Finansiranje i trokovi primarne

zdravstvene zatite
Eva Zver
Institut za makroekonomsku analizu i razvoj
eva.zver@gov.si
23.-25. septembar 2010, Banja Luka
Pregled prezentacije
Razlozi za analizu finansiranja i trokova za primarnu
zdravstvenu zatitu na makro nivou
Politike za jaanje primarne zdravstvene zatite (opte)
Indikatori za monitoring aktivnosti i trokova u primarnoj
zdravstvenoj zatiti
Pitanja na koja moemo odgovoriti koristei indikatore
zdravstvenih trokova za primarni nivo
Metodologija i izvori podataka za analizu
Finansiranje i trokovi za primarnu zdravstvenu zatitu u
Sloveniji, agregatni podaci za BiH i meunarodna poreenja
Ukupni i javni trokovi za zdravstvo u ueu u BDP-a su u stalnom porastu zbog
(starenja populacije, brzog razvoja medicinske tehnologije, sve veih oekivanja
pacijenata, porasta ivotnog standarda, ekonomske krize). Zbog toga je finansiranje
zdravstvenih sistema u sreditu debate o dugoronoj stabilnosti javnih finansija.
Jaanje primarne zdravstvene zatite poboljava efikasnost zdravstvenih sistema i
smanjuje agregatne trokove za zdravstvo (uloga vratara; sistem upuivanja
smanjuje nepotrebno koritenje specijalistike vanbolnike njege i usluga urgentne
medicine).
Studije su pokazale, da se neke usluge mogu umjesto na sekundarnomnivou raditi na
primarnomnivou efikasnije i uz vee zadovoljstvo pacijenata
Jaanje primarne zatite poboljava dostupnost usluga i odgovor zdravstvenog
sistema, ali je vano kako je primarni nivo finansiran
Razlozi za analize finansiranja i trokova
primarne zatite na makro nivou
Politike za jaanje primarne zdravstvene zatite
(opte):
Jaanje uloge doktora na primarnomnivou kao vratara, promotora zdravlja i
prevencije oboljenja dopunjavanjemopisa poslova.
Poveati bazu resursa u primarnoj zatiti (doktora i medicinskih sestara) i
smanjenjiti razliku u platama doktora na primarnomnivou i u bolnicama, da bi
se vie mladih doktora odluilo za specializaciju u primarnoj zdravstvenoj
zatiti
Finansiranje sa mijeanim sistemom plaanja usluga na primarnom
nivou (glavarina (capitation) da bi se ojaala funkcija doktora kao
koordinatora; plaanje po uslugama - na primjer za promociju
zdravlja, preventivnih aktivnosti i usluga poslije zvaninog radnog vremena).
Jaanje dostupnosti primarne zatite poslije radnog vremena i u svim
regijama, da bi pacijenti manje traili usluge hitne pomoi u bolnicama
Indikatori koji se koriste za monitoring aktivnosti
primarne zdravstvene zatite
Na makro nivou trebamo koristiti indikatore koji su standardizovani i (ako je
mogue) meunarodno usporedivi
Za monitoring aktivnosti u primarnoj zdravstvenoj zatiti na makro noviu najvie se
koriste:
- Indikatori raspodjele resursa: broj doktora u privatnoj praksi, broj
stomatologa, broj punktova porodine/obiteljske medicine, broj medicinskih
sestara
- Indikatori pruanja usluga: broj posjeta u primarnoj zdravstvenoj
zatiti, upuivanja sa primarne na specialistiko-konsultativnu zdravstvenu
zatitu
- Indikatori dostupnosti: udaljenost do najblinje zdravstvene ustanove
- Indikatori zdravstvenog statusa
- Indikatori zadovoljstva korisnika: povjerenje u primarnu zatitu
- itd
Indikatori zdravstvenih trokova postali su znaajna dodatna kategorija za
praenje aktivnosti na svim nivoima zdravstvenog sistema !!!
Pitanja na koja moemo odgovoriti koristei indikatore
zdravstvenih trokova za primarni nivo
Koliko troimo za primarnu zdravstvenu zatitu? Koliko je uee trokova
za primarnu zatitu u ukupnoj zdravstvenoj potronji?
Kolika je stopa rasta trokova za primarnu zdravstvenu zatitu?
(Usporediti sa stopomrasta drugih zdravstvenih trokova i BDP-a?
Kako se finansira osnovna medicinska njega, kako vanbolnika
stomatoloka zdravstvena zatita Koji su udjeli javno:privatno?
Kako se je u toku godina promijenila struktura javno:privatno u finansiranju
primarne zdravstvene zatite?
itd
Koritenjem standardizovane metodologije (Sistema zdravstvenih rauna)
moemo analizirati dui vremenski period i usporediti podatke sa drugim
dravama.
Meunarodno usporedivi indikatori za praenje
finansiranja primarnog nivoa se zasnivaju na
metodologiji Sistema zdravstvenih rauna
Razliiti indikatori se mogu koristiti; neki od njih su:
Trokovi za vanbolnike usluge kao % u ukupnoj zdravstvenoj
potronji
Trokovi za osnovne medicinske usluge kao % u ukupnim
trokovima za vanbolnike usluge
Uee javnih trokova u ukupnim trokovima za osnovne
medicinske usluge
Uee privatnih trokova u ukupnim trokovima za stomatoloke
usluge
Primjeri ovih indikatora su prikazani u analizi...
Metodologija (1)
Sistem zdravstvenih rauna je meunarodni statistiki standard kojeg
koriste OECD, Eurostat, Svjetska zdravstvena organizacija i Svjetska
banka
Od 2000 godine do danas je implementiran u svimevropskimi OECD
dravama i u dosta manje razvijenih drava u svijetu
Nacionalnim zdravstvenim raunom zovemo bazu podataka na
nacionalnom nivou koji se koriste za analize meunarodno usporedivih
indikatora finansiranja i trokova u zdravstvu.
Trokovi za zdravstvo su klasificirani u tri dimenzije:
- Klasifikacija zdravstvenih funkcija (HC) Koje se usluge pruaju?
- Klasifikacija pruaoca zdravstvenih usluga (HP) Ko prua usluge?
- Klasifikacija finansiranja zdravstvene zatite (HF) Ko plaa zdravstvene
usluge?
Meunarodna klasifikacija za zdravstvene raune (International
Classifications for Health Accounts - ICHA)
Klasifikacija zdravstvenih funkcija (HC):
HC.1.3;HC.2.3 Vanbolnika kurativna njega i rehabilitaciona njega
HC.1.3
Vanbolnika kurativna njega
HC.1.3.1
Osnovne medicinske i dijagnostike usluge
HC.1.3.2
Vanbolnika stomatoloka zatita
HC.1.3.3
Vanbolnika specijalizovana zdravstvena zatita
HC.2.3 Vanbolnika rehabilitaciona njega
Metodologija (2)
HF.1 J avni trokovi
HF.1.1 Generalna vlada
HF.1.1.1 Centralna vlada (Ministarstvo civilnih poslova i druga ministarstva BiH)
HF.1.1.2 Pokrajinska vlada
HF.1.1.3 Kantonalna vlada
HF.1.1.4 Lokalna vlada
HF.1.2 Fondovi socijalnog osiguranja
HF.2 Privatni trokovi
HF.2.1 Privatno zdravstveno osiguranje
HF.2.3 Gotovinski trokovi domainstava
HF.2.4 Neprofitne institutcije
HF.2.5 Preduzea
HF.3 Donatorski trokovi
Klasifikacija finansiranja zdravstvene zatite (HF):
Klasifikacija pruaoca zdravstvenih usluga (HP):
HP.3
Pruaoci usluga ambulantne zdravstvene zatite
HP.3.1
Ljekarske ordinacije
HP.3.2
Stomatoloke ordinacije
HP.3.3
Druge zdravstvene ordinacije
HP.3.4
Centri za lijeenje ambulantnih pacijenata
HP.3.5
Medicinske i dijagnostike laboratorije
HP.3.6
Pruaoci usluga kune zdravstvene njege
HP.3.9
Drugi pruaoci ambulantne zdravstvene zatite
Izvori podataka za analizu
Nacionalni zdravstveni rauni za Sloveniju za period 2003-2008
(Statistiki ured Republike Slovenije, Eurostat, OECD)
Nacionalni zdravstveni rauni za BIH za period 2004-2008. (WHO;
interni detaljniji podaci Ministarstva civilnih poslova)
Druge drave: OECD Health Data 2010; Eurostat, WHO
Primjeri komparativne analize zasnovane na
podacima nacionalnih zdravstvenih rauna
22 23 24
26 26 27 28
29 29 30 30 31 31 31 32 32 33 33
37
40
46
34 36
29
29
32
33
36 33
29
30 30
32
23
29
30 29 29
30
25
29
25
0
11
17
3
26
6
13
19
12 9
18
4
0
12
12
19
14
21
9
8
1
34
21
18
36
13
29
18
16
20
23
11
26
38
21 18
12
12
13
24
17
25
5
9
13
6
3
5 6
4
9 8
11
7
9
7
8 7
13
3
6 6
3
0%
10%
20%
30%
40%
50%
60%
70%
80%
90%
100%
Collective services
Medical goods
LTC
In-patient*
Out-patient**
Tekui trokovi za zdravstvo po funkcijama i vrsti zdravstvene zatite, 2007
-Udio trokova za kurativnunjegu(bolnikih i vanbolnikih) je oko 55-65% od ukupne tekue
zdravstvene potronje. Ovaj udio je u porastu tokom godina.
- BIH ima veoma nizakudio trokova za vanbolniku zdravstvenuzatitu(osnovna + specialistika)
-U Sloveniji je udio trokova za vanbolniku njegu malo ispod prosjeka OECD. (U zadnjim godinama se
prosjean broj bolnikih dana u Sloveniji smanjio sa8,3 dana u 2003 godini na 6,8 dana u 2007 godini;
u EU je prosjek u 2008 godini bio9 dana).
Izvor podataka: OECD Health Data 2010; za BiH: Ministarstvo civilnih poslova. Napomena: ukljuene subolnike usluge i dnevni
sluajevi. ** ukljuuje kuno njegui pomone usluge
2.8
3.3
3.8
4.0
4.1
4.2
4.7
5.0
5.6
5.7
5.8
6.1
6.3 6.3
6.5
6.7 6.7
6.8
7.0
7.5 7.5
7.6
8.1
10.8
11.2
12.6
0.0
2.0
4.0
6.0
8.0
10.0
12.0
14.0
Broj vanbolnikih posjeta po stanovniku (primarni i sekundarni nivo), 2007
- Broj vanbolnikih posjeta u BiH je takoer nizak.
Source: OECD Health Data 2010; for BiH: WHO
29
24
32
15
Tot.exp. basic
med. serv.
Tot. exp. on
dental serv.
Tot.exp.
specialised care
All other tot.out-
pat.exp
Udjeli trokova za vanbolnike usluge u Sloveniji, 2007
Izvor: Statistiki ured Republike Slovenije, 2009
Trokovi za osnovne medicinske usluge kao udio ukupnih trokova za
vanbolnike usluge u 2008 godini, u %
16
20
20
24
27
27
29
30
33
34
36 36
43
50
56
0
10
20
30
40
50
60
D
e
n
m
a
r
k
S
w
e
d
e
n
C
z
e
c
h

R
e
p
u
b
l
i
c
H
u
n
g
a
r
y
G
e
r
m
a
n
y
F
i
n
l
a
n
d
S
L
O
V
E
N
I
J
A
A
u
s
t
r
i
a
N
o
r
w
a
y
S
p
a
i
n
S
l
o
v
a
k

R
e
p
u
b
l
i
c
P
o
l
a
n
d
A
u
s
t
r
a
l
i
a
U
n
i
t
e
d

S
t
a
t
e
s
F
r
a
n
c
e
Izvor: OECD Health Data 2010;
2.4
1.7
20.9
4.8
8.4
-2.4
15.7
8.4
4.0
3.3
5.0
4.8
-5.0
0.0
5.0
10.0
15.0
20.0
25.0
Social security funds Private insurance Private households
out-of-pocket exp.
Total exp.
Basic medical and
diagnostic services
Out-patient dental care
All other specialised
health care
All other out-patient
curative care
Prosjene godinje realne stope rasta trokova za vanbolnikunjeguu
periodu 2003-2008 u Sloveniji, u %
Visoka stopa rasta javnih i ukupnih trokova za specialistiku zdravstvenudjelatnost (8,4%)
(dodatna sredstava su bila usmjerena na smanjenjedana ekanja za neke od specialistikih usluga)
Visoka stopa rasta trokova domainstava za osnovne medicinske i diagnostike usluge (20,9%)
(Broj ljekara u privatnoj praksi (sa koncesijom) je u periodu 2003-2008 bio u brzom porastu (udio
privatnih je u 2003 godini bio 19% i u 2008 25%). Sa druge stranese je broj ljekara u javnim
domovima zdravlja smanjiotako da je to imalo negativni efekat na ponudui dostupnost primarne
zdravstvene zatite u nekim dijelovimaSlovenije)
Privatni trokovi za stomatoloke usluge su se smanjili u realnim uslovima (-0,1%); pozitivan
realan porast javnih trokova za stomatoloke usluge (zbog izdvojenih dodatnih sredstava
smanjilo se vrijeme ekanja)
Izvor: Statistiki ured Republike Slovenije, 2009
-2.0 -0.8
0.6 0.7
0.9 0.9
1.8
3.0
3.2 3.3
3.6 3.7
4.1
4.8
5.2
14.4
14.7
-4.0
-2.0
0.0
2.0
4.0
6.0
8.0
10.0
12.0
14.0
16.0
H
u
n
g
a
r
y
N
o
r
w
a
y
G
e
r
m
a
n
y
F
r
a
n
c
e
S
w
e
d
e
n
A
u
s
t
r
i
a
C
a
n
a
d
a
P
o
l
a
n
d
C
z
e
c
h

R
e
p
u
b
l
i
c
U
n
i
t
e
d

S
t
a
t
e
s
I
c
e
l
a
n
d
D
e
n
m
a
r
k
F
i
n
l
a
n
d
S
L
O
V
E
N
I
A
S
p
a
i
n
E
s
t
o
n
i
a
B
e
l
g
i
u
m
Prosjena godinja realna stopa rasta trokova osnovnihmedicinskihuslugau
periodu 2003-2008 u Sloveniji i u dravama OECD , u %
Kad koristimo meunarodne usporedbe potrebno je interpretirati vie indikatora. Uz ovaj
indikator na primjer interpretiramo jo: porast brojaljekara na primarnom nivou, broj
posjeta na primarnom nivou postanovniku, prosjena godinja realna stopa rasta BDP-ai
ukupnih trokova za zdravstvo
Izvor: OECD Health Data 2010;
-9.0
-2.2 -2.1 -0.8 -0.7 -0.2
0.6
0.9
1.8
2.6
3.6 3.6 3.7 3.8
4.3 4.5
5.8
7.1
14.8
-15.0
-10.0
-5.0
0.0
5.0
10.0
15.0
20.0
A
u
s
t
r
i
a
S
l
o
v
a
k

R
e
p
u
b
l
i
c
H
u
n
g
a
r
y
G
e
r
m
a
n
y
N
o
r
w
a
y
F
r
a
n
c
e
S
w
e
d
e
n
C
z
e
c
h

R
e
p
u
b
l
i
c
C
a
n
a
d
a
S
L
O
V
E
N
I
A
S
w
i
t
z
e
r
l
a
n
d
U
n
i
t
e
d

S
t
a
t
e
s
D
e
n
m
a
r
k
P
o
l
a
n
d
F
i
n
l
a
n
d
I
c
e
l
a
n
d
S
p
a
i
n
B
e
l
g
i
u
m
E
s
t
o
n
i
a
- Porast javnih trokova u Sloveniji je blizu prosjeka dravaOECD.
- Prosjena godinja realna stopa rasta ukupnih javnih trokova za zdravstvo je u istom
periodu bila 2,8% (ukupno javni + privatni: 3,1%)
Izvor: OECD Health Data 2010;
Prosjena godinja realna stopa rasta JAVNIH trokova za osnovne medicinske
usluge u periodu 2003-2008 u Sloveniji i u dravama OECD , u %
41
38
19
24
6
10
30 29
21
18
51
16
38 30
29
24
34
39
27
38
13
19
28
32
3 3 3
10
41 39
13 13
0%
10%
20%
30%
40%
50%
60%
70%
80%
90%
100%
S
o
c
i
a
l

h
e
a
l
t
h

I
n
s
u
r
a
n
c
e


2
0
0
3
S
o
c
i
a
l

h
e
a
l
t
h

I
n
s
u
r
a
n
c
e


2
0
0
7
P
r
i
v
a
t
e

h
e
a
l
t
h

i
n
s
u
r
a
n
c
e

2
0
0
3
P
r
i
v
a
t
e

h
e
a
l
t
h

i
n
s
u
r
a
n
c
e


2
0
0
7
O
u
t
-
o
f
-
p
o
c
k
e
t


2
0
0
3
O
u
t
-
o
f
-
p
o
c
k
e
t

2
0
0
7
T
o
t
a
l


2
0
0
3
T
o
t
a
l

2
0
0
7
Out-patient rehabilitative care
All other out-patient curative care
All other specialised health care
Out-patient dental care
Basic medical and diagnostic services
Trendovi u porastu trokova su imali uinak i na promjene u strukturi trokova:
- Porast svih trokova za specialistike zdravstvene usluge
- Porast privatnih trokova za osnovne medicinske usluge i manji dio trokova za stomatoloke usluge
Strukturatrokova vanbolnikihuslugapo finansijerima u Sloveniji, 2007
Izvor: Statistiki ured Republike Slovenije, 2009
35
42
0
5
24
25
35
22
0
1
0%
10%
20%
30%
40%
50%
60%
70%
80%
90%
100%
Bosna Slovenia
Ostatak svijeta
Ope zdravstvena administracija
Snabdijevanje i upravljanje programima
javnog zdravstva
Maloprodaja i drugi davaoci medicinskih
sredstava
Davaoci ambulantne zdravstvene zatite
Ustanove za njegu i boravak
Bolnice
Tekui trokovi za zdravstvo po pruaocima zdravstvene zatite
U BiH i u Sloveniji je udio trokova za pruaoce ambulantne zdravstvene zatite (HP.3) 24-25%.
Izvor: Statistiki ured Republike Slovenije, 2009; Ministarstvo civilnih poslova BiH, 2009
1.1
1.1
67.6
28.9
1.6
Generalna vlada (ne
ukljuujui socijalnu zatitu)
Lokalna (opinska vlada)
Fondovi socialne sigurnosti /
zatite
Privatni direktni trokovi
domainstava
Participacija (do pune cjene
Fonda socialne sigurnosti)
Kako su finansirani pruaoci vanbolnike zdravstvene njege (HP.3) ?
0.5
0.6
60.1
25.0
10.0
3.8
Central government
Local / municipal
government
Social security funds
Private households out-of-
pocket exp.
Private insurance
Corporations (other than
health insurance)
BIH:
Slovenija:
Izvor: Ministarstvo civilnih poslova, 2009
Izvor: Statistiki ured Republike Slovenije, 2009
0.7
0.4
84.3
5.5
9.1
Osnovne medicinske i diagnostike usluge
Central government
Local / municipal government
Social security funds
Private insurance
Private households out-of-
pocket exp.
Udjeli u finansiranju osnovne medicinske njege u Sloveniji, 2008
- Udio privatnih ljekara opte i porodine medicine sa koncesijom u mrei javne zdravstvene
djelatnosti je u 2009 godini u Sloveniji bio 25.3% (264 od ukupno 1040). Privatnihljekaraopte
medicine i specialista porodine medicine bez koncesije jesamo 3.
Izvor: Statistiki ured Republike Slovenije, 2009
88
85
12
15
0%
10%
20%
30%
40%
50%
60%
70%
80%
90%
100%
2003 2008
Private
Public
Udio javnih i privatnih trokova za osnovnumedicinskunjeguu Sloveniji,
za period2003 i 2008
Izvor: Statistiki ured Republike Slovenije, 2009
0.0
0.1
47.7
20.0
32.3
Vanbolnika stomatoloka njega
Central government
Local / municipal government
Social security funds
Private insurance
Private households out-of-
pocket exp.
- Udio privatnih stomatologa sa koncesijom u mrei javne zdravstvene djelatnosti je u 2008 godini
bio 60,3% (654 stomatologa). U Sloveniji ima 156 stomatologa sa privatnompraksombez koncesije.
Udjeli u finansiranju vanbolnike stomatoloke njege u Sloveniji, 2008
Izvor: Statistiki ured Republike Slovenije, 2009
46
48
54
52
0%
10%
20%
30%
40%
50%
60%
70%
80%
90%
100%
2003 2008
Private
Public
- Uee javnih trokova za stomatoloke usluge je poraslo u periodu 2003-2008.
- U Sloveniji suna primarnom nivou liste za ekanje samo u stomatologiji , zbog toga suu periodu
2003-2008 dodatna sredstava uloena u stomatologiju (u porastu je i broj stomatologa koji je u
2009 bio 60.2 na populaciju od100.000)
Udio javnih i privatnih trokova za vanbolnike stomatoloke usluge u Sloveniji,
u periodu2003 i 2008
Izvor: Statistiki ured Republike Slovenije, 2009
2
4 5
7
17
20
21
24
32
34
37
39
41
45
48
54
57
59
0
10
20
30
40
50
60
70
80
90
2003
2008
Udio javnih trokova za stomatoloke usluge u Sloveniji i dravama OECD, 2003 i 2008
- Meunarodno poreenje kae, da je u Sloveniji udio javnog finansiranja za
stomatoloke usluge 50% vei od prosjeka dravaOECD.
Source: OECD Health Data 2010;
Opti:
NZR je alat za analize finansiranja i trokova u zdravstvu na svim nivoima zdravstvene zatite;
NZR jevano orue za praenje efekata reformi u zdravstvu (promjene u strukturi
trokova, praenje faktora rasta)
Poreenje zdravstvenih trokova sa drugim dravama moe se koristiti kao benchmark ali
uvijek treba zajedno interpretirati finansijske i nefinansijske indikatore
Za Sloveniju:
Indikatori trokova u zdravstvu za primarni nivo potvruju da u periodu 2003-2008 zdravstvena
politika u Sloveniji nije bila usmjerena na osnovnumedicinskudjelatnost (sve vei nedostatak
ljekara opte prakse, naroito u nekim regijama u kojima nije vie mogue osigurati svevane
zdravstveneuslugena primarnom nivou).
Koraci unaprijed postignuti su u mrei javne stomatoloke djelatnosti.
Udio privatnih trokova na primarnom nivou jo uvijek nije visok.
Za BiH:
Udio trokova na vanbolnike usluge u ukupnoj zdravstvenoj potronji je veoma nizak.
Udio tekuih trokova za pruaoce vanbolnike zdravstvene zatite u ukupnoj zdravstvenoj
potronji je uprosjeku.
Udio privatnih trokova u finansiranju pruaoca vanbolnike zdravstvene zatite je visok.
Nije mogua detaljnija analiza vanbolnikih trokova zbog toga to NZR do sada jo nije razvijen
na drugom i treem nivou klasifikacije.
Zakljuak