kroz IT

na platformi standardizacije
1 UVOD U OPERATIVNE SISTEME
kroz ispitna pitanja



24. februar 2014.
I nedelja
prof. dr ivadin Mici
SADRAJ 01 CD/Web
1.1 DEFINICIJE, VANOST I ZNAENJE OS-a
1.2 FUNKCIJE I KARAKTERISTIKE OS-a
1.3 UPRAVLJAKA PIRAMIDA I FUNKCIONISANJE SISTEMA
1.4 RAZVOJ OPERATIVNIH SISTEMA KROZ RAZVOJ IT
1.5 OS I SISTEMI UPRAVLJANJA PO SEGMENTIMA IT
1.6 POGLED NA OS IZ HIJERARHIJSKE STRUKTURE
1.7 POGLED NA STRUKTURU SISTEMA KROZ IT
1.8 POGLED NA OS SA STRANE PROCESA
1.9 OSNOVE STANDARDIZACIJE PRIMENA I UREENJA
TERMINOLOGIJE IT ZA UVOD U SISTEME OS
1.10 STANDARDIZACIJA TERMINOLOGIJE
FUNKCIONISANJA I KARAKTERISTIKA OS-a
1.11 PROVERA ZNANJA
1.12 LITERATURA
1.23
1.1 DEFINICIJE, VANOST I ZNAENJE OS
. Mici
OS kroz IT
3
OS JE SOFTVER,
KOJI KONTROLIE IZVRAVANJE PROGRAMA I KOJI
MOE PRUITI SERVISE (USLUGE), KAO TO SU:
DODELJIVANJE RESURSA, RASPOREIVANJE,
U/I KONTROLA I UPRAVLJANJE PODACIMA
- PREMA ISO/IEC 2382-1:1993 U OBLASTI SOFTVERA
(01.04.08 I U JUS STANDARDU OZNAKE JUS I. A0.010)
TA JE TO OPERATIVNI SISTEM?

1.1
ta je operativni sistem?
. Mici
OS kroz IT
4
OS je softver koji slui kao posrednik izmeu
korisnika, odnosno aplikativnih programa i
raunarskog hardvera
System and Application Programs
Operating System
Hardware
User 1 User 2 User n
Compiler Text processor Database system
1.1
1.1 DEFINICIJE, VANOST I ZNAENJE OS
. Mici
OS kroz IT
5
KOJIM STANDARDIMA SE DEFINIE TERMIN I
SKRAENICA OS?



meunarodnim standardom
ISO/IEC 2382-1: 1993
i prema naconalnom standardu
(prvobitno JUS I. A0.010, sada SRPS ISO/IEC 2382-1: )
1.2
1.1
OSOBINE I ZNAAJ OPERATIVNIH SISTEMA? 1/2
. Mici
OS kroz IT
6
1. OS trenutno nije standardizovan, iako po svojoj sutini i
funkcijama mora da obuhvati brojne meunarodne
ISO/IEC standarde,
2. OS je inoviran tehnologijama organizacije sistema datoteka
i obrade podataka,
3. OS obezbeuje nastavak rada tamo gde ja nastao prekid,
4. Omoguava razvoj softverskih proizvoda prema
standardizovanim zahtevima za razvoj sistema,
5. OS iza 90-ih mora da podrava globalnu informacionu
komunikacionu infrastrukturu - Internet,
6. OS moe imati bolje predispozicije za lokalno povezivanje -
za rad u lokalnim mreama, LAN/MAN/WAN...
1.3
1.1
OSOBINE I ZNAAJ OPERATIVNIH SISTEMA? 2/2
. Mici
OS kroz IT
7
7. Grafikim korisnikim interfejsom OS ostvaruje znaajnu
funkciju,
8. OS dodeljuje prioritet redosled izvoenja posla, prati rad
multiprogramiranja, upravlja poslovima, procesima,
9. OS tehniarima pomae kod odravanja periferije
hardvera,
10. OS mora da reaguje na eventualne greke i otkaze
pojedinih delova raunara, hardvera i softvera,
11. OS upravlja memorijom, ali i ostale resurse dodeljuje i
rasporeuje,
12. OS pomae korisnicima kod odravanja hardvera, softvera
i usluga.
1.3
1.2 FUNKCIJE I KARAKTERISTIKE OS-a
. Mici
OS kroz IT
8
OSNOVNE FUNKCIJE OPERATIVNOG SISTEMA PO SEGMENTIMA IT?
1. OSNOVE STICANJA ZNANJA nivo kulture...
2. UPRAVLJANJE PODACIMA (Data Menagment)
3. UPRAVLJANJE PREKIDIMA (I nterrupt Handling)
4. RAZVIJENOST OS-a PO ZAHTEVIMA SISTEMA KVALITETA
5. DALJINSKA OBRADA PODATAKA I globalne komunikacije
6. RAD U LOKALNOJ MREI ( LAN 01.01.46, Computer network data
processing)
7. KORIENJE GRAFIKOG KORISNIKOG INTERFEJSA ZA DRUGE
FUNKCIJE
8. UPRAVLJANJE PROCESIMA I DODELJIVANJEM PROCESORA
(Processor Scheduling), POSLOVIMA, ODNOSNO ZADACIMA OBRADE
(J OB Menagment)
9. UPRAVLJANJE PERIFERIJOM (U/I Management)
10. UPRAVLJANJE INTERFEJSOM I UREAJIMA (Device Management)
11. UPRAVLJANJE MEMORIJOM (10.50 Memory Management)
12. FUNKCIJE POMOI U NEVOLJI KORISNICIMA (HELP)
1.4
est (7,8...) osnovnih funkcija OS
. Mici
OS kroz IT
9
Korisniki
interfejs
Upravljanje
resursima
Upravljanje
poslovima
Upravljanje
datotekama
Uslune i druge
funkcije
Upravljanje i
upotreba
hardverskih
resursa IX,
XI
Upravljanje
izvravanjem
zadatka
III - VIII
Upravljanje
podacima i
programskim
datotekama - II
Obezbjeivanje
razliitih servisa
podrke - XII
Krajnji korisnik/
sistemske i mrene
komunikacije
1.4
. Mici OS kroz IT 10
1.2 --- est osnovnih karakteristika OS-a?
5. odravanje/pogodnost za
odravanje XI IT
4. efikasnost
(istovremenost, paralelizam,
deljivost resursa IX deo IT)
6. otvorenost
(portabilnost,
interoperabilnost,
fleksibilnost V+VI IT)
1. funkcionalnost
(integritet
determinisanost,
sigurnost -II IT)
2. Pouzdanost
III IT
3. upotrebljivost
(optost, jednostavnost,
transparentnost, vidljivost
od korisnika XII IT)
1.8
1.2 .
KARAKTERISTIKE OPERATIVNIH SISTEMA 2/2
. Mici
OS kroz IT
11
PORTABILNOST ILI PRENOSIVOST APLIKATIVNOG
SOFTVERA NA RAZLIITIM RAUNARIMA, BEZ
DODATNIH IZMENA IZVORNOG KODA,
- SKABILNOST UPOTPUNJUJE OVU
KARAKTERISTIKU, UKLJUUJUI I RAZLIITE
NIVOE RAUNARSKOG SISTEMA.
OBJASNITE POJAM PORTABILNOSTI
1.9
SA KOJIH SE SVE ASPEKATA MOE POSMATRATI OS?
. Mici
OS kroz IT
12
Pogledi na OS sa:
(1) GENERACIJSKOG RAZVOJA RAUNARA I OS-a
(2) menadmenta podataka, upravljanja informacijama
(3) NAINA OBRADE PREKIDA I PODRKE PROGRAMIRANJU
(4) aspekta njegovog PROJEKTOVANJA - razvoja
(5) OTVORENOSTI ZA GLOBALNE KOMUNIKACIJE KORISNIKA
(6) ORJENTISANOSTI NA PODRKU INTERNE LAN MREE
(7) GRAFIKOG KORISNIKOG INTERFEJSA
(8) STRANE PROCESA, DODELJIVANJE POSLOVA
(9) sopstvenog kontrolisanja ulaza/izlaza i tzv. sistemskog programiranja
(10) strukture maina i ureaja kojima upravlja odgovarajua tehnika
(11) memorije KAO UPRAVLJAa, RASPOREIVAa RESURSA
(12) aspekta PRIMENLJIVOSTi
1.10
1.3 UPRAVLJAKA PIRAMADIA I
FUNKCIONISANJE SISTEMA 1/2
. Mici
OS kroz IT
13
OS upravlja hardverskim i softverskim resursima:
- vodi evidenciju o statusu svadog resursa,
- odluuje koji proces e dobiti resurs, koliko i kada,
- dodeljuje resurse,
- vraa raspoloive resurse u raunarski sistem.
KAKO OS UPRAVLJA I IME?
1.5
1.3 UPRAVLJAKA PIRAMADIA I
FUNKCIONISANJE SISTEMA 2/2
. Mici
OS kroz IT
14
OS se sotverski nadograuje na hardver uz nekoliko vrstih
oslonaca stuba:
upravlja informacijama, podacima (01.08),
sistemom datoteka, bazama...
upravlja poslovima (10.02.01), procesima procesorima,
nainima rada (10.03), operacionim tehnikama (10.04),
upravlja U/I ureajima kroz programiranje U/I resursa,
upravlja interfejsom i memorijom (10.05)
KAKO OS UPRAVLJA I IME?
1.5
. Mici
OS kroz IT
15
Slika 1.1: Globalna piramida (OS, IS, ES... IT) na relacijama
izmeu korisnika i hardvera
1.3 OS U SOFTVERSKOJ PIRAMIDI?
1.6
H A R D V E R
K O R I S N I K
U
P
R
A
V
L
J
A
N
J
E

M
E
M
O
R
I
J
O
M

U
P
R
A
V
L
J
A
N
J
E


I
N
F
O
R
M
A
C
I
J
A
M
A

U
P
R
A
V
L
J
A
N
J
E

P
O
S
L
O
V
I
M
A

U
P
R
A
V
L
J
A
N
J
E

U
/
I

O P E R A T I V N I S I S T E M I
1.4 Razvoj operativnih sistema kroz
generacije raunara?
. Mici
OS kroz IT
16
G
e
n
e
r
a
c
i
j
a


r
a

u
n
a
r
a





Vremenski
period
I 1945-1955
1956-1965
1966-1976
Ili od 1966
do1983

KARAKTERISTIKE
II
III
Perfo-
rmanse
Kby
2 I
MIPS
1
0.2
640
32
OS
Jezici Tehnologija
Elektronske
Cevi-18.000
30 tona,
140 metara
Manje dimenz.
Vea sigurnost
Tranzistori
tamp. kola
Integrisana
kola,
DMA,
Time sharing

Mainski
Asemblerski,
Vii jezici:
FORTAN,
ALGOL 58,
COBOL 59,
PASCAL 69
Multiprogra-
miranje
Prvi OS
Izvrni
sistem
Pretee
OS-a
Nema
1.16-20
. Mici
OS kroz IT
17
IV
1976-1990
1980-1990
1990-2000
2000-200?
V
VI
1000 5
50
__
_GB
64
MB
-
256
MB
ipovi
LSI kola
(100-500),
Mree,Mikro-
procesori
mikrora.PC
VLSI kola,
VI, ES,
Multimedij.
sistemi
Ka 1.000.000
procesora
(8192;2000-te)
Neuronske
mree...

Objektivno
orijentisani
Ada 76
C+78,
Logiko
programir.
JAVA
Videti
X temu -
prilog sa
36 OS-a
2000-te
Otvoreni
sistem
CP/M
Mreni OS
Disrib.
Grafiki
interfrejs
1.4 RAZVOJ OPERATIVNIH SISTEMA KROZ RAZVOJ
INFORMACIONIH TEHNOLOGIJA
. Mici
OS kroz IT
18
Ne, DRUGA GENERACIJA raunara se pojavila sa
pronalaskom tranzistora tj. za realizaciju raunarskih
komponenata poeli su se koristiti poluprovodniki elementi.
DA LI SU ELEKTRINE CEVI KARAKTERISTINE ZA
DRUGU GENERACIJU RAUNARA i OS-a?
SA KOJOM GENERACIJOM RAUNARA I OS-a SE UVODE
VII PROGRAMSKI JEZICI?
Vii programski jezici ( FORTRAN, ALGOL 58, COBOL 59)
uvode se sa drugom generacijom raunara sa preteama OS-a.
1.17
1.16
1.4 RAZVOJ OPERATIVNIH SISTEMA KROZ RAZVOJ
INFORMACIONIH TEHNOLOGIJA
. Mici
OS kroz IT
19
TA JE TO IZVRNI SISTEM I KAD SE POJAVIO?
IZVRNI SISTEM je prvi OS (u istoriji razvoja) koji
upravlja RAUNARSKIM RESURSIMA.
Pojavio se sa TREOM GENERACIJOM raunara.
1.18
1.4 RAZVOJ OPERATIVNIH SISTEMA KROZ RAZVOJ
INFORMACIONIH TEHNOLOGIJA
. Mici
OS kroz IT
20
TA JE TO CP/M?
CP/M (Control Program for Microcomputers) je
jednoprogramski i jednokorisniki OS
tipa UNIX
razvijen 1973. godine,
prvobitno namenjen za 8-bitne procesore Intel 8080/..,
a potom i 16-bitne PC raunare.
1.19
1.4 RAZVOJ OPERATIVNIH SISTEMA KROZ RAZVOJ
INFORMACIONIH TEHNOLOGIJA
. Mici
OS kroz IT
21
ta karakterie petu generaciju raunara?
- vetaka inteligencija (VI, ES) ili neuronske mree i
- koji Operativni sistemi?
PETU GENERACIJU raunara karakterie:
- VETAKA INTELIGENCIJA
- OTVORENI SISTEMI - OS.

1.20
1.5 OS I SISTEMI UPRAVLJANJA PO
SEGMENTIMA IT
. Mici
OS kroz IT
22
KOJI SISTEMI I PODSISTEMI INE OS?
1. SISTEM MOE BITI ZATVORENOG TIPA (DOS...) ILI OTVORENOG
(UNIX...),
2. SISTEM ZA UPRAVLJANJE DATOTEKAM, MULTIMEDIJALNI
SISTEM, SISTEM ZATITE..
3. KONTROLNI SISTEM
4. SISTEM SOFTVERA (ili softverski sistem)
5. GLOBALNI KOMUNIKACIONI SISTEM I MEUPOVEZIVANJA
OTVORENIH SISTEMA
6. SISTEM LOKALNOG UMREAVANJA (LAN)
7. GRAFIKI KORISNIKI SISTEM
8. PROCESORSKI SISTEM
9. KIBERNETSKI SISTEM UPRAVLJANJA U/I RESURSIMA
10. SISTEMOM INTERFEJSA I MEUPOVEZIVANJA OPREME
KONFIGURIE SE VIE SISTEMA
11. METODOLOKI SISTEM UPRAVLJANJA MEMORIJOM
12. KORISNIKI SISTEMI APLIKACIJA
1.7
1.6 POGLED NA OS IZ HIJERARHIJSKE STRUKTURE
. Mici
OS kroz IT
23
SUPERVISOR
K O R I S N I K
1 2 3 4
H A R D V E R S K A K O N F I G U R A C I J A
N U K L E U S
UPRAVLJANJE MEMORIJOM
UPRAVLJANJE POSLOVIMA
UPRAVLJANJE UREAJIMA
UPRAVLJANJE DATOTEKAMA
POSLOVI
proces 1
proces 2
proces 3
SISTEMSKI
SERVISI
KORISNIKI
INTERFEJS
HOLD (spooling)
PREKIDI PROCESI
KOMANDNI
SHELL
APLIKATIVNI SOFTVER
USLUNI PROGRAMI
1.11
1.6 POGLED NA OS IZ HIJERARHIJSKE STRUKTURE
. Mici
OS kroz IT
24
NUKLEUS (JEZGRO) oslanja se na etiri hadverska dela:
1. MEHANIZAM PREKIDA (10.01.09)
2. PRIVILEGOVANI SKUP NAREDBI ( 07.06.12)
3. ZATITNI MEHANIZAM ADRESIRANJA MEMORIJE i
4. SATNI MEHANIZAM REALNOG VREMENA ( 10.03.04)
(real time)
HARDVERSKA STRUKTURA NUKLEUSA?
1.11
1.6 ...
SOFTVERSKA STRUKTURA NUKLEUSA?
. Mici
OS kroz IT
25
Sam nukleus OS-a moe se softverski podeliti na tri dela:
PRVI nivo obrade prekida se najee zove FLIN (First
Level Interupt) ili FLIH (First Level Handling) i on sadri:
- analizator prekida,
- servisne rutine za obradu prekida,
DRUGI deo je dispeer koji odluuje o nastavku
programa, vri prebacivanje i raspodeljuje procese na
procesore iz READY (ili WAIT) u RUN stanje,
TREI deo su programi ili rutine za komuniciranje meu
procesima, kao i dodeljivanje procesora procesima.
1.12
1.7 PRIMER GLOBALNE STRUKTURE UNIX SISTEMA?
. Mici
OS kroz IT
26
APLIKACIJE
V, VI
INTERFEJS
VII
R
A
Z
V
O
J

K
O
M
U
N
I
K
A
C
I
J
E

XII
LAN
File sistem
Shell
II
NUKLEUS
VIII, IX
HARDVER
X, XI
Slika 1.2:
Primer
globalne
arhitekture
sistema
(OS-I T)x12
1.13
1.8 POGLED NA OS SA STRANE PROCESA
. Mici
OS kroz IT
27
PROCES je skup meusobno povezanih
resursa i
aktivnosti
kojima se ulazi transformiu u izlaze.
TA JE TO PROCES?
1.14
1.8 POGLED NA OS SA STRANE PROCESA
. Mici
OS kroz IT
28
READY
HOLD
SUBMIT
WAIT
RUN STOP
Predaja
posla
START
4
3
7
5
6
2
0
1
Slika 1.3: ematski prikaz stanja procesa i modela za upravljanje procesorom
STANJA POSLOVA I PROCESA?
1.15
1.9 OSNOVE STANDARDIZACIJE TERMINOLOGIJE
IT ZA UVOD U SISTEME - OS
. Mici
OS kroz IT
29
Organizacije za standardizaciju IT mogu se grupisati:
neposredne proizvodne ili industrijske
(IBM, DEC, HP, AT&T...)
nacionalne institucije (SRPS nekada JUS, ANSI, DIN,
GOST...)
meunarodne (ISO, IEC, IEEE...)
KAKO SE MOGU GRUPISATI
ORGANIZACIJE ZA STANDARDIZACIJU IT?
1.21
1.9 OSNOVE STANDARDIZACIJE TERMINOLOGIJE
IT ZA UVOD U SISTEME - OS
. Mici
OS kroz IT
30
Skup programa koji korisniku moe da stavi na
raspolaganje sam proizvoa raunara (?)
- tretira se kao neodvojivi deo raunarskog sistema i
odgovarajua nadgradnja raunarskog hardvera
oznaavaju se kao sistemski softver ili sistemski programi.
TA JE TO SISTEMSKI SOFTVER?
1.24
KOJI SU OSNOVNI TERMINI I DEFINICIJE U
PIRAMIDI OS-a?
. Mici
OS kroz IT
31
P
O
D
A
C
I
M
A

Z
A

T
I
T
A

H A R D V E R
APLIKACIJE I KORISNIK
R
A

U
N
A
R
S
K
A


Z
A

T
I
T
A

U
P
R
A
V
L
J
A
N
J
E



S O F T V E R
SLika 1.6:Osnovni globalni termini i definicije u piramidi OS-a
PREDSTAVLJANJE
INFORMACIJA
1.25
Osnovni pojmovi (01.01.01)?
. Mici
OS kroz IT 32
Znanje koje se odnosi
na objekte kao to su
injenice, dogaaji,
stvari (dela), procesi
(postupci) ili ideje,
ukljuujui koncepte,
koje u odreenom
kontekstu ima posebno
znaenje.
1.25
. Mici
OS kroz IT
33
Objanjivo predstavljanje informacija
na formalizovan (ustanovljen) nain,
pogodan za komunikaciju, interpretaciju
(predstavljanje) ili obradu.
1.25
1.10 STANDARDIZACIJA TERMINOLOGIJE
FUNKCIONISANJA I KARAKTERISTIKA OS-a
. Mici
OS kroz IT
34
Upravljanje, integritet i sigurnost
(izvod iz standarda ISO 2382-08:1986, JUS I. A0.018:1992)

Pouzdanost, odravanje i raspoloivost
(izvod iz standarda I SO/I EC 2382-14:1997, slobodan prevod)

1.25
1.11 PROVERA ZNANJA
. Mici
OS kroz IT
35
1.1 ta je to operativni sistem?
1.2 Kojim standardima se definie termin i skraenica OS?
1.3 Osobine i znaaj operativnih sistema kroz IT?
1.4 Osnovne funkcije operativnog sistema po segmentima IT?
1.5 Kako OS upravlja i ime?
1.6 OS u softverskoj piramidi?
1.7 Koji sistemi i podsistemi ine OS?
1.8 est osnovnih karakteristika OS-a?
1.9 Objasnite pojam portabilnosti softvera.
1.10 Sa kojih se sve aspekata moe posmatrati OS?
1.11 Hardverska struktura nukleusa u ematskom prikazu
hijerarhijske strukture?
1.12 Objasniti sve delove softverske strukture nukleusa.
1.11 PROVERA ZNANJA
. Mici
OS kroz IT
36
1.13 Primer globalne strukture sistema OS sa 12 aspekata IT?
1.14 ta je to proces? 1.15 Stanja poslova i procesa?
1.16 Da li su raunari sa elektronskim cevima imali OS?
Koja je to generacija raunara?
1.17 Sa kojom generacijom raunara i OS-a se uvode
vii programski jezici?
1.18 ta je to izvrni sistem i kada se pojavio?
1.19 ta je to CP/M?
1.20 Da li je vetaka inteligencija (VI) jedna od
karakteristika pete generacije raunara?
Koji operativni sistemi karakteriu ovu - petu generaciju?
1.21 Kako se mogu grupisati organizacije za standardizaciju IT
po nivoima?
1.22 OS ECDL relacije?
1.23 Tuce uvodnih aspekata u OS?
1.24 ta je to sistemski softver?
1.25 Koji su osnovni termini i definicije u piramidi OS-a?
1.12 Literatura
. Mici
OS kroz IT
37
[1] Mici .: OS kroz IT, [E-publikacija], CD-izdanje,
Tehniki fakultet aak,
www.tfc.kg.ac.yu/publikacije/OS/, aak, 2003-2006.
...a za ovaj uvodni segment od znaaja su i:

[7] ISO-TC: ISO Catalogue (web sites), International
Standards, 08-08-1988, 26-09-1998...08-05-1999, Last
updated on 15-05-1999...
[8] ISO-TC: ISO/IEC 2382-1: 1993 Information technology-
Vocabulary-Part I: Fundamental terus, 15-11-1993.
[11] ISO/ TC: ISO 2382-4: 1999 Information processing
systems- Vocabulary-part 04: Organization of data 15-07-
1987 Last updated on 1999.
[12] ISO-TC: ISO 2382-5: 1999 Information processing
systems- Vocabulary-Part 05: Representation of data,
01-05-1989, Last updated on 1999.
[37] Kvaternik Ratimir: Uvod u operativne sisteme, tree
izdanje, Informator, Zagreb, 1987.