Universiteti i Vlores Ismail Qemali

Punoi :
Eduart Kuqi
Xhistela Nazdri
Rudina Nazaj
Pranoi:
Doc. Migena Petanaj
Permbajtja
1. Hyrja
2. Historiku i WorldCom
3. Si ndodhi skandali ?
4. Personat pergjegjes
5. Firma e auditimit
6. !ektet e skandalit
". Si u #bulua mashtrimi ?
$. %onklu#ionet
&. 'e!eren(at
Hyrja
Manipulimet ne kontabilitet jane nje fenomen qe kerkon nje vemendje te vecante per shkak te impakteve
te shumta qe vine si pasoje prej tyre, duke filluar me pasojat fmanciare te perkthyera ne miliona humbje
per aksioneret dhe investitoret, per me teper vazhdon me pasoja ligjore per te gjithe aktoret qe perfshihen
ne te tilla praktika, e deri ne pasoja sociale per komunitetin dhe gjithe sistemin ku ato operojne.
Vitet 199 mbahen mend per perdorime masive te praktikave mashtruese ne kontabilitet nga shume
firmave te medha amerikane, si pershembull !nron, "orldcom, #$%, te cilat u renuan sikurse nje
keshtjelle prej rere brenda nje periudhe fare te shkurter duke shkaktuar deme te medha ekonomike dhe
sociale. &umbja e miliona dollare nga falimentimi i kompanive te cilat raportonin cdo vit shifra
marramendese dhe joshese ne pasqyrat e tyre financiare, ka bere qe kredibiliteti i sistemit financiar dhe
atij kontabel te pesoje nje tronditje te madhe, duke i bere investitoret gjithmone e me skeptike per t'ua
besuar fondet e tyre cdo kompanie.
(yetjet e para qe u shtruan pas shperthimit te ketyre skandaleve ishin)
*1+ si ka mundesi qe nje manipulim i ketyre permasave t'ju kete shpetuar syrit te audituesve apo
autoriteteve te tjera perkatese qe merren me monitorimin dhe kontrollin e kompanive,
*-+ .ujt duhet t'ia adresojme fajin per te tilla ngjarje,
*/+ kush e paguan faturen e kostove qe mbartin keto raste,
*0+ # ekziston ndonje menyre per t'i shmangur ato,
.ompania qe ne kemi marre eshte "orldcom. 1kandali 2 "orldcom eshte skandali 2 dyte pas atij te !nron
per nga demi 2 bere.
Worldcom ishte nje kompani amerikane qe operonte ne industrine e telekomunikacionit. Investitoret u
habiten qe Worldcom po perdorte taktika mashtruese te te shkuares. Worldcom iu kthye praktikave
manipuluese duke kapitalizuar shpenzimet operative. Keto shpenzime ishin kryer per te mirembajtur apo
per te kontribuar ne funksionimin e mire te sistemit telecom, dhe u klasitikuan si nje investim afatgjate,
duke e rritur fitimin e Worldcom ne 1, billion dollare ne !""1, duke mbuluar humbjet reale. # zbulua qe
gati $.% billion dollare arriten te fshihen nga pasqyra e te ardhurave e shpenzimeve duke rritur ne kete
menyre padrejtesisht fitimet e periudhes. &e fakt, cashflo', fitimet neto, dhe marzhi i fitimit jane tregues
qe kane ndikim te cmimi i aksioneve te duke rritur kete te fundit.
Historiku i WorldCom
&( 1%)$ *ernie +bbers themeloi nj( kompani t( telekomunikimit.
,e ndarjen e -. / ., *ernard +bbers, dhe partner(t e biznesit pan( nj( mund(si t( art( p(r t( bler( lir(
sh(rbimin e komunikimeve t( distancave t( gjata. *iznesmeni ,urray Waldron dhe *ernard +bbers u
takuan ne( nj( kafene n( 0attiesburg. 1jat( diskutimeve p(r marrveshjen dhe logon e kompanis(
kamarieri solli n( nj( cope let(r inicialet 2334 q( m( vone u b( dhe logua e kompanis( 2334 552ong
3istance 3iscount 4ervice6 +bbers dhe disa miq t( tij vendos(n t( marrin nj( kredi 78".""" 9 nga nj(
bank( lokale. -. / . ishte n(n urdh(r t( gjykat(s p(r qira t( pashlyera dhe nuk mund t( ofronte norma t(
ul(ta p(r bizneset e vogla.
Kompania nisi t( zgjerohej duke ndjekur nj( strategji n( t( cil(n ai blen kompani t( vogla rivale lokale,
duke p(rdorur aksionet e 2334 si monedh(. *renda 1" viteve, +bbers bleu $" kompani dhe vlera e
shitjeve t( 2334 arrijn( afro 1 miliard( dollar(. 2334 ndryshoi emrin e saj n( World:om n( vitin
1%%8.
1jat( viteve 1%%" ai k(shillon +bbers n( marr(veshjet e World:om, dhe merr pjes( n( tri mbledhje t(
bordit t( ;orld:om.
&( vitin 1%%<8 2334 vazhdon zgjerimin duke ndryshuar emrin n( World:om .&( dhjetor t( vitit 1%%,
2334 bashkon me I3* ;orld:om dhe disa muaj m( von( ajo njofton blerjen e =rjetit t( 4h(rbimeve
Wil.el .ulsa, >kla. p(r !.8 miliard dollar( n( para cash. &( takimin vjetor t( 2334 n( maj t( 1%%8,
kompania e ndryshoi emrin e saj n( World:om.
&( 1 shkurt 1%%7 Kongresi kalon -ktin e .elekomunikimit . -kti .elekomunikacionit u huartua p(r t(
hapur industrin( e telekomunikimit p(r konkurrenc( m( t( madhe duke i lejuar kompanit( rajonale ?
*aby *ells ? t( hyn( n( tregun e distancave t( gjata n( qoft( se ata jan( t( gatsh(m aq sa t( hyn( n(
monopolet e konkurrenc(s lokale. 5Kufizimet e m(parshme rregullatore kishin penguar kompanit( lokale
dhe ato t( distancave t( gjata t( konkurrojn( kund(r nj(ri<tjetrit.6
&( vitin 1%%7 World:om vazhdon t( rritet. 4ipas nj( artikull ;all 4treet @ournal m( !% shkurt 1%%7,
;orld:om u siguroi investitor(ve nj( kthimin prej 8A.$ p(r qind n( vit gjat( 1" viteve t( kaluara. 4pas
nj( artikulli t( shtetit B ?1"" 9 investime n( ;orld:om n( vitin 1%)%, do t( kishin nj( vler( prej 9 18)"
deri n( janar, q(, sipas kompanis(, (sht( rreth 1" her( m( lart( se kthimi i siguruar nga konkurrent(t
fillestar t( ;orld:om si t( *ig .hree t( distancave t( gjataB -. / . :orp, ,:I :ommunications :orp
dhe 4print :orp.
&( gusht, World:om blen ,C4 :ommunications dhe ##&et, transportuesit me t( m(dhenj n( internet,
n( nj( shk(mbim t( aksioneve 9 1!""""""""". *ashkimi krijon kompanin( e par( t( integruar plot(sisht
t( telefonave t( distancave t( gjata lokale q( nga sistemi i vjet(r i *ell. 1rubman ndihmon p(r t(
rregulluar marr(veshjen, e cila i sjolli 4alomon A.8"".""" 9perfitime.
&(ntor 1%%A World:om dhe ,:I shpall(n bashkimin.
&( at( koh(, ,:I < i cili kishte qen( af(r bashkimit me *ritish .elekomin De cila ishte tre her( m(
shum( se madh(sia e ;orld:om. World:om paguan 9 $A""""""""" p(r marr(veshjen n( t( cil(n asetet
e distancave t( gjata t( ,:I<s( do t( bashkohen me telefonin lokale dhe internet bizneset t( World:om
,:I World:om b(het kompania e dyt( m( e madhe ne 40*- e distancave t( gjata.
&( 7 tetor t( 1%%% World:om njofton planet p(r t( fituar 4print.
1rubman merr pjes( n( nj( takim t( bordit World:om n( tetor , ku drejtor(t do t( vendosnin p(r t(
ndjekur nj( shkrirje me 4print. &(se World:om do t( kishte p(rfunduar marr(veshjen prej
118.""".""".""" 9, e cila do t( bashkonte kompanin( e dyt( dhe t( tret( m( t( m(dha te komunikimit n(
distanc( t( gjat(, ky do t( ishte bashkimi m( i madh n( histori. Ky bashkimi u pa me skepticiz(m t(
menj(hershme nga rregullator(t evropian(, t( cil(t ishin kund(r saj, duke ndikuar rregullator(t federale t(
40*-, duke p(rfshir( @oel I. Klein t( 3epartamentit t( 3rejt(sis( dhe *ill Kennard n( C::.
&( qershor !""", dy rregullator(t amerikan( dhe evropian( njoftuan synimet p(r t( bllokuar
marr(veshjen. 3epartamenti amerikan i 3rejt(sis( argumenton se bashkimi do t( kufizoj( konkurrenc(n
n( tregun e distancave t( gjata, nd(rsa rregullator(t e *ashkimit +vropian thon( se kjo do t( zhvillonte m(
shum( internetin n( nj( kompani. Elanet p(r bashkimin u anulluan m( n( fund m( 1$ korrik, !""".
-vokat(t p(r fondet e pensioneve padit(n :itigroup dhe bankat e tjera,t( cilat k(rkonin t( mbulonin
humbjet e m(dha n( ;orld:om, -ta argumentojn( se :itigroup duhet t( kishte bere t( ditur p(r
investitor(t se :itibank ka pasur nj( interes n( mbajtjen e Fmimit t( aksioneve ;orld:om. -ta gjithashtu
protestojn( se investitor(t nuk jan( njoftuar se .ravels, n( pron(si t( :itigroup, n( t( v(rtet( u b( nj(
partner biznesi i +bbers p(rmes @oshua .imberlands. &( @anar t( !""" =obert =ubin pun(suar koh(t e
fundit si toger kryesor i 4andy Weill n( :itigroup na paralajm(ron p(r nj( boshll(qe ne telekomunikim.
=ubin paralajm(ron se rezervat jan( shum( t( mbivler(suara,
Si ndodhi skandali ?
Eor si ndodhi e gjithe kjo skeme, dhe si pozicionohet ne lidhje me cfare thone standartet per teG
4hpenzimet per pagat e punonjesve me qelllm mbarevajtjen e rrjetit qe Worldcom kryente, ne vend qe ti
zbriste ne periudhen kur ishin kryer, ajo i cilesoi si investime kapitale dhe per rrjedhoje ato nuk figuronin
fare ne pasqyren e te ardhurave dhe shpenzimeve te kompanise, por si nje ze ne sektorin e aktiveve
afatgjata ne bilancin e tij. Eer shkak te ketij veprimi ,rrodhen te ardhura te deklaruara me te medha,
gjithashtu edhe fitimi neto I periudhes doli me i madh se sa realitet.
Kjo nenkupton qe shpenzimet, si pasoje e ketij veprimi, do te amortizoheshin cdo vit sipas nje
kuote te caktuar ne vend qe te zbriteshin te gjitha njeheresh sic edhe duhej. &e kete menyre nje zbritje
graduale e ketyre shpenzimeve qe kapnin vleren 9$,% billion, nuk do te rendonte shume ne fitimin e
deklaruar. &je keqregjistrim i kompanise, aktivitetit apo transaksionit te kryer me qellim coi ne nje
deformim te gjendjes reale financiare te kompanise. ,e poshte paraqitet ne menyre skematike hileja qe
Worldcom ka perdorurB
Eor cfare thone standartet ne lidhje me njohjen dhe rregjistrimin e shpenzimeveG 4ipas 1--E, duhet te
kete nje perputhje midis te ardhurave dhe shpenzimeve, qe do te thote se te shpenzimet do te njihen si te
tilla ne periudhen kur kane kontribuar per realizimin e te ardhurave, dhe jane shpenzime qe vijne si
rezultat I aktivitetit tregtar qe kompania kryen. &ese kompania kryen nje fluks dales arke qe do
kontribuoje ne realizimin e te ardhurave ne periudhen aktuale ushtrimore, por edhe ne periudhat
pasardhese, atehere ne pasqyren e te ardhurave dhe shpenzhneve rregjistrohen shpenzimet deri ne ate
mase qe kane ndikuar ne realizimin e te ardhurave te periudhes, dhe pjesa tjeter njihet si aktiv ne bilanc
per tHu shpemdare ne periudhat pasardhese. &e kete menyre, asnje periudhe nuk rendohet me shpenzime
me shume se cHduhet ne varesi te fluksit hyres qe gjeneron nga aktiviteti I perditshem I saj, dhe ky eshte
nje parim shume i rendesishme ne kontabilitet.
Worldcom ka veproj ne kundershtim me kete rregull. Worldcom ka menduar se mund te perfitoj
nga avantazhet e te operuarit ne industri me zhvillim te shpejte teknologjik, ku inovacionet jane te
shpeshta dhe ndikojne ne praktikat kontabile dhe interpretimin e tyre.
&e fakt shpenzimet qe Worldcom kishte kryer ishin shpenzime periudhe ,sepse ato konsistonin ne
flukes dalese per te vene ne mirefunksionim aktivitetin e kompanise. ,e sakte ishin pagat dhe
shperblirnet e stafit me qellim funksionimin e sistemit, dhe kontribuonin drejtperdrejt ne gjenerimin e te
ardhurave te asaj periudhe. Eor duke qene se keto shpenzime ishin ne nivele te larta 5$.% billion dollare6,
atehere Worldcom vendosi qe ti quante ato si aktive afatgjata, te cilat duhen amortizuar ne
periudhatpasardhese.&e te vertete, duke ju referuar standarteve, cilesohen si aktive afatgjata qe duhen
amortizuar investime ne pajisje apo asete te tjera qe do ndikojne ne te ardhurat e periudhave te tjera, por
Worldcom nuk kishte kryer asnje investim afatgjate ne realitet, keshtu qe aktivet e kompanise u rriten ne
menyre arbitrare, duke mos pasur nje mbeshtetje reale financimi qe do ndikonte edhe ne krahun tjeter te
bilancit. .e gjitha keto veprime deformuan ne menyre te konsiderueshme gjendjen fmanciare te
Worldcom, aq sa ne !""1 u deklarua nje fitim pre 1, bilion dollaresh, kur ne fakt pas riberjes se
pasqyrave sipas standarteve, Worldcom rezultonte me humbje.
Personat pergjegjes
&( dhjetor te !""" 4pitzer fillon hetimin e tij.
+liot 4pitzer, nj( avokat i p(rgjithshm n( &ju @ork 4tate , fillon hetimin e tij rreth analizave t( 4tock Wall
4treet, interesin e tij i shkaktuar nga ankesat e aksioner(v( dhe p(rpjekjet p(r t( rimarr( aksionet e
humbura p(rmes arbitrazhit. 0etimi 4pitzer i fillon me fokus n( ,errill 2ynch dhe analist i njohur i
aksioneve t( saj 0enry *lodget. &( fillim t( vitit !""1 .ruket e kontabilitetit n( World:om filluan
4ipas akuzave t( qeveris(, 4cott 4ullivan, :C> I World:om , fillon procesin e misallocating si shpenzime
kapitale ato Ffar( duhet t( ishin shpenzimet normale, duke e kthyer fitimet n( humbje p(r vitin !""1 dhe
tremujorin e par( t( vitit !""! .ruket e kontabilitetit < prej te cilave totali i fundit prej 9 %""""""""" <
nuk ishte zbuluar nga auditori i brendsh(m :ynthia :ooper deri n( qershor !""!.
&( prill t( !""! +bbers jep dor(heqjen . ,e 4+: q( hetonte praktikat e kontabilitetit n( World:om, dhe
duke humbur mb(shtetjen e bordit t( drejtor(ve t( World:om, +bbers jep dor(heqjen si :+>. &j( faktor
i madh n( dor(heqjen e tij ishin $77.""".""" 9 kredi personale ai ishte marr( nga kompania p(r t(
mbuluar investimet private < kredi t( mb(shtetur nga magazin( World:om. 4ipas Wall 4treet @ournal, kur
World:om i kishte dh(n( +bbers kredi , stock i saj ishte i vlersuar rreth 9 ! por nga koha e dor(heqjes
s( tij (sht( vler(suar n( m( pak se 9 $ p(r aksion.
Iershor !""! World:om njofton mashtrim masiv t( kontabilitetit.
,( !8 qershor, World:om pranon se kishte fryr( fitimet e saj me 9 $)"""""""" < mashtrimi m( i
madh n( historin( e kontabilitetit. World:om :C> 4cott 4ullivan u shkarkua dhe arrestua dy muaj m(
von( me akuza p(r mashtrim t( letrave me vler(, konspiracion dhe paraqitjen e deklaratave t( rreme me
Komisionin e 2etrave me Jler( dhe +Kchange 54+:6. &( gusht dhe p(rs(ri n( n(ntor, World:om rishikon
pasqyrat e saj financiare, duke rritur shum(n totale t( zbuluar nga procedurat e pahjishme t( kontabilitetit
n( % miliard 9. &e !""!, Worldcom deklaron falimentimin, duke shkaktuar nje tjeter dem te madh ne
historine e kontabilitetit dhe biznesit. +dhe ne kete rast, ashtu sikurse +nron, pergjegjesit e pare qe dolen
perpara ligjit ishin drejtori ekzekutiv 5*ernard +bbers6 dhe drejtori financiar 54cott 4ullivan6 I Worldcom.
Ishin vete bordi i drejtoreve qe donin te arrinin keto shifra dhe punonjesit thjesht vleresoheshin
per besnikerine e tyre, duke mos patur asgje ne dore per tHiu kundervene urdhrave te shefit te tyre,
ndonese ishin te ndergjegjshem qe keto praktika nuk ishin korrekte me ligjin ne fuqi. Era mungonte nje
kod etike I brendshem qe do te rregullonte keto marredhenie, duke krijuar nje rrejt te brendshme efektiv
per vet<frenim apo ndalim ne kryerjen e ketyre manipulimeve. 4igurisht sjellja e :+><s dhe :C><s jane
plotesisht joetike, duke qene se ata shfrytezuan hapesirat e mundshme te 1--E per te dale nga situate e
veshtire ku ndodheshin, dhe madje shfaqeshin si terheqes per investitoret, por te tilla genjeshtra kembet e
shkurtra, dhe brenda nje viti, Worldco u fundos duke vuajtur gabimet e veta.
Firma e auditimit
-ndersen dhe World:om kane pasur nje mardhenie te mire ne bisnes. -ndersen sh(rbeu si auditor i
pavarur i World:om nga 1%%" deri n( prill t( vitit !""! dhe kishte nj( marr(dh(nie profesionale me
kompanin( p(r m( shum( se nj(zet vjet. Eer me teper,firma e auditimit -rthur -ndersen e neglizhoi
situaten per hir te pakteve apo perfamive qe kishte dhe lejoi te vazhdohej ne keto ritme, duke qene se
kishin lidhje te ngushta, pra nuk ishin te pavarura plotesisht sikurse kerkohet nga standardet. +dhe sisterni
banker luajti rolin e vet ne mos analizimin e mire te situates dhe niveleve te kreditimit te kompanise duke
i lejuar perdorimin e fondeve.
Era edhe ne rastin e Worldcom qendron teoria se nje praktike manipulative nuk ndodh e izoluar
dhe e kryer nga nje actor I vetem, por jane nje sere aktoresh qe ne saje te compromise qe bejne, ne
menyre te shfaqur apo te nenkuptuar, bejne nje sy qorr dhe nje vesh shurdh kur ndodhen perpara ketyre
rasteve, dhe eshte pikerisht ky rrjet marredheniesh dhe interesash qe solli nje skandal te rradhes ne
mjedisin e korporatave, duke I cuar ne humbje investitoret, si edhe duke lene ne papunesi shume punonjes
te Worldcom. 4ituata po behej serioze, aq sa dukej se ishte e pamundur te ndalje efektin ?domino? qe
shkaktonte sjellja e nje korporate te nje tjeter. 4istemi rregullator kontabel ndodhej perpara nje
domosdoshmeria ne reforrnism dhe ndryshim te kesaj gjendjeje, duke shperbere kete kulture manipulative
qe po infektonte te gjithe sistemin ne nje fare menyre.
!ektet e skandalit
Keto skandale kane ndikime te medh ane ekonomin e nje vendi. Eervecse kemi te bejme me
shkrirje kapitali si pasoje e falimentimeve, kemi te bejme me rritje numrit te papuneve, pabesueshmeri te
investitoreve, ndikime ne tregun e aksioneve apo ne tregun ku eshte shfaqur skandali. 3isa nga efektet e
skandalit Worldcom jane ketoB
1. :mimi I aksioni t te Worldcom nga 7.89 ne mesin e 1%%% shkoj ne me pak se !9 ne mesin e vitit
!""", e duke vazhduar ne renie deri ne falimentim. Kjo ndikoj rende te investitoret, ku 7"9 e tyre
vlenin me pak se 19
!. Kjo I dha nje tronditje te tregut te telekomunikacionit, dhe jo vetem ne t( por edhe ne tregjet e
tjera. Investitoret po fillonin te terhiqnin investimet e tyre nga tregu I telekomunikacionit por
edhe nga tregjet e tjera. Kjo pershkakun e mosbesueshmerise se informacionit te paraqitur nga
firmat. Investitoret menduan se mund te kete edhe kompani te tjera me te tilla probleme.
$. 4ikur te mos mjaftonte skandali per Wolrdcom<in, problemet Jazhdonin. 4i pasoje e skandalit
,Worldcom po humbte kliente. -dministrata e presidentit *ush u shpreh se sherbimi I Worldcom
ishte I pakualifikuar dhe nderpreu te gjitha kontratat e qeverise federale me kete kompani. Kjo
ndikoj si nje shtyse per klientet e kompanise qe te largoheshin.
. World:om u gjend perball situates ku duhet me patjeter te ulte shpenzimet. &uk zgjati shume qe
ajo te pushonte nga puna 1A""" punonjes nga )8""" qe kishte gjithsej. Ketu ishte dhe demi I
pare I saj social.
8. &dersa demi I dyte social I saj ishte per fondet e pensioneve. Condet e pensionit te &e' Lork
ishin te investuar ne kete Kompani $"" milion 9. Eas skandalit ato nuk vlenin me.
7. -./. and 4print disa kompani konkuruese me Worldcom. ,oren nje vendim te gabuar si pasoje
shkarkimit te punonjesve nga Worldcom. -ta per te ruajtur posicionin ne krahasim me Worldcom
duhet te shkurtonin punonjesit. 3he ata pushuan afro !" mije punonjes.
Si u #bulua mashtrimi ?
2e te hedhim nj( v(shtrim n( disa t( dh(na financiare t( zgjedhura nga vitet 1%%A<!""1. &e
shtojc(n ne gjithashtu kemi listuar 3eklaratat e konsoliduara t( operacioneve dhe bilancin e llogarive t(
konsoliduar t( World :om p(r 1%%) dhe 1%%%.
9 n( milion
1%%A 1%%) 1%%% !""" !""1
.( hyrat A)$ 1A7A) $8%") $%"%" $81A)
.( ardhurat operative 1"1) 5%A86 A))) )18$ $81
.otali i te ardhurave !$8%7 )7"1 %1"A! %)%$" 1"$%1
Citimi mrKhinal M 1$.A) 58.816 !1.%7 !".)8 %.%)
Word:om Inc. .( dh(na financiare
1jat( viteve 1%%" kur World:om Inc po kryente mashtrime me siperrmarje pafund dhe bashkon sprees,
kushtet e tregut p(r sh(rbimet e tyre ngadale fillan t( p(rkeq(sohen. .( dh(nat e shifrave t( paraqitura
m( siper e tregojn( k(t(. N(shtja (sht( t( tregojm sesi kontabiliteti manipuloi dhe ka ndryshiur t( dhenat.
Citimi marKhinal i cili tregon rentabilitetin e kompanis( nuk ishte e k(naqshme as ne vitin 1%%). -s
bashkimet me kompanite e tjera nuk e kan( p(rmir(suar gjendjen e kompanise.
Kompania gjat( viteve 1%%% dhe !""" duke p(rdorur manipulime t(kontabilitetit mendonte se mund t(
Fonte ne fitime m( t( q(ndrueshme.,egjithat(, planifikimi ishte i pamjaftuesh(m p(r mir(mbajtjen e t(
ardhurave . 4i rezultat,n( vitin !""1 marzhi i fitimi ra posht( p(r m( pak se gjysma n( krahasim me vitin
e meparshem. 1jat( vitit !""1, World:om Inc perbehej nga B ,:I World:om Inc, e komunikimit te
distancave te gjata dhe World:om Inc. e cila merrej me sherbimin ne korporata. 1jat( janarit dhe shkurtit
!""! filluan te qarkullonin thashetheme rreth stabilitetit te World:om<s(.
&( prag te skandalit te +nron, e ndjekur nga 1lobal :rossing, e cila gjithashtu kishte deklaruar
falimentimin, po qarkullonin edhe pikepyetje te shumta rreth World:om. Investitor(t kishin filluar te
besonin thashethemet q( World:om mund t( ket( lene jasht( bilancit te dhena te rendesishme rreth
borKhit te saj. 3uke menduar se te gjitha thashethemet ishin me t( v(rteta. :+> i ri World:om shpjegoi
se ?e gjith( industria (sht( duke p(rjetuar r(nd( problemet t( cilat nuk ishin vetem te kompanis se tyre por
edhe shum( konkurrent( te tyre ishin duke p(rjetuar v(shtir(si per te mbijetuar, shum( prej tyre kishin
dal( nga bota e biznesit ?. &( t( v(rtet( ekonomia shkoi n( recesion gjat( vitit !""1, t( cilat cuan n( nj(
r(nie n( t( ardhura p(r t( gjitha kompanit(, aq m( tep(r p(r industrin telekomunikimit. =ritja e kultur(s
se telefonit celular n( fund t( viteve 1%%" gjithashtu Foi n( r(nien t( ardhurave te World:om. ,e poshte
jepen pasqyrat financiare t( konsoliduara nga viti 1%%% deri n( vitit !""1. Ku vihet re se humbja e
akumuluar per te tre vitet eshte 8$%.""".""" 9
9 n( milion
1%%% !""1 !""1
.e hyrat $8.%") $%."%" $8.1A%
.e ardhurat neto !.!% !.7") 1."A
.e ardhrat neto t( rishikuara !.")8 57%6 1.%A8
.otali i aktiveve %1."A! %).%"$ 1"$.%1
*orKhi afatgjat( 1A.!"% 1A.7%7 $"."$)
Condet e aksioner(ve 81.!$) 88."% 8A.%$"
-ktivet jo materiale t(
p(rgjithshme
)M AM 8! M
Easqyrat Cinanciare t( Konsoliduara te World:om
E(rshtatur ngaB J=K, !"", +tika n( Kontabilitet. =astet 1lobal dhe
+ksperienca, World:om Inc, I:C-I
World:om I ka filluar manipulimet e saj qe nga viti 1%%%, siF kane deklaruar dhe vete :+><te e
kompanis(, me q(llimin e vet(m p(r t( marr( fitimet e d(shiruara dhe p(r t( rritur Fmimin e aksioneve t(
tregut. Eara deklarimit te te ardhurave, p(r q(llimiet e veta, -ndersen, -udituesi, paralajm(roi investitor(t
dhe te tjeret te mos bazoheshin ne te dhenat e raporteve e te meparshem te auditimit pasi kompania kishte
njoftuar per manipulime ne te dhenat financiare.
Eer qershorin e vitit !""! transfertat e deklaruara ishin A%A.""".""" 9 dhe $."88.""".""" 9 gjate
vitit !""1. 4ipas ?loj(s? se kompanis(, ato te ashtuquajtura kosto te linjes u deklaruan si shpenzime
kapitale.4hpenzimet e linj(s jan( shumat e paguara nga World :om kundrejt te treteve per marrjen e te
drejtes se perdorimit te rrjetit te telekomunikacionit. Ndo vit, keto Oshpenzime te linjesPperbenin "<8M
te te ardhurave te kompanise.
Eor kompania kishte zhvilluar nj( strategji p(r t( mbuluar keto shpenzime. Eas manipulimit
te?kostove t( linj(s? t( paguara gjat( vitit !""1 ishin 1.A$%."""."""9. 1jat( t( nj(jtit vit, raporti i fitimit
ishte 9 1."A.""".""", nd(rsa shpenzimet e linj(s te kapitalizuara ishin vetem $."88."""."""9. E(r k(t(
arsye,kompania kishte nj( humbje prej 9 1.7) milion(, por duke p(rdorur mashtrimin e llogaris( kishin
deklaruar nje fitim me te lart( prej 9 1."A.""".""". &( an(n tjet(r, shpenzimet kapitale n( p(rgjith(si
p(rfshin investimet n( asetet si makineri dhe blerjet e tjera t( aseteve afatgjata. ,e fjal( t( tjera, (sht( nj(
investim n( nj( aktiv nga t( cilat kompania p(rfiton p(r m( shum( se nj( vit. Kostoja e aseteve do t(
zbritej gradualisht nga t( ardhurat ne formen e zhvleresimit.
,e fjal( t( tjera, World:om kishte kapitalizuar kostot e linj(s n( vend t( shprehur menj(her( si
kosto te periudhes dhe k(shtu shmangu nj( humbje prej rreth A.7 miliard( dollar( n( pasqyrat financiare.
E(r disa vite me radhe,kompania vazhdoi te rriste vleren e shpenzimeve operative ne miliarda 9 duke
deklaruar keshtu te ardhura me te larta cka e bente ate te prezantohej si nje kompani fitimprurese dhe me
vlere te larte ne treg. Kompania ka shkelur parimet e Kontabilitetit 51--E6 nga trajtimi i kostove
operative si pasurit( kapitale.
KonkluzioneB
-jo qe (sht( e habitshme eshte se si -rthur -ndersen mund ti shpetoje pa e vene re nj( mashtrim t( till(
elementare. -i ishte ndoshta mashtrimi m( i thjesht( q( mund t( ishte zbuluar me leht(si nga t( gjith( ata
q( kishin akses ne pasqyret financare.
World:om kishte pun(suar -ndersen p(r t( kryer nj( kontroll standarde,
por jo nj( mashtrim gjate auditimit. +dhe pse mashtrimi World:om ishte nj( g(njesht(r e drejtp(rdrejt( q(
nuk do t( kishte qen( e mundur pa p(rfshirjen e t( gjith( grupit, mashtrimit mund t( ishte zbulur. E(r t(
ruajtur l(kur(n
e tij, -ndersen faj(soi 4ullivan p(r mbajtjen e informacionit gjat( auditimit. ,egjithat(, kur ata zbuluan
se disa shpenzimet jan( raportuar si investime, -ndersen menj(her( njoftoi se raportet e tyre mbi
pasqyrat financiare World:om p(r vitin !""1 nuk duhet t( mb(shteten mbi t(.
&( fund t( fundit, World:om Inc kishte p(r t( shkuar p(r falimentimin, e cila ishte falimentimi m( i madh
n( bote
%onklu#ionet
Impaktet qe kane lene mbrapa raste te tilla si +nron apo Worldcom i kane kaluar pertej kostove
financiare, duke ndikuar ne besimin ne sistemin rregullator dhe vlefshmerine e pasqyrave financiare te
hartuara nga korporatat. I gjithe sisterni kontabel ne keto kohe u vu ne pikepyetje. Kush do ishte ai
investitor qe do tHia besonte fondet e tij nje kompanie pas skandalit te +nron<it, hijet e dyshimit do ishin
gjithmone prezente dhe frika se gjithcka do te shembej brenda nje momenti te papritur. Caji iu hodh
mangesive ne sistemin rregullator duke theksuar se 1--E linte shume hapsira per mashtrime, te cilat
binin pre e interpretimeve keqdashese te manaKhereve te disa kompanive ne kerkim te interesave te tyre.
Cleksibiliteti i ketyre standarteve ben qe shume prej manaKhereve te behen ?Icreative? dhe te gjejne
menyra brenda kornizave te ligjit per te paraqitur nje OlojeP. 0umbjet drastike qe shkaktoi fundosja
titanike e +nron<it apo Worldcom jane sinjale per te nderhyre
516 ose duke ndryshuar rregullat dhe duke mbyllur cdo hapesire te mundshme spekulative qe fleksibiliteti
i tyre ofron per ?kreativitet?,
5!6 ose duke rritur nivelin e etikes ne korporata dhe duke u mundur te stimulohet nje sjellje e ndershme qe
shmang sa me shume te jete e mundur perdorimin e praktikave manipuluese.
Eas analizes qe iu be rastit te 'orldcom, u pa se praktikat qe ata kishte perdorur kane qene brenda
komizes rregullatore te standarteve nderkombetare te kontabilitetit, qe do te thote se kompanite kane
shfrytezuar mangesite e ketij sistemi per te rregulluar menyra te reja dhe inovacionet qe po shfaqeshin ne
menyren e te berit biznes. Keto menyra te reja kerkonin edhe forma te tjera te kontabilitetit, por ashtu si
cdo ligj, edhe rregullat e kontabilitetit jane miratuar per te rregulluar dhe shmangur gabime te se kaluares,
por ato nuk mund te parashikojne te ardhmen.
Eroblemi qendron te sjelljet e njerezve qe kane ne dore te marrin vendime. Qgjidhja me e mire do te ishte
nje integrim i vlerave etike ne sistemin rregullator. Kuptohet qe kjo do te kerkonte kohe dhe praktike deri
ne implikim e plote te sjelljeve brenda nje kompanie. Kodi i etikes duhet promovuar pikerisht nga ?koka?
e manaKhimi dhe ne forme domino te kete nje efekt mbi te gjithe hallkat vendimmarrese brenda nje
kompanie. &je vet<frenim si ne aspektin individual ashtu edhe ne ate institucional, do te ndihmonte qe
manaKheret te mos tHi drejtoheshin praktikave manipulative per te zgjidhur problemet afatshkurtra, por me
pasojat e tyre jane afatgjata dhe ndoshta shume te veshtira per tHu fshire nga mendja e aktoreve ne kete
treg.
-jo Fka eshte me shume e nevojshme sot ne boten e bisnesit eshte +tika ne kontabilitet sesa parimi I
kontabilitetit. Kjo per arsyen se parimet nuk mund te jene strikte ne nje ekonomi kaq komplekse per nga
natyra dhe menyra. 3he ne momenti qe jane te lira lene gjithmon vend per praktika manipulative te
kontabiliteti. &je etike e vendosur mire ne kompanite e medha, duke theksuar kete ne bordin e
menaKhimit dhe bordin e audituesve do te linte shume pak vend dhe aspak deshire per mashtrime.
'e!eren(at
ethics in accounting: the worldcom inc. scandal
http)**le+ets(ientia.uni,nt.ro*u!iles*-../-.(ernus(a.pd!
000.Wikipedia.(om
WorldCom: The Accounting Scandal
http)**000.la0.umar1land.edu*marshall*(rsreports*(rsdo(uments*'S-2
-533.$-&-..-.pd!