Univerzitet u Banjoj Luci

Filozofski fakultet, Banja Luka

Studijski program : Pedagogija






Moralno vaspitanje
(seminarski rad)








Mentor: Student:
Prof. dr Drago Brankovi Nirmela Jankovi 1150/12
Banja Luka 2013.
1

Sadraj:

Uvod ....................................................................................................................................... 2
O moralu ................................................................................................................................ 3
Moralno vaspitanje ................................................................................................................ 4
Moralna saznanja
Moralna uvjerenja ................................................................................................................. 5
Moralno ponaanje i djelovanje
Faktori uticaja ........................................................................................................................ 6
Cilj moralnog vaspitanja ........................................................................................................ 7
Sadraji moralnog vaspitanja ................................................................................................. 8
Moralna naela
Specifine metode ................................................................................................................. 9
Moralna sredstva
Zakljuak ............................................................................................................................. 10
Literatura ............................................................................................................................ 11











2

Uvod

Vaspitanje je jedan od najirih pedagokih procesa. Obuhvata: Fiziko, intelektualno,
moralno, estetsko i radno vaspitanje. U ovom radu elim da govorim o Moralnom
vaspitanju, o tome ta je moral, ta je to nama moralno, a ta ne, koliko je vano moralno
vaspitanje u porodici kod djece, ne bi li se ona sutra formirala u moralne linosti i takoe
o vezama moralnog vaspitanja sa ostalim zadacima.
Vaspitanjem se razvija i izgrauje itavo bie ovjeka. Vaspitanje je po svom cilju i
sadraju upravljeno u bitnom pogledu na izgraivanje moralnog lika ovjeka, na formiranje
njegove moralne svijesti, na razvijanje pozitivnih osobina volje i karaktera. Pedagoka
aktivnost potinjena je u stvari moralnom odgoju. Zato on i ima centralno znaenje i ulogu.
Pitanje moralnog vaspitanja je pitanje vaspitanja nae djece, nae omladine, za novo drutvo,
za izgraivanje i napredak socijalizma u naoj zemlji. Vaspitati moralno znai odgojno-
obrazovni proces usmjeriti tako da se kod uenika formira socijalistika svijest i volja tj.
Konstruktivni odnos prema drutvu i radu, pravilan socijalistiki i humani odnos prema
ljudima. Moralno vaspitanje obuhvata itavo bie ovjeka, obuhvata njegov intelekt,
osjeanja, volju, navike, u njihovoj meusobnoj povezanosti i fizikom jedinstvu. Mjerilo
prave moralnosti je sklad izmeu moralne svijesti, rijei i dijela. Istinski moral se sastoji u
ivom moralnom uvjerenju, u moralnoj umjerenosti i aktivnosti volje i karaktera. Odgoj
takvog morala zahtjeva trajnu i dosljednu brigu oko razvijanja i njegovanja svih onih osobina
volje i karaktera koje izgrauju istinski lik socijalistikog ovjeka. To su osobine:
socijalistika idejnost, principijelnost, istinoljubivost, potenje, odlunost i izdrljivost u
ostvarivanju preduzetog cilja i savladavanju potekoa. Vrlo je neobina svojevrsna utnja o
moralu u javnom diskursu, a opet istovremeno jasna i nedvosmislena propaganda. Sve to daje
do znanja da je miljenje kako moralnom vaspitanju u koli nema mjesta neutemeljeno u
stvarnosti (apstraktnoj i konkretnoj). Naime, moralno vaspitanje uvijek postoji, jer, u koliko
nije eksplicitan bie implicitan. U koliko je postojanje moralnog vaspitanja neizbjeno, onda
na drutvu, a posebno uiteljima, lei odgovornost da to postojanje ne ignoriu, jer e time
dati prostora opasnosti da moralno vaspitanje bude loe. Zakon entropije koji vrijedi u fizici,
jednako vrijedi i u svemu ostalome to radimo. U koliko se o neemu ne brinemo aktivno, ne
moemo oekivati da e se to razviti na bolje samo od sebe, ve moramo ulagati svjesne i
namjerne napore intelekta i volje kako bismo to uradili.
3

O moralu

Moralno vaspitanje mogue je definisati samo uz koritenje pojma moral. Moral je
nastao sa nastankom ljudskog drutva. Svoj razvoj biljei u skladu sa dostignutim nivoom
drutvenog razvoja i civilizacije. Rije moral dolazi od latinske rijei mos-moris (obiaj,
pravilo, zakon) i rijei moges (vladanje, ud, nain ponaanja ljudi i razumijevanja tog
ponaanja). Pod pojmom moral u filozofiji najee se podrazumijeva skup pojmova o dobru i
zlu ili moral je sistem obiaja, pravila, naela, smjernica i ideala. Postoji nekoliko odrednica
pomou kojih se definie moral:
- Moral je oblik ljudske prakse ili oblik odnosa ovjeka prema svijetu, drugim
ljudima i samom sebi,
- Moral predstvalja siste pravila i normi kojima se utvruju odnosi meu ljudima,
- Moral je shvatanje ljudi o njihovim dunostima,
- Moral uvijek predstavlja vrijednosno procjenjivanje ljudskih postupaka i prakse.
(Brankovi. 2011)

Moral kao drutvena svijest je pravilo ponaanja pojedinca prema zajednici i zajednice
prema pojedincu i predstavlja skup nepisanih pravila, navika i obiaja koji utvruju
meuljudske odnose i prosuuju ta je dobro, ispravno i pravedno u ostvarivanju opteg
dobra. Za uspijeh vaspitanja je vano povezati tri bitna elementa svakog vaspitanja:
vaspitanika, vaspitaa i vaspitne vrijednosti. Ako nedostaje samo jedan element, vaspitanje
nee biti mogue, jer se meusobno nadopunjavaju i djeluju u punom skladu. Moral i
moralnost obuzima svaki aspekt drutvenog ivota i karakteristian je jer je ljudske vrste,
razvija se istorijski i usavrava kroz generacije. Dakle, moral kao drutvena svijest predstavlja
pravila zajednikog ivota, kako ljudi treba da se ponaaju jedan prema drugom, pojedinac
prema zajednici i zajednica prema pojedincu.



4

Moralno vaspitanje

Moralno vaspitanje je posebna komponenta procesa vaspitanja. Proces moralnog
vaspitanja je veoma sloen pedagoki proces, ak sloeniji od intelektualnog vaspitanja.
Moralno vaspitanje je proces moralnog formiranja i moralnog oblikovanja pojedinca u
drutvenu linost. (Brankovi, 2011) To je specifian proces u okviru kojeg se formiraju
moralne karakteristike linosti, njegova moralna svijest, moralna osjeanja, volja i karakter, te
navike moralnog ponaanja i djelovanja. Otuda moralno vaspitanje treba da je usklaeno sa
drutveno-moralnim normama i zahtjevima, te psihofizikim karakteristikama i
mogunostima vaspitanika.
Proces moralnog formiranja linosti ima tri osnovne komponente (faze):
-sticanje moralnih saznanja,
-formiranje moralnih uvjerenja,
-formiranje moralnog ponaanja i djelovanja. (Brankovi, 2011)
Bitna karakteristika moralno formirane linosti jeste i razvijenost volje i karaktera. Te osobine
linosti ispoljavaju se kroz smjelost, upornost, samostalnost i estitost.

Moralna saznanja

Sticanje moralnih saznanja je prva faza procesa moralnog formiranja linosti. Kao i svaka
druga i moralna znanja stiu se posebnim pedagokim procesom koji se, kao i svaki saznajni
proces, odvija prema odreenim zakonitostima. U pravu su oni pedagozi koji tvrde da se
sticanje moralnih znanja odvija prema optim gnoseoloskim zakonitostima ali i uz
specifinosti koje su determinisane specifinim sadrajima i svom sloenou formiranja
linosti. U okviru sticanja moralnih saznanja usvajaju se osnovni moralni pojmovi i
kategorije, norme i moralna pravila, odnosno upoznaje se sistem moralnih vrijednosti.
Moralno saznanje zasniva se na razumu (intelektualna komponenta). Ona se stiu postepeno u
skladu sa intelektualnim sposobnostima i iskustvom vaspitanika. Treba teiti sticanju visokog
5

kvantuma moralnih znanja. Meutim, vano je napomenuti da visok nivo moralnih znanja nije
garancija za moralno ponaanje i djelovanje linosti. Pedagoki aspekti sticanja moralnih
znanja ne mogu se (kao to je do sada bio sluaj) svoditi samo na identifikaciju oblika uenja,
ve oni obuhvataju i neke druge pedagoke aspekte kao to su: izbor adekvatnih sadraja,
postupaka, metoda i oblika moralnog vaspitanja.

Moralna uvjerenja

Formiranje moralnih uvjerenja je vii stepen moralnog formiranja linosti. To je ono
svojstvo linosti koje nastaje kad se moralna znanja formiraju u unutranje aktivan stav i
odnos linosti prema tim znanjima. Ili, moralna uvjerenja nastaju tada kada linost moralna
znanja prihvati kao vlastite stavove i ona mu postanu pokretaka snaga za moralno ponaanje
i djelovanje. Pored toga, treba imati u vidu da moralna uvjerenja imaju izraenu moralnu
komponentu. Presudnu ulogu u formiranju moralnih uvjerenja ima vjera u moralna znanja.
Provedena istraivanja pokazuju da linosti koje nemaju vjeru u neka moralna znanja imaju
najee negativan stav prwma tim moralnim kategorijama. Razultati novijih istraivanja kod
nas pokazuju da je za formiranje moralnih uvjerenja veoma bitno oblikovanje i nejgovanje
moralnih ulstava, odnsosno ovjekovog doivljavanja sopstvenog odnosa prema moralnim
postupcima, moralnim normama, moralnom ponaanju i djelovanju.

Moralno ponaanje i djelovanje

Formiranje moralnog ponaanja i djelovanja je najvia faza moralnog oblikovanja
linosti. Moralna osoba se ispoljava, ne u znanju morala niti u moralnom uvjerenju, ve u
moralnom ponaanju i djelovanju. Moralnost osobe ispoljava se u ivotnim situacijima. Otuda
je moralna ona linost koja se moralno ponaa i moralno djeluje. Za takvo djelovanje u
moralnom vaspitanju bitno je i formiranje i navika moralnog ponaanja i djelovanja. Bitna
karakteristika moralno formirane linosti jeste i razvojnost volje i karaktera. Te osobine
linosti ispoljavaju se kroz smjelost, estitost, upornost, samostalnost. Kao i sve druge navike
6

i moralne navike se formiraju vjebanjem. Ali za razliku od drugih moralne navike nisu
automatizovane radnje i postupci koje se lako, brzo i dosljedno ispoljavaju. Kod formiranja
ovih navika pored vjebanja odluujui je i nivo moralne svijesti.

Sve tri komponente moralnog formiranja linosti sigurno predstavljaju odreenu cjelinu.
Moralno formirana je ona linost koja ima izgraenu moralnu autonomiju. To je najvia
taka do koje ovjekov moralni razvoj moe da stigne. Stoga je pedagozi i odreuju kao
osnovni cilj moralnog vaspitanja.


Faktori uticaja na moralno vaspitanje

Na proces moralnog vaspitanja linosti i moralno vaspitanje utiu brojni faktori. Najuticajniji
su sledei:
- Porodica to je prvi i jedan od najznaajnijih faktora moralnog vaspitanja. U
porodici dijete u najranijoj mladosti sie prva iskustva iz drutvenih odnosa i upoznaje
osnovne moralne norme. Sve daljnje moralno izgraivanje predstavlja dogradnju moralnih
osobina formiranih u porodici.
- Vaspitno-obrazovne institucije (kola) predstvaljaju sprecifinu drutvenu
zajednicu kaoje funkcioniu na prinsipima moralnih odnosa meu ljudima.
- Sredstva informisanja (novine, radio i televizija) takoe bitno utiu na moralno
formiranje linosti.
- Izdavaka djelatnost utie na moralno oblikovanje linosti, a posebno one knjige
koje svojim sadrajima razrauju neke moralne probleme.
- Kulturne institucije (pozorite, kinematografija, biblioteke, muzeji, itaonice i
galerije) prezentuju tekovine civilizacije i posredno utiu na moralno oblikovanje linosti.
7

- Slobodno vrijeme i nain njegovog koritenja takoe je bitan faktor koji utie na
formiranje moralnih osobina linosti.
- Drutvene i radne organizacije (uenike, studentske, sportske, nauno-tehnike i
kulturno-umjetnike) utiu na razvoj veeg broja moralnih karakteristika linosti.
(Brankovic, 2011)
Na moralno formiranje i oblikovanje linosti utie veliki broj faktora. Uticaj tih faktora je
razliit po smjeru i intezitetu. Svi navedeni faktori mogu uticati pozitivno ili negativno na
moralno formiranje linosti. U pedagogiju postoji poseban zakon o skladnom i jedinstvenom
djelovanju razliitih faktora morlnog vaspitanja. Faktori djeluju pozitivno samo ako su
skladni i koordinirani i usmjereni ka ostvarivanju cilja i zadataka moralnog vaspitanja.














8

Cilj moralnog vaspitanja

Posebno je potrebno naglasiti da ciljevi vaspitanja i obrazovanja proizilaze iz odreenih
vrijednosti koje su znaajne za odreeno drutvo ili sredinu. Na poznati pedagog V.
Mladenovi je posebno ukazivao da cilj vaspitanja treba da omogui to uspjenije
ukljuivanje u zajednicu i to potpunije shvatanje njenih vrijednosti. U novom vijeku cilj
koji je imao najvie pistalica odnosio se na formiranje moralnog karaktera. Zastupali su ga,
pored ostalih Montenj, Lok i dr. A Herbart je imao u vidu vaspitanje ljudi koji su u stanju da
se prilagode sutinskim odnosima, uvaavajui odreeni pravni poredak i potinjavajui mu
se. On je ciljeve podijelio na mogue (koje ovjek moe da posveti sebi) i neophodne (u bilo
kojem dometu djelatnosti.)

Osnovni cilja moralnog vaspitanja jeste formiranje slobode, humane i moralne linosti. Tako
definisan cilj konkretizuje se kroz vei broj zadataka moralnog vaspitanja:
- Upoznavanje morala i njegove teorije,
- Usvajanje moralnih stavova i formiranje moralnih uvjerenja,
- Formiranje navika moralnog ponaanja i djelovanja,
- Formiranje i njegovanje smisla za moralne vrijednosti. (Brankovi, 2011)


U naem drutvu najvei broj vrijednosti je promjenjen ili naputen. Ocjenjuje se da je
nae dananje drutvo krizno drutvo, bolesno drutvo i da to isuvie dugo traje. U kriznom
vremenu jedan dio naih intelektualaca i znaajan broj prosvjetnih radnika, i ne samo oni,
izgubio je svoj moralni lik. Na to nam ukazuju brojni pokazatelji razliitih zbivanja, ubistava,
pljaki, optubi, nasilja, podmiivanja, lai i dr. Do sada se u naem drutvu i u naim
kolama nedovoljno panje pridavalo linim i drutvenim vrijednostima. Vaspitanje u ovoj
oblasti karakterisalo je nedovoljno i povrno moralno vaspitanje. Uenici su pouavani da
treba da uvaavaju i da se pridravaju odreenih vrijednosti, kao to su: potenje, istina,
pravda i dr. Meutim u sutini oni nisu saznavali ta ove vrijednosti predstavljaju, koliko su
one znaajne za razvoj pojedinca, drutva i demokratski nain ivota i rada.
9

Sadraji moralnog vaspitanja

Utvreni cilj i zadaci ostvaruju se na posebnim sadrajima moralnoig vaspitanja. Sadraje
moralnog vaspitanja ine sistem moralnih naela, moralnih normi i pravila koje treba usvojiti
u procesu vaspitanja. Sadraji moralnog vaspitanja mogu se grupisati na sadraje za:
- vaspitanje u duhu humanizma,
- pripremanje za porodini ivot,
- vaspitanje u zajednici i za zajednicu,
- vaspitanje u duhu patriotizma,
- vaspitanje u duhu internacionalizma,
- formiranje pozitivnog odmosa prema radu,
- formiranje pozitivnog odnosa prema materijalnim i duhovnim vrijednostima.
(Brankovi, 2011)

Moralna naela

Moralno vaspitanje je sprecifian vid vaspitanja i ostvaruje se uz primjenu posebnih
pedagokih naela. Najbitnija naela moralnog vaspitanja su:
- naelo svrsishodnosti (jasnoa cilja, etika usmjerenost, planiran i organizovan
uticaj),
- naelo aktivnosti (moralne norme usvajaju se samo kroz vlastitu aktivnost),
- naelo pozitivne orijentacije (pronalaziti pozitivne karakteristike i podsticati
njihov razvoj),
- naelo socijalizacije (potovanje normi zajednikog ivota),
- naelo jedinstvenosti (svi faktori treba da djeluju jednistveno i u istom smjeru),
- naelo dosljednosti (zahtjevi za dosljedno provodjenje moralnih postupaka),
- naelo primjerenosti (svaki zahtjev treba da je primljen psihofizickim
sposobnostima vaspitanika)
(Brankovi, 2011)
10

Specifine metode moralnog vaspitanja
U moralnom vaspitanju primjenjuju se specifine metode. S obzirom da sutinu moralnog
vaspitanja predstavlja proces moralnog formiranja linosti primjenjuju se etiri metode:
- metod pouavanja primjenjuje se za isticanje moralnih znanja. U okviru ove
metode primjenjuju se metodiki postupci kao to su izlaganje, objanjavanje i tumaenje
moraalnih sadraja.
- metod uvjeravanja to je metod pomou kojeg se moralna znanja pretvaraju u
moralna osjeanja, moralne stavove i odgovornosti. Ovaj metod posebno podstie razvijanje
moralnih osjeanja i moralnih uvjerenja.
- metod navikavanja primjenjuje se kod vjebanja moralnih postupaka. Sutina ove
motode izraava se zahtjevom za formiranje navika moralnog ponaanja i djelovanja.
- metod sprecavanja primjenjuje se u procesu moralnog vaspitanja kada se ne
ostvaruju projektovani cilj i zadaci, odnosno kada se pojavljuju nepoeljna moralna ponaanja
i djelovanja. U okviru ove metode posebno je bitno preventivno djelovanje, potiskivanje i
korigovanje nepoeljnih postupaka u moralnom ponaanju. (Brankovi, 2011)

Sredstva u moralnom vaspitanju
Primjena posebnih metoda determinie i izbor specifinih sredstava moralnog vaspitanja. U
pedagokoj literaturi ta sredstva se razvrstavaju u tri grupe:
- sredstva umsjeravanja to su posebna sredstva pomou kojih se proces
moralnog formiranja usmjerava ka izgraivanju pozitivnih karakteristika linosti.
U takva sredstva spadaju: savjet, pimjer, ideal i rad.
- sredstva podsticanja primjenjuju se u situacijama kada linost treba podsticati i
motivisati da ulae vee napore na usvajanju normi i ponaanja u duhu tih normi.
U sredstva podsticanja spadaju: priznanje, pohvala, nagrada, obeanje i
takmienje.
- sredstva spreavanja su posebna sredstava koja primjenjujemo da bi se
korigovali neprihvatljivi moralni postupci. U takva sredstva spadaju: nadzor,
skretanje ili zamjena, upozorenje, zahtjev i kazna.
11

Zakljuci

Moral kao jedan od oblika drutvenog saznanja, je sloena i mnogostrana pojava
drutvenog ivota koja u sebe ukljuuje: principe, norme, metode, pravila i zahtjeve koji
reguliu ponaanje ljudi u svim oblicima drutvenog i linog ivota.
Vanost moralnog vaspitanja je velika i veoma bitna za razvoj moralne svijesti ovjeka,
zato moralno vaspitanje mora poeti jo od najranijeg uzrasta u porodici. Porodica se smatra
jako bitnom za taj primarni razvoj. Najvaniji faktor u formiranju i oblikovanju moralnog
vaspitanja je vaspita. Treba naglasiti da nema jedinstvene formule koja se moe primjeniti na
razliite uzraste. U najveoj mjeri to zavisi od individualnih uslova i individualne sredine.
Kod svakog uzrasta treba podsticati i razvijati samokontrolu i procjenjivanje vlastitih i tuih
postupaka. Prenoenju moralnog vaspitanja na vaspitanika prethodi ve ostvareno moralno
vaspitanje vaspitaa jer bez toga ne bi bilo ostvarenog cilja.
U starim vremenima veliki znaaj se davao moralnom vaspitanju koje se nije definisalo
kao sticanje i prenoenje znanja ve kao oblikovanje cjelokupne osobe, ovjeka. Danas se to
odnosi na ispunjenje dunosti koje se odnose na drutvo i naciju. Sutina morala, sastoji se
upravo u ocjenjivanju (vrednovanju) ponaanja pomou moralnog suenja, kojim se
ponaanje, u bitnom odreuje kao dobro ili loe.









12

Literatura
Brankovi, D. I Ili, M. (2011). Uvod u pedagogiju. Banja Luka: Coomesgrafika.
Grandi, R. (2004.) Uvod u pedagogiju. Prirunik: Novi Sad.
Vukasovi, A. Moralno odgoj. Zagreb, 1974.
www.vikipedija.rs

.