
dakikadan fazla bekletilmemesi gerekir. Bkz. emot
12:16, 29:2.
Matsa Aira: Zengin Matsa. Unun su yerine
yumurta, arap, bal, meyve suyu ile kartrlmasyla
elde edilen hamurdan yaplan Matsa.
Matsa emura: Korunmu Matsa. Hasat anndan
frndan kana kadar, buday taneleri ve unun,
suyla temasa kar titizlikle korunmasyla yaplan
Matsa. zellikle Pesah gecesi, mmknse, Matsa
emura yemek tercih edilmelidir.
Hag AMatsot: Matsalar Bayram. Pesah bayram-
na verilen bir baka isim; emot 23:15. Bkz. Pesah.
Menora: Nur Ate szcnden gelir ve k veri-
ci aralara verilen genel isimdir. Bu kitaptaki zel
Menora ismi, Mikan ve Bet-Amikdata yer alan, altn-
dan yekpare olarak yaplm yedi kollu amdan ifade
eder; emot 25:31.
Mezuza: 1. Kap Pervaz. 2. Hayvan derisine, belirli
kurallara gre bir Sofer tarafndan yazlan ve kap per-
vazna sabitlenen, Toradan iki blm: Devarim 6:4-9,
11:13-21. Mezuza geici olarak oturulmayan her
odann giriine, dairenin ana giriine ve iyerlerine,
ieri gi-rerken sada kalacak ekilde taklr.
344 345
Mida KeNeged Mida: lye kar l. Kiinin,
yapt iyi ya da kt davranlarn karln, dav-
rann kendisiyle paralel bir ekilde almas. Ksasa
ksas. Tanr insanlar dllendirir ya da cezalandrr-
ken Mida Keneged Mida davranr.
Midra: 1. renim; derin aratrma. 2. Tora eBeal
Penin bir blm. Bu tipteki retiler, Tora metninin
dz ve basit anlamnn tesine geerek, bazen benzet-
meler, bazen de mantk d tanmlar ve anlatmlar
kullanarak, bu ekilde belirli bir mesaj, reti ya da
ynlendirmeyi amalarlar. Midralar genelde ok
derindirler ve uzmanlk gerektirirler. Zira konuya
aina olmayan kii, Midran srad anlatm ve slu-
bundan ok yanl sonulara da varabilir. Fakat 1.
tanmn da ifade ettii zere, Midra, derin aratrma
ifade eder ve bunu gerektirir. 3. 2. tanmda aklanan
trdeki retilerin topland derlemelere verilen
genel isim. rnein Midra Raba bu tipte bir derleme-
dir.
Midra Agada: o. Midrae Agada. Genel olarak
Tanahtaki belirli bir blmle ilgili olarak, Haham-
larmz tarafndan sylenmi olan Midralar. Bunlar
daha ok eitsel ve mesaj amaldr; genel olarak oku-
duumuzda anladmz eylerden ok farkl mesajlar
vermeyi hedeflerler. Midrae Agada, zellikle Midra
Raba ve Midra Tanhumada toplanmlardr.Midra
Alaha: o. Midrae Alaha. Torann baz kanunlarn
aklar nitelikteki Midralar. Bunlar zellikle Mehilta
[emot kitab], Sifra [VayikraMidra Alaha: o.
Midrae Alaha. Torann baz kanunlarn aklar nite-
likteki Midralar. Bunlar zellikle Mehilta [emot kita-
b], Sifra [Vayikra kitab], Sifre [Bamidbar ve Devarim
kitaplar] ve baka eserlerde toplanmlardr.
Bet Midra: renim Evi. Tora renilen mekan.
Sadece Midra olarak da adlandrlr.
Lo AMidra kar, Ella AMaase: Asl nemli olan
renim ve aratrma deil, icraattr (Mina Pirke
Avot 1:17).
Minha: o. Menahot. 1. Hediye; sunu. 2. Unun eit-
li ekillerde piirildikten sonra geti-rilmesiyle yaplan
bir Korban tr; Korban Minha Vayikra Perek 2. Baz
korbanlar, yannda Minha ve Neseh ile getirilirlerdi. 3.
leden sonra, gnein batna kadar yaplan duann
ismi.
Minha Gedola: Byk Minha. aot Zemaniyota
gre, gnein douundan 6,5 saat sonrasndan iti-
baren 9,5. saate kadar sylenen Minha duas.
Minha Ketana: Kk Minha. aot Zemaniyota
gre, gnn 9,5. saatinden, gn batmna kadar sy-
346 347
lenen Minha duas. Minha Gedola ve Minha Ketana
arasnda fark yoktur. Sadece sylendikleri vakte
gre bu isimleri alrlar.
Minhat ATamid: Daimi Korbann Minhas.
Bet-Amikdata her gn sabah ve akam yaplan
Daimi Korbann yannda getirilen Minha; Bamidbar
28:5.
Menahot: Minann Kadaim Kutsal Konular
blmndeki, Minha ve baka tip Korbanlar ele
alan nitesi.
Mikan: Bene-Yisraelin, lde ina ettikleri portatif
Buluma adr [bkz. Oel Moed]; emot 26:1. Mi-
kan AEdut Tanklk Mikan (emot 38:21), Mi-
kan Oel Moed Buluma adr Mikan (emot
39:32), Mikan Aem Tanrnn Mikan (Vayikra
17:4) ve Mikan Bet AE-lo-im Tanrnn Evi olan
Mikan (Divre Ayamim I 6:33) olarak da adlandrlr.
Szcn kk ahan Barnmaktr ve Mikan, ehi-
nann Bene-Yisrael arasnda barndn ifade eden bir
somut yapdr. Mikandaki eitli kutsal eyalar arasn-
da Aron Aberit, Menora, ulhan ve iki Mizbeah sayla-
bilir. Mikan, Erets-Yisraele girildikten sonra iloda
sabitlendi. Daha sonra srasyla Nov ve Givonda hiz-
met verdi ve Kral elomonun Bet-Amikda ina
etmesiyle grevi sona erdi.
Mina: 1. reti. 2. Tora eBeal Penin Moe Rabe-
nudan itibaren nesilden nesile aktarlan detay ve
kurallarnn topland, ard arda gelen birka nesil
Tana tarafndan dzenlendikten sonra, Rabi Yeuda
Anasi [ksaca Rabi olarak adlandrlr] tarafndan der-
lenerek kitaplatrlan retiler. Mina, 2. yzyln
sonlarna doru tamamlanmtr ve Talmudun teme-
lini oluturur. Mina, alt Seder Dzen/Blmden
oluur. Her Seder alt nitelere [Masehet; o. Masahtot];
her Masehet paragraflara [Perek]; her Perek de
Minalara [Minayot] blnr. Minay dzenleyen
kii, retileri Yazl Toraya dayandrmtr (Talmud
Yerualmi Pesahim 30:4). Rabenu AKado [Tabi
Yeuda ANasi], Moe Rabenudan duyulup renilen
ve her nesildeki Bet-Dinde bir sonraki nesle sk bir
e-kilde aktarlan, Torann tm hakkndaki tm
retileri, kanunlar, aklamalar ve detaylar derle-
yerek Mina kitabn yazd ve tm hayat boyunca
kendisi ve tm Bet-Dini bunu halka rettiler (Ram-
bam, Yad Ahazaka nsz). 3. Mina kitabndaki her
bir kural.
ia Sidre Mina: ks. aS. Minann Alt Bl-
m. Bunlar Zeraim Tohumlar [Ziraat], Moed
Bayramlar, Naim Kadnlar, Nezikin Zarar-
lar, Kadaim Kutsal Konular ve Taarot Saflk
348 349
Kurallardr.
Mina Riona: lk Mina. lk Tana nesillerinin
rettii Minalara [3. tanma gre] verilen genel
isim.
Mina Aharona: Son Mina. Son Tana nesilleri-
nin rettii Minalara [3. tanma gre] verilen
genel isim.
Mina AHitsona: Dta kalan Mina. Rabi Yeuda
ANasinin, [2. tanma gre] Minay ksa ve z
tutma amacyla, eitli sebeplerden dolay yaptna
dahil etmedii [3. tanma gre] Minalara verilen
genel isim. Bunlara genel olarak Barayta ismi verilir
ve byk bir blm Tosefta adl eserde toplanm-
tr.
Mitsva: o. Mitsvot. 1. Emir. Tanrnn emri; bkz.
emot 24:12, Devarim 4:2, Vayikra 4:2 vs. Toradaki
mitsvalarn says 613tr. 2. yi ve doru davran.
Sevap.
Mitsvat Ase: o. Mitsvot Ase. Yap Emri.
Torann yap eklindeki emri. rnein, Anne ve
babana sayg gster (emot 20:12). Torada toplam
248 tane Mitsvat Ase vardr. Bu, vcudun 248
organna [RaMaH Evarim] denk gelir (Talmud
Makot 23b).
Mitsvat Lo Taase: o. Mitsvot Lo Taase. ks. Lav.
Yapma emri. Torann yapma eklindeki emri.
rnein, Cinayet ileme (emot 20:13). Torada
toplam 365 tane Mitsvat Lo Taase vardr. Bu, vcu-
dun 365 sinirine [aSA Gidim] ve yln 365 gn-
ne denk gelir (a.y.).
Mitsva ABaa BaAvera: Gnahtan gelen Mitsva.
Yerine getirmek iin bir gnah ilenmi Mitsvaya
verilen isim. Bu tip bir Mitsva geersizdir. alnt
parayla Tsedaka vermek buna bir rnektir.
Mitsva eAZman Gerama: Zamann sebep olduu
Mitsva. Yaplmas zamana bal Mitsva. rnein
Sukotta Sukada oturmak, sabahn belirli bir vaktine
kadar ema sylemek vs. Zamana bal yap eklin-
deki Mitsvalardan, erkekler sorumludur, kadnlar ise
[istisnalar dnda] muaftr (Mina Kiduin 1:7).
Mitsvot Ben Adam LaMakom: nsan ve Tanr
arasndaki Mitsvalar. nsanlarn Tanrya ynelik
ykmllklerini belirleyen Mitsvalar. rnein
abat; Kaerut.
Mitsvot Ben Adam LaHavero: nsan ve Akran
arasndaki Mitsvalar. nsanlarn dier insanlara
ynelik ykmllklerini belirleyen Mitsvalar.
rnein Tsedaka.
Mitsvot Sihliyot: Mantkl Mitsvalar. nsann
mantk yrterek bir sebep bulabildii Mitsvalar.
rnein Mitsvot Ben Adam Lahavero.
350 351
Bar Mitsva: Mitsvalardan sorumlu erkek. Bir erkek
13 yandan gn ald anda Torann tm emirlerin-
den sorumlu hale gelir.
Bat Mitsva: Mitsvalardan sorumlu kz. Bir kz 12
yandan gn ald anda Torann emirlerinden
sorumlu hale gelir.
dur Mitsva: Mitsvay Gzel-letirmek. Bir Mits-
vay, asgari gerekliliklerin tesine geerek tm
ayrntlaryla titiz bir ekilde yerine getirmek.
Hibuv Mitsva: Mitsvaya ynelik Sevgi.
Met Mitsva: l Mitsvas. Bir kii lmse ve
onunla ilgilenecek kimse yoksa, onun gmlmesine
kadar olan ilemleri yapmak, st dzeyde bir
Mitsvadr. Zira bir lnn bu iyiliin karln
verme ihtimali yoktur. yle ki, Tora renimi ve
Met Mitsva arasnda seim yapma durumu sz konu-
su olduunda, Met Mitsva nceliklidir (Talmud
Megila 3b).
Seudat Mitsva: Mitsva Yemei. Bir Mitsva vesile-
siyle verilen yemek. rnein bir Berit-Mila trenin-
den sonra, ya da Talmudun bir blmnn renimi
tamamlandktan sonra Seudat Mitsva verilir.
eva Mitsvot el Bene Noah: Noahn Soyu in
Yedi Mitsva. Bkz. Noah peraasnn sonundaki
aklamalar.
TaRYaG Mitsvot: 613 Mitsva. TaRYaG sz-
c, 613 saysnn, harf karldr; bkz. Bereit
32:5 ak.
Sehar Mitsva, Mitsva: Bir Mitsvann dl, bir
baka Mitsvadr (Mina Pirke Avot 4:2).
AMathil BeMitsva, Omerim Lo Gemor: Bir
Mitsvaya balayana, bitir denir.
eluhe Mitsva En Nizokin: Mitsva yapma konu-
sunda elilik edenler zarar grmezler (Talmud
Kiduin 39b).
Mizbeah: Sunak. Zevah Hayvan Kesimi szcy-
le balantldr. Mikandaki byk Mizbeah akasya
aacndan yaplm ve bakrla kaplanmt; bkz. emot
27:1 v.d. Bet-Amikdataki ise tatan yaplm, ii top-
rakla doldurulmutu; bkz. emot 20:22 ak. Bu byk
Mizbeahta, Korban olarak getirilen hayvanlar ksmen
ya da tmyle yaklrd. Bunun dnda hem Mikan
hem de Bet-Amikdata, zerinde ttsnn yapld,
kk boyutlu, altn bir Mizbeah vard; emot 30:1-
10.
Musaf: Ekleme. zel gnlerde Daimi Korbana ek ola-
rak getirilen Korbana verilen isim; Bamidbar 28:9 v.d.
Bu Korbann ansna, zel gnlerde yaplan duaya da
ayn isim verilir.
352 353
Musar: 1. Etik. Karakter geliimini ele alan hareket.
Yahudilikteki Musar hareketinin ncs, Salantl
Rabi Yisraeldir. 2. Uyar, azarlama ya da t szleri.
3. Ceza; kt davranlarn karl.
Nazir: f. Nezira, o. Nezirim, f.o. Nezirot. 1. Nor-
mal yaamdan kendisini ayrarak, ha-yatn Tanrya
adayan kii. Bu kii, arap ve zm rnlerinden uzak
durur, salarn kesmez; bkz. Bamidbar 6:2 v.d. En
nl Nazir, imondur; ofetim 13:1 v.d. Genelde bu
tipte bir adakta bulunan kii, kstl bir sre, oun-
lukla 30 gn boyunca Nazir olarak kalr. 2. Sekin,
zel; Bereit 49:26. 3. Minann Naim Kadnlar
blmnde, Nazir ve Nezirut konularn ele alan nite.
Nezirut: Nazirlik.
Neder: Vaad. Yeminle yaplan ve u u olursa, unu
unu yapacam eklindeki sz; bkz. Bereit 28:20,
Bamidbar 30:3. Neder yapmamak tavsiye edilir; zira
yerine getirilmemi Nederler iin Tanr katnda hesap
sorulacaktr.
Nedarim: Nederler. Minann Naim Kadnlar
blmnde, Nederler ve iptalleri konusunu ele alan
nitesi.
Afarat Nedarim: Nederlerin hlali. Bir kadn eko-
nomik olarak kocasna ya da babasna bal olmas-
na karn Neder yaptysa, kocas ya da babas bu
Nederi iptal etme yet-kisine sahiptir. Bu iptale veri-
len isim. Bamidbar 30:4 v.d.
Atarat Nedarim: Nederlerin ptali. Hatayla yap-
lan, ya da yaplmasna karn yerine getirilemeyen
Nederlerin, kiiden oluan bir Bet-Din tarafndan
iptal edilmesi treni. Ro Aana ve Yom Kipurdan
nce bu ilemi yapmak byk nem tar.
Kal Nidre: Tm Nederler. Yom Kipur gecesi yap-
lan ve Neder snfna giren tm szlerin iptalini
amalayan dua.
Beli Neder: Nedersiz. Neder olarak kabul edilebi-
lecek bir vaadde bulunmadan nce sylenen ve sz
konusu vaadin Neder snfnda olmayacan vurgu-
layan szler.
Tov Aer Lo Tidor, MieTidor VeLo Tealem:
Neder yapp yerine getirmemektense, hi Neder
yapmamak daha iyidir (Koelet 5:4).
Neseh: Dini bir uygulama olarak, Mizbeah zerine bir
ikinin [arap ya da su] dklmesi ilemi. Baz korban-
larn ayrlmaz parasdr; Bamidbar 28:7 vs.
Yayin Neseh: Neseh arab. Putperestlerin, put-
larna sunduklar kurbanlarnda kullandklar arap-
lar iin kullanlan terim. Ayn ekilde, bir putperes-
tin bu amala kullanmay dnd ya da bu
354 355
amala olmasa bile sadece dokunduu ak araba
da bu ad verilir. Bu arab imek Yahudiler iin
yasaktr.
Oel Moed: Buluma adr. Moe Rabenunun, Aron
Aberit iin yapm olduu adr. Moenin Tanr ile
olan bulumalar burada gerekleirdi; bkz. Bamid-
bar 7:89.
Mikandaki avlunun merkezinde yer alrd ve Kode
Akodaimi ierirdi; bkz. emot 40:22.
Ola-korban: o. Olot. Ykselen Korban. Mizbeah
zerinde tamamen yaklan ve duman halinde ykse-
len Korbana verilen isim; bkz. Bereit 8:20 ak. Dier
Korbanlarda ise baz blmler yaklrken baz blmler
Koenler, bazlar da Korban sahibi tarafndan yenebi-
lirdi; bkz. elamim-korban, Hatat-korban.
Olat Tamid: Daimi Ola-Korban; bkz. emot
29:38-44. Gnde iki kez, sabah ve akam olmak
zere yaplan toplumsal Ola-korban.
Olat Reiya: Grn Korban. Bet-Amikda
zamannda, alo Regalim gnlerinde her erkein
Yerualayimdeki Bet-Amikdaa gelip Tanrnn
nnde grnmesi gerekirdi; emot 23:16, Deva-
rim 16:16. Bu srada getirilen Ola-korbanna bu isim
verilir.
Otoriteler: Kitap boyunca, Toray aklayan otorite-
ler iin bu tanmlamay yaptk. bra-nicesi Mefareim
olan genel isim genelde yanl bir ekilde yorumcu-
lar olarak evrilmektedir. Oysa Torada yoruma deil
bilgiye yer vardr ve hibir Otorite, bir kanun sz
konusu olduu zaman, geleneksel olarak bir nceki
nesilden renmemi olduu bir eyi, ahsi yorumuyla
retemez. Bu ok ak ve kesin bir kuraldr. Toradaki
olaylar sz konusu olduunda ise, ortaya kan g-
lkleri zmlemek iin yorum gcn kullanabilir;
fakat burada da bamsz deildir ve geleneksel bilgi-
lerle atmamal, fikirlerini nceki kaynaklara dayan-
drmaldr. Mefare szcnn yaklak karl,
aklaycdr.
Pasuk: o. Pesukim. 1. Tanahta cmle. 2. Tm
Tanah iin kullanlan bir takma isim. Pasukta dendii
gibi = Tanahta yazl olduu gibi.
Sof Pasuk: Pasuk sonu. Pasuk sonunu belirten
okuma notas [Taam].
Pesuke DeZimra: ark Pasuklar. Sabah duasnda
[ahrit] okunan ve Tanry ven eitli manzumele-
re verilen isim.
Pasul: Geersiz. Dini gerektirmelere uygun olmayan
356 357
eya, hayvan [korban edilebilme asndan], hareket.
Pesul Keuna: Koenlik Konusunda Geersiz. Her-
hangi bir kusur sebebiyle Bet-Amikdata hizmet
etmeye uygun olmayan Koen.
Pesule AMukdaim: Kutsal ie ayrlm olanlarn
Geersizlii. Korban edilmek zere Bet-Amikdaa
balanm, fakat sonradan bu amaca uygunluunu
ortadan kaldran bir kusura sahip olmu hayvan.
Karov Pasul LaEdut: Yakn, Tanklk Konusunda
Geersizdir. Bir davada, taraflardan biri, tank ola-
rak bir yaknn aramaz.
Kol APosel Pasul: [Bakasn] Geersiz lan Eden,
Geersizdir (Talmud Kiduin 70a). Bir bakasn
herhangi bir konuda eletirmeye kalkan kiinin, ayn
konuda kusursuz olup olmadndan phelenilmeli-
dir.
Peraa: Ya da Paraa. o. Paraiyot. 1. Sefer Torann
yllk okunu dngsnde, her hafta bir ya da iki tane-
si okunan blmler; Bereit, Noah, Leh Leha vs.
Bereit kitabnda 12 Pe-raa mevcuttur. 2. Torada,
nceki ve sonrakinden belirgin boluklar verilmek
suretiyle ayrlm her bir paragrafa verilen isim. 3. Bir
kitabn, kendi iinde konu btnlne sahip bl-
m.
Peraa Setuma: Kapal Peraa. [2. tanma gre]
Kendisinden nceki Peraann bittii satrda [yak-
lak 9 harflik] bir aralk verilerek balayan Peraa;
bkz. Vayhi Peraasnn bandaki aklamalar.
Peraa Petuha: Ak Peraa. [2. tanma gre]
Kendisinden nceki Peraann bittii yerin bir alt
satrndan balayan Peraa. Bkz. a.y.
Peraat Aavua: Haftann Peraas [1. tanm].
Semihut AParaiyot: Peraalarn Bitiiklii. Bir-
birine bitiik olarak yazlm iki Pe-raa [2. tanm]
arasnda, grnrde balant yoksa bile, mutlaka
kanuni ya da organik bir ban mevcut oluunu ifade
eder.
Arba Paraiyot eBaTefilin: Tefilindeki Drt Per-
aa. Bkz. Tefilin.
ete Paraiyot eBaMezuza: Mezuzadaki ki Per-
aa. Bkz. Mezuza.
Arba Paraiyot: Drt Peraa. Yln drt abat
gn Peraat Aavuaya ek olarak okunan Peraalar.
Srayla unlardr:
Peraat ekalim: ekalim Peraas: emot 30:11-
16. Ro Hode Adardan nceki abat gn okunur.
Zira Bet-Amikdaa yarm ekel miktarndaki yllk
ba (emot 30:13), Ro Hode Adardan itibaren
yaplmalyd.
Peraat Zahor: Zahor [Hatrla] Peraas: Devarim
25:17-19. Purim bayramndan nceki abat gn
358 359
okunur. Bunun sebebi, Purim olaylarndaki kt
adam Amann, Amalek soyuna mensup olmasdr.
Peraat Zahor, Amalekin sana Msrdan k yolun-
da yaptn hatrla eklinde balar.
Peraat Para: nek Peraas: Bamidbar Perek 19.
Purim bayramndan sonraki abat gn okunur.
Konusu, lyle temas sebebiyle Tame olan kiilerin
saflamas iin gerekli olan Para Aduma Kzl
nek seremonisidir. Bu zamanda okunmasnn sebe-
bi, yaklamakta olan Nisan ayna hazrlktr. Tame
bir kii Bet-Amikdaa giremezdi. Kurtuluun Nisan
aynda gerekleecei inancyla balantl olarak,
Bet-Amikdan da kurulaca midiyle, bu Peraa bu
zamanda okunur.
Peraat AHode: Bu Ay Peraas: emot 12:1-
20. Ro Hode Nisandan nceki abat gn okunur.
Peraann konusu, Nisan aynn ilk ay olarak belir-
lenmesidir.
Perek: o. Perakim. 1. Tanahn paragraflarna veri-
len isim. 2. Paragraf; nite.
Pirke Avot: Atalarn Perekleri. Minann Nezi-
kin Zararlar blmndeki Avot nitesi. Burada
Hahamlarmzn, ahlak, davran, Tora renimi ve
dier konulardaki zdeyi ve tavsiyelerine yer verilir.
emona Perakim: Sekiz Perek. Rambamn, Pirke
Avota yazd aklamasnn tannm nsz.
Eno Dome one Pirko Mea Peamim, Leone Pirko
Mea VeAhat: renimini [Perekini] 100 kez tek-
rarlam kii, 101 kez tekrarlam kiiye benzemez.
Hahamlarmzn, renimde tekrarn nemini vur-
gulayan deyii.
Pesah: Tanrnn Bene-Yisraeli Msrdan kar ans-
na kutlanan bayram; Vayikra 23:4. Hag AMatsot
Matsa Bayram, Hag AAviv Bahar Bayram; Hag
AHerut zgrlk Bayram olarak da bilinir. Pesah
15 Nisan gn, bir nceki gece balar ve Erets-Yisra-
elde 7, Diasporada ise 8 gn kutlanr. Erets-Yisraelde
ilk ve son, Diasporada ise ilk iki ve son iki gnler Yom
Tovdur. Bu bayramn en nemli zellii Hamets mad-
delerin yenmesinin ve bulundurulmasnn yasak
olmasdr.
Pesah Rion: Birinci Pesah. Yahudi takvimine
gre 14 Nisanda yaplan Korban Pesah (bkz. Kor-
ban). Pesah Gadol Byk Pesah olarak da adlan-
drlr.
Pesah eni: kinci Pesah. eitli geerli sebeplerle
Pesah Rionu yapamam olanlar iin, ondan tam bir
ay sonra, 14 yarda yapabilecekleri Korban Pesah;
bkz. Bamidbar 9:9 v.d. Pesah Katan Kk Pesah
olarak da anlandrlr.
360 361
Pesah Mitsrayim: Msrdaki Pesah. Bene-Yisra-
elin Msrdan ktklar zaman yaptklar ilk Korban
Pesah ve kutladklar ilk Pesah bayram.
Pesah Dorot: Nesiller Pesah. Her yl kutlanan
Pesah bayramna verilen takma isim.
Pesah Meuhin: Ezilme Pesah. II. Bet-Amikda
dneminde bir yl, bayram kutlamalar srasnda ar
izdihamdan dolay yal bir adamn ezilmesinden
dolay bu ekilde anlan Pesah.
Agada el Pesah: Pesah Anlats. Pesahn ilk
[Diasporada ilk iki] gecesi Seder srasnda okunan
ve Msr k olaylarn temel alan anlat.
Seder Lel Pesah: Pesah Gecesi Dzeni. Pesahn
ilk [Diasporada ilk iki] gecesi, Agada eliinde yap-
lan dzenli ritellerden oluan ziyafet.
Erev Pesah: Pesah Arifesi. Pesahtan hemen nce-
ki gn. 14 Nisan.
Pesahim: Minann Moed Bayram blmnde-
ki, Pesah bayram ve Korban ile ilgili konular ele
alan nite.
Purim: 1. Pers mparatorluu dneminde, Ester ve
Mordehayn liderliindeki Yahudi-lerin, bavezir
Amann buyruuyla yok edilmekten, doal grnen
mucizevi rastlantlar sonucu kurtulmasnn ansna,
sursuz ehirlerde 14 Adar, [Yeoua zamannda] surlu
olanlarda 15 Adar tarihinde kutlanan sevinli bay-
ram. Artk yllarda bayram, kinci Adar ayna kay-
drlr. 2. Buna benzer kurtulu olaylarnn yaand
cemaatlerin, yerel olarak belirledikleri bayramlar.
rnein Purim Saragosi, Saragoza cemaatinin, benzeri
bir yok olutan kurtuluunun ansna kutlanr. Ayn
ekilde Purim Frankfurt, Purim Hevron ve bakalar da
vardr.
Purim Katan: Kk Purim. Purimin kinci Adar
ayna kaydrld artk yllarda, lk Adar aynn 14
ve 15i. Bu yllarda kutlanan Purim de Purim Gadol
Byk Purim adn alr.
Purim uan: uan Purimi. Adn, Purim olay-
larnn merkezindeki bakent uan ehrinden alr.
Buradaki Yahudiler, Purimi 15 Adarda kutladk-
larndan, [Yeoua zamannda] etraf surlarla evrili
olan ve dolaysyla bayram 15 Adarda kutlayan
yerler iin, Purime bu isim verilir.
Rabenu: retmenimiz. Moe Rabenu.
Raa: 1. Kt; ktlk eden; gnahkar. 2. Mahke-
mede haksz kan kii; sulu.
Raa Ra: Ktnn Kts.
Malhut ARia: Ktlk Krall. II. Bet-Amikda
ykan Roma mparatorluuna verilen bir takma isim.
362 363
Al Tei Raa BiFne Atsmeha: Kendi kendine Raa
olma. Hahamlarmzn, insann kendisini alak gr-
memesi gerektiini vurgulayan deyii.
Ro Aana: 1. Yahudi takvimine gre ylba. Tiri
aynn ilk gnnde, bu vesileyle yaplan bayram;
Vayikra 23:23. Bu gnde Tanr insanlar yarglar ve
gelecek yl ile ilgili kararlarn belirler. Fakat kiinin
Teuva yapma ans, Tanrnn karar mhrleyecei
gn olan Yom Kipura kadar devam eder. 2. Minann
Moed Bayram blmnn, Kidu Ahode, artk
yllar ve Ro Aana kurallarn ele alan nitesi.
Ro Aana Laanim: Yllarn Ylbas. Normal
Ro Aana.
Ro Aana Lalanot: Aalarn Ylbas. Baharda
doann uyann ve aalarla ilgili yla bal kural-
larn yrrle girmesini iaretleyen gn. Yahudi
takvimine gre bu, 15 evattr ve Tu Bivat olarak
bilinir.
Ro Aana Limitin: emitalarn Ylbas. emita
ylna girii ve k belirleyen gn. Bu, normal Ro
Aana ile ayn gndr.
Ro Aana LeYovelot: Yovellerin Ylbas. Yovel
ylna girii ve k belirleyen gn. Bu, normal Ro
Aana ile ayn gndr.
Ro Hode: Yeni Ayn ilk gn; emot Perek 12 ak.
Erev Ro Hode: Ro Hode Arifesi.
Ruah AKode: Kutsal Ruh. 1. ehinaya verilen takma
bir isim. 2. Yksek dereceye ulam bir insann, gele-
cekle ilgili ngrde bulunmasn salayan peygam-
berlik ruhu. [Hristiyan inancndaki Kutsal Ruh kav-
ramyla bunun ilgisi yoktur. Yahudilikte her eyin tek
kayna Tanrdr ve gerek ehina, gerekse de Ruah
Akode dorudan Tanry simgeler; Onun yannda
baka bir gc deil].
Sanedrin: o. Sanedraot. 1. [Yunanca Synedrion
Konsey; meclis; danma kurulu szcnden] II.
Bet-Amikda dnemindeki, halkn 71 ileri geleninden
oluan kanuni merkezi organ. Ayn zamanda Yisra-
elin en yksek adli mercii. 2. Minann Nezikin
Zararlar blmnn, yasalar ve yarg organlar ile
ilgili konular ele alan nitesi.
Satan: Tanrnn meleklerinden biri. Grevi, insanlar
gnaha tevik etmek, Tanrnn yo-lundan uzaklatr-
maya gayret etmek ve daha sonra Tanrnn nnde
onlara kar savclk yapmaktr. Tam szck anlam
yoldan karc ya da sulayc eklindedir. Ayn
zamanda cinlerin Ameday ya da Samael olarak bili-
364 365
nen bakandr. Ayn zamanda Malah Amavet
lm Meleidir. Baka inanlardaki Tanrya ba
kaldran ve Ona kar savamak iin insanlar gnaha
tevik edip g toplayan eytan kavram, Yahudilik
d bir inantr. Yahudilikteki Satan, dier tm
melekler gibi Tanrnn bir kuludur ve temel ilevi,
insanlarn birer robot deil seim hakkna sahip var-
lklar olmasn salamaktr. Satan, Yetser Ara ve
Malah Amavet bu ayndr (Talmud Bava Batra
16a).
Sea: Eski dnemde hem svlar hem de katlar iin
kullanlan yaklak 7.3lt.ye denk bir hacim ls.
Sefaradlar: branice Sefarad spanya szcnden
gelir. spanya, Portekiz, Gney Avrupa ve Kuzey Afri-
ka kkenli Yahudilere verilen isim.
Sofer: 1. Sofer STaM. [S]efarim [Kitaplar: Sefer
Tora vs.], [T]efilin ve [M]ezuza gibi kutsal eyalarn
ieriini, Yahudi kurallarna uygun bir ekilde yazan,
bu konuda eitim ve diploma sahibi kii. 2. Yazar.
Soferim: Soferler. Ezra ve Ane Keneset Agedola
zamanndan, Mina dneminin sonuna kadar varlk
gsteren Hahamlar ve Tora byklerine verilen genel
isim.
Divre Soferim: Soferlerin Szleri. Yazl Toradaki
kurallar dnda, an gereksi-nimlerini karlamak
amacyla Soferim tarafndan belirlenen baz kurallar.
Kinat Soferim: Sofer Kskanl. Tek olumlu ks-
kanlk. Soferler arasndaki rekabeti ve daha bilgili
olma konusundaki hrs tanmlar. Sofer kskanl,
bilgelii artrr (Talmud Bava Batra 21a).
Sukot: ardaklar [Bayram]. Tanrnn Bene-Yisraeli
Msrdan karndan sonra, lde ardaklarda oturt-
mas ansna kutlanan bayram; Vayikra 23:34, 23:42.
Hag AAsif Hasat Bayram olarak da bilinir. 15
Tiri gndr; bir nceki gece balar ve 7 gn kut-
lanr. Erets-Yisraelde ilk, Diasporada ise ilk iki gnler
Yom Tovdur. Ona hemen bitiik olarak emini Hag
Atseret bayram Erets-Yisraelde bir [ki ayn gn Simhat
Tora olarak da kutlanr], Diasporada iki gn [ikinci
gn Simhat Tora] olarak kutlanr. Sukotun en nemli
zellii, tm nlerin Suka ad verilen belirli zellik-
lere sahip olmas gereken ardaklarda yenmesi ve
bereketli rn alnacak bir sene iin dualarda eitli
bitkilerle sembolik hareketler yaplmasdr.
Suka: 1. ardak. 2. Minann Moed Bayram
blmndeki, Sukot bayram, Suka kurallar ve bay-
ramda kullanlan drt sembolik bitki [Arbaat AMin-
im] ile ilgili konular ele alan nite.
366 367
abat: 1. Haftann yedinci gn. Tam anlam ii
brakmaktr; bkz. Bereit 2:1-3 ak. Bu gnde Melaha
ad verilen yaratc karakterli ileri yapmak yasaktr;
emot 20:8 v.d. [Bene-]Yisrael iki abat Alahaya
gre kutlasa, hemen kurtarlrlar (Talmud abat
118b). 2. Hafta; Vayikra 23:15. 3. yapmann yasak
olduu Yom Tovlar iin de kullanlr; Vayikra 23:15.
4. emita yl iin de abat Yl tanm vardr; Vayikra
25:4. 5. Minann Moed Bayram blmnn,
abat gn ile ilgili kurallarn ele alan ilk nitesi.
abat Bereit: 1. Balang abat. Dnyann
yaratln takip eden ilk abat; Bereit 2:1-3. 2.
Torann ilk peraas Bereitin okunduu abat.
abat Kode: Kutsal abat. abata verilen bir
nvan.
abat AMalka: Kralie abat. abata verilen bir
onur nvan.
emirat abat: abatn Korunmas. abatn kural-
larna titizlikle uymak.
Hilul abat: abatn hlali. abat gn yaplmas
yasak olan ilerden birini yaparak abat kmse-
mek.
Erev abat: abat Arifesi. Cuma gn. Erev
abatta aba gsteren, abat gn yemek yer (Tal-
mud Avoda Zara 3a).
Lel abat: abat Gecesi.
Kabalat abat: abatn Kabul Edilmesi. abatn
balang saati. Ayn zamanda abatn karlanmas
vesilesiyle sylenen arkl dualarn tm.
Yetsiat abat: Ya da Motsae abat. abatn k.
abatn biti saati.
Oneg abat: abat Zevki. abat gnnden zevk
almak; bkz. Yeayau 58:3. Ayn zamanda, genelde
leden sonra Tora szleri ve arklarla yaplan
yemekli kutlama.
abat alom: Bar iinde bir abat olsun. abat
gn yaplan selamlama. Cevaben abat alom
UMvorah Bar iinde ve Mbarek bir abat olsun
denir.
abat abaton: abatlar abat. Kesin ve tam bir
abat; emot 31:15. Ayn zamanda Yom Kipur iin
bir takma isim; Vayikra 16:31.
abat ira: ark abat. Bene-Yisraelin Msr
knn ardndan Kzl Denizden ktklarnda sy-
ledikleri arky (emot 15:1-18) ieren Bealah Per-
aasnn okunduu abata verilen isim.
abat ekalim: Ro Hode Adardan nceki abata
verilen isim; bkz. Peraat ekalim.
abat Zahor: Purim bayramndan nceki abata
verilen isim; bkz. Peraat Zahor.
abat Para: Purim bayramndan sonraki abata veri-
368 369
len isim; bkz. Peraat Para.
abat AHode: Ro Hode Nisandan nceki abata
verilen isim; bkz. Peraat Ahode.
abat AGadol: Byk abat. Pesah bayramndan
hemen nceki abat. Bu gnde cemaatin Haham,
bayramla ilgili bir konuma yapar. Bu konuma
byk neme sahip olduu iin abat da bu ismi
alr. Baka bir gre gre sebep, bu abat gnnde
okunan Aftarann sonlarnda byk gnden sz
edilmesidir (Malahi 3:23). Bir baka gre gre ise
sebep, Msrdan kmadan nceki son abat gn
gerekleen byk bir mucizedir.
abat Hazon: Tia BeAvdan nceki abata verilen
isim. Bunun sebebi, bu abat okunan Aftarann
Hazon Yeayau (Yeayau 1:1 v.d.) olmasdr.
abat Nahamu: Tia BeAvdan sonraki abata veri-
len isim. Bunun sebebi, bu abat okunan Aftarann
Nahamu Teselli edin szleriyle balamasdr
(Yeayau 40:1 v.d.).
abat Hatan: Damat abat. Bir dnn ardn-
dan gelen abat gn. Gelin ve damat, yaknlaryla
birlikte bu mutlu olay kutlarlar.
abat Kala: Gelin abat. Sefarad terminolojisinde,
bir geline benzetilen Torann aln gn olan avuot
bayramndan nceki abata verilen isim.
abat Mevarehim: [Yeni Ayn] Mbarek Klnd
abat. Ro Hodeten nceki abat. Bu gnde, Yeni
Ayn geliini ilan eden Yei Ratson isimli bir dua
okunur ve Ro Hode gn bildirilir.
Yom eKulo abat: Btnyle abat olan Gn.
Gelecek Dnya iin kullanlan bir sfat.
Tehum abat: abat Alan. ehir dnda 2000
Ama [yaklak 1km.] uzakla kadar olan blge.
abat gn, bunun dna kmak yasaktr.
ena Beabat Taanug: abat Gn Uyku, Zevktir.
abat gn fiziksel dinlenmenin de nemli olduunu
vurgulayan deyi. Bu szcklerin ba harfleri de
aBaT kelimesini oluturur.
abat, Ehad Miiim LaOlam Aba: abat, Gelecek
Dnyann Altmta Biridir (Talmud Berahot
57b). Hahamlarmzn, abatn nem ve deerini
vurgulayan bir deyii.
Pikuah Nefe Dohe abat: Can Tehlikesi, abat
teler. Can tehlikesi durumunda abatn kurallar
ihlal edilmelidir.
alo Regalim: Bayram. Hac. Regel szc
kez/defa anlamndadr (bkz. Bamidbar 22:28) ve
yln vaktinde, Bene-Yisraelin Yerualayimdeki
Bet-Amikdaa ge-lerek yaptklar bayramlar ifade
eder; kr. emot 23:14, 23:17. Bu bayram, Pesah,
370 371
avuot ve Sukottur. Bet-Amikda zamannda zel kor-
banlarn yapld bu bayramlar, gnmzde de zel
dualarla kutlanr.
Ole Regel: Bayrama kan. Bu bayramn birin-
de, bayram kutlamak ve Tanrnn nnde grn-
mek Mitsvasn (emot 23:16) yerine getirmek zere
Yerualayime gelen Yahudiye verilen takma isim.
Hac.
Aliya Leregel: Bayrama k. alo Regalimden
birini kutlamak iin Yerualayime geli. Hac.
aot Zemaniyot: Zamansal Saatler. Sabah gnein
douundan, akam batna kadar olan srenin 12ye
blnmesiyle elde edilen saatler. Anlald zere bu
saatler, gnn uzunluuna bal olarak deikenlik
gsterir. Gn iinde zellikle dua saatlerinin belirlen-
mesinde bu saatler kullanlr.
avuot: branice avua Hafta szcnden, Haf-
talar [Bayram]. Pesahn ikinci gnnden itibaren
saylan yedi haftann tamamlannn ardndan kutla-
nan bayram; Devarim 16:9-10. Torann Sinay Dan-
da Bizzat Tanr tarafndan tm Bene-Yisraele ve-ril-
dii gndr (Talmud abat 86b). Bu gnde Bene-Yis-
rael Tanrya ballk yemini etmi, Tanr da Bene-Yis-
raeli Kendi Halk olarak alacan bildirmitir. Bay-
ramn isminin sebebi, bu karlkl yeminler [evuot]
de olabilir. Bu bayram ayn zamanda Hag AKatsir
[Budayn Tarladan] Kesim Bayram ve Hag ABiku-
rim Turfanda Bayram olarak da bilinir. Bu gnde,
yln yeni kan meyveleri Bet-Amikdaa getirilirdi.
alo Regalimden biri olan avuot, bir Yom Tovdur ve
Erets-Yisraelde bir, Diasporada ise iki gn kutlanr.
ehina: Tanrnn Kutsal Varl; Tanrnn Onuru.
Szck anlam Barnmak; barntr; bkz. emot
25:5, 29:45. ehina, sadece emin adrlarnda barnr
(Talmud Yoma 10a). ehina keder ve tembellik olan
yerde barnmaz; ... sadece Mitsvadan kaynaklanan
mutluluk olursa ehina vardr (Talmud abat 30b).
On kii bir araya gelip Tora ile ilgilenirlerse, ehina
gelir ve aralarnda barnr (Mina Pirke Avot 3:10).
ehina, Bet-Amikdan bat duvarndan [AKotel
AMaaravi] hibir zaman ayrlmaz (Midra Teilim
11:3).
hnis Tahat Kanfe Aehina: [Birini] ehinann
Kanatlar altna soktu. Bir kiiyi Yahudilie yakla-
trd; Yahudilie ald.
Bet-Aehina: ehina Evi. Bet-Amikda iin bir
takma isim.
ehita: Hayvan Kesimi. Yahudi kanununa gre hay-
372 373
vann kesilecei baktan, kesili ekline kadar her ey
titiz kurallara baldr. Yanl bir kesim, hayvan Tere-
fa yapmaya yetecektir. ehitada, hayvann boynu
nefes ve yemek borular omurgaya kadar, ban bir
gidip geliiyle kesilmelidir. ehita kurallarn bilmeyen
kasabn kestii hayvan yemek yasaktr (Talmud
Hulin 9a). Hayvan kesimi konusunda sadece ehita
diplomas olan kii [ohet] yetkilidir.
ehitat Kadaim: Kutsal Kesim. Korbanlarla ilgili
ehitaya verilen isim.
ehitat Hulin: Kutsal Olmayan Kesim. Et yeme
amal yaplan ehita.
Bet Aehita: ehita Evi [=Yeri]. 1. ehita sonucu
hayvann grtlanda oluan kesiin yeri. 2. Mezba-
ha.
ohet: ehita konusunda gereken eitim ve diploma-
ya sahip kii.
ekel: Eski dnemde, altn ve gm gibi deerli
metaller iin kullanlan bir arlk birimi. Yaklak
22.8 gram; bkz. Bereit 23:15 ak.
ekel AKode: Kutsiyet [konularndaki] ekel stan-
dard. Bu, iki normal ekel civarndadr.
ekalim: Minann Moed Bayram blmndeki,
Bet-Amikda dneminde Bene-Yisraelin balad
yarmar ekel ile ilgili kurallar ele alan nite; bkz.
Peraat ekalim.
elamim-korban: Bar Korban. Kiinin, Tanr ile
arasndaki uyumlu ilikiyi vurgulamak, teekkr etmek,
ya da bir Nederi demek amacyla yapt Korban.
elamim-korbannn bir blm Mizbeahta yaklr,
ounluu ise, getiren tarafndan yenirdi; Vayikra
7:11-36.
alme Toda: Teekkr iin yaplan elamim-kor-
ban.
ema: Tanrnn Birliini ilan eden ve Yahudi inan-
cnn temellerini oluturan para. Sabah ve akamle-
yin ema okumak, dorudan Torann bir emridir;
Devarim 6:7. Sabahleyin ema syleme vakti, gnn
aot Zemaniyota gre ilk saatidir. Geceleyin ise yl-
dzlarn kndan itibaren sylenir. ema paragraf-
tan oluur: Devarim 6:4-9, 11:13-21 ve Bamidbar
15:37-41.
Keriat ema: emann Okunuu. ema ve Tefila
[=Amida] okuma konusunda titiz ol (Mina Pirke
Avot 2:13).
Keriat ema eAl AMita: Yatan zerindeki Ker-
iat ema. emann, yatmadan nce okunduunda
ald isim.
374 375
emini Hag Atseret: Sekizinci [gne rastlayan] Dur-
durma Bayram. Sukotun yedi gnn takip eden ve
bu bayram durduran; sona erdiren bayram; Bamid-
bar 29:35. 22 Tiri tarihine rastlar ve Sukada oturma
ilemi bu gnde yaplmaz. Erets-Yisraelde tek gn kut-
lanr ve ayn zamanda Simhat Tora kutlamas yaplr.
Diasporada ise bayram iki gndr ve ilk gn emini
Hag Atseret iken, Simhat Tora kutlamas ikinci gn
yaplr.
emita: Brakma, terk etme, feragat etme. Torann
emrine gre, Bene-Yisraelin Erets-Yisraele giriinden
itibaren, her yedinci yl emita yldr. Bu ylda toprak
nadasa braklr, ekim-dikim yaplmaz ve rn toplan-
maz. Yine bu yln sonunda, tm borlar affedilir. Hem
bu Mitsvaya hem de bu Mitsvann uyguland yla
emita ad verilir.
emitat Kesafim: Paralardan [=alacaklardan]
Feragat Edilmesi.
emitat Karka: Topran [kendine] Terk Edilme-
si.
emone Esre: Bkz. Amida.
ofar: Genelde ko boynuzundan yaplm, eski
dnemde ordunun toplanmas ya da bayramlarn ilan
iin kullanlan flemeli alet. Ro Aana bayramnda
ofar almak, Torann emridir; Vayikra 23:24. Yom
Kipurda ise ofar alnarak yce gnn bitii ilan edi-
lir. nek boynuzundan yaplan hari, tm ofarlar
Kaerdir (Mina Ro Aana 3:2).
Tekiat ofar: ofarn alnmas.
ofarot: ofarlar. Ro Aanadaki Musaf duas Ami-
dasnda, Tekiat ofar ile ilgili on Pasukun okunduu
blme verilen ad.
ulhan: Masa. Mikan ve Bet-Amikdata bulunan,
altndan yaplm olan ve stne Lehem Apanimin
yerletirildii masa; emot 25:23 v.d. ulhan Apanim
Yz Masas (Bamidbar 4:7) ve ulhan Amaarehet
Dizim/Sralama Masas (Divre Ayamim II 29:18)
olarak da bilinir.
Talmud: 1. renim. 2. Tora eBeal Pe iin kullanlan
ve Mina, Gemara, Tosefta, Midrae Alaha ve Midrae
Agaday iinde barndran genel isim. Baz durumlar-
da sadece Gemara iin de kullanlr.
Talmud Bavli: Babil Talmudu. Minann derlenip
tamamlanmasnn ardndan gelen dnemde, Mi-
nadaki kurallar aklayan Babil ve Erets-Yisraelde
yaam olan Amoralarn bu aklamalarnn derlen-
dii yapt. Bu Talmud, Talmud Yerualmiye gre
daha kapsaml olduundan daha yaygn olarak re-
376 377
nilir ve bu yzden Talmud elanu Bizim Talmud
olarak da adlandrlr. Talmud Bavli, Ravinann da
yardmyla Rav Ae tarafndan dzenlenmi ve
ondan sonraki nesilde Rav Yose tarafndan son hali-
ne geti-rilerek kapatlmtr (6. yzyl). Talmud Bavli
de tpk Mina gibi alt blm halinde dzenlenmi-
tir ve toplam 36 niteden [Masehet] oluur ve Yahu-
di kanununun temelini oluturur.
Talmud Yerualmi: Yerualayim Talmudu.
Erets-Yisraeldeki, ve zellikle Teverya, Tsipori ve
Keysarin ehirlerindeki Amoralarn ve biraz da
Babildekilerin Mina aklamalarndan derlenmi-
tir. Talmud Bavlinin bar ve skunet ortamndaki
derlenmesine karlk, Erets-Yisraelde derlenen bu
Talmud, byk bir bask ortamnda gerekleti-ril-
dii iin, Talmud Bavli kadar kapsaml deildir; fakat
iindeki retiler elbette eit deerdedir. Ayn
zamanda Talmud Erets-Yisrael ya da Talmud DiVne
Maarava [Babile gre] Batdakilerin Talmudu ola-
rak da adlandrlr. Temelde Rabi Yohanan tarafn-
dan dzenlenmi ve Talmud Bavliden 150 yl kadar
nce kapatlmtr. Elimizdeki Talmud Yerualmi,
Minann alt blmnden drd hakknda Gema-
raya sahiptir [Zeraim, Moed, Naim, Nezikin].
Talmud Tora: bkz. Tora.
Tame: f. Temea; o. Temeim; kar. Taor. 1. Torann,
belirli artlar altnda baz kstlamalar ngrd
duruma sahip kii. Kirli, murdar gibi szckler Tameyi
tam olarak karlayamamaktadr. Bu szck Atum
Kapal kelimesiyle ilikilidir ve kutsiyet ve saflkla
arasnda bir tr manevi engel olan kii ya da eyay
tanmlar; Vayikra 13:44, 15:25 vs. 2. Kaer olmayan
hayvan; Devarim 14:7. 3. Kt ve yozlam kiilere
verilen bir aalama sfat; Yeayau 52:1.
Tame Nefe: Bir lyle temastan ya da ayn at
altnda durmaktan dolay Tame olan kii. Ya da
Tame Met.
Tame Sefatayim: Tame Dudakl. Azndan ka-
na dikkat etmeyen kii.
Tame Levav: Tame Kalpli. Gnahkar.
Tuma: Tame olma durumu.
Tumat Oalim: adr Tumas. Bir lnn bulun-
duu adrn, iindeki insan ve eyalar Tame haline
getirmesiyle oluan Tuma. Bu Tuma eidi adrla
snrl deildir; insan ya da eyalarn l ile ayn at
altnda olmas da ayn duruma sebebiyet verir.
Ruah Tuma: Tuma Ruhu. Putperestlik.
Mem-Tet aare Tuma: 49 Tuma Kaps. Tumann
derecelerini belirten bir sz. 50. kapy geenin
dzelme midi yoktur.
Avi Avot ATuma: Tumann BykBaba Katego-
378 379
risi. Bir ceset; en st dzeydeki Tuma kaynadr.
Av ATuma: Baba Tuma Kategorisi. Temas sonu-
cunda insan ve eyalarn Tame olmasna yol aan
Tuma kaynaklar. Bunlar arasnda, Tame Met, sper-
ma ve bcekler vardr (Talmud Bava Kama 2a).
[Tuma kurallar, Bet-Amikda dnemi iin geerli-
dir. Bet-Amikdan olmad gnmzde, saflama
olasl bulunmadndan btn Yahudiler Tame
Met kategorisindedir].
Valad ATuma: ocuk Tuma Kategorisi. Bir Av
Atumann temas sonucu Tame olmu kii ya da
eya, ikinci derecede Tuma kayna haline gelir.
Tuma derecesi daha dktr. Bu derecedeki bir
Tame, temas halinde sadece yiyecek, iecek ve elle-
ri Tame haline getirebilir.
Tana: o. Tanaim. II. Bet-Amikda dnemi ve son-
rasnda varlk gsteren Hahamlara ve-rilen genel bir
nvan. lk Tana, M 3. yzyln sonlarnda yaam
olan, Ane Keneset Agedolann son yesi imon Atsa-
diktir. Son Tanalar ise, Rabi Yeuda Anasinin ren-
cileridirler [MS 3. yzyln balar]. Bu nesiller boyun-
ca yaam olan Tanalar, Moe Rabenudan itibaren
sregelmi szl aktarm devam ettirmiler ve gerek
Minadaki, gerek Toseftadaki gerekse de benzeri dier
retiler, onlarn szlerine gre yazlmtr.
Tana Bara: D Tana. retisine Minada deil
sadece Baraytada [bkz. Mina] rastlanan Tanaya
verilen isim.
Tana Kama: lk Tana. Bir kural hakknda iki ya
da daha ok fikrin verildii bir Mina ya da Baray-
tada, ilk grn sahibi olan Tana.
Tana Batra: Son Tana. Bir kural hakknda iki ya
da daha ok fikrin verildii bir Mina ya da Baray-
tada, son grn sahibi olan Tana.
Tanah: TaNaH. [T]ora, [N]eviim ve [K]etuvim sz-
cklerinin ba harflerinden oluturulmu szck. Tora,
Moe Rabenunun, tamamn Tanrnn kendisine
dikte etmesiyle yazd ilk be kitaptr; bkz. Tora.
Neviim [Peygamberler], peygamberler tarafndan
Ruah Akode ile yazlan, hem tarihi, hem kehanetsel,
hem de ahlaki kitaplarn toplamdr. Ketuvim [Kitap-
lar] ise, bazlar peygamberler bazlar da David Ame-
leh, elomo Ameleh gibi kutsal kiiler tarafndan,
yine Ruah Akode ile yazlm manzum, dersler ieren,
tarihi deeri de olan kitaplardr.
Min ATanah, Yadeha Al Tanah: Elini Tanahtan
ayrma. Tanah reniminin en temel gereklilikler-
den biri olduunu vurgulayan deyi.
Taor: f. Teora; o. Teorim; f. o. Teorot; kar. Tame.
380 381
1. Saflk. 2. Tumadan uzak duran kii.
Taara: Taor olma durumu.
Taarot: Minann alt blmnn altncs ve bura-
daki, Tuma/Taara konularn ele alan nite.
Taarat ALaon: Dilin Safl. Bir lisan, hatasz
kullanmay ifade eder.
Taref: f. Terefa; f. o. Terefot. Kaer olmayan. Yen-
mesi, kullanlmas ya da piirilmesi yasak olan yiyecek.
Et ve stn birlikte kullanld kaplar da Yahudi
kanununa gre Taref snfna girer.
Tefilin: abat ve bayram gnleri haricinde her gn
sabah duasnda sol kola ve baa yerletirilen; iinde
Toradan drt blmn (emot 13:1-10, 13:11-16,
Devarim 6:4-9, 11:13-21) yazl olduu parmenler
bulunan, hayvan derisinden yaplm iki siyah renkli
kp kutu. Bu kutulardan kan deri eritler, kutularn
yerletirilmesini ve balanmasn salarlar ve kendile-
rine gre kurallara sahiptirler.
Tefilin el Rai: Rainin Tefilini. Kutularn iin-
deki blmlerin Rainin kabul ettii sisteme gre
dizildii Tefiline verilen isim. Bu sra, yukarda veri-
len ekildedir ve yaygn olarak Rainin Tefilini kul-
lanlr.
Tefilin el Rabenu Tam: Rabenu Tamn Tefilini.
Kutularn iindeki blmlerin Rabenu Tamn kabul
ettii sisteme gre dizildii Tefiline verilen isim.
Rabenu Tam [Rabi Yaakov], Rainin torunuydu.
Bu dizilie gre, Rainin sistemine gre tek farkllk,
Tefilin el Raide son iki sradaki olan blmlerin
birbiriyle yer deitirmi halde yerletirilmeleridir.
Her ne kadar Rai ve Rabenu Tamn isimleriyle
anlyorlarsa da, her iki Tefilin de, Moe Rabenu
zamanndan beri sregelen farkl iki gelenei takip
eder.
Tefilin el Yad: Kol Tefilini. Kola taklan Tefilin.
Tefilin el Ro: Ba Tefilini. Baa taklan Tefilin.
Terefa: Yrtlm, paralanm, kesilmi. 1. Yrtc bir
hayvan tarafndan ldrlm hayvan. 2. ehita kural-
larna aykr bir ekilde kesilmi hayvan. 3. Kaer
olmasn engelleyen bir hastalk, lezyon vs. tespit edi-
len hayvan. 4. Torann verdii Kaerut iaretlerine
(Vayikra Perek 11) uygun olmayan tm hayvanlara
verilen genel isim.
Nevelot UTrefot: Leler ve Paralanmlar. Bu da
genel olarak yenmesi yasak hayvanlar tanmlayan
bir sfattr. Nevela Le, kendiliinden lm hay-
van ifade ederken Terefa, ldrlm bir hayvan
tanmlar.
382 383
Teuva: Szlk anlam dn/kaynaa geri gelitir.
Yahudi geleneksel dilindeki anlam ise pimanlk
duymak, hatadan vazgemek, doru yola dnmek
eklindedir. Teuva yapmak/Teuvaya dnmek ek-
linde kullanlr.
Baal-Teuva: o. Baale-Teuva; f. Baalat-Teuva f.
o. Baalot-Teuva. Teuva Sahibi. Teuva yapan
kii.
Aseret Yeme Teuva: 10 Teuva Gn. Ro
Aana ile balayp Yom Kipur ile sona eren on gn.
Teuva yapmak her ne kadar yln her gn mm-
knse de, bu gnlerdeki hava ve manevi ortam bunu
kolaylatrr niteliktedir.
aare Teuva Leolam Petuhim: Teuva kaplar
daima aktr.
Bimkom eBaale Teuva Omedin, Tsadikim
Gemurim Enam Omedin: Kusursuz Tsadikler bile
Baale-Teuvann dzeyinde deildir. Bu, Haham-
larmzn, Teuva yapmann nemini belirten bir
deyiidir.
Tia BeAv: brani takvimine gre 9 Av. Bu gn, tarih
boyunca Yahudiler iin bir yas gn olarak bilinir. Bu
gnde meydana gelen felaketler sebebiyle Yom
Kipurdaki kurallara gre oru tutulur. Bu tarihte
meydana gelen olaylar arasnda unlar saylabilir: [1]
Bene-Yisraelin, casuslarn raporu sonrasnda iledikle-
ri gnah zerine arptrldklar, lde krk yl dolama
ve o neslin Erets-Yisraele girememesi cezasnn veril-
mesi (Bamidbar Perek 13 ve 14) [M 1311]. [2] I.
Bet-Amikdan yklmas [M 422]. [3] II. Bet-Amik-
dan yklmas [MS 68]. [4] Betar ehrinin dmesi
[MS 135]. [5] Yerualayimin tamamen yklarak bir
tarla gibi srlmesi. Minada belirtilen bu olaylarn
dnda tarihin daha yakn dnemlerinde, rnein
ngiltereden kovulu [1290] spanyadan kovulu
[1492] gibi olaylar da Tia Beavda gereklemitir.
Tora: 1. Yasa; Bereit 26:5. 2. Oraa Eitim/Rehber-
lik szcyle balantl olarak reti. 3. Tanrnn,
Moe Rabenuya dikte ettii ve Bene-Yisraele verdii,
Yahudilikin temel kitab. Torat E-lo-im Tanrnn
Toras (Yeayau 24:26), Torat Moe Moenin
Toras (Malahi 3:22), Torat Emet Gerek Yasa
(Nehemya 9:13) olarak da bilinir.
Tora eBiHtav: Yazl Tora. Torann be kitab.
Baz durumlarda tm Tanah iin de kullanlr.
Tora eBeal Pe: Szl Tora. Moenin, dorudan
Tanrdan renerek halka tm detaylarna kadar
aklad, Yazl Toradaki emirlerin tm uygulama-
lar, retiler, gelenekler, kurallar. Talmud.
Torat Koanim: bkz. Koen.
384 385
Ben Tora: Tora Olu. Tora renimi grm, bu
konuda alkan kii.
Din Tora: Tora Kanunu. Yahudi kanununa
gre grlen dava.
Sefer Tora: Tora Kitab. Torann, hayvan derisi
zerine, usta bir Sofer tarafndan, zel bir mrekkep-
le ve belirli ok titiz kurallara gre yazl olduu
tomar.
Simhat Tora: Tora Sevinci. Torann yllk okun-
ma dngsnn tamamlan sebebiyle yaplan kut-
lama. Bu gnde Torann son peraas olan Vezot
Aberaha okunur ve hemen ardndan ilk peraa
Bereite balanr. emini Hag Atseret bayramna
dahildir ve Erets-Yisraelde bu bayramn tek gnn-
de, Diasporada ise, ikinci gnde kutlanr; bkz. emi-
ni Hag Atseret.
Talmud Tora: 1. Tora renimi. Tora renimiyle
megul kii kadar zgr insan yoktur (Mina Pirke
Avot 6:2). 2. Tora renimi veren kurumlar iin kul-
lanlan genel isim.
Tora Ora: Tora Iktr. Toray ven bir deyi.
Tov Tora MiKol Sehora: Tora, tm ticari mallar-
dan daha iyidir.
Zo Tora VeZo Sehara?!: Tora bu, karl bu
mu?!. Bir Tora bynn zorluklar iinde yaa-
masna anlam verememe ifadesi.
Dibera Tora KiLon Bene Adam: Tora, insano-
lunun diliyle konutu. Torann eitli yerlerinde,
Tanr ile ilgili olarak insansal terimler kullanlmas
gibi zorluklara Talmudun cevab; bkz. Bereit 11:5
ak.
Tosefta: Ekleme. Rabi Yeuda ANasinin, eitli sebep-
lerle Minaya katmad ve son Tanalar Rabi Oaya
ve Rabi Hiya tarafndan derlenen dta kalm
Minalardan [Barayta; o. Baraytot] oluturulmu
eser. Buradaki retiler Minadakilerle neredeyse
edeerdirler ve onlarn anlalmasnda yardmc ya da
karlatrma yaparken dayanak niteliindedirler.
Fakat yine de Minada yer alm olan retilerle eli-
tikleri grlrse, kabul edilen taraf Minadr.
Tsadeket: Bkz. Tsadik.
Tsadik: o. Tsadikim; f. Tsadeket; f. o. Tsadikot; kar.
Raa. 1. Tanrdan korkan, Torann tm Mitsvalarn
yerine getiren; 2. Adaleti ileten; drst; 3. Hakl.
Tsadik Yesod Olam: Tsadik kii, dnyann temeli-
dir. Byk bir Tsadik iin kullanlan sfat.
Tsadiko el Olam; Tsadik Olamim: Dnyann
[Tek Gerek] Tsadiki; [Tm] Dnyalarn [Tek Ger-
ek] Tsadiki. Tanr iin kullanlan bir sfat.
386 387
Tov LaTsadik, Tov Liheno: Tsadik iin iyiyse,
komusu iin de iyidir. Hahamlarmzn, evresin-
deki insanlara iyi ynde etki eden kii iin kullan-
dklar vg deyii.
Tsadik VeRa Lo, Raa VeTov Lo: Tsadik, ama
onun iin her ey kt gidiyor; Raa, ama onun iin
her ey iyi gidiyor. Tarihin en byk ikilemini belir-
ten, drst kiilerin zor artlar altnda yaarken,
ktlerin rahat yaam srmelerini sorgulayan ktm-
ser deyi.
36 Tsadik: Her nesilde, dnyann ayakta durmasn
salayan 36 gizli Tsadik olduunu belirten sz.
Zeher Tsadik LiVraha: ks. ZaTSaL Tsadikin
anlmas, Beraha getirir. lm bir Tsadikten bahse-
dildiinde, isminin ardndan sylenen sfat.
Tsedaka: 1. Adalet, drstlk. 2. htiya sahiplerine
yardm. Elindekiyle adalet ve drstle uygun bir
ekilde ihtiya sahiplerine yardm etmek.
Tsedaka Tatsil MiMavet: Tsedaka lmden Kur-
tarr (Mile 6:2). Kendilerine ba yaplmasn iste-
yen ihtiya sahiplerinin, genelde bir cenaze srasnda
etraftakilere yaptklar hatrlatma.
Baal Tsedaka: Tsedaka Sahibi. Cmert, ok Tse-
daka yapan kii.
Gabay Tsedaka: Tsedaka Tahsildar/Kasadar.
htiya sahiplerine datmak zere insanlardan Tse-
daka toplayan ve bu konuda araclk yapan kii.
Maot el Tsedaka: Tsedaka Paralar. htiya sahip-
lerine datlmak zere toplanm para.
Tsedaka; En La Kitsba: Tsedakann Belirli Bir Bt-
esi Yoktur. Tora Tsedaka verme Mitsvas konusun-
da bir alt ya da st snr koymamtr (Talmud Gitin
52a, Rai o.a.).
Tsitsit: Drt keli elbiselerin kelerine balanmas
gereken iplik dmleri ve saaklar; Bamidbar 15:37
v.d. Bu emrin yerine getirilmesi iin, sabah dualarnda
drt kesinde Tsitsit olan bir dua al [Talit Gadol
Byk Talit] ve gn boyu giysilerin altnda yer alan
drt keli ve Tsitsit bal bir i kyafeti [Talit Katan
Kk Talit] giyilir. Ama bunun dnda, drt ke-
li baka elbiselere de Tsitsit balamak gerekir. Drt
kesi olmayan elbiseler ise bundan muaftr.
Tufan Nesli: Noah zamanndaki Tufanla ortadan
kalkan nesil; bkz. Noah peraas.
Yeiva: 1. Oturu; 2. Toplant; 3. Hahamlarn Tora
renimi ya da aratrma amacyla bir araya gelmeleri.
4. Tora renilen akademi.
Yeiva el Mala: Yukardaki Yeiva. Gerek
388 389
Dnyada, melekler ve Tsadiklerin ruhlarnn bir
araya gelilerine verilen isim.
Bahur Yeiva: Yeiva rencisi.
Ro Yeiva: Yeiva Bakan.
em ve Everin Yeivas: Noahn olu em ve onun
torununun olu Everin, Tanry ve Torann temel-
lerini rettikleri Yeiva.
Yetser ARa: Kt Eilim. nsan ktle, zarar ver-
meye, kskanla, nefrete, gnaha vs. tevik eden
zayf yan; bkz. Satan.
Yetser ATov: yi Eilim. nsan iyilie, adalete, yar-
dmseverlie, sevgiye vs. tevik eden yan.
Yom Kipur: Af Gn; Vayikra 23:26-32. Ya da Yom
Akipurim. Tiri aynn 10u. Yln en kutsal gndr
ve bu gnde, Yahudiler oru tutup gn boyu af iin
dua ederler. Bu gnde Mitsvot Ben Adam Lamakom
affedilir; fakat Mitsvot Ben Adam Lahavero, hatann
hedefi olan kii affetmedii srece yerinde kalr. Yom
Kipurda, yemek, imek, ferahlatc bir eyler srmek,
eleraras ilikide bulunmak, deri ayakkab giymek ve
ykanmak yasaktr (Mina Yoma 8:1).
Yom Kipur Katan: Kk Yom Kipur. Erev Ro
Hode iin kullanlan bir takma isim. Kabalist Rabi
Moe Kordovero tarafndan oturtulan, bu gnde
oru tutulmas gelenei, dnyann baz cemaatlerin-
de benimsenmitir.
Yom Tov: yi Gn. Bayram gn. alo Regalim ve
Ro Aanada i yapmann yasak olduu gnler.
abattan farkl olarak, Yom Tovda Ohel Nefe
Yemek htiyac iin gereken iler yaplabilir; abat
gn yaplamaz.
Yom Tov Rion: lk Yom Tov. Pesah ve Sukotun,
Yom Tov olan ilk gn. Diasporada iki gndr.
Yom Tov Aharon: Son Yom Tov. Pesahn son
gn ve Sukotu takip eden emini Hag Atseret. Dias-
porada her ikisi de ikier gndr.
Yom Tov eni el Galuyot: Srgnlerin kinci
Yom Tovu.
Her bayramda Diasporada kutlanan ikinci Yom Tov
gnne verilen isim.
Yovel: Yedi emita yln takip eden 50. yl. Bu ylda,
gemi 49 yl iinde el deitirmi tm topraklar eski
sahiplerine geri dner ve tm Yahudi kleler serbest
kalr; Vayikra 25:10; emot 21:6 ak.
Paam Ahat BaYovel: Yovelde Bir.