This is a digital copy of a book that was preserved for generations on library shelves before it was carefully scanned

carefully scanned by Google as part of a project

to make the world's books discoverable online.
It has survived long enough for the copyright to expire and the book to enter the public domain. A public domain book is one that was never subject
to copyright or whose legal copyright term has expired. Whether a book is in the public domain may vary country to country. Public domain books
are our gateways to the past, representing a wealth of history, culture and knowledge that's often difficult to discover.
Marks, notations and other marginalia present in the original volume will appear in this file - a reminder of this book's long journey from the
publisher to a library and finally to you.
Usage guidelines
Google is proud to partner with libraries to digitize public domain materials and make them widely accessible. Public domain books belong to the
public and we are merely their custodians. Nevertheless, this work is expensive, so in order to keep providing this resource, we have taken steps to
prevent abuse by commercial parties, including placing technical restrictions on automated querying.
We also ask that you:
+ Make non-commercial use
of
the files We designed Google Book Search for use by individuals, and we request that you use these files for
personal, non-commercial purposes.
+ Refrain from automated querying Do not send automated queries of any sort to Google's system: If you are conducting research on machine
translation, optical character recognition or other areas where access to a large amount of text is helpful, please contact us. We encourage the
use of public domain materials for these purposes and may be able to help.
+ Maintain attribution The Google "watermark" you see on each file is essential for informing people about this project and helping them find
additional materials through Google Book Search. Please do not remove it.
+ Keep it legal Whatever your use, remember that you are responsible for ensuring that what you are doing is legal. Do not assume that just
because we believe a book is in the public domain for users in the United States, that the work is also in the public domain for users in other
countries. Whether a book is still in copyright varies from country to country, and we can't offer guidance on whether any specific use of
any specific book is allowed. Please do not assume that a book's appearance in Google Book Search means it can be used in any manner
anywhere in the world. Copyright infringement liability can be quite severe.
About Google Book Search
Google's mission is to organize the world's information and to make it universally accessible and useful. Google Book Search helps readers
discover the world's books while helping authors and publishers reach new audiences. You can search through the full text of this book on the web
atjhttp : //books . qooqle . com/
i[w'&&*
Ch^ PETER
C
w
a
O
-
GQ
D
y^NTON^LE
EX DONO
Vilfredo PARETO
I
V>Wliil>WiilV>l ,VlM ' At**
1908
L A U S A N N
T
5a
to
i
H
E
Digitized by Google
Digitized by Google
Digitized by Google
API2T0TEAH2.
AMSTOTELES
Digitized by Google
PARISH*. BXCUDEBANT FlkMW-DIDOT ET SOCII, TU JACOB, 56.
Digitized by Google
API2TOTEAH2;.
w
ARISTOTELIS
OPERA OMNIA.
GRiECE ET LATINE
CUM INDICE NOMINUM ET RERUM
ABSOLUTISSIMO.
VOLUMEN SECUNDUM
CONT1NENS ETHICAM, NATURALES AVSCDLTATIONES , DE COSLO,
DE GENERATIONS ET METAPHYSICAM.
Kfg, 72'i/Z
It
t 4..,
M
PARISIIS,
EDITORIBUS FIRMIN-D1DOT ET SOCIIS,
INSTITOTI FRANCICI TYPOGRAPHY,
VIA JACOB, 56.
M DCCG LXXXIII.
Digitized by Google
Digitized by VjOOQIC
S<8lHIK
<
tt&t3iMS J&^Ct jSMGit jIM&&&M&&1 %%
J
ti&$?&%4$&5&
PRiEFATIO.
In hoc volumine comprehensorum operum non exstabant translationes latinx
recentiores, neque adeo veterum ulla nostri aut superioris saeculi studiis casti-
gata, si Lambinianam Nicomacheorum excipias a Zellio passim (inquit)emen-
datam
>. Hinc quantum laboris partum sit nobis, facile intelligitur. Quanquam
enim translationum illarum nonnullae ab hominibus acutis et aristotelicse philo-
sophise innutritis confecta? sunt, qui multis in locis velut divinatoria quadam vi
mentem Magistri perspexerunt, (inter omnes autem eminet admirabilis virBes-
sarion , Metaphysicorum interpres
: )
piures tamen erroribus et vitiis omnigenis
laborant. Nos sedulo latina nostra grsecis aptare studuimus, praeter locos valde
dubios aut corruptos , in quibus veterum interpretum verba consulto retinui-
mus. Hoc saepius quam alibi factum est in Eddemiis Moralibus.
Coiruptissimi hujus operis, quod jam Lascaris iravu ^uoeuperov dixit ( v. Iriart.
Codd.Matrit.
p.
aa8), perpauci codices exstant ; duos magno fructu adhibuit Bek-
kerus; post quern Spengelius et BoNiTziuspermultis locis Iucemetintegritatem at-
tulerunt, ille in Commentariis Academice Monacensis
, a. 1841, vol. 111, a^p.
4^7
seqq., hie in Observationibus criticis Berolini editis a. 1
844-
Quorum virorum
doctrina et sagacitate factum est ut non pauca spissis olim tenebris obruta in
nostra primum editione legi et intelligi possint. Sed supersunt etiamnum ob-
scura et depravata multa in hoc egregio peripateticarum quaestionum monu-
thento. Quare vel tenuissimam hanc observationum symbolam afferre non
erubui, obolum quidem ubi talentum exigitur, laetus si ditiores invitavero ut
drachmas sues atque minas afferant.
Evdemiomjm lib. 1 cap. 5, 1. 45 scrib. xal 8
Xot&dv it xi;
,
quomodo ap. Duval, editum video.

Cap. 8, I. 45 perperam edebatur ou to avaOov

e'.vat pro tou. Tnrbata qnsedam in fine libri, cujus
postrema quinque vocabula ignorat cod. Matrit.
Lib. II cap.
1,
aa, 1. 14 scrib. videtur xai
Kopidxo? tftt tSv etc., pro S, et 1. 16 auxwv (vel
autiv, ut Marc, correctus) yro autr^.

Cap.
3,

7
: Cr,fiuoST]c Si 6 |zr,5a[/.d0ev (tcXeovcxtixoc) aXX'
6XiY/d6sv. Et similiter lib. Ill, c.
7,
7,1. 18
:
6 (tiv (avpotxoc) o&Oev ytkoiov aXXi yaXemo? Trpos-
(tTot , 6 Si itavra eu^epw; xal $$(<&$. Utrobique
exspectes
^j, ut precedit p)84v 3| SXfya xal <xXe-
7tS>i irpoakaOat. Scribendum videtur elXX' it ve , in
altero loco fortasse oXX' r|
^
a^-

,
7
' 38
scrib. av icox; XauG. Cap. 4, 1. 4
nimis ambigue
dictum quoddistinctiusefferri debebatat \dv yip
Suvajxstf xal at i*;ei? xwv na6r,|xaTo>v. Verum erat
dicere at Suvapgi; xal at l?ei{ [attiai] tuv itaflr^aa-
twv, quorum naturaex innatis facultatibuset ha-
bitibus pendet. Ibidem 1. 10 scrib. rapt rauta'
Iffriv r, [Xvirr, xal i)] ^|3ov)j.
Cap. 8, 19, 1. ari
corruptum voc. Set notarunt Casaub. et Bonitzius
p. 4 1. Scribi potest S9jXov 8, cujus compendium
in antiquis libris quam simile sit voci Set (diph-
thongo item compendiose scripto) cerni potest
AMSTOTELES. II.
Digitized by Google
n PILEFATIO.
in Bastii tabula palseogr. I, lin. i5, 4.

20,
1. 3o fort. ?vo |xj| Xa6?i <|nr<Xa<p(ov, rie inscium at-
trectaret. In fine capitis 1. 54 conjectnra ad-
tcripta est in cod. Vat., w; fita itpetrtovte;, XX'
[ouvj ixovte?, [Xo'yot o5to( etfftv], qua non opus :
significaturenim,ni fallor: nam qui vel maxime
reprimunt to exouatov et flta coactique agere sibi
videntur, revera tamen Jxovte? agunt. Conf.
17 et 18. Cap. 9,1.6: evfoTe yip olSe (xiv 6rt
TtaTrjp, aXX' ou fva aitoxTefvi) , dXV fvat swaiji , wsitsp
at rkXtaSt? jSxot 6? ?xi (iJv icdpa, dXX' ; ipiX-
tpov
?i
oTvov to
8'
$v xwvetov. In loco desperate
'
cogitavi de J eiSw? 4'iteu.irg nopa. Cap. io,

i3, 1. 35 : Six?
Y
lv0
!"
v
'K "i<
au:apT(a<
($
vapXo-
Ytopcvoi SjiaptavofiEv, ?1 xati ^',/ afo8r)0'iv auTO
5puvT(). Imo aXXo SpwvTec, aliud qua, 1 quodopor-
tebat. Magis mirum est quod sequi'tr I. 38 : lv -rjj
fpap|xaTixrj xot4 t}|V atff8r,<iiv xal 7tp8?tv, icspl
^?
av
axoicuirtv, el anttpov^ouoiv.SententiaetinNico-
nacheis et in Magnis Moralibus exposita poscit el;
dxpifirj iceipav jjouatv. Sequenti commate, quod
Bohnitziusinordinem redegit p. 44,
malim 1. 41
at'cpvr,c yip wpoaipetTai jxev ou6et, SoxcT Si (nimirum
isqui itpoatpetTat) irpaTretv pe6ouXeu|xe'vo;, pro
eo quod editur xat BouXovTat.

24, 1.
44
reci-
pienda erat scriptura cod. Vat. e I duo tou teXoui;
eVxeicrat, pro 3.

a6, I. 5i, et
17,
1. 6 lege
itapa ^uaiv Se xaT& Staurpo^T.v, pro xal 5.

28,
I. 1 4 verba Ivavrfe Si tip (itnip xal to irXe'ov xal to
fXatTov pro parenthesi habenda sunt.
Lib. Ill cap. 1
,
6, I. 16 scribendum o-up.-
Satvet to avSpeiov, pro tov.

ia, 1.
44
nonne
axoXou(>7)Torf| tij> Xoyco?
Cap.
5, 1, 1. i3 recte
Casaub. scripsit
fXP
l tou XavOavet, pro tou XavOa-
vetv.

19,
1. 54 scribendum tiav eivofei, pro
ehtot, exNicomach. IV, c.
3, $7.
Sequitur
?|
( el
cod. Vat.) yap av pteyaXoiv ativ xauwt
3jv, ?| eTt
iXaTTOvwv. Legendum puto ou yap & (AeyaXwv
a^iSv yauvo? ?v, pt,i) Sti e'XaTrdvwv. Sic infra
p.
ai8, 1. 7
aXX^Xou? abiitindXX' el?. Cap.
6,
1.
18,
quos Aristoteles in Nicoroach. et hinc in
Magnis Moralibus t'pavtoTa;, Eudemus vocatdya-
6o5atu.ovt<jTa<, i. e. Hesychio interprete <5Xtyoito-
touvTa?. Cui exposition! in Thesauro p.
111 seq.
ascripta leguntur quae nihil ad rem. Memorandus
erat
Theophrastus ap. Athen. XV, p.
69'i, C,ev
'AyaOou Aatp.ovoc itpoiroaei dicens quod SXtyov itpo-
e'powxtv sive, ut Philochorus (ib. II,
p. 38,
C),
tiovov foov yeusaaOai.
Initium sectionis
4
ut
tcribitur, Set Si upeirov eTvat , xal yap tou itpewov-
to< xbt' afclav, xat icpeitov xalitepl
8", non potest in-
telligi. Apparct autem id agi quod Nicomach. IV,
t. a
,

2 : to irpeVov S^ icpb< auwv, xal ev
^,
xal S.
Habemus enim itepl S , idem quod h fi> , et statim
auTM, idem quod icpb eutdv. Itaque scribendum
propono : SeTS: irpeTCov eTvat xal 8 (xat yip tou
icpaTTOVTo^ xat' i|tav xat [possis to, sed non
opus Jitpiitov), xal itepl $,... xal auwp.
5, l. 3o
delendum estpronomen
8, etin fine capitis cum
Casaubono scribendum tVrt yap ti<out' IXeu6epto
out' aveXeCOcpoc. Cap.
7, 7,
conf. ad 11, 3.
Lib. VII c.
1,

7,1- 39 : cVinXtov \iyovn$ idem
sibi velle quod xaOoXou piSXXov, latins, generalius,
manifestum fit ex initio cap. 5. Cap. a,
5 5,
1. 3 1 : 6 oTvoc f,oiu)v ou^
6t(J>
Su<p6appievtp tJ|v ^Xwt-
Tav 6tco olvo^XuYfa;, htt\ Tourtp (sic scribo pro
out') S\os iz*pefj(lwi(!vii iXXi tjj dSta^6o'p<|> aioO^ati.
Qui est xam|X(Sb>v mos notissimus. 'Aliter vetus
interpres : linguae ex vinolentia corruptee, queene
infusum quidem acetum discernat; et ap. Duval.
out' etye SX<k, haud dubie invitis codd.
14,
1. ao , nemo quod sciam explicuit neque facile
quisquam explicabit mirum proverbium
FXaux' Itvixoupcx; avrjp tov abv tpfXov loxe u-a^niTai.
Nee vertere sustinuit vetus interpres. Tarn per-
plexa in re venia (spero) mihi parata erit expo-
nenti qualecumque illud est quod in mentem ve-
nit. Visum est igitur proverbium illud irapo>Setv
notum et celebre oraculum quod apud Herodo-
tum legitur FXatix' 'EittxuSe(Si). Deinde codices
Bekkeriani non tov <rbv tpiXovpraebent, sed, tov
o-oepbv <ptXov. Hinc profectus hariolor :
rXaux' 'EittxuSetSi], to oocpbv tXovfoxe (xag^xat
sive potius [xaoSrai. Callidi homines amici sunt
dum sit quod manducent. Est illud Zit xurp3
, C?j
tpiXi'a. Ceterum addendum est hoc exemplum ei'
quodLud.Dindorfiusattulitdefsxt, Thcs. vol.3,
p. 3099,
D.

$27)1. 19
scribendum puto eu6e-
tok Ss xal icpb 68ou av6pa)Tto< a>v [tpuaei aicouSaTof]'
(putrei yap etc., additis duobus vocabulis. Conf.
$3i. Proxime sequentia si recte capio, oportet
I. a 1 xal euipu^|< a^uou< pro x. e<pu^|c euipuou.

Lin. aa rectius xauTa Sta^ovt) , ut
47 ,
quam
nvto, ^ 3g,
1. 14 malim St* audjv eTvat So-
xou<ri,pro xat.

$ 47,
1. 53 oe addendum,
&rXS
[
8'
]
ayaOb? xal ^(Xo{ , 8Tav au(x^ti>v^0T)
TauTa ajxipto,
oiffre S Ttv aitXSt ayadov, t^toutou
dfXXtp, ?|
xal
ejl^i awXSk |v <ntouSa(<p etc. Apparet
monstrosuin
illud toutou aXXw nihil aliud esse
quam o-itooSaftp
(scil. Tiv aYaOdv).

$
5a, 1. a4 : touto yap Sta
to awo6atvov oix^Su,
aXXi (scil. ^8u iffrt) Si4 to
pi^l ouvex<
, dXXa to ttowtov e^aitaTH. Sic scripse-
rim pro inf. ^aitaTSv.
Cap. 3,1. a3 Casaub.
recte addidit tout. Idem sequentibiis ttj? fort tJ)v
npo6.1. 37
ascripsit
Suspectus locus ;
etvidetur
ad locum alicujus
poetas alludere, ut ilia docent,
Digitized by Google
PHjEFATIO. Ill
toiauT etc. , senarii particula. Poscint etiam in
ojc (
toT< ap. Dut.
)
iirl r^v icpo9u(i(av verba poetae
latere : Sib e8pr|xe vetxoc 6 ipcouevo?, in jurgium
incidit amatus
,
qui nee ipse alterius affectum
recte judicat et amatorem ita locuturum fuisse
negat. Cap.
4, 6,
1, i scr.
8'
e*<mv.
$8,
1. 10 fort. Ixiivoi 8', 6 (fiXo'titjioi;, [toutw] (i3XXov,
videlicet T<j> yiXctaOat.

g,
1. 18 otov Iv tTc
&irsp6oXai( at yuvatxcf itoiouai. Rursus verum
indicavit Casaubonus : Lego it tT< fatepCoXai;
[sicvitio typothetae.], h. e. utfaciunt mulieres,
quum suos liberos expositos tradunt cducandos
,
etaddit locum Nicomach. VIII , c. 8
,

3. Nihil
verius illo 6iro6oXT< et aptius exemplo subjecto
Andromachae, quae iraiSa 6i?ee'8eTo aliis nutrien-
dum. Ut mireris egregiuin virum Welckerum,
inde Kayserum et Wagneruro, ubi de Antiphonte
tragicoagunt, secure omnes repetivisse ineptum
(tittpCoXaTc Cap.
9,
1. 17 scribendum at 8 iro-
XtTiiai icSfaat Iv Sixatoi; o-uvonapv^ouat
,
pro eo
quod editor otxefou.

lb. 1. 28 delenda videtur

vox apt'emi. Cap.
10, 5, 1. 6 : 6 yap avOpoiiro;
ov (xo'vov itoXmxov xal xotvuvixbv
(
sic Spengelius
pro olxovojiixbv ) !/~>ov, xal
ofy
Sincep xaXXa tots
vuvSv^etai xat (hoc vocab. deleam) tea xvyptxi
xocl (hjXet xal depptvt, aXX' at Sia8u(/.ov (cod. Marc.
81A Supudv ) auXixo'v. Hoc monstrum ita procuro ut
scribam dXX" ou oii touto povauXixdv. In quibus
postremum certe nemo non admittet : (xovauXfe
enim de caelibe vita dictum a Piatone et aliis.
Capitis 1 4 exstat vetusta inlerpretatio latina,
ex integriore quam qui exstant codice facta et
verbum verbo reddens, ut ubicumque nihil passa
est ab librariis
,
graeca quae interpres legit dis-
tincte cernas et agnoscas. Ea jam feliciter usus
est Spengelius in eximia commentatione qua dif-
ficilem de tribus operibus Moralium quaestionem
diu agitatam docte et acute absolvit. Quum au-
tem nuperet ipse,aliud quaerens, in mirum illud
fragmentum incidissem , animi caussa partem
cum graecis conferebam , deinde reliqua quoque,
ubi bona quaedam animadverteram in excerptis
meis ex Spengeliano opere non memorata. Ne-
quedumhaec scribebam,ad Commentaries Acade-
micMonacensis adituspatebat, sed excerptis meis
sic satis fidi posse opinabar.
6,
1. 1 lacuna
laborare nunc quoque existimo
,
quanquam Lat.
nullam ostendat : jacit ex eo quod naturam tiabet
benefortimatam.
Ibid. 1.
4
delendum 8s
,
quod
ignorat Lat.
Idem 1. 6 habebat dXX' o5to<; ei-
vu^T) tbv oai'(tov'
lft\ xu6epv^Tt)v, omisso ayaOdv.

8, 1. 1 a fort, ci j/iv o3v

[
o&ro)
],
to itapaXoYoi;
etc. Non puto enim horum apodosin esse in his
I. x6 06 tuyji aMa iXXl <puai<;.
g
, 1.. i5 veram
scripturam indicat LaL : Adhuc si quia talis opor-
tet aecidere : sicut quia glaucus etc. Lege : kt t\
Stitoioo-SI litiTuyxavei, &amp 8x1 yXouxo? oux Sf,b
&p3, etc. Articulum ante yXauxdc recte omittit
Marc.

10, 1. 3o Lat. haec invenisse videtur :

& X X i Siot to airoxaTOp6b>o~ai $ v , xal iraXtv to yap auto
TauToiJ afctov.

1
1
, 1. 33 legendum est ?|
(
pro
fl) 8t* aicciptav, quod refertur ad alteram rationem
a consequential absurditate ductam
, ^
xat icatrai
av at tTtiorrj(jiai etc. Lat. : outpropterexperientiam
[sic]. Qui tin.
37
praebet : non quia hos oportet.

1
3, 1. 4a seqq. Latina sequendo hanc sen-
tentiam habebis percommodam : t\ 8*} Tive? elotv
eu^ueT; (woTtep ot [malim ei] dSiSaxTot oux iiti-
UTaixevot S fiei vjtw (3 itetpuxaai xal dfveu Xdyou Sp-
(jiwtriv &<;
[
.mpetumfaciuntsecundum quod Lat. Ex
Speng. not/Vi aXX' 6xi]
^
yuot< nt'ipuxe... xal ore),
ourot xatop(hi<Tou(Tiv [nam Lat. dirigent; ut mox
foovrai]... w<rir:p xal e3 foovxat oi SiSaaxaXtxo'
oWc.

i4> 1. 5a Lat. indicat iv gxeivom,. it

oii; xaxwc Xoy. Deinde propono xatopOouvTa; (sic
cod. Vat.) xaTeuTU/ijva(
f
a|x*v, quo verbo alibi
utitur. Liu. 54 Lat. : in his si noluissent [sic,
vitio typ.] utique secundum quod inuts Tsic, pro
minus] sumpsissent bonum. Quo nihil lucramur.
Cogitavi de el {SouXovro av ( scil. Xa6etv) IXarrov
\
tkaim TayaOdv.
% 16, 1. 8 Lat. habebat el it-
rauda, etl.
9
xaxel^i aittj. Mox
17,
1. 14 idem
$ iiteO. ( ut codd. ) et & XoYiapbc ftev dvOpcoirtvo; oux
av toutou afv) a ft tov.
19,
1. 1 Lat. aptissime
praebet 8rt
fut
euTuy^etTai, pro euvu^elv, quod
certe to euruv^eTv essedebebat. Idem

ao, 1. 19:
et ANTEQUAM consiliaretuT, nimirum iSouXeuoaro
&ouXeuaa,uevo icporepov %
BouXeueao6at, convenienter
sequentibus lt6r,ci vo^oa( icpdtepov f| voYJaat.

ai, I. 35 idemlegisse videtur a8ri 81 Totar)Tb

eTvat to toioutov Suvaxat icotetv, omissis 8ta
t(.
%
aa, 1. 4a scribendum eutuy^ett xaXouvxai
ot av 6p(xi]0'wo-i xaTopOouatv aXoyot oVrec, pro eo
quod editur xaTopOouv. Sic enim recte Lat. : et
propter hoc quod olim dicebantur
[
err. typ. pro
dicebant, lineola super t posita, quum esse debe-
ret super a] benefortunati vocanturqui si impe-
tum Jaciant dirigunt sine ratione existentes.

%
a3. Interpres anonymus cujus translationem
correctam graecis adjecimus , a voc. euOudvetpot
statim transit ad tpavepbv
8^
a4, neglectis
versibus tribus, quos baud dubie pro depositis
ct desperatis habebat. Ac sane Lat. nosterin suo
codice alia invenit, non quae nunc leguntur. Sic
enim ille : et ut ceeci memoriantur magis amissis-
que hiis quee ad visibilia virtuosius esse quod me-
morantur. Manifestum utique etc. In quibus graeca
dispicio talia : xal Scrap ot tuoXol (Aviipoveuouai
Digitized by Google
iv PRjEFATIO.
(tSfXXov ditc\y6evn xou irpo< toi SpaxoTs e'ppco-
[Atviffripov
[
vulg. irpo? xoi; eipi)pi'voi( ] eTvat to
pLVnifioveuov, i. e. 4-iroXuOsvTE; xoi! (Tval to pvr)u;. itpb
Tot; ipaxotc, deditum et defixum esse vehemen-
tius in visibilibus.
24 , 1. a Lat. habet plu-
ralio*ibxal Soxouotv of eSxu^et?.
Praemittitur huic Eudemiorum capiti translatio
similiter facta capitis item unius Magnorum Mo-
ralium , lib. II , c. 8. Hinc quoque excerpsi qua;
scire criticorum interest. P. 1206, b, 38

Zg ed.
Bekk. graeca manca vel turbata exacte refert.

P. 1207, a, 2 omittit \lyftan.

6 Otou, ut cod.
Marc. 16 omittit xa(. 23 {JStj vertit jam et;
oixeiOTCpov, convenientissime.
27 autem et pro
St.
29 seq. omittit xal S> usque ad <pa|AEv.

3o in eo quod, tt tip
, ut Bonitzius correxit.

33 pro his to jaev yip dtyadbv XaSsiv habet quod et,
3xa(. Omissis illis vocabulis propter 6u.oiotAeuto
vel librarius graecus vel interpres sententiam re-
stituere volebat.
34 pro to 3s xaxdv habet ineo
autem quod est malum.
P. 1207, b, 2 omittit
oBwo.
g
legit oTov
$ tou x., aut.
12 etvide-
tur hic ex rerum eventu
fieri et secundum accident
bonafortuna. 18 sicut satis diximus.
Hac data occasione non ab re erit memorare mu.vO.iov quoddam Bibliothecae
Nationalis. Est Nicomacheorum editio vetustissima s. I. eta., splendida quasi re-
cens, picturis ornata et scholiis manu scriptisab initio adfinem instructa. Praefixa
est epistola, cujus hoc est exeraplum.
1NV1CT1SS. AC CHRISTIANISS. GALL1ARUM REGI HENRICO II.
Etsibellum Principum mentesad se derivare et convertere solet , Rex christianiss. ac potentissime,
tamen cum in ea familia natus sis, quae literarum lauds sic floruit, ut artium parens jure dici
possit , non putavi me tibi molestum facturum si gravioribus rebus occupato tibi opus antiqua
doctrina refertum a Basilio illo roagno religionis christian* firmissimo columine conscriptum of-
ferrem
;
quo quae obscura sunt in Ethicis Nicomachiis illustrat, atque ita illustrat, ut multi hujus
ope Aristotelis sensum intelligentes , multo meJiores in imperio tuo evasuri sint. Sed ne notha
haec scripts aliqui existiment, grave testimonium Theophylacti adscripsi , in codice quodam ad-
mirandae vetustatis a me inventum. Haec igitur verba sunt Theophylacti : 4><imtv<7> {tpap^vj 6eo^u->
Xaxxoc imoxiitiM ^Xo^io-to? npoasYOpeuco at [sic. aw ?]
t})v paxap(av
4"
U
X*1
V

^wwtvj UptoTtm, eIxotm?

Y&p
xal 4vtio<;, e? to x5j< xpupEYfOu?
xpiabo; wavaYiov ovo
(
ua ip<im(o'fAvoc, <1>iotivo<; ETtiovojjLaafbi;, i*l foX-
Xou; epum'Seiv IueXXe; Sii ttjc otj< IcpS? xal (mXi^utou yXwtt|* xot |asv xi tepa Xdyta avairruao-wv, xou<
Si xi xoiv e^wOev
<f
iXoaocf<ov reaiSsuwv. toutou xapiv PouXojaevoc coi ^apiiJEeOai, xal xcfya jxixpo'v xi ava-
xou<p{etv ae, <j)ii6r,v ire'u.ij/at sot tou (a-faXou BaaiXeiou \( xl Nixopiaxetcx xtva o^dXta , aittp auxbi; tit
w^Xctav twv rcapa 'louXtavou 8eo'iii>yu.e'v(ov t^t'Sbixtv. axijxoajxey 8e xal icapa a;ioir(sTO)v tivwv itpto*6uTb>v
[sic] tov iravaotpov TvaxE'pa $|u.5v 'AO^vgat cnouSa^ovxa , xotl caurbv [sic] t^ao-xtiv pouXo'fxrvov, TaSe iitt-
oto*i](XEUOxevau wt St to np^f|A
,
fysi,
tou itaxpdt laxt to irdvr)u.a. 81b EuXaSSt asu-Evo? auxb
8ex
ou
>
e
"X^~
ti< Oicip ^{Xb>v ivpbt 9eov Ysvou-evoc [Sequitur translatio lalina.] Vale.
Tuae Majestatis servus
CoNSTANTINUS PaL*OCAPPA GH-BCUS.
Nihil quicquam in his scholiis reperi quod ad S. Basilium possit referri. Sunt
excerpta ex Etjstratii et aliorum commentariis a Paulo Manutio editis, prater
scholia librorum II, HI et IV, quae videntur aliunde petita. Ceterum Theophylacti
epislolium non legitur in Collectione Meursiana , neque alibi memoratur S. Ba-
silii Tfo'vn(jwt , mirum sane auxilium toi; wapaloAiavou Je^iwyuivoi?. Unde jam aurem
personat Grseculorum illud da mihi testimonium mutuum.
Digitized by Google
API2TOTEAOY2
H6IK&N
NIK0MAXEK1N.
BIBAION A.
ARISTOTELIS
ETHICA
NICOMACHEA.
LIBER I.
CAP. I. (lost Bell;
)
llSffa ts/vjj xai icSsa [xidoSoc, 6aot'io<; Si stpS^t'c tc
xai wpooiptou; , ayaSou tivo? iNpieaOai SoxtT- Sto xaXw;
etircpwavro xaYaOdv, oE woW latitat, (a) Atatpopa
Si Tt <pa(veTai tv TtXSv- t4 (tiv yap eiotv tvapYtiat,
t4 8i itap' afrrac ipYa ttva.
r
Qv
5'
ttol t&t) xiva
napi t4 irpactc, iv tootoi; (JtXTtw Ttttpuxt T&v evep-
yttCv t4
?pY
a-
W
HoXXSv SI itpa^Miv ouowv xa\
TT^VWV Xl iinTT)(0 TtoXXi Y^VITBl X\ t! TX)

?-
xptxijc (tiv yip ovlsta, vauit)Yix5j; Si irXoiov, a-rpaT)-
10 Ytxr,; Si v(xy|
,
olxovo(jnx5i<; Si tcXoutoc.
(4)
"Oaat
S' fial twv toioutwv 6ito (xfav tiv4 Suvaptv, xaOcnrsp
6*0 tt,v fanttxV
^
yaXivoiroitxr, xa\ Saat aXXai twv
liEirixwv opYctvwv tleri'v aSti) Si xai icaca 7toX!|Aixi)
*p5?i< frnrb tJ|v 9rpaTi|Ytxi)v tov aurov Si\ xpoTrov Sk-
is Xai dip" j-clpac Iv iicasai; Si t4 twv apiTexTovixwv
tAt| iravxcov earlv afprrwrtpa twv 6it* afar toutwv
yip /aptv xaxeiva Siwxetai.
(5)
Aiatptpti S' ouSlv
t4? evepYttac auxi; cTvat ra teXi) twv itpa!|twv f| irapit
tauTa? dtXXo ti, xa6aTccp lirl twv Xsy_8skiwv ima-n^Siv.
Omnis an omnisque ratlone descripta imtitotio , simi.
literque actio et agendi consilium , bonum aliquod appetere
videtur, ideoque scite veteres id esse bonum definierunt,
quod omnia appetunt. (2) Videnlur autem fines inter sc
discrepare. Alii enim sunt energise ; alii prater eas opera
quosdam. Qoarum autem rerum praetor actiones aiiqui
sunt fines, in his opera sunt actionibus meliora natura.
(3) Jam quum multan sint actiones , artes et scientiae , multi
quoque exsistunt fines. Nam medicinx finis est bona va-
letudo : artis construendarum navium , navis : artis impe-
ratorite , victoria : rationis ejus quae in re familiari tuenda
veraatur, dmtiae.
(4)
Quaecumque autem artes bujus ge-
neris uni alicui facullati subjects sunt
( at eqnestri ea
an quae in frenis conficiendis occupata est, ceteraeque
omnes, quae sunt ad instrumenta equestria comparatae :
atque haec ipsa equestris, omnisque actio militaris, arti
imperatoriae : itemque alias aliis), in iis omnibus fines ea-
runi qua? principem locum obtinent, illarum quae eis sub-
jectae sunt, finitius sunt magis expetendi : nam borum causa
ilia quoque expetuntur. (5) Nihil porro interest, utrion
ipssR energiae actionum sint fines ; an praeter has aliud quip-
piam : qnemadmodum apparet in iis scientiis
,
quas modo
diximus.
CAP. II. [I.]
to El Srj x%. ttXo? lorl twv irpaxxwv 8 St' a&to pouXd*-
iu8a , T^XXa Si 8t4 touto, xai [*))
iravta St' frtpov
alpouueQa ( irpoetat Yap o6t<o
y*
etc aitstpov, Sot' etvat
xcvrjv xai f*aTa(av t>,v opsiv
),
8r,Xov i>x; tout' av efi)
TavaOov xot to 5pt(ntov.
(2)
T
Ap* o3v xai irpb tov
& fltov v) YVtStru; aurou (UYaXi|v
tft\
pVir^v, xai xaOairep
toiorat axoitbv tyovtti
,
(tSXXov av TUY^avot|uv tou
Ssovrot;
(3)
Ei S" o&Tto, irstpaT^ov Tutcb> y
TcsptXaSeTv
auto t( wot' larl xai t(voc tuv iman|(uSv ?| wv&-
(utav.
(4)
Ao;eie S' av xrfi xupuoTarric xai u.aXtara
10 eipy^tTSXTOvtx^c. (6)
Totafa)
5'
<) itoXtxtx^ tpaivexai.
(e) Ttva; yap tTvai
XP'"'
,V Tuv iwtTj(*v iv TaT iro-
Xtoi, xai mxa( ixaorxous (xavOavetv xai (*f/_pi tivoj
,
a&n) Staraast. 'OpSpitv Si xai t&c ivrtitoTaxac
twv Suvapiibiv uirb TauT)v ou<rac, oTov trrpa-rriYixiiv,
* oJxovopiix^v, fuTopix^v. (7)
Xpuuivqc Si Tafa](
Tat Xomatc xpaxTixal; twv j'lrtorrjuiwv, fTt 81 vopto-
AniSTOTCLES. II.
Si quis igitur est rerum agendarum finis, quern propter
sevelimus, cetera autem propter bunc, sique non omnia
propter aliud eligimus ( sic enim res progrederelur in infi-
nitum, ut proinde noster appetitus inanis sit futurus
),
per-
spicuum scilicet est , hoc futurum esse summuni bonum
,
atque adeo bonorum omnium optimum. (2) Hujus ergo
cognitio an non magnum etiam ad vitam degendam babi-
tura sit momentum? et, an non hoc perspecto scopum cer-
tum nobis propositum habentes tanquam sagittarii , id quod
expetere nos oportet, facilius consequemur? (3)
Jam si hoc
ita est, danda erit opera , ut pingui et plana ratione illud
complectamur : hoc est, at quid et ciijus scientiae aut fa-
cultatis sit illud, ostendamus. (4) Videri porro possit is
finis, quern dico , esse scientiae reliquarum facultatum loage
principis ac dominae , ceterisque lmperantis. (o) Ac talem
esse ipsani politicam nemo dubilat. (6)
Nam et quas in civi-
tatibus scientias esse oporteat, et quasqnlsque discere de-
beat, et quatenus, ea statuit ac praescribit. Facultates
autem etiam eas quae summo in honoresunt, nt artem
imperatoriam , et rationem tuendae rei famiiiaris , et bene
dicendl facultatem , huic esse subjectas Tidemus. (7)
Porro
quum haec reliquis omnibus artibus, quae in actione versan-
1
Digitized by Google
H6IKQN NIKOMAXEIQN A, y. S. ( IM,10M.)
Oitouori; x( 8t irpcrrrstv xal tfvwv iitifiabai
,
to tau-
tn
xfkoi itiptexot fa ti tJov aXXwv, Sotctout' fa
tfi) tav6poinvov (Jy0<5v. (s) El yip xal tabtov iw
ivl xal toJXm, (xiti;dv y
xal tsXswtepov to -riii; ttoXibk

9(vrcai xal XaSriv xal awCsiv aYaitvjtbv p.sv

Yip
xal ivl (tovoi, xaXXwv Si xal Osiowpov Wvti xal iwXs-
tv. () 'H (*iv o3v u,i"6o$oe toutwv itfUvtt ,
iroXittx^
ti; ouea.
tur, utaliir, legibusque latis quid agendum et a quibus ab-
stinendum sit pra-scribat : ejus certe fine reliquarumartium
fines contineri fatendum est. ltaque hoc erit summura bo-
iium hominis. (8)
Etsi enim Mem sit bonum hominis, et
civitatis : tamen civitatis bonum quum consequi , turn con-
servare majus quiddam esse ac perfectius videtur. Prae-
data enim quum res sit, Tel uni soli hoe conlingere ; longe
certe est praeclarius ac divinius, gentibns ac civitatibus
id conciliari. (9)
Istoram ergo explicatio susceptsc huic
institution! est proposita : quum ars quaedam civilis sit et
totis civitatibus consulere relit.
CAP. III. [I.]
A^Y
0,T0
8'
fa txavCi;, t\ xeti tV
uiroxtiuivr,v
10 6Xi)v SiaoaspTjOeiv tb
Yip
axpiSi? oix
bu.oito< iv a\rai
toi? Xoyou ImXnTtpiov, fiairep oiS' Iv toT< Si)u.ioup-
YOUftivot?. ()
Ti Si xaXi xal ti Sfxaia, itspl <ov
<j
7toXittXT| axoittltai, *offauT)v l/t\ Siaipopiv xal
7tXavi]v &rte SoxeTv vdjMj) jmvov Tvai, ipuoei Si \t--fi.
n (s) ToiautYiv U tiva itXoivriv tfi\
xal taYai Sii tb
itoXXoie <wu.6aveiV pXa6a in' autCv

tjSi] fda ttve?
aroiXovto Sti wXoutov, frspot Si Si' ivSpei'av. (i) 'Ay-
rn|tbv ouv itepi totoutcov xal ix totoutwv XiYOvtae
ita^uXG; xal tump taXr.Oi? evoefxvucrOai, xal 7repl
SO t5v 6< litl tb oX<\ xal Ix toioutwv XYovta totauta
xal oiu.ittpa(vtOet. Tbv aitbv Si tpo'jtov xal aito-
Sfyeoflai
xp'*
,v ^aotov tCv XY0(tivwv irtitaiSeuui-
voo
y^P
iw ^ toooutov taxptSi; litifotetv xa8'
txaotov yvo, ^cp* Sow f, tou irpaYfiato;
ipuo-i? ^ictS-
at
X"
"
' 1t
*p
aTt
^
(T,<>v
T^P
<pa(vetat u.a6i)u.atuou tt iri-
6avoXoYOUvto ditoSexeoOat xal p^toptxbv ditooet^ei?
aitaiteiv. ()
*Exaato< Si xp(v xaXw< 4 ynuoxti
,
xal toutwv ioriv eYaObc xptt^c. KeO' ixaotov apa
8 neitatSeujisvo?, iirX5< S* 6 iwpl nHv TtticaiSeuui-
30 vo<. Aib i?j itoXix?i o6x fortv oixeioc dxpoatr,?
6 v^o;* aittipo? Yip
T^>v ***" T0V
P'
ov tp5*wv, ot Xo-
Yoi
S* Ix tovnov xal wtpl toutwv. (e) "Eti Si toT
iraOtaiv axoXoo8i)tixb&v u.ataoc axouuttai xal &w>-
iftXtk ,
iwetSi) tb t&o iutlv ou yvS5c iXXi itpS^i?.
at
(7)
Aiaipcpn S' ouOiv vfo t*,v r,Xixi'av ?, tb ?J8oc
vea-
pd?- oi
Yip
""pi to*
XP^
V0V
^
fMfl,
H>
a^a
^
ta
*
xati wx8o Rv
xal Suoxttv fxaota. Toi
y*P
toiou-
tot? avovifito?
^
y*""'
T^
vtTal

xa8Jip toi? axpat^-

oiv toi Si xati Xo'yom ti? Spt'5i noiouae'voi? xal
to
itpattouoi itoXuwiptXi? fa i>) tb itepl toutiov stSevai.
(s) Kal itepl piv dxpoatou, xal itfo iitoSext&v, xal
ti itpott8iiu8a 7K<ppoiu.iaa8b> tonauta.
Institutio porro lisectum satisfecerit officio suo, qunm
pro rei subjects nature unumquodque explicaverit. Non
enim in omni disputationis genere perseque accurata sub-
tilitas requirenda est, qnemadmodum nee in oneribus
mecbanicis. (1)
Est vera in iis rebus
,
quae honestae et
justae sunt, quas civilis scientia considerat , tanta varie-
tas,
tantaque in eis versatur erratic, ut lege modo, non
autem natura constare videatur. (3)
Similisqueinconstantia
ac mutatio versatur etiam in iis quae ut bona expetuntnr
:
idque propterea
,
quod ex his multi detrimenta capiunt.
Reperti enim sunt quibus divitiae, etiam quibus robur
corporis exitio fuerit. (4)
Satis itaque erit, si, quum de
ejusmodi rebus ex rationibus item ejusmodi explicatio in-
stituatur, nidi quadam et crassa forma verum declaremus
:
satis item , si
(
quum et de rebus quae plerumque eveniunt
,
et vero etiam ex talibus rationibus disputationem institua-
mus) ad talem quoque modum concludamus. Eodem
autem modo etiam accipi oportebit quae bic dicentur. Est
enim bene instituti hominis, tantam in unoque genere dis-
putationis subtilitatem desiderare, quantam rei ipsius fert
nature. Ut enim ridiculus sit, qui mathematicum probabi-
libus rationibus ntentem probet : ita is quoque, qui ab ora-
. tore demonstrationes postulet. (5)
Recte porro ac vere judi-
cal aliquis de iis demum
,
quae habet perspecU et cognita :
et horum est bonus judex. De unaquavis igitur re recte
judicat is qui in unaquavis est bene eruditus : absoiute
vero universe de omnibus, qui est in omni doctrines genere
bene eruditus. Ob hanc rem juvenis non est ad civilem
scientiam accommodalus auditor. Est enim actionum, qiuc
in vita versantur, imperitus. Atque ex bis manat et de his
est ononis, quae bic habetur, disputatio. (6)
Praeterea vero
quum juvenis aflectibus animi serviat et obtemperet, ina-
nem atque inutilem operam in audiendo sumet; quando-
quidem finis prudential civilis in actione , non in cognitione
consistit. (7) Porro an aetate aliquis sit juvenis, an mori-
bus , nihil refert. Non est enim a tempore qualitas ills
quam htc aestimamus , sed ah eo
,
quod pro eo , ut pertur-
bations ferunt, ita vivit et unumquodque persequitur.
Hujusmodi enim liominibus inutilis cognitio est, perirjde
ut incontinentibus. Qui vero ratione suas appetitiones et
actiones dirigunt, ii fmctum ex ea uberrimum capere pos-
sunt. (8)
Ac de auditore quidem
,
qualis esse debeat
,
quo-
que modo rationes bae spectandas, etquid nobis explicare
sit propositiim , ut in proaemio dictum esto haclenus.
CAP. IV. [II.]
\ifmptv S' avaXa6ovte?, iitstSi) itSoa y*"*"*
xotl
itpoa(peot aYaSoC tivbe SptYtai , t( ifftiv oS Xsyoixsv
ib t>,v 7toXittx^v ipitd6ai xal ti to iMtvtwv axpdtatov
twv itpaxtwv aYaOwv. (a) X)vou.ati u.iv ouv oxiSbv
onb twv irXciotuiv buoXoYeitat* t))v
Yip
OSatu.ov(av
xai ot itoXXol xal ol
xP'*
VT* XiY
0Ulv
j
^
*'
eu
K
v
xal tb e3 itparttiv tautbv &iroXau.6avouo'i tw eiSaifio-
veiv. Ilepl Si trji; euSaiu.ov(a; , t( lotiv, iu.spt6T|-
Deinceps autem repetita summa eorum quae supra dixi-
mus, illud explicemus. Quoniam omnU cognitio, omneque
adeo agendi consilium bonum aliquod expetit, quidnam
est illud quod pouimus a civili scientia expeti? el quodnam
omnium rerum agendarum summum bonum statuimus?
(2) De nomine quidem illius fere inter omnes convenit.
Beatitudinem enim et vulgus et eruditi politique homines
appellant, ejusqueverbi hanc esse vim statuunt, utidem
vaieat
,
quod Bene vivere , et Bene rem gerere. At vero
quaenam res sit Beatitudo, de eo est non parva controwr-
Digitized by Google
(lOM.) ETHICA MCOMACHEA. LIB. I. CAP. V.
3
-rouei xal ou 6{ioui>( oi itoXXot toii; aofoi( etiroSiSda-
atv.
()
Ot [Uv yap tv Ivapyaiv ti xal
f
avtpwv, oTov
tjSovtjv f
(
itXourov t) tiu:tJv, aXXoi S' aXXo , iroXXaxt?
Si xal 6 auto? ftspov- voot^uoh (ilv yip uyuhov, **>-
6 (x.evoc Si irXoutov

auveiSdru
8'
lauxot? di-pioiotv tou?
uiY
a " xat
^p aitou? Xe'fovraf 8auu.aoumv. "Evtoi
8'
ctovro irapa ti iroXXi Taura ayaOi aXXo Tt xa6'
auto tlvai, $ xal toiorSs itSotv afrtdv tan too eTvai
(XYa8a. (4)
'Aicdo-a; ulv.ouv t^etd&uv t!< So^ot? |xa-
10 Taio'tepov taws eWv, txavbv 8i t4{ fiaXiara licncoXoi-
5ouoa rj Soxouaac fyeiv Tivi -Xiyov.
(5) MJ) Xav8a-
vtw
5'
-J|(ta? 8xt oiaspepouatv ot airb tCv dpywv Xifyot
xo\ ol ewl t4 dp^a;. E3 Yap
xat nXatwv rjwdpei
touto xat iitfrei, tcorepov ajcb twv dp^oiv
?| tVl -tic
16
apx<
&w r) Wot, woTttp iv t5 crraoiw iitb twv d8Xo-
Octuv t7ti to itipa?
^
dvdiraXiv. 'Apxteov |xiv ouv
drib twv Yvwptpcov, xauta Si SittwV ti \tiv yap ^(*Tv
ti
8'
airX>(.
()
'lauc. ouv t|u;Tv
y
apxtt'ov dirb t5v
%aiv fM*pi|Miiv. Aib 8ei toi l8tatv q^dai xaXiuc. tbv
so wepl xaXwv xat Suction xal 6"Xw twv lroXmxoiv axou-
ffdtuvov IxavSk.
(7)
'Ap^
Yap
to Sri

xal t\ touto
<paivoito dpxouvrtoc, ouSlv irpoaStTjO'ei tou Sm. 'O 81
TOioutoc fi lytt rl XaSoi av dp^a; forSuo;.
r
Q, Si (xt)-
oetepov Oirdp^ti toutwv, dxousdtw twv 'HffidSou"
as Ovtoc uiv itavdpurroc
8c auric- itdvta
wfrrg,
iaOXo;
8*
au xaxtTvoc 3; eO dxovn iti6r,tat*
iiSixt |iT)t' avto; voe^ |nit' iXXou axouwv
iv ftuiuji flaUrjrai, 6
4'
avr'
&xpiito( ivinp.
na : neque rulgtis et sapientes similiter earn declarant.
(3) Alii enim eo ioco balientaliquid rerura omnibus nola-
rum et nianlfestaram : verbi gratia, roluptatem autdivi-
tias, aut. Iiouorem : alikjue etiam aliud ; ac gacpeniimero
etiam unug et idem aliud atque aliud. itger enim bonam
valcfudinem
,
pauper divitias eo loco babet : ignorantin' gibi
conscii qui sunt, eos admirantnr, qui magna qiuedam et
ipsorum racultatesuperioraloquuntur. Quidara vero prteter
iita multa bona aliud quoddam per se bonum esse censent,
quod et his omnibus cur bona gint, causa sit.
(4) Atque
omne* quidem
,
quae feruntur, opiniones ad calculus re-
vocare fortasae opera; pretium non fuerit ; satiusque erit,
eas potis8imum,qu83 sunt insigniores, quaeque ahqua ra-
tione niti videntur, in medium proferre. (5) Sed hoc loco
illud ignorare non debemus , niultum interesse inter ea qua
sunt
, disputatio qua? est a principiis, et qu ad principia.
Recte enim ac bene et Plato de hoc dubjtabat et qutere*
bat, utrum in hac doctrina a principiis ad orta ex bis,
an contra a principiatis ad principia sit eundum : velut in
stadio ab its qui pnemia proponunt, admetam et contra
ealur. Etsi enim dubium.non est qnin ducendum sit initium
ab iis rebus qua; nota: sunt : quia tamen bifariam dicitnr
Notum, manet etiam sic di/ficullas. Aut enim notum dici-
tur, quod est nobis tale ; aut quod est tale per se et abso-
lute.
(6) Fortasse igitur in hac doctrina initium ab iis su-
mendum est, qua? sunt nobis nota; eamque ob rem qui de
rebus honestis et justis, et, ut semel dicam, de civilibus
utiliter auditurus est , eum oportet esse more et consuetu-
dine recte ductum.
(7) Principium enim omnis bujusce
opera? in Ulo est, quod vocamus to &ti : et hoc si satis per-
spicuum
, turn vera alteram
,
quod est to iron, non ma-
gnonere desiderabitur : et is qui to 8ti habet, aut jam tenet
principia, aut ea facile pcrcipere poterit. Cui vero nentrura
borum suppetit, Mesiodi versus ad se pertinere sciat
:
Omnia qui per se sapit, est lonffe optimus unai,
[Multo ante expendens
,
quid jam, quid postmodo prosit.]
Frugi etiam est alter, qui parel recU monenli.
At qui nil per se sapiens nee mente reponit
Ex alils audita, ad partem baud utilis ullam est.
'H|xcT( SI XeYwu.e 8"8tv nap5'6>i(uv. To
^4p
K a:Ya6bv xat ti)v tu8atu.oviav oux aXoynK ^o(xaonv ix
tSv (Juov 6iraXau.6avtiv.
()
Ol u.iv iroXXol xat ^op-
tixojtatoi t{)v 4)$ov^v, 8tb xat tbv pirn ayaTOoo-t tov
airoXauotixdv. TptT<
Yp
*lt (xotXtota ol irpouy^ovTSf,
S xe vuv elp>)tiivo; xat 6 itoXtttxb; xal tptto? 6
8twpn-
35 Ttxd.
(j)
Ol iv ouv iroXXol iravtsXSJt ivSpawoSto-
8et? tpatvovtai ^oo-xi)u.otTa>v p(ov npoatpouftsvot, tuY/a-
vouot Si Xoyou Sta to xoXXou< tSv iv tat< i^ouatatc
6|Miona8tiv iapSavairaXXto.
(*)
Ol 81 /apitvtn xal
itpaxTixoi Ttu;i^v toti
Yap
itoXtttxou p(ou o^cSbv touto
to xkoi. <I>a(vttat S' imiroXaiOTCpov eTvai tou t)TOU-
fia'vou' Soxet
fao it toi? TtuiSot u.3XXov eTvat
\ h tS
Tttuou-ivto
, tjy8ov Si oixtio'v ti xal SuaatpaCptTov eTvai
u.avTfuo'us8a.
(5)
*Eti S' foixaci -riiv tiu.*,v Sttoxeiv,
fva irtTfuwo*tv iaurouc
a
YaOou; eTvat

^Touot youv
45 uitb tov tppov^iMov Ttu.So8at, xal itap' oT<
Y'Y
vw(rxov
"
Tai,xa\iic' aptTij* SrjXov o3v brt xaTa yt toutou?^
dpTj| xpeCrnov. (e) Tayji 81 xal ,uSXXov av ti; tXo<
tou itoXtttxou pt'ou toutt)v uiroXaSot. 'Paivetai Si
dteXeoripa xat a6tr,

Soxtt yap ivSey/aGai xal xa8eu-
M Sttv l^ovTa tJjv apT>iv,5| dTrpaxTeiv 81a pt'ou, xal itpb;
toutoh xaxoita8Tv xal ixv/iiv t4 plyusw tov
8'
oStw
5wvt oiotlj iv uoatjwv(uiv, tl u.^, Seotv StaipuXctT-
CAP. V. [III.]
Sed nos persequamur id unde digress! sumns. Sane vero
snmmum bonum et beatitudinem non sine ratione ex variis
vita? generibus existimare videntur.
(2) Ac vulgus quidem
etstultissimi ineptissimique homines illo loco liabent volu-
plalem
: ideoqueeam quoque vitam amplectuntur, qua? tota
in perfruendis voluptatibus consumitur. ( Tria enim sunt
vita? genera quae maxime excellunt : unum quod modo
diximus: alteram civile; tertium quod in contemplatione
et cognitione rerum versatur ). (S) Vulgus ergo liominum
ut dixi, mancipiorum videtur esse simillimum, ut quod
pecudum vitam ceteris anteponat ( ceterum quod aliquo
in nuincro illud est, inde fit, quod plerique eomm qui
potestate et auctoritate praediti sunt, similiter Sardanapailo
irtatem degunt).
(4) Politic! vero homines et ii qui ad agen-
dum se contulerunt, beatitudinem in bonore positam esse
putant. Fere enim vita? civili hie propositus finis est : qutim
tamen honos videatur aliquid esse eo, quern qua?rimus, fine
infirmius minusque stabile : quod in iis notius, qui hono-
rem deferunt, quam in eo qui honore afticitur; summum
vero bonum proprium quiddam et ejusmodi
,
quod baud
facile eripi possit, conjicimus.
(5) Praeterea vero honorem
eo persequi videntur, ut homines credant ipsos bonos
esse. Certe quidem coli se volunt et honore aftici a pruden-
tibus et ab lis quibus noti sunt , idque virtutis nomine.
Perspicuum igitur est, si borum spectetur judicium , virtu-
tem esse aliquid melius.
(6) Ac fortasse aliquis jure virtu-
tem vitae civilis finem statuat magis quam honorem. Sed
htec ipsa quoque imperfectior esse
,
quam ut finis Hie
putari queat esse. Contingere enim posse videtur, ut qui
virtutesi pneditus, aut dormiat tota vita, aut nihil peni-
tus agat
;
pra?tereaque ut roaximis in malis et calamitati-
bus versetur. Eum autera qui ita vivat, nemo in beatis
numeraverit
: nisi forte ex scholastics exercitationis more
Digitized by Google
U6IKQN NIKOMAXEIQN A, c (lOM.J
twv. Kal irspi jxev toutwv SXtc* ixavwc
Y^p
*"
*"*
zo'i iyxuxliou; eip^rai irspi auTbiv.
(7)
Tptcoe
8'
scrtlv
6 8wpT)Ttxd; , itepl oS r))v iictaxet{iiv Iv toi<; eirou.Evot;
icotijadfieOa. (s) 'O 8e jrpriuattfftiif fiiaid? t( ioTtv,
' xai 6 icXouto? 89jXov 6rt ou to )tou|vov dryaBdv jrpi^-
oifiov
Y^p
*Bl aXXou y.aptv. Atb u.5XXov t& irpoTt-
pov Xi/8ivTa teXt) tic av OitoXaSor St' aiixi
y^P ^Y
a
"
itarai. 4>a(veTat
8'
ouS' ixetva

xarroi iroXXoi Xo'yoi
itpb? aura xaTa6e6Xi)vxat. Tauta [*iv o3v aipefoQw.
hujusmodi aliquid defendat. Ac de His quidem satis : nam
de eis satis imilta etiam in encycliis dicta sunt.
(7) Tcr
tium vitae genus esl
,
quod in rerum contemplalione cogni-
tioneqiie consumitur : quod posterius videbimus.
(8) Qua*
autem vita in pecuniae quaerendae studio consumitur, ea la-
trocinium sapit ; et certe divitiae non sunt hoc summum
honum
,
quod qnaerimus. lllaeenim sunt dumtaxat utiles
aliorum gratia. Quapropter prae ipsis ilia polius
,
quae su-
pra exposuimus , lines esse merito quis existimaverit. Pro-
pter se enim ilia adamantur. Venimtamen ne ilia quidem
videntur esse finis, ut maxime multis rationibus ad ea
pro summo bono constituenda sit disputatum. Sed haec
missa faciamus. -a
CAP. VI
to To 81 xaddXou JJsXtiov faux; iictaxe^aodat xat otairo-
pSjaai itioc Xe^iai, xafacp irposavxoui;
vffi
Totaiitr);
[IV.]
r\Tr\txm<; yiwiiitr,/; Sii to <p(Xouc ovopac danyixyeiv
t4 itSr
t
. Adeu
8*
av tawe (Js'Xtiov eTvai xai Setv iitl
cwnjpia ys ttj; &\rfitia<; xai xa olxeia avatpetv, dtXXwc
16 ti xai
f
iXoad<pouc ovta?

dptpoiv
Yp
bvwtv ipiXoiv bVtov
irpOTtpSv t)|v aX^Setav.
(2)
Ot Si xofifaavrec t^|v
8dav tauTT)v oux ircotouv ISia? iv oT; to itpOTSpov xai
to Barepov iXeyov, otditep 0&8I twv apt8fju3v ISe'av xa-
TcuxEua^ov

to
8'
aYaflbv Xt'YETai xai iv tw t( ioti xai
so iv tw irotM xai iv tm itpdt Tt, to 81 xaO" aurb xai
^ oucris irpoxspov trj <puuei tou irpd; ti
*
irapa<pua8t
yap tout' 6*01x5 xai (Tuu.6s6rjxdxt tou ivtot, w<rr" oux
av eiT) xoivti Tt; iirl toutwv ISia.
(3)
"Eti iictl Taya-
6bv foa^wc XtysTat Ttji bVrt
(
xai yip iv tm Tt XiytTat,
16 oTov 6 8eb<; xai 6 vouc , xai iv t^ itoiw at apatat , xai
iv tw itocr^i to [A^Tptov, xai iv Tto irpd; Tt to v^aipov,
xai iv -/.po1
"?
xatpdi;, xai iv toicw otatta xai ertpa
TotauTa
),
S5jXov u>c oux av etij xotvdv Tt xaOoXou xai
Iv ou yip * iXiY't' ^* itaoat? Tai< xa-oi yopi'ai? , dXX'
W iv puS u.dv). (i) *Eti
8'
iirsl twv xaTa pitav !Seav
u.ta xai iirto~r^u;i) , xat twv aYaOSiv aitavtiov
Jv
av
txta th iTtto-r^iXT,* vuv
8'
sill itoXXal xai twv 6itb fit'av
xatiiYOptav, oTov xatpou iv mXe'u.tp usv arpariYix^,
iv vdcro)
8'
iatptxij, xaltou jxetptou iv Tpo^rj iaJv iaxpi-
16 x^
,
iv irdvot? 8e
Y
u
r
tva9TUC,
l' (
&
)
'Aitop^u
8*
av
Tt; t( icotc xai pouXovtat Xe'yeiv aurosxavrov, ttictp iv
Tt auroavdpoiiRd xai avOpwicw etc xai 6 auTO; Xoyoc
iarlv 8 tou avOpwirou.
r
H yap avOpwitoi; , ouSsv 8tot-
couatv

e!
8'
o8ti>k ,
ouS'
^J
aYaOdv. () 'AXX4 (x^v
40 ou8i tm dt8tov eTvat (jtaXXov <YaObv loxai, etirtp prfii
Xeuxoxepov to TroXu^pdvtov too i^r)uipou.
(7)
IIt6a-
vtottpov
8'
io(xaatv ot IIuOaYopttot Xsysiv iccpl auTOu
,
Tt6ivT< iv
T?i t5v eiYaOwv o-uffrot^t'a tb fir oT? S)\ xai
2iteuijiintoc iiraxoXou6?ivai Soxei.
() 'AXXa nepl
5 O.EV toutwv aXXo? EOTd) Xdyoc , xoTc 8e Xi^Ottatv afitpi-
cS^Tjjffi's Tt( Cicofat'veTat , 81a to (xj| irepi iravrb;
aY
a
-
Oou Tob( Xo'you; etp5jo6af X(Yo6at Si xa6' v tlSo? Ta
xaO' aura 8tb>xdu.eva xai dlY<^usva , Ta 81 itoir,txa
toutuv 3j
ipuXaxTixa nwc tJ tuv ivavrtuv xo>XuTtxa
M 81a TauTa XE^eaOai xai Tpdirov aXXov. (v) AijXov o3v
8 8tTt5)? Xsyo'*' 21* TOY0a, xai t4 piev xa8' a&Ta,
6xpa 8 Sta TauTa. XwpfuavTt? ouv inh twv !>:p
t-
Fortasse autem utilioris fuerit operas videre de ilia sen-
tentia
,
qua; ideain Tacit illud bonum quod quaerimus
;
tametsi nobis sit liaec ardua futura disquisitio, propterea
quod homines amici ideas inlroduxerunt Verum praestal
scilicet atque adeo oportet etiam, veritati ita esse addictos
,
ut prae ilia vel nostra ipsorum decreta evertere non dubite-
mus praesertim qunra philosoplii quoque simus. Nam quum
utraque cara sint
,
pium est tamen antiquiorem habere ve-
ritatem.
(2)
Qui porro hanc opinionem venditarunt , non
faciebant earum rerum ideas, in quibus prius et posterius
aliquid esse diceretur : quam ipsam etiam ob rem numero-
rum ideam non constituebant. At vero bonum in Substantia
dicitur, et in Qualitate , et in eo quod est Ad aliquid. Id au-
tem
,
quod per se est et substantia , illo quod est Ad aKquid
,
prius est natura : hoc enim accessorio , eique rei
,
qua illi
quod est accidet , simile est. Itaqne nee possit in his esse
idea aliqua communis. (3) Prsetera quoniam bonum toti-
dem modis dicitur, quot modis Ens ( nam in substantia di-
citur, ut Deus et mens ; et in eo quod est Ad aliquid , ut
utile , et in Quando ; ut occasio; et in Ubi , ut domicilium
;
et alia hujus generis
) ,
perspicuum est , commune aliquod
,
et universum, etnnnm , ipsum bonum esse non posse. Turn
enim non in omnibus categoriis ,
sed in una sola diceretur.
(4) Praeterea quoniam eonim omnium, quae una idea con-
tinents, una etiam scientia est : necesse esset etiam
bona omnia una scientia comprehendi. Atqui sunt scien-
tiae plures vel eorum etiam, quae sunt uni categorise sub
-
jecta; v. g. opportunilatis scientia est in bello quidem im-
peratoria, in morbo autem medicina. Sic mediocritatis
scientia est in virtu quidem medicina ; in laborious autem
gvmnastice.
(5) Dubltet vero quis merito, quid sibi velit
apud illos Ipsum quidque, gr. auTsexaarov : quum etin
Ipsum-hominem, quern dicunt, et in Hominem una eadem-
que conveniat definitio : hominis videlicet. Nam qua homo
sit ille Ipse-homo, nihil different. Quod si ita est , nee qua
bonum sit, different. (S) Neque.vero eo, quod sempiternum
sit prius illud , magiserit benum : si quidem neque res Can-
dida diuturna, candidior est ilia, quae unum diem Candida
est.
(7) Multovero probabilius est Pythagoreorum placitum
de hac re, duni hi Unum in bonorum ordine collocant
:
quos et Speusippus videtur esse secutus. (8)
Sed de his
sane alibi qnaeralur. Ad ilia vero quae modo dicta sunt
,
occurri nobis potest : Non de omni bono ideas dictas esse ;
quum id voluerit Plato, genus unum sive ideam esse eorum
quae per se expetuntur et amantur : norum vero aut ef-
ficientia aut aliquo modo conservantia, aut contrariorum
probibendorum vim habentia, propter hare et alia quadam
ratione bona appellari. (9)
Perspicuum ergo ex hujus ob-
jections senlentia illud est, bona duobus modis dici posse
:
uno modo ea quae ipsa bona sunt : altero ilia
,
quae propter
baec. 0 igitur posito, sejunctis iis quae perse bona sunt
Digitized by Google
(1096,1097.)
Xi'uaiv ti xa6* aura cxe'J/toueOa it XiytTat xaxi u.t'av
IJiav. (to) Ka6' aula Si irota 6t(r; ti; av ;
v) Saa xai
(tovouiuva ouoxetat, olov to (ppovitv xai 6p5v xai
7)3ovai Ttvt; xai Tiuai; -rau-ca yip tl xai St" aXXo Tt
Juixoutv, Spuo; tuv xaO' a&xi ayaOtov Oiiij Tt? av.
*H oOS' aXXo oOSiv ttXV T>j; ISia;; S<xrs jietTatov
iVrai to eTSo;. (ll) El oi xai TauY tI tov xa6'
aura , toy TayaOou Xdyov e"v arcaatv auTotc tov aorbv
iu^atveaOat Se^crsi, xaOdirtp iv "/to'vi xai t|iu,u.uOu>i
10 tov tt;; XeuxdrriTo;. Tiu% Si xai cppov^aeai; xai
jjSovr,; ?poi xai Statpe'povrs; ol Xtfyoi Tautri ?j ayaOd.
Oux tVrtv apa to avaOov xotvov Tt xati |x(av iStav.
(is) 'AXXi iew; Si) XtytTat; ou yap otxt toi; ye dmo
Tu/r,(; 6uudvu|jioi(. 'AXX* dpa ye tw dtp' Ivo; etvat, v)
ij spot v SiravTa auvTtXttv,
?|
jaSaXov xaT* dvaXoytav
;
; yap sv ctifjtati &|it; , ev
tyu'/r, vou;, xai aXXo SJ) ev
aXXa>. (is) 'AXX' tato; -tauta uiv a^sxeov to vtiv

i;a-
xpt6ouv yap &t^p outwv oXXtj; av iti) ^iXoeospfo; ol-
xetdxepov. 'Opotw; Si xai 7t[pl ttj; ISea;' el yip xai
30 eVrtv tv Tt to xotvrj xaTr,yopouu.tvov iya&bv tj ytoptsTov
ti auto x8' a&Td, S9jXov 6; oux av elr, irpaxTOv oOSi
XTTJTOV v8pto>TO[>
-
VUV Si TOtOUTOV Tl ^TITetTat. (
u)
Td-
y
a Se Tt;> Sd;etev av fJjAxtov etvat yvwpi^etv auxo irpo;
Ta XTr,Ta xai irpaxxi t5v dyaOiuv

oTov yap itapdSet-
yjia tovt' e/ovre; (xSXXov etadueQa xai Ta f,uiv dya6d,
xav etStouev, ^irtTeu^ojxeQa auxwv. (it.) HiSavdxTjxa
jiiv ouv e/ei Tiva 6 Xdyo;, eotxe Si xai; iirtffxjiu.at;
Sta^covEtv icoEaat yap ayaOou xtvb; itptcuevat xai to e'v-
Sei; iitt^rjToviffat jtapaXtiitooci t^v yvtoctv auTou. Kat-
40 toi Po>,6ii_u.a T>)XtxouTov fiitavra? tou? xe^vtTa? dyvoitv
xai f*.T,S' itt^T,TiTv oix ttJXoyov. lie) "Aitopov Si xai ti
Sifikvfirfittai OjpavTr,? ^ textwv itpb? -ri]v auxoo Tj^vr,v
ttouK outo TayaOdv, rj irSi; taTptxwxtpo? vj ffTpatriytxto-
Ttpof icrat o f};v tSsav aur^v TtOcafuvo;. 4>a(vtTat
36 [iiv yap ouSi Tr,v uytetav outco; ici<rxo7cttv 6 taxpdc,
aXXi rf,v avOptonou , aaXXov S* X<so>i T^,v TOuSe." xa8'
taTOv yip iatptaet. Kal wept tiiv toutuv inX to-
OOVTOV liarfiOo).
ETHICA K1COMACHEA. LIB. I. CAP. VII.
ab utilibus, ulrum ilia una idea cotitineantur, necne, vi-
deamus. (to) Sed quxnam per ae bona habendasunt?an
erunt talia aut quae vel sola relieta et sine ceteris specials
sequimur? quale est sapere, etvidere, et nonnullx volu-
ptatesethonores : haw. enim etsi propter aliud quippiam se-
quimur, tamen et in per se bonis numeranda fuerint : aut
nihil aliud erit per se bonum
,
prater idem
*
ita inanis
res future est idea. (II) Quodsi ilia quoqne in lis quae per se
bona sunt numerari debent
;
jam boni definitionero eandem
necesse erit in eis omnibus elucere : perinde ut in nive et
cerussa candoris. Atqui honoris et prudentia; et voluptatis,
quatenus bona, dissimiles acdispares sunt definitiones. Non
est igitur summum bonum commune quiddam
,
quod una
idea constet.
(12) Quonam igitur roodo dicitur? nam nee
simile est iis, quorum fortuito oomen est commune. Nutn-
quid ergo ejus est generis, cujus sunt quae sunt ab uno,
aut qua ad unum? an potius, qua; sunt proportione et
analogia? quia scilicet, lit in corpora videndi sensus, ita
mens est in animo, et aliud in alio.
(13) Sed haw fortasse
in pracsentia sunt omittenda : nam disputare de iis suii-
tilius, alterius philosophic proprium fuerit. Similiterque
etiam de idea. Nam ut maxime sit aliquod unum illud,
quod communiter de multis dici volunt bonum , aut quip-
piam ab aliis sejnnctiim, et ipsum per se exstans : tamen
nee in actionem humanam cadere , neqne ab homine com*
parari potest; quale bonum esse debebit, quod hie quae-
ritur. (14) Sed exislimaverit fortassequispiam,
plurimum
valere illius cognitionem ad ea bona
,
quae possidere volu-
mus et quae in actione versantur, comparanda : atquc not
habentcs istud exemplar nobis propositum facilius ea quo-
qne, quae nobis bona sunt, et cognituros et consecuturos.
(15) Ac probabiliter quidem haec dicuntur. Verumtamen
a scientiis videtur istud abhorrere. Nam quum aliquod
bonum omnes expetant , el id quod deest requirant, illius
tamen cognitionem pra?termittunt. Atqui minime est verl-
simileaut consentaneum, artifices omnes tantum adjumen-
turn fuisse ignoraturos, ac ne requisituros quidem.
(16) Sed
nee intelligi potest, quidnam titili talis ad artem suam tex-
tor aut faber ex ipsius hujus idealis boni eognitione conse-
cuturus sit ; aut quo tandem modo vel ad medendum vel
ad excrcituni ducendum aplior sit fulurus is qui ideam
ipsam conUmplatiis fuerit. Nam ad istum modum ne vale-
tudinem quidem considerare videtur medicus, sed va-
letudincm hominis

imo fortasse hujus hominis potius.
Nam singulis hominibus medicinam adhibet. De his
igitur hactenus dictum eslo.
CAP. "VII.
[V.J
lTaXtv
5'
i7cav:X6(i>,uev eVi to (riTOujjtevov ayaSdv
,
to ti itot' av cti). 4>atvtTat u.iv yap dtXXo iv aXXr, itpa^et
xai Ti^vr," iXXo yip v taTptx?j xai TpaTT|ytx9) xai
Tat; Xotnat; 6(iotoi(. Ti o3v Ixaor;! TayaOdv; v| oo
/dpiv Ti Xotiti irpdrreTat ; toCto
5'
iv laTpixrj (xiv
iryteta, iv orpa-njytx?) Si vtxij, iv oixoSopixTJ S' olxta,
U iv oXXoj S' aXXo, iv aitdoT) Siirpd^tt xat itpoatpsaet to
TtXo<- toutou yip Ivcxa Ti Xoiiti irparTOOon itdvTe;.
'OffT* T Tt twv ivpaxTwv aitdvTwv iat\ -zihii , tout'
av itrt to irpaxTOv dyaOdv, el Si irXsfw, Tauxa. (i) Me-
TaGaivtov Sv) Xoyoc. ti; TauTOv d^Txxat. Touto
5'
In
so uaXXov Siaoaiprjaai itetpaxeov. (j) 'Eicel Si irXeuo
oatvtTat Ti TiXri , toutuv S' alpouueOd ttva Si' irepa,
oiov TtXouTov, auXoti; xai o'Xw; xi {pyava , SrjXov &><; oux
Ad illud vera bonum
,
quod quaeritur jam , etiamnum
regrediamur, quid illud tandem sit, visuri. Aliud enim in
alia actione et arte videtur esse. Verbi gratia, aliud est in
medendi arte , aliud in imperatoria ; et in reliquis eodem
modo. Quidnam igitur aliud cuique actioni artique bonum
quam id cujus gratia aguntur cetera? Hoc autem in me-
dicina bona valetudo est; in arte imperatoria, victoria ; in
arte aedificandi , domMS ; aliudque in alia. In omni autem
actioneetconsilio est agendi finis : quandoquidem hujuscausa
omnes agunt reliqua. Quocirca si unus aliquis est omnium
rerum
,
quae in actione versantur, finis, hoc fuerit bonum
id quod est actioni propositum : sin plures, luec erunt
bona. (2) Nostra disputatio igitur eodem redit. Verum danda
nobis est opera , ut istud etiam planius explicemus.
(3)
Quo-
niara igitur plures videntur esse fines, atque ex his aliquot
propter alios expetimus ( ut divitias, tibias, et in universuiu
Digitized by Google
6
H0IKON MKOMAXEIQN A, t
eVtt itavra TsXew to
8'
dtptirtov ts'Xetov Tt 9aivrrai.
"Ore* el uiv tow t*v Tt (iovov tAciov
,
tout' av ef>) to
r|TOUU.evOV, il SJ IcXetb), TOTeXttOTTOVTOUTU>V. ()Te-
Xeiorepov 8i Xs'yojwv to xa8' a&To Shoxtov tou St' ere-
6 pov xt to (*.7iSicot$ St' dXXo atptTOv tSv xal xa6' aMt
xal 81a tou6' alpeTwv , xal aicXta; 8i) Te'Xetov to xa6'
6to alpeTbv aet xal |M)8eitOTe
01"
aXXo. (5)
Toiojtov
8*
i\ cuSaiu.ov(a u.dXwT' elvat Soxer Taurr|v
Yp
ottpoti-
u.e9a aet Si' out^v xal ouSe'itCTC
81'
dtXXo, Tijir> 8i
10 xal *,oovr|V xal vouv xal iraaav dpeTr,v alpouueSa uiv
xal 8t' aura (u.Tj8evb;
Y"p
aWvat'vovroi Xo(ue8' av
exaarov auTtdv), atpoujuOa 8s xal t5jc tiJai.utoviac
apiv, 81a toutuv uitoXau.6avovre; EuSaiuovr,crEiv.
'Ify
8'
euSatu.oviav ouSclc. atpeVcat toutuv yaptv, ou
$'
is 60no<; V aXXo. (6)
4afveTat 8: xal ex tj; aurapxet'a;
to auTO auu.6a(vetv. To yip T&etov ayaOov aurapxe;
eTvai SoxeT. To
8'
aurapxtc Xe'You.sv oux aux5 fiovw
to) SGvTt |}fov (jtovwTTiv , dXXa xal yoveuci xal thcvok
xal vuvatxt xal 6*Xo; toic (plXot; xal iroXtTai? , eneiSJ)
to buctei noXiTixot avOpojTtoi;. (7) Tounav Si Xijirreo;
opo? ti?
-
ercexTefvovri yip tVi tou; Yovet; xal tou; diro-
Y
dvou; xal twv <piX<ov rob;
y
iXou? el; cttretpov irpoWiv.
'AXXi touto [xlv eiaauOt; eirisxeimov , to
8'
aurapxs;
TiOejuv 8 povoufMvov atpetbv irotei xbv (St'ov xal fxyjSe-
W vb; evSeS- toioutov Si t^v euSaipoviav oio[*eOa tivai.
(s) *Eti Se iraVttov atpeTWT<*TT|v u.^| Tuvap^ciou.uevrjv
,
auvapi6u.ouuivr|v Se 85jXov w; aipsTom'pav u.eTa tou
JXayJcrrou t5v trvaOSiv fowpoX^I
Y^P
^Tf6wv Y^vexai to
7tpoonriOe'(Aevov, OYaGiov Se to u.ctov alpeToVrepov aei.
30 Te'Xetov Sr\ Tt ^afvexat xal aurapxe;
^ euSaifiovia
,
twv irpaxrwv ouca tiXo;.
TVI.]
()
'AXX' tffw< tJjv (tev euSatptovtav to apiiTOv
Xe'^eiv 6u.0X0Y0uji.evdv ti (patvtxat, itoOetTai
8'
evapye'-
enpov ti iffrtv frt Xeydtivat. (10) Tor/a
8^ fiwvi'
av tout', el Xr^detT) to t'pYov tou dtvOptoitou. "Qorop
Yap
auXiijTii xal dYaXjtaTOitotw xal itavTt Teyvttt) , xal
o'Xioc uv icciv IpYOv Tt xal Trpa;t<;, ev tw
fpY"
Soxet
T3Ya6bv etvat xat to eu, o6tt So^etev av xal av6pJ)iro>,
etittp eri Tt fpYOV autou. (11) IloTepov o3v Te'xTOvo<
40
(tev xal axuTeca; ^utiv fpya Ttva xal icpa^etc, dvOpuicou
8'
ouSev ^otiv
, dXX' dpYbv it^epuxiv ; rj xaOdnep
89
8aX-
p.ou xal
X
e
'P^
xul o8b? xal 8Xok ixdarrou tmv (xoplcov
tpalvsTal ti fpYov , oBtw xal elvOpuirou icapa xdvra
TauTa Octvj ti av epYOv Tt; TI ouv 8i| tout' iv etn) itore;
45 (12) To (tev
y^P
d
v xoivbv eTvai tpaCveTai xal toT( ipu-
TOt
,
^TetTai Se to tSiov. 'A<popire'ov dpa t>|v 8pe-
itrtx^v xal au^Ttx^v i^w^v. 'Eo(AeV) Se ala6i)Ttxi{
Tt; av eiT)
,
^atvexat Se xal aSri xotvj) xal iitito> xal
Pot xal itavrl ?o)(o. (13)
AefareTat or| itpaxTtxVJ ti;
<M> tou Xo'yov Ivovto;. Toutou Si Tb (*Jv w; ETti7tet6l;
Xo'yo>, to
8'
6>( e/ov xal Stavoougxevov. Aittw? 81 xal
Tauni; XeYopivr,; t*|V xot' ivepYetav OeT^oV xupttote-
pov
Yap
aSir] Soxet Xe'YeoOai. (11) E!
8'
iarlv epYOv
dv0pa>7tou
^xl* WpT*
w XBT
^
*T
V
^ S
1
^
"veu
^^T
"!
(1057,1098.)
ilia quas dicuntur iostrumenta
),
perspicuuro est, non omneg
esse simpliciter et absolute fines. Id vero quod optimum
est, absolutum quiddam est sine dubio. Si quis ergo finis
unus undique absolutus sit, is eril bonum hoc quod que-
rimus : sin plures, ille, qui est omnium ahsolutissimus.
(4) Porro quod propter se expetendum est , eo quod propter
aliud expetitur, absolutius sen perfectius esse dicimus; et
quod nunquam propter aliud , iis quae et propter se et
propter aliud eliguntur. Ergo iilud summum bonum id erit,
quod propter se semper eligitur, nunquam propter aliud.
(a) Talis autem videtur esse in prirais beatitudo. Hanc enim
propter se semper et nunquam propter aliud optamus. At
vero honorem et voluptatem , et mentem sanam et omnem
virtutem quum propter se sequimur
(
nam etiamsi nullum
exits Iructum percepturi esseinus , tamen eorum unum-
quodque oplaremus), turn vero beatitudinis quoque causa
ilia expetimus : quod existimemus , nos liis adjumentis in-
structos, beatos futuros. At beatitudinem nemo neque ba-
rum, ncqne alius omnino rei causa expetit.
(6) Idem porro
eftici videtur etiam ex ea quani avtdpxeiav vocamus. Id
enim bonum, quod undique absolutum seu perfeclum est,
videtur in se habere id quod est satis. Satis esse autem
quum dicimus, et id dicimus, non quod sibi soli vitam so-
litariam agenti, sed quod parentibus etiam ac ltberis , et
conjugi, et, ut semel dicam, amicig ac civlbus satis est
:
quandoquidein homo ad vitam societatemque civilem na-
tus est. (7; Est tamen horum certus quidam constituen-
dus finis : si enim porrigamus ad parentes et posteros
,
amicor unique amicos, abilura sit res in infinitum. Sed de
hoc quidem alio loco post iterum videbimus : avrapxe;
porro illud sive Satis esse ponimus, quod etiam absque
aliis rebus solum vitam efficit expetenaam nulliusque rei
indigentem. Tale quid autem beatitudinem esse arbitra-
mur : (8) atque etiam aliquid maxime omnium optandum,
etiam solum absque bono alio omni : quum quidem id ipsum,
si cum alio vel minimo bono conjungatur, omnino sit fu-
tnruin optabilius magisque sumendum
;
qnod enim turn
accedit, per id bonum elTicilur auctius. Bonum porro omne,
quo est majus, eo magis est semper optandum. Ex quibus
omnibus perspicuum est, beatitudinem perfectum qgiddam
esse, bomsque omnibus per se cumulatum, quum rerum
omnium, quae in action e posita? sunt, sit extremum.
[VI.]
(9)
Sed dicet fortasse aliquis esse quidem illud cer-
tuni et confessum
,
quomodo est dictum : Beatitudinem
summum bonum esse : at vero ut planius quid ea sit ostenda-
tnr, desiderari. (10) Hoc igitur facile assequemur, si opus ac
munns nominis sumptum fuerit. Ut enim tibicini et sta-
tuarum fictori omnique adeo artifici , et omnino iis qui
opus aliquod efficiunt actionemque aliquam obeunt, in
opere ipso bonum suumsuusque liniset perfectioconsistere
videtur , sic et homini , si quod est ejus opus et monus , in
eo ipso bonum ejus et bene vivere positum esse probabile
sit. (II) Utrumnam igitur fabri et sutoris aliquod est opus
et aliqua actio, hominis vero erit nullum , atque ad desi-
diam is inertiamque natus reperietur? An potius ut ocull,
manus, pedis, singularumque adeo partium suum cujus-
que opus ac munus est , sic hominis quoque prater haec
omnia aliquod opus esse statuemus? Quodnam igitur hoc
tandem erit? (12) Nam quod vivit , id quidem cum stirpK
bus et planus ei videtur esse commune; hie vero proprium
hominis opus quaeritur. Itaque ilia vita
,
qua; in alendo
augescendoque consistit, removenda est. Ea vero remota,
relinquitur homini vita quonlam
,
quae in sentiendo est po-
sita. At base quoque vita homini communis est cum equo
et bove et animanlibus omnibus. (13)
Relinquitur ergo
vita quasdam actuosa.illius propria
,
quod ratione predi-
tumest. Hujus autem pars una est, quae ration! obtem-
perat, ipsa rationis expers ; altera, quae ratione prasditafest
cogitandique munere lungitur. Sed quum etiam haec vita
duobus modis dicatur, earn quae in AincUone muneris con-
sistit, ponere debemns : haec enim potior esse altera videtur.
(14)
Quodsi opus hominis est actio animi ralioni consenta-
Digitized by Google
(IOW.) ETH1CA NICOMACHEA. LIB. I. CAP. VIII.
to i' auto spaaev Ip-yov eTvat tw y^vh touSs xal touSs
sjroo5aiou , waxtp xi6aptaroti xat airouSafou xtOapt-
stou, xal &it\Zi Srj tout' fori irdvrwv, irpo<m6eu,cV>];
rijc xar' iprrV uKcpoxvfc icpo? to IpYOv xiOotptotou
s
illy
f^P
'W xt6p(iv
,
cnroooaiou 51 to e3- (I S' oCtuk,
av6puirou 81 TiOt(Uv {pYOv
&a^v two
,
Tavnjv SI
^X^^
Evspytiav xal irpden [UTa Xsyou , oicooioi'oo
8'
ivSpoc
t3 Taura xat xaXSk. (15)
"Exaorov
8*
eu xsta tt>
oixctav opEir^v iiroTeXetTat- et
8*
o5to), to avOptotri-
" vov yo6o
<{
/u
X^
(
ivipytta Y<vttai xaT* apetTjv , ti 81
irXetou< at dpETst(, xsTa ttjv Cipi(Tty)v xal TiXttorciTnv
(i) Iti
8'
Iv (Jtw TiXtt'w. M(a ^ap
X*^
wv
^"P
ou
irout , o&Sl u,(a Jjuipa- o6tw 51 ouSl paxdptov xal su-
Satpovs (i(a fjuipa ouo" 8Xiyo;
XP**
*- (") II*P'T*-
u>
Ypa^dw [xlv o3v T^Ya6ov toiuttj- Set
y^P
^"K
owotu-
xueai irpwTOv, elfl' Sotjpov dvaYpotyai. [VII.] Aoljeie
S' av iravro? eTvat itpoaYY"v xat StapOpSo-at t4 xa-
XSu; fyovra Tij ittptYpa^
9)
, xal 6
XP
V0
* tfiv towutwv
juprrf,<; f, auvspYOC
dY66(;
eTvat. "OQcv xal twv tcxvuv
*> yvfivaatv at littSoastc' icavrbt
y^P
itpo6vai to eV
XeTicov. (is) MepvijaOai SI xal twv irpoeipripiivwv
ypq
, xal T*p> dxptSeiav pJ, ijxoiws Iv a'rraaiv imHnwiv,
dXX' ev ixaotoi; xot4 tvjv uiroxiiueVmv 6Xrjv xal IttI
TOffouTov
l<f
Saov olxciov
if|
fuOoS<i>. (it) Kal
Y^P
* TutTcov xal
Y
tw
!
JLe
''
r
P
r
i?
Sia^epovtbK Itci^touo'i t)jv
6p0r,v 6 uiv
Yap
lip' Sow
xpiofy*!
*po to fpYov, 6 81
ti tVnv 5| icotov wStatic
Y^P
taXr)8ou;. Tov autov
Si) tootcov xal iv Toi? dtXXou; itooiTeov , Smut u.T) ti
icaptpYa tBv /pYwv itXtiw
Tf^Y
1"!*81*-
(
J0
)
^x ^Kat
-
tt,tj'ov
5*
ouSi TJ;v a'mav jv Swaotv 6fio(wc, o^XX' txa-
vbv ev Ttat to 6rt Stt^TJvai xaXtTx; , oTov xai ittpl ti?
apxac
to
8'
6ti 7tpS)Tov xal
apx^.
(i) TCv dp^wv
i* at u&v iit<xyta-fr[ 6tb>pouvrat, at
8*
ataOqott, at
0'
idisfjicd Ttv( , xai iXXat
8'
aXXw?.
(32)
MtTttvat SI
H ittipareov Ixaora;
^
icecpuxaoiv , xal o*icouSaartov Stcok
Spi(T6o)Ti xaXw?'
(13) (iSYaXviv Yap Ixouoi poiri|v itpo;
xa Ircoaeva. AoxeT YapitXeiov
^
%tou itavTO? Tvat
i
apyr, , xal icoXXa ou(Aipav5) vtvo6at St* aiti); twv
Cl
_
TOUUiVCOV.
nea , au t certe a ratione non aliens , sique idem genera eaw
dicimus, opus alicujus artiflcis , et alicnjua qui sit in eo ge-
nere artificii eximias (quemadmodum citharcedi et boni ci-
tharadi; et in aliis similiter omnibus, ut, aceedente ad opus
etiam excellentia seu perfectione, sit verbi causa citharcedi
quidem cilhara canere, boni vero citharcedi bene canere);
hoc , inquam , si ita est, et bominis opus vitam quandam
eamqne enefgiam animi seu actionem cum ratione conjun-
ctam, boni autem viri etiam bene et pneclare habentem
actionem ponere debemus, (15) bene porro et pneclare tia-
bet unumquodque , ratione sua: propria? virtutis. Quod-
si ita se res habet , bominis bonum erit energia animi , vir-
tute directa ; ac si plures rirtutes sint, virtute optima ac
perfectissima : (16) et pneterea in vita perfecta. Ut enim
una hirundo ver non efflcit, nee dies unus : sic neque dies
onus , neque exiguum tempus efficit felicem ac beatum.
(17) Sit igitur lioc modo descriptum confusa quadam no-
tlonesummum bonum; adumbranda enim videtur res initio
radius, deinde exactiiis et exqtiisitius edisserenda. [VII.] Vi-
deturque vel cujusvis hominis esse, ea quae bene primum
suis lineamentis descripta definitaque sunt, proveliere suis-
que veluti membris et articulis distinguere, atque ejusmodi
rerum vel auctor vel certe auditor esse videtur tempus :
quo modo artes ipsee amplificatse et propagate sunt ; cu-
juslibet enim bominis est , id quod deest addere. (18) Me-
minisse vero nos oportct etiam ilia quae supra dicta sunt
,
et subtilitatem illam enucleatam non perasque in omnibus
requirere; sed in unaquaque re, pro materiae ipsius
ratione , et quoad do>:endi via ac ratio patitur. (19) Nam
faber et geometra non eodem modo rectum angulum ex-
quirunt : sed tile quidem, quatenus operi est neeesse;
bic autem, quidnam sit el qualis, inquirit : in vero enim
contemplando versatur. Eodem igitur modo faciendum est
et in ceteris omnibus , ne operis accessiones et ornamenta
exsistant ipso opere longiora. (20) Neque vero in omnibus
aeque causa est flagitanda; sed satis esse debet in qui-
busdam , si bene demonstratum sit , ita esse , id est ipsum
to oTt (quemadmodum res habet et in principiis) atque hoc
ipsum to Stt, id est, Rem ita esse, in talibus primum et
principium est. (21)
Principiorum porro alia inductione
percipiuntur et cognoscuntur; alia sensu , alia consuetu-
dine seu more, et alia aliter. (22) Ac singula persequi
oportet, prout eorum natura patitur, dandaque opera
est ut bene definiantur. (23)
Magnum enim momentum ad ea
quae sequentur aflerunt : ideoque principium plus quam
dimidium totius esse videtur, mullaque in quastione
I posita eo cognito declarari.
CAP. VIII.
to Xxticreov 8r| mpt *l>xr& ou utovov ex tou ouu,iccpa-
s^utTOc xal 11 Sv & Xoyoc ,
aXXi xat ix tuv XeYOuivtov

itept auTTJe/ tw uiv

Yp
iXijOet itavTa auvaSet Ta oitap-
Xovra , tw 81 iJtcuStt Tayu Staftovei xilrfii^. (a) Nc-
vtu,T)pLivo>v o-J) twv diYaOwv Tptyij , xal twv uiv xtO(
tt XeYotisvwv twv 81 icepl
tyv/ip
xat oo>u,a , xk ncpl <]w*
X^)v
xupu&raTa XI'youicv xal ptaXtara dYaOa. T4? SI
irpaSsi? xal t4 evtpY<ta< t4 ijiuxtxa? irepl
J/"X^
V T
^*
Qsijuv. "Oars xaXw; av Xsyoito xaxd yt xaixvp tj|v
So^av iraXativ o3oav xal 6(ioXoYOuuivr|v 6no twv <ptXo-
w oapouvT>v.
(3)
'Op6Sk Si xal ort icpd^etf Ttvl< Xsyov
Tat xat IvepYttat to TeXo?- oGru
y^P
twv irepl diuxV
Ya6ov YtvtTat , xal ou twv txrof. (4)
2uvaoet SI Tip
Ergo de principio videndum est non ex conclusionibug
solum et liis quibus ratio sive syllogismus conficitur , sed
ex iis etiam qua) de illo vuigo feruntur. Nam quod ve-
rum est in hoc genera, cum eo congruunt omnia quae ex-
stant inter homines; a falso autem cito verum dissidet ac
discrepat. (2)
Quum igitur bona tres in partes sint distri-
bute, aliaque externa, alia animi, alia corporis dicanlur :
animi sane bona inprimis et maxime propria bona dicimus.
Ceterum actioneset energias animi in animo collocamus.
1 taque quum ex bac sententia et vetere et a phi losophis uno
ore comprobata recte hoc a nobis statuitur
,
quod modo
dictum est

(3)
turn vero propterea
,
quod actiones et ener-
giae nonnullae ipsius finis ratkmem vicemque obtinent. Sic
enimefficitur ut beatitudo in animi bonis, non in exter-
nis numeretur. (4) Cum hac ratione congruit et illud,
Digitized by Google
8 HBIKQN NIKOMAXEIQN A, t,
Xtiyw xat to eu pvv xal to eu itparrstv tov euSatuovx*
oyeSbv yip Eu^wta xi; Eipijxai xal tuitpa;i'a. [IX.]
(b) Oatvexat SI xal tA icti]TOuuva itepl T7)v euSat-
[xovi'av SicavO' &7tdpj(eiv tw Xej^6ev-tt.
()
To7; uiv
6
Y^p
dpexr, , toi( Si 9pdvT,oi; , aXXot; 81 tsofix xt( elvat
ooxei, toi; Si tbutb v) touxwv ti u.s6' $)8ov7Jc v| oux
aveu $|8ov5;c Etepoi SI xat
tV Ixtc? eun)Tptav auire-
ptXauSdvouo'iv. (7) Toutwv 81 xi uiv iroXXol xat wa-
Xatol X^you<iiv, xA 51 SXiyoi xal evSo^ot avSpe?
-
ouSexE-
10 pou? Si toutwv euXoyov 8tau.otpxdviv toi? 8X014 , dXX'
ev ye ti vj xal tA itXtlota xaxopOouv. (s) Tot; ftiv
oyv Xtyouoi ttjv apTr,v 5| dpcrqv tivb auvwSo'c eVxtv 6
Xoyo?" Tautn
Y*p
tow f| xbt' auT^v ivlpytia.
(9)
Ata-
tpepet Si foot; ou puxpov ev xTrJtrji r)

P'octei to cptaxov
IB uitoXau6dveiv xal iv ![et ?) Ivtpytia, Tr,v uiv yip
el;iv ivSe^exat u.r,81v aYaObv a7coTeXetv uitapyouuav
,
olov tw xaOsuoovxt ?, xal aXXw? too?
i^PY1
X0T1
f ^i*
8*
tvepYtav oujr oldv Te' irpaet yip 15 avBYXT)?, xal
eu Trpajet. "Qcitep S' 'OXujiTciaonv ouy_ ol xaXXtoroi
*0 xal toyupdxaTOt cxe^avouvTat aXX* ol aYwvio'uevoi
(
TOUTWV
yP
Ttvs? vixwatv
)
, oGxw xal xwv e"v xw jitw
xaXwv xy*Swv ol itpaxTovxe; 8p8u; imjfioXot
y'Y
V0V
*
xat.
(10) "E<JTt Si xal 6 [Jioc aixwv xaO' auxov
+i$v$.
To uiv
Yap
7)8o8ai xwv <|#utxwv , ixdtrxw
8'
eWtv #,Si
as upo? 8 XiYexat ipiXoTOtouTO? , olov Tirreo? ulv tw tpi-
Xtmtw , Oeaua Si tw tptXoOewpw' tov auxbv Si xpdnov
xal Ta Stxaia tw jptXoStxatw xal SXw? tb xax* apsWiv
tw cpiXapeTO). (11) Toi; u;sv ouv iroXXot? t4 ^Sea (ta-
v^eTat 81a to o.i| pui xotauT' elvat, toi Si ;piXoxaXot(
JO ioriv f,Ss'a Ta^uott ijSea. TotauTa S' al xax' apeTy,v
irpa$ei{, (Sore xal tootoi; etolv vjSsiai xal xaO' aura?.
(u) OOSIv S^i
irpooSEttat tt,; vjSovt,; 6 pio? auxwv
wo-irep ittptohtTOu xivo'?, aXX* l/_et tV
r,Sovy,v iv iauxoi.
IIpo; toi tip7)u;evoi<
Y^p
ouS' iffTlv sy*^ ? 4
C^l
/atp<ov
SB Tat; xaXat; itpa^catv oute yap Stxatov ouSel; av tt7tot
tov jx^| ^atpovTa tw SixaioirpaYEtv, out' iXtuSe'ptov tov
(jt-?l ^atpovTa xat; iXeu9Ep(ot( Ttpajscriv 6ixoib)4 Bk xal
iitl twv aXXwv. (13) El S' o&tw, xaO' afixi; 5v eTtv
al xax' apexjfv jrpa^EH ^SsTat. 'AXX4 (i^v xal dyaOaf
40 ye xal xaXat, xal jxaXiaxa toutwv ixaffTOv, etnep xa-
Xw xptvct itEpl butwv 6 oitouSato;
-
xptvEt S' w E?iro-
u.ev. (14) "AptSTOv apa xal xaXXtcxov xal ^Stoxov
^1 EuSatuWa, xalou Stwptaxat Tauxa xaxi to Ar)Xta-
xbv ntYpa|x,ua'
U EiWtiTTOv to Jixatoxaxov, Xuorov
8'
uftatvEiv
f.Sioxov Si ite?uz* oC xtc
tff
x4 tuxeiv-
"Aicavxa yip uitdpj(ti Tauxa xat; dptorat; evtpYttatc
tbutb; 3e,
?i
(x(av toutwv t);v apt'oxriv, ^a.uiv slvat
t))v u5atu.ovtav. (ib) 4>a(vtxat
5'
Saw; xal twv exxb?
0 BYa8wv
icpoffSeoue'vr,, xaOawtp ifitojuv aSuvaxov
Y^p^l
ou^aotovTaxaXaicpBTretvajfop^Y'iTOvivTB. (i) IloXXa
jxiv
Y^p
itpaTTtTai, xaOawep St' Spyavtrtv, St4 tptXo>v
xal wXoutou xl itoXtTix^t Suvaacw;* ivtwv Si Tt)-
(lO08,loe.)
quod certum est, bene vivere, et , bene rem gerere viram
beatum : nam fere solct beatitudo vita bona et bona actio
usurpari. [IX.]
(5)
Omnia quoque ilia quae de beatitudine
inter eruditos solcnt dici, in eo, quod a nobis dictum
est, videntur inesse. (C) Alii enim virtutem, alii pru-
dentiam, alii sapientiam quandam beatitudinem
esse
exiKtimant. Nonnulli biec ipsa aut borum aliquid cum
voluptate conjuDctum, aut mininie a voluptate
se-
junctiim; aliqui cliam felicitatem externam adjiciunt.
(7) At-
que borum alia uiulli iique veteres, alia pauci et hi
clari ac celebres , loquuntur : quorum neutros probabile
est omni ex parte errare; sed in uno aliquo saltern aut in
plurimis recte senlire.
(8) Ac cum iis quidem qui vi-
tam beatam esse dicunt virtutem omnem, allerisque item,
qui aliquam certam virtutem, nostra congmit oratio. Vir-
tutb enim certe est ipsa actio sive energia virtutis.
-
(9) Ce-
terum in eo fortasse est rei momentum , ut staluatur, siine-
summum bonum in possessione, an in usu positum esse
piilemus; itemquein habitune, an in energia sive actione.
Accidere enim potest , lit habitus bonus
,
qui insit, nihil
boni pfflciat ; verbi gratia in illo qui dormit , aut qui alio
aliquo modo otioaus ac feriatus est. De energia vera idem
dici non potest; aget enim haec necessario , et recte aget.
Quemadmodum autem in ludisOlympicis non pulcherrimus
aut valenlissimus quisque corona donatnr, sed i II i soli
qui certant (ex his enim vincunt aliqui); sic et ea, quae
sunt in vita , honesta et bona, assequuntur atque obtinent
ii demum qui recte faciunt. (10) Est vera corum vita
etiam per se jucunda per seque <lelect.it : porro delectari in
eoriini numero ponitur
,
quse ad animum pertinent. Ac
delectatur aliqnis eo , de quo appellationem accipit ejus-
modi , cujusmodi sunt hx, fiXmno;, id est, amator equi,
ab equo :
<f
tXoSiwpo; , i. e. , amans spectaculorum , a spe-
ctaculis. Qualis item ap|iellatio datur amanti res justas,
quum
(f
iXoBixoio; dicitnr , el qualis ei cui virtus cara est
,
quum eum ftXdpExov dicimus. (II) Atqui dicat quis,
vulgo tamen hominum jucunda contraria sunt isti quain
dico. Verum resuondeo, id ex eo esse, quod vulgo sua-
via non sunt per se talia. lis autcm hominibus
,
qui
stndiosi sunt lionestalis, ea sunt jucunda, qua; sunt na-
tura jucunda : qualia sunt ilia sola, quae ex virtute agun-
tur
,
quae proinde et Ulibus sunt jucunda , et per se ju-
cunda. (12) Nihil igitureget eorum vita voluptatis tanquam
appendice , sed hahet in 6e inclusam volnptatem. Nam
,
praetcr ea quae jam dicta sunt , etiam non est is vir bonus,
qui lionestis actionibus non delectatur. Neque enim quis-
quam aut justum dixerit eum qui non ex juste factis capiat
voluptatem ; aut liberalem, qui liberalibus actionibus non
delectetur : idemque de ceteris virtutibus sentiendum.
(13)
Quod si ita est, confitendum est, per se jucundas
esse virtuti conscntaneas actiones. Sed et bonas insuper
easdem et honestas; et borum unumquodque esse sic, ut
quod maxime : si quidem de iis vere judical vir bonus.
Judical autem omnino, quemadmodum diximus. (14) Kst
igitur quiddam optimum, piilcherrimum etjucundissimum
beatitudo. Neque vera hsec ita distincta sunt, ut refert De-
liacum epigramuia :
Justitia est res pulchra ; valetudo, optima : verum est
suave, frui hoc, cujus pectus amore calet.
Insunt enim banc omnia in optimis actionibus. Has autem
aut barum unam optimam, beatitudinem esse diximus.
(15)
Verumtamen externis quoque bonis egere videtur,
ut diximus. Fieri enim non potest, aut difficulter certe
fit, ut is cui nulla; suppetunt faculUtes, res agat pnn-
claras. (10) Permulta enim geruntur veluti instrumentis
quibusdam, quum amicorum opera, turn divitiis, aut
potentia civili; et qusedam ret sunt quibus si careant
Digitized by Google
(iow.iioo.) ETHICA MCOMACHEA. LIB. I. CAP. IX.
niiuvot (iuraivouiji to piaxa'ptov
,
oTov tuyevcta;
,
lu-
tixvia? , xaXXou?- ou Trdvu yip tuSaiu-ovixb; t|v loe'av
umalT/jfi ?| Suffysv^?
|
jaovwtt,? xal axixvo;, iri
? tmc ^ttov
,
f tw irayxaxoi xaiScc efiv r)
^
1X01
,
i
^ ayaSoi ovte; ts0v3oiv.
(17)
KaOarcep ouv ttirojAtv,
ioixs itpoaSttaSat xal Trie. Totaurr,? euv|U.cpiac' #8ev lie
tbuto TaTTOufftv fvwt ti|v sutu^fav t) tuSaiu.ovta,
iwpoi Si tvjv 5ptTJ]v.
Iiotnineii, felicitalis splendor obscuralnr atque inquina-
tur; ut sunt : nobiMtas generis, Mix sobolcs, pulcliritudo.
Neque enim eis facile eat vitam beatam consequi
,
qui insi-
gniter defonnis ant obscurissimo loco natus aut aolilarius
et orbus siU Ac multo etiam minus fortasse, si cui sint li-
beri omni vitioruni genere cooperti, aut hujusmodi atnici;
aut
,
quum boni essent liberi aut amici , excesserint e
vita.
(17) (Juemadmodum igitur diximus, beata vita de-
siderare videlur hujuscemodi prosperitatem. Ex quo fit
ut nonnulli eodem numero et loco beatitudinem habeant
atque secundam fortunam; nonnulli vero etiam virtuteui.
CAP. IX. [X.]
"OOev xal dhroptiTai Ttoreodv Iwrt u.afo)Tbv ?, iftt-
10 rv r) aXXwc irw; atntTjTdv
,
^ xaTa Ttva Oefav fioipav
Jj xai oii Tuyn)v irapayivstai.
()
Et uiv o3v xai aXXo
ti Ict'i Qjwv Swpr,u.a avOpwranc , suXoyov xai r))v tu-
oatuovi'oev 8eo'aooTov tlvat, xal paXtara twv dvOpw-
zt'vtav Oaw ptXtiarov. (a) 'AXXi touto |Aiv fowc oaXtjc
it av ctr) o-xs<|<we otxtiorepov, <paiWat Si xav it
[fj|
Otd-
irejiitTOi; iarriv, dXXi Si' dpfrijv xai Ttva |xaOr,<iiv
yj
aijiTjOiv TrapayfvSTai, twv OtioraTWV ttvar TbyipT;c
aptTTJe atSXov xai T.eXoc apisrov eivai ^atvtTai xal OeTo'v
ti xai paxaptov.
(4) E?tj S' av xai TtoXuxotvov Su-
V varbv
y&p
EntapSai it5<ji tot; uri irtirripioiji.e'voic itpbc
dper>|v 5ta tivo; fia8i5(Jt(oc xal iicipcXctac
(5)
Ei
V fatty oCtw (JeXtiov tj Sii Tu^r,v tuSaifiovsiv, tuXo-
yov lyeiv outuk
,
tfntp ti xati jpuaiv , wc oTov ts xoiX-
Xtora
IfJK*
, oStio ice'apuxev. (e) 'Oixoiw; Si xai fa
xat4 Uyryrft xai irSaav atxiav , xal (xaXrca xatl t)jv
api5Tr,v. Tb Si (AtYWTOv xal xaXXiffxov ciciTptt]>ai
Tujri Xiav jtXTiji.vieXit av *).
(7)
2uu.cpavi
5'
o-tl
xal ex tou Xovou to (>)Tou|xtvov* e(pi)Tai yap
"J^/'ic
tv^PYeta xat' iptt^v itoii th. Twv Si Xoiitwv aya-
4wv tl (xiv &itdpttv dvayxaTov , xa Si auvcpya xal
/pr.aiiia icefuxev
opfavixSic. (s) 'OfioXoyouixeva Si
taot' av etij xal toi? Iv
ip'/ft-
to yap nj itoXitixij;
tiXos apioTOv Ixi'OiptEv , aC-ai Si nXti9n]v iict(uXetav
irsitiTai tou itoiou? Tiva? xal ayaOou? to5){ itoXfoa;
xoir.vat xal xpaxttxou? twv xaXiov.
(9)
Eixo'tuk ouv
oure ^ouv outs irrreov outs aXXo twv Jwojv ouSiv euSat-
u.ov XiyojjiEv oOSiv yap auTwv oldv ts xoivoiv^a'ai
TOiauTr,? ^vEpyet'a;.
(10)
Aia tauT7)v Si t}|v uItijv
ouSi icaT; eOSat,uwv icrri'v o-jitto yap npaxTixb; twv
40 toioutuv Sia r})v jjXixiav ot 5k Xsyo.uevot Sia t)jv fX-
xioa (iaxapi'iJovTai. As! yap, wcnrep fitou.ev, xal
iptrf,i TtXsia? xal fiou TsXet'ou.
(11) lloXXal yip ui-
Ta6oXa\ yfvovrai xal jravTOtai Tuyai xot! tov ft'ov,
xal (vSc^ctai tov (xaXivr' su8r,vouvTa u,eyaXat( aupiiso-
&
pais irtpiirtcreTv iicl
pi
pox;, xaOaicep iv toi t,ponxoT(
Rtpi Dpiafiou [tuOsutTat' tov Si TOtaurat; ypTictauevov
tu/H xai TtXiuTijaavTa dtOXiwc ouStl; euSaipiovi^ei.
Sed et ilia indidem nascitur eontroversia : utrumnam
doctrina paretur, an consuetudine quaeratur , an alia qua-
dam exercitatkrae ; an potius divinitus; an denique for-
tuito obveniat.
(2) Sane quidem si ullum aliud a diis mu-
nus est bominibus datum, profecto consentaneum est, bea-
titudinem quoque a diis immortalibus donari; eoqne
maxime
,
quod ea est rerum humanarum optima.
(3) Sed
hoc fortasse alius est disputationis proprium. Illud qui-
dem perspicuum est, ut non sit a diis immortalibus dono
missa, sed virtute et doctrina aliqua aut exercitatione pa-
riatur, in rebus divinissimis tamen esse numerandam.
'
Virtutis enim pnemium et finis optima qua>dam res et di-
vina et beata videtur.
(4)
Eadem vero et perqnam vul-
garis esse quiverit. Potest enim contingere vel doctrina
vel studio iis omnibus
,
qui non sunt aliqua parte homini
propria privali.
(5)
Quodsi sic pnralat
,
quam fortunae
tcmeritate beatum esse , certe ita probabile est : siquidem
res naturalcs ut pulcherrimae esse possunt, ita sunta natura
comparatae; (6) idemquede iis quae ab arte et omni alia
causa perficiuntur, judicari debet , mulloque maxime
,
quae
a prastantissima : et vero si rem omnium maximam
et pulcberrimam arbitrio fortunae permittere velis, nimis
sit nefarium ac flagitiosum.
(7) Atque etiam ex defini-
tione l>eatitudinis id quod qua;rimus
,
perspicuum esse
potest. Diximus enim, earn esse cujusdam modi energiam
ex virtute; cetera autem bona, alia quidem prcesto esse
oportet, alia vero adjuvant ct conducunt natura, instru-
mentorum instar.
(8) Praeterea baec etiam cum iis quae
initio diximus , consentiunt. Civilis enim sclentiae finem
optimum esse statuebamus : atque illius opus proprium
est,diligentiam adbibere ut cives certo quodam inodo af-
fectos bonosque et ad res honestas agendas idoneos red-
dat. (9)Merito igitur neque bovem, neque equum, neque
aliud animal ullum , beatum dicimus. Null! enim illorum
esse potest talis actionis sive energise communitas. (10) At-
que ob banc cansam ne puer quidem est beatus. Nondum
enim per aetatem ad talia agenda satis aptus est : ac si bea-
tus dicitur, propter spem quam de eo habent homines,
talis praedicatur. Opus est enim, ut diximus, quum abso*
luta virtute , turn vita integra et perfects. (II) Multse enim,
in vita rerum commutations variique casus interveniunti
fierique potest ut cujus res bodie sunt valdesecundae, Is
maximrs in senectute calamilatibus afficiatur, quemadmo-
dum in heroum historiis de Priamo referunt poetae. Porro
qui tales cams merit expertus , misereque de hac vita de>
cesserit, euro profecto nemo ducit beatum.
Digitized by Google
10
H01KQN NIKOMAXEIflN A, i. (1100)
CAP. X. [XL]
Ildxepov ovv oiS' dtXXov ouSiva avftpioicwv suSaijio-
vwxe'ov ?cu( av r, , xati SoXtova Si Xpswv T&
^P
Sv

(2)
El Si S-Ji xal Stxcov oGtw?
,
Spa
f
xal foxiv uSa(-
(mov xoti fattSav d7to8avT|; ?| xooxd
y
iravxX5? axo-
6 Jrov
,
dtXXox; tt xal toT; Xeyouoiv f,(xtv ivepytiav xiva
t)jv eiSaijjioviav
;
(3)
El SI [i4| X(YO|Xtv tov tcOvebrta
euSaijjiova, (jtrjoe SoXwv touto (JouXetai, aXX' 8ti ttjvi-
xauxa av tic aa:paXw<; paxapfotttv avOpwTtov ok txroc
iJSti
tmv xaxuv ovra xat tmv SuaTuyijaaTtov, lyjsi
10
(xiv xal toot' i|upt96^T>|0'iv Tiva* ooxci yap vai ti toj
TtOveSm xal xaxbv xl ayaedv , efirep xal Ttji #ovri
p)
aia8avouivb> Se , oTov Tiual xal (xxifitai xal Ttxvcov
xal 8Xw? airoYOvwv euirpa^iai te xal 8uffruy_tai.
(4)
'Airo-
p(av Si xal Tauxa iraplyti- tw yap paxapfooc {SeCuo-
16 xort
[wy.P
1
TIP*
1
*
*a
''
TtXtuxrjo-avxi xaxa Xfyov ivbt-
^txai iroXXi; |Mxa6oXac auu.6aivnv irspl tou? ixvo'-
. vov< , xal tou uiv aoxSv aY8ou? tTvai xal -tw/iiv
p(ou xou xaT* a|iav, too?
5*
11 tvavrfa?. AvjXov
8'
Sri
xal xoi{ aitofft^jxaoi icpi? tou< yovfTi iravroSaitSSc
fyitv
auxob; ivSiysxai. 'Axoitov Sr| vJvoit* av, et up>
(iexa6aXXoi xal 6 tsSvsok xal y(voito ore filv euSai-
(mov mfXtv
8'
aOXioc.
(&)
'Atoicov 8e xal to prjStv
fw)8'
iit Tiva y_pdvov auvixvucOai t& xfiv ixyovcov toi
voviuotv. ()
'AXX' iitavtTeov iiA tb itpdrepov aito-
U pi)8V Taya
fip
av 0e<i>pT|0eii) xal to vuv 2ict^i)Tou|u-
vov i\ Ixeivou.
(7)
El 8jj tb xlXoc 6pSv Set xal tot*
u.axapic>v fxaorov o&y uk bvra paxapiov aXX' 8ti Ttpo'-
xipov tjv ,
irtSc oux axoitov , tl 6Y tVrlv *u8at(uav
,
(x-J)
iXriOeuotxat xax' auTou to uirap^ov 8ii tb pJ) PouXe-
30 oOai tou; (>VTa( e'j8ai|jiov(![tiv 81a ,xa( |MTa6oXa;
,
xal Jia to ixovijxov Tt t}jv tu8ai|xov(av &ireiXr,cp^vai xal
(nilSapiw; eujxtTcJSoXov, t4; 8 tu/a; itoXXaxi; dvaxu-
xXio6ai mpl tou? auTOU
;
(s) 8r,Xov yap 6? tl truva-
xoXou8o{i(xsv Ta7 Tu^an, tov autbv tu8a(piova xal
W TtaXiv aOXiov lpou(i<v itoXXaxi?
, y
auaiXtovxa Tiva tov
o8a(piova iicotpatvovret xal aa8pS<; lopuutvov.
(0)
*H
Tb (iiv Tat( Tuy^aK iTcaxoXooSttv oiSapuo; 6p8ov* ou ^ap
it Tauxat; tb t3 9[ xax>; , dXXa itpoaStitai toutcov
8 ivSpiiitivo; p(oc, xaSaittp tfitaptv, xupiat'S' eiolv
10 at xax' aperJiv ^v^pyeiai tt|( eu8at|xovta;, al
8'
evavTiat
tou ivavTfoo. (to) MapTupeT Si t5 Xo'tw xal to vuv
8iaitopT,8ev. Ilspl oOSiv
fip
o8tok 6itapy_ei tSv av-
6po>ic(vcdv ?pywv ptfiaioTTii; w; itepl xa? ^vepycia; xa<
xaV iftvfyf (xovi|x<>xepat ^ip xal tSv l7ti9T>i(ov allxai
46 8oxouoiv Tvat. Tooxcov
8'
aixwv at TipiiwTaTai (xo-
viixcoTaxai Sia xb piaXioxa xal auviyeVxaxa xaxa^ijv
Iv aOTat; xob; piaxap(ou<* touto yip loixiv ahfw ToiS
'
(at) vCfvioOai wipl aoxa X^8t)v.
(11)
'Vitap^ti
fy
tb
^Tjoopiivov tS b8ai'|xovt , xal iVcat 81a p(ou toioutoc*
to
atl
Y^P
^1
."aXiixa icavxwv irpt^tt xal 6(upt|0'ii xa xax'
ipex^v , xal t4 Tuy^a? ofo xaXXiora xal itavrr, wav-
tic ifijaXSit J r* 6 iXTjOwt i-|f
a9
xa*
WTpaYowo?
Sed an alios quidem ' quisqiiam mortatium quamdiu ma-
net in vita, beatus est judkandus, eque Solonis sen-
tentia gpectandum tempus vitas extremum? (2) An item,
gi hoc ita esse ponamus , beatus est aliquis turn, quum ex-
cesserit e vita? An hoc quidem est prorsusabsurdum dicta,
praesertim nobis, qui beatitudinem actionem quandam sive
energiam esse dicimus ?
(3)
Quodsi nee nos eum beatum
dieimus, qui mortuus est, neque vult hoc Solon , sed in-
telligit, turn demum hominem verc ae tuto beatum pne-
dicari posse , tanquam extra omnium raalorum atque in-
fortuniorum discrimen positnm : hoc quoque ipsuni posi-
tum est in controversia. Nam ita etiam ei qui non vivit,
sed mortuus est, aliquid erit nt malum, sic et bonum,
peraeque ut viventi , sed jam nihil horum persentiscenti
:
verbi gratia, honores et ignominie.et quum liberorum, turn
omnino posterorum secundx pariter atque adverssc res.
(4) Dubitationem vero permagnam luce quoque habent
:
fieri enim potest ut
,
quem vita beata usque ad scnectutem
prosecuta sit, et qui supremum vita: diem convenienter
act* jam eetati obierit, eum mnltee in posteris mutationes
et varietates excipiant : hoc est, ut quum alii eorura boni
sint, vitaque ea, qua digni sunt, potiantur, aliis eorum
plane diversum accidat. Ad luce varia quoque posterorum
a majorum moribus et virtute (hscedenlium discrimina
exsistere solent. Atque htc absurdum certe fuerit, si una
cum eis mortuus quoque commutetur, fiatque nunc beatus,
nunc contra miser.
(5)
Rursus absurdum fuerit etiam illud,
res posterorum nihil , nc ad ullum quidem usque tempus , ad
parentes periinere. (6) Sed redeundum est nobis ad id quod
primo loco dubitatum est. Fortassis enim ex illo id quo-
que, quod posterius quasrebamus, intelligetur.
(7) Quodsi
igitur supremus vitae dies exspectandus, et turn quUque
beatus existiinandus est, quum eum diem obierit, non quod
nunc beatus sit, sed quod antea fuerit : numnam etiam ab-
surdum fuerit, quum quis beatus est, turn id quod in eo
inest, de ipso non vere dictum iri, ob banc causam, quod
vivos beatos prsdicari nolimus propter rerum commuta-
tiones casuumque varietates : et vero ob illam causam
,
quod
beatitudinem quidem firmum quiddam et prope immutabile
esseexistimemus, quum e diverso in uno eodemque homine
subinde mutetur, velut in orbem conversa? (8) Illud nam-
que perspicuum esse, si ad fortunae casus commutamur,
nos eundem nunc beatum, nunc contra miserum saepe ease
dicturos , chanueleontem quendam et parum stabili sede col-
locatum virum beatum nostra oratione Ongentes.
(9) Imo
potius ex fortune varietate ac mobilitate minimedicendum
est flngi formarique beatum aut non beatum (propterea
quod bene vel male vivendi ratio in fortuna posita non est
),
et requiritur taroen ilia ex ratione humanae vitse , ut dixi-
mus : quandoquidem actiones virtuti consentaneae beatitu-
dinis dominae sunt , aicuti nuseriarum contrariae. (10) Ac
testimonium huic sentential perhibet ipsum illud , de quo
hoc in loco quaestio est. Nam quum omnia humana sint
infirma et fluxa, sola virtutisactio habet constantiam. Nam
et scientiis ipsis stabiliores diuturnioresque videntur virtu-
tes : quarum ipsarum quoque prout unaquaeque plurimi est,
ita diutissime permanet : propterea quod in eis maxime et
assidue setatem agunt beati. Hsec enim videtur esse causa
ejus, quod est, nulla unquam oblivione illarum beatos
capi. (II) Inerit ergo firmiter ac vere in beato id quod
quaerimus , eritque ille, dum vivet, id, quod esse dicitur.
Nam vel semper, vel omnium maxime, ea et aget et animo
cernet, qua; sunt virtutis , fortumeque casus pulcherrime,
omnique ex parte sie ut oportet feret : quippe qui vere ait
Digitized by Google
(1100,1101) ETBTCA WICOMACHEA. LIB. I. CAP. XI. ft
cfvtu ^ou. (li) IIoXXwv SI Y'voiuvuv xati wjrrp
xati 2iaijepovTwv (u^Ou xal ixucprfirg-n , tA (ji.1v |xixpa
twv u-ruj(r,uaT(ov , 6u.o(uk SI xat twv avtixiiuivwv,
Sjjlov w< ou irotti
p" oiti;v ttj;
Uwri , Ta SI (ityaXa xal
i wM.ii yiyvofxtva uiv (3 u,axaptwttpov tov fifav iroi^nei
(xai yip aita auveirixoapuuv iritpuxc , xal
4j
XP^
9t
<
suriov xaX-J) xal aitouSata Yfyvttat
)
>
avarraXiv SI aup>
Cat'vovTa 6Xi'6ei xal Xuu.a(vsta to paxapiov* Xuira; t(
yap ^irtapspei xal ![X7to$ici icoXXaT; i!vcpY*?at(- "Ou,w{
Mi Si xal Iv toutoi; SiaXapvirii tb xaXdv
,
enttSav tpept)
ti< cuxoXwc to>XXc xal {UYaXac aTU)(ta<, (AT) St' avaX-
yr^dv, aXXa yevvaSaj cov xal u,YaXd<|iuj(o?. (is) El
8'
eiaiv at ivipynon xupiat
1% Writ,
xaOairsp sfitou.iv,
oiSclf av ysv<"to twv uaxapdov dtOXicx;- ouScirots
y^P
II irpaci ti uierif)Ta xal (pauXa, Tbv vap
(5k
dXrjSw?
ayiOov xal fpuppova tcaaa( olo'u.iQa t4? tuj(a? suo^ti-
povwc tpsptiv xal in. twv uuap^vTWv atl ta xd'XXiata
irparcstv
,
xaflaicsp xal 9TpaTY,Y0V ayaoov tip irapdvti
orpaTomSb) yprjaQat roXspuxwtata xal <txutoto(iov ex
twv SoQcvtwv axutwv xdEXXtatov &itoSvi[*a itoutv tbv
autov Sc tpo'itov xal tob< aXXou; w^vfta? aVa'vta;.
(u) El S' outw? , aOXio; u.lv ouSeicote y^voit' av & eu-
Saluwv, ou (xV
u.axapio<; y* ,
av IJpiauixaTi; tu^au;
OTpiTttor). OuSe Si] noixtXo;
y*
**^ lupwTaSoXo?
-
out*
js yip ex ttj? tuSaipovfac xivijO^ostai pVSiw< , ouS' Giro
twv xu/ovwov aTu^7)fiatwv, 4XX' uirb u-tYaXcov xal itoX-
XSv , x xi twv totoutiov oux av ye'voito itaXiv iuSa(-
puov iv oXfyw
XP^
vw
>
^*** *'lt,
P
^v ***!> T,v
^
xal
teXum
,
(xiYaXuv xal xaXSv ev auTtji yVO(jlvo< lirf\-
wSoXoc. (15)
Tt o3v xwXutt Xe'yeiv euSaipova tbv xat*
apet^v teXetav Ivepyouvra xal toi extbf iyaboit txa-
vSk xeyopTiYTiaevov
,
(i^| tbv tu^ovta /povov aXXa te-
Xetov p-ov ; ?, irpoaOttiov xal po(jo(xtvov outca xal
teXeuT^wovta xati Xdyov, liceiSJ) tb u.eXXov dwavj;
U
l|u.tv , -r^v eu8ai(iov(av S2 teXot xal tt'Xeiov ttOsaev
miv-n; -navtto?. (is) Et S' oStio
,
jxaxapiout e'poujMV
twv (wvtbiv oT; uTtapyei xal Gicap^et ta XEy6evta
,
paxaptou; S' avOponcou;. Kal Ttcpl u.ev toutiov inl
tovoutov StUpiatb).
40 Tic St twv iicoYo'vow w^a; xal tSiv tptXwv airav-
twv tb (iv (ti)Sotiouv <ruu.6aXXea8a Xtav a^tXov ipai-
vetat xal taT; So|at( IvavtCov.
(2)
IIoXXwv Ss xal
itavto(a; lyovtwv Siaipopi; twv au|/.6aivdvtwv, xal twv
(liv (xSXXov wuvixvoup^vwv tSiv S' ?ttov, xaft' exaatov
15
(tlvSiatptiv (laxpov xal^mpavtovtpatvttai, xaOdXouSl
Xtj^ivxaltuitwta^' avlxavtSflxot.
(3)
El Sij, xaSaitEp
xalT5vitcpla&tbvdtuy_T,(tbtTWV tafxlvlv^tiTi (SpTOo? xal
^oirjjv icpbc tbv pt'ov , ta S* JXacppottpot; lotxiv , outw
xal ta icepl tou? ipfXou? 6txoi'w? Jf7cavta(. (i) Aiatpepei
M
Si tuW icadwv txaorov irtpl Jwvtai; f\ ttXtutiqaavta?
avu.6a(vftv ttoXu piSXXov 9[ ta irapavopa xal Suva
wpoiinap^tiv iv talc tpaYwS(ai; ^
irpatteodai.
()
2uX-
vir bonus et tineTituperatione quadratus. (12) Sed qoum
multa fortuito eveniant, eaque magnitiidine et parvitate
differant, perspicuum est, ea fortunae bona itemque con-
traria, qu<e parra sunt , nihil ad vitam momenti habere :
magna autem fortnnm beneficia et multa vitam beatiorem
esse eflectnra. Nam et ipsa ornamento homini suapte
nature solent esse, et eorum usus pulcher et bonus est.
Contraria vero illorum vitam beatam in angustias redigunt
et corrumpunt. Et segritudines enim inferunt , et multa*
quoque energias seu actiones impediunt : tametsi etiam in
his elucet ipsum bonestum, ac vel turn maxime, quum qnU
multas et magnas calamitates ferl lev iter ac placide, non
quod doloris sensa careat , sed quod generosi magnique
sit animi.
(13)
Qnodsi actionibus vita continetur, ut dixi-
mus, null us beatus ullo pacto miser esse potest. Nunqnaro
enim quicquam aget odio dignum aut improbatum. Nam
qui vere bonus et bene same mentis est , eum putamus
omnes fortunae casus decenter et ex persona; suae dignitate
ferre, semperque secundum ea quae snppetunt, res pul-
cherrimas agere : quo modo et bonum imperatorem eo
exercitu, qui praesto est, semper uti bellicosissime , et su-
torem ex lis pellibus
,
quarum ipsi copia est, calceum pul-
clierrimum conficere; eodemque modo ceteros artifices
omner.
(14)
Quodsi ita est, profecto vir beatus miser
quidem futurus minime est, baud facile tamen beatus dici
poterit, si in Priami calamitates incident. At neque varius
erit et mutabilis. Nam ut neque facile de beata vita po-
terit dimoveri, neque a quibuslibet rebus adversis, sed a
raagnis demum et multis : sic neque talibus rortunm ca-
sibus afllictus, rursus brevi tempore fieri poterit beatus
;
sed si Set, longo et jnsto temporis intervallo fiet : ubi
videlicet roagnarum et bonestarum rerum interea compos
(ucrit effectus. (15) Estne ergo quod vetet, beatum nos
dicere eum qui suas actiones perfecta virtute dirigit,
bonisque externis satis instructus est , non ad quodlibet
tempus, sed per vitam perfectam? An vero ad definitionem
etiam addere debemus : et
,
qui sit ita victurus, et vero qui
mortem ei vita? convenienterobiturusP quandoquidem res
(uturae nobis sunt obscurae, beatitudinem autem finem
esse, et quiddam prorsus ex omni parte perfectum, po-
nimus. (16)
Quae si ita sunt , beatos ex vivis dicemus eos,
in quibus ilia insunt et inerunt, quae a nobis supra dicta
sunt : beatos tamen ut homines. Atque de his quidem
hunc in modum definitum esto.
CAP. XI.
Porro ad fortunam secundam et adversam posterorum
et amicorum omnium quod attinet
,
primum quidem nihil
beatum virum ea attingere dicere, quum valde ab araicitia
alienum esse, turn a communibus bominum opinionibus
abhorrere videtur. (2)
Deinde vero quum Ipsa ilia evenU
,
de quibus agimus, sint admodum dissimilia, quumque alia
magis , alia minus ad nos'pertineant; ea quidem singulation
explicare atque in partes distribnere longum ataue infi-
nitum fuerit, universe autem oslendere ac vehit rudi
imagine adumbrare , fortasse ad nostrum iustitutum satis
fueru. (3)
Quodsi igitur est.ut in rebus adversis, quae
singulatim cuique accidunt, alian pondus aliqnod et mo-
mentum habent ad vitam , aliae sunt leviores ;
eodem modo
etiam quae amicis, quicumque ilia sunt, accidunt. (4)
Rur-
sum utrum unusquisque casus acerbiis vivis an mortuis
accidat , id vero multo etiam magis interest, quam in tragce-
diis, utrum facinora injusta et atrocia quaj ibi referuntur,
jam olim perpetrata sint, an nunc primum perpetrentur.
Digitized by Google
12 H0IKQN NIKOMAXEIQN A, iS.
XoyUxteov Sij xai tauTijv tJ;v Siocpopav
,
p.3XXov
$'
(>{
to Siairoptc8at iwpl toui; xEX|xr)xbra; tt tivo? aYaOou
XOtvwVOUfftV^TWV OVTtXSlflEVWV

eoixs
Y"P
x tootwv ct
xai StixvEiTat irpb<auTou? otiouv, eit' oyaOov eitetouv-
avTt'ov, fyaupdv Tt xat ptixpbv ? a7tX5>;
\ exeivoic
tTvot , et Se ftri ,
too-outov yi xat toioHtov wo"te (i^j itoutv
Euoataova; touc (r?| bVcac (jltjSe tou; ovtai; ettpaipstoflai
to jiaxdptov. (6)
uu.6dXXEa0at jjiev ouv ti (patvovTat
tot; XEXjjf]xo(rtv icl tuicpatai twv (pi'Xwv , Spvofw; Se xat
to at 5uTcpa|tat, TOtauVa Se xat TTjXtxauTa wote pits
tou; Euoai'uova; [jl-Jj EuSaijAOva; iroisiv u^t' aXXo twv
TOIOUTIOV [M]SsV.
(1101,1102)
(5)
Conficitur quidem certe vel ex hoc, plurimum inter ista
interesse. Ac fortasse multo quoque major diversitas
oritur ex illo, quod dubitatur , ulrura inortui boni alictijut
aut mali sint participes , necne. Apparet enim ex his, etiam
si quid ad eos pertineat
,
quodcumque sit illud , sive bonum
sire malum
,
perquam exiguum , vel absolute ac per se,
vet certe illis, esse. Sin aliter hoc liabeat, certe tantum ac
tale modo esse, ut neque eos qui non sunt, beatos cfficiat,
neque beatitudinem iis qui earn adepti sunt , eripiat.
(6) Vi-
dentur igitur res amicorum , turn secundae , turn adverse,
nonnihil ad mortuos pertiuere, sed ita tantum, ut nee
beatos non beatos efliciant, neque quicquam aliud tale.
CAP. XII.
Aiwpi<ruEvwv Si toutwv ImaxsiJ/wtuSa itcpt tij? eu-
Saifjwvta; icotspa twv l7tatvsTwv IotIv
^
ptaXXov twv
18 Tifxftov Sr,Xov
fkf
#rt twv
y'
Suvduswv OUX ECTTIV.
(a) Q>ivETai Si\ irSv to litaiv.TOv Tj> itotdv ti slvai xai
wpo? ti to*< E^siv litatvEiaOat* tov yip Sixatov xai tov
avSpEiov xat b'Xws tov dtyaObv xai t^v dp-r})v Iwatvou-
(xev Sta t4; icpd?Et; xai t4 spya , xai tov Sa/upov xai
SO tov Spopuxbv xai twv aXXoiv sxaarov Ttji ttoiov Ttva tte-
muxsvat xai e^eiv irw; 7tpb; a^aOdv ti xai oitouoatov.
(3)
A?iXov Si tovIto xai ix twv itspl too? Obqo? Eiratvwv
YeXoToi yap ^afvovTai itpb ^(xS dvajpepdjxEvot , touto
5k ffufiSai'vEt ota to flotation tovi; Eiratvou; Si* dvafo-
36 p3?,
wffitEp stirapEV. (4)
Et S' EffTtv .6 liratvo; twv
Toto'JTtov , SvjXov Sti twv' iptjtwv oux eVciv sitaivo;
,
aXXa (jttl^o'v Tt xai |Je'Xtiov
,
xaQam-p xai (jiatvEtar touY
Tt yip fowf naxapifcfiEv xai EuSatptoviSofuv xai twv
dvopwv tou Oeiototou; ixaxaptiJouEV. '0(io(w; Si xai
so t!3v ctyaOwv oOSeI? yhp x}
t
v Euoatfjtovtav Eratvs! xaOd-
JTEp to Si'xatov, dXX' w? OstOTEpdv ti xai (Je'Xtiov ;xaxa-
ptiJEt. (5)
AoxeI os xai EuSo^oe xaXw< wuvriYopr.ffai
irsplTWv dpto-TEtwv t^ ^Sovy to
Yap
pa) iitaivEiuOaiTwv
aYaOwv ouaav u.r,vuEiv weto Sti xpEtTtdv eoti twv iwai-
J6 vetwv ,
toioutov S' sTvat tov 6eov xai TaYaOo'v itpb
TauTa
Yap
xai TaXXa dvajpspEuOat. (e)
'0
piv
y^P
liratvo; tyj< dpETrjf irpaxTixol
Y^p
t'"'v xaXwv dirb
tairris- xk
0'
iY"W|xia twv IpYwv
6u.oiw( xai twv <rw-
paTixwv xai twv ij<u)rtxwv. (7) 'AXXa Ta*Ta ptsv iuw
40 OtXEtOTEpOV E5Xpl6oOV TO*? ItEpt TOt EYXCOUia TTE7C0VT|-
(xevoi;, f,u.tv Se 85iXov ix twv Elpr,a^vwv Sti eWiv
^
eu-
Saijiovta twv Ttptt'wv xai teXeiwv. (s) "Eoixe
0'
oCtw;
I/eiv xai 01a to E^vat ap^- toutt,?
y^P XP
,v t^ Xotita
ndvTa itavTE? wpaTTojjiEV , Tr,v dp^v Ss xai to atTtov
15 twv aYaDwv Ttpiidv ti xai Oeiov Tt6E,utv.
His autem distinctis, dispiciamus de beatitudine et hoc :
utrum habenda sit in numero rerum laudabilium , an in
earum potius
,
quae honore dignae sunt. Est enim per-
spicuum , earn non numerari in potestatibus.
(2) Videtur
igitur id omne, quod laudabile est, ob earn causam esse
laudabile
,
quod sit cujusdam modi , et ad aliud quodam
modo referatur. Nam justum , fortem et omnino virum
bonum ac virtulera propter facta et actiones laudamus;
robustum et eum qui ad cursum aptus est, et unum-
quemque aliorum propterea laudamus, quod a natura sic
comparatus et quodammodo ad aliquod bonum ac pia;-
stantiain altquain laclus est. (3)
Quod etiam declarant
deorum laudes. Kidiculae enim hasc videntur eo, quod ad
nos relerantur. Atque hoc propterea accidit, quod laudes,
quemadiuodumdiximus, comparatione et relatione qua-
darn constant.
(4)
Quodsi laus talibus rebus tribuitur,
nimirum perspicuum est, rerum praestanti&timarum non
esselaiidem, sed quiddam laude majus et melius
,
quem-
admodum apparet. Nam et deos beatos ac felicvs usur-
pamus, et viros maxime divinos beatam vilain agere di-
cimus. Itetnque ea bona
,
quae divinissima sunt , beata
praedicamus. Beatitudinem enim nemo laudibus eil'ert,
ut neu justitiam : sed ut divinius et melius quidpiam sus-
picit et in rerum beatissimarum numero collocat. (5) Se-
cundum quae etiam scite tudoxus causam voluptatis egisse
videtur, quuiu priinas partes princi|>einque locum dignitatis
illi Iribuere vellet. Nam quod
,
quunt sit ipsa in numero
rerum bonarum , non laudalur , eo declarari putabat, earn
rebus iis, quae sunt laudabiles, esse meliorem. Talem
autem esse Deum, ac Suramum bonum; ad haec enim duo
cetera quoque referri. (6) Nam virtuti quidem laus
proprie tribuitur. Ab hac enim ad res honestas agendas
idonei efficimur. Encomia autem factorupi sunt potius,
ct eorum peraeque
,
quae corporis , et eorum quae animi
viribus obeunlur. (7)
Sed de bis quidem subtilius et lima-
tius disputare eorum est magis
,
qui in encoiniis scribendis
occupali sunt : nobis autem ex his quae dicta sunt, per-
spicuum est, proprie in bonis iis, quae honore digna et per-
Tvcta sunt, vitatn beatam esse niimerandam. (8) Atque
ita videtur esse etiam ob hanc causam, quod principinni est.
Hujus enim gratia omnes reliqua omnia agimus. Prin-
vjpium autem causamque cur cetera bona sint, honors
dignum et divinum quiddam esse ponimus.
Digitized by VjOOQIC
(IIW.) ETHICA NICOMACHEA. LIB. I. CAP. XIII. ia
CAP. XIII.
'Eiret S' wxiv
^
euSaiijiovia <|<uy_r;c cvspyttd xtc xax*
aprt^v -rtXsi'av, irept apsxijc iwtaxtjrriov Toya yap
oOtmc ay jk'Xxiov xat itspt Tijc (OSatuovtac Otwpijaat-
u.ev. (s) Aoxst Si xal 6 xat' dX^Oeiav TroXixixb; wepl
6 Taur)v u.dXto~T3 iteitovijuSai
-
fJouXexat yap xouc woXt-
Ta? ayaOouc icoteiv xal twv vdpwv uirr,xdouc.
(3)
Hoe
paSerffxoc Si toutojv ix.ouev tou
S
KpTjTwv xai AaxeSat-
jjtoviwv voiioOexac, xat tlxvttf irepot xoiouxot
YtY*vr,v-
tai.
(4)
Et Si xr,? iroXtxtxr,c ioxtv
^
axc'ijiic aux)
, .
10 StJXov 6x1 ye'votx* av ij Wti)(ti< xaxa t^v i\
&?'/?li
Rpoaipeorv. (s) IIspl apeTijc 8i imoxeirxe'ov dtv6pw-
irivr,c Sr,Xov oxr xat yip TayaOov dv8pumivov ifoxou-
(juv xal r)v tuSatu-ovtav dv0pw7t(vT)v.
()
'Apex-^v Si
Xiyofjuv av8pwirtv)v 06 tJjv xou-awjiaxo; dXXi -ri|v 1?)?
16 ifvyr,/? xal ttjv u5ai;j.oviav Si
<Juyji?
ivepYiav Xrvo-
[iv.
(7)
Et Si xau8' oSxwc lyet , S5jXov Sri Set tov
iroXtrixov clStvat itw? xa iccpt
<J<uyj^v,
watrtp xat tov
dq>8zXf/.ouc Qtpa7reuowra xal itSv owixa, xal u.aXXov
Saw xtuiwxspa xal (JtXxfwv
^
itoXtxix-X. tt)C taxptXYJc.
10 'I'ott
3'
laxpwv ot yapuvxtc icoXXi irpayu.aTeuovxai irtpl
t?;v tou 5u>(xato
Y
VMff,v
(
8
)
swpijxsov Si) xal xiji
TCoXiTixui Ttepi i|*u^i5?* 6(b)pi)teov Si toutwv ^aptv
,
xat
i<p* Soov Ixavwc fyet
itpo? Ta r)TOutva
-
to yap 2icl
xXtlov c^axptoouv ippaSeoTepov low? iffxl twv irpoxet-
txivwv.
()
AeyeTat Si irepl auxr,i; xal iv toi; itWrc-
ptxoT? Xdyotc apxouvTW< Ivta, xal ypr,xtov auxot;' olov
to uiv dXoyov auxjjc etvat , to Si Xoyov ?/_ov.
(10)
Taura
Se irdxepov Siwptoxai xaOatTcsp xi tou crwu-axoc jxo'pia
xat itav to [UpteTTOv
, ^ xtji Xdyw Suo loTtv dyjopiaxa
30 rccauxdxa xaOamp iv ttj iteptip(ptia to xupTOv xal to
xotXov, oudiv Siaips'pet itpoi; to icapdv.
(11)
Tou aXd-
jmi Si to |xiv 2otxe xoiviji xal tputtx^, Xcyw Si to ahtov
tou Tpl^psaOat xai au^eoGai

rJ)v Totaux7]v yap Suvaptv
Tij; <]njyj^;
iv fiitaari toic Tpe^o(xt'vot( 6e(i] tic av xal iv
If Toi i(x6puot?, t9|v auT^,vSi TauT>]v xat ivcot? TtXet'otc
euXafwrcpov yi?^ dtXX^vTtva. (l)TauTTj (iiv o3v xoivtq
th dps-rJi xat oux dvOptmrfvi)
if
aCvtTat' Soxtt yap iv toi?
Sicvot? iv*pYiv j*dXiortaTb (xdpiov TouToxal^ Suvajxt;
auti], S
8'
oVyaObc xal xaxb? {jxtcrca StdSr,Xot xaO'
40 Sxvov, oOev oaorlv ouSiv Staiptpciv xb ffxiou tou fh'ou
tou; cuSat(xova( twv oiOXt'wv.
(13)
uu.6d(vst Sk touto
ebtdrw?- dpyta yap irtv 6 Girvo< ttj?
'J'X'i ? ^Y*
Tat
aicouoata xal
<f
auXr) , icXV ct in) xari pitxpov Sitxvouv-
Tat Ttvtc twv Ktv^aewv , xai Taun) peXx(w yiveTat ri
W
^avTOto-ftaTa twv iictetxwv
^
twv tu/ovtuv.
(14)
'AXXit
itepl [iiv toutwv dtXic , xat to Opnmxbv iaxiov, iitetOY)
t?)s dvOpwTctxrj? dptTrj? djxoipov it^uxsv.
(15)
*Eotx
Si xal oaXt) tic epuotc ttjc
<]^X^^
^070? iTvat, fieTEXOusa
fiivTot w>i Xdfou. Tou
fkp
iyxpatouc xal dxpaxouc
60 tov Xdyov xal ttj
<|X^C
to Xdyov l/ov iiratvoufuv
6p6wc yip xal iicl Tit piXxiorxa ixapaxaXtt* <pavexsi
Sed quoniam beatitudo actio seu energia quictlam animi
est, virtuti undique absoiutx congruens, de virlute vi-
dendam est. Ita cnim fortasse et de beatiludine melius
dispicere poterimus.
(2) Atque is quidem qui ad rcm-
publicam administrandam vera idoneusest, in liujus studio
occupari maxime videtur. Hue enim sc parat et Imc stu-
det , ut cives suos tiros bonos et legibus obedientes elli-
ciat : (3)
quarum rerum exemplum nobis suppeditanl
Creteusium et Lacedtemoniorum legum latores, et si qui alii
tales exstiterunt.
(4)
Quodsi hacc civilis scientisc propria
disputatio est, oimirum ad id consilium atque institutum,
quod ab initio suscepimus, disputatio base omnis erit <:
commodanda. (5) De virtute itaque videndum est, humana
scilicet. Nam quuin summum hominis bonum , turn beati-
tudinem bumanam nobis proponebamus.
(6) Virtutem
porro bumanam appellamus non corporis, sed animi vir-
tutem. Etenim beatitudinem energiam sive actionem
animi dicebamus.
(7)
Quodsi hscc ita se habent : niniirniii
ut eum qui oculos curaturus est , totum corpus oportet ha-
bere perspectuin , sic eum qui politicus est futurus , ea
qua; ad animum pertinent, quodammodo scientia compre-
liendisse necesse est. Atque id eo quoque magis, quo ma-
jore bonore digna est civilis scientia, quani medicina. At
vero raedici periti et elegantes multum studii et opera; in
cognitione corporis ponere consuererunt. (S) Ergo ei quo-
que qui civitatis regendac peritus futurus est, in animi co-
gnitionem cura atque opera multa conferenda est ; confe
-
renda , inquam , barum rerum gratia et quatenus satis sit
ad ea quae quterimus. Accuratius enim animi Tim inqui-
rere atque explicare majoris fortasse negotii sit
,
quam pro
ratione earum rerum quae nobis propositi sunt.
(9) At-
que etiam in exotericis disputatiunibus satis copiose dicun-
tur de hoc nonnulla , iisque utendum est : nimirum unam
esse animi partem rationis expertem
,
participem illius al-
teram.
(10) Quae utrum distincta? sint, quemadmodum
corporis partes, et quicquid similiter in partes secari po-
test, an ratione duae sint, suapte alioqui natura indmsse
(ut in rotunda figure, ea pars quae convexa, et ea quae
concava dicitur) ad id quod nunc agimus, nihil facit.
(1 1) Ejus autem partis quae rationis expers est, altera ejus
quae omnium communis est , et quae stirpibus proprie con-
venit, simiiis est; dico autem nutritionis et augmenti cau-
sam et principium. Talem enim animi vim iis omnibus,
quae aluntur, merito aliquis attribuerit, atque adeo in te-
tibus immaturis : earn vero ipsam etiam in perfectis ani-
mantibus. Certe enim probabilius est, banc illis inesse,
quam aliam ullam. (12) Hujus igitur virtus omnium com-
munis quaedam , ut dixi , non hominis propria est : quippe
quum in somnis haec particula atque baec vis suo munere
maxime fungatur. Atqui bonus ab improlm in somno mi-
nimum discernitur. Ex quo illud est quod aiunt, inter
beatos ac miseros dimidiam vitae partem nihil interesse
;
(13) ejusque rei ratio probabilis, cur ita accidat, aflerri
potest. Somnus enim animi est cessatio
,
qua quidem is
bonus dicitur et malus : nisi si ex parte parva motus quidam
animi permanent ad aliam quandam partem : atque hac
ratione bonorum, quam quorumlibet aliorum, visa sunt
meliora. (i4) Sed de bis quidem satis; pnetermittenda-
que est alendi facullas
,
quandoquidem virtutis humanae ex-
pers est sua nature. (15) Videtur autem etiam altera visanimi
rationis quidem expers esse, qua; tamen aliquo modo ejus
est parliceps. Namin continente et incontinence partem earn
quae ratione prapdita est, laudarous (recteenim ilia preatque
ad optima hortatur et excitat); ceterum deprehendilur
Digitized by Google
14 H9IKQN NIKOMAXEIQN B, a.
(l 101,1103.)
8*
sv auxoic xal dXXo ,tt irapi tov Xoyov myuxoc,
(xa^jTai tc xal ivmsivti tw Xoyto. 'Atv5? yip
xa6oorp Ti ffapaXtXuuiva too ociuaTo? [Ao'pta el? ta
8ctaTtpoaipouujWvxiVTJo'aiTo6vavTtov (2; -raapiorepa
6 itapatfipfcta, xal liti ttj< d'OXifc oBtio?- fat ravavT(a
yip at 6pu.al t5v axpaTuv. (io) 'AXX' it -roic co'>u,aat
|xiv opwjxtv to wapaiptpofutvov
,
fal 81 tyk
"^x'i? "X
6po>[Mv. "low;
8*
ouSlv frtov xal t"v t5j
<j<ux5i
voui-
errtov slvat ti irapi tov Xoyov , Ivavrtouu-ivov toutw
10 xal avrt6atvov. (n) D5?
8*
ercpov, ouSlv 8iacptpst.
Aoyou Si xal touto (patvrrai (MT^ttv, <u<nrep cfaofitv-
imOap^si youv t5 Xoyw to too syxpaTOus. *Eti
8'
tuwc suT)xo<oTtpdv <m to tou sw^povo; xal avSpefoo*
Tcavra yi'p 6u.o^oroi T<j> Xoyw. (is) 4>a(vrrat 8tj xal
16 to aXoyov Strew. Tb u.lv yip utixov ouSauw; xoi-
vwvst Xdyou , tb
8*
faiOupiTixov xal SXw? opexTtxbv
(UTtjrtt too,
$
xoenjxodv ioriv autou xal mtOap^txdv.
OStw 8rj xal tou itaTpb? xal twv <p(Xwv epau.lv j(6iv
Xoyov , xal oujr wctrep twv (xaftrjuaTixcov. "On 81
10 irstolTat itw; uirb Xoyou tb iXoyov , u.t,vuii xal *) vou-
ef-ciiai? xal itStoa fatTfu.r,aic t xal itapaxXr.oii;.
(i) El 81
y
pY| xal touto ^avai Xoyov fyeiv , Sittov
(oral xal Tb Xoyov Ifpi, tb |uv xuptw; xal iv aoTio,
Tb
8*
cocnrep tou icaTpbc axouonxdv Tt. (to) Aiopftie-
M Tat 81 xal fj dtptrri xaTa tt|V Siaipopiv touttiv Xeyoixev
yap auTwv to? plv Stavorrttxac t4; 81 rjOtxac , oocpfav
uiv xaloruvsartvxal tpp6Vi)iv8tavoT)Ttxa{, IXtuOipto'TrjTa
81 xal o(o<ppoo^vT)v^9ixac.'A^yovT(( yap Ttspl tou tJ8ou<
oo Xiyousv ort ooipb; t) auvrrbc dXX" ort np3o< ?, erw-
so 9po>v, faatvouptv 81 xal tbv aoopbv xaTa Tr/v 2;iv twv
!;ewv 81 Ta; faatvrrac aptT&c X^yopitv.
in illis quo* dixi, etiam alia quaodara pars, a ratione
aversa natura, eaque ration! repugnans ac relnctans. Plane
enim ut resolute corporis partes quumeas dextrorsuro mo-
vere animum inducimus , in contrariam partem
,
puta , si-
nistrorsum perverse feruntur; sic et in animo evenit :
abeunt enim in contrarias partes incontinentium appeti-
tiones. (16) Sed in corporibus id quod perverse movetur,
oculis cernimus; in animo non cernimus. Nilrilo minus
autem fortasse existimare debemus , in animo quoque ali-
quid esse
,
quod a ratione sit deviom , eique adversetur et
repugnet.
(17) Quod qoomodo sit aliquid a ratione
dirersum , nihil hoc loco disputari necesse est. Ralionis
autem hoc quoque videtur esse particeps, ut diximus : pa-
ret qnidem certe ratkini in continente. At vero in forti ac
temperante multo adhuc magis obtemperare videtur : hlc
enim omnia plane cum ratione consentiunt. (18) Apparet
ergo, etiam rationis expertem vim esse duplicem. Nam
quae stirpium est propria , nulla ex parte rationis est par-
ticeps; ea autem quae ad concupiscendum et omnino ad
appetendum impellit, aliqua ex parte ratione pncdita est,
nempe
,
qua ei paret atque obtemperat. Hac ijjitur ratione
dicere solemus , nos patris et amicorum rationem habere :
non, quo modo rerum mathematicarum rationem habe-
ruus. Rationi autem quodammodo parere partem aniroi
rationis expertem, quum prseceptio ac monilio, turn ononis
reprehensio atquc exhortatio indicat.
(19) Quodsi faten-
dum est, etiam banc vim ratione esse prseditam, erit et
vis animi duplex
,
qua? sit rationis particeps ; una proprie
et ut rationem habens in se ipsa ; altera sic ad earn liabens,
uti Alius ad parentis monitallle, qui parentis dicto audiens
est. (10!) Atque ex hac animi divisione ac differentia virtu-
tis quoque distinctio partitioque nascitur. Alias enim vir-
tutes in cogitatione ac ratione positas esse dicimus ; alias ad
mores pertinere : quas morales appellamus. In ratione po-
sitas sunt sapientia , inlelligentia
,
prudentia ; in morihus,
liberalitas, temperantia. Nam quum de moribus alicujus
loquimur, non sapientem aut intelligentem ipsum dicimus
,
sed lenem aut temperantem. Laudamus autem sapientem
quoque ex habitu. Habitus vero eos, qui sunt laudabites
,
virtutes usurpamus.
LIBER H.
CAP. 1.
Arrrifc 81 tt,? elpeTijc oust,<
,
t*j (*lv 8iavor|TixTi
rijc 81 ifiixffi , #, u.iv oiavoTjTix-Ji to nXelov Ix SiSa-
oxaXiac e*^ei xal t>|v ycWtv xal rty au^joiv, otdicep
* iu.mtpta; SsiTai xal xpdvou

^
8'
tj8ix^ i\ fOou? ittpi-
ytvcTai , 8"6ev xal Touvopia t<rfT\xt u.txpbv irapixxXtvov
iitb tou {Oou;.
(2) 'E; Z xal SrjXov Stt ouStpta twv
^Otxwv apetwv (puaet rju.iv ^yyivtrat- ouOlv yap twv
tpuaci j'vtuv aXXw? 0t((Tat , oTov & Xftoc (puffei xaTio
40 (pipdaevo; oux.av IOio-Oc(t) avw (pspseGat, ouS' av u.u-
piaxtc aurbv if)i$ ti oEvto ^i7ctuv
,
ouSl to irup xaTw,
0O8' aXXo ouSlv twv aXXctx; xeyuxoTiov IXXu av 0t-
061(1].
(3)
Out' apa tpuusi outs irapa ouotv iyytvovTai
ai aptTa( , aXXi irtipuxdo-i uiv ^u.tv 8^ao6ai auTa
,
u TeX(touu.cvot< Si 81a tou l*8ou.
()
"Eti Saa uiv (pusst
^puv irapaytvsTai, t4; ouvafiei? toutoiv itpoTipov xou-i-
(du.e9a, Corcpov 81 ta 2vtpye(a J7coSi8ou.tv. 'Oitep
iirl twv alaSriaewv SrjXov ou yip ix. tou iroXXaxn JSttv
rj icoXXaxi; axouaai Ti; aiffd^ssi? XaSou.iv, aXX' dvtt-
Quum sint autem duo virtutum genera, unum eamm
qua: rationis sunt, alteruin eamm quas morales a mori-
hus appellamus : ilia; quidem qua} in ratione posito sunt,
magnam partem a doctrina proficiscuntur : ideoque quum
usuro , turn spatium tem|Hisque postulant. Morales autem
il JOou;, id est, ex more comparanlur, a quo nomen quoque
truxerunt : quod parum admodum ini tou idouc to v)9o<
deflectit. (2) Ex quo etiam perspicuum est, nullam vir-
tutem moralem insitam nobis esse a natura. Nihil enim
eorum qua; natura constant , assuefaciendo potest affici
aliter, quam est a natura comparatum : ut lapis, qui deor-
sum fertur natura, nulla ratione assuefieri possit, utsursum
moveatur, nesidecies millies quidem aliquiseum sursum
jaciens assuefocere conetur ; neque ignis unquam deorsura
feratur; neque quicquam aliud eorum quae aliter a na-
tura comparata sunt, aliter assuefieri possit. (3)
Ergo neque
natura, neque propter naturam in nobis exsistunt vir-
tutes; sed insunt ut sic afTectis, ut ad eas susclpiendas
apti simus natura, perficiamur autem perpoliamurqne more
et consuetudine. (4) Prasterea qutecumque nobis a natura
obveniunt, eorum poteslates prius accipimus, posterius
energias sive actiones obimus : quod in sensibus perspici
potest. Neque enim ex eo, quod aut sacpe aspeximus res,
aut saepe audivimus sonos, eos sensus accepimus. Sed
Digitized by Google
(1103,1104.) ETH1CA N1C0MACHEA. LIB. II. CAP. II.
iraXiv iywxtt fypjd[xt6a , ou pr|erafvoi tor0|Mv.
T4
3'
dpsT&c Xap.6avo|UV Ivtpy^cravxs; irpoxspov,
Sairsp xal Iwl tCv dXXwv ts^vuv

A yip Sit ftaOovxa;
icoietv, xauxa ttoiouvxe; u.av9avou.tv, oTov oIxoSojaouvtej
& obcooopatyi'vovxaixalxtfapfljovxi? xt9apiaxa(. OCtm
c s xal x& |uv S(xata irpdxxovxtc Stxaiot yivd.u^a , t&
oi aco?pova ouxppovt? , tit
8'
dvSptla dvSptioi.
(5)
Map-
xupci Si xal to yivopuvov jv rat; iroXtartv
*
o( yap vo-
{xoOtTat tou? iroXixa? Ifti'Sovxt; itoioueiv dya9oui;
,
xal
lu to |tiv (5ouXir|u.a iravxbc vou.o9txou tout' Iffnv, 8001 St
[i.7j eu auro xotouotv, apapxavouaiv
*
xal Siaipeptt xou-
tci> noXtxsfa itoXixslac ifadi\
f
auXijc.
(<)
"Ext ex xwv
auxwv xal 81a twv butuJv xal ytvtxai icSsa dptx-}) xal
s4((pirat, i|xo(a>< St xal xi'/vy)- |x yap too xi9apt'(civ
l xat oi dya9oi xal of xaxol yivovxat xt9aptara(. 'Ava-
Xoyov Si xal oi olxoSdpot xal of Xotitol itdvxe?

Ix (uv
yap tou eu olxoSou.civ dya9ol oixoSopoi loovrat, Ix Si
tou xaxwc xaxoi.
(7)
E! yap [!)) oCtux; T^tv, ouSiv
fiv IS*i tou StSaSovroc,, dXXa Tcavxt; av lytvovxo dya-
*> 60I t| xaxoi. Ouxw Sj) xal lirl twv apexwv i/ei-
irpaxTovree yip x& iv xott auvaXXdyu.ao'i toT? itpo?
touc avOpcoTtou? yivdueOa of (iiv Si'xaiot of Si dStxot
,
irpaTTOVTtc Si xa Iv toi< 8ivoi xal iOttoVtvoi <po6ei-
o6at rj dappttv of (iiv dvSpeiot of Si SttXof. 'Oiaoiok
tt Si xal xa ircpt Ta Im9u(ua;
fyii xal x& mpl x&c
pydV of (iiv yap awsipovtc xal icpSot yivovxat, of
$ axdXaoTOi xal SpytXot, of uiv Ix xou o6xwoi Iv au-
Toic avaarpE^eoOat, of Si Ix tou ouxmoC. Kal ivl &J|
Xoyii) Ix twv ouotwv Ivspyeiuv ai i^m yfvovrat.
so ()
Alb Stt xi< ivepytfaf irotac dicoSiooVai

xaxa yap
xl? tgutuv Siaepop&j axoXouSouoiv ai e$ii(. Ou utxpov
ouv Staaspet to o8tu>;
$
oSxux; tuOu; Ix vltov lOt^toftai
,
aXXi Tta jiTtoXu
,
piSXXov Si to 3v.
15
contra, quum sensus tiaberemus,eisusi sumus; non quia
usi sumus, iliosadepti sumus. At virtutes consequimur
prins exercentes ilia quae virtulis sunt : quo modo et in
ceteris fit artibus. Quae enim nobis, doctrina prius in-
structis, eOlcienda sunt, ea faciendo discimus : verbl
gratia
,
sedificando fiunt aedium struendarum artifices, el
fidibus canendo tklicines : item juslis actionibus exercen-
disjusti, temperantibus temperantes, fortibus fortes eflk*.
mur.
(5) Atque etiam hocipsum tettaotur ea quss in cWita-
tibus factitari solent. Leguro latores enim chribus ad virtutem
assuefaciendis bono* eos effidunt. Atque hasc quidem est
omnium, qui leges ferunt, mens et voluntas.
Quotquot
autem minus recteeos assuefaciuut, voto suo frustrantur.
Atque hoc uno reipublica) administrandse forma altera ab
altera differt, bona a vitiosa.
(8) Prteterea ex iisdem rebus
yirtus omnia nascitur, per quas interit ; similiterque et ars.
Nam ex eo quod fidibus canunt, et boni et mali fidicines
evadunt
; eademque ratione aediScandi artifices, et reliqui
opifices omnes : nam ex eo quod bene aedificant , boni
sunt aediucandi artifii^s futuri : ex eo quod male, mali.
(7)
Quod nisi ita se res habere! , nee magistro qui doceret
,
opus esset
,
et omnes aut boni aut mali artifices nasceren-
tur. Eadem igitur et virtutum ratio est. Agendis enim iis
rebus, quas inter homines agi usitatum est , alii justi, alii
injustiefficimur; et quum ea quae in rebus borribilibus
ac periculosis babentur, agimus ac snbiiuus, assuesci-
musque ea aut timere aut praesenti animo ferre, alii for-
tes, alii timidi evadimus. Similis est et cupiditatum
irarumque ratio. Alii enim temperantes et lenes, alii
intemperantes et iracundi efUciuntur : bi
,
quia sic, illi
,
quia aliter in litis versautur. Atque ( ut uno verbo dicam
)
exsimilibusenergiis sen actionibus similes liabitus oriun-
tur. (8) Itaque danda opera est, ut actiones nostras certo
quodam modo confonnemus; liarum enim differentiae lia-
bitus differeotes ac dispares consequuntur. Non ergo parum
refert, sed pcrqiiaro multum, sicae, an sic, a puerisaa-
suescamus ; irao vero totum in eo positum est
CAP. II.
'Eirtl ouv 4j napouva 7rpsyu.aT((a ou 6uop(a; tvexa
J6 lortv woitf
p
ai aXXat ( ou yap fv* ttSuu-ev ti Iotiv
^
iperjl OTceircdusOa , aXX* tv dyaOol yevwtafla
,
Inei ou-
Siv av ^v
6f
eXo< auTij;
)
, dvayxatdv Ion oxtUa36ai xa
mpl xa? itpd^ti?, ttwi; irpaxxlov auxd;* aoxai yap
slot xuptat xal tou Ttoii? yevtaGai xa; i^et; , xa6dnsp
0 slp^xa|xsv. (a) To (iiv o3v xaTa tbv SpObv Xo'yov itpaT-
Ttiv xoivbv xai utcoxeict9w
,
frtjOjiaexai S' Caxspov ntpl
autou , xai xi lariv S opObi; Xdyo , xal wwc lv_et itpbq
tic aXXac Apisis.
(3)
'Exeivo Sk 7rpoStou.oXoye(o6(>>,
8x1 it3 6 ittpl xwv TtpaxxSv Xoyoc xuitw xai oux dxpt*
6S< ifeCui XiyeoOat , wortep xal xax' ipyjtt; efirou-Ev
6x1 xaxa xrjv 6Xr,v of Xo'yoi dnaixrixloi' xa S' iv xat(
icpd^tai xal xa ouu^lpovxa ouSiv ioTrjxb; tyti
,
wairtp
ovSi xi (ryuiva.
(4)
Totouxou S' ^vxo tou xaOoXou
Xoyou, fxt u.5XXov 6 ircpl xwv xaO* lxa<ixa Xdyot oux

fyi
Taxpi6E?- oiiTt yitp &itb ts/vtiv o59' (itco wapayys-
Xtav ouS((x(av niicTit, Sst S* auTobt del xou; itpdxTOv-
Ta< xa itpb( xbv xatpbv oxoictiv, werittp xal IkI tr^
Quoniam igitur doctrina hacc omnisnon cognitionis causa
suscepta est, ut ceterae (non enim quid sit virtus quterimus,
ut cognoscaraiis , sed ut boni efficiamur : alioqui enim ni-
hil adbeatitudinem conferret
),
quae ad agendum pertinent,
consideranda nobis sunt, et quemadmodum actiones
obeundae sint , videndum. In bis enim sitom est, quenfad-
modum diximus, totum hoc, ut habitus sic vel sic confer-
mentur.
(2)
Atque illud quidem commune omnium est, et
nunc ponatur : rectse ration! convenienter agere opor-
tere, quum quidem de eo posterius aliquid dicturi si-
mus, nimirum et quid sit recta ratio et quomodo ad re-
liquas virtutes ea affecta sit (3) Ceterum illud ante omnia
ratum confessumque habeatur : omnem quas de rebus
in agendo positis liabetur, orationem rudiore quadam
et pingui, non exquisita forma constare oportere, ut et
initio diximus, quod demonstrationes materia; subjectae
convenientes sint postulandae , et vero quod
,
quae in ac-
tionibus versanlur, quaeque hue aliquid conferunt , nihil
fixi habent, sicut nee ressalubres.
(4)
Quum sit autem
ejusmodi omnis harum rerun) universalis notio; turn
multo magis tenuitate subtili limataque caret ea quae de
rebus singulis hie habetiir disputatio. Has enim neque
sub prapceptionem ullam caaunt; sed oporlet semper
eos qui in rebus agendis versanlur, occasionein observare
,
sicut in arte medendi et gubernandi fieri videmus.
(&) Ve-
Digitized by Google
1G HeiKQN NIKOMAXEIQN B,
(llOi.)
iaxpix5j; Ifti xat xrj< xu6pvr,xixis.
(&)
'AXXi xaiirtp
OVTO{ TOIOUTOU TOU itapdvxo; Xdyou itttpaxEov parjOtTv.
(<)
[IpioTOv ouv xouxo Oeo)pr,Tov, 6xt xa xotauxa ircipu-
xiv uTtb svoeta; xal 6itsp6oX5ic tpdiipiaSai,
(
SeT yip
b
uicip twv acpavwv toi; ipavEpoi; u,apxuptotc. yprjoSat)
wffirEp eStl xr,; tayuoc xal x5j; uyte(a; 6p<ousv

xa xe
yap 67tep6dXXovxa yuu.vaaix xal to iXXefarovxa <p8etpet
tJjv iiryuv. 'Ojaoiuk Si xat t iroxa xal xa atxta tcXeuo
xal cXaxxw
y
ivdjAEva cpOefpet xj)v uytsiav, xa SI uufifit-
10 xpa xat iy>ii xal auljet xal utoljei.
(7)
08xo)? o3v xal
eitl acotppoauvri; xal avSpe(a iyet xal x5v aXXwv dpe-
xtov tfxe yap iravxa (petiywv xal cpoSouuEvo; xal (Mj-
Siv &ko[x:voiv SeiXoi; ytvexat , 8xt prfih SXwc tpo6ouu.e-
vo<; aXXa 7tpoc itdvxa paS(?<ov Opaau;. 'Ou.oiw; ti
15 xal & [aev Kaarfi fjSovr,; aitoXautov xal u.r)Se|xi5<; aite-
v^ojxevo; dxdXaffxo;, & Si Traoai; cpeuymv, waitEp ot aypoT-
xot , avatsGTixd; xt

ffietpexat yip ^
fftuippoauvrj xal j
ivSpEta uno trri; bntp6oXrj( xalxr,; iXXctycco;, uiro Si
xrj? [AE<roT7|TO; a(t>exat. (s) 'AXX' ou (xdvov at yevt-
10 <ret; xal al au^aEic xal at 6opal ix xoiv auxiov xal
6icb twv auxwv ytvovxat, (JXX4 xal at evepyciat h xoT;
auxoi; foovxar xal yap e"irl xwv aXXwv xwv ipavepwxe'-
po>v outgo; fyst,
*ov ^T
*K
to~y_uo;
-
ytvexat yap **
tou ttoXXtjv xpoiprjv XaptSoiveiv xal iroXXou; irdvou; into-
W (iEveiv, xal jxaXierxa Suvaxat xauxa itoittv 6 !<xj(upo'c.
()
Ouxbi
0'
Ivjit xal iul xwv apexoiv & xe yap xou
airs'/EffOai twv fjoovoiv
y
tvdfieGa aoxppovs; , xal yevd-
fiEvot ixaXterxa SuvdpuOa a7TEv_ear8ai auxwv. 'Ou.o(w;
Si xal eVi
xifc avSpet'a;

6tdu.evot yip xaxa^poveiv
10 xiov spoSspwv xal uTtopiiveiv auxa ytvdfuda ivSpttoi,
xal yevdiMvot (xaXtoxa Suvijad(u8a &irofuvw xa <po-
6pa.
rurolaraen etiamsi talis sit Usee
,
quam instituimus , ratio
,
danda tamen opera est , ut huic iacommodo subveniamos.
(6) Hoc igitur in prirais animadrertendum est, basce res
naturam habentes talem
,
qualem diximus, ab eo quod pa-
rum, et ab eo quod nimium est , corrumpi solere nalura :
quemadnradum ( Claris enim et perspicuis exemplis, ad ea
qua; sunt obscura declaranda , tanquam testibus utendum
est
)
in Tiribus corporis et valetudine fieri videmus. Nam
et immoderate et pauciores aut remissiores aequo exercita-
tiones vires minuunt et corrumpunt. Itemque poculenta et
esculents sque copiosioraac pauciora, valetudinem Isdunt
:
at vero moderata , efOciunt, augent ac tuentur.
(7) Eodcra
igitur raodo se res liabet in teroperantia quoque et fortitu-
dine et reliquis virtutibus. Nam ut is qui fugit et exti-
mescil omnia nihilque subit ac perfert, timidus efflcitur :
sic qui a nullo omnino periculo deterretur, sed ad omnia
rait
, audax : itemque et qui omni genere voluntatis perfrui-
tur, nullaque se abstinet, intemperans, et qui ab omnibus
relugit, quemadmodum solent homines agrestes, is vcluti
stipes quidam et sensus expers evadit. Nam ut temperan-
tiam et fortitudinem perimit nimium et parum , sic servat
mediocritas.
(8)
Neque vero solum ortus et incrementa
alque interitus habitnum ex iisdem et ab iisdem proficiscun-
tur, sed etiam energise sive actiones in iisdem versari repe-
rientur. Nam in aliis quoque
,
qua: manifesliora sunt, ita
uso venire consuevit, veluti in viribus corporis. Ut enim
be ex eo nascuntur, quod quis mullnm cibum capiat, mul-
tosque labores excipiat ac perferat : sic hoc utrumque
maxime potest is efficere, qui viribus corporis pollet.
(9) Idem etiam de virtutibus sentiendum. Nam quemad-
modum praetermittendis et fugiendis voluptatibus tempe-
rantes efficimur : sic temperantes effecti voluptates maxime
possumus aspernari. Similisqoe et forliludinls ratio est
:
nam et fortes evadimusassuescendo iis quae terribllia sunt,
ea pro nihilo et putando patienterqne sustinendo ; et forti.
tudinem consecuti maxime potcrimus ea quae terrorem af-
ferant, subire ac perferre.
CAP. III. [II]
r,u,(~ov Se Sti irouioSai xSv l^ewv xrjv ittiYivo;i-
vriv r]SovJiv vj Xuirr|v xol? spyoic* 6 jxiv yap ant^dptsvo;
M xSv ab)u,axix<ov r)Sovo>v xal aixw toutw ^atptov oxo-
eppuv, 6 S' djrBo'atvo? axdXatfxoc , xal 6 piiv ukolmvow
xa Sciva xal ya^piov rj (jl-J) Xvnoupisvd; yc dvSpeto; , 6 Se
XuwouixEvo; SeiXd;. Ilepl rjSovac yap xal Xuitac loxlv
jj
^8ix^, dpexyj' Sta |x5v yap xrjv rjoov^v xa pauXa irpar-
40 xopLev, Sia Si xj)v Xuirrjv xwv xaXwv dire^ueSa. (a) Ato
Set ?j/6ai tcw; su8bc. ix ve'wv, w; 6 llXdxtuv <pi\aiv, wore
yatpav xe xal Xuireta8ai oT< SeT'
^
yap Spttrj naioe(a
aGxi) io-xi'v.
(3)
"Exi S* el dpexa( stai irept itpa^eic xal
itdSr] , ttavxl Si 7ca6ci xal iraar, npd;ei eVexat f,Sovj)
46 xal Xoiri) , xal Sta tout' av etij r) dper>i irepl r|Sova;
xal Xuiia;.
(4)
Mrjvuoucrt Se xal at xoXdereit ytvo'u,e
-
vat Sta xouxoiv* taxpeTat yap xtW eiotv, at Si iaxpetat
Sta xwv Ivavxttdv ire^vxaat ytveadat. (b) "Ext, &k
xal
npdxepov etnouev, irSva
<fux^ ^
t?

"?' ^wv 1t
'?
uxe
to
y(vea8at
-ft
Jpwv xal ^eXxttuv, itpbc xauxa xal itspl xauxa
xf,v (pu<riv
tfti' St' rjSovac Si xal Xuitac (pauXat ytvov-
xat, xco Stuxetv xauxa; xal ipeuyttv,
% A; (xtj Set r) Sxt
Signmn porro habitus jam product! merito habetur id
,
quod est
,
gaudere aut trislari Tactis. Nam qui se a corporis
voluptatibus abstinet, hocque ipso delectatur, is temperans
;
qui molestia ex eo aflicitur, is intemperans est. Rursum
qui res graves et acerbas perfert, ex eoque I.Ttitiani capit,
aut certe nulla molestia aflicitur, fortis
;
qui molestia af-
licitur, timidus habendus est. Virtus enim moralis omnts
in doloribus ac voluptatibus versatur. Nam et voluptatis
illecebris ad turpes atque improbas actiones invitamur, et
doloris aculeis ab bonestis avocamur ac deterremur.
(2) ltaque statim a pueris ( ut ait Plato ) nos oportet certo
quodam modo esse educates et institutes; ut videlicet qui-
bus rebus oportet, iis turn laeteinur, turn doleamus. Hsec
est enim recta institutio. (3) Praeterea si in actionibuset
affeclibus virtutes sunt occupabe , omnem autem pertur-
bationem omnemque actionem dolor sequituraut voluptas:
ob banc quoque causam virtus in voluptatibus et dolori-
bus versabitur. (4) Atque hoc etiam supplicia indicant,
quae doloribus inferendis constituuntur in maleficos : cu-
rationesenim quaedam sunt; at curationes per contraria
fieri solent nature, (i) Prfterea, quemadmodum supra
diximus, ita res est comparata in omni animi habitu, utde
quibus rebus ille deterior aut melior fit nature , ad eas rei
ejus nature pertineat , et in iis versetur. At propter vo-
luptates ac dolores vitiosi habitus exsistunt
,
quia et Utas
Digitized by Google
(1104,110k.) ETHICA NICOMACHEA. LIB. II. CAP. IV.
oi> Sti
TJ 6k
ou Set
^
oora^Jx; ofXXu; &wb tou Xoyou Sio-
pt^Exai xi xotauxa. Aib xal bpi'frvxat xi dpsxi? Ctita-
8e(a xtvie xal JJpau.fa?

oux t3 Si*, 8xt airXw XiYOtwtv,
dXX*
ofy dx Sti xal w? ou Set , x*l ore , xal 8oa aXXa
I itponxtOtTai.
()
Tiroxttxai apa i\ dpt-ri) tlvai vj
TOiauxT) ittp\ ^oovi? xal Xuita; xwv peXtbmov irpaxxi-
xvj, t, Si xaxi'a xouvavxfov.
(7)
Twoito
4"
&v rju.iv xal
Ix touxwv (pavtpbv fxi irepi xwv auxwv. Tpuov yip
ovxtov xwv tic xi? alpeaei< xal xpiwv twv
U
xi?
fu-
10
Y'
. xaXou, aufiipi'povxoc, -f)St>c, xai xpiwv tuv evavxfwv,
aia^pou, (JXaStpou, Xumr,pou, irtpl irdvxa piv xauxa 6
f6oi; xaxopOwxixoc lorn, 6 Se xaxbc au.apxr|Xtxo<,
(xaXioxa Si ittpt tt> TjSovjjv

xoivrj T yap aSTj| tot?
Ciwi< , xai ltSci xoT; 6irb xtjv afptaiv irapaxoXooOtt

it xal yip to xaXov xal xb auu.ipi'pov f,Su ^afvtxat.
()
"Exi
8*
ex vijit(oo irSatv y)u;Tv auvxs'Spajcxai

Stb
yjxXiitov diroxptyauftai touto to icddo< pttpuff|xtvov
xw {liw. Kotvovt^ojxsv St xat xi; Ttpd^ti? , ol piv u.5X-
Xov ol S* t;txov, #,8ovt) xal Xuirji. (9) Ati toot' o3v
*o dvayxatov tlvai jttpl xauxa ttiv itStaav
itpYf-Tt(av

ou yip (xtxpbv eU xi? icpdjeii; t3 Yj xaxioj aipiv xai
XurcEiodat.
(10) "Ext Si Y^aXtirwrtpov ^Sovrj ud/EffOai
) Oujxiji, xaOaTccp (pijulv 'HpaxXttxof, irtpl Si to y.aXt-
icwxspov del xat xfyvr) ftvixat xal dpeirj

xal yip xb
tu pXxiov ev xouxcj). *Ooxe xal Sii touto irtpl ^j5o-
vi< xal Xuira; itSffa
^ irpayuaxit's xal Tij dprnj xat xyj
noXtxixrj
6 uiv yip e3 toiixou; v pwu.evo? iyaObc tVtai,
6 Si xaxuK xaxo.
(11) "Oxi jjiv ouv iffxlv
^ dpc-ri|
wspl JjSovac xal Xuita;, xal 8x1 1% 5v yfytxai, 6icb too-
C Tov xai aujtxai xal epOetpsxat u.'Jj oKjaoxo*; Yivou.t'vwv,
xal 6xt i\ 5v lYfveto, itepl xauxa xal
vpYei , lp^o6w.
17
eonsectamur, et 1ms fugirans , utraque aut quae non opor-
tet,aut quando, aut quoniodo non oportet , ant quibna
modis aliis talia a ratione distingiiunlur. Itaque eliam de-
finiunt nonnulli virtutes vacuitates quagdam pcrturbatio-
num, anlroonimnue status quietoa. Verumtamen id eo
minus recte
,
quod simpliciter et absolute istud habere po-
nunt, non autem addunt quoniodo oporteat et quomodo
non oporteat, et quo tempore, et cetera qua> addi conaue-'
verunt.
(6) Hoc ergo pro hypothesi certa est positum : ta-
lem rirtutem circa voluptatea et dolores ad res optimas
agendas idoneam esse : vitium antem contra.
(7) Atque
etiam amplius nohis liquere de his poterit ex his quae jam
dicemua. Nam quum tria sint quan sequi et expetere sole-
mus, bonestum, utile, jucundum; tria contrana
,
quae fu-
pamus,
turpe, inutile , molestum : in his quidem omnibus
vir.bonus recte Tacit; improbus et vitiosus offendit ac labi-
tur, maximeTero in voluptatibus. Omnium enim animan-
tium communis est voluptas, et eorum omnium quae sub
electionem veniunt, assidua comes est. Nam quicquid bo-
nestum, quicqnid utile est, id omne jucundum videtor.
(8) Praeterea autem cum ilia inde usque a teneris
educati
sumus. Atque idcirco banc actionem animl, qua vita
nostras
penitua inabiita est, eluere atque abstergere difficile est.
Jam et voluptate ac dolore tanquam regula actiones nostras
dirigimns, alii magis, alii minus.
(9) Itaque necesse est to-
tum hoc qnod a nobis susceptum est negotium in his rebus
veraari. Non enim parum moment! ad actiones afTert, recte
aut perperam lsetari ac dolere- (10) Prseterea dilTiciliua re-
sistitur volupiati, quam irae, cui difliculter obsisti dicebat
Heraclitus. At, ut quidque difficillimum est, ita maxime
in eo are et virtus occupata est. Quod enim in se bonum
est et honestum, id etiam magis tale est, quum magno labore
parIn m est. Itaque etiam propter hanc causam omnisdis-
putatio de moribus prudentiaque civili in doloribus et volu-
ptatibus dirigendis consumitur. Nam qui in his recte se
gerit, is vir bonus; qui secus, is improbus fu turns est.
(11) Virtutem igitur in voluptatibus et doloribus occupatam
esse, et quibus ex rebus gignitur, ah eisdem earn etiam
augeri ; et quum eodem ilia modo non efficiuntur, perimi
:
denique quod quibus ex rebus ortum babuit, in eis qiioque
exercendisversetur : de bis, ita sit a nobis explicatum.
CAP. IV. [III.]
'ATTop^ottt S' av xi , ituc Xsyojaev 8x1 8<i xa u.iv
Sixaia TrpdxTovxa? StxaCou; y(vtaOat, xa Si utoippova
ocufpovac
*
at
Y*p
itpdxxouoi xi Sixata xal xa aiosppova,
si j|St) siol SCxatot xal otoeppovs;, &ancp si xi Ypau.u.axui
xal xi (ioocrixd
,
ypapipiaTixol xat u.ou<two{. (s) *H
ouS' litl twv te/vcuv outw? tjfti ;
ivSe^sxat yip
Tfpau-
pwtTixo'v ti TCOwjaat xal dicb xu](i|< xal dXXou GitoOs-
(x^vou. Toxe ouv eVxat ypau-u-axixd?, liv xal
YP
a
H-"
40 piaxixo'v xt itoir,or| xal Ypa(xu.axix5)f touto S' ^ffxl to
xot4 xr,v iv auxw Ypapifaxtx^v. (3)
"Ext 068' opoiov
tVciv eVi twv xe/vwv xal twv dpexwv xa u.iv yip uicb
tCv Tt^vJiv Y'voo-^va xb s3 t/ti ii a&xoT; , dpxEi ouv
xauxd xs c/ovta Yeveo8ai* xi 8i xaxi xa? dptxi(
15 Y'vou-Eva oux 4v auxa iceo;
Iffl
, 8ixaio>( rj vutppdvto;
itpdxxexat , dXXi xal i'av & itpdxxiov won fy.oiv itpdrcr),
irpioTov u=v iiv aiSuf , stoix' iav icpoaipoupiavof, xal
irpoodpoufAtvoi; St' aura, xb Si xpi'xov xal tiv ptCalbK
xai dpExaxivriTwc f^tov irpdrrr|< Tauxa Si xpbc u.iv
40 xb xic dXXac tiyyus tftvt ou oruvapiSuEtxat , icXrjv auxb
xb tloivai- itpb; Si xb xi; dptxi; xb uiv (ISEvat puxpbv
ft ofiSiv i<7ui , xi
8*
5XXa oO (xixpbv 4XXi xb 7rSv $v-
ARISTOTELES. II.
Sed quaerat aliquis, quomodo dlcamus, juste agendo
justos, temperanter agendo temperantes effici oporterc SI
qui. enim jnstas actiones obeunt, jam sunt justi ; si tempe-'
ratas, temperantes; perinde ut, qui ea quae grammatico-
rum musicorumquesunt propria officia explent, gramma-
tici et musici sint necesse est. (2) An ne in artibns quidem
res itasehabet? Fieri enim potest utquispiam aliquidgram-
maticumefliciat, vel fortuito vel altera praeeunteac sugge-
rente. Dico lilc : ita denique grammaticus erit, si et gram-
matici opus aliqnod ediderit, et vero gfammalice id edide-
rit :hoc est, .ex arte grammatica, qua ipse est pneditus.
(3) Praeterea alia quoque est artium , alia virtutum ratio.
Nam quae artibus gignuntur, bonum sunin sive perfectio-
nem suam in se ipsis inclusam habent. Itaque satis est,
si ipsa certo quodam modo conformata sint. At vero vir-
tulis opera non si ipsa cujusdam modi sint
,
juste aut tern

peranter facta sunt, sed si is quoque, qui agit, certo quo-
dam modo conformatus ilia agat, ac primum quidem si
sciens : deinde si conailio agendi seu proaeresi :
postremo si
(irma et constante vobintate agat. Haec sane in artibus qui-
dem acquirendisnon est opus congredi ac sociari ; sed ipsum
scire est in iis satis. Ad virtutes vero comparandas quum
scientia parum aut nihil valeat, cetera minime parram
vim habent, sed multo maximam atque adeoomnem :
ea-
l
Digitized by Google
HeiKQN
NIKOMAXEtQN B, e. (
1 106, 1 lOfl.)
vaxai , Snep ex xou iroXXa'xn Ttpaxxeiv xi Sixeia xal
ouwppova TOpi-fiverou. ()
Ti filv 3v TrpoYjwtTa Si-
xaia xal owppova XfyeTeu, Sxav 3j
xoiauxa oTa av
6 Sixato; ?j 6 <no<ppwv rcpaletev St'xaio 81 xal o-uippwv
6 eVclv ou 6 xauxa Wpaxxiov ,
aXXi xa\ 6 o8xo itpax-
xov d> ol Sfxaioi xai ol aw<ypove? itpaxTouuiv.
(&)
Eu
ouv X^"< #Tl ** x0" Kxatet 1t
P
rtHV
*
St'xaio? y^"
vexai, xal ex xou xi ffiotppova & sw^pwv ix 81 tou u.t|
irpaxxetv xauxa ou8el av ouSl |uXX>)o-ie Y^o^at
10 aYa6o<. ()
'AXX' ol itoXXol xauxa uiv ou irpaxxouoiv,
eVi 81 xbv Xoyov xaxaipeuYovxe?
oiovxai <piXooo^eTv xal
o(5xu> IdtoOai (TitouSatot, 6'u.oio'v xi Tcoiouvxe? xoT?
xau.vouiv, ot xcov laxpCv axououm (xiv lirtu.sXo><, not-
ouffi
8*
ou6lv xwv irpoo-xaxxouiviov.
*Qo"irep oov ou8'
lxeivote3 s^ouo-txb 9<5u.a o6xw 8epaireodu.evoi, ofiS* 06-
xot xrjv ^u^tjv oUx&j ^iXooo^ouvre?.
que jam ex iteratis atque idenlidcro repctitis justis ac tcni-
peratis actionibus acquiruntur. (.4)
Res igitur sane dicun
lurjusta(verbi gratia) ac temperate
,
quum sunt tales,
quales vir Justus ac temperans agere soieat : porro Justus
et temperans est, non qui lias res agtt tantum , sed qui ita
agit, ut justi ettemperantes homines solent. (5) Recte igitur
dicitur, justis ac temperatis actionibus justos ac temperan-
tes effici : his autem negleclis neminem unquam virum bo-
num futurum. (6)
Sed multo maxima hominum pars quum
haec agere minime curet, ad verba confugiendophilosophari
se arbitratur, itaque sperat luturum ut boni sint ac virtute
praediti : quales non multum at) negrolis differunt iis qui
medicos studiose quidem ac diligenter atidiunt , at nihil
eorum qua; ab illis praecipiuntur, (acere volunt. Porro
quemadmodum aegrotis talibus nunquam valetudo bona
constatura est, dum ita enrantur : sic neqne istts animu*
recte eritaflectus, dum hoc modo philosophantur.
CAP. V.
[IV.]
Met4 81 xauxa' xi eVrtv T) dpex$| o-xeirxeov.
'Eiret
o3v xi ev xrj
'jw'X?
Y
lv
^H-
tva T
p'
a '"^
j
*dKrl
Suvaixsi;,
I5ei;, xouxwv av xt eiT)
f|
apexrj.
(2) Ai-fio 81 ira8|
*o uiv lT8uuiav, opYT,v, ^d6ov, Spaco? , <p6ovov,
X
a
P"
v
>
ipiXtav, (juTOt, TtdSov, ?tjXov, IXeov, 8Xw? oTc
friexat
rjSovri $
Xuirr,* Suvau.et<; Se xa8* $4 iraflrjTixol xouxwv
XsYOfuOa ,
oTov xa6' A; Suvaxol 6pyio8^vai ^
Xuirr)8TJvt
?j iXtTJe-ar IJete 51 xa8' &< icpb? xi ica8i i/oy*v
*>
^ xaxw;, oTov itpoc xb (SpYtuflTJvai , el (xiv c^oSpG?
rj avEifxevcoi;, xaxSc I/ojaev, ei Slitiataq, eu* cuotOK
85 xal icpb< x$XXa.
(3)
FlaOn) (tev o3v o5x skiv ouS'
at apexal ou8* at xax(ai, Sxt ou XeY<>fte8a
xaxa
xi ita8>) cntouSaiot rj tpauXoi , xaxi 51 xi( apexif
^
30
xi< xaxta( XeYOfxc8a , xat oti xaxi u.ev xi itadi) out'
iTcaivou,u.e8a outc tytyoiitQa (ou
Yip
iiraiveTxat' 6 <po-
6ou(xevo{ ouSe 6 opY'^opcvoc , ouSe tpeYexai 6 inXox
jpYi^ou-evo; iXX' 6 itw?), xaxi 81 xi< lapexa; xal xi?
xaxfa; IrcaivoupteSa | ij/5YO[iie8a. () "Ext 8pYi|[o'o.e8a
n u.ev xal <so6ouu.e8e anpoaipexio; , at
8'
apexal icpoai-
psctic tive; t) oux aveu Tcpoaipeoew(. Dipbc Se xouxoic
xaxi (xlv xi ita8i) xtveteSat \ty6yufa, xaxi 81 xi<
dpexif xal xi; xax(a; ou xtvsToSat aXXi Staxeca8a(
TCb>(. (6)
Aia xauxa 81 ouSl 8uvo(u.et< efo(v ouxe
Yip
M (XYaSoi XeYoaeOa xu 8uveo"6at nao^etv iicXS( ouxe
xaxoi, oux' erraivoujitOa ouxe i^cYO^eda. Kal fxi $u*
vaxol u.ev lo-u.ev tpuaei , aYaflol Sk 3j xaxol ou Y<vou-e6a
tpuser e*Tcou.ev 81 Ttepl xouxou irprfxepov.
()
Et o3v
pir^xe itaSr, eto-lv at apexal (x^xe Suvau.ei;, Xefitexai
It 5eis auxii; elvai.
*0
xi (xlv ouv isxl xw Yevet ^
apex^
,
eipTjxat.
Seqnitiir jam deinceps, ut, quid sit virtus, videamus.
Quoniam igitur, quae in animo exsistunt , tria sunt , af-
fectus, potestates, habitus : necessario ex his tribus unum
erit virtus. (2)
Aflectus autem dico, enpiditatem, iram, ti-
morem , audaciam , invidentiam
,
gaudium . amiciliara
,
odium ,
desiderium , apmulationem , misericordiam , et
omnino ea omnia quae comitatur voluptas aut dolor. Po-
testates autem, quibus ad has perturbationes propensi di-
cimur : ut, quarum impulsa vel ad irascendum , vel ad
dolendum , vel ad miserendum proclives sumus. Habitus
vero sunt, quibus bene aut male adversus perturbationes
affecti sumus : veluti si adversus iram aflecti sumus ita, ut
impensius aut remissius aequo irascamur, male affecti su-
mus : sin ita, ut intra modum consistatur, bene; itemque
in ceteris. (3) Jam igitur virtutes et vitia |>erturbatio-
nes non sunt
,
quum ob id, quia ex perturbationibus net
boni nee mail dicimur; ex virtutibus autem et vitiu
dicimur : deinde quoniam perturbationes nobis nee landi
dantur necvitio; (nequeenim qui timet laudatur, neque
qui irascitur ; nee qui irascitur, ob id propric vitnperatur,
quod irascitur : sed ita demum, si certo quodam modo
irascitur;) propter virtutes vero et vitia laudamur ant
vituperamur. (4) Praeterea irascimur et timemus incon-
sulto : at virtutes aut consilia quaedam sunt , aut non sin*
consilio. Postremo perturbationibus moveri dicimur;
virtutibus et viUis non moveri , sed quodam modo conforti
esse. (4)
Propter has ipsas porro causas etiam potestates
minime sunt. Neque enim eo, quod patiendi potentate prae-
diti sumus, simpliciter boni vel mali dicimur, neque lau-
damur aut vituperamur. Praeterea potestates insunt in
nobis a natura : boni autem vel improbi non sumus natnra;
qua dc re superius diximus. (6)
Quodsl igitur virtutes nee
perturbationes sunt nee potestates, relinquitur nt sint ha-
bitus. Quid igitur sit virtus genere ,
diximus.
Digitized by Google
(nee.) ETHICA N1C0MACHEA. LIB. II. CAP. VI. 19
CAP. VI. [V.]
Aet 32 (*)) (ao'vov oS-noc ttnciv, bri f^tj, dXXi xal
mitt ti. (a) TrjTt'ov ouv bri icSaa apix^, oS av
$
apexrj , auxd ft (3 fyov OKoreXeT xol to Ipvov autou eu
iTtoSiSftjatv, olov tj xou d:p8aXu.&u px^ tov xe &p6aXu.bv
& orrouSaTov iroiti xal to ip-fov auxou-XTJ yap tou 8?8aX-
[iciu pTij tZ bptofuv. 'OfjtoifcK
*i
tou fmrou ipex^i
frtitov t airouSatov itotet xat oyoSov Spaptetv xal
iveYxeiv tov iitiSorjjv xal fieivai tout iroXtu.(ou(.
(j)
El Stj tout' iiA iraVrtnv outok fyet, xal T| tou stv-
iv Opwitou jpttT) tfiri av ln
if'
vj a-faQb; avOptoiro;
fi~
vcxat xal
if' ^?
eu to tauxou ipfov ajroSwcret.
(4) (]><;
Si tout' larai, tJ3i) (xiv eiprjxa|uv. "Eti 82 xal
So* Iffrat (pavepov, iiv 6ap^W(MV icofa Tt? *aTtv
7) ipuoii; aurjfc. 'Ev uavTl 8t| eruvt^et xal Siatpexoj
* Ian XaSetv to |a2v irXeiov to
8'
IXarrov tb
3'
feov, xal
Taura tj xaT* auto to irpSyixa 5j itpo? tju.Sc* xb J' feov
fiiaov Tt 6ntp6oA^c xal AXetyttoc. (s) Aeyco 82 tou
(jlv TtpaypiaTO? jxe'aov to fffov aire'/ ov a<p' ixaxfpou xSv
axptdv, 8xtp eWtv fv xal xauxbv Ttaatv icpo? fjfia; 5t,
au 8 aifrs icXeova^ti (Aifre iXXfiirei. Touxo
8'
ofy
ev,
ou&e xauxbv it3ai. (e) Olov (I xi Sexa TroXXa Ta 8i ouo
bXfya, Ta I? (it'aa Xau.6avou<rt xaxl to TtpSfu-a
-
inw
yap uirepe/et ti xal uirept^exai.
(7)
Touto 82 pe'eov icrci
xot! ttjv api8(XT)Tix^v dvaXoviav. To Si itpo? ripa
-
?
ou/ o6to> Xt)htov ou yip tl xtp Stxa u.vat ipcryttv iroXu
o'jo 81 (SXtyov, 6 aXeiimic fi; fiva
-
; icpoaxajei

eVrt
Y^p
tcto? xal touto iroXu t5 X^ofxivta t) 8Xiyov MiXiovt
(tev
fip
8X{fov, tS> 32 dpjro('vci) tuv -vu|xvaa(b>v icoXu.
'OjxoinK litl Spdfiou xal icdXi)c. (e) Ouxco S^| itSf
w nrioTnifUDv tJ|v uictp6oXJ|v uiv xal tJ|v 2XXti<|tv
fUY">
to 3( (ieaov ^n)xt t xal tou6' atpmat
,
|uo*ov Se ou to
tou itpaY(xaTO< <XXi to icpb 4j(<.3(. ()
Et 8i itSo-a
imar^jAi) oBtoj to
?pYv
3 litixeXeT, icpb< to puoov
^Xenouo*a xal e! touto a^oura ta epya (8dcv clioOacriv

tivtXtYSiv toT eu e'/oudtv Ipyoif 8xi out' aipeXtiv fariv

oute icpoo6iivat, w? ttjc (xiv fiicepooXij; xal t9)( iXXt(-
'Jjewc ^
6(ipotio*>)< to eu
,
tt,? 82 (uadx7]xo< ao^ouor^)
,
oi
3'
0^0801 xiy_viTai, u? Xtyofxev, icpb; touto pXt'irovxe?
ipYa^ovrai, #
;
8*
aptT^i itctOTj? te^vth JxpiStartpa
M xal au.s(vwv cextv, &o~ictp xal i\ fuau;, tou u.<tou av
tti] o-to^artx>i. (10) Aifbt ik rip Ifiucfyr oCtj) yap
iort itepl itadr) xal irpaet, iv Sk toutoij eVrlv &7tep-
60X1) xai IXXst'j/ti; xal xb jxioov* otov xal <por|8i)vai xal
Bapprjoai xal l7rt8uix^orat xal opYtaOrjvai Xat iXe^aat
xal 8Xh>? ^odrivat xal Xuirr|6iivat fort xal (iSXXov xal
frtov, xal duipoTtpa oux e3. (11) To
8'
8xt 8t xal
?'
oT; xal -rrpoi; ou( xal <Z ivexa xal w? Set
,
(xeaov
xs xal dtpto-TOv, Sicep fori rf^ ipex^c (h) '0(xo(o)?
0: xal ixepl Ti? icpa^ei? JvtIv 6itep6oX^ xal IXXetij/n
M xat Tb [it'oov. 'H
8'
aptxj) nepl ita8i) xal irpa?it
:<7nv, iv ot<
^
(xiv 6nep6oXT| aaaatavexat xal r, /XXettj/t;
^e'vexat, to 82 (uoov tttatvetxat xal xaxopSouTat
-
Sed uon satis est dicere , virtuteni habiturn esse ; Ternm
etiam ostendendum, qualissit habitus.
(2) Dicendum igitur
est, virtutem omnem et id cujus ipsa virtus sit, bene af-
rectum reddere , et opus ejus dare rectum ac perfectum.
Exempli gratia, virtus oculi quum oculum ipsum probum
efficit, turn aptum eundem ad suum munus explendum :
virtuteenim oculi benecernimus. Itemque virtus equi quum
equum bonurn efBcit, turn ad currendum , equitemque ve-
hendum et hostes excipiendos expeditum et paratum.
(3)
Quod si ita est in omnibus , uominis quoque profecto
virtus erit habitus quo homo et bonus fiat, et suo munere
bene fungatur.
(4) Atque hoc quidem quonam modo futu-
rum sit, quum jam ante dixerimus, etiam magis perspi-
cuom ita esse poterit, si qualis sit virtutis natura conside-
raverimus. In omni ergo re continente ac di vidua et plus,
et minus, et aequnm sumere possumus : eaque vel ex ipsa
re judicantur, vel ex relatione ad nos. quum autem quid-
dam medium est inter nimium et parum.
(5) Jam rei me-
dium appello, quod asquaiiter abest ab utroque extremo,
quod quidem unum et idem est omnibus. Medium porro ad
nos dico id
,
quod nee est supra id quod oportet , nee infra.
Hoc autem neque unum est, neque idem omnibus,
() exem-
pli causa, si decern, multa, duo pauca sunt : sex medium
ad rem sumiopurtuerit :aequaliter enim superant et supe-
rantur.
(7) Atque hoc medium est proportione arithme-
tica. At quod nobis medium est, non ita sumendum est.
Mon enim si decern libras comesse nimium sit, duas, pa-
rum; sex libras alipta prascribct. Est enim hoc quoque
fortasse multum, vel parum, ei qui sit cibandus. Miloni
enim parum fuerit ; at illi qui nunc primum incipit excr-
ceri , nimium. Similiterque de cursu et lucta sentiendutn.
(8) Ad liunc ergo modnm sciens omnia nimium, et parum,
fugit : medium inter haec exquirit, atque id exoptat ; me-
dium, inquam, non rei, sed illud quod est ad nos. (9)
Quod-
si scientia omnia ita demum bene suum munus explet et
absolvit, si medium sibi oh oculos proponat, et ad Id sua
opera dirigat ac revocet ( ex quo ea opera, qua; scite et
alTabre facta sunt, bac ad extremum oratione commendare
solent : nee quicquam eis delrahi nee addi posse
;
quasi
nimium et parum omnem perfectionem artis corrumpat et
perimat, conservet medium ); si item boni artifices
( ut qui-
dem omnes dicimus ), in suis operibus efficiendis hoc in-
tuentur et spectant ; si denique virtus omni arte limatior
ac melior est
,
quemadmodum et natura : sequitur profecto,
ut medium
,
quomodo sagittarii , ita et ipsa petal ac desti-
ned (10) De moraliautem virtule loquor. Haec enim in per-
turbationibus atque actionibus versatur, in quihus est ni-
mium, et parum, et medium : tit timere, fidere, concupi-
scere, misereri, irasci, deniquegaudere et dolere potest quis-
que nimium et parum, atque utrumque non recte. (II) At
veroquo tempore, et propter quam causam, el quibus, et
cujus rei gratia, et quomodo oportet his affectibus commo-
veri, id et medium est, et optimum : quod optimum vir-
tuti convenit. (12) Eodem quoque modo in actionibus ni-
mium
,
parum , medium reperitur. Ergo virtus in pertur-
bationibus et actionibus versatur : in quibus utrisqtte quod
nimium est, errat : quod parum , vituperatur : quod vera
medium servat , et laudi dalur, et recte factum est. Porro
.
Digitized by Google
H91KQN MKQMAXEIQN B, ?.
(
1104,1107.)
Taura
8'
a|i^(i) tj peTj;. (is) Meoottj? tic ipa
tWtv ^ peT^,OTO^OffTtxii y*
o3oa tou fie'aou. (l) *Et
to fxiv u.apTctvEtv iroXXayS? iaxiv (to yip xaxbv tou
dirtfpou, w? oi nu6aydpetot Eixafrv, to S' ayaObv tou
* irEirepioruEvou) , to Si xaTopflouv u.ova<o* Sib xa\ to
|*iv SaSiov to Si yaXtito'v, paSiov jaev to airoTuyetv tou
axairou, yaXewbv Si to licttu^eiv. Kal Sib tout' ouv
nfc
(xiv xax(otf i[ uirsp6oX^ xal ^
IXXeuj/i<;, tj< S' apT^(
^
{M9o'tj)?
10 'EaflXoi |Uv
Yp
dnXw; , jtavroiaitw; Se xaxot.
[VI.] (is) "EffTiv ipa
^ apc^l 4"fo
wpoatpeTix^, Iv
[xsodnriTtouoa ttj itpbc J)u&(, d>piau.^vr, Xo'y<o xai w; av
Sippo'viuocopt'osuv fieaon)? Se Suo xaxtwv, TTjt [iiv xaO*
farepSoXTjv ttji; Si xbt' IXXer|/iv. (te) Kal hi tw t4<
is u.iv (XXeiimv tc
5'
frrctpSaXXeiv tou SeWoc Iv ti toT(
icaOeai xal Iv TaT( 7tpa;8i , ttjv S' apefl.v to (uoov
xa\ supioxeiv xai atpsToOat.
(17)
Alb xati (xiv t9)v
ouofav xal tov Xoyov tov t 3[v tTvai XeYOvrB y.ia6ri](i
iaxiv t) ifivfi, xbt! Si to aptorrov xai to e3 dxporr);.
so (is) Ou icSsa S' ImSey/Tat TtpSji? ouSi Tt5v TtaOoc tV)v
{uo-otvjtb* vta
f^p
*&$>( &vdu.BBTBt ouveiXy)u.[i*'va
|tb Tij? e-auXoTYiTO?, olov emyaipexaxi'a, dvaio^mfa,
eOo'vo; , xal iirl tmv irpaSjewv aoiytta, xXomi, divopa-
ovia
#
uavra -yip *butb xal tb ToiauTa tj^YETat T
"?
2& but! ^buXb elvai, XX' ouv at 6itep6oXai butiov ouS'
a! AXet'iet<;. Oux eo"civ ouv ouSstcote Ttepl aura xa-
TopOouv, aXX' ad au-aptoivsiv ouS' Ion to eu i\ \l\ eu
itepi tb ToiauTa iv tm f|v Set xal Srs xal 6< poty/uEiv,
etXX' btcXu; tb ttoieiv 6tiouv TouTtdv &u,apTavstv ioxi'v.
so
(19)
"Oixoiov ouv to aiouv xal itepi to aStxttv xal Sei-
Xaivtiv xai axoXaoratvuv elvai (UO^tt|tb xal 6itepSoX^|v
xal tXXei'liiv* Irrat
f^P
oBtoj ye 6irp*6oX9j? xal IXXti-
4>eb>; (UO*OTT|( xal D7tpGoXr, iittpSoX^ xal IXXei^i;
IXXei^Eox;. (ao) "Qouep Si awippoauvr^ xal avopeiac;
M oux tortv OittpSoX^) xal IXXet<]>K Sib to to (teov tTvai
7C(0< axpov , oCtok ouSi exeivwv u.(oo't))C ouSi uirep 60X^1
xal IXXeii^i;, dXX' w? av irpaTTT)Tat &u.apTav(TBi'
0X0); vap oud' u7tcp6oX?i( xal iXXei<)<E(o< pteooTr^ lo-civ,
oute piieoTTjToc &icep6oXj| xal IXXenj/n.
40 Aei Si touto pijj povov xaOoXou XiysaOai , aXXa xal
tot? xa8' exaOTB itfapfxorcEtv

iv yap toi? iwpl t4?
icpe^tt; Xoyoit oi piv xa6oXou xevuTtpoi eioiv, oi
6"
eiti
(xepou; iXTiftivwTBpoi* itepi ykp tb xa8' (xbotb ai itpa-
(eic, Seov S' iiti toutiov auixipwveTv. Ar,irtov ouv tsutb
M Ix tt); StBYpatp^. (2)
Iltpi [xev ouv tpofiou? xai 6appi]
avSpeia u^votr,; ' tuv S' &icEp6aXXovTb>v 6 |xiv trj a:po-
6ib avwvuu.01;
(
icoXXa
0"
ioriv avwvuua
)
, 6 S' it tw
Oappelv Curtp6aXXwv Gpasu? , 6 Sk Ttji |iiv <po6its6at
umpSeiXXuv tw Si Oappeiv IXXeitcuv SeiXo(.
(3)
Qcpi
0 ^Sovb; Si xal Xuita; ou icaoa?
,
^ttov Si xai itEpl tb;
Xujtb?, fiiod-crjC (iiv aw^poouvT), 67ttp6oX^| Si axoXa-
hRC arabo sunt virlulis.
(13) Est ergo virtus mediocrilas
quspdam
,
quum medium veluti scopam sibi proposiliim
petat ac destine!.
(14) Pneterea peccare multis modis pos-
sumus;( malum eoim, ut Pythagorei conjectabant, in-
floiti atque interminati, bonum Tero flniti et terminali est; ",
at recte iaeere, uno taotum modo. Quocirca etiam hoc diffi-
cile est , illud vero facile : a scopo scilicet aberrare facile
est ; scopum ferire difficile. Ob has igitur causas nimium
et parum ad vitium pertinent ; medium ad Tirtutem :
Cno namque boni, mllle modiaque mall.
[VI.](1 5)
Est igitur virtus habitus cum consilio etdelibera-
tionein medietate consistens ilia quae ad nos', secundum
rectam rationem
,
pro judicio viri pradentis. Mediocritas
autem seu medietas, est doorum vitioram, unius quod
ex nimio, alterius quod ex eo quod parum est nascilur.
(16) Atque etiam fdu'rco mediocritas est, quod alia vilia
deserunt id quod fieri debet, turn in perturbationibu*
turn in actionibus, alia superant; virtus autem medium et
invenit et sequitur. (17)
Quocirca virtus ex sua essentia
et ratione ea, qua; quod res est assignat, medium est
seu medietas; ex praostantia autem ac perfectione sum-
mum. (18)
Verum non omnis actio, nee omnis pertur-
batio medium recipit. Sunt enim qnaedam
,
quorum no-
minibus statim vitium est implicatum : ut malevolentia
leetans alieno malo , impudentia , invidentia : et in actioni-
bus furlum, adulterium, cades. Haec enim omnia, et
quae sunt hujus generis , repreheoduntur, quod ipsa mala-
sint, non eorum immoderationes aut delicientix. Nunquam
igitur fieri potest ut ex his aliquid recte fiat ; sed semper
peccatur ea agendo : neque in talibus recte aut non recte
faciendi visineopositaest, at quatenus, et quo tempore,
et quo modo adulterium facere oporteat animadvertatur
:
sed simpliciter et absolute quidvis borum admittere, pec-
care est. (19)
Sane vero medietatem seu medium in his
postulare perinde sit, ac si quis in injuria facienda , in vita
ignava , in intemperantia medietatem, et nimium , et parum,
quo-rat. Nam hacquidem ratione esset nimii, et ejus quod
parum est , modus ac medietas , et nimii nimium , et ejus
quod parum est, aliquod parum. (20) Sed quo modo tem-
perantise ac fortitudinis nee nimium est, nee parum
(
pro-
pterea quod medietas quodammodo est summum ) : sicne
illorum quidem medietas est, nee nimium, nee parum; sed
ut quidque admissum merit, ita peccatum est. Omnina
enim nee nimii, nee ejus quod est parum , mediocritas esse
potest , nee medietatis nimium et parum.
CAP. VII.
Oportet autem hoc non modo universe did , sed etiam
ad singulas species congruere. In disputalionibus enim de
actionibus ea quse in genere universo versatur, inanior est;,
ilia vero quae partes et species explicat, verior; in rebus
enim singularibus conslstunt actioues. In has vero oportet
omnia conveuire. Atque haec ex descriptione sive catalogo
virtutum sumenda et intclligenda sunt. (2)
Ac fortitudo qui-
dem medietas est inter metus et fidentias; eorum vero
qui modum superant, is qui timoris vacuitate superat,
caret nomine ( multa vero sunt
,
quoj nomine carent); qui
vero fidendo modum superat , audax appellatur. Qui au-
tem metuendo ultra modum progreditur, fidendo modum
deserit , ignavus. (J) Jam vero in voluptalibus et molcstiis
( etsi non omnibus
,
quanquam minus in molestiis quam
in voluptalibus) medietas temperantia est; nimium Intern-
Digitized by Google
(H07.U08.) ETHICA NICOMACHEA. LIB. II
ta. "EXXei'irovKc 52 irspl tic rjSov&c ou wavu v(vov-
Tat

Stomp oOA" SvoWroc Tetu^^xaoiv 068'
ot toioutoi,
fanoaav Si tvfe6r,T0i.
() Ilept Si Sdatv pi)u.aTwv
xat Xytytv (uodnit |xiv IXeudeptdrrn , uiupfioMi Si xal
!Uiii|ii( aaom'a xat aveXeu6sp(a. 'Evavrfwc S' lau-
tbT? i7tepCot).Xou<rt xat iXXefcrooo'tv

6 uiv vip aatoto?
iv (xiv icpoiret 6itep6aXX iv Si Xrfyit iXXtbrst, 6 S*
aveXeudepo; iv fiiv Xrjij/tt 6itep6aXXtt iv Si npoevet IX-
Xenret. (s) Nuv (xiv ouv tump xal M xs^aXauo "ki-
te fouev, <5pxou(vot out!) toutu* Curepov Si axpi6e-
cxepov irepl auTwv Stopto6i5Ti.
() Qpl Si to
vp*i-
U9T3 xat d&Xat Siafie'aei? clot, (uooVik [xiv (lEvaXo-
Trpeiteia
(6 -yap |UY*Xoirpiir))c Swpepet IXeufiEpt'ou- 6
uiv yap
^P^ (T*^">
vt
&
f<-txpa
),
6itep6oXi| Si
u aireipoxaXfa xal ftavavata , !XXt<|>(( Si u.ixpoirpt'ireia
*
Sta^tpouat
8*
aorat tuv itipl d]v iX(u6(ptdr>|Ta, wr, Si
otatppou(itv, CvTtpov p'qO^wrai.
(7) flcpl Si tiu.t|v
xat axtu.(av ue<xoVif)<; uiv putfaXoij<u^(a , 6icep6oX^| Si
/auvortu tic XeYouevn), IXXeujitc Si utxpo<|<oj(i

(a)
&t
*>
2*
Xifou.Ev fyeiv 7cpb? ttjv (MYaXoirpenetav "^v iXEuds-
ptoTT|Ta, iccpt utxpa Sia^tpoudav, oCttoc
fyet tic xat
irpoc ir,v ueyo&oij/uxfav, Wfpl Tt
(
i
V
00v ueyaXriv,
aWj icepl (Xtxpav ouffa

fort yip 6 StT SpEyeaOat Tt-
urjc xal uSXXov
% Set xal tjttov Xe'yetoi S' 6 piiv oirep-
SaXXiov tat? 6peco~t (ptXTi|xo?, 6 S' IXXei'toov dstXd-
tiuoc, 6 Si [Atooc aviovuuoc. 'Avuvujxoi Si xat al
otaQtoreii;, TrXV J) toC ipiXoTtuou ipiXoTiafa.
"Odev
7ri5txa(ovTat ot axpoi ttjc uearic /<opa. Kal rjuetf
is ecu wiv 6rt tov ue'ctov epiXdtiuov xaXouutv lort S*
M Ste atptXdrtuMV, xat larttv foe uiv inatvouucv tov otXd-
nuov fart S' ore tov aytXoriuov.
() Ata t(va S al-
Ttav touto woiouptev, iv toT? Ipjc p*r,9r,CETat vuv Si itepl
tJ5v XohiGv Xt'Yo)aev xata tov 5^riYT)(Ji.Evov Tpdnov.
(10)
"Eo-ci Si xat ircp) Sp-j^v &icEp&>XJ| xal fXXcttjnc xal
K pLES-OTr,;, oytSov Si avtovupudv o>twv auxuv, tov [xe'sov
^pSEoT Xs'vovrec t^,v luvdrniTa itpaor>)Ta xaXeo'o.ucv

t5v
0'
axj3wv 6 [xiv uTtepSaXXiov SpyiXoc torn , i\ Si xax(a
iffikox^t, h S' IXXeiitwv
aopY>)TOC Ttc, ^
8'
IXXet^n
iopytpia.
(11)
Elot Si xal dtXXat TpeT? (affOTrjTBC,
0 lyouerat |v xtva 6jA0tdr)Ta itpo? aXX^Xac, Staipspou-
sat
8*
aXXiiXwv

itSaat fiiv yip tint 7tEpt Xdyuv xat
-pafewv xotviovt'av, Statpt'pouo-t Si Sri
^
(xsv iaTt itgpl
TiXr,9ic .to ^v aitot; , at Si itEpl to fjSu

toutou Si to
uiv iv itatStS tb S' iv irSst toT< xata tov pfov. 'Ptj-
u te'ov o3v xal icepl toutiov, ?va piSXXov xaTtScopiev Sri
Iv irSo-tv
^ tuaoTTic iitatveTov, tit S' axpa out' Sp8a
ot>T* Iiratveti dXXa <];extix. "EaTt [tiv o3v xal toutiov
t4 nXetco avwvufia Ttsipate'ov S', uaiccp xat eicl tuv
aXXtov, auTobc SvoptaToiroteTv aatpijvEtac evexev xat tou
t tuxapaxoXou&qTou. (u) Iffpi (tiv o3v to akrfiU i Jiev
itEso?
aXTjOifc tk xal rj (uud-nic aXr^Eta Xiycafa,
^
Si wpo<ntotr,(ii5 i) (tiv iitl to [iei^ov aXafrvei'a xal 6
E/_ov auTyjv otXa^uv, tj S' iicl to iXartov Eiptoveta. xal
etotav.
(13) Ilepl Si to tjou to jxev iv icatSia 6 jxlv
CAP. VII.
2I
perantia. Id voluptalibus uorro qui eo peccent, quod lias
minus
quamoportetexpetant, raro reperiuntur.
Itaquene
nomen quidem illi inveniunt ; sed appelletitiir sane
sensus
expertes.
(4) In dandis autem et accipiendis
pecuniis me-
dietas quidem est liberalitasj nimium autem et parum, elm.
sio et illiberalitas. Id autem quod est in dando et aecip'iendo
medium, contraria inter se ratione vitiosi
homines
superant
et deseront. Prodigus enim in prolundenda
quidem
pecunia
ultra modum progreditur, in accipienda vero modum de-
serit
;
illiberalis in ea accipienda immoderatus
est , in acci-
pienda parcior ac restrictior aequo.
(5) Atqne haec nunc qui-
dem veluti adumbramus summatimque
iierstringimus-
in
pnesentia hoc ipso contenti
;
posterius autem
enucleatfus
ac
subtilius eadem distinguemus.
(6) Ad pecuniae autem tra-
ctationem quod attinet, aliae quoque ohservantur
aflectio-
nes, quanim medietas quidem magnificentia
appellatur-
( magnificus enim eo diflert a liberal!, quod ille in magnis, hie
in parvis versatur;) nimium vero elcgantiae
inscientia',
et
operaria quandam in sumptu faclendo insoientfa : parum'
de-
nique illud indecora In sumptu faciendo parsimonia.
Dif-
reruntque ha ab illis quae ad liberalitatem
pertinent;
sed
quid dilTerant
,
posterius dicemus.
(7) Jam ilia quae in Ig-
nore et infamla versatur medietas, animi magnitudo
nomina-
tnr

cujus nimium animi stolidaelatio dicitur; ejusdem pa-
rum
,
linmilis et demissus animus est.
(8) Quam autem
comparationem habere dicebamus cum magnificenlia libe-
ralitatem, eo differenlem, quod in parvis versetur : eandem
comparationem est quae habeat cum animi magnitudine :
quae videlicet in magno bonore versatur, quum ilia altera in
parvo bonore vertatur. Evenire enim potest ut quia et
ita ut satis est, honorem expetal, et vero etiam ut nimium
aut parum expetat. Qui autem honoris cupiditate modum
superat, ambitiosus qui deserit, contemptor honoris appel-
latur; medius nomine caret. Atque etiam alTectiones ipsae
carent nominibus praeterquam ambiliosi, cujus vitiositas
ambitio nominator. Hinc extremi de medio
contendunt.
Ac nos ipsi eum qui medius est, nunc ambitiosum , nunc
honoris contemptorem appellamus : et aliquando
ambi-
tiosum
,
aliquando etiam honoris contemptorem laudamus;
(9)
quod quamobrem laciamus.ingequentibusexplicabitur;
nunc vero eo, qui est jam subindicatus, modo de ceteris
dicamus. (10) Est autem etiam in ira nimium, parum,
medietas. Sed quum ea fere nomine careant , medium cle-
mentem ac lenem , medietatem clementiam ac lenitatem
nominabimus; extremorum autem is qui modum superat,
iracundus, vitiumque iracundia dicatur; qui deserit, len-
tusquidam, etvitium lentitudo appelletur. (.11) Jam vero
sunt et tres alias medietates, quae tametsi similitudine qua-
darn inter se conveniunt , diflerunt tamen ; omnes enim in
sermonura et actionum communione vereantur : verum hoc
difTerunt, quod una in verltate ea quae in eis ipsis rebus
inest, Tertitur; alterae dux in earutn jucunditate positae
sunt. Et hujus generis pars in joco
,
pars altera in iis omnibus
quae in hac vita quotidiana usu venire Solent , cernitur.
Quamobrem de his quoque nobis dicendum est , ut in omni-
bus rebus mediocrititem esse laudandam , extrema autem
nee recta nee laudanda, sed vituperanda, planius intel-
ligamus. Sane quidem permulta ex his quoque nomine
carent ; est vero danda opera, ut eorum, quemadmoduni et
aliorum, nomina fingamus, turn perspicuitatis gratia, turn
ut melius rem omnem possimus consequi.
(12) In verilata
igitur is qui medium tenet, verax quidem , et medietas Ve-
ritas appelletur; simulatio autem
,
quae rem augetet majo-
rem facit, arrogantia . et qui ea afrectus est, arrogans. Ea
vero quae de se detrahit, reique veritatem extenuat, dfasi-
mulatio, et qui ea uti solet, dissimulator vocetur. (13) In
jucunditate porro ea quae in joco cernitur, medius quidem
Digitized by Google
71 H8IKQN NIK0MAXE1QN B, r (ilGS, 1109.
)
u/croi; EUTpdireXoi; xal f, SidOeeri; eoTpairtXfa
, ^ S' 6irep-
SoX^i (JwiioXoyia xal 6 Ifwt aut^jv pwjxoXd^o; , 6
8'
iX-
Xei'ttwv aypoixo'c; ti? xal <j in aYpotxta* irepl St to
Xourbv ffil to iv tw (Ji'w 6 [tiv 6; Set f)8uc cLv <p(Xo? xal
6 f| ueadtr,?
<f
tXia, 6
5'
07tEp6aXXu>v, el jxiv ouosvo; evexa,
apeoxo?, ei o' myiktias Trjc afcou, xdXa, 6
8*
IXXef-
ictov xal ev iraotv dr,8rn 8<rEp[? ti< xal ouoxoXo;.
(m) Elffl Si xal ev Tote 7ta8crt xal ev toi? icepl tl icofOvj
(ieooT)]T!(' rj
y^P
"Wfti? dperk, jxiv oux iVriv, eiraivei-
10 rat Si xal 6 atS^picov. Kal yip ev toutoij 6 f*iv Xe-
Yctsi usao;, 6 o' &mp6dXX(v, ox; 6 xaTaicXij;, Sitdvta
atSoufUvot;

6 S' IXXefanov r| 6 (XT)Sl A^w; avato^uvTOf

6 Si |xeao( aiSr^uuov. (is) Nepeatc Si |xvott|(
tf
6ovou
xal im^aipexaxiac Eiol Si Tttpl XuTtijv xal ^Sovijv
16 t4? Itci toi; oouSafvouot toT? ire'Xac Yivojieva?
*
6 jxiv
Yap
vtfieariTixoc Xuirelrat eVi -cote ovation; eu TtpdrTOo-
o"iv, 6 Si if
Sovepbc uirepSaXXbjv toutov eirl icStai XoiceT-
Tai , 6 S' Ircyaipexaxo; tovoutov iXXefaret tou XuicctaOat
wars xal j(atpeiv. (le) 'AXXi itepl (liv toutwv xal d(X-
io Xodt xaipb; eVtat- irspl Si Sucaioo*uv>|( , iitel
oty
aitXio;
XtYKai, ,ueTa Taura SieXdfievoi ictpl ixatEpa? ("pou-
[tcv nut [xsctoTYiT^ tlutv ououoc Si xal irepl t5v Xo-
Yixwv dpeTwv.
Tpiwv Si SiaO/oewv ouaulv, Suo uiv xaxuov, t5jc u,iv
xad' &7tep6oXV ttjc Si xaT eaXeuJ/iv, jaiSc S' apex% ttjc
(ai50ty]to?
,
icSEaat itaaai; avrixeivxai iciac at ptiv
Yp
axpai xal -nj |At<n) xal dXXvjXaii; Evavttai efoiv,
^
Si
(MOT) Tai( dxpai;.
(2)
"Qcirsp
Yap to faov itpb? (xiv
to eXa-crov [xei^ov itpo? Si to fjutT^ov s'XaTTOv, outox; at
M uiaai 2f if Tcpb? piv t; iXXei-^eit 6wEp6dXXouai, 7cpb(
Si to uirepfioXa; iXXeticouotv iv Te toT itafeai xal TaT;
itpat9iv.
'0
Y^P
dvSpeto< irpb? ftiv tov StiXbv 6pa0
(patvExat, 7cpb; Si tov Opaauv SetXoc* opouoc Si xal
6 acoiypwv itpbc; fiiv tov dvataOr
t
Tov dxoXaaro;, itpbi; Si
tov axoXaorov dva(o6r)To;, 6 S' IXeudepto; itpb; (iiv tov
dvtXeuSepov aaaiTOt, itpb; Si tov oVcotov dveXeudepo;.
(<}
Alb xal dncoOouvTat tov |xeaov ot axpot ixaxEpo? irpb?
ixsTtpov, xal xaXoiidi tov dvSpetov 6 pUv SetXbc Opaabv
6 Si Opaau; SeiXdv, xal eui twv aXXuv avaXoYOV.
{)
08-
40 tw
8'
avTixeiiu'vwv aXXrjXoi? toutiov, nXe(wv ivavrtOTi];
iuii toi; axpoi? icpb? aXXr,Xa ?! itpb? to piaov

itoppw-
TE&(>) yap Taora dflar^xev dXXiiXtov rj tou [xtaoo,
wditep to (xe'Ya tou ptxpou xal to (xtxpbv too peYaXou,
?, a,utpo> too tooo. (5)
"Eti itpb; [tiv to u.e'erov ivioi;
U axpoic 6{Mton) ti apaCveTai, w; tt; 6paooty)Ti izpbi tt.v
avSpei'av xal trj dauma itpb? r))v IXeuOepidxr.Ta

toi?
Si axpoic 7cp05 dXXrjXa itXeionrj dvoiioidtr,;. Ta ik
icXetvrov diteyovTa dXXr,Xo)v ivavTCa 6p{l|ovTai , woxe
xal (xaXXov ivavTia ri icXetov dns^ovTa. (a) IlpbtSi
0 rb jjisov dvTixEtTai (iSXXov iV 5v |xiv
^
AXei'{i;
if'
5v Si
^ 6mp6oX^ , otov dvSpei'a |xiv ouy_ 4) OpaauTr,;
&7cp5oXi] ouva , dXX' 4j SetXi'a IXXet^i; o3ua , ttj Si
facetus ac nrbanns, et afTeclio ipsa urbanitas nominetur : ni-
minm scnrrilis dicacilas, et qui ea alTeclus est, scurra :
qui modum deserit, rusticiis quidam sen insulsus, et
habitus ruslicitas sive insulsitas. In juennditate vero al-
tera, ilia videlicet quae in vitae communione spectatur, is
qui se ita jucundum prsestat ut debet, amicus, et medie-
tas amicitia nominetur : qui modum superat , si nullo suo
commodo adductus id Tacit, placendi studiosus, seu blan-
dus; sin suae utilitatis causa , assentator : qui deserit, se-
que omnibus in rebus insuavem et acerbum prabet,
pngnax et contentiosus diflicilisque.
(14) Atque eliam in
perturbationibus iisque rebus quae ad eas pertinent , inedie-
tates insunt. Verecundia enim non est ilia quidem vir-
tus; verumtamen laudatur etiam is qui verecundus est.
His enim in rebus alius dicitur medius, is quem modo
diximus : alius, qui modum superat, tauquaui obslnpefa-
ctns et pudore consternatus, qui ubique verecundatur; qui
autem modum deserit
,
quemque nihil omnino pudet, im-
pudens : medius autem tile pudens ac verecundus. (is) Ne-
mesis vero seu indignatio medietas est inter invidentiam
et malevolentiam malis alienis leetantem , interjecta. Ver-
santur autem hi duo aflectusin molestiisac voluptatibusob
ea commoda susceptis, qua; alteri obtigerunt. Nam qui ad
indlgnandum propeasus est, is dolct eoriim , rebus secundis,
qui eis indigni sunt : invidns , bunc superans , omnibus
rebus secundis aliorum contabescit ; at malevolus alienis
malis laetans , ex incommodis aliorum non modo dolore non
afficitur, verum etiam voluptate perranditur. (16) Acde
his quidem alibi locus ac tempus erit agendi. De justitia
autem, quoniam non simpliciter dicitur, ubi postea dtvi-
serimus in duas partes
,
quemadmodum anibae sint me-
dietates, ostendemus; similiterque devirtutibus iis qua;
rationem atlingunt, disseremus.
CAP. VIII.
Quum sint autem affectiones tres, duas vitlorum (altera
in medii exsuperantia, in defectu modi altera), una virtu
-
tis quae medietas est, omnes inter se quodammodo pugnant,
et cam extremis item media. (2) Quemadmodum enim si
id quod aequale est , cum eo quod minus est , compara-
tor, majus est ; sin cum majore, minus : sic medii habi-
tus, si cum iis qui deficiunt comparantur, superant; si cum
iis qui superant, deficiunt, turn in perturbationibus turn in
actionibus. Fortis enim ad ignavum , audax
; ad audacem
ignavus atque timidus videtur. Similiterque temperans ad
cum quem sensus expertem diximus, intemperans ; ad in-
temperantem sensus expersbabetur.Liberalis autem si cum
illiberal! conferatur, prodigus; sicumprodigo, liberalis exi-
stimatur.
(3) Ideoque et propcllit medium uterque extremo-
rum, alter ad alteram : fortemque timidus audacem, audax
timidum appellat. Atque ad eundem modum se res habet
in ceteris. (4)
Quum luuc autem ita pugnent inter se, turn
major extremorum inter se
,
quam cum medio pugna
est : quandoquidem longius abest alteram ab altera
,
quam a medio utrumque, quemadmodum magnum a
parvo, etparvum a magno longius remotum est, quam
utrumque ab aequali.
(5)
Prseterea vero cum medio
quidem quibusdam extremis similitndo quanlam inter-
cedere videtur ( ul audacia; cum fortitudine
,
prorasioni
cum liberalitate), extremis autem ipsis inter se maxima est
dissimililudo. Porro ea quae plurimum distant inter se,
definiuntur esse contraria ; itaque etiam magis contraria
sunt, quae longius inter se disjuncta sunt. (6) Cum medio
autem alicubi quidem magis pugnat id quod parumest;
alicubi contra, quod nimium, ut fortitudini non audacia
quae modum superat, sed ignavia quae deserit, magis ad-
Digitized by Google
(1100.)
ETH1CA N1C0MACHEA. LIB. II. CAP. IX. 2S
ertixppoCTuvyi ou)( rj dvaia<fr|0'(a evSeta o3aa , aXX' -f) (5xo-
XaoHot intepSoXr) o3aa.
(7)
Ati Suo
8'
aitfac touxo
auu,6atvet , u.tav uiv x-Jjv | auTou tou -repayu.axo{
-
tw
yip dyyoxepov etvat xat SjAOtdxepov to ixtpov axpov xw
1 uierw, ou touto dXXa xouvavxfov avti-cfOeuitv u.8XXov,
olov iitt\ 6u.otdxepov tTvat SoxiT x5j avSpetet 7) 6paoruTT]c
xal eyyuxtpov, avopotdxepov
8'
r\ SetXCa , xauxyiv fiSX-
Xov avxixtOeuev

xi yip djcfyovra itXelov tou ueaou
cvavricoxepa Soxii tTvat. (a) Mt'a uiv o3v alxta aSri),
10 ii autou tou 7cpayu.axo , Ixe'pa Si e; ^[xwv auxwv
*
itpo?
3 yip auroi u.SXXov rct^uxau.e'v ir<o, xaura fiSXXov
tvavxfa xw [ae'om (pafoexar otov auxol u.3XXov iteyu-
xaatv itpo? xi ^SovoU , 010 tuxaxatpopof tWtv U.3X-
Xov itpb< dbeoXaafav t\ itpb xoo-u.tdTT|Ta. Taux' ouv
is
(tSXXov ivavxia Xcyou.ev, itpb? & -S) Imooaxs (xSXXov yt-
vexat
*
xa\ Sti xouxo f, dxoXaafa uirtpo'oXj) ouira evav-
xiiuxspa lait
xf,
vaxppoauvirj.
versatur : at cum teniperantia non immanitas ilia in volu
ptatibus aspernandis sensus expers, quae modum desert
t
sed intemperanlia, quae ilium tuperat, maxime pugnat
(7)
Quod quidem duabus de causis accidit
,
qtiarum alter*
ex ipsa reducitur : nam quia propius abest alteram extre
mum a medio, eique similius est, idcirco non nor., sed cod-
trarium potius illiopponimus, verbi gratia, quoniam for-
titudini similior et propior esse videlur audacia, dissimilior
ignavia
,
propterea banc potius, quam illam ei opponimus.
Quae enim longius abstint a medio, videntur esse magis
contraria. (8) Atque luiec quidem causa ex re ipsa trahi-
tur : altera est qua; a nobis ipsis ducitur. Nam ad qua
vitia procliviores sunius natura , ea medio magis contraria
videntur esse : ut, quia nos ad voluptates natura finxit
proniores, idcirco ad intemperantiam faciiius propellimur,
quam ad temperantiam convertimur. Quapropter haec
magis contraria dicimus, quibus magis nos dedere sole-
mus. Atque ideo intem|ierantia, quae in nimio posita
est, teniperantia; contraria magis est, quam alteram ex-
tremuui.
CAP. IX.
"Oxi uiv o3v eWtv ^ aptrJ)
^
^8tx^| u.ferdxr|e. , xal
it<, xat 4xt (AEooTT); Suo xaxtcov,
rffi fiv xa6' uirep-
*> 6oX^,v
rffi 81 xax' e"XXerj/tv, xal 6ti Toiaum) lorl Sti xb
ffro^asxodj tou uVcou eTvat tou b toT? 7ta8eori xal xat;
icpa^taiv, (xavSk etpi)Tat.
()
Aib xal ipyov e\jtI ottou-
Salov (Tvai* ev Ixacrxw yip xb asaov XaSeiv 2pyov, otov
xuxXou xb (teaov ou icavxbf aXXa tou eiSo'toc. Ouxco
* 21 xal xb (xlv 8pyta6^vai itavxb; xat 5a5tov, xat xb
oouvat apyupiov xal 8aicav9)aat
*
xb
0'
to xat 8aov xat
Sti xat o5 Ivsxa xal
&t , ouxext nav-chi ouSl
f
aStov
*
Stomp xb tu xat vnavtov xat iitaivcTov xat xaXo'v.
(3)
Aib Set xbv axoy_aCo|Mvov xou u;eo~ou irptoxov uiv
10
OKO/topetv xou ptSXXov ivavxfou , xaOairtp xal i\Ka-
Xu'|/o> irapatvtt :
Touxou uiv xaxvou xal xOuaxo; ixxo; iepye
vi)a.
T5v yap axpuv xb uiv Iotiv au-apxtuXoxspov, xb
8'
^x-
tov.
()
'Eitet o3v tou uioou tu^siv axpoK j^aXtitdv, xaxi
xbv Scuxtpov ipaat itXouv xi iXajriaxa Xijirteov xuv
xixuv
*
touto
8'
1*0x01 u-aXioxa xouxov xbv xpdicov 8v
Xcyoixcv. Xxoicctv 81 Set irpbf & xal auxol euxaxay
o-
pot iafttv aXXot yip irpbc dtXXa ictfuxau.ev. Touxo
* 8'
?5xat yvtoptptov Ix xtj tfivnfc
xal x^t Xuirrj? xifc yt-
vouivr,; wept ^u-aj.
()
Et? xouvavxt'ov
8*
iauxouf d^isX-
xetv 8(t* iroXu yip airayaydvxcc xou aixapxavctv ti? xb
uieov ^ou-ev, oirep o't xi Steorpauuiva xtov ^uXcov
bp6ouvx( itotouaiv. () 'Ev iravxl 81 u-aXtara <puXa-
s xxfov xb )8u xal x^,v ^Sowrjv ou yip iSexaorot xpt-
vo|uv a&nrjv. "Oitep o3v ot 8i)pioyepovxt litaflov itpb;
xrjv 'EWvtjv, touxo Set iradeiv xal ^pt8E? itpb t}|v ^80
try, xal e"v wSat tJiv jxttvtov lirtXiyetv (puivijv oCtoj
yip aOtJ|v aitoireu.7rduv(vot ^rrov iu.aptijadu.e8a.
w
(7)
Tout' c3v icotouvre?, <!>< ev xcpaXa(w clitetv, u.aXt-
era Suvr)adtxeOa xou u,eo*ou xuy^avEtv. XaXenbv
8'
Virlulem igitur earn qua? moralis appellatur , medium
seu medietatem esse , et quomodo id sit , et duorum vitio-
rum esse medietatem
(
quae sunt niniiuin et param), talem
denique ideo esse
,
quod earn mediocritatem
,
quae in per-
turbationibus atque actionibus versatur, sibi propositain ha-
bent ut scopum, baec ergo satis demonstrata esse arbi-
tror.
(2)
Easque ob res etiam difficile atque operosum est
in quovis genere id quod est virtus. Magni enim negotii est
,
in unaquaque re medium consequi , ut circuli punctum
medium reperire non cujuslibet, sed scieotis modo hominis
est. Item irasci et pecuniam donare et sumptum facere,
cujuslibet hominis est et facile; cui vero, et quantum, et
quo tempore, et cujus rei causa, et quomodo irascendum
ac donandum sit , decernere, neque cujuslibet hominis, ne-
que facile est : quare est cujuslibet rei absolutio et perfeclio
,
res ran ac Iaudabilis; atque ipsum pulchrum sive honestum.
(3) Oportet igitur eum qui medium vult ferire, primum
omnium seah ilk), quod magis contrarium est, longissime
rcmovere, quemadmodum etiam suadelut Calypso :
A fumo procul et fluctu prabibeto carinam.
Kxtremorum enim alteram majus peccatum est , alteram
minus.
(4)
Quoniam igitur medium prancise assequi sum-
maediflicultatis est, secunda (utaiunt) navigatione minima
sumenda de malis. Hoc autem ea ratione continget maxime,
quam ostendebamus. Videndum est autem , ad quae vitia
simus etiam ipsi proniores : alii enim ad alia sumus procli-
viores natura
;
quod quidem ex ea voluptate et ea a'gritu-
dine, qua alficimur, facile cognosd poterit. (A) Ac nos
ipaos ab eo ad quod propendemus , in contrariam partem
oportet abstrahere. Nam quum longissime nos a peccato re-
moverimus, ad id quod medium est, veniemus : quod sane
faciunt ii qui lingua distorta dirigunt.
(6) In omni autem
negotio qulcquid jucundum est , ipsamque adeo voluptatem
sumrao studio vitare oportet. In ejus enim judicio nos mi-
nime praebemus incorruptos judices. Quorcirca quemad-
modum erga Helenam senes i 11* fuerunt animati , sic et nos
oportet in voluptatem animatos esse , inque rebus omnibus
illorum vocem nobis subjicere. Nam quum illam ita aman-
dabimus missamque faciemus , leviun peccabimus.
(7) His
igitur faciendis ( ut eoram quae dicta sunt summam faciam)
medietatem facillime assequemur. Est autem fortasse baec
Digitized by Google
1G H81KQN N1K0MAXEIQN B, (no,.)
iaTpixifc Ijrju xal tj? xu6pvY)tix^j.
(6) 'AXXi xat'itEp
OVTO? TOIOUTOO TOU ItapOVTO? Xo^OU TtEtpaTEOV PoTj6eTv.
()
ITpwiov ouv touto OeiopriTtov, 6xt ti xotauxa irs'cpu-
xev into svoeta<; xal &mp6oXr,c <pd(tpca6at,
(
Set
y^P
6
unip twv iijiavwv tot? cpavspotc (xapTuptotc ^prjaOat
)
woTrsp iicl "rij? Jffjruoc xal t5|?
&Y
u'a? optofuv

t Te
yap OitepSaXXovra pavaaia xat x& iXXstitovTa <pOctpct
tJ)v ia^uv. 'Opotwc os xal ta icora xat t& orria icXeiw
xal Ad-trw yivdjjieva cpOeipsi rJjv G^teiav, Ta Si <iuu.u.e-
10 tpa xal tohei xal auljet xal uto^si.
(7)
OStw? ouv xal
eitl aojippoouvific xal avSpefa? i^ei xal twv aXXtov dpe-
twv i-zt
Yap
irdvra (peuytdv xat<po6ou{vo; xal u,i)-
Siv uitofjuvtov SetXb? ^*ai , S Tt tAr,Siv #Xw; <po6ou(-
vo aXXa irpo? itavTa pot8(wv 6pasu<. 'Ofiotw? Si
16 xal 6 [*iv 7ca<rr|( fjSovr,? anoXauwv xal urjSejxia? <xixe-
j^oftsvoc dxdXaaTo;, & Si itaaa; (ptuyMv, want
p
ol dypoT-
xoi, avai'a6r,Td t'?" oSeiptTai
Y&p
^
uto^poauvj) xal
^
avSpsta Giro vffi bitspSoXr,? xal t?,; IXXetyew; , uto 8i
Trj< lAecfOTyiTOi; aw^ETat. () 'AXX' ou u.dvov at
y
sv^"
30 act; xal ai au$r,0t; xal at <p8opal ix twv auTtov xal
Giro twv auTwv Y'vovTat , dtXXa xal at e'vepYEiat it toT;
auToi; Isovxar xal
Y&p
W twv aXXwv twv (paveowTe'-
pwv ouxw; i^ei, otov iiti ttj? lov^uof yiv'Tai
y^P
^*
tou itoXX^v xpo^rjv Xau.6dveiv xal itoXXob? ndvou? uito-
[xe'vEtv, xal adXtora SuvaTai Taora toieiv 6 taj^updc.
()
OStoj
8*
t^et xaleVt twv dpeTwv- ix Te
y&P
wu
dics^Eodai twv fjoovwv Y>vd(ie6a awtppovi; , xal
y
v'-
fievot paXtera 8uvd|xeQa drev_E(iOai aurwv. 'Ou-ofwc
Si xal em ttj? avSpsta;
*
i6tl|o'(uvoi
Y&p
xaTacppovetv
SO twv <po6epwv xal Eiirofiiveiv auxi Y>vd|xeda dvSpeToi,
xal ^tv6^tio\ (tdXtvra Suvi]ad(u6a utcojae'veiv toe tpo-
6pa.
ruralamen etiatnsi talis sit haec, qnan instituimus , ratio
,
danda tamen opera est , ut huic incommodo subveniamus.
(6) Hoc igitur in primis aniraadvertendum est, hasce res
naturam habentes tatem
,
qualem dixirous, ab eo quod pa-
rum, etab eo quod nimium est, corrumpi solere natura :
quemadmodum ( Claris enim et perspicuis exemplis, ad ea
qua: sunt obscure declaranda , tanquam testibus utendum
est
) in viribus corporis et valetudine fieri videmus.
Nam
et immoderatee et pauciores aut remissiores aequo exercita-
tiones vires minuunt et corrumpunt. Itemque poculenta et
esculenta aeque copiosiora ac pauciora, valetudinem laedunt
:
at vero raoderata , efficiunt, augent ac tnentur.
(7) Eodem
igitur modo se res liabet in temperanlia quoque et fortitu-
dine et reliquis virtutibus. Nam ut is qui fugit et exti-
mescit omnia nibilque subit ac perfert, timid 11s efncitur :
sic qui a nulio omnino periculo deterretur, sed ad omnia
ruit , audax : itemque et qui omni genere voluptatis perfrui-
tur
, nullaque se abstinet , intemperans, et qui ab omnibus
refugit, quemadmodum solent homines agrestcs, is veluti
stipes quidam et sensus expers evadit. Nam ut temperan-
tiam et fortitudinem perimit nimium et parum , sic servat
roediocritas.
(8)
Neque vero solum ortus et incrementa
alque interitus habituum ex iisdem et ab iisdem proficisciin-
tur
, sed etiam energise sive actiones in iisdem versari repe-
rientnr. Nam in aliia quoque, quae manifestiora sunt, ita
usu venire consuevit, veluti in viribus corporis. L't enim
liae ex eo nascuntur, quod quis multum cibum capiat, mul-
tosque labores excipiat ac perlerat : sic hoc utrumque
maxime potest is eflicere
,
qui viribus corporis pollet.
(9) Idem etiam de virtutibus sentiendum. Nam quemad-
modum praetermittendis et fugiendis voluptatibus tempe-
rantes efficimur : sic temperantes elfecti voluptates maxime
possumus aspernari. Similisque et forlitudinis ratio est
:
nam et fortes evadimusassuescendo iis quae terribilia sunt,
ea pro niliilo et putando patienterquesustinendo;et forti-
tudinem consecuti maxime poterimus ea quae terrorem af-
ferunt , snbire ac perferre.
CAP. III. [II]
Zr,u.t?ov Si Set irouwOai twv 2$twv t^v Ijciy>voj-
vjiv v)Sov^v % Xuir)v toii;
JpYOW
6 (xiv yap airsx*
-**
?
16 twv awu.aTixwv ^Sovwv xal au-rw toutw /atpwv ero>-
<ppwv,
0" d^OouEvoi; axoXaaroc , xal & uiv uitopiivwv
Ta osiva xal yatpwv
^ u.j| Xunouu;evd(
Y'
dvSpEtoe , 6 Si
Xuitouu-evoc SeiXo;. IIspl tiSovac
Y^p
*** Xuica; laxVi
^
^8tx^| dpeT^
-
Sta p.iv
Yap
tJ)v T)8ovi|v t4 ^pauXa irpar-
10 toixev, Sta Si r?|v Xum)v twv xaXwv dire^du.eSa.
(2)
Atb
Set
3x"
1
'
w*K eu6b? ^x vt'wv, w? 6 DXarwv tprjatv, wart
yatptiv xe xal XuTtEtoSat oT< oer
^
yap SpU^j itatosia
aC-nr) lortv.
(3)
"Ext S' e! dpEiraf eIoi icepl icpd^eu; xal
icaSr) , TtavTi Si itdOet xal itdar, npd^et Sittxeu f,SovJ|
45 xal Xum) , xal Sta tout' av etrj f\ dper)) nspl ^Sova;
xal Xuna(.
()
Mi)vuou9t S: xal al xoXaorei?
Y
tv0
V
e
'
vat Sta toutwv
*
SaTptTat
Yap
tiv^c tlatv, al SI taTpeTat
Sta twv svavriwv ice^uxast YtvesOat.
(}
"Ext, w? xal
TrpoTEpov (iicou4v, ixatra <^ujr,<: Sn, 6<p* oTwv itetpuxe
so Y^vodat
y
ti'pwv xal ^eXtCwv, irpoc TauTa xal rccpt xauxa
t)jv yuatv t/t\' St' ijSovac Si xal Xuicac ipauXai Yt'vov-
Tai, tw Stwxttv TauTa; xal (pcoYstv, rj a? u.jj Stt
\
Sxt
Signum porro habitus jam product! merito babetur id
,
quod est
,
gaudere aut trislari factis. Nam qui se a corporis
voluptatibus abstinet, liocque ipso delectatur, is temperans
;
qui molestia ex eo afficitur, is intemperans est. Rursum
qui res graves et acerbas perfert, ex eoque Istitiam capit,
aut certe nulla molestia afficitur, fortis
;
qui molestia af-
ficitur, timidus habendus est. Virtus enim moralis omnis
in doloribus ac voluptatibus versatur. Nam et voluptatis
illecebris ad turpes atque improbas actiones invitamor, et
doloris aculeis ab honestis avocamur ac deterremur.
(2) Itaque statim a pueris ( ut ait Plato ) nos oportet ceiio
quodam modo esse educates et institutos; ut videlicet qui-
bus rebus oportet , iis turn iastemur, turn doleamus. Haec
est enim recta institutio. (3)
Praeterea si in actionibus et
affectibus virtutes sunt occupatae , omnem autem pertiir-
bationem omnemque actionem dolor sequituraut voluptas:
ob banc quoque causam virtus in voluptatibus et dolori-
bus versabitur. (4) Atque hoc etiam supplicia indicant,
quae doloribus inferendis constituuntur in maleficos : cu-
rationes enim quaedam sunt ; at curationes per contraria
fieri solent natura. (5)
Praeterea, quemadmodum supra
diximus , ita res est comparata in omni animi liabitu, ut d
quibus rebus ille deterior autmelior tit natura, ad eas rei
ejus natura pertineat , et in iis versetur. At propter vo-
luptates ac dolores vitiosi habitus exsistunt
,
quia et fllas
Digitized by Google
/
(l 104,1106.)
ou Set i\ w< ou Set
^
baajoK aXXwc uitb tou Xdyou Sto-
p-CeTat t4 Toiaura. Aio xai 6povrat t! ipeTa, awa-
8eta ttvic xai i*ipeu.{a,' oix i3 8e", 6 airXw, Xeyouo-tv,
aXX'
oty
w< Bet xai w ou Set , xi ire, xai &e &Xa
6 itpooxCBeTat. (a) 'YirdxetTai apa fj olpi-ri) eTvat ij
Toiauri) itepl rjSova; xai Xuirac twv peXxiVcwv irpaxxt-
xii, *, 81 xaxi'a Touvavxfov.
(7)
Te'voito
8'
av rju.tv xai
ex touxwv favepov cti Ttipt twv autwv. Tptwv yap
ovrwv twv el< tIc aipeoei? xai Tptwv twv tU t4?
fu-
10 vac
>
xaXou, uu.^ipovroc, ^jScoc, xat xpuov twv Ivbvtuov,
atoypou, (JXa6epou, XuTtr,pou, itepl Ttevxa (lev TatiTa 6
ayaOb? xaTop8wxtx6 Iotiv, 6 Si xaxb? au.apTrjTixo?,
(xeXtrca 81 irspl Tr> ^Sovijv

xotvri Te yap Bfn, toi
?tpott , xai wSo-i toTc fritb t))v afpeaiv itapaxoXouOci
it xai yip to xaXbv xai to ffupupipov *,Sti tpafveTai.
(a) "Eti
8'
ex vrjirfou itSotv Jjpuv ovvTe^pairrat

81b
^aXeirov diroxptyaaSai touto to itaOo; lyxexpwo'u.evov
tw piw. Kavovi'^ojxsv 81 xai ti? irpaSetc , oi |ilv (xotX-
Xov ol
8'
^ttov, #,8ov5 xai Xuirj.
() Ail tout' o3v
*o avayxatov elvsi itepl TauTa tJ)v itoEuav irpaypwrsCav

06 yip (xtxpbv el? xl icpaf;it{ e3 ?| xexw- /ai'petv xat
XuittiffOai.
(10) "Eti 51 jraXeirwxepov ^8ov5j udyeerftxi
>| 8uuw, x8a7tep ifijoW 'HpaxXeiTOf, itepl 81 to yaXe-
mixepov ael xat t^v>) yfvexat xat iptvf,

xai yip tb
k e3 pfXxtov lv toutw. "fliiTi xat Btl touto itepl r)Bo-
vi xat Xuirac itaoa
^ irpayuaTcia xai T>j aptTJj xai tyj
itoXiTtx?)
8 uiv yap e3 toutoic
xpw|*
ev0 ayaObc '<"
6 Si xaxw? xaxo?.
(11) "Oti [xlv ouv lorlv ^ ape-rij
TOpl ^8ov4 xai Xurta?, xat dri i\ wv ytveTat, 6wb tou-
C twv xai au^trat xai <pflei'piTai (t^ wvauTWf yivopie'vwv,
xai ort
15 wv lywiTO, icepl Taura xai ivepyet , etp^8w.
ETHICA NICOMACHEA. LIB. H. CAP. IV.
17
TODsectamur, et hog fugimua , utraque aut quae non opor-
tet.aut quando, aut quomodo non oporlet, aut quiboe
modie aliis talia a ratione distinguuntur. Itaque eliaoi de-
flniunt nonnulli virtutes vacuitates quagdam pcrturbatio-
num, anfmoninMue status quietos. Verumtamen id eo
minus recte, quod simpliciter et absolute istud habere po-
nunt, non autem addunt quomodo oporteat et quomodo
non oporteat, et quo tempore, et cetera quae addi consue-'
verunt.
(6) Hoc ergo pro hypothesi certa est positum : ta-
lem virtutem circa voluptates et dolores ad res optimas
agendas idoneam esse : vitium autem contra.
(7) Atque
etiam amplius nobis liquere de his poterit ex his qua: jam
dicemus. Nam quum tria sint quR sequi et expelere sole-
mus, honestum, utile, jucundum; tria contraria
,
quse fu-
giamus
, turpe , inutile , molestum : in his quidem omnibus
vir.bonus recte facit ; improbus et vltiosus ofTendit ac labi-
tur, maxime vero in voluptatibus. Omnium enim animan-
tium communis est voluptas, et eorum omnium qua; sub
electionem veniunt, assidua comes est. Nam quicquid ho-
nestum, quicquid utile est, id omne jucundum
ridetur.
(8) Praelerea autem cum ilia inde usque a teneris
educati
sumus. Atqne idcirco Iwnc actionem animi, qua vita nostras
penitus inf>uta est, elucre atqne abstergere difficile est.
Jam et voluplale ac dolore tanquam regula actiones nostras
dirigimus, alii magis, alii minus.
(9)
Itaque necesse est to-
tum hoc quod a nobis susceptum est negotium in his rebus
versari. Non enim parum momenti ad actiones affert, recte
aut perperam laelari ac dolere. (10) Praterea difllcilius re*
sistitur voluplati
,
quam irse , cui difDculter obsisti dicebat
Heraclitus. At, ut quidque difficillimum est, ita maxime
in eo ars et virtus occupata est. Quod enim in se bonum
est et honestum, id etiam magis tale est, quum magno labore
parlum est. Itaque etiam propter banc causam omnis dis-
putatio de moribus prudentiaque civili in doloribus et voln-
ptalihos dirigendis consumitur. Nam qui in his recte se
gerit, is vir bonus; qui secus, is improbus futurus est.
(II) Virtutem igitur in voluptatibus et doloribus occupatam
esse, et quibus ex rebus gignitur, ah eisdem earn etiam
augeri ; et quum eodem ilia modo non efOciuntur, perimi
:
denique quod quibus ex rebus orlum habuit, in eis quoque
exercendis versetur : de bis, ita sit a nobis expticalum.
CAP. IV. [III.]
'AiroprjCTtts 8*
iv Tt{, itw? Xtyopitv 6ri Set Ta uiv
8txata TTpit-covTae; StxaCou; vtves8at , Ta 81 oweppova
owfpova;

it yap icparrouat Ta 8txaia xai Ta ocatppova,
M i|8t) eitrl 8(xatot xai orwippovet, wonep el xa YpajipiaTtxa
xai Ta [xouotxa
,
YP
a
"-r
iaTlX01 xal ^ouotxo(.
(2)
'II
ouB' iv\ twv Te/_vwv o&tw; I'xet ; IvS^yeTat yep ypau-
putTtxdv Tt itot^aat xai ditb tuv^tic xai aXXou uirode-
uivou. ToTe ouv eoxat Yp3u.p<aTtxd(, iiv xai
ypafji-
W purnxo'v Tt irot^sri xai Ypau.(iattxwc- touto
8*
Iffrl to
xaTa t}jv Iv a&Tw Ypapiptatix^v. (3)
"Ext ouS' ipiotdv
lariv iiti xwv xe^vwv xai twv ipetwv* Ta (xlv yap 6irb
twv tsvmv yivducva to eu iyti Iv auxot;, apxeT ouv
Taura irwc eyovta yevo8at* xa 81 xaxoc xa; apexa<;
t yivdjieva oux lav auxa icw;
l/ji ,
8ixaiw(
^ awfpdvw;
irpaxxexai, aXXa xai lav 8 irpaxxwv ihk Ivwv trpaxxi),
icpwxov phi lav li&wc , ^Ttetx' lav irpoatpoupevo;, xai
irpoatpouu.evo< Si* auxa, to 81 xpi'xov xai llv fUSafw;
xat jpiexaxtv^xw; e^wv irpd(TTr| TauTa 81 itpb? u.lv
to to Ta; JXXa; xt'^va? l^eiv 00 auvapi8uixai , itX^v auxb
to eiSevat* npb( 81 to xa? dptxi? to plv elSevat u.txpbv
?| ouSlv i<r/yit, xi
8*
4XXa oO (xtxpbv aXXi -to itSlv Su-
iRISTOTELES. U.
Sed quseret aliquis, quomodo dicamus, Juste agendo
justos, temperanter agendo temperantes eflici oportere. Si
qui. enim justas actiones obeunt, jam sunt justi ; si tempe-'
rates, temperantes; perinde ut, qui ea quae grammatico-
rura musicorumque sunt propria officia explent, gramma-
tici et musici sint necesse est. (3) An ne in artibns quidem
res itasehabetP Fieri enim potest utquispiam aliquidgram-
maticumefGciat, vel Tortuito vel altera praeeunteac sugge-
rente. Dico lite : ita denique grammaticus erit, si et gram-
malici opus aliquod ediderit, et vero grammatice id edide-
rit : hoc est, .ex arte gramroatica
,
qua ipse est praeditus.
(3) Praeterea alia quoque est artium , alia virtutum ratio.
Nam quae artibus gignuntur, bonum suum sive perfectio-
nem suam in se ipsis inclusam habent Itaque satis est,
si ipsa certo quodam modo conformata sint. At vero vir-
tues opera non si ipsa cujusdam modi sint Juste aut tern
-
peranter facta sunt, sed si is quoque, qui agit, cerlo quo-
dam modo conformatus ilia agat , ac primum quidem si
sciens : deinde si consilio agendi seu proaeresi :
postremo si
lirma et constante vohintate agat. Haec sane in artibus qui-
dem acquirendisnon est opus congredi ac sociari ; sed ipsum
scire est in iis satis. Ad virtutes vero comparandas quum
scientia parum aut nihil valeat, cetera minime parram
vim habent, sed multo maximam atque adeo omnem :
ea*
a
Digitized by Google
18
H91K0.N
NIKOMAXEIQN B,
(lt05,un.)
verrat , anep ex xou iroXXaxtc irpaxxsiv x& St'xaia xat
owfpova
mprytvSTai.
()
Ta f*iv ouv irpctYftaxa
81-
xaia xat
ty
pova Xsyex> &v
?
xoiauxa ola av
6 Sixato? y| i eJxppwv itpaJetEV 8t'xaio Se" xat awippuv
6 sWv ouy_ 6 xauxa itparnov ,
aXXa xol 6 oCxw irpax-
xtov & ot St'xatoi xai ot owppove? irpctxTOUoiv. (s) Eu
ouv liytxoti 6xt x xou Si'xaia 7rpaxreiv 6 8ixaio y*-
vexoi, xai ex xou x& o-oVypova 5 atfypur x 8s xoO u.t)
icpaxxEiv xauxa ouSet? av ouSi paXXifaeie
f
v^9"
10 aY"
6*:- ()
'
A5
^'
ot ^
^
Ta"xa
r^
v
"
1t
P
aTT0U<"v
>
em Ss xbv Xdyov xaxa:p*uYOvxec
otovxat <ptXo<ioipeTv xai
ouxo* eWOat OTtouSaToi, Su-oidv ti w>iouvxe tot?
xauwouatv, ot xcov taxpiov axououoi u.ev iictfuXuic, itoi-
ouffi
8'
ouOev x5v
TCpoo-raTtojxtvwv.
"Qctrep ouv oOS'
l* ixtivottJ e^ouoitb 3u.a o6xo>
6tpaicEod[xtvot, ou8* oo"-
Tot rip/ <]<uj$v ouxoj ^iXosapouvxec.
que jam ex iterate atque idenlidem repctitis justis ac tem-
perate actionibos acquiruntur. 14)
Res igitur sane dicun
-
turjustae(verbi gratia) ac temperalae.quum sunt tales,
qualesvir Justus ac temperans agere soleat : porro Justus
et temperans est, non qui has res agit tantum, sed qui ita
agit.nt jnsti ettemperantes homines solent. (5)
Recte igitur
dicitur, justis ac temperalis aclionibus justos actemperan-
tes effici : his autemneglecte neminem unquam virum bo-
num futunim. (6)
Sed multo maxima hominum pars quum
haec agere minime curet, ad verba confugiendophilosopbari
se arbitrator, itaquc sperat luturum ut boni sint ac virtute
praediti : quales non multum ab .-egrolis differunt iis qui
medicos studiose quidem ac diligenter audiunt , at nihil
eorum quae ab illis praecipiuntur, facere volunt. Porro
quemadmodum aegrote talibus nunquam valetudo bona
constatura est, dum ita curantur : sic neque istis animuk
recte erit affectus , dum hoc modo philosophantur.
CAP. V. [IV.]
Mexi 8e xauxa' xt ioTtv t| aped) orceirriov.
'Eirei
ouv xa ev xj d/uy_5
Y'*'^**
T
P^
a Wj irir8l
SuvajiEic,
e*5tU, xouxcov dv Tt ttrj ti
aperr,. (s) \iyu> $* ""^i
so (xiv m6uu.(av,
6pY*i
v
>
:5.060V, Opauo; , spGdvov,
X,
a
P"
v
>
tptXiav, jjuioc, 7td9ov, iftXov, IXsov, 8Xac of; sVtxai
tjSov^i ?, Xuwr,* 8uvap.sic Si xa8* a< ica(ri)Ttxot xoiixwv
XsYo'u.e8a ^ov xa
'
"^ Suvatol dpYujOrivai $1
XuTrciBrivai
y) IXeTJaai* i^ei 8e xa8' a icpb? ti ira9i l^ou.ev tu
?) xaxwc, oTov itpo; to dpYtoe^vat, ei uiv ocpoSpSi?
rj avctuivw;, xaxwc l/o\t.tv, t\ Skidatai;, t3* 6u.o(w
8i xai itpo xSXXa. ^s) Da8j) u.iv o3v oux eWv ou6'
at apexal ouO' at xaxi'ai, 8xt ou XsYOfitOa
xaxa
xa TtaOn OTtouSatot
?i
(pauXot , xaxi Ss xi apix4c ?|
so
xac xax(a XeY<iu.e6a , xat Szi xaxi jxev xi ita&) out'
jiraivouu.eOa ouxe tytyayLsOa (ou
Yap
snaivelxai' 6 <po-
Coupievoc ou8e 6 dpYi(d|uvoc, ouSe i|eYetat 6 airXh>
ipYiW|j.evoc aXX' 6 itwc), xaxi 8i xa laptxa? xat xic
xaxiac l7taivouu.E8a t| <]/SYOu.s8a. () 'Ext 8pY^du.E6a
15 uiv xat ipo6oufie0a airpoatpexcoc , at
8'
apexat irpoai-
pEVEtc xtve; jj oux aveu icpoaipso-tiiK. Dpo; ok xouxot;
xaxi u.Jv xi KaSr) xivEto8at XeYo'u.s8a, xaxa 8i xac
apExa; xat xac xaxiac ou xiveiaSai dXXa Siaxeto'8a(
toik. (b) Ata xauxa Se ou8e 8uvefu.et tluiv ouxe
y^P
tt aYa8oi XeYOjieda xa> 8uvaa6ai itaov_Eiv airXSk oute
xaxoi, oux' lixatvoufxeSa oute i]<EYd(*8a. Kat Ixi Su-
vaxot uiv Iou,ev <pucrEi , af<xM Ss ^ xaxot ou Y<vd|u8a
yuosi

e(7cou.ev Si iwpt xouxou -rrpo'xEpov.
()
El ouv
(x^xt wotBr, eI\v at (ipExat u.^x 8uvau.Etc, Xeiwsxai
II Ren
auxie slvai.
*0
xi [th ouv iffxt x5 Yvei ^
dpsx^
,
ElpTjXai.
Seqiiitur jam deinceps, ut, quid sit virtus, videamus.
Quoniam igitur, qua; inanimo exsistunt, triasunt, af-
fectus, potestates, habitus : necessario ex his tribusunum
erit virtus. (2)
Affectus autem dico, cupiditatem , iram, ti-
morem , audaciam , invidenliam
,
gaudium , amicitiam
,
odium ,
desiderium , srmulationem , misericordiam , et
omnino ea omnia quae comitatur voluptas aut dolor. Po-
testates autem, quibus ad has perturbationes propensi di-
cimur : ut, quarum impulsu vel ad irascendum , vel ad
dolendum , vel ad miserendum proclives sumus. Habitus
verosunt, quibus bene aut male adversus perturbationes
affecti sumus : veluti si adversus iram affecti sumus ita, ut
impensius aut remissius equo irascamur, male affecti su-
mus : sin ita, ut intra modum consistatur, bene; itemque
in ceteris. (3) Jam igitur virtutes et vitia |>ertiirbatib-
nes non sunt
,
quum ob id, quia ex perturbationibus net
boni nee mail dicimur; ex virtulibus autem et vitiii
dicimur : deinde quoniam perturbationes nobis nee landi
dantur nee vitio; ( neque enim qui timet laudatur, neque
qui irascitur ; nee qui irascitur, ob id proprie viliipcratur,
quod irascitur : sed ita demum, si certo quodam modo
irascitur;) propter virtutes vero et vitia laudamur aut
vituperamur. (4) Praeterea irascimur et timemus incon-
sulto : at virtutes aut consilia qua;dam sunt , aut non sine
consilio. Postremo perturbationibus rooveri dicimur;
virtutibus et vitiisnon moveri, sed quodam modo conforti
esse. (5)
Propter has ipsas porro causas etiam potestates
minime sunt. Neque enim eo, quod patiendi potestatc prae-
diti sumus, simpliciter boni vel mali dicimur, neque lau-
damur aut vituperamur. Praeterea potestates insunt in
nobis a natura : boni autem vel improbi non snmus natura
;
qua de re superius diximus.
(6)
Quodsi Igitur virtutes nee
perturbationes sunt nee potestates, reltoquitur ut sint ha-
bitus. Quid igitur sit virtus genere ,
diximus.
Digitized by Google
(MM.) ETHICA MCOMACBEA. LIB. II. CAP. VI. 19
CAP. VI. [V.]
Ait 8e |xi| (xovov oBtuk slrrttv, oxi ^i;, dXXi xal
iro(a tt?. (a)
<
Pi)Te
,
ov ouv 6rt irSoa apeTrl , o5 av
?j
opirn, bOto xt 3 tyov airorsXei xal to Ipyov auxou u
diroSiSomv, oTov j) xou o^8aXu.ou dpcrj) tov tc &p8atX|xov
& arrouSawv irotsl xal to ipyov auxou

ttj -yip tou 8tp8aX-
flOU ip9j fU 6pc5|UV. 'OflOl&K ^ TOU ITtltOU (JperJ]
frrcov Tt oitouSaTov irottt xal a-yaOov Spapieiv xal
svevxitv tov iitiSotTTjV xal jieivai tout iroXsuiou;.
(s) Ei 8^1 tout' ItA toxvto>v oStuk;
fyet, xal
^ tou av-
Iv 6pttntou aperJi tfj) av ^i? dip* rj; iyaObc; av8pmO( y'*
vtTai xal dtp'
fa
tZ to lauTou fpYov airoSwaei.
(4)
Ilco?
Si tout' ftreat, jjoi) |*lv elpV^xapurv. "ETt 8i xal
So* laxat ipavepdv, lav Gewpyiowjxiv iro(a ti; la-civ
^
ipudu; auTij<. 'Ev iravrl 3t) auveyeT xal Staipexoj
s fort XaSeTv to (xiv TtXeiov to
8'
IXatrov tb
8'
feov, xal
Taura tj xaT* auxb to irpayjxa 5| itpb? *,u8c* to
8'
foov
puferov Tt 6ntp6oXr,? xal iXXetyeto;. (5) \ifta Si tou
uiv TtpayfAa-coc (ifoov to toov aiw'yov d<p' Ixaxtpou twv
axpmv, foep e'trvlv ev xal xaoxov icSatv* icpoc ^u.3c 8s,
Ju 8 urixe irXeovo&t u.^x iXXetiret. Touxo
8'
ouy_ fv,
ouSi xauxbv 7c3o*t.
(6)
Olov fl Ta Sexa icoXXa xi Si 8uo
6X1^0, Ta
2$
pveaa Xau.6dvouort xaxi to itp3Yu,a
#
t<xw
Yp
urape/et tb xal uittpfyexat.
(7)
Touto Si (it'sov Io-tI
xaxi ttjv dpt6u.i)xtxrjv avaXoyiav. To 8e irpb; ^u.3?
% ou/ oSto> Xijictcov* ou yip et xto Sexa fxvat ipayeTv iroXu
8uo Si SXiyov, 6 dXetJtx)
5
(*v3; itpoaxd^et

fart yip
teem xal touto itoXti xw Xrn})U.ivt[) r) oAtyov MtXwvi
filv Yap 8X(yov, tw 8i dpyofuvbi x5v yu^vavtcdv iroXu.
'Oft-oiuK iiA Spopou xal icaXi)(. (s) OStw Sj) ic3(
so iriomipu>)v tJ|v fatcpSoXV |mv xal t}|v XXi\f>iv ftuvet,
to Si (xeoov Crjxtl xal touO' atpctxai
,
[uaov St ou to
tou KpaYuva-roc dXXa to Ttpo; ^|x3(. (v) El Si icSaa
ewi(3niu.7i o8xti> xb ipYOV u ittxeXT, itpb? to (uaov
pXtitoucra xal eU touto OYOucra xa Ipya (S9ev eiwOaatv
*
ImXtYttv tot? eu i/ouffiv fpyoK ort out* otfeXetv t'oriv
ouxe irpoo-Getvat, J>( ttj; |iiv SitepSoXr;? xal t?)( IXXs(-
']/ ip6npouaT) to eu, T7j? Si (uoot>)to< uwijouirr^)
,
ol
8'
dYa$ol xeyviTat, & XYO(iev, itpb; touto pXt'jrovxe;
tpYa^ovTat, i
;
8*
apex}) icaor,< Ttyvri? dxpt6ffrt'pa
W xal dfxeivoiv extv, wairip xal j) tpuatf, tou ptcaou av
fti] TO^affTx^. (10) Ae'Yo) 8i tJ|v ^Otxi^v auxi)
yP
iVci icepl iraOvi xal -nrpdjen;, iv S^ Touxotf Igtiv unep-
oXi] xal IXXei'|/i xal xb (le'erov olov xal <po6r|9^vat xal
8app5joat xal iittOuptijoat xal 8pYto6^vai xal Afloat
xal 8Xik *,a6YJvai xal XuirtiflTJvai toxt xal u-SXXov xal
?TTOv, xal iJaipoTspa oux eu.
(11)
Tb
8'
ore 8sT xal
if'
d; xal npbc ou; xal oS ivexa xal ix; Set, (liaov
xt xal aptaxov, feep ioxl Trj? dpexri?. (n) 'Ofioi'toi;
c xal irepl Ti< JcpdSen iaxlv 6icip6oX^| xal IXXenJn?
M xal xb [iicov. "H
8'
aptx-Jj icepl icaOi) xal icpa^ei;
ecxiv, ev of;
^
piiv uirtpSoXr) auaptavexat xal i, AXetij/t(
^t'Ytxai, to Si (xioov iicatvetxat xal xaxopOouraf
Sed non satis est dJcere, Tirtutem habitum esse; vernm
etiam ostendendmn, qualissit habitus.
(2) Dicendum igitur
est, virintem omnem et id cujus ipsa virtus sit, bene af-
fectum reddere , et opus ejus dare rectum ac perfectum.
Exempli gratia, virtus oculi quum oculum ipsum probum
elBcit, turn aptum eundem ad suummunus expiendum :
Tirtuteenim oculi benecemunus. Itemque virtus equi quum
equiira bonum efficit, turn ad currendum, equitemque ve-
hendura et hostes excipiendos expeditum et paratum.
(3)
Quod si ita est in omnibus , kominis quoque profecto
virtus erit habitus quo homo et bonus fiat, et suo munere
bene fungatur.
(4) Atque hoc quidem quonam modo futu-
rum sit, quum jam ante dixerimus, etiam magis perspi-
cuum ita esse poterit, si qualis sit virtutis nature conside-
raverimus. In omni ergo re conlinente ac dividuaet plus,
et minus, et eequnm sumere possumus : eaque vel ex ipsa
rejudicantnr, vel ex relatione ad nos. Jquum autem quid-
dam medium est inter nimium et parum.
(&) Jam rei me-
dium appello, quod aequaliter abest ab utroque extremo,
quod quidem unum et idem est omnibus. Medium porro ad
nos dico id
,
quod nee est supra id quod oportet , nee infra.
Hoc autem neque unum est, neque idem omnibus,
(6) exem-
pli causa, si decern, multa, duo pauca sunt : sex medium
ad rem sumi opurtuerit : aequaliter enim superant et supe-
rantur. (7)
Atque hoc medium est proporlione arithme-
tica. At quod nobis medium est, non ita sumendum est.
Non enim si decern libras comesse nimium sit, duas, pa-
rum; sex libras alipta praescribet. Est enim hoc quoque
fortasse multum, vel parum, ei qui sit cibandus. Miloni
enim parum fuerit ; at ill! qui nunc primum incipit excr-
ceri , nimium. Similiterque de cursu et lucta sentiendum.
(8) Ad hunc ergo modum sciens omnis nimium, et parum,
fugit : medium inter hsc exquirit, atque id exoptat; me-
dium, inquam, non rei, sed illud quodest ad nos.
(9)
Quod-
si scientia omnis ita demum bene suura muuus explet et
ahsolvit, si medium sibi oh oculos proponat, et ad id sua
opera dirigat ac revocet ( ex quo ea opera, quae scite et
afTabre facta sunt, hac ad extremum oratione commendare
solent: nee quicquam eis;detrahi nee addi posse; quasi
nimium et parum omnem perfectionem artis corrumpat et
perimat , conservet medium ); si item boni artifices ( ut qui-
dem oranes dicimus ), in suis operibus efBciendis hoc in-
tuentur et spectant ; si denique virtus omni arte limatior
ac melior est
,
quemadmodum et nature : sequitur profecto,
ut medium
,
quomodo sagittarii , ita et ipsa petat ac desti-
ne!. (10) De morali autem virtule loquor. Haec enim in per-
turbalionibus atque actionibus versatur, in quibus est ni-
mium, et parum, et medium : nt timere, .fidere, concupi-
scere, misereri, irasci, denique gaudere et dolere potest quis-
que nimium et parum, atque utrumque non recte. (II) At
veroquo tempore, et propter quam causam , el quibus, et
cujus rei gratia , et quomodo oportet his affectibus commo-
veri, id et medium est, et optimum : quod optimum vir-
tuli convenit (12) Eodem quoque modo in actionibus ni-
mium
,
parum , medium reperitur. Ergo virtus in pertur-
bationibus et actionibus versatur : in quibus 111 risque quod
nimium est, errat : quod parum , vituperalur : quod vero
medium servat, et laudi datur, et recte factum est. Porro
1.
Digitized by Google
H01KQN NIKQMAXEIQN B, . (1100,1107.)
Tauta
8'
au.^b> t^? (Jpetrj?.
{13) Mmo'tyh th apa
SOTO) TJ ap(T>] , STO^aGTtX^
y
s ou*a t" jm'ow. (l) "En
to fiev au-aprctvetv iroXXa/UK iot(v (to
yP
xaxbv tou
aWpou, tS ot nuOafdpeiot efxaijov, to S' dyaGbv tou
* ireirepaffu,evou) , to Si xaTopOouv [/.ova^oi?
-
Stb xai to
pilv p^tStov to Si
y
aXeirdv,
f
aStov fxev to iiroru^eTv tou
oxokou, /aXeitbv 84 to ImTu^etv. Kal Sti tout' o3v
ttj; (jtJv xax(a( J) nctp6oX^ xai ^
XXeit|>i;, x?
8'
apcc9j(
T) (itOo'TTH*
10 'EaOXoi ulv Yap
ditXw; , navToSaitwc Se xaxot.
[VI.] (l) "Ecrtv ipa rj aperJ) iic itpoaipeTix^ , Iv
(MdrT|Ti o3sa tyj 7tpb tju.5c, wpid(ivrj Xoyto xat <*; av
6^
pdvipto?6pi'(reiev puffon)? 84 8uo xaxiwv, ttj; uiv xa8"
6irep6oXJ|v t?j; 84 xst' IXXei^iv. (is) Kat ert tw t4?
u (x4v iXXetiretv Ta?
8'
frirepfiaXXeiv tou 8e'ovt<x; iv re toTj
Tta6tsi xat Iv Tate irpafcai , t}|v
8'
apefl.v to uiaov
xai e&ptoxetv xai atpeTadat.
(17)
Alb xati |iiv t^v
ouatav xai tov Xdfov tot ti ?v eTvat XiYOvra (wo-o'tt]?
iarlv -fi apT>i, xaTa 84 to aptoTov xai to eu axpo'Trj;.
JO (is) Ou itSaa
8'
ImSlyt-mi 7rpH$;t<; ouS4 ir5 itaOo? ttjv
pttddxKiTa

Ivia yap euOue wvdputo-tat ovvctXrju.fxe'va
pteta TTJc
(pauXdr/jtoi;, otov imgatpexaxfa, dvaia^uvt(a,
tpOdvoc, xai fal tmv irpatov u.ote(a, xXomi, avopoe
^ovta* navra yap tauTa xl to Toiaura
<j^Y
,Tal T
?
26 aura (pauXa eTvat, aXX' ouy at 6irep6oXal auriov ouS'
at iXXeiilittc. Oux iVriv ouv ouoenoTt itipl auTa xa-
TopOouv, 4XX' del apiap-cavtiv ouS' /on to e3
^
pt^ eu
rcept Ta Totaura iv tw Jjv Set xai 6xs xai w{ jxot^tuetv,
dXX' anXwc tb icotetv 6tiouv toutojv ajxapxavttv iott'v.
so
(19) "OfAOiov ouv to a^iouv xai ittpt to aoixstv xai Set-
Xaivtiv xai axoXaoraiveiv eTvat (uadr>]Ta xai &irep6oX^]v
xai IXXetij/iv errat
Yp
oBtu ye 6itep"6oX5)t xat iXXe(-
4>eu>; (xeo-OTTi; xai OTCipSoXr,? 6irep6oX^ xai cXXettptt
iXXeiij/oK. (so) "Ooitep 84 awypoouvr]; xat avopeja?
31 oux ?dftv OnepSoXJj xat 2XXettjt( 81a to to }crov eTvaf
rok axpov , oCtiu; ouS4 ixetvuv pteao'nijc ou84 &7rep6oW|
xat XXeti{<tc, aXX' &< av irpamfiTat ajxapTavexat'
oXw; vip ouO' &icep6oX^c xai IXXe^euf pteo-d-n;; ^orri'v,
oute (xeeoTiiTOf uwepSoX^) xai XXeuJ/i;.
40 Act 84 touto |x^j pidvov xa6dXou Hy<<xb<*.i , aXXa xat
Toi? xa6' exaara i;papu.dTTtiv

iv yap T0;
?
re(pl Ti
?
icpa^et; Xoyoti; oi (i4v xaddXou xevuTtpot clatv, oi
8*
iit\
utpouc iXt)6tvwTepof irepl yap t4 xa8' ixaoTa at icpci-
Jet?, Seov
8'
ijtl toutoiv auixfuivetv. Ar,irteov ouv TauTa
U ex TTJ; 8taYpa^5j?. (2)
Ilept ptsv ouv tpoSoo? xat Oapp>]
etvSpeta u-eodtr,;
*
twv
8'
OTtepSaXXdvTtdv 6 p;4v ttj a<po-
61a avcovufxoi;
(
icoXXa
8'
tWiv avwvuua
)
, 4
8'
tv tw
Oappetv &ncp6aXXov Opacu? , h 84 tJi pi4v tp o6tTet6ai
unepSaXXuv tw 84 Oappetv IXXefanov SetXdt. (3) Ilept
0 #,8ova 84 xai Xuitat oi icaia, ^ttov 84 xat irept Ta
Xuira?, fiead-njc p^v awi>p05uvii, uirep6oX'}j 84 axoXa-
hoec ambo sunt virtutis.
(13) Est ergo virtus mediocrila
qutedam
,
quum medium Teluti scopum sibi proposiliiro
petat ac destinet.
(14) Praeterea peccare multis modis |>as-
sumus
;
( malum eoim , ut Pythagorei conjectabant, in-
finiti atque interminati, bonum Tero finiti et terminal! est;
,
at recte facere, uno tanturn modo. Quocirca etiam hoc diffi-
cile est, illud vera facile : a scopo scilicet aberrare facik
est ; scopum ferire difficile. Ob has igitur causas nimium
et parum ad vitium pertinent ; medium ad virtutem :
tJno oamque boni, mille modiaque mail.
[VI.] ( 1 5) Est igitur virtus habitus cum consilio et delibera-
tionein medietate consistens ilia quae ad nos, secundum
rectam rationem
,
pro judicio viri prudentis. Mediocritai
aotem seu medietas, est duorum vitiorum, uoius quod
ex ntmio, alterius quod ex eo quod parum est nascitur.
(16) Atque etiam idu'reo mediocritas est, quod alia vilia
deserunt id quod fieri debet, turn in perturbationibu*
turn in aetionibus, alia superant; virtus autem medium et
invenit et sequitor. (17) Quocirca virtus ex sua essentia
et ratione ea, qnas quod res est assignat, medium est
sen medietas; ex pracstantia autem ac perfectione sum-
mam. (18) Verum non omnia actio, nee omnia pertur-
batio medium recipit. Sunt enim quaedam
,
quorum no-
minibus statim vitium est implicatum : ut malevolentia
laetans alieno main , impudentia , invidentia : et in actioni-
bus furl urn, adulterium, caedej. Haec euim omnia, et
quae sunt tiujus generis , reprehenduntur, quod ipsa mal
sint, non eorum immoderationes aut deGcientiae. Nunquam
igitur fieri potest ut ex his aliquid recte fiat ; sed semper
peccatur ea agendo : neque in talibus recte aut non recte
faciendi vis in eo posita est , ut quatenus, et qno tempore
,
et quo modo adulterium facere oporteat animadvertatur
:
sed simpliciter et absolute quidvis horum admittere, pec-
care est. (19) Sane vera medietatem seu medium in bis
postulare perinde sit, ac si quis in injuria facienda , in vita
ignava , in intemperantia medielatem, et nimium , et parum,
qturrat. Nam hacquidem ratione easet nimii, et ejus quod
parum est , modus ac medietas , et nimii nimium , et ejus
quod parum est, aliquod parum. (20) Sed quo modo tern-
perantiae ac fortitudinis nee nimium est, nee parum
(
pro-
pterea quod medietas quodammodo est summum ) : sic ne
illorum quidem medietas est, nee nimium, nee parum; sed
ut quidque admissum fuerit, ita peccatum est. Omnina
enim nee nimii, nee ejus quod est parum , mediocritas esse
potest , nee medietatis nimium et parum.
CAP. VII.
Oportet autem hoc non modo universe dici , sed etiam
ad aingulas species congruere. In disputationibus enim de
actionibus ea quae in genere universo versatur, inanior est;
ilia vcro quae partes et species explicat, verior; in rebus,
enim singularibus consistunt actiones. In has vero o|>ortet
omnia convenire. Atque haec ex descriptione sive catalogs
virtutum sumenda et intclligenda sunt. (2)
Ac fortitudo qui-
dem medietas est inter metus et fidentias; eorum vero
qui modum superant, is qui limoris vacuitate superat.
caret nomine ( multa vero sunt
,
quae nomine carent
);
qui
vero fidendo modum superat , audax appellator. Qui au-
tem metuendo ultra modum progreditur , fidendo modum
deserit , ignavus. (3)
Jam vero ta voluptatibus et molcstiii
( etsi non omnibus
,
quanquam minus in molestiis quam
in voluptatibus ) medietas temperantia est; nimium intern-
Digitized by Google
(1 107,1 IDS.)
eta. "EXXeticovte? Si ictpl tit? fjSova? ou ica'vu vfoov-
tt

Stdicep 06S
1
SvoWco< TtTuy^xamv ouS' ot toioutot,
tcrrwaav 51 avafa(hr,tot.
(4)
Dipt Si SoW ^pTifjta-nov
xai Xr,i|iv ueodtrn uiv iXsuOeptOTT)? , 6jttp6oX
,
J) Si xai
2XXc|it( aoom'a xai aveXeu8tp(a. 'Evavtitot S' lati-
tat? Crirep6a).A0u<ri xai iXXeticouetv

6 uiv yap iotoro;
iv piiv icpoeoet SicepSaXXet Iv Si Xrtytt IXXedcet, 6 S'
oveXcuOcpoc iv uiv Xt)i|/et oicepSaXXet iv Si irpofoei IX-
Xeiiceu (s) Nuv uiv ouv tumo xai iicl xtipaXaiu) Xt>
Ht youev, pxouutvot autoi toutm" Carcpov Si dxptSe-
otepov icepl auxwv StopurOifaetai. (e) llepl Si tit
y
p^-
u.aT3 xai aXXat StaOeotic ttcrt, ueoori]; uiv utvaXo-
rpimta
(
5 yip ueYaXoicpeirJic Sia^ipei IXiuOepfou 6
uiv
Yp
icepl [x*YXa, 6 Si icepl utxpd
),
6icep6oXyj Si
drreipoxaXfa xai (Javawaia , 4*XXet<j/t; Si u.txpoicps'iceta
*
Siaspipouat S' auxat ttov icepl r>|v iXeu8epto)ta , ic5j Si
oia^ipouoiv, Sotepov fr)6^oTi. (7)
Ilepl Si tiuvJjv
xai attu(av ueaorji? |iiv ueyaXoiJ/uyia , ftirepfJoX^ Si
yauvotrn tt? XefoueVr) , fXXett{>t( Si uixpoijiuyja

(s) 6ti
SO
5*
eXiyotxsv iy_tv icpot tJ|v uefaXoirpeireiav t))v iXeuOe-
pioTTjToi, icept utxpl Siatpepouaav, o8tw<; fyet ti{ xai
icpo* ttjv (itYaXoi|rtjy'av

**pl "*! o3av ue-faXijv,

aut-J| icepl uixp&v ouo*

fan yip w? Sit SpeyecrOai tt-
uije xai jiaXXov $ ST xai +jTtov Xl-fetai
$'
6 uiv &irep-
SaXXtov tai< Spigot 9iXdttuof , 6 S' iXXetmov atpiXo-
xtuo, ft Si uio< avtivufjux. 'Aviivuuot Si xai al
otaOecreu;, irX^v 4) tou cpiXoxt'uou (ptXoxtuia. "06ev
eiciStxaCovtat ot axpot t5jc ueaT) yupac. Kal Jjuet;
Si ccrxt |iiv 6ts tov uierov aptXottuov xaXouusv fort
8*
M fee a^tXoxiuov, xai eVtiv fee uiv iicatvouutv tov 91X0*-
xtuov 4*<JTt ft" fe tov <xij.iXotiu.ov.
()
Ala tfva S at-
ct'iv tooto irotou(iev, iv toT i5j? fr,0^oiTat

vov Si icepl
twv XotTtiov Xtybjixev xaTa tov &;pi]Y>)|xevov rpdnov.
(10)
"Ectti Si xai icepl Spy^v GtrepSoX^ xai {XXeitjiic xai
% (xeco'irr,!:, ffyeSov Si avcovupuov fetwv autuv, tov fts'erov
-paov Xiyovre? t^,v (xedT>)ta irpa6tr)ta xaX^oo,uev

twv
2'
axpcov 6 |xsv CiicepSaXXiov dpYiXoi; {otto , $) Si xaxta
opYXoTT|c, ft ft" ^XXeiitwv idpYTlto? tic, <j
8'
IXXeii{it;
iopYi^rfa. (11) Etol Si xai aXXat tpeT; [tiso'trite^,
0 iyouvat fiev ttva SpiotdniTa irpbc aXX^Xaf , Sia;pepou-
oit
8"
aXX>iXtv
*
icSoat pUv yap dot icepl Xdyuv xat
icpa^euiv xotvcav(av, Sia;pepoucrt Si fei i\ pis'v 2art icepl
tiXr,Oi< ..tb iv abtoT< , at Si icepl to ^So

toutou $1 to
uiv It watSiS to S' it icSoi tot; xata tov [Si'ov. 'Pyj-
tt te'ov 3v xai icepl touto>v, Vva uSXXov xattSo>uev fei
Iv icSvtv ^ ueootTK iicatvcto'v, ta S' axpa out' Sp6a
out' iicatvita <JXXa <j;cxta. 'Eott uev ouv xai toutcov
ta icXeico avuvuua' ireipaxeov S', woicep xai eici twv
aXXwv, autob; Svouatoicotetv oacpijveta; evexev xai tou
w euxapaxoXou6^tou. (la) Hcpl pit ouv to aXi)9i; 6 uiv
ueao; i\rfir,i tt( xat f) ueodtr,; aXr,6tia XeyeoOw,
^
ci irpooncoiT|Oi j| uiv eVt to ueti^ov aXa^oveta xai 6
eyoiv aut})v etXa^wv, -f, S' iicl tb Aarcov eipuive{a. xai
itpuv.
(13)
Ilept Si to y\oii to uiv iv icatSiS 6 uiv
ETHICA NICOMACHEA. LIB. II. CAP. VII.
2!
perantia. In voluptatibus porro qui eo peccent, quod has
minus quam oportet expetant , raro reperiontur. Itaque ne
nomen quidem illi inveniunt ; sed appelleiitur sane sensus
expertes.
(4) In dandis autem et accipiendis
pecuniit me-
dietas quidem est libvralitas; nimium autem etparom, eflu-
sk) et illiberalitas. Id autem quod est in dando et aecipiendo
medium, contraria inter se ratione vittosl homines
superant
et deserunt. Prodigus enim in prolundenda quidem pecunia
ultra modum progreditnr, in accipienda Tero modum de-
serit; illiberalis in ea accipienda immoderatus est , in acci-
pienda parcior ac restrictior a^uo. (s) Atqne haec nunc qui-
dem veluti adumbramas summatimque |>erstringimiis;
in
pnpsentia hoc. ipso content!; posterius autem enucleating
ac
subtilius eadem distinguemus.
(6) Ad pecuniae autem tra-
ctationem quod attinet, alisn quoqne ohservantur
afTectio-
nes, quarnm medietas quidem magnificentia
appellatur;
( magnificus enim eo difTert a liberal!, quod Hie in magnis, hie
in parvis versatur;) nimium vero elegantie inscientia,
et
operaria quardam in sumptu faciendo insolentia : parum de-
nique illud indecora in sumptu faciendo parsimonia.
Dif-
feruntque ha> ab tills quae ad liberalitatem pertinent; sed
quid differant, posterius dicemus. (7) Jam ilia quae in lio-
nore et infamla versatur medietas, animi magnitudo nomina-
tnr : cujus nimium animi stolida elatio dicitur; ejusdem pa-
rum, hnmilis et demissus animus est.
(8) Quam autem
comparationem habere dicebamus cum magnificentia libe-
ralitatem, eo differentem, quod in parvis versetur : eandem
comparationem est quo; habeat cum animi magnitndine :
quae videlicet in magno honore versatur, quum ilia altera in
parvo honore vertatur. Evenire enim potest ut quia et
ita ut satis est, honorem expetat , et vero etiam ut nimium
ant parum expetat. Qui autem honoris cupiditate modum
superat, ambitiosus qui deserit, uontemptor honoris appel-
latur; medius nomine caret. Atque ellam afTectiones ipsae
carent nominibns pnetcrquam ambitiosi, cujus vitiositas
ambitio nominatur. Hinc extremi de medio contendunt.
Ac nos ipsi eum qui medius est, nunc ambitiosum , none
honoris contemptorem appellamns : et aliquando ambi-
tiosum , aliquando etiam honoris contemptorem laudamus;
(9)
quod quamobrem faciamusjnsequentibusexplicabitur;
nunc vero eo, qui est jam subindicatus, raodo de ceteris,
dicamus. (10) Est autem etiam in ira nimium, parum,
medietas. Sed quum ea fere nomine careant , medium cle-
mentem ac lenem , medietatem clementiam ac lenitatem
nominabimus; extremorura autem is qui modum superat,
iracondus, vitiiimque iracundia dicatur; qui deserit , len-
tus quldam , et vitium lentitudo appelletur. (.11) Jam vero
sunt et tres aliae medietates, quae tametsi similitudine qua-
dam inter se conveniunt , differunt tamen ; omnes enim in
sermonum et actionum communione versantur : verum hoc
differunt
,
quod una in verltate ea quae in eis ipsis rebus
inest, vertitur; alterae dnae in earum jucunditate positas
sunt. Et hujus generis pars in joco, pars altera in iis omnibus
quae in hac vita quotidiana usu venire solent , cernitur.
Quamobrem de his quoque nobis dicendum est , ut in omni-
bus rebus mediocritatem esse laudandam , extrema autem
nee recta nee landanda, sed vituperanda, planius intel-
ligamus. Sane quidem permulta ex his quoque nomine
carent ; est vero danda opera, ut eonim, quemadmodum et
aliorum, nomina fingamus, turn perspicuitatis gratia, turn
ut melius rem omnem possimus consequi. (12) In veritate
igitur is qui medium tenet, verax quidem , et medietas Ve-
ritas appelletur; simulatio autem
,
quae rem auget et niajo-
rem Tacit, arrogantia . et qui ea affectus est, arrogans. E&
vero quae de se detrahit, reique veritatem extenuat, dfasi-
mulatk), et qui ea uti solet, dissimulator vocetur. (IS) In
jucunditate porro ea quae in joco cernitur, medius qukkm
Digitized by Google
71 H8IKQN NIKOMAXEIQN B, r (ll(,S,U09.
)
u.<xo; soTpdirEXo; xal f, 8ta6est;eUTpaTrtX{a, i) S'&irsp-
6oW, (JomoXo/ta xal 8 e*y_iv 5t^v pwpioXo'^o; , 8
8'
X-
Xe(icu>v oYpoixo? Ti{ xal
^ in aYpotxi'a* itepi 8s to
Xotnbv JjSu to ev tw (U'w & ptiv 6; Set r,8u; 5>v ipfXo; xal
6
^
pueroTr,? spiXta, 6
8'
uirep6dXXov, el |xlv ouoevb; evexa,
dEpeaxoc, ei
8'
M^eXeia; rrjc a&TOU, xo'Xa, 8
8'
XXe(-
icwv xai ev icaoiv dy)8ii; Sunsptc ti; xal ouerxoXo;.
(h) Elai Si xal ev toi; irdOsci xal h toi; icip\ t& icdfc)
|Motyjts;'
<)
y*P
alSw; aptT^j u;lv oux lortv, eicaiveT-
10 Tai 81 xai 6 a!8i^[xiov. Kal yap e'v toutoi; & jxlv Xe-
YETat fuao;, 8 o' &irep6d'XX(rtv, w; 8 xaTaitXij?, SicdVra
aiSoufxevo;

6
8'
eXXehwov r| 6 u.i)81 SXu; dvatoyyvTo;

8 81 \xianc, ai8r,ati>v. (is) Ns'u.ecrt; 81 fuaonic <p6dvou
xal lict^atpexaxta;. Ein'i 8s irepl Xumgv xal i)Sov>,v
16 Ta; iin toi; auuSat'vouffi toi; ire'Xa; Yivo(u'va<
*
8 uiv
Yap
vE(j.8(nr)Tixbc XuiceiTai eVt toi; dvaSjuo; e3 icpaTcou-
aiv, 8 81 (j)Oovepb; &icep6dXX<ov toutov eicl 7v3<ti Xuicei-
Tai , 8
8'
im^aipexaxo; ToaouTov iXXeiicei tou Xuireicr6a t
wore xal yaipeiv. (i) 'AXXa icepl filv toutwv xal dX-
so Xo8i xaipb; eVrat* icepl 81 Sixaioeuvi]; , eicel
ofy
airXui;
Xiyetai, fUTa Taura SieXopevoi icepl ixaTe'pa; ipou-
U.EV TtW? (lEOOTTlT^C tlfflV 8ll.OtW? 81 Xal icepl TWV Xo-
Yixwv dpetwv.
facetus ac iirhanus, et afTectio ipsa nrbanilas nominetur : ni-
mium scnrrilis dicacilas , et qui ea affect us est.scurra :
qui modum descrit, rusticns quidam seu insulsus, et
habitus rasticitas sive insulsitas. In jucnnditate vero al-
tera, ilia videlicet quae in vita? communione spectator, is
qui se ita jucundum praestat ut debet, amicus, et medie-
tas amicitia nominetur : qui modum superat , si nullo suo
commodo adducing id facit, placendi studiosus, seu blan-
dus; sin sua; utilitalis causa , assentator : quideserit.se-
que omnibus in rebus insuavem et acerbum pra'bet,
pugnax et contentiosus difllcilisque.
(14) Atque etiam in
perturbationibns iisque rebus qua; ad eas pertinent, inedte-
tates insunt. Verecundia enim non est ilia quidem vir-
tus; verumtamen landatur etiam is qui verecundus est.
His enim in rebus alius dicitur medius, is quern modo
diximus : alius, qui modum superat, tauquam obstupefa-
ctus et pudore consternatus, qui ubique verecundatur; qui
autem modum deserit.quemque nihil omnino pudet, im-
pudens : medius autem ille pudens ac verecundus. (15) Ne-
mesis vero seu indignatio medietas est inter invidentiam
et malevolentiam malis alienis laetanlem , interjecta. Ver-
santur autem hi duo affectusin molesliisac voluptalibusob
ea commoda susceptis, qua; alteri obtigerunt. Nam qui ad
indignandum propensus est, is dolct eorum , rebus secundis,
qui eis indigoi sunt : invidus , hunc superans , omnibus
rebus secundis aliorum contabescit ; at malevolus alienis
malls laetans, ex incommodis aliorum non modo dolore non
afficitur, verum etiam voluptate perfunditur. (16) Acde
his quidem alibi locus ac tempus erit agendi. De justitia
autem, quoniam non simpliciter dicitur, ubi postea diri-
serimusin duas partes, quemadmodum ambae sint me-
dietates, ostendemus; similiterque devirtutibus iis quae
rationem attingunt, disseremus.
CAP. VIII.
Tptwv 8e SiaOe'seiov oucrcov, 8us ,uiv xaxiSv, t>]( ptsv
xa6' uTtEpSoX^v ttjc 8i xt IXXetiJ/iv, u.i3<
8'
apeTrj? t5j?
|AEffdri)TOC, irSoat irairat; ivTixeivxai ic<d(* at jasv
Yap
axpat xal t) jxe'ctt) xal aXXijXatc ivavxiai tiui'v,
^
8e
(le'diq Ta axpai?.
(2)
"Utnrep
Y^p
to foov icpo; jxlv
to IXatrov u.eiov irpo? 8s to (jleTJJov IXartov, oStm; al
10 u,E9ai ttts icpo; (xJv Ta; iXXEi'^ct; 6ssp6aXXouffi, itpo;
Ss Ta; &irep6oXa; IXXetTtouiriv Iv te toi; netdsiri xal Tat;
itpa^esiv.
'0
Y^P
^vSpeto; itpo; uiv tov 8ecXov Opasli;
<pa(viTai , irpb; 8e tov Opasuv 8etXo';
*
8u.oiu; Ss xal
8 awcppiDv icpo; jiev tov dva(odr,Tov axoXaaro;, npo; 8e
at tov axdXaff.TOv avai59r,To;, 8
8'
IXeudspto; icpo; ixev tov
dveXeuOspov aatoro;, icpo; 8i tov aswrov dvtXeuOepo;.
(>}
Aib xal OKioOouvTat tov ftiaov ol axpot IxatTepo; irpb;
IxaTepov, xal xaXouoi tov otvSptiov 6 piv SeiXbc Opaoiiv
8 6J Gpaau; 8eiXov, xal eicl twv diXXtov avaXoYov.
(4)
08-
44 tm
8'
avTixeipiEvwv dXX^Xoi; tootcov, icXe(b>v jvavTioTi);
Io"ti toi; dxpoi; icpo; dtXXr,Xa %
icpb; to jxisov

itoppw-
te'oo)
yP
TauTa dfpeor^xtv dXXijXuiv 5j tou (xeaou,
bxriCEp to as'ya tou ixtxpou xal to u.ixpbv tou ptydlov,
v
1
,
dixtpo) tou faou. (5)
*Eti upb; u.v to jxectov ivi'ot;
tt dxpoi; 8(aoiotii); ti; tpai'vexai, u; Tij OpaouxviTi icpb; Tr,v
dvSpEt'av xal t5j da-totia icpb; t^v sXeuOEpidtr.Ta

toi;
Se dxpoi; icpb; dfXXr)Xa icXetar>| dvouoidrr,;. Td Ss
icXeto-Tov diceyovTa dXXijXwv ivavTfa ipi'ijovtat , &irzt
xal u,SXXov ivavTia t4 icXsiov dicej(ovTa. {) II pb; 81
0 t8 fte'sov dvTtxetTat (*3XXov i<p' 5v uiv i\ AXsi-{/t;
if'
Sv 81
^
6itEp6oX^ , otov dvSpeta piv ouy_ 1\ OpaoTJTr,;
uittpSoX^i o3oa , dXX' $
fetXt'a IXXeitJ/i; o3oa , t?) 81
Quum sint autem affectiones tres , dute vitlorum (altera
in medii exsuperantia, in defectn modi altera), una virtu-
Us quae medietas est, omnes inter se qnodammodo pugnant,
et cum extremis item media.
(2)
Quemadmodum enim si
id quod aequale est , cum eo quod minus est , compare-
tur, majus est ; sin cum majors, minus : sic medii habi-
tus, si cum iis qui deficiunt comparantur, superant ; si cum
iis qui superant, deficiunt, turn inperturbationibusturain
actionibus. Fortis enim ad ignavum , audax
; ad audacem
ignavus atque timidus videtur. Similiterque temperans ad
eum quem sensus expertem diximus, intemperans ; ad in-
temperantem sensus expershabetur.Liberalis autem si cum
illiberali conferatur, prodigus; si cum prodigo, liberalis exi-
stimatur.
(3) Ideoque et propcllit medium uterque extreme-
rum, alter ad alteram : (brtemque timidus audacem, audax
timidum appellat. Atque ad eundem modum se res habet
in ceteris.
(4)
Quum ha* autem ita pugnent inter se, turn
major extremorum inter se
,
quam cum medio pngna
est : quandoquidem longius abest alteram ab altera
,
quam a medio otrumque, quemadmodum magnum a
parvo, etparvum a magno longius remotum est, quam
utrumque ab sequali. (5)
Praeterea vero cum medio
quidem quibusdam extremis similitndo quaedam inter-
cedes videtur (utaudaciaecuin fortitudine, profusion!
cum liberalitate), extremis autem ipsis inter se maxima est
dissimilitude Porro ea quae plurimum distant inter se,
defitiiuntur esse contraria ; itaque etiam magis contraria
sunt, quae longius inter se disjunctasunt.
(6) Cum medio
autem alicubi quidem magis pugnat id quod parum est
;
alicubi contra, quod nimium, ut fortitudini non audacia
quae modum superat, sedignavia quae descrit, magis ad-
Digitized by Google
(mod.) ETH1CA N1COMACHEA. LIB. II. CAP. IX. 2S
auKj)poouvT)
ofy
-J) dvatafciaia IvSeta ouva , aXX"
^
dxo-
Xaata &itp6oX^ ouaa.
(7)
Ai& Suo
8"
aMa; touto
euu,6atvEt, (*iav uiv t9|v i$ auTou tou 7rpaY[ato<* tio
yip
Ifp^P
07 Elval xa^ SfJioioTtpov TO EtSpOV axpov TW
6 uisw , ou touto dtXXi TouvavTCov avTiTtOeuEV jaSXXov,
olov imei 6<xotOTEpov elvai SoxeT ttj dvSpcta ^
OpaauTT)<
xai ifYUtepov,
avou.oiorepov
8*
*, 0EiX(a , TauT)v u.SX-
Xov avTitiQEiuv

t!
Yap
iittj^ovra icXeTov tou iuVou
evavriwTEpa ooxeI elvat. (s) Mia uiv ouv aWa aSrr),
10 i? auTOu tou npaY^BTOc , J-ce'pa Si I; i
t
y.o>v auTuv
*
wpb;
a yip butoi jiaXXov ittfuxau,sv rax;, Taura u.3XXov
evavTia tw (ae'o-w (paivrtai oTov auTol (xSXXov itstpu-
xsjaev itpo? t4? fjSovas , Sib Euxaracpopot <ou.ev u,SX-
Xov icpb? oxoXaafav $ itpb? xoffpuoTTiTa. TauV o3v
15 uSXXov ivavrta X^ojxev, irpbc; a ?) emooaic u&XXov
Y-
verat
-
xai Sii touto f, dxoXaata GictpSoXJ) ouoa ivav-
TUOTEpa Iffjl TT) <jto:ppoauvr|.
versatur : at cum temperantia non immanilas ilia in volu
ptatibus aspernandis sensus expers, quae modnm deserit
sed intemperanlia, quse ilium superat, maxime pugnat
(7)
Quod quidem duabus dc causis accidit
,
quarum altera
ex ipsa redacilur : nam quia propius abest alteram extre*
mum a medio, eique similius est , idcirco non hoc, sed con-
trarium potius illi opponimus, verbi gratia, quoniam for-
titudini similior et propior esse videtur audacia, dissirailior
ignavia
,
propterea lianc potius
,
quam illam ei opponimus.
Quae enim longius absunt a medio, videntur esse magis
contraria. (8) Atque haec quidem causa ex re ipsa trahi-
tur : altera est qua; a nobis ipsis ducilur. Nam ad qua
vitia procliviores sumus natura , ea medio magis contraria
videntur esse : ut
,
quia nos ad voluptates natura Gnxit
proniores, idcirco ad intemperantiam facilius propellimur,
quam ad temperantiam convertimur. Quapropter haec
magis contraria dicimus, quibus magis nos dedere sole-
mus. Atque ideo intemperantia, quae in nimio posita
est, temporanliae contraria magis est, quam alteram ex-
tremuin.
CAP. IX.
"On uiv o3v eotiv f\ opeT)|
^
^OixJ) |uaoTY)c, xai
itwc, xai Sti u.egott|C Suo xaxtwv, Tjc fiiv xaO' uitEp-
**
ooX-ijv
nfi
Se xaT' AXstAiv, xai 8rt totaim) sWt 8ti to
oro^atmx} tou u.E0Ou tTvai tou ev to"? tcoISeci xai rat(
icpa^Eotv, ixavwc sfpijTat. (a) Atb xai Ipyov IstI airou-
SaTov eivai* ev Ixdarw
Yap
to uesov Xa&Tv
Iffov, otov
xuxXou to uicrov ou TtavTo? aXXi tou eISotoc. OStm
" se xai to u.ev SpYwO^vai navTo; xai iaSiov, xai to
Souvat ipYupiov xai Sairavrjcai

to
0'
to xai Scrov xai
Ste xat oS ?vexa xai ok, ouxeti iravTb; ouSs faStov
Stomp to i3 xai onavtov xai inaivstov xai xaXdv.
(3)
Atb Sit TOV OTO^aCofXBVOV TOU U.^90U ItptOTOV uiv
*
iizoyoipt.lv tou u.5XXov ivavTtou, xaOaicep xai
^
Ka-
Xu-|/w icapatvet :
Toutou uiv xaitvou xai xuuaTo; exto; lepye
vija.
Twv y*o ixpo)v to u.ev iottv au.apTb>XoTEpov, to S' tJt-
% Tov.
(4)
'Eicti ouv tou (liaou tu^eiv axpoK ^aXsirov, xairi
tbv SsuTEpdv (pact irXouv t4 iXay^taTa XTjirceov twv
xaxtov

touto
8'
lorat jiaXiara toutov tov Tpdirov 8v
Xeyou.ev. Zxoicctv Si Sst npb( Si xai auToi Euxaxacpo-
pot io-u.ev aXXot
Yap
Tpb aXXa irEipuxau.EV. Touto
w
S' Jcrat Yvupiptov In. ttj? ^,Sovr,< xai t5j< Xuiric T?i;
y
i
~
vojiEvr,? ittpl ^u,3(. (s) EJ? TouvavTi'ov S* laurou; aye'X-
xeiv Sst' icoXu yap aicaYaYOVTE; tou aaapravciv Etc to
uisov y^^ouev, ousp oi ti Stso^rpatiusva twv ^uXwv
op6ouvTE< uotouoftv. (a) 'Ev navTi Se (xaXtnTa cpuXa-
>* xteov to ^8u xai tI,v ijSov^v

ou
Y^p
dSs'xao-tot xp(-
vo|aev aur^v. "Oicep o3v oi Siju.OYe'povrec e*na6ov icpb;
tJiv 'EXsvtjv, touto 8bT iraflsiv xai ^u.S itpbj t}|V ^80-
V55V, xai Iv itSo-i rJlv Ixeivwv iirtX'YEiv ywv^v

oCtw
Yap auT^v aitaicsu.icdu.(vot ^ttov au.ap-tT)ao'u.e8a.
w
(7)
Taur' o3v itoiouvTE{, on ev xetpaXa(w Etirstv, [xotXi-
trca Suv)iidu.E8a tou u.caou TUYXavttv. XaXsnov
8'
Virtntem igitur earn qua; moralis appellatur, medium
seu medietatem esse , et quomodo id sit , et duorum vitio-
rum esse medietatem
(
quae sunt nimium et parum
),
talem
denique ideo esse
,
quod earn mediocritatem
,
quae in per-
turbationibus atque actionibus versatur, sibi propositau ha-
bent ut scopum, haec er^o satis demonstrata esse arbi-
tror. (2) Easque ob res etiam difficile atque operosum est
in quovis genere id quod est virtus. Magni enim negotii est
,
in unaqoaque re medium consequi, ut circuli punctum
medium reperire non cujuslibet , sed scicntis modo bominis
est. Item irasci et pecuniam donare et sumptum facere,
cujuslibet hominis est et facile ; cui vera , et quantum , et
quo tempore, et cojus rei causa , et quomodo irascendum
ac donandum sit, decernere, neque cujuslibet hominis, ne-
que facile est : quare est cujuslibet rei absolutioetperfectio,
res rara ac laudabilis; atque ipsum pulchrum sive honestum.
(3) Oportet igitur enm qui medium vult ferire, primura
omnium se ab illo
,
quod magis contrarium est, longissime
removere, quemadmodum etiam suadebat Calypso :
A fumo procul et fluctu prohibeto carinam.
Extremorum enim alteram majus peccatum est , alteram
minus.
(4)
Quoniam Igitur medium praecise assequi sum-
maediflicultatis est, secunda (utaiunt) navigatione minima
sumenda de malis. Hoc autem ea ratione continget maxime,
quam ostendebamus. Videndum est autem , ad quae vitia
simus etiam ipsi proniores : alii enim ad alia sumus procli-
viores natura
;
quod quidem ex ea voluptate et ea a-gritu-
dine, qua afficimur, facile cognosci poterit.
(5) Ac nos
ipsos ab eo ad quod propendemus , in contrarian) partem
oportet abstrahere. Nam quum longissime nos a peccato re-
moveriraus, ad id quod medium est , veniemus : quod sane
faciunt ii qui lingua distorta dirigunt.
(6) In omni autem
negotio quicquid jucundum est, ipsamqne adeo roluptatem
summo studio vitare oportet. In ejus enim judicio nos mi-
nime prasbemus incorruptos judices. Quorcirca quemad-
modum erga Helenam senes illi fuerunt animati , sic et nos
oportet in voluptatem animatos esse , inque rebus omnibus
illorura vocem nobis subjicere. Nam quum illam ita aman-
dabimus missamque faciemus , levius peccabimus. (7) His
igitur faciendis ( ut eorum quae dicta sunt summam faciam)
medietatem facillime assequemur. Est autem fortasse haec
Digitized by Google
24
IiaiKQiX NIKOMAXRIQN 1\ a. (lll'O.UIO.)
vtux touto, xal (MtXiffx' iv toic xa8' fccaowv ou yitf
fdSwv
Sioplwt i5 xal tfet xal iirl itotoi? xal icduov
jrpo'vov SpYiareov xal yip
^f"T?
W,uiv tou? tXXtfaov-
Ta iratvouu.tv xat npdouc <pauiv, Sti Si tou?
X"^
t_
6 TtaivovTQtc dvSpt&Ssic diroxaXouu.sv. (s) 'AXX' 6 uiv
fiixpov tou t3 itaptx6a(v<i>v ou t^sytTai, out' iitl to
uSXXov out' inl to vJttov, & Si itXfov

outo
Tfip
ou Xav-
8dvu. 'O Si u-t'xpi two? xal iirl icoffov <|/sxto? oi
idSiov xu> Xoyj> dtpoptaaf ouSi yap dXXo ouSiv twv
io aiaOijTwv t4 Si Toiaura iv toi xa8* ixao-Ta, xal iv
nj a?<r6r,Mt *| xpfeu. (9)
To uiv dpa tocouto SijXov
6ti fi
uiarc) t^t? iv tcSoiv iiratvtrq ,
dttoxXivtiv Si Sei
6 (v iirl t*> 6ittp&>XJ)v Sts S' iitl t^v AXet^iV outw
vlp iSata tou u.eoou xal tou tu xeuJdaeOa.
ratio nuxime difficilis et laboriosa
,
quum ad res agenda*
Ventura est. Neque enim facile est distinguere, quonam
modo, qnibus hominihus, quibus de causis, et quamdiu
sit irascendum. Nam est quum eos homines
,
qui parum
irascuntur, laudamus, et lenes appellamns : est rursus
qunm illosqui graviter succensent
,
qaumque bos virili esse
animo praeditos dicimus. (8)
Vernm qui paululum a per-
fectione deflectit , sive modum aliquantulum superet , sire
etiam aliquantulum eum deserat, non vituneratur; sed is
tanlum
,
qui longias : hie enim non latet. Qnatenus autem
et quantum irascatur is qui vituperabilis est , non est facile
oratione definire
,
perinde uti neque aliud quicquam eorum
quae sensibus subjecta sunt : qualia in rebus singularibus
posita sunt , sensuumque judicio censenda.
(9)
Interim
hoc tamen patet, mediocrem habitum in omnibus esse
laudabilem : ceterum declinandum esse nunc ad nimium
,
nunc ad id quod est parum : sic enim id quod medium et
perfectum est , facillimc nos esse consecuturos.
LIBER III.
CAP. I.
15 T5j dprrii? Si| TMpt itd8i Tt xal irpd|ete ouuy], xal
iiA piv toT? ixoua(oic teaivwv xal ^^oyov ytvouivwv,
iitl Si toi? dxouafot? ffUYYvuu.r,, tvioTt Si xai iXiou
,
t& Ixouctov xai dxouciov dvayxaiov tow? Stopieat toi?
ittpl iftnfi
iitwxoitouoi. () Xpifatu.ov Si xal to!
ao vou.o8iTouo-t itpd? Tt -ra< Ttu.at xal t4 xoXdoei?.
()
Ao-
xti SI dxotiixia elvat t4 (Ji'a
^ Si' dtyvotav ytwyuvx.
B(aiov Si o5 i, &py)\
f&a8tv, TOiauTi) o3<ra iv

u-vfih
ouu.6(4XXtTat 6 jtpaTTWv % 6 icdo^uv, oTov l itvtu(i.a
xou.(aai itoi ^
avGpwitot xupioi Svtsc. {*)
"Oaa Si Sil
*d6ov [Ui^dvuv xaxwv icpatTeTat ?| Sii xaXo'v ti, olov
il Tupavvoe irpoffraTtoi aJoypdv ti trpa^at xupto; Stv
yovtwv xal tsxvuv, xal wpd^avtoi; (xiv (koIJoivto, u-ij
itpd^avTO?
8'
drroOv^axowv, apyhSiityioiv i^ti irdtipov
dxouffid i*9Tiv ?, ixoiioia. ()
Towutov St Tt uu.6ai-
i vtt xal wtpl t4c iv toic ^tiu.Ctv exSoXd?- airXuc uiv
fip
oOSfU d7to6dXXtTat fectov, im ownipia S' o&tou
xal tS>v Xotraov feavTt? ol vouv i^ovre?. (a) MixtoI
u,iv o3v tlolv at TOiauTat irpd|tt , lot'xaai Si u.SXXov
ixouaioi?- atptral
fdp
tlot to'ti Stt itpdrtovrai, to Si
at TtXo< Ti); itpdEsw? xaTa tov xatpdv iiiTiv. Kelt to
txousiov Si xal to dxousiov, Sxt irpdrtti, Xtxttov.
nparrtt Si ixwv xal
Yp
i\
dpx^i
tou xtvtiv Ta Spya-
vtxa uip7) iv Tat? TOtauTau icpd^tatv iv aOtw isriv
5v S' iv auTM ^ dpx.'n
, it* auTtji xal to icpdrrttv xal
to \xr,. 'Exouota S^, Ta TOiauTa, a>tX5 S' two? dxou-
orta

ouStlf fitp
av fXotto xa8* a&TO twv toioutiov ou-
Siv.
(7)
'Eicl Taic irpd5t Si TaT? TOiauxat? Iviotc
xal tiraivouvrat, Sxav alo^po'v ti | Xumjpbv 07touivio-
o-iv dvTl (xtYaXaiv xal xaXSiv* av & dvdwaXtv,
(J^Y
0V
*
45 Tat

Ta
Y^p
ata^toO' uirou.ttvai iitl u.i]Stvl xaXw
^
u.e-
Tp(q> (pauXou. 'En' ivt'oi? S' fcatvo; uiv ou fivttai
,
auYYVb>u,i) S', Stav Sia totauTa itpdr) Tt( & u,j) Stt,
& t)|v dv8ptoit(vr)v jpuotv uTttpxtfvti xal u.i)Sil( av 6iro-
u.t(vai. (s) *Evta
5'
fffox oux fertv avaYxa<r85)vai
,
m dXXi u,SXXov dirodavtwov icaSdvTt t4 SsivdxaTa- xal
Quum ergo virtus versetur in affeclibusatque aclionibus,
quumquein iis rebus quassponte facimus, laudeset vitii-
perationes nossequantur; Us contra quse inviti facimus,
venia atque etiam interdum misericordia tribuatur : ne-
cesse est fortasse , iis qui virtutis vim naturamque qua?-
runt, id quod sponte, et id quod invite fit, accurate defi-
nire. (2) ldque est perquam utile futurum etiam latoribus
legum, turn ad honored, turn ad supplicia decernenda.
(3)
Atque invite quidem facta did videntur ilia que aut vi
coacti agimus , aut per inscientiam. Per vim porro illud
agitur, cujus principium extra est, atque id ejusroodi, nihil
ut adjumenti afferat is qui agit aut qui patitur, ut si quem
ventus aliquo detulertt, aut ii homines qui nobis sunt supe-
riores. (4,
1
Quae vero, majorum malorum nietu, vel boni
alicujus parandi causa' aguntur ( verbi gratia, si quis lyran-
nus, cujus in manu nostrorum parenlum et liberorum vita
posita sit , alicui , ut turpe quippiam faciat, unperet, hac
proposlta conditione, ut illi, si agat quod jubetur, salvi
sint ; si non agat, moriantur ),
utrum talia sponte, an in-
vile liant, anibigi potest. (5)
Cuiusinodi ratio est in jacturis
qua: lempestate in mari coorta fieri sclent. Nam si rem ab-
solute simpliciterque consideres, nemo sua sponle reruin
suanim jacturam facit; ceterum pro salute sua ac celero-
rum omnes faciunt, qui quidem sanas sunt mentis, (r.) At-
que hujusmodi actiones sunt illae quidem mista:,- retcniui
iis quo; sponte aguntur, similiores esse videntur. Sunt
enim optabiles et eligendae turn, quum aguntur. Actionis
porro linem opportunitas moderatur. Quocirca sponte agi
aliquid aut invite, dicendum est turn quum agitur. Atqui
eo tempore sponte agit talis ; in ipso enim est principium
movendarum earum, qua; instnunentorum locum obtinent in
hujusmodi actionibus, partium : quarum autem rerum in
aliquo principiainsunt, earum quoque agendarum vel non
agendarum penes ipsum est potestas. Sponte facta ergodi-
cenda sunt quae sunt hujusmodi : interim tamen simpliciter
spectata fortassis invite facta dicentur. Nemo enim quic-
quam tale ipsum propter se optaverit (7)
Jam vero in tali-
bus actionibus homines interdum quidem laudantur, quum
scilicet magnarum atque honestarum rerum causa turjjitu-
dinem aut molestiam aliquam subierint : aut etiam, si ali-
ter fecerint, vitnperantur. Nam res turpissimas absque
ilia honesta; rei quasi mercede , aut alicujus saltern qiialis-
cumque lionesta? rei gratia suflerre, improbi hominis est.
Sunt vero deinde negotia qusdam ejusmodi, ut etsi pro-
pter ea laus quidem nulla tribuatur, venia detur tamen :
quum videlicet quse minimn sunt agenda, ea quis egerit ob
hujusmodi aliquid
,
quod bumanse natures vires superet,
quodque nemo perferre possit. (8)
Sunt denique nonnulla
ejusmodi, ut fortasse nulla vi aut necessitate coacti ea agere
debeamus, ulque potius mors nobis sit oppetenda gravH-
Digitized by Google
(iiiSiiii.} ETHICA NICOMACHEA. LIB. Ill
yap tov EuptirCSou 'AXxu.al"iova vtXota (paiWat tb
dvayxasavTa piTpoxTOvrjaat.
() *E<m Si j(aXtirbv
more Staxpivat woTov dvTt itotou atpm'ov xal t( dvri
tivo? ukoiuvstiov, fti Si xaXtmoTCpov iu.u.eTvat tok
* Trs6tTfftv o> yap iwl to itoXu fort t& |mv irposSo-
xw|va Xuirrjpa , a
8'
dvaYxai^ovTai ator^pa.SSsvlitai-
voi xal dio'yot
YwvTat itipl too? dvayxao8e*VTa<
$ u.*j.
(lo) Ta Si) itoTa (pattov jifoia;
$ btcXw? (it'v, 6iroV av
r) aiti'oi iv toTc ixws 3[ xbI 6 itpdrnov [xrjSiv uu.6aX-
W XnjTai; 1 Si xad' btb jtsv sxooatd iitxi, vuv Si xal
.
dvti x5v8 atpTa , xai ij dp^rj iv t> icpdrtovTi , xa9'
aura (iiv dxouaid iori, vuv Si xat avTt xwvoe ixouaia.
MSXXov S' ioixtv txouot'oi? ai yip itpdtn iv rot? xa6'
(xaora , raura S' ixoucrta. Iloia S' dvTi nouav atpt-
ti'ov, ou
f
aSiqv a-iroSouvat ' noXXal
y4p
Ststpopa( ttutv
iv tot? xaO' exaoxa. (ll) Et Si ti? tb *[Sia xal tb
xeXs tpocfY) p{ta elvai
(
dvayxateiv yap ifjci) ovxa
),
jravra av efei out> ptata

toiStcov yip
X"P
lv 1tc'v
'**C
irdvta xpdrcouo'iv. Kai ot uiv fioc xal dxovti; Xuirr)-
ao
p>c i
of Si Sii to *,8u xal xeXbv (uO* +,8ovij(;. TiXotov
S
j|
to aiTtSoOat tb ixTOc, aXXa u/J| b&tov auOrjpatov
oVra (nro twv TOtouTwv, xal tCv |*iv xaXuv iauTOv, twv
& aioxpSv tb <)SiB. (i) "Eotxs S-J) to pfaiov sTvai
ou iiu&tv
^
dp-rj
,
fi7)Siv <ruu.6aXXou.tvou tou pta-
a c6:vT0(.
[
II.
]
(is) To Si Si* ayvoiav ouy_ ixoustov u.iv dirav
tWv, dxouatov Si tb iirtXuicov xai iv u.rrau.tXsia

b yip S' dyvoiav npa|[at 6tiouv, u.r,8iv Si Suo-^tpaf-
v<ov iwl tij icpa^ei, ix<i)v (iiv oi niicpav^cv,
JY
e
(*^l
so vjSsi, ouS' a3 axuv, jtl, Xuitou(*tvd? yt. Tot Si| St'
ayvotav 5 (iiv iv (UTspLtXcia axuv Soxei, 6 ik \n)\ (*e-
TautXo'fuvo;, iittl trepoc, lorw ouv_ ixwv iitel yip
3ta?ipei, piXttov ^vou-a i^eiv {Siov. (u) "Exepov
5*
eotx xal to Si' avvoiav icpatTt-.v tou BYvoouvxa
U irowiv 6 yap (xeGuwv ?, Spyi!iou.(vo; oi SoxtT Si' dtyvotav
icpcftrtiv, dlXXi Sta ti twv tipr,u.eviv, oux elSw? ti,
iXX' apoSiv. 'Avvoet (xiv o3v itSt? S |xoy_6T)p6? a Sei
TtpatTtiv xal 5v Ayextt'ov, xal 5i4 ttjv T0tat5TK)v ajiap-
Tiav aSixot xal SXax; xaxol y^vovxai. (n.) Tb S' axou-
o atov pouXeTBt "klyiadm oux it nf dyvoet to 9uu.tpipov*
oo
f
p
ij iv tt) irpoatptOEi byvoib akiB tou axouofou
dXXi t9j? u.o^Or,pta<;, ouS'
^
xa6oXou
(
^yovtai yip
Sid ye Tauf>)v
)
4XX' ^ xa8' Ixasra, iv oT? xal ictpl a
^
itp5$i<;

iv toutoi; vip xal iXio? xal on<YYva(X7)

6 yip
TOUTtav Tt ayvowv dxouobiK itpaTTtt. (l) *Ioo< o3v
ou
X

'P
V otopfoat aura, Ttva xal ito'oa iarJ, t( S^1
xal t{ xal ittpl ti f, iv tivi npaTTii , iv(ore Si xal T(vt,
olov Spvavtd , xal evtxa tiv<x;,oTov owrr|p(ec, xal jiw,
olov ripsiia vj o-ipoSpa.
(17) "Aitavxa ptiv o3v Taura
o ouSel; Sv ifwrqaeu ptJj u.aivo'u.cvo; , SrjXov
8*
w? ouSi
tov irpdtrovTa

irSi yip iautdv
y
; 8 Si itpatTei,
dyvo^aeisv av Tt, oTov XiyovTe; ipaatv ixictsetv bStou?,
v| oux tiSevat Sri dicoppi)Ta jjv, Samp Alo^uXo; tb
(AUOTixd,
^
St i?ai pouXo'u-evoi; afctvat, &>; 6 tov xaxa-
CAP. I.
25
simique cruciatus perferendi. Etenim Alcmoeonem ilium
EuripidU perridicula videotur quae impuleruot u( niatren
interficeret.
(9) Difficile est autem ioterdum judicare, quid
cui anteponendum sit, quidque prae quo perferendum
;
atque etiam difficilius in eo quod decretum sit, perseverare.
Fere enim ea quidem que exspectaotur, acerba sunt; ea
vera ad quae quia impellitur turpia. Hinc laudes et vitupe-
rationes Us tribuuntur, qui necessitate aut coacti fuertint
,
aut non fuerunt.
(10) Qutenam igitur sunt dicendaVi facta?
anne (impliciler quidem ac proprie, quum causa in eis est
quae sunt extra, etisqui agit, nihil opera; suae ad actionem
confertf Atque e divcrso quae per se quidem invite susci-
piuntnr, sed hoc tamen tempore, et prae alteris , sunt opta-
bilia
,
quorum item principium est in eo qui agit ; ea per se
quidem invite facta sunt, verum hoc tamen temporis puncto
et prae istis alteris, sponte suscepta. lis quidem certe quae
sponte suscipiuotur, talia sunt similiora ; nam actiones in
rebus slngularibus versantur, hae vero sponte suscipiuntur.
Qujb autem praequibus eligendasint, non est facile verbis
ostendere, multae enim sunt in rebus, singularibus differen-
tiae. (1
1 )
Quodsi quis dicat, jucunda etpulchra, esse violenta
( cogi enim ab iis homines, quum extra sint
)
, ei hac rations
eront omnia violenta : horum enim gratia agunt omnea
omnia. Et hi quidem vi aliqua coacti atque inviti agunt cum
molestia; alter! autem jucunde cum voluptate. Ergonerri-
diculum est, ea quae extra sunt, accusare ; se ipsum
,
qni
a talihus rebus facile capiatur, minime culpare : et rerum
quidem honestarnm in se ipsum., turpium vero in res ju.
cundas causam conferre.
(1 1) Ceterum vi factum illud modo
dicebamus, cujus principium extra est, quum id cui vis af-
fertur, nihil suae opera; conferat.
[II.
1(13) Quod autem fit per inscientiam , fit omne qui-
dem illud non sponte : ceterum invite fieri id deimim di-
cendum, quod subsequitur dolor, cujusque eum qui egit,
poenitet. Nam qui per inscientiam quippiam ogerit, De-
que ex ea actione dolore afficiatur, sponte quidem ille
non egit, utpote quod nesciebat ; neque tamen invitus,
quippe qui dolore non afficiatur. In eo igitur quod per in-
scientiam actum fuerit, si auctorem fatti poenitet, in-
vitus fecisse videtur; quodsi quem non poenitet, quo-
niam alius est a priore, egisse non sponte dicatur. Satius
est enim hunc, quandoquidem differt ab altera, nomen
proprium habere.
(14) Videtur autem etiam differre id
quod est per inscientiam agere, ab illo quod est agcre
inscientem : ebrius enim aut iratus agere per inscientiam
non videtur; sed si causam spectes, per aliquid eo-
ram quae modo dicta sunt ; non sciens tamen , sed igno-
rans
;
jam ignorare quae sunt agenda , et a quibus item
est abstinendum, est quidem illud ejusinodi
,
quod omni-
bus improhis conveniat : atque adeo ex ista re homines ef-
ficiuntur injusti, imo mail.
(15) Ceterum invite factum
dici debet
, non si quis quod expedit nesciat ( non enim
per earn inscientiam, quae est voluntaria, invite quid
actum dicitur, sed improbe
), neque item si in universal!*
i^norantia, quoniam liaec vitiodatur; sed si rerum singu-
larium teoeatur ignorantia, in quibus nimirum et circa
quae omnis actio versatur; in his enim misericordia etvenia
locum habent : nam qui liarum rerum aliquam ignorat,
invitus agit. (18) Non erit igitur fortassis abs re, quae
etquoteaesint, distinguere- nimirum quis agat, quid agat,
et qua in re versetur actio; interdum vera et quo puta in-
stromento, et cujus rei i-ausa, ut salutis causa, et quomodo,
ut, leniter an vebementer
(17) Et omnia quidem ha?c nemo
ignoraverit, si modo non insaniat. Est vero et illud per-
spicuum, eum qui agit, ignotum esse agenti non posse.
Qui enim se ipsum quis ignoret? Sed illud accidere potest,
ut quis, quid agat , ignoret
,
quomodo oratores dicunt, se
in dicendo aberrasse , aut se nescivisse, res esse recondi-
tas et tacendas, ut schylus de mysteriis dicebat : aut
etiam aliquisait, se, quum ostendere vellet, de manihus
rem emisisse : ut falaricam. Fieri item potest ut aliqui*
Digitized by Google
s6
HOIKUN
icfatt.v . OJiOttY)
3*
dv ti xat tov ulbv TH>Xe'u.iov tTvat
wuicep 7) Meporn), xal t<-<patpwtj8at to XeXoYXWrWvov
Sdpu, T| tov Xi'6ov xftnjrjptv eTvat

xal eVt awn-pta Ttai-
aa? dr-oxTttvat dv xal SetEat fouXopievo;, wffitep ol
t xpo-/6>pt?ofievoi,
TraTa?etev av, (is) Ilepl icaVta Sr|
touto ttj<; aYvo(ac outn)?, t*v oT? T| T-pafo, 6 toutwv
ti ayvor.aa? dxwv SoxeT Tceirpaxe'vat, xal (xaXiffTa Iv
toic xupiwTOTOt;* xuptoVcaTa
8'
rival Soxtt, Iv oT? ri
repa-
ss
xat o3 evexa. (I) Tou 3-J) xaTa ttjv TotauTr.v
10 dfvoiav
dxouatou XevopUvou hi Set ty)v Ttpafciv Xum]-
piv eTvat xat iv pUTau-eXsia.
[III.] (20)
"Ovto?
8'
dxouotouTou p\'a xal St' ctYvoiav,
to Ixouatov 8d!;eitv av eTvat o5 -?) dpV| iv aitiS elSdrt
Ti xa6' ixacra 4v oT i\
i:fi\i<.
(si) 'low? yip oi
I xaXw; Xeyexat dxouata eTvat xa 81& 6uptov f| Si' Im-
duutav. (ti) IIptoTov (asv yap ouSJv ert tSv dXXov
5tio)v exouaCox; T-pdet, ouS' ot irat8t<r (as) elca Tcd-
Ttpov ouSsv exoutjiox; 7rpdTTO|xtv twv St' e
>
Tci8uu.(av xal
8upw>v, v) xa xaXa piv exoutjiw; t4
8'
alo^fi dxoutjtw?;
0 f| yeXotov ivd? ye aMou 8vto;
()
"Atottov 34 tawc to
dxoutna ipdvat 5v Set 8pe'ye<j8at. Aet 81 xal 8pyt!;etj8ai
lid Tio-t xal ii8ujxetv tivwv, oTov &yteta<; x "
r"-
9
V
rew. ()
Aoxet 84 t4 u.4v dxoucta Xuicrjpa tTvat,
Tot 84 xaT iitt6u(iav r,Se'a. (sus) "Ett 84 ti Staipe'pei
s& t(T) dxousia eTvat to xot Xoytapwv v) 6uu.bv ajxapTKi-
Oe'vxa ; (ptuxxa |*4v yip tt(x<pto. (7)
Aoxet 84
oty
-Jjrrov
dvOpw-ttxa eTvat t4 dXoya icdftnj
-
al 84 Ttpdetc too
dv8pwitou dicb 8uu.ou xal iittOujxta;. "Atotcov 871 to
TtSsvat dxouffta TaijTa.
NIKOMAXEinN r,
p.
(.III.)
(ilium liostcm esse existimct, ut Merope : item ut Uastam
spha'rse in modum obtusam esse putet, quae mucronem
habeat acutum; aut
,
qui lapis sit, eum esse pumicem : item
ut interficiat, salutis causa verberans; item ut feriat
,
qui
tangere modo volebat, ut pugiles qui summis manibus <li-
raicaot. (18)
Quum ergo inscientia in omnibus his versetur,
in quibus actio consistit, is qui eorum aliquid ignoravit,
invitus fecisse vldetur; ac multo quidem inaxime in iis
qua; principem locum obtinent. Ea autem videntur princi-
pem locum obtinere, in quibus et actio consistit, et id
cujus gratia actio suscipitur.
(19)
Quum igitur quod per
talem inscientiam lactum est, invite factum nominatur,
turn praeterea actionem molestam esse oportet illi qui egit
,
ejusque ilium poenitere.
[III.]
(20)
Quoniam autem id invite factum dicitnr quod
est vi factum , item quod per inscientiam : sponte factum
idvideri possit, cujus priucipium est in eo qui agit, res
singulares illas in quibus actio tersatur, non ignorante.
(21) Fortasseenim non recle illud dicitur, ea esse invite
facta
,
quae vel ira vel cupiditale impellente Hunt. (21) Nam
prim11 m si hoc ita erit , nulla praetcrea aliarum animantium
sponte agent ; ac ne pueri quidem. (23) Deinde utrumnam
nihil eorum quae ira vel cupiditale incitati agimus , sponte
agiinus? an Iwnesta sponte, turpia autem inviti? Anne hoc
plane ridiculnm est, quum una sit utrorumquc causa?
(24) Absurdura vera fortasse etiam fuerit , ea invite facta
dii ere, quae velle et cupere dcbemus. Porro et irasci ob res
aliquas oportet, et quarundam desiderio teneri : ut va-
letudinis bonae et eruditionis. (9.5) Jam et qua) invite
fiunt, molestiam; quae vero ex cupiditate, voluptatcm
videntur afferre. (26) Prasterea si sub unum genus ( invite
scilicet factorum ) retulerimus qux ratione aut qua; ira
peccantur, quibusnam, qu.vso , differentiis ea dirimemus?
Nam et fugienda sunt utraque : (27) insuperque perturba-
tiones rationis expertes, nihilo minus quam alters , bomi-
num videntur esse, et denique actiones hominis ab ira
el a cupiditate nascuntur. Amurdum igitur fuerit, haec
in iis quae invite liunt, numerare.
CAP. II. [IV.]
so Auopiajxeviov 84 tou Te Sxouotiou xat tou dxouatou
,
icepl spoitptaew; SittTai 8teX6tv oixetoraTOV yap eTvat
Soxet T?i
dpe-nj xal ptSXXov to ^Or) xpt'vetv tu>v irpdUow.
(l) 'H
itpoatpeoii; Sr, Ixouutov pi4v (pat'veTat, 06 TauTOV
Si, dXX' iitl icX&v to Ixouatov tou pt4v yip ixouoiou
Si xal itatSei; xal TaXXa
tjf*
xotvwvei, itpoatpe'aewi;
8'
oi

xal t! llalynx
ixouffta u,4v Xtyoptev, xaTa wpoatpedtv
8'
ou.
(3)
01 84 Xeyovre; au-r^v em6uu.tav v) 6u(xov
?, pouXriutv ti
Ttva 8d$av oux ioxaatv 8p8<o? Xe'yetv.
Ou Yap xotvbv t) Ttpoaipeoii; xal twv dXoYwv, iitiOufAta
0 84 xal Ouiid?. (m) Kal 6 dxpa-cri?
4tci6uu.5v u,4v
Tcpd-rtet, jcpoatpoupttvos
8'
ou* 6 iyxpa-^i;
8'
dvaitaXiv
T-poatpouptevoc piev, iTtteuptoiv
8*
ou. (s) Kal icpoat-
pt'cjet |x4v lT-t8uu.(a ivavrtourat, iTctOuiita
8'
e*T-i6uu.ta
ou. Kal ii |i4v iittOuptfa riSe'o; xal tetXuitou, -J)
U
Tcpoafpsot?
8'
oute Xuronpou ou9' -Jjot'o?. (
e)
0uu.b;
hi t^ttov 7|XWTa yap t& 8ti 8uu,bv xaTa Ttpoai'peoiv
eTvat Soxsi. (7)
'AXX4 u,t|V ouSe pouXv-ai't ft,
xatrtip
GiiveYYue *patvdu.evov Trpoa(pe(ri( u.4v yap oux e'trti twv
aouvaxtrtv, xal tt Tt? tpaty) TCpoaipei8ai, Soxoi'tj av
w
*iX{8to?
eTvat- pouXriat?
8*
e*<r:l wv dSuvaTwv, oTov d8a-
vjsta?. (s) Kal vi
pt4v PouXt,<j{ lati xal Tttpt t4
jLTiSa-xw? 8t' aurou Tcpa^Stvra dv, oTov uTcoxpiT>iv Ttva
Post dislincU igitur ilia quae sunt sponte factum et
invite factum, sequitur ut de consilio dicamus. Nam et vir-
tuti conjunctissima res est, et ab illo niagis, quam ab ipsis
actionibus, mores dijudicari videntur. (2)
Ac videtur
sane consilium esse quippiam sponte susceptum; non
tamen est idem cum hoc : scd id quod dicitur sponte
factum, patct latius. Ejus enimquod sponte fit, eliam
pueri sunt capaces, et reliqna animalia; sed consilii non
item. Turn repentinae actiones sponte quidem nostra suscipi
dicuntur, consulto autem non item. (3)
Qui autem di-
vunt , consilium esse cupiditatem , aut aiiimi impetum , aut
voluntalera aut opinionem quandam, non rectedicere vi-
dentur. Consilium enim non est eorum quoque quae sunt
rationis expertia : est vero cupiditas impetus. (4)
Prarterea
inconlinens a cupiditate quidem impulsus agit, at non
consilio capto : contlnens contra, consilio caplo, non cu-
piditate impulsus. (5) Jam et consilio contraria est cupidi-
tas : cupiditati autem cupiditas nequaquam. Turn prater-
ea cupiditas etjucundi est et cum molestia conjuncti :
con-
silium autem neque jucundum est, neque habet molestiam.
(6)
Multo autem minus animi impetus est. Nam qtiae per
eum fiunt, consilio minime consentanea esse videntur.
(7)
Neque vero voluntas est, etiamsi ei aliquid finitimum
esse videatur. Consilium enim non est eorum quas fieri
non possunt : et si quis dicat , se talium rerum agendarum
consilium cepisse, stultus habcalur. Voluntas autem eliam
eorum est quae
contingerenemini possunt,
utimmortalitatis.
(8)
Preterea voluntas etiam ad ea perlinet quae nullo modo
is qui vult
,
per se agere possit : ut si quis velit histrionem
Digitized by Google
(iiii,ii 11.) ETHICA NICOMACHEA. LIB. III. CAP. III. 27
vixStv r| 8Xt|X^v irpoztpEixai Si xi xoiauxa oiSs((
,
dXX' boa oteTOti Y'vsoOat av Si" auxou.
()
"Eft S' t)
(Uv (JouXt)<n; xou xtXouc i<rt\ u.5XXov,
^ Si npoaipEfft;
twv Ttpo; to xeXoc, otov Gyiai'veiv pouXdijicOot , irpoai-
k
poupsOa Si Si' wv 6>fiavoii(xev, xai euSaiu-ovEiv pouXd-
fitOa u.iv xai ipajisv, itpoatpouaeOa Si Xtyeiv ouy_
otppioXei
-
SXwc
y^P
iotxsvf, irpoat'peaii; Ttspi ta isp* :fju.tv
eivai.
(10)
OuSi S^i Sd*;a av eti)

*j *iv yap Soga SoxcT
irtpi irdvxa tTvai , xai ouSiv 3)xxov iripl x& diSta xai
lo ri a iuvaxa t) xa
If'
fjfiiv xai xio ijieuSet xai aXrjOsT Stat
-
pcixai, ou tw xaxw xai dya95 , f) itpoatpEtri; Si xouxot;
pSXXov. (il) 'OXiik (<^v ouv Sd^rj xauxbv fow ouSi
Xe'yft ouScic. 'AXX' ouSe xivi

xw yip irpoatpEiaQai
xa-ja9 ?, xa xaxa iroioi xive'c t'o'u.ev, xw Si 8oaetv
It ou. (is) Kal irpoaipouu&Oa u,iv Xa6etv t, fu^ciy
T| xt xwv xoutixwv, SoEz(o{ifv Si xi iorviv yj xivi oujjl-
^epti t) 1x5;

XbSiTv
8'
?|
(pu^eiv ou Ttavu So|;d(o|xiv.
(13) Kai fi
uiv npoatpcai; enatvEtxat xw eTvat o5 Sit
|i3XXov ?, xm SpOwc , fi 8k So^a xw w? aXr,6wc. Kai
so icpoatpou|xe6a jxiv ft uaXiaxa farjxEv aya6a ovxa , 8of;d-
ou.sv Si & ou icdvu fatxev. (it) Aoxouci xe ou^ of auxol
icpoatpta6a( xe apwxa xai So;a^civ, XX' evioi So^d^Etv
|iiv au.ivov, Sia xaxCav S' alpeiaOat
ofy
& S(i. (it) El
Si itpo^ivExat Sofia xvfc
irpoatpwew; t\ irapaxoXouOl?
,
s*
ouSiv otatps'pct

ou xouxo fko
ffxojcoujiev, dXX' eI xauxdv
few Sd5|l Tlv^ (')
Ti ouv ?| noidv xi fexiv, iitEtSJ)
xwv EipTjiit'vwv ouOcv; ixoucriov jxiv 8-J) <pa(vexai, xb
S' lxouoiov ou itSv icpoatpExdv. (17) 'AXX' Spa
ft
xb
iepoe6ouXeu|aevov
;
J) yap irpoa(pEO*t( u,ex4 Xdyou xai
so Siavoiac. 'TicoffTipiaivitv S* ioixi xai xouvojxa w? 5v
irpb ixEpuv aipExdv.
ilium , vel atbletam snperiorem discederp. At nemo de ta-
libus rebug consilium capit : sed de lis dumtaxat
,
quas ipse
se elOcere posse arbitrator. (9) Prteterea voluntas est nl-
timi ac finis : consilium autem eorum quse ad finem confe-
mnt; ut, bene ralere Tolumus; quibus vera rebus bene
valeamus , eas adhibere dicimur consilio : et beati esse vo-
lumus quidem, atque Telle nos dicimus : sed consilium nobis
upturn esse ut beati simus , dicere ineptum est. Omnino
enim consilium ad eas res pertinet
,
qua? sunt in nostra po-
testate. (10) Neque vera erit opinio. Ad omnia enim per-
tinere Tidetur opinio , nee minus ad ea quoe a?terna sunt
,
quseque a nobis fieri non possunt, quam ad ilia quse in
nobis sita sunt. Practerea vera et (also distinguilur, non
bono ac malo : at consilium his potius quam illis. (1
1
) Ac in
universum cum opinione idem esse consilium , fortas.se ne
dicat quidem quisquam. Atqui ne idem quidem etiam
est
,
quod quaedam opinio. Nam eo quod consilium nobis ca-
ptum sit, ut bona vel mala sequamur, cujusdam modi sumus
;
sed eo quod opincmur, non item. (12) Et consilium capi-
mus vel adipiscendi Tel fugiendi, vel tale quippiam faciendi
;
opinuiiur autem quid sit, aut cui condocat, aut quemad-
modnm : adinisci vero aut fugere non facile opinamur :
(13) et consilium eo potius laudatur, quod ejus rei sit
quam cligi oportuit
,
quam quod ipsa in sua essentia recte
sit comparata ; at opinio
,
quod vere quis opinetur. Prae-
terea consilium capimus earum rerum agendarum, quas
maxime exploratum babemus esse bonas : sed ea opina-
mur, quse non admodnm nobis explorata sunt.
(14) Po-
stremo non iidem videntur, quae optima sunt, et consilio
sequi et opinione tenere , sed nonnulli melius quidem opi-
nari, verum animi vitio corrupti ea quae oportet nee sequi
nee sumere. (15) Utrum vero consilium opinio antece-
dat , an subsequatur, nihil refert. Non enim hoc eonside-
ramus; sed, an idem sit consilium, quod aliqua opinio.
(16) Quaenam igitur, aut qoalisres est, quandoqaidem nihil
est eorum quae supra dicta sunt? Sane videtur quippiam
esse quod sponte fiat. Verum non quicquid sponte fit, id
etiam tale estutde eo consilium captumsit.
(17) Num-
quidnam ergo id de quo prius consultatum estP consilium
enim cum ratione et cogitatione conjunctum est. Quod
quidem etiam ipso significatur nomine TtpoatptTov, tanquam
quod sit prae ceteris optabile et sumendum.
CAP. III. [V.]
BouXsuovxai Si itoxspa xcipi icavxuv xai ir3v pou-
Xeutov iffxiv, i[ itpi iv(ov oix tati fSouXrj
; (3)
Aexte'ov
S' faux; p^ouXsuxov ou}( bnip o5 pouXsuoraiT' av xi{ T|Xi-
Otoe v\ (laivduEvo; , aXX' &7tip 5v 6 vouv l/wv.
(3)
DUpl
SI xSv diSiuv ouSei<; p^uXsuExat, olov nepi xou xdapou
^ Trie Sia(iEXpou xai xrfc
icXeupS;, 6x1 aaujXfiExpot.
(*)
'AXX' ouSi itspl xwv iv xivi-aa, diet Si xaxa xauxa
'Ytvoy.Evwv, tx' il avafxr,; eIte xai (Jiuctei r) Sia xtva
w atxiav d^Xrjv, 'olov xpoicwv xai avaxoXwv. (s) OuSi
irspi xwv dEXXoxe dfXXwi;, oTov au^aiov xai iVSpwv. 06Si
itspi xwv dicb xiyrfi , olov (hrjaaupou tupeaEwc. (e) 'AXX'
ouSi itEpi xwv avOpwitixwv icavxwv, olov icw( av 2xu-
6ai aptoxa icoXixeuoivxo ouSei< AaxESaiu.ovi'wv pou-
m Xeusxat. Ou
ykf y*
voit
'
^v "utwv ou6iv Si' ^puov.
(7)
BouXsudu;E8a Si TOpl xwv
i<f'
^piiv itpaxxwv xauxa
Si xai Earxi Xoiica. Aixia yap Soxouaiv sTvai <puai?
xai dlvayxr, xai xuj^r), Ixt Si vou xai n5v xb Si* dv-
6pwicou. Twv S' dvOponrwv ixaaxoi pouXsuovxai 7tept
10 xwv
&."
auThiv itpaxxwv. (s) Kai 7tspl uiv xa; dxpi&tc
xai aurdpxEK xwv iTtiarriawv oux fo-ci pouX>i, olov
itEpi Ypaujxaxwv (ou yap Sio-td^ojXEv itw vpairxsov)-
Sed utrumnam consultant de omnibus rebus homi-
nes, omniaque in consultationem caduntr an de quibus-
dam consultari non debet? (2) Ac fortasse id quidem in
consultationem venire dicendum est, non de quo stolid us
aut insanus consultaverit; sed de quo is qui mentis est
compos. (3) De rebusaeternis autem consultat nemo : ut de
mundo , aut de diametro et latere, cur ineommensurabilia.
(4)
Neque vero deiis quae quum perpetuomoveantur
t
eodem
semper modo Bunt : sive necessitate, sive natura, sive
propter aliam aliquam causam : ut de solis conversionibus
atque ortibus; (5) nee de lis etiam quse alias aliter fiunt
:
ut de siccitatibus et imbribus. Neque de lis quae fortuito
eveniunt , ut de thesauri inventions
(6)
Quin imo ne de
omnibus quidem rebus humanis : verbi gratia, quemadmo-
dum Scytbac optime suam rempublicam administrare pos-
sint, nemo Lacedaemoniorum consultat. Nihil enim horiim
per nos effici queat. (7) Aide iisconsultamus, quae qunm
sub actionem cadunt, turn in nostra sunt potestate. Et
quidem hajc nobis adhuc sunt reliqua. Etenim quaecumqiie
fiunt, ab una harum causarum videntur esse : natura, ne-
cessitate, fortuna; quibus addemus mentem, et qu.-fcuin-
que est humana affectio. Unusquisque autem inter homines
deiis consultat, quae ab ipso agi possunt;
(8)
neque vero
in scientiis exqnisitis suaque vi contends consultation! locus
est; ut, de litteris (non enim quomodo scribendum sit
Digitized by Google
28
H81KQN N1K0MAXEIUN I',
t-
(1111,1111.)
dXX' foa ^{vetat Ji* %<ov,
|W|
oxjaurox;
8'
del, irspi
toutwv pouX(udu.t8a , oTov itspl twv xata iaTpucrjv xa\
^pijftaTtdttxrjv, xai itepi xuStpvriTixV u.8XXov
?| fu-
(AVaOTlX^V, fob) ^TCOV 5lT)Xp[6uTai
,
()
xal In itepi
6 t5v Xoiirwv 6(to'te)?, u.SXXov 81 xal itepi TieTev_va<
$| t&? fatarrijutf u.8XXov
ifip
itepi aura? 8itfltCo(v.
(io) To pouXeusaOai 81 lv tot? 6 eVi to itoXu, aSr^Xote
81 itS? iiroftiotTot, xal e\ oT< aSirfpiBTOv. 2o(*6ou-
Xou Si itapaXau.6avou.sv et t&
ftY^
a

amarouvTe?
to jju.tv auTOic &K ofy
fxavoit Siafvoivai. (ll) BouXtuo-
u.i9a
8'
ou itspl tCv tXwv, <iXX irepV tSv irpoc t&
tiTii). Oire -yip larpoc pouXtuttai ti ovtaVci, ''Tt
jbfcwp ei miati, outt itoXiTtxo? el euvouiav itonfaet
,
ouSl tSJv Xoiirwv ouSei; irtpl tou t&ouc aXXi 6u,voi
16 tIXoc ti, it5< xal Sii t(v<i)v eVrat o-xoirouoi, xai 8ia
icXtidvuv uiv <paivoutvou YtveoSai Sii Tivo (i Scrva xal
xetXXtffra litto-xoirouo-t, 8t' ivoc
8'
iittTeXouuivou itw
Sil toutou iVrai xaxetvo 8ii tivoc,
&>k
bv {X6<o~iv litl
to wpwtov attiov, 8 iv t^ euplaei eayatdv iariv 6
Y
a
p
ao pouXiuojxtvo? fouce i)Teiv xal avaXueiv tov tlpnuivov
rpoitov wffitep SiafpfX(ia. (ll) 4>a(veTBi
8'
ij uiv
?v
nn ou itSo-a flvai pouXsuu, oTov at u.a8T
l
u.aTixa(,
tj 81 pouXtufft? ira"-a W-njo-t?, xai to. 2ayTov t"v tr,
avaXuaet itpwrov eTvat lv t9j
y"
6
'
"- ('3)
Kav u.lv
*
iSovaTw ivTux<oiv, dlipfoTavTai, oTov tt xpi)u.BTwv 8ei,
tbutb 81 (A-?| oTovti itopwo^vai- iav 81 Suvbtov <pa(-
vrrrai ,
^YX
el
P
"" itparreiv. Auvara 81 A 4V %wv
YtvotT* av t4
y^P
8il xwv
<f
iXoiv Si* i)(*S>v iwot foriw
^
y^P ^PX^I
*v
t|**' (*)
ZuixetTBt
8'
6tl p!v t4 8p-
*0
f
ava , ixl
8'
^
XP
e'a au>v
* 6|*ou5 81 xal Iv toI;
Xot7to8Tl (xlv 8i' o5, 6t1 81itS< i\ 8ti t(vo<. (i)*Eoixe
Si,
xaOairsp efpniTai, avOpcmco? cTvat dpy^ twv Jtpa-
?(ov f| 81 pouXJ) wepi twv aoxej) irpaxTwv, at 81 Jtpa-
itii aXXtov fvtxa. (ic) Oux av ouv eti) pouXeutov to
35 tAo? aXXa Ta itpb t4 TsXr,. 0681 SJ| t4 xb8' ?xaa
,
oTov ti aptos touto ?| iteiteittat
<<k
8i* ato6^9to5
y*P
TBUTB. El Sk sl pOuXeUOSTBl, l< dtlTEtpOV 4fol.
(17)
BoviXiutov 81 xal irpoaiprcbv to auto , jcX^v iyupi-
au.ivqv
^8*| to itpoatprrov

to
YBp
ix tyj; ^ouXijt itpoxpi-
40 6iv icpoatpttov eotiv. IlaueTai
Yap
fctaoTO? ^tSv itw?
itpaEei , *tbv tit a&tbv avaYcfyr) -riiv (ipx^v,
xai b6tou
et? to ^Youpitvov touto
Yp
to npoatpoupievov. (is) A5j-
Xov Si touto xai Ik twv apxabiiv itoXtTttSv, 8 "Ouripoc
i|itixetto' ot
yP
PaoiXti? itpoAotvTO dvrfyY^ov
U tio 8^u\<i). (l) *Ovto 81 tou icpoatpexou ^ouXeurou
optxtou tSv
iif'
<j(itv, xa\ ^
itpoa(pfft av d) pouXeu-
tix>,
6ftXtt
t5v 1^' ^(ttv ex tou pouXu<rao6at
fkp
xptvavTt? 8ptY<>(8a xbt4 t^v pouXeuaiv. (w) 'H jxlv
o3v icpoa(peat( tui<) tlpijoOto, xal itp\ woT ioTi, xat
8ti tmv po? Ti TXl).
ambigiaiiis
)
; sed de its qua Umetsi opera nostra fiant, nor
tamen semper eodem modo Sunt : ut de iis qua; ad medi-
cinani et ad arlem quKrendas pecunite pertinent , et in arts
gubernandarum navium potius quam in ratione corporom
exercendorum , et quldem tanto magis de ista dubitare
solemns, quanto minus ilia quam htec cerlis praeceptio-
nibas absolata est, (9) et eodem modo de reliquis, magis.
aulem in artibus, quam in scientiis : in illis enim sepius
ambigere solemns : (10)
ceterum consultandi ratio in iis
locum hahet, quae plerumque usu veniunt, quam eorum
exitus incertus sit, et inquibus nihil est deflniti. Porro in
iis qua; sunt magna , alios in consilium adhibemus, nobis
ipsis diffldentes, quasi minus ad eas res dispiciendas ido-
neis. (11) Consultamus aulem nonde finibus, sedde iis
quae ad fines pertinent; neque enim aut medicus an sana-
turus sit consullat, aut orator an persuasurus, aut politi-
cus an bonis legibus civitatem constituturus; nee reliqui
denique artifices de fine deliberant : sed omnes, proposito
sibi certo aliquo fine
,
quemadmodum et quibus rebus pos-
sint eum assequi, cogitant. Ac si pluribus modis id quod
volunt , confici posse videatur, qua facillime et optime con-
fici possit, inspiciunt. Sin autem una ratione commode
possrt absolvi
,
qua via ad illam peryeniant , et qua ad hane
ipsam viam, eo usque dum ad priroam causam pervene-
rint.quse inventione est ultima. Qui consultant enim,
inquirere ac retexere yelull descriptionein quandam ma-
thematicam videntur, quomodo dictum est. (12) Sed appa-
ret, non omnem quaestionem esse consultationem ,
ut sunt
qnaestiones mathematica ; consultationem vero omnem esse
quaestionem. Illud eliam planum est, quod est retexenti
postremum , id esse re primum. ( 1
3)
Quodsi ii qui acturi
sunt, in aliqnid inciderint quod fieri nequeat, turn ab eo
desistunt; vcluti, si pecunia sit opus, ejusque expediendre
nulla ratio inveniri possit. Sin id ofteratur quod fieri iwsse
videatur, turn ad agendum aggrediuntur. Fieri autem
posse dicuntur ea quae nostra opera edict possunt. Nam
quae amicorum ope efficiuntur, nostra opera quodammodo
fieri videntur; pnncipium enim in nobis est. (13)
Quae-
nintur autem aliquando instrumenta, aliquando eorum
usus ; itemque in reliquis interdum per quid ,
aliquando quo
modo, aliquando cujus opera res expediri debeat. (15) Vi-
detur itaque homo.ut est dictum, actionnm esse pnnci-
pium : consuitatio item iis de rebus esse, quae a quoqtie
agi possunt : turn actiones aliarum rerum causa suscipi.
(16)
Quare de fine consulted non potest; sed de iis quae ad
fines pertinent. Neque sane de rebus singularibus : ut,
sitae hocpanis; aut, sitne coctus ut oportuit; bnec enim
sensu judicantur. Quodsi semper consultabitur ,
abibit res
in infinitum. (17) Id autem de quo consultatur, et id de
3uo consilium captum est , res una et eadem est :
nisi quod
clinitum jam est ac der.isum hoc posterius. Quod enim
consultatione adhibita reliquis praepositiim est, id est de
quo consilium captum dicitur, propositum ipsum. Nam
quemadmodum sit aliquis acturus quaerere turn desinit,
qnum principinm ad se ipsum, et ad sui partem princi-
pem , revocarit ; liaec est enim quae consilium capit. (18) ld-
que ita esse ex veleribus quoque reipublicae administrandae
formis
,
quas Homerus imitabalur, pcrspici potest. Nam
quibus de rebus reges deliberaverant , eas populo deinde
renundabant. (19)
Quoniam autem id de quo consilium
capitur, sub deliherationem et appetitionem cadit, quum
sit ex numero earum rerum quae in nobis sitae sunt
,
consi-
lium eriteanim rerum quae in nostra potestate sunt, appe-
titlo ex consultatione proveniens. Nam postcaquam con-
sultatione adhibiU judicavimus, turn ei consultation!
convenienter appetimus. (10)
Ac agendi quidem consilium
quid sit, et quibus in rebus versetur, et denique earum
illud esse quae ad fines pertinent, sic a nobis veluti adum-
brando expositum esto.
Digitized by Google
(III*.) ETH1CA MCOMACHEA. LIB. 111. CAP. IV, V.
CAP. IV. [VI.]
29
'H 84 j)ouXi)aic Srt (itv toti t^Xou? Iar(v , Eipryrat
,
Soxet it toT( ftiv b^bBou elvat , to!( Si tou tpatvopie'vou
ayaOou.
(*)
2u(i6a(vtt SI tot? |iiv to pouXt)tov toya-
Obv Xiyouo-i [*J| elvat pouXrvrbv $ (JouXtTai i
fr}| 8p8wc
t
tpoufovo ( el yip font {JouX)to'v, xal ayaOdv
-
ijv S", ei
o6-nc fcv^s, xaxov
),
(a) totcS* a3 to
f
atvopcvov dya-
6ov to pouXrjTOv Xeyouo-t (x-)) tlvat pui pouXi)Tov, eiXX'
Ixaerw to Soxouv JXXo
8*
dfXXto
9
a(vita1 , xal ei oBtox;
fru^c , tavavtta.
(4) Et SI SJ| Tauta
p?)
apeaxei
,
10 Spot tpateov aicXta< u.iv xal xat' aX^Onav pouXT)tbv
Etvai tayaOdv, exaorw Si to tyatvojitvov ; tu> (xiv ouv
sitouSaiw to xbt' <JXij9ttav tTvat, Tj> SI ipauXto to tu-
fii,
wenttp xal e"irl t5v ctcduicctcov to!? uiv tu Siaxttpl-
vot< uytetva ioTt t4 xbt
4
dX^Ociav Totaura ovta , toic
ii
3'
imvoroi( ftspo.
<
0(io(o>< Si xal ittxpi xal yXuxea
xat Oepijii xal ftapla xal tSv aXXtov cxacta
-
6 orrou-
3ato< yip exasra xpivst opOox; , xal iv cxaatoi tdXr,8i{
bvtw <pa(vitai. (ft) KaO' fccaorr.v yap f$tv (Sta fart
xaXa xal -fjSea , xal Siaipjpii irXcta'TOV toco; airouSaioc
iu tip taXr|6lc ev exaatotc 6p3v , wotm
p
xavwv xal uitpov
aurtov wv. Tote itoXXot? 8s ^
airatr) Sia t^jv fjSov^v eoixe
yiveaflat- ou yap ovo*a ayaObv tpatvetat. (a) Atpouvtat
ouv to f.Sti w? dtyctOdv , tJ|v Si Xuirrjv d>; xaxov (peuyouotv.
CAP. V.
"OvTO? SJ| (SouXlJTOU jASV TOU TtXoU<
,
ftouXtUTUV Si
n xal itpoaipctuv tmv irpo? to tcXo;
, al icepl Taura irpa-
Itu; xatot irpoai'peaiv av eiev xal ixoumoi. At Si twv
aprTbjv eve'pyetat irepl tauta. (a) 'E' t)|aiv Si xal
jj depre^ , 6fio((a< Si xal 4) xax(a. 'Ev 01? yap lip' fyjuv
TO TtpaTTElV , xal TO (i^l icpocTTCtv , xal ev oT? to
pq
,
so xal to vat
-
wot* el to irpatretv xaXbv 3v sp' f,u.iv luxt,
xal to (xjj icparcttv Itp' -Tijjuv Ecrrat a!<r/pbv Sv , xal ei
to u-i) icparcetv xaXbv Sv icp' 'jjpitv , xat to irpatretv
ata^pbv 3v
If
1
^i(itv. (s) Ei S' 9' jjpiv ti xaXa itpoit-
Tttv xal tit alo^pa, 6(io(b)< Si xal to (jl'Jj itparcetv, touto
li
0'
^v to ayaOotc xal xaxot; elvat , iip' rjjxiv apa to
fmetxeo*! xal <yauXot? elvat.
(4) To &k Xe'yetv
(k
Oi&U ixuv itovripi; oui' axuv (taxap,
iotxc to (xev <|>euSet to S* aXi)6et
-
[xaxapto; (lev yap
ouSeV: axedv , j) Si (io/6rip(a ixouatov,
() Tl toti; ye
40 vtiv ctprjjxevot; ^{x^ioCi)TY)Teov , xal toy avflpwitov ou
attov apyrjv eTvat ouSi yevvi]Ti|v tiov 7cpa!;e<ov &9itep
xal Tcxvtov. (e) Ei Si tauta
f
atvetat xal (*f
;
i'you.sv
tt? aXXa?
apx^C
ivayayeTv itapi ta< itp* ^iaiv, 5v xal
al op/ai 2v f)|v, xal aUTa tp" ^|u.Tv xal Ixouaia.
s
(7)
Toutok
8'
Iotxc (jtapTupetaOat xat iSta
&*'
ixacrtwv
xal utc' autuv toiv vo|xo6ctmv
-
xoXa^ouat yip xat tiuw-
couvtat tou( SpoivTa; (M^9r|pa, foot yd\ pia r\ St' ayvotav
tfi (t}| autol afrtot, touc Si t4 xaXa itpattovta? tt-
fjLbkriv , 64 tou( (Jiiv icporp^ijiovTec , tout Si xwXusovt!;.
w KitTOt Sia pry
If'
-J|u.Iv lar\ pt^O' exotio-ta , ouS if
Ceterum voluntas quod ad finem gpectet , de eo dictum
est; de reliqnis vero ad earn pertinentibus alii aliter; sunt
qui boni illam esse Yolunl; sunt qui ejus quod videtur
bonum. (V) Atqui ex eorum ratione
,
qui id quod sub vo
luntatem cadit , dicunt esse verum bonum , sequeretur id
,
quod Tult is qui minus recte digit, non cadere sub volun-
tatem. Quippe quum ex hypotheii istorum quod sub vo-
luntatem cadit , sit bonum : et vero id ipsum etiaro impro-
bum esse potest. (S) Rursus ex sententia illorum qui id
quod sub voluntatem cadit, apparens bonum esse dicunt,
nihil erit quod sub voluntatem cadat natura ; sed erit quod
cuique videbitur. Atqui aliud alii videtur : igitur cootingere
potest ut sint contraria. (4)
Quodsi btcc minus probanda
sunt, dicendumne est , absolute et revera sub voluntatem
cadere verum bonum ; at vero unicuique peti bonum ap-
parens? ac bono quidem viro, quod revera bonum est, vi.
tioso aulem
,
quidquid tors obtulerit ? ut et corporibus bene
quidem constitutis salubria sunt ea quae revera talia sunt
;
morhosis autem et aegris alia : itemque amara , dulcia , ca-
lida, gravia, et ceterorum unumquodque; nam vere de
singulis rebus judicat vir bonns, et ei statim, quod in
unaq uaque re veri est , elucet. (5) Ex uniuscujosque enim
habitu honesta et jucunda Ongnntur. Atque eo ipso for-
lasse longe pracstat reliquis vir bonus, quod singulis in re-
bus verum perspicit, quasi earum norma sit ac mensura.
Vulgo autem fucum facere videtur voluptas : quippe qua?
quum bonum non sit , boni speciem pre se ferat. (6) Itaque
vulgus jucundum sequitur , ut bonum ; dolorein autem fugit,
nt malum.
[VII.]
Quoniam igitur pertinent , voluntas quidem ad finem
,
consilium vero et propositum ad ilia quae ad finem app-
elant, consequens est ut.qnae in eis vertuntur actiones,
et consiliosuscipiantur et sponte. At functiones et raunera
virtutum in bis vertuntur. (2) Itaque virtus in nostra est
potestate; similiterque et vitium. Quas enim res agere in
nobis situm est , eas etiam non agere possumus ; et quas non
agere in nobis situm est, earundem quoque agendarum
potestas nostra est. Itaque si quid agere quod lionestum sit
in nobis situm est , non agere quoque quod turpe sit in
nobis erit silnm ; et si non agere est in nobis quanquam
lionestum , etiam quod est turpe agere in nobis erit situm.
(3)
Quodsi honesta et turpia agere nostri arbitrii est, simi-
literque non agere (hoc autem erat bonos et malos esse),
nostri quoque arbitrii erit prolecto , ut probi et improbi si-
mug. (1 4)
Jam vero quod dicitur
:
Sponte unprobus nemo, nee invitus beatus alius est
,
partim falsnm partim verum esse videtur. Nam invitus qui-
dem beatus est nemo; vitiositas autem sponte nostra con-
trahitur
; (&) alioquin ea quae jam nunc dicta sunt , erunt
in dubium iuque controversiam vocanda, negandumque
erit, hominem esse principium ac parentem actionum, ut
et liberorum.
(9)
Quodsi baec nobis probantur et vera vi-
dentur, neque possumus actiones ad alia principia procter-
quam ad ea quo; in nobis insunt, revocare : profecto qua-
rum rerum principia in nobis insunt , ea? res quoque in nobis
sitae sunt , nostraque sponte suscipiuntur. (7; Atqne base
ita habere quum privatim singuli testari videntur, turn
publice legnm latores. Eos enim qui res flagitiosas ad-
mitlunt, casligant supplicioqueafliciunt, modo non per
vim aut inscientiam, qua; ipsorum culpa contracts non sit
,
admiserint; eos contra, qui res pnrclaras gesserint, bono-
ribus et prawns ornant, quasi bos exercilaturi, illos a roa-
leficio deterrituri. Atqui ad ea excitat nemo
,
quas ncque
Digitized by Google
0
H9IK0N
NIKOMAXEIflN
T, e.
TtpoTptirETat irpdrretv , <S>c oSSev irpo epyou ov tb icet-
odijvat |x>, 6epu.a(vec8at
?) dXyetv
$ iretv?)v J| dXX' ortouv
twv toioutwv ou6iv yip ^ttov itetoofxeOa auTa. (s) Kal
yap lit' auToi tw ofvoetv xoXc^oucrtv , lav fcio; etveit
8ox?j tyji; dyvoiae, oTov toT? (xeOuouot StirXS t& Imt^ia-
*j yip dpj$ Iv auTtjr xuptoc yap wu (A*. ixtOuo-Orjvat, touto
5'
aiTiov tt}? dyvoa<. Kal toil? dyvoouvTa? ti tGv
Iv toi? vo'txoi; , & Set iTtio-TacrOaixal ji^j ^aXeita Ion,
xoXdijouciv.
(9) 'OixoJcoi; 84 xal Iv toi dXXot, fea
10 Si' ajieXeiav dyvotTv Soxouatv , 6c 4V aOToic 8v to |a.J)
dyvoetv tou yap littfxeX)85jvai xuptot.
(10) 'AXX' fewe
TOiouroe lortvwore jx^ im|xsXr,8^vai. 'AXX&tou Tototi-
tou yEveoBat utol aittoi, (uvtcc oveiixevw;, xal too
d8(xoui; rj dxoXdsrou? eTvat, ot [xv xaxoupyouvrtc, ol
16 Si Iv noTotc xal toic TOtourotc Stdyovrec* at yap itepl
eVaara Ive'pyEiai toioutou< iroioueriv.
(11) Touto 84
S5)Xov ix t5v jiiXeTcovrtov irpbt ^vttvotiv dywviav ij
irpSfjiv StarEXouat yip IvepyouvTee.
(11) Th |x4v o3v
dyvoetv Sri ix tou Ivepyetv irepl Ixaara at efjeK ylvov.
so Tat, xojxtSij dvaw(hfcou.
(13) *Eti
8'
dXoyov tov 45i-
xouVta
fjL-^i ftauXeoOat dStxov eTvat rj tov dxoXaatatvovTa
dxrfXaircov. El 8J |xi| dyvowv
in icparrst j| 5v femu
aStxo<, Ixwv dSixoc Sv tfaj,
(14)
oi prf|v lav ye (5ou-
Xijrat , dSixo? wv irauerETat xal Iuti St'xato?- ou8e yap
as 6 vooSv
uynfc

xal el oBtw? fru^ev
,
ixwv vooti,
axpaiw? piOTEUiov xal dirsiSSv toi? latpoif. Tote |x4v
o3v ^^yjv auwj) pJ| vooetv, icpoep;v(>>
8*
oixert, Saicep
oiS' a^ivTt Xi'Oov exi auTOv Suvaxov (ivaXafisiv dXX'
8{mo lit' ait^ to paXtiv xal
p"
ti|/ai-
| yip
dpjf))
In*
ao auxw. 08to> 84 xal tcj> dSixw xal -no dxoXdortp 11
if/rfi
(xsv
45%
TOtouToic (X'J)
f
Ev^oOai , 8tb exo'vre; el-
oi" fEvofievot;
8'
ouxett I;eitti
(x^i eTvat. (is) Ou |xo-
vov
8'
at
Ti?
'JX^<
>cax{at fxooaioC eloiv, dXX' lv(on
xal at tou acofxa-co?, o?c xal 4iciTt|xo>(xev* toi; (xev yap
36 8ta
f
uoiv aia^poic oOSel; IntTifxS , tou; 84 8t' dyujxva-

oiav xal dfxeXeiav. 'Ofxoiax; 84 xal mpl doOeveiav

xal irr^piodiv ouOel; yap av 8vei8(nte TuspXw cpuuti v) ex
vo'o-ou ?1 Ix itXriyii? , dXXa [xSXXov IXe^aar T^i
8*
e?
olvofXuy(a; ?| dXXr,( dxoXaata; it9 av lictTifx^oai.
40 (i) Tuv Sri irepl to ctoixa xaxtuv at itf' ^ixtv licttt-
(Xb>vrat, at 84
p^ If'
t,ixiv ou. El
8'
outw, xal lirl
tuv dcXXwv at lntTt(x<o(xevat tuv xaxtuv
if'
^jxtv av
eTeV. (n) El 81 Tt( XlyOt OTt TtdvTE? lipiEvrat TOU cpat
vop.evou dyaSou,
T?i
84 (pavTaata? ou xuptoi, dXX'
4b 6notd; ico8* exa<TTo'< Ioti, toiouto xal to tAo? ^atvETai
aiiTO)- el |x4v o3v fxairto; laurw ttj; e^ew; eort mo;
atxio?, xal tvj; (pavTaafa? lorat icu; aiiTOt afrtoc el
84 fxii , ouOeU outw atTio? tou xaxa notetv , dXXa St'
dyvotav tou teXou? TauTa 7cpaTTet, 81a touto)v olou.e-
60 vof a6rw to dpiorov faeaOat. *H 84 tou tIXouc IspEdt;
oux aiOaipETO?, dXXa tpuvat SeT uaiiep 8<{itv fyovra
, ^
xptvet xaXo>( xal to xaV dX^Oetav dyaObv aip^aeTat.
Kal EtTTtv eutpu^c,
^
touto xaXuc ire'ipuxEV to yap gxe-
ytffTOv xal xdXXtorov , xal 8 itap' iWpou (x^) oTo'vt*
(11 13,1114.)
in nobis posita sunt, neque sponte nostra obcuntur : nimi
rum quod nihil referat , suaderi nobis ut ne Tel caleamm
vel doleamus vel esuriamus Tel aliquid aliud tale ; nihilo
enim magis ea perpetiemur.
(8) Atque hoc Tel illo quo-
que confirmatur, quod in peccatis ignorantise turn demum
ptenam constituunt legum latores, si quis sibi ipse sua
inscicntiaj causa esse videator : ut, in ebrios duplex pna
constituta est
;
principium enim in ipsis est ; nam in eorum
potestate erat non inebriari ; ebrietas autem causa inscien-
tiao est. Prseterea in eos qui aliquid ignorant eonim quae
legibiis sancita sunt, quae et scienda neque cognitu diffi-
cilia sint, aninudTertunt : (9) idemque fit in ceteris qui
negligentia sua Tidentur ignorare, quum liceat ipsis non
ignorare; poterant enim sibi, ut diiigentiam adhiberent,
unperare.
(10) Sed ejusmodi est aliquis fortasse, ut diii-
gentiam adhibere non possit? At enim ut tales sint , ipso-
rura culpa est (quippe qui negligenter ae dissolute rivant),
utitem injusti atque intemperantes , causa in ipsis versa-
tur : utpote quod eorum alteri in maleflcio, alter! in
compotationibus et id genus nequitiis aetatem consumant.
Nam quales sunt singulares actiones, tales ii qui agunt,
elficiuntur. (t 1) Atque hoc ex iis perspicuum esse potest,
qui se in certamine qnocumque aut acttone exercent :
nunquam enim agere intermittunt.
( 12) Et rero ignorare
,
qui e studiis et actionibus in qualibet re positis habitus gi-
gnantur, hominis est sensu plane carentis.
(13) Prseterea
hoc ipsum a ratione alienum est
,
qui injuriam alteri faciat,
euminjustum,etquiintemperanter viTat, intemperanlem
effici nolle. Jam si quis sciens eas res agat
,
quibus evadat
injustus, sponte sua profecto elBcietur injustus.
(14) Ne-
que Tero si velit, etiam desinet esse injustus, ac Justus
fiet
: nam ne aeger quidem santis efficiatur, quum velit ; nam
fere sponte sua morbnm contraxit
;
quippe qui et inconti-
nenter Yivebat , et medicorum praecepta aspernabatur .Tunc
quidem igitur ei licebat in morbnm non incidere : at post-
eaquam sese projecit, id jam desiit esse integrum, ut nee
is qui lapidem misit , retrahere eum jam potest
;
penes
ipsum tamen erat an vellet jacere; principinm enim in ipso
est. Sic et injusto et intemperanti homini ab initio licebat
,
talem non esse; idcirco sua voluntate tales sunt; post-
eaquam vero tales fact! sunt, non po$gunt non esse. (1 5) Non
solum autem animi vitia sponte contrahuntur ; sed in non-
nnllisbominibus etiam quae sunt corporis; quos etiam re-
prehendere solemus. Nam qui deformes sunt natura , eos
reprehendit nemo ; sed eos demum qui propterea
,
quod
exercitationes corporis prastermittunt et Taletudinem non
curant, id raali contraxerunt. Similisqueestimhecillitatis,
[deformltatisjet debilitatis ratio. Nemo enim caecitatem
ei
qui Tel natura rel morbo vel ictu aliquo cascos est
,
probri
loco objidat : quin ejus misereatur potius ; sed qui ex ebrio-
sitale aut aliqua alia intemperantia caecitatem contraxerit,
eum nemo quivis reprehendet. (16) ltaque quaecumqoe
vitia corporis in nostra potestate sunt , ea reprehenduniijr
:
qua; non sunt, non reprehendnntur. Quodsi ita est, in
ceteris quoque rebus omnibus ea quae reprehenduntur vitia
,
in nostra potestate esse reperientur.
(17) Quodsi quisdixe-
rit, id quemque expetere, quod ei videatur bonum; vernm
non in cujusque potestate esse
,
quae species nobis offera-
tur; sed qualis quisque sit, talem ei finem videri : fmo vera
si sibi quisque habitus in^enerandi quodammodn causa est,
erit et phantasia; profecto sibi ipse quodammodo causa.
Quodsi non est , mali in se admitlendi sibi causa erit nemo
;
sed ignoratione finis male agit , exislimans hoc genere vita?
se maximo bono potiturum. Sed appetitionem finis nemo
sibi sno arbitratu adoptare potest, verum ila natum esse
unumquemque oportet , ut quasi lumen mentis babcat,
quo et judicare recte , et id quod vere bonum est, suroere
atque optare possit. Atque est ille bene informatus a na-
tura, cui hoc naturae beneficio bene constituent est ro
quod maxima sit acpulcherrima isthaec res, quamqup ;,b
alio neque consequi neque discere aliquis possit, sed qu:nn
Digitized by Google
(1114,1116.)
Xafiiiv jx7,oi paGeiv, aXX' oTov ftpu, toioutov ?et, xal
to eu xil to xaXwc. touto iresuxEvai
^
TtXtia xal aXt)-
6iv>j av ?tj euyuia. Ei or) TauV laxlv aXr,0rj , -i u.3X-
Xov -fj aptrJ) -nj; xaxt'o? eVcat Ixouortov; (is) 'Au^oTv yip
s 6
4
uo(w<;, tb> dya6w xat tw xaxw, to te'Xq? (pucei
^
SirwaS^icoxe a>a(vexat xal xeixat, ta i Xonra icpb?
tout' avaspepovxs? irpaTTOoaiv 6icwa8^icoTe. (i) Eire
or) to TtXo? o.ii (puaet ixdaxw (patvexat o'iovSy]7tots
aXXa ti xai leap' auTo'v Iotiv, eite to uiv ts'Xo?
io suaixov, tw Se t& Xoiita icparreiv ixouat'wc xbv oirou-
Satov *| apeT^i Ixouaio'v Iottiv
, oJOev tjttov xai T| xa-
xia Ixouaiov av en]* oiaoiwc yap x*l T<?
xaxSi uitoipj^ei
to Si' aiiTbv ev tbi? icpdSietri xal (I p)\
iv tw xiXti.
(so) Ei o3v, wantep Xe'yETat, Ixouoriof etatv at apxa(
is ( xal yap tSv eswv auvaiTioC ma; afoot eafMv, xai tw
-otot Ttve< elvat to tXo? toiovSs Ti6e(xt6a
)
, xai at
xaxtat xouaioi av eTev &u:oiw; yap.
[VIII.] (si) Koivrj uiv ouv icepl twv apsTwv tiprjTat
^jutv to Tt ysvo? Tuirtp , brt piaoTT)TE( eSatv , xat 6rt
jo Rei?, fop' uv xe yfvovxat, xat ort toutwv irpaxTtxal
xaO' aroxd;, xat ort e\p' f.uiv xal Ixouorioi, xai outw?
mq av 6 8p8b? Xoyo; irpoara^i). (ti) Ouy_ ijiotwc. si at
Kpoi;Ei<; Ixoumoi etau xat at fijen* twv pdv yap irpdljewv
air'
apx^f
("V.P
1 T0" *&*<* xupto( lopiEv, etSoTf; Ta
xa6' exaarra, xoiveljewv Set^c
apX^Cj xa6' sxaaxa Se
f, itpo'crOECTtc ou yvwptpwc , uJorrep eVi twv dppworiwv*
aXX" 8xi tV r}u.iv Jjv oCtw; v| pt^ oStw j^pricraoOai, 8ta
toCto Ixouotot.
[IX.] (23)
'AvaXa$o'vTE( Sj) nepl ?x.aavr\$, eticu>|Mv
30 ti've; etst xal icepl icota xat irwi; jpa S' lorat Srp.ov
xai iro'sai Eitrtv. Kal icpuTOV icepl avSpeia;.
ETHICA NICOMACHEA. LIB. III. CAP. VI. 31
talem obtineat quisque qualis ipsi a natura data est : adeo-
queipsum illud, bene et pulcbre a natura factam esse bane
partem , fuerit perfecta et vera naturae bonilas. Haec si vera
sunt, quamobrem virtus magis quam vitium nostra spunte
ac volunlate suscipi dicetur? (18) Utrique enim , et viro
bono et improbo homini , natura vel quolibet alio modo
finis et videtur el positus est : reliqua vero omnia ad nunc
referentes agunt, qnoquo modo atwnt. (19) Sive igitur
finis non natura ostenditur alicui, qualiscumque demum Me.
i'ueiit,sedad eum statuendum aliquidetiam amplins \ini-
cuique suppetit , sive etiam finis ipse a natura est , at cetera
ilia
(
quae videlicet ad finem assequendum suscipiunttir ) vir
bonus volunlate suscipit, atque ob id jam voluntaria est
virtus : ninilominus profecto vitium quoque erit volunta-
rium sponteque conlrahetur. que enim in liomiue nialo
atque in bono viro inest hoc, ut per se agere possit, ut
maxime in fine staluendo nihil detur voluntati.
(20) Quodsi
ergo, utdicitur, virtutes sponte nostra comparantur, idque
ex eo, quia habituum causas quodammodo nos ipsi pra%ta-
mus, et deinde pro eo atque sic vel sic aflecti sumus,
etiam finem nobis pro|x>nimus alium atque aliuin : profecto
vitia quoque ipsa sponte nostra contrahenlur : similis enim
est utrorumque catio.
[VUI.] (21)- Ac de virtutibos quidem universe a nobis
dictum est , earumque genus rudi quadam efligie adumbra-
tum : nimirum quod sint medietates , et quod habitus
;
hinc a quibus rebus gignantur ii habitus ; turn eosdem habi-
tus, ad eas res agendas valere, et hoc per se; et esse in
nobis silos, et nostra sponte suscipi , et ita, ut recta ratio
praescripserit. (22) Aliter vero actiones nostra voluntate
suscipi dicuntur , aliler habitus. Actionum enim a prin-
cipioadextremum domini sumus, qutim rerum singularium
cognitionem habemus : habituum vero principium dum-
taxat in nostra est potestate. At quae a rebus singularibus
fit ad habitura accessio , nola non est; ut in morbis evenit.
Quia vero sic aliterve tractare res singulares nobis iicebat
,
idcrrco habitus nostra sponte suscipi dicuntur.
[IX.] (23) De singulis igitur virtntibus disputationem a
capite repetitam ordiamur
,
quae sint , et qualibus in rebus
versentur , et quomodo Eodem negotio quot sint numera
virtutes
,
planum Get. Ac primum de fortitudine dicamus.
CAP. VI. [IX.]
"Oti uev ouv |uaoTT)( lorri itepl tpo6ou( xat Oappr)
,
ifa
xat irpoTEpov sipriTat. (s) <I>o6ooy.E6a os orjXovdTt
ta cpoSepa ,
TauTa S' Ictiv w; airXw? eliretv xaxa * Sib
*xal tov <poov 6p(ovrai irpovSoxtav xaxou.
(3)
<I>o6ou-
tu6a uiv ouv icavra Ta xaxd, olov aSo^tav, icevt'av, vo'dov,
a^tXtav, Oava-rov, aXX' ou icepl navTa Soxst S avSpeto;
Etvat' Ivta yap xal"SeT oof>tt86ai xal xaXo'v, to Se (jl-Jj
Ktor/pov, oTov dSo(tav & pk<t yap (poooupavoc iict(ixrj<
xal a'.S^awv , 6 Ss u,-)) ij.oSouu.evo? avafo-^uvTof Xe-
Yeth
6*
uito tivcov avSpeTo? xaTa (AETaipopav v/u yap
ti f(totov tw avSpetw* ofyoSoc yap ti? xal 6 avSpeto;.
ji) Oeviav
8'
tuoK ou Set cpoSetaOat ouSs vo'orov, ouS'
SXtdf Saa u-h
aicb xaxta; jxtjSe Si' auco'v. 'AXX' ouS*
u i icepl TauTa aipo6o? dvSpeToi;. Aeyopiev Ss xal toutov
xa&' 6aoiotT|Ta
Iviot yap Iv toT( icoXeu.txoTi; xivSuvotf
SeiXol ovtc( IXeuOeptoC etn xal icpb; ypr,u.aTwv aico-
ooXJjv tu9apo-t!K e*xouatv. (6)
OuSi Si) tt ti; C6ptv
xtpl iraiSa? xal Yuvatxa (podeTrat v| ipOo'vov rj ti twv
ToiouTcov, SetXd eWv
008'
et Oappet u.AXo)v puxart-
youaOat , olvSpeTo?.
()
Ilepl icoia o3v twv (poSepwv
dvopeto;; $
itepl xi ji/vurra; ou8el yip iicopteviTt-
Fortitudinem Igitur esse medielatem quae in formidine
et fiducia vertitur, jam ante diximus. (2)
Timemus autem
ea scilicet, qua: terribilia sunt; ea vero sunt, ut simplici-
ter dicamus , mala : unde etiam timorem exspectalionem
mali esse deflniunt
; (3) ac timemus quidem mala omnia : ut
infamiam
,
paupertalem , morbum , solitudinem ab amicis
,
mortem, non lamen videtur in his omnibus vir forlis versari.
Sunt enim quae pertimescere et oportet et est honestum , et
contra contemnere turpe est , velut infamiam ( nam qui earn
metuit.et probus est et pudens; qui vero non metuit, impu-
dens ; sed is a nonnullis fortis appellatur ex quadam trans-
Ialione sermonis : quoniam quidpiam habet forti simile;
nam aliquis ab omni metu liber est vir forlis)
'; (4)
pauper-
tatem vero pertimescere fortasse non oportet , nee morbum
,
neque ea omnia ( ut semel dicam
)
quae non a vitio nascun-
tur , neque culpa nostra contraliuntur. Nee lamen vel is qui
in hisse a metu vacuum praestiterit , fortis dicendus est;
fortem tamen eum quoque ex similitudine dicimus. Non-
nulli enim quum in belli periculis timidi sint, liberales
sunt tamen et in pecunia amittenda fidenti ac praesenti sunt
animo. (5) Jam qui contumeliam in liberos et uxorem exti-
mescit vel invidiam vel aliquid ejus generis , timidus minime
est : neque fortis item is, qui animo confidit turn
,
quum se
flagellis verberatum iri videat.
(6)
Quibus ergo in rebus
formidolosis-vir fortis cernitur ? nonne in maximis? Nee
Digitized by Google
32 H9IKQN NIKOMAXEIQN 1, ?. (lll!>,lll.)
xuxspc? Tuv Seiviov. <l>o6ephVtaxov
8'
8 Odvaxof
icspai; Yp,xaiouotv ext x5 xe6vtwxt Soxetoux' otYaSov
ouxe xaxbv elvat.
(7)
Ao'!;ete
8'
av ouSi irepl 9dvaxov
rev fa icavTi 6 dvSpeto; tTvai , oTov ei ev OaXdtxxi) y| e'v
t voaoi;.
()
'Ev xtcriv ouv; r) fa xoTc xaXXfatoi? ; xoiouxoi
Si ot lv TtoXtjiU)' Iv [AtftaXW yip x xaXXfexw XIV-
Suvw.
(9)
'Ojao'Xoy01 ^' xouxoie ticrl xal at xtptal at fa
tat; itdXsat xal irapi xoi? [xovap^oi;.
(10)
Kupt'to? 8Jj
Xeyoix' av dvSpeioc 6 ivepi xbv xaXbv Oavatov dSeifc,
10 xal Sua Odvaxov Imfepet uito'y" 101 bvxa
-
xoiauxa Si
paXtaxa xi xaxi irdXepov.
(11)
Ou u/J)v iXXi xal v
9aXarr>) xal fa vd<roi< aSf}) 6 avSpsTo? , ovjr outio Si
ox; ot OaXdxxtoi

ot fiiv yip dire-pKoxaai xyjv aioxripiav
xal xbv 6avaxov xbv xotouxov Su<Tjepaivouaiv, ot Si
lb euIX-rrtSe? elat itapi t4,v (iit6ip(av.
(13)
"A{xa SI xal
avop(Covxai fa oT; ioxtv dXxY)
^
xaXbv xb aitoSaveiv iv
xat? xoiauxai; Si tpOopaT? ouOexepov uirdp/et.
eniiD quisquam res Itorribiles et asperas patientius tolerat.
Omnium autein rerum nihil horribilius est morte; nam
et omnium rerum est extremum, nihilque reliquum esse
mortuo videtur nee bonum nee malum. (7) Sed nee in
omni mortis genere vir fortis cernitnr : ut si quis vel in man
naulragio pereat Tel morbis.
(8) In quonam igitur alio
quam in eo quod pulcherrimum est? quales sunt inortes in
bello : in maximo enim et pulcherrimo periculo ea; snsci
-
piuntur. (9) Testantur et comprobant haec quae dicimus
,
etiam honores ii qui et in liberis civitatibus et apud reges
iis qui in bello reciderunt, decernuntur.
(10) Quocirca
fortis proprie dicetur is, qui nee morte honcsta, nee iis
impendentibus atque instantibus qua; mortem afferunt,
perterretur : cujusmodi sunt ea maxime quae in bellis
accidunt. (II) Vacat tamen metu etiam in mari inque
morbis vis fortis; licet non sic, ut nautae. Fortes enim tali
tempore quum de salute sua desperant, turn genus hoc
ipsum mortis aegre ferunt ; nautas vero usus et experientia
confirmavit beneque sperare docuit. (15) Simul etiam till
comparant se ad fortitudinem in iis rebus, in quibus spectari
potest robur aut in quibus pulchrnm est mori
;
quorum
neutrum in illis alteris generibus interitus reperitur.
CAP. VII. [X.]
To Si <po6ipbv ou toxoi uiv xb auxo , X^yofisv Si xi
xal uittp avdpuirov. Touxo jxiv ouv iravxl <po6epbv xu
*0 yi vouv e^ovxi, xi Si xax' dvflponrov Siacpe'pei fjLtYeflei
xal xt<> u.SXXov xal yjxxov &u.ot'io; Se xal xa OappaXea.
(2)
'0
Si avopeio? avtxicXTixxoc &>( avSptoiro;. Oo6>$-
aexat (xev ouv xal xa xoiauxa, w; Sec Ss xal io? 6 Xo'yo?
Ttojjiivet , xou xaXou fvexa
*
touxo
y
ip xAo? x?jc dpexrfc.
u
()
"Efftt Se ijiaXXov xal ^xxov xauxa <po6s7a8ai, xal
ixi xi u.9| <po6epi co? xoiauxa tpo6eto8ai.
()
Ttvtxai
Si xuv au.apxiwv ^
iiiv 8xt ou Set , v| Si 8xt ouv^
6>t
Se!, Jj Si Sxt ouy_ Sxe, ) xt xwv xowuxoav 6u.o(b)( Si
xal itspl xl OappaXea. (s)
'0
tiev o3v & Sei xal o&
10 evexa uirofiavtov xal fo6ou(xsvo;, xal to; Set xal 6x1
,
&u.o{<o( Si xal dappuv, avSpeto?

xax' d^fav yip
,
xat
io? av S Xoyo?, itaoyet xal xpaxxet 6 ivSpetoj.
()
Tk<n Si itaari? faipytlai iazX xb xaxi tJ|v ?5'v.
Ka\ xo> dvSpettp Si f, avSpeta xaXo'v. Totouxov SV) xal
36 xb xe'Xo?

Spti^exat yap exaaxov xiTj xe'Xet. KaXou Si)
ftexa 6 dvSpeto; uitojievet xal npdxxei xa xaxa r}|v
avSpeiav.
(7)
Ttov
8'
uixepSaXXdvxtov 6 [ilv xij dttpo6ta
dvtivufAOi; (elprjxat S' ^u.tv lv xot? itpdxepov 8x1 itoXXd
io-ttv avaivutta) , elV) S' dtv xt? u.atvo'u.evof %
dvdX-pixo?,
40
el p>)6iv <po6otxo, iiiixe aet9u.bv tti]xe xa xuu.axa, xa-
Odnep <paol xou; KeXxoui;. 'O Si xio Oappetv &itep-
SdXXiov nepl xa <po6epa fipaou;. (s) Aoxet Si xal
aXa^wv etvat 6 6paaru; xal 7CpooTCOtT)Xtxb dvSps(a?.
'Q? o3v txiivo? irtpl xa ^o^epot fyet, o8xu> olixo? pou-
4b Xexat ipatveaOat ' fa oT? ouv Suvaxat, ttttietxai. (s) Atb
xal eiolv ot icoXXol auxtov OpaauSetXot' fa xouxot; yip
Ipavuvdiievot xi cpoSspi ouj^ uicoiie'vouotv. (iu)
'0
Se
xw 9o6eTa6i CnrepSaXXiov SetXdc
*
xal yip 4 u.j) Set
xal to? ou Set, xal icdvxa xi xoiauxa axoXouOet auxco.
so 'EXXeiTtet Si xal xtji 8appiv dXX' iv xal; Xu7cau; ditep-
CdXXiov iiSXXov xaxatpavifc io-xiv. (11)
Auo-eXitt? Sij
xi 6 SeiXd?* iteivta
fip
<po6etxai. '0
8*
dvSpeTo;
Jam id quod liorribile dicitur, non omnibus unumet
Idem est : vocaturquc hoc nomine etiam aliquid quod
supra hominem est, quod omnibus qui sanse mentis sunt,
terrorem injicif. Quae autem hoininl tolerabilia sunt , ea
magnitudine differunt , eoque, quod alia aliis terribiliora
sunt aut leviora. Eodemque sese habent modo ea quoque
in quibus confidentia versatur. (2) Vir autem fortis imper-
territus est , sed ut homo. Proinde haec talia quoque per-
limescet, sed ita ut oportet etut ratio postulat, subibit,
honesti causa : tile enim virtutis finis est.
(3) Fieri autem
potest ut haec quis et magis et minus quam debet exti-
mescat : et praeterea , ut quae non sunt formidolosa, perinde
ac si talia sint, inetuat. (4) Peccata autein committuntur
alia
,
quod id agitur quod non oporlet : alia
,
quod non ut
oportet : alia
,
quod non quo tempore oportet , aut aliquid
hujusmodi. Idem de iis in quibus confidentia versalur,
senliendum. (0)
Qui igitur ea quae oportet , et cujusrei
causa oporlet , et ut oportet , et quando, perfert ac metnit,
fortis est : itemqueet qui confidit. Nam pro rei dignilate,
et ut ratio postulat, patitur et agit vir fortis. (6) Oimiis
autem actionis finis est quod est secundum liabiluoi. Ad
luec viro forti fortitudo honestum quiddam est. Talis igitur
est et finis : suo enim quidque fine defmitur. Honesti igitur
causa fortis vir et suflert et agit quae fortitudini consen-
tanea sunt. (7) Ex iis autem qui modum superant , is qui
nietus vacuitate nimius est, caret nomine; (esse autem
multa, quibus nomina imposita non sint, supra diximus :
)
sed appellari poterit vel insanus quidam , vel doloris sensus
expers, si nihil metuat neque terra; motum neque procel-
las
,
quales aiunt esse Gallos. Qui autem in eo modum
superat, quod in rebus formidolosis pra-lidat.audax i>st.
(8) Atque audax etiam arrogans esse sibique fortitudini*
laudem suinere videtur. Itaque quo ille animo est in rebus
formidolosis, eodem vult hie esse videri; quibusrumque
igitur rebus potest, ilium imitatur. (9) Ita fit etiam ut
plerique illorum timlditatem habeant com audacia con-
jiinctam. Nam quum in his se jactenl audaciamque osten-
tent , res formidolosas tamen non perferunt. (50) At qui
metuendo modum superat, is ignavus timiilusque nomina-
tor. Nam et quae metuenda non sunt, et quemadmodum
non sunt, metuit :omniaque ejusdem generis eum comi-
tantur. Confidentia quoque idem deficitur : sed in molestiis
quia nimius est, magis sese prodit. (it) Ab omni igitur
fere spe derelictus est ignavus; omnia enim pertimescit :
Digitized by Google
(lilt)
ETHICA NICOMACHEA. LIB. III. CAP. VIII.
ivivTu.)?- to yip Oappalv euiXitt8<K. (is) Ilepi xauxi
uiv ouv foxtv S xt SeiXo< xai 6 6pao-u xai 6 avSpeto?
,
ota^'pwc o" fyouot itpbc auxa- ol u.iv yap uirepfiaXXouo-t
xai eXXft^ouatv, 5 51 piou* t/n xai w? oeT- xat ol
fv
tSpaenic irpoirsxeu;, xai ftauXoixcvot itpo xwv xtvoovoiv,
it afoot; 8'
dfiWvxai, ol
8'
avSpftot e*v Toi Epyoti;
o;ttc, irpo'xepov
5'
^ooytot.
[XI.] (i3) Kadaittp ouv f'pijxat , f, v5p'a jaeo-o'xt,
text irjpl OappaXsa xat ({.ofiepa', iv oT? efpr.xat, xat 5xt
MxaXiv alpsixat xat faojuvfi, vj 6xt atojrpov to u.jj.
To
3'
arcoOvijo-XEiv iptuyovxa itevt'av
5j pwxa
^ ti Xu-
itr,pov oux eivSpstoo, dXXi u.3XXov oeiXou- jxaXaxta
yip to 9Euyttv xi lirt'irova, xat ouy ort xaXbv uito-
uivit, ctXXi tpeuywv xaxo'v. "EffTt uiv ouv >j dvSpst'a
IS TOIOUXOV Tt.
33
contra vera forlis; confidere enim hominis est bona spe
fretl.
(12) In iisdein igitur rebus timidus, audax et fortis
versantur
:
sed non eodem modo in eas affecli sunt. Ill:
enim modum transeunt ac deserunt : hie mediocritatem
servat
,
seseque in his its , ut debet, gerit. Atque audaces
sane praeproperi sunt ac precipites, periculumque
ante
,
quam est ostensum
, adire volunt, in ipso autem periculo
a sententia
desistunt. At viri fortes in faclis ipsis acres
sunt, ante facta vero sedati et quieti.
[XI.]
(13) Qnemadmodum igitur diximus,
fortitudo me-
dietas est qua; versaturquum in iis in quibus fidticia specta-
tur, turn in lis qua? terrorem afTerunt , non omnibus , sed'iis
qu.c supra diximus;
eaquesuniit ac perfert vel quia perferre
iionesliim,
vel quia non perferre turpe est. Mori autem
rugientem
,
vel
paupertatem vel amorem vel a-gritudinem
aliquam non est viri fortis, vel ignavi potius : mollis enim
anuni est
,
res iKrumnosas et laboriosas fugere ; at ille non oh
id mortem
perfert, quod bonestum sit iU facere, sed nuod
malum
fugere shideal.
Ac fortitudo quidem talis quondam
CAP.
VIII.
[XL]
Aeyovrai 81 xat Irepat xaxi izivn xp07rou{, npwxov
(tlv f, roXmxri

u-aXtora yap eoixe

Soxouat yip 6ico-
(imtv tooj xtvSuvou? ot iroXtxat 8ta xi ex xwv vo'uwv
iitiTt'ixta xat xa ovetSr) xat 8ti Ta? xtua'c Kai Sta
xouxo avSpsioxaxot Soxouonv slvat itap' oT; ot 8etXot
irtuot xai ot avSpttot evTtuot.
(j) Totouxou; 31 xai
"Oujipo? Tcout, clov xov A(jh)57)v xat tov "Exxopa-
riouAtMJ[ia; piot 7tp<uTo;
Osf/MV avaOr^jt

xii Atoayjoy;;
,
* "Extwp yap now 9^011 eVi TptajoV ayopsuuv,
TuotiSji; on* 6[iio.
() llaot'wxai 3'
auxr) [xotXtrra x5j rcpo'xEpov tpr)u,svy]j
6ti ot' apE-cr.v yt'veTat
St' alow yip xat Sti xaXou jpi^iv
(xtfiri? yap) xai <poyJ)v ivetSoui;,ti(ixpou 5vto?.
(4) Ta-
* hi av ti xai tou fmb twv apyo'vxwv avayxajo-
|ttou; st tbuto'-
X"'P
0U
S'
* 0"
2''
aiSB dXXi
cia oofiov auTO optoat, xat <pEuyovxe<; ou to aicr/pov
iXXi to XuitTjpdv avayxajouot yip ol xuptoi, SoTcep
'>
Exxtop,
* 'Ov 85 x' eriiv iiravsuOs |iaxr){ xxu<raovxa vor.au,
ov ot apxtov io-fftixai fuyEtiv xuvo;.
() Kal ol irpooxaxxovxtt, xiv avaycopwot xuirrovxe? to
uto opust
,
xat ol itpo twv xatppwv xai xwv TotouTOJV
wpixaxxo'vxe?- itavxt? yip dvayxa^ouo-iv. AtT
8*
ou
* m' avayxr,v avcpeTov tTvat , aXX' Sxt xaXo'v. (e) Aoxtt
xat f, <uittpta f, itspi exaoxa dv8pta xt Jvat

(
Mt xai 6 2toxpaxr,< oVJO)) lTciTrr;u.r,v fTvat xr|v av-
tpf.av.
Totouxot ol aXXot aiv v aXXoi?, v xoT; ito-
Xiuucoti; 8'
ol o-xpaxttoxar ooxti yip Etvat TtoXXa Xvi
* too
soMaou
, St uotXiirxa cuvttopaxaotv oSxot

tpatvov-
tt o>, dv8ptot, 6xi oux tsao-tv ol dXXot ofa lxtv.
(") Etta wotr.oat xai u.i) itaOftv (taXiffxa ouvavxat ix
ai< iasetpia?, 8uvau.vot
xpr,o-6at xoi; o'sXotc xai
wtauxa j/ovxe? &7toia av *ir, xai wpo? xb wotrjeat xat
ASISTOIILES. II.
Esse vero perlnbetur fortitudo etiam aliter, et quidem
qiunque
modis; quorum primus est ejus qua; tivilis appella.
tur. Ad illam enim
,
quae vere et proprie fortitudo est , lia-c
proxime videtur accedere.
Videntur enim cives perieula
subire quum legitimis poenis aUme ignoimniis compulsi.
turn liononbus
ac pra-miis inviuti.
Quare apud eos
maxime viri fortissimi
reperiuntmr , apud quoset infainia
iiotantur ignavi
, et lionore afficiuntur viri fortes.
(2) Ac
ales sane mtroducit etiam Homei us, velut Uiomedem et
llcctorem :
Primus Polydanus me turpi labe uotabit.
Et Diomedes inquit :
Namque Hector Trojana Inter sic agminadicet
:
A mcTydides....
(3) Atque banc maxime similis illi fortitudini est qua? primo
loco a nobis posita est. Nam et de virtute exsistil, quum a
pudore prolicisratur, et de honesti appetitione, puta, ho-
noris
: et vero ex fuga rei turpis, qualis eerie est ignomi-
nia.
(4) Eundem autem in numerum referre licet illos,
qur ab iis quorum sub imperio sunt, fortes esse coguntur;
sed hi eo sunt illis tleteriores, quod non pudore adducti
\
sed metu coacti id fadtint; neceo, quod turpitudinem
,
sed quod dolorem fugiant. Cogunt enim ii quorum sunt
in potestate : quo modo Hector :
Quern vero sese e pugna suhducere cernam
,
Ut fiat canibus inox faxo voracibus esca.
(5)
Cogunt etiam ii qui in primo ordine aliquos loeant
,
ac si retrocedant
, eos verberant; item qui ante fossas et
alias hujusmodi munitiones aliquos collocant ; nam omnes
hi cogunt. Atqui fortem virum par est honesto excitatum
talem esse, non vi aut necessitate roactum.
(6) Atque
etiam usus in quaque re sihi fortitudinis nomen vindicatt
ex quo et Socrates fortitudinem scientiam esse putabat
Atque iisu )ieriti et exercitati alii quidem sunt aliis in rebus,
sed in bellicis milites. Nam multi videntur esse belli ter<
rores inanes, quos hi experiendo maxime persperto* habent
;
atque ob id habentur illi pro fortibus, propterea quod alii,
quales sint terrorcs illi, non intelligunt.
(7)
Ueinde ut
adversarios damnis aflicere queant, nulloque ipsi detri-
mento aflici , usu et consuetudine consectiti sunt : quippe
qui et armis sciunt uti, atque his ipsis etiam instructi sunt

Digitized by Google
34
irpb? TO pvJj itoOtTv xpaWra.
^
irXou
&itXt[Mvot uaxovTBi xal d6Xi)Tal iSiuTat?- xal
yap tv toi TOtouTon; yw<v oujr ot dvSpeioraToi
<*-
XI(xutto{
elaiv, dXX' ot [xdXwTa tax";
xal Ta aw-
6
|*a dpurra s^ovr*.
(
9
)
0t
<"P
,SiTai 8
*
Se,X<A
yCvovtbi, Srav oirepTttvt) o xiv8uvo xal
Xshrwvroti
Tot? irXiieso-i xal xaT? itapadxeuaT?-
wpwtoi
Y^P
?*"-
fouo-i,
Ta Si icoXmxa
(xsvovta aitoM**"
>
*W
P
"**'
Tcji 'Epf*ai<p
oW6t). ToT f*iv
Y
4p
al<r/j>bv to
fety"
to xal 6 9avaTo; trfi
towutyh
ocoTT|pia
atperwrepor ot
xal ? apx?,?
txivSovsuov dx; xperrou ov?
,
yvovts?
81 f^oum,
tov OavsTOv f*aXXov tou alaxpou
90606-
(Mvot- 8
8'
ov5p*7oe o* toiouto?.
(io) Kal tov 6U(X0V
8'
tel t>iv
dvSpetav eiti<pe>ouv
dvSpeiot
Y*P
"vat 8o-
16 xouai xal ot 8ii Ouftbv
&mtp Ta 6r|pi e"iri toIc Tp-
(xavra? ftpd.utvot , 8ti xal ot avSpelot OuaMiSetr It|-
tixutbtov Yap
8 Oujibc pb? tou<
xtvSuvou,S6ev
xal
"0(tr,pot,
H01KUN
NIKOMAXKIUN 1\ vi
(n,iin.)
. .
_
t
' I talibus, quas ad damnum hosti inferendum et a se propul-
(s) Qairsp ouv avo- I - '
*
oOevo; iu&At 8u(i<p'
SO xal
(livot xai 8vu.6v.eYeioe'
xal
Spqiu o" 4va

tva |i(vx"
xal
35
Utotvatjia
-
itavTa
-f^P
* TotauTa lotxs <r]|iaivtiv tV
tov 6u(*ou
fvtfwiv
xal 6pt)v. (ll) Ot
(*sv o3v dvSpeiot 8ta to
xaXbv
icpoTTOuciv, 6 Se 6u(M><; ouvep^eT au-oi* Ta 8i)pi'a
8s Sa Xumiv 8i&
y*P
"
i^Y^"
1
*1
9o6To6i
,
litel
30 tav
Y
e Iv CXr, }
Iv ftei
?
, oi wpowp/ovrai. Ou
8>i
toriv
avSpeia oii to 6it' aX-pf,8ovo? xal Oujxou i;eXau-
vo>eva rcpb; tov xivSuvov bp.uav, o08iv twv SetvSiv
jtpoopwvTa , l*t\ oCtw y
xav ot 8voi avSpttoi eUv it.
vuvti

Tuirrojisvoi Yap
oox diyiffTavTat vffi
vo(i5j^ xal
ot (xotyol 8i 8ia t*,v litiOujtiav ToX}t7ipa
icoXXl Spwotv.
(12)
Ou
H
loriv dvSpela tb 8t' aXYTiSdvo? ^
8u|iO
^eXauvdjiieva wpb tov xivSovov. 4uowwTaTTi
8' ioixev
^
Siawv 6u(tbv elvat, xal itpoo-Xa6oua
icpoa{pe<riv
xal to oS e*vexa dvSpsta tlvat. Kal otjJvOpwTtoi S^i
40 SpY^djAevoi
|xlv aXYooot,
Ttpiwpouftevot
8' ^SovTar ot
Se 8ii tbutb (xa^dixevoi |xdX((*oi
|xs'v, oix dvopeToi
Si- 00
Y*p
S' t<> x^ov O"58
' 6

8 X
^'
iXXi 8li T
itd9o?'
icapanXiisiov
8'
x
0,"( TU
<
15
)
04Si S
^
ot
euiXmSK
^vte.; dvSpiioi- Sii Yap
-rb itoXXaxt? xal itoX-
46 Xob
vevixrixivai
Oappoustv fv toi< xivSuvot?. Ilapd-
piowi 8t, 6"ti &><?*>
OappaXe'oi- dXX' ot |xiv dvSpsToi
8ta Ta
irpotipr)[iivB
OappaXfot, ot SI 8i to oiaOai
xpe(TT00
*Tvai xal |xr,6iv dvTtita9eiv. ()
ToioTJtov
81 itowodt xal ot
(9u(Jxd[Mvor eoe'XittSe?
Y^p
Y^o";
1 -
60 "Orav 8e auxoi< (x^| ou(x6? Toiaura
,
yivyMr
dvSptwo
sandum maxime valent. (8)
Quamobreni sic ,
ul cum iner-
mibus armati, et ut athlete cum Inctandi imperitU, de-
certant. In talibus namque
cerUminibus non fortissimus
quisque
pugnacissimusest , sed qui plurimum viribus valet
corporeque est
prasUnUssimo. (9)
Ceterum militcs turn
timidi sunt, quum et periculum majus est qnam ut possint
obsistere, et copiisatque
apparatu sunt inferiores
;
primi
enim terga vertunt : ciHes Tero copia! pugnantes ocd-
dunt ; id quod Hermaio conligit Nam et fuga ci vibus tur-
pis, et mors ita parta salute optabilior est : illi vero initio
pugna: se periculis offerunt ea Oducia
,
quod sint superiores
;
sed cognito periculo salutem fuga pelunt, mortem pejus
turpitudine metuentes. At wro fortis w non solet esse
bujusmodi. (10)
Porro iram qnoque fortitudini
adscribunt.
Jam in fortibus esse videntur etiam ii qui ira concitati fe-
runtur,
quomodo belluaj ineosirruunt qui eas vulnera-
runt : quoniam qui fortes sunt, iidem etiam iracundi.
Maximum enim ad pericula adeunda calcar ira admovet
;
ex
quo et Homerus
:
Vires addWit ira;
etillud,
Bilem concivit et Iram
;
el hoc,
Acris per narcs subiit furor
;
et islud
,
Toto fervebat corpora sanguis.
Hac enim omnia eruptionem atque impetum concitati
animisigniOcare
videnlur. (11)
Fortes quidem igiturviri
bonesti causa res tales gerunt, eosque ira adjuvat :
besti*
vero ob dolorem quo sunt affectae. Nam vel quod ictaj
fuerunt, Tel quod hoc metuunt, ob id talia agunt
:
nam
si sint in silva ant palude , neminem
aggrediunlur. Non
igitur fortes sunt, eo quod dolore et iraincitalas periculum
adeant. nihil coram qua; gravia et periculosa sunt, provi-
dentes
Nam isto quidem modo etiam asinos fortes dicere
liceat,quum=uriunt
: quoniam ne verberibus quidem a
nastu
dimovenlur.
Sed et adulter* ,
cupiditate inflammat!
,
m\U
faciunt
audacissime. (n) Non igitur fortia sunt ea
qua? dolore vel ira elate sese
discrimini offerunt. Videtur
norro ea
forlitudo
maxime
naturalis esse, quam ira exci-
tavit eaque
adjuncto
consilio et fine ,
vere fortitudo po-
tent
appellari.
ltoque et homines, quum
irascuntur, dolore
;
quum injuriam
acceptam
ulciscuntur, voluptate
affic.untur.
Verumtamen
qui his causis impulsi pugnant,
pugnaces
illi quidem,
nee tamen fortes appellandi sunt.
Non
,
en.m
propter
honestum,
neque ita ut ratio
monet, d
I
aaunt
Ld
perturbaUone
concitaU.
Ceterum
s.m.le
q
U1ddam ha-
bentforUbus. (13)
Sed nee illi qui bona spe animu cITe-
rC ur sn' i n or"bus habendi
"
Nam
'"
Pr

P
.
Q
elsSinset
multos vicerant, in
periculis
f.dunt
;
eo temen
suntaterU
similes .
quod
utrique
fiducia pradit. sunt
:
ve-
ZtuwTteta
propter eas
causas quas diximus
,
fidunt
;
"/ Luxerunt, se
viribus esse omnium
J
^stentissimos,
nihilque
incommod.
vicissun
accepturo,
(14)
Idem lit ab
ebriis
quoque; nw bona spe
aitar.
quum vero alia , ac
speraverunt,
ipsteevenermt,
diffugiunt.
Digitized by Google
(III7.) ETHICA NICOMACHEA. LIB. III. CAP. IX. 35
8*
ijv t! <po6epl dvSpwiroj ovra xal cpaivo'utva uirofXE-
vctv, Sri xaXbv xai ator^pbv to (ir,. (lb) Aib xal dv-
SoEioTipou ooxtl tlvai to lv toT
alf
vtSioit <po6oi<; atpoSov
xal dtapa^ov tTvai r| lv toi? icpoS^Xotc
*
dito ?ewc yip
6 [aSXXov, 4j xal Sri ^rcov Ix irapacrxur,{

-va icpo^avrj
}iiv yap xav Ix XoYio"(i.ou xal Xoyou xi? irposXoiTO, xl
8'
ii-afcpv*)? xaxi tJ|v I5v. (is) 'AvSpEtot 81 cpaivovxai
xal ot dyvoouvrt;, xa{ elatv ou itoppw twv tueXitiowv,
ytipous
8'
6w d$iw|ia ooSiv i^ouatv, Ixsivot Si

Sib
10 xal pisvoutri ttva ypdvov ot
8'
#,icaTi[ttvoi , llv yvwoiv
5xi exEpov $| GixoirxEuerwat , tpeuvouotv 3irtp ol 'Apftiot
ETtaOov mpsireaovrec toi? Adxoxriv w? 2ixuwvi'oi<;.
(l~) 07 te 8J| dvSpeiot tipqvTat icoiot xive?, xal ol So-
xouvtec dvSpcioi.
Erat autem viri fortis, quae fonnidolosa homini sunt et vi-
denlur, ideo perferre
,
quia et perferre honeslum sit , et non
perferre turpe. (lh) Itaquefortitudioislaudem id magis lia-
bet, quod est, in repentinis terroribus sese imperterritum
minimeque perturbatum praebere, quam in provisis : vel quia
haec animi constantia magis ab habitu proficiscitur; vel
etiam
,
quia minus preparations liabet. Nam quae multo
ante perspecta sunt , in iis quilibet animi agitations ac ra-
tione consilium ceperit; at in repentinis ea prustare, id
est habitus. (16) Fortes porro videntur ii quoque qui
periculiim ignorant ; neqne bi longe al>sunt ab iis quibus
bona spes animum addit : eo tamen sunt illisdeteriores,
quod nihil rei aut rationis habent ad ita senliendum
, alter!
liabent. Itaque hi quidem aliquantum temporis perstant;
i] Ii autem in errorem inducti, statim ut aliud esse, ac puta-
verint , cognovenmt , fugiunt : quod et Argivis accidit, qui
in Lacedacmonios incidernnt, pro Sicyoniis eos habentes.
(17) Ac vero fortes quidem, et ii item qui similitudinem
fortium gerunt, quales sint.diximus.
CAP. IX. [XII.]
it Ilepl 6dpp7| SI xal (pdSou? i\ avSpsia ouda
ofy
ifLOtu; itepi dfttpw loriv, aXXi jxSXXov ictpi xa a>o6spa-
6
Tfip
lv -rouTOi; arapa^oc xal Ttspl TaC8' w; SsT lywv
dvopetoc (xSXXov f| 6 irepl ta dappaXia. (s) Tw Si\ ra
Xu7cr,pa Oivojiivetv, ok etpTjxat, dvSpslot Xefovtai. Aio
so xal EitO.uirov
^
dvSpiia , xal SixaCwf InatvstTai* y.aXs-
xwTEpov yap ta Xuiripa uitouivsiv
^ twv JjSe'wv (X7t-
-/ettOai.
(j)
Ou [if,v dXXl So'^eiev av sTvai to xata
TTlv dvopsiav te'Xo; ^8u, inn tCv xuxXu
8'
dtpavifraOai,
olov xav to7? YUf'V'xot; dywon Y^vtTai' toT
fkp
iruxTat?
to fiiv te'Xo? f,8u , oS 2vExa , 6 ffwpavo? xal ai Ti(ia(|,
to 8e TUTtTEO'Oat AXfeivo'v, EtitEp odpxivoi , xal Xu7Vr)(jo'v,
xal icS; 6 irdvoc oil SI to icoXXa Taur' slvat, u.ixpbv
ov to oli vexo ouSev ^8u faCverai Ij^Etv.
()
E! Sj)
TotouTOv lart xal to itepl tJ|v avSpttav, 6 (xiv Odvato;
to xal tot Tpau,uaTa Xoinipa tw dvSpiiw xal dxovrt e'cttbi,
vnouEVEi 81 auTa, ori xaXbv ^ Sri aloypiv to u.^. Kal
few av [iSXXov Ti|v dpet^v fvjj itadav xal Eu8at(iovt'-
crepo?
3i,
u.3XXov Inl to Oavdtw Xum|0^aeTai* xio
toioutw yap pdXtara Jpjv djtov, xal o&to; (XEyiffTwv
dya6wv dnoorEpt(Tai tt8w( ' Xvmipbv 81 touto. 'AXX'
ouSlv ^ttov dvSpetot, terw? Se xal (xSXXov, ort to lv tw
7toXs'uu> xaXbv dvT* Ixei'vwv alpeiTai.
(5)
OuSl Sifj lv
a7rdaai( to!( dpETat<TO ^otw? IvapyEtv Eiirdp/ei, TrXrjv
ly' oeroV'TOii teXou? IqpofircETai. (o) ^TpaTuoTa;
8'
06-
o civ tetos xwXuei
(x^i touc Totourouc xpaxiOTOo? sTvat,
dXXa Tobc J)TTOV piiv <JvSpE(ou;, dXXo
8'
ayaflbv (xr,Slv
e/ovra;
-
erotpioi
f^P
oStoi upo xou? xtvSuvou;, xal
tov
t
8iov ixpb? [xtxpa xipSi) xataXXaTTOvrat.
(7)
Hepi
uiv ouv dvSpEia? Inl toowcov eip^odw

ti
8'
lari'v, ou
w y^aXcnbv tuxw
ft
iceptXafiEtv Ix twv elpyju.Evwv.
Sed quum in fiducia metuqne versetur fortitudo , non ta-
men peraeque in utroque, sed in rebus formidblosis magis
cernitur. Nam qui in his omni animi motu ac perturba-
tione vacat , ad eademque ita afleclus est animo ut debet
,
is magig est fortis eo qui in fiducialibus quae appellantur
constantiam retinet. (2) Itaque ex eo fortes viri appellan-
tur, ut supra dictum est
,
quia res molestas forliter ferant.
Quare etiam molestiae expers non est fortitudo , et jure lau-
datur. DiDioilius enim est, res molestas toleranter pati,
quamseseajucundisabstinere. (3) Sed tamen yideri possit,
(inem quidem fortitudinis esse jucundum, sed ab iis rebus
quae circumstant.obscurariac pasnedelerijcujusmodi quip-
piam in ludis gymnicis accidit. Pugilibus enim finis ipse
,
cujus causa decertant
,
jucundus est , corona nimirum et
honores ; at plagae ac verbera et omnis denique labor, quod
e came constent , molestia eos afficiunt. Quia porro per-
quam multa sunt ilia
,
quae dixi , laboriosa et molesta
,
finis ipse, qui tenuis et exiguus est, nihil jncunditatis in
se inrlusum habere videtur.
(4)
Quodsi talis qnoque est
fortitudinis nature, mors et vulnera forti viro sunt ilia qui-
dem molesta future, atque invito accident; sed omnia ta-
men ilia perferet, quia et perferre honeslum , et non per-
ferre turpe est. Ad liaec
,
quo magis virtutem omnem corn-
plexus fuerit ille ipse , et qno beatior erit , eo molestius
mortem feret. Nam vir talis et vita est dignissimus, et
ipsequoque maximis bonis spoliatur, idque sciecs : quod
profecto molestum est. At nihilo minus tamen sese virum
fortem praebet; atque eofortasse etiam magis, quod iliis
omnibus id quod in bello spectatur honeslum , anteponil.
(5) Non itaque in omnibus istud virtutibus inest , ut earum
actiones habeant jucunditatem , nisi ratione finis. (6) Nihil
autem prohibet fortasse, minus praestantes esse milites ta-
les, id est, eos qui vere fortes sint, iis qui et minus for-
tes sint $ nihil aliud boni habeant. Tales enim ad pericula
subeunda parati sunt , el vitam exigui quaestus gratia pa-
ciscuntur et commutanl. (7) Ac de fortitudine quidem ha-
ctenus; quae quid sit non est difficile ex iis, quae dicta
sunt , rudi quadam forma descriptionis cognoscere.
CAP. X. [XIII.]
Met! 81 Tavr)v itpl awspoauv>i; Xsywjaev

Soxouat
yap twv dXovwv [upwv aOTai at dpETat. "Ort fiiv
tuv (iEeoT>]< larl itEpl 4jSova< \ owippotruvr] , ifprixai
fi)uv
-
jjTTOV
y
ip xal
ofy 6fio(w? larl 7C(pl Ta; XuTta?

** tv to(( autot? SI xal 4) AxoXaafa tpaivstat. Htpl no(a;
Sequitur jam ut de temperantia disseramus. Hae nam-
que duae virtutes earum animi partium videntur esse, quae
sunt rationis experles. De hac porro jam ante docuimus,
medietatem ipsam esse, versantem in voluptatibus; (mini)*
enim neque eodem modo in doloribus versatur;) atque in
bis ipsis intemperantia quoque vertitur. Nunc igitur qoibof
a.
Digitized by Google
86
H0IKUN NIKOMAXEIQN I\ (117,1118.)
OUV XO>V vuv a!popi8x>>u.sv. (a) Ar/ipifaSwffav
Si at ]wyutai xai at swu-axixai, oTov tpiXoxiu.ta
,
^>tXo-
uaOeia

exatepo?
Yp
xotixwv /*ip', ou tptXrjxtxd? eVxtv,
ou6sv jtaayovxo? xou aojjxato? , aXXa u.3XXov xt)? ota-
6
vota?

ot 3s itspi xi? xotauxa? *)8ova? outs cw:ppove?
ouxe axdXaaxot Xe'yovxar 6u.oiw?
8'
ouS' ot itspi xi?
aXXa? 6W u-^1 owu.axtxat stutv xou? ^ap <1>^ou.u8ou?
xai Str,f
T)tixoo xai wept xwv xuydvxwv xaxaxptSovxa?
xl? Vspa
dSoXe'aya?, axoXaerxou?
8'
ouXiYou.ev, ouSe
10 xou? Xuitouuivou? titt ^pr^uaciv ^
iptXot?. (a) llspi
Sf xi? owu.axtxa? etui av i) ffwtppoffuvTj , ou nana? Si
ouSe xauxa?- ol
y^P
/ctipovw; xoi? oiit x5|? %w?,
oTov ypoSuaat xai oyj^aor xai
vp*?
,
out* otitppove?
ouxe axdXaotot Xe'fovxar xatxot Sdjetsv av eTvat xat
16
w? Set yatpstv xai xouxot?, xat xa8' u:rep6oXT,v xat
sXXeid/tv. ()
'OuoCbK Se xat it xot? itepi xr,v ixo>jv

x&u?
f*P
oip6s6XrjU,e'vw? yatpovxa? ue'Xeotv r| uno-
xptest ou8si? dxoXasxou? Xsfst, o08s xoi*? ox; Set owippo-
va?. (&)
Ou8s xou? itept xr,v ooyiiv, itXf,v xaxi ouu.-
0
6e6r,xo'?

xou?
vip yatpovxa? u.r,Xwv r)
p~
dSwv ?j
8uu.ta-
uaxwv 6au.at? ou Xt'YOU.ev axoXaoxou? , aXXi jxocXXov
xou? ptupwv xat fyow
-yafpoust
yP
xoOxot? ot dxo'Xa-
orot , flxt Sti xouxwv <Svau.vr,at?
Y'
vt
"
al utoi; xwv eitt-
6uu.r,xwv. (s) "ISot
8'
av xt? xai xou? aXXou?, oxav
86
iretvwat, yatpovxa? xat? xwv [Jpwuaxwv bciiai?
1
xb Si
xotouxot? yatpetv axoXacxou

xotixw
'ftp
sitt8uu.T|xa
xauxa.
(7)
Oux sVtt 8i cuSs xoi? aXXot? Swot? xaxa xau-
xa? xa? atoOr^o-et? fpov^i itXr|V xaxa au|i6eif)xd?- ouSl
(JXXa
vip xa7? Sijiat? xwv Xa^wSv at xuve? yatpoustv, aXXi
)
t5j pptio-et- t>,v
8'
aio8io-iv r, Ssu
1
?!
Iitoir.ffsv. OuS'
6 Xsuv xr.fwvvj
xou pod?,.aXX4 x5j t'SwSf,' Sti
8'
i^i(
icTt, Sti xt,? tpwvrj? ^oOtxo , xai /atpetv Sr, xautr) (jai-
vexat. 'OpoioK
6'
ouS' I8wv r, e&pwv IXa^ov J| ayptov
al^a , aXX' 8x1 ^opiv e^et. (s) flepi x4? xotauxa? Si)

flSova? vj ffw^poouvri xat f, axoXaota iuxiv o>v xai xa

Xotita ijtoaxotvtovei, 20ev avSpaitoSwSet? xai 8T)piwSet?
ipatvovxat

aSxat
&*
etoiv a^ xai Y*wvt<. ()
4>ai-
vovxat 8ii
xat xr, ytiieu im (xtxpbv rj oiOiv y_pr,a8af
xrj? yip
f
eooew? Itxiv -ij xptfft?xwv /u
!^
>v
>
^TO
P
"otou-
10 civ ot xou? otvou? ooxtpta^ovxe? xai xa fyct
dpxuovxe?'
ou itavu os y_a(poufft xouxot?, t) ouy of yi ixoXaoxot,
aX).axvi
iizolaicii
,
$
-(htxaiitSa* St* a^rj? xai it <ji-
xtot? xai s\ 7toxoi?xai xoi? a^poSwiot? Xeyou-svot?.
(10)
Alb xai 7iu;axd xt? S^o^o? wv xbv ipapu^Ya auxoi
it (ABXpdxepov Yp*vou
ftvioQai, w? *,8o|asvo? xrj
4<p^.
KotvoxaxY) Si) xwv alff8i]sojv xa8' ^v
^
axoXatrta xai
Sdjstev av Stxai'w? litovet'Stirto? eTvat, 6"xt ou/
%
av8pw-
ito( ia^ u7tapxst, aXX' f, wa. (11)
To S) xotouxot?
yatpstv xai ptaXtsxa ifaitoiv 8iptw8e?.
Kai ^ap at
M s'Xsu6spttoxaTai xwv 8t4 xr,? as7-?riSovwv a:piipT|Vxai
,
oTov at iv xoi? YujAvao-tot? 8i4 xpt'^sw? xat xr,? 8sp(i.a-
01a? vivdutsvaf 06 yap itepi TtSv xb 9w
a
ua
^
xou axo-
Xaaxou a^i], dXWt itspt xtva (Ae'pYi.
in voluptatibus versetur , facia oaium distinctione expli-
cenius. (2) Ac primum distinguantur voluptales ita , ut
alia; sint animi , aliae corporis , velut lionoris cupiditas et
discendi sludium. Uterque enim horum eo delectatur,
cujus amore et studio tenetur : neque corpus tamcn affici-
tur, sed animus potius atque cogitatio. Qui autem liu-
jusmodi voluptatibus dediti sunt , ii nee temperantes nee
intemperantes nominantur : ut nee aliis quibuslibet occu-
pati
,
qua; quidem ad corpus non pertinent. Nam qui fa-
beilarum cupiditate studioque rerum narrandarum dticnn-
tur, et in rebus quibusvis, quas forte casus obtulerit,
lotos dies conterunt , eos loquaces vel nugaces , non autem
intemperantes dicere solemus ; neque eos qui ex pecuniariim
jacttira Tel amicorum ingenlem dolorem capiunt. (a) At
vero in corporis voluptatibus temperantia versatur, neque
tamen in bis quidem etiam omnibus. Nam qui delectantnr
iis rebus qua? aspc<:tu senliuntur, ut coloribus, figuris.
pictura , nee temperantes appellantur nee intemperantes
;
quum quidem etiam in talia cadere \ideatur, et ita ut opor-
tet, et supra atqne infra modum delectari
;
(4) item in ea
quae ad auditum pertinent. Neque enim quisquam aut eos
qui supra modum cantilenis vel histrionum gestu Isetantur,
intemperantes appellat , aut eos qui ut oportet , temperan-
tes. (5) Neque item in eos qui ad eas res sic vel sic affecti
sunt, qua; sub odoratum cadunt, ha?c nomina conveniunt,
nisi ex event
u
; nam eos qui malorum aut rosarum aut suf-
fimentorum capiuntur odoribus, intemperantes minime di-
cimus; sed illos potius qui unguentorum et obsoniorum.
His enim gaudent intemperantes, propterea quod eisliatc
ipsa earuin rerum quas conenpiscere solent, memoriam
refricant. (6)
Quomodo etiam alios, quum esuriunt, ex
ciborumodorecapere videmus voluplatem. Talibus autem
rebus delectari hominis est intemperantis : nam ejus na-
ture est haee conenpiscere. (7) Ac nc ceteris quidem ani-
malibuscx istorum sensuum usu percipitur voluptas, nisi
ex eventu. Nam neque leporum odore delectanlur canes,
sed cibo ; sensum vero cibi praesentis odor commovet ; neque
item leo bovis voce , sed esca ; ex voce autem eum propin- .
quum esse sensit; quo fit ut liac delectari videatur. Simi-
liter el cervo viso capreave reperta, non ilia quidem re
latatur, sed quia se nactum essevidet quod edat. (8) Ver-
tunlur igilur temperantia et intemperantia in hujusmodi
voluptatibus omnibus, qua; nobis sunt etiam cum reliquis
animantibus communes. Ex quo serviles eas et belluinas
esse apparet. Ha> autem sunt tact 11s et gustatus voluptales.
(9) Ac videntur sane etiam guslatu parum admodum aut
etiam prorsus nibil intemperantes uti. De saporibus enim
proprie gustatus judicat; uteos facere videmus, qui vina
explorant et obsonia condiunl. Non admodum vero aut
etiam nibil plane gustationem sequuntur intemperantes, std
ipsa perceptione ducuntur : quam prol'ecto totam tactus
eflicit.quum in esculentis et poculenlis, turn in iis rebus
quae venercae appellantur. (10) Quapropter et collum qui-
dam obsoniorum gurges sibi gruis collo longius optavit
:
ut
qui tactu maximam capiebat voluptatem. Omnium igitur
sensuum maxime communis est is sensus, in quo posila
est intemperantia : meritoquc malcdicti loco objicienda vi-
deatur, propterea quia inest in nobis, non qua homines,
sed qua animalia surous. (11) His igilur talibus delectari
eaque veliementius amarc belluarum est; namque omnium
qua: tactu percipiuntur voluptatuui liberalissima-, ete, iu-
quam, qua? in gymnasiis frictione et calfactione percipiun-
tur, hinc exceptas intelligi debent. Non enim intem|>crantie
liominis tactus per totum corpus sparsus est , sed quibus-
dam partibus circumscribitur.
Digitized by Google
(lII8,IU9.)
ETHICA
MCOMACHEA. LIB. HI. CAP. XI.
37
Twv
$'
e'iriOuu.iwv al uiv xotval Soxouatv eTvat, a!
8*
tStot xal iut'osToi- oTov^j (xiv Ti); Tpo:TJ;
fu^txv
it3 yap iiti6o(T
6 eSrSe^c I;v)p5?
$ 6yp3? Tpoiprj?, 6t1
8'
a>:poTv, xal euvrj?, <pt)<rtv 'Otwipoe, 6 veo? xal axjxa-
?** (2)- to Si T&iSaSs
^ TotsaSe, ouxeTt nS?, oJSe
twv aurwv. Alb 9at'vtTai ^aixepov eTvai. Ou (t>,v
aXX ey_ei ye ti xal tpuatxov
erepa yip ere'poi? sVriv
^oe'a
,
xal ivia ira"tv ^Sito twv TuydvTwv.
(3) 'Ev
|*sv ouv TaT? ipuoixaT? e'iti8uu.tai< oXt'yoi ajxaptavouoi
o xal
if'
fv, eVt to irXeiov

to yip faQfctv t4 Tuydvra
^
irivetv &.*; av uirepicXi)c65), UTtepSaXXetv eW to *xbt4
<puotv tw irX>]8er
avaitXijpoDot? yip "") ivSeiae.
<j q>u-
otxr, ciriOuuta. Atb Xe'yovTat oStoi
yaaTptnapyot, w?
itapl to osov TtXripouvTe? auTvjv. Toioutoi SI yi'vovTat
is ol^ Xt'av avSpairo3wSt<.
(4)
Ilepl Si t4? ISia? twv
^Sovoiv itoXXoi xal iroXXaywe 4u.apTavouatv twv y
ip
s.iXotowutwv Xsyouivwv ?, tw yafpetv of? pr) Set, vj t<j>
t
u5XXov, r\ wc ot woXXot, v|
(*^ w? Set, xaxoe itsvTB
ol axo'Xasrot birep&zXXouo-tv xal y
ip
y atpoucrtv evtou;
M o? ou SeT
(
(iiojjTa yap
),
xal et tigi Set yatpeiv twv
toioutwv, u.3XXov r\ Set, xal w; ot iroXXoi xaipou<xiv.
(s) *H (tlv ouv itepUac r,Sov4< oicepgoXri 6tt axoXa<ri'a
xal <|exTov, o?jXov ropl Se tb? Xuirae ouy weritep e'nl
t?;c avSpetae tw &irou.e'veiv XeyeT " awspwv, ixolaoro?
*
SI tw jxt), aXX* 6 ,aev axoXaaio; tw Xu7teto8ai u.SXXov
$
Set, Srt twv *)Se'wv ou Tuyyavet
(
xal t^v Xuirr.v Si
irout aurw
^
^Sovi]
)
, Se owippwv tw
pj)
Xuireta-
6ai ttj airouo-fa xal Tt"> aire'yesflai tou f,Se'o?. [XIV.]
()
'0
piv ouv axdXaaTO? im8u(xei twv *,Se'wv jcbvtwv
M r, twv (iaXto-Ta, xal aysTat ukb t^.; e7ttOuu(a wo-t bvtI
twv aXXwv TaiiO' alpetoeat- Sib xal XuitetTat xal aTO-
Tuyyjxvwv xa\ fcneupSv
fTa XuTtr,? yip
^ iTciBupfa

BTo'irw S' lotxe to St' jjSov^v XuratffSai.
(7) 'EXXet-
rovre; Ss nepl Ta*,Sova; xal ^ttov
% Set^atpovK.; ou
Jl^avu -ytvovTaf ou yip av8pw7roo) Istiv i| toibutt)
avaio-6r,<Tta- xal yap t Xoitcb wa Staxpi'vet t* ppo-
|teTa, xal toi? (xev y^atpet toii;
3'
ou- el Se tw pjoe'v
lertv #,Su u-ijos Siaspi'pst erepov he'pou, ito'ppw av iir,
tou av9pw7to? eTvat- 06 Teuye S' 6 toiouto? 3vo'aaTO?
StaTO
}>, ravu yivis8at. (s)
'0
Ss moypwv pe'ow?
ittp'i tbut' eytf out* yap iJSeTat oTc u.aXt<jTa 6 dxoTia-
cro?, aXXi (x5XXov Suoyepai'vtt, ou9' SO.w bf< u.9| Set
ouTt csoSpa toioutw ouSevi, out' oiiro'vTwv XuitetTat ouS'
exi8u<xet,
^
fteTpi'w?, oJSe paEXXov
^ Sei, ouS" re (xJi
tt oei, ouo' 5Xoi twv toisutojv ouSe'v

Sob S icpb? 6yteiav
eirtv
ri irpb eue^tav ^Ss'a 5vTa, toutwv Spe'^etai u.e-
Tptton xal w( SeT, xal twv aXXwv ^Sewv jxt) iu-jroSt'oiv
toutou ^vtojv f\ itapi to xaXbv r) Creep r?|v ousi'av.
'0
yap o8tw? t/wt jaSXXov iyaitS t4 TotauTa ^Sov4
rij;
ajtaf 6 Se ooVppwv ou toiouto?, e!XX' w6 Sp8b
Wyoc.
CAP. XI. [XIII.]
Cupiditatum autem alia* communes esse vidcntur , alias
propria; ct ascitae : ut cibi cupidilas naturalis est; alimentum
enim vel siccum Tel liumidnm vel etiam utrnmqne appetunt,
quum eo indigent, omnes: lectum vero jugalem (nt ait
Homerus) adolescens et qui floret a;tate :
(2) at vero ut
taha aut talia apiwtautur, id non jam est cujuslibet ; nequo
eadem omnes desiderant. Itaqne hoc propric nostrum \i-
detur esse. Et liabet tamen etiam istud quippiam a natura
insitum
: alii enim aliis delecUntur, et omnes cerla qua?-
dam magis delectant quam quaevis alia.
(3) In naturali-
busigitur illis ciipiditatiuus labuntnr pauci, atque id in
uno fere
:
nempe in eo quod nimium est. Nam comesse
aut bibere qua; forte oblaU sint, quoad plenior sis quam
natunc necessitas postulat, nihil aliud est quam modum
naturae
convenientem copia superare. Id enim quod deest
explere Telle, ea est naturalis tupiditas. ltaque
appellantur
hiTaaTpi(ia(ofoi(id(
ventri usque adinsaniam
indulgen-
tes
),
quippe ventrem prater modum implentes. Atque istud
quidem eorum est, qui maxime servili ingenio
pm-diti sunt.
(4)
At vero in propriis voluptatibus complures,
et multij
modis peccant. Nam quum hujus aut illius rei amantes
ex eo dicanlur, vel quod re delectentur ea qua non opor-
tet.vel quod nimium delectentur, vel quod ita ut vul-
gus, vel quod non ita ut oportet : intemperantes his omni-
bus in rebus modum superant. Nam etquibus rebus non
oportet (qu scilicet odio dignae sunt) delectantur : et si
maxime quibusdam talibus rebus delectari conveniat, ma-
gis tamen quam oportet, aut etiam ita ut solet vulgus
iis delectantur.
(5) De voluptate quidem igitur liquet , in
ea id quod est nimium esse inlemperantiam et rem vitupe-
randam. In doloribus autem non ut vir fortis, sic tempe-
rans ex eo quod dolores perferat, appellatur sicuti nee in-
temperansex eo quod illos non perferat : sed eo intempe-
lansdicitur, quod ajgrius quam debet ferat, nullam
se
corporis percipere voluplatem
(et quidem huncei dolorem
alTert ipsa voluptas
)
; temperans contra ex eo dicitur, quod
non afticiatiir molestia propter absentiam jucundi , nee pro-
pter ejusdem abstinentiam. [XIV.]
(6) Intemperans igilur
omnia qua* jucunda sunt, concupiscit; aut eerie, qua;
jucundissima: atque a cupiditate ita trahitur,ut ilia ceteris
habeat potiora. Ideo dolore angitur , et quum voluplatibus
potm non potest
, et quum eas concupiscit. Semper enim
cupidilas est cum dolore conjuncta, quantnmvis absur-
dum hoc esse videatur dictu, propter voluptatem dolore
aflici.
(7) Sed qui in voluptatibus
expetendis modum
deserant, mmusquc quam oportet iis delectentur, rarissime
inveniuntur. Nam Imjusmodi stupore praedilum esse id
vero liumanum non est, quum cetera quoque aniinalia pa-
bulum a pabulo discernant et hoc delectentur , illo non
item. Quodsi cui nihil sit jucundum, nihilque diHVrre
alterum ab allero videatur, is profecto ab humanitate
luerit remotissimns.
Quoniam igitur, qui talis sit, non
admodum reperitur, nomen etiam non invenit.
(8) Tem-
perans autem in his rebus mediocritatem servat. Nam
neque lis delectatur, quibus maximopere intemperans
sed
offenditur potiiis
: neque omnino, quibus ex rebus capienda
voluptas non est, ex iis capit voluptatem; neque ulla re
tali vehementer delectatur
: neque si ea; res absiut , discru-
ciatur, neque eas concupiscit, aut concupiscit certe mode-
rate, nee magis quam debet, nee quo tempore non debet-
neque omnino quicquam tale. Quae quidem ita jucunda
sunt, ut eadem ad bonam valetudinem vel optimum cor-
poris habitum pertineant, ea non nisi modice et ut debet
concupiscet
;
adeoque cetera etiam quae his non sunt im-
pedimenta, aut quaeab honesto non abhorrent, aut quibus
res familians non exhauritur.
Nam qui ista non cavet is
vehementius quam par sit, tales voluptates
amplectitur
At temperans talis non est, sed recta; ralioni paret
Digitized by Google
U8
H0IKQN MKOMAXElflN A. a. (in..)
CAP. XII. [XV.]
'Exousmi) Si v.5XXov iotxev i\ axoXast'a ttj SeiXfa?

vj uiv yip St' TjSovtjv , ri Si Sti Xum)v , <5v to u.iv ot-
pero'v, to Si (peuxtdv. (a) Kal i) u.iv Xum) lliaxiyn
xal lySetpet tV tou I/ovto? <puctv
, ^ Si f)SovT| ouSiv
& toioutov itotei
,
(aSXXov
8'
ixouaiov Sib xal InovttSi-
crOTepov. Kal yip ^0to6^vai 5ov itpb aurdi- itoXXa
yip Iv T<o fitw T& TOtauxa, xal ot iOiaftoi dxtvSuvor
iiri Si twv <po6epo>v avaitaXiv.
(3)
AdSete S' av ouv_
6ao((D<; ixouatov $| SeiXta etvat to"? xa8* exaaxov butt)
M (xiv yap oXujco?, Tauxa Si Sti Xumjv iJiuTr^iv , wsre
xal Ta SitXa pS'irretv xal TdXXa da/Y]u.oveTv Sib xal
Soxei (Jiata cTvat. (1)
T<j> S' axoXctorco avaiteXtv t&
j*iv xa8* exaora ixoooia , iittOuftouvTi yip xal opeyo-
(*ivw , to S' 6*Xov ?[ttov oG8el; jclp iitt8uu.et axoXa-
16 oto eTyai.
(5)
To
8'
ovopa tt;? <xxoXa'? xal eitl Ta?
itatStxa? au.apx(a?ipepou.ev fyouat yap Ttva 6uotOTr,Ta.
Ilo'xepov S' aitb iroxipou xaXtixat, ooOiv itpb? xl vuv
Stajpe'pet, SrjXov
8'
irt to Borepov aitb too itporepou.
()
Ou xaxw?
8'
iotxe u.eTevT|ve'y_8ar xexoXaoOai yap
10 Set to xJiv oto/puiv 6peydu.evov xal itoXX9|v au!;r,(Jiv
e^ov , toioutov Si jxotXiora t) iwi8vi(i(a xal 6 irate xaT*
imSupfav y
ap
CSot xat t4 itatSi'o , xal (AaXiffra iv tou-
toi? ^ tou ^Se'o? bpefo. (7)
Et ouv fi-j)
iVrat euitet8i?
xal iitb to
apX
ov
>
'" 1t0^u
*i5
fl" irXr,o-TO yip f] tou
U vgdefoc Spefo xal itavTax,o8ev tw bvoyJtw, xal i\ ttjc im-
8uu.t'a Ive'pyeta au^et Tb cuyyeve , xav u.eyaXat *
c^oSpal woi, xat tot Xoytau.bv ixxpououo-tv. Aib Set
jxeTpta? elvat auTa? xal SXfyat , xal tw Xdyw |]8iv
r?vavTtou<r8at.
{)
Tb Si toioutov euitei8i< Xe'yoftev xal
30 xexoXao-uivov owicep yip tbv icaTSa Set xati to itpoff-
TaYfta tou itatSaY&iTfou
5^v , oIitoj xal to em8u(iiiTi-
xbv xaxi tbv Xdyov.
()
Atb Set tou <j</>:ppovo to itt-
6uo.r)Txbv cujx^oiveiv t^> Xo'^m' oxoitb?
y^P
j*<poev to
xaXdv , xal iictOuuet 6 <jw^po)v 5v Set xal to? Set xat
&tv ourio Si TOTxet xal 6 Xoy<x;. (10)
Taux' o3v ^u.tv
Eipr,<jOw 7Cpi ooi^poffuvri?.
Videtur autem intemperantia mag'u quam timiditas
Rponte ac voluntate suspici : ilia enim propter Tolnptatem,
liaec propter dolorem
;
quorum alterum optabile est, alte-
rum fugiendum. (2) Ac dolor quidem naturam ejus qui
angitur, de statu suo deturbat et loterimit : voluntas autem
nihil tale facitjet proinde est aliquid magis voluntarium,
eamque ob rem probrosior ac flagitiosior est ; nam etiani
facilius est reruin jucundarum mediocritati servanda; ad-
suefieri. Multa enim hujusmodi in vita quotidiana oc-
currant, et assuefaciendi exercitatio periculo vacat; id quod
contra fit in rebus formidolosis. (3) Porro non aeque vo-
luntarium timiditas ut habitus esse videtur quam actiones li-
midae singulares. Habitus enim expers doloris est ; actiones
doloris magnitudine homines exterrent, adeo ut etiam arma
abjiciant, aliaqne suae personae Indecora faciant ltaque vi-
dentur esse violente. (4) Contra fit in intemperante.
Actiones enim singulares sponte ab eo suscipiuntur , nempe
concupiscente atque appetente t universale vera non item
;
intemperans enim esse cupit nemo. (5)
Ceterum insum
nomen intemperantia; [grace non-coercitionis] etiam ad
peccata puerorum accommodamus; est enim ipsis cum hoc
genere quaedam similitudo. Utrnm autem ab utro mutuetur
api>ellationem , ad institutum nostrum nihil (acit; etsi
perspicuum est illud quidem, a priore posterius esse nomi-
natum. (6) Nee male sane translatio videtur esse facta. Id
enim castigandum et coercendum est, quod turpia con-
cupiscit, et quod magnopere potest amplificari : qualia
sunt maximecupiditas et puer. Nam et pueri ita vivunt, ut
cupiditatem tanquam vitaesua; ducem sequantur; maxime-
que in his rerum jucundarum appetitio dominatur. (7) Sane
quidem si non parebit rationi neque sub ejos erit. imperio
ista affectio, augescct admodnm. Est enim inexplebilis
rerum jucundarum appetitio, et undequaque excilatur in
stulto ; turn cupiditatis usus vires ejus ipsius stultae affectio-
nis, quaj cognatum aliquid estipsi, amplificat; adeoque
si magna? sintet vehementes cupiditates, menlem ipsam ac
rationem de sua scde deturbare solent. Danda igitur opera
est, ut mediocres sint ac modicae , neque quicquam rationi
adversentur. (8) Atque hoc ipsum sane obediens et castiga-
tum dicimus. Ut enim puer ex paedagogi praescriptione vi-
vcre, ita et vis hasc concupiscendi obtemperare rationi
debet. (9)
Quocirca debet in viro temperante cum ratione
consentire ea pars animi, quas ad concupisccndum valet.
Utrique enim proposita meta honeslum est ,
appetitque tern-
pcrans, quae oportet, et quemadmodum , et quo tempore
oportet : quae quidem est etiam rationis lex atque institn-
tio. (10) Ac de temperantia quidem hactenus.
LIBER IV.
CAP. I.
At^to'iiv
0'
i;r,< irepl tXeuBeptdtTiTo;, Soxet S' tTvat
T| icepl /p-ziu-axa yucovrfi-
iitaivetxat
fb.p
i e'XeuSt'pMK
oux iv xoi? itoXeo.ixoi? , ouS' Iv oT 6 crwypwv , ouS' aO
*o v TaT; xptueixiv, dXXi icepl Sdatv /priu.aTo)v xal X9j-
(j/tv ,
u.aXXov S' Iv Tri Sdoet. (t) XpV
5t X^ou-w
iraVra Sot>>v }[
&H<n
vou.(<ju.aTt (MTpetTat.
(3)
'Eort Si
xal f| aoo)Ti'a xal f\ aveXeu8ept'a itepl ypr.jAaTa 5itep-
6oXai xal IXXt(t|tc xal t^v \dv aveXeu8ep{av itpoodt-
46 TtrojAEV aei toi u.8XXov -5| Set itepl ^priu.aTa citouSaCouo-t,
t)|v
8*
a<T0)Tt'av iittf
e'pou.ev Move ovuitXexovTe?- tou
yip dxpBTete xal ele (5xoX<Tt'ov Saitawipob? (Joutoui;
Deinceps de liberalitate dicamus. Ea videtur esse me-
dietas in peennia tractanda. Nam laus hominis liberalis
non versatur in rebus bellicis neque in iis quibus com-
mendatur temperans, neque rursus in judiciis ;
sed in dandis
accipiendisque pecuniis ac magis sane in dandis. (2) Pe<
cunias autem appellamus omnia, quorum aestimationem
metitur numus. (3)
Porro etiam Asotia (hoc est profusio
ac luxuria) et illiberalitas sive avaritia sunt in pecunia Ni-
mium et Paruui. Atque illiberalitatem quidem semper iis
adscribimus, qui nlmium sunt pecuniae studiosi. Asotiam
autem usurparous interdum plura vitia complectcndo
(pro/usionem scilicet cum libidine et pelulantia
) ;
incon-
tinentes enim inque luxuria sumptuosos, asotos, hoc est
Digitized by Google
(iii,ujo.)
ETHICA NICOMACHEA. LIB.. IV. CAP. I.
xoXoufuv.
(4) Atb xai (pauXoTatot Soxouatv cTvai- iroX-
X4
y
ap 5u.a xaxta; t/oumv. Ou S^ oIxei'm? Ttpoaa-
yopsuovTai. (5) BouXetat yap aoiuTO? elvat 6 ev Tt
xaxbv e/v
, to (pOei'peiv ttjv ouertotv aoxoTo; yip 6 St'
t ouxbv aTroW.uu.Evo; , 8oxtt
8'
arrtiXeio ti? auTou (Tvat
xai r) t5){ ousta? ipflopa , 6>( tou
pi*
8'4 toutojv ovto?.
OtJtw Sr) tt> aa&m'av ^xSr/o'|jie8a.
()
T
Qv
6'
lori
/peia, eW toutoic yptjcOat xai tu xai xaxoV 6 jtXou-
to?
8'
eWt twv
p-io
-
t[JUOV Exaa-tti)
8'
apitrta /prJTat
10 tjroiv r};v irspi touto apETrjv xai ttXoutw Stj yjjrjo-eTet
ofpiOTa 6 lywv tJ;v irtpi t& yptiu-ara apeniv. 03xo?
8*
loriv 6 IXsuOipto;.
(7) Xp5)0-t<;
8'
tTvat SoxeT
XP1*
jxetToiv SaTcavr) xai 80114- 7) 82 Xityt? xai
^
euXaxJ)
x-rijau (iSXXov. Aib (xaXXdv Ioti tou IXtuOepiou to
ft StSdvat of; SeT ?, Xau.6avtv SGev 8eT xai u.1, Xau.6avEtv
$8v ov 8eT. Trj? yap 4pitt; piSXXov Tb s3 ttoieTv
$ to
eu itaoytiv , xai Ta xaXa itpdtTTEtv u.aXXov rj t4 ataypa
jit^ irpaTretv (s) oux aSrjXov
8'
6ti
tf,
(uv Socst ejte-
Tat to vj TtoiEiv xai to xaXa TtpaxTEiv , trj Si XVyj/Ei
10 to t3 Tta7Etv tJ ftTi
a!o-/_poTrpaycv. Kai vj
Xp'?
tco StSo'vri , ou Toi u.^1 Xau.6avovTi , xai & Ircatvo? 81
u.aXXov. (9) Kai faov 82 to u.t) XaGttv tou Souvat* to
yap oixEtov JJttov TcpotsvTat u.3XXov
^ ou Xau-Wvouai
to dXXdxpiov.
(10)
Kai IXeuOe'pioi ok Xt'^ovrat ot 81-
S* Sovte;- oi 8e u.^1 Xau.6avovTEj oux eI; iXEuOEptbrYjTa
E7ratvo-~vTat, aXX'
ofy
yjttov eI< Stxaioavvqv
*
(11)
o'.
81 XauGavovTE; oio' tTcaivouvrai tcovu. 4>iXouvTat 81
oycSbv [xaXtrca oi IXtuOepiot twv arc' apSTiji;* o>^eXt-
f.oi yap, touto S' iv tVj Sdost. [II.] (11) At SI xax'
apTT,v Ttpd^Etc xaXai xai tou xaXou EvExa. Kai 6 IXeu-
&Epto< ouv Sb'icEtTou xaXou I'vexa xai dpOw?
-
oT; yap 8ei
xai 6Va xai 6r , xai T?XXa &a ETCETat tr,
8p6^
Sooei.
(13) Kai TatiTa r,8Et.)c r| aXuTctii;
-
to yap xax' 5prJ;v
r,5u T| oXutcov
,
{(xtoTa 81 XuTtr,pdv. (it)
'0
Si Stoou?
K oi? [iij 3st
, ^ u^l T0" xaXou svExa , aXXi Sta Ttv' aXXi^v
atTtav , oux IXEuOlpio; aXX* aXXoi; ti; frifl^o-ETa'.. OuS'
6 XuTrr,pw?
-
u.SXXov yap JXotT* av t! j(pi)aaTa
t5J? xa-
/.5i?
Ttpa^Eoj;, touto
8'
oux lXsu6cp(ou. (15) O081 X^-
'iETal 81 S9eV (XT) OEl' OuSl yap loTl TOU |*X, TtJJltrtVTO?
0 Ta yp^fiaxa
f|
TOiautY) Xr
t<j/n.
(l) Oux av eit) 82 OuS'
atTT,Ttxd;

ou yap Istitou eu tcoiouvto; tvytpov; Eusp-
yETEtaflat. (.7) *06ev 81 SeT, %m, oTov arcb t5v I
"efici
. ^Jem
c promplum w
s
ad beneficium accipien-
',
# V< ^. > - <lum. (17)
Accipiettamenundedebebit : verbi gratia, de
iottov XTTipiaTO)v, ouy^ ; xaXov aXX to? avayxaiov,
.......
otoo? lyr, StSdvat. OuS* etfuX^CEt twv IStW
,
pouXd-
ii tievd? yE Sti toutc>)v Ttoiv l*TcapxEtv. OuSl Tot? tuyouo-t
ouo-Et, tva ev_y] StSdvat oT; Set xai ore xai oS nakov.
(is) 'EXsuOEptou
8'
taxi otpdSpa xai tb OrcEpSaXXEtv ev
tt, odast, 010TE xaTaXetTCEtv lauxCi IXbttw to yip ffrj
E7ClX7tlV Etp' laUTOV AEuOsptOU. (|9)
KttTOt T^,V OU-
M av
8'
^
IXEuOeptdrri? Xs'yeTaf ou yap Iv to! tcX^Oei
TWV StOOtAEVOV TO IXEuOsptOV , aXX' Iv TT) TOU StOOVTO?
e^Et, aCrr) 82 xaxa tt\v ouotav 8{So>o"tv. Ou6lv 8^)
xtuXuEt IXtuOEpuoTtpov tivat tov Ta IXotTTU StSdvTa, lav
art' IXaxrdvtov Stow.
(20)
'EXtuOepiwtepoi 81 tTvai
39
prodigos
, appellamus.
(4)
Quare ct improhissimi videntur
isti esse ; nam imillasimul vitia in ris cumulantiir. Sane
isti turn proprio nomine miniuie appellantur. (h) Asotus
enim proprie is videtur esse, qui uno vitio affeclus est, rem
familiarem perdere ac dilapidare : nam qui ipse sese perdit,
is est grace aooyro?. Unicuique porro pernicies ac per-
ditto quaedam sul ipsiug esse videtur etiam facultatum in-
teritus, quippe quutn his vilam tueamnr- Ita profusionis
vocabulum fere accipimus.
(6)
Quarum antem rcnim usus
aliquis est, iiset recte et perperam uti licet; ilivittae au-
tein sunt ex rebus utilibus t optime porro unaquaque re
utitur is qui propria ejus rei virtute pnrditus est. Ergo
optime et divitiis utetur is qui virtutem earn, qu.-p ad pe-
cuniarum ustun pertinet , consecutus erit. Atque Itic est
liberalis.
(7) Usum porro pecuniarum statuimus esse sum
ptnm et dationem. Acceptio namque et custodia quserentis
est potius quam utentis Itaque liominis liberalis est
magis, quibus largiendum est, largiri, quam et a quibus
accipiendiim non est, non accipere. A'irtutis enim proprium
magis est bene facere, quam aliorum benefacta reripere;
itemque res lionestas gerere magis ei convenit
,
quam turpi-
tudinem non admittere. (8) Obscurum porro non est,
dationi
q
11 idem conscquens esse illud, quod vocamus bene
facere aliis, et honeste se gerere : acceptioni vero id modo
consequens est, quod vocamus bene am'ci : item, se a
turpibus actionibus abstioere. i'rseterea ei qui donat ba-
.
betur gratia , non illi qui accipil; similiterque laus illi potius
quam huic tribuitur.
(9)
Turn fadlius est non accipere
quam dare. Suum enim quisque minus libenter profundere
solct, quam non accipere alienum. (10) PraMerea liberales
dicunturii qui largiiuntur; qui non accipinnt autem, non
liberalitatis sed justitiac potius nomine laudantur : (11) at
qui accipinnt. iis ne partem quidem laudis nllam conce-
dimns. - Omnium antem liominum
,
qui virtutis nomine
cari sunt, maxime diliguntur liberales : prosunt enim aliis,
dando nimirum ipsis. [II.] (II) Actiones qua; sunt ex vir-
tute, et bonesuB sunt, et bonesti gratia snscipiuntur. Ita-
que etiam liberalis et honesli causa , et recte dabit. Nam
et qnibus dandum est , dabit, et qua? qnantumve, et quo
tempore , et cetera omnia faciei qua; reclam dandi ratio-
neniconseqiiiintiir. (13) Etverolibenterquoqueacjucunde
dabit , ant rerte non gravate. Nam quod virtuti conve-
nienter geritnr. juctindum est, ant molest ia vacuum, de-
nique tale qund molestiam aflerat minime. (14) At qui dat
vel quibus dandum non est, vel non honesli gratia, sed
alia aliqna causa impulsus : hie non est liberalis, sed aliquo
alio nomine appcllabitur. Similiter et qui molcstia afficilur
ex dando. Hie enim pecuniam honestis actionibus ante-
nonet : quod minime convenit liberali. (15) Non etiam,
unde non onorteat, accipiet liberalis. Nam hoc accipiendi
genus non est ejus qui pecuniam contemnit.
(16) Non
erit etiam in poscendo procax; non enim liominis est be-
suis bonis et (ructibus : non quod honestum sit, sed quod
necessarium , ut habeat dandi Facullatem. Neqne erit
siiarum negligens: quippe qui ex hisvelit aliqiiihus soc-
currere ; neque quihnslibet largietur : ut suppetat videlicet
ei quod largiri possit quibus oportet, et quo tempore,
et ubi honestum est. (18) Magnopere autem proprium
est liominis liberalis , in dando adeo non esse restrictum
,
ut sibi pauciora relinquat. Nam sui rationem non ha-
bere liberalis est; (19) ceterum ex facultatibus c^nselur
atque appellatur liberalitas. Non enim in multitudine
eomm quae danttir, sed in habitu ejus qui dat, sita est vis
hujus virtutis; hie autem habitus dat pro facullatihus.
Itaqoe nihil proliibet quominus liberalior sit qui pauciora
donat, si modo ex paucioribus done!. (20) Videntur
porro libcraliores. esse qui suas facultates non quasi*
Digitized by Google
40 H0IKON NIKOMAXEIUN A, ot.
(1120,1131.)
Soxouoiv ot pvr, xxr,Ga[Avoi aXXa irapaXaSdvxec xr|v
ouatav- aiteipot xe
y^P
"! evSet'at;, xai iravxec; oya-
itwst jxaXXov xi a&xoiv
lpY,
fiorop ot
y
OV8'4 *" ot
ItOirjTBI. nXoUTttv S' OU aSlOV TOV IXeuOsplOV
,
fir|X
5 Xrjirxtxbv ovxa }tr)x tpuXaxxtxdv , irpoextxbv Se xai
ft
J,
xtixtovxa tV aura xa ^p^ftaTa aXX' ivexa Tj; Sdaeio;.
(si) Atb xat
^Y
xa^e 'Totl T
T' ^XTl
^Tl

I**^
10"- i;tot
oVc( ^XltTxa IcXoUXOUfftV. ^UuSatVEl
5*
OUX
&\6fb)S
touto" oi
Y"P
^'
v Tt
XP''lt
iaT
*
8
/C
elv
t*^
tei}XoiJfievov
W fttto? vji) . woitep ouS' eVt xtov aXXoiv.
(22) Ou
f^v
Stiaei ye oT ou Set ou8' foe
ft})
Sei , ouo' o'aa aXXa cotau-
ta* ou
Yap
av fit irpaxxot xaxi xXv IXtudeptdxrixa , xat
etc xauxa aveXcoaac oux av eyot ei< a Set dtvaXtoxetv.
(23)
"(ioTtep
y^P
ttpijxat , IXeuQe'pio't; loxiv 6 xaxi t^jv
\5 ouai'av oomavwv xat ei; Set' 6 o' urapGexXXajv dfacoxo;.
Atb tou? xupavvout; oil XeYOitev atjwxou;- to
y&P
-tXij-
So? xSjc xx^atti)? ou 8oxt p^Stov eTvai xaT? Sdoeai xat
xatt; o'a-iravaK; uitepoaXXeiv.
(24)
Tr, IXeuOepidxTixo?
S^, ftudxT)xo<; oust]? icepi pr,tiaxo)v Sdatv xat Xttyiv
,
10 & tXeuOspto; xat SoWei xat Saitavr^oei etc; a 8st xat i'aot
Set , Sftotox; iv fttxpot; xat ftsYaXott; , xat xauxa f\Sib>?
xat X^exat
8'
SOev Set xai Saa oel. Ttj apex?);
Yap
itept aftcpoi oust)? (tecdxrjXOf; , Ttonfaet dftipdxepa <><; Sei
-
?7cexat
y^P
t*I
eVtetxei Sdoet i\ xotauT?) X^iJ/t;, vj 8e {jlvj
25 xotaiixri Jvavxta eoxtv. At uev ouv htdttfvat YiYvwxat
fiita Iv xo> auxSi , at S' Evavxiat 85jXov <!><; ou. (25) 'Eiv
Si Ttapi xb Siov xai to xaXw; ly_ov ouaCat'vr, auxw ava-
Xiaxeiv
,
Xuitrloexat, ftexptoii; 8 xai Jj; oei- x^t; apexrjc;
Yp
xat -/jSEaOott xat XuicelaSai ^s* ol; Set xat dx Set.
so (m) Kat eixoivtoxr,xo<;
0'
eaxtv 6 eXeuOs'pio; eU ^pjijtaxa*
Suvaxat
Y"P
aSixettrOat,
ft-/]
xtttoiv
y
8 Ta
/.f
1
1
u- aTa'
(27)
Kai [tSXXov a/Odftevo; e! xi <5eov
ftjj
avaXwaev
vl
Xuirouftevoc ei ffJ) oeov xt avaXwox, xat x> Siuojvi'or,
oux apeaxdfievo;. [III.] (is) 'O
&''
aeruxoc xai iv xotJ-
36 xoi; Siaftapxavet' ouxe
y*P
>|8exat eV ol; SeT oCSe dx;
Set ouxe XoTteTxaf lxat Si itpotouct (paveptoxepov.
(20)
EipTixat S' ^fiTv 6*xt iitep6oXt xat iXXei'|et(; eta'tv
ij aot.)xta xat ^
dtveXeuOtpfa , xat ev Suotv , Iv oddet xat
Xijij^ef xat xf,v Sairavijv ykp eUxJjv Sdoiv xt'Oeitev. 'H (tlv
40 ouv aroma xw Stodvat xat u.-Jj Xaftavetv urepotXXei,
ito SeXau.6avetv iXXeticet, rj S' aveXeuOepta tm SiSdvai
ftev eXXeticn, xoi XauSaveiv
8'
unepSaXXet, irXf,v eTtt
fttxpot;" (30)
Ta ftiv ouv x^c aouxtat; ou itavu a\it-
oua^txaf ou
Yap
(SaSiov u.r,8aftd8ev XattCavovxa -itSct
46 StSdvar.xa^ecix; yap eutXei'iret i, oucta xou<; ?oiwxa<; 81-
8o'vxa; , o?wep xai 8oxoutv aawxoi eTvai.
(31) 'Ewet
$
ft
xotouxoi; 6d;stev av ou u.txpw ptXxi'eov eivat xoti ave-
XeuOepou. Euiaxd; xe
yP
^<rTt xa
''
u1t0
""if
^Xtxiac;
xai imbtr,( airoptat;, xai iwi xb ftesov Suvaxat IX8etv.
to "Eyei
Yp
Ta T0" IXeuOeptou* xai
y^P
8t8wat xai ou
Xau.6avi, ou8ixepov
3'
w;Set ou8' e3. Ei 8^1 xouxo lOisOet'r,
r, iti<; aXXtd; ttexaSaXot , et?| av IXeuOepio;* Sweet
Yap
oT<; Set, xai ou Xij'J/exat SOev ou SeT. Atb xai Soxh oux
eTvai t^auXo? xb ?Qoc ou
yP
fto^Orjpou ouS' a^ewou?
verunt ipsi , st'd ab aliis partes acceperunt; egestatis enin
incommodum non sunt experti; pneterea sua cuique
opera sunt cariora, ut parentibus et poetis. Difficile est
autem, qui liberalis sit, enndem divitem esse; qtiippeqni
nee ad accipiendum sit attenlus, nee ad custodiendum;
sed ad profundendum facilis, ct pecuniam non propter
ipsani , sed beneflcii conferendi causa alicujus scstimans.
(21) Atque ex illo est quod vulgiis criminari fortunam
solet, qua; minime omnium divites reddat eos qui maxime
esse merebantur. Sed in eo nihil inest rationi dissen-
taneum. Neque enim fieri potest ut pecuniis abundet
iscui quo pacto abundarepossit.non est curse : quod nee
in ceteris rebus ejusmodi locum habet. (22) Non tamen
ant quibus non debet, ant quo tempore non debet, aut ce-
teris id genus bonesti formulis negleclis dabit. Non enim
jam liberalitatis esset actio ilia : et , si sumptum in baec
(aceret, undein ilia impenderet in qua; oporlel non habe-
ret. (23) Est enim is liberalis (ntdiximus), qui et pro fecul-
tatibus et quas in res oportet , sumptum Tacit. Qui autem
modum transit, asotus est; atque ideo reges asolos diccre
non solemus. Non enim videtur esse facile, ut donalionibus
et sumptibus superare possint facultates suas.
(24) Quoniam
igilur liberalitas medietas est quae in dandis et accipiendis
pecuniis vertittir, largietur et impendet liberalis in eas res,
in quas debet, et quantum debet, quum in parvis, turn in
magnis : atque hxc faciei libenter ac jucunde
;
pneterea
untie et quantum accipere debet, accipiet. Namqtinm ipsa
baec virtus medietas sit ad utrumque istud perlinens.
utrumque etiam
,
quemadmodum debet , liberalis admini-
slrabil. Bonam enim donationem similis sequttur acceptio
:
quae autem similis illi nonest,contrariaest. Tarn datioiji)iir
quam acceptio, quum se mutuo consequunlur , simul in
eodem homine inesse possuut ; at conlrarias easdem non
posse apparet. (25) Jam si liberali eveneritut contra atque
oporteat, atque proeter lionestum , sumptum faciat : a?gre
fert Hie quidem , sed modice et ut debet. Virtutis est enim
et quibus rebus et quomodo laelandum et dolendum est,
laetari ac dolere. (26) Praeterea benignum ac facilem se
praebct liberalis in pecunia communicanda
;
perpeti enim
.injuriam potest
,
quippequi non magni faciat pecuniam,
(27) et molestius ferat, se, quum res postularet, sumptum
non fecisse, quam, quumfacere non oporteret , fecisse;
neque illi probatur Simonidis ratio. [III.]
(28) Prndigus au-
tem etiam in bis semper peccat. Nam neque gaudet neque
dolet quibus aut quomodo debet; quod exiis quae pos-
terius dicentnr a nobis, planum liet.
(29) Atque hoc jam
antediximus,
profusionem ct illiberalitatem niminm esse
et parum : et horum utrumque in duobus consistere, in
dando scilicet et accipiendo. Nam et sumptum in genere
donationis locamus. Ac profusio quidem dando et non acci-
piendo rectum modum superat ; accipiendo autem eundem
non assequitur. Illiberalitas vero dando modum non asse-
qtiitur, accipiendo superat. Quae tamen omnia intelligi de-
bent de parvis. (30) Ea porro qnae profusionis esse modo
diximus, minime una liabent incrementum. Non enim facile
est.eum quia nemine accipiat, omnibus donare. Nam ce-
leriter deficiunt eorum facilitates, qui
,
quum sint privati
,
plus aequo largiuntur; qui quidem asoti videntur esse
posse. (31) Alioqui aliquis talis viderettir non paullo me-
lior esse avaro; facile enim potest ad sanitatem con-
vert!, ct aetatis maturitate correctus et inopia coactus,
atque etiam ad medium pervenire potest, quippe quum in
eo insint quas conveniunt liberali. Nam et donat et
non accipit, etsi neutrum facit decenter et recte. Quod*
h ad recte et decenter ilia agendum adsuescat , aut aliqua
alia ratione immutctur, jam liberalis sit. Nam et quibus
dandum erit , dabit : neque unde accipere nefas erit , ac-
cipiet. Itaqoe non male moratus esse videtur. Non enim
improbi neque degeneris hominis est, sed slulti potius,
Digitized by Google
(im,un.) ETHICA NICOMACHEA. LIB. IV. CAP. I.
TO uitep&cXXttv StSdvxa xai u.tj XaftSavovxa, r|XiOiou 8e'.
(m)
'0
8i toutov tbv Tpdnov aatoxoc iroXu Soxet jieXxtwv
xou aveXeuOepou iTveti Sta xe xa tipi^e'va, xai Sxi 6 uiv
u^eXctiroXXou;, 6 Si ouOsva, &7X ouS' auxdv.
(33) 'AXX'
' oi iroXXoi twv aatoxoiv , xaOaicep eipr,xai , xai Xau-Sa-
wxriv Sdsv u,i| Set , xai fiat xaxi touxo aveXeudepV.
()
Ariimxoi 8s ytvovrat 8ti to (JouXecQat p.lv avaXt-
exftv, tuycpuK Si touto icotetv (*)) Suvaadat- xa/u yap
fatXetrot auxou? xa u7cap)(0vxa. 'Avayxoi^ovxat ouv
W ixtpwOev rropi'Jetv. "Aua Si xai Slot to u.r)6iv xou xa-
XoC ippovxietv dXiytopw? xai iravxoOev XauSavouo'iv

Stsovxt yap eiti6uu,ouat, to Si iraS; t[ itoOtv ouOiv aixoT;
Siotfc'pci.
(35)
Atdrtep ouo* IXeuOe'pioi at Sdaei? aurcov
ilffiv ou yap xaXat, ouSi xouxou aiixoti evexa, ouSi u>(
B Set- aXX' jviott 06? StT ireveaOat, xouxou? rcXouaiou;
TOiotiffi , xai toi uiv [/txpiot; xi tJ8tj ouSiv av Sbtev,
xoi? Si xdXa;tv f, tiv* aXXy)v rjSovvjV irop(ouet iroXXa.
Aio xst axdXaaxot auxtov elaiv ol iroXXoi" euyepcTi? yap
ivxXisxovxes xai tic. Taj axoXaoia; Souravrjpot etat,
* xai Sii to [ATj Kpbc xb xaXov r,v icpoj xi rjSovi? airo-
xlivouciv.
() 'O [iiv ouv aatoxoc aitaiSayioyrjTOC ye-
vdjitvo? el? xauxa jxexa6atvet , tu^wv
8'
trciueXf 13; el?
xb uiiov xai to St'ov a^ixoii' av.
(37) "H
0'
aveXeu-
Stpia avtaxd; fatty Soxet yip to yrjpsc xai itaua aSu-
* vjiAia avcXeudc'pouc icoteiv. Kai aufxcputaxepov xot?
ivflpwiroi? t?,? aaoma?

ot yip noXXoi cpiXoy pTJjxaxoi
uSXXov -?| Soxtxot. (m) Kai Siaxei'vet
8'
eVl itoXu,
xai itoXuEiSs? Iotiv icoXXoi yap Tpdirot Soxouai t5j?
faXeuOtpiaf eTvat. 'liv Suai yip o3sa, tjj t' e"X-
XetOet ttjs Sdaeui; xai tj; uictpCoX^ ttj; \fytuti, ou
xastv 6Xo'xXr,po icapaytvexat, aXX' ivioxe /wpt'^exai
,
xai oi (tiv t5; X^ij/tt uirtpSaXXouotv, ot oi tvj odoti
tAXetiroustv.
(39) Oi (tiv yip ev xaT; Toiauxai? 7rpoo-
T,yoptait oiov ^eiowXot, yXtff^poi, xi'.uSixsc, Ttavxe;
* xij cdsei iXXetrtouat , xwv S' aXXoxpiwv oux esiev-
xn ousi ^ouXovTat Xa
t
u.Davctv, oi (tiv 81a Ttva e'Triei-
xtixv xai EuXaSciav xtov aiaypCiv* Soxouai yap svioi
t, c/asi ye ota touto (puXoxxetv, ?va fir, tox' avayxa-
6uiv aloy^pdv xt rcpa^af toutuv Si xai 6 xuaivo-
w
'pisxr,; xai ita; 6 towuto?

wvdu.3axai
8'
iico tt;? uwep-
m/t;? xou
t
u.7)6evi av Souvat
*
ot
8'
au Sta
f
d6ov arc-
yovxxt x<3v oXXoTptwv w? ou ^aStov to auxov piiv xa Ixs-
p)v XajtSavetv, xa
8'
auTOU ixe'pou? (tr^

ap-csxei ouv
ixoi? xb [xrjxe Xau.6aveiv (trjxe otSdvai. (40) Ot
8'
au
* xaxa TTiv Xr;-.jtv OnepSaXXouot tw itavxoOev XaaSavEiv
xxisSv, oiov ot to? aveXeuOe'pou? ipyaatac Ipya^djxevot,
~opvo6o?xoi xai icavTe? ot Totourot , xai Toxtoxai xaxa
|uxpbv i-x\ TtoXXw. Ilavxe; yap'ouxot S8ev ou Set Xapt-
oivoust, xai 6tcoo-ov ou Set. (41) Koivbv 8'eV auxot?
">il ab^poxepSetx tpatvexat- itavxe? yip Ivexa xepSou;,
xai Touxou (xtxpou, 8vet3r) uicouevouatv.
(43)
Tou; yip
tijayaXa
p.7) 80ev Si Set Xau.6avovTa?, u.T)5i a Set,
J Xeyotxev aveXeuOepou; , oiov touc rjpavvou? icdXst?
xspSouvra? xai tepa ouXtSvxa; , diXXa Trovrjpob; ixaXXov
41
largiendo et non accipiendo modum superare.
(32) Hoc
porro modo qui est prodigus, avaro multo melior esse vi-
detur, quum propter eas causas qiias diximus, turn quod
hicjuvat multos, ille neminem, atque adeo ne se ipsum
quidem.
(33) Vernm plerique ex prodigfe , ut dictum est,
et nnde non debent, capiunt, et ea de causa sunt illi-
terates.
(34) Efficiuntur autem ad rapiendum propen.M
eo
,
quod iinpensas facere velint , neque facere tamen has in
promptu ipsis sit. Nam cito deliciunt eos rei familiaris co-
pi*. Aliunde igitur quam de suo elargiri coguntur. Simul
et ob id rapaces cvadunt
,
quia nullam honesti rationem
habent. Largiendi enim cupiditate flagrantes quomodo
aut unde largiantur, susque deque habent.
(35) Quare ne
liberates quidem sunt eorum largitiones. Nam nee ho-
nestoe sunt, nee honesti causa Hunt; necut par est, sed
interdum
,
quos homines oportet in paupertate vivere,
eos locupletant; et quum iU qui temperatis probatisquc
sunt moribus, nihil donent, in assentatores aliarumvc
voluptatum administros multa prolixe elTundunt. Ita-
que et plerique eorum sunt intemperantes et luxuriosi.
Nam quum facile impendant etiam in res ab intempe-
rantia natas , sumptuosi sunt : et quia vitam suam ho-
nesti regula non dirigunt, ad voluptates
declinant.
(36) Atque prodigus quidem si custode ac magistro de-
stituatiir, in haec delabitur. Verum si cura et diligentia
discipline ipsi contingat, ad mediocritatem et ad id quod
oportet perveniat
(37) At vero illiberalitas
insanabilis
est. Primum enim scnectus, sicut et omnis alia im*
becillitas, illiberales efficere videtur : deindemagisquoque
hominibus cognata est eadem quam profusio. Nam ple-
rique oinnes pecuniae studio ducuntur potius quam ad
largiendum prompti sunt. (38) Pertendit etiam hoc vi*
tium late, et est multiplex. Mullienim modiavariliicvi-
dentur esse. Quum enim in duabus rebus vertatur, et in
dando infra modum et in supra modum accipiendo, haud-
quaquam tota et quasi Integra inest in omnibus : sed in-
terdum divellitur, aliique reperiuntur qui accipiendo mo-
dum supeiant , alii qui dando deserunt.
(39) Nam illi qui-
dem in quos quadrant tales appellationcs , velut parci, te-
naces, sordidi.omnes in largiendo modum deserunt, sed
alieiia nee appetunt nee accipere Tolunt , alii quidem pro-
bitate quadam rerumque turpium cavendaruin studio ad-
ducti; (videntur enim nonnulli, aut certe dicunt, se idcirco
sua conservare, ut ne quid aliquando turpe admittere
cogantur : eorumque in numero est et ille qui cumini se-
ctor vocatur, et quisqnis talis est, inde tracto nomine,
quod supra modum a dando abhorreant;) alii vero metu
deterriti accipere nolunt ab aliis : quod fieri vix possit ut ab
aliis accipias, et not ipsequoque des aliis. Placet igitur
eis, neque ab aliis accipere, neque aliis dare. (40) Alii vero
qui non dationis defeclu peccant, sed in accipiendi ex-
cessu , sunt in accipiendo nimii
,
quia undequaque et quidli-
bet accipiunt : quales sunt ii qui illiberales operas pnrstant
,
ut lenones , et omnes hujus nolas homines : fu-neratores
iloin, qtnbus vitiimpensa magna emolumenta comparantur.
Hi enim omnes, aquibusnon debent, et quantum non de-
bent, accipiunt. (41)
Communis autem appellatio eorum
videtur esse
,
quod lucri turpis amatores sunt. Omnes enim
propter quaestum , eumque exiguum , turpitudinem ac de-
decus subeunt. (42) Nam qui magna, quae non debent,
et a quibus non debent, aufcrunt
,
quales sunt tyranni, qui
urbes evertunt templaque expilant, eos non avaros, sed
Digitized by Google
43
I10IKUN NIKOMAXEIQN A,
p. (IIM.V
xal iai6iif xal aSixou;.
(*3J
*0
uevtot xu6utth
xal 6 XiotcoSutt,? xal 6 Aristae twv avsXsudEptov etoiv

atoyrpoxEpSstc yap. Ks'pSou?
y^P
svexev afi^o'tipot
TcpaYuaxsuovxat xal 6vei5t) uTrou.s'vouatv, xal ot u.lv
6 XlvSdvOU; TOU( fiEfdrtOUC EVCXa TOU Xr|U.U.aTOC, ol
5'
ciica xwv <ptXo>v xspSaivovatv, ol? 8et SiJo'vai. 'Au.<pdxE-
poi St] S6ev ou SeT xEp8a(vsiv jJouXduuvoi aia^poxfp8etc,
xal iraaai S^i at xoiauTat Xrj^Eic avEAEuOepot.
(44) El-
xci'to)? os xrj Atu9EpiOTr,Ti aveXsuOspia evavTtov Xs^exat

IC [xei'ov te yap iaxi xaxbv Trie affuma;, xal (xSaXov etcI
xaur/)v auapxavouaiv rj xaxi tt)v XsyOtTcrav acromav.
(45)
Ilepl asv ouv 7.EuOEptdTr)TO< xal twv avxucEiuE'vwv
xaxiSiv TOffaux' siprjcOw.
CAP. II
Ao;eis o av axoXouOovsivai xal Ttspl yLtfako-Kprrtiiai;
It SieXOeiv 8oxei
fap
xal auTT) Ttspl
y_
prju-axa xu; dper/}
clvat. Ou/ wairep S' f, ^XtuGEpioTr,; SiaxEtvet itEpl
naaas t4 e"v ^prju-ao-t rcpa^tc, 5XX4 itepl t4< oawa-
vripac [xdvov e"v toutoh
8'
urcEpe/ti ttj; sXEuOEpidxrjxoc
(UYeOei. Kadaitsp
Yap
xouvoua aoxb EiTKWT)u.aivst
,
10 Iv (y^
61 tpstousa SaicavT) isxtv.
(2) To 8s
fxYe-
6o? itpo? xr ou
Y^P
* auT0 Sattavniaa xpiTjpapyw xal
ap/i9wpw. Tb TcpsTtov or) 7tpb< auxo'v, xal iv w xal
mpl i.
(3)
'O
8'
ev puxpoi; T) v UExpiot; xax' a;iav
SaicavCv ou Xe'YExai (UYaXoirpETrrjc , oTov to itoXXaxt
st
Sdaxov a-X)TT|* aXX' 6 iv [uyakois outw;.
'0
u.lv
Yp
piEYaXoTcpEitrjc Aeudiptot , 6
8'
e'XEuGs'pioc ouOlv
u.3XXov HEYaXoTcpeiryj?. (4)
Tij? xoiaimn
8'
e^swc rj
fi^v eO.XehJ/1? (jLixpoTcpETCEia xaXetxai, r)
8'
6itep6oXr|
(Javaueia xal aittipoxaXta xal Ssat xotauxat, oily urcEp-
10
fiaXXouaat tw u.sys'0;i mpl & 8st, dXX' iv oT( ou Set xal
w? ou 8eT Xau.Tcpuvdu.svat
*
uaxEpov 81 rcspl autoiv epou-
(1EV.
(}
'O 8s U-EYaXoTrpETTTjC lTCtSTT|U.OVt EOIXEV* TO
Tcpsnov
Y^p
8uvaxai OEcoprjerai xal 8a^av9j<;at uEYaXa
Iu-u-eXw;.
(0)
"Qvrctp
Yap
^v ap^5j eitcoiaev, r| E^t;
3t
Tai? evEpYEt'ai; Spi'^ETat , xal 5v ioxi'v. At 8rj tou
u.EY
a^0,:
P
l'c0"1
;
Saitavat (XEYaXat xal Ttpsicouaat.
Toiauta 8r| xal t! IpYa- oSxw
Yap eVtoi \iiya Saira-
vr,u.a xal TtpsTCOv tm e*pYt;>. "Oote to u.iv Ipvov tt;;
8aTtavr, a^iov Set slvat , triv 81 oaitavrjv xotJ IpYOu
,
4u t\ xal u7CEp6aXXtv.
(7)
AairavTjo-Et 81 t4 Totaoxa
6 UEYaXoitpsirrjc xou xaXou fvExa
#
xotvbv
Yap
xouxo
Tal; apsxaT;. (s) Kal fxt tjSe'wi; xal TcpoETtxwc r)
Yap
lixpiSoXoYia utxpoirpETCs;.
(9)
Kal tcw xaXXiOTOV
xal Ttpeitwo/ataxov, OTtE'ij/atx' Sv u.3XXov
tJ
tcotou xal
46 tcm; EXa/iffxou.
(10) '\vaYxatov or) xal AsuOeptov
tov (AEYaXoTtpEjrr) sTvat

xal
Yap
6 iXEudEpio? SaTtavr;-
ffEi & 8eT xal w? 8ei. 'Ev toutoi? 81 to u-E^a tou
u.YaXoTcpTtou? , oTov ue'yeOoi;, rrepl xauTa Trj; ^XeuOe-
pidxr,xo? ouffT)<, xal ircb t) t<rr,i Sajtavr)? xb spvov
%0 TCOlr^Et O.EYaAOTtptTCE'TrEpOV. Ou
Y&P *i *Mi
dpET|
xx)u.axo; xal tpyov xxripia uiv
y^P
" TtAEfarou
d(?iov Ttuwixaxov, oTov j^puorot, fpyov 81 xb (tiyot xal
improbos potius et impios et injustos dicimus. (43) In-
terim et tdeator, et stellio vestiarius, et latro in numero
illiberalium sunt babendi : turpem enim quaestum cou-
sectantur. Nam lucri causa utriqiie snum illud negotium
gerunt , et ignominiosa facere sustinent : alque hi quidem
lucrj gratia maximis In pericutis versantur; illi vero ab
amicis, quibus donare debebant, lucrum quaerunt. Utri-
que igitur, quoniam ab iis a quibus non debent, lucrum
captant, turpis qnaeslus studiosi dicendi sunt : omnesque
tales accipiendi rationes sunt illibcrales. (44) Merito autem
illiberalitatis notnen ex liheralitatis contrario est consti-
tutum. Nam quum ipsa malum sit promsione majus , turn
fociliusac stepius in ipsa
,
quamin altera, quam diximus,
profusione homines offendunt. (45) Ac de iibcralilate qui-
dem iisque vitiis, qua; cum ea pugnant, liactenus.
[IV.]
Sequitur ut de magnificentia disseramus; nam ca quo-
que videtur virtus quaedam esse, quae in pecuniis tractandis
versetur; verum non ut liberalitas ad omncs pecuniarias
actiones, sed ad sumptuosas dumtaxat pertinel; in his
autem liberalitatem magnitudine superat. Nam, ut nomen
ipsum subindicat , sumptus est in rebus amplis et magnis
decorus
; (2) magnitudo autem ad aliquid refertur. Ne-
que enim sumptus idem trierarchum decet et cum qui
mittitur ad puhlicos conventus obeundos. Decorum igitur
et jwrsonae quae impendit, et rei in quam impendit, et
pecuniae quae impenditur, spectatur.
(3)
Qui autem
sumptus Tacit in res parvas vel mediocres pro earum rerum
dignitate, is non dicitur magnificus, ut ille qui dicebat
:
* Mendicoque vago dare saepc solebam ; sed is demum
,
qui
in res magnas. Nam magnificus est ille quidem liberalis
;
sed qui liberalis est , non continuo eliam magnificus.
(4) In
hoc autem liabitu id quod est parum , iudecora parci-
monia appellatur : quod nimium , operaria quaedam in
sumptu faciendo insolentia, et clegantiac inscientia, et
quotquot sunt hujusmodi altectiones, quae in vilio sunt
non ratione sumptus magni in rebus idoneis facti , verum
eo quod splendorem adhibent in iis, in quibus non oportet,
ant sic ut non oportet. Verum de iis postcrius dicemus.
(5)
Magnificus autem homini scienti similis est. Et deco-
rum enim animo cernere, et magnos sumptus concinne
facere potest.
(6) Nam (ut initio diximus) omnis habitus
actionibus iisque rebus, quarum est habitus, definitur.
Sumptus autem viri magnifici, magni sunt et decori. Ta-
lia quoque sunt ejus opera. Sic enim sumptus magnus
erit, et ad opus accommodatus. Quare et opus sumptu
(lignum , et opere sumptus , aut hie etiam superior, esse de-
bet. (7)
tlujiisinodi autem sumptus vir magnificus facirt
honesti gratia : hoc enim omnium virtutum commune est.
(8) Et praeterea jucunde ac prolixe. Nam subtilius ratio-
nes subducere, hominis est parum magnifici. (9) Atque
etiam quo modooptis quam pulcherrimum et qnam maxime
decorum potius, quam quanti et qua ratione minimo effi-
ciatur, cogitabit. (10) Neceese est itaque, ut et liberalis
sit vir magnificus; hnpendet enim liberalis et quae oportet,
et ut oportet. Sed horum impendiorum magnitudo ma-
gnifici propria est : quandoquidem magnitudo, liberalitate
circa eadem versante, etiam pari impensa opus efliciet ma-
gnificentia pra>stantius. Non enim eadem re commendatut
possessio atque opus. Nam facultates seu possessio ea quaa
roaximi aestimatur, pretiosissima est et carissima, xelut
aurum : opus vero illud demum commendationem habet
Digitized by Google
(1123,1123.)
xaXo'v. Tou yap toioutou J) 6ca>pta Oauuae-Tr', to Bi
{lEfaXoirpeiTlc Oauuaaxdv. Kai foriv fpyoo dpeTX, u.-
yaXirptiria ev [xetc'Osi. [V.] (n) "Ert SiTwv Baita-
VTjfiaTwv , ofa Xe'youev t4 tfjuta , oTov t4 7ttp\ tou? 8eou?
& dva9i5(ATa xai xataaxEuai xai 6Wat , 6|aouoi; Si xai
3aa itepl icSv to Saiu.o'viov, xai Soa irpb to xoivbv eu-
otXort,ui]Ta eartv, oTov tX itou ^opi)YTv o'ovTat 8v
Xa(Aitpw^Tpn)pp^tTv?ixUTtavdivitdXiv. (is) 'Ev
awaut S', woTtEp efpyjTat, xai irpb< tbv TcpaTrovta ava-
10 tytpexai to tu; wv xai t(vwv uirapxdVrwv

dia yap 5tt

TOUTUviTvai, xai uJ) [xdvov Ttofpyw dXXaxai Twicotouvri
itpsiMtv. (u) Alb irtvi)< uiv oux av eTtj u.tya\o-Kpi-
zr
t c
ou yap foriv
&<f
wv iroXXi Saitavr,<jEi irpfitdvrwc'
6
5'
E^i/tipwv^AiOtoi;* jcapar^v a^iavfip xai to Sf'ov,
16 xaT* dtpfTJlv Si to <5p6w<;. (m) IIpE'rot Si xai oT< t4
TotauTa irpouTrap^ct St' auxwv
?, Sii twv itpovo'vcov ?| <5v
auTot; jietesti, xai toi; tuyevsai xai toi? e'vSo'Soi? xai
Sua TOtauTa
*
itdvTa yip xauta ixcytOo;
fyd
xai dtwu.a
.
(i&) MdXiora (xiv o3v toiouto? 6 fuvaXoirpEinfc, xai
*> ev toT; toioutou Saitavijiiaffiv
^
(xeyaXoicpcitita, wsittp
tfpi)Tf {m'-voto. yip xai evnudTaTa

twv ik ISitav
fea tiaairx* yJvETat, oTov ydu.o? xai tt ti toioutov,
xai e! TtEpt xt itasa rj TtdXi? OTrouSaJet ?, ol iv dtwu.aTt,
xai irspi evwv Si ujcoSo^ch xai ditooToXd? , xai SwpEa;
tt xai avTtotopEaV ou yap el? iautbv Saitavripo; 6 UEya-
XoirpEirJ)? dXX' tlq Ta xoiva, Ta Si Swpa tot; dvaOrjfta-
otv i^Et Tt Suoiov. (le) MEyaXoirpEirouc Si xai otxov
xaTaaxua<rao8ai TcpEitdvrw; tw itXoutw* xdau,o( yap
ti xat olro;. Kai ipi TauTa ,uSXXov SairavSv 6oa
M icoXuypdvia twv Epywv

xdXXiota yip Tauta. Ka't ev
ixacrot; to irps'sov.
(17) Ou yap tbut4 dpu.det 6eoi<;
xat dv6p<oitQi;, oiS* iv Upto xai Taipto* xai Eici twv
oaTTavrjuaTtDV foaorov \uftt h t^J y^vst, xai (lEyaXo-
itpeirEOTatov [iiv to iv jxEYCtXco \d-fx ,
ivtatida Si tb e"v
Tou-oi?
(XEY
a- (')
Kai StajpipEt to iv tw fpyto fiEya
tou v tm Sanavr,}iaTt
oipalpa (iiv yap rj Xr^xuOo;
^
xaXXtoTj) fyrt1 ]iYXo7TpETTiav naiStxou Supou , f, Si
TOUTOu Ttji^ fxtxpbv xai avEXfuOtpov. (i) Aii touto
iurt tou utYaXoirpEirou; , iv Zt av itoi5j ymi, [wyaXo-
40 XpETtw; ICOtEtV

TO
y4p
TOIOUTOV OUX UU7rp6Xj)T0V, xai
fj^ov xaT* a^tav xoti Saitav^jxaTO?. [VI.]
(20)
Totou-
toj (*iv ouv 6 jjtEYaXoitpEJtj;;' & S' uTtepSaXXoiv xai (Jd-
vauffo? wicapa to St'ov dvaXtaxEtv uicEp6dXXi , Samp
ctpilTat. 'Ev yap toi< ptxpot; twv SaicavT)(A.aTwv noXXa
li evaX(axEt xat Xa^tirpuvETat itapi uiXo;, otov ipaviutai;
Yafitxw; iariwv, xai xwput>SoT( ^opyj^wv iv ttj itapdSw
woptpupav slo-^Epwv, wditep ol MeYapEt(. Kai icavxa
t4 TotauTa jtof/,5Ei ou tou xaXou IvExa , etXXa tov itXou-
tov I^iSeixvuhevoi;, xai Sia TauTa otdptevof ftauad^E-
U6at, xai oS (xiv Set noXXa dvaXwoat,dXi'Ya Saicavwv,
06 S* SXtya noXXa. (ai)
*0
Si (xixpoirpeirr); itepl ivavra
iXXtt^Et , xai t4 [xsyiotb avaXtiffa? iv (xtxptji to xaXbv
ditoXit , xai 8 Tt av wot^ (iiXXwv, xai oxoirwv ww? av
eXdytOTOv dvaXcoaai, xai tbut' SSupo'[xevo< , xat iravr'
ETHICA NICOMACHEA. LIB. IV. CAP. II.
4
maximam
,
quod magnitudine pi?Mtt : talis enlm operfc
cpeclatio admiratiune homines afficit
;
quod autem magni-
ficumest, id admirabile est : opusquent sit magnificnm
tacit ejus magnitudo. [V.] (1 1) Impendiorum autcm ilia
quae amplaet lionorata dicimus, sunt, verbi gratia, dona
quae suspenduntur in templis diisque dicantur, et con-
structiones templorum, et sacrificia ; itemque ea omnia qua}
in id quod divinum est impenduntur, et quaecumque in
rempublicam honestae laudis studio conferuntur; ut sicubi
ludos a se splendide fieri , aut triremium praofecturam de suo
administrari
, aut epiilum dari civitati aliqnis putet opor-
tere.
(12) In omnibus autein(ut dictum est) ejus qui agit,
liabenda est ratio
,
qui sit ille, et qua?, sint ejus (acultates!
Sumptus enim cum bis congruere debet, neque opus so-
lum, sed etiam eum qui Tacit, decere.
(13) Quocirca nemo
pauper magnificus esse queat : quia non habet unde sum-
ptus decore facere possit : et qui conetur, stultus sit lia-
bendus, ut qui pneter dignitatem et prater id quod fieri
oporteat, contendat; quod autem in virtutis loco referri
debet
,
recte habeat oportet.
(14) Decet autem hoc quum
eos quibus res hujusmodi vel ipsorum labore partte sunt , tcI
a majoribus
,
iisve quibuscum aliqua necessitudine
conjuncti
aunt, fuerunt relicbR : turn honesto loco natos, turn claros
viros, alia denique ejusmodi laude antecellentes;
inest
enim in his omnibus fmiplitudoquaedametdignitas.
(15) Ta-
lis igitur est maxime vir magnificus, et in hujus generis
sumptibus magnilicentia
, ut diximus , elucet : maximi sunt
enim et honore dignissimi. In privatis autem sumptibus ii
qui semel fiunt
, etiam locum habent : quales sunt nuptiae,
et si quid praterea ejusce generis est, et si qua in re Tel
tola civilas studiose occupata est, vel ii qui dignitate pra>
stant. In recipiendorum quoque hospituin et dimittendo-
ruin officio, in donis et remunerationibus.
Non enim in
&e
ipsum sumptuosus est vir magnificus, sed in rem commu-
nem et publicam. Dona autem simile quid iis'rebus habent,
qua? diis consecrantur.
( 1 6) Est et hoc viri magnifici , do.
mum ita ex*dilicare, ut ejus species divitiis conveniat
(aliquid enim ex hac quoque ornamenti comparator); et
hoc, ut in ea potius pecuniam impendat, quaediuturna
sunt fulura; sunt enim base pulcherrima. Kt hoc, ut in
unoquoque decorum spectet. (17) Non enim eadem diis
atque hominibiis conveniunt , neque eodem sumptu fanum
et sepulcrum anlifirandum est. Atque ad impendia quod
attinet, in suo iuuimquo<l<|ue genere spcctatuin , magnum
est. Et quum sit illud iiKiguilicentissimuin
,
quod in ge-
nere magnorum magnum est, turn hln, quod in lioriim
genere magnum. ( 1
8)
Ad h;cc interest etiam inter id quod
est in opere magnum, et id quod est in sumptu. Nam
pila vol ampulla pulcherrima doni puerilis magnificentiam
habet; honor tameii hujus exiguum quid est et illiberale.
(19) llaque magnifici est, ciijusqne generis opus efliciat,
magniiice facere. Nam nee id quod erit ejusmodi, fa-
cile superari poterit , et sumptus magnitudini respondebit.
[VI.]
(20) Talis igitur est vir magnificus. At qui nimius hie
estet modum superat, puta, quern in sumptu faciendo
stolide insolentem diximus, eo ipso nimius est, quod secus
ac debet, imnendit. In res enim parvas et quae parvum
sumptum desiderant, multara pecuniam insumit, splen-
doremque ostentat invenuste; exempli gratia : nuptiali ap-
paratueos excipit qui symbolam in coenam dederunt, et
in comico cboro curator positus, ad chori ingressum exor-
nandum purpuram confer! , ut facere consueverunt Mega-
renses. Atque hujusmodi omnia faciei non honesti sed
ostentandarum divitiarum causa, et quod seab his rebus
hominibus in admiratione luturum sperat. Et quas in res
multa impendere debet , in eis sumptum exiguum facict : ubi
parva impensa desideratur, ibi profusus erit. (21) Alter
autem ille, indecore videlicet parous , ubique modum dese-
ret, maximaque pecunia consumpta, in parvis honesti
speciem omnem perdet
;
quidquid item facturus est , cuncta-
bundus efficiet, et qua ratione quam minimo sumptu id
conficere possit, considerabit : lamentabitur etiam et inge-
Digitized by Google
44 H0IKQX NIKOMAXEIQN A,
oiojievo? ue^co Ttoit.lv
^
ost. (ssJEfot fiev ouv at e*;eis
aSxat xaxtat , ou pJ|v dvet'Sri
-f
litvfipwm Sii to pufct
(JXa&pal xw TtsXa; slvai utjxe Xtav asj^uovtc.
(lIM,U2l.)
miscel in sumptu , omniaque se efficerc majora quant
oporteatarbitrabitur. (22) Sunt igitur hi habilusvitia : nul-
la lameuea turpitudinis autdedecoris>notaminurunl;quia
nee alteri damnum inferunt. nequeadinodum sunt deformes.
CAP. III. [VIT.]
'H 8k fieYXo(]Ai^ta itEpl u.EY<*Xa uiv xal Ix xou ovo-
6 u.axo<; eoixev etvat, irepl iroia
8'
eaxt iradixov XaGwusv.
(s) Aiafepei 8! ou9sv xi)v sl-iv ?| xbv xaxa t>jv e;iv (txo-
ireiv.
(3)
Aoxec 8k ueYaXdJ/uy^oc eTvai u.YaXtv a&xbv
aljtwv a?io? tov. 'O
*fP H-^l
xaT
'
a^iav auto iroiuv tjXi-
9toc, tSv Se xax' apsxr
(
v ouSel? Y^Xtdto; ou3' avonito?.
10 MeyoiXd'I'u^oc piiv o3v 6 gtpriu.Evo;.
() 'O yap u.txpv
a^to? xal xouxtov i;iwv lauxbv ow^ptov, ptEYaXdJ/uvo?
8'
ou. (s) 'Ev uleysOei yap f| psfa\iy^\r/ia, StiTztp xal
to xaXXoc Iv u.6YXo) owu.ti, ot puxpoi
5'
daxEiot
xal sujxiASTpot, xaXol
3'
ou.
(0) 'O Si it-iyahav iau-
i& xbv aljiwv ava;to? Av yauvo? 6 8k ua^dvwv vj a;io; ou
no? vauvo?.
(7)
'O
3'
IXaxxdvtov rj a;to? utxpd'j/u)ro,
lav te ft5YXwv lav te UExptwv, tav te xal uuxpwv a;io;
a>v ETt IXaxxdviov auxbv a;tot. Kal jxaXtSTa av Sd^Etsv
[lEYaXuv ato<

xi
Y&p
*v etcoiei
,
e! u.T| tououtmv r,v
*>
a^tot;
()
*E<rtt 3v) 6 jiEYaXd'^uyo? xm uiv u.sye'9i axpoc,
tw 81 a); SeTu-Effo?
-
too
y&P
xt* dljwv auxov a;iot- oi
5'
6irEp6aXXou5t xal IXXeiitouoiv.
(9)
El 8k o-Jj u.ey-
Xiov iauxbv dljioT aEto? div, xai u.aXi*xa xwv u.eyi'oxwv,
TtEpt Iv ptaXtora av tirj. (10) 'H
8'
a;t'a XsYExat itpb?
as xi exxbi; aYaOa. Me'yioxov 3s tout' av 0Etr,u.Ev 8 x&Tj
6eot; aixovE'u.o{xev,xat ou uaXiax' e'sisvxat 01 tv a;io)u.axi,
xal to iitl xoT{ xaXXtaxot; aOXov. Toiouxov
8'
i\ xiu.^
-
(iSYlffTOV
Y^P
8)\ TOUTO TWV E/.xb? OL'^bn. Ilspl xiuit
8^1 xal axtata? 6 piEYXd](U/dc Effxiv its osi. (ll) Kal
30 avEu os Xoyou oatvovxai ol u.SYaXd'|uy_oi rapt xiu.r,v eT-
vai

Ttfirj;
y^P
u-aXtoO' ol u.yXoi ajtouoiv lauTOuc, xt'
&.\{a.v 81. (ii)
'0
Si pnxpd^uyo; IXXectei xal jcpbi;
iauTbv xal itphi to tou u.eYaXo!J(u/ou et;t<i)u.a.
(13)
*0
8z -^auvo? 7Tpb<; iauxbv uiv &xp6aXXt, ou [i^v xdv ye
36 u.YaXd-|/uyov. (14) 'O 8k u.YXdi|;u)roc , EiwEp xmv
(jiEYtoxwv a;io; , apto-xoi; av eit,

fiEi^ovo?
y^P
*e
'
1 & $&
xtwv a;to? , xai jiEYiaxtrtv 6 aptoxo?. Tbv its aXr,8S?
apa (xeYaXotj/uyov 8ei aYaObv etvai. Kal Sd^EtE
3'
av
Eivai [lEYaXo^^ou to Iv xaoxir) apexr, pie'Ya. (15) Ou-
to Sau.5? x' av apj*d?oi piEYaXaJni^w ^euyeiv itapaiei'oavTi,
ou3* aSixEiv Tt'vo?
y*P
?vexa itpa^Et txiaypa, iT> oiOlv
jjisva ; xaO' ExaoTa
8'
liciexoitouvTt itapiitav yeXoio; ai-
votx' av 6 [XYaX"yj(u/_o?
u.T| aYOb; div. Oux tlr\
8'
av
ou8e xijir,? a;io; oauXo? div

trfi
dpexijc yap aOXov
^
16 xtu.vi, xal iitovspiExai xoTj iya^ois- (to) "Eoixe u.ev
o3v J) (xEYaXc^u/ta oTov xdou-o; xn Etvat twv dpETWv
u.iouc
y^P
otuxa; irotEt, xal ou
Y'
VETal VU Ixit'vuv,
Ati xouxo yaXEJtbv xrj aXr.OEi'ot o.EYaXd<j/uy_ov Etvat
-
ou
Yap
oTdv te avEu xaXoxetYaOia(. (17)
MotXto-xa u.ev
60 ouv 7Tpl Ttu.4? xal aTiut'a; 6 pLEYaXdJ^uyd? Iffxi, xal
ItcI u.ev TaT( jXEYdXat; xal utco tuv oirouSat'wv ptExpt'oi;
^o-ftrijETat, 6? xwv otxEt'wv TUY/aviov ^
xal IXarrdvoiv

-
Magnitudo aniini autem magnis in rebus esse eliam
nominis ipsius indicio elucet. Quaonam vero sint lia; res,
primo intelligamus.
(2) Nihil porro interest, utrum ipsum
animi habitum, an eum qui sit illo praedilus , considere-
mus.
(3) Magnanimus autem videtur habendus is qui
magna se mereri existimat, re ita liabente. Qui enim
praeter meritum et dignitatem id facit, stolidus est. At
eorum qui virtutem colunt,nemo stolidus est, nemo inente
capitis. Est igitur magno is animo, quern descripsimus
(4) Qui enim se ipsum, quum parvis rebus atque houoribus
digitus sit, parvis quoquc dignum judicat, modestus ha-
bendus est, non magnanimus. (ft) Hajc enim virtus in
iiiagnitudine sita est; quemadinodum et in magno corpora
pulchritude. Brevis autem staturoe homines venusti ac le-
pidi, aptaque membrorum quidem proportione pracdili, sed
pulchri non sunt.
(6) Qui vero magna se meritum esse pu-
lat, quum taltbus dignus non sit, vanus est : etsi non qui-
cumque, majora sibi deberi
,
quam quibus dignus sit , arbi-
tratur, continuo vanus est. (7) At ille qui se minoribus di-
gnum, quam mereatur, existimat , angusti et humilis animi
homo dicitur, sive magnis sive mediocribus sive parvis di-
gnus, etiam minora sibi tribui putatoportere : maximevero
si
,
qui magnis dignus est , iis se indignum putet. Quid enim
eum facturum putemus, si hisce non esset dignus?
(8) Ma-
gnanimus igitur magnitudine est illequidetn suminus; sed eo,
quod ita ut oportet de suis meritis judicat, medius. lis
enim qua? ipsius dignitati meritisque respondent, se
i|>sum dignum judicat, alteri vera illiinodumsuperantaut
non assequuntur.
(9) Ergo si se magnis dignum censet
,
quum sit its dignus; itemque maximis
,
quum sit maximis
dignus; in una repotissfmum sane versabitur. (to) Di-
gnitatis vero ratio ad externa bona refertur. Hoc autem
maximum censere debeamus, quod et diis tribuimns,
et ii oinnes qui in existimatione magna babentur, expe-
tunt : quod est denique rerum pulcherrime gestaruin pne-
mium. At honos tale quidpiam est. Hoc enim est ex.
ternorutn bonnrum maximum. In honore igitur et in-
famia sicse gerit.ut oportet, virmagni animi. (11) Per-
spicilur vero etiam sine arguments, viros magnanimos
in honore versari. Honore enim maxime magni viri scse
dignos esse existimant, pro eo ill i quidem ac merentur.
(12) At qui humili animo est
,
quum sese ipso, turn multo
inagisviri magnanimi animo inferiora sapit. (13) Vanus au-
tem ad se ipsum relatus modum superat; miuime autem,
si eum cum viro magnanimo conferas. (14) Magnanimus
autem si maximis sit honoribus dignus, vir ille profecto sit
(>ra?stanti>simus. Nam quo quisque melior est, eo majore
lonorc dignus est, et quidem optimus quisque maxi-
mis. Vere igilur magnanimus vir bonus sit necesse est.
Atque etiam quod in quaque virtute magnum est. Tin
magnanimi esse videatur. (1ft) Nequecouveniat magnanimo
demissis manibus fugere , neque injuriam cutqnam facere.
Quid est enim cur turpe aliquid admittat, cui nihil sit
magnum? Atque ei quidem, qui res singulatim inspiciat,
prorsos ridictilus videatur esse magnanimus, si non sit
idem vir bonus. Quin ne honore quidem dignus erit , si
sit mains et neqnam. Praemium enim virtutis est honos,
et tribuitur bonis viris.
(16)
Quocirca videtur animi ma-
gnitudo quasi quoddam virlutnm omnium esse ornamen-
tum. Nam et majores eas Tacit , et sine ill is ennstare
aullo modo potest. Atque ob banc causam qui reapse
magno sit animo, non facile reperias : quippe qui sine
eximia quadam bonitate talis esse non possit. (17) In ho-
noribus igitur et ignominiis vir magni animi maxime cer-
nitur. Ac magnis quidem honoribus et iis qui a vi-
ris bonis deferentur, modicc delectabitur, lanquam sci-
licet sua sibique accommodata, aut etiam sua virtute
Digitized by Google
(>*)
ETHICA MCOMACHEA. LIB. IV. CAP. III. 45
epsTTjc yip itavTcXou< oux av yivono i?i3t xtu.v ou
fjL-J)V <iXX' airoSc^STai ys xw u.9| E/etv auTou? ugi^w au-
tw oicov
%
ueiv.
T?it
Si irapi xwv xuy^dvxwv xal titl
utxpot; itajtirav 8Xiywp^f ou
fty
xouxwv ajioj.
6 'Ojaohoc os xal axttuac.* ou
y^P
lorai Sixaibi; irspl au-
xdv. (is) MaXtara uiv o3v sVriv, woirep ttprj-tat , 6
(AEYaXvl/uyo; w*p'1 T,
!
JW
'?i
ou
H-V
*^a xa" "p'i *Xou-
tov xal Suvacxstav xal icSsav tuxu/tav xal eixuyfav
itsxpiwc Rn , Siw>s av Y*vr,Tat , xal out* eutu^mv ite-
10
pi/jap*)? iVrat out" axuywv TUfjiXuTTOi;. OuSi
y^P ^'P^
Ttftijv outw; i/tt ok fie^iffTOV AV Al
Y^P
Suvcroxsiai
xal 6 irXouxoj 8tl t}|v xiuy^v s\mv atptxa

ol youv
fyov*
xt? auxa xtuSfaOat St' auxwv (JouXovrai. ii Sj) xal
^
xtu-r, [itxpov lott, xouxtp xat xaXXa. Aib intepoittai
is Soxouotv eTvat. [VIH.] (l9) Aoxst Si xal x4 Euxuyq-
tiata ouuSaXXtcOat itpbi; [iEYaXo-JfU/fav. 01
y^P
"'
Ysi aJtouvTai tiu.yj; xat ot SuvaoxsuovTet vl ol ttXou-
touvte?* ev {nrpo)(5)
Y*p>
to
8'
dryadS uTtept'jrov i:Sv
evriudxepov. Atb xal Ta TOtauta (xeYaXc'/uy^oTspous
woui

xtu.wvrat
Y&p
fob xtvwv. (so) Kar' aXijOttav
S" & ifa.()bt fiovo? TifxriTtos" 5
8"
a(ifoi iwap/et, fxSX-
Xov afjtouxat xtu.9fc. 01
8*
aveu aptTtj? xat xoiauxa
ayaOa fyovtec outs Stxatoi; eauxou? (iYXwv attouaiv
ouxe opQw; jitYaXotJ'uyot Xe'YOvxaf avtu
yP
ipx5ic
U wavreXou? oux eti xauxa.
(21)
'Victpdittat 8e xal
CCptsxal xal ol xa Totaura i^ovxe? ayafla Yfyvovxat.
"Avu
Yap
aptTrj; ou ^xStov tpepitv eu.u.eXcoc t& euxui$-
(xara
*
ou Suvduevot Ss ^spttv xal olouevot twv aXXoiv
i7repe'/ttv txetvwv uiv xata^povouotv, auxol S' 5xt av
10 Tu^oKJi itpaTTOuutv. MtjtouvTat
Yap
xbv (AtY
ot^<>4'u
/.
ov
ou/o'uotot ovt<;, xouto Si Spustv jv 01; Suvavxat* xa
ov ouv xax' apEx^v ou npaxxoust, xaxa^povouo-t Se
twv aXXuv. (ii)
'0
Ss |*tYaXd
,,
/uo 8txaiw xaxa^po-
vtt
(
So;at
y^P
iXrifttSt
)
, ot Ss icoXXol tu^ovtuk.
(13)
Oux Isxt Ss u.ixpoxivSuvo; ouSs fiXoxtvSuvoc Sta xb
6XiY xiftoEv, [xsYaXoxtvSuvo; 8s , xal oxav xivSuvsui)
,
a^>EtSJ); xou Btou w; oux a;iov Sv navTO)? ?r,v.
(24) Kal
0T0? su itoiEtv, sutpYExouu-svo? S' aiu^uvsxaf xb (xiv
Yap
&5tsp/ovxo; , xb
5'
&icspy_ou.vou. Kal ivxsu-
o spYtxixb< icXeiovwv

oCxoj
yP
Tpoao^XrJsEt 8 uitap^a?
xal Eoxat su Ttsitovdw?. (wvj Aoxouet Ss xal (i.vi)u.o-
vsustv etc av icoi^o*Mfftv su, f>v S' av itaOoxitv ou iXax-
X6v
Yap
8 iraOwv su xou notijffavxoc, ^ouXsxat S' 6itsp-
r/stv. Kat Ta ptsv r.oe'w; axoust, xa
8'
at]Sw(- Stb
s xal xr,v 0etiv ou Xsysiv xi; suspYssCa? xfji Ait'
-
ouS' ol
Aaxuvcc irpo; xobi; 'A6T|vatou; , aXX* & itsso'vdsoav eu.
(m) MsYaXo-Jiujrou Ss xal xb (ir,6svb; SsiiOat rj u.oyi,
uirr.pEXttv Si irpoOuuox; , xal 7cpb uiv xou? v aFjtwixaTt
xal (UTuytati; |xYav tlvai, irpbf Sixou; piaou; uvETptov

w twv (iiv
Y^p
uictps'^Etv ^aXsjtbv xai fffjivov, twv Si
saoiov, xal f!v Ixeivoi; ,uiv osu;vuvso8at oux ctYEwe;, iv
ii xotc Ta7cttvot? ipoprtxdv, wo-nsp sl xouc aaOsvti;
ir/uptfjEoOoci.
(27)
Kal t? xa Ivxtua fi"J| is'vat, rj ou
xpuxtuoustv aXXot ' xal apYov eTvat xal u^eaX^t^v aXX'
inferiora , i-onsecutus., Virtuti enim omnibus stiis numcris
perfectae non facile par alius honos reperiri possit : venini
tamen eos a>quo animo accipiet, quod illi non possint ci
tribuere majora. Eum antem lionorem, qui et a qulbusli-
bet et ob res parvas tribuetur
,
prorsus aspernabitur : h*c
enim ad ipsum non conveniunt ; itemque ignominiam atque
inrainiam contemnet
,
quia in eum jure cadere non pote-
rnnt.
(18) Polissimum igitur, ut dictum, in lionoribus ver-
satur vir niagnanimus. Verumtamen in diviliis quoque et
principatu, in omni deniquesecunda atque adversa Tortuna,
qitid<|uid accident, in eo se moderatum pra-bebit : neque
in rebus secundts laetitia efferetur, neque in adversis nios-
rore superabitiir. Nam ne in lionorem quidein sic anima-
tus est
,
quasi is maxima res sit. Principatus enim et di-
vitise propter lionorem sunt optabilia. Certe qui linen
consecuti sunt, ob ea honoreaflici volunt. Cui igitur vel
honos in rebus narvis numeretur, huic ne cetera quidem
magna crunt -. ct ob id elati videntur esse et despectores.
[VIII] (19) Videntur autem secundac quoque res ad anim;
magnitudinem conferre. Nam et lioneslo summoipie loco
nali lionore digni putantur, et ii qui principatum oblinent,
aut opulenti, quoniam ceteris antecellunt. Porro quo quid-
que bono aliquo magis antecellit , eo honoratius est. llaque
etiam istis rebus magnanimitas augelur. lionore enim,
qui his pra?diti sunt , a nonnullis alliciuntur.
(20) Sed si
verum quacrimus , solus vir bonus lionore afficiendus est.
Cnjus autem virtuti conjuncla fortuiiaost, is lionore di-
gnior liabetur. Quibus vero sine virtute talia bona conti-
gerunt, hi neque seipsos magqis lionoribus dignos censere
debent , neque recte magnanimi vocantur. Istud enim
sine virtute undique perfecta constare nullo modo potest.
(21) Aliorum vero contemptores, superbique talia bona
possidentes evadunt. Difficile est enim sine virtute res
secundas composite et concinne ferre. Quum porro ferre
non possint, seque pro; ceteris prseslarc existiment, turn
illos contemnunt, turn ipsi
,
quidquid fors tulerit , agunt.
Virum magnanimum enim imitantur, quum sint ei dissi-
iniles, atque id, quibus in rebus possunt, faciunt. Neque
ea igitur qua; virtuti coosentanea sunt, agerc student, et
alios tamen fastidiose despiciunt. (22) Magnanimus autem
non injuria despicit ; de rebus enim vere opinatur et judi-
cal : at vulgus
,
quomodocumque sors tulerit. (23) Jam
vero neque parva pericula suscipit, neque cupide adit, quo-
niam pauca sunt pericula qiue magni faciat. Magnis autem
periculis sese objicit : et quum in discrimine versatur, vittB
non parcit
;
quod ipsi minime conveniat omnino vivere
velle; (24) et quum eo sit animo, ut libenter beneficium
in alios conferat, ab aliis accipere ipsum pudet. Illud
enim pnecellentis hominis est, hoc inferioris. Idem bene-
ficium majore mensura remetiri consuevit
,
qnam accepit.
Sic enim is qui de eo prior bene meritus est , etiam ei debe-
bit et ben'elicio devinctus erit. (2b) Pnrterea videntur
magnanimi meminisse, quos beneficio affecerint : a quibus
autem acceperint , non item. Est enim is qui beneficium
accepit, illo qui dedit, inferior : at vult magnanimus excel-
lere. Atque ilia quidem audit libentissime , ha;c gravate.
Itaque neque Thetis Jovi sua in eum beneficiacommemorat,
neque Lacedamonii Atheniensibus, sed quse abillis acce-
lierunt. (26) Est etiam magnanimi neminem aut vix quern-
quam rogare, sed libenter alteri inservire, atque in eos
quidem
,
qui aliqua dignitate praediti sunt, quorumque res
valde sunt sei unda; , magnum se atque excelsum , in eos
vero, quorum mediocris fortuna est, moderatum praehere-i
lllis enim antecellere difficile ct amplum , his facile est :
et
inter illos gloriari generosi hominis est , inter humiles au-
tem ineptum , tanquam in imbecillos vires snas expromere
velle. (27) Est ejusdem , ad eanon ire quae honors/itur,
aut in quibus alii principem locum obtinent. Prtctcrea ces-
Digitized by Google
46
H01KQN NIKOMAXEION A, 8. (1121,1115.)
t) 5irou tiu,^ (xtfaXri 1 fpifov,
xal dXfywv uiv irpaxTixo'v,
{UYamv 81 xal <5voua-Twv. (as) AvaYxaTov 51 xal
mavcpo'u.iaov sTvai xal aavspo'iptXov

to
yP
XavBavetv
ooSouue'vou. Kai (xeXetv T7J;
dlXijOefa? u.3XXov t| ttj-
t
So'SlC,
xal Xeytiv xal Ttpamiv ipavcptoc- -capp-jataoTTis
yap Sil to xaTa^povtiv. Aw xal JXr,6(UTixo'( , itX'Jiv
&a u.ij Si' tlpwvEtav

Etpwva SI -cpb? toll? iroXXouj.
(j)
Kai itpb; aXXov (x-i) SuvecaOat C5jv aXX' J| -cpb?
->{-
Xov

SouXixbv yap
i
8tb * iravre? ot xoXaxs? 8-]Tixol
10 xal ot taireivoi xoXaxs;. (so) OuSl SaufiaoTixd;

ou-
8lv
Yp H-fy*
**>*!# ^<"'v - OuSl (xvi)(xaxo<' ou
Yap
HYaXo'{<uy_ou to aj-ouv-iu.ovEutiv, dfXXw? ie xat xaxa
,
aXXa ixSXXov -capopSv. (si)
003' av8po>-coX(>YO?-
OUTS
Y*P
7te
P'
auT0"
*"P
e ' "
T< ne
P^
^TtpOU* OUT!
16
y&P
? t'ltawJTat u.eXet but<5 ouO' tfj-wc ot iXXot <|-
YtovTat

oSS' a3 l-caivsTixo^ wtiv

Sid-cep oi51 xaxo-
Xoyo< ,
oOSl twv fyflptov, tl
fc^i
Si' 86ptv. (ss) Kai irtpl
ivaYxa((v v| u,txpwv 'S5xi(XTa 8Xo?upTixbc xal 8s|tixoV
citou8aovTo;
Y
a
P
oi5tto? tftv* ropl Taura. (33) Kai
so olo; xexT^uOat u&XXov ri xaX.a xal axapica twv xap-
ittjjitov xat weXi[A(ov
*
auTapxouc
Yap
jxotXXov. (li) Kal
xtvr|9t; SI ^paSeta tou u^aXo-Jni^ou Soxit (tvat, xal
(pwvi) (JapEta, xal Xet? o~ca<rt(xo;* ou
Y^p
oiteuoTixb?
6 itepl dXtya a-couSawv, o&Sl ouvtovoi; 6 u,r,8lv [aya
at oidpsvof j)
8'
6u-Mima xal i\ xa^ur>n Sia toutwv.
Toiouto? uiv o3v 6 (MY
B^o,
^
u
X
^ ["-]
(
35
)
'O
^'
-A
~
Xsi'irwv [xixpo'ij/uyo;, 6
8'
&7Tjp6aXX(ov ^auvo?. Ou xa-
xot uiv ouv Soxouatv ttvet ou8* obxot
*
ou
Y&p
xaxorcoiof
eiutv -f)u.apTTi[iEvoi 8e.
'0
fdv yitp (ttxpdtj'u^o; a^to;
SO wv
*Y
a8>v iautbv ditoor:p!t 5v a^to; fort, xal i'oixe
xaxbv
?X
eiv Tl *x T0"
C
1
^
4|touv iauxbv twv dyaOwv, xal
dlYvottv
8*
iauTov

wptYtxo
y^P
av 3v ajto? 3jv,
iY*
6wv
ft
ovtwv. Ou (xV
^XiOtot y< ol TotouTOt Soxouotv
sTvat, dXXa (xSXXov 8xvi)pot. 'H Totaurr, 8e Soja Soxst
S5 xal
-
/e(pou; icotsiv

?xaoTOi
Yap
ItpEavTai tSv xst' a^tav,
aftOTavrat 81 xal twv irpa^ctiiv twv xaXwv xal twv
i7ttTi)8(U|xafb>v 6i( dva^tot Svxts, &u.o(u)? 81 xal twv
Ixto; avaOwv. (so) Ot 81 xauvot ^X6iot xal iauTouc
dtYvoouvTtc, xal tbut* e:tt^av5?* o>;
y^P
^5,<)l ^vre? toi?
o ivTt'fiott em^etpouotv, ttra
i';XiYX
0VTett
' xa^ 'oOtJti
xocrfiouvTai xal o^^fiaxt xal toi; toioutoi;, xal poiiXov-
TBt Ta lutuy^piaTa favtpa elvat outwv, xal Xeyouvi
uipl a&Twv m? 8ta TOUTiov Tiu.i)9r,oou;:voi. (37)
'Avti-
ti8eti 81 t^ ptyttkotyuyla
^
j*ixpotj/u^ia (iSXXov tij?
46 yrauvdTTjTO?* xal
Y^p Y^Y
v,Ta" (xaXXov xat
X
e
'P'
v ^'v-
satorem et cunctatorem esse, nisi ubi aut magnus honor
proponatur, aut magna res agatur : deindc res gerere,
paocas illas quidem , sed magnas et omnium senrionece-
lebrandas. (28) Jam vero et aperte eum inimicitias gerere,
etaperteamare necesseest; timentis enim est occultare sen-
tentiam. Deindc majorem veritatis quam opinionis curam
habere ; turn ajierte et dicere et agere omnia ; apertus enim
et liber est
,
quia contemnit ; atque ob hoc in oratione ve-
ritatem sequitur : nisi quum interdum ironia utitur, quod
Tacit ad vulgus. (29) Est etejusdem , alterius nutu vivere
non posse , nisi amici. Servile enim id est. Itaque ut assen-
tatores onines mercenarii sunt, sic humiles acdemissi ho-
mines assentatores. (30) Neqne facile admiratur. Nihil enim
ei magnum est. Neque meminit injurias. Viri enim ma-
gnanimi non est memorem esse
,
praecipueque malorum,
sed polius pro nihilo ea putare. (31) Neque de hominibus
loquitur : quippe qui nee de se , nee de aliis loqui enret
;
nam neque ut laudetur, magnopere curat; neque ut alii
vituperentur. Nee rursus laudator est , et ob eandem cau-
sam neque maledicus, ne in inimicos quidem , nisi con*
tumelia irritatus. (32) In iis autem rebus quae necessarise
aut exiguac sunt, minime queribundus est , neque supplex :
est enim hoc hominis nimium studium in res humanas con*
ferentis. (33) Atque etiam ita comparatus est , ut res pul-
cliras easque sleriles possidere malit, quam fructuosas et
utiles. Hoc enim magis proprium est hominis se ipso con-
tent!, et bonorum omnium copiam in sese habentis.
(34) Motus quoque magnanimi viri tardus fere fuerit, vox
gravis, oratio stahilis et sedata. Neque enim festinare
solet is qui paucis rebus studet : neque vehementer con-
tendit , cui nihil magnum esse videtur. Propter lias causa-
autem et vox acuta et ecler ingre&sus esse consuevit. Ac
magnanimus quidem talis. [IX.] (35) Qui autem modum
deserit, is parvoanimo esse dicitur '-qui supcrat, vaous.
Ac ne hi quidem mali vldentur esse ; non sunt enim aliis
auctores mali. Verumtamen peccant. Nam qui deinisso
parvoque animo est
,
quum sit rebus bonis dignus, ipse se
iis fraudat qua; meretur. Videturque mali quiddam in
hoc inesse ex eo
,
quod sese bonis esse indignum arbitratur,
atque adeo se ipsum videtur ignorare. Nam ni ita esset
,
ea expeteret
,
quibus dignus est, quum bona sint. Tales
homines tamen stnlti non videntur esse, sed cunctantes
potius. Talis autem opinio, quam de se ipsis habent,
etiam deteriores eos efDcere videtur. Ea enim qu me-
retur, quisque expetere consuevit : at hi refugiuntab ho-
nest is actionibus et studiis, quasi indigni sint, itemque a
bonis externis. (36) Vani autem quum stulti sunt, turn se
ipsos ignorant, neque id obscure. Nam proinde, quasi
digni sint , res amplas et honoratas aggrediuntur : deinde
se ipsi
,
quales sint , indicant et ab aliis coarguuntur. Turn
vero ex vestitu , ex habilu gestuque corporis et consimi-
libus aliis ornatum sibi quxrunt, suasque res secundas
omnibus notas esse volunt , et de se ipsis praedicant
,
quasi
ex his honorem consecuturi. (37) Magis autem animi ma-
gnitudini adversatur humilitasvel demissio animi, quam
vanitas. Nam et frequentior est, et aliquid item detenus.
CAP. IV. [X.]
'H u-ev ouvu,Ya^
4"'X'
a
'
,t,
P^'
rl
!
x
^
v ^ffTl
K
te
T-'
A
1
v
>
^*"
irip EtprjTai. "Eotxt 81 xal ittplTauT-)v eTvbi aps-nj tu,
xaOampivToicTCpuTOtciXl/Jh-,, rj Sojeitv av -tapaicX7|-
ff(oj< I^eiv itpb< tJ|v puYaXo'|u/iv wsro
p
xal
^
IXeu8pw-
to
T)?itpbi;Tiiv(--Ya^0,t
P

''
te,av' "Au.-)to
Y^p
aSTaixoujisv
(yXou a^65T5oi, ictpl 81 Ta aSTpia xal Ta u-ixpi
Animi igitur magnitudo in magno honore versatnr , ut
ostendlmus. Videtur autem in hoc etiam alia qwedam
virtus esse occupata, ut in superioribus diximus, qua? ad
magnai imitatem parem rationem habere videatur, atqua
ad magnificcntiam liberalitas. Ambie enim isUe virtutes a
magno quidem remote sunt, in mediocribus vero et
Digitized by Google
(nj5,iue.) ETH1CA NICOMACHEA. LIB. IV, CAP. V. 47
StaTtOeaffiv ^ju.8? mc. 3ec.
(2)
"Otnvep S' e"v Xr,tj>ei xai
Sdott ^pyifiaTwv [ffOTr,< sVtt xai unep6oX'q Te xai IV
Xe<t|-t;, outio xai e"v xia^? opj^st to u.3XXov -7) Set xai
^ttov, xai to S&ev Set xai w< Set.
(3)
Tdv ts
yP
?'
XoTtiiov <{tyQu.ev ok xai u.3XXov t[ Set xai &ivt ou Set
TJJt TtU.?i? eipiIJAlVOV, TOV T(
Of
tXo'TIU.OV W? OuS' tVl T01(
xaXots irpoatpoupevov Ttu.3a6at.
()
"Eoti
8'
foe tov
(yiXoTtixov iiratvoufiev t>c avSpwSr) xai cptXdxaXov, tov
81 asiXdxijiov S)i (xtrptov. xai att>fpova , wo-irsp xai e"v
10 tot; irptoron e?7rou.ev. ArjXov
5'
ort irXeovayto? too ^tXo-
toioutou XeYotisvou oux lici to aurb aei ^epojxev tov ^t-
Xo'tiuov, aXX' e'7raivouvTei;uiviitlTbu.aXXov?
l
o
,
.iroXXoi,
'{it'YOVTt?
8'
lltl TO U.5XXoV i[ Set. 'AvwVUlAOU
8'
ouo~r,{
tt,? ,uc9o'tt]to(, uk lp>iu.r,c foixev au.ipi<r6r,Tiv t4 axpa*
16 jv ot?
0'
eWtv &ircp6oX?) xai IXXet'Jm;, xai to uisov.
()
'Oprvovrai Si Ttu.?jc xai pSXXov
^
Set xai. ^[ttov,
fort
0'
foe xai 6< Set
*
eitatvetTat vouv
*, #|n
aCtr)
,
(UffOTr^ ouoxt irepi tiu^v avwvuu.oc. 4>aivtTat Si irpb<
uiv-r))v ftXoTtptav cfytXoTtu.ta,icpbc8lTr|va^tXoTiu;(av
10 (piXoriuia , 7rpb; au-so'tepa St iu^drepa Tew;.
()
"Eoixe
81 tout* eivat xai irepi t&{ d(XXa< apexac 'AvTtxei-
aOai S' IvTauO' ol axpot cpatvovTat 81a to pv}| wvou.ao-Qat
xbv uisov.
parvis nosita ut par est afticiunt.
(2)
Porro at in acclplen-
dis ct dandis pecuniis locum habent et mediocritas, et id
quod est nimium ac parum : sic eliam in honoris appeli-
tione invenitur et illiid quod est supra qiiam oportet , et
illud quod infra : et rurum, untie, et quomodo o|iortet.
(3) Nam et ambitiosum est ubi vituperamus, tanquam ni~
mia lionoris cupiditate inflammalum , honoremque unde
non oportet aucupanlem : et lionoris contemptorem item,
ut euro qui ne ex honestis quidem rebus adipiscendi honoris
consilium capiat.
(4)
Rursus est quum ambitiosum lauda-
nus ut virumfortem et lionestatissturiiosuin : honoris con-
temptorem item , tanquam modestum et temperantem , ut
eliam supra diximtis. l'erspicuum est autem , multis mollis,
quishnjus vcl illiusrei amans dicatur, non respectn eodem
semper nomen juXorijiou erTerri ; sed si in laude id ponamus,
ad cum rcferri, qui studiosior sit honoris quam vulgns;
sin in vituperio, ad ilium qui studiosior sit illius quam
opqrteat. Quoniam autem medietas ipsa vacat nomine,
idcirco Ut ut extrema de ejus possessione, quasi de loco va-
cuo
, concerteut. Ceterum quibus in rebus nimium re-
oeritur et parum, in iis etiam medietas. (5) At honorein
homines et nimium expetunt , et parum. Eum igitur etiam
expetere licet medio modo et ut oportet. Atque is habitus
laudalur : nimirum qui est medietas in honore expetendo
occupata , nomine carens. Videtur autem, si cum amlii-
tione comparelur, honoris contemptio; si cum honoris
contemptione, ambitio : sed cumutraque comparata, utrius-
que s|>ecieiii quodammodo prae se fert. (6) Atque etiam in
reliquis virtulibus eodem modo res videtur habere. Pugnare
autem lite videntur inter se extremi
,
quia ei qui medius
est, nomen impositum non est.
CAP. V. [XI.]
npadxr,? S' lWt [xlv jxeffOT7i{ itepi Spya?, avwvuaou
6
8'
5vto? too (xsorou , o^eoov 81 xai twv axpuv, litt tov
[a^cov tV irpaorr,Ta <pi pojiev, itpb? tJ)v {"XXeriiv oiiro-
xXivouuav, av(i>vuu.ov oueav. (a) 'H S' &itep6oAr, 8p-
ftXoxr^ ti; XeYoiT* av. To u.lv -yip naOo? eotIv 8pv^,
t4
8'
u.iraiouvta iroXXl xai Sia^spovTa. (3) 'O jxlv
no ouv ill ot; oei xai 01? Set dpYiJdixevo? , cti Si xai &>q Set
xai fo xai &ov y^oyw, eitaiveiTai

7rpao? 0^ oSto? av
Etv) , eircp ^ irpaoTTH iTcatvtiTat. BouXexai yip & irpSo;
axapa/o; eivat xai u.f| oryeaOai Giro tou iraQouc, 4XX' o>c
av b Xdyo< Ta;y) , oCtoj xai iiii .toutow xai iiri to50utov
to /pdvov aXeiratvetv.
(4) 'AuapTavetv 81 Soxet u.3XXov
lrt\ tt,v IXXtfjiiv oO
f^P
Tiu.o)pY)Tixb? 6 itpSo;, aXXa
u.5XXov
aoYY
vb>u.ovtxd(. (s) 'H
8'
IXXet^i;, ttT* aoppjaCa
tii isrtv etO' 8 Tt Stj iroTe
,
tyiyectu. 01
y^P f^t
^p?'-
(d|UVOt
if'
of; Set r,X(Oioi Soxouotv eivat, xai ot \nr\ {><;
10 Set (tr|S' 8re u,r,S* ol? SeT-
(0)
Soxet yip oux akOave-
e6at ouSl XuiceTsOat, u.'Ji opY^datvtii; Te oux eTvat ajxuv-
Totdc. Tb 81 itponi)Xaxi^du;evov ivt'/eoOat xai too;
oixtfouc; mptopav dvSpai;ooMoe(.
(7) *H
3'
uitepfioX'Jl
xata navTa u.lv Y^vetat
-
xai yap ol? ou Set , xai Icp'
is ol; ou Set, xai (iSXXov
^ Set, xai 6Sttov, xai itXetw
3f_pdvov 06 u,r,v iitavra
ft
tw oOtc") uitap/et. Ou
Yp
av ouvaix" eTvat
*
to
Y^p
xaxbv xai iaurb aitdXXuert
,
xSv iXdxXnipov
^,
J90pT,Tov Yivexat. (s) 01 u.iv ouv
opytXot toj^Iok pilv 8pY(^ovTai xai 0T5 ou Set xai
if'
w oT< ou Set xai u.3XXov
$ Set, itauovrat 81 Tay_e'to
-
8 xai pe'XTisrov lyouatv. 2u,u6a(vet
8'
auTot< touto,
Sti ou xaxeyouot t^v dpY^v dtXX' avTonroSiSdaoiv
^|
tpa-
Lenitas autem medietas est quae in iris versatur. Sed
quia medius vacat nomine, ac fere etiam ipsi extremi,
medio lenitatis nomen damus, ad id extremum, quod est
parum, propendens : quod ipsum extremum nomine caret.
(2) Nimium autem iracundia did potest ; ipsa enim pertur-
batio ira est , cujus inultae et variae causa.' sunt ellicientes.
(3)
Atque is quidem qui quas ob res
,
quibusque liomini-
bus oportet , irascitur, praeterea vero et queiiiadiiiodum
,
quo tempore, et quam diu oportet,' laudatur. Mansuetus
igitur ac lenisappellari ille poterit, si modo lenitas est lau-
dabilis. Vult enim mansuetus vacare animi tumultu , ne-
que rapi perturbatione ; sed prout ralio praeceperil, ita,
et his de causis, et tarn diu indignari. (4)
Peccare tamen
videtur magis in earn partem, quae est infra modum. Non
enim ad ulciscendum pronus est homo lenis, sed potius ad
ignoscendum propensus. (5) Parum autem quod est in hoc
genere, sive id lentitudinem , sive quo alio nomine appel-
les, vituperatur. Nam quum ii qui non succensent ob eas
causas , ob quas sucevnscre debent , stulti videantur, turn ii
quoque, qui non quo modo, nee quo tempore, nee quibus
decet. (6) Videtur enim talis sensu carere neque dolorem
percipere ullum : quumque non irascatur, non facile ad pro-
pulsandam injuriam excitari. Affici vero contumelia se
sinere, et suos contumelia affectos negligere, mancipiorum
est. (7) Nimium autem hujus generis secundum omnes
quidem attributiones contrabitur ( nam et quibus et propter
quas causas irasci non debemus , et vehementius quam de-
bemus, et ritius, et diutius quam oportet, irascimur); non
timen haec in uno insunt omnia. Neque enim inesse pos-
sinl. Nam quum malum se ipsum perdat , turn si int.egrum
sit , intolerable efficitur. (8) 'OpYUiot igitur seu iracundi
,
sunt illi qnidem irritabiles, celeriterque irascuntur, et
quibus et propter quas causas non oportet , et vehementius
3uam oportet : sed iidem tamen placabiles sunt , irascen-
ique finem cito faciunt; quod quidem est in illis vel opti-
mum. Atque hoc eis propterea accidit, quia iram non
comprimunt , sed statim injuria accepta vicem reddunt ni-
hil occultando, sed pre se ferendo omnia, propter animi
Digitized by Google
48 HAIKGN NIKOMAXEIQN A,
vepo eJffi 8t4 tt,v S^utTiTa , e7t' anoKauovtat.
(9) TT-
7tp6oX9j
8'
elitv ol axpd/oXot oUt; xat Ttpb; rcSv 6p-
YtXot xai eVt iravti
-
59tv xat Touvoua.
(10) Ol 8e
irtxpot SuoStdXuTOt, xat iroXbv ypdvov. dpYtCovxaf xa-
6 te^ouot yip tbv Ouudv. IlauXa 51 yivvzai
,
orav dv-
totcoSiSw* r}
y^P
ti(M*p(a irauet tt];
8pYi;,
7|8ovrjv
ovTi t5j5 Xumj; ifMrotouca. Toutou 8e u.rj yivoftevou
to pctpo; eyouatv Sti yap to fjtrjj E?n:pav; ttvat ouSi
<juuiti9t outou; ouSel; , ev auTto Ss itetjiai t^v 6p^|v
10 ypdvou Set. EI01
8'
ol toioutoi lau-ot; oyXrjpoTaTot
xat toi; jjtaXiaTa <ptXot;.
(11) XaXejrob; SI Xsyo^cv
too; ly' ol? Te jt^i Set yaXercatvovTa; xat u.3XXov T| 8eT
xat TrXst'w ypdvov, xat txri StaXXarcoptevou; dveu tiu.o>-
pfa; V| xoXdaEoj;. (12) T5) itpaoTTjTt 8e u.aXXov t^v
15 Cirep6oXr
l
v dvuTi'OtuEV xat
Y^p
[*3XXov YtvsTar dv-
OpontixoiTepov
y*P
^ TtjxwpetsOai. Kat itpi; to
cupStouv ol yoXeWi yju'pou;. (u)
"0
St xat ev toi;
npOTCpov tipyjTai , xal ex twv Xtyouevtov SrjXov ou
Y&p
faStov otopicrai to uto; xat rtat xat l-xi not'ot; xat icdaov
20 ypdvov opYWTe'ov, xal to pe^pi *'**< Spdoj; itotet ti;
t| aixapTotvst. '0 uev yip puxpov irapexSatvow ou
^e^Tal, OUT' tVl TO (XaXXoV OUT* ItTI TO T|TTOV EVtOTE
Yap
tou; IXXeiirovTa; faatvoupsv xat irpdou; <pau.v,
xat too; yaXEitat'vovTa; dvSpwSet; to; Suvauivou; dp-
it /ctv. "O 8t| itdaov xat iti( itapEx6a{vt<tv <J/xto';, ou
^otStov to) Xoyoj ditoSouvat
-
it yitp toi; xaft' Exaora
xat Trj aiaOijtxEt r) xpimc.
(14)
!\XX4 to
Ye
toooutov
8r,Xov, 6ti r) uiv (xt'or, t; t'ltatvsTri , xa8' ?jv oT; Sei
SpYtdu.e6a xat ly oT; Set xat ox; Set xat navTa t4
30 TotauTa, al
8'
uirepSoXat xat IXXetyet; t|/EXTa(, xat
tl-rt aixpbv ptjv ytvoijiEvai r,piu.a
, eirl icXsov Si u.3XXov,
iitt TtoXu Se cr^dSpa. Ar,Xov ouv Stt tyj? \Uar,$ e;eoi;
civOexteov.
(16)
At uiv o3v wept r))v SpY^v
;ei; ei-
pr^Ooisav.
(MM.)
concilali celeritatem, deindeqtie irasci desinunt. (9) 'Axpd-
X0X01
vero qui dicuntur (id est, qnibus bilis supra modum
effervescit) supra modum sunt celeres, et ad omnia tt
omnibus de causis iracundia exardescunt; unde et nomen
natum est. (10) At amari sive acerbi propemodnm sunt
implacabiles, diuque in iracundia pcrseverant; iram enim
continent et comprimunt,quae tiimquiescit, quum injuriam
tilti fuerint. VHio enim iram sedat , eo quod dolore sublato
voluptatem affert : quod dum assequi non possunt
,
grave
illud onus molestiae remanet. Nam quia onus corura non
est aliis notum, lis nemo, ut se placabiles pra?beant, sua-
det. Ad iram autem in se ipso concoquendam tempore
opus est. Est vero hoc liominum genus quum sibi ipsi mole-
stissimum , turn amicissimis quibnsque. (tl) XaXeitouc au-
tem
, sive asperos eos appellamus, qui et propter quas cau-
sas non debent , et gravius et diutius quam debent , irascun-
tur, et qui nunquam placantur, nisi suam injuriam ulli sint,
vel adversaries castigarint. (12) Lenitali autem magis
opposilom esse censemus nimium, quam parum. Frequen-
tius enim est illud : quandoquidem est boininibns ingenium
ad ulciscendum proclivius. Praetereaque asperi homines
ad vita3 consueludinem minus accommodati sunt. (13) Sed
quod jam supra quoque dictum est, ex iisquoque qua; nunc
dicimus, intelligi potest : non esse videlicet facile, oratione
distinguere
,
quomodo , et quibus hominibus, et quibus de
causis, et qnamdiu sit irascendum , et quonsque in ira-
cundia progredi rectum pravumve esse videatur. Non
vituperatur enimstatim, qui paullum declinat a medio,
sive in id quod est nimium , sive m id quod parum. Inter-
dum enim eos qui modum deserunt, laudamus , mansuetos-
que ac lenes appellamus : interdum eos qui graviter irasenn-
tur, esse animo virili dicimus, tanquain ad imperandum
idoneos. Quantum igilur et quomodo peccans vituperan-
dus sit, non facile potest verbis explicari. In rebus enim
singularibns et sensu judicium hujus ret posittim est. (1 4) In-
terim illud certe perpicuum est, medium qtiidem habitum
esse laudabilem
(
perqucm et quibus et propter quas cau-
sas, et quomodo oportet, irascimnr, ecleraque id' genus
omnia
)
; nimium autem et parum vilupcrahilia : qua- si non
longeabsunta medio, leviter; si longius, graviter; si lon-
gissiine,.gravissimesuntvitiiperanda. 1'erspicuum igitur est,
medium habitum diligenter esse retinendum. (ij)Alqucii
antmi habitus qui in ira versantur, hactenus sint a nobis
expositi.
CAP. VI. [XII.]
M
'Ev 8s xat; iatXtat; xat to Gur,v xat Xo'ywv xat
~paYU.TO)v xotvojvEtv ol (jtev apeaxot ooxotlatv Etvat, ol
icavxa itpb? f|Sov^v iiratvouvTEC xat ouOsv avTiTEtvovxe;,
aXX' otdu.vot SeTv aXuTTot toi; IvTuYXavouotv Etvat.
(2)
01
8'
i\ ivavTfo; toutoi; Jtpb; savxa avTiTetvovxe;
M
xat tou Xuitetv ou8' Stiouv opovTi^ovTe; SuszoXot xat
Suo-s'ptSE? xaXouvTai.
(3)
"Oxt fiiv o3v al Eipr|uivai
l^et; i{/x-ai eIoiv, oix aSyjXov, xat 8ti i\ pier, touto>v
ETtatvETii, xa6' ^v drco8'?ETai 8 Sst xat
6k
Set, iptotto;
Si xat SuojrtpavEt. (4) "Ovou,a
8'
oux aitoSeooTat
i
auTTJ Tt , {otxe Se ptaXtSTa cptXt'a
*
toiouto;
y'P
ecttiv
8 xaTOt t^v u.e'ar,v i^tv oTov SouXdu.9a Xeyeiv tov E'lttetx^
^tXov, to ote'pyeiv 7rpooXa6dvTa. (s) Ata^s'pst 8e tt];
tptXta; , Sn avEu itaOou; Ictti xat tou ute'pyeiv ot; 6u.t-
XEt* ou
Y^p
tw tptXEtv vj t'yQatpEtv aicoSe'v^ETai xaffra
to 6; Sei, aXXi to> toiouto; etvat. 'Ouoiw;
Y^p
tpb;
aYvoixa; xat Yvwpt'ixou; xal ouv^flet; xat dsuvr^et; auxb
itotrjsct itXrjv xat 2v Ixiaxon >; apad^Et

ou yip
In congressu autem liominum et vitas quotidians; con-
stieludine , in scrmomim item ac faclorumcommunicatione
alii blamli sen placendi studiosi videntur esse : qui obse-
quendi studio laudant omnia nullaque in re adversantur,
seque o|x>rtere ptitant esse eos, qui nihil molestifc oxhi-
beant iis quibusctim quotidie versantur. (2) Alii contra,
qui videntur in omni re adversari, neque magnopere labo-
rare ne quern uffendant , appellanlur niorosi , atque in
contendendo pervicaccs.
(3) Hi igitur, quosdiximus,animi
habilussunt nimirum vitti|)crabiles, horunique medius lau-
dabilis : quo vir bonus ea omnia qua; probanda, et ut pro-
banda sunt, probabit : oriendcturqiie similiter contrariis.
(4) Nomen autem ei habitui nullum impositmn est; sed
adamicitio; siniilitudinem proximevideturaccedcre. Nam
qui hoc medio habitu animi pru'ditus est , cjusmodi est,
nijiismodi hominem commodum et amicum bonum signi-
ficamus, quum quidem ille amaudi affeclum assum|iserit.
(5)
Eo autem difTert ab amicitia, quod animi motuamo-
risque affectu in eos
,
quibuscum versatur, caret. Neque
enim eo quod vel amet vel oderit, tinumquidque sic ut
oportet approbat; sed quia eo iiujenio est. ^Eqtie enim
banc facilitatem erga notos atque tgnotos, a-quc erga eos
quorum consuetudine utitur, atque illos quibiisoiiiii nulla
consuetudine conjunctus est, adbibebit, sed hoc ita, ut
Digitized by Google
126,1117)
6|xotbK irpoo^xet crimftwv xal 68vcio>v ippovxifctv, ouS'
au Xuireiv. (e) KaOoXou uiv o3v cfpijxat Sxi
6x
StT
6aiXr^Ei
, ava^s'pwv Si irpo? to xaXbv xal to auu.<pepov
oxoyaasxai tou u.^ Xoiretv r| nmjSuvtiv.
(7) *Eooc*
& uiv yip wipi ^Sova xal Xuitoi; elvat x4( iv xat 6u.i-
Xi'an
f
ivoue'vac.
, toutcov
8'
oroc |v auxw ioTi u.rj xaXbv
?, SXafispov auvt]Suvttv, Suaytpavci, xal itpoatpvjstxai
Xuireiv. KJvtu iroiouvTi
8'
a^i]U.oauv>)v pe'pi), xal
TauT7[V u.} u.ixp<xv, ?, |}Xa6i)v, *)
8*
ivavxfowic (itxpav
10 Xuietjv, oux stiroSsltxai dXXa Sutr/epavei.
(g)
Ataoe-
povrciK
8'
SuiXr.ati toT; iv duou.aai xal xoT? Tuyouai
,
xal [tSXXov tj JJtxov "picop(u.oic , 6u.ouj>? SI xal xaxi
to? aXXa< Siacpopai; , IxaoTOi? diravipuv tb irptirov,
xal xa6' a&xb uiv alpouu-svo? to ffuvrjSuveiv, Xuittiv
S'cuXaSouu.evoc, xot<
8'
dhro6a(vouaiv, iav ^jit^w,
ffuvficd.utvof, Xevo) Si tG xaX5 xal xfi> aupytpovri.
Kal r
(
SovTJ<;
8'
?vixa trie i!au8t?
(xy<^X>i? (tixpi Xu-
xrpu.
(9)
'0
fUv o3v p.laos toiouto'? i<mv, oux uvo'jxa-
orai Se, tou Si ouvt)Suvovtoc 6 (liv tou ^8Ji elvai oto-
xa^ofttvo; {dj St* JEXXo ti ipwxos, 6
8'
6W<; ofye'Xetd
tk aurS v(yvr|Tai e! piju.aTa xal 6Va 81a vjn)u.dxwv,
xo'XaJ
6 Si itSfft Sutr/epai'vwv efpi)xai 6x1 SuoxoXoc
xal 8upc. 'AvxtxetuOat Si cpaivexat t4 axpa iaurotc
8i4 to avwvujxov elvat to u.<yov.
ETHICA
NICOMACHEA. LIB. IV. CAP. VII.
49
cuiqueconveniet; non enim aequo modo convcnit homines
consuetudine et familiaritate conjunctos atque alienos cu-
rare, neque rursus offendere.
(6) Universe iilur jam di-
ctum est, eum cum liominibus ita ut debet versaturum
esse; ad honestum tamen et utile suas actiones
referendo
ita hoc sibi propositumhabebit, ne quem offendat, aut ut
delectet potius.
(7) Etsi enim in us voluptatibus ac mo-
lestus versari videtur, quae in consuetudine vitae inter homi-
nes capiuntur
:
si quando tamen non nisi cum turpitudine
aut damno consulere alterius delectationi potest,
delectare
minirne volet; sed trislitla potius afficict alteram. Idemque
raciet
,
si quid erit quod ei qui facit dedecori sit non parvo
aut damno; ipseautem adversando levi ilium molestia affi-
ciat, verum turn factum illud non probabit, sed mo-
leste feret potius.
(8) Aliter autem cum iis communicabit
et loquetur, qui dignitate aliqua praediti sunt, aliter cum qua-
libuscumque
hominibus,iiliter cum notiorihus, aliter cum
minus notis; similiterque in aliis dissimilitudinibus
suum
cuiquetribuet, quoddecet Ac delectationem
quidemeorum
per se sequetur, oflensionein contra TiUbit : celerum
ad
eaquas sunt cventnra, si majora se sinl,
acebmmodabit
honestatem, inquam, et utilitatem; denique magna? in po-
sterum voluplatis causa leviter oiTcndet.
(9) TalU igitur ille
medius est, proprio nomine carens.
Obsequio porro
mdulgenUum is qui nihil aliud slbi proponit quam ut sit
jucundus, blandus et placendi studiosus
appellatur : qui
vero id htc spectat, ut aliquam ex eo utilitatem capiat
vel in pecuniam, vel in res quae pecunia parantur,
as^
senUtor. At eum qui omnibus infensus
est et indigna-
tur, morosum
,
et in contendendo
pugnacem diximus ap-
pellan. Pugnare autem idcirco inter se videntur extrema,
quod medietati nomen impositum non est.
*
CAP. VII.
[XIII.]
Ilepl t4 auxa Si o-^eSo'v iaxi xal
^ t>) dXa?ov(a
fitodxTii;

avojvujio? Si xal a&T>j. Ou
y
etpov Si xal xitf
TOiauTa? i7teX9cTv
u.SEXXov tj -^p Sv elSe(r)u.ev t4 itepl
to ^Oo?, xa9* exaorov SisXOovxcc, xal u.tadr>]Ta{ eTvai
t4 apexi? iciortuo-atu.fv 5v, lic\ iravtwv o8tw Ij^ov
M ouvtSoVts?. 'Ev 8^| Tij) (w!^v ot (itiv itpo? ^8ovi|v xat
XuTrr,v iu.iXouvrc< etp)VTat, rapt Sk twv iXrfitxtovxtoM
tc xal t]/fuSofjiv<ov eTiro>u;ev ijxoi'w? Iv Xoyoi? xal irpa-
liax xalT^itpoffirotiipiaTt.
(j)
Aoxei S^ 6 (iiv aXajwv
irpooTro)Tixbc tSv IvSo^wv sTvat xal u.^ bnap^ovruv
X xal fui&o'vwv $
fiicotpyst.
(3)
'0
Si ttpwv SvawaXtv
apveiaOai x4 oira'p^ovTa
^ ^Xatrw notciv.
(4)
'0
8i
uiso? auO^xaor^i;
th uv dXY)8tuTixo? xal
xif
pt'u xal T(j)
Xoy<u, t4 uitapyovTa JjxoXoySv sTvat ictpl a&TOV, xal
ovte (i!;o oute IM-nia. (s) "Eort SI tootiov txaaxa
40 xal fvtxa Ttvo? itoittv xal |atj9evo. "Exaaro;
8'
old?
ioxt, TOiaoTa Xtyet xal icpaTTSi xal oBto>
?5j,
ikv pi^j
tivo? Jvexa itpdrrj). (e) Ka9' aoxb Si to jxiv <j;eu8o(
yivXov xal d/tx-rdv, to S' aX>)Oic xaXbv xal fcraivsTo'v.
Outw SI xal 6 uiv dX7)6uTxb u.i"iio< Av iitatvsro'?, ol
s Si tJituSo'u.tvot dix^Tspoi (iiv <|/ixto(
,
(xSXXov
8'
6 dXa-
C*>v. Ilepl ixaxtpou S' ttjt(ou.tv, icpoTepov Si itspl tou
aXrj8cuxixou.
(7)
04
y4p
itspl xoC Iv xai? iu-oXoytai;
dXi]6euovTO( Xey0(xv, ouS' &a tU dSixfav }| Stxaioe-uv>]v
owcsivei
(
dXXi)e yip av e&) TauT* tpT?i
)
, dXX* iv
0I5 [xr,9tvo<; toioutou SiaipipovTO? xal iv Xoyw xal iv
p\'oj iXT)8tut tw d|v ?5iv TotouTO< sTvai.
(8)
Ao'ijewi
S* av 6 TOtoBroe feuix^c elvat. '0 yip ?tXaX^8ric,
ARISTOTELIS. II.
In iisdem autem fere gloriostt quoque vanitatis
medietas
Tersatur.
Atque haec ipsa etiam nomine vacat. Non erit
autem incommodum
tales quoque habitus persequi. Nam
et planius ea quae ad mores pertinent,
cognoscemus, sin-
gulis explicate
;
et virtutes medietates esse magis erit nobis
persuasum ac probatum, quum ita esse in omnibus perspexe-
rimus. De iis igitur qui in convictu vitaeque societate vo-
luptatem et offensionem eorum quibuscum versantur
spectant, e6t dictum. Nunc de iis qui veritatem colunt aut
menliuntur, idque verbis pariterac factis et simulatione,
paucis dicendum est.
(2) Videtnr igitur vane gloriosus res
sibi gloriosas vindicare solere, quae non insunt, quaequc sunt
iis quae insunt majores : (3) dissimulator contra vel ea
quae insunt, esse negare , vel minora fingere atque exte-
nuare.
(4) Medius vero ille aliquis est, qui dese ipso re-
busque suis recte sentiens et verax item in oratione , ea
quae habet in se esse confiteatur, neque ea verbis augeat,
neque extenuet.
(5)
Fit autem ut qnis haec singula et ali-
cujus et nullius rei causa faciat. Qualis vero quisque est,
talis ejus et actio et oratio est, talis denique et vita : nisi rei
alicujus agat et loquatur gratia.
(6) Per se autem menda-
cium quidem malum et vituperabile est, verum autem ho-
nestum et laudabile. Ita et verax quum sit medius , lau-
dabilis est : at qui mentiuntur, ambo sunt illi quidem vi-
tuperandi
, sed magis tamen arrogans. De utroque autem
dicamus; ac primum de veraci.
(7) Non enim de eo lo-
quimur, qui in pactis conventis est verax, neque de eo
qui in rebus quae ad injustiliam justitiamve pertinent
(
alius enim haec sunt virtutis
), sed de eo qui, quibus
in rebus nihil refert utrum sit ejusmodi necne, torn
in oratione turn in vita, veritatem eolit ac sequilur,
eo ipso quod tali animi habitu sit praedilus.
(8) Talis
autem qui est, vir bonus nonimmerito videri possit. Nam
qui veritatem amat, veraque loquitur, quibus in rebus
Digitized by Google
50
tieiKQN N1KOMAXEIQN A,
n
xai fa oTc u.r] Siatpt'psv gtA7)6Euwv, ikrfit&ati xai Iv oTc
oiatpepei Ixi iaSXAov we yap aiffypbv to <Jsu8oe euXa6ij-
utTai, 5
ft
xalxaO' outo TjuXaGeiTO
-
6 Se toiouto? e'nai-
vtxd;.
(9)
'EtcI to eXarrov Si u.aXXov tou aXi)6ou; aito-
& xXiver lixueXidTspov yip (patvtTai 8ti to MtavflEte T&e
&Trep6oX$e eTvai.
(10)
'0
SI fAEiJoj twv uitapyovtwv
itpotncoiouixtvo; u/igdEvbe evexoc ipauXw u.iv eoixev
(
00
yip av iy atpe no J/euSet
)
, u.araioe S aivetai ftSXXov
$ xaxo'e. (11)
Ei
8'
eVxd Tivoe, 6 (xev 5o'5n ^
Tip;?
10 ou X(av t{/EXTOe, we 6 &Xa(wv, 6 Si apyuptou , 7) t;a si?
apyupiov, d<r/_7|u.ov<jTipo;. (u) Oux v ttj Suvctpei
8'
isrlv & aXa^ojv, aXX' fa ttj irpoaipeoei
*
xaT& t^,v
l^tv yip xai tw toiooSe elvai dXa^wv eVrtv, Samp xai
vj/tuffTT,? 6 piv tw iJ/euSei aurw yaipoiv, 6 Si $o\r$ Spe-
i& yduisvoe t\ xe'pSoue. (13) 01 tiev ouv 5o|tj yecptv aXa-
(oveudu,Evoi ta Toiaura Ttporootouvrat lip' oi? frcaivoe
t) euSatu.ovio-u.o'e , ot Si xe'pSoue, wv xai ocTcoXauai'e
lori Toie iciXa; xai & 5taXa9etv iVci p^r, ovto
,
otov
u.dvTiv aotpbv 7} iarpdv. Aia touto oi nXcto"rot irpoo
-
-
<p TtoiouvTat ti ToiauTa xai dXaJJovEuovrai

iort yap fa
auToT; to elp7|u.e'va. (it) Oi S' eipwvee litt to EXarrov
Xiyovree yapieimpoi piiv Ta tj87| ipatvovTar ou yip xep-
Soue e'vexa Soxouei Xe'yeiv, aXXot
f
euyovree to <SyxT|pdv
*
[xaXtora 8k xai outoi t& e*v8oa dirapvouVtai , otov xai
it 2<>xpaTT|? Iico(ei.
(15)
Oi Si xai Tot (xtxpa xai Ta <pa-
vepi TcposTcotoupievoi fJauxoTcavoupyoi XtyovTai xai Euxa-
Ta^po'v7)Toi eiaiv. Kal More aXaoveta tpatveTat,
otov r) twv Aaxwvwv Io9tji; xai yap 7j &mp6oXT) xai
t) X(av e^Xettj/t; aXa^ovixo'v. (ie) 01 Si fiETpio)? j^pti-
30
(tcvoi tt) tlptoveia xai iupl Ta [ij| Xtav ejxico&ov xai
(pavepit cipbiveudjxsvoi ^ap(evr<; tpaivovrai.
(17)
'Av-
TixetoSai
5'
8 dlXat/i)v <p ai'vfcai tw dX7]6euTixtd

yeipwv
yap.
(1127,1138)
id facere nihil attinet, is multo magis in iis Tere loque-
tur, in quibus inagnopere refert. ' Mendacium enim ut
rem turpem fugiet, quod jam etiam per se suapteque na-
tura Aigiebat. At talis vir laudabilis est. (9) Ad minus
auteln eo quod vere poterat, dicendum fere propensior
est; concinnius enim boc esse videtur, quoniam omne ni-
mium grave et odiosum est. (10) Qui vero majora sibi
quain qux insunt tribuit nullius rel causa , est ille quidem
improbo similis ( aliter enim mendacio non delectaretur
)
,
verumtameu levis hominis potius ac nugatoris
,
quam mali
instar habet. (t I) Quodsi alicujus rei gratia illud facial, is
quidem qui gloria; vel honoris causa facit , non est valde
vituperandus , vel ut arrogans : at qui pecunia: gratia aut
aliarum rerum qux pecuniae loco sunt, multo estlurpior.
(12) Ceterum non facultate seu potestate, sed instituta
vital ratione iitclligitur arrogans, E\ liabitu enim , et eo
quia talis sit, arrogans est; quomodo et mendax. Alius
enim mendacio ipso delectatur, alius vero glorise quaestusve
causa sibi plus quam par est , arrogat. (13) Atque ii qui-
dem qui cupiditate glorias incensi sibi plus aequo tribuunt,
ea sibi vindicant
,
propter qua; homines vel laudari vel beati
prsedicari solent. Qui autem quawtus causa id faciunt, ca sibi
summit, de quibus alii fructum percipiant, et quaeinglo-
rioso illo non inesse minime alii intelligent ; verbi gratia
,
jactare se medicum esse aut vatem peritum. Atque hinc fit
ut plurimi gloriosoruin talia in se iuesse simalent , et de
talibus vane glorientur. In iis enim rebus insunt ea quae
a nobis sunt dicta. (14) Dissimulatores autem, qui omnia
sua verbis elevant, moribus videntur illi quidem esse po-
litioribus; non enim lucri causa ita loqui videntur, sed quod
jactationem fugiant. Maxime autem etiam hi gloriosa
omnia de se negant; quod faciebat et Socrates. (IS) Qui
vero res quum parvas turn insignes afTectant , versuti sen
delicati veteratores appellantur, suntque tales contemnendi.
Atque adeo est ubi hoc vitium sit, qualis Lacedaimoniorum
vestitus (nam sibi et nimium assumere, et admodum pa-
rum tribuere, pariter vanae arrogantiae est)
; (16) rursnm
,
qui moderate utuntur dissimulatione , eaque dissimulant,
quae non admodum nota neque in prompto posite sunt , ii
politi homines videntur. (17) Arrogans autem seu gloriose
vanus veraci videtur opponi : deterior enim est.
CAP. VIII. [XIV.]
Ouar)c Si xai a
1
vaTtauaew; fa tw pi'w , xai fa toutt)
35 SiafWYT)?
[AEta TiaiSiSt , Soxct xai eVrauda eTvai 6u.t-
Xi'a tic. u.peXtic , xai oTa Set Xs'yeiv xai w; , 6u.otwe Si
xai oxoueiv. Atoi'o-ei Si xai to iv toiouxoi; XsyEtv 7)
TOiouTwv dxousiv.
(2)
A5jXov S' w; xai irtpl tout' stiv
uTcspSoXij te xai lAXet^ie tou u.eoou.
(3)
Oi |xiv ouv
40 t<j) ftkolta urcEp6aAXovxee pwu.oXd/01 Soxouatv iivat xai
oopTtxot, y\iy^6[i.vtoi iravTW? tou ytkolov, xai fiaXXov
OTO^a(du.(voi tou ^AwTa iroiTJaat tJ tou Xeyeiv euoyii-
u,ova xai
p.\
Xuitetv Tbv oxwTrrd[Uvov

oi Si u.tJt' auTol
av eiicovxte u.r)9iv yeXoTov tote te X^youoi Suo^spa(vov-
46 Tie dfpiot xai cxXripol Soxouuiv eTvai. Oi Se iu.uuXwe
7ra(^ovTEe EutpdrceXot itpoaaYopEuovTat , oiov EUTp07C0t
*
tou
fkp
ijOoue ai TOiatiTai Soxot5i xivrjn elvai-
woitep Si Ta owpiaTa Ix twv xivtjctewv xptvsTat , oStw
xai t1 7^87). (4) 'ErciTcoXa^ovTOe Si tou ytXoi'ou, x.l
60 twv tcXeio-twv yaipo'vTiov T5 TcaiSiS xai ttj) otcwtcteiv
(xSXXov t| Set, xai ot pwjjtoXo'yoi EUTparcEXot TtposaYO-
piuovTat we y^apfsvTEe. "On Si Stasplpouot , xai ou
Sed quum sit in vita etiam requies, atque in hac ita de-
gere soleant homines, ut ludo et joco vacent : bac quoque
in parte videtur congressuum ratio quaedam esse certusque
modus quumdicendi, qualia el quemadmodumdici debent,
turn etiam audiendi : intereritque in ea ratione non parum
,
anne aliquis loqui inter tales , an item tales loquentes au-
dire debeat.
(2)
Jam vero perspicuum est, in his quoque
et nimium esse et parum
,
quorum utrumque abest a me-
dio.
(3) Atque ii quidem qui risu movendo ultra modum
procedunt, scurrae videntur esse, et molest! homines, ridi-
culorum singulari cupiditate afTecti, magisquesibi hunc sco*
pum propositum liabentes , ut risum moveant
,
quam ut
honesta et decora loquantur , et ne ejus In quem salse di-
cunt, animum ofTendant. Qui autem nee ipsi quidquam
ridicule ac salse dicunt, et iis qui dicunt, infensisunt,
agrestes et insulsi homines habentur. At qui concinne et
lepide jocis utuntur , Evrpaneloi , id est faceti et urbani
nominantur : quasi rutpojtoi, id est flexibili ac versatili
ingenio praediti; videntur enim ista morum esse quidam
quasi motus. I'orro ut corpora ex motibus suis judican-
lur, ita et in moribus res habet. (4) Jam vero quum sales
et ridicula frequententur , corapluresque jocis et salse dictis
magis quam par sit delectentur : fit ut scurrae faceti ap-
pellentur, tanquam humanitete politi : quum quidem dif-
ferentia eoruro non parva sit; quod ex supra dictis perspt
Digitized by Google
M
ETHICA MCOMACHEA. LIB. IV. CAP. IX.
(tucpo'v, ex twv t!pr,[*.ev(ov 85jXov.
(&) T5j (*e'iri
8'
ei
oixetov xal
^
iti5etdTii( eWv tou
8'
e'mSefc'iou eWi
xotaura Xeyeiv xal dxouetv mi tw eititixet xal IXeuSe-
piai apuLOTtti

faxt yap xiva irpexovra xj> xoiouxto Xe-
6 yeiv Iv uaioiS;
^P
tl xai axodeiv, xal
^
tou !Xtu8ep(ou
iratSta Sta^spet Tije tou dvSpaito8b>8ouc , xal au tou ice-
iratJeuuevou xal diratSsuTou. (e) "loot S' dv ti; xal
Ix tov xb>(tcdSi<5v xoiv 7caXatOv xal twv xatvcov* toi;
filv Yap
?v ysXotov j) ato-^poXoyta , xotc Si (xSXXov
10 4j Oitdvota otacpspei
8'
ou [iixpbv xaura itpcx; euffjc^iAo-
otjvtjv.
(7)
DdrEpov ouv tov s3 axunrTovra opiaxtov x5
Xeyetv Ttpcicfi tXiuOipt'w , t| tw (A^j Xuiteiv tov dxouov-
Ta, t} xal Ttpicetv; rl xal to ye toioutov ddpicrxov; dXXo
yap dXXw puixrixdv xe xal ^8u. (s) Totaura St xal
it dxoueexat
& yap oitopiivei dxouwv, Taura xal irotstv
Soxei.
(?)
Ou S^ ic3v notion

to yap 9xiuu,a Xotoo-
pTjjxa t( ioTiv, ol Si vo,uo6tTai evia Xot8opstv xwXuou-
civ tSst
8'
tvbts xal o-xojTtxetv.
(10) 'O Si)
x
a
P''S
xal
IXtuOspioc oStiik e^ei , olov vdjxoc wv iauxoj. Toiouxo?
(v ouv 6 uim<; sWv, stx' liri8s|tot efx' euxpdireXo; XI-
ysxai.
'0
Si fUojj.oXd/oi; jjxxwv IstI tou yeXoiou , xal
outs iauTOu ouxe tuv dXXwv draydfxevoc , e! ytXo>xa
itorqaei , xal xoiauxa Xe'ywv wv ouOsv av stitoi & pa-
pist?, Ivta
8'
ouS* av dxouerai. '0 8*
dypio? tU xd(
Totauxae iu-tXia? dy_peto?- ouOlv yip au(x6aXXdpnvo
itSo-i oucryspaivet. (n) Aoxei Si *j dvairauffi; xal
j itaiSta Iv tw
fiiif
tTvat dvayxaiov. (is) Tpsi? o3v at
ttprjuivai Iv xtji j3ii>) (XtadxriTE? , (tal Si iraaat -rrepl Xd-
ywv xivwv xal Tcpd^twv xoivuvlav. Atatpcpouat S' 6xi
30 jj ftiv icEpl dX^6etdv lorxiv, at 8s icspl to j)8u. Twv Si
itipl Tr
t
v f,oovr|v
^
u.iv Iv xai? TtaiStaT; , 4)
&"
2v xa"?
xaxa tov dXXov piov 8piiXiaic.
51
cuum est.
(5) Ad inedieUtis autem habitum in hoc genere
etiam ea quae dexteritas appellatur, accommodata
est.
Dexteri porro homlnis est , ea et dicere et audire
,
quae viro
bonoac libero conveniunt. Sunt enim quaedam quae talem
virum joco deceat et dicere et audire. Atque inter ingenue
dignum et servilem jocum multum interest, interque eru-
diti joeun? et ineruditi.
(6) Quod quidem ex. veteribus et
novis conxediis cuivis intelligere licet : illis enim ridicula
res erat obscoenitas, bis scita sententia potius. Inter
luec autem ad honestatem et elegantiam multum interest
(7) Utrum igitur is
,
qui bene in alteram dicta salsa jacit,
ex eo definiendus est, quod ea dicat quae liberum decent?
an, quod eum qui audit, nonoflendat, aut etiam delectet?
an vero hoc tale indefinitum est? nam etodiosae res et ju-
cundae aliae sunt aliis :
(g) eaeque tales ipsis sunt etiam
audita. Nam quae quisque libenter audit, haec Tacere quoque
putatur.
(9)
Non ergo quidvis faciei urbanus jocator.
Ca-
villatio enim seu sal.se dictum
,
genus quoddam est convicii.
At scriptores legum quaedam convicia vetant fieri ; eratque
fortasse acquum, cavillationum quoque et salse dictorum
aliqua vetari. ( 10) Homo igitur politus et ingenuus sic erit
aRectus, quippe qui ipse sibi lex sit. Ac medius quidem
talis est ,
aire dexter
, sive facetus et urbanus
appellandus
est. Scurra autem ridiculo moderari non potest, quum nee
sibi nee aliis parcat, dummodo risum moveat : quum talia
denique dicat, quae humanitate politus homo nunquam di-
ceret, nonnulla autem etiam vel aures ejus respuerent.
Agrestis autem ille et insulsus.ad tales congressiones pror-
sus ineptus est. Nam quum ipse nihil ad eas opera con-
ferat, turn omnibus oftenditur.
(11) Videntur autem ad
hominum vitam requies et jocus esse necessaria.
(12) Tres
igitur sunt illae, quas diximus, in vita roedietates : quae
omnes in quorundam sermonum et actionum communica-
tione versantur. Differunt autem eo, quod una in veritate,
reliquae duae in jucunditate positae sunt. Atque harum
quae ad jucunditatem pertinent, altera injocis, altera in con-
gressionibus reiiquaeque vitae communitatihus vertitur.
CAP. IX. [XV.]
Hepl oe alSoue.
&t
Ttvo dpsTi); ou irpocr^xst Xsyeiv

ird6st yip (xSXXov lotxsv ^ 25st. 'Op^sxaiyouv
9060c
Tt?
U dSo^ta;
,
(2)
dirorsXstTai Si xw irspl xa Ssiva <pd6b>
irapaicXt|0'iov* IpuOpaivovrai yap oi alor^uvdu.Evoi , oi 8s
xbv Oavaxov tpoSouuxvot wypiwcrtv. 2oi(iaTtxa S^ tpai-
vsrat iten sTvai dp^dxepa, Sirep SoxeT nd8ou( [iSXXov
?i
e^ew? eTvai. (a) Oi irda>)
8'
^Xixt'a xb itaOo? apu,d-
40 ^t , dXXa T7) vsa oidu,e9a yap 8stv xou; xi)Xixouxou(
atSTQuovac sivai Sia xb irdOst (Svxa; icoXXa dpvapxd-
veiv, vim xr]; at8ou( Si xb>Xuo*6at. Kal lnaivouu.sv
Tuv u.ev veodv xou( aio^fiovac, irpsuSuxEpov
8'
ouSeIi;
Jv icaivsEiev 8rt atoyjjVTiXdV oJOev yip oidpisOa SsTv
u auTov wpaxxeiv cp' oT; eVrlv a!a/yvi).
(4)
0084 yap
tmcixou; ten* i[ aio-^uvr), stitsp yfyviTat bc\ tot? ipau-
Xot<- ou yip irpaxxsov xi TOtauTa.
(5)
Ei
8'
iaz\ xi
ylv xax' dXy|6stav aio^pa xa Si xaxa Sdav, ouOsv Sia-
fspei* ouSetEpa yap npaxxsa, fisr' oux a!oy_uvrs'ov,
10 (*)
<PauXou Si xal to sTvai toioutov oTov 7rpdxxetv xi
t5v alcr^pSv. Tb
8'
outojc fysiv ucrx' d itpA^tU xi
tuv TOtouTuv alor^uvisOai, xal 81a tout' ofu6ai lituixr\
De verecundia autem non convenit ita agi
,
quasi virtus
sit aliqua. Perturbationi enim quam babitui similior est.
Itaque deQnitur ilia quidem infamise metus quidam :
(2) exsi-
stit autem similiter atque metus rerum atrocium. Erube-
scunt enim ii qui pudore afficiuntur : pallescunt autem, qui
mortem extimescunt. Apparet igitur, utrumque quodam-
modo ad corpus pertinere. Quod quidem perturbationis
potius quam habitus proprium videtur esse. (3) Non omni
porro aetati, sed primae modo haec perturbatio convenit.
Qui enim bac actate sunt, pudentes et verecundos putamus
esse oportere, eo quod eorum vita assiduis perturbationi-
bus agitetur et multa peccet, a quibiis pudore revocantur.
Adolescentes itaque laudamus eos qui sunt pudentes : se-
niorera vero ex eo quod facile ipsum pudeat, nemo lauda-
verit. Nihil enim hunc agere oportere arbitramur eorum
propter quae pudor exsistere solet. (4) Nam nee viri boni
est pudor, si quidem ex rebus malis nascitur : quae res
ne agendae quidem scilicet sunt.
(5)
Quod autem alia sunt
re turpia, alia opinione, id nihil ad rem. Neulra enim
sunt agenda. Ergo pudori locus nullus; (6) atque est illud
quoque improbi hominis, ita comparatum esse, ut turpe
aliquid suscipere possit. Sed ita animaluui esse, ut, si quid
tale admiseris, pudere te velis facti atque ob banc causam
bonus vir haberi , absurdum est. Eorum enim quae sponte
4.
Digitized by Google
53 HeiKQN NIKOMAXEION E, a
eTvai, aroirov iitl to!; 3xoua(ot< yip
^ aioux;, Ixtbv 82
6 faietxjjc ouSt'wre irpd^st ti tpauXa.
(7)
Eh)
5'
av jj
alStof &7ro0ecrtoK STtteixec

el -yip rcpaijat , alo^uvotT*
av* oux eVrt Si touto irepl t4c opera?. Ei
8'
^
avat-
6 a^uvrfc ^auXov xal to ftJ) atSeiaoat t1 al(ry pa irpdr-
tsiv, ou02v u.3XXov to TotauTa itpatTOVta aJoj^uvEsfiat
Imuxis. (s) Oux #<m
5'
oW
^ eyxpaTEta aper>j, aXXa
in (mxt^

SetvjhfaeTai 52 irepl auTjjt ev toT? fierrepov.
Muv 52 irepl Sixaioauvnii; ti7ciofjtev.
( nae,ni;
nostra agiinus, nos pudet : at vir bonus nuoquam quid-
quam mali gponte sua aduiittet.
(7) Neque aliter quam ex
conditione pudor potest honum videri. Nam si quid
turpe admittat quis, turn etiam pudore afBciatur. Sed hu-
jusmodi non est ratio vjrtutis. Neque vero, si vitioium
est impudentem esse et minime vereri suscipere lurpia;
idcirco turpia agentem pudore affici bonestum erit. (8) Jam
vero ne continnntia quidem virtus est, sed quiddam vir-
tutis habet admistum : de qua posterius dicemus. Nunc au-
temde justitia disseraraus.
LIBER V.
CAP. I.
10 TI<p\ Si SixawoTjvrn xal aStxCa; axtirreov, irepl ito(a$
ts Tuy/dvouatv ouoat Trpot^si; , xat ico(a \Lta6vr\q iax\i
i\ Stxatoauvr] , xat to S(xatov ti'vmv (xetxov.
()
'H 5s
axi'ifii ^(jiTv lorto xaT& t^v au-r^v uxGoSov toT< itpoet-
pr,[xevotc
(3)
'Optofxev 5i| naVca? t|v ToiauTjjv e^tv
is pouXoftevou; Xs'yeiv Stxatoauvijv , a<j)" ij{ irpaxTtxot Ttov
StxaCbiv sial xat a<p' ?[<; StxatoirpaYOusi xal (JouXovxat
t4 Sfxaia* tov aiscbv 5s Tpo'itov xal uept dtStxfac , atp'
fa
d8ixouvt xat jtauXovTat Ta a&txa. Alb xal f)[*tv
TtpSiov w; v Tuncp 6iroxt(<r0(o touto.
(*)
OuSs yip
SO tbv auTov fyet Tpoirov iitl ts twv E'laarriu.wv xal SuveJ-
pstuvxal eVitwv ?e<ov. Auvapu; uiv yip xal iitionfiiAT]
Soxet twv ivavTttov t\ auTJj tlvat , ?t<;
8'
^
vavtta twv
ivavTttov ou, otov dirb ttj? ovteCac ou itpartExat Ta evav-
T(a, aXXa t4 &ytetva [tovov Xe'yoiaev yip uytetviot paSt-
S8 (etv, brav pa8i'?i t>c av 6 frytatvcov.
(5)
tloXXaxt; |*lv
o3v TvwptCeTatii ivavr(a e*5t< ditb Trfcivavrfat, itoXXaxt?
Si at e^et; aicb toiv &noxttfxevtov iav ts yap {) Eue^i'a
^
ipavcpa , xal j) xa*/e^ia ^avspa fi'vEtou , xal ix twv
EUEXTtxwv ^ EuE^t'a xal 2x TauT7){ Ta eutxTtxa. E! yap
30 lartv f, EUE^t'a nuxvdT)]; aapxoc, avayxr) xal t})v xaye-
5(av etvat (tavoT>)Ta oapxoc, xat to tCexTtxbv Tb icotn-
Ttxbv iruxvonjTOC 2v apx(. (s) 'AxoXouOet
5'
w; itl
toicoXu, iav OaxEpa nXsova^coc X^fr)Tat , xal Oaxepa
x-XEovayJ>c XYEo8at , otov ei Tb Stxatov , xal tb aStxov.
ts [II.] (7)
"Eotxe 8e nXeova^u; XeyEsOat
^
5ixaiosuvy|
xal jj (JSixta , dXXi 5ta to ouvcyyu< eTvat t)|v ipomi-
fttav auttov XavOavst xat
ofy
wmttp irt twv ico'ppco
SiqXi) (*SXXov
<|
yip Sta^opi itoXX^i ^ xaTa tJ)v JSeav
,
ofov 8x1 xaXetxat xXel? outovufitoc v? Tt &jcb tov atj^eva
40 Tuiv (totov xal
%
tx 6upa; xXetouatv. (s) EtXij^Ow 5^|
6 aStxo; nocrav^Sic Xe^eTat. Aoxet 5e 5 te 7capavo|io;
aStxo; Etvat xal 6 itXeovexTric xal 6 sEvtao; , ware SrjXov
6ti xal 6 5txato( sVcat 8 xt vdfxtfxoc xal 6 foot. Tb
ftJv 5t'xatov apa to vofxtptov xat to taov , to
8'
aStxov
46 to irapoivouov xal Tb aWov.
(9)
'Enel Si xal TtXeo-
vsxTri( b aStxo; , 7cepl TdyaOa eVcat, ou iraVra , aXXa
itepl Saa euTuyJa xal aTU^(a, & iffrt puv a^Xui; iti
dyaOa , Ttvl
5'
oux ae(. 01
5'
avOptoirot touto euyov-
Tat xal 5tt6xou0iv 8et
5*
ou , aXX' euy^ecfiat filv t4
De justitia auteni et injustitia hoc videnduro est, quibtis
in actionibus versentur : quaenam medietas sit justitia, qua-
rum denique rerum medium sit jus.
(2)
Quibus exqiiiren-
dis eadem atque in siiperiorihus ratione utamur.
(3) Vide-
mus igitur, eum animi habitum
,
quo ad res justas gQrendaj
homines eulciuntur idonei
,
quoque res justas agunt et vo-
lunl , ab omnibus justitiam intelligi et appellari solere : eo-
demque modo injuslitiam habitum eum, quo et injuriam fa-
ciunt et res injustas volunt. ltaque nobis quoque, haec
utinrudi adumbratione, primum sint posita- (4) Neque
enira eodem modo se res babet in scienliis et facultatibus
sire potestatibus , ut in habitibus. Facultas enim seu po-
testas et scientia eadem contrariorum videtur esse : ha-
bitus autem contrariarum ipsis rerum habitus minime sunt;
verbi gratia, a bona valetudine non proGciscuntur contra-
ria, sed bona; valetudinis propria dumtaxat. Diciraus
enim, aliqueniTalenleraiinbulare, quum itaambulat ut is
qui bene valet. (5)
Sane quidem sappenumero e contra-
rio babitu habitus intelligitur contrarius : ssepe vero etiam
ex rebus habitui subjectis habitus ipse. Nam si bona cor-
poris habitudo nota sit , nota erit etiam mala ; et cognitis
iis quae firmam corporis constitutionem efficiunt , firma
quoque corporis constitute erit cognita : et rursus ex liac
ipsa ea qua: bonam corporis habiludinem efliciunt. Si
enim bona corporis habitudo soliditas carnis est , necesse
est malam corporis liabitudinem carnis raritatem esse; et
quod vim babet efficientem firma; conslitutionis corporis,
id ad carnis soliditatem gignendam necessario valebit.
(6) Plerumqne autem sequitur ut, si altera pluribus modi's
dicantur, alterorum quoque mulli sint signilicandi modi;
verbi gratia, si multae sint signiflcationes justi, multai
etiam erunt injusli. [II.] (7) Multis autem modis justitia
et injustitia dici videntur : sed quia valde est propinqua
earum homonymia, idcirco obscurior ilia est, neque ita,
ut in iis qua; longe inter se distant, apparet. Magna enim
differentia ea est quae ex specie est ; utclayisapud Gra>
cos uno et communi nomine appellatur ea' qua; cervici-
bus animalium subest.et eaqua ostia claudnnt. (8) Hoc
igitur sumptum esto
,
quot modis homo injustus diratur.
Videtur vero homo injustus esse et is qui contra It-gem agit,
et is qui sibi plus vindicat quam par sit.et qui inaiqualis est.
Ex quo perspicuum est, justiim quoque futurum et eum
qui legibus pareat, et eum qui a-quus, et qui a?qualis sit.
Jus igiturerit turn id quod legiliraum appellant , turn id
quod aequum est ; et contra, injustum turn id quo contra
legem committitur, turn id quod iniquum est (9)
Quia
vero ex injustis alter plus justo habendi cupidus est,
circa bona ille versatur, non quaelibet, sed circa ilia
dumtaxat, de quibus prospera fortuna aut adversa
usurpatur; qua; sunt absolute quidem ilia semper bona;
sed liuic vel illi non semper : et vero hsec homines optant
et persequuntur, quum minime ita fieri oporteat : ve-
rum optandum quidem sit uuicuique, ut, quae sunt aim-
Digitized by Google
ETHJCA NICOMACBEA. LIB. V. CAP. I.
(ll59,113o)
a-cXos dya8i xal a&xoT? dya8i iTvat, atpttaOai Si t4
auTOtc dyaOd.
(10)
'0 8"
dStxo; oux a*l to tcXe'ov at-
percai , dXXl xal to Xttov i-tl t5>v arcXwt xaxGv
dXX* 6rt Soxst xal to u.eiov xaxbv dya8dv too? sTvai
,
6 tou S' dyaObu iffrtv *, icXeovty , Sti touto Soxei itXeo-
vtx-nn stvat. (n) "Eoti
8'
dvtoor touto yip -wpuytt
xal xoivov. [III.] (is) 'Eirsl
8'
6 irapdvo|xo dStxo?
3J
V
>
o Si vdu.1u.04 Si'xato- , SrjXov oxt -rdvra t4 vdu.tud ion'
mi> Stxata

tb w yap wpiouiva utco
T?i?
vou.o8stix5)<
to
vdu.t|xd io-Ti,xal fxaffrovTOurtov Stxatov tTvat <pau.sv.
(is) Oi SI vdu.ot dyopEuouat itepl drcdvTiov
,
T0ad-
jisvoi t| tou xotvrj o*uu~>spovTO? itaoiv r) to7- dptSTOt;
% TOt? XUptOl(
,
Xt' dpETT|V ) XOT* dXXoV TtV& Tpo'ltOV
xotduxov Sxm fva fiiv Tpdirov Sfxata Xcyofuv t& -rot-)-
is Tixa xal suXaxTtxa ttj; tuSatpovta; xat twv u.op(o>v
aur5j TT) icoXmxri xoivum'a. (l) npOdTITTEl S' 6 vd-
gxo; xat Ta tou dvSpEtou epya icotetv , oTov uvi) XedcEtv
tt,v T5t;iv u.r,8i fsuyEtv |i~)Si p^itretv TadVXa, xai t4
tou fftdfpovo; , oTov (xi) (xot^tuttv |xr,S' ufipi'^Eiv , xal
so t4 tou itpdou , oTov fx-Jj TUTTTBiv |AT)8i xaxijyopstv, ifxaito?
oi xat xaT ri? dXXa; apexi? xal po^Oiipia; ta (aev
xeXeuwv Ta S' dirayopEuuv, opOtof jtiv 6 xeiu.evo; dp6w;,
yslpov
8'
6 &irtE8ia<rnEvo<;. (ifc) Autij jaev ouv t|
Stxatoauvrj dpEr)| u.e'v e'ffri xtXeiot
,
aXX' oiy_ airXto; dXXit
s& icpo; fxspov. Kal ota touto icoXXdxt; xpaTtaxij iwv
dpETtov sTvat Soxst ^
Stxatoow*), xal ouO' 0-rspo< ouO'
two? ouxto 6au[iaaT0<' xal icapotpiia![ojXEvot ^>au.EV 2v
oi SixaiosuvY) auXX^SSrjv itaa' dp(TT) evt. > Kal teXeio
uaXtCTa dpEtiq, Sn Tyj? TfiXsia? dpTY)< jrp5]ffic iariv.
to TeXeib
8'
Iffttv , 8ti b lyytv auT^v xal itpbj ?Tpov
SuvaTat t^ dptTTJ j(p?j8at, dXX* ou jaovov xaO' a&tov*
TtoXXol yip iv ptsv toi? otxttoi; ttJ dpe-rij Suvavrat ^prj-
cOat , v 06 toI; itpb? ETEpov dSuvaxouaiv. (io) Kal
Jti touto eu 8oxeT e^eiv to tou Biavto;, 8ri dpj^ dv-
li Spa oei;ei' upb< eteoov yap xal iv xotvuvta
ffa
6 dp*
y_wv.
(17) Aia Si to auTO touto xal dXXdxptov dyaObv
Soxst eivat -Jj StxatosuvT) (idvi* t<5v dpEThiv, 8xt itpb;
ETEpov iffrtv dXXt>> yip t4 auptipspovxa itpaTTBt, ^ dp-
/ovxt^ xoivo>vtj>. (is) Kdxtoroc jiiv ouv&xat*cpbauTov
40 xal tcpb; toui; ipiXouc ^ptou-Evoi; tt, [io^8T,pta , dptffTo;
S* ou/_ 6 Ttpb? outov tt, dpETj] dXXl icpb? ertpov

touto
yaplpyov j^oXetcov. (i) AStt) (tivouv f) Stxatoauvi) ou
.tiipot pEt^{ dXX' 8Xi dptTT) oTtv, oJS' i\ evavTia dSt-
xta [A?po; xaxta- oXX' o^t) xaxta. (so) Tt Se Siaf^pei
u
#i
dpET^J xal
^ Stxatosuvt] aStui, SijXov ix twv elp7][xe-
vwv fort (xiv yip
^
aut^ , to
8'
Etvat ou to auTO , dXX'
^
H-v "p ?
^Ttpov, StxatoauvY)
, ^
Si Tota'Ss e^i?, aitXw?
dprrr;.
SS
plicitcr bona , ea ipsi quoque bona sint , eligenda autem
,
quae sint ipsi bona. (10) Sancvero injustus iste non semper
fertur in id quod plus est : verutn etiani nonnunquam in
illud quod minus, in iisnimirum quae absolute sunt mala;
ubi tamen istud hac ratione ei contingit, quia videtur etiam
minus malum quodammodo bonum esse, quumque plus
justo possidendi cupido bonum sequatur , videtur etiam hoc
respectu ea afTectus esse. UOEst autem idem inaequalis
sive iniquus. Hoc enim includit alterum , et est commune.
[III.] (12)
Quoniam autem eum qui contra leges agit,
unum esse diximus eorum quiinjusto comprehenduntur
,
ilium vero qui leges servat
,
justum : perspicuum est, ea
omnia quae legitima sunt, quodammodo esse justa. Nam
quum eaquaea scientia legum ferendarum definitasunt,
sunt legitima , turn unumquodque liorum jus esse dicimus.
(13) Leges porro omnibus de rebus ita loquuntur, ut vel
communem omnium utilitatem spectent, vel oplimorum,
vel eorum penes quos summa rerum est potestas : idque
vel secundum virtutem vel secundum aliquem alium mo-
dum talem. Quocirca uno modo jura appellamus ea quae
vitam beatam ejusque partes civili socielate conciliare et
conservare possunt. (14) Atque lex sane et viri forlis mu-
neribus fungi jubet , verbi gratia, locum atque ordinem in
acie tenere neque fugere neque arma abjicere : et tempe-
rantis, ut , non adulterari neque vitium afferre : et leiiis
ac mansueti, ut, neminem verberare, nemini
maledicere.
Itcmque in ceteris virtutibus ac vitiis, partim jubendo,
partim vetando ; recle quidem ea lex quae recte
,
perperam
autem ea quae inconsiderate lata est. ( 1 5) Ha?c igitur justi.
tia virtus est ilia quidem perfecla ; sed non tamen absolute
virtus, verum ut foras progreditur; ex quorum posteriore
fit saepe ut omnium praestantissima virtutum videatnr esse
justitia , ac nee Hesperus nee Lucifer tanta est admiratlone
dignus; solemusque proverbii vice referre illud :
Justitia
una alias virtutes continet omnes; et perfect! maxime
virtus, nimirum perfectx virtulis usns. Illud autem, quod
perfecta virtus haec est, indeest, quia, qui ea praeditus est,
etiam erga alios, non secum solum virtutem colere potest.
Multi enim in suis quidem rebus virtule uti possunt; in iis
autem, quas liabentcum altera, non possunt.
(16) Quo-
circa pracclare illud Biantis videtur esse dictum :
Magi-
stratus virum declarabit. Nam qui magistratum gerit
,
is jam cum altera rationem liabet et in communione vitae
versatur. (17) Atque ob hanceandem causam sola ex omni-
bus virtutibus justitia alienum videtur esse bonum
,
quia
ad alterum pertinet. Aliorum enim utilitati consulit , nempe
aut principis, aut civium. (18) Deterrimus igitur sane
ille habendus est, qui improbitate et adrersus se ipsum uti-
tur, et adversus amicos : optimus tamen, non qui se-
cum et sibi, sed qui cum aliis et erga alios virtutem
colit. Hoc enim opus , hie labor est. (19) Ergo justitia
haec non virtutis pars est, sed virtus universa : neque
contraria ipsi injustitia pars vitii est , sed vitium integrum
atque univensum. (20) Quid porro intersit inter virtutem
et banc justitiam, ex iis quae diximus perspicuum est.
Est enim eadem ilia quidem , sed ejus essentia non est ea-
dem; verum qua cum altera rationem liabet, justitia est;
qua talis quidam habitus , absolute virtus est.
Digitized by Google
44 neiKQN NIKOMAXEIQN E,
p. (")
CAP. II. [IV.]
Zr,xouu,tv Se y* xV
tv u.s'psi dpexTfc 8ixaioffiivr|v
taxi yap tic , o>? <pau.s'v. 'OpoCuc Si xai Trspl dStxia;
xrj? xaxi (it'poc. (s) 2r)(*ov
8'
bxi tow xaxi (Uv
y4p
xi? aXXa{ fio/Oripiai; 6 IvspYwv dotxtt u.tv,irXso-
s vsxtei
8'
ooos'v, olov &
frtyas
tJjv dairioa Sii SeiXtav rj
xaxw? siirwv 8ti j(_aXt7cdr)xa ?| ou por,6>]oa? vpr,u.aai
Si dvsXeuOsptav bxav 8s tcXsovexttj
,
ttoXXoxk; xax'
ouSsuiav tcov xotouxwv, dXXi pv)|v ouSi xaxi iracac;, xaxi
irovijptav 8s yt xiva (<J/syou.sv yap
)
xai xax' d8tx(av.
10
(3)
"Exiv apa
Y
s "^T
l
T,; Six( d* (xspo x5j; SXr,?,
xai aoixov xi Iv pepst xou SXou aoixou xou roxpi xbv
vdfiov. (l) *Exi et 6 u.iv xou xtpSaivsiv tvsxa u.01-
^suet xai irposXau.6dvwv , 6 8s irpoxi8sl? xai Jripiiou-
(vo Si' i7ti6u|xtav', ouxo? uiv dxoXaoxo? 8deisv av
S
7vai (iSXXov i| icXeovexxT)?, Ixsivo;
8'
dStxoc, dxdXa-
axoco'ou-SYiXovapaoxt Siixb xepSai'vsiv.
(5)
"Exiitspl
(xiv xSXXa itovxo dSixr]u.axa Y^vsxat ^
liravatpopi lief
xtva (xo/87)p{v dsi,oTov ttlu-ofysuMV, Itc' dxoXaatav,
ti lYxaxsXiirs xbv irapaoxdxrjv, iitt 8stX(av, t! Iiraxagsv,
40
lit'
8pf^
v
*
si
8'
Ixs'poavsv , tV ouSspiav pio^Oripiav
dXX' $
lit' dStxiav. (a) "Qtrxs lyavspbv ti fexi xtj
dSix(a itapi xj|v SXijv dXXi) Iv uipst <ruvwvuu.oc, 6x1
6 bpwjxb? Iv to auxw Yever &y.yo>
fap
Iv xw -itpb?
sxspov 4)(ou9i x-Jjv 8uvau.1v, dXX* #1
u.sv ittpl xtu^jv
*
?|
j^p^axa $, awxripiav , ?, et xivi s^oijaev svl ovdpwxi
itepiXafotv xauxa navxa , xai Si' ^jSov^v xi)v ditb xou
xepSoui; , ii Si iwpl fiiravxa irspl Sad 6 aitouSaloc.
[V.] 7. "Oxi (aJv o3v stol Sixaioauvai itXeiou?, xai
8x1 foxi xi< xa\ Ixspa itapi xi|v 8Xr,v dpsx^v , SrjXov
so
x(? 8i xai 6ito(a xi? , Xr,Trts'ov. (gl Auapivxai 8{) xb
diSixov xd xs Ttapdvoftov xat xb aviaov , xb 8s Sucaiov
xd xs vdjiijxov xa\ xb feov. Kaxa (isv ouv xb irapavo-
(iov fjitpo'tspov slpijfi/vr, dSixi'a laxiv. (9) 'Esi 8s xb
dvisov xai xb TtXt'ov ou xauxbv dXX' txspov
&t
(xspo;
itpb? b^ov ( xb U.SV
Yap
itXsov fiwav dvioov ,mS' aviaov
ou itSv itXsov
)
, xai xb dEStxov xa\
^
dSixta o-i xaixi
'
aXX' xspa Ixsivuv , xi (iiv w (tlpT) xi
8'
& 8Xa- (ie-
po(
y^P
a
^'
C7
l ^
aSixia x>)<{IXi){ dSixia?, b[xo(o>( 8s xai
j)
8ixaio<uvT| xr,< Sixatoouvn)?. 'flaxs xai rcspi xtj? Iv
40 (ilpst Sixaioeuv>!( xai mpl x?)( Iv fu'psi d8txia Xsxxs'ov,
xai xou Sixaiou xai xou d8ixou uo-auxu;. (10) 'II uiv
o3v xaxa x))v SXt|v dpsx^v xtxaYasvi) 8ixatooi5vT) xai
d8tx(a, ^) O.EV xij 8Xr,? dpsx^? o3oa y.pTJon itpb
aTkXov
,
^ 8s x>jc xax(a, d^s(o8a>. Kal xb Si'xaiov 8s
4 xai xb aStxov xb xaxa xauxa <pavspbv o>c Stopixov
a^eSbv
y^P
xi itoXXi xwv vou.iu.wv xi ii& t9Js SXr,?
dpsxT); irpaxxd|Mvd Iffxiv xa8' Ixaaxriv Yip
<iptx}|v
itpoaxdxxsi pjv xai xa9' Ixdo-xijv (xoyftripiav xo>Xust
i vd[iO(. (11) Ti 8s icoir)xtx4 xtji; 8Xr
;
?
dpsx^? laxl
*0
xwv voai'awv 6a vevofioOlxijxai icspl icaiSstav tJjv icpb?
xb xoivdv. Ilipl 81 x?j? xa9' foaoxov itatSsia?, xa8'
j|v ireXw? dvi|p dY*8d
tVn, itdxepov xtj? jtoXixixij? Icxlv
Justitiam autem quaerimus earn quae pars virtntis est
;
est enim aliqua, ut dicimus : itemque injustitiam earn que
in partibus vitii numeratur. (2) Aliquam porroesse hujus-
morii argumento est quod
,
qui agit aliquid eorum qua:
ad cetera vitia pertinent, Tacit iile quidem injuste,' sibi
tamen non plus justo boni dicitur sumere ; verbi gratia
,
qui
clypcum abjecit propter ignaviam , aut qui maledixit alteri
ira incensus, aut qui pecunia non est alicui opitulatus pro-
pter illiberalitatem
;
quum autem sibi plus justo boni snmit,
saepe oullo tali vilio peccat. Atqui non etiam omnibus turn
peccat : et peccat tamen per improbitatera aliquam et in-
justitiam : vitui>eramus enim earn. (3) Est igitur alia quae-
dam injustitia , tanquam injustitiae pars quxdam universal
:
itemque injustum quoddam , idque ut totius injusti pars
,
ejus, inquam, quod contra leges committilur.
(4) Praeterea
si quis qusestus causa adulterium committat, mercedem-
que etiam ferat, alius autem cupiditate inflammatus idem
faciat, dans etiam aliquid de suo, jacturamque rei suae fa-
ciens : hie quidem intemperans potius quam plus justo sibi
sumens videtur ; ille autem injustus, at non intemperans,
firopterea scilicet, quia quaestus causa facit. (5) Praeterea
n ceteris quidem omnibus injuste factis si quid peccatur, id
semper ad aliquod genus improbitatis refertur; verbi gratia,
si quis adulterium commisit, ad intemperantiam; si enm
qui in acie proximus locatus erat, deseruit, ad timidita-
lem; st quem pulsavit, ad iracundiam. At si quaestum
fecit , ad nullum aliud vitium nisi ad injustitiam refertur.
(6) Perspicuum igitur est, propter totam illain injustitiam
,
aliam quandam esse, quee sit tamen liuic ex parte ouveow-
|jlo; : quoniam eodem genere utraque continetur. Utriusque
enim vis in eo posita est, quod ad alterum refertur. Ve-
rum hacc quidem altera versatur in honore, aut pecunia,
aut salute, aut in eo si quo uno nomine liaec omnia com-
plecti possimus : et quidem idcirco posita est, quia lucri
gratia facile aliquid delinquitur. Ilia vero versatur in iis
omnibus, in quibusvir bonus occupatus est.
[V.] 7. Justitias ergo plures esse, aliam item quandam
esse praeter universam virtutem
,
perpicuum est
;
quae sit
porro etqualis, est investigandum. (8) Hoc igitur ut aga-
mus, ilia jam a nobis proposita est injusti distinctio, esse
illud , et quod contra leges committilur , et quod ab aequi-
tate seu xqualitate remotum est. Itemque jus esse et le-
gitimum aequale. Atque ex eo quidem injusto
,
quod est
legibus inobedientia
,
prior injustitiae species est orta.
(9) Verum quoniam non est idem mjustum illud, quod
ex inaequalitatc, cum inobedientia legibus, sed unum
eorum ad aliud relatum est, ut pars ad totum ( nam quid-
quid iniquum est, contra leges committitur; sed non quid-
quid contra leges committitur, continuo est iniquum
}
, ef-
ficitur ut hoc injustum et hacc injustitia non sint eat
dem atque ilia , sed ab illis different, partiumque ad tola
rationem obtineant. Haec enim injustitia totius injustitia)
pars est : item totius justitiae haec justitia. Itaque et de
justilia ea dicendum est
,
quae speciei rationem babet , et
de injustitia item
,
quae pars est : eodemque modo de jure
atque non-jure. (10) Atque illam quidem quum justitiam
,
turn injustitiam
,
quic in eodem atque virtus unfversa vi-
tiumque universiim ordine locatae sunt (quarum altera to-
tius virtutis, altera totius vitii usus est erga alterum
)
prae-
termittamus. Jus quoque et non-jus
,
qua? sunt his con-
sentanea, quonam modo discernenda sint , non est obscu-
rant. Nam pleraque jura legitima ea fere officia sunt, qitat
ab universa virtute praescribuntur. Unicuique enim vir-
tuti convenienter viverelex jubet, et unumquodque vitium
vetat suscipere. (tl) Ad haec causae elficientes virtutis
universoe sunt ea omnia jura legitima
,
quae legibus de dis-
ciplina ad rempublicam utili comprehensa sunt De
privata vero cujusque disciplina, qua quis absoliile
vir bonus est, ulrum sit prudentiae civilis, an alius
Digitized by Google
(ll30,113l) ETHICA NICOMACHEA. LIB. V. CAP. HI.
Ti Irt'potc , uorEpov Siopiorxeov ou
f
ip ia*>c TauTOV dv
Spf t' ayaOw e7vat xal iroXi'tr, iravTt.
(12) T?j{ Si xaii
uipo? Stxaioauvric xat tou xaT* aM|v Stxatou v (xe'v
tVnv EtSo? to lv Tate Stavopat; Ttu.5j; ij ^rp^ixaxtov
s
7| twv ctXXwv osa fiepirra toij xoivwvouotTTic icoXtrtfa^
( iv toutoic
Y^P
^aXi xa^ dWov systv xat feov tripov
Ers'pou), lv Si to iv Tot? ouvaXXaYftaat StopOwTtxdv.
(is) Toutou Si jxipij Suo* twv yap cruvaXXaYu.dvwv Ta
uiv ixouota sVci xa S* dxouttia
,
ixouata uiv to TotaSe
10 oTovitpSdn, tivr}, oavEWfid?,
YY"
r
n
/pviaic, icapa-
xaTaOijxr,
,
piaOwat;- ixouata SI XrjSTai , 6rt ^ dp}$
twv cuvaXXaYttoiTwv toutwv ixouatoc. Twv S' dxou-
oiojv t& uiv XaOpata
,
oTov xXomj , uor/tix
, tpappaxsta,
itpoYWYea
,
SouXairaTta
,
SoXo^ovfa , <|<Eu3ou.apTupia*
U t4 Si pfata, otov atxt'a, 8eo~u.o'(, OdvaTQt, apiraY>i, ic^-
pwo~K, xaxiJYOpta, 7cpom)Xaxto~u.d<.
55
facultalis, posteriuscrit <]ispuUndum. Non est enim for-
tasse idem, virum bonum esse, et civem bonum.
(12) Ejus
autem justitiae qua; est partis
,
jurisque item ejus quod ipsi
consentaneum est, una species est, quae in distributione vel
honoris, vel pecuniae, vel alianim rerum, qua; inter eos di-
vidi possunt, qui ejusdem reipublicae communione inter se
conjuncti sunt , yersatur ; in his enim est ut alter cum al-
tera et aequum et iniquum consequalur.
Altera, quae in
rebus contrahendis vim corrigendi atqne emendandi habet.
(13) Hujus porro duae sunt partes : contractu urn enim alii
sponle nostra, alii nobis invitis fiunt. Sponte fiunt exem-
pli causa hi , venditio , emptio, mutuum, fidejussio, com-
modatum, depositum, locatio et conductio. Oicuntur vera
sponte fieri
,
quia contractuum principium est in nostra vo-
lunlalc positum. Eorum autem qui nobis invitis Hunt, alii
sunt clandestini, ut furlum, adulterium, veneficium, leno-
cinium , servi alieni cormptio, caedes dolo facta, falsum te-
stimonium. Alii sunt violent!, ut verbera, vincula , cades,
rapina , debilitatio corporis, maledictum, contumelia.
CAP. III. [V.]
'Eirti
3'
& t' aStxo? avtoo; xat to aSixov dvierov,
SjjXov Sri xat uiaov ti eoti tou dvt'sou.
() Touto
3*
iTi to fcov hi 6irota
fif
itpEi iffTt to tcXe'ov xai
10 to iXatrov, la-n xat to feov.
(3) E5 o3v to aSixov
avtcov, to 3txatov faov iicto xai dvsu Xdyou SoxeT
iraaiv . 'Eicei 3: to taov jae'sov, to Stxaiov uierov ti
lv Etr,.
()
"EoTt Se to tffov iv IXavJiTot; Suoiv dvavxr,
TOtvuv to Stxatov (J.EOOV Tt xal toov etvai [xai irpdi; ti]
xat Ttatv, xat
3
uiv uierov, Ttvwv (TauTa S' sWi irXetov
xai tXatrov),
^
3'
toov l<m
y
Suotv,
^
Si Stxatov, Ttotv.
(s) 'AvaYxi) apa to Stxaiov v IXayJarotc slvat tet-
Tapotv oTi; ts ykp Stxaiov TUYXavEi It, Suo iart, xai
sv oT? Ta 'icpa'yu.aTa, Suo. {e) Kai f, aiiz^ lorat !od-
Jfl
rrfi ,
0X5 xat iv 01;

w? yip EXEiva v/ti to Ev 0T1;, outw
xaxEtva iytr el yap u.^j to-ot, oux tua ilouatv, aXX' Iv-
tsuOev at (xa/ai xai Ta e'vxX'qu.aTa , Sxav v\ foot uJ)
ta
?, (it^i foot tvx E/wut xal vEu.wvTat.
(7) "Eti ix
too xaT* dt^tav touto StjXov to yap Stxaiov hi Tai? Sta-
ll
vou-ai; SuoXovouoi 7cavrs; xot' a^tav Ttvi SsTv slvat
,
t^v (livTOt d^tav ou t*jv auT^jv Xeyouoi iram; 6itp-
j^tiv, dXX' ot aiv 8i]u;oxpaTixoi iXEu6Epiav, ot S' SXt-
yapytxol uXoutov, oi
8'
Euys'vEtav, ot
8'
dptoTOxpaTtxoi'
dpETJjv. (s) *Eotiv apa to Stxaiov avaXoydv Tt. To
40 fip
dvaXofov ou ftdvov l<rt\ (XovaSixou dptOudu tSiov,
dXX' SXwi; dptdfjtou
vj yiip avaXoyia iadrr,; IctI Xo'ywv,
xai iv TETTapmv ^Xa^iffroic. (9) 'H u.iv ouv 8tT)pn)-
piEvrj 6ti iv TETTapat, S^Xov. 'AXXi xal <) ouve/ij;*
tw yap ivi w? Suoi
Xpl
70
" xa^ ^U
^Y">
^ov
^K ^
Tfl*'
45 Arcpo; T^jv tou B, oStw; xai
^ tou B
itpb; tJjv tou Y'
Sii ouv t) tou B E?priTaf wot' ilv
^
tou B teOvj Si'<,
TETtapa larat to dveiXoya. (10) "Eo-ti Sk xai to St-
xatov Iv TETtaptriv IXavdrtot; , xal 6 Xdyo; 6 auTo;-
3oipr,vTai yap oiaoiwi;, ot; te xal fi. (11) "Kffrat dpa
to
ok A S'po; irpo<; tov B, oStw; & T rcpb; tov A, xal ivaX-
Xi; dpa , w? 6 A itpo? tov T , 6 B itpb; tov A. "Uute
xal to 5Xov irpo? to SXov* SicEp ^
vou.1, ouv8udCEt* xav
Quoniam autem etinjustus iniquus, et injustum iniqni-
tas est : perspicuum est , aliquod esse etiam iniquitatis me-
dium. (2) Hoc autem est aequum seu aequale. In quacum-
que enim actione plus est et minus, in ea aequum quoque
seu aequale est. (3) Si igitur injustum est iniquitas seu
inacqualitas
,
jus erit aequalitas; idque, etiamsi ratio cur ita
-
sit non afleratur, ita videtur omnibus. Quoniam autem
aequale medium est
,
jus quoque medium quoddam erit.
(4) Atque aequale quidem in duobus minimum reperitur.
Ceterum necesse est jus, quod et medium est et aequale,
[et ad aliud referri,] et aliquibus esse. Ac qua medium
est , aliquorum est
;
(quae quidem sunt plus et minus
;
qua
aequale, in duobus cousistit : qua jus, aliquibus est.
(5) Ne-
cessario igitur jus in qualtuor minimum versatile Nam et
quibus ut sit jus accidit, duo (dute persona) sunt; et in
quibus jus ipsum situm est, dute res.
(6) Atque eadem
erit aequalitas, et personis etin rebus. Nam ut resillae , in
quibus jus positum est, se liabent : sic et alii quibus jus
tribuitur. Nisi enim sint aequales, non habebunt aequalia :
sed bine proelia querelaeque et expostulationes, quum aut
.-equates non aequalia, aut non-aequales aequalia , liabent et
consequuntur. (7)
Est praeterea hoc perspicuum ex illo
quod est ratio dignitatis. Nam quod jus in distrlbutionibus
positum est, id fatentur omnes pro cujusque dignitate esse
oportere; quanquam interim dignitatem non eandem omnes
dicunt esse : sed qui forma reipublicae administrandae utun-
tur popular!, liuertateio
;
qui paucorum principatu utun-
tur, ex his alii divitias, alii nobilitatem generis; qui ab
optimatibus reguntur, virtutemt (8)
Jus igitur propor-
tione et comparatione quadam constat. Non enim -solum
ejus numeri quo aliquid numeramus, propriumest, pro-
portione constare; sed etiam ejus qui universe et oninino
numerusest. Proportio enim rationis est aequalitas, quae
in quattuor minimum reperitur. (9)
Ac disjunctam qui-
dem proportionem in qualtuor consistere non est obscurum.
Et vero similiter etiam continua seu continens in totidem.
Haec enim loco duorum , uno utetur, et bis unum sumet
;
exempli gratia, quae proportio est lineae A ad lineam B,
eadem est lineae B aa earn quae est C ; bis sane hicsumpta
est secunda. Quodsi linea secunda bis sumpta fuerit
,
quat-
tuor erunt quae sunt proportione inter se comparaU.
(10) Est autem et jus minimum in quattuor, eaderaque
etiam illius ratio est. Distant similiter et ii quibus quid
tribuitur, et eae res quae distribuuntur. (19) Atque ita
quae est termini A ad terminum B proportio , eadem erit
et termini C ad terminum D. Et altera igitur etiam ratione
ut terminus A ad terminum C, sic B art D. Ergo et totum
cum tolo comparabitur : quod quidem distribute copulat;
Digitized by Google
56
II0IKQN NIKOMAXEIQN E, 8. (iu(,iik)
ovtuk; ouvteSt,, oixottoc suvouaijei. [VII.] (it) 'H
dpa tou A 8pou tw T xai i\ tou B tm A <ju!|;ut<; to it
Siavou.?) Stxaiov fori, xai (uoov rb Stxaiov tout' eotI
tou -rapi to dvdXoyov to yip dvdXoyov (xeoov, to 8s
Sixatov dvdXoyov. (13)
KaXousi 81 t)|V TOiauT]V dva-
Xoyi'av yEioueTpix^v ot jAaOr,u.aTixo(- Iv yip T? ytwu*-
Tpixrj auiifiaivei xai to SXov irpbc to SXov Sitep ixaTcpov
itpc; ixaTEpov. (iiJ'Eorio'oiouvtj^naGTTi^ dvaXoyfa*
ou yip yivirai it? dptSixw Spoe , <|> xai 8. Tb uiv ouv
io Stxaiov touto to dvdXoyov, to-
8'
astxov to irapi to dvd-
Xoyov. TiviTai otpa to jxev icXeov to Se IXa-rrov. "0-rep
xai eVi tcov ?pyu>v ouu.6aivEi* 6 (jiev yip doixjov TtXs'ov
s^ei ,
6
8'
aStxoufiEvof IXarcov tou amadou, (is) 'Eiri St
tou xaxou 5v7taXiv iv dya6ou
ity ^*Y 7
l
'
v,Tal T0
l
IXaTtov xaxbv 7cpb? to u.eiov xaxoV (ie) eVri yip to
eXarrov xaxbv (xSEXXov atptTOV tou u.titovoc, to
8'
afpttbv
dya8ov, xai to p&XXov u.eiov. (n) Tb ulv ouv tv tTSo?
too Sixatpu tout' ioriv.
sique it* jam etiam inter se componantur, juste ea co-
pulat ipsa, distributio. [VII.] (12) Igitur termini A cum
termino C et termini B cum termino D conjugatio
,
jus
illud est quod in distributione consistit , et medium illud
hoc est quod proportione constat. Nam quod proportions
constat, medium est. Jus autem proportione constat.
(13) Appellantque mathematici talem proportionem gco-
metricam. In geometries enim proportione e'venit ut,
quomodo utrumque cum otroque, sic totum cum toto
comparetur. (14) Non est autem continua Inec proportio.
Non fit enim ut terminus unus numero sit, persona cni
tribuitur , et res quae tribuitur. Ex his igitur satis intelli-
gitur , hoc jus proportione constare ; injuriam autem ei
oppositam esse aliquid a proportione alienum. ltaque est
illud aliud quidem plus , aliud vero minus. Quod quidem
etiam in vitas usu ita esse reperitur. Nam is qui injuriam
facit ,
plus justo sibi sumpsit; ei contra qui afficitur inju-
ria , minus obtigit, in bono quidem : (l5)cujuscontrarium
fit in roalo ; boni enim rationem obtinet levius malum , si
cum graviore malo comparetur. (16) Nam levins malum
optabilius graviore est; ceterum quod optabile est id bo-
numest; et quod optabilius , id melius. (17) Atque hoc
sane juris unum genus est.
CAP. IV. [Vll.]
Tb 8$ Xoi-rav v to SiopOwTtxo'v, 8 yJvtTai ^v T0'*
Mi 0-uvaXXdyu.aot xai Toic IxouafoK; xai toic dxouot'ot?.
(2)
Touto Ss to Sixatov aXXo tTSo? tjt\ tou itpotEpou.
Tb \tXv yap oiavtjxr.Tixbv Stxaiov tSv xoivoiv dsl xaTa
t-);v dvaXoyiav fori t^v cipi]
i
u.Evr
l
v* xai yip ditb )*pT|-
u.dtTu>v xotvuv iav yfyv-fjTai i\ Siavotiii , sarat xaTa tov
36 Xoyov tov auTov AvitEp dfyouai irpb< dXXr,Xa t4 sitx-
tvtjfSE'vTa

xai to dSixov to avTixtiu-Evov tw 8txau>>
TOUTb) irapi to dvdXoyov etrrtv.
(3)
Tb
8'
h toi$ ouv-
aXXayu.aat Stxaiov iaxi u.lv toov ti
,
xai to aStxov
dtvtaov, dXX' ou xaTi tJ)v dvaXoyt'av Ixstvrjv aXXi xata
to TJjv dpt6u.>]Ttx^v. OuOev yap Statps'pEi , ei ^metxT)(
(pauXov dneaxE'priffEV t| ipauXoc fSmetxrj , ouo' d l\ioi-
j^Euffsv iictftxr,; rj ^auXoc aXXi irpbc tou p.aSou; ttjv
Statpoplv u.ovov PXe'tiei 6 vdu.0( , xai
y
prJTOtt uk toot?
,
s! 6 u.ev dStxii 6
8'
dStxstTat, xai ei sSXaij/Ev 6 St ps-
16 6XaitTai.
(4)
"Qote to dStxov touto dvtcrov 8v iooii^Eiv
icEipStat 8 Stxaanj?

xai yip 8tov 8 uiv TtXr,yYJ 6 8i
Kuxalr,
,
t) xai xtei'vti 6
8*
dnoOavr], ot^pr,Tat to irdOoc
xai
^
TrpSE^K; l avtoa
"
aXXi itEipSiToit ttj ^Tjuta lai-
ttv, dtpatpuv tou xe'pSou?. (s) Ae'yetsi yip o^ inXto;
40 ctasTv in\ toic TOiouTon , xav d u.ij Ttstv oixctov
ovopa itn\, to xspSo?, olov tw itaTa^avrt, xai
$
!|i]u.ia
tw itaOdvTt

(a) dXX' Sxav ye ptiTp>]6>) to xdSo; , xa-
XttTat to pilv ^rjaia to St xipSo;. "fiars tou piev
irXt(ovo< xai iXdrrovo; to tffov pieaov, to 8e xlpSoc xai
&
^i
?1p>i" fbulv itXe'ov, to
8*
tXarrov ivavT(t>K, to u.iv
tou dyaOou itXeov, tou xaxou
8'
TAaTrov xipSo?, to
o" ivavTtov ^rjuta
wv ?[v uioov to foov, 8 Xtyojxcv Elvat
Stxaiov* wars to iitavopOooTtxbv Stxaiov av eft] to (xesov
tr)jxi'a<; xai xs'pSou?.
. (7)
Alb xai 8rav du.-pto6i)Tuatv,
10 inl tov 6"ix(-T-)]v xaTacpiuyouotv* to
8'
irt\ tov SixasT^v
Uvat ievai iariv lit\ to Stxaiov 6 yip 8ixaaT-},c ^ouXc-
tai flvat olov 8(xaiov t'u.'jiu'^ov' xai ^touvi Sixaarjlv
Reliqunm autem alteram jus illud est, quod correcto-
rlura vocatur : versaturque in rebus et sponte et invite
contractis. (1) Hujus autem juris forma divcrsa est a
priore. Jus enim quod versatur in distribuendis rebus,
communium rerum est, semperque in ea quam did
proportione constat. Nam de petunia publica quod datur,
sicubi earum distributio fiat , id eadem ratione dandunt
erit
,
quam habent inter se res eae quce ab unoquoque in
medium allaUe sunt. Atque injuria ea qua; huic jnri op-
ponitur, in earn proportionem peccat.
(3) Jus autem
quod contractibus versatur, est illud quidem a-quale quid-
dam ,
et contr& injuria insequale : verum non isla pro-
portione, sed arithmetica. Nihil enim refert, utrum

vir bonus malum Imminent fraudarit, an nialus homo
virum bonum , neque utrum vir bonus , an improbus
adulterium fenerit : sed damni tantum differentiam intue-
tur lex, personis ipsis utitur tanquam aequalibus, si Tacit
injuriam unus, . afficitur injuria alter; item si hie da-
mnum intulit , ille accepit
; (4)
proindeque hoc non just urn
,
quod insequale quid est, judex exaequare conatur. Nam
quum hie percussus fuerit, ille (tercusserit ; aut etiam Oc-
cident ille, hie autem mortuus fuerit, perpessio ea et
'actio item in partes inaequales divisaest; ceterum damno
et mulcts conatur eas judex extequare , de lucro videlicet
detrahens. (5) Nam generaliter commiiniterque in talibus,
eliamsi quibusdam nomen uon conveniat, lucrum appella-
tor, verbi gratia in eo qui percusserit, contraquc da-
mnum in co qui percussus fuerit.
(6) Ubi tamen pernessio-
nem inensus luerit judex , ibi demum lioc damnum , illud
lucrum nominatur. ltaque eorum quidem quse sunt plus
et minus , id quod aequale est , medium est : lucrum au-
tem et damnum, illud quidem plus est; hoc vera minus
contrarie : boni plus et minus mali, lucrum ; conlraric vero
coiuparatum, damnum : quorum medium est aequale, quod
modo demonstrabamus esse id quod jus dicimus. Erit
igitur illud jus correctorium, damni et lucri medium.
(7) ltaque et quum aliqua de re inter se dissident, ad ju-
dicem confugiunt. Adire porro ad judicem adire ad jus
est; nihil enim videtur aliud esse judex, quam jus anima-
tum : quaeruntquejudicem medium , et vocant nonnulli ju-
Digitized by Google
(list) ETHICA NICOMACHEA. LIB. V. CAP. V. 57
uioov, xal xaXouaiv evtot jxceriSiou;, io? eiv tou pcaou
TuVftiot , tou Stxafou Tu;d|xtvoi. (s) Mjoov apa ti to
Stxatov, efirep xal 6 Stxaorrfe. 'O Si Stxaariss ewavt-
edi, xal &ntep ypanpaji; tU aWa TtTfir.jX^vr,? , 5 to
i fiel^ov
Tu.r,(jio T))( -?jixi(T!{a<; inctps^ei, tout' dtpetXe xal
tS eXaVrovt Tu^pum itpoaefajxev. Otov Si Sfya
StaipeWi to 6Xov, tots ^aalv fyetv t4 oiutmv, 6rav Xd-
Cowt to toov.
()
To
8'
low {xtaov Iuti ty;? [xei^ovo;
xal i).TTOvo< xaTa t$)v dpi0fA7j~ixTjv dvaXoytav. Ata
touto xat ovou.dtTai Stxatov, oti Si/a. eariv, wo-itep
av ei ti? etiroi Sfyatov, xal 6 StxasrJjc St^aorrfc.
(10)
'Eitlv yip Suo fowv SpatpcOi) ditb flare poo, icpb?
OaTepov Si irpoo"te(r/i , Sua! toutoic. umpl^ci Odtepov el
yap dyr.pE&J) jxtv, u.J| icpoo(T(6r) oe, vl av [idvov uirep-
15 (t^tv. Tou (u'oou apa ivt, xat to uiaov,
if'
o5
dfr,pe'6t), v(. (n) Toutw apa yvwptoufiev ti' t
a^eXeiv Set airb tou icXe'ov e^ovTOf, xat ti npoaOetvat
tio ZXartov ej^ovTt

w uev yap tb u.s<rov uirepl/n , touto
irpoaOeTvat Set tw IXarrov l/ovrt, w
3'
uirepeyeTat,
so d^tXetv asb tou uLeyfoTou. (u) "leai ai eip' uv A A
BB IT dXX^Xat?

ajcb rffi AA 4^
ijpqadw to AE , xal
TCpoaxetadtd tvj IT to
ty
wv TA , 'Sore SXi) #, Arr
it,? EA 6itept^et tw TA xal tw TZ " Trj; 5pa BB tw
TA. fEori Si xal e7cl twv dXXwv te/vwv touto- avT)-
e pouvTO yap av, el [xf, lirolet Tb iroioov xal Saov xal oTov,
xal to itao^ov lizanr/i touto xal toooutov xat towutov.]
(13)
'EXr^XuOe Si t! Svo'jxaTa TauTa
, %
zt fouia xal to
xepooc, e"x tt)? Ixoixji'ou dXXayrj?* to jxiv yip itXe'ov
t/tvt
$i
ra Ixwtou xepSatvetv Xe'yeTai, to S' eXarcov t5v
ej
^PX*i<
?r,(tiouoOai, otov t*v tw covetoOat xal irwXeTv
xal tv Saoii; dXXoic aSetav fSuxev 6 vduoc
(14) "Orav
Si ftrjie TtXe'ov |x^t' eXaTTOv iXX* auTa St' auTuv ye'-
v>)Tat, Ta auTuv ij<a<Ttv iyetv xal out* ^utouvQat outs
xepSatvetv waTe xipSou; Ttvbc xal foaiac ue'ctov to
u Stxatdv lart tuv napa to ixouatov, to faov i^etv xal
icpoTepov xal ufftepov.
CAP. V
Aoxet Se tioi xal to avTtitenovObf etvat ait\u><; St-
xatov, wo7rep ol IIu9ap'pioi l^a<rav ^jpf^ovro yap
axXfak to Stxatov to flivTiireitovOb? aXXco. (a) Tb S* dv-
W tiireitovOb? oux |.apuo'rcet out' tVi to Stave|i.Y)Ttxbv
Stxatov out' ln\ to Stop6<r)Tixdv* (3) xatTOt ftauXovrat
ye touto Xe'yetv xat to *PaSa(<.av6uo; Stxatov
Et xe itdOot td
%'
tytfy
, Sxy) x' I6cia yevotTo.
(i) UoXXa/ou yip Sta^uvet' otov el dpy^v i^iov iira-
Ta$ev, ou Set dvTtrtXT)y9;vat, xat et ap^ovTa ^irdraSev,
ou icXr,yi|vai ptdvov Set dXXa xat xoXacOrivat.
(5)
*Eti
xaltb ixouotov xat to dxouoiov Sta^epet noXu. (a) 'AXX'
tv |xiv TaT< xotvaivtatf Tat; aXXaxTtxat; auve^et to
toioutov Stxatov to dvTiwtJtovOo'?, xaT* dvaXoytav xat
to u.r, xot' looT>)Ta' tw dvrtnoutv yap dvdXoyov aupuevtt
f, cdXt(. TI yip to xaxK Ct,touoiv $1 Si uv^, Sou-
dices intermedios slvemediatores; quasi videlicet futurum,
ut jus suum oblineant, si medium consequantur.
(8) Jut
ei^o medium quiddam est , si quidem etiam judex mediut
est. Ac judex quidem exaequat et veloti linea in duas partes
iequales sects, quo major pars dimidiam superat, hoc de
ilia detrabit et ad partem minorem addit. Toto autem
in duas partes tequales diviso , turn se tuum dicuntobti-
nere, quum partes sequales abstulerint.
(9) Est autem
equale illud medium rei majoriset minoris,ad proportio-
nem arithmeticam
;
propterque banc adeo causam graece
Stxaiov appellatur
,
quia Stxa id est in duo acqualia divisio
est, perinde ac si Slxatov dicas : et Stxao-n^ nominatus est
quasi ftxaarfc, id est qui in duo rem secat.
(10) Nam
si, quum duae res sunt sequales, id quod ab una fuerit
detractum, additur alteri : his duobus lure illam su-
perabit. Si enim detractum quidem uni rei fuisset, non
autem etiam alteri additum , uno dtuntaxat altera alteram
superaret. Mediam igitur ea res, cui accessit aliquid, uno
superat; et media earn, cui quid detractum est, uno.
(t I) Ex hoc itaque cognoscemus et quid ei qui plus habct,
detrahendum sit, et quid ei qui minus, addendum. Nam
quo res media minorem superat, id ei qua; minus habet,
addendum est : quo media superalur, id maximo detra-
hendum. (12) Sint tres linea AA , BB, CC, inter se
sequales. Linese AA detracta sit pars AE, addaturque. ad
lineam CC, sitque ea pars CD. Ita tola linea DCC lineam
EA superabit linea CD et linea CF. Ergo et lineam BB
linea CD. (13) Nata sunt autem haec nomina, damnum
et lucrum, ab eo contractu qui sponte initur. Nam
pins suo obtinere, lucrum facere appellatur; minus au-
tem quam re integra oportuerat habere, damno affici :
ut fit in rebus vendendis et cmendis, aliisque conlra-
ctibus lege permissis. (14) Ubi vero neque plus neque mi-
nus habent , sed idem per idem cfficitur (resin cequo est),
sua se habere dicunt, et nee damnum accepisse nee quid-
dam lucri fecisse. Itaque lucri cujusdam et damni medium
jus est, in iisquae pneter voltintatcm obvenerint , nimirum
ut tantundem uterquehabeatposterius, quantum prius.
[VIII.]
Videtur autem quibusdam talio quoque jus esse simpli-
citer et absolute , ut Pythagorei dixerunt Definiebant enim
jus absolute , id quod quis a se factum vicissim ab altero
pateretiir. (2) Jus porro talionis neque ad id jus, quod in dis-
tributione bonortim versatur, neque ad id quod ad emen-
dationem factorum valet, accotnmodari potest : (4) tametsi
etiam Rhadamanlhi jus fuisse videntur significare tale
:
St quis quod fecit patiatur, juterit aequum.
(4)
Multis enim locis a jure hoc discrepat ; veluti si quis
magistratum gerens aliquem pulsavertt , non item est pul-
gandus ; et si quis magistratum pulsaverit , non modo tile
verberandus, sed etiam supplicio afTiciendus est; (5)
pru>
terea multum interest iuter id quod sponte nostra, et id
quod invite facimus. (6) Sed in communilatibus rerum
contrahendarum sane tale jus reciproc* perpessionis seti
talionis, proportione, non sequalitate civilem societatem
continet. Factisenimproportione reciprocis roanet conjun-
ctiocivitatis. Ant enim malum acceptum reponerc conantur
Digitized by Google
58 IieiKQN NIK0MAXE1QN
, t.
Xela SoxeT eTvai, tt
p^
dmironfaei
-
5) to e3* el Si
fufi,
fieraSotri? ou yi'veirai, x5j u-exaooW os tTULiU.e-
vouatv.
(7)
Atb xai Xapixiov iepov iiMtoStov iroiouv-
toi ,
fv' avTajco'Soeri?
3

touto yip tStov gefpiTOc* dv-
6 OuTrnipeTrjarai te
^P
Set tw ^apiaajievw , xai itaXtv
auTOv dfp$ai
y
api^o'ixEvov. (a) Iloiti Si rf,v avTtSoatv
r})v xax' avaXoyiav
^ xata oiaiistpov cru((u^i( , oTov
oixoSduocj io o) A , orxuTOTdu.0? tp' S B , otxta li'ST,
()
&7tdoT)u.a
if*
5 A. Aei ouv Xau.6aveiv tov oixoSduov
10 itapi tou axuTOTOitou xou ixetvou Ipyou, xai autbv
exetvto u.sxa8i8dvai to auxou. 'Eav ouv irpwxov ?j to
xaTa t)v avaXoyiav taov, eTca to avTiJteicovOo? yivrpai,
forat to XeydjiEvov el Si u.ifl, oux feov, ouSi cruu.-
iie'vei- ouOiv yip xioXuei xpeTrcov eTvoit to Oaxepou
15 Ipyov rj to OaTepow Sec o3v Tauta laaaOrjvat.
(9)
"Eoti
Si touto xai eVt ttov aXXtov tt^vuv- dlvrgpotivTO
y^P
dfv, e? ftJl
enoCei to itotouv xai foov xai ofov, xai to
Ttoia-^ov ejras^e touto xai toooutov xai toiouxov. Ou
yap ex Suo taxpwv vtvSTai xotvwvfa, aXX' i; laTpoti
SO xai
fU)>fft>\j,
xa\ SXtoe, ixeptov xat oux Towv dXXa
toutouc, Set iaa<i8/)vai. (10) A16 iravxa aruu.XT)xa
Set 7ciot eTvai, 5v tWtv otXXa-pl.
'Ef
8 to vdutoru.'
IXr.XuGe, xai ytvcTaf ittoe. uecrov* 7cVTa yap u.ETpei,
toore xai t^v uitepo^v xat tJ|v IXXettJiiv, irdsa dxTa
Ms Si\ uTro5^|xat' tcrov oixta rj xpo:p5). Act toivuv 6nep
otxoSdu.0? irpb? encuTordiiov, ToaaSl ujcoSiQiiaTa 7tpbe,
oixtav f, Tposp^v. Et
Y^P H-^l
twit, "x ecrtat dX-
Xa^ ouSi xotvtuvts. Touto
8'
e5 u.f, toa etn) ict?, oux
lerat. (11) Aet apa iv( ttvt icavra u.eTpeta6at,
30 tosTCtp IXe^St) npOTepov. Touto S' itrri t5j (iiv ciXt,-
8eta
<i
/peta, ^
itavra ouve'yet* el yip (iKiOiv Se'oivto
t| ti^ iuotto;,
>i
oux foTat aXXay}) t) ouy_ ^
auTi^.
OTov S' OicaXXaYixa tt)?
XP
e 'a? T0 v<>t*io(*
Y'Y
0Vi xaT^
ouv8^xi]v xat Sta touto xouvotia lyet vo'u.itru.a , Sti
16 ou ipuoet atXXa vo'u.10 iori, xai lip' ^u.tv u.Exa6aXeiv xai
not^atat a/_priTOV. (is) 'Eottoi 8i| olvTiJcewovftdc, 8xav
lotaoG^ , Sore bitep
Y*pYb<
tpb? oxutoto'iiov, to Ipyov
TO TOU OXUTOTOjAOU Itpb? TO TOU
Y'f>pY
"- EU
Xl|*
8
S* avaXoYta? ou Set Yetv, 5xav dXXaitovTat* ei Si
Ojat{, au.^OTepa l?et xa uwepox,a? to irepov axpov
dXX' 6rav l^tovt t4 aurtov, oStco; toot xai xoivwvof,
Sti o8ti ^
Ictoty)? SuvaTat i7c'.auTSv Y'vearOat. Tetop-
fb
A, Tpo^f, r, erxuTOTOtto; B, to ipyov auToti to
ioaau-evov A. E!
8'
oGtio u.)\ ^v dvTticeicovOivat , oux
15 av ^v xotvo>v(a.
(13)
"Oti
8'
#,
j^ptw oWgd Samp
tv Tt dv, 8i)XoT 8ti orav u-Jj v /.pefa tootv dXXr,Xwv, ?|
aliiodrepot r} JTepo;, oux dXXaxxovxat, Scricep Sxav oS
i'xei auxbi Se'vjTaC Tt?, oTovotvou, StSovxe? o(tou ia
YtY?<.
Aei dpa touto loaoOijvat.
(14)
'Twip Si tt;?
50 |xeXXouon]; (JXXoy^?, el vuv iiT)8iv Stixai, Sxt <rxat,
iav SetjOtj , to vdiitortia oTov iffvrtrrfi
iaV fjiilv Set
Y*p
touto tpepovTt eTvat XaSetv. Ilatr/ei iiiv ouv xai touto
to auxd* ou
Y^p
del faov SuvaTat' Sjjiwc Si pouXexat
u.evv aaXXov. Atb Set itavra TeTtiirjoOaf o8tw
yP
(quod si non liceat, servitus esse putatur , injuriam
referre non posse) , aut ei qui bene mcritus sit , referre
gratiara vohrat
;
quod si non fiat, sunlata est rernm com-
municatio; at hac rerum communicatione continetur so-
cietas. (7) ltaque et Gratiarum templum in propatnlo
urbis loco ponunt , ut sit remuneratio : boc enim gratia;
proprium est. Nam ei qui neneficium dederit, referen-
dum beneAcium est ; et is rursus alterum beneficio pro-
Tocare debet : (8) facit autem remunerationem propor-
tione constanlem eaqute mediis transversis lineis fitconju-
gatio, velut : sit sdificiorum opifex A , sutorB, domus
C, calccus D. /Edificiorum igitur opificem oportet a siitore
opus illius sumere, eique vicissim suum impertiri. Ergo
si primum neqnalilas sit ea quae proportione constat,
deinde tantumdem accipiatur, quantum datum sit exstabit
id quod a nobis dicitur; sin minus, neque erit sequalitas,
neqne manehit societas. Nihil enim prohibet quo minus
unins opus alterins opere sit prapstabilins. Hsec iitur
exaequate sint oportet.
(9) Quod idem fit in ceteris quo-
que artihus. Tollantur enim funditns, nisi eftlciendi vis
efficiat quantum et quale , atque id quod patitur accipiat
id ipsum et tantundem et tale. Non enim ex duobus me-
dicis societas constare potest, sed ex medico et agricola,
et omnino ex diversis an dissimilibus
,
quos tamen oporteat
exsquari.
(10) Quapropter quartim rerum sit permutatio,
eas omnes oportet esse ejnsmodi, ut inter se quodammodo
comparari possint. Atque ad hanc rem numus inventus
est, qui omnium rerum quodammodo sit medins : nam
res omnes metitar, quare et nimium et parum metitur

qnot-
nam videlicet calcei domui Tel alimrnto sint .-eqnales.
Oportet vero quam proportionem habet n>di(icandi artifex
ad sntorem , tot nnmero calceos cum domo aut alimento
comparari. Nam si hoc non ita fiet , non erit permutatio
nee commnnitas. Non poterunt autem comparari, nisi quo-
dammodo sint (equalia. (II) Ergo, ut supra dixi, nnnm
quiddam esse oportet quod cetera omnia metiatur. Hoc
porro re quidem vera usus seu indigentia est, quae omnia
continet. Nam si nulla re egerent homines , aut si non
similiter egerent, vel nulla Tel non eadem esset permutatio.
Sed quasi vicaritis indigentiae ex hominum coovento factus
est numus; atque is hanc ob cansam votuortuc dicitur, a le-
gis ^v6itou) vocabulo : quia non natura sed lege valet,
eslque penes nos, eum mntare, inutilemque reddere.
(fi) Secundum htce igittir reciprocatio turn erit, quum
res fherint exaeqiiatw. ltaque quam rationem obtinet agri-
cola ad sntorem, eandem rationem habere debet sutoris opus
ad opus aaricolnj. Sunt autem in liguram pnoportionis^e-
ducendi non turn, quum permutaturi sunt : alioqui alte-
rum extremum utramque exsiiperantiam habebit ; sed turn,
quum snas singuli res hahent : ita videlicet frqnales inter
se ac socii
,
quia haec modo notata a>qualitas inter ipsos el-
fici potest. Agricola A , alimentum C , sutor B , opus su-
toris exaHjnatnm cum alimento D. Porro si hoc modo non
fieret isla vicissim perpessio seu acceptio , nulla societas
esset. (13) Jam quod indigentia societas hominum conti-
neatur , tanquam uno quodam vinculo , ex eo perspici po-
test, quod ubi neuter eget re alterius, aut alter omnino non
eget, permutatio inter eos esse non solet : quae turn demum
est
,
quum eo quod unus habet, alter indiget : puta, quum
Vino egens exportandi frumenti facit potestatem. Hoc igi-
tur oportet exoequattim esse. (14) Ad permutationem vero
futuram (quod Tidelicet, si maxime re aliqua nunc non
egeamus , ejus tamen nobis facultas constatura sit , si
qtiando ea esebitur ) veluti sponsor nobis intercedit numus.
Oportet enim numnm afTerenti unicuique earn rem
,
qua
indigeat.accipere licere. Sed idem numoquoque interdum
accidit; non enim semper aequalem vim liabet : Teruntamen
slabilior esse solet. ltaque debent esse res omnes aesti-
Digitized by Google
(lI33,II3i) ETHICA NICOMACHEA. LIB. V. CAP. VI. 59
ill forrai dXXspi > ' Si touto
,
xotvoivfo. To S^ vo-
(lurpot Samp (Aerpov o*ufj.u.stpa iroujaetv lo*d((t* out!
Y&p
3v u.1, ouo-i)e <iXXY^<; xotvcovfe ?jv, out* dXXaY^I
iao'niTOc jlx-J) ouT|e, out' lowie (x-Jj ofiorie au|Xfutp(ac.
t Tt; [liv ouv dXir|Qe(a dSuvatov ti too*outov StaflpovTa
aujiucxpa vEvtiflai, itpix; oi t?)v xpttav tvifytrai
bcotvox;. (is) *Ev 8t} Tt Sst sTvat , touto
8*
i\ utcoOe"-
owoc* Sib vdfxtfffia xaXftTet

touto yap ttavTa itoteT
oupuaTpa* [tETpeT-cai vip TcdVra voufofiati. Otxia
io A, (tvat Ss'xa B, xXivrj I*. Tb 5r| A tou B ^(tiau,
et tce'vte jjLvJSv d?(a t) olxt'a , r| feov v) Si xX(vn) Sixatov
uipoe to r tou B

StjXov to(vuv irooa i xXtvai !ov olx(a,

brt to'vte. (is) "Ott
8*
ourti)< t) aXXay^i ^v itplv to
vo'tiio-jiot tlvai, SrjXov Sia?lpei -pap ouSiv 5} xXivat tcevte
U dvtl oixtac , r) SVou ai itivrE xXTvai.
[IX.] 17. T( (iiv o3v to dSixov xal Tt to Sfxaio'v
io-riv, Eiprjai. Awopiauivcov oe toutuv SrjXov OTl
f,
StxaioupaY^ (ucov iorl tou dSixtiv xal d$ixsto-6ai

to (iiv
Yp
tXe'ov tftw to
8'
/Xbtto'v otiv. 'H Si
oixatoo~uvr| (uoo'tik sVtlv ou tbv ouxbv Tpo'Trov Taie
itpoTepov dpeTaie , aXX' 6rt (aejou sVrfv rj
8*
aStxia
t5v dxptov. Kal v) uiv Sixatoouvri fori xa8' v)v 6 Sf-
xato< XyfTai irpaxttxbe xaTa TtpoafpEO-tv tou Stxatou
,
xal otavtiiTj-cixbc xal a&tw irpb? aXXov xal hipy Tcpbe
* frtpov,
oty
oBtok ficre tou (iv a{pfTou TtXiov aurij)
&.BTTOV Si tw tcX7)sov, tou pXafopou
8'
dviTcaXtv,
dXXi tou tffou tou xaT* dvaXovfav, Su.o(wc Si xai otXXx;)
irpb? d^Xov. (is) 'H
8*
aSixfa touvvtJov tou oSfxou.
Touto o' ^artv &TOp6oXy) xal eTXftij/ic tou tocpeX(u.ou
M ?i
jlXa6pou icapa Tb ivaXofov. Alb &itp6oX^i xai
IXXti^
^
dStxt'a, 4*Tt uitp6oX^ xal AXetyew; o-Ttv,
ty
auTOti (v uip6oX^<; (iiv tou aTtXioi; w^ptXifiou,
XX'|o>c Si tou pXaCfpou

liti Si twv 5XXojv to u.Jv
8Xov 6uotbK, to Si 7capa to avaXo^ov, 67roTe'poj; Itu-
m jr.v. Tou Se dStx^jxatoc to (tiv fXatrov to dSiXEiaOat
itt, tb 8i (ut^ov tb iStxftv. (i) Ilept (xJv o3v Si-
xauxtuvT)? xal doix(a;, t(<; fxartpa; ^utIv
^
9US1;, eI-
p^Ob> TOUTOV tbv tpOTCOV,
6fM>tW Se Xal 1tpl TOU 8l-
xaiou xal dS&cou xaOoXou.
matte. Sic enim rerum permutatio semper futura est.
Quodsi erit permutatio, erit et societas. Numus igitur tan-
quam mensura media intercedens ad coosentientem mo-
dum omnia euequando redigit. Nam neque si non fuisset
permutatio, societas constare potuisset, neque sine acquali-
tate permutatio esse, neque sine commensu osquaiitas.
Res igitur inter se tam dissimiles, si veruin quaerimus,
nulla communi mensura inter se convenire possunt : sed
quod ad usum attinet , commode possunt. (IS) Quare
unum quid eistare oportet, idque constitute : quare vo|ua)ia
appellalur. Numus enim omnia inter se commensurabilia
efficit; nam omnia metitur. Sit domus A, minse decern B,
lectus C. Atque ipsuin A dimidium estoipsius B. Hie jam
si quinque minarum sit domus , ant tanti : lectus auteni
si decima pars intelligatur, ipsum nempe C ipsius B : per-
splcuumjam erit, quot lectis domus exaequetur, nempe
quinque. (1C) Sic autem rerum permutationem fieri solium
esse ante numi usum, planum est. Nihil enim interest
utrum lecti quinque, an quod tanti sit quanti lecti quinque,
pro domo detur.
[IX.] 17. Quid igitur sit injuria, etquid jus, supra est
explicatum. His autem distinctis perspicuum est, ju-
stam actionem inter id quod est facere et accipere in-
juriam , mediam esse, lllud enim plus obtinere est, hoc, mi-
nus. Justitia porro medietas est, non quomodo virtutes supe-
riores, sed quia medii est; injustitia autem est cxtreraorum.
Et justitia quidem virtus est, secundum quam homo Justus
dicitur, aptus videlicet ad agendum cnnsulto id quod
justum est, itemque ad jus tribuendum et sibi, si cum
altera contrahat, et alteri cum altera contraueuti : non
ita , ut sibi plus ejus quod optabile est , minus alteri , et
contra sibi minus damni
,
plus alteri : sed sibi et aliis id
quod aequum proportione est , tribuat : idemque erga
alium observet cum alio contrahentem. (18) Contra vera
injustitia vitium est, quo ad id quod injustum est, con-
sulto agendum nobisque et aliis tribuendum parati su-
mus. Hoc autem est, nimiuni et parum commodi aut iu-
commodi, a proportione alienum. Itaque injustitia est
niraium et parum : quia est ejus quod nimium est, et ejus
quod parum : quum quis in sua quidem causa nimium rei
absolute utilis sibi tribuit, damnosse parum; in aliorum
autem negotio generaliter ad eundem modum se gerit : sed
in po quod in proportionem peccat, utrocumque modo ca-
sus tulerit. Injuste facti autem quum duo sintextrema,
minus extreinum injnriam accipere est, majus autem in-
juste facere. (19) De justitia igitur et injustitia, quaenam
sit utriusque natura, hoc modo dictum sit; itemque dc
justo et injusto universim.
CAP. VI. [X.]
W 'Eitei
8'
eVtiv dSixouvta fi^mo aSixov Eivai, 6 7toTa
doix^uaTa doixSiv jjbr) dtSixo'; iutiv Ixd<TT7iv dSixi'av,
otov xXa'imic
^ C-O'/b? ^
Xy)<jtj<;
; fi outo) jxiv ouSev
Siotasi; xai yap 4v wrfivorzo Yuvatxl eISwi; to
^,
dXX'
ou Sia iTpoaipsVton dp^v dXXi 5i4 ird9o<.
(2) 'AotxiT
u jjtiv ouv, JSixoc
8'
oux iffTtv, olov ouol xXetttt);,
ExXs'j/E Se, ouSs (aoixo? , IpoiyEuas Se Suoi'io; Si xal
eVi twv aXXtav.
(3) Due (<iv ouv 1/s.i to avrnriwovObs
icpbe to Sucaiov, Eipr,Tat irpotspov
(4)
8eT Si u.\ Xav-_
OavEtv 6ti to ?y)Trouu.Evo'v Vn xal to d7tX(5; Sixatov
w xal to iroXiTtxbv Sixatov. Touto Se iattv iitl xotvcoviov
jJwxi itpbc to stvat aurdpxftav, iXsuOEptov xal "aiov
\ xaT* dvaXo^tav ^ xaT* dpiOuov Sxrn 6We
ft^
iari
Sed quoniam fieri potest ut is qui injuste facit, nondum
tamen sit injnstus, quibusnam injuste factis jam injustus
est in unoquoque injustitia; genere, ut fur, aut adulter,
aut latro? An sic nihil intereritr quippe quum fieri pos-
sit ut quis cum aliqua muliere rem liabeat, sibi nota qui-
dem, verumtamen non consulto , sed animi perturbationc
et libidine. (2) Facit igitur hie quidem injuste : sed non id-
circo injustus est : quemadmodum nee fur est , etiamsi
furatus sit; nee adulter, etiamsi aduiterium commiserit;
itemque in ceteris.
(3)
Quomodo igitur reciproca per-
pessio sive talio ad jus afTecta sit, dictum est antea.
(4) Sed
sciendum est, jus id quod quaprimus, esseetquod simpliciter
jus est, et quod jus civile. Hoc autem inter eos est, qui
communitate et societate vita) inter se conjuncti sunt ad
rerum ei necessariarum plenum fruclum, homines videli-
cet liberi et aequales vel proportione vel numero. Itaque
quibus hoc non est, eis inter ipsos non est jus civile, sed
Digitized by Google
CO
H9IKQN NJKOMAXEIQN E, ?. (1134,1135.)
TOUTO
,
OUX SOTl TOUTOt; TTpO? aXX'-jXout TO "KoXlTlXOV
Stxaiov, aXXa xi Stxaiov xai xa6' 6ftoidxr)T. Eirct
yip St'xaiov, of; xai v(5(xo< Jtpo? auTO'V vo'u.o? S\ iv
of? aSixto' t| yip 8{xk) xpiat; tou oixafou xai tot! aSi-
6 xou. 'Ev of?
8'
iSixia, xai to aSixetv ev toutoi?, ev
oT? St to aStxetv, ou TtSatv aotxt'a

touto
8'
i-rtl to
tiXe'ov auTtji vt'jxeiv twv owXw? ayaSSiv, eXatrov Si twv
ai?Xco{ xaxoiv.
(5)
Atb oux ewuiev ap^eiv av8p<i>nov,
aXXa tbv Xo'vov, Art lautw touto toisi, xai fi'vETat tu-
10 pawot;. "Esti
8'
6 ap^wv cpuXa? tu 8txa(ou ,el Si tou
oixatou , xai tou ioou.
()
'EiceI
8'
ouSiv auTtj) irXeov
eTvat Soxet , stirep Sixato?

ou yap veu.et itXe'ov tou arcXwi;
afaSou autSi, el (x-f) itpb? butov avaXoydv iort. 81b ixipto
itotsl

xai 81a touto diXXoTptov eTvat cpaotv eryaSbv t-Jjv
is 5ixaioa0vr|v, xaQa-tep eXs'j^ij xat irpdrepov.
(7)
Mio6b<
apa ti; ScTto;
,
touto 8s TtfjtJi xai yepa;

ortjj Si u.t} txava
Ta TotauTa, ouroi ytvovTat Tupavvot. (a) To Si 8s-
oitOTtxbv 81'xatov xai to itaTpixbv ou tbuto toutoi? aXX*
Sutoiov ou yap e'trrtv aStxCa itpbq xi b&tou obcXSc, to
!N) Si XTTJ-xa xai to tixvov, lio? av
$
m)Xi'xov xai u.-)) )-a>-
pio8^,<ncep (iipos auTOU.
(9)
A&tov
8*
ouOsl? irpoat-
pstTBi pXtcTcrsiv 81b oux sotiv aStxia itpb< a&Tov.
OuS' apa o'Sixov ouSi Stxaiov to tcoXitixov* xaTa vo'[xov
yap ^v, xai ev oT; Instpuxst sivai vo'jjio?
*
outoi
8'
rpvi
26 oT< u-rapyet ledtr,< tou oEpystv xai apyc6ai. Atb
jiaXXov wpb; yuvalxi ^0Tt Stxaiov
^
itpb? xixva xai
XT^jxaTa

touto ^ap loxi to oixovopixbv Stxaiov* irepov
Ss Xai TOUTO TOU ItoXlTlXOU.
jusquoddam certum et adilliussimilitadinem. Jus enim
inter illos commune est, quibus et lex inter ipson communis
est. Lex porro eorum est, in quoset injustitia cadit; Jixri enim
(ex qua injustitia; nomen Graecis ducitur) juris el injuria?
dUceptatio est. Inter quos autem injustitia locum liabet, in-
ter bos et injuria; faciendat locus esse potest. Etsi in quos
caditinjuriam facere, non continuo in iis omnibus injustitia
reperitur. Est autem injuriam facere, eorum quae absolute
bona sunt, sibi plus tribuere, minusque eorum quae absolute
mala.
(5) ltaque hominem non sinimus imperare, sed legem
aut rationem ; quia ista quae modo diximus, tile sibi facere
consuevit, litque tjrannus. Est autem is, qui praeest, juris
cttstos. Quodsi juris, ergo et aequalitatis.
(6) Objieilur : si
quis Justus sit, nihilo plus ad eum boni, quara ad ceteros
videri pervenire : non enim eorum quae absolute bona sunt,
plus sibi quam aliistribuit, nisi exproportioneei istud de-
beatur : atque idcirco talem alteri laborare, etobhanc
causam bonum alienum dicunt 'esse justitiam, ut et
ante dictum est. (7) Respondetur : danda igitur ei
est merces aliqua. Haec autem est bonos et decus. Qui vero
bis contenti non sunt, hi Gunt tyranni. (8) Jus autem vel
domini in servos, vel patris in liberos , non est idem atque
base ; sed aliquid horum simile. Neque enim cuiquam in res
suasinjusteagendi locus esse potest absolute. Atquiet posses'
sio seu mancipium, etliberi, usquedum parvi sunt necdum
a patre sejuncti, partis instar sunt. (9) Seipsum autem nemo
damno alflcit consulto. Non est igitur cuiquam in se
ipsum injustitiae exercendae locus : ex quo efficitur, neque
injuriam neque jus civile cuiquam esse ailversus seipsum.
Lege enim jus constare, in iisque locum habere, apud quos
legem esse conimunem natura fert, paullo ante dicebamus.
Hos autem esse docuimus
,
quibus est inter ipsos imperandi
et parendi tequalitas. ltaque inter virum et uxorem magis
quam inter patrem et liberos , et dominum item ar. servum
juris est communitas. Illud enim est oeconomicum jus : alind
vero etiam ipsum est ajure civili seu politico.
CAP. VII. [X.]
Tou Si icoXitixou Sixatou to (aev (pusixdv taxi to 8i
30 vojxixo'v, -(.ucfixbv (tiv to itavTa^ou t-))v auf)iv lyov 8u-
vau.iv, xai ou tw Soxstv ?j
p.r,
,
vouixbv oi 8 i\
apx^?
ixiv ouOiv Sta-pspst outok i\ aXXwc, orav Si Owvtcu,
Sia*s'pst, oTov to u.v3< XuTpoua6at, 4| to aTya 8ueiv
aXXa u.-)-, 8uo icpd6aTa, ?ti Sera iirl tuv xad' exa-rca
16
vo-xoOstousiv, oiov to Oustv Bpaaioa , xai xk j-i--pt*-|xa-
twSi).
()
A&xeT
8'
eviou eTvai iravTa TotauTa , Sti
to |iiv cfut axtvT|TOv xai iravTayou tiiv aurfiv e^ei
Suvau.iv, u-ncep to Ttup xai e\8aSe xai iv Ils'paat;
xaist, t4 8i 8ixata xtvou-xsva SpSio'tv. (3) Touto
to
8'
oux Itrriv oStux; t/ov, aXX' Etrriv 5. KaiTot itapa
yt toT? 8eot Tff-o? ouSauvw?* itap' -f)-jiiv
8'
iWt (xev ti
xai cfuasi , xiv71tov u-evtoi jcSv. 'AXX' 6ao>< icrrl xb
(xiv OUCEl to
8'
ou (fuast. (4)
Ilotov Si euEt tuv
ivSt^OH-^vtov xai aXXox; i*Xtv,
xai itoTov ou dXXi vo-
lt
(xotov xai euv8^xi, etitip i|xcpw xivtjt* 6u.ot'w?, S^Xov.
Kal iizi twv aXXojv 6 auTO? 4pu.dost SioptiJu.d<

cpuost
yap ij Sc^idc xpstTrtuv.xaiTOiivSs^STai Ttva? aucpiSs(t'ou<
yEVEaSai. (a) Ta Si xati 9uv8^xi)v xai to ouu.*pE'pov
twv SixaCtov l-xoia iort Tot? (iiETpoK

ou yip itavTav^ou
10
Xaa Ti o!vr,pa xai tJiTripa u.Tpa , aXX' o5 u.iv cavouvTat,
u.e(tp, <Z Si irwXouotv, iXixxio. 'Ou.oiok Si xai Ta
u.t| -puctxe cJXX' av8pb>-Tiva Stxata ou TauTa -ravTayou,
Jus civile autem aliud naturale est, aliud legitimum. ."Sa-
turate, quod ubique gentium eandem vim obtinet, non quod
ita vel decretum sit, vel non decretum. Legitimum autem,
quod ab initio hoc an illo modo (iat nihil refert : quum
vero constitutum fuerit, tunc demum refert; quale est
istud, mina captivum redimere ; aut, capra Jovi sacrificare
,
non ovibus duabus. Pra-terea leges omnes, quas de rebus
singularibus ferunt, ut Brasidae sacra facere, et qusecum-
que a populis scita et decreta sunt.
(2) Existimant autem
nonnulli, jura omnia esse htijusmodi, id est legitima :
quoniam id quod constat natura , immutabile est et ubique
eandem vim babet; ut ignis et lite et apud Persasurit:
jura autem quotidie vident immutari. (3) Sed hoc non est
ita, quujn-slttamen aliqua ex parte. Quanquam apud deos
forlasse nequaquam ita liabet : apud nos certe est aliquid,
ct quidem naturale , tamen mutabile est hocomne. Venim-
tamen hoc non obstante aliud natura valet, aliud non natura.
(4) Porro quodnani et quale etiam eorum qua: aliter eve-
nire qurcque mutari possunt, natura constet, et quod rur-
sum non natura valeat , sed lege et consensu , si quidem
ambo sunt pera-que mutabilia, facile intelligitur. Ac cete-
ris quoque rebus poterit eadent distinctio accommodari.
Manus enim dextra vatenlior est sinistra natura : atqui
evenire potest ut aliqui sinistra perinde ut dextra .utantur.
(5) Jam vero quae jura ex consensu et militate hominum
nata sunt, ea mensuris similia sunt. Neque enim omnibus
in locis sunt aequales vini triticique mensurae : sed iis in
locis, uhi emunt quae illic nata alio exportentur, majores
;
apud illos, ubi ea revendunt, minores. ltemque jura non
naturalia, sed humaoa, non sunt omnibus locis eadem. Nam
Digitized by Google
flI36)
ETHICA NICOMACHEA. LIB. V. CAP. Vlll. 61
eWt ouS' at TroXiTfTai, stXXi u.ta (xovov iravra^ou xaT&
oumv -f) aptcrrr). (o) Twv 1 Sixoti'wv xai vou.tu.tov
cxaCTOv w t& xa6dXouftpo? tot xa6' xaora Iyei
-
t&
u.ev ^00 itpaTTOjAeva 7roXXa
,
ixEtvwv
8'
Scao-rov eV xa-
OoXpu yap.
(?)
Ata^epet Si to dS{xir|u.a xai to aStxov
xai to Sixatwu-a xai to Sixaiov dtStxov (xev yap t<m
nj ^uaet ?j Tajer t& auto Si touto, ?Tav irpay_65j,
(JS(xY|ua eon, irplv Si irpa^Orjvai, ouicu, aXX" aSixov.
'Ofnoft*; Si xai 5ixaiwu.a. KaXeurai Si [xSXXov Sixaio-
u) irpapuxa to xotvov, Sixai'ioua Si to e'TtavdpOwu.a tou
d3ixr'u.ato<;. KaO' fxaaTov Si auTuv, atota it efSi)
xat Troa xai itepl Ttoia Tuyxavet ovra, Sorepov liri-
exeirteov.
ne reipublic-e-quidem regendie forma una eteadem est apud
onines ; etsi una dumtaxat ubique locorum consontaaca
naturae est, ea quae est optima. (6) Jam unumquodque jus
et unumquodque legitimumeaodemralionem habetad lio-
minum actiones
,
quain res unirersae ad singulares. Nam
qua; agnntur, multa sunt : sed horumunumquodque quid-
dam est unum. Est enim universum quiddam. (7) Differt
autem injuste factum sive injuria, ab eo quod est injus-
tum factum sire res injusta ; et juste factum sive justa
actio, ab illo quod est justum factum sive res justa; nam
factum injustumspectatur in ipsa natura vel constitution? :
hoc vero ipsum , ubi ad rem collatum fuerit, injuria est;
quod priusquam tieret, nondum injuria erat, sed res in-
justa. Eademque est juste facti ratio. Ceterum vocabulum
StxaionpaYTiixa magis usurpatur generaliter quam Stxatujia,
quod fere ponitur pro eo quod est emendatio injuste facti.
Qua; sint autem cnjusque genera et partes, et quot sint, et
'
in quibus versentur, posterius nobis erit videndum.
CAP. VIII. [X.]
"Ovtwv Si tu>v Sixaiwv xai aStxwv twv eipi]u.evti>v
,
is ioixel (xiv xai StxatoirpaYei , Srav exwv ti? aura icpar-
tt,- Srav S' axwv, out' 35ixeT outi StxatoirpaYei aXX'
?, xt auu.6s6r,xdV 0T4
y^P
o-uu.6s'6r,xs 8ixaoi<; eTvat
r, aot'xoic, 7rpaTTOuoiv. (a) 'A8txi]u.a Si xai Sixaio-
itpa-pr,u.a wpiorai tw Ixoueri'w xat axoutffw
-
Srav
ykf
exouo-tov
y,
tyi-ft-tai, fiu.a Si xai aSixrijia tot' ioTtv
&ar ecrat ti aStxov uiv , 8uo)u.e S* ouirw , lav uv)|
to ixouotov Tcpoenj.
(3) Aeyw S' ixouaiov u.^v, worttp
xat irpdrepov ctpi)Tat , 8 av ti? twv
ty
a&Ttji Svtwv
eIS&k xai u.^) ayvowv irpartr, a-iyre Sv u.^T( t]i (i^Tt oft
% cvsxa, oTov Ttva tutttei xat Ttvt xai tvo? evexa , xaxe(-
vwv Ixaorov u.-}; xaTa ou[x6e6r,xo? u.|Si ^t'ot , tointsp et
tk
Xa6i)v rr,v }(etpa a&Tou tujctoi fTepov, ouj(_ ixaiv
ou
i^p
^1t
*
autw. 'EvSr^tTat Si t&v TtutTopievov ita-
T/pa sTvat , tov
8'
Sri u.iv dtv8po)7tot ^
twv irapovrcov
Tt; Ytxrt"**1*
>
^Tt Si itaTip aYvoetv. 'Ouioioj? Si to
TOtouTOV SttopwOto xai litl tou o5 e*vexa , xai icepl t)jv
irpa^tv 6^t,v. To &7j iyvoouu.svov
, ^
jt^j iyvoouiitvov
uiv jx-J; sit' aurw
8*
6v , ?)
pia , axouo*tov

iroXXit ^ip
xat twv <pu<jEt &nap^ovTb>v eiSo'Te; xai irpaTTOu.cv xai
ra5/ojj.ev
,
Sv ou6iv ou8' Ixouaiov out' axouaidv ioTtv,
Jov to pipSv J, diroovr^xetv.
(4)
"Effrt S' 6u.o(<oc iicl
twv aSixuv xai twv Stxa(o>v xai to xaTct euu.6erixoV
xal yap av t)jv icapaxaTa6^xr
t
v airoSofv] Ti? dfxtov xai
Sta <S6ov , Sv outs Stxata irpaTTSiv outc Stxatonpaydv
40 ^aTtov dXX' ?, xaTi ouu6eif|xdi;. 'Ou.omo$ Si xat tov
iva-fxa^du.evov xalaxovTa tJiv icapaxaTaO^xriv u.^1 aito-
StEdvTa xaTa cuu.6e6i)xb< (paTsov eStxstv xai Tot dfStxa
rearretv. (s) Twv 8i ixouatwv Ta |xiv irpoeXoptcvot
~parcou.ev Ta
8'
ou icpoeXd[Uvot , icpo:Xdu.svot u.iv 8aa
*i TtpoouXtu(7a(xrvoi , aitpoatptTa Si 80a ditpofiouXeuTa.
(s) Tptwv S-J| ouo*>v pXaGwv twv iv TaT? xoivwvtaic , toc
uiv u.T* iyvofa? au.aprjju.aTi isTiv, Stbv (ii^ts Sv
u^ts 8 (*^T ^>
u^ts oS Ivsxa fritAaSj itpa^T)*
^ Y^P
u ^aXetv ?, 06 toutw % 06 toutov $
06 toutou evexa

wffir\ , iXXi ffuvt6ii oi^ on" evexa 4>^8ti ,

oTov ouy_ fva
Tpwrr, dXX' fva xtvrrjin)
, ^
ouy_ Sv , rj ouy_ S?.
(7)
"Orav (liv o3v itapaXdYW?
^
8Xa6i)
Y''
v1ta
)
^""*
Jus porro et injusta quum sint eaquae sunt a nobis expo-
sita, injuste et juste agitaliquis, quum ea sua sponte agit;
quum invitus agit , nee injuste nee juste agit, sed secumJ 11 rn
eventum : aguntenim hi ea quibus accidit ut justa vel in-
justa sint. (2) At injuste et juste factum illo definitur, quod
est sponte et invite factum. Nam quum quid sponte fit, turn
et vituperatur, et simul injuste factum e<t, Erit ergo aliquid
injustum
,
quod nondum erit injuste factum , nisi eo acccc-
serit ut sponte factum sit.
(3)
Sponte autem fieri dico ( ut
et supra a nobis dictum est ) id quod quisin sua potestate
positum facit, et sciens, id est, non ignoranseum quern in-
juria afficit, nee id quod facit, nee quo instrument , nrc
cujus rei gratia : puta, si non ignorans quem verberet,
quare verberet, cujus denique rei causa verberet; atque
etiam ista'omnia non sint ex eventu, nee fiant per vim
;
veluti si quis alicujus manu appreiiensa alteram verberet,
hie non sponte facit : non enim erat res ha?c in ipso sita.
Contingere etiam potest ut pater sit is qui pulsatur; is vero
qui pulsat, ilium esse hominem dumtaxat, aut eOrum qui
adsunt aliquem sciat, patrem suum esse nesciat. Siini-
lem autem distinctionem in eo quoque adhiberi oportet,
quod est. cujus causa res agitur, et in tota adeo aclionc.
Quod autem ignoratur, aut quum minime ignorstnr, ta-
men vel in ejus qui agit potestate non est , vel in quo
agenti vis afiertur, id ab invito agi dicitur. Nam mulla
sane eorum quae naturaliter eveniunt in nobis, wien-
ies et agimus et patimur : quorum tamen, niliil nee
sponte nostra nee nobis invitis fieri dicendura est ; ut, se-
nescere aut mori. (4)
In rebus justis autem aeque atque in-
justis illud quod dicitur ex eventu, locum liabet. Nam
si quis depositum reddideril invitus et metu-coactus, ejus
actionem justam esse, ant ipsum juste asere dicendum non
est, nisi ex eventu : itemque qui necessitate coactus et in-
vitus depositum non reddit, is quoque ex eventu injuriam
facere resque injustas agere dicendus est (5)
Eorum au-
tem qua* sponte agnntur, alia consilio capto agimus, alia
consilio non capto. Consilio capto agimus, quae re priusde-
liberate ; non capto consilio, quae re non ante deliberala
agimus. (6) Jam quum in vitas societate.et contrahendi:,
rebus tria sint damnorum genera : ea qnidem, qua? cum
inscienlia
conjuncla sunt, errata vocantur : quum quis
scilicet egerit ant in quem , ant quod, aut qnomodo
,
ant
cujus gratia minime existimavit. Nam aut se non percussu-
rum, aut non hoc instrumento , aut non hunc ,
aut non hu-
jus rei causa arbitratus est ; accidit autem non id cujus
causa se facere existimavit, sed louge aliud :
verbi gratia,
si non ut vnlneraret.sed ut pungeret, ferrum strinxit
: aut
non euro quem pntavit vulneravit, aut non quomodo vo-
luit. (7)
Quum igitur necopinato damnum illatum fuerit
Digitized by Google
62 HeiKQN NIKOMAXEIQN E, 6
yifia,
orav Se fil| 7capaXoY<o<; , dveu Si xaxtac, ajjuxp-
Ti)u,a* djiapTavet uivYapoxavf, ap/jJjiv autw
|
ttj<
altij;, d-ru/et
8'
6rav Ibi9ev.
()
"Orav Si el3<i>?
uiv u/r, itpo6ouXeuaa< oe
,
d8tXTju.a , otov San -ce
6 oti 6uu.bv, xai dXXa naOi), Sea dvafxata
$
fuatxa,
uu.6aivst TOt( avOpcoiroi?' tetuTa yip (IXdircovTec xai
afiapravovTS? dSixouoi jjiev
,
xai dSix^fia-rd laxtv,
ou jxeVcoi 7Cb> aStxot Sia Taura o<jSs 7tovi]po(" ou
Y&p
Sia
fto^Oilpfav ij |JXd6V (9)
brav
8'
ex TCpoatpeaeux, dStxoc
10 xai [xo^6T|po(. Aio xotXSic xi ex dupou oux ex itpovofac.
xpiveTar ou
fip
ap/j.i 6 6utuj> toiwv
,
dXX' & 8pY(oa;.
(10) *Eti SJ ouSe iteplTOu^evtaftai
?j p^
du^ta&nretTat,
dXXa irepl -tou Stxafou' lit! faivopevi]
f^P
d8ix(a
^
3pY^
lortv. Ou yip oio-Ttep ev toic. suvaXXaYu.ao't itepl
10 tou f'veaOai du,<f-ta6T)Touo'iv, wv dvaYXi) tov erepov
elvai u.oy6i)p6v, av pv}| 8ta X>i6i)v auTO SpGatv dXX*
JftoXoYouvre? itepi tou itpaynaTO?, irepl tou icoxepMC
Stxatov du.<pio
,
6r,Touo'tv. 'O
0"
ixiSouXtuca; oux ayvoEi,
ware 6 ulv outat dStxturOat, &
0'
ou.
(11)
*Av
8*
ix
20 irpoaipeVtuic pXotj^l, dStxet. Kal xaTa tut ^8) Tit
Sixiju-aTa 6 dSixoiv dotxo? , Stay itapa to dvdXoYOV
(ll35,llc.)
?, ^ 7capa tb taov. 'O(iot'<oc Se xai Sixatoc, 6rav 7cpoe-
Xdaevo? 8txawitpaY?. AtxaiorcpaYei 8e, av u.dvov
Ixwv itpa-mri.
()
Tcov
8'
dxouaidiv T& {lev eari ffuy-
S5 Yvo>,uovtxa Ta
8'
ou ovYYvwuovtxd
*
80a oiv yip
M-^
|Mvov ^Yvoouvxe? dXXa xa\ 8t' aYvotav Sjiaprdvouat,
ovfYvtojiovixd, ^a ^ 1*^
Si' aYvotav, dXX' aYvoouvTe?
p;ev 8ii irdeos Si |*^Te cpuaixbv (x^t
1
dvOpwmvov, ou
ffUYYV(0(xovixa.
infortunium nominator : quum autem non inopinatn
quidem, sed non tamen malitiose, erratum seu peccatum
est. Peccat enim turn qnisque, quuin in ipso causae princi-
pium inest; infortunatus est, quum principium extra est.
(8) At vero quum quis sciens laesit alteram , sed delibe-
ratione non antegressa , injuste factum est ; exempli causa
,
quaecumque vel ab ira vel ab alits affectibus qui aut ne-
cessarii sunt aut naturales, hominibus accidunt. Hujusce-
modinamque damnum dantes, atque ita peccantes, injuriam
quidem illi faciunt , et haec sunt injuste facta : nondum ta-
men propter haec ipsi injusti neque improbi sunt; non enim
malitiose damnum illatum est. (9) At vero si quis consilio
capto et de industria ista agit, turn vero et injustus et im-
probus est dicendus. Quapropter rectequae per iram fiunt,
facta non putant de industria. Non enim talium auctor est
is qui iratus facit, sed is qui irritavit. (10) Prasterea non
est controversia de facto , sed de jure. Ob injustitiae enim
speciem ammo objectam ira commovetur. Neque enim hlc
de facto controversia est , ut in rebus contrahendi* inter
eosqui contraxerunt
(
quorum necesse est alteram esse im-
probum, nisi obliti id faciant), sed de facto unum et idem
sentientes, de jure ambigunt. At qui cogitate et fraude con-
cepts liesit alterum , non ignorat. Itaque alter injuria se
esse affectum arbitrator, alter vero non item.
(4) Quodsi
quis consulto damnum inferat, injuriam facit : et ab his
demum injuriis inferendn injustus est, quum videlicet a
proportione vel ab aequalitate discesserit. Quo modo item
Justus est aliquis turn, quum consulto juste agit. Juste agit
autem, si modo voluntate sua agat. (12) Cetemm eorum
quae invite fiunt, alia venia digna sunt, alia non item. Quae-
cumque enim non solum inscientes, sed etiam per inscien-
tiam peccant homines , iis ignoscendum est
;
quaecumque
vera non propter inscien tiam peccant, sed inscientes, quia
perturbationibus nee natural ibus nee humanis incitati , iis
non est ignoscendum.
CAP. IX. [XI.]
30 'Aitop^aete o" av ti?, e! (xavwc ctwpicxai itepi tou
aSixetffOai xa\ aoixeTv, Trpcoxov uiv el lortv &anep Eu-
pnti8nit eip>)x!, Xs'yiov aro'it<o
-
MrjTe'pa xaTc'xxa rip Ipr,'/,
Ppxu
Xoyo?
,
exuv ixoOaav, ^ BsXouerav oux ixwv
'
:t irdtepov yap w? ilrfiwq eaTtv exo'vTa iSixeioOai , rj ou
dXX' axoiiaiov Sitav, wtritep xsl to aSixeiv nSv ixou-
atov. Kat Spa irav oil to)? y| txtivoji;, uionep xai to
dStxeiv uav ixouvtov, t| to uiv Ixouvtov to
8'
dxouvtov
;
(2)
'Optotoi; 8: xai iicl tou StxatouaOat

to
fkp
8txato-
40 irpaYetv 7tSEv Ixouatov, &o-t' euXoyov dvrtxeta6at 6u.o(u)c;
xa6* IxbtTepov to t' d8txet8ai xai to oixatouodat ?, Ixou-
fftov ^ dxouertov eTvat. "Atowov
8*
av 8d^ete xat eirl
tou SixaioucOai, el icSv Ixouatov evtot yap Sucatouvxat
06^ exo'v-te?.
(3) 'Eitel xai t6Si Stawopiiaeiev dv ti<,
& icdxepov & to doixov nenovOoK dStxetTat ita; f\ uonep
xai M tou irpatretv, xai iit\ tou 7rdo-y^eiv o-rtv

xaT&
auu.6e6)jxb; yap ivSe^STat lit' datporeptov u.etaXao.6d-
vetv twv Stxat'tov. 'Ou.oiw? 8e SrjXov 6ti xai Im. tSv
d8(xiov
*
ou yip TauTOv to xdotxa irpdrretv to dStxeTv
to o53e Tb d8txa Tc&oytiv tm d8txeta6at. 'Optoi'oK 8e xai
iirl tou StxatonpaYciv xai 8txaioua6at* dSuvaTov
fkp
Dubitare autem posset aliquis, anne satis distincte de
accipienda et facienda injuria a nobis disputatum sit- Ac
primum quidem quaeri potest , utrumnam ita se res habeat
,
ut dixit Euripides , cujus base sunt absurde sane dicta :
Matrem is meam peremit, ut paucis loquar,
volens volenlem, vel volentem non volens.
Utrum enim potest revere fieri ut sua voluntate quia
accipiat injuriam , an non potest ; sed potius omnis invito
fit injuria ? quemadmodum sane facere injuriam omnino
est voluntarium. Utrum, inquam, omnis injuria accipitur
hoc posteriore modo (contra voluntatem
)
, an potius
illo priore modo (voluntate), qiiemadmodum facere in-
juriam omnino est voluntarium? an vero aliam quis sua
sponte accipil.aliam invitus? (2) Atque hoc idem etiam de
juris actionibus quaeri potest. Voluntarium est enim quid-
quid juste aliquis agit. Itaque oppositions quoque in am-
bohus eandemesse rationem consentaneum est, atque ita
utraque similiter, injuriam scilicet accipere, et jus suum
obtinere.vel voluntaria esse, vel non voluntaria. Sane quum
satis constct, jus suum uonnullos pati minimesua sponte.
vel ob illud quoque videatur absurdum dicere, jusnon nisi
a volentibus percipi.
(3)
Quod quaeri de eo quoque potest,
num, quicumque aliquid pertulit injusti, injuriam acce-
pisse dicendus sit; an vero ut in agendo, sic se res habeat
etiam in perpetiendo. Contingere enim potest ex eventu
,
ut quis in utroque juste percipiat. Similiterque videlicet
etiam in injuslis. Plurimum namqueinterest Inter, resinjus-
tesagere, et injuriam facere : itemque inter, res injustas per-
ferre, atque injuriam accipere. Idemque est dejuste agendo.
. Google
(1136,1137.) ETH1CA MCOMACHEA. LIB. V. CAP. IX. 63
aStxeiuOat jjir, iStxouvtoc ^ StxatouoOat u.i| oixaioirpa-
youvxo?.
(4)
Et
8'
eWtv airXw; to oSixeiv xbJJXdirretv
ixovxa xtva, to
8'
ixovra elSo'xa xal 8v xal
<p
xal
&$,
3* axpaxr,; Ixuv (JXaimt auxb; aurdv, Ixwv t' av
& dtStxotxo xal IvSiyoixo auxbv auxbv aSixelv. "Effxt Si
xal touto It Tt twv aitopouuivojv, el lvliyiia.\ auxbv
atrbv aStxeTv. (s)'"ETt Ixwv av xi< Si' axpaenav lit
aXXou (JXdirxotxo exovroc., Sot' ei7] av IxoW aSixeTcrOai.
*H oux 8p8b; & otopt<ru.o'<;, aXXa npooOtTcov tS> jSXaTtxEtv
*
slSdxa xat ov xal 5 xat &? tb irapa tJjv ixtivou |5ou-
Ar,o-tv;
()
BXawxsxat (tiv ouv ti< faccbv xal xaotxa ircf-
oyet, dStxeTxat
8'
ouOeU fxc&v ou6clc yip (ilouXexai,
008'
& axpaxifc , dtXXa irapi r}|v p\>uXr)0~tv irparrtt oure yip
JkuXeTai ou9el( 8
fj^|
otsTat elvat virouSaiov, ? appa-
ls ttji; ou/_ a oiexat ScTv icpatrcctv irpamu
(7)
'O Se x&
aurou StSouc, wtnvep "Ou,i)po'{ <pr)0-t Sotivat xbv rXau-
xov T<ji AioixjjSet
yyjcta ycdxitwv, exaxoulot* ivveaSotuv,
oux dStxcixaf eV auxSS yap e'axt to Sioo'vai, to
8'
dSt-
xetotiat oux f7c' auxco , aXXa tov aoixouvxa Set uwap-
jretv.
(g)
Hcpt uiv o3v xou aStxetaOat , bxt ou ixou-
ctov, SrjXov.
[XII.] "Eti
8*
Sv 7tpoeiXdu,e0a 8u* *Vttv eijtetv, ird-
xtpdv itox' aStxet 6 veiu:a<; itapi t))v ^(av to irXetov i|
a & ejrojv, xat el iaxtv auxbv auxbv aoixetv
(0)
ei yap
ivoe^exai tb nporepov Xey9lv xal 6 8iaveu.<ov aStxet
aXX' ou 6 i^wv T0 JtXe'ov, ei Tt? irXeov ixs'pw ?, aG-coi
ve'fiet tiooK xal Ixtov, ouxo? auxb? auxbv aSixet. "Oirep
Soxoticriv oi (x^Tptoi Tcotetv 6 yltp irttx^ ^XatT<.>Tt-
* xo loTtv. *H oiSi touto aicXouv ; itt'pou yip &YQov,
tl ftu^tv, IttXeovs'xtei
,
oTov 8d$T)? rj too aitXw; xaXou.
'Eti XuE-cai xal xaxa tov Sioptvpibv tou aStxttv* ou6ev
yip irapa rfjV aurou 7caaj^et ^ouXrioiv, wote oux aSixct-
Tat ota yt touto, d&X'ttitep, flXotTr-cETai (xdvov.
(10)
4>a-
8 vcpbv 3e xat 6ri 6 8taveu.wv aStxei, aXX' oO/ 6 to ttXeov
E^tav aet
-
ou yap t>i to aStxov Gicapy^et dStxet, aXX' 5
to Lcovxa touto atotetv

touto
8'
S6ev ^) ap^ tt;? 7cpa-
iswf, j( Ecrnv ev tSi 8tavc'u:ovTt aXX' oux tv tw Xau.-
oavovrt. (11) "Ext eWl itoXXayui; to itoteiv XereTat,
M xal eotiv tb( xa a'^u^a xTCtvet xal i\ -flip xal 6 oixE'xr,;
IstTaiavrot , oux iSixet (v, itoteT 8s Ta aSixa. (is) "Ext
cl {xtS> ayvowv expivtv, oux dStxet xati to vojitxbv 8(-
xatov ouS' dtStxo;
^ xpt'otc eoti'v, Iffxt S' o) dStxoc

Extpov yap to vou-ixbv Stxaiov xal xb ixpoixov el Si yt-
u vtocxtiivexptvev dStxb>;, itAEOVEXxei xal auxbf
?i
X"p
l
~
to< r\ Ttu;o>p(a;.
(13)
"QcntEp o3v xav it xt; u.ep(aatxo
tou aStx^paTOC, xal 6 Sta xauxa xptva; dStxtdf tcXeov
ijret

xat yap lit' Ixefvwv 5 tov dypbv xptva? oux aypbv
aXX' dpyuptov Aaev. [XIII.] (u) Ot S' avOptaicot
M
*y
iauxotc otovrat eTvat to dotxetv, 81b xal to 81'xaiov
iTvat
p
aoiov. Tb
8'
oux loxtv

ouyyeveVOat u-tv yap
tb tou yeixovo? xal itaxd^at xbv TcXrifflov xal Souvat Tj
y_etpt to ipyuptov ^aStov xat eV auxot?, aXXa xb tbSt
atqae de justum perpetiendo statuendam. Nam fieri non
potest nt quis injuriam accipiat, nisi sit qui facial, aut nt
jus suum obtineat, nisi sit qui juste agat.
(4)
Quodsi inju-
riam facere, simpliciter est alicui sponte sua nocero (sponte
autem nocere est, scientem et cui, et quo, et quo modo
noceas), incontinens autem sponte sua sibi ipse nocet
:
ergo sponte sua injuria aflicietur, et fieri potent ut quis se
ipse injuria afficiat
;
quod ipsum etiam unum est ex iis qua:
dubitantur, fierine possit ut quis sibi ipse injuriam racial.
(5) Praeterea poteritaliquis sponte sua propter incontincntiam
suam ab altera item volente damno affici. Atque secundum
tuec fieri poterit ut quis sponte sua injuria afiiciatur. Aut
non est recta superior dclinitin , sed illis verbis Nocere scien-
tem et cui, etquo, et quomodo noceas, addendane sunt
btec : Contra illius voluntatem?
(6)
Damno igitur sua
sponte quispiam affici resque inju'stas perferre potest; in-
juriam autem sua sponte accipere nemo potest. Nemo enim
vult injuriam accipere, ac ne incontinens quidem : sed
preeter suam voluntatem agit. Nam nee vult quisquam quod
non arbitratur esse bonum , et incontinens id quod agen-
dum esse non putat , agit.
(7) Neque vera qui oat sua sic
ut scribit Homerus Glaucum Diomedi
Aurea donantem arma, sibi invicem ahena recepse
,
bubus etnenda novem hxc, centum aequiparantibus illis.
Injuria af ficitur. In ejus enim potestate situm est dare aut
non dare : at injuriam accipere non est in ejus qui acci-
pit potestate situm, sed oportet sit qui injuriam facial.
(8) Injuriam igitur non accipi sponte, sicapparet.
[XII.] Sed ex iis quae consilium erat proponere, duo
nobis restant explicanda : utrumnam injuriam faciat is
qui plus alicui tribuit, prater ejusmeritum ac dignitatem;
an is qui plus consecutus est; et fierine possit ut quis sibi
ipsi injuriam faciat. (9) Nam si contingere potest id
,
quod
priore loco dictum est, ut is qui plus tribuit, faciat inju-
riam, non is qui plus obtinuit ; sequitur ut, si quis plus
alteri quam siDi tribuit sciens et 6ua voluntate, is se ipso
afficiat injuria. Id quod modesti bomines facere consueve-
rnnt. Nam vir bonus de suo jure lihenter et facile aliis con-
cedere solet. An ne hoc quidem etiam simplex est? nam plus
sibi altertus boni forsan vindicavit, veluti gloria;, aut ejus
quod absolute honestum est. Praeterea ex definilione ejus
quod est injuriam facere, refellitur altera sententia. Nihil
enim tali accidit prteter ipsius voluntatem. Quare propter
istud injuria non afficitur, sed , si forte, damno afficitur
dumtaxat. (10) Perspicuum autem etiam illud est, eum qui
plus aequo dat uni, quum distribuit, facere injuriam; ne-
que vera semper eum qui plus obtinet. Non enim is in
quo id inest, quod fnjustum est, injuriam facit; sed is in
quo inest sponte hoc facere , hoc est , a quo actionis prtn-
cipium proficiscitur, quod sane est in eo qui distribuit
,
non in eo qui capit. (II) Praeterea quoniam Facere multis
modis dicitur, et usu venit ut inanima quoque intorfitiant,
et manus, et servus item dominijussu : non injuriam qui-
dem facit talis, sed tamen rem injustam facit.
(12) Praeter-
ea si quis ignorans judicavit, neque facit injuriam
,
quod
quidem ad jus legitiinum attinet, neque judicium injustum
est, sed tamen quasi injustum. Nam jus legjtimum aliud est
ab illo primo. Quodsi sciens injuste judicavit
,
jam ipse quo-
que plus consecutus est vel in eo quod gratiam iniit ab
altera, vel in eo quod inimicitias suas ultus est. (13) Igitur
si quis injuriae facta: sit socius, sic etiam in illis is ut
qui propter haec injuste judicavit, plus obtinere intelligitur.
Nam et qui agrum alteri adjudicavit ob hujusmodi rem, non
agrum mox neccsse est ut acceperit , sed pecuniam vel quid
simile. [XIII.] (14) Homines autem in sua potestate positum
esse putant injuriam facere ; eoque esse facile
,
justum esse.
Sed non ita est. Nam cum victni uxore rem habere, et al-
teram verberare, et manu pecuniam dare, turn facile est,
turn in orum qui faciunt potestate situm est :
sed ex ua-
Digitized by Google
64 HeiKQN MKOMAXEIQN E, (1137)
fyovTot< tavTa iroteiv oute fifSiov out' eV autoT?.
(lb) 'Ouoiox; SI xal to fvwvai t& oi'xaia xal toc aSixa
ouSiv oiovTai ffo^ov (Tvai, 6"ti itspl wv ot voiaoi "kiywavt
ou yaktTzbv uvtvat. 'AXX' ou tout' eWt to Stxata
l> aXX' r) xati auu.6cTjXo'c, aXXi ttw? irparrdaeva xal
.iraS? vcu.o'uva Sixaia- touto 8e xXeov epyov | t4
uyutva eiSevat, t7m xaxei u.sXt xa\ oTvov xal IXXso-
pov xai xauatv xal tow-tjv clSevai faSiov, aXXi too? Set
vstu.ai icpb? uyittav xal tivi xal icote
,
toooutov epyov
io oaov tatpov eivat. (le) At' auxb Ss touto xal tou 8i-
xaiou otovTat eTvat ouGev tjttov to doiXEiv, Sti oJOsv Jjt-
tov 6 Stxaio; dXXa xal (xSXXov SuvatT* av exaarov irpS-
at TOUTtdV xal
Yap
auyywivOai yuvatxl xal itaTa;ai,
xal 6 avSpEto^rJjv dtnttSa dipetvaixal crpatpsw; lag 6ito-
It TEpaouv Tpsyetv. 'AXXa to SsiXafveiv xal to sSixeiv
ou to TauTa iroietv la*{
,
itXrjv xaTa uu.6e6irjxo<, dXXa
to <S)Sl eyovTa TauTa toieTv, oxnrsp xal to laTpeuetv xal
to uYidCetv ou to tsu.veiv r| u.v| Te,uvctv /j (papu.axutv
y| [/.-J] <papu.axEustv loxiv, dXXa to wSi.
(l7J
"Eo-ct Si
ao
Ta Stxata ^v toutoi; ok y-itzati tuv airXoic ayabiav,
t/pvai
8'
&irep6oXriv Iv toutoi; xal IX/.eitj/iv Tot uiv
Y&p
ot5* eVrtv 6itep6oX
,
}| auTtov, oTov "out to!? Oeoit
,
toi(
8'
ou6:v [xopiov wspe'Xtfiov, to?( dviotTox; xaxoic, dXXi
itdvTa pXditTEi, toT? 8e
K

XP'
T0U * ^ia T0"T
'
v6pwiti-
Sj
vdv Ion.
bitu et sicafTeclos luec facere, id neque facile neque ineo-
rum potestate situm est. (1 5) Similiterjusta el injusta nosse
nullius sapientiae esse patent : quia ea de quibus loquun-
tur leges, intelligere difficile non est. Verum isla non sunt
justa, nisi ex eventu : quum autem certo quodam modo et
aguntur et distribuuntur, tunc juste sunt. Hoc autem ma-
jus opus est, quam verbi gratia res salubrcs cognoscere. Nam
illicquoque mel, vinum, veratrum, ustionem et sectioocm
nosse facile est ; sed quomodo , et cui, et quando ad sani-
tatem adbibenda sint, cognoscere, tarn est magnum et ope-
rosum, quam medicum esse. (16) Propter hancipsam causam
non minus justi quam injusti hominis esse putent, injuriam
facere : quia Justus non minus quam injustus, too vera
magisunumquodque horumagere])ossit. Namel nunc cum
aliena uxore rem habere, alterumque verl>erare, et virum
fortem clypeum abjicere, et in utramvis conversum partem
currerc posse dicunt. Atqui ignavum esse et injuriam fa-
cere, non est ban; facere, nisi ex eventu : sed sic affectum
facere
;
quemadmodum mederi et sanare non est secare aut
non secare, medicamento* purgare aut non purgare; sed
sic affectum hoec praestare. (17) Ceterum jura locum lia-
bent tantum inter eos, inter quos eorum qua; absolute
bona sunt, commnnitas est, et quibus liorum nimium et
parum esse potest. Aliquibus enim non potest esse eorum
nimium, ut fortasse diis : aliis nulla prorsus eorum parti-
cula utilis est, nempe hominibus insanabiliter improbis,
sed omnia'nocent : aliis aliquatenus utilia sunt. Atque in
eo est humana conditio.
CAP. X. [XIV
]
IIcpl Ss iTtisixeia; xal too fewixou;, itw; l/Et
i, yXv ^TttEt'xEia npo( SixaioauvTjV, to
&'
imtixls npoc
to Sixatov, i^ou.vdv iariv eIkeTv

oiJte
y^P
&>( toutov
&TckZ( OUO* <!)? ?TtpOV TO) ftVU <pa(vETai 9X01C0UU.EVOt(,
SO xal 6te pisv to Imttxkt ittaivouu.EV xal avSpa tov toioU-
tov, watt xal lit\ Ta aXXa JiiatvouvTE; u.ETafepo^sv
4vtI TOU ifOL^OV, TO IjtlElxiffTBpOV OTt PeXtIOV 8r)Xo?V-
te(* 6te Ss tw Xo'yoj dxoXoudouat <pa(vixai aTOitov d to
iiticixs? itapi to Sfxaiov ti 3v litatvETo'v Iotiv
7|
y^P
36 to St'xaiov ou aicouSatov, t| to intEtxi; ou St'xaiov, e{
dXXo* t\ ei apupu) trirouSata, TauTOv ecttiv.
(3)
*H \iiv
ouv dicopia <je8ov suu.6a(vei Sia TauTa irspl to initi-
X4C, e/(t
&'
fiitavTa Tptfirov Tiva Sp6<oc xal ouOsv uicev-
avxtov iauTotc* to te
y&P
swieixij Stxaiou Ttvb? ov
40 PeXtwv isrt Sixaiov, xal ou^ w; dXXo ti ye'vo? 3v pe'X-
Tidv iaxi tou Stxatou. Tautov apa St'xaiov xal liriet-
xii, xal du.ooiv orcceuSaioiv Svroiv xpeirtov to eicicixe'c.
(3)
Uo'.eT Ss tiv airopfav 6ri to IntEtxEf Stxaiov uiv
IffTiv, 06 to xaTa vojiov Se, iXk' i7cavdp0(ou.a vou.iu.ou
45 Stxatou.
(4)
ATtiov
8'
Sxx 8 u.lv vdu.o; xa8dXou ic5<,
itepl iv(wv
8*
oix oTdvre 6pGu>? einetv xaSoXou. 'Ev
oTouv (xvaYxr, pu\v elnetv xaOoXou, [x^i oToVre Ss 8p05?,
to d>( eVi to irXeov Xau.dvEt 6 vdu-o?, oux aYvowv to
u.apTavd(Uvov. Kal IffTtv ouSev ?]ttov SpOu?* to yip
to 2u.dpTT|u.a oux iv to} vo'pup ou8' iv Tij> vojxoO^ty) aXX*
iv Trj susei tou itpdYu-aro; lortv euflu? jap TOtauTT)
^
twv wpaxTCv 6Xtj eWv.
(p)
"Otov ouv X^yI H-iv
Sequitur ut de a3quitete et de aequo bono dicamus, quam
rationem aequitas ad justitiam
,
quam aequum bonum ad
jus habeat. Namque propius intuenlibus neque ut idem
omnino, neque ut aliud genere videtur. Atque interdum
aequum bonum laudamus, eumque virum qui aequus et
bonus est. Quin etiam hoc nomen ad alia laudando trans-
ferimus, pro bono usurpando id quod diciraus Ti snteixEo-rc-
pov, melius scilicet aliquid significantes. Interdum rationem
sequentibus absurdum videtur, aequum bonum, quum sit
quidpiam a jure diversum, esse laudabile. Nam vel jus non
est bonum, vel aequum bonumnonestjustum,si quidemhoc
a jure aliquid diversum est, vel si utrumque bonum est,
idem sunt.
(2) Tote igitur de aequo bono quaestio ex his
propemodum quae diximus nascilur. Sed luec omnia quo-
dammodo bene liabcnt, nee quidquam eorum est quod se-
cum pugnet. Nam aequum bonum jure quodam melius jus
est ; neque ita jure melius est , ut sit aliud quoddam genus.
Idem ergo est jus et aequum bonum : quumqueambo sint
bona, melius est aequum bonum.
(3) Sed bine nata dubite-
tio est, quod, quamvis aequum bonum jus sit, non est tamen
jus lege constitutum aut legitimum , sed juris legitimi cor-
rects.
(4) Cujus rei haec causa est, quod lex omnis genera-
lis est ; de quibusdam autem rebus universe et generaliter
recte praecipi non potest. Iteque quibus in rebus legis vocem
universam ac generalem esse necesse est, id autem est ubi
non satis recte fieri potest, in iis id sumit lex quod plerum-
que solet evenire
;
quamvisid quod in hoc peccatur, satis
intelligat. Nee tamen idcirco minus recte hoc lit. Non enim
culpa legis est, neque ejus qui legem tulit, sed naturae
rerum. Earum enim rerum quae in actionem cadunt, bu-
jusmodi plane materia est.
(5)
Quum igitur lege generality
Digitized by Google
(tI37,II)
6 vouoc xaSoXou , oviiGij
8'
eVt toutou irapa to x6o-
XoO, TOTS 6p6b>; iyjl, f, 1tpaXElTIl 6 VOfAoSeTr,? xai
Tiaapttv airXo*; straiv, t*7ravop8ouv to XXsi?8sv, 8 xav
6 vofioOenrx auToc outok; av tfnoi e*x<t vcapcov, xai el
* ioi , evo(io6sTTio-ev dfv. (e) Aw Stxatov pu'v eVrt, xai
{UXtiov tivo? Sixatou, ou tou aitXw? 81 aXXa tou Sta to
airXS*; au.ap-niy.aTO?. Kal eVrtv a5*TT)
^ tpuai?
^ tou
txtetxoui;
,
<Sravo'p6<>u.a vo'ixou
, $
iXXtwrai 8ii to xa8d-
Xou. Touto -yap amov xai tou (x^j itavTa xaTa vdu.ov
to eTvbi, 8ti itspl Ivt'wv dSuvaTov 8to8ai vdpwv, Sort
<J/rr
(ptdftaTtx Set.
(7)
Tou yip aopferou ao'prro xat
6 xavwv font, 6itp xai tjj? AeffSi'a; oixo8ou.ijc
6 (ioXiCStvo? xaviiv 7rpo? ykp to /?)iui tou XJdou jm-
ToxtvttTai xai ou jxe'vei 8 xavtov, xai to tj/^ispa irpo?
is to irpayjiaTa.
(g)
Ti |ilv ouv e<rtl to feietxe'f , xai
S,ti oixatov, xai tiv<x {Js'Xtiov Stxaiou , SijXov. 4>ave-
piv o ix. Totirou xai 8 Imcix^)? ti'c eVttv 8 yap tCv
toioutmv jtpoatpeTixb? xai icpaxTixo'?, xai 8
p^) axpi-
Sooixaio; sVt to ^stpov &&'
eXarrirtrixoi; , xafirtp
fywv

tov vdfiov pVwidov, inuixifc iwri, xai *) ffo aSfr) *

xeta, Sixaiosuvr) Tt ouaa xai
oty
Ite'pa ti? 415.
ETBICA NICOMACBEA.
LIB. V. CAP. XI.
65
locuta, aliquid evenit postea praeter genus illnd universum
;
tunc par est, qua praetermisit aliquid later legis et pecca-
vit in eo quod absolute locutus est, id quod deest quod-
que omissum est, corrigcre : quod etiam lator legis, si illic
adesset
,
ita eloqueretur, et de eo legem tulisset, si prasci-
visset.
(6)
Itaque quum jus est aequum bonum, turn quo-
dam jure melius, non eo quod absolute jus est, sed eo
quod propter generalem edictionem peccato non caret.
Denique hac anjui boni nature est, ut legis correctio sit
',
qua aliquid el deest, propterea quod generaliter loquitur!
Haec enim causa est cur non omnia sint lege comprehensa,
quod
dequibusdam leu ferri non potest; ut proinde
ple-
biscite opus sit.
(7) Rei enim non definite; infinite
quoque
regula est, ut et structure
Lesbias regula plumbea ; nam ad
lapidis figuram inflectitur, neque regula eadem n.anet; sic
et populi scitum ad res accommodatur.
(8) Quid sit igitur
aequum bonum, quid jus, quo denique jure melius sit
aequum bonum, et hisperspicuum est. Ex hoc etiam ap-
paret, quis sit vir aequus et bonus. Nam qui consilium hu-
jusmodi cepit ut haec
sefluatur, quique ad ea ipsa agenda
aplusest, et qui non nimis urget jus siimmum, neque In
detenorem partem, sed de jure suo coucedit potius, etiamsi
legis auxilio niti possit, is est aequus et bonus : atque hie ha-
bitus axjuitas
appellatur, que justitia qmedam est, non
alius quidam habitus.
'
IIoTcpov
8'
lv3e/!Tai Ibutov aStXEiv
5j ou, i},avepov U
twv eipr,uiviov
t& uiv
Yap
Iitti twv Sixatuv xk xaTa
irSuav aptTTjv uttotou vdpiou TeTa-cuiva , oTov ou xeXeuii
a-oxTiwiivai butov 8 vo'u.o?, a Si jxr) xtXsusi, aita-
vopeutt.
(1)
'Etc 8Tav.irapa tov vduov pXaifn; jx^ av-
n6XairTMv, ixwv, dSixti, ixwv Si 8 etJw; xai 8v xai
w. 'O 81 Si* 8py^v UTOV OipaTTWV Ixdjv TOUTO SpS
wapl tov 8p6bv Xd-fov, 8 oux t'S 6 vdjxoi;- (:t) iSixti apa!
* 'AXXa Tiva; r
t
tJjv noXiv, aOTOv
8'
ou; xmv yip itao-^ei,
aoixslTai 8'
oJeelt xoiv. Aio xai i\ jco'Xt? ^pitor, xat
t\a <jTi[tt'a 7rpdffTi tw Ioutov
8ia^8eipavTi
'at djv
soXiv d8ixouvn.
(4)
"Eti xa9' 8 aoixo; 8 u.dvov eioi-
xwv xai (iT) SXo)< ipauXoi; , oux sotiv aoix9j(jai
lauTo'v.
Touto yip aXXo twivou.
'E<iti
Y
ap icw? 8 aSi*? STto
sovr.po? woTrtp
8 oeiXd;, ou^ 65 8Xt)v tym d)v itovi)-
P
av
j
&**' ouos xaTa Tau-njv aoixsi- ^a yip av tw
iutw efrj a^pTiffSai xai irpoxs7<j8ai to auTo- touto Si
asuvaTov, aXX' ael ^v itXti'ooiv iva^ eTvai to Stxaiov
to xai to aoixov.
() 'Eti Si xuWv ts xai ix irpoat-
pe'ffeun xai itpoTepov. *0
Y
ap Sio'ti sita8e , xai to buto
TrotSv ou ooxeT oiotxetv
auTo?
8'
lauTo'v,
t4 auTa
.a xai jro5<rxei xai itoiti.
%
*Eti e^ av fxo'vTa dSixet-
rtai.
()
Hpo? 81 toutoi?
,
aveu twv xaTa
fu'poi; d8i-
w XT^dTuv ou8si; d8txet, uoi^usi
8*
ouSelc t^v iaurou
ou8 TOi^wpuyer tov Iaurou toT^ov 0O8I xXsirwi t4
iauTou. "OXw? 81 XueTai to Ibutov aSixstv xaTa tov
StopKTjxov tov Ttepl tou Ixouffuo? d8txeTo8ai.
(7)
q>-
vipov Si xai on a^u ulv ipauXa, xai to a8*ixtTo9ai
M xai to dSixsiv to pilv yap IXarrov to Si irXt'ov
Ijfeiv
srl tou fxi<xou xai wirntp &yttivov uiv sv iaTpix^,
tkxTixov Si iv ifuavasTix^- dXX' opwrt?
xpov to iSt-
ARISTOTEtES. II.
CAP. XI. [XV.]
Exnsautem quae dicta sunt, perspicuum est, utrum fieri
possit ut quis sibiipse faciat injuriam, necne. Nam el qua;
omm
virtuticongruenlia
lege constitute sunt, in juribus
sunt habenda
;
exempli gratia, non jubet lex se ipsum inter-
hecre,
et quae non jubet, ea vetat.
(2)Et praeterea
quum
^1 ?
ntra
lesem non nocet alleri n"o ab eoincommodo
accepto,
sponte quiiiem, faclt injuriam; sponte aulem fa-
cit, qui sciens cui et quomodo injuriam facit.
At qui ira
ffS* T
morlem
consciscit,
hocsponte facit co
'ra
i
r
?
c*am
;
al
.'
onem
.
tuod lex non permittit. (3) Inju-
riam
,p
tur fco,. Se<l cui ? an civitati, et non sib ? sponte
enun hunc casum subit. At sponte sua nemo affidtur
njuria.
Itaque
et mulctat eum civitas, et ignominia af-
c^t
r
',T w
lpse exanimaT't
.
"t qui civitatera injuria af-
uciat.
(4) Atque etiam secundum illam injusUUam,
qua
quisparticulanter
injustus est, et non prorsus
improbus
tinnon
potest ut quisquam sibi ipse injuriam inferat*
quandoquufcm
ha.-c injustitia aliud est ab ilia. Nam hie
nioilo dictus injustus sic quodammodo
improbus est, ut
lynavus,
non ut is quiomni genere improbitatis
affectus
est. trgo ne hac qmdem etiam
improbitate sibi injuriam
facit; ahoqui namque idem eidem decedere simul et acce-
dere posset
:
quod fieri nullo modo potest : sed semper in
plunbus jus et injuriam esse necesse est. (5) Praterea in-
juriam facere quum a voluntate et consilio proficiscitur
turn etiam tempore prius est. Is enim qui malo accepto
malum refert, injuriam facere non videtur; at qui se in-
juste laxlit, eadem ijpse et patitur simul et facit. Deinde
etiam acciperet aliquis sponte sua injuriam.
(6) His acce-
dit quod nemo injuriam fecit, nisi quodam certo injuria?
genere. At uxoremsuam nemo adullerat, nemo parietem
suum perfodit, nemo rei suae furtum committit. Ad sum-
mam
,
sibi aliquem injuriam facere non sinunt ea quae a
nobis decisa sunt, quod nemo possit sponte sua injuriam ac-
cipere.
(7)
Jam vero ne illud quidem obscurum est, utrum-
que esse malum
, accipere et facere injuriam. Alterum enim
minus medio, alterum plus eo obtinere est; quod similem
rationem obtinet, atque in medicina quidem id quod ad
bonam valetudinem pertinet, in gymnastics autem id quo
lirma corporis constitutio comparatur. Vcrumtamen
de-
tenus est facere injuriam. Nam injuriam facere cum vi-
Digitized by VjOOQIC
66
H0IKQN
NIKOMAXEIUN Q,
a.
(1138,1139.)
xelv

to |Uv
Y
ap aStxeTv (mi xax'a? xal -JvexTciv, xal tio conjunctum et vitupcrandum est ;
;
ct cum vitio.quidem
xaxfec }
ttj< xeXefa? xal a*XS><
$ en^ (
ou
TP
fircav
to exotistov (xst! dStx(aO>
8' aStxeloOat dfveu xa-
x(at xal iSixi'ac (e) K0*
aow |*iv o3v to aStxeiriat
t frrov
tpauXov, xotoi ou(x6t67ixb?
8'
oiSev xtoXuet (UiCov
eTvat xaxov. 'A.XX' ouSiv u.t'Xet t5, Tey_vr,
,
aXXa Xeu-
piTiv Xtfti S'C
W vooov irpooTCTufefAaTOi;
xafeot
y**-
voit' av itote WtTtpov xata <xuu.6e&]xd, et itpooTtraf-
aavTa 8ta to itetv ouixfiofy) into tmv w>Xeu.ui>v Xt)-
io format
xal awo6aveiv. (9)
Kaxi |Ta
?
opav Se xal
6jxoioTiTa
eVtiv oox auTtji irpb< auT0V 8l
'
xetl0V ^
4
)
tGv
auxou twiv, 00 itav 8e Sfeatov aXXa to Seo-itoTtxbv ?|
to olxovou-txdv h toutoh yip tok XoYOt;
8te<m)xe to
Xoyov fyov
uipo? tj<
(J^xl
1
:
*P
T0
M
V

E?
<
B S
^

6 pXeTroud't xal Soxel eTvai <xSix(a itpb? outo'v, 6ti Iv tou-

tok l<m itaaxeiv
Tt itapa t4 eauxwv 6>e"$tt wwep
ouv ap/ovrt xat dpxouivw
eTvai icpb? aXXr|Xa Sixato'v
ti xat TouTot;. (10)
Ilepl uiv o3v Sixauxjuvrn xa\ tSv
aXXwv xtov ^6ix5v apeTwv StiopfoSto tbv Tpdirov toutov.
vel perfecto atque absolulo, vel eo quod liuic finilimum
est. Don enim quidquid sponte fit, conjunctam cum in-
justitia est. Accipere autem injuriam vitio et injustitia
vacat (8)
Per se igitur levius malum est accipere injuriam,
quanjvis ex eventu gravius esse nihil prohibeat. Sed de
hoc are non laborat
;
quin Uteris dolorem semper esso
dicit morbum pedis offensione graviorem, et tamen ex eventu
pedis offensio roorbo lateri majns malum poterit esse ; ut
si cui oflenso pede evenerit ut prolapsus caperetur ab
hostibus et occideretur. (9)
Ex translatione autem verbi et
similitudine quadam poterit esse non ipsi quidem secum,
sed sui tamen partium aliquibus inter ipsas quariara juris
communitas : verum non omnis juris, sed vel ejus quo
dominus in servum, vel ejus quopaterfamilias in familiam
suam uti solet. His enim rationibus pars animi rationis
particeps , ab ea distat
,
qua: ratione vacat. Ad quae ipsa
respiciunt, et hoc respectu videtur homini quoque in se
ipsum injustitiae locus esse, quia fieri potest ut in his par-
tibus aliquid a suis appetitionibus diversum perferat. Ita-
que etiam in animi partibus inter ipsas, ut inter eum qui
praeest, et eum qui paret imperio
,
jus aliquod intercedes
videtur. (10) De justitia igitur ceterisque virtutibus nio-
ralibus cum hac distinctione sic a nobis sit explicatum.
LIBER VI.
cap. I.
10 'Eirel Se TUYX,avo(itv
itporepov e?pi)XOTe; fat Set to
uj'dov atpetoOat xat u.-)) tt)v uTtep6oXV u.T)Se tt|v eXXei-
^iv, to Ss uioov loTiv 6n
Xo^o? 6 8p6b; Uyti, touto
oijXiou.ev. 'Ev itaaan yap Tat? elpr|u.evati; Rent ,
xa-
OaTrep xal Ijti tcov aXXtv, ^oti Tt? cxoitb? itpb< 8v aito-
15 6Xs7Cwv 6 tov Xo-fov Ifmt
H\tihi\ xal a^tTt, xat ti
esTt* o'po? twv utOTTTiTtov, &t
u.eTai;u <pau.ev eTvat ttj<
G-Ep6oXr,i; xal xr,; iXXet^wi; , oi5oa? xaTa tov 6p0iv
Xovov. ()
*E<m 85 to uiv etjreiv oStcix; aXi)0e? o.ev,
ouOlv os o-aipeV xat
y^P
^v t' aXXati; litijieXetai?,
ao nept Saou; loViv EJrtdTiiixr) , tout' aXr|0i p.ev eiiteiv, Sti
ouxe itXe(o) outs IXixttw Set novetv ooSe fa9u|ietv, aXXa
t4 jxsoa xat tb? 6 6>9bi; Xoyoc

touto 8e (xo'vov l/wv dtv
ti? ouOsv otv eloeti) irXe'ov, otov noia Set itpoatpspeffOat
TTsb? to owu.a , et th
etwetev 8tt foa
^
taTptx^i xeXeuet
36 xot w? 6 TauTtiv
?x
uv
- (
3
)
At *
xa
^
m
?}
T*
c ^
<},o^? eien (i^i
u.ovov aX)eU eTvai tout* elpr,u.e'vov, 4XX4
xat
ott.)pwu.s'vov Tt? t* eVxtv 6 8p0b<; Xoyo? xa\ toutou
ti; Spo<.
[II.] (4)
Ti? S-h
vf,i
-{.uxl^P""?
SteXojAevoiTi? (iiv
10
elvatTOur.eou^s^au.evTi;
8e T^Stavota. nep\ uiv ouv
twv ^Otxtov 8teXYiXu6a|tev,
itep\ 8e tov Xotirwv, itep\
.luX?,?
icpJSrov elwivrec,
X^vtojiev oStu?.
(5)
DpoTepov
^5v o3v IXex9,
l
S
"'
e^val
r
1*'^
^"HtV*
T0
"
Te W
Y
0V
e*/ov xa\ to aXoyov vuv 8i icep\ tou Xd^ov iyorzoi tov
6 aurbv
Tpdirov StatpeTe'ov. Kal &itoxet<i9to> 8uo Tot Xdyov
lyovra, Iv uiv 5 Oeoipouptev TaTOtauTa t5v oVcojv Sot>v
al apxa\
A
hU/mw a>X<o<; ixetv,
v Se
^
tUvSs-
ydu.eva
irpb
Y*P
"^ T
V Y^
vsl
^
T6
P
a
*"*
tS,v
^^"
/?,
(xoptwv foepov t^
Y^
vel ^
'P
05
^""P
* *fwj'<
o etwep xa9' 6u.ot6TiTa
Ttva xal olxetorriTa
^ r*
s> ai
i
Quoniam autem supra diximus medium esse deligendum,
non nimium , neque parum ; medium autem ita esse ut
recta ratio prascribit : de hoc distinctius disseramus. In
omnibus enim, quoj dixi , habitibus, quemadmodum et in
aliis rebus, scopus aliquis est, quern spectans is qui ra-
tionis est particeps, turn contentionem adhibet, turn re-
inissionem; an terminus aliquis est medietatum, quas inter
niniium et parum interjectas esse dicimus , rectae rationi
consentaneas. (2)
Quod quum ita dicitur, est illud quidem
verum , at non tamen satis perspicuum. Nam et in ceteris
exercitationibu6, quarum estscientia, licet hoc vere dicere,
neque plus neque minus laboris aut remissionis quam res
postulet, suscipiendum esse, sed omnia mediocriter et ut
recta ratio prsescribit , esse facienda. Venim qui hoc tan-
tum perceptum et cognitum habeat, nihilo magis sit
sciens; ut, siqnis quserenti, qualia alendo et curando
corpori sint adhibenda, respondeat : quaj are medendi
pnecipit, et ut is qui ea est prseditus
,
praecipit. (J) Qua-
propter etiam in babitibus animi non solum hoc esse vere
dictum, sed plane etiam explicatum acdefinitum esse opor-
tet, qua? sit recta ratio, et qu illius deiinitio.
[II.] (4)
Animi virtutes ita distribuimus, ut alias morum,
alias mentis seu rationis esse diceremus. Eas igitur qua:
ad mores pertinent, persecuti sumus : de ceteris autem
ubi pauca fuerimus prius de animo locuU ,
ita postea dis-
seremus. (5)
Dictum est supra, duas esse animi partes,
alteram rationis participem, expertem illius alteram. Nunc
autem ejus partis quae ratione praediU est, facienda eodem
modo divisio est. Atque hoc positum sit
,
duas esse animi
partes ratione pracditas : unam
,
qua res eas cernimus
,
quarum
.principia aliter sese habere non possunt
;
alteram,
qua eas quae hoc vel illo modo possunt evenire. Ad ea
enim quae genere different , diversum etiam pertinet
partium animi genus, nimirum id quod ad
uniimquodque
eorum aptum
natumqueest,
si quidem eis ex similitudine
quadam atque affinitate exsistit suorum
objectorum
per
Digitized by Google
(|I39.)
ETHICA NICOMACHEA. LIB. VI. CAP. II. III.
67
faip-fti auTO?(. (e) \tyiaQo) Si toutwv to u,iv littori)-
uovixbv to Si Xoyto-Ttxdv to yap PouXeueodoi xal
Xo-f(-
ea6at touto'v, ouOel? Si pouXeueTat irepl tGv jx^j ivSs-
youivo>v oXX<k fyeiv. (7)"Qt to
Xoflortxo'v e\mv ivTt
t (lipo; tou Xofov l^ovro?. A)itTfov efp' ixaT^pou TOU-
Tov ti<
#, fJsXTfom) ^t* a5Ti)
fip prr)| ixaTepou,
^
S* CtpSTr) 7Tp0? TO ipYOV TO oixtlOV.
ceptio.
(6) Appelletur vera banioi altera pars, ea in qua inest
vis sciendi ; altera, quae ad ratiocinandiim valet. Nam
consuitare et ratiocinari idem sunt. Jam vero nemo de iis
consultat, qute aliler evenire non possunt. Itaque ea quae
ad ratiocinandiim valet , una quaedam pars est ejus anirai
partis, quae ratione pra-dita est. (7) Intelligendum igitnr est,
utriusque harum partium quia optimus sit habitus. Hie
enim utriusque virtus est ; at virtus ad suum quaeque opus.
CAP. II.
Tpfe
8'
t'orlv it tvj
<|>X?
Ta xupia fpa^eii)? xal
aXrjOeiai;- aitrOrjoii;, vou<, Specie, (a) 'Ioutoiv S' $j <xt-
o
sOr,o-i< ouSepuaV; ap)$ itpajtun' SrjXov Si tw t 8r)pt'a
etoOijotv piiv lyiw, icpa;(i)<; Si u,j| xoiv&miv. "Eon
o' oirep ev oiavoiot xaTatpaatc xal amfcpaoit , tout* iv
Spinet Suajji; xal ^ufiQ

&ax' iitstSi) r, ^6txJ) dptr^
*iH
Ttpoaipextxii,
^ Si xpoaiptui? 5pe;t pouXeuxixif,
I* Set Sii TauT tov ts Xdyov jXtjOtj elvai xai r^voptjiv Sp-
Or^v, eiirep f) icpoaipcotf oitouSaie, xal xi auxa xbv u,iv
ipavat -rj|v Si Sudxttv. AStt) \ilv ouv
^
Siavoia xal
J) aXifteia npaxTtx^. (s) Trj? Si 9tcopr)Tix5j? Siavofai;
xal pv}| icpaxTixiJ; (xijSi itoir|Tixr,< to eu xal xaxto; Ta-
*o Xr,9t? io-ct xal i|>euSo;* touto yap iffri itavrbc SiavoijTt-
xou i'pyov, tou Si npaxTixoti xal Stavoi)Tixoo }) ikrficia
iitolofbx; l/ouaa tij Spi^ei ttj 8p0rj.
(4)
IIpaea><; jxiv
ouv ap/^i icpoatpifftc , SGev f, xivj]<jt( aXX' ouy_ oS Ivexa,
npoatpeaeoK Si SpeSjn xai Xoyoc 6 ivexa tivo?* Stb out'
deveu vou xal Siavotac out* aveu ^Oixrji; iorlv e<o;
#, npoa(peat(* euirpa(a yap xal to ivavTfov h itpa^ei
aveu Siavota; xal ^Oouc oux eVttv.
(5)
Aiavoia S' aur))
ouOev xivet, dXX' rj ivexa tou xal itpaxTtxi]' aunr) yap
xat tt,( ico)TtXTi
^PXf
?vexa yap tou irotet it3?
M S tcoiwv, xal ou TeXot arcXwe; aXXi irpo; ti xal Ttvbc
to woir,Tov. 'AXXa tb icpaxTo'v

%
ykp eunpa^ta teXo{
,
^ S* opE?ti; toutou

Sib
?i
SpcxTtxbf votic ^ icpoafpeoic
t| pe|K oiavor,Ttx^ , xal jj towutti
opx^i
<xv8p(>)7tc<.
(g)
Oux lo-rt Si icpoaipeTbv ouOiv
f
tfovoi , olov ouOclc
Ttpoatpeixat "IXtov iteitopOrixi'vat

o&Si yap pouXeuexai
Tepl tou YeyovoTO? 5XX1 icepl tou iaou.e'vou xal ivSe^o-
(Mvou, to Si ytymbs oix ivSs^eTat p;i| Yve'8af Sib
opd5< 'AYaOiov
Movou ^ap outov xal 6eo areptaxrcai
,
40 ayevrrca Jtoietv &aa' dv ^ neTcpOYftiva.
'ApfOTepiv S9| tSv vot|TixSv [xopdov dXvjOeia to Ipjov.
Ka6* S? ouv ptaXioTa i^tic d!Xi)6euaet ixattpov, al-rat
apeTal duipoiv.
'Ap^apievoi ouv dvwGev xepl auTwv icaXtv XeYuptev.
is *Eano 8tj oT( aXT|9euei
^ <]n<X^
T
V
xaTatpavai t| erco-
oavat, itevTe tov ipidpiov* Tauta S' iorl Te'j^vj] , Itci-
orqtu), ^pdv)0't , oo^fa , vou?- bicoX^ei yap xal So'5>|
evSt^etai oia'|euSeoOat.
(2) 'Ewto-r^pwi ptiv o3v ti
irtiv, ivreuOev epavepov, el Set axptSoXoYciaOat xal u.^
Triaautem sunt Inanimo
,
quae in actionem et veritatem
quasi dominatum habent: sensus, mens, appetitus.
(2) Ex
his taraen tribus sensus nulling actionis principiuin est :
quod ex eo perspir.uum est
,
quod tametsi bestiae sint sensu
praeditae, actionis tamen communionem non habent. Quod
est autem in cogitatione aflirmatio et negatio, hoc est in
appetitu rei alicujus appetitio et fuga. Quare quoniam
virtus moralis est cum consilio seu proposito conjunctus
habitus, consilium autem appetitus est ex consultatione :
idcirco si consilium bonum esse volumus, oportet et ratio-
nem esse veram, et appetitiun rectum jeademque etillam
"ffirmare, et hunc persequi. Atquehasc cogitalioet Veri-
tas ad agendum valet.
(3)
Cogitationis autem ejus quaa
ad res contemplandas, non ad agendas nee ad elliciendas
valet, praestantia et vitium est verum et falsum. In hoe
enim consumitur animi partis ad cogitandum valentis omnis
vis atque operatio
;
partis autem animi ad agendum va-
lentis, cum ilia conjunctae, quae ad cogitandum valet, opus
est Veritas congruens cum appetitu recto. (4) Actionis qui-
dem igitur principium consilium est.: principium , inquam,
illud unde motusproflciscitur, non id cujus gratia resagitur.
Consilil autem capiendi principium est appetitus et ratio ea
quae est ultimi sive finis alicujus. Ideo neque sine mente et
cogitatione, neque sine habitu moral! , consilium esse pos-
sit. Nam neque bona perfectaque actio neque ei contraria
sine cogitatione et moribus constare potest. (5) Cogitatio
autem ipsa nihil movet, nisi ea quae est de fine et de actione.
Haec enim etiam ei quae ad efflciendum valet, praeest. Nam
quisquis aliquid efficit, alicujus id gratia eificit : neque
absolute finis est, sed ad aliquid refertur et alicujus est illud
quod efficltur. Quod idem de eo quod in actionem cadit,
dici non potest : actionis enim ultimum est actionis bonitas
et praestantia , ad illamque tendit appetitio. Consilium ita-
que aut mens est ad appetendum excitans; aut appetitus
cogitandi vim habens : principiumque tale homo est. (6)Nul*
lius autem rei jam facte consilium capi potest ; ut , nemo
consilium capit, captum ab se esse Ilium. Nam neque de
re praeterita deliberat quisquam , sed de futura et ea quae
fieri potest : et vera quod factum est, ut sit infectum, fieri
non potest. Itaque recte Agatlio :
Deflcitur hoc uno vel ipse etiam Deus,
quod factum est hoc ut infectum queat dare.
Quocirca ambarum animi partium quae ad cogitandum
valent, opus est Veritas. Qui igitur habitus elficiunt ul
utraque pars verum enunciet, hi sunt utriusque virtules.
CAP. III.
Principio igitur altius repetito de iis rursum disseramus.
Sunto quinque numero ea qnibus animus verum enun-
ciat vel aiendo vel negando : Ars, Scientia, Prudentia,
Sapientia, Mens sive intelligentia. Nam existimatione et
opinione ut mentiatur animus , evenire potest. (2)
Ac
scientia quidem quid sit, ex eo perspicuum esse potest (si
5.
Digitized by Google
6g
H01KQN
NIKOMAXEUN
q,
8, t.
dxoXouflEiv Tate 6|ao>'ct
1
oiv icdvTE? yap 6w>Xau.6a-
vojav, 8 tet<rta(8a, u,^| tW^EO-Oat dXXwe fystv
t*
8'
2v8tyo'|Mva aXXa>e, 8rav li-io tou 6twpetv ftv^ai,
Xav6<mi ei sVv ?| u.V). 'E? dvocYxtn
apa i<rz\ to eki-
t <m]Tov. 'AtSiov apa

ta yap
ft
^va-ptr,? 6Vra airXwe
irdVta atSia, t4
8'
dtSia aY^ta
xai styOapTa. (a) *Eti
8i8oxt}| irasa ewtar^ar, 8oxsT slvai, xai to imo-rritov
ft8)To'v. 'Ex itpoYtv<oxo(itva)v 81 3t3ff StSaoxaXta
,
6oicjp xai v Tote 'AvaXutixoie Xeyou,ev f) piv
?4p
8t'
10 foraYW'Pic. ^
S*
0-uXXoyio-u.S. 'H (xev S^sitaYuiY^PX
1
!
s\m xai tou xaSdXou , & 8i auXXoYiou.be lx twv xo8dXou.
Etslv apa
px
ft
<>v * o-uXXoYi(xd?, 5v oux l<m uX-
XoYi(TjiO- Iita-po-^ apa.
(4) 'H uiv Spa s'iri<rr>]u.r, i<rclv
ifye
airoSeixttx^ , xai 80a aXXa irpo<j8wpi!;<>u.s8a h tot?
1 'AvaXutixoie* 8tav -yap irwe marEuij xai Yvopt|xoi aut3
wotv at ap^ai, litfaraTarEi
fkp (*^|
(aSXXov tou sou,-
ittpaojxaTO?, xaTa euu,D
>
s&)xoe ?et tt|V imav^tiiy.
Hspl u,ev o3v tTtiffrVijivii; SibiptaOcd tov Tpditov toutov.
CAP
Tou
8'
evSt^ou-efOu aXXtoe t/tit esti ti xai itoiTjTov
xai icpaxtdv, STEpov
8'
eotV novate xai itpai-ie. (a) Ilt-
o-ceuojaev Se irspi auTwv xai Toie eS&mpixot? XoYOie.
"Cute xai
Ji
[Ta Xo^ou ?!;te irpaxTtx^ ETEpdv lori Trje
(*et4 Xo'you iroirjTutr,? ftswe. Aw ou8s itepte^ovTai uir"
aXXjjXwv out
y^P^I
itpai;icw>iY)aie oute *) icotTjan TtpS-

5< ^<"lv -
(
3
)
'Ew
8'
*)
olxoSopuri) Te'xv*!
ti? Ioti xai
Snip E*Jte tic u.et4 *'you 1"^ >
xo"
ouSejii'a outs
te/v] io-civ 4Sti<; ou u,et4 Xdyou wonittxi) f![ie law, oute
TOiau-nj f, oi TeyvY), toutov av etr) Teyvr) xai 2;i (teta
Xoyou dXi8ouc itoiritixvi. (4)
*E<iti U Te'^vYi wSioa mpi
0 ye'vtoiv, xai to Te-/vaCeiv, xai Ssupsiv Stoo? av yevriTat
ti twv v8t5ro('v(i)v xai elvai xai uJ| eivai, xai <ov
f, ap-^ v t5 hoiouvti aXXi |*)| v tw 7rowu(ie'vc|)* outs
fip
twv 5 avdipnic 8vtov r\ fivo(xe'v(ov ^ Te'xl
<"(v,
oute tuv xati (pu*tv

ev aurotc
y^P ^X
0UITt Ta"TOt T
^
v

ap^v.
(5)
'Euti Sk ito(r,aie xai TtpoE;ie iTepov, dya?-
xr, tiiv te'/vt,v woiijo-euk dXX' ou itpaUioc Elvai. Kal
Tpdirov Tivi TCEpl t4 autd ifftiv 1\ tuxiq
xai
^
te^vt)
,
xaOditEp xai AyaOwv ^rjol
T^xl tuxiv
iorep^e xai xux>) Tixl^

(0) 'H jASV OUV TE^VTl ,

WOTtEp EtpiJTat, fttC TIC (XETa Xd-
fou oXtiOou? Ttot7)Tixii io-riv, ^
8'
dTEyvi'a Touvavtfov
>. "i _' .1 t-?;- __.~_.u.l Sti*. vcni tb iunevnurvnv
(l 139,1 110.)
(XEta Xdyou "j/EuSouc icoititix} fti,
itEpl to IvSexojxevov
aXXwc. fytw.
rei veritateni subtiliter exquirere, non smilitudines con-
sctari volumuB), qnod omnes existimamus evenire non
posse, at id qnod scimus, aliter sese habeat. Quo; autem
sese aliter habere possunt , ea qnoties a conspectu remote
sunt, sint necne sint, obscnrum est. Ergo quod scientia
coinprphcndi potest, necessario est. Itaque est sternum :
nam quae necessario sunt simpliciter , ea sunt items
omnia, sterna autem , neque unquam orta sunt , neqne
interire possunt. (3) Praeterea scientia omnis sub doctri-
nam cadere videtur : et quicquid sub scientiam cadit, di-
scendo percipi potest. Jam vero ex rebus ante cognili
omnis doctrina procedit, utet in Analyticis docebamus.
Alia enim induclione, alia ratiodnatione comparatur. At
que induclioquidem principium est , et universi est : ra-
tiocinatio autem ex universis constat. Sunt ergo princi-
pia aliqua , ex quihus const ruitur ratiocinatio
,
qnum ipsa
ratiocinando non concludantur : hinc inductio.
(4) Scien-
tia ergo habitus est demonstrativus, quaeque alia in Ana-
lyticis ad ejus definitionem addidimus. Quum enim rem
ita esse quodammodo credit aliquis, et nota sunt ei prin-
cipia, turn scire dicitur. Nam si non erunt conclusione no-
tiora
, ex eventu parta scientia habebitur. Ac de scientia
quidem nunc in modum a nobis explicatum esto.
, IV.
Eorum autem quae aliter evenire possunt, aliud est
quod sub eflectionein vvnit; aliud, quod sub actionem.
Diflert autem ab actione eflectio.
(2) Atque exotericis ctiam
sermonibus bac ipsa in re credendum est. Itaque et ha-
bitus cum ratione conjunctus ad agendum idoneus ab
illodilfert, qui, quum ad eflicienduin valeat, cum ratione
conjunctus est , neuterque ab altera continetur. Nam
neque actio eflectio , neque eflectio actio est.
(3) Quoniara
autem ajdilicandi facultas are qua-darn est, et id ipsum
quod habitus quidam cum ratione conjunctus eflectivus,
neque ars ulla est qua) non sit babitus cum ratione con-
junctus effectivus ; neque item ullus talis habitus
,
qui non
sit ars : idem erunt are et habitus eflectivus cum vera
ratione conjunctus.
(4) Ceterum are omnis in productione
reioccupata est, idque inolitnr et spectat, ut aliquid fiat eo-
rum quae esse possunt et non esse
,
quorumque principium
in eo qui tacit, non in eo quod tit, positum est Nam ne-
que eorum qua: necessario vel sunt vel Bunt , are est ; ne-
que eorum qua? natura constant. Haec enim habent princi-
pium in semetipsis.
(5)
Quoniam autem eflectio et actio
inter se diflerunt , necesse est artcra eflectionis esse , non
actionis : in iisdemque rebus quodammodo ars et fortuna
vereantur, ut ait et Agatho :
Fortuna ut artera , tic et are forlunam amat.
(6) Are igitur, ut dictum est, habitus est quidam cum vera
ratione conjunctus , operis alicujos efSciens. Inertia contra
babitus cum ratione falsa conjunctus, operis alicujus ef-
fector, in eo qnod aliter evenire potest occupalus.
CAP. V.
Ilspl 8e ifpov^aswi; o8t(i>; av XdCoiu.EV, OEWpiisavTEt
4 -Hvae Xeyou,ev tou ippov{(ioue. Aoxsi
Sf,
ippov(|>u eT-
vai to 8uvao-8ai xaXGc pouXsuo-aaOat itspi to o6t^
dvada xai ffuu.ipfpovTa , ou xaTa (ispoc, olov icota irp8c
frfieiav rj I7,uv, dXX4 iroia Ttpoe to eu C?,v. ()
2tj-
(ttiov
8'
8ti xai touc itEfi Ti ^povijxouc Xeyou,ev, 8tav
De prudentia autem sic optime cognoscemus, si, quos
prudentes appellemus
,
perceperimus. Ac prudentis qui
dem videtur esse, in illis qua? sibi bona et utilia sunt non
sigillatim (verbi gratia, quacnam ad bonam valetndinem aut
ad vires ), sed univereae qua? ad bene beateque vivendum
conducant, bene consulere posse. (2)
Cujus rei argu-
mentum est
,
quod prudentes in aliqua certa re dicimus
Digitized by Google
(II40,1II. ETHICA NICOMACHEA. LIB. VI. CAP. VI. 69
irpo? xeXo? xi aicouoatov tZ lofiaiavxtti , 5v (Ail ion
T^vr,. "Qctte xai #Xwc. ov efi ^po'viuoe. 6 ftouXwrn-
xd<. (s) BouXfuetai
8'
ouOclc itspi xwv aSuvaxtov bX-
X&K E^tiv, ou"^ T*,v
H^l
iv3t^0(vci)V auxw irpaai *
wfft'
6 ttTtip eTtiomjur, [liv |Atx' airo8iitiK , wv
6"
at apyal
EvSiyovxai aXXw; fyeiv, T0"Tb)v
!"i
^ortv irdSsii(
(
itavra yap EV$Ercat xai XXb>c fyiiv, *" "* '*Tt
[JouXiuaaff6at utpl tGv dvayxn); ovtwv
)
, oux av etrj
j)
?povi)<nc liti<rr*ju.T) ouoi xfyvr, , faiarqitf) uiv 6ti
10 ivSt/rcm to irpax-rbv aXXw? i/iw, T
*X
VT
1
^'
^Tl "^ T'
yewk icpo&coc xai icotqataK.
()
Acdcerat apa aur)]v
tTvat t;iv aXi)8Y) |*sxa Xdyou icpaxxixV irepl xi dvOpco-
m>> avada xai xaxa* xr,? [liv yap iroiyjatw; txepov to
tXo<
,
xvjc 8i itpaEcuK oux av et7] tort yip ut^l ^
tu-
ts
irpa;(a xe'Xo?. (s) Ati xouxo IliptxXta xai xoic xoiou-
voik :ppovt
(
u.ou? oidfxcOa tTvat, oxi xi a&xote dtyaOi xat
xi xoT<; iSvOptuTtot? Suvavxai OewpeTv
*
eTvai 81 toioutou;
ijvoufuOa xou; oJxovojxixou? xai xouc noXmxouc. "EvOev
xai t^v aw^poauvT|v xourw irpoo-aYopEuou.EV t5 6vdu.axi,
*t> &s$ o-w^ouaav x})v !ppdvr)ffiv.
(<)
2coet Si xt)v xotau-
tt,v &7tdXr,t{/tv. Ou yip aVacrav uicoXti^iv Sia:pO(pEi
ouSe Siaoxpi^ti xb i)Su xai to XuTtr,pdv, olov 6ri to
xpifuvov ouaiv dpdaif iaa? l/ti ?| oux e^ei, aXXa to?
wpl xb npaxxdv. At (jiev vip op^al wv itpaxxuv to
*s
ou fvcxa xa itpaxxa tm Si 8tt<p6ap|xivo> Si' f,Sovj|v r\
Xujct,v euOu; ou cpatvcTat f| iJp/_ii, ouSi Setv toutou Ivexev
ouSe Sia tou6' alpeTo6ai iratvxa xai icpaxxetv

fart yap
i| xaxia epOipxiK^
*PX?<
'
**"'
"^Y
1") T
^l
v ?pd*v>)aiv
e^iv eTvai (uxa Xdyou i\rfif ntpi xa av6pu>iciva i-fnOa
*o icpaxxtxi^v.
(7)
'AXXi (xf,v Tt'^vr,; (xiv isxiv dpexii
,
lypovr^o-Eux;
0'
oux loxtv xai iv [jiev te^vt, 6 Ixwv a|A.ap-
Tavcov atpexuxepo;, iccpl 8e <podv7)Cfiv ^xxov, woirep
xai Ktpt xa( apcxatf.
'
AijXov ouv Sti dpETij t(( iati
xai ou xe^vti. (s) AuoTv
8'
ivxoiv (xepoiv Trj?
<Jux?i?
xwv Xd-yov tyovxcov, daxtpou av tf>) aptxij , xoti Sojaart-
xou
*
vf te yip 8d^a itepi xb evSeOu;evov aXXhK
If
;tv
xai
*,
^pdvrjui?. 'AXXa (xV
068'
IJi? (lExa Xdyou (xd-
VOV ffTJ.UElOV S' Sxl XtjOy) X^? ftSV TOtauTTl? E^E(d< ioxi,
9povT]0ciii; S* oux faxiv.
eos qui bene raliocinando, qoomodo ad lionestum finetn
perreniani , assequuntur in iis quae arte non continentur.
Quocirca qui consilii inveniemli facilitate polleat , u
prudens etiam omnino et universe fuerit. (3) Consultat
autem iis de rebus nemo
,
quae alitor sese habere
,
quaeqno
ab ipso agi non possunt. Qtiare si scientia omnis cum
demonstratione conjuncta est, et si, quorum principia alitci
se habere possunt , eorum non est demonslratio ( omnia
enim sese aliter quoque habere possunt, et de iis quae ne-
cessario sunt, consultari non potest) : neque scientia,
neque ars erit prudentia. Scientia non erit, quia, quod
sub actionem cadit, sese aliter habere potest ; neque ars
,
quia aliud actionis, aliud effectlonis est genus.
(4) Restat
igitur ut sit habitus cum ratione vera conjunctns, ad
agendum idoneus, in iis occupatus quae bomini bona et
mala sunt. EITectionis enim alius quam efTectio finis est
;
actionis vero non semper alius ab actione est finis. Est
enim ipsa res bene gesta seu perfecta actio , actionis finis.
(5) Ac propter banc causain Periclem ceterosque tales
iros prudentes arbitramur esse, quod ea quae sibi hnmi-
numque generi bona sunt, providere possunt s quales esse
putamus eos qui rei familiaris tuendx , reique publicm
administrandx periti sunt. Ex qno etiam nomen inve-
nit (Tu^poovvri , tanquam intelligentiae conservatrix :
(6) quum ilia virtus proprie hujusmodi notitias tueatur et
conservet. Non enim omnem opinionem corrumpunt neque
depravant dolor et vomptas; exempli causa, triangulum
duobus rectis pares angulos habere, aut non habere : sed
easdumtaxat, quae ad id quod sub actionem venit,
per-
tinent. Eorum enim qua; sub actionem veniunt, principia
sunt eae res, quarum gratia suscipiuntur quae sub ac-
tionem veniunt. Qui autem voluptate aut dolore cor-
ruptus est, ei statim principii videndi facultas eripitur : ne-
que is animo cernere potest , se hujus rei causa et propter
banc causam omnia optare atque agere oportere. Vitium
enim principii delendi vim habet. Quapropter necesse est,
prudentiam habitum esse cum ratione vera conj 11 nctum,
ad agendum idoneum, in bonis huraanis occupatum.
(7)
Quin etiam artis est virtus : prudentiae autem non est.
Et qui voluntate in arte ofTenderit, ei est anteferendus, qui
invitus : In prudentia contra deterior est is qui sponte sua
ofTenderit, ut et in virtutibus. Perspicuum igitur est, earn vir-
tutem esse quandam , non artem.
(8)
Quum sint autem
du.c animi partes rationis participes , ejus partis quae ad
opinandum valet, virtus est prudentia. In iis enim quae
aliter sese habere possunt, et opinio et prudentia versatur.
Sed nee habitus est cum ratione conjunctus tanturn. Idque
ex eo perspici potest, quod hujusmodi habitum delero
potest oblivio, non potest autem prudentiam.
CAP. VI.
0 'Eirsl
0'
ii
iti<jT/,u.T) itepi x5v xaddXou i<rz\t &itd-
Xr,d>i< xai xwv i\ dtvayxTi; dvxwv, sial S' ip'/^X xuv airo-
Seixxwv xai Traovic iiticx^ai)?
(
u.ex4 Xdfou
y^p
^ eitt-
OXI-JIJ)
)
, XTJ5 ap^< TOU jClffT>)TOU o5x* iv ITTlaTll|X1l]
EIT, OUXE TEJTVT) OUT fpdv7)0*l(' TO (tlv
fkf
EltlOTJlTOV
u aTcoSstXTOv, at Se xu^avouoiv ouoat itEpi xa ivSe/6\wn
aXXin? I/Etv. OuSi S^) ooipta xouxoiv eVciv tou rap
ffOiou icspl evuov f^Eiv axdotiJ(v eortv.
(*)
El S^ ol;
aXr,6Euo|uv xai ur,SenoxE Sia\|/EuSd|XE6a -nrtpi xa u.^j It-
SsydjiEva
^ xai ^vSE^dixEva aXXwi; >X.Eiv, iriox^(t7) xai
0 ipdvr,fft< ioxt xai so^ta xai vou? , xoutwv Si tSv xpiuv
(t-rfiiv haiyttai tTvai
(
Xiyo> Si xp{a, ^pdwrjoiv, Imvrfr
(tr,v,
aofi'av
)
, XtdtExai vouv sTvat twv apxwv.
Quoniam autem scientia existimalio est de rebus uni-
versis iisque quae necessario sunt; quoniamque rerum
quae sub demonstrationem cadunt, omnisque adeo scientiae
sunt aliqua principia (cum ratione enim conjuncta scientia
est) : consequens est ut principii earum rerum quae scientia
compreliendi possunt, neque scientia sit, neque ars, neque
prudentia. Nam quod scientia compreliendi potest, de-
monstrari potest .- ars autem et prudentia in iis rebus
versantur, quae sese aliter possunt habere, tie sapientia
quidem harum rerum potest esse. Sapientis enim est,
nonnullarum rerum demonstrationem expedire posse.
(2)
Si igitur per quae verum enunciamus et nunquam
mentimur, turn in iis rebus quae non possunt aliter sese
habere, turn in lb quae possunt sunt scientia
,
prudentia,
sapientia et mens seu intelligentia ; nullum autem ex liis
tribus principiorum esse potest ( tria dico pnidentiam , sa-
pientiam, scientiam) : relinquitur ut mens sit principiorum.
Digitized by Google
H9JKQN NIKOMAXEIQN
q,
?. (.141.)
CAP. VII.
Tijv Si aotftav !v xe xat xtyjian xot< axpi6eo-xaxoi<
xl? xfyva;
diro8t8ou.ev , oTov t>ei8i'av XiOoupYOv <ro?bv
xai lioXuxXeixov
avSpiavxoirotdv, ivxaufta ulv ouv
ouOev aXXo or,u.at'vom< xr,v aoipiav ?, 6xt apex}) xeyv7|;
6 iotiv

eTvat Se xtva? ffo^ou; o!du.e8a 8Xws ou xaxl
u,e'po ouS' olXXo xt aoipoui;, waitep' *Ou.t]pd? <pT)iv e*v
xw MpYfry
Tbv
8'
out' ip <ncairrfjpa teal Ofoav out' iporiipa
out' S>Xiai ti 0090V.
JO "Qixe Sr,Xov 8x1 ^
axpi6eo-xaxr, av xwv 4
,
Triax]u.wv efr)
$1 ooipi'a.
(3)
Am apa xbv coipbv u.i) o.dvov xl ex xwv apywv
elSevat, dXXa xai7replxl?apxlaXi)8eueiv.
"Qox'eTij
av ^) oofla vou; xai iuiax^iM] , woTtep
xef
aWjv Jyooffa
ETCto-r^jxin xwv xiu.ia>xaxwv. 'Axoicov yap ef xt xV
16 iroXixtxV ^
tJjv <ppdvn)oiv oTrouSawTaxjjv oiexai eTvai,
et u/)| xb apwxov xwv iv xSl xdojiw avOpwrcd; o-xtv.
(4)
El 8^1 &Yteivbv uiv xai OYaBbv exepov av6po'toi(
xa\ lyOuui, xb 8s Xeuxbv x\ eu6u xauxbv aet, xai xb
o-osbv xauxbv uavxei; av eiiroiev, <ppdtu.ov Se exepov*
so xb vap ittpi a&xb exao*xa tZ Sewpouv <paiev av eTvat
opdvtjiov , xai xooxw Imxpfytixv auxa. Aib xa\ xwv
Oijpiwv evia ippo'vi(A^ tpasiv. eTvai, 8sa nepl xbv a&xSv
{Jlov fyovxa
ipatvexai Suvapuv itpovoTjxixiiv. 4>avepbv
Si xai Sti oux av efr) *) o-ospla xai
f|
iroXiTtx-}) f[ aux^
S6 el yap x^v itepi xl J>^Xi[ia xl a&xot; ipouai oospiav,
iroXXal foovxat social* oO yap pfavepl xb airavxwv
dYa8bv xwv ^ioiov, aXX' Ixspa itepi fcao-xov, el ja^i
xai
laxpix^, (Ata itepi itavxwv xoiv dvxwv. El
8'
8xi p:X-
xioxov avOpomo; xSv aXXo>v (tdoiv, ouSev Sia^tpei- xai
to
fip
vOpunrou aXXa itoXfci Otidxepa x))v uo-iv, oTov
^avepioxaxa
f
^5 mv 6 xdo(*o< ouveo-XY)xev.
(6)
'Ex
S^i
xwv elpTifts'vojv 85]Xov Sxi ^
ffwpi'a Icrri xai iTtio-x^jiT)
xai vou< xwv xiuio)xaxwv x?i
<puo-ei. Alb 'Avaa-
fdpav xai 9aX^v xai xou? xoiouxou? ooiyoui; (xiv, ippo-
% vijjlou?
8'
oi cpaatv etvai , 8xav iSoxjiv aYvoouvxa? xa
ffuu.-fpov6'.!auToTi:, xai TOpixxi (xlv xai Oaujxarca
xai j^aXeira xai 3atp.o'via elSevai auxou? <pao-iv,
dt/prjaxa 8', fat oi> xl av8pioitiva ayada ^xouaiv.
[VIII.] (e) 'H
8 <ppdvT,ui{ itept xl av6pwittva xai
40 TOpi wv fori pouXsu<iaff8ai* xou
f^P
<ppovt'(xou |xa-
Xioxa xoux' epyov eTvai <fafuv,
xb su pouXeueo*8ai,
PouXeuexai
8'
o08el; itepi xoiv aSuvaxwv SXkux; t/tiv
,
ou8' 8"swv (x^i
x^Xo xi <m, xai xouxo itpaxxbv aYa8dv.
'0 8'
litXC? ti56ouXo<; 8 xoti aplo-rou av8pw7co) xwv
45 Trpaxxwv oxoyasxixb? xaxl xbv Xofio-|i<Sv. (7)
058'
ioxlv
<i
(ppdvr.cii; xwv xaSdXou (tdvov ,
dXXl 8si xai xl
x8' ixao-xa
y
vu
P^"
v ' tpaxxix^i
Y"*P ^ ^
""P*?
1
*
irepl xl xa6' Ixasxa. Atb xai Iviot oux elSdxe; ixe-
pwv elSdxwv
icpaxxixo'xxepoi , xai tv xoic aXXot? ol
to {"uiteipof el
Y^P
eIScit) 8x1 xl xoutpa euiteitxa xpe'a
xai y
iv
>
TO'* ^
x<"'?
a
^Y
700
''
ou t "!'"
&Y^
,otv
>
XX' 8 el8w 8xi xl 8pv(8ia xouipa xai IftuA 7coir,9ei
At vero sapientiam in artibug lis attribuimus qui cu-
jusque artis sunt peritissimi ; ut, Pliidiam sapientem la-
pidum sculptoretn, Polycletuna sapientem statuarum fi-
ctorem dicimus : nihil btc aliud per sapientiam
,
quam
artis virtutem signilicantes. Nonnullos autem universe
sapientes esse arbitramur , non sigillatim, nequead quid-
quam aliud sapientes, ut ait Homerusin Margite :
Hie neque fossor erat , nee arator munere dirnm :
nee sapiens alb in re aliqua.
Quapropter perspicuum est, scienliarum omninm exa-
ctissimam et absolutissimam esse sapientiam. (3)
Sapientem
igitur oportet non ea solum intelligere, qua? ex principiis
colliguntur, sed etiam in principiis ipsis vera videre. Ita-
que sapientiam dicere licebit esse turn mentem, turn scien-
tiam
; ac scientiam quidem rerum lionoratUsimarum
,
quae
quasi caput est. Absurda enim fuerit ejus sententia, qui
scientiam civilem aut prudentiam omnium optimam esse
putet, nisi rerum omnium quae in raundo sunt , homo sit res
una praestantissinia. (4) Quodsi salubre ac bonuni aliud
est liominibus, aliud piscibus, album autem et rectum
semper est idem : idem quoque semper esse dicent omnes
id quod sit sapientia
;
quod vero prudentia, aliud et diver-
sum. Quod enim singulis in rebus ipsum eu (bonum el
perfeclum) earuin rerum pervidet, id prudensesse aliquis
dixerit,eteasres huic commiserit. Itaque etbestias quasdam
prudentes esse dicunt : nempe eas quae rerum ad suam
vitam necessariarum providendarum facultatem habere \i-
dentur. Civilem autem scientiam non esse eandem atque sa-
pientiam minime obscurum est. Nam si sapientiam dicent
esse earn quae in suis cuique emolumentis comparandis sit
occupata, mullac reperientur sapientiae. Non enim una est
qua; versetur in oniuium animantium bono; sed dc uno
quoque est peculiaris aliqua : nisi forte omnium quae sunt in
rerum natura, etiam medicina una est. Neque vero quid-
quam ad rem attinet
,
quod dicatur : hominem in genere
animalium esse longe optimum. Sunt enim et alia homine
multo diviniora natura : utea quae omnibus niaxime sunt
in conspectu, ex quibus hie mundus constat. (5)
Ex its igitur
quae diximus
,
perspicuum est , sapientiam esse earum
rerum, quae sunt bonore dignissimae natura, scientiam et
mentem sive intelligentiam. Quocirca Anaxagorsm , Tlia-
letem, celerosque tales viros, sapientes quidem esse dicunt
,
prudentes vero ncquaquam : quum videant eos, quae sibi
utilia sint , ignorare , atque eos fateantur eximia qua;-
dain et admirabilia et dilucilia et divina tenere, sed inu-
tilia, quia humana bona non quaerant. [VIII.]
(6)
Pru-
dentia vero in rebus liumanis est, iisque, de quibus con-
sultari solet. Prudentis enim hoc maxime proprium munus
esse dicimus, bene consulere. De iis autem consilium
quaerit nemo, quae alitersese habere non possunt; neque
item de iis quorum non est finis aliquis, nempe bonum
quod in actionem veniat. Absolute autem consultus is est,
qui id quod bomini est eorum quae in actionem veniunt
optimum, ratione consequi potest (7)
Neque vero re-
rum universarum modo prudentia est ; sed debent etiam
ei esse notae res singulares. In agendo enim vis ejus cer-
nitur. Porro omnis actio versatnr in rebus singularibus.
Itaque quum hlc nonnulli inscii sunt ad agendnm aptiores
scientibus, tnm in aliis ii qui sunt usu periti. Nam si qui*
sciat carnes leves esse ad concoquendum faciles et salubres
,
leves autem quae sint ignoret, bonam valetudinem non
efficiet : sed is potius eluciet, qui avium carnes scit esse
leves et salubres. Prudentia autem in agendo posita est.
Digitized by Google
ETHICA NICOMACHEA. LIB. VI. CAP. VIII. 71
(l 141,1 141.)
u.aXXov. 'H Si opo'vr,oi? itpaxttx'o* tixrtt Set au.^>to I Daoda igitur opera est ot vel utramque cognitionem ha>
f/siv , 4| toutT|V pSXXov. Etr,
8'
dv Ttt xal tvtauOa beamus , vel banc potius, quam illam solam : eUiabebimus
dpytTexTovtxjj. 1
tile quoqne principem et quasi moderatricem quandam
VIII CAP.
*Eort Si xal vj itoXmxri xal fj
9
poV*)t rj au-r}| u.iv
6 t< , to uivrot tTvat ou toutov auTai;. (2) Tv); Si
irepl iroXtv rj (uv ux dpyiTexTovucri <ppdvr,an vou.081-
Ttx^, i\ Si w? Ta xad' exaota to xoivbv lyti ovojia,
itoXmxr)' Cti) Si itpaxttx^i xal flouXtuTtxii- to
yAp
^r^tou.* irpaxtov ox; to Eoya-rov. Aib itoXraueoOat
10 toutou? [xovouc Xeyouaiv
*
pdvot yap irpdrrouortv outoi
biaicep ot ytipoxiyvxi-
(3)
Soxci Si xa\ ^pdvriat?
[xaXioV E?vat rj irtpl autbv xal va. Kal lyst aSxr)
to xotvbv ovoua, (ppovT,aii;- txeivwv Si J) ptiv oixovopua,
t) Si vojAoOcata , r) Si TtoXiTixvi , xal Taurrjc rj uiv
it JJouXeuTixr, rj Si StxaoTix^.
(4) ETSo? u.iv ouv ti av
tTr, yvwoew; to auToi eiSe'vat

dXX' iyst Staqwpav iroX-
Xiqv xal Soxst 6 Ta icept autbv slow? xal 8taTp(6tov
<fp6niio$ sivat, ot Si icoXmxol itoXuirpayu.ovtf Stb
EupllCtOT)<

20 T|u; S' av fpovoiuiv , & itapijv drcporifiiovo);
tv relet boJiXoT; Tjf.O^iuvijj atpatoO
To'j; rap
itepiaaou; xat Tt itpdaaovra; itXsov.
Zr.TOuot yip to outoT? a^aOov, xal otovTat touto Seiv
is irsdrtEtv. 'Ex Tautr,? ouv vf,i So;r); E'XqXuQe to tou-
tou; ^poviaou? ctvat* xatTOt tow; oux <jti to a/TOu
eu aveu olxovouJa? ou8' dveu TtoXiTaac. *Eti Si Ta
auroti too; Set ototxetv, dSrjXov xal oxsitTEOv.
(&)
2t)-
fXtlOV S' EOtI TOU ctprjJMvOU Xal SlOTt ") EWUETptXOt ptiv
90 ve'oi xal (ia6i)u.aTtxol
y
(vovtat xal ao^ol ta TOtauta
,
pdvijxo?
8'
ou Soxet ffvecuat. AtTtov
8'
Stt tmv xaO'
txao-ra i'ffTtv ^ tppdvrio-ti;, 8
Y'
vtTat yvcopt^a i; t'jxitet-
pta?, veo?
8*
Ifiittipoc oix Iotiv" itX^Oo? ykp ypdvou
woitt r))v ltxitEip(av (e) lirel xal tout' ov ti? ox^-
js -iaiTO , oti t( S^| piaOijfxaTixbc (tiv icaT<
Y'
vott
'
"v

co^bc
0'
y\ tpustxbc ou. *H Sti Ta (xiv
81'
d^aiptcrEw;
iTnv, tuv S' at dip/ at i\ s'fXTtetplai; xal Ta jxiv ou
mareuouo-tv ot VEOl dXXi XEyoustv , TWV Si TO Tt lanv
oux dSr,Xov. (7) "Eti f, ajiapTta $\ 7CEpl to xaOdXou
*o h tw {iouXeuaaaQat ?, iccpl to xa6' fxavtov
*
r) yap
5tt itavTa Ta ^apu<TTa6u;a C8aTa ^auXa, r) Jtt toSI
papyara8u.ov. (s) "Oti S' ^ ippdvYiat; oux i*irio-T^u.T|
,
fOVEpdv* TOU
YP
^XtTOU ffTlV, OJlTTCEp EfpTJTaf TO
yap itpaxTov toioutov.
(9)
"AvttxsiTat (iiv 8j| tw vw-
41 6 ptiv yap vou; twv Spoiv, 5v oux fart Xdyoc, 4) 8i tou
ir/dtou , oC oux Iotiv iictOT^pti) dXX' a*o6ri(ji; ,
ofy
fl
twv iStuv , dXX' ofa a!o-8avdu;E9a 8ti to 2v toT( (xa-
9r|U,aTtxot( loyaxov Tpiftovov o-r^oetat yip xdxet.
'AXX' aBtri [i-SEXXov a*o9r|Otc
?|
<ppdvr,ai; , Ixtivrfi S* dtXXo
M(TS0(.
[IX.]
Civilis autem scientia et prudentia sunt ills quidem
idem habitus; sed nature et essentia non est ipsis eadem.
(2) Atque ejus scientiae quae ad civitatem pertinet , altera
pars est tanquam princeps et moderatrix
,
prudentia quae
est legum scribendarum facultas ; altera quemadmodum
singularia communi nomine civilis appellatur. Quae tota
agendo et consultando continetur : decreta enim sub actio-
nem veniunt, tanquam extremnm. Itaque bos solos ad-
ministrare rempublicam dicunt. Hi enim soli ut operarii
quidam in rebus gerendis versantur.
(3) Ilia porrojudicatur
esse prudentia maxime, qua quisque sibi et uni prospicit
:
etliaec communi nomine appellatur prudentia. Ex reli-
quis autem speciebus alia rei familiaris tuendae et procu-
randae ratio, alia scientia legum ferendarum, alia civilis. At-
que bujus |>ars altera ad consultandum pertinet, ad
judicandum altera. (4) Genus sane quoddam coiinitionis
esse videatur, sibi utilia scire. Verum ejus differentiae
sunt multa;. Ac videtur hominibus
,
qui quae ad se per-
tinent babet cognita et in eis versatur, prudens esse; sed
qui se ad rempublicam contuleront, habentur pro curiosis
hominibus : quare dixit Euripides
:
Prudentem enim quia me pntet mortalium
,
qui potul sic, ut aliquis sapientinimus,
ipse unus e vulgo facillime degere?
Item
:
Praestantlores namque ct eos qui pluribus
se rebus implicant.
Qui afTectus ex eo oritur, quod vulgo id quaerit unusquis-
que, quod sibi bono est, idque unum agere se putat opor-
tere. Ex hac igitur opinione natum est illud, quod puta-
tur hos esse prudentes. Atqui suum nc-otium nosse atque
agere sine rei Xamiliaris reique publicae cura, fortasse nemo
possit. Praeterea quomodo suum quisque negotium gererc
debeat, obscurum est, et res eget consideratione magna
,
(5) cujus rei hoc argumentum est, quod juvenes liunt et
geomctrae et mathematici et talibus disciplinis eruditi;
prudentes non item. Causa haec est, quod in rebus sin-
gularibus prudentia vertitur, quarum cognitio usu para-
tur ; adolescens autem usum rcrum non habet : quippc
quem temporis lunginquitas afferat. (G) Nam hoc quoquc
consideratione dignum est, quamobrem puer mathematicus
edict possit, sapiens aut physicus non possit.'An, quod ilia
a materia divulsaac segregata sunt, horum vero principia
ex usu et experientia nascuntur? et his non assentiunlur
neque fidem babent juvenes , sed ea dicunt tantum : quid
sint autem altera, non est eis obscurum. (7) Praeterea
quidquid in consultando peccatur, vel ad res universas per-
tinet , vel ad singulares. Nam vel omnes aquas graves esse
insalubres, vel hanc esse gravem nescitur. (8) Non esse ta-
men prudentiam scientiam perspicuum est Exlrerui enim
est, ut dictum est. Tale enim est id quod sub actionem
venit (9) Menti porro seu intclligentiae opponitur. Mens
enim quidem eorum terminorum est, quorum ratio afferri
non potest : prudentia vero extremi, quod non scientia, sed
sensu percipitur : non illo quidem , cui propria; sunt attri-
butes qualitates quas sentiat , sed quodam ejusinodi sensu
,
quali sentimus extremum in mathematicis, ut triangulum.
Nam Ulic quoque insistitnr. Hie igitur potius sensus quam
prudentia est : tile alter singularis ad aliud genus pertinet.
Digitized by VjOOQIC
72 H01KQN NIKOMAXEIQN
q,
(iiM,ms.)
CAP. IX. [X.]
To t,r
l
z-h si xai to (JouXEusoOai oia^'pei- to yap
jtauXfuEaOai CriTtTv ti Igtiv. AsT Se Xa6s7v xai irspl
tufiouXia; ti tori, itotepov Imaxrpri Tie rj Sda ?, eu-
croyi'a
TJ
aXXo ti ye'voc.
(*)
'Eitwt^.uK) (*iv 8r, oux
6 iVrtv* ou yap ?v)toui *pl <5v foaatv,
^
8'
Eti6ouXa
PouXyJ tic, o Si {SouXEudjiEvoc Ctjtei xai Xoyi^ETOi.
'AXXi ur|v ou8' Euaroyja

avtu Te yap Xdyou xai xayy
ti rj Eu<rroj(ia
,
PouXeuovtou Si iroXuv ^pdvov , xai <paal
TcpartEiv u.iv ScTv Tajru t& jfouXEuGsvTa, {JouXfuEffOat
10
Si ppaSe'b>;.
(3)
"Eti v) tryyivoia irepov xai tj EuSou-
Xia- eVri o* euoTO-^i'a tic v) dryyjvoia. u^
^ ^
a
f) EuSouXfa ouSipia. 'AXX' ^itei 6 [itv xaxtoc pou-
Xeuo'u.evo? ajiapTotvei , 6
8'
s3 dp6o>? PouXeuetbi
,
SrjXov
ti SpOorr)? Tie 7) cuoouXia eNmv, out' 2TciffT7}u.T|e 85
is oute Sd^r,?' iicio"r^(X7i? uiv yip oux iVtiv dpOdr/jc (ouSi
yap oaopTia), Sd!J7|<;
&'
6p6(<TT|e aX^Oeta

fia $1 xai
wpiOTai JjSr) itSv o5 Sd";a eWv. 'AXXi p^v 06S' oveu
Xoy/ou yj EuSouXia. Aiavoi'ac opa Xttnexat' aSti) yap
outcgj opotcri?- xai yip t)
80";
a ou frqTrjo-ie aXXi a>aoie ti;
2u tjStj, 6 Si pouXtuou.tvoc, ^av te eu lav te xaxtoc
pouXEur,Tat, Ct)tei ti xai Xofi?Tai. (t) 'AXX' 8p6dTr,c
Tie iffTlV
7J
EuSouXt'a PouX5j{' 8lb 7| PouX^ ^T)T)T^a
icpwrov ti xai mpl ti. 'Etcei
4"
rj 3p6o'TT|c rcXeova-
wc, SrjXov Sri ou icao-a

6 yap axpa-rrjc xai 8 cpatiXoc
8 icpOTiOsxai ioEiv ix tow Xoyio-ptou TEutJETat, mote
Sp6b>c Eorat Pe6ouXeuu.evoi;, xaxov Si fuya eiXr,cp()c.
(s) Aoxei S' ei.Ya8ov ti Jvai to su pE6ouXuff8ar r) yip
TOtauTT) 8p8oTr|C pouXyj^ EuSouXia
,
^
dyaSou teuxtut).
"AXX* i'ari xai toutou <]/eu8ei ouXXoyictixw tu^eTv,
so xai 8 (iiv 8ei icoiijcrai tu^eTv
,
Si' oS
8'
ou , aXXi iJ/euStj
tov (XEffov Spov (Ivai* wot' ou8' o8tt| Tt(o ei6ouXia,
xa8' t)v o5 Sei piiv tuy^avti, ou |xe'vtoi Si* ou ISei.
(fl) "Eti Ioti TtoXuv ypdvov PouXeuou;evov tuj^eiv, tov
Ik Ta/u. Ouxouv oJS' exEivr) itta EuSouXia, aXX' 8p9d-
35 tt|c tj xaTa to cofsXifiov , xat oS Sei xat <?>; xai 8te.
(7) "Eti e'o-ti xai a^XS? e3 ps6ouXEua6at xai rtpd? ti
teXo?. 'H (isv SJ; anXoK;
i
irpb< to teXo; to areXCii;
xaTOp9oua, >) 8e th; tj irpdi; ti teXo;. El 0^ xwv ^po-
VllUDV TO e3 pE^OuXEUsOai, Tj EuCouXta ElY) OV SpOoTTK
40
Tj XBTa TO U(i^E'pOV TtpO? TI Te'Xo?, oS Tj tppOVT|ffl?
aXTjO^ fiitdXTjifi; ^ffriv.
Qu.Trorc autt-m el ronsultare inter se different. Nam
consiillare quaerere quoddam est. Sed etiam de bona con
sultatione quid sit, dislinctione adhibita videndum est,
utrum scientia aliqua sit, an opinio, an bona conje-
ctura , an aliud aliquod genus. (2) Ac primum sane non
est scientia. Nam de iis quae sciuntnr, quaeri non solet.
At bona consultatio qusedam consultatio est; qui autem
aliqua de re consultat, quserit et ratiocinatur. Jain vero
neque conjectura esse potest. Nam quum bona conjectura
sine ratiocinatione fiat , turn est etiam aliquid subitum.
In consultando autem multum temporis consumitur : aiunt-
queid de quo consultaveris, celeriter esse agendum, at
lente consultandum. (3) Pra3terea aliud est sagaci-
tas , aliud bona consultatio. Est vero sagacitas bona con-
jectura quaedam. Neque vero ulla bona consultatio opinio
est. Sea quoniam qui male consultat, peccat; qui bene,
recte consultat : perspicuum est, bonam consultationem
quoddam rectum esse , sed neque scientiae tainen neque
opinlonis rectum est. Scientiae enim nullum est rectum :
nam neque ejus est ulla pravitas. Opinionis autem rectum
est Veritas : simulquc id omne, cujus est opinio, decisum
jam ac transactum est. Quin etiam bona consultatio non
est sineratione. Cogitatione igitur inferior est. Bona con-
sultatio enim nondum enunciatio est. Etenim opinio ilia
est non quaestio, sed qucdam jam enunciatio. At qui con-
sultat, sive bene sive male consultet , is qurrrit aliquid et
ratiocinatur. (4) Sed profecto bona consultatio rectum quon-
dam consultations est. Eapropter quid sit consultatio,
qiiarendum primo est, et in quo vcrsetur. Sed quoniam re-
ctum mullis inodis dicitur; non omne rectum bonam con-
sultationem esse perspicuum est. Incontinens enim et malus
homo, quod sibi proposuerit ad insuiciendum, ratiocinatione
consequetur. Itaque recte consultasse videbuntur, quum
interea magnum malum sit in eventu. (5) Al bene consultary
bonumquiddam videturesse. Idenimconsultationis rectum,
(juod ad boni adeptionem valet, bona consultatio est. Sed
fieri potest utquis etiam ratiocinatione falsoconclusa nouum
adipiscatur, et idquidem quod facto opus est, consequa-
tur , non autem qua ratione oportebat , sed niedius ratiocr-
nationis terminus falsus sit. Itaque ne ea quidem bona con-
sultatio est, qua consequilur quiddam aliquis quod oportet,
sed non qua ratione oportebat. (6) Prasterea conlin-
gere potest ut alius diu, alius celeriter consultando, id"
quod vult assequatur. Nondum igitur ne ilia quidem
bona consultatio est : sed id quod ad utiiitatem, et ad id
1
quod oportet obtinendum , et quo modo , et quo tempore-
obtineri debet, accommodatum est. (7) Praterea licet et
absolute bene consultare , et ad certurn aliquem finem con-
sultationem referre : ac bona sane consultatio absolute ea.
est quo; proposito sibi absolute, et totius vitne humanae-
communi fine, bene procedit; quaedam autem bona con-
sultatio est, quae certum aliquem et proprium finem spe-
ctat. Quodsi bene consultare prudentium est , l>ona con-
sultatio rectum quoddam consultationis crit, ad utiiitatem
accommodatum , ad aliquem finem relatum , cujus ipsa,
prudentia est vera existimatio.
CAP. X. [XI.l
"Ecti 8i xai 7] auvEo-t? xai tj ao-uvESt'a , xa6' Se Xe'-
YOixEv cuvETOue xai otauv^TOu?, ou6' SXmj to auro
ETCio-TTiu.'il t\ So^r, (iravTt;
fip
av 7|(Tav ouvetoi) o(3te
,,
ti? [xt'a tS5v xaTa jxs'po; JTcio"tr,ixMv , olov laTptxr] TtEpl
&YI81VWV TJ YEO)lXETp(a TCEpl |XYe'6ou?
*
0IJTE yip TTEpl
Tbtv asl 8vtuv xai axiVTjTiov t| eruveoi'i; io^rtv oute rctpl
twv Yiyvou-evtov 6tououv, dXXi TtEpl cov asopyjuEiEv av
ti< xai (JouXEuoaiTO. Atb rcspt t4 a\>xk u.iv ti) <ppo-
vt;i l<rziv, oux fort 8i tbOtov wwit xl <ppdvT,o-ie*
Suvehi? autem (intelligentia) et duuveaia (stoliditas),
ex quibus intelligentes et stolidi nominantur, neque idem,
prorsus est quod scientia aut opinio (omnes enim essent in-
telligentes ),
neque una aliqua ex scientiis singularibus ; ut
medicina in cognitione rerum salubriuin, aut geometria in
magnitudinibus est occupata. Neque enim intelKgen-
tia earum rerum est, quae semper sunt, niinquamqne
moventur; neque uninscujusque earum quaeoriuntur : sed
earum de quibus valde dubitari et consultari potest.
Quapropter in iisde.ni sane rebus est, in quibus et pro-
dentia versatur -. sed tamen non est idem intelligentia, quod
Digitized by Google
(")
ETHICA NICOMACHEA. LIB. VI. CAP. XI. 73
()
i[ uiv yip <ppovT|CTi; tititaxtucii ismv Tt
Y^P
8"
ttpOTTSlv ^ JMQ,
TO TtXoc a&1% icTTtV

J) Si OlivWi;
xpiTtx^, [xovov
*
Totutov
fkf
avviaic xai luauvttTta xai
OUVETo'l xai (UCTUVtTOt. (s) "EtTTt
8'
OUTS TO tTyStV T^|V
eppo'vrjaiv out! to Xau.6avtiv
^
auveeri;
-
aXX' wcncep to
(lavOaveiv Xiy'tai Euvicvat , orav
y
pyjtat ttj iictcrrvjiirj,
oCtux; iv tw yprjaOai ttj 8ot] lirt to xpivciv Ttepl tou-
tcov Ttepl wv ) <ppdvT|o(( icmv
,
aXXou Xsyovro<;, xai
xpiveiv xaXtof to yap eu tw xaXtoc; Tauto. () Kai
to ivTtuOev iX^XuQE touvou,a rj auvtan; , xa8* 4)v (usuvt-
tot, ix ttjc iv tm (lavOotvf iv* Xt-rotim yip to fiav8aviv
auvtcvat itoXXaxtt.
prudentia : (2) habet enim vim quandam prateipiendi atque
imparandi prudantia ( nam propositus ei finis est, quid agen-
dum sit, autnoa agendum ) : intelligentia autem
,
judjcandi
solum. Idem est enim intelligentia, quod ewruveota, id
est bona intelligentia; et qui sunt intelligent, iidem
quoque sunt bene intelligentes.
(3) Praeterea intelligentia
non est neque habere pmdentiam , neque oonseqni; sed ut
id quod proprie est discere, intelligere dicitur, quum vide-
licet dorentis scientia aliquis utitur : sic et quum quis
opinione ad id utitur, ut qua; alio loquente iis de rebus
quarum est prudentia, ipsejudicet, ac probe quidemjudi-
cel : bene enim et probe idem sunt. (4) Hinc natum est
intelligent;* nomen , ex qua bene intelligentes appellantur :
ex ilia scilicet, quae est in discendo, intelligentia. Saepe
enim discere signiGcamus verbo intelligere.
CAP. XI. [XII.]
'II Si xaXouuivrj yvw|JU] , xaft' $v tu*rv(d|iova; xai
iyttv ?ot[iv
f
vwfiriv , t) too iTcuuxou; icrcl xpiai; SpOrj.
is Xrjuitov St- tov
fhf
Ircutxrj (xoXtcrca cpau.ev elvai ovy-
Yvwutovixov, xai iicuixi? to fyttv icepi evia (tuyyvw[*7)v.
fj 31 ou-ffvo'jjjiri Yviojxr, i<m xptTUcX, too iTCtetxouc; SpOij.
'OpWi S' i\ too *Xtj9oo.
*. Eitri Si ir3<7i at t^stc; euXo'Yioc eU
taotb tsi-
*o vouerai

Xeyoimv
Y^P Y
v
'*r
l
1
v *a^ uvtt?iv xai ^povr,-
civ xai vouv irct tout; auToix; iTtttpspovtec;
Y
vt'\u-1
l
v
'/.
mv
xai vouv t)St] xai cppov(u.ou<; xai ctuvctouV itaoai vip at
ouvaaet? aStai tiov ioyoTtov eioi xai twv xaO' exaarov,
xat iv uiv to") xpttixof tlvai Ttepl wv 6 <ppovtu.oe , twve-
to< xai euYvufMOv t| wfftibfiMf Ta yap e'ltieixij xoivi
twv aY0oJv aitavTiov tWtv iv tb> tcpb;aXXov.
(3)
"Erti
Si tcov xaO' xaota xai twv c^a-rcov icavxa Ta icpaxta*
xai yip tbv 9po'vtu.ov SsT Yivuoxtiv auTa, xai i| ouve-
oi< xat t)
Y
1'"!*''! 'fpl ta ttpaxta, TaTiTa
8'
loj^aTa.
ao (t) Kai 6 vou< tcov i<TctTb>v in' ati^oTcpa
*
xai yap
twv tcpuTtiiv Spwv xai Toiv ioyarojv vou; iari xai
ou Xoyo;, xai 6 uiv xaxl xat; a7toSei;ti5 ttov ctxi-
v^ttov optov xai itptoTiov , 5
8'
iv TaT? itpaxttxa'c tou
iayaTou xai ivSs^ouivou xai ttj; kxlp<x<; icpoTaseio;*
3t tJpyat yap tou ot> ivexa aorar ix Ttov xaO' exaara
Yap
to xadoXou. (sj TouTtov oiJv lysiv 8si afoSr^tv , aim)
8*
icrcl vote. Atb xai fostxa SoxeT eTvat xauTa
,
xai
cpuctei wipbc; uiv ouSet'c, vvuu.i)v
8'
eysi xai auvecriv
xat vouv. () 2r)|i.eTov
8'
6ri xai Tatq f|Xtxtaii; olopicOa
40 axoXooStiv , xai f[St t| jjXtxi'a vouv e'yei xai puiy.ip
,
K
tt,c; (puaeto; aittac ouotjc Alb xai lipy^) xai tAo(
vouc ix Touttov
y^P
a^ aTtoSsi^en xai itspl toutcov.
'Qctts Set trpo(jyEiv Ttov ifximptov xai itpecrSuTsptov
?, opov(u,tdv Tai; civaico8e(xTOt( cpacrsot xai So?atc ouy
is ^ttov Ttov ijcoSti^etov 8ti
Yap
to i^ttv ix tyjc iuitei-
p(aj Jjiua 6ptoatv Spfttoc.
(7)
Ti uiv ouv ittTiv t) <ppo-
v7iou; xai r) ffof
la , xai itspl T(va Ixaxepa TUYyavti
o3oa, xai o'ti iXXou tfj?
"j^X^
|*p'
ou
^P
e,
"l
"tspa,
fipr,Tai.
l'vutir, autem ( sententia
)
quae appellator, unde quo dam
fuvvtoitova; (bonx sententie)seu cordatos nominant, et
vvu|iv ty.eiv, sentire commode dicimus : ea est, id quod
bonum et'aequum est, rectejudicare. Cui rei hoc argu-
ments est, quod virum bonum et moderatum maxime
omnium appellamus ovnvuiiovtxov , id est, ad ignoscendum
propensum : et aequum ac bonum esse dicimus in nonnullis
factis veoiam (0uYTveiu.1v) dare. Omnia porro ovytvuiit]
(quatidicaa) cosententia) sententia est existimatrix de
aequo et bono, eaque recta : recta autem ea est, quae ad
veritatem refertur.
2. Atque est ration! consentaneum omnes bos habi-
tus eodem pertinere. Nam sententiam , et intelligentiam,
et prudentiam, et nientem iisdem attribuentes , sententia}
hahendae facilitate preditos esse , et mentis vi valere, et
prudentes et intelligentes dicimus. Omnes enim hae animi
potestates sunt extremorum et rerun) singularium, atque
m eo sane
,
quod aptus quis sit ad judicandum iis de rebut
quae ad prudentiam pertinent, spectator homo owito; (in-
telligens), et eufvuiuiiv (sententia ferenda moderatus) aut
ovfyvtititov (ad ignoscendum facilis). Nam et aequa bona
quae sunt omnium bonorum communis , sunt in eo rerum
genera, auod ad alteram refertur.
(3)
Quae autem prudens
nosse debet, npaxra (quae sunt actionis
)
, ea omnia singu-
laria et in extremorum numero sunt. Turn intelligentia et
sententia in npaxtoi; versantur, quae sunt extremorum in
numero. (4)
Ad haec mens extremorum est in utramque
partem. Est enim et primorum terminorum (principio-
rum universatium) et extremorum (singularium
), et
non ratio : ea mens quidem, quae demonstration!bus occu-
pataestimmobilium et primorum terminorum; altera au-
tem, qua; in practicis conclusionibus versatur, extremi , et
ejis quoil esse et non esse potest, et alterius propositio-
nis : hae enim propositiones tou cujus gratia res agitur,
principia sunt. Nam ex singularibus oriuntur et constant
universa.
(5) Singularia porro ilia sensu compreliensa esse
oportet : at hie sensus mens est. Quocirca videntur haec
etiam naturalia esse : et quum sapiens nemo sit natura , ta-
men et sententia; facilitate pracdilusest,et est intelligens,
et mentis capax natura. (6) Cujus rei hoc argumentum
est, quod hos habitus aetatuin comites esse arbitramur : et
haec quaedam aetas mente valet ft sententia, quasi horum
sit effectrix et causa natura. Atque ob ilia mens et prin-
ripium est et finis. Ex his enim constant, et de Ids sunt
demonstrationes. Itaque usu peritorum et seniorum aut
pmdentium pronunciatis atque opinionibus, etiam non de-
monstratis, non minus quam demonstrationibus atten-
dendum est. Nam quoniam per experientiam oculum
quendam consecuti sunt, recte cernunt.
(7)
Quid sit igitur
sapientia et prudentia , et in quibus utraque versetor, et
utramque non esse ejusdem animi partis virtutem , dictum
est.
Digitized by Google
74
I10IKQN MKOMAXKIUN
q\
tS. (1143,1144.)
CAP., XII. [XIII.]
Aiairop>i<jet
3'
av ti; irept au-wv ti yp^aiiiot eiotv.
"H u.ev
yP
oojib ouSev Oeoipei e; wv eatxi euSatpiwv

avOpwiro; (
ouoeu.t3;
yP
**9*
1 yevt'irewc
)
, t] 8s <ppo'v|-
<jt; touto [jiev e/ei, aXXa Ttvo; evsxa Set aurrj; ; eiTttp
5
^
jxcv <ppdvr,eri; e'emv j) irept ti St'xaia xat xaXa xat
Sya6a ttvOpwww, TauTa
$'
eVxlv A tou ayaOou eWtv
avSpoq irpdrreiv
,
oOSev Sk irpaxTtxwTepot tiji etSevat
auta kjuv, etnep !;et; at dpETat elatv, wairsp ouol Ta
&Ytetva ou8e ta eusxxixa ,
5oa
f*^
to tioieiv ctXXa toi
10 am xrj; ;cw; eivai XiyeTai' ouOev yap irpaxTtxwxepoi
tb> t/tvt tJjv taxptx^v xat Yuu-vaaTtxi^v eo-jjuv.
(2)
Ei
os jx^i
toutwv
x"P
lv 9povi(xov Oexe'ov aXXa tou yfvcsdai,
rot; ouct OTtouSafot; ou6ev av efr) ^pfatu-oc , frt S' oOSs
toi? u.i
(fyouatv ouOev yip Stotaet auxou; i'ftv* %
aXXot;
15 Jyouoi rai6tn6at, txavw; t' eyot av ^jxTv worcep xat
irept tt)v
&Y'
etotv
' [louXdu.evoi yap &Yttveiv SjmoC u
|xav9avo(xev iaTptxr]v. (3)
IIpo? Si toutoi; axoitov av
eTvat Sdetev, ei yeip(v xrj; aotpla; ousa xuptwTspa
outr]; Icxar
^ y^P
iwiouca ipjret xai e^tTa-crei rapt
20 exaaxov. Ilept Si\ toutwv Xexxe'ov vuv ulv yip vjira'
-
prjtai wept autSiv jxo'vov.
(4)
IIpwTOv jxsv ouv Xe'yo-
[xev 6*xt xa6' aura; avaYxaiov alps-rot; aula; eivai,
apeTCt; y' ouaa; Ixatepav exaTepou tou uoptou, xat
et jx'Ji itotouffi [xr.Sev (XYiSeTepa auTwv.
(5) "EitetTa
xat Ttotouat u.sv , ou/_ w; laTpix^ Si
&Y'
elav

*^'
'?
$1 &Yt(ta , outg>; y) ao^ia eu8at|xovtav piepo?
y^P
0Ulla
ttJ{ SXr, apetT); tw l^e6ai xoteT xat tw IvepYeiv eu-
Sa([iova. (e) "Eti to i'pYOv iitoTeXeaat xaTB tJ|V
<ppoV]0"iv xat tJjv ^8ixV dpeTiiv
^
^tv yap dpeT^j xov
so cxoir&v Ttotet iSpOo'v , f) Si (spovrjaii; Ta irpo; toutov. Tou
Se TETofptou pioptou T?jc
'fuX^i^
oux ^Ttv apeT^f) T0iaur>i,
tou OpeTtTixou* ouOlv yip eV aixS) itparreiv ?, u.i| irpar-
Tetv.
(7)
Ilept oe tou (Jtr,6iv eTvat icpaxTtxcoTepou; Sta
tJjv (ppovrjo'tv twv xaXtov xat Stxatbm, fttxpov avuOev
3i
dpxTEOv, Xa6dvTa? ap/^v TauTr,v. "Oonrep
Yp
xai
Ta Stxata Xe'youev 7Cpc(T*ovTa( Tivac ouira) Stxatou;
eTvat , olov tou; t& Oito twv vo'u.u>v TETayu-eva Tto.iouvTa;
%
axovTa; t| ot'
aY
V0,av
'i
St' irepdv ti xat |x-J| ot' auTa
( xafvoi 7cpotTTOua
ft
S Set xat Sict ^pi| xbv oirou5atov
)
,
40 oBtoj;, to; eoixev, ecxt to itto; iyovxa 7tpatTeiv StawTa
fio-c' eTvat c<YOdv , Xe'yo)
8'
olov Sii irpoaipeotv xat au-
twv Ivexa twv 7rpaTT0u.evwv. (s) Tip (xev ouv irpoafpestv
dpO-Jjv itotet i, ipeni , to
8'
8a* ixeivj); evexa we^uxe
irpotTTeo-Oat oux Iotti t^; apex?i;
otXX' iTe'pa; 8uvau;ew;'
45
XexTe'ov
8'
eirtanio-ae-i oa^e'ffrepov itept auTwv.
(0)
"E<m
8^ ti; Suva(At; ^v xaXouot SetvotriTa- aCtr,
8'
eCTt Toiauxr,
wo-Te Ta 7cpb; tov uitoTede'vTa oxotcov ouvreCvovTa ou-
vao-9at Taura irpatTttv xat TUYy.avetv auTbiv. *Av u.iv
ouv 6 oxoirb;
-fl
xaXd;, InatvcTtj isrtv, av 8e tpatiXo;,
t
., TtavoupYtV Stb xat tou; <ppov((*ou; Setvoti; xat itavoup-
You;
(pajiiv eTvat. (10)
"Eart
8'
*)
^pov.r,o-t; oiy^ i, Set-
vo'ttj;, dtXX* oux dtveu T?i Suvotjxew; tutt,;. 'II
8'
t;
SeJ qunerat aliquis, quam utillUtem afTerant. Sapicntiii
enim nihil eorum considerat
,
quibus homo beatus ait futu-
rns : quia nullam ad rem, quaj prodocatur, pertinet. Pru-
dentia autem liabet hoc ilia quidero : sed quid ea opus est?
si quidem prudentia est ea, quae in rebus justis et bonestis
bominique bonis et utilibus occupata est : h<e autem res
sunt
,
quas administrare atque agere viri boni est Sihilo
quoque ad agendum nos efliciet aptiores earum cognitio , si
quidem virtutes habitus sunt, non notitice : quemadmodum
neque aptiores sumus sciendo ad eOTectionem earum rerum
qua< sunt sanitatis et quae roboris : qua; quidem hujus ge-
neris ita appellantnr, non ex aliquo quod fiat, sed ex en
quod ab habitu proficiscatnr illnd quod fit. Nihilo enim
aptiores ad agendum talia sumus ex eo quod medicinam
aut gymnasticen teneamus.
(2)
Quodsi non propter has
causas prudentem esse oportere , sed ut probus efficiatur,
certe iis qui jam probi sunt , nihil profutura prudentia est.
Pra:terea nee iis qui virtute prnditi non sunt. Nihil enim
refert , utrum tales ipsi prudentes sint , an prudentibus ob-
temperent. Hoc enim satis fuerit
,
quemadmodum satis est
etiam in valetudine curanda. Neque enim
,
qnum valere
velimus, medicinam ideo discimus. (3) Prasterea alisur-
dum esse videatur, prudentiam
,
qua; sit deterior sapientiA
,
hac esse potiorem. Cujus enim actio est et effiraritas , ad id
'
pertinet principatus et imperium in singula. De his igitnr
nunc dicendum est : adhuc enim de iis dumtaxat quxstio-
nes proposuimus. (4) Ac primum quidem dicimus , ambas
eas perse necessario esse expetendas, quum virlutessint
ambse, una hujus, altera alterius partis animi. Idque vel
turn quoque, si vel neutra earum quidquam official.
(5) Porro efficiunt etiam iliac aliqnid , non sane ut sanita-
tem medicina , sed ut sanitas ea quae sunt sani hominis
propria, sic sapicntia vitam beatam. Nam quum sit pars
univcrsac virlutis, co quod inest ut habitus, et quod suo
munere fiingitur, l>eatiiin facit. (6) Praeterea ex prudentia
et virtute morali opus virtntis absolritur. Virtus enim
scopum proposituin agenti rectum cfTicit, prudentia vero ea
quae ad scopum ducunt. Quarlae autem animae partis, in
qua vis inest alendi, nulla talis virtus est : nihil est enim
in ea positum, ut vel agatur, vel non agatur.
(7) Jam quod
supra objectum est , nihilo nos aptiores ad res honeslas et
justas a prudentia eflici, paullo altins nobis hujus rei repe-
(endum principium est, liinc ordientihus. Ut enim res justas
agentes aliquos, nondum tatnen justos esse dicimus, ut qui
ea qiuc legibus constitute sunt, faciunt vel inviti, vel
ignorantia, vel propter aliud quidpiam, non propter ipsa;
et agent tatnen ea qua? sunt agenda, quaeqne virum bonum
oportet agere : sic res habet, ut videlur, etiam in istis : ut
scilicet, qui certo quodam modo aflectus unumquodque
agit , is demum sit bonus : dico autem (
verbi gratia
)
ut
tale consilium ceperit , et ipsorum quiK aguntur causa quae-
que agat. (8)
Consilium igitnr rectum virtus eflici*. Ea
autem dispicere, quae illius causa suscipi consueverunt,
non virtutis, sed eujusdain alterius facultatis inunus est :
de quibus accuratius et planius est dicendum ,
insisten-
tibusaliqnantnltim in hoc loco. (9)
Est igitur vis seu po-
testas qiiaxlam, qaam &tv6rt)Ta, sollertiam, vocant. Hec
autem cjusmodi est , ut ea quae ad scopum propositum per-
tinent, agere et consequi possit. Ea , si scopus ille hone-
stussit,laudabilis; sin malus aut turpis, versutia est nomi-
nanda. Proinde et prudentes et versulos dicimus Siivoii;
sive sollertes. (10)
Prudentia porro non est haec
soller-
tia , sed tamen non sine hac facilitate. Habitus autem
Digitized by Google
(l 1(4,1115.)
Toi otxuioTi toutm fivftoix. ttj< i}>u)r_rj oux cEvsu apETi)?
,
(Jk EipvjTai ts xal fern SrjXov ot yip <ruXXoYi<T(ioi ?<ov
icpaxTMv ap^v fyovrtc tiv , iirsiS-r) toiovSe to teXo
xal to apiffTov, STiS-qiroTt 6V forta
Y&p
Xoyou y.aptv tb
tuyev. Touto
6'
ti jtJ) tw iyaOw , ou ^afveTar Sta-
crpt'^u
^P
*i
(&o^0i]p(a xal 8ia<j/eu5ea6ai itotei irepl
xi; wpaxTtxi? apyjxc;. *Qts (pavEpbv 6rt dSuvaTOv
cppdvtpov tTvat |x^| oVra dyaOov.
ETHICA NICOMACHEA. LIB. VI. CAP. XIII.
huic quasi animi oculo mlnlme ingeneratur sine virtute, ul
et dictum est etperspicuum est. Katiocinationes enim em
qua? sunt de rebus agendis , hujusmodi sunt : quoniam iste
finis est, et hoc optimum, quodcumquc illud tandem sit :
esto enim , verbi gratia, quod libet. Hoc autem optimum
et ille finis non nisi viro bono apparel. Pervertit enim et
depravat judicium rationis vitiositas, eflicitque ut de prin-
cipiis actionum falsiim judicemus : ex quo perspici potest,
fieri non posse ut quis sit prudens, quin idem sit tlr
bonus.
CAP. XIII.
Sxeicteov 8^ iretXv xal irspl apsT^?* xal
Y&p
^ apsTJ|
10 itapawXYistbx; Ifv. & *) 9pdvr,o-n irpo? ttjv SetvoTYiTa'
ou Tautov [Av , tfuotov ti- o5t<o xal i\ (puoou) aper>|
wpb tJjv xupiav. 11391
Y^p
SoxeT cxaara twv ^85v
uitapy_eiv ipuret iki>
-
xal
y
a p Sixaioi xal aoxppovixol xal
avopEioi xal xSXXa Jyopiev su8u; ex Y*veT5j;* d&X' Saw? Jtj-
i xoupicv eteoov ti to xup(toc OYaObv xal xl Totauta dXXov
Tpoicov Oitapyeiv xal
Yp
natal xal Or.ptoti; at :puixal
uiraipyouaiv e^ei;, aXX' avtu vou {SXafopal at'vovrat
outran. nX^v TOSoiuTOv ioixev ipaaOai, 8Tio)<T7Cp OTOfiati
toyupw aveu o^ewc xivouaivw aup6a(vei a^aXXtaOai
ur/upto; Sii to jW| lyxtv btyiv,
o6tu> xal ivxauOa*
()
llv
Si Xa6|) vouv, tv t<3 Ttpatreiv Siaipe'pet. 'H
5'
eT;i<
6pioia ousa tot' eixat xuptuc apET^. "Hots xa6antp
iitl tou So;aarixou 8uo eVtIv elSi), Seiv^Tvn xal <ppoV)-
ct< , oStoj xal lit\ tou rjSixou Suo iW , to <xiv dpET$i
k ipuoixT, to
8'
*, xupi'a , x*l toutojv f\ xupi'a ou Y'vetat
avsu (ppovr,oe(i>. (3)
Aio'wep tive'i; cpao-t itaffa? Ta;
apETa? tppov^atit sTvat , xal Stoxpan); -nj (aIv 8p0wc
i^Ttt, ttj
8'
^(xapTaviv 8xt (*iv ^ap ^pov^uet< wcto
cTvai Traaa; t& aptTac, ^fiapTavev ti
8'
oux avsu
M opovrjoEtoc, xaXw? Iktfvi. ()
2i||xeTovSs' xal yip vuv
tovts?, Stov 6pt!|(iivTai t?|v apet^v, itpoerxiOeaai ttjv
t^et , EtirdvxES xal itpbj 5 lori , rJjv xot! tov dpftbv Xd-
Yov
opSb?
0'
6 xaxa t^jv tppdv>|9iv. 'Eotxaoi W, piav-
TEUEcrfiat itoi? fiitavTt? 8ti
^
TOiautr) ??t ipetii ioxtv
it t| xaxa tJjv ^pdvr^iv.
(5)
Aei Si jxtxpov u.ETa6^vat' ou
fip
ftdvov i) xaxa tov dpObv Xdyov , iXX'
^
(texa tou
dpdou Xdyou
n
apEtil Istiv. 'OpOb? Si Xdyo? itepl
twv TOiouTb>v
j|
^pdvT)<;(; iartv. 2<oxpaTY); u,iv ouv
Xdrouc xi? dpeTai; ojsto elvai ( iitionqy.ac; yip ^"
'0
iciatii), fijiet( Si [xst4 Xdvou.
()
AijXov o3v Ix twv
ttpTfluevwv 8x1 ouy^ oTdvxe ayaObv clvat xuptco; avcu
(ppovVjOEw; , ouSi cppdvipov aveu T7J( ^9ix^c apETij^.
'AXXA xal 6 Xdyo< Tau-nj Xuoit' av , 5 StaXE/Ottj) Tt
av 6rt ytopt^ovrai aXXi^Xwv at apETai* ou
Y^p
6 auTO?
45 tu^uEOTaTOC Ttpb; ttTtaffa?
,
wOTe t}|v [tiv riSr) t^v S'
ouTno EiXr,^bK i'o'Tar touto
yP
"ot4 uiv t4; cpusixa?
dpETa; evSexetoi, xa8' 8? Si aicX<5< XE'^txai aYa8d(,
oux ivSE^ETar Spia yip t^ ^pov^ffEt puS outj itSaat
uicaplouoiv. (7)
AtjXov Se ,
xav el u.>) TtpaxTtx^ ^v
,
10 6ti Sei av auTTJi; Sia to tou u.op(ou apET^v eTvai, xal
Srt oux i'o-tai ^
irpoai'peert?
iffi
dfvtu ypov^o-s<>n ouS*
avu dtptT^?*
^
(iv
Yap
tb teXo;, ^
Si t! itpb< to te'Xo?
Redeundum vero nobis denuo est ad considerationem vir-
tues. Eodem enim ferme modo, quo prudentia et sollerlia
sunt inter se aflectse (non exdem quidem illae, ceterum
similes tanien ) eodem, inquam, modo comparatur et virtus,
ilia naturalis cum ea quae proprie et pracipue virtus est.
Unaqua-queenim virtus moralis in omnibus liominibus quo-
dammodo videtur inesse natura. Mam et justi, et tempe-
rantes, et fortes sumus, et ceteras item virtutes habemiis,
quum primum nascimur : sed tamen et aliud quiddam
(quod est illud proprie ac vere bonum ) ut sit requirimus,
virtutesque ejusmodi alio quodam pacto in nobis inesse vo-
lumus. Habitus namque isti naturales in pueris quoque,
nee non in bestiis insunt. Sed quod mentis sunt exper-
tes, detrimentum videnlur aflerre. Verumtamen, utut
hoc habet, tale aliquid videtur manifestum : ut robusto et
valido enrpori
,
quod sine videndi sensu movetur, graves
ofiensiones accidunt, propterea quod videndi sensu illud
caret : sic se rem habere etiam hac in parte
; (2) at si men-
tern istud adeptum fuerit, incredibile est quantum in agendo
valeaf : et vero habitus ipse Isti natural i facnltati similis,
tunc proprie virtus erit. Itaqne ut in ea parte animi quae
ad opinandum valet , duse sunt forma? , sollerlia et pruden-
tia : ita et in morali duae : quarum altera est virtus natu-
ralis, altera ea quae pracipue et proprie virtus appellatur.
Quarum h.TC, quae pracipue virtus est, sine prudentia
constare non potest. (3) Itaque et virtutes omnes pru-
dentias esse dicunt. Et Socrates quidem partim recte
quwrebat, partim errabat. Nam quod virtutes omnes pru-
dentias esse putabat, in hoc errabat : quod autem eas non
esse sine prudentia arbitrabatur, pulchre dicebat.
(4) Cu-
ius rei hoc argumentum est, quod nunc omnes, quum vir-
lutem definiunt , habitnm assignant (addentes simul etiam
in quibus versetur )
rectse rationi consentaneum. Recta
autem ratio est ea cui prudentia moderatur. Ergo omnes
quodammodo videntur angurari, talem habitum pruden-
tiae consentaneum esse virtutera. (5) Verumtamen paid-
Inlnm decedendum est alio. Non enim rectae rationi con-
seiitaneus solum, sed etiam cum recta ratione conjun-
ctly habitus virtus est. Porro recta talibus de rebus ratio
est ipsa prudentia. Socrates Tirtutes rationes esse existi-
mabat ; omnes enim scientias esse ; nos autem cum ratione
statuimus conjunctas. (6) Ex lis igitur quae dicta sunt, per-
spicuum est, nee sine prudentia quenquam proprie virum
bonum esse posse ; nee prudentem sine virtute morali. Sed
et hoc eodem mododilui potest illud quod disputare solent
aliqui de virtntum separatione. Non enim idem ad omnes
virtutes aptissimus est nalnra. Itaqne banc jam adeptus est;
illam autem nondum erit consecutus. Nam hoc in natural!
quidem virtute evenire potest; in lis autem ex quibus
absolute vir bonus nominatur, non item. Una enim cum
prudentia, qua? una est , cetera omnes
prasto aderunt.
(7) Perspicuum est autem, etiamsi ad agendum prudentia
nulla vim haberet. earn tamen necessariam futuram : quia
certae partis animi virtus est, et quia agendi consilium sine
prudentia sineque virtute non erit rectum. Hasc enim finem
definit; ilia ut ea qua: ad finem pertinent agamus eflicit.
Digitized by Google
7G HeiKflN N1K0MAXEIQN Z, . (lilt)
icoisi rcpaxxEtv.
()
'AXXa
%
uy,v ou8s xupta
-f
i<jx\ TTJ?
co^tae ouSi tou fteX-novo; ptoptou, wtnctp ou8s Trj;
Sytstas i, laxpix^' ou yap j^pTjrott aux9j , aXX' 6p5 orcoe
yEvi)Tar EXEivqc ouv fvexa E
,
7ttxaxTEt, tXX' oux exei'v/-,.
t
"Ext buotov xav et Tt; ttjv iroXtTtxiV cpatTj ap/Etv t<3v
OeSJv, Sti ejcitoittei Trepi ixavTa t& v t?j ttoXei.
( 8)
Quia etiam ne potior quidem est sapientia , neque animl
particular melioris habitus est , ut nee medicina bona va.
letudine potior est. Non enim ea utitur, sed ut adsit, operant
dat. Illius igitur causa praecipit , non illi. Pneterea sub pru-
dentiae imperio sapientiam esse dicere perinde est, ac si
quisdicat, scientiam civilem diis praeesse, quia omnia prae-
cipiat quae sunt in civitate.
LIBER VII.
CAP. I.
Mexi 8s Taura Xsxteov, aXXr,v .coii]craf4Evou; ap-
vijv, Sxi x5v iXEpl xa
ffiy\
tpEuxxwv xpta eWiv efSyj, xa-
4 xi'a, axpaata, 6)ptOTT,?. Ta
8'
ivavria xot? u.ev oust
10 85jXa* to (tsv yip cipET^v to
8'
lyxpocTEtav xaXoujxsv
irpb; Ss t?V
OijpiOTtiT* (aixXiot' av apudxTot Xeyetv t);v
trap <j(t3; apsx^v, jjptotx^v xtva xal Ott'av, woitEp
"O.uiipo? itEpt "Exxopoe ixEixot'i)XE' XeyovTa tov Ilpta-
(jiov 6rt o^o'Spa r,v ayaOd;, ,
15 ouSe EMXEt
dvSpo; yE 8vtxou 7tai eu,|ievai, aXXi 6eoio.
(s) "Oct' e! , xaOcfixEp cpaofo, i\ avOpuraiov yivovxai Oeol
Si' apEXTJ; uixsp6oXi$v, Totauxj) ti? av ttr\ 85jXov 6n
r, trj OYipwaStt avTiTi9e(A^v*i e"?ic* xal yip (SffTtep ouSe
SO (hjpfou 55-:i xaxia ouS' apsvri, o8tu) ouoe Oeou, aXX' fj
(ASV TtpUtOTEpOV apET^?, T|
8'
EXEpo'v Tt yEVO? XOXia;.
(3)
'EiteI 8e oixavtov xat to OeTov avSpa E(vat,xa6airEp
ot Aaxb>VE( tiwOact irpoffayopEUEiv, oxav aya<r9io(u
acpdSpa tou \osio? avr'p <pacriv
),
o&xio xat 6 BvipuoSyjc
SIS Iv toT; av9pti)7toic ortavto? , u.aXtora
8'
iv Tot; {JapSa-
pot; IotiV Y'at
8'
eW xat Sta vdoou; xal ir>)p<o(iti;
-
xat tou; Ota xaxtav 8e tu>v avOptoicoiv OTtepGaXXovxai;
outm; l-itiSuucp^ijLOuiJtEv.
(4)
'AXXa irEpl jjlev t^; toibv-
TT)? 8ta0s<TEb)( CiTTSpOV 1t0tT)T60V Tlvi (XVEIBV, 7Tpl 81
30 xaxiac etpy|Tai irpoTEpov itepl 8s axpaata; xat [xaXa-
x(a; xat tpu^t Xext^ov, xal irepl lyxpaxtiai; xat xap-
TEp(af oute
Y^p
<>< ^cpl twv aijTtov I^Ebiv ttj apETT)
xat T7J uoj^ftripta Ixattpav auTMV u7K>Xti<its'ov, ou9* 6?
ETEpov ye'vo;. (s) At! 8', worop inl tCv aXXoiv, Tt-
is OevTa; xa ^atvdfMva xat itpwxov 8taitopii<iavTB; ofitto
Seixvuvai jxaXtsxa ptsv ixotvTa xa IvSo^a nspt TauTa xa
itotdi) , el 8e [ati >
Ta ixXEtora xat xuptwxaxa ' tiv yip
Xu7)xatTE xa SuoyEpij xat xaxaXEtinixai xi IvSo^a, 8e-
8stY(AEvov av Etr) txavw;.
40
[11.] ()
Aoxei 8j| 'iJTE lyxpaxtia. xat xapxEpt'a twv
oitouSattov xa\ twv iitatvETwv Elvat
, ^
8'
axpawta ts
xal fiaXaxta xoiv tpauXwv te xat tpExxwv, xai 6 auxoc
Ivxpaxr,? xat ((i,uEVETtxb( xS XoYto|Jt5) xat axpaTJ,? xat
ixaxaTtxoc tou Xoytaptou. Kat 6 jxev expat-))? eiowc
i> jxt ^auXa ixpaxxEi Sta ixaOo;
,8
8'
lYxpaxr
1
;;
EtJwc 8ti
ipauXat at EictOuutat oux <xxoXou6eI 81a tov Xdyov. Kb.
xov ato^pova [aev iyxpax^ xal xapxEpixdv, xbv Setoiou-
tov oi (jlev navxa acifpova o(
8'
ou , xat xbv axoXasvov
Sequitur nunc, ut alio initio facto dicamus , eorum qum
in moribus fugienda sunt, esse tria genera : vitiositatem
,
incootinentiam , feritatem. Ac duorum quidem primorum
conlraria nota sunt : alterum enim virttitem , alterum con-
tinentiam appellamus. Feritati autem aptissime dicere pos-
simus opponi earn quae supra nos est , beroicam qtiandam
ac divinaro virtutem ; sicut Priamum Homcrus de Hectore
kx|uentem facit, quoniam virtute praestabat
:
Nee cum esse putares
mortali genitore satum, at genus esse deorum.
(2) Itaque si, ut aiunt, propter excellenliam pra>stanliam-
(|iie virtulis dii ex hominibus efRciuntur, talis erit pro-
fecto is animi habitus, qui habitui illi ferino oppooitur.
Mam ut ferae neque vitium neque virtus est, sic neque dei.
Sed hie quidem habitus preestabilius et altius quiddam est
virtute; tile autem aliud quoddam a vitio genus est.
(3) Va-
rum quoniam rara admodum res est divinus homo( ut La-
cones solent divinum appellare quern magnopere admiran-
tur, dicentes : divinus hie est vir
),
sic aliquis feritate bet-
luanim similis inter homines raro, ac feretantum apud
barbaros, reperitur. Nonnullas autem bujusmodi immanita-
tes mala morborum et corporis partium necessariarum ere-
ptiones pariunt. Sed et eos homines, qui vitiositate ceteros
anteeunt, turpi etinfami nomine feros et immanes appel-
lamus. (4) Verum de hac animi affectione nobis erit ali-
quid dicendum posterius : de vitiositate autem supra dixi-
mus. Nunc de incontinentia et mollitia seu luxu dicendum
estjitemquedecontinentiaettolerantia. Nam neque itaest
de utrisque existimandum, ut quasi sintin numero habi-
tuum eorum, qui sunt virtutis species aut vitii, neque item,
quasi penitus diversi sint generis. (5) Oportetautem, quod
in aliis facere solemus, propositis primum iis quae videntur
vulgo, inquequaestionem revocatis, ita explicare atque os-
tendere, maxime quidem omnia, quae hominiim opinioni
bus comprobata de his animi perturbationibus feruntur
;
sin minus, at certe pluiima ac praecipua. Nam si ea quae
difticilia atque inexplicata sunt, dissolvantur, et restent ea
quo; comprobat opinio, satis merit a nobis res haec de-
monstrata.
[II.] (6)
Videtur igitur conlinentia et tolerantia in numero
rerum bonarumet laudabilium esse, incontinentia autem et
mollitia in malarum et vituperabilium ; turn idem esse
continens, et qui facile in eo permanet quod ratio praeci-
pit : idem quoque incontinens, atque is qui facile desciscit
a judicio rationis. Turn incontinens quidem sciens res esse
malas, agit eas tamen, perturbatione animi concitatus :
continens autem, quia cupiditates esse turpeset malas in-
teliigit, a ratione rcvocatus , eas non sequitur. Turn tempe-
rantem quidem, continentem et tolerantem esse volunt
:
eum autem qui talis sit, esse oninino temperantem alii
ainnt, alii negant : itemque intemperantem alii incontinen-
Digitized by Google
(t 146,1 lis) ETHICA NICOMACBEA. LIB. VII. CAP. II. 77
dxpaxij xal tov xpTTJ axoXaorov awfxv/ypivbK , ot
S* ixe'poui; tlva tpiatv.
(7)
Tov SI ippdvtijtov 6x1
4
ulv oC
tpastv ivSe^eaOat (Tvat (Jxpatrj , 6xe S" ivtou; (ppovf-
(xouc 6vxa? xat Setvou; axpaxEi? tivat. Ext axpareT;
6 Xe^ovrai xal 8uu.ou xat Ttu,?;? xal xe'pScue. Ta
ouv Xeyofuva Taut* eWv.
fxiv
tern, et incontinentem intemperantem confuse dicunt esse .
alii eos inter se differre volunt.
(7) Jam et prudentern aiunt
interdum nollo modo incontinentem esse posse : interdum
aliquos, qui prudentea sint et sollertes, incontinentes esse.
Praeterea dicuntur irae et honoris
r
et locri incontinentes.
Haec quidem sunt quae de his virtutibus ac vitiis dici Solent
CAP. II. [JII.]
'Aixop^aeie
8'
av tic irSi? u7toXau.6avcov <5p6eoc <ixpa-
xeuexat xt;. 'EittBTrfjitvov |xlv ouv ou tpao"t xtvs; otdv-
tt elvat* Setvbv yip iicwniu.i,? ivouoTic.o); toexo 2w-
10 xpaxi,;, dfXXo Tt xpaxetv xat itepte*Xxeiv auxbv wdwep
evSpoticoSov. 2<oxpaT*] uiv -yip SX(.n Ijiojf exo irpb<
tovXoyov <K
oux ou<m); axpaeria;- ouQeva yip uicoXau.-
Savovxa itporreiv napl to (JeXTtorov, diXXi
81' oyvoiav.
(a) 05to? |xev ouv 5 Xoyo?
i(*.f
w8t)ti to!? tpaivojAE'voic
16 ivpY<oi; , xat Seov SijTeiv nepl TbicoJ9o?,tl 8t' ayvoiav,
Ti? 6 Tpoicot TftvtTai
Tij? aYvo(a?. "Olx
fkp
oux otexaf
vt 6 axpaxeuduevo? itpiv iv xw iraOet
y
Evttr6ai , <pa-
vspo'v.
(3)
Eial 3s xtve? ot xi |xlv auyywpouo-i t4
5*
ou
-
to (isv
Y^p
littat^iiTH (xTjOev elvat xpeixtov
SO
6ixoXovouai, to Se u.r,8eva irpaxxeiv irapi to Sdijotv
fUXxtov
oty
6(xoXoYOueri, xal 81a touto tov axpaxTJ
faotv oux STttOT^u.r,v e^ovxa xpaxeTcOat uirb tSSv
^oovwv, aXXi 8d$av. (t) 'AXXI u,r)v Etye 8d!;a xat
|*ij i7cio-x^u.T)
,
|xi)8' icyupa uirdXr,dii 7, avxtxEfvouffa
36 aXX" jjpcu.ata, xaOanep iv toT? Siutot^ouai, o-uyyvwu/h,
xw |xi| [AEveiv iv auxaic Ttpb; Eixi6u|Atae toyupaV x5j Se
[io^6r,p(a ou
auYY
vt",
r
lr
i >
ou$l twv aXXtov ouSevt twv
^exTwv. (b) <t>povqo*E(0( apa avTtTitvouor^' aSxr, yip
lo^ypoxaTov. 'AXX' aTOJtov foxat yip 6 auto; Sj/.a
30
opdvijjtcx; xat axpaT>]c
t
tp^ntc
8'
ouS' av el; tppovtjxou
etvat to irparcstv Ixovra xi ipauXdraxa. flpbc 8s
toutoi; SeSitxxat irpdxepov 6xt icpaxTtxdf
ft
6 <ppdvt-
(aoc

twv ^ap etr^otxaiv xt? xat Ta oEXXa? I^wv SpcTdt?.
(s) 'Ext el fji.lv iv xw ETCi6uu.ie? tytiv Icr/upom xat
a& sauXa; & lyxpartfi, oux aaxat 6 uto^piov ivxpaT^c
ouS' 6
iY
x
P
ar
^l?
ou^ptov otiTt
Y^p
to dfyav ooj^povoc
outc to ipauXa; e/eiv. 'AXXa ptj)v Set y" et ptev
Yap
/j)r,(rtai at liriOupiiai, tpauX)] ^
xuXuouua e^t;fi^ axo-
XouOetv, waO' f, ^Yxpaxeta ou nana virouSata' el
8'
^trOe-
o vt"? xat [i^i
(patiXat, ou6ev sepivdv, ouS* ei (pauXat xat
isOevet;, ouOev
fteYa. (7)
*Ext el itaoi 8d;i) iptpteve-
Ttxbv itottt -J)
lY
xpaxta, fauXr), oTov et xal xrj <]/eu3eT*
xat ei irasi)( Sd^T|( ^1 axpasta ixaxaxixdv, t<rtai xt;
onouoata axpaafa , oTov 6 2o;poxX^ou; NeoirrdXepto; iv
46 tw 4>iXoxtt^tt)

i7catveT0<
y^P
""" ifi,u.e'v<ov oT? iiretdOr,
Onb tou 'OSuvviw; Sta xb XunetoOai ^euSdixEvo?.
(s) *Ext 6 OKptvTtxbc Xoyo? iJ/euSojasvoi; aitopta* 8ta
vip to icapaSoJa SouXsaeat
tkLfftiv, fva Setvol mo-iv
Stbv iittxu^uo-tv, 6 Yevdpevoc owXXoYttb? iiropt'a yi-
wvexaf Se'Sexat
Yap <j Stavota, 5xav pte'vetv ptlv u.}
PouXr,Tat StaTO (i^| apt'o-xetvTo ovfjmepavOev, upotevat
81 pi^ Suvrjxat Slot to Xuaat pi^l ?/etv xbv Xo'yov.
Dubitare autem pnssit aliquis, quomodo is qui de rebus
recte existimat, incontinenter vivere queat. Eum quidem
certequi sciat, sunt qui negent posse. Scientia namque
praeditus qui sit, is mirum fnerit si alteri alicui rei sit ob-
noxius, et ab hacsese hue et illuc, ceu mancipium, trahen-
dum praebeat. Socrates enim omnino sententiam earn :
quod quis sciens incontinenter agat, oppugnabat, quasi
omnino non foret incontinentia. Neminem enim pruden-
tern quidquam alitid, quam quod sit optimum, agere : si agat
aliud, propter inscientiam agere.
(2) Hacc vero oratio ea in
controversiani vocat
,
quae sunt perspicua et omnibus appa-
rent, quum etiam quaerendum fuisset, si perturbatio incon-
tinentisab inscientia proficiscitur, quisnam sit hie inscien-
tiae modus. Manifestum enim est , enm quern impotentem
vocamus, ne opinione quidem duci
,
priusquam ilia affectio
exsistat.
(3)
Sunt autem qui aliquid horum concedunt, ali-
qnid non item. Nihil enim scientia potentius esse fatentur.
Neminem autem quidquam, prater id quod ei potius esse
visum est agere, non concedunt. Atque ob banc causam
dicunt , incontinentem non scientia pracditum, sed opinione
dumtaxat a voluptatibus superari.
(4) Atqui si opinio esl
incontinentia , non scientia , neque flrma cxistimatio, quao
adversetur et obsistat cupiditati , sed infirma et imbecilla,
ut iis contingit quorum est in dubio animus ; profecto el
ignosci debet, si in ea non permaneat adversus vehementes
cupiditates. Atqui improbitati non est ignoscendum , neque
ulli cuiquam rei viluperabili.
(5) Prudentia igitur recla-
mante et repugnante : haec enim potentissima qnaedam
res est. At hoc ahsurdum. Erit enim simul idem prudens
et incontinens. Nemo vero prudentis esse dixerit, sua
voluntatc res improbissimas admittere. PriEterea supra do-
cuimns, qui sit prudens, ad agendum esse aptissimum :
quippe qui in extremis, id est in rebus singularibus , verse-
tur, aliisque virtutibus ornatus sit.
(6) Praeterea si in eo
cernitnr continens, quod vehementibus et malis cupiditati-
bus incenditur : non erit profecto is quern temperantem
vocamus , continens ; neque quern continentem , temperans.
Nam neque immoderatum quidquam, neque malis cupidi-
tatibus aftlci , temperantisest. Atqui ita esse oportet. Nam
si bonae cupiditates, mains est habitus qui prohibet sequi.
Itaque non omnis erit bona continentia. Quodsi sint im-
becillae neque mnlae, non erit gloriosum, eas vincere; si
malae et imbecilla-, non magnum. (7) Praeterea si in
omni opinione, velut etiam in falsa, perseverantem eflicil
continentia, mala erit; rursum si incontinentia de omni
opinione facile demovebit, erit aliqua bona incontinentia.
Ejus rei exemplum est Sophoclis Neoplolemus in Philoctete,
laudandus is quidem, quum non manet in iis quae persua-
serat ei Ulysses, quod ei molestum est mentiri.
(8) Prae-
terea exemplum est hujus rei sophistarum ratio ilia quam
Mentientem vocant. Nam quia volunt adversarium adigere
ad assentiendum rebus inopinatis et abborrentibus ab opi
nione popular! ( ut si assecuti fueriot, quod volunt, solcr-
teset acuti esse videantur), ratioctnatio ea quae collecta
est, dubitationem parit inexplicabilem. Vincta enim mens
est, quum Hie neque vult insistere, quia id quod conclu-
sum est, non probat; neque longius progredi potest, pro-
Digitized by Google
78
II8IKUN NIK0MAXE1QN Z,
f.
(l 146, I
147)
()
Zuu.6aivetS' fx xtvoX<>You ^
a;ppouv) u.eta dxpa-
(a< apfrfj

xavavxia
fkp
irpaxxet wv GiroXapSavet 8i&
T7jv axpa<(av, 5itoXau.6dvei 81 xe<Ya8a xaxi elvat xai
ou 8eTv irpaxxeiv, &et* xaYa8& xai ou xi xaxi itpdljei.
5 (io) "Ext 6 xSiirsiteTaOai 7rpaxx<i>v xai Stuxcov xi ifiict
xai irpoaipoutuvot psXxtwv av 8o;eiev xou
^
Sia Xo-
Y
icrubv aXXa St' axpaaiav eutaxoxtpoe
y*P
8ia to ixe-
TBitetffWjvai av.
'0 8'
axpaxi)? evo^o; xrj irapotfiia
iv
f
ipauiv #tav to 88wp itviyT), t( 8ei lirorivetv;
10
el uiv
Yap
(*)) eSreiteioro ft itpdxxei
,
fiexaimo-flet? av
iitauaaxo

vuv 8s imtsta
,
uivoc ouSsv ?ftxov dfXXa irpax-
xet. (il) *Ext el irepi itdvxa axpauia ioxi xai lyxpa-
Ttia, xi? 6 anXu( dxpax^e; ou8el;
Yap
ajtaca? Ijrei
x&<; axpauta? , ipauiv
8'
tTva( xiva? aitXwc.
15 [IV.] ^12) At [xev o3v airopiai xotauxal xivee auu-
a(vou<jtv, xouxwv 8s xa (jiiv aveXetv 8ti xl 81 xataXt-
itetv ?! yap Xufft? ttji; aitopfa? eupeui? forty.
pterea quod rationem dissolvere nequit.
(9) venire autem
quadam ratione potest lit imprudentia cum incontinen-
tia sit virtus. Contra enira facit atque existimat propter
incontinentiam. Existimat autem ea quae bona sunt, esse
mala, neque esse agenda. Itaque tunc, quo; bona sunt, aclu-
rus est, nun qua; mala. (10) Praeterea qui ea qua? ju-
cunda sunt , eo ipso quod ita persuasom babeat, taleque
consilium ceperit , agit et persequitur, is melior videatur
eo qui non ratione, sed incontinentia ad turpitudinem
aliquam impellatur. Facilius enim sanari potest, eo quod
de sententia possit demoveri. In incontinentem autem qua-
drat illud quod proverbio dicimus : Fauces ubi suffocant
aquae, quid, bibendum? Si enim ei persuasum esset, de
sententia desisteret : nunc autem tametsi ei persuasum
,
alia tamen agit omnia. (It) Praterea si in omnibus versatur
incontinentia et continentia, quis tandem absolute incon-
tinens est? nemo enim omni genere incontinentia! affectus
est. At aliquos esse dicimus incontinentes absolute.
[IV.] (I?.) Et ha? quidem fere sunt qua? hoc in locooriun-
tnr qusestiones ac diibitationes : quarum aliqua? tollendar,
aliqua? relinquenda? sunt. Difficultatis enim et dubitationis
dissolutio inventio est.
CAP. III. [IV.]
npcoTOV u.iv o3v ffxeittiov itotepov eiSoxtc. $[ o3, xa\
irS>< etSotee., eTxa irepi iroia xbv ixpatij xai xbv yxpa.vr\
so 8eteov, MfittSk itoxepov irepi itSaav ^8ov^,v xai Xuirrjv
t[ irep( xtva; aipupKTuivae, xai xbv eYxpaxij xai xbv
xapxeptxov, itoxepov 8 a6xb; $
ixepde. foxtv blotto; 81
"
xai irepi xwv dtXXwv 8aa Wfltvi)
x?? Oecopta; eWt
Taut?)?, (s) *Errt
8'
i?y)i Trj? oxe'ij/soi)?, 7TOTtpov
26 8 ^xparJit xai 8 dxpat^? etai t5 ittpl ft ?|
t^> iwo<
iyovre? T^v Siatpopav, XsyoJ 8i Tcporepov tip irepi ta8l
ttvat o.^vov axpat^c 6 dxpat^i;
, $
o$ dXXi t5 o>;, ?| ou
aXX* 1%
iu^oiv

Jitett' t\ itepi icavx* idriv
^
axpasc'a
xai f) ^yxpateia %
oij' oiJtt
y^P
to
P^
tavt' e<rriv
io 8 airX5< axpati^; , aXXl irepi fiirep 8 axdXaoxoi;, ouxe
Tw icpb Tauta airXS; bftvt (tautov yip av i)v r/j dxo-
Xao(a), aXXa xw &oi fyeiv. 'O u.ev
Yap
otYstai
irpoatpoupevoc , vopt^wv aei 8ttv xb irapbv JjSu 8iw-
xeiv 8
8'
oux ofexai u.ev, Suoxet 8e. [V.] (a) Ilepi u.ev
It o3v xoti So^av aXi)65j aXXa u.-)| iti<rx^u.r,v elvat itap' ^v
axpaxtuovxat , oi6ev 8iapepei jcpb< xbv Xo'yov
evtoi
Yap
xwv So^a^ovxMv ou 8tffxaouaiv, dXX* oiovxai axpt-
6u<(!8e'vat. (4)
Ei o3v 8tl xb fyeu.a icffcxeuetv ot

8oia(ovxe (xSXXov xuv litiaxauivwv itapa tJjv uiroX*)-

cluv
irpaSouotv, ouOiv Siowet Iicit^u.y) SoIt)?

Ivtot
y^P
moxeuousiv ouolv ^xxov oT; 8o;a^oumv rj exepoi ot?
in((Txavxai- 8i)Xot
8*
'HpaxXeixoc.
(5)
'AXX' irei 81-
yyn X^YOftev xb e"it((rra<i6at (xai
y^P
8 fyo>v u.Jv ou
yptiu.evo; Si x9j moxi^u.i xai 8 po>u.evo XeYexat M-
6 oxaoOat), Stowei xb e'xovxa uiv u.^| Sewpouvxa 81 ft u.^
8eT icpaxxetv xou e'xovxa xai dewpouvxa- xouxo
ykf
So-
xei Seivo'v, aXX' oux el u.i| OewpSv. (e) "Exi iicei 8uo
xpoitoi xwv itpoxaoewv, lyov-a (xlv au.tfoxepa ouSev
xwXuentpaxxetv itapa t))v imffxq|ti|v, p<ou.evov uiv-
60 toi xi) xaOoTww dXXi u.^1 tij xati uipoe- itpaxtl
Yp
xi xa6' fxaata. Aia<pe'pet 8e xai tb xaOoXou- xb uiv
Yap
'
iauxou xb
8'
liti xou itpaYHaxd? ^tiv oTov Su
Primum igitur videndom est, utrum scientes peccent
incontinentes, necne : et quemadmodum scientes. Deinde
quibus ia rebus incontinentem et continentem versari pu-
tandum sit : id est, utrum in omni voluptate et dolore, an
in certis voluptatibus et doloribus. ltemque continens et
tolerans utrum idem sint, an dilTerant. ltemque de aliis
omnibus, qua? sunt huic disputationi cognata. Hinc autem
ducitur hujus orationis inilium , utrum continens et incon*
tinens differant inter se ex Us rebus, in quibus versantur,
an ex aniinorum habitu : hoc dicn, utrum incontinens eo
solum sit incontinens, quod in his aut illis versetur , an vero
eo quod sic vel sic sit affectus : an potius eorum utroque.
Deinde utrum in rebus omnibus versetur incontinentia et
continentia, an contra. Non enim in omnibus versatur is
qui dicitur absolute incontinens , sed in quibus intemperans
:
neque eo dicitur, quod absolute in ha?c affectus sit ( esset
enim idem incontinentia quod intemperantia), sed quod hoc
modo sit affectus. Nam intemperans quidem cupiditatibus
servit consilio capto, existimans praesentem jucunditatem
sequi semper oportere : incontinens autem non existimat
ille quidem , sed sequitur tamen. [V.] (3) Ad illam sane
sententiam quod attinet, quod impotenter agere sit non
scientia prsedilorum, sed veram opinionem habentium,
nihil interest ad earn rem, de qua disputamus. Nonnulli
enim eorum qui aliqua de re opinantur, prorsus nihil dubi-
tant, sed se rem exquisite scire existimant. (if Quodsi ii
qui opinantur, propterea quod leviter et remisse credunt
ita rem esse de qua opinantur, facilius quam qui sciunt,
contra atque existimant agent; nihil inter scientiam et
opinionem intererit. Nonnulli enim non minorem fidem
babent iis qua? opinantur, quam alii iis qua? sciunt.
Quod cxemplo suo declarat Heraclitus. (5) Sed quoniam
scire dupliciter dicimus ( nam et is qui scientia pra?ditus
est, necea utitur, et is qui utitur, scire dicitur
),
intererit,
utrum quod agi non debet, agatur ab eo qui scientia qui-
dem pneditus sit, nee tamen ea utatur contemplando : an
ab illo qui el sciat, et ea qua? scit, animo contemplans agat.
Hoc enim posterius miruni videatur; at non illud alteram.
(6)
Pra?terea quum in syllogismo practico duo Insmt cnun-
ciationum genera, nihil prohibet quominnsis qui utrum-
que genus tenet, aliquid praeter scientiam agat : si quidem
enunc iatione universa et generali utitur, non autem ea
quoquequa?ad res singulares pertinet. Res enim singula-
res tantum sub actionem veniunt Jam vero etiam ipsius
universi sunt aliqua? differentia?. Aliud est enim, quod in se
ipso vertitur ; aliud, quod in rebus ipsls, verbi gratia, omni
Digitized by Google
(11.7)
ETHICA NICOMACHEA. LIB. VII. CAP. III. 79
*avxi avOpwirw eujx^t'pti x& \r,pi
,
xat oxt ooxo? av-
6puiro ri
oti ;r,pbv to totovSe* oXV el toot xoidvSs
,
7J
oux fyei
v| oux IvcpYtT. Katoi xe 8^, touxou; Stotset
xou; xpdirou; ou^avov baov, wote 8oxe7v oGxto |*4v
& EiJjvai pr,6ev axaitov, aXXwi; 84 OauuaaTo'v.
(7) "Ext
to fyetv xr,v iitioT^(tn)v aXXav xpdirov x5v vtiv
frrfiiv-
to>v u^tapyet to!< av8pa>itot{ iv tw yip
*X,
tlv
f**
v
r
1
^
ypijaOat Si 8ta;pspousav 6pwu.ev tJ)v i^iv, wcrte xat
e/eiv ivox; xat |xt) e^etv, ^v Tv xaOcuSovra xat puxi-
10 vduevov xat oivwfxevov. 'AXXi jr))v o&xto Siaxtdevxat
ot ev xot; 7ta0eatv dvxe;

Gupiot
y&p
xat e'irt6uu.(ai dtppo-
8tsiu>v xat evta xwv xotouttov iitiS^Xi.x; xat xb owjia
peOtexastv, ^vioi? Si xat piavia? irotouo'tv. A5jXov ouv
oxt 6,mot'o>; jfjruv Xsxxe'ov xoi axpatEK touxoh. (s) To
is 84 Xifttv xou; Xofooc toL( ano rrji; lirurnqpr,; ou84v
oT,uEiov

xat ^ap ot ev xot? 7ra0o-i xouxot? vxe; airo-
Setei< xai e'wi) "kiyeuatv 'EpneSoxXeouc , xat ot itpC-
tov [AaOdvTEi; <?uv(pouoi jiev xou; Xoyou;, foaoi
8'
ouitu*
oil yap ouu/suvat, xouTto 84 ^povou Set* Sari xaOairep
10 xou; u-itoxpivouivou; , oSxto; uiroXT|iVTeov Xe'yetv xat
xob; axpaxeuoixevou;.
() 'Ext xat 58e tpuatxw; av xi;
iriSXe^Ete x^,v aixtav. 'H u:4v yip xaSdXou 8d;a,
f,
0"
ixepa irept xSv xa6' Ixaoxa fcxrv, uv afoSTjori;
t,oti xupfa

oxav 84 (ita YVr,xai i\ auxwv, aWyxr] xo
36 eufiitepavOev *v8a uuv
f
aval tJjv vj'uy^v, v 8s xaT;
jcoiTiTixaT? irpdtxxttv euOu?, olov. et icavxo? y^"^ ?
YEucsOai 8et, xouxi 84 yXvxii w; e*v xi xtuv xaO' Hxaoxov,
ava^xr, xbv ouvocixevov xat (at) xuXuoijlevov Sp.a touto
xat icpaxxeiv. (10) *Oxav o3v
#,
(iev xaOdXou ivrj xo>-
m Xuouca
Y
e"<Ia,
>^
8*,oxi icSv xb ^Xuxb ^Su,xouxtSl
yXuxu (auxi) 84 vepYtt), xu/r,
8'
e'ltiOupifa ^votitra,
f) tisvXt'YEi ^tuY'v touto,
^
8*
^TciOufjiia aYti* xivstv
Yap
Exaorov 8uvaxat xwv (jtopiwv

wart aufxSaivet 6itb
Xoyou itM? xat 80^ ^xpaxeucoOai , oux Ivavrfac 84
3 xa6' aux^v, aXXi xaxi ouixSe^tixo;.
(11) 'H
Y^p
i*-
6ujxia ^vavxta , dXX* ou^ ^ Sd^a , x5> 8p6w "koytp

Sexe
xat 8ti xouxo xi 6-rjpt'a oux ixpaxrj, 8x1 oux ift\
x<5v
xa6dXou undXr^iv, aXXa xwv xa6' ixaoxa tpavxaoi'av
xat |xv^(iT)v. (la) IIt5< 84 Xucxai f| ayvoia xat irocXiv
M Y'VETai iicio*T^u;cov 6 axpax^f, &auxb( Xoyoc xat ictpt
otvaiptevou xat xafcuSovxof xat oux tSioc xouxou xou na-
6ou? , Sv Set icapot xwv iipuerioXdYwv axoueiv.
(13)
'Eicet
8'
r\ xtXcuxat'a icp6Vao-i< 8d^a xe ato-6r|xou xat xup(a
tuv itpocEiov, xauxi)v
^
oux tft\ b _iv xw TraOet wv,
45 \
oSxco; E^ei 65 odx ^v to fytiv iiriaxaoOat aXXi Xe'-
Yttv Samp 6 oIvujxe'vo; xa 'EftirsSoxXeout , xat 81a xb
|x^i
xaOdXou \t.iy$ tetorr,u;ovixbv 8jjloi'w? eTvat SoxeTv tw
xaOdXou xbv e'ct^ktov o'pov. Kat lotxtv 8 4^x:t 2u-
xpaxr, o*u|x6a(v(tv (14) 06
y^P
"fi
xupt'u? ^TCtor^piTtt
to
eTvat 8oxouoTT|i; icapo<4iTT|( -(Ivpcai xb itaOoi;, ou8' afinr]
itEptiXxETat 01a xb itotOo? , aXXi xrjc aitr8r,Ttx^i;. Ilept
|x4v ouv xou tloora xat p.r\, xat itw? eiSora ivSi/nai
ixpaxeusaOat, xooauxa eip^crSw.
homini sicca prodesse, et, hunc esse liominem, tcI, quidquid
talesit,siccumesse: verum, sitneistud tale, ant nescit, ant si
scit, mioime coasiderat. Atqueex his duobus incredibile est
"
quantum differentiae hisce rebus exoriatur : adeo quidem, ut
si quis ita sciens peccet, nihil absurdi sit : sin illo modo,
aideminim. (7) Prteterea alio modo fieri potest ut homines
scientia praediti sint, quam quos modos antea exposuimus.
Nam habitus, qui in eo est qui scientiam habetmodo, at
non ea utitur, aliam magnopere rationera esse videmus
;
adeo, ut habere quodamntodo et non habere Hie videatur
:
qualis est is qui dormit , et furiosus, et vinolentus. Porro
homines aliqua animi perturhatione concitati perinde , ut
isti, sunt affect). Ira? enim et rerum venerearum cupidjtates,
et nonnullse hujusmodi animi perturbationes perspicue
corpus quoque ipsum immntant, ac nonnullis hominibus
etiam furores conciliant. Absque dubio igitur dicendum
est, similiter atquehosaffectosesse incontinentes.
(8) Neque
vcro si quis rationes ac sententias a scientia profectas pro-
nunciet, satis hoc signi sit ad hanc sententiam refellendam.
Nam qui his animi perturbationibus eestuant , demonstra-
tiones et versus Empedoclis recitant -. quomodo et qui pri-
mum didicerunt, sermones illi quidem connectunt , sed non-
dum intellignnt : oportet enim ilia una cum state adole-
scere; cui rei tempore opus est. Quocirca ut histriones,
sic existimandi sunt loqui etiam incontinentes. (9) Prte-
terea hoc etiam modo liujus rei causam e pliysicis spectare
liceat. Nam quum opiniones alise sint de rebus universis
,
alia? de singularibus, quarum jam sensus arbiter est,
necesse est, ubi ex duabus una eflecta sit, in iis quidem
qua? sunt cognitionis, aniroum id quod conclusum est
enunciarectaffirmare; in iisautem quae sub actionem ve-
niunt,statim agere. Ut, si omne dulce gustandum est;
hoc autem est dulce, tanquam unum de singularibus : ne-
cesse est eum qui possit
,
quique non prohibeatur, simui
atque dictum sit, etiam agere. (10) Quum igitur inest
menti universe opinio , una
,
qua? gustare prohibet
;
alia haec : omnia dulcia esse jucunda ; atque hoc aliquid
est dulce :(
haec porro opinio ea est qua? agit; )denique
quum obtinet forte in animo cupiditas : ibi turn opinio qui-
dem ilia prima hoc aliquid fugere jubet ; cupiditas autem
trahit ad illud : potest enim haec unamquamque animi par-
tem commovere. Ita fit ut a ratione et opinione quo-
dammodo nascatur incontinentia, non quod opinio per
se rationi contraria sit, sed ex eventu. (12) Supiditas
enim, non opinio recta; rationi adversator. Quocirca
etiam propter hanc rationem bestia? non sunt incontinentes :
quia non habent rerum universarum notionem, sed singu-
larimn visionem et memoriam. (1 2) Jam quo pactoinscientia
depulsa scientiam recuperet incontinens, et eadem est ratio
cum ilia qua? jam exposita est, ebriorum ac dormien-
tium ; et non est htc aliquid hujus perturbationis proprium
:
eaque doctrina ab iis petenda est
,
qui de nature rerum
disputant. (13) Quia vero ultima enunciatio et opinio est
de eoquod sub sensum cadit , et actionum eadem domina
:
aut non habet hanc is qui in perturbatione est, aut eo
modohabet, qui modus habendi non sit scire, sed sit pe-
rinde ac recitatio versuum Empedoclis a vinolento facta
;
atque ob id quod non aeque universalis neque scientificus
videtur esse terminus iile ultimus, atque id quod universtim
est. Sic Tideatur id quod quaerebat Socrates, evenire.
(14) Non enim turn, quum praesto est ilia quae vere etpro-
prie videtur esse scientia, exsistit perturbatio, neque ea
scientia a perturbatione convellitur; sed quum adest ea
quae sensu continetur. De eo igitur, quod est scientem et
inscientem incontinenter agere, et quomodo fiat ut sciens
incontinenter agat, hactenus a nobis dictum esto.
Digitized by Google
80 H9IKQN NIKOMAXEIQN Z, 8.
(lll7,IIs)
CAP. IV. [VI.]
ndtepov
8'
iexi xt? aitXw? axpaT|?
$ wavTe? xati
uipo?, xal ei fori, irepl iroia ecti, Xexteov ^spe|ijs.
"Oti uiv ouv itepl f,8ovi? xal Xuita? ttfflv of t' tYxpa-
tei? xal xapTepixol xal ol axpatet; xal u.aXaxo(, <pave-
6 pdv.
(2)
'Eitsl
8'
EotI t4 u.iv avayxaia twv toiouvtwv
^8ovr,v , ti
8'
aipl (iiv xa6* aura Ij^ovxa
3*
&itEp6o-
X15V , dvafxata (xlv ti o-ufxaTixa Xfifw 81 t4 TOtautot,
Ta re itEpl tJ)V Tpo^jv xal t^v twv a^poSiauov /pstav
,
xal Ta TOtauTa twv erwu.aTixwv irspl fi r)jv axoXaafav
10 jfOEu-ev xal tJjv aoi^poauvriv t&
8'
avavxata uiv ou, al-
prrl 8i xaft' auTa. Aiyia
8'
oTov vixtjv , Ttfi^v, irXourov
xal xa TOtauTa twv eryaOwv xal fjSsoDV. Tou? uiv ouv
itpb? tauta itapa tov 8p6bv Xdyov unepSaXXovta; tov sv
auTot? &i?Xw?uiv ou Xe^ojaev axpaTsi?, itpoortOEVTE? 8s
IS to -/pr]u.aTwv axpaTsi? xal xp8ou? xal Ttu.vj? xal Ou-
;xou, airXw?
8'
ou w? ItE'pou? xal xad' 6u.oio'T7)ta Xeyojae'-
vou?, wcitsp av6pwiro?i6 t4 'OXuu.irta vEvtxrjxw?- ixEt'vw
f4p
6 xoivb? Xo'yo? tou IStou u.ixpw StetpepEv IXX' opto?
?Ttpa? ?Jv 2ri(XEiov Se* i, uiv ^ap ixpacta tj/EyETai
ofy
20 o); 4uapr(a pdvov aXXa xal w? xax(a ti? rj AfX5? ousa
$ xaxa xi u-Epo?, toutwv
8'
ou9e(;.
(3)
Twv Sk itEpl.Ta?
awpaTtxa? aVoXauast? , itepl $? Xsyou-Ev tov awypova
xai dxdXaffTOV , 8 (xr, tw irpoaipEiffOat twv te ^Seuv
Siwxtav t1? u*rap?oXa? xal t5v Xumipwv tpEt/ywv , ik(vj)?
ss xal
8i<Ji?
xal aXt'a? xal tpu^ou? xal icavrwv twv Epl
aipV xal yeusiv
,
XXl itapa
tV
irpoafpeetv xal r)\v
Siavotav, axpar^i? XsyETat , ou xatot irpd<j8Eo-iv , 6ti itEpl
ta8E, xaOaitEp 8pvvi?, aXX* inXw? ,uo'vov.
(4)
SijueTov
oe' xal yip fiaXaxol Xs'^ovtai itEpl tauta? , itEpl exei-
3v vwv
8'
ouSsu-iav. Kal Sia tout' ei? Tauxbv tov axpaT7J
xal tov Jxo*Xaarov ti'Oeuev xal iyxpaTii xal awcppova
,
aXX' oux ixEtvwv ouSe'vo
,
81a to itEpl t4? auTa? ww?
f,Sova? ^al Xuica? eivar ol
8'
eIoI (xiv itEpl xauTa, aXX'
ovy wvauTW? Eiaiv , aXX' ol u.sv npoaipouvrat ol
8'
ou
36 itpoaipouvTat. Atb piaXXov axdXaorov av eutoiliev,
Sctti? U.Y) e'iciOu|mTiv t| ^pu.a Siwxei t4? unspSoXa? xal
OEUfEt (XETpia? Xuna? , r) toutov 8uTt? 81a to imOufXEiv
o^o'Spa
1
ti yip av Ixeivo? iroi^o~EiEv, d itpoo-yE'voiTO
iittdu,uia vEavix^, xal irepl t4? twv avayxaiwv v8ei'a?
40 Xuirt) ioyupa
;
(&)
'Ei 8i twv Iici9uu.twv xal twv jj8o-
vwv al (xev slot Toi
f
E
'
vel xaXwv xal anouSatwv twv
fotp
^,8ewv eW spuasi atpETa , xa
8'
ivavTta toutwv
,
t4
Si jiBTa^u , xaftaitEp 8tEtXou.ev irpoTspov , oTov ypjiuaTa
xal xE'pSo? xal v(xt) xal Ttu.ii
-
itpb? 5itavTa 84 xal t4
11
TotauTa xal t4 fiETa^u ou to! iraoxllv xa>l ^'9uu.eTv
xal diXeiv ij/tYovrai , aXXa rw nw? &7CEp6aXXEtv. Alb
. foot u.Jv irapi tov Xdyov vj xpaTouvTat ?| Skoxouoi twv
muoei ti xaXwv xal ayaeSv , oTov ol iTEpt Tiu.^,v u.3XXov
r\ 8eT OTCOuJaiJovTE? ?( iwpl xe'xva xal Yovst?
-
xal
fp
W TauTa twv dyaOwv , xal inatvouvTai ol TtEpl TauTa
OTtOUOaCoVTE?' &W 8*U.W? EOTt Tt? &itep6oX^ xal Iv
TOUTOi?, eT Tt? woTtep ^) NtdCii (tajTOtTO xat irpb? toil?
Deinceps, utrum aliquis sit absolute inconlineng, an omne
in parte geu certai rei sint incontinentes; turn a quis est
absolute incontinens, in quibus is versetur, dicendum est
Continentes igitur et tolerantes , incontinentes et molles in
voluptatibus etdoloribus versari perspicuum est.
(2) Quum
autem eorum quae voluptatem efficiunt, alia sint necessa-
ria, alia autem sunt per se quidem expetenda ilia, sed ejus-
modi tamen
, ut practer modura possint expeti : quumqne
lixc necessaria ea sint qua; ad corpus pertinent (ea, in-
quam, qua? in victu et rerun) venerearum usu posita sunt,
ceteraque hujus generis, quae ad corpus referuntur,
in
quibus intemperantiam et temperantiam posuimus
)
; alia
rursum minime necessaria ilia quidem, quum sint tamen per
se optabilia et expetenda ( vcrbi gratia , victoria , honos
,
divitias, taliaque bona et jucunda ) : hsec ergo quum ita sint,
eos sane qui in his practer rectam rationem
,
qua ipsi pras-
ditl sunt, modura superant, absolute quidem incontinentes
non dicimus
, sed cum adjectione appellamm pecuniae in
continentes, item lucri, honoris , iras : absolute autem ne-
quaquam, quippe ab iilis alteris diflerentes et ex quadam
similitudine sic appellatos. Quo modo res habet , si dica-
tur homo qui Olympia vicit. Hujusce enlm hominis defi-
nitio a deflnitione communis hominis perparum quidem
discrepat, et est tamen ab ilia diversa. Cujus rei hoc argu-
mentum est
,
quod incontinentia vituperatur non solum ut
error, sed etiam ut vitium quoddam aut simpliciter et ab-
solute, autaliqua ex parte : horum autem
,
quos proxime
posui , incontinentium nemo sic vituperatur.
(3) At vero
quod attinet ad alteros illos
,
qui scilicet corporis voltiptates
perciphint illas in quibus temperantem atque intemperan-
tem versari dicimus; ille qui non consulto rerum ju-
cundarum nimium persequitur, et rerum molestarum
nimium fugit, ut famis, sitis, caloris, frigoris, omniuinqce
quae ad tactum etgustatura pertinent , sed praeter consilium
et cogitationem , incontinens dicitur, absque adjunctione
hujus vel illius rei, irae verbi gratia, sed simpliciter tantum.
(4) Cui rei id argumento est
,
quod et circa has molles dicun-
tur, circa nullam vero illarum. Atque ob banc causam in
eadem re incontinentem et intemperantem ponimns,itemque
continentem et temperantem , secus qnam illos alteros [quos
intemperantes aut temperantes nemo dicit]. Nam hi quos
dicimus, in eisdem quodammodo voluptatibus et doloribus
versantur, verumtamen id non eodem modo; sed ita, quod
intemperantes consilium cepenmt ita Vivendi, incontinentes
non item. Quamobrem potius eum intemperantem ap-
pellaverimus, qui ne cupiens quidem, aut eerie levi tantum
cupiditate afTectus immoderatas voluptates persequitur et
mediocres dolores fugit
,
quam eum qui idem agat magnis
et vehementibus cupiditatibus inceusus. Quid enim faciat
ille, si acris et vehemens aliqua cupiditas accedat, et ve-
hemens item dolor ipsum excruciet, in rerum necessariarum
penuria ? (5)
Quoniam autem cupiditatum et voluptatum
alia: sunt genere honestae et bona? ( nam jucundorum aliqua
sunt natura expetenda, alia his contraria, alia etiam his
interjecta, ut supra partiti sumus, ut pecunia, lucrum,
victoria , honor ) : in his sane omnibus ceterisque ejusdem
generis, et in mediisitem, non quod afficiantur iis, et cu-
piant et ament ea homines, vituperantur; sed quod hoc
modo cupiant vel ament, et quod modum superent : ut
illi qui aliter quam monet ratio aut vincuntur ab aliquo,
aut id persequuntur, quod est natura bonum et honestum :
puta, qui nimio honoris aut liberorum et parenturn amoie
studioque ducuntur. Nam haec in numero bononim
habenda sunt, et qui haec stndiose colunt atque expe-
tnnt, etiam laudantur. Verumtamen est etiam in his
aliquod nimium , si quis , ut Niobe , etiam cum diis pugnet,
Digitized by Google
(l 148,1 MB) ETHICA NICOMACHEA. LIB. VII. CAP. V. 81
Oeou;, $\ S sicep 2<xTupo; 6 (piXoitaxtop emxaXoutttvo;
mp\ tov roxTEpa- X(av
y
ip iSoxEt [xtopaivetv. Mo^(b]pia
tilv ouv ou<5eu.ia nipt xaut' lorl 8ta to elpr)tuvov , 6rt
couerei tcov atpeTtov exaerrov e"crTi St' auto'- epauXat 81 xal
6 (piuxrai auTiov elalv at fcirspSoXat.
(6)
'Opot'bK 51
ou8s axpaata* f, ^ap eSxpatria ou jtdvov (pcuxtbv dcXXi
xat twv i|extmv eWv. At' 6|XOtdr>]Ta Si too irotSou;
irpooeiriTtflEVTec; t^v oixpacHav iripi Ixdertou Xsyouatv
,
olov xaxbv tarpov xal xaxbv &7toxptT^v, 3v airXioc o6x
I* av eiicoiev xaxdv tStjirep ouv oGS' EvrauSa , Sia to (xi|
xaxiav tlvat exetcrn)v auTuiv
,
dXXa tw avaXoyov ojxofav,
oSrta otjXov 6ti xdxsi uiroXTjitre'ov iidvov axpaotav xal
tyxpotTtiav clvat tjtic; IbtI 7tipl TauTa t5j crtotppoauvrj
xat T?j dxoXacna , itepi Si Oujxov xa8* 6[ioio'TTjTa Xeyo-
15 |iev eib xal irpoaTiOi'vtE? axpaTJj Oujjiou wairep tiuvJj;
xal XEpSou; ^atiev.
aut ut Satyrus ille
,
qui patris amans vocatus est , immodico
pain's amore afliciatur : valde enim desipere videbatur.
Vitium igitur in h nullum est, propterea quod, ut dixi,
unumquodque eorum per se expetendum est natura ; sed
eoram nimiae atque immoderate cupidi tales mate sunt ac
fugiendae.
(6) Similiter autem nulla est eorum incontinen-
tia. Incontinentia enim non solum fugienda res est , verum
etiam in iis numeratur, qua; sunt vituperabilia. Propter
similitudinem autem quam cum ilia nabet ea, de qua loqui-
mur, afTectio , adjectione praterea facta rei cujus inconti-
nentia est , ita cujusque rei incontinentiam dicere solent
,
ut malum medicum , et malum histrionem : quern absolute
malum nemo dixerit. Ut igitur lite ita dicuntur Isti , non
qui singula ista sint vitium seu vitiositas proprie dicta, sed
quod proportione quadam vitio similia : sic nimirum et illic
existimare debemus, dumtaxat earn esse incontinentiam
et continentiam, qua; in iisdem atque temperantia et in-
temperantia versatur. In ira autem ex similitudine quadam
aliquem dicimus incontinentem. Itaque etiam cum adje-
ctione diciiuus, iraeincontinens, ut honoris et lucri.
CAP. V. [VI.]
'Eicsl
8'
e'stIv ivtB (A?v 7j8ea cpusei, xal toutwv t4
tilv ocitXmc to 81 xaxa ycvt) xal ux>>v xat dvOpiirauv
,
Ta
8'
oux eotiv dXXa Ta t/tlv Sia itTipwuet; Ta 81 St' lbr\
JO ytvETat, xa ok Sta tio/Ovipac. ipuffsic, ecm xat TtEpl tou-
Ttiiv exaara wapaTtXTjafac; iSeTv i^eij. (i) Aiyto 31 Ta;
OripuoSet; , olov tJjv avftpio-rtov v)v Xe^ouci t&? xuouaa;
etvaay^oucrav to rattSta xaTsaOt'etv, rj ofot; yatpEtv
tpacrlv tviou; t5v diri)Ypit>)jievti)v itipt tov IIovtov
,
Toi;
uev ujuloTc TOU?8i dvOpwTttov xpeasiv, tou? 8e Ta uatSCa
SavEiCEtv iXX^Xot; elf euto^tav, rj to 7repl <I>dXapiv Xiyo'-
(xevov.
(3)
Auxat u.ev 6r,puo8Eii;,al 8eSia te vdaoucYtvov-
Tat xal u.avtav ivtotc, &aictp6 rJ)v pL7)TEpa xaOtepeuva^
xai ^aYiiv , xai 6 tou auv8ouXou to Sjitap. At 81 vo-
30 OTjaaTwOEK; tj e; IOou?
,
oTov Tpr/idv tiXueii; xai ivuytav
xpw^Ei;, hi
8'
dvOpdxtov xai
Y5k,
tpb< 81 toutoi;
^
tSv a^poomfcov TOt appesiv toT< (aIv
Yap
^ooei toT?
o' e? l8ou; ou(/.6a(vouaiv , olov toi? 66pt!Jo(iie'von ix
Ttaiowv.
() "Oqot? (xiv ouv ipuutc aWa, toutouc jxev
ouSe'k; av etneiev dxpaTst;, uvncp ouSe to; Yuvatxat,
8ti oix dnutouctv dXX' 87cufovTar 6oauTon 8e xai -rot;
voai)fiaTb>Si( EY^ouat St' fto;.
(&)
Tb j*sv o3v l/eiv
exaaTa toutwv <>> twv Spuv Icxi -njc xaxta; , xaOct-
irep xat t) OTiptorr,?' to
8'
sTvwra xpaTEiv ^ xportToOai
u o6y_ rj a7rX5i dxpaota dXX' ^
xa8' 8piotOTT|Ta , xaSditep
xai tov irEpi Tob? Oupiob? e^ovra tootov tov Tpdnov tou
iraSou; , dxpa-nj
8'
06 Xexteov. Ilaaa
Y^p
OicepSdX-
Xouea xai d^poauvr) xai 8etX(a xai dtxoXaata xal
x
a^e
*
itOTT,c at (xev 6i)pu68ei( at 81 vooirtfxaTbiOEtc eteri'v
()
6
5 piv yvp -pudEi ToibuTO^oTo? 8e8tevat itavTa, xav t|;op^07]
ftu , 0r,pttd8ii oetXfov SetXd; , 6 31 r}|v yX^v ISE8(Et 8t4
vdoov xai tcov tiippdvcov of (ilv ex cpusewi; aXoYtarot xai
(tdvov T5 aiuO^o-Et !^b>vTtc 9iiptto8st{ , tSoirEp Ivta frr\
tcov ico'ppto papGaptov, of 81 81a vdoou;, olov Ta; ^kiXti-
W irrtxa;, ^
u.av(a; votrnpiaTtoJEK;.
(7)
Toutwv
8'
i'trrt
uiv fyeiv Ttvi iv(ore (idvov, pt^l xpaTEtoOat oe, Xe'y<o 81
olov it 4>dXapu; xaTEtv^iv Im6uu.i3v itatStou tpaYi tv
rj
irpb;
Sed quoniam aliqua sunt jucunda natura, eorumque alia
simpliciter et absolute, alia diversis et animantium eeneri-
bus et hominum jucunda sunt ; alia non sunt jucunda na-
tura
, sed partim propter eorum quae natura requirit , ere-
purines, partim propter consuetudinem, partim nropter
vitiosas naturas Bunt jucunda : licet etiam in his singulis
consimiles habitus amniadrertere.
(2) Dico autem im-
manes et ferinos habitus, qnalis erat ejus mulieris, quam
dicuntgravidismulieribus apertis ac persectis puerosdevo-
rare solitam : aut qualibus rebus efferatos quosdam circa
Pontum populos defectari ferunt, alios scilicet crudis , alios
humanis carnibus ; alios liberos suos inter se mutnas in
epulas dare
;
aut quale est id quod vulgo de Phalaride di-
citur.
(3) Et hi sane ferinf sunt habitus. Alii autem c mor-
bis aut furore aliquibus insnnt
;
qualis in illo fuit qui
matrem immolatam comedit , et in illo qui conserri jecur.
Alii denique ipsi instar babent morbi , ant e consuetudine
orti : quales pilos evellere et ungues vorare , itemqnc car-
bones ac terrain : qnalis item venereorum usus cum mascu-
lis. Hae enim cupiditates aliis naturales sunt, alii; ex
consuetudine inseruntur": puta qui iis ind< a pueris im-
manitati innutriuntur.
(4)
Atque eorum quidem
,
quibus
natura causam praebet , incontinentem nemo quenquam
dixerit; ut nee mulieres, quod in complexu venereo non
agant , sed patiantur. Eademque rationeneqneeosqni
ex
consuetudine vitium morho simile contraxerunt.
(5) At-
que hacc singula ejusmodi sunt, ut ita affectum esse,
aliquid sit extra vitii terminos ac fines constitutum
;
qnali?
res est etiam feritas. His autem tentatum et affectum
superiorem esse aut inferiorem , non est simplex proprieque
dicta continentia , sed ex S'militudine ; ut eum qnoqne qui
in ira ita affectus est ut vincatur, hujns perturbationis in-
continentem dicere debemus, non autem incontinentem
absolute. Omnis enim modum superans vitiositas et amen-
tia , et timlditas , et intemperantia , et saevitia , vel ferina
est, vel morbi instar habet. (6) Nam qui natura talis est
ut omnia extimescat, etiam musculi stridorpm, ferina
quadam timiditate timidus est. Alius felem morbo quodam
metuebat. Et ex amentium numero ii qui natura stulti et
inconsiderati sunt, sensuqne dumtaxat vivunt, ferarum
sunt similes, utnonnulte longius dissitorum barbarorum
nationes. Qui vera tales sunt propter morbos ( verbi gra-
tia , comitialem ) vel ob furores , morbid! dicantur. (7) In
talibus vero afTectionibus est quum talis aliquis habeat modo
istas cupiditates, et non tamen etiam ab tills superetur :
verbi gratia, Phalaris aliquis quum pusionem concupiscat
vel ad edendum vel ad utendnm uefaria libidine , si se co-
AMSTOTELES. II.
Digitized by VjOOQIC
82
H01KUN NIKOMAXEIUN Z,
afpoSicfav Aroirov ^Sov^v bW 8i xai xpaTet<x8ai , u.f,
pwvov i^etv. (s) "Qaiztp o3v xai poyjhipfo
^
fxcv xx'
avSptoirov airX5 Xfyetai (iO)r67)pta, *) Si xatl irpdff-
8cotv, Sri 8)puoS7i y| vomniatuSr,?, SirXG?
8'
ou,
6 tov auTOV Tpditov SrjXov 8ti xai axpaeria Isttv -f| ja^v
8i)ptwST)c <) Si vooYipwrwoSYK, aitXG; Si
^
xatot t>,v
dv6p(07rtV7)v dtxoXaafav u.dv7].
[VII.] (9)
"Ott jaev ouv axpaata xai lyxpaia E<m
(jiovov rapl fiirep axoXaafc xai o&xppoouvv), xa\ 8rt
10 rapt t4 aXXa Isttv aXXo eToo; dxpaot'a;, XeYo'puvov
xerei (letatpoplv xai ou auXw?, 85jXov.
(IH9.)
hibeat et contineat. Fit vero eliam ut talis etiam vincatur,
non solum affectus vilio sit. (7) Ut igitur improbitas alia
absolute dicitur improbitas, ilia videlicet, qua
1
! in hontinem
cadit, alia cum adjectione, improbitas ferina aut morbosa
,
non absolute : sic nimirum et incontinentia est alia ferina
et immanis, alia morbosa. Simpliciter autem et absolute
ea sola est, qute humanae intemperantiae convenit.
[VII.] (9)
Inconlinentiam ergo et continentiam in iisdem
versari, in quibus intemperantia et temperantia; in aliis
aliam quandam incontinentia; speciem esse
,
quae per trans-
lationem noniinis, et non absolute ita dicatur, perspicnum.
CAP. VI. [VII.]
"Ort Si xa\ ^rrov atu^pa (Jxpasfa ^
tou 8uu.ou
rj J) tS>v icidu(xtu>v, 6eo)p^oio(Mv. *Eotx
Y&p
8 6upio<
axouetv jxev ti tou Xoyou, irapaxouEtv Se, xaOaicep of
16 taveT? twv Staxdvwv, ot irplv axouoai 7t3v to Xeyo-
(xevov e'xSe'ouoiv
,
eTra &u.apTavouot ttj; itpoora^ew?
,
xa\ ot xuve? , irplv oxi^asOat el <y(Xoc , av (xo'vov J^o-
<p^or>), OXaxTouotv oCtwc 6 8uu.b<; Sta 8Ep|xo'T]Ta xai
Ta/urrJTa t5j; :puM<05 axouwa? |/iv, oux eirtTaru.*
to
S* axouoa?, Spu.5t rpo? tV Tipuopiav.
'0
|xiv yip
Xdyo< r) ^ <yavTao(a Sti u6pi } 8XtY<opia eS^Xwaev,
6
8'
wairtp auXXoYtoa'puvo; Sxt Set tw toioutoj itoXtfjieTv
yaXenatvci S^ EuBuV ^
8"
E7rt8uu.ia, lav [xdvov stitr)
Sri $)di> 6 Xo'yoi rj i) afeBno-n , Spu.3 irpo? t^v aTtdXau-
s otv. "QaV 8 (xiv 6uo;o< axoXoo8ei tS) Xo'yw ico>;,
^
8'
E*iri8uuia ou. Wdflon o3v

8 (iiv yip tou 8uu.ou
dxparJi; tou Xoyou too; ^TTSTai , 6 8i T>j; rsriupfac
xai ou tou Xdyou.
(2)
*Eti Tat; <fuixa7;
(tSXXov ouy-
yvtip.T) axoXouOetv dpt^eo-tv, iiwl xai 7ctOu(Aiat; TaT.;
30 TOtauTai; j*3XXov 8"uai xoival irSot, xat
if'
floov xotvat-
8 8k 8uu.o? (puutxtoTEpov xai ii
vaXeirdT7)< tmv iittSu-
u;iwv tSv t5j; &itep6oXTj; xat twv jtJ| avaYxa(wv ,
worrsp
6 iitoXoYOuiisvo; ort tov iraTi'pa tuittoi, xai yap
oZxof l<pr) tov lauTou xaxtivo? tov avtoSev, xat
36 to itai8(ov St^at xai oSto? eus
??],
Stav ivrjp
fEvijTar (ruYYvi
y^P
^.
a'v
- " K"
^x0
V
ev<
^
U1:0
tou utou itauEs8at IxeXeue itpoi; Tai? 8upat;- xai
Yp
auTt>< iXxuo-at tov itaTfi'pa u.evpti; IvTauSa. (3)
"Eti
aStxo'jTepoi ot im6ouXdTpot.
'0 uiv o3v 8u|iw8t)i; oux
0 lirtSouXo; , oi8' 6 euu.d? , aXXa ipavspd?
f,
8'
IrciSuuua,
xa8aEp T^jv 'A(ppoStTY)v ipast

AoXoit>6xou
tP
KuitpoYSvoOf
xai tov xeorbv tu.avTa "Optripof .
Ilifxjaai; , <it' ixXei)/t voov iruxa itsp 9povt"ovTO?.
16 "Qot' etirEp 58txo>TEpa xai alsyiwv ?) axpaola aCrj)
t5j? itspl tov 8uu.dv iffTt, xai StcXC; (ixpaota xai' xa-
x(a ictoc ()
"Eti ouSeU tSpt^Et Xuitou[jiEvo? , 8 S' dpY?
itotSv icS; 7coieT Xuitouu.Evo, 6 S' &6pi!Jov (ae8' ^5ov5j<;.
El o3v oTc
8pY
l
'S
,<,9al
K^
,(ITa St'xatov, TatiTa aStxti-
w tipa, xai ^
axpaofa ^
St' Iirt8uu{av
ou
yP
e<"tv *v
None illud quoque videamus, quod irac, quam cupidi-
tatum, minus esse turpem censemus incootinentiam. Vi-
detur enim ira audire quidem ilia ex aliqua parte rationem,
licet negligenter et confuse audiat , ministrorum more
praeproperorum
,
qui, priusquam id omne quod dicitur
audierint, exsiliunt , deindeque in agendo aberrant : item-
que canum more
,
qui
,
priusquam attenderint utrum sit
amicus necne , si quis modo fores pulsaverit, latrant. Sic
ira propter fervorem et celerem naturae moturn audit ilia
quidem , sed imperio non exaudlto ad pcenas repetendas
omni impetu fertur. Ratio enim aut imaginatio contume-
liam vel contemptum in facto inesse indicant : illaproindc,
quasi ratiocinandoconcluscrit, huic tali bellum inferriopor-
tere , continuo saevit atque excandescit. Cupiditas autem
,
si mens vel sensus esse quid jucundum dixerit modo, mox
ad perfruendam voluptatem incitatur. Ira ergo rationem
quodammodo sequitur; cupiditas vero minime : ideoque
haec turpior ilia est. Nam irae inconlinens quodammodo a
rationesuperatur : ille autem alter acupiditate, nona ratione.
(2)
Praeterea ignoscendum ei magis est
,
qui naturales ap-
petitioues sequitur. Nam et lis potius cupiditatibus danda
venia est
,
quae sunt omnium communes , et quatenus sunt
communes. Ira autem et asperitas magis est naturalis, quam
cupiditates immoderatae minimeque necessariae : exemplo
est ille qui bac defensione , cur patrem verberaret , uteba-
tur : nam et iste, inquit, suum verberavit , et hie quoque
me, vir factus , verberabit
(
parvulo filio suo demonstrato )
:
est enim hoc generi nostra proprium. Et qui a filio trabe-
batur, trahendi finem facere jubebat ad ostium : nam a so
quoque usque ad hunc locum patrem suum tractum esse.
(3)
Praeterea quo quisque occultioret insidiosior est, eo
injustior. At homo iracundus minime est insidiator, neque
ira ipsa : imo vero haec aperta est. Cupiditas autem fal-
lax est, item, ut de Venere dicitur
:
Kectentis fraudem Veneris
;
et ut Homerus ait de Zona Veneris
:
In qua sermo inerat blandus. qui menle sagaci
quamvis prudentes spoliat....
Si ergo injustior, certe et turpior haec incontinentia fuerit
ilia altera
,
quae in ira vcrsatur : eritque adeo haec absolute
incontinentia et quodammodo vitiosltas. (4)
Praeterea
nemo dolens insultat alteri; sed is qui ira incitatus ali-
quid facit, dolens facit; at qui insultat alicui, cum vo-
luptate facit. Igitur si eo quidque est injustius, quo
juslius ei irascimur, profecto incontinentia per cupiditalem
commota, injustior est. Non inest enim in ira libido con-
Digitized by Google
ETH1CA NICOMACHEA. LIB. VII. CAP. VII. (
1149,1150.)
6uuw S6pK. (s) 'ft? [tsv toivuv aioytwv
^
rapt Int-
Ouixia? dxpacia ttj? 7tepl tbv Ouudv, xal Sti laxiv
^
lyxpaTEta xal
^
dxpaafa irspl s'ltiOuu.iac. xal f,Sova;
Gtouatixic , 85)Xov. (s) Autmv Si tout&iv t4? Staipo-
* pi? Xijirrtov. "ft<nttp yap elprjrai xbt'
px?>
at
f^
v
v9pwirixai elm xai cpu<rixa(, xai tm yvei xai tw jxs-
Ye9ei, at 81 6r|ptuStic, at 81 Jti irqpwaEi? xal voot-
jiara. Toutiav 61 ittpl ra? icptota? ow^pouuvr) xai
axoXaaia [xo'vov iWv Stb xai t! (hjpia outi owsppova
0
out' axoXacrra XEYopiev, 4XX' ?, xata (Xitatpopav xai e*
-ttvi 8Xo>? aXXo itpb? dtXXo Siaipepet yevo? twv ijwwv
S6ptt xai aivapupis xai tw Jtajiipa'yov elvov ou yip
t/Ei xpoai'ptoiv ouSe XoYicrf*o'v , iXX' l^t'tnrrixe ttj? tpu-
o? , wares
p
ot u.aivo'u.Evot twv dvOpumov.
(7)
*EXaT-
' tov 81 OrjpiOTr,? xaxt'a; , epo&portEpov 8e* ou
Yp
8i-
isOaprat to (Se'Xtkttov, wdicep iv tb> dvOpwreoj , dXX' oux
t/l\. "Ojaoiov ouv wtnrep dE'jiu^ov auu,6dXXEiv itpb?
?_u']/u/ov, iroTEpov xaxtov* afftvEotepa
y&P
^
spauXoTTj?
dV:
^
tou u.^ l^ovto?
ipx^j
Si vou?
apx^.
Ilapa-
*> irX^oiov ouv to auu.6dXXiiv dotxtav irpb? av6pw7tov
aoixov esri
fh.f
6? ixatEpov xaxtov fiuptoitXama
yip Sv xaxa Ttotrfaeuv avOpcoito; xaxb? 8r,pt'ou.
83
tumeliae faciendee.
(5) Incontinentiam igitur earn quae in
cupiditatibus versatur, irae incontinentia turpiorem esse;
continentiam item et iucontinentiam in cupiditatibus et cor-
poris voluptatibus versari perspicuum est.
(6) Haruru
autero ipsarum differentiae sunt cognoscendae. Nam, ut
ab initio a nobis dictum est, aliae sunt humans? ct nat11 rales,
tumgenere, turn magnitudine; alire immanes et fcrinoe
;
alias ex ereptionibus eorum quae natura? necessaria sunt
,
ant ex morbis natae. In harum primis modo versanlur
temperantia et intemperantia. Itaque neque temperan-
tes neque intemperantesbestiasdicimus, nisi per transla-
tionem sermonis, et si quod omnino animantioin genus aliud
ab alio differat libidine et profusa ad rem veneream petu-
lantia et voracitate. Non enim consilium habent , nullaque
ratione prsedita sunt, sed a natura desciverunt, perinde
ut homines furiosi. (7) Est aulem feritas minus malum
quidem vitiositate, sed horribilius tamen. Neque enim
corruptum est in illis id quod est optimum
,
quomodo in
homine, sed eo carent. Similis ergo fuerit borum com-
paratio inter se illi, qua inanimum cum animate conferatur,
quseraturque utrum eorum sit pejus. Innocentior enim
minusque semper perniciosa improbitas est ejus quod
principium non babet. Hens autero principium est. Si-
mile ergo hujus sit , injustitiam cum homine injusto con-
ferre. Nam fieri potest ut utrumque altera reperiatur
pejus, lnfinitis enim parlibus plura mala importaverit homo
vitiosus et improbus
,
quam fera.
CAP. VII. [VIII.J
Ilepi SI xa? oV ixipr,; xai YEucretd? 'fjSova; xai Xuica?
xal ImOufjita; xai
<f\i-{&t
, itepl S? rj te axoXaaia xai
*
^
erw:ppo<HJVir) owopiaOv) icpdxtpov, eottiiEv out(o? t/tvt
&rze f,TTof6ai xal Sv ot uoXXol xpeiTrou;, fan Ss
xpareiv xal idv ot icoXXot ^ttou?" toutwv
5'
6 (iJv irspl
f,5ova; axpati)? 6 S'
y"P*t^?,
6 Si itepi Xuita? u.aXa-
xhi & 81 xapTEpixo?. Mtxa^u
8'
^
tCv icXeiotow li?,
30 xav ti ^Eitouat fiaXXov upb? ra; ynelpwit. (i) 'EiceI
0'
Iviat tSJv ^Sovwv avayxaW slsiv at
8'
ou xal (M^pi
Ttvd?, at S' EnrepSoXai o5, ouS' at eXXeivJ/Ei?, 6jjto(w?
II xal iTEpi im8uu.ia?
if
a xal Xuica? , 6 jjttv xa? Enrep-
CoXet? oiwxwv t5v ifiiun ^
xa9* uTrepSoXi?
^ Sii
35 irpoaipEUtv ,
81'
au-ca? xal u.r|S:v Si ttepov arcoSaivov,
ixoXaato;
-
avavxT) yap toutov (x^i
Eivai [xETajiEXriTixo'v,
Sot* dviato?

6
Yp
duETauiXr)TO? ivtato?.
'0 8'
ik-
Xtiinuv 6 avctxei'|xevo? , 6 8s [ae'uoc OM^ptov. 'OjXOiaK
8i xal i (jieuywv Ta? owftaTixa? Xuica? u.t|
81'
ijrrav
40 dXXa 81a npoaipEStv.
(3)
Twv 8i (X-J| npoaipoupivuv
6 uiv o?YETai Sii t^v f,8ov^v , 8 81 Sta to ^euyiv t^v
Xumjv t^|v ditb tt
(
?
iirtOu jxta? , Site Sta^lpouoiv dtX-
Xi^Xwv. IlavTl
8'
Sv 8oeis ysfpwv tTvat, if Tt; (i^,
l^tOuu-wv
^
^pspa irpatroi ti aio^po'v
,
$ e! 990'Spa
U 2m9u(Hb>v , xal it
p^ 8pYiWjiEvo?
TU7CT01
?| st
8pYiC<>-
|Mvo?' ti
Y^p
av iiroiEi v toxOei wv; 81b & dxdXttaTO?
vetpwv tou axpaTou?. Ti5v 8^| XEyJteVnov Tb plv u.a-
Xaxia? 1T80? |*SXXov , 8
8'
axoXaaTO?.
()
'AvxfxEtTai
81 T(5 [xlv dxpaTCi 6 lY
x
P
ar)
i? > *$ 81 [iaXax<J> 8 xap-
M teptxoV to pilv
y^P
xapTEpEtv imtv Iv tw dvrE/siv,
fl
8'
lYXP*
1" ^v T
?
XpaTEtV, ETEpOV 81 TO aVT^ElV
xal xpaTEiv, SffTCEp xai lb
pj|
JjTrSsftai tou vtxSv* Sib
In voluptatibus autemetdoloribus
,
quae tactu et gustatu
percipiuntur, itemque in earum cupiditatibus et fugis ( in
quibus temperantiam et intemperanliam supra posuimus
)
potest quis ita affectus esse, ut etiam ab eis vincalur,
quibus superiores sunt plerique
;
potest rursiis fieri
ut etiam illas vincat, a quibus vulgus superatur. Ex
his autem ille qui a voluptatibus vincitur, incontinens;
qui voluptatum victor est, continens : et qui doloribus est
inferior, mollis
;
qui superior, tolerans dicendns est : in quo-
rum medio versatur maxima? hominum partis habitus, quam-
vis ad vitiosos magis vergere videantur.
(2)
Quoniam autem
voluptates alia; sunt necessaria; , aliis contrario modo se
habentibus, atqueillae usque ad aliquem finem necessa-
riae, quum earum neque nimium ncque parum sit necessa-
rium (quod ipsum ct de cupiditatibus ac doloribus est
sentiendum ) : qui jucunditates aut immoderatas aut im-
moderate sequitur, si id facit propterea quod consilium cepit
hujnsmodi, et propter ipsas, non propter aliud quidpiam
quod ex eis proveniat, intemperans est. Hunc enim ne-
cesse est non facile factorum suorum po?nitere :ideoque talis
insanabilis est. Nam imposnitens ad sanitatem nunquam re-
vertitur. Qui autem in expetendis voluptatibus in eo quod
parum est delinquit , isti opponitur; medius temperans no-
minatur. Similiterque intemperans est qui dolores cor.
poris fugit , non quia vincatnr, sed consulto. (3) Eorum
autem qui consilium non ceperunt ita Vivendi , alios volu-
ptateducitur, alius eo quod dolorem fugit exenpiditate na-
scentem. Itaque inter se difTerunt. Nemo est autem cni
non videatur deterior is qui nulla aut levi cupiditate affe-
ctus turpe aliquid admittat, quam qui vehementi ; et qui
non iratus alteram pulset, quam qui ira incitatus. Quid
enim hie (aceret commotus? Itaque deterior est inconti-
nent intemperans. Eorum igitur qui supra a nobis dicti
sunt , alterius potius est mollities , alterius incontinentia.
(4)
Opponitur autem incontinenti continens, moHi to-
lerans. Tolerantia enim est in resistendo , continentia in
vincendo. Aliud est autem resistere, aliud vincere; ut aliud
est non vinci, aliud vincere. Quare et continentia opta>
e.
Digitized by Google
84
H6IK0N NIKOMAXEIQN Z, 6.
xal alprctoTEpov iyxpotTeio xaptEpioc; eWv.
(5)
'0 8'
lk~
Xstxtov irpo? ft 01 iroXXoi xal aVtrafvoufft xal Suvavxat,
o5to? u.aXaxb<; xal xputpuv
xal
Y"P
^
T
p
u
*^l
HXaxta
t; fVrfv- 8? Xxei to {[xaxwv, Tva
pj)
itov^ot) -rf|v <iiro
& tou afpstv Xuir)v, xal [uu.ouiji.evoc tov xapvovTa oux
oferat aOXtoi; iTvai, aOXfw Spoio? tov. () 'Ojxo(&x
8'
fyet
xat icepl tYxpdtTEtav xal dxpaat'av

ou
Y
a
P
e*
Tt? lo^upwv xat OitspSaXXooawv ^Sovwv fj-rtaTot ^| Xu-
itfov, 6auu.aardv, dXXi
UYY
vh,
r
wvlX0
'
v
>
e'
avtttetvwv,
10 w<T7tep 6 0o8exTOu d>tXoxTYjTr,? &itb tou /eci><; its-
itXTjYuivoi; T| 8 Kapxtvou Ev t5j 'AXoir| Kepxuwv , xat
Samp ol xatl^ttv icetpwaevoi tov Y&o>Ta dOpoov ix-
xaY/aCouutv ,
ofv ouveiteo-e HevotpavTip , aXX* et th
irpb? ft; ol iroXXoi Suvavxat bvte/eiv, toutwv r.Tra'Tat
is xal |xt) Suvatat avTiTstvEiv , u.^j Sti tpuatv tou yevou;
$
Sti vo'cov
,
oTov ev toT; xu6v pa&tXtustv f, uaXa-
xta Sti to y^vo;, xal w?to 9?,Xu irpb; to dtppEV SufuTH)-
xsv. (7)
Aoxet 81 xat 6 iratSttioTjc dxdXacTTO? sivat,
'
iVct 81 paXaxoV *)
Y
a
P
i8i4 aW; io-rtv, sfirfp
so
dvditauat?
-
tCv 81 irpb< Taun)v &7tsp6aXXdvTti>v 8 irat-
StwSri? *Wv. (s) 'Axpao-ta? 8s to oiv irpoTteTCta to
8'
atroEvsta

ol |v yap pouXeuaoJpevot oux s'u.u.s'vouo-tv
oT iSouXsuo-avTO Sti to iraOoc, ot 81 8ti to u.i| poo-
Xtuoraadat dtYOVTai tab tou iraOou?" Ivtot
Yp,
&tep
itpoYapYaX(aavT6 00 YapYaXflJovTat, ou*w xa^ itpoat-
o-OoptEvot xat 7cpot8ovT? xal itpotY'<P
av
'
ce'
; *
auT00<
;
x<"
tov XoYiffu.bv
oty
^TTwvrat >itb tou 7ta8ou?, out av
^8u
?
out' av Xuicripdv. MaXto-Ta
8'
ol HtU
xal pe-
'XetYXoXutol
tX,v TtpoiteTYJ dxpaotav elslv ixpatcTc ol
30 |xev
Y^p
81a tt,v Ta-/uTYJTa , ol 8s Slot t}|v o;^o8poT)Ta
oux avapcvouot xbv Xoyov, 8ti to axoXouOtiTixol eivai
ttj tpavTaoi'a.
CAP. VIII
(ll50,H6l)
bilius quiddain est
,
quam tolerantia. (5) Jam vero qnr
deficit in lis quibus plerique obsistunt et obsistere possimt
,
is mollis et delicatulus est. Delicise enim mollities qusrdam
est : ut, qui Testem trabit, ne quid in ea attollenda labo-
ris babeat, quique segrl instar se gerit, minime putando
miserum se ea re esse, quum sit misero similis. (6) Eodem-
que modo de continentia et incontinentia res habet. Neque
enim si quis a vehementibus et immodicis voluptatibos aut
doloribos superetur, mirum debeat videri : imo vero Te-
nia is sit digitus, si obslstensvincatnr; ut Tlteodecta? Phi-
loctetes a Tipera percussus, Tel Carcini Cercyon in Alope
-
et ut
,
qui risum comprimere conantes-, in cacltinnum sol'
Tuntur, quod Xenophanto accidit : sed si quis
,
quibus to-
luptatibus plerique possunt obsistere, ab iis superetur, neque
possit contra niti, idque ita fiat.'non propter generis natu-
ram aut morbum, ut Scytharum (?)
regibus mollities propter
genus innata est, et ut femina a mare distal. (7) Etsi Tero
etiam is qui Iudo et joco magnopere deditus est, vidctur esse
intemperans ; tamen mollis est potius. Ludus enim remissio
animorum est , siquidem est requies. In iis autem qui mo-
dum in ludendo superant, est lusitator. (7) Inconti-
nentia autem alia est festinatio proceps, alia imbecillitas.
Alii enim posteaquam deliberaTerunt , non permanent in
iis qua? deliberate sunt, propter pertnrbationem : alios
autem
,
quia non consultamnt
,
quovis traliit ac rapit per-
turbatio. Nonnulli enim, ut ii qui se ipsi ante titillarint
,
non titillantur ab alio ; sic quia prasenserunt ac praevide-
runt.se ipsosque adeo ac rationis judicium antea experge-
fererunt , a perturbatione non vincuntu r, sive jucunditatem
ea ostentet, sWe dolorem intentet. Maxime autem et if
quos acuta, et ii quos atra bilis Texat, praectpiti ilia incon-
tinentia sunt incontinentes. Illi enim propter celeritatem
,
bi propter acrimoniam seu vehementiara rationem non op-
1 periuntur, eo quod species animo oblatas facile sequantur.
[IX.]
"EsTt
8'
8 u.sv axoXao-TO?, fioTtsp
Ikfyfr,
ou o-txa-
u.EXr,Tixo

Iu.(Xvei
Y^p
t? itpoatpsoEt

8
8'
dxpadi
3s u,STau.XTiTtxb<; irSc. Atb ou^ wsitsp ^itopvi<iau.v
,
o8tu> xal Eyt, 4XX' 8 jtlv dvt'aTO<, 8
8'
laToV i*otxs
yap ii
u.sv u.oy6r,pta tSjv voffT)u.aTtov olov CSspw xat
oeioEt,
#i
8'
dxpao-ta Tot? wtXTi7rTixoT?

^
o-sv
y^P
ouve^;, fi
8'
ou o-uve^< irovTipta. Kal 8Xwc
8'
srEpov
10 to Y'vo?
axpao-t'a? xal xaxfa?-
<i
u.sv
Y*p
x*x' ^av
-
6dtvEt , f\
8'
ixpaot'a 06 XavGavst. ()
Autwv Se tou-
TWV PeXtIOU? Ot IxffTaTlXol ^
Ot TOV XdyOV E^OVTE?
pfv, u.^1 eu.u.^vovt? 8e- on' IXotTTOvo;
yP
f9oui
:
JjTTwvrat , xal oux a7tpo6ouXUTOt SoTtEp btTSpot
8u.oto;
ts
yP
8 dxpaT>i<; e"oti toi tay}>
u.6uoxou.voi<; xal uit' oX(-
You
otvou xal IXdtTTOvoc rj &< ol itoXXot. (s) "OTt u.sv
ouv xaxta ^
dxpaaia oux IffTt, o^avEpo'v. AXXa
7TJ)
tati);
-
to u.v
Yp
icapl irpoafpsotv to 8s xttTa irpoatpt-
otv <ttiv. Ou u.}v aXX' 8u.otdv ye ta Ta irpa$t
o SoritEp to Ar.poSdxou eU MiXrio-toui; MtX^otoi bu-
VETOl O.EV OUX ElO-tV, SpwUl 8' oldltsp ot B^UVETOt.
Kal ot dxpaTBt; dStxot u.ev oux Etfftv, dStxoutft 8e.
Quia Tero intemperans est, ut supra diximus, non fa-
cile suorum factorum prenitens
(
perstat enim in consilio
suscepto), contraque incontinens omnis ejusmodi est
ut eum facile pteniteat : non ita se res habet, ut supra du-
bitationem retnlimus; sed hie quidera sanabitis est, ille
autem insanabilis. SimiUs enim est Titiositas aquae inter
cutem et tabi; incontinentia autem morbis comitialibus.
Ilia enimassidua ac perpetua, hacc non assidua ac perpetua
est improbitas. Estque in suntma aiiud incontinentia;
genus, aliud Titiositatis. Vitiositas enim fallit; non fallit
incontinentia. (2)
Interea ipsorum impotentium illi sunt
meliores, qui subitos habent impetus, quam qui ralione in
consilium adhibita in ea non perstant. Hi enim et a mi-
nora perturbatione superantur, et non sine deliberatione
antegressa, ut illi alteri. Similis est enim incontinens
hie, quem imbecillum diximus, iis qui cito et modico
Tino, et pauciore quam Tulgo plerique, flunt ebrii.
(3)
In-
continenliam igitur non esse
Titiositatem
,
perspicuum
est, nisi forte aliqua ratione. Partim enim a consilio aTersa
est
,
partim consilio congruit. In actionibns tamen repe-
riuntur similes, secundum illud Demodoci in Milesios :
Milesii non sunt illi quidemstulti, sed tamen eadero faciunt,
quae stulti
: sic incontinentes non sunt illi quidem injusti
,
Digitized by Google
(llbl.j ETMCA 'NICOMACHEA. LIB. Vlf. CAP. IX. 85
{)
'Eimi
8'
4 uiv toiouto; oloc
ph
Sii to irsitsTo-Oat
Stoixeiv tA< x6' itepSoXr|V xat irapi tov 8p8bv Xoyov
o-wu-orixa; v)Sovdc, 6 Si uirei(rton Sii to toiouto; tlvai
oloe Stcoxftv auTa? , ixttvoc oiv ouv tuuxtdimo-TOs
,
6 &
8'
ou* v)
Y&p
Apst-J) xai r) (toy_8r,p{ t^v dpT|v f
(
|*tv
$dtipei *| Ss trw^ei , iv Si xaT; irpdtot to oS ivixa
ipX>l,
wfftep iv role |Mi(hf|(iaTixot; at uiroSia-si;
-
out*
8i) **xti 6 Xo'yo? SiSacxaXixbi; twv dpywv ou ivTauSa,
dXX' dperrj v\ ^uctx^i
*i
iSier)) tou dpHoSoJeiv irtpl tt|v
10 apyrp. 2w<pp<ov piv ouv 6 toiouto?, dxdXasTO(
6"
6 ivav-
rfoe. (*)
*Eri fit tic, Sii 7td8o? xataTtxb( napi tov
dp8bv Xoyov
,
8v wore |/lv |ir| irpdrcsiv xotoi tov op6bv
Xoyov xpsTet xb irdBoe , Sort
5'
eivat toioutov otov itt-
ireiaOat Suixetv dvi8r,v SiTv t&c TOtaurae T)Sova<; ou
U xpatti* oSto'; eotiv 6 dxparr,?, (SeXtiwv tou dxoXdarou,
ouSs ^auXo; aitXtof d>eTat Yap to (JsXtkjtov, | dpv_T|.
*AXXoc
8'
ivavTto? , 6 e'u.u.evETixb; xat oux ixoroTixb?
Sid yc to iraBo;. d>avspbv S\ ix toutwv oti tj (xlv
ortouSaia l;ic, f) U ipauXr).
CAP.
0 Dorcpov ouv iYxpaTrfc ^'T,v & otwuoouv Xoyw xai
oicoiaouv irpoaiptaei ij/fxevajv v\ 5 ttJ 6p&5j
, xai axpatr,;
Si 6 orcoiaouv, |*J| iufisvwv irpoatpe'aei xat Snoiwouv
Xoycj) ?| 6 tS '{icuSeT Xoyw xai ttj 7tpoaipii T?j (xr,
8p85j,
woitep ^itop^Sri itpoTtpov; ?,
xaT jiiv ouf-.6t6rjxbc
Sp oirotaoTiv xa6' a&TO 51 tw dXr|6si Xdyw xai Tj dp65j
itpoaipeott 6 (xJv eixusvei 6
8'
oJx {/.u;evt ; e! y'p Tt<
Tooi Sia toSI atpeitat ?| Siwxei , xaO' aurb (xiv touto
ouoxct xat atpetTat , xaTa au|x6(6r,xb( 8i to' itpdxepov.
*AtcXS> Si XtY(*v to xa8' auTo , *wt fort (*iv uj
o iicoiaouv So'^i) 6 fxev 2up;ivei 6 S' ^icrtaTai , anXo>; 31
8 T?j dXi)8e7. (a) Eiat 8e Tive? xai u.^uveTixol
Ti So\r
t ,
ou? xaXouatv Iff^upoYvaipiovaj , oTov 8u<ntterToi xai oux
eu(xTdxcioTor ot Jaoiov jxev ti lywai t<5 ^vxpaTel
,
wo-Tctp 6 doioToi; tw AsuOtpt'co xai 6 8paouc tw Oappa-
W Xecd , tial
8'
crepoi xoTi itoXXd.
'0
ftcv yap Sia irdSof
xat eitiBufitav ou u.Ta6aXXet , 6 vxpai
'
:l
l?>
^"^ tuTtei-
ffxo? , Stov tuj^ti, Iotoi &
^Y
x
p
aT1
ic
6 Si ou^ 6itb Xdyou,
titji tniSuuiac
ft
Xau.6dvouci , xai dfOvTai itoXXo\ unb
TWV VlSovWV. (3) Etffl Ss !o^UpOYVW(XOVt? ot {SlOYVW-
4* uove; xai o! d(ia8eT( xai ot aYpoixoi, ot |xev ISioyvw-
aov? St' f.Sovrjv xai Xurorjv j^aipoui
y^P
vixwvre?
,
lav u.j) |X(Tairc(Ob>vTat , xat Xu7rouvTai , av dxupa xa
auTwv
%
Stamp
<]^]f
lapiaxa* wart (xotXXov tw dxpaTtt
loixaeiv ?, to) ^"paTeT.
()
Etol 8e Ttve? ot toi? So^a-
U <nv oux eufxivouaiv ou St' dxpastav, oTov Iv tw 4>tXo-
xt^ti tw o(poxX^ou 6 NeoTrroXepto?. KatTOt St*
#(bWlv oux lvt|i.8ivv, aXXa xaXijv to yip dXigOeusiv
autw xaXbv ^v , EitetaQr!
8'
uitb tou 'OSuco-tw? i|uSe-
oBai. Oi yap it3? 6 Si' ^jSov^v ti itpdrcwv out' dxd-
M XaoTO< oiJTe auXo? out' axpanfc , dXX' 5 Si' atoypdv.
[XI.]
(&)
'Eicet S' err( xi( xai toiouto? oTo; ^ttov yj
oei toi; owaaxixoTi;
y
at'poiv
,
xai oux luu.ev<v tw Xd^w
g
toiouto;, toutou xai tou dxpaToti; jasoo? 6 EyxpaTifc'
sed injusle faciunt taroen.
(4)
Quoniam autem inrontlnens
ejusniodi est ut non, quod ita sibi persuaserit, i in mode-
.
ratas et a recta ratione alienas sequatur corporis voluptates
;
intemperans vero sibi persuasit, ita vivendum esse, quia
talis est ut eas sequatur : ergo ille facile de sententia de-
ducetur, hie non item. Nam ut virtus principium tuetur
et con&ervat, ita vitiositas perdit atque exstinpiit. In actio-
nibus autem, id cujus gratia ilfe suscipiuntur, princi-
pium est, ut in mathematicis posita et concessa. Neque
gitur illic principia ratione doceri possunt, neque lite,
sed virtus aut naturalis aut consuetudine parata , recte sen-
tiendi de principio magistra est. Temperans igiturestis
'
qui talis est; intemperans autem, qui ei contrarius. (5) Est
vero bic aliquis talis, qui propter perturbationem a recta
ratione aversus de consilio
,
quasi de gradu dejicitur : quern
quidem perturbatio hactenus superat , ut non agat quod
nonet et proeacribit ratio; ut autem talis sit, qui sibi per-
suadeat, impudenter et improbe persequendas esse hujus
generis voluptates, illo usque ipsum non superat. Et Mc est
incontineos ille, intemperante melior, neque absolute im-
probus. Salva enim res est ea quae omnium est optima
,
principium. Alter vero huic contrarius est ille qui in sen-
tentia permaftet
,
quique deeo quod constituitnon depel-
litur, per animi quidem perturbationem. Ex quibusjam
perspicuum est, nunc habitum esse bonum; ilium malum
et vitiosum.
IX. [X.]
Ulrum igilur cohtinens est is qui in quallbet ratione
et in quolibet consilio perstat, an is demum, qui in
recto consilio? et rursum is incontinens, qui in quolibet
consilio atque in quavis ratione non permanet, an is qui
in ratione falsa et in consilio minus recto, ut supra a nobis
dubitatum est? An vero potius ex eventu quidem in quo-
vis consilio, per se autem in vera ratione et recto consilio
qui permanet, continens; qui non permanet, incontinens
est? Si quis enim rem quampiam propter aliam optet aut
persequatur, per se quidem hoc optare et persequi dicendus
est, ex eventu vero illud prius. Per se autem simpliciter
et absolute intelligi volumus. Itaque accidere potest ut
in qualibet opinione ille permaneat , bic ex qualibet depel-
latur : absolute autem de vera hoc valeat.
(2) Sunt autem
ex iliis quos diximus, aliqui in sententia pcrmansivi
(
per-
tinaces) quasi dicas , segre sibi aliquid diversum per-
suader! patientes, et qui non facile de sententia dedu-
cuntur : qui aliquid liabent simile continenti, ut et
prodigus liberal! , et audax fidenti ; sed in multis ab eo
discrepant. Continens enim ob perturbationem et cupsdi-
tateni sententiam non mutat. Nam nbi forte melior ratio
apparueril, facile se persuaded patietur. Pertinax autem
de sententia non decedit ob rationem. Deinde isti ipsi ma-
gnam partem cupiditates ultro accersunt ac recipiunt , se-
seque a voluptatibus duci facile patiuntur. (3) Pertinaces
autem sunt sententiae propriae tenaces, indocti item et
agrestes homines. Atque ii quidem qui suas sententias
animo tenent, propter voluptatem ac dolorem sunt perti-
naces : laetantur enim se vincere
,
quum de sententia sua
non deducuntur; et moleste ferunt, quum suaveluti de-
creta rescind i ipsis videntur. Itaque incontinent quam
continenti sunt similiores. (4)' Sunt autem rursus nonnulli,
qui non perstant in iis quae ipsi decreverunt ; sed id non
propter incontinentiam , ut in Sophoclis Pbiloctete Neopto-
lemus. Atqui ( inquiat aliquis
)
propter voluptatem in sen-
tentia hie non perstitit. Imo propter honestam. Nam
vera loquieratcipulchrum atque uonestum: persuasum au-
tem ei fuerat ab Ulysse, ut mentiretur. Non enim quisquis
voluptate adductus aliquid agit, intemperans est neque
improhus neque incontinens, sed qui turpi.
[XI.]
(5)
Quoniam autem est etiam aliquis ejusmodi, quis
minus quam debeat corporis voluptatibus delectetur,
quique in ratione non permaneat : inter bunc et inconti-
Digitized by VjOOQIC
86
H9I101N NIKOMAXEIQN Z,
(<ISI,IK1.)
6 u.lv
fa
dtxpeeTJic oux iu,u.s'vEi tw Xdyw Sii to (xStXXdv
ti, o5to; Si oia to JJttov Tf 6
8*
^xpaTTi? ejxjAe'vst xal
iu8i Si' itEpov [AeTofioUei. AsT be , ttittp
^
i-rxpaTtia
(TJtouSatov , ot(x<poTEpa; t& IvavTi'ae I^et; ipauXae eTvai,

woirep xal (pot'vovTaf aXXi Sta to tt]v ere'pav lv SXtyot;

xal 8XiYxt?
Jvai <pavspav , wixitep i) cwf
poouvrj t9)
axoXaat'a SoxeT IvavTiov eTvai u,dvov, ofjTwxai <j
iyxpa-
Tia ttj axpasfa. ()
'EtceI 8s xa6' 8u.oidTii)TB iroXXi
'
liftxon, xal {) lYxpolteta
?) tou oto^povo; xa6' Sjxoid-
10 TY)Ta nXoXouOriXEV 8 TE
f
&p tyx?*^? "*
f"$
V
""P*
tov Xo'yov 8i4 t4? cw[iaTtxa<; *)3ovae toieTv xal 8 w-
<ppwv, aXX' 6 uiv eywv 6
8'
oux iym ipauXa; iiuOu-
pLfa?, xal 6 u.iv towuto? oTos (jl->) ^SeaOat wxpi tov
Xdyov, 6
8'
oio; ^Seo-eai aXXa pd) Sveo-eai.
(7)
"Ou.ou
16
Si xal 8 axpa-r))<; xal 8 axdXaoTO?, kepov plv oW;,
aixtpdTEpot 8s t4 <K0jxaTtx4 <j8ea Stwxoustv, aXX* 6 uiv
xal olduevoe 8eTv
,
8' oux oIojaevo;.
nentem medius continens locatus est. Incontinens enim
sese in rationis praescripto nun continet
,
propter qnoddam
agere plus qnam par est : hie vero alter, propter quoddam
agere minus quam par est. Continens autem in ratione
permanet , neque etiam ullius alterius rei gratia sententiam
mil tat. Necessario autem , si continentia bonum est , ambo
habitus contrarii mali sunt, ut etiam esse videntur : sed quia
alter in paucis et raro reperitur, idcirco ut temperantia in-
lemperantia; dumtaxat videtur adversari, sic et incontinentia;
continentia. (6)
Sed quia ex similitudine multa dicuntur,
fit ex eo , ut temperantis quoque continentia ex similitudine
quadam dicatur. Nam et continens ejusmodi est, ut nibil
a ratione faciat alienum propter corporis voluptales , et est
talis etiam temperans. Sed hoc interest
,
quod ille pravis
afficitur cupiditatibus, hie non item : et hie ejusmodi est,
ut nulla re delectetur absque ratione ; ille ejusmodi , ut de-
lecletur quidem , sed non et trahatur. (7) Similes autem
et incontinens et intemperans
,
quanquam proprie diversi,
ambo tamen corporis delectationes persequuntur, verum
hicila, ut existiraet eas sequi oportere, ille ita, ut non
existiinet.
CAP. X.
OuS* S(*a eppdvipwv xal SxpaTrj ivSs'yETai eIvbi tov
auTOV Sua yip <ppdviu;o? xaloTtou8aTo?TOiri6o<
SsSsixtbi
o wv. (2)
"Eti ou T(ji etSe'vai pdvov (ppdvtji.0? aXXot xal
Ttji icpaxTixde- 6
8*
axpatf,; oil irpaxTixde. Tbv 81
Setvbv oiSlv xtoXuet dxpaTrj E?var Sib xalSoxousiv Wore
cppdvipwi uiv ETvai tive? axpaTtl? 8s, Si& t8 t}|v Seivd-
TY)Ta Sta^E'pElV TT|4 ^p0V^9SO) TOV E?pY|U.e'v0V TpOTOV E*V
25 toT? irporroi; Xdyoi? , xal xbt& (xev tov Xdvov
iffhi
Eivai,
BiatpE'pstv 8s xaTa t^v itpoai'pEOiv.
(3)
Ou8e 8^1 ix
8 elSai? xal OEWpiov , aXX' &* 8 xaOsuStov ?1
oIvwjxevo?.
Kal Ixwv (xev ( Tpditov yap Tiva tUi>>$ xal 8 icotEt xal
o5 Evexa
)
, itovripb;
8'
ou- $)
y^P
wpoa(pt 7tt6ixii*
30 SvsV ^uiirdvipo?. Kal oux aSixo<- ou
fkf
it(6ouX<x;'
8 usv y4p
auTwv oux iixuEvETixb? oi av PouXEuur,Tat
,
8 Se pt\*"fipkixk
ouSl PouXeutixo; SXw. Kal ?oixe
8i| 8 axpatinirdXEi^
^^i-cai piv fiitavta t4 8wvTa
xal vdu.ou tfti
sitouSaiou?
,
j^prJTat 8s ouSe'v
,
oiawep
35 '\va!;av3pt8i)?
e(TX<i)J/ev,
'H n6Xi? 16vjUV
, $
v6|ov ouSlv uiXsi'
8 81 irov7)pb<;
XP"".
01
^? r
1-* ToI? vo.aot

'C0V
1P
'
&
XpWrUvii. (*)
"EffTi
8'
axpao-ia xal ivxparEia TOpl to
6ir.p6aXXov tt,? twv tcoXXSv l;Eta<;- 6 plv
fkp
ly-pUi
40
(tSXXov 8
8'
fcrov
TT, twv itXeiotuv 8uvrfp.Eox. Euia-
TOTE'pa Si twv axpaotwv, -fjv ot piEXaYXO^xol
axpaTEu-
ovTat.Twv pouXsuopiviov
u.lv
ph
e>u.evovtwv St, xal
ol St' e6i<ju;ou axpTtT<; twv <(.u<tixwv p"Sov
fa
e6o
IWTaxivy.o-at
<puff8w<;- 8i4
fa
touto xal to l6o<;
x^-
46 itdv, Jti fri
(pucEi loixsv, wffTtep xal Eutivo? Ufa'
*l|,t
noXuxpdviov iaXtrr,v i|uvat, ?iXs^, xal Sri
touttiv
av8p<itoioi TeXeuruoav qivffiv etvai.
(5)
Tt pilv ouv Iotiv lyxpaTEia xal t( axpauta xal t(
xapTspta xal t(
u.aXaxt , xal irw(
l/.ouoiv at J$bh
m> bUtbi itpb; aXX^Xa? ,
t(pr)Tai.
Neque vero fieri potest ut idem una prudens sit et in-
continens. Nam prudentem etiam bonum viruru simul
esse ostendimus. (2)
Prseterea non ex eo solum prudens
aliquis est, quod sciat ; sed oportet, ut etiam agat. At in-
continens actionis studio deficitur. Eum vero, quern sol-
lertem dicimus , nihil prohibet incontinentem esse. Itaque
etiam \identur interdum nonnulli prudentes esse, et tamen
incontinentes
,
quod ex eo est, quia sollertia difTert a pru-
dentiaeo modo, quomodo in superioribus librisdiximus : et
quia rationis facultate et praesentia sunt duo ilia quidem
finitima, sed proposito atque consilio diflerunt. (S) Neque
sane ille talis est scientiam et cognitionem exercendo;
sed ejus modo instar scit et contemplatur, qui dormit,
vel qui ino obrutns est Ad haec sua sponte facit qui-
dem ille : (facit enim qiiodammodo sciens et quid, et
cujus rei gratia faciat
:
) sed improbus non est tamen. Con-
silium enim ejus bonum est; itaque dimidia ex parte
malus est. Neque injustus est : quoniam non est subdolus
aut insidiosus. lncontinentium enim reliqui quidem non
perstant iu iis qu* deliberarintj ii autem qui atra bile la-
borant, ne ad consultandum quidem ulla ex parte apti sunt.
Siroilis igitur incontinens est el cmtati, qua; omnia qui-
dem decernit qua; snntdecernenda, legesque habet bouas,
sed nulla earum utitur : ut . Anaxandrides salse dixit :
Vo-
lebat hoe civilas ilia, cut cura legum nulla est. Improbus
autem ei similis est civitati, quae legibus utitur, sed malis.
(4)
Versatur autem incontinentia et continentia in eo, quod
magna; partis hominum habitum superat. Continens enim
magis, incontinens minus, quam maxima pars hominum
possit.in recta ratione permanet. Ea autem incontinentia
sanabilior est, qua; inestin
incontinentibusatrabile
afleclis,
quam illorum alterorum
,
qui in eo quod deliberamnt non
permanent : faciliusque sanari possunt, qui exconsuetur
dine, quam qui ex nalura incontinentiam
contraxerunt.
Facilius est enim
consuetudinemmutare.quam
naturam.
Propterea enim etiam consuetudinem
muUre difficile est,
quia naturae similis est; quemadmodum
ait Evenus :
Fuisse
aio conlinuatam rfiu txereitationem,
amice, eamque
ita pertendentem
hominibut, tandem habere instar na-
lura; (5)
Quid igitur sit continentia, quid incontinentia,
quid tolerantia, quid mollities, et quam inter se hi habi-
tus rationem habeanl, hactenus a nobis expositum est.
Digitized by Google
(lIMjIIij) ETHICA NICOMACHEA. LIB. VII. CAP. XI. XII. 87
CAP. XI. [XII.]
llspl oe f,8ov^ xai \{ncr,t Ocb>pYJaai tou riiv toXiti-
xjjv (piXoco^ouvro;* cuto;
fif
tou tcXquc dp^ittxtwv
,
irpo $ pXe'itovTE? xaarov to uiv xaxbv to o" ayaObv
a-rcXwi; Xey<>(mv.
(2)
Eti Se xai twv avapcalwv im-
5 tfxe'JiaffOat irepl auTwv* tt,v Te
f^tp
apET^v xai t*|v xa-
xiav tJ|v ^Otx^v nspl Xuira( xai Jjoovas e9eu.ev
,
xai
TJ)v suSatfioviav ot nXttaroi jxeO' ^oov?j( ifvat
<p aatv
,
Sib xai tov paxaptov wvou.axaaiv onto tou yuiptw.
(3)
Tot; (AV ouv SoxeT ou3eu.ta Y|3ov:>| eivat ayotfidv , oute
ic xad' auto oute xotxi ou(aSei)xoV ou yap eivat Ta&TOv
Y6bv
xat ^Sov^v toi?
8'
Eviat u.ev eivat , ai Si itoX-
Xal 9auXai. "Eti Si toutwv tpkov , s! xai iraaai
ayaOdv , Sums u.^| ivSi^eoOat Jvat to aptatov $,8ovi)v.
()
*OXw{
%
uv ouv oox dya6dv , 6ri irSaa f,8ovJ) yevehii;
lb otiv eU ^ugiv ataOTjTjj, ouSeuta 81 ye'veti? ouyyavJn
toT( teXeoiv, olov ouSif/.i'a olxoSdu^si? otxt'a. "Eti 6
trco^pwv oeuyei to; ^Sovac 'Eti 6 <ppdviu.o< to aXu-
nov Suoxei, ou to f,ou. . *Eti iuvrtdStov TO fpOVElV ai
JjSovat , xai oow ij.8XXov yaipet
,
|/.3XXov, olov rJjv twv
a^pootatwv* ouosva yip av Suvao~6ai voTJtral! ti h auTi].
*Eti Te'yv7) ouSsui'a r.oovrfc- xai-tot it8v ayaObv ts^vi);
Epyov. "Eti iraiSt'a xat Oripia Stwxet to? <)8ova;.
(&)
Tou 8s pJ| itaaa? CTtouSat'a; , 6ti Eiol xa\ aior/pai
xat 6vt8id|Mvai , xat eti pXafopat- vomoS)) yap evio
twv ^Sewv. "Oct
8'
oox atptarov $| j|8ov^, oti ou te'Xo;,
aXXa yeveoi?. Ti u.lv o3v \if6ptva o^eSov TaoV
IffTlV.
De voluptate autem et dolore cognoscere est ejus qui
civilis prudentiae doctrinam prolitetur. Hie enim ul-
timi bonorum omnium magister et veluti architectus est
:
ad quod scilicet in vita degenda velut ad scopum respicien-
tes unumquodque vel malum vel bonum in universum di-
cere solemus. (2) Praelerea vero etiam necessario susci-
pienda talis est ista consideratio. Omnes enim habitus
ethicos , virtutes et vitia, in voluptate et dolore posuimus :
ac beatitudinem plurimi conjunctam cum voluptate esse
dicunt. Itaque bealum (iaxaptov, iici tou xaipeiv, a gau-
dendo, nominarunt.
(3) Jam sunt qui nullam voluptatem
bonum esse censent, neque per se, neqne exeventu : nonenim
idem esse bonum ct voluptatem. Alii nonnullas esse bonas
volunt, plurimas vero malas. Tertii disputant, eliamsi volu.
ptates omnes sint. bonum , non posse tamen fieri ut sum-
mum bonum sit voluptas. (4) Ac primo prorsus non esse bo-
num voluptatem , ex eo aiunt liquere, quod, quum voluptas
omnis sit ad naturam progressio sive ortus, qui sensu per-
cipi possit, illnd constel, nullum ortum finibus esse cogna-
tum, aut idem cum fine suo : veluti domus confectio mi-
nime est domus. Proeterea temperans fugit voluptates :
tumprudens indolentiam persequitur, non voluptatem. Ad
haec prudenter sentiendi facilitate"! impediunt voluptates,
eoque magis, quo quisque magis voluptatem percipit , velut
veneream : in ea enim neminem mente atque consilio uti
posse. Prseterea voluptatis are nulla est : atqui omnis energia
bona, artis opus est. Denique voluptates pueri et bestiie per-
sequuntur. (5) Non omnes autem esse bonas illud declarat,
quod sunt etiam aliqux turpes et quae vitio vertuntur, ali-
quas etiam damnum aflerunt : nam jucundorum quaedam
morbos gignunt. Jam vero neque summum bonum est
voluptas, quia non finis, scd ortus est. Haec fere sunt
qua; de voluptate disputari vulgo Solent.
CAP. XII. [XIII.]
"Oti
8'
ou oujiGai'vet 81a Taura (ir| Etvai d^YaObv [t.r\Si
to aptsTov, ^x twvSe SrjXov. IIpuTov piiv, jiceIto ^YaSbv
so Siy!a(
(
to ylv yap aTtXioi; to SI tiv(
)
, xai ai cpuwet; xai
ai eJsi; axoXouO^uouotv, SoTExalat xiv^o-ek; xat ai^E-
v oti;^ xai ai ipauXat Soxouaai eivat ai pulv airXw; tpauXat,
Ttvl S'oudXX'aipETalTb^E^VtatS' OuSETw8E,XXa 7C0T
xai illym
XP^vov,
aipsTatS' ou* ai8'ou5
,
'$jSovat,diXXa
3 ^atvovxat, o'aat |XETa Xum)f xai iarpEta? Ivexev, oiov
ai twv xapvdvTWv. (a) "Eti eVeI tou jyaOou to (xev
ivifytvx to
8'
i^n , xaTa 0u(i6e6i)X0( ai xaOtOTrauat eI
ri|v fuo-tx^v ?5iv jjSEtat eioiv. 'Effrt
8'
1\ Iviaytm It
tbIs iitt9uu;(ai( ttj? ukoXoi'wou e*5ew? xai tpunw; , iitil
40 xai Iveu Xuttkji; xai 2iti6uu.ta( eIuIv fjSovai, olov ai tou
6s<opEiv Ivf'pYEiai , t^<; (puo-Ew; oox IvSeou; ouari?. l.i\-
|Tov o* Sti oi t6^) auTw /jxtpoooiv ^8eT avaitXripoufie'vin
ts Tij tpuoEW? x xaOsorrixufa?, etXXi xa8s<rTT)xuia<
pulv toT? aitXtoc ^Se'oiv
, avaftXitpoupE'vrjc Se xai toii;
b svavrtoi? xai yap %ioi xai TtixpoK jfafpouiTiv , 5v ou-
8iv o(5te (puoei ^Su oy8' ajcXw; ^8u.
'
'Hex' ouo' r,8o-
va(- to?
yP
t rjSsa itpb; aXXn)Xa suvt
(
o-Tr
1
xEv , outw
xai at ^ooval ai aitb toutwv.
(3)
*Eti oux avayxri te-
ain ti sTvat BeXtiov t^< ^Sovrj? , Svmp Ttvs't <pat to
w tAo?
rtfi ysvwEW?- ou yap ysvEasn siotv o6Si (uto
Verum hinc non eflici ut nee bonum nee summum bo-
num sit voluptas, ex bis apparebit. Primum quia duobus
modis dicitur bonum , uno, quod absolute et per se bonum
est; altera, quod alicui bonum : eandem partitionem se-
quentur et naturae et habitus ; eandemque proinde et mo-
tiones, et ortus, et neeesse erit, ut, quia nujusmodi esse ipsis
videntur, sint aut simpliciter quidem mala;, sed alicui non
mala-, imo huic autilli optabiles : aut si ne liuic quidem aut
ill! sunt optabiles , aliquando tamen sint et non diu , utut
minime, optabiles : aliae denique ut ne sint quidem volu-
ptates, sed speciem modo earum habeant : nempe quae
cum dolore aiiquo conjunctas sunt, et quae curalionis causa
adliibentur; ut aegrotorum.
(2) Praeterea quum bonum
contineatur partim energia
,
partim hahitu , eae voluptates,
per quas in naturalem habitum restitutiones fiunt, ex eventu
iucundas sunt. Est autem energia in desideriis eorum quae
tabitum et naturam complent. Sunt enim etiam aliquae vo-
luptates, quae sunt doloris et cupiditalis ex|>erles : qnales
sunt energiae contemplationis, quarum absentia natura nihil
dolet. Esse vero quasdam voluptates per se, quasdam per
accidens bonas, argumento est, quod non ii&dem rebus ju-
cundis delectantur homines, quum expletur, quum in suo
statu est natura; sed secundum naturam nos habentes rebus
delectamur absolute jucundis; quum expletur vero natura,
etiam contrariis. Acrihusenim et araaris gaudent
,
quorum
nihil est neque natura neque absolute jucundum : ergo ne
voluptates quidem. Ut enim jucunda inter se aflecta sunt,
sic etiam eae, quae ab iisoriuntur, voluptates. (3) Sed ne-
que illud subststit
,
quod aiunt, quum voluptas sit ortus
seu ad finem progressio, et finis sit melior feveoet, sum-
mum bonum non posse esse voluptatem. Voluptates enim
non sunt ortus : ne omnes quidem sunt cum ortu con-
Digitized by Google
88 HeiftQN NIKOMAXEIQN Z, iy
yevew? naoat , aXX' EvspyEiai xai xeXoc ouSl yivoui-
vwv awSaivouffiv , dXXa jrpwuivwv xai xtXo; ou iraaiov
Ixepdv xi , dXXa xGv ei xr\v xeXeWiv dyou.e'vwv
x?i;
cpuatoj?. Alb xai ou xaXw; b^ei xb aiffOr,TTiv yevsatv
6 *dvai eTvai tJjv ^Sov/jV
,
XX4 uSXXov Xexxeov eve'pyeiav
xr,; xaxl epuciv e^ew;, vtI 61 tou alc8r,TT)v avepTtd-
Jtorov. Aoxei 81 Ye'vea({Ti; *fvat
i
&' xupfw? ayaOdv
ri|v yip evepyeiav yeveciv otovxai eTvai, e<m
8'
erepov.
(<)
To
8'
tlvai (pauXac 6xi vosioSt) evia TjSe'a, to aurb
10 xai Sxi &yteiva IW epauXa itpb? ypTjuoiTisudv. Tavxi)
ouv (pauXa autpw , iXX' ou ipaoXa xaxa ye touto, iiret
xat to 6ewpsiv tcoxs (IXaTcxet irpb; uyteiav.
(5) 'Efiito-
St'^ct 81 ouxe cppovr,cjEi ou6' e*!|ei oioefiiS 7) dcp* exaOTn
t)Sovt|, aXX' at dXXdxpiai, eral at iitb tou Oewpeiv xai
lb u.av8aveiv [/.aXXov ranijooudi Oewpetv xat u,av9avav.
(0)
To 8s xe^vt); j*/)
eTvai Ipyov TJSovV utjSeuiov eu-
Xdyw; uu.6e'6')xev oi81 yip aXXr,; Ivepyeia? ouSe^iS;
xe')VYi Itiv , dXXi rffi
Suvaaeo)?* xai'xoi xai
^
u.upe-
ij/ix:)) Tejfvr) xai 7) oN|wron)Tix^ Soxet TJSovri; eTvai;
so
(7)
Tb 81 xbv acofpova ipeuyeiv xai xbv tppdvuxov Stw-
xeiv tov aXuxov (iSiov , xai to xa rcaiSi'a xai xa Orjpia
Siuxeiv
,
x<3 auxw XueTai itavTa. 'Eitel yap efpT)Tat
icw; ayadal aitXw; xai too; oOx dyaOal icatjai at rjSo-
vaf , Ta; TO'.auxac xa 8r|pia xai xa TcaiSia Suoxet , xai
26 rJ,v xouxuv aXuitiav 6 fpovipo;, xa; pix' e
>
Tti8uu.(a;
xai Xuttt,; xai xa; uiojiaxixa; (xoiauxat yap auxat)
xai xi; xouxwv um-pSoXa;, xa9' S; 6 axdXaaxo; dxd-
Xaoxo;. Atb 8 ixw^piov cpsufei xauxa; , eWi eiolv f,8o-
v
ai xai oo')^povo;.
cip. xm. [xiv.]
(Il6)
juncte:sed energia) polius et finis : necquum gignunturre*
aliqirae, sed quum aliquibug reba* atimur, eveniunt atque
exsistunt voluptates
: neque omnium voluptatum fines all-
quid est ab illis diversum
, sed earum quae ad naturae perfe-
ctionem perducunt. Quapropter non recte dicunt, voluptatera
ortum sive generalionem esse, qua? sensu percipi possit : sed
dicendum fuit potius , esse actionem habitus cum natura
consentientis : et in locum illorum yerborum, quae sensu per-
cipi possit, x substituendum est, non impedilam. Idcirco
autem ortum quendam esse existimant, quia proprie bonum
est : nam energiam ortum esse arbitrantur ; sed aliud est.
(4)
Quod autem eflici ex eo putant , voluptates esse malas,
quia nonnullajucunda morbos pariunt , eadem ratio contra
salubria facit
,
quia nonnulla eorum sunt ad pecuniam quae-
rendam inutilia. Hac igitur ratione erunt utraque mala
:
sed non idcirco mala sunt. Nam etiam ipsa philosophies
contemplatio nocet interdum valetudini.
(5) Sed neque
prudentiam neque ullum alium habitum voluptas
impedit
eaquaeab unoquoque hahitu proficiscitur; sed quae sunt
alienee. Eaeenim, quaeex contemplatione rerumet
disciplina
manant voluptates, efficient ut magis acmagis contemple-
mur ac discamus. (6) Non artis vero opus esse voluptatem
,
id rationi consentaneum est. Nam neque ullius energise
ars est, sed Tacultatis potius : quamquam unguentaria el
culinaria videntur esse voluptatis artes.
(7)
Quod vero
aiunt, temperantem fugere voluptates , et prudentem sequi
vitam a dolore vacuam
,
pueros autem ac bestias voluptates
consectari, haec omnia solvunlur eadem ratione
,
qua su-
periora. Nam quoniam exposuimus
,
quemadmodum sint
absolute bouse voluptates, et quemadmodum non omncs
bonae : has tales pueri et bestiae persequuntur, barumque
indolentiam vir prudens, eas, inquam
,
quae cum cupiditate
et dolore conjunctae sunt , et quae ad corpus pertinent
(suntenimhae hujusmodi
) earumque immoderationes, ex
quibus intemperans et dicitur et est intemperans. Quo fit
ut lias fugiat temperans; nam sunt et temperantis propria;
quaedam voluptates.
30 'AXX4 uiTJv 6x1 xai $1 Xuir] xaxdv, &u.oXoY(ixai, xai
f
tuxxdv ' f| [jiev yap aitXw; xaxdv, ^ 81 xw tt5j iu.ito8t-
ortxl. Tj> 81 tpeuxxij) xb ^vavxiov
^
speuxxo'v xt xai
xaxov, ayaOdv. 'Avoiyx?) ouv xJ]v ^Sov^v ayaOdv xi
sivai. 'lie yap SitEuaiTtiroc e'Xuev, ou ouu.6aivei
is rj Xuct; , wu7cp xb (jct^ov xw iXaxxovi xai xij> few
ivavx(ov ou yap av ^at'r, Sitsp xaxdv xi slvat x^v f|8o-
v*jv.
(2)
"Apisxdv x' ouSlv xcoXuet fjSov^v xtva elvat,
tl fvtai tpauXat ^8ova( , waitEp xai I'Ttiffx^u.iiv xtvi
Ivfwv ipauXwv ouowv. "law; 81 xai avayxaTov, etwep
40 xa3x>i; c^ew; elffiv IvepyEiai dvcu.nd8iaxoi , et6* ^
ita-
awv ^vepyia iaTiv cuSatpovfa e'te f\ Ttvb; autwv, av
^
avtuTtdSiUTo;, alpETtOTanriv eivai , touto
8'
IitIv
^,8ov^. "Dure eii) av ti; ^8oW) to apio-TOv, tiov woXXwv
fiSovwv ipauXciiv ouvwv, e! I'tu^cv, aicXw;. Kal 81a
46 touxo itdvxs; tov euSa(u.ova ^8uv oiovtoi p/ov eivai
,
xai eujcXexouoi r^v ^8ov))v el; xr,v euSatuoviav, euXo-
ywf
ouoEfxta yap ivepyeta ts'Xeio; iu.iro8iiou.tvT), 7)
8'
cuSatuovia twv teXe^wv 81b npoaSciTai 6 (u8aiu.&iv
tSv Iv euu.aTi dya8wv xai twv exto; xai ttj; Tuyn);
,
60 6V10; u.^| iu.ito8(?T)Tai TauTa.
(3)
0$ 81 tov Tpo^o-
u.evov xai tov Suffxu^iai; UEyaXai; itEputiTtrovTa eu-
Saiu.ova *dffxovT8 sTvat, E'av
^
dlyaOd;, ?,
Ixovtc;
#, dxovTtc ouSlv X^youaiv. (4) Aii 81 xb itpoo8tio-6ai
Quin etiam de dolore constat inter omnes, malum
eum esse ac fugiendum. Alius enim absolute malum est,
alius aliquo modo.nempe quod impedit. Porro quodcumque
rei fugiendae contrarium est, qua ea fugienda
ej
mala , bo-
num est. Necessario igitur bonum quiddam est voluptas.
Neque enim ea, qua utebatur Speusippus, solutio rei
congruit : ut majusminori et aequali contrarium est, sic vo-
luptati duo esse contraria : et dolorem et id quod medium
est. Non enim dixerit , voluptatem idem ipsum esse, quod
aliquod. malum. (2) Jam vero nihil proliibet , si maxime
nonnullae voluptates mate sunt, quominus aliqua voluptas
sitsiimmum bonum : quemadmodum et scientia aliqua est
optima, etiamsi aliquae sunt mate. Imo vero etiam
fortasse necesse est, si quideni uniuscujusque habitus
funcliones quae sunt, easpossunt esse libera?, non impeditae.
Necesse, inquam, est sive omnium hahituum functio beati-
tudo est , sive alicujus eorum, ut ea functio, non impedita,
git omnium maxime expetenda. Atqui hoc ipsum est vo-
luptas. Itaque erit aliqua voluptas summum bonum, si vel
maxime verum sit voluptates multas esse absolute malas.
Atque ob banc causam vitam beatam jucundam esse omnes
existimant, beatitudinem cum voluptate conneclentes
:
neque id sine ratione. Nulla enim energia sen functio, si
impediatur, perfecta esse potest. Porro beatitudo in rebus
perfectis numeratur : atque ob lianc rem corporis ct externa
bona, fortunamque item, ne haec impedianlur, desiderat
beatus. (8) I Hi vero, qui etiam ei qui in rota crncietur et
maximis calamitatibus afficiatur, beatn esse liccre diennt,
modo vir bonus sit, nihil dicunt, sive volenles, seu non vo.
lenles. (4) Jam quod fortunam desiderat beatitudo, pro-
Digitized by Google
(l 153,1 Id]
rij; Tuyr, ooxei Tiai toutov eivat T| tutu^ta t?, euSat-
"
povta , oux ouaa , iizii xai aux7| unepGaXXouaa ijxndSid;
ierrtv, xal "ao); ouxrct euiu^Cav xaXeiv Stxatov irpb;
yip tJ|v euSatuoviav 6 tfpo? auTj;.
(&)
Kai to Siioxeiv
t
8'
SitavTa xa\ Or.pi'a xat av0pto7tou<* tt,v *,8ovJ|v ffi)-
jaeJov ti tou stvat tcw? to apiarov auTTJv.
4>ri|i>i
8'
oO tt ye rajtitov iitoXXuroi , <jv Ttva Xaoi
*oXXo{ . .
.
{)
'AXX' i-Kt\ ou ^
outJj oute ^uat? ou6' tin
*i
aptOTK]
10 OUT' EOTtV OUTt 80XEI, Ou8' Tj8ovi))V StWXOUiJl TT|V aW|V
7cavree
,
^Sovjjv [aevtoi irdVct?. "Iato<; Si xat Stwxouatv
U t[v otovrat ouS' ^v av ^attv, diXXa Trjv auT^V
iravra yip <put iyEi ti Ottov. 'AXX' ttXifyaai t}|v
tou 8vdu.ato? xXyjoovouiav at a-uixaTtxai f,Soval 6\a to
15 WAgnrraxti; te irapaSaXXetv ei; auT&; xal itaYta; u.e-
tejteiv a&Twv 8i& to u.dvac ouv yvioptu-ou; eTvai Tauraj
fxdva; otovrat eivat.
(7)
4>avepbv Si xat Sti, et (if,
^8o*W| iya6bv xal tj EVEpysta , oux eVcat ?|v ffiiutt t6v
tuiatuova

t(voc yap 'v*** Stot av auTj? , efitep u-i|
30 ayaOdv, aXXa xal Xuin-pwc tvSiytTai pjv; oixt xaxbv
yap out' ayaObv ^
Xuroj , etirep u.i]8' ijSov^

watt 8t&
ti av ipeuyoi ; ou8e 8j) r,5tiov 6 8{o? 6 tou airouSatou
,
el u.T, xat at eve'pyetai auTou.
ETH1CA NICOMACHEA. LIB. VII. CAP. XIV. 89
Iltoi Si 8Jj twv 0-tdu.attxtov jjSovuiv eiriaxeiTTe'ov toT;
*5 Xcyoustv 6ri evia( ye ^Sovat atpstat aipdSpa , olov at
xaXat , dXX'
oty
at awpaTtxat xat rapt &; 6 dxdXaaroc.
()
Aii Tt ouv at ivavTiat Xuitat u.o/Or,pat ; xaxc~> yap
ayaObv tvavTtov. *H o8tta; ifabai a\ avaYxatat , 8-zi
xat to u.i| xaxbv dyaOdv eWv ; y| |m'xP'
tou ayaOat
;
SO twv |xev yap e<i>v xai xiv^oeiov 6*ao)V pi} iffTt TOu
pe/Ttovoi; (pic(p6oXrI, ouSs Tij; ^SovTJf 6*o-o>v
8*
eW,
xat 17)? ^|8ovr,5 IffTfv. T5v 8e cwu-aTtxtov ayaOaiv
ectiv uiMpSoX^ , xat 8 ^auXo tw 8tiMXEtv djv 6wep-
6oX>jv ^o-Ttv, aXX' ou Ta; avayxafa;
-
itavTt? yap j^ai-
pouot iro)< xat 8^ot( xal otvot? xal dippoStortotc , aXX'
ouj^ w? 8eT. 'EvavTtox
8'
iitt Trj? Xuir); ou yap t?|V
uTtepSoX-Jjv iptuyet , aXX' 8X<o<* ou yap Isti ttj uitEp6oX5j
Xuitr, Ivavrta aXX' rj tw StwxovTt t^v .JtEp6oX^v.
[XV.]
(3)
'Eitti
8'
ou u-dvov SeT TaXrieic etnsTv aXXa
o xa\ to atTtov tou (J/euSou?
-
touto yap auu.6aXXsTat
irpb? Tr,v Kirov* ?Tav yap euXoyov (pavrj to 8ti ti <pat-
v'Tat aXr,8l( oux 8v akrfiis, TtterrsuEtv Ttotei T(ji sXi-OeT
[xaXXov witte Xexteov 81a Tt ^atvovrai at awpaTixal
ijSovai aipETwrepat. (4) IIpwTOV u.sv ouv $)\ 6rt sx-
xpouEt t)jv Xutci)v xat 8ta Ta? U7tEp(5oX4? tjj<; Xumn,
i>i ouoT*r)c taTpeCa? , tJjv ^Sov^v Stwxouoi t*))v uTCBp6aX-
Xouaav xat 8Xw? tJjv owuaTixilv. 2cpo8pat 8e yt'vovTat
at laTpetat, Jib xat Stwxovrat, 81a to Ttapa to Ivavrtov
satvEo6at. Kat ou oruouoatov or, Soxei J) ^8ov^| Sta
M> iuo TauTa , wants ({pritat , Sri at jxev ^auXt); cpuaed);
etst itpa;Et< , rj Ix ftvrnjc, waittp Oript'ovi, 1 8t' s8o;,
pterea quibusdam idem esse videtur fortunala com beata
vita, quuin non sit, atque etiam ipsa fortuna, si sit immo-
derate, impedimento sit vita; beatiB : nee eadem fortasse
secunda fortuna jure nominabitur. Ea enim circumscribitur
ac definitur ex ipsius cum vita beata comparatione.
(5). Jam
et illud, quod omnes et bestir et homines persequuntur vo-
luptatem, argumento est, earn quodammodo esse summum
bonum.
Fama autem baud dubie non frustra diditur ilia,
Quam mulU celebrant.
(6) Sed quoniam neque eadem natura optima, neque idem
habitus optimus vel est vel videtur : non etiam eandern se-
quuntur omnes voluptatem ; sed omnes tamen voluptatem.
Fortasse vero etiam sequuntur non illam, quam putant,
neque quam dixerint, sed unam et eandern. In omnibus
enim divinum quiddam inest nalura. Sed nominis h-ere-
ditas venitad corporis volnptatcs, propterea qnodplerum-
que sese ad eas homines applicant, earumque sunt omnes
participes. Quia igitur h*e sola; notae sunt, idcirco has
solas putant esse voluptates.
(7) Est vero idem hoc per-
spicuum etiam ex illo, quod, si non est bonum voluptag
et ipsa energia , fieri non potest ut beatus vivat jucunde.
Quamobrem enim earn desideret ille , si non sit bonum, sed
si vivi possit etiam indoloreac molestia? Quippe neque
malum erit dolor ac molestia, nee bonum , si neque volu-
ntas bonum est. Quod si ita est, quid erit caus*e cur do-
lorem fugiat? Ita vero nihilo quoque erit jucundior viri
boni vita vilacontrariae, si talis vitae energia jam negatasit
esse jucundior.
CAP. XIV.
Jam vero de corporis volnptatibus , iis qui dicunt non-
millas voluptates magnopere esse expetendas ( nimirum ho-
nestas , non autem eas quae ad corpus pertinent , et in
quibus versatur iiitemperans
),
iis ergo dispiciendum est
,
(2)
quinam fiat ut contranus his voluptalibus dolor sit in
malis : quum, quod malo est contrarium, in bonis esse opor-
teat. Numnam dicendum , corporeas voluptates
,
quas supra
necessarias diximus, ad ilium modum esse bonas, quo bona
sunt ilia qua; non sunt proprie mala? an potius dicendum
,
eas aliquo usque esse bonas? Nam in quemcunque habi-
tum et motum illud non cadit,ut quod bonum erat, fiat
nimium, in eo nee voluptas est nimia. At in qua: prius hoc
cadit, eorum voluptas quoque nimia esse potest. Corporis
autem bonorum aliquod est nimium , et improbus ahquis
in hoc genere ex eo est, quod immoderate voluptates se-
quatur, non necessarias Untum. Delectantur enim omnes
quodaiLmodo obsoniis, vino et rebus venereis; sed non
omnes ita ut oportet. Contra fit in dolore. Fugit enim
quisque non immoderatum dolorem , sed omnino dolorem.
Non enim nimius dolor est aliquid contrarium dolori (ut
nimia corporis voluptas voluptati corporis modicse), prater-
quam si quis forte doloris nimium sequatur et expetat.
[XV.]
(3)
Quoniam autem non solum quod verum est ex-
poni debet, verum etiam causa erroris aperiri : (
hoc enim
ad fidem facienilam valet : nam quum manifesla reddita
fuerit causa per quam visum est verum quod verum
nonesset, turn magis adducimur, ut vero fidem habea-
mus ), idcirco exponenda ratio est, per quam fit ut volu-
ptates corporis magis expetendas videantur. (4)
Primum
igitur quia voluptatis est propriumexcuteredolorem: ita ad-
versus exsnperantes dolores (
veluti medicina iis hoc pacto
quaeratur) voluptatem qurernnt exsuperantem
,
planeque
corporis voluptatem. Medicina autem omnis est vehe-
mens, eoque studiose quteritur, quia juxta contrarium
apparet. Atque e diverso non esse bonum voluptas hisce
duabus de causis videtur, quas diximus, parliin quia pra-
v nature sunt actiones , aut ab origine , ut in bestia ,
aul
propter consuetudinem . ut sunt vitiosorum hominum vo-
Digitized by Google
90 H0IKUN NIKOMAXEION II, a.
(lIM.lljt))
Tov at tmv tpauXcov dvSpwiriov at
8'
taTpEiai, 8ri
e'vSeou;, xal lysiv (Je'Xtwv
$
ylvtaQaf at 8s ouu.-
6a(vouot teXeouu.ev<i>v xati auu.E&>)xb; o3v ortouSaiat.
(s) "Ext Skoxovtbi oii to s:po8pal elvai uicb tSv aXXat(
5 u.f, 8uva;jiv<ov yatpeiv a&Tol
y
"* utoi; Si'J/a? Tivat?
irapasxEual/JUGiv. "Otbv uiv o3v a6Xa6e!{, avEiUTf-
pv|TOv, 6rav Si pXaSepot?, <pauXov outs yap E^ouaiv
erepa lip* of; ^atpouo-tv, to te jjirjSETepov itoXXot? Xu-
TtT|pOV 8l4 T^V ^UOIV BEl
Yap
TTOVeT TO tuOV, W57tp
10 xal ot tpudixol Xo'yoi (xaptupotioi, to 6pav xal to dxoueiv
<pa<Jxovre<; elvat XimTjpo'v aXX' ^St) auv^Ost; Io~(xev, o>{
<pao-(v. (e) 'Ojxodo?
8'
ev (xsv tt| veo'tvjti 8t& tJjv au-
5>liv 60-iiEp ot otvojUEVot Skxxeivtou
,
xal f,8u 7) veotyh.
Ot Si jaeXbyxoXixoI t>|v ipuoiv (Set SsovTai laTpEfa?

15 xal yap to cwua 8axvo'u.VOv SibteXei Si& t})v xpSaiv,
xal al iv 6pe|t oipoSpS si<j(v. 'E;eXauvEi ei ^8ovi|
Xutctjv ( t' EvavTi'a xal <) vuyouaa , lav ?j Jayupa

xal
81& TauTa dxdXaorot xal tpauXot (hovtai. (7I At
8'
avsu Xuitwv oux E^ouffiv &irp6oX>jv. Aural 8e at toiv
20 <puo~et t)Sei>>v xal (x^i xara au|x6sy)XOi;. Ae'y<> 81 xaTa
cuaGf6r]Xo; ^8t'a t& iatpeuovxa

Sti
y^P
auu.6atvEi
laTpUo6ai tou uirou.f'vovTOc dfioOt itpaTTOVTO? ti, ota
touto rfili Soxet elvat

fuast
8'
7)8ea, & tcoieT irpS^tv
T7)? TOiSsSe CpU9E(0(. (8) Oux del
8'
ouOtv -JjSt* TO aUTO
as 5ta to u/}| aitXiiv -fju-wv Elvat t^v ipuaiv, dtXX' EveTvat Tt
xal *Tpov, xaOb ^SapTa, mote av Tt Odrepov TtpdrTT),
touto tt) srEpa tpuast Ttapa <puatv, 6rav
8'
isa^rj , outs
Xuitripov Soxei ou6' t)8u to irpaxTo'piEvov ItteI tt tou
>j fuat?
airXvj eti) , diet /( aur)) itpSl^n ^S(o-nr] ?STai.
0 Alb 8 8eo<; atl u.iav xal aitX9i /_(pi f,Sov^v ou
y^P
(xdvov xiviiuEio; Ivtiv ivspYEta aXXa xal ixiv^cfac,
xal ^Sovrjt'u-SXXov h ^peu.ia ^otIv r) iv xtvifaei. Me-
TafioX^j 8i itavTiov YXuxuTaTov, x'axi tov icohjtijv, 8ii
irov]p(av Tivoi- ojff7TEp
y^P
avOptojio? Euu.eTa6oXo;
35
8 TtovYipd? , xal jj (puoi; v; 8sou.ev7i (/.Eta 60X75? ou
Y^p
aTtXrj ou8' ttiEtX7i(.
9. llspt [xev ouv lyxpatelat xal axpasia? xal TCEpl
TJSovr,? xal Xuiri)? eipr,Tat , xal t( exaorov xal rw( tb
jiev^YaOi auTuv is-cl xi Si xaxce* Xontbv 81 xal itepl
W
^iXiac ipouu-Ev.
luptates; partim quia curaliones sunt ejus quod aliquid de-
siderat
:
possidere vero prastat quam acquirerc : partim
denique percipiuntur quum perfecta nature attingitur. Ex
eTentu igilur bonac sunt.
(5) Praeterea corporis voluplates,
qua; sunt vehementes, consectantur ii qui aliis oblectari
non possunt. ltaque et sitim earum quandam sibi ipsi quae-
runt
,
non male qiiidem
,
quum res caret noxia : ubi vero
res damnosa et perniciosa, male. Nam neque alia habent
quibus delectentur, et neuter status plerisque est mole-
stus nature. Perjietuo enim laborat animal , ut etiam libri
de nature script! testantur, quibus affirmatur, videre et
audire laboriosum et molestum esse ; sed quotidiana con-
suetudine, aiunt, lit ut minus sentiamus.
(6) Eadem
adolescentix ratio est, propterea quod ea sctate corpus
crescit, ex eoque sic afficiuntur homines, ut vinolenli : et
aclas ilia jucundum quiddam est. Qui autem atra bile vexan-
tur nature ,.semper egent medicina. Corpus enim eorum
assidue vellicatur el mordetur, propter ttmperanientum
,
semperque in veuementi appetitione ipsi versantur. Porro
voluntas dolorem propulsat, turn ea quae contraria est, turn
qua.'libet alia, si valida sit et vebemcns. Et propter lias
cansas efliciuntur intemperantes el vitiosi.
(7) Quaj au-
tem doloris sunt expertes voluplates, eae nihil habent
nimium. Atque eae sunt quae ex rebus nature, non eventu,
jucundis proOciscnntur. Ea autem eventu jucunda ap-
pello, quae curalionis causa adbibentur. Nam quia eve-
nit ut medicamento curetur aliquls, parte ea quae Sana
atque integra subest , aliquid agente, idcirco medicamenti
assumptio videtur esse aliquid jucundum. Nature autem
jucunda ea dico, quae talis riaturae actionem eliciunt.
(8)
Jam vero quod nihil idem nobis semper est jucundum,
ejus rei haec est causa
,
quod simplex non est nostra na-
ture, sed inest in ea etiam aliquid alteram ac dispar, ex
quo inlereat necesse est. ltaque si quid agat altera
pars, hoc alteri naturae pra-ter naturem est. Quodsi vero
aequabili tenore ad utramque partem se habeat aliquid
,
neque molestum, quod agitur, neque jucundum videtur.
Enimvero si cujus nature simplex foret , eadem actio sem-
per ei esset jucundissima. Et ob id una semper et simplici
deus voluptate potitur : non enim motionis tantum functio
est aliqua, sed etiam immotionis sive quietis; magisque est
in quiete, quam in motu voluptas. Postremo mutalio in
rebus omnibus dulcissima est, ut ait poeta, propter inipro-
bitatem quandam hominum. Quemadmodum enim homo
vitiosus ingenio mobili ac mutabili est : sic ea nature qua;
mulationem dcsideral, mala ac vitiosa est. Non enim sim-
plex est, neque sibi usquequaque consentiens.
9. De continentia igitur et incontinentia , de voluptale
item ac dolore, quid sit eorum unumquodque, quoque
modo eorum alia bona , alia mala sint , dictum est. Restat
ut de amitilia dicamus.
LIBER VIII.
cap. I.
Met& 8s TauTa itept ^iXt'a Jicoit' av 8ieX6cTv

Jori
Yap
apETrj tij ?| u.et' ift-rffi,
eti
8'
ivaYxaiOTaTOV
eI{ xbv pfov aveu
Y^p
cpJXwv ouSsl? e"Xoit' 5v !Jr,v,
l^tov t4 Xoma &f<x<)k TtavTa

xal
y&P
itXouTOuat xal
& ap/4? xal Suvasxsia? xXTr,|xsvon Soxei (fiXtov u,a-
Xior' Elvai
XP
'a
*
T'
Tf^p
^'Xoc t9j? ToiauTr, euet*)-
p(a? a^aipsOEioTin UEpYE?ta(
, $ Y
l
'Y
vtT0U ""^lSTa
xal iTtatvEToiTBTTi fcpb
if (Xou; ; ?, tcS? av xr,pvjOetri xal
om^oit' avsu (piXoiv ; 8am
y^P
TtXEftov, ToaouTw liri-
60 a^aXeoTEpa.
(j) *Ev irsvia xe xal tbi; XoitcbTi; Suff-
His autem expositis deinceps nobis de amicitia est disse-
rendum. Elenim aut virtus quaedam est amicitia, aut
cum virtute conjuncta. Praeterea res est ad vitam de-
gendam maxime necessaria. Nemo enim est qui sine ami-
cis vitam sibi optabilem esse ducat, etiamsi celerorum
bonorum omnium copia circumfluat. Nam etiam ii qui di-
vitiis , imperils et potentia instructi atque ornati sunt
,
maxime videntur amicis opus habere. Quern enim fructum
afTerat hujusmodi rernm prosperilas , sublata beneficentia?
quaeet in amicos confertur maxime, et suminis laudibus,
quum in amicos usurpatur, affici solct. Aut quonam modo
res lauta sine amicis custodiri incolumisque scrvari possit ?
nam quanto major est opulentia , tanto pluribus casibus et
periculis exposita est. (2) Jam in paupertate ceterisque
Digitized by Google
<")
ETHICA NICOMACHEA. LIB. VIII. CAP. II. 91
cw/laii u.oV|v ofovrat xaxBipuY^v tlvai xob? ipiXou{.
Kai vs'ot? ok npb? to avafnapTr,Tov xal irpE6uTspot;
icpo? SEpaicetav xal to iXXetirov t?< itpa^eu; St' ao6-
vEiav por,8et, tok t' iv axptfj irpb? xi xaXi irpaEttf
ft (TUV te Su' ipxo(iiv<i)

xal
Yp
vo5ju xal itpa^ai Suvaxonepoi. (j)
Q>uoei
r* E'vuTcdpyEtv foixe itpo? to
fY
JVV
1!
JL ^v0V Tt
? Y
tvvl^"
eavTt [xat Trpb; to YEvvTJo-av xw YevvT,OivTi
],
ou pvo'vov
iv dv6pb>itoi; aXXi xat ev b'pvioi xal Tot? icXei'otoi? twv
. two>v, xai toi< bjiOtOvwi itpb<; aXXnjXa, xat u.aXiTa
toT? dvOpoVrcow, SOev tou; <ptXavOpwitou; litaivoujjiev.
*I8oi
5'
av Tt; xal Iv Tat? icXavat?
6>s
oixeIov Sita? av-
Opwso; av8pwjj) xat tptXov. (4) "Eotxs 8} xat xi; icd-
Xeti; suvsytv f, otXta , xal ot vojioOeTat u.SXXov itept
1* auT7;v o-nou3a^Etv yj tiv Stxatosuvriv

^
y^P
fyo'vota
6'uoiov tit?, iptXtot fotxsv elvat, taivrfi 8 (laXtsT*
eetcvxai xat tV
orautv syOpav ouoav u.aXt<jTB E$eXau-
vouctv. Kat (jitXtov (iiv ovTtovouSiv 8ei Stxaiotriivi);
,
Stxatot
8'
ovte? irpoaSeovrat
f
tX(a<; , xal tSv StxatW to
3u jActXtirta iptXtxbv sTvai Soxei. (b) Ou jxovov
3' dva^xaTo'v
Ist'.v, aXXa xal xaXov Tob< -fito
(ptXotyfXouc tnatvou-
ttsv, f' te itoXufiXta Soxei tCv xaXSW Iv ti Elvat
,
xal
Evtot tou aTob ofovrat avSpa; dyaOob; elvat xal <pt
Xou<.

[II.] (e) Atau.<pio-6t)TtTat Si itepl'auTrj? oux ^Xtya.

Oi f*iv fip
6pL0t0Tj)Ta Ttva TiOeaatv aur);v xal tou?
buotou; tpfXou?, o8ev tov flpiotdv tpaotv to; Tbv fiu-otov, xat
xoXoibvicorl xoXotdv, xal 8etx TOtauTa

ol
8'
l\ IvavTfa?
xEpauEt; itavrac. Tob? toioutou? aXX^Xot? cpaalv slvat.
* Kat rapt aoruv toutojv dvtitEpov iici^riTouot xal <puct
xuTEpov, EuptirtSr^ (asv jjiaffxuiv ip3v (xlv 5(i6pou
Y*'
av
5r,pav8t<jav, ip5v Ss OEfxvbv oupavbv irX7)pouu.Evov 4(a-
6pou -Eustv e; yoiitxv, xarHpaxXeiTO; to avx(;ouv ujt-
93'pov xal tx twv StacpEpdvitrtv xaXXidT7)v apuovfav xal
itavxa xaT* ptv YtvEffSai

i\ IvavTta; 8s toutoi? dtXXot te
xal 'EuiteSoxXTJ?- to yap 8[iotov tou 6u.otoo iyteo8at.
(7)
Ti (tiv ouv tpuotxa Tt5v dlw)p>ipiaTO)v a^etaSto ( ou
vip oixsta ttj; TtapousTj? axsij/sw? )

Sea
8'
iffTtv dv6po>-
jttx.4 xat avT^xet Et? t4 ffiri
xal Ta ita6i ,
TauT* lm-
o
0XE'|to)u.s8a, oTov ICOTEpOV E*V ItSffl Y'v8Tat iptXta r|
oty
oTovte aoy8ripob? jvxa? (ptXou? sTvat , xal TOTepov v
eISo4 Ti)<; iytX(a lorlv ?\ itXet'w. 01 idv fhtp
v otdu-E-
vot , Stt eittoEXETat tb ptSXXov xal to ?|ttov, ou/ txavw
iteTttsTeuxaoi otkaeiw

Se'^etbi fii.o to (aSXXov xal to
ts ^rcov xal Ti ?TEpa tm eISei. EIpr,Tat
8'
6lCp auTtov
llXTtpOsSEV.
fcAP
Taya
8'
av ^evoito itepl a&Twv ipavEpbv YvuptaS^v-
to< tou <ptXT)Tou

Soxei
y^P
6w itSv tptXttsOai aXXi to
(ytXr.TOv, touto
8'
sTvat (Ya8bv ?| -?iSv ?,
yp^ottiov. Ad-
*
U
8' v
/p
1
l
<"u-ov e^vat
^
l'
^
T
lv"al
Y
a9<>v Tt
?i
*,3ovii, 60T8 <ptXrjTi av eti TaYOdv te xal to #,8u
rebus adversis imicum perfugium amicos esse putant. At-
que etiam adolescentibus opitulatur amicilia , ne quid pec-
cent ; et seoibuti opportuna est, tit colantur, ulque, quibus
ipsi in rebus agendo non sunt propter actatis iniirmitatem,
ab amicis adjuventur : ii denique quorum aetas floret, ut res
magnas el praeclaras gerant, auiicitiis opus habent
:
Namqnc aimul duo euntes. ...
ita enim et ad inielligendum et ad agendum erunt para-
tiores. (3)
Quin eliam base aflectio videtur natura inesse
iis qui procrearuDt aliquid , adversus genitum, neque solum
in hominibus, verum etiam in avibus plurimisqueanimali-
bus. Inest praeterea et in iis quas sunt ejusdem generis ac
gentis inter se, inque hominibus maxime Ex quo eos qnos
ab hominum amore 9iXavftptmouc ( humanos ) dicimus
,
laudare consuevimus. Cernere etiam licet in erroribus
,
quam sit omnis homo homini accommodatum quiddam at-
que amicum. (4) Videtur autem amicilia etiam civitales
continere majorique quam justitia latoribiis legum curae
esse. Nam et concordiam, quae amicitiae simillima ac
gemina est, summopere expetunt, et seditionem ei inimi-
cam omni studio exterminant Et si civet inter se amici-
tiam colant, nihil sit quamobrem justitiam desiderent. At
si justi sint, tamen amicitiae accessionem requirant. Et id
-
quod ex omnibus juribus maxime jus est
(
eequilas
)
, ad
amicitiam videtur pertinere. (5) Neque vero necessaria so-
lum res est , verum etiam honesta. Nam et eos laudamus
,
qui amicos amant, etamicorum mullitudo in rebus pulchris
atque honeslis numeratur. I'raeterea nonnulli eosdem vi-
ros bonos, et amicos, esse putant.
[II.] (6)
Sed dera magna multis in rebus controversia
est. Alii enim earn esse similitudinem quandam faciunl
,
et qui similes sunt, eosdem amicos : ex quo proverbia nata
sunt : semper similero ad simllem ; et : graculus cum gra-
culo : et cetera hujus generis. Alii contra, lios tales ligulos
(amnios et invidos) inter se dicunt omnes esse. Acde
his ipsis disputationem allius et magis a natura repetunt
:
Euripides quidem ita loquens : Tellus quidem imbrem
amat, ubi campus aridus ob siccitatem sterilis humore indi-
get : tffilum at beatum quum refertum est imhribus, ardet
cadendi mira in humum libidine. ltemque Heraclitus, con-
trarium identidem utile esse aiens, ex rebus dissimilibus
pulcberrimum concentum exsistere , et ex discordia nasci
omnia. Adversantur autem his quum alii mulli turn Empe-
docles : simile enim ejus quod simile est desiderio teneri.
(7)
Atque dubitationes sane eas quae sunt rerum naturaliutn,
missas faciamus

non enim huic disputationi conveniunt.
Eas autem, quae ad homines eorumque mores et perturba-
tiones pertinent, videamus : quales sunt lite : utrum inter
omnes possil esse amicilia , an inter malos non possit
;
et :
utrum sit unum genus amicitiae, an plura. Qui enim ob earn
causam unum esse putant, quia amplificationem et deminu-
tionem recipit, non satis firmo nituntur argumento. Rcci-
piunt enim amplificationem et deminutionem multa quae
specie et forma differunt , de quibus supra dictum est
.
II.
Haec autem fortasse plana fient, si, quid sit amabile, fne-
rit cognitum. Non enim omnia videntur amari ,
sed id dura-
taxat, quod amabile est Atqne hoc videtur esse vel bo-
num. vel jucundum , vel utile. Utile vero videtur definiri
quo aliquod bonum, ant voluplas comparatur.
Digitized by Google
92
H0IKQN MKOMAXEIGN H,
y. (lI65,IIM)
6k
teXt). (s) Ddrepov ouv TOYaSbv ^tXouotv
$
to au-
to!< if
a6dv ; 8ta<p<>vtT
YP
eviote Taura. 'Ouoicik; Se
xai itspt to j)8u. AoxeI Se to outw <5ya6bv tptXEiv
&acTo;, xat sTvat arcXSw; uiv TayaObv iXt)To'v, ixaffrui
6 Si to exotOTw. q>tXst
8'
exao-ro? ou to Zv oCitw ayaObv
dXXa to (paivojiEvov. Aioto-Et
8'
ouSsv

eo-Tai yap to
miXi)TOV <patvdu.Evov. (a) Tpiwv S'oVrwv Si' & ftXou-
crtv, eVi u.lv t5) twv a<J*uvwv cpiX^oei ou XeyETat tpiXia
'
ou yap I** ivTuptXrjffu; , ouSe fiouXi)0-i; exEivwv dya-
ioOou*
yEXotov yap
*
ff0>? T
V
'vw PouXeoSat Ta^oOd*'
dXX' etictp, o-fc&o-Gai (SouXETat auTOv, tva autb
t-f$
'
tS Se otXw afft 8eTv j3ouXe<;0at Tya6a Ixeivou EVExa.
Tou; Se (JouXouivous outw Tdya8& euvou? Xe'youoiv,-Iv
(!}) Tautbxat icap' sxeivou yiyvi)Tar Euvotav yip e"v
lb
ovTiitEitovOofft (ptXtav eTvai. *H koooOeteov
fjdj
Xav-
6avou<xav iroXXot yap Etatv euvot oi; ouy_ icopaxaatv,
&7toXau.6avouot Se etcuixeic; sTvai
%
pnaiu.ou;

touto
Se tbutov xav e'xeivuiv ti; 7ra6ot irpb toutov. Euvot
ixiv ouv outoi <p
afvovTat dXX^Xoi;* cfXouc Se irw{ av tic.
30 Eiitot XavOdvovTa? u>; s/ouctv eauToi; ; Aet dpa euvoeiv
dXX^Xoi; xat pouXesOat TayaOi (x-J) Xav6dvovTa{ St* fv
ti t5v elpi)|uvuv.
Itaque bonum et jucundnm amabilia erunt tanquam fines.
(2)
Utruinnam vero id quisque diligit, quod absolute bo-
nura est, an, quod sibi est bonum? aliquando enim hare
inter se disseotiunt. Idemque de jucundo valet. Atque vi-
deturamare unusquisquequod sibi bonum est : esseque ab-
solute quidem amabile ipsum bonum : cuique veroamabile
id quod cuique bonum est. Amat autem unusquisque non
quod sibi reapse bonum est, sed quod videtur. Neque
quicquam in eo nunc quidem est discriminis. lta enim
amabile btc definietur, quod bonum esse videtur.
(3) Quum
sint autem tria, in quibus inest causa cur amentur, in
inanimorum amatione amicitia? nomen non usurpatur. Nam
neque mutuo aniant, neque ill is quisquam vultbene eve-
nirc. Rideatur enim fortasse, si quis dicat, se vino bene
evenire velle; nisi si conservari illud velit eo, ut ipse illo
fruatur. Atqui amico bene cupere ejus causa, non sua,
aiunt oportere. Qui autem ita amico voliint bene evenire
,
eos benevolos appellant, dummodo non idem eliam ah illo
referatur. Benevolentiam enim inter aliquos miituam
amicitiam esse pertiibent. Addendumne vero est et illud :
nan occultam neque incognitam? Mulli enim eos quos
nunquam viderunt , benevolentia compiectuntur, quia viros
bonos esse , aut sibi utiles Tore existimant. Eodem modo
illorum quoque aliquis in Uunc colentem Mum aflectus esse
potest. Inter hos igilur benevolentia intercedere videtur :
sed amicos quomodo quispiam eos dicat, quorum alter de
alterius in se animo nihil cxplorati habet? Ergo ut sint
amici , et eos oportet se mutuo benevolentia comprehen-
dere , velleque alteram alter! bona evenire, ita, ut hoc utri-
que sit cognitum, propter unum aliquod eorum quae dicta
sunt.
CAP. III.
Aiaipe'pEi Se TayTa dXXr,Xojv etSsi

xat at tp iav\<ju<;
ofpa xai at q>tX(at. Tp(a Si) to ttjc ipiXCa; efSirj , ld-
Jb
piOu.a toi< <piXTiTot;
-
xa8' 6tao~rov yap *Wv avTtipi'Xiii-
ai ou XavSdvousa. 01 8s tpiXouvTE; aXX^Xou; pou-
XovTai TiYa6a aXXr,Xoi< TauTV)
^
quXouoiv. 01 jxev
o3v Sti to /p^o-ijaov cpiXouvTE( aXXiJXou; ou xa8' a&TOu;
^iXouatv, aXX'
^ Y
l
T
veTa' xl aOTOi icap' dXXiiXwv aya-
30 Oov. 'Ouoi'ox; Se xat oi St' v|8ovijv

ou
-fip
tw wotou?
Ttvac sTvat ifa-Kuiai tou< EUTpaits'Xou; , dXX' Sxi {|SEt;
aCiToT;. (s) OTte Si| StaTb/pTi<itu.ov^iXouvTE; Sti to
butoT? ayaftbv o^Epyouat, xat ot St' f,8o\r>|v Sti to au-
Toi ^8u, xat ouj^ 6 fiXoupsvo'; eo-tiv, aXX'
^XP^*
1
"
a&
u.o??i ^)8u<. KaTa (tuu.6e6->]xo; te 8tj at iptXtat aliTaf
Etiv

ou yap ?, Iittiv Sairep Iffrtv 6 ipiXoupusvo;, Tautr;
cpiXtiTai , 4XX'
^
iropfjoufftv ol u.sv ayaOov ti ot S' i)8o-
v^v. (s) EuSiiXutoi S^ at TOtauTat slut, u.^ StaptE-
vovt(OV auTtov 6u.o((dV

i&v yip u.Y)XETt ^Sei; r)
XP
1
!
81
"
40
(/.ot Sat, 7cauovTat (ptXouvTE?. To 81 y_p^o-to.ov ou
StaiAEVEt, aXX' dXXoTE aXXo
YY
veTal' 'AitoXuOe'vtoi;
ouv St' 8 iptXoi ?jo*av, StaXuETat xai }, (piXt'a , ox; ouor,;
t?, 9tXta itpb IxsTva.
(4)
MaXtuta S' h toT? icpE-
o6uti< ^
TOtauTi) Soxei (piXia Y<v"6at (ou ykp to ^ob
45 ot tt|Xixoutoi Sttdxouviv dXXi to w^eXijaov), xat TWV
v dxu.5i xat vs'wv 8901 to auu.^Epov Sitoxouotv. Ou
ItOtVU
8'
ot TOIOUTOI OUOS ru!|<0(Jt U.ET* dXXllXoJV

EVIOTE
yip ouS' Eiaiv ^oet(

ou8s 8^| itpoffSEOVTat T7JTOtauTT)5
6,utXt'a(, lav u.j)J>^Xtu.ot wotv liti toowtov yap statv
ko
^Sstt E<p' Ssov Xit{oa Ev^oufftv dyaOou. Ei? tbuto?
8s xat t^|v gevtxV Ttdsastv.
Ip) 'H SI tSv veuv 91-
X(a St'#,8ovV Etvat SoxeT- xaTa itdOo?
y^P
ootoi l&oi,
Sed quum liaec tria, qua? amari solere dicimus, genere
inter se difTerant : amationes quoque differunt, et amicitise.
Sunt igitur tria amicitue genera, quae rebus amabilibus
pari numero respondent. Est enim sua cujusque generis
amatio et mutua, et eadem non incognita. Jam vero, qui
inter se amant, alter alter! omnia bene evenire voliint,
qua amant Atque ii quidem qui utilitatis causa amant inter
se, non propter se, neque sua causa inter se amant -.
sed qua
quidplam Irani alleri ab altera proficiscitur. Eorum deinde
.
qui propter voluptalem amicitiam inter se compararunt
,
similis ratio est. Non enim facetos propterea diligimus,
quia cujusdam modi sunt : sed quia nos delectant.
(2) Ita.
que et qui utilitatis causa amici sunt
,
propter id quod ipsis
bonum est, diligunt : et illiquos voluptas ad amandum
excitat , amicitiam jucundo metiuntur : nee is qui amatur,
qua est, amatur, sed qua utilis aut jucundus est. Denique
ex eventu solum constant bae amicitiae. Non enim qua est
is qui diligitur, qnalis est, amatur; sed qua alleri ntili-
tatem aliquam praebent, alleri voluptalem.
(3)
Quocirca
facile tales amicitiae dirimuntur, quum ii, inter quos sunt,
similes non pertnaneant. Nam si non amplius sint ju-
cundi aut utiles, desinunt amari. Utile porro non idem
permanet, sed aliud alias efficitur. Itaque eo, quod ami-
citiam contraxerat, dissolute, amicitia quoque dissolvitur :
quippe quum amicitiae tales ab istis dependeant. (4) At-
que bujus generis amicitia maxime in senibus cernitur
;
( non
enim, qui bacaetatesunt, inamicitiisjucundum sequuntur,
sed utile; ) et in juvenibus quoque et tttate provectishujus-
modi, qui emoluments ducuntur. Non autem admodum
tales societate vitae inter se conjunguntur Nam etmi-
nime jucundi aliquando sunt : et vero si commoda nulla
concilient , consuetudine illorum nihil est opus. Nam tan-
tisper sese jucundos praebent, quamdiu se commodum ali-
quid consecuturos esse spera'nt. Atque in hoc genere
liospitalis quoque amicitia locatur. (5)
Juvenum autem
amicitia voluptatis causa comparari videtur. Nam quum
Digitized by Google
(f 166,1 1&7)
KTH1CA NICOMACHEA. LIB. VIII. CAP. IV. 93
xoi fidXiOTa Siioxouoi to $|8b a&ToT? xai to icapdv ttj?
f,Xixi'a? 8i utTiXTttircouoTH xai to ^,Sea Y'vttai ETEpa.
Aib Tyeto<
Yty
VOVTat
?^
01 xa^ tauovtar fifxa yip tw
f,3et f| eptXta u.ETa7r{7rTi,T>i? Si TOiaur) f.Sovrjs TajfEta
"jj (ATaoXr{. Kal IfxoTixoi S' ot veoi

xata iraSoc
yip xai Si' f,Sovi|v to itoXo
xifc iptimxrfc

Stditsp cpi-
Xouai xai Ty_eiKitauovTi, iroXXdxt?
T7Jc
out?,? fjui-
pa; (lETaitiirroviE;. 2uvr,ficpsu(iv Si xai <ju!^v oorot
BouXovxai
YiY
veTai
Y^P
autoic "to xTa <p iX(av o8tw?.
10 [IV.] ()
TeXsia S' eVrlv
^
tmv ayaOSiv <j>iXta xai
xat' dptri|v 6u.oi(v

oStoi
fif
Tayada Spotio; (iou-
XovTat dXXr,Xot<;
, ^
dyaOot dyoiOoi S' tlal xa6' a&TOU;.
01 SI jJouXoVrvoi TayaOi to!? tpi'Xoic. ixe(vcdv evtxa u.d-
Xiora (pi'Xor Si* a&Tou;
y^P
o&tio? eyouoi, xa\ ou xaTa
It crufiSe&ixd; ' Sia^tvei o3v ^
toutiov cpiXtot ox; av dya-
oi wort, ^ S" dprr}) u.dvi[XGv. Kal eo-Tiv Ixdxtpo?
airXoi; dyaOb? xai tw tp(Xw ' ot yip dY6oi xat dnXSi;
dtyaOoi xai dXXi5Xoi<; fyiXitioi. 'Opouoc Si xai ^Sst(*
xat yap otcXSk ot dyaeot 4|SeT; xai dXXiftot?

ixdoTcp

y^P
xa9' *
(
Sovtov elsiv at olxetai icpd^et; xai at TOtau-
tat , tmv dyaOSv Si at aural $ opoiat.
(7)
'H Totauti)
Si tpiXia u.dviu.0; tuXdf<o< io-riv

ouvd7rcei
y
ap iv afirj
itdvO' Sera to7? (Xok Set oitdp^eiv. IlSaa ^ap epiXfa
81'
dyaOdv io-rtv ?j St' f
(
Sov^v, irj drcXui? yj t5> tpiXouvn,
xai xa8' 6u.oidriTd Tiva- Tautr, Si itdvO' Citdp/ei toc
ttpr.us'va xa6' a&TOuV TautY) yap Su-oioi xai ta Xontd,
to te dirXio? dyaSbv xai ^Su aicXo>< e<mv. MdXmra Si
Tauta iptXtjTd , xai to 9iXeiv Si xai rj ^iX(a iv toutoi;
(xaXtita xai dpiurr).
() 2nav(a; S* tixb? t1? toiau-
30 ta? etvar SXCyoi yap ot toiootoi. "Eti Si irpooSsitai
ypdvou xai 5uvr,8eia{" xata t};v itapoifit'av yap oux
Iotiv tS5)5at dXX^Xou? itplv Tou?A!YO(jievou{fiXa?ouv-
avaXbio'ai* ouS' dicoSs?ao6ai S^ itpdpov oOS' sTvai
ipiXou? , itplv av ixatepo; ixaTEpu <p av?j ^iXr,tb( xai
s irtoreuOrj.
(9)
Ot Si Tay^eoi? Ta 9iXixa irpb? dXX^Xoo;
irotouvTe? pooXovtai (*iv ^1X01 tTvai, oux tlal U, tt(ti|
xai <p:Xr,Toi, xai tout' toaotv {JouXt]5h f*.iv ouv Ta-
yiia fiXiacyfvETai, ^iXta
8'
ou.
CAP.
A3t) (isv ouv xai xati xbv j^pdvov xai xaxi toi Xotica
< TeXeia Ioti, xai xata ttoivxa TauTa yivsTai xai 5(Jtoia
ixaTcpco irap' ixaTipou
,
orrcp 8iT xoT<; <p(Xoi( oitdp-
/tiv

^ Si 81a to f|Su 6(jLo(o>aa TauTr,<; i^ei

xai yap
ot dyaOol ^Sei; dXX-^Xoii;. 'OjxoidJt 8k xai jj Sii to
yp^o'ifjiov xai yip toioutoi iXX^Xoi; ot dyaOot. Md-
li Xioto Si xai iv toutoi; at <piXi'ai SiajxEvouaiv, Sxav to
auTO Yiyv^Tai Trap* dXX^Xtov, otov ^Sovij, xai (xJ) u;d-
vov ^Stojc dXXa xai dirb tou autou , otov toi; euTpani-
Xot, xai (x^i w? ipaot?) xai epiofxivo)' ou yip iitl toi?
auroti; {[SoVTat oorot , dXX' S |xiv ipwv ixtivov, 6 Si Os-
lo paireud(XEV0? 6jco too ipaorou Xtjyouoy)? Si t^; Spa;
Ivi'oTE xai
^
(piXia Xifyei
-
tw (xiv yap oux i\mv ^Ssia
#! Wis, tcji S' ou
Y
,
'
v*Tat
^i
8'pa7tE(a. IJ0XX0I
8'
au
aCTectibus animi in vita hi obtemperent, quod sibi jucun-
duni
,
quodque prasens est, sequunlur maxiroe. Mutata
vera oitate mutantur et ea quce sunt jucunda. Idcirco celeri-
teretamici Hunt, et amare desinunt Nam eonim amicitia
,
una cum eo quod eis jucundum est, vertitur. Talis autem
voluptas conversionem cielerem habet. Ad atnores quoque
proclives sunt adolescentes. Nam magna ex parte amo-
rum conjunclio perturbatione animi continetur, et causam
habet voluptatem. Amant igitur, citoque amandi finem fa-
ciunt, ita ut saepe uno et eodem die mutent. Yolunt autem
hi totos dies una traducere vitacque societate conjungi :
ejusmodi enim illorum amiciti.T natura atque conditio est.
[IV.]
(6)
Perfecta vera amicitia est virorum bonorum et
virtute similium. Hi enim se mutuo similiter bonis afTici
volunt, qua sunt boni : boni autem sunt per se. Jam qui bona
amicis optant eormn gratia, maxime sunt amici. Sunt
enitn hoc animo per se, non ex eventu. Manet igitur ho-
rum amicitia tamdiu
,
quamdiu boni sunt : ( virtus autem
diutuma qusedam res est
:
) estque uterque et simplicity
absoluteque bonus, etamico. Nam viri boni etabsolute boni
sunt, et inter se utiles; itemque jucundi : quandoquidem
boni, et absolute jucundi , et inter se jucundi sunt. Volu-
ptati enim sunt suae cuique actiones, et quaroumque sunt
ejusdem modi : bonorum autem eacdem aut similes sunt
actiones. (7)
Talis porro amicitia merilo firma ac stabilis
est. Omnia enim concurrnnt in ea quae in amicis esse
debent. Nam omnem amicitiam bonum aliquod contra-
hit, vel voluptas, et utrumque hbrum vel absolute, velei
qui aoiat : s]>ectaturque similitudine quadam. In hac au-
lein ei insunt omnia quae jam dicta sunt per se. Nam
Lac parte similes, etiam ceteris rebus inter se sunt similes,
atque etiam quod absolute bonum est, id absolute quo-
que est jucundum. Maxime itaque amabilia sunt haec, et
amare ipsum, ipsaque amicitia, quae inter tales est,
maxime omnium amicitia , eademque optima.
(8) Ceterum
fieri aliter non potest, quam ut rarae sint tales amicitia;.
Magna est enim talium virorum paucitas. Prseterea tem-
pore et consuetudine vitae opus est. Verum enim illud
proverbium est, multosmodios salis una edendos, ut ho-
mines inter se norint : neque quemquam in amicitiam re-
cipere oportet , neque ullos inter se amicos esse
,
priusquam
alter alter! dignus, qui ametur, dignusque, cui fides lia-
beatur, visus fuerit.
(9) Qui vero cito ea quae amicitia;
propria sunt, inter se faciunt, amici alii quidem esse vo-
lunt, sed non sunt tamen, nisi etiam digni sint qui amentur,
idque habeant exploralum. Atque amicitia; conciliandae vo-
luntas repente exsistere sane potest : at non ipsa etiam ami-
citia.
[v.J
Haec igitur et tempore et reliquis rebus perfecta est , et in
omnibus eadem et similia fiunt alteri ab altera
.- id quod in
amicis esse debet. At vero ilia quae jucundi causa comparatur
amicitia buic similis est : nam etiam boni viri inter se jucundi
sunt. Itemque ea quam utilitas emolumentumque conflavit
:
tales enim sunt inter se boni viri. Maxime autem etiam in
his amicitia: permanent, quum par pari inter sereferunt,
verbi gratia, voluptatem : imo quum non hoc modo, sed
voluptatem etiam ex uno eodemque genere, ut fit inter
urbanosac facetos , non ut fit inter amatorem eumquequi
amatur. Non enim iisdem rebus hi delectantur, sed ama-
tor illius aspectu, is vero qui amatur, amatoris erga se
studio et observantia. Porro aetate deflorescente interdum
evanescit etiam amicitia. llli enim ejus qui amatur con-
pectus desinit esse jucundus; hie ab illo non amplius coli-
tur neque observalur. At multi tamen horum in amici-
Digitized by Google
94 HBIKQN NIKOMAXEIUN H, t. 1167
Siajjig'vouaiv, t&v ix t?,? oiiv7)6eia? to
iS8)
arip;Wtv,
6jjtOY]6ei<; Smth. (i) 01 Si u.^ to y)8u jXVTtxaTaXXarro-
(xevoi aXXi to jpT,<jiu.ov ev toi? ipovctxot? xat Etelv
^ttov (ptXoi xat Stauivouatv. Ot Si Sta to jynfatu.ov
*
6vte? ^tXot 4(xa tC eupupipovTt StaXuovTer ou
y^P
oXXirjXtov Sjaav iptXot aXXa tou XuohtiXou?. At' <;8ovV
fiv ouv xat Sti to j(p7iai(tov xat <pauXou? evSe^sTat
cp(Xou? eTvbi aXX^Xot? , xai iitiEtxEt? cpauXot? xai iat,-
SsrEpov &Trotouv, Si' auTou? Si SrjXov 6*Tl (XOVOU? TOU?
10 iyaQo&t- of
Y&p
xaxol ou ^a(poufftv lauToT?, ei u,^ ti?
(o^eXeib
Y'Tf
volTO-
(
3
)
Kai |aoV) SI
^
twv dtYaOtov
?
l
"
Xt'a 8ta6Xr)TO? iiTTtv* ou -yap faSiov oiSsvl irtoreoaat
icepi tou iv iroXXoi xpo'vu u7t' autwv SeSoxifxaauivou.
Kat to irtoTeuetv iv toutoi?, xa\ to u.i]8iitOT* av aSt-
16 xrjaat , xat 8aa aXXa iv t5) m? aXijOtd? (ptXia a^ioutai.
'Ev Si Tat? iTs'paii; ouSiv xtdXust Ta TOiaura Y^vtoQai.
(*)
'Eitst yap ot avOpwirot Xsyoust ^(Xou? xai tou? Sta
to ^pi^otjjiov, Soitep at itdXit? (Soxouot yap at aujxu.a-
j^t'ai Tat; niXeai yivtabai evxa toC ouu,;pipovTO?), xat
to tou? St' ^Sov^Jv dXXijXou? <rripY0VTa?
f
wcnrep ot uatSe?,
f<r<oc Xeyetv ulv Set xat ^u-a? ^tXou? tou? toioutou?, eiSt]
Si t5jc <ptX(a? icXtt'o), xat itponw? uiv xat xupfw? tt)V
twv ayaOoiv 3) aYaSot, Ta? Si Xotita? xaO* Su.oto'n]Ta

^ Y&p
ayaOdv Tt xat fyoiov, Tautr, iptXor xat yap to
^8b ayaeov toi? tjtX7)Ssotv.
(&)
Ouitavu S' aurai cuv-
otTtTOUutv, ouSi ytvovTat ot auTol <p(Xot Sti to
XP^
01
"
(xov xat Sta to ^St>* ou yap iravu cuvSuafcrat Ta xati
ouu.e67)xo?.
[VI.] (e) Ei? TauTa Si t4 elfSr) Trj? <ptXt'? veve(jfj-
so (aevk)? ot u.iv tpauXot iaovTat iptXot St' f,Sov^v
$ to ^pi^-
otuov, TauTj) Sjxotot ovte?, ot S' iy*^ ^l
*
auToii? ip(-
Xot

^
yip o^YaOot. OStoi fiiv o3v &irX<o? <p(Xoi, ixEtvot
Si xaxa <;uu.6e6t]xo? xai tw wjAouSoOai toutoi?.
.
tia permanent , si consnetudine vita; adhibita mores dilexe-
rint
;
quuro sint videlicet inter se moribus similes.
(2)
Qui
autem in amoribus non pro jucnnditate recipiunt nmluam
jucunditatem, sed jucuudum ulili permutant
,
quum minus
amici sunt, turn minus diu in eadem inter se voluptate per-
manent Qui vera utilitatis causa sunt amici, utilitate
sublata dirimuntuc. Non enim se mutuo amabant , sed
emolumentum. Propter voluptatem ergo atque utilitatem
et malis inter se, et bonis cum malis , et neutris cum qua-
libuscumque amicitia intcrcedere potest : sed propter se
nimirum amici sunt inter se soli viri boni. Mali enim fa-
miliaritate mutua non delectantur, nisi aliquant utilitatem
alter ab altera percipiat. (3) Ad haec verosola bonorum
virorum amicitia criminationibus et calumniis vacat. Non
enim facile est quidquam alicoi credere de eo quern ipse
diu probaris ac spectaris. Praeterea fides habetur bomm
alteri ab altera maxime ; summaqne ab utroque diligentia
adhibetur, ne alteri ab altera injuria inferatur; ceteraque
omnia in bis insunt
,
quae vera amicitia postulat. In alii'!
autem sodalitatibus niliil prohibet quominus liujusmodi
mala incidant.
(4)
Quoniam enim homines amicos ap-
pellant etiam eos qui utilitate ad amandum ducuntur, ut
civitales (inter civitates enim utilitatis causa societates
bellicae eontrabi videntur), et eos item,quj voluptate,
ut pueri : fortasse amicos dici oportetetiam a nobis tales,
sed plura poni amicitia* genera. Ac primo sane loco et
proprie amicitiam nominare oportuerit earn
,
quae est inter
bonos
,
qua boni sunt : reliquas vero ex similitudine. Amici
enim sunt ea ratione ,-qua est in eis boni quidpiam , et ali-
quid simile. Jucundum enim bona quaedam res est iis qui
rebus jucundis ducuntur. (5)
Non autem facile fit ut
hae amicitiae copulatai reperiantur, neque inter eosdem
amicitia utilitate et voluptate jungitur. Nam non admodum
copiilantnr quae sunt per accidens.
[VI.] (6)
Quum sit autem in haec genera amicitia distri-
buta , mail quidem propter voluptatem aut utilitatem inter
se erunt amici
,
quando sunt hac ratione inter se similes :
boni autem propter se amici futuri sunt. Qua enim boni
sunt, ea ratione sunt similes. Itaque hi quidem absolute
sunt amici , illi vera ex eventu et eo quod his sunt assimiles.
CAP. V. [VI.]
"lloTtsp
8'
eVt tSIv apEToiv ot uiv xa6' e;iv ot Si
31 xat' ivEpfetav ^YaQot XryovTat , o!5t<i) xat eitt ttj? cpi-
Xt'a?- ot u.ev yip ouJCvTe? ^at'pouotv aXXiiXoi? xat
7TOpt(ouai TaYa9a, of Si xaOsuSovrE? v| xt/wpiauEvoi
toi? TOitot? oux IvepYOuot u.e'v, oCtw
5'
Ij^oustv Sxrt'
ivEpYtTv tptXixu?
*
ot
Y&p
TOicot oi StaXuouot r^v
<f
tX(av
to aitXw?, aXXa t))v ivE'pystav. 'Eav Sk /po'vio?
+i
aicou-
ota YtvrjTat , xat ttj? (ptXt'a? SoxeT \rfiip irotstv

^Oev
ttpi]Tai
,
noMa? 8^ 9iXia? aitpojriYopta JieXuoev.
()
Ou ^a(vovrat S' ou6' ot 7tpo6uTat ouO' ot orputpvot
46 (ptXtxot tlvaf Ppa^u yap iv outoT? to tij? ^jSovyj?, ou-
Sei? Si SuvaTat ouvi|u.Ep(uEtv Ttp Xumjpw ouSi tw yAj
ifiii-
(jtaXto-ta
y^P
^ cpufft? cpaJvETat to u.iv Xumjpov
(piUYEiv, ^tpiE(r8at Si tou ^S/o?.
(3)
Ot
3'
droSt^ou.e-
vot aXXr^Xou;, u.f, ou^wvte? Si, suvot? iotxaot jjtaXXov
to ?| ip(Xot?. OuSiv
y^P
outw? ioTl <p(X<ov w? to oiipjv

wftkiiat; uiv
ykf
of ivSesi? SpEYOvrat, owquepsuttv
Qucmadmodum autem in virtutibtts alii habitu , alii re el
cnergia boni nominantur, sic res habet et in amit iti.i. Alii
enim quum mutua vita; consnetudine et conviclu sese oble-
ctant, turn utilitates alter alteri suppeditant : alii vera aut
dormientcs, autlocorum inlervallo disjuncti amicitiae mu-
neribus non funguntur quidem illi, sed ita tamen sunt
animati, ut fungi possint. Locorum enim inter valla non
dirimunt simpliciter amicitiam , sed functionem. Quodsi
tamen diuturna fuerit absentia, efficere videlur ot ami-
citiam quoque inobscuret oblivio. Ex quo dici solet :
Foedtu amicitia; diuturna silentia solrunt.
(2)
Ceterum videntur nee senes , necausterl ad amicitiam
esse idonei. Nam apud eos non multum loci voluptati re-
lictum est Nemo autem neque cum eo gui gravis ac
molestusest, neque cum eo in quo nihil est jucundi, quo-
tidianx vitas usu frui potest. Dolorem enim maxime fugere
et jucunditatem expetere videtur natura. (3)
Qui vera
quum inter se nculiquam abhorreant, sed probentur alter
alteri , non tamen vitae usu devinciuntur, bencv61is quam
amicis sunt similiores. Nihil est enim amicorum tarn pro-
prium
,
quam vibe socielate conjungi. Nam utilitatem
quidem egentes expetunt ; vitas autem consuetudinem etiam
Digitized by Google
Si xai of jAaxapioi

piovwTai; uiv yap eTvai toutoi;
rfcioTa 7tpor^xi. 2uv8idyetv Si (let' aXXijXiov oux
lTi (a
1
}! ^jSeT; dWa; u,7j8{ yaipovra; tot; autoT; , Strep
ij iraipix:)) SoxtT fyeiv.
t
[VII.] (4)
MaXiata (jiiv o3v i<jt\ ipiXia
^
twv dya-
8Sv, xaoaitep iroXXaxi; etpr,Tat* Soxei yip <ptXr)Tbv
jtiv xat atptTOV to aicXa; dyaObv f| j)8u, exdorto Si to
autoi toioutov
'
6
8'
dyado; Ttii dyaOio Si' aucpw xauta.
(s) 'Eoixe
8'
^ ulv (diXtjoh; rcaOei, #, 8i qiiXta |ei-
to ^
yap ipiXTjai;
ofy
^ttov irpb; to atyu/ji eWv , dvri-
ip tXbuat 8s u,t& itpoaipeatw;
,
^
Si npoaipeai; d:p' ;tto<;.
Kai TdyaOi jSouXovTat toi; fiXouixevoic ixEivwv tvsxa,
ou xaTa iraOo; aXXi xoO' iljiv. Kai <ptXouvTC( tbv
tptXov to a&TOt; dya8bv ^iXouoiv

6 yip ayaOb? ^(Xo;
is
y lv
!
x4v0
S
T
<*''V T'VExai 5 ipiXo;. 'Exarepo; o3v tpi-
>et Te to buto* ayaOov , xal to toov avTairoStSbW T?j
PouXt.osi xai tw etSft

Xe'yeTai yip ijiXotti; jj Iuo'tj)?.
MaXtora 8J) t) twv ayaOSv Tatift' uirapyet.
ETHICA NICOMACHEA. LIB. VIII. CAP. VI. 95
divitcs ac bcati. Solitaria enim vita bis minime omnium
convenit. Atqui una vivere non possunt, qui nee jucundi
inter se sunt, nee iisdem rebus delectantur : hoc enim certe
sodalitas videtur habere proprium.
[VII.] (4) Est itaque amicitia maxime omnium ilia, quae
bonorum est , ut sacpius jam dictum est. Nam quum id ama-
bile et optabile videatur quod absolute bonum aut jucundum
est ; et vera quum id cuique amabile sit
,
quod ei tale est
:
vir bonus viro bono propter horum utrumque amabilis est.
(5) Videtur autem amatio affectui similis esse; habitui ami-
citia. Amatio enim non minus res inanimes complectitur,
quam alias : redamare autem conjunctum est cum consilio
,
quod ab habitu proflciscitur. Praeterea tales bouis affici
volunt eos quos amant, illorum causa , non secundum af-
fectionem, sed ex habitu. Ad haec qui amicum diligunt, id
qiiodsibi bono est , diligunt. Nam vir bonus, amicus alicui
fact us, ei ipsi , cui amicus est, bonum est Uterque igitur
quum id quod sibi bono est, diligit , turn par pari etiam re-
fert, Tolunlati alterius et generi meritorum. Kam vulgo dici
solet, sequalitatem amicitiam esse. Maxime vero in amicitia
virorum bonorum haec insunt.
CAP. VI. [IX.]
'Ev Si toi; crpu^voi; xai irpea&jTtxoi; ^ttov ffveTai
jo i, lytXi'a , Sow SusxoXcuTepot tlai xai ^ttov tT? 6u,iXiai;
j^afpoufftv

TauTa yap Soxei (mXi3t' eTvai (piXtxi xal
mtr)Ttxa <ptX(a;. Aib veoi jxev yivovTat tpi'Xot Tayii,
npiafiurai S' ofS* ou yap yiyvovtai <fr(Xoi oT; av jjltj
yaipcoatv 6u.oib>;
8*
ouS'of OTpu^vot. 'AXA' ot TOiou-
u
toi suvoi |v s{o"iv dXX^Xot;

(JouXovtbi yap TayaOi
xat diravTuvtv ei; to; ypei'ai;- cptXot S' ou iidvu etst
Sta TO [A^l
(XV)VT|[XEpUElV jAT)8i /BtpElV aXXyjXoi; , S 8^|
u.dXiar' sTvat SoxiT
f
tXixa.
(2)
IloXXot;
8'
eTvat (piXov
xaTa tJiv TeXeiav piXiav oux IvS&ytTai, Sunep 00S'
30
Ipav TCoXXSv 4pia

ioixs yap &7Cp6oXi j
T0 toiouto Si
7rpb? va tzlfux.t ftveaQai , 7toXXou;
8'
&y.a tw auToi
aptaxEiv <pq
dSpa ou ^aoiov , faux; S' ouS' YaOoi<; slvai.
(a) Act hi xai IjjLirEiptav Xa6:Tv xai ev ouvi]6eta ye-
vtvOai, 8 itayydXewov. Aia to ^py^iuov Si xat to

^Su 7toXXo"; dpeaxeiv IvSejreTar itoXXoi yip of toioutoi,

xal h dXiyw
XP
VW t uTnjpesiai.
(4)
Toutiov 8i (xSX-
Xov eoixe <ptX(a
^
SiA to v\Su, Stat Tauta \m' apiipoTv
ytyvr,Tai xa\ -^afpoxjiv aXXi^Xoi?
^ toi? auToi;, oTai
Ttov ve'wv tluiv at tpiXiai- jxaXXov yap v TauTatf to
40 Xeu9e'piov. 'H Si Sia to ypr'nixov dyopatwv. Ka\
of paxapioi Si ^pr,9tu.(v (xiv ouSiv SeovTat , fjSe'wv 8e*
ou?3iv ftiv
yap ^ouXovxai Ttst, to SI Xumipov SX(yov
(iiv ^povov cpepouaiv, ouve^w?
8*
ouOet; av uirofui'vai,
0O8' airb to dyaSov, el Xuirripbv auToi efy)

81b tou< yl-
4S Xou? liSeT; 5yitou<tiv. AcT
0'
t^oc xai ivjQouc toioutou?
ovrac, xai iri a&ToT(* ofStw yap uicap^et auTot; Soa
Sei toi; tp(Xot;. (s) Of
8'
Iv xai; i^ouaiai; StrjpTipie-
vot? oa(vovrai xptJ90at toi< ^tXon* iXXoi yip auTOi?
till xpijcipioi xai Ixepoi ^Sei? , ajjupw
8'
ot auxol ou
so iravu

ouTe yip ^8eT{ pieT* dpETrj; ^Toufftv outs jrp|-
ffifiou; ei? Ta xaXa , dXXi too; (iiv suTpaneXou; tou
f,Sio? liple'fievoi , tou; 8i Seivou; itpa5' t* IitwajrOev

Inter austeros tamen et senes eo minus amicitia concilia
-
tur, quo ipsi sunt diftlciliores, minusque hominuin congressu
et sermone delectantur : haec enim et propria sunt amici-
tia; maxime, etad cam conglutinandam plurimum valent.
Itaque cito flunt juvenes amici : senes non item. Non
enim fieri solemus its amici
,
quibus non delectamur. Si-
militer neque acerbi tristesque natura. Sed laics homines
sane benevoli inter se esse possunt : (bene enim alter al-
ter! volunt omnia cvenire
,
praestoque adsunt sibi , adeoque
occurrunt in re necessaria
: ) sed non admodum sunt amici,
quia neque intercedat vitae quotidianic consuetudo , neque
alter alterius moribus delectetur, quie maxime videntur
amicitiae convenire. (2) Jam quod ad perfectam amicitiam
attinet, ea uni cum mullis intercedcre non potest. Nam ilia
naturam sapit ejus quod est 4itsf6o).r] sive excellentia : tale
autem erga unum modo est. Ad haec multos uno tempore
uni vehementer placere baud facile est, ac fortasse neque
mullis bonos esse. (3) Denique periculum facere et consue-
tudine cum eis conjungi oportet
,
quod est omnium difficil-
limum. At vera propter utilitatem et jucunditatem ut quis
multis placeat, fieri potest. Nam et hujus generis hominuin
magna copia est; et obsequia ilia non desiderant iongum
tempus. (4)
Haruni autem duarum eamagis amicitiae simili-
tudinem gerit, quae jucundi causa institula est, quum eadem
ab altera alteri prrpstantur, et alter altera delectatur, aut
uterque eisdem : quaies amicitiae juvenum sunt. Magis enim
elucet in his ingenium quoddam liberate. At ea qua: propter
utile comparatur, forensis lurl>ae est. Jam et illud constat
,
divites ac beatos non utiles, sed jucundos amicosdesiderare-
Vivere enim cum aliquibus volunt. Ad haec dolorem ac
molestiam etiamsi modico tempore ferunt
,
perpetuo tamen
nemo sustineat : imo ne ipsum quidem bonum , si ei mole-
stum sit. Itaque jucundos amicos quaerunt. Sed oportet,
opioor, etiam bonos quaerere ad amicitiam homines suaves,
nee solum absolute , sed etiam ipsis. Sic enim eis ilia suppe-
tent
,
quibus amici instruct! esse debent. (5)
Qui vero in
imperiis versantur, hi distinctis amicis uti videntur. Alii
enim sunt eis utiles ; aliisuaves acjucundi. Nam in uno ambo
ista inesse haud facile contjngit. Neque enim quaerunt ju-
cundos cum virtute, neqiie utiles ad honesta. Sed qua
jucundum spectatur, eos quaerunt qui sint faceli atque
urbani : qua vero utile, eos qui sint sollerles ad imperata
efflcienda : quae res fere nunquam in uno et eodem repe-
Digitized by Google
96 H91KON NIKOMAXEIQN H,
(1118,1159)
xauxa
8'
ou 7tovu
Y'
ve"" iv
*? aux<3.
()
'H8u? Si
xal
y
p>ioi[jio( du.a etprjxai Sxi 6 anouoaTo?

dXX' uitEp-
e'/ovti ou yivETat 6 xoiouxoc <p(Xo<; , av (xi) xal Trj dpExij
67tp!j^ijTaf st Si fii^, x
5'*C
ivaXoYov 6 ftittptyto-
6 [uvo. Ou ira'vu S' eiwQasi xotouxoi yCveaOai.
[VIII.]
(7)
Etal S' ouv at e?pr),uevat ^iXfat iv uro-
xijxt

xa
Yp
auxit
Y(Y
veTal a7C
*
dp.:poTv xal fSouXovxat
dXX^Xou;, rj ftspov dvO' Ixspou dvxixaxaXXdxxovxai,
oTov ^8ovr,v dvx* wtpeXtta?. "Ort
8'
?)xrov eloiv oS-
lo tat iptXi'at xal pivouim , Eipr,xai. Aoxouai Si xal
St' 6(AoioxY]Ta xal dvou.oidxi)xa xauxou eTvai xe xal oux
eTvai cpiXiai

xa8' 6[xoidr)xa
Y
a
P
""fc
*aT
'
dpErJjv yai-
vovxai ipiXiai
(^
fiiv Yap
to ^Su ej^si, f, Si xb ^pr^otjxov,
xauxa
8*
uitdpyji xoxeCvt)
)
, xfp Si tJ;v fiiv dSia6Xi)Tov
is
xal (idviuov eTvai , Tauxa; Si Ta^l<o; (itxaittitxeiv dX-
Xot( tc Siacpeptiv itoXXoi; , ou (paivovxaiieptXiai St' dvo-
(ioidxT,xa ixtivi);.
CAr. vii
"Exepov
8*
effxl <piX(a? tiSos xb xa6' Onepoj^v , oTov
7taxpl irpb< utbv xal SXok itpeafiuxepij) irpb; veurapov
,
so dvSp( te itpbc
Y
uva'xot *a%' wavxl dp^ovxi Trpb< dpvji-
(xevov. Aia^spouo~t
8'
aurai xal dXXijXwv
*
ou
Y
a
P
i, auxij Yvtuot Ttpbe xixva xal dp^ouot irpb; apypyi-
vou?, dXX' ouSi iraxpl ixpb; ulbv xal uloi irpb? Ttaxt'pa,
ou8' dvSpl itpb<
Y
ovo,"ta xo"
Y
vau^ W
P*C
avSpa.
** 'Exe'pa
yP
ixdo-rto xouxtov dpexi) xal xb epYOv , 2xepa
Si xal
81'
a cptXouavv Exspai ouv xal ai (ptXifaEt; xal at
tptXJat.
(2)
Tauxi (tiv St| oute
y'Y
7"01
k^P"
napa
(iaxipou ouxe 8eT ^xeiv

6xav Si yoveuoh piv xExva dito-
vsjir, S Ssi xol?
Y'
vv
'l
ffafft
>
Y
ov"? ^' utsciv a Sei tot?
o
xe'xvok, fidvtfioc; -Jj xSv xotouxwv xal ijcieixf,; laxoti
(piXta. 'AvoXoyov
8'
iv itiaom xal? xa6* 6Kpo^")jv ou-
caii; ^iXiai? xal r))v <p(Xi)aiv Sei Y'wOat, oTov xbv
d
(
UE(v<o (xaEXXov <piXeta8at i\ ^iXeiv
,
xal xbv w^eXijaw-
xEpov , xal twv dXXwv fxacrxov ojxotojt

Stav
Yap
xax*
d^iiav f| tpiXirjcrK;
Y(Y
v1'tal
>
To' w
Y'Y
VExa^ ,t<">
* Wt1)?j
8 8^| t^? <ptX(a? sTvat Soxst.
[IX.]
(3) Ofy
Sjioi'to; Si xb ioov fv x xot? Six 01(015
xal iv xj tptXta paivExai ixstv

esxi
Yap
iv |xiv toi?
Stxaton; itrov irpwr&x; xb xax' d^Cav , xb Si xaxa icoabv
40 SsuxipoK, iv Si x^ ^tXt'a xb f*iv
xaxl itosbv itpuxto;,
xb Si xax' d?t'av Seuxe'pu)?. (i) AijXov
8'
, lav 7toXu xb
Stdo-xrjfia
Yi'Y
VT
l
Tal
^P
T
^
<
: $
*a*(ai; r) tuitopta;
^j
xtvo?
dXXou
-
ou
Y
a
f
i*
1
" fi'Xoi Elat'v, dXX* 06S' d^toufftv.
'Eu-ipavEO-xaxov 8i xotix' inl x5v Obwv ixXewtov yinp
46 o3xot Ttast xoi? dYadoic OTtEpi/^ouotv. A?jXov Si xal
tVi xwv paotXE'cov

ouSi
Y
a
P
touxoit d^iouffiv Elvai
o(Xot ot woXb xaxaSEEOxepot , ouSi xo7? dpisxot; ?|
00-
cpwxdxoi; ot jjhiSevo? i\ioi. (t) 'Axpifi-))? (xiv ouv iv
TOl? TOtOUXOt? OUX EffXlV 6plS*[Xo'<, &d? x(vO? ot ^itXoi*
o koXXuW
Yap
dspaipoupiiviov ixi fiivEi , icoXb Si
X
W
P
,_
cOe'vxo?, otov tou 8eou, ouxixt. (e) *08ev xal dito-
pEtxai, (xi^ itox' ou pouXovxat ot <p(Xoi xoT? ^(Xot? xi
riuntur.
(6) Quod autem jucuodum simul et utilem
esse eum diximus, qui sit vir bonus, sciendum et illnd
-
est, homini dignitate ac potentia prsestanti talem noo
facile fieri amicum , nisi etiam ille potenlia pracslans vir-
lute superetur. Nam si id non fiat , non aequatur pro-
portione cum illo praestantiore is qui superatur potentia.
Admodum autem raro tales homines reperiri solent
[V11I.]
(7) Atque illte sane amicitiae, quas proximo loco
diximus
, in aequalitate posiUe sunt. Eadeni enim ab utro-
que praestantur, estque mutua inter ipsos voluntas : aut
certe aliud alio commutatur : verbi gratia , utilitate vo-
luptas. Interea tamen et minus esse has amicitias, mi-
nusque diu permanere sciendum , ut dictum est. Sed viden.
.
tur etiam propter similitudinemtimul ac dissimilitudinem
ad veram illam et esse amicitiae et non esse. Ex siniilitu-
dine enim ejus amicitiae, quae virtute constat,
amicitias
similitudinemgerunt.
Inest enim in altera jucundum, utile
in altera : quae ipsa insunt etiam in ilia, to autem
,
quod
ilia criminalionum
expers est et firma paene ad perpetui-
tatem
;
lia? autem celeriter intercidunt , aliisque mullis rebus
diflferunt
,
non habent speciem amicitiae, propter hanc ab
ilia dissimilitudinem.
. [VIII.]
Alind autem amicitiae genus est , secundum
excellen-
tiam
: veluti quae patri intercedit cum filio , seui cum
juvene
,
viro cum wore, omni denique qui prasest , cum
eo qui imperio parere debet : quae quidem inter se ipsas
quoque difterunt. Kon est enim eadem parcntum
cum
liberis, atque eorum qui praesunt, cum subjectis : sed
neque eadem patris cum filio, quae filii cum patre; ne-
que eadem viri cum uxore, quae uxoris cum viro.
Alia
enim cujusque horum virtus est , aliud opus, alia
denique
quae ad amandum incitant. Ex quo sequitur, diversas quo-
que esse tarn amationes, quam amicitias.
(2) Sane eadem
ut horum utrique ab altera praestentur, id neque accidit
neque est postulandum. Quum vera iis qui procrearunt,
ea quae parentibus debentur, liberi tribuunt , vicissimque
liliis parentes
,
quae debentur liberis : turn firma et aqua-
biiis talis amicitia future est. Ceterum in omnibus
iis
amicitiis
,
quae in excellentia positae sunt , amatio debet
esse aequalitas proportionis, ut scilicet is qui potior est,
ametur magis quam amet ; et is qui plus utilitalis alfert.
Idemque de ceteris siugulatim similiter dici poterit. Quum
enim amatio fit pro dignitate, turn quodammodo exsistit
aequalitas : id quod amicitiae proprium esse existimatur.
[IX.] (3)
Non ita porro se habel in rebus justis , ut in ami-
citia aequalitas. Etenim in rebus justis primo loco ponitur
aequalitas ea, quae censetur dignitatis ac mcriti compara-
tione; secundo ea, quae acqualitate qnautitalis definitur.
In amicitia contra primo loco statuilur id aequale
,
quod est
magnitudinis; secundo id, quod est dignitatis seu nieriti.
(4)
Idque ex eo perspici potest
,
quod est , si magna sit vir-
tues ,
aut vitii , aut copiae , aut alius alicujus rei distantia.
Non enim jam turn amici sunt : imo ne deberc quidem
sc amicus esse judicant alterorum. Idque in diis maxime
apparet. Omnibus enim bonis ii longe antecellunt. Perspi-
cuum idem est etiam in regibus. Nam ne ad eorum qui-
dem etiam amicitiam aspirare audent ii qui multo sunt
iuferiores : ut neque praestantissimorum aut sapientissimo-
rum virorum amicitiam expetunt contemplissimi homines.
(a) Sane constitui in bis subtiliter certus terminus non po-
test
,
quatenus subsistere amicitia possit. Nam si vel mulla
ab altera detrahantur, manet tamen etiam turn amicitia.
At vera si penilus etiam separentur, ut homo a deo, non
jam manet. (6) Ex quo etiam quaeri solet , velinlne amicos
amici bonis quammaximis aflici ( verbi gratia deos esse )
-.
Digitized by Google
Owe) ETHICA JSICOMACHEA. -LIB. VIII. CAP. VIII. 97
UE-nesTot tCv d^aOMV, oTov 8eou eTvai' ouSs yip fri
jyiXoi euovrat auTOic
-
otiSI 8t) oYoOa- ot
yP
<ptXoi
TfytObt. El S^j xaXwc e?pi)T*i Sri 6 qji'Xo; tw ipfXw
{SoOXetki TYoiOi exeivou ifvexa, ueveiv av oe'oi old;
icot* larlv ixeTvo;
-
dvOponrw St dvri pouX^creTai t4
jtEYiara dyadd* ''<rw
?
^*
ou wvta' a&Tw vip 5*"*
XnO' exaaro; pouXetai TdvaOd.
non enim jam amicos eis futuros esse tales : igitur non
optant bona : quum amid amicis oplent bona. Quodst
recte dicitur , suo quemqne amico buna optare illius causa
,
profecto talis ut maneat oportet, qualis est alter ille.
Sane , ut homini , maxima bona optare ac velle potent
:
sed fortasse ne sic qnidem omnia. Sibi enim maxime vult
quisquc bona evenire.
CAP. VIII. [IX.]
Oi TtoXXot SI Soxouei Sta
!f
iXoTiixiav fiouXscrGai cpt-
XeeoQoi u.3XXov -J| (piXefv, oib tpiXoxoXaxt? ot icoXXor
10 &7ipe-/du4V0( ykp
^
(Xo? 6 xdXa , rj irpooTOietTai toiou-
TO? eTvai xal fiaXXov tyiXeiv tj tpiXeiijOai. To Si cpiXi-7-
cOai tyvu e^val SoxtiToo ti(aSu6i, oo SJ) ot itoXXol
ipicv-tat.
(j)
Ou ot' 6to
8*
ioixaaiv atpetoOai t^v
Tiu.r^v, dXXi xarl 9u
l
u.6E6\|xdV yaJpousi
^4?
t fiv
is itoXXol &iro twv Ev TaT< ^oua(ai( Tipwu.EVOt Sia tt,v
Ajcioo- oiovrat yip Teu![ea(lat ^ap' auxwv, av tou
StWrar ok Si| otijaeim ty; tviraOtia; v_apouart Tj tiu.5j.
Ot
3'
UTCQ TWV cltlElXWV Xal tlSoTWV Optvdu.ey0t ttu9j<
jkScuwaai tJjv oixeixv Sdav
if
itvTai 7tEpl a'Vrwv yai-
so poutn Sij 6ti tloiv aY>0o(, iho-teuovte? t9j twv Xe-vdv-
twv xptaet. Tw cpiXsiorOact Si xaO" a&tb yai'pouaiv Sib
So;cicv av xpeircov eTvai tou Tip3o6ai, xai i\ <ptXia xa6'
a&rfiv atps-ci) ETvai.
()
Aoxet
8'
iv Tiji tptXsiv paXXov
^ iv (piXtisOai eTvai. 2i),u.eTov
8'
at pnjTepec tw
k
f
iXeiv /atpouaai- tviat yip StSdaot Ta iauTwv Tptipe-
eOxi , xai tpiXouat jxev siSuiat , dvTupiXeioflai
8"
oi H,t\-
touoiv
,
iiv aix^OTEpa (ii) IvSE^Tat, dXX* txavbv aurait
lotxtv eTvai, eav 6pwciv tu icpaTTovTac, xai aurat
^iXousiv auTOu;, xav exetvoi (jltjoev wv pijTpi npooiqxet
t* JirovEu^ooi oii t$jv dyvotav.
[X.] ()
MsXXov Se Tj ipiXia; wsti; iv tw oiXtiv,
xxt twv oiXoipiXtov iiraivouuevtov , <ptXb>v dpE-cr) to ipi-
Xeiv Ioixev, mot* iv ot? touto ^iveTai xat.' d^tav, o&toi
(aoviuoi tpiXoi xal ^
toutcov tpiXi'a. (5) 08~b>
?'
av xal
is 01 avuoi (MtXioV eTev ipiXor (oa^oivTO yip v
'
^1
8'
!<id-
tt,; xal Jjaoiott,?
p
iXo'ty);
,
xal (xdXiaTa |xiv ^
tuv
xar' dpET^v SiAOtdtrn* u.o'vi(AOt
fkp
5vte? xad' a&Toli<
xat 7rpb? dXX^Xou; jxEvouot, xal oute Se'ovTat ipauXoiv
ou8' uir^pETOuot TOiauTa , dXX' w? eIiceiv xal StaxcoXu-
o
ovffr twv dyaOwv
y
ap u^t* auTou? ajxapTavEiv (jujte
toT? spiXoi? EitiTpsitEiv. Ot Se ji.o^0r,pol to ,u.iv pe6aiov
oux eyouaiv ouSe
y^P
auToi; StapEvouatv 8(*otot o'vtei;-
lit' 8XfYov SI
xf*
vov
Y
t
Y
V0VTal
?'^
01
>
X(pvTE; t? ^X-
Xr]X<)v (toyOripia. () Ot ypiierijxoi Si xal ^Sei? i-nX
45 7tXeIov Sia(AEvouo-iv e*w?
y^P
*v topi?wffiv f,8ovat -Jj
wseXEtaf aXXrjXoi;. 'E5 ivavriwv Sg [/.dXtsTa (lev
ooxeT 7) Sti to yp^oiu.ov yiyvtabai <piXia
,
oTov nivrfi
itXouoi'w , dp-aB^c EiSorf oS
y^P
TUYX
vet "" ivSs^?
wv, toutou ItpiefxEvo? dvTiSwpEiTat aXXo. 'EvTau6a
H S* dv tic e*Xxoi xal ipaor^v xal pw(Uvov , xal xaXbv
xal ato^pdv. Atb (pafvovTat xal ot ipaaral Y*Xoiot
e'viote
,
dtouvTEc fiXstoOai w; tpiXouoiv Sjjictio; o^
^
1-
ARISTOTEIES. II.
Vulgus vera hominum honoris studio malle videtur
amari quam amare. Itaque multo maxima; parti homi-
num assentatores placent. Est enim assentator amicus
inferior, sen
,
qui ab altera superatur, aut certe
,
qui prai
se fert putare se talem esse, amareque magis quam amari.
Ccterum amare videtur (initimum esse ei quod est lio-
nore affici , cujus rei plerique sunt cupidissimi. (2) Ve-
rum honor non propter se expeti videtur, sed ex eventu.
Nam vulgus quidem quum ab iis qui potestate et imperio
pracditi sunt, honore afficitur, latatur, ea spe atque opi-
nione, quod existimat futurum ut, si qua re egeat, ab
illis consequatur. Sic igitur honore delectantur quasi argu-
mento et pignore ejus quod sibi bene fieri volunt. Illi
vera qui a viris probis et rerom intelligentibus lionorem
expetunt, opinionem de se.propriam stabiliri et tonfir-
man gestiunt. Bonos igitur se essegaudent, eorum ju-
dicio, qui id dicunt, fidem habentes : ipso vero amore
sui gaudent per se. Quo fit ut amor honore potior, amici-
tiaque per se esse optabiiis et expetenda videatur.
(3) Ma-
gis autem ea consistere videtur in eo , ut quis amet
,
quam
in eo, nt ametur. Atque hoc ipsum matres indicant,
quibns ipsum amare est voluptati. Nonnullae enim Alios
suos dant alendos, eosque scientes ex se natos, amant, nee
ut ab eis redamentur, magnopere laborant, si fieri utrum-
que non possit : sed satis habent , si videant eos frui se-
ennda fortuna. Denique nihilominus eos diligunt
, quamvis
illi non possint matri
,
quod earn non norunt, qu<e convenit
tribuere.
[X.] (4)
Quum autem in eo, ut amemnr, amicilia consi-
stat , laudentnrque ii qui amicorum amantes perhibentur,
probabile est , amicorum virtutem in eo , ut anient , esse
positam. Itaque in quibus hoc fit pro dignitate, ii stabiles
ac firmi permanent amid , taliumque amicitia stabilis est
ac permanens. (5) Atque hoc modo etiam homines inter
se inxquales maxime esse queant amici. Nam el hi possint
aequari : a?qualitas autem et similitudo amicitia est, maxi-
meque eorum qui virtute similes sunt, similitudo. Nam
quum hi maneantex se ipsis firmi ac stabiles, turn alter
quoque ad alteram manet is qui erat , ac nequc res malas
desiderant, neqne se talium rerum ministros praelient : imo
vero etiam prohibent. Virorum enim bonorum est neque
peccare , neque amicis permittere ut peccent. Mali vero
quum stabile nihil, habeant (quippe qui ne sui qnidem
similes permaneant
), turn ad perexiguum tempns amiiitiain
inter se tuentur, mutna improbilate delectati. (G) Utiles
autem ac jucundi diutius amici permanent. Tamdiu enim
manent, quoad utilitates ac voluptatessibi mutiio suppedi-
tant. Quae autem ex contrariis constare videntur, maxime
quidem iliac sunt, quas utilitas jungit : ut quum pauper
diviti , ductus indocto sit amicus. Nam qua quisque re
forte eget, earn ab altera expetens alio genere ilium mune-
ratur. Deinde vero ad liunc numerum etiam amatorem et
eum qui amatur, formosum item ac deformem licet aggre-
gare. Quocirca videntur interdum et amatores ridiculi
,
quum eos quos amant, pari mensura ipso* redamare
volunt. Sane si acque digni sint qui amentur, jure
7
Digitized by Google
98
H0IKGN NIKOMAXEION H, 8
Xijxob? bVca?*?
a5oT6ov, fXTjSlv 8s toioutov e^ovta?
YeXoTov. (7) 'law? 8s ouS' i^itxai to. evavTt'ov toti
ivavriou xaO' auto, aXXa xoti ffuu.6e6V<>. 'H
8'
(llM),IISO)
opet tou u.eou low touto yap 4y8ov, oTov t$
6 Oypw ou fcipw
Ysveoflat aXX* Wto uieov &6eTv, xal
tw 6sp(^i xal Toie d&Xoi 6u.ot'w<;. Tauxa (v o3v
aipefaGw xal
Yp
*<",v aXXoTptompa.
fortasse hoc postulari potest : sin nihil tale habeant , ridi-
culum sit istud postulare. (7)
Fortasse vero etiam tq^
turn hoc aliter habet, neque res contraria contrariain per
se desiderat, sed ex eventu : appetitio autem medii est.
Hoc enim bonum est ; verbi gratia rei humid* bonum est,
non ut arida fiat, sed ut ad mediocritatem redigatur. Item
rei calidse et ceteris. Sed haec omittantur sane : sunt enim
ab institute nostra alieniora.
CAP. IX. [XI.]
'Eoixe 3e, xa8aitsp ev
apx?
etpr,Tat, wepl TauT*
xal e*v Tot? autoi? eTvat $j ts (piXta xal to Stxatov h
10 Smia-fi
Y^P
xoivwviot Soxet ti Stxatov eTvat
,
xal <ptXfa
Se* itpouoYopeuouat
youv i)? <p(Xou too; oupcXou? xal
too; aoffTpattwTa? , 8|ao(w? 8e xal tou; e*v Tai? dlXXat?
xotvcoviatc. Ka6' low Se xotvwvouatv , eirl too-outov
tVct <ptXta' xal
Y*P
Stxatov. Kal *
1rap01u.1V xotvi
is
Ti ftXwv
, 8p8iV
evxotvwvJa
y&P
*l
'^
a
- (*)
"Eon
8*
aSeXtpoI? uiv xal sraipoic mxvTa xotvd ,
toI;
8' aXXoi;
aowpiou-eva , xal Tot? uiv itXeuo toT;
8'
IXdrror xai
yip twv cptXttov at uiv u.aXXov at
8' ?rrov. Ata^s'pet
8s xal Ta Stxaia' 06 yip Tauxa Yoveust irpb; Te'xva xai
so dSsX<pot irpbc aXXijXout , oJ8' eratpotc xal icoXrratc.

6u.otw 8s xal eViTtov aXXwv cptXtuiv. (3)"ETepa 8^)
xal Ta *8txa irpb? ixdorou? toutwv
,
xal au;Vtv Xau.-
6dvtt tw u-SXXov npb? iptXou? eTvat, olov y_pqu.aTa airo-
(jTsp^uat eTatpov Sstvoxepov ?|
itoXt'n)v , xal u.$| Pot)85)-
k oat aSsXtpw
fl
88vea>, xal waTa^ai itaTi'pa ?|
fivrtvouv
aXXov. Ateo8ai Si ice'tpuxev fiu.a tt, <ptXC<x xal to
Stxatov , w? ev toT? auroT? ovTa xal lit' feov Sti)xovTa.
(4)
At 8s xotvwvfat itSoat uopiou; lotxact tt,c itoXtTi-
xyfc-
oujinopeuovtat yap est Ttvt auu.ipe'povTi ,
xal ico-
30 ptftu-evot
Tt tCv tk tov piov xal
i
iroXtTUtJi 8e xotvw-
vta too ouu-spe'povTo; y.aptv Soxet xal i\ ipyrfi
ouveXOetv
xal Stajisveiv toutoo
y^P
*^ ^ voH-o^etat
OToya^ov-
Tat, xal SJxatov eaatv eTvat toxoivij uuu.(pe'pov. (b) At
u.ev ouv aXXat xotvuvtat xbt u-^pl
T0" uu.f
e'povto?
% e'lyievTai, olov itXwnipe? u.lv tou xaxa tov itXouv itpb?
ipYasav
-/p7|U.aTov ^ Tt towvtov ,
ouo-rpaxtwTat SI tou
xaTi tov tcoXsjxov ,
etT /pnu.aTwv elxe vtxi].;
\
itoXeo>
8psYou.evot, ou.oi'w Se xal (puXexat xal Siiu-oTat. "Evtat SI
Toiv xoivtoviwv 8t' ^Sov^jv Soxoufft Y^eaeat ,
etaawToiv
40 xal jpaviarwv alxat yip 8uota? e'vexa xal suvouofa;.
(e) Ilacat
8*
aSxat uicb t^v iroXmxJ|v eotxautv eTvat
(ouYiptouitapovTO?
ouu.^epovTO *|
iroXiTtx^ iipteTai,
dXX' el? SitavTa xbv pov
\,
8uia<; Te icotouvre; xal wepl
xauTa? ouvoSou; , Ttu.i<;
aitov^u.ovTe 8eot?
,
xal a&TOi?
45 avaitauoeu icopt^ovTe; u.s6' i^Sovrfi.
At
y*P
apxtat
Sufftat xal ouvoSot oatvovtat Yfve8at
U.ST8 t4? twv
xapitGv ouYXOu-tSl? olov ditapxaf"
u-aXtora
y^P
^v to"
-
toic i<JX.<JXai;ov
Tot? xatpot,;. (7)
Iia<rat 8->, <pa(vovTai
at xoivwvt'at u.dpt Tiii;
iroXiTtxij? eTvat- axoXouB^ooust
eo 8e at TOtauTat <ptX(ai xai? totauTaw
xotvtovCati;.
Videntnr autem, ut in principio dictum est, ad eadem
pertinere jus et amicitia , in iisdemque esse. Nam in omni
societate aliquod jus reperitur, et vero eliara aliqua amici-
tia. Itaque pro amicis compellant et eos quibuscum navi-
gant, elcommilitones, itemque alios, quibuscum aliquant
inierunt societatem. Quanta porro communio est, tarn late
patet et amicitia. Nam tarn late jus patet. Et proverbium
amicorum res communes recte jactatur : in communionc
enim posita est amicitia. (2) Sunt autem fratribus qtiidem
et sodalibus omnia inter ipsos communia; reliquis autem
certa qua?dam ac distincta : aliisqne plura , aliis pauciora.
Nam et amicitue alia; magis, aliae minus sunt amicitia-.
Diflerunt etiam jura. Non enim eadem sunt palribus cum
liberie
,
qnx fratribus inter ipsos; neque sodalibus et civi-
bus : similiterqne se res habet in ceteris qnoque amicltiis.
(3)
Diflerunt igitur et injuria? horum singulorum inter se :
quae hoc sunt graviorcs.quo amicioribus infenintur. Exempli
gratia sodalem pecunia fraudare gravius est, quam civem ; et
fratri non succurrere, quam alieno ; ct parentem verberare,
quam quemlibet aliutn. Solet autem una cum amicitia
etiam jus amplificari natura : quippe quum ambo in iisdem
rebus consistant , et aequc late pateanl. (4)
Omnes autem
societates sunt tanquam quaedam civilis societatis partes ac
membra. Conveniunt enim homines quum emolumenti ali-
cujus gratia, turn tit aliquid quserant ac parent vitas nc-
cessariorum : eodemque modo etiam societas civilis et al>
initio utilitatis causa constituta videtur esse, et permanerc.
Hoc enim legumlatores quoquc sibi tanquam scopum pro-
ponunt, ac jus esse dicunt, quod communiter rei publico:
utile est. (5)
Cetera igitur societates pro sua qiucque parte
utile expetunt : verbi gratia, nautas id quod ex navigatione
quaritur, ut pecuniam conficiant, aut aliquid Ule conse-
quantur : commilitones, id quod bello paratur, sive pecu-
niam
concupiscant , sive victoria potiri, sive urbe aliqua :
itemque
tribute ac populares. Nonnullae autem societates
propter
voluptatem comparari videntur : ut sodalitia eoaim
qui ad cultum alicujus numinis una epulantur ac saltant
;
et eorura qui pro rata cujusque parte symbolas in convi-
vium confernnt.
Hieenim parlim sacrificii, partim con-
victus causa comparantur. (6) Omnes autem
xoivom'ai tales
civili societati
subjects esse videntur :
(qnae prsesentent
utilitatem, sed earn qua? ad omnem vitam
pertinet, expetit ).
et qui sacrificia instituunt et circa ea conventus, honores
deferuntdils, et sibi requiem cum
volimtate conjunctam
parant. Nam prisca sacriacia, et
conventus qui sacnficio-
rum causa habebantur, ea credibile est collectis jam fructi-
bus ut primitias quasdam fuisse instituta. His enim tempo-
ribus maxime erant otiosi. (7)
Apparet igitur, societates
omnes civilis societatis esse membra. Quales autem fuennl
ipsse ilia; societates, tales etiam amicitia: consequentur.
Digitized by Google
(ll0,ll0l) ETH1CA N1C0MACHEA. LIB. VIII. CAP. X. 90
CAP. X. [XII.]
IJoXrteia?
8*
tWtv etSr, Tpt'a , tsai Si xal irapsx6a-
aet?, olov (pdopai towtwv. Etui
5'
at uiv icoXtretat
paaiXst'a te xal dptoToxpsrfa, Tpfn)
8'
^ dirb Ttu.T|
%
u,d-
twv
,
ijv xitAOxpatixV Xe'yetv oixttov
f
atverat, itoXiTEtav
*
8'
au-rJ)v EtwOamv ot itXsto-roi xaXtiv.

(a) Toutwv 8i
(JeXTt<rn) (tiv rj (JaatXsta, ^eipiorv)
8'
^
Tiixoxpa-cia.
IlapEXoWt? os (HactXeia? (jiiv Tupavvf?
-
offi^ui yip u,o-
vapytat , Sta^epouffi 8e irXeTarov 6 (xlv yip tupavvo? to
aut(ji (juucpipov trxoittt, 6 Sk JJacriXEuc; to twv ipyoy.1-

viov. Ou yap eVti fSao-iXeui; 6 jji^i auxapxi); xal toSo-i toi?

<5yaOo? 6nepe'y_(v 8 Si toiouto; ouSevb? irpocSetTai

ti
wtpeXtfxa ouv a&Tto [liv oux av o-xottoi't), toT?
8'
apyojj^-
vot?' 6 yip p.^ toiouto; xXripbiTO? av ti? cfc) (JastXeti?.
'H Si tupavvl? i evavrfa? Taurrf to yip {butw ayaflov
15 SuoxEt. Kat spavepwrepov litl Tau-n)? Sri jreiptam]
-
xdxt-
otov SI to evavTtov tw peXT(o-Tw.
(3)
MeTaSat'vei
8'
ex
{JaaiXsia? el? TupawlSa

(pauXoTT]? yap iori piovapyfa?
7) Tupawfe- 6 8} jAO/Oripb? paffiXtu? TOpavvo? yivttat.
*E5 apto-toxpBTla? Si et? iXiyapytav xaxia twv dpyov-
*> twv, ot ve'tioueri Ti ttj? irdXew? rapi t^v dfav, xal iravTa
rj Ta TrXeTsxa twv dyaOwv Ibutoi?, xal Ta; apyi; del
tot? autot?, Tcepl icXeferou itotouu.evot to jcXouteiv oXtyot
8*i
ip^ouai xal (xoyO|pot aVrl twv ETCteixeaTdTwy. 'Ex
Si Ttfioxpatix? el? SrjuoxpaTiav

ouvopot yap etotv aZ-
*5 tbc irXr^ou? yap jJouXexai xal rj ttixoxpatJa etvat, xal
toot irdvre? ol ev T(j> tiu.tou.bti. "Hxiuta Si u.oy_0r]pdv
io-Ttv r) OT)[ioxpaTia- iicl puxpbv yip irapexfiafvet to
ttj? TcoXtTEt'a? eISo?. MitafiaXXoum uiv ouv jiaXiaO'
o&tm? al itoXiTEtai
-
IXay_ioTov yip oBtw xal
f
aora
30 ueiaaivouaiv. (4)
'OjxotupiaTa
8'
auTcov xal otov
icapa8iY]xaTa Xa6ot ti; av xal iv Tat; oixtat;. 'H txev
yip itaTpb; 7rpb; uleT; xotvuivta pao-tXtia; e*/_et a^5jf.a*
twv texvwv yip tw TtaTpt [aeXei. 'EvteuOev Si xal
"0(X7)po; tov Ata itaT^pa itpooayopEuet* itaTptx^ yip

&p/}i
^ouXfTat
^
fSao-iXta eTvat. 'Ev IIs'po*at;
8'
?[
tou iratpbc -rupavvix^' y_pwvxa yip w< SouXot? toi;
uts'fftv. TupavvtxJj 8i xal j Seoic^Tou icpb? SouXou;-
to yap tou Seottotou cufitplpov Iv a&T^ itpdrceTat.
Aut>) pilvouv 8p8rj (patvttai,
^
Ilepcix^
8'
^jxapn)-
o (uvrj- twv SiacpepdvTwv yip al dpy_al 8te(popoi. (s) 'Av-
opb; Se xal yuvaixb; dptoroxpaTtx^ ipatvtTat' xbt' a^tav
yip 8 a^p apy_et , xal irepi tbutb ft 8*7 tov avSpa
-
Sea Si yuvatxl ippidjei , Ixeivri dicoS(Swo*tv. 'AiwtvTwv
Si xupiEuojv 8 dvip el? 8Xtyapy_i'av (At6(on)o-tv itapi
16
t}|v a5' yip vcb itote", xal ouy_
^
djxefvwv. 'EvtoTe
8e ip^ouo-tv at yuvatxe? MxXripot ouaar oi 8i\ ytvov-
xat xaT* dpeT^v at apj^al , dXXi 8ti uXoutov xal Suva-
jttv xaddtnep iv TaT? 8Xtyap^(at?. (s) Tt[*oxpaTix5i
8"
iotxev i\ t5v dSeXtpwv too? ydp, itX|V lip' oWtbi?
jo
^Xtxfai? StaXXaTTOuo-tv Siditep iv itoXu Tat? JjXixfat?
Sia^/pooartv , ouxtTt dSeX^txf, y(veTBi<i tptXia. At|uio-
xpaxt'a Se (xdXtsra (*iv iv xaT? dSEtntdtoi? twv olx^-
Adroinistrandaeporroreipublicae tria sunt genera, totidem-
que ab illis declinationes, et veluti vitia. Sunt autem reipu-
blica; administranda; fornuB : regnum, optimatum principa-
tus, et potestas ex censu, quam timocraticam non inepte
appellaverimus : sed earn pturimi politiam give rempublicam
6olent nominare. (i) Harurn autem formarum omnium
regnum est optima, timocratiadeterrima. Declinatio autem
a regno tyrannis est. In utraque enim penes unuin summa
rernm est potestas. Sed plurimum tamen inter se differunt.
Tyrannus enim suam, rex eorum quibus imperat utilitatem
spectat. I.lciiim rex non est , cui sua non sunt satis
,
qui-
que non omnium bonorum copia antecellit. At qui talis est
,
nihil praeterea desiderat : ideoque non sua, sed eorum qui-
bus prajest commoda sibi proponet. Nam qui talis non
merit
, is sorte ductus quispiam rex videatur. Regno adver-
satur tyrannis : nam quod sibi expedit , se|uitur. Atque
banc vel magis perspicuum est esse delerrimam. Quod
enim optimo est contrarium
,
pessimum.
(3) Ex regno
autem in tyrannidem degeneratimperium. Nam monarchias
vitium tyrannis est : rex malus autem tyrannus eflicitur.
Ex optimatum vero potestate in paucorum principatum fit
commutalio, eorum qui prassiint culpa, qui res civitatis
tribuunt indignis
t
et omnia bona aut mullo maximam eorum
partem vindicant sibi, et magistratus iisdem semper defe-
runt, divitias rebus fere omnibus anteponentes : quo fit
ut pauci magistratura gerant , iique improbi ac vitiosi loco
virorum optimorum. Ex timocratia autem in popularem
statum fit conversio. Sunt enim has reipublicae admini-
stranda? forma; inter se finitimae. Nam etiam luce ex
censu potestas natura sua multorum vldetur esse; omnes-
que
,
qui babent censum , inter se sunt pares. Minime vera
omnium vitiosa popularis potestas est : quia paullulum
admodutn a politiar, forma deflexit. Ac civilis quidem
status forma; his fere modis commutari solent : hujusmodi
namque minima est et facillima mutatio. (4) Ceterum sta-
tuum horum similitudines et velut exempla deprebendat
aliquis in privalis quoque domibus. Patris enim cum filiis
societas regni speciem quandam prae se fert. Nam filii patri
cures sunt. Ex quo et Homerus Jovem palrem appel-
lat. Patriam enim potestatem regnum videtur proximo
referre. Sed apud Persas patria potestas est tyran-
nica : utuntur enim liberis suis ut servis. Est et do-
mini in servos imperium tyrannicum. In eo enim nc-
gotium domini agitur, ejusque utilitati consulitur. Atque
hoc sane rectum est ; Persicum tamen iilud depravatum
ac perrersum : eorum enim qui inter se differunt, imperia
.
quoque differre debent. (5) Jam viri et uxoris socielas ad
optimatium principatum proxime videtur accedere. Nam
proeo, ut ipso dignum est, vir imperat, in iisque adeo
rebus, in quibus virum oportet imperare : et quo; mulieri
conveniunt, ei permittit. Quodsi vir in omnibus domi-
netur, rem file traducit in potestatis paucorum speciem.
Id enim faciet prater dignitatem , non ea ratione qua vir
melior est. Interdum vero fit ut mulieres imperent : eas
scilicet, quibus amplissimae venerunt haereditates. Non igi-
tur turn ex virtute, sed propter divitias et potentiam irope-
ratur, ut in paucorum principalu. (6) Denique potestati illi.
quae census ratione constat, fraterna societas est similis. Sunt
enim ii pares; nisi forte astatis ratione inter se differunt.
Quocirca si multum inter se distent aetatibus
,
jam amicitia
fraterna constare non potest. At vero popularis potestas est
quum in lis familiia maxime, quae domino carent ( hlc enim
7.

Google
100
HeiKQN
NIKOMAXEIQN H, ,
.6. (an.)
<xeo>v (
evTauOa
fip
irdvrte 1? toou), xal v at,; ooOe- i ex sequoomnes imperant), turn in quibus imbecillus est
is qui imperat : ideoque suo quisque arbitratu agit omnia.
v^)c 6 dp/wv xal IxaaTw e;ouoia.
CAP. XI. [XIII.]
Ka8' lxa(m)V 81 twv toXiteiwv <piXCa <pa(vfcai,
y
&rov xal to Sixaiov, paaiXei u.lv 7tpbe. tob pao-tXtuo-
t,
uivou? ev wirtpoyji e5epyeo(a<- e3
fkp
noteiTob; [iaoi-
Xeoouivow;, etirtp (JyoOo; 5v litiu.sXetTai aitwv, fv* tu
irpa-rruwiv, AWirep vojttb? itpo6fltTo)v S6ev xal "Ofiilpoc
tov AY(ie(*ova icoipc'va Xa5v etirev.
()
Toiiutti
8s xal r| iraxpixii, Siaiptpei SlTtji u.eY
e
'8" twv eopY-
I0
TT)(i,aTtov afoot
Y
a
P
to" Jvett, Soxouvtot iasy'
*00
>
xal Tpospvit xal iraifisi'a?

xal tot? wpoYdvoit 81 xauta
Ttpoavs'iitxai

^uost ts
y*P
dpy^ixbv ira-riip utwv xai 7tpo-
Yovoi exY&wv xal paciXeuc; paoiXeuoumov.
(3)
'Ev
oiupox? 8s at- iytXiai a?ta , 81b xal TipviovTai ot
y
v"-
, K
Kal to Sixaiov 0^ s*v toutoi; ou touto aXXa to xot'
d5(av ouTto
yP
xl
^
<piX(a.
()
Kal dvSpbt 8s irpbt
Yuvaixa ^ aud) iptXfa xal lv dptSTOxpaTta

xax' dped|v
Yap
, xal tw djjte(vovt itXe'ov aYaSov, xal to apu.dov
IxaoTW

outio 8J xal tb St'xatov. (h) 'H 81 twv aSsX-
so
ij-wv tjj ixaipixrj lotxsv tool
Yap
xal ^XixiwTai , ot
TOtouTOi
8'
6u.oica6tTc xal 6{Aoi]0ei; Ax iiA Tb icoXu.
'Eotxt 8+, Taiiti) xal $) xaTa r^v TiuwxpaTix^v tool
Yap
ot uoXitai (JooXovTai xal swistxsT? sTvai

ev uipei 8vj
to dp^eiv, **l $ ku
'
2tu>
8^i
xal $j <piX(a.
(6)
'Ev
s& 8s TaT; napex6doeciv, warctp xal to Sixaiov eVi (xixpdv
Iotiv, ootw xal <j <piX(a Ioti
,
xal ^xtora ev tjj
x
el
"
piOTT)

ev TVpaw(8i yap o&81v rj u.Ncpbv ^iXia?. 'Ev
ot;
Yap
u.r,81v xoivdv eWx5i ap^ovTi xal tJ5 jpy^o^vu,
ou8s (piXia- ouSJ
y^P
Sixaiov aXX' otov texvittj irpb?
30 ^pyavov xal
<j^>X? "P
*
'"I
1" xa^ Ssotcoty) icpb? SouXov
o^sXetTai (aIv
Y'p
itavTa TauTa 6itb twv
xp
t">
f
L*v<0V

(fiXi'a
8'
oix lort 7tpb; to a'jmxa ou8s Sixaiov dXX'
ouos Ttpb Vnitov
\
pouv, ou8s irpbs SouXov
^
8ouXot.
Ou8iv
Yap
xoivdv Iotiv 6
Yap
SouXoc eiuj/u/ov 5pYavov,
U
Tb
8'
SpYavov a^uxo? 8ouXo?.
(7)
r
IJ
piv o3v 8ouX<x,
oix s'ort 91X11 icpb? auTOV,
^
8'
dvOpwwo?

8oxst
Yap
sTvai Ti Sixaiov icavTi dvOpuntd Ttpb? itdvTa tov 8uvd-
(xsvov xoiviovyjoat vdpiou xal suv6r,xT);
a
xal <piX(a? ir
it
xa6' 6ov dv6pwito. (a) 'Eitl piixpbv 8^ xal sv toi;
40
Tupavvtaiv at 9iX(ai xal to 81'xaiov, ev 8s Tat;.8ii[jioxpa-
T^an litl itXsiorov itoXXi
Yap
t4 xoivi toot; ouoiv.
In unaqnaque autem reipublicse administrandx forma
ratio amicitUe esse videtur secundum rationem juris : qun
regi cum iis qui in' regno vivunt intercedit , in quadam
beneficii exceilentia est posita. Bene enim meretur is de
iis quibus imperat : si, quum sit bonus, curam eornm
habeat velnt pastor ovium , ut sint felices. Unde et Ho-
inerus Agamemnomen pastorem populorum appellavit.
(2) Talis est etiam paterna amicitia : nisi quod magnitu-
dine beneficioruro praestat. Est enim pater filio causa,
ut sit : quae videtur esse res omnium maxima. Idem-
que alendum et erudiendum curavit. Atque liac eadem
avis et majoribns tribuuntur. Ad imperandum etenim
facti sunt natura paler liberis , avi nepotibus , rex iis qui
sub regno sunt. (3) In excellentiae vera genere amicitia)
istae posiue sunt ( ideoque etiam Darentibus tnbuitur lionos
),
et vera non aequale jus in iis versatur : sed id quod pro di-
goitate est : cujusmodi est scilicet amicitia eorum.
(4) Jam
viri et uxoris amicitia eadem est, atque ea quae in optima
turn principatu. Ex virtute enim res tota pendilur.et plus
bonl meliori tribuitur, et quod cuique aptum et accommo-
datum est. Idemque etiam de jure sentiendum. (5)Fra-
trum autem amicitia sodalium amicitiae similis est. Sunt
enim pares inter se et arquales state : quale* qui sunt, ii
plurimum iisdem studiis dediti, consimilibusque morihus
praediti sunt. Atque similis etiain ea amicitia videtur, quae
in timocratia reperitur. Postulat enim ratio et natura ta-
lium civium , ut inter se sint pares et aequabiles ac moderati
bonique viri. Singulatim ergo et ex aequo Solent imperare :
talisque proinde et eorum amicitia est. (C) In declinatio-
nihus autem a recto ut juris perparum est , sic et amicitiae
:
minimumque adeo in dcterrima. In tyrannide enim aut
nihil aut parum est amicitiao. Inter quos enim nihil est
commune ill* qui imperat cum eo qui paret , nulla pror-
sus amicitia est : quoniam neque jus. Sed tantura ita sunt
inter se affecti, ut est artifex ad instrumentum , ani-
mus ad corpus, dominus ad servum. His enim omnibus
prosunt quidem et consulunt qui utuntur : \erum nee
amicitia nee jus est nobis cum rebus inanimis : imo ne cum
eqno quidem aut bove;sed neque cum servo, qua servus
est : nihil enim domino cum servo commune est. Nam
servus instrumentum est animatum, instrumentum autem
servus inanimus. (7) Qua igitur servus est, nulla cum
eo amicitia intercedit domino: sed qua homo est, aliqua.
Nam omni homini cum eo , cum quo pactionum et rerum
contraiiendarum ratio nobis esse potest
,
jus aliquod inter-
cedere videtur. Ergo et amicitia
,
quoad homo est. (8) In
tyrannica ergodominatione neque amicitia? multum esse po-
test ,
neque juris : at in popularibus potestatibus plurimum;
multa enim inter pares communia sunt.
CAP. XII. [XIV.]
'Ev xoiviflvi'a (iiv o3v nSoa iptXia loxlv, xaOdirep
etpYiTai

dipopioeie
8*
dv ti tt^v Te ouvYv"t
^l
v "a^
^
iTaipix^v. At 8J iroXtTixal xal ipuXeTixal xal ouu.-
44
nXoixaC, xal boat TOtaoTai,xoivb)vixai ioi'xaoi U.5X-
Xov oTov
Yap
xa8' bpioXoYiav Tivi ^afoovTai eTvai. El;
TauTa? 8i Tajtiev dv tu xal -ri|v Sevix^v. (ii) Kal
^ ouYY
evlx
^l
51 tpaivsTai noXunS^ slvat, ^pTjo6ai
81 itSoa ix vf,<i jraTpix^;- ot yovsT? u.lv
Yp
oTt'pYOuoi
o
Ti T^xva
jk
fauTwv ti Sim, to 81 tt'xva tob? fovtif
In communitate igitur quadam omnis amicitia versatur,
quemadmodum diximus. Possit tamen aliquis forte et
cognatorum et sodalium amicitiam ab his secernerc. Ci-
vium namque et tribulium et eorum qui una navigant, et
quaecumque sunt hujus generis amicitiae, apertius prae se
ferunt communionem, quam istas prius dicta?. Consensu
enim et pacto quodam videntur constare. Atque in eodem
numero et ordine etiam hospitalem collocaveris. (1) Jam
cognatorum amicitia multiplex videtur esse, tota autem
a paterna pendere. Parentes enim liberos diligunt, ut
aliquid sui : liberi autem parentes , ut aliquid ab eis pro-
Digitized by Google
(net, 1162) ETHICA NICOMACHEA. LIB. VIII. CAP. XII. 101
w? air' ixitvwv ti ovtst. MSXXov
8'
taaaiv ot yovst?
t4 i\ auTwv
\
ri ytvvTjSEvra ort ix toutwv, xai U.5X-
Xov OUVMXEtWTat TO
0!f'
00 xJj yCWY)9EVTl
^ to yvdu.Evov
to icotrjcavTi* to yap i? auxou oixetov tw aip' o5, olov
56000;, 6pi;, Stiouv tu ijfovrf eWvoi S' ou9iv to
dp* 00 , 5j tjttov. Kat tw irXijOci Se tou ^pdvou

0!
jtiv yip e06u ytvou-Eva OTspyouatv, t! Si upoEXOdvTa
toT? pdvoi? tou< yovtt?, auvsotv r) ataO^atv Xa6dvTa.
'Ex toutwv SI 6r,Xov xai Si' :piXouot jxaXXov at jxr)-
10 Tepsc.
(3)
I'ovct( uiv ouv Ttxva cptXouaiv <>>; iauTOUc
(t4 yip i; autoiv oTov irtpoi auToi rip xeywptaQai)
,
Ttxva Si yovsi; w? aV ixEtvwv irE^uxora, aSeX^oi
S* aXXr,Xoue tw ix twv a&Twv itEfuxivat

v) yip tpb<;
ixstva TauTOTj)? aXXi;Xot< toutottoieT
*
6'0ev cptxat toutov
u atua xai p\'av xai Ta Toiauta. Eioi St) touto too?
xat iv Sijjprjjie'voi?.
(4)
Mt'ya Si itpo tptXi'av xai to
auvTposov xai to xa6' ijXixtav J[Xi!; yip <iXuc , xai ot
suvi-Osi*; iraipof Stb xai ^ dStX^ix^j xr, Eratpuuj
ofAOtouxai. 'Avfiiol U xai ot Xoiirol auyyEvtte ix
SO toutwv CTuvojXEtoiVTar tw yap dtitb twv auTwv iTvai.
TCyvovTai
8'
ot (jiev olxctOTEpot ot S' dXXotpiwTEpoi tw
auvtyyu? f, icdppw tov dipT)ybv eTvai.
(&)
"Eoti
8'
#,
ftiv itpb? yovEte ptXt'a te'xvoi;, xai avOptoicom itpb;
6eou?, <? irpb; ayaObv xai &7tspEov t3 yap TCEitoi^-
x> xaat t4 (XE^io-ra' tou yip eTvoi xai Tpa^rjvai atxtot,
xai YEvofiivoi( tou Trat8Eu99)vat.
() "Ej(Ei Si xai to
ifih xai to /piisijjLov
^
TOtauTT) tptXta jxSXXov twv
oOveuuv, Sow xai xotvoTtpoi; 6 8foe auxoli; ioTt'v. "Eoti
8i xai iv tjj dScXtptXTJ 4ittp xai Iv t5j Tatpixij,
!
xai
10
ftSXXov iv Tot; IniEtxEot, xai 8kw$ :v to?; Sfjioiott, 6aw
olxEioTEpot xai ex -vtvETrit &itapy^ou<ii OT^pyovxt? iX-
XrjXow;, xat Saw SuoT)6EO-TEpot ot Ix twv auTwv xat
suvTpo^ot xat ttaiSeuOevTE; 6,u.oiw;* xat i\ xaTa tov
ypdvov Soxt,u.acta icXsfon] xai psfiatoraTT).
(7)
'Ava-
ls Xoyov Si xat iv toi Xotitct? twv cuyyEvwv t4 ^tXtxa.
'Avopi Si xai yuvatxi tptXta Soxei xaTa (pustv unap^Etv*
avOponcoc yap t5j iju!t ouvSuaoTtxbv uSXXov $\ itoXt-
'
Ttxdv, Saw icpoTEpov xai avayxatOTEpov oixt'a icoXew;,
xai TExvoTcotia xotvoTtpov toT? (wot;. ToT? uiv ouv
to
aXXot<; 7ti toooutov
f)
xotvwvta iativ, ot
8'
avSpwnot
ou (xdvov tj|j TEXVoicotia; yaptv auvotxouatv, aXXa xai
twv ei? xbv ^tov eu6u? yap SiijpTjTat Ta i'pya , xai iartv
ETEpa avSpb< xai yuvatxdf iitapxouaiv ouv sXX^Xott,
Etc xb xotvbv tiOevte; Ta tota. Ata TauTa Si xat to
4i
y_pr,5t(jiov eIvoi Soxei xai to -^Su iv TauTrj t^ cptXta.
Etrj
8'
av xai St' dpex^v, ei iirtEtxEti; eTev ^axt yip
ExaT^pou apsnj, xai yaipottv av tw toioutw. 20v-
Se7U0( Si Ta Ttxva Soxei elvar 01b 6arcov ot atExvot
SiaXuovxai* Tayipxsxva xoivbv ayaObv aju^oTv, auvs'^Ei
bo Si to xotvdv. (s) To 8i itw? au[x6twTEov avSpt itpbi; yu-
vatxa xai SXw; cpiXw xpb; tpiXov, ouSiv ETEpov ^atvETat
^TEiaOat ^ irw( Sixaiov* ou yapTauTOv ^atvETai tw tpiXw
~foq
tov ipEXov xat tov S6veiov xai tov HaTpov xai tov
auji^ofniT^v.
fectum. Melius autem noverunl liberos stios parentes,
quam sciunt liberi se ex bis esse procreates. Major*
quoque necessitudine conjuoctum est ei quod genera-
turn est, id a quo generatum est, quam id quod Da-
tum est , ei quod generavit. Nam quod ab aliquo pro-
fectum est, ejus est proprium a quo profectum est ; ut
dens , aut pilus , aut quidlibet ejus cui inbaerel. Id au-
tem a quo aliquid ortum est, illi non est proprium aut
certe minus. Praterea temporis longinquilate patris amor
in filiuni superior est. Parentes enim liberos stalim ut
nati sunt, diligunt -.
liberi parentes aetate progressi , et
turn denique, quum intelligere aut scire coeperunt. Atqne
ex bis perspicuum etiam est
,
quamobrem matribus liberi
sint cariores.
(3) Ergo parentes qutdem liberos ut se
ipsos diligunt : ( nam qui ex eis nati sunt , eo ipso quod
separati sunt, tanquam alteri ipsi sunt
: ) liberi autem
parentes, ut qui ex illis sunt nati : fratres vera inter sc
amant, quod ex iisdem sint nati. Nam eo ipso
,
quod idem
sunt atque illi , fit ut inter se quoque sint idem. Idcirco
de fratribus ilaloqui solemus : idem sanguis, stirps eadem,
ceteraque ejusdem generis. Sunt ergo quodammodo unum
et idem etiam in corporibus separatis.
(4)
Magnum etiam
ad amicitiam momentum babet educationis communitas et
aetatis tequalitas. Namaequalem aequalis, inquit ille : et
qui consuetudine mutua delectautur, sodales sunt. Itaque
amicitia fraterna sodalium amicilix assimilatur. Patrueles
autem reliquique cognati per bos ipsi quoque inter se de-
vinciunlur : ex eo scilicet
,
quod ex iisdem orti sunt. Atque
liorum alii sunt inter se propinquiores, alii distantiores,
quod vel uropius vel longius ab eis abest auclor generis.
(5)
Amicitia porro, quae liberis cum parentibus, itemque
ilia quae liominibus cum diis intercedit, est tanquam cum
bona quadam re atque excelleute intercedens. Beneficiis
enim nos maximis aflecerunt : sunt enim causa , et ut filii
nascantur et alantur, et ut jam conformali instituanlur.
(6) Et vero (nest in tali amicitia eo quoque plus jucunditatis
et utilitatis, quam in alienorum, quod etiam vitse commu-
nitate magis inter se devincti sunt. Insunt tainen etiam in
fraterna eadem omnia
,'
quae el in sodalium amicitia : ac
multo quidem magis in probis et aequis , in unirersum de-
nique in iis qui sunt similes : eo quidem magis etiam
,
quo
magis illi inter se familiares sunt, etex eo tempore, quo
primum in 1ucem editi sunt, se mutuo diligunt : quanto de-
nique similioribus moribus praedili sunt qui ex iisdem nati
et una educati , et simili cura eruditi sunt. Postremo
probatio ea
,
quae tempore constat , in bac et valet pluri-
muni et firmissima est. (7)
Peraeque autem in ceteris
quoque cognatis res amicitiae propria; reperiuntur. Jam
vero quae inter virum et uxorem amicitia est, maxime
secundum naturam videtur esse. Homo enim magis ad
conjugium factus est a nature, quam ad societatem civi-
lem : et tanto quidem magis, quanto prior magisque ne-
cessaria est domus quam civitas quanloque li liorum pro-
creatio animantium omni generi communior est. Atque
in ceteris quidem hactenus progreditur communitas, quod
procreationis causa conjunguntur : homines autem non
solum ad procreandos liberos communi domo utuntur,
sed etiam ut eorum quae ad vilam pertinent, majorem
babeant facultalem. Statim enim descripta ac divisa sunt
eorum oilicia, aliaeque sunt viri , aliae uxoris partes. In-
serviunt igitur alter alteri , sua uterque in commune confe-
rentes : eamque ob rem in bac amicitia et utilitas inesse
videtur et voluptas. Poterunt etiam ista inesse propter
virtutem , si probiis fuerit uterque : est enim sua utnw-
que virtus, et uterque ea re lxtabuntur. Liberi autem
communes vinculi cujusdam instar obtinent. Haque citius
dirimuntur, qui liberis carent. Liberi enim commune
amborum sunt bonum : atque omne quod commune est,
ad continendum valet. (8)
Viro autem cum uxore, et om-
nino amico cum amico quomodo sit vivendum, si quae*
ratur, nihil aliud hoc sit quam quaerere
,
quid inter eos
juris 'intercedat. Non enim idem, quod est amico cum
amico, jus, est etiam cum peregrino, aut cum socio , aut-
I cum condiscipulo.
Digitized by Google
102
110IKUN NIKOMAXEIQN H, ty. (1162,116.'))
CAP. XIII. [XV.]
Tpixxwv
8*
ouaSv tpiXtuiv, xaOaiwp iv apy_5j Etprjxai,
xai xa8' xauTJ)v xwv (jiev iv io'x)xt ipfXiov bvxwv x5v
St xaO' uJtEpo/^v (xat yap Spoicoc ayaOol ftXot
yt'vovxai
xai ifMivwv y_Ei'povi, Spouse Si xai ^Ssi?, xat Sii to
f
y
p^otjxov loaCovxf; xaTi; <o:peXeiai? xai StawpovxE?), xou;
foou; fiiv xax' io-dxii)xa 8ft xtji ^tXsTv xat xol; Xotitot;
loajstv, xou?
8'
avfe-ou; x<JJ
avaXoyov xaT uitepoxat;
diroStSdvat. ()
TtYvexat 8s xa iyxX\u.axa xai at
(jte'u'jiEt; iv xrj xaxot xb yjnfaipiov fiXfa 'J| jxo'vt) rj piot-
10 Xtixxa, EuXofw;. 01 j/iv yip Si* apExfyi ipiXot ov; eu
Sp3v aXX^Xou; irpoOu^ouviai* xouxo yip apExS? xai
mtXia;. Ilpb; xouxo
8*
ajAiXXuftEvtov oix so-riv iy-
xXijpaxa ouSi (xay^at* xbv yap tptXouvxa xat eu irotouvxa
ouStl; SuffXEpatvei, <JXX' iav
^
yapfct;, ajAuvExat eu
16 Spfov.
'0^8'
6;tsp6aXXii)v, xuy/avwv o5 feptexat, oult av
iyxaXoiT) xw tpiXw
-
ixaxspo; yap xou aye6ou <pis-
xat.
(3)
Ou Jtavu
8'
ouS'iv xoT;
81' fjSov^v Sua yap dtu-
tpotv yfvExat <Z opsyovxat, tl x5 ouvSiayEiv y_aipouatv.
reXoTo<
8'
iv tp si'voixo xat 6 iyxaXwv x<ji jxtj xe'pTOVxt
,
ao iSbv {x-J) uv8i)u;Epeuttv.
(4)
'H 8i 8ta xb y_pt;o-iu.ov
iYxXrifxaxix^'
sV wspeXefa yip
xpw(*
sv0t "MijXoi; cieI
xou icXeiovo? OEOvxat, xa\ eXbxxov !y_Etv ofovxat xou Ttpos-
r^xovxo; , xai psixtpovxat Sri ovy Sawv Ssovxat xovouxuv
xuyyavouo-iv atoi ovxEf 0?
8*
eu icoiouvxe; ou Suvavxai
26 ^Ttapxetv xoaauxa b'ooiv ot iraayjavxEcSiovxai.
(&)
Eotxs
8s
1
,
xa8aitEp xb 81'xaw'v ion Sixxdv, xb uiv dfypaspov xb
Si xaxi voiAOv, xai x?j; xaxi xb y_p>jo-tu.ov iptXtai;
^
fiiv
ifiudl
i\ 8i vofitx^i eIvbi. rtyvExat ouv xl iyxXiijjtaxa
jxaXtoO' oxav jx^j xaxi xJ)v eux^v ffuvaXXdtijwai xai Sia-
30 Xuo>vxat. (e) 'liuxt Si vo|xix^, jxev f, iitl ^r,xoT, -?| [xev
iretixicav ayopata x
x*
1
?'
1
: *U
X"P
a
^
^' iXEu8tpiai-
xpa et?
y
povov, xa6' bjioXoytav Si xt dvxl xivoc. Ar,Xov
8'
Iv xaux7| xb S^EtXT,u;a xoux bu^iXoyov, ipiXtxbv 8e
t}|v dva6oX^v e^ei
-
81b itap' Ivtoi? oux tol xouxtov
3& Stxat , aXX' otovxat Sttv cxE'pyEtv xou? xaxi 7ciffxtv cruv-
aXXa;avxa.
(7)
'H
8'
^8ixi) oix litl fatols,
4XX*
6>( tpt'Xb) 8b)pstxat f[ 6xioV)irOTe aXXo. Kou-i^toOat Ss
d^toT xb foov rj itXe'ov, w; ou SeS(x&>; aXXa ypijffa?.
()
Ouy^ blotto; Se uvaXXaa< xai StaXuojxEvo? tyxa-
40 AECEt. Xouxo Se <ruu.6aivet Stot xb ftauXeaOat uiv itavxa;
t) xou; irXtiaxou? xa xaXa, icpoatpEt96ai'SE xa w^sXiaa.
KaXbv 81 xb e3 7totEtv p.r] fva dtvxt7ta6ri, coipsXtftov Si xb u-
EpYEXEtcOat. (9I Auva|*Evo) Si ivxaitoooxsov x^,v a;tav 3v
EsaOsv , y.i\ Ixovxt

axovxa yap tXov ou -oi)tsov

65 8i|
45 Stauapxdvxa iv xrj ap^rj xai eu TtaOo'vta u^' ou oux eSei*
oi yip uitb ^.tXou, oC8i 8t' a&xb xouxo Spwvxo;
-
xaOanep
ouv fat pV,xoT; EUEpYEXY)Osvxa StaXuxEov, xai bo-oXoy^oat
S* av SuvetaEvo? aitoSwittv aSuvaxouvxa S' ouS' 6 Sou;
'^;io)Sev dtvwo-x' eI Suvaxo;, aitoSoxiov. 'Kv ap/9j
8*
iirt-
tO ffxsiTTEOv
btf' o5 EUEpYtXEtxat xat Irti xtvi, Stiio; litl xou-
xot? unoiMvi]
?,
jji^.
(10)
,
A(jt<pio
,
6^Tr
l
irtv
8'
t/ix itoxspa
8eT x^ xou 7caOdvxo{
wf
cXe(ii ftExpetv xai icpb? xauxijv
Qutim sint tria amicitiae genera , ut initio diximns , et in
onaquaque alii sint pares amici, alii prcstantia quadam inter
se difTerant ( nam et aeqne boni inter se fiunt amici , et me-
lior deteriori : similiterque et jucnndi, et ii qui utilitalem
sequuntur, turn utilitatibus pro>bendis sunt oequales , turn
et differentes ) : eos quidein qui inter se sunt pares, etiam
amando et reliquis rebus oportet exsquari ; illos autem qui
sunt dispares , id persolvere praeslanlioribus, quod est pro-
portioneconsentaneum.
(2) Oriiintur autem criminationes
et querelae in ea amicitia sola
,
quani constituil utilitas , aut
certe in ea maxime
:'
neque id sine ratione. Nam qui ob
virtutem sunt amici , student alter de altera bene mercri.
Hoc enim virtutb et amicitiae proprium est. In tali porro
contentione neque criminationes exsistunt , neque pugmc.
In eum enim qui amat et bene meretnr, nemo offcnso
est animo : imo vera si non sit alienus ab omni humani-
tate, benefaciendo refert gratiam. Jam qui beneflciis alte-
rum superat
,
quum id quod cupit assequatur, non facile
qneratur de amico : uterque enim bonum expetit. (3) tie
in amicitiis quidem propter voluptalem conciliatis adino-
dum saepe querelie incidunt. Sinuil enim id quod expe-
tunt, contingit pariter ambobus, si quidem consuetudine
mutua delectantur. Si id aliter habeat , ridiculus fuerit
qui alterum criminetur, eo nomine, quod ab eo non per-
cipiat delectationem
,
quum ab ejus consuetudine discedere
liceat. (4) Amicitia autem ob utilitatetn constitute , cri-
minationum et querelarum plena est. Nam quia tales
emolument causa utuntur consuetudine mutua, semper
plura desiderant, et minus quam conveniat tribui sibi exis-
timant, et querunturse tentum non consequi, quantum
merito suo ipsis debeatur. 111m autem qui beneficium con-
ferunt, tarn multa suppeditare non possunt
,
quam multa re-
quirunt ii in quos beneficia conferunlur.
(&) Porro ut jus est
duplex : nnum non scriptum , alterum scriptum et legiti-
mum; sic et amicitiae utilitatibus comparatae duorum gene-
rum esse videntur; una in moribus posita , altera in legibus.
Nascuntur igitur criminationes maxtme, ubi non ex eadem
,
qua societatem contraxerunt , ratione fit transactio. (6) Est
autem legitima sive lege constitute talis, qua certa roerces
pracstituitur: estque haec duplex : altera prorsus forensis,
in qua dc manu in manurn merces aut pretium numcratur :
altera liberalior, in qua in diem confertur utilitas, non tamen
sine pacto aliquid pro aliquo pracstandi. Neque vero in
hac obscurum est neque dubium id quod debetur : scd
amicitiae aliquid proprium, dilalionem , habet. Itaquc
apud nonnullos non dantur de bis judicia aut actiones; sed
putant , eos qui fidem alterius secuti cum eo aliquid con-
traxerunt, a-qui bonique facere oportere. (7) Ilia vero
qua: in moribus posita est, certis praescriptisque condi-
tionibus non constat : sed alter alteri , tanquam amico , do-
nat , aut quid aliud praestat : interea tamen aeqiinm esse
censct , tantundem , aut plus etiam , ad se redire
;
proindv
,
quasi non lionaverit , sea utendum dederit et commodarit.
(8) Ac si hlc aliter solvetur, quam quis contraxcrit, alte-
rum accusabit. ldque propterea accidit, quia volunt
omnesautplurimi reslionestas, sed bone^tis utiles antepo-
nunt. Honestum autem est, bene de altera mereri , nulla
vicissim utilitate sperata : utile, beneficium accipere.
(9) Debet voiens qui potest reddere quod tanti sit, quanti
id quod accepit : nam invitura amicum facere non debebas
:
quippequi turn peccares in ipso prtncipio , amici beneficium
accipiendo ab eo a quo non debebas accipere. Neque enim ab
amico accepisti , neque ab eo qui amicitiae causa istud fa-
ceret. Itaque tells aliquis, pennde quasi beneficium acce-
perit legitima ilia ratione, sic debet TJissolvere, ac profiteri
quoque, si quidem referre possit, sese parem gratiam rela-
turum : quodsi non possit, ne is quidem qui dedit , sibi
reddi postulet. Quocirca si facultatem babet, referendum
beneficium est. Videndum autem statim a principio est,
a quo beneficium accipiat , et quam beneficii mercedem Hie
exspectet : ut bac conditione se beneficio affici aut patiatur
aut reenset. (10) Sed ambigi potest, utrum ejus utili-
tate, qui accepit , beneficium sit ponderandum , ad eamque
Digitized by Google
I IM3J
ETHICA MCOMACHEA. LIB. VIII. CAP. XIV. 103
Ttou-iaOat tr,t avTaTtdooatv, ?, t?| tou opaaavTO? Euep-
Ysota. 01 uiv -yip ira6dvTe? xoiaCta *aat Xafieiv
Ttapi twv uepYwv & puxpa tjv txEivoi? xat e;r,v Trap*
iTspwv Xafitiv, xaxao-u.txpiovTt?

ot J' avaitaXtv t&
6 t*iYt8Ta Twv
'"'P*
"ito^f xa^ a rap* aXXwv oux 7^v,
xal iv xtvSuvot? r\ xotauxat?
y
petal?, (u) 'Ap' ouv Sti
u.sv to yprfatu,ov tt]? cptXta? ouorj? i) tou tcbOovto? w^e-
Xsta uE'tpov iariv; o5xo? yap 6 Jeouevo?, xal iicapxel
auxtji to? xou.iouu.evo? tJjv iot)V Toaauxrj ouv YYtVT)Tai
10 i, iictxoupCa &rov ovxo? <uftXr,Tai, xal dicoSoxEov Si)
auTtji &iov iTrrjupaxo ,
-
J| xat tcXeov xaXXtov yap. 'Ev
oe Tat? xax* dptxrjv lyxlriu.<n:u jxJv oux iVrtv, (xeTpo)
o' eotxev tj tou SpdcravTO? TCpoafpeat?
-
t5j? dpEirr;? yip
xat TOU T|9oU? iv
T7J
TcpoaipCt xb xuptov.
mensuram referenda gratia : an ejus qui detlit liberalilate
metiendum. Nam qui acceperunt , ca sc a bene nieritis
extenuantes accepisse dicunt
,
quae et illis erant parva
,
et ab aliis sumi potuissent : illi contra, se quae maxima
potuerint conluli&se , et qua; hi ab aliis non tulissent ; item,
dedisse se periculosis alterorum temporibus aut in alia
aliqtia hujusmodi necessitate. (11) Quid? ita blc pro-
nuntiemus, quod amicitiam istam utilitas constituerit , ea
re illius, qui accepit, ntilitate omnia esse metienda? Hie
enim est qui eget, et ille huic opitulatur, tanquam parera
gratiam accepturus. Tantam igitur ille liuic opem tulit
,
quantam hie utilitatem cepit. Et reddendum igitur illi
tantundem est, quantum est consecutus , et vero eliam
amplitis : hoc enim futurum est lionestius. In iis autem
amiciliis, quas virtute constant, nulla; criminationes
exsistunt. Kjus tamen
,
qui bene meritus est , consilio be-
nelicium videtur esse metiendum : virtutis enim et morum
vis summa in consilio est atque proposito.
CAP. XIV. [XVI.]
is Atatpepovxat os xat iv xat; xa()' uirepoy^v tptXtat?*
a;tot ^ap xaxpo? tcXeov tyivr 6rav ol touto YiYV7]Tat,
otaXueTai T) iptXta. Ofsxai yap 8 xe {SeXtiwv Tcpoorj-
xetv auTw tcXeov eyEtv* to> yap
ifa^ vtfuaOat TtXtov
&;xouo? Si xat 6
wf
eXtgxwTEpo?* dypetov yap ovxa ou
lo iact otiv tsov iyttv Xtixoupyfav xe yap flvtaQou xat ou
^tXtav, el u,^i xax' dtav xwv tpywv tVcat xi in. T7J?
oiXta?- otovxat
y*P>
xa8arcip h yj)T)u,dxwv xotvwvta
tcXsiov Xau.Savouatv ol ouu.6aXXdu.EV0t tcXeiov, oSxw
ceiv xat iv xrj
f
tXt'ot. '0 8'
cvSeJ;? xal 6 xstpoiv ava-
2!. TraXtv spiXou
Y
a
p
dya^ou elvat xb ErcapxsTv tow ^vSee-
ctv xt yap, saotv, oOcXo? STC0u3at(o rj Suvaorr] tptXov
ttvat, u.r,Osv
ft
jxeXXovxa aTroXauetv; (a) 'Eotxs
4"
ouv
IxaxEpo? dp6ai; d^touv, xat ctTv ixaxepb) tcXeov vsuetv
Ix xr.i; ^tX(a , ou xou butou Se
,
aXXa tS uiv ujrepE-
*> y.ovTt xtu.5;?, xui
5'
IvStii xepfiou?* x?,? uiv yip ipExrl?
xat xi[? euEpYEOta; rj xtjjtr,
Y'p
a
?> Ti<
8'
EvSsta? intxou-
pta xb xs'pSoi;. (s) OSxto
3'
I/eiv xouxo xal iv xat?
roXixeian ^at'vExar ou yap xtu.5xat 6 u,t)Ssv
iY
a6v f*>
xotvui Ttopt![ti)v xb xotvbv yap ot'Soxai to xb xotvbv eusp-
36 ys^ "^'
^
T,
,
u
^l
8i xotvdv. Ou
y*P
eotiv Sua
XP1~
u.aTt'",Ea6ai drcb twv xoivojv xal xiu-auOar h Team yap
xb eXaxrov ouoet? &Tcou,Evet. Ttji Si| icEpt ^pr)u.axa
IXaxxouuivo) Tt^v drcovtu.ou<ri xat tw SwpoJo'xo) ^prj-
u.Ta' to xar' djtav yap iitavtoot xal crw^et tJ)v iptXfav,
to xadaiCEp EtpTjxat. OuTb>SJ) xat -tot? avio-ot; ou.tXr,Tov,
xal tw ilf
y
pr,u.aTa wepeXouuivto y| et; apfrf;v Ttu,T)v
dvxaicoooTEOv, avrajcoStSdvTa to v5Ejrd(vov. To
ouvaxbv yap t) ipiXta iTti^Tet , ou to xbt' ajt'av
()
ouoe
yap eotiv it Team , xaOaTcsp iv Tat? Ttpb? tou? Oeou?
U
xtuaT? xal xou? yoveT? oioYt?
yP
"v 1t0T* x
^l
v a5<av
drc&ooiTi , et? euvau.iv Se 6 OtpaTctuoiv irctetxri? iTvat So-
xeT. Atb xav Sd^etev oux i^etvat ulw Tcaxepa aWita-
cSat, icaxpi S' uldv StpsiXovra
y>P
btcoSoteov, ou6ev Si
rcotijo'a? a;iov twv Om|pYu,Evwv SsSpaxEv, wot' del
to d?c(Xet. Of?
8"
d^ctXctat, t^ouofa dtpsivat- xal Ttji
TcaTpl Srj. "Au.a
8'
few? ouoct? tcot' Sv aTcotrx^vat
ooxet \x\ 6jtBp6dXXovTO? u.o/
v
Oripia
wpl?
y
a
P
T
?<
?
u
"
Jam vero in iis quoque amicitiis, qua? in excellentia
quadam consistunt, dissensiones exsisteresolent; |x>stulat
enim uterque plus sibitribui. Quod quum Tit, dirimitur
aitiicitia. Existimat enim et is qui melior est , sibi plus
tribuendum esse : ( bono enim viro plus tribui solere : ) et
similiter is quoque, qui utilitatum auctor est majorum.
Negant enim, eum qui sit inutilis, irquain partem perci-
pere oportere. Omnino enim munerarius qtiidam (wnsti-
tueretur amicus superior alteri, si non merilo operum
respondeat ab aroico fructus. Arbilrantur enim. ut in
societate pecuniaria plura aufenint qui plura in societatem
attulerunt, sic et in amicitia fieri oportere.
Egentis au-
tem et deterioris contraria est opinio. Esse enim boni
amici, egentibus opitulari, eaque qua? desiderant suppe-
ditare. Quid enim juvat (inquiunt) viro bono aut po-
tenti amicum esse, si nullum ex eo fructum sis conse<:u-
turus?
(2)
Ac videtur aequa utriusque esse postulatio
, et
utrique ex amicitia plus tribui oportere , sed non ejusdem
rei ; verum meliori quidem et ei qui virtute pracstat,
plus
honoris; egenti vero plus emoluments Virtutis enim
et
beneliceutia' pracmium est lionos ; egestatis autem subsidium
lucrum. (3) Atque etiam in omni reipublica; administranda;
loruia ita sese res habere videtur. Non enim bonore aflici-
tur is qui nihil boni confer! in rempublicam. Nam quod
publicum est, ut commune, ei tribuitur, qui de re communi
et publica bene meretur. Honos autem res communis est
:
non enim quacstum facere e republics et honore simul affici
licet. Nemo enim omnibus in rebus suam conditionera de-
teriorem esse patitur. Itaque illis qui circa quaestum sunt de-
teriore loco, honorem tribuunt : contraque iis qui Incro.ca-
piuntur, pecuniam. Dignitatis enim et merili ratio amici-
tiam exaequat et cooservat , at diximns. Sic igitur etiam eos
qui non sunt aeqtiales , alterum cum altera agere par est. Et
qui vel pecunia vel virtute auctus et ornatus est , is alterum
honore remunerari debet, id saltern referens, cujus red-
dendi facultatem habet. Id enim quod prsestari potest
,
amicitia desideratac requirit,non quo quisque dignus sit.
(4) Nam hoc ne potest quidem in rebus omnibus effici,
uti in honoribus iis quos diis imroortalibus et parenlibus ha-
bere solemus. Nemo est enim qui honorem iis dignum
tribuere possit : sed qui eos pro viribus et facultatecolat,
is probus et pius esse pntatur. Eamque ob rem videtur pa-
trem abdicare fiiio non licere; sed patri (ilium iuaxime.
iquum est enim , ut, qui debet, reddat. Quidquid autern
fecerit lilius , nihil beneficiis a patre acceptis dignum fecerit.
Semper igitur debebit. lis vero quibus debetur, dimittendi
ac liberandi debitoris dalur potestas. Ergo in patris hoc est
potestate. Et vero nemo pater fortasse discedere a filio
velle videatur, nisi ab co qui improbitate sit nimia, (4am
Digitized by Google
104 HBIKQN NIKOMAXEIQN 9,
a. (1103,1164)
T.xrfi
^tXta?TT,v ETCtxouptav avQpwirtxbv iti\ oitoOeiaOai.
Tw 8i (jeuxtov ?, ou ffirouSambv to eTtapxitv, pwY_8r,pw
ovTt

eu mta/iv ykp ot noXXot BouXovTat, to 8s tcoieTv
eeuYOuetv t>) AXusiteXei;. Oept |uv ouv toutidv eVt
6 TOCTOUTOV elpTjcOo).
prater amicitiam naturalem humanum quoque est , auxi-
lium non aspernari. At vcro films is qui sit improbus,
ant fugiet maxime, ne patri cogatur opitulari, aut eerie
noD admodum , ut id facial , laborabit. Plerique enim
beneficium accipere volunl; dam non volunt, quod id ait
utilitatibus contrarium. Ac de his quidem hactenus.
LIBER IX.
CAP. I.
'Ev itotroi? 8i TaT? avopioioEiSeat <{>iXiat<; to avaXoyov
tad^ct xat atoet tt,v ipiXtav, xaOdirsp e(pr,Tat , oTov xai
ev TT, iroXtTtxij tw o-Xutoto'uw ovti twv U1toSr)[XaTO)V
auioifif, y'vetoi xaT* o;i'av, xat Ttj> utpavtr, , xa\ toi?
10 Xot7tot;. (s) 'EvrauSa (tiv ouv icticdpiorsi xotvbv pui-
Tpov to vopuajxa , xat irpb; touto 8^| iravTa avatpepe-
Tat, XSI TOUTtd p^TpElTai' EV SI T?j EpWTlXrj EV10TE JiEV
6 epacm;;
f
xa^" ^Tl OrrcptpiXoiv oux avTitptXeiTat,
ouOsv E/oiv <ptAr,TOv, el o&Tbx; txw/vt, TtoXXdxi;
8'
6 ipto-
16 (xsvo<; 6rt irpdxepov EitaYytXXdftEvo? itavTst vuv ouSsv
farceXei.
(3)
2u[i6ixvet 8e xi ToiauTa , faetSiv 6 pulv
Si' rjSovrjv tov iptojievov tptX5), 6 8e Sia to ypj]ot[xov
tov ^pao-njv, tutb SI jxrj du.ipo7v uTrdpy^r;. Ata tbuto
Yp
tri? tpiXia? ouotji; StdXumi; yi'veti
,
s'tteiS&v jx-Jj yi-
20 v7]Tai tov evexa e'tptXouv 011 yap auTOOc earepyov aXXa
t4 uirctpyjavTa , ou po'vtput ovTa

Sib Totaurat xal ot
iptXtat. 'H Se twv #
(
&Gv xaO' aWiv ouaa u.evci, xa-
Odirep tipTiTai. ()
AiatpfpovTat Si xai 6rav ecepa yi-
YVTjTIl auto?? Xsl (XTj WV 6p5YOVTaf opiotov
Y*p
t$
J5 ttrjOev -fywAzi , Stbv ou ^tsTat u.i| Tuyvdvrj , oTov
xat tw xt6apw?ijS 6 EiroYTEXXdu.vo? , xat Sato aWtvov
aOEtEV, TOaOUTt;) TcXeIW el? *>
8'
aTtatTOUVTl TO? uito-
OyTESEi; av6' ^Sov9j? {jSovijv aTrooEiojxivat e^r). El
(xlv ouv IxBTspo; touto 6ouXeto, txavbi; av tTyev el
>o 8'
6 uiv te'p'|iv 6 8J XE'pSo;, xat 6 uev E^et 6 Sk jxt], oux
iv EtT) to xara t^,v xotvojvtBv xaXtof 5v yip Seo'jievoi;
TUY/dtvet, toutoi? xbI itpoffi/et, xaxetvou
y
X
<
*P
tv
TBUTa oo')aet.
(5)
Tr,v et^t'av 8s itOTc'pou Ta;at 5Tt
,
tou TpotEutsvou rj tou TtpoXa6dvTo; ; 6 yip itpo'teptEvo?
J5 sotx' 7riTpEittv EXEtvo). "Orep ^aot xat ITptoTaYOpav
^otEtv Ste
Yap
8i8d;Eiv aotiitote, Titx^ffat tov [xaddvTa
exsAeuev Saw Soxei a;ta EictUTao'Oai , xat eXauSave
toiioutov. (e) 'Ev Tot<; Toioutot?
8'
ivtot; aps'sxet TO
fitffOb;
8'
avSpt . Oi 8i irpoXaptfiavovre? to dpvuptov,
40 EtTi |xr,0iv itotouvTE? 5v E^aoav, Sia t4 OTtipSoXai;
itov titaYYEXtwv, cIxo'tio; iv
^Y
x'vl
l,
ua"
Y'
VOVTe"' ou
yap littxeXouotv fi wptoXoYJitrav.
(7)
Touto
8'
feu;
Ttotetv ot GOtptGTat BVBYxdsovtai 8tot to ptr)8eva av 8ouvat
opvuptov 5v intoTavTat. Outoi jxiv ouv tov eXi6ov
5 tov utoOdv, pii) 7totouvT elxoTb>( v ^YxXiiptaotv eictv
sv ot; 8i u^i YtY
veTat StoptoXoYia ty;? OicoupYta?, ot
U5V si' utou? Ttpoi'EUEvoi Etpr,TBt Sti dvtYxXr,TOf
to'.ut/) vip -}] xbt* dperfiv ^tXta. Tv^v daoiG^v Te
XGtYjTEov xatct tv^v Ttpoaipefftv oCtyj
y*P
tu 91'Xou xat
In omnibus autera dissimUium amicorum amicitiis ratio-
num similitudo amicitiam exaequat et conservat, ut dixi-
mus : quomodo etiam in re civili sutori pro calceis retribui-
tur quod convenit, et textori et ceteris item artificibut
atque opificibus.
(2)
Estque ad haec mensura communis
comparata minimus : ad bunc omnia referuntur, et hie
omnia metitur. In amatoria vero amicitia queritur interduro
araator de eo quem amat, quod quum eum ipse deamet,
illesibi mutuo non respondeat in amore, ipse forte nihil in
se habens amabile. Saepe autem etiam is qui atnatur, de
amatore queritur, qui quum antea omnia promitteret, nunc
nihil praestet.
(3)
Atque accidere taliatum solent.quum
amator eum qui colitur, propter voluptatem amat; ille
amatorem propter utilitatem : et baec utriinque non con-
gruunt. Nam quum istorum causa amicitiam illi coierint
,
dirimitur haec turn, quum ea non pnestantur, quae ipsis erant
causae diligendi. Non enim alter alteram diligebat, sed
bona certa alterius alter, quo; stabilia non sunt. Quamob-
rem tales, quales dictum est, sunt et amicitia) istx. At vero
ea quae ex morum virtutc proficiscitur amicitia
,
quum per
se sit, manet, ut dixiinus. (4) Dissident autem inter se amicr
etiam, quum alia, et non ea quae expetebant, consequun-
tur : perindeenim est, ac si quis nihil consequatur, id quod
cupiebat, non consequi. Quale illud est quod de citharoedo
jactatur, cui is qui promiserat, quanto melius caneret,
tanto se plura daturum , mane promissam mercedem cxi-
genti, volnptalem se pro voluptate reddidisse respondit.
Sane si hoc volebat uterque , satis illi factum esset. Sin bic
oblectationem , et ille quantum petebat; et hie habet quod
Toluit,ille non habet : non fuerit rite satis factum. Nam
quibus quisque eget, ad haec animum refert , illorumque
gratia haec, quae habet, daturns est. (5) Sed aestimatio
ejus quod convenit, utrius est? ejusne qui ante dedit,
an ejus qui antea accepit ? Nam qui dat prior, rem per-
mittereilli alteri videtur. Quod aiunt et I'rotagoram facerc
solilum. Quum enim docuissvt aliqua, eum qui didicorat
jubebat post modo aestimare, quanti esse judicaret ea quae
didicisset : et tantum auferebat. (6) In lahbus autem placet
illud nonnullis, Dicta viro merc.es ab amico . Qui autem
praecepla peennia nihil eorum quae promiserunt prostant
,
propter immoderatam scilicet promissorum magnitudincm
,
tuerito accusantur. Non enim persolvunt ea quie promise-
runt. (7) Atque hoc sophistas fortasse faccre necesse est,
propterea quod nemo in ea quae illi sciunt ,
nectiniam im-
pensurus sit. Hi igitur, quia ea
,
quorum causa mercedem
acceperant , non faciunt , non immerito accusanlur. Intel
quos autem nulla intercedit pro opera atque officio mer-
cedis pactio , ex his illi qui de altero propter ipsum priores
bene merentur, non solent criminationibus esse obnoxii,
ut ante dictum est. Talis enim est ea quae virtute consti-
tuitur amicitia : atque hie itaest facienda remunerate,
ut est hoc instituto dignum. Hoc enim et amici et w-
Digitized by Google
(IIG4,I1M) ETHICA MCOMACHEA. LIB. IX. CAP. II.
x5j< apEx9j. Ouxw o* eoixe xai xoic yiXoaotpiac xot-
v*jv^<7osiv ou yip icpo? /p^|*a6' fj a;i'a (UTpettat, xtu.i]
t' itrdppaxo? oux av yevoixo , bXX' iuw< Ixavdv, xaOairtp
xai icpbc deou; xai itpo? vovei?
}
~o IvSe^o'juvov.
(g)
M^
e> toioutrn
8'
ouov)? x9j<; Soo-ew? 4XX' liri xm
,
(xaXtaxa
fiiv {w? 3ei tJjv dvxaitdSoaiv YivvsaOai Soxouoav <i(x-
<f<xv
xat' a(av tTvai- (! 8k xouxo (XT) crupiSafvoi , ou
fjtdvov avayxaiov SdS'etfiv av xbv itpcey^ovxa xdxxsiv,
dXXot xai Sixaiow Saov yap oSto; u>cpiX]]97) f| dvO' Strou
10 tt)v fjOOV^v sJXex' dv, xoaouxov dvtiXaScov i^Ei tjv irapi
xouxou &\iav xai yip iv xoT? omoi; o8xw ^atvExai yi-
vojicvov,
(9)
eviavou t' siol vd,uot xwv txoucruov ou(x6o-
Xatwv otxa; [x^| tlvat wc Se'ov, 5 lirioxeutrt, StaXuOrjvai
itpoi; xouxov xa6ditEp txotvwvT,uiv. li yip iTtExpdjpfrr),
15
toutov oiExai StxatdxEpov slvai xa;at rou EictxpEilavTo;.
Ta iroXXa yip 06 xou foou xiu-waiv ot syovxe; xai ol
pouXduEvot XaStTv x& yip oixEta xat & oiSdaaiv Ixa-
oroii; <patvetat iroXXou dijia. 'AXX' 8u,w? ^ du.016^)
yiVEXat 1tpO X090UXOV Soov BV XOTTWO'tV ol Xau.avovxE?.
80
Aet
5'
iw; ou xoaouxou xiu.av 8*oou lywm tpaivexai djiov,
dXX' Scrou rpiv i'ftv* ixiiia.
IC5
tutis est. Kademque ratio videtur corum esse
,
qui pliilo-
sophiam communicarunt cum aliis. Neque enini sapientue
aslimalionem pecunia metiri potest , neque ullum pretium
paris momenti reperiri queat : ac fortasse satis esse debeat
id quod facultates patiuntur, referre , ut et in diis el paren-
tibus colendis res habet.
(8) Ubi vera non hoc modo neque
hoc animo beneflcium confertur, sed remnnerationis spe
:
nihil aequius quam ul mensura remunerations statualur se-
cundum id quod utrique parti videatur. Quodsi id locum
non habere contingat, non modo necessarium, se<l etiam
justum videatur, ut is qui prior acceperit, quantum sit
reddendum
,
prafiniat. Quanta enim utilitas huic allata
est, aut quanti voluptatem emisset , si tantuni vicissim ac-
ceperit alter, justum pretium videbitur ab hoc esse conse-
secutus. Nam etiam 111 rebus venalihus hoc idem videmus
factitari.
(9) Et quibusdam in loris leges non dant con-
tractuum voluntanorum judicia et actiones, quasi opor-
teat, cujusquis lidem secutus est, cum eo sic, ul con-
traxerat, decidere. Nam cui permissum est, eum juslins
esse arhitrantur, quantum sit reddendum, pracstituere
,
quam ilium qui permiserit : quuin ita comparatum sit, ut
pleraque non tantidem .Tstiniont ii qui liabcnt
,
quanti
,
qui
ea accipere volunt. Sua enim < uique et qua; quisqiie dal
,
cara habet magnique aestimat. Verum eo non obstante re-
muueratio fieri debet ad vstimationem ejus qui acceperit.
Interea est illud tenendum, videri rectum, ut res a-stiinetur
ab illo non ex sensu ipsius eo qui est
,
quum jam rem habet,
sed ex illo, qui erat, priusquam earn adipisceretur.
CAP. II.
'Aixopiav
0'
t/tx xai xi xoiauta , oTov iroxtpa SeT
iravxa x*> itaxpi a7toveu.eiv xai icEt'6eir9at,
^ xau.vovxa
jiiv laxpto iwiirctov, (rxpaxriYOv 8k ^tipoxoviov xbv
X TtoXejAixdv 5
4
u.oiuk 8k tpiXw u.SXXov -J) <nrou3a(o) uixr,pe-
tijts'ov, xai tifpYEXT) atvxaitoSox^ov ^apiv (iSXXov rj
Jxatpto icpoETt'ov, liv iu.!po7v (jl-Jj lvSE^r,xai. (a)
T
Ap' ouv
iravxa xa xoiauxa dxpiSfi; txlv oiopi'aai ou ^aStov;
iroXXi?
Y"p
xa^ itavxoi'a; /zi 8ia<popac xai u.eye'6ei xai
JO (iixpdxi)Ti xai xw xaX> xai avayxatio.
(3)
"Oxt
0'
06
jtavxa xw auxw airo8oxEov, oux iorfKov. Kal xi? u.ev
EuEpYEiriai; avxaTtoo'oxe'ov w? fal xb ixoXo u-aXXov
^
jfa-
pioxiov ixaipoi?, xai wcntEp SavEiov, o> 3eiXei airo-
Soxe'ov u.5XXov y| ixaipo
4
) Soxeov.
(4)
"low; o' ouoi
J8 XOUX' itl, oTov XW XuXpwOEVXl TXBpl X)(JXWV WOXEpOV
xbv Xuodusvov dtvxtXuxpwxEOv, xav boxmouv
f
t
,
?, xai
(iTi IaXo)xdxt aicaixouvxi 31 a7to8oxsov, 4) xbv iraxspa
XuxpwxEOv; Sd^stE ykp av xai lauxou u.aXXov xbv ira-
xipa. (&)
"OixEp ouv Etpi^xai, xaOdXou ptiv xb 39stXr,u.a
40 5ito3oxe'ov, lav
8*
uTXEpxEi'vi]
^
Sdffi; xw xaXw J| xw
dvaYxaiw , irpb? xaux' dTtoxXtx^ov ivfoXE
fkp
ou8* lerxlv
ictov xb x4,v Ttpouitap/^v dlpie{<j/aa6at , iicEioav 6 u.ev
OTCouoatov elow? e3 ixomiot)
,
xw 8s
^
avxaTtdSoct? y'"
yvT,xat, 8v o?Exat u.oy_9r,pbv eTvoi. OuSe yip xw 8a-
*
vEtiravxt Ivioxe ivxiSavsioxsov i u.ev
y^P
oIouevo?
xopusTcOai I3bvei?ev eiiieixei ovxi, 6
8'
oux iXiri^Ei xo-
[mTcOat itapi icovnipou. Eixe xoi'vuv x5j aXriOEia
oCxw? iyti, oux foov xb d^iwixa

eix' e/_ei pisv u.-}| oSxoj?
ofovxai Se', oux bv Sd^auv axoira zoiEtv. (e) "O^Ep
o o3v iroXXdxi? sfprixai, ot itEpl xl itaOrj xai xa icpa^Ei;
XftfOl O(lo(w( I^OUCl X0 wpiffjAEVOV xot; ITEpl a EtOlV.
*Oti (iiv ouv ou xauxi i:5<riv ditoSoxEov, 0O85 xw icaxpt
Sed hujusmodi quoque qutesliones in controversia ver-
santur : omniane patri sint tribuenda , eique in omnibus sit
obtemperandum ; an morbo laborans quis medico potius
parere debeat ; in imperalore item creando viro rei militaris
perito potius suum dare sufTragium . ilemque amicone po-
tius
,
quam viro bono mos gerendus sit ; et eine
,
qui bene
meritus est
,
gratia sit referenda potius
,
quam sodali donan-
dum , si utrique satisfied non possit.
(2) Haec omnia subli-
liter et enucleate distinguere haud dubie dilTicile est mul-
tum enim varieque difTerunt inter se ista et magnitudine et
parvitate , et bonestate et necessitate. (3) Et interim ta-
men pro cerlo habendum , non omnia uni eidemque esse
prtestanda, beneficiaque potius iis, a quibus acceperis,
esse referenda, quam sodalibus gratificandum : sicut mu-
tuum ei, cui debetur, reddendum est potius, quam so-
dali donandum.
(4)
Atqui fortasse ne hoc quidem etiam
sequendum sit semper : verbi gratia , utrumnam qui a prte-
donihus redemptussit, ilium qui redemerit, captum vicis-
sim, redimere debebit, quisquis sit; aut non capto etiam
illi.sed repetenti, quod impenderit, reddet : an pattern
captivum redimere potius debebit? Nam pat rem potius
quam vel se ipsum redimere debere videatur.
(5)
Quapro-
pter universe quidem sanciendo , dicendum : id quod debe-
tur, reddendum esse, ut diximus : verumtamen si plus vel
lionestatis vel necessitatis habeat , dare alii
,
quam illi red-
dere , unde acceperis , ad lisec oportet esse propensiorem.
Interdum enim ne acquum quidem sit , ei qui alteri prior
dedcrit beneficium
,
gratiam alterum referre, ubi videlicet
i lie stiens hunc esse virum bonum , beneficium in eum con-
tulerit ; illi auteni gratiam referens hie alter, hominem im-
probum ornaturus esse videatur. Nam ne ei quidem in-
terdum, qui mutuum dederit, mutuum vicissim dandum
est. Ille enimexistimans, se suum recuperaturum , mu-
tuum dedit bono viro : hie autein ab tmprobo sese re-
cuperaturum esse non potest sperare. Sive antem re-
vera ita se res habet, minime a?qua fit postulatio : sive.
aliter est, et existimatur tamen ita esse , non fieri illud ab-
surde videatur. (6)
Quod igitur sa?penumero a nobis di-
ctum est, omnis qua? in perturbationibus et actionibus
explicandis vcrsatur consideratio , niliilo magis ccrta aut
definitaest, quam ilia, in quibus versatur. Non eadem
igitur omnibus esse tribuenda, neque patri omnia, quern-
Digitized by Google
10G
H0IKGN MKOMAXKIli.N 0, y-
(mm)
irdvxa , xaSarcsp ouos tw Ail Outxai , oux dS7]Xov
(7)
sitsl
8'
exspa Yovetiat xal dSeXcpoi? xal sxatpot; xal susp-
Ys'xai?,
Ixacxot? xa olxEta xal x& apuoxxovxa dirovs-
u.r,Tsov. OStw Si xal irotsTv (paivovxaf si? Yoijiou?
6 jxev
Y&p
xaXotiai tou? ouyy6V'?' toutoi? yip xotvbv to
Ye'vo? xal at irspl xouxo 8^ irpdSsi?* xal si? xi xi^8t| Si
pidXtsx' oiovxai Ss!v tou?
uYY
ev"<
aTravtSv Sti tbuto.
(s) Aoitte
8*
av Tpo^ij? (iiv yovsuoh SsTv jxaXtut' sVap-
xeiv, w? SosiXovxa?, xai toi? aiTtoi? tou elvat xdXXtov
10 vj iauxot? si? TauV iTtapxsiv. Kai ti(j.^v 8e yoveuoh
xaOanep 8soi? , ou itacav 8s* ouos
Yap
t^v aurijv itatpl
xai u-TjTpi
-
oio' a3 t^v tou ao^ou
%
tou o~Tp,aTi]You
,
aXXa xi|v itaTpix^v, 6u,oiw? Si xai d|v u.T,Tptxijv.
(9)
Kai itovtI 8s T<j> irpso6Wpo> Ttu.^v rJ|V xa9' *)Xi-
15 xiav, uiravaffxaost xai xaxaxXiost xai toT? toioutoi?.
IIpo? srat'pou;
8*
a3 xai aSsX:pou? itappTjsiav xai
aitdvTWv xoivoTTjTa. Kai ffUYYeveoi S-)| xai tpuXe'Tai;
xai icoXtTai? xai toi? Xot7toT? diraoiv del itsipaTs'ov to
otxetov aitovsjlsiv, xai UYxp(vsiv toc ixdoroi? &7rdp-
20 j(ovra xax* olxstdxTjxa xai dpeT^v
^
yf.p9jo-iv. (10)
Twv
uiv o3v 6jxoYtvSv p^fwv
?] xplm? , xwv 8s Sia<pspdvxo>v
lpY<o8eoTepa. Ou jijiv Sid
y
xouto ditocTaTsov, dXX*
we av evSt/ivtau, o8tw Siopio-Tsov.
admodum neque Jovi omnia immolantur, non obscurum
est.
(7)
Quoniam autem alia atque alia parentibus, ct
fratribus, et sodalibus, ct bene meritis debentur : sua cui-
que et accommodate sunt tribuenda. Atquc ita sane ho-
mines facere videnlur. Ad nuplias enim cognatos vocant.
Nam quum bi genus kabeant cum ipsis commune, erunt quo-
que, quae in hoc versantur, actiones communes. Atque ob
eandem causam existimant , cognatos maxime funeribus et
parentalibus interessc oportere. (8)Cetemm filiiparenti
bus maxime victum suppeditare debere videntur, tanquam
debitores; et quum pulchrius adeosit, iis, perquos sunt,
quam sibimet ipsis, hujusmodi rebus suppeditare. Prav
terea honos |>arentibus ut diis est liabendus; sed non qui \ is
honos parentibus : nam nee palri idem, qui matri ; sicnti non
etiam sapiente autimperatore dignus.sed paternus : itemque
matri maternus.
(9)
Omni autem aetate grandiori pro a>tate
honos tribuendus est , ut ei assurgamus , ut de sede et atcu-
batione honoratiore decedamus, el cetera hujusmodi prav
stemus. Sodalibus autem et fratribus inter ipsos oralionis
libertas omniumque rerum communitas esse debet. Po-
st remo ut cognatis, tribulibus, civibus ceterisque omnibus
suum cuique jus suumque honorem tribuamus, danda opera
est , conferendo inter se et perpendendo, quae cuique in-
sunt ratione necessiludinis , etvirtutis, vel usus. (10) Ac
de genere conjunctis facilius judicari potest ; de non con-
junctis difficilius. Non tamen idcirco desistendum est , sed
inter se, quoad ejus lieri potest , discernendi sunt.
CAP. III.
"K/ei
8'
airopi'av xai irspl tou SiaXu<r8ai t&? (ptXt'a?
45 rj u-J) 7cpo? tou< (*)) Stau-svovTac. H irpo? y.kv too?
81a to -^p^oifiov ri
to f,Su (pi'Xou? ovTa; , Arav u.y)XSTt
tout' E/wdiv, ouSsv aroirov StaXusa8at ; ^xst'vcov
Yp
^sav oiXof 5v d7coXiTOVTWv euXoyov to
u^i
tpiXtTv.
'EYxaXE'seie
8'
dv ti?, si Sti to ^p^aiu.ov r) to f,8u
30 aYaitSv
irpoffsitoieiTO 8ii to
rfio^'
fesp
y^P
^ dpy_?j
Ei7cou.Ev, itXsTffxai Siaipopai Yfyvovxat toT ipiXoi?, 6rav
u.j 6u.oi'(.)c otwvTai xai <oai ^iXot.
(2)
*OTav (xsv ouv
3iat}ius6TJ ti< xai uicoXdfii) epiXetoOai 8ii to
^80?,
ui)8sv toioutov ixsivou wpdxTOVTO? , lauxby atttSx' dv
fc Sxav
8'
6itb ttj? exsfvou irpoicot^o"EU)? diraTT|8ri, Stxatov
^YxaXsTv tw dicaT^oavrt , xai pSXXov r, toT; to vd-
u.tou.a xi68riXsuouo-tv, Saoi itepi TtptuoTspov ^ xa-
xoupYfa. (3)
'Eav
8'
diroSE'^rjTai 6? oybOo'v, YSvtjTai
Si (xo/Oripb; xai Sox9j , 5p' et (piX)TEOV ; yj ou Suvbtov,
40 siitsp u.^ irav ^iXr,TOv dXXi TaYa6dv ; outs Si !ytXr)TS0v
ovr,pbv outs ost* a.iXondvipov y?
ou
p}
Etvai, ouS'
SiioiotioGai tpauXw
-
stprjTai
8'
fitt to $u.oiov tw 6u,otw
otXov
T
Ap' o3v eu8uc SiaXuT^ov ; fi ou irao-iv, dXXi toij
aviaTOi? xaTi t>,v u.o/0Tip{av; i7tavo'p8&Kjv
8'
s'jrouo-i
u [iSEXXov por,8Y)TE'ov si to rfiot
f, Tr,v ouaiav, $<to> Ss'Xtiov
xal ttj? cpiXi'a? otxstOTspov. Ad^sis
8*
av 6 8taXudu,s-
vo? ouSiv awnov iroisiv ou
y*P
toutoj
^
toioutw <p(Xoc
vjv- dXXotw8svTa ouv dSuvatwv dvaowsat dstaxaTai.
() El
8'
6 aiv Siauivot, 6
8'
s'ltisixs'sTspoc
y'Y
70" xal
M roXu StaXXaTTOt x?j dpsxij, apa yprjffxsov ^(Xw, ?, oux
evoe'/exbi; h u.EYaXr) Si 8iaordi u.dXio-xa Sr.Xov
Y'-
vixai, oTov ev xai? iratStxai? (piXi'ai?
-
cl
Yp
8 usv Sia-
Est autem qtiaestio ac dubitatio subdiDicilis de dirimendis
aut non dirimendis amicitiis cum iis qui iidem non perma-
nent
,
qui fuerant. An vero inter eos, quorum amicitiam
utilitas aut jucunditas contraxit
,
quum utiles aut jucundi
esse desierint, discidium nasci nihil est absurdum ? Ilia-
rum enim rerum erant amici
,
quibus deficientibus si jam
desinant amare, non sit minim. Merito autem quis eum
accuset, qui, quum utili aut jucundo ad amandum du-
catur, simulet se inoribus et virtute ad id excitari. Nam
quod initio diximus, plurimse inter amicos dissensiones
oriuntur, quum non ita , ut existimarunt alteri, sunt ipso-
rum amici.
(2)
Quum igituraliquem sua fefellerit opinio
,
existimaritque se propter mores diligi , alter autem nihil
cjusmodi ostenderit, de se ipso queratur. Quum vero il-
lius simulatione in errorem inductus ac deceptus fuerit,
merito jam isaccusandusest, qui fefcllit ; tantoque magis
iis qui nummos adulterant, quanto pretiosiore in re hoc
malefic ium versatur. (3)
Sed si quis in amicitiam recepe-
rit aliquem ut virum bonum , et is malus cvaserit aut eva-
sisse videatur, iitrum etiam nunc amandus est? An hoc fieri
non potest; si quidem non omnis res amabilis est, sed ea
demum quae bona est. [Neque vero quisquam viliosus est
diligendus.] Non enim oportet rerum malarum studio at-
que amore teneri, neque item improbi hominis similisefflci
aliquis debet. Supra autem dictum est, similiamicum esse
simile. Utrumnam ergo statim discindendae sunt istx ami-
ci tiae ? an non cum omnibus , sed cum iis demum
,
quorum
hnprobitas insanabilis est? lis autem qui corrigi possunt,
succurrendum est, multo magis ad mores, quam ad fortu-
nas et facultates : idque eo magis
,
quanto hoc melius ami-
ciliaeque convenientius est. Videatur tamen
,
qui sese a
tali amicodUjungit, nihil absurdi facere : non enim huic
ut tali amicus erat. lgitur immutatum Testituere ac servare
quum non possit , sese ab eo merito segregat. (4 )
Jam si uno
manente qui fuit, alter longe melior fiat, mulloque virtute
superior, etiamne turn eo amico utendum est? an hoc fieri
non potest ? ceterum in magna distantia id maxime perspicere
licet : ut in iis amicitiis, quae a pueritia constitutes sunt. Si
Digitized by Google
(l 165,1166)
[itvoi xrjv Stdvotav TtaT;, 6
8"
dvjjp eitj olo; xpdxtaxo?,
kSm; av Etsv (ptXoi |X1]t' dpEaxdiiEvoi xoi; auxoT? [ir,x
yoipovTs; xai Xurouu.evoi; ouoi yip Ttepi dXXr,Xou;
Tat>6* 6itdpt auxotc , oveu Si xouxuv oux 3jv ^iXou?
6 ttvac auu.6touv
Y^p
*uy. oTo'v ti. EfpTjxai Si irspi
touxwv. (s) Ap' ouv ouOev dXXotdxEpov irpb; auxbv
exxeov v) ei fir| lyzyovu <j.iXo? [xr,Senort; rj Set |ive(av
iyeiv xt)? Yvopiev7){ <ruv7)6eix(, xat xadairtp 91X01?
(iaXXov $ SOvstotc olopieda Sctv yapi^EaQai, oilxw xai
10 xoT? ytvoyJvois dirovEu.r,xov Tt Sta xr\v
7rp<>YY
VT
l!*'
vr
i
v
cptXiav, dxav u.i| it' unepSoXV u.oyj)ripia; f, StdXusii;
YevTitai;
ETHICA NIC< MACIIEA. LIB. IX. CAP. IV. 107
Ti siXtxa Si xa irpbt xou; iptXouc, xat oT? at :ptXtat
bpt^ovrat, eoixev ix xwv Ttfbi iauxbv IXniXuGtvai. Tt-.
it
usact yap ytXov tov fiouXdu.svov xai itpdxxovxa x&yaik
9, xa smvduEva ixstvou cvtxa,
^ tov |iouXdu.vov etvat
xat t,v xbv cpi'Xov auxou
X"P
lv'
^"'P
a'
(
x
1
T
'P
e
*
W
P<
t& xExva iKirdvdaat, xai xwv cpiXiov ot irposxsxpouxdxE?.
Ot Si xbv ouvStaYOvra xai xauxi afpoufisvov, t| xbv
jo
suvaXfOuvxa xai aruY/at povxa x <ptXw
*
jiaXiaxa Si xai
xouxo itEpi xa$ u.r,xpat auuSaivst. Touxwv 8s Ttvt
xai xr,v (piXtav bptjovxat. *<() Ilpb? iauxbv Si touxwv
Ixaaxov xio ETttsixtT Imapy11, toij Si XoitcoT?
, 7) xoiou-
toi ujtoXaixSavouotv ttvat. Eoixe yap, xaOaKep ctprj-
Si
xat , uixpov txdaxw Y| dperJ) xai 6 OTtouSalo? elvat.
(3)
Outo( yap bptoYVbiptovEt iotuxtT) , xai xwv auxwv dpe-
jExat xaxa iraaav xr,v ij/u^v, xai pouXsxat Si) iauxw
zaytxQk xai xa (paivdixeva xai irpaxxti (xou
Y^p
aYa9ou
xaYaObv StaxcovEtv) xai lauxou ivcxa
*
xou
Yap
Stavo*)-
30
xixou yapiv, 6*7tEp Exaoxo; Etvat SoxeT. Kai Rv Si
SouXsxat ixuxbv xai aw^saOat, xat fiaXtaxa xouxo
^povEt

aY6bv
Y^p
fy ff itowSatw xb e (vat.
(4) "Exasxos
S' Jauxw pouXExat -ziyxQi
,
Yevd|Uvo( S' dXXo; ouSEi? ai-
pETxat itdvx' e/eiv sxEtvo xb y'vouevov ij^Bt
Y^tp
xai vuv
v,
6 6eo< xaYaOdv, aAX' wv xt t:ox' Edxtv. Ad;ett
8'
av xb
vootiv exavxo; slvat, 7) udXtaxa. (&) SuvStetYttv xe
6 xoiooro; lauxw SouXtxat- jjSeai;
Y^p
a"T0 totet* xSv
ts
y*P
~stp*Y('vwv iittXEpiCEtt at jj.vrju.ai, xai xwv
[ieXXovtmv eXttiSe? aYa6at* at xotauxat S' <)SEtai. Kai
10
8iipr,aaxti>v
0'
cuitoptt ttj Stavota, ffuvaXY't te xat
owijSETat jxaXiaO' sauxw' irdvxoxE
yP
^'Tl T0 "T0 ^u
"
irripdv xe xai r,ou , xai oux dXXox' aXXo
*
du.ETa(xAr,TO?
Yap
to? eItxeiv. To) Stj itpb; auxbv fxaoxa xouxtov uirdp-
/eiv x(j> inutxei, icpbt Si xbv cptXov i'/iv* wcntEp icpb(
,
lauxdv (i'ffxt
Yap
6 ^pXo< dXXo< auxd?) , xai i, <ptXa touxwv
tlvat xt Soxet , xai ^(Xoi oT; xau6' &Trap^et.
() IIpb{
a&xbv 5k TtdxEpdv 2otiv t) oux l<st\ tpiXta, dtpeia6u> exct
xoo itapdvxo?
*
Sd^eu S'Slvxauxr) Etvat tptXta,
^
io-ci Siio
r, ttXeiw Ix xwv EtpTjuivo)V, xai Sxt TJ
&icip6oXrj tt]?
iq
<ptX(a? tt] ttpb; auxbv o;.otouxat. (7) <&a(vExat Si xa
tiprjfuva xai xot< ttoXXoic &Tcdp^ttv, xatitcp oust cpau-
Xok;, TVp' ouv
\
dpE'axouotv iauxot; xai uTtoXauSd-
enim alter cogitatione el animo puer maneat, alter vir eva-
dat quara optimus et prastantissimus
,
qui fieri potest ut
sint amici
,
qui neque eadem probent, neque iisdcm an I de-
lectentur aut oftendaDturf Nam neque ha?c in eorum allcro
erga alteram ioerunt. At sine his fieri non posse at sint amici
,
dicebamus. Una enim mere non possunt. Sed dc his jam
dictum est. (i) Erga talcui vero num quid non alio animo
esse debet, quam si nunquam ei amicus fuisset ? An po-
lius pra?teritje consuetudinis memoria ronservanda est? ct
quemadmodum amicis potius quam alienis gratificari pu-
tamus oportere : ita et iis, quibuscum multus aliquando
nobis usus intercessit, aliquid concedendum est propter
amicitiam pristinam, quando non immoderata qusedam im-
probitas discidii causam praebuerit?
CAP. IV.
Officia porro amicitiarum et ea quibus amiiitia' definiri
solent, ex iis qua? sibi ipsi quisque exoptat ac tribuit,
videntur fluxisse. Eum enim amicum esse ponunt, qui
amicum Ulius ipsius causa bonis ?el iis qua? bonorum spe-
ciem prae se ferunt , ornatum esse cupit , ct ornat ipse. Item
eum
,
qui amicum vultesseet vivere ipsius causa : quem-
admodum matres erga filios afTectae sunt, et amici ii, in-
ter quos aliqua ofTensiuncula nata est. Alii amicum eum
esse volunt
,
qui unaaetatemagit, eandemque vita? degenda?
rationem instituit et eadem studia sequitur. Item eum, qui
pari dolore parique laetitia atque amicus aflicitur. Quod
quidera et ipsum matribus accidit maxime. Atq^ue horum
aliquo etiam amicitiam definiunt.
(2) Porro unumquodque
horum in viro bono inest erga se ipsum : atque in ceteris
etiam, qua sese tales esse existimant. Consentaneum est
enim , virtutem et virum bonum unicuique rei esse mensu-
ram , ut supra diximus.
(3) Hie enim secum ipse concordat
eademque non una aliqua animi parte, sed toto animo ex-
petit; viiltque ea sibi evenire, quae et verc bona sunt, et
talia videntur; ea denique ipsa agit (nam viri boniest,
in eo, quod vere bonum est, omni contentione elaborare)
,
idque sua ipsius causa : niminim ejus partis animi gratia,
in qua cogitandi vis inest
,
qua? unusquisque nostrum vide-
tur esse. Vult praelerea sese vivere et salvum esse , maxi-
meque hanc partem qua sapit et in qua prudentia inest.
Viro bono enim bonum est esse. (4) Sibi autem quisque,
quod est bonum , vult contingere. Nemo autem sibi opta-
rit , ut , si alius quam prius erat
(
melior ) sit eflectus , in eo
quoque statu, in quern transient, eadem, qua? prius habuit
,
turn quoque habeal. Obtinet enim nunc quoque deus
bonum, sed ille immulahilis. Non immerito antem id
quod in nobis inlelligit, unusquisque nostrOm esse videa-
tur, aut quammaxime. (5) Jam vero is qui talis est,
secum vult habitare secumque vivere. Id enim libenter
facit. Nam et rerum actarum memoria est ei jucunda,
et spes futurarum bona : quae quWem etiam est jucunda.
Praeterea rerum plurimarum perceptione et cognitione mens
ejus abundat; doletque et lattatur una secum maxime.
Nam omni ex parte idem ei moleslum est , idemquejucun-
dum, neque alias aliud -. qiium
,
pa?ne dicam, nunquam cu-
jusquam eum pesnitere possit. Quoniam igitur baec singula
viro bono insunt erga se jpsum , estque idem sic animatus
in amicum, ut in se ipsum (amicus enim alter ipse), effi-
citur ex his , ut amicitia quoque aliquid horum esse , lique,
in quibus haec insunt, amici esse videantur. (6) Utrnm
autem cuique erga se ipsum amicitia intercedere possit,
necne , in praesenti quaerere omittamus. Sed certe hacte-
nus cuique erga se ipsum amicitia esse videatur, quatenus
in eo insunt duo aut plura ex iis qua? supra diximus : item-
que quia amicitiam insignem ei amicitia?, qua? cuique se-
cum est, solemus comparare. (7j Videntur autem qua)
diximus, etiam in vulgo inesse, quamvis id sit pravum.
An forte qua sibi ipsi placent et arbitrantur se bonus esse,
Digitized by Google
108
H0IKQN NIKOMAXEIQN
9,
voustv iitttixtTi; cTvai, Tauxi (iexs^ousiv autwv
; etceI
tGv
ft
xoixiStj cpauXtov xai avoaioupYtov ouOevt touO'
uTcap^Et, <SXX' ouSe ipaivETai.
(g)
2y^sSov Si ouSJ Tot;
uXoi
Steips'povTat
Y&p
sauTOtc, xai erepcov piv Em-
* OuuotJuiv aXXa Si fiouXovTai, olov ot axpaTsii;' atpouvtai
Yp
aWt twv Soxouvtwv lauToti; ayaOwv eTvat t& ^Ssa
pXagspi oVra- ot b* au Sil Sttliav xai apytav a?(-
(TTavTai tou itparreiv S oiovxat iautol? PeXtistb sTvat

of? Ss rcoXXa xai Setvl itt'icpaxtai, xat Sik ttjv u.ov9r,-
ic ptav [usouvTat , tptuyouat to rjv xat avatpousiv shu-
tout.
(9)
Zr,TOufft ts ot (xox&Kipot (xeO* 5v o-uvSitjue-
peuffOutrtv, autou{ Se ^euyoostv avautjivrjoxovTat
fip
tcoXXmv xai Suo^eptov, xat T0tau8' frcpa eXici'^ouoi,
xa6' iauTou? ovte?, u.e8' sreptov
0"
ovts? iittXavOavov-
15 Tai. OuOe'v te tptXr)tbv Syovte? ou8lv <p tXtxbv iraoyoust
Ttpo; lautoui;. OSSs 3^| <roYXipoo<"v ouos eruvaXYouatv
ot toioutoi lauTotc/ ffTaffta^tt yip auxwv v)
^UX'W
*a'
to (xiv Sii (jLo^OTiptav aXytt arctyduuvov tivmv, to
S' vJSetbi
,
xai to uiv Ssupo to
5*
ixeXct ?Xxet toffjtEp
o oitxffirwvTa.
(10)
Et Si (t}| oTo'vts |xa Xu^etoOat xai
iJSeoOat, oiXXi u,rt4 pucpdv
fe
XuirsiTat Stt ^s8t|
,
xat
oix av eSouXeto rjSea TauTa YeveoOai auToi- itEtaue-
Xeta;
y&P
t ^atiXot yipouaiv. Ou 8^| (pafvsTat 6 ^auXoc
o05l Tcpb? iauTov jiXtxw; otaxeToOat Sik to (xrjSiv lyEtv
* <piXr,Tov. El Sii to oStw; e^eiv X(av lotlv a8Xtov,
ibeuxteov t};v ptoy8r|piav SiaTETauivio; xai irsipaxsov
iTttsixyj sivat

oCtw
y4p
xai Tcpb; iayxov cpiXtxwc av
eyot xat Iripw (ptXo?
Y
votTO-
(lIM,II7)
eatenus sunt illorum participes? nam in eoram profecto,
qui penitus vitiosi et scelerati sunt, nerainc ista insunt : quin
eliam ne inesse quidem videntur :
(8) ac fere vix etiam in
ullo vitioso. Semper enim secum pugnant ac dissident tales,
aliaque concupiscont
, alia volunt, perinde ut incontinentes.
lis enim rejectis quae sibi bona esse opinantur,
jucunda se-
quuntur, et quae sunt damnosa , sumunt. Alii propter igna-
viam ac desidiam ab earum renim
,
quas sibi optimas esse
ducunt, actione longe se remo?ent. Jam qui multa et atrocia
facinora admiserunt et propter improbitatem in odio sunt
vitam fugiunt, sibique manus afferunt.
(9) Et Titiosi homines
atqne improbi quaerunt quibuscum dies totos traducant;
se ipsos autem fugiunt. Multa enim gravia atque horrenda
recordantur, taliaque altera, quum soli sunt, exspectant;
tantisper autem
, dum cum aliis sunt, obliviscuntur. Et
quum nihil sit in eis amabile , nullo erga se amoris affectu
commoTentur. Non igitur, qui tales sunt , secum ipsi aut
Ixtantur, aut dolent. In eorum enim animo discordiae et
seditiones concitantur
: et una pars propter pravitatem do-
lore afficitur, abstinens a quibusdam rebus
j altera uelatur
:
denique una pars hue ipsum traliit, altera illuc, tanquam
ipsum divellendo.
(10) Quod si fieri non potest ut quis simul
doleat ac lactctur; at certe paullo post, quod tetatus sit,
moarore conficitur, nolitque base sibi voluptatem attulisse
;
malos enim assidue actionum suarum poenitet. Non videtur
igitur homo malus ne in se ipsum quidem amico esse animo,
quia nihil habet amabile. Quodsi ita affectum esse, valde
est miserura
;
acerrima contentione Cugienda improbitas est,
operaque uiii<ui(|uc danda , ut sit prohns. Sic enim et amico
in se ipsum erit animo , cl alii poterit amicus esse.
CAP. V.
'H
8'
euvota ^>tXJa jjiev e*otxv, ou (xj;v iott ys
$
tXta.
so ytveTat yip tuvota xat xpb? ayvwTa< xai XavOavooffa
,
jptXi'a S' ou. Kal irpoTepov ce tbut' Efp7iTai. '\XX'
ouSe cptXr)trt'<; wtiv 06 yap e^ei Stotrao'tv ou5' opE^tv,
-rrj (ptX^o-Et os tbut' axoXou^Et.
(2)
Kal
$|
jaev (ptXr,otc
[XETa cuvr)9etac, 1\ S' euvot xai Ix icpoer7ra(ou , oTov
31 xai ipl xoin aftovtota? ouuSatvEi- euvoi
-fap
butoT?
yi'vovTat xai ffuvOeXouotv, o-ufiirpa;aiv S' av ouOiv
Snip
y^P
Eitou.Ev, itpouTtatw? e3voi Ytvovrat xat 4itt-
iroXatcot o-Te'pyouotv.
(3)
"Eoixe SI, ttpje^ tptXta< filvat,
(oorep tou Ipav
^ Sta tt;? ^eoj? ^Sovrj

ud\ yitp TrpoTj-
4(i oOeI; t7, loia ou6eI( EpS,5 Si yaipwv tw eiSei ouOev
[*5XXov ipU , etXX' Stav xai ditdvTa TroOij xat t5|<; Tca-
pouoia? iirtSujjtTJ. OuTto S)\ xai (pt'Xou? ou oTovt' sTvat
u.T) euvcj? yevouevoui; , ot S' euvoi ou6ev u.SXXov (piXou-
otv pouXovTat yip fio'vov TaYaOct oT? eIsiv euvoi
, ffufx-
& irpa;aiEv
0'
av ou6ev, ou8' ^XtjOeiev u7tp auToJv. Atb
(XETa^Epojv tpa(r| tic av au-r^v dpy^v flvat tpiXtav, ypo-
vi^ooiEvriv Si xat eI; ouvrj8tav aixvou(XVT,v ^vcaOat
ipiXtav, 06 rrjv Sii to ypiioiitov ouSi T7\v Sta to r,SC-
ou3s
y^P
suvoia e'jtI toutoi? yivrtai. 'O asv yip up-
<xi
YTr,0i; av9' 5v Tt^7tov8Ev airovsiui rJiv suvotav, t4
Stxaia SpSiv 6 Si pouXdjifvo'c; tiv' EurcpaYEiv, ^Xirioa
E/_(IV EUTCOpi'n Ot' tXEIVOU OUX lotX* EUVOU? EXEtVM Etvai,
Benevolentia autem similis est ilia quidem amiciliae ; non
(amen amicilia est. Exsistit enim benevolentia etiam erga
ignotos, essequc potest obscura et occulta : amicitia non
item. Atque haec supra a nobis explicata sunt. Sed nee
amatio est. Nam neque contentionem habet, nequeappe-
titionem
: quae duo amationem consequnntur.
(2) Praeterea
amatio cum vilae consuetudine conjuncta est : benevolentia
autem vel subito conciliari potest , ut erga certantes usu
venit. Benevoli enim eis fieri homines solent, et voluntate
illos adjuvant ; actionis tamen socii ipsis esse nolint. Nam,
ut dixiuius, repentino quodam animi inolu benevoli efli-
ciunlur, et leviter modo diligunt.
(3) Itaque principium
amicitia; videtur istud esse, ut amoris ea quas adspectu
gigmtur voluptas. Nemo etilm amore capitur, qui nou
luerit ante forma specieque delectatus; nee tamen is qui
specie delectatur, continue amat , sed turn, quum et ahsen-
tem desiderat, et pracsentiam concupiscit. Sic igitur ne<:
lien potest ut inter sesint uUiainici, nisi ante fuerint inter
se benevoli : at benevoli non continuo inter se amant. Bona
enim contingere dumtaxat illis volunt, quibussunt bene-
voli : sed eos opera sua adjnyare, nee quidquam molestiii>
eorum causa suscipere velint. Itaque recte quis verbi trans-
latione earn dixerit esse amicitiam otiosam : accessione tern-
poris autem et consuetudine adhibita fieri amicitiam , non
earn quaeutilitatis, non etiam illam quae jucunditatis causa
Constitnatur. Nam benevolentia propter haec non conci-
liatur j is enim qui beneficium ab altero accepit , si ob illius
ergase liberalitatem ei benevolentiam praestat, jureet me-
rito praestat : qui vero alicui res secundas exoptat, sperans
se illius beneficio locupletem fulurum , non in dlum ,
sed in
se ipsum pntius benevolo esse animo videtur : sicuti ner
Digitized by Google
(1167)
F.THICA NICOMACHEA. MB. IX. CAP. VI. VII. 10-1
dXXi u.5).Xov euto>
,
xaOaiwp ouoe tptXo^ , et OipsTttuti
auiov Sta Ttva ^pr,tv.
(4)
"OXto?
8'
^
euvota St'
aper/iv xai imtUuav Ttva ytWat , orav to) tpavrj xaXo'c
ti< $
avopsio? t| ti toioutov, xaOairep xai iirl tS>v dtyw-
victgjv cinofxev.
amicus dicendusest.fi propter ulilitatem aliquant cum -
lat. (4) In summa propter virtutem ct bonitatem quail
dam conciliatur benevolcntia, quum pro; sc fert aliquis an',
honestatis, aut forti tudinis , aut alicujus hujusmodi virtn-
lis speciem, sicut in certanlibiis fieri solere diximiis.
CAP. VI.
4>tXtxov 8i xat f, Spdvota oaiMtxai- Stomp oux Istiv
iuLoio\i%

touto (itv yip xai ayvootioiv <XXv,Xou<; uirap-
Jtuv av ouSl tou; icepi ixououv 6(xoYV<uu.ovouvxa? &u.o-
voctv ipaatv, otov tou<; irepl twv oupavtwv (ou yap <pt-
M Xtxiv to iccpl toutcov 6u.ovo:7v) , aXXi t4 ttoXeii;
6uovoe7v ipaai'v, Jtav itcpi twv auu.<pspovTcov 6u.oyvwu;o-
vwoi xai Touxa irpoatpwvxat xai npaxruat Ta xotvyj
5d;avTa. (a) Ilepl t4 irpaxta Si) ipovoouoiv, xai
touto)V icspi t4 iv [AEftOEi xai ivSE^duxva apupotv
is uirap/eiv vi
Tiatrtv, ofov at iroXti; , 6tav nasi SoxSj t4
ap/a? aipcxa^ eivat, vj auu.u.aetv Aaxe8atu.ovtotc,
?, apyeiv Htrtaxo'v, Sti xat auto? 9j9eXtv. "Otov
8"
exdtEpo? eaurov {JouXrjtai, wtrreep ot ev tat; Q>ot-
vt'caai?, 0"Taoiaouo'tv ou yap W6u.ovoeiv to auTtji
So ixattpov tvvotlv 65r,7voT , aXXi to iv tw oiutw
, otov
6rav xat 6 Sr,u.o? xat ot imeixat; to6 apt'crrouc apyctv
oStui yap ^Sot yiyveTai itptevTat. IIoXtTtx^ 8i
ftX(a
tpatvsxai ^ 6|xo'vota, xaftaittp xat XEyjTar wept
T9 ouusepovTa yap inn xat Ta eU
tov jUi'ov avifxovra.
ti (3)
*E<jti S* i\ -roiaunq Sptdvota iv toT( iitutxEoiv* oStoi
yap xai iauTOtc 5u.ovoouat xat aXXi)Xoi( , eVi twv au-
twv Svte; wc cticetv twv toioutoiv yap ptvet
-4 j5ou-
Xi5{xara xat ou (UTappet wuitep cuptno;, pouXovrat te
t4 Stxata xat Ta oruuipepovra , toutuiv Si xai xotv^
w
e^iEvxat.
(4)
Tou; Se tpauXou; oi>/ oTo'vte 6ptovoetv
nXr,v tVt atxpov, xaOanep xat cptXou; elvat, icXcove-
5ta< U|X$vou( iv Toi( wseXtuioii; , iv Si toic ir^vot; xat
xat AEtTOupytan iXXetitovra;

tautw
8*
ixaffTo? pou-
XduEvot Tauxa tov iceXa; icTaij(i xai xtoXuet
*
(x^ yap
as T;pouvTwv to xoivbv etTcoXXutat. 2upt6atv(t ouv auxgif
o-rana^itv, aXXijXou<; (xev iicavaYxa^ovTa;, auT0U( Si
(if) pouXojxEvoui; ti Stxata iroteTv.
Ad amicititt porro rationem etiam concordia videtur per-
tinere : qua; ideonon est opininnum consensio. Hoc enim
etiam in iis inesse potest, qui inter se sunt ignoti. Ne<]tii'
Concordes eos esse dicimus, qui de re aliqua, qua?cuinqne
ea sit , idem sentiunt , ut eos qui de rebus coelestibus. Ne-
que enim quidquam habet de natura amicitiae his de rebus
conrenire sententiis. Sed civitates concordre esse dicun-
tur, quum de iis quae sibi ronducunt , unum sentiunt, ea-
demque consiiia capiunt, et qua; conimuni consensu fuerinl
approbate, exsequuntur. (2) In rebus igitur a^endis con-
cordia versatur, atque haruui in iis <pi!C magnitudine ex-
cellunt , et quae contingere possunt vel utrisquc vel omni-
bus. Exempli gratia, Concordes sunt civitates, quum placet
civibus omnibus ut magistratus per suffragia conferantur,
aut belli societas cum Lacedaemoniis ineatur, aul ut Pitta-
cus pracsit civitati
,
quando idem etiam ipse velit. Quum
Tero seipsum uterque vullprajfici (utilli in Pbcenissls),
seditionem inter se concitant. Non est enim concordia
,
duos sibi idem velle
,
quidquid illud sit ; sed idem in eodem :
exempli causa, quum et populus et viri boni optimates
praeesse civitati volunt. Sic enim omnes id quod expetunt
conseqnunlur. Concordia autem civilis amicitia videtur
esse, itaque etiam appellatur. Versatur enim in iis qua;
reipublics conducunt, quteque ad usum vita; pertinent.
(3) Inest autem concordia talis in viris bonis : hi enim et
secum ipsi concordant, et inter se, quum in iisdem, panne
dicam , consiliis et faclis versentur ac persev erent.
-
Talium
enhn virorum ea?dem mauent voluntates, ncc instar Curipi
lluunt et refluunt. Voluntque illi justa et utilia, atque
Iwuc communitei' concupisr.unt. (4) Mali autem Concordes
esse non possunt , nisi parum admodum : quemadmodum
nee facile amid esse possunt, quum in rebus utilibus su-
periora omnia habere velint, in laborious autem mune-
ribusque publicis sustinendis vinci se facile patiantur ; at
ubi sibi ipsi quisque ilia concupiscit , in eum
,
qui sibi proxi

mus est, inquirit, eumqueab illis rebus arcet. Respublica

enim illorum interit, dum illam ipsorum nemo tuetur.
Accidit ergo eis , ut discordiis et seditionibus inter se con*
fiictentur, dum alter alteri necessitatem imponit; ipsi au-
tem
,
quae justa sunt
,
pro sua virili parte facere nolunt.
CAP. VII.
Ot S* tiepYEtat tout tuepYeTT|6evTac Soxouat u.5XXov
f
tXttv ^
ot eu iraOdvTtc xou SpatravTa? , xai bX itap4
0 Xorpv Yivdpmvov iiri^riTETTai. Tote [uv ouv tcXeiotou;
tpa(vETat, Sxt ot uiv 8<p(Xou<ji xoT? Si S^EtXeTat* xa-
^otiCEp ouv stcI twv Savcttov ot (xiv 8eiXovte<; fiouXovTat
tiTj etvat olc 4<peiXouaiv, ot SavetaavrE; it xai iictpte-
XovTai tt,? twv S^ttXdvTcov atTY)p{a;, oStco xai touc
cuipYtT^oavTaf ftauXcadat slvat tou? itaOovxa;
6k xo-
u.touu.vou; t4; ^aptta, Tot;
8'
oux E?vat intu-sXic to
avrairoSouvai. 'ETtt'^apuoc uiv o3v toi^' av tpatr)
TauTa Xe'yeiv auTou; ix itovrjpou Oeupuivout , iotxe
8'
dvOpwRixw* aixv^ptove; yap ot icoXXot, xai ptSXXov
40 su itaV/eiv ?, notttv i^tev-at. (a) Ad(Ete S' av fust-
Jam qui beneficia in aliquos contulerunt, eos de quibus
bene merit! sunt, vehementius amare Tidentur, quam ii
qui beneliciimi accepenint, bene desemeritos : ejusque
rei quasi rationi contrariae causa quaeritur. Atque plurimis
ex eo illud fieri videtur, quod alteri debent, alteris debetur.
Quemadmodum itaque pecunia mutuo data et accepla de-
bitores suis creditoribus interitum exoptant; at iis qui
mutuumdederunt, di'liilornm salus etiam curb est: sic et
eos qui de aliquibus bene meriti sunt , eorum qui benefi-
cium acceperunt, incolumitatis studiosos esse, tanquara
beneficii gratiam consecuturos : illos autem de gratia refe-
renda non magnojiere laborare. Atque hacc lortassis Epi-
charmus eos perhibeat dicere, ex deteriore parte rem
spectando. Verumtamen ab humano ingenio ista res non
abhorret : nam magna pars hominum Iteneficii imme-
mor est, mavultque beneficium accipcre, quam dare.
(2)
Verum hujus rei causa natura polius contineri videatur,
Digitized by Google
110 lieiWiN NIKOMAXEIQN
0, r,.
(II0-,II88
Xbrrepov civat to aiTtov, xai
ofy
Suoiov tw irtpi tou
SavefoavTa;

ou vap laxi tXyjonc ivspl Ixetvou;, aXXi
tou au>e<i8ai j}ouXt)(ti<; ttj? xofiiSr,? evexa- ot S' e3
ittitotY)xdxe? lyiXouai xai (XYt5(ji, tou? ic7tov6oTac,
S xav aif)6ev wot y_p^ffi(toi u.T|S' ei; Sorepov yevoivt' d!v.
(3)
"OitEp xai eVt tSv TevvtTuiv dUfxSE'firjXtv itS; yjtp
to oixetov Ipyov ayanS u.aXXov vj dyaitr,6eir) av uit6
tou Ipyou ia<|*uYW Yvojxevou. MoXioxa
8'
few; touto
irepl tou; Ttoir,T? auu.6ai'vei
uwepaYairtost
Y"p
5t<>1
10 t& oixeTa iroir^jxaTa, ote'pyovte; o-irep Texva.
(4)
Toioutco S-Jj ioixe xai to Ttov eutpycTSv to yitp e3 ire-
iroySo; Ipyov eWtv auToiv touto Si) aYair&krt fiSXXov
$ to Ipyov tov ironfaavra. Toutou
8'
b(tmv Sti to
tTvat icSstv aipexbv xa\ iytXi]Tov, icy.lv
8'
evepYei'a' Ttji
15
iv
Y^P
*" itparretv. 'Evepyeia SJ| 6 itoiijsa; to
^pyov esTi Ttw?
-
ore'pYet S^ to ipYov, StoTt xai to sfvat.
Touto St fucrixdv 8 yap ion 8uvau.et, touto evepYeta
to epYOV u/qvuei.
(5)
"A ua Si xat u.tv euepYETYj xaXov
to xati rJ|v itpSijiv, wore yaipttv ev touto
,
tw Si
so itaOdvTi ou8=v xaXov Iv tw SpaaavTt, 4XX' efirep , ouix-
(ptpOV* TOUTO
0' 3)TT0V ^Su Xai (piX7|T0V.
() 'HSeTa
S' eWi tou {iiv irapdvTo;
^ ivepYeta , tou Si [teXXovTo;
$
eXm; ,
tou Si
Y
e
T
tv,
l!
x'V0U
^
(
Jiv
^(
t
1'
"HStsrov Si
to xaTa tt,v evepYetav, xat tptXirrbv 6|t(i>;. To) (xiv
is ouv jttiroiT)x6rt fitvei to Ipyov (to xotXbv yap iroXuypd-
viov) , tw Si itafldvTi to y^siu-ov irapotyeTat. "H Tt
[xviiiir) Ttav |xiv xaXCv Y)Seta, t5Sv Si j(p)<j(u.tov ou avu
?i
^ttov fi
icpoffSoxt'a S* avanaXtv fyetv iotxev. Kal
r, fiiv ^(Xyjffic iroiifaet foixev, to tpiXeTaOat Si tw ira-
so a^eiv. Tot? &7ttpe')rouo't S\ itepl t}|v irpS^tv JireTat to
ipiXetv xa\ xi tpiXixa.
(7)
"Eti Si Ta Ittitto'vco? ysvo-
fieva icavTE? jiaXXov oT^pyouatv, olov xai t! y^p^fxaTa
o{ xrr
1
<j(u.Evoi t5v icapaXa6dvT<dv* Soxet SrJj to eu (xiv
iracy eiv dntovov elvat, to S' vj icotetv ipytoSc;. Ata
36 TauTa ok xat at (iT)Ttpt; tptXoTexvlrepat
*
iTctnovuTEpa
Yp
)) fiv\r\aii ,
xa\ u.SXXov (oaatv 6rt au-cwv. Ad^cte
S' av touto xa\ toi; euepYeTat? olxttov tlvat.
neque magnopere hue facere simililudinem teuoris ac mu-
tui. Non enim amant hi suos debitores; sed salvos esse
ToluDt.utsuum recuperent. Qui autem beueficium contule-
runt
,
amant et diligunt eos quosbcnelicio
adecerunt, etiam
si neque in praesenti ulla in re sibi sint utiles, neque sint
postmodo futuri.
(3)
Quod et in artificibus usu Tenit. Amat
enim suum quisque opus vchementius, quam ab opere suo
amaretur, si ex inaniino fieret animatum. Atque hoc in
poetis fortasse maxinie contingit. Hi enim sua poemata su-
pra modum amant, estque talis aflectio erga ea ipsorum,
qualis erga liberos.
(4) Eique admodura similis est eorum
qui beneficia dederunt ratio. Id enim quod benelicio
affectum est, eorum qui beneflcium dederunt, opus est.
Hoc igitur illis carius est
,
quam operi is qui effecit.
Hnjus
rei causa est
,
quod esse omnibus optabile et amabile est.
Quod sumus autem , id eflicacitate cernitur
;
qtiippe
vivendo
et aliqnid agendo. Per efficacitatem igitur ipse opens
effector quodammodo est. Suum itaque opus ipsi carum
est, quia etiam ipsum esse. Atque hoc accidit
naturaliler.
Quod enim potestate est , hoc esse ipsum energia
atque
actu, opus indicat. (A) Praeterea homini bene de allero mc-
rito pulchrumet bonestum est ita fecisse : ideoque delecta-
tur eo
,
per quem hoc contingit ei. At ill i qui beneficium
accepit, nihil honesti in eo qui bene meritus est, inest-
sed si quid est , emolumentum est. Hoc vero minus ju-
enndum minusque amabile est. (6) Affert porro pracsentis
qnidem rei usus sive energia voluptatem, futurae autem
spes
,
prarterita? autem memoria. Omnium autem rerun)
ea jucundissima est
,
quae usu et energia est, eademque
amabilis maxime. Ei igitur qui beneficium contulit , manet
opus suum. Honestum enim dinturna res est. Ei autem
qui accepit , utilitas celeriter eranescit. Et rernm quidem
honestarum est memoria jucunda , utilium autem non ad-
modnm , aut certe minus : cujus contrarium esse tfdetnr in
spe seu exspectatione. Pratterea amatio efTectioni similis
est.amari autem perpessioni. Porro qui ratione actionis
sunt alteris superiores , iis et amare ipsum , et ea quae ami-
citiae propria sunt, conveniunt.
'
(7) PraHerea ab omnibus
illamagis diliguntur, quae magno labore parta sunt , siout
et pecunias cariores babent, qui ipsi eas acquisirerunt
,
quam qui haereditate acceperunt. Itaque videlur accipere
beneficium minime esse laboriosum ; conferre Tero opero-
sum. Et banc quoque ob causam matres ardentius com-
plectuntur liberos, quam patres; quia partus laboriosior
res est , et certius sciunt suos esse. Atque hoc ipsum etiam
beneficiorum aoctoribus congruere consentaneum est.
CAP. VIII.
'AirqpciTat Si xat itonpov Set iptXeTv lauTov u.aXi<rta
% aXXov Ttvet' eVt\t|u!>9t
y^P
toT? iauTOu; (irfXtara
40 aYaitwoi , xai cSk ^v ais/p^i tptXauxoui; dtnoxaXoufft
,
Soxei te 6 (xiv ipauXo< lauTOU yapiv icotvTa npaTTCtv,
xai 6W av pioyOripoTepo?
^,
too-outoj [tSXXov ^yxaXoucri
Si| auTw 6ti ouOiv
if'
lauTOU TrpaTrsf 6
$'
entet-
x^i;
Sta to xaXov, xai 8av> av PeXti'wv
y,
(xSXXov Sta
46 to xaXbv xai ipiXou evexs* to
0'
a&TOu icap{>)atv.
(2)
Tot Xoy'jh; Si toutoi ta ipya Siatpomt , oux 4Xd-
Yt>i?.
<I>aal
y^P
Setv (ptXsTv u.aXicrra tov u-aXitrta
ipiXov, tptXo; Sk (jtaXtirra pouXdu-Evoi; S PouXetbi Ta-
Ya6a
ixft'vou ivtxa, xai ei (ir,8ei; ef<TExai. TauTa
so S* 6icapyet (laXtar' auT^i itpb a&TOv, xai t4 Xonra o^
TMtvS' oT? 6 ipi'Xoc 6p(?eTaf efp7)Tai yap 8*\ in outou
itaVra t4 (piXixi xai itpb tou; dfXXou? St^xet. Kat
Quaeritur etiam , an quis debeat se ipsum prae ceteris
mare, an alium potius. Solent namque reprehendi, qui sui
sunt amatores, et probri atque contumeliae causa ferepAi-
laulos appellamus, videturque improbus quidem ad suam
utilitatem referre omnia, et eo sane magis, quo est ipse
deterior. Ex quo fit ut in tales hujusmodi quaedam vulgo
diet soleant : nihil iste nisi suum commodum curat. E di-
verso vero vir bonus omnia honestatis causa agit , et quo
melior ipse est , eo id facit studiosius , et propter honestum
,
et amici gratia, postliabita suae utilitatis cura. (2) Atqui
Veritas adeoque res ipsa huic assertion! reclamat : et quidem
non immerito. Etenim vulgo aiunt, maxime eum amare
oportere, qui maxime sit amicus. Talis porro is est qui
,
quem vult bonis ornaturn esse, ipsius causa bonis ornatum
cupit, etiamsi nemo id ipsum resciturus esse videatur.
Jam hoc erga se ipsum maxime facit unusquisqpe : sicut et
cetera <pt)tixa, quibns amicus definitur, unkuique erga se-
met ipsum maxime Insunt. Etenim diximus , omnia amici-
tiac propria, a nobismet ipsis profecta , hinc in amicos pro-
Digitized by Google
(iic8,ua) ETHICA NICOMACHEA. LIB
at xapotfiiat Ss jtSdai 6u.oyvwu.ovouo"iv, olov to jxia
<jur, xa'i xotvi -ra tpi'Xwv > xai ido'-njc <ptXoTT|;
xat
y^
vu xv^u.tj?
fY
tov'
wbvtb yip tsutb irpot
outov fiaXicr* av ujcapyor paXtora
Yp
9^<K
a&TtjS,
6 xat sf.iXr
(
Teov Si) u.aXto-8' iauxdv. '\icopetTat
8*
elxoxoK
icWpotc Xpewv *'**Ga,

au.:poiv fyovTotv to irtorov.
(*)
"law? o3v tou towutouc Set twv Xoyv Statpetv xal
Siopi'Cctv
if'
So-ov ixarepot xat irj aXTjOeuouciv. Ei
3^1 Xa6ot
(
u4v to (ptXautov irw? exctTtpot Xiyouaiv, Tav'
10 5v yevotTo S^Xov. (i) Ot (xiv [o3v] eU fat&ot ifamt
auto
if
tXauTOut xaXouot tou; IauTot< drtove'u.ovTac to
irXtiov Iv /pr^u.a<jt xat TtjiaT? xal fjSovoT? Tat? crwuta-
TtxaT?* toutwv
y&P
ot iroXXot ^peyovrat, xal eWouSa-
xaot irept aura w; a'piora oVra, Sib xat icept[ia'^i)Ta
l& iVrtv. 01 St) itept TauTa nXeovcxxat ^apt^ovrat Tat?
eirtOuu.iai; xal o'X&k toT; ratOest xal tw dXo-jw ttk
ioy^j. TotouTOt
8'
etatv ot itoXXot
-
8ib xal ^j itpooT]-
Yopia Yt^evTiTat arco tou itoXXou ^auXou ovtos. At-
xaiux; OJ) toi<; o8tw lyiXauToi? ovetSt'^eTat. (&) 'On Si
20 touc t TOtaud' a&tot( ditove'fiovrac eiwSast XsYetv ot
icoXXot lyiXaurouc , oux dSr.Xov if yap ti? del oitouSaiJoi
Ta oixata irpatretv outo udXiora TtavTwv $ Ta aw-
spova vj 6iroiaouv dfXXa twv xot& t4<; dpETct? , xal SXtm
dU't to xaXov iauxw ireptitotoiTo, ou8:t? ipti toutov <pi-
as Xaurov ou8e i]>i^tt.
()
A6eie
8'
av 6 toiouto? u.3XXov
eTvat cptXauTOi;
-
dirove'u.ii youv {sutm Ta xdXXtora xat
uaXtoV d^aGa, xal yapi^eTat Ibutou tw xuptUTatw,
xal navxa toutw itetOeTar oxritEp 8s xat icdXtc; to xu-
pttdTBTOV (xdXtST* (Tvai Soxet xat ir3v aXXo aiarr^a,
to oStw xal dvOptoito?
*
xal
(p
(Xauro; 8
i]
jxdXtvra & toVto
ayairolv xal toutw aptou;tvoc. Ka'i eyxp01
^
8J xat
axpar}); Xe'^tTat tw xpaTtTv tov vouv
?,
ptij,
&f
touto
IxdiTou ^vroc* xat ireirpafevai Soxouatv autol xat
ixoutrtnK t4 (MTa Xo^ou (taXto-Ta. "Oti jiiv ouv toi>0'
36 ixasrof iartv f| piti(Xio*Ta , oux aSi)Xov, xal oti 6 2metxj)(
(MtXtsra tout' dyaitS. Atb tptXauTOf paXtar' av eti),
xad' crepov eTSo^ tou 8vttSt(ou.tvou , xat Siatpspwv to-
coutov Soov to xaTtt Xo'yov ?tjv tou xati itdSoc , xal
6pjyto8at tou xaXou ?, tou 8oxouvto( ouu.cp^petv.
4
(7)
Tou; (xlv ouv itept Ti? xaXa? 7cpa^et? Staipepovrw?
o-irou3aovTa? TtavTe? diro8e^ovrat xal iiratvouatv
iravTtov 8i au:iXXwu.ivwv irpb? to xaXbv xat StaTttvo-
(xsvwv tb xdXXto-ra irpartetv xotvrj t* av icavT* ctv) Ta
Siovra xal I3(a IxasTU Ta fxeyiaTa twv ayaOwv, etntp
5 #, dpeTJj toiouTOv iffrtv. "Qare tov (Uv ayaObv Set
^iXaurov elvat* xat yap buto? dvr^eTat t4 xaXi irpaT-
twv xal tou; aXXou? oKpeXr,ait

tov Si u.0Y_6rjpbv oi
SeT
#
pXoEi]ict
y^P
x^ iautbv xat tou? neXa;, (pauXot?
itaOioftv {itojxevo?.
(s) Tw jxo^Sripw uiv ouv 8tapo>vet
m> S Set irparteiv xat & rvpaTrtf 8
8'
lizitixfc, & Set,
Taura xet icpaTret
*
icS;
y^P
v0"? aipctTat to ^Atiotov
iauTeo, 6
8'
jict(txj| TcetOapv^eT tw voj.
(9)
'AXt)8e?
8e icept tou o*7cou8atou xat to twv tpfXwv evexa iroXXa
irpatreiv xal tt); itaTpi'So?, xav Sev) 6irpaito9v^OTtetv
IX. CAP. VIII. 111
manare. Et omnia item vulgi proverbia idem probant, vcrbi
gratia illud : unus amicorum animus ; item : amicorum
omnia communia , et jequalitas est amicitia ; et
genu
sura propius. Htec etenim omnia unicuilibet crga se ipsuni
maxime insunt. . Sibi enim quilibet maxinie amicus est.
Ex quo sequitur ut quilibet a sese maxime diligendus esse
videatur. Dubitatur autem , utra liarum duarum ample-
ctenda 6it opinio, quum utraque quadam probabihtate nita-
tur. (3)
Fortassis igltur distinguendum est in liujusce-
modi qusestionibus, definiendumque, quid et quatenus
utraque pars verum dicat. Quodsi intelligamus quid
utrique Tocent sui amantem esse, res fortasse erit plana.
(4) Qui igitiir in vitio ac probro habent ftXaurtav, iff i no-
minant sui amantes
,
qni ubique sibi potiorem lucri, volu-
ptalis corporeae , et honoris attribuunt partem. Nam vtilgus
ista ut pnecipua hominis bona appetit, in lisque priecipuum
studlum ponit : ideoque de iis vehementer dimicari solet.
Jam qui his pras ceteris abundare volunt , mill scilicet suis
cupiditatibus indulgent , adeoque in universum affectibus
,
brutseque animae parti. Hujusmodi porro quia est multitudo
hominum multo maxima, factum scilicet est, ut ab hac vi-
tiosa vulgi afTectione yiiauria; ducta sit appellatio. Et recte
sane, qui hoc modo sunt 9tXaurot , vituperantur.
(5) Quod
autem plus dictorum bonorum sibi
,
quam aliis, tribuen-
tes vulgo if t'Xautoi nominentur, non est obscurum : siqui-
dem nemo eum, qui prse ceteris honestis rebus gaudeat,
temperateque agere relit , aliisque animi bonis sese exor-
nare, sui amantem dixerit, sicutl neque vituperaverit ilium
uuquam.
(6) Tamen ejusmodi rirtutis cultor maxime sit
ft-
Xavro; : quippe sibi res pulcherrimas atque optimas tribuat.
Menti namque, pnestantissimss sui parti , obsequitur et in
omnibus obtemperat. Porro sicut prtecipua pars dvitatis
vel cujusvis alius ccetus ipsum totum esse videtur : ita et
homo a pratipua sui parte , nempe mente , denominari solet.
Ex quo maxime flXauroc erit, qui banc amat et huic gra-
tificatur. Contineus pneterea et incontinens dicuntur ex
eo
,
quod in ipsis penes mentem potestas sit aut non sit
:
quasi scilicet quilibet nostrum nihil aliud sit quam sua
mens : denique existimantur homines ipsi maxime egUse
ilia quse cum ratione egerunt. Quod igitur unusqoisque
illud sit maxime quod diximus
,
perspicuum est : sicut
etiam illud
,
quod luec pars optimo cuique sit carisslma.
Itaque qui meritissime ipiXavco; dicatur, erit quidara longa
alius, quam ille superius notatus , et tantum ab illo differt,
quantum discrepant , recta; rationis dictamini congruenter
Tivere, et aflectibus parere : item honestum verum appe-
tere, et ilia sequi quae utllitatis speciem habent.
(7) Jam
illud certura est, eos homines, qui prae ceteris lumestis
actionibus incumbunt, ab omnibus probari et laudari :
quippe omnibus ad honestum certatim connitentibus
,
pul-
cherrimaque contenlione pergere in eo cupientibus , tarn
publice omnibus
,
quam privatim unicuilibet maxima bona
proventura videntur : siquidem hoc proprium est virtutis et
ejus potestas. Ex quo sequitur, optimum quemque opor-
tere sui amantem esse : quando et ipse honestis actionibus
,
in hoc proposilo incumbens, juvabilur, idemque aliis simul
proderit : improbom contra sese amare minime debere.
Nocebit enim hie et sibi ipsi , et proximts , afTectibus pravis
indulgendo. (8)
Sane improbi hominis facta ab iis quae fa-
denda erant, plurimum discrepant : rir autem bonus ea
quae facere oportet , etiam facit. Etenim oronis mens, quod
sibi est optimum , eligit. At vero menti per omnia obtempe-
rat vir bonus. (9)
lnsuperque verum etiam illud est
,
quod
de bono viro dici solet, eum multa amicorum et patriae
causa agere : atque etiam , si res postulet, eorundem gratia
Digitized by Google
112 H9IK0N N1K0MAXEIQN 9, 6
irpo^OTTai
fkp
xal y_pr]u.aTa xal tiu,&c xal #Xw; xi
ireptu.a}rr,Ta iyaQi, itepiirotouasvo? lauxw to xaXov
oXfyov ^ip
XP
V0V
fa^F""
c?o3pa (iSXXov IXotx' av
$1 ttoXuv ^pe'fia , xal piwooi xaXCk eWutov r| iroXX' Ittj
6 tu^ovtw? , xat u.tav 7cp3iv xoeX-J;v xai (AEfaXr,v t) -icoXXa;
xal u.txpa(. Tot?
8'
&icepa7co6v>]axouai tout' taw?
cruji.6ai'vef alpouvxat <Mi (Ufa xaXov lauxot;. Kat
yp^U-ata ItpooTvx' av i<p' 5 rtXet'ova Xifyovxat o\ epiXof
Y^YVExat Yap
x<j> (jUv tpt'Xw ^p^u.axa, auttji 8e to xaXov
lo to S-Jj u.eTov JYa6bv auxtj> airoveaei. (to) Kat irepl
xtpvac Se xat apjri? 6 auto? Tpdiro

iravra yap xw cpiXto
TauTa itpOTioeTai

xaXov
Yap
auxw xouxo xat enatvExov.
Etxoxw; Si, SoxeT cnrouSaToc eTvat , avt t iravxwv alpou-
ixevo? to xaXov. 'EvSe^Exat Si xai 7rpci!;ic tw <ptXw
lb irpotEsOat, xai ETvat xaXXtov xou auxbv itpSSat to atxtov
T(5 cptXw ytviafiai. (ll) 'Ev itSat 8J) toT? etcatveToT?
6 orrouSaTo? cpatvetat lauxco tou xaXou jtXeov vsW.
OSxw jxiv o3v <p(XauT0v eTvat Set, xaOairep tpr)xaf wc
8'
ot icoXXot , ou
/p*).
(1189)
mortem oppelere. Etcnim negliget ille opes , honores , cete-
raque bona vulgo magna contentione quaeri solita sibi lio-
nestalcm per id parans. Mavult enim paulisper voluptate
magna perfrui
,
quam diu remissa ; unum annum lioneste
vivere, quam mullos temere et absque dignitate; unam
denique actionem magnam et honestam anteponit mullis et
iisdem parvis. Atqui omnibus his Ule fortasse potitur, qui
pro patria vel amicis occumbit : eligit is sibi quod est ap-
prirae honestum. Porro etiam opes profundens talis , illud
utique agit , ut amicos locupletiores reddendo illis quidem
pecunias acquirat , sibi vero ipsi honestatem : atque ita sibi
majus bonum attribuit. (10) De honoribus et magUtralibns
idem judicandum. Omnia enim liaec amico relinquens,
id sibi sumet
,
quod est honestum sibi ac laudabile : summa
quidem ratione. Nihil enim magis convenit viro probo,
quam rebus omnibus anteponere virtutem. Postremo etiam
quum functiones honestas amico perraittit , eadem est ratio
com antedictis : videtur namque lioneslius esse , auctore
m
talium agendorum fuisse amico, quam ipsum egisse. (l I) In
omnibus igitur speciebus rerum laudabilium virum bonum
veriorem et meliorem partem boni sibi tribuere videmus.
Diclo igitur modo eum fiXaurov esse oportet, non aulem
vulgi more.
CAP. IX.
* 'Au.(pio6T|TEtTat 81 xal rapl toy EuSat'uova , ei brrpi-
Tat
if
tXwv 7)
]xr\. Ou8lv
Yap
<pa<rt Sctv cptXwv xoi? ,ua-
xapt'ot; xat auTotpxeatv iirapyetv
yP
auTot? T^ada

auxapxetc o3v bvxa? ouSevbc 7cpoaSeta8at , xbv 81 tpt'Xov,

exepov autbv ovxa, irop^etv a St' a&xou ctSuvaxei
-
35 S6ev to
oxav o Sat|udv A 8i8w , xi Set fiXcov
;
(2)
"Eotxe S' aTOTrw to itavx' 5jroveu.ovTa{ TaYaOi t5
euSat'fjtovt ipOiOu; ,ur\ airootSo'vat, 8 SoxeT tuv Ixto;
ctYaOSv u.iY
,ovrov *vat. Et te (pt'Xou fiSXXov xt xb
30 e3 itoiEtv ?, Ttaa/eiv, xal l<rz\ xou aYaflou xai
rfo
dpt-
xrj? xb euEpYETEtv, xaXXtov S' e3 itoteTv (pt'Xou? SOveuov,
twv eu TtEiooae'vwv SsijotTat 6 aicouSaio;. Atb xal
^tct^KixetTai iroTEpov Iv Euxu^tai? uSXXov Set tptXb>v
5J
iv
otxu^tati;, Ac xal xou otu^ouvto? Seou.evou twv euEpYe-
36 tr,<jdvTtov xal twv tuxuv^ouvTwv 06? eu ironjo'oufftv.
(3)
"ATOTtOV S' U<iK Xdl TO (AOVtOTTiV ITOIEIV TOV U-Otxa-
ptov ou6e!
y^P
&w' Sv xa8' a&xbv to iravx' e^eiv
ifaii' TcoXtTixov yap b avOpwiro? xal aiXft*
it!puxo{.
Kal xw EuSa(u.ovt o^i
xou6' 6itapj(Ef xl
Yap
xyj ^uoei
40 aYa6a I^ei. A|Xov S' Jk u.exi tpt'Xwv xat iittetxwv
XpETxXOV vl HEX*
39vfwv Xal XWV XU/OVXWV UUVT|USpEUElV
SeT apa xw euSaiu.ovi (ptXwv. () Tt ouv Xeyoubiv ot
TipStot, xal iwj dXr,9ewouoiv; ^
Sxt ol itoXXol ipfXou;
otovTat tou -/ptifftuouc eTvat; twv TOtovxwv (jtlv ouv
n
ou8sv oe^aETat 6 (jiaxapto; , ekeiS^ t&yaQa utcap/Et
auxin. OuSl 3^) twv Sta Tb ^Su, t| iicl fxtxpov fiSu?
Yap
6 8i'o<; wv ouOev SstTat iiretffaxTou ifiovr^. Ou
Seoijlevoc Se twv toiouxwv <p(Xwv ou SoxeT 5eta6at <ptXb>v.
(1)
Tb S' oux fariv to-wi; aXuiOe'?- iv dtp^jj
Yap
etpiTat
so Sxx
ii
euSatftovfa ivtpYEta Tt? eotiv, i\ S' Ivipftxz SV-Xov
6ti Y^vexat xal ouj^ titap^Et woitep xxr-u.a xt. E! SI
Jam et de beato quaeri disputarique solct, anne ille egeat
amicis, an non egeat. Felicibus enim nullaqne re egenti-
bus aiunt minime opus esse amicis
,
quum suppetant ipsis
bona omnia. Porro quum sint semet ipsis contenti , ami-
corum illos presidio minime egere. Atqui amici, quum
sit alter idem
,
proprium esse , ea supplere quae quis a se
ipso habere non potest. Ex quo illud est factum :
Cui sunt secunda res, quid amicis buic opus?
(2) Atqui perabsurdum videtur, beatis tribuere omnia bona,
et interim negarc amicos eisesse; quum hi sint in bonis ex*
ternis pars praecipua. Quodsi amici proprium est conferre
potius in alteram
,
quam ab altero accipere beneflcium ; si
item viri boni et virtutis benefacere; si denique pulchrius est
benefacere amicis, quam peregrinis : amicis prnfecto vir
bonus egebit. Quari hinc solet, magisne fortuna adver-
sante, an favente, amicis egeamus : nimirum quod in
adversitatibus requiruntur qui nos subtevent ; et vero in
rebus secundis desideramus aliquos habere, in quos confe-
rantur oulcia.
(3)
Quiu et illud absurdum videtur, beatum
velle solitarium lacere. Nemo enim velit vel omnibus bonis
aflluere , hac conditione , ut solitarie vivat. Est enim animal
civile homo, naturaque ita factus, nt in societate vivat.
Porro beatus bonis aflluit. Possidet enim ille cuncta na-
turae bona. Est vero illud quoque perspicuum , melius esse
,
cum amicis et viris bonis, quam cum peregrinis et forte
fortuna oblatis consuetudinem habere. Omnino ergo beato
amicis est opus.
(4)
Quid igitur dicunt priores illi, et quo
sensu assertio eorum consistere potest? An quia vulgus eos
modo censet esse amicos, a quibus ntilitas percipitur? Ta-
lium amicorum beatus non egebit (ut qui bonis abundet),
quemadmodum ne illis quidem eget , in quibus voluptas
spectatur, aut parum certe eget : tola enim ejus vita quum
jucunda sit, non eget ille certe adventilia voluptate. Ita-
que consequens esse putant, euro qui talibus non egeat
amicis, absolute non egere amicis. (5) At hoc fortasse
verum non est; in primo enim libro ostendimus quod bcati-
tudo sit energia; base autem
assidiie fit seu nascitur (id
est continua in acthraeconsistit), non autem ut possessio
Digitized by Google
(ll*9,U7o) ETHICA NICOMACBEA. LIB. IX. CAP. IX. IK
to suSaiixovsTv eWtv Iv xw Jpjv xal ivcpfctv, xou
8'
Y
a
-
6ou 4j Ive'pYiia o-irouSaia xalrjSeia xa6' auri^v, xa6srrctp
iv dp^rj ttpi)Tai, taxi Si xal ri oixilov twv rj8to>v,
Oiwpeiv 8i (xSXXov too? irlXa? SuvajxeOa
$
iauxou; xal
ti? exttvwv icpa|ei< 5> xa? oixtCac, al tSjv airouSaiuv
8J| npa|et( (piXtov dvxtov ^8e7ai tot; ayaOot?
-
ap.fu>
yap
l/auai t& TTJ tpuott ^Se'a.
'0
paxapioc Si) cpCXuv
toiootoiv Sirjartai, strap OtwptTv irpoatpsiTai itpaijei?
iiruixet; xai otxsfa;- xotauxai
8*
ai too ayaOou ipiXou
10 oVrO{. Oiovxaf ti Ssiv ^S^ax; pjv tov tuSafutova

[ao-
vfc>t>) uiv ouv yjxXsirbs 6 {S(of ou. yip 8o:^tov xa
'
autov
UffO
H airouSzio;,
^
o-icouoato<, xai; xax' apix^v irpa^esi
/aipt
i
, xT?
8'
aico xaxia; Swr/tpatvet , xaOairep 6 f/.ou-
cixb? toi{ xaXotf u.eXeo-tv ^jSsxai, eirl Si tot? tpauXoi?
Xuttcixai.
(7)
Ftvoito
8'
iv xai aaxr|(rf; Tl? rfjt; apjTT);
ix tou our,v xoi<; ayaOoic , xaOairep xal 0toyvi< (pTjciv.
M 4>uo-ixuTcpov
8'
litiffxoitoooHV loixtv 6 orcouSaTo;
f
<Xo<
tw cntouSaiw Tj (puaei alpixb? sTvai'-rb yap
^
fuoci
avaObv ttpr.xat Sri xtji eirouSaha ayaObv xal -J|Su iaxi
xaO' aurd- to Si 5jv 6ptovxat toi< 1001? Suva^st aioOr,-
otuc, av8pw7toi;
8'
ala-Oijasftx; rj vorlanoc ^ Si 8uvau,t;
is fi( tvjv tvE'pyeiav avayerai

to Si xupiov iv xtj ivepyetV
ioixi Sr, to 23Jv clvat xupi'ux; to alcrOavta-Oai
$ voelv.
To 8s rjv xwv xad' auto aya6wv xai *|8ecov wpiautvov
yap , to
8'
wpto-uivov
rfc
TayaOou (puoiw;. Tb Si ttj ^u-
o-siaya6bv xai xcplirietxtrSidirep iotxcicSaiv -JiSu sTvat.
30 (s) Ou Set 8s Xa[x6avstv ixoy&ripav Jto^v xal 8tp6ap-
(liv^v, oio' tv Xunat;

ddpiaTo?
Yp
^
toiouti)
,
xaOaittp
to 6itap^oTa out?). 'Ev toT fyotxc'voi; Si ittpl t^5
Xuirr){ earai ijiavepioTepov.
()
El
8'
a&TO to
pi
v
aY
a^0V
xai ^Sv ( foixs 8c xal ex tou itavxaj 8p^('0ai auTOu
,
U xal (xaXiara tou? ^mcixiic xal |i.axapt'ou(* toutoi^ yap
6 pfo? alptTtoxaTO? , xal
^
toutiov fiaxapu.)T<xT7) 5*iQ
),
o
8*
&pa>v oti 6p5 aiaOaverai xal 6 axoutov 8ti axc4et
xal 6 paotijtov Sti paS^si , xal iit\ xwv aXXcov ifxodo;
lri ti to aicrQavdutvov 8t lve.pyou\uv, fiffre a'oBavoi-
lo aefj* av Sri ataOavdueOa xal vooipiiv Sti voouuev
*
to
6*
Sti aio6avo'jic6a i| vooupcv, 8ti softev to yip eTvai
rjv aio6a'vtff8ai rj votiv

to
8'
alo6avEo*9at Sti
?j
, twv
^Scoiv xa6' a&To'
1
<puoi vap ayaObv Jwi^, to S' dyaObv
oirapyov v iautw aiorOaveaOai i\$i

alpeTOv Ss to
is !J^v xal piaXiSTa toi; ayuQoii;, 6ri to eTvai ayaOdv Istiv
auTotf xai f,Su' auvaiaOavofitvoi yap tou xaO' auto
atyaBou {jSovrai
-
(la) u; Si icpb lauTOv lyti 6 ottou-
8aTo< , xai icpb tov (piXov erepo? ykp ooto? 6 <piXo<
iVrtv- xaOantp ouv to auxb eTvai atpetdv iartv ixa-
m> o"Tw, oBtw xal to to ^iXov, y) icapairXr^ibK. Tb
8*
eTvai ^v alpeTOv 8ia to aiaOdvcaOai auxou ayaOou
Svto<. 'H Si Toiau-nj ata6r)o-i( -JjSeta xaO' eaur^v.
uy3ia6avto-6at dfpa Set xal tou cpfXou Sri eaxiv, touto
4s YtvotT av Iv tS au?jv. xal xoivcovetv Xdyuv xal 8ta-
A1I8T0TBJK. II.
qutedam obtinetur. Quodsi beatum est consittit in Ti.
vendoet in muneris funclione, siaue boni riri actio bona
et jnennda est per se(sicut initio dictum est), si item ju-
cundum est id quod cuique proprium est, quum quidemil-
lnd quod in altera euistit , illo quod nostrum est, con-
spectius nobis esse soleat; actiones item illorum, quam
nostrv : actiones honestorum hominum, qui sint ipsis
amici, jucundas esse bonis necesse est, quando utraque
pars taiium habet quae sunt jucunda nalura. Igitur
beatus egebit ejusinodi amicLs : Quippe quum velit con-
templari actiones lionestas et proprias; et vcro quum tales
actiones sint boni viri ejusque amici actiones. Ad bxc
omnes existimant, beatum suaviter et jucunde vivereopor-
tere. Solitariam porrovitam viventi diflicilis et acerba est
vita. Non potest enim perpetua esse actio
,
quam quis exer-
cet ad sese ; sed cum aliis et erga alios facilius ea perpetra-
tur. (C) Erit vero perpetua ilia potius energia
,
qua; per se
jucunda est : quod sane beato convenit. Vir enim bo-
nus, qua bonus, delectatur actionibus secundum virtutem,
et liarum contrariisoffenditur, perinde ut musicus delecta-
tur decente sympbonia, futilibus cantionibus ofTenditur.
(7)
Proelerea ex assiduo cum bonis convictu exercitatio
qusedam virtulis exsistere solet, ut Theognis quoque dicit.
Sed iis qui in hac disquisitione etiam ex physicis petitas
considerationes adhibent , natura yidetur bono viro bonus
amicus expelendus esse. Dictum est enim
,
quod natura
bonumest,id bono viro per se jucundum ac bonum esse.
Tivere autem(quod in animantibus sentiendi, in hominibus
sentiendi et intelligendi facultate definitur, facilitate quidem
ad energiam pertinente, in energiaque consistence vita)
principatu; denique quum plane videatur yivere esse proprie
sentire aut intelligere
,
) vivere , inquam , est aliquid natura
bonum. Vivere igitur de numero rerum per se bonarum et
jucundarum est, quia finitum ac terminatum qniddam est
.-
quod autem finitum, id ex ordine bonorum est. Porro
quod natura bonum , etiam viro bono tale est. Quocirca
Wvere omnibus videtur jucundum esse. (8) Non tamen
pravam liic vitam intelligimus, et corruptam aut exerci-
tamdoloribus : talis enim vita nullis terminis finita est,
sicut nee ilia qua) ei insunt. Quod deinccps ex dispu-
tatione de voluptate et dolore erit evidentius. (9) Quod-
si vivere bonum est, sane et jucundum erit. Idqueeo quo-
que apparet, quod omnes homines vitae cupiditate ducun*
tur, maximeque omnium boni et beati viri. His enim
maxime vita expetenda est, borumque vita? ratio universa
bealissima est. Porro qui videt, sentit sese videre; qui
audit, sentitseaudire; quiambulat, sentit se ambulare
,
atque sic etiam in ceteris aliquid est quod sentit, nos
actione quapiam fungi. Sic sentire etiam possumus quod
sentiamus, item intelligere quod intelligamus. Et haec
ipsa (quum sentimus, inquam, et intelligimus) sunt certe,
intelligere nos esse. Nam modo ostendebamus, vivere
esse senlire aut intelligere. Porro sentire se. vivere an-
numeratur rebus per se jucundis. Vita enim bonum est
natura, et sentire quod nobis insit bonum , est jucundum.
Jam ipsum vivere optabile est maxime bonis; quoniain
ipsum esse talibus est et bonumet jucundum. Quippe quum
ipsi boni etiam sensu percipiunt id quod per se bonum
est, voluptate perfunduntur. (10) Ut autem vir bonus
erga se ipsum, ita etiam erga amicum afTectusest, quia
hie alter ipse est. Itaque ut unicuilibet expetendum est,
ipsum exsistere, ita et amici esse, eidem est expetendum,
aut non mullo certe aliter. Suum autem esse cuique opta-
bile dicebamus esse
,
quia id sentiatesse bonum, cujus
modi sensus magna voluptate per sese afficit. Igitur una
secum sentire oportet amicum exsistei-e. Quod contigit in
societate vitae et sermonum atque cogitationum communi-
Digitized by Google
H01KCN
NIKOMAXEIilN e,
114
vot'ac o8to> yip v Sdeie to ffuiftv
liz\ twv avOpwnwv
XtYtatot , *l 0U
Z.
^<"r
P
t"*1 TWV Poffxr,;jiaTwv to Iv
t5 auxtT) ve'jiiwOai. El SJ) t jxaxapiw to elvet alps-
T(5v iaTi xaO' oiTO , aYaObv tyj ipuset ov xat v^ou
,
itapa-
s wX^ciov 81 xat to tou iplXou low, xat 6 cptXoc twv at-
octwv av eiri. "O
8*
ire\v a&Tw atpeTOv, touto Set
uicap/stv auTto
,
$ Tauri ivSer,; few. Aerjset ipa tw
eu8atu.ovT)<iovTt (piXwv 57tou5aio>v.
(lI70,117l)
calione. Sieenim societatemel convictum hominibus pro-
prium definiri debere videtur; non, ut in pecudibus, pa-
scoornm et pabuli communitate. Si igitur viro beato ex-
petenrium per se est, ut sit; quum id sit bonum atque ju-
cundum natura j sique idem ipsi est de aniico sentiendum :
profecto amicus ipsi in rebus expetendis erit hahendus.
l'orro quod beato expetendumest, id ipsum uteidemetiam
suppetat oportet. Alioqui ab bac parte indigentia labors-
bit. Concludimus igitur, qui beatus futiirus sit , ei amicis
opus esse virtute prieditis.
CAP. X.
T
Ap'ou,v w? icXei<rrou{ ipiXou? Trow)ov,rl xaSaTrep iiz\
10 T?j Uvfa? lu.u.eXo>? EiprjcOat Soxet
(j.^tt koXu&ivo; u,^t' a$tvo
,
xai inl ttjc <ptXta<; apu-duet |xt]t' atptXov elvat u.yjt* au
iroXu>tXov xa8' 6jcep6oXi,v
;
(s) ToT; ulv
|
itpbe vpr}<nv
xai icavu Soletsv av apu.o!;etv to Xe^ev iroXXoii;
Y*p
16 avSuirripeTETv
lirfoovov, xai
ofy
txavb; 6
pio? aoTot?
touto itpotTteiv. 01 itXetou? 8*, twv itpb tov olxeiov
Biov txavw? ivepfepYOi xai lu-irdStot itpb? to xaXG?
Pi
v
'
ouOev o3v Set auTwv. Ka\ ot irpb? f)Sovr> 81 apxouatv
dXfyot,
xadotirep ev -nj Tpo:p9j to ^Suo-jxa. ()
Tob? 81
20 oTtouSafoue woTtpov itXefdTou? xt' dpiBjxdv, Y) feri Tt
uiTpov xai (ptXtxou itXrjOou;, woTtep icdXtw?; oure
f4p
ix Sixa dv8pwirwv y^voit* av irdXte, out' ex Se'xa u.u-
ptaSwv fet itoXi? iWv. To Si troabv oux few too>
?v Tt, aXXi TtSv tb u.au tivwv wpwuivwv. Kal
2
! eptXcov 8) lort irX5)0o? d>ptffu.ivov, xa\ fotiK oi icXeTffTOt,
jiefl' 3v Sv SuvatTO ti< gutjv
' touto
y^P
^Soxet 9Xi-
xoWrov' eTvaf
()
5ti
8'
oty
otdvTt TtoXXot; ou^v xat
Staviattv afiTov, oux a8r|Xov. *Eti Si xaxet'vou; SeT
aXXijXot? <p(Xoui; eTvat , el uiXXouot itavTCi; |Wt' dXXii-
3i,
Xwv o-uvr,u.epeuetv touto S' epYoiSe; iv tcoXXoT? &Ttp-
y_etv.
(5)
XaXeitbv 8s
Y'
veTat xa^ T0 0U
TX
a
'P
,v xa^
to ouvaXYetv olxet<a tcoXXoT?- eixb?
y^P
ouu.Ttiirretv
4u.a tS u.sv <juvy)8eo8at t*5 Si ouva/8ta6ai. Iato
ouv e3 ej^ei u,r, iJr|TEtv t!>? TCoXutXo>TaTov elvat, iXXa
31 togoutou? Ssoi el? to ou^v ixavoi

ouSe
y^P
lv8e/_eo8at
Sd^etev av noXXotc elvat ip(Xov enpdSpa. Atdirep ouS'
ipSv TcXetdvoiv &TCEp6oX-J)
Yap
Ttc eTvat pouXerai sptXta?,
touto 81 irpb? e*va- xai to c^dSpa Sij itpbi; 3Xi'you<.
()
OuTto
8'
l/etv loixe xat iirt twv itpaYu-^Ttflv 06
Y'-
YvovTat
y^P
cp^Xoi TtoXXot xaTa tt\v Taiptxr,v cpiXlav,
al
8'
&avouu.evat iv Susl llyovni. 01 81 TtoXuipiXot
xat itSo-iv oixcuo; ivTUYXavovrei;
ouSevl Soxouctv elvat
iplXot, icXV TtoXiTixwi;, o& xa\ xaXouotv ape'o-xou;.
IIoXitixw? pit o3v foTt iroXXoii; eTvat <p(Xov xai u,i)

dfpeuxov ovTa, aXX' 6 aXriSw?

e'lrtetxyj

3t' aperJjv 81 xat
fit' a&Tob< oux e'en itpbc TtoXXouc, aYarrniTOV 81 xai
8X(you( eupeTv toioutou;.
Numquid igitur quamplurimi amici nobis adsciscendi
sunt? an illud quod est in hospitalitate apte dictum videtur,
Ne (is multorum,* ne sis quoque nullius hosnes?
etiani in amicitia valcbit , ut nee sine amicis sis neque nimis
multos habeas? (2) De amicitia utilitatis gratia institute ve-
rissimum esse videatur : neque inopem oportere ab amicis
esse, neque item nimium illis abundare. Multis namque
Ticissim deservire Jaboriosum est : neque tnuneri el vita
nostra sulnciat. Plures igitur, quam conditio cujusque
admittit , amici supervacanei sunt, et beats vita; cursum
impediunt : igitur non admitlendi. Turn etiam in iis ami-
citiis, qua; voluptatis causa quaeruntur, pauci sufticiunt
amici , sicut cibo modicum sudicit condimentum. (3) Sed
de viris bonis quacrilur, utrumne bos quamplurimos in
amicitiam assumi oporteat : an vero ut civitatis, ita et ami-
corum numero modus aliquis ponendus sit. Nam neque
ex decern hominibus constare possit civitas , neque centum
bominum miilia civitas adliuc fuerint. Ceterum quantitas
definiri fortasse non potest uno numero, sed est illud unt-
versum
,
quod inter aliqua deflnita interjectum est. Atque
etiam amicorum est aliqua dcGnila copia. Ac fortasse
inaximus numerus fuerint ii quibuscum commode convi-
ctum habere quispiam potest. Convictus namque amicitia;
maxime proprius esse supra docebatur. (4) Porro ut cum
multis quispiam vivat, et iis sese impertiat, id fieri non posse
perspicuum est. Prseterea illos ipsos inter se quoque amicos
esse necesse est , si quidem omnes inter se usu et consuetu-
dine vita; conjungi debent. Hoc autem in multis inveniri
operosumest. (5) Estet illud perdifficile, ut cum multis
et condoleas et loetcris, ad cujusque affectum accommodate.
Etenimsubindecoincidet, ut dolendum sit cum uno.Ue-
tanCum cum altera amicorum. Fortasse igitur rectum est,
nolle implicari |iermultorum amicitia, sed tot amicos
adsciscere
,
quot ad vitae societatem videntur nobis esse com-
modi. Etenim nee natura ferre videtur, ut quispiam multis
fiat excellenter amicus : unde nee amor quidem esse potest
plurium. Etenim in eo genere
,
quo de htc agimus , videtur
spectari excellentia qu&dam amicitiae. At excellentia tan-
tum in uno spectatur. Ergo etiam vehementer amare tan-
tum inter paucos locum habet. (6) Atque banc assertionem
nostram euam res ipsa comprobat. Non euim multos repe-
rias sodalitia ilia amicitia conjunctos; et qua; hujus generis
vulgo celebrate sunt , binorum sunt omnes. Qui vero
multis sunt amici, omnibusque familiariter utuntur, nulli
videntur amici esse, praeterquam civili more, vocanturqua
blandi , seu placendi studiosi. Civili sane modo potest
quispiam multis esse amicus, ita ut vitiose blandus non sit,
sed pratstet se virum bonum et honestum : at virtutis no-
mine propterque ipsos ut quis multos amet, id plane fieri
nequit,ac praeclare rem cecidisse .putandum est, si vel
paucos tali amore dignos nacti fuerimus.
Digitized by Google
(.17.) ETHICA NICOMACHEA. LIB. IX. CAP. XI.
lis
CAP. XI.
Hoxepov
8'
Iv eCxu/(ai? u,3XXov cpfrcov Set r\ Iv ous-
xuytat?; Iv
iy.<f
otv yap iict^T)Touvxat

of ti yip atu-
j^ouvxe? Se'ovxat iTttxoupt'a?, ol
8'
euxuvouvxe? orujxfii'wv
xal ou? eu Ttoi^oouatv pouXovxat yip eu Spav. 'Avoy-
6 xatoxepov fiiv SVj Iv xai? axuyjai?, oib xwv
y>
pi]afiu,wv
IvxauOa Set , xaXXtov
8'
iv Tat? euxuyjai?

Sib xei xou?
Imeixtt; foToustv xouxou?
Y"P
atpextoxepov euepYexeiv
xal (texi xouxwv Sicr/civ. (a) "Esxt
y&P
xal ^ ita-
poucia aW| xwv cpiXwv rjSeta xal Iv xai? Suo-xujr iat?

10 xoutf tovxat yap ot Xuiro-ju,evot ouvaXyouvTuv xwv ipi'Xwv.
Atb xav dicopifsetiv xt? itdxepov iSorrep
flapou? ptexa-
Xau,6avouo-tv, y| xouxo jxiv ou
, ^ irapouofa S' auxiov
f,5eta ouaa xai
^
Ivvota xou ouvaXYetv IXcixxw x*jv Xu-
ictjv koiei. Ei uiv o3v Sii xauxa yj Si* d!XXo xt xou^i-
15 Hovxai, atpeioOu* o-uu,6avetv S' ouv ipafvexat xb XeyJ>ev.
()
"Eoixe
8'
f|
irapouo(a u.ixxt5 xi? auxwv eivai. Auxb
uiv
Y&p
tb 6p3v xou? ^Xou? <)8u , aXXw? xs xat axu-
y^ouvxt, xal yivvcai xt? IntxoupCa irpb? xb
fx-j)
XuitetaOar
icapapiu6r]Xixbv yap 6
f
iXo? xat xij ctyet xat xu Xofw
,
*> I4v
^
iiciSe^iof olSe yip xb ^9o? xal I?' oT? ^Sexat xal
XuitEtxat.
()
Tb Se XuitoupEVOv aiaOaveaOoit eitl xat?
auxou axuyjat? Xumipdv itS?
Y"P
ftuyet Xumj? afxto?
eTvat xot? <p{Xot?. Aiditep 0! [ilv avopwoet? xr,v tpuo-iv
euXaSouvxat o-uXXuTieiv xou? <p(Xou? aixot?, xav u,9|
*5 6icepxetvT| xj] aXuiria , rr,v Ixetvot?
y
iv0
!"
v,
)
v Mmr
S*
ouy uitou,evei, Saw? xe ouvOp^vou? ou nposiexai Sta xb
jiTiS' auxb? tTvat 6pr,v)xixo'?
-
yuvata Se xal ol xoiouxot
dcvSpei; xoT; ouo-xevouo't^afpouo't, xal tfiXoufftv w? (ptXoui;
xal suvaXYotlvxa;. Miuelofiai S' Iv jnast Set SrjXov
so 5x1 xbv ^eXxtw.
(5)
*H
8'
Iv xat? euxu^iatc xwv
<p
iXojv
reapousia xr^v xe StaY>Y^
v ^Setav lyei xal x};v evvotav
Sxi ^iovxai litl xoTs auxou aYaOotc. Atb Sd^etev av
Setv el? (xev x4 euxuyta? xaXetv xou? tpXou< irpoOujAOj?'
EuepYEXTiTixbv
Y^P
"vett xaW**
'U
8s xl? axuj^ta?
*
ixvouvxa- pcxaSiSo'vat yap 6? ^xixa Set xwv xaxwv,
89ev xb
dXi? syui Suoxux5v.
MaXisxa 8s 7tapaxXT|xeov, 8rav [leXXoisiv SXiya 8^Xr,-
6evxet ixeYaX' auxbv (.')yeXv]creiv. (e) 'levat
8'
avauaXtv
o tcto? apixo^Et itpb; (iiv xou? dxuy^ouvxa? axXrixov xal
npoOufMo;
(91'Xou
Y^p
3 icotttv, xal piaXiaxa xou? Iv
ypeta xal xb |xJ) i^twcavxac

5u.;potv
fkp
xaXXtov xal
^otov) , ei? 8e xi? eixu^ta? ouvepYotivxa (aev Ttpo6u(xw?
(xat
y&P
cU xauxa
xP
Ela ptXiov) , irpb? euTcaOetav 8e
ts c/oXatw?- ou
Yp
"^*v xb ixpoOupteisOat w^eXetsOat.
Ad;av
8'
ai)Sta? Iv to StwOetoOat ictw? euXar)xeov.
Ivtcxe
Y^p
ouu.6atvet.
C
H icapouaCa S^| xwv tp(Xwv Iv
aVatv alpex^ tpafvexat.
Utrumnam vero in rebus secundis potius, an in adver-
sis egemus aniicis? utroque eniro tempore requiruntur.
Et infelices cnirn egent araicis auxilii causa : et Mice*
item, nt habeant convictores, et quibus bene faciant.
Proprium enim horum est benefecere. Itaqne adverso
quidem tempore magis sunt necessarii amid : ideoque bic
utilibus amicis opu est. Ceterum rebus secundis hone-
stior est eorundem possessio. Ex quo illud est
,
quod amici
quseruntur boni viri : quod expetibilius sit talibus henefa-
cere et cum iis conjunctum esse. (2) Est scilicet ipsa
prtrsentia amicorum tam in secunda
,
quam in adverea for-
tuna suavis. Etenim moerentes allerantur amicorum con-
dolentia. Ex quo etiam addubitari queat, utrumne amici
quasi oneris aliquam partem in sese derivent ; an vero nihil
bujus, sed ipsa polius prtesentia , suavis exsistens , et per-
suasio, quod condolere eos putamus, minuat dolorem. Sed
num propter has , an ob alias causas dolore levenlur tales,
omittatur in praesentia : ceterum rem ipsara evenire expe-
rienlia docet. (3) Videtur autem amicorum prasentia
mixtum aliquid esse. Etenim ipse quidem illorum con-
spectus (praesertim calamitoso) jucundus est , exsistitque
inde levatio quaedam doloris. Inest enim amico vis quae-
dam consolandi turn aspectu turn sermone : qui quidem
merit accommodatus. Novit namque talis amicus inge-
nium alterius, et scit quibus gaudeat et quibus con-
tristetur. (4)
Rursum autem eundem molestia affectum sen-
tire ex tuis rebus adversis , id vera tegritudinem affert.
Omnis enim amicus caret ne amico causam dolendi
pncbeat. Itaque fortes quidem et magnanimi natura viri
nolunt committere ut ipsis amici condoleant; ac nisi
quis iodolentia ultra modum prodeat, dolorem, quo illi
afTiciuntur, non fert aequo animo. In summa collacri-
mantes non admittit vir talis, quia nee ipse est querulus
aut lamentalor. At vero muliercuke, et his similiter affecti
tiri quaeriint lamentorum socios. Porro omnibus in rebus
meliorem imitari scilicet anjuum est. (5) Jam porro in
rebus prosperis praesentia amicorum turn consuetudinem
liabet jucunditatis plenam , lum etiam cogitationem : ni-
minim quum utrique iisdem bonis soaviter afliciantur.
Quocirca faciendum videtur ut advocemus amicos stu-
diose ad res secundas ( de aliis etenim bene mereri , res
pulclira est ),
contra vero ad minus secundas lente
,
quia ma-
lorum participem facere amicum quamminime oportet.
Ex quo illud factum :
Satis eat me esse miserum.
Atque accersendi sunt turn potissimum
,
quando possunt,
fiarva
suscepta molestia, maximis amicum incommodis
iberare. (6) At vero accessus ad amicos noslri conlraria
est ratio : ad infelices scilicet ultro eundum est, neque
dum voceris.- exspectandum. Amici enim est benefacere
,
et maxime duris amicorum temporlbus , atque iis etiam,
qui id minime postularint. Utrisque enim boc et lionestius
et jucundius est. At vero ad res amicorum secundas , ad-
jutorii quidem gratia prompte eundum est : huic enim
rei usui sunt amici. At vero ad benelicii participationem
est non nisi lente accedendum. Non enim honestuin est
,
cupidum esse benelicii accipiendi. Est tamen et hie for-
tasse suspicio acerbitatis fugienda, in repudiando, inquam,
oblalo beneficio : qua in re nonnunquam peccari consue-
vit. Praesentia igitur amicorum quolibet tempore expe-
tenda est.
Digitized by Google
116
H0IKQN NIKOMAXFJON I, . (1171,1172}
CAP. XII.
Ap' ouv, wCTitep toT? Ipwai to 6pav aYaic^TOtaTOv
jori xal u.3XXov atpoovrai xotuxtiv t^v at<r67]<riv ^
t1-
Xoiita? , <!)? xori TauT)v u.aXwra too spwto? ovro- xat
yivofis'voo, o8tw xal toi? <ptXot? atpsxcoTOTo'v (icm to
b o-op)v
>
xoivoma yap ?, (yiXa. Kat 6? xpb? lourov
e^ei , oStd) xat irpb? tov tpi'Xov. Ilepl auxov
8'
^ ai-
aOrjai? OTt eVrtv atperq* xaV irepl tov <piXov Jt|. 'H
8'
eWpysia yiveTat aoTOi? Iv t<3 o-u5jv, wax' eIxoto><;
tootoo e'siEvrat. (a) Kal 5 ti hot* eWiv exa'aroi? to
10 Elvat v) oo /ctptv atpoovTai to pjv, ev toutw [aetJc twv
<p tXtiiv |SoXovTai oiayEtv SioTtsp oi jxev <xopn'voucriv,
ot Si o-oyxofieooociv, aXXoi 84 ovyyo|xvdovTai xal aoy-
xuvTiYoudtv ri o-outpiXoao^ooo-iv, exao"TOt ev toutw oovrj-
(fepeuovTe; $ Tt icip paXiara aya-cwoi tv iv tm (<>
is u?jv yap (JooXoftevot u.ETi twv cptXwv, TaoTa irotoocrt
xal tootwv xotvuvooatv of? otovtat cupjv. (s) rivsTat
o3v
^
jasv twv tpaoXwv <ptX(a
liojrjh-pd- xoivuvooai yip
(paoXwv dSeSaiot ovte?, xal (xoyO^pol Si ytvovrat
6|xoiou;xevoi dXXVJXoi;' tj 8: twv etcuuxwv emeixiji;,
o o-uvau?avo|v7) Tai? 6|xiX(atc

Soxooot Si xal peX-c(ou<;
y(v!<i8at IvEpyoovTE- xal SiopOouvTE; aXXV)Aoo?* aito-
ItaTTOVTaiyap icap* dXXr,Xwv of? dpeoxovrat, 6*8ev
'Ea6Xuv uiy yip S* inOXi.
(t) Ilepl (xev ouv <piX(a? eVt toooutov eip^aOw* Itojievov
S5
8'
av e*Y] SitXOeiv itepl r,8ovrj;.
Numnam autera amicitia conversationem et conviclnm
requirit? perinde ul amantibus rei amatae adspectus est
jucundissimus, cetcrisque sensibus anteponitur, utpote ex
quo constat oriaturque maxime amor ; ut scilicet quero-
admodum his adspectus amasii, sic etlam amicis vitas
'societal optabilisstma sit. Amicitia quippe societas que-
dam est : et sicut erga se ipsum animatus quispiam est
,
ita etiam est erga amicum. De se ipso autem sentire se
esse, optabile est : proindeque et de amico. Sensio porro
ilia hisconsistil in vita? societate. Merito igitur ilia gaudent
amici.
(2) Ad haec quacumque in re cuique suum esse et
suum vivere situm est, seu cujus rei gratia exoplat quis
vivere, in ea re vult cum amicis vitam traducere. Quo-
circa alii una potaot, alii una ludunt, alii una exercentur,
aut una venantur, aut una philosophantur : bis in rebus
teropus una exigentes, quas res pra; omnibus in vita rebus
maxime amant. Amicjs enim conjunct! esse volentes
haec facinnt, iilarumque rerum eis participant, quibus
, contineri putant illud una vivere. (3) Malorum quidem
'
igitur amicitia est vitiosa; malas enim res invicem comma*
nicant, quumet ipsi sint instabiles; corrumpnnturque in-
super, dum similes invicem Bunt. Contra vero bonorum
amicitia bona est, aucta in dies cooversationibus : vlden-
turqne etiam ipsi meliores in dies fieri, agendo nimirum
operandoque, et mutuo errata corrigendo. Exprimit enim
ac deformat sibi quisque eorum ab altera ea quae in eo pro-
bat. Unde illud factum :
Namque bona adduces ex his, qui sunt bonl et ipsi.
(4) De amicitia tantum dictum sit; sequitur ut de voluptate
dicamus.
LIBER X.
CAP. I.
MeTa Si rauTa -cepl 'JiSovr,- taw? frtsTai SieXGslv
u.aXidTa yip'SoxeT truvwxetwoGat tw fivti tJjuSv* 8io
Ttai8euou<it too? vs'oo? oiaxt^ovTS? T)8ov5j xal Xoirrj.
AoxeT Se xal -rpb? t^v too r)0oo; dpsTijv u.syiotov cTvom
30
to
X
a
'p
lv ^? * ' xa- f^t^eiv & Set

Siatti'vet yap rauta
8ti Ttavrb? too (Jioo, foiriv ej^ovTa xal Suvajtiv -rpb?
dpeniv te xal tov eo8a([Miva p(ov xk u.ev
y&p
r,Sea
icpoatpovvTai, Ta Si Xom-pa -)eoYoootv. (a) 'Yicip Si
twv toiootcov ^xiut' 5v S6\t\t 7capST:ov Etvat , aXXw?
35 Tt xal -roXX\v ijrovTtov ({(AtptaS^Tyioiv. Ot u.iv yip
TayaObv ^Sov^v Xeyoootv, ot
8'
i; Ivavria? xo|AiS?j <pao-
Xov, ot (isv taw? -teirewu.c'vo. oStco xal I/eiv, ot Si oto-
(aevoi plXxtov eTvoi itpb? tov p(ov T^u.b)V 4-to^ia(vetv t}|v
}|8ovi|v tSv tpauXwv, xat si u.^ Iotiv ^etteiv yip too?
o
itoXXob? irpb? aorrtv xal SouXeoeiv TaT; f,8ovaT; , 8tb Seiv
si? toovovt(ov ayetv e^Oeiv yap Sv oStco; lirl to (xe'iov.
(3) M>) Ttore Si 00 xaXS? tooto XfYtrai. Ot yip -rspt
iwv iv toT? -totSsai xal Tat? -tpd^eo-i Xo'yot ?[tto'v eCo-i
irifftol twv s'pytov" brav oov 8i<j>(i)vSari Tot? xaTa T^|V
*b atff9r)otv, xaTapovoou.evoi xal TaXr,6J? itpoiavaipoo-
civ 6 yip d/Eytov tJ)v ^Sovijv,
6j
8e(? bot' ioi^jxevo?
,
Dehinc fortasse de voluptate ut dicamus, ordo postulat
;
maxime namque bare naturae hominis propria esse videtur;
ideoque puerorum informatores voluptatis et doloris veluli
gubernaculo ad ofiicium eos adducunt. Videtur vero etiam
ad moralem virtutem pliirimum referre, ut et gaudeant
rebus iis quibus oportct gaudere , et oderint ea quae odisse
oportet; duo enim haec per totam vitam extenduntur, mo-
mentum praecipuum habentia ad virtutem , adeoque ad vi-
tam beatam; quandoquidem omnes jucunda sequuntur,
fugiuntque contraria;
(2) ejusmodi porro quod sunt , tie iis
minime videtur tacendum : preesertim quum de eornndem
natura opiniones mullum varient Quidam enim volupta.
tern bonum dicunt ; nonnulli contra magnum malum earn
asseruntcsse, atque id quidem partim eorum, quod for-
tasse vere ita se rem habere existimant; partim vera, quod
utilius ad bene Vivendi rationem esse existimant, volupta-
tem in numero malorum habere, etiarasi malum ipsa noo
sit. Ullro enim ad earn ferri homines plerosque, eique
servire ; ideoque oportere ipsos in contrarium reflecti. Sic
enim ad mediocritatis statum redigi. (3) Sed fortasse non
satis recte ob id asseritur, voluptatem esse malum. Nam
quod attinet ad ea quae sunt in affeclibus et actionibus,
multo minus ad persuadendum valet oratio quam eventus
atqtie res ipsse. Itaque quum usnrpata de his oratio discre-
pat ab opere sensibus comperto
,
primum ipsa ut falsa re-
pudiatur ; deinde , si quid etiam veri. complectebatur, id
una evertitur. Reprehendens enim voluptatem, si foisan
contra quam docuerat , eandein appetere videatur, facere
Digitized by Google
(1171,1173.)
anoxXtveiv Soxet Ttpbc outJ|v wj toiouttjv ootretv Sitaoav
to Stopistv
Yp
oux fort tGv tcoXXwv. ()'Eoixaoriv o3v
ol iXr,8t5 t5v Xoywv oC u.dvov Ttpb; to eiSlvat xpijot-
Hwxatot tTvat, olXXa xal itpbc tov p(ov auvcoSol
y^P
* OVT< TOl SpyOl? TtlOTeUOVTat , Sib TCpOTpeTCOVTOl TOU?
uvt(VTa( Jrjv xat' autou?. Twv uiv ouv toioutcov
5Xt;, Ta
8*
elpYjjxe'va itepl tyj? ^)5ov5j? e
>
TclX6tu,ev.
ETHICA NICOMACHEA. LIB. X. CAP. II. 117
Eu8oo< (jisv o3v tt)V 7|8avr)v TayaSbv
(Jet"
eTvat Slot
to iravO' &pav !;pu'fAva auTifc , xal sXXoya xal aXoya
*
10 iv react S' eTvat to otpexov iTcteixe;, xal to [iotXiuTa
xptxTi<rcov to SJj Ttavt' eVt touto ipe'peaGat u.T|vueiv 6?
icSEai touto apia-xov exaorov
Y&p
to auTtji ayafibv e&p{-
axetv, uxncep xal Tpoyr,v to S^| Ttaaiv aYa8o'v, xal oO
icavT* enteral, Ta^aObv eTvat. 'ErctorteuovTO S' ol Xdyot
is Stot Trjv tou ^8ou; apET^v (xSiXXov r\ Si' a&Touc Statpe-
poVnac yap ISo'xei o-ti^pwv eTvat* ou or) u; cp(Xo? tt]<;
TJSovifc iSo'xet Tauta Xiyeiv, dXX' outgo; i^etv xaT* dXr^-
Octav. (s)
Ofy
vjttov S' $rr* eTvat o^avepbv ex too
evavTtou* T7|v yip Xuxr|V xa6 o&to iraou tpeuxTOv eTvat,
to bjioi'ax; Si) TOuvavTtov alpeTo'v. MaXiora
5*
eTvat at-
pe-rbv 8
f*f,
St' Irepov u.tj5' erspou /apiv atpoupsOa

Totoorov
8'
bfxoXoYOuae'vwj eTvat ttjv tjSovtjv oOSsva
yap iicepwTSv vivos evexa YjSeTat, i>( xaO' autrjv oucav
alpeTTjv TTjV ti8ovt)v. npoortOefxev^v Te btwouv twv
aYaftiov atpETtoTSpov Tcoielv, oTov tw StxatoirpaYsTv xat
cco^povEiv xal au;ecQat 5r| to aYaSbv outo auTto.
(j)
"Eotxe Si) o&to;
Y
e * Xo'yo? twv iyadlav autrjv iito-
tpai'veiv, xal ouSev aaXXov trlpou

tcSEv
y&P
u.8' ere'pou
amadou atpsTbiTEpov t) (iovou[jivov. Toioutw S-)) Xoyw
m xal nXaibiv avatpeT brt oux IffTtv ^Sovr| TaYaflo'v al-
peToiTEpov
y^P
eTvat tov TJSbv (Ji'ov (teTa tppov^aew;
t\ y<pk, el St to pitxTOV xptlTTOv, oux eTvat rJjv t)SovJjv
TiYa6dv
"
ooSevbj
y^P
TtpoaTeOevTO? ooto TaYaObv alpe-
Ttoxepov YtvesOat. ArjXov o' di; ouS' aXXo ouSev Tot-
*
Y
av *v e
'1 1 8 {Jtexa Ttvot tmv xa6' a&Tb iYaOwv at-
peTuTepov YtveTat. (i) Tt oov IottI towutov, o5 xal
tjiuu; xotvcovou(xev; toioutov
y^P
iitt!;7)TetTat. Ot
8'
iviurotaevoi w; oux aYaSbv oS icavT* icpteTat, pt^)
ouOiv Xevtoatv 8
y&P
t3 Soxet, tout' eTvat tpau.ev.
4* 'O
8'
avaipoiv TauTrjv tJjv TttOTiv ou icoivu iriOTo'Tepa
ipst* el (jev yap t4 ivoijTa otpiyito aurwv, t^v av Tt
to XeYo'titsvov, el 8e xal tk <j>pdvi(xa, Tt5i; XeYOtev av
Tt ; lotoi; os xal ev toi< tpauXon eoti Tt o^uaixov etYaObv
xpetTTOv r\ xa6)' a&Tot, 8 iipt'exat tou oixet'ou otYaOou.
*j (s) Oux eWe Se ouS: icepl tou evavTtou xaXu; liftabai.
Ou
Yotp 9aatv, e! 7) Xum) xaxo'v tort , tJ|v tjSovt^v aVfaObv
eTvat
otvTtxetedat
Y^p
xal xaxbv xaxw xal au.^w tu
(iT)8eTepti>, XeYovTe? TauTa ou xaxu;, ou u.>,v irct y* t*v
etpTiuivwv iXr,8euovTe?. 'Aft^otv (ilv yip 5vtiov xotxwv
m xal tpeuxxot e'Set dlu.^to etvat, twv ptrjScTe'ptov Ss (iriSe'-e-
pov
>i
Spot'toc ' vuv 8s atvovTat ti\t pitv ojeuYOVTe? <!)? xa-
xov,Trjvo'afpou\uevot<KaYa6dv'ouT<i) 0^ xal ctvTUcettat.
id existimabitur quasi omnem quamcunque voluptatem ex.
peteadam haberet. Vulgusenim distinguere nescit
(4) E di-
verso igitur veri de talibus sermones videntur noil tan-
turn ad cognitionem prodesse , sed ad vitam quoque bene
transigendam rim habere praecipuam. Quia enim factis
consentanei sunt, ob id facile creduntur : ac proinde exsti-
mulant auditores, ut secundum eos vivant. Sed de bis
3uidem bactenus. Examinemus jam
,
qua: ab aliis sunt
e voluptate dicta.
CAP. II.
Eudoxus igitur existimabat , summum bonum esse vo-
luptatem : quoniam videmus omnia, tarn bruta quam ra-
tiune praedila animantia , cxpetere vnluptatem ; et vero
quum omnibus in rebus id quod expetendum sit, esse bonum
oporteat ; et quidem quod maxime sit expetendum , id
maximum bonum esse oporteat : denique quum , ad quod
unum omnia feruntur, id jam evidenter constet esse quid-
dam ipsis optimum. Unumquodque enim , id quod ipsi sit
bonum natura duce invenire , sicut et cibum : quod igitur
omnibus bonum est, et ab omnibus expetitur, id vere
bonum esse. Atqni huic assertion! magis propter mores et
virtu tern illius viri credebatur, quam propter sese ; sin-
gularis enim ilie temperantite videbatur esse, ltaque non
tanquam patronus voluptatis existimabatur baec dicere;
sed potius res sic se habere judicabatur.
(2) Atque hoc
idem ilie etiam ex voluptatis contrario probari putabat
:
dolorem enim omnibus videri declinandum per se , sicut
ejus contrarium e diverso expetendum. Maxime praeterea
expetendum esse
,
quod non alterius gratia , sed per sese tale
est : quod constanter omnium ore de voluptate amrmatur,
quum nemo interrogaresoleatalterum, cur voluptatem quis
sectetur, auod scilicet per se expetenda ilia sit. Eandem
quoque adjunctam rei alicui alteri bonae, efficere earn
magis expetendam; quales res sunt, juste agere, tempe-
ranter vivere. Porro bonum crescere et augeri non nisi
a bono. (3)
Atqui hoc ultimum quidem argumentum pro-
bare videtur, voluptatem esse ae numero rerum bona-
rum ; at non etiam meliorem re quaiibet alia , Icet earn me-
liorem suo accessu faciat; siquidem ,omne bonum alteri
junctum , optabilius est quam ipsum separatum atque so-
lum relictum. Ac tali argumento Plato efficere vult, volu-
ptatem non esse summum bonum. Expetibilior enim , in-
quit, est vita jucunda cum prudentia conjuncta, quam sine
liac ilia. Quodsi voluntas alteri bono adjuncta melior
evadat, non posse earn dici summum bonum
;
quia hoc sine
ullius additione fiat magis expetendum. Sed si vera esset
baec Platonis ratiocinatio , sequeretur, nee aliud ullum
genus rei esse summum bonum, quod altera aliquo perse
bonorum addito ad ipsum melius redderetur.
(4)
Quodnam
igitur est illud summum bonum, cujus homo particeps
exsislit? tale namque inquiritur. Qui vero Eudoxo ita
resistunt, ut id quod ab omnibus rebus experitur, esse bonum
inlitientur, vereor ne nihil dicant. Quod enim omnibus
videtur, ita esse statuitur ; nee qui communem illam per-
suasionem tollit
,
probabiliora allaturus est. Si enim ilia
ratione ac carentia sola appeterent illam. foret alicujus
ponderis id quod dicunt. Sed quum non minus earn se-
quantur ratione utentes, quomodo asserlio non sit nihili?
Ac fortassis ioest etiam in vilibus despectisque quoddam
naturale honum , et id ipsam illorum naturam superans
dignitate, quod ipsis conveniens bonum expetit.
(6) Sed
nee de contrario Eudoxi argumentum satis perite redar-
guunt , ut videtur, dicentes, non recte concludi ex eo, quod
-dolor malum sit, voluptatem bonum esse, propterea quod
malum malo opponatur, et utrumque horum ei quod est
neutrum. Haec quidem non omnino male dicuntur; at
non tamen in pra?senti dispulatione vere dicuntur. Etenim
si dolor et voluptas mala ambo forent, ambo etiam fugienda
erant, quia scilicet mala ; vel si neutrum essent (nee bonum
nee malum), neutrum quoque foret vel fugiendum vel
aliquo simili affectu persequendum. Atqui experimur, vo-
luptatem homines ut bonum expetere, dolorem ut malum
devitare. Ex eo igitur contrarie opponi inter se ilia perpi-
cuum est.
Digitized by Google
118 H01KUN NIKOMAXEION I,
r
. (ins)
CAP. III. [II.]
Ou uvJjv ou8' el |x^j twv wmot^tojv eWtv
^
r)8ovf|,
St& tout' ouSs twv dYaOwv o&Se
y^P
"I **!? apeTrj?
ivepYetai itoiOT)T^t elatv, ou8' ^
euSaiy.ovia.
(j)
Ae-
Youat Se to uiv aY<x6ov wp(a6ai, tJjv
8'
JjSovijv adpisrov
5 elvai, Sti Siye-ni to u.3XXov xal to ?Jttov. El civ
ouv ix tou vjSsaOai touto xptvouai , xat 7repl t tjv Stxato-
ouvr,v xat t&? aXXa? ape-cat;, xa6' ? tvapYw? tpatri
u.aXXav xal tittov tou? itotou? uirapveiv xbt& t&?
apexa;, eVtat to auTO
-
Si'xaiot
Y'p
sleri u.SXXov xat
IOavSpeTot, cart 84 xal SixatoirpaYeTv xo" ow^poveiv
fxSXXov xal $ttov. El
8'
iv Tai? rjSovai?
, pi
wot' ou
XlYOuai to aiTtov, av woiv ai uiv aptfe!; at Si pixTai.
(3)
Ti
Y^P
xtXut , xaOaTtep uYieia wpta\u,eV) ouaa Se'-
yjTat to u.SXXov xal to ?jttov, outco xal ttjv $,Sovr|v;
ik ou
y^P
*i
0UT^ uu.ueTpta iv irSotv eo-tiv, ouo* iv tw
autw pita tt? aei , dXX' avieuevv) Siapivei &o? tivo;
,
xal 8ta<pepei tw u-aXXov xal Jjrrov. Towutov 8^| xal
to irepl ttiv ^Sovijv hSr/ttax elvai.
(*)
Te'Xeto'v Tt
xayaObv TiOevre;, toj 8s xtvijo-et? xal T&?
Y
V'a
K
<*"-
ao Xei?, t^v ^Sovijv xtvTjotv xal Ytveatv a7CO(pa(vetv itet-
pwv-cai. Ou xaXw?
8'
ioixaai Xe*Y*
lv ou8' elvai xivt)-

civ itaot)
Y^p
olxeiov elvai Soxei Ta^o; xal SpaSunfc
,
xal el (ji'^i xa6' auniv, otov rij tou xdopiou, 7tpo? dfXXo-
nj
8'
:?j8ovtj toutwv ouSerepov Gicapy^er ^crOrjvat uiv
u
Yap
eo-xi Tayiw? wffnep opYtGOrjvat, fjSeaOai
8'
ou, ouSe
irpo? erepov, (3a8ieiv Se xal auJeaOat xal navra t&
ToiatTa. MeTa&xXXeiv u.Jv ouv et? t^jv ^Sovijv to-
7_ew; xal ppaSeoK <rzv, ivepYeiv 8s xaT* aut^v oux
Iffrt TS/fe'oK,
X6Y>
8'
^8eo9at.
(5)
Teveffd; ts itS< 5v
JO eiT) ; Soxet
Y^p
oux ix tou tu^ovto? to tuj^ov fiyvtaQai
,
aXX' e; oli
Y'T*"
"* '? touto SiaXueoOat. Kal o5
Ye'veo-i? i, <)8oviq, toutou
^ Xux>i tpOopa.
(0)
Kal X-
Youm SI t9|v u.1v Xujrr,v evoeiav tou xaTa ipuo-iv elvai,
t^jv
8'
SjSov^v avaTrX^poofftv. TauTa Se acou-axixa
35 OTi Ta ~aOr,. El Si] Icrri tou xaTa tpudtv avanXiipoiat;
^, Ji8ov^, iv
(j> dvaitX^ptoo-i;, tout' av xal ijSotTO
-
to
ffiofta apa* ou 8oxeT 8e- ou8' loriv dtpa dvaitX^pwai;
% ^Sovij , aXX4 Yivopi^vr,? u.ev dvanX^pucrew; ^8oit' av
ti?, xai Ttu.vd,uevo; Xuicoito. 'H 8d;a
8*
aCti) Soxei
40 Y'YtwjsOai ix twv icspl tI,v too^f,v Xuitwv xal f
y
Sovwv
Ivoiiit
y^P Y
tvo
C
t'vou
?
xa^ tpoXuTtrjOivTa? {{SeaOat t^
avaicXripiooet.
(7)
Touto
8'
ou itepl waoa? o*uu.6a(vei
Ta? i|8ova;- dfXuicot
yP
tv at Te |ia67|u.aTixal xal
twv xaTa Ta; alaO^vei? at 81a t^; dayprptw; , xai
4 axpoojxaTa Se xal 6pau;aTa iroXXa xai pivyjuai xal iX-
7ctSe?. TJvo? ouv a5t-ai Y'viffei? foovTai; ouSevb?
y^P
evSeia
YeY'
VT
l
Tal
>
^
Y'
volT
'
^v ivaTtX^powt?.
(8)
Ilpb?
Si tou? 7tpoipepovTa? Ta? iTcoveiStarou? twv jjSovwv
Xiyoi ti? av 6ti oux foTt Tau8' ^Se'a* ou
Y^p
' tot?
6 xaxw? Staxeijxevoi? ^Sea itrri'v, olrpiov auti xal f,8ea
eTvat wXi|v TOUTOt?, xaOaitep 068J to toi? xaptvouatv uvtM*
vi tj
Y^
ux^a ^ i"xpa , ouS' au Xeuxi t4 oaivdueva toi?
Non subsislit etiam argumentnm illod, quod ideo, quia
non est qnalitas, non sit etiam in bonis voluptas. Non
enim virtutis energise qaalitates sunt, neque beatitude
(2} Dicunt etiam, bonum esse finitnm , voluptatem vero,
quia recipit niagis et minus, indeterminatum. Ob id non
esse banc in bonis. Atqui si ex Toluptatis percipiendee
consideratione istud censent, respondemus ipsis, eodeni
modo rem habere in justitia et aliis virtutibus, quarum
respertu scilicet dicitur, magis et minus esse tales eos , in
quibus ilia; insunt. Etenim alius alio justior ac fortior
est ; iteinque alius alio opera justitia; et temperantia; magis
vel minus edit. Sin autem ipsius voluptatis ratione dicunt
indefinilam banc esse , fortasse veram causam non alTerunt
:
quumsint voluptates alia; pura;, alia; mixta?,
(3) -et quid
obstat quominus, perinde ut sanitas defmita est et nibilo-
minus recipit magis et minus, etiam voiuptas quamv is defi-
nite sit , intendi tamen remittique possit? nam quod ad sani-
tatem altinet, non eadem omnibus est temperatura , neque
in uno eadem semper, sed nonnihil in dies remittendo , ita
aliquatenus permanet : differtque ipsa a se ipsa certis gra-
dibus. Hujusmodi ergo aliquid et circa voluptatem aecidit.
(4)
Quando porro snmmum bonum perfectum quiddamesse
arguunt, quum motiones atque ortus constet esse res im-
pcrfectas , in eo argumento posse doceri putant , voluptatem
esse motum et ortuin. Non recte autem id aflirmare vi-
dentur : neque motus esse videtur voluptas. Omni namque
motioni tarditas et celeritas competit : si non absolute seu
adsese (ut motioni cteli
) , at respectu saltern. Sed voluptati
neutrum horum competit. Nam tametsi contingit ut repente
quispiam voluptale perfusus sit, sicut et ira quispiam cito
exarserit : tamen cito inesse actu voluptatem non dicimus,
neque ad alterum ; iis enim tantum ha;c conveniunt
;
qua;
sunt ambulare et augeri et omnia bujusmodi. Xraduci igitur
ad voluptatem tarde aut celeriter possumus : sed voluptatis
energias celeriter aut tarde nemo exercet , sic autem voco
id quod est voluptate affici.
(5) Jam quod voluptas dicitur
esse ortus, quaeso quod babet rationis? Non fit res quselibet
ex qualibet aliquo Tortuito motu : sed ex qua re nascitur
quidpiam , in eandein quoque resolvitur; el cujus rei volu-
ptas est generatio, ejusdem dolor est corruptio. (6) Ad-
dunt vero etiam , voluptatem esse expletlonem ejus quod
natura desiderabat; dolorem contra ejusdem indigentiam :
atqui expletio lia;c atque penuria sunt alfectiones corporis.
Quodsi ergo voluptas est ejus quod secundum naturam est
supplelio; utique id quod expletur, voluptate aflici dicetur.
Nimirum corpus. At id quidem falsum; quando potius
anima laetari et dolere videlur. Non igitur voluptas indi-
gentia: est expletio : verum quum fit expletio
,
potest aliquis
voluptate affici ; sicut contra dolorem percipere, quum seca-
tur. Uaic autem opinio inde orta fuerit
,
quod soluinmodo
voluptatem et dolorem intuiti sunt ilium
,
qui ex aliuienu's
percipitur. Nimirum quod homines his destituti , et dolore
exinde affecti ipsa postmodum expletione delectantur.
(7)
Atqui hoc non in omnibus voluptatibus aecidit. MulUe
enim voluptates omnis doloris expertes sunt , ut mathema-
tics, itemque ex sensuum voluptatibus ex quoe odoratu
percipiuntur, et audilu et visu ; Item voluptates quas remi-
niscendo vel sperando percipimus
;
qua; sane non possunt
alicujus rei ortus esse
,
quum nullius rei penuria antegressa
sit, cujus ipsa: essent expletio. (8)
Illis denique
,
qui turpes
ac probrosas voluptates objiciendo tollere nituntur Eudoxi
sententiam, opponimus tales voluptates non essejucundas;
non enim si qua hominibus male aiTectis jucunda sunt,
absolute et sua natura etiam sunt talis ; sicuti nee ajgrotis
salubria, vel dulcia, vel amara , absolute talia sunt :
neque
etiam lippientibus alba putata , vere talia sunt. (9)
Atqui vel
Digitized by Google
ETHICA NICOMACHEA. LIB. X. CAP. IV.
(1173,1174)
oy9aXutw(itv.
(9) *H o8t(o Xs'yoit av, Sri at uiv *)8o-
val alpETaf eidtv, ou ppi Bird
ft
toutwv, waiwp xal
TO ItXoUTElV, 1tpo5o'vTt 8' OU, XOt TO U^lai'vEly, &
uj)v ortouv ipaY^vti.
(10) *H tw e?8ei Stacpspouatv at
* *)8ovat
Erepat yip t rb twv xocXSv twv airo twv
o?Xpwv, xal oux 6mv TJ<r85;vat t^v tou Sixatou u,^
Ovts otxaiov ouoe T]v tou fiouatxou (xr) ovtb {Aouaixdv,
6(xot'w Se xal im twv bXXwv. (n) 'Efi^avijeiv 81 So-
xst xal 6 ^fXoc, Erspo; wv too xdXaxo;, oux o3cav
lu ifaOhv tJjv ^Sov^v vj Sta^dpouc t'Sci- 6 |*lv yip icpbi;
TafaObv 6u.iXstv 8oxe7, 6 Se Trpo? ijSovrjv, xal tw uiv
Sveioi^ETai
, tov
8'
inaivouotv
6? irpb; ETEpa &
1
utXouvTa.
(ll) OuSei? t' Sv IXoito !^)v jcatSiou Siavotav Ijjwv Sti
(Ji'ou, tfioptyioi ly oT? t! iratS(a w< oTovte uaXterra,
I*
ou81 /.ai'peiv irotwv ti twv ato^iTrwv, (XT)Se7tOT6 uiXXwv
XuTtr,9r,vat. Ilepl iroXXa te oTtouSi|v icotr,oa{u;e8' av
xal t .uriSeiAiav im^lpoi vjSoviiv, oTov 6p5v, u.vr,[iO-
veueiv, eiSevai, t4<; apsTa; l/iiv. Ei
8*
l\ ivarpirfi
foovTat toutoi? r|8ova(, ouSiv Jiaiptpef Xo(fu6a
fip
ao av TaoTa xal ei uJ| vi'voit' aV autwv rj8ov^. (13) "Oti
uiv o3v oute Ta^Bov
^
^8ovf, ourt itSua atpet^ , 85jXov
toixev sTvai, xal 6rt eW tive? alpjTal xa6' a&Ta; 81a-
oe'pouuai tw Et8st
$ a' 5v. Ti {Uv o3v Xe^eva
iwpl t^c tjSov^? xal
Xuron fxavw? E?piiff8w.
CAP. IV. [III.]
as Ti
0'
iorlv
^
itolo'v Tt, xaTa<pav^opov y'voit' Sv
aV ap^r;; avaXafioufftv. Aoxst
yp fi (Jiiv Spaoi? xa6'
Jvtivouv ypo'vov TeXeia !vai* ou
Yp
^oriv vSf,{ ou8e-
vo';, 8 115 Carepov yevdjxevov TeXetuaei aut^? to sT8o;.
Toiout*)
8'
loixe xal
^
^Sovii

SXov ^ap ti Iiti , xal
30 xaV ouS^va
XP'
V0V ^6ot Tt; Sv ^8ovt)v f$ Im irXe(tu
ypo'vov yivojiivj)? TtXeuaS^aeTat tb elSo;. (a) Aio'itep
ouoi xivrjot; Iotiv iv
XP
'
vt
!
,
T^P
^S'01 xivniot? xal
teXou; tivo's, oTov
^
oixoSoutxJ| TeXeia , brav icotiiffy) o5
isuTat. *H v fi7tavrt 8r) tw
XP
V(
P
^ toutw. 'Ev
3& Si to"; fiepssi tou ypo'vou irauat aTjXst; , xal e*Tpai
tw eiJft
T7J;
SXr,; xal aXXijXwv
^
yap twv XiOwv 0"uv-
Oetru; 'pa ttj? tou xt'ovo; faSSwaeoK, xal aSxat ttj;
tou vaou TroiVjCrew;. Kal ?] ptev tou vaou TeXeia

ou-
8evb;
y^P
^vSrij< itpb; to itpoxeipttvov
^ 81 ttj<; xp*]-
4o inooc xal tou TpifXutpou dTsXi^i;' pispou? ykp IxaTepa.
Tw itoet ouv Sia^spouot, xal oix eotiv it 8twouv ypdvoi
XaStiv xi'vr,aiv teXei'bv t^5 eiSei, iXk' t7tp, Iv tw
iitavTi.
(3) 'Opo(wc 8e xal iiti paSt'cEb); xal twv
Xoirwv Et yap "o-tiv ^| ipopi xCvrjst; ito'Oev not, xal
4b Tatmi? 8ta^opal xbt' eiSt) , 7ct^(jic, ^aSion, S).m( xal
to TotauTa. Ou (xo'vov
8*
o8tw(, a!XXl xal tv butt;
t^ ^aStOEt
to yap toSev ItOl OU TBUTOV ^V TW ffTaStw
xal iv tw (tEpEi, xal v srEpw uipEt xal Wpw, ouSl
to StE^te'vat tJjv YpapiixV tiivSs xlxEtv7)v ou pio'vov
m
Yp
ypaftplv 8tenopUTat, aXXi xal v to'tcw ouaav,
v Iteou
8'
a&T] xtvr,(. At' axpt6ti'a<; ptlv ouv irEpl
xivr^aEw; iv dtXXot; E?pr,Tat, /oix*
8'
oux tv SnavTi
:i9
ic iisdem respondere posse videmur,
volupUtes esse quiden.1
expetendas, sed non Umen et Ulas, quae sunt ab his
rebus profecfce
: sicut et divitite quierenda3, sed non tamen
ex proditione
;
item valetudini consulendum , sed non ita
ut quolibet cilx> vesci velis.
(10) Quid autem si ita respon-
deamus; ut distmctione utamur, dicendo, alias voluptates
a rebushonestis.aliasaturpibus
percipi?
plurimumenim
dilTerunt
,
quas capimns a rebus honeslis , et quas ex tur-
pibus; neque potest fieri ut quis justi hominis voluptate
fruatur, qui non sitjnstus; aut ut musica, qui musicus non
sit
;
quod idem est et in ceteris.
(1 1) Declarat etiam ami-
cus, plurimiim discrepans ab assentatore, illud quod doce-
mus, aut non esse voluptalem bonum , aut certe dilTaren-
tes esse voluptatis species; ille enim cum amico conversa
-
tpr, utei sit bono; hlc autem, utvoluptati
; quorum illud
laudant omnes
, lioc vituperant
;
qua re id indicant aml-
cum alio tine quam assenUtorem cum altera conversari.
(12) Ac nemo sibi exoptaturus sit voluptates eas
,
quae sunt
actatis puerilis : ita quidem , ut menlem quoque semper
babeat ejus xtatis; nemo item reperietur, qui voluptate
perfundaturcx perpetrato scelere, si nullum sit ex eo dolo-
rem percepturus
(
impunitale proposila ). Postremo mul-
tae sunt res, quibus studeremus propter ipsas solas, citra
omnem voluptatis adjunction* , ut sunt: videre, scire
recordari
,
virtutes habere. Quod autem actionibus modo
dictis necessano adjuncts sunt volupUtes, id nihil obstat
jamdictisjquandoquidem
etiam prorsus orbatce ejusmodi
volupUtibus.niliilominusexpeterentur.
(13) Quod igilur
voluptas non sit summum bonum
,
quod item non sit omnis
voluptas expetenda
, apparet ex hisce argumentis : item et
hoc, nonnnllas esse per se expetendas differentes siiccie,
vel us rebus
, ex quibus oriuntur. Et sic ea qua? de Vo-
luptate'et dolore ab aliis dicuntur, sunt nobis explicata.
Quid autem aut qualis res sit voluptas,
clarius appare-
bit, si ab initio rem repetemus.
Videtur enim et adspe-
ctus quolibet tempore perfectus esse (nullius enim rei in-
digentia laboral, cujus rei acquisitione
posUnodum ille
perficiatur). Et adspectui in hoc similis est voluptas. Est
namque ea totum quiddam
, neque voluptatem
percipimus
liquo tempore Ulem
, cujus forma productione temporis
perficiatur.
(2) Ideoque ne motus quidem ilia est. Fit
enim omnis motus in tempore, et linis alicujus gratia sus-
cipitur. Verbi gratia, motus is qui in. aHiificando con-
sistit, tunc demum perfectus esse putatur, quum id quod
desiderat effecerit. Aut Igitur in toto tempore motus
omnia est
;
ant in aliquo certo tempore. In ejus vero tem-
poris partibus quicumque sunt, ii omnes imperfect!
sunt,
ac specie quum ab invicem discrepantes, turn et a toto motu.
Lapidum enim compositio alia est a column*
striatione ; et
horum motuum uterque a templi perfectione. Et templi
quidem fabrica perfectum aliquid est : nihil etenim deside-
ratur ad id quod institutum erat : Tundamenti vero et
triglyplii elaboratio imperfecta. Utraque enim partis est.
Specie igitur discrepant, et non potest in ullo aliquo tem-
pore motus in sua specie perfectus sumi
; prseterquam in
toto tantum illius rei tempore.
(3) Idem et de incessu
ac reliquis motibus existiinandum.
Si enim latio seu loer
mutatio est motus alicunde aliquo, sane ejus species (at
volatus, saltus, incessus) discrepant specie et ipsa: : imo
vero et singula: has species a sese invicem different; in.
cessusenim alicunde aliquo, alius est in stadio atque in
parte ejus
;
et quidem alius in alia atque alia parte. Simi-
liter alius etiam incessus est, consideratus in hac vel ilia
linea. Si quidem non modo tinea transitur, sed certo in
loco considerata linea. Atqui baec linea in loco est alio,
quam iila
;
proinde discrepat etiam illius transitus a transitu
alterius. Ac de motu accurate disputatur alio in loco.
Ceterum illud videtur verum esse, non in omni tempore
Digitized by Google
120 H6IK0N NIKOMAXEION I, 8. (ll74, I I7S.)
po'v<j> xcXtta tTvat , otXX' at iroXXal dxtXt1; xal Statpt-
pouoat tw tTSti , tfottp xb ito'Oev Trot elSoiroidv.
(4)
Ttj;
7|Sovt);
8'
iv 6xu>ouv /po'vto xe'Xaov xb tTSo;. ArjXov
ouv <>; exepa( t' av tltv dXX^Xwv, xal xv SXwv xt xal
5 teXiimv t) f,8ovr;. AdStit
8'
av xouxo xat Ix xou jjl^i
ivS^erfat xivtiaOat pi) iv /pdvw, ^SttrOnt 8t- xb yip
iv tw vuv 8Xov Tt. 'Ex xouxwv 81 S9jXov xat 8xt ou
xaXoi; Xtfoufft xfvTjffiv ?|
ysWiv eTvat xrjv tjSovtjv. Ou
Yap
Ttdvxtov xauxa Xeyetai, aXXa x5v {upiaxbjv xat (jl-Jj
10 8Xmv 068s
y
ap 6paaio)( iort yivtat; ouol (my^TJ; ouSi
jxovdSo;, ouSl xouxiov oudlv xfvrjai; ouSi ytvtat;* u81
. $| yjSovrj;- 8Xov yap xt. [IV.] (5) AlffOifaeto? 81 Tra'ari;
Ttpb; xb aJaOYjxbv ivtpyouorn, xtXti'w; Si xt;; t3 81a-
xttuivr,; Ttpb; xb xaXXiaxov xwv urcb ttjv ata9T,fftv
16 xotbuxov yap u-aXtcx' tivat Soxtt vj xtXtia ivipytta
-
auxJiv 81 Xtyttv tvtpyttv, ?, iv (j> iaxJ
,
[A7j81v Statptptxov
xa6' fxaaxov 81 ptXxiaTi) iorlv t) ivipytta xou apurx*
8taxtiu.tvov Ttpb; xb xpaxtaxov xSSv otp' auxr^v. Auxr)
8'
av xtXtioxdxj] eli) xal f,8i(rx)

xaxi itaaav yap af-
*o a8ir)ffiv Eativ tjSovtj
,
6u.o(<u; 81 xal Stavotav xal Oewpiav,
TJSfoxri
8'
7) xtXttoxdxri , xeXetoxaxj)
8'
f\ xou iu s*^ovxo;
Ttpb; xb aitouSatdxaxov xSv u:p' auxTjv.
()
TtXttoT 81
x.i|v ivtpyttav r| *,8ovt). Ou xbv auxbv 81 xpojtov
%
xt
tjSovtj xtXttot xal xb alffdijxdv xt xal r) aiathrjoif, aitou-
% Saia 8vxa , Stamp 0C8' ^
uyfeta xal 8 laxpo; ouoico;
atxta Idxi xot! &yta(vttv.
(7)
Ka6' Ixaorriv
8'
afa6rj-
otv 8xt yfoixat f)8ovY) , SijAov (paplv yap &pau.axa xal
axousfxaxa gTvai f^Bia. A5jXov 81 xal 8xt jxaXtaxa
,
itet8av 45 xe ata8r,si<;
^
xpaxi'oxij xal itpb? xotouxov
30 vepy>i" xoioijxwv
8'
bvxiov xou xt alafirjxou xai xou
aloOavoae'vou , dtl ?at ^jSovJ) 6irap^ovxd yt xou
itot^ffovxo? xat xou mtaouevou. (s) TtXttoT 81 xV
^vlpyttav ^ fjSovf,
oty
6? ^
?5t? ivuitapyouaa, iW (&?
IwiytyvdiJievdv xt xiXo? , oTov xot? axpafotc ft
Spa

&o<
85 av ouv xd xt voi)xbv ri
al6r,xbv
%
oTov 8T xal xb xptvov
^
OEtopouv, fo-xat Iv xi
Ivepytta ?) #,8ov^

iiAOKov yap
ivTtov xal itpb? aXXnjXa xbv auxbv xpd'sov fyo'vxwv xou
xt iraOrjxtxou xal xou TtoujTtxou xauxb ivetpuxt ytvtoOat.
(s) IIoj? ouv ou8tl( ouve/wi; {|8txai; ?| xafjtvct; icavxa
40 yip xa avSpoiiteta aSuvaxtT ffuvtyjj? ivepyeTv. 06 yf-
vtxat o3v ou8' ^Sov^' &tTai yap xt) Ivtpyeta. *Evta
81 xtpntt xaiva8vxa, Caxtpov 81 ouy_ 6u.ot<o< 8ta xafixd
-
xb u.lv yap irpuxov 7tapaxtxX>)xat ^ Stavota xal Staxt-
xauivox; ittpl aixa ivtpyti , fio-ittp xaxa x>,v 8t}tv ot
45 iu-CXsitovxt?
,
pttxtTrsixa
8'
ou xotauTi) ?! Ivtpytta dXXi
Ttap7]u.tXr,nt'vr)- Sib xal ^
#,SovJ) duaapouxat.
(10)
'Opt-
ysoOat 81 x9j? #,8ov5i<; oli|0tt) xt; av Sitavxa;, 8rs xal
tou C^jv
fijtavxt lipttvxat

ft
81 <o^| ivepyetd xt; loxt
,
xal fxaaxo; wtpt xauxa xal xouxot; Ivtpyti S xal iid-
10 Xtox' dyajcS, oTov 6 (*lv fxoufftxb; x^ dxoyj itspl xa (itXi),
6 SI (piXou.a8^i; xrj Stavoia ntpl xa Ot<opi]u.axa , ouxto
81 xal xwv Xotitwv Ixaoxo;. 'H
8'
^8ovr, xtXttot xa;
jvtpytta;, xal xb rjv Si, ou dptyovxat. EuXo'yo>; ouv
xal xt;; #,Sov5;; iat'tvxaf xtXttot yip lxdaxo> xb pjv,
molura perfectum esse, sed plerosque esse imperfectos spe-
tiequc dilTerentes : siqaideni id quod diximus alicunde ati-
quo, speciem illiusccrtam constituit.
(4) Sed voluptatis spe-
cies in quolibet temporis paocto perfecta est. Igitor longe
aliud quidpiam est voluptas quam motus : perrectum ni-
mirum ac totum quiddam. Hoc ipsum etiam inde intel*
ligi potest, quod nemo nisi in tempore moveri possit, sed
volaptatcm aliter quam in tempore percipere possumus :
nimirum in momento. Porro quod in temporis momento
consistit
, id certe totum aliquid est. Ex quo perspicuum
est
, voluptatem non esse motum vel yrvtotv. Duo enim
lisecnon sunt omnium rerum, sed tantum illarum qua;
partitionem recipiunt, nee sunt quaedam tota. Non euiui
visionb est generalio
, neque puncti , neque unitatis : sicuti
neque de horum aliquo dici potest aut ortus aut motus.
Ergo certe neque voluptatis; quia totum quiddam ea est
[IV.]
(5)
Quum vero omnia sensus agat in suum sensile
,
et perfecte quidem is qui est optime allectus erga suum
objectum
, ipsum quoque bene babens : quum item tale quid
esse videatur perfecta operalio , denique quum (quod jam
ponere licet) perinde sit, dicere, ipsum sensum agcre, et
illi actionem tribuere, in quo sensus haeret : sequitur certe,
ut in quolibet genere actionum ilia praestanlLssima sit
,
quae
editur ab eo quod habet facultalem pnestantissimani
erga
suum objectum item optimum : itemque ut baec actio seu
functio |>erfectissima sit atque jucundissima.
In omni
namque sensu inest voluptas, similiterque et in omni co-
gilatione et contemplatione : et quidem jucundissima ilia,
quae et perfectissima. Perfectissfma denique ea
,
quae erga
suum objectum optime affectum est bene affecta et ipsa.
(6)
Voluptas igitur perlicit energiam. Sed non ita perficit
voluptas energiam, ut cam perficit res sensui subjecta,
et sensus ipse
,
quum integra sunt utraque : sicut nee simili
modo sanitas et medicus causae sunt ut valeat quispiam.
(7)
Porro in omul sensu voluptatem exsistere, perspicuum
est; dicimus enim spectacula et acroamato
jucuuda
esse : et quidem jucundissima esse turn dicimus, quum et
sensus fuerit optime afTectus , et is objectum quoque ha-
buerit hujusmodi , in quod agat. Et quamdiu talia erunt
,
quum id quod sentitur, turn id quod sentit, semper erit vo-
luptas ; quippe quum praesto sit et quod agere vult, et
quod pati. (8)
Perficit autem voluptas energiam , non ut
habitus insitus, sed ut accedens finis quidam
;
perinde ut
juvenibus flos setatis. Quamdiu autem seusile aut intelli-
gibile fuerit quale esse debet, atque ipse etiam sensus aut ra-
tio similiter talia fuerint , erit etiam in actu voluptas. Quum
enim illic adsint agens et patiens inter se consentauea , de-
bilaque ambo ratione aflecta , unum et eundem eflectum
produci neresse est. (9)
Cur igitur nemo continenter vo-
luptate alficitur, aut si id fiat, languescit? Quia nulla; res
bumanae assiduam operationein perferre possunt, ideoque
nee perpetua voluptas exsistit : quia muneris functionem
sequitur. Propter eandem causam res quaedam, quamdiu
sunt novae, delectant : postmodum non item; princi-
pio enim cogitatio in eas conversa est, obnixeque circa eas
operatur : sed postea non adbibetur talis energia , sed alia
remissior
;
quare et voluptas elanguescit. (10) Quod autem
omnes voluptatis cupidos esse videmus , id ex eo fieri existl-
mare possumus
,
quia vivere consistit in energia seu mune-
ris functione : et unusquisque in iis maxime operationibus
vcrsari vult
,
qnas praecipue amat, ut musicus in auditioue
barmoniarum, disciplinarum studiosus in rebus cognoscen-
dis , et similiter alii aliis in rebus. Operationum porro
omnium perfectio voluptas est. Ergo eadem et vitae ener-
giam (cujus omnes cupidos esse diximus) absolvit. Itaque
non sine causa voluptas ab omnibus expelilur
;
quia unicui-
Digitized by Google
V"
75
) ETHICA
NJCOMACHEA.
LIB. X. CAP. V.
alptTOv 6v. [V.] (ll) IIo'Tepov 81 Sti
tV ^Sovrjv to iftv
atpouu.t6a
7} Sti to pjv Trjv ^Jov^v, dsti'o&o iv t$ rot-
pdvTi. luvt^tu^Oai (v yip Tuta ^atvtTai xal yo>-
ptdftbv ou SfyaOar dvtu te yap IvepYtta? ou
ffviTat
ijSovif ,
S(Ttv tt Wpyiiav TiXitot
^
^Jovij.
121
que vitam, quae natura optabilis el, perncit. [V.] (i l ) Utrum
porro volupUtU gratia vitam, an illam hujus gratia expe-
tamus, id in praesentia omitUtur. Videntur enim hiec
connexa esse
,
neque separationem
admittere. Nulla nara-
que voluptas est absque energia ; neque ulli energise aliunde
quam a voluptate, sua est perfectio.
CAP. V.
"OOtv Soxouot xal T<j> stSet Staipspttv ti yip irtpa
t$ stSet u<p' Wpwv old|u6 TsAMoOcflat. 06tg> -yip
<patvat xal t4 <putxa xal t4 tab
Tggwif, oTov $b
xal Ss'vSpa xat ypa*j| xal efyaX.uata xal olxte xal
10 oxtuoc. '0(uiw( Sk xal t4<; ivepyn'ai; t4? Sta^epouua?
rip (8it 6ito Siafepdvrwv tISet TtXttouff6ai.
()
Ata-
(pfpoudi
8'
at ttj? Stavota? twv xaxi t4<; alerO^oet? xal
aural aXXrjXwv xat* 78o- xal at TiXnouaat SJj *,8ova(.
aveh)
8'
av touto xal ix tou ouvtuxetCodat twv rjSovwv
* ixaffrr,v t>) ivepyeta j|v wXeioi. 2uvau!;et
y4p
tt>
Wpyetav f| olxtta )Sovv uSXXov yap ixa<rra xpCvouo-t
xal e^axptSouo-tv ol paO'
^5ov5fc ivtpYOuvre?, oTov ytw-
(Utptxol ytvovTai ol a(povTe? T
"j>
T
,w
r
t
''
t
P*'
v
i
*" *"
xavoouotv foauta (iSXXov, Sfiot'w? 51 xal ol ^iXojxouaot
*o xal iptXotxoSojioi xal twv aXXtov fxaatot *irt8iSdao-iv
tit to otxiTov Ipyov ^atpovre? autw.
Suvau^ouct ol
al f)Sova(, tb SI auvauHovTa olxeTa. Tot? hipon it
tw sBtt xat t4 oJxeta ertpa tm efStt.
(3) "Eti 81
(iSXXov tout' av (pavti?) ix tou t4?
ty
' itifpwv 4jSov4;
i(Aico8(ous tat vtpye(at sTvat

ol yip iptXauXot aSuva-
Tooot Toi Xdyot? 7rpoo-^ttv, s*4v xaTaxouauxiiv auXouv-
to, (x3XXov ^at'povTfc auX>)Tix5i
i
TtapouoT,? ivep-
Yet'ai;- <j xaTa t^v auXT)Ttx)v o3v ^8ovJ| t^v irspl tbv
Xoyov
vepY*tav <p8sfptt. (i) '0(iOtw<; Si touto xal lit!
to twv aXXtuv ffU|*6a(vtt, foav Sjxa wepl Suo
evipY?)

^
yip
fjStoiv Tf,v 'pav Ixxpouet, xav itoXu Staiye'pri xata
t*,v ^8ovt]v, {taXXov, Sore |M)$' ivep-/v xaxi tJ;v
frcpav. Atb ^afpovTe; Stwouv o^dSpa ou 7tavu Sptu|Aev
Irepov, xal dfXXa tcoiou ixev dXXot; ^pe'jxa apeaxdu.tvot
,
as xal Iv toTi; 8eaTpot? ol TpaYY)jxaTt'CovT, 8nv <pauXot
ol aYuvi^o'.utvot wai, tots netXtoT utb Sptovtv.
()
'Eicel S'
^
piiv otxst'a ^jSovJj ^axptSot Tj,
? ivspyefa?
xal ypovuoTc'pac xal peXxt'ou? Ttotet, al S' dXXdTptat
XuftaivovTai, SijXov
ix itoXu SuarSatv' o^eSbv yip al
o aXXoTptat ^Soval icotouotv A'ltep at oixetat Xuitaf a>Oet-
pouo-t yip t& ivtpYst'ac al oixtiat Xuirat, oTov tX tu
to Ypatpetv dT)8i xal iirtXuirov t) to XoYt'Ceaflar 6 (Uv
Y&p
OU
YP<Vt,
6
8'
OU Xoy^eTBt, Xu7n)pS
?
OUOTli;
TTfi
IvtpYet'a;. 2u(jt6at'vet Si| ittpl t4? ivepYet'a? Touvavrtov
* aitb Ttov otxtt'wv ^Sovuiv Te xal Xuicuv oixetat S' elolv
at iit\ Trj ivtpYffot xa6' a&tijv Yivdjitvat. At
8'
&k-
Xdrptat fjSoval etp>)Tai 8tt 7capa7cXiJo-tdv Tt Ti Xuirr)
Troiouaiv <pOe(pouot yap, tcX-Jjv ou^ 6uloiw;. (e) Ataoe-
pouowv 81 twv vtpYcth>v ^7tietxia xal ipauXo'-niTt, xal
* tv [xiv atptThiv ouatov tCv SI
^
cuxtmv tcov
8'
oOSstI-
ptov, 6(iotb>( l^ouat xal at jj&Ovai* xa8' Ixiavrp yiip
ev^pYttav olxet'a j)Sov^ iortv. 'H (iJv ouv t^ OTtouSaJa
Atque hinc etiam sequi ridetur, vol uptates specie difTerre.
Qua3 enim specie discrepant, nonnisi a specie discrepantibus
perfld exUtimanlur; cujus rei tam ilia qua? natura,
quam
quaj arte constant, exemplum esse possunt; verbi gratia
animalia, arbores, item tabute, simglacra, domus, vasa.
Simili igitur modo et actiones specie discrepantes pertici vi-
dentur a specie dilTerentibus voluptatibus.
(2) Porro dif-
Jerunt specie cogitationis et sensionis energiaj : et utraeque
item inter sese. Ergo certe et vol uptates qua; perficiunt
easdem. Atque hoc ipsum etiam ex eo probari
\idetur,
quod unicuilibet actioni quxdam propria atque ipsam per-
ficiens voluptas esse reperitur. Auget enim encrgiam sua
quamque voluptas. Et judicant enim melius singula, et
accuratitis administrant
,
qui cum voluptate agunt. Sic
geometra; evadunt qui delectantur geometricis
studiis , sin-
gulaque exactius intelligunt : item in musicis, in architecto-
nica, peritiores evadnnt qui ejusmodi exercitiis delectantur.
Angent igitur actionem vol uptates. Porro quae adjuvant et
augent rem, sunt illi propria ac sua. Qua; vero specie
differenlibus propria sunt, eadem specie quoque discrepare
necesse est (3) Hujus autem rei evidentius etiam adhuc
argumentum est, quod voluptates orta? ab aliis aclionibug
impediant quaslibet actiones. Ut tibia; cantu gaudentes
si tibia canentem aliquem forte audiverint, non possunt at-
tendere orationi qua? forte turn nabeatur : magis scilicet
gaudentes tibiae cantu
,
quam eo quod agitur negotio. Vo-
luptas igitur ea qua; ex tibia; cantu percipitur, earn actio-
nem impedit quae est orationis auscultandae. (/>) ldemqne
in aliis contingit, quiim quis duabus simul energiis vacat

jucundior enim energia alteram elidit ; idque tanto magis
\
quanto ejus voluptas major fuerit ; adeo ut turn plane ni-
hil, quod ad alteram energiaiu attinet, pracstare ille possit.
Ex quo illud accidit , ut vehementem lactitlam capienteg ex
re quapiam, nihil fere aliud agere possimus :contraque,
ut re aliqua capti , remissius ac levius alia atque peregrina
tractare soleamus. Sic et in theatris, quum mali futilesque
aliqui in scena versantur, turn ex spectatoribus illi qui
Solent ibi nuces mandere, maxime id agunt.
(5) Quoniam
autem propria et sua actionis alicujus voluptas actionem earn
elaboratam efficit , lirtniorem et nieliorem , et contra alienae
voluptates corrumpunt actiones non suas : patet ex eo,
multum voluptates inter se diiTerre. Propemodum enim
idem, quod proprii dolores, alienae quoque voluptates effi-
ciunt. Illi oamque proprias actiones iropediunt : verbi gratia,
si cui scribere , aut ratiocinari sit injucundum et molestum
;
ille non scribit, hie non ratiocinatur : quia molesta est ei
hujusce munerig functio. Contrarium igitur iu munerum
ftanctionibus evenit a propriis ac suis voluptatibus, atque a
propriis et suis doloribus. Sunt autem voluptates et dolores ii
proprii et sui
,
qui energiam per se comitantur. Porro de
alienig voluptatibus diximus , eas simile quiddam dolori fa-
cere : corrumpunt enim, sed dissimili modo. (6) Jam quum
'
energia; bonitate et pravitale inter se differant, aliacque sint
expetendae, alia; vero fu^iendae, nonnullae neutrius modi
:
voluptates quoque similis sunt conditionis. Pro ciijuslibet
enim natura energies , sua quoque est ejus ac propria volu-
ptas. Itaque ilia quidem voluptas, quae honestae actioni pro-
Digitized by Google
132
H9IKQN NIKOMAXEION I, <r. (l 175,1176)
olxsta e'jctetxifc, ^ Si t9j fauXr] (AOY8i)pa

xat
fkp
at
lm6uu.(oi xffiv uiv xaXGv Eiratvtxat, xwv S' aUryptov
ij/exxai. Oixetorepai Si xat; IvspYsfai? l Iv auxat?
f,8oval Tc5v <5pE;EO)V af (xlv yap Swofto'u.evai slot xat
6 toT; /povoi? xat x9j <puact
,
at 8s vint-fT* Ta'l
>
^V
P"
fetai;, xat SSto'ptsxot o&xto? moV l/rtn a^iaSr/Trio-tv
ti xauxo'v eVxtv
^ IvspYeta xrj ^Sovyj.
(7)
Ou uv)|v e*otxs
ye 7) tjSovt] Stavota eTvat ou8' atoOijui?
-
axoitov
fif
aXXa Sti to (X^| yMpflJeoOai tpaivETat xtai xauxdv.
10 "Qfftsp ouv at ivspYEtai ixepai , xat at ^SovaL Ata-
tpepet 8s ^
5^i<
Sufis
xaOapidxTjxi , xat 4xot| xat Sffippif)-
atC
Y
e"5ew
S'
8
t
uotu); or) Statpspouiri xat at rjSovat, xal
toutwv at TtEpl T7jv Stavotav, xal exaxepat aXXiqXtov.
(s) Aoxei
8'
eivai IxatTTW ^tou xat 7)8ovi) otxsi'a, oioTrep
16 xat spYov *j Yap
xaxi tJjv e*vepYetav. Kat icp' Ixao-xtp
81 Sewpouvu tout' Sv ^ave(7)
-
ixs'pa yip Ttctcou J)Sov}|
xat xuvo? xat avSpiowou, xaOanep 'HpaxXetxd?
^I"
7
dvou aupjjtax' av iXs'aOai (jtSXXov t\ ypuadv ^JSiov yap

ypoaou xpospti ovot(. At u.iv o3v xSv ixepwv tw etSet

so StacpE'poustv etSet, xi? 8s xwv auxtov dota^o'pou; euXo-
yov eTvat.
()
AtaXXaxxouat
8'
ou u.txpov jm ye twv
avOpti>TK>v xa yip auxa xou; p.Jv xepitet xou{ 8s XuireT,
xat xoi? (*Jv Xuirijpa xat u-iar/ra io-xt, xoT; Si f,8sa xat
<piX*)Ta. Kat litt yXuxe'tov Si xouxo ffUfiCatver ou yap
16 xa auxa Soxet xtji irupixrovxt xat xJ5 6yta(vovTt , ouSi
6epu.bv eTvat xo> do-OsveT xal xw euextixw. 'Oixotux;
Ss xouxo xat 1^' Ixspo>v auu.6atvei.
(10)
Aoxei
8'
iv
fiTcaot xot? xotouxot; eTvat xo ^atvdu.tvov xiji enrouSaup.
El 8i xouxo xaXtoc X^ttat, xaOamp Soxst, xat Icxtv
so
Ixasxou jjt^xpov
^
apexrj xat 6 dtyafld? , ?j xotouxoi; , xat
7)8ovat eTsv av at xouxw tpatvdu.svai xat f.Sla ot? ooxo(
y_a(pst. Ti SI xouxo) Suo-yepr] st xto <pa(vsxat ^8sa,
ouSsv Oaujiaoxdv TtoXXat yip cpOopat xat Xuu.at ivOpw-
itwv Ytvovxai* ^8^a
8'
oux eo-rtv, aXXi xouxot? xat ofJxto
36 Staxiu.s'vot?.
(11)
Ti? [v ouv ifioXoYOuuivta; alo-^pi?
85jXov &<; ou ipax^ov ^Sovi? sTvat, itX^v xot StscpOap-
(xevoii;

xwv
8'
littstxwv eTvat Soxou?o>v irofav ?1
xtva
^axiov xou iv8pt>Wou slvat; vj ix twv ivspystSv SrjXov;
xauxai? yip ?7tovxat at f,Sova(. Efx' o3v u.t'a io-ttv
40 stxs itXstou? at xou xsXstou xat (iaxap(ou avSpd?, at
xauxa? xsXstouffat ^Sovat xuptto? Xs'yoivx' Sv avOpwrtou
vjSova'i sTvat, at Si Xoircat Ssuxs'pb); xat icoXXoaxuf,
wntEp at ^vE'pYStat.
CAP
EtpTjuivtov 8s xmv wept xi? ipsxct? xs xat (ptXt'a; xat
45
f,Sova?, XotTrbv itspt eu8aiu.ovia; Tumo SteXOstv, iituS^
xsXo? auxr,v x(9su.sv xmv av8pt>w(vo>v. 'AvaXaSouat Si\
xl itpostpT)u;s'va auvxoput>xspo( 5v e(i) 6 Xoyo. (a) Et-
7tou.v
8'
6x1 oOx foxtv
Rt5

xat yip t$ xaOeiSSovrt Sti
P<ou STtapyot dtv, <puxwv Qovxt ptov, xat xal Suoxu-
lo
youvxi xi u.e'Ytffxa. Et Si xauxa (at) dps'o-xst, dXXi
[xaXXov tU ^vspysiav xtva Oexeov, xaOarcsp it xot; itpd-
xepov s?pr,xat , xwv
8'
lvspYt5v at (aIv eJatv dtvaYxatat
pria est , bona erit
;
quae pravae , mala. Nam et ipsae cupidi

tales , bonarum rerum qiiidem laudabiles sunt , malarura
vero vituperabiles. Porro multo propius conjunctte cum
actionibus sunt suae et cum ipsisconjunctae voluptates, quam
appelitiones ; hie enim ab operatiouibus suis tempore pari-
ter et natura dislinctae sunt : illae rero proximse sunt iis-
dem, adeoque ab iis indistinclae, ut actio et voluptas artionis
ferme unum et idem esse videantur. (7) Yerumtamen non
potest certe cogitatio aut sensio esse voluptas videri. Id
enim plane absurdum fuerit : sed propterea quod non se-
parantur, videntur aliqoibus esse idem. Ut igitur operationes
dilTerunt, ita et voluptates. DifTert autem visus a lactu
,
pu>
ritate; et auditus similiter atque odoratusa gusto. Igitur ad
eundem modum et voluptates illis propria; dilTerunt; et ab
hisce ipsis eae quae sunt cogitationis; et ulrspque istae inter
sese. (8) Videlur autem et uniuscujusque animalisesse, ut
munus proprium au suum, ita et voluptas. Etcnitn ea vo-
luptas hujusmodi est, quae est consentanea actioni : idque
etiam inductione ostendi potest; alia enim equo, alia cani,
alia bomini voluptas est; sicut etiam Heractitus ait, asino
culmos et paleas auro jucundiores esse
;
pabulum enim ju-
cundius est asinis quam aurum. Quae igitur disparis sunt
speciei animalia , eoruin sunt etiam diversac voluptates : quae
contra ejusdem speciei, eorum et voluptates easdem esse
specie consentancum est. (9) I'orro in bominnm genere
magna est illamm varietas. Etenim eaedem res alios qui-
dem molestia adiciunt , alios vera delectant : bis odiosa et
intoleranda sunt, illis amabilia et jucunda. Atque hoc ita
et in rebus dulcibus usu venit; non enim eadem dulcia sunt
febricitanti etvalenti nequeidem calidumvidcturdebili, et
corpus firmum babenti. Idem vero etiam in aliis uso venit.
(10)
Sed in hisce omnibus id videtur verum esse
,
quod viro
bono esse videtur. Quodsi hoc recte dicitur, ut eerie vide-
tur, sique virtus est reicujusque mensura, itemque vir bo-
nus, qua bonus : sane et voluptates astimandae sunt, quae
buic videntur, illaque item vcre jucunda, quibus hie delecta-
tur : ilia autem
,
quae buic molesta sunt , si cui alteri suavia
videantur, non est minim; multae enim sunt hominum |>esles
et corruptelae. Vere tamen talia jucunda non sunt , sed his
solummodo atque sic effectis. (II) Quae igitur communi
omnium hominum consensu turpes habentur, non debent
voluptates vocari , nisi hominibus corruplis ; illarum autem,
quae videntur honestae esse
,
quaeuam hominis propria di-
cenda sit, hoc fortasse indicant energise hominis; has enim
sequuntur suae voluptates. Sive igitur haec una , sive plu-
res fuerint, perfecti et beati viri, quae has perficiunt volu-
ptates, eas proprias et solas esse hominis recte statuilur
;
reliquas secundo loco , et ita modo , ut aliarum socias; prout
ipsae quoque energise sunt comparatae.
VI.
F.xplicatis autem iis quae ad virtules, ad amicitias, ad
voluptates pertinent , restat ut de beatitudine pingui et
piano qtiodam modo dicamus :
quandoquidem statuebamus,
il|am rerum humanarum finera esse. Ac repetitis quae
superius dicta sunt , brevior erit dispulatio. (2) Diximus
vero earn non esse babitum. Alioquienim inesset ilia etiam
tota vita dormienti .stirpisque modo vitam viventi : et item
f
qui in maximis versaretur calamitatibus. Quodsi haer
non probantur, potiusque energla quadam esse videtur (ut
est supra dictum) suntque energiae omnes aut necessariae
Digitized by Google
(1176,1177.)
xai 8t' EXEpa aipe-vaf, at Si xaO' auxdq
,
SrjXov Sxi
xV
EuSaiu-oviav xwv xaO' o&tac atpEXtov xtvl Oeteov xai ou
xoiv St* dXXo* ouoevoc yip ivJe^c ^
Eu8aiu.ovi'a dXX'
autapxr,;.
(3)
Ka6' a&xl;
8'
Etslv atpexat, dy 5v
* [xr,8cv ImilriTeTTai ixapl tt,v Ivt'pyeiav. Totauxai
8'
sTvai ooxouotv at xax' dpErJjv npa^Et;* xl yap xaXl
xai airouSaTa itpdxtEtv twv St' auxi atpExJiv. Kal
twv iraiStwv Si ai ijSeiai' ou yap
81'
EXEpa auxi; at-
pouvxat* pXdirxovxai yip art' auxSiv uaXXov t| <u^e-
10 Xouvxai, du.tXouvxse twv <XMu.dxo>v xai ttj? xttji>>;.
KaTa^Euyouat
8*
ItiI t!< TOtauxa? Siaywyl; xiiv eu-
8ai[iovi^O[u'v(ov ot iroXXof, 81b Ttapi -rot; rupdwoi;
Euooxiuoostv ot tv xatt xoiauxatc 8tayo>yaTc euTpaiceXoi-
wv yap ItpiEvxai, lv toutoi? irapc^ouat ccpS? auTou
16 fjSei;
*
Seovxai 8s xotouxrov. Aoxei fitv o3v tuSatiAO-
vixl xaura eivai Sii to tou? lv Suva<rtc(at( lv toutoi;
aitocyoXa^ttv.
()
Ouocv Si feo>? otjjmiov ot xotouxot
eisiv ou yip lv tw SuvaoTEUiiv
$ dpE-rJ) ouS' 6 vou?,
a.Tf
wv at ojTOuSalai sWpyeiae oOS' et dysuoroi oSxoi
30 ovti; tiSovtj? elXtxptvou; xai IXeuOept'ou liA t!c awu.a-
Tixl? xoTaspEuyoufftv, oti tovto xauxa; otr,xOv atpixu-
TEpa; slvar xai yip ot touSe? t! irap' aoxotc; xiucifiEva
xpaxiTta oiovxai slvat. EuXoyov St;, wairep iratol
xai dvopdoiv ixepa oafvexai xiuia, o8xo> xai ipauXot?
as xai izteixeuiv.
(5)
KaOctnep o3v itoXXdxt; efpr,xai
,
xai Ti'jjua xai ffiitt Io*xi xa to o*irou8a(u xotauxa
ovxa ixatrao SI \ xaxl tJjv oixet'av e^tv aipexioxaxr)
IvEpyEia, xai tw aTcou8a(<p 81 fj xaxa tt,v aptt^v.
()
Oux lv iraioia apa ij tuSaiu.ov(a- xai yap axo7rov
30 xb teXo? tivat icatStav, xai irpayu.aTEUc8ai xai xaxo-
icaOsiv tov (Jt'ov arcavTa tou iratjetv
X
a
'p
,v> Aitavxa
yip 6j ttittiv Ixspou e'vexo aipou'juOa itX^v x?); tu-
oaiuoviai;

xeXo; yap auxr). 2itouoa![iv Si xai ttoveiv
icatSia;
X"P
(V ^'^iov (pafvtxai xai Xtav iratSucrfv'
36 itai&tv S' Sittoi; OTtouSaCii, xax* "Avof^apffiv,
8p05;
l/tiv Soxtt- dvaTtauaet yap Ioixev -^ naiSta, dSuva-
touvte? 8e ouve^5<; ttoveiv avairauffEco; osovxai. Ou
8f, xlXo; ^
dvdicausi;* ytvexai yip evExa x^; IvEp-
yEia;. AoxEt
8'
6 EuSatpuov ^io< xax' dpexr,v Eivai

40 o5xo? Se jxtxl oitou35j<;, aXX* oux lv itaiSta.
(7)
BeX-
tui> xt Xsyofuv xi OTCouSaTa twv ysXowov xai tJ>v jxex!
Ttaiotai;, xai tou pEXxtovoc &t\ xai aoptou xai dv8pwTtou
OTcouSaior^pav t)jv Ivepyeiav
^ Sk xoti PeXtiovo? xpEiT-
Tbiv xai Eu8aiu.ovtxwxEpa jJStj. (s) 'AicoXauasis' x* av
<6 xwv cwaaxixwv ^Sovwv 6 xuv^uv xai dvSpdicoSov ouy^
^jxxov tou dpiffrow EuSatfxovta; S' ouSeI? dvSpaTtdSw
u.Ta5iowaiv, ei u^| xai ftou

ou yip lv TaT? xpiautai;
Stay<yat;
^
EuSatfuovta, dXX' lv Tat; xaT* dpexi|V Ivtp-
yEiai; , xaOditEp xai itpo'xepov Eipr
(
xx..
ETHICA NICOMACHEA. LIB. X. CAP. VI. 123
e{ propter aliud expetendte, aut expetendae propter se ipsas
:
perspicuum est, beatitudinem esse aliquid ex illarum numero,
quae per se expetuntur, et non propter aliud, quippe quaj
rei nullius mdiget, sed in seroet ipsa bonis omnibus aflluit.
(3) Sunt antern per sese expetibiles energise ills, ex quibus
nihil praeter ipsam muneris functionem quaeritur
;
quales vi-
dentur esse primuro actiones virlulis (nam honesta bonaque
agere de numero illarum est, qnas per se expetuntur) ; deinde
etiam ex ludicris actionibus ilia-, quae jucunditatis ac re-
creationis gratia suscipiuntnr; hat enim non propter alia
expetuntur : quippe quum inde multi damnis potius affician-
tur quam commodis, qui prae liis corporis et rei familiaris
curam negligunt Hem quum fere ad banc rationem vitas
confugiunt qui vulgo beali existimantur. Ex quo et illud
evenit, ut apud tyrannos in pretio et honore sinl illi, qui in
tali vita? consnetudine festivi et urbani sunt. Nam quae ab
illis expetuntur, in iis sese hi suaves exhibent et jucundos
:
cujus generis hominibus magnates illi indigent. Talia vnlgo
videnlur ad beatam vitam pertinere
,
propterea quod im-
perio potestateque praediti talibus in rebus otium suum
consumunt. (4) Tamen ab hujusmodi hominum exemplo
veritatis argumentum forsan capi non debet : non enim
consistit in principatu virtus vel mens , a quibus honestae
actiones perficiuntur; nequesi verae ac liberalis voluptatis
ignari ad corporis voluptates confugiunt, idcirco has ma-
gis sectandas esse existimandum est. Nam et pueri, quae
apud ipsos pretiosa habentur, putant optima esse. Nihil ergo
absurdi est , si, ut alia pneris, alia adultis in pretio sunt, ita
etiam bonis alia et moderatis, alia futilibus ac roalis pro-
bantur.
(5)
Quodcirca, ut sanpe jam est dictum, et pre-
tiosa sunt et jucunda ea quae viro bono talia videntur. Jam
quum unrcuiquc energia ilia suavis sit, cujus habitu praeditus
est; viro bono maxime expetenda ilia, quae est secundum
virtutem , energia.
(6) Non potest certe fieri ut in ludicris
actionibus beatitudo consistat. Etenim absurdum est , finera
hominis statuere rem ludicram , negotiisque tola vita di-
stringi et difficiles labores perpeti, ludi causa. Cetera
namque paene dixerim omnia alterius alicujus gratia ex-
petimus : sola beatitudo secus est. Haec enim finis omnium.
Porro vehementer niti defatigarique rei ludicrat gratia,
stultum videtur et admodum puerile : ludere vera , ut seria
postmodum studiose agas (secundum Anacharsin), re.
ctum est. Ludus enim quasi requies est. Atque idcirco
homines requietione egent, quod non suflitiunt continuis
laboribus. Non est igitur requies ilia finis; quippe quae
admittatur non nisi operationis causa. At vero beata vita
videtur esse in actionibus virtutis : talis autem vita seria
est, neutiquam vera in joco ct ludo posita.
(7) Sed et me-
liora ilia vocamus
,
qua? seria sunt
,
quam qua? ridicula et
cum joco ludoque conjuncta : sicuti turn partis in liomine
melioris, turn hominis item melioris actionem <mouSatoxs'-
pav, tamquam seriam , dicimus. Porro quod melius, idem
jam preeslantius quoque et pollentius est ad beatam vitam
efliciendam. (8) Postremo, iudis corporeisque voluptatibus
etiam unusquisque ac vel mancipium etiam quodlibet, non
minus quam vir optimus, potiri poterit : in beatitudinis
vero participationem nemo mancipium admittet, nisi
forte etiam in vita? beatae ;
quod fieri non potest. Constat
enim, non in hujusmodi vita? conditione
beatitudinem
consistere, sed in virtutum actionibus, ut dictum est in
praecedentibus.
Digitized by Google
134 HtilKQN NIKOMAXEIQN I, ?. (1177)
CAP. VII.
El
8'
ecttIv V| euSaiixovta xat' apeTrjv htpfiia, eu-
Xoyov xati ttjv xpT{fftr,v oCty,
8'
av go) tou ap(<nrou.
EIte $j| vouc. touto eTts aXXo ti, 8 Stj xavi (pucriv SoxtT
ofpyeiv xl r)Yeto8ai X3^ tvvotav iyeiv rapl xaXoiv xal
6 6e(b>v, eite Octov Sv xal auTO eIts tu>v Iv ripiiv to Geid-
tstov, T| toutou Evs'pYEia xata tt,v otxsi'av aptTYjv eft) 4v
<i
teXew eoSaqxovfa. "Oti
3'
eWt 6E(pr|Tixrj , EtprjTat.
(a) 'OuoXoyoujmvov Si tout' av SoTjeiev sTvat xal toi?
irporepov xal t5 oXtjOei. KpaTfcrar) tb ykp aStr)
10 e'crrlv J) ^vtpYa* xal
y&p
6 vou; tmv ev tjjmv, xal tSv
Yvwemov, itepl & 6 vou. "Eti Si eruvt^ETtaTK)

9eo-
petv t yotp SuvapsOa ctuve^ioc jxaXXov vj itpd-rretv
ortouv, (s) otdu-rta ts Seiv jjSovjjv irapausuiyOai -nj
suSaipovia, ^ofori) Si t5v xot' (ipeTTjv evEpyttSiv
IK f) xaxa ttjv <rap(av SpoXoYoupuvu; iaxiv Soxei ^ouv
i) tptXoaof(a Oaufiaaxot; f,Sova< e^eiv xaSaptorrjTt xal
tw p6a(w , tuXoyov Si to"; eSSdcti twv t)touvt(ov fjSico
tt)v SiaYMY^v slvat.
() *H te XtYopievr] auTapxeta
irspl ttjv 8t<i>p)Ttx^v fxaXtar' av efn)

tv piv yap icpb?
10 to ?7Jv
avayxaioiv xal cro<j>b<; xal Sixaio xal oi Xotirol
SeovTat , toic Si toioutoi? IxavoSc. XE^oprjYTjfuvcov 6 piv
Stxaioc, Setxai itpb; ou; SixaioTtpaY^ati xal pied' 5v,
6|*o((d( Si xal 6 auiippoiv xal 6 avSpeto; xal twv aXXwv
Exaerro;, 6 Si crotpbc, xal xaO' a&TOv wv Suvarai OeuptTv,
16 xal &W av aotpwTcpoc,
?j
piaXXov (JsXuov S' law; cruv-
cpyou; '/wv, dXX' opuoc, auTapxwraTOc
(6)
Ao^ai
t' av auTij (tdvri Si' out^v dyairaefOar ouSiv yip aV
auttj? Ytvexai irapa to OtiopTjaai, OTtb Si tmv RpaxTbiv
i\ tcXsiov ?j tXav-tov 7tepntoioujxe8a Jtapi tJjv TrpS^iv.
30 (e) Aoxet te
jj
euSatuovta i*v t^
X
^?
^vat
'
aoyoXoti-
i9a yap tva cry oXaSioiuv, xal icoXeuotifiev tv' Eip^vr]v
dtYCd(xev. Twv uiv o3v 7cpaxTixuv apETbiv v toi? ito-
XtTtxoT;
$
iv toT; woXeulixoT; f, IvepYeia

at Si irepl
xaT/ra Ttpa^Ei? Soxotiertv aayoXoi slvai , a( jxsv noXEfiixal
36 xal TtavteXtoi;

ouSeI?
Y^p
alpEiTai to tcoXeueiv tou ito-
Xepietv ivexa, ouoi icapaaxeoa^Ei TtdXeaov 8o;ai yap av
itavTeX<o( fiiaiiprfvo? ti( Eivai, si tou; (piXoui; oXe(xiou?
icoioTto, tva (xay_ai xal <pdvoi
YfY
701
*'
70' "Eori Si xal
i) tou noXmxou aayoXoi; , xal icap' autb to icoXtTEUEcr8ai
40 itEpHcoiou(ievi SuvacrxEia; xal Tiixac, i\ t^v ye EuSaijxo-
viav a&Tw xal toi; tcoXitoh, iTe'pav ouerav T^?woXt-
tix^;, jjv xal ?r,T0ii[X6V S^Xov 6? Ew'pav ouerav.
(7)
EE
Si) twv (iiv xaTa ti? dpeTa? npa^euv at itoXitixal xal
itoXepitxal xaXXetxal ptyibti Kpoiywtaiv, allxat
3*
ao^o-
5 Xoi xal tsXou? Ttvb; t^i'evtai xal ou St' auTa; atpETa(
eIctiv,
<i
Si tou vou lvE'pYa OTtouSrj T ota^s'psiv Soxei
OEtoprjtixT) ouaa, xal itap' auT^,v ouSevo; ItfUobai te-
Xou, eyeiv te f,Sov^v otxEiav, aSfr) Si cruvau^Ei t})v
evs'pYeiav, xai to auTapxe; 8i| xal o/oXaetrixbv xal
W atpuTOv <5>; avOpwiRj), xal Soa aXXa tw piaxapto) aTto-
vEpiETai, xaxi TauTr,v tt,v ivs'pYBtav (pafvetai SvTa"
<1 TeXsia SJj suoaiaovia autr, av ein) avOptoTiou, Xa-
Quodsi beatitudo est actio virtutis , consenUoeum est
,
ejus qute optima est virtutis earn esse. Ea porro virtus
erit scilicet praestantissimac partis in nomine. Sire igitur
mens illud sit, sive aliud quiddam, quod videatur imperare
ac principatnm obtinere debere natura , rerumque hooesta-
rum et divinarum nutionem in sese continere (sive divi-
num hoc ipsum sit, sive eorum qua; in nobis sunt : divinis-
simum ) : bujus sane energia ilia, quae a propria virtute pro-
liciscitur, perfecta beatitudo erit. In contempiando porro
earn esse positam superius diximus. (2) Et lioc quidem
quum superius expositis, turn ipsi veritati consentaneum est.
Praestanlissima enim priraum est bac energia; nam quum
eorum omnium quae sunt in nobis , mens praestanlissima
est; turn omnium cognoscibiliuin ilia optima sunt, quae
raente comprebenduntur. Deinde mentis energia etiam
maxime est continua ; contemplari nainque assidue facilius
poterimus
,
quam agere quidvis.
(3) Et vero quum beati-
tudini voiuptatem admixtam esse debere credumus, omnium
virtutis actionum jucundissimam esse sapientiae energiam,
omnium consensu certuin est. Et videatur quidem certe
sapientia mirabiles quasdam quum sinceritate turn sta-
bilitale voluplales continere ; ad liaec probabile est , eos
qui jam sciunt, vitam agere jucundioreui Wis qui adliuc
scire quaerunt. Praeterea illud quod dicitur aurapxE;,
magis exsistit in vita ea quae in coutemplando versatur. Et
res euim ad vilae cultum necessarias sapiens et Justus et re-
liqui item desiderant : et vero quum iis bonis jam suflicienter
instruvti sunt , requiruut tamen, Justus quidem ergaquos
et cum quibus exerceal justas actiones, similiterque et jbr-
lis et temperans, et ceteri omnes. At vero sapiens ad
suam energiaui obeundam per se valet, ac quanlo est sa-
pientior, tauto magis ad illud valet. Fortasse sane melius
id elliciet , si adjutores liabeat ; at nilulominus tamen etiam
se ipso conienlus esse potest.
(5) Ad bacc medio fortasse
videatur sola propter se ipsam diligi ilia energia
,
quod ni-
hil ex ea exsistal prauler ipsam coutemplationem (quum e
diverso ex practica vita semper aliquid, prater ipsam actio-
nem, comparemus, sive plus illud sit, sive minus).
(07
Quod-
que insuper beatitudo videatur in quiete atque olio consi-
slere. Rebus enim agendis occupamur ob id , ut in olio et
quiete vivere possimus : bella gerimus, ut pacelruamur.
t'racticae porro viitutes (quaruiu energiae in negotiij aut
polilicis aut bellicis versantur
)
earumque exproniptae actio-
nes scilicet omues irrequieta: sunt ; beliicae quidem omnino
:
nemo enim expetit, vel ut bellum gerat belli inveniendi
causa, vel ut serere bellum liceat : videretur enim esse
plane quispiam sanguinarius, qui ex ainicis inimicos faceret,
ut pugnae atque caedes lierent. Porro est etiam politica ad-
ministratio negotiosa et irrequieta, parans scilicet praeter
ipsam, quae navatur, operam
,
potestates et honoris, aut
certe beatitudinem , vel sibi vel civibus suis
,
quae alia sane
exsistit a civili scientia : quam etiam nos, ut ab ilia diver-
sam, quaeriinus.
(7) Si itaque actiones virtutis tain bel-
iicae quam politica? et honestate et magnitudine praecellunt,
taedeiuque irrequieta? sunt, et finis alicujus gratia susci-
piuntur, nee propter se sunt expetendae ; at vero mentis
actio videtnr et studii gravitate praestare
(
quum sit con-
templationis) et praeter se nullum finem expetere, et in
se voiuptatem habere ( ea porro actionem promovet et am-
plificat),habetque ilia insuper etiam id quod est se ipso
contentum esse, et quietam otiosamque esse, et defaliga-
tionis item esse experleni
,
quantum quidem res humanae
ferunt ; cetera denique omnia ei adsunt
,
quae beato tribui
solent profecto perfecta liominis beatitudo hac aclione con-
tinelur : si quidem periectam vitan longitudincm cliain sit
Digitized by Google
(l!T7,!ITO)
ETHICA NICOMACHEA. LIB. X. CAP. VIII. I as
6oura (jujxq; ptou te'Xeiov ou8tv
fip
atiXt; iVri xfiv
-n|( eujo(tu.ovio?. (s)
'0
8i toiouto; av sti] pio? xpEt'rrwv
i) xt* avOpwirov ou
y&p $
dtv6pu>ito? sWv oGtw ptto-
ostsi, aXX'
$
Oeiov ti e"v outw Swapper Saw Sk Sta-
ll ecpEt touto tou guvOstou ,
too-outoj xai | IvEpvBta x5jc
xortl tJjv oXXtiv apttiiv. El SI, 8eiov 6 voti? icpb; tov
avdpwxrov, xa\ 6 xata toutov ptoc Oeiot npb; tov av-
dpofotvov plot. Ou j^prfj Si xati touc itapatvouvra?
av6pwKtva (fppovctv avOpwnov ovra oOSe 6vj)t4 tov 6v]-
10 tov, dXX'
if'
&rov ivSir/i-zai (xOavati'^Eiv xai ndvra
ItOtEtV ICpO? TO pj* XOTi TO XpaTtOTOV TWV it OUTW
*
el yip xai tw Syxw (itxpov eVrt , Suvdu.Et xai Tiu.idT)Tt
toXu uaXXov itavTuv uirepe^ti.
()
Aojeie
8*
av xai
slvat Exairrot touto, iTirep to xuptov xai au.eivov aro-
16 nov o3v YtvoiT' dv, et u.^ tov a&Tou ptov atpotxo aXXd
tivoc dXXou. To Xr^Qev t irportpov apuoati xai vuv
to
Y^p
otxsiov Ixdarw t>) <put xpaTtorov xai fJSto-rdv
iortv ixdarw. Kai tw dvOptoTtw 5j| 6 xati tov vouv
pi<K, iiitip touto u.a'Xt<rta 5vOpw7to<;. Ouro apa xai
SO tuSaifiovt'oTa-vo?.
nacta. Nihil namqae
,
quod beatum dicaiur, imperrectuni
est. (8) Talis autem vita praestantior fuerit quam humana.
Nod enlm qua homo est, ita rivet; sed qua divinura quid-
dam ei inest. Quantum porro illud diflert a composite
,
tantum etiam energia haec praestat ei qua? est aliarum virtu-
turn. Quodsi igitur mens comparata cum homine divinum
quiddam est, sane vita quoque qua? secundum mentem agi-
tur, divina erit, respectu humana et vulgaris vita;. Ceterum
oportet nosnon, utquidem hortantur, facere, qui aiunt,
humana sapere oportere eum
,
qui homo sit natus ; non au-
tem immortalia sectanda esse mortali. Quin potius summa
ope nitendum est , ut quantum licet mortalitatis condition!
nos eximamus, omniaque agenda, ut secundum earn par-
tem nostri
,
qua? melior est , vivamus : htec enim etsi mole
exigua est, facultate tamen et honore longissime ceteris
partibus antecellit. (9) Imo vero videri possit quisque
nostrum illud esse : si quidem pars ea principatum obtinet
ac melior est. Quamobrem absurdum certe foret, ali-
quem non suam , sed alienam quandam vitam expetere.
Atque Illud quod diximus, hie etiam valebit : illud quod
cuique natura proprium est, optimum quoque eidem ac
jucundissimum esse. Ergo homini etiam ea vita
,
qua; se-
cundum mentem degitur, optima est etjucundissima : si-
quidem htec pars maxime homo est. Htec igitur vita est
etiam beatissima.
CAP. VIII.
AcuTt'pcoc o* 6 xati t))v oXXtjv aprrqv at yko xot'
ciut^v itioftxai avOpwirixaf

Si'xata yap xai avSptTa
xai dXXa t4 xaxa t4( dperai; icoh( aXX^Xou? icpaTTOu.iv
it (TuvaXXaYfJiao-i xai xpet'aic xai irpdiUcji itavTOt'au; It
95 Tt Tot? icaOevt SiaTrjpoiiVTt? to irptitov ixaircco. Tauta
$ ttvat tpatvtTat navia dvOpwittxd.
(2)
"Evia Si xai
9uu,6aiviiv ticno tou a<d(xaTo; Soxtt,xai itoXXa auvu-
xeudoOat tok icdOevtv i\ tou -ffioui aptti^. 2uv^euxTat
SI xai ^
spdvrjiji; Trj tou ffiovt apeni, xai a8T>) tij
10
<f
povi5<ii , flnep at uiv t9)<
<p
potr,atu>i ap^al xaxi t4<;
^,Otxa; tlsiv iotxif, to S' 4p6ov twv ^,6txwv xaTa t9]v
if
pdvTjotv.
(3)
2uvr)pTi|uivai
5*
aurai xai toT; itaOeot
mpi to 9uv6etov av clev at SI tou cuvOerou apexal
avOpwntxai. Kal & pi'o? 8t) 6 xat' auxi<; xai ^ tuSat-
X u.ov(a. 'II Sk tou vou Xt^lOpiffU^VT)

tosoutov
Y&p
irspl auT^? (Ip^ffOw

5taxpi6waat
fip
u.ci^ov tou itpo-
xducvou eofTi'v.
(4)
Adjete
8'
av xai t5jc ixxo?
XP1*"
Y<a4
l7ti [xixpbv ?, it:' IXatrov SetoOai ttj? ^8ix5j(

twv
ui yip avayxai'tov diu.ipoTv /peia xai i\ 'sou eatw, ti
i xxt u.5XXov Stanovet ttspl to owu.a 6 noXiTtxdt, xat
6aa TOiauTa' uixpbv yap av ti 8ia<p^poi' irpb<; it t4(
ittpytlaf iroXu oioi'trei. Tw u.ev
fip
IXeuOepi'w SEiJaet
y_pr,u.aTwv itpo to 7cpaxTEiv to IXsuOspia, xai tw Si-
xaiw SJ; sU t4; avTaicoSdvEt; (at yip pouXqaeic a8r,Xot,
u irpwntoiouvrai 8e xat ot (/) 8(xatot pouXetrGot Stxaio-
icpaYEtv), tw avSpetw 8s 8uvgiu.Ew;, Eiirep iictTeXtt Tt
twv xaxi tJjv dpETijv, xai tw awippovt E^ousia;
-
tcw(
yap 85jXo<; Israt
^
o5to? 1| twv dtXXwv Tt{; (t) 'Au.^toGr,-
TEtTat 8e itdxEpov xuptWTEpov t^( dpET^i; ^ icpoatpEot;
H ^ at irpd^en, w; iv djjupolv oSot](. Tb Sj| teXeiov
85jXov w? v ajxfolv iv rfr,. Ilpbc 8i Tic irpaljsi
ocoXXwv Sttxat, xai ovw av |Ut![ou; wat xai xaXXtou;,
Secundo loco beata habenda ilia vita
,
quae per alias vir-
tutes degitur. Harum namque actiones humanae sunt.
Justitise enim et fortitudinis et aliarum virtutum actiones
exercemus inter nos in contractibus , nccessitatibns , actio-
nibus omnia generis, in perturbationibus item ,t;uique com-
petens decorum attribuentes : haec vero omnia videntur hu-
manae imbecillitatis propria esse. (2)
Secundum nonnulla
etiam acorpore videtur proficisci virtus moralis; multisque
in rebus eadem videtur conjuncta esse cum perturbationi-
bus. Quia etiam prudentia conjuncta est cum morum
virtutibus, et vicissim has cum ilia; siquidem principia
quidem prudentia: habent se perinde , ut virtutes qua; di-
cuntur morales
;
quod autem rectum in moribus est , a pru-
dentia descendit. (3) Porro quum et inter sese baec sint com-
plicata, el utraque perturbationibus insuper implicata; uti-
que versabuntur in quodam composite Quae autem sunt
virtutes compositi , vere sunt humanae. Ergo et vita se-
cundum eas virtutes et beatitudo humana est. Mentis vero
beatitudo separata est et quodammodo abstracta. Tantum
enim modo de ea dicatur : subtilior namquede his disputatio
non est liujus Joci. (4) Ad haec videtur etiam hax beati-
tudo externis bonis parum, aut certe longe minus, indi-
gere, quam ethica beatitudo. Etenim rebus ad usuiu ne-
ccssariis ponatur ambas egere , et quidem aequaliter egere.
Nam si maxime politicus magis laborat circa corpori neces-
saria, et circa totum hoc genus : id tamen parum momenli
habet. At muneris functionem certe quod attinet , multo
alia est in politico
,
quam in contemplatore, bonorum ex-
ternorum ratio. Liberali enim opes ad liberalitatis oflicia
exercenda necessariae sunt; et justo ilidem , ad facultatem
remunerandi beneficia (nudae etenim voluntates in ob-
scure sunt , multique nee justi simulant voluntatem res ju-
stas agendi
)
; et forti viro potentia est opus, si quidem effc-
ctums quidpiam sit virtuti suae conveniens et temperanti
facultate peccandi : alioqui sciri non potest, sitne talis, an
alius quispiam. (5) Jam ambigitur, utrum ad virlutem plus
in consilio et electione, an in actione pbsitum sit, quippe in
hisce duobus consistat virtus. Sane id quod perfectum est, ex
utroque consistere perspicuum est : ad actiones vero multa
requiruntur, et quo sunt majores ac pulchriores , co plura.
Digitized by Google
120
H91K11N MKOMAXEIUN I, r). ( 1178,1179)
itXtio'viov. (o) T<3 Si 6eo>pouvTt ouSevo; ttov xotouxcov
itpd; ye T
^i
v svipyeiav y_pta , dXX' <b; elratv xal spued-
Std tci tcoo; ye xrjv Oecoptav- ?[
8'
dvOpwitd; ia-n xal
it>to(rt au^?) , atpEixai to xax' dpeT)v jrpaxxEtv Se^otxai
& ouv toiv xotouxtov 7tpb; to avOpioxEueaOai.
(7) 'H Si
TiXcia euoaiuovi'a 6ti 0wpr,Tixr) xt; eVrtv Evs'pysia, xal
evxeuOev av (pave it]- xou; 6eou; yip paXiata OtteiXtJ-
(fapiEv pwxaptou; xal Eu8aiptova;eTvar irpast; Si iroJa;
anovstjxat ypEwv aOxot;; TtdtEpa to? Stxata;,
yj fE-
10 Xoioi oxvouvtoi auvaXXaxxovxE; xal wapaxaxaOrpia;
otoSiSovxe; xal oVa xotauxa; dXXi xi; dvSpei'au;,
uiro|vovxa; xi ipoSepi xal xtvSuvEuovxa; , Sxt xaXdv
;
7J
xa; eXeudeptou; ; xivt Si Stoaouaiv ; axoicov S' ei xal
fo-rat auxot; vo'u.iau.a jj xt xotouxov. At Si awtppovs; xf
IS av eTev; t\ fopxtxb; 6 Irraivo;
, Sti oOx fyoum <pauXa;
EirtOuuust; ; Sie^touvi Si Ttavxa :pa(voix" av xa iccpl xa;
Tcpasi; jxixpa xal ava;ia Oecov. 'AXXi (x-fjv pjv xt
naVcs; UTCEtXvjGpaa-iv auxoii; xal evEpYetv apa* ou yip
Srj xadcuSttv o>o~irep xbv 'EvSujutova. Tw Sj) wvxt
20 xou irpdxxeiv dipaipouu-evou , ixt Si u.aXXov xou itotttv,
xi XEinexai TtXrjv Uttopia ; wots r) xou 6eou Ivipyeia
,
u.axapidrr]Ti 8ta<pspoua , 6Ecopr,Tcxr, av eit|. Kal xSv
dvOpwTct'vwv St| -7) xauxri uYY*vso"xdxT| EuSatpioviXb)-
xaxrj. (s) 2r,uEiov Si xal xb pi^i [uxej(tv xi Xotiri
s
t<5a
euSatjiovta; , xrj< xoiauxrj; ivspYEia; o~xspr)puva
xeXeico;. Tot; uiv yip Geo!; area; 6 pio; txaxapio;,
xot; S' avOpontot; , 9' Stxov bjAOi'ojpta xi xvj; xotauxrj;
IvEpyeCa; 07capyEt* xuv S' aXXwv (cowv oiSiv EuSaipo-
vtT, iTcetS^ ouSafir, xoivwvei 6to>pta;. 'Kcp' Ssov S^|
30 SiaxEivEt 7) (Utopia , xal 7) EuSaiu.ovta , xal 01; pSXXov
&irap-^t xb OEwpstv, xat uSxiu.oveTv, ou xaxi (TuuSe-
6T,xb; iXka xaxi tJ)v 6to>piav auxJj yip x6' a&xljV
xtjAi'a. "flux' ei) av ^
EuSatjxovfa 8eo>p(a xt;.
[IX
.]
(o) Aii<iEt Si xal xrji; ixxb; eur)piEp{a; dvOporaw
36 fivxi

cu
Yp
uxdpxT|; rj ^ui; jtpbc xb OEtopEtv, dXXa
SeT xal xb acoo.a dytaiwtiv xal xpo^T",v xal xv^v XoittJjv
Ospaweiav {nzipytv*. Oi o.^|v otr,TEov
'ft
iroXXwv xai
(tEYXo)V
0r,ffE(jOai xbv Euoatu-ov^dovxa , ti piJ) ev8-
j^Exat avsu xSv ixxb;
dY
a'v f*axapiov tTvai- ou yip
*o
|v x?j &TCEp6oX5j xb auxapxs; ouS' ) itpS^t;*
(10)
Suvaxbv
Si xal p^)
apjrovxa yrlc
xal OaXaxxri; itpdxxEiv xi xaXd-
xal yip &i& fMxpiww SuvatT* iv ti; itpdxxEiv xaxi tJjv
dptxr^v. Touxo S' foxiv ISeiv IvapYtS;
-
ol yip iSi<5xai
xiov Suvaaxoiv oujr ?jxxov Soxouoi xi imiutr, Tcpdxxeiv,
6 dXXi xat piaXXov. 'Ixavbv Si xoaauO' Cirap^stv i'sxat
vip 6 pto; Euoatiitov xou xaxi xr,v dpr/|v ivEpYOovxo;.
(ll) Kal dXtt>v Si xou; tuSatpiova; law; aiuyai'vETO
xaXu;, eJtcojv pLtxpibi; xot; ixxb; xE^opriYTipiE'vou;, tce-
TtpaYOxa; Si xi xdXXiaO', a>; tjexo, xal pcSitoxota;
M ow^pdvo);
-
ivSE^exat yip piExpta xexttjuevou; wpaTTEtv
& Sei. "Eoixe Si xal 'Ava;aydpa; oi itXouotov ouSi
Suvdarriv utcoXoSeTv xbv EuSafjxova, Etnuiv Sxt oux av
6au|*da!iv e( xt; axoito; <pavetr| xot; itoXXot;
-
oExot
yip xptvouat xot; Ixxd;, xouxtuv alaOavdusvot pidvov.
(6) At vero illi qui in contempUtione versatur, nihil taliom
rerum ueccssarium est ad suas quidem energias oheundas :
quia taiia pa?ne dixerim obsunt potius contemplaliooi quau-
quam interea tamen qua homo est, cumque aliis vils so-
cietate conjungitur, statuet scilicet etiam
,
quae virtuli con-
sentanea sunt, agere; ac proinde indigebit jam dictis rebus,
ad humanitatis vitam colendam. (7) Prxterea quod per-
fccta beatttudo contemplativa quaedam sit energia , inde
etiam perspicuum est, quod deosfelicissimos ac beatissimos
existimamus. Diis porro qualesnam actiones tribuemut?
num jnstitraj? at ridiculinn est asserere.eos inviccin con-
trahere , depositaque reddere , et his similia virtutis ofttcia
colere. An ergo fortitudinis? ut scilicet res formidolosas
subeant, et periculis se ohjiciant propter virtutem. An
liberalilatis? Sed cuinam dabunt obsecro ? Absurdum vero
dictu et illud sit, si statuatur, esse illis nomismata ejusque
generis similia alia. At tcmperantiao quales eruut f Atqui
pinguis fuerit haec laus, quod careant vitiosis cupiditati-
bus. Quodsi omnium actionum genera persequamur, ab-
jecta esse deprehenduntur et diis indigna. Atqui nemo
non existimat vivere eos et proinde etiam agere aliquid.
Non enim eerie instar Endymionis dormiendo xtatem eos
transigere fingenduni est. Vivenli igitur si actio adimatur,
multoque etiam magis efTectio
,
quid restat aliud quam ut
contemplatio ei trihuatur? Quocirca et dei actio , beatitu-
dine ilia antecellens , in contemplatione consistat : et vero
humanarum actionum ilia
,
quae huic familiarissima est
,
maxime beatam vitam constituit.
(8) Et vero hujus rei
indicium illud quoque, quod bruta, quia non partici-
pant cum homine tlieoreticas actiones ulla ex parte , felici-
tatis quoque proinde participia minime censentur. Diis
rnim lota vita bcata est ; sed hominibus
,
quatrnus talis
aclionis simulacrum quoddam ipsi quoque habent. Reli-
quorum vero animalium nullum beate. vivit : quoniam
omnia ea contemplatione carent. Quam late igitur patet
contemplatio, tarn longe etiam beatitudo sese extendit : et
quibus inest theoria , iidem sunt etiam beatiores. Keque
hoc per accidens , sed ex ipsa contemplationis natura. Ha?c
enim per seest maximi pretii. Ex quo jam intelligi potest,
beatitudinem esse contemplationem quandam.
[IX.] (9) Elsi autem opus etiam futurum est beato exter-
norum quoque bonorum copia, quippe qui homo sit (non
enim natura hominis in semet ipsa instnicta est bonis
omnibus ad contemplandum necessariis ; sed indiget pras-
tcrea corpore sano, item victu, et reliqno vita; cultu) :
exislimare tamen non oportet, quum beatus absque exter-
nis bonis esse non possit, idcirco etiam magnisatque aflluen-
tibus ipsum indigere
;
quippe non est in excessu positum
quod satis est, sicuti neque usus et actio. (10) Fieri namque
potest ut praeclaras res etiam illi agant
,
qui non sunt do-
mini terra; atque maris. Possunt enim etiam mediocria
suflicerc ad edendas virtutis actiones. Ejusque rei docu-
mentum ex eo capi potest
,
quod etiam privatos nihilo im-
pedilius videmus res laude dignas agere
,
quam qui sunt
cum potestate; quin etiam expeditius saepenumero. Satis
itaque fuerit tantam copiam suppetere, quantam diximus.
Beata namque erit illius vita
,
qui potest virtutis muneribus
fungi. (1 1) Et fortasse Solon beatos non absurde pronun-
ciavit illos
,
qui mediocriter bouts externis instructi essent,
et qui vitam exegissent defuncti honestissimis (ut ipsi vi-
debatur) actionibus, in perpetuo cultu temperantiaB. Nihil
enim obstat quominus mediocrium facultalum possesso-
ribus in promptu sit bonesta facere. Videtur etiam Anaxa-
goras non divitem aliquem neque potentem existimasse esse
virum beatum
,
qnando dixit , minime se mirari ,
si ineptus
liomo videatur vulgo. Multitudo enim ex rebus externis
ita judicat
,
quandoquidem has solum perciplt. (12) Con-
Digitized by Google
(!>;)
ETHICA MCOMACHEA. LIB. X. CAP. IX.
127
(12)
Zuu-tpMVtlv J^j T07^ Xdyot; loUaaiv at xwv ao^iov
Sd!;at. Ilwttv jxiv ouv xai xa xoiauxa lv_ei xtvd , to
3'
dX>)6sc iv xotj itpaxxoT? ix xwv epywv xai xou [Jiou
xpivexai* iv xouxoic; yip to xuptov. Sxoitttv Si) xi
6 -cpoeipTjinEva y^prj iiri xi Ipya xai xbv j$(ov ijcwpipovxas,
xai auvaSdvxoiv (iiv xot ipyon diroSexxsov, Staspiovouv-
TCi>v Si Xdyou<; 67roXy)irtsov.
(13)
'0
Si xaxa vouv
ivepyiov xai xouxov 6epaircu<i>v xai 8iaxe(|Uvo( dpisxa
xai deo^tXiaxaxoc. lotxiv elvar ei yap Tl?
iitipufXeia
10 ttSv dv9pu)7ti'v(i)v oico Otwv (Ivttai, wenrep Soxei, xai
f) av euXoyov ^a(ptiv xe aoxobc xS dpfoxu xai xij)
cuyYevesxdxw (touto
8*
av eti) 6 vout) xai xou; dya-
itwvra? fidXtcxa touto xai xipuovxa? dvxcuirotcTv i>$
tmv st'Xcov auxol? iictu.eXouu.s'vouc xai dpOwt xe xai
is xaXai; irpdxxovxae. Oti Si irdvxa xaura tSi (to^w
u-ctXiaO' uwdp/tt, oux dSujXov. deofiXeaxaxo; dpa.
Tbv outov
8*
elxb; xai suSaipovECfTaxov* Sots xav ouxcik
etTj 6 ao^b( adXiax' eioatpiiov.
gruere igitur vidcntur hisce rationibus etiam sapieiitum opi-
niones. Et certe hie quoque ad fidem fociendam pondug
aliquod liabeot : Veritas tamen practicorum dogmatum
ex factis et vita judicatur. In his enim vis eorum praecipue
spectator'. Superius igitur dicta ita consideranda sunt, ut
ad facta atque vitam hominum referanlur- His si consen-
tiant, acceptanda; sin dissonent, fahulae et verba inania
existimanda sunt. (13) Qui vero in fungendis vitae mune-
ribus gerit se consentanee menti , et banc colit et revere-
tur; et rectissime affectus videtur esse, et eum probabile
est deo esse amicissimum. Etenim si dii aliquam curam
habent rerum humanarum (ut eos habere certe verisimile
est ), illud etiam probabile erit , delectari eos parte bominis
louge optima sibique cognatissima ( hasc utique mens fue-
rit)
t
. ethane maxima diligentibus et honorantibus, vicis-
simque el benefacere his tanquani cultoribus earum rerum,
quae ipsis carae sunt, et alioqui etiam recte et boneste vi-
tam agentibus. Ha-c omnia autem maxime in sapientem
cadere , non est obscurum. Igitur hie deo carissimus est
:
eundemque verisimile est etiam beatissimum esse. Quare
vel hac quoque ratione sapiens erit omnium beatissimus.
CAP. IX. [X.]
T
Ap' ouv e! TOpi xouxwv xa\ xwv dpexiav, hi Si xai
30 91X10? xai ^Sovt]< ixavb>( eip7)xat xoi? xutcoi?, xeXoc
i/tit oitjtov t^|v itpoatpeatv, ?| xaOdicep Xt'ytTat, oux
cVrtv iv xoi? irpaxtot( teXoi; to Oewprjaai ixacrra xai
yvwvai, dXXi u-SXXov xb Trpdxreiv auxd;
(*)
ou8i 8i|
-repl apExr,; '.xotvbv xb tiSEvai, dXX' i/Eiv xai ^pvj<i6ai
ireipaxcov, yj el 7x0*1; aXXcoi; dyafloi ytvd[6a.
(3)
Ei
(iiv ouv ^aav ol Xdyoi auxdpxEi; icpb; xb Tcot^aai itctet-
Xtii
,
itoXXou; av jxioGou; xai [XEYaXou? Stxa(b>( ftpepov
xaTa tov ^ayvtv, xai eSet av xouxou; m>p(<racr6at

vuv
Si ipaivovxai irpoxpii]/aadai u.iv xai Tcapopu.ijaat tmv
SO VEtov xol? IXEuOepCouc ia^utiv, ^9o; x' cuysv-; xai w?
ikrfiwi cptXdxaXov itotTJaat av xaxoxcov_iu.ov ix xi)(
ftpixi);, xouc Si noXXou< dSuvaxetv irpbc xaXoxayaOfav
spoxpE'j/aadat
*
(4) ou yap mtpuxaaiv aiSot itEtSapy^elv
aXXi cfdSw , ouS' dicE^ecrdai xwv tpctuXtuv Sti xb aloypbv
3& aXXa Sta xa; xi[t(pia(' iraOft yap (<ovte; Ta; o!xia<;
f,Sova; Siwxouert xai Si' ojv auxai luovxat, ipEUYOuai Si
xi; ^vxixeiuE'va? Xuita? , xou Sk xaXou xai <b? dXr)6wc
i
t
Zi<n ouS' Evvoictv l/ouaiv, ayeusxoi 5vxt.
(5)
Tob?
l\ xoiouxou? xt; av Xdyo? |xExappu6[xt(rai ; 06 yap oTdv-
40 xe it ou faSiov xi ix TjaXaioti xot ffieai xaxttXr,|xu;Eva
Xdyw aexaoTrjirat. 'Ayairirixbv
8'
bai; ioxiv ei itdvxwv
bitapdvxo>v, 8i* 3v ETvtEixEt; Soxoupiev Yt'veaOat, (xsxa-
XdSoiaEv
x9i <5peT7)c
()
Fi'vesOai
8'
ayaOobi; otovrat
oi u.iv ipuiet, ot
8'
iOei, ol Si SiSav^. To jaev ouv
4s x^s (pusEMi; SrjXov w oix icp' <]u.iv undpj(Ei , aXXi Sid
xiva? 6e(a? aixia? xoi? 6 dXrjOw? Euxu^eatv uitdpxti

6 Si Xdfoi; xai rj SiSa.^ jiij irox* oux iv Siraoiv
ioxuj],
dXXi Set) icpoStetpydvOai xoi( i'Oeat t}]v xou dxpoaxou
<buv_i|v 7rpb? xb xaXuc y.ai'peiv xai ukteiv, uaixEp vt|v
W tilv dpi'^ouvav xb OTceptxa.
(7)
Ou yip av dxouatie
Xdyou diroxpeirovTo? ouS' au ouvett) 6 xaxa icdQo; E>v
tbv
8'
o8xb>( IfOYti rcw; oTdvx: (xexaneTo'ai ; SXco<
Numquid igitur si et de his.et de virtutibus, et de amicitia
etde voluptate satis est disputatum , formis eorum omnium
universe adumbratis, instituti nostri finem consecuti vide-
mur ? an potius, sicuti dicitur, in practicis disciplinisnon esse
finem , cernere ac nosse singula , sed ilia agere
, (2) sic porro
etiam virtutis non sola notio sufficit, sed actionem usum-
que accedere oportet, aut aliquid aliud , si quid est tale,
cujus ratione boni evadamus?
(4)
Sane quide.u si nihil
practer disputationes atque verba requireretur ad bonitatem
virtutemque comparandam , magnam ea merito multamque
mercedem reportarent secundum Tueugnidem : oporlerct-
que haecsibi quemque parare. Nunc vero ita comparatum
est, ut possint ill quidem liberalia ingeoia excitare, et
bene nata et amantia bonestatis ingenia amore virtutis
inflammare: at reliquos, qui sunt multo plurimi , non pos-
sint ad virtutem impellere. (4) Horum enim nalnra est
,
ut non pudore pareant legibus, sedmetu; neque a pra-
vis abstineant propter dedecus , sed metu poenarum. Per*
turbationibus enim quum regantur, sibi notas voluptates
sequuntur, et ilia, quibus haecparantur ; fugiunt vero con-
trarias his .molestias : vere honestarum autem vereque
ju-
cundarum rerum ne cogitatio quidem ipsis ulla subit :
utpote quod earum nunquam quidquam gustarint.
(6) Ta-
les igitur homines quae ratio possit corrigere et a vitiis
ad virtutis respectum traducere? nunquam lit enim , aut
fit certe difficillime, ut longo tempore inveterati mores
oratione exstirpentur, bonique consulendum est, si vel
omnibus adhibitis, quibus existimamus bonos nos Deri
posse , virtutis participes evadamus. (6) Bonos autem fieri
putant alii natnra, nonnulli consuetudine
,
quidam do-
ctrina. Quod ad naturae donum attinel, non est id penes
nos , sed divina quadam ex causa inest vere felicibus. Ra-
tio autem et doctrina fortasse non satis valid* sunt ad
virtutem inducendam causae : oportetque prius animum
auditoris excoli moribus , ut recte gaudere ac dolere pos-
sit : non aliler quam terram
,
quae profcrendi seminis
facultatem habitura sit, prius probe cxcultam esse opor-
tet. (7)
Nam qui affectibus ducitur, nunquam auditurus
est dehortantem a vitiis, neque etiam rationum ac pracce-
ptorum momenta Intelligit. Talis porro habitus in quo
est, eum quomodo a proposito suo abducere ullis rationi-
bus valeas? in summa, perturbatio non paret ration!, sed
Digitized by Google
128 H9IK0N MKOMAXEION I, 8. (l 179,11JO)
x' ou SoxeT Xoytj) OTtefxeiv to itaSoc dcXXi (Sia.
()
Act
St) to ^Bo? itpouTtapysiv tod? olxeTov ty){ optTjj?, o-tep-
yov xb xaXbv xai Suayj-paivov to aio^pov. 'Ex veou
S' Ayb>yr,( Sp85ic
tu^etv 7tpb; dpeiriyv yaXejrbv pvJj &irb
xoiouxoi? xpatpevxa vou.01?
*
xb yap ciocppovax; xai xap-
TEpixw; !3jv
oty ifilt xoic iroXXot?, aXXcoc xe xai veoi(.
Aid vduoi? Set xexa^Bai xr|v xpotprjv xai xa eVixrjSeu-
paxa* oux ioxai yip Xumjpi cuv^St) ytvopeva.
(9)
Ouy_
txavbv
8'
190K
ve'ou? ovxat xpo^rfc xai iirtpiEXeiac xuj^eTv
10 o'pOrjt, dXX' EireiS-}) xai dvSpti>6evxa? Sei eictTT|8eueiv
auxa xai eSiJeaBat, xai icEpi xauxa Seoi'peO' av vdpuov,
xai 8X<ot Sij itepl itdvxa xbv (Jiov of yip 7toXXol avayxrj
(iSXXov ?j Xdyoi ireiOap^ouai xai >jpuai; tj to xaXtji.
(10)
Ai07tp otovxaC xivet xou? vou.o8exouvxa? Seiv uiv
16 irapaxaXeiv ln\ xJ|v apexijv xai irpoxpeifto'Sai xou
xaXou ya'piv,
6k
&itaxouero|iiEvii)v xwv e'lcieuccdc xot;
Ideal Trpor|Y|XEv(i)v, eciuiflouai Si xai a^utaxEpoit ouat
xoXaaet; xt xai xipuoplac litiTiOsvat , xoui; S' dvtdxou;
Skiai ^opiCstv xbv (iEv yap ^tiEtx?j xai repb? xb xaXbv
ao.5vxa x<o Xdyo) icEi8apv_^0Etv, xbv Si ^auXov ^jSovrj;
dpeydu.evov Xuia) xoXd^eaSat wff-rcep Tnrotuytov. Atb
xai ^aoi Setv xoiauxa? yiveauat xa? Xuica; at [xaXicrx'
Evavxiouvxai xatj ayaiHoiuvatc TJSovatt. (11) EJ i" ouv,
xaOaitEp EtpTjxai, xbv iadfjiEvov ayaObv xpa;p5)vai xaXwc
it, Sei xai IBiaQrivai, tTfl' oBxooc iv e
,
7tm]Scuu.aaiv jiriet-
xe'oi pjv xai pnix' dfxovxa u,i$8' ixdvxa itpaxxEtv x4
^auXa , xauxa Se yfyvorr' ^v ptou|*e'von xaxa xiva vouv
xai xa!;iv Sp8^v, lyouaav \ayyv.
(11) 'H uiv o3v Tta-
xpixf) Rpdaxa|t( oux v/u xb lajrupbv ouoe xb dvayxatov,
10 ouSe SJj SXbK
^
ivb< avSpo'i;, ix9) ^aoiXt'dK jvxo; 7; xivoc
xoiovxou * & Se vdpio( avaYxaaxixV tft\
Suvaaiv, Xdyoc
(ov died xivoc (ppovrjoEwi; xai vou. Kai xtuv [jiev dv-
Opo'nriov fySaipouai xob ivavxtoupievou; xai; ipuaii;
,
xav 6p8b>; auxb Spwuiv 6 Se vdpioc oux eoxiv litayj^c
36 tamiv xb imeix^(.
(13)
'Ev jxdvrj SJ xij AaxeSatu;o-
v(a>v icdXet |tex' dXi'ywv 6 vouo8ex>)( iict|xeXeiav Soxei
wejtoirjffBat xpoipijc xe xai 2mxv)SEupiax<>>v* Iv Se xai?
nXeioxat; xwv ndXtuv l!;7]u:lXT|Tat nepl xwv xotouxtav,
xai
(3
xaaxo( w? (louXexai , xuxXcntixio; 9e(ii<jteijoiv
40 7ca{Sb>v ^S* aXd^ou.
(14)
Kpdxtaxov jxiv o3v xb yiyve-
8ai xoivjjv iriu.^Xeiav xai
Sp8V
xai SpSv auxb Su-
vaaOai- xoivyj S'
^
a(**Xoupivti>v exaffxio SdEciev av
icpoa^xetv xoti; a^txspoi; xe'xvoi; xai <pfXoi? cU apex^v
0UM.6aXXea8ai, yj 7cpoatpeio'8ai ye- MaXioxa S' av xoiixo
46 SuvaaSat Sd^etev x xiuv eiprjft^vwv vou.o9etixo( yevdfxe-
vot* at |aev yap xoivai impeXetai StjXov Sxt Sia vdutov
Yfyv ^ ") ^tieixei?
8'
al Sia xCv oirouSaiiov.
rsYpap;-
(tiviov S' ?j aypa^wv, ouSev av So'^eie Sia^^petv, ouSe
61'
wv el; ?| 7toXXol itaiSEuSijaovxai , 6<ntEp ouS' tTirl
to jiouffiXTJ? xai yuptvaaxixr); xai xwv aXXwv lwixT)Seu-
(naxcov. "UoTtep yip Iv xai; ttoXeoiv biioyyei xi vd-
pii|xa xai xa e8ti ,
08x0) xai lv oix(at( ot 7caxpixol Xdyot
xai xa e&r), xai Ixt ixaXXov Sta xJ|v ovvye'vEiav xai xij
iutpYEaia;- icpoiiicap/ouoi yip ox/pyovxe; xai eubei-
vi coercenda est.
(8)
Qaocirca moribus arxommodalte vir-
tuti imbuendus animus priusest; Ms, inquam, moribus, qui-
bus amplectatur honestum, et tarpitudinem aversetur.
A teneris porro rectam ad virtutem institutionem adipisci
difficile est, nisi quis illic, obi sub hujusmodi legibus vi-
vitur, fuerit edncalus; temperanter enim et patienter vi-
vere.insuave est Tulgo hominum, prsesertim jgrepibus.
Ideoque educationem et exercitationes legibus ordinatas
esse necesse est. Usu enim et consuetudine id assequen-
tur, ut talia sint eis minime molesta. (9) Ac fortasse non
satis est pueros recte educari : sed, quod adultos etiam
oporteat exerceri et corroborari in iis quae didicerunt
;
quum ob htec , turn praeterea per totam adeo vitam legum
opus est adminiculis. Vulgus namque hominum necessi-
tati potius paret, quaro rationibuset verbis, item damnis
et poenis potius, quam pulchro et honesto. (10) Proinde
sunt qui existiment , legumlatores primum quidem opor-
tere homines ad virtutem cobortari atqae impellere ar-
gumento honesti : quo sit futurum ut boni viri prsccipne
obtemperent ad id faciendum assuefacti : inobedientibus
deinde et natura ineptis ad virtutem, animadversiones et
pcenas esse constituendas ; insanabiles vero penitus ex-
terminandos. Virum enim bonum et virtuti consentaneam
vitam amplectentem, verbis obtemperaturum; malum vero
voluptatis cupidum dolore inOicto veluti jumentum coerci-
tumiri. Quocirca iidem et hoc censent , dolorem ilium
debere ejusmodi esse.ut maxime sitvoluptatibus.quibus
isti capiuntur, contrarius. (II) Jam si, ut dictum est, qui
sit vir bonus futunis, eum oportet bene educatum esse, 00-
nisque moribus imbutum; si item rectse vitx studiis sedulo
e-se occupatum ; si praeterea neque sponte neque invite ad
snscipiendura flagitium prolabi : haec contingere illis solum
possint, qui mentern aliquam atque ordinem sequnntur
pranscriptum cum aliquo auctoritate cogendi. (12) Patriae
quidem potestatinon inest haec vis ant necessitas, neque
omninoviri uniuspraecepto ullius, nisi rex tile fuerit, aut
regi similis quispiam. Lex vero habet vim ad cogendum
valentem
,
quum sit ratio a prudentia et mente profecta.
Prapterea homines quidem illos, qui cupiditatibus ipsomm
(quantumvis id recte fiat) resistunt, graviterodissesolent:
lex autem quae ordinat quod aequum est, gravis esse non
solet. (13) In sola autem Laconum civitate paululum vi-
detur legumlator rationero habuisse educationis et studio-
rum : in looge plurimis autem civitatibus ha>c ncglecta
sunt, ubi vivitquisque pro libidine, Cyclopum more liberis
et uxori imperando. (14)Saneconsultissimum est uttom-
muniter hujus rei procuratio suscipiatur, eaque recta; atque
ut ea perfici quoque possit. Ceterum quum publice ratio ea
negligatur, exislimari scilicet possit, uuiuscujusque privatim
esse , ut liberis atque amicis suu ad virtutem coosequendam
adjumentum hac in parte afferat, aut afferre certe velit.
Porro ut praestare istud possit aliquis, oportet ipsuni scientia
Terendarum legum pollere, idque ex iis, quae propoita sunt,
intelligitur. Quippe institutiones quidem publicas planum
est per leges fieri , ct quidem bonas, quae ex bonis legibus
hunt Neque refert, scriptae sint, necne : ut neque illud
refert, utrum iUdem privatim instituantur singuli, an pu-
blice mulli , sicut nee in musica et gymnastica et in ceteris
disciplinis. Ut enim in civitatibus leges et instituta valcnt,
ita in privatis domibus verba moresque paterni : et quidem
magis valent, quum propter cognationem, turn Qb varia in
filios collate beneficia. Parentes enim filii per natiiram jam
ante et diligunt et eorundem auctoritate facile moventur.
Digitized by Google
(l 130,1181) ETHICA NICOMACHEA. LIB. X. CAP. IX. 129
6ei? t5) ipuffsi.
(15) *Eti 81 xai otatptpouatv at xa6'
fxacrov 7tmSsTat twv xoivwv, Siattco eVi laTptxrj?*
xaOoXou (iev
-y&P
T<j> irup^-rrovxi aujxipepei rjou^fa xai
aortta, Ttvi
5*
tow? ou, 8 Te iruxTtxb? ?<rw? ou itSct
6 tt,v autV u.axrjv iptT(9r,<itv. 'RJaxptoouirtai
S^s
odfriev av p&XXov to xa8' Exao-rov i8t'a? ttj? EViu-eXEia?
ytvouivr]?
u,aXXov yip tou icpouipo'pou TuyyavEt xo-
cto?. AXX' E*irtu.iXT|8E(r| |*sv apt<rra x6' Sv xai !a-
Tpb? xa\ yuu.va<rrri? xai rcS? aXXo? 6 to xaOoXou eIow?
,
10 Art 7ca<iv
ri toi? Totot<jSs
*
tou xotvou yip at lTtt(iTr,[xat
XeyovTat Te xai tlai'v.
(16) Ou u.rjv dXXi xat ivo'?
Ttvo? oiSiv taw? xbiXuet xaXw? imucXrid^vai xai ave-
irto-TTj|Aova ovto, teOexuevov
8'
otxpifiw? to oufifiatvovTa
i;p' xasTb> St* (jxicetpiav, xaOawep xai iaTpoi fvtot So-
ls xouo-iv lauTtov apio-TOi eTvai , Irspw ouSlv Sv Suvajuvoi
lirapxcoat. OuoJv
8'
tjttov fow? xw ys fiouXouivw
te/vixw yEVEs&at xat 8swpr,Tixw jtl to xaSoXou (laSt-
o-rsov Eivat go;eicv av,xaxEtvo yvwptaxEov 6? ivUyixav
E?pr,Tat yip 8xt itEpi xou8' at iiti(mi(iat.
(17)
Taya
0 Js xat tw pouXoftEvw 81'
ijct(*eXta (JeXti'ou? itotEtv,
eite iroXXou? eit' oXtyou?, vopodExtxcji irstpaxEov yevE-
oOat, si 8ti vo'uwv oyaOoi yevo^EO' av. "Ovxtva
yip ouv xat xbv rcpoxEflE'vTa Sta8eTvai xaXw? oux fori
TOO TU)(o'vTO?, aXX' Et7tp TtVO?, TOU stSoTO?, WOTCEp
is in' laTptxij? xat twv Xotiriov wv iaxiv tmuiXEta ti?
xat <ppdvT)(jt?. (w) "Ap' ouv [iSTa touto iirtsxsiCTEOV
-o9ev y| tcw? vo(jto8eTtxb? yevotx' av xt? , 1) xaOetitEp fan
xwv aXXwv, tcapa xwv koXixixwv
;
puSptov yip ISoxei
tt]; itoXtxtxrj? tlvat.
*H
ofy
3u.oiov tpafvETat irt\ ttj?
*u TroXtTixTJt xai t5v Xotntov jitto-rrjuwv ts xai SuvapEuv;
it (Uv yip tot? aXXot< ot butoI (pafvovTat to? te 8uva-
,utEt<; itapaStSdvTE? xai EvspyouvTE? air' auTwv, olov IaTpoi
xatypa^)Ei?'Ta SI itoXixui iitayysXXovTat jaev StSot-
axEiv o\ ttofiotal, TtpetTTEt
8*
auTtov ouSei';, aXX' ot
36 ~oXtTEUO|lEVOt
,
ot Sd^atEV 8v SuvaptEt Ttvi TOUTO irpotT-
teiv xai i(i7tip(a ptSXXov
$ 8tavota- oiStb yip ypet-
OOVTE? OUTE XiyOVTE? 7CEpt TWV TOtOUTCOV ^atVOVTt
(xatTot xaXXtov r)V toc t) Xo'you? Stxavtxou; te xai
Jrjfirjyoptxou?) , ou8' a3 TtoXtTtxou? TtETCotrjxdTB; tou?
40 o-^ETE'pouc uJek ri Ttva? oEXXou tCv ip(X(uv.
(19) Eu-
Xoyov 8'
rjv, ?irsp ESuvavTO

oute yip Tati; tcoXeoiv
aattvov ou8iv xaTf'Xtnov av, oud' e&Tot; 6irap^at icpos-
Xoivt' av [xaXXov Trj; TOtau-rr)? SuvauEto; , ou81 Srj toi;
^tXTorott. Ou ptr)v txtxpo'v yE lotxsv #, iptnEtp(a ouu.-
46 6aXXEo8af oi81 yap iytyvovT* av 5ia t5j? itoXiTtxK
ouvr,8ta< icoXtTtxof- Sib toI? ^isijie'voi; wpi itoXtTtxrji;
EioEvat itpoffSEtv e"oixev lp.mipi*t.
(20) Twv 51 aot-
o-twv ot ijrayysXXdpiEvot Xtav ^atvovTat itdppw sTvat
tou St8aat

8).w? yip ouSs tcoTo'v ti io~ttv -J| topi Ttoia
*o t<r'ao-iv ou yip av t)jv aufi|v ttj jtyxoptxr, 0O8J J^stpw
iTtftsoav, ou8* av wovto fetStov Eivat to vouoSETrjaat
cuvayayo'vxt tou? Eu8oxtp.ouvTa; Ttov vo'puov ixX^;av8at
yip eTvoi tou? dpto-tou?, wo-itep ou8e tt,v ixXoy>,v ou-
av ctuve'cew? xai to xpTvat op8io? (jtsytorov, winrEp iv
ABISTOTELES. II.
(1
5)
Est vero et aliud
,
quo private institutio differt a pu-
blica
,
illo scilicet
,
quod de artig medica; comparatione in-
telligitur. Universe namque febriciUnti prodest inedia et
quies : sed huic aut illi forsan obest. Item pugil non omnes
discipulos eodem genere pugnae exercet. Exactius videtnr
porro effici aliquod singulare, in quod specialiter incumbitur
j
la namque magis unaquseque res consequitur illud quod
ipsi convenit. Veruntamen et medicus, et gymnastes et qui.
vis alius melius curabit singulos, intelligens quid universe
prosit vel omnibus vel buic aut illi : scienlise (mini et dicun-
tur esse et sunt universalium.
(16) Veruntamen nihil fortaste
obstat quominus uni alicui recte consulat is qui inscius qui.
demsi t
;
ceterum qui experiendoaccurateperspexerit ilia quaj
singulatim uni illi eveniunt, perinde ut et medici nonnulli
videntur sibi ipsis peritissime consulere, quuro alteri opitu-
lari nequeant. Sed nihilominus tamen si velit artificis ac
scientis nomen tueri, ad universalium tbeorematum consi-
derationem progrediendum est, eorumque, quantum con.
cedttur, gnarum esse oportet. Nam, ut dictum est , scientia
circa universalia versatur.
(17) Fortasse vero etiam co-
nanti aliqnos sive paucos sive plures institutfone meliores
reddere
,
danda erit opera , ut habitu hoc nomothetico seae
instruat
,
si quidem facultas inest legibus ea , ut ab Us me-
liores civesefficiantur. Quippe non cujuslibet est.oblatum
aliquem recte instituere : sed, si alicujus illud est, tantum
illiusest quern vocamus scientem
j sicut in medicina et aliis
artibus
,
qua; constant diligentia et prudentia, contingit.
(lS)Numquid igitur deinceps videndum, unde et quomodo
facultas ilia nomothetic! paranda sit? an, inquam, ex illisdi-
scenda, qui perhibentur politic!, sicut accidit in aliis di-
sciplinis? conficiebatur enim in nomothetica politica; par-
tem quandam esse. An potius diversa ralio sit politice et
aliarum scientiarum ac facultatum? nam in ceteris quidem
videmus eosdem scientias ac facultates et tradere et exer-
cere, juxta ejusdem artis decreta , ut medicos et pictores
:
doctrinam vero rerum civilium profitentur quidem illam ii
qui vocantur sophists;, admiuistratvero rempuhlicam nemo
illorum, sed ii modo qui versantur in republica, qui exi-
stimari possint facultate potius quadam id agere et expe-
rienlia atque usu
,
quam scientia aut artis lege. Non enim
comperiuntur vel scribere vel disserere de ratione regendi
rem communem, quum utique multo praeclariusesset de hac
re pracepta dare, quam Torensibus concionibus etoratio-
nibus scribendis occupari. Non etiam unquam comper-
tumest, quod vel filics suosrel ullos alios ex amicissuis
efTecerint politicos viros : (19) quod utique eos facturos
fuisse, si pottiissent, probabile est. Nihil enim hac facul-
tate melius civitatibus reliquissent ; nihil item nee sibi
ipsis neque sane amicis etiam suis potius contingere vcllent
aut sluderent. Haud parum tamen etiam usus et experien-
tia confert ad banc rem. Alioqui enim non efficerenlur
homines aptiores societatum rectores usu politico. Quam-
obrem videtur politicaj scientia: cupido, consuetudine
agendi insuper opus esse. (10) Jam vero ex sophistis ii
qui politieam se docturos profitentur, longissime ab eo
praestando absunt quod promitlunt. In universum enim
illi>quidnam ista scientia sit, aut quibus in rebus occupe-
tur, ignorant. Alioqui enim non dicerent modo, esse earn
idem cum rhetorics, modo, aliquid ea detenus : non item
opinarentur leges condere facile esse ei qui optimas leges
collegerit, quod scilicet inde praecipue conducibiles desu-
mere liceat : quasi vero ipsa electio non sit intelligentite
res magnte; quasi item recte de hujusmodi rebus judicare
Digitized by VjOOQIC
H61KQN
NIKOMAXEIfiN I, 6.
130
xotc xaxi u.oumxr}v ot
y&P
fjMMipoi irepl exaaxa xpi-
voumv SpOuSc xi
lpY
a
>
xc" ^l
'
wv
^
TO
"'
C
eicueXtiTai
owiStriv, xai itbia itoioi? auvaSei
-
xot
8' dmipoic.
6 aYairr,xbv
r
1^
8iaXav8avsiv el s3 ?| xaxw? 7ceirowixat
to
epf
ov, Samp fcti
YPf
uc%. 0'. 81 vdu.oi t5j? iroXt-
ttxri? epyot; eoi'xaaiv mo; r>uv ex xouxwv vopoOexixbc
Ye'voit' av xt, vj toIk; ap(axou<; xpJvai;
(21)
ou
Y*p <f>'-
vovxai ouS' laxpixot Ix x5v o-uvYpau-purHov
Y^*"
60
"'
10
xaitoi weipwvraC ft
Xe*Yetv ou fxo'vov xi 8epaireuu.axa
,
aXXi xai <5>? Ja6eTev av xa\ 6? Set Oepaiteueiv exaoxou?,
SitXopcvoi xl? #. Tauxa 8s xoT |asv IpKipoi?
tbfsXtjxa etvai 8oxei, xot
8'
ave7tujx^u.o<nv a^psta.
"lout ouv xa\ x5v vojxcov xa\ xwv itoXixeiwv at ouva-
16 ft>rf<x\
""
t^
v Suvapievoi? Oswprjoat xai xptvat x( xa-
X5? >) xouvavxiov xa\ itoia irofoie apjtdxxet, euYpijoV
av e!r,' xoti;
8'
aveu Sjeftw; xi xoiauxa 8ieioueri xb pi*
xpfveiv xaXa*; oux av Gitap^ot , el fxr,
*P"
uxo'
(
u.axov,
eiwvexwxepot
8'
U
xauxa xav/ av Yevoivxo. (22)
Ila-
20
paXiirbVtwv ouv xoiv itpoxe'pwv avepeuv>]TOV xb TCtpl x5j;
vojio6eff(a<;, auxouc ImaxltyoLaHi (iSXXov peXxwv fo?,
xa\ 8Xw? 8i| itepl 7coXixe(ac, fetoi; el? Suvefiiv *)
itepl
xi avOpwitiva <fiXoco?(a
xeXeuoOyj. (23)
ilpSxov (iev
ouv ef xi xaxi uipo? etpr/rai xaXw? (nzb xwv icpoYevt-
25 oxepwv Ttetpa8o>y.ev iixeXOeTv, tTxa ix xwv auvriYne'vtav
iroXtxstCv 6c(p9jaai xi iroia awjei xai <p9e(pet xi?
irdXet; xai xi irola exaara; xGv itoXiteiwv, xai Sii
xfva? aMa; at piev xaXo* at 81 xouvavxiov irXixeuov-
xai

Sewpr^evxbiv
Yip
xouxwv
xofy'
av uSXXov ouv(-
so
8oi(xiv xai itoia icoXixeia apfexT) , xai mat Jxaorri xa-
^6eio-a , xai x(oi vdfxoi? xl J8e y^po(*e'vj). \l-(u>ntv
ouv dp|a'u.evot.
(1 181)
non sit opus longe roaximiim , sicut de musicis iotelligitur.
Periti entm illiusquodcumque opus ejus artis recle dijudi-
cant, et insuper per qu quibusque roodis efficiantur, qua;
debent effici , tenent : sciunt item, qua? quibusque con-
gruant. Imperitis veroboni satis est, si judicare norint,
reclumne, anpravum opus sit; ut fit in pictura. Leges
porro videotur esse opera quaedam civilis facultatis. Tales
ergo quum sint isti sopbistae
,
quomodo
,
quxso, ipsorum
opera potest eflicere virum politicum? (21)
Sane vero lectio
commentariorura nunquam efficit medicos, quantumvis
conimemorare tradereque
conantur curalionum genera,
itemque rationem et modum curandi ,
insuper et quomodo
medicina sit facienda, de cujuslibet corporis babitudine
distincte disserendo. *}uod quidem videtur peritis prodesse,
inutilia vero esse scientia destitutis. Similiter fortasse Ic-
gum ac
rerumpublicarum forma) collecte, peritis ac diju-
dicareTaleutibus, quid recteaut secus habeat, item qua}
quibus apta sint, aliquid
proderunt : tali vero facilitate
destitutis nunquam continget ut recte dijudicare possint
leges, nisi forte casu et temere. Interim ad hoctamen for-
Usse conferent tales collectiones, ut, si aliquando ad rem-
publicam accesserint, ea facilius apprehendant.
(22)
Quum
igitur veteres legum
ferendarum rationem non tradide-
rint, non abs re fuerit fortasse, nos ipsos de ea re, et
de omni adeo
reipublica forma attentius commentari,
ut, quantum in nobis est,
philosophic pars ea
,
qua? pertinet
ad res bnmanas,
perfecta sit (23)
Conabimur ergo, st
qnid hacde re singulatim recte dictum est a prioribus, id
persequi : dcinde ex collectis undique rerumpublicarum
formis videre quid singulis societatibus interitum attrahat
quid salutem iisdem pariat
-. denique quibus de causis alias
civitates bene, aliae male administrentur,
altendere. His
enim omnibus discussfe, fortasse rectius
cognoverimus,
quxnam forma reipublicte sit optima, et quibus institutis,
legibus ac moribus utentes maxime Ooreant. Exordiamnr
I igitur de his dicere.
Digitized by Google
[AP12TOTEAOY2]
H0IKON
MErAAiiN
B[B\ION A.
[ARISTOTELIS]
MORALIUM
MAGNORUM
LIBER I.
(iim.iiv) CAP. I.
'EirstSf, irpoatpouu,e6a Xsystv 6-rcip r,9txwv, itpakov
av enj <jX27rct'ov xtvo; eaxl [xepo? to 7]0oc.
'Q?
f*iv
o3v auvxdpuoc eliretv, Soxet oux dftXTjc
^
tyji; itoXiTturJ?
sJvat u.e'po<. 'EffTi yip ouOsv ev tok iroXtxtxoT? 8u-
* vaxbv itp3;at aveu too rcotov tivb elvat, Xeyw
8'
olov
orcouSatov. To Si ffirouSatov elva( eon xb tin apexi?
eX
,,v*
(2)
Aei dfpa , et xt fiiXXet iv xot? iroXtxtxot;
irpaxxixbi; elvat , to j9o<; eTvat arcouSaio?.
(3)
Mepo?
lorlv apa , 6c lotxev, xat ap/j?|
^ irepl t& tJOtj icpa-
|0 ypaxsia xt,? itoXtxtxijc. Tb
8'
o'Xov xat xjjv f-i7o>vu[jiiav
- Stxauoc Soxet av [xot e^etv
^
*payu.aTeta "x
^
lx
''i
v
dXXi roXtTixrjv.
(4)
Aet apa , c toixtv, itpwTov
6irep apexr,; eiitetv, xt x' eWi xal ex xt'voiv ytvexat.
OuOsv yap istoc &peXoe clival (jtlv r)jv apexijv, irio;,
16
0'
eVrat xat ex xtvcov uti) e'lratetv. Ou yap jao'vov oWc
tioYjaofjiev xt ierxt vxottetodat 8eT, aXXa xat ex xtvwv
ferai erxetjfatrOai. "Apia yap siSyjcat ftauXdpteOa xat
auxol elvat xotouxot touto
8'
ou Suvr]crdu.EOa , lav (t^
eiouipuv xat ix xt'vwv xat n5< eVrai. (6) 'Avayxatov
10 piv ouv tiS^aat xt iorxtv apexii
*
ou yap p^tStov eiSe'vat
xb ix xtvo)v eoxat xal moc lorat , ayvoouvra xb xl eVxtv,
Stamp ouo' eVt tSv liriOT)(xwv. Ou Set Se XavOavetv
oil* et tivcc itpoxepov &irip xoutojv elp^xaatv.
()
IIpu-
to? [lit o3v lveye(pT,o-e IluOaydpac irepl apeTrj? elicetv,
as oux dpfkoc St' t4c yap aperae el? too? dpiOptou.; avctyoiv
oux oixeCav xtuv apexwv x^v 9e<op(av iicotetxo
*
ou yap
euxtv
^
StxatoouvT) aptOfxbi; laaxtc too;.
(7)
Mexa
toutov 2<i)xpax7]c lirtyevo'uevoc fteXxtov xal eVt irXetov
eTitev uitlp xouxhiv, oux opOok Si ouS' oSxo(. Ta< yap
30 apexii; iictvr^piac iiroCet , xouxo
8'
larlv elvat aSuvaxov.
Ai yap fetdXTJaat itStaat jxexa Xoyou , Xoyo; 81 iv xS>
5tavor,xtxM T7J<; 4*
U
X^
^yytvexat u.op(to. Fi'vovxat o3v
at apexal TtSaat xax* auxbv it xoi Xoytoxixw t>)i;
(J^X^*
piopfti). uu.6atvet ouv auxw iTriox^ji.ac nototivTi xa<;
apeTB? tvatpetv to aXoyov (iipo? t)? t}n3^5i<; , touto Si
itotwv avatpet xal iraOo; xal ^Oof Sib oux opftoc
J|t|>aTO xaurj) x5v dpexwv.
()
Mexa xauxa Si tlXaxwv
Ste(XeTo t}jv
4"%^
*' * T
Wt
ov
^X
ov xa
^
e'
?
T
Quoniam de moribus agere propositum nobis est, pri-
mum illnd videndum cujusnam scienlite vel arlijparssinl
mores , sive moralis hcec disciplina. Ut igitur paucis
absolram, non alius videtur pars esse quam Civilis. CiW-
libus autcm in rebus absque eo ut sit aliquis talis vel
carlo modo a/fedits , effici nihil potest : puta, ut git hone-
slus. Esse autcm bonestum, idem est quod virtutes habere.
(2) Oportet igitur, si quis secundum Politicessive civilis scien-
tiae prsecepta agere velit , eum moribus probis esse. (3)
Ita-
que , ut apparet , Polilices pars est ac principium tractatio
de moribus : ut in totum jure mihi videatur omnis ha?c dis-
putatio non elhica , sed politica appellanda. (4) Necesse est
itaque (ut videre est ) de virtute primum dicere , et quid sit
:
et ex quibus gignatur. Inutile enim fere fuerit , virtutem
quidem nosse, quomodo autem et ex quibus paretur, non
intelligere. Non enim de virtute , tantum ut sciamus quid
sit, est quserendum; sed illud quoqiie investiganclum
,
qui-
bus rationibus paretur. Utrumque enim volumus , et rem
nosse, etipsi tales Deri. Hoc autem non poterimus, nisi
sciamus et ex quibus, et quomodo fiat. (5)
Scire igitur quid
sit virtus, necesse est : siquidem et ex quibus sit , et quo-
modo , scitu haudqtiaquam facile est ignoranti quid sit
,
quemadmodum in scientiis. Verum ne latere quidem nos
oportet , si qui de his prius disseruere. (6) Primum igitur
Pythagoras de virtute dicere aggressus est; sed non recte :
virtutes siquidem ad numeros referens , non convenientem
virtutibus inquirendi rationem iniit. Neque enim justitia
est numerus pariter par {conflatus ex duobus paribus
numeris, quorum alter per allerum fuerit multiplica-
tus ). (7)
Huic succedens Socrates de hac re melius et co-
piosius disseruit , sed ne ipse quidem recte : quoniam virtu-
tes scientias efficiebat : quod fieri nullo modo potest. Cunctai
siquidem scientise sunt cum ratione : atqui ratio m sola
anims parte gignitur, qua cogitamus. Quocirca virtutes
omnes in aninue parte rationaii sint, necesse est. Evenit
itaque, ut qui virtutes scientias faciat, irrationalem aninue
partem exstinguat : quod faciens , et affectum et moralem
indoiem perimit. Quamobrem non recte hac in parte dis-
putationem de virtute instituit. (8)
Postea demum Plato
animam in partem qua3 teneret rationem , et in earn qua?
in
Digitized by Google
133 UeiKUN MEI'AAQIN A, a. (us;)
aXoyov dpSioc, xal diteowxtv ixaorou dpeTa; itpotrri-
xouoac. Me'^pi uiv ouv toutou xaXS<;, u.et& u.e'vtoi
touto ouxtrt bpSS?" tvjv yip apsTriv xa-:e'u.t;Ev ti t$,v
icpaypaTCtav ttjV uirip TayaSou , 06 M| dp85>;

ou yip
6 olxetov. 'Ywip yip twv dvTiov xal dXijOsta; XtyovTa
oux iSti 6itip apcnj; eppaijEtV ouSiv yap TOUTt>> xd-
xefvw xoivdv.
()
OuTOt [iJv ouv ttI tosoutov lipiy'/avTO
xal o8to>(, c^djuvov
8'
v tt) (ttri TauTa oxeij/acSai
t( 8tT autou; Xsyetv uirsp toutu>v. Ilptotov (xiv ouv
10 SSsTv 8ei brt itaorn lino^rrifiiic xal Suvou-ew; eW ti
teXoj, xat tout' dyaSdv ou8su.fa yap "t
'
itiar^jjwi
o5t* ouvaptc fvexev xaxou iartv.
(10)
El ouv itaawv
twv SuvatxEwv ayaSbv to tIXoc, 85jXov <o( xal vf^ {UX-
xtorm PsXtiotov av rfij. 'AXX& (ti|v f* ye iroXmxii
16
peXTiffnf) Suvajxic, wffTE to te'Xo? auTrfc av iXi\ ayaSdv.
"Ticlp dya8ou apa , w; iotxsv, rjuuv aexte'ov, xal 6itip
dya8ou ou tou airXu; dXXa tou tju.iv ou yap tou 83v
dya8ou

4XX' ticep uiv toutou xal aXXo; Xdyo? xal dX-
XoTpt'a r) axetj/u;. (11) 'Vitip tou itoXmxou dpa dyaOoti
10 r)u.tv Xexte'ov. IlaXiv Si xal touto SieXeiv Sit ' uicsp
dyaOou tou too? Xsyouivou; ou yap forty aitXouv. A-
ytTat yip dyaSiv r) to apiffrov |v ixxcrrhi twv dvTwv,
touto
8'
fori to oil ttjv auwu tpdatv atpeTov, ?, oil T^XXa
jitTaa^o'vTa dyaBd lortv, touto
8"
forty rj tSta rdya8ou.
35
(12)
Horspov ouv &jtip ttj? ISeac T*ya6oti SeT, rj ou, 4XX'
64 to xotvbv 2v itTtaatv U7roipy_ov dyaSdv
;
*Tepov yap Trfc
iStat touto So^eiev av tivat- tj ulv yap {Sea ywpitrA*
xal auTO xx8' aord, to SI xotvbv v jicaatv undp/ei. Oux
i'aTi 8s TauTov tu
y
topio-xto

ou yip av itoTt to ^o>pio*rby
30 xal to tteouxb; auTO xa8" auTO tlvai iv irSEotv undp^oi.
(u) ndrtpov ouv iiclp toutou 8sT Xsyeiv TiyaSou tou
vuitdp^ovTO( rj ou; Sia ti ; brt touto eWi u.ev to xotvdv,
d>; 6 iptopibc xal
fi
faaywyq. 'O Si 6ptorj*o<; pouXeTai
ri|v Ixdorou ouffiav Xtyetv, ^toi 8n dyaSbv
^ 8ti xaxbv
j6 ?, S ti Jtv aXXo 3[. Acyti S' 6 Spo; 6*Tt tb toiovS' diya-
dbv xaddXou , 6 av
^
auTO
81'
auTO alptTOv. Tb Se Jv
'
Sitamv ivundpyov u.otov tu> upw ^utiv.
(14)
'0
8i
Spot Xeyei brt dya8dv

Mtio-r>ijAT) 8t ye ou8J 8u-
vagxi; oiStixfa Xytt 6ttJp tou te'Xou? tou a&TT)(; 4ti
0 ayaQdv. "AXXa touto u.ev aXXr,i; Suvafteiu; <rti 8ew-
p5jaai. OiJTt yip 6 laTpb? oStc 6 olxoSdjioc; Xiyei 4ri
dya8bv % oyieia ou8s ij otxfa , aXX* 5ti 6 (tsv uy(ttav
itoiel, xal d>( noitt, 6
8'
o!x(av. (i&) AijXov to(vuv
6ti o68e t>) 7toXtTuc5) 6itep tou aya8ou Xexteov tou xoi-
it
vou
*
u.iot yap lori xal *M, twv Xoticuv
>
irum)u.(ov,
touto 8e ouS(|it3; ^v Xtyttv oute 8uvd|xco>( out* im-
or^(!< *>? teXo;. Ou8* dfpa t5j 7toXiTtx>i( IotI Tb
6icip tou xotvou dya8ou Xtyttv tou xava tbv 6pto*(idv.
(u) 'AXXi (xl,v ouSs tou xotI tJjv cnaywyV xotvou.
M
Ata t(
;
6ti Stov pouXu(it8a Setfjot ti twv xara (upo;
dyaOuv, rj tm 6pta[xto StixvupiEv ort 6 auxtx; Xdyoc
l(papu;dTTet Itci tc Tdya8bv xal inl touto 8 av pouXb>(u8a
Set^ai brt ayaBdv, ?, T>j licayuyri , oTov 8t<f* 8iXwu;ev
8et*;at Ort fj |xeyaXo<{/u^(a iorlv iyaSdv, <pau.Ev brt
^
81-
esset rationis expers, recte dislribuit, reddiditque suas utri-
que virtutes. Hacteaus quidem probe; reliu.ua vera neu-
tiqoam recte : quaodoquidem \irtutem tractalioni quae
de bono per se esset , admiscuit : non sane recte
,
quia
non erat is aptus locus. Neque enim de eo quod est
ac de vcro disserentem, de virtute dicere oportuit : illi
siquidem nihil est cum hoc commune.
(9) Hue usque
igitur atque hocmodo provecta est illorum de moribtu
disputatio. Deinceps ergo restat ut videamus, quidnam
de bis dicendum fuerit nobis. Primum Ulud observandum
est, scientix omnia atque facultatis finem esse aliquem,
eumque per se bonum : nulla siquidem scientia, et facultas
nulla est, quae finem malum habeat. (to) Quodsi facul-
tatnm omnium bonus est finis, non dnbiuni quin etiam
optima sit optimus. Atqui civilis , optima est facultas :
igitur ipsius iinis, bonus. De bono itaque , ut videtur , nobis
dicendum est : at de bono non in universum, sed nobis bono.
Neque enim de deorum bono agendum est : sed de eo alia
habenda fuerit oralio, et consideratio nunc est aliena.
( 1
1
) De
civili itaque bono dicendum est nobis. Rursus autem in hoc
quoque distinguendum est, nimirum bonum, quonam dica-
lur modo. Neque enim simplex atque unum est : quando-
quidem diuitur bonum, aut quod in unoquoque est optimum
(id vera suapte natura expetendum) , aut cujus participa-
tione alia sunt bona : id nimirum idea boni est. ( 1 2) An igitur
de boni idea loqui oportet , an non, sed de eo potius quod in
universum rebus omnibus bonis inest? bonum id namque
diversum esse ab idea merito videatur. Idea enim et se-
parari potest, et per se subsistit : bonum vera Ulud com-
mune, rebus omnibus inest Non est igitur idem cum eo
quod separari potest : Deri enim nequit ut quod separari
'
natura potest ac perse subsistere, rebus omnibus insit.
(1 3)
Numquid igitur de hoc nobis disserendum bono, quod in
omnibus exsistit, aut non? Quid ita? nempe quoniam id
commune est, ut definitio , et inductio. Definittonem opor-
tet quid quaeque res sit referre , sen bonum , seu malum
sit, seu quidvis aliud. Refert autem definitio, tale quid
Iwnum esse in universum
,
quod sit ipsum per sese ell-
gendum. Verum quod in cunctis exsistit, definitioni est
simile. (14) Definitio autem ait bsnnm esse qulppiam : sed
neque scientia , neque facultas ulla finem suum asserit bo-
num esse : verum id alius est inspicere facultatis -. quan-
doquidem neque medicus, Deque aedificator refert , ille qui-
dem sanitatem esse bonam, hie vero domum; sed ille
qu'/dem se sanos homines efticere, et qiiemadmodum id
faeiat : hie vero, domum. (15)
Perspicuum est igitur, ne
civili quidem scientia; de communi bono dicendum esse :
una siquidem et tuec inter reliquas scientist est. Atqui
hoc nullius esse apparebat dicere aut facultatis, aut scien-
tia;, ut de fine : ne civilis quidem scientia igitur erit de
communi bono .dicere, eo qood per definitionem est.
(16) Verum enimvero neque de eo quod per inductionem
commune. Quid ita? Quia quando volumus particulare
aliquod bonum esse demonstrare , aut definitione utimur,
dicimusque eandem et bono convenire, et rei quam bo-
nam esse probare propositom fuerit nobis : aut inductione
utimur .-exempli causa, si probare velimus magnanimi-
Digitized by Google
(IMS.)
'
MAGN. MORALIUM LIB. I. CAP. I. 133
xstosuvi) ayaOov xal ij avSpta xai airXoii; at ptTa(
,
i) Si fitYaXo^u^t'a aprnj, Sort xal
*,
[uyaXotj/u^fB
a^aSov.
(17)
OuSi 8j\ 6ttip tou xara tJ|v iicafia^,)!
xoivou a^aCou XexTtov tjj TcoXtTtxij, Sri t4 aura dSuvaxa
6 cu[i6ij<JETat toutw xal tS xaxi tov Jpov xotvio BYaOto-
oxt
y^P
aYa6ov, xai tVrauO' iptt. A5jXov Tofouv 4xt
uirip tou dpftrrou a^Oou Xexxeov tW, xal apt'orou tou
r,(*tv apiaxou. (w) To
8'
#Xov Toot av tu; 4ti oux fort
fiia? out' J7noT^(iTi( outs Suvafxtbi; to &irip jravxb?
10 a^aSou oxomiv. Ati t(
;
ort TaYaObv e"v itdaau; xai<;
xatTJYOpiai? iortv xat
Yap
^v tm t( xal it x> itotS
xal iv tm Tco<T(j) xai wort xat 7tpo'< ti xal itou , xal
airXoK iv a7t'(m?. fi) 'AXXit uJ)v to Ttort bybOov ^v
(
uiv Ixrpixrj 4 laxpo; olSev, tv Si xuStpvrjTtxij 4 xu6ep-
is v^ti;, tv ixaonrj S' txaorog. IIotj uiv
y&P
Stt **-
(xstv 6 iaTpb? oTSsv, wore Si irXttv 6 xu(5tpv^Ti<

iv
ixaoTT) Si to ttote aYaObv ExaffTO? to xaO' lauxbv et-
ir,nt' ouxt
Yap
6 taxpb? to tv ttj xu&pvrjTtXT) aYaObv
ito'ti EiOi^aei , ouxe 4 xu6*p\nqTT)< to iv laxpixr;. Oux
20 apa ouS' ouxto? uirip tou xoivou <xy8ou Xexxeov to yip
tote tv icdfoat< xotvov. (so) "Ouotax; Si xai to itpd?
ti aYaObv xai to xaxi t4 aXXac XBTT)YOpfa? xotvov (xiv
anaoatt, ouStjxtS; S' 2o*rlv oute Suvbjuo)? out' imaxri-
|H
d-xtlv &7tip tou iv ixcfoxr) tco'ts amadou, ouS* au
J6 ttj? w>Xinxr,<; uitip tou xotvou b^bOou Xeyeiv. 'Vitsp
tou aYaOou apa, xal uirtp tou apt'orou, xat &irip tou
^uiv apturou. (21) "lam? Si ouSi SeT pouXdpiEvdv ti
Sstxvuvat toT? (til
<f
avspot? TcapaSstYu-aoi y_p5jo'9Bt, aXX'
Lictf Ttov a^avoiv Tot? (pavepot; xal &icip tSv vokitwv
no tou; ataOijioi?* Tauta
y^?
epavepompa. "Otbv o3v
OTiip TO\i aYaOou ti?
^Y/e'P?
Xe'Yttv, 06 XexTt'ov ioTtv
uicip TTJc IZtas. (22) KatTot oTovtbi ye Sttv, 6rav &jcip
tou aYaOou XtY<octv, u7clp vffi ISion Sttv XtYiv* 6itep
Yap
tou uotXiOTa aYaOou ^aal Sttv XtY"
v
i
""to S' ixa-
16 otov u.aXi5-r' toxl TbiouTov, oio-Tt (jwtXiffT' av itr
t
aYaObv
i[ ISi'a, u; otovrat. (23)
*0
S^ toiouto? Xoyo< dXr)8T)5
ju'v esrtv tco)?" aXX' ou/_
^
TtoXtTtxii iiciT^u.T)
^
&
vatii; , Oicip ?;? vuv ^attv 4 \6yo( , ofy
&7tip toutou
otcotceT tbybOou
,
aXXi tou ^[aiv bybOou. OuSeuta
10
Y^P
out' iTtiffnoaT) oute Suvaptt; Gitip tou te'Xoui; Xe'yei
811 bybOov, wct* ouS' i) TcoXtxtxr,. Atb ouj( Oicip tou
xata t;v to/av aYaOou tov Xdyov 7cot:iTat. (24)
'AXX'
i5w; toutw TBYaOS apyrj ypi)oau;vo? uicip t&jv xbO'
xaoTa , ex toutou trpo6a? , iptX. OuS' oCtuk SpOu;
46 SeT yap xi? dp/.i; oIxeib; Xau^avEiv. "Atottov
Yap ,
tf Ti? pouXdpitvoc to TptYwvov w? ouolv 4p0aU toa?
e/ov SeI;bi
,
Xafiot ap7jJ)v 3xt 7^ J'U/.^I
aOavaxo?. Oi
yip otxEt'a
,
SeI Si T?|v apj^j\v otxttav tlvat xal auviu.-
(ievr,v vuv Si xal avtu tou t^,v
4^X^
v aOotvaTOv tlvat
60 Stt;tt ti< Suotv SpOai? to-a.; fyov xb TptYwvov. (as)
*0-
jioi'ux; ol xal iitl twv iyabovt lira Otasao-Oat t4 dfXXa
avtu tou xbtb t^v IStav amadou , Sti to oux oixttav
ipy/jv tlvat toutou tbybOou. (26)
Oux SpOw? Si o-JS*
i 2)xpaxrii; itttnTr^aa; Itcoiei Ta; apsTai;. 'Exttvo?
tatem esse bonum, dicemus justitiam esse rem bouam,
itemque fortitudinem omnesque adeo virtutes. Magna
nimitas aulem virtus est : ergo etiam res bona.
(17) Non
igitur de communi per inductionem bono, seientia ci-
vili dicendom est : eadem enim absurds consequentur.
quae in eo communi bono quod in definitionetn venit , ess*
ostendimus. lpsum enim bonum sic quoque dicet. Ha-
nifestura igitur, de optimo bono dicendom esse, eoque,
quod nobis optimum sit. (18) Omnino autem non unius
esse scicntiie, aut facilitate, de universal! bono conside-
rare, facile quia intelligat. Cur ita? Nempe quia bonum
est in omnibus categoriis. Nam et in substantia, et in
qualitate
, et in quantitate, et in tempore , et iu loco, et in
iis quae ad aliquid referuntur, in omnibus denique categoriis
bonum reperitur.
(19) Ceterum bonum id quod ad tempus
pertinet, in medicina notum est medico ; in arte gubernandi,
gubernalori; in unaquaque arte, pento arlis enjusque.
Quando secandum quidem sit, novit medicus; quando na-
vigandum, gubernator; in unaquaque veroarte, quisque
tempus sibi conveniens et bonum cognosctt. Nam neque
medicus, quod in gubernatoria bonum sit tempus; neque
gubernator, quod in medicina , cognoverit. Igitur ne sic
quidem de communi bono dicendum est : nam opportunum
tempus omnibus est commune.
(20) Similiter ac quod est
in categoria temporis, etiam quod in iis quae ad aliud refe-
runtur, et quod in ceteris categoriis, idem est bonum ac
commune omnibus. Atqui nullius est facultatis, aut scientiw,
dicere de eo bono quod in unaquaque est. Ne seientia qui-
dem igitur civilis est, dicere de communi bono. De bono
igitur dicendum est ac de optimo et quod est nobis opti-
mum.
(21) Ceterum enm qui relit quippiam demons!rare,
obscuris non oportet exemplis uti, sed ubi obscura aperienda
sunt, manifestis, ac in eis qua; sub inlelligentiam cadnnt,
sensibilibus : ea siquidem sunt apertissima. Quum igitur de
bono dicere quispiam aggreditur, de idea neutiquam dicen-
dum est. (22) Et tamen quidam de idea dicendum esse exi-
stimant, ubi de bono dicunt. Aiunt nainque de maxime
bono esse disserendum. Est vero ejusmodi ipsumquidque
maxime ; ita bonum maxime merit idea ex ipsorum qui-
dem sententia. (23)
lliijusmodi certe oratio est ilia quidem
fortassis vera : verum neutiquam ad civilem scientiam vel
facultatem facit, de qua in praesentia nobis est sermo. Non
enim ilia de hoc per se bono , sed bono nobis , tractat. Nulla
siquidem seientia aut facultas de fine loquitur, quod sit
bonum : et proinde, ne civilis quidem. Ideo non de bono
quod in idea consistit, loquitur. (24) Verum, dixcrit for-
tasse, hoc per se bono usus ceu principio, ducto inde
exordio, de singulis postea dicam. Verum ne id quidem
recte. Sua enim et propria cujuslibet sciential sumenda
sunt principia. Absurdum quippe fuerit volenti ostendere
triangulum duobus rectis aequales habere angulos , sumere
principium ejusmodi , Anima immortalis est ; neque enim
hoc proposito convenit. Oportet siquidem, principium
proprium esse ei rei de qua agatur, alque conjunctum.
Jam vero , etiam absque hoc quod anima sit immortalis
,
demonstraverit quispiam duobus rectis aequales habere
triangulum. (25) Itidem et de bonis licet cetera intelli-
gere citra ideam boni
;
quia proprium non est hujus in re-
bus singulis boni principium. (26) At ne Socrates qui-
dem recte virtutes scientiasfaciebat. Is enim nihil frustra
Digitized by Google
134
Yap
oOSlv ojsxo oetv jaottiv elvat, Ix 81 xou t&c apExa;
i7tiox^u:a<; etvat ouveGatvEv au-nji xa; apExi; u.arr|V
(Tvat. Aii ti; 6xt ehI twv jrt<jTif*wv <iuu:6atvet ijxa
sioevai ttjv liri(rn5jJiT)v t( ecti xai Etvai EiriffTiqu.ova

6 el yap taxpixr,v ti; oT8e ti Istiv, xai laTpb? outo? eu-
OtuK e*ot(v, 6|xo(b>( 31 xai eVl twv aXXwv Eiriffrrju.wv.
(27)
'AXX' oix sVi twv opexwv touto o-uu.6aivt ou
yP
it ti ofee tJjv 8ixato<TUV7)v t( icw, suds'toc ci'xaid?
IffTtv, &?
8'
bBwo? xairl xSv (JXXuiv. 2uu6aivsi ouv xai
in y.aTr.v t4; apeTot? eTvi xai uJ| elvai litiorqua;.
H0IKQN MErAAQN A,
,6.
(iiu,iim)
esse arhitratus est. Tamen dum poneret virtutes esse scieu-
tias, ei eveniebat virtutes esse frustra. Quid itaf In scien-
tiis namque contingit ut una eademque opera et scientian
cognoscamus quid qualisque sit, et ipsi docti evadamus,
scienliamque teneamus. Verbi gratia , medicinam si quit
novit quid sit , is statiro sit medicus necesse est Idem est
in reliquis scientiis.
(27) At in virtutibus non idem est.
Neque enim si quis noverit quid sit justitia , continuo etiam
Justus est. Itidem et in ceteris. Eveoit igitur, el frustra
virtutes esse, et non esse scientias.
CAP. II.
'Eirel
5'
&jrlp toutwv Stiopta-ai, impaOcofiev 'klytiv
TafaSiv itoaayju? \iftrai. "Etc. yip twv ayaOwv xa pi.lv
Ttuia, xi
3'
litaivera, t& 81 3uvau.Ei;. To 81 Tt'ftwv
Xeyw to toioutov, xb 6eiov, to |3tXxtov, oTov
'J'u^,
vou?,
16 to dpxiOTepov, lj dp-/i) , x& TOiaura

Ti'jxia yip
if'
of;
?, TtjA^ , xot; 81 xoiouxoi? waai TifiT) olxoXouOet. Oux-
ouv xai
^
apex}) ti'fitov, oxav
ft
ait' txvxrfi ajcouSaio'c
tu y^
v11'co"
'
ffit
y^P
outo? eJ? to t5j apETrfc
'x'il*"
f)Xl. (if) Ti
8'
eiratvETa oTov apSTa(

airb yip t<>>v
10 xat' auTa irpa^ewv 6 Ircatvo;
Y'>at. Ta 81 Suva-
p.si<;, oTov
apx^>
wXouto<, toyjk, xdXXo?
-
toutoi?
y^P
xai 6 o-itouSato? e3 av ouvjjTai j^p^o-artai xai 6 <patiXo;
xaxw;, 8tb 8uvd|xct Ta TOiaura xaXouvTai ifafyi.
(3)
\faAk (jiev 8i] elaiv Soxifxafycat
Y&p
ttj tou aitou-
% 8a(ou auxwv fxaarov
XP^
wt
>
ou
^?
T0" ?*uXou. Tot?
8'
aiTOi? toutoi? ffu(.6s67ix!v ayaSoT? xai t^v Tu^r|v
T?)t
Y
ev'aa>
C
butwv elvat alTtav aitb tu^i)?
y^P
**1
7;Xouto;
Y'V
67011 xa<l
"PX^i
xal
^
w<:
^
oot e
^
8uva(XtbK
ra^iv t^xei.
(4)
Aotnbv 8s xai Tsraprov twv aYa6b>v
SO to ob>(TTtxbv xai TcoirjTDcbv aY0ou, olov
Y(
uvaata uyista?
xai ef ti aXXo toioutov.
(5)
'AXX' stt xai otXXirjv e^ei
TOYaOa Siaipeaiv, otov oti twv aYaOuv t! pilv itavtr]
xai toxvtw; alpETa , t4
8'
ou
,
otov
^j
jaev Sixatoowij
xai at aXXat apexal xai itavrj) xa\ 7co;vt(i)? alpETa(,
U
t<Tyjic 8- xai TtXouTo; xai Suvapug xai Ta Totauta oure
navni oi5te icavTa><.
()
"Eti xai aXXioc twv
y^P
aYa8<5v t4 [xev ^tti teXt,
, t4
8'
ou teX>)
,
oTov
^
u.ev
uYt'tia tsXo; , Ta 81 ttj &vi:i'a<; evexev 06 tAtj. Kal
Saa. oStu;
^X"
To"'ct,,v e^ T* xsXo? ^eXtiov, oTov
0 i) 6y^' peXTiov t| Ta byuiva
,
xai aicXc5; ael xaOoXou
touto JJeXtiov oli Ivexev xai xa aXXa. IlaXiv auxoiv
twv tsXSv ^eXtiov del to TtXetov tou oiteXoui;.
(7)
Te'-
Xttov Si e'otiv o& icapaY(vop;^vou p>]6evbc eti icpoo-Seo-
jxeQa , ateXje Se 00 itapaYevojAtvou npoeSedu;(8a tivo;
,
s otov Tj? Stxatoffuvrj? jxlv irapaYSvou.evT)f noXXSv irpoff-
SeojieOa , rffi
eu8atpiov(a( irapaYEVO[uvr,( ouSevbt e'ti
icpovStopiefia. Touto apa ivti to dfpio~tov ^iptiv 8 ^r,-
TOUU.EV, 8 iffTl tAo? tAeiOV- TO 81 SJ) TeXeIOV TEAOC
(Sy6ov laTi, xai to tAo? xb (Ya6o'v. (s) Met4 TauTa
SO
xoivuv n<u( to aptaxov 8sT axoitiiv ; mjTEpov oSxco; ok xai
*
auxou auvapi8ftouu.Evou; aXX* ixoitov. To
fkp
apiorrov
imiSr\ iffxt ts7.o? tAeiov, xb 81 xeXeiov xeXo; m? aitXSi<
His expositis , annitamnr dicere bonum quot dicatur mo-
dis. Sunt oimirum bonorum alia honore digna , laudabilia
alia, potestates alia. Honore dignum, hujusmodi dico,
quod divinum
,
quod melius , ut anima , mensque est : quod
antiquius, quod principium, et alia id genus. Honorata
enim sunt in quibns honor : talia siquidem omnia honor
consequitur. Igitur etiam virtus, honore' dignum bonum est
:
quando ab ipsa probus quispiam gignitur. Is namque jam
in virtutis penetravit habitum.
(2) Laudabilia sunt, ot vir-
tutes : ab ipsarum namque actionibus laus emergit. Po-
testates sunt , ut dominatu
s
, opulentia, robur, pulchri-
tude : iis namque bonus bene , ut maius male uti potuerit;
ideo etiam potestate res ejusmodi bona nuncupatur. (.3) Bona
certe sunt : debet enim res quxque ex usu viri boni , non
mali, sestimarl. Id genus nimirum bonis evenit ut etiam for-
tuna ortus causa ipsorum esse possit. A fortuna namque et
opulentia, et dominatus est, et qua'curaque prorsus in po-
testatis ordinem pcrveniunt.
(4) Reliquum porro, ac quar-
tum , inter bona
,
quo conservatur et paratur bonum , sicut
exercitatione sanitas, ac si id genus est aliud.
(5) Verum
aliam quoque subeunt bona distributionem : verbi gratia,
bonorum qutedam prorsus et omni ratione sunt expetenda;
quaedam vera non : veluti justitia, et virtutes reliqua;, omni
ratione et omnino sunt expetenda;; at robur, et opulentia
,
potentiaque , et id genus alia , neque omni ratione , neque
omnino. (6)
Rursus quoque aliter : bonorum alia sunt
fines, alia non : quemadiuodum sanitas quidem, finis; at
qua: sanitatis liunt causa , neutiquam sunt fines. Et quae-
cumque ita habent, inter ilia finis semper praestat : ut
sanitas melior, quam quae ad saoitatem conferunt; atque
in universum semper id melius est cujus gratia sunt et alia.
Rursus inter ipsos fines praestat semper, qui perfectus est,
imperfecto. (7)
Est nimirum perfectus, quo si potiamur,
nulla re amplius nobis opus est; imperfectus autem, quo
licet potiamur, alia tamen desideramus : quemadmodum si
solum adsit justitia , multa desideramus ; sin felicitas , nulla
re amplius nobis opus est. Id ergo iliud est nobis optimum
quod desideramus, qui finis est perfectus : absolutus nam-
que fiuis bonum est, necnon finis bonum. (8) Jam vero
quonam modo optimum considerandum est? numquid eo
modo, ut ipsum quoque reliquis annumeremusP At hoc
est absurdum : siquidem optimum, finis est perfectus;
ac perfectus linis, ut paucis absolvam , nil aliud quam feli-
Digitized by Google
(ikw) *
MAGN. MORALIUM LIB
Eiimv ou6ev av aXXo od;nev tTvai ?, euSaiuovia , Tf,v
8'
eu8atfiov(av ex icoXXwv ayaOuiv ouvxt6eu.ev, ihi Srj to
PeXxioxov oxotcmv xai auxb ouvxpiOprj;, auxb a&xou ^oxat
PeXxtov auxb yip (JeXtioxov "axai. OTov xi uyieivi
6 8sl? xai ttjv Ciyi'siav, oxdrret titouxwv Tcdvxwv pe'Xxiorov
PeXxioxov
8'
ioxlv &y(eia* el Si) xouxo icaVrtov pe'X-
TtOTOV, xai BUTO OUTOU piXTlOTOV OTOTCOV SJ| OU|x6atVEl.
fo) 04 8^| iota? o8to> ye oxstcteov to piXxtoxov. 'AXX'
Spa
ft
oGxw tcux;, oTov /o>pl auTou; r\ xai xouxo axo-
10 tcov
;
r) yip suSaifxovfa lathi ix xivwv dyafltov ouyxti-
pivv to
8'
id 5v ayaOwv ouyxeixat, oxorcetv et to5t'
iorl PAtitcov, a-coirov oi yap ^0T,V ^ Tt ywpU
toutwv r) euSaiuWa, dXXi xauxa. (io) 'AXX' Spa ye
ouxaxri irw? av ti< 6p6<0( oxoiroixo ouyxpivwv xb apt-
is otov
;
oTov auTTjv xr,v eu8atu;ov(av ttjv ex touxwv xwv
ayaowv o3sav auyxpt'viov itpbc dXXa i. \n\ eoxtv ev auxrj
evdvra, oStu>c xb dptoxov cxoiroiv 8p6S>; av oxorcotxo;
(n) 'AXX' oux forty airXotiv to aptorov 8 >)xou|mv vuv
otov Xsyot av xt? eivai apioxov x-J|V (ppovrjoiv itravxtov
jo xmv ayaOtov xa8' e"v auyxpivouivtov. AXX' Tow? ou/
oSxw ?tiT>ixeov eVxl xb aptorov dyaOdv. Tb yip te-
Xstov ClToiJ(Uv dyaOdv, r| 8s cppdvrioi; (xovt) ouoa ou
xeXsiov oux apa xouro Tb dfptoxov 8 Cyixouu.iv, ou8i xb
ovrwe apioxov.
I. CAP. HI.
135
citas esse videtur; ex multis porro bonis felicitatcm con.
stare probamus : si igitur de eo quod optimum est dis-
putans.id quoque reliquisannumeres.erit
ipsura se ipso
melius
,
siquidem optimum erit. Exempli gratia , salu-
bria et sanitatem pone : turn consldera ecquid inter ista
omnia sit optimum : sanitas videlicet est optimum : ergo,
si sanitas borum omnium est optimum, ipsum quoque
optimum se ipso melius est : quod est perabsiirdum.
(9)
Non igitur ita considerare oportct quod est optimum. An
vero ita, ut reliqua sineeo ponantur? Numquid etiam hoc
esset absurdum ? Nam felicitas ex quibusdam conflata bonis
est : quaerere autem.quibus ex bonis ipsa constet, sitae
quod optimum est iis melius , absurdum est. Neque enim
est quicquam aliud abbis felicitas, verum haec ipsa, (to) An
ita potius recte disputationem instituerit , si id quod opti-
mum est, comparet cum reliquis? puta, si felicilalem ex
liis conflatam bonis, cum aliis comparet, quae ea non con-
tinentur, sicque id quod optimum est , inquirat , an ille
recte disputationem instituerit?
(11) Ceterum non est
simplex, quod nunc quaerimns, optimum : ut si dicat quis-
piam
, optimum cunctorum bonorum , si singula inter se
compares, esse prudentiam. Verum hoc fortasse modo
non est quaerendum optimum bonum : perfectum siquidem
quxrimut bonum. At prudentia sola neutiquam est perfe-
ctum : non igitur hoc est optimum qnod quaerimus, neque
aliud quidquam pari ratione optimum.
CAP. III.
Mexot xo(vuv touto i/et xdya8a xai aXXr,v Sta(peotv.
"Eoxt yap xwv dyaOtov xi (xev iv
tyv/ri
, oTov at aptxat

xi
8'
h xco ffiiaaxi , oTov tyi'tta
,
xaXXo;

xa
8'
Ixto';
,
tcXouto;, ap^iq, Tta^ -f\ ef ti aXXo tSv xoiouxtov.
Touxmv 8e xi h
^"X.?
psXxiora.
(2) Ti
8'
v
<fu/5)
30 8iuptoxat ifaSik el? xpt'a , el? tppdvr)Otv, el? apexv^v xai
i)8ovr;v. "H8t| xolvuv xb fmi touto, 8 xai Xt'you.ev
itatvre; xai Soxet xai tj'Xo? twv ayaOiov xai xtXeio'xaxov
eivat, rj tu8atu.ovta , xai xouxo xauxo' <pau;v eTvai xm
eu TtpetTTtiv xai eu ?9jv.
(3)
Tb os Xo? ioxlv oujr
X>
otcXouv iXXi Stxxo'v huov oiv -zap loxt ts TeXo? aur)
4\ ivs'pyeia xai
j
%pr,<ji<;
,
oTov tt)? &{>eio<

xai e*oxt vs
7| /prion alpextoxepa xvj; k%tws. Te'Xo? Se
)
XP?"*
'
ouSel?
YP
&* PouXotxo e/etv x^v 8ij/tv (fr, jxe'XXwv 6p5v
aXXi u-uetv. 'Oaoiw; 8s xai lit' dxorj; xai xtov xoiou*
0 xuv.
(4)
Qv dpa xai
/prion xat i^n loxt'v, ael
peXxiov xai alpextoxepov r) /prjon xrj? l;eto;

i\ yap
/prjot? xat rj Ivipftia xe'Xo? , r|
8'
e^n rffi /prioeio;
evexev. (t.) Mexi touto toi'vuv tout' lit xi?- 0x0717]
enl xwv Tctoxr)(juT)V rtaowv, 8i{<exai oux aXXrjv (jiev
W itoiouoav olxiav, dEXXrjv 8e OTcou8a(av olxtav, dXXi xrjv
o'.xo8ou.ixr]v xai ou TC0ir,xtxb; 6 oIxooo'u.o?, tj xouxou
ipexri xou auxou xouxou e3 TeoirjTixri

8u.oiw( iixl twv
aXXwv iTcavxtov.
Praeterea aliam admittunt bona divisionem. Sunt siqui-
dem bonorum alia in animo, ut virtutes : alia in corpore,
ut sanitas, pulcliritudo : alia externa, opulentia, domina-
tus, honor, et si quid est liujusmodi. Horum quae in
animo , sunt optima.
(2) Quae porro in animo sunt bona
,
trifariam distribuuntur ; in prudentiam , in virtutem, et in
voluptatem. Post hoc igitur, quod profitemur omnes,
etiam finis videtur bonorum , ideinque absolutissimus esse
felicitas : quod sane fatemur esse in bene agendo ac bene
vivendo.
(3) Ceterum finis simplex non est, sed duplex :
quorundam enim est finis ipsa actio ususque, sicut visus :
est nimirum usus optabilior habitu : finis autem est usus.
Nemo siquidem velit visum habere ea lege ut non spectet
,
sed conniveat et oculos claudat. Idem de auditu ceterisque
tal'tbus dicendum.
(4) Proinde quorum usus et habitus est,
semper melius et optabilius eorum est usus habitu. Usus
enim et actio, finis, quum sit propter usum ipse habitus.
(5) Post id si consideravit quispiam in cunctis scientiis, in-
tuebitur non aliam esse quae domum, aliam quae probam
domum exstruat , sed unam eandemque esse artera aedifi-
candi; et cujus effector, aedificator, ut cujus sit virtus,
ejusdem sit proba effectrix. In aliis omnibus eundem se in
modum habet.
Digitized by Google
13C
*
H0IKQN MErAAflN A, (1184,1185)
CAP. IV
Mexa xotvuv touxo optojisv 8xt ouOevl aXXco rj '{''J/.?
wu.ev iv
tyuyr,
8'
iaxiv apexr,

to auto -( xot ipauev
tt,v xe ^u/jf|v irotetv xai t})v tyj? iju-/^; apeT^v. 'AXX'
f, (isv opstii Iv ixatrrcp tout' eu irotet ou iaxiv ipsnj
,
5 ^ Si
<J(u/_->|
xai xSXXa (xsv,
(Jiux?)
8s (mjmv- Sta tJ)v tjji;
<|;u^>i
apexiv dtpa e3 Waou.ev.
(2)
To 8e ys eu C?jv
xai eu TpaTtetv ouOev 5XXo vj to eu8atu,oveiv XeYOptev.
To apa euSatjjtovEiv xat ^
eu8atu,ovta iv tw eu 9|v
Istiv, to
0'
eu 5jv iv tw xaxi t&{ dpexi? rjv. Tout'
10 ap' eWt tsXo? xai ^ euSatfxov(a xat to aptdTOv.
(3)
'Ev
Ypifaet
xolvuv xtvt av ef>) xat IvepYet'a ^| euSatptovfa.
llv ^ip
3
V
8m
*a
'
1
XP'i
";
> *i XP*i*
l?
*
B
^ *'
ive'pyeta
xeXo?- xt,; 3e
<J<uy5i; ^ ipexri fjjtc eWv

lort 81
xat evepYeta xat
XPl"?
"uttj; twv dtpetwv, wore TeXo;
15 av efir| r, ive'pYeta xat ^) yjtrflii auxr,. 'H euSatuovt'a
dtp' av eiT) ev tw xaxi xa; dpera? Crjv.
(4)
'EicetSriitep
ouv to aptOTOV aYaOdv <mv *, EuSatiAOVts, xai outyi
teXo; ivepYeta, wvxe; av xaxi t4; dpexa; eOSatptove;
av etr,|xev xat eyotpev to aptaxov aY<x6dv. (5) 'Eirei
so
8*
ouv iaxiv
^
eOSatptovta xeXetov aYa6bv xai xeXo;
,
ou8e touto Set XavOavetv 8xt xai iv teXeiw forat. Ou
Yap
larat iv itatSt (ou
Yp
ion irate euSalfiwv) , diXX'
iv avSpt

ouxo;
y^P
xeXeto;. Ou8* ev ypdvw
Ye
axeXet,
aXX' iv TeXetw. TeXetoc
8'
av e?r] ypo'vo;, 6oov av-
is 6ponro( ptoT. Kai
Yip XeYexat dp9w; irapa xot; itoX-
Xot; 6ti Set tov euSatjxova iv tw (jte^tiTw ypdvw T0"'
(Jtou xpfvetv, w; Ssov to TeXetov elvat xat iv ypdvw
TeXetw xat ev avOptoicti).
{eif "Oti Se IvEpYEta iffTtv,
tSot av ti; xai ivTeuOev. 'Ev
Y"p
toTc Cttvoi?
,
olov et
10 Tt; xaOeuiot oti |Jtou , tov toioutov ou itavu pouXdjxeGa
XeYetv euoat'aova etvat

to jaev
yP
$?|V auxtji bftapvet
,
aXXa to Jijv auTtji xaxi t4? apeTa? ou/_ OTrap^et , 8 ^v
xaxi tr)v Eve'pYetav.
(7)
Mexa xouxo xo [jteXXov Xeve-
8at ouxe X(av Sd^etev av otxetov etvat xouxwv ouxe |xa-
2t xpiv dire'yov, otov iixetSijitep ?dxiv,
6n
Soxet
,
juptdv
xt rf,t
^XT)?
wxpeipofieOa, 8 xaXoujxev 6pejrxtxdv (xouxo
Yap
etJXoYdv laxtv etvat' xou?
y"
v XtOou; 8pwu.ev aou-
voitou? Tpe^ea6at 5vra? , &OTe ovjXov 8n twv ijxij/uytov
icxi xb xpe\peo8ar e? 8e xwv iuv^uywv, f, <luyii av tXr,
40 a?xt'a
"
()
tr{ Sk
tyj'/r$
xouxwv uiv twv popi'cov ou-
Gev atTtov av et*) tou Tpe'yeoOat, oTov to Xoyigtixov
?\ to 6uu.ixbv y) to iitt8uu.r|Tixdv, aXXo Si Tt itapi
xauTa, t!) ou6sv lyojxev otxetdxepov divojjta littOetvat
f; OpeixTtxdv () t( ouv, av Tt; stirot, irdxepov xai
45 xouxou tou uop(ou ttj; <|a)V^; Icriv apeTT); El
Y"P
Hon,
8r,Xov 8xt xai tbuxtj Seijoet ivepYetv Trfc
fkf
xeXeta;
apETr,!; fi evs'pYeta euSatfxovta. Et |xlv o3v ?otiv dtpeTr;
touxou v\ pt^ iaxtv, aXXo? Xoyo?- el
8'
ap' Isxtv, oux
eoxt tbutt,? ive'pYeta. 'iiv
Yap
o.^ ioTtv ippij, ou8'
50 evepYeta toutojv eVrat. Oux iotxe 8s eLoi 6puv}| ev
tw (xopt'w touxw, aXX' 6'ixoiov fotxev eTvat xu ixupt'
xai
Yp
ixetvo 8 xt av iixSaXi); xaxavaXooatt, xav jjirj
Praeterea hoc videmus, alia re nulla quam anima nos vi-
vere. In anima autem est virtus. Idem certe fatemur fa-
cere aniiuam atque anim* virtutem. Ceteruin virtus in
quoque , cujus est virtus, bene id Tacit. Anima vero quum
alia nobis prcettat , turn per earn quoque vivimus : per
anima; itaque virtutem bene vivemus. (2) Ceterum bene
vivere , et bene agere , nihil aliud dicimus
,
quam felicem
esse : ergo et feliciter agere, et felicitas, in vivendo est.
Verum bene vivere est in eo positum, ut secundum vir-
tutem vivamus. Hoc igitur est finis, et felicitas, et opti-
mum. (3)
In nsu itaque sit necesse est, et actione, feli-
citas. Nam quorum habitus ususque est , in his usus et actio
est finis. Atqui anima; virtus est habitus : sed praeterea
etiam et actio et usus in ejus virtutibus sunt : ergo finis, ip-
sius actio ususque fuerit : felicitas igitur in vivendo ex vir-
tutibus sit necesse est.
(4)
Quoniam igitur optimum bonum
est felicitas, et luce ipsa finis per actionem, vivendo ex
virtutibus, felices fuerimus, optimumque bonum habueri-
mus.
(5)
Quum igitur sit felicitas bonum perfectum, ac
finis, nos latere non oportet, id in aelate perfecta esse. Non
enim erit in puero (quia puer dici felix nequit), sed in
viro : is namque perfectus. Neque in tempore imperfecto
,
sed perfecto. Perfectum fuerit utique tempus, vitae hu-
manae spatium. Recte namque vulgo dicitur, felicem lit
longistimo vitae tempore esse judicandum : quod nimi-
rum oporteat perfectionem banc tarn in tempore perfecto
quam in homine constare.
(6)
Quod autem sit actio vel
hinc quispiam intelligat. In somnts namque , ut si toto
vitae spatio quispiam dormiat , hominem ejusmodi non fa-
cile solemus dicere esse felicem. Nam vivit ille quidem;
sed non secundum virtutem vivit : quod in actione et mu-
neris functione positum est. (7)
Rursus quod mux dicen-
dum, non admodum proposito argumento conveniens, ne-
que ab eo nirais alienum videatur : quoniam nirairnm animae
pars qua-dam est qua alimur, quam altricera appellamus :
(est enim rationi consentaneum ita esse : siquidem lapide
ali non posse videmus ; et proinde non dubium quin sit
animalibus propriuin ali
;
quod si est animatorum tantum
,
causa est anima;) (8) alqui anima; lalium partium nulla
alendi fuerit causa
,
quales sunt rationalis , vel qua irasci-
mur aut concupiscimus, sed alia qutedam praeler has : et
ei nullum magis peculiare possumus nomen, quam Spnm-
xrjc , id est alendi vim liabentis , accommodarc : (9) hujns
quoque igitur, dicat fortassis quispiam , numquid est partis
anima; virtus? Eniravero si fuerit, non dubium quin etiam
hac agere opus sit. Perfecta; siquidem virtutis actio,
felicitas est. At numquid ejus sit, vel non sit virtus, alius
fuerit quaerendi locus. Sane si fuerit , ejus non est actio.
Quae enim appetitu carent, eorum nulla est actio. Hujns
vero partis non videtur esse appetitus
,
quae quidem igni si-
milis videtur : cui quicquidobjeceris, absumet; at si non
Digitized by Google
(<)
MAGN. MORALIUM
.
eia&xXt,?, oux t/u bpuip irpb to XaSEtv. Outw xal
touto to (xdpiov tt,<
4
/u
/.'k
*X
ei ' *v
l"
v
T^f
su-SaXr,?
Tpo^iiv, Tpsipsi , av Si ,uJj ijx6oXr,5 Tpoi;v, oux e/si
&p(jur,v tou Tpjtpeiv. Aio ouoi ivepyeia o5 (iT|8l 6pu.r|a
e> "Qot* ouolv auvcpYtT to u.opwv touto itpo{ ttjv EuSai-
poviav.
10. Mtxa TauTa toivuv Xextsov av tit) t( sVtv
^ apT^, iirtiirio >) Turn ivEpyeia iVnv $
EoSaiuovia.
'ili; jxiv ouv airXtuc eiicetv, ioriv -fj apcrj)
fo ^
{JeX-
10 TioTr,

dXX' (oux ofyr
Ixavov oQtok airXw? etireTv, diXXi
arajpsortpov otoptoai oti.
CAP
IJpw-rov u,iv ouv Xexteov yjrip ttj? <|//5); ev Jj
tyY^"
veTai , ou t( eWv
^ <|X.i1 (
5irsp uiv
Yap
toutou aXXo?
Xdyo;
)
, 4XX' in tuitw SuXtaOat. "ETt S' $)
<fu^
,
U
64 fauiv, tl; Suo (jw'pr) Sti)pr,u.tvi) , T< Te Xoyov e/ov
xal oXoyov. 'Ev (xiv oi| Tji Xoyov fyovTi iyyivezai
(ppdvr.ois, ayyivota,
avf
(a , jijiaOtta, u.vr,fi] xal ta
Totauxa

v Si tw iXoyoj aura, al etptxai XeYO(uvat
,
cu^poauvr), StxaiooTJVT), avSp(a, foai aXXai tou :7]8ou;
10 ooxouoiv t-reaivetat tlvai.
(2)
Kaxi yip tauxa; jtai-
vetoI XsYOfieOa, xati Si t4? tou tov Xo'yov i^ovxo?
ouSeic iiraivEirar outs
Y
a
p
oti (ro^ot, oufiet; iitaivEi-
Tat , oute o'ti ypovtu.o? , ouS' o^oj? xaTa ti twv toioutwv
ou6s'v. OuSe Sii to diXoYov, eI u.i|
^
uroipETtxb'v eVti
M Xal UlTVjpETEl T<5 XdyOV i^OVTl (XOptCO. (:) "EoTt
8*
^
dpEr))
*) ^Oix^i ujcb ivSsiai; xat 6itEp6oX% (p8tipou.^vT).
"Oct oe
-?i
evSeix xal
^ GirspSoX^i (pOecpet , tout' !8etv
ettiv ex Ttov ^8ixwv. A(i S* Oicip twv atpavwv toT;
5pavEpoT<; (iaptuptot? ^p5j9ai. EuOeVj;
y^P
^tc^
y
u
!
xvb
"
30 ouov Kot av Ttf tcoXXSv
y^P Y
lv0
.
ul'vwv 98*'ptTOl
^
ic/u; , ^Xi'yiov te woauTiuc. 'EtzI te itotmv xal si-
tiwv bivauTuc noXXCv te
Yap
Si|
Y
lvo
f
t*vwv fSti'pETai
f, uYtEta, 6Xiyi>v te aiaauTux;, auftu^Tpoiv SI yivouivtov
oioIJETai i)
tffXU? xal ?!
CYi*,a' (<) 'Ou-oiw; SJ toutoi<
K oupLSaivEt xal EiTCt ow^poouvr,; xal avSpia; xal twv
aXXtov apEToiv. 'Eav u.iv
Yap
Ttva Xiav itoirprt
&y>6ov, wte jjmjSs tou? 8iou ^oCsiirSat, oux avSpEco?
aXXi [iaivdjjiEvoi; , av Se cpo6ouo.Evov itavTa, SsiXo?'
avopEioc apa latai oute o tpoSouaevoi; navxa, oute
40 6 jir,6sv.
(5)
Tbut' d!pa xal au^si xal <p8EipEi tiv apET>,v.
Kal
Yp
oi Xiav tpo'fioi xal navTE; tpCEipoueri, xal 01 itEpl
ur,6lv os 6jxoiwc. "Eati S'
^ avSp(a nEpl tpdfioui;,
ware of faitpioi ipdCot au;ouat tt)v avSpt'av. Tub twv
auTwv apa xal au;exai xal (pOeiptTai j| avSpia (nth
45 ^o'Sojv yip touto otaoyouatv. 'O[xoc'w? Se xal al aXXat
dpixai.
LIB. I. CAP. V. VI. 137
objeceris , ad capiendum nulla ralione impellitur. Ita etiam
liaec se liabet pars animne. Si enim alimentum objicias, alet
;
sin minus, ad alcndum nullo modo comroovetur, et proinde
ejus non erit actio, cujus non est appetitus. llaque usee
para ad felicitatem capessendam nihil coadjuvat.
1 0. Deinceps igitur, quid sit virtus, dicendum erit : quan-
doquidem ejus actio est felicitas. Ut paucis itaque absol-
vam, virtus habitus est uptimus. Verum non satis forte sit,
ita simpliciter Ioqui, sed evidentius fuerit definiendum.
V.
Primum igitur de anitna, in qua virtus exorilur, dicendum
est : non
,
quid sit anima (alia siquidera ejus rei considera-
tio) , sed ut rudi quodam modo distribuatur. Anima nimi-
rum, ut dicere solemus, in duas partes dislribuitur, in earn
quae ralionem liabet, et quae rationis expers est. In ea
parte qua: habet ralionem, nascitur prudentia, sollerlia,
sapientia, doctrina, memoria, et id genus alia. At in
parte rationis experte hae qua? virtules appellantur, tempe-
rantia
,
juslitia , fortitudo , et quaecumque alia; ad mores
pertinentes, laude dignae censentur. (2) Per has enim
laude digni liahemur : at per eas quae ad partem ralionem
liabentem pertinent, nemo laudatur : nee enim quod sa-
piens , nee quod prudens, nee prorsus ex hujusmodi aliquo
quispiam laudatur. Neque porro pars rationis expers lau-
datur, nisi qoatenus ad se suggerendum idonea est , sugge-
ritque se ei quae obtinet rationem. (3)
Est nempe moralis
virtus, quae ab excessu defectuque corruinpitur. Quod autem
tarn defectus quam excessus corrumpat, ex eis est videre,
quae ad mores pertinent. Utendum sane in rebus incertis
,
testimoniis certis est. Ne longe abeam igitur. in exercitatio-
nibus corporis hoc viderit quispiam : quae si excedant , ro-
bur pcrimunt; similiter si deflciant. Idem in potu ciboque
evenit. Nam sive sit nimia eorum copia , sive deiiciant
,
laeditur valetudo : contra, mediocri eorum usu et robur
corporis et valetudo conservantur. (4) His consimile evenit
in temperantia , et fortitudine , reliquisque virtutibus. Nam
si quempiam eo usque feceris intrepidum, ut ne deos quidem
mrtuat
;
jam non fortis, sed demens fuerit : sin cuncta for-
midantem, meticulosus.
_
Fortis ergo erit, qui neque omnia
metuet , neque nihil. (5) Eadem igitur sunt, quae tarn au-
gent quam labefaciunt virtutem. Nam et nimii metus, et
omnes (sive qui de omni re temere concipiuntur), labe-
faciunt. ltidemque qui re nulla commoventur. Versatur
autem circa metus fortitudo. Mediocres itaque metus ei
dant incrementum. Ab cisdem igitur et crescit et perimi-
tur fortitudo : metu enim ita diverse alii alque alii affi-
ciuntur. Idem de ceteris dicendum virtutibus.
CAP. VI.
"ETl OU (Io'vOV TOt? TOIOUTOI? TT|V dpETT,V StpOpiOEtEV
otv
tk, iXXa xal Xuto) xal ^Sov^* Sia uiv
Yap
t}|v ^So-
vi)v Ta <pauXa irpdrropiEv, Sii Si t)jv Xuitr,v twv xaXuv
Ki dnE/duESa , 5Xw? te oux esti Xa6tTv aper^v xal xaxiav
Rursus non his modo virtutem quispiam deGnierit, sed'
etiam aegritudine, et voluptate. Nam voluptate allecti,
improba factitamns : aegritudini autem succumbentes, ab
honeslis deficimus. Omnino non est virtutem et vitium ad-
Digitized by Google
138
aveu Xuirr,; xal 7)8ov5)(.
()
"Eativ ouv f, ape-rij itept
-f)3ovi( xi Xuita?

^
8'
rjOixJ) aper}) IvwuOcv lyet t&4
7tojvu(jitai;, el Set -rtapa
fpa^a XpfovTa t^v &ii8eiav
6>S tfjn
sxoiretv Set S' toon. To yap
?fios
dirb tou
i l6ou; e*ei t})v ImovupLtav 7;9ixt) votp xaXetTat 8ti to
dOifcsOat.
(3)
12 xal otjXqv Stt ouoeuia jjutv twv
dpsxMV twv tou dXoyou (it pouc ^uoet IfylvtTai

ouOev
yap twv dvTwv <pum eflet aXXw; ftveTat

olov 6 X1O0;
xat SXok Ta {Jape'a iretpiixe xcrcu ^e'peoOat

av ti? o3v
10 avw
f
iVtr, icoXXetxti; xat iOt'^>) avw (pe'peoOat , o'jito; oux
av not' avw evc/Oeitj
,
aXX* act xaTto. 'Ououix; xat
eVt twv aXXwv twv toioutwv.
I10IKUN MF.rAAQN A, ?,
tj. (ii8S,iim)
miltere citra a?gritudinem el voluptaten* (2) Circa volu-
ptates igitur et aegritudines virtus versatur. Virtus porro
jjBtx^ sive moralis, hincest appellata ( si ltceat rei veritatem
ex literamm similitudine et ratione nominis venari
;
quod
faciendum sane est). Igitur a voce E60;, id est consue-
tudo, T)9o; est appellatiim. Ethica ergo dicta est 4ito tou
Migeafiat , id est, quia consuetudine acquiritur.
(3) Unde
perspicuum est, nullam carum virtutum qua; ad animae
partem rationis expertem referuntur, natura nobis esse in-
sitam. Siquidem eonim quae natura Bunt, nihil est quod
assuetudine aliud evadat : velut lapis, graviaque prorsus"
omnia, qua; ferpndi deorsum vim insitam habent, si quis
easursum saepiusjaciat, et sursum ferri assuescat. nun-
quam tamen sursum ferentur, sed semper deor&um. Idem
de ceteris ejusmodi est intelligenduin.
CAP. VII.
Meta Tofvuv touto Set (SouXou-svoui; etiretv to Tt sVriv
?) dpsT^, ilSrpai T(va IstI to tv ttj
^"X?
Y
tvo
V
JV0t -
15 'EoTt
8'
a"
Y'
vTal TUTa, Ta8>), Suvau-et;, e*?et?
-
wore
Sr.Xov Sti toutojv av ti etr, apeT^.
(j)
llaOi) (ilv ouv
eWtv
SpY^, 9060?, tito-oc, itoflo?, ?5jXo?, eXeo<;, Ta
TOtauTa, ol? eiwOe itapaxoXouSelv Xuirt) xat ifiovr,' 8u-
vajiei? Si xa6' S? icaOr,Ttxol toutoiv XeydjieOa, olov
20 xa6' 3? SuvaTot eoiisv dpYi95ivai, XumjO^vat , IXerjaat,
Ta TotauTa. (3) "EJet; S' etol xa8* a; 7rpo? tootb
e^Ofiev eu >j xaxwc, ofov itpb; to SpYtoSTJvat, ti (iiv
X(av SpytXw; , xaxcoc. e^oftev irpb? Spyiiv, tl
8*
SXwc (it)
SpYt?d(te8a iip' oft Set, xal oCtw xaxw; ?/ojiev itpbc
S5 Spyriv. To apa (isVwc t/tsn to (ii)Te Xiav uitepaXyelv
|xi^ts itavTeXw; dvaXyi]Tio; e^etv.
(4)
"Chav o3v ou-
to){ {jrtojuv, eu 5taxet|xe9a. '0(io{w? 8e xa\ itpb?
TaXXa Ta Sftota. Tb yap tudpYnTOV xal to itpaov
ev (leffd-iiTi IffTtvopYT;? xat dvaXYT)tac T^irpb?
SpY^v.
so 'Oixoi'ok xa\ it' aXa^oveta? xal elpwvet'a?

to u.sv
Y&p
itXet'w irpoffjcoietaOat twv uicap^dvrwv 1/eiv aXalJoveia?,
to S' iXotTTw eipwvet'a;- ^
otpa (leadrr,? ^
touwdv /) 5Xv
6eta Iotiv.
Praeterea, qui velitquid sit virtus dicere, scire expedit
quaenam demum ia anima procreentur. Sunt autem hssc
liujusmodi : perturbationes, potestates, habitus. Etproinde
non dubiura quin horum quid sit virtus. (2) Perturba-
tiones igitur sunt , ira , metus, odium , cupido , livor, mise-
ratio et id genus alia, quae comilari consueverunt aegri-
tudo et voluptas. Potestates autem
,
per quas haec pati
posse dicimur, ut per quaspossumus ejtcandescere, dolere,
miserescere, et alia liujusmodi. (3) At habitus sunt, per
quos erga liasc habemus bene vel male.sicutad excande-
scendum. Si namque supra modum iracunde , circa iram
peccamus : sin in quibus expedit
,
prorsus ira non com-
movemur, ita quoque circa iram peccamus. Medium igitur
est, ut neque supra modum commoveamur, nequc prorsus
simus acommotionealieni.
(4) Ita igitur si habeamus, recte
alTecti sumus. In similibus quoque aliis , idem intelligen-
dum. Nam mediocriter esse iracundum et lenem , medium
est inter iram et leutitudinem animi sive vacuitatem irae.
Simile est in arrogantia et dissimulatione : plura namque
quamadsint, sibi arrogare, arrogantia; est; minus vero,
dUsimulationis. Inter haec igitur medium est Veritas.
CAP. VIII.
'Oixotwc xat eVt twv aXXwv iravwov tov3to yip i<sx\
j
as T>j e^ew; , Tb e3 ^
xaxw? itpb? TauTa e^etv to
8'
eu
fyetv atpbi; tbut' io-rt to (**)
icpbi; ttjv 6ep6oXi|v
i-ftvt (trje Ttpoc ttiv e*v8etav pb? ptaoTrptx apa twv
towutwv xa8' 4 iitatvewt XtYo'jisOa
'h
'< ^1 toiI eu
eyetv, tou 81 xaxwc itfot
iitepfioX^v xat evSetav.
40
\i) 'Ewtt TOt'vuv eWtv $ iperJl twv iraOwv toutwv pte-
uoTr,?, Ta Si wa(fr) tjtoi Xu7ca( elotv y| f,8ovat ?, oux
avtu Xutck)< ?| Jioovyj?, i; apa iperri
8-1 xipt Xurca? xat
y,8ova, xat ivTeuflev io-rt St.Xov.
(3)
"Kit*, oe xa\
aXXa toxOt, , w? Sd;etev av tivi, Iv' 5v
^
xaxfa oux otiv
a ev uittpCoXti xat iXXe(|et tivi
,
olov (xot/eia xal 8 (iot-
vd- oux iariv o5to? 6 ptaXXov Ta? AeuOepai; Sta-
oOetpwv. 'AXX4 xat touto, xal etTtiXXoTCtouTo'v taTiv,
Ttepi^yeTat ^|Sov^ t5) xaT* dxoXa(av, ?j xal 8 e*v X-
Xet'}et xal 8 iv 6i:ep5oX*i to iJuxtov i^tt.
Idem in ceteris omnibus est intelligendum. Id enim
proprium ipsius est habitus, ut bene maleve erga Iiopc ha-
beat. Bene autem in iis habere , fuerit neque excedere ne-
que deficere. Medium horum igitur habitus is obtinet
,
per quem laude digni habemur : vituperamur autem vel
propter nimium vel propter panim.
(2)
Qnandoquidem
igilur harum perturbationum , virtus est medium
;
pertur-
bationesautem sunt aegritudines, etvoluptates, ant non citra
scgritudinem vel voluptatem : esse virttitem circa aegritudi-
nes vel voluptates, eliam hincest certum. (3) Sunt autem
etiam aflectus alii, ut videri posset cuipiam, in quibus
non in excessu et defectu aliquo est vitium : velut adulte-
rium , et adulter. Nee enim magis est talis, qui ingenuas
constuprarit. Ceterum et hoc, et si quid aliud liujusmodi
est, quod a voluptate
comprehenditur In intemperantia
posita , sive in eo quod nimium est , sive in eo quod parum,
vituperationem suam invenit.
Digitized by VjOOQIC
(l 186,1187] *MAGN. MORALITJM LIB. I. CAP. IX. 139
CAP. IX.
Mexi xoivuv xouxo avayxaidv Iotiv fato; fr,65;vai xt
XTJ uecoTTixt avxtKEixat, noTEpov jj ujrepfioXJ) r| f) cvoeia.
'Eviatc fiiv yap juadxriatv {vSeta ivavxt'ov, svtetc Si
u-p6oX>;, olov avopta puv oujr ^
Opaeuxr,? GirspSoX-J)
5 ouea, aXX' f
t
SeiXib evSeix ouaa, ttJ os atospoauvyj u.s-
od-n-jTi ou<ttj axoXaoiat xat avaisOTjata? ttj 7rept jjSovac
oo Soxei ivavTtov Etvat f, avataOtioia IvSsta ouaa , <zXX'
^ axoXaci'a ouaa 6itp6oXii. (s) "Eaxt S' ijxipdxepa
tvavxt'a xt, u.O0Tr
(
Ti, xal i) Cirep6oX^, xa* i) fvScta*
10 J) yap uEadxr,; xt;? (ilv uicspSoXJj; IvfccVcepov, Trj?
6'
EvSeta? uirep SaXXov. Aib xal o( u.iv aorwroi tou?
tXEuOepiou; eveXcudipou; <paatv clvat, ot S' aveXeuOepot
-tot; e*Xcu6eptou; aawxoui; , xat ot |iiv Opaaetc xal itpo-
ttexeT; toa? dvSpstou; xaXouat SetXou;, ot 5s SsiXol xou?
15 evSpetou; itponetet; xat u.atvou.vou?.
(3)
Aii Suo
0^1 altia? od$i(xv av eivTtTtOt'vat x5) (XEadxiixt T$|V
67Tp6oXJ)v xat t9|v ivSetav -Jj yap * auTou tou jcpa-
y
ptatoi; oxoitouat 7tdTSpov iyyurspdv eVii tou u.eaou
?, iropptoTEpov, olov eXsuQEpidxriTt icoTtpov aawn'a
^
ave-
10 XcuOspfa TtoppoVrepov
*
uaXXov yap av Sd!;tev e'Xcu-
OEpidrr]?^ acrum'a ?, f, aveXeuOtpia. tloppdmpov apa
J) avEXtuOEpt'a.
(4)
Ti oi irXsiov im/ovzn tou fiecrou
Evavxicoxepa Sd?tsv av eTvat. 'Ex |xiv apa auxou tou
irpayuaxoi; i) ?vSeta ivavrttdrepov cpai'vExat. "Eeri Si
xat aXXw?, olov irpb< fi u.5XXov itetpuxapEv, xauxa ptSX-
Xov evavxfa tw u-eow. Olov irEipuxau.v u.5XXov dxd-
Xaorot etvat rj xdajjuot

fj ouv s*irt8oat yivexai uaXXov
itpo? & itef
uxaptEv itpb; & Si pSXXov iirtSt'Soo.sv, xauxa
xat u.3XXov ^vavxta. 'Ei:io(So[xv oi irpbc axoXao(av
30 (iSiXXov v\ otpoi; xoau.tOT7)Ta

Sot' ivavTuowpav av tlr|
6ittp6oXil [xsadT>)TO?
-
^
yap ixoXaata &7CEp6oXJi co>-
^poouv))?.
(5)
"0
Tt (jtiv o3v eVrtv
^ ipfni, iTte'-
oxeTtTai

|xco;o't*|C
y^P
5oxet ti? ETvat twv TcaOcov, wote
8eot iv tov piEXXovxa xaTa to ?6o? euSoxtti^aEtv t?|v
35 fodTiTa'TO)v itafiwv ixaorou 8taTr,pEtv.
(0)
Alb xat
fpyov iart ajrouoaiov eTvat. 'Ev Ixaarb) yip to jxebov
Xafctv Ipyov, olov xuxXov piiv Y/pa<J/*' itavTtK arl , to
Si (liorov to ii autto JJSji
XaSetv v^aXeitdv. 'Ojjlo(w; 4"i
xal dpyiaS^vat fisv jWStov, xa\ to ivavrtov 8i toi5tw
,
0
to Si |ua(i> i/eiv -/aXsTtdv. 'AicX5< Si t'v ixctaxw twv
itaflwv laTtv JSeTv 5ti. to i(AitpiE'y^ov to ptEaov ^aSidv
iart, to Si (uaov yaXiwdv, xaO' $ inatvou(XE8a* Stb xal
aitavtov to arcouSaiov.
7. 'Ette'i o' o3v uitip dptTTjc efp>iTai
,
ptETOt TOUT*
4 av Etr, axEitTe'ov itoTepov Suvbt)) TtapaYEvs'aSat ^
oB,
iXX* wairEp 2a)xpdtTi]c
ifH i
oux. 1^' #,titv yeviaOat to
oirouoai'oui; tlvat ^ <pauXou;. El yap ti?
,
iprjatv , ima-
njoTEtfv bvTtvaouv itOTEpov Sv pouXoixo St'xato; etvat
t) dtStxo;, ou6eU av eXotto tt)v aStxtav. 'Opio((o<
to S* W avSpeta? xa\ SttXta? xal twv aXXwv apETtov atl
<'.wauTt?. (8)
AijXov S' d) (I ipauXot xm? elatv , o6x
ev Ixovtec *lT|aav tpauXot

wore SrjXov 6x1 ouSi aitou-
Deinccps igitur fuerit sane dictu necessarinm
,
quidnam
demum medietali adversetur, excessusne an defectus. Nam
quibusdam medietatibus defectus opponitur, ut nonnullis
exccssus : sicut fortitudini , neiitiquam excessus, qua; est
audacia , sed quae defectus est limiditas ; temperantiae vero
quae est medietas inter intemperantiam et stuporem ilium
qui est ab omni sensu voluptatis alienus , non videtur stu-
por iste esse contrarius, in quo est parum, sed intempe-
rantia , in qua est nimium. (2)
Sunt nimirum utraque , tarn
excessus quam defectus , medietati opposita. Medietas si-
quidem, excessu inferior, sed defectu superior. Ideo etiam
prodigi, liberates esse illiberales aiunt ; contra illiberales,
liberates prodigos vo-jant. Audaces vero et petulantes,
fortes nominant timidos; ut timidi, fortes esse petulantes et
furibundos dicendos putant. (3) Duabus itaque de causis
duxerimus medietati opponendum esse excessum atque
defectum : quippe vel e re ipsa licet nobis considerare,
utrum extremorum ad medium propius accedat an Ion-
ginquius : ut , longtnquiorne liberalilati sit prodigalitas, an
avaritia : magis esse liberalitas videatur profusio opuin,
quam sordes et avaritia: longius ergo abest ab liberal) tale
avaritia. (4) Atqui a medio quae magis absunt, magis oppo-
sita merito existimentur. E re itaque ipsa, defectum magis
opponi apparet. Est etiam aliter, ut ad quae naturam magis
pronam habemus, ea medio sint magis contraria : velut ad
inteniperantiam nati sumus proniores
,
quam modestiam et
id quod decet : potius igitur ilia incrementum capiunt, ad
quae sumus proniores; quae autem facilius incrementum
capiunt, sunt magis contraria. Atqui proniores ad intem-
perantiam sumus
,
quam ad modestiam et temperantiam :
magis ergo excessus medietati contrarius. Intemperantia
siquidem temperantiam est excessus. (5)
Quid ergo sit vir-
tus, sic dispeximtis : medietas siquidem aflectuum quaedam
esse videtur. Proinda qui velit moribus compositis et laude
dignis esse, ei affecluum singulorum medietas est tuenda.
(6) Proinde, probum esse, operosum atque difficile est.
Quandoquidem in unoquoque medium capere, operosum
est : velut circulum describere, cuivis obvium est; at in
ipso medium capere, arduum. Itidem et excandescere qui-
dem facile , necnon contrarium huic : at mediocriter se
habere, arduum. Omnino autem in quavis perturhatione
est videre, id quod medium ambiat, esse facile; medium
vero, unde laudamur, arduum : ideo etiam rarum est quod
probum.
7. Quoniam vero de virtute dictum est, deinceps fuerit
considerandum
,
possitne ca adesse nobis, necne quemad-
modum Socrates dixit , in nobis non esse situm
,
probos vel
malosesse : quandoquidem sit quis roget aliqtiem, velitne
Justus esse, an injustus ; nemo delegerit injustitiam. Iti-
dem de fortitudine, et timiditate, reliquisque virtutibus
semper eodem modo. (8)
Inde perspkuum est, si mali sint
aliqui , non sponte esse eos malos ; et proinde ne probos qui-
Digitized by Google
140
*
H0IKQN ME1AAQN A, i, tx
oaToi.
()
'0
or} toiouto;
\6f<K
oux iVriv dXrjOvjt. Aia
xt yap 6 vo(xo6eTn oux 13 xa ipauXa irpdxxeiv , xa oe
xaXa xal aTtouSaia xeXeuet; xal ItcI uiv xoit (pauXoit
?r,(ju'av xdxxet , av irpaxxY) , eVi Sk xoit xaXoit, ,av jxt)
6 Tcpdxxi) ; Kaixot axoitot av evj xatixa vou.o6exwv a pd]
l:p' Jifttv IittI rcpdxxeiv. (io) 'AXX',
6k
eoixev
,
lip' i)u.iv
to STtouSaioit eTvai xal xb ipauXoit. "Exi Se u.apxu-
pouaiv o? x' ETtaivoi xal ol '^dy01
Y
lv<
>^
LEV0, ' '''"
l*
tv
Y^P
x5j dpextj 710170?, ItcI be ttj xaxta '^070?, ercatvot 5e
10 xai ipoyo? oux ircl tot? dxouai'oi?

Stare S.?jXov tfxi waau-
xwt
if'
v)t*iv xal xa ffTtouSaTd Icxi Tcpdxxeiv xal xa
9auXa.
(11) 'EXeyov 8J xal xotauxr.v xtva TcapaSoXtjv,
PouXo'uevoi Seixvuvai oxi ou/ exouaiov. Ata xt
yP
<paa(v, 6xav voawuev 7) aio^pol tojxcv , ou5elt ^eyei
16 Tout to'.outouc; T6 S' oux dXr)8et

iJ/e'yojjiev
Y&p
xai xout
TOtouxout, 8xav auxout olrfiSiatv alxtout eTvai xou vo-
ffeiv rj xoti xaxw? iyeiv to cwua ,
&t
3v xal IvxauOn xb
ixouiiov. 'Eoixev ouv ev xiji xax' dpexriv xai xaxiav
elvat xb Ixouatov.
(1187)
dem.
(9) H.xc ratio neutiquam vera. Nam cur legislator
mala facere non permittit, at honesta et proba jubet, el
poenas, si "quis res malas patraverit, aut bonas practermise-
rit , statuit? Absurde naraque fecerit si leges de iis tulerit
,
qua; periicere in nostra potestate non est (10) Verum,
ut videtur, in nobis est nt probi simns aut improbi. Item
laudes et vituperationes id qboque attestantur : virtutem
namque laus, vitium autem vituperatio consequitur. At-
qui laus et vituperatio iis quae quis invitus fecerit , non tri-
buuntur. Manifestum igitur hoc modo , in nostra arbitrio
esse bona malaque facere. (11) Similitudine vero hujiismodi
utebantur, volentes demonstrare, non esse id in nobis posi-
tum. Cur namque , inquiunt , oegrotantes aut turpes forma
nemo vituperat ? At hoc niinime verum. Tales namque re-
prehendimus
,
quando ipsos putamus sibi aut morbi aut ali-
cujus deformitatis esse auctores
,
quia videlicet in ipsis id
faisse positum intellipitur. Apparet igitur ut quis vel vir-
lutem vel vitium sequatur, id sponte fieri.
CAP. X.
so Exi
8'
av Tit touto ivapYEUTtpov xai IvxsuOev tSbt.
ITaaa
Y^p
flpuott
Y
evv
1
Ttx
^
ienv ouiiiat xotauxr,; o?a
ioxiv, olov xa <pux& xal xa wa- ajt^oxspa yap y'vvt)-
Tixa. revv7)Tixa Si ex twv apywv, oTov xb SevSpov ex
xoii (nte'pjAaxot

8t>)
Yp
Tit
if/J,.
Tb SI (xexi xat
w apXat ouxwt lytx'
&K
Y^P
^v
^X'*
>alv a'
*PX^>
ouxwt
xai xi ix xiov apySv e^ei.
(2) 'EvapYsVxepov J" lati
xaxioeiv xouxo ev xoit xaTa
Y
M
!
JlST
p'
av ' xa'
Y"P
^XE'
liteiSrj Ttye? Xau-Gavovxai ap^ai , 6)? av at ap^al e^to-
oiv, o8to> xal xi (texi xat ipj^ot? , oTov et xb xoiyiovov
*o ouaiv 3pOaTti9at e/_ei, xb Se xexpaYwvov T^xxapmv
,
(5)t
av [xexaSaXXri xb xpiYtovov , o8x<ii xai xb xexpocYio-
vov auiiuexaSaXXer avxioxpE^ei
Yp*
xai liv xb xe-
xpotYwvov (x^| iyr\ xexxapuiv 3p6ai; taat , 0O0J xb xp(-
Y)vov e*5et Suslv 6p8ait iffat.
Rursus hinc etiam poterit quispiam evidentius intueri
,
quod omnis nature ejusdem essentia! est procreatrix atque
ipsa est : veluti stirpes, et animalia; nam utraque pro-*
creandi vim babent : ex principiisveroproducunt, ut arbor
ex femine; id namque principium est. Quod porroprin-
cipia consequitur, ita habet : ut enim babuerint principia,
ita quae a principiis ortum ducunt. (2) Perspicue autem
magis licet hoc ingeometria intueri, ubi quum ponantur
principia quaedam, qualia fuerint ipsa, talia erunt quae ipsa
consequentur. Velut , si triangulum duobus rectis acquales
habet angulos, quadrature quoque quattuor angulis rectis
babeat , nccesse est. Et si in triangulo sit secus, etiam in
quadrato secus erit : nam haec convertuntur. Et si qua-
dratum quattuor angulis rectis aequales non habuerit angu-
los , ne triangulum quidem duobus rectis habebit aequales.
CAP. XI. 1 [XII.]
36
Ouxw xoivuv xal buot'cot xouxoit xal lit' dvOpiorcou.
EiceioJ*, yip Yvvr,xixov lo'jiv av6p<oico{ ouo(at, ex xivwv
apywv xai xwv Ttpa^eiov 5v TtpaxxEi avOpcoicot
Y
VVT1"
-
xixo'v loxiv. Ti
Yp
S aXXo; ouxe
Yap ^uj^iov o08ev
XeYOiiEv Tcpaxxeiv , odxe x55v Ijxij/u^wv xwv aXXoiv l%u>
40 dvOpioTcwv. Ar
t
Xov ouv 6'n b avOpionot xwv Tcpoi^ewv
loxi Yevv7)Ttxdt.
(2)
'EtieI ouv 6pw|Xv pieTaSaXXouaat
xit irpa^eit xal ouSercoxe xa auxi TtpaxTO(xev , etat Se
al Ttpd;eit
Y
E
Y
6vr
ii
uvat *** xtvwv dp^wv, S^Xov 6x1,
litetSil al rcpa'^Eit nexafidXXoufftv , xai at dpj^ai xwv
16 7tpaeo>v, dt<p' iov l{, puxaSaXXouatv
,
woitep l^ajiev
irapaSaXXovxet lit! xwv Iv Ytwuexpfa. (3)
'Apj(T| S* laxl
irpd^ewt xai aitouSaiat xal ipauXT|t irpoaipefftt xal
{3ouXr,mt xal to xaxl Xdyov irav. AtjXov xoi'uv Sri
xal auxai piexaSoiXXouiTtv
*
fxexadXXou.ev
Yap
xal xait
V
TtpdSeuiv {xdvxet , waxe xal f, dp^T) xal j npoatpEott
*
Par igilur ac similis ratio est in nomine : nam quum in-
sita sit ei natura vis quaedam res producendi , nimirum per
principia quaedam atque actiones quae ab ipso proficiscun-
tur, res edit in locem. Nam quid aliod? neque enim ina-
nimatum ullum agere dicimus; neque etiam animatum,
praetcr hominem. Manifestum igitur, actionum liominem
esse progenitorem.
(2) Proinde quoniam actiones commu-
tari videmus, nee eadem unquam agimus, suntquc actio-
nes ex aliquibus progenitac principiis j
manifestum
,
quando-
quidem actiones immutantur, etiam actionum immutari
principia, a qoibus sunt, quemadmodum similitudine ostea-
diinus rerum geometricarum. (3) Atqui actionis tarn bona)
quam mala: principium est consilium , et voluntas , et
quicquhl ad rationem lendit Non dubiura igitur quin haec
quoque commutentur. Sponte namque actiones immuta-
mus : et proinde etiam principium atque consilium pro-
Digitized by Google
( 1187,1188.)
fitta&xXXtt fkp
ixouoi'w?. "iicxs SrjXov Sri
fy*
-j)(A.tv
Sv tti) xat OTtouSaiot? cTvai xat cpauXou;. (i) "lauc
o3v Wyoi av tic, eitetSq'TCtp iV ifxoi <rti to Sixatw tTvat
xat OTtouSauo, iv ftauXcapat , icouai iravxwv ottou-
6 Saio'taTo;. Ou 8i| SuvaTOv touto. Ati Tt ; oti ouS' iirl
tou ob>u.3T0< lifvrtcti touto. Ou yip dv tic pouX)Tat
ImpeXetaOat tou cwu,aTO?, xai S^ itotvTwv dptorov ^Et
to <JtT>u.a. Act yip u/rj u.dvov tt,v iiri^s'Xeiav uirdp-
vctv , dXXot xai t9) ipuiiti fveo9i to owtia xaXbv xd-
lo Ya8dv.
BeXtiov jaev o3v 1 to owjta , dptOTa pcvroi
TtavTwv ou. (5)
'Ou.oi<o( 5e Set ujroXajxSdvstv xat lici
J/u/r,?
-
ou yip * & atpoaipoufttvoc Jvat <i:couSaid-
tto?, av uJ| xai r| <puo-t uxdpS?), {UXti'wv (At'vxot
eoTSi.
MAGN. MORALIUM LIB. I. CAP. XII. Xlu. HI
positum : nam baec sponte fit mutalio. Proinde non duhium
quia in nobis sit , et probos et raalos esse. (4) Fortasse igi-
tur hlc quispiam dixerit : Quandoquidem in me situm est
ut sim Justus et probus , ero , si voluero , omnium optimus.
Id vero fieri nullo modo potest. Curnam? Quoniam ne in
corpore quidem fieri id potest. Neque enim si qnispiam
voluerit corporis curam habere, is statim omnium optime
liabebit corpore. Nam opus est non solum curam adhiberi,
verum etiam natura bonestum et bonum corpus esse. Me-
lius igitur per curam certe habebit corpus, non la men erit
omnium optimum. (5) Idem de anima intelligendum est
:
neque enim ut quisque voluerit, erit omnium optimus, nisi
etiam nalura accesserit : melior tamen erit.
CAP. XII. [XIII.]
U 'Eirel ouv cpaivixai
i<f'
t,|mv 8v to citouSatov eTvat,
cEvayxaiov to ftfxa Taura tlraTv &7rep exouotou, ti lort
to exouatov touto
Yap
i<ni to xuptwTaiov itpb; t^v
dpcrr.v , to ixouaiov. 'Exouotov St airXoi; |xev oCtioc
r,9r,vt ioTiv 8 7TpaTrou.tv uJ| dvaYxadu;evof dXX' t(o<
so o-a^cuTtpov Xsxtsov iWiv unep outou. (a) 'Eortv ouv
xa6' 8 irpaTTO(iv opefo, SpETJEto?
8'
sWtv efSr) Tpfa,
<ici6uuia, 6uu.de, PouXtjOi;. npwTov uiv o3v djv
xaV imOuiitav irp8tv Eiricxtirre'ov , itOTepov ixouatdc
ioTtv r} dxouato;. To uiv ouv axouutov oux av Sd|etEv.
tt Ata ti xai ird6sv; ort Saa. jit| Ixovtec irpaTTOu.tv , dvaY-
xad|voi itpatrou.tv, iiA 81 toT? i\ dvdYxr.e icpaTT-
uivot< irastv eWtat Xum)

toT? 8s
81' e'lttSuu.fov itpaT-
tou-evok *|SovJ) AxoXouOet* ware o6twc{ y <>u* av ttr)
Ta St' liTtSuixtav irpaTrdu-sva axouoia, iXX' exousta.
M
()
'AXXi itaXtv aXXo? Xoyo? ti? toutio ivavTiouxat,
6 ejtl tt] ttxpaata. OiOew
yP> ?1
'
> ^P""
11
*
x*>v
Ti xaxa , siSij? Sti xaxot e<mv

a)Aa prp , <pi)<iiv , S
ft
ixpaTr,? eloiix; 6rt touto ipauXa iffrtv flfiw; 7tpaTWt,
xai xot' ejri9uu.tav
Ye
irpaTret

oux apa Ixwv

avaYxa-
St ^duevo; apa. ()
'EvTau8a itaXtv 6 auTb; Xdyo? fllitav-
T^ffeTat. Kat
y*P
l x"
-1'
eittOujjttav , oux i? ovixyxtii;'
tt,
y^P
si8uu.ta ^Sov^i
dxoXouSit, t4 Se Si' ^SWjv
oux e5 tvaYX)i;. Kal aXXu? tout' av yvoito StjXov
,
ort 6 ixpa-rJK ixtuv itpaxTEi

oi uiv
y*P
oixouvte?
40 ExdvtE? aStxoufftv, oi Se dxpaTEti; dStxot xai iStxoufftv

Sote b axpaTT.i; Ixujv av 7cpaTT0t t4 xoto tJ|v axpaai'av.
Quoniam igitur probum esse in nobis, ut apparet, situm
est , dicendum deinceps est nobis de sponte factis, quidnam
sit quod sponte factum dicitur. Principem enim locum in
virtute obtinet quod sponte fit. Ac simpliciter quidem
sponte fieri dicendum
,
quod non coacti agimus. Verum
de hoc magis adhuc perspicue nobis disserendum est
(2)
Nempe ad id quod agimus , aliquis nos impellit appeti-
tus. Atqui tres sunt appetitus species , cupiditas , ira , vo-
luntas. Primum igitur de actione
,
quae a cupiditate ori-
tur, videndum sponlene an invite a nobis suscipialur.
Invitum hoc neutiquam videri debet. Curita, et unde id'
Nempe quod qusreumque inviti agimus, coacti faciamus
necesse est. Atqui ubi subest agentibus aliqua necessitas
,
dolor consequitur. Verum ex cupiditate agentes voluptas
comitatur : proinde hoc pacto non erit ex cupiditate agere
quippiam invite, sed sponte. (3) Atqui est rursus alia ra-
tio qua; huic adversatur, quae est de incontinentia : neque
enim, inquiunt, sponte mala peragit, qui sciat mala esse :
verum qui incontinens est, scit ea esse improba ; agit tamen,
quippe cupiditate illectus agit Non ergo sponte sua : coactus
ergo est. (4)
Hie vero rursus eadem occurret ratio. Nam
si ex cupiditate, non ex necessitate : cupiditatcm enim vo-
luptas comes consequitur; at qua; ex volnptate fiunt , non
possis dicere ex necessitate. Sed et alia ratione manifestum
est, incontinentem sponte agere si incontinenter agat.
Quandoquidem qui afficiunt injuria, ultro afficiunt injuria.
Atqui incontinentes injusti sunt, atque injuria aulciunt :
incontinens ergo in incontinenliam sponte delabitur.
CAP. XIII. [XIV.]
'\XXct itaXtv aXXoc Xo'yo? IvavttouTat, i <pr,fftv
oux
fccouutov tlvat. 'O
Y&p
EYxpaTTj? ixuv irpaTxet t xaTa
tJjv iYxpaTEtav

iratvetTat
Yap,
^atvouvrat 8e lirl toii;
45 Ixouoton. Et
8'
iorl to xot4 t)|v iirt8u(tiav Ixou-
otov, to icapa tJjv IntSuu-tav dxoufftov 6
8'
e^P
1
"^?
irapi t>,v iitt8uu.(av irpdtTTBi, Suts 6 irfx.pn)\<; ouy
Ixwv Sv Efri ifXfoiT^i;. 'AXX' ou Soxsi- ou8* dpa to
xot" int8uu.iav Ixouatdv Icttiv. (s) HaXiv lib twv
m
xaTa t6v 8uu.bv iaoiwi;- ol
y^P
otuTO,,
^'T
01 ofirtpxal
Verum enimvero alia iterum ratio adversatur, non esse
voluntarium affirmans. Continens siquidem laudatur,
quod sponte continenter agat. Laudantur autcm ilia quae
sponte fiunt. Quodsi ex cupiditate sponte agitur; quod
cupiditati adversatur, invitum erit. Atqui continens cu-
piditati adversatur, continenter agens. Continens ergo,
prater voluntatem merit continens. Verum hoc non vi-
detur. Non ergo id quod ex cupiditate est, voluntarium
est. (2)
Rursus idem est in eis quae ira fiunt : eaedem nam-
que hlc, quas de cupiditate diximus, raliones conveniunt,
Digitized by Google
142 H9IK0N MErAAON A, 181?.
(1188)
xaxi x5j< e'iriOuiita? 4pu.oxxou<itv , Sore t}|v ditopi'av
itoi^ffouotv

tVri
Y&p
axpaxij xai iyxparl) dpy^c tlvai.
(3)
*Ett Xonrri iati x<3v <5oe'e(ov <5v SteiXo'uveda
^
pou-
Xijaij , irpb; to ^TtioxtircEoSai el loViv Ixouaiov. 'AXX&
6 (tjjv of
ft
axpaxetc Isp' S 6puw(ji, xauxa,xew; pouXov-
tm- icpaxTouoiv opa <A axpaxeic xi <pauXa pouXopevoi.
'Exwv Zi ve oufei; tb xaxi el8a>? 7rpaTtet 6xi xaxa
eortv

6
8'
axpaxr'?, eiSox; t4 xaxi 8xi xaxa, itparrei
PouXo'ftevoc. Oux apa Ixwv , ouS' y,
pouXr,ati; ixou-
10 utov apa eWv.
(5)
'AXX' ouroc 6 Xoyo? dvatpei axpa-
<rv xal tov axpaxY). El yap ft-Jj
Ixiiv, oux eoxt
iJ/exxoV <xXX* eWv & dbtpetxJj; t|XToV Ixwv dtpa*
^
apa
pouXi)ffn xou<nov. 'E7ce\ ouv Xo'yoi xivl< evavxfot tpaf-
vovxai, ffa^eVtepov Xex-eov 6np tou ixouatou.
et perinde dubitationem movent. Possumusenim iraequo-
que tam continenles esse quam incontinentes. (3) Restat
species residua appetitnum , ut in distributione posuimus,
voluntas, ut an sit in sponte nostra sita videamus. Atqui
incontinentes
,
qnatenas impeUuntur, eatenus volunt.
Agunt igitur incontinentes mala , volentes. Sponte autem
nemo mala agit , ubi sciat esse mala ; at incontinens mala
agit
,
quae scit ipse esse mala : non ergo sponte sua agit
;
nee voluntas igitur ipsa sponte suscipitur.
(4) At usee plane
tollit oratio incontinentiam et incontinentem. Nam si non
sponte agit , vituperari non debet. Atqui merito vitnpera-
tur incontinens : sponte sua ergo talis est , et voluntas igi-
tur sponte suscipitur. Quum sinl itaque contrariac quaedam
rationes, magis perspicue de eo quod sponte fit, disseren-
dum est.
CAP. XIV.
is lTpoTEpov xofvuv av e?r, Xexteov 6itEp pt'a? xa\ 6rrip
iviyxtfi. 'H fisv yip
P'
lati xal ev toi? dtyu^oi?.
'Exaffxon yap lati xwv otyuywv oIxeioc totto? drcqSe-
SopiE'vo?, tw fiiv itupi 6 avw, ttj 81
Y?
& xdhw t^n
jie'vtoi ye piotcoaOai xat tov Xi'Sov avw tpE'pscOai xat to
SO nop xaxto.
()
*Esxi 5s xal to ?wov piacaaflai , oTov
fintov eV 8p6bv Oeovxa ivTiXau;6avo(itvov aitoffTp^at.
"0<iot< (*ev ouv e'extv ixthi ^
alxia tou itapl cpuotv xi
*1 icap' A pouXovxat iroietv , ipoufxev piaiJauE'vou? 4 av
Ttotwai itoietV iv oT?
8'
iv auxot? i<rt\v
^
akt'a
,
as ouxe'ti toutou? pia^eo-flat ipouu.ev.
(3)
El ik u.^,
dxpaT^c dvTEpeT, ou <paffX(ov cpatiXo? eTvar pt!;o(XE-
vo<
Y^P
9^<"t u1t0
""i?
I^i6uu,tac xa <pauXa irpaxxEiv.
Tou ouv piatou oSxo? f|iuv Eaxu 6 6pitru.o; , uv Ixxd?
io~rtv f, alxia 6^'
^
piaCovxat icparxEiv

5v
8'
ivxo;
30 xai h auxot? f, alx(a , ou pia.
ITaXtv
8'
6itep Bvd"yxr,<; xai xou avavxafou Xexxfov.
Tb
8*
dvaYxatov ou itavxco; o68* lv 7tavxt Xexxeov iffxfv,
oTov Sua Ji8ov5;
?vexev rcpaTxou.Ev . El yap tic Xi^o*
Sti ^vaYxaoOriv x9|v xou ;ptXou Yuvatxa SiB!p9E"pt 6orb
w t^; fjSov^ , oxoiro? av sftj. (a) Tb
Y^p
dvaYxaiov oux
iv ravxi, aXX' ^8ri v xoT? ixxd; , oTo 8 av xaxafiXot-
irrriTat dvxixaTaXXaxxo'u.evo' xi d(XXo u,e!(ov dvBYXB^rf-
ulevo; 6itb twv itpaYnaxwv oTov ^vaYxaaOriv ouv-
xovoixepov p8(<rai eU aYpdv el
Y^p V-i
iiroXoiXrfx' av
40
eEpov xi h ^Ypw.
'Ev xot; xoiouxoi? dtpa to ivayxalov.
CAP. XVI
[XV.]
Prius itaque de vi et necessitate dicendum luerit. Vis
enim est etiam in carentibnsanima. Singulis namqneinani-
matis sous est locus attributus : igni quidem supra , terra;
autem infra. Vi autem adigi potest, lapis quidem , ut sur-
sum feratur, ignis vero ut deorsum. (2)
Potest et ani-
mautibus vis fieri : verbi gratia , equus qui recta currebat
,
retroactus, cursum fiectat. Quibuscumque igitur exterior
est causa, aliquid contra naturam aut praeter voluntatem
faciendi, cogi dicemus facere qua; faciunt : at quibus in ipsis
inest causa, bos nequaquam cogi dicemus. (3)
Alioquin
repugnabit incontinens , negabitque se esse malum : quippe
quem cogat cupiditas , ea quae sunt mala , agere. Violcnli
igitur haw nobis erit definitio : quorum agendi causa , a
qua cogantur, fuerit externa, vis est : quorum autem in-
terior atquc in ipsis causa est, nequaquam vis.
CAP. XV. [XVI.]
Rursus de necessitate necessarioque dicendum. Neces-
sarium non omnino, neque in omni dicendum est :
cujus-
modi sunt quaecumque voluptatis causa agimus. Mara si
quispiam dicat se a voluptate coactum ut amlci mulierem
vitiaret, merit id perineptum. (2)
Nee enim in omni ne-
cessarium est, sed in iis quae sunt extra : ut si oflendatur
quispiam , a rerum necessitate coactus majus aliud quip-
piam devitare, hoc modo : in agrum properare coactus
sum; alioquin corrupta omnia in agro reperissem.
jusmodi itaque rebus est necessarium.
In hu-
'Eitet Si xb exouutov Iv ou8eu.t3 8pu.^ lath
,
Xoi-
irbv av et) xb ix Stavot'a? Y'7v<>"-*vov. Tb
y^P
*<>"-
fftdv iatt 16 xt xax* 5vbyx)v xa\ xaxi ptav yiyv6p-
vov, xal xpfxov 8 fx^|
(xexa 8tavoa<
Y^
vTal- Al^ov

8'
Idxl xouxo ex twv yiyvoplwi' Sxav
yP
f*t werra?!l
xtvi Tj btcoxxeivt, %
xi xSv X0t0UTO)V Ttot^o-ji u.T|8ev itpo-
8tavoyi9Ei';, cixovto! cpa^xev atoiYJaai, d>? tou Ixoualou
Svro? iv tw 8tavoi)0>ivat. (j)
OTov <paoi-irox xtva
[XVII.]
Quoniam vero quod sponte fit, nemine impellente fit,
restat ut id esse dicamus quod cogitato fit. Invitnm enim
est, quod ex necessitate vique eificitur : et tertio loco,
quod non lit cogitato : quod plane ex iis quas evenire so-
lent ,
certum est. Nam quum quis aliquem ceciderit
,
oc-
cideritve , aut ejusmodi aliquid fecerit; qui horuni nihil
ante cogitaverit, eum dicimus invitum fecisse : quippe
quod sponte factum id intelligatur quod cogitato fit. (2)
Ve
Digitized by Google
(188,1189.)
fuvaixa <pt'Xxpov Ttvi Souvai itteiv , eTra tov avOpwirov
aito6aviv Curb tou cptXxpou, rJjv
8'
divSpwirov ev Apjuo
itayw aroxpuYEiv

oZ icapousav Si' oudiv 0IXX0 aite'Xu^
ffav ^
Sioti oux Ix npovoCac. "E8wxe ftiv
f
ip tptXto,
& Si^jxapre 8s toutou- Sib
ofy
Ixouciov s'So'xEt eTvai , frt
t?)v Sdciv tou tpfXxpou ou (xcra Stavoiac tou ditoXs<r6ai
aurbv JSt'oou. 'EvrauOa apa to ixouaiov an'itret tU
to (ict& 8tavo(ac.
MAGN. MORALIUM LIB. 1. CAP. XVII. 143
lut olim mulierem aiunl quandam poculum pncbiiisse cui-
dam amatori um ; dein eo poculo hominem fuisse sublatum :
earn vero mulierem in Areopago fuisse absolutam : quam
praesentem non alia de causa liberarunt, quam quod non
cousulto id fecisset : amoris enim causa dedisse , verum a
proposito aberrasse : itaque sponte factum id non est vi-
sum; non enim perimendi bominis animo poculum ei pro-
pinaverat. Hie. igitur in unnm conveniunt
,
quod sponte fit
,
et quod cogitato.
CAP. XVII. [XVIII.
"Eti Si Xotiro'v errtv iittixs(j*aii8oi tJ)v itpoatpsoiv,
10 icorepo'v iimv opiate rj ou. "Opsin ftv yip xai Iv T01C
eJXXoi? ((dot; Iffivtxai, npoatpevi;
8'
oo- f) yip xpoai-
peffi; ftexa Xoyou, Xdyo<
8'
t'v ouSevt twv aXXwv (ipwv
iortv. "Ops|i (xsv S-J) oux av strj. (a) 'AXX* 3pdt ye
PouXiTjcrt?; ?| ouSe touto; BouXijoi; (*1v yap e'tra xai
15 tuv dSuvaxwv, otov pouXo'jAeO* p.sv dOoivaxot tivai,
itpoaipouu.i6o Si ou. Eti oi wpoaipesu; (xiv oux e<m
tou teXou? iXXi twv itpb? to ts'Xo?, olov oOOei; irpoai-
pEixat uftaivsiv, aXXa to itpo; ttjv Gytsiav Ttpoaipou-
u.s6a, irsptitaTstv, Tpo/dECtiv* pouXdjuGa os t! teXt,-
Jo oyiaivsiv yap pouXd,u9*.
(3)
"Qcte 8r,Xov xai oCtw?
6ti ou TotuTOv
^
pouXricrn xai ^) Ttpoafptai?, dXX'
^
icpoatpsct; lotxsv outok
?/
eiv Scrap xai xouvopia auxrj?
Ij^st, olov itpoaipouu.e6a to8e avrt tou8e, oTov to fsX-
tiov avxi tou yeipovo?. "Oxav ouv avxtxaTaXXaTTW-

f8a
to ^eXtiov dvxi tou ystpovo? iv atpsaci Avxo?, e"v-
TauOa to TrpoaipsIffOai 8o!;eisv av oixcTov sTvat.
()
'Eitel
ouv ^ irpoaipeffi; ouOsv toutojv iaTiv, pa y* s"oVi to
xaxi ota'votav Iv irpoatpe'erEi , 5) ouSe touto; iroXXa yip
SiavoouacOa xai $oia(o(xev xaTa Stavoiav ap* ouv
3u a otavoouy.:6a , tsutb xai irpoatpouu.8a rj ou ; itoXXd-
xi? yap 8iavoouu.s6a uitlp twv sv 'IvSou, aXX' outi xai
irpoatpouu.eda. Oux dfpa ou$i $iavota iortv ^1 7tpoat-
peai<. (o) 'Eitsl o3v xa6' Ixaorov toutwv ouiev Icttiv
t) irpoa(psat?, TauTa
8'
laxi t4 Iv tyj
"fuj^rj yivofieva
,
33 avayxaiov ouvSuaiJopisvwv tivwv toutiov sTvat Tr,v
irpoaipsoiv. 'Ewsl o3v Iotiv, usirep s'u.nposdcv iX^/Cr),
i, itpoa{peon twv itpbj tb TeXoc aYaSCv xai ou tou ts-
Xou?, xai twv Suvaxtov ^j*tv, xai twv ivTiXoyfav ita-
pa8t8dvTo>v itdpov touto tj touto aipsxdv, SijXov or
40 Seoi av npOTtpov oiavoT,9r,vai (mkp auxwv xai SouXeu-
oaa6i ,
16' Sxav f,u.Tv ipavi) xpeiTxov 8iavor,6ET5iv,
OUTW? bpjXT, TH TOU ItpaTTElV ot{v, xai TOUTO 8^) ItpaT-
tovte; xaxi icpoaipsoiv SoxoupiEv icpaTTEtv. (e) El
to(vuv
^ itpoatpeatc SpE^i; ti? pouXsuTtx^ (mi 8iavo(ai;,
45 oux t'axt to ixou9iov TtooaipExdv. 'Exovte(
fkf
itoXXa
jcpatTOfxEv irpb tou SiavoYiOijvai xai pouXsuoao6ai , oTov
xaO(?o[iv xai tvtOTa[u9s xai aXXa iroXXa TOiauTa
sxo'vtec (iJv avEu 8J tou 8iavo7|09)vat, to Sk xaTa icpoai-
pEotv TtSv ^v |UTa 8iavo(ac. (7)
Oux apa to Ixoueiov
so irpoaipExdv, iXXa to itpoatpsTov ixouoiov- av ti yip
itpoaipwfisOa icpamtv pouXsuau.evoi , Ixovre; irpax-
toiuv, 4>a(vovTat Si tive; dXi'yoi xai twv V0|xo9ctwv
Reliquum adliuc utde consilio rei agendte sive delecte
consideremus, sitae appelitus, necne. Appetitus namquo
in ceteris quoque gignitur animalibns : consilium vero aut
delectus
, non. Siquidem cum ratione delectus est : at
ratio nulli alii deputatur animali ; non igitur fuerit appeti-
tus.
(2) Verum nnnquid voluntas? an ne id quidem?
Voluntas namque etiam eorum est quae fieri non possunt
:
at volumos quidem esse immortales , ceterum de eo neuti
quam capimus consilium, neque id eligimns. Deinde, finis
quidem non est delectus , sed eorum quae ad finem faciunt
:
puta, nemo deligit essesanus, sed quod ad bonam valetu-
dinem facit, ambulare , currere. Fines autem volumus .
nam prospera uti valetudine volumus.
(3) Hinc igitur
manifestum est, non esse idem voluntatem et delectum.
Verum ita se habere npoaCptn; sive delectus videtur, ut
nomen ejus innuit : npoa(pe<n; enim est et delectus, quum
eligimus hoc potius quam illud, quod melius est nimirum
,
loco ejus quod est deteritis. Quando igitur quod est melius
sumimus loco ejus quod est detenus, re m optione posita,
hoc proprie erit npoaipetorOai ac deligere.
(4)
Quodsi horum
nihil est delectus, numquid quod cogitato fit, id in delectu ?
an ne id quidem? Multa enim cogitamus et opinamur co-
gitando. Numquid igitur qua; cogitamus, ea etiam deligi-
mns, an non? Stepe siquidem cogitamus de Indis, at ne-
quaquam quicquam super iis deligimus. Non ergo cojplalio
est delectus.
(5)
Quoniam igitur horum per se et seorsum
consideratum nihil est delectus, suntque ha;c animx insita
;
necesse est ut delectus sit aliquid quod ex islorum duobus
junctis constet. Quoniam igitur est
,
quemadmodum paulo
ante memoravimus, bonorum ad finem tendentiumdelectus,
non utique finis; estque eorum quae in nostra potestate
sunt, et eorum qua? nobis diversam ingenerant ratiocina-
tionem, hocne, an hoc deligendum : non dubium quin
prius opus sit ea ipsa intelligere et in consilium vocare;
quumque nobis cogitantibus apparuerlt quod praeslare vi-
deatur, turn ad agendum aliquis insurgil impulsus, atque
id agendo, consilio et delectu adhibito agere dicimur.
(6)
Quodsi delectus, appetitus quidam est in consilium
deveniens, cum cogitatione et deliberatione conjunctus,
non est voluntarium quod est deligibile. Sponte enim agi-
mus multa antequam intelligamus atque consultemus,
sicut sedendo, exsurgendo, et id genus alia faciendo ; sponte
quidem , sed citra cogitationem. At quod cum delectu
facimus, id omne fit cum cogitatione. (7) Non ergo quicquid
sponte facimus , deligimus et de eo consilium capimus, sed
quicquid deligimus id voluntarium est. Si quid enim
agere consultantes proposuerimus , sponte agimus. Exsi-
stunt vero ex conditoribus legum nonnulli, qui id quod
Digitized by Google
144
*
H8IKQN MEI'AAQN A, tr,
ciopi'Setv to Te exoufftov xai to Ix icpoaipe'sewc ttepov
v, IXarrou? tb? fru-ia?
iicl to!? Ixouofot? rj toT? xbt&
7tpoips<HV TOTTOvte;. (s) "Eortv ouv
%
icpoat'peai? Iv
tot? irpaxTot?, xai toutoi? Iv oT?
if'
r,u.iv lorl xai
6 itpS5 xat u.rj itpSt^at , xat oStoj?
?|
jjl-Jj oCtw?, xai Iv
of? EffTt Xa6sTv to Sti t(. ()[T6 Se 8ta Tt
ofy
aitXouv
lartv. 'Ev usv
Yap
Yw(ASTp{a , Stbv
<p9j to TeTpa^wvov
TSTtapotv SpOat? toa? eyetv, xat Ipuvra 5t& ti, on,
^ijot, xai to Tpfywvov Suo-iv 6p6at? tea? Ijrit. 'Ev
10 jasv ouv -rot? toioutoi? Ix rffi apx?j?
wpiu.e'vr|? IXa6ov
to 3t& ti, Iv 8e y
TOi? itpaxToi?, Iv oT? *,
itpoatpeo-t?,
ox
ourto?* ouSsuia
y^P
xeTtai tbpt(T{jievir)

aXX' av
jtTrarnj Tt?, Sti t{ tout' fitpetga?; 6rt oux Ivrjv bXXoj?,
?| Sti (JeXtiov oBtw?. 'E? butwv tSv cuu.6aivovtwv,
6ito? av (pa(vi)xat PeXt(u
elvat, TauTa TtpoatpetTat xat
Stot TatiTa. (10)
Atb SJ) Iv toT? toioutoi? to pouXeu-
o-ao8a{ low to icS? Set, Iv Se tb7? IitiotjJu.bi? ou*
ou6et?
y^P
PouXeueTat irS? Set Ypa\];at to ovou.a 'Ap-
i-
*
IotIv wptojxsvov it!)? Sit ypot'^oti to
(t 189,1 UK))
yixXs'ou?, Sti
so ovou.a 'Apy.ixXj'ou?. 'H o3v au.apT(a ou
y'TP"
Iv
tf,
Stavofa, aXX' Iv tj IvtpYtiot tou Ypatpetv. 'Ev oT?
Yap
(ill
loriv f|
5(xapT(a Iv tyj Stavota, ouSs pou-
Xauovtat viitep toutwv iXX' Iv oT? r)87) ao'pto-ro'v IsTt
to d>? Set, lvTau8a f, au.apTta. (il) *E<m
8'
Iv toi?
4& 7tpaxTOi? to ao'pio-TOV, xai Iv oT? St-rcal at au.apTtat.
'AjjiapTavoiiev ouv Iv toi? itpaxToi? xat Iv to"? xbtA
tb? dtps? 6u.o(u?. T%t
yap apeT?-? oToya^dixevot
au.apTavou.ev lirl tb? itEtpuxufa? SSou?. "Euti
y^P
xai Iv IXXetyei xai Iv uittpCoXyj ajxapTta ,
!*' IxotTepa
so ol toutojv ^spo(xe8a St' ^Sov^v xai Xumr|v Sti [xsv
y^P
Ti;v fjSovrjv Ta ipauXa itpaTrou.Ev, Sti 8k tV
XuJtrjv Ti
xaXa tpsuYopcv.
CAP.
XVIII.
[XIX.]
"Eti S* Ifftlv ^
Stavota
ox
Sorrep aTo8ii<ii? ,
oTov xr
t
fyei
oux av SuvatT* ouOev av aXXo Ttot9jo-ai V) ISeiv, ouSe
36 Ti axoTi ou9ev aXXo
?i
axouoat. '0|*o(<o? Si ouSe Pou-
XEudu.t6a icdtEpov Set ixouwat tt) axo5j Y| ISetv. 'H Ss
Stavota oi toioutov, aXXi xai touto SuvaTat itpaTTetv
xai aXXa. Ati touto SouXeusoOat t^St, IvxauOa Gttap-
yet. (2)
"Eo-tiv ouv J) ajxapTta Ev t5j atpECEt twv
to ayaewv ou itepl t4 teXi) (tbutb jxlv
y^P
SwavTe; 6ao-
Yvwjiovouatv,
oTov Tr,v uYtsiav 8rt 8Ya6dv) ,
aXX' *SSt) Ta
Ttpb? to teT.0? ,
oTov no'Tepov 4y
9ov
"P
? &T
felv
?
a
T
eIv
touto ?1 ou.
MaXtora o3v itotef Iv toutoi? to ?aX-
XEo8ai*i8ovi|
xai Xuitv
t^v (aev
y^P
t*uW
v
> ^
45
5"
alpouae8a. (3)
'Ewel o3v StiipriTai Iv t(vi
$
a(tapT(a
xai ttw?, Xomo'v Io-ti Ttvo? lorlv i[ apETT| O-TOyaffTlXI^
,
TTOTEpOV TOU T&OU? rj TWV ItpO? TO Te'Xo?, oTov TOTEpOV
tou xaXou vl
t5v 7rpo<; to xaXo'v. (4) 115? ouv fj Im-
OTTjUTl ; TtOTSpOV Tlj? oIxo8o|ilx9j? lorlv ETrtOTllfATl? TO
60 teXo? xaXS? itpoOE6ai % tb itpb? to tIXo? tSsTv; av
T
ap
touto xaXw?
^poOrjiat, oTov xaXf,v oJxtav itoi?i<iai, xat
t4 itpb? touto oux aXXo? Tt? sup^oEt xat itoptEt
^
olxo-
sponte fit, et quod cum delectu, definiant ut diversa,
minoresquc iis quae tponte bunt, quam iis qua; cogiUto et
consilio , mulctas infligant. (8) Est igitur propositum.in eis
quae sub actionem cadunt, et eis ipsis in quibus penes nos sit
agere et non agere, et ita vel non Ha; et in quibus causatn
propter quam agitur, videre liceat. (9) Est autem non
simplex causa propter quam aliquid fit. In geometria si-
quidem quom quis dixerit quadratum qnattuor rectis aequa-
les angulos habere , et percunctatur, propter quid ? occurrit,
Quia etiam triangulum duobus rectis a-quales uabet. In
his igitur, ex definite principio illud propter quid assumpse-
runt. At in eis qua: sub actionem cadunt, in quibus est
delectus, non ita : nullum siquidem ponitur definitum.
Sedsi quis exquirat, cur hoc fecistiP Quoniam non erat
aliter ut facerera, Tel quoniam ita melius. Ex ipsis evenien-
tibus
,
qualiacumque
appa'ruerint esse meliora, delectus su-
mitur, et ob ea ipsa. (10)
Quamobrem etiam in hujusmodi
est consilium capere de eo, quomodo expediat : at in scientiis,
nequaquam. Nemo siqnidem quemadmodum scribere opus
sit nomen Archiclis, init consilium : quia quo pacta scriben-
dum nomen Archiclis , est Jam
definitum. Mendum igitur
non in intelligentia gignitur, sed in scribendi actione posi-
tum. In quibus euim non est intelligentia; error, de eis
non initur consilium : sed in quibus indefinitum est nee cer-
tum quomodo oporteat , ibi mendum procrcalur. (t I) Alqui
in eis quae sub actionem cadunt , id non est definitum
,
et in
quibus duplex mendum. Delinquimus igitur tarn in eis
qua; sub
actionem cadunt
,
quam ex virtutibus pariler.
Virtutemenimconjectantes,
peragnata nobis itinera lial-
lucinamur.
Est siquidem in defectu excessuque halluci-
natio. In horum
utrumlibet deferimur Toluptate et do-
lore :
quandoquidem ex voluptate in mala delahimur, ut
ex
agrimonia,
honesta fugiUmus.
Rursum
autem est, non
quemadmodum sensus, animl
cogitatio, velut Tisu non poterit quicquam aliud quam vi-
dere, non auditu aliud quam audire. Ilidem neque con-
sultants,
numquid audiendum auditu, an videndum visu.
At animi cogitatio non est hujusmodi ,
sed et id et alia po-
test eflicere. Ob hoc ibi jam exsistil consultarc. (2)
Est
igitur in bonorum delectu , non in line, delictum
;
( nam in
eisomnesconsentiunt;
ut.sanitatem essebonum;) verum
in iis qua? ad finem faciunt : velut expediatne sanilali hoc
comesse , an non. Facit igitur plurimum in his ad halted-
nandum voluptas et a-grimonia. Hanc siquidem amplecti-
mur, illam vero tegimus. (3)
Quoniam igitnr distribuimus,
in quo et quomodo sit delictum ; reliquum est ut intuea-
mur, cujusnam rei sit virtus
quascollimet :
ad finemne an
ad ea quae ad finem , ut ad honestumne an ad ea qnae sunt
honestatis. (4)
In scientiis ergo quomodo se res liabet?
utrum asdificandi scientia? est finem pulchre describere, an
ea qua ad finem conducunt , inquirere? Nam si hoc speciose
proponetur, ut, pulchram domum efficere, etiam ad hoc
quacumque spectant , non alius quisquam inveniet neque
Digitized by VjOOQIC
(II*)

MAGN. M0RAL1UM LIB. I. CAP. XIX. XX. H5
Sdutx. '0|Xo(uk Se xal iVi twv aXXoov cbraoriov fot-
<roi|ju3v. (t>) UdouTiw; apa Soljiiev av ?/eiv xai iie*
dps-trie,
(aSEXaov tTvai aurrjc tov erxorov itpb? to Te'Xos,
6 Sci 3p&<5
irpo8t'a8ai, 4| t4 itpot to tAoc xal i? 5v
f tout' forat ouOeii; dXXo? rcopttT, xal c&p^aei & Sit irpbe
touto. Kal (SXoyov Si toutou tTvai irpoStrtx^v tvjv
dptnjv, iv oT r) dpyri tou ptXtferou farlv txaarov xal
KOMiTtxbv xal Kpodmxov. Ou8iv o3v pe'Xrwv ttjc ape-
tjjc Ediiv TauT>)( yap evexev xal TdXXd forty, xai irpoc
10 TuTr,v fotiv r) dp^. (s) Toutou tvtxtv (iSXXov xk
wpbe tout' for(v to Si TtXoc dpyj) Ttvl fotxi
v, xal toutou
fvtxtv 2e~ctv txaorov. 'AXXi xaTa Tpoirov touto form.
'Qart SrjXov ok xdwl ttj; dptTrj<;, iirtiSrj f)cXTtoTrj IotIv
akin , Srt tou tiXou? ioVt a-roaeTtxJ| jxSXXov
^ twv
It itpbc to tAo?.
exliibebit
,
quam asdilicator. Itidem in aliis quoque omni-
bag scientiis.
(5) Eodem modo igitur in virtute habere vi-
debitor, nt ad finem potius ipsius tendat congideratio
,
qoem
rectum oportet proponi
,
quam ad ea quae ad finem sunt ; et
ex quibus finis constet , nemo alius exhibebit , neque in-
veniet que ad finem expediant Jureque hoc virtus
proposuerit, qnibus in rebus optimi principium est unum-
quodque quod efficiat et proponaL Nihil igitur virtute est
melius
,
quandoquidem hujus causa etiam sunt alia , atque
ad ipsam principium est. (6)
Hujus causa raagis sunt qua*
ad idem. At finis principio alicot assimulatur, et ejus cansa
est unumquodque. Verum id erit modo aliquo. Proinde
cerium ut etiam in virtute, quandoquidem causa est
optima , ipsam magis ad finem collimare
,
quam ad ea quae
ad finem fadunt.
'ApTT,t Si
*'
foTt xlXoc to xaXov. Toutou dp* fori
otoyaimxrj uSXXov T| 1% uv forai. "Eon Si xal touto
TauTi)?. "OXbi; Si Si) fa(vcTat dTOitov Xatat yip av
tv
Ypafixij efri ti; dyado? [mutitt,?, Sua*; Si oux av
ao tiratveOtfvi , av u.j|. tov oxoitbv 8vj t& xdXXtsra u.tu.ci-
o8ai. Trli; dptTrje apa iravTtXbK tout' fot(, Tb^xaXbv
npodesOau
(*)
Aia-rf o3v, dtv xi$ ttirot, icporcpov uiv
tXtvousv tJ|v ^vtjjysiav xpeirrov tTvai ?| ttjv dptTrjv
auTT^v, vuv S' oux 11 o5 $ ivtpYtta , touto tj dprnj
m dxoSioojuv die. xdXXiov, dXX' iv d) oux fortv Ivipyua
;
(s) Nat, XXa xal vuv ^au.*v touto Saotws, tJiv ivfo-
ytiav
TTJ; t$ta>s ptXttov cTvat* ol yap dfXXot avOpwitoi
tov oitouSaTov 8fo>pouvTc; xpfvouaiv ixToti Trparcetv, Std
to u.v\ Suvatov (Tvat SijXSvat tvjv exaarou icpoatpevtv
*) -?,v iy ei, (Wi si ^v slSsvat t^v ixaVrou yvtiiurp, w< fyet
itpbc Tb xaX^v, xal ivsu tou itpatrttv 07couSato< av
iSoxct tlvat. 'AXX' litti u.eoorr|Ta; Ttva( ttov itaOtov
xaTTjpt9u.T)0'd!u46a,X(XTsov av cTtj wepl woia twv itaOiov
sWv.
CAP. XX
36 *Eiccl ouv Icrxiv -f| dvSpia irept Oapprj xal <po'Sou?
,
oxcirceov av efr] itepl no(ou; (po6ou( xal 6dppT).
T
Ap'
ouv tl uiv Ti( foSeixai u.j) dito6XXiri r})v ouo(av, oStoi;
StiXo;, e! Si Tt? Oappst irspl TauTa, ivopeto;,
^ o5;
iuoiax; S' et Tt; tpoSttTat voirov r| 8appci , outs SttXbv
40 yaxlov stvat tov tpoSoupisvov o2t dlvSpctov tov u^ cpo-
ouu.tvov. Oux apa iv to*< toioutoi; ^io'6ot{ xal 8ap-
ps(v ^srtv v) avSpfa. (i) 'AXXd u,f,v ojS' iv toi toiou-
toi?, oTov si uWJ Tt? tpo6tiTai
Ppovtac $ dtorpaTta?
^ fXXo Tt twv urtip dfvBpwirov ifoSepiov, oux avSpio<
45 dXXi u.aivo'u.svo'( Tt?. 'Ev cpo6ot( iJpa xal Sappevtv
forty 6 dvSpelo; toT( xaT* dv6pw7tou;
-
Xeyw Si A ot
iroXXol oo6ouvTai
^ ol iravrsc, 6 iv TOUTOt; wv Bappa-
Xfo?, OOT04 dvSpeioc. (s) Touto)v to{vuv Suopiauivtdv
extirrcov av t(r), fostS^ xa-vi icoXXa cfotv ol dvSpctot,
o 6 itow; dvSpeio?. "Eoti yip xal xaT' iu.itstp(av Tt?
AMSTOTELES, U.
CAP. XIX. [XX.]
Atqui virtutis finis, est honestnm : ad honestum ergo
magis coliimat virtus
,
quam ad ea ex quibus constet : sunt
nempe haec ipsius. At in univenum videri potest alienum :
quandoquidem in pictura quispiam fortassisegrcgius fuerit
imitator, non tamen ideo laudem ferat, nisi optimam imi-
tandi habuerit intentionem. Virtutis demum id omnino
est, sibi honestnm proponere. (2)
Dixerit quispiam : Cur
ergo prius actionem meliorem dicebamus, quamvirtutem
ipsam; at nunc, non id ex quo actio est, virtuti, utpote
honestius, attribuimus, sed id in quo non est actio?
(3) Ita. Atqui nunc idem dicimus, habitu actionem esse
meliorem. Alii namque homines probum inspicientes, ab
actione dijudicant
,
qnod non possint cujuslibet
,
quomodo
babeat,
x
judicare propositum : nam si foret singulorum
nosse senlentiam
,
qualis erga honestatem esset, etiam citra
actionem probus esse videri potuerat. Denique quoniam
aflectuum quasdam recensulmus medietates, circa quos
aflectus versentur, bine nobis dicendum est.
[XXL]
Quum igitur sit fortitudo circa fiduciam, ac metum, oon-
siderandum fuerit , circa cujusmodi metum atque fiduciam
Numquid igitur si quispiam metuat ne rem disperdat suam,
istimidiisP sin animo confident! sit in tali periculo, fortis,
an non? Itidem si quis formidet morbum, autminime for-
midet, neque meticulosum fatendum est esse metuentem,
neque fortem non metuentem. Ron igitur in hujnsmodi me-
tibus et fiduciis fuerit fortitudo. (2) At ne in talibus qui-
dem , cujusmodi si quis tonitrus et firimina non metuat
,
vel quidvis aiiud supra hominem borreodum , fuerit non
jam fortis, sed farms. In metibus itaque et fiduciis humanis
est fortitudo : in eis, inquam
,
quae plerique metuant, aut
omnes : to quibus qui audeat, fuerit fortis. (3)
His itaque
definitis, constituendum fuerit (quandoquidem multis mo-
dis fortes did possunt
)
qualis sit fortis. Est enim propter
experientiam fortis aliquis, velut milites. Isli siquidem ak
10
Digitized by Google
N6
*
H6IK0N MErAAQN A, xa
dvSpEio; , oTov of axpaxiwxai- oSxoi yip oiSaai Si* su.-
KSipiav 6xi iv toiouto) TOicw
7J
Iv xoiouxto xaipw rj ou-
x*>t Ij^ovxi dSuvaxdv xt 7ta8iv.
'0
Si xauxa eISm?
xal Sia xauxa uttojxe'viov xou< roXejiiou; , oux dvSpeto?*
5 liv
-f4p
xouxwv (tnjOev 6itoSpy.i) , ofiy Sitoii/vet.
()
Aib
xou? Si' lixTceipi'xv ou cpaxeov dvSpEiou;. Ouos Swxpd-
T)? St)| Sp8h>(
X*fv, faivxVj-M-jV elvai epaaxon xr,v dv-
Spiav. 'H
y^P
faifftiQjMi i"; lOou; tJjv IjA-tEipiav Xa-
66u<ia ewiox^uh) Yivstat* xou? Si St' Eijutsipfav ujtofxe-
10 vovxa? cu cpauev, ouS' Epoutrtv dvSpet'ou? elvai. Oux
apa ;?) dvSpi'a i'ln-rnSu.T) av bit).
(6)
IiaXiv S' ail! tlotv
avSpeloi Ix too ifvavxiou ttj; Ipiireipia? ot yap dtTCBipot
twv Exftr-aouEvow ou (pofiouvxai Sta tJjv dTteiptav. OuSe
Si) ouSi xotixou? (patiov dvSpsiou;. (o) Elffl S' au dtXXoi
15 Soxouvxe? dvSpetot eTvat Sia xa 7id8r, , oTov ot IpwvxE?
7J
ot Evdou-ridtjovxE?. OuSe Si)) xouxou; saxe'ov dvopsi'ou;
Elvai

lav yip auxwv xb itoiGo? dcpatp85j , ouxexi elo-lv
dvSptioi , Set Se xbv dvSpeiov aEi slvai dvSpEiov.
(7)
Alb
ouSe xi 67)p(a oTov xou? ou? oux av xi? Etirot dvSpeCou?
10 Sta xb du.uvEs8at , littiSiv iiXviyevxe? XumrjOioariv ou
SeT Si xbv dvSpeiov Sta ird8o? elvai avSpeTov.
()
fldXiv
Isxiv iXXr) dvSpia TtoXixtx-)) Soxouoa eTvai, ot Si' al<jyuv7)v
rijv irpb? xou; iroXfxa? u-rofuvoucri xou; xtvSuvou? xat
Soxouatv dvSpetot civat. *i)u.eiov Si xouxou* xai yap
5 "Ou.r,po? 7tEiroiK)xe xbv "Exxopa XEyovxa
IlouXuSd-xa? -lOiicpOxo? <XsYX!' T
i
v ^"Ciioe
Stb oiExai Seiv u.bcea8at. OuSi St!) x*!)v xoiauxijv <pa-
xe'ov eTvai* 6
y&P
auxb? Itp' exac-xio xouxwv Stopi<ru.b(
apfio'aEt. OS yip dcpatpouuivou u.^ Staju'vei -fj dv5p(a,
30 oux av en) Ixt dvSptio;- av o3v x)v aiet^uvi|v TEpit'Xoi
St'
fy
?,* dvSpEto? , ouxe'xi Eoxai dvSpEio?.
() *Exi xal
aXXoic tiaiv dvSpEtot Soxouvxe? slvat ot Si* cXmSa xai
irpoaSoxt'av aYa6ou. OOSe or, xouxou; cpaxs'ov sTvai
dvopt(ou( , IneiS*)) xou; xoiouxou; xai iv xoi; xoiouxoi;
16 dvSpEiou? Xe'yeiv dxoicov cpaivExat. OuSc'va oSv xwv
xotouTidv dvSpEiov 6exe'ov tTvai. Tbv 6owv oSv dvSpsiov,
xal x(; 6 dvSpeto? oxehxeov.
(10)
'0<
aicXio? piv eIjteTv,
6 Sti (i.Y]8iv xwv icpocipr,u.E'vb>v dvSpEtot &v, dXXa Sta
xb vo(i(*>iv auxb stvai xaXdv, xat xouxo tcouuv xav irap5j
40 xt? xav (xi). OuSs S-)) itavxEXw? iJveu ndOoui; xa\ 6piA-f)c
e'YY^Y*'"'" ^
dv8p(a Sei Se xt,v Sppi-'iv Y-woOai iTto
Xoyou Sta xb xaXov. 'O Sj)) Sppiaiv Sti Xo'yov evexev
xou xaXou iiz\ xb xivSuveueiv, dipo6o; 5>v REpVxauxa,
o5xo< ivSpEio?, xal
^
dvSpia 7tspl xauxa.
(11) "AipoSo;
46 Si oi>y_ Sxav ouxw auyntiay xij) dvSpEi'w waxe SXtu<
^
tpo&tcOai.
'0
(xev yap xotouxo? oux dvopEio;,
^
^Xw;
u.t,6e'v 0x1 tpo&pdv oCxw (aev yip 6 X(8o; eit) xal xSXXa
ai]/Va avSpeta- dXXa Sei tpo6eTtr8ai [ae'v, u-tousveiv Se*
tl
Y*xp
3 u.*
1
) <po6ou|Xtvo? u-tou.e'vei,oux Sv tfrj dvSpsio;.
to (12)
Ext Se xai wtntJp E7ravw SiEtXdp.e8a , -TEpi tpoSouc;
xal xivStivou; ou -rctvxa? dXXi xob? dvatpsxixob; x^;
oudia;. "Exi Si oOS' iv xoj xuy^dvxt xai iravxl yjpowi,
dXX' v 5 ot ipdSoi xal ot xivSuvoi irXrjoiov eto(v. El
(1190,1191)
experientia didicerunt , in hnjosmodi loco , vel bujusmodl
tempore, vel rebus ita habeotibus, fieri non posse ut malum
subeant; et proinde qui base noverit.et ea de causa in-
gruentes hostes sustinuerit , non fortis. Nam si boram nihil
exstiterit , non toleraverlt.
(4} Proinde quos experientia
fortes reddit, ii fortes dicendi non sunt. Neque Socrates
recte aiebat , fortiludinem esse scienliam : quandoquidem
ex consuetudine scientia capiens experientiam, eflicitur
scientia. At ab experientia tplerantes, neque diciimis ne-
que dicturus sit quisquam fortes esse. Non igitur forU-
tudo fuerit scientia. (5) Rursus sunt fortes ab experien-
tite contrario. Nam qui ignari sunt eorum qua; impendent,
ii non timent propter inexperientiaro illam ; verum ne bi
quidem fortes sunt dicendi.
(6) Sunt porro qui fortes
propter perturbationes existimentur, velut amantes, aut
lymphalici. At ne hos quidem fortes dicere oportet : quan-
doqnidem si ah ipsis auferatur affectos, non ernnt amplius
fortes. Fortem siqnidem
,
perpetuo fortem esse oportet.
(7) Et proinde ne ferae quidem , ut sues , did fortes possunt,
quod quum icti dolorem senserint, ultum eant injuriam.
Non oportet vero qui sitTere fortis, eum ob perturbatio-
nem esse fortem. (8) Est vicissim fortitudo alia
,
quae civi-
lis exisjimatur : velut si qui civium pudore oflusi, tolerant,
pericula, atque inde ut fortes existimantur : quemadmodum,
vcrbi causa , Homerus Hectora dicentem inducit
,
Polydamaa vereor me carpat In agmine primus.
Ideo pugnandum esse existimat At ne hacc quidem di-
cenda fortitudo. In istorum enim singulis eadem congruet
definitio. Quo namque ablato non perdurat fortitudo, id
efflcere fortem non potest : ut si pudorem, per quern fortis
erat, abstulero , non jam erit fortis.
(9)
Sunt item et aliter
fortes existimati , ob spem bonique exspectationem. At ne
hos quidem dicere fortes possis : quandoquidem tales, ac in
talibus, fortes appellare, videtur alienum. Proinde in nullis
hnjusmodi fortitudo collocanda est. Qualis igitur etquis-
nam fortis sit existimandus, bine considerahdum. (10) At-
que, ut paucis absolvam, qui nulla jam supra dicta causa
fortis est, verum quod id honestum esse censeat , idque fa-
cial , seu aliqua , seu nulla oblata hierit occasio. Neque ta-
men prorsus circa perturbationem impulsumque gignitur
fortitudo. Oportet vera impetum bunc a ratione proficUci
,
honest! causa*. Qui igitur ratione ductus, bonesti causa, ad
pericula ruit intrepidus, is demum fortis est nensendus , et
in bis fortitudo consistit. (II) Intrepidus autem non est
quando ita accident forlt ut plane inaccessus sit sensui ti-
moris. Nee enim talis fortis, cul prorsus nihil est formido-
losmn. Ita namque etiam lapis et reliqua inauima fuerint
fortia. Verum oportet ut capax quidem sit hujus metuendi
affectus , sed toleret animo. Nam si nihil metuens toleret
,
neutiquam erit fortis. (12) Item (ut etiam paullo ante de
metu atque periculo disseruimus) non omne, sed quod es-
scotiam ipsara delere possit intelligimus. Neque item in
fortuito et quovis tempore, verum in quo et metnset peri-
Digitized by Google
()
MAGN. MORALIUM LIB. I. CAP. XXII. XXIII. [47
yap xt? xbv tit Se'xaxpv etcx; xtvouvov pvJ| cpoSetxat,
ouito) d.v8peio<* Ivioi yip Sappouot 5ti TO [xaxpav aTti-
yetv, av Si irXijafov
Y*
V6mal
>
4wo6v^9xou xu Sset.
"H [xev ouv dvSpi'a xal 6 avSpelo? xotouxo;.
cula pro|ie imminent. Nam si quis decimo post anno futu-
runi non metuerit periculum , is nondum est fortis. Sunt
enim, eo quod longe absint, fiducia pleni : qni si fuerint
proximi, moriantur metu. Haec igitur est fortitudo , et hie
fortis.
CAP. XXII.
6 2to^poovvj) S' isxl pteadxt)? axoXasi's; xal avataOi)-
crtac t? tspl xi<; jjoova?. "Eaxi yip
^
awippocuvT) xai
aitXuic drcaaa dperJ, IJi? 4) 8eXx(or) ,
'?) Si BeXxfoxi)
ffo
xoti BsXti'o-tou iaxiv, BAxwxov Si xij? uitepEoXrj?
xal tt;; ivSstat; xb uiuov xax' dpupo'xepa
fop
elm iJ/extoi,
10 xal x8' uitep6oXr,vxai xax'ivSetav. "flsxeeiirepxb ps'-
cjov BeXxtaxov, ^
aoxpposvvT) fu<rdxi]c xt? av eir) dxoXa-
oia? xai avaiadr
(
a{a(. Mevdxi)( ptiv ouv av eii) xouxtov.
(a) 'Eaxt oe j) ouxppoCTUvT) itepl T^Sova; xai Xonra;, ou ird-
va; oe ouoi xi? itepl irdvra. Ou yap ef xt( jjSexat OecopSv
is
YP
a
?V^
dvSptdvxa rj xi dEXXo xCv xotouxtov, xai S^ oSxo;
axoXaorov 6(/.oto*; Si ouSi itipi oxotJi; ouSi Ttepl daqpp-i-
oeco?, aXX'evfjSovac; xai? irepl ajpijv xai feuo-tv.
(3)
OuSi
Si| Tttpl xauxa? dvJ)p oto^ptov laxat 5 oS-cox; e/wv (Sate
u-t,5' 6tco u.t5;T(ov xotouxwv f,Sov(ov |xr,(lev ira'oj^tiv (6
jxev
30 yip xoioutoi; dvataOijxo?) , aXX' tJcV, 6 itdoywv xai
ff?)
d*fdptevoc, ware ei( &icp6oX^v auxuiv aitoXauwv navxa
xSXXa irotetaOai uaptpya , xai auxdv yt xbv j)8t| auxou
xoti xaXou svexsv xai \x^ dXXau irpdxxovxa tnospova.
(4) "Offxn yap xCv xotouxwv -fjSovtov xrj? &iKp6oXrj;
25 dmyexat
^
Slot tpdSov
^
St' aXXo xt xwv xotouxwv, ou
aakppwv. OuSs yap taXXa (Sia AeyojAev etvat actispova
4^<i> dvSpwicou, Sti xb pJ) ttvat iv auxoT? Xdyov, w b"o-
xtpid^ovxa xb xaXbv atpouVrat* icSea -jttp dpexj) xou
xaXou xai vtpb? xb xaXdv lorxw. "Hots eirj av f, ow-
30 ippoouvt) itepl ^Sovl< xai Xuna(, xai xauxa xi? iv Sip5j
xai Ysuoei ytvopievat.
Tempcrantia medietas est intemperantiae et stuporto
illius qui est ab omni sensu Toluptatis remotus. Nam tern-
perantia, ac prorsus virtus omnis, habitus est optimus.
At optimus habitus , option est. Optimum vero , inter ex-
cessum defectumque medium : quandoquidem utrumque
reddit vituperatione clignos , tarn id quod nimium quam id
quod parum. Proinde si optimum medium , et temperantia
inter intemperantiam et stuporem ilium est quaedam me-
dietas; horum itaque fuerit quaedam medietas.
(2) Tem-
perantia autem circa voluptates et aegrimonias versatur;
non tamen omnes et quae ex omni re capiantur. Neque
enim si quispiam picturaeaut statuae, vel liujusmodi alte-
rius oblectetur aspeclu, erit jam intemperans. Similiter
ne audiendo quidem , aut olfaciendo , sed in eis voluptati-
bus
,
quae in lactu sint , et gustu. (3) Neque vero vir tem-
perans talis erga eas ipsas erit, ut nullo omnino ullius earum
desiderio tangatur, (stupidus est, sensuque caret, si quis est
ejusmodi
,
) sed qui tangatur quidem , ac non iis teneatur
ita , ut supra modum iis indulgens omnia alia prae ipsis ne-
gligat , sed honesti neque ullius alius rei causa hlc quoque
agat
(4)
Nam quicumque. ah excessu talium volupta-
turn abstinuerit vel metus vel cujuspiam alterius rci causa
,
temperans non est. Neque enim cetera animalia
,
praeter
hominem , dicimus temperantia, quod ab ipsis ratio absit,
qua honestum examinent ac deligant. Omnis siqnidem vir-
tus, honesti est , et ad honestum tendit. Proinde erit tem-
perantia circa voluptates et aegrimonias, easque in tactu
gustuque progenitas.
CAP. XXIII.
'E^o'ixevov S' av sfrj xouxou \ytiv &7tJp itpaoT)xo?
,
n l<sxi xai iv xfeiv. "Eaxiv ouv ^
7tpadxr,? dvapttaov
dpYiXdxTjXO; xai <JopYT,ata{. Kai SXox; Si Soxouatv
35 al dpexal |xeadxy]xe( xivet civai. "Oxt J' eloi (xe90-
TJjxe;, xat outm? 5v xt; stTtof ei yap isxtv iv u.-
ffoxi)Tt xb BeXxtffxov, rj S' apEXT] ioxtv
*i
psXxiinri e?i?
,
ptXxtoxov
8*
ioxl xb pteaov,
^ ipex}) av eti) xb fxeaov.
(2)
ArjXov Se cVrat ptSXXov xat xa6' ixasxov oxonoustv.
4o'Eitst5y| yap iaxtv dpyiXo? 6 itavxi xai Ttavxto; xai iici
nXeiov dpYt^dptsvo;, xai ijisxxbj Ss 6 totouxo;* ouxe yap
itavxi SeT o'p'viCso'Oai oux' ln\ irafftv ouxe 7tavxoi<; xal
det, ouo' au icdXtv oBxw? e^eiv Set uoxe [xtjOevI u.Y)Se-
7toxt
'
xai yip ouxo; tjiexxo'? , dvaXY^xd? yt &v

(3)
iTtei
5 xotvuv xai xaxi r)jv SicepfioX^v <]/exxb; xai 6 xaxi xijv
eXXsnJ<iv, 6 pte'oo; av xouxwv eir) xai icpSo; xai iitat-
vexd;. Ouxe yap 6 iXXetittov xij
Spy5i otJxe 6 6iKp6dX-
Xtov inaivExd; , dXX' 6 ptesto; tfitr* irpb? xauxa , ouxo;
irpaoi;. Kai ^ 7tpadxi]; Si xouxwv xwv TtaOoiv (jieaovr,?
Oav etrj.
Demum eonsequens erit ut de raansuetudine dicamus,
et quid et in quibus sit. Mansueludo igitur est inter iracun-
diain et eumhabitum quo quisiraincendi nequit. Omnino
autem existimantur virtutes, medietates qua-darn esse.
Quod autem sint medietates, nine facile quis dixerit. Nam
si quod optimum , in medietale est collocatum , estque vir-
tus, habitus optimus, atque optimum est medium ; virtus
ergo sit medium, necesseest.
(2)
Quod sane evidentius sin-
gula considerantibus est. Nam quia iracundus est, qui
usquequaque et plurimum excandescit, qui quidem jure
vituperalur; (non enim decet usquequaque excandescere,
aut adversus omnes et omnia aut omnino ac semper : ne-
que contra ita habere ut in nulla re unquam : nam is quo-
que jure vituperatur, ut quire nulla movealur;) (3)quum
igitur tarn is qui in excessu
,
quam qui in defectu versa-
tur, sub reprehensionem cadat : qui horum medius fue-
rit ,
mansuetus ac laudabilis. Neque enim ab ira deficiens
neque item excedens in ipsa, laudabilis ; sed qui mediocriter
in his habet, is mansuetus : harumque perturbalionnm me*
dietas fuerit mansuetudo.
10.
Digitized by Google
148

HeiKON MErAAQN A, xS-x?. (nw;
CAP. XXIV.
'EXeuSeptorr,? S' ia-c\ ptmrrfi daomac xai aveXeu-
6eptac. "Earn Si irept vj^uaxa xa TOtauta ita6t|
*
$te
yap iutoTo; icrriv 6 dvaXtaxcov et? &
fi^i
Sic xat irXetw
cov Set xai ore (jlvj Set, t' aveXeuOepoc Ivavtiox; toutw
5 6 (i^i
avoXiuxoiv eU & Set xai Saa Set xai ore Set.
(i) 'ApupoTepot Si oStot 4*xto(. "Euti Si TOUTWV 6 (JISV
xat' IXXeuJ/tv, 6 Si xa8' 6itep6oXijv.
*0
Spa IXeu-
deptoc, liteiSr, Iotiv liratveTOf, u.s'oro; ti? av ef) toutiuv.
T(? o3v st(v
;
6 dvaXfocwv el; & Set xai Saa Set xai
10 foe Set.
Liberalitas autem est. inter prodigalitatem et avaritiam
medietas collocata. Versantur autem hujusmodi pertur-
bationes circa pecuniae. Prodigns namque est, qui, ubi
noil decet, impendit , et plura quam deceat, et quum mi-
nime decet. At avarus, ei contrarius, is est qui non im-
pendit ubi decet, et quantum decnerit, et quando decuerit.
(2) Utriquesub reprebensionem cadunt : alter quidem defi-
ciendo , alter vera excedendo. Liberalis ergo
,
quandoqui-
dem laudabilis est, medium inter bos tenet locum. Quis igi-
tur est? is qui ubi decet, et quantum decet, impendit.
CAP. XXV.
"E<m Si xai trj? aveXeu0epu>TT)TOC e'Stj ttXei'io
,
olov
xi'u.6ixd? Ttvaf xaXouuev xai xufAivoitpdrca? xai atffjr po-
xepSet? xai puxpoXdyou?. HavTef
8'
oStoi uitb tt|v
aveXsu9eptdTY)-ra irhtrouatv. . To fiiv yip xaxbv 7to-
15 XueiSf?, xb S' aYaObv (xovoeiSe?, otov f, piv tyt'eia airXouv,
^
Si vdaoc itoXuetSe?. 'Ojnaltm
^
(xiv ape-rii a7tXouv,
^ Si xaxta iroXuetSei;. JQavTe? jap ootot irepl
j^pifl-
(iata elot (Jiexxoi. (aj Hoxepov ouv tou IXeuOcpku xai
to xTi5aac8( iort xat to irapaoxeuaaao'Set ^p^jxaTa,
so ^ ou; ouSi yap aXXr,< apex?)? ou8e|xt3c. Outc yip tjjc
dvSpfa; iori to SnXairoujo'ai, dXX' oXXtj<;
, -zair^t Si
Xa6oueric toutoic 8p0tJo<; ^p^oacrOat- 6u.otci>( eVi ow^po-
<ruvi]c xai twv aXXuv
*
ouSi Si\ Tj; iXeuOepioTijToc,
<XX' tjStj pr,(MtTtaTtxrj;.
Sunt autem plures illiberalitatis sive avaritiae species t
sicuteorum, quos x((i6ixa<; ( sordidos
)
Grtcci appellant,
et xu|uvonpiora
(
cuminisectores ) el alaxpoxep&ic
(
tur-
pilucricupidos ) et |Hxpo>.6r<>u;
(
9"' >' minima* impen-
sas magni testiment ). Isti enim omnes illiberalitate com-
prebenduntur. Malum namque multiplex : at boni unica.
est ratio. Ut sanitas quidem simplex, sed multiformis,
morbus : ilidem virtus simplex, quum sit vUium multiforme.
Cuncti siquidem memorati, ob pecuniam sub vitupera-
tionem cadunt.
(2)
Utrumigitur liberalis est, acquirere
et pecuniam sibi comparare, an non? neque enim ulKus
alterius est virtutis. Nam neque fortitudinis est arma fa-
bricare, sed alterius : verum ipsius est accipere , eisque
recte uti. Idem de temperantia ceterisque dicendum.
Ergo nee liberalitatis est opes parare ; sed ejus potius quae
Xpiiurcitmxin ( an pecuniaria) dicitur.
CAP. XXVI.
'H Si (te
,
yaXoi|rtj)f_ia u>cadTr|( |*cv laxi ^auvo'triTOi;
xai uixpoij/u^iai; , ecm Si wept Ttu.r,v xai duu.(av, xai
7tepl Ttfxjjv ou rf)v irapa twv ttoXXwv dXXi tJ)v icapa
tmv O7cou5a(o)v, xai fxSXXov Si Si) icepl tutt)v. Oi
yap oirouSatot eiSdre; xai xpfoovre; dpOw? Ttji^souutv
so pouXnjueTai ouv u.5tXXov 6b tou o-uvet&OTO; a&T,cj> Sti
d^tbf iort Tiu-ri; TipSaOai. OuSi yip icepl irSerav ti-
(*V
larat, dXXi itepl tV peXTfffmiv, xai to tj.iov
OYaObv xai
&p/rfi
Tot^tv Iv^ov.
(2)
01 jxiv o3v eixaxa-
f
pdvrixoi Svre; xai yauXoi
,
[xeyaXwv S' a&rob; a^touvte;,
36 xat npbf toutoic Tt(jtSodat oio'pevot Setv, yauvoi
*
8<soi
Si eXarTo'vtiiv a&TOu< d^ioutriv
^
Rpotnjxov auToti;, [At
xpdijrt>j(0t.
(3)
'O dpa jxeao; toutmv IotIv
8 (*^Te
iXotTTOvo; Ti(i^c a&tbv diot ?
(
npoa-^xet
,
(x^Te u.et(ovo<
ii i\t6f iati, (i^Te wotOTj;- o5to S' iffrtv 6 (xeYaXd^ujro?.
40 "Qote S5)Xov Sn
^
fitYaXo^X1
'"
r
t8S0
'
T
'H
^^
X
auv'"
Tr,TO< xat {jttxpot|n>^(a(.
CAP.
MeyaXortpe'iteta S" l<rc\ yuaoTr^ (7aXaxo>ve(a xat
(xtxponpeneCac. *Eo-ti S'
$
[xeyaXoTrpEiteia Ttepl Sa-
itavai; a? Tto irperovTi
Y'TP^^at
icpoo^xei. "Oortt
6
[*.ev o3v SatcavS o5 u.i| Set, uaXdxtov, oTov et th io-riS
Iponiaxhi 6)$ av Yajxou? Tit fartuv, 6 toiouto? aaXaxuiv
Hagnanimitas est superbiee et demissionis aninif sire
pusillanimitatis medietas; et circa bonorem et ignominiam.
versatur : et bonorem quidem non a uiullis, sed a probis
attributom
,
qui ei prsecipue conveniat. Probi namque et
periti judices recte honorabunt. Honorari itaque se, qui
dignus honore fuerit, potius volet ab bis qui ipsum cogno-
verint. Neque enim de omni honore fuerit, sed optimo,
magnanimitas et circa bonorabile bonum et ordinem obli-
nens principatus.
(2)
Jure igiturdespecti et improbi, tuagnis
rebus se dignos opinantes, et hoc amplius honorem sibi
tribui postulantes, dicuntur elati vanive : qui vero sese
summittunt etmagis quam par est abjiciunt, pusillanimi.
(3) Horuro igitur medius est qui non se ita abjicit , ut minore
quam sit par honore relit honestari , neque rursum ma-
jore quam deceat, neque omni : is demum est magnani-
mus. Et proinde certum est, magnanimitatem esse inter
animum nimls elatum et nimis demissum , medietatem.
XXVII.
Magnificentia est inter ostentationeui et indecoram parci-
moniam medietas. Versatur autem magnificentia circa sum-
ptus, quos commodum bominem facere par est. Quicumque
igitur, ubi non expedit , sumptum facit, ostentator est : ut
si quis convivas qui symbolam contulerint , ita epulo acci-
Digitized by Google
\iim,iim)
6
Yap
aaXaxwv toioutoc icrriv, 6 ev
<p
(x^| Set xaip>
t'voetxvuu.evo; t^v fauTOu tunoptav. (a)
'0
Si [xixpo-
xprrf)<; 6 evavTio? toutu, Si o& Set |x9| (UYaXtuiK Sa-
icav>i<m,7| touto (xi| tcoiwv, ofov el< yauout
$
opr,Ytav
> Sairavuiv pJ| ilitoq aXX' ^vStw?- & TOiouTOf [xtxpoitptirr,?.
(3) 'H Si [itYaXoitpfireia xal aito tou (ivojAitoc
<f
avepa
sortv oua Toiau-nj otov Xiyofuv* sVel yap Iv tw xaipu
t icptitovft to (i y Ssov elvai , opOSc t?) (UYaXoirpe-
xeia Touvopa xertai. 'H pLtY*Xoirp6rcia dtp* av itr\
,
10 fcetSq jartv l7ttvtTr', jaj<jo't){ tk iXXttysw? xal &wep-
6oX?k ttj? nipt oairavac ta; irpoeijxouvac , t*v of? StT.
()
Etel Se',(<)< otovrat, xal 7tXii'ouc tuyala-Kpimvxi
,
txov fast |UY>Xonpeic>( t* i!6aSi<js, xal aXXat SJj
totautat (xeYaXoicpeitetai u.tTaipopaT<; Xt'yovTat, ou xu-
16 p(a>;- ou
Yp
** iv toutok; (iffXoirpeireia , aXX" Iv
of; tipqxatuv.
MAGN. MORALIUM LIB. I. CAP. XXVIII-XXX.' 149
pUt, e si nuptias faciat , is ostentator. Talis namqoe est
qui, quo tempore non expedit, suam indicat affloenliam.
(2) Huic contrarius est homo iodecore parous, qui ubi
oportet, magnifice non impendit, aut si id facere instituat,
puta nuptias celebrans aut sumptum cboro prasbens, id
non, ut decet, sed parce nimis faciei. Qui hujusmodi
fuerit, is Iodecore parcus appellatur. (S) At magnificentia
velex ipso nomine nobis potest, qualis sit, innotescere.
Opportnno namqoe tempore magnifice factum , recto ma-
gnificentia! noroen aasequetur. Magnificentia igitur fuerit
,
quandoquidem laudabilis, inter excessum defectumque
circa sumptus idoneos, qusedam medietas. (4) Sunt et
nonnullis plures magnificentia; existimatac : velut dicenti-
bus, Magnifice incedit; et hujusmodi alia: magnificentia;,
non propriae , sed a translatione nomen invenientes. Nee
cnim in illis magnificentia, sed in bis quae diximus.
CAP. XXVIII.
Ne'iuot? S' fori |<jo'tyi<; ipOovcpiac xal irr/aipexa~
x(ac au^orspai
fip
aZxai i|txTa( tlotv, 6 Si vector,
-
nxbt iitarmo'c. "Efftt S'
^
viynim wspl aYa8a,
0 a tUYXotvet 6rap-^ovta otva^tw 6vri, Xuiri) Tt?. Neu.t-
07)TUtb< o3v ltl TOl? toioutoi? XuiCY|TlXOC. Kal 6 ai-
to? y*
w^lv ouro? Xu7tT|atTat, av Ttva TS) xaxco?
irpartovxa ava;iov 6Vta. 'H jiiv o3v vep-eaic xal
6 ve|M<r>)Ttxb? tow? toiouto?* (s) 6 Si
ft
oSovspo? ivav-
4& two? toutw

airXSf
yP i
v t*
"> ti;
^
av ts
|*^|
tou
s3 wpaTTtiv, XunV,Tai. 'Ojiotto? touto) 6 int^atp^-
xaxoc ^o6r,fftai xaxSic icpaTTOVTi xal t&> a^iw xal T^i
dva^&p.
'0
8e y* vt(xeriToco< ou, aXXi piwot t({
erct TOUTtdv.
CAP.
3 2t(ivorr,;
3'
ttnlv au6aSt(a( avi (iioov ti xat apt-
cxciac, Iffrt Si ictpt t4 ivrcuet<;.
"0
T*
y^P
"8a-
8il?
towuto? i<mv oTo? p;T)8ivl tnv^iiv (AT,Ji SiaXt^-
vat, aXXa TOuvopa fotxev aitb tou Tpoicou xeiaOar
6
Y^p
au8a5n auToafirn ti? Iotiv, aitb tou autoc a&T^>
aptaxsiv.
(2)
'0
Si aptoxo? toiouto; oTo? Tcaffiv SptXitv
xal iravT& xal icavrax,?. OuSewpo? S^, touto>v iirai-
vt-RK, 6 Si y*
u.vb? ava jxj'uov toutcov $r litatvTO?'
our
y^P
^p'?
tvra?, aXXa itpb; tou< a^t'oui;
,
outs
npo? ou6tva , dXXi irpb< tou? auTOu? toutou;.
CAP.
to
Al5u{ S* iWi (*<tot>)? dvaioyuvTia? xal xaTairXr-
luai,
?oti Si irepl Tcpa$i? xal Xo'youi;. 'O u.iv
y^P
dva(<r/uvT0 loriv 6 iv itavTl xal irpo? itavTa? Xs'yojv
xal icpaTTtov a ?Tu^ev, 6 Si xaTaiteirXr)Y(uvo< 6 ^vavrio?
toutu, 6 iraVra xal itpb iwtvTa? euXaSoujjtevoc xal
, npSZtt xal elitsTv aitpaxTO?
y^P
*
'
t0,0"t(
X>

xaTaTtXijTToVsvoi;. (s) 'H Si aiSwc xal 6
a5Sr)u.wv
awrorr,? Tt? toutwv outs
y^P
Staxta xal iravTO*
, 6?
i avatr/uvTOi; , xal Ipei xal irpa!jt, outs u>; 6 xaTairX^j;,
Indignatio est invidentix et malevolentiae medietas;
ambee enim istso sub vituperationem cadunt : at indigna-
bumlus, laudabilis. Estautem indignatio ,quaedam aegrimo-
nia de bonis
,
qua; indigno alicui aliquo pacto evenerunt.
Indignabundus igitur, qui in liujusmodi tristatur
j idemque
rursus tristabitur, si quern viderit indigne malis afllictatum.
Atque indignatio et indignabundus, talis.
(2) Huic contra-
rius est invidens, quippe qui tristabitur semper, quum
quempiam sire dignum, sire indignum , bene agere viderit.
Cui similiter malevolus et ipse Ixtabitur, quod quis male
agat, sive dignua, sive iodignus sit. Sed indignabundus
non est ejusmodi, verum inter hos medius.
XXIX.
Gravitas , medium est inter nimiara de se opinionem , in-
deque natam perlinaciam , etnimium aliis place ndi obse-
quendique sludium : versatur autem in congressu homi-
num. Nam pertinax qui ita sibi placet, is est qui neminem
convenire velit, neminem alloqui , nomenque a suis mori-
bus invenit. Au6dSii enim Grajce dicitur, quasi avmiira
(
sibi ipti placena ) ; sibi siquidem uni obsequitur ac placet.
(2)
Delectator autem , talis , ut omnium velit habere con-
versationem , et oranino , et omnifariam. Horum neuter
laudabilis. At gravis, qui in medio istorum, laudabilis.
Nequeenim erga omnes, sed erga meritos; nee erga nemi-
nem ,
sed erga hos ipsos consuescit.
XXX.
Verecundia est inter impudentiam et stuporem medie-
tas, in actionibus colloquiisque constitute. Impudensest,
qui ubique et in omnes loquitur, et omnia agit utcumque
evenerint. At stupidus, seu attonitus, buic contrarius, et
cuncta et cunctos veritus, tarn agendo quam dicendo soller-
tine expers : talis est
,
qui in cunctis obstupescit. (2) At
verecundia et verecundus inter haec medium tenet locum :
nequeenim cuncta, et omnino (ut impudeus) et dicit et
agit : neque porro ( ut attonitus ) in omni et omnino trepi-
Digitized by Google
ISO *H9IKQN MEfAAQN A, X-XS.
(1133)
ev iravxl xat ira'vxw? euXaSr.Sr'ffsxai , dXX& irpdtilsi "al
pet it o7; Set xai & Set xal 8te SeI
dabit :Terum aget ille Ioqueturque ubi , et quae , et quando
expediat.
CAP. XXXI.
EuxpairsXt'a
8'
iaxl (isad-cr)? JSwixoXoyiai; xal dypoi-
xia<, fori 8s 7ttp\ x& axwppaTa. *0 te ykp 8wao-
6 \6/ot Iffriv 8 ircivxa xai itSv oldu.svo< SsTv uxwirxeiv,
8 xs dYpoixo?
("fa
oxw'tTetv (SouXdu-svo? [Sitv] pixs
axw?6ijvai, aXX' (SpyiCo'uEvo?.
(2) 'O
8'
euxpaitsXo?
dva [xsaov toutwv, 8 (x^te 7tavTa; xal 7tavTw< uxwtttwv
u^t* auxo; aypoixo? wv. "Eaxat
8*
8 suxpajrsXo? 8ittw?
10 ico>< Xeydfievo?

xai
y^P
8 ouvaatvo? a-xovj/ai Iuuemo?
,
xal 8; av Oitojxs^vT) <jx7rxdu.evo? , suxparcsXo?, xal
4| suxpaireXta xoiauxr).
Urbanitas est scurrflitatis et rusticitatis medietas; in
salibusque versatur. Scurra siquidem est, qui cuncta et
omnino incessendum esse existimat. Riisticus vero
,
qui
neque incessere vult, neque ipse dicterio peti, sed excan-
descit.
(2) Urbanus, qui inter hos medius, neque otnnes
neque omnino incessens, neque item ipse agrestis ac durns.
At erit duobns fere modis urbanus : nam et moderate inces-
sere percalluerit , et aliorum jaculationem tolerabit. Ita
nimirum urbanus, atque urbanitas.
CAP. XXXII.
4>tX(a
8*
taxi (xeaoV>]( xoXaxsta; xal fyOpac,
esti 8s
itipl itpdf?c xal Xoyou?. 'O uiv yap xdXa; sWiv
16 SirXstwTwv xpoarixdvTwv xal dvxo>v itpo(ni6ei;,88' arts-
yjjijxtxoj lyOpo? xal xwv vTrap^dvxwv vrepiaipwv. Ou-
8etepo o3v 8p8w; iiraivsTo'c lsxiv
(2)
8 SI <p(Xoc avl
fisVov toutwv ouTe ^ap ttXsiw twv fiirapjrdvTcov irpoo
-
-
8^t , out' faaivsim t4 prr) irpooTjxovTa, out' au 7ra-
*o Xtv IXaxTw iroi^ffst , ouxe iravxwc svavxiwasxai napa
to Soxouv aurw. X) [jiev ouv <piXo; toiouto?.
Amicilia est inter assentationem et inimicitiam medietas;
in actione sermoneque versatur. Assentator namque est,
qui plura quam sit par, adsintque cuipiam , ei tribuit. At
iufensus, inimicus, qui derogat etiam quae adsunt. Quo-
rum neuter jure laudari potest.
(2) Inter quos medius est
amicus : quippe qui ncc plura praesentibus cuiquam astruit,
nee
,
quae minime conveniat , laudaverit ; neque c contrario
imminuet, neque omnino adversabitur, praterquam ipse
existimet. Hujusmodi igitur est amicus.
CAP. XXXIII.
'AX*;0sia
8'
IotI u.sxau sipwveia; xal aXa^oveiac,
"EaTi SJ| icspl Xdyouc, ou iravxa; 8s'.
*0
uiv yap
aXafrov Idxtv 6 rcXeiw -ctov UTiapyo'vTMv a&Tw irpoffirotou-
25
jiEvo; slvat , T, EiSivott a a^| oTSsv 8
0'
Eip<ov ivavxfos
touxw, xal e'XoVui) wv OTcapyo'vTiov TrpotnroioujjiEvoi;
a6xcj> sTvai , xal & oTSs u.^j ipacrxwv, aXX' l7rixpuirrrf-
[uvoc to etSevai.
(2)
'O
8*
aXr](Wi; ouSmpov toutwv
irot^ffsi* ours yap irpooitoiiio-eTai ttXeiw twv 6irap-
u j^dvttrtv out' IXdcrrw , dXXa to 6irtp^ovra 'a&TW TauTa
cpi-iist xal tlvat xal etScvai. E? [<.ev o3v elolv aSTat
(Ipexal r,
fiyj
apETai, aXXo? av sir, Xoyo?" 6rt 8s fissd-
T))T5< e!oi twv eipTifxsvwv, 85jXov ot
y^P
xat
'
a"fa<
Jwvts; Izatvouvrat.
Veritas est inter dissimulationem et jactationem sive arro-
gantiam media
,
qua? in oratione versatur, sed non omni.
Gloriosus nimirum est, qui plura quam adsint, sibi arro-
gat, aut scire flngit quae non noveril. Huic contrarius dis-
simulator, pandora et minora esse sua simulaus
,
quaeque
novit , dilTitetur, occultatque quae cognoscit. (2) Neutram
horum faclt verus : neque enim plnra , neque pauciora
quam quae sibi affuerint , confinget, sed ea demum et esse
sibi et scire se dicet
,
quae teneat. Sint denique has ipsae
virtutes, an secus, alia merit consideratio. At quod medie-
tates sint jam memoratorum , hinc certurn est, quod qui ad
h.Tcvimnt, laudibus exornantur.
CAP. XXXIV.
35 Ilepl 8s ctxatoouvr,; Xoiitov av etr) sJireiv ti lort xat
iv Tiai xal TXtpX iroia. IlpioTOv jjlIv o3v si Xet6o((icv Tt
IffTt TO OtXaiOV, S5TJ 3i| 8tTTOV t8 8lX0(lOV, 5v TO (XEV
iffTi xaxa vdu.ov
(2)
81'xata
Yp f
aaiv sTvai a" 8 vdjxo?
icposTOTTei. 'O 8s vd(xo; xsXsust TavSpsia itpaTTStv
40 xat xa awspova , xal anXw; inavra Sua xaxa xa;
apSTii; Xs'YSTat. Sib xai
,
^ao-f , 8oxst
^
Sixatoouvrj
TeXsta xi; apsT^i sTvai* si
Yap
8t'xata u.sv Isriv & i vo'ao;
-/.sXsust itoietv, 8 8i vdfxo; ?k y.axa iraoa; aps-ci; ovxa
TpoaxaTXEt , 8 apa xoi? xaxa vdixov ejxjaevwv 8ixa(oi;
46 xsXs(c>); oitouSaToj ?axat , waxs 6 8(xaio? xal ij Sixato-
Consequitur utjam de justitia dicamus, quid sit, et in
quibus, et circa quae : si prius tamen quid sit justum sive
jus, exposuerimus. Est sane justum duplex : unum qui-
dem, ex lege. (2) Justa siquidem pcrbibent, quae lex ju-
bet. At lex fortitudinis et temperantiae opera nos edere
jubet, prorsusque cuncta, quae ex virtutibus ducunlur.
Et proinde justiliam, perfectam quandam esse virtulem
dicunt. Nam si justa sunt
,
quae lex facere prtescribit , lex
autem quae ex omnibus virtutibus sunt , mandat : qui igitur
iis quae ex lege justa suntobtemperat
,
perfectam nancisci-
tur probitatem. ProindeJustus, et justitia, virtus quaedam
Digitized by Google
(||I,II9I.) MAGN. MORALIUM LIB. I. CAP. XXXIV. I5i
uvr, xtldz ti? apfni law. (3)
8
Ev plv 8^ ti Sixaiov
tv t toutoi; iori xal icept rauta. 'AXXa pdjv ou
touto to St'xaiov uSs t}jv irept tsht Stxoioouvriv ^r,-
touuev. . Kocta [isv yip tauta t4 81'xata tori xa6'
xutbv ovra Sixaiov tTvai

6 yiip
w?P
i>)v xl & 4vJptToc
xal 8 ^YxpatTic xal auTOC xa6' iauTOv l<m toiouto?.
'AXXa to Sixaiov to Ttpb? ftspov dtXXo tou elptiuivou
xaxot vdixov 3ixa(ou ifftiv ou
Y^P
?0""v ^v T0<?
^P
?
Fteoov Sixat'oi; ouat xa9' autov elvai Sixaiov. Touto
10
8'
IctIv 8 5y]touusv St'xaiov xal TTjV 5ixaiosuvr]V Tr,v
irtpl TaoTa. (4) To Tofoov Sixaiov 2<iti to irpb; eteoov
ix; aitXw; elroTv to laov. Tb
Y&p
aSixov to avico'v
l<rtvr 6rv yip twv (xlv <XYa9wv t4 fAE(<0
butoT; ve-
uoxji, tuv 81 xaxJiv t& Aaoaova , aviaov tout' I<it(,
lb xal oStwc dSixEiv xal aStxeiaOai ofovrai. (5)
ArjXov
apa &TI eNmSy] jj eSix(a iv dviaom, ^
SixatoouvT) xal
tb di'xatov tv WttiTI auu.6oXa(o>v. "Qaxe SrjXov 8ti
f, 8ixaiocruvir) (AESOTYif ti? av etrj &irtp6oX?j? xal IXXei-
}eg* xal itoXXou xal SXfyou. (o) "O tc
y^P
aStxo?
SO tw ioiXEiv itXeiov ey^ei
,
xal 8 (xotxoujxEvoc; 81 tm aSi-
xttaOai IXartov tb 8e y (ae'o-ov toutmv St'xaiov eo-tiv.
Tb 8s pieuov feov, oSote to foov av itXeiovoc xal iXar-
-rovtx; eit) Sixaiov, xat Si'xaw? Se 6 to ioov j3ouXdu.EVO<;
eyeiv.
(7)
Tb Si
Y
e kv ^v iXaytdTon Sualv lyyivtrav
to apa Trpoc; Irtpov Tsov elvai ot'xaidv Ian, xal Slxaioc
6 TotouTO< av *tv|.
(8)
'Etcei ouv f, Sixaioauvri iv 8-
xafco xal tv fso) xal Ivyto-d-niTt, to usv Stxaiov fv Tt&i
XEYEtai Sixaiov, t8
8'
icov Ttolv fsov, to 8i (xioov tict
(<iaov, wo6' i) SixBtoauvT) xal to Sixaiov Icxat xal itpo'c
30
Tiva? xal ?v Tiaiv. (9) 'EtceI o3v l<rz\ to Sixaiov tsov,
'
xal to tw avaXoyov taov Sixaiov 5v ei). Tb
8'
civaXo-
Yov iv Tirtapoi YivcTai iXav^unot;

&?
y^P
to A itpcK
to B, to r itpbc to A
*
oTov avaXoYo'v esti tov Ta icoXXa
xextTjU-e'vov -reoXXa etacpeptiv, tov Se t4 8Xiyb xex-rins-
35 vov oXiYa naXtv 8(xo(co; tov jxev iroXXa nEROvijxdre
xoXXa XauSevEiv, tov Ss 6Xiya nsnovT]xo'Ta 3X(y
XaaGavEiv. 'fl?
8'
e/ei 8 nE7C0VT)Xb><; 7tpb< tov (ju-?) ire-
itovrjxoTa , o8tw toi icoXXa icpbt Ta dX^a

6?
8'
6 ittico-
vr,xid( itpbc t4 itoXXa
,
oStio; 8 u^| icEirovr|Xb); 7tpb< Ta
iO
8XiYa. (id) 'Eoixe 8e xal HXatoiv ty, dvxAOYia Tautr)
tou Sixatou y^p^oflat ev ttj IloXiTEta. 'O (xev
y^P
YcopY<^> fVh
oitov 7toit, 8
8'
olxoSo'(xo; oixi'av, 8
0"
t^avn)? ijxetTiov, 6 Ss oxuTOrdpioi; u7rdo7)pia. 'O (xsv
ouv YEoipYo; T(j> olxoSdpitj) oitov 8iS>oiv, 8
8'
oixoSd-
ti (to; Toi
y*
w
PY<?
olxfav

8u.o(<<>; 8s ot dfXXot icavTE?
o6toj; Iy_ouotv AVte t4 itap' a&TOtc dvrixaTaXXaTre-
oOat twv itapi -rot? d&Xon. (11) *Egti
8'
^
5va-
XoYia bCtti

6>i
yip 5
Y
e&>
PY<
T
?'
*t*o8b'jj)
,
outw?
8 olxoSduo; to> ftiopfb}' b.uotuu; tio oxutei, tw
:
u^avTt], toT? diXXois 7c5E<jiv ^ auT^J (SvaXoYfa itpb; aX-
Xr,Xoui; y^vetbi, xal axniytx
8*
^ aur}) dvaXoyfa t)jv
icoXtxeCav. "Oore to Sixaiov Tvai ?oixe to avaXoYov
tb
Y^p
Stxaiov auviy^et t&< noXtTEtac, to auto
8'
eWi
to Sixaiov t5 dvaXovov.
(12)
'Ettei Se 6 o!xood(io$
perfectaest. (3) Unum ilaque quoJdam justum in his.et
circa lisec. Verum enimvcro neque id justum , sive jus
,
neque earn quae circa ea versatur, justitiam quseriraus.
Secundum hxc justa fieri potest ut quis per sese Justus sit.
Nam teraperans , et fortis, et continens, per sese est ejus-
modi. Sed justum indagamus, quod ad alterum referlur,
aliud sane qnam quod dictum est ex lege justum. Nam non
est in iis quae adversus alteram justa sunt, per sese esse
juslum. Id nimirum est quod quicrimus justum , atque
cam quae circa hoc versatur justitiam. (4) Quod igitur in
alterum justum , ut paucis absolvam , hoc acquale est
:
nam injuslum uuequale. Quum enim bonorum majora
sibi adsciscunt, malorum vero minora aclmittunt, id inaa-
quale, et hoc modo injuria afliccre se alios, afficique ipsi
ab aliis homines pntantur.
(5) Non dubium igitur, quum
sit injuria in rebus inaequalibus
,
quin justitia et justum in
contractuum aequitate sive acqualitate collocetur. Proinde
cerium est
,
justitiam , medietalem quandam esse inter ex-
cessum atque defectum , et multum et paucum.
(6) Nam
et qui injuste agit, eo ipso quod injuste agit, plus habct
quam oporteat : et qui injuria afficitur, eo ipso quod inju-
riam patitur, minus : quod autem In horum medio est , id
justum est. Atqui medium aequale est : ergo asquale
,
plu-
ris et paucioris merit justum, justusque is qui aequale volet.
(7) Sed aequale in duobus saltern conlicitur : ergo in alterum
a-quum seu acquale esse
,
justum est : talis demum merit
Justus. (8) Quum igitur justitia , et in justo et in aequali
,
et in medietate
,
justum quidem in quibusdam dicatur
:
aequale vero
,
quibusdam aequale ; necnon medium, in qui-
busdam medium : erit justitia , et justum , erga quosdam et
in quibusdam. (9) Quohiam igitur jiJBliim , aequale est , et
quod proportione quadam respondet aequale , hoc justum
fuerit. Atqui proportionale in quattuor terminis minimum
perficitur. Nam quemadmodum A ad B, ita C ad D : sic
proportionale est , ut qui multa possideat , conferat multa :
ila qui pauca possideat, pauca confcrat. Rursus eodem
modo qui plurimum laboraverit, plurima capiat : qui vero
parum laboraverit, parum capiat. Ut autem laborans ad
non laborantem haboerit, ita plurima ad pauca t utvero
lalwrans ad plurima, ita non laborans ad pauca. (10) Visus
sane et in libris de Republics Plato uti cjusmodi de justo
proportione. Agricolaenim (inquit) cibum parat, aedifi-
cator verodomum; ut textor vestem, ita sutor calceum.
Agricola igitur aedificalori cibum suggerit, et aedificator
agricolae domum. Ita et eodem modo ceteri omnes ha-
bent, et perinde quae apud se
,
permutant in ea quae apud
alios, (tl) Est namque hujnsmocli proportio. Nam ut
agricola aedificatori , ita aedificator agricolae , similiterque
sulori , textori , atque aliis omnibus eadem invicem inter
ipsos est proportio, quae continet et tuetur totam rempubli-
cam : ut liceat nobis intelligere justum proportionale esse :
siquidem continet justum respublicas, idemque est justum,
quod proportionale. (12) At quoniam aedificator suo opere
Digitized by Google
153
it\efovo< |tov irotti to a6tou IpYov $ w< **l
3JV
fp^ov avtixataXXdtteaOai tS route! irpb? tbv oJxo-
Sdutov, dtv6' 6itoSTi(tat(i>v
8'
oux rjv otxtxv XaSetv, Ivtau6a
jJ5-r)
Evdatoav, o5 iravta tauta wvrprd io-tiv, apvupwv
5 itpoiayoptiiffavtE? vdixiarjAa, toutu /pTJaOai, xal t^jv
d^tav &cfftov ixaatou StSdvta; tr,v aXXatjiv icotetadat
icap' aXXr,X<i>v, xal toutipt^v iroXtttxV xoivwvtav oW-
veiv. (13)
'Eirel ouv to 8(xatdv eVrtv iv touton xal tot
tipi)uivot( SjMrpoaOev, t) nepl tauta Stxatoouvi) av efo)
10 t5j Kiei 8puj)v fyouua f"ta irpoatperews irepl tauta xal
it toutot<. 'Eon 8i Stxaiov xal tb aVtticeTrovOd; , ou
ptevtot
fe ok ot nuOafdpttot IXryov. 'Exetvot p.iv
yip $ovto 8(xatov slvat , 4 tt? iito(r,E , taut' avttita-
Oetv. (u) Tb St) totoutov oux eatt irpb; aVavta;.
16 Ou yap iatl Si'xatov oixen) irpb? IXeuOepov tautdv*
8 otxt'tY);
y^P
^av wata5i tbv IXcuOepov, oux ?(m St-
xatoc ivtiitXriYiivai , iXXa itoXXdxii;. Kal tb avttite-
icovdb; 8J 81'xatdv iativ it tw ivaXoYOV 6?
y^P
* ^Xeu-
0:po< fyst
Tvpo<; tbv SouXov tw peXttwv etvat , o&tw; tb
jo avttTroirjffai irpb? tb icoi^cai. 'Ojxo(w< 8e xal &eu-
8e'pa> 7tpb? iXeuflepov e*et. Ou
Yap
8(xawv, el ti tbv
6^9aX|xov ^e'xo^e ttvof, avtexxoitrjvat pdvov, aXXa
itXitova iraOitv, dxoXouOifaavta trj dvaXoyia
*
xal
Yap
3jps npdtepo; xal rjStxi)e'sv, dStxet Si xat aptpdtepa*
at Sate dvoXoyov xat ta aStxr'putta, xal tb dvttnaOeiv
irXei'w Sv eicoiYi(rt Sfxatdv eVttv.
(15) 'Eml Se tb 81-
xaiov 7toXXab>c Xe'YEtat , Stoptate'ov av efrj uitip icoiou
Stxafou eWv rj uxt'ij/t?. "Eoti 3J| Sfxatdv t, w<
<fa-
fftv, olxe'tTj 7cpb; Seoitdn)v xal ulS icpb? itattpa. To
30 S' Iv touTOif Sixaiov 6jxiovu[ioj<; av So^etcv Xe'YcaOat tS
icoXitixw Sixatb). 'Efftt
Yap
tb 81'xaiov uirsp oG isttv
fj <jx^i]/t? , tb noXttixov Stxatov. (ie) Touto
yP
pa-
Xwta Iffttv iv JffdtT,ti* xoivcovoi yitp ol itoXttaf tivjj,
xal jfpiotoi pouXovtat tivai itj tpuaet, tw Si tpdirw
K
{repot. Tw Se utoi 7tpb< itate'pa xal oixe'tr) Tcpb? 5e-
(nrdrriv oux av Sd^ttsv eivat Stxatov ouOev* oute yap t^>
itoSl tw M npb( lp. out:
tf,
X
et
?^ 1
bu.'w
4
8*
ouS'
ixacrvw twv ptopiuv. 'Qaauttaf av o3v Sd;etcv e/etv
xat 6 ulb? 7tpb{ itattpa

wTcep
Y^p
}p*?
s^" nu
40
natpb; 6 utd?, itXJ|v Stav ^JStj Aavj t^v tou ivSpb? ta
5tv xal
xwpi<j85i dir' autou, tdt' tJSt) Iv J<ro'tr)tt xal
8pu>tdtr|ti Istt tw jtatpi* oi Sk itoXttai xoioutoi ttvtc
iftsXouaiv etvat. (17)
'Q( &'
a8to>; ouS' oixc'tri 7tpb?
8effTtdtr,v ifftl Sfxaiov Stat t}|v aut^v altiav tou
y^P
i5
SeaTtdtou t( iutiv 6 olxe'trjc. 'AXX.a 8ij xal el eVttv
autw St'xaiov, tb olxovopuxbv Stxxiov itpb? autdv iattv.
Ou touto Si ye *,pteT; fotoupev, iXXa tb icoXttixdv ev
iadtr)ti
Yap
xat 8(ioto'tr,tt to noXttixov St'xatov fotxev
eTvat. (is) 'AXXa S^ tb uev ev avSpb? xal Yuvatxb<
jo
xotvwvta Stxatdv ^ottv
yY
u<
t0" 1to
^''
cuto Stxaiou*
Xetpov piiv yap
^ y
uv
^i
t0" dv8pd , dXX' oixetdtepov,
xat nextjret !adtr|tdt iro> ptSXXov, 810'ti
IyY
u^ t
^<
1t0
"
Xttixri? xoivwvfa? 8 pt'o( aitwv, wate xal tb 8txatov tb
Yvatxl icpbj otvSpa (jtaXtsta ito>? ^8t) twv aXXwv ico-
*
H9IKQN MErAAUN A, XS. (im.)
plurajmeretur, quam eo quod sotor pnestat, difficile quo-
que erat, ut sedificator cum sutore faceret permutatio-
nem ; neque enim pro calceis par nierit domum capere : Ule
jam instituerunt, quo btec omnia venalia sint , argento ntl,
quod mimisma vocant : ut pro sestimatione et pretio cujusu
libet fiat inter ipsos invicem contrahentes permutatio
,
qua: civilem commnnicationem contineat. (13) Quum
igitunn his, et quseproxime dicta sunt, justnm sit, erit
justitia qute circa haec et in his consistit, cum delectu ex
habito impukum nacla. Est vera etiam talio jus : non
tamen , ut aiebant Pythagorici ; rati namque illi sunt, justum
esse, ubi qua; quis efTecisset, eadem essent talionis vice
ferenda : (U) quod erga omnes non potest eo modo fieri.
Neque enim justum, eadem serrum cum ingenuo ferre :
quandoquidem si servus ingenuum ceciderit
,
justum non
est ex altera parte tantum casdi, sed impensius : nam el
ipsa talio
,
jus est proportione constans. Nam quemadmo-
dum ingenuns adversus serrum babet, eo longe praestan-
tior, eadem ratione et proportione rependendum est
,
quod
alter fecerit prior. Itidem etiam ingenuo adversusingenuura
res babebit. Nee enim justum est, ut qui oculum eruerit , ei
tantum talionis poena infligatur, sed multo plura ferat
,
pro-
portion is cousecutione : quandoquidem et ccepit prior, et
aflecit injuria. Alqui utrimque illata injuria est : et proinde
proportionate est, ut etiam injuria: ratio habeatur, atque
plura ferat quam fecerit : idque justi exigit ratio. (15) Ve-
rum quoniam multis modisjustum, vel jus, dicitur, delinien-
dum fuerit de quonam demum justo sit nobis disceptalio.
Est nimirum , ut perhibent, aliquod justum servo adversus
dominum, et Alio adversus patrem. In quibus quod obtinet
justum, aequivoco nomine justum civile diet videbatur.
Est namquejustum de quo nunc loquimur, civile justum.
(16) Id propemodum in ipsa aequalitale positum. Cives
enim communionem quandam inter se babent , et nalura
quidem consimiles esse volunt , divers! vero more. At filio
erga patrem, et servo erga dominum, jus ullum non esse
videbitur : neqne enim pedi adversum me, neque manui,
neque itidem alicui membro. Similiter igitor habere videbi-
tur et filius erga patrem : nam veluti membram patris est
filius, nisi jam virileminduerit tetatem, qua ab ipso separe-
tur; tunc enim in similitudine et xqualitate est patri : sed
civibushujusmodi esse licet. (17) Eadem de causa ne servo
quidem erga dominum est justum : domini namque quiddam
est servus. Celeron) si modo ei justum sit aliquod, id justum
erga ipsum fuerit domeslicum
,
quod in prsesentia mlnime
indagamus, sed civile : siquidem in similitudine et aquali-
tate civile justum apparet esse positum. (18) Pneterea , in
mulieris et viri oommonicatione, justum est fere idem quod
ci vile justum : deterius namqueest niulier vi ro, sed quiddam
magis conjunctum, et quodammodo niagis squalitatis parti-
ceps : proinde ipsorum vita ad societatem civilem proximo
accedit. Qnare justum etiam mulieri erga virum
,
prxci-
Digitized by Google
(I!M,US&)
Xmxo'v iwv. (re) 'Eitei o3v fori Sixatov to v .iroXt-
Ttxi) xoivoma v,
^
Sixaioouvri xal 6 Stxaio wtpl to
TCoXlTtxbv StXalOV fatal. TSv 81 Sixauov fatl ta (*iv
yuan, xi Se vo'fxw. Aei
6"
ouxb>( uiroXa|x6'aveiv (i/Jl
ox; (i7j8Trot 5v jieTaittadvxa

xal ykp ta <puoet ovta
u.TaXa(xSavou<n (teTaSoXijc
() XeYO>
8'
olov el ttj
aptOTCpS (AsXexoifjuv iravre? atl fSaXXetv, Ytvot'|As6' av
aptpiSe^ioi

XX& yuaei ye apto-xepa faxt, xal xa Set&
ouSsv ^rcov <puarei ffeXxfto faxl -cffi
apioxepa
-
?,
xav
^ navta itouoficv x9j aptmrtpoE xaOairep ttj SefctSf. OuS'
8rt (MTaict'irtouat , Sti tout' oux fan <put

XX' et w?
liA to iroXu xal tov 3tXt(a> j^povov ourto Siajxt'vei f| apt-
OTCpaousot apiaxepi xa't r) Seta 5E;ta, xouxosput faxtv.
(si) 'QaauTbK eVt ruv tpuoet Sixotuov
,
jxVj
,
ii iMta-
i 6aXXet Sia tt|v {jprnpav
XR
9'^ ^ T0"T
'
oux ^att
Sixatov tpuusi , aXX' fatty. Tb
Y^p
<!>C
t *b foXo
Staptvov, touto tpucret Stxaiov itpofave<. *0
Y&p
v
i,fui( OwjuOa xal vo(xou>[Aev, touto xal (Vet Sixatov
tj8t| xal xaXou|uv xaTa vo'ftov SCxatov. BAxiov ouv
*> Stxaiov to xaxi <pusiv too xaTa vo'(*.ov. 'AXX' 8 ]-
Toupev, Sixaidv {art iroXtxixdv. Tb Se aoXmxo'v itm
to vo[x.w , ou to (puiEi. (m) Tb
8'
aSixov xal to aSi-
xTjjjia 8deiev av elvat oBtto taoTOv, oux faxt 8t* to jmv
yap aStxdv fart to w\u$ wpi<J[Aivov, oTov to irapaxaTa-
Or|Xi)v aurocrrspvjoai dtSixdv fartv, Tb
8'
a8txrj|xa faTt Tb
4J8i) dStxtdf TtnpS^at. 'OjjkhwcSs to Stxaiov xal to St-
xatoirpa-pfijAaov Tautov to jjiv yip Stxaiov xb xiT) vojjuo
&pia;uvov, tb 8e StxatoicpaYr,[ia to xi Stxaia.itpoEtTeiv.
(ts) llott ouv to Sixatov, xal note ou ;
'&<; ivkut (xiv
to tlmtv, Sxav itparn) xata icpoaipsotv xal Ixouoiw? (to
8'
ixouatwc S ^v, etpr|tat Iv toi< ivivut ?,|Mvj,xal 5xav
ti8b> xalSv xal o) xal oS lv(xa,o&T(0( Stxaiov irpofrrci.
'Ojioiwc xal &crauTu; xal 6 JStxoc e'exat 6 ei8w xal
8v xal w xal o5 Ivexa. 'Oxav 8i ^6ev toutojv tlS&n
itpa5) xt aStxov, di$ixo; (tlv oox fartv, <5xoy^|? 81

tt
^ap otoacvof tov TroXtjjiiov d7toxxeivetv tov 7taxpa
dKtxTEiveiv, aSixov (tev Tt eirpatv, aSixct jiivxot ou-
6eva, axuvjEi 8s.
(24)
"fioxe ouv to y.)\ aStxeiv xa aStxa
icpaxrovTa 2v tw oyvoeiv laxl touto, 8 xal jxtxpbv
40 iitavio XeY<vo , Sxav |x^| slSwc
y-ty'
Sv pXanrct (xvjd*
5 (itjO' o3 fvixtv. 'AXX'
jSSyi
xal r}|v avvotav Stopt-
erc'ov ioTt , it5? av Yivo|xevT|i; x?;? avvota; , 8v fSXaitxtt,
oux diStx^mi.
(45)
*Exo) S-i) o'uro? 6 Siopiajjid?

tfxav
(iiv
Y^p
^1 aYvota atx(a ?j xou irpa^af tt , ou Ixuv
46 touto icaecmi, Sore oux ^Sixet* orav SJ tijc avvoiat
auxb

attto? , xal itpaTxi) ti xaxa -ri|v
iY
voiav
^<
auxb? aixid? ioxiv, o3xo<; ^St\ dStxc?
,
xal Sixa(bX afxio?
6 toiouto? xXrjOrioeTat. OTov iitl twv (uduovruv ot
Yap
(uduovTt; xal itpa^avT^ tt xaxbv jStxouotv x^{
W
Y^P
&Y*oi*s aoTOt tlotv afttot IE?}v Yap
aoToT(
(*^
itt-
veiv toctouxov Sot' aYvoifaavTaj TU7trtv tbv itaT^pa.
(6; 'OpottiK W xwv aXXuv aYvotwv Sarai (jiev Ytvovtat
Si' auxouc, ot xaxa TauTac aStxouvxc; aStxot* wv Si [x^j
autot etatv atxtot, dXX' f, dEvvota xaxctvot; lottv aixta
MAGN. M0RAL1UM LIB. I. CAP. XXXIV. 163
puura quodammodo jam pne ceteris civile est. (19) Quo-
niara Igitur justum est id quod in civili commaoicatione po-
6itum est : tarn justitia quarn Justus, circa civile justum erit.
Sed justorum qtuedam natura
,
quaedam lege sunt. Verum
arbitrari ita oportet, ne putemus nunquam ea inter se mu-
tari : denim quae natura sunt, sane etiam mutationem sub-
eunt : (20) ut, inquam , si jaculari omnes semper sinistra
annitamur, tandem sinistra manu seque ac dextra utemur.
Atqui a natura sinistra est : sed dextera nibilominus natura
potiora sunt sinistris, tametsi cuncta sinistra, sicut et
dextra, faciamus. Neque ideo quod mutari haec queanl,
ob hoc a natura non sunt : verum si utpluriinum diutiusque
ita permaneant, ut sinistra sit sinistra, et dextra dextra
,
hoc a natura esse censendum est. (21) Idem obtinet in Us
quae a natura sunt justa, si nostra usu imiuutentur : non
ob hoc a natura justa non fuerint, imo equidem fuerint.
Nam quod utplurimum perdurat, id propalam justum a na-
tura est. Quod vero nos constituamus, legeque sciscamus,
id certe justum jam, atque etiam ex lege justum nuncupa-
mus. Praestat igitur justum quod a natura est , illi quod ex
lege. Ceterum quod indagamus justum, civile est : atqui
civile, non nature, sed lege est. (22) Porro injustum, et
injuria sive injuste factum, videri possint idem esse : non
sunt tainen. Siquidem quid injustum sit, lege definitur :
veluti deposito quendam /raudare, injustum est : at injuria,
nbi injuste aliquid perpetratur. Ilidem porro justum , ac
justum facinus, non est idem : nam justum lege definitum
est, quum sit justum facinus facere justa.
(23) Quando igitur
justum, et quando non? Nempe (ul paucis absolvam)
quum dedita opera etspontequisperegerit, (quidsponte
sit, paullo ante a nobis dictum est,) et quando sciverit, et
in quem, et cut, et qua de causa, turn justa peragit. Itidem
adsimiliter erit etiam injustus, qui sciverit et in quem , et
cui, et cujus causa deliquerit. At quum horum nihil
sciens, injusti tamen quippiam commiserit, turn ille injustus
non est, sed infortunatus. Nam si patrem Occident, se
bostem ratusoccidere, injustum quidem commisit aliquid,
et quum neminem affecerit injuria , egit tamen infeliciter.
(24)
Ergo non afBcere injuria, ubl injusta peragantur, id
est in ignorando positum, quodet'paullo ante disserulmus
:
quum non sciat quemnam offenderit, neque cui , neque qua
de causa. At definienda quoque videlurignorantia, quonam
pacto'quis per ignorantiam quem lacdit, non afliciet injuria.
(25) Sit nimirum haec deflnitio : Quandocumque perpetrandi
aliquid causa fuerit ignorantia, id non fitsponte; ut proinde
non afficit injuria. Verum quando ipse suae causa fuerit
ignorantiae, perpetraritque quippiam ex ignorantia, cujus
ipse exstiterit causa, is plane jam afficit injuria, ac ejusmodi
jure criminis arguetur : velut in ebriis evenit. Vino namque
mersi , si quid mali perpetrarint, sine controversia afferunt
injuriam : quandoquidem ipsi sibi ejus ignorantiae causa
exstiterunt. In ipsis enim fuit, ne tantum biberent, ut igno-
rantes cacderent patrem. (26) Idem in ceteris est ignorantiis,
quiic ex ipsis gignuntur facienlibus, ut qui per ipsasinferant
injuriam , sint injusti. Quorum autem non ipsi sunt causa,
Digitized by Google
1*4
II01KQN MEL'AAQN A, IS. (llB5,IIM)
toi? 7tpa|a<rt tou irpof;at, oux iStxot. "E<m S' 7) ToiautT)
a^ota t) (jufftXTi, ofov t1 rcatSta iyvooUvza touc TtaTS-
pa< tutctouo-iv, XX' t) ev toutoi? aYvoia tpuatxr) ouaa 06
frotei 01a t9iv TcpS;iv TaUTT|V t& TtatSta XtYCu6ai JStxa-
6 7)
Y^P ^T
vota W* wu itpotretv xatixa , Tj;
8'
iyvoizt
oux outi atria
1
Sib ou5* ctSixa Xt'YOVTat. (47)
'Viclp
SI Sr) T0" a8ixeia8ai tcm<; ttotepov ixdvta I'o'tiv iSt-
xeiaOat 4) ou ; St'xata |tlv
y*P
x*l aStxa irparcoixev
{xovtc;, d5txouu.s6a 81 ouxe'ti Ixovte;* tb
Y"p
xoXd-
10 ea6at cpsuyopiev, Stars SrjXov 6rt oux av dSixo(u.c6a
ixOVTE?. OuStl<
Y^P
^X<",V PXaTCTEsOal UlTOU.s'vEt
*
TO
Yp
dSixetaOai (SX^-rraoOaf eVtiv.
(28)
Nat, aXX' t?ot
Ttve? ot 8eov butou; to icov
X
S,V Tapavwpouaf tktiv,
Sots l to fffov lyetv .t)v oixatov, to S' IfXartov tftvi
15 aSixsiaOoci e'ottiv, eXaxrov 81 ixwv tyrit , exwv apa
,
^t)-
civ, aotxeitat. 'AXX* ivxeuttev StjXov ndXtv Sti
ofy
ixo')V. IlavTEc
Y^P
t ^Xartov Xa(x6avovT? dvTtxa-
TaXXetTTOvTai ?j Ttu.f,v 4\ litaivov 4\ Soav ?) tptXtav
4\ d7Xo ti twv toioutuv 6
8'
ivTixaTaXXa-rrdijuvo? Tl
w dv8' 06 irpofeTOtt, ouxe'ti dSixetTai- (I 81 |*r| doixEiTai,
OuSl Ixwv apa. (w) "ti TcdXtv of to Xarrov Xau.6d-
vov-ec xat d8ixouu.evot
f
^
oux T<jov Xau.6dvou<rtv, olrot
xaXXcmt^ovxai xai atpvuvovxat Itcl toi? toioutok, 6ti
<paatv e^o'v u.ot taav Xau.6dvetv oux IXduCavov, dXXa
S6 mxprjxa tw TCpeaoVsrlpb)
$ tw <p(X<;>. A8ixouu.svoc
&{ -(t ouSst< osixvuvetai. El
8'
STtl toi; d8tx^(xaiii [x-Jj
omvuvovrat , licl 81 toutoi< CEuvuvovTat , 8Xuk ofix ftv
aoixotvTO oCto>? XTTouu-.evot. El Si |a^ dSixouv-
Tai, ou8' av lxdvTe< dStxoTvTO. (3) Ilpb? Sr\ TauTa
30 xai tout toioutou* Xoyou? 6 iiA toti dxpTou; Xoyo?
ivavrtouTat

6
yP
axparric pXatcTtt autb? auxbv t
^auXa irparciov, xat Ixwv
y Tauia itparrei
,
pXaTtrti
dtpa auTo; a&tbv eiSwc , wa9' lxo>v autb( otp' a&TOu a8t-
xtiTat. 'AXX' vTau6a 6 Siopmab? irpooTtOei; xuXuoct
u tov Xoyov toutov. 'Effrt 81 6 Siopto-u.b; ouroc, to (xt)-
Se'va pouXe<r6ai dSixcivOai. 'O 3e
ft
dxpari]? pouXrf-
(mvo? irpctTTii Ta xaTa
tV
dxpasi'av, wots auTo?
&tov aSixsi

PouXeTai apa Ta cpauXa irpaTTStv outm.
AXX' ouSelf ^ouXeTai aStxeivOat, wot' ou8' 6 dxpat-J;?
u auTb? a&TOv txwv dSixotr). (si) 'AXX' fson tVrauSa
TtaXtv aTtopr,OTiev av t<?, apa
ft
IvSiyexai butov aurbv
a$txcTv ; 2x ia6v
5->i
toj dxpatou; oxoTCJuut'vti) ^otxcv
IvJtyso-Oat. Kal itaXiv oCtio;

e!
y^P
^ votxo; TtpaT-
Ttiv Tarret , Tautd eari oixata , & (x-j) jcpaTTtov Tauta
46 aStxEt
*
xat ei Tcpo; 8v xeXeusi irpatTEtv, irpb? toutov
Cl pfj) ItpctTTEt, TOUTOV dStXtT' 6 81 VOU.0; xeXeUCt
<rw^>pova eTvat, ootrtav XEXTrjcrOoet, aupiaTO; ^iriaeXst-
aOat, xai TaXXa Ta Totauta* 6 apa TauTa jjl-Jj irpotTTtov
dStxEt atiTo'v cl{ o&Oeva
Y^p
dtXXov twv toioutuv d8t-
M)
xt|u.otT(i>v 7) ivaiiopdE iVriv.
(32)
AXXa u.Vj icort rauTa
oox aXr,6j ^v, 068' iv8^y_$Tai butov dStxetv a&Tov. Tbv
Yap
aurbv oux ivSfytTat xaTa tov auxbv ypovov icXeiov
l/stv xat JXarrov, oi8' IxdvTa Suta xai dxovTa* dXXa (x-^v
8 dStxwv,
?J
dStxct, itXeTov ijtm, 8
8'
d6txou,uevo;,
^
d8t-
sed ignorantia sola , ut delinqnant , neuliquam Injtisli. Est
enimvero ejusmodi ignorantia naturalis, velut nescii infan-
tes, patres ctedunt. Haecnimirnm naturalis inscientia non
Tacit utab hac actione infantes dicantur injusti. Ipsa siqui-
dem haeclaciendi causa est inscientia. Neque ipsi suae sunt
causa inscientia; ; ideo nee injusti dicuntur. (27) Veruin de
deferenda injuria quid dicemus? utrum qui afficit injuria,
sponte afflcitur, an non? Justa namque, et injusta , sponte
agimus : at non sponte afflcimur injuria. Cmciatus siqni-
dem devitamus : et proinde non dubium quin non sponte
afficiamur injuria, quoniam ultro nemo offendi sufferat.
Nam aflici injuria, nonne est offendi? (28) Estita. At sunt
quibus licuit squale assequi , sed id aliis concedunt. Quod
si a-quale consequi
,
justum fuit; et minus habere , injuria
affici ; sponteque minus babet : sponte ergo , ait
,
quis affl-
citur injuria. Verum manifestum bine quoque est quod
nemo sponte laeditur. Nam cuncti
,
qui sponte minus con-
sequuntur, illius vice nanciscuntur aut honorem, aut lau-
dem, autgloriam, ant amicitiam, aut aiiud quid id genus.
Verum qui in vicem ejus quod dimisit aliquid recepit , b
neutiquam afficilur injuria. Qnodsi injuria non afflcitur,
ne sponte quidem ergo. (29) Rursus qui minus assequuntur,
et quatenus aequale non accipiunt, affecti injuria, iidem sese
jactant ostentantque bac de causa, quod dicunt , ^Equale
miiii capere licuit , at nolui : cessi equidem seniori aut
amico. Atqui aflectus injuria , nemo id sibi laudi ducit
neque jactat se ideo. Quodsi in acceptis injuriis nulla gloria-
tio est, at propter ista ill! gloriari solent, prorsus necesse
est ut qui hoc modo minus acceperint, nulla injuria fuerint
affecti. Quodsi injuria; non subjiciuntur, ne sponte quidem
afiiciuntur injuria. (30) Interim hujusmodi orationi adver-
sari videtur quod lit in incontinentibus : quandoquidem
incontinens, nequiter agendo, se ipse offendit , idque sponte
facit : consullo igitur sese ipse lacdit : proinde sponte ipse
a sese afflcitur injuria. Verum hie deflnitio proposlta banc
praepedict rationem. Est autem delinitio, Neminem Telle
affici injuria. At incontinens, volens incontinenter agit :
proinde ipse se afficit injuria ; vull ergo mala sibi infligere.
Atqui Tult nemo affici injuria : proinde ne incontinens qui-
dem sese sponte affecerit injuria. (31) Celerum hincfor-
tassis ambigat quispiam , numquid accidat ut sibi qniaquam
ipse inferat injuriam. In incontinentem quidem injecta
consideratione videalur contingere. Rursus in hunc modum
ratiocinemur : si quo; agenda lex jubet , ea sunt justa
;
qui
non agit ea, injuste facit. At si, erga quern agendum jtibeat,
neutiquam erga eundem id egerit , ipsum afficit injuria.
Lex vero temperantem esse jubet , rem suam tucri , corpus
curare , ac id genus alia. Qui ergo haec non peragit , se
afficit injuria : quandoquidem erga alium neminem, fit
talium affeclio injuriarum. (32)
Sed videndum ne hire
parum vera sint , ut contingat se quempiain afflcere injuria,
Contingere enim qui potest, ut eodem tempore plus quis.
piam babeat.et minus; utsimul sponte, etinvitusagatquic-
quam? Siquidem qui afficit injuria, quatenus afficit, plus
admittit : injuria affectus, quatenus afflcitur, minus.
Digitized by Google
(")
MAGN. MORALIUM LIB. I. CAP. XXXV.
155
xeixat, fXaxxov el apa auxb; a&xbv aSixeT, IvSiyjxai
tov auxbv xaxi tbv auxbv Y_pdvov xal nXeiov lyeiv xal
IXaxxov. 'AXX& toot' dSuvaxov oux dtpa evSe'j^exat
aurcv auxbv aSixeiv.
(33) "Eti 6 (lev aotxtov ixwv
6 dSixtT, 6 &k aStxouusvoc ixwv dSixetxai, urns et ivSe-
X'Tai auxbv auxov aSixetv, IvSiyovz av S(ia xai axou-
otbK xal exouaiw; icparrttv n. Touto 8 aouvaxov
oux apa ouo' ouxwc ivSeytxot auxbv auxbv aStxetv.
(3*)
"Ext et xi? Xau.6avot ex twv xaxa (Ae'poc aoixr),aa-
10 tojv. 'ASixouat
Yap
iravxe? ijxot icapaxaxa8^xi)v aico-
orepouvre? v} [xoiy^euovxe? y| xXiTrxovxe?
^
xi aXXo xwv
xaxa uipo? d8tx7)uaxMv rcotouvxec ouSel? Se ito'nroxe
auxb? auxbv napaxaxaOijxY)v aire5xepr,tsv, ouo" e"u.oi-
X*je
Tr,v a&xou yuvatxa, 068'
exXe^ev auxb? xi auxou,
16 wort el to u.ev aStxeiv iv toIc toioutok eVrf , toutwv
8e [at,8ev evSe/jxat irpb? a&xbv iroteiv, oux av evSfyotxo
K&xbv aStxEtv.
(36)
El Si fAiij, ou xd ye itoXtTixbv &&l~
xr,ua, iXXi xb olxovouuxdv
<j
yip
'{"'X^
e^
?
wXelw (
[iEpiouevY] iyet xt a&xrje xb uiv /etpov xb Se (SIXtiov,
8 wot' et xt iyylyvexat xwv ev
<|<U7J
<J8iXT]U.a, xwv
(Upwv esxl irpb; dEXXrjXa . To oixovou-txbv yap iS(Kr,u.a
SietXdueOa xw ewl to
X"P
ov xai (^Xxtov, w? y(veff8at
icpb auxbv aStxov xal Stxaiov. Ou touto
8'
rju.it?
eitio'xoTtouu.eOa , dXXa xb itoXixixdv.
(36) "flax' iv toTc
toioutoi? iStx^fxao-tv ev of? r,u.et<; ^Tou^ev, oux evSe-
j^eTai auxbv a&TOv dStxtTv. Ddxcpoc Si toxXiv aSixeT,
xal ev iroTs'pw icx\ to dtSixr
u
ua , it xtj> aSt'xwc Sxwuv
i^ovxt t) xw xpi'vavxi xa\ tw aitovetu.avxi, &<snep ev
xoi? jvwo-iv; xai yap 6 Xa6wv xbv tpoi'vtxa rapi xou
to ifeo-xwxoc xal xauxa xp(vavxo; oux a8tx;T, xiv aSixw;
auxoi (iitoooOij* aXX' ^Si) 6 xpi'va? xaxto? xai 8ou<,
ooxo; aSixei. Kal ouxo? e'a-xt \tlv
^
iBixii, 0x1 Se
^
oux aoixet
-
?j u.iv yap xb
x?i
aXr,6!ia xal xij ipusei
8v Si'xatov (jt^| Ixpivs, xauxrj uev aStxet,
^
Si xb a&xw
16 Soxouv elvat Stxaiov, oux aStxeT.
CAP.
EiteiSri S" 6icip twv apexwv etpnixat , xat xi've? eiot
xa\ ^v xfut xal itepl itota, xal itept lxa<rxy)<; auxtTjv,
8rt el itpdtTTOjjxev xot4 tov Sp8bv Xdyov xb {Js'Xxwxov
,
to jtlv oSxw; eimiv , xb xaxi xbv dp8bv Xdyov Ttpaxxeiv,
w ?(iOidv eVctv wtnxep av el xt< eijtoi 8x1 uyt'eta apiax' av
yevoixo , et xi? xi uyietva itpoo-fpepoixo . Tb Si xoiouxov
dioa^ei' iXX' Ipet (xoi, xi itoia Siasa^yjoov uyiEtva
eo-Tiv.
(j)
OSxco xai bs\ touXo'you, xt loxiv 6 Xdyo?
xal x(? 6 8p6b( Xdyot; 'Avavxaiov taw? eoxl itpwxov
46
I
UV, ^v m b \6yO{ lyyivixoii, &7tip xouxou SteXegOai.
3. AtwpfffOt]
f*iv o3v 6rtip
<j/u^5i w< xuwo xal
Ttpdxepov, 5xi to fuiv auxr,? iffxlXo'Yov ev^ov, xb8' aXo-
yov (tdptov x?i; "j"'/.'!?. "Eo-xt S^i el? Suo x^v 8ia(-
pe^tv e^rov xb Xdyov ej^ov pidpiov
rffi
tyj'fjfc
,
<5v ^oxl
to xb (tev pouXeuxtxdv , to S' iiti8xr)|xovixdv. "Oxt Ss
erepT aXXiJXwv lo-xiv , Ix twv &noxeiu.ivwv av ye'voixo
tavspo'v.
(*)
"Qo-wep yap 8>) ?xepa Ictxtv iJXXi^Xwv
Quodsi ipse sibi infert injuriam, contigerit ut per idem tern*
pug plus idem liabeat, et minus. Verum hoc fieri non
potest. Non ergo se quispwm affecerit injuria.
(33) Rursus,
qui afficit injuria, sponte facit injuriam, at aflectus inju-
ria
,
invitus fert injuriam. Proinde si contingat se quem-
piam afficere injuria, contigerit simul et invito et sponte
aliquid agere. Id autcm fieri non potest : ne sic quidem
igitur contigerit, sibi quemquam inferre injuriam.
(34) Rur-
sus, si consideraverit quispiam particuiares injurias , idem
apparel. Mam quicumque alteri faciunt injuriam ; id ill!
faciunt, aut deposito fraudando, aut adulterium aut fiirtum
commitlendo , ant aliquod ejusmodi injuriae genus parli-
culatim admittendo : nee tamen quispiam se unquam de-
posito TraudaTit , neque suam adulterio vitiavit uxorem
,
neque sua ipsius furatus est. ltaque si istis modi's infertur
injuria , neque ea in ipsnm fieri anctorem potest : ne sic
quidem contigerit cuipiam se ipsnm afficere injuria.
(35) Sin
secos, ea non fueril civilis injuria , sed domus administra-
tionis, planeque familiaris. Anima siquidem in plures
distribute partes, unam habet suam quidem deteriorem
,
alteram vero meliorem : proinde si quid in anima pro-
creetur injuriarum , id partium adversum se invicem est.
Familiarem porro injuriam distribuimus in deteriorem ac
meliorem, ut fiat adversum se justum , et injustum. Verum
id nos nunc non inquirimus , sed civile.
(36) Proinde in
id genus injuriis, quas nunc ipsum pervestigamus , neuti-
quain contingit ut se quisquam afliciat injuria. At insuper
uter afficit injuria, et in utro injuria est? in eone, qui
utcumque injuste possideat , an in judicante atquedistri-
buente, veluti in certaminibus? Enimvero qui premium
a preside atque hsc judicante accepit , non ipse facit inju-
riam , tametsi ei injuste tributum est ; sed qui tulit judicium,
maleque attribuit , is affecit injuria. Estque ubi hie judex
afliciat injuria , et ubi non. Nam quatenus vere, et ut justi
nature postulabat , non judicavit , eatenus affecit injuria :
quatenus vero quod ipsi justum esse visum est pronuncia-
vit, neutiquam affecit injuria.
XXXV.
Quoniam autem de virtutibus, et quae sint, et in quibus,
et circa q8e,.jam dictum est ; de singulisque
,
quod, si rrta
agamus ratione , sit optimum

ita nimirum ex recta rariuu;
agere dicendo, est, ut si quis dixerit valctudinem fieri
optimam , si qnis salubribus vescatur. Id utique minus
apertum : sed jam mibi dicat aliquls, Aperito mihi qua; sunt
salubria. (2) Idem erit in ratione, el tarn quid sit ratio,
qiiam qua? sit recta ratio ecire postulabit. Erit igitur
necessarium, primum in quo ratio gignitur, considerare.
3. Faucis equidem de anima antea locuti, diximus anima;
partem esse quae habeat rationem
,
partem qua? sit rationis
expers. Ea, inquam, pars anima;, quaibabet rationem,
in duas est partes distribute : quarum una quidem con-
sultatrix, altera autem scientia; indagatrix. Quae quod inter
se invicem dislinguantur, ex subjectis facile fuerit intelli-
gere. (4) Nam quemadmodum inter se invicem different
Digitized by Google
156 H61KQN MEfAAQN A, X*.
Xpwtia ts xai /u(xb; xal tjratpoc xal iayufi, wtrauxwi; xat
t4<; alidrjoeit; ixipa? auxoiv I) cpuou; diteSwxev
<]f
ov
|xev yip dxoij, yutibv fie yEucrei vvwpi(ofMV
,
Xpwpta St
SiJ/et. 'Otiotwc Si xal xcIXXa tov auxbv xpditov Sei
GitoXau.6av*tv , eWi ?Tepa Ta uiroxetueva lortv , fcepa
xat xi ttj; ij/u^rj? elvat tupi] oT? xatixa yvwpiJouEV.
(a) "Exepbv
8'
IotI to votjxov xal to aloOrixdv , Taura
Si
<|<ux?
T^P^
!***' eupov dp' av tfi) to tio'ptov to itepl
xa alo&]Ta xal Ta voijTa. To Si {SouXeuxtxbv xal itpoat-
10 pexixbv itepl Ta aitrtrjTa xal Iv xtvrjcret, xal aitXwt;
Saa. Iv vevEtret xe xal tpOopS Icttiv.
()
BouXeuopeOa
yap &itip touxwv & l<p' f,u.Tv lorl xal spiral xal ix-J)
icpS^at itpoeXotuvot , itepl 5 l<m j3ouX-?i xal itpoatpetrtt;
tou itpSijai r\ ti^l itpaar TauTa
8'
IcttIv aioOrjxtt xal
It Iv xtvrjcm tou (UTaSaXXciv , wore to irpoatpextxbv |xo-
piov tt,
'{"'X^
x**i T0V Xo'yov twv akOr)ToJv Itrrfo.
(7)
Toutwv St| Sitopiopitvwv , tiexa TauTa Xexxt'ov av
etrj, ETrtiS-Jj uirip &Xt|6ou Itrrlv 6 Xdyo<; xal TaXT)6ic;
w? i/u exoitoutu6a , lent
8'
lititTrqti, <ppovr,ai(, vouc,
90 ao:pfa , uitoXruJut; ,
itepl *{ S}\ exacrtov toutcov Iot{v.
(s) 'H uiv OUV lltl<rt^U.T| ItTTl Itepl llCWTTJlTOV , XalTOUTO
lut' dito5ei;yc; xal Xdyou SiaxEtvdtuvov f\ Si tppovriatt;
irept xl itpaxxd, iv oT< afpetrt; xal tpuyrj xal Itp' ?}u.7v
laxt npS^ai xal uJ| itp8at. (s) "Ecm 8^ xwv itotouu.e'-
26 vwv xal Ttparroiuvcov ou xauxb to itotijTtxbv xal irpaxxt-
xdv twv ijlev yap irotrixixwvEVri xtitapa x)]vitoir|crtvo!XXo
teXoc, olov Trapl tJjv oixo$ou.ixY|v, IiteiS^ lort itotTjxtxJ)
oixfae. , olxta aurrj? xb xe'Xo; itapi tJjv icoti)aiv. 'Ottofox;
iiclTtxTovtx^txalTcov aXXcovTwvitoiriXtxwv. (i) 'Eicl Se
10 twv icpaxTixoSv oux loriv aXXo ouOiv xeXck; icap' aix^v
xr,v icpSEtv, oTov napa to xi9ap{(etv oux tToxiv aXXo teXo?
ouOsv
,
iXX' auxb touxo te'Xo<,
^ ivipYtia xal fj irp3-
En.
Depl ttiv ouv t}|v jcpajtv xai xa irpaxxa i) cppovi](Tu;,
ittpt Si t^v itotriffiv xal to no)Ta
^ tv_vji' Iv yip
S6 TOIC icoiTixoU (aSXXov rj Iv TOt? irpaxTOi( ItTxl tb ^va-
Ctiv. (11)
"floTE f, (ppovrjcTic av eivj e^t( tk icpoaipc-
Tixi) xai icpaxxix^i twv Icp' ^u.Tv ovtuv xal icp3c;at
xal
n^)
itp5;ai , 80a eU to ffupupe'pov ^3i) ouvteivei.
(ia) "Ecm S' ^1 tppovrioi? apexi], to? So^etev av, oux
40 2icutt^|xi]' liratvexol yap etotv ot cppdviitoi, 6
8'
enaivo;
cipexri?. "Ext
8'
IntoTiqu.iic; ttsv itaor)? tipe-n; itrxt
,
tppovr^Eio; Zk aper)| oux Ivtw, ciXX' tb; eWev, auxoxt
ioTtv dpcrq. (is)
'0
Si vout; Iarl irept xat; dpv^ac xtov
voh)tSv xat xtov 8vxi)v
^)
|*tv yap iirtoT^tM) twv iaet'
tb tlnoStic;eoj(; ovxwv lar(v , at
8'
apx
a dvaicdoetXTOi*
Sot' oux av cfv) itepl xic
PX
a
^
2ict(rr^(XT| , dXX' 6
vou<. (u) 'H Si 0091a earlv 11 iTctoT^LMit; xal vou
ouYxettuvi]. "EtTTt yip ^
oo^ta xal ictpl Ta< dpy^a;
xal xa lx twv dpytuv ^S) SEtxvutieva , itepl S j) iitt-
0 oT^u;T)
^
(iiv ouv itepl Tat; dpvdc, tou vou auti) (ie-
xl/et,
^|
8i itepl Ta pteTa rat; dp~/ac tiex' ditoSei'c;ew
8vTa , xijt; e'lttoxr^urii; ptex^et. "Qaxt SijXov ori
^
ooipia toxtv Ix xe vou xal iitiot^tiTit; truyxetpti'vii , wot
t?H av itepl TauTa itepl 4 xal 8 vout; xal j) fcitTTVJiMi.
Jll9
(
II7)
color , et succus , et eonas , et odor, ilidem alios ipsis seiisu
natura accommodavil. Sonum namque auditu , succum
gustu cognoscimas, et coloreiu visu. Similiter etiam cetera
ita sc habere oportet existimare. Quod porro alia sint suh-
jecta, alias quoque esse animae partes manifestum est,
quitras ilia cognoscimus.
(5) Aliud siquidein intellectu per-
cipitur ( intellects vocant); aliud sensu (sensile appel-
lant). Atqui subjecta ilia, anima deprehendimus. Alia ergo
'pars ftierit
,
quae circa sensilia, et alia
,
quae circa intellcc-
tilia. Consultatrix auteoi et quae deligit , circa sensilia et ea
quae in motu sunt , versatur, atque prorsus circa omnia quae
in ortu interituque sunt. (6) Nam consultamus de eis
quae in nostra sunt potestate agendi ac non agendi cum de-
lectu, circa quae consilium ac delectus est agendi, Tel
non agendi. Haecnimirum sensilia, in motuquead permu-
tandum. Proinde pars animae qua res agendas aut non
agendas deligimus, sensilis.
(7) His itaque definitis, dein-
ceps dicendum fuerit
,
quandoquidem de veritate est nobis
sermo, et verum cujusmodi sit consideramus : (est au-
tem scientia, prudentia.mens, sapientia, existiniatio
:)
dicendum, inquam, fuerit, circa quod unumquodque
istorum sit. (8) Scientia igitur, circa id quod sub scien-
tiam cadit : quod cum demonstratione ac ratione expli-
catur. Prudentia vero, circa ea quae sub actionem cadunt,
in quibus delectus evitatioque, et in nobis agere, ac non
agere est. (9)
Jam vero eorum quae Sunt, quteque aguntur,
non est communis quaedam facultas tarn ad faciendum
quam ad agendum apta. Facultati enim ad faciendum
idoneoe, alius est praeter effectionem finis. Ut in acdifl-
candi arte, cujus est domos aediflcare, praeter effectionem,
finis ei est propositus, domus : idem est in arte fabrili , et
reliquis omnibus qua; pertinent ad faciendum aliquod opus.
(10) At in iis artibus quae ad res agendas pertinent
,
praeter
actionem, nullus est alius finis : ut praeter ci thane modu-
lationem, finis non est alius; sed id ipsura pro fine est,
operatio atque actio. Circa actionem itaque et quae in agendo
posita sunt, prudentia : circa effectionem et quae in faciendo
posita sunt, ars : siquidem in faciendo potius quam agendo
est artem exercere. (11) Proinde fuerit prudentia, deli-
gendi et agendi qua; in nostra sunt potestate, habitus, ten-
dente ad commodum ipsa quoque actione.
(12) Prudentia
autem virtus est, ut videtur, non scientia. Laudandi
siquidem sunt prudentes : at laus , virlutis est. Item scien-
tia; quidem omnia est virtus : at prudentia) , virtus non est
,
sed , ut apparet , id ipsum quiddam est virtus. (13) Mens
porro est circa principia intellectiUum. Scientia vero
eorum quae sunt cum demonstratione. Atqui principia
sunt indemonstrabilia ; et proinde non circa principia scien-
tia est, sed mens. (14) Sapientia porro ex scientia mente-
que constituitur. Complectitur enim sapientia tarn prin-
cipia quam quae ex principiis sunt demonstrata , circa quae
versatur scientia. Quatenus igitur principia complectitur
sapientia, est mentis particeps : at quatenus circa ea quae
post principia sunt, cum demonstratione, scientia; est par-
ticeps. Proinde non dubiura quin sapientia ex roente scicn-
Digitized by Google
(nw.iiiie)
*
MAGN. MORALIUM
(is) 'H Si 6itdXr,i(t loxtv
, $
owip aicdvxwv Iwau.^o-
xepiou.Ev itpo< to xai eTvat xauxa o8t xai (x-Jj eTvat.
(la) ndrepov
3"
eWtv rj (ppdvuai? xai tj wxpta xauxbv -)|
ou;
^
uivf&p<io^as'<JTlitspiT& jxtx
1
aitoSei^tw? xaldel
6 aKJauTW? 6Vca
,
^ 8i <ppdvr)Si? ou itepl xauxa dXXa itepl
xi Iv utTafioXTJ ovxa- Xt^M ^ ^ov eu^u
f^
v
^ xr
t1l'ft<>v
xai xoiXov xai xa xotauxa id toxt xoiauxa , x& Si aup>
ipipovta ooxirt o6t*k fyouotxb
J*^l
*k
"f^1^a |Uxa6dX-
Xetv , dXXa (uxaSaXXouoi, xai vuv {tiv aupupt'pei xouxo,
10 aupiov S' oi5 , xai x5 (xev
,
x5> S' ou , xai oCxw piv
cu(t^epct , Ixct'vwc Si ou ouptpepEi. Ilepl Si xa ouu.-
fepovxa eariv f, <ppdvri<rn , f. Si ao(a ou. "Exepov apa
J) cotpia xai <) (j>pdvr,crK.
(17)
Iloxepov
8'
loxlv fj 009(a
dpexi) t) ou; Sti xouxuv av SrjXov ywoixo, 6x1 laxlv
is <ipeT>j , 15 aurrj? xrji; cppovrjoewc. Ei
y^P
*i
ippdvrian
apexrj Igxiv
, &i
(pau.s'v , xou u.op(ou xou Ixe'pou xolv
Xoyov e^o'vxiov , loxt Si y.stpwv f, <ppdvr,ot; x5j? ao?(a(
( itepl
xt'P*
Y"P
^0TIV"
^ r
11v
T^P
oof'a wepl xb dfoiov
xai xb Oetov, o>{ (pajxe'v, rj Si tppovrjaic itepl xb cruu.iji-
10 pov (JvOpciitw
)
, ei ouv xb
yv
,
'P
0V apex*] eVrt, to ye (JeX-
xwv elxd? laxiv aperJjv eTvat , woxt SrjXov 8x1 *] osp(a
5pET>i fatiy. (is) 'H Si ouveoic xCloxtv v) rcepl xi;
fori
8'
rj auvtsi; tv olsitep xai vj tppdvr,oi? , itepl xa
irpaxxd. 'O
Y*p
ouvexd? itou XeY'Tai xiji Sovaxb; poo-
ls Xeue6ai xai Iv xtS 8p65? xt xpivat xai iSetv, itepl fjuxpwv
xe xai Iv pitxpOK ii
xpfoi? auxou. "Eniv ouv f, ouvesi;
xai & auvexbc jxipo; ti ippov^oEb>( xai xou ppov(u.oo,
xai o6x dfveu xouxwv ou
Yip
iv v^upfo-ai; xbv suvtxbv
xou <ppov((xou. (i) 'Opouo;
8'
av Sd^etcv ly^eiv xai xa
so iitl tt^ 8ivoxixof
^
y^P
Seiv6Ti< xai 8 Scivbt oix
taxi jaev ouxe
^
pdvrioi; ouxe <ppdvtu.o; , 6 ue'vxot tppd-
vi[iO SeivoV Sib xal/uvepYei itw? x^ tppovr'aei ^ 8ei-
voxTn. () 'AXXi Sjtvb? piiv xai 8 ^auXos X^Y'tat
,
olov Ms'vTtop Scivbc ftiv ISo'xti eTvat , aXX' ou ppdviu.O(;
X ^v. Too
Yap
tppovfu.ou xai x^? ^povijueft); iori xb xwv
PXti'<itmv &p(eo'9at xai xouxcov irpoatpsxixbv eTvat xai
icpaxxtxbv det , x^< Si Sttvdr)TOi; xai xou Setvou <rxe-
<|>as6at ix xtvuv &v txasxov
Y^votxo xwv wpaxxwv , xai
xb xauxa itoptaat. Aoleiev av ouv eTvat & Setvbf Iv
o xoT? xoiouxot? xe xai itepl xauxa. (si) 'Aitop^aete
8'
ivxi? xai Oauixaoeie, Sta x.u7ttp ^eSv X^ovxe? xai
itoXtxtxri? xtvb? ltpaY(*axei'ac 6itip o*o:p{a( lifoy.tv.
*Oxt tffto?
y* tpwxov p;iv ouS' dXXotp(a So'Seiev Sv eTvat
^
sxe'^i?
^
Jutip auxri?, etitep e<itIv dpe-nq, w? ^au.e'v.
M Ext S" tcrwi; lorl tpiXosdipou xai Ttepl xouxuv 7cape7ct-
cxorceTv Ssa 2v xw auxSi
xuyx^
vou"v Swot.
(21) Kal
dvaYxatov 8s' , irel 7tepl xSv h <j<uj(^ Xe'yopiev, 7tepl
iitdvxtov Xe'Yetv iaxt 8i xai i\ aofia Iv
tyy$,
fiffxe
oix iXXoxptwc unip
i/u'fjfc
noiouuieda xou; Xo'youc.
to
(3)
"flo-Ttep
8'
e*^fi i\ Setvdxr,; wpb? cppovrjcrtv, otmoi;
So^etev Sv i^etv ll xwv dpexwv anaawv \ifta 8i ofov
llv dpexal xai 9Svet Iv Ixdaxot; IvYtvdpievai , oTov
6ppa( xivet Iv Ixdaxw iveu Xoyou icpb? x4 dvSpeia xai
xa Stxata xai xa9' ixavxnv itpo? xa xotauxa. (a*) "Effxt
LIB. I. CAP. XXXV. 157
tiaque confleiur. Quare circa ea versabitor, circa quae
mens atque scientia. (15) Existiniatio est, qua inomoi-
bns ferimor ancipites, sintne lisec ita, an aecus. (16) Sed
utrum prudentia etsapientia idem est, an non? Sapientia
enim est circa ea quae cum demonstratlone sunt quacque
semper eodem modo babent : prudentia vero non de tali-
bus , sed de his qua; sunt in permutatione
,
quemadmodum
rectum, inOexumve, et cavum, et talia qua; sunt ejusmodi.
At utilia , et quae conferunt , eo non babent modo, nt non
inter se invicem permutentur ; sed permutantur, ut nunc
Iioc content, quod eras non conferet; etbuicconferat, illi
autcm non ; atqne boc modo conferat, illo autem modo non
confer*t. Atqui circa ea quae conferunt
,
prudentia est,
non sapientia. Different ergo inter se prudentia atque
sapientia. (17) Utrum autem sapientia virtus est, an non?
Hinc perspicuum est , ex ipsa quidem prudentia, virtutem
esse. Nam si virtus est prudentia, partis nempe alterius
( ut diximus) qua; ex ratione sunt ; estque prudentia, quam
sapientia, deterior
;
( circa deteriora enim versatur : quando-
quidera sapientia circa aeternum dirinumque, ut diximus
,
qnum prudentia de hominis sit commodo; ) ergo si
,
quod
est deterius, virtus est : aequum merit, quod melius est,
et ipsnm esse virtu tem. Non dubium igitnr quin sapientia
sit virtus. (18) Quid est autem seu circa quod inteiligen-
tia sive peritia? Est nempe peritia in iis, in quibuset pru-
dentia ,
circa ea quae sub actionem cadunt. Peritus siqui-
dem dicitur, quatenus consulere recte aliquid
,
judicare ae
perspicere potnerit ; circa pusilla in pusillisque ejus judi-
cium est. [gitur peritia atque peritus, prudentia; , et pru-
dentis pars, nee citra haec. Neque enim peritum a prudente
separaveris. (19) Idem profecto et in astutia existimandum
est. Nam astutia, et astutus, non est quidem prudentia,
neque prudens : verumtamen prudens, astutus; ideo astutia
adjuvat quodammodo prudentiam. (20)
Ceterum astutus
etiam malus dicitur : quemadmodum Mentor astutus qui-
dem fuisse visas est, non etiam prudens. Prudentis namque,
et prudentia; est, optima expetere, eaque semper sibi
proponere atque actitare : at astutiae , et astuti fuerit , con-
jectare ex quibusnam fiant singula quae sub actionem ca-
dunt, eaque sibi parare. Astutus igitur in liujusmodi
ac circa talia esse videatur. (21) Dubitaverit quispiam,
et admirari potnerit, quod loquentes de moribus, deque
civili negotio , de sapientia dicamus. Nempe quia primnm
qnidem de bac re non videatur esse aliena consideratio, si,
ut diximus, sapientia est virtus. Item pliilosophi est, de
iis omnibus vel obiter tractare quae in eodem fuerint. (22) At
necessarium
,
quum de his quae in anima sunt loquimur, de
omnibus dicere. Atqui est in anima sapientia : proindealieno
ab re modo ita de anima disputamus. (23) Quemadmodum
vero habet astutia ad prudentiam , ita de cunclis virtutibus
haberi putandum est : velut, inquam , sunt virtutes, quae
natura sunt singulis ingeniUe , tanquam impulsus quidam
ad fortia ac justa , in unoquoque citra rationem ; et singula;
sunt impulsus ad talia agenda. (24) Sunt autem tam
Digitized by Google
158
Ss or, xat e6ei xal irpoatpeaet. At 8s o^ ae-ca ao'you
ouaat ieXj'w; apstai eiffiv e'Ttatvexat iittyivduevat.
"Eaxtv o3v i\ tpuotXTi dpex}| 8n)
^
dvsu Xdyou /wpt-
o|UVY) piiv too Xdyou pttxpi xat diroXttirou.iv/i too
6 IjtaiveioOai , wpbi 8s xbv Xdyov xal X7jv itpoai'pcatv
irpoffTi8(ievTj TeXtiav irotti tt,v dpexr'v. Aib xat auv-
epyet xw Xdyw xal oux IVriv aveu too Xdyou ?) tpuatx^
6p;jd| irpb dpxr,v.
(25)
OuS' aZ 6 Xdyo; xal ?) itpoaf-
peat; 00 itavo xeXetouxat xw ctvat dptrJj dveu xijc <pu-
10 o-ixtj? 6pu.TJ<;. Alb oux dp6oi<; 2wxpdxn eXEye
,
<paaxiv
eTvat t)v dptx^v Xdyov ooSlv yip b^psXo? Etvat irpdxxEtv
xi dvSptia xat xi Sixata
,
ja-J) ttSdta xat irpoatpouue-
vov xw Xdyw. Atb xiiv dpETTJv jftpy; Xdyov Etvat, oux
6p6t7>; , dXX' ot vuv pAxtov xb yip xaxi xbv 8p6ov Xd-
16
yov itpaxxetv xi xaXd , xouxd tpaotv Elvat dpexqv, dpOio?
jaJv 0O0' ooxbK. (28) ITpa;ai |xev yap av xt( xa otxaia
irpoatpsaet uiv ou8eu.t3 , ouSe yvwcEt xojv xaXwv , dXX'
6pjjuj xtvt dXdyw , 6p6w< 8s xauxa xat xaxi xbv dpObv
Xdyov. Aeyo> 8e, ox av 6 Xo'yo? & 8p6b? xeXeuVeiev,
so oGxw? Eitpa^Ev. 'AXX' Apcac fj xotauxj) TtpS|t{ oux
fJSt xb l7tatvexo'v dXXi peXxtov , w? ^u.eT? d:yopio-
(itv, xb ptexa Xdyou etvatxrjv 6p|xf,v irpb; xb xaXdv xb
yip xototixov xai apexi| xal litatvexdv.
(37)
ildxepov
8'
laxtv fi
<ppdv7)<ii? apex}] ?, 08, ditopriffiisv av xt?.
% 05 [iijv aXX' IvxsuOev av ysvotxo SrjXov 6*u apexr^. ET-
irep yap
^
Stxatoffuvr) xal i\ dvSpta xal ai dXXat dpExa(,
Sidxt xwv xaXwv irpaxxtxaC, inatvexaC elst , o5jXov
&f
xal ^|
^pdvr,oi< x5v liratvextov dtv xi? etr) xat xoiv ev
tcpsxTJ? xd^et ovxtov
Ivf
& yap ^ dvSpta 6p(i3 irpdxxetv,
90 fel xaoxa xal
^
tppdvYiot?. Tb yip SXov &; etv aSn)
itpoTrdxTj) , ouxo) xal
^
dvp(a itpdxxef Sta-t tX auxi)
litatvexJi xw irotetv S av
^
^pdvrjo-t? TcpooxaxxT, , -ii ye
(ppdvififfuxeXstw? aveiTi xal e7taivex^, xal dpe-ni. (2s) Ild-
xepov S' iaxtv fj tppdvr,ot< icpaxxtx->| f\ ou , "Jot dv xt?
36 IvxeuOev iiz\ xa? iitton^pta? iictSXe^ar;, olov iit\ xtjv
oixoSojJiixiiv. *Eaxt yap, &e ^aiitfv, iv olxo8o;jttx9i
6 (xsv dp^txexxo>v xt( xaXoufjtevo; , 5 8s uTnjpexbJv xouxto
oixoSdu.o<
-
oSxo; S' ioxl itoiT|Xtxb{ oixi'a;. "Effxt 82
xal 6 dpytxe'xxuv , xaOb oSio? inotet oixtav , icotrjtxbi;
40 olxtac. 'OptoCu; 8e Inl xoiv dXXwv xmv icotrixixoiv
X
e,
^v al? Iffxlv dpytxexxwv xat u7rr,pXT|? xouxou.
notr,xtxb( dpa xtvb; xal dpytxe'xxtoveo'xat, xat xoti
auxou xouxou, ou Ttotrgxixb; xai 6 &7rripexixd<.
(29) El
xofvuv 6aoi'); xal tTxt xSiv dpexfjv e^et, Snep eixb; xal
46 tuXoyov , xat i, tppo'vT,5ic av etT) itpaxxtx^. At yap
dpsxal icSsat npaxxixat eio-tv , -fj oe cppo'v^o-ti; oWitep
dpy^tXEXxoiv xt? auxwv iaxtv o'ttux; yip auxT) itpoxd?Ei,
oCxw? at dpExal xal ot xax' aoxii; wpaxxoufftv iitet
ouv at dpExal icpaxxtxat , xal f\
<f
pdvr.fft? irpax-iXT) av
40 ttr\. (30)
ndxepov 8i afixr) irdvxwv dp^si xwv iv trj
4"0X?
>
ucrlt
P
SoxeT xal dnopeixat , ?, ou ; xwv yip fieX-
xtdvwv oux av Sd$isv, olov xrj; oo^t'a; oux dpyet.
(31) 'AXXd, ^Tjufv, a8xi iittu.eXeiTai wavxcov, xal
xup(a laxl itpoatdxxouaa. 'AXX' fffw? e/_ei wajtep it
H0IKON MEfAAON A, Xe.
(IIM)
consuetudine quara consilio. At quae cum ratione stint,
veluti temperantia,aut fortitudo, perfecle suntvirlute*
atque laudabiles. Naturalis igitur virtus ea quae est cilra
rationem, ubi est a ratione separata, parva est, ct qua?
laudalione digna nequaquam sit; sed rationi et consilio ad-
juncts perfectam eflicit virtntem : ideo etiam cum ratione
exeruetur neque citra rationem est ad virtutem naturalis
irapulsus : (25) neque rursus ratio atque delectus admo-
dum perficitur, ut sit virtus, citra impulsum naturalem.
Ideo non recte Socrates sentiebat
,
quum diceret , virtutem
esse rationem : nihil enim aiebal proficere agendo forlia
atque jusla eum qui nesciret ac non ratione duce propone-
nt. Et proinde virtutem rationem esse aiebat , non recte
qnidem. Sed melius ii qui nostra state pliilosopbantur.
Nam juxta rectam rationem honesta agere, virtutem esse
perhibent. At ne ita quidem recte. (26) Aget siquidem
quispiam justa , nulio proposito honestorum , nulla eorum
cognitione, sed irrationali aliquo impulsu : recte vero aget
et juxta rectam rationem: ita, inquam, egit, sicnt recta
jusserit ratio. Kiliilominustamen hujiismodi actio neutiquara
sub laudein cadit. Sed melius, ut nos definimus, cum ratio-
ne impulsum esse ad bonestatem. Hoc namque virtus est
atque sub laudem cadit. (27) (Jtrum prudentia virtus sit,
an non, ambigere quispiam poluerit Verum enimvero
bine, esse virtutem, certum fuerit. Nam si justitia, et
fortitudo, ceteraeque virtutes, quod bonesta exsequuntur,
laudabiles sunt, non dubium quin prudentia quoque eorum
sit quae sub laudem cadunt, quacque in virtutis ordincm
veniunt. Nam ad qua; fortitudo agenda impellit , in eadem
etiam prudentia : in totumque, ut ipsa praescribit, ita etiam
agit fortitudo. Proinde si haecsub laudem cadit, ea fariendo
qu.-e praescripserit prudentia, sine controversia etiam pru-
dentia sub laudem cadit, virtusque est. (28) Utrum pru-
dentia sub actionem cadat, an non, licuerit bine nosse
cuivis , spectando scientias, quemadmodum a diCcaturam.
Est namque in icdificatura , ut dici solet, unus qnidem
quispiam architectus, cui subministrat sese sedificator -. is
domus est effector. Est vero etiam architectus
,
qualenus
de hujus pra?scripto ad domum exstruendam se faber accin-
git, effector domus. Idem in reliquis effeclivis locum habet,
in quibus est architectus, et ejus minister. Erit igitur et ar-
chitectus alicujus effector, et ejus quidem ipsius, cujus
etiam minister est effector. (29) Si igitur eodem inodo etiam
in virtutibus se res babet, (quod aequum ac rationi con-
sentaneum
,
) etiam prudentia sub actionem cadit. Quan-
doquidem virtutes omnes sub actionem cadunt, quarum
prudentia tanquam architectus quidam est : nam sicut ipsa
praescripserit, ita virtutes, et qui eas sequuntur , agunt.
Quum igitur virtutes sub actionem cadant, etiam sub actio-
nem cadet prudentia. (30) Utrum vero omnibus qua; sunt
in anima, haec imperat, ut censetur, pariterque ambigitur,
an secusf Melioribus certe, ut sapientia est, imperare earn
videri par non est. (31) Sed haec (
dicat aliquis ) cunda
ipsa procurat, prascribensque domina est. At (orsitan,
Digitized by Google
(1108,1190.)
oixi'a 6 lizixpoitof. OZ~<k
Y&p
uovtcov xupto; xal
itavTB StoixtT* dXX' ouma outo?
#px
11 w*****'
> dXXa
TrapaaxEud^si t5 SiffjtOTi) o^oX^v, bmo? 8v ixstvoc
u.^ xwXuofxevot 6irb tv avayxattov IxxAeujTat tou
t
tiuv xa/.oiv tt xat irpoarjxdvTtov jrpaTTStv.
(31)
03-
iw xxi ouot'bj; toutw ?;
^
pdvr,fft( w<jirep iitkpoito; tt;
EOTt T7j<; co^t'a?, xat irspaaxEud&i Tautr)
ox^
v xo^
xb -oieTv to auTTJ; ?pyov, xaTe^ouca Ti ird(b) xal TatiTa
ow^povi^ouaot.
MAGN. M0RAL1UM LIB. II. CAP. IIII.
ita se habet, ut in aedibus dispensator : is namque praeesl
omnibus, dispensatque omnia, sed nondum idem imperat
omnibus: verum domino olium parat, ne is praepeditus
rerum domesticarum necessitate dissolvatur, quoroinus
honesti quippiam et officios! agat. (32) lta atque similiter
prudentia tanquam dispensator quidam est sapientiaej et
liuic otium parat , ut sunm peragat opus, affect us cobi-
bendo eosque teuiperando.
LTBER IL
CAP. I.
to Meti Si xauta &itipe'iricixEiac Scot av ttjv iirtarxe<jitv
TrorifcaaOat, ti t* cWi xa\ ev Ttaixat rceplitota. "Egti
c' fj unaxEta xat 6 fcuix^c 6 sXaTTcoTixb? twv Stxattov
twv xaTa vduov. *A yap 6 voptoOiTi)? 2aouvaTtt xa8'
Exaara axptSoJ; Stoptfciv , dXXi xaOoXou "kifn , 6 Iv
15 TouTOt; -jrapot^wptrtv , xal xauO' aipouu.Evo( & 6 vou.o6e-
t)c e'SouXeto jjtsv tw xaO' fxaara Stopfoat , oux ffiu-
rfir\ oi , i toiouto; iitisix^t. Oux !<m Si AarroiTixb?
twv Stxatuv aitXoV t5v piv yap ij>u<jei xat <>( aXr,8ti>?
ovtmv Stxattov oux iXarrouTat, dXXJt tcov xaTa vo'pwv,
a* Si 8 vou.o6eT>]( lijaSuvaTwv aw/XtTtev.
Post ea qua; tradidimtis, par \idetur ut desequitate dis-
seramus
,
quidque sit , et in quibus , et circa qualia. jqui-
tas autem , liomoque aequus is est qui de sqo jure cedit
,
quod ei legibus competit : nam qui m iis quae legislator
particulatim examinate et ad nnguem delinire non potest
(in universum enim loquitur), suo jure cedit, idque sequi-
tur quod voluisset quidem legislator etiam particulatim de-
finire, sed non potuit : is est homo aequus. Porro autem
non omni jure cedit is simpliciter : quandoquidem quae
natura ac vere justa sunt, non diminuit, sed ea dum-
taxat quae legislator deseruit, quum definire non posset.
CAP. II.
'H Si e5"fvb>u.oauvT) xat 6 euyvojjxiov eoti irEpl tauxa
itepi a xal 4) IrttefxEta , itepi Ta Stxata t& eXXeXeiu.-
uiva &iro tou vou.o6e'tou tw jjl-Jj dxpt&oc SuopfoOai
,
xptTtxb; tov twv IXXeXeiu.u;e'voiv oitb tou vou.o9etou,
st xal fvmixsxaiv ort otto ptiv tou vou-oOetou IXXEXetitTai
,
eo-Tt uivTot Stxata.
'0
towuto; Eupnopwov. *Eort
uiv ouv oux avEu 2icutxe(a; f\ EUYvtopLovuvri' to p.v yap
xptvat tou Euyvwixovoj
f
xb Si $)\ 7tpartetv xaTa tJ|v
xptatv tou fatetxou;.
CAP
M 'II oe
fi
EuSouXta iot\ uiv ircpl rauTa xy
^
povrjoet
(irEpt yap Ta itpaxTa ion Tot itepi atpsotv xal ^uyJjv
bvTa) , ?ort Se oCx oIveu <ppov^ad< " ^
uiv ykp tppovjiot?
irpaxTtx^i toutwv iottv,
^ b" EuSouXta l^t? i| StaOEffK
l( Tl TOIOUT0V ^| ElttTEUXTtX^I TOJV it TOl? ItpaXTOl? PeX-
11 t(otwv xal ouu.<fopo>TO(Twv. (t) Alb oOSi Ta TotauTa
euSouXta; av So|eie Ta aitb TauTopiaTou ouu.6a(vovTa
xaTa TpoTCov oT?
y&p
u.^ o~rtv 6 Xoyo?6 oxoirCv to pA-
tio~cov, oOxeti av Etiiot?, 5 oiivefiiq ti xaTa Tpditov,
toutov euSouXov, aXX' eutu/tj* t4 yip dtvsu tou Xdyou
M tou xpivovro; Yivduveva xaTop6uu.aTa cuTuy^ptaTa Iotiv.
(3)
ndxepov ol tou Stxatou l<n\ xb t^ Ivteu^ei to foov
xa<rr(i> diroSiodvat (Xevco Si ofov, bwoto? av
^
ixairo?,
toioutov YiYvdu.svov 2vtuyxv"), rj oS; TOUTO u.iv yip
xal xdXaxo? xal aptaxou So^eiev av Elvai' dXXi tb
xaT* 45(av ixaorw awootSdvat t}|v ^vteu^iv, touto xal
Modcslia, ac modestus (sire asqui et boui intelli^ens)
est circa eadem circa quae et aequitas, nempe circa justa,
quae omissa a legislatore, non satis ad unguem definita
sunt, ut judex inveniatur eorum quae legislator omittit,
certoque cognoscit a legislatore praetermlssa, quae justa
tamen sunt ; is modeslus est. Itaque non citra aequitatem
est modestia. Judicare siquidem, modesti : agere vero
secundum hoc judicium , acqui fuerit.
III.
Promptitudo sive facultas ilia per quam ad recta ineunda
consilia sumus apti , est circa eadem circa quae et pruden-
tia ,
nempe circa ea quae sub actionem cadunt : quippe quae
circa delectum et evitationem. Est sane non citra pru-
dentiam. Nam prudentia horum effectrix est : at prompti-
tudo sive recta deliberatio , habitus seu affectio ,
vel quidvis
hnjusmodi, per quam facile intelligimus quid sit in rebus
agendis factu optimum et utilissimum. (2)
Et proinde
promptitodinis ea videri non debent.quae fortuito recte
eTeniunt. Nam quibus ratio deest
,
quid optimum sit , con-
sideransi cut bene ac feliciter aliquid evenerit, buic boni
consilii laudem baud merito trlbueris, sed fortunatum recte
praedicaris. Nam quae feliciter evenerint citra judicantis ra-
tionem , felicitates aequum est appellare. (3)
Sed nonne justi
est , colloquio et conrersatione aequale cuilibet attribuere :
ut, inquam, qualis fuerit quilibet, ita cum eo ille colloqua-
tur, an nonf Id certe etiam assentatoris et delectantis esse
videatur. Ceterum pro cujusque dignitate versari con*
Digitized by Google
160 H0IKQN MHXAAUN
8, y.
(im.)
Stxatou xal airou8a(ou aitXCc av SdlJEttv tivat.
(4)
'Alto-
pifaeiE
0'
dv ti? xal touto. Einsp eWt to dStxetv to
pXimnv Ixovtcc xal etSdta xai 8v xal toe xai 00 evsxa,
{sti S'-fj pXaSr] xal i\ dStxia it dya6oi? xat itEpldyaOd,
B 6 dSixwv apa xal 6 dStxo? s!5ei7) av 5tto7 dyaOi xat
6itota xaxa
*
to 8e ye u*p t<5v toioutwv stSsvat iailv
tStov tou <ppov(jiou xaiTrj? <ppoviiaeoi<;

atonov S-Jj ouu,-
6aivi to tS dS(xii) cuptitapaxoXou6s7v to u.Eyi<rTov Yat-
Obv t}|V <ppdw,stv. (5) *H oux av Sd;Ete irapaxoXou6etv
10 tw dSt'xtp
^ tp pdvr)< ; ou yip uxottei 6 datxo? ouSs 8u-
vaTat xp(vetv to airXS? dyaObv xai to outoJ d.yaOdv,
dXXi StauapTavci* trie Si (ppovijotw; touto tYrt, to
dpOoK SuvaaSai tauxa OEbipetv,
()
60:01(05 waitep eVi
twv xaT' loxptxV to (jtiv aTtXw; uyiEivbv xai to uyteia?
It itotTjxtxbv oTSafxev SiravTE?, ort IXXc'Sopo? xai to Xa-
r^ptov xai al Topal xai at xauoet? &ytetvd slat xai
uyte(a? irotn)Tixd
,
dXX' tfu-co? oux s/o.u,ev
^i*
feTp<x
i
v
liciaTrju.T|V ou yipe^t oioWtv to xa8* ixaaTOV dya6dv,
Siaittp & iaTpbf oTSe t(vi 1<sx\ tout' dyaflov xai tcote xai
SO irw? Siaxctuiva) jvTOUTwyap'JS&ri'Ji taTptxij emo-Tniur,.
Ti jjiev ouv anXwc uytstvi eIsote? 6puc oux fyaftEv
ouS itapaxoXouOEt ^jxtv
^ iaTptxf, mimi|jw|.
(7)
'Q;
8*
auttix; 6 dSixoq oVt u.iv ouv altXb>? xal 3) Tupawl? dya-
flbv xal ^ dp-/,^| xal
%
i^ouaia, oTSev dXX' el auT5 dya-
at 9bv ^ u,q, $
ico'te,
$
ttSk; StaxEiu.e'vw, ouxert oTSsv.
Touto
8'
IutI u-dXta-ra t?j;
<p
pov^atto;, Svte t<5 dStxcjj
ou 7tapaxoXou6eT f, qipdvT,OH?. AipeTTat yip TdyaOd,
&7tip av dStXEi, Ta kttXok dyaOa , 06 Ta auru dyaSd.
'0
yip itXoutoi; xal
<J
dpj(fj atcXcu; ptiv dyaflo'v, airoj
10 (jtEvrot tow< oux dyaOdv

eunopifca? yap xai dp^a? vtoXXi
xaxa auTO? iauTtp 7coiiisei xai toi? ^iXot;
-
o5 yap 8u-
vijasTai
dp/_?i 6p6Sc; ^pii<raff8at. (s) "E^ei Se xal touto
dTtop(av xal (txe'i^iv, noTepdv Ioti irpb? tov (pauXov
dStxta t| ou. Ei yip f, pisv dStx(a itrclv v pXafir,,
^ Se
86 flXdfij) iv aTEp^oet twv dya655v, oux av So^eie pXdircEiv
TayapdyaOa aa&Tb> ofETatsTvai dyaOd, oux dyotOd e!-
o"iv
^
yip dp^ xat 6 tcXouto? tov oauXov ou Suvdptevov
auTOi( y_pr\aO<xi dpOioj pXdij/ef et ouv auTOv 8Xd'|-ei -rca-
paytvo'u.Eva , 6 toutwv OTEpfoxtDv oux av Sd^Etev dSt-
40 xttv.
(9) 'O 8i| TOtotiTO? Xdyo? So'^eiev av sTvat 7tapd-
8o$o{ toT? itoXXo"?

itdvTE< yip otovTat xal dpyTJ xal
Suvdjtei xal TtXoutw Suvatol tlvat ^prjtrOat , oux dpOai;
6noX3u.6dvovTE5.
(10)
A^Xov Si touto xal lx tou vo-
IaoOc'tou* 6 yip voixo6e'tt)( ou xSatv intTpeicet to dp-
4t
y^Etv, dXX' upiOTai xal {| f.Xtxia xat ^1 Euiropfa ^v 8eT
ticdpy^ttv tw pts'XXovTt dpyttv,
6k
ou Suvaxbv 8v icovtI
dp^eiv uitdp^ai. El Si) ti; dyavaxTOti) ort oux dpvei
^ ouoeU autbv la xu?Epvav, < ou yip Ey_Et; elitot dv
tic ou81v TOIOUTOV Iv TTJ (j/0y5) 6) Suviiot) xal dpj^eiv
to xal xuSepvSv. (n) *H Itzi |xev tou oujxaTOC 6p6)u.Ev ou
Suvafi^vou; uytafvetv tou? Ti aitXM; dyaOi itpoo^epo-
|xvou? , dXX' el piXXet Tt< 6yta(vEtv to oSaa to pau-
Xov, 88o)p auToj) itpdwpov xal 6X(ya attfa 7tpooevXTeov
tw Si t}|v tjiu^v tpauXjjv fy^ovTt xpb to
prfih xaxbv
suetudinemque habere cum omnibus, id just] et probt
omnino esse videbltnr.
(4)
Dubitare etiam forte quispiam
potuerit hoc. Si injuriam inferre est oflendere sponte,
atque ita ut soias et quern , et quomodo , et qua de causa;
est autem uocumentum et injuria de bonis ac circa bona
:
aflerens ergo injuriam , et injustus , cognoverit et qualia
bona, et qualia mala sint. Id autem ac talia (tercallere,
pritdentis atque prudentiae est. Hoc modo fuerit absur-
dum , ut bonum ingens prudentia , comitetur injuslum.
(5) An existimandum non est quod injuslum prudentia co-
mitetur ? Neque enim videt injustus nee discernere potest
inter id quod simplicitcr est bonum , ti id quod ipsi est bo-
num , sed in eo errat : quum prudentia; proprlum sit
,
posse
id recte cognoscere. (6)
ltidem ut in medjeina hoc quoo
simpliciter salubre sitquodque sanitatem efficiat , scimus
omnes, verbi causa quod veratrum , et elaterium, et se-
ctioned, et exustiones salubres sint sanitatemque efficiant,
nee tamen medicinae babemus scientiam. Non enim par-
ticular novimus bonum, ut novit medicus cui sit hoc bo-
num , et qnando , et qualiter affecto , in quo demura roe-
dicin.x scientia est. Saltibria igitur simpliciter cognoscentes,
non tamen continuo nos medichue comitatur scientia.
(7) ltidem injustus : is igitur quod simpliciter est bonum et
tyrannis , et dominatus , et imperium novit : verum sibine
bonum, an secus, vel qnando, vel quomodo alTecto , neu-
tiquam novit. Id quod est in primis prudentite : proinde
injusti comes non est prudentia. Bona siquidem deligit,
quibus aflerat injuriam : quae certe bona simpliciter, non
ipsi sunt bona : quandoquidem opulenlia, et dominatus sun-
pliciter bonum est, ipsi tamen non fortassis bonum; nam
si opes cum dominatione conjnnctas nactus fuerit , multa
sib! amicisque nequiter faciet, quoniam jure uli dominatn
non potest. (8) Hinc ambigendum considerandumque vide-
tur, sitae adversus hominem nequam injuria , nocne? Nam
si in offensione injuria est , et in privatione bonorum offen-
sio , neutiquam file videri potest offendere. Siquidem qua
sibi esse bona arbitratur nequam , bona non sunt. Nam do-
minatus et opulentia nequam hominem offendunt, quod
ipsis recte uti non potest. Proinde si quae adventantia euro
ofTendent , is qui ea bona abstulerit , afficere non videtur in-
juria. (9) Multis ejusmodi oratio videbitnr incredibllis.
Omnes siquidem opinantur, se posse dominatn , et impe-
rio , et opulentia uti : neutiquam recte ita existimantes.
(10)
Quod ex ipso legislatore certum est. Legis namque
lator non omnibus pcrmittit imperare , Terum est defini-
turn cui sctas, cui copia non demerit ad dominandum ;
qood nimirum fieri nequeat ut sint omnes ad imperandum
apti. Quodsi quispiam indignetur, se carere imperio aut
a nemine ipsi permitti ut gubernet; dixerit quispiam, Ne-
que tibi ea est anima , unde imperare gnbernareque possis.
(It) Corpore quidem cernimus non posse sanos esse eos
qui iis semper vescantur quae sint simpliciter bona : sed d
quis corpus imbecillum volet conTalescere , aquam prius et
inediam adhibere eum oportet. Ita sane qui nequam ha-
Digitized by Google
(uw,r<oo.) MAGN. M0RAL1UM LIB. II. CAP. IV. 161
EpyafccOat oux aytxrlov xai tiXoutou xa\ ip/rfi xat
SuvauEux; xai iirXw; twv toioutwv, fooi euxtvrjTOTcpov
xai E'jfiETaSoXtoftpov
tyiy1\
awu.xTO(; w<TirEpYp& ^au-
Xo;to ffovjia oCtok 5jv iTtiT^Stio? 8txrraa6at, xai 6 tpau-
Xoct^v 'Juy
rjv oS>)? licitijostoc StaYt'iv, (jtrjOsv twv tot-
outwv /wv.
(12) *E)!i 81 xai to toioutov airoptav, oTov
E'ntiSav u.7]
3
fiijta irpaat xavSptia xai xi Stxata , ltd-
rep' iv ti; icpa^tttv ; ev u.1v 8t) tai; tpuotxatc apttaii;
fpxfuv t}|v 6p(i7)v u.dvov Sstv tt]v irpb? to xaXbv urrap-
10 /eiv avsu Xoyou

o> S' Eoriv a?peat;, iv tw Xo'y xai tm
Xo'yov tfotx'x law. "Cote to Su.a iXsadat napeoTai, xai
^
TiXtta apgr}) &napet, r]v e*!pau.v u.ETa <ppovr,o-Ew<; sTvat.
(13)
Oux aveo 81 T?fc ^
uaix7,c 6pu.7J; t^? eVt to xaXo'v,
0O8' evavTiwo-tTai apEtJ] pTjj

icsiyuxe
Y&p
uitttxstv
It tw Xoyw, t| m; oSto? itpooTaTrei , wot' lip* 8 av oUtck;
i'jT), tVt touto dicoxXCvei' to
Yp
(Je'XTtov oSto? iff-riv
6 alpoufievo;. Outs
y&P
avsu t?)( spovijoEW? at deXXat
apsTal yi'vovTai, ouO' rj (fpdvr.eri? TEXst'a aveu twv aX-
Xuv ipcTWV, dXXl auvEpvoCaf tcok u.et' diXX^Xwv Eita-
10 xoXouOouorai Tj ^povijcrsi.
(14)
Ou $|fTOv 51 xai Ta
ToiauTa iitop^asTat, icdrEpdv tote xai IVi twv apETwv
oStw? lyei oiditEp tVt twv aXXwv txYaOwv twv t' extoc
xai twv icepl orwjxa. TauTa
Yap
el? uJKp6oXT|v yvo-
[teva yeipou; notcT,oTov ttXouto? itoXuj
y
EV0
V
v0? "Trap-
si enrra? xai aT)8Et? tiroi'ijosv

6u.otwc 81 xai tVi twv aX-
Xtv aY*9wv, ap^rjtjjTiu.r,!;, xaXXou;, (lEfsOou?. (is) Oo-
Ttpov oov xai eV ifivfii o&tw;
t*x'
wore av Ttvi 81

xatoouvi) ?1 avSpta fie &Kep6*oXTJv icapa^EvilTat
,
/eipwv
IOT9CI, ?! 0l5
;
OU |.T|(JIV. 'AXX' dwb (xlv apETlj? TtJMJ Y^vtTat,
30 #, 81 Tt(ti (UYaX>) yivoj/ivij j^Etpou; noiEi. "Hare 85j-
Xov Jti
, (p
tjoi'v, apT)j el< tittSoatv paSi'Couaa (yi9ou?
/jtpouc iroiT^aet. T9)? 81 Tipj; f, apeT^, aWa , &o*t
xai i) otper}| roiofa] av yti'pou; uei'Jojv Y'voixevr,. (is) *H
toCto oux aXr,6'?; t^ ^ap apetij; ci xai dEXXa iroXXa
l"oTtv Ip^a , wuwEp xai fort , xai touto it toU (xaXtoTa,
to toT? a^aOoTi; TOUTot xai toi? toioutoi? ouvaoOat 8p0w(
icapaYtvo,at'voi<; )rp?)6ai. Ei 8^ 8 oitou8ato< TtapaYe-
vouivr,( autw vj TtuYJ; y\ ap^5j< ixEYdXT)<; (ii| ^p^otTat
OpftoC TOUTOI?, OUXETl av EtT) OTTOuSatO?. OuTE 8^] TtJX^l
40 OUT
&p~/[fl
0,1Q" TOV aiCOuSaiOV
XEl'pW, WSTtEp 0O8'
J) (ipETli. (l7) Tb
8'
8>0V iTOl8v)7rp YJlilV Iv 5pj(T) 8o-
pterai 8ti iloiv ai aptTai [usdmiTCf, xai
4)
[iSXXov
dpErJi piaEXXdv ton fitsdrrn, 5o-t' ou)r 8ti Et'pw irot^-
i ei? iuyeOo; t,
ift-^ iouoa, iXXi PeXt(w
^
y^P C
g
*
4$ (xdrii; E'vSsi'ae xai OitEpSoXri? tyjc twv ita6t5v ^v ptao-
TTjj. TauTa (xlv ouv (ic'xpt toutou.
buerit aniraam , ne quippiam mali exerceat , ei opuleotia
,
ct imperiutn , et dominatus, et omnino alia id genus , sunt
auferenda, atque hoc eo magU, quanto mobilior mutabi-
liorque est corpore anima. Nam quemadmodum improbum
corpus quispiam sorlitus, victim debet sibi adhibere ido-
neiim ad banc imbecillitatem : ita improbam animam na-
ctus, is est cui slnt ea .qua; meraoraviinus, devitanda.
(12) Hoc etiam.ambiguum esse potest, ut, qnandq simul
aliquisnon potest agere et fortiteret juste, utrum horum
sit acturus. In naluralibus quippe virtutibus, solum di-
cebamus impulsum sine ratione ad honestatem esse opor-
tere. Cui vera est delectus, in ratione et eo quod ralionem
habet, delectus babet sedem. Sic fieri poterit ut simul
deligatur, et perfecta erit virtus, quam esse dicebamus cum
prudentia. (13) Minime autem erit citra naturalem im-
pulsum ad hooestum; neque virtus virtuti adversabitur.
Agnatum namque habet atque insitum , ut rationi obtempe-
ret , ut ipsa praescribit , ut quo agit ilia , eo decline!. Ipsa
enim est quae id quod melius est , digit. Et ne alias quidem
sine prudentia virtutes sunt , neque prudentia absque reli-
quis virtuttbus perfecta : verum invicem sese coadjuvant,
comitantes prudentiam. (U) Nihilominus addubitet quis-
piam etiam de hujusmodi quaestione : numquid ila in virtu-
tibus qunque habeat
,
quemadmodum in reliquis bonis
,
qua
externa, qtueque in corpore? Hasc namque quum fuerint
nimis abundantia, deteriores efficiunt : sicut opum afflueii-
tia, elatos Tacit, et truculentos vel morosos. It idem re-
liqua bona, dominatus, honor, pulcbritudo, magnitudo.
( 1 5)
Numquid igitur etiam in virtute ita babet , ut si cuipiam
justilia, vel forlitudo fuerit exuberans, fiat is deterior, an
non?. Minime quidem Bet. Ceterum a virtute quidem
honor gignitur, qui
,
quum ingens fuerit, deteriores Tacit
:
et proinde virtus, inquit adversarins , baud dubiefecerit
deteriores, quum major evaserit; virtus enim causa erat
honoris : ergo virtus nimis aucta fecerit deteriores.' (16) An
id neutiquam verum ? quandoquidem etsi sunt multa alia
virtutis opera, quemadmodum sunt, id etiam in primis
est, ut qui his et similibus bonis muniatur, eisdera recte uti
possit. Igitur si probus, adventante ei vel honore, vel in-
genti dominatu, ipsis non utetur recte, neutiquam fuerit
probus : ergo neque honor neque imperium probum fecerit
deteriorem, et proinde ne virtus quidem. (17) In totum
autem
,
quoniam a principio nobis determinatum est , virtu-
tes esse medietates, etiam quo magis sit virtus , eo magis
erit medietas. Proinde quo sublimior virtus evadet acce-
detque ad magnitudinem , non modo non deteriorem, scd
etiam meliorem efficiet. Medietas namque, inter exces-
suiu defectumqne perturbationum erat medietas. Atque
hate quidem hactenus.
CAP. IV.
Met& Sk TauTa dvaYxaio'v law Ixs'pav flip^v ttoiji-
causvou; ilym &7tlp iY"paTEt'a< xai dxpavCa;. "Ocnrep
81 xai y]
ape-d) xai jj xaxta aSrat Eicrtv otoicoi
, waau-
io tw? ivavxaiov xai tou< jtepl toutwv Xoyou? XE/8r,o-
u.vou? aToicou?
Y
l
'
v*9a.
(2)
Ou
Yap
6u.oi'a <) apsr^i
auTvj Ioti Tai aXXai?

iv _alv
Y*p
Tat? aXXai? etc!
ARISTOTELCS. It.
Deinceps aliud nobis sumendum est principium , de con-
tinentia incontinentiaqtie dicturis. Quemadmodum autem
et virtus haec et v ilium absurdi aliquid et miri in sese ba-
bet ; ita necesse est, orationem qua; de iis habebitur, miram
et absurdam videri.
(2) Nee enim hare virtus ceteris par
est. In ceteris siquidem eodem tendunt tam ratio quam
11
Digitized by Google
163
xauxa xal 6 Xd-fo; xal xa itdor] 6pu.iosi , xal oux Ivav-
xtouvxai dXXi$oi;, iirl Si xauxric evavxiouvxai dXXiiXoi;
H xe Xo^o? xal ri irdfc).
(3)
'Effxi Si xpta to iv x5j
<Jrujr.5) Ytvo[xeva, xa8' ScpauXoi Xeyo'tjuOa, xaxi'a, dxpa-
t (,
6r)pwTr|<;. 'Yirip uiv o3v xaxi'a? xat dptxr,?, xi
io-xt xal h ximv, eipijxat ^puv Iv xoi? Iitdvco vuv Si
urcip dxpaaiat xal 6>iptoriTO Xexxeov av ef^.
*
H9IK11N MErAAQN B, ?. (imo.isoi.)
affectas, nee invicem sibi adversantur : at m hac , se in-
vicem oppugnant ratio et afTectus.
(3) Sunt nimirum in
anima unde mali esse dicamur, tria : vitium , incontinentia,
feritas. De vilio igitur acTirtirte quid sit, et in quibus,
a nobis supra dictum est : nunc de incontinentia ac fcritate
dicendum.
GAP. V.
"Eoxi Si ^ 6)pt^Tn uTtepSaXXouad tt? xaxta* oxav
-fop
xiva TtavttXSi; tSwfxev <pauXov, ouS' ovOpwicov <pa-
I B.sv iTvai dXXi Onjptov, u> oucrdv Tiva xaxtav 8T|pidxT,xa.
(s) 'H Si dvTixti[*ivT| dpex^ xauxij lorlv dvwvupoc,
fort S' fj TOiauT>i Sitip dv8pwjcov o3a , oTov ^pwix>JTt;
xal 8eia. 'Avcovuuo? S' ioxlv aCrr) i\ dpST^, oxt oux
iVrt fteou dpexii

6 yap 8sb; jieXxtcov x5j? dpexTJ; xal ou
It xax' dpcx^v Icrxi airouSato? oGxw u.iv
f
ip plXxiov laxat
^ dpex^i tou Oeou.
(3)
Atb dvwvuu.0;; i\ dpexi) ^
xvj
xax(a xvj Orjpidxirjtt dvxixeiu.evt). e'Xei Si xrj xoiauxir)
dvxtxciaOai
^
8e(a xal uicip dvOponrov fiartsp yip xai
jj xaxi'a ?! Grjpidxrjc &wip dvOpwirdv loxtv, ouxio xal
to ^ dptx^i r) avxtxetuiw).
Est autem feritas quoddam vitium exuberans : nam quum
aliquem prorsus improbum videmus, solemus dicere eum
ne hoininem qnidem esse, sed bestiam feram : sicut et vi-
tium ipsum, feritatera.
(2) Huic virtus opposita, nominis
expers est : quippe quod ejusmodi virtus supra hominem
,
tanquam heroica qutedam ac divina. Eo certe haec virtus
nominis expers, quod -Dei virtus nulla. Praestantior siqui-
dem omni virtute Deus, ac non virtutc probus : nam hinc
consequeretur, virtutem esse Deo meliorem : (3) ideo no-
minis expersbtcc virtus, qua; feritatis vitio opposita est. Est
nimirum divina, et supra hominem virtus quaedam qua?
huic vitio opponitur : quod quemadmodum feritas vitium
hoininem excedens evadit, ita etiam ei opposita virtus.
CAP. VI.
'Vitip Si dxpaaia; xal tyxpaxia( Ttpoixov av Seoi
eliretv xa diropouu.sva xal tou; ivavxtouuivouc Xo'vou?
16 xo7< tpaivo(jivi?, feox; Ix-otv diropouu.Evcdv Xoywv auv-
eitiffxfj/djxevoi , xal xauxa l^exdaavxs?, tJjv dXijGstav
6nip auxwv eU
to ivScy o'uevov iScoptev
*
f
aov yap ouxb>(
!Sctv xdXT|0i( latai.
(2)
SioxpaxYjc |xiv ouv 6 irpe-
a6uxr,< dvvipEi Skuti xal oox l^i\ dxpaai'av sivai, Xe-
30 yiov Sxi oo6eU eJSw? xa xaxa Sxt xaxd etaiv eXotx' dv
-
6 Si dxpax?); SoxeT, e!8w? 6xt ipauXd eioiv, aipcivSat
8u.o>(, dyoVtvo; uitb xou Ttd6ou?. Ata Si) xbv xoiouxov
Xoyov oux wex' sfvat ixpaafav, ou SJ) 6p0{. (3)
*Axo-
7rov yip xw Xoy<>j xouxco iceiaflsvxa? dvaipdv xb ittOavw?
35 Ywopevov* dxpaxsT? yap tiatv dvOpwrcot , xal auxoiei-
Soxc? oxt ipaiiXa &\lmc, xauxa icpdxxousiv. (i) 'Eitsl
S' o3v iVxtv dxpaai'a, itoxepov 6 dxpax^,? imor^ixiiv
xtva ?/ii
,
^
6ta)pt xal l\vziXfii xa cpauXa ; 'AXXi Ttd-
Xiv av So$5iev dxonov xb xpdxioxov xai jiefiaioxaxov
0 twv ivf.piTv JixxSsSai 6itdxivo{* iiT^u.i) yap icdvxoiv
xuv iv <)o.tv u.oviu.ioxaxdv iaxi xal piaa-xtxioxatov , wuxe
TrdXiv 6 X<>yo?o5xo ivavxiouxai xw u.i| sTvat e'itiaxiju.r,v.
(5)
'AXX' Spa ye imoxT|U.v) u.iv o5, Sd$a Si; dXX* el
8d$av i^ei 6 dxpaxifc, oux av efiq i|*txxd?. El yap
It tpauXov xt irpdxxct u.^, dxpi6<o( sJSw? dXXa Sod<ov,
ffuyYvtiu.r,v dv xt? ditoSod) npoaOeaOai x5) JiSovrj xal
itpa;ai xa cpauXa , u.^ dxpiSoi? eiSdxa 6x1 (pauXd eiaiv,
dXXd So5dovxa. Ot? 8s' ys ouYYvwpirjV t/.Ofitv, xou-
xou; ou 4<eY
!
Jtev- *OffT* dxpax^?, etitep Sd^av l^ei,
to
oux eo-xai <J<xxd?. 'AXX' luxt i^sxxd<. (e) 01 i\ xowu-
xoi Xo'yoi djiopeiv Ttotoumv

ol (iiv yap oux lipaffav el-
vai iitisxr,u.iv, dxojtdv tt ydp iiioiouv auu.aivetv

ot Si
De incontinentia et continentia dicturis, expedit nobis
quae ambiguos et contrarios sermones admittunt , signifi-
care : ut exdubiis orationibus considerando, et luce exqui-
rendo, ad veritatf.m circa haec perspiciendani
,
quantum
fieri potest
,
perveniamus. Nam turn facilius veruni scru-
tari poterimus.
(2) Antiquus igitur Socrates tollebat pror-
sus, ac negabat esse incontinentiam, dicendo, neminem
esse qui mala facienda, sciens esse mala, deligeret. Atqui
incontinens videtur, sciens mala,ea tamen dclij-cre; agi
namque a perturbatione. Hac ratione inconlinenliani non
esse existimavit : nequaquam recle. (3) Alienum namque
sit, hac ratione persuasos, quod factum est persuasibililer,
exstinguere. Incontinentes siquidem sunt homines , ct iidem
mala esse scientes, verumtaim-n ea perpetrant.
(4)
Quo-
niam igitur incontinentia est numquid incontinens ali-
quam liabet scientiam
,
qua inspiciat exquiratque mala? At
rursum cuipiam absurdum videatur quod nobis potentissi-
mum firmissiinumque est , vi ab aliquo su|>erari ; siquidem
scientia , omnium
,
qua; sunt in nobis , flrmissimum . et nulli
est obnoxia violentiae : proinde haec rursus ratio adversatur
quominus credalur esse scientia. (5) Cetcrom numquid
scientia quidem non est , sed opinio ? At si habet incontinens
opinionem , vituperandus non erit. Nam si mali aliquid
,
non exacte sciens planeque cognoscens, sed opinalusagat,
venia dignus videatur, quod voluptati sese dediderit, et ea
quo) mala sunt , fecerit
,
quum non exacte noverit mala ca
esse . sod opinaretur tantum. At quos venia dignos esse cen-
semus, eos neutiquam reprehendimus. Et proinde si opinio-
nem habet incontinens, vituperandus non erit. Atqui vitu-
perandus est. (6)
Hujusmodi rationes ambiguitatem obji-
ciunt : quandoquidem quae scientiam esse negaverunt, ab-
Digitized by Google
("")
M\GN. M0RAL1UM LIB. II. CAP. VI. 163
iraXiv ouSi 8dav,xal ykp oorot aroirdv TiiraXiv eWouv
<ruu.6aivEtv.
(7)
AXXi 8i| xal tout' dv ti< airop^aEtEv

eitil
fip
Soxei 6 motppwv xa\ IfxparJi? e7vat, itOTtpov
tw <rw<ppovi Tt nonfast tr^oipi? E
,
ict6uu.(a; ; st [xiv cuv
6 Israi ^YxpaT^c,
crooSpai; Sajati autovEytiv iirtOuuia;
*
ou
Y^p
dv itiroic iyxpaTTJ , 5<rct? putptwv <!iti6uu.iwv xpa-
TCi. Ei Si
ft
a<poSpa<; (X-J) f?Et iKi6uu.(ac, ouxe'ti fatal
awippwv ou
y
4p
oraxpptov lorai 6 u.J) srciOufuov (xtjSI
iriwywv (M)6ev. (s) *Ey>ti Si xal t! toibuto irefXiv
lO'amptav* ffuu.6aivst yip ix twv Xo'ywv xal tov axpaTTJ
Kori iTtatvetov etvai xal tov iyxpat^ tytxmv. "Esrw
yap ti<;, a>Tjvt, Sii)papr>]xwc tw XoYtau.w, xal Soxttcw
wj'm
XoY'Cf'
vw Ta xaXi iTvat tpauXa
,
^
5'
tiriOuLLia
4ystw enl xl xaXa. Ouxouv 6 (xiv Xo'fO? oux lauti
is icpotrraiv, faro Si ttj? JmSufjiia? aYCjuvo; wpaow
'
toioutoc
y^P
3
v axpaTrfc. TI potest apa tb xaXa-
^ y^P
^'Oujita iwl tout' iys'tw.
'0
^J Xoyo; xwXuw
StaiAstpxavexco
yP
to> Xoyiou.w twv xoXwv. Ouxouv
oSto? axpat^; u.iv eorat, ^iraivErbi; (xevtoi
-
3)
Y&p
irpar-
TEt to xaXa, ExaivETO?. "Axoitov 8^ to uu.6atvov.
(9)
IlaXtv au 8iau.apTavTw tw Xo'yw, xal Ta xaXa
auTto (x^i
Soxeitw xaXi eTvbi
, ^
8'
i7ti6uu.i'a dyErM lirl
to xaXa, 'EYXp
T
^i
<
: 81
T*
e
**
T,v
it9u|*Bv |'v, u/)|
itpotTTwv 8i touto 8t& tov Xoyov. Ouxouv 6 8iau.ap-
JS TBVOJV tw Xoyo) twv xaXwv xo>Xuasi V iTtlOujAEl 7CpaT-
tv xwXuei apa t1 xaXa irpartBiv hA tbutb
y*P
#,
mOup.ta
?Jy
iv- "O 8e ye to xaXi
^
irpaTrwv Siov
icpaxTEiv ^exto. 'O dpa bfxptr^s larai itote ij/exto;.
'Atoitov 8^ xbi oStoi to (jojAoatvov. (10)
Dowpov
8*
to
\
axpaaia xat 6 axpa-rii? Iv fijtaaiv eutbi xai xspi
iravTB , oTov itEp\ yp^(*aTa xal ttu^v xai
8pY^)v
xai
8d;av (icEpl
Yp
TauTa'itavTa Soxouaiv axpaTEii; Etvat)
r, o5, aXXa itEpi ti a^iopwpiE'vov IstIv i\ <ixpao-(a, dito-
pr^ttsv av ti. Ta (xiv o3v tf,v airopi'av itapEyovta
tout' Iot(v, dvaYxalov 8e Xuoai Tae.aTtopCa.;.
(11)
IlpS)-
to puvouvriiv iittTri? im<mipii?-
axoTtov
y&?
^So'xei
sTvai 2mahJtu)v
e/ovto toGttiV SnoSaXXeiv i\ (xeto-
icdtTEtv. (ia)
'0 8'
aixb? Xoyo< xal iirl tt]? oo^?-
oi6lv
Y&p
Sia^psi 8o;av sTvai J. E7ti<rr>i[AT)v. El
Y^p
40 E*Ttat ii
8d$a ospoSpa Tiji psCaiov eIvoi xal a[iETOitEKrrov,
oiftev Sioiiei'tt,? e*iri<rciQfMi Sd^ai; t/vjot tw ittarEUEiv
outio? e/eiv 6>< So^a^ouo-iv, oTov 'HpaxXEiTO 6 'Eije'oio?
TOiautTiv ?yEt SdSav 6itJp 5v auTio ISoxei. (13)
OCOsv
8J| ^TOTCOV TW dlXpOTET, OUT* El ltl<IT^jill)V l^" "T
'
'
s
8\
av ^av *e
'Yl
;iev
i
wpdSrtitv ti ipauXov. 'Eori
Y&p
to iitCirtaoeat Sirrdv, wv to ('v Iuti t^v iiti(TTii(tiv
t*ytv (litidTaoOat
y*P
ip|*lv T<*TE
*
Tav Tt< ^",,I
'
t1
1l
AY
l
v
i*/7)) , to
8'
ETBpov to IvspYsTv "^St, ttj iTtKTTr^r). 'Axpa-
sf]i owv iWiv 8 ^ywv Trjv jictarq|xr,v twv xaXSiv, oux
to IvtpYwv 8i auT?.' (u) *Orav ouv
^ ivEpYf, T?i
iiti--
OTJipUl
TOUTT,, OuSlv ^TOItOV OUTOV ^OTt ItpaTTElV TO
ipauXa ?yovta tV
iirwn^Tiv.
"Ojaoiov
yP
^Tlv
WOTtEp Iwi twv xa8Bu8dvTh)V o5toi
yP
I'/?*
^i*
iitiarr^ay.v
Sjiox; iv ty Zmu itoXXl SuayEprj xlitpaT-
surdum qniddam evenire compellebant : et quae ne opinio-
nem quidem
,
pariter aliena evenire ostendebaot. (7) Verum
et dubitavcrit in his quispiam
,
quod quia temperans et con-
tinens esse videatur, temperantine futurse sint veliementes
cupiditates ? Quodsi continens erit, vebementibus eum agi
cupiditatibusnecesse fuerit. Neque enim continentem dixe-
ris, qui mediocre* compescat cupiditates. Quodsi vehe-
mentes cupiditates non habeat, ne temperans quidem erit.
Neque enim temperans, qui nullo modo agitur a cupidi-
tatibus. (8) Ambiguitatem vera talia quoque movent.
Contingit siquidem exinde rationibus , incontinentem qtian-
doque fore laudabilem , et vituperabilem continentem. Si
namque quispiam, inquit , in ratiocinando liallucinatus, ut
ratiocinanli, quae bonesta sint, mala videantur, ac cupidi-
tate ad bonesta ducatur ; ratio quippe agere non permittit
:
at cupiditate allectus aget : talis enim definiebatur incon-
tinens. Aget ergo bonesta : cupiditas namque ( ita su-
mebamus) ab talia earn ducat. Sed ratio probibebit :
ratiocinio siquidem honestorum hailucinetur. Is igitur in-
continens quidem erit, verumtamen laudabilis : nam qua-
tenns bonesta peragit, laudabilis. Absurdum id profecto
evenit. (9) Rursus hailucinetur interim ratiocinio , et bo-
nesta ei minime bonesta esse videantur : at cupiditate ad
bonesta ducatur. Continens niminim est coocupiscens
quidem, sed non peragens id, ob rationem. Itaque qui
ratiocinando ab iis quae sunt bonesta, aberrant, prouibe-
bitur agere quae concupiscit : probibetur ergo bonesta
agere : ad base siquidem adduxit cupiditas. Verum
,
quum
bonesta agere oportuerit, non agens vituperandus est.
Ergo continens quandoque erit vituperandus. Hoc quoque
valde dictu absurdum contigerit. (10)
Utrum vero inconti-
nentia et incontinens in cunclis futures sit, et circa cuncta
(sicut circa petunias, et honorem, et iram, et gloriam
;
nam circa beec omnia existimantur esse
) , an non
j
sed circa
aliquid sit definite incontinentia, addubitaverit quispiam.
Hsec igitur sunt quae faciunt dubitationem. Atdubitationcs
solvere necesse est. (It) Primtim igitur quae de scientia
babita est dubitatio , ea diluenda videatur : niminim
, esse
absurdum scientiam habere, et ipsam ejicere, vel interci-
dere. (12)
Eadem de opinione fuerit ratio : nihil siquidem
refert, sitae opinio , an scientia. Nam si vehemens fuerit
opinio, quatenus stabilis est et credulitate inconcussa, a
scientia non diflert, credendo ita habere ut existimant, si
habeant
opiniones, sicut Heraclitus Epbesius talem habuit,
de quibus
opinabatur, opinionem. (13) Alienum utique
nihil incontinent! , sive habeat scientiam ,
sive opinionem
quam dicimus , flagitium aliqnod committere. Est quippe
scire duplex : unnm quidem , habere scientiam (nam turn
demum scire
quempiam dicimus, si teneat scientiam);
attenim vero , operari jam et agere per scientiam. Incon-
tinens igitur est, qni honestorum tenet scientiam, sed non
aiiit per earn. (14)
Quum igitnr luec non excrcebitur
scientia, nihil eveniet alienum , committere mala eum ipsum
qui teneat scientiam. Est enim
quemadmodum in dor-
mientibus. Isti siquidem, quum habeant scientiam, multa
11.
Digitized by Google
164
H9IKQN MET
tou xat itoto^oootv ou yip ivtffii sv autot?
^
sSrt-
cnQur,. 'fiffouTi><
5'
iiri tou axpaTouf twtnttp
y&P
xaQsuSovTi toixt, xai t) ftiHrn^iifl oux svEpYEt. (it) Aus-
xai o' *j aitopfa 08x101;. 'HiropTxo
fap
7tdpov 6 dxpa-
tt,? e'xSoiXXet xdxs r?|v fcio'TTju.riv
,
fuiairbtrit' aroitov
6
Y^p
fytpoTspa Soxet (Tvat. *AXX4 irdXiv svrEu8tv 3tv y-
votxo (pavspdv, Sfficep ftpajiEv fa toi? 'AvaXuTixoTi; ix
8uo TtpoTacwwv Y^veaSai tov ouXXoYioydv, xat xouxuv
slvai tt
(
v |Aiv npo>TY)V xaddXou, ty,v 8e SsuTt'pav 6itb
TauT)v te xai lit\ uipou?, oTov liclvtap.ai iraW av-
10 8pt>jnov irupETTovra &ywj itoirjoat, oOtooi os ituptTref
e'luVcau.at apa xai toutov uyivJ itot^oai. "Entiv ouv
8 t9, p.sv xaooXou fatO'TrjU.'), eitlOTOtuat , IT,
8"
iVt [AE-
pou; ou. (is) I't'vtTat ouv apapTia xui xr.v E
>
itio~xr,;xr,v
fyovxtxal EvxauS*, oTov fiiravxa (lev xbv irupsxxovxa
it (tyiri itowjo-ai, l jaevtoi uroe. itupt'rai, oux oTSev.
'tlaauTw; toi'vuv lit\ xou ebcpaTOu tou t^jv Imavfiw*
i^ovro? ^
auT^, apaprfa o-uu.6^arsTai. 'EvSe^etat'Yap
tov axpaxij t^v uiv xaOdXou t
>
marqu.i|v fysiv, 6xi tA
toiauxa jpauXa xat fSXa&pa, uv}, uivroi
y* &* W
10 Tauta (pauXa ini u.e'pou? tlStvat* Statt oCxo? e^wv
^
titi<rcr,[xr,v au.apxifatxai

e^ei
fip
x^v xaSdXou, x}|V
8'
Vi uipouc ou.
(|7)
OuSiv o3v axoitov ouS' oSxca
auftSijatTai fat xou axpaxou? , tov ij^ovxa xijv Emo-cr,-
[xtjv <pauXdv xt icpaxxtiv. "Eti
Y^p
&? eVi xwv pu-
is 8udvxci)v ot
Y^p
".e8uovte?, Stav auxot; i) [(h) iitaX-
XYYi,
iraXtv oi auxo( tiitv, oux l^e'ireae S' auxuvi Xoyo?
oj8'^ imax^(ti|, fltXX' ^xpaxijOr) &jtb x5j? ,ue'8r,f , inaX-
XaYe'vxe? ?i x^; imOt,; TtaXiv ot auxo( eiotv. 'Opioi'w?
ouv e/ei 6 etxpaxj); iraXiv
*
^itixpax5joav
Yap
to itafloc
10 ^pcpciv tirotrjort xov XoYtsudv, oravi' OciraXXaYTJ xona-
6o; Sancp
^
[xt'Ori, icaXiv 6 auTo'( ionv. (is)
T
Hv oi
xai SXXo; th Xoyo iiA t^< dxpaota; 8< itapitj^ev ewo-
pt'av, oi; iitaivrrou norl tou axpaxou; ^aofxivou xa\t|it-
xtou tou lyx.p<x-:oiJs. 00 au|iaivci Si touto* ou
Ytp
It effTiv out'
IyxP"^?
*5x' BxpatTX 6 tw Xoyw SttiJ'*"-
apuvoc, iXX" &Xo'yov /mv 6p6bv xai xouxco xa <pauX'
Svxa xpivwv xa\ xa xaXa, xai axparJj;
a
u,:v 6 tw toioutw
Xo'yw aittiOwv, ivxpaT^t Si & 7ceiOo'jx;vo; xai u.^| nrb
xwv e'TtiOuu.uuv ifoiuwt. OuSi
Yap
Sxivt ou Soxet xov
10 icax^pa TU7CTiv alo^pbv tlvai , iici6uu.S>v os tujctiiv,
6 toutou aict^djxtvo?
Y
x
P
aTr
i?
i<*.
(19) "lloxe e! pv^
toxtv int xuv xotouTWv pixe
Y
x
P'
T * a
l
JL,
i
TE axpaaia,
oui' av iicaivET^i cfi]
^
dxpaoi'a ouSe 'kxr>| {) ^Yxpatna,
uiauEp ISo'xei. (ao) Eto\ Se tjv axpaaiwv at u.2v vo-
t!> o>)u.axtxai , ai e tpuoii, oTov voo~>,u;aTtxat u.sv at xotau-
xai

eI1
y*P
t,V< f tiXXovte? t4; xpiy^a? 8taxpOYou-
tv. Et ouv xt; xauxri? xij; fjoov^? xpaxst, oux Jaxiv
iiratvExd;, ouSst}>Exxb( t [t^xpaxei, rj ou aipdSpa ye.
4>uo*ei 8e' ,
oTov uto'v tcote' cpecat xptvo'u.:vov iv iixaoTT)-
60 pt'01 , 6ti tov iraTt'pa tuixxoi
, dicoXoYEio*Oai Xe'^ovO' 6x1
xai
Yap
ouroc tov iauxou icaxEpa , xai i-nwfuysTv
5i( ' 3dxEi
Y^p
toT; Sixaixai; tpuaixr;v eivai Tr,v ajxep-
x(av. Et 815 ti; xou tov narlpa tuicteiv xpaxoiy. , oux
AAUN B, <r.
(imi.uoj
)
tamen iu sonmis molesta et perpetrant et perpetiuntur : ne-
que enim in its scientia turn operatur. Idem est de incon-
tinente : evenit siquidem nt dormienti , ut non exerceat
scienliam. (15) Proinde aolvitur hoc modo dubitatio. fueral
siquidem dubitatum, numquid scientiam incontinent; ejiciat,
eave intercidat : et utrumque horum videtur absurdum.
Ceterum hinc fuerit rursus manifestum
,
quemadmodum
diximusin Analyticis, ex duabus fieri syllogismom propo-
sitionibus, earunlque primam univeraalem, secundam
,
quae
sub ilia, particularem : veluti, Scio omnem hominem fe-
bricitantem sanum facere : atqui hie febricitat : scio igitur
et liunc sanum facere. Possum igitur aliquid scienlia quidem
gcnerali scire, quod in particular! nesciam. (16) Potest
igitur sic quoque ei qui scienliam liabeat evenire ut pecccl,
ut Hominem omnem febricitantera sanare scio : verum an
hie Tebricitet, baud scio. Itidem igitur in incontinente, qui
liabeat scienliam , idem error eveniet. Contigent enim
,
incontinentem in universum habere scientiam , ut talia siut
improba et [lerniciosa : nee tamen sciat, haec ipsa parlicu-
latim nosse improba. Proinde ita babendo scientiam abcrra-
bit : quandoquidem in universum babet, non etiam parti-
culariter. (17) Non itaque hoc modo fuerit alienum, ut
inconlinens habendo scientiam , mali aliquid agat. Est enim
sicut in cbriis, a quibus quum excessit ebrietas et ad sesc
redierunt , non excidit ipsis ratio , nee quidem scientia, q;ia>
sub ebrietate delituerat fueratqne prostrata : deinde ab
ebrietate liberati, rursus fiunt qui prius erant. Similiter
habet incontinens. Perturbatio enim ubi superior cvasit
,
ratiocinalionem rectam facit delitescere : sed si, ut de
ebrietate dicebamus, abfuerit perturbatio, rursus in sese
redit. (18) Memor.ibatur etiam alia quaedam de incon-
tinente, qun dubitationem faciebat, ratio, ubi laus in-
continentem sequebatur aliquando , et continentem vilu-
peratio. Quod neutiquam evenit. fieque enim continens
est aut incontinens
,
qui ratione falsus est , sed qui recta
institulus ratione
,
qua tarn mala quam bona discernit. In-
continent quidem
,
qui et ejusmodi ratione non pcrsuasus
est; sed continens, qui persuasus, ab ipsis non agitur cu-
piditatibus. Neque enim cuicumque videtur patrem ca>-
dere, turpe esse ; sed qui ca?dere concupiscit , et abstinet, is
continens est. (19) Proinde si in talibus neque continentia
est neque incontinentia, ne laodabilis quidem fuerit inconti-
nentia , ut neque vituperabilis continentia
,
quemadmodum
videbatur. (20) Sunt nimirum incontinentia; varia genera
:
alias enim morbus attulit ; alia; cum nature ortum habiiere.
Morbo natae sunt ejusmodi , ut eorum qui vellunt capillos et
manducaut. Quodsi quispiam huic imperet voluptati , non
continuo landabilis est ; neque vituperabilis
,
qualenus non
imperat, ant non admodum certe. Katurales autem , ut in
judicio convictum olim aiunt filium
,
quod patrem cecidis-
set, pro defensione attulisse
,
quod is quoque suum patrem
cecidisset, et absolutum fuisse. Naturale etcnim judicibus
fuisse crimen visum est. Quodsi quia igitur a cacdendo patra
Digitized by Google
("*)
*
MAGN. MORALltJM LIB. II. CAP. VI.
185
iitatveTd?. (ji) Ou 8i| t4? TOtaura? r,TOuu.ev vuv dxpa-
cta? ou$' EyxpaTeta?
,
dXX4 xaV 4? <{<extoI aitXco? xal
faatvETOt Xeydfie8a. "EffTt St t3v ayaOtov t4 jmv ix-
to'?, oTov itXouro?,dp)^ , ujirj.etAoi, SdSa t4
5'
dvay-
% xata xal ittpl <rwu.d eotiv, oTov
(p^
x xal yeuot?.
'0
ouv itepl tauxa d*par4?, oEto? airXw? av dxparJi?
oo;ttev elvat, xat oTov at awu.aTtxai'* xal ^v tr,Toufxev
dxpaotav, tJSt) irepi tout' av Sdjewv tivai. (m) 'Hito-
petTo SI itepl ti icor* la-civ i\ ixpaaia. Ilepl (xiv o3v
10
tiji^v oux fotiv anXbt; dxpatvj?

c'lraivctTat yap too?
6 ittpl xitA^v dxpanj?

cpiXoTtuo; yap ti? tWv. To
o* .ov Xeyou-ev xal Jitl tcov toioutuv tov dxpi-rrj itpow-
Tt8tVrt?, itepl Ttu.*> axpat^?
^ Sd;av ?| Spyijv. "AXX4
tw aitXai? dxpeteT ou itpoartStfxtv ittpl & , <5i? &itdp^ov-
16 to? auTtji xal
f
avepou ovto? dviu tyj? itpos8sfft? , ittpl
i iartv

tort yap ittpl f;Sova;xal Xuita? xi; atdu.aTixa?
6 aicXuc dxpaiifc. (*) ASjXov Si xal eWuSev 8rt itepl
xauTa
^
dxpaotV intl
y4p
ij'tXTo? 6 axpaxr'?, ^sxxi
tlvat Set t4 &itoxEt'u.Eva

Tijtr) uiv ouv xal 8d|ja xal ipyj^
xal ^(xata xat ittpl Sua dtXXa dxpaTtt? Myovrat , oix
elst ifiEXTa, a\
5'
fjSoval at o-Mpatixal t}/exTa{- Sto tt-
xdrtd? 8 ittpl rauTa; Av u.5XXov tou Se'ovto?, outo?
axpaTr,? tXeo>? Xs'yeTat. (u) 'EitetSrj Si *oti tSJv
ittpl t4 dXXa dxpaoruov layopivw f, itepl t}|v
SpyV o5aa
dxpaota ij/exTOTCttr, , itOTepov ij/txwtepa eWtv $j itepl
tt,v dpyijv
^ ^ ittpl t4? jjSova?; "E<mv ouv #, ittpl t*>
8py^v dxpaii'a Su.ot'a ttov naiowv to7? itpb? to Staxo-
vttv itpoOujitiK tj^ouo-tv. Kal
y*P
o&toi, 8rav t(ir|
8 8toitdn5 So? jxot , rrj icpo6u[i(a iJevt/OtvTt? , itpo
M tou dxousat 8 Set Souvat, e'Suxxv, xal Iv t^ 8d<iet Sti)-
fiapTOV itoXXdxt?
Y*P
Sfov 8t6X(ov Souvat,
Ypa^eiov
EOuxav. (a) *0|xotov Si iteitovOe toutw 8 xr,i Spy^?
dxpa-n;; 8rav yap axouoi) to itpwTov
frjpa 8*Tt ^Si'xi)-
<rtv, 6p(xr,sev 6 8uu;o? irpo? to Ttpurtp^oaoOat, ouxtri
m ivauEiva; dxotiffat itOTtpov StT^ ou Stt, i\ 8ti -ye oCy
oStio o-spdSpa. (m) *H (iev o3v Totautii opfir) itpo?
8p-
yr
t
v,
%
Soxet dxpao-t'a elvat
SpYJ-i; , ou Xi'av iittxtu;i)Ts'a
eotiv,
^
Se itpo? ^Soy?|v 8puv>, <|<exTii yt- lott yap 8n-
^opdv eyouoa itpo? TauTr,v Sti tov Xdyov 8? ditotpeitet
40 tou [a;J| itpoTttiv
dXX' 8^0)? itpartet itap4 tov Xdyov.
Ato
tJ/exTii lort piaXXov t5;? Si' dpyrjv dxpam'a?

^
(jiev
yip St' dpy^v dxpaota Xum; lor( (ouSti? yip dpytjdu.t-
vo? ou XuitttTat),
<) Se Si' t1tlOu^lav u.eO* *,Sov^?. Atb
(i3XXov iJ;tXT^

tj yip St' tjoov^v dxpau(a |xe6' S6pe<o?
SoxeT Elvat. (k) lidrepov Sk xal
^ iyxpaxsia xal
^
xapTtpt'a TauTo'v ioTtv,^ ou; i| [xev yip lyxpartta
e*<m irepl ijSova? xal 8 iyxparij? 8 xpaTwv tSv ^Sovwv,
^
Se xapTtpt'a itepl Xuita?- 8 yip xapttpwv xal uitoftt-
vwv t4? Xuita?, o5to? xapTtputd? laxtv. (m) lldXiv
60
t
dxpasta xal
^
txaXaxfa oux egti touto'v

^
(*ev
y4p
|xaXax(s IutI xal 6 (xaXaxb? 8 ftJ| 6itou;t'vb>v no'vou?,
ouy Sitavxa? Se dXX' ou? dvayxafu? av dXXo? ti? uito-
{lEt'vttEv
8 S' dxpad)? 8 |t>, SuvapLEvo? uitou-e'vetv ^So-
va?,dXX4
xaTau.aXaxtd|uvo? xal 6ito toutcov dydu;e-
se continueril , non conlinuo laudalillis.
(2|) Et ne nos
quidem ejusmodi nunc incontinentias et contioentias qnac-
rimus
,
sed per quas vituperandi sunt homines simpliciter,
vel laudandi. Bonorum eerie quaedam aunt externa, tit opu-
lentia, (loininalufl, honor, amici, gloria : qua-darn necessaria
et circa corpus , ut tactus et gustus. Qui ergo circa hste in-
continens, U incontinenssimpliciter esse videatur, qua)es sunt
corporales incontinentice :etquam qwerimus incontinen-
tiam
,
circa haec jam esse videbitur.
(22) Ambigitur autem,
circa quidnam sit incontinentia. Circa honorem quidem non
simpliciter incontinens. Laudatur enim quodammodo, qui
est circa honorem est incontinens : nam honoris amans vide
tur. Omnino autem solemua, qui sunt ejusmodi, eos incon-
tinentes appellare
, cum adjectione quadam : verbi gratia
,
incontinens lionoris, aut gloria}, aut ii*. Verum simpliciter
incontinenti non accommodamus circa quae, ut ei adsit
manifestum aliquod sine appositione ejus circa quod sib Est
enim ferecirca voluptates et i&gritudines corporis is qui sim-
pliciter appellator incontinens.
(23) Hinc quoque manife-
stum est, circa hec versari inconlinentiam. Nam quoniam
incontinens vituperabilis , subjetta esse oportet vituperabi-
lia. Honor igitur, et gloria, et dominatus, et pecuniae, et
circa quaecumque talia dicunlur incontinentes, sub vitupe-
rationem non cadunt : at corporis voluptates vituperandae.
Ideo non injuria, qui circa has magis quam sit par versatur,
is incontinens prorsus dirilur.
(24) Verum quoniam incon-
tinentiarum
,
quae circa alia versari dicunlur, ea quae circa
iram , maxime repreliendenda incontinentia : utrum magis
reprehendenda est, quae circa iram, an qua?circa voluptates ?
Est igitur qute circa iram incontinentia, similis puerisad
subministrandum promptis. His namque quum dixerit do-
minus, Cedo milii : promptitudine erecti, antequam an-
dierint quid sit subministrandum , suggerere solent , et in-
ter suggerendum hallucinantur. Sajpe enim liber fuit ex-
hibendus, et graphium dedere.
(25) Itidem incontinens
inc succumbit. Quum primum enim audierit verbum,
quod quispiam alTecit injuria , ira ad ulciscendum insultat
,
neutiquam patiens audire, expediatne, an non, vel non ita
vehementer. (26) Hnjusmodi igitur ad iram inipiilsns, qua*
irae depulatur incontinentia , non admodum vldelur inces-
senda. At ad voluptatem impulsus sub reprehensionem
cadit. Hie namque distinctus est ab illo, obrationem, quae
avcrtit ne agatur aliquid : et tamen contra rationem agitur.
Ideo magis est quam per iram reprehendenda incontinentia
voluptatis : quandoquidem quae est per iram incontinentia
,
aegrimonia est (nemo siquidem stomachatus non aegrescit
)
;
al quae ex concupiscentia, est cum voluptate. Idcirco magis
vituperabilis
,
quod ex voluptate incontinentia insolentiam
comitem hattere videtur. (87) Utrum vero tolerantia, et
continentia idem est, an non? Nam continentia, nee non
continens , circa voluptates est , ipsas coercendo : at tole-
rantia, circa aegrimonias : siquidem patiens ac sustinens aegri-
nionias , is tolerans est. (28) Rursus incontinentia, et molli-
fies, idem non est. Mollifies siquidem, et mollis, est succura-
bens laboribus , non certe omnibus , sed quos alius aliquis
necessario duxerit sustinendos. Incontinens vero, qui vo-
luptates sustinere non possit, sed remollescens ab eis agatur.
Digitized by Google
1 66
H0IKQN MEfAAGN B,
(1203.)
vo;. (s) "Etrov au iraXtv Tt; xaXouuevo; axoXxsTo;

itdrepov ouv & axo'Xaoro; (axpa-trj;) xai 6 axpax^i;
6 aurd;, ?| ou
;
'0
j/iv yip axoXaato? toiouto; ti; olo;
oitdOat , & itpaTrsi, tbutb xai pAturxa eTvai auTM xai
&
eruuepopioTaira , xai Xo'yov ouSeva l^eiv ivavriouw.evov
toi; butm ^atvou-e'vot; $)Seoiv 6 Si axparri; Xdyov 1-jiK
3; ivavTtourat auTcji , itp' & f, iiri6uu.(a ayei. (so) llo-
TEpo? Si euiaxoTEpo; , 6 axo'Xaoro; ^ & axpaTi}; ; oOto>
jxev oSv So;e!6v av tow; oujf_ 6 axpaTr];- b yap axdXa-
<u oro; eutaTorepo;

el yap aurw Xdyo; iyye'voiTO 6 8t8ah>v
oriipauXa, ouxeri icpa^er to> 8e ye dxpatei uirapy^et
6 Xdyo;, xai opoi; nparcet, &ax' av 6 toioutg; 8d![eiev
dvtat-o; eTvai. (31) 'AXXi Ttdrepo; StaxetTat xcipov,
5 [atjSsv ayaOdv ti uitap^ei,
**
xai ta xaxa Taura ; ?| S?j-
16 Xov hi ixetvo; , xai 6V<i> ye 8 TtpuoTepov, xaxio; Sia-
xti-cai. "Efftt toi'vuv 6 uiv dxpaTrj; dya8ov e^tov tov
Xdyov Spdbv ovra, 6
8'.
dxdXaoro; oux fyet. (sj) *Ett
iorlv 6 Xdyo; ixdorou ipyji' tou ptlv o3v dxpaTOu;
r) dp*^ TijitidtaTov 8v eu Stdxstxai , tou 8e dxoXdorou
au xaxwc, wtrce ^efpwv av efi) 6 dxo'XaoTo; tou dxpaTOu;.
(33)
*Eti oWrttp iiti tjj; ei)pidr>)T0< t|; iXeyopev xa-
x(a;, oux eonv tSeiv iv OiripiM ouuav dXX' iv dvOpcoicu*
j)
yap fliqptdr-); Svojid AW ttj uirepSaXXouoTr, xaxfa.
Ali t(;
81'
ouSev ?, 6rt dpy^ ipauXi] iv 6i)p(c|> oOx AWv
36 tffTi 8e fj
dpy^i
& Xdyo;, 'Eral itOTepo; av itXcbo xaxa
iroi*j?eicv, Xe'cov v^ Atovuoio; v\ 4>aXept; t( KX^ap^o?
<j Tit toutwv twv |xo^6r,pwv;
^ SrjXov 6xt oStoi;
^
yap
otp^j ivouaa fauXrj ueyotXa ouu.^aXXeTai, h Sk drjp((o
8Xw? oux foriv ap^. (34) 'Ev jxev ouv T(j> dxoXaoT<[)
u iveo-Mv
ip/fi
^auXr)

^
yip itpatret ^auXa Jvta xai
6 Xdyoc ouu.fT)at TauTa xai Soxei auxco tau-ca 8etv
TcpdtTxeiv, v auxw
^
apv^v) IvtffTtv ou^ uyiifc' 8w PeX-
ti'cov av So^eiev eTvai 6 ixpaT^; tou axoXaarou. (ss) "Eari
8e xai t9); dxpas(a; 8uo etSj) , jj uev icpoTpennx^ tic
36 xai (Jitpovdrjroi; xai i\otl<fvijt yivopuvv) , olov, 6rav {Sto-
fic xaX^jv yuvatxa , eu8eb>c ti iitiOou.Ev xai anb tou
iraOou; 6pu.j| iy^veToicpb; to itpSt^aiTi Sv tso)? ou Set*
^
8'
erepa oTov aoOevixii th, -i) (leti tou Xdyou ouffa
tou iwoTpe'uovTO?. 'Exe(vii) piev ouv ou8' av Xi'av 80-
40 Jciev eTvai <j/exTii'xal yap iv to"; o-itouSatot? ^
Toiaurr)
iyytvtTai , v Tot? OepfioT; xai eutpuEtitv

?) 8i iv toT<
^uvpoT; xai ixeXayvoXixoT;, ot 61 toioutoi (]xto(.
(33)
"Eti- tb iati Ttp Xdyw TcpoXa6o'vTa u.i)Oev nadeTv,
Sri fjjei yuv^i euicpdocoico;, 8eT o3v xaxatr/tXv auTo'v. Tu
46 89) TOtoutu Xdyw Trpoxa-raXaSwv 6 ex rrj<; -tpoaspaTOu
<pavra(a( axparJi; ouii ireioexai o08e itpoi;ei ouSev
a{ff^po'v.
'0
8i tw Xdyct) piv e!8u; Jti ou 8et, irpb? 8i
ttjv ^Sovr,v iv8i8ou( xai xaTau.aXax1O3u.evo; , 6 toiouto;
{/exTOTepo;. OuTe yap 6 cncouSato; ou8eTto oCtoi ye'-
'.ovoit' Sv axpaTifc, 8 ti Xdyo? TtpoxaTaXa6(5)v oux av 5a-
oaiTO
-
^yepwiv yap outo; Iv auTu &icap*(ei,
^
**
ou net
Oapv^cT, aXXa ttj ^8ov9j ivS(8(odt, xai xaTau.aXaxt'^eTai
xai i^asOevet too;. (37)
Ilo'Tepov
8"
6 aru^ptov iyxpa-
ttj iffTiv, ^reop^ftr] u.iv iv Tot; iitavu , vuv SI Xe'yto-
(29) Est porro quispiam intemperans appellatns : auniquid
igitur intemperans idem quod incontinens, an non est?
Neinpe intemperans ejusmodi est, tit quae agit, eadera et
optima et commodissima eibi essearbitretur ; nee 11J lam habe>
rationem
,
quae ejus videatur adversari voluptatibus. At in-
continens babet rationem
,
quae adversatur ei in iis ad qua>
cupiditate agitur. (30) liter autem curatu facilior, intempe-
rans an incontinens? Certe bac quidem ratione intemperans
curatu facilior videatur. Nam si ratio ei advencrit, quae
mala esse doceat , ipse non operabitur. At incontinenti non
deest ratio, et tamen agit mala : proinde homo bujusmodi
incurabilis esse videbitur.
(31) Ceterum uter horum dete-
rius afficitur, is cui nihil adest boni, an ctii adesl quidem
bonum aliquod, sed simul etiam mala ilia? An id quidem
manifestum est, ilium (intemperantem) pejus habere,
siquidem id quod majore honore dignum est, ipsa ra-
tio, male habet? Est nimirum incontinens, qui bonum
oblinet, rectam rationem, quura intemperans hoc non ba-
beat.
(32)
Quum ergo ratio utriusque principatum obti-
neat, incontinentis honoratissimum principium sanum est
,
intemperantis non sanum. Ergo incoutinente intemperans
deterius habet. (33) Rursus, ut supra mentionem fecimus
de feritatis vitio, non est ipsum in (era spectare, sed in
homine. Feritatis siquidem nomen adeptum est id vitium
,
ob singularem improbUatem. Sed cur? ideo quod improbum
in fera principium non sit. Est siquidem ratio principium.
Enimvero uter plura mala patraverit, leone aliquis an Dio-
nysius, sive Phalaris aut Clearchus , aut alius quis ex istis
improbis hominibus? An perspicuum estistos? quandoenim
inest male agenti principium dcpiavatum , multiim id con-
fert : at in fera nullum prorsus est principium. (34) Ha igi-
tur improbum est in ipso intemperante principium. Nam
quatenus quae mala sunt, committit, eliam ratio in bis ei
adstipulatur, censetqueea esseperagenda, sic improbum
in ipso est principium. At in cuntinente sanum principium
est, ut bine melior incontinens intemperante esse videatur.
(35) Sunt eliam incontinentia? binae species : una quidem
prorumpens, et improvisa, et conlWtim proveniens; velut
quum speciosam viderimus mulierem , et confestim aflici-
mur, et ab aflectu crumpit impulsus ad aliquid perpetran-
dura quod fortasse non expediat. Altera verrt velut qusedara
imbecillitas, quae cum ratione insurgit avertente. Prior igitur
non admodura sub repreliensionem cadcre videbitur : quan-
doquidem etiam virtutis studiosis potest evenire, calidis et
ingeniosis. Secunda autem ,
frigidis, et melanctiolicis : tales
nimirum reprehendendi. (36) Praeterea si quis munire se
ratione anteverterit, poterit non aflici : ut si scierit ventu-
ram formosam mulierem ; convenit igitur se cohibere. Nam
qui ejusmodi ratione praevenerit, ex obvia visione inconti-
nens non commovebitnr, nee turpe quicquam aget. Verum
qui ratione cognoverit indecens aliquid, ad idque voluplate
delabetur, et remollescet, is multo magis reprehendendus.
Neque enim probus unquam ejusmodi fuerit incontinens,
et ratio pneveniens nihil in eo sanandura habuerit : dux si-
quidem ea in ipso probo exsistit. Cui non obtemperat impro-
bus, sed voluptati deditus est et remollescit, et quodammodo
effeminatur. (37)
Utrum vero temperans sit continens, quod
supra fecimus ambiguum , nunc disseramus. Est igitur tern-
Digitized by Google
(03, 1*04.) MAGN. MORALITJM LIB. IF. CAP. VII.
167
juv. "Eon yip 6 (joj^pojv xal iyxparff 6 yip eyxpa-
T>j{ ?TIV OU [iOVOV i 1tlGu(Jl.!WV evouatov TaUTBJ
xaTe/aiv Sti xbv Xdyov, aXXi xal 6 toiouto< uvoTotxai
pdj evoufftov intOu,utb>v toioutoi; eTvai oTo? ei iyyevoivro
> xntiytn. (as) "Eort Si utoippuv
^
eytav e'lriduu.iac
<yauXa<; tov tt Xdyov tov itepl Taura 8p8dv

6
8*
iyxpa-
rij 6 e'lttduu.t'a; fytov ipauXa; , tov Si Xdyov tov itepl
tutb dpfldv
*
&n' ebcoXou9r,et xol oroi^povi 6 eyxpaTifo
xal lotai* atofpuv* 6 |iiv yip oxofpwv 6 u.J) itau^ojv,
iitiJ
1
iyxpaTrn 6 itao^wv xal toutmv xpaxoiv ?\ oTdrre
Stv itae^etv
*.
OuSerepov i toutwv t5> motppovi uira'p-
*t

Stb oux eo-ttv 6 eyxpat^ cwippcov.
(39)
IldTepov
81 & axoXauroc; dxpaxii; eotiv, v^ 6 axparr^ axdXatrto?;
^ ovSeTe'pw erepoi; axoXouOet
$ i jxsv yap axpa-nfo efftiv
is
o5 6 Xdyo ToT? itafieat u-a/eTai, 6
8'
axdXaaro; ou xoiou-
to?, 4XX''6 tiji itpatreiv t4 tpauXa fijxa tov Xdyov euu.-
rjoj^ov e^wv. Oire Si| 6 axo'XaaTOC 0T0? 6 axpat^?,
ouG' 5 axpaT^i; oTo; 6 axoXaoroc. (40) "Eti Si xal
^avXdrepocS.axo'XaffTOtTOu axpiTOuj. AuaiaTOTepa yip
30 t! (puiixa tGv <!$ /Sou; ytvouivoiv

xal yap to IGo? Sti
touto Soxet to^upbv eTvai , Sxi tic. iputftv xa8orr,oiv.
(41)
'0
uiv ouv axdXeoroc auxb? toiouto? eo~ctv otoc tpau-
Xd? ti{ t>) tpuoet eTvai Sti touto xal oito toutou 6 Xd-
yo ^auXo; ev butS iWv. 'AXX'
ofy o axpaT)< oCto{-
J* ou yap Sti aire? toiouto? Iotiv, 6 Xdyo? ou oitouSaTo?"
^atlXov yip aurbv {Set eTvai, e! airco? ttj tpuoet towj-
to< Z,v <* tpauXoe. (4a) 'O o.Jv apa oxpadjc eOei
ioixi (pauXoi; eTvai , 6 SI axoXauto; (pusei. AuaiaTOTepo(
o" & axdXao-Toc

to (xev yip l8o( iXXw e8ei ixxpouerat
,
10 fj Zktfvaii ouSevl jxxpoutTai.
(43)
fldtepov 0', lizti-
irep cstIv & axpar)); toioutoc oto; eiSe'vat xal u.^ Sie-
iet/tf6ai tw Xdyu, e<rri SI xal 6 <jpdviu.oc toiouto; 6 tw
Xdyw to dpO(T> ixaora 8eo>piuv, 7cdrepov IvSiyvrat tov
^
pdviuov axpaT7J eTvai , ?j ou ; airopqaete yip dEv tt? t!
as eipr^ueva* lav Se uapaxoXouftr'trwuev toT; lu.7cpo<r8ev
Eip7)(u'voif , oux Jo-rai 6 tppdvtu^ot axpatT|C. "E^aaev
yip tov opdviuov eTvai ou^ S 6 dpOb; Xdyot fxdvov uTtap-
yet, aXX'
^
xal to uparreiv t4 xbtb tov Xdyov tpaivd-
jteva Si'XTiora. El Si 7tpatTet t4 peXTWTa 6 <ppdvi|ju>c,
40 ouo' otv axpaTJ| elr) 6 (ppdviu.o;.
(44) 'AXX' 6 toiou-
toi Ssivb; (v iffriv SiT)p^u.e8a yip v toi? eiravti)
tov Te Setvbv xal tov <ppdviu;ov w? i t^pwv bVrcov

itepl
fiiv yip TBUTa, aXX' 6 jxiv itpaxTtxb; itepl a Sei, 6 S' ou
irpaxTixo;. Tbv ouv Setvbv axpat^ ivSej^rrai eTvai (ou
yip jrpaxTixb; itepl a xal Setvd?), tov ippdviu-ov S' oux
ivoejreTai axpa-r^ eTvai.
perans, et continens : nam continens non solum est pnc
sentes cupiditates coliibens per raliouein, verum etiara ta-
lis, utsi nullae adsint cupiditates, ita instmctus, tit eas
possit quando inciderint coliibere.
(38) Est aulcm tem-
perans, qui nullas habeat cupiditates malas, rectacque
rationi circa htec insistat; at continens qui malas liabet cu-
piditates, et adversum ipsas reclam rationem. Proinde
temperantem continens comitatur, eritque temperans con-
tinens. Siquidem temperans non aflicitur, continens vera
adficitnr quidem, sed compescit aflectus, vel qui potest
alfici ita ut non succumbat. Temperanti autem istorum est
neutrum : ideo continens, temperans non est. (39) (Jtrum
intemperans incontinens, an (ncontinens intemperans, aut
neuter alteram comitatur ? Incontinens enim est, cujus ratio
perturhationes oppugnat : at intemperans, non liujusmodi
,
sed qui malaagens simul adstipnlantem liabet rationem. Non
itaqtte intemperans
,
qualis incontinens : neque incontinens,
qualis intemperans. (40) Praterea, improbior incontin'ente
est intemperans. Curatu enim difficiliora qua; naturalia
,
quam qua; ex consuetudine gignuntur. Ob hoc siquidem
valida esse videtur consuetudo, quod mores in naturam
convertit. (41) Intemperans igilur ejusmodi, cujusmodi
mains quispiam nature est : ob hoc, et hac de causa, in ipso
improba ratio est. Sed non talis est incontinens : nam non
quia ipse ejusmodi est , ideo ratio non est proba. Oportuit
namque ipsam esse improbam, si foret nature qualis est im-
probus. (42) Incontinens igitur, consuetudine malus esse vi-
dehitur : sed natura , intemperans. Cnratu autem longe
difficilior intemperans : quandoquldem consuetudo consue-
tudine exploditur; at natura a nemine extrudi potest.
(4.1) Utrum autem, quum sit incontinens ejusmodi , ut no-
rit et non fallatnr ratione sua , sitqne prudens hujusmodi,
tit recta ratione singula perpendat, Geri poterit ut incontinens
sit prudens, an non? ex his enim qua; dicta sunt, anibigere
quispiam potnerit. Verum si qua; a nobis antea dicta sunt,
suscipere voluerimus, non erit prudens incontinens. Dice-
hamus namque prudentem esse, non cni recta ratio modo
inesset, verum etiam qui Taceret qua; ex ratione optima vi<
derentur. Prudens igitur si Tacit et exsequitur optima in-
continens non fueiit prudens. (44) Ceterum talis, astutns
quidem est. Distinximus siquidem paulo ante astutum a
prudent*, ut qui inter se diflerrent : vcrsantur enim i II t qui-
dem circa eadem , verum interim unus quidem circa btec
sollers, alter veronon sollers. Astutum igitur incontinentem
esse contingit ; neque enim sollers , circa qua; et astutus
:
prudentem vero inconlinentem cs:e non contingit.
CAP. VII.
Mexa Sk TeuTa XexTeov av etr) itepl jjSovyic, litet-
Sijitep Otiip eSatu.ov(a; i<rt\v 6 Xdyo<, tJiv
8'
euSai-
u.ovi'av otovTat iiavTe; ^toi ifimip eTvai xal to ^Se'&>(
^v, /j oux aveu ye ^Sov5i. Ot Si xal ttj ^Sovrj Sup-
^epai'vovTe? xal oux oidjxevot SeTv tJjv #,Sovf,v ivept-
8jTo8ai toT ayaSot? , iXXi Td ye aXuitov itpoonSeae-tv
Post liaec de voluptate disserendum est, quum de felici-
tate sit nobis oratio. Fclicitatem arbitranlur omnes aut
voluptatem esse, et vilam delectabilem , aut certe non
citra voluptatem. At qui voluptatem urgent, nee inter
bona enumerandam esse existimant , saltern hoc felicilati
conjunctum esse volunt, ut sit doloris oranis expert.
Digitized by VjOOQIC
168
IieiKQN METAAQN B, . 1201.)
iyyvt ouv to dXuirw; x5j? ^oov>>? io-xtv. () Awrep
Xexxe'dv 6-reep ^Sovrj?, ou jxovov Si Sioti xat oi dXXot
ofovxat 8eTv, dXXi S^| dvaYxaTov $)i/.iv eaxl XFretv oitsp
JjSovrjc* iraiS^) yip &tip euoaitioviat ^u.Tv iaxtv 6 Xd-
8
fo?,
ty,v
8*
uSai(j.oviov St<upixau,ev xai fxu.lv eTvat
dpexij? eve'pYEiav iv (}i<p xeXeuo
, <)
8'
dpexq iaxt lypt
*,o6v^v xat Mmqv, Oictp ^Sovri? av eft) ivayxoiiov t\-
7teTv, sjcetorjirep oux foxtv
^
euSatuovta dveu -JjSovtj^.
(3)
IIpwTOv (xev ouv eimdiuv & tivs; Xe^ovTi; oux ofovxai
0 Seiv tJjv fySovV toe iv ayaOou [xcpei Xau,6dveiv. Ilptoxov
fxcv
Yp
tpaatv eTvat x})v JjSov^v Yeveaiv, tJ|v Se ysve<!'v
ixtKif xt, to 8s
^Y
aov ouSeiroxe x$|v tou dxeXou<
y^iopav lyeiv. Asuxepov
8'
6rt slaf xtve; <pauXat fjSo-
vo(, to
8'
ifnihv ouSe'icox' Iv <pauXdxrjxi Tvai. HaXiv
16 6xt iv itSaiv bftivmH' xai
Y&p
^v
**f
<pauXo> xai iv
xco tntouSauo xat iv Orjpiw xai iv poaxr\u.ari

to
8'
iftt-
8ov ajiiY^i; iaxt xoi? ipauXoii; xai ou itoXuxoivov*. Kai
6ti ou xpdrtaxov ^Sovyj ,
to
8'
dyaSbv xpaxiurov. Kai
8x1 iputdStov xou itpaxxeiv xa xaXd, to 8e xo>Xuxtxbv
so x5v xaXcov oux av en) aYaBdv. (4) TlpSixov filv
ouv
irpb? to irpSxov av eti) Xexxiov, jcpb? rrjv Yveo-iv, xai
netpaxeov tov Xoyov xouxov Xuetv Sta xb |*}| dXijOrj eTvat.
"Effxt
Y^p
itpwTov ulv ou irasa "^Sov-J; Ytvevi;. 'H
y^P
dirb xou Oewpeiv f,8ovrj
y
ivo
P
1'v
1
oux "
Ytvwn, ou
^'
16 f, awb xou dxouaai xat dffcppavdrjvai. Ou v^p ^
'v
*
Seta? yvmftiwi, oWitep eVt xwv dXXwv, olov ix xou
^aYtv ^
irtttv. Auxat jxiv
Y^p
i ivSsion xat 6itEp-
oX^(
y^
*""
>
Tl
l*
^
T
^l
v i^Setav dvanXi;poua8at rj
xit 6xep6oX?i? a^aipetaOat' 8tb v"S"? Soxet eTvai.
to (ft) 'H
8'
IvSsta xat <j CirepCoXr) XtJitr,. Aumj ouv iv-
xau8a svOa ^Sovtj? yivituz. 'Em Se y tou ISetv xat
dxouaai xat 8ff^pavflrjvat oux lo*xt TtpoXuTtTjS^var ouSet<
Yap
^SdpLfvo; tm 6pSv /) to 8a-^patvEo0at TrpoeXuTrtjOr).
(a) 'O(xottd( 8e xat iitt ttjc; Stavota; sort Oewpouvxd xt
36 f'8eaGat ivs\> xou TrpoXum)8rjvai, wax* eivj dv xt; ^8ovJ)
?j oux eoxt fivtaii. El ouv r| pisv j8ovr], oi( 6 Xoyo;
auxtov l^i), 8ta xouxo oux dYa8bv Sxt Yevestc, iffxt Se
xt? f,8ov^i i) oux fffxt finals, aur>) av etr, dYa8dv.
(7)
To
8'
SXov oux eaxiv ou8ej/.(a vjoovti
Y*
v't?* ouSe
C
Y^P
*5xat at ditb xou <aYeTv xat itteiv r.Sovai oux ela-t
Yevevei;, dXXot Stauapxdvouo'tv oi xauxac <pdo~xovxet
eTvat xa? r,oova; ytvi&ti;. Otovxat
Yap,
iiretSr) x?j
icpos^opS; yivou-e'vui? Ytvexat ^Sovij , Sta touto Yeveotv
eTvat

fort S' ou. (s) 'EitetSr,
Yp
i<t ttj? 'j'Uyr?)? xt
16 plpoc oi fjSdixEOa 6iu.a xrj irpoafop8
wv ivpisv ivSeeti;
,
xouxo xb (xdptov x^?
tyvy?
ivepYet xat xtvetxat
, ^ Se
x(vi)St; auxou xa\ i\ ivepYetd ioxtv ^Sovii

Sii Sij xb
dijia xrj 7cpoo*tpop3 ixetvo xb pio'ptov x^(
4
,u
X.'i
1
' ivepYttv,
t| Sii xr,v auxou ivipYetav, otovxat ylviatv eTvat x^v
0 ^Sovijv xw xi)v irpoospopav Srfav eTvat , xb 8e xr]? ij/uy^?;?
ptdptov dSrjXov.
(0)
"Ouotov ouv eT xt( xbv dv8pta7cov
ofexat eTvat oujxa, oxt xouxo inlv alaftrpav ivxtv i\ Se
ty>yit
08

fori Si
ft
xai
^
^uvjl. '0|xo(w? 8i xai iicl
rouxou' eaxt
y^P
pwptdv xt x>j?
ty*'/&i ^
^jSdfieBa,
Sine aegritudine esse igitur, vicinum voluptati est.
(2)
Qua-
propter de voluptate qnoque dicendum, non modo quia
etiam alii ita arbitrantur, verum eliam quod nobis de vo-
luptate dicere necessarium esse ccnseamus. Nam quum de
felicitate nobis sit oratio, felicitateaque drfinierimus, et
dicamus in Tita perfecta esse virtiitis actionem, sitque virtu*
circa voluptatem et oegritudineru ; dc voluptate dicere ne-
cesse est
,
quandoquidem citra voluptatem non est felicitas.
(3)
Primum itaque dicamus, qtixnam nonnulli aflerentes
voluptatem in numero bonorum non esse censendam exi-
sliment. Aiunt namque primo ortum esse voluptatem. At
ortum, quiddam imperl'cctum : bonum porro, imperfect!
locum nunquam obtinere. Secundo loco, voluptates esse
quasdam improbas : at improbitatem nunquam bonum ad-
mittere. Rursus, quod gignatur in omnibus. Nam et malo, et
improbo, et ferae, et pecudl deputatur : at bonum, maiis
iramisceri , nefas, et ne multis quidem commune est. Quod-
que non potentissimum , voluptas : at bonum, potenttssi-
mum. Quodque honesta agendi sit impedhnentum. Nam
quod honesta agere prohibeat, bonum qut potest esse?
(4) Primum igitur primo ocenrrendum, de ortu, ratioque
diluenda, quod neutiquam vera sit. Est igitur in primis now
omnis voluptas ortus. Nam quae ab inspiciendo voluptas
gignitur, ortus non est : nee qua? ab audiendo , et olfaciendo.
Neque enim ex egestate procreata, quemadmodum in aliis,
ut ex comedendo, vel bibendo. Ha? namque ex egestate
et redundantia Bunt, aut saturando egestatem, aut redan-
dantiae auferendo -. ideo ortus esse videntur. (5) At ege-
stas, et redundantia, acgritudo : igitur aegritudo lite, ubi
ortus voluptatis. Atqui in spectando, et audiendo, et
olfaciendo, non est ut aegritudo antecedat : nemo siquidem
qui spectando delectator, aut olfaciendo
,
pritis tristatus est.
(6)
It idem in cogitatione : potest enim contemplanti rem
aliquam delectatio esse citra praecedentem a?gritudinem :
et proinde fuerit voluptas aliqua, qua? ortus non est.
Quodsi voluptas, (ut eorum dictat oratio,) ideo bonum
non est, quia ortus; estque voluptas aliqua, qua? ortus
non est : fuerit utique bonum, voluptas. (7) Atqui in
totum non est voluptas ortus ; nam neque qua? a come-
dendo et bibendo voluptates, ortus dici possunt. Verum
hallucinantur qui has voluptates ortus esse perhibent.
Putaut siquidem
,
quoniam , dum admoventur et sumun-
tur res ( cibus
) ,
gignitur voluptas , ob hoc ortum esse : sed
non est : (8)
quandoquidem enim est pars anima? quae-
dam, qua obleclamiir : sinral admotis, quibus indigeba-
mus, rebus, ea pars anima?
,
quatenus exercetur et mo-
vetur, oblectatur. Atqui motns ipsius, et exercitium,
vohiptas est : quod una cum admotis rebus ea pars anima?
exerceatur, aut propter ipsius actionem, ortum esse censent
voluptatum : quod non manifesta sit rerum admotio, anima?
tamen pars non cernalur :
(9)
perinde atque si quis homi-
nem esse opinetur corpus, quod id sub sensum cadat , non
autem animam : verum est etiam anima. Itidem et in hoc
Est namque pars quacdam anima?, qua oblectamur, qua?,
Digitized by Google
(i3oi,i2os.)
*
MAGN. M0KAL1UM
8 |xa xr, itpoacpopS ivtpYei' Sib oux ioriv ouoiuua
f,oovr;
Ys'-
(wj Kot aitoxaTaaxafftc 8i, aoiv, l{;
ouatv otafhritii. Kal yap u.^| dnoxaStSTOtpevoi; eic
ouoiv iariv rjSovrj. To yap diroxafltaracOat ion to
' tot! ivSeouc tyj <pusci
t
toutou try dvairXiipwo'iv Y*vi-
c6af tori 8g,'wc (pape'v, jx^ ovta ivSea* ^5e<j6ai.
'H (xlv yip evSeta Xuitri, aveu Si XuitYjC xal itpb Xujct,c
(pajxtv {jSioOai, &a-' oux Sv tfi) #, f,8ov^ ano/.a-zi-
orai; tou ivSeouc

ivSeic yap eVi twv toioutwv ^jSovwv
10 ouSc'v. "Qare il Sio'ti piv viveo-ic
^
^SovJi oux iyoObv
i<So'xi tTvat, oux fori Si ouSepua f)8W) yivtais, ^aftbv
av etr| v) ^Sov^. (n) 'AXX4 jmtI touto ou itSoa , <pn)-
civ, #,oW| oy6o'v. 2uvooi
8*
dv tic xai 6itlp toutou
o&twc- 'EikI yip ty9v fajuv iv irao-aic tbic xa-
i& Tr,Yopi'at Xe'YtoOai (xal
Yap
iv ou(a xai iv tw irpdc ti
xal iroaiji xal tots xai 6%o? iv a7cotaan) , tjSjj y' ixiivo
qjavspdv xbt4 iraaac yap aYadou EvepY(a
^Sov^ tic
axoXouOtt. "ilvc iiretSI, to aYaSbv iv irao-aic tbic
xafjJYOpiaic , xal ^Sovi) av efo) BYaOdv. "OoV iraiS?)
*> iv toutoic (iiv TdyaOi xai ^Sovij
,
^
8'
aJtb twv aYaOGv
.f,8ovT| ijSovij , aYaObv av et*) itaoa JjSovij. (is) "Au.a
8i Sr.Xov ix toutou Sti xal Sidipopoi tw eTSei al ^Sovat
sfetv Sta^opot
Y^p
* "I xBtT^opJai, iv ale ioViv
^oovv;. Ou ykp woxep iicl twv iirtffr)u;wv ly^ei, olov
x trie Ypau.u.aTixrJc
*i
aXXric jjo-tivooouv. 'Eiv
Y&p 3
Aduicpoc t>iv Ypau-f'
airlxr
i
v
5 bf
10
^
StaxefatTai tiro
r^C
YP*[*u-"
x
>i<
TauTYjc [yp(*!*'
cix<1
<]
^w 6twouv
iyovTi Yp|AU;tu"'iVi oil 8uo elol Staipopoi l ypa\i\L*-
Tixal ; t' iv Aau.npw xal iv 'IXei. 'AXX' iitl ttjc
3* ^Sovr.c ouy_ outw?

i\
Y*P
"^o "&
(*9"W
fjSovJj xal
<i
dub tou ouYY*veoOai oiv_ iu.o(wc SiaTtOe'afftv, Sio
Sidsopot Tji ctoci 8d;attv Sv eTvai al ^Sova(. (13)
'AXXa
8r, xal Sidri ipauXai tiffiv ^Sovat Tivec, xal Sii touto
oix iSdxei i\ JjSovJ) auTotc ifitiw eTvat. To 8i| toioutov
<5 xal ^
TOiauTt] xpt'oic oux tSto'c iffriv $|8ov5ic, aXX4 xal
iicl ^uvewc xai ijo-T^tM]c. "Etti
y^P
xai *
if
auXr, , otov ^
twv oxwXtjxwv xal }) twv xavddpwv xal
SXioc
-*i
twv ar(u.wv i^towv, aXX' ou 8ii touto i\ ^ucic
twv
<f
auXwv. (u)
c
O(jio(wc
8'
*iol xal iTtiar5iu.ai ipau-
o Xai, olov at pdvauoot, aXX' Sfxtoc ou 8ti touto tpauXov
jj i-iztar^an, dXX' dYaObv tio
y
vei xa^ iftST^u-l xal
suotc. "Qo-iKp
Y^p
ou8' avSptavTOTtotbv Ocwpetv 8tT
irotdc tic iorlv 1$ 5v ditstujrt xai xaxwc eJpYaaaTO
,
XX' il
5v e3 , ofJwc ouS* imoT^u.r,v ou8i <puaiv ouSi
*6 dDiXo ouSiv itoio'v t( ioriv ix twv ^auXwv, aXX* ix twv
oitou8a(wv. (15) 'Ofiotwc Si xal ) -?)SovJ| tw
Y^e'
dY
a6dv io~civ, iirtl 8ti y' 'l ^auXai i,ooval
,
068' f,u.Sc
XavOdvEi. 'Ewel
Yp
xa
'
1 fU'Et?
twv (mmv elol 8td-
^Opot , olov xal ^auXt) xal o-icou8a(a , otov i) (iiv dvOpw-
bo itou oicouSata
,
^ Si Xuxou ^ tivoc aXXou OrjpJou spauXf]
,
6jxo(o>c
8'
iTe'pa ipuoic titjtou xai dv6pb>iiou xai ovou
xai xuvo'c* (n) i) 8i <)8ov^ i<m xaTaoTaoic ix tou
Ttapi lyuoiv e?c fuoiv
ixdsrw -ri|v auTou , wffTt tout'
iv tti) 45Siotov t5j v*
fauXi)
^uoet, wauXii tjSoviq.
LIB. II. CAP. VII.
169
simul atque res admota; sunt, exercetur : ideo nulla volu-
pUs est orlus. (10) Verum et conversio , inquiunt , in natu-
ram sub sensum cadit. Nam non convertentibus sese in natn-
ram, voluptas est. Siquidem convertendo natiinr egestatem,
fit exsaturatio. At, ut diximns, fieri potest ut sine ulla
egestate flat oblectatio. Siquidem egestas, a-gritudo. At
citra aegritudinem atque ante segritudinem dicimus posse
aliquem oblectari : et proinde non fuerit voluptas, egestatis
conversio. Indignum namque in bujusmodi Toluptatibus ni-
hil. Proinde si ideo quod ortus est, voluplas non bonum
esse existimetur, nullaque est voluplas ortus, bonum ntique
fuerit voluptas. (II) Practerea, non omnia, inquiunt, vo-
luplas bonum. De quo poterit aliquis dispicere hoc paclo.
Nam quia bonum in omnibus dicimus esse praedicamentis
( nempe in essentia, et in ad aliquid, et in quanto, el quando,
ac universe in omnibus); illud quoque manilestum, per
omnesboni actiones voluptatem aliquam comitari. Proinde,
quia in omnibus praedicamentis est bonum ,.etiam voluptas
fuerit bonum. Et proinde, quoniam in his quidem per se
bona , etiam voluptas fuerit per se bonum. Atqui a bonis
voluptas , est voluplas : bonum ergo fuerit omnis voluptas.
(12) Simul cerium bine, etiam differre inter se specie volu-
ptales, qnandoquidem differunt etiam prsedicamenta, in
quibus est voluptas. Neque enim est quemadmodum in
gcientiis , ut grammatica , vel quacumque alia. Nam si Lam-
prus grammaticam habeat, similiter afficietur hie ab hac
grammatica, ut quivis alius habens grammaticam : non sunt
igiturduai grammaticse diversac,quiB in Lampro, et qua*
in lieo. At in voluptale non ita. Nam quae ex cbrietate
voluptas, et quae ex copulatu, non eodem modo affi-
ciunt : quamobrem specie inter se distingui videbuntur
voluptates. (13) Ceterum quia sunt et mate voluptates,
etiam ob hoc voluptas bonum non esse illis videbatur. At
id voluptatis minime proprium judicium est , sed natural
etiam atque scientiae. Nam est etnatura mala, sicutvermium,
et crabronum , ac prorsus vilium aniinalium ; nee tamen
ob hoc, Ipsa natura malorum. (14) Eodem modo habentur
et mala: scientiae, sicut sedentariae, nee tamen ob hoc,
malum scientia est ; sed genere bonum tam scienlia quam
natura. Nam quemadmodum statuarius inspiciendus non
est
,
qualisnam sit , ex eo quod per errorem commiserit
et male fecerit , sed quod bene : ita ne scientiam quidem
naturamve, aut quippiam aliud, quale sit, ex malis, sed
ex probis. (15) Itidem ergo voluptas quoque genere bo-
num est. Quod vero sint et malae voluptates , ne nos qui-
dem latet. Nam sunt etiam diversae naturae animalium
,
bona, et mala; sicut bominis quidem , bona; lupi vero,
vel cujusvis alterius ferae, mala. Similiter equi natura
alia quam hominis, et asini, et canis. (16) At voluptas
conversio est ex eo quod contra naturam , in naturam cu-
juslibet suam : proinde et hoc fuerit suavissimum improboe
nalurac, improbam dico voluptatem. Neque enim equo idem
Digitized by VjOOQIC
170 *H8IKUN MFXAAON B, ?.
Ou yap loxi tkutov firjrtp xai avOpiiitto
,
6u.oi'u><; ouosi
toT? aXXoic , aXX' e'lretirep al <puaei< otayopoi , xat at
ijSovai Staspopot. 'H
^4p
^Sov^i ?[v airoxaTaffraat?, xai
f, airoxT<rcas?, tpaoi'v, etc <pu5tv xaOionq, wore Tje (xsv
6 yauXr.s <puo<o<;
^ xaTooTaatt (pauXi) , t5j Si ajrouSaia?
oirouSata. (it) 'AXX' oi tpaaxovxe? eTvat t})v ^jSovrjv ou
oirouSatav, icEndvOaotv oTov ot u.i) eJSo'tec Tb ve"xTap
otovxai rob? 8eoo oTvov iri'vsiv xai oux eTvat toutou ^Siov
oucev. Touto os iraayouai Sti tJ)v a-pioiav. OT< 5u.otov
10 icciro'v6aaivol irao-a? t4 ^)Sov4< ftviatit ^aoxovre? eTvat
xat oux aY6o'v 5ti
y*P
to "-^1 elSevai aXXac f
t
Sova(
aXX' t\ t4? atou-BTtxa; , toutoc te 6p3v yevssetc
ouo*a( xai ou OTtouSata?, 6^01; oux otovtat eTvai ttjv
ijSovJjv aYaOdv. (is) 'Eral
5'
o3v eWtv ^ f,Sovr, xai
16 xa8io-t(xsvYH TTJ? ^u<70)? xat xa6EO~n)xuia;, oTov xa-
6tarauivr)<; u.iv at e^ evSefa? avaTrXijpwo-et?, xa8sT)-
xu(o? Si at ara> ttj? o^eox; xai tt;? axorj? xai tSv
toioOtcov ouoai, (ieX-n'ou; av etijaav at xa6eo~r>)xu{a(
ttj< uaew? evspYetai

at
Yp
JjSoval xbt' au.<poTSpou<;
ao XtYoaevxi -colli Tpo'itou; ivlpftiai eiotv, 6o~re 89jXov
8xi at aiti lyjc &|/eco; fjSovai xai tr;; alxo^t xai tou
StavostoOai (JeXTto-Tat $v e?t)o-bv, im\ at
y*
o*iou.BTixai
1% avan).T,pwoEU)?.
(19) "Ext xai touto JXeYtto, 6ti
oux aYaOdv to
Y^p
*v icSoiv tTvai xai itSoi xotvbv oux
35 dtYaOdv. Tb J^| toioutov eVt yiXotipou u.5XXov xai <pt-
Xotiu.ta( olxeidv ctav* 6
Y^p
<fiXdTtu.d<; eVnv 6 u.dvo
pouXduevo; eyetv xai Tti> toioutw tSv aXXwv uTtepe'yeiv.
Kal ttjv fjSovijv ouv, et u.AXet xaYaObv eTvat , toioutov
SeTv ilvai. (20) *H ou , <iXXa xai TouvavTt'ov Sii touto
30 av So|eisv YaObv elvai , o'ti iravTa toutou itpiETai

tou
Yap
aYaOou 7t^vTa icE'tpuxEv EsissOat, Sta-' i\ t5;s ^Sov5)
tcoivt' icpicTai , oybOov av eit) tw y'vsi
^i
^Sovr,. (21)
IlaXiv xai o'ti eWiv ^[XJtdSiov f\
^SovrJ, oux ^lasav
auT^jv ^Ya6bv 7v. Tb S' iixTtdSiov ipasxEtv eTvat
36
Sti to u.^| oo8m<; o*xoiceiv tpatviT* auTot;. Ou
Y"P
lo-ttv ^jxicdStov ^1 ajtb tou itpaY,uaT0< tou 7cpaTrou;evou
ffiovf\. 'Eav u.ivrot dEXXi) , iaicdSiov, oTov f, 5b t5j?
(XEdr, fjoovjj lu-icdoidv lazi tou icpaTretv. (2s) 'AXX'
oCto) usv xai into'T^fti) litioT^
4
un lu.7cd$tdv IffTat

ou
40
yP
'tw fi(xa etyvpoxepat? vEpYv. 'AXXi Jtot xt
oux aYaObv ^ iitto^txr, , &v itoi5j t^v iitb tjj? Imarf^t
f,oov^v ; xai icoTepov eVicdSiov e'o-rat, rj ou ; iXXa u:5XXov
irpot^Ef
(23)
>'| yip r)Sov^i 7capopu.3 irpb; to f.aXXov
TtpaTTetv aTt' auTou
Y
lV0
C
l^v
1f
^rtt T0V ffTtouSatov
i itoirjffov npatTEtv Ta xbt' apeT>5v, xai j)$sto; tbuto
irpaTTttv* Spa ou itoXXoi ptSXXov ivpy)i<ret xtoc t^jv
irpS^iv ; xai av u;tv
ft
^So'jievo? icparn) , mvouSaTo;
IdTai, av Si Xuitouy-evo; t4 xbXb itparr/) , ou vitouSaTo;.
'H
y^P
^"'n
l
^7t
'
1 ToT oV eivaYxr,v IffTtv, "Sot* et Xu-
iu 7tsiTai ti; Ta xaXa 7cpaTrwv, dtvaYxa^dixevoc irpartEi
*
6 S' 11 iviyxTfi itpetTTcdV ou OTtouSato?. (2t) 'AXXi
uiiv oux EffTt y*
V^\
Xuitouu-evov
^
^Sdpuvov tb xbt'
apetiiv itpaTTEiv to
4"
avi (xe'o*ov oux foTtv. Ai4 ti;
6x1 ^ dpei^i iv itetOei, to Si ica9o h Xuirr) xat ^Sovr,-
(1 20s, 1208.)
quod homini , similiferque neque aliis. At quoniam diversa
natura
1
, sunt diversw etiam yoluptates. Nam voluptas,
convcrsio est; et conversio, (inquiunt, ) sive reslauratio,
in naturam restituit. Proinde et mala: naturae mala con-
versio est, ut probm proba.
(17) Qui porro voluptatem
non esse bonam contendunt, eo afficiuntur modo, quo
qui nectar incognitum liabent, et deos vinum potare
existimant, nihilque eo esse suavius : ex inscitia in id de-
labuntur. Simile contingit iis qui cunctas voiuptates
ortus esse asserunt, et neutiquam bonum. Nam quod alias
voiuptates ignorant
,
prseter eas quae corporis sunt , easque
docunt ortus esse,- nee bonas; in universnm non rentur
voluptatem esse bonum. (IS) Quoniam igitur est vo-
luptas et restttuendae naturae et jam restitute-
,
(resti-
tuendx naturae sunt, nimirum repletiones post defectum;
restitute autem, quae oculis et auribus percipitintur, ac
similes,) videntur restitute ac suum, ut sic dicam, sla-
tum obtinentis naturae functiones esse meliores. Voiu-
ptates namque utrovis modo dictae , sunt actiones. Proinde
non dubium quin a visu voiuptates, et auditu , et inteTU-
gentia sint longe optimae, quum eae quae sub corpus ca-
dunt, ab expletione procreentur.
(19) Rursum id dice-
batur, quod bonum non sint. Siquidem unum in omnibus
et commune omnibus esse non bonum. Id certe in honoris
cupido, et honoris enpiditate; magis proprium est. Honoris
siquidem cupidus , solus vult habere , et illo ceteros anteire.
Voluptatem igitnr, si ipsam perse bonum esse oporteat,
convenire esse ejusmodi. (20) An non ita est, sed etiam
contrario modo ob id bonum esse videatur quod cuncta earn
expetant? Agnatnm enim cunctis, bonum expetere. Kt
proinde si cuncta voluptatem cxpetunt, genere bonum
Tuerit voluptas. (21) Rursus, quod sit impedimentum vo-
luptas, ipsam bonum esse negaverunt. Sed impedimentum
esse eos asserere apparet, quod non recte rem considerant.
Minime enim ad res transigendas est impedimentum, si qua
lit ex ipsa rei, dum agitur, actione. At si est alia voluptas,
sane est impedimentum : ut ebrietatis voluptas actionem
inhibet. (22) Ceterum ita etiam scienlia scientiae fneril
impedimentum. Nam fieri non potest ut simnl utramque
exerceas. Sed cur non bonum scienlia , si voluptatem ex
scienlia excitant? et utrum impedimentum sit, anner
Ceterum multo magis aget; (23) voluptas namque ad magis
agendum , hide suscitata impellit : quippe fac probum ali-
quern agcre quae sunt ex virtute , et ea suaviter agere : nonne
multo etiam magis quae ad actionem pertineant , exercebit?
Ac si oblectatus agat, probus er'rt ; sin tristatus honesta pro-
sequatur, non probus. iEgrimonia namque in iis est quae
sunt ex necessitate. Proinde si quispiam dolore aftlciatuf
,
honesta prosequendo , coactus peragit; qui autem a neces-
sitate agere compellitur, non probus. (24) Ceterum nemo
potest quae sunt virtuti consentanea , agere , ut non ahqua
vel voluptate vel aegritudine afficiatur : medium enim
nihil est. Cur? nempe quod virtus in aflectu, affectua
Digitized by Google
(isoe.) MAGN. MORALIUM LIB. II. CAP. VII. l'l
iv 81 tm <xvi ptaov oux iVnv. ASjXov ouv w; xai
JjaperJi }ut4 Xurojj xal vj8ov5)(. Et (xsv ouv Xuirou-
[itvd; ti? t4 xaX4 7tparrei, ou aitouSatoc "Qoxt oux
iv Et?) ^
apfrJ) (ttti Xuitri?- |8' *,Sovtj? apa. (ii) Ou
6 U.OVOV apa oux ^(iirdSidv ^d-tiv r] ^Sov^ , aXXi xal irpo-
TptJrttxov jcpbc to itpaTTttv, xal to SXov 8t oux ivot'-
X"
a< avtu :r,8ov?i; tlvat
Tjfc
aV auTrj? ytvojxsvrn.
(s) *AXXo ^v Xdyo? 6ti ouoeuia itottT iitio^jxT) rjSoviqv.
"Effrt St oool touto akrfiU' ot
y4p
StnrvoTtotol xal
10 ortyavoiroiol xal |i.upet|<ol ^8ovrj<; eicrl Ttoit)xixo. 'AXX4
Si| xal? aXXat? tniarrjfxatc oux *riv r| jjSov)) o>? tXo;,
aXX4 (jtcO* ^eov^; Tt xal oux avtu TjSovrjc ejjtiv o3v xal
Imo-nqu-r, WHT|TtxJ) f|8ovrj;. (7)
"ETt 81 xal aXXw;
IXtYETO, OTl OUX dEplffTOV. 'AXX' oBtoj uiv xal T<3
U
TOtouTM Xdyo> &vaipr,atit xal t4; xa8' txaora Xtyojit'-
va< apeta?. 'H y4p
dtv8peta oux e<rtiv dEpwtov dp'
o3v St4 tout oux ayaOdv ; | tout* aroirov
;
6uotu><; xal
eVt t5v aXXwv. O0S1 rj8ovi| 8t4 tout' oux aya8dv,
6rt oux aptffTOv. (as) 'Aitopr,<Ttie
8'
iv Tt? u.tTa64? xal
10 ijtl tCv apexuv to toioutov, oTov iirttSri 6 Xdyo< xpaTtt
mxi twv itaOGiv (tpatAlv yap iirl tou iyxpaTou?) , xal
t4 ira6r, SI iraXtv dvTEtrrpau.u.e'vox; tou Xdyou xpaTtt,
oTov tVt Ttov axpaTbiv cruu.6a(vtt

lm\ ouv to aXoyov
(upoc tt;?
'jx'i< ^X
ov T
^l
v xotlt'av xpaTet tou Xdyou to
M Staxttfxevou (6
yap dxpav}|? TotouTOf) , xal 6 Xdyo?
opouof ^auXot* 8(0 xaxttvo? xpaTrjOtt twv itaOwv iu
Jiaxtiftevojv xal t/dvTtov t9jv cixeiav aprniv. El Si
tout' treat, ouu.6i)atTai ttj. (SptTTJ xx; gprjaOav
8 yap Xdyqj sauXto 8taxt([xevoc xal ypwuevo; tyj aptt5j
10 xax<5< auT?i ypifatTai. Tb Si) toioutov axoitov av
cufiCatveiv Soltuv. (w) Ilpb; Sr)j tt|v TOtaur)v aTtopiav
paJtov avteiictiv xal Xuoai jx twv e'u.irpoodfv ^(xiv
tipi][xs'v(i>v 6nlp aptttj?. Tot* yap cpautv tlvat aptr/,v,
foav 6 Xdro< t3 8taxt(|xtvof toT 7ta6tv ?j(ouoi t}jv
m oixttav aptt^v ou(i(itTpo Jj, xal t4 itafli) tS Xdyw.
OStoj yap 8taxtt|uva oujxytdv^oouo-t npbc dSXXijXoe
,
wort tov (xlv Xdyov itpooraTCttv atl tb PeXtiotov, to
81 7ta6iri ^aSi(>)( t3 Staxttutva icotttv o av 6 Xdyo;
irpooraTT'!). (3o) *Av o3v 8 Xdyo? fauXbi;
^
SiaxttfU-
o
voi;, t4 81 itaftiii e3, oux loxat dSpsx^i IxXti'itovTO? tou
Xoyou' il
a^oTtpwv yap
fi
apt-r^. "ilax' ou81 xaxoK
^prjoOat t'vSt'xtTai aprcr,. 'A7tXw?
8'
ouj^, 6c
otovrat
ol aXXot, ttj< apttij; dp/^l
xal ^yttjuov iortv 6 Xdfx;,
XX4 ptSXXov t4 TOtOj). Att yip irpb to xaXbv 6ppJ|v
45 aXoydv Ttva wpSiTov tyyfvwOat ( 8 xal ytvtTat
)
, T8*
oStw?tov Xdyov Bo-rtpov ^7tf|rtfi^iJovTa tlvat xalStaxpJ-
vovTa. (31)
"I8oi
8*
Tt? touto ixTtav TtatSiwv xal twv
avtu Xdyou wvto>v v
y4p
toutoi; avtu tou Xdyoo tyy{-
vovTat 6pu.al TtaOwv itpb; to xaXbv irpdrtpov, & St Xdyo?
to Cartpo? itciytvdfttvo? xal ou(xijr/i^o? Av itoitt icpdJ-crttv
t4 xaXa. 'AXX' oiix 24v etiro tou Xdyou d|v
dpfcV
Xa67)
itpb<Ti xaXa,oOx axoXou6T t4 itaOr) iiioyvo^ovouvTa,
5XX4 iroAXdxn'ivavTiouraf Sib (*8XXov ap/rj fctxt
*pb; tt,v dp(TJ|v to itoiOoc *u 8taxtjvov ?| 6 Xdyoc.
vero- in acgritudine et volupUte ; nee quicquam in medio
positum est. Hon dubium igitur quin virtus cum acgritu-
dine et voluptate esse possit. Si quis igitur moesttis honesta
prosequatur, non bonus. Proinde Don fuerit virtus cum
tegritudine : cum voluptate ergo. (25) Tantum ergo abest
ut sit impedimentum voluptas, ut etiam ad agendum exlior-
tetur. In tolumque non contingit ut sit actio citra voluptatem
earn qua; ab ipsa procreatur. (26) Alia fuit oratio, quod nulla
scientia faciat voluptatem. Sed ne id quidem verum est.
Conviviorum namquestructores, etqui coronas plectunt,
necnon unguentarii , voluptatis sunt elTcctores. Ceterum
aliis scientiis non est voluptas ut finis, sed cum voluptate,
nee cilra voluptatem. Est igitur etiam scientia , voluptatis
efleclrix. (27) Rursus etiam aliter dicebatur, quod non opti-
mum. Verum hoc modo atque hac ratione etiam singulas
ieris perditum virtutes. Siquidem fortitudo, optimum non
est. Numquid igitur ob hoc non bonurp? An id absurdum
sit? Itidem et in ceteris. Igitur non dicendum, voluptatem
non esse bomim
,
quia non est optimum.
(28) Dubitaverit
autem quispiam ad aliud transiens etiam tali modo in hoc
loco de virtulibus : quia ratio quandoque imperat affe-
ctibus, (de continente enim hoc dicebamus,) et e con-
verso affectus imperant rationi , ut evenit incontinentibus;
quia, Inquam, expers rationis pars anima*, vitium admit-
tendo, imperat rationi bene disposita*, (talis siquidem
incontinens,) et ratio similiter mala : ipsa quoque ratio
bene dispositis perturbationibus imperabit et suam vir-
tutem continentibus. Hoc si ita fit , eveniet abutl virtute.
Improba namque ratione affectus, virtutem usurpando,
ipsa abutetur. Hoc nimirum absurdum evenire videbitur.
(29) Tali sane dubitationi facile est ex eis quic a nobis ante
de virtute dicta sunt, occurrere, atque hoc refellere. Turn
demum namque virtutem esse dicebamus
,
quum ratio bene
affecta, perturbationibus suam virtutem liabentibus fuerit
moderate, necnon perturbationes rationi conscntauea;.
Ita namque affecta, inter se invicem consentient, ut ratio,
quod optimum sit, semper prascribat; perturbationes vero
facile, bene disposita;, id exsequantur quod ratio pr.-rscri-
pserit. (30) Si ratio igitur male fuerit affecta, perturba-
tiones vero bene, non fuerit virtus, deficiente ratione; nam
ex utroque virtus. Proinde non contigerit abuti virtute.
Simpliciter vero non, quemadmodum alii opinantur,
dux ratio virtutis est atque principium , sed potius per-
turbationes. Ad honestum namque impulsum quendam
oportet primo innasci irrationalem
,
qui producatur, atque
ita postremo rationem esse discernentem atque consti-
tuentem. (31) Quod sane viderit quispiam ex puerto,
et rationis expertibus animantibus. In his namque sine ra-
tione, perturbationum impulsus exoriuntur primo ad ho-
nestum : mox posterior adveniens ratio, et constituent,
honesta agere exhortatur. Sed non, si a ralione ad honesta
ceperit principium
,
perturbationes consentientes comitan-
tur, verum sxpenumero controversantur. Quamobrem
potius convenerit, perturbationcm ad vfrtutem anteire bene
affectam, quam rationem.
Digitized by Google
172
*
H6IKUN MITAAQN B, ij.
(1400,121.7.)
CAP. VIII.
'Eydpevov
8'
av sir, toutwv Eliretv, ItceiWi 7tpl u-
Satuovia; ioriv 6 Xdfo;, ropl tfiTuyta?. OtovTat Yap
o? itoXXoi tov eu8at(*ova (it'ov tov euTuyv) mat t| oux
aveu ye '^y.'
01
?)
xo" dp85; tow;- dtveu yip twv Ixths
6 ayaOwv, wv j| Tuyrj eWt xupia , oux IvSiytxoa EuJai'iiOva
eTvai. Alb ^Y|Ttov eorxiv &7tip suTuyta; , xai anXwi; o eu-
tu^,; t(; boti xat iv tioi xat Tttpt ti.
(2)
IIpwTov ittv
ouv eVt tout* av ti; eXSwv xal e'lrtSXE^a; ajropr]creiev.
05t yip av stirot ti? ty)v Tuyr)v 6? soVi tpu<rt<. 'H yap
10 (puffi? act ou eWiv aixta, toutou
*
w; STtl to ttoXu r, (odau-
tus itoiTjttxii iartv, yj Ss ve tu^tj ou5e7coT6, aXX' arc!-
xtw; xat w; eruyev 3tb ^ Tii/r, iv tot; toioutoi; XeyeTat.
Oute S)\ vouv ye Tiva rj Xdvov dpBdv xat yap IvxauSa
ouy rjTTOv foxt to TeTByf*ivov xat to aei waauxw;,
16 Y| 8^TUyfi) ou. Atb xai oS TtXsiffTo; vou; xai Xdyo; , iv-
Tau8a iXayforri Tuyv o5 8e -TrXetoTr) Tuyr), eVraSS'
Aaywto; vou;. (s) 'AXX' apa
ft <) euTuyia eVrlv w{
EicifxcXcta th 8ewv
;
$
tout' oux av 8di;etev
j
tov yap
6ebv atouu.ev xuptov 6vtb twv toioutwv toi; a^tot;
so dirovefxeiv xai Tiyafla xat t4 xaxa , rj 8s Tuyr, xat t4
otitb tt;? Toyr,; w; aXr,&w; 6; av Tuyr, yt'veTat. El Se'
^e tw 8cw to toioutov airovu.ou.Ev, ipauXov butov xptx-Jiv
iroiijoojAEv
^
ou Stxatov* touto
8'
ou 7tpoct5jxdv iort 8ew.
(4)
'AXXa (aJjv Jm ye toutwv eI;,ouJJv aXXo t>|v tu^v
u d(v ti; Ta^itEV, wote S^Xov 6*Tt toutwv av ti t(>). Noti?
fdv &r\ xai Xdvo; xal iTrtaT^ui) itavTcXw? iXXoTpto'v ti
fctxsv cTvat. 'AXXi jjiy,v oOS' f, lnt
i
u<
/
Xta xai
^
euvoia
r, itapa tou Ocou SoJeiev av elvat EUTU^t'a $ta to xai ift
Tot; (paiiXot; Iv^fvEoOaf tov SI 8eov twv fauXwv oux
J slxb; E7ttu.EAeio-0ai.
(6)
Aotirbv toi'vuv xat otxetotaTov
t5j; euTu^ta; o-tIv
^ (fuct;, oTt S* ^ tuTu/(a xai
1) tuyy) Iv TOt< ,uyi itp' *,u.tv oilo-i, jiy,8' 5v auToi xuptot
e'ou.ev xai SuvaToi 7tp55ai. Atb tov Sfxatov,

Stxatoi;,
ouftsti; Xe'^ei uTuy_^, ou8i xbv avSpeiov, ou8' 8Xto< x5v
35 xbt apeT^jv ouoc'va

lip' #,jxtv ^ap io-tt Tauta xai fyEtv
xai (jfJj e/eiv. 'AXX' j;Sr) iiti toi; toioutoic olxEtdtEpov
ri;v EUTu/tav ^poujisv tov yjtp euyevtj eutu^ Xeyoo-Ev,
xal SXo>; w Ta TOtauTa twv ayaOwv unap^st 5v (a^|
auto; xuptd; iattv.
() 'AXX' 8(oc ouS' ivrauBa xupfw;
40 5v
^
EUTu^t'a XcyotTO. *Eort Sk iroXXa^w; 6 eutuyV);
XeY<>|voi;' xal ^ip
$
Jtapa tov Xoyiajxbv tov a&TOu
o-uve'6t) ti ava8bv itpSt^at , EutuyT) tpajAE'v, xai 5 xati
Xo'yov ^(jifav r,v Xa^Etv, tov toioutov xep8avavTa ti-
Tuy_rj ipauiv.
(7)
"Effttv o3v ^ EUTuyfa hi tw ayaOdv ti
46 urcapSai irapi Xdyov xal h tw xaxbv (jijj XaSeTv iuXo-
yov. 'AXX4 [xSXXov xal olxstOTepov
^ Eutu/t'a av So^eisv
eTvai ev tw iyaObv Xa^eiv to (ilv yap ayaebv Xafittv
xaO' a&TO 8d;stev av uTuyr,|jia etvat, to Si xaxbv (ji9|
XaSetv xaTa o-ujx6c6iixb; cuTu/
v
i}ia. (s) "Estiv o3v
m r) EUTuyia Sao-to; (pusi;
-
6 yap eituy^; eVtiv 6 avtu
Xdyou l/yrt SpuJjv wpb; TeyaOa xai toutwv ijtttuYXa-
VO)V, TOUTO
8'
^OtI yUOIWf' iv
y4p
Tlj '}uy_T, fvEOTl T?j
Conjunclus bis est locus de prosper^ fortuna
,
quoniam
de felicitate nobis est oratio. Arbitrantur namque plerique,
felicem vitam esse vitam fortunatam aut certe non citra
prosperam fortunani. Et forte non injuria. Absque enim
exteris bonis, quorum domina fortuna est, felicem esse
non contingit. Idcirco de secunda fortuna nobis dicendum
,
necnon quis prorsus sit fortunatus, et in quibus, et circa
quid.
(2) Primum igitur ad luec quispiam accedens spe-
ctansque dubitaverit, quandoquidem non dixerit quis for-
tunam esse, ut natura est. Semper enim natura , id cujus
est causa, vel semper vel utplurimum eodem modo solet
efficere; at fortuna nunqnam, verum temere et sine or-
dine, ac ut fori tulerit. Ideo fortuna in ejnsmodi rebus
esse dicitur. Neque mentem aliquam dixerit inesse aut
rectain rationem. Nam ubi id, nihilo minus est quicquam
ordinatum
,
ac est semper eodem modo ; sed non ita fortuna.
Idcirco ubi mensplurima ac ratio, ibi fortuna- minimum;
ubi plurima fortuna, ibi mens perexigua.
(3) At nunquid
secunda fortuna est, ut deornm qusedam cura? an id mr-
nime videri debet? Talium siquidem dominum facimiis
Deum
,
nt bona malaque mentis distribuat.
At fortuna
,
et qua? a fortuna sunt, prorsus, ut nomen indicat, ut
fors tulerit ,
faint. Quodsi tale boc distributor! Deo adscri-
pserimus, malum ipsum judicem faciemns, neque justum
;
id nefas Deo deputare.
(4) Ceterum praeter base , ad nihil
alind fortunam quispiam ordinarit. Proinde non dnbium
quin Iiorum aliquid sit ; mens certe, ac ratio, necnon scien-
tia prorsus alienum ab ilia esse videatur.
Prseterea neque
cura et benevolentia a Deo exhibits , videatur esse felici-
tas, quoniam malis quoque attribuitnr. Atqul Deum, ma-
lorum curam habere fas non est.
(5) Reliquiim igitur, et
maxime peculiare prospers! fortuna; , natura est. Est ni-
mirum prosperitas, ipsaque fortuna, in his que in nostra
potestate non sunt, neque coram quorum ipsi sumus do-
mini
,
quaeque possimus eflicerc. Ideo justum
,
quatenns
justum
, nemo fortunatum dicit; et ne fortem quidem , nee
prorsus quenquam alium ex iis qui ab allqua virtute deno-
minantur. In nobis siquidem est situm, htec habere, vel
non habere. Sed talibus potius convenienter et apte
prosperam fortunam attribuerit : ingenuum namque dici-
mns fortunatum
,
ac prorsus cui talia bona exstiterint
,
quo-
rum ipse neutiquam dominus est.
(6) Vernmtamen ne de
bis quidem proprie prosperitas diceretur. Est antem for-
tunatus multis modis dictus. Nam cui prater suam ipsius
opinionem et exspectationem feliciter aliquid evenit, eum
dicimns fortunatum; et cui jure infligi damnum debnerat,
ejnsmodi hominem lucrum facientem, dicimus fortuna-
tum.
(7) Est igitur prosperitas, in agendo bonum aliquod
pr.-eter rationem, et in non subeundo, ut debuit, malo.
Ceterum potius et magis peculiariter, in bono capiendo
prosperitas videatur. Siquidem bonum capere, per sese
fortunatum quiddam esse videatur; malum vera non sub-
ire, ex casu fortunatam.
(8) Est igitur prosperitas,
natura rationis expers. Namque fortunatus est
,
qui sine
ratione ad bona impellitur, eaque consequitur. Id vera
nai'ire est; nam in anlma est a natura hujusmodi aliquid,
Digitized by Google
(hw.ijos.)
muoei toioutov
$
6pu.wu.ev iloyt$ irpb; & av tu fj^w-
jv.
(9)
Kal et tic epwxijaeis xbv outm; iyovTa, 8ii
x{ touto dpenxei 001 oGxw -rpdrxeiv; oux oi$a, ij>r,oi'v,
dXX' dplaxet u.01 , bpoiov ra)r<i>v to!; ivOouaia^ouaiv-
xal vip - iv8oooid8Jovrt aveu Xdvou 6pu/)jv lv_out
irpb? to itpaxxetv ti.
(10)
T^|V
8'
euxuyjav oux eyo{v
obcei'o) xal tSup owjiom T-poaavopiuetv, dXX' aMav
iroXXdxi<; oa[xev etvai but]v 7)
3'
W dXXo'xptov tou
<ivo'u.axos. 'H yip olti'a xal o3 iffxlv alx(a aXXo eW,
10 xal aveu 6pu.ii; x5je s
,
tcixuyxv<i
'
1
W
*<">v d-j-aOwv alxfa
Xevouiv-i , oTov r] tou xaxbv uj| XaCeiv y| irdXiv tou (*J|
oWixevov dfadbv XrtyeoSat dvaSbv Xa6eiv.
(11)
"Eotiv
o5v f, TOiautT) utux'
Sia:popo Ixeivr,? ,
xal foixev
aSxr) ex twv irpaYfxaxwv tt,c (xTairtcioo); vivesOai
,
it xai xx& cuu.6t6r|xbe euTux.
"Oor' el xal
^
Totau-n)
e*(rrlv euTU/ja, 6XV ouv itpo't 7*
xv> juoaipLOvtav
^
tcwutt) iv etj eoxuvja olxeiote'pa , ?|
ev aurcj>
^
dpy^,
t5; bppi?
Toiv dvaGCv e*oxl t-? i-ciTeuiieiot. ('-)
'Ewet
o3v eVxlv ^
euSatpovia oux dveu xwv exxbe dvaOJiv,
xauxa 8s vt'vexai ^K0
*fa *fX<
^ov
p
Tk)

f-wuvev,
ouvepYO? av tftj Tj eu8aiu.ovta. Ilepl uev ov eutu-
/lat Tocaura.
MAGN. M0RAL1UM LIB. II. CAP. IX. 1.3
quo sine ratione impellamur ad ea unde bene habeamus.
(9)
Eousque at si quis roget ita habentem , Curnam id (ibi
ita libet agere ? Nescio , inquit , sed libet. Similiter prope-
modum afTectus ac lymphatic!; siquidem lympbatici citra
rationem ad aliquid agendum impelluntur. (10) Prosperi-
tatera vero, suo ac peculiar! nomine appellare non habe-
inus ; verum ipsam stepe dicimus esse causam. At causa
,
a nomine eo alienum quiddam est : quoniam causa, et
cujus est causa, aliud est, et citra impulsum bona con-
sequentem , causa dicta est ; ut causa ejus quod quis ma-
lum non tu beat, vel porro quod quid minime aniuio de-
putans se bonum capturum , nanciscatur bonum. (11) Est
profecto hujusmodi prosperitas ab ilia distincta, videlur-
que haec ex rerum fieri interrentu, ex casuque prosperitas
i
et proinde tametsi est hujusmodi prosperitas, ad felicita-
te tamen talis prosperitas fueril magis peculiaris, cujus
in ipso nee in cxternis rebut est principium impulsus bo-
norum consequendorum. (12)
Quoniam igitur est felici-
tas non sine bonis externis, et quse a prosperitate conlin-
gunt, ut jamdudum dlcebamus, prosperitas dicenda fueril
I felicilatem coadjuvare. De prosperitate igitur hactenus.
CAP. IX.
'EitetS*) Sk 6irtp xari; tSv apeTuv xaTa iiipos
ctpr,xa^.ev, Xoiitbv av e(i) xal xa8oXou
uv8tvTa; Ta
%
xa8' sxaaxa xs<paXawi)ffa(ievou elueiv. (2)
"EoTt (isv
ouv ou xaxuf XtYOixevov xouvojxa im xoi3 TtXewe <rirou-
Saiou, i; xXoxaYa8i'a. KaXb< xdyaebe
fif,
<j>r,aiv,
^xav TtXe'u? aitouoato
5i

eiri
fkp Ti?
dpetr, tov xa-
Xbv xaYadbv Xeyouoiv, oTov tov Stxatov xaXbv xdyaSdv
jo
^aot , tov avSpelov, tov ooi^pova, SXu? ijtt t5v aptTwv.
(3) 'ETretW, ouv et? Suo 8taipou(itv, xa\ Ta (xsv ipau.v
sivat xaXi t! SI xai iyabi , xai twv dva8wv Ta [itv
anXSi; ayttbii xi
8*
ou, xai xaXa u.iv oTov tI? dpex
xai tb? ait' aptT?,? itpa?ei?, ayaSa 8s oTov dp^.v,
ss
7cXouxov, 5o?av, TijiJiv xai Ta TOiauxa, ?<ixiv ouv 6
xa-
Xb? xai dyaSb? iT> xi airXw? dyaSa otiv aYaSi
xai
tb airXS? xaX4 xaXa tffxiv.
(4)
'0
xoiouxo? flip
xaXb?
xa't dyaOoV
^
8i xi dirXi") dyaSd
w
l<mv iftx^i,
oux so-xt xaXb? xal d^aSo? , SoTKp ou8*
&f
w'vetv
v
40
bo5iev
^
xi ditXw?
6f
uiva
py
Cyisivd loxiv. El
yty
h ixXouto? xal i, dpy^ 7rapaYtvo'[tevd xiva pXa7trouv,
oux av alptTa etv] , aXXi t! TOiauTa Sax auwv u.^1
pXotyei,
pouX^aexat auxiji elvai. (5)
'0
8i toiouto? Av
0T0? uiroorsXXo'fMvo? ti twv dYa85v
itpb? Tb u;^ tTvai
45
aux<5, oux av 8o'?en xaXb? xal dyaBb? slvai* dXX'
S Tdya8i navxa ivxa dyaed Ioti xal uirb touxwv u.J)
iia^Seipexai, oTov (wo jtXouxou xal dpy^?, 6 toioutoc
xaXb? xal ifaQoi.
Quoniam de singulis virtulibu* par.iculatim diximus, re-
liquum jam fuerit ut in totum componendo singula sum*
mam exponamus. (2) Est igitur non male noraen impo-
situm de eo qui sit perfecte probus, bonesta probitas.
Honestns et bonus namquc dicitur, quum est perfecte pro-
bus- Siquidem virtuti bonestum bonumque attribuunt : ut
justum aliquem, bonestum bonumque dicunt, item eum
qui sit forlis, temperansve : et itftin reliquis virtutibus.
(3)
Quoniam ijalur in duo distribuimus, ut alia quidem
bonesta, alia vero bona dicamus; et bonorum alia quidem
simpliciter bona, alia vero non; honesta porro, ut virtutes,
et vlrtutum actiones ; bona vero , donrinatum , opulentiam
,
gloriam , bonorem , et id genus alia : est igitur honestus et
bonus, apud quern simpliciter bona , sunt bona, et sim-
pliciter honesta , bonesta sunt
; (4)
talis namquc honestus
el bonus. Sed apudquem simpliciter bona , non sunt bona,
is neque honestus et bonus; sicut ne Is quidem bene valere
videatur, cui simpliciter salubria , non sint salubria. Nam
si opulentia et dominates adveniendo quempiam offende-
rint, optanda non mere : sed talia, quae non oflendant,
sibi esse optaverint. (5)
Qui autem talis sit, qui cedat
bonis, eaqne veluti fugiat, nesibi adsint, is nequaquam
perfecte bonus, quem bonestum bonumque vocant, esse
videatur : sed is cui per se bona omnia bona sint , nee ab
ii3 corrumpatur, nt ab opulentia et dominatu , talis homo-
-
est honestus et bonus.
Digitized by Google
174
*H0IKQN
MEfAAON B,
(UC8.)
CAP. X.
'Tirep Si tou xorri Tie aptTae bp&wc irprfrretv
efp*i-
Tat jxe'v, ou^ ixavwc Si. "E9apiev yip to xt4 tov
bpObv Xdyov irpotTTeiv aXX' fewe av tic buto touto
ayvowv epwTiiosie , to xaTi tot SpObv Xdyov t( hot'
S Iot, xol itou eVrlv 6 bpObe Xdyoe;
(2) "Eotiv o3v xTi
tov dp8bv Xdyov nparteiv, brav to aXoyov pepoc ttjc
<|*uy.5ie (A*, xwXui) to XoytoTtxbv Ivepyiiv djv butou ive"p-
yeiav tots yip
^ "p
3
?": ot< xtA tov SpObv Xdyov.
'EitetS->| yap Tt trie <JuyrK
to p.iv
xstpov
fyt
v T0 ^
10 P^Xtwv, oet 8i to
x
ei
P
v to" PeXti'ovoe ?vtxtv eVtiv,
wcirep eirl gwu;bto< xal
iJ/ux'K T 5(* Trie
<|<ux*ic
fvexev, xat tot' e"pouusv iyeiv to awjxa xaXwe, brav
ourwe
l/ifi
wore
p^)
xwXutiv aXXi xal oupoaXXscflat
xal <ru(A7capop(xav irpbeTO t|v <|/uj$v sViTeXstv to b6tjc
U fpyov to yip
x
ei
P
0V tou PeXtJovo? ivexev,
irpbe Tb uv-
tpytiv to) peXTt'o'vf
(3)
brav o3v to toOt)
^
xw-
Xuwcri tov vouv to butou epyov eVtTeXetv, to't' Iotbi to
xaTa tov SpObv Xo'yov yivdjMvov. Na( , aXX' fewe efrtoi
tic av, brav irwe sxwoi t4 itaOr) , ou xwXuouuu, xal
SO tots ourwc sxouoiv ; ou yip oTba.
(4) To 8J) toioutov
oux. soriv siirsiv faStov. OuSi yip b iaTpdc, aXX'
#tbv etiti) TtjS TcupeTTOvTt irrioavr,v jcpootpspsoOat

TOO
Si ituperreiv irwc aiotiavopvai; brav,
<f>)<j(v, bpSe toy pbv
bVrai. To b" wypbv woe sl5r,9w; e'vTauOa
5j) ouvistw
35 b laTpde* s! yap pd) eysie tapa oaurw,
fioti, twv ys
toiOutwv aio8)<jiv, oux sVttv. 'Qobutwc uirip twv
JXXmv xoivd; ivti twv toioutiov b Xo'yo?.
(&) 'Ouoto)c
S' t/tt xal litl twv TtaOwv tou yvupi^etv* Set yip autbv
0\>u6aXXEo9at itpb? afuGvjai'v ti.
() 'Eirt!;T)T>5<jie
SO S' av Tt; few? xa\ to toioutov, Spa ys epyw tiSrlua?
TauTa xai -S-Jj euSaiixow loopiai; otovtat yap. To
8'
Iotiv ou toioutov ouSepia yip ouSi twv aXXoiv Itk-
ffT7)|*wv Trapa8i'8wai tw (xavOavovTt r>|v yp^otv xal t^v
ivs'pysiav, etXXi t)jv tT^iv pio'vov. OBtwi; ou8' ivTau6a
35 irapa8i8wi to tlSrjuat TauTa tJ;v
XP'5
<"v
( ^
Y^P
eu_
Satjxovt'a Iutiv Ivepyeia , w< ipajxe'v
j
, dXXi t^v I$iv,
0O8' iv tw tlSe'vat 15 Sv loxlv
^ ebSatfiovfa , aXX' Ix
tou toutoi?
xp^sa6ai. -
(7) TV 8e yprjatv xal -ri|v
iv^pysiav touto>v oux f*o-Ti Tauti)? xiji; itpayjxaia? to
40 wapaSouvai* ou81 yi
p
aXXr) iiriffTyju;*! ouSeu-ia -ri|v
y
p5jaiv
irapaSi'Swoiv, aXXi tyjv l;iv.
De eo quod est, ex virlutibus recte agere, dictum qul-
dem a nobis
,
sed non quod satis sit. Nam dicebamus
, ex
recta ratione agendum esse. Verum id ipsum non intelli-
gens aliquis,
interrogaverit
fortassis, ex recta ratione
quidnam sit
,
et ubi sit recta ratio?
(2) Est nimirum ex recta
ratione agere, qoum aninue
pars irrationalis
non probi-
buerit rationalem suam exercere
actionem
: turn demum
enim ex recta ratione erit actio.
Quoniam animsc par-
tem, unam quideui deleriorem
babemus , alteram melio-
rem
;
et semper dcteriorem
, melioris causa
obtinemiis
, sicut
in corpore et anima
, corpus animae causa habere dicimur
:
turn dicemus corpus bene habere, quum ita habuerit,
ne
praepediat, sed conjungatur et consurgat ad animae
opus
perficiendum.
Quandoquidem
deterius
omne melioris est
causa
,
ut ei in agendo sit auxilio.
(3) Quum igitur alTectus
menti non inbibuerit suum opus exercere,
turn ex recta
ratione res fiet. Vere hoc; sed fortassis dixerit
quispiam
,
Quomodo aflectu8 liabebunt, quum non impedientP
ac
qtiandonam ita liabebunt? nescio enim.
(4) Sane id dictu
neutiquam facile est. Neque enim vel medicos
facile dixe-
rit
: sed quando dixerit febricitanti ptisanam
proferendam,
Mo dlcente
,
At quo pacto me febricitare sentiam ? Quum
,
inquit, impalluisse videris. At pallescentem quo modo
sciero? Hie occurrit medicus, Si non babes ex te, in-
quiens, uttalia sentias, non.habeo amplius quid dicara.
Hoc eodem pacto de ceteris hujusmodi
communis huic
erit oratio.
(5) Similiter habet et in affectibus dinosccn-
dis. Aliquid namque per ses sensu oportet conjicere.
(6)
Quaerat porro et hoc fortassis quispiam : Nunquid re ipsa
ista cognoscens, ero continuo felix ? nam sunt qui opinen-
tur. Hoc certe non est hujusmodi ; sicut neque cetcrarum
scicntiarum ulladiscentiusumpraebetet actionem, sed ha-
bitum dumtaxat , ita ne hlc quidem , haec sciendo usum
tradit ( felicitas enim est, ut dicimus, actio), verum lia-
bitum. Neque enim sciendo ex quibus fiat, constat fe-
licitas, sed ex utendo his contingit.
(7) Atqui homm
usum atquc actionem non est praesenlis tractalionis tra-
dere; quandoquidem neque ulia alia qnnepiam scientia
usum tradit , sed habitum.
CAP. XI.
E<p' SitaTt SJ toutoi? CitJp <piXt'a? avayxai(iv iffriv Verum cnimvero inter cuncta hujusmodi, nobis deami-
citia dicere necesse est
,
quid sit, et in quibus, et circa quid
;
quandoquidem ad omnem vitam ipsam tendere pcrspicimus,
et omni tempore bonum esse quoad felicitalem complecten-
dum. (2) Primum igitur videbitur melius
,
percurrere atque
excutere quas ambigua sunt. Nam est in primis aniicilia
in similibus , ut videtur ac dici solet. Siquidem graculns
( inquiunt
)
graculo assidet , et
... Ad similem numen similem Irahit usque.
itreTv, ti iort xal Iv ti'oi xal irepl t{* litsiSq itsp
bpwpicv irapi 7roivTa tov piov itapaTeivouuav xal ev
wbvtI xaipw, xai ousav iyaOdv, oufiTtapaXriTTea av
efr) 7rpbi; tip eu8atpiov(av. (s) Ilpwrov (isv o3v tow;
& anopetTat xal ^Ttixai, psXTiov StcXOciv. TloTtpov
yap Iittiv
^
(piXt'a iv toi; bpiotoi?, (Sojrep Soxst xal
XlyeTai; xal yip xoXoid; ^aot napi xoXoibv l^avet, xal
10 Ait! toi tiv 6p.otov ayet 8so; a>; tov 6|iatov.
Digitized by Google
(l8,I209.) MAGN. M0RAL1UM LIB. II. CAP. XI. 1)5
4>sst SI xal xuvck itore jet x8iu8oucris eVi tyj? auTj<;
xep[it8oc , Ipaxrfiivztx tov 'EfxireSoxXea Sia Tt wots
j) xuoiv eVi
rfc
autYJi; XEpajxtoo? xaOcuSci, elicetv Sti
lj(i ti ttj xspajjuSt jpotov j) xucov, u>; 8ia to Sjiotov
6 rfiv xuva (poitwffocv.
(3)
IldXtv
8'
au Soxet dXXotc tiuW
ev toT{ evaVTfote (aSXXov iyylvtabai f\ tpi),ia. 'Ep3 uiv
Yap, <pr]9tv, ojiSpou yt, 6rav rjpbv iceSov to 8rj
ivavuov, tpyjaf , to ivavtiw [SouXeaOai 91X0V eTvat.
'Ev (iiv fiip lot? ftfioiot; ouS' evSe'^STat y(vtG0oti
-
to
10
fip
Sixoiov,
<fi\ai, tou 6u.otou ouSsv irpoaSetTat, xoti xi
TOtBUTa 8^. (<) "Ell TOTtpOV Ip^OV eVtl 91X0V yVlt-
6at
^ f
aSiov YvE'o-8at ; ot youv xoXuxe? Ta^si.* irpooe-
Sptuuavxe?
9
1X01 u.ev oux eiai'v,
9
afvovTat Si cptXot eTvat.
(b) "Eti 8i xal t4 roiauTB diropetTai, itOTepov larai
15 6 OTCouSalo? t5 cpauXw 91X0? t| ou

f) jjlev yip <piX(a Iv
ictertt xal pe6at0TT)Tt, 6 81 <pat>Xoc ^(xtsta toioutoc.
Kal (yauXb; xcji ipauXw, t| ouSs xouxo
; ()
FIpwTOv
uiv o3v StoptffTt'ov iv sfj urcip 91X10; iroCa? axo7rouu.ev.
"Effxt yip
,
a>? oiovrat , tptXia xal irpb? 9ebv xal t4
10
fyuyx ,
oux opOcu;. T^,v
Y&p
(piXtav e'vTaufla cpapev
(Tvat oS IutI to dvTKpiXeTaOat,
^
82 irpb; tov 6sbv 91X13
outs to 4vTi<piXT(i8at Se^exai ou8' SXw^ to ^iXstv axo-
xrov
Yap
av efr) et xif 90(11) <ptXeiv tov At'a.
(7)
OuSe S-J]
icapa twv
tyiywv evSe/gxat avxi^iXeTaOar 91X10 fxevxot
16 xal ripbt xa ctyujrd lortv, oTov oTvov tj diXXo Si| twv
TOiouTidv. Alb S^| oSxe t^v itpb? tov 6ebv (piXiav |jtt-
?titou(jiv out* tiy irpb< t a-j/u/a , tlXXa tJiv itpb; t4
iptyi'/a,
xal itpb? TauTa ev oT; l<s-\ to dvTi^tXftv. (s) El
8^ XtJ |XTa TOUTO l7ttOXl|<aiT0 Tt ^OTl TO tptXTJTOV, ffTlV
so o3v oux aXXo Tt ?| TctYaOo'v. "Exepov (tsv ouv iat\ to
<ptXr,Tov xal to ^tX^Te'ov, Soicsp xal to (JouXrjTov xal
to pooXr,Tsov.
()
BouXijtov (iiv ^ap to areXw? dyaOdv,
pduXr,Tov 8s xb 4xdoT(d dyaOdv. Outw xal
f
iXyitov
(ilv to aTtXw? d^addv, ^iXkjt/ov 8e to auxw dfafldv,
36 &att to {xev (piXrjTOv xal ^iXtjts'ov, to ok (piXr,rov oux
lori (piXr,To'v.
(10)
'EvrauOa [xev ouv eotI xal 01a to
toioutov j) dnopta , noTcpdv evrtv 6 airouSaToc tw cp auXw
oiXos ^ oi>. 2uvr,xtai ^ap Ttu?
[
tm airXwi;] ctYaOu to
aurS> dyaObv xal to aiXhjte'ov tw 9tXr,Tb> , j^ETat 8e xal
40 dbcoXoudet iSi
dY
x^(
p
xat T0
^i^
u
"
vai xal T0 ffu[*?s
'p
ov "
(11) 'H ,uev ouv twv oritouSaicov tptXt'a iorfy, 6rav dvTt-
f
tXcaatv dXXijXou?* ipiXouat 8e dXXijXom
,
$
tpiXr,To{- 91-
XijtoI 8e,
^ dY
a '- (12)
Ooxouv 8 iiJcouSato;,
97)01,
Toi 9uXto oux eaxai tpiXo?; Ivrat |XV o3v. 'EitetS'Jl yip

TdY
a8o> ^xoXouOet to au^epov xal to yjSu
, ^
earl 9au-
Xo> wv f,8u , Tautr, 91X0;
*
icaXtv au oufjupepcov,
^
sufx-
epojv, TauTr, cpi'Xoc. (is) 'AXX' odx eVrat yt xaTa to 91-
Xi)TOv ^|
TOtauTT] 9tXta. 4>tXv)T0v yap 5[v xdyaOdv, 6 Ss
9>auXoc ou 9tXr,To;- ou yap dXXa xaTa to 9iXt)te'ov.
w Elol
Y^p
dirb ttj? 7cavTtXou; 9tX(a( , tvj? Iv Tot? cricou-
oa tot; , xal a&Tat al 9iX(ai , ?
t
tt xaTa tb
ifiu
xal i, xaxa
to ouu.9pov. (u) 'O ouv xot4 to i\b% 91X0JV ou 9iXet
-d)v xot4 to iY
a^ov 9'Wav, ouSJ 6 xaTa to ouu9pov.
(it) Elol 8e xal al 9tX(ai aS-cat,
{J
t xaTa to dYaObv
Quum aliquando canis in eadem semper domiiUret tegula
,
interrogatus fertur Empedocles, curnam canis semper in
eadem dormiat tegula, dixisse, Quoniam simile canis liabet
tegalee, et proinde ob similitudem eo tendere.
(3) Aliis
porro quibusdam visum est, potius in contrariis gigni ami-
citiam. Amat siquidem imbrem terra (inquit Euripi-
des), quum solum exaruit : quippe quod, inquiunt, con-
trarium contrario yelit conciliari. At in similibus nc potest
quidem fieri ut sit amicilia : siquidem simile, ut aiunt,
simili non eget; ac talia jactantur.
(4) Iterom, utrum
operosum est amicum fieri an facile? velut assentatores
confestim assident , facileque se in allorum familiaritatem
insinuant, nee amici tamen sunt, ut esse ridenlur.
(5) Du-
bitavcrit in his quoque quispiam , Num fuerit probus malo
amicus, an non? Amicitia siquidem in fide est etconstan-
tia; at malus, neutiquam talis. An malus malo amicus?
an ne id quidem?
(6) Pritnum igitur deGniendum
,
qua-
lem consideremns amicitiam. Est namque , ut opinantur,
amicitia etiam erga Deum, atque erga inanimata ; neutiquam
recte. Amicitiam namque htc esse dicimus, ubi est amor
mutuus. At erga Deum , amicitia neutiquam mutua, et
ne amare quidem recipit. Alienum namque fuerit, si
quispiam dixerit se amare Jovem.
(7J
At ne ab inanimatis
quidem amorem esse continget routimm ; amor tamen erga
inanimata est
, ut erga vinura , vel hujusmodi aliud. Ideo
neque earn qua; est erga Deum quxrimus amicitiam , neque
earn quae erga inanimata, sed quae erga animata, atque
erga ea in quibus sit amare mutuo.
(8)
Quodsi quis dein-
ceps consideret quid sit amabile, est baud dubie aliud
quicquam quam bonum. Aliud siquidem est amabile,
et aliud amandum, quemadmodum aliud est optabile,
et optandum : (9)
optabile enim est quod est simpliciter
bonum; optandum vero et cupiendam cuique quod ipsi
est bonum. Ita etiam amabile quidem est simpliciter bo-
num
;
amandum vero
,
quod est ipsi cuique bonum. Itaque
amandum quidem est etiam amabile; at amabile, non
idem est quod amandum. (to) Hinc igitur et hac de causa
est ambiguitas , num probus malo sit amicus, an non? Con-
nectitur namque quodammodo per se bono, sibi bonum;
et amandum, amabili. Bonum autem comitatur eique in-

haeret jucundum esse et commodum. (l l) Proborum igitur
amicitia est, quum se mutuo amaverint. Amant autem se
invicem, quatenus amabiles : et amabiles sunt, quatenus
boni. (1J) Non igitur probus, inquit, maloerit amicus?
Atqui erit : quandoquidem per se bonum comitatur com-
modum et jucundum. Si malus est, qui suavis, hacde
causa amicus : rursus si commodus, quatenus commodus,
eatenus amicus. (13)
Veruni non erit ex eo quod est ama-
bile, ejusmodi amicitia. Siquidem amabile, bonum est.
Atqui malus non amabilis. Non ergo propter amabile, sed
propter amandum. Sunt namque ab universali amicitia , ea
quae in ipsis probis est, et hae quoque amicitia;
,
qua? ex ju-
cundo, et quae ex commodo.
(14)
Qui ergo propter jucun-
dum amicus , non tenet propter bonum amicitiam : neque
qui propter commodum. (15) Atqui sunt hae amicitia;
,
qua
Digitized by Google
17G
*
IieiKQN MEfAAQN B, . (iKW.)
xai ^
xari to JjSti xai ^
xari to auu^'pov, ouy_ at
aural |u'v, ou iravrcXw; Si ouoi aXXorp-.ai aXXrjXwv,
bXX' aito tutou irwt ^pTTjuivai sio-iv

olov cpaulv larpi-
xbv to payaiptov, iarpixbv tov dvOpwirov, xai iarpix^v
% TV|V lltlST^JiTlV TOUT* OUY OjJLOlM? XtyOVTai, -& "A
H-
v
uayjirfpiov tw yp^mptov tivai irpbt laxpix^v iatpixbv Xt-
yerai, 6
8"
avOpcouo; tm xovnTixbt cTvat uyitiat, rj
8'
Ijuot^uti xw k(a eTvai xai apy^. (is) '0,u.o(wt St xai
at (ptXtat o& waaurwt , 4( Te rwv a-touoatwv y) Sta to
io ayaObv xai ?] xari to f,8u xai
^ xari to (rufi^tpov.
Ou Si] 6u.o>vuuw<; Xeyovrai, aXX' oux eial |xiv al au-
rai, ncpi TaCiTa Si irwt xai ix twv altwv tiai'v.
(17)
El
Sr, tit Xeyoi 6 xaTa to yjSu <piX<ov oux fori
f
(Xot toutm-
ou yip xaTa to iya8bv
f
fXot iffrtv, fJaSi^et 6 ToiouTot
16 tVi T^v twv airouSa&ov tpiXiav, r^v t aitavTojv touto>v
ouaav, xai ix tou ayaSou xai tx tou f,8e'ot xai ix tou
ou[t6povTOt , wW iXrjflwt oux foriv excivriv ye ttjv
atXtav cpiXot, aXXi rJ)v xaTa to r,8u ?, xaTa to cruix-
oipov. (is) tlowpov ouv lorai 6 entouSaTot tw ottou-
au Saico
if
(Xot r| ou; ouSiv yip TtpooSmat , cprjaiv, 6 Suoto;
tou 6u.o(ou.
'0
&)[ ToiouTot Xdyot C*)TeT tJjv xaTa TO
supscpov
if
iX(av
?j
yip irpoaSeirai 6 frepot tou trepou,
Taurr, ovTtt <pXoi iv tj) xari to cruu.:pspov 91X101 tiaiv.
(10) 'AXX' itipa Suoptarai i) xari to o-uu.-pe'pov fiX(a
3b xai 1\ xar' aperr,v xai -JjSovijv. EJxbt Sri xai iroXu
u.5XXov TOUTOuf wavTa yip aurott uirapyei TayaOa',
xai to vjSu xai to cruu-ipspov. (so) 'AXXa xai 6 oirou-
SaTot Tip ipauXw
*
|j
yap fon>t r)Sut , Taurr, xai
f
(Xot.
Kai 8 (pauXo't
Y*
*$
(pauXoj

?)
yip fatot to aurb au-roit
30 ffuuuftpei , Taurr) <p(Xoi. 'OpSfiev yap touto Y'vo'u.tvov,
Srav to aurb
^
to auuipepov, <p(Xout rourout Sia to oupi-
lipov, mot* ouScv xoiXuati xai
f
auXoit ouct raurov ti
duu^itpeiv. (si) BefrxiOTary) (iJv ouv xai o.ovi(iwtoIty)
xai xaXXian) ^ iv rott oirouSaiott ifiXia
, $
xar' aprrilv
M xai ravaSbv ouaa, elxorwt'
^
(xlv yip ipeti) au.era-
iz-omv,
81'
^v {) <piX(a, ware etxbt trjv
;p
tXiav tt,v TOiaur/^v
aucrairrtdTOV cTvai, to Si auu.^s'pov oOseiron rauro'v Sib
rj Sia to auu.^!p*ov cytXia ou peSai'a, aXXi tm ouu^tpovrt
auu-peraTCiTtTet. (ss) 'Ou-otW xai
^
xari rr,v f,Sov>5v.
40 'H (xiv ouv twv PeXti'oto)v ^iXia }) xar' dptrJiv yivvo-
[ttvj) iar(v, ^ Ss twv noXXiTiv r, xari to ouu-tptpov ij Si
xari Tr,v ^SovJjv iv roit (poprixoTt xai ruyouaiv.
(2.1)
2u[x6aivet Si xai ayavaxretv, Srav
tf
auXoit ^vru-
ywai tou <piXoit , xai dauaajttv. Eon Si ouSiv
4b aroirov Srav yip r, tpiXia Xa6) tJ]v f;8ov7)v apy_r,v, Si*
})v <piXoi eiai'v, rj to ouu.^epov, u.a raur' airoXciirti
xai ?] (piXia ou Siatxtvei.
(34)
DoXXaxit Si ptivtt pulv
1]
9iXta , xaxwt
8*
ey piioaro rw <piXb>* Sib ayavaxrouaiv.
"Eon Si oiSi touto aXoyov ou yip Si* apeT^v ^
iXia
60 001 irpbt toutov uirjpy^v, Sib 0O8' dtroirov u.r,oiv itoietv
aurbv twv xar dlpe-ngv. 'Ayavaxrouoiv o3v oux SpOwf
Si' fiSovijv yip w>ir)u.evoi tt,v ipiXtav, tJIv Si' dpetrjv
oiovrai Sttv aurott 6itapy_ttv. To
8'
ou Suvardv ou
yap ionv
^
Si' ^Sovjjv xai cupftpov apr5it iyoftirn.
propter bonum, quae propter jucumlum, quae propter
cominodum , non eaedem quidem , ged nee prorsus quidem
inter se invicem alien* ; scd ab eodem quodammodo pen-
dentes : velut medicum cultellum dicimus, medicum
liominem
, et inedicam scientiam. Haec non similiter di-
cuntur
: sed cultellus, quod ad medicinam utilis sit, medi-
cus dicitar; at homo, quod saoitatem faciat; scientia vero,
quod sit causa atque principinm. (16) Itidem et amicitiae
non itidem dicuntur, quippe quae proborum, propter bo-
num, et quae propter jucundum , et qua) propter commo-
dum. Neque dicuntur aequiroce : verum non sunt quidem
eaedem, sed sunt circa eadem quodammodo, atque ex
eisdem.
(17) Quodsi quis dicat, Qui propter jucundum
amat, ei amicus non est, quandoquidera non propter bo-
num amicus est : is in amicitiam proborum* demigrat, quae
ex hU omnibus constat, qqippe ex bono, et ex jucundo,
et ex commedo
. proinde non est vcre ex ilia amicitia ami
-
cus , sed ex ea qua; propter jucundum , vel propter commo-
dum. (18) Utrum igitur erit probus probo amicus, an
non? siquidem non eget, inquit, similis simili. Ha;c ni-
mirum oratio earn quae est propter commodum indagat
amicitiam ; nam qualenus alter altera indiget , eatenus sunt
amici in ea quae est propter commodum amicitia constitute
(I!)) Sed quum aliler definiatur quae propter commodum
amicitia , et quae propter virtutem et voluptatem ; xquuoi
utique hos roulto magis amicos esse
,
qui virlule conci-
Uantur; cuncta siquidem ipsis bona exsistunt, et jucun-
dum et commodum. (20) Ceterum etiam probus malo ami-
cus erit : nam quatenus fortassis jucundus est, eatenus
etiam amicus. Et nialus malo : nam quatenus idem forte
ipsis commodum, eatenus amici sunt. Fieri namque in-
tuemur, quum idem fuerit commodum , eos ob commo-
dum conciliari. Proinde niliil probibet , etiam malis aliquod
commodum idem esse. (21) Conslantissima vero , ac stabi-
lissima , et honestissima , est ea quae inest probis amicitia :
quippe quod est propter virtutem ac per se bonum ; et me-
rito quidem. Nam virtus incommutabilis, ct quae |ter earn
conciliatur amicitia, conslantissima est. Atqui commodum
miuime est stabile : quare ex commodo, stabilis non est
amicitia : quippe quae cum commodo elabitur. (22) Simi-
liter etiam quae propter voluptatem. Optimorum igitur
amicitia per virtutem excitata est ; multorum autem
,
quae
propter commodum ; at quae propter voluptatem , in homi-
nibus vilibus reperitur et niliili. (23) Contingit autem etiam
indignari cum malis amicis, pariterque admirari. Est vero
non absurdum
,
quum amicitia principium ceperit volupta-
tem, propter quod amici sunt, itidem et commodum. Simul
enitnat|uc uaecdeficiunt, neutiquam etiam perduraverit
amicitia. (24) At saspe perstat quidem amicitia ,
verum
abusus amico est : ideo indignantur; neqne id injuria
Non enim propter virtutem cum hoc tibl fuerat amiritia
;
ut alienum non videatur, alteram nihil lacere ex virlute.
Quamobrem non recte indignantur, qui amicitiam per
voluptatem conciliarunt
,
quod existimenl earn ipsis per
virtutem duraturam : quod fieri non potest : non enim
quae propter voluptatem et commodum, ex virtute est.
Digitized by Google
(i;w,l3lo.)
(*s) KoivoKjoljJisvot ouv i
t
Sovr, aptTrjv foVouffiv, oux 6p-
6wc' ou y4p
^xoXouOit ttj fiSovrj xat tw aujKpjpovTi
fj Bptir^, o"XX4 tv) apttrj apfdrspa taut' ixoXouOei.
"Atoirov yip l uvi tt? objaiTai tou? OTrouSatou? butoui;
6 b&toic ^Sfmoui; (Tvai* xat yap ol fauXot, w? <j>r,atv
EuptiriSTic, auTOi Ibutoic *,8tTe ilffi'v xsxoe xaxiji
yip owrrnixtv. Ou yip axoXouOei tij -^Sovr] v) apsTv},
aXX4 nj apeTvj tj >|8ovi| axoXoo8it. (s) klo'tepov SI
xai 8tt iv ttj twv oitouSafov tpiXta t}|v tjSov^v iTvbi
,
it rj ou Set; aroitov
y4p
to [*J| (pavat Sttv. Et yip ift-
Xti? butwv to T|St7c iTvat aXXv|Xoie , aXXouc iropiouvTai
^tXoue *tc to ouJ^jv, tou? *,8ri- lie
y4p
^ m
'5i
v ou^v
u.sidv Jori tou f,8ti? sTvat.
()
"Atoicov ouv to u.i|
ofecflat Setv tou; oitouSat'oue u.aXt9t' aXXr,Xoie auCrjv
16 touto
8'
oux fcmv aveu tou rjSe'oe
Seoi Sv apa , we
lotxc, (taXtota toutoie Jmap^etv to rjSe'o-tv tTvat.
()
'Ejtel 84 SiijiprjVTai at cptXtat tie Tpi'a efSr) , xai v
TauTan ^itopiito itdtepov ev Io-ott)ti -J) ^tXCa ^YTf^vexoti
?, it dvtaorr,Ti

sstiv o3v xat' autporepa- v) psv yip
ao xaO* oovotOTT|Ta rj twv orcouSat'wv xal v) Xt(a tptXd
,
rj ii xaT* avou.otoTr,Ta y| xbt4 to <juu.:ppov. T5>
y4p
suirdpw 6 icsvt)? 8i4 tV
cvSstav wv 6 itXouotoc euiroptT
iptXoe tori, xal Tb> arcouSafw 6 tpauXoc St4 txuto* St4
y4p
tt> evSttav tJ|v trie apetSie, wap* o5 oteTai a&tfjS
tfftoOat, 8i4 touto toutw tpi'Xoc. (29) Ttvetai ouv e"v
Toic avoaotote ^iXia xaxa to ouu.^ipov Siof xal Eupt-
'Ep? (iiv 4(t6fou Tfai*,
orav 5>ipov ittiov.
'U; EvavTtoi? ouat toutoh iYlftvetai (ptXia
^
8i4to au[x-
*o ocpov. Kat yap 'i 9Xei? t4 ivavtibVcata itonjvai inip
xa\ GSwp, tauta aXX^Xou; ^pioatfta isxtv. (30) To yip
itup tpaotv, i4v u.9| tfr,
uypov, fOctpeaSat, w tout'
auToi wapao-XEuatlJov waictp Tpo^rjv Ttva, TauTTjv ok
ToaauTiiv 6Vi?
xpatr^wifv av

av (*ev yip itXciov itoiv
W err,; to bypbv emxpaT7Joav, cpOtiptcOat to itup, av os
oujiiietpov, ouvoteei. A?|Xov ouv 6rt xai v toi? tvav-
TituTaTOi? cptXfa iyyi'vtTai 81a to oupi^Epov. (.11) 'Ava-
yovTai os it5o-ai at ipiXtai, xa\ at iv iodrnTi xai at iv
avio-dr>)Ti, st? t4; SiJipijotva? tpEii;. "Eatt
8'
v dira-
40 oat? tai{ oiXiai? 8ta^op4 yivo|Aivi) icpo? iXX^Xoui;, orav
|ij| ifioiuf
(piXwoiv ^
tu itoiGio-iv ?| uirnipeTwaiv
^
8 ti
4v tSv TOioutwv

6tbv fliv y4p
6 (tEv jxtevw; itot?<
i
8'
OJuiitr,, xat4 T^|v IXXeKJ/iv to lyxXr,u.a xatrj jxe'y.-
Ai<. (sa) Ou [A^v dXX' 2m jaJv twv toioutmv 5v to
a aurd 2atttAo x5j? 91X105, oTov el au^dtepot xat4 to
ouu^e'pov aXX^Xot?
^
(Xoi ?| xaTa to *,ou
$
xaT* apeti]v,
euSr.Xoi;^ IXXenj;i f, itapa tou Its'pou* ^v "v itXei'w
dya64 <ru (xoi twita $
iyw soi , ouo' diixipKiSrjTw i*ti (xJ)
. ou 8tv <st (taXXov &it' t>ou iptXeioOat.
(33)
'Ev
^
51
M) <ptXia |A^i
8i4 tauro <piXot ioue'v, |x5XXov at Statpopai-
aSiXoc y4p^
IXXt|t itap' ixawpou- oTov il 6 u.ev
oi' )8oWiv 91X01: IffTiv 6 St Si4 tb ouja^e'dov, IvtauOa
V) du(pioiTT|ic
o5ti
y4p
6tS> OUft^s'pOVTl UMpj'/WV
ARISTOTELES. Ik
MAGN. M0RAL1UM LIB. II. CAP. XI. 177
(25) Voluptale igitur coociliati , non recte virtutem quav
runt. Neque enim comilatur voluptalem et commodum
virtus : sed contra, ea auibo virtutem consequuntur. Ab-
surduni enim fnerit non putare bonos sibi inter xe fore ju-
cundos : quandoquidem mali (ut inqull Euripides) ipci
sibi suaves jucundique sunt : Conjunctus literet nam ma-
ins roalo. m Nee enim voluplatem virtus comes consequitnr,
sed virtutem volnptas comilatur. (26) Utrum vero etiam
oportet in amicitia probormn esse voluplatem, an non?
Alienum enim est negare oportere. Nam si ab ipsis inter at
inviccm auferas suavitatem, alios ad consuescendum in
vita
,
jucundos quidem , amicos quxrent sibi. Nam ad si
-
inul virendum, niltil majus est quam jucundos esse.
(27)
Quajmobrem alienum est non arbitrar)
,
probos maxime
simul invicem vitam agere. Id vero citra jucundum non
est. Convenit ergo , ut videtur, his maxime jncundis esse.
(28) Quoniam autem distributse sunt amicilite in tres spe-
cies, in hisque ambigebatur, utrum in ipsa lequaljtate ami-
citia esset , an in eo quod esset inaequabile : est igilur in
utroque. Nam proborum, per similitudinem perfecta ami-
citia est : at qua; per dissimilitudinem , ea quae propter
commodum. Nam eo modo, copioso pauper, ob inopiam
eorum qnibus aflluit dives, amicus est : ac eadem de causa
,
mains probp. Siquidem propter virtulis inopiam , a quo
sibi opitulatum iri pntat, ei ob hoc amicus eat. (29) Fit
igitur inter dissimiles propter commodum amicitia. Hac
de causa dixit Euripides :
Amat inibrcm terra quando solum exaruit.
His utpote contrariis, amicitia ob commodum exoritur.
Nam si libeat vet maxime contraria facere iguem et aquam
,
lia?c quoque sibi invicem utilia sunt. (30) Nam ignis, in-
quiunt, si desit humor, absumitur, quia hie ill* prtcbeat
alimcutiim, tantum quidem, ut non succumbat : nam si
superarit humor, ignis absumitur; si vero moderatusest,
conleret. Non dubium igitur quin etiam in maxime con-
trariis , ob commodum , sit amicitia. (31) Reducuntur autem
amicitia; omnes tam que axjualitate, quam quas inacqua-
litate constant, ad tres supra distinctas species. Est autem
in ennctis contentio inter se invicem amicitiis, quando non
similiter amaverint vel bene fecerint vel suppelivcrint , vel
id genus quaecumque. Etenim quum unus quidem assidue
et vehementer facit , alter vero deficit, propter defectum est
criminatio et querela. (32)
Enimvero in quibus idem est
amicitia; flnis, ut si utrique propter commodum inter se
invicem amici
concilientur , aut propter jucundum, aut
propter virtutem : delectus, qui proliciscilur ab altero,
exploratus ac certus est. Si igitur plura tu mibi bona con-
tuleris
,
quam ego libi , non jam ambigo quin tu de me bene
meritus, a me plus amari debeas. (33)
Ubi autem amicitia
non ob idem
ulrumque contract* amici fuerimus ,
ibi majore
dissidia.
Dcfectus siquidem ab utroque, incertus. Ut si
propter voluptatem unus quidem sit amicus, et propter
commodum alter, inde oritur ambiguitas. Neque enim
qui commodo excedit, voluptatem censet dignam quae
12
Digitized by Google
178
*
H9IKQN MEfAAflN B, ia. (1210,1211.)
&ll*v ofetni trjv #,Sov^v aVrixaTaXXarTeoOai too ouu.-
9'povro? , ouxe 6ttj ^Sovj ujtspej^wv atav tt,{ f,Sov?j? lv
t (TUfn^spovTi
x<*P
lv ToXa|/.6vtv

Sib jxaXXov at
Staipopat lv Tai TOtautat; tptXiaic; fiyvoYtat. (34)
01
8 l" lv oWo'ttiti ipiXot ovts<, ot plv uirept'xovTt; irXouTw
r) d!XXo) Tivt toiouto) oux oiovrai St iv auTol <ptXe7v,
dXX' uirb xwv IvSeeffTe'pcov ofovxat Se!v autoi <ptXetoOai.
(36)
*Egti Si peXtwv to tptXeiv t) to <piXeTo6af to (xsv
yap iptXeiv IvipYtiot Tt; jjSovrjs xai wfabw, aicb Si xou
10 ^iXeiirSai ouSeuia xijj tpiXoupevcp Ive'pYtia
Y'
veT0"-
(3)
*Ext Si piXxtov to Yvop(?eiv t) to Yvwpt'eff8ar to
fxiv yip Yvtiipt^eaOai xai to q>
tXeioOai xai toT; dtyujroi?
oTtapyei , to Ss fvtapi&iv xal tb tptXeiv toi lyt.tybjpns.
(37)
"Ext to suito)Ttxov eTvat peXnov ^ to |juj

6 (xiv
U ouv tptXoiv euicoi>)Ttxo; j| cptXei, 6 Si (piXoupevoc,
f[
ipi-
XtiTat,ov!. (ss) 'AXX' ot avOpwirot 81a fiXoxipfav cpi-
XeTaOat ptaXXov pouXovrat r) tptXeTv, Sti to lv t<3 ^tXet-
oflat uitspo^iiv Ttva eTvat ' act yap 6 (piXoutievo; oirep-
e'j^ei ^Sov^ t) eunopia v) dtpe-c?), 6 Si
f
iXortu-o? t9j; U7tep-
j0 o^T); 60171x611. (*)
Kat oux otovTat Seiv auxoi ^tXetv
ot lv {i7ctpo)(5) Svxet avxiStSdvat
Yap
lv 01? uirepe^ouo'i
toI{ otXouotv auTouc *Ext Si xai tJttou? auxwv etatv
01b oux oiovxat Seiv (yiXeiv d!XXa <ptXeT(i9ai.
* '0
S' Iv-
oe^,c -/p7)U.otxoov rj i)Sovwv r) apexrfc 9auu.a!Jf t. tov &irtp-
at
t^ovxa touxoi?, xai ftXei Sti xb toutiov r| TUY/aveiv
v) oteoQai Teuco9at. (to) Elot SI xai xoiauxai :pi-
Xtat I!; 6u.otoira8eia, Ix too Tayadot (3ouXcaOat tivi
eTvat. Oux eoxi SI v) 4V1 xouxtov yivofuvi] (ptX(
irovxa Tauxa i/ouaa" itoXXaxi?
y^P
*XX<p \tlv eTvat
30
pouXdjAtSaTaYaSa, ouRv (uvrot (let' aXXou. (4l) 'AXXa
TauTa itOTtpov (ptXta; Set ehtetv
^
t^? TeXeia; cptXta;
Ti
xbt' peT>jv it0>) ; lv !xe(vy] yap t5) spiXt'a itavxa
Tauxa IvuTcap^et

xai
Y&p
ou!3)v
J**'*
oOSevb? aXXou av
6eXoiuev (xa\
y^P
t0 ^^u XBl ^ <J"(*?e'pov xai Jj aper?)
36 tw oitouSattp uitapy^ei) xai TtY9a touto) (xctXtOTa
,8ouXoi,ue6' av, xal to
!3i
v *a^ '
W
v <>"* "XXo> Tivi
?1
TOiixos. (ti) Ilo'Tepov S' eo-Tiv aut<5 xai itpb; aurov
otX(a,?j ou, vuv (tiv etpefoOto, Corepov S' lpou(jtev.
IlavTa Si pouXdu.s8a ^u.tv autoifxai
Yp
<w^v pte9'
0 ^(Aoiv aurwv pouXou-eOa (isu>; Si touto xai avaYxatov)
xai to e3
Pi
v *' w
Pi
v "a^ T<> poiiXeodat xaYaftov, oux
aXXoi tivi. (43}
*Eti 6(totoTt6eT? ^(itv afoot? j/otXtura
louev

av
y^P
irpooTtratoo)|iev ?
t
aXXo) xtvl rcepnteow
jmv tCv toioutwv, euOu? Xuitou.ueOa. Aib So'Jetev av
46 o6to) eTvat aux5 itpbauTOV iptXia.
(44)
Tl S9| TOtauTa,
ofov tJiv
S(iotoita8eiav xai to eu Crjv xai TSXXa, riTOt
et tt,v itpb; *,u.a? auTob 9tX(av avaipepovtei; Xe'Yo^ev
?| el t^v TtXetav, lv a^oTe'pai? Sk wavxa TauTa usap-
yei- xai
yP
T0
'W
V ""^ T0 e^v*1 pouXeoOat xai to
vo eu eTvat xai tSXXb itavxa lv Tautat; It(v.
(45)
"Eti
S' to-w? av Sd^etev, lv oT? lori Sfccatov, lv toutoh xai
miXfav eTvat- Sib xai foaitep Stxatwv ttor,, TooauTa
xai lyiXitov. To Si\ St'xaidv luxi xai U'vo) itfb?
toX(v
xai SouXo) itpb StawoTiiv xai itoXttr, itpo; 7tOAtTT)V
commodo ropemlalur : nee qui volupUte superat, dignam
graliam in ipso commodo se existimat accipere. Idcirco in
ejusmodi amicitiis magis exoriuntur dissidia.
(34)
Qui vero
ex incequalitate amici sunt, nempe excedentes opibos, vel
alio hujusmodi aliquo , non sibi censent amandnm esse , sed
ab inferioribus ipeos amari oportere existimant. (35) At
amare melius est, quam amari. Siquidem amare, Toluptatis
actio queedam est, et bonum : ab eo autem quod quia ama-
lur, nulla actio est ab eo qui amatur. (36) Etiam cogno-
scere, melius est quam cognosci. Cognosci enim et amari
etiam in carentibus anicna exsistit rat cognoscere , et amare,
in rebus animatis.
(37)
Rursus, beneficumesse, melius est
quam non esse. Jam qui amat
,
qnatenus amat , beneficus
est : amatus vero, quatenus amatur, non. (38) Sed homines
honoris cupiditate incensi , amari quam amare malunt
:
quod quatenus amantur, videantur praecellere. Amatus si-
quidem, Toluplate, vel copia, Tel virtute prsecellit sem-
per : at honoris cupidus, eminentiau aflectat : (39) et qui
excellunt, sibi ipsis non amandum esse arbilrantur, quod in
quibus excedunt, amantibus repeodi opinantur. Item ipsis
sunt inferiorcs alii , ob hoc non censent amare debere , sed
amari. Sed qui egenus est pecuniaruui, aut voluplatum,
aut virtutis, is aflluenlem illis suspicit et amat, quod ea
aut consequatur, aut se consecuturum opinetur. (40) Sunt
autem et alia; ex consimili affectu conciliate amicitis , et
ex eo quod cuipiam bona velint : in quibus non est cuncta
liaec comprebendens amir.itia.Nam saepenumero alii bona vo-
lumus, attamen cum alio vitam agere malimus. (41) Utrum
vero bxc amicitiaD dicere oportet convenire , an perfecta;
amicitiafi quam virtus conciliarit? in ea siquidem amicitia
haec insunt cuncta. Nam cum alio nemine vitam agere
libuerit (siquidem jucundum , et commodum , ct virtus
inest probo
)
, et bona huic inprimis voluerimus , et vivere
,
et bene vivere non alii ulli ite cupimus ut huic. (42)
-Num-
quid autem ipsi est etiam erga se amicitia , an non P Id nunc
omittamus, dicemus postea. Sed enim nobis ipsis cuncta .
volumus, nempe nobtscum vivere, vitamque ducere una
volumus : id fere etiam necessarium , et bene vivere , et vi-
vere , ac bonum velle , non cuiquam alii magis. (43)
Rursus
condolemus inprimis nobis ip^s. Nam si labamur, vel in
hujusmodi rem aliquam patiamur, confestim tristamur.
Hac de causa videatur ipsi esse erga se amicitia. (44)
Talia
quidem certe , ut condolere ct bene vivere , et id genus alia
,
aut ad amicitiam erga nos ipsos referenles usurpamus, aut
ad earn quas perfecU sit : in ambabus enim sunt hac
omnia. Nempe una vitam agere , et esse velle
,
et bene esse
,
ac cetera omnia in his sunt. (45)
Rursus videatur fere in
quibus justuin est, in eisdem esse amicitia
;
quamobrem quot
Li .X.Sv. To Si| St'xaidv fan xai U'v<o fo
X(tt,v
justorumsunt species, totidem et .micorum. Jus certe est
xai SouXo. Ttobc tioicen* xai ^oXJtr, *pk
ttoXJt^v xai I et hospiti erga clvem, et servo erga dominum, et civ. erga
Digitized by Google
(I2CI.
MAGN. MORALIUM LIB. II. CAP. XI.
IT9
utoi irpb iraxipa xai yuvatxl itpbc avopa, xai 8Vai
OTtXS<; aXXaixoivwvtat xai ipiXiai ?viaiv ev ixaWrotc
toutmv. (is) Bt6aioTanf|
5'
iv 8otiev tTvai twv t-
Xiwv
*, j-evixv 06 yap 2otiv oi8tv auTOic TtXo? xoivov
6 forip o& ap<pts67)Touatv, oTov 2v toi? iroXtTat?" 8ieu.-
9w6*itowvt yip tp aXX^Xou? xati t?> uitepoyriv
ou fte'vouci iptXoi oVre;.
(47) 'E^jmvov
0'
aw eTi) vtiv
tout' eiiretv, iroTcpo'v tort wpoi; a&tbv ipiXt'a -^ ou. 'Eirel
o' ouv ipwuev, woxep xai pixpov ^ttbvw e'Xsyou.ev, oxi
10 ex [v twv xa8' exaora tb ipiXetv yvupiiJeTai
, t1 Si
xa8' ixaora botoI a&Toi avu.aXiora pouXoi'tiefla ( xai
yip TayaOa xai to elvat xai to (3 slvai), iu.otoiraOe'-
otbtoi 8'
aoTote *ju.7v suev, xai ogp)*
T

r
1*9
'
^t5v
(xaXisra |5ouXou.e8a
win' el p&v 2x twv xa8* exaora
is yvwpi^erai
*) (yiXi'a, tb Si xa6* exaora f,u.iv autote
av {JouXoiiuOa urcapyeiv, SrjXo'v eVriv wc. eVri 7tpoc. ao-
tou lyiXfa
, worrep xai -rr,v dtSix(av e*;pau,ev 7rpbe auxov
elvat. (is) 'EireiSJ) yip erepot |*ev 6 aSixCv Tepoc $e
5 a8ixou,usvoe
, 6 autoc
8'
el; eVrlv fxao-TO? , 81a to
io toioutov oux loo'xsi eTvat irpb? a&TOv aStxia. "Ert
uc'vTOt, w? I^ajxiv oxoTtouvTt; eVi twv tk <{iuyric, u.e-
pwv, emiS*] Ibti -nXti'io , 8rav Taura u.i| Sixovowat, tots
tTvai xpb a&tbv t>,v aStxt'av.
(49) 'Ou.ot'w< oSv toutw
xai
*) fiXt'a Sd^etev av elvat Trpbe. auTOv. 'Eireier) yap
as
6 oiXo; io-Ti'v, u><; cpauiv, 8rav fiouXwiAeOa 0-90'Spa ipiXov
eiiretv, (*i'a ipauiv <}.uy^|
^
^t) xai
^ toutou- feel ouv
eVtl t5j<; ij<uyii? *Xttw (it'pri , tot' tVrat tu'a i|u^, o'Tav
cuftyovSoi 7rpb? aXXr,Xa 8 t$ Xo'yo; xai Ta iraftq- o8to
yip (xia (arai. "fle-ce (110E; yevofjievv)? eoTat itpo? au-
so toy iptXfa. (m) ACtij
8'
eutat
^ itpo; aixov oiXt'a Iv
t5 aicouoaiw' toot<<> yip (xo'voj Ta t^?
<pux*i?
'^
*V
ooffl
(xept) itpo; aXXijXa tw u.r| Sia^tpwOai , 2ml
4*
ye ^au-
Xo< ouSewoT' iorlv butoc auTol q>(Xo?' (xotyetai
yip it\
iauTJo. '0 youv a'xparJ)? orav itpa^r, ti xSiv xa6' f,5o-
3i vfyi, jmt' ouitoXu [UTajxeXeiTai
xalxaxi^eiautocauTo'v.
'OjiotoK fel Tiov aXXuv xaxtfiv 8 ^auXo; ej^et* SiaxeXei
yapauTo; a&Tw u.a^o'fievo; xai ivavTioupevoc.
(51) "Eoti
Sk ipiX(a xai iv {(to'ttiti , oTov
^ u.iv twv iTaipwv 2v io-o'-
ttjti aptOfX^ xai Suvaixei aya8ou. OuoeTepo; yip aotwv
40 eWtva$io; Oaxe'pou 7cXeov Ijreiv ouxe xbt* apiOiibv aya6wv
ouTe xaTa 8uve|xtv ouTt xaTa ptyeOoc, aXXi to faov iaoi
yap Tive? idAouotv eTvai oi eraipoi. (si) 'Ev dviaoTYiTi
oi
^
itaTpb? icpb< utbv xai apyoutvou npb< apyovTB, xai
xpeircovo? xai j^eipovo?, xai yuvatxb; xai ivSpo'?, xai
& arXw? 2v oT< 2otIv 6 tt,v tou veipovo; xai xpeJtrovo?
tb;iv ey^wv ev t?) ipiXta. (s.i) Autij yap tVciv
^ ev
avicoTT)Tt
f
iXia xot4 Xdyov. OuSs'iroTe yip liz' aya-
Oou 8oei ou8el{ av (o~ov oohj tw ^sXtiovi xai tw yei-
povi, etXXi (let^ov tw xaft' oirepoy^v 5vxi aei- touto
9)
8*
ioov iat\ tw Xo'yw

isov yap nw? iaTtv 6 tXartov
l/un aya8bv yei'pwv wv tw pteTiJov f/ovrt xpetTTOvi 6Vn.
civem, et lilio erga patrem , el uxori erga virum, et qua:-
comque simpliciter aliae conciliationes et amiciliae sunt in
liorum singulis.
(46) Amicitiarum vero , bospitalis validis-
sima videatur. Neque enim ullus est communis , de quo
ambigatur, finis, ut inter cives : siquidem si ambigunt propter
excessum inter se invicem, amici non permanent. (47) Nunc
demum illud dicendum est, utrum erga se sit amicitia,
necne. Quoniam igitur perspicimus , ut paullo ante dice-
bamus, quod ex singularibus , amare cognoscitur, singularia
vero nobis ipsi inprimis velimus , nempe bona , et esse
,
et bene esse, et omnium maxime condolemus nobis ipsis, el
nobiscum vivere praecipue malimus : ergo ex singularibus si
cognoscitur amicitia , singularia vero nobis ipsis esse voln-
mus, non dubium quin ita erga nos sit amicitia, <|iiemadmo-
dum et injuriam erga nos ipsos esse dicebamus. (48) Nam
quia alius quidem est afflciens injuria, alius vero afleclus in
j
una
,
qtiisque autem unus idemque est , bac ratione negan
videbatur, posse quenquam se ipsum injuria afficere, quum
fieri tamen id possit, ut dicebamus, habita ratione animi par-
tium : qua? quum sint plures, quum non consentiunt ipsa
inter se, tunc potest aUquis scse injuria afficere. (49) Huic
igitur similiter etiam erga se esse videatur amicitia. Nam
quoniam amicus est talis , ut famur, quum demum volueri-
mus impense amicum dicefe , una mea et bujus anima est
;
anima? autem quando plures sunt partes, turn una fucrit
anima, quum erga se invicem consenserint ratio et perlur-
bationes. Ita namque una erit : itaque, quando una facta
fuerit , erit erga se amicitia.
(50) Ilaec autem erga se erit in
bono amicitia, quandoquidem in eo solo anima; partes
bene inter se invicem liabent
,
quoniam inter se non dif-
ferent : quandoquidem malus nunquam sibi amicus est :
secum namque semper piignat. Nempe incontinens quum
quid per voluptatem nequiter egerit, mox poenitentia alfligi-
tur, ac se vituperat ipsum. Itidem et in ceteris vitiis ma-
lus babet : semper enim secum pugnat ac sibi advcrsatur.
(51) Est autem amicitia etiam in ipsa a?qualitate, ut socio-
rum per aequalitatem , numero et potestate boni. Neuter
siquidem ipsorum debet altera plus sibi ascire, neque nu-
mero bonorum, neque potestate, neque magnitudine :
ajquales enim esse inter se socii cupiunt. (52) At in ina>
qualitate est amicitia patris erga filium, et subditi erga
imperantem , et potioris et dcterioris, et uxoris et viri : ac
simpliciter, ubicumque inter potiorem et deteriorem in
amicitia ordo intercessit. (53) Haec namque est ex ratione
in disparilitate amicitia. Neque enim unquam in boni da-
tione aequale ullus dabit meliori et deteriori, sed majus
semper ei qui excedat. Id quippe est ratione aequale :
aequale enim fere habendum est quum minus bonum capil
qui est deterior, eo qui melior est
IS.
Digitized by Google
180
H01KUN MEfAAON B, 16.
(1211,1211.)
CAP. XII.
Twv Si (j>iXiwv ctitaowv xwv ttpnuevcov xouxwv |xd-
Xtcxa no* lyfiftttai xb fiXeiv e"v tyj o-uyyvixtj
,
xai
xauxa iv xrj itaxpi icpb; uldv. Kat Sti xt itoxe 6 7ta-
riip
xbv uibv u.3XXov ipiXet *1 6 ulo xbv icaxtpa ;
TtdxEpov
6 o3v, w svtot AEYOvte? dpOwe itpo?
Y
e xou iroXXou?, bxt
6 uiv 7tax^p tutpfettixi itui( xbv utdv,
4" ulb? /aptv
o^eiXei ttj; eutpYti<; ()
ACxt) uiv o3v f) a'txi'a ev xyj
xaxi xb auu.:ppov (ptXtot SoSeiev av uirap/Etv. Qsncp
Si xai xaxot xa? STCtux^uia? 6pwu.v t/pt , oux> ttw?
10 t/ti xai 2vxau8a. (s) Kifia
8'
oTov egxi oiv 5v xb
auxb xs'Xo? x xat
vpY
Elol
>
xai oux aXXo xt icapi
xf.v lvpYv
xiXo; , oTov xw ouXt.xtj *j auxr] lvpTft
xat xe'Xo?

xb
y&P
auXriv xat tikoq auxw tWi xai EVEp-
Yta-
dXX' ou xrj oixo8ou.txri* xat
y*P P
ov "Ao

16 icapl xt,v ^vE'pYtiav. (1)

*E<mv o3v *)
eptXta
WpY"**
xt, ouSiv
8'
eWiv aXXo xeXo< icapi x^v hippm xou
91XEU, aXX* xouxo auxd. 'O u.iv o3v icax^p IvEpYEt
no)? isi fxaXXov
rcapi xb a&xou xt eTvat iroii)u. v
uldv. Touxo S'
bpioyiev xat sVi xwv aXXwv ov icavtE?
10
Yap
*pb; 8 av auxoi itotifawo-i , upbi; xouxd to; xat eu-
voot eIoiv. (s)
'0
ouv Jtaxf,p euvoeT W? Trpb? xbv uibv
a&xoti ovxa itotYjua, xf,
u.v>iur, xat x?j iliciSi aYo'u.Evoi;
*
otbu.aXXov
iptXEt 6 icaxYip xbv.ulbvvl 6 utb? xbv itaxE'pa.
()
AeT 8s xat uirip xwv aXXwv <ptXtwv xwv Xsyoue'vwv
xat Soxouowv
liriOTCE^aa&at eI e'i1 iptXtat ,
oTov
^
Euvoia
iptXt'a SoxeT. (7)
'AitXw? (xsv o3v oux av Sd;iEv f, eu-
vota tTvat ?iXta

itoXXoti;
Y^p
itoXXaxt? t} anb xou iSstv
51 aw> xoTJ axouat xt &7tlp xtvo aYaObv euvoi -^vo-
(tEOa- ap' ouv ^8r| xai <ptXot , v| ou; ou
Y*p
" tt? ^v
30 AapEt'w buvou<Iv IlE'piiai? 0V11, wfjtEptutrt? ?v, eu6e'w;
xat iptXia ?v auxco it'pb? Aapitov. (s) 'AXX'
apxl
(*|
v
av tots t, Eijvota tXtai; So^eiev ETvat
,
y^oito
3' av
*) Euvota ^tXt'a , e! irpoffXaSot pouXriotv xoti xaYaOa 8u-
vaxbi; wv itpS;at itpaxxEtv ixEtvou ivtxev S iaxiv eu-
35 vou?. (9)
"Effxt
8'
^1 E<5vota xou rjOou? xat irpb? xb
?J6o<;-
ouSst?
Y^p
Xeyst"1 8vou oivm
^
dtXXw xtvl xwv
av}-uyt.)v 4y*^
wv
*i
*|S'>v, aXX' dv xic
^
xb ^0<x; ottou-
8aTo?, spb< xouxov i, Euvota. (10)
Oux luxi Si ytopi;
(ptX(a? ri
Euvota ,
aXX' Iv xw auxtji- 8tb SoxeI (yiXta st-
40 vat. (11) 'H
8'
bu.dvoia iuxi u.sv ouveyyui; xtj <ptX(a,
*iv xr,v i-jto'votav XaCv,; xf,v xuptw; Xeyo<xe'vt)v. Et
YP
xt? 'EjiiKiSoxXsi Siaoi'w?
&woX(A6avt xai SoxeT auxwxa
oxot/ETa Elvat a xdxEt'vw, apd
Y'
0"to

'EaitEOoxXEt
btiovoEt t, ou ; iiteiicEp ei xt aXXo xotouxov.
(12)
IIpw-
u xov (jtiv
Y^p
oux ?"lv ^ ,"<>vo,a *v T0
^
vorjxoi? aXX' v
xot? itpaxxol? , xai ev xoutoi? oiy
$
voouut xauto'v,
oXX' ^
Sua xto xauxbv voeTv icpoatpEfftv fyouat KEpl
Si vooudtv E'rti xauxa'. Et
Y^P
ivvoouiiiv ajttpdtEpoi ap-
y_Etv, dXX' 6 (tiv a&xbv 6
0'
a&xdv, apa y *lh
Sfiovoou-
d
tv,
%
ou; aXX' e! xJyw E>auxbv potiXou;ai %ttv xi-
xeivo; (,
oiJxox; ^87)
6u.ovoouu.ev. (13)
"Eoxi Si)
Suovoetv Iv xoi? itpaxxoi; usxa pouXr,EW xauxou.
Amiciliarum omnium
,
qua; jam memoratae sunt , inpri-
mis inuatus est amor qui in adinitate, is prasertim qui est
in patre in filium. Et curnam pater filium inagis' amat
qiiam filius patrem? utruin (ut nonnulli dicunt, et recte
quidein pro rudi vulgi multitudtne) quod pater beneficus
erga filium sit, quodquc filius gratiara debeat accepti bene-
ficii? (2)Sanehaec causa in amicitia per commodum con-
ciliata esse videbitur. Quemadmodum in scienliis quoque
spectator, ita quodaromodo hlc etiam habebit. (3) Tale au-
tem est quod dico : sunt quibus sit idem finis , atque actio
,
neque aliud aliquid praeter actionem, finis : ut tibicini
eadem actio , atque finis : perflare enim tibias, ei et finis
et actio est. Non autcm sedificationi : nam praeter actio- -
nem alius est finis. (4) Est igitur amicitia , actio quaedam :
nee finis alius est praeter actionem in amando, scd illud
idem. Pater igitur semper inagis agit, et, ut sic dicam,
actu magis amat, quam filius nimirum, ob hoc qnoil
ejus opus sit filius : id quod in ceteris relius cerniinii-;.
Omnes siqoidem erga id quod ipsi efiecernnt , sunt quo-
dammodo benevoli. (5)
Pater igitur filio, utpote quern ipse
efTecerit ediderilque in lucem, bona vult , memoria spequc
adductus. Ideo magis filium pater diligit, quam filius pa-
trem. (6)
Expedit autem jam dictas et existimatas amicitias
e\plorare, sintne amicitia;, ut benevolentia videalurne
amicitia. (7) Simplir.iter igitur benevolentia , neutiquam
amicitia esse videatur. Siquidem frequenter multis , aut
Tidendo aut audiendo aliquid de aliquo bonum , benevoli
eflicimur : an turn eliam amici, an non? Neque enim si
quispiam Dario apud Persas exsistenli benevolus
(
quem-
admodum erat fortassis) merit, confestim etiam erga
Darium illi fuerit amicitia. (8) At amicitia: , benevolentia
quandoque initium esse videbitur. Fiat certe benevolentia
amicitia , si voluntatem asciverit benefaciendi
,
quum fa-
cere possit, ei erga quern sit aflectus benevolentia.
(9)
Mo-
rum autem benevolentia est, et erga mores. Nemo siqui-
dem aut vino , aut cuiquam alii inanimate bono vel suavi
,
benevolus esse perliibetur : sed si quis moribus est promts
ethonestus, erga hunc fit benevolentia. (10) Neque citra
amicitiam est benevolentia, sed in eodem, ut amicitia
esse videatur. (II) Concordia autem est conhnis amicitia?,
si proprio modo dictam accipias concordiam. Nam si quis
Empedocli astipuletur,
arbitreturque , eadem qua.- illo
statuit esse clemenla,
nunquid concors erit Empeilocli,
an non? vel si quid aliud tale. (12)
Primum certe non est
Concordia in eis qua? sub intelligentiam, sed qua- sub actio-
nem cadunt : et in his non qua idem sentiunt, scd qua cum
hoc sentiendi et opinandi consensu eliam ad agendum
eadem deligunt circa ea quae sentiunt. Nam si ambo do-
minari cogitant et volunt, hie quidem se, Hie vero se, nun-
quid sunt Concordes, an non? Minime : sed si ego me
velim imperare, et tile me, jam Concordes hoc pacto su-
mus. (1 J) Est nimirum Concordes esse in eis quae sub
actionem cadant, cum ejusdem voluntate. Circa statum
Digitized by Google
(I2IJ.)
Uept apyovTO? ap xaTBffraotv e"v irpaxxoT?
tou isriv /, 6[io'voia f, xupi'w? XtYOu.jvr,.
*
MAGN. MORAL1UM LIB. II. CAP. XIIIXV. 181
igitur dominantis, in eis quae sub actionem cadant, pro-
prie dicitur esse Concordia.
CAP. XIII.
'E~tt
8*
iativ, bK 9ijxtv, au-cto itpb? auxbv <ptXta
,
iro'xepov 8 sitouSato? tVtat
<f
tXauro? vj ou ; "Eari SI ^t-
Xuto<; 6 auTou tvcxtv Tcav-ta irpaxrtnv Iv xol; xaxa to
XuotxeXii;.
'0
jjlev ouv ^ctuXo? <p(Xauxd<; iaxtv
b-jtoi;
outou yip fvtxtv itavxa itparrti- aXX* o& 6 ffitouSatoc.
-
Sta touto yap 'art arouSaio?, fin aXXou evsxtv touto
itparrtf Sib oux tffti i'Xbutos. (j) 'AXX* 6p(xSoi u.ev
10 ArrcavTt; 2icl xf
aOoi , xat ofovrat auTOt? 8eTv jxaXtaxa
uirapyetv

touxo
8'
tVxt (taXtora <pavepbv sVt TtXouxou
xat apyjji;.
'0
uiv ouv aitouSaiot {xor^Mxai toutwv
aXXw, ouy <>)( ou wpoor,xov sutS) uaXioxa, aXX'av&pS
aXXov Suvr)odu.tvov (j.3XXov xouxotc auxou yprjoOat. 01
is
5*
dtXXoi touto ou irot^ooui Si* drvvoiav (ou
y4p
oiovtai
xax<o? av ypr,aae6at toi? toioutoi; ayetOoic) $
Sii
8tXoTiu.tav tou ap/eiv.
(3)
'0
SI critouSato? ouSerepov
toutcdv iteiaexai ' Sib ou81 tptXauro< xaxa ye t4 TOtauTa
&y*Q&, aXX' tt apa, xaT& to xaXov. Toutou yap u.d-
ao vov eXXb) oux av ExaraiYj , Ta Si auufepovra xat ifiia
ixirrfjoeTai.
(4)
T^v u.lv ouv xaTa to xaXbv a?pwiv
^iXauTOf tVrat

t>,v 2e xaTa to ouu-ipepov xat xa6' <)8o-
vr,v XEfou.]v oux fertai crcouSato?, aXXi S (pauXo;.
CAP.
IIoTepov 8s icoxt 8 airouSaio; (jiiXrjSit auT0 iauTov
3
u.aXierta ?, ou ; "Eari |*lv ouv buto; aCiTOv jiaXiSTa to?
?iXr,crei
,
Isti
8*
(K
ou. 'EiteiS^i yap
f
au.sv xbv crciou-
SaTov ixonfaecOai tSjv c<Ya6wv xiov xaxa to cuu^tpov
tw <j(Xto ,
xbv i^iXov ftaXXov auTou ^iXrjan. (s) Nat
,
aXX' ^
toutwv i!;io-Tau.svoc to> (piXw aCTw to xaXbv m-

piiroteitat , tiutj) e;i9TaTat xwv toioutwv. *Eoti ulv

ouv (>( xbv oi/.ov auxbc a&TOu ptaXXov iptXti, IsTt Si &>;
auTO< autbv [ioXiaxa , xbt4 jjitv to aujx^e'pov xbv ^1-
Xov, icaxi Ss xb xaXbv xat ayaObv auxb< a&xbv u;a-
Xiora- auxtji yap xauTa xtptKoietxat xaXXtsra ^vxa.
at (3)
"Etti [isv ouv xat spiXaYaSo; , ou ^(XauTO?

[*dvov
yap, eisep atXtt auTO? auTov, Sti aYaOdc.
'0
81 tpau-
Xoc ^(Xauxo; oiSsv yip i'/ti
01'
8 ipiXr^set auxb; auxbv
oTov xaXdv xt, aXX' avcu toutwv buto? Ibutov (stXr^ctt
,
?; aixd?. Aib xat ouxo? av xupi'to; Xs'yoixo st'Xauxoc.
Verum quoniam est, ut diximus, sua alicujus erga be
amicitia , utrum probus sese amabit , an non ? Est certe se
amans
,
qui sua de causa agit omnia , ubi modo aliqua sug-
geratur utilitas. Malus igitur sui amans erit : sua enim
causa'agit omnia : probus vero, non est. Hac enim de causa
est probus, quod alterius causa id agat : et proinde sui
amans non est. (-2) Atqui onirics ad bona prosiliunt, opi-
nanturque sua inprimia esse oportere : idque pciecipue
manifestum est ex opulentia , ac dominatu. Probus igitur
alii bsRCcedet, non quod putet ipsi sibi non convenire in-
primis ; sed quando alium viderit
,
qui his commode magis
uti possit , facile concesserit. Alii hoc inscitia quadam non
facient (neque enim opinantur se talibus bonis abitsuros),
vel etiam ob honoris cupiditatem in imperando. (3) Probo
autem liorum neutrum accidet : et proinde
,
propter ejus-
modi quidem bona, sui amans non erit : verum si erit,
propter honesta erit. Haec enim solum nemini alii conces-
serit : at commoda et jucunda cesserit. (4) ltaque in de-
lectu honestatis sui amans erit : at ubi commodum , ac jam
dicta voluptas aflcctabitnr, probus non erit sui amans, sed
improbus talis erit.
XIV.
Utrum probus sese maxime amabit, an non? Est eerie
ubi sese maxime amabit , est. ubi non. Nam quum dicimus
probum ea bona cessurum, qua: ad utilitatem tendant
amico; magis, quain se, amicum amaverit. (2) I la est
:
verum qua haec amico concedens, sibi honestatem accom-
modat, co modo ista talia concedit. Est igitur ubi ami-
cum se magis diligat, estque ubi sese maxime. In ipso
namque commodo, amicum : at ubi honestum et bonum
,
ipse sese maxime diligit ; sibi enim .luce vindicat
,
qua; sunt
honestissima.
(3) Est igitur boni etiam amans, nee sui
amans. Nam si sese amat, ideo solum hoc lit, quia est
bonus. Malus autem sui amans est; neque enim habet
quapropter se amet , siCut honestum aliquod ; sed cilra haec,
ipse
,
quatenus ipse est , sese amabit : et proinde hac de
causa proprie sui amans hie dicatur.
CAP. XV.
40 'E/duevov
8*
av t\i\ slirsiv Gitip auxapxtt'a? xai tou
auTBpxou? , icoTtpov 8 auToipxr,? itpooSe^eTat tpiAtetc
r, ou , aXX* auTOf ieuToi auTBpXT); farat xat xaTa touto.
At'Youirt
y*P
TOtauTB xai ot irotrjTat*
"Oxa<
8'
6 |Ui>v tZ SiStjt, xt Set
f
iXuv
;
4 86sv xat f\ aitopta v>Yv*TBI
>
tOTSpov 6 itavxa TaYada
iywv xai wv aixapxr^ TtpoaSoissxai (p(Xou;
^
tots
Dicendum hinc de eo quod sibi satis, et non altera indi-
gens : utrum qui nulla re indiget , suis bonis contentus
,
egebit amicitia, an non? an vero ipse sibi satis erit etiam ob
hoc? Siquidem etiam poetae talia jactitant;
Amicis quid opus, prospera quando dat deus?
Unde etiam nascitur qua(>stio, utrum qui cuncta habeat
bona, quique sibi satis sit, amicis egebit? an turn etiam
Digitized by Google
185
*
H9IKQN MErAAON B, w. <?
xal u,aXt<na; Ttva yap su iconfaet, t) puta tou ffup.-
SiwueTai; ou
y^P
N| ".dvo?
y
e Stages.
(2)
El tofvuv
toutwv Seiioexoti, tauta Se u.^ ivSt'^etat aveo <piXia<;,
irpooSsW av 6 autapxi)? ^tXta?. (s) 'H uiv o3v e'v
6 tot; XdfOic; ela>9uia 6
1
uoi6rr
l
<; Xau.6avca6ai ex tou 6eou
out' exei 6p8Sc out' av eVtauOa et) ^p^atfio? ou yip
t! & 6co artv autapXTj? xal f]8evo? Settat, 8ta
tout' ou8' r,u,eT ouSevo? SeT)o-d;u9a.
()
"Eon yip xt
toiouto; ti< Xdyo? it\ tou 8tou XeYo'tuvo?. 'Eitet yap,
10 iptjaf, iravra
tft\ TYa0a6 8eb< xal eVrtv auTapxr);,
ti irotijati ; 06 yip xadeuSifaet. OEocortat 8^ tt, 97)-
(v

touto yap xaXXtarov xal olxe idtatov. Tt o3v 8ea-
<retai; 1! uiv yap oiXXo Tt OsaaETai, (k'Xtiov Qtdarcai
Tt a&TOU. 'AXX4 TOUT* OtTOXOV, TO TOU 6tOU dtXXo Tt
16 tTvat {Je'Xtiov. Autos eautbv dpa Qtiaixat. 'AXX' ato-
icov ' xal
f
ap 6 avftpwTtoc; 8? av autbc lautbv xata-
axoirr)tat , 5k
tvaw6^T[> lmtiu.wu.Ev. "Atoitoc ouv,
ep-rjaiv, 6 8E04 carat autbj eautbv Oswuevo?. (r>) Tt
uiv o'3v 6 8eb 8ea<retai , dttpi(<jflu>

uitip 8
ttjc autap-
20 xe(a? ou ttj; tou 8eou tJ)v jirfoxe^tv 7toiouixe9a, dtXX' av
8p<oit{v7), irdrepov 6 auTapxi)? SE^astai <ptXta;
tJ ou.
Ei S-fi ti? iicl tbv <p(Xov ent6Xe\}iac foot Tt e^ti xal 6itoTd(
tic 6 eptXoi, toiouto? olo erepo? elvat lyta, av ye xat
orydSpa ^(Xov itot^OTf|i;, Sairep to Xeydfitvov aXXo;
2* oSto? 'HpaxXrfc, aXXo? <p(Xo?
iiu.

()
'Exel o3v eatl
xal "/aXeitioxatov, iitrirep xal tuv aotpcov ttvi; etpiq-
xact, to pSvat a&tdv, xal ijSiorov (to yip a&tbv ei-
8e'vat -?|8u
)
, autol uiv ouv autou? l\ autwv ou SuvaixeOa
6ao-ao6at. "On
8'
autol a&Tou; ou 8uvau.eOa , S9jXov
30 I; 5v aXXot; ImTtfMupiv, auTol 8; Xav6avo(icv xauxi
iroiouvTE;.
(7)
Touto 8e
Yf
vt" St' tuvotav rj 8ti ica-
80c
iroXXoti; Ss ^)u.Sv Tauta iittaxoKEt itpb? Toxpt'vetv
dpOw;. "Daircp ouv Stav 6tXa>|Mv auTol aOxaiv to irpo'a-
uwtov f8Tv, e{? to xaToirrpov l,u6XiiJiavTE? eTSoijiev,
K iixofoj? xal tfrav autol autouc PouXt,Owuev yvtovat, ei?
tbv tpiXov lodvte; YvcoptaaiuEvav Eott yap, tK <pau.v,
6 (p(Xo{ ETEpo;
lY
,', (
8
)
Ei ouv fjSu ftJv to aitbv ttSe'-
vat, touto
8'
oux eVriv tiSe'vat avEu aXXou <ptXou,
Se'oit' av 6 autapxr,i; <ptXta itpb< to autb a&tbv yvt.)-
10 pi'Suv. (0) "EttSe xal efircp ivi\ xaXdv, uvitEp iort,
to eu itotEtv e^ovta ti Ttapi Tijc
^uXT
ayaOa, Ttva e3
itotiiaet
;
|x:Ta Ttvo; &l 9U(x6tctio-ctai ; ou yip S^ (idvo;
^E 8ta;i* to
y^P
oujxSiouv ^8b xal dvaYxatov. Ei
toivuv TauTa xaXi xal #,8E'a xat avaYxata, tauta Si (i^l
4 ivSc/Etat eTvat oveu cptXt'a; , itpooSE'ott* av 6 autapxin
sptXiac.
(1213,1213.)
maximc? Cui enim bene faciei, aut qulcum vitam ducet?
ncque enim certe solus deget.
(2)
Quodgi his opos erit,
neque contingunt ba?c cilra amicitiam : qui sibi satis est,
egebit amicitia.
(3)
Quae igitur in sermonibus consuevit capi
similitudo ex Deo, neque illic recto babet, neque htc
fuerit ulilis. Neque enim si Deus sibi unus est satis, nee
ullo indigens, ob hoc eliam nos nullo indigebimus.
(4) Est
nimirum jactatus de Deo hujusmodi quoque senno. Nam
quoniam bona cuncta obtiuet Deus, ac sibi satis est
,
quid
faciet? neque enim dormiet. Contemnlabitur aliquid , in-
quiunt : id namque pulcherrimom , et ipsi maxime pecu-
liare. Quid igitur contemplahitiir ? nam si quicquam aliud
inspiciet , id erit melius ipso. Hoc vero absurdum est , ut
se quicquam melius habeat Deus. Ipse igitur sese content-
plabitur. At hoc delirura : nam homincm qui sese con-
templetur, utpote sensn carentem increpamus. Absurdus
igitur, inquiunt, Deus erit ipse se ipsum contemplans.
(5)
Quid igitur Deus contempletur, omittaoms : neque de
eo quod sibi Deus satis sit, consideramus, sed de Hominc :
Utrum qui sibi satis sit, is egeat amicitia, necne? Quodsi
quis amicum spectans viderit quid sit, et qualis amicus,
talis nimirum qualis alter ego , turn vehementer amicum
fades, quemadmodum dictum est, Hie alter Hercules , alter
amicus ego. (6;
Quoniam igitur difficillimum est
,
quemad-
modum quidam dixere sapientes, sese cognoscere, et sua-
Tissimnm, (namse nosse, jucundum,) ex nobis ipsis certe
nos non possumus inspicere. Quod autem non nos possu-
mus, hinc certum
,
quod in aliis reprehendimus , sed baud
intelligimus eadem nos facere. (7) Id vero fit , aut quia bene
volumus nobis, aut propter affectum. At nobis haec ad
recte judicandum obstant plerisque. Quemadmodum igi-
tur, si velimus ipsi nostram spectare faciem, in speculo
obtuemur; itidem etiam quum uOs cognoscere voluerimus
,
amicum spectantes nosse potuerimus. Est siquidem , ut
diximus , amicus alter ego.
(8)
Quodsi jucundum est se
nosse, idque scire non est sine altera amico, opus erit
amico ei etiam qui nulla re indigcat , ut sese cognoscat.
(9) Rursus etiam si honestum (ut est) benefacere, eum
qui a fortuna bona obtinuerit , cui benefaciet? quocum vi-
tam agetf non enim certe solus deget. Nam vitam ducere
cum alio, et jucundum, et necessarium est. Quodsi hoec
bonesta sunt et jucunda, necnon nccessaria , et luec sine
amicitia esse non possunt, opus erit amicitia ei qui sibi
satis sit.
CAP. XVI.
Ilottpov 8s icoXXouc xtt,te'ov ipiXouc r| 8Xi'you;; oiSte
0$ itoXXou? w? aitXcoc siniTv out* 8X{youc 8ft
(
olet )
.
IloXXwv u.ev yap 5vtmv
JpYov
ty
exao-rov u.cpi'0-at to
M) tptXitv. 'E^' aitavrtov yap xal twv aXXtov i5aouvaTEt
f,u.wv
$
9uo-t? ao-6(vj)c o3ca 7cpb to litt iroXu &<f\xii-
o8at- outs yap trj diij/et iitl itoXo 6pwu.iv, (alX' lv
Utrum multos habere amicos expedit, an paucos? Neque
profecto multos ( ut paucis absolvam ) neque paucosoportet.
Nam si multi erunt, amorem in singulos distribuere , erit
operosum. In cunctis siquidem aliis. imbecilla natura nostra
in plurima pervenire non potest. Nam neque oculorumacie
longe penetrare possumus : (sed si justo intervallo longjus
Digitized by VjOOQIC
(ma.) M.4GN. M0RAL1UM LIB. II. CAP. XVII. 183
jtXe'ov iitoarqarfi tou ouu.u.eTpou , IXXcntet Slot t^v
dioOe'vEiav ttj? fucrecoc;,) out' eV etxoyfc, out' it\ twv
aXXiov 6u.of&>c airofvTtov. (a) 'EXXttTTtov ouv tu <ptXsiv
8t' dSuvau.(av xai iyM
l
yMx
l
av xtj e*v_oi JixaiuK, xat
6 oux av eiT] (pi'Xtx;, [itj (piXwv vg dtXX' 1 tw
y Xofto
*
'h
Sk
ipiXia ou Touto (JouXerai.
(3)
"F.xi av com itoXXo(, oux
fort rautraaOat Xuirou[ievov iroXXwv
fkp
6vto>v elxb?
cut irept iva ye Tiva truitSai'veiv ti afu^rjixa, 5v yivo-
uivtov civayxatov XumiarOai. Out' o3 iraXiv ciXtyou;
,
10 &/a
\
Suo, aXXa aupuiTpouc to) xatpSi xat ttj auxou
6pjjLTJ irpb? to <p tXtiv.
abstiteris , ob imbecillam naturam deficit
: ) Deque audilu
,
neque aliis ejustnodi omnibus.
(2) Qui igitur deflciat in
amando ea causa quod non possit , etiam justae criminationi
locum dabit
: nequejam verus amicus fuerit ille censendus,
qui non amet nisi verbo tenus. Ceterum liac ratione esse
non postulat amicilia.
(3) Rursus, si sunt multi , nunqnam
mcerere desierit. Inter maltos namque par est ut aliquod
semper oni alterive accidat infortunium, unde tristari De-
cease sit. Neque porro paucos, unum vel duos, esse expe-
dit
:
sed inter parum et multum , nt dabitur occasio, et at
quemque ad amandum sua voluntas compellet.
CAP. XVII.
Mtxi Sk TauTtt axcitrcov av tXi\ nZ$ Set ^(Xo> voij-
crflai. 'Ecrrt
3'
oux lv diracrr] cpiXi'a i\ orxe<|/i<;, JXX'
lv
^
u.aXiora lyxaXotiffiv aXXijXot? ot ofXoi. Oux ly-
11 xaXouat 8s lv Tat; aXXat? 6uot'to?, olov iv -nj irarpb;
itpoc utiv oSx Itmv ^YxXy)u.a toioutov oTov atoucm v
sv(ait , tosrup iyw 001, curat xai eu liioi

el Si u.^ , v-
TauOa to cnpoSpbv yxXi]u,a.
(*)
'Ev 8s avdjoi? yiXoi?
oux Ioti to feov. "Eart Si ^ itaxpo? icpb? ulbv ^iXt'a
90 lv dv(crii), 6|aoi'io;
^ "jfuvatxbj icpb? avSpa
3J
olxetou icpb?
S(icot>iv, xa\ SXwj 8s ^st'povo? xai |3sXtiovoc* 06/ spouse
8J) xi Toiaura lyxX^uaxa. 'AXX' iv toT( foot? (piXoi; xai
lv xj TOtauTj)
if
tXfa to toioutov cyxX^fia, were axeim'ov
av eft) to too; Jet ypijiiOat !p0*> Iv ttj lv tcroi; tptXtV
Deinceps considerandum fuerit, quomodo utendum sit
amico. Est profecto non in omni amicitia luec considers-
tio, sed in qua se invicem maxime amici objurgant. Atqui
non in aliis eodem modo querela; oriuntur : puta, in ea
quae est patris erga fillum , nulla est ejusmodi querela,
qualis in multis exsistere solet, quemadmodum ego tibi, et
to mihi : quodsi non , blc jam vehemens fuerit criminatio.
(2)
At in amicis inaequalibus tequalitas locum non habet.
Est vero patris erga (ilium amicitia, in miniroe aequali;
itidem uxoriserga Tirum, autservi erga dominum, pror-
susque deterioris erga meliorem. Itaque in bis talis nulla
erit criminatio; verum inter aequales potius ainicos, et in
aeqnali amicitia locum habebit potius. Proinde consideran-
dum, quo pacto utendum amico fuerit, in ea demum ami-
citia
,
qux inter pares fuerit conciliata.
Digitized by Google
[API2TOTEAOt2]
H0IKQN
EYAHMIQN
BIBAION A.
[ARISTOTELIS]
ETHICORUM
EUDEMIORUM
LIBER I.
*0
|*lv Iv Ar'Xio tcapi xm 0eS> t^v a&TOU yvwutjv
airofqvauEvoc auvEvpa>]>tv eVi to irpoituXatov too
At)wi)ou
,
otsXwv ou OitapyovTa itotvca tm butco
,
to te
ayaSbv xai to xaXbv xai to f,ou , itoirjsa?
ft xaXXtorov to Sixatoratov, XcjJe-rov
&'
Oyiaiveiv
itdvrwv
5'
fg&arov, ou ti; Epa , to Tuy_eTv.
*tl (Jt-ctc
5'
auTw {x-Jj auy/wpufuv*
^
yap eu5at,uovia
xaXXtstov xai apiorov aitavTwv ousa ^Sioto'v ioTiv.
(s) IloXXwv
5'
ivTwv 6(ii>pr,uaTbjv a itEpi xao~TOv
10 wpS^fia xai irepi &cao-Tr,v ouotv aitopt'av l^ti xai
Sural axtt}ft<i>(, Tot
f*iv auToiv ouvrei'vti irp&{ to yvuvat
[*dvov, Ti 51 xat irepl t4< xnfaeti; xai irspi Ta? TrpaSen;
tou itpaYfxaTOC. (3)
"Oua |*lv o3v e/ei cpiXoooytav
[*dvov 6io>pT)Tixr,v, Xexteov xara tov litt^aXXovTa xai-
16 pOV, iff Tl WEp oixEtOV ^V T1)
fxeOdty. (4) IIpwTOV 51
oxeicteov iv t(vi to S r,v xai itw xTr,TOv, toteoov
ipusEi Y^vovTai icavTE< euSbiuove? ot TuyyavovTE?
tbot>h
ti) itpooTiyopias, waits
p
{ieybXoi xai ixtxpot xai tJjv
J^poiiv 5iaf
E'povrE? , 5j Sii |xa6r^o-Eb>( , w? ouffi)? tRtaTrj-
10 |*in tivoc x5;c EuSai^ovt'ac , ?, 5ia tivoc aaxr-atw?' itoXXa
yip outs xbt4 <putv oute paOouatv jtXX' iSioQeioiv oirap-
Ei tot; avOpbiirot;
,
yauXa
f*lv toTj ipauXw; iOtaClEttri
,
jrpy,ora 51 toic
xfnpwbf. (s) *H toutmv |*lv xbt' ouSs'va
twv Tpoitwv, Suolv 51 OaTEpov, iJtoi xaOaitEp ol vujitpd-
Xijircot xai QioXyjittoi twv dvOpwitwv, icticvoia 5a tj*ovi'ou
tivo? wontep EvOoufftaiJovTSC , f[ Sii tu/r,v itoXXol yip
TauTOv ^asiv Eivat r);v Eu5aij*ov(av xai ttjv EUTuvtav.
(s) "On |*ev ouv 4) itapouoiB 5ia toutiov iruavtwv
y) tivwv
il Tivb; (ncctp^Et toi? avdpuicoif, oux a5i)Xov fiicaaat
30
Yp
l Yeveobi< o-^e5ov ittirtoufftv Ei? TauTa t4{ oip/a?-
xai yap airo tij< Siavota; aitaVa 7tpo< tb? ait' iiti-
o-T))t*i)? av ti ouvaYavoi Ttpa$Ei.
(7)
To
5'
Euoai-
!*oveiv xai to Rv aaxapi'wc; xei^xaXSk eii) av iv Tpioi
|*aXtata , toic sTvai Soxouo'iv atpETb>TotToi(
*
ol [*lv yip
d)v (ppowjaiv (xe'ywtov sTvai. ^ao~tv ayaOo'v, oi 51 T^v
apET^v, ot 51 t))v ^5or))v. (s) Kai itpb; Ti|v Eu5at(*o- I
v(av t'viot itEpi tou |*eye6ou( auTwv 5ta[*(pia6i]Touo'i
t
I
184
CAP. I.
(,SI4-
)
Qui in Delo penes deum suam senlentiatn edisseruit
,
vestibulo templi Letoi earn inscripsit, distingiiens ea quae
simul in eodem baud reperiantur, bonura, honestum , et
jucundum, his versibus
:
Pulcberrimom est qood justissimum : optima res sanitas 1
Pro omnibus wojucundum, quod quisque amat, id con-
[tequi.
Quod no* nequaquam concesserinius. Felicitas enim, quum
optima sit et pulcherrima , eadem eliam jucundissima
exsistit.
(2) Ceterum inter consideralioncs varias, quae in
unaquaque re naturaque excutienda negotium faciunt,
et contemplalione egent, alias ad cognoscendutn tanluni per-
tinent, alia; vcro ad acquisitionem et negotia s[ctant.
(3)
Quamobrem
,
quao in sola contemplalione posita sunt
,
opportuno tempore, id quod method! proprium munus est,
a nobis pertractabuntur.
(4) Ante omnia vero consideran-
dum, in quonam vita beata consistat, et quo pacto ad earn
perreniatur : utrum quemadmodum homines parvi , magni
et colore diflerentes, sic quibus nomen beatorum contingit,
natura fiant
; an per disciplinam , velut certam eo destina-
tam scientiam ; an per exercitationem aliquam. Haud enim
pauca
, nee natura, nee arte aliqua, sed consuetudiue sola
paranlur, mala iis qui mala; consuelndini indulgent , bona
iis qui bonac. (S) An nullo quidem horum modorum, sed
duorum altera, aut dei alicujus afflatu, quod Canatico
furore correptis aut numine inslinctis accidit; aut lortuna.
Plurimi enim felicitatem idem quod secundam fortunam
esse arbitrantur.
(6)
Patet igitur, bcatitudinem evenire vel
per haec omnia, vel quaedam, vel ununi aliquid. Nam ad
hasc principia refenintur fere omnes rerum generations.
Ac ab intelligentia profevtae ad actiones, quae a scientia
fluunt, transferri omnes queant. (7) Porro bene beateque
vivere in tribus maxime rebus consistit, iis nempe quae
polissimum expetuntor. Nam prudentiam alii , alii vir-
tutern, alii vero voluptatem pro summo bono liabent;
(8)
contenduntque inter se de liarum magnitudine et po-
testate, quxnam ad felicitalis conseciitioncm vim af-
Digitized by Google
MOR. EUDEM10RUM LIB. I (1114,1215.)
owCoiXXesOat oetcxovTic Qctxepov Oaxepou u.5XXov tU
outv, ol fuv w? oucrav uei'ov dyaObv T^v <j>pdvr,aiv tr,(
g^tTYJC, ol 8J TaUT)< TT)V 4pt1)V, ot
8*
iufOTtfX.1V TOUXCriV
x^jv f,8ovr^v xat xoic (xlv c*x itoivxtov Soxei toutwv, toI;

8*
ex Suoiv, xoTc
8'
sv vt tivi touxwv etvat to !?iv su-
Satfidvwc.
CAP
Ilepi SJ| toutwv iiticxiiijavTae, fiitavt* tov ouveiu,*-
vov 13* xxxi tJ|v auTou itpoxtpefftv OtaOai tivi axoitbv
tou xaXw? r,v, tJxoi xttxr,v ?| 8d;av t} itXoutov
^
itat-
10 Siiav, itpbe 8v aito6Xjitc>v irotifaeTXi racra; t4; itpa-
ti? , w? to ye jiT) tjuvT-a/9ai tov pt'ov itpde ti tsXo?
atpposruvr,? itoXX7,e enr
;
u.eidv eVxtv
*
(2)
(jLoiXiaxa of, Set
npwrov e"v auxw Siopiaaaflat ur.te itpoTte-w; p5xt pa-
Oupwc, iv xtvt twv ^peTtpwv to pjv eu, xai ti'voiv dEviu
l xoic avOpwitoti; oux IvStyexat xouO' UTrap^av. Ou yip
tbutov.wv t' ovtu ouy_ oTovxt Oytafvetv xai to uytatvetv.
(3)
'Ojioiw;
8'
fyekTOUXo xai
if
ixepwv itoXXwv, w<jt'
ouSe to frjv xaXwc xat wv avtu ou Suvatbv
pj
v xaXwc.
(i) *EoTl 8i TWV T010UTWV TO {liv OUX (8l x5j( UYlSlOt?
to ouoe x5;e (u^f , aXXa xoivl itavtwv w; elite tv, xai twv
ilewv xai xwv irpai;wv, oTov aveu tou dvairveiv ?| eypjj-
yopt'vai ?, xivr^creoK txexe^eiv ouOsv av 6irapetev f,uuv
out' eiyaObv ouxe xaxdv, xa
8'
f8ta pSXXov itepi ixaffxrjv
f
usiv, a Set (ji-Ji XavOavetv ou yip duotwc olxtTov itpbc
l tuetav tot; e!pr,u.cvot; xpewtpayi'a xai nw iteptitaxwv
ol u.exa Sttitvov.
(5)
"Eoxt yip xaux' atTta t>5? dpt^
t-
ei)TrjociiK icept tou tuoatu-ovtiv, ti ^erxi xat yivEtai 8ta
tuwv uv avtu yap ouj^ oiovte euoatuovctv, fvtoi (xepy)
xt,< :u8at
t
uov(a( tTvat votxtouo~tv.
CAP
30 liana? (tev ouv t&< 8d;a( lirtaxoicetv, Sua; e^oust
Ttvtt irept auT??, ittpttpYov. UoXXa yip (paivtTai
xal Tot 7tat8aptot( xat toT{ xajjtvouai xat itapa^po-
vouo-t, itepi tov av ouOii; vouv (ywv Stanop^oetev

oeovrat yap ou Xdyoiv, aXX' oi (xiv r)Xixia; tv
^
u.ctx-
* SaXXouoiv, ot 8e xoXao:b>( taxpix^i; vj TcoXtTtxij;* xd-
Xaat;
y^p
^1 (papiAaxkta twv xXiiiywv oux XaTTa>v iottv.
(2)
'Ouoiox; 8s TauTat; ou8J Ta? twv itoXXwv eixt; yap
Xeyouai oyeSbv itepi aitavTtov, xai uaXioTa itepi
*
ini-
o-xrttov fidvac dttonov yip Ttpoayepeiv Xdyov toi;
40 Xdyou ^Tjoev oeoaevon aXXi itaOou;.
(3) 'Enci
8*
eloiv
aiToptai itepi xaaTi]v npayixaxetav oixetat, orjXov 8ti
xai itepi fji'ou tou xpaTtotou xai ?w5ji; Ttjc ipiaxr,i
eifftv. Tauxac ouv xaXw? e^tt to( 8d^a; ^eTa^etv oi
yap xtrtv a|xtpto67|TouvT(ov eXeyyot xCv ivavtiouu-evtov
4b auxoT; Xdytov anroSnei; etsi'v.
(4)
"Eti 8e itpb fpyou
xb xa xoiauTa ptJ) XavOavetv [xaXioxa itpb? & 8et ouv-
xetveiv it3a~av axetj/tv, in. xtvtov ivSt'^eTat pieTaov^eTv
xou eu xai xaXto? (r
:
v, ef [xaxapt'dK eiti^dovwtepov
eiiteiv, xai itpb? x^v eXittSx xr,v itepi e*xaata yevojxe'vriv
40 av xSv entcixoiv. (i>) El uev yip iv xoT; 8ti xuj^r,v
CAP. IT, III. 185
ferat niaximam. Untie lit ut quidam prudentiam virtuti,
alii prudeirtiae virtutem, Donnulli utrique voluplatem an-
trponant. Quocirca ad bene beateque vivemliiin
,
quidam
omnia liaec, alii duo lantum rcquirunt; alii denique vel in
uno aliquo liorum beatam vitam positam esse judlcant.
II.
De his igitur praecipiendo omnibus, scopiun quendam
recte vi vendi propositum esse, qui inodo ex eleclione vivera
jam queant, ut sunt honor, gloria, opes, eruditio; quern
spectans quisque, omnes actiones peraget : (quapropter
vila proposito fine rarens, insignis stultitise argumen-
turn est
: ) (2)
maxime oportet primum ut apud sese quisque,
nee temerarie, nee segniter constituat, quanam parte
eorum qua; penes nos sunt beata vita ennsistat, et quid sit
quo sine nemini ea contingat. Neqiie enim sanum esse , et
id quo sine nequeat consistere sanitas, pro eodem reputari
debent. (3) Ita nee recle vivere idem cum eo est, citra jjuod
id nemo consequaliir. Quod idem etiam in aliis innumeris
observaltir. (4) Sunt autem causa; ejusmodi , non equidem
vita: sanitatisve propria;, sed communes (ut sic loquar)
omnium habiluum et operationum. Nam absque respira-
tione, autvigilia, aut motus facilitate, nee bonum nee
malum in iiniversiim ullum subsistit. Alia! vero propria;
sunt magis uniusenjusque naturas, quas ignorare non con-
veniat. Neque enim ex aequo cum jam dictis ad bonam ha-
bitudinein acquirendam faciunt, carnium esus, atqus cih<
ingesto deambulatio. (5) Atque baec sunt qua) diflicultatein
controversiamque pariunt de beata vita, dura quid sit rer.tr
vivere, et unde contingat homini, inquiritur. Nam id
,
quo sine nemo queat beatus esse, nonnulli felicitatis par-
tem esse existimant.
III.
Verum omnes omnium de his opiniones persequi super-
vacuum sit, quando et icgrotis, ac deliris, rt puerulis quae-
dam videantur, qua; nemo sanae mentis in quaestionem
posuerit. Ratione enim in his non est opus, sed aliis qui-
dem astate provectiore
,
qua corrigatur judicium ; aliis vero
punitione polilica, meilicave : nam medicatio plagis vim
habet hand minorem. (2)
Similiter et vulgi omittenda sen-
tentia est : hoc enim de omnibus fere rebus temere pronun-
liat; sed excutiendae sunt sola; eruditorum sententiae :
alisurdum quip|)e ratione cum iis contendere, qui non ratio-
nem sed mulctam mereantur. (3)
Porro quum in omni ne-
gotio qnaestiones oriantur, patet etiam de vita excellenlis-
sima , dubitationes opinionesque occurrere, quas sit expen-
derc opera; pretium. Controvertentium enim argumentis
,
rationes contrarian demonstrantur. (4)
lnsuper utile est
non ignorare ea quibusomnis consideratio deslinatur, scili-
cet c quibus bene recteque vivere contingat (sic mini dici-
mus, si cui forte beate dicere invidiosius videatur),
atque confert ad spem, quae in singulis a bonis honestisque
viris percipi solet. (5)
Nam si vel in fortuitis , vel iis quae
Digitized by Google
186
H8IKQN EYAHMIQN A, 3, . (UI5.)
Ytvoju'vot; t} tot? Stot <pdatv to xaXoi? pj* sow, oveX-
too-tov ov eiv) iroXXot;
-
ou yap ^tl 8i' fotjxtXefats
7) XTijai? ouSi eV aotoi? ouSi ttj? aixwv icpaYu-axEiac.
Ei
8'
tv toi auxbv icotdv xiva eTvat xai xa? xax" auxbv
6 irpd;u;, xotvdxspov ov sit) to aYocOov xai OltdxEpov,
xotvdxspov (xiv x5 itXEtootv Ivoe^eaOat |Tao/tv, 6etd-
xEpov Si tw xaaOai tr,v EuSauxovfav xotc oWj? ica-
patrxeua^ouai Ttoiou? xiva? xai to? icpd;et;.
"Effxat SI cp avtpi xi irXeTora xoiv daoi<jSr,xouu.vwv
10 xat Stajtopoufuvtov, av xaXui? 8ptc(r/) xt y_pi| vojju^eiv
sTvat tJ)v Eu8atu.ovtav, icdxEpov Iv tw itoto'v Ttva [xdvov
ttvat t^v t|*/,^v, xaOantp Ttvi? ^8r|oav twv cocpwv
xat itpEuSuTtpwv, y\ Sst u,iv xat icotdv Ttva bitap^etv
auxdv, uSXXov Si SsT ti? icpdst? eTvat icota? Ttva?.
is (2)
Airipiiusvwv Sstuv pt'tov xat tCv uiv [ouS'] du:pia6r)-
touvtcov tyj? T0iauTT|? Eur,|xEpiac
>
aXX' <!>? t<ov dvayxaftov
yaptv (ncouoa^outvwv, oTov twv itspl Ta? TEy_va? t&<;
(popxixa; xai tu>v ircpl y_pY)(iaTta(xbv xai t4? fSavxuaou?
(Xeyw os (popTtxa? uiv tic icpb? So';av irpaYU.aTEuou.Evai;
30 udvov, pavaucrou? Si T&? ISpAxta; xat u.i<j9apvix<i;
,
ypr,-
jiaTto-Tixi? Si tk( itpb; aYopa? xat icpat? xa7rrjXt-
xa;),Twv S' si?
dyu>YV
tuSatjxovtx^v xaxTO|x
,
v<DV xptwv
dvxtov, tmv xat icpdtepov ^Oe'vuov dyaOoiv w? uEYtactov
Toi; dvdpdmot? , dpx5); xat <ppovrjau>; xat $|Sov5j;,
2t
xpit; 6pSjjjLv xai ptoui; ovxa?, ou? 01 tic' s^ousta?
tuyxovovte? irpoatpouvTat 9jv o-iravTe?, itoXtttxdv, ^1-
Xdsotpov, dixoXaucxtxdv.
(3)
Toutwv yap 6 [xiv tpiXd-
croso? pouXsxat itEpl (ppdvrjciv Etvat xat xr,v Oeoiptav tVjv
itcpi t^v aX^6(tav, 6 Si itoXmxb? itept xa? Trpa;t to?
10 xaXa; (autat S* tfolv a\ died xrjc dpEt));) , S* areo
Xotuffxtxdc Tccpl Ta; 'jjSova? xi; auixaxixd;* Stdircp
CTEpov xbv euSat(j.ova Tcpoo-ayopEijEi , xaOd^Ep iXi^Orj
xai icpdxEpov.
(4) 'Ava^aYopa? (tiv 6 KXaljo^tEvto?
*po>TT|OEtc t(c 6 EuSat|xov^9xaxo(, ouOtt; eTicev v
36 o-u vojjLt^Etf , aXX' axoiro; av ti? cot ^avEt7). Toutov
0'
(Jiccxptvaxo xbv xpOTcov ixstvo? 6pwv xbv epdixEvov
aSuvaxoi) uicoXafjtfiavovxa jjl-J) (jtevav dvca xat xaXbv
, itXouotov xauxr,; TUYj^avEtv x^? icpooTiyopta?. Auxbi;
0'
taw; (oexo xbv ftovxa dXuirto; xai xaOapw? icpb; to
40 stxatov vj Ttvo? 0tpia; xotvwvouvra Osi'a?, toutov b>?
avdpcoirov eItteIv jjiaxaptov civat.
naturaeveniunt, sita est viuc Uonestas, commoditasqae,
spes ejus prsecidatur mullis : quippe qui frustra eo cura
sedulilateque enitantur, sive id quod in ipsis est , sive sta-
dium actionemque spectes. Verum si in operatione penes
ipsum posita, et in eo qualis quisquc sit, bene vivere con-
stitnatur, communius jam et divinius bonum fucrit, iliud
quidem quia pluribus participate liceat, hoc quod felicitas
sita tit in formando comparandoque aliqua ratione sese
atque actiones suas.
CAP. IV.
Equidcm qux- de his ambiguntur et disputantur, perspi
-
cuapleraque fient, si constiterit quid vere tandem feli-
citatem oporteat appellare : an pro animo hoc Tel illo pacto
disposito, ut quidam sapientes veteresque existimarunt,
definire earn conveniat, an Tero pro toti us hominis statu
,
aut operationum potius qualitate et modo?
(2)
Distinctis
autem inter sese vitse conditionibos, et aliisne Tindican-
tibus quidem sihi ejusmodi felicitatem, sed necessariorum
gratia tan turn opera et labore utentibus, cujusmodi sunt
artes odiosae, et quaestuariae, et meclianicte (odiosas autem
toco gloria; tantum destinatas; mechanicas toco sellula-
rias et mercenarias; quaestuarias autem, foro cauponi-
cisque artibus comparatas), aiiis Tero ad Titambene bea-
teque transigendam pertinentibus
,
quum tria (ut supra
diximns) velut potissima bonornm genera ordinata sint,
virtus
,
prudentia, et voluptas : totidem etiam vita; genera
enasci videmus, qua omnes, mentis saltern compotes,
adipisciet sectari cupiant : nerope civile, philosopliicum,
voluptuarium. (3)
Philosophica enim Tita prudentiam con-
templationemque veritalis; civilis, actiones bonestas, eas,
inquam, quae a virtute proficiscuutur ; voluptuaria Tero
corporis voluptates expetit : quapropter, ut etiam supra
dictum est, ad aliamrefertur felicisbeataeque vitae appellatio.
(4) Unde Anaxagoras Clazomenius, a quodam interrogatus
quemnam beatissimum judicaret, Nullum, inqoit, ex tis
quos exislitnas, sed qui a felicitate alientssimus tibi
videatur. Hoc autem ille modo respondit, quod animad-
Terterat, nisi magnum, pulchrum, aut divitem, ncminem
felicis appellatione dignum illi censeri : quum contra, tibi
fcliccs beatique haberentur, qui justis honestisque actioni-
bus tranquille incumberent, divinave aliqua contemplatione
participarent.
Tlapt tcoXXwv uiv ouv xai ixlfoit ou p^tStov to xptvat
xaXhK) paXtara Si itepl oS icSct 5arov clvat SoxEt
xai itavTO? dvflpwitou Tb vvwvai, t( tcov ev xS
pj*
45 a'.pExdv, xai Xa6b>v otv Tt? i^ot tX^pn) tJJv ^TctSuixtav.
FloXXa yip Iffxt xoiaora xcov awoCatvdvxwv St' 4 icpotEv-
xt to ?r,v, oTov vdtrou?, icpiwSuv(a;
,
^Etfjuovac Start
S?,aov 8ti xav 1% ip/jfi
aipfxbv tjv, ei ti? atpsatv i8l$w,
oid ye Tauxa to 0.^1 ytviaQai. (t) Ilpb? Sk toutoi?
mi i 810? Sv (uatv STt icaidE? dvxs;

xai yap iicl toutov
CAP. V.
Ceterum quum recta sinceraque judicatio de rebus dif-
ficultalc ubique plena sit, turn inprimis de iis quae obvia
omniumque cognitioni exposita Tulgus arbitratur, ut quid
in vitaexpetendum sit, quove comparato plenam cupidita-
tem consequantur. Multa quippe mortalium vitam cirwim-
stant, et molestam faciunt et acerbam, ut sunt morbi,
dolorum intensio, tempestates : ut si baec consideranti optio
a principio detur, non nasci potius quam base experiri ve-
lint.
(2)
Qua conditione vita puerilis est, ad quam nemo
Digitized by Google
(iaik,i2is.) MOR. EUDEMIORUM LIB. I. CAP. V. 187
aventdtfujiai iraXtv ouseic. av utoueiveiev eu (ppoviov prudens, etiamsi queat, redire sustinucrit.
(3) Praeterea
(s) "Eti 8i itoXXi t5v te (XK)Stu.(v fyoVnov *j8ovt|v
v} Xuirryv, xai t5v e^dvrwv jxlv t;Sovv\v u.y) xaXYJv 8s
,
TOiauV tWv 6or tb u.i) slvai xpeiTtov elvat tou C5)v.
b
(4)
"OXox;
8'
t ti? fiiravTa ouvay^T01 ^oa TrpaTTov<ri
pevxai itiff^cuaiv fiitavrt?, Jxo'vxt; uivToi u.y)6ev outcSv
Sii to u.y)8' aurou jraptv, xai Trpoodsirj /po'vou itX^8o<
aWpaVTOV Tt,00 (XaXXov EVEX* av Tl< TOUTWV XotTO pjv
^
u.ij yjv.
(5)
'AXX1 u.Y|v oOSs Sii ty\v
tyk Tpo^YJ?
10 fiovov 7jSovT]v ?| tyjv xwv atppoSiaruov, a^aipsOitcwv t<3v
SXXwv YjSovuv, Se to Yivwcxeiv rj pXs'miv v\ twv aXXcov
ti? aisthjstwv icopt'Jei to7? av6poiror?, ouo' av eT? itpo-
cvxrpsu to pjv, u.rj uavxeXw? wv avSpaTcoSov. (e) AyjXov
Y&p
Sti Ttj> Tot5TT,v irotouuivw ty\v aiptffiv ou6sv av Ste-
16 vEyxtte yeveo6ai 6r,p{ov
$
avOpwitov 6 youv ^v AtYUTcrw
|Jou?, 8v &? ^Atciv Tiutoaiv, Iv rcXeioat twv toioutuv
ilouai^u tcoXXwv [Aovapyiwv.
(7)
'Ou.ot'10? Si ouSs
8ti rJjv tou xaSsuoEiv f,oovr,v ti yip 8ta:pspsi xaOeuSetv
avtY'ptov Cirvov aito ty;? irpwTY]? rjitEpa? u.s/pt ty;?
jo TsXsutaia? e'tmv dptOubv yiXttov 51 67toowvouv, v, r,v
ovra sputdv; t! yoZv ^utoi TOiaum)? tivo? /oiks uete-
ystv Swy;;, bioKEp xai t4 Traioia
-
xai yi? Taura xatl
TYjV TtpwTYJV s'v TY] (XYJTpi Y'VEITtV TCEipUXOTa USV StaTsXEt,
xaSsuoovTa 8s -bv Ttavva ^po'vov. (s) "Qote oavepbv
M 2x xwv toioutwv 6*ti SiafEuyEt sxoicouuevou;, ti to eu
xat ti to ayaObv to ^v tw JJrjv.
()
Tbv (iev ouv 'Ava-
JaY<>P
av <paoiv awoxptvao6ai jrpoc Ttva SiajtopouvTa
ToiauT' dtrta, xai StEpbrcSvTa tivoc e'vex' av ti? D.oito
YEVEffdat [iaXXov ?, (*.-)j -ysvcaOat, tou cpavat OEbiprjoat
10 tov oupavbv xai t)jv icept tov 8Xov xo'aaov Tajiv.
05to? [iiv ouv imoT^itrit Ttvb? tvexcv tVjv atpsaiv uto
Ttfiiav Elvai tou ^r,vr
(10)
ot 8s ZapSavairaXov [xaxapt-
?ovte? rj 2u.ivSupio>)V tov Zu6apiT>]v v) xiov aXXuv Ttvat
tuv (ovt(ov tov aTcoXauarixbv piov, oSioi OS TCavTEC Iv
S Tw^atpEiv ^aivovTaiTaTTEiv tjv euSat(ioviav.
(11) "Ete-
pot 8e tive( out' av <ppdvr,iitv ou8e,u{av outs tok;
owf/aTixa? TJoovi? eXoivto u.5XXov r) t4? Ttpd^EH t4<
iit* aptT^c alpotivxai youv u (jtovov Ivtoi So'^th yapiv
auTat, etXXa xai uf, (ieXXovte? EuSoxt^aEiv.
(12) 'AXX'
40 (A TtoXXot twv TroXiTtxwv oux aXr)6>f tuyX"ou<" t*K
itpooT,Yopi'a<

ou ya'p eIoi TcoXtTixol xaTa ttjv aXr^deiav*
& jj^v
Y^p
TToXtTixb; T(5v xaXuv ^sti Ttpaiiv Tcpoaips-
Tixb auTwv /aptv, oi os iroXXol j^pr,(iaTwv xat tcXeove-
Jt'a? evexev aicTOvTatTou ^5jv outw;.
(13) *Ex jxiv ouv twv
46 Etpr,uEV(ov ^avspbv Sti itavTEi; tVi Tpsic p(ou; tpEpouoi
tt;v Eu8aiuoviav, tcoXitixo'v, ^iXdo-o^ov, anoXauoTixdv.
Tcr-jTojv
8'
7J
jxv icspi to owjxa-a xai t1; aTcoXauasi;
Tjoovr^ , xat xi' xat itota ti YtvETat xai oil ti'vo)v, oux
a5r)Xov, wot' ou tive? tiol 8sT ClttTv aCxa'c, iXX' e!
W ffuvTEt'vouot ti 7rpo<; Euoai(xovtav
yj
|iT| , xai tc<5? ouvtei-
vouot , xai TtoTepov si 8ei icpooaTt-ttv TW i^jV xaXl?
tjoovoi? Tivac, TauTa; osi itpooairtEtv, ?1 toutojv jiev
aXXov Tivi TpoTcov avotYxv) xotvwveiv, irepai
8*
Eloiv
T^oovai 8t* &; euao'yio; otovTat tov tu8ai|iova frjv y^os'o)?
mulU, vel voluptatij doloromvt exportia, vel voluptatibus
joncta quidem sed iniioncslis , ejnunodl sunt, ut nnn esse
omnino quam vivere, melius judicetur.
(4) At in univcr-
sum, si congeras ouncta quae vel agunt vd patiunlur liomi-
nes, non volentes ill! quidem, quia nee ipsius gratia,
adjectls infinitis temporum spatiis, nihilo tamen propterea
magte Tivere, quam non vivere, eligatur.
(5) Eodero pacto
neque ob cibi solum venerisve voluptates, si reliquis desti-
tuta fuerit, quas vel cognitio, vel visus, aut sensus quis-
piam alius suppeditarit, nemo, nisi servile prorsus manci-
pium, magnopere sibi vitam exoptandam duxerit. (c) Patet
enim ita affectum hominem nihil distare a brato, adeo ut
bos iEgyptius, quem ut Apin colunt, in pluribus bonis
ejusmodi monarchas multos antecellat.
(7)
Eadem ratio est
de somni voluptale. Quid enim refert , sive a prima nati-
vitatis die ad ultimam usque, mille annis aut quotcum.
que numero, somno profundo stertas, an vilam planlic
vivas? planlae enim eadem propemodum, qua infantes, vita
participare videntur : nam et hi ut primum in utero matris
conccpti sunt , excrescunt quidem , sed veluti jugi somno
sopili.
(8) Ex his omnibus constat, nequaquam nostra;
cognition! exposilum esse quid rectum illud bouumquc
in vita sit.
(9)
Quocirca Anaxagoras ambigenti cuidam
sciscitanlique, quare vivere potius quam non vivere expe-
tendum essel, respondit, Ad cu-liini mundique totius ronsti-
tutionem el ordinem contuendum. Hie igitur existimabat
vitee cupiditatem non nisi scientia; alicujus gratia laudabi-
lem esse. (10) Ceterum qui Sardauapalum, aut Smindyriden
Sybaritam, aut aliuni quemcunque vita? voluptuaria:
indulgentem , beatum pradicant , hi in laetando felicitatem
ponere videntur. (1 1)
Rursum alii reperiuntur qui nee prn-
dentiam, nee corporis voluptates, actionibus a virtute
profectis preetulerint
,
quip)ie quas non gloria; modo alicu-
jus gratia nonnulli sectanlur, si-d etiam quum felicitatem
minime consequuntur. (11) Verum multis civilibus ap-
pellatio ilia parum convenit : non sunt enim re ipsa politic!
vel miles. Politicus enim is demum est
,
qui res bone-
stas facere instituit ipsarum gratia. Nunc vera plerique ha-
bendi studio, et gratia diviliaruin , vitam ejusmodi capes-
sunt. (13) Ex iis igitur qua; exposuimus manifestnm est,
felicitatem ad tria vita* genera transferri, civile, philoso-
phicum, el voluptnarium. Neque clam est, quae harum circa
corporis voluptates consummetur, quae item qualisque sit,
turn quo pacto fiat. Ut non sit necessarinm
,
quae sint, sed
nam ad felicitatem , et quo pacto conferant
,
perquirere.
Item an voluptates honestas aliquas vitae applirare oportnat,
an alio pacto quopiam haec inter sese necessitate qnadam
communicent. Sunt vero etiam aliae voluptates
,
quibus
in rationibus colligendis beatum non absque dolore tantum
Digitized by Google
188
xai u.i) ttdvov eXuirwe. (i) 'AXXa Ttipi fjtiv toutwv
uotEpov immtirxiW rapt
8'
epET?;; xai <ppov^o-o>c
itpwxov Oecop^owuev, tt^v te (pufftv auxwv ixaTs'pou tic
eVti, xai wowpov popia tauta T?i aYaOr){ ?*>?
sWv,
6 rj auxi
yJ
at irpa;sie at ait' auxwv, eireiSJ) 7tpooaitrou-
(7iv buts xav ei uv) iravxEe ti? t^v euSatjtovi'av, aXX'
cuv ot \6yov a$iot xwv avSpwirwv ixavxs. (ib) Zw-
xpaTTj? (iiv o3v 6 itpeo6uTr, wit' eTvbi xs'Xo? to yivto-
ctxeiv xi|v apExijv, xat ijct^tti xi soxtv f) Stxatoouvvi
10 xai xi ^
avopia xat exaotov twv uopt'wv auxri;. 'EiroiEt
Y&p
Taut' euXoyw;- eitwrrjijia;
y^P
?"' *'vat taoa?
xi< apExa'?, oW8 Sua <ruu.6atvEiv jiSsvai te t^v Sixato-
oiivr.v xat eTvat otxaiov- aVa
y^P
(xe(ia8)jxaasv tt,v
vtoiueTptav xat olxoSoufav xat lauev oixoodutoi xat
16 yiMiiitpai. Aidrap (Ttftfi ti Iotiv ape-n5,aXX' ou
too? yivsTai xat ix ti'vo>v. (ie) Touto oi girl u.ev twv
EitiffnjfAwv ouftSatvEl twv Oewpr.TixSiv oudsv yip erspdv
eoTi tt;? doTpoXoYia? ouSs ttj? ictpt ^uijew? liturciitirie
ou8s
Y
W
l
xeT
P
,
'
a
4
K
^l
T0
Y
1"
?'
00" xa^
8itop9;sai t^iv
so tpuotv twv itpaY-aTwv xwv uiTOXEiue'vwv tbi? iitwri)-
uaie
*
oi (J.V
aXXa xxtb ouy.6e6>|xb( ouOiv xwXusi irpb;
iroXXi twv ivaYX(v sTvai pi)stu.ouc aura? )u.Tv.
(17)
Twv 8e 7toii)TixSiv iTtiatr,uo>v rxspov to teXoc ttk
imaT^u-iK xat Yvuasb>(, olov uYfeia (*^
v !atpix?i<, eu-
36 vofua os *j
ti xotouO' e*pov xr.c itoXmxiii;. (is) Ka-
Xbv (xev o3v xat to vvwpi'ijstv **ffTOv twv xaXwv ou
uJ)v aXXa
Y'
iP<
p*Tri<; ou to sJoYvat tiimwtbtov ti
sotiv, aXXa to Y'vwoxstv tx Tt'vwv tWv. Ou
y^P
l-
Ssvai pouXdixtOa t( Iotiv ivSpta , aXX' ttvai avSptTot
,
30 ouSi t( oti Sixatoo-uv7), aXX' tlvai 81'xaioi, xaOa^ep
xat
&Y'
BtvEtv fifi^Xov
vj
Y
tvMaxllv Tt
'
^ffTt *
uywivtiv
xat su e/.ttv t};v IJiv ptSXXov
?|
Y'vwoTceiv t{ ^o~tt xb tu
i
X
tv.
IIOIKQX EVAHMION A, <t.
(1218,11117.)
sedjucunde et:am vivere arbilrantur. (14) Vcrum de his
posteadicetor. Virtutisveropriidentiaeqiicnaturamprimum
excutiemus qua; sit, et utrum beatx vita; partes exsistant,
vel ipsa? vel operatione ab ipsis profectx. Junguntur enim
fclicitati, si non ab omnibus, eerie ab insignioribus inter
homines et pretioaliquo dignis. (15) Socrates igitur scnex
ille finem summuin ponebat liomiui virtutis cognitionem
,
et quid sit justitia, quid fortitudo, et quae sint partes
singula: virtutis, inquirebat. Et recte id, quandoquidem
scientias esse \irtutes omues arbitrabatur, ut juxta btinc,
nosse justitiam , et justuin esse, coincidant : siinul atquc
enim geotnetriani arcliitectouicainque didicisse, sumus
geometra; et architect!. Quocirca non quo pacto,et ex
quibus liat, sed quid sit virtus, investigabat. (16) Id quod
iu scientiis contemplativis usu venit : neque enim aliud est
astrologia;, geomelriae, pliysiologiaeque olficiiim, quam
ut uaturam subjectarum rerum norint et intelligant. Sed
enim eas ipsas, nihil obstat, ad res necessarias niullas utiles
nobis frugifcrasque fieri peraccidens. (i7) Verum alius est
activis scientiis, alius cognition! contemplatiomque finis
propositus, ut sanitas medicinoe, recta juris legumque
constitutio et qua? sunt similia politicae. (18) Ergo quum
res quidem iioncstas cognoscere pulchrum sit , in virtutis
tamen consideralione , non tarn quid sit ilia, quam e quibus
petatur, cognoscendum est. Neqne enim scire quid sit for-
titudo, magnopere, sed esse fortes potius volumus; non
scire justitiam , sed esse justi
;
quemadmodum sani esse
potius beneque habere quamsanitatembooumquehabitum
cognoscere.
CAP. YI.
IleipaTtov ti irept toutwv itavTO)v ^vixeTv tX_v ittsxw
36 oii twv Xo'ywv, u.aptup'oit xai jrapaSsfYuain y_pwu.vov
toT; ^aivofxevoK. KpaTWXov u,ev ykp itavxai; ivOpw-
ttou? ^atvenSat cuvojioXoYOuvTac xote
f
r,Oi)o-ousvot(; , tl
2s [i-t, ,
Tpdirov y
Tiva iravTWc, fetp u.sxa6i6a!;du.svot
itoi>i<JOU(riv t/u yap ixaoro? oixsto'v ti itpb? t*|V aXii-
to Ostav, t? v avaYxatov Stixvuvat itw? icepi auxwv ex
Y&p
xwv aXr
(
Owc jxev Xeyou.s'vwv ou iratpw; Si Ttpoiouaiv
saxai xat to aa^>wc, (XTaXau.6avouo-iv be! t4 Y^wpt-
u.wTEpa twv siw8oTwv XsYEffOai aw[x.v/ypivo)s.
(2)
Aia-
os'pousi
0"
ot Xdyoi itEpt ixaffTr,v uiOoSov ot te ^tXo-
45
o6fb>t
Xeyou-svoi xat u.i) ipiXoddcpoj?. AiditEp xat twv
itoXtTtxtov ou yjrfj voixiJeiv itEpiEpvov eTvbi tt,v T0tauTr,v
OEwpiav, Si'
?fi
ou u,dvov xb xi ^avEpdv, aXXa xat to
Sii t(

^iXoWpov yap to toiouto itEpt ExaTr,v jjie'Oo-
Jov. (3)
Aeitbi uivTOt touto icoXX^; EuAa6eiB. Et*t
mi
YP
Tive? ^ Sii to SoxsTv ^>tXooo'ou Eivai to u-tjOev e!x5j
Xe'yeiv aXXa jjietb Xdyou , iroXXaxt? Xav8avou<n Xeyovte?
aXXoxpiou?XoYOu?x5i<itpaYU-BTEia?xatxtvoui:. (4)
Touto
Probationem vero horuni omnium colligere per rationem
oportet, adhibitis testimoniis exemplisque apparenlibus.
Potentissimura vero est in omni probatione
,
quod confes-
sum sit hominibus omnibus testimonio proposilo lirmare
posse : si id nequeas omnium consensu diserto, aliquo cede
modo firmes, exponendo quod facient immutati et ad me-
liora progress! ; residet enim penes omnes aliqua veritatis
conressio, unde oportet fere demonstrate de litis duci. Nam
ab iis qua; vere quidem, sed minus aperte dicuntur, pro-
grediendo effici poterit perspicuitas, si ex iis qua; confuse
dici solent , notiora et manifestiora semper assumantur.
(t) Rationes porro in unaquaque melhodo differunt vel
philosophice, vel secus adhibita: : quareetiam in politicis
baud sii|>ervacua videri debet ejusmodi contemplatio, qua
non solum quid , sed quare quid (quod philosopbi est pro-
prium) intelligatur. (3)
Qua in re animadversio accurata re-
quirilur. Quia enim pliilosophicum apparet nihil temere sed
omnia rationc addita diccre, ignorantes ssppe in rationes
alienas incidunt, tractationesque inanes advocant : (4)
idque
Digitized by VjOOQIC
(ni7.) "MOR. EUDEMIORUM LIB. I. CAP. VII. VIH. 189
oi Tcotouutv 6ti u,iv
81' ayvotav 6t Si
01*
etXa^ovEiav
09' oiv aXtaxia~6at cufjtCaiivei xai tou; (Suitstpou; xai
Suvajxevou; TcparTEiv (nro toutwv twv (ajjt' iydvTwv
ut|ts Suvaixsvwv Siavotav apymxTovix-riv ?| TcpaXTtxvjv.
6 (s) Ilaoyrouffi Si touto St' ditaiOEuatav otTraiSeuaia
yap iort nipt exaofov npBtyua to |xj| ouvaaOct: xpt'vetv
too; t* oixEtou; Xo'you; "COU itp*vjiTe xai tou; ctXXo-
Tpfom.
()
KaXSi;
5'
t/ti xai to /topic xptvctv tov
ttj; ahta; Xoyov xat to Seixvuusvov, Sta Te to jbijOiv
lu op-ctoK, Sti icpoui'/ltv ou SeT notvTO toi; Sti twv Xdywv,
aXXi icoXXdxt; uSXXov to"; aivou.s'voi; (vuv
8'
6itoV
av Xuetv ut) fywstv, avayxalJovTat irtOTtuttv toi; ??*)
u.evoi;), xai StOTt TtoXXaxt; to fiiv utco tou Xdyou Ss-
Sii/Sat Soxotiv aXr,8i; usv ("ortv, ou ue'vtoi Sti TauTVjV
is tvjv aittov St' r;v ^r,atv 6 Xdvo;* few -yip Sti
<J<eu-
Sou; aXr,8i; Sst;ar SrjXov
8*
ex twv 'AvaXuwxwv.
nicpoiutas,uevti>v Si xat toutwv., Xsvmiuv p;oiat-
vot TcptoTov atco twv icputTwv, wffTrtp Etpr.Tat , ou oa^w;
XeYOUEvwv, Jy,TouvTt? iiti to a^w; eupctv ti iaTtv
*o f, EuSatuovta. (a) 'O.uoXoytiTai Srj (ju'yiotov eivat xai
aptCTOv touto Ttov etYaSwv twv avOpomtvwv- dtvOpto-
rctvov Si Xevouev, 6ti Tsiy_' 5v eit) xai peXwovd; tivo;
aXXou twv ovtwv cuoaitAovta
,
olov 6eou. (i) Twv uiv
yip oXawv (uuv, San ystpo> tt,v ouotv twv dtvOpwirwv
as few, ou6iv xotvwvtt Tautr.t tt,; TrpoaTr,Yopia;
'
ou yap
eiTtv euSatjxwv ftnuo; ou3' opvt; ouS' iy.Ou; ouS aXXo
twv ovtwv ouQe'v, 8 uVj xaTa ttjv iirwvuutav ev ttj tpu
-
cet u-Ete/ei Oeiou tivo;, aXXa xaT* aXXr.v Ttvi twv aya-
6wv jjitToy^v to (xiv ^eXtiov ^rj to Si ytTpov outwv.
W (4)
'AXX' 8ti toutov e/ei tov Tpdirov, So-Ttpov iitto~xf-
jtteov, vtiv Si XsyojAev Sxi twv afaOwv Ta jxe'v tOTtv av-
Opwnto itpaxTa Ta
0'
ou itpaxTa. Touto Si Xsyojitv outw,
StOTt Ivta twv ovtoiv ouOiv (jieTt'yei xtv^atw;, wctt'
ouSi twv ayaOwv

xai TauT* tow; aptaTa tJjv (pustv
so-Tt'v evta Si itpaxTa |jiv, eiXXa itpaxTa xpttTTOsiv
r.tiwv.
(5)
'EirtiS^ Si Styw; XsytTat to npaxTOv (xai
yip 5v Evtxa itpetTTOtiEv xai Si toutwv i*vxa (UTEyet
icpa^Ew; , olov xai t^,v uyieiav xai tov ttXoutov tiOeuev
twv npaxTwv, xai Ti toutwv 7rpaTro'uva /aptv, Tot
o6' u-jtEtva xai Ti ypr,t*aTi5TtxB), Sr,Xov Srt xai tt,v
EuSatuovtav twv dvSpwnw npaxTwv aptiTOv Oetsov.
vel per ignorantiam, \el etiam per iii.'olenliam faciunt : quo
fit ut nonnunquam periti, rebusque a^endis itlonei, ab
ejusmodi liominihus vincantur, qui luce nee habeant ner.
pojsint habere inlellij?enliam tbeorcticam ant practicam.
(5) Cujus rei causa est inscitia : qua; in unaquaque re nihil
estaliutl, quam inopia judicil, quo rei propria: oinnes
rationes ab alienis distingtianlur. (c) Rectc vero habet si
causae rationein, remque demonstratam distincte discusse-
ris : nam , ut modo dictum est, non solum cerlis et sub-
duclis rationibus , sed apparentibus sar-pe potius insistere
op>)rtct aniinumqiic advertere : at nunc quando nequeunt
solvere, violenter ad lidein <lic(is habendam pertrahuntur.
Deindc etiam iirpe id quod demonstratum esse videlur ra-
tionc, verumexsistit quidem, sed non ea ex causa, qux forte
ab ratiocinante affertur : nam etiam ex falsis vera colligun-
tur, quemadmodum in Analyticis ostenditur.
CAP. VII.
ttaec pnrfati, a primis exorsi,qua; (ut memoratum
est) obscurius dicunlur, ad maiiifestiora progrediemur, quid
sit felicitas, vestigaturi.
(2)
Quae omnium quidem consensu
inter humana bona maximum esse proditur et pratstantis-
simum : humana adjicio, quia etiam excellentiori fortasse
cuidam congruat felicitas, ut Deo. (3) Nam reliqua animan-
tia natura sua homine inferiora, hujus appellationis prorsus
sunt expertia. Neque enim felix diciturequus, aut avis,
aut piscis, aut aliud quodcumque animantis genus, nisi
forte naturic bonitale prxslariti divinaque re aliqua frua-
tur, untie noinen hoc traliat , sed alia quadam bonorum
participatione aliud alio commodiiis incommodiusve vivit.
(4) Verum hoc ad cum niodum habere, deinccps excu-
tietur : nunc dicamus quod bona alia sint liomiui agibilia
,
quacdam non. Id ita intelligas, quod ut eutia qua-dain
niotii carent, ita etiam bona nonnulla : atque hac fortasse
natura sunt prastanlissima. Alia vero agibilia quidem,
sed agibilia pracstantioribus homine.
(&)
Quia vero Agibile
bifariam dicitur (nam et quorum gratia agimus, et qua;
propter ilia aclione participant, ut sanitas, et divitix-,
qua>que horuin gratia fiunt, salubria quaestuariaque , inter
'
agibilia conuutneramtis), patet et felicitalem inter agibilia
homini pra?stantissimum dicenduin esse.
CAP. VIII.
ixEim'ov toivuv t{ to aptSTOv, xai XfYfTat jtooayw;.
'Ev Tptoi Sti JtaXtora <p atvETat Sd^at; Etvat touto. d>aoi
f
ap dtpiffrov jiiv tivat TtavTiov buto to aY8dv, buto
s S' eTvbi to
aY
a^ov
$
JiitapyEt to t* tcowtw elvat twv
oybSmv xai to ahiw
t5J
irapouota toi; aXXot; tou ayaSa
Etvat. (a) TauTa
8'
uTcapyet ijjt^o'Tepa t>j iSe'a TdtYa-
8ou, Atvw Si etu^pdTipa to te irpwTov twv dyaOwv xai
to to"; aXXot; afttov dyaSot; ttj rcapouota tou dtyaSot;
W elvat. MdXtara te vio TavaSbv Hfta'lai xbt' ixs^vr,;
Haque considerandum quod sit optimum illud ; atque
pluribus id modis dicitur. Tribus igitur potissimum opinio-
nibus hoc constat. Omnium enim bonorum excellentissi-
inum inquiunt ipsum bonum; ipsum autem bonumesse,
quod et primum sit inter bona, et aliis suae bonitatis causa.
(2)
Utrumque autem proprium est idea: boni : dico L'trum-
que, et primum esse bonorum, et causam qua? prxsentia
sua cf licit ut cetera quae bona perliibentur, sint bona. De
hac idea autem maxime etverissime bonum dici (ut quae
participatione similitudineque ejus revere bona et ipsa
Digitized by Google
190

H0IKGN ErAHMIQN A, r,
dXr,Owe (xot4 [UToyfiv y4p
xai iu.otdr>)Ta T^XXa dyaOa
Ixetvi); Elvai
)
, xai itpStov twv dyadSiv

dvatpoujAEvou
y4p
tou (*Tsy_oue'vou avaipeioOai xai ta [AETE^ovTa ttj<
!Seot<, 8 XEyETat t<3 u.ste'}eiv exei'vt,?.
(3)
To Si irpio-
6 tov toutov e^eiv tbv Tpdwov itpb< to Catepov, oW sivai
auTO to dyaObv t^v iSsav row dyadoli
-
xai Y4pi>)piOTr,v
{Tvai t5v u.ete/ovto)v, Stamp xai t4<; aXXa; I8sa.
(*)
*E<TTl (iiv o3v TO SiaiTXOTttTv TtEpl TaUTT,C TTJ? 5d]?
iTe'pa; te StaTpt^rj? xai t4 to>XX4 Xoyixwxe'pac E^ aveiy-
10 xt)<
*
ot
y4p *V
a dvaipeTixoi te xai xoivoi Xo'yoi xot'
ouSEtxtav tttriv aXXrjv kwnjitriV. (sj E! Ss SsT uuvto'-
JMO? E?1tElV ItEpi auTWV, XeYO(JIEV 6^1 ItpWTOV (1SV TO
Eivai ioeav |x^| (aovov dyaOou dXXa xai aXXou Stououv
AEyexai Xoytxox; xai xevoV EWaxEitrai Si tcoXXoi? icspl
16 aurou Tpdicoic xai it toi; E^WTEpixotc Xo'yoi? xai iv toic
xot4
^
tXooWav. (e) "EiceiT* eI xai 6ri [xaXioV elulv
at ISe'ai xai ayaOou l$(i, pa) hot' ouSs ^p^aifio; irpoi;
Joi^v dyaOriv ouSs irpb? t4? itpa^tic. (7) IloXXa^S;
yip XryETat xai teay^G? xcji ovti to ayaOo'v. To te
20 yap ov, oWep e"v aXXoi; SiiiprjTai, <rr)u.ai'vt to uiv t(
eVui, to Si itoidv, to 51 icoodv, to SI itote, xai irpb?
T0UT0K TO |AV EV TO) XlVEiaOai, TO SI it TW XlVElV

xai
to dyaObv ev IxdarT) tcov TTTuxrecuv esti toutiov, ev ou-
cta ulev 6 vou; xai 8 Osdf , ev 5e tw iroiw to Sixaiov, ev
25 OS TO) TtOOW TO flETptOV, EV Si TW ItOTE 6 Xaipd?, TO 8s
StSdaxov xai to oiSacrxdu.vov rapl xivrjffiv.
()
"OsrrEp
ouv ouSs to it it ti IotI iCEpl Ta Eipy)UEva, outoj; oOSi to
aya6dv, ouSs cirtoTriiM) e<xtI uia oute tou 8vto<; oute tou
ayaOou. 'AXX' ouSs t4 6u.oioir^r
l
u.dvbK XEydiiEva dya8a
ao
utS? IixtI 8e(.)pr,a-ai, oTov tov xaipbv vj to fis'Tptov, aXX*
ETEpa iTEpov xaipbv OEtdpEi xat IxEpa excpov [UTpiov, oiov
TTBpl Tpo^V (iiv tbv xaipbv xai to uETpiov iaTptxJj xai
yujxva^Tixif, itEpl Ss Ta? woXEfiixii; itpa^EH STpar/|yia,
xai oCtoi? iTEpa itEpl IWpav Tipa;iv, ioste '(<>)>% auTO
j5 ys TottyaObv Oewp^aat (iia?. (n) *Eti iv Ssoi? &Ttdp^Ei to
-poTepov xai BffTEpov, oox Ioti xotvdv ti icapi TauTa
,
xai tooto ywpio-Tov.
(10) Kir,
y4p
av ti tou tcoojtou
TpOTEpOV

ItpOTEpOV
y4p
TO XOIVOV Xai -/WplUTOV Sl4 TO
dvatpoufi^vou tou xotvou dvaipsiffftai to itpwTOv

oTov ti
40 to SittXaeriov irpioTov tSv icoXXanXairiidv, oux vSe/b-
Tai to icoXXaTtXaaiov to xoivtj xaT7iyopou(/.vov sTvai
j^wpiffTov EOtat y4pTou SmXaat'ou itpdiEpov, e{ ctuu.-
Sai'vEi to xoivbv Elvai tiv iS^av, oTov ei ywpiffTOv iroi>)-
oeie ti? to xoivdv
ei yap ioTi Sixaioouvr, dyaOdv, xai
40 dvSpt'a. (n) *Eti to(vuv <paalv auTO ti dyaOdv. To
ouv aUTo irpduxEiTai itpb tov Xdyov tov xoivdv. Touto
oi ti av e?ki itXf,v 5ti diSiov xai j(o>pt5Tdv ; aXX' ouStv
piaXXov Xeuxov to iroXX4c ^u.E'pa? Xeuxov tou [Ai'av t,uv^-
pav, witt' ouSs 8r| to xoivbv dyaftbv TauTO t?) iSsa

so
~aui
y4p
indp/Ei xoivdv.
(12) 'AvaTtaXtv Si xai oei-
xte'ov ?1 o)? vuv Ssixvuoudi to dyaObv auTO. Nuvpvsvyap
e'x twv [(i-J)] 6u.oXoyou[iEvo>v e^eiv to dya8dv, il ixtltutt
t4 SpioXoyoupiEva Eivat nya04 ottxvuouoiv, i\ dptOu-tov,
on f, Sixaioouwj xai r, uyiEta ayafldv

zi^tii
y4p
xai
(1417,1018.')
exsistant)ct primum bonorum. Sublnla enim idea, par
ticipantia quoque ejus auferri : quippe qua; ex ejus parlicipa
tione nomen boni sortiuntur.
(3) Primum autem eum ha-
bere modum ad posterins, utbonum ipsum boni idea sit,
quae, ut reliquae ideae, a participantibus separatur.
(4) Ve-
rum hujus opinionis consideralio alterius exercitationig est.
et logicaj magis. Refellentes enim simulet communes ratio-
nes nulla alia scientia subsistunt.
(5)
Porro si breviter de
his dicere convenit, pronuntiamus primum, ideas, non bom
solum, sed cujuscumque alterius, milliliter contcntiose-
que affirmari. Plurimi autem modi sunt, turn perraga-
tarum populariumque, turn philosophicarum rationum,
quibus liacc inquisilio fieri solet.
(6) Deinde si vel maxima
ideas atque boni ideam concesserint, nihil tainen id vel ad
vitam honestam vel actiones contulerit,
(7) Mullis enim
modis atque tot modis bonum dicitur, quot niodis ens.
Quemadmodum enim alibi ostensum atque distinctum est,
ens significat et rem ipsam, et quale, et quantum, et
quando : et praeterea in eo ponitur interdum quod movea-
tur, aliquando vero quod moveat. Sic ctiam bonum in sin-
gulis his ordinibus conspicitur : substantia enim raentem et
Deum, qualitas justum, quantitas mediocre, quando tem-
pus et opporlunitatem , motus id quod docet et quod doce-
tur compreliendit.
(8) Ergo ut ens non unum est in pre-
dictis consideratum, ita nee bonum , et proinde neqne una
scientia est entis , et boni. Sed vel oonformia inter sese
non ad eandem considerationem pertinent , ut tempus et
mediocritas : sed alia aliud tempus, alia aliani mediocrita-
tem spectat; ut opporlunitatem mediocritatemque in
alimento, medicina et gymnastice, circa actiones vero belli-
cas ars militaris , et sic alia disciplina in alius tradit delinit-
que: itaque vix et nevix quidem fieri potest ut ipsum bonum
una aliqua scientia comprehendatur.
(9) Prxterea in quibus
priuset posterius fiierit.ds communem quandara ideam,
eamque separabilem , nequeas constituere. (lb) Sic euim
sit aliquid primo prius : prius enim commune, et separabile
est, eo quod ablato communi , necesse sit et primum tolli
:
ut si duplum multiplicium primum est, non licet multiplex
communiter prxdicatum separari, quippe quod turn duplo
prius erit, siquidem ideam communem esse contendas :
perinde enim fiat ac si commune illud separabile reddas.
Nam sijustitia bonum est, et fortitudo erit. (11) Prxterea
aliquid vocant ipsum bonnm. Ipsum quidem adjectum eo
videtur, ut communem rationem intelligas : qua: quid aliud
esse potest quam a;ternum et inseparabile? Verum album
diebus mullis nibilo magis album est quam quod uno.
Quapropter commune bonum idem cum idea renseri non
debet j
omnibus enim inest commune. (12) Est vero con
-
trario modo i|>sum bonum ostendendum quam quo pacto
imprasentiarum deinonstrant. Nunc equidem ex iis quot
minime inter omnes convenit in se habere bonum , ex his
demonstrant quae inter omnes convenit esse bona, nimi-
rum ex numeris, quod justitia et sanitas sit bonum. Ordines
enim et numeri sunt, ut numeris unitatibusque inesse
Digitized by Google
(1218.) MOR. EUDEMIORUM LIB. I. CAP. VIII.
apiOixoi, w toic apiOuoi; xat Tat; povaotv eiyaObv
uuapyov Sti to tlvai co v buto aya8dv.
(13) Act
5'
ex
twv 6u.oXoyouu.'vwv, oTov uytetai; , la^uo? ,
awfpoauvric,
oti xai *v toi? oxivvJtoic uaXXov to xaXdv. Ilavra
1 yip raoe xa^ie xat ^peuta* el apa, txciva jxaXXov
ixaivois yap (inapyti auxa uSXXov.
(14) IIapa6oXo(
3e xai {[ dtw65i;t<; Sr\ to Iv auTOyrb dyaOdv, oti ot stpt-
8u.ol i^uvTat* oute yip we IstsvTat Xe'yovrat tpavEpwc,
aXXa Xtav aitXwe touto ^aot , xai opetv elvai tcwc av
10 Tte GitoXaSot ev oTe wi) pdj Oirapyet;
(15) AeT 81 rapt
TOOTOu-irpaypaTCu8i)vai, xai
jx-J)
ot;iouv (xyjOiv etXdywc,
fi xai titti Xoyou irtoreuoat ou p^zStov, To tc tfcvat
itavxa Ta oVra ^(soflat Ivde tivoc aya8ou oix &\rfli$

cxaorov yap !8(ou jyaOou opeyrrat, 878aXu.bc &}<ewc,
I* awua Oytetae, oGtuk; dtXXo aXXou. (n) "On (Uv ouv
oux eartv auTO Tt dSyaOdv, iyti airoptae TOtaurac , xai
6rt ou v_p^5iuov Trj iroXiTiXT) , aXX' f8tdv ti ctyaOdv,
oxntsp xat Tate aXXatc, oTov yuu,vaoTtx5j lue^ta.
(17)
"Eti xat to e"v tw Xdyw ytypa(toevov v\ yip ouot-
10 fita -/pTJ<nu.ov auto to tou etyaOou (TSoe, $ Ttaaat?
&u.otce. (is) Eti ou npaxTOv. 'Opotwc
8'
oiSl to
.xotvbv <Jya6o oute avTO ayaftdv Iotiv (xai yap av
fxixp<~>
uirap^at ayaOw ) oute itpaxTOv

ou yap 6Vwc
urocp^Et to rwouv uira'pyov
^
latpixJ) 7tpayu,aTSUETat,
* iXX' &rwe uyitta. 'Ou.o(wc Si xai twv aXXwv teyvwv
ixavTT],
(19)
'AXXi TtoXXa^w; to dya8dv, xai Ioti ti
aurou xaXdv, xat to uiv icpaxxdv, to
8'
ou irpaxTov.
IIpaXTOv Ss to TOtduTOV ayafldv, to 06 fvcxa. Oux
fori 81 to Iv toic ixtvrjTOtc <pavepdv, ort ou8e $| I8e'a
30 TayaOou tb IjT,Tou,tavov aitb to ayaOdv ioTtv, ouxt to
xotvdv. Tb o.lv yip jtxtvr,TOv xai ou itpaxTOv, to 8i
xtvr,Tov jasv aXX' ou itpaxTOv. (so) Tb
8'
00 vexa wc
TtXo; aptTOv xai afriov twv &p' b&to xai icoutov itav-
ttov. "Uote tout' av etr, auto to ayaflbv to t*Xo< twv
35 avOptorto spaxToiv. Touto
8'
laxl to &icb rfiv xupiav
iraooiv. Aur)
8'
IctI icoXiTixi) xai olxovouix-J] xai
cppdvT)<iic. Ata;pEpouat yap aSxat at t^ttc irpb? xac
aXXac tw TOiaurai tlvaf wpb
8'
^XX^Xatel tt Staipt-
pouatv, SoTEpov Xexte'ov. (ai) "Oxt
8"
atTtov to TtXo?
o
twv Ctp* auTO, 6r)Xot tj 8t8aaxaXta. 'Opioau.evot yap
tb te).o? T^XXa Setxvuouatv, Sti fxaorov auTwv iyaOdv
atTtov yap tb o5 fvexa
-
oTov iitetS^ t^ iytaivtiv to8t
,
ivayx7) xd8e etvat to ouu.^Epov itpb? autiiv

to
8*
OytEt-
vbv ti)? uyuCa; atTtov w; xtvrjsav, xai tote tou Efvat,
aXX'ou tou 4ya8bv ETvatT\v &y(etav. (2a) 'EtiouSI 8ei-
xvuatv ouOelf oti ayaObv 7) iyieta, av jatj ao^tar^;
^
xai
iti) tarpdc (oStoi yip Tot? dXXoxpfot; Xdyot? oo^^ov-
rat), waicep
068'
SXXtiv
4pxV
ouSeui'av. To
8'
w?
TE^o?.dtya6bv ivSpwicw xai to apiu-ov twv itpaxTwv,
so erxtxreov icoaa^wt to 5ptarov itavxwv, Itiii8J| touto
apiarov, jxtTi Tauxa aXXrjv Xaoouatv
ipX^'
191
bonun afltrmettir, quum unum sit Ipsum bonum. (13) Vc-
rum exconfessis, ut sanitate, robore, modestia, adstrticro
oportet
,
quod etiam in immobilibus magis est bonestum.
Omnia enim luec, ordo'quidam, etquies : quod si sic liabtt,
ilia ntique magis bona sunt : quippe quae hsec intra sesc
complectantur.
(14) Verum audaei et singulari demonstra-
tione probatur, unum esse ipsum bonum, quodnumeri con-
cupiscant. Non enim appetere manifeste dicuntur, sed simpli-
citer admodum concupiscentiam etiam dicunt, quam quo
pacto quis tribuat vitae expertibusf
(15) Itaque opera pre-
tium est circa hapc nonnihil occupari , neque commiltere
ut cilra rationem transmittantur, quae etiam ratione adlii-
bita difliculter persuadeantnr. Atque affirmare omnia entia
unnni aliquod bonum appetere, minime est verum. Unrnn-
quodqne enim proprium bonum expetit, octilus visum,
corpus sanitatem, sic etiam reliqua.
(16) Non esse igilur
aliquod ipsum bonum , ejusmodi dubitationes habet , et
esse tale bonum politics inutile; verum liuic proprium
aliquod bonum est, quemadmodum et inaliis, ut gymna-
stioc bona babitudo.
(17) Praterea etiam quodin ratione
descriptum. Aut enim nulli ipsa idea boni, aut omnibus ex
aequo utilis est. (18) Porro nonagibile est. Similiter vero
neque commune bonum, aut ipsum bonum est(nair.que
etiam mediocri bono insit), aut est agibile. Neque enim
ut cuique sous status sit, medicina in quolibet operatur,
sed ut sanitas acquiratur : similiter et reliqua; artes sin-
gula;. (19) Verum multts modis dicitur bonum, et est in
eo proprium aliquod pulchrum , et hoc quideni agibile, illinl
vera non agibile. Agibile vero est rjusmodi bonum , id est
cujus gratia. Ex immobilibus antem non liquebit, quod
neque commune, neque ipsum bonum, quod quirritur,
idea boni exsistat. lllud enim immobile est , non agibile :
hoc vero mobile , sed niliilo tamen magis agibile.
(20) Id
antem cujus gratia , finis est pnestantissimus
,
primtimque
omnium , turn causa inferiorum. Quocirca hoc fuerit Ipsum
bonum, rerum liomini agibilium linis. Hoc autem est sub-
jectus omnium reclrici, politico! videlicet, oeconomicae,
prudentiaeque. Qui habitus ab aliis quideni dilferunt, eo
quod ejusmodi sunt : verum a se invicem si quo modo
distinguantur, post explicabitur. (21) Ceterum finem cau-
sam inferioribus esse , ostendit ratio
,
qua finem definientes,
reliqua eo bona esse demonstramus : finis est enim id cujus
gratia; velut, si tale quid est sanitas, necessarium omnino
est tale quid esse quod ad ipsam conferat. Porro salubrc est
tanquam causa movens sanitatis , et turn causa est ut sit
sanitas , non autem causa ut sanitas sit bonum. (22) Prae-
terea demonstrat, sanitatem esse bonum nisi sophista, non
antem medicus est is qui ea de re disputat. Isti enim in
aliena arena sese jactando cavillantur. Neque ullius artis
principium monstratur. Id vero, quod liomini, ut finis,
bonumest, quum omnium, quna quidem possunt ab homine
fieri , sit pnestantissimum , videndum est praestantissimum
quot modis dicatur, siquidem hoc praestantissimum est
,
initiura disputationis aliud post haec sumentibus.
Digitized by Google
193
*
H9IKQN EYAHMIQN B, a. (iai8,i2i9.)
LIBER II.
CAP. I.
Mexi 8s -raut' aXXr,v XaSouaiv apyYjv itspi xoiv Ino-
uivtov Xexxe'ov. Elavxa Sf, xayaOi ?, ixxb? r| Iv ij/uyj,
xai toutwv aipExoixaxa xi Iv xvj <l<uy_rj
,
xaOairtp 8iai-
poujuOa xai Iv xoi l;o>xpixoi<; Xdyot?* 9pdvr,at< yip
6 xa\ apsxr) xai ^8ov} Iv A"/.?, >
o>v Ivta f, itavxa xeXoi;
civei 8oxe7 tcSsiv. Twv 8s Iv
tyv/r,
xi psv e;ei; ?| 8o-
vetftEic eloi, xi
8*
Ivepystat xai xivifat{. (2)
Tauxa
&Jj oGxox; urcoxstcOo) xai itspi apetTJi;, 8x1 laxlv fj (5eX-
xtirxr, tiaOsat; ?1 e;i<; ?, 8uvau.t? ixasxwv, fewv loxi xi;
10
XP'i
511
; ^ epY
0V' A5)Xov
8'
ex xvj? Inayo^r,; eiti wav-
xwv Yap ouxto xiOsusv

olov ipaxfou apsxv) laxiv

xai
yip epyov Tt xal
'/.P'i
("
?
laxiv, xai J] PsXxijty] e;i<; xou
. tpaxiou apex^ laxiv. 'Ojaoi'wc Ss xai irXoi'ou xai
olxi'ac xai xwv aXXwv. "lioxe xai
tyf/rfi
soxi yap xi
16 spyov auxri;. (3)
Kai xSfc
{JsXxi'ovo; 8f, e;io> I<jxo> (3IX-
xiov xb Ipyov

xai o>? e/ouotv al sljsfc; itpbi; aXXr^Xa?
,
ouxo> xai xi Ipya xa aitb xouxwv irpb? aXXTjXa iyi-no. Kai
xeXoi; sxanxou xb epyov. ()
<l>avpbv xoivuv ex xoutojv
Sxt ftfXtiov xb epyov xvj; s;so>?

xb yip te'Xoc apiuxov
30 o xsXo;- Gitdxeixai yap xeIoi; xb jJs'Xxiaxov xai xb Zayjx-
xov, o3 evExa xaXXa iravxa. "Oxi u.sv xoivuv xb spyov
JJs'Xxtov xrji; e;eo) xai rffi
SiaOsaeio?, S5jXov.
(5)
'AXX4
xb Ipyov Xs'ysxai 3iyoi;- xoiv usv yap tdxiv exepdv xi xb
epyov itapi xt,v ypr,aiv, oiov oixo8ou:ix;< oix(a aXX'
ss oux oixo8du.r,at<;, xai {axpixrj; Oyteia <StXX' ou/ uyiaati;
ou8' Jaxpeuot? , xoiv
8'
f,
XP?
11?
P7
v
i
^ov o'^ew; 8pa-
on xai |Mt8r)[Aaxix5i? Imuxiiur,? Oewpi'a. "Qnx' avaYxi),
cov EpYOv
f,
Xp1
fft
'
C
V /.p^
517 psXxiov eTvbi xrj? e^e&x;.
(0)
TOUTOJV 8i XOUXOV XOV Xpo'ltOV C U.)pl5IXEV(0V, XEYOfiev 6x1
K [xauxbj xb Ioyov xou icpayu-axo? xai vffi
apExrj;, iXk' ouy_
o>aaux(i>c , olov oxuxoxou^tx?,? xai oxuxeuseio? U7rd8riu;a.
EJ &f[ xi? iuxiv dlpexJi oxuxixr,; xai oitouSai'ou oxuxe'ow;,
xb epYov laxi ffirouSaTov inz6Sr\tt.ix. Tbv auxbv Se xpo'-
itov xai liti xoiv dfXXoiv. (7)
"Exi e*ilxoj
ty>yr$
Ipyov
35 xb Rv
toieTv, xou 8e xp^ai? 'O tYp^Y
?""" *
YP
"TCV0

apyia xi xai ^ouyi'a. "liox' litei xb i'pYOv ivaYxr> Iv

xai xauxb eTvbi xyj; <]/u-/3? xai xrj? apsxr,<, Ipyov av
Eir, xrjs apExyj? ?o)r, arouSaia. Toux' ap' luxi xb xe'Xeov
ayaOdv, Sirep 3[v r; suoaiuovia. (s) A5jXov SJ Ix xiov
o u7roxiu.s'voiv
(
^v u.ev yip *)
eu8aiaov(a xb apicxov,
xi os rili] ev <j/uy5j xai xi apmxa xoiv ayaOoiv, aux^|
oi r, i;i vj IvE'pYSia), eWi ps'Xxiov f[ ivzpyua
rffi
oiaOs'oEO)? xai XT,? PeXxio-tt,(; s*;io)<;
^
pEXxt'oxif) Ivs'pyEia,
f,
8'
apexT) ^EXxioxin s^t? , xr,? apsx?j? Evspyeiav x^;
ti t^u^r,? apisxov eTvbi.
()
T
Hv 3s xai *,
sOSaiuovi'a xb
apioxov Edxiv apa ^
EuSaijxovia
"j'UX??
ayaOr;? Ive'pYEta.
'Eicei 8s ^v *)
eiSaiixovia xeXeov xi, xai loxi
!W|
xai
xeXs'a xai axeXiji;, xai apexr, owaiixo);
(^
u.sv yip 8Xr
*, 8t (xdpiov),
^
Se xwv axeXSv ivloyeia axtXifa, tir,
Post Ii.tc antem , aliud dispulationis inilium sumendo
,
de sequentibtis est disserendum. Omnia igitur bona aut extra
nos sunt, aut in corpore, aut in aniino posila sunt .
prastantissima sunt autem liorum animi bona, qucmad-
modum etiam in exotericis libris distinguimus. I'rudentia
cnim, virtus, et Toluptas, in ammo sunt, quorum aut
nounulla, aut omnia finis omnibus esse videntur. Animi'
aiilcm bona , alia habilm et potcntim sunt, alia operationes
et mollis.
(?)
Quibus ila positis, et de virtute fateamur
praestantissimam disposilionem esse, aut liabilum , aut po-
lonliam singnlorum, quorum usus aliquis opusve exstiterit.
Id inductione manifestmn fit : de omnibus enim ila slatui-
mus : exempli causa, vesti et opus aliquod et usum assi-
gnamus, praeslantissimumque ejus liabilum virtulem did-
mus : sic et de navi et de domo , et de ceteris statuimus.
Proinde sic etiam de animo sentiendum. Kst enim aliquod
ejus opus. (.)) Prastantioris ergo habitus priestantius fuerit
opus; et ut sese habitus ad invicem, ita actiones ab ipsis
profecla) habent. Ac opus uniuscujusque est finis. (4) Undo
manifestum est , opus habitui praestarc : finis enim
,
qua
finis, utique excellentissimum est, quando et supra est
concessum, finem, et ultimum, et optimum esse, utpote
cujus gratia cuncta fiant. Patet igitur, opus habitnm dis-
l>osilionemqiie praecellere. (5) Vemm opus biiariam dicitur.
In aliis enim ah usu diversum est, ut sedificatoria; opus est
domus, non aedificatio; medicinae, sanitas, non sanatio
neq'ic mediatin. In aliis vero usus opusque non distant
;
ut visus opus est visio, matliematicacque scientiac s|H>eulalio.
Quocirca necessarium est, quorum opus in usu consistat,
usum habitui praestarc. (6) His ita determinatis, dicimus,
opus idem esse negolii atque virtutis, verum non eodem
pacto, ut sutoriaj sutionisque calceus. Et siquidem snloriae
bonique sutoris virtus est aliqua , opus crit ipsius bonus
et commodus calceus. Eodem modo et in reliquis.
(7) Jam
esto aniinac opus, vitam rebus infene, ejus vero usus, vigi-
lia : quandoquidem somnus, desidia quacdam est el quies.
Qnapropter qunm opus uniim atque idem sit neccssario
auima; virtutisque, virtutis opus fuerit vita composita et
honesta; id vero* est bonum perfectum quod felicilatem
siipra vocavimus. (8) Apparet autem hoc ex iis qua? defi-
nivimus : nimirnm felicilatem esse optimum ,
fines et bo-
norum optima in animo posila esse, ipsum autem animum
esse aut habitum aut actum. Actus autem melius aliquid
est habilu , el optimi habitus est optima actio ,
virtus autem
est oplimus habitus : apparet igitur virtutis operalionem
esse optimum quod ha'bet anima. (9)
Ponebatur autem
etiam felicitas ut prarelantissimum : est ergo felicitas animas
excellentis o|ieratio. Quum igitur perfectum quippiam
sit (uldiximus) felicitas vita veroet perfecta sit et imper-
fecta, similiterque virtus (quippc quod alia Integra sit 10-
taque, alia vero particula tantum ),
atque imperfeclorum
sit imperfecta operatio : conficitur, felicilatem esse vitas
Digitized by Google
(1118,1220.)
MOR. EUDEMIORUM LIB. II. CAP. I.
av t, luSatuovta wt)c wXsi'ae ivepyeta xax* aper^v te-
Xtiav.
(10) *Oti Si to ytvoe xal tov opov ainrfi Xiyo.
ftev xaXwc
,
papTupta to Soxouvra itSijtv y)u,iv. To
T
y^P
u itpetTTttv xal to eu tjv to outo tw euSatu,o-

vttv, wv iWrov
Xp5)?
i<rtt xal Ivfpytta , xal r} &>}
xal
7} itp85t. Kai yip jj itpaxTix^
xp>)<rnxy; tVnv
6 |mv yip xoXxeu; toim
X*vdv, Xpl^ai
8'
6 t7tirixd.
Kai to (i^Tt u.tav f.tu'pav tTvai tuSafpova u,t-ts iratSa
u,rj8' rjXixt'av itSoav, Sib xai to IdXwvo? I^et xaXwc,
to to (XT) $wvt' uoat(*ovt|;tiv, dXX' Srav XaSrj tc'Xo' ou6iv
yap aTeXic eu8atu,ov ou yap SXov. (ii) *Eti S' ot
eiraivoi tyjc aptTT-? Sti Ta Jpya, xal t4 eyxwuua toiv
pywv
xal orttpavouvTat ot vixwvtk;
, diXX'
oux l u-
vapEvot vtx3tv, (*i| vtxwvrti; St. Kai to xptvetv Ix twv
& epywv 8jtoid< ti? eWv. (is) "Sti Sta ti t) euSatuWa
oGx inaivuTat
; Sti Sii TautTjV tSXXb
, t) tw et TauTijv
avaiptptsOai
$
tw pwpta tTvat
auT?ic. Atb irepov eu-
SaifioviariAOi; xai Eitaivo; xai iyxwu.tov to uiv yap
iyxwiitov Xdyoe tou xa6* ixasTov Ipyou , 6 S' ifiraivoi;
aiToioutov tTvai xa8dXou,6 S' eu5atu,ovicu.b<: TeXou?.
(is) Kai to etiropou|vov S' Mots 8r,Xov ix toutwv, Sii
Tt nor ooOiv peXn'ou ot ortooSatoi twv opauXwv tov
^uwjuv tou p(ow ipoiot yap xaSeuSovreciravTC;. AtTtov
S* Srt apyta
t^xlc Cjcvo, iXX* oux evt'pytia. (m) Aib
25 xat aXXo tt Tt u-optdv iati
tyr/r^, ofov to 6peimxdi>,
t, Toiirou apt-r)) oux !<m u-dptov tt;? 5Xr,< aprojc, w<rirp
000
^
Toti OMpeTOC

it tw ujtvw yip ixaXXov Ivepytt
to 8ptKTixdv, to
8'
aiaOrj-cixov xai dptxTtxbv artXrj v
tw uicvw. "Ooov Si tou (jxr,) xivetirOat u-iteyouui , xai
*o at tpavTactat fieXTiou; at twv OTcouSaiwv, iiv fir] Si4
vdoov >, xi^pwotv.. (is) MeTa TauTa 7tept
<fu/^; 8sw-
pijTtov
^
yip apt-ri;
<J/uxrji;, ou xati ouu.6t6T)xd(;.
'Eitti S' avOpwittvTjv apfrijv ^.touuev, OiroxEiaOb) Suo
ueot)
"^X^
T*
^*Y
0U M-xovTa, ou tov auTov Si Tpo-
. -ov (iSTE'xetv Xdyou auvpw, aXXi to (xiv tw ETmarTEiv
to Si tw icEtOtaOat xal axouetv 7CEipuxevat

ei Si ti eot'iv
i-ipoK aXoyov, aoEi'sOw touto to ixo'piov.
(ib) Ataoj-
pt
8"
ouOiv o(5t' tt (jttptaTJj
^ <j/uxi| out' ei etjiEpjfc-
e/ei
(
u(vT0t Suvbjxei? 8ia:pdpou< xai Ta; eiprju^vac,
4 woTrep Iv tw xa,unuXw to xotXov xat to xupTOv iota-
Xwptorov, xal to eu6u xai to Xeuxo'v xaiToi to suOu ou
Xeuxov, aXXi xaTa ouy;6(6>]xo'c, xat oux ouaia tou au-
.tou.
(17)
'A^jpijTat Si xai tt ti aXXo iax\ jxc'po< J/u-
X3?
^ov T0
f
xv. 'AvOpwirivY,? Ss
tyv/r,i t4 eiprj-
s uiva udpta tSta. Aib ouS' at apETai at tou Optirnxou
xal opexTtxou avOpwnou' Set yap, ei
^
avOpwicoi;, Xo-
ytcjxbv IvEtvat xai
ipx^v xal 7tpaiv ap/_et S' 6 Xoyi-
omb? ou Xoyio-u.ou aXX' dpsEson xai -Tta8T,uaTt.v

avayxi)
apa tout' lyiu tk fxe'pl- (is) Kai wsite? f, eus^ta auy-
" xEtTat Ix twv xaTa ptdpiov apcTwv, outw xal 7) ttj;
|ux5;
apEfi) i) TtXo. (i) 'ApsTjjc
8'
efSr, Suo,
\
u.iv
r^ix^i ^
Si SiavorjTtxii. 'Eitatvouu.ev yap oii ao'vov
touc Stxatou; ,
aXXi xat tou; ouvetou; xal tou; uosoui;'
E-atvtTOV yip uitexetTO
^
apsx-}-,
y) to Ipyov, TauTa
8'
oux
I
AKUTOTEIES. Ik
193
perfectce
,
et secundum perfectam virtutera , operationem.
(10) Alque genus et definitionem rei recte conslituta esse,
testatur communis omnium consensus, qui bene agere,
beneque vivere, idem quod felicem beatumque esse, ccn-
aenL Quorum unumquodque usus est et operatio , vita-
que et actio : activa enim vita usibus comparata est. Nam
faber frena conficit, equiti usui future. Turn etiam quod
nee die tantum una, nee puerili , neque omni aetate felici-
tatem constare posse dicimus. Quocirca vera est Solonia
sententia, negantis, vivum ullum posse felicem prxdicari,
nii ubi finem attigerit. Nihil quippe imperfectum
felix
esse potest, quum integrum non sit.
( 1
1
) Deinde laudes ?ir-
tuUs actionibus impenduntur, et encomia sunt operum; et
coronantur, non qui vincere quidem possint , ncc vincant
tamen
,
sed victores. Sed et judicium
,
quo qualis quisque
sit, conslituitur, ex operibus pendct.
(12) Prteterea
,
quare
non solet laudari felicitas? Quia ob banc sunt reliqua vel
partes ejus exsistunt, autad ipsam referuntur : quamobrem
aliud est beati praedicatio, aliud Iaus, aliud encomium.
Encomium enim oratio est, facta cujusque singularia expo-
nens : Iaus vero universaiia celebrans : beati praedicatio
autem finem intendit.
(13) Hinc etiam manifestnm redditur,
de quo interdum controvertitur, quare dimidia vita: parte
boni honestique pravos nihil antecellant : nihil enim discri-
minis inter dormientes est. Causa in hoc est, quod somnus
est vita; otium, non operatio.
(14) Quapropter, alia si qua
est pars animie, velut nutritiva, hujus virtus, quemad-
modum nee corporis virtus, totius virtutis pars nequaquam
censeri debet, eo quod in somno vim suam uiwrius exserat
agatque nutrix facuitas, quum contra sensitiva concupi-
scetuque dormientibus sint imperfections. Porro quatenus
motu participant, pliantasiie quoque et visa proborum et
honestorum meliora sunt, nisi forte morbo aut alio quo-
piam malo turbentur. (15) Verum, quia virtus animae
est, non accidentarie, de hac considerandum deinceps stu-
diosius erit. Humanam autem virtutem quoniam quxri-
mug
,
posiUc sint anima; dux paries, quarum ulraquc ratione
participat, sed non eodem modo ; altera enim ut imperio
,
altera vero ut obsequentiae auscuilalionique nata : si quid
praelerea fuerit rationis expers
,
practermittatur haec pars.
(16) Neque vero refert, in parlesne dividi anima queat, an
nequeat : (sunt enim illi facullales diversa;, turn ill* etiam
quas memoravimus supra
: )
quemadmodum in curva
superficie concavum convexumque separari non possunt
,
item in eadem rectum et album; quanquam rectum non
per se album est, sed per accidens, neque hoc substantia
est ejus. (17) Segregata ab disputatione est etiam si qua
pars animie prseterea adscribilur, velut naturale.
Humana;
namque animae be partes propria; sunt. Quocirca nee
nutrix, nee concupiscibilis facuitas existimari
bominis
propria debet. Ex naturae enim humanas conditione ne-
cessarium est, ralionem, ac rerum agendarum principium,
turn operandi potentiam inesse. Porro ratio non iinperat
rationi.sed affectionibus et cupiditati : oportet igitur hu-
nianac animae lias quoque partes assignari.
(18) tt quem-
admodum bona liabiludo ex singulis corporis virtutibus
constat, ila et animae virtus, quatenus finis, e singulis
conflatur. (19)
Virtutis vero dua? species sunt
, moralis alia
.
alia
intellectiva ; neque enim justos tantum, sed
etiam
intelligentes
sapientesque
laudamns, quia virtutem
ejusve
I*
Digitized by Google
I'J4
iieiKilN EYAHMIQN B,
p.
(1220.^
svep^eT, dXX' Etotv outwv EvspYEtat. (10)
'EtceI
8'
at
GtavoT|Ttxat ""* Wyou
*
ol !"
v TotauTat tou Xoyov
sXovtoi; ,
8 entTaxTixdv i<rct x9j? <j*urj<;
f[
Xdyov fyti,
at
8'
T,8ixat tow aXoyou uiv, dxoXou8T,Ttxou Ss xaTa <boiv
5 tw Xdyov I^ovti

o\i
y&P
Xsyo(v 710101; t to r,6o;, 6rt
aoipb; t, Setvd.;, dXX' 8ti Ttpao; r| 6pao-u<;. (si) Msta
Tauxa o-xstcteov rcpwTov icepl iftrffi
^9ixrj< ,
xi iaxi
,
xat rtoia popta outiji;, eI^toSto yap dvrjxTai, xat yi-
vexai oii Ttvwv. Aei 3t, Cr,Tsiv tooTtep iv toT? dXXoi?
10 syovte? Tt fr-oust
TtdvTE? , wcte Ci Slot twv oXr,6w<;
uiv XeYOjxsvo)v ou o-a:pw 6s TtetpauOoti Xa&tv xat to
oXt,6w(; xa\ ca^oi?. (22)
Nuv yap oiiotw; E/optv oxntep
av si xat
&Y'
e<av
)
&xl *! "p
10") SiaOeou; too <sw\iaxot,
xat Kopt'oxo? 6 twv e'v tt, aYopS
(xeXavtaTo;- Tt |v
15 vip ixarepov tovtwv oux Tsjiev, itpb? [ae'vtoi to elSe'vat
Tt ixaxepov auTyj? icpb ipYou to o6tw? fyetv. (23)
'Ttco-
xe(aOo) 8t) itpwTOv *|
(teXturcr) StaOeuti; otto twv' (JsXti-
<7T(i)v
Y^f
ve<i8at , xat TtpdrteoSai dpidTa icepl exaoTov
airb tt,? Exdorou dpETTJ.;, olov tcovoi te dptorot xat
20 Tpo^f, aip' wv Y^ETat
eus?,ta, xal drcb ttk EueSta; tco-
vouaiv
aptOTa. (21)
"En Tratiav SidSeciv u7tb Ttov au-
twv
Yt'Y
veo9al xal ?8"'pE<l9a'
1C(')<: fpoa^spouivwv
,
wsrcep
&Y
l
'
e,a &1t fpo^Tjc xal tcovwv xal (Spa;. TaoTa
oi orjXa ex ttjc fcrayMYTJ.
Kal *) dpEt} apa t, TotauTT,
as SidOEdf? estiv, 7}
Y^VETat te otco twv dptrcwv Tcepl <}iu-
rt;> xtvT)0wv xal dip'
\c
TCpaTTEtat T& dptSTa tyjc
t^XTK *PY
a XIX,, 1t0'6,1
'
""'
6lt

TWV "6t5v ,C':''

:
^
V
ytveTai Ttw? 8e (pOstpETat. (25)
Ilpb? Tauti i\ yjt\m
aoTT,; u:p' wv xal au^ETat xal <p6efpETat, itpb? a p^X-
se
T.sTa oiaTiOrio-iv.
SrijiETov
8'
oti TtEpl TjSe'a xal Xu-
irr,pot xal -^ aperJi xal f, xaxta

at
y*P
xoXdt laTpetat
ousat xat
Y'
vo'j'levat 1 ^
xv e
'
vstv
'
t"ov

xaOdicEp iitt
twv dXXwv, ota toutwv etafv.
opus laudibus celebrari supra os(endimus;bx vero, quum
non operentur ipsa* quidem , operations tamen virlutum
exsistuot. (20) Quia vero intellectivae partes cum ratione
sunt , a parte rationem habente celebrantur, quae imperium
obtinet in anima , nempe qua rationem participat
: morales
vero , irrationalis quidem partis sunt , sed quae necessario
sequitur ratione prasditam. Neque enim interroganti, cu-
justnodi sit moribus aliquis, respondemus, Sapiens, aut
callidus;sed,Mansuetus,
aut confidens. (it) His itaquc
conscquens ut de virtute morali
,
primum quid sit , et qua;
ejus partes, consideretur ( ad haec enim res deducta est) , et
per qune fiat. Oportet igitur ioquisitionem
,
quemadmodtim
in aliis de definita re inquirunt omnes, ita fieri
,
ut proce-
datur ab iis quae vere quidem, sed non pcrspicue dieuntur,
et hinc tentemus ea qua? et vera sunt, et perspicua, colli-
gere. (22) Perinde enim se haec vestigatio liabet, ac si
sanilatem finire, dispositionem
corporis optimam insti-
tuamus; et Coriscum ilium, qui in foro sedet, nigerrimum
esse dicamus. Quid enim sit alterutrum liorum, ignora-
mus; proinde quo quid sit utrumque cognoscatur, operae
pretiutn est novisse hoc pacto se ilia habere. (23) Primum
igitur constituatur,
praestantissimam actionem a praestan-
lissimis virtutibus produci , et in singulis quid optimum sit,
eflici ab uniuscujusque virtute ; velut e laborious commodis,
nutrimentoque
idoneo, bona habitudo oritur, ex habitudine
vero optima , optima etiam elaborant homines. (24)
Deinde
omnem
dispositionem ex iisdem, hoc vel illo pacto illatis,
nasci et corrumpi , velut sanitas ex laborious, alimento et
temporibus; quae inductione patent. Proinde et virtus,
nascens a motibus animae praestaotissimis, et undc anima?
affectiones
operaquc
praestantissima proveniunt, ab iisdem
aliquo modo qua fit, qua corrumpitur. (25)
Ad cadem
igitur refertur
ususipsius, a quibus et augelur, et labefn-
ctatur, circa quae et reclissime vitam disponit. Argumento
est quod circa jucuoda tristiaque 'virtus versatur : nam
punitiones, quae ut
medicationis vice per contraria usur-
pantur, ut in aliis, ita per haec quoque hunt.
CAP.
II.
'Ort (xev toivuv
\
^Oix^l
dpfJ| Ttspt T^E'a xat Xu-
35 TTTipd E5TI, 8T|X0V. 'EtCEI
8'
Efftt TO ^0?
^(TTCEp xat
to ovoixa OT)[jiatvEi 8rt drcb l8ou< E^et t^,v i7ttooo-iv, 9t-
?s-ai 8e to utc' (XYO'T'i*
r
1
^
^?'c()u "?
to^"*": xlvt-
aOat tcok, outmost, -to vEpYT,Ttxdv 8 ^v toi; d|u-
/ot; oly.
6p5uiv

ouSe
y^P
* (iuptdxi?
f
iftfi
avw wv
40 XlQoV, oSSe'tCOTE TCOtrjOEt T0UT0 |XT| fta. (2)
Alb ECTU
/Oo? tooto <j/ux5)
xaTi EiriTaxTixov Xo'yov, Suva|X'vou
?,'
dxoXou6eTv xw
\6f<f
tcoio'tt,;. (s) Aexte'ov St^ xaTa
-' ")?
T*>rn
'"*' iwt *&*
'
ETtal 8i xotT
f
,
t4?
SuvauEt? twv Tcaeriudxwv,
xa8' a? t!>;
Tta6T,Ttxot Xeyov-
46 Tat, xat xaTi Ta? ~;ei, xa9' a rcpb; ta TcdOn) tauTa
/.E'YovTat Tw Tcd<rxetv tcw< ?1
dTcaOBt? eTvoi. (*)
Ms-ti
TauTa r) 8tatpeffis ^v toi
dTCT,XXaYatvoii;
twv Tta8r|;id-
to)v xat twv SuvajxEwv xat twv ewv. Ae'yw 81
Ttd9r|
ixsv Ta Totauta,
6u[jw>v, tpd6ov,
aiSw^Ttteo^tav, 8Xw<
io 01? EttSTat w? iitt to tcoXJ/ *, aidOr.Ttx^i
tjSovt, 5|
Xutct,
xaO' a&Ta. (s) Kal xaTa uiv TauTa oux ?ffti tcoio'tth,
dXXi rcdo/Et, xaTa
8 t4?
SuvdjAEt? TtotOTT,c. A^Y'
8
Patet
igitur, virtutem moralem circa jucnnda tristiaque
versari. Quoniam vero r,o; , id est mos, ut nomen indicat
,
dito tou t8oy;, id est a
consuetudine,
increraentum capit
(adsuescitautemoperatrix
facultas exercitatione non na-
turali , ut hoc vel illo pacto saepe moveatur, etsi inanimatis
id non
contingat; nemo enim lapidem
,
quamlibet crebro
sursum jactum , itidem facere, nisi vi extrinsecus
adhibita,
viderit) : (2)
recte morem animae juxta imperantem ratio-
nem vocari, et qualitotem ejus quod possit rationem impel-
lentem
sequi. (3)
Neque vero prsetereundum est, juxta
quas animas afTectiones
quales quidam mores dicantur.
Hoc fiet juxU potenlias passionum, a quibus passivi
,
juxtaque habitus, a quibus dieuntur
secundum bos alTectus,
quod vel affecti aliquo modo , vel
passionibus non obnoxii.
(4)
Ceterum divisio constituatur
deinceps ex affectuum po-
tentiarumque
et habituum
animae
enumeratione.
Voco
autem afTectus.iram,
meturo,
vereaindiam,
cupiditatem,
et in universum ,
quae per se
plerumquevoluptas
tristitiavc
sensitive
sequitur; (5)
et secundum haec quidem quahtas
nulla formatur, sed alficiuntur homines; sed
juxta po'en-
tias qualitas exsistit. Voco autem potentias,
quibus fit ut
Digitized by Google
(1320,1221.) MOR. EUDEMIORUM LIB. II. CAP. III. 195
t4; ouvduet; xa8' a; Xe'YovTai xaTa t4 tcocOt) ot evep-
Youvts? ,
oTov 8pYtXo? > OVStX"piT0, eptOTtXO;
, l<JX<iVT)-
Xo'i; , dvawyuvro;.
() "Ei*i<; Se sitriv jurat atxiai siat
tou TatiTa ?| xoti Xoyov oitdpyetv rj IvavTttoc. , oTov dv-
s opta, <7w;pposuv7) , ostXia , dxoXaota.
agere secundum affeclus dicamur, ut iracundus, stupidus,
amoribus deditus, verecundus, impudens.
(6) Habitus
vero sunt
,
quibus eflicitur ut liaec aut secundum rationem
nobis insint, aut contrario modo; ut fortitudo, modestia,
timor, intemperantia.
CAP. III.
AlO)pt(IU.VO)V Si TOUTtriV, XnjICTeOV Sri Iv a'ltaVTl ffUV-
e^ei xal oiottpETw eWtv uirepoy;}) xal IXXet^n xal (xs-
dov, xsi tauTa vj icpb? dXXrjXa 9, irpof ^(Jiai;, oTov Iv
YU[xva<mx7J , v 2aTptx7J , Iv olxoSouixvj , ev xuSepvi)-
10 Tixr; , xal e"v Sirotaouv itpdljei, xai iitiotrifiovix^ xal
av7ciiTTT,(iovix5j , xal xsyvixTJ xal aw^voi. (a) 'H (Jtiv
yip xt'vTjdi? ouvexe?. ^ Ss np5tc. xlvrpif. 'Ev itaai
Si to [*dov to itpo? JjfiSc PXti9tov touto
Yp
iortv
u)? ^ sitianjiM) xsXeuei xat 6 Xoyo?. IlavTayfou Si touto
15 xat itotsi -r,v peXTtarriv e*;iv. Kal touto S5jXov Side tt;<;
i7tY<>Y'5?
xo" T0" Xdfou. T4
y^P
i'vavtt'a cpOstpet dX-
Xn]Xa , t&
3'
axpa xat dXX^Xot? xai ra iae'soi evavTta
*
to
Yap
fiscov {xcrrtpov itpb? ixetTepdv e*OTtv, oTov to tcrov
tou [xev IXocttovo? |xttt[ov, tou [Mtovo; Si eXa-TOV.
so
(3)
"QoVavaYXY) tJjv ^8txf,v dptr^v ncpl
f*eV
area Etvat
xal (uaoTrpi Ttva. Arjirteov apa
^ ito(a [isod-ciie
dper>) , xal rapl icoia peaa.
(4)
EiXr}<p6(o or) irapa-
SEt'Y[iiaTO
X"P
,V
>
xo^ 0twp*ia8w exaorov ex ttji; utto-
Ypaipri?'
16 8pYtXo'T7]c dvaXYniffta TrpadTTj<.
OpaauTYjc SetXia dvSpta.
avato^uvTia xaTditXj]fo aiSto;.
dxoXaai'x dvata(hr]o-ta o-axppoouvK).
(pfldvoc avwvufiov vejjleoii;.
xe'pSoc 2^7](xfa Stxatov.
dauma dveXeuOepfa ^XeuOtptdri);.
dXa^ovEia clpcovefa dXqOeia.
xoXaxEt'a aTts'^Stia ftXta.
dpesxEta auOdSeta m\t.tivrfi.
Tpu^poT)c xaxoicdOeia xapTtpta.
/_auvdrr)<; (jttxpotj'U^ta }iEYaXoiJiu/ia.
Sa7cavr,pta pttxpoitpentta pvfaikvKyimi*.
navoupY^a cu^Oeta opdvYjcrii;.
(5)
Ta (jiev itdOt) TauTa xal TOtauTa ou|x6atvtt Tat;
10 'iuy at?
,
ira v-ra Se XeYCTai Ta piev tu 6iCEp6dXXeiv Tot
os Tt^i XXetnetv. 'OpY^Xo; (*lv
yP
imvt 6 ptaXXov
?,
est opYi^djAevoc xal Oarrov xal itXttootv
% ol; ott , dvaX-
Y>)to;
Si & IXXttTttov xal oTc xal Ste xal
&c
xal Opa-
Ol)< (IEV 6 (X^Tt 4
j(pi
^po6oupiEvo? (*^6' 8ti (i^O*
6?
,
5 SeiXo; 81 6 xal & pi-J] Set xal St' ou Set xal ax; ou Set.
(e) 'OfxotoK Si xal dxdXaoTOc xal 6 iictOu(]Tub( xal 6
uicEpSdXXtov 7taEtv oootf ZvSe'^erat, dva(aOi)toc 5e 6
eXXei'toov xal tA7)8' Soov ptXTtov xal xari t}|v ouatv
sirt9u(xwv, dX\' dicaOJ;; Samp X(6o<.' (7)
KepSaXe'o; S
M> 6 icavra^dOsv itXeovexTixdc, ^T]|xu>)Sr,; Si 8 (.r,Sajxd8ev
dXX' SXtY^dOev. 'AXaiJwv $e 6 itXe(o> twv &7tapj^dv-
30
36
Quibus ita determinatis, constituendum, in omni continuo
divisibilique excessum, defectum, mediumque reperiri
:
atque hsec vel mutuo ad se invicem , vel nostri respectu
;
ut gymnastics , medicina , acdiflcatoria, gubernatoria , et
quaxumque actiones aliae, sive juxta sclentiam institute
sire scientise expertes, aut arlificiosa; sive inartificiosae.
(2)
Motus enim continuum quippiam est, actio vero raotus.
In omnibus vero medium ad nos spectans optimum est : hoc
enim consentaneum est ei quod scientia et ratio praecipit
;
idque passim etiam gignit liabitum praestantissimum
,
quod
eliam inductione et ratione probari potest. Contraria enim
contrariis exitio sunt , extrema vero et mediis et sibi ad-
versa. Medium enim utrumlibet est ad utrumlibet, ut
sequale minore quidem majus, majore vero minus exsistit.
(3)
Itaque necessarium est, virtutem moralem circa media
quatlam versari, et medium quippiam virtutem esse.
Restat igitur ut dicatur cujusmodi medietas virtus sit, et
circa quae versetur media.
(4)
Quae omnia dilucidius exem-
plis, velutsubscripta tabula, adumbrabimus. Suinatur enim
:
iracundia
,
confldentia
,
impudentia,
intemperantia
,
invidentia,
lucrum
,
prodigalitas
,
jactantia
,
adulatio,
placcndistudium,
mollifies,
ostentatio inepta,
profusio sumptuosa,
versutia,
stupor,
inausuetiulo.
timor,
'lortitudo.
abjectus animus,
verecundia.
sine sensu vita,
modestia.
( nomine carens
)
justa indignatio.
damnum,
justum.
sordes
,
liberalitas.
dissimulatio, Veritas,
odium, . amicitia.
contumacia
,
gravitas.
afflictio, tolerautia.
puslllanimitas, magnanimilas.
illiberaliUs,
magnificentia.
stultitia, prudentia.
(5) Htec atque ejusmodi aflectiones animis accidunt , ac ab
excessu aliac, alias a defectu nomen habent. Iracundus enim
dicitur, qui vehementius , et cilius.etob pluraquam de-
ceat, excandescit : stupidus vero qui deficit in quibus, et
quando , et quomodo conveniebat. Confidens, qui non me-
tuit, nee qua decebat, nee quando, nee quomodo : timi-
dus vero, qui metuit quae non convenit , nee quando, nee
quomodo. (6)
Similiter et intemperans, cupiditatibusque
indulgens, et qui modom nesciat, in re quacumque tandem :
sensu vero humano caret, qui nee quantum expedit, nee
secundum naturam concupiscit , sed omnis affectionis , ad
instar lapidis, expers est.
(7)
Lucri cupidus, qui unde-
quaque qujestum aucupatur : perditus vero, qui nus-
quam, aut a paucissimis certe. Jactabundus, qui plura
13.
Digitized by Google
195
*
H91KQN ETAHMIQN B, 8.
twv TrpooTtoiouuevo; , eipwv St 6 X<rrtu.
()
Kai xo-
Xa; u.lv 6 irXetw guvetoxivwv rj xaXw; ifyei, J7cc^6i)tt-
xbc Si 6 ftctrcb). Kai to (xv Xiav ;rpb<; f,8ovJ|v ape-
oxEta , to
8'
SXi'y xai
fM>Yi?
auSaSeta.
() *Eti S' 6
6 jjiiv u.r,Se[A(av uxou.evwv Xuirr.v,
4
ur,S' el (Ss'Xtiov, Tputps-
poV 6 81 7cSaav biioiux;
ws f/iv btcXwc eIjteiv avtovu-
jjtoi;
,
pUTatpopS 81 Xe-feTat axXr]pb< xai TaXaiirwpoc xai
xaxoira6r,-ixd;. (io) Xauvoc S' 6 titi^o'vow a^iwv a&-
tov, u.txpd-^uo; S' 6 IXbtto'viov. *Eti S' aawto? jtlv
to 6 irobe foaaav Sairavrpr uitep^aXXwv, aveXeuSepc; 51 6
irpbe fijcaoav IXXstirwv. (n) 'O.uoiwc Si_xai 5 puxpo-
npeirijc xai 6 oaXaxwv

6 jiev yip uirepSaXXti to itpe-
irov, 6 S' IXXeiitei tou itpticovTO?. Kai b ulv iravoup-
YO;
itavTW? xai iravToOev 7cXeovexTtxd;, 6 S' eur|8r,< ou8'
16 60ev Set. (12)
<l>8ovepb; Se tfi Xu7reio8at eVi nXtt'oo-tv
euirpotY'a"; t) SeT* xai
Y&p
ot a;ioi eu irpatreiv Xuitouci
Tout <p8ovepou e3 itpartovTe?. 'O S* evavTio; avwvu-
u-WTtpoc , Ioti
6'
6 ujrtpoaXXwv eVi tw \>.\ XuTteTcrOai
(tr
(
S' eVi toI? ava^iot? eu irpetTTOUffiv, OtXX* efyepf,?
so woitep 0'.
Y
<rtp'tta
PY
01 'Kp
*
T
??
r
i
v '
81 Suoyep^
xaTa tov ^8dvov to-Tiv. (is) To SI irpb? exaarov u.*)
xaTa ou(t6tCr,xb? oStmc
X
tlv feptepYOv Stopi^etv
ou-
8eu.ia
y*P
faiOTqpr, , outc 8ewpi)TixJ| oute itoir,Tixij
,
ouTe Xryei outc ^parcel tooto irpoa8topiouo~a, aXXi
V> tout' iax\ 7tpb? t&{ ouxotpavTia; twv Tej^vwv Ta< Xoyi-
xa?. (u) 'AitXw? pilv ouv 8iwpi'a8w tov Tpoitov toutov,
axpi6jcmpov 8', orav itept twv e^ewv Xe'ywu-ev twv av-
Tixtiuivwv. Autwv Si toutwv twv TvaOr^aaTwv etSj]
X8Tovou.acTBi tw 'Sta^epciv xara tJ|v u7tp6oXr,v vj
ao
/
po'vou ?, tou piSXXov ^
itpd? Tt twv itotouvTwv tb Trocdr).
( 15) Ac'yw
3", oTov ^u8upio< u.lv tw OSttov waoyetv ?|
SeT, yaXenb; 31 xat OuutoiSr,; tw jxaXXov ictxpb; 81 tw
^uXaxTixb; elvai t^;
8pY?,<
, itXt)XT]<; 81 xai XoioopijTi-
xb? Tai xoXaseot tbi? iith xffi
iffifi- (') 'O^^aYot
M
SI xai YSTpi(LapYOi xa\ oivdfXuyc; tw irpb; Sicorepa;
Tpo^r,; aitdXauoiv l^eiv t}jv Suvapitv TtaOijTixJjv napi
tov Xoyov. (17)
Ou 8ti
8'
aYvotlv 6ti Ivia twv Xeyoixe-
vwv oux eoTiv v tw icw Xapifiavetv, av ro)? XajxCavri-
tbi tw (xaXXov 7ta'xeiv, oTov (xoijrb? ou tw uaXXov vj
to Se! irp<* tb? Ya(irca itXr,aia?eiv

ou
Yp
iotiv
aXXa
|xo/
a
8T|pia ti? aD-nj Si) iaTtv o-uveiXijiiixevov Yap
to Te
ita8o<Xe'YeTai xb\to ToidvSe eTvat. (is) 'Opioiw; oi xai
^
u6pi;. Alb xai aji^iitS^-couai, ouYYvso8ai |xev
jpasxovTe?, aXX' oi (AOi^euo-ai* dYvootivTe;
Y^p
''I ^vaY-
i&
xad[vof xai itaTa^ai |xe'v,iXX' oi/_ u<5pioai. 'Opioiw;
81 xai 1-Jti Ta dtXXa Ta TOiauTa.
(iHI.)
quam possideat, ostenlat : dissimulator, qui pandora.
(8)
Assentator, qui plura
,
quam deceat , laudat : odio in
dulgens, qui pandora. Qui nimis ad volnptatem comparat
oralionem
,
placendi studiosus; vcrum qui eegre, aut pauca
ad gratiam elicit , coDtumax ap|iellatur. (9) Porro qui
nullum dolorem , ctiamsi expediat, sustineat, mollis; qui
rero omnem omnino, proprio quidem et simplici nomina
caret, sed translato, obduratus, srumnosus, miseriisque
natus dicitur. (10) Ostenlalor ineptus, qui plurilmt se
digntim arbitratur quam deceat : pusillanimus, qui paucio-
ribus. Profusns, qui omnibus sumptibus excedit : illiberalis
,
qui omnibus parcil. (11) Similiter et parous, et prodiguc
;
liic enim excedit erogando modnm , alter eum non attingit.
Versutus, qui in omnibus et undequaque alios in utilitatis
caplione antevertit : stolide simplex vero etiam istic cessat,
ubi non oportebaL (12) Invidns, ob successns plures et
alios, quam ob quos deceat, angitur; nam et dignonim
successibus adfligiintur invidi. Contrarius liuic nomine ca-
ret , is scilicet qui spectans vel indignomm successum , nihil
commovetur tamen, sed cxpeditus est securusque.perinde
ac solent ad aliroenta esse voraccs; ille vero, diHicilis est
ob invidiam morbum. (13) Jain vero in singulis luce ita se
habere non per accidens, supenracuum est determinare.
Nulla enim scientia , vel conlemplativa vel activa , ratioci-
natur aut agithoc insuper determinando, sed lit hoc contra
deeeptiones artium logicas. (14)
Quocirca simpliciter bsec
sic determinate nobis sufliciant , accuratius deinceps |>er-
tractanda , ubi de oppositis inter se habitibus dispulabitur.
AfTectionum vero cjusmodi ipsarum species ex eo nomen
trahunt
,
quod aut juxta excessum temporis, aut secundum
quod magis quidque est, aut relatione ad aliquid different
ii in quibus alTectus exseruntur. (li) Sic animo pr.-rceps
dicitur, eo quod citius quam oporteat
,
prorumpat : ssvus
vero , et immanis , eo quod violentius prorumpat. Acerbus
vero, quod irascendi captet occasionem : |>crcussor vero et
contumeliosus, a punitionibus ex ira profeetis. (if.) Delicati
autem
,
gulosi , vinolentique , eo quod ulroqne alimenti gc-
nere nimis et prseter rationem deliniuntur. ( 1
7)
Cetcrum
ignorari non oportet , aliqua borum nomiua capi non de-
bere de modo si modus pro uberiore passlone capilur; velut
adulter non ex eo vocatur, quia magis quam oporteat
soleat conjugatis misceri j sed ipsum per se factum malitia
est : simul namque et passio, et lalem esse exprimuntur.
(18) Idem obtinet in contumelia. Unde ssepe conlrover-
titur, an qui congressus sit, eliam adiillerium commiserit,
ut puta si ignorans, aut coaclus fecerit; et qui percusserit,
etiam contumeliatus sit. Atque eodempaclo in rcliquis
ejusmodi.
CAP. IV.
ElX)u.uivwv 31 toutwv, (ttvl Taura XexTe'ov 6ri
IweiS-r, Suo u.e'p) ttjc
tyr/fa ,
xai at apstal xaTa Taura
SiviprjvTai, xai at uiv tou Xo'yov I^ovto? SiavorjTtxai,
o wv IpYOv
aXr,8eia ,
.t\ irepi tou itio? t/ju %
tepi Yevt'sew,
at 81 tou bXoyou, I^ovto?
3'
^pe;tv

ou
Yp
orioiiv u.e'-
po? e/M vffi tyi/&<i
ipeSiv, el u.epurnj Iittiv
()
avaY-
His itaque positis, jam dicendum est, duae quum sint
animx partes, virtutes etiam juxU easdem distingui;
alia* enim rationalis partis contemplativaj, quarum opus est
veritatis inquisitio, vel quomodo habeat ,
aut generetur;
alias vero partis irrationalis,
cupiditatibusque obnoxiiB.
Non enim, si in partes dividi animaqueat, idcirco omnes
ejus cupiditate parlicipant. (2)
Hinc seqnitur, mores bo-
Digitized by Google
(lI,S2Z)
XT, Stj sauXov to T.flo; xat oirouoaiov tTvat xtji okoxeiv
xai
<p tuyttv r,3ovdc xiva; xat Xu-ac. A7,Xov 31 xouxo
fcc xtov 8iatpMttv tmv TtipV xi irdOi] xat tic ouvau.it;
xai xi; e;i' t !* "Ifip
S"v"*? *"' t ; wv
* ita6r,jxaTb>v, tot os araOt) Xuirr, xat t,3ovtj ottipterrai.
()
"Qirt ota Tt rauTa xat 3ii xa; tVirpocOtv Qe'iiei;
avu6atvtt itasav tjGixtjv dpsxriv ittpi rjSovi; eivat xai
Xuita;. liana yip <jn>/Ti
?' ouov Ttt'iiuxt
Y
vt0"8at /.'"
ptov xat fUXriMv, itpb; xauxa xat itept rauxa io-Ttv rj
IO^Sovy-.
(4)
At' $,8ovi; 31 xat Xuita; cpauXou; :pauiv
tTvat, xtji Suoxtiv xat ituyeiv
?J
w< [jrj Stt T| fi; u,r\ SIT.
Ato xat 8toptovTai irdvTe; TTpQ/Eip&x; d;td6ttav xai
r,pe;ju'av ittpt r;8ovi; xat Xiiita; ftvat xa; apera; , Ta<
81 xaxt'a; ex rSiv Evavxuov.
MOR. EUDEMIORUM LIB. II. CAP. V. 197
nestos aut pravos , exsistere certorum dolorum volnpta-
tumque certanim fuga aut persecutione. Id quod ex
divisionibus aflectuum
,
potentiarum , liabituuinqne patet
j
potentiiB enim et habitus affectionum sunt; ipsi vero
affectus , dolore voluptateque finiuntur. (3)
Itaque et ex
his , et Ms quae superiorius posita sunt , constat , oinnes
virtutes .morales circa ilolores voluptatesque versari.
Oronis enim animi voliiptas in ea intendit
,
quibus melio-
res deterioresve reddimur. (4) Etenim in dolorum ac vo-
luptatum fuga et persecutione, turn pravos fieri mores
manifestum est
,
quando nee ut oportet, nee quas oportct
persequuntur ac fugiunt ; ideoque proinptum illud omni-
bus est , ut animum in voluptatibus et tristitiis impertur-
bate ac tranquille consistentem , virtutem esse definiant
,
contrariaque de vitio loqitantur.
CAP. V.
is
'Kirtt
0'
Gitdxttxai dptxf, tTvat
fl
toiauT) St
df
' f,(
jtpaxxtxol xwv peXxtaxtov xat xaft' tjv dpioxa 3idxeivxat
ztpi to jieXxtuxov, ptXxtoxov 81 xat aptsrov to xaxi
xbv op8bv Xo'yov, touto
8'
foxi to (xt'cov uirtpfoXrj; xai
tTXti-j/tcoc t;c itpo? )u3; , dvayxatov av tit) t^v rjOtxrjv
apeTT,v xa&' aoxov txaaTO'v (xe50T7)Ta tTvat ?| ittpl jits'
area v r^ovatc xat Xtiitat; xai r.oto-t xai Xuirripotc.
(2)
"Korai
3'
f| [aeuo'tt); 6x1 uiv iv r,8ovat?
(
xai yip
uirepGoX/j xai AXtuj/t;
),
6x1
8'
Iv Xu7cat;, 6x1
8*
t"v
dusoxs'pat;.
'0 yip uip6dXXi>>v xtji y atptiv tw r,8tt
tt OitepCiXXti xai 6 Ttji XunetaOat tn ivavxiM , xai Tiuta
?, otTtXioi; rj irpd; Ttva Spov, otov Stav ar, ''of oi itoXXot" 6
5'
dyaOb; o>; oti.
(3)
'Kirtl
3'
ieri ti? tjt; a^'
ffi
toiooto? total 6 //mv aurf,v wote tSu auTOU itpayua-
to; oS (xsv a7to3s/_<i0ai t};v uTTtpfioXviv o5 81 tJjv t*XXet-
w ^tv, avaYXj) , w; Tavt' dXX^Xot; ivavTta xat Ttji ptt'ffw,
ouTtd xat xi; e;tt< dXXr,Xat; ivavTtac tTvat xai ttj
aptr/j.
{)
^uuSatvtt tiEvxot Ta; dvxtOEO-tt; tvOa [xlv
^aveptdTE'pa; ttvat icaca? , t'vOa 31 xi( etc'i ttjv uTttpfio-
Xijv, tvta/ou 51 Ti? iict tt,v eXXevJ/iv. (s) Aixiov 81
36 rf,i tvavTtwottrtc, 5ti oux dtt tVi tout4 t^c dvtodT7)To;
?16ixoidr/iTO< 7tpb; to jxe'hov, aXX* 6x1 (jtlv OSttov av jit-
TaSati) dtitb ttj? uitep6oX?)c tit't r/;v pit'oT^v t;tv, 6t1
3'
ditb XT,; iXXei'{Eo>i;, ^TtXeov d7tt'^t.iv ooto; SoxtT ivav-
xtwxEpo; tTvat , oTov xai itEpl xb owua tv (tlv tji; itd-
o vot; uyietvoxEpov f, 67ttp6oX7i ttj? iXXetytuK xai iyyu-
Ttpov tou utaou , ev 81 tii Tpoyvj ^
eXXei'j/t; u7ttp6oX9|i;.
()
"Ooxe xai at irpoatptTtxat e;eic ai (ptXoyuuvaattxal
f
tXovytst; ixaXXov esovxat xaO' ixaxtpav tr,v atptotv,
{vOa ptv ol icoXoitovojTtpot , t'vOa
8'
ot uixooxaxixwtj-
is pot, xat t'vavTto; Ttji usTptw xai Ttji w; 6 Xdyo; Iv6a (jilv
6 ixt;ovo; xai oux djjtpto , tvOa ol xai 6 a7coXauaxtxb;
xai oi>'/ 6 irttv^xtxd;.
(7)
^upiSatvtt 81 touto ,
Sio'xt f,
suci; euOu; ou irpb; Sicavxa baoioj; dtpEarr,xt tou u.e-
(lou, dXX* ^xtov ixl tptXo'itovoi toixcv, uSiXXov
8'
OTTO-
so XauoTtxot. 'Ojioitin 31 xaut' lyit xai irtpt tyv/r,t.
()
'EvavTtav 81 Tt6t(uv t}|v tjtv i
j'
r|v Tt iuapxavopifv
txSXXov xat eV tiv ol roXXot
-
rj
8'
ixt'pa wantp oux
Quandoquidem autem virtutem jam liquet liabitum
ejusmodi esse
,
quo eteffectivi optimorum reddantur homi-
nes , et optime etiam ad optimum disponantur, (optimum
enim et prtestantissimum est quod est secundum rectam
rationem, medium nempe nostri respectu excessus
defe-
ctusquc;) pecessarium est, virtutem moralem esse me-
diocritatem in re quaiibet aut in voluptatibus dolori-
busque , et in juciindis ac tristibus circa media quatdam
versari. (2) Mediocritas vero ilia interdum in voltipla-
tibus consist il (est etenim harum et excessus et delectus
)
;
interdum in doloribus, nonnunquam in utrisque. Exces-
sus enim lit, vel jucundis nimis laetando, vel tristibus
nimis dolendo; idqne vel simpliciter, vel termini com-
munis respectu, ut quum non velut vulgus, sed vir
bonus, quemadmodum deret, commovetur. (3) Quia vero
habitus quidam est, juxta quern in eadein re hie quidem
ad excessum, alius vero ad defectum prolabatur; neces-
saritim est ut
,
quemadmodum hsec et sibi ipsis et medio
contraria sunt , sic etiam habitus et sibi inviccm et virtuti-
bus pugnent. (4)
Oontingit autem antitheses alibi quidem
omnes juxta perspicuas esse, alibi vero in excessibus , ali-
cubi in defeclu magis. (5)
Causa autem contrarietalis ejus
est, quia non semper eoilem modo comparata res est in
invqualitate vel similitudine cum medio , sed nunc quidem
ab excessu , nunc autem a defeclu citius transiri potest ad
medium, a quo qui longius abest, is conlrarius magis vi-
detur : quemadmodum in corporibus laborando quidem
excedere, quam deficere, edendo vero deficere, quam
excedere, propius est medio, id est salubritati. (6) Itaque
habitus qui deltgunt agenda , verbi causa qui se dant exer-
citationibus,sanitatisamantiores erunt in utramque partem
delectus sui, bine quidem qui iaborum, illinc qui conti-
nenti.T stabilitatisque studiosiores sunt, Et contra, quum
a mediocri et ab eo quod ratio probat, disceditur, hinc
quidem ignavus ille laborumque fugiens, non autem ambo,
illinc vero luxu perditus, et non famelicus ille, delectu dc-
terior dicelur. (7)
Id vero evenit, quod natura non in
omnibus ajqualiter a medio distat ; laboribus enim minus,
quam voluptatibus, capimur. Qua? similiter circa animam
liabent. (8)
Contrarium vero constituimus liabitum^ in quo
Digitized by VjOOQIC
198 H9IKGN EV1HMIQN B,
q.
e3o:a XavSaver 8ti yip ti SXfyov avat'o-OniTO? sctiv
(9)
oTov
6pY^v
irpadtYjTt xal tov SpYtXov tw irpaw
-
xat-
tot eWiv (jTttpSoki\ xat lirt tw ?Xso>v eTvat xal tw xaxaX-
Xbxtixov eTvat xal
^
ip^i^taBai aitt!|d|Aevov etXX'
* SXtyot o{ xoiouToi , in' xetvo 8: icavTCt fri-Kouai (xSX-
Xov Sib xalou xoXaxtxbv 6 6uud<. (10) 'Eirel
8'
eiXtj-
irrat
^ StaXoY^i twv ewv xaO' fxao-Ta t& itdiSr), xal
at &irep6oXal xat iXXetij/Etc, xal twv Ivavrtwv !;ewv
xa6'
&i
l^ouoi xata tov SpObv Xoyov (ti? S' 6 <3p6o? Xd-
10 yC ,
xal itpo; Tiva 8ei opov enrofiXeitovTa? Xiyetv to
(/io-ov, fiirapov iRiaxEirreov
),
cpavepbv ti irSsat at
TJOtxai dpeTal xal xaxtat irepl fjSovwv xat Xutcwv Siitsp-
6oXa; xal iXXstysic cist, xal j)Sovat xal Xuicat aire
twv clp>]uev<riv I?Eti)v xal ira87|U.aTo)v yivovTou.
16
(11)
'AXX& (jl9|v
^
^e PeXti'sty) !;n ^
*epi exaora ptt'oi)
iorfv. Ar,Xov to(vov Sti at apcTai ?| icScat r| toutwv
we? IvovTat twv (msot^twv.
(1323,1333.)
magis excedunt, et in quern vulgus inclinatur; alter vero
latet perinde ac non cxsistat proreus; quia enim contingit
rare, non sentilur. (9) Ita iram mansuetudini opponimus,
et iracundum mansueto : qnanquam excessus contingit
etiam in mansuetndine exercenda, et in admittenda recon-
ciiiatione , et in non irascendo
,
quum sit casus alapis
:
verum pauci ejusmodi reperiontur, omnibus in alteram
externum propensis; quare etiam ira minime solet esse
blanda. (10) Posteaquam igitur habitus circa quamlibet
passionem , ac excessus defectusque , et contrarios habitus
percensuimus, quos habent homines secundum rcctam ra-
tionem
(
quid sit autem recta ratio, cujusque termini re-
spectu nobis medium vocandum sit, infra eritexponendum);
manifestum est omnes virtutes morales, omniaque vitia
circa Toluptuaria tristiaque excessus quosdam esse atque
defectus, voluptatesque a memoratis babilibus affectioni-
busque fieri. (II) Verum optimus habitus rci cujusque
est medius. Uude patet, virtutes, aut omnes aut quasdam
certe earum in mediocritate sitas esse.
CAP. VI.
Ab6wjmv oOv aXXvjv
^p/V vffi irtouo*r|( uxe'^eo)?.
Etl Si) itSoat |v at ouatat xati
f
ustv xivli ap^at
,
so Stb xal lxetori iroXXa SuvaTat TotauTa ftwSv, O'Ov
iv0pw7toc avOpwmouc xal <j>ov 3v 6"Xw; wa xal <putbv
tpuxa.
(3)
Hpb? Si toutoi? 8 1' avOpwico? xal Trpa';iwv
Ttvtov iortv apvj}) txdvov twv
,
wtov

twv
y&P
aXXwv
oiSlv eutoiuev av itparretv. (a) Twv S' sipyrwv baai
3b
totauTat, o'Oev irpwTOv at xtvijaEt?, xuptat Xe'yovtbi,
(xaXtora Si o\xa(o><; ctf' wv iatj ivSs'^ETat aXXwc, tjv
tout 6 Oeoc dip/tt.
(4)
'Ev Ss talc axtvriTOt; apyai?,
Tov v xat? piaOr^aTtxaTf , oux o"Tt to xuptov, xaixot
Xe'YEtat ye xa6* 6|xoto'TT]Ta* xal yap ivrauOa xtvoupc'vqc
311 T?j; apyrjc wavTa p.aXt-' av tol Sstxvufieva pttTaSaX-
X01 , aura S* aura ou ptETaSaXXst etvatpou^ivou OaTE'pou
utto OaTs'pou , av p.ij tC tJjv ^icdOestv avtXetv xal St'
2xe(vi)c Set|at. (s)
'0 8'
avOpwnoc
PX'^i
xtv^cEw< Tt-
vo* %
Yp
"
pa;t< xivt)i;. 'EkeI S' warEp h toT? aX*
35 aoi<
^
apyr) alxta l<rz\ twv St* aui^v Svtoiv
$
yiwpi-
vwv, Sei voYJoat xaOartEp im twv airooEi^Ewv. (e) El
Yap
Ey_ovTO( tcu TptYwvou Suo 3p6a; ctvaYxi) to TETpa-
Yovov e/_Eiv TE'Ttapa; dpftai;, <pavEpbv w; atttov toutou
TO SuO 6p0? S/.E'V TO Tpi'YWVOV. El Ss
ft
IXETdSaXXot
10 to Tpfywvov, avaYxi) xat to TETpaY<ovov u.ETa6aXXetv,
oTov si Tpet(, si, el Ss TETTapet, 8xtw. Kav Et ti^j
(jttTaSaXXot , toioStov S' ian , xaxstvo toioutov vby-
xatov tTvat.
(7)
ArjXov S' 6 e
,
fttyttpov
l
uEv Sti avavxatov,
Ix twv 'AveXuTtxwv

vuv S' oute pt^i Xe'yeiv oute Xe'yiv
4ft
axpi6w? oTovte
,
TtXijv togoutov. Et
Y^P
Kl^ev
aXXo
afrtov tou to TpJYWvov outo); i^etv, ap/,^ Tt< otv efi)
touto xal atTtcv TWV ustEpwv. (s) "fiut' E?1CEp Iotiv
Ivta twv ovtwv EvSi^diAEva Ivavtiw? I'/tiv, iviyxtj xal
Ta?
ipx^(
au~wv (Tvat ToiauTac 'Ex yap twv i\ avay-
60 xi)( avaYxatov to ffu,u6alvdv I'm
,
Ta Se
y
e evteuOev
IvStytTat YEv^oOat TOtvevTta , xal 8 ^'butoI; 2o*rl TOt(
dvSpwicot; , itoXXa twv toioutwv, xal &py*\
twv toiou-
Quapropter aliud principium consideration! sequenti con-
stituatur. Etenim substantia? omnes secundum uaturam
principia qua?dam sunt : quare possunt singula; multa ejus
generis progignere, ut homo liominem, et in universum
animal aliaanimalia, plantaeque plantas. (2)
l'ra-ler bsec.
vero solusomnium animantium liomo actionum quarundam
principium est; quippe quod prater hunc nullum praeterea
animal agere dicamus. (3) Sed enim ea principia-, e
quibus primum motus proficiscuntur, proprie principia
vocantur
;
justissime vero omnium , e quibus aliter nihil
queat fieri : quod principium fortasse unus Deus est.
(4)
Immobilia autem , ut in inathematicis, non per sect
proprie, sed similitudtne quadam principia appellantur. Hie
enim ipso principio labefactato, labefieri omnes quae ab
illo principio fluxere demonstrationes oportet
,
quum ipsoe
inter se demonstrationes altera alteram tantisper non ever-
tunt, quantisper ilia communis hypothesis, unde lucem
ista? suam habent, non evertitur. (5)
Homo igitur motus
cujusdam principium est : nam actio, motus est. Quia vero
principium, quemadmodum et in aliis, eorum qu per
ipsum sunt liuntque, causa exsistit; ut in demonstrationi-
bus, ita hlc quoque pensiculare ea convenit. (C) Nam si
habente trigono duos rectos, necessarium est tetragonum
quattuor rectis constare; manifestum est quod trigonus
duos rectos liabens , causa ejus cxsistat. Verum si quid in
trigono mutaris , necessarium est et intetragono mutes, ut
si tres liabuerit illud, huic sex, et si quattuor, huic octo des.
Sin vero non mutes, ut illud, ita hoc quoque sic liabeat
necesse est. (7)
Id ita necessario evenire,e\ Anaiyticis
patet ; verum imprarsentiarum in tantillum neque dicere
accurate, neque non dicere convenit. Nam si nulla alia
triangulo causa est cur ita liabeat, id ipsum principium erit
et causa
,
qua reliqua adstruanlur.
(8)
Quocirca si eorum
qua; sunt quaedam sunt ejusmodi , ut eliam contra ha-
bere possint , necessario etiam principia eorum sunt ejus-
modi. Nam ex necessariis nihil nisi necessarium conclu-
ditur; qua; vero a nobis oriuntur, etiam contrarie evenirc
possunt. Equidem quae penes homines sunt
,
pleraque ejus
Digitized by Google
(l2S3.) MOR. EUDEMIORUM LIB. II. CAP. VII. 199
xwv stjtv auxo(.
(3)
"Qoxe 6ov Trpaijswv & avSpwitdc
coxtv opy_i
xai xupio?, ipavepbv bxt IvSe'^exat xat yivt-
0601 xai (x^ , xai o'xi t:p* aoxcji xaux' eoxl Ytveodai xai
1*.^
, <5v ye xupid< ioxi too eTvai xai xou (iv| etvat. "Ooa
6
8'
eV autol e"ox'i itoutv v) u.}) itoteTv, atxto; xotixtov oZ-
to forty xat Saw* a?xto<;,
If'
a&xto. (10) 'Eitel
8'
^
xs 5pxi| xai $j xaxta xai ri ait' auxiov epYa xi uiv
cnatvexi xi 8e <|exxdt (
i}if
eTal yap xai ercatvetxat ou
8ti xi 1$ (ivaYxr,? $ TUX.*)? $ <puta>c uirapxovxa ,
dXX'
10 8owv auxol atxto( eop.ev

6*otov
Yp
iXXoe atxtoi; , exeivo?
xai xbv tffoyov xat xbv fitaivov lytx
)
, SrjXov bxt xai
^
apEr}) xat
^
xaxia irepl xaux' ioxlv wv aixb? aftto?
xai
apf,
irpa^iwv. (il) AY)irx>v apa icotuv auxbi;
aiTio? xai dp^J) irpd^ecov. Havrcc |v 8} ftpoXoYou-
15 |iev, 80a [iJv Ixouata xai xaxi Trpoaipeoiv tt)v exdoxou,
exeivov aixtov etvat, Saa S' dxouota, oux au-cov aixiov.
Ilavxa
0'
boa irpoeXdftevo? , xai ix&v SrjXov 8xt. ArjXov
xot'vuv b*xt ^
dper)) xai ?) xaxta twv Ixouottuv av etr,oav.
generis comperiuntur alque ipsi taliuin priiicipia exsi-
stunt.
(9)
Quarum igitur cumque actionum principium
et dominus homo constituitur, ea patet fieri et non fieri
posse , et in sua etiam manu esse
,
qui fiant , vel non fiant
;
utputa quorum ipse dominus est, ut vcl sint, vel nonsint.
Qua*, vero in ipso sita sunt, ut faciat, vel non faciat, eorum
utique causa exsistit : quorum autem causa exsistit, ea
sunt penes ipsum. (10) Quoniam autem virtus, ac vi-
tium, et ulrorumque eiTectus, In quidem laudantur, illi
vero viluperantur, (vituperantur autem, laudanturque
,
non qua; a necessitate, vel fortuna, vel natura insunt , sed
quorum ipsi causa sumus; quorum vero alii causa sunt
,
eorundem in hos etiam laus vel nota cadit
;
) manifestum
,
virtutemac vilium circa talia versari, quorum causaquisque
est et actionis principium.
(11) Quocirca dispiciendum
,
quorum causa, quarumque actionum principium homo
exsistat. Etenim confitemur omnes voluntariorum tantum
,
et eorum qua; electionem admittunt , causam qnemque
esse; involuntariorum vero, nequaquam. Omnia aulem qua;
quis deliberate suscipit , ea baud dubie volens Tacit. Unde
satis constat, voluntariorum tantum virtutejn esse, ac vi-
tium.
CAP. VII.
Aijirxeov apa xt xb exouoiov'xal x( xb axouotov, xai
20 xi foxtv ^
icpoaipeot? , litetS^i f) apexi) xai
^
xaxta
ipt^exat xouxoi?. IIpGxov oxeirxeov xb ixouitov xai
xb dxouotov. (s) TpiSv Si\ xouxoiv ev xt 8d![etev elvai,
v;xoi xax' dpsijiv -J| xaxi itpoa{pi<nv ?| xaxi Sidvotav,
xb iih
exouoiov xaxi xouxwv xt, xb
8'
dxouotov wapi
as xouxtov xt. (3) 'AXXi pjjv
ii
Spt\i$ tit tpt'a Staipei-at,
tU PouXnjotv xai 6uu.bv xai i
,
7ti8uu.{av &att xauxa Stat-
pexeov, xai itpuxov xax' iti6uu,(av.
()
Adijete
8'
av
n5v xb xax' tniOopiav Ixoudtov tTvat. Tb
Y^p
axouotov
w5v SoxEt elvai piatov, xb oe fiatov Xuinipo'v, xai w3v
so 8 avaYxadu.evoi icoiouo'tv $1 icaff^ouffiv, oWrtsp xai
Eur,vd;
9^01,
Ilov tip avotTfxaTov jtpaY(t* ivtapiv lifu.
wcx' et xi Xumiipdy, Bi'aiov, xai el jJt'aiov, Xuirr.pdv.
(5)
Tb Si Trapat xJjv ijciOujxt'av itav Xuwipo'v
(
f,
Y^p
s eiriflujiia xou *,8e'o<;
),
Sffxe (J(aiov xai axouotov. Tb
apa xax' eitt6uu.(av exouotov

ivavxta
fkp
xaux' aXXyj-
Xot<. (0)
"Ext i) (to^Onipta aStxwxepov iraoa iroui,
^1
8'.
dxpaota u.o^6rjpia Soxei elvai , 6
8'
axpaxJii; 6 xaxi
x^v ImQujxiav itapa xbv XoYiop;bv 0T0? itpaxxeiv, axpa-
tv
xeuexat
8'
Sxav ivepY?) xax' auxr^v, xb
8'
aStxetv Ixoii-
otov,
606'
b axpaxJ)? aotxjjoet xw 7tpaxxeiv xax' ^iciOu-
jtt'av extov apa wpa^ei , xat ixouotov xb xax' eVtOuu.tav

xai
y?
axoitov el Stxatdxepoi eoovxat ot axpaxet? Y'vd-
jievot. (7)
'Ex u.sv xoCvuv xouxo>v 8d^etev av xb xax'
s iici9uu:tav ixouotov eTvat, ix 11 xwvSe xouvavxiov.
"Aitav
Yap
8 ixtiv xi itpaxxei, fSouXdutvoe icpaxxet,
xat 8 pouXexat , extov. BotiXtxai
8'
ou9el 8 otexai
eTvai xaxo'v. 'AXXi u-^.v 6 axpaxeudftevot 06/^
a poii-
Xtxat woiet

xb
Y*p
p' 8 otexai ptXxioxov eTvai itprfx-
)> xeiv Si' iiriOuu.tav axpaxeueo6a e"oxtv. "iloxe fiu.a
euji6r,oexai xbv auxbv Ixdvxa xai axovxa icpaxxetv
ldcirco quid voluntarium ac involuntarium sit , et quid
sit electio agendorum
,
quum virtus his vitiumque descri-
bantur, considerandum erit. Primnm de voluntario et in-
voluntario videamus.
(1) E tribus bis unum esse videtnr,
aut juxta cupiditatem , aut electionem , aut intelligentiam
:
voluntarium quidem secundum haecaliquid; involuntarium
vero prater hate aliquid.
(3) Verum cupiditas in tres partes
distribuilur, voluntatem , irascentiam , et cupiditatem.
Itaque haw distinguenda sunt, et primum quidem secundum
cupiditatem.
(4) Omneenim, quod juxta cupiditatem est,
voluntarium utique judicatur : nam involuntarium omne
violentum videtur ; et si vioientum sit , etiam acerbum erit,
omne scilicet quod coacti faciunt , aut patiuntur
;
quern-
admodum Evenus inquit,
omnem rem necesuriam molcstam esse.
Itaque si quid molestum, idem etiam riolentum erit;
et si violentum, etiam molestum.
(6)
Quidquid vero
prater cupiditatem est, id omne dolorem infert : jucundo-
rum enim cupiditas est. Itaque violenta ctum involnntaria
sunt : et proindequa; secundum cupiditatem sunt, eadem
voluntaria; ha;c enim inter se invicem sunt contraria.
(6) Porro omnis malitia reddit deteriorem. Intemperantia
autem, malitia quacdam est, ut videtur; et intemperans,
qui prater rationem seqnitur cupiditates ;
quas sequens in-
temperanter agit, et volens male Tacit : intemperans
igitur injustus erit, eo quod volens agit juxta cupidi-
tatem. Absurdtim enim sit, intemperantes redditos ju-
stiores fore. (7) Ex his igitur voluntarium id quod fit
secundum cupiditatem
,
judicari queat; ex aliis vero con-
trarium. Quicquid enim fit voluntarie , id fit a volentc
;
quodque a volente, id voluntarium. Nemo autem vult,
quod malum esse norit. Verumintemperans non qua; vult,
facit : siquidem intemperanter agere, est ex cupiditate
praeter id quod optimum quis arbitrator, agere. Unde vo-
lentem holentemque eundem agere contingeret : quod est
Digitized by Google
200
TOUTO
8'
oSuVBTOV.
HW1KQN EYAHMIQN B, (lI21,UJi.)
(a) *Eti
8'
6 ifxfctTf,t
Sixaioicpa-
yfati,
xai u.3XXov tt,c dxpactai;- i}
Y
4
P
eYXpaTSta
ape-TV)
, ^
3'
aperr, StxaioTe'poui; itoiei. 'EYxpaTtueTBi
8'
Stbv itparci) irapi tt,v irciOuu.iav xati tov Xoyi-
5 o-u.dv.

"Ufft' el to ,usv StxatoitpaYstv exouaiov, Samp
xai to aoixetv
(
auipw
fip
Soxei tbutb exouaia eivai,
xai ova-fXY), el Oarepov txouaiov, xai Oarepov
),
to Se
itapi tt,v e'ltiSutxtav sxoumov, aaa dpa 6 auto? to
outo irpd&i Ixwv xai oxwv. () 'O
8'
buto? Xoyo; xai
10 irepl 6ujxou- dxpaota
yP
xa
'
eYxpareia xai Ouuoo
Soxet eTvai , wairep xai t'ltiOuuta? , xai to itapi tov
Ouubv Xujr)pdv, xai piaiovtfi xaOe;i?, wot* el to piaiov
axouoiov, to xaTa tov Ouubv ixouaiov av ei>) itSv.
'Eotxe Se xai 'HpaxXstTo? Xe'Yetv el? t^v loylv tou 8u-
16
|/ou pXfyae
6ti Xuirr,p4 ^
xwXuoie auTOu* -/aXeicbv
Yap
q|ai 8uu.w u.a/_eo8ai-
^0^5
Y^p
wvsTtbi.
(10)
El
6'
aSuvaTOv to outo exovTa xai axovTa irpar-
tttv &u.<t xaixaTa to outo tow rpaY(*aTO?, uaXXov
ixouaiov to xot4 pouXr,otv tou xbt' e'itiOu[itav xai 8u-
30 (tov. Ttxfivipiov
Se- iroXXi
y*P
*p<TOu.ev IxoVret
aveu Spy?!? xai faiaupiac. (n) Aei'iteTai apa, tt
&
BouXopievov xai ixouoiov TauTO , cxetyaoOat

tpaiveTBt
Se xai touto aSuvaTOv. 'YitdxeiTai
Y&P
*)< * Soxii
jj |tox9ip{
aSixoiTe'pouc woteTv, *, S axpaota u.oyGr,-
36 pta ti? <pai'veTBi. *uu;6^oeTai Se touvbvt{ov pouXeTat
(isv
Y&p
ouBele & otttai eTvai xaxd, ^partes
8*
6rav yi-
vi)Tai axpatifc

e! o3v to (asv aSixetv Ixouoiov, to
8'
ixou-
oiov to xst4 pouXr,oiv, 6tav dxpa-cin Y""|Tai, oOxe'ti
dStxijoei, aXX' eoTai SixatOTepoc
$
*plv
Y
m<
*
6"
"**P
a
*
so tflc.
Touto
8'
aSuvaTov. (12)
"Oti [lev toi'vuv oux lo-ri
to Ixoumov to xbt4 ope;iv npaTTeiv, ouS' dxoumov to
i:apa Tr,v opel;iv, (pavepdv.
impossibile. (8) Porro , continens juste ap.it ; atque hoc de
conlinentie maxis valet quam de incontinentia. Mam conti-
neotia virtus est , et proinde justiores efficit sui stndiosos.
Turn vero exercetur, <)tium contra cupiditaUm secundum
rationem vivitur. Quociica si juste, qnemadmodum et
prave, agere voluntarium est (utraque enira voluntaria
esse apparent; et necessarium, si alternm voluntarium
sit, etiam alternm esse) , si porro quod prater cupiditatem
fit, non est voluntarium : necessario idem in eadem re et
volens aget, et non volens. (9) Sic etiam pn>|)emodum
sese dejra liabel. Nam conlinentia, et incontinentia, quem-
nMdmodum circa cupiditatem , ita circa iram quoqtie ver-
sari videntur. Nam quod irte repugnat, triste est, et vio-
lenla ejus cohibitio. Itaque si violenta, etiam invokintaria;
et quod secundum iram (it, omne fuerit voluntarium.
Yidetur et Heraclilus vim ira; contuens, repressionem ejus
permoleslam attestari : Difficile enim, inquit, ir<c resi-
stere est; anirna mini emit ira quod cupit. (10) Sin im-
possibile est, eundem quippiam nolentem, volentemque
unumidem facere, magis voluntarium est, quod a volun-
late
,
quam quod a cupidilate aut irascentia lit : argumento
est, quod multa facimus consulto et volcntes absque ira.
et cupidilate. (11) Superest igitur ut, an quod volnnt bo-
mines, idem sit voluntarium, considcretnr; videlurnam-
queet id impossibile, quando et supra couslitiitum tsl
r
maliliam reddere injustiores ; ac intemperantia quidem ma
-
litia est. Contrarium vero usu veniet. #0 quod nemo qn;;
mala arbitratur, 1 nit; ea tamen Tacit intcinperans. Itaque
si injuria afficere, spontaneum est, hoc autem ex volun
-
tate; ergo intemperansfactus, non injurius, seil temperaule
priore illo justior erit; quod est impossibile. (12) Volun-
tarium igitur non esse quod juxta cupiditatem lit, neque-
involuntarium esse quod contra cupidinem lit
,
jam patel.
CAP. VIII.
"Oti
8'
oiSs xstoi irpoatpeoiv, itaXiv Ik TwvSt S9)Xov.
Tb (tev
Yip
xaTa pouXr,iv 6e ouxaxoiiatov, diteSst/^On,
35
4XXa (tSXXov itSv 8 poiiXeTai xai exousiov. 'AXX' 3ti
xai u.r, pouX&[AEvov ivif/mn icpaTTeiv exovTa ,
touto
Se'SeixTat (idvov. lloXXi 8 pouXdjxevoi 7tparcou;ev
i$a((pvr|C, itpoatpeiTai S' ouSe'n ovi8ev il<xiytiis. ()
Ei
& dvBYXJ) (jiev r[v Tpiwv toutwv i'v ti elvai to ^xousiov,
to ?| xbt' dpeljiv ?1 xaTa wpoatpeo-iv | xaT& Siavoiav, tou-
twv -8e t& 8uo (Aij Igti
,
XeiTHTai hi tw Sievooujievdv
itiae otpaTTeiv eTvai to exouoiov. (s) "Eti Ss j/ixpbv
irpoaYaYovTe;
tov Xoyov, 6TtiOwu.ev tsXo; tw irepi tou
exouofou xai axouoiou Siopicfxw. Aoxel
y&P
to pta xai
45
\l\ p(a ti iroieiv olxeia toic elpi)u.evoK eTvaf to te
Yap
8(biov bxouitiov, xa\TO axouvtov itav pi'aiov elvai spausv.
"Uute itepl tou pia oxeirreov acpwTOv, ti Tt xai icwt
i/ft itpbe to ixousiov xai etxouoiov.
(4)
Aoxei o)\ to
ptaiov xai to dvaYxaTov dvTixeia6at , xai i\ p{a xai
60 ^ dvaYXTj , tw ixouoi'w xai t9j iteiOoi liti twv icpatTO-
(*evwv. KaOdXou Si to p(aiov xai t^v dvaYxijv xai
in\ twv
d<Jn5x
wv
^Y
!***
'
xo
^
Y^P
T0V ^^ov
"
vo> xc"
Sed neque id qnod est secundum electionem , esse vo-
luntarium ex iisdem manifestum est. Nam quod a voluntate
lit, demonstratum est involuntarium non esse; sed magis
quod quisque vult, id voluntarium. Verum contingit
etiam non volentem, tamen spontaneum aliquid agere;
atque solum id est demonstralum. Multa insuper repen-
tino motu facimus voientes ; eligit autem repente nemo.
(2) At enim si necessario trium liorum est aliqnod volun-
tarium, aut secundum cupiditatem, ant electionem, aut
intellectum, quum ex bis illud non sit duo priora, relinquitur
it in eo quod contemplando quisagat, situm voluntarium
esse dicamus. (3)
Ceterum panlulum etiam progressi
oratione, Onem tractatui de volnntaiio involunlarioque
imponemus. Eorum enim qua: vi aut non vi eveniunt,
considcratio prioribus cognata est ac propria. Omne enim
vioientum, involnnlarium , et involuntarium omne, vio-
lentum esse dicimus. Qnocirca de violento primum consi-
derandum est, quid sit, quove pacto ad voluntarium et
involuntarium habeat. (4)
Videlur autem vioientum et ne-
cessarium ,
vis et necessitas. voluntario persnasionique in
rebus agendis opponi. In universum autem vioientum ne-
Digitized by Google
(*.)
MOB. EUDEMIORUM LIB. II. CAP. VIII. 201
-to irup xcctw pia xa! ava-pcal^ousva (ps'peaOai tpa
(
us'v.
Touto S' Stav xaxi tt;v tpuuei xa! xa(j* auxi ipu-V
ipEpr.xai, ou fita , ou [x^v ou5' exouata XiyETat, dXX'
avwvutxoi; ^ avtiOrt(* Stav SI itapi Tautvjv, pia
6
<f
aixj'v.
()
'Opioitix; SI xa! tit! Eu.i}iub>v xa! iit! toiv
(omiiv opSjxev pia noXXi xa! itaayov-ta xa! itotouvra
,
Stav itapi t^v iv auTco bpu^v e^ioQe'v ti xivyj. 'Ev uiv
T0T4 (X']/u/_oi<; aitXrj
TJ
dp/ij , v S: toi; iu.<J/u}(ot? itXeo-
vajei- ou yip ae! 4) op;i? xa! 6 Xdfoi; auu/ptawT.
lu ()
"Oct* in! {. twv dXXwv (uuv aitXotiv to piatov,
Samp eVi tojv di|/uy_ti>v ou yip s^ei Xo'^ov xa! opeiv
ivavriav, dXXa t3j Sps;t rj. 'Kv
3'
dvOpumo cvea-tiv
aa.cpu , xa! ev Ttvt f/txia, ij xa! to itpdrtEiv ditoSiSo-
|v" ou
Yp
<p|**v to itatSiov itpaTtEtv, ouSe to 8r;piov,
ik dXX' Stav jjSr] Sti Xoyio"u.ov itpdrrovra.
(7)
Aoxei Si;
to piatov finav Xuirripbv cTvat, xa! ouOei; pia (iev itotti,
/aiptov Se. Alb itspi tov ^Yxpatij xa! tbv dxpatYJ
itXtisn) aa^io6i)Tr)(ii? iativ

ivavrta^
fkp
6pui; e*/_mv
aitb; exaoro? autSi itpatTEi, t>oG' 8 t' ^xpcrtr,;
P'
a

la
tyaoiv, d^sXxtt autbv aitb tSv tjSe'mv ittOuu.t>)v
(
ixXyei
yip asptAxtov itpb? dvTtTtivouaav tr,v ops;tv), 5 t' dxpa-
ri;? pia itapi tov Xoyt
%
aov. (s) Httov Se SoxtTXu-
itEtcSai

f\
Y&?
iitiOujxia tou yjSeoc,
^
dxoXouOeT y aipwv,
Ssfl' 6 dxpaT^i; (/.SXXov exwv xa! ou pia
,
6rt 06 Xuirij-
j6
pw<;. 'II 3s itEt6b> tt) pia xa! dvaYxi) dvTtTtOETai.
*0 0'
^Y
x
p'"i<
*V
4 itEitsiaTai aYEi , xa! itopEUETat ou
pia dXX' exgjv. 'II
0'
itt&uu.ia ou itEt'aao-a oybi
-
ou
Yap
|iSTE/t Xoyou.
()
"Oti uiv ouv Soxouotv oStoi
[xovoi pia xa! axovxt; hoieiv, xa! Sia ti'v' alttav, Sti
to xa9' 6u.otoT7)ta Ttva tou pia, xa6' ^v xa! bz\ toiv aJ/u-
^wv Xeyo[xev, Etp7)Tai.
(10)
Ou |A^,v dXX' e? Tit itpooOrj
to ^v to> otoptapiw itpoaxei;xEvov xdxEt, XuEtai to Xe-
^6sv. "OTav |xv
Yp
Tt twv e^uOev itapl t^jv it auto)
ipu-^jv xivr, % y;pu.i^ri
,
pia <j>au.e'v, fitav Si u;^, ou pia.
36 'Kv Ss tSi EYxpatEi xa! dxpatEt ^ xaO* outov &pu.ij
ivotjoa aYEt* dgxcpb)
Yp
/. "Uo't' ou pcaouOs'tEpo;
dXX' ixwv Sid
ft
Tauta itpdrtoi dv, ouS' dvaYxaiJd-
u-Evo;. (11)
T^v
y^P
e$w8ev dp/^v, tt,v itapi riiv
bpavjv r\ EU-itoSiCoucav vj xivouaav, dvaYxr,v Xeyoixev,
io woitEp ei ti? XaSojv tip /_ip TUittoi Tivi dvTtTEivov-
To? xa! Toi pouXsff9ai xa! tw iitiOuixsiv. "Otav
a eouOev f, dp^rj , ou pia , lire! xa! fjSoW) xa! Xuiti) iv
d{XOTEpOl( eveotiv. (is) Ka!
Yip EYXpaTEUOU-EVOC
XuiiEtTai itapi tyjv iiti6uu.iav itpdrtiov tjot]
,
xa! /_ai-
45
pEi t^v dit' eX-ioo? fjSovijv, Sti uattpov (byeXriO^crETai,
rj xa! -jjSvi woEXtTTat
&Y
ta'vwv *
xa>t dxpaT^i?
X
a
'P
CI
(jiev
tuyx
vwv dxpatEudu-Evo? o5 iiti6uu.Et, XuitEitai Ss
rijv dit' IXitiSoi; Xuityjv oiEtat
Yip
xaxbv itpdrtEiv.
(13)
"Iio~te to (*sv pia ixaTEpov ipdvai itotEiv I^ei Xoyov,
to xa! Sii TJiv op;iv xa! Sti tov Xoyiuu-ov IxdtEpov dxovra
itori itpdrtEiv XEjrcopto-ftEva
Yip
Svta IxdtEpa ixxpous-
rat WdXXr,X<v. "06ev xa! lit! t^v SXy)v (XETasspouat
tyw/riv , Sti t5>v iv iv/r[ Tt toioutov opwsiv.
(14)
'Eiti
(jtiv ouv twv ptopituv h$iytvxi touto Xr/Etv i,
3*
SXn)
ccssitatemqueetiam inanimatisassignamus. Nam et lapidem
sursum et ignero deorsum vi coactosque fcrri dicimus.
Vcrum quando secundum naturam propriumque impetnm
fertur, non violentia, neque vera etiam voluntarium dicitur,
sal nomine caret antithesis ; verum quum pncter lure con-
tingunt, vi dicimus fieri. (5)
Eodem pacto et animalia et
inanimata vi multa quum facere turn pati animadvertimus,
quando scilicet prater naturalem impetum abexterno aliquo
moventur. In anima quidem expertimis simplex principium
est , serf in animatis sa>pe multiplex , ut in quibus non
temper ratio cupiditasque consonant. (6) Ac ceteris quidem
animalibus
,
quemadmodum et inanimatis, violentum sim-
plex est, quippe qua; cupiditati (nam iiac Tel instinctu
virunt) rationem minime contrariam habeant ; homini vera
ambo insunt, certa quadam aclate; ca scilicet quae rebus
per rationem agendis idonea est ; neque enim vel pueriim
\el feram agere dicimus.
(7) Proinde qnum violentum
omne molestum esse , nee vi quisquam sed gaudens agere
videatur, magna de temperante intemperantcque contro-
versia oritur, eo quod uterque contrarios intra sc inqietus
senliens agit. Unde temperantem vi se ipsiim a suavium
cuptdilate abstrahcre aiunt; dolet enim liictans cum rc-
sistente cupiditate; intemperantem autem vi pra'ter ratio-
nem rapi; (8) minus tamen adfligi videtur; nam cupiditati
Iselus indulget, quippe quae suavibus intendit
,
quocirca in-
temperans non vi sed volens potius agit
,
quia dolore vacat.
Porro persuasio, violentix nece^sitatique opponitur; tem-
perans vero ea sectatnr, de quibus persuasus est, non vi,
sed volens. Sed cupiditas citra persuasionem trabit
,
quippe
qua; ratione caret.
(9)
Quod igilur hi soli vi invltique facere
videantur, quamque ob causam, sc licet ob similitudinem
quandam cum vi, qua et inanimata agere dicimus, expo-
suiinus liactenus. (10) Sed enim si et quod in determi-
natione positum istic fuerat, adjiciatur, solvitur quod
dictum est. Quando igitur eorum qua; fori* sunt quippiam
pr.i-ter impetum intrinsecum moverit , sedaritve, vi id fieri
asseveramus; quando vero secus, non vi. In temperante
autetn, intemperanleque, insitus impetus diicit : utrumque
enim in se babel. Quare neuter vi , et coactus, sed volens
uterque agit. (II) Mam principium quod foris est prater
naturalem impetum, sive moveat, sive motum impediat,
ne<:e.->sitatem vocamus, ut si quis manu alicujus et volun-
tate et cupiditate renitenlis arrepta, percutiat alium. Ve-
rum si intrinsecus principium fuerit, non vi res agitur;
quandoquidem et voluptas inest et dolor in utrisque.
(12) Nam' et qui continenter agit , dolore aOicitur, quippe
qui contra quam cupiditas ferat, faciat ; et loetilia ac vo-
luptate, quippe qui speret sibi id olim fbrecommodo et bono,
vel jam fruatur bono, duin bac ratione morbum expellit.
Similiter incontinens gaudet ille quidem dum fruilur bac
sua incontinentia , re optata ; sed et dolore aflicitur, quippe
qui ineluat necessario, propter conscientiam male facti.
(13)
Itaque dicere, vi utrumque agere, a ratione non est
alienum; uterque enim, si spectes in altera appetitum, in
altera rationem, agit invitus. Nam quum divisa sint haw
duo, alteram ab altera extruditur. Qnoniam autem in
aliqua animi parte id contingere animadvertunt, solent id
ad totum animum transferre. (14) Atqui de partibus quidem
ejus dici hoc potest : ceternm animus totus tarn incontinentis
Digitized by Google
202
*
H01KQN EYAHMIflN B, r,. (1521,1325.)
Ixouua
<J<u"/r)
xal tou dxpawu; xal tou ^paxou; irpaT-
tei
,
Pta
3'
ouosTEpo;, dXXi TWV Iv Ixeivoi; Tl, foil xal
tpuoei du.<pdTepa sxouev. Kal
Y^P

^Y<
?
dpy
wv
Sti swuevti; T?,c
Y
v
*'
<16< ? *'
^
mip8i07i; svtVru
,
6 xal v) irciSuuiia , Sti euflu; ex
Y
v
'"i
<;
axoXoufai xal
eveotiv. (lb) SysSbv Ss toutoi; SuuI.to !f.uoti Siopi-
ou.ev, tw te Sua eu8u;
y
ivo!svoi; <JxoXov8e7ir5<ji, xal
Sua ewuevi); Trj;
Y
tv*5e("< sufluiropeiv yivetoi rjfxiv, oTov
iroXii xai
Y*)P
a<
xal T^XXa t& TOiaura. "Qute (A.i|
10 xati tpuuiv ixdxepov sparest, dwXw; Ss xata (puciv Ixa-
TEpo; ou Trjv utt,v. (ie) At (aev ouv irepl tov EYxpaTrj
xal dxpatrj ditopiai
f
aurai] , mpi too p(a itpaTTEiv
^
du^oTEpou; r) tov irepov, mote ?, u.T| Ixo'vto; yj dua
pia xal dxovva;, si & to p(a Ixouutov, Sua Exd\Ta;
16 xal dxovxa; itpormiv

uv^sobv Si Ex twv Etpriusvwv
irjXov YJtAtv 6? dicavTY)Tt'ov.
(17)
AeYOvxat os xax' dX-
Xov Tpoitov p(a xat dvaYxauOsW; irpaijat , oj 8ia;pw-
vouvto; tou Xoyou xai Trj; 5psU*
J<: #Tav rcpdrcwuiv
8 xal Xuirrjpbv xal (pauXov uiroXaf.6dvouotv, dXX' av uv|
80 touto irparwrtci , itXrjYai r\ Stofiol t) Odvaxoi wutv.
TauTa
Yp
<paaiv dvaYxaoOe'vrc; 7tpS;ai. (i)*H ou,
dXXa irdvTE; Ixdvre; icoiouuiv outo touto
-
e^euti
Yap
u.Vj itoieTv, dXX' Ixeivo 6Ttou.eivai to irdOo;. (w) "Eti
iow; toutwv xi pvsv <pa(i) Tt; av Ta S* 08. "Oua uiv
26
Yap
?' autw twv toioutwv u.r| U7tdpai
$
oirdp^ai (3ei),
Sua Ttpdrttt $ |xf| pouXetat, ixwv irpdrtEi xal ou p(a

Sua Se ur| iy' auTtji t5v toioutcov, p(a ito)?, ou fxe'vTOt
Y'
a7:XbK, 3ti oux auxb touto itpoatpitxai 8 irparrei,
dXX* oS eWa, litt\ xal iv toutoi? ut( ti? Sia^pd.
so (jo) Ei
Y^p
^v3t
!*^
^*^T1
<|"i^?5>
v <xtoxTe(v7i, yXoTo<;
av sir) el Xe'yoi Sti plaxal dvaYxalJo'jAevoc. 'AXXi Set
lui^ov xaxbv xal Xuirr,pOTpov eTvat, 8 iteiuetai (*.})
itoirVa?. Outo
Yap
dvaYxa!Jo'u.VOi; xal
^
pta irpd-
^ei -J| ou tpuuEi, OTav xaxbv aYadou evtxa v| (*Et!^ovo;
35 xaxou aitoXuoew< npaTTT) , xal axwv y*
'
ou
Yap
i^'
auToi tauTa. (i) Alb xal tov ipcd-a itoXXol dxouuiov
Ti8s'auiv, xal Oupwu? ivi'ou? xal Ta <|>uuixd, Stt lo^upa
xai uitEp tJjv tpuutv. Kal uhyY"""-*!
11
'x.
uev
&
"*"
ipuxota pid^EuOai t}jv i^uoiv. Kal u.SXXov av Sd?ne
0 pia xal dxtov irpaTTtiv, iva u.^1 dXYj l<xupwc, ^
fva u.J|
^pt'jxa, xalSXio; fva u^| dXY?, vl
tva
X^P?1'
To
fap
ty auT(~), e'i 8 dvaYETai SXov, tout* utIv 8 r, outou
(jU(Tli; 0?aTE IfE'pElV 8 OS U^j ofaTE
,
jXT)8' eotI ttj? ix(-
vou ipuuEi dp^EW?
?i
XoYiujiou , oux ey auTcji.
(22) Alb
46 xal tou; ivdouuiSivTai; xal woXs'YOvTai;, xatitEp Sta-
voJa? IpYov noiouvta? , Sum; ou oatiEv e^' outoi; Etvai,
oi5t' flrtiv a eTttov, outs rpa;ai d Eirpai-av.
(23)
'AXXa
u-V
ouoe gY im6u|x(av mute xal Stavoiat tive; xal
itd8i oux ^9' ^iuTv tlutv, vi
itpd^Ei; at xaxa t4; Toiau-
60 Ta; Siavoia; xal Xoyiuiaou;
,
dXX' wu^Ep <I>iXdXao; for,
sTvai Ttva; Xoyou; xpsfrtou; yjumv. "Qot* bi to ixou-
uiovxal dxouutov xalitpb; to pia e'oei uxs'^auOai, touto
fiiv outi>> 8iT|pr,o6w* ol
Y"p
ndXicT euicoSiCovte; to
Exouatov m; pia itpaTTOVTt; , dXX' xovte;.
qnam continentis, sponte sua agit ; vi vero neuter : sed ali-
quid tantum quod ipsis inest agit ; utrumque liorum inTicem
pugnantium a natura habemus. Nam el ratio natura nobis
inest ad imperandum : si enim aliquem ita ut natiis est,
esse siveris, neque debilis aut mutilus ulla sui parte fiat
,
inerit ei ratio; et cupiditas item natura inest; statim enim
ut editus est aliquis in lucem , haec eum comitatur in-
nata. (IS) Atque his fere duobus a natura quippiam inesse
determinamus : eo scilicet quod statim a nativitate inest
omnibus, et quod generatione exsistente integra facile
consequimur, ut est senectns, canities, ac alia id genus,
ltaque non secundum naturam Tacit alterutra pars, sed
secundum naturam simpliciter facit alteruter homo, sed
non eandem. (16) Hx igitur sunt quxstiones detemperante
intemperanteque, utrum viet non volens agat alter, aut
uterque, ut aut nolentes aut vi simul volentesque agant;
ct si vi agere involuntarium sit , num volentes simul no-
lentesque agant. Sed fere ex dictis hactenus occurrendum
esse liisce apparet. (17) Verum et aliter vi coactique
agere dicuntur, non dissentientibus inter se mutuo ratione
et cupiditate
,
qnando scilicet id faciunt, quod molestnm
quidem et frivolum judicant; sed neglectum , verbera aut
vincula aut mortem inferat : haec enim coactos facere
aiunt. (18) Nisi potius minime coacti : hoc. ipsum sponte
faciunt omnes : nam omittere quidem licet, sed Terendum
illud incommodum. (19) Verum ex his alia quidem vo-
luntaria, alia vero non voluntaria forte quis dixerit. Qtue-
cumque enim ex his incommodis ut sint aut non sint si
penes ipsum est , etiamsi non volens facit , tamen sponte
dicitur, et non vi, facere : in iis vero qua; penes ipsnm non
sunt, vi quodammodo, sed non simpliciter, fieri dicuntur;
eo quod non illud ipsum eligit quod facit , sed id cujus gratia
agit : nam in his quoqne est quoddam discrimen. (20) Nam
ridiculus fuerit , si ut contactus quis vitaret , occidisset al-
teram , vi se id coactumque fecisse dicat : majus enim
acerbiusque malum oportet non facienti propositum sit.
Sic enim coactuset aut vi faciet aut repugnanle natura,
scilicet quando malum boni gratia , vel ob majoris mali
repulsionem agit , idque invitus. Neque enim penes ipsum
luce sunt. (2
1 )
Quocirca et amorem
,-
et iras quasdam , et
naturalia nonnulla inter involuntaria connumerant, quia
violenta et supra naturam sunt. Unde et veniam hisce
damus, eo quod vi cogere naturam soleant. Sed et magis
vi invileque facere videtur, qui facit ne vehement)us aut
ne leviter doleat, et in universum , ne doleat et ut gaudeat.
Nam quod penes aliquem est, quo hoc refertur universum,
est id cui ferendo natura est; cui vero haec ferendo non
est, quae neque natural is cupiditatis nee rationis sunt , non
debent penes ipsum esse censeri. (22)
Quamobrem fana-
tici, et qui futura pnedicunt, quamlibet intellectus opus
faciunt , non tamen id penes ipsos esse asseveramus ,
neque
ut faciant quae fecerunt , neque ut dicant quae dixerunt.
(23) Sed nee per cupiditatem. ltaque et intellectus quidam
et alTectus, aut actiones secundum ejusmodi rationes et in-
telligcntias, in nostra potestate non sunt :
sed.quemadmo-
dum Philolaus dixit , rationes quaedam sunt nobis poten-
tiores. Ergo si voluntariorum ac involuutariorum conside-
ratio.eorum qua? vi eveniunl, tractatui jungenda erant,
haec iU sunto inter sese distincta. Nam qui spontaneum
maxime interpellant , ad id se coactos dicunt, ut in earn
I
animi sententiam venircnt.
Digitized by Google
(t126,1126.)
*
MOB. EUDEMIORUM LIB. II. CAP. IX. X. 203
CAP. IX.
'Eirsi Si tout l/tt TtXoe, xai oute ttj ipifyi outs t9)
irpotatpstrst to exouswv wpiarai , Xotnov orv opteraaOai
t4 xaT& Stavotav.
(2)
Aoxtt Sij ivavTtov Eivat to
ixoustov to) axousiw , xai to sISoto
^
8v ?| to
% ou
Ivsxot
(
v(ot
y^P
'8s
(*
ev ^Tl rcanip
1
atXX'
ofy
fva
oftoxT?ivi) dXX' fva o(oa>] , wffitep at neXtacSe^ yJtoi we
Sti uiv irdtxa, aXX' we tpiXTpov xai oTvov to 8
1
rjv
xuvEiov ) tw dtyvoouvTi xai 8v xai o) xai 5, 4Y ayvotav,
u/)j xaTa ou(i6e6r)xd. To Se St' dfyvoiav , xai 8 xai
0
w xai ov, axoucrtov. To svavriov dtp' Ixoustov.
(3)
"Osa
uiv ouv
*p' auTb> ov u.^ TtpaTTEiv itpatrei u/] aYvowv
xai St' oOtov, Ixouoia tout iva^x*! ilvai, xai to
Ixoustov tout' eijtiv osa
8'
oyvowv xai 01a to ciyvoeiv,
axtov. (4)
'Eirei 0 to e'lriaraaOat xai to etStvai oittov,
16 sv uiv to s/eiv, lv 8s to yprjoOai ttj eittSTr^r, , 6 e/uv
urj ypoiu-Evoe Si, sVrt (xev ok Stxatwe ayvotov Xe'yoito,
sort
0'
u>e 06 Stxafwe , olov e{ Si auiXstav u.^ E-(p5jTo.
'Ou.otwe Si xai [XTj e/wv Tie -{/s'YOtTo av, eI 8 paStov
^avaYxaiov r
t
v, U*-) e/ei St' aptXeiav $| r,Sov*-)v ?, XuT)v.
JO Tout' o3v rpooStopto-tEov. Oepi uiv ouv tou ixouatou
xai dxouatou SioipioQw toutov tov TpoTtov.
Et quia finem id jam habet, et volunlarium nee cupidl-
late nee electione terminatum est , reliquum est ut ea quae
juxta intelleetum fiunt, determinentur.
(2)
Yidetnr autem
involuntario contrarium esse voluntariura , et facere scien-
tem ant quis sit, aut cui facias, aut cujus gratia ( interdum
enim novit quod pater sit, non tamen fecit ut occidat, sed
ut servet pot ins , vclut Peliades, aut qui dant poculum, sed
ut amatoriuni et vino plenum
,
quod re ipsa venennm erat )
:
huic scienti igttur contrarius est ignorans et quem , et cui
,
ct quid, ex ignorantia, non per accidens. Quod autem fit
ab ignorante et quid et cui ct quem , involnntarium est ; ergo
voluntarium contrarium est.
(3)
Quae igitur penes ipsum
sunt ut facere omittat , facit non ignorans, et per se, ea
utique voluntaria sunt, et voluntarium id ipsum est; quae
vero ignorans, ex eo quod ignorat , ea invitus facit.
(4) Porro
quia scire et intelligere bifariam capiuntur, vel ut possi-
deatur, vel ut usurpctur scientia
,
qui habeas non utitur,
interdum ignorans merito dicitur, interdum vero nequa-
quam , velut si per negligentiam ea non est usus. Similiter
et is vitiiperetur, qui vel facilium vel necessariorum pe-
ritiam per negligentiam, aut dolorem aliquem, volupta-
temve sibi non compare!. Haec igitur praeter superiora
erant delinienda. Ac de voluntario ct involuntario hoc
modo determinatum sit.
CAP. X.
Ilspi Si irpoatps'oEwe u.et4 touto Xeymu,ev, Sta7topr'-
oavTEe irpwrov tw Xoyo) rrspl auTv;e. AtSTacrEts yip av
Tie iv tw yevei itEtpuxE xai lv itoi'o) OEivat aMy ypfi
,
26
xai TtoTEpov ou TauTOv to ixoustov xai TO ItpoatpETOV
Jj TauTov s<mv. (2)
MaXidTa SI Xe'^etoi itapa Ttvwv,
xai foTouvTi
So^eie S' av Suotv fiTvat OaTEpov
^
irpoat-
pEffti;, -^toi 8d$a yj Sptiti-
atuyoTEpa
y^P f
atvETat ira-
paxoXou9ouvTa. (3)
"Oti (*ev ouv o-jx ectiv 5ps$ti;,
10 oavspdv. *H Yap
SouXtjoi; av eit) v\ IjttOuixfa
?| 6uu.de*
ou6sie
y*"P
^pe'yetoi (xi)6ev iteiiov6<)k toutwv. 0up.be
u,ev ouv xai E7tt6u
(
ui'a xai toT? 6r|ptoie 5irapjrst , itpoa(-
pEUie S' ou. "Eti Se xai oTe C-tap^Et au^ta TauTa,
-roXXa xai avEU 8uuou xai irt6uu.(a; itpoatpouvTat* xai

v toi; iraOEaiv 5vte? ou irpoatpotivTai, aXXi xapTEpoB-

stv. "Eti Im6u;ita (aev xai 6uu.b dsi (Ta Xumj;,
xpoatpouu.6a Se itoXXa xai avsu XuTrrje.
(4)
'AXXi
u.^,v ouoi pouXnidt? xat lTpoafpEijt; TauTo'v* (JouXovTai
uiv
Yap
svta xai twv aSuvaTwv eISotec, olov pactXEUEiv
*
te -ravrojv av6pwro>v xai 48avaT0t fiTvat, irpoatpEtTat
S' oudsie u,"h
aYvowv Jti aSuvaTov, ouS' SXw; 8 SuvaTov
U.EV, u,'}| if'
auToi
8'
otETat icpa^at vj u.-^ irpSSat. "Qffx
touto uiv ^avEpdv, Stt ivaYXT) to -rpoatpETOV twv ly'
o6to ti ETvat. (s) '0(aoiok Se S^Xov 6rt ouSs Sd^a
,
**
ouS" aitXwe Et Ti? otETa( ti. Twv
Yap
if/' aOTw ti
eTvoi to -TpoaipBTo'v, So^a^Ojxev Ss itoXXa xai twv oux
oVtOlV itp' 5l(V,
olov Tf|vSldtU.ETpOV dUU.M.ETpOV. (o) "ETt
oux ftrtt irpoatpeote <xXt)6*-| i[ iJ/EuSrle.
OuSe 8}j -^ twv
ty
aoToi ovtojv itpaxTwv 8d5,
?
tuyxovo(*ev o'iowevoi
w
Seiv ti itpoiTTEiv ^ ou icpaTTEtv. Kwbv Si itEpi Sd^rje
Oe electione vero deinceps dicemus , cxposilis primum
Donnullis qutestionibus ad earn pertinentibus.* Ambigat
enim fortasse quis, in quo genere oriantur, turn in quali
constituenda sint, aut, eademne ant diversa sint volunta-
rium et involuntarium. (2)
Maxime vero quidam asseve-
rant, et quacrenti etiam ita forte videri qneat, electionem
ex duobus his alteram esse, scilicet ant opinionem , aut ap-
petitum : utraque enim consectanea videnlur.
(3) Verum
appetitum non esse, patet ex eo quod turn aut volunta-
tem , aut cupiditatem , aut iram esse necessarium sit : nemo
quippe nisi horum aliquid patiens appetit. Jam ira cupi-
ditasque etiam feris inest , electio vero nequaquam. Porro
hi etiam quibus ambo ilia insunt, multa absque ira cupi*
ditateque eligunt; et dum passionibus affligunlur, non eli-
gunt, sed tolerant. Praeterea, cupiditati iraequc semper
dolor jnngitur; mnjta vero nos absque dolore eligimus.
(4)
Voluntas insuper et electio idem non sunt ; volunt enim
interdum etiam ea homines, qua? impossibilia esse norunt,
ut omnibus hominibus imperare, immortalem esse, id quo*
nemo, sciens imposslbile esse , elegerit ; atque adeo in uni-
versum ne ea quidem elegerit, qua; etsi non per se, sed
ipsi tamen impossibilia vel factu vel omissu norit; unde
manifesturo, electionem esse rerum penes nos sitarum.
(5)
Similiter clarum , nee opinionem esse electionem ,
neque
simpliciter, si quis aliquid putet, quum eligibile ejusmodi
quid sit, quod viribus nostris paretur : multa vero opinione
concipimus, quae penes nos non sunt , ut diametrum com-
mensurabilem. (6)
Porro nee vera est, nee falsa electio,
ged nee rerum penes nos sitarum opinio
,
qua faciendum
aliquid vel non faciendum arbitramur. Commune vero id
Digitized by Google
204 HSlKfiN ET
touto xal PouXtjgew?-
(7)
ouflsl? yip TtXoc ouOiv irpoai-
peTtat, aXXi t& irpb? to teXo;- XEyw
3'
oTov ouOe't?
uytaivsiv irpoaipetTai, aXXa irepinaTEtv ?, xaOrjaOai
tou uyiatvetv evexev, ouo' EuSaiuovdv, aXXi
xprifiaTi-
t> fcaOai -7| xivSuvsueiv tou eu8atu.ovEiv vtxa* xal 8Xw?
8r)XoI aei itpoaipouu.Evoc Tt tc xal -ivo; evexa wpoai-
pttTat, eoti 8s to (xlv tivo, o5 tvtxa itpoatpEtTai
aXXo, to 8eti, 8 icpoatpEtT*i evExaaXXou. (a) Bou-
XeTat Si
ft
paXiera to te*Xo, xal So;a'(Et Seiv xai
10 uyiaivstv xal eu itpaTTjtv. "Quit i^avepov oti tou-
twv 6'ti aXXo xai Sd^rj; xal pouXrjaEtm;. BouXcaOat
uiv xal 6d?a (xaAtora tou te'Xou^, itpoat'pci<
8'
oux
fo-Tiv.
(9)
"(hi pwv ouv oux Iotiv out* pouXr,o-ii; oure
8dja ou8' uitdXr|i|>t? aitXw; /j irpoatptsi; , SijXov ti Si
16 SiacpEpti toutwv, xai 7tw< i/si npoc to ixouaiov; Sua
Si SrjXov iVtat xai ti eoti 7tpoatpei(.
(10) "Eoiti
0^
tmv SuvaTwv xai eTvat xai u.rj ti [xiv Toiaura wore
IvM/saOou pouXEuoaiOai irepi auTwv, itspl Ivt'wv
0"
oux
evoE/ETai. Ti uiv yip SuvaTa uiv eoti xai Elvai xal
so u.Jj eTvbi
,
aXX' oux l^' -fjixiv auTwv }, vIveo'ic imt,
aXXa Ta (asv Sia <pusiv Ta Si Si' aXXas aMac ytvSTar
Kpi 5v ouSel? &v ouo'
^YX
tl
P
r
i'
e,e PouXtuEoOat ui,
ayvowv. (n) Ilepl wv
8'
svSsjfETai u.rj povov to sTvat
xai
p5 >
aXXa xal to ^ouXEuaaaOai toi; av8pw7cotc
S6 TiuTa
5'
ioViv Saa 9' V|U.iv eotI TrpS;t
$ u.f, itp5!;ai.
Alb ou pouXiudiAeSa iTEpl twv t'v 'Iv8oT;
, ouSi 7tw; av
6 xuxXo; TETpaYcovioSEii)

t4 ptiv yap ouxf' rjpuv, to
8'
#Xw ou wpaxTov. (is) 'AXX' ou8i 7TEpi twv ly yjuiv
iroax-wv itEpl aitavTtov.
r
iJ
xal 8SjXov 5n ou8i 8d;a
*) anXbK
^
icpoaipsai; ioriv. Ta Si itpoatpETa xai
npaxTa twv
if'
i-fiiv 5vto>v Iotiv.
(1:1) Alb xal aito-
pvj<xiv av ti;, t( 8r, no6' ot ,uev iaTpoi pouXeuovxai
weoI 5v s/ouoi t^jv iTtiffrjifxniv, ot 8e YpafxpiaTixol 08
;
atTtov
8'
6ti 8i/_5) Y'voaevr,? t9j? auapTta;
( ?,
yip Xo-
16 Yidtvot
auapTavopiEv, ?, xaTa rJ)v aiaOr^iv auTO
opwvTt?
)
ev (isvTT) laTpixr) apt^ott'pax; ivSs'^Etat a;jt.ap-
teiv, iv 8 ttj
ff>
|X[iBTixr) xaTa Tr)v a'<jOy)5iv xal
Ttpa^iv, itEpi
^c
av ffxoitwaiv, el? aTTEipov ^ouffiv.
(l) 'KtcciS-)) ouv oi5te 8da oute pouXj)ot< ^oti wpoa(-
40 peai< w; ixaTEpov , ou8' a,u^o> ( E;at':pvr,; yip irpoat-
pstTai [iev ou9ei<, 8oxei Si nparrEiv xai (JouXovtai)
,
w; i; aa^oiv apa
* aujw
y"P
uirapy^ei tm icpoai-
poupiEvw TauTa. 'AXXi it x toutwv vxetcte'ov.
(l6) AviXoT 8s ww{ xai to ovoua auxo. 'H yip itpoai-
6 ptat? aTpEai; {/.ev ectiv, ouy_ otirXio; 8e, aXX' ETEpou 7cpb
iTEpou
-
touto 8e ouy_ oiovte avsu ffxs'tj/Etox; xai pouX5ji;.
Alb ix Sd;r,i; SouXeutixvJi; estIv ^ TcpoaipEdi;. (io) Ilepi
jjiev Stjtou teXou? ouSeIi; pouXeuETai, otXXl touto xeiTat
itSoi, Tcept SI twv si? touto TEtvdvTO)v, iroTepov toe
to t\ tooe ouvTEivei, v| Ssooypu'vou touto itw? fcrat. Bou-
Xtuo'aEOa Si icoivtw; touto, eo>; av t; ^u.3; avayaywpiEV
T^ yEvw? T>|V
ipXV. (17) El 8^1 itpoaipsirai piiv
(xt)6ei; [jir] napasxeuaa'a.utvoc p]8( pouXEuo-au-tvoi;
jj
/iTpov
?1
pIXTtov, pouXsuETai
8'
foot
if'
?,u.tv foxl twv
AHMIQN B, 1. . (mo.)
est , de opinione , et voluntatc.
(1) Nemo cnim fincm , sed
ea quae fini coasequendo conferunt, eligit; quemadmodum
nemo sanum esse eligit sed ambulareaut sedere, sanitatis
gratia. Neque felicitate potiri qulspiam eligit , sed qusestus
studium, aut periclilationes, felicitatis adipiscenda; gratia.
Et in universum declarat semper eligens, quid et cujus
gratia eligat : est enira aliud id cujos gratia, et quod gratia
alterius eligit. (8) Vult autem maxime finem , et judicat
oportere sanum esse et feliciter beateque vivere. Itaque
patet , electionem diversam esse et ab opinione et a volun-
tatc. Voluntas enim et opinio maxime finem spectant,
quod non Tacit eiectio. (9) Ergo electionem patet nee to-
luntatem, nee opinionem, nee simpliciter ullam animi
perccptionem esse. Sed quomodo dilTert ab his, et quo-
modo se ad voluntarium liabet? Hinc simul elucebit quid
sitclectio. (io) Jam possibilium esse, aut non esse, alia
ejusmodi sunt, ut de iis suscipi possit deliberatio , alia
vero ejusmodi, ut non possit. Quorum enim generatio
penes nos non est, etiamsi per se fieri aut non fieri possint,
sed quae rel natura, vel aliis ex causis hunt, de iis sciens
nemo consultare instiluat. (li) Veium qua; non tantum
fieri aut non fieri possunt, sed in consultationem etiam
venire solent hominibus , ea sunt
,
quae pro arbitrio farere
aut non facere possuinus : quapropter non de remolis apud
Indos , nee de circuli quadrature deliberamus : nam ilia
ad nos non spectant, hoc vero fieri nequit.
'
(12) Sed nee
de omnibus omnino quas a nobis queant fieri , consultamus.
Unde nianifestum, nee opinionem simpliciter electionem
esse, sed c:.;:;. - ><
eliam agibilia, rerum scilicet penes
nos exsistenllum. (13) Proinde iniretur forte quis, quo
paclo medici
,
qua: scienlia sua cnmplectuntur, in delibera-
tione ponant
,
quum id non faciat grammaticus. Ratio ejus
ex eo constat, quod duplici modo, aut ratiocinando, aut
sensu, error omnis commiltalur, quorum utrumque in
medicina contingere potest , in grammaticis vero juxta sen-
sum et actionem, de quacumque dispicere velint, in infini-
tum progredientur. (14) Quoniam igitur neque opinio,
neque voluntas est eiectio, neque allerum utrumque, ne-
que ambo ( ex improviso enim nemo eligit, sed quum fa
ciendum videlur, conspiratque voluntas
)
, constabit ex am-
bobus
,
quum ambo eligenti insint. Considerandum autem
,
quomodo insint hacc. (IS) Id explicabit quodammodo no-
men ipsum. Nam eiectio est assnmptio , non autem sim-
pliciter, se<f alterius prae altera. Quod fieri non potest
absque consideration et consilio et proinde ex opinione
consultativa constituetur eiectio. (16) Neque enim de fine
qui rebus omnibus quidam propositus est, sed de iis quae
ad finem tendunt, an hoc vel illnd eo tendat, aut, re placita,
quomodo exsequi earn possimus, suscipi tur consultatio.
Hactcnus autem omnino consultamus, donee ad nos trans-
tulerimus generations principiuin. (I") Quodsi uemo
eligit, nisi re prius consultata, melius sit an deterius,
et omnes consultant de iis qua; possibilium fieri aut non
Digitized by VjOOQIC
*MOR. EUDEMIORUM LIB. II. CAP. X. (|9M,I227.)
Suvaxtov xat elvat xat u.^, xwv irpb to teXoc ,
8r,Xov fitt
^ itpoa{pesn jxev eoTtv ope^t; twv
i<f'
a&xoi pouXeuxtx^.
*AiravTE? yap (iouXo'fjLfOa & xat irpoatpou|uOa, ou u.e'v-
tm^i & pouXdueOa, itdvxa npoatpoutxeOs. Aeyto Se
PouXeuxtx^v, $(
ap/J) xat alxt'a pouXeuat'c fori, xal
jSplyiTat Sti to pouXeuaaaOat. (is) Aib oute ev toi;
aXXoii; Cwote eWtv f, Ttpoatpecrii; , ouxe v iraern ijXtxix
,
Out* iravtMC t/ovro; av6ponrou. OuSi yip T0 PouXau-
aaaOat , ou8' uirdXr)tj>tc tou Sti ti , dXXi So^aorai uiv el
io TtoKiTeov ?| (*ri irotr,Te'ov ouOev xtoXuet itoXXot? UJtdp^etv,
to Si $ta Xoynjiau ouxext. "E<m yip pouXeuttxbv
xrj?
<}JXV
to 6ib)pijttxbv akt'a; xivo'e. (l) 'H yip
o5 ev:xa jjua xtov aJxiiov laxtv
*
xb uiv yip Sta ti alxta'
o5
5'
?vexa eWtv
?,
yfyvexal ti
,
tout' atxidv tpautv el-
l& vat , oTov xou paSi^eiv Vj xouiSrj xwv ^pijitetTtav, tl xou-
tou evexa pa3tei. Atb oTc u-TjOeic; xetxat axorcd;, ou
pouXtutixoi.
(20)
"Hot* eWt to |xlv
ty
a&Tw 8v
v| TtpoTTttv rl
o.^ itpdxxetv, eav xt; itpdxxr, ?, anpaxtTJ
oi* auTov xa\ (xJ) Si' ayvotav , Ixwv itpaxxet rj dirpa-
SO XTEt, ftoXXa SI TWV TOtOUTtOV ICpCtXTO.USV ou pouXeusafie-
vot ouSe KpovorjaavTti;, dvayxr] to u.ev icpoaiptxbv jticav
ixouatov Elvai , to S' Ixouatov u.tj itpoatpeTo'v, xai xa
uiv xxxa rpoaip;atv navxa exouata eTvat, toi S' Ixou-
eta (jtJ) irdVta xara itpoaipestv. (si)
8
Aua S' Ix xou-
26 twv ipavEpbv xat 6rt xaXtoc Stopt^ovxat ot t5v ira8r|-
u.dxwv xat fxiv Ixouata , xi S" axouata , xi S' Ix itpo-
voia? voiioOetouo-iv ei yip xat jxr) Siaxpt6ouatv, dXX'
a^TovTat -yf ini ttjc aXrjOEta?.
(22)
'AXXa itept u.sv
toutuv ^poiiu.Ev ev XT| TtEpi TWV OlXOtlOJV iirt^XE^Ct'
v> f\ SI npoatpEstc Sri ouxe aicXw; PouXtick; ouxe So';a
loxf, S^Xov, iXXi Sda xe xai ope^i?, Sxav x tou pou-
XeucaaSat ouuTtspavdwotv. 'Eicei SJ pouXeuexat ael
5 PouXeuofjtevo; evexa xtvo;, xaWsxt s-xoiro; tic aet to>
SouXeuoihe'vw Tpb; 8v oxorcEi xb auutpepov, icept ulv xou
xAou? ouOeU BouXeuexat , aXXi xoux' rtv apy^ xal
uitoOeotc, woirep Iv xaT? OewpTjxtxaT; IjttOT^jiati; &7to-
Oenu. (23)
EipT,Tat 8e itept outwv Iv piev xoT; ev
orp-^ Ppx/E'io;, ev Ss xoT 'AvaXuxtxoTi; St' axpiSsta?.
Ilepl Si xwv npb; xb xeXo? ^epovxtov it
oxe^t? xat u.exi
40 Tej^vri? xat aveu xe^vrn nSffiv IffTtv, oTov el ttoXeu.(ooiv
>1 (fj| iroXeu.we't touto pouXeuouevot?. () 'Ex irpoTe"-
pouoe jxSXXov tiTai xb St' S, xoux' le^i xb 06 vexa
,
oTov wXouTot $ fjSovri ij ti aXXo TOtOUTOV 3 Tuy^avEt
oS evexa. BouXeuexat yip 6 pouXeudusvo?,?, aitb xou
4S xe'Xou; eoxeircat, 6xt IxeT cuvxetvet 8itun etc auxbv
dyayTj, %
auxb< Suvaxat itpb; xb TeXo?. (as) To Se
tjXo? eVxl ^uoet p.ev del dyadov, xat itepi o5 xaTa
u.e'po? pouXeuovTat , oTov taTpbi; pouXeuo-atTO xv el owr,
^dpu.axov, xat ffTpaxriyb? ixou o-rpaxoJteSeuo~ixat. 01?
0 dyaObv xb xe'Xo? to dtitXw aptaxov Itiv.
(28)
Ilapa
ouotv Se xa\ Siasxpoip'Jiv ou xb dyaOov, aXXi xb cpaivd-
(uvov dyaSdv. Aixiov
8*
Sxt xwv ovxtov xi |*sv oux
eoxtv lit" dXXw -/_p^o-a(x6at rj itpb; & ire'spuxev, oTov dij/ei

ou yip oTo'vx* ISetv o5 u.rj loxtv S'J(i?, ouS' axousat 00
205
fieri in nobis si la sunt et qnie ad finem conducunt, erit
electio, capiditas rerum penes nog sitanim deliberativa.
Knimvero omnes, quje eligimus, eadem volumus, nee
tatnen quae volumus, ea omnia etiam eligimus. Porro
dcliberativam facultatem voco, cujus principium est con-
sultalio, quae et concupiscit id quod utile decreverit.
(18; Quapropter nee reliquis animantibus , nee omni setati
,
ncque homini omnino et qua tali electio Inest , eo quod nee
consultare , nee causam quare quid eveniat
,
judicare omnes
queant. Opinationem tamen faciendumne quippiam sit,
an non, nihil Tetat pluribus inesse, sed ratione perspiccre
,
nequaquam. Ajiima; enim pars deliberativa est ea quae ra-
tiones causasque vestigat. (19) Nam id cujus gratia, una
ex caiisis exsistit : quare enim aliquid est ant lit, id ratio
est : sed et id cujus gratia quid est ant lit , dicimus causam :
ut profectionis causa esse potest facultatum comportatio,
si ejus gratia proficiscuntur. Cnde constat , eos qui propo
sito fine carent , consultation! parum idoneos esse.
(20;
Qua-
propter quum quis Tacit , aut negligit
,
quae penes no; sunt
ut faciamus, vel non faciamus, Idque non ignoranter, vo-
lens ntique, aut facit, aut non facit, et quoniam multa
ejusmodi citi a consultationem praecogitationemqueagimus
:
necessarium est, omne eligibile Toluntarium esse, non
autem Toluntarium statim eligibile : item quae ex electione
fiunt, omnia voluntaria esse , non autem voluntaria omnia
juxta electionem. (21) Similiter ex his manifestum , afle-
ctiones recte in voluntarias, involuntarias, et consultatas
distribui : quae etsi non sint accurata, veritatem tamen
modo aliquo attingunt : (22) verum deinceps de his dice-
mus in traclaUi de justis. Eleclionem igitur nee volunla-
tem simpiiciter, nee opinionem esse palet , sed opinionem
cum appetitione
,
quando ex consultatione una efliciuntur.
Et quia consultantes omnes gratia alicujus consultant, et
scopum habent praefixum cerium, quoniam respiciunt utile
:
de fine quidem nemo deliberat, qui principium est, et
fundanientum : quemadmodum in contemplativis scientiis
sunt hypotheses
,
(23) de quibus breviter sub principium
,
verum in Analyticis accurate disseriiimus. Ceterum con-
siderate de iis qnsc ad finem ducunt
,
partim arlificiosa
,
partim vero inartificialis, apud omnes est :velut, bellum
eerant necne, his quibus hoc in consultatione versatur.
(24) Obviuin autem magis est, quapropter id est cujus gra-
tia consullatio exsistit, ut opes, ut voliiptas, aut aliquid
aliud hujusmodi quodenmque linis est vice : nam consul)!,
quisquis consilium capit, vel finem rectene perspexerit
constitueritque : tendit enim eo consulendo
,
quomodo hie
linis in ipsum adducatiir, vel quomodo ipse penluci in
finem possit. (25) Finis autem semper natura bonus est,
de quo et particulariler consultant, medietas de remedio
adhibendo, dux de castrorum melatione : quihus finis
propositus est bonum, id scilicet quod simpiiciter opti-
mum. (26)
Verum quod prater naturam est, et ex ali-
qua perversitate ; non id bonum vere, sed apparens bonum
est. Cujus rei causa est, quod entium quommdani usus
non nisi iis quibus facta natura sunt,applicari potest, ut
sunt visibilia : neque enim videre licet
,
quorum visio non
sit, neque audire, quorum nulla auditio. Sed per scien-
Digitized by Google
206
*
II0IKON EVAHMIQN B, w. (IS?7-)
(X^ eotiv ixonj- aXX* iith ImaTrpus irotrjuat xat ou |x^
WTiv <| emeri^iM). 06 yip Spot'toc ttk &yte(a? t) autij
eirioTviu.rj xat vdaou , XX& tt)? (xlv xaxi ipuatv , T?je
81 irapi (puoiv.
(57)
*0(w(<i) 81 xat f[ poiikr\at( fiati
1 uiv tou dyaOou eW, Ttapi ipumv 81 xat tou xaxou, xal
. (JouXexai tpuoet u.lv to dya8dv, itapi cpuo-tv 81 xal 8ta-
orpo^v xat to xaxo'v. 'AXXi (x^v exdorou ye tpOopi
xal Siacrpo^ri oux el; to tuyov XV eie Ta Ivavrta xal
Ta (MT3tu. Ou yap forty iix6rjvai ex toutwv, lirel
10 xal
i
aira-rn) oux tic t& Tuydvra ylveTat, dXX* el? ti
evavrfa Soot? eWtv ivavrta, xal eljTauTa tSv Evavrttov
A xaTa ti.v iictOTi](iiv evavxi'a eWv. (m) 'AvayxT|
apa xal tJjv a7caTi)v xal t}|v itpoatpeotv cwco toy (Jts'erou
eVt t4 evavrfa ytvEoOat. 'EvavTta 81 tw ueow xal to
it. nXe'ov xal to IXartov. AtTtov 8a to f|5u xal to Xumj-
pov

oBtoj yip l^ei Sxrtt ttj
tyw/r,
cpatveoOat to (xlv
ifjSu dyaSbv xal to fjStov ajxetvov, xal to Xumjpbv xaxhv
xal to Xu7ci)poTcpov
X
s
Tp
ov- () "0i xal lx tootwv
SyjXovoti itepl #,5ovi xal Xuira< % apir?) xal -f) xaxt'a.
to Ilepl uiv yip xi irpoatpsxa Tuyyavouatv oucat,
^
81
irpoatpeot; irepl to ayaObv xal xaxbv xal Ta ^atvo.ucva,
Totaura 81 (puoet ^8ovi| xal Xuitu]. (so) 'Avayxv) toi-
vuv, 7Mt8i| apc-rij u.lv
^ j|9ud) aur^ it ptaoTrfi ti?
eoxt xal irepl ^Sovi? xal Xuira? itSoa
, ^ 81 xaxt'a Iv
a uirspSoXij xal IXXetya xal itepl TauTa tij ape-nj , t^jv
dpTr,v eTvai tJ|v ^6tx^v i^tv TtpoaipetoJ;v (xeodrifiTO;
Trjt itpb; r,u.at? iv #,8eot xal Xuir]poi; , xa9' 8"oa itotd?
Tt? Xiyexat to ^8o,
?1
a(pwv
i
Xutoujxevo?

6 yap
^tXdyXuxo? t1 (ptXdirtxpoc ou Xe'yetat itoto'c Tt? to ?8o;.
an Toutwv 81 oiiopiortievti)v Xe^jxev iroTipov
^ dpeT-))
dvaiiap-niTov irotet tijv irpoatpeo-tv xal to Tt'Xo; 8p9dv,
out<o( b>ore ou evexa Set itpoatpetaOai, % wuTtsp 8oxet
Tt5t, tov Xdyov. "Eoti 81 touto lyxpctTeta

aoti) yip
ou otaiy6etpet tov Xdyov.
(2)
"Eoti
8'
dpe-rii xal lyxpa-
K
Tta e*Tepov. AcxtIov
8'
fiffxepov itepl auTwv, Inti ooot?
ye SoxjT tov Xdyov 8p8bv 7tapey_etv
^ dperi], touto af-
tiov. 'H |xlv iYxpateia tokiutov, twv iTtatveTtov
8*
^ ty-
xpdxeta. Aeyoixev 81 itpoaicopijo-avTt;. (s) "Eort yotp
tov (xlv oxoicbv 8p9bv eTvai, e"v 81 toT? irpb? tov oxoicbv
40 StafxapTavetv !ri 81 tov (tlv oxonbv ^uapTTJaOat, Ta
ol icpoc ixetvov irepafvovTa 8p6i( l^etv, xal (ti)8eTpov.
()
[IdTEpOV
8'
^
dpeTi| TTOtet TOV O-XOTCOV $\ xi 7tpb? TOV
cxojtdv; TtOe'(jte8a
8^i
6ri xbv oxotcov, StdTt toutou oux
eon ouXXofto-fibc ou81 Xoyo?. 'AXXi 8i| fionep
apx^i
46 touto uTCOXEiodto. Oute yip {axpos oxoitei el Set &ftat-
vstv t) U.TJ , dXX' el ireptTOTetv rj u.^ , ouxe 6 Yuu-vaoxixb?
el Set eu l^etv ?| u.^ , dXX' el itaXatoat ?, u.>j.
{5)
'Ojioit.*;
o' ouS' aXXr, ouSeu.(a itepl tou xeXou?
.
woitep yap Tat?
6eti)pr,Tixatc at 6no0eaet( dpyat, outt>> xal Tate itoir/ri-
ou xat? to teXo? apy^, xal irdOtcrt?. 'EicetSJ) SeT ToSe 6yta(-
vctv, dvayxri toSI uirdp^ai, el fo-TBi ixstvo, tScrTtep ixet,
el IffTt to Tptytovov 8uo 8p6at, dvayxY) toSI eTvai.
tiam etiam ea quorum scientia non est, possunt fieri. Nc-
que enim acqualiler sanitatis morbique eadem est scientia,
sed illius quidem, jtixta, hujus autem prater naturam.
(27) Sicet voluntas secundum naturam quidem boni est,
prater naturam vero mali : et Tult natura quidem bonum
;
prater naturam vero, et ex mentis quadam eversione,
malum. Yerum cujusque corruplio eversioque non in
quodlibet, sed in contraria et media competit *.
Iios enim
limites transgredi non licet
,
quia etiam error non in quav
libet, sed in contraria committitur, quibus contraria sunt
,
torn in ea contraria, quae juxta scientiam opponuntur.
(28) Necessarium est igitur et errorem et electionem a
medio ad contraria ferri. Porro contraria sunt medio et
majus, et minus, eo quod jucundum el triste sic habeant,
ut ab anima jucundum quidem bonum judicetur, jucundiu*
vero, melius; et triste, malum ; et tristius , detenus. (29) Sic
ex his quoque patet, circa voluptates et dolores virtutes
vitiaque versari : circa eligibilia namque consistunt. Electio
autem circa bonum, malum, et apparentia
,
quae natura
sunt voluptas el dolor, versatnr.
(30)
Quoniam igitur vir-
tus moralis ipsa mediocritas est, omnisque circa voluplates
et dolores versatur, vitium autem circa excessum et de-
fectum , et circa eadem prorsus , in quibus etiam virtus
consistit : necessarium est , virtutem moralem esse electi-
vam mediocritatis ad nos perlinentis in jueundis et tristi-
bns, juxta qus qualis quisque moribus dicitur, dolens
gaudensve. Oulce namqne sive amarum diligens, non
qualis quidam moribus dicitur.
CAP. XI.
Quibus i ta determinate , dispiciatnr utrum virtus electio-
nem reddat non peccabilem, flnemque rectum, nempe,
ut cujus gratia debeat , tantum eligat : an , ut nonnullis vi-
detur, rationem reddat non peccabilem : id quod tempe-
ranliam dicimus
,
quippe quae rationem non everlit. (2) Sed
enim virtus et temperanlia non eadem sunt, sed discreta :
de quibus post erit dicendi locus. Quibus enim antique
rationem rectam praratare virtus videtur, id causa exsistil,
cujusmodi etiam temperantia. Ceterum earn laudabilium
esse pnemissis dubitationibus ostendetur.
(3) Accidit enim
scopum quidem esse rectum , verum in bis quae ad scopum
ducunt, aberrari. Rursum scopo etiam Talso proposito, in
iis qua; ad ipsum tendunt, recte habere : interdum vero
ntraque fallunt (4) Utrum igitur virtus scopum , an ea quae
ad scopum, regit? Asseveramus autem, scopum a virtute
constitui : quocirca nee syllogismo nee ratione hie conclu-
ditur. Hoc vero ul principium positum nobis esto. Neque
enim medicus considerat , an esse sanum , an non , sed
j utrum deambulare an non deambulare oporteat. Meque
gymnastes, an bene habere, an non, sed utrum luctari
vel non luctari expediat. (5) Similiter neque alia ulla circa
finem occupalur. Quemadmodum enim in contemplativis
scientiis hypotheses principiorum locum obtinent , sic etiam
in eOectivis finis est principium et hypothesis.
Quoniam
si hoc sanum esse convenit, necessarium est hoc esse,
si quidem illud exspectes, quemadmodum istic si trian-
Digitized by Google
11327,I2.)
(6) 'I'rfi [tiv ouv voriatoK
&p'/jl
TO xeXo;, rr,? Si itpd;c<c
vj tt;c vo^ffewc TeXeirni. El o3v uden-c SpOdrrjxoc rj 6 Xd-
yo; $ $j aperJi aMa, el u.9| 6 Xdyoc, 8t&
tV
dpext|v av
Sp6bv cTt) to t&oc, dXX' ou Ta itpbc to xe'Xoc.
(7)
Te'-
6 Xoc
0"
earl to oS evexa. "Effti yip naoa irpoatpectc
xivb? xai evexa tivoc. 06 (xiv ouv evexa to (teaov lortv,
oS alxta )) aptrj) to irpoatpetaflat oS v:xa. "KTt jxev-
toi <| -rpoalpeatc ou toutou, dXXa twv toutou Ivexa.
(s) Tb (jtiv o3v Tuy^dvetv toutujv aXXr,? Suvdueoic, 80a
10 evexa too xe'Xouc Set irpdrretv

too St to reXoc OpObv
eTvat tt,( itpoaipesecu?, oS r, dpexr, alxia.
(9)
Kat Sii
touto ex ttj? itpoatpttrso); xpivopitv iroidc Tt{* touxo
o' Sort to t(voc evexa irpaTret, dXX* ou xi -rpdrrei.
(10)
'Ou.o(co Si xat ^| xaxta twv evavxtojv evexa itottt
15 ttjv -rpoalpeatv. El Sr
t
Ttc, lyi
1
a&Toi 8v -tpaTxttv uiv t4
xaXd, d-rpaxTeiv Si tk atapd,Touvavxiov irotst, SrjXov
Art 06 oireuSatdc io~ctv ooxoc 6 avflpto-ro?. "QoV dvdyxT|
t/^v xe xaxtav Ixouatov clvat xat t'Jjv dpeTvjv ouSeuia
yap dvayxrj t& u.o)(<b]pa itpaTretv. (11) Ata xauxa
20 xai ij/ex-rbv <j xax(a xat ^ dper)) e'jraivexdv

t& yap
ixouata aler/pa xai xaxa "ou ^exxd, ouoi xi dyaOi
(L-ratvexd, dXXa t4 exousta. "Eti irdvxac -ratvoo-
p;ev xai tjdyou.ev sic tJ;v irpoaipeertv pXerovxei; puxXXov
51 sic tb Ipya ( xalxot alpextoxepov ^ ivepyeta tt)c dpe-
*j r?
)
, 6x1 7tpaTTOuo"i |Xv (pauXa xai dvayxaOsjitvot,
irpoaipaxat
8*
ouSet'c.
(12)
"Eti cia to jx^i ^aSiov tTvai
IScTv xf|V it poaiptcrtv 6itoia tic ,
Sia xauxa ix xtov c'p'vtdv
avaYxa^du-eOa xptveiv notdc Tie (u) Alpexwxepov [xev
ouv jj Ivepyeia, licatvtTt>>Tepov S' f, irpoa(pteric. "Exit
so tuv xeiuEvwv ouv auuSai'vei xauxa, xai hi 6poXoYE(Tai
xot; oatvouevotc.
MOR. EUDEMIORUM LIR. III. CAP. I. 207
gulo sunt duo recti, necessarium est hoc consequi.
(6) Co*
gitationis igitur principium est finis : actionU vero , cogita-
tionis terminus. Si igitur omnis rectitudinis aut ratio causa
est , ant virtus : si ratio non fuerit
,
per virtntem finis erit
rectus, sed non continuo etiam quae ad finem. (7) Finis
autem est id cujus gratia : omnis enim electio aliiujus est
et alicujns gratia. Cujus igitur gratia medium est, ejus
causa virtus
,
quo; id cujus gratia, eligit. Verum electio non
est liujus,sed eorum quae sunt hujus gratia.
(8)
Horum
autem conseciilio alterius est facullatis, eorum inquam
quae finis gratia facienda sunt. Veram ut finis rectus pra-
figatur, electionis munus est, cujus causa est virtus :
(9)
quocirca qualis quisque sit, ex electione judicamus
,
non quid, sed cujus gratia faciat , expendentes. (10) Simi-
liter et vitium contrariorum gratia electionem efficit. Nam
si qnis, quum in potestate sua sit bonum agere, malumque
omittere , agat contrarium ; necessarium est , hunc honesli
studiosum haudquaquam esse. Itaque virtus et vitium
necessario voluntaria sunt, quum nulla necessitas ad mala
perpetranda cogat. (II) Quare etiam vituperabile est vi-
tium , et laudabilis virtus. Involunlaria enim
,
quum turpia
sint , non vituperantur tamen , contraque bona non involun-
taria sed voluntaria laudantur. Postremo omnes lauda-
mus vituperamusque , electionem magis quam facta in-
tuentes, (etiamsi virtute sit eligibilior operatio,) quia
faciunt mala quidem coacti , sed eligit ea nemo. (12) Sed
quia difficile est electionem cujusmodi sit perspicere, id-
circo ex operibus qualis quisque sit, jndicare cogimur.
(13) Itaque eligibilior quidem est actio, sed laudabilior
electio. Hacc tarn exposilis eveniunt
,
quam consentanea
sunt apparentibus.
LIBER III.
CAP. I.
"On uiv ouv (ffdTr,TSc sioi ts v Tate dprratc, xat
auxat icpoaipcxtxat , xat ai ivavxi'at xaxlat , xat Ttv;c
ttotv aSxat, xaOdXou ttpr,xaf xa8* 4xaaTr,v Si Xa[x6ot-
35 vovwc XeYou.ev lyzlrfc, xat -xpwxov eiitwjxsv iupt dv-
opttai;.
(2)
S^sSbv Sr, Soxet rratriv 8 x' dvSpttoc etvat
~ept edSou; , xai {) dvSpt(a jjiia xiov dpextov. AtetXoptcv
0'
iv tt) StaYpa<j)7i -rpdxepov Spdffoc xat -pd6ov svavxia

xat yap iffxt ic(oc dtvTixet'jxeva dXXijXotc.
(3)
ArjXov o3v
io Art xai ot xari tbc i'ietc xaiixac Xsydu-evot 6u.otb>c dvxt-
xji'aovrat trtpicriv auTOtc.'oTov 6 SetXdc (oStoc yip Xeye-
xat xaTa to <po6e7odai (tSXXov ?) SsI xai Oappetv ^jxxov
%
Set) xai 6 Opasuc* xai yip o5xoc xaxa xb toioutoc
clvat oloc <po6eto-8ai (xiv ^ttov r) Set, 6appeTv Si paXXov
*5 r, Set. Alb xai icapwvujxia^exai' 6 yap dpaauc irapa xb
Opdvoc Xe'yeTat napb>vuu.(oc.
(4)
"Qo-t" bcei ^ dvSps(a
iuxlv t) ptXTloxi) IJtc itepl spdoouc xat 6dppr|, Set Si
[i-ft'
ouxco;
6c
ol 6pao-etc (xa (*iv yap iXXet'itouoi , Ta
o' 0-tep5dXXouat ) u.tj8' outuc wc ol SetXot ( xai yap oS-
Mediocrilatcs igitur esse in virtutibus, easque electivas,
et contraria earum vitia
,
quacque sint, universaliter dictum
est. Singulatim vero unamquamque persequentes, primtim
de fortiludine dicemus. (2) Fere enim apud omnes in con-
fesso est, et fortem circa terribilia versari , et fortitudinem
unam e virtutibus esse. Dislinximus autem in tabula su-
periore confidentiain et timorem ut inter se contraria
,_
quum aliquo pacto sibi invicem opponantur. (3)
Unde ma-
nirestum qui ab iis habitibus nomen habent, similiter inter
sese invicem opponi, quemadmodum timidus
( nam is
magis quam deceat, timere ; minus vero quam deceat audere
dicitur ) et confidens, qui ipse quoque ex eo quod hujus-
modi sit, minus scilicet quam deceat, timens, magisque
quam deceat, audens, nomen trahit : unde et audax ab au-
dacia denominatur.
(4)
Quocirca quum fortitudo sit circa
tiinores audaciamque habitus prsestanlissimus , decet vero
nee ut audaces, qui in nonnullis deficiunt , in aliis vero
excedunt , agere , neque timidorum instar, quia etiam ipsl
Digitized by Google
203
H8IK2N EVAHMIQN T, a
toi xautb itotouot , T>.ifi ou itept touto dXX' 1$ ivav-
Tta;* tio |xiv
Y*p
Oappetv IXXn'icouct, to) Si (j>o6etor0ai
uirep6dXXou(Xi), 8?jXov w?
^
(xer, StdOeou 8pa<xuTr,TO
xat SstXt'a; eWtv dvSpet'a

oCtt)
yP
peXTtotn).
(5)
Asxet
5
8'
6 dvSpuoc dtpo6o<; elvat in eVt to toXu, 6 Si SetXbc
tpbSijTtxo; , xal 6 [xiv xat itoXXi xal SXtya xal fxtyaXa
xat [Mxpa <po6eta8at, xa\ o-fdSpa xal xoyu, 6 Si to
'
ivavTtov rj ou ipo6eTtr6ai v| Vipe'iia xat ixoXi? xal SXiYa-
xt; xat (xtYXa.
Katb (*sv uirou.eveiTa ipofispa otpdSpa,
10 6 Si oOSs Ta ^pe'.ua. (e) Tlota ouv ujrojvei dvSpeto?
{ itptdTOv
};
iroTepov Ta auTtji tpofiepa v) t4 mpw ; et
4
uiv
Sri ta erepw <po6epd, oi8iv ceuvbv (pair) dv ti? ttvat
el
Si to autiji, etT) av a&TW (iiya- t& Si (poSepi odSou
noirjTtxa Ixdorw 5 <po6epd, olov et (*iv oipdSpa tpo6epd,
l&
cfi) av Ur/upb< 6 ipd&x;, et S' r,peu.a, derOtvr]?. "Qaxt
<juu.6avet tov dvSpetov jxtYaXou; odfiout xat iroXXob?
itotetcOar cSdxet Si Touvavrtov rj dvSpet'a a^ofov ita-
paaxeud^etv, touto S' tTvat it tw rj u.r,8iv rj SXfya <po-
Setidat, xat r)ptu.a xat u.Xic (7)
AXX' fawc. to <po-
so
6epbv Xe'YtTit, wmrep xal to rjSu xat TaYaBdv, Styj5<.
T4 ptiv
fap
aitXaic, Ta Si Ttvt (iiv xat r.Se'a xat ayaOa
iartv, areXw?
8'
ou, aXXi touvovtiov <pxuXa xat ouy_
fjSea, 60a toi? itovr,pot w^eXtua, xat bsa ^Sta toT<
iratStotc i| natSta. (s) 'Ojxoiok Si xat Ta ipofiepa Ta
at
(jiiv aitXSi; tern, Ta Si Ttvt. *A |/iv Si) SetXbe <po6eiTat
^
oetXd;, Ta |iiv ouSevt e<m ipoSepd, Ta S* r,pe'[f Ta
Si xoT icXet'o-TOt? <fo6eoi ,
xal foa tt) dvOpuntv?) <poaet,
Tau8' airXw? <po6tpi XeYOjxev. (9)
'O S' dvSpcTo; irpb;
Taura Ivet dsdSto;, xat uTtouievet Ta TOtauTtt ipoScpd,
30 a eo-ti uiv w< tpo6tp4 auTSi, IdTt
8'
6? ou , J[ jasv dvOpw-
iw, ipoSepd, I)
8'
dvSpttoi;, ou ^ofitpi dXX'
$
^ps'u."
^
<>"
Sajibi;. "Eo-ct (tevTOt o6epa TauTa

toi< yap itXet'iTTOt?
mo6epd. (10)
Atb xat liratvetTat rj i^t?' owxrap yi?
6 loyupo? xat
uY
tslv'
^X
SI
- ^a,<
T^P
0UT01 ou T<
T'
'"
35 u.T,Oevb? 5 (xiv itdvou Tpi'to6at, 6
8'
Euro (xijoeiAta?
&jcep6oXr,?, TotoyTot ektv, XX4 tw tub toutoiv dira-
Oet tTvat ,
v\ anXioi;
%
^ftu.a , usp' Sv ot itoXXo\ xat ot
itXelo-Tot. (tl) Oi [*iv ouv vogmSei; xat ddOeveT; xat SetXot
xat uitb twv xoivwv 7caOi]u.dTMv itdoyws1 ti, itXr,v OSttov
40 Te xat (jiSXXov rj ot itoXXot-
**
xat iTt u^.' <5v ol itoXXot icd-
oyoufftv, &itb toutwv ditaOt; ^
SXo?3|^peo.a. (12) Ajco-
psiTat S' el tw dvSpelw o&Oe'v eVrt ipoSepdv, 06S' av <po-
$T|0efa|. *H o66iv xwXuet tov elpr^e'vov Tpo7rov;
^
yty
dvSptta dxoXou8ri<Tt? tw Xdyw iort'v, 6 Si Xdyo? to xa-
45 Xbv alpttaOat xeXtuet. Atb xat 6 u.^ 6ta toutov 6tco(-
vwv auTa, o5to? tJtoi eJe'oT^xev rj Opaou?" 8 Si 81a to
xaXbv d?o6o( xat dvSpeio; pw'vo?. (is)
'0
,aiv ouv oet-
Xb<; xal Si u.ii Set s.o6eTTai, 6 Si 6paau xal 8 u.^ Set
OotppeT*
8' dvSpeio? daifw & Set, xat touty) u.t'0-0; ri'v.
o *A yip av 6 Xdyo? xeXeur,, TauTa xat dappei xat <po-
Setrat. 'O 8i Xdyo? t4 u-e'/dXa Xux)pa xat cpOapTtxi ou
xeXeutt j'nou.evttv, av af, xaAa ^. (11)
'O [xsv ouv 9pa-
ou;, xat el u.^) xeXsuet, TauTa 9appei, 6 Si SetXb; ouS'
avxeXeui)' &
8'
dvSpeio jidvoc, lav xeXevj.
(15)
"Eort
(l208,t22S.)
in codeni peccant, non eodem tamen, set) contrario inodo
(auilendo eniin deficinnt, timendo vero excedunt), mani-
festum est , mediara audaciaS timiditatisque dis|>ositionem,
lortitudinem esse : is enim habitus optimus. (5) Videtur
antem fortis roetu vacare utplurimum, limidus autem me-
tui obnoxius esse. Et liic quideiu multa et pauca , magna
et parva metitit, idque veliementeret cito : ille vero contra,
aut prorsus non , ant leviter, et tegre, et raro, et non nisi
magna. Et hie quidein vehementer terribilia sustinet , ille
vero ne leviter quidem borrida. (6)
Qua? igitur sustinet
fortis primuin, sibiue, an alteri terribilia? Etenim si alter)
terribilia suflerat, nihil videatur magnificum , fortem esse:
sin vero sibi ipsi terribilia, hoc ei magnum fuerit : terribilia
autem ei terrorem incutiunt, cui sunt terribilia. Itaque
si terribilia veliementer, vehemens; sin leviter, infirmus
metus erit. Undc conlingit, fortem elfici mullis magnisque
terroribns. Verum videbatur e contrario forlitudo vacuum
timore reddere, et hoc esse in eo quod aut nihil aut pauca
tinieat , eaque el leviter et segre.
(7)
Sed enim horribile
,
quemadmodum et jucundum , et bonum , bifariam forlasse
dicitur : alia enim simpliciter, alia vero cuidam jucunda
bonaque vocantur, non simpliciter ac contra prava, et mi-
nime jucunda
,
quemadmodum qu* pravis utilia sunt , et
qua; jucunda pueris
,
qua piteri sunt. (8) Sic etiam terri-
bilia alia sunt simpliciter, alia vero alicui. Quae igitur
timidusmetuit, qua limidus, alia nemini terribilia sunt,
alia leviter : sed quae plurimis timentnr, et qusecumque
naturae bumanae horribilia sunt , ea simpliciter terribilia
vocamus : (9)
fortis vero ad liaec intrepide habet , susli-
-
netque res ejusmodi. Quae partim ipsnm quoque terrent
.
partim vero non. Qua euim homo est , terribilia ill t quo-
que sunt : qua vero fortis, non sunt, aut certe leviter, aut
nequaquam. Terribilia tamen dicuntur, quia a plerisque
timeri solent; (10) qnocirca hie habitus laudatur. Quemad-
modum enim robusti santquc appellanlur, non quod illi
nullis laborious frangantur, aut hi nullo execssu debili-
tentur : sed ex eo quod his vel prorsus non turbantur, aut
simpliciter, aut leviter, a quibus multi el plerique. (1
1 ) Va-
leludinarii enim , et inlirmi , et tiraidi ,
communibtis etiam
vulgaribusque passionibus afficiuntur, sed cilius vehemen-
tiusque quam solent mulli : sani vero el robusti et fortes
magnis quidem afficiuntur, sed lentius el minus quam
solent mulli : praeterca quibus mulli afliciuntur, ca vel
prorsus non vel leviter ipso* tanguut. (12)
Quaeritur au-
tem, num forti nihil sit terribile, nequc metuat qnicquam,
an nihil vetet, pro eo ac dictum est, ipsum quoque li-
merc : fortiludo enim rationem sequitur; ratio vero honesta
capesscre jubet. Qnocirca qui non per banc sustinet, is
autsliipidiisest, aut conlidens : verum qui obhonestura
tantum non metuit , solus fortis est. ( 1 3)
Timidus igitur,
qua; non decet , metuit ; audax vero in quibus non oporlet
,
audet : fortis vero in utroque agil quod decet
,
et proin me-
dius exsislit. Nam quae ratio dictat , ea et metuit et susti-
net. Qiire autem magna sunt et acerba inleritumque infe-
renlia, ca, nisi sint honesta, subire haudquaquam ratio
jubet. (14)
Audax vero etiam non jnbenle ipsa subit; ti-
midus vero ne si jubeat quidem : solus autem forlis ipsius
jussui obtemperat. (15)
Species autem fortiludin'm qulnque
Digitized by Google
(iaa>.) MOR. EUDEMIORUM LIB. III. CAP. I. 209
a eior, avSpetac iti'vxt Xiydueva xa8' 6u.oidmr;xa , xa
aura yip uirouevouatv, fliXX' ou oia ti auxa. Mia jxsv
iroXtxtxq
*
autT|
8'
Icrxlv
4j
8t' aiSSt ouaa. AeuxEpa
^
(rcpatuoTtx^ * a&T7) 51 Si' eWeipfav xal xb EiSe'vai
,
6 oify
uaitep SwxpaxT)? tpir), xi oeiva , iXX' Sn xa<; (ior|-
8eta? tSJv 8ttvwv. (is) Tptxr)
8'
fj St' ttinipiav xal
ayvotav, Si' %v xa irai8(a xai of paivopvot of u.iv uiro-
pcvouai xi tptpdfisva , of 81 XafiGavouari xouc 5<peic.
*AXXt|
5*
?! xax' IXiti'Sa , xa8' <jv of xt xaxeuxuyt|xo'x<
lo itoXXctxt? uiro.utvoutri xol{ xivouvou? xat of [uOuovTtf

tutXirt8a yap itout 6 olvo;.
{17)
*AXXy) 81 8ta ita8oc
dXdytorov, oTov Si' fpu>Ta xal Oufxdv. "Av xs yap ep3,
Opaau; pSXXov rj 8fiXd<, xal &tcoixcvci 7toXXou; xivSu-
vouc, fiorxEp 6 it Mfxairovxiw xbv xupavvov ditoxxiva<
l xal 6 tv Kp^Tj) (xudoXoyouuevoc

xal oY 8py^)v xal 8u-
jxov waauxcoc,' Exoraxixbv yip 68u|xd;. Aio xal of aypioi
85jpt< avSpttoi Soxoumv tTvai , oux ovxe<

&*xav yip ix-
aTwai, TOtouTOt tlai'v, ei 81 ijo], avwuaXoi, wcrrtEp of
8paaei(. (is) "Of*io? 8s paXtaxa <pucix^] tj xou 8uu.ou*
SO d^TT)T0v yap 8ufto<, 8tb xai of itatoe? dfptcxa u,a-
j^ovxat.
(19)
Aia vdjiov 81 r, iroXixix?) dvSpeia. Kax'
aXr,8eiav 81 ouosu.ia xouxwv, aXXa itpb? xacirapaxeXeu-
atif ta;ivxot( xiv8uvoii;pr|(riptaTauTa iravxa.
(20) EUpt
Si xwv po6epuv vuv uiv ditXw? Elpi"pca(Av,.(k'Xxiov 81
X 8topi<ras8ai uaXXov. "OXuc [xsv ouv cpoSepa Xfyixai t4
irotr,xtxa ipdSou. Toiauxa
8'
iaxiv Sea tpaivfxat itow;-
rtxa Xuirr,? ip8aptix5j?
-
xoT? yap aXXnjv xtva irpoaSe^o-
jxevoic XuJtTiv ixEpa (xsv dEv ti? fo-w< Xum) yevoito xal
TtaBoi; Iwpov, ipd6o?
8'
oux Io-tbi, oTov it ti? npoopoito 6ri
30 XumjueTat Xux|v ^v of ^Sovotivxst Xunouvxat,
^ TOiai-
njv o?iv of ?r)XouvTe ?
(
of aiayuvdpevot.
(21) 'AXX'
iitt u.dvat; -cal? Toiauxai; ^atvo|XEvai( EjEoSai Xuicai;
tpdSo? yivexai, Sitwv f, (puoi( avatpixix^) xou (ijv. Alb
xai er^dopa xive? ^vxc; (xaXaxot Ttepl via avSpiioi ciai,
35 xai Ivtot oxXripol xal xapxepixoi, SetXot.
(22)
Kal
8i| SoxeT <r/tow t8iov xrjc civSptta; eTvai xb icepl xbv 8a-
vaxov xal xyjv touxou Xujnjv f/tn itw?" ti yap xt etn)
toiouxo; owe itpb? dXe'a; xal
tyvyy\
xal xi? xoiauxa?
Xuna; &nopiEvExixd(, mc; 6 Xdyo?, axiv8uvou; ouoa(, npb;
40 8s xbv 8avaxov xal [xaXaxbc xal icEpt<po6o;, (x^ St' aXXo
xi TtaOo? aXXa
81' auxj)v xi|v
f
8opav, aXXo; cs icpb; fiev
ixt(va( u.aXaxd( , itpb? 8k xbv 8avaxov cbradifc, ixivo
(ilv av eTvai 8dete 8eiXd, o?xo<
8'
avSptioi;.
(23)
Kat
yip xtvSuvo? iitl xoT{ xotot5xoi Xeytxat o.dvot{ xwv <po-
45 6pJ5v, bxav itXr,(xiov
$
to x^< xoiauxr)?
<f8op5;
itonjxt-
xdv. OaivExai 8e x(v8uvo;, 8xav nX>]otov (patvexat. Ti
(xiv ouv
<f
oSspa , ittpl 8aa tpatxlv eivat xbv avSpeTov, ef-
pijxat 8f, Sxt xa ^atvd[uva itotrjxtxa Xomj? x^c ^8ap-
xtxr
t
c* xatixa o.evxot itXr,iov x ^atvdjxtva xal (jl-J(
so ico'pptd, xat xoaauxa
x6J
fiEyeOei iVtot
$
fatvdptva &ax
tTvat au(iu.expa itpb( av6pwitov.
(34)
"Evta yap avayX7)
Ttavxl cpaiveaOat avBpwTtio tpo6tpi xal 8taxapaxxetv* ou-
6iv yip xuXuei, AoTtep 8spu.i xal ^uj^pi xal xwv aX-
Xojv Suvajutov cvCac {mep f)u.3t (Tvat xal xa< xou av-
ABISTOTIXS*. 11.
sunt numero, propter similitudinem quandatn sic appel-
late : eadem enim sustinent , non tamen easdem ob cansas.
Una est civilis, quam vereenndia parit : altera militaris,*
ex peritia nsuque rerum perfects , non
,
quemadroodum
dixit Socrates, nt horribilia, sed ut auxilia horribilinm
cognoscantur : (16) terlia, per ignorantiam et imperitiam,
velut est puerorum insanorumque fortitudo, qua hi hor-
ribilia sustinent, ill! vero serpentes manibus prehendunt.
Alia rursum ex spe nascitur, qua felicitate usi ebriique
pertcula sa;pe suscipiunt : nam vinnm spem solet addere.
(17) Postremo alia ex affectuum impotentia ralionis expers,
ut amore irave accensorum. Nam sive amet quis, audax
potius qusm timidus erit , multaqae pericula sustinebit :
velut qui in Metaponto tyrannum occidit , et in Creta ilia
quem fabulac recitant : sive ira commoTeatnr ; nam extra
se rapitur animus. Unde et fere silvestres, fortes dicuntur,
nee sunt tamen. Concitatae enim, sunt ejusmodi; non
concitatae , inaequales sunt, sicut audaces. (18) Maxime au-
tem naturalis est ab animi impelii profecta forlitudo : in-
victus enim impetus : quapropter et pueri optime pugnant.
(19) Civilis autein propter legem exstitit. Ceterum nulla
harum secundum veritatem comparata est ; ad cohortatio-
nes tamen in periculis usum afferunt luec omnia non me-
diocrem. (20) De horribilibus igitur quum simpliciter jam
dixerimus , non ab re fuerit de bis fusius determinare. In
universura igitur horribilia dicuntur metus effectiva; ea
scilicet quae dolorem inferunt corruplivum. Nam quibus
alia afflictio incidit, alium etiam dolorem diversiiraque af-
fectum, non metura parit, velut qui molestiam aliquant
prospicit, ut earn qua invidi, aut acmuli , aut pudore suffusi
affliguntur, aliud nomen sortiuntur : (31) eo quod verus
metus eorum tantum malorum est, quorum natura inten
-
turn videtur inferre. Quocirca nounulli
,
quamlibet molles,
fortes tamen sunt in quibusdam : et nounulli , duri ac tole-
rantes , timidi. (22) Videtur enim propemodum proprium
fortitudinis munus esse, circa mortem ejusque acerbitatem
recte affici. Nam si algorem quis et calorem et hujus generis
dolores pro eo ac ratio dictat sustinet
,
quum a periculo
absint, verum ad mortem mollis sit et timidus, non ob aliud,
nisi ob interitum ; alius vero ad eadem quidem mollis , erga
mortem antem intrepidus : ille quidem timidus, hie autem
fortis judicari sane queat. (23) Periculum namque iis
constare terribilibus tantum dicitur, quae in propinquo
liabent ejusmodi interitus effectiva. Apparet autem pericu-
lum, quando pro|>e cernitur. Terribilia igitur, circa qua;
vcrsari fortis assolet , dicta jam nobis sunt, eo quod appa-
rentia-effectivadoloris corruptivi , oportet , eaque non pro-
cul sed in propinquo, apparere, nee magnitudine Inimanae
virtutis proportionem excedere.
(24)
Quacdam enim necessa-
rium est omnibus terribilia videantur, omnesque percellant.
Nihil enim vetat quominus, quemadmodum calida frigida-
que et alia quaedam corporis bumani habitus viresque su-
14
Digitized by Google
310
*
H6IKQN EYAHM1QN I\ a.
(1220,1230.)
OponrCvou ffojuaro; eei{, o8x<o xat twv jrepl -r^v <J>ur,v
ica67i(jiax!ov. 01 puv [ouv] SeiXoi xai Opaaeic SiatJ/euSovxai
Sii to? 5;eu;
*
tw uiv yap SaXijj xa xe
pj
tpoSepi Soxet
(poScpi eTvoii xai xa Y)pEu.a o-fdSpa , x> 81 6paT xouv-
r> avxi'ov to xe <po6epi OappaXe'a xai xa s^dopa Tjpeixa
,
tw
5'
dvSptiw tdXti65i jxaXisxa. (is) AtOTep oux' et xi<
U7t0[ie'vt xi <po6epa Si' ayvotav, dvoptio?, oTov ei xi;
xoui xepauvou; uttouevei isepojxevou? Sta (xaviav, out'
tl Y'vcoaxiuv 8504 & xivSuvot, Sia Oupo'v, olov o( KeXxol
10 itpoc xa xuaaxa Sitka, aitavrwiri XaSovxe;, xai 6a&>c
H
(Japfiaptxr, dvfipi'a (lEia 8uu.ou Isxtv. (m) "Evioi Se
xai St' aXXac f,5ovi? uitofxs'vouuiv. Kat yip 6 6uu.b;
rjSov}|v ?/_tiTiva- jitx' IXTCtSot
Y*P
^'Tt xt(*wp(a?. 'AXX'
Spot; out' et Sta TauTT)v oux' ei Si' aXXr,v $|SovJjv Enro-
ll
ptE'vti ti; xbv Odvaxov /) tpu^v fui^o'vcov XuraT>v, ouSel<
Sixat'ox; avSpeTo; Xe^oixo xouxwv.
(;) El yip ^v 7)S
to ditoOvifaxeiv, TtoXXaxi? av Si' dxpaai'av ditE0v7)<jxov
o{ dxdXaaxot, werrctp xai vuv auxou piivTou dno6vi{o*xsiv
oux Svxo? ,Seoc, twv iroi7)xixwv o' auxou, icoXXoi St'
20 axpaoiav itepiTtfTxxouotv elSdxec, aiv ouSel; dvSpstoi; tl-
vai SdSeiev, el xai itavu ixoiu;os diro8vr;crxiv. Out' el
tpeuYOvrec xb itovetv, &rep rcoXXol itoiouoiv, ouSe xwv
xoiouxwv ouOelc avSpeto?, xaSdixsp xai 'Ay<6<i)v tpr,o"i
26
4>aOXoi (Jpaxwv yap xoO xoveiv ^oati|uvoi
Oaveiv tpwatv
uoixep xai tov Xeipwva [xuQoXoyovioiv ot Tioiv)Tal Sti
t?|v a7to xou IXxou? SSuvjjv euao6at awoOaveTv aOava-
tov jvxa.
(2)
napaTxXr,o-(fc)? Si xouxoi? xai SVot Si'
[iicetp(av u7to{xevouoi xou? xtvSuvou;, ovitep xpdrcov
so o^eSbv ot irXetaxoi twv o-rpaTuimxwv dvOpwirwv 6ito<xe'-
voucrtv. Auto yip xouvavxiov lytx. vj
<5>c
<j>exo io)xpd-
t>n , iTctoTi^pniv oldjxevoc elvai t^v <Jv5p(av. 08te yap
Sia to eiS^vai xa <poepa 6appouoiv ol iiA touc ioxou;
dvaCatveiv ims'Tatxevoi, dXX* Sti fcaoi xa; poi)6eia( xuv
36 Seivbiv outc Si' S OappaXeoiTepov &yoniowxi, touto
dvSpeia.
(29)
Kai yap av
^ ls/,u? xai 6 ixXouto; xaxa
0Oyviv dvSpeia elev

tcoE; ^ap avfjp irtvir] SeSjjLuu^-
vo?. <l>avepfo< Ivtoi SetXol 5vxe Sul<>k 6itO(ie'vou5i
81'
^uitetptav
*
touto Si, 8n oux ofovxat xtvSuvov eivai
*
0 foauiyap xa; j3or,6cia;. 2y)PleTov Se'' Sxav ykg ia^ lytiv
oiwvxai Pot,Oeioiv, dXX' ^jSr, itXijai'ov
^
xb Seivo'v, ouy_
67t0(tevouotv.
(30)
'AXXa itdvroiv xoiv xotouxiov aixt'wv
ot Sia x))v aiSS 67to(vovxe{ jxaXto-xa tpaveTev dvSpetoi,
xaOoiitep xat "0[xi)po? xbv "Exxopa <prj5iv 6ico[teTvai xbv
6 xfvSuvov xbv wpb; xbv 'Ay^iXXea

tXXf
'Exxopa J' aiSo>{
llouXuSd^ix; |i.oi npuxo; iXeYXehlv ivaOriuti.
Kxieaxiv r, iroXtxixi) dv8p(a aux). (3l)'H S' aXnO-JjC
w ouxe aGxr) oux' ixeivwv ou8epi.ia, dXX' Suoi'a (xev, b>07rep
xai
^
xtov Or,pitov, & Sii xbv Ouubv 6u:o'! x5j itX*iy^
<pe'pexai. Ouxe
Yap
?ti dSo^oei, Sei y-e'vetv ^oSoujjie-
vou?, ouTe Si'
SpY^v, oi5xe Sil xb pi^ vojxtCetv diro8=t-
perant ; ita animi affectionibus nonnullis opprimamur. Ti-
midi enira et audaces secundum habitus decipiuntur. Ti-
mido eniui non horribilia, horribilia tainen videntur, et qu
leviter metuenda sunt, veliementer : audaci vero contra-
rium, liorribilia videnlur ejusmodi ut iis ronfldi possit, et
qua? vehementer terribilia, leviter : viro autem forti qua;
vera sunt maxime.
(25) Quocirca nee si quis ignoranter
pericula sustineat, fortis est : velut qui fulmen, ex insania,
ferat illatum , ac si rognoscat quantum sit periculum , ex
animi impetu agat
;
quemadmodum si Cellar, sumptis armis,
occurrant fluclibus : cujusmodi est omnia barbarorum fu-
riosa fortitudo.
(26) Nonmilli vero ob alias voluptates
pericula sustinent : nam et ira voluptatem babet quan-
dam
,
quum sit cum spe ultionis sumenda?. Verum nee si
ob ejusmodi, nee ob alias voluptates, malorumve gravio-
rnm fugam, mortem obeat, Justus quisquam propterea
merito dicatur. (27) Nam si mori jucundum sit , sa?pe per
intemperantiam morerentur lascivi. Quemadmodum et
hodie, quum ipsa quidem mors rainime, sed inferentia earn
multa sint suavia, fit ut multi per incontinentiam cer-
turn sibi concilient interilum, non ignari etiam certam
mortem propositam : quo ex genere nullus fortis videatur.
Neque si quis dolorem fugiens (quod solent multi) mortem
accersat, fortis fueritr; quemadmodum et Agatbon dicit
,
Naini|iic liiimincs pravi perciti doloribus
Mortem sibi optant
;
veluti etlain Chironem fabulae perhibent ob dolorem ulceris
mortem optasse, licet immortalem. (28) Non procul ab
bis distant qui ex peritia pericula sustinent, id quod ple-
rique solent militares viri. Hoc namque contrario plane
modo se habet Socratis sententiae, opinantis, scienliam
esse fortitudinem : neque eniin quia noverint horribilia
,
qui
in summos malos escendere didicemnt , id ausi sunt, sed
quia prsesidia contra discrimina explorata habent. NequA
enim quia audacius pugnant , idcirco fortes sunt : (29) nam
hac ratione etiam robur, et divitiaj
,
juxta Theognim , essent
fortitudo. Vir enim, inquil, paupertate domitus omnis
nee dicere quicquam nec/acere valet. Manifeste qui-
dam
,
quum timidi sint, pericula tamen sustinent, propter
experientiam , idque quod periculum non esse arbitrenlur,
quum naratum noscant presidium. Argumento est
,
quod
quum presidium habere non putant, malisjam re vera
imminentibus, retrocedunt. (30) Inter omnes igihir ex
illis unde dtximus causis ortas ea videtur virtuti proxima
,
quo; ex vereenndia nascitur, fortitudo; quemadmodum et
Homerus Hectorem scrihit periculum in certamine cum
Achilie obiisse verecundia impulsum :
... verecundia cepit
Heclora...
Pulydamas etenlm primus probro mihi vertet.
Atque ea est quam diximus civilem fortitudinem. (31) Ce-
terum vera neque liaec est, neque alia ex illis ulla, sed fu-
rori similis est ferarum, qua* impetu fcruntur adversus
ictus. Neque enim vel ob ignominiam , vel ox ira , vel
quod non morituros se arbitrentur, aut quod facultatibus
Digitized by VjOOQIC
(llSO.) MOR. EUDEMIORUM LIB. IH. CAP. IL 211
vctoOai , Y) Sia to ouvaaei; l/stv <puXaxTixa?
*
ouoi
fp
oliiattoi outw
y
( ^ofiepov eivai ouOev. (iij 'AXX'
littiS}, itocrct aptT-J) icpoaipsTix^ (touto Si irw< Xeyopev,
IprjTat itpo'-epov, 6rt evexst Tivo? itavTa alpsiorOati icoiei,
6 xal touto eoxi , to oS evexa, to xaXov
)
, S?,Xov oti xal
^
avSpia api-ni ti; ouua evexa tivo? iroirjaEi toi <po6tpi
uicouivetv, Sox' ouxe Si' avvoiav (SpOwc
Y"p
paXXov
irout xptveiv ) ourt Si* $|Sov^v, dXX' Sti xaXo'v, fast, ov
Y<
|iJ| xaXov ?j aXXi pavixdv, o& oitopivir aia^pbv
10 yap.
(33)
litpi ivoia u.iv ouv eWiv 4| avSpeia puadTT);
xal Ttvtov xal Sti t(, xal t4 cpo6epaTtva Suvapuv t/ti,
aj^eSbv elfpriTai xaTa r>jv irapouaav i'tpoSov txsvuif.
litpi Si ooxppoouvric xal axoXacta? pura Taura Sie-
Xeu8ai iceipaTeov. Aefexai
8'
6 dxoXasxo; tvoXXb^w?.
15 "0
te yap pi-}] xexoXaopevoc lews tir,S' laTptuojxtvoc
,
WOTCtp dtTIM)TO( 6 pv}| TtTpLT)U.eVO(, Xal TOUTWV & (liv
SuvaTOC 6
8"
aSuvTO?* aTU.T)TOV yap T(5 te (xV) Suvajxe-
vov TixrjOrivai, xal to SuvaTOv pitv jx^i TeTpiT,uivov Si.
()
Tov auxov Si xpoirov xal to axdXaarov

xal yap tb
so
j*j) ncfuxbc Se'veuOai xoO.astv, xal to ire^uxb? [xiv [ay)
xexoXaajie'vov Si icepl ajxapriac icepi A; opOoxpayd
6 oolxypwv, wcitep ol icaiSe;
-
xaTa Tautriv yap dxoXa-
errot Xe'yovTat ty|v axoXaot'av.
(3)
"En S' aXXov Tpdicov ot
ouaiaTOi xal ol aviaTOi icau.icav Sia xoXacrtwt. IlX-io-
vayaK Si Xeyopivvjc. t5jc
axoXaoria;, 6rt (jlsv icepl ^So-
ya; Tiva; xal Xujrae. eidi, tpavepdv, xal 8ti it tw iceol
Taura< Siaxetaflai irwc xal bXXjjXwv Statpepouat xal twv
aXXwv
*
StEypaiJiaputv Si icporepov tiw? tJ|v axoXaaiav
ovoiia^ovTti; pusta^popitv. (4) Tou; yap axiv^Tcaf
30 e/ovtoii; St' dvaio9>)tiiav itpo T&( auta? f,Sova( oi jxev
xaXouatv avaio6^TOU(, ol
8'
aXXoic Svopiaoi toioutoi?
Tpooayoptuouaiv. (t) "Eori S' ou icavu Yvupiixov to
ita6o; ouS' iicmoXatov Sia to icavra; lit\ OaTspov afiap-
Taveiv (j.5XXov xal itSatv tivai su^utov ttiv t5v toioiJ-
35 Twv fjoe'wv ^rcav xal aiaOr,<iiv. MaXiaTa S' tist toiou-
toi, ofou; ol xb>,u(j)SoSiSaffxaXot Ttapa'Youdiv aypoCxout,
ot ouSe Ta (UTpia xal Ta avayxaia nXijo'ia^ouci toi;
^Seatv. (e) 'End S' & saxypcov larl nepi rjSovoti;, ivayxi)
xal nepl iiriOupuac Tiva; outov elvat. Ad S^| XaSciv
10 nepl Tiva. Ou yap icepl icaoa; ouSi icepl icavra Ta
fjSea 6 acusppojv coj^ptov ^oriv, aXXi tiJ [iiv So|t| icepl
Suo twv alo^ijTwv, ictpi ts to yeuiTOv xal to aircov, -nj
3'
alrfiua icepl to aiiTov

(7)
icepl yip t^v Sia ttj?
O'|e(0( f,SovV tuv xaXSiv avcu iiciOupiia; a<ppoSio(o>v,
tt %
Xuir) twv alaj(p<ov, xal icepl t^v Sii ttj; Jxor,; twv
euapixdaTbiv i\ dvap|xd<TTWv, In Se icpb; ta? Si' Satppi]-
oeidc, Tct( Te aicb euwSia; xal Ta; aicb SuowSia;, oux
eotiv 6 bKppwv. OuSi yap dxo'Xaoroi; ouSetf XeyeTat tw
icaoyeiv
?| pd| icdoyetv. (s) El
Y
"* ti
? ^
xaXbv av-
M SpiavTa OewfiEvo? ^ Ticrov t| avOpaiirov, rj axpooifxevo;
ISovro;,
(>j)
^ouXoito piiire IcOieiv [xr,Ti iciveiv ptr'TE
a^poStcriaiJtiv, aXXa Ta iaev xaXa 6eb>pdv twv S' dSov-
pncservalivis inslrucli bint, sustinere liorribilia debent :
nam ita nihil uorribile esse judicarint. (32) Et quohiam
virtus omnis electiva est (nempe, ul supra dixiraus, quod
omnia gratia alicujus, ejus nempe quod lionestum est, hnjus
instinctu eligantur)
,
patet , fortitudinem
,
quia virtus est
,
liorribilia gratia alicujus sustinenda instituere : ergo neque
ex ignorantia ( ut quae judicium format), neque ob volupta-
lem , sed ob solam honestatem
;
quoniain , si non sit lione-
stum, sed furiosum, id nequaquam sufl'ert : turpe enim
est. (33) Circa qute igitur versetur Tortitudinis mediocritas,
et quorum sit, et propter quid, et liorribilia quam vim
liabeant, satis imprresentiarum explicatum videtur.
CAP. II.
Porro de temperantia et intemperantia deinceps disserere
conabimur. Intvmperans autem
(
grxce ad verbum in-
temperatus) multifariam dicitur : interdum enim dicitur
qui non est castigatus, nee emendatais : quemadmodum
incastratum dicimus quod castratum non sit : quorum
castrari nonnulla possunt, alia non po&sunt. Dicimus enim
incastratum, et quod castrari non possit, et quod quum
possit, non sit (amen castratum.
(2) Sic et inlemperans
[grxce intemperatum ] dicitur, vel quod temperiem casti-
gationemque natura sua non admittat , vel quod admittat
quidem, sed nunquam sit castigatum in iis peccatis, circa
quai recte agit temperans, ut sunt pueri. Juxta earn enim
intemperiem homines intemperantes dicuntur.
(3) Rursum
et id inlemperans dicitur, quod vel aegre , vel oinnino non
possit castigatione ulla emendari. Jam quum multifariam
dicatur intemperantia, patet , circa voluptatcs quasdam et
dolores earn versari : turn quod ex dispositione circa eas
varia, et a se invicem, et ab aliis homines different. Prius
autem descripsimns quo pacto intemperantiam appellatione
transferamus. (4) Nam eos qui nullo sensu erga easdem
voluptates commoventur, insensatos alii vocant; nonnulli
aliud nomen imponunt. (5)
Verum non est valde nota hiec
affectio , neque vulgaris, eo quod vulgo mai;i in alteram
partem peccetur, et quod congenitus sit omnibus juenn-
dorum ejusmodi sensus et delinitio. Hujusmodi autem
maxiinc sunt, quos Comici inducunt, agre^c> homines,
qui ne moderate quidem necessariaque ulla suavitate
frui volunt. (6) Et quia temperans circa voluptates ver-
satur, necessarium est ptiam, ciipiditates quasdam ill
propositas esse. Haque quae sint istae , explicare oportet.
Neque enim circa omnes cupiditates, omniaque suavia,
versatur temperans, sed opinione quidem circa sensibilia
duo, gustabile scilicet et tangibile : re vera autem circa
tangibilia tantum. (7)
Nam circa voluptatem
,
quae citra
veneris cupiditatem, aspeclu pulchrorum , aut dolorem,
qui turpium aspeclu nascitur, aut earn qua; ex auditione
suaviter consonantium , aut secus, aut qua; olfactu fra-
grantium, aut secus foetidorum provenit, non versatur tem-
perans. Neque enim vel patiendo vel non patiendo dicitur
inlemperans. (8) Si igitur quis aut pulchram statuam aut
equum aut hominem cernens, vel suaviter audiens ca-
nenteni , ucc bibere , nee edere , nee veneri indulgere velit,
Digitized by Google
2|2
*
H0JKUN EVAHMIQN T,
p
xwv axouttv, oux av So;tttv dxoXaoxoe ttvat
,
wcitep
oiS' ot xijAouimvoi itapi Tain 2eip?j<Tiv.
(9)
'AXXot ittpl
xi Sdo xwv atsOrixwv
xauxa, ittpl a*itep xai xaXXa 6ijpta
(tdva tuyx*
aisOniTixwn fyovxa xai X"'pvc
xai
6 Xuitouu.sva, irepl xl ftvaxk xai airxa. (10)
Elep\ Si
xi xwv bXXwv a'i<TOiio-ewv
*,8a sytSbv Suofw? fiitavxa
(pafvtxsi avcuafcfcwc
Staxti'juva , olov ittpl tuapu.oox(av
$
xaXXoe- oo8iv
fP
* Tt xo"
*5iov Xoyou, <pa{vext
-itaixxovca a&TTJ x5j Otwpta xwv xaXwv rj xrj axpoarot
10 xwv euapu.doxwv, ei a^ xi irou (tu
%
u6i6y)x* xepaxwStc.
'AXX' o08i npb? xi tuwSr, $
SimxwSti

xa(xoi xou;
y
t-
s8r;(T6i? ojuxs'pae fyouot
itd<ia<. (ll) 'AXXi xai xwv
oafiwv
xauxat; -^aipousiv Saat xaxi (xu|*6t6n)xoe eu-
<ppe{vouotv, 4XXi ]t$ xa6' a&xd. Ae'ifw & x6
'
*
16 ale pr) tAittfrvxe?
x"P!"
v
*' !"!*
v
><i"
vo. ?ov
fy
1'
xai itoxwv
81' sxtpav yip ^Sovijv xauxai? yjxi'potuv
,
x^v
xou
(yaf
ttv ?, itttiv. KaO' a&xii; 8s ,
oTai at xwv a\6wv
tlotv. Aw i(x(xeX5 lipv) Sxpaxo'vixoe xi? |*iv xaXov
ftttv, xi< Si *,8u. (is) 'Eiwl xat xwv ittpl xb jftuo-xov
M
oi ittpl itStoav ^SovV
lirtdrixai xi 9i)p(a, oiS* o<iwv xS>
axpw x5j?
Y*
wrcT
'
{ *>
at<0rj<rtc, aXX' 6Wv xw
<pdpuYY,
xai foixtv a^?i
ftaXXov
$ Y
5u(m T wado?* 81b oi irip-
9^01
oux tfyovxai
x-J)v YXwxxav fym
pwxpiv *XXi xiv
mapuff*
Y'P
av0U
>
w(r,te
P
<friXdvoe. 8
'Ep0t8oc. "ftcxe
at
ittpl xi aitxdu.eva, w< aitXw? tlittiv, 9txe'ov x*,v axo-
Xastav. (la) 'Ou.ot'we Si xai 6 axoXaoxo? ittpl xi;
xoiauxae t*Ttiv. Olvo^Xu^ia
Y*p
xl
Y
a<JT
P
i
I*
a
P1f'
a xa,t
XaYv'
1
'"
xa
'
1 o-J/o^by^b
xat itavxa xi xoiaoxa icepi
xa? rfpyiu.s'va? isxlv a!o9iiosii; , U
^ntp (idpta
^
axo-
10 Xaci'a oiaipeTxai. (u) Ilepi Si xi; Si' %<*;
v| axor-
?, 8<xfp^ffeio
^8ova ouOei? Xeytxat axoXaoxo;, eav
&itsp6aXXri, aXX' ofveu ovetSou? xi a(xapx(ai; ^'yoo-cv
xaiixa;, xa\ SXtoc ittpl 8<xa ftr) XeYOVxat ^YXp
0-1^' ot
S' ixpaxii? ouxeisiv ixoXanxoi ou8i doScppovei;.
(15)
'Ava(-
o6ixoi; (xiv ouv, ?, Snon SsT Svojtajeiv, 8 ottxto?
Ix
uv
35 waxe xai iXXefcetv 8swv dvaYXY) xoivwvtTv 6?
iizi xo
toXu iccivxa? xai xa(ptv

8
8' 6itp6oiXX(ov axoXanxot.
(ig) IlavTe;
yP
"O""01':
f
u(Tl T /a^poudi
,
xai iiri&u-
(xia XajiSavouui , xai oix tistv ouSi XeYOVxai axdXa-
(7xoi

oi
y^P
u7cep6aXXouai x<ji
X
a
^P
6l
K
5^0V
^
^"
4 xuY/avovxec
xai XuiteTo-9ai (xSXXov y, Set [xrj xuy/Jxvov-
xti;.
'
OiS* avotXYr,xot

ou
y*P
e'XXeiitouoi tw yatpsiv
^XuTceTuOai, <xXX4 (aSXXov &icep6oXXoufftv. (17)
'Eirel
8'
eaxiv &7tep6oX^i xai iXXcrJit; epl aOxet, SrjXov Sxi
xai (tesoxT,?, xai peXxtVxT) aCnq ! ilu,
xat 4u.*oTv \av-
45 x(a. "flirxe [t7tet *|]
t?poouvn
^
peXxwxn i^i?, itepl
a 6 axoXaoxo;, ^ ittpl xa ^Sia xst tlpr)|iiva xwv a'io6i-
xwv u.e<rdx7); (xw(ppo(xi5vy) av etr)
,
(uao'xy); ousa dxoXa-
oiai;xal dvaio9r,(ia?-
<i
8' &7tsp6oX$| dxoXaafa, ^,
S*
tXXeil<i?
/|X0i dvwvuiAO??| xot? eipijasvon: Svoaaot itpod-
eo aYoptuopivr). (is)
'AxptSsaxepov Si ittpl xou y*vou? xtov
?l8ovwv foxai Statpext'ov h xoi? XtYOjtt'von
Coxtpov itepl
^Yxpaxtta; xai
dxpasiai;.
(I230,IUI.)
sed pule lira quidem videre , et canentem audire , is intern-
perans non videatur : qnemadmodum nee Sirenum canti-
nus deliniti. (9)
Sed circa duo Usee sensibilia versantur,
quae et reliquorum animantium sensibus incurrentia, dola*
rem volnptatemve cient : ea scilicet
,
quie gustu tacluve
sentiuntiir. (10)
Ceterumquae rcliquis sensibus suavia exi-
stunt, nullum fere animalibus sensutn movent :
ut circa
proporlionum tel pulchritudinis contuitionem nihil magno-
pere moveri videntur. Sed et nee auscultationibus sono-
rum rite consonantium, neque suave aut graviter olentibus,
licet omnes sensus ilia acutiores habeant. (1 1)
Sed et odori-
bus iis gaudent maxime
,
qui per accidens , non per sese
,
oblectant. Dico autem per se, quibus gaudemus nee speran-
tes nee recordantes aliud , velut cibi , aut potus
:
nam ob
aliam, hoc est edendi bibendique volupUtem, iis gaude-
mus. Per se vcro, ut sunt odores florum. Quocirca
scite Stratonicus dixit , ilia quidem pulchre ,
taw vera sua-
viler fragrare. (12) Et quia in gustabilibus non omnis
voluptas feras attingit, nee quantum extremo lingux apice
,
sed quantum toto gutture sentitur : tactu potius quam
gustu hc affectio contineri videtur.
Quapropter gulones
non optant linguam longam, sed quemadmodnm Phi-
loxenus Eryxidis, vulturis guttur. Itaque circa tangibilia
,
ut simpliciter dicam, intemperantia est conslituenda,
(13)
circa ea circa quae etiam intemperans versatur. Kam
vinolentia , edacitas , luxuria , crapula , et omnia ejusmodi,
circa sensus praediclos sunt : quas in partes intemperantia
dividitur. (14) Vemm qui voluptatibus visu, auditione, ol-
factuveperceptisexcedit.nemodicitur
intemperans, citra-
que ignominiam teles errores rituperamus, el prorsus circa
qua: non dicuntur continentes.
Incontinentes vero nee tern-
perantes sunt, nee intemperantes. (15)
Insensatus igitur, aut
quorumque alio nomine appellare conveniat, est is qui in
omnibus deOciat, quibus solent plerumque omnes partici-
pare atque tetari. Verum qui excedit ,
intemperans est.
(16)
Omnes enim his et natura gaudent, et aliquo etiam
modo
concupiscunt, nee tatnen sunt vel dicuntur intem-
perantes. Nam et conseculi non excedunt magis, quam
oporteat
,
gaudendo, et non consecuti ,
magis quam opor-
teat , dolemlo. Sed nee dolore etiam vacantes dicuntur.
Non enim deficiunt gaudendo dolendove , sed magis exce-
dunt. (17)
Quia igitur circa ha;c est excessus ,
defectusqne,
manifeslum quod et mediocritas, qui habitus optimus est
,
et utrique contrarius. Itaque quum tempcrantia sit habi-
tus prsestantissimus in iis circa qua; intemperans versatur,
merit
temperantia in dictis
juenndis
sensibilibus mediocri-
tas,
nirairuminsensibilitatisintemperanUasque
mediocritas.
Ex'cessusvero
intemperantia
est : sed defectus aut nomine
caret, aut supra positas
appellationes
sortitur. (18)
Accu-
ratius vero deinceps de
jucundorum genere
pertractandum
erit, ubi de continentia
incontinenUaque
agemus.
Digitized by Google
(|S3I,M32.)
*
MOR. EUDEMIORUM LIB. HI. CAP. III. IV. 2U
CAP. III.
Tov auvov Si Tpditov XiyrrtEov xal irepi icpxoT>)TO( xal
yaXitOTT|toc;
-
xal
y^P
tov itpStov itepl Xumr,v tJjv itch
Oupou
fY
vo
f
JL^VY
l
v op<ou.ev ovra, tw itpoc Tad-r^v iy_etv
itwc AteYpoc^ajjLtv Si xat etvrc(Kxau,sv tw dpYi'Xw xal
y_aXeirw xai aYpi'w (wctvra yap ta TOtaura ttj< auTTJe
cart StaOs'sEw? ) tov avSpairoowOT) xal tov avdr|TOv
(s) ayeoav
f
ip tbutb (AOtXtOTa xaXouat tou? u,Y|S'
ty
6W;
Set xtvouj/ivouc tbv 6updv, aXXi itpom)XaxtCojiivou;
cu/cpuc xai xiimvou? upb? tet( dX^wpia?. "Eari
10 yip avTixetjievov t<j) (*lv xa^u to u,dXt(, tj S' ^pe'jxa
to o^oSpa
, Th> Si itoXuv ypdvov to <5Xifov XuirtTaOat
TauTT,v tJ|v Xuir/jv $v xaXoupev 6ufidv. (s) 'Eirel
S' wcitep xal iicl twv dtXXtov efitou.Ev, xal eVtauO* ioVtv
umpoXV) xal XXeu|<i<;
(
6 jxiv yap -/aXeitbi; toioCto?
it ionv, 6 xal OSrrov xal pSXXov itaaywv xal itXe(w
Xpo'vov, xal or' ou Set, xal oitot'ot? ou Set, xal in\ ttoX-
Xoie, 6 S' avSpaitoStoSr)? xoivavTiov), SrjXov S-t eVtt
nj xal 6 u.e'<ro( tir,? dvto-dn)TOC. (t) 'Ewtl ouv fju.ap-
TT,iuvai au.fOTepat al f?ti ixeivai, (pavepov 6rt iitui-
*>
x^n i} jxtsi) toutwv f?te.' out*
y&P
icpoTtpcT ou8' iate-
pijti, oure oT< ou StT dpY&Tat, oute oT Set oux
dpYt-
Srcai. "QoV iittl xal itpadtt)c ij fitk-climi iin itept
Taura ti Tta67) iartv, eirj av xal f) itpadrr,; u.e<rdr;?
Tt{, xal & irpSoc (uaoc tou yaXeitbu xal tou avSpajv>-
Swoouc
Eodem pacto de mansuetudine rigiditateque sentiendum
est. Nam et mansuelum, qualero quemlam esse erga do-
lorem ex ira profectum ceraimus. Supra enim in descri-
plione iracundo, rigido, et agresti (omnia enim liacc rant
dispositions ejusdem) servilem, et insensatum opposui-
mus,
(2) eo quod ita vocentur, quotquot non moTeantur
ad iram quibus oporteat , sed lacessiti et injuria affecti
,
ladles liumilesque sese prabeant ad cootemptum. Opposita
enim sibi iovicetn aunt, celeriter et a-gre; leniter et vehe-
menter; longo tempore et brevi, sentire eum dolorem
quem iram vocamus.
(3)
Quoniam vera, qaemadmodum
et in ceterit diximus, lite quoque excessug defectutque
reperitur (rigidus enim est ejusmodi, qui citius et niagis,
longioreque tempore, nee quando, nee quibus oportet,
atque in multisafficitur : servilis autem contrarius quispiam
est ) : apparet medium quendam lianc inter inaequalitatem
consistere.
(4) Et quia uterque habituum illorum vitiosus
est, patet, medium liorum jequanimitatcm esse : neque
enim pnecorrlt, aut excedit ; neque quibus non oportet
irascitur, nee quibus oportet non iraseitur. Quocirca quura
et mansuetudo circa easdem alTectiones habitus sit optimus,
fuerit mansuetudo mediocritas quaodam , et mansuetus in-
ter rigidum servilcmque medius.
CAP. IV.
"Eoti Si xal fj jxtYaXoijn^ia xat i\ (UYaXoirptirsta
xal ti iXtuOtpidnjc u,caori]Te; , $) uiv iXeuOepid-CTi;
ittpl 7fTiuaTwv XT?,(itv xal aito6oXniv.
'0
(uiv
Y&p
xx^dti ^iv itaoj) (taXXov foApun $ Set, iitoSdkr, Si
to xctS7] Xuitoujxtvoc u.8XXov vj Set, etveXeuOepoc, 6 S' ajx-
fortpa ^ttov t| Set aooixo;, 6 S'
apfw
w; Sil iXeuOe'-
pto<. Touto Si Xeyo) to d){ Set, xal iwl toutwv xal
tVi twv aXXwv, to
6>f
8 Xdyo; 6 SpOd;. (i) 'Eitet
S' ix.il.voi [itv ticriv tv uirtpfioX^ xal iXXer|>ei, onou Si
36 layaxet etot, xal uecov, xal touto ^eXTtarov, Iv Si
itept ExavTOv tw etSet to BeXTtoTOv, avayxri xal tJjv
).eu6eptdTr,Ta uEadinri'ca eTvat avoiTta; xal iveXeuOe-
ptat Tttpi /pr,u.aTwv xtrjatv xal ai;ooXi]v. (a) At/c
it t4 /p^uata Xe'you.ev xal tt,v ^pr,o.aTWTW^v. *H (jtiv
40
Yap
xa6' aiiTO /pvjfft; tou XTijuaxo'c lottv, olov 6iroS>5-
uaTO( y( tuaTtou , f) Si xati OTiu.6e6j)xd; piev, ou (xe'v-
Tot outu>( io? av et Tt; oraduM yp^oatTO tw 5iro-
o^u,aTi, dXX' olov ^
TrwXrjoi? xal
<j (jn'oOwat;

/pij-
xat
y^P
uwoSiifiaTt. (4)
'0
Si ^tXoipYupo? 6 itepl
s to vduiau-a iortv io-itouSaxw; , to Si vd|xtou.a tyj?
xTr,oiw; avTt trj; xaTa cujie6iixb; ^pijo-etoe esriv.
(&)
O S' aveXeuOepo; e*j) Sv xal acwtoi; itEpl tov xaTa
uu(i6t6r,xb; Tpditov tou ^prjttaTiffu.ou

xat
Y^P
^
tou xari ^uo-tv /pTaiTisuou ttjv auSyjaiv Stcoxet.
w
'O
5'
etauToe iXXet'itet rwv avaYxatuv, 6 S' iXeuOe'pto;
Sunt porro et magnanimitas, et magnificentia , et libera-
litas, mediocritates. Liberalitas quidem circa acquisitionem
amissionemque Tacultatum vcrsatur. Nam qui omni acqui-
sitione gaudel omnique amissione dolet magis quam opor-
tet, isilliberalUest : qui veroutroque minus aOicitur quam
oporteat
,
prodigus : qui vcro ut oportet adicitnr ntroque,
liberalis. Ut oportet, htc, velnt in aliis etiam, expono,
quemadmodum recta ratio dictat. (2) Et quia ilia quidem
in excessu defectuque sunt; ubi autem extrema sunt , istic
etiam medium, quod est prxstantissimum in quaque specie,
et unum ; necessarium est etiam liberalitatem inter prodi-
galitatem illiberalilatemque circa facultatum acquisitionem
et amissionem , mediam consistere. (3) Bifariam autem fa-
cultates, qua:sluariamque vocamus. Alius enim per se est
et proprius facultatum usus, velut calcei et vestis : alius
vero per accidens, nee tameu ita , ut si quis calceo utatur
lancis vice, sed velut emptio conductioque mercenaria :
usus enim fit calcei. (4) Pecuniae autem cupidus nummos
congerere studet, eorum autem possessio i II i est pro usu
per accidens.
(5)
Illiberalis vero, et prodigus fuerit circa
accidentariutn quaestuariae modum. Nam file quidem in
acquisitione naturali' augmentum quserit: prodigus vero
in necessariis deficit : liberalis autem ex abundanti copia
Digitized by Google
214
MieiKftN EVAHMIGN T,
{nn.)
TJivitepiouofavStSwctv. ()
AutGv Si toutwv etSiri Xtyov-
xat Siaiptpovxa tw u.3XXov xal ?[ttov irtpl pdpta, oTov
dveXEuOepoi;, <pst8Xb xl x(a6i^ xal aloypoxepSifc,
iptiS(o).b? u.iv Ivtwu.^ itpousOai, alr/_poxep5
,
rj;
5"
iv
& tw Stiouv icpoaiesOai, x[a6i; Si 6 o^dSpa irepl iiixpi
Staxsivduevo? , itapaXoywrJn Si xal aicoffTepTjT^
& aSixo? xat' ivtXeo8ep(av.
(7)
Kal tou dawxou wtrau-
tK
XaipuxTT]? jtiv & ev tw axdxxw; dvaXtsxeiv, aXo-
Ytaroc Si 6 iv tw jjl^i
oiroae'veiv tt)v dirb Xoyutjaou Xu-
IOW1V.
largitur. (6)
Species vero harum differre dictintur, eo quod
magis et minus circa particulas ostendunt , ut illiberalis
,
parcus, sordidus, turpis lucri cupidus. Parous enim eo quod
non eroget, dicitur; turpis autem lucri cupidus, quod omnia
quidquid sit corradat; sordidus, qui vehementer in exiguis
obnititur; deceptor vero depilatorque, qui injustusex illi-
beralitate est. (7) E contrario, prodigorum hie quidem
ligurritor est, qui inordinate consumit : ille vero inconsi-
deratus, qui in eo, quern ferre dictat ratio, durare dolore
non potest.
CAP. V.
Hepl Si (x!f
oXo^u^iai; ix xwv toi? |XYaXo<j'uj(Oic
dirooiSouivwv Set Stoplaai to tSiov. "Haiti
p
ykp xal
t4 aXXa xaxic tJjv YiTviastv xal 6uoidT7)xa aif/pi tou
XavOavetv Tcdppto irpoidvxa, xal itspl -r^v (XEfaXoi|/u-
16 iav xauxb <;uu.6i'6r,xEv.
(2)
Aib evi'ote oi Ivavtiot
tou auTOU avTtnotOuvTat, oTov 6 aacoxo; tw iXcudtpiw
xal 6 auOotSr,; tS <teu.vw xal 6 Spauu? tw dvSpei'w

tfffl yap xal ictpl xaura xal Suopoi fis^pi tivo;, w<nup
6 avSpcto; u7tO(ieveTixb; xivSuvwv xal 6 Opacu;,
jo
(iXX' S |xiv wSe 6 S' (58f xauTa Si Sta^epei irXeioTov.
(3)
AeYOjxcv Si xbv (xtYaXdtjnj^ov xara rJjv tou dvdu.a-
to? 7tpoo7iYop{av, wcniep iv |/.(YeOei Ttvl d/u^rj? xal Su-
vaucui;. "Hots xal tw aefxvw xal tw (UYaXoirpeitet
o'u.oto; elvai 8oxeT,'Ste xal icaaai; xaT; apexat? dxo-
as XouOtTv (paivcxai.
(4)
Kal yap xbopOw? xptvat Ta p;e-
yeiXa xal ptxpa twv aya6wv j-rcaivExdv. . Aoxct Si
Taux' efvat y-tyakoij & oiwxei 6 xr,v xpaT(<rr]v t/wn 2iv
irepl xa xotaux' sTvai-^Sea.
(6)
'11
5i u.eyaXoj/u^ea
xpaTiffTTi" xpivei
8'
i\ icspl Ixaaxov apex)) xbjiEi^ov xal
30 to IXaxxov dp8u>; , aSrep ^pdvitioc av xeXeucteie xal
J] dpExi} , ware e'lteaSat auxrj iraorae Ta; ipeTa;, t\ au-
ri)v foceffOai itacat;.
()
"Eti Soxel ptyakatyfyov eT-
vai to xaTatppovn)Tixbv eJvat. 'ExdaTT| S* ipeT^ xa-
xaippovrjXixout irotst xwv rcapa tov Xdyov pEYa'Xcov, wov
35
dvSpia xiv8uvo>v (pieY"
T^P
' t
'
^a, "vat T"v <*ioypwv,
xal itX?jOo? 00 itav spo6epo'v),xal cwippwv rjoovwv \Ltya.-
Xwv xal itoXXwv, xal IXeuOEpioi; j(pY)u;aTwv.
(7)
Me-
YaXo^>u}^ou Si touxo Soxct Sia to Trspi SXiya aitouSa-
Xfi<M,
xal Tauxa u-eyaXa , xal
ofy
Jxi SoxeT ixepw Tivt.
10
Kal jxSXXov av (ppovrtaEtsv dtv-Jjp (xtYa^o/.o? t Soxet
ivl anouSaiM ^
TtoXXot? toi? tuy"/,vouo
'
iv
>
wsitep 'Av-
Tiowv ?:pi) icpb; '\ydQwva xaT{n|ftapuvoi; ttjv ditoXo-
Ytav
itaive<javxa. Kal xb SXfywpov tou u.6YaXoij/uyou
(xaXiffT* sTvai icaOo? fSiov. (s) IlaXivntpl ttjiij; xal
tou ^v xal tcXoutou
,
nepl wv anouSa^ctv Soxouoiv ol
avOpwiTOt, ouOiv
if
povxt^tiv 7rspi twv aXXwv nX^v irepl
Ti(x5j;. Kal XumjOijooix' av dxiu.adu.cvoc xal ap^d-
(Mvo< &itb dva^ou. Kal /at'psi (xotXtaxa tuyxsvwx.
(9)
OStw u.iv ouv od^Etev av ivavxtw; e/eiv to yip
40 elvat xe fidXtora ittpl Tipi^v xal xaTaapovijTixbv eTvai
xwv icoXXwv xal Sdijr,? ou^ S|xoXoYEto6at. AeT Sk
touxo Siopfoavxa? ilitetv. (10)
"Effxt yap xtu.^, xal [xi-
De raagnanimitate autem, ex iis quae de raagnanimis
dicta sunt, quod ei proprium est determinare oportet. Nam
sicut in alils, juxta affioitatem et similitudinem
,
quoad la-
tent, progredi convenit : ita et de magnanimitate tractan-
tibus idem usu venit.
(2)
Quocirca nonnunquam contrarii
eadem aflectant : quemadmodum prodigus et liberalis; per-
fractus et gravis; audax et fortis. Circa eadem enim ver-
santur, et cognati sunt aliquousque : nam et audax et
Fortis pericula sustinet, sed hie quidem sic, ille vero aliter
:
haec vero plurimum inter se distant.
(3)
Dicimns autem
magnanimum juxta nommis etymon, veluti magnitudine
quadam animi instructura et potentia. ltaque et gravi et
maghifico similis videatur : quandoquidem omnes virtutes
quodammodo sectatur.
(4)
Nam recto judicio , de rebus
maximis pariter et infimis bonis, pollere, laudabile est.
Yidentur autem ea magna esse quae optimo habitu instru-
cts prosequitur, circa ejusmodi scilicet jucunda.
(5) Ma-
gnanimitas vero est prtestantissima : judicat autem virtus
in unoquoque majus et minus recte juxta sapientis virtutis-
que praescriptum. Unde vel ipsa omnes virtutes, vel
ipsam omnes consequuntur.
(6) Prseterea contemptivus
esse videtur magnanimus. Singula; vero virtutes, rerum
prater rationem magnarum sunt contemptrices, nt for-
titudo, periculorum (id enim magnum inter turpia de-
putat , neque multitndincm omnemjudicat formidandam
)
;
et intemperans, voluptates; liberalis, opes mullas maguas-
que spernit : (7) id quod magnanimi esse videtur, eo quod
in paucis occupetur : atque haec magna sunt, eo quod nee
cujuslibet judicium spectat. Magis quippe magnanimus
spectat quid uni sapienti probetur, quam quid multitudini
et vulgo : quemadmodum ad Agathonem dixit Antiphon
enndemnatus, defensionem ejus laudantem. Neglectus
enim propria raaximc aiTectio magnanimi. (8)
Porro ho-
noris, et vita; , et opum
,
quibus studere magnopere viden-
tur homines , horum curam gerit nullam prseter honoris,
ltaque et dolet ignominia aflectus , et indigni subjectus
imperio : gaudet autem principatum assecutus.
(9)
Sic sic
ille in se ipse contrarium in modum constitutus esse videtur.
Nam circa honores occupari , et quae vulgus sentiat de se,
contem'nere , non sunt consentanca. Quocirca accuratius
haec distinguere et discutere oportet. (10) Nam honor
Digitized by VjOOQIC
(1232,1233.) MOR. EUDEMIORUiM LIB. III. CAP. V.
21.
xpi xal u.EyaXr| 8t#5e

9[
y
ap
tw Curb iroXXwv twv
tuv/i'vtwv t| t<|> giro twv a^twv Xdyou, xal iraXtv tw
in\ -n'vt tj tiu.^, Staiplpei. MsyaXi) yip ou T
i>
*ty"
TWV TIU.WVTWV Ou81 Tlji ITOUJ) U.OVOV, XX1 Xl TM Tlfll'aV
5 tTvar ttj aXr|6s(a 8i xotl at dip^al xal raXXa dyaOl
t(u.io xal d^ia iicouSv Tauta oVa ueyciXa aX>)8w{
Wv, wore xal apfri| ouStpua aveu pefibtotf 8tb 8o-
xouoi
u-eyaXofuxou? itouuv ixic-n\, irspl 5 fcmv ixdVr|
aurwv, waitEp efaopEV. (n) 'AXX' opwj eW Tt; irapl
io t! aXXae operas (*{a
(MYX<*H^ot woirsp xal ISt'a
pLsyaXd'];uyov toutov Xsxteov tov fyovra TautT,v. 'Eirsl
8*
iffrlv {via twv ayaOcov t! [lev ttftia rl
8'
w 8tw-
picrOy) irpdrspov, twv toioutwv
8'
ayaOiov eViI tot ulv
.ueyaXa x
'
aXyftetav t! SI (xixpa, xal toutwv fvwi
i
$lwn xal aitouaiv a&TOu<, ev toutoic ^T)tr|Teo 6 fwya-
Xdtjiu^oc.
(12) TsTpa^wc S' aveyxv) Siasps'psiv. *Eoti
uiv yip a^iov tivai fuyaXwv xai aiouv iaurbv toutwv,
effrt 8s jxixpi xal aStdv Ttva ttjXixoutwv xai dijiouv
lauTOv toutwv, {cti
8'
dvonraXtv wpb? Ixartpa outwv

30 8 uiv yap av t) toiouto? oTo a?wi; wv u,txpwv (Myrf-
Xwv aiovv iauTov twv eVrtpwv aya8wv, 6 8i a'Sioe, wv
ujyaXwv aiio(r) av u.ixpwv toutov.
(13)
'0
puv o3v
aio? juxpwv, fuyaXwv
8'
a|iwv iauxo'v, ijiexTO;

dvoi|-
tov yip xal ou xaXov to irapl tJjv aSfav ruy^avsiv.
s Vxtoi; 8s xai 6Vti? aioc wv Cnap^ovnov auTw t5v
toioutwv fiSTsysiv ttj) 5wi iautov.
(14)
Aeforgrai Si
IvrauOa Ivbvt(o{ toutok dfxcpoTcpotc, AVn? o>v i^w?
[isyaXow a;ioTauTO? iaurbv toutwv, xal toiouto? Itrciv
olo; a;touv Iauxo'v. Outo; ETtaivtirb; xal psVoc toutwv.
30
(15)
'Eirei ouv itepl tta5;< afpsatv xai /prjuiv xal twv
aXXwv ayaOwv twv Ivtiuwv aptSTT) iffrl SiaOeoi;
^
(xe-
yaX^yta , xal tout' ebroofoofiev, xal ou wepl Ta
^p^-
*
(ta tov (isyaXo<jUY_ov, 3(xa 8s xal
yj
(xso-OTr,{ a8T>)
snaivETbiToirr) , SijXov 0V1 xal
^
(xeYXo'|/u^ia jiso-oTvjt
85 av stT). (le) Twv
8'
ivavTtwv, wsjtep 8isYpai[/a(Av,
^1 (xsv stcI tw a^totiv Iaurbv ayaOwv [xsyaXb>v ava^iov
ovTa yauvdrr,? (tou< toioutou? yip ^auvou? X^yofiev,
8aot uEyaXoiv otovTai dt^iot eTvai oux ovts?),
^
oi itepl
to a;iov 5vTa
j*^
dtouv au-ov [xsyaXwv (xtxpo^u^ta
0 ((itxpoijnjyou yap etvat Soxet , Soti? u7rapo'vro)v. Si'
4 Sixxtw; av dtoiTO
,
(x^| a^ioT pw)0evo4 (xsyaXou lau-
to'v), wot' ivaYxn) xal t)jv (jLEyaXo'^u/iav eTvat ftssd-
T7]Ta /_auvo'Tr,TO? xal
t
uixpo'J<u^ia;.
(17) 'O Ss TSTap-
TO? TWV 8tOpiff6sVTWV OIJTS 1ta|A1taV t|/SXT0{ ours [isya-
45 Xd-^u/o;, itspi o08sv fyojv pLsytOoc'OUTS yap a^'O? o^ts
a;ioi ueyaXb>v, Sib oux svavrio;. (is) Ka(xoi So'^sisv
av evavti'ov slvai tw (xsyaXwv a^iw ovxi [uyaXwv to
piixpwv ovxa a$iov d;iouv sauTo'v. Oux eoti
8*
Ivav-
tio? ouxe T<5 tjiE)xicTb( elvaf b>( yip 8 Xdyo? xsXsust,
to e/ei. Kal 8 auTO; (tort ttj (puoti tw (XEyaXo<]/u^w*
wv yap a^toi, toutwv d^iouatv butou; aixcpo). (l) Kal
6 jxsv ye'voiT* av [XEyaXo'ij(uy_o; aSjiaio-Ei yip Sv
lorlv a^io;
-
8 8s (iixpd^v^o; , 8? &nap^o'vTwv auTw
pisyafXwv xbt! tijx^v ayaOoiv oux a$wT, ti av sfeot,
exigtius
, et magnus , bifariara capiuntur : aut enim a mul.
tisiset vulgaribus, ant ab illustribus ille coolingit; qui
rnrsug pro re
, in qua evenit , differt. Magnus cnim honor
non solum bonorantium multitudine , aut qualitate , sed
etiam dignitate ipsius aestimatur : vere autem el principa-
tus, et reliqua praclara, et studio digna bona censentur,
quae re Tera eximia exsistunt. Quocirca nulla virtus magni-
tudine caret : quare unaquseque magnanimos reddere Ti-
detur in eo in quo unaquseque versatur, sicuti diximus.
(U) Sed enim inter cetera* virtutes una qnwpiam proprie
est magnanimitas : quare peculiar! vocabulo liac praditus,
magnanimus appellatur. Quoniam vero bona alia honora-
bilia sunt, alia vero sicut supra determinaWmus; ex bis
autem alia vere eximia, alia parva sunt, et his nonnulli,
quura digni sint , se ipsos dignos etiam arbitrantur : in his
quaerendus est qui proprie dicitur magnanimus.
(12) Qua-
drifariam vero hoc discernuntur. Nam et dignom esse
magnis, et sese dignum lis jodicare contingit interdum.
Interdum vero medfocria esse et mediocribus dignum , iis
quoquese judicare dignum. Nonnunquam vero e converso,
utralibct bsec ad se invicem componuntur. Nam quum
exiguis aliquis dignus, magnis atque honorabilibus se di-
gnom arbitrator; alius maximis dignus, parvis se dignum
existimat.
(13) Prior quidem hie exiguis dignus, magnaque
afTectans
, vituperationero meretur. Dedecens enim id est
,
ac minime honestum
,
prtcter dignitatem quippiam conse-
qui. Verum is quoque vituperandus, qui proesenli honora
dignus, euro tamen aversetur, quod se eo dignum non pu-
tet. ( 1
4) Restat jam utrique horum contrarius
,
qui quum
rebus magnis dignus sit , se ipsum etiam dignum arbitra-
tor : hie laudabilis, et inter bos medius est. (15) Et quia
circa honoris electionem fruitionemque scque ac honorabi-
lium bonorum reliquorum, dispositio est praestantissima
magnanimitas, et, quemadmodum ostendimus, ea non circa
utiiia occupatur, ac ipsa mediocritas cum primis est lauda-
bilis
;
manifestum etiam magnanimitatem esse quandam
mediocritatem.
(16) Contrarioruin autem, secundum
descriptionem nostram , sese, indignus quum sit , maximis
esse dignum arbitrantis, vanitas est .- tales quippe vanos
dicimus, qui magna venditant, quum ipsis non insint.
Verum ubi dignus magnis se indignum censet, pusillani-
mitas appellator. Pusillanimis enim est, qui praeclara
vere meritus, iis sese indignum judicarit. Itaque magnani-
mitatem necessarium est mediocritatem esse inter pusillani-
mitatem et vanitatem. (17) Porro quartus ex bis , neque
omnino vituperatione dignus, neque magnanimus, in nulla
re magni quippiam consecutos. Neque enim vel dignus
exsistit, vel ila de se ipso censet : quapropter non est con-
trarius. (18) Nam etsi sane contraria inter se videantur,
magnis dignum magna et parvis dignum exigua deberi sibi
arbitrari : contraria tamen non sunt, neque hie reprehen-
sione careat, quandoquidem ex rationis instinctu agit, et
eadem qua magnanimus , naturae conditione est : quum
uterque quibus dignus est, iis sese dignum arbitrator.
(19)
Magnanimus, ex iis quibus dignus est, sese dignum
censebit : pusillanimis. vero
,
quum magna insint ei bona
honorabilia, si eis se indignum judical, quid diceret, si par-
Digitized by Google
2 , 6
*
H0IKQN EVAHMIUN T, c, C
el utxpoiv a?to; 3jv;
^
yip ^v
J*
8
T"^
WV *"*>* ^auvo<
v;v, $
eri Aartdvcov.
(30)
Alb xal ouOel; av efitoi (Jit-
xpoiJuxov, ei Tt |xctoixo( i&v apyeiv (ti| 10! iauTdv
dXX' uitti'xti" dXX' iX Tit tuyevfo tov xal *,youpievo<;
6 uiya cTvai to
pxv.
(rns)
tU dignus esset'aut enim magnis&edignumjudicans, va-
nus sibi videretur, aut eliam minoribus dignus. (20) 1}11c-
circa nemo pusillanimem dixerit
,
qui inquilinus tanluin, se
non imperio dignum censeat, seque subjiciat, verum qui
lioneslo loco natus git, imperiumque rem magnam judi-
carit.
CAP. VI.
"Eim St xal 6 (AtyaXoitpeitr,; ou itepl ttjv Tuyouoav
itp3|iv xal itpoaipeatv, aXXi
tV
Sairav^v, ei u.^ irou
xata uetaijopiv Xe'yapisv aveu Se Saitdvijc u.eyaXo7cpe-
ittia oux iVriv. Tb uiv yip itpe'itov iv xdafiw eWv,
10 6 Si xo'vu.0; oux ex t<5v tu^cvtuv avotXwjjtaTtov, aXX' iv
6irep6oXri twv dvayxaiwv eWv.
(*)
'0
Si| iv fieydXi]
Saitavi) tou irperovTot u.eye8ou<; irpoaipeTixd;, xal t5j
ToiauTT); (AtudxTiTOi xai iitl ttj TotauTT) ^Sovrj dpexti-
xd< , u.eyaXoitptitifo. (s) X) S' eVt to peiav xai itapi
16 jxe'Xo? dvtivufioc

ou fii)v XX' l^ei Tiva yeiTviaatv, out
xaXouci Tive; dTteipoxdXou; xal aaXaxwvai;

oTov ei ei?
ydu.ov Saitavuv Tt tou dyaitrjTOu', itXouaio; d>v, SoxtT
itpeimv iauTb) TOiauTT)v xaTaoxeuV oTov dyaOooaiftt-
vicnra; eatiwvTi, oJtoc pev jxtxpoirpemfc , 6 Si toiou-
so too? Se/duytvo? ixtivoi? u.J| Soli)?
xP
lv
Pl^i
Si' ilw-
aiav Suoio< wi caXaxwvi, & Si xat" a^tav xal w;
6 Xdyoc neyaXoitpeitTj;' to yap itpe'itov xaT* djiav eWv
ouOiv yip itp^Ttei ttov Trapa r))v diav.
(4)
Act Si
npeitov tlvaf xal yap tou itpeitovxo? xaT* d;i'v, xal
a, itpewov xal itepl 8, otov itepl oixeTou ydfxov erepov to
itpiitov xal itepl Ipwuivou , xal auTw , etitep iitl to-
OOUTOV ?, TOtOUTOV, OlOV T^,V 6(b>p(aV OUX WTO 0CU.I-
o-TOxXet itpe'itetv $v iitoifaaTO 'OXuft(ae, Sii Tf,v
xpou7cap;aaav TaTteivdmjTa , aXXi KCpuovi.
(5) "O
so S' Sicca? txxyfp tfwt itpb? Tr,v a^i'av, 6 oC6el( toutwv.
Kai lit' AeuOepio'tviTo; worauroj?

<m foipTi; u? iXcu-
6tptO( , Stav IXeuOepo;.
CAP. VII
2/eSbv Si xal twv aXXo>v xaTa twv itepl to ^6o?
litaiveTwv xal ^txttov xa (<iv uitep^oXal ti S' iXXei-
H <J>ei(Ta Si [MadxniTe'c eiei itaOi)Ttxat, oTov & cjOovepb?
xal i'ltt^aipexaxof. Ka8' fi? yip ilet? Xe'yovxai, 6 piv
o6dvo< to XuiteTaOat iitl toi; xaT* a^i'av tZ itpaxTOuoiv
cany, to Se tou iiti^aipexaxou itaOoc iitl to aura avw-
vupov, aXX' 6 e'xiov SrjXo, Iitl t^>
X
a,
'P"
v Ta' **?*
10 tJ)v a^i'av xaxonpafi'ai. (s) Me'oo? Si toutwv 6 ve-
(neffr,Tixd; , xal S ixdfXouv ol ap^aioi ttjv veptatv, to
XuiteisOat (liv iitl TaT itapi t)jv i?iav xaxoitpaYiat;
xal tuitpayt'aic, yaipuvS' iitl TaT( a^(ai'Stb xal Otbv
o?ovTai eTvai djv vitievtv. (s) AiSw? Si jasoV>)<; ivai-
U oyuvTia? xal xaTaitX^ewc 6 u.iv yip (xi)Se(.taf ippov-
ttjwv Solm
&vzitr/yrco(, 6 Si itao"i< 6u.o(<o? xataitXr^,
6 Si tr,( tmv ^atvouevuv iitteixuv aiSijtxwv.
(4)
4>tX(a
Si jxeadrr,? f/rOpa? xal xoXaxetaf & jxivyap euyepw?
SiravTa itpb; ti? iitiOufxia; 6u.iXS>v xdXa , 8 Si itpb(
60 iitaua; dvTtxpouwv dite/OTiTixdi;, 6 oi ,u^tc itpb? fiita-
Magnilicus autem non ex qualibet operalione electio-
neve dicilur, sed ex gutnptibus, nisi forte per translationem
ita vocetur : absque sumptu enira magnificentia non est.
Nam tA npntov (decens, unde dicta est (uyaXoitpe'iteia , ma-
gnificentia) positnm est in ornata : ornatas vero, non in
quibaslibet impensis, sed in necessariorumexceggu consistit
(2) Jam qui in magno sumptu decentem magnitudinem
digit, eamque mediocritatem cum ejusmodi volnplate ex-
petit
,
magnificus est (S) Qui vero amplius quam par sit,
et prcter modum , is nomine caret, tametsi quandam afli-
nitatem inter sese habent quos vocant ineptos et prodi-
gos. Nam qui oputentus, dilecti homints nuptiis sumptus
supp (lil.il , ruin |i| aratum se (lecei e arbilratur
;
qui fru-
gales paucaque desiderantes conveniat excipienti , hie est
parvilicus. Verum qui nuptiali apparatu hos excipiat, nee
ob gloriam , neque pro auctoritate peculiari aliqua
,
pro-
digo similis videtur. At qui pro dignitate juxtaque ratio-
nem id Tacit, magnificus est : decorum enim juxta dignita-
tem est, quandoquidem nihil pneter dignitatem decet :
(4) nam decorum esse oportet. Et decentis est agere juxta
dignitatem, et quod deceat, et circa quid deceat. Aliud
enim decorum est circa famuli , aliud circa amati nuptias,
atque ipse quod decens sit, si in tantum, aut ejusmodi , ut
pompam Olympiam deductam quia existimabat Cimonem,
non Themistociem
,
quod humiliore fortuna hactenus fuis-
set, decere. (5)
Ille vero
,
qui qualicumque modo liabet
respectu dignitatis, nullus liorum. De liberalitate vero si
militer se habet. Nam ijberalis aliquis est, quando liber.
Et fere etiam sic cetera circa mores, vel laudatoI ia , \e\
Tiluperabilia, aliaexcessus sunt, alia defectus, alia vero
mediocritates sunt passivte : quemadmodum invidus, et
alienis malls gaudens. Juxta hos enim habitus dicitur,
invidus qnidem angi dignorum successu , alterius vero, qui
delectatur aliorum malis, passio nomine caret, sed quiei
affectioni obnoxius, notus est, gaudendo indignornm casi-
bus. (2)
Medius vero inter hos est, indignabundus, et quod
veteres ve'iuoiv vocant, dolorem dc indignorum casihus et
successibus, gaudium vero de dignorum. Quapropter et
Nemesin deam esse arbitrantur. (3)
Verecundia
,
.medio-
critas est inter impudentiam et stuporem. Nam qui nullam
dese existimationem moratur, impudens; qui omnes, stu-
pidus : qui vero apparentes quasdam modeste, is verecun-
dus. (4)
Amicilia autem medium est inter inimicitiam et
adulationem. Nam qui omnibus pro cupiditate ipsorum
jucunde congreditur, adulator est : qui vero studiis alio-
rum omnino omnibus adversatur, odiosus : verum qui nee
sectatur nee refugit omnem voluptatem , sed quod opti-
Digitized by Google
(1113,1134.)
oav ijSov^v (ir't' dxoXou&wv p^x' ovtitei'viov, dXXl
irpb? to (paivoptvov {JiXxiaxov, 91X0?.
(&)
iiutvo'rr,?
Si tMedrr,? auOaSeia? xai dptoxtt'a?- 6 uiv yap f/r,5iv
itpb? frtpov 5v xotTa^povriTixo; ouOoSt)?, 6 Se itavxa
k jrpb? dXXov j) xai itavxwv iXdrrwv dpsaxo?, 6 Si xi
pciv x4 Si u.i^, xai itpo? tou? diou? oOxw; l/tov, <rc-
(*vo.
()
'0 5'
dXrM? xai dirXou? , Sv xotXoumv au-
Otxaarov, uiiro? tou ttpwvo? xai dXadvo?

& (iiv yap
Im t4 /ttpw xa8' aurou t}uu$du.evo?
u-^l
dyvowv eipwv,
10 6
5'
ijcl Ta peXtl;<i> dXatov, 6
8'
6>? (Tjret , dXt)6rj? xai
xa6' "OjMjpov ircirvu
t
uc'vo?* xai SXw? 6 (xiv ^tXaXr^6r,?,
6 Si tpiXo-^euSr,?.
(7)
"Eari Si xai t, suTpautXi'a 110
eoTtfi, xai euTpaiccXoc uiso? tou dypoixou xai Sua-
TpaiteXou xai tou pwixoXo'^ou. "Qo~iccp yap icepl Tpo-
l ^v b atx^b; too Trafjupayou Sia^pti tm 6 ,uiv prfikv
*| <5Xiya xai
y
aXtiriu? icpooit6ai , 6 Si iraVca eO/Epw?,
o'jtio xai 6 dypoixo? ?yti itpb? tov (popTixbv xat {kouo-
Xoyov 6 ptiv yap ouOiv ysXotov dXXa j(aXeitw? irpoat't-
Tai, & Si ndvra suycpw? xai ^Se'w;. Act S' ouSsrepov,
10 aXXi t4 (tiv to Si |*r, , xai xaxi Xo'yov

ouxo?
8'
eu-
TpdircXo?.
(8)
'H S* dico'Seifo f[ auT^

^
Te yap tu-
TpaictXta ^ TOiaum;, xai pd) jjv w.exatpe'povxe? XtYOiuv,
imeixcoTaTi) 2;i? , xai f, jxeorfrj)? iicatvenj , Ta S' axpa
ijrtxT^. OuoT|< Si Sitttj? xr;? tuTpantXia? (
rj
|xiv yap
to iv tw ^aipciv tW tw fs^oi'w xai tw ti? auxdv, iav
JJ toiovSi, tov Iv xai to Gxw|u.a iariv, 4) S' iv tm Su-
vaaOat TOtaura iropi*ce4ai
)
, xEpai titv eIctiv aXX^-
Xoiv, aa^ottpai ixtvroi u-taoTTixs?.
()
Kal yap tov
Suvdpuvov TOiauTa itopfcaOai itp' Sow? 4)a6qe*tTai eu
So
xptvwv, xav tie a&xov ?j to ytXoiov, (itVo? orxi tou
^optixou xai tou tj/upou. "O S' Spoc o&to( peXriwv
?i
to \t)\ Xuir>ipov tivat tb Xej^Oiv tw oxb>m:ou.evio dtvTi
6tco;iouv uaXXov yap Set tw 2v jxeito'ttiti Jvti ap-
oxttv oSto( yip xpivtt eu.
(10)
fiscal S" a&Tai at
at u.tvo'r>iTe( iicaiveTal pie'v, oux tlol S' dpeTa(, ouS' at
ivavTiai xaxi'ai* aveu Kpoatpeoeioi; yeip. TauTa Si
iravT'iorlv b> Tat? twv icaSrjfxaTcdv Statpiffesiv exa-
arov yap ootwv 7ta8o? ti isTiv.
(11)
Aia Si to ^uoixa
cTvai Ei? xi? (fuoixi; <rujxGaX>.etat dptTaf foxi yap,
o uaitep Xe^O^oeTai iv toT( Crccpov, ixao-n] itw; aptxn],
xai tpuaixal dXXwf u.exl povr'a-Bioi;. (ll) 'O u-iv ouv
fOdvo sk dSixtav ouu.6aXXxai ( itpb( aXXov -yip at
itpd^en at die' auxou ) xai
^
v^to-t; ti? Sixatoou/iv,
^
aiow; ei; awspoauvnjv, Sib xai 6p(^ovxai v tw ye'vei
4& touto) t^,v aw^poauvTjV.
'0 8'
dXr,6^? xai .<J/euS^)?
6 (iiv eix^pwv, 6 S' d^pwv.
(13)
*Eo-xi
8'
ivavTioVre-
pov toT? dxpoi? to [ae'sov 4| IxsTva dXX^Xot?, Sidxi TO
|xiv fitx' ouStTtpou
y'
v1 auTwv, Ta Si itoXXdxi?
jut' dXXiJXwv xai tlstv v(ors of auxol OpaouSeiXot,
to
xai xa fiiv dawTOi Ta Si dveX:u6tpoi, xai 8Xw? dvw-
(xaXoi xaxw?.
(14)
"Oxav (iiv yip xaXw? dvwuaXoi
to)5tv, (xlooi Y'vwTai" iv tw piiaw yap io~ti icw? t4
axpa. At S' ivavTtwati? oi Soxouoiv &Tcdp^ttv xoi?
dxpoi? ^pbc to (xe'oov 6[xoiw? dpif
dxtpat , dXX' 6ti u-iv
*
MOR. EUDEM10RUM LIB. IH. CAP. VII. 217
mum videtur in coiigressn observat , amicus est. (5)
Gra-
vitas vro mediocritas est inter contumaciam et pla-
cendi atudium. Nam qui nihil in convictu alleri largitur,
sed conlemnit, contumax; qui vero omnia, omnibusque
se subjicit, placendi studiosus est : qui vero alia quidem
largitur, alia non
,
gravis appellatur.
(6)
Verus autem , et
simplex
,
quern rigklum vocant , inter dissimulatorem ct
jactabundum medius est. Nam qui sua deteriora men-
titur, quam sunt, idque non ignorans, dissimulator; qui
vero majora pnedicat, jactabundus est : verum qui ut
liabeat, exponit, is verus, et juxta Homerum sapiens appel-
latur. Et in universum hie quidem veri, (lie falsi ainator
fe->t. (7) Porro urbanitas, mediocrilas est, et urbanus, inter
rusticum et inscitum et scurram medius. Quemadmodum
enim circa alimentum vorax, et qui dbos Tastidit, dif-
ferunt
,
quod hie nihil , aut pauca atque sgre adiniltat
,
tile vero facile omnia : sic rusticus habet ad importunum
ac scurram. Nam ille ridiculum nihil , aut tegre admittit
,
. hie vero omnia et prompte , et suaviter : verum neutrum
decet, sed quaedam admittenda, quaedam non, idque juxta
rationcm : quod facit urbanus.
(8)
Ratio est in promptu
,
quandoquidem est urbanitas ejusmodi , non ea quam trans-
late ita vocare solemus, a-quissimus habitus, et mediocritas
laudabilis : extrema vero vituperabiliasunt. Duplex autem
urbanitas quum sit (alia enim, quae ridiculis gaudet
,
jocis-
que etiam in ipsuni jactis et , si ita fit , etiam dicleriis ; alia
qua; jocos lususque exhibere aliis potest) : divers* quidem
a se invicem sunt , sed mediocritates ambae. (9) Nam qui
et exhibere jocum aliis potest, quojucunde afliciatur sin-
cere judicans, etqui in se dictum ferre ridiculum , inter
importunum et frigidum medius est. Quae determinatio
melior est, quam ilia : non esse, quod dicitur, molestum
illuso cuicumque : quippe quod magis placere , ea modem-
tione praedito conveniat : hie enim recte judical. (10) Ce-
terum omnes bar mediocritates etsi laudabiles sunt, non
tamen virtutes dici debent, neque earum contraria , vitia,
quippe quod hate omnia, in affectionum divislone posita,
carere electione constat : unaquseque enim liaruin afTectio
quaedam est. (II) Et quia naturales sunt line alTectiones,
ad naturales etiam virtutes rcferuntur. Naturales enim
quodammodo virtutes lias sunt , ut ex sequentibus patebit,
cum prudentia : (12) unde et invidia injuslitiie ( nam ad
alium spectant actiones ab ipsa profectae
)
, et indignatio
jtiNlilia-, verecundia modestiae accensentur : quocirca etiam
eo in genere modestiam definiunt. Verus autem et vanus
ejusmodi, ut ille sapiens, hie stultus sit. (13) Medium
autem magis extremis conlrarium est, quam extrema ipsa
sibi, eo quod illudcum neutrojungatur, sed litre frequenter
una habitant : suntque nonnunquam timidi audaces, ac
partial prodigi
,
partim illiberales , et in universum illi qui
sunt viliose inxquales. (14) Nam quum recte in.xquales
sunt, medii exsistunt : medio namquc extrema aliquo modo
insunt. Verum conlrarietales non videnlur extremis simili-
ter juxta medium ambae inesse, sed interdum juxta de-
Digitized by Google
218
*
H9IKUN KTAHMIQN Z,
xa8* uirepSoX^v &Ti Si xaT* A.Xtitj'iv.
(15) A*Tia Si
toc te irpwxa p" TiSeVra Svo , SXiYOTrj? re , ofov twv irpo?
t4 JjS/a dvaiaSriTwv, xal Sri lip' 8 au.apTavou.ev u.aX-
Xov,touto e'vavxieiVrepov eTvat SoxeT. (ie) To Si TptTov,

6rt to ou.oi6repov ?]ttov evavrt'ov cpatveTat, oTov jti-

itovOe to dapaof ttpo? to Opooro; xal dwoTta irpb? IXeu-
OeptOTTiTa. Ilepl (xsv ouv twv aXXwv apeTwv twv
litatveTwv etpr)Tat o^eSo'v, irepl Si Sixatoauvr);
yJSjj
XexTtov.
|0
27if*eiwiiai oTi to
5'
xal e' xat
7'
twv EuoV
(iiwv 7j9utSW svTauGa irapeivTai 6\a to to {Atv
o" tS e'tGv Ntxofia^Eiwv, to Si
1'
tc5 ', to
Si
c'
tw n'
twv Nixofta^eiwv ev iraoi xal
xaTot >ii;iv #(/.oia elvai.
(1234,123s.)
fectum, aliquando juxta excessum insnnt :
(15) quorum
causa sunt tarn duo ilia supra commemorata, qiiam pauci-
tas , nimirum eorum qui jucundi sensum non habent , et
quod contrarium magis esse Tidelur, in quo magis solemus
peccare. (16) Tertium vera, quod similius, minus conlra-
rium videlur : vein! audaria ad fortiludinem , et prodigalitas
ad liberalitalem. De reliquis igitur virtutibus laudabilibus
fere dictum est : jam de justitia demceps dicendum erit.
Notandum est quarturn et quinturn et sextain
libros Moralium Eudemiorum hie esse omissos,
quooiam quartus quioto Moralium Nicomacheo-
rum, quintus sexto, sextus septimo eorundem
Moralium et sententiis et verbis examussim re-
spondent.
LIBER VII.
CAP. I.
. Ilepl <ptXta? , Tt io-tt xal itoto'v ti, xal ti; 6 cpt'Xoi;,
xal TtOTepov pova^wc XeyeTat i\ otXfa t| itXeovayw?
,
xal el itXeovji^JU? , Ttoffa^wj , irt St irw< y_pr,ffTeov tw
?(Xw xat ti to St'xaiov to <ptXtxov, litiaxtirziov ouSevb?
TTOv twv irepl xa rfir\ xaXwv xal aJpeTwv.
(2) Trj;
w
yip itoXiTixijc ipyov eTvat SoxeT u.aXtSTa irotyjuai ipt-
Xtav, xal tt|v &ptrt\v Sti touto actv eTvat yprjsiuov
ou
Yp
svSi/ttrSat tptXouc iautoT? eTvat tou; aStxouu.:-
vou; Cut' aXXrjXtov.
(3)
"Eti to Stxatov xal to aotxov
rapt tou; ipfXou? eTvat ptaXtuTa icavTe? yauiv, xal 6
J5
auTo; ooxet (xv))p eTvat xal ayaOb; xal tpfXo; , xal ipiXfa
^8txv- ti? eTvat f;i{, xal liv Tt? (JooXTjTal itotrj<xai
flsTt u.J) oSixt'v aXX^Xou?, epfXou? icotrjoaf ot yip aXi)-
Oivoi li/.o; oox aoixcuctv.
(1)
'AXXa |xijv xal eav 8-
xaioi watv, oix a8ixr,aouoiv ?| TauTov d(pa y|
^ifY"^
Tl
3
/, oixatoouvri xal f, <piXia.
(&)
Ilpb? SJ toutoi; twv ut-
*'t5TO)v ayaOwv tov tptXov elvai &itoXap;6avopitv, t))v Ss
aptXtav xal Tr,v 2pi)u.iav SstvoraTOV, 5ti 6 ^to? Sirai;
xal jj ixoumo; ifiiXta u.Ti toutwv txeT* olxti'wv ^yap
r, (xtTa <Ji>Yif*vwv
vj u.t8' iTatpow ouvoiriu.speuou.jv,
35
/\ texvojv vi
y
ov'wv
$
yuvaixo'c
(6)
Kal xi (Sia Stxaia
t4 Ttpo? toui; :p(Xou; iarlv
ty
j|u.tv jxo'vov, t4 Si itpo?
too? aXXou? v8vou.o8e'TK)Tai xal oux i^' ^ptTv.
(7)
'Airo-
peTxai Si uoXXa icepl trfi fiXi'a;, TtpwTov y.kv in ot i^at-
Oev iceptXau.6avovTe? xal lic\ irXsov Xt'^ovTC?- SoxeT yip
t0
Toi5 piiv to Sjxotov tw 6u.o(w efvat ^iXov, SOev etpijTai
o>; aid tov 8(ioiov oyei 8ei; w; tov S|ioiov
*
xal yap xoXoib< Ttapi xoXotov
{^vu Se fup Te ftapaxai Xuxo; Xuxov.
(s) OS Se ouoioXo'yoi xal rift 5Xi)v tpuvtv Staxovu-ouviv
Dc amicilia
,
quid sit, quis item amicus; acutrum,sim-
pliciter tantnm dlcatur amicilia, an mullifariam; et, si
multifariam, quotnam modis; insaper quo pacto sit amico
utendum , et quid sit justum amicum , niliilo minus excu-
tienda nobis sunt quam ea qua; de moribus circa honesta elt-
gibiliaqne traduntur. (2) Nam inter civilia oflicia vel potis-
simum est , amicitias inter se hominum mutuas conciliare.
Eamque ob causam virtutem utilem exsistere diclmus, quoO
amid esse neqneunt
,
qui mutuis inter se injuriis conflictan-
tur. (3) Prxterea, justum injustumque, maxime inter
amicos versari omnes confitemur. Et sane videlur vir bo-
nus etiam amicus esse, ac amicitia moralis quidam habi-
tus : ut si injnriam quis cavere instituat , homines umcem
reddal amicos : eo quod veri amici nunquam mutuo inju-
riam inferunt. (4) Nequejusti inter se inferent injuriam.
Quocirca aul idem prorsus aut cognata inter sese sunt
amicitiajustitiaque. (S) Prxterea, inter bona praeslantissima
reputamus esse amicum ; et malum gravissimum, solitudi-
nem amicorumque carentiam habemus : quod omnis vita
spontaneaquc hominum conversatio his constet, qua? cum
familiaribns autcognatis, autaliis nobiscum degentibus,
vel liberis, vel parentibus, Tel uxore, transigilur. (6) Et
propria quidem justa quae ad amicos spectant, solum ad nos
pertinent : verum quae lege constituta sunt, ea etiam alios
respiciunt.
(7)
Verum multaambigi circa ainiciliam solent.
Primum quidem ca dicitur ut extrinsecus earn definiunt et
plerumque eo Tocabulo utuntur : Tidelur enim nonnullis
simile simili amicum esse : unde natum est, quod ferlur
-.
Ot semper simllem ducit dens ad similem Ipsi
;
elenim graculus ad graculum se associat :
Furemqoe tur cognoscit , et lupus lupum.
(g)
Sed et phvsiologi universam naturam rerun) describen-
Digitized by VjOOQIC
(IMS. MOR. EUDEMIORUM LIB. VII. CAP. I. 219
ap)$v XaSovTtc to to opotov Uvat irpot to Suoiov, 8tb
'EuyitESoxXije, xai xift xuv* ffpn xa8rju0ai sVt t5j? xepa-
(xTooi; Sta to EjEiv tXstoTov Sjjiotov.
(9)
0( jjlIv o3v
oCtw tov otXov Xsyouttiv, oi Si to f-vavxfov x> Evavxfto
paatv elvat stXov. Tb uiv
Y&p
ipcojitvov xai e'irt8u|i-
tov itastv itvat ^iXov, iutOuixtt Si ou to fopbv tou 7)-
pou , dXX'
6f
pou , 88ev etpijTat
ipq uiv 8|ipou
y
ta.
Kai to
10 UExaSoX^ icavrwv yVjxv
*
$ Si u.exao*oXi| el? Touvavrtov. Tb
8'
Suoiov iyOpbv
tw Suotw

xai
Yp
xepa(ji4u; xspau*i xoxeei
,
xai xa ditb tmv auxiov TpetpouEva xoXeuna dXX7,Xoic.
16 (wi. (10) Aorat uiv ouv al uitoXityEis tocoutov ote-
orasiv. At uiv yap to Sjaoiov tpiXov, to
5'
ivavxtov
itoXsixiov

xw itXe'ovt
2'
alei icoXe'iuov xafttaxaxat
xoOXaaoov, i-/f)p<K
6'
ijuipa xaxapxexat.
so (11) *Eti 8i xa\ ot Toitoi xtywptojiivoi tuv svavTfwv,
j) Si tptX(a Soxei truvaYEiv. 01 Si Ta ivavxfa tp(Xa

'
xai 'HpaxXetTO? e'lUTtu.S xw itot^oavTi
6>i
epic ex xe Oewv xal avOpwnuv aitoXotxo
*
Ou yap av sTvat apuoviav u.r] ovxo; 6!jt'o; xat (iape'o?
,
85 ouSi Ta 53a avsu 8^Xsoc xat appsvo? evavxdov ovxwv.
(is) Auo uiv auxat 8d;at itEpi tptXia; t\ci
,
Xfav te xa-
6dXouxaixE)(ijpio'u.svaiTooouTOv, aXXatSi r)8v) lyyvtipo)
xai oixeiat twv oatvouivtov. Tot; (v ^ap oux evSe'-
yeaOott SoxeT tou; cpauXou; slvai (ptXou;, dXXa uovov
30 touc o^aSou;

toT; S' otojxov ei uv}| <piXou<riv at p)T'pE;
t4 te'xvo. (13)
<I>atvETat Si xai sv Tote. 8r)ptote EWutrot
^iXia
-
itpoairoSvqaxeiv ouv atpouVrai twv t/xvwv.
(14)
Tot; Si to p^atu,ov SoxeT iptXov Elvat uo'vov. 2*)-
[xeIov
8*
Sxt xai Suuxouti xauxa itavTE;, T& Si dtj^pTj
36 axa xat auTol auxtuv ctTcoSaXXouatv, tooitEp 2cuxpaTr,c
8
Y'P
10* eXeye tov ittueXov xat xi; xptyai; xat tou?
ovuya; icapaSaXXwv, xai xi jio'pta 6rt ^nrroufHEv xa
a/pr,axa, xat teXo< to awjjta , Sxa ajtoda'vr,- a/pyjirxo?
Yap
8 vsxpo'c. OT; Si ^p^cijxov, tpuXaxTOuotv, wansp
40 ev Aiyutxw. (is) Tauxa itavxa Soxe? (*ev Sitsvavxta
aXXi^Xot? eTvoi, To te
Yp
aypijOTOv tw 6u.ot'w, xai
i'vavTtOTT,? 8(X0tOT)T0t ditE^st itXeIotov, xat TO EvaVT^OV
dv_pr,ffTdxaTov tw evayrtw* ^OapTtxbv
Yp
tou ivavxt'ou
xb ivavxtov. (ie) *Eti Soxst Tot? u.iv ^iStov to xtf
r
4 oasOat otXov, toi Sk oitavtoixaxov
Y
vwvat , xai oux
tvSE^eadai ixveu Euxuj^fa?

to7;
y&P
eu itpdrtoufft pou-
Xovxat 7tdvxE? Soxsiv (piXot sTvat. (n) Ot
8'
ouSi toi?
e-uvStxtxEvouo"tv it Tat< aTu/iai; d^toufft ittOTEUEtv, w;
^aitaxwvxa; xai itpoo"itoiou(x'vou; , tva xxiiowvTai
to 81a tt,? t5v aruywSvTojv 8atX(a? irdXtv EuxuyotJVTtov
fiX/av.
tes, principium hoc constituunt , similia ad similia conten-
dere. Quocirca et Empedocles cancm ficlili incumbere
aiebat, ob simililndinem quarn cum eo plurimam haberet.
(9) Atque hi quidem ad hunc modum amicum definiunt,
alii veto contrarium contrario amicum asserunt. Amabilia
enim desiderabiliaque omnibus arnica sunt : appetit auteni
siccum huroida, non sicca. Unde dictum est :
Amat imbrem terra;
Mulatto omnium est dulcUsinnim
;
ea vcro in contrarium fit. Et simile simili est inimicum
,
nam dicitur,
Et figuliu figulo est inimicus.
Insnper et animantia, quibus ex eodem rictus suppetit, hos-
tilia invicem sunt. (10) Opiniones igitur bac tantum distant
inter se. Illae enim simile , amicum ; et contrarium , inimi-
cum censent
Potentiori semper id quod est minus
Hostile exsistil, inimicitiam alit dies.
(11) Praeterea et loca inter se dissita , contrariorum sunt
.-
amicitia vero contrahere videtur. Alii autem contraria
arnica putant; et Heraclitus increpat poetara dicentem
,
Lis utinam dis et mortalibus abripiatur.
Neque enim liarmoniam consistere inquit citra acutum et
gravem sonum , neque animalia absque mare et femina duo-
bus contrariis. ( 1
2)
Quae duae opiniones de amicitia et nimis
late patent et plurimum discrepant ; verum alia: magis
jam prope accedunt , et propria; sunt apparentium. Aliis
enim vidctur inter pravos amiciliam constare non posse,
sed inter bonos tantum : aliis autem ahsurdum videtur, si
mater liberos non amare asseratur,
(13)
quum et inter
bruta animalia amicitia inlercedat tanta,utetiamprosobo!e
sua mori non recusent. ( 1 4) Alii tantum utile amicum arbi-
trator. Argumcnto illis est, quod omnes id proseqnuntur
;
inutilia vero vel ipsi ab se abjiciunt. Unde Socrates senex
illcsalitam projiciens , et capillos unguesque praescindens,
particulas nos inutiles abjicere dicebat , et postreino etiam
corpus ipsum
,
quum mortuum fuerit, quoniam nullis porro
usibus accommodari queat : verum quibus usui est, velut
in /Gg;pto,illi reservant. (15)
Qute omnia contraria inter
se ntaxime Tidentur. Nam inutile simili, et contrarietas
similitudini , ac contrarium inutilissimum contrario suo
maxime repugnat : qnippe quod contrarii sit contrarium
corrupti vtim. (10) Insuper videtur aliis quidem facile
amicos comparare, aliis vero rarissimum talem cogno-
sces
,
quoniam citra felicLssimum casum id non contingat.
Cum felicibus autem amiciliam omnes captant. (17) Alii
ne iisdem quidem in infortuniis persistentibus credendum
judicant : quippe qui fallacia quadara fictaquc cum cala-
mitosis conversatione , bonorum amicitia; sese insinuent.
Digitized by Google
330 H0IKI2N EVAHM1QN Z,
p\ (l235,IJ
)
CAP. II.
Ar,itwo &)[ Tpo'rcoc Sari; f,u,tv aW t<x ts SoxouvTa
ittpt toutmv (iaXierra anoSo'mei, xal x4{ airopia; Xot
xal Tac evavTUiJosn. Touto
8*
tVcat, iv euXo'yox;
<p (vr,T0ci t4 ^vavtia Soxouvxa

paXtara
y&p
6u.oXoyou-
>
futvoi; 6 toioutck; fa-cat Xoyofroi?^aivo(jufvoic. 2uu,6a(vei
2 uivetv t4; JvavTtiiostc , &v fart |ilv <o; aXr,6ic J, TO
XeYo'|M
vov

fort
8'
w? ou.
()
"Eyet
8'
aicoptav xal
iro'xtpov to *)Su t| to dyadm ("art to tpiXoupevov. Et
uiv
y4p
^tXouu.svov cittOujAouu-iv
(
xal u.a'Xtara 6 fpto?
10 TOIOUTOV
oi&t;
f
ap ipa<rrr,; Son; oux aci
(f
tXet
),
f,
5'
e
>
ici6uu,ia tou ^Sto; , tut>) (Uv to ptXauu.evov to
i|8u* el Si 8 pouXdu.t8a, to ayaGdv fort J' trtpov to f|8b
xal to tryafio'v. (3) Ilepl toutmv xat twv iXXcov tmv
It ouYYevSv toutoic icttpaTsov Stoptaat, XaCouatv apy^v
ttjvSe. To
y4p
Spsxwv xat (JouXhitov t) to ayaOov
1} to n>aivo'(AEvov tryaOov. Atb xal to rfjSu opexTo'v-
<paivo'u.tvov yap Tt dryaOov. Tot; uiv yip ooxct , Toi<
8i a>a(vtTat xav u,i| Soxtj

ou yip
*
toutw ttj? ^n>^5jc
*o
j) (pavTaota xal 4) 8o'?a.
(4)
"On [vtoi ytXov xal to
ayaObv xal to f,8u , SrjXov. Toutou 8i Siwpteru.e'vou
Xiprrtov &ito'6t<iiv Ixipav. Twv yip ayaOtov Ta
C^
v
a-rcXw? IWiv aya6a, t^ &* Tlv
'
a*X5;
8'
08. Kai
t4 auTa airXai; aya04 xal airXw? fjSta. T4 uiv yap
2b tw uytatvovT( tpapuv cwaati ouu^epovTa aicXoi; eTvat
Cb>y.aTt aya6a , Ta Si tw xaptvovrt ou , olov <ppu.a-
x<ta; xal Tou.dc.
(6)
'Optotto? 8i xal f,ot'a anXSf 01*

uoti Ta toi uytatvovTt xal 6XoxXr^pw, oTov to tv tS
tpbm p3v xal ou to sv t<5 oxo'tji- xattot t<o 8^>0aX-
311 uiwvti cvavTua;. Kal olvo; rjStwv oiy 6 Toi Sttf6ap-
u.voj t^v Y^TTav (neb oivopXuY^
a<
, nel out' 8;o< ita^
peyye'ouaiv, aXXit ttj JSta^Odpoi aivd^OEt.
() 'Ou-otwc
2s xal inl
tyv/rfc,
xal ouy_3 toi itatStOKxal ToT(Or)ptot(,
aXXa Tot; xaOeoruo'tv* dtu.fOTi'ptdv yuv u.su.v^u.tvot
3 -suO' atpoupteOa.
(7) 'Qt
S' eyet itaiSi'ov xal 8qp(ov
xphf avOpb>icov xadtatuTa, oCtw? iyei 8 (pauXo; xat
a^poiv npo; tov swietxTJ xal <ppdvtu.ov. Toutoic; 8i jjSea
t4 xaxa t4? 5en TauTa
8'
eVrl t4
aY
aOa xal to xaXa.
(s) 'Eittl o3v xa "JY^^a
icXeovaySi? (to |*iv
y4p
t5
40 TOtdvo' etvat XfYoaev iyaQoii, to Si tw
wf
Aittov xal
y
piiaiuov), Iti Si to i)Su to (*iv aitXto; xat aY*obv anXu;,
to Si Ttvl ?1 [itw] atvdu;vov
iY^*
v" fiff*p *l itl twv
at)*uywv
81'
ixaoTOv toutwv IvSe'y/Tai #,ptSc atpuaOaf
ti xal <ptXttv, outo) xal av6ptonov

tov (tiv
y4p
[tS]
46 Toto'vSt xal Si' aptniv, tov
8'
8ti
fy
Atpoc xal Xpi]ot-
{jio?, tov
8' 8*71
r,ou; xal
81' ^jSov^v. 4>tXo; 8^) y'vj-
Tat Srav
^
iXouu.tvoc avTtsiX?) , xal touto (t-Jj XavOavr)
icw^'auTou;. (11) 'AvaYX*) apa Tpta tptXta; ctSr) eTvat,
xat u^Tt xaO' h iitaoa? (tijO' &><, etSi) fvoj
Y'**"?
!"!
w itauitav XsYtcOat 6u.<ovuai)?. II pb? [xt'av yap Ttva Xe'Yqv-
Tat xat itp&'crr.v, werrttp to iaTptxo'v

xal [yap]
"J/uyV
Sed ineundus nobis est modus, qui et opiniones de Iris
reclissime exponst, et dubitationes contrarietatesque sol vat.
Quod lit, quando recta ratione die! apparet quae videntur
contraria. Ejusmodi enim maxime ratio apparenlibus
consonat Contingit autem oppositioncs manere, quando
in nonnullis verum est quod sumitur, in alils vera secus.
(2)
Dubitationem autem liabet, ulrum jucundum an bonum
id sit quod ametur. Nam si id amamus quod concupisci-
mus ( et erit ejusmodi potissimum amor : nam
Nemo est amator, qui non temper diligat
),
et cupiditas semper ad jucunda fertur : hac ratione jucun-
dum est id quod amamus ; sed si quod volumus amamus,
bonum tverumaliud est jucundum, ac bonum : (3) dequi-
bus, et aliis cognatis, determinare conabimur, liisprincipiis
constitutis. Quae cupiditale aut Toluntate appetuntur, aut
bona sunt, aut apparentia bona. Quapropter et jucundum
concupiscibile est, quia apparens bonum : quippe quod aliis
bonum judicetur, aliisappareat tantum, etiamsino:) judica-
tur. Neque enim in eadem animx parte sunt, pbantasia et
opinio.
(4) Patet igitur, amicuni et bonum et jucundum
esse. Quo determinate, altera jam hypothesis pimnittenda.
Bonorumenim alia simpliciter bona sunt, alia alicui, non
simpliciter ; atque eadem simpliciter bona, et simpliciter
jucunda. Nam quae sano corpori conducunt, simpliciter
corpori bona; quae vero laboranli tantum, non simpliciter
corpori bona dicimus, velut stmt remedia et sectiones.
( 1 5)
Similiteret jucunda simpliciter vocamus, quae integrum
sanumque corpus oblectant, ut in clara luce , non in tene-
hris cernere : verum laboranti ex oculis contrarium. Et
Tinum jucundius esse judicatur, non quod ita videatnr lin-
guae ex vinolentia corruptae, quae ne infusum qu idem acetum
disccrnat; sed quoJ seiuui sincere (6) Similiter et in its
quae animam spectant, non quae pueris, aut bestiis, sed quae
cordatis probantur. Utrorumque igitur memores, hiec eli-
gimus.
(7) Et quemadmodum pueri ac bestin babent ad
cordatum , sic pravus stolidosque ad moderatum et sapien-
tem. His vero jucunda sunt, quae juxta habitus incidunt,
hoc est bona et honesta. (8)
Quia vero bona multirariam
dicuntur ( aliud enim quia tale sit, aliud quia utile ac fru-
girerum ), et jucundum aliud simpliciter ac bonum simplici-
ter
; aliud vero quod alicui est aut aliquo mndo videtur
bonum
,
quemadmodum etiam in Inanimate contingit : ob
singula lixe fieri potest nt aliquid ametur et eligatur- : sic
etiam hominem amant alium, quod talis sit et virtute praedi-
tus.alinm quia bonus et frugiferus, alium quia jucundus ct
ob Toluptatem. Amicus autem lit, quando amatus redamat,
neque id ignoralurab ipsis.
(9)
Quocirca necessariumest
tres amicitiae species esse : nequejuxta unum aliquid omnes,
neque ut unius generis species, neque omnino aequivoce
dicantur : ad unam enim quandam primamquc referuntur
quemadmodum medicinale: nam animam medirinaleni . et
Digitized by Google
(".) MOR. EUDEMIORUM LIB. VII. CAP. II. 231
lotTpix^v xai awfta Xsyojuv xai ipyavov xa\ e*pyov,
diXXi xupttuc to nptorov.
(10) ilpSrov
8*
ou Xdyo; iv
irSffiv unap^i

olov opyavov iatpixov, <T> av & iortpoc
yp^aaiTo* Iv Si ttji tou latpou Xdyto oix iartv 6 tou
6 dpyevou. ZTjTittai uiv ouv icavTav_ou to irpwTov.
(n) Ati 8i to xafloXou tTvat to icpwtov, Xau.6avou<rt xai
itponov xaOoXou
*
xotJto S' iat\ tyuJ$<K.
"dare xai iwpl
ttj? <ptXia< ou Suvavxat itdvT* arcoStSdvat Ta (yatvdu.eva
-
ou yip (tyapuoTTOvTOc vo< Xo'you oix olWrat [t(]
10 aXXa? <j>tXi'a elvai. At
8'
t\a\ flit, dXX' ouy Suoi'o*;
tlatv. (l) Ot
8*
6rav *| itpwTrj
%
ui| i^apuoTTJ), 6? o3oav
xaOoXou av, ttitcp ^v icptari), ouS* tTvat ?tXta( Ta?
dfXXa? tpaoriv. (u) "EffTt Si noXXi (for, 9tXfa?. Twv
yip 6rj8tvTt>>v 3jv
$J8t), lirciSr^ SiwpKTtaiTpi^wijXsYtQrOai
M t^|v
if
iXtav. 'H uiv yap Stwpicrrai St' apt-r^v, r, Si
Sti to jy>T|8iu,ov, J) Si Sti to ^8u. (ll) Touttuv *j u.iv
Sti to y_pr,a-taov ^trttv ) xwv 7tXttO"wv. tptXta

Sii yip
to
y
prjartuot ttvat tpiXoufftv aXXijXou;, xai u-t'/pi toutou,
6<nrtp r) itapottifa
30 notux' tntxoupoc aW|p tov sov 9CX0V Jerxe (iiyritai
,
xai
OGxirt T'T*xou<'lv *A8r|vaToi Meyotf>i<xc.
(is) 'H Si St' rjSovijv twv vtiev toutou yip atoOrjatv
ifyousiv. Atb tJ;uTa6oXo<; tpiXi'a r) xwv vetov* (itxa-
S5 6aXXo'vT(>>v yip t4 t|(b) xaxi xi? TJXtxt'a? (xita6aXXEt
xai to ^jSu. (w) 'H Si xbt' apit^v twv ptXxiaTiov.
d>avtpbv
0'
ix toutwv 6rt #, upturn) tptXi'a r) twv aya-
65v iVttv avTtiptXt'a xai avTtitpoat'pto-ii; itpb aXXr.Xou;.
<J>tXov uiv yip to
9
iXouluvov tw ^tXouvrt (ptXo; Si tw
30
<f
tXoutxEvw xai avTtftXuv. (17)
Auttj (isv ouv iv avOpto-
itot?,u.dvov 6jtapy_tt ftXta* (tovov yip aiaOav'tat irpoat-
pjaeco?. At S' aXXat xai iv toT? 6T,p(oi;
,
[ok] xai to
yrpr,oty-ov eicl jxtxpov ti ^atveTat evuicap/ov, xai npo?
avOptorov toi; ^jxspot; xai irpb? dfXXr,Xa , olov tov Tpo-
35
X"^
ov
f
r
'
<,
'
,v HpoSoTO^Tw xpoxoSetXu, xai ox ot txavxet?
Ta; suveSpcta; xai SuSptta^ Xeyouvtv. (is) Kal of
9XUX01 av eTsv tptXot aXX^Xot; xai Sti to ^pijaiixov xai
Sta to f,Su. (l) Ot
8'
Srt f\ TtpwTT) ou^ uicap^et au-
tok ,
ou (past ipiXouc ttvat
*
aStxijott yip 8 yi cpauXo;
40 tov tpaiiXov, of S' aStxouptcvot ou 9iXouat ayat; butou;.
(20) Ot oi ipiXouoi tiev, aXX' ou t>,v wptoT)v (piXiav,
iicel Ta? ye irepa? ouOiv xtoXutf Si' J)Sovf,v yip &jco-
(jufvouotv aXXiiXou; f3Xairrou.Evot , tuq av toaiv axpaTtiq.
(21) Ou Soxoust
8'
ou8' ot
81*
^oovijv ipiXouvTtf aXXijXouc
91X01 elvai, ^Tav xaT* atxpt'Stiav ^Ttoo-iv, 8n oujr
f) irparvv ixfCvr) p.iv yip pt'Saioi;, a&T7) Si oiSt'Saio;'
^
8'
ioTl tuv, Sairsp ttpr,Tai, mtXt'a, oux ixsiviq Si,
ctXX' ait' ixttv7). (n) To (iiv ouv txeivoii; jxovov Xe'yttv
tov cptXov pta!|o8ai Ti <patvo'u.evat iort , xai itapa8o;a
Xiynv dtvayxatov xaO' va Si Xdyov Kauai aouvaxov.
to ()
AetitfTat to(vuv oStok, Jti Ioti (iiv w? fio'vr)
ij TtptoTii (ytXi'a, fort
8'
<>? Ttaaat, out* 6< 6u.tovufiot
xai in fTuy_v l^ouaat itpb< a&Ta? , oSt* xad' v *t8o?,
corpus, alque insoper etiara instrumentum, et opus dicimus,
sed proprie primuni.
(10) Primum est autem, cujus ratio
in omnibus inest : vlut instrumentum medicinale, quo
medicus utitur, nee tamen instnimenti ratio, medici rationi
inest : quocirca in omnibus primum illud qusritur. (t 1) Et
quia primum universale est , nniveraaliter etiam capinnt
primum : id quod fallit. Itaque et de amicitia non possnnt
omnia apparentiaedere.Rationeenim una minus congrueute,
non arbitrantur ceteras amicitias esse. Hae vera suntquident
,
sed non similiter.
( 1
2)
At isti
,
quando prima ilia amicitia
non congruit ( ut que sit universalis, siquidem prima sum-
ptaerat) neque ceterasesseamicitiasinquiunt.
(13) Verum,
ut supra dictum est, multx amicitia: species sunt, quoniam
tripliciter dici amicitiam determinavimus, qnum alia ob
virtutem
, alia ob utilitatem , alia ob jucunditatem oriri
definitum sit. (14) Et sane qua: commodorum gratia nata
est, ea plerorumque est amicitia, qui quia utiles sunt
invicem, mutuo se diligere solent, atque Imclenus : ut est in
proverbio,
Giauce, tuere tuum, donee pugnatur, imicum
;
et
Ron amplius Athenienvs cognoscunt Megarenses.
(15) Qua; vero ob voluptatem contraliitur, jnvenum est
:
nam voluptale vivid.-E aOiciuntur. Quare valde mutabilis
est amicitia juvenum : mutatis enim pro setate nioribus
,
etiam jucundum mutant.
(16) Qua; vero a virtute profici-
scitur, optiroorum hominnm est. Unde manifestum est,
primam amicitiam esse, qua; bonornm est mutuus erga so
iuvicem amor mutuaque electio. Aniicum enim est amatum
amanti, amicusque item redamans amato. (17) Ea igitur
inter homines modo est, quippe quae sola electionis conscia
est. Cetera; autem etiam feris inter se sunt , ubi etiam ali-
qua mediocris elucet utilitas. Atque ita etiam cicura liomini,
et alia aliis arnica sunt, quemadinodum regulus avis croco-
dilo , Herodoto teste ; et quemadmodum vales de considiis
et dissidiis auguralinm signorum loqnuntur. (IS) Et mali
maios quum ob utilitatem , turn ob jucunditatem amant
:
(19)
alii tamen hos amicos non vocant, quum prima; ami-
citia; sint expertes : quippe quod pravus injuriam pravo
inferat; at miituae injuria; obnoxii se invicem non amant.
(20)
Alii itidem amant illi quidem, sed citra amicitiam
primam
;
quos tamen reliquas colere nihil vetat. Ob volupta-
tem enimsuas invicem ferunt injurias, quomodo fere agunt
intemperantes. (2
1 )
Quocirca nee ob voiuptatem se mutuo
amantes, dici posse amici videntur, quando accurate dis-
quircntibus plane primam non esse consiet. Ilia enim firma
est amicitia, haec vero inlirma. Prima, prout hactenus
diximus, est vera amicitia, non ilia autem, sed qua; a prima
est profecta. (22)
Quaproplcr illo tantum pacto amicum
esse asserere, hoc est vim facereapparenlibus,
absurdaque
dicere cogi. Ab altera vero parte Oeri non potest ut ami-
citia; omnes juxta rationem dicantur unam. (23)
Superest
igitur ut prima tantum amicitia vocetur :
interdum vero
etiam omnes, neque tamen ajquivoce, neque ad se ipsas
qiiomodocumque babentes, neque juxta unam speciem.sed
Digitized by Google
229
H01KQN EYAHMIQN Z, p.
(l23,!237.)
dXXl (x5XXov irpbc ev. (it) 'Eitel
8'
a7tX5<; aYaObv ***
airXSx t)8u to auto xai apa, av jxiq ti ipnobify
,
6
8'
dXTjftivb? ipiXoe xai aitXw? 6 itpaiTdc Imtv, eoti 81
toiouto? 6 Si' a&TOv outo? alpExd;
(
ovofXT) S' Elvai
t toioutov we
Y^P
PouXTt th 8i' ctuTOv Etvai TaYadd
,
ivotYXT] xai auxbv aipEtaQai eTvat),
(45) 6
8'
dX^Otvbi;
9iXo? xai -^50; e'jtiv aitXto; * Sib Soxet xai 6 irroxrouv
91X04 fjSu;. (-2) *E SI StoptoTEov icepl toutou u.5XXov
&(ti
Y<p
e'lrtcrTaotv

notepov to auxw aYaObv vj to
10 ditXwc aYaObv f(Xov, xai itdrepov to xaV evepYEiav
cpiXtiv }8' -JjSovtjc, waxe xai to cptXr,xbv ^8(5, ^
ou
;
ajji^w
Yap
ele. touto ouvaxTEOV

xd te
Y&p
u.^ artXioq
aYaOiaXXi auTiji auXS?*TU^r, cpeuxTa, xai to u.ij auxcj)
aYaObv ouOiv itpb; aixdv, aXXi tout' iariv S ^teiTat
,
16 Ta dirXw? dyaOa auTijS eTvai dyaOd.
()
"Earl
fkp
atpcTov (xcv to <xirXw; dyaOdv, autoi 84 to auxtjj aYaOov*
S Set auu.^bivTJaai. Kal touto i
t
dper)) iroieT* xai
^ itoXiTix')) eVt tout(|> ,
Situ)? ot< prpzia eWi fivi^ai.
EuSstioc. Se xai itpb 68otJ avOponro; <ov cpuarEi
Yap
oCtm
20 dyaOi Ta aicXoi; dyaOd. (as) 'Ojxofox; Se xai dvijp dvxl
yuvaixbc. xai eu^u^jc dijjuou;. Ala too fjSs'cx; Si ^ 680;
*
dvaYXT) slvai TaxaXa $j8ea. "Otov 8e touto 8iatptov9j,
outto) onouSaiov teXewc- (ivSt^sxai
y<*P
eYY
evE<T^ xt
dxpaoiav to yap SiacpcovsTv xdyaObv tu> fjSet e"v toT?
i icdOeotv dxpasta iitv.
(29)
IQo't' etceiSt) ^
itpojTi)
eptXia xaT* dptTiyn, iaovxai xai auxol awXw? SYaOoi.
Touto
8'
ou Sti y_p^ffiu.ot , dAX' aXXov xpditov

8iy to?
Yap
i/si to xwS'i dyaObv xai aitXwq dyaOo'v.
(30)
Kal
ouoi'w; Sffirep erti tou J>fpeXi(iou , xai iitt tuv Reiov.
*0 'AXXo
Y^p
*b a7cXi<; w<ptXi[AOv xai to afciS , oTov to
Yvuvd^EoOai irpbc to ^apfiaxEutcrOai. "tka-t xai
^ ^t(
fl Xv0p<6noU dptT)]. (3l) "Eo~T(H
Y>p
S d(v6p01ICO( Tti>y
tfuasi (TTtouSaiow
^
y^P
tu tpuoet airouSa(ou (xpcT^i
arcXwq ayaOo'v,
^ Se tou |x^i exsivw. (32) 'OfAofwi; 3rj
.16 e/ei xai to i)8u. 'EvrauOa
Yap
^irioTaTs'ov, xai axe-
icteov iroTspov 2ariv dvu ^Sov^( tptXta, xai ti Siatpt'pei,
xai iv noT(po> ^ot' IstI to ^iXeTv, xai TOTEpov Sti
aYaOdi; , xav e? u.i\ r,8u< , dXX' oi 81a touto Si^oic Si
XeyojAifvou tou iptXeiv, itoTEpov ki ayaQbv to xt* Eve"p-
40
Y
Eiav oux dvEu f,8ov?i; cpatvETai.
(33)
Ar,Xov
8'
Sti waitep
Iffl tvj; inio^pii]; ai itpdo^aTOi Oempiai xai [xa9iJsEi(
alaOr,Tal jxaXiata toi eiSei ,
outw xai ai twv duvn]0iov
dvaYvo)ptSEi; , xai 6 Xdyo; 6 auTO( e'tt' du.^oiv. <t>uosi
Yotiv to aitXwi; aYaObv ^8u aicXu{, xai oT; ayaSo'v, tou-
46 TOi( j|8u. (3t) Alb eu6u; Ta Saoia dXXijXon yaipti , xai
dvOpuntco <i8to~tov avOpo)Tio?. "Uo-t' ekeI xai 5teX^, S^Xov
o*ti xai TeXEitriOEVTa

6 Se o-7tou5aiot teXeio;. El Se to
xa-' ivspYEiav oiXeiv (xe6' ijSov^? avTtirpoaipEoic t5){
dXXr,Xwv YviopioEw;, 8rjXov Sti xai 47,w<; j) oiXia ^ icpcuTi)
to dvTiirpoa!p(Ti( twv aTtXio; ayaOSiv xai ^Sscov, Sti iyaQk
xai ^8e'o.
(35)
"EffTt
8'
awn) Jj ^iiXfa ?$i; dip'
^
<i
T0iauT) itpoafpEffi?. Toykp Jpyov auTrj;vepYEia, ai/n)
8'
oux to dXX' Iv auxtd xS iptXouvri , Suvapi; Se naoa
eio
-
r| yap iv iTe'pb) v)
^[
ETEpov. Aib to
^
iXeiv /atpsiv,
potius ad unum aiiquod relatas : (24) et quia simpliciter
bonumjucundumque idem et simul est, nisi quid obstet; et
primus est qui veruset simpliciter amicus; talisque propter
se ipsum est eligibilis
( idque necessario : quemadmodum
enim propter se quispiam appetit bona, sic et ipsum talem
esse pneoptare oportet
);
(25) verus autem amicus etiam
jucundus est simpliciter : videtur igitur quomodocumquc
amicus esse jucundus.
(26) Verum magis praeterea de liis
determioandum .-
nam baec in iis quaeslio continetur, utrum
quod ipsl , an quod simpliciter bonum amicum sit , et utrum
actu amare cum voluptate, unde et amabile jucundum , an
non : haec enim ad idem reducenda sunt ; nam bine quod non
simpliciter bonum fuerit, sed ipsi soli bonum, fkigiendnm
est; illinc, quod non ipsi bonum, ad euro non pertinet.
Atqne hoc ipsum est quod quaeritur, ipsi esse bona quae
simpliciter bona sunt. (27) Eligibile enim est simpliciter bo-
num : ipsi vero eligibile
,
quod ipsi est bonum : qua: con-
sentirc inter se oportet. Et virtus hoc effic.it : praeterea
civills facultas etiam, <|uibus base non insunt, ingignit, modo
jam ante accommodatus et in via homo exsistat. Naturaliter
enim liuic bona sunt, quae simpliciter bona. (28) Similiter
et vir praefemina, et prxditus indole pro; stupido. Per dulce
vero ad haec ilur : necesse est
,
quo; pulchra sunt , sint et
dulcia. t'bi vero dissonant baec
,
jam non prorsus bonum :
nam intemperantiaintervenire potest. Quumenimhonestum
jucundumque disconveniunt, in afleclionibus intemperan-
tiaest.
(20)
Quare, quum prima amicilia sit secundum
virtutem, erunt et ipsi simpliciter boni : et hoc non quia
utiles , sed alio quopiam modo : quandoquidem bifariam
liuic bonmu el simpliciter bonum < apitur. (30) Et similiter,
quemadmodum in conducibili, etiam in babitibus. Nam
aliud est simpliciter conducibile, et ipsi conducibile, velut
sese exercitatio ad medicationem habet. Itaque et habitus
vere hominis est virtus. (31) Sit igitur homo ex rebus na-
tura praestantibus. Nam virtus natura praestantis est sim-
pliciter bonum, sed non natura praestantis, non simpliciter
sed ipsi bonum dicilur. (3?) Eadem ratio dulcis quoque
est. Hie iit ir immorandum est, et vestigandum, utrum
absque voluptate sit amicitia
,
quidve difTerat , et in utro
amare consistat , et utrum bonus esse etiam non jucundus
qucat, sed non propter id ipsum tainen ; amor autem quum
dicadir bifariam, an, quia huuuin judicatur quod in actu
est, non absque voluptate esse appareat.
(33) Patet autem,
quemadmodum in scientia rerum, novae contemplationes
disciplinaeque specie sua maxime intelliguntur, ita etiam
familiarium recognitiones expeditae Hunt : rujus rei ratio
eadem in utrisque est. Natura igitur simpliciter bonum
est etiam simpliciter jucundum : etquibus bonum, iisdem
etiam jucundum est. (34)
Quapropter similia stantibus sta-
tim gaudent, et bomini homo jucundissimum. Et quia vel
imperfecta in ea conditione sunt , etiam absolute ejusmodi
erunt. Est autem vir bonus perfectus. Siquidem ergo amare
actu mutuae familiaritatis et notitiae electio cum voluptate
est : scilicet et amicitia prima prorsus simpliciter bonorum
et jucundorum
,
quia bona juiundaque sunt , mutua electio
est. (
i."h I st autem ea amicitia , habitus ex quo ejusmodi
electio pronciscitur : nam opus ejus , actus est
,
qui non
extra, sed in ipso amante consistit, quum potentia omnis
extra sit: nam vel in alio in est, vel est qua dircrsum.
Digitized by Google
(iM7,m.) MOB.. EUDEMIORUM LIB. VH. CAP. II. 223
4XX' oi to tpiXtiuOai <rciv.
(36)
To jjlev
fip
cptXEitrQat
9iXt|tou ivepyeta, to oe xai <j>tXiai;, xai to |xsv tv |xijn>/io,
TO oe xai v aNj/uyco" (piXatai ykp xat xa dtyuya.
(37)
'Eite't Si to tptXsiv (to
)
xaV Ivlpyuav x'o tpiXoujxE-
6 vdv !<m /prJaOai
^ f
tXouptsvov, 6 Si <p(Xo; tpiXouu.t-
vov tm :p(Xio
$ f
Xoc, <XXi a^i ?j u.ouoixb? vj iaTptxdc,
fjSovr, toivuv
^
aV airou, f, auto;, airr) tpiXtxrj* ai-
tov yip tptXtt, oiy_ ort dfXXw. "QoV av ixi| '/,a(py)
$
a^aOo; ,
oty ^
irptotr, epiXia. (is) OiSi Set iuiroSt-
10 (etv ou6tv Toiv ou|xSc6i]xdT(ov u.3XXov rj to ayaOov
cOfpaivciv tl
Y&p
O(po8pa SuawSr,?, AttittTCU*
aYa-
7t3xai
Yap
to tivoslv, ffu5j 8i u.^. ACtt) jxtv ouv
^ irpioxTi
<piXia,
^
itavTs? 6(*oXoYoutv.
(39)
At
8'
aXXat &Y ai-
tt)v xai Soxouat xai d(itpio6)TouvTai. BsSaiov
y*P
ti
16 Soxei
^
ipiXi'a, (jlo'vt) S* a6xi| ps'Saio;. To
Yap
xexpi-
ptEvov pVSaiov, TaoEfX^Ta^b Ytvopttva (ayjSs ^aotoi; (ou)
icoisi t})v xp(o"iv 8p8i^v.
(40)
Oix fort
8'
avu irtoTEo)<
sptXta piSaioi;, *
;
81 itfaTH oix dEvEv ^po'vou. AsT
Y"P
irttpav Xa&tv, wcrcep Xysi xai 0ioYvt'
'
30 Ou Yap av eiSeiTi; avipo? voov ouSe fuvaixo;,
itpiv iteipaOeir,; wanEp imoCuyiou.
Oi8' aveo ypdvou tpiXo?. 'AXXa fSouXovrai <ptXoi, xat
u-aXtaxa XavOavet $j TOtaur>) i^ic u>< (ptXi'a.
(41) "Otbv
Yap
itpoOuutoc e^ukji cptXoi Etvai, 81I to icav6' EimipE-
i teiv tb (piXixi <tXX?)Xoic , ofovxat 06 ($ouXso8at ipiXoi
aXX' Etvai ipiXoi. Tb
6'
&antf tit\ twv aXXtov erujxCai-
vei xai eVt 1% ipiXiac ou
fkp
tl pouXovxat uYtaivav,
tviatvouaiv, Sxrz' ou8' tl ipiXoi pouXovTai, ^81) xai ^i-
Xoi Eio-i'v. (44) t)u;eiov 8e

eu8ux6Xt]T!>i yap oi SiaxEi-
30 (XEVOt dtVEU ICEipa^ TOUTOV TOV Tp07iOV. IIspl WV U.EV
Yap
TOipav 8E8uxasiv aXXi;Xoi, oix EiJiaQrjToi, ttEpl
ojv 81
u-fl ,
tceioOeTev av oxav ovjxSoXa Xe'ywow 0! Sia-
6aXXovT;.
(43)
"Apta 8s cpavEpbv orioi8' v toT? tpauXoi?
a5ty,
jj
^iX(a

aitiOTO;
Y^p
6 ^auXo? xai xaxo^fajc itpbj
X icavTac auToi ykp [xEtptl tou; aXXou;. Alb eiE^aica-
TTjTOTEpoi eiutv ot aYa6ot, av (if, 81a itTpav airtoxwaiv.
(44)
01 81 cpauXot oipouvxai Ta ^uitei aYaOa avti tou
lyiXou, xai ouOei; tpiXEi gxaXXov avOpioitov y| wpaYHaTa.
Oot' oi ipiXoi. Oi
Y^p Y'
veTat outu) xoiva t! ipiXtov

40 irpoavsgiETai yap 6 ^(Xo? toi; irpaYfAaciv, oi tb irpa-
YfxeTa xoi? tpiXoic.
(4)
Oi Y'VETat ap' f, jptXi'a i\ itpoiTi)
ev itoXXot?, Sti ^oXekov tcoXXiov ^Eipav XbSeiv ixaTM
Yap
av eSei au^rjoai. Oi8e or, aipETEOv iftotOK tEpt
IfiaTi'ou xai <p(Xou.
(40)
KaiTot it ^Ssi SoxeT tou vouv
46 t/ovxot Juoiv to ^eXtiov atpsto^Iaf xai ti jxsv T^i y_Ei-
povi itaXat l^ptJTO, tw peXTtovi oe (jl^Se'itoi
,
touV at-
pETeov, aXX* oix. avxl tou naXai ^(Xou tov byvutb tl
PeXtiwv. Oi
Y^p
eVrtv <xveu itE^pa; oiSs pua; f,|xspa<
6 oiXo;, dXXa ^pdvou SeT
*
Sto tlf itapoipiav IX^XuOev
60 5 pufSi|ivo{ twv aXuv.
(47)
"Ajxa Si 8ei (ti) (xdvov dicXu;
^YaObv Etvai dXXA xai ffo(, si 6 iptXo? eotbi 001 ^1X0.-.
'Ay6o ,uev
Yap
aitXi>< ^o-tI tw aYa8b? sTvat , tpiXo? SI
Ttji dtXXoj iyattit

aitXiui; a^ado? xat ^1X0? , 8xav ouu>
ipwv7]o->) TauTa dpupu, ware 8 iartv aitXwc; ayaOov, Tip
Quocirca in amante, non in amato gandium est. (36) Amari
enim t actus amati , illud veroetiam amicitiae actus est,
et aniiuali tantum
,
quum priusetiam inanimatis competat,
quando et ea quoque diliguntur. (37) Et quia amare ac.tu
est consuescere cum amato quatenus amato, et amicusetiam
est, qui ab amico anialur vicissim quatenus amicus, non
qua musicus vel medicus : voluptas igitur ex ipso percepta,
qua est ipse, proprie arnica voluptas appellator: ipsum enim
diligit, non diligit ob aliud quippiam. Quamobrem nisi eo,
quatenus bonus est, delectatur, non ftierit amicitia prima.
(38) Neque rem ullam intervenientem obstare decet, ut
bonum ipsum non delectel. Itaque eliam si graveoleutia fue-
rit Talde inolestus, relinquilur tamen ut mentis prsestan-
tiain amplectatur et aiuet , etsi non vivat cum eo et una
consuescat. Hanc igitur primam amicitiam esse omnes con-
filentur : (39) aliae vero propter banc et aliquo modo \iden-
tur, et in controversiam veniunt. Constantiam enim quan-
dam habere amicitia videtur, ac sola ea constans est. Mam
quod subacto judicio electum est, constans id est ; et qua:
non citogerunlur nee leviter, ea recto judicio locum pre-
bent. (40) Porro nee citra (idem consistit amicitia firraa :
fides vero tempus ut sibi concedatur postulat ; nam experi-
mentum requint, ut inqoit Tbeognis :
Non licet ullius mortalu noscere mentem
,
quin sis etpertus ceu bovis agricolae.
Eodem pacto etiam amicitia tempus requirit. Sed
( ante
contractam amicitiam ) cupiunt amiciliam, qui habitus
veluljamconsuminataaiiiicilia latet. (41) Mam quando ad
mutuam amicitiam propendent, quia sibi invicem omnia
oflicia prustant, non vclle se putaut, sed re i|a esse amici.
Veruiu queiuaduioduiu in ceteris, itain amicitia quoquu
usu venit. ISou enim, verbi causa, sani sunt statun qui id
veliut : ita nee amici stalim
,
qui esse volunt.
(42) Argu-
meuto est
,
quod in tali coudilione positi calumniae patent,
uuuduiu ateutupto experimeulo : nam experimentum qui-
bus in rebus dederuut iuvicem, iu bis facile secalumniae
nun piicbeut : in quibus aulein non dederunt
,
persuadean-
tur, si conjectural! calumniator adbibeat. (43) Siiuul vero
palet , nee inter pravos banc amiciliam constate posse
:
quippe qui improbis moribus sunt, et nemini sese coiuiuit-
tunt , ex se ipsis alios melientes. Unde boni facilius deci-
piuulur, nisi experimeitlis edocti dididant.
(44) Etenim
pravi natura, bona amico prxl'erunt, neque quisquani
amicum magisquam resamat. Quocirca ni amici non sunt:
nam hoc modo tied non potest ut
(
quae amicitia lex est
)
ajiticorum conununia omnia sint : quandoquidem amicus
rebus accensetur, non res amicis attribuuulur.
(45) Unde
prima amicitia inter paucos modo iucidit, eo quod difficile
sit, mullorum capere experimentum : nam ita qui vis mul-
tis deberet convivere. Neque ex aequo de veste et amico
deliberare convenit. (46) Equidem quod inter duo melius
exstiterit, in omni re eliget mentis compos. Et si quo est
ustis olim deteriore, meliore vero nunquam, hoc eligendum
quidem per se est , sed non pro vetere amico incognitus
qualis sit. Neque enim absque experiments estet unius diei
amicus, sed temporis spatio opus est : quapropter in pro-
verbium abiit, Sails modius. (47)
Simul autem debet non
tantum simpliciter bonus esse, sed etiam tibi bonus , ut ami-
cus sit tibi commodus. Bonus enim quisque dicitur sim-
pliciter, eo quod bonus est; amicus autem, quia alteri bo-
nus : simpliciter autem bonus amicusque, in quo utraque
ista concurrunt. Itaque quod simpliciter bonum, eo est
Digitized by Google
224 HeiKflN EY
toutou dXXw, r| xal jitj airXco; jxsv crtouJai'w, aXXco
8'
avoOd;, on /pvj<jiu.o;.
(48)
To Ss icoXXol? fifia sTvat ;piXoc
xal to :piXeTv xwXuei

06 yap oTo'vxs o!u.a icpb; ttoXXou?
ivcpYtTv. (40) 'Ex 8^, toutwv (favEpbvSti <5p()oJ<; Xr^s-
Tai 6'ti -^ (piXia twv ^cSatoiv, wcrKsp {j EuSaiuovfa t<ov
auTapxwv. Kai SpQbi; E?pT)Tat'
^
y&P
?uo*t( pcSaiov,
ou t4 y_p^(xaT. (so) IIoXu os xdXXiov eEtteIv 6'ti f, iptrJ]
T?i? (puo-etoc, xal 8ti j^po'vo; XeyeTat Sstxvuvat xbv ipi-
Xouiitvov, xal at dru/tai u.3XXov twv eutu^imv. Tote
10 yap 85jXov 8ti xoiva Ta t<mv fiXoiv* oStot yip u-o'voi
am t5v ipuoei dyaOiov xa'i <puo-t xaxwv, -mpl a at
eijtu/ (at xal at Sufftu^iai, a'.potivTai (xSXXov avOpconov
?| toutwv t4 uiv tivai Ta 8s (xtj elvai. (&i) 'H
5'
aru-
yia S-*)Xoi touc (ir, 8vto>( 8vTa <piXouc , aXXa 81a to
is ypi^aio-ov tuyov. 'O Si pdvo{ SijX.oc du.^oTEpou?

ouSs
yap 6 ypiqaijios xaj^u SrjXo?, aXX' 8 ^805 jiSXXov. IlXf,v
ouo* 6 aicXJj? #,8u< Ta/u. "Opoiot yap ot avOpcojtot
Toi; otvoi? xal e8eff(xaciv

Ixei'vmv xe yip to jaev f,8i
xayj* StjXoI
,
kXeuo 8s ypo'vov yivdu-tvov dr,SEC xal ou
SO yXuxu, xal liA t<ov avOpioTtwv iuoi'ws;. EffTi yip to
aitXw; fiSu xoi teXei SptOTEOV xal tm
XP^*-
(*
2
)
*0|*o-
^oyifaaiav
8'
av xal ot noXXoi, oux ix twv arcoSaivdv-
to>v (idvov, etXX' waitsp Itz\ tou ito'jxaTO? xaXouai yXu-
xtov

touto yap Sii to drcoSatvov ou $j8u , aXXl 81a to
ss u.^1 auvtyis, dXXi to irpwrov tijairaTav.
(63) 'H (xsv
ouv itpwTT) tpiXfa , xal
81'
#,v at dXXat Xe'yovtoi
, ^
xax'
aptTr,v eiTt, xal 8t' t,SovJjv t^,v apETvji; , 6o-itep Etp)Tai
itpowpov. At
8'
dSXXat
EYY'
V0VTat ^tXiai xal iv itaierl
xal Ovjpion xal toT; ^auXoi?. *O0ev Xe^exai ^Xi$
30 yJXtxa Te'pTtet xal
Kaxi; xaxy [Si] cuvreTr|xev ^Sov^.
(s) 'Ev8sy_tTai Ss xal ^josTc dXXr^Xoic tlvai Toi>; ipau-
Xou;, ou/
^
cpauXot rj pirjotTspot, aXX' oTov coSixol autpco,
1 6 u.v yiXwSb? 8
8'
wSixd; effriv. Kal J[ itdvTe?
36 f^oudiv ayaOo'v, xal Tautr, ffuvapjiOTTOufftv aXXr,Xot{.
(sb) "Eti
/
pr,ot(xot av eTev aXX^Xot; xal
tbfsXtfAO'., ou/_
&irX(~>; aXXa 7rpb( r};v npoaipESiv, Y) ouSs'TEpoi. (so) "Ev-
8e^et2( Si xal tm IniEtxEt
f
auXov slvat (ptXov. Kal
Yap
yp>jO'tu;o< av tXi\ 7tpo< ttjv itpoatpEaiv, & (*ev (pauXo?
40 pb<; r)iv
Citapyouaav tw oirouSaiw , 8 8i tm [jiev dxpa-
tei itpo? tJiv &Ttdpj^ouaav, toj Si ipauXio irpb? tJjv xaTa
ouotv

xal pouXr^ETai toc SYaOd , a^Xw? jxev to a7cXoi,
Ta
8*
IxElVM l\ UTtoOsGEM? , ?, ItEVl'a OUjiipE'pEI
$
VOSOlf,
xal Tauxa twv ottXwv aYOwv fvExa ,
wsitEp xal auTO
45 to ({idpuaxov 7Cie!v

oi
YP
PouXETai , aXX! touS' fvExa
pouXsTat. (57)
"Eti xaO' ou? Tpo'irou xal aXX^Xon ot
(x^l
o-rcouSatoi eTev av tptXot. Eir) yip v ^Su; ou^
^
(pauXo;, dXX'
^
tmv xoivoiv Tivb? \uiiyti, oTov e!
(iouo"ixd;. "Eti
^[
Ivt Tt naoiv emEixs? 81b Evtoi 6(xt-
t>0 XrjTixoi Eioiv, av xal [u.
1
}]]
o-TtouSaiot. "H
>i
itposapao'x-
Touatv ixdsTto

t/o\i<n yap ti kocvte? tou aY8ou.
AHMIQN Z,
p. (i38.)
alteri, quanquam fortasse non simplicitcr bono, alleri tamen
bonus, quia et utilU. (48) Amare autem una mtillos, hoc
amorem ipsuni avertit . nam impossibile erga plures gimul
operari. (49) Ex bis autem constat recte did , amicitiam
constantiam bonorum esse
,
quemadmodum felicitas sufli-
cientium : recte, inquam, dicitur; etenim natura, non fa-
cultates, firmitatem habet. (50)Verum multo rectius vir-
tutem naturae esse aflirmabitur, et recte ferlur tempus
amantem indicare, infortuniaque magis qaam successus.
Tnnc vero declaratur quod dicitur, Communia amicorum
omnia : qnippe qui soli prn iis qnae natura bona ct naturft
mala sunt , circa quae infortunia et successus versantur,
bominem ipsum potius prasferunt, quam ut ilia sint, alia
vero non sint. (51) Versa fortuna autem arguit non veros
amicos, et ad utilitatem tantum comparatos; tempus vero
arguit utrosque. Neque enim utiiis amicus statim fit ma-
nifestos, verum citius is qui suavis et jucundus : imo ne
is quidem cito manifestus fit
,
qui suavis simpliciter est.
Quando pcrimle ut vini cibique suavitas statim et celeriter
percipitur, longiore tempore opus est ad percipiendum
insuave et dulcediuis expers : sic etiam hominibus usu venit.
Nam quod simpliciter jucundnm est , fine temporeque de-
terminari debet. (52) Fateaturautem et vulgus, dulce vocans
non solum quod compererunt, sed veluti quum bilmnt,
quumque adliuc in manibus poculura est. Non enim id
inde dulce est, quia compererit aliquis, sed quia non
frequenter bibit , sed quia primum fallit et decipit. (53) Pri-
ma igilur amicilia, a qua cetera; nomen trahunt , secundum
virtutem est et propter hujus delectationera , velut dictum
est prius. Reliquae amicitiae etiam inter pueros , brutaque
et pravos conlingunt. Unde proverbio dicitur, /Kqiialis
aiqualem delectat; et,
Malus malojucundeconvivitsimul.
(54) Nam et pravi nonnnnquam se mutuo obleclant , non
quatcnuspravi, ncc quatenus neutri, sed quatenus ambo
(
exempli gratia )
musical periti : vel hie quidem amans
musicac , ille vero ejus peritus. Atquc omncs
,
quatenus
bonum aliquod habent, eatenus etiam congruunt sibi.
(55)
Prseterea, utiles sibi etiam hos esse conlingit ,
non qui-
dem
simpliciter, sed instilutis, qua sunt neutri (
nee pravi
nee probi ). (56) Sed etiam bono viro amicum malum esse
contingit, nempe ad institutum aliquod utilem : ut malus
boni viri tnstituto
,
quale bonus habet, inserviat
:
bonus
intempcranti
quidem ad illud quod liabet institutum
,
malo
autem ad id quod juxta naturam exsistit. Volentque bona,
simplicia quidem simpliciter, ilia vero bona ex bjpothesi,
nempe
quatenus aut paupertati , aut morbis confert, idque
bonorum
simplicium causa : quemadmodum et pharmacnm
bibit. Non enim bibere vult ipsum , sed hnjus mali pellendi
gratia vult. (57)
Praterea , amici hi esse possunt invicem
,
qualiter et ii possunt qui probi non sunt. Jucundus enim
esse potest, non quatenus malus, sed quatenus aliquid ex
iis qua? communicantur habet : ut si sit rousicus. Insuper,
quatenus unom quiddam est omnibus, quod ferre possis :
ideo quidam ad consuescendum sunt apti ,
etiamsi non
probi. Aut quatenus denique unicuique congruunt
:
aliquid
enim boni omnes habenl.
Digitized by Google
(1138,1130.) MOR. EUDEMIORUM LIB. VII. CAP. III. IV. 925
CAP. 111.
Tpt |iiv ouv itSi) xauxa iptXiac, h itUai Si toutoi?
xa-' Uxdxj)xa ictac Xevexat
j) 71X18' xal yip ot xax'
apexrjv <pXot iv lodxrixf too? apexTJ eict tptXoi aXXii-
Xotc..
() "AXXyi Si Sta^opi xouxtov
ti xax' uirip6oXr)v,
* (rtcrctip Oeou dpexrj irpb? avOpttinov. Touxo yap ixepov
tlStx; ipiXfac , xat SXoie. apj(pvTO; xat ap^oplvou, x6a-
itep xat xb Stxatov exepov- xax' avaXoy^av vip fcov,
xax* dpi6(ibv
8'
oux tcov. 'Ev xouxcp x<5 Y*vet itaxiip
itpb? utbv xal 6 tuep'fe'xvic irpbe xbv euepvexviOc'vxa.
10
(3)
AOxuv Si xouxtov Statpopaf eleiv aXX| iraxpbc icpb;
utbv xa\ ivSpbc ixpx fuvatxa , aCxi) (xiv w? apyovxoc
xai dpv_ofvou, rj Si euepyixou irpb; sutpvexriOevxa.
'Ev xauxau; Si ?| oux tveortv ?| ouy_ 6u.ouoe xb avxitpt-
XeteOai.
(4) TeXotov yip et xt iyxaXod) xtji 6(<j> 8x1
l ouj^ 6(*o(u? xb aVn^tXetaOat w? <piXiixai, r| tw ip^ovxi
xai apj(0[i^v(i). <I>iXcTirai -pip, ou <piXiv, xou ap^ov-
toc
, ?| tptXiiv aXXov xpoitov.
(6)
Kai tjSovt) Staipepei
ouSiv
>i
x xou auxapxouc iicl xw aoxau xxrjfiaxt
t| ixatS( , xal xou ivSeouf iitl xai fiwpivtp. (e) "Qc
no
8'
aoxwc xai eVt x5v Sia tJ|v ^pvjatv <p(Xb>v xal iil
xwv S' ^Sov^v, ot (*iv xax' taoxrjxa tlofv, ot Si xa8' uitep-
o^v. Atb xal ot exetvuc olo'puvot ivxaXouaiv, iav iatj
bfiot'toc [oifft]
XpifciD.01
xal eu itotwo-iv xal iitl xtj? ^So-
vrjj.
(7) ArjXov S' iv xot ipwrixoTc

xouxo yip atxiov
10 xou u.ay_t<r8ai aXXViXoic iroXXaxi;

ayvosl yap 6 ipuiv
8x1 ouy_ 8 auxbe Xdfoc xj< fjrl r}|v itpoOupt(av. Atb
eupi|xevai vstxoc b ipwu,evoc* xotaux' av oux ipuv
Xiyot. Oi Si vofxt'touat xbv auxbv cTvai Xoyov.
'Qsrop ouv ctpi)xat, xpiiitv ovxuv tlSwv ^iX(a, xax'
0 aptxiiv, xaxa xb ^pr^atu.ov xal xaxi xb -Jjou, aSxat ita-
Xtv Srtjpitvxat tt< Suo
-
at (tiv yap xaxi xb tnv at Si
xaO' u7cepo-^v sicriv.
(3)
<l>tXtn uiv ouv Ju.!poxepat
,
^iXot
8*
ot xaxa xr)v todxr)xa

axoirov yap av eiv) el
avj)p itai8(b) cp(Xo(, ipiXtl 8 yt xal (piXeixai. "Evia-
5
X
" bi ^iXeTaOat (xiv Set xbv oirtps'^ovra, iiv Si oiXrj,
SvetStlltxat d>( ava^iov <piXwv. llj yap ilia xb tpiXtiv
fiexpetxat xat xtvt t>. (s) T4 (iiv o3v Si' rjAixta;
tXXei'|/tv ava^ta bu.ottt>( ip tXetoOat , xa Si xax' apcxjjv
7J y'
v0
? ^
xaxi aXXijv xotauxr)v 6ittpoy^i]v. 'Atl Si xbv
40 UTrtps^ovxa r| f[xxov
?J
(i^ (piXetv dE^tov, xal ^v x5 ^pi)-
ct'ptw xal v x ^Set xal xax' apcn-jv.
(4)
'Ev piv o3v
xat( pitxpat( oirepoj^aT? (Ixoxu; ytvovxai
eptfti6r,x^-
i<. To yap u.txpbv Ivta^ou o&Siv ts^uet, w<nrtp iv
JuXou 9xa8(xSJ , dXX' Iv j^puoiw. 'AXXa xb u.ixpbv xa-
tt x5? xptvouo'tv fatvexatyap xb uiv oixttov ayaflbv Sia
xb ivyuc (Jttya, xb
8'
aXXbxptov Sta xb ndppu> ptxpdv.
(5)
"Oxav 8i &Ttep6oXi|
[, oCS' auxol iittJjTjxouotv w?
Sit ?) avTi^iXT(rtai rj b(jto(a>( avTityiXsicOou , oTov el tk;
dtoixbv dedv. () ^avepbv S^ 8x1 siXoi }ie'v, 8xav iv
AHISTOTELES. It.
Tres igilur Iijb species ainicitia sunt , et In hix omuibut
juxta aequalitatem quodamniodo amicitia appellatur. Kam
qui amici secundum virtutem, in aequalitate quadam virtulis
sibi invicem amici sunt.
(2) Alia porro in his differentia se-
cundum excessum : velut est Deierga liominem virtus. Altud
enimhoc amicitia; genus est, et in universum aliud prin-
cipis, aliud subditi. Quemadmodum et justum aliud est :
proportione enim acquale, numero vero non scquale. Quo in
genere sunt pater erga filium , et benelicus erga beneficia
passum.
(3) In iis vero ipsis discrimina qutedam elucent,
quando alia est patris erga filium ratio , et viri erga uxo-
rem : base quidem ut principis erga subditum, ilia vero ut
benefici erga beneficia passum. In his aut prorsus non, aut
certe non similiter redamare contingit. (4) Ridiculum
enim fuerit, si quia Deo exprobret, si non pro eo ac ab
hominibus amatur, victssim ipse diligat ; aut principi
,
quoil
non squalem amorem subditis prsestet. Imperanti euim,
ut ametur, non,ut amet , aut certe alio pacto, convenit.
(5)
Verum in oblectatione nihil est discriminis ; sive ut in
4>pu)ento, erga Tacultates domesticas, et sobplem suam
,
vel ut egens erga id quod habet.
(6) Atque similiter se
habet in amicis et qui ob utililatem , et qui ob deiectatio-
nem conciliantur : hi quidem juxta aequalitatem, illi vero
juxta excessum amici sunt. Proin quemadmodum illi expo-
stulant , si non ex aequo utiles sint ac beneflciis respon-
deat : sic hi etiara ob delectalionem.
(7)
Quod in amatoriis
usu venit, ubi persaepeex hujusmodi causis rixae suboriun-
tur, ignorante scilicet eo qui amat, rationem esse diversam
in iis quae animi promptitudinem spectant. Quocirca con-
tentionis causam adversus amatum se invenisse arbitra-
tur : Haec (inquit) non diceret amans. Amantes vero inter-
cedere existiniant rationem eandem inter se el amalos.
CAP. IV.
Quumigitur tres aniicitiae species sint, secundum virtu-
tem , secundum utilitatem , et secundum voluptatem ; rur-
sum has in duo distingunntur. Alia; enim juxta aequalita-
tem , alia; juxta excessum sunt. (2) Amicitiae quidem sunt
utraeque, amici vero juxta aequalitatem tantum. Absurdum
enim sit, amicum vocare virum pnerulo, eo quod amet et
ametur. Nam etsi excellentem virum amari alicubi conve-
nit , si tamen redamet ipse , ut dedecus improperatur, ut
qui amet indignum. Nam dignitate quadam aequalitateque
ponderatur amicitia. (S) Qnaedam igitur ex aetatis defectu
,
quaedam vero ex virtutis, generis, aut alio quopiam excessu
aequali amort non conveniunt. Semper autem ab excellente,
sive utilitatem, sive jucunditatem , sive virtutem species,
aut nullus aut minor amor requiri debet. (4) Verum in
mediocribus excessibus raerito controversiae oriuntur.
Parvum enim nonnunquam minime valet, velut ligni pon-
dere, sed valet in auro. Atqui parvum illud homines per-
peram judicant, quibus domesticum bonum, magnum
videtur, quia propinquum; alienum vero exiguum, quia
remotum.
(5)
Quum autem excessus intervenit , nee ipsi
quidem inquirunt, quo modo , ac an redamari aut similiter
redamari oporteat
,
perinde si quis amorem a Deo reposcat.
(6)
Manifestum est igitur, amicos in ssqualitale quadam
14
Digitized by Google
336 H01KQN EYAHMION Z, s. (lM.)
t5 taoi ,
to avTtifiXeiv
8'
eWiv dvsu tou epfXou? sTvai.
(7)
ArjXov SI xai Sii ti CijTOUffi jxaXXov ot avOpwirot
tJiv xa6* uirepo^v <ptX(av rr,( xT'lcoTi)Ta* fiixa
f^P
unapyei outcd? autot? to te (ptXEi<r6ai xai 4) Oittpo^.
'
6 Aib 6 xoXa nap' lvi'01? evTifiowpo? tou tptXou" dfupco
vip tpaivEoOai icout ircap^Jiv tm xoXaxtuoj/ivcu. Ma-
XiaTa
0'
ot epiXottptot toioutoi
*
to
y&p
9au[Aa<r8ai iv
&itepo/5j.
(8)
4>uati Si -pvovTat ot fiiv ;piXr)Tixoi , ot
8i (ptXoripoi. 4>iXii)Tixb? Ss o tm ipiXiTv yai'pwv piaX-
10 Xov ?1 t> iptXttffdai

ixstvo? Ss piXdrtu.o? uaXXov. 'O (xsv
ouv yaipwv xw 6auu.dea8at xai <piXeTa8ai tyj? uirEp-
)$?
^Xo?, 6 8i tj? Iv tm ipiXetv vjSovr)? 6 tptXvjTixo?.
'Evsori yip dvayx*) ivspYouVca

to uiv yip <ptXeiaSai
o-ujxStSr.xd?' sari yip XavOdvtiv tpiXouutvov, ^iXouvxa
16
0"
oi5.
()
*Eori 8s xai xaxi tt)v iptXiav to tpiXtiv u.5X-
Xov
?i
to <piXei<rOai , to 8s eptXsTaOai xt to (piXr)Tov.
2t)jasTov
8'
2Xoit' ov 6 <pXo? jjlSXXov, si |*J) hSiyon
ajxjpui, fivcWstv
^
yivucrxiaOai , olov v Tat? &irep6o-
XaT? at yuvaixs? Ttotooffi , xai
^
'AvSpojxay^ ^
'Avti-
u (porno?. .Kal yip ^00le T0
r^
v fl)tAitv -ftvoWxsaOai
auxou fvsxa, xai too nao^siv ti aYaObv dXXi (x^) iroietv,
to 8s Yivtitrxtiv tou irotciv xa\ tou ipiXstv svsxa.
(10)
A10
xai too? epftivovra? T<j> ipiXsiv 7tpb? tou? TtOvswra?
jitaivou|MV

fivoWouori yap, dXX' ou Yivtoaxovxai. "Oti
as uiv o3v 7cXs(ove( Tporcot
f
tX(a? , xai itoaoi Tpo7toi ,
6ri
Tpsi? , xai 6ri tb ^tXsiaOai xai dvriftXewOai xai ot i-
Xoi Sia^spouatv, o?ts xot' tooTYiTa xai ot xa8' &7tepo-
}nv, s?priTai.
consistere : redamare autcm licere , etiamsi amid non sint.
(7)Neque veroobscurant est, quare hominesamicitiamjnxta
excessum, ei quae ad aequalitatem comparata est , antepo-
nant : ideo scilicet, quia per illara et excellentia et araore
potiiintur. Quocirca nonnullis assentator amico gralior est,
quippe qui utrnmque ei cui adulalur, videtur astruere. Ac
sunt fere ambitiosi tales : nam in admiratione esse, excellen-
tia; cujusdam specicm liabet.
(8)
Natura autem alii amatorii,
alii vero ambitiosi nascuntur. Aiuatorius quidem qui magis
oblectatur amando
,
quara dum amalur : tile vero ambi-
tiosus, contra. Qui igitur magis amari, el in admiratione
esse cupit, excellentise amicus : alter vero voluptatis ejus
quam percipit amando. Nam in actu necessario amans est
:
redamari autem per accidens contingit, et latere potest
:
amans vero non potest. (9) Et est amicitiae hoc peculiare
,
ut amare potius quam amari cupiant : amari vero juxta id
quod amabile fuerit, contingit. Argumentoest, quod ami-
cus, si non contingat utramque, cognoscere vult magis
quamcognosci : velutinexcessibussummisfaciant femina?,
ut Andromache Antiphontis. Nam cognosci velle videtur
aliquis ipsius gratia, utque bono aliquo afBciatur, non
afticiat; cognoscere vero afficiendi amandique gratia.
(10)
Quocirca etiam eos qui in amore erga mortuos persis-
tunt laudamus, quippe qui cognoscant , non coenoscantur.
Plures igitur modos amicitiae esse, et quot, tres nempe;
item quod amari et redamari dilTerat, atque amici diiTerant
,
qui juxta sequalitatem, et qui juxta excessum amici sunt
invicem, dictum est.
CAP. V.
'Eiwl 8s to epftov XsysTai xai xa8oXou [AaXXov, &<j-
SC irsp xai xaT' dpjri sXsx^
6b tov s^ioOsv ffuixirtpi-
Xaufiavo'vTwv
(
ot jiev yap to 8(/oiov tpao-iv stvai <piXov,
ot 8a xb vavT(ov) , Xsxts^ov xai 7tspi toutwv itw? eiul
icpb? Ti? stpr^lva? <piXia?. (2)
'AvaytTai Si to f/iv
8u.owv xai sU fb *iSu xai st? to aTfa6o'v.
To ts yip
ss dyaObv awXouv, to Si xaxbv iroXuixop^ov xai 8 BYaOb?
(xiv Sjxoio? asi xai 06 ptsTaSaXXsTai to 3|6o
,
8 ^ ?3;
Xo? xai 6 atppwv ouGiv loixsv sw9sv xai iaits'pa?. (s) Aib
iiv u.^1 oujioaXXioffiv ot ipauXot, ou <piXoi iauTot?, aXXi
Sidrravrai

^
8'
ou pe'Caio? ipiXi'a ou tpiXia. "Qors oCtw
o (xiv to JpioiovipiXov, 8ti to dYaObv 5[*oiov, Ian 8i w? xai
xaTi to f,Su
Tot?
fty
8(
,l
'<
>,':
Ta"9
'
^
la
>
xal fc""ov
Si finti aura a&tC) rjSu. (l) Aib xai (jxoval xai s^si?
xai <iuvr,u.eptu(ei? Toi; 6u,0YSve'<nv 4j8i<rtat dXXiiXoi?,
xaiwi? dXXoi? ?ojoi;- xai Tau-rri IvSs'xsTai xai tou?
45 tpauXou? dXXijXou? ipiXstv
xaxi? xax^ 6e (juvreTtixtv ^Sov?.
(a) To
8'
ivavxiov tw ivavrup oiXov 6? to
/
pr,(Ji(xov

auTb yip a&TW to Sijloiov
ifflTpw*.
Alb 8toTtori?
SouXou StiTai xai SouXo? Stoitoxou , xai
fw^
xai dv^jp
to dXXijXiov, xai ^Sl xai im0uu7)Tbv Tb IvavTi'ov 6?
XP*!
-
'
oiu.ov
}
xai
oux &t
i TsXet dXX' <b? itpb? Tb tsIo?' 8"Tav
Quia vero amicum etiam universaliter dicitur, velul prin-
ciplo adductis extrariis quibusdam opinionibus ostendimus,
(nam alii simile, alii contrarium esse amicum pronun-
tiant,) dicendum etiam de his est
,
quo pacto se habcant
erga expositas hactenus amicitias. (2)
Simile autem tarn
ad jucundum quam bonum referlnr. Bonum enim simplex
est, malum vero multiplex. Et bonus similis sibi semper est,
neque mores mutat : pravus autem etstultus.sibi dispar
est mane et vesperi. (3)
Quocirca nisi inter se pacisoantur
mali, amici sibi invicem non erunt, sed dissiliunt : quae
autem amicitia non est firma, ea plane amicilia non est.
Quare eatenus simile amicum est, dum simile bonum sit
Interdum autem simile etiam juxta voluptatem consistit
:
similibus enim eadem jucunda sunt, et natura simile quod-
que mutuo jucundum est. (4)
Undeet voces, et habitudi-
nes, et conversationes , cognatis inter se suavissimas solent
esse, quum hominibus, turn ceteris aniroantibus. Atque
hac possunt etiam pravi se invicem diligere, et,
Malm JucunJe cum malo consuescere.
(5)
Contrarium autem contrario amicum
,
quemadmodum
utile. Nam quod simile inter se, id inutile est. Quapropter
dorainus servo , et servus domino indiget, et vir feminaqu*
inter sese mutuo. Ac jucundum et desiderabile est contra-
rium. ut utile, non qua in fine, sed qua ut ad finem. Nam
Digitized by Google
(I1W,1M0.)
fkp
xuyrj o5 <iri6u(/tl, iv xt xiXtt txiv ioxtv, oux Spt-
Yat oi xou ivavTlou , olov to Bspitov tou tjiujywi xai to
ipbv tou uYpou. ()
*oti 8s icu< xat jj tou tVavrt'ou
tptXt'a tou a^aSou. 'OptY^ai
Y<-P
aXXiiXojv Sta to
[> pufcov <; auu.6oXa
y^P
<.pt'Yxi "-XXr^Xeov, Sta to
Yi'viaOat i!; i(Xfotv ttv uiaov.
(7)
*Eti xaxi tn>u.6t6r,-
xo< tVrt tou IvavTiou , xa8* auto oi t5)< uucdn)-co<.
'OptYOvTat
f^P
ouxaXXiiXov xdivavxia, diXXi tou u-euou.
'YixtpiJHj/Ssvxt;
Y"P
'
bv StpfxavSuiaiv, tl? to jjlio*ov
l" xa8t'<rxavxai , xai uittpStpu.avSt'vxt? , lav ij/u^ftwa-iv.
'
'Ou.oiw< Si xai MT<3v XXa>v. (s) El Si
pf
, atl t*v
J
inOuufa , oux iv toT< |uo*ot$. 'AXXA aipn 6 !v xto
|
pttatp dvtu ttt8ufx(a< toTc >u<jsi Y|8i<nv, of Si iratri tow; I
i;i<rcSai tvji; (yuan e^toic
(9)
Touto uiv ouv to tlSoe
ii> xat iirl tCv ii|/uj(<ov iortV to tptXtiv Si
Y^
v(Te
") ^Tav
^
iirl to>v ^u.^j^wv. Alb Mots avotxo(ot v
>
a(pouo*tv,
olov auo-TT|pol tuTpane'Xoi; xai 8|jtie f)a6uu.oic* tlf to
uia-ov
Yp
xaBioTavrat uic* 4XXr|Xo>v.
(10) Kt4 eruu.-
6e6r,xo; ouv, wanxtp tiXfySri,
ri ivavtia ipt'Xa
, xai Sia
so to iiy8o'v. Ilrfoa uiv ouv tlSi) <ytXia;, xai xtvt? Siet-
tpopat xa8' a XsYovrat 0? Tt tpfXoi xai ot <ptXouvxtc xai
oi
<f
iXoufisvoi, xat ouTOK <-><"' <yiXot eivat xai dvtu tou*
tou, tfprixai.
MOR. EUDEM10RUM LIB. VII. CAP. VI. 23?
Hepi oi tou auxbv auTu tptXov tlvai r\ (if), iroXXV
% f/tt iirts-xtdnv. Aoxti
y&P
Mote (jtaXiaxa txaerxo? au-
to? auuo (fit'Xo? etvai , xai xouxw ^ptopevoi xavo'vi xp{-
vouoi tt,v -rcpb; tou? dtXXou? tXou; tptXCav. Kaxi Si
tou? Xo'you; xat to Soxouvd' oicap^ctv toi; <j> aoi; Tit (xiv
ijcevavriouTat , t4
8*
opoia spaivexai 6vTa. (s) *Eari
3u
Yap
7ro>( xax* avaXoYiav aCnj ^ oiXt'a , airXo^ S* oi.
'Ev Suo-'t
Y&p
SiT|pr|(xtvon to tpiXeio8at xai 9iXeiv. At' a
u.5XXov outbk autb? aur^i f(Xo(, [w<] iitl tou axpa-
tou< xai lYXpaTOUf eipi)Tai ittu? ixwv ?| axiov, xoi xi
pufpi) i^tiv itfcK irpo aXXi)Xa Ta tt,c *j<UY
a
ifc
*
xai 8u.oiov
35 Ta Totaura navTa , t( <p (Xo<; auxb( auxw xai i/Spo'c, xai
tt aStxtt tt; aurb; autov. IJavra
y^P
^v 3ual Tauxa
xai Stripnuevoii;. (a) Ei Si Suo 7Ctd< xai ^ <ju/^, iitap-
y^tt 7to? Tauxa

tt
8'
ou Strjpi)fuva , ou^ uicap^ti. 'Aitb
Si xrj? itpbi; aurbv {^tbK (w) ot Xoticol xpo'itot tou tpt
-
n Xttv Suopto-u-^vot , xa8' o& iv Toi( Xo'you ircioxontiv
{to6a(t<v. Aoxti
Y>p
yiXo? tlvat 6 pouXdu-tvdi; Ttvt to-
Ya8a ^
ota ottxai a^raSa, (ij| St' a&TOv aXX' ixtCvou
fvtxa.
(4)
"AXXov 8i xpOTtov
^
to tlvat pouXttat
81'
Ixtt-
vov xai (ij| 81'aOxov, xav tl u.^ Siav/fjuiiv TaYa8a, (x^xw
4& to tlvat xouxto av Sd^attv u.aXta~ca ftXtTv. (5)
"AXXov Si
Tpojrov i^ o-uCJjv atptTxat Si' auT^v t>|v 6ixtXt'av xai ptr| St'
fxtpo'v ti
,
oTov ot itaT^pe? to (liv tTvai toT? xtxvot, ou-
(uoi
8'
ixt^pot?.
()
May_<Tai
8^
' Tauxa icavra irpb?
dtXXtjXa. 'O piv
Yp
av ptj| to iauxoT; , i 8i av jxj| to
mi tlvat, ot Si to eru^TJv oux otovrat ftXciaSat. (7)
"Ext
tb oayouvti ouvaXYttv (*i| Si' Ixtpov ti a^a-cSv 8^0-ou.tv,
otov oi SouXot Ttpb; tou? Staicoxa; , Sxt ^aXtitol ixXyouv-
ubi consecutus est quod conaupisccbat , in fine quidem jam
est, sed contrarium non concupiscit, veluti frigidum petitur
a calido , et hnmiduai a sicco. (6)
Porro et conlrarii amici-
tia fere est amicitia boni : se inviccm enim contraria desi-
derant ut propter media , sjmbola, quia ex ambobiis unum
medium fiat (7) Per accidens autem contrariidesiderium
est, per se autem mediocritatis : neque enim se invicem, sed
medium concupiscunt contraria. Nimium enim algentes
ad medium reducuntur, quum calefiunt, et calentes, quum
frigefiunt. Similiter et in reliquis. (8) Sin vero, semper
erunt in cupiditate, nunquam in medio. Sed gaudet qui in
medio conslitutus est natura jucundis , citra cupiditatem :
alii vero omnibus, qua? naturalem habitqdioem egrediuntur.
(9)
Que species quidem etiam inanimatis competit : amare
autem contingit, quando fuerit in animatis. Quocirca non-
nunquam dissimilibus gaudent, relut austeri facclis, irrita-
biles ad iram , tardis, ut qui a se invicem ad medium redu-
cuntur. (10) Per accidens igitur, velut ostensum est, con-
traria inter se arnica, et propter bonum. Quot igitur species
amicitia; sint, et quae differentiae
,
juxta quas discernuntur
amici , amantes , ac amali , idque sic ut amid vocari pos-
sint aut sic ut non possint, dictum est hactenus.
CAP. VI.
Verum an sibi quisquam ipsi esse amicus queat, an non,
vestigationem ubcriorem requirit. Nonnuliis enim videtur
sibi quisque amicus esse maxime : qui hoc ipso tilentes
canone, amicitias erga alios judicant : verum secundum ra-
tiones, juxtaque ea quae in aroicis censentur exsistere, part im
repugnant, partim vero similia esse vldentur.
(1)
Quo-
dammodo enim juxta analogiam haec amicitia est, simpli-
citer vero nequaquam : eo quod amari , ac amare, in dis-
junrtis duobus consistat. Quare magis hoc modo ipse sibi
amicus aliquis fuerit
,
quomodo in continente et in inconli-
nente dictum est, qui idem volens nolensque agit, quando
partes animi aliquo ad se invicem pacto habent. Ac ratio-
nem habent htec omnia eandem , num qui sibi amicus est,
etiam iniraicussit, aut injuria num se quispiam afficiat.
Qua; omnia in duobus disjunctis considerantur.
(3) Jam si
etiam anima duplex quidpiam est , haec consistent fere : si
non est duo disjuncta , non consistent. Verum ab habitudine
erga se ipsum reliqui amandi modi sunt determinati
,
juxta
quos in sermonibus investigare solemus. Videtur enim
amicus esse, qui alicuivel verebona, vel qua; arbitretur
bona, alii evenisse cupiat, non sui, sed alterius gratia.
(4)
Alio autem modo, quo cupit ut bona adsint alia sua
gratia , non ipsius
(
cupientis
)
gratia , etiamsi nulla ei bona
tribuat, non videatur optando tantum ut illibona adsint,
valde amare. (5) Alio vero modo
,
quo convivere optat ob
ipsam conversationem tantum , non ob aliud quidpiam
,
veluti patres liberis quidem bona optant, sed aliis convi-
vunt tamen : (6)
quae inter se invicem omnia pngnant. Ille
enim si non quod sibi , hie autem si non quod est , alii vero
convivendi desiderium non ad amorem referunt.
(7) Con-
dolere quoque dolenti , non ob aliud quidpiam, nos dile-
is.
Digitized by Google
338 H91K0N EVAHMIilN Z, ?. .
(1210,1241.,
tec, dlXX' ou Si' autouc, w<nttp at (ivjrepE; toi; te'xvoi;,
xal ot otjvwSivovte? opvt6c;.
(g)
BouXttat yip fiaXta-Tot
te ou (xdvov auXXuitta6at 6 spfXo? tw cptXw
,
aXXi xal
tJjv Ott)v Xuir>)v, olov Si<|/wvTt uuvSti^v, ti IveSev^sto
,
6 6Vt (jl-J) Iyyutbtb.
()
'O
"
buto Xo^ot xal litl too
jra{psiv [A^i Si' irspdv ti oXXi St' Ixstvov, 6rt
X
a
-P
n
>
stXtxdv. "Eti tb toibSe Xiftxax itspl<ptXta<, w? fed-
tt,< piXdr]?> xo\
(f|)
p.tav
tyf/),*
Eivat tou; tXii)9w<; ^f-
Xou;. (lo) "Atcbvtb tbutb l-rcavasipSTai npb; tov ?va.
10 Kal
YP
(JouXetbi T*ya6a auxtji toutov tov Tpdirov.
Ou6e'ic
fkp
autb? butov eu tcoieT ota ti irEpov, ouSi ya-
piTO;. OuSi Xeyti Sri lfto(i)o~tv
^
!; SoxtT
Yap
tpiXeierOat
ftauXEaOat 6 SrjXov irotiov ort <piXei , aXX' ou <ptXciv.
(ll) Ka\ to eTvbi (*aXto-TB xal to oti^v xat to ffu^at-
16
pstv xat to ouvaXfeiv, xal p.ta 8}\
"J^X^
>
*"' T0
r
1^)
SuvaoOat avtu iXXiqXwv p.T]Si pjv, aXXa ouva7co6v>]0*xetv*
o8tw
Yap
Iy^ei e
^>
X9^ 'Vb><
ou.tXet buto; butm. IlavTa
Si TauTB tw ifaOw uirapei itpb? butov.
(12)
'Ev Si
tw 7rovT,pS Sta<j>wvEi, oTov, Iv tw axpaxa. Kal Sti
20 touto Soxet xal ly^flpbv v$t^to*9at butov b&tw slvat
*
J) S' el; xat aStatptto;, SpExtb; buto? butw.
(13)
Toiou-
T0( & aY9b{ xat 6 xbt' apETr,v (piXo? , IheI 5 ye t*oy (hq-
pb; oi^ eT?, aXXa stoXXof , xat ttjc autr,? jju-epa; ertpot
xal ?uicXt|xto(. "Qo'te xat ^ butou Jtpb; butov tpiXfa
dvBYSTBi itpbe r}|v tou <XYa8ou. "Oxk yap irr, Spotoc
xat si? xal buto< utw a^aSd?
>
tbuttj buto; butjS ^(Xo<
xat dpexTO;' fuvet Si toiouto<, aXX' & itovr,pb( itapot
iputriv. (i)'0 S" aYaOb? ou8' otfia XotSopetTat lautw,
Stamp 6 etxpBT^t, ou(J' 6 Ccr-repo? tw icpoTtpov, wvncp
so 6 |ieT3[ieXr|Tixd;, oute 6 IfinpooOev -cw &o~CEpov, wcntEp
6 tpeuOTr^. (is) "OXw; TE El SEl WOTtEp ot oooiotbI Sto-
ptouotv, worirsp to Kop((JXO( xal Kopfaxo; oitouSaToi;.
A^Xov
Yap
w; tobuto ndcrov o'lcouSaiov butov, Iitei 6tbv
^YtaXe'awaiv butok, anoxTiwuaaiv butoi<. 'AXXa ooxeT
X tcoE; auto; autw bybOo'c. Zt)teT Si 6 iirXw; wv BYaOb;
(Tvat xal auTOc auxw ^iXo?, wmcsp (tpi)TBt , Stt ou' e/ei
Iv butw S usEt ^ouXetbi eTvbi (piXa xal Staoiracat
bSuvbtov. (is) Atb etc' dvOpwnou jj.sv Soxei Ixboto;
uto< auTtj) (pCXo;, <itl St twv bXXwv ?wwv olov ?tctco<
M
BUTO? bOtw

oux dtps <p(Xo<. 'AXX' ouSi tb ratSta , aXX'
Srav JjSi) tfr, itpoat'ptstv 4JSk)
Y&p
tote StaiptovEt 6 7tai<
wpb? t}|v 7ct0u[i(av.
(17)
"Eotxt S* ?) iptXta r\ itpb<
b6tov t5) xbtb 9UYYvtiav, ouOe'TEpov
Yap
lip' b&toTi; Xu-
oat, jXXa xav Siatpfpbmai, Sjxw; outot |xiv ouvyeveT;
Ig irt, 6 Si Iti Et( , fw; av Jrj. Ilooa'/wi; (iiv ouv to oiXttv
XEYETat, xal Sti 7t5o*at at <piXtat ^vbyovtbi irpb( t))v
itpwn)v, SrjXov Ik twv ttpv)UEVwv.
ctionem vocabimog. Solent enim serrl ita erga dominos
condolere, qui apgrotantes pleruroque sunt tnorosiores,
non ob ipsos quidem et vero aflectn , velut matres solcnt
liberis, et aves nonnullac una cum enitentibus similiter
dolore aflligi. (g) Amicus enim non solum amico condolere
vel maxime studet, sed eadem etiam conturbatione affici,
veluti simul cum sitiente sitire, si fieri posset, vel simillima.
(9) Eadem in gaudendo quoque ratio amicitiae est, nonob
aliud quidpiam, sed propter ipsum amicuin gaudere. Prae-
terea ejnsmodi verba de amicitia dicuntur, ut acqualitag
sit amor; et unam animam esse veros amicos. (10) Cuocta
haec simul conferantur in untim : bona enim sibi ipsi cupit
prorsus eodem modo. Nemo euim sibi ipsi ob aliud quip-
piam benefacit aut gratum Tacit quam se ipsum : neqne
indicat quod fecit, quatenus unus est. Nam qui amorem
patefacit, is amari velle videtur, sed non amare. (1 1) Ita-
que et esse cupere et convivere , congaudere , condolere
,
absque se mutuo ne vivere quidem posse, (una enim anima
sunt
), sed commori, unius illius veracque amicitia; est. Sic
enim unus ille liahet , ac sibi in hunc modum convivlt.
Omniaque haec in bono insunt , et is sic secum versatur.
(12) In pravoautem haec dissentiunt, velut in incontincnte
:
unde et adversus aliquando ipse sibi exsistit. Quatenus
vero quisque unus est et indivisibilis , ipse desiderabilis sibi
est : (1$)
quales boni sunt, et secundum virtutem amici.
Malus autem non unus est , sed multi, et die eadem variu*
et importunus ipse sibi. Qnamobrem recte cujusque erga
se ipsum amicitia ad boni probatique amicitiam reducitur.
Quia enim sibi ipsi et similis est et commodus, ac unus
insuper, utique etiam amicus sibi est, et desiderabilis : qua-
lis est secundum naluram, contra naturam vero pravus.
(14) Porro bonus non dissidet secum et expostulat, inconti-
nentis instar : nee posterior priori succenset, velut is quern
sui pcenitet : neque prior posteriori, velut mendax. (15) Et
omnino, si distingni debet ut sophistae distin^uunt, velut
dicas Coriscus et Coriscus probus ( v. Soph. El. c. 17 ).
Apparel enim idem Sed videtur omnis ipse sibi bonus.
Praeterea qui simpliciter bonus est
,
quaerit ut ipse etiam
sibi amicus exsistat, quemadmodum dictum est supra, quia
duo in sese complectitur, quae ad amicitiam mutuam pro-
pendeant, quae disjungere sit impossible.
(16)
Quocirca in
homine amicitia erga se ipsum constant posse videtur, non
etiam in reliquis animantibus. Neque enim equus sibi ipsi
amicus est, neque pueri, priusquam electionem per aetatem
consequanlur : jam turn enim puer pro cupiditate a se ipso
disscntit. (17) Cognatorum vero amicitia; similis videtur
ea quae cuique est erga se ipsum
,
quandoquidem penes
neutrum earn divellere : et si maxime different, cognati
tamen illi sunt, ac unus ille quoad vixerit. Quot igitur
modis amare dicatur, quodque omnes amicitia; ad unam
primam reducantur, ex diclis patet.
CAP.
VII.
OIxeTov Si ttj cxe'iJ/si dEwpijo'ai xal 7rspl Sfjtovota^ xal
Euvota;

Soxei
y^P
tok piiv eTvat tbutb , toic S' oux
0 dEvEu aXXiSXwv. "EffTi S' ^
ctjvota t9j tptXta? oute icapt-
itav JrEpov oute tbutov.
(2)
Ati)pr|[x/v>)(
y^P
"&&
f
1
'
Xia; xati Tp-i; Tpdirou; , out' Iv ttj
y
pr^tptv) out' ev ttj
Proprium vero bujus considerationis fucrit , de concordia
benevolentiaque disquirere; quae aliis eadem, aliis vero
absque se mutuo non esse videntur. Est autem benevolentia
cum amicitia neque prorsus Idem , nee plane diversum.
(2) Nam amicitia tribus modis distincta, neque in ea qua
Digitized by Google
'IMI.) MOR. EUDEMIORUM LIB. VII. CAP. VIII. 229
xaQ' r)8ovr;v eVnv. Kite
yP
&*x
XP
1
^
a,
f
l0V PwXirai
aiixw -rayaOa , ou Si' ixcivov aXXi St' outov |3ouXoit' ov.
AoxeT
8'
onirep xal
yj
[^iXi'a r,] euvoia oux aurou euvoia
tou euvotjoixevou elvat , aXXa tou w euvoet. El
8'
^v e"v
i x5) too tjSso; :ptX(a, xav toi; a^uyoi; euvoouv. "Q<ra S5j-
Xov Art repl ti,v r,8ixrjv
y
iXiav r| euvoia Iutiv.
(3)
'AXXa
tou fisv eiivoouvTo; j3ouXe<r6ai (jtdvov low, tou Se tp(Xou
xat itparcetv ft SouXcTat. "Eoti
fitp
vj euvoia dpJ)
(piXi's;
-
;a:v
-fip
tpi'Xo; itS; euvou;, 6
8'
euvou; ou ica;
10 iXo?. 'Ap/ojxsvw
Y&p
eoixev 6 euvouv (xovov, Sib
p/^|
tptXia;, aXX' ou (BiXia. Aoxouari yip oT Te ^1X01 6jxo-
voeiv xal ol JuovoouvTe; tpiXot elvai.
(4)
"EffTi
8'
ou
irepl icavTa +, Suovoia -Tj ipiXtxvj
,
aXXot itepl t& irpaxTa
t&T; oulovoouiti, xat Saa el? to ouSyjv auvTcivet. Outs
M (xovov xaTa Stavoiav
tJ
xaTa Spe^iv eVrt
yP
TavavTia
to xivouv sttiOuixeTv, ojoicep tv tS ixpaTeTStatflovet touto
o5 oeT xaTa tt,v irpoatpeviv opovoetv xal xaTa t})v liri-
Ouuiav. (s) 'Eicl 8e twv ayaOuv rj iuovota,
0? ye ^au-
Xoi TauTot irpoaipouuevoi xa\ ctciOujxouvt!; pXairrouoiv
U aXXijXou;.
()
Eoixe Se xal
^
Suo'vota ou/ aitXto; Xe-
YecOou, <?)(rirep oOS* #, <ptXia, aXX*
f|
ptiv irpwnr) xat
cpuaei OTtouSata, $10 oux few tou; (pauXou; ouovoelv*
hipx SI xa6' r]v xal o( ipauXot ouovoouaiv, foav twv
auTiov tt,v itpoatpefftv xal tt,v iitiOupuav eyoxuv.
K (7)
Outw Ss Set twv a&TuJv SpeYeadai wort' S'voi'ytaOai
dpt^oTspot; unetp^stv o5 Spe'YovTat. *Av ^ip toioutou
Spiyiovxai $ u-^i vSev^eTai autpotv, [xa/ouvtac ol
6fio-
voouvre; S' ou (xa^ouvrai. (s) "Eo~tt S'
^
6u.o'voia, Stbv
ittpi tou apyeiv xal apyeerOai ?) air)] npoatpeai; rj, (t^j
10 tou sxatspov, aXXi tou tov outov. Kal erctv ^ 6jxo-
voia :piXfa noXiTtxi]. Ilept u.ev ouv iptovoia; xal eu-
voia? etprjaOio -covauTa.
'AwopeiTat Se Sti ti jxaXXov ^tXouatv ol jtoir|avTe5
eu tou; icaOo'vTa;
$
ot TcaOdvTe; eu tou; TtomjaavTa;.
K AoxeT Se Si'xaiov etvai TouvavTiov.
(2)
Touto
8'
urto-
XaSoi u.sv av <ci; 8i4 to y_pr,ffi[xov xal to auToi- wyeXtpiov
aupSatvetv tov jxev
fap
w^eXeioOai tov S' anoSouvat
Set. Oux effri Ss touto [xdvov, aXXi xal ^ufftxdv.
(3)
'H
Tfap
IvepYeta atpeTonepov tov auTov Sij Xo'^ov ?y_ei to
o Ipyov xal
^ IvepYeta, 6
8'
eu iteOiov wnitsp epYOv tou
eu itoirjoavTo;. Aib xal ev toi; ?moi; ^| itepl Ta Texva
oTtouSij lori, xal tou Y'vvYJffai xal Y^vvupieva su^eiv.
(4)
Kal 9iXouai 8j)
ptSXXov ot naTe'pe; Ta tsxva
[
xal
ai u-yjT^pe; v icaTepmv
]
?, cptXouvTai

xal ourot ica-
M Xiv Ta a&Twv ?|tou;
Y
tvv
'i
5avTa
?j
Sia to t^jv vepYetav
tTvat to aptffTov. Kal alur^epe; twv TiaTs'pwv, Sti
ptaXXov ofovrai auTiov etvai fpvov tb Texva

to
Yap
ep-
Yov
tw yaXeww Stopt^ouo'iv, nXeii Se XuiceiTai irepl t}|v
Ye'veaiv [i^rr|p. Kal itepl jxsv cpiXia; ttj; icpb; a&TOv xal
to t^; ev itXei'ooi SiwpttrOw tov Tpdicov toutov.
utile, nequeea quae voluptatem special, consistit. Sive
enitn, quia utile est, ei bona cupiunt , non ob ilium , scd
se
, cupiunt. Videtur autem benevolentia
,
quemadmoduin'
et araicitia , non benerolentis esse benevolentia , scd ejus
cui is bene vult. Si in jucundo amicitiam constituas, be-
nevolentiam etiam inanimalis tribues. Quapropter benevo-
lenlia circa moralem amicitiam consistit.
(3) Verum bene-
voli tantum est voluntas : amici vero, ut quod vult, prastet
etiam. Est enim amicitiae omnis principium benevolentia
,
ac omnis quidem amicus benevolus, non contra omnis
benevolus amicus. Incipient! enim tantum similis benevolus
est : unde et amicitiae principium , non amicitia appellatur.
Ceterum et consentireamioi videntur, etconsentientes inter
se concordesque amici esse.
(4) Verum non circa omnia
versatur arnica concordia, sed circa res concordibus ad
agendum propositus, quaeque ad convictum mutuum con-
ducant : nee juxla cogitationem cupiditatemque tantum.
Contraria suut enim quae concupiscentiam excitant, vclut
in incontinente baec ipsa sibi repugnant, ubi oportet secun-
dum electionem simul et cupiditatem constare concordiam.
(5)
Atque bonorum est tantum concordia : pravi autem
eadem eligentes et appetentes, ipsi sibi incommodant
(6)
Videtur antem concordia, quemadmodum et amicitia,
non diet simpliciter : verum alia prima quaedam , et natura
recta
(
qua mali Concordes esse nequeunt
)
; alia
,
qua etiam
pravi inter sese conspirant, quando eadem concupiscunt
et eligunt. (7)
Sic autem eadem cupere oportet, ut bis
potiri ambo queant. Nam si eas res appetent
,
quae ne-
queant ambobus contingere , certamen oritur : quum contra
inter sese Concordes non soleant contendere.
(8) Est autem
concordia, eadem de principatu subjectioneque electio et
voluntas : ita ut non utcrque sed alter atque idem utriusque
consensu imperel out obediat. Quocirca amicitia quaedam
civilis concordia est. De concordia igitur benevolentiaque
liaec dicta sint.
CAP. VIII.
Dubitatur autem
,
qui fiat ut magis ament qui benelitiis
affecenint eos quos aifecerunt quam beneliciis aflecli U-
nefactores suos : quum videatur contrarimn justum esse.
(2)
Quod crediderit quis fieri ob utile quidpiara , et quia
comniodare ei contingit. Alium enim juvari, alium vero im-
pendere decet. Sed non id tantum est , sed natura datum
aliquid subest. (3)
Nimirum actio est eligibilior, rationem-
que prorsus eandem habet opus , et actio : et qui beneficium
accipit
,
quasi opus est bencfacientis. Quocirca et in ani-
mantibus peculiare in generando natosqne conservando
studium cernilur. (4) Et magis parentes sobolem suam
diligunt
,
quam diliguntur vicissim ipsi ; ac nati ilidem magis
ex sc genitos, quam genitores amant : quia proeslantissima
est actio. Et matres eflusius quam patres amant liberos, quia
magis suum opus esse liberos arbitrantur; namquc opus
diflicultate definiunt, et magis utique generando mater aflli-
gitur. De amicitia igitur, quae unicuique est erga se
,
quae-
que in pluribus versatur, hoc pacto determinatum sit.
Digitized by Google
230
*
HGtKQN EYAHMIQN Z, i
CAP. IX.
Aoxei Si to Tt Stxatov etvat iaov Tt xl -J) ipiXia Iv
isdxrjTt, el
fi^|
u.axi]v Xtyixai taoii); f) (piXdvri;. At 31
TroXtteioi Ttaam 8txa(ou xt tlSo? ' xoivwvia
fap,
to Si
xotvbv tcSv Sta xou Sixaiou cuvECTr,xsv, wtrte Sua eWi
* qnXi'a; xat Sixatou xalxotvwvtac, xat itdvxa TftUTa cuv-
opa aXXr,Xoti; , xat
iYp
fy
ta 8ta<popot<.
(2)
'Eitel
5'
61x01(01; e^Et <j<uy
_^
itpo; oxou-a xai Te^v(Tn irpb? o'p-
Yavov xal 8tair<roK *po? SouXov, xouxcov |*iv oux sort
xoivb>v(a. 06 yip 8u' iaxtv, dXXa to iaIv ev, to 8e
10 xou ivbc tStov. OJSs Staipexbv to oryaObv ixaxepa
,
oXXa to aficpoTEpwv tou vb? ou Evsxa Itrxiv. To te
yoip a5|/.d iaxtv Spyavov o-u|itpuTov, xai tou $eo~tcotou 6
SouXoc wairtp (Aoptov xat b'pyavov dipaipcxdv, to
8'
op-
Yavov wartEp 8ouXo a<j/u^oc. (3) At S' dXXat xoivuviai
is ticrtv
(y))
jjiopiov tu>v xtj? TtdXcca; xotviovuSv, olov
^
xwv
^paxe'pwv i| twv dpfiwv, $ at Y
>
pv)u.aTtoTtxat Iti iroXt-
TEtai. At Si iroXixeiat irSoai iv oixetoi; ouvunofp^ono'i
xai at op8a\ xai at napexSavEi;. *Eoxt
Yap
xb auxb
woTtsp iirl twv apuoviwv, xai xwv Iv xai; iroXtxiiai?.
so
(4)
BaoiXtx^ fiv fj tou Yvv^oavTO? , dpiaxoxpaxix^
8'
<) avSpb? xat yuvaixd;, noXtxsfa
8'
^
xwv dSeXcpwv.
HapExSaot; Si toutwv tupawtt , dXtYap^ta , 8^(xo-
xat Ta St'xata 0^ TorouTa. (b) 'Eirel Se to feov to
uiv xot' api8u,bv to 81 xot' dvaXovfav, xat tou Sixafo*
EtSr) eVtat xat tyj; cptXtac xat t?k
xotvwvfac. Kax* dpi-
Bftbv (xiv
Y>p
4) xotvwvt'a xai
f|
eratptxj| tptXla *
x5
yip auxw Spw (UTpttTat* xax' etvaXoytav 84 i\ dptoxo-
xpaxix^j apferr) xai paaiXixv 06
fkp
Tauxbv Stxaiov
xSi uicpe'y_ovxt xai bitepev^ojuvu , dXXot xb dvdXoYov.
30
()
Kal j) cptX(a Si 6(ioi'b>( itaxpb; xat icatSo't, xai iv
xat; xotvcovUt; 6 auxb; xpo'ito;.
CAP
Aeyovtoi 8i <p tXiat o-uyYSVtxii , hatptxyj , xotviovtx^,
f, Xeyojae'vy) iroXtTtx^. "Effrt |xiv ouyy6VOC^1
'c0^^
exouaa etSr,
, ^
(av u; dStXtpwv, ^j
8'
iti rorrpb; xat
35 utwv. Kal yko xat avaXoYtav, oTov ^ maTptxii , xai
xax' dpi&ydv, olov
^
xwv aSsX^wv. 'Eyyu
?
T^P
a''r
*l
xvji; ExatpiXTJc '
l
TctXa(l6avouo-i
Yap
IvTauOa RptaSiltav.
() 'H Si iroXtTix^i ouv/or)xe |ilv xaTi to v_p^e-tu.ov xat
(xdXteTa
*
Sta
Yp
xb |xi| auxdpxr] Soxouot ouveXOetv, lirtl
o auv^XOo'v y' 4v xat tou o-upjv ^dptv. Mdvj)
8'
^
itoXt-
Ttx^i xai ij nap' auxriv icap/x6aat; ou advov <ptXai
,
dXXi xai ui;
$
(Xot xoivwvoucriv at
8'
aXXat xa6' uirep-
o^v. (s) MdXtara 82 8txatov to iv t5) tSv
XPI*^
-
l*tov ^tX(a , Sta to tout' eTvoi to itoXtTtxbv Stxatov.
45 "AXXov
Y^p
Tpdicov o-uvrjX8ov itp(oiv xat tsj(vi)
,
ouj^
evexa xoivou Ttvd<
(
olov
Yap 8pYavov xat
tyvyj\ ),
dXXi
tou
y
piou.^vou fvExsv.
(4)
2ujx6a(vEt 8: xat touto 5p-
Yavov iict|xtXE(a( tuyxovWj
^
SCxatov irpb? Tb IpYov,
ixitvou
Yap
evsxtv le-Tf xai xb Tpuitavto eTvat Sittov,
w Sv to xupuoTtpov ivipYtta , f| xpum]0-t;. Kal iv xouxcp
(1211, mi)
Videtur autem justuro squale quippiam esse , et amicilia
in srqualitale quadam consiatere : nisi frustra dicitur ilhul,
Amicitia est aequalitas. Porro orones polilise, justi quw-
dam species sunt : communications enim sunt ; et com-
mune omne ex justo conflatur. Quocirca quotquot sunt
species amicitue
,
justi et communicationis , hae omnes vi-
cinee sunt inter se, et discrimina quidem tenuia babent (2) Et
quia similiter Iiabet anima ad corpus, ut artifex ad instru-
mentum, etserrusad dominum : norum quidem nulla com-
municatio est, quia duo non sunt : sed illud quidem unum,
boc autem unius proprium. Neque diyisibile utrique est
bonum, sed ambonim unius, cujus gratia -est. Corpus
enim, instrumentum est congenitum, et servus doniinl velut
particula et instrumentum separable -. instrumentum au-
tem , velut servus inanimatus est. (3)
Reliqnse autem com-
municationes sunt particula communicationum civilatis,
velut contribulium est , et qua? vacatur orgiorum, aut quae.
stuariaB. ... Verum civitates omnes propriis et congruenti-
bus ipsis continentur, et recta; et transgressorix. Quemadmo*
dum in harmoniis, sic etiam in civitatibus usu venit :
(4)
quae in regia quidem
,
parentis est ; in aristocratic^ , ve-
lut viri et uxoris ; in simplici autem republics , fratrum : ex-
cessus autem in bis, tyrannis, oligarcbia, et plebs. Et
justa quidem totidem sunt.
(5)
Quemadmodum vero
asquale aliud quidem ntimero est, aliud proportione; sic
et justi , et amicitia? communicationis species sunt , secun-
dum numerum quidem, ut socialis amicitia; nam eadem
ipsa definitione terminatur ; secundum proportionem vero
,
aristocralica optima, et regia. Neque enim idem principi sub-
ditoque justum est, sed secundum proportionem.
(6) Sic
et amicitia similiter patris et filii , neque absimilis in com-
municationibus ratio.
Amicitise autem sunt, naturalis, socialis, communica-
tiva, et qua? politica appellator. Et naturalis quidem
multas species habet ; alia quidem ut fratrum , alia ut patris
et filiorum : hacc juxta proportionem , ilia vero secundum
numerum. Propinqua hasc sociali est, in qua singuli di-
gnitate participant. (2)
Politica autem maxime ad utilila-
tern comparata est. Nam quia sibi perse non suftlciunt,
convenire videntur
,
quia convenissent vel convictus mutui
gratia. Sola autem civilis, et quae in ilia transgressio com-
mittitur, non solum ut amlcitiae sunt, sed ut amici, juxta eas
inter sese communicant ; alia? verojuxta excessum
; (3)
potis-
simum verojusturo in utilium amicitia consistit, eo quod hoc
ipsum civile justum exsistat. Alio enim pacto serra et are si-
mul conveniunt, noo communis alicujus (nam ut organum,
et anima ), sed utentis gratia
; (4) contingitque ut earn indu-
striaro id instrumentum consequatur, quae ad opus juste
conveniat, nt cujus gratia exsbtit Ac in terebro id ipsum
dupliciter praestantior enim actus est perforatio ipsa ; et in
Digitized by VjOOQIC
,")
MOR. EUDEMIORI3M LIB. VII. CAP. X. 231
tw eioei acofia xat SouXo;, wcrtsp Eipr,-cai irportpov.
()
To Si) t|Teiv irSic Sti Ttj> (jitXoj bptXsTv, to t|teTv
Stxatov ti iortv. Kal yip SXwc to Stxatov arcav irpbe
<piXov. To te yip Stxatov tisi xal xotvuvot; , xat 6
:ptXo< xotvcovdc , 6 (iiv Y'vou? , 6 Si ptou. 'O yip av-
Opoiiro; ou ptdvov tcoXitixov aXXa xal xotvtovtxbv ?wov,
xal ou/_ Suicep TaXXa tote ouv8uasTat xal tcT> tu/ovti
xa: OVjXei xat appevt aXX' ai StaSupwv auXtxdv.
()
'AXXa
xotvwvtxbv avOpwTcoc toov irpbc ou; tpuatt cruYYs'vEia
10 iortv xat xotvama toivuv xat Stxatov Tt , xat et pti) icd-
Xic tin).
(7)
Oixt'a
3'
cart ti; iptXia. Aeottotou ptiv
ouv xat SouXou
,
^rap xat tey_vt]c xa\ SpYocvtov xat tj/u-
yrjc xat OHojxaxo;
*
at Si Totaorai outs tptXt'at oute 1-
xatoauvat, dXX' dvaXoYov, aiaitep xal to Oyuuvov ou
16 Stxatov aXX' avaXoYov. (s) Tuvatxbc SI xal avSpbc
<j>tXta ok ^pr^atfiov xal xotvtovta. llatpbc 5e xal utou
f, auTr, y^Tttp Oeou irpbe dEvOptoTtov xal tou eu itonfaavToc
itpb; tov uaOdvTa xal 6*Xt>>< too <puat dtp/ovroc itpbi
tov tjujet dpydu.ivov. (9) 'H oi tuv aSeXtpuv 7rpb aX-
U Xr,Xouc eraipix^i ptaXtora
^
xat' t<jdr)ta.
Ov yap Tt vo6o; rifti" antStCxfa)
,
O|tf0iv Si itaiYip auric ixlrjOr,
Z*uc i|io; apxuv-
TauTa
Y&P
6? fb feov CrjTOuvTtov Xty""*. Aib iv olxfa
it nptdTov dpyal xat ir)Yal <piXiac xal iroXtTttae xal St-
xat'ou. (10)
'Eirst Si q/tXi'ai TptT;, xaT* dprr^v, xaTot
to ^pr,otuov, xati to f|8u, toutwv Si ixaa-rrjc Suo Sta-
oopat
( $j
(xiv
Y^p
xa8' 6ittpo^v
^ Si xot' tooTrrrit
tVrtv ixaaTi) auTuv, to tk Stxatov to rcept auric ex
30 twv 4
l
uipio
,
6TiTi)8ivTov SrjXov
)
, iv uiv to) xa6' &7cspo-
jj^jv aiouTat Tb dlvaXoYOv ou/_ wvauruc , aXX' 6 ptiv
uirtpe/cov avTCOTpapipL^vcoc to avaXoYov, oj? auToc ftpbc
tbv IXarcw, oi5Tto to itapi tow iXttTTOvoc Y'vdpttvov itpb;
to itap' auTou, Staxe(|xtvoc wiTrep
&p(y**
tpoc
P/.oV*"
95 vov. (11)
Et Si \xi\ toiJto, aXX'i to faov xar* dpiOabv
a;(ot. Kal
Yap
St; xat inl twv aXXwv xotvtovtwv outu
autxatvEt. 'Ots jaev
Yap
api9ao> tou tou pttTe^ou-
ctv, 6ti oi
XdY<i.
Et ixtv
Yap
tcov aptOptoi elonivsYxov
apYuptov, laov xal TU tdti) aptOjxM SiaXapiSavoustv, ei
M Si pv^i
taov, ivaXoYov. (1 1)
'0
S' u7Mpeyj>[voi; Touvav-
Ttov o-tps^ei to avaXoYov, xal xaTa StapttTpov ou^eu-
Yvuciv. Ao^ete S' av oSJtwc IXarcouo-Oai 6 umpi'xwv
xal XetTOupYt'a
%
^tXt'a xal i\ xotvuvta. AeT apa Tivl
itepoi dvieracrai xal iroujaat dvaXoYov. (13) Touto V
U Io-tIv
$
Ttpti), Snip xal tw ip^ovrt <put xat 8stj> itpb
TO dpydptEvov. AeT Si isaaSrjvai to xtpSo; itpbc tJjv
Ttptriv. 'H Si xaT* to~a lytXt'a ioTtv
^
7coAtTixr^.
(14)
'H
oi itoXiTtxi) Iffrl jiiv xtoi to jrpiio'tiiov, xal Stamp at
ndXet< dXX^Xat; cpCXat, oCtw xal oi noXtTat xal ojxouoc.
10 Ouxcrt YtYvuoxouonv 'AOrjvaTot iityatfn,
xal ot iroXttat , b^cav u^l
vpr^stpioi dXXr^Xoic , dXX' ix
/Eipbc tic
X
e
'P
a
^ <P'W.
(ib) "Eo*ti Si ivtauOa xal
ip^ov xal dpo'(uvov outi to fuvtxbv oute to patXt-
hac quidem specie sunt corpus elservus, velut dictum est
prius.
(5)
Qutcrere igitur, quo pacto amico convivendum
git, ipsum est quid sit justum quaerere. Nam in universum
omne justum ad amicum pertinet; justum enim aliquibus,
et inter sese mutuo comiminicantibusjustum est. Et amicus
communis est, alius genere , alius vero vita; ratione. Homo
enim solus non solum civile, verum etiam communicabile
animal est; et non ut cetera , aliquando se temere alter!
,
aut viro, aut mulieri conjungens, sed
(6) Verum com-
municabile animans homo est erga ea quibuscum naturalU
cognatio illi intercedit Quocirca et communfcatio , et
justum quodpiam erit, etiamsi urns non sit.
(7) Nam do-
mus ainicitia qua>dam est. Servi equidem et domini,
velut artis et instrumentorum, animae et corporis commu-
nicatio est. Verum tales communicationes nee amicitise,
neque justitiae sunt, sed proportionate quidpia/n : quemad-
modum et salubre non justum est, sed proportionate.
(8) Mulieris autem et viri amicitia, velut utile quod-
piam
, et communicatio; patris vero et filii, velut Dei erga
hominem, et beneflci erga acoipientera , et in universum
natura imperantis ad nalura subjectom.
(9) Fratrum au-
tem ad se invicem societas maxime secundum aequalita-
tem est.
Neque enfm nothus est lmic cxbibilus,
verum amborum pater est dictus
princeps Jupptter :
btec enim a qnssrentibus a?quale dicuntur. Quocirca in
domo primiim tons et principium amicitia; civitatisqne
et justi oritur, (to) Quia vero tres amicitia' species nume-
rantur, juxta virtutem
,
juxtautilitatem, juxtaque jucun-
dum, et singula; Iiarum in duo distribuuntur (quandoquidem
unaquaeque Iiarum et secundum excessum et secundum
aequalitatem exsistit; justum autem circa eas ex contro-
versiis patet) : in eo quod est juxta excessum, proportio
quteritur non aequaliter, sed excellent conversim proportio-
nate flagitat ; nam ipse ad inferiorem , sicut id quod ab in-
feriore fit , ad id quod fit ab ipso, ita se babet ut imperans
ad subditum
;
(I I) sin minus, numero certe asquale quae-
ret, quemadmodum et in reliquis communicationibus usu
venit, ubi interdum numero, interdum proportione aequale
participant. Nam si aequale numero argentum intulerint
,
aequale etiam in tequali numero comprebendunt : sin vero
numero non aequale fuerit, proportionate erit.
(12) Ex-
cellens vero contrarie convertit' proportionale, juxtaque
diametrum jungit. Ac sic quidem videatur inferior reddi
excellens, et ministerium publicum fuerit amicitia, et
communicatio. Quocirca aliquo alio acquare et propor-
tionale reddere convenit. (13)
Hoc autem est honor, qui
Deo natura principi tribuitur a subjectis. Sed et lucrum
square cum honore convenit. Ac amicitia quidem ad
sequalitatem constituta civilis est. (U) Civilis autem uti-
litati destinata est ; et quemadmodum urbes invicem arnicas
exsistunt, sic etiam etsimilem in modum cives.
Non amplius cognoacunlur ab Alhcniemibns Hegarentea,
ac cives ipsi, nisi invicem utiles fuerint. Verum ex manu
in manure ea amicitia est. (15) Porro lite est et imperans
el subditum non naturale , nee regium , sed quod in parte
Digitized by Google
*
HeiKQN ETAIIMIQN Z,
232
xdv, aXXi to h xw uepEt

ouol toutou svexa Siwo? U
itoirj ok 6 6ed? ,
aXXa iva ioov i) tou aYa8ou
?i *%
^t\-
toupYla<- "at i'o^'l'ta 8i| PouXstsi ttvai fj TtoXt-txT,
oiXta. (is) "Effti Ss t^c xpudtjxou tpiXta? eiSt) 8uo
,
f,
5 u.sv votitXTj t,
5'
jjOtxq. BXe-tcei
8'
*| ulv iroXmxT, tJ?
to iffov xa'i el? to np&'fti.a,
worrep ot iwXouvte? xal ot
Mvoiiuivot* oib EipY)Ti u,is6b<; avSpt (Xo). (17)
OTav
[xev ouv xaO' 6u.oXoYiav $| iroXtTtxij autT, ipiXta , xai vo-
pixy

Sxav
0'
E7tiTpe'ic(i)<itv autoi? , r, rfiixh
(JouXeTat
10 iTvai cpiXtoi xal iTaiptxii. Aib u.aXtoTa iyxXiuxa iv
Taunj tt, <ptXia. Aitiov
8'
6ri itapa ipuuiv. "ETEpat
Yap
<piXat ^
xaT& to ypr^oifiov xal t, xbt& tt,v apE-nj'v

ot
8'
afispOTEpa flouXovTai Sua sxv,
xal 6u.tXou<Ti uiv
tou ypr,o-((iou svexa , t^6ixt,v 8e iroiouct d> etueixeT;.
16 Alb <>? ItlffTEUOVTS? OU V0|AIX7|V TOlOUfflV. (is) "OXto?
tiiv
fip
Iv tyj xpy,fff(trj tSv TptSv icXEidTa iy*^!"""'
'H uiv yip ap-ri| avsyxX7|T0v, ot
8'
*)StT? l/mxis xal
Sortie ajcaXXaTTOVTat.
s
. oe ^p^otjxoi oux euOuc oia-
XuovTat, av
|^
vou.ix5e xai iTatpixSe TcpouipepwvTai.
30 ()
"Ou-WC 8i tt,? xpY|ff(,uou f,- vojitx^l aveYxX7|Toe.
"Eon
8'
f, uiv vo(AtxJ| StaXuffte wpbe vrfaiajAa
(
(xtTpei-
Tai yap toutwto feov), q
o't,8ix)| Sxouotoe. Aib ivia^oo
vdjjtoc eWt toic outwc 6[mXouoi ^tXixiJe u-t, sTvai Si'xae
twv ixoooiwv ouvaXXaYJiaTiov, 8p85>c TOT; yap aYa9oi
la ow rcs'tpuxs Si'xaiov sTvai , ot
8'
wc iyxtioi iauToTc ouv-
aXXaiTOUOiv. (so) "Esti
8'
s*v TauTT, tt, <ptXia t4
^YxXTjjiaTa
ajx<pi6aXXovTa auToi; aft^TEpa, iroi< ixa-
TEpo<
Y"^
>
#Tav ^9""S *^^
(**i
voftixw; icioreu-
oioo-iv. (l) Kal
^X"
S
^l
noptav itOTspw Set xpiveiv
su tov Sixaiov, ito'-epa itpb? to itpaY^a
pXe'itovTa to 6tct,-
pEtr,6tv, 7rdffov v) itoTov, ?| tw it7rov6oTt. 'EvSeyeTat
8'
sTvai SitEp Xe'y1 "Yvi?
-
Soi (iev touto , Be* , <rixp6v *>oi & v-iyit.
'EvSfi'yETat
Y^P
A*1 TOUVaVTlOV YEVi'oOat
,
WffTCEp iv TW
at Xoyw, 001 uiv itaiSiiv tout' eTvat, E|xot 8e OavaTov.
'Evteu9ev
8*
Eiprixai t4 Y"XT'u.3Ta. (m) 'O |isv yap
ilioi iJvTiitaOeiv in
(jie'y01 OitT.petr'wt ,
6x1 Seoue'vo)
titoir^Ev, -f) ti aXXo toiouto Xey">v

"pb? t*i
v Ixeivou
diEXEiav itdoov ^8uva-o, aXX'ou tit)v auTio- 6 Ss touv-
40 avTtov foov Ixei'vw
,
aXX' ou^ S'sov auTw.
(23)
'Ote
8s xai jAETaX|ji6avwv
xai a|ji^t6aXXEf 6 iaev yip Suov
aiiw (Jiixpbv aTtsCy) , 6
8*
So-ov auTw [ilfa e'Suvbto
,
oWel xivSwvetioa? 8pax(*7i<
a;tov wss'XT.oev, 6 jxev to
tou xtvSuvou u.e'ye6o? 6 8i to tou apYupi'ou ,
wirap ev
46 t5j twv vo(Jnau.aTWv ijto8o'i. Kai
y^P
lvT3u6a irepi
toutwv 7|
a(Aipio-6^Triiit

b tilv
yP
5
10
' ** TT
'
y
l
v
i
8 8e TtW VUV, OtV (i-jj SlEKlrtVTai. (44)
'H fiEV ouv TtoXf
tix^i
pXeim si? t}jv 6uoXoYi'av xai f.i< to irpSYu.a
, ^
8'
T,6tx} ti? Ti|v ltpoai'ptoiv. *Oo-te xai Sixaiov touto
o paXXdv Io-ti ,
xal SixaioouvT,
<f
1X1x1). Aitiov 8 tou
aayeoftai, 8wti xaXXiwv u.lv ^|i?,9tx^ ipiXta, (ivaYxaio-
Tpa 81 *|
XP1'!*1-
N
0l S
*
P/.
0VTl
^
v
^
;
^
0,)wl
<j,aoi xai Si' aptT^.v oW?- o'tbv
8'
dEvTixpu;
?
Tt twv
(1242,1843.)
consUtit : lieque ejus gratia, ut benefaciat sicutDeus, sed nt
ocqunlitas sit boni , ac nnincris public!. Ad .vqualitatem
ergo comparata es^l vnlt civilis amicitia. (16) Ceterum utilis
amicitiae (tux species sunt : alia enim legalis est, alia mo-
ralis. Ac respicit civilis inwqualitatem et negotinm ipsum
,
quemadmodum ementes et veudentes : unde dicilnr,
Merces viro amico.
(17)
Quando igltur ex pacto con-
venit ba>c civilis amicitia , est etiam legalis : yerum qiium
rem ipsorum arbilrio committunt, ad moralem amicitiam
accedit et socialem. Quocirca potissimum in hac amicitia
expostulate est, eo qnod est prater naturam. Reliquae enim
amicitiae sunt et ea qua; utilitatem special , et qua: est
secundum virtutem. Illi vero utraque complecti volunt, et
quidem utilitatis gratia consuetudinem cum alio babent;
moralem autem faciiint ut honesti. Proinde fidem inter se
habentes iegitiraam non faciunt- (18) Universe autem inter
tres istas , utilis ilia expostulationes habet frequentissimas.
Virtus enim, accusationis expers est; suaves autem, obti-
ncntes erogantesqiie , conciliantur. Utiles vero non facile
in gratiam redeunt, nisi legitime, atque ut socios decet,
inter sese congredianlur. (19) Nihilominus inter utiles amici-
tias, legilima crimiuatione vacat. Pecunia enim dc contro-
versy's decidit legitima
,
qua et sequalemensuratur : mora-
lis autem voluntaria conventio est. Quocirca lex alicubi
ita amice conviventibiis posita est , ut in contractibus vo-
luntariis jus et judicium non inter|K>natur : recle; nam
bonis inter sese jostum nullum est , sed lii ut boni inter se
soli mutuo contrahunt. (20) Licet autem in hac amicitia
utrimque accusaliones ancipites fieri , ita ut ntcrque cri-
minetur, quando juxta mores , non legitime fidem babent.
(21)
Acdubium turn est, ulronam modo juslum judicare
conveniat , an respectu rei praestila, quanta sit, et qualis,
an accipientis. Contingil enim interdnm, quod inquit
Tbeognis
:
Tibi quidem, dea, id parvum est; mini vero ingcns.
Nam contrarium etiam evenire potest, velnt in ilia ora-
tione : Tibi quidem hoc lusus est, quod niilii mortem alTert.
Hinc igitur accusationes peluntur. (22) Nam ille quidem
repetit officium , ut qui rem magnam pra stiterit
,
quod
adfuerit exenti , aut si quid aliud dicat , ad illins utilitatem
quantum quidem
potuerit, sed non quod illi expediebat
:
hie autem contra
,
quantum illi par fuisset ,
non quantum
sibi commodassct. (23)
lnterdum vero transsumpta expo-
stulatione controverlit : ille enim quantulum ipsi contigerit,
hie vero quam magnum pro facullatibus pnesliterit. Velut
si inpericulo constilutus , ille drachma:
pretioadjutussit,
hie quidem periculi, ille vero argenti magnitudinem reputa-
bit, velut in retributione pecunia: fieri solet :
nam et hlc de
his conlrovertitur. Nam ille ut turn, hie vero ut impra-
sentiarum res est, nisi concilient,
judicandum arbitratur.
(24)
Civilis igitur amicitia conventionem et rem ipsam
intuetur;
moralis autem ad eleclionem et voluntatem re-
spicit.
Quocirca juslum hoc magis est, et justitia inter
amicos usurpata.
Contentionis autem causa in eo est, quod
honestior
amicitia moralis,
utilis autem necessaria magis.
(25)
Equidera nonnulli
consuescere incipiuut ut morali
amicitia et virtute juncti ; verum ubi quid adversum expe-
Digitized by VjOOQIC
(
11)3,1344.)
totwv, 8r,Xot ytvovtai ott fxtpoi r.siv. 'Kx irEpiouota;
v4p Siwxousiv ot iroXXol to xoXo'v

oio xat tt,v xaX
-
Xti> ^iXtav. (m) *Qots avspbv irw; StaipETj'ov rapt
toutwv. Ei jxlv yip r,Qixol <ptXoi , tU t^v Tcpoatptaiv
pXtirreov t t<r>i , xat ouOev aXXo a;uoTsov Oaupto irapa
OsTtpou. El S' <<)? piiaiu.oi xat iroXmxoi , m? av IXu-
c.-riXti 6py>XoYOuotv. *4v
8'
& uiv (j.rj 58s 6 o' exEtvio;,
ou xaXbv uiv avTtironiaai , 8s'ov too? xaXou; Xsysiv 16-
You;*
6u,out 8s xal iiti OaTe'pou. (s7) 'AXX' -eiM|
iu
ou oiitirovto w? r,6ixw; , Set xptveiv Ttva u.r,8' uiroxpt-
voasvov u,r)3sTEpov auxuiv s^airaxav . 12?te Set OTsp-
fEiv airbv t}|v tuvt,v. (ra) "Oti
3'
foxtv t) T|8ixr, xoti
jcpoaipsaiv, SrjXov, eitti xav si atyXa iraOtov uf, airo-
3i>ir, V aSuvautav, aXX' w? iouvaTO , xaXoi;

xal 6
i
6eb? avs/ETai xaxi 8uvau.iv XauGavtov t4? 6uo-ta.
(s>) AXXi tcp tooXouvti ouy_ IxavSii; 2;st , av ptv) o^ci)
ouvavOai uXeov 8ouvai, ou8l T3 SavstaaVTi. (30)
IloXXa
iYxXr,uaTa yiveTai iv xaT iptXiai; Ta"<; u,r| xat' eu9uu>-
ptav, xal to Sixatov IStiv ou faStov /aXeitbv -yip
f-
ao Tp^<iat 4v\ t<38s tb ix^i xaT sufluwptav, ofov cu[a6ivsi
tVi twv spomxwv. (31) 'O (xev yip Suoxei c'k tov -r,Suv
eVi Toi ou5iv, 6
3'
exeivov sviots &k
XP'*l
<,t
!
JLOV
-
"OTav
os irauaTjTat tou tp3v, aXXou yimpivov aXXo? YtvtTai

xat tote XoYtJovTat iravTi , xat &>; HuOtov xat Ilaujts-
vr)<; 8t?spovro , xal 8\m< StSaaxaXo^ xat |xaOy|TV|s
(
Itcio-t^uv) ykp xat
y
p>jpiaTa ou/ svl u.eTpsTTai
)
, xal
6>t
Ilpooixoc 6 laTpb? itpb; xbv a7to3tSovTa [itxpbv tov
|mo6ov, xat w 6 xiOapwSb; xal 6 flao-iXeuc (si) 'O jasv
vap w; ^|SsT, 6
8'
wc ypiotjiw wjiiXei

6 o', iicst sSet
80 aicooi3dvat aOxo'v, o&tov w; r,8uv Iitoitjosv, xat ?sti,
tSoTtep xstvov aoavra si^pSvat , outu) xal buto? >iro-
(t/o'ujvoi; t'xEi'vw. (33) *Of**K
8s (jiavspbv xat evTaC6a
itw;
Y
vt
"P
l(rT'ov * 'vl
Y*P C
ltTpr
i'
CE
'
ov X!,t
'
1 ^vTauO', aXX'
ou-/ Soto aXXa Xoy<:>* to avjtXoYOv yip ut6Tpi)TE'ov, oiawEp
86 xal i\ TtoXtTtx-}! [ASTpEtTat xotvojvta. Hw; yap xotvw-
wjoet
Y'^PY'T'
oxuTOTo'ttos , eI
ft^i
tw bvbXoyov io-ao9r,-
oETat t! EpYa ; (34) Tot? 8i pt^i
xaT* euOuMptav to ava-
Xoyov u-ETpov, oTov ei 6 (*v ffoiptav Souvat EYxaXst , 6
8*
exEtvb) etpYuptov, ti ao^ta wpb? to icXoufftov EiTa Tt
40 8o6sV 1tpb? EXOtTlpOV. El
Yp
!
v "tO" ^XaTTOVO? TJtilOU
e5<.)xsv, 6 8s tou (tEt^ovo? pt^i
tcoXXoutov j*s'po ,
87,Xov
oti oStoc etStxEi. (35)
"Eti 8s xavTau9a ev apyrj au.-
otoSriTr.o-ti; , Iv (fiTio-totiEv to yprio-t'piom
o-uveX6eiv au-
tou? , 3s uij , aXX' w? xax' d(XXr
(
v Ttvi ^tXt'av.
M()n. EUDKMIORUM MB. VII. CAP. XI. 233
liiiiilur, declarant sese esse diver.-os. Nam animi causa pie-
rii|iie etiam honesliim persequunttir : quapropler lionestio-
rem amieiliain. (2U) Quocirca manifeslum est c|iia ratione
Ii.tc (iisliu^iieinla sint. Nam si morales amici sunt, ad
clectioneni spectandum est, num xqnalis, neque aliud
i|tiic(|iiam alteri ah altera est posliilandum. Verum si utili-
latis miitiix gratia conveniunt et civiles sunt amici , ex
utililate pendet mutuus consensus. Quodsi hie quidem ex
moribiis, ille vero ex utili statuat, non pulchrum tjuidem
est eos sibi adversari studiis contrariis, honestis sermoni-
bus utendo, ted consentiendum aequaliter est in allcro
titro. (27)
Verum quoniam non moraliter res inter eos
conslituta est
,
judicare ojMUlet ita ut neuter alteram simu-
htndo fallat . Sic prior esse contentus debet in talcm amicum
incidisse. (2)
Moraleiu igitur amicitiam secundum ele-
ctionem esse patet
,
quoniam etsi magnis beneliciis acceptis
ub lacultatuin |>enui'iam non repeudit, sed quantum potuit
prx&lilit, recte babet. Atque ita Ueus quoquepro faculta*
turn modulo noslrarum sacrilicia a-slimat : (29) verum
ementi ac mutuo ad usuram danti , si negaverit se |K>ssc
plura dare, non suflecerit. (30) L'nde mulla; accusatioms
oriuntur in amicitiis no* secundum rectitudinem tuusiilu-
lis , et justuin ipsum dispicere non et facile. Difficile enim
est, una mensura hac metiri omiie qu<id ab rcctitiidine
dedectit, velut inter amantes usu venit : (3 1) ubi die ob con-
viseuiii voluplatcm couipleclitur alleruiu; ille vero propter
ulilitatem. Verum quando is ainor refrigescit, alio super-
veuicute aliquo lit alius , ac turn inter sesc ratiocinanlur,
vclut Python et faiumenesalleicabantur; etin universum
|ira:ceplor el discipulus ( neque enim scientiam et facultates
uno aliquo metiri conveuit}, ac velut I'rodicus uiedicuserga
merccdem maligne persolvenlem , et citbaroedus et rex

(32) hie enim ut jucundo, ille vero ut utili conversabatur;
et quando persolvere mercedem oportebat, jucundumse
ipsum exliibuit, et dixit
:
111 nit- se exhilaraverit canendo,
sicsese ilium promissis. (33) Tamen manifestum est,
quo pacto hsec dijudicanda sint. Nam utique hoc loco
uno quopiam liaec mensuranda sunt, verum non ter-
mino , sal ratione : proportio enim mensuranda est
,
quem-
admodum et civilis communicatio solet. Nam quo pacto
inter agrirolam sutoremque communicatio constabit, nisi
ex proportione aequelur opera? (34) Nam qui non directe
ad invicem agunt, mensuram lial>ent proporlionem : velut
si bic quidem sapientiam , alter vero pecuniam promittat
,
utrelatio sapientise ad divitias, et ulriusque ad datum sit
consideranda. Nam si alter ex acervo niinori partem dimi-
diam dederit, ille vero ex inajore non multipliccm, in-
juria utique afiecit. (35) Ac recurrit quidem hoc quoque loco
prima controvcrsia, si ut utiles convenisse ipsos affnnic-
mus, ille neget, sed juxta aliam qnampiam amicitiam.
CAP. XI.
4 IIspl 8s tou ^Y'^ou
xal xaT iptxfa ^(Xou, oxtirreov
iWTEpov 3st ixitvtj) to ^pTio-tjxa 5mipeTEtv xal Poy)9eTv ?|
tw avTtitoiouvrt xal Suvautvo). Touto 8s to auro itpo-
SXr.jxa lo-Tl, TOTspov tov ({.iXov y)
tov ffitouoaiov su
wotr.Ts'ov u.aXXov. (2)
*Av uiv
fkf
<j.(Xo{ xal aitou-
0 8ato<, taw? ou Xt'av yaXsitov, Sv
^
ti? to uiv
au^o-ir) to 8 TairEivwoT), tptXov ptev fftpo'Spa 7rot5v,
irtstx?, Si tys'tta. El 8i u.i,
to>XX4 itpo6Xiiu.aTa Y've-
Porro discntiendum est de bono juxta virlutem amico
,
huicne sit praeslandum beneficium et auxilium , an retri-
buenti potius facultalibusque instracto. Quod idem problema
est prorsus , an amico potius quam viro bono sit benefa-
ciendum. (2) Et si quidem amicus sit idem etiam vir bonus,
non fuerit difficile judicare, nisi forte quis alteram amplifl-
cet, alterum vero imminuat, amicum maxirai faciens,
bonum virum vero mediocriter acstimaas- Sin secus fiat.
Digitized by Google
234
'
HOIKUlN ETAHM1QN Z,
tat, oTov s! 6 uiv ?jv, oux ?axai SI , o ok eaTat, ouirw
oe, vfi uiv eysveTO, eVtt S' ou, 6 8s e'uxtv, oux vjv St
ouSt
1
eaxat.
(3)
'AXX' t'xttvo epfwSe'impov. Mi)
f&p
Tt Xt'yet Eopim'Sr,? , iroiifaa<,
."<
Aofwv Stxaiov |ito6ov av ^o^ou;
fcpotc
,
JpYtov
8'
cxl(vote ipT"
[
xa'
]
*pfOj[tto
'
xai ou iravxa Set tw 7taTpt, aXX' eVrtv & xai ttj (x^Tpf*
xatTOi PXt(o>v 6 itatr,p. 06Se
y^p
T
'T
) Ait Ttavxct Out-
tai, ouS' t^et itao-a? to? xiu.ii; aXXa xiva{.
(4)
"J<ro>4
10 ouv tVrtv & SeTxw ^prjaiuw, aXXa Se tw aya6w
-
oTov
ofy
Stattov SiSwatxalTavayxatx, xai <n>^r,v TouxtoSeT.
Oio"
$
T01VUV TO GuSvjv, T0UTW & pv}| 0UT0{ OlSblOtV,
diXXa j^prio'iu.oc. 'AXX' ol touto TtotouvTei; toutoj Ttavxa
Tto po>jXtvtp SiSdaeriv, ou 8eov, ouS" tfoiv a;ioi. Kal
6 ol ev toT< Xdyoi< Spot ttj?
f
tXta; TtavTte [Uv too; ekt
cptX(a<, aXX* ou ttjc auT7).
(5)
Tw uiv yap y,pr,o((Mji to
fjouXtaOai xaxeivw dyaaa, xai to TvotTjuavxi , xai tw
biroTo? Set. Oil yap t'lriOTju.aivtt outo; 6 6ptuu.6<; ttj?
<ptXia? , dtXXtp Si to tTvat xat aXXw to auCrjv

tiT) 31 xa9'
so rjSovrjv to suvaXyttv xai auyy^atpeiv.
()
navrec
8'
ourot ol Spot xtS iptXiav aiv XeyovTat Ttva
,
(00) icpb;
ixt'av
8'
ouSei?. Atb itoXXoi tlot, xat txasToc fitSe ttvat
Soxtt tptXi'ac, oux wv, oTov ^ tou tTvat irpoai'petrtc. Kat
yip 6 xa8' UTCtpo^rjv xat wot^oa? t3 (JouXtxai tw tpyw
6 tw aorou unapytiv, xai StSdvxt to tTvat Set xai av-
TaitooiSovat , aXXi au^rjv ou toutw aXXa tw TjSeT.
(7)
'AStxouatv ot
^
tXot tvtot aXXr,Xou;
-
Ta yip itpayuaTa
(xSXXov, <2XX' ou tptXouai tov iyaYza

81b ytXot xoxttvoti;,
olov Stixi ffilif tov oivov ttXtTO, xai Sti yp^criao? tov
311 kXoutov efXrro

^pr)ot(iWTtpov
Yp.
Atb 8tt oiyava-
xtsTv, wenttp av ti u-SXXov etXtTO ivrl fJtTOvo?. 01
8*
^YxaXouotv

txtivov -rip vuv Ci)xou9t tbv
dY^
v
>
tpo'Te-
pov JuiT^o-avTe; tbv ^8uv ?| tbv
y
p^stjiov.
16. (IM4.)
mtiltie quationes oriuntur : velutsl hie qiiMeni oral , non
enl aulem ; ille autem erit , sed nondum. Vel hie qnidem
Cactus est, non est tamen , vel est, sed non erat neque erit.
(3) Vcrum iliud laboriosius fuerit. Kecte enim dicit Euri-
pides, scribens,
Terboram Juslara verba mercedem feras,
aed illis operum pro mercede res full.
Nee omnia patri conveniunt, sed et matri alia, quamlihet
sit pra'stantior pater. Neque enim Jovi sacrificantur omnia,
neque omnes honores , sed quosdam habet.
(4) Forlasse
igitur sunt quae utili praestare oporteat, alia rursnm quae
bono aniico; velut cui alimenlum et neceasaria debemus,
non etiam convivere illi oportet. Et quocum vivere decct,
ei non praestanda qua; non .ipse, sed quae utilis largitur.
Verum qui id faciunt hule, omnia amato praeslant, quum
non oporteat, nee sunt digni. Et quae in orationibus ami-
citiae detinitiones constitunntur, etsi omnes amicitiam ex-
primant, non tamen eandem determinant. (5) Utili enim
compelit Telle alteri bona, et benefacienti , et ei qui est
qualem decel {amicus ex virlute ). Nee tamen liwc ami-
citiae definitio id vere expriinit, sed alii esse, alii vero
convivere assignatur ; ei vero qui voluptuarius amicus est,
communis dolor, communisqne lartitia tribuilur.
(6) Atque
omnes quidem bte definitiones amicitiam quandam osten-
dunt; nulla vero proprie unam exprimit. Nee singula;
singulis amicitiis congmunt , eliamsi rideantur : velut ele-
ctio est exsistendi. Nam et is qui secundum excessum et
qui benefecit, suo operi id inexsistere vult, aceroganti
utique convenit , cl ul sit, et ut retribuat; verum non huic,
sed jucundo convivere. (7) Nonnulli autem amid se invicem
injuria afficiunt : nam res amant magis , non amant qui
eas possidet. Quare etiam sunt amici illis , velut qui vinum
elegit quia dulce , divilias quia utiles: hocquippe utilius.
Igilur indignari oportet, quasi meliora (res) delegerit pro
inferiore (persona ). Illi vero vituperant : nam nunc quae-
runt bonum bominem, quum priug awcsiverinl dulcem
vel utilem.
CAP. XII.
^xtTtreov 8t xai mpl auTapxt(a; xai cptXta;
,
icuk
36 f/ouoi itpb? xi? dXX^Xwv Suvoiuti;. 'Aitopijaeie yap av
ti itOTtpov, tl Tt; sit) xaTa itoivxa aute(pxT|( , forat
toutw <ptXo;. Et xst' e'vSttav r,TttTai
f
1X0; \
(axon
aYaOb auTapxt'o-raTo; , el 8 (xtT* aptTvjc tu8a(uui>v, x(
av 8tot <piXou
;
ouxe yap twv ypr,ofi(iwv SetcrOai aixap-
40 xou; , outs twv
eufpatvovTwv, ouxe tou au(ijv
*
auto;
yap Ixavbc ouTy auvEtvai.
(2)
MaXiorra Se touxo (pa-
vipbv IttI 6tou
-
S^Xov
fkp
d>( ouSevb? TtposStdu-tvo;
oiSi ipi'Xou Se^sexat , ouS' eaxat auxw ouxe prfiiv St-
stco'tou. Utrxt xat avOpoiTtot 6 tuSatfiovevraxoi; -ffxioxa
id
Se^uexat
^
(Xou , AXX' 4) xad' foov aSuvaxov tTvat au-
TapxYj.
(3)
'Avavxi) apa Xa^(orou< tTvat (piXou? tw
deptaxa (wvti, xai Sti ^Xaxxou; ylvzafai, xat u.i) oirou-
Sai^eiv 8irw< wat
f
(Xot , dXX* iXt^wpeiv u.v| (xdvov twv
/_p7)(ijAwv elXXa xai tic to crupiv atpeTwv. (4)
'AXXa
do ,uj)v xai Ttixt ipavepbv av tTvat 8o;euv wj ou ^p^aew?
fvtxa 6 tp(Xo< ouS' w^eXefa; , aXX' I St' ape-rip
f
(Xo
jxo'voc. "Orav yip u;r,8evb< ivSeet( wucv, to^e tob; o"Jv-
Considerandum est etiam de ' sufficientise amicitiseque
conditione, quo pacto habeant ad se invicem ipsarum fa-
cultates. Quterat enim forte quispiam, si sit homo sibi
per omnia sufficienti, an hie habebit amicuni. Si secundum
indigentiam quaeritur amicus, etsit vir bonus suflicienrissi-
mus, et si, qui est cum virtute, est beatus, quid hie liabeat
opus amico ? neque enim vel utilibus, vel cxhilarantibus, vel
alieno convictu sulliciensopus habet, quippe qui abunde sibi
ipsi convivere adesseque possit. (2) Maxime hoc mamTestum
est in Deo, qui, quum nulla re egeat, nee amico etiam
opus habet; neque erit ei socius, quum nulla re egeat
Quocircaet homo beatissimus minirae omnium eget amico,
nisi quatenus impossibile est sese sibi sufficientem esse.
(3)
Unde necessarium est , oplime viventi amicos paucis-
simos esse, neque comparandis amicis operam illosdare,
sed negligere et susque deque habere non utiles tantura,
sed ad mutuum convictum etiam suaves. (4) Atque bine
sane perspicuum evadit, nee nsus, nee utilitatis gratia,
sed propter virtutem tantuin verum amivum esse. Nan
quum re null* egemus, turn magis omnes, suis etiam
Digitized by Google
(flU,\lih.)
aitoXauaoy.c'vou; y|Toui iratvxec , xai touc eo itetso-
uufvouc. pSXXov v) tou irotifcovTa?. 'Atxa'vw
&'
fy.otxtv
xptmv auTa'pxetf ovxe? tJ jut' tv&i'ai;, ftocXio-ca tc twv
ou^7Jv o^i'tov StdjttSa
<f
iXwv. (b) IJept 41 ttj? aropia?
6 TOtUTT,? OXtlCTtOV, (X^ 7COTe TO jX^V TlX^ySTOtt xaXwc , TO
Sk XavOavti Sii tJjv irapaSoXrjv. ArjXov Ss XaCousi xi
to 5)v to xt' Ivlpftvxt xai 6? tcXoc.
()
<l>avepbv
ouv 6xt to a?a0oveff6ai xat to Yvwpt&tv, &<rre xai to
fful^v to auvaiaOavcaOat x.al to o-uyyv<,>
P^
1,v iaxtv.
10 "Ecrxi Ss to auxou aicOaveaOat xai to aurbv Yvwpt^ttv
otpeiwTTov exaaxw, xat oia touto tou tjv itaatv
fptpuxot t) (Jpt;n

to
yP
C*)v Set TtOevat yvws(v Tiva.
(7)
Et ouv Tt? i-KOxluoi xat itoirjcrtie to Ytvwcxeiv auTO
xa8' aufb xai u.ij
-
aXXa touto (iiv XavOavet, wcrnep ev
16 t<5 Xoyw YSYpa^Tat, tw u,s'vxoi irpaYjiaTt eVrt |t)| Xav-
Savetv, ouOiv av Statpipot vj to ytvwsxeiv aXXov avO' au-
tou. To
8'
o'fioiov tou pjv av8' auxou aXXov. EuXoyto?
Sk to lauTou aio~8aveo'8ai xai -puDpi^ttv atptwcepov.
AeT
fip
fijia o-uvSeivat 8uo ev tS> Xoyw, o'ti t to 5jv
20 xai atptTOv, xai 8x1 to aYaOdv, xai ix toutwv Sxi to
aTO to7< uTrap^etv tt,v TotauTKjv ipueriv.
()
El ouv
iWtv del xrj? TOiauTTj? ouo-Tot^fa? j) epa ev -rrj tou
ixepou Taljit , xai to yvtoirrbv xai to atpexdv tatty <!>?
67.W; s'nretv to xotvtovetv t5)< wpto[AsV); (puM< Sate
2 to auTou pouXesBat a!o6avadat xh outov eTvat TOtovSl
j3ouXea8ai sWv. 'Eitel o3v ou xaT' auTou? iaj/ev ixa-
o-TOV toutwv, aXXa xaTa u.exaXr|<j/iv xoiv Suvapewv tv
tw ata9aveo6at f, Yvtoptjetv

alffflavo'atvo?
fkp
atc6T|-
tb yivsTai Tauxj), xai xaxi touto xa8a wpoxepov al-
so oSavtTat, xai
^
, xat o5, Y^w^^b?
Si
y
,vm0
"
xwv '
wax*
oti touto xat !3jv isl pouXtxai , iiTt ftauXsTat ail ftia-
ptl^etv. Touto Sk 8x1 auTO{ tTvantb yvw^tov.
(9)
To
S^ ou^v afpttadai &oete (<iv av etvat axo7rou(x:vot;
ica>c tirfin , iiti toiv x,otvS>v itponov xai toi? aXXotf
i Ctjion , oTov TO ouv8ttv t| to outxitivtiv. T( fip
Sta-
^ptt tb itXijot'ov o3o-i tauTa aujxSafveiv
?|
X
W
P^

^v
i^tXim tbv Xdyov
;
(10}
'AXXa
(*V
xai tou Xoyou xotvu-
VV TOU TU^OVTOC ?TpOV TOIOUTOV. "A(xa t' outb St-
8aoTivoi5Te jxavdavstv toi< auTapx&Jt ^(Xot? oTovtb*
to (xav8av(ov piv
Y^p
auto; oux Zj^st & Set , Stiao-xovTOj
8'
ou sptXoj

^
8'
ojiotdTT,? <ptX(a. 'AXXi
jV
ipafveTaf
Ye
, xai itaVre? fjStov twv aYaSSiv jaTa tmv <d(Xo>v xot-
vo>vou|xev, xa8' 5oov IntSaXXet exavrov xat 00 SuvaTat
aptaxou. (11)
'AXXa toutwv tw (aev yjSovrjt owpiaTt-
<5 x9)( , tw Ss 8cwpta (xouotx^c, T(jj Se ipiXoao^i'a?. Kal
toXjxS 8i| eTvat tw ip(Xw. Aid (prjai
(>x8o<
ol ttiXou
^1X01 ,
6< ou Set Yv^ff8at Sit* XXr|Xwv toutou Ytvdp^-
vov. *08ev xat 6 /pws 8oxet <ptXta %oiov eTvat
-
tou
Yap cupW dpe'YeTat 6 Ipwv, 5XX'
oty
^
jiaXtoTa 8et
,
to aXXa xaT* a?ff8iii8-tv. (12)
'0 |*ev toi'vuv Xdyo? ixetva
yi)fft otanopwv, to
8'
IpYOv o8tw (pafvixat Ytvd(xvov,
wsxe StjXov Sti TtapaxpoutTat icw< rjixa? 6 8tanopwv.
Sxeirxeov Iv6v TaX>)8e'. (13) 'O
Y^P
?^<X
PouXeTat
eTvat, woTttp ij jtapot(i(a flff<v,
iXXo; 'HpaxXifc .
^of
MOR. EUDEMIORUM LIB. VII. CAP. XII. 235
bonis una fruituros qu.Terunt , magUque tales in quos confe-
rant
,
quam a quibus accipiant beneficia. Et acciiratiore
judicio pollemus rerum copia alDaentes, quam si sumus
egeni, maximeque amicos convictni idoneos turn requiri-
mus.
(&)
De hac autem quaestione considerandom est , an
non aliud qoidem recte dicatur, aliud vero lateat pro-
pter comparationem. Manifestum equidem id quidem,
sumentibus quid vivere actu sit , atque ut finis. (6) Atque
patet, ut vivere est sentire et cognoscere, ita convivere
esse una sentire et cognoscere. Jam vera se sentire et se co-
gnoscere maxirae expetitur; atque hinc est ingenita omni-
bus Vivendi cupiditas ; nam vitam cognitionem quandam
definire oportet.
(7)
Verum si quis detraliat liacc, et cogni-
tionem cnnstituat ipsam per se , et non per se (id equidem
latebit, velut in oratione scriptum est, re ipsa tamen licet
non latere), nihil referat, sialium prose ipso cognoscat :
sed quod simile vivere alium pro se ipso diversum est. Ra-
lionabile autem est suum cognoscere et sentire eligibilius
esse. Quocirca conjungere ha;c duo in oratione oportet,
vivere , et eligibile, et quod bonum ex his constat, quando
id inest eadem natura participantibus.
(8) Si igitur in ejus-
modi serie , altera semper in alterius ordine continetur, et
cognoscibile atque eligibile est, ut in summa dicam, ipsa
communicatio determinate naturae : se velle sentire se
ipsum talem quendam esse, est velle. Et quoniain non se-
cundum nos ipsos horum tinuniquodque sumus , sed parti-
cipatione facuUatum in sentiendo aut cognoscendo (sen-
tiens enim hoc modo sensibilis redditur, et jnxta hoc, ut
secundum priussentit et qua, et cujus, et cognoscibilis
redditur cognoscens), idcirco et vivere semper volumns,
ob juge cognoscendi desiderium, Iioc est, quia et ipse
cognoscibile quidpiam esse cupit , electionem esse cupit.
(9)
Electionem autem convictus stultum forte quispiam
inquirens judicarit , in iis primum qua: etiam animalium
ceterorum , communia sunt
,
quale est simul edere , simnl
bibere. Quid enim diflert , in propinquone invicem consti-
tutis an separatis hasc contingant, si auferas sermonem?
(10) Sed etiam sermone communicare, simile et cujuslibet
est. Addequodnec docere nee discere in amicitia possunt qui
sufficiunt : nam si discit, non ita se habet ut oportet; docen-
tis autem amicus non est, quando similitudo est amicitia.
Atqui hoc apparet : suavius bona omoes cum amicis com-
municamus, quantum scilicet quodque bonum incidit, et
quo prastantissimo quisque pollet. (II) Ex iis autem alia
voluptatem corporalem , alia musicam , alia physicam con-
templationem habent. Porro convenire posse amicum debe-
mus. Unde quidam inquit : iErumnae sunt qui procul
absunt amici : quocirca toco non esse disjunctos oportet.
Unde amor maxime, ut videtur, amicitioe similis. Una
enim vivere amans cupit, non tamen quomodo oportuit
potissimum, sed juxta sensus. (12)
Ratio ergo ilia du-
bitando profert : ipsum autem opus sic contingere videtur.
Unde patet, haec ambigentem nobis aliquo modo imponere.
Veritas autem bine consideranda. (13) Amicus enim esse
vult. utproverbium habet Alter Hercules, et alter ipse.
Digitized by Google
236
*
H9IKUN EVAHMI12N Z, .6.
(1245.)
oStoc AisoTtaoxat Si xal yaXenbv t4 Etp' vb;
Y
VE')ai

dXXot xaxa (xiv cpuatv S suYYevE'o'xaxov, xata Si aupa
Suoto; rcepo; , aXXo; ak xaxa x^v ^oyrjv, xat toutidv
xaxa [xdptov ixepo; fxspov. 'AXX' ouflsv xe ^xxov (5ou-
Xsxat wcrxrep auxb; SiaipExb; eivat 6 tpiXo;. (u) To
ouv xou tptXou alaOdveaOat to auxou mo; dvaYxr) aiaOa-
vtcrOai eivat , xal xb auxdv irco; pcopfi[eiv. "Qaxe xal
xa tpopxtxa (xs\v auvyjSEoOat xat au^rjv xS> tpiXio -fjSu u-
Xoyw?
{
auu.fiat'vei yip ixetvou fiu-a ato~6T)0"t; act
)
, U.8X-
10 Xov Si xi; Oetoxe'pa; ^Sovd;. Atxtov
8'
6xt del {JSiov
iauxbv OeoipeTv tv x<3 jkXxi'ovi iyaQZ. Touxo
8'
laxly
6x2 fttv ird8o;, 6xi Si icpS^t;, 6xi Si ixepdv xi, el 8u-
vaxbv eu 5yjv, xal oGxoj xal xbv tptXov. TSv Si xw 9ur,v
o"uvepY6tv, t| xotvcoviav xtov ev xsXet u.dXtcxd
y*- Atb
lb ouvOeoipeiv xat auveuto^etaOat , ou xi Sti xpoipV xal xi
avaYxata at xoiauxat ojjuXi'ai Soxouatv eTvai, dXX' awo-
Xausei;. (is) *AXX' exaaxo; oS Suvaxat
tuyx*
v*v t^"
Xou; , ev xouTw pouXexat aupjv

ei Si (ah;
,
xat ttoieTv eu
xal 7tdo"etv vutb xwv (ptX<>>v alpouvxai udXtaxa. "Oxt
to ulv xot'vuv xal Set ou^v, xat 6xt (laXtoxa jJouXovxai
icavxe;, xat #ti 6 euSaiuoveaxaxo; xat dpiaro; u-dXiora
xotouxo;, (favepdv. "Oxi Si xaxa xbv Xoyov oux iyai-
vexo, xat tout' uXoy4 ffuveSatve Xe'yovto; dXv]89j.
Kaxi x^)v auvSeaiv
Yip
ttJ; Ttapa6oX5j; dXr,Oou; outre);
ss
^
Xuai; iaxfv. "Oxt
Yap
6 Seb; ou xotouxo; oto; SeiaSat
cpiXou
,
xa\ xbv o'jjtoiov djjtot. (ie) Kat'xoi xaxa xouxov
xbv Xoyov ouSi vo^sei 6 oitouSaio;* ou
Y^f
ouxw; & Seb;
eu ly_Ei, aXXi PeXtwv vj wore aXXo xt voetv Ttap' auxb?
auxdv. Atxtov o' oxt rju.Tv jiev xb eu xa8* Ixepov, exes'vw
80 SI auxb? a&xou xb eu eoxi'v.
(17)
Kal xb foxEtv ^u.tv
xat eu/EoOat 7toaXou; (ptXou;, fiixa Si Xe'yeiv
6k ouOeic
<p(Xo; o) itoXXol cpi'Xot, ajxipai Xe'yetoi Spdto;. 'Kvoeyo-
(xevou
Yap
tcoXXoT; aurjv u.a xat ffuvata8dvEs6at m;
itXetaxou; alpextoxaxov. 'Eirei Se yaXeraoxaxov, iv
35 IXaxxooiv avaYXY) xr,v IvspYeiav xij; ouvattfOijaeo);
eTvai. (ic) "Uox' ou (jtdvov ^aXenov xb iroXXou? xx^oa-
crOai ( itEipai; yap SeT
)
, dXXa xat oust ^piJoaaOat. Kal
6xs (jiiv ditEtvat eu itpdxxovxa xbv tptXouu-evov pouXdu-sOa,
6xs Se uEXE/etv xtov auxwv, xat xb fiaa [)ouXea6ai eTvai
10 tptXtxdv. 'EvSe/ou.Evou (xsv
y^P
Sua xal e3 , xouxo
icdvxec alpouvxat

(jt^i ivSe^ou-evou Si
,
4XX' toroep xw
'HpaxXeT fao>; av r, {Jt^xr,p etXexo dsbv elvat ptaXXov
$[
(jtex* auxrj; dvxa xtjj Eupuadet Orixeuetv.
(10) 'Ou.ofm<
Y&p
av eticetev xal 8v 6 Adxtov laxw^ev, inti xt; ixs'-
M Xeuaev auxbv ^Etu.a(du:evov iictxaXeaasOat xou; Atos-
xdpou;. Aoxet Se xou jxev cptXouvxo; xb anetpYetv
eTvat xrj; 9uuu.s6:^eb>; xSv ^aXeirwv, xou Si
9
iXouu-e'-
vou xb fJouXtcrOat auijiuvexe'/etv, xal xauxa du.fdxepa
o-ufiSatvet euXoY<>);. Aet
Yap
xol (pfXw u.ij8Jv eivat oCxto
to
XuitTipbv oi; 'fjSu xbv ^tXov.
(20)
Aoxet Si SetvalpEioOat
(jtj) xb auxou. Atb xtoXuouat auufjiex^etv* txavol
Y^p
autol xaxoitaOouvxe; , Tva pi^ ^atvo)vxat xb a6x5iv axo-
itouvxt; xal alpeTo8ai xb yatpetv Xuicoupt^vou xou yi-
Xou , ext Si xouspdxepot eTvat ptf, pidvot ipspovxe; xa xaxa.
Atqui divulsus est : difficileque
,
quae ab uno discesserunl
,
unum esse. Atqui juxta naturam quidem quae cognatis-
sima est , siroilis est
;
juxta corpus vera, di versus, ac etiam
juxta animam di versus est, juxtaque partes animae singula*
diversus : nibilominus velut alter ipse divisus, esse volt ami-
cus.
(14) Itaque amicum seotire, se ipsum quodammodo
sentire necessario est, se ipsumque cognoscere. Igitur etiam
in vulgaribus voluptatibus cum amico collalari ac convivere
sine dubio jucundum est (accidit enim ut illius sensus sem-
per ad nos quoqne pertineat), magia vero si qua divina vo-
luptas est. Causa vero liujus est
,
quia suavius est semper
in meliore bono sese conlemplari. Hoc autem nunc quidem .
aiTectus, nunc vero negotium, nunc aliquid aliud est, in
quo bene vivere nobis , et sic etiam amico sit possibile. In
convivendo autem inest actio communis, ant communicatio
eorum maxime in quibus finis cernitur. Itaque una con-
teroplari et una se oblectare, hoc esse videtur quod tales
consuetudines afferunt, nonin victu et vulgaribus necessi-
tatibus vitas, sed fructum earnm rerum.
(15) Verumquivis,
quem finem assequi valet, in eo cupit convivere; sin mi-
nus, et benefacere amicis et accipere beneficia optant ab
amicis potissimum. Ergo et convivendum esse , et omnes
hoc maxime cupere , ct felicissimum et praestantissimum in
hoc maxime cerni
,
jam perspicuum est. Verum quod ex
ratione non eluxit, id quoque rationabiliter consequebatur
ex vere dictis. Mam ex compositione collationis, quum vera
sit, in promptu solutio est, quod Deus ejusmodi non sit,
ut amico egeat, aut similem requirat. (16) Atqui non re-
putabit pari ratione vir bonus. Neque enim in nunc modum
(ut vir bonus) Deus bene habct, sed melius qiiam ut
qiiicquam aliud praetcr se ipsum cogitet. Causa est quod
nobis bonuin aliunde evenit; tile vero suum sibi ipse bonum
est. (17) Atqne nos multos amicos conquirere et optare
;
simul autem amicum esse nullum ei cui sunt mulli amici
,
recte utrumque affirmalur. Quia enim multis convivere
licet , simul etiam sentire nobiscum quam plurimos utique
gratissimum sit. Rursum quia hoc didicillimuin est, in pau-
ciorihus necessarium est actum in mutua sensatlone consi-
stere. (18) Non solum igitur multos comparare arduum est
(nam experientia opus est), sed etiam comparatis multis
uti. Et interdum quidem abesse amatum volumus prospere
degentem , interdum vero participare iisdem : et coinmu-
nionem cupere, amicitiam decet. Nam quum fieri potest
ut simul et una esse et bene possint, ntique omnes pras-
optant; quum fieri non potest, certe ut Herculem mater
potius deum esse volehat
,
quam una cum ipsa manentem
,
Eurystlieo mercenariam opcram locare. (19) Similiter
enim diceret etquem Lacon dicterio irrisit, quum aliquis
eum, dum tempestate afDigeretur, juberet Castorem et
Pollucem implorare. Videtur autem amantisesse, a mole-
storum parlicipatioue arcere ; amati vero, simul eadem sus-
tinere velle : quae ulraque rationabiliter eveniunt. Nihil
enim decet amico tarn acerbum judicari quam ut ipgrc affi-
ciat amicum. (20)
Videtur tamen non malum ipsius expe-
tendum : unde et participationcm ejusmodi vetant
,
quando
sufliclt i|)Sos aflligi : ne videantur sua spectare, inque amici
perturbationelsctitiam anectare. Sed et levius mala toleran-
tur, quum non soli ferunt. Et quia eligibile est, et ut bonum
Digitized by Google
(|54.)
*MOR. EUDEMIOBUM LIB. VII. CAP. Xllf. 237
'Ewel
3*
atpexbv to t' e3 xal to Spta , 8r,Xov 6rt xat to
itfio eTvat ust* IXarcovo? ayaOou alpeTOv itw;
?, /wpU
u.exa jxstiiovo?. (it) 'E-iteiSi d8n)Xov xb itdaov Suvatat
to Spa, ^St] Stafpe'povTai xal otovxat to jxeTt^eiv Su-a
6 itavTwv ipiAuco*, xat woTtep cuvSeiitvetv Sjia <p*olv
tJSiov Ti'j-ra e^ovxoi?
-
ot o" av u-eVrot ou [iouXovTat.
'Eirel Se
fs
ti< oitepfJoXi? itoir^erei , oftoXofwatv 4?[*a
xaxw? itpaTTOvta? af6Spai[ e3 oipo'Sfa
X^P'?-
(**) D-
pTtXr,(xtov Si toutm xal irepl t4? druxtac 'OtJ uiv
10 yip BouXo'ueOa touc <p(Xou? a^tivat o&8 Xuitetv, Srav
ui)6sv uiXXwat itotifattv irXeov 6vi 8i auTOu? ^jStarov
itapetvat. To is T?|? UTcevavTiWMWC. Tautr,? xal jxdX' eu-
Xoyov. Aia -yip Ta irpoeipriuiva touto auu.6aivei , xal
Zi\ ulv to Xuirou|vov T| ev <pauXr) ovto e;ei tov <j,i'Xov

Sswpeiv (psuYoaev airXS?, &<smp xal *,u.a? outou?, to

S" 6p5v tov iptXov f,3u , fiaitep dXXo ti twv -JjSi'itwv,
oil tJj elpr.uivriv ahlav xal pr, xajxvovTa
$
auto?-
(23)
oWe OICOTtpOV 5v TOUTtOV
7j ,
(xSXXoV *,Su ITOlet
tt|v SoTtr,v tou BouXeaOat irapiTvat
^
u.11 , xal toV eiti
twv ystpo'vtov cuu.?atvei xal Stl r/)v aiT^v aiTtav
y*
-
vecOat

u-dXtora
yP
<ptXoTtu.ouvTai tou? tplXou? (ir,
icpaxreiv e3, (*TtjS* eTvat ava^x?) autoi? xaxw?. Alb
evioxe too? ipwuivou; cuvairoxTivvuao'tv. MaXXov jap
tou olxefou alafldvtaOat xaxou* fioittp av el xal u.e-
(Avr.jxsvoi; ort wots eu eitparce jxSXXov, \
et <{>eT0 del
xaxw; itpatretv.
nol>is contingat , et utsimul potialur amicus, patet quoA
simul in minore bono versari qnodammodo eligibiliiis sit
quara cum majore seorsum. (IV) Et quia incertum est
quantum valeat convictus
,
jam inter se disced unt et opi-
nantur in omnium omnino participatione amicitiam con-
sistere, quemadmodum et simul convivari jucundius aiunt
eadem liabentes; alii autem contra volunt. Quando
autem hyperbolas aliquis faciei, simul qui in nimis
mala re, quam seorsum qui in nimis bona versantur.
(22) Similiter etiam circa infortunia : interdum enim ami-
cos abesse volumus, neque dolore eos afficere, quando
scilicet nihil sint nobis ampiius elTecturi : interdum Tero
jucundissimum proisto esse. Etiam haec contrarietas ratione
nititur : nam ob praedicta hoc contingit : quandoquideni
natura afflictum aut in mala habitudine constitutum videre,
non minus quam in nobis ipsis , refugimus : gaudentem
autem jucundumque, et non dolentem amicum , velut rem
inulto suaTissimam intuemur, propter causam praxlictam.
(23)
Quocirca utrumlibet horum fuerit, magis suavem vo-
luntatis propensionem reddit quod adest quam quod abest
;
idque in deterioribus ex eadem causa contingit : maxime
enim copiunt amicos non Felices esse, sed et nee omnino
in adversis cruciari : quocirca nonnunquam simul quos
amant, interimunt : sic enim magis proprium sentiat ma-
lum ,
tanquam recordans in quo successu vixerit , magis,
quam si perpetuo se male habiturum arbitretur.
CAP. XIII.
'Awop^uets
8*
dv Tt? e? Iotiv exauTW ytfo*<rton
xal is" 8 ite^oxe xal aXXo)?, xal touto i| [xad'] a&TO
3| xaxl uiA6e67|XO , oTov &ydaXu.5 t| ISeiv
$
xat
so
iXXw? itaptSetv Jiaoxpe'^avTa, Sxns Suo to ev (pavjjvai.
A^Tai u.svS^,
[XP"
at
]
!
T
*> ^Tl ,"-^v oipOaXpirf?, ori ^v
8'
6^8aXu,w- ctXXiri 8e xbt! ouu.6e6nxoi;; oTov el ?V
ditoSosOat ?| tfttfiiv. (a) 'O(ioi'o>< Se xal lirtffnqur,-
xal yip dXijOcTn xal 5u,apTeTv, oTov orav ixwv jx-)) Spowj

Ypd'^i,
w afvofa SJ|
XP^
Ta*> ,I"C8
P
u.eTaorps<}iaffai
djv
X
eJ
P
a" xal t^ 7toSi icoxe >
x*
1?'
1 xa^
T*ut
Tl
^
o8l xpwvrai [al] SpxiorpiSe?. (3)
El S\ 7taoai ai
apsTal e*iti5T9ju.at, eti) av xal Tij Sixaioffuvn)
6)t
dSixi'a
YpYJaOat.
'AStx^oei apa anzb Sixato<iuvif)?Tad8txaTtpaT-
o t<ov, woitep xal Ta aYvo^Tixa iizh lwio-r^an

el 8e tout'
dSuvaxov, mavtpbv fat oux av eTev iino'TTJu.ai al dpexat.
OuS' el u.ii loriv d-poetv aiA lit'ior)io.Ti, dXX' djxapTd-
vetv u.dvov, xal t! auxot [dicep] xat dicb dfvota; wotetv,
ourt iitb Stxatoouvi)? ft
6>< aizb dStxtac itpa^ef aXX'
*i el *; <ppo'vii<(; eicto-niu.i], xal i\rfiU
Tt [xal] Tauxb not^-
oet xdxetvr,

evSe'xotTO fap
Sv dtppo'vwi; ditb (ppovfaeax;,
xat dpiapTavetv tout! itrrcp 6 dippwv. El Se dicXi)
?v Ixdotou
xpe' ?
e*xaxov, xav opovlpitoi; ficpartov
outw TcpotTTOVTei;. ()
'Erel (liv ouv Tai; dXXat^erci-
so
0T5iu.au; dXX) xupJa icotei tJiv orpocp^v au-r?? Se -zrfi
iraswv xupt'ac t(; ou yip [?
T
'] i*wx^|*l
Y
[^i
vou].
'AXX1 u.V
oOS' dpeTT). Xp^Tat yip utt,- i] yip *<$
Dubitarit autem aliquis an quolibet uti |x>ssimus et ad quod
natura idonettm sit , et aliter ; atque hoc aut per se aut se-
cundum accidens, velut oculo aut ad videndum, aut eo dis*
torto perverse videndum, ut unum duo esse appareat. Ainbo
igitnr illi usus
,
quia oculus , et quod oculi est. Alius vera
est per accidens
,
quemadmodum vendere aut edere. (2) Si-
militer etiam scientia uti possumus : nam et vere et falso
,
velut si qui volens non rccte scribit , hac tanquam igno-
rantia utitur, quemadmodum conversis manuum officiis
,
pedibus quandoque manuum , et manibus pedum vice
utuntur saltatriculee. (3)
Jam si omnes virtutes scientia;
sint, possimus etiam justitia uti tanquam injnstitia, ut
scientia tanquam ignorantia. Injuste igitur aget ex
justitia injustafaciens, perindeut qui Imperita et stolida ex
scientia. Verumsi id impossible, manifestum est, virtutes
non esse scientias. Minime autem, si non licet ex scientia
ignorare, sed errare tantum, eademquc, qua; ex ignorantia,
facere, ex justitia quidem tanquam ex injustilia aget : sed
si prudentia scientia est, etiam verum quidpiam atque idem
faciei quod ilia : liceat enim stolide agere a prudenlia , et
desipere in iisdein quibus et stolidus. Verum si simplex cu-
jusque
,
quatenus quidque est , usus esset , etiam ita agentes
facsrent sapienter. (4) In ceteris igitur scientiis alia qua>
dam princeps est, quae conversionem eflicit : sed prin-
cipis rursum ipsiusquaenam? non enim scientia [vel in-
tellects ]. Sed nee virtus , ut qua utitur, quando regeutis
Digitized by Google
238
*H9IKDN ETAHMIQN H, tS
dp^ovToc p-r?| trj tou dp^ou-ivou
xpijtat. (t>) Tt?
ouv eVti'v
;
vj Samp Xs'yeTat dxpaffta xaxt'a tou dXo'you
rift ^u^ij;, xo" ** ^xdXaoro? 6 dxpa-r);; $^uv vouv.
'AXX' ^8) av ioyupa
$ #, sjuOuui'a , <rtpij<et xai Xo-
5 ytsTTaiTdvavTta'^... ai... SvJXovoT^xavEV uivTourcu
apetT) iv SI to> dXdya) dyvoia
jj
t
tt-pat (jtsTairotouv-
xai. "Qste sVcai Sixaiouuvy) xai dctxto; ^pTJo-Oai
xai xaxoi;, xat ippovijoet dtppdvw;

owjte xat Tdvavti'a.
"Atotcov
f
ip eI tt,v j*lv lv tm XoynttxS) dpsTrjv ,uo^8t,-
io pta icox! lyyEvouivri ^v
*<!*
*-f<f
ffrpe'J'Et xai irot^-
oet dyvoElv, >,
8'
dper}; lv tm aAdyw dyvofa; Ivouai]; ou
orp^j/st TauTr^v , xat not>]aci tppovtjju**; xptvstv xat t&
SsovTa. Kal iraXtv f) ^po'vyjot; i) Iv t<3 XoytaTixw
tV ev
tij) dXdyo) dxoXaatav atocppdvwi; irpdrrEtv &rep SoxeT f,
li lyxpotTsia. 'Ore' sarai xai r, airo dyvoia;; (ppovCpuoc.
()
"Em 81 Tauxa dtoica
,
d)J,t.x; ts xat duo dyvoia;
vjjTJo-Oat iypovtjji.il);. Touto yip Itt'i tu>v dXXtav oiSa-
u.5; 6p5jxv, Samp t}|v latptxJjv r| ypaiiuaTtx^v orps-
tptt dxoXaaia. 'AXX' ouv 6 rf)v dyvoiav, |iv tj IvavTt'a,
8tl to (t^l IvEivat tJ)v Oirtpo^v dXXa ttjv dpsTT,v, 6*Xa);
(aSXXov eTvat irpb; t>|v xaxtav outok l/ouaav. Kal yip
6 iStxo; irdVca [a] 6 Sixato; cuvatat , xat SXio; EVEffTtv
Iv tt) Suvdaet f, dSuvaiiia.
(7) "Hate S5jXov 6ri a?u.a
tppo'vifxoi xai dyaOal IxEtvai at dXXou ;et? , xai opOtof
to 2o>xpaxixo'v, 6ri ouSlv io^upo'tepov ippov^ceax;. 'AXX'
6rt ljtioTT)[*rjv Itpn, oux 8p6dv dpETJj yap lori xai oux
e-jritTTTijAr) , dXXa yEvo; dXXo yviuo-io;.
(l,I147.)
virtus utitur subditi virtute.
(5) Quae-nam igitur est? an
sicuti dicitur intemperantia , vitium irrationalis
animx
partis, et ut intern perans foerit incontinens mente pr.x-
ditus? Verom si pracvalens cupiditas
conversionem
faciei
ratiocinabiturque contraria ;
***
apparet, etsi virtus qui.iem
in illo, in ratione vero ca rente , ignorantia resideat, reliquas
inverti
:
justitia injuste.etiam et male, et prudentia stulte
abuti liceat
:
unde contraria etiam eveniunt. Absiirdum
enim, si vjrtutem in rational! parte sitam vitium incidens
ration! erertet et ignorantiam inducet; virtus autem ine\i-
stentem in irrationabili stultitiam non evert et, et rectum
conveniensque de rebus judicium formabit. Rursum au-
tem prudentia rationalem partem occupans, ex irrationali
sublata intemperantia , moderatas actiones eflicit : id quod
conlinentias videtur proprium. Itaque licet ab ignorantU
prudenter agere.
(6)
Sunt vero lia-c absurda, prasertim
quod ex ignorantia prudenter agi liceat : quod in cetera-
rum rerum nulla evenire cernimus. Velutquum medicinam
et grammaticam evertit intemperantia
Injustns enim omnia quae et Justus potest , et in universum
potentiae inest impotentia.
(7)
Quocirca apparet, simul
prudentes et bonas esse illas irrationales
(?) liabitudines,
et verum esse illudSocraticum.quod nibil fortius prudentia
est. Verum quod scientiam dixit, non recle habet : virtus
enim est, non scientia, et genus diversum cogniliouis.
CAP. XIV.
'Eitel
8*
ou u.dvov
^
(ypo'vKjo-i; itoteT tJ)v tuirpayt'av
xai dpsTij, dXXi (pajilv xl tou; sOto^sT; tZ itpdtrctv
so w? xai T?j; euTOi'a; (tZ) itotouo-T); euitpaytav xai touts
tj iirt<iTTq(xi
,
pTCeirreov ap' o-tI eputret 6 (jtiv eutuy^?
6
8'
dTu^iji; , vj ou , xai icw; lyii itspl toutov.
{*)
"Oti
|*iv
fif
tlvi Ttve; sutu/eT? 6pwav d;ppov; yip ovts
xaTop8ouot TroXXd , it of;
^ tu/t) xupfa- Iti 8i xai it
36 01? TE/v) ivtl, itoXu (jtEVTOt xai Tu^r,; ivuirdpjfjt, otov
iv o-rpaTr,Yta xat xu6pvi)Ttx5;.
(3)
llditpov o3v ditd
Ttvo; ;<>; oStoi e!atv, r| ou tm outoI itotot Ttvt; fTvat
TtpaxTtxot eicri tcov uTu-/r,(xdTo>v; Nuv (jiiv yap oStco;
o'ovtai w;
<f
u;Et tivwv ovTtov

^ 81 ^U9t; wotou; Ttva;
40 tcoieT, xai euOu; ex ysvETrj; Sta^Epouotv, uairEp ol u.v
yXauxol ol 81 usXavofiaaTrot ttji toSI toiovSI I^eiv,
o!5t(i> xai ol eutu^eI; xai otu^eT;.
(4)
"Oxt (iev yap ou
(ppoviiCTEt xaTop9ou5t, 8?jXov ou yip aXoyo? vj ^po'v^ei;,
dXX' EjfEt Xdyov 81a ti outw ^potTTEfol
8'
oux otv Iv^oiev
to eIiceiv 81a Tt xaTOpOouof te^vt) yap av ^v.
(5)
*ETt
81 <pavEpolovT;d!ppovE;, ou^o'ti itEpWaXXa (touto (xev
yap ouOlv otTOitov

oTov 'IitTtoxpaTY); yE>u.ETptxo; wv,
dXXa Ttept xa dXXa 8oxft JSXic xai dsptov fTvat, xai
TtoXu /puutov uXewv dmuXtOEV Oicb twv it Bu^avtiw
M itVT)xoffToXdyo)v St* tu^6Etav,
6>s
X^youotv
),
dXX' 8xi
xai it oT; eutu^ouo-iv, dfppovE;.
()
Ilepl yap vau-
xXriptav ouy_ ol 8EtvoTaTOt eutu^si;
,
dXX' wa^Ep it xu-
Quoniam vero non prudentia solum felicitatem ' eflicit
atque virtus, sed fortunate* eliam bene agere dicimus,
tanquam fortuna secunda prosperos gignente successus
,
eodem modo quo scienlia : considerandum est, naturane
fortunatusac infortunatus sit, an sccus, et quo pacto res
habeat.
(2) Fortunatos enim qnosdam esse cernimus :
nam stulti in multis, quorum scilicet fortuna domina est
,
prospcre agunt : sed praeterea etiam qua; arte administran-
tur, saepe fortunam admittunt , velut in militia et guber-
uatoria.
(3)
Ulrum igitur ab liabitudine aliqua tales sunt
,
an non eo, quod ipsi tales sunt, successibus ejumodi con-
ficiemlis idonei homines fiunt ? Nunc equidem naturae id
quidem assignant
,
quae tales quosdam eflicit et a nalivitate
statim distinctum aliqiiid habent, velut quidam cacsits,
alii nigris oculis, eo quod hoc tale quid in se natura ha-
bet : sic etiam fortunati et infortunati. (4) Tales enim
uon per prudentiam prospere agere , indc mauifestum est,
quia non irrationalis prudentia est, sed ralionem in se
habet
,
quare ita administret : at ill! non possunt dicere
,
quarc feliciter ipsis succedat; nam sic are esset fortuna.
(5)
Apparet praeterea in manifesto stupidis, non quod circa
alia sint (neque enim id absurdum, quemadmodum
Hippocratem
,
quum geomelra esset prsestans , in ceteris
tamen imperitum stupidumque fuisse constat, qui pecu-
niae plurimum navigans amisit, ob stultitiam suam, ut
ferunt , fraude eomm, qui quinquagesimam exigunt apud
Byzantios), sed et in iis ipsis, quae prospere agunt, sint
stolidi. (6) Nam verbi causa in arte navium gtibernatrice
,
non peritissimi semper sunt felices, sed velut in aleae
Digitized by VjOOQIC
(l4t7.)
"MOR. EUDEMIORUM LIB. VII. CAP. XIV. 139
&dv tttg'ioei 6 uiv ouSs'v, <SXXo<; Si pAXst xa6' ^v
[**
r|]
^uarst sVclv su-cu/rfc, 4) Tip <piXeTo6ai, oWicsp tpaaiv, uub
Usou xat e;w6sv ti stvai to xatopOouv oiov irXoTov xa-
xEk vevauitT,Y)uevov bueivov TtoXXaxt< (8s) tcXsi
, 4XX' ou
4V buto, aXX' Sti iysi xu6epv^Tiv dyaSdv. 'AXX' o5to?
iutu^wv tov Saipov' e^ei xu6epvY)Triv (iYa9dv. (7)
'AXX'
ototcov Beov t) Satpova tptXeiv tov toioutov, 4XX& p.*)
tov ftsXTtorov xal tov cppovtawTaTov. El Si, avcryxT)
7) mutrei v\ vow v\ tirirpoTttot Ttvt XBTQpOouv, tot 8: 8uo
10 117) iori , tpucsi av sTsv ot suTujrsi?. (s) 'AXX& |at)v
45
ye <yutri? atxta yj tou del oxjauTux; r) tou mi; iirt to
tioXu , $1 84 tu/kj TofivavTi'ov. El |*iv otJv to itapaXo-
yo>? iTttwyyavsiv tuJtk
SoxeT slvai. 'AXX' etntp Sti
twt)v euTuyjfc, oux Iv toioutov slvai to bItiov, otov
M del tou auTou 7) on iiti to tcoXu.
(0)
*ETt *l toioo-81
iirtTuy/avBi wowsp Sti
(6)
yXauxb? oux 4;u
6p5 , ou viy
,1
alxia dXXa cpuatc

oux apa icriv EuTur,i; aXX" oiov
t&fvffi.
"Qots tout* av e*>) Xsx-s'ov, Sti ou; XsyotASv
eutu^eT;, ou 8ti tu^tjv staiv. Oux apa slolv eutu1{

tu/tj? yap , Sov akta Tujrrj dyad*) ayBSiov. El
8'
oKto) , rcdtspov oux ecrrai tuvt) SXw;
, 7) lorai u,e'v, dXX'
oux atTia ; aXX' dvayxY| xal slvai xal alxi'av eTvbi. "Eorai
apa xal dya&wv xiotv ak(a 7) xaxwv.
(10) El
8'
SXw;
iFjaipETs'ov xat ouSsv dTtb tu|? tpaT/ov ylvEo-dai , dXX'
f,u.Et; aXXr,( ou<rr,? alxia; 81a to jat| 6pav tuT|V stval
ipajxev bItibv, 810 xat 6ptCo|X(voi r>iv Tu^r,v TiOs'aoiv
aktav aXofOv dvOpuitiva) Xoyitrfiu), w; ouor)c Tivb?
(puaEuc touto uiv o3v aXXo Tcpd6Xri(i' av eti

fati 8i
opufiEV T'.va; SitaF; euTUjr^ffavxa; , Sti t( ou xal iraXtv
3u iv, 81a to aTcoxaTOp8S>o-at xal itaXtv ; to yap aCxb tout'
atTtov. (n) Oux apa esrat tv/tj? touto* aXX' Sxav
to auTO aTcoSalvT) aitEtptdv xal doptariov, EOTat jxev to
dyaObv ?| xaxdv, itnarrjixt)
8'
oux lorat butou t| 4V djrEi-
ptav, iicel iuavOavov av tive; eutu^eiv
, 4\ xal icSoat
K av at ^TttOTTitxat, wcrrcsp for) SwxpaTT)?, tuTUt'ai T]oav.
(la) Tt ouv xcdXuEt ouu.6r^vat Ttvt ispE^i; Ta TOtauTa
TcoXXaxt; , ou^ Sti (to!?) 8eT
,
aXX' oiov av eit, to xu6ou
be 1 u.axpiv paXXetv. Tt 8k 8r]; ap' oux eveiuiv bpual
iv Tj <|>u/3 at |xiv drtb XoYWfiou, at
8'
aitb Spe'JEu;
40 dXayou, xal TtpoTtpat atixai; El
fip
laxi (puaet -}j
81'
iictOujxlav 7)8to< {xat ?)) opeEic , (fuott yE m to iyaQhv
fla8(?oi iv tcSv. (13) El 8ij Ttve; slfftv euipuEtc uarcEp
ot cbStxol oux JTCtfftap^vot aSeiv, oStu; eu ice^uxast
xat avEU Xoyou 6pu.woiv,
*
t) ipuan tceouxc
,
xal etci8u-
46
{xouot xal toutou xal to'te xal outoj; 00; oeT xal oS 8eT xal
ore , outoi xaTopftouot, xav tu^ojoiv dfypovic ovte? xal
aXoy
01
, SoTCEp xal e3 loovrat ot StSaoxaXtxol ovte?.
Ot 8s
f
toioutot eutuysi; , foot avsu Xdyou xaTop8ou-
o-tv
&n
tizi to noXu- fuosi d!pa ot sutu^ei? eisv dv.
so
(l) *H
7tX0va^t5i; XeysTBt t| suTU/i'a. Ta (isv yap
TtpaTMTBi aico trj? 6pjxr,; xat TcpoiXojxevwv Tcpafjat, t4
S" oi5 , aXXaTouvavrt'ov. Kat iv ixetvot? [si] xaxtw; Xoyt-
oavOat Soxouat xatopOouvTS?
,
(xat) VTUx?iaa( <pau.sv

xat wxXiv iv toutok, si 6ouXovto Jkv t) iXatrov iXaGov
jactu , alius nihil , alius vero mitlit venerem.... felicitatem
vel naturae beneficio accepit , vel , ut inquiunt , benevolen
tia Dei , ita ut extra ipsum sit situm quod felicitatem pari! -,
veluti male compacta navis saepe recte vcliitur, non per se
qtiidem , sed quia peritum gubernatorem babet. Sed enim
fortunatus ille genium secundum gubernatorem babet
(7) Atqui absurdum est, talem a deo geniove diligi , non
prcestantissimum polius, sapientissimumque. Quaproptcr
si necessum est, autnatura, aut intellectu, aut procu-
ratione divina, fortunam secundam contingere, etncutro
posteriorum eveniat : naturae sane ea prosperitas fueril
assignanda.
(8)
Attamen natura, vel rerum semper sic ,o
vel utplurimum habentium causa est : contra autem , for-
tima. Sic isitur quod praeter rationem fauste evenit, for-
tunae esse videtur. At si per fortunam homines fortunali
dicuntur; non equidem natura causa fuerit, ut qua? semper,
aut utplurimum , sic se liabentibus adscribitiir.
(9) Jam
si talis habitu voto potitur, velfrustratur
(
quemartmo-
dum,quia est caesius, non cernit acute), liuic non for-
tuna, sed natura causa exsislit. Quocirca non forluuatus
,
sed bona natura prseditus dicitur. Quocirca sic de his di-
cendumest, ut quos fortunatos dicimus.non fortunae be-
neficio id esse asseramns
unde nee fortunati etiam sunt
:
fortunae namque bona sunt, quorum bona fortuna est
causa. Sic vero rursum quaeritur, an fortuna non sit in uni-
versum aliqua, vel quum sit, at non sit causa? Atqui
necessum est, et esse fortunam, et causam esse. Quare
et bonorum quorundam et malorum causa fuerit. (10) At si
fortuna plane eximenda et nihil dicendum forte fortuna
fieri , sed nos
,
quum alia causa exstet
,
quod banc non ccr.
nimus, fortunam causam esse affirmamus : quocirca de-
tinientes fortunam, causam sine ratione humanae ratiocina-
tion! constituunt , tanquam sit qnaedam natura : banc igitur
jam alia quaestio fuerit : sed quoniam aliquos cemimus
semel prospers usos fortuna, quare ii non rursus
,
quia
rursum rem bene nesserunt? idem enim ipsum causa,
(t 1) Non igitur erit fortunae hoc. Sed si indeterminatorum
infinilorumque unum et idem aliquod contingat , erit qui-
dem bonnm aut malum, scientia vero non erit ejus, pro-
pter infinitatem. Nam sic eliam discerent aliqui esse for-
tunati , aut omnes scientia (quod Socrates dixit) fortunae
essent. (12)
Quid igitur vetat qnominus cuidam ex ordine
talia saepe continuant , non quod oportcat, sed quale fuerit
talos semper longe jacere. Quid autem? num impetus in
aiiima non sunt , alii a ratione , alii a cupiditate irrationnli
(
qui et priores) profecti? Si enim naturalis est per cupidi-
tatem jucundae rei appetitus , natura omnia ad bonum fes-
tinent. (13)
Quodsi quidam bene nati sunt, vetut canori
homines cantionis imperiti , ita bene nati , ut citra rationem
ferantur ut dictat natura , ac concupiscant
,
quod
,
quando
et quo pacto, oportuit, hi prospere agunt, etsi fuerint stolidi
et sine ratione, quemadmodum etiam bene erunt harum
rerum praeceptores. Tales utique fortunati censendi sunt
,
quolquot scilicet praeter rationem pluriroum prospere agunt.
Natura igitur quidam fortunati sint. (14) Nisi mullifariara
dicitur secunda fortuna : alia enim ex impetu et pra-ele-
ctione fiiint, alia vero secus, et prorsus contrarium. In illis,
si male ratiocinati esse videntur prospere agentes , secunda
fortuna usos esse dicimus : ac rursus in his, quum voluerint
Digitized by Google
240 MieiKGN ETAHMIQN H,
ia.
(|2I7,12M.)
ty&o'v. ('&)
'Exefvoue ftiv toivov eOTU^tTv Sti <putv
evoe'/ETai. *H Y^p.^pjAV] xal ^
op*;tc ouaa ou Set xa-
Twp8(i)dv, 6 8i XoYt<ru.bc ?jv ^XiBioc Kai tou; uiv Iv-
TauOa, 6rav u,iv XoYttfubc ,ut) Soxoiv 8p86<; etvat tuyja,
>
6 $)
8'
auTou aMa ouaa , aiiT>) <5p8Y) ouaa eWsev dXX'
evi'ote Si' iiti8u(itav IXoYtaaio irdXtv xal ouuo; ^tuyr,-
ev. (io) 'Ev St S^i toi? erepoic xti( eerTat fj sitw^ta
xt* eutputav Spe;eo>c xal iitiflufxio?; 'AXXa (xijv r) iv-
TOu8 EUTUyJa Xal TUyjf] Sirrr,, xaxeivq *, auTii, ?,
10 irXsioui; at euxuytai.
(17)
'Eitii
8*
6pu.ev 7tapi ird-
aa? t4? tTtioT^sxa? xat tou XoYia-u.ob? tou< op8ou eu-
cu^ouvta'c Ttva< , 8r,Xov 8ti erepov dv ti etr) to atriov
tr,i euxu^tac 'Exei'vT) Ss TOTepov [eoTtv] euTuvt'a
$
oux
forty, tl e'lteSuu.Tioev Sv eSet xat &xt fSet 6 Xoyiou.o?
16 dvBptoittvoi;; oux av tout' etr,. Ou yap SJ) 7caiiirav
dXo'Yifftov touto
,
out <puotx^ ioTtv
^
ImSou-ia , dXXi
Sia<f6tipTat uwo Ttvo;. (is) EuTO/etv uiv ouv SoxeT,
6rt f, tui) xSiv irapa Xo'yov akicc touto 8e itapa Xd-
YOV
itapa yip tV
,
7rt0Tr,u.Yiv xat to xaSdXou. 'AXX',
20 UK EOtXEV, oux a7tb TU]<. 'AXXi Soxei Sli TOUTO.
(19)
"$2a8' oSto; u.ev 6 Xoyoc ou Seixvuoiv Sri tsuaei
euTU/Etv, aXX' Sti ou hocvte? ot Soxouvte? Eutuj^eiv
Sti Tuyriv xaTopSouotv , olXXa Sti tpuotv

ouS* Sri
ouSsv ioTt tuyj] aixta ou8:vb( Setxvuotv, dXX' ou twv
26 itav-cojv wv SoxeT.
(20)
Touto (ae'vt av dnop^oete' Tt?
,
dp' auTOu toutou t(r/r\ ama, tou litiSuutjoat ou Set
xa\ Ste Set. *H outco
ft
7cdvTtov e^Tat ; xat
y&P
tou
voijoat xat pouXtudacOaf ou
y^P
^
^ouXeuobto
pouXeuadtxevo; , xat toV ^SouXeuaaxo, dXX' sativ dp^
so Tt;,ouo' Evo/jffe vovjoai; wpoTEpov vj vo^oat, xat tout' e!
diTEipov. Oux dpa tou vorjaat vou; dp^i) , ouSs tou
^ouXEuoao-8at pouXo. Tt o3v dXXo itXV tu^)
; wot*
ditb Tuyr
(
< dnavTa foTat , $\ i'oTt Tt; dpy^, %$ oux eotiv
a/Xr\ e;to. (21) ACr) Si Sti Tt TOiauxyi to tTvat to
IS touto SuvaoSat itotEtv. To 8e tiTjTOuiiEvov tout' eoti,
Tt; yj T^; xtvr,oreto? dp/-)) iv t^ <]/o/_5j. Ar,Xov Syj,
Svnep evT<5 SXto 8ed;, xdv ixttvr,
-
xtvet
Y!p
itwita'vTa
to ii fjutv Beiov. (24) Ao'you S' dp^ou Xdyoc, iWa Tt
xpetTTOv. Tt ouv av xpEtTTOv xat iTtiavr^rfi Ei7] [xat
to voti] ttXr,v Bed? ; f,
Y^p
dpeTrj toC vou 5pYvov

xai Sti
touto ol 7tdXat eXtYOv, euTuyet; xaXouvTat ot av 6p(iiQ-
owji xaTOpSouv dXoYOt Svtei;
,
xat jiouXeuecBai ou cruu.-
tpe'pet auxo"
*
?^ouat yip
p/.V
TotauT)v ij xpetrcov tou
vou xat pouXeuoreto;. (23)
Ot Ss tov Xdyov

touto S' oux
i> i/ouvi. Kal Ev8ouoiaor(xdv

touto
8'
oO SuvavTat.
'AXoyot
y?
ivTE? e
,
itttuYX
','Ouo
,
t xat toutuv tppoviu.(ov
xat co^Siv Tay^etav elvat rijv (*.avTtxr)v xat pw'vov ou tyjv
dwb tou Xoyou Set d7toXa5Etv, dXX' ol [uv St' pi7tet-
p(av, oi 8e Sti auvi]8eiav tou iv tm axonetv yprjuBai

60 Ttj> Beioi Si aSxaf touto xe\ tZ 6p3 xat to (ae'XXov xal

to Jv xal 5v ditoXuETat 6 Xoyo? o5to?. Atb ot pte-
XaY/oXixol xal euSudveipot. "Eotxs ykp % dp^ djco-
Xuoasvou tou Xdyou lo-^uetv u.aXXov

xal ucTTCEp ot
tusXo'i livr^xoveuouai piaXXov dnoXu8tvr< tou irpb{ toi;
sic, aut etiam minus bonum acceperint. (1 5) lllis'igitur
contingit per naturam ut prosperitatem consequantur : nam
impetus animi cupidi tasque
,
quo oportebat delata , successu
est usa
;
ratiociuatio autem erat stulta. Atquebos quidem,
si forte ratiocinatio falsa erat, sed ratiocinandi causa
(
cupi*
ditas) recta, hcec recta scrvavit : interdum vero per cupidita-
temquis male ratiocinatusadversam fortiinam expertusest.
(16) In ceteris autem quo pacto juxta appetitus cupidita-
tisque bonam naluram successus erit? Verum hie successus,
et ille, est idem ; aut sunt plures prosperitates, et fortuna
duplex.
(17) Quia vero prater omnes scicntias et ratioci-
nationes rectas quosdam fortuna secunda affluentes videmus,
manifestum est, aliud esse caiisam, aliod fortunam. Jam
illanum est prosperitas , an non est , si
,
qua oportuit et
quando oportuit , concupivit ratiocinatio humana? Hoc non
ita fuerit. Neque enim hoc prorsus rationis expers , nee
naturalis est cupiditas, sed ab aliquo corrumpitur. ( 1 8) Se-
cunda igitur fortuna esse videtur, quia eorum quae pneter
ralionem ipsa causa exsistit : hoc autem est prirlcr ratio-
nem : nam preeter scienliam, pnelerque universale est.
Nee tamen a fortuna profectum videtur : imo propler hoc
videtur.
(19)
Quocirca ha-c quidem ratio non ostendit
natura esse uti secunda fortuna, sed potius, non omnes,
quibus secunda fortuna videtur adfluere, id ex fortuna,
sed ex natnra habere : neque nullitis esse causam fortunam
demonstrat, sed non omnium quorum existimatur. (70) Hoc
enimvero quaerct forsan quispiam , an fortuna ejus ipsius
causa sit, ut quid, et quando oporteat, concupiscatur. Sed
nonne sic omnium erit? nam et cognoscendi consultandi-
que. Neque enim consultans consultavit , et tunc consul-
tavit , sed principium est quoddam : neque cogitans cogi-
tavit priusquam cogilavit, atque in infinitum fjusinodi fiat
progressio. Neque igitur cogitandi intellects principium
,
neque ronsullanHi consilium. Quid igitur aliud , nisi for-
tuna ? Quocirca a fortuna omnia proliciscentur, aut .quod-
dam est principium , extra quod aliud nullum reperiatur.
(21) Ipsa autem (qua-ritur) qua re talis sit ut bocpraestare
queat. Qua; quifstio hue redlt : quid sit principium motus
in anima. Patet vero, quemadmodum in universo est
Deus, sic etiam in anima : moventur enim omnia ah inexsi-
stenle in nobis nomine. (22) Rationis autem , non ratio
,
sed praestantius quidpiam est principium. Quid autem et
scienlia pnestantius est el intellectu, nisi Deus? Virtus enim
organum intellects est : quocirca veteres dixerunt : felices
appellantur quicumque irrationabiles ad recte agendum im
pelluntur ; nee velle ipsis confert : principium enim in se
babent et intellectu et voluntate praestantius. (23) Alii
vero ralionem dicent : hoc vero non habent. Et enthu-
siasmum : hoc vero non possunt. Quippe sine ratione asse-
quuntur . Itaque horum, qui prudentes sapientesque sunt,
celerem esse vaticinationem et tantum non a ratione pro-
tectant esse suspicari debemns. Sed afiis contingit ob pe-
ritiam , aliis ob consuetudinem speculandi. Hse autem di-
vino numine ulunlur, quod bene cernit et futurum et pra?>
sens. Et a quibus se subducit ratio nostra. Itaque et
melancholic! recta et aperta insomnia habent Videtur
enim principium, se subducente ratione, plus valere;atqu
velut caeci memoria magis valcnt, soluli ab iis qua: vim
Digitized by VjOOQIC
(|MS,IM9.)
tIpT)(jievoi? tTvat to [xvTi(jtovtuov. (4)
Pavtpbv Srj 6ti
Suo ttoT) turuyja?, ) fiiv 8t(a, Sib xal ooxtt 6 tuTUrjs
Sti 8sbv xaropOouv, [r| Si cpuati]. Ouxo;
5'
low 6 xaxi
tr,v 6pu.riv SiopOovrtxdc , 6
8*
irtpoc 6 itapi ttjv 6pu.yjv

dfXoyoi
8'
au.ipo'Ttpot. Kal r) !*Jv ouvsy^rn tuTU^foi
pSXXov, aurrj ci oi ouvx^?-
\MOR. EUDEMIORUM LIB. VII. CAP. XV. 241
Kaxi fifpoc {Uv ouv irtpl {xacrxTj; dptTrfc tiprjtai
rrpoxtpov tWt Si
X
U
P^
8itiXou.tv xtjv 8uvay.iv auTtov,
xal irtpl tt)< dprnj; Siapflptortov ttj? & toutwv, #,v
10 txaXoutxtv tjSyi
xaXoxdyaOt'av. (s) "Oti \dv o3v dWyx|
tov Tauni? dXi]85s Ttuijopiivov ttj< Ttpoariyopta? iytiv
t4? xaTi uipo; dptxdc , ipavtpdv. OuSe yip tVt tcov
aXXwv ouOtvb? oTdvt* aXXw; fyttv ou6sl; yip 8Xov
C^
v
to au.a Lytaivst , u.tpo?
8'
ouusv, aXX' dvayxatov itdvxa
is ?j xi itXsiffT* xal xupuoxaxa tov auxbv fytiv xpoirov
tS SXa>. (3)
"Eori Sr| to dyaObv tTvat xal to xaXbv
xdya8bv eu jjidvov xaTa xi dvdfiaxa, dXXi [xal] xa6' auxi
tvovra 8ta<popav. T5v yap dvaOtov icavTwv t^Xjj taxi'v,
S auxi otutoiv tvsxct iVttv aipeta. Toutwv Si xaXa
,
M Sua St' auTB ovro atptxi iixaivexa Icrxiv.
(4)
TauTa
ydp eortv etp' 5v at ft irpa^tt; elatv tnatvtTal xal auxi
iiraivtxd , Stxaioeruvr) xat auTrj xat ai itpdjtu. Kal
oi acdspovt;' iitaivtrrj yip x*<
*i
ffw^poouvY). 'AXX'
ouy uyitia inaivrrdv ouSi yip -rb Ipyov. OuSi tb
6 lo-yupw?* ouSi yap rj to^uc. 'AXX' iyaOi (jttv, lirai-
veti S' ou.
(&)
'Ou.o(io<; Si touto StjXov xat iitl tmv
olXXuv Sii ttJ? tirayuyri?. 'AyaOb? (tiv o3v lo-rlv
$
xi
cpuaei dyafla iortv ayaOa. Tit yap wepi(.a^y)Ta xal
|it'yt<TTa tTvat SoxouvTa ayaOoi , TijUfJ) xal itXouTo; xal
10 a&ftaTo; ipnal xalturuyfai xal ouvautt; , ayaOaptiv
ipuoet ^cttiv, ivStytTat
8'
tTvat pXa6tpa Ttat Stl xa
l;tt?. OuTt yip a<pp<uv out' dISixo? ?, axoXaaxo? wv
o&STtv av] Svr^otit ypuiu.tvo; auTO?;, wuitep ouS'6 xauvoiv
TTJ tou &yta(vovTo? Tpo^vj yptopitvo?, ouS' 6 dc8tvjc xal
W avaitr.po; toT; tou 6ytou< xal toij tou iXoxX^pou xo'au.015
.
(a) KaXb? 8i xdyaObc tw twv ayaOwv xi xaXa OKapyttv
a'uTCd St' a&xd , xal T(j> icpaxTtxb; tTvat tuv xaXuv xal
auTtov vtxa. KaXic
8'
iorlv at Tt dptTal xal tb Ipya
TO dltb TTJ aplT>j<. (7) "EOTI St Tt< ^l ItoXlTtX^
,
40 otav oi Adxtdvt; lyouatv t) dXXot toiovtoi ?/ottv av.
A2tT|
8'
xlv ^t? TOtauTY]. Eiffl yap ot oiovtbi ttjv
dpttriv Sttv fiiv
?X
etv

a^^ T"v
<P"
,I{, ay*0S5v evexev.
Atb ayaOoi ptiv dvSpe; tlatv

rk yip <putt ^v dya84
auToi? ^o-civ
*
xaXoxdyaOtav yap oux tyouatv. Ou yip
46 frrca'pyti auToi? xi xaXi Si' auxa , xal itpoaipouvxai
[tTvat] xaXolxdyaOot, xal ou pidvov xauTa, dXXa xal xi
u.T) xaXi u.iv cpuatt 5vxa , dyaOi 8i oust1 oVra , xouxoic
xaXd. (a) KaXi yap Icttiv Srav 06 vExa ixpaxxwofi.
Kal aipouvxat xaXd, \ Sioti Tip xaXw xayaOco xaXd
M ioTi xi <puoti dyaBd
*
xaXbv yip xb Sixatov touto Si to
xot' iiav dE^io;
8'
o5to toutiov.
()
Kal to irptitov
xaXdv

irpentt Si TauTa toutw ,
tcXouto?
,
tuytvtta
,
Suvaptu. "Qo-Tt tw xaXw xdyaOw auxi xal auu.cpt-
aristotei.es. 11.
memorise ilislrahnnt et turbant.
(24) Patet itaque quod
species felicitalis dues sunt : altera, divina; ideoque qui
felix est, numine adjutum aliquid prospare fecisse dicunt
;
[
altera secundum naturam]. Hie autem est, qui prosper*
rem administrat juxta impetum ; alter est
,
qui pneter hune
impetum : irrationales vero ambo. Atque ilia frequens et
continua magis felicitas est , haec autem non continua.
CAP. XV.
Singillatim igitur de unaquaque
virtute
determmatum
est prius. Quia ero seomurn ipsarum vim dlstinximus
,
etiam de virtute quae liarum
omnium quasi summa est,
et quam honestam-bonitatem
vocabamus, dicendum erit.
(2) Singulas igitur habere reliquas particulars eum
,
qui
hujusappellationem
est conser.uturus, necessum esse patet
:
nam noque in ceterarum rerum ulla aliter id Teniat usu.
Nemo enim toto corpore sanus tit, parte autem nulla; sed
necessum est aut omnes , aut certe prestantissiroas partes
eodem modo se habere atque totum.
(3) Bonum enim esse,
et honestum simul ot bonum esse, non ipsis solum nomi-
nibus, sed etiam re et per se diRerunt. Omnium enim
bonorum sunt fines, ipsi per se tuique gratia eligibiles.
Horum lionesta sunt, quaecumquo perse ipsa eligibflia
quum sint
, laudabilia sunt.
(4) Haec igitur sunt in quibus
et actiones laudabiles et ipsa per se laudabilia, velut justi-
tia et ipsa et actiones ejus. Item modetti : nam rnodestia
quoque laudabilis. Sed non est sanitas inter laudabilia
:
nam neque opus ejus. Ncque quod robusta fit : quia neque
robur. Sed bona haec, neque tamen laudabilia.
(5) Similiter
autem id etiam in ceteris per inductionem manlfestum est.
Bonus enim est is, cui nalura-bona sunt etiam bona. Nam
qua? pra-stantissima esse omnesque sui desiderio excitantia
bona videntur, honor, divitiw, corporis virtutes et facul-
tates, felicitas, potenlia, natura quidem sunt bona, sed
noxia esse possunt nonnultis ob habituum corruptionem.
Neque enim vel stultus, vel injustus, vel intemperans alt-
quod ex eorum possessione oommodum referat
,
quemad-
modum nee seger ex sani hominis alimento, neque infir-
mus, mulilusve, ex sani integriquebominisornatu. (B)'Ho-
nestus autem bonusqne dicitur ex eo quod lionesta bona
per se ipsa insunt illi, et eo, quod honestorum , idque ipso-
rum gratia , effectivus exsistat : lionesta autem sunt virtutes,
opcraquea virtute profecta. (7) Sed est liabitudo quaedam
civilis, qualem Lacones babent, et alii simili ingenio ha-
beant, ita ilia coraparata. Sunt enim qui virtutem se-
quendam quidem esse putent, sod nalura-bonorum gratia.
Quocirca viri boni sunt
,
quod lis natura bona inexsistunt;
sed non sunt honesti bonique, quia honestam-bonitatem
non sunt nacti : nequo enim honesta per se illis sunt , nee
honesti bonique esse eligunt : neque id tantum , sed et quae
non honesta natura, sed bona sunt natura, honestorum loco
illis habentur. (8)
Honesta enim sunt
,
quum ipsius gratia
faciunt ; eliguntque honesta , vel quod honesto bonoque
'
natura bona, honesta sunt. Honestum enim justum est,
,id vero secundum dignitatem censetnr : hie autem iis utique
dignus exsistit. (9)
Sed et decens honestum est; decentia
autem ilium sunt, nobilitas, divitias, potentia : quocirca ho.
Digitized by Google
24i
H01KON EYAHMK2N H, u.
1249.
povTa xal xoXa inv tot? 81 iroXXote Staipwvei touto. Ou
Yip
t! airXSk dfocddi xaxefoou; i.fM
ivn, tip
8'
fya85
a^aBa* tw 81 xaXfji xi-f*Q<p
xal xoW

iroXXit yip
xal xaXi; icpdfU 8i' a&Tce? fTtpaSsv. (io) 'O
8'
olo'-
s tavoc xi< dpeTae. ?iv Stiv evexa tCv ex-roc if
a8wv,
xaTa to ot*u.6e5t|x<w; xaXi sparest. *Eortv oflv xaXo-
xdY8(
apeT}| TeXetoe. (n) Kal wtpl *|Sovyjc
8'
stpij-
ti icotov ti xal ic5? aYaSdv, X3^ ^tl T" T dbcXSc. ifii
a
xal xaXa , Ta ts airXSw;
aY
a9a xat *,8ea. Ou Y^vefai
io 81 <j8ov}) pi) iv itpdt5i

Sti touto 6 krfiZ( tu8atu.<ov
xal f[8iffra Wi
, xa\ touto ou p-a-niv ot avOptoirot
aEtouoiv. (u) 'Eiwl
8'
e*ar( Tt< Spo? xat t<j> laTpS,
wpi; 8v ava<j>Epwv xpvst to UYtaivov owjxa xal
pufi
,
Jtpb; 8v
(ie'xP
1 too-ou irowyre'ov fxaffrov xal eu &YaTvov
is et 81 IXatrov $ wXeov, oOxexi' outo) xal t<j) o-irouSaup
wepl t4c
irpacjeie. xa\ alpe'aei; twv <puo-et ptlv aY8wv
oux IwxtveTwv 81 Set Ttva eivai Spov xal $ew xal -t5j?
alpeVewc , xal icepl a>uy5jc ^pr,u.atiov irXifaouc xal 8Xt-
YoViito?
xal to>v suTuxir
JL "TWV- (is) 'Ev pUy ouv Tot?
o icpOTEpov eXe^S*) to 6 6 Xoyo;* touto
8'
early Scrirep
av et Tt; h toT? itepl tJiv TpoipV efireiev ox; -J) iaTpixij
xal 6 Xoyo? Tautr)?. Touto
8*
aXT,8l? u.e'v, ou oaipi;
Si*, (ll) Alt a\ fifjirep xat e*v Tot? aXXot; itpo to
ipj^ov !3jv, xal itpo tt;v tv xaxa tJjv lv^pYtav t^v
25 tou dJpyovroc , oTov SouXov irpoe. Seoicorou xal fxaorov
itpo? ttjv ixowrou xad^xouo-av 5p/^v.
(15)
'Eitel 81
xal dtv8pu)itoc tpuw ouve'o-n)Xv i\ apyovTo; xal ap^o-
(x^vou, xat fxaffTOv av St'ot icpo? ttiv lauxou
^p^V
Piv.
A6t) 81 8iTt^

dEXXto;
y^P
^ taTptx^i ip^ xal
30 aXXo>; $
6Y
ie,a - Taurus 81 fvexa lxe(vr). OStw
8'
If^ei xetTa T0 8e<opt)Ttxdv. Ou
Y^p
littxaxTixS?
ap^tov 8 8eoc, ^XX' o5 Ivtxa ^| eppdvTjfftc iitiTdtTret.
Aittov 81 to oS Ivexa* 8uopto*rat
8'
iv aXXoic , lied ixctvo';
Y
ou8evb? StiTat. (l) "Htic o3v afpeot; xal xttjon; tJjv
36 suoet
ty
a0<3v itot^oet tty tou 8eou ptaXtoTa OsMpiov,
^
utofxaxoi; rj ^pr|u.aT<ov
?|
^{Xwv r| t5v aXXoiv dYa8S>v,
autr, dp(ffr) , xal oSto? 6 jpo? xbXXwto?" JJtk
8'
rj 8t'
IvSetav %
81'
uitep6oXJ)v xuXuet tov 8eov 8cpaiteueiv xal
8e(i>petv, aGT7] Ss ipauXi).
(17) "Eytt 81 touto tyj
<Jn<X?>
o xal o?to? trfi
ty
u
X*lt
88po? dfptoTot, t! ^xiffxa a!o8ot-
veoBat tou aXXou ptepou? t^? <}<u^ri?,
^
toioutov. T(?
iv o3v 8po? ttj? xaXox^aBfa?, xal t(< 6 oxoito; t5v
4itX5 aYaOGv, iow dpripivov.
nesto bonoque ea et utilia et bonesta sunt : at plurimls liter
disconveniunt. Neque enim simpliciter bona, his qnoqua
bona sunt; sed bono suntbona ; bonesto vero bonoque etiam
bonesta, quippe qui multas honestas actiones propter eas
ipsas conficiat. (10) Verum quiTirtutes externarum rertim
gratia amplectendas arbitratur, per accidens honesta facit.
Quocirca virtus perfecta est bonesta-bonitas ( xaXoxiraOia).
(11)
Porro de voluptate dictum est, qualis, etquopacto
bonum sit, turn quod alia simpliciter jucunda sint, hone-
staque, alia vero simpliciter bona, jucundaque. Non fit au-
tem voluptas nisi in actione. Quocirca vero beatus etiam
juenndissime vivit; neque id temere homines arbilrantur.
(12)
Et quoniam etiam medico propositus est terminus
aliquis, ad quem referens sanum corpus judical, et non
sanum , cujus termini respectu aliquousque progrediendo
sanum sit etficiendum quodque corpus, non etiam si plus
sit , minusve : sic et Tiro probo circa actiones electionesquo
natura bonorum non laudabilium tamen, terminum quen-
dametde babitudine, et de electione, ac fuga Tel pauci-
tatis Tel copiae divitiarum , deque successibus constituere
oportet. (13)
In prioribus quidem ostensum est ,
hoc esse
ut ratio dictat : quod idem est ac si quis dicat , se alimento
sumenilo omnia obserTare, ut medicina et ejus ratio dictat
:
quod Terum quidem, sed non satis manifestum est. (1 4)
Opor-
tet igitur, sicut et ceteris, juxta quod imperat, joxtaque
babitudlnem et actionem imperantis, vitam instituere,
velut servusjuxta domini, singulique juxta convenientem
suum principatum. (IS) Quandoquidcm et homo natura
sua ex imperante subditoque constitutor, unumquodquc
necessum habet ad sni principis indolem se accommodarc.
Is autem princeps duplex est : aliter enim medicina, aliter
sanitas imperat. Hujns autem gratia ilia est. Sic et in con-
templates principalis habet. Neque enimjubendoDeus
imperat, sed cujus gratia, prudentia praecipit. Duplex vero
alicujus gratia : quod in aliis determinatum est, quoniam
ille quidem nullo eget. (16)
Quas igitur electio possessioque
natura-bonorum \e\ rrrpbris, Tel diTitiarum, Tel amico-
rum , vel reliquorum bonorum, considerare maxime Deum
facit , haec praestantissima est , atque hie terminus est pul-
cliernmus. Qua? Tero Tel ob defectum , Tel ob excessum
,
considerare colereque Deum permittit minime, ea est pes-
sima. (17)
Atque sic quidem res habet animse, et hie
terminus ejus praestantissimus est, minimum, inquam,
alteram
(irrationalemque) animse partem sentire, qua-
tenus talis est. Qui igitur terminus honestse-bonitatis
,
et quis simpliciter bonorum sit scopus, hunc in modiimait
dictum.
Digitized by Google
[API2TOTEAOT2]
IIEPI APETQN
KAI KAKIQN.
'Eiratvexa piv eaxt xa xaXd, t]<exxa Si x& alo-/pa.
Kal twv "iv xaXwv TVyouvxat at dpexaf, twv
8'
ala/pSv
ot xaxt'ai.
(4)
'E7tatvexa
8'
iaxl xal xi atxta xwv
dpextov xal xot Ttapeitdueva xai; dpexat< xal t4 Ytvd-
e u.eva die' auxoiv xal xi epya auxtov, vj/txxa Ss xi ivav-
Tt'a.
(3)
Tptpepou; 8i
x5fc "j'l'X'K
Xau.6avo|xevrj; xaxi
DXdxwva , xou uiv Xorwxtxou dpexrj e\mv *, <ppdv]ffi<,
xou 8e 8uu.oet8duc rj xe itpadx7]c xal
^
dv8pe(tx , xou Si
lic(6u[xt|xixou 45 xe otofpoauvrj xal ^
e^xpaxeta, SXtj?
10 8i xr,{
tyr/fts
rj t Stxatoouvr) xal f
t
IXsuStptdxrn xal
t) u.e^aXo']<uj((a.
(4)
Kaxta
8'
eWt xou (*v XoYtaxt-
xou ri d^poouvi) , xou <5s 8uu.oetoouc ^
xe 8pYtXdx7i<; xal
fj SetXta , xou Sk tKiduu/qxixou rj xe -dxoXaata xal ft
dxpaxeta, SXr,; 8e xije. ^u/rj? 3j xe dStxfa xal aveAcu-
Oeptdxr); xal jxixpo'j/u^ia
.
CAP.
*Ext Sk <ppdvr)at<; piiv dpsxJ) xou Xo^to-xixou , irapa-
o~xeuao*xtxJ) xwv irpb? euSatu.ov(av ouvxetvdvxwv.
(2)
UpadxTn
8'
eVxlv dpex-J) xou 8uu.oet8ouf , xa8' r}v
6icb dppj? ytvovxat 8uotc(vt)xoi.
(3)
'Av8pe(a
8'
eVtiv
ao dper)) xou 8uu.oetSou;, xa8' ^v Suo~ex7tXrjXXo( eiatv uitb
cpd6o)v twv irepl Odvaxov.
(4)
Ziotppoauvr]
8'
^axiv dpexjj
xou iriGu[in)Ttxou,xo8' r)v dvdpexxot Yt'vovxai irepl tie
diroXaucete xwv cpauXwv r|Sovwv. (s) 'Eyxpimx
8'
tVrtv dpexrj xou iittSuu.rjxtxou , xa8' i)v xaxt^oust x<j>
J
Xo*fioyS) xJjv ejri8ufi(av ipjiwoav sVi tie. <pauXa; ^00-
vd(.
(6)
Atxaioo-uvT)
8'
iax\t dper)) ij/uvjj; 8tave(XT,xa^
tou xax' dtav.
(7)
'EXeuflspto'xvn
8'
eVxlv dptxr) d/u-
tj< euSdiravo; ei; xi xaXd.
()
MeyaXotJnjY^a
^'
^*^v
dptxr,
4^5;$
, xa6' ^v Suvaxai ^Ipetv suxuv^fav xal dxu
W ytlat xal xt(ir,v xal axiixiav.
[ARISTOTELIS]
DE VIRTUTIBUS
ET VITUS.
CAP. I.
(l240,IJ60.)
Quemadmodum vebere laudibus quiE pulchra sunt, sic
quae sunt turpia , couviciis proscindere
,
par est. Sed inter
pulchra quideni , virtutes , inter turpia vero vitia primatiim
tenent. (2)
Laudari vero non ipsa modo virtus, sed causa:
quoqne, et comites, fructusque, et opus omne virlutis, ut
contra reprehend! contraria debent.
(3)
Quum autem
aninue partes
,
qualiter opinatur Plato , tres sint : in ca
quadeagendis omittendisque dispicitur, estprudenlia; in
parte incitabili, mansueludo ac robur; in parte cupiente,
sobrietas ac continentia : communesque partium omnium
harum
,
juslitia , liberalitas ac ma^nanimilas. (4) Vitium
vero est, in parte rationabili, stultitia; in parte incitabili,
ferocia et ignavia ; in parte cupiente, protervitas ac incon-
tinentia : communesque partium carum omnium injustitia
.
et illiberalitas, et abjecius animus.
II.
Prudentia igitur, rationabilis animi partis virtus est,
qua ea que ad felicitatem suam tendunt,dispicientes sibi
comparant.
(2) Mansueludo vero, incitabilis ad vindictam
animi partis virtus est, per quam srgread iram concitan-
tur.
(3)
Fortitudo vero, incitabilis ad vindictam animi
partis virtus est, per quam a?gre terroribus mortem miuan-
tibus concutiuntur. (4) Sobrielas vero
,
pronte ad cupidi-
tatem partis virtus est, qua lit ut in fruendis rebus sic
versentur, pravas ut omnino voluptates ne appelant.
(5)
Continentia vero, pronac ad cupiditatem partis virtus
est, per quam in fruendis rebus pravas ad voluptates
incitantem cupiditatem ratione sistunt ac continent.
(6)
Justitia vero, virtus animi, qua tribuitnr quod cuique
est par. (7)
Liberalitas autem , animi virtus est , crogare
,'
quatenus honestum est, parata. (8) Magnanimitas vero,
virtus animi, qua ferre forlunam infortuninmque, honorcin
et ignominiam potest.
CAP. HI.
'Acppoouv?) S' eWi xaxta xou Xoytoxixou, alxta xou
Cjv xaxto?. (i) 'OpyiXoxTj;
8'
eoxl xax(a xou 8uu.oei-
Sou?, xa8* -Jjv euxtv)|xot Y'vovxat irpb? 8py^v.
(3)
Aei-
X(a
8'
iaxl xaxta tou 6uu.oeiSou, xaO* ^v IxitXigxxovxai
** &7tb <pd&>>v, xal jxaXtorxa xwv itepl Odvaxov.
()
'Axo-
Xaaia
8'
!o~tl xaxta tou irtOuu.r
l
xtxou, xa8' $v alpouvxat
xi? <pauXa<; ^8ovd(. [ Uepl ptlv xrjc dxpaxet'a? ouSsv
Stultitia, ralionis est vitium ac morbus, infelicis vitrc
totins causa. (2) Iracundia , incitabilis ad vindictam partis
vitium, unde procliviter irae concedunt.
(3)
Timiditas,
incitabilis ad vindictam partis vitium
,
quo terroribus facile
concutiuntur, prtesertim interitum minantibus.
(4) Pro-
'
tervitas ac lascivia, pronae ad cupiendum partis vitium
est, quo pravas voluptates deligunt. [Dc incontinentia
243
Digitized by Google
244 I1EPI APETQN KAI KAKIQi*. (iato.)
oIJtw Si u Suvaoat bpi'jEiv

]
(&) 'Axpdxtta
8'
la;\
xaxi'a xou ski6u(jiT|Xixou
,
xa6' rjv irapaaupouat x5j aXo-
Tfta
tt)v Imduptav wflouaav sVt x&; xwv cpauXwv #,8o-
vwv eTtoXauoei;.
()
'AStxt'a
5'
<m xaxia ij/uy
rj;
,
xa8' r]v icXcovexxtxot Ytvovxat 7tapa x)v a;(av.
(7) 'Avt-
XsuOtpta
0'
ifftt xaxt'a
>J/u/3?,
xa6' tjv opg'Yovxat xou
iravxaydGEv xs'pSooe. (s) MtxpotJ/uj(t'a
0'
e\ixl xaxfa
tyr/rfi , x8' r]v dSuvaxot eiut (pe'peiv eoxujrt'av xat axu-
yioM xat xttirjv xat axt[i(av.
nihil exstat hoc quidem loco a philosopho traditum : tu earn
sic delinire potes
:]
(a) Incontinentia, pronae ad cupien-
dum partis vitium est : quo fit ut contra rationem avide
cupita, turpium ad voluptatum illecebras ducentia, ample-
ctimur attraliimusque. (6) Injustitia vero, t ilium animi
est
,
quo aroplius quaro par sit
,
qualibet in re habere polle-
requc volunt. (7) llliberalitas autem, vitium
,
quo lucrum
undecumque oblatum seclantur.
(8) Pusillitas autem
animi, vitium est, per quod fit ut nee fortunam nee in-
fortunium, nee honorem nee ignominiam ferre possint.
CAP. IV.
10 Tr|; Si (ppov^criwc; iaxi to pouXEusacOai, xb xpivai
xi ayaGa xai xa xaxa xai itdvxa xa lv xtji p(io octpexa
xai
^
euxxa , xb ^prjaOat itSEoi xaXC; xot; uTtap^ooutv
070801; , xb 6|MXvjcrai <5p6w;
,
xb ouvtSsiv xou; xaipou;
,
xb
dtYX'v^XP^'
010"1 xo
"
^W
xo^
t?YV>
T0 T
V
'(***'-
16 p(av hj[iv> xoiv -^prjfftjjitiiv itctvxoiv.
(2)
'H pvijui) Si
xai ifijceipia xai dYy(voia
^
T01 a1t
""K
ppovr)oiio;
IxaffxT) auxaiv iori'v, 7) irapsirexat x5j fpovrjaEt* yj xi
|xev auxwv olov truvaiTta ttj; (ppovr^aetd; iffxi , xaSaiMp
efxmtpia xat
^
pwijtxi), xa Si oTov
fu'pri
auxrj;, olov
>o tiSooXia xat aYjrivota. (a) Ilpadxiijxo; S' eWt xb Su-
vaaBat tpepeiv ptxpuo; ifyxXriuaTa xat oXi-fowia;, xat
xb [A
-
)) xaj^twc 0p|i3v iict xa; xi[Ao>p(a; , xat xb ur) ei-
x(vt)xov jtvat irpb; xa; SpYa'; , amxpov Si xco y;0ei xai
aftXdvstxov, fyovxa xb r\pEu.aiov h tvj ^u/t; xat oxa-
n (rttxov.
(4)
'AvSpeta;
8'
taxi xb 8uff'xirXr,xxov 6icb <po-
6o>v xuv irept Oavaxov, xai xb euOaptnj v xot( Seivou;,
xat xb cuxoXfxov irpb; xotic xtvSuvouc, xai xb (jiaXXov
aipetadat xcOvavat xaXoi; yj aia^poi; sb)6rjvai , xai xb
vt'xrj; atxtov eTvai. "Ext Si avSpet'a? oxt xat xb itovetv
80 xat xapxcpetv xat afpetaOat avopY*0t'?o9ai. Hap-
itexai Si x5j avSpefa xat
^
tuxoXptta xat r] 6u<jm^t'a xat
xb 6apeto; xat xb Opaao;, ixi Si xai ^| cptXonovta xat
f, xapxepta.
(5)
2o>tppoauvi); S' iax\ xb (jl-/) Oauaafciv
xi{ dnoXauactf xwv oo>(xaxixfr>v tjSoviov, xat xb tivat
U Ttaffr,? auroXaucretoc aiojr pa; fjoov^; (ivdpixxov, xat xb
cpo&taOat xat x
V
Stxatav ab'eiav, xat xb xexaoOat irspt
xbv
ft'ov
Suot'idc e'v xe (jttxpot; xat (tsYaXot;. Ilapf-
TKxat Si x^ aiofpoavvY) cuxa^ia, xosjxidxr,; alSto;,
euXaSeia.
Prudentiac est, et consilium capere, et bona malaquedis-
cernere , et petenda fngiendave in vita omnia judicare , et
bonis iis qua? quidem concessa nobis natura sunt
,
prac-
clare uti , et recte cum hominibus congredi , et oppor-
tunitatem rerum cernere , et rationem orationemque sa-
gaciter adhibere , et eorura qua? esse nobis possunt usui
,
omnium experimentum snientiamque lenere, (2) Ipsa vero
memoria experientiaque et induslria , aut a prudentia pro-
ficiscuntur, et comes ejus unaquaeque earum exsistit r
aut experimentum et memoria quidem concurrent road
jutricesque causae sunt; industria vero et in dando consilio
felicitas, partes prudentia; sunt judicandae.
(3)
Mansue-
tndinis est autem criminationes calumniasque et con-
temptus moderate ferre , ac ad vindictam celeriter non ten-
dere, minimei|ue ad iram praecipitem esse : et quum nee
insuavibus nee irritabilibus moribus sis, placidum stabi-
lemqiie animum retinere. (4) At fortitudinis est , imper-
culso mortis ad minas animo esse, alacritatemque difficilibus
in rebus servare, ad subeunda pericula animis abundarc,
malleque pncclare mori
,
quam turpiter vivere servarique
cupere , auctoremque victoria* exsistere. Ad haec, laborare
durareque quum velle turn posse , fortitudinis est. Hanc
et aiiinimitas, et generositas, et fiducia, et audacia , turn
et sedulitas , et toleranlia sequuntnr. (5)
Sobrietalis autem
sive moderationis, voluptatum corporeanim illecebras
minime mirari, nullaque turpis illectamenti delinitione
duci , ac etiam Ileitis utendi rebus securitatem suspectam
habere : et non magis quum ampliter, quam quum medio-
criter suppelit, animum vitamque laxare est. Comes sobrie-
tatis, quscdam ordinis conservatio , et rerum munditia, et
verecundia , et cautio est.
CAP. V.
*o 'Evxpaxita;
8'
loxl xb SuvawOat xaxaot^eTv xw Xo-
fioim xr,v 2iti0uu.(av Spuwaav eVi (pauXa; drroXauoEi?
xat *,8ovac, xat xb xapxtpetv, xat xb mo(xovr|Xtxbv
slvai xij; xaxa tpustv ivocta; xat Xuttt,;.
(2)
Atxato-
ouvyjc
8'
iffxt xb SiavEjjLT.xtxbv sTvat xou xax* a^tav, xat
i6 au')'Etv xa Traxpia I6t) xat xa vo'u,tu.a , xat xb au^Etv
xou;
Y*YP
a
.
u
(
Jl *V0U? v(>!JLoo?, "at xb aXr)8euiv lv xoi 8ta-
ipEpovxi, xat xb Sta^uXaxxEtv xot; oftoXoYta;. "Eoxt Si
itpwTi xwv Sixatoauvwv upb; xou;'8tou;, tlxa irpb;
Safaova;, ttxa irpb; itaxp(8a xat Yovet; , eTxa wpb; xou;
to xaxiOfiivou;
*
it ot; iortv tj eOoeficia, jjxot plpo; ouaa
Conlinentiae vero, ratione cupiditatem turpes ad illecebras
voluptatesquecientem compescere posse, et animo adversuv
naturalium rerum defectiones perturbationesque constauti
esse ac durabili. (2)
Justitise vero, ejus quod par et
dignum quoque sit, qualibet in re rationem habere, et
mores ac instituta patria , scriptasque leges conservare , ve-
ritatem, ubicumque refert, dicere, pactaque custodire.
Prima vero justitia est, qua Deo : proxima, qua geniis
;
tertia deinde, qua patrice parenlibusque : postrema, qua
vita jam functis debitum suumque cuique oflicium praesta-
mus. Inter quas pietas, ant pars justiliae, aut ipsam con-
Digitized by Google
(|2M),I25I.)
Sixatocruvr,?, ?, irapaxoXouOoucra.
DE VIRTUTIBCS ET VITUS. 34
(3)
'AxoXouOei 81 T>i
Sixaio<ruvri xai batdnr); xai aXijSeia xai -f) irtaxtf xai i)
(itooitovripfa. (4)
'EXEu8spidxj)xo?
8'
text to itpoextxbv
eivat pr,u.axii>v Et; xi iitaivexa, xai oa'juXrj liti x> tl
t T& Scovxa avaXtodrjvat , xai to por,8y)Tixbv eivat 2v to>
oiaipopij), xai to u.^ XaSetv 6"8ev u.^ 8ei. "Eaxt 81 6 IXeu-
8pio; xai itept iaOr,xa xa8apb( xai irepl oiXY)CFtv, xai
xaxaoxsuaorixbc twv itepixxGv xai xaXtov xai Stay<i>-
yr|v e'ydvTwv ^Seiav dveu tou XuffiTeXouVro?, xai 8pe-
o iroxb? tojv ?(j)wv twv .tSiov lymxinv ti ?| Oaui/.acrTdv.
(*)
'AxoXouOei 81 t>) iXeuSEptOTTiTt tou t|0ou<; iypoTrn
xat euaywyi'a xai oiXavBptoitt'a xai to eivat ^Xev^tixov
xai cpiXdtpiXov xai sptXd;tvov xai iptXdxaXov. (s) Meya-
Xo\|njy(a?
8' iffrl Tb xaXco; eveyxeiv xai eu-ruytav xai
16 aruytav xat Ttu^jv xai axiu.tav, xai to deutxa^itv ixijte
Tpu^,v uijte Bepairefav p:i)Te e'Souafav u.7jTe t4 vixa?
t4? evaywvtouc, i'ftw Se Tt paOo? tt;;
'f<#5je
x^1
J**"
yedo;. *E<m 81 b,eyaX<x|iuyo; ou8* 6 to r,v irepl 7coX-
Xou w>iouu.evo; ou8* 6 cpiXd^woc
-
ajrXoii; 81 tw JJOti
jo xai yevvatoc, doixelcrOai Suvauevo?, xai ou xtuxoptjxi-
xd<. (t) 'AxoXou8eT 81 tj) u.eyaXod/uy(a 4tcXo'tt]{ xai
dXijQeia.
'AippoouvT);
8'
eVxl Tb xpivsiv xaxtu; xa irpayu.axa,
to fJouXEUcacSat xaxw; , to batXrjuat xaxw; , to
y
p?)~
25 oaa8ai xaxtoc xoi? ixapouotv ayaOoT? , to <]<eu6m{ 6oJa-
etv itepl xwv et? xbv jiiov xaXtov xai ayaOtov.
(2)
Ua-
paxoXouOst 81 tj) a^poo"UVi).a7C!tpta, au.a8t'a, lirapwxe-
pOTT,?, aU.VY)IAOIJUVl. (3) 'OpylXdTT)TO? 8*
eVxlv etSi)
xpta axpoyoXia , ittxpta
,
J3apu9uu.ta. "Eiiti 81 tou
io dpytXou u,j\ 8uvas8at cpt'peiv u.r|81 tb? puxpacoXtyupyi-
cet<, eivat 31 xoXaortxbv xzl Ti,ub>pT)Ttxbv xai euxi'vyjxov
Trpbq 8pyi\v xai u7tb Epyou xai uitb Xdyou tou xuydvxo;.
()
'AxoXou6eT 61 x5j 6pytXdxT,xi to itapoJuvTixbv tou
ifiouf xai u(xtTa6oXov, xai
^ mxpoXoyia , xat to lit!
U (iixpoTi; XuTteToOat , xai to tbutb itao-^eiv xa/eo)? xai
Tfapi ppayuv xaipo'v.
(&)
AeiXia;
8'
eo-tI to &7rb tov
tu^ovtwv ipo'Scov Euxivr,xov eTvat , xai [laXioTa Ttliv rapl
OavaTOv xai xa; <Tb)U.ax(xacir>|pD>aEt(, xai xb OiroXau.-
aveiv xpEtTTOv tlvat bitojffouv acoS^vai
?J
TeXEUT^oat
40 xaXbj;. (e) 'AxoXouOei Sk trj SsiXia paXaxia , avav-
op(a, aitovia, cpiXo<J<uy_ia. "Vwso-ri Si tit EuXaStia
xai to d^iXdvEixov tou rjOou?.
(7)
'AxoXasi'a;
8'
iari
to alpetaOai xa; d-jroXauireii; tuv rjSovuiv Ttov pXaSupwv
xai eioyptdv, xai to &noXau6avetv EuSai.uoveTv ptctXiOTa
*i tou? v TaTj xoiauxai; r,8ovai? bvxac, xai xb (piXoys-
Xoiov Eivat xai xb
f
iXooxoWxriv xai ipiXEuxpaJtEXov, xai
xb faSioupybv Elvai iv xoT? Xo'yoi? xai Iv xoT? Ipyoi?.
()
'AxoXouOei 61 xvj dxoXaata <txa;ta , ivaiSeia , axo-
ou.i'a
,
Tpu^i)
,
^aOu,uta
,
du.^Xsia , 8Xtytopia , ^xXust;.
1
()
'Axpaota
8'
IotI to xwXuovxoc tou Xoytsuou t4;
d5XoXaut( twv v)6ovwv alpEiaOat, xai T9 uJtoXaufia-
vovxa xpttTxov sTvat jxJ, jXExao^tiv pilv buxwv, jxexly/tv
gequeusjustitiam est.
(3)
Juslitiam ero, et sanclitas, et
Veritas , et fides, et ipsum praviutis totius odium conse-
quitur. (4) Llberalitatis est , animo tali comparatum esse
,
ut opes suas honestas ad res erogare, utque in expendendo
necessariasad res abundare, turn ut subsidio sicubi roaxime
referat , esse , contraque ut inde , unde non decet , minima
accipere velis. Liberalis autem vir, etiamvestes achabi-
tationem mundam amabit ; saepeque supervacuas , bonestas
modo , ac haud insuavem oblectationem habentes res , licet
ipsi non rnagno usui futnras, comparabit : quale est, ani-
mantia ant jucundum aut ddmirabile quippiam prae se fe-
rentia alere.
(5) Comes hujus, qnsdam in moribus re-
nt issio , facilitasque , et liumanilas ; turn ad misericordiam
,
ad amicitiam, ad hospitalitatem , ad omneque praeclaruni
propensio et amorest. (6)
Magnanimitatis autem, fclicitateiu
et infortunium, honorem et ignoroiniam praeclare ferre; ac
neque voluptatem , neque ctientelam , neque potestatem,
neque victorias eas quae certando parantur, mirari : sed
aliquod in animo profundum ac veluti pondus habere
est. Est autem magnanimus is qui nee vivere faciat plu-
rimi, nee vitam ipsam vebementer amet : sed simplici
quodam animo generosoque quuro sit, ferre injuriam absque
vindictse studio potest. (7)
Comes hujus, simplicitas est,
et Veritas.
CAP. VI.
Stultitiae vero proprium, prave de rebus judicare, pra-
veque consulere, prave prsesentibus cum rebus congredi
conflictarique, falso de iis rebus quae in vita bona? malas-
quc versantur, sentire est. (2) Comites ejus, inscitia,
ruditas, ineptitudo sunt, ac oblivio.
(3)
Iracundix vero
tria sunt genera : excandescenlia , amarulentia , et quae-
dam ex olTcnsa torpescenlia. Est autem iracundi lio-
ininis, contemptiones imminutionesve sni vcl minimas
ferre minime posse , sed ad vindictam mulctamqtie stalim
tenderc , itaque et verbo et re qualibet ad iram pei facile
moveii.
(4) Consequitur banc, concitatis mobilibusque in
universum ut moribus reddat homines, ut amaro duroque
sennonc uli soleant, ut levissimas ob res aegritodine affician-
tur, eaque subito ac momento patiantur.
(5)
Timiditatis
autem est , ab undecumque venientibus terroribus commo-
veri facile , iis praesertim qua) vel mortem ipsam corpori
,
vel aliquain corpoream orbitatem ihinentur; turn quali-
tercumque superesse servarique
,
quam praeclare oppetere
,
satius ducere. (6)
Sequitur bancanimi niollitia, invirili-
tasque, et inertia, ac vitas tuendae nimia cupiditas. Subest
autem qua?dain huic cautio , moresque ejus alicnos esse
a contentione videmus. (7)
I'rotervitatis autem
,
perni-
ciosarum turpiumque voluptatum illecebras seclari est,
eosque qui bis dediti sunt, felices maxime esse putare,
risuque , et salibus , et facetiis gaudere abuudareque, deni-
que quum rebus turn verbis supinum ac dissolutum esse.
(8)
Comites hujus, confusio, et impudenlia, et inve-
nustas, et luxuria, et levitas, negligentia, et contemptus
et dissolulio sunt. (9) Incontinentia; vero est , voluptatum
illecebras ratione prohibente sectari, et his non potiri
Digitized by Google
246 DEPI APETQN KAI KAKIQN. (mi.)
Ji [XTrjSiv ^trov, xai to oteuSat p.sv Setv irpaxxew xai
xa xaXA xai t& aupipspovTa,
af
iaras6at Ss auxoiv Jti
xa(4)8ova;.
(10)
'AxoXouOet 81 xrj axpaai'a paXaxt'a
xai (jLETaftsXtia xai xa irXEiaxa xaGxic & xal x5j dxo-
i Xacri'a.
'AStxiac.
8*
laxly eKtj xpia* dasfeta, itXeovsSi'a
,
OSpu. (s) 'Ace&ta (xiv jj itepl Stou? irXrj|X(xjXta xal
irepl oaiftova; ?| xal iccpl tou? xoxoi^ou-evouc.
,
xal itepi
yoveic xoi wept iraTptSa*
(3)
itX:ove;ia 5e itepl xi auu.-
10 SdXata, irapa TTJV diav alpoufu'v?) to Siatpopov
(*)
G6pi; Ss, xa8' ^v xi? ^Sova; auToT? icapaoxtuot-
ouiv, tt^ovei-Sot iyayottts Erlpou?, SOev Euy)vo; itept
auxrj; Xs'ysr
"Hti; xep$a(voua' oOSiv o|i>; aStxei.
It (5)
"Ecti 24 x>j? dSixia? to 7tapaa(vEtv xa itdxpta Idi)
xal xa vojjLtfjia, xai to oittiOeiv toi; vdfioi? xot\ toT;
dpyoixTi, xo <Jeu3eo6at, xb lirtopxsiv, xb itapa6ai'viv
xa< 6[xoXoY(a? xal xa; iriaxetc.
(6)
'AxoXouOsT 81 xrj
doixfa ooxofavx(a, aXa^oveia , ipiXav8pwit(a irpoorwh)-
jo to?, xaxo^dsia, iravoup-pa.
(7)
'AveXeuOep(a(
8'
Icrlv
etSrj Tpta* ais^poxeSpCa
,
<j>ei8u>Xta, xijx6e(a. (h) AI-
ffXpoxepSt'a uiv, xa6' i}v xepSatvciv Jfoxouo'i Tcavrayd-
8ev, xal xb xt'pSo; x5j a!o-/ovj)e. ropl TtXei'ovo; itotouv-
xat*
(9)
9ti5<oX(a
8'
laxl xa6' fjv dSa7tavot yfoovxai xcov
*
Xfl!*"*
*'
?
T0 ^ov '
(
w
)
**|*6tia
8'
l**l "a
^'
^v
Sairavwai ue'v, xaxa (Jiixpbv 54 xai xaxw;, xai uXeov
pXa7TTOvxat xw [*}) xaxa xatpbv icoieTv6at xb Sidcpopov.
(ll) "Eaxt 81 xrj( avcXcuOepia; xb ittpl irXtiarou rcoist-
cOai ypr)(xTa, xai xb f)8sv
oveioo? ^YtTaOai twv
20 itoiouvtwv to xepooc
,
j3t'o<; Oi]Ttxb( xai 8ooXoitpiri|<;
xai
fi
uirapoi; , cpiXoxijiia? xai IXfuSfpi'a? aXXoTpto;.
(i) AxoXouOeT SJ xrj dveXu8epioTr,Ti (itxpoXoyia, p-
puOuuia xai uixpo(]/u/ia, xaitstvOT7)i; , atxsxpia, aysveia,
piiffav9pon:(a, (13)
Mixpo^u^c'a? S' ioxi to u.i)Te tiji^jv
3S
(x-^Te axiiifav, (ii)T euTu^fav (i>Jt liTu^iav SuvasOai
(pepeiv, aXXa xi|*w;avov jaJv ^auvouoOai, ptxpa os eu-
xu/^oavxa int^aipeo-Sai , drtjxiav Js jjitiSe rfjv iXaj^i-
arr,v ivi-(-/.iiv 8uvao8ai, ditoTeoyna S' ariv xal OTuj^iav
xptvftv psyalrp, SSupfffdai
8'
tci icxai xai 8uo"opfTv.
o "Eti 84 xoiouxd? ^axtv 6 (*ixpd^]/uyo{ oTx iraVra t
2XiY<p^piaTa xaXsTv 86ptv xai artui'av, xal xa
81'
ayvotav r| XtjOyiv yifvofieva. (u) 'AxoXou8st 81 xrj
pnxpo-^uyta [AixpoXoyta
,
pEU'^tuoipia , 8u8EXmx(a
,
xamivdxi)(.
quum satius esse dueas, nihilominus poliri Telle; quumquc
recta et bonesta qua? sunt, esse facienda statuas, ea vo-
luptatis ergo deterere. (10) Comes incontinentia;, mollitia
poenitentiaque est , et omnia fere quae protervitatem se-
quuntur.
CAP. VII.
Injustitiae vero genera tria reperiunlur : impietas, arro-
gantia , contumelia.
(2) Impietas quidem erga deos , et
genios, aut etiain erga mortuos, turn erga parentes, et
patriam , rectum non servaM. (3) Arrogantia ero, circa
contractus commerciumquc Tits, supra quam merila eat
praepollere volens.
(4) Contumelia vero, voluptatem fubi
sic slruens , in probrum ac dedecus alios ut ducat. Recte-
que de ea sic Evenus :
Qua detrimentum dat lucra nulla fcrens.
(5) Iniquitatis est vero , mores ritusque patrios praevaricari,
legibus et auctoritati publics subcsse non velle, mentiri
etiain, ac pejerare, pactaque transgredi, et fidem fallere.
(6) Hanc calumnia
,
jactantiaque , ac bumanitatis simulatio
,
et perversitas, dolusque malus sequuntur.
(7)
llliberali-
tatis qnoque genera tria sunt : turpilucrium
,
parcitas,
tcnacitas.
(8)
Turpilucrium, quo qua-rere lucrumque ex
re qualibet facere non pudet, plurisque lucrum quam igno-
minia est (9)
Parcitas autem
,
qua bonestas necessarias-
que ad res nostras minime sustinemus iuipendere. (10) Te-
nacitas autem
,
qua impendunt quidem , tenuiter vero
maligneque adeo
,
plus ut incommodent , dum sumptus in
tempore non faciunt. (II) Illiberalitatis est, maximi pe-
cuniam facere, inque faciendo lucro probrum nullum
inesse putare. Mercenaria ba?c semlisque ac sordida vita,
ah omnique honorum studio ac liberalitatc aliena est;
(I2)quausu nobis venit, ut noslris in rationibus quidem
angustia circurodemnr; in sludiis Tero ac Toluntatibus,
veluti pondus ac molem objectam habeamus ; ac omnino
pusillitas, ac dejectio, ingenerositasque anlmi, ac humani-
tatistotius odium, nos ut consequalur. (13) Pusillitatis
aulem, neque fortunam nee iufortunium , neque bonorem
nee ignominiam ferre posse est; sed bonore subeunte
tumescere vanumque reddi, fortuna vero vel paululum
aspirante, continuo extolli; ignominiam ne minimam qui-
dem sustinere posse : repulsam Tero frustrationemque quan-
tuinvis exiguam , infortunium ingcus esse judicare, omnem-
que earn lacrimis prosequi ac aegre ferre. Denique talis
pusillus homo est
,
qui omnem neglectum sui , etiam qui
per ignorantiam oblivionemve evenit, mjuriam ac contu-
meliam dicat. (14)
Hanc angustia, querimoniaqne, et
diflidentia , et depressio quaedam animi sequitur.
Digitized by Google
(mi.) DE V1RTUTIBUS ET VITUS.
247
CAP. VIII.
KaOoXou Si -rij? ixev aprnjc eotI to itoteiv oirouSafav
tJ|v StaOtoiv iwpi r}|v tjtu^v, ^pepataic xal xsxaYfit'-
vat( xiwqcreai -/p<o,iitv7]v, 9up<pt>vouaav xavi itavra xa
(i^pr,- otb xal Soxet ttapaStvftxa iroXtxcfa; ayaOTii; eTvat
6
<|fX?)<
tntouSaia StaOecic. (a) *Eori Si dpetijc xal to
eutpYEftiv too? aiouc, xal to cpiXtTv too? aynOou;, xal
to (x^Te xoXaervixbv tTvai
pufr*
TifxwpTjTtxo'v, aXXi fXewv
xal eufisvixov xal auYYV>[iovtxov.
(
3
)
'AxoXouOtt SI
nj dprrr, -^pr,o-roTi]5 , fatcfxtta , eoYvcopwauvr), iXirle
10 ayaOii. "Eti Si xal t4 xotaura olov (pi'Xoixov eivat
xal tptXoipiXov, (piXiraipov, tpiXotvov, tpiXavSpwitov xal
ipiXoxaXov" & M) icavra tmv icatvoupavbiv eVrlv.
()
Trjc Si xaxia? fori xa ivavxia.
In universum aatem animus rite composites ut sit, pla-
cidisque ac moderatis et suis motibus ut feratur, omnesque
per partes ipsius velat barmonia, ut consonet, efficere,
Tiriutis est. Itaque perfects reipublicte similis virtuosos
animi status esse videtur.
(2)
Est vero virlotis etboc,
benefices dignos afBcere, bonos amicitia sua dignari; turn
nee poena; necvindicue cupidum, sed misericordem clemen-
temque , ac veniam concedere paratnm esse. (J) Coinites
virtulis, probitas, asquitas, candor, spes bona sunt : prat-
terea alia ejusmodi , velut familiarium , amicorum , socio-
rum, bospitum, homimim denique omnium, eorumque
bonorum prsesertim , amor. Quae quidem laudatorum de
numero sunt omnia. (4)
Vitium vero coatrariis pei
omnia prcditum est moribus.
Digitized by Google
API2T0TEA0Y2
$Y2IKH2
AKP0A2E02
TO nPftTON.
ARISTOTELIS
NATURALIS
AUSCULTATIONIS
L1BEK PRIMUS.
CAP. I. (181.)
'EiteiSi) to elSevott xal to ln{oTso6ai ou,u6a(vct
irtpl icaaa? to; (itOoSoui;, 3v efeiv ap/at ^ a'xia
*i
crotyeTa, ex tou tout yvtopt'^Etv (tote yip oldjjieOa
-fivwuxtiv ixaarov, orav t4 atxia yvbiptatd^Ev t&
TrpwTot xal t&c apj(&? t^S itpoVra? xal (it/pi t5v
gtoi^euov), 55jXov Sti xal ttj? ropl cpucetot imo'T^iXTjc
TMtpaTEOV TtpoTipov Stopi'aaaSai xi irspl T&{ ap^a;.
(2)
IHcpuxe Si sx t5>v YveoptjAcoTEpwv t)u.Tv i) 6S0; xal
aatpeiTTepb)v eVi xa aatpsVcspa tyj ipussi xal Yvo>pi(/.6>-
10 Tspa* ou
Yp
tcxuxa r,ixtv te fvoiptiia xal airXwc Sio-
itep ctvaYxr) tovtoo'tcov toutov Tzpo&ytvi Ix twv daaoe-
axEpbiv [ttv t9) tpuasi, t}imv Si aaspeaTEpbiv, iitl t&
aajpsoTEpa tyj 900*1 xal piwpiftwTEpa.
(3)
"Eitti
0'
#i(xlv to irpwtov SrjXa xal oatprj t4 ouYxc^upieva
16 fiSXXov Carepov Si Ix toutwv yivcTat yvb>ptu.a t& ctoi-
^eta xal a\ Sp)al Siatpouat TauTa.
() Alb ix xoiv
xaOo'Xoo litl Ta xa6' exasra Set itpotevai. Tb ^ap
SXov xaTa tt\v afoOrjotv yviopiiAtoTtpov to Si xaOd-
Xou SXov Tt eoti' TtoXXi ykp TttpiXauSavEi w; (Atpv)
so to xaOdXou.
(5)
IlEirovOe Si xautb touto Tpoitov Ttva
xal Tot SvdpiaTa wpb; tov Xdyov. "OXov yap ti xal
dStoptoTu; ?T)u.aivEt, otov 5 xuxXof 6 Si 6ptati.bc adtou
Siaiptt ei; Ta xaO' fxaora. Kal t& iratoia Si to piiv
Ttpwxov irpoaafOpEuei itaVra? too; avSpas TraTEpa;
36 xal u.r,Tspa? Ta; Yuvatxa;, CtrrEpov Si Siopijsi toutwv
ixaTEpov.
CAP
'Avafxri S' >)toi fifav sTvat t}|v "<5p^v ?| nXEtou?
-
xal eI (ju'av, tJtoi axivr,TOV, oxnttp (pr,al IlapfXEViSr);
xal MeXiooo;, y) xivouiaevyjv, wuitEp ot cpuffixot, of u.iv
Jo aVpa (paffXOVTB? ETvai, ot Si GSwp, t>|v TcpoiTr|v ap^r,V
c! Sk kXec'ou;, vl
ireTtEpaouL^vac r) anEipoui;
-
xal e!
icETtEpaopiEva; , TtXefou; Si pii3? ?, Suo ?| TpEi vj t^t-
Tapa?
%
aXXov Tiva dpiOjxdv xal st iTtEfpouc, ?)o8to>?
loanEp Ayi(tdxptTO{ , to f*vo? Iv, o^tijiaTt Si t\ eTSei
3i Statpspouo-a? , ij xal vavTi'a(. (s) 'O(xoiw? Sk ?)toooi
Quoniam cognitio et scientia in omnibus raetliodis,
quarum sunt pfincipia Tel causae vel elements , ex liorum
notitia proflcisritur (tunc enim putamus unomquodque
cognoscere, quum causas priraas noverimus et principia pri-
ma, et usque adelementa), perspicuum est lite quoque ten-
tandum esse ut primum definiantur ea quae ad principia natu-
ralis scientiae pertinent.
(2) Naturaliter antem constituta est
via ab iis quae sunt nobis notiora et clariora, ad ea quae
sunt clariora et notiora natura; non enim eadem sunt et
nobis nota, et simpu'eiter : quare necesse est hoc niodo pro-
gredi , nimirum ex iis qua; natura quidem sunt obscuriora,
nobis tamen sunt clariora , ad ea quae sunt notiora et cla-
riora natura.
(3)
Ea vera sunt nobis primum perspicua et
manifesto
,
quae sunt magis conuisa; deinde iis qui haec
dividunt , ex ipsis elementa et principia innotoscunt
(4) Id-
circoabuniversalibus ad singularia progredi oportet. Totuni
enim secundum sensum notius est : universale autem est
totum quiddam
,
quoniam universale multa , tanqnam par-
tes, comprehends.
(5)
Sic affceta quodammodo sunt etiam
nomina erga definitionem. Totum enim quiddam et inde-
finite significant , veluti Circulus : definitio vero ejus divi-
dit in singulas partes. Ac pueri quoque primum omnes
Tiros appellant patres , et omnes roulieres matres; postea
vero discernunt liorum utrumque.
. II.
Necesse est autem aut unum esse principium, aut
pi ura; et, si unum sit, aut esse Immobile , ut inquiunt Par-
menides et Melissus ; aut quod moveatur, ut aiunt pliysici
:
quorum aliiaerem, alii aquam staluunt esse primum prin-
cipium. Quodsi plura sint, necesse est vel esse finita vel
inflnita ; et, si finita , uno autem plura, ccrte vel esse duo,
vel tria, vel quattuor, vel aliquo alionumero: si. infiniter
vel oportet sic esse ut censuit Democritus , nimirum genere
unum, figure autem vel forma discrepantia , ant etiam con-
traria. (2)
Similiter etiam ii quierunt
,
qui quxrunt quot
2*8
Digitized by Google
(|84,l.)
NATURALIS
AUSCULTATIONIS LIB. I. CAP. II.
xai ot Ti oWa r|T0uvTe itoo

i\ 5v yip t4 bVta
tVrt fri]TOUffi irpwtov, TauTa itorepov 2v rj iroXXd*
xai l itoXXd
, ei Tttirtpae-u.tva
?, 'ditttpa. "Qctts tt>
PXV
*" T0 stoiytiov
Jfrtouot, itOTtpov v 5j itoXXd.
6
(3)
To (xiv ouv ei iv xai dxivrj-rov to 8v axoirtiv ou
^
irepi
f
uaeoic ion axoiretv. "Qaittp yip xai toj ytw-
. H"PD
ouxe'Ti Xdyo ioxl *pb? to* dvtXdvra t4< dp/d
f
dXX' tjtoi i-re'pa; e'lrtarrju.iic rj iraawv xotv^, outwc
oi8e tw irepi dpyjSv ou yip ert dpyyj eVcr*, ti
10 tv (jidvov xai outwc ev tVnv. 'H yip
^pX^l
Tlv0

r| TtvCv.
(4)
"O(xoiov l\ to sxo7teiv ti oBtwi; v xai
7tp6{ dXXnjv 8fotv Sitotavouv SiaXt'yiaOai twv Xdyou
evtxa Xtyou.tvwv, oTov tt,v 'HpaxXetTetov

*j t? ti ^aii)
dvOpwrcov sva to Sv tlvar (t,) ?, Xuetv Xdyov cpurrtxdv,
is Sittp dfuporepoi uiv s/ouoriv ot Xdyot , xat 6 MtXfooou
xai
6 HapjMvi'Sow xai yip y-euSji Xau.6avoufft xai
iauXXdyioroi ttat* u.SXXov St 6 MeXiaaou ooprtxb;
xat oux tfun dicoptav , dXX' tvb; oto'itou SoStVio;
TaXXa ouu.6aivtt. Touto 8i oOSev /aXeitdv. (e) 'Hu.lv
*o oi uTcoxsiaGw t4 cpuaet r} irdvra r} e*vta xtvouptva
tTvat
SiiXov 8s ex ttk eicaytoyTic. "Au.a Si ou8s Xuetv
Swavxa icpooTixei, dXX' vj Satx e*x twv dp/wv ti? e*itt-
Stixvu; iJ/euSrrai, &ja 8i u.), ou, oTov tov TtTpayw-
V10U.&V tov uiv 8ti twv TU.T)u.aT<0V ytwfttTptxbu 81a-
J5 Xuoat, tov 81 'AvTttpiovTo; ou yew|UTpixou.
(7)
Ou
u/)v aXX* lireiS^ irepi
^
uaew; uiv ou , epuotxa? Si dito-
pia? ouu.6aivti Xe'ytiv auTOt, (oto tfti xaXcS; iiti
u.txpbv StaXt^vat itepi auTtov

l/ti yip iptXooof(av
^
oxe'<j;i?. [III.]
() 'Api Si oUetoTa'-ni) itaoSv, iweto^
W mXXaywf Xeytxat to 5v, I8etv icw; Xtyoufftv ot Wyov-
xti eivat v to jtavxa, itdrepov ouat'av toi itdvTa
?,v iroaa t| itotd , xai rcdXiv woTepov ouatav u.tav t4
Ttavra
,
oTov dvOpoiicov va r) ?7ntov ?va )|
<|^X*i
v ("av
>
?, itotbv v 8J touto,. oTov Xeuxbv
$ 8epu.bv y| twv
M dEXXwv Tt twv towutojv

TauTa yip TtaVra 81a-
sepei icoXu xat aSuvata Xeyttv.
()
Et uiv yip
jo-Tat xai ouota xai itoabv xai notdv, xai TauTa
tit* aTtoXeXujitva dit' dXXr,X(i>v eiTt u.r,, TtoXXi Ta dvxa-
tl $k irdvTa Ttoibv
)| icoodv, tbi
1
ouotj; ouot'ac tiTt
to uJj ouoi)< , dtroitov , tl 8tt atoitov Xeyttv to dSuva-
tov. OuSiv yip twv aXXiov ^(upiuTo'v ioTi 7tapi
tV
oiertav
7t<[vTa yip xa8' uitoxetae'vou ttj; ouota? Xt-
ytxai.
(10) MtXtooot 8e a>v)i to 8v dicttpov eTvat.
IIooov apa ti to 6v to yip dicttpov tv tw koow- ouartav
45 8t ditttpov tlvat
^
itoiOT)Ta v| itdSo; , oux iv8tv_etat
l |)j xaxi ouu.6t6i)xo'i;, el du.a xai itooi area eTtv
6 yap tou ditefpou Xdyo; tw nooG itpooy^prJTat , dXX'
oux ouota ou8i tw notw. El wev xotvuv xat ousia
iori xai kooo'v, Suo xai ou/ v to Jv el
8'
oucrt'a (d-
iii vov, oux diretpov, ouSt uiyeflo; e^et ouSev

noobv yap
tt forai.
(11) *Eti litti xai auTO to v icoXXa/Cc
XsytTat
, woirep xai tb 6v, axeiCTt'ov T(va xpo'itov Xtyou-
oiv eTvat v to wSEv. Ae'yetat
8'
v ?j to ouve/lt
y! to d8ta(peT0v rj Sv 8 Xo'yo; 6 auxb? xat tt? 8 tou
249
tint entia
: primum enim quxrunt , utrum liaec, ex quibiis
entia constant, unum tint, an mulU; et, ei multa tint,
utrum tint finita
, an infinite. Quocirca quaerunt, utrum
principium ac elementum tit unum , an multa.
(3) Porro
liaec conaderatio, an unum sit ens et immobile, non est
consideratio de natura. Quemadmodum enim minime est
geomelrn disputare adversus eum qui geometric prin-
ciple everlit, sed ea disputatio est vel alterius scientiaj,
vel omnium communis : ita etiam ei qui de principiis phy-
sicis agit
,
non est disputandum adversus negantes principia
pliysica : quia non est amplius principium , si est tentum
unum, et ita onum : quandoquidem principium est alicu-
jus, vel aliqnorum.
(4) Perinde igiturest, considerare an
ita sit unum principium, ac si contra quamvjsaliam the-
sin disceptetur, quaj disputationis causa asseratur ; veluti
adversus thesin Heracliteam : vel si quis affirmant id
quod est, esse unum hominem :
(5) ant solvere argumente-
tionem litigiosam, quaro ambo quidem sermones habent, tern
Melissi quam Parmenidis (etenim falsa accipiunt, neque
condudnnt),sed ratio Melissi est magis importuna, nee
habet dubitetionem, sed uno absurdo dato, cetera eveniunt
:
hoc vero non est difficile.
(6) Jtos autem supponamng, qua)
natura constant , vel omnia vel quartern moveri : quod
quidem per mductionem perspicuum est. Simul autem nee
solvere omnia decet, sed ea tanttim
,
qua; ex principiis
demonstrans quispiam falso concludit : quae vero non ita
concludunlur, nequaquam solvenda sunt. Exempli gratia
,
tetragonismum qui per segmente fit, geomctrae est dis-
solves; Antiphontis vero tetragonismum dissolvere , non
est geometrse.
(7) Sed quia , licet non de natura , temen
naturales dubitationes eos dicere contingit : fortassis e re
erit paululum de his disserere : habet enim in se philoso-
phiam htec consideratio. [III.]
(8) Principium autem
omnium accommodatisslmum est, ut videamus
,
quoniam
ens mullis modis dicitur, quonam modo id accipiant qui
inquiunt omnia esse unum : utrum intelligant omnia esse
substantia an esse quanta , an qualia. Rursus, utrum
omnia esse imam substentiam , ut hominem unum , vel
equum unum, vel animam unam; an unum quale, ut
album, vd calidum, vel aliud quidpiam tale. Haec enim
omnia longe inter sedifTerunt, acdici nequeunt.
(9) Ete-
nim si sit et substantia, et quantum, et quale (sive
liaec sint aseinvicem sejuncte, sive non), certe multa
entia sunt. Si vero omnia sint quantum
, vel quale,
sive etiam substantia sit, sive non sit; absurdum est,
si temen absurdum dicere oportet quod est impossibile.
Nihil enim aliud separabile est prater substentiam :
quoniam reliqua omnia de subjecte substantia dicuntur.
(to) Atqui Melissus inquit ens infinitum esse. Ens igiturest
quantum quiddam : quoniam infinitum est in quantitate :
substantia vero, aut qualitas, aul aflectio non potest esse
infinite, nisi ex accidenti, videlicet si simul qHa-dam
quanta sint. Nam in deiinitioneinfiniti quantum adhibetur,
non substantia, nee quale. Ergo si et substantia est, et
quantum , duo sunt entia, non iinuro. Quodsi substantia
tentum sit
,
profecto ens ner. infinitum erit , nee ullam ma-
gnitudinem liabebit : quandoquidem esset quantum quid-
dam. (II) Prajterea quoniam ipsum quoque unum dicitur
multis modis, quemadmodum et ens ; considerandum est,
quonam modo dicant universum esse unum. Dicitur autem
unum, vel quod est continuum, vel quod est individuum,
vel quorum una et eadein est definitio quidditetem expli-
Digitized by Google
250 qYTSIKHS AKPOA2ECZ A, p,
Tt rj* elvai , fioirep (Jle'Ou xai oTvoj. Ei (tiv toi'vuv
avve^e;, noXXa to Iv el; diretpov yip SiaipeTOv to
ouve^t'c. (is) fiyei o' oTtopiav itepi tou uipou; xai
tou SXou (tow? Si ou irpb; tov Xdyov, dXX' aotr|V
( xaO' out^v) icdrepov Iv r\ irXelw to u,epo; xai to SXov,
xat itbk v ^ irXttto xa\ el itXeiio , itwc TtXelto
*
xai
icepi xwv (xtpcov t>v [x^ ouvej^wv
[6
auxb; Xdyo?]* xat
el to) SXw Iv ixdrepov Ax dStaipCTov, 6ri xai out& au-
Tol;.
(13) 'AXXi |*}|v el w? dStatpeTOv, o66sv eVratitoo'bv
10 ouSk irotov, ou8i Srj dneipov to ov, (So-rcsp MeXtoad?
fvjotv, oOSe ireitepa<ru.evov, uo-rcep IlapfxevlSi);' to
yap irs'pai; dStalpeTov, ou to ittnepaotxevov.
(14)
'AXXi
(xr,v el Tip Xdyw Iv Ta oVra irdvra , w? Xunctov xai tjxa-
tiov, tov 'HpaxXeuou Xdyov ouulCoivei Xsyetv auTOt?*
16 Ta-jxbv yip sVcat xat dyaOeo xat xaxw eTvat xai
p^|
dyaOto xaldyaSw* Sore toutov foTat dyaObv xai oux
dyaOdv, xai dvdptintoc xai finro;
-
xai ou irepl tou Iv
eTvat Ta 6vra 6 Xdyo loTat auroT?, dXXa irepl tou uij-
Sev, xai to toiojSi eTvat xai tooojSI TauTo'v.
(15)
'E8o-
Mi puSouvTO Se xai oi CoTepot Ttov dp^aliov Sraoc u^
Sua yevr|Tai auToT; to aurb Iv xai iroXXd. Alb oi
(tev to eVrtv dipetXov, wanep Auxdippwv, of Se ttjv
Xi;tv jxtTEppuBfjii^ov, 6ti 6 dv6pi>)ra>; ou Xeuxo'; eoxtv
dXXa XeXeuxonat, ouos paSi'tcov eWiv dXXa ^atStCei"
s fva (AiJTOTe to fort irpooditTOVTe< noXXa eTvat uoiwai
to Iv, ax; [/.ova^io; Xeyopevou tou ivb< r) tou ovto;.
IloXXa U Ta oWa i!\ Xdyto (olov aXXo to Xeuxtji eTvat
xai (aouoixw, TipS' auTtj) dficpto- uoXXoc dpa Tb Iv) ?, Stat-
psaet, Samp to SXov xai Ta pep*). 'EvTauda 6e
u
ffa
#,ito'pouv, xai wfioXdyouv to Iv iroXXa elvat , wojtep
oux v5e^duevov toutov Iv Texal iroXXa eTvat, (X7i t4
dvTtxEi'w.Eva Si' ton yap to fv xai Suvd(Mi xai ivTe-
Xe/e(a.
CAP
(l8S,18S.
)
cans , ut temetum et vinum. Itaqae si ens continuum est
,
multa est quod est umim : quia continuum est divisible
in infinitum. (12) Est autem dubitatio de parte ac toto
(quae fortasse nihil ad banc rationem facit, sed ipsa per se
spectanda est), utrum pars et tolum sint nnum , an multa
:
et quomodo sint unum , Tel multa : et si sunt multa
,
quo-
modo multa ( ac de partibua non continuis est eadem
disputatio ) : et si utraque pars cum toto unum sit utpote
individua , bine effici ut et ipsae partes inter se unum sint.
(13)
At vero si unum est ens ut individuum , nihil erit
quantum , aut quale : proinde ens nee erit infinitum , ut
inquit Melissus; nee finilum, ut ait Parmenides : finis
enim seu terminus individuum est , non id quod est (initum.
(14)
Sed si omnia entia sunt definitione unum , ut vestimen-
tum et indumentum ; accidit eis ut Heracliti sermonem
pronuntient. Eadem enim erit essentia boni et mali , item
non boni et boni. Quocirca idem erit et bonum et non
bonum, idem homo et equus : nee de hoc erit illis disputa-
tio, an omnia entia sint unum, sed de eo potius, an nihil sint
:
item tale esse, et tantum esse, idem erunt. (15) Posterio-
res quoque veterum, conturbati sunt, verentes ne quando
eis accideret ut dicerent idem simul esse unum et multa.
Quare nonnulli verbum est auferebant , ut Lycophron :
alii vero orationem reformabant, non dicentes hominein
album esse , sed albescere ; nee bominem esse ambulantem,
sedambulare : nequando verbum estadjungentes, multa esse
efDcerent
,
quod est unum : quasi uno modo dicatur unum
ant ens. Entia vero multa sunt, vel definitione (utalia
cot albi essentia, et musici : eidem tamen subjecto insunt
:
multa Igltur est quod est unnm), vel divisione, ut totum et
partes. Hlc vero jamambigebant, et iatebantur, quod unuia
est, esse multa : quasi idem non posset esse unum et multa
;
non propterea tamen opposita concedebant : est enim
unum et potestate et actu.
III.
Tov ts Si| Tpdrtov toutov Imouotv dSuvaTOv (pal-
to veTat t4 ivTa Sv eTvai , xai i\ Sv intScixvuouo-t , Xuetv
ou ^aXeJto'v. 'ApttpoTepot yap iptcrrtxbK ouXXoY^ovxai,
xai M&to-aoi; xai Ilapjv{8jii;
-
xai yip ^uorj Xajx-
6dvouo-t xai dtruXXoyioTot elfftv auTtov ol Xdyof (i5XXov
8s 6 MeXlaaou ipopTixb; xai oux fyiov dnoptav, dXXa Ivbz
40 dToVou SoOevTO? TaXXa crufi6atvei
*
touto S' ouOev /aXe-
ndv.
(2) "Oti jxev o3v napaXoylCeTat Me'Xtoo-o;, S^Xov
ofeTat yip elXn)!pe'vat
f
el to Yevo'ptevov l^et dpyjfc,v
i'ltav, ortxalTOfi')) yevo'ptevov oux tyt-.. ETxa xai touto
aTOirov, TOiravTO; ofeuOat eTvat dp^v tou npaYjiato;
45 xai u-Ji tou ypdvou, xai YeveVew; u.i) t?jc StcX^;, dXXa
xai dXXotioaeb>( , wonep oux dOpda? yivouivTi? j*eTa-
6oX5j<.
(3) EireiTa xai Sia t( dxtvrjTov, el ev; fioTrep
Yp
xai to (u'pof Sv St, toSI th CSwp, xtvetTatlv eauTw,
oil Tt ou xai wSv; eVetTa dXXo(tom( Stl t( oox av
so t*r, ; 'AXXi (xjv ouSi tw etSu oTdvre Iv eTvat, wXi|v tw
i; o5. OuTirti; Se Iv xai twv tpuaixcov TtvJ? Xiyouaiv,
txetvioc o' o5
-
dvOpojitoi; yap fnirou erepov t$ etoet
lis igitur qui hoc modo aggrediuntur, apparet, fieri non
posse ut ea quae sunt, unum sint. Atque ea ex qnibus de-
monstrant, solvere non est difficile. Utrique enim liligiose
ratiocinantur, tam Melissus quam Parmenides. Etenim falsa
sumunt, neque concludunl eorum rationes : sed magis im-
porluna est ratio Melissi, nee habet ullam dubitationem :
verumuno absurdo dato, cetera sequuntur : hoc autem nun
est difficile. (2) Vitiose igitur Melissumargumentariperspi-
cuum est. Sumpsisse enim putat,si quicquid est factum, ha-
bet principium, etiam quod non est factum, non habere prin-
cipium. Deinde et hoc absurdum est, existimarc qnamlibet
generationem , non tantum siinplicem, sed etiam varia-
tionem, rei principium habere , non temporis, quasi non
fiat simul ulla mutatio. (3) Insuper cur est immobile
,
si sit unnm? sicut enim pars
,
quum sit una, ut hajc aqua,
movetur in eodem loco : cur non etiam universum ita mo-
vebitur ? praeterea variatio quam ob causam esse non po-
tent? At vero nee forma potest esse unum, sed tantum eo
e\ quo. Hoc autem modo unum esse etiam physici quidam
dicunt, illo autem modo nequaquam : homo namque ab
Digitized by Google
ISO. NATURAL1S AUSCULTATIONS LIB. I. CAP. III. 251
xal TavavTia iXXii'Xwv. (4) Kal itpb{ IIapu:evtST|v Si
6 auTO rpoiroj twv Xdfwv, xai e( Ttve aXXot tltr'tv tStor
xal jj Xuai? tjj |iev 8u i{<tu3ii? , ttj 8i Sxt oil oujjntepai-
vstcu* Itvah |xiv, ^jaitXw; Xau.6avti to 8v Xe'YtoSai,
XrfOfxevou noXXayw<;

i<ruu.7tepavT0? 8s , Sti et jiova
xa Xeuxi XrtyBed) , orij/tatvovTtc ev tou Xtuxou , ou8ev
$ttov iroXXi xi XiuxA xai ouy_ ?v. Ours
y^P
*?
9UV
*
eyil& fv tUTat to Xtuxbv oure tw Xdyw. "AXXo
y^P
lo-rat to tlvat Xeuxw xai to 5e8eY|ASvo>, xal oux k^ai
10 itapi to Xtuxbv oJSsv ^wptsrov* 00
Yap
^
/wptordv,
aXXa tm elvat tepov to Xtuxbv xal <j> uicap/tt. 'AXXa
touto Ilapixtvioijc. ouitw Iwpa. (ft) 'Avavxr) 0^1 Xa-
6elv |t^i o-dvov Iv <tT|u.aivtiv to Sv, xa8' oil &v xxttiyo-
p-*l6rj,
aXXi xal Sicep 8v xal Srap v to
Yap
GU(isv)-
it xb; xaO' u7toxciu.evou tivo? X^tTat. "Qart 5 ouu.6e'67)xe
xb Sv, oux eVrar erspov
Yap
tou Svto;
-
toratTtapaoux
Sv

06 S^ Jural aXXw uitapv^ov Tb SiMp Sv. Ou
Yap
eoTat
Sv ti butw eTvat , el u.^ **** tb 8v tnr) jxottvEi oStuk
wore etvxt Tt exaerrov. 'AXX* (nrdxmat to 8v trc)|/.ai-
90 veiv ev. (e) El o3v Tb Sirtp 2v |xr,Siv\ auu.6e6if)xs,
xSXXa
0'
exeivw, t( (xSXXov Tb Sirtp 8v mrjuaivEi to 3v
$
ja-Jj ov; ei
Yap
eorat to Srap 8v tbuto xal Xeuxdv, to
Xeuxw
0'
iTvai uvrj iortv Sirtp ov ouos
y^P
ouu.6i6i)-
xivai auToi oTovtb to Sv
*
ou6sv yip 8v 8 ouy_ Sleep Sv

* oux apx 8v to Xcuxo'v

ox/y oCtg> 8c warcep ti jx-fj Sv,
iXX' SXw u.i) ov. Tb ipa SiMp 8v oux Sv

alrfikq
yap tirctiv 8x1 Xtuxdv , touto 8s oux 3v Itniftaivtv
*
SoY ti xal to Xtuxbv 07)patvei fetp 8v, icXeico pa
oi;u.atvei to 8v. (7) Ou toivuv ou8t jju'ysOoi; t^et to ov,
W ilirtp Srctp 3v to 8v* ixaTtpb)
Yp
ertpov to tlvat xoiv
(xopioiv. "Oti 8e StatpttTai to Snip 3v ti? oVtp 8v ti
aXXo , xal iw Xoyw tpavepdv
*
oTov 6 dtvOp(oico( ft Ist'iv
Sictp ov ti, dvavxi) xal to l^coov Sictp 5v Tt eTvat xal
to oiwouv

ti
Y"P \W
^

P
^v Tl

o^piCtCrixdTa JoTat

r, ouv tw Sv8p<oitM t) aXXu Tivl titoxet(xevw. 'AXX'
douvaTov ou
l
u6'f&f)xdc Tt
Yap XtYtTat touto, ?| 8 Iv-
SsytTat uitapjretv xal jxt| &icap^tiv , t) o5 ev tw Xoyw
icitap/et to w cupt6e6^xev, ?) iv <5 6 Xoyo<; uitotpyjji
5 auix^s'Srixtv , oTov to (ttv xa6^o0at ok ywpiCd-
40 (xevov, iv 81 tw oiuw &Trdpy_ei 6 Xoyo; & tt,; ^tvb?
t) ipau;sv oufi6ti)xtvat to otpidv. (s) "Eti Sua
Iv tw optcrtxw Xdyw IveOTtv t) i; tov Iotiv, v t$
Xoyw tw toutwv oux ivunapyet 6 Xdyo? 6 tou SXou,
oTov iv tw SiicoSt 6 tou avOpwftou , t) iv tw Xtuxw
4ft S tou Xtuxou av8pw7tou. Ei toivuv TauTa toutov l^et
tov tootcov xal tw avSpwTrw ouu;6:6i|xt to Sitcouv,
dvaYxrj ^(rtpiotov tTvat auTO

woTe ivSt'jroiTO av
(!.}, oticouv tlvat tbv avBpwTtov, ?j Iv to) Xoyw tw
tou StnoSoc ivtrrai 6 tou av9pw7vou Xo'yo?. 'AXXa JSu-
to vbtov ixttvo
Y
a
p
iv tw ixetvou Xdyw Iveortv. Ei
8'
XXw cua6e6T,xe to Si'nouv xal to !^wov, xal jx>)
ioTiv IxaTtpov Sitep Sv Tt , xal & avSpwrox; av tfr, twv
auu.6eSr,xdTb)v Tepw.
() 'AXXa to Sittp Sv Tt Iutoj
prjoevt sutiSe^rjxd;, xal xa8' o5 a^w, xai Ixatepov
eqtio form* diversum est , e( contraria inter se differunt.
(4) Sed et adversus Parmenidcm idem est rationum modus,
et si qui alii sunt proprii : ac solutio est, partim quia falsa
sutnit
,
partim quia non concludit. Falsa sunlit
,
quatenus
accipit ens sinipliciler dici, quum dicatur multis modis. Kon
concludit autem, quia, si sola alba sumpta fuerint
,
quum
album unam rem significet, nihilominus multa alba erunt,
non unum : quoniam album neque conlinualione unum
erit , neque definilione. Diversa eniin erit essentia alhi , et
subject! suscipientis album; ac nihil erit separahile pra-ter
album: non enimdiffert, quatenus est separabile , vcrum
essentia differt album ab eo cui albor inest. Sed hoc Par-
menides nondum viderat
(5)
Necesse igiturest, ut [qui
dicunt ens esse unum
]
non solum sumant ens significarc
unum cui attribuatur ; sed etiam sumant quod est proprie
atque essentialiter ens, et quod est proprie atque essentia-
liter unum; accidens enim desubjecto aliquo dicitur. Quare
id cui eus accidit, non erit : quandoquidem est direr-
sum ab ente : erit igitur aliquid non ens : ergo non erit
in alio id quod est proprie atque essentialiter ens : siquidem
aliud eutis essentiam non habehit , nisi ens multa signified
,
ita ut unumquodque sit aliquid. Atqui supponitur ens unam
rem signiflcare.
(6)
Si igitur quod proprie atque essentialiter
est ens, null! accidit, reliqua vera illienti, cur ens signifi-
cat potius id quod proprie atque essentialiter est ens
,
quam
non ens? nam si idem sit proprie atque essentialiter ens ct
album, albi vero essentia non sit proprie atque essentialiter
ens (etenim nullum ens potest ei accidere
,
quum non
sit ens ^raster id quod est proprie atque essentialiter ens),
album non erit ens : nee lamcn ita
,
quasi aliquid non ens,
sed omnino erit non ens. Quod igitur est proprie atque
essentialiter cos, est non ens: vere enim dicitur esse al-
bum : hoc autem significabat non ens. Quapropter si etiam
album significat id quod proprie atque essentialiter est ens,
profectoens multa significat. (7) Ergo nee magnitudinem
ens habehit , siquidem ens nil aliud est quam quod est
proprie et essentialiter ens : quoniam utriusque partis essen-
tia est diversa. Id autem quod est proprie et essentialiter ens,
dividi in aliud proprie atque essentialiter ens quiddam : etiam
ratione perspicuum est : veluti , si homo est proprie atque
essentialiter ens quiddam; necesse est et animal et bipes
esse proprie atque essentialiter ens quiddam : nisi enim pro-
prie atque essentialiter entia sint, accidentia erunt : atit
igitur homini accident, aut alii cuipiam subjecto. Atqui
hoc est impossibile. Id enim dicitur accidens, vel quod
potest inesse et non inesse, vel in cujus definitioue inest id
cui accidit : exempli causa, sedere, est accidens, lanquam
quod separatur; in simo autem inest ratio nasi , cui dici-
cnus simum accidere.
(8)
Pneterea qusecumque insunt in
oratione definitiva, aut ex quibus res constat, in uorum
definitione non inest ratio totius , ut in bipede non inest
ratio hominis, aut in albo non inest ratio albi homini*. Si
igitur ista hoc modo se habent , et bipes homini accidit ; ne-
cesse est ipsum esse separabile: adeo ut homo possit esse
non bipes; aut in bipedis definitione inerit hominis ratio.
Sed hoc est impossibile : quoniam illud in bujusdefinitione
inest. Quodsi alii subjecto accidant bipes et animal, ac
neutrum sit proprie atque essentialiter ens quoddam ; eerie
et homo erit in eorum numero quae alii accidunt. (9) At<(iii
illud esto proprie atque essentialiter ens quoddam, quod
nulli accidit. Item de quo ambo sive utrumque, de eo id
Digitized by Google
2&2
4V21KH2 AKP0A2EQ2
A, 5
xal to Ix toutwv XeyeffOb) I; aSiaipstiov apa to it3v.
Evioi S' IveSooav tou Xdyot? au.^OTt'pot?, tm u.iv o'ti
iretvtct It, ei to 8v Iv arju.aivei, Sit IstI to u.i| iv,
t5 Si Ix tvjc Si/otO(xt<;, aTOfiot xoiifaavTe; ueyeOvi.
(id) 4>avtpbv SI xal drt oix aXr,0e, w; e( Iv 3r,peivti
to 2v xat yA\ oTo'vtc fiu.a tt)v avTtipaaiv , oux IffTat
ouOiv (ij| &V ouOiv yap xioXuei uJ; anXSc eTvat,
etXXa
|*^i
iv ti tTvat to u.i) oV To 3^
^avai rap'
outo to 3v, &( ti u.v| Tt ffTat aXXo , Iv itavta lo-eo-Oai,
10 aroirov. Ttc yap u.av6avtt auro to 3v ti u.i\ to foep
bv Tt Etvat; el Si touto, ouSiv fyuo? xwXuei iroXXa tl-
vat t& 5vta, Soirep efprjTat. "On u.h ouv outok Iv tT-
vat to 8v dSuvaTov, 8r,Xov.
(is:.)
quoque quod ex his constat, dicatur. Ex individuis igitur
universum constat. Nonnulli autem utrique rationi sunt
assensi : alter! quidem
,
qua concluditur omnia esse unum,
si ens significet unum : nam alioqui esset etiam non ens;
atteri vero
,
per bipertitam divisionem, efliciendo magnilu-
dines individuas. (10) Perspicuum autem est non esse verum,
si ens significet unum , et contradictio simul esse nequeat
,
sequi ut nullum non ens sit : nihil enim Tetat, suini non
ens, quod non simpliciter sit non ens , sed non ens quid-
dam. Hsec igitur assertio , si non est aliud quidpiam pra-tei
ipsum ens, omnia unum fore, absurda est. Quis enim in-
telligit ipsum ens aliud esse
,
quam quod est proprie et
essentialiter ens quiddam ? quod si verum est , nihil tamen
prohibet esse multa entia, ut dictum fuit. Ergo ita ens
unum esse non posse, perspicuum est
CAP. IV.
'Q? 8' ol (puffixot Xsyouoi, O'io Tpo'itot elatv ot
l( |xiv yap ^v toiijffavTe; to 8v scopta to uitoxeipevov,
t) Tiov tpioiv ti t| dfXXo , 8 Icrti itupb? u.v nuxvoTepov,
a<po< Si XeTtTOTtpov, taXXa yvfmei iruxvo'rr)Ti xat
u.avdTrjTi itoXXi irotouvTt?. TauTa S' i<n\v Ivavtta
,
xaOdXou
8*
oirtpoJ| xat IXXei<}/t< , woTtep to
p^Y*
<f
r,ai
ao nXaTwv xat to pixpov

irX^v o'ti 6 (iiv TeuTa note!
2Xr,v, to Si Iv to eTSo;' <A Sk to uiv Iv to &7roxet'u,e-
vov CXijv, Ta
8'
lyavTia Siatpopa? xat etor,

oi
8'
Ix
Tou lvb( Ivouoa? t4? IvavTtOTTiTa? IxxptvesOai, wonrtp
'Ava$f
(
u.av8pd? <pY|(rt xat 6W S' Iv xat itoXXa <paatv
etvat, oioTWp 'KjjuieSoxXvjc xal 'Ava;afdpa?" Ixtou
ij.lyu.aios yap xat o&Tot ixxptvouat ia aXXa. Ata-
^epoofft
8'
aXXi;X<ov tw tov [xev iteptoSov itoteivTou-
Tiov, tov
&'
iitotl, xat tov u.ev oEitEtpa Ta Tt 8u.oto-
jitpYj xat Tavevtta, tov Sk Ta xaXoupttva CTOij^eTa j*o-
lo vov. (s) "Eotxe 8s 'Ava;aYopa< dfnetpa outuk oir,8?j-
vat ota to &itoXau.avetv tt,v xotv^v Sd^av xwv tputrt-
xuv elvat aAT)8^
,
w; oi -v ivouevou ouSevo; Ix tou (X'J)
ovto;
-
Sta touto yip odto XeYountv, Hv ijxou t4
ravTa, xat To ytveoOat T0tdv8e xaOsoTT|Xfv aXXoiou-
ts o6at. 01 8e auYxptatv xat Staxptatv. (s) "Eti
8'
Ix
tou Ytvetrdai i\ aXXrjXeov TavavT^a
-
lvuiri;p^ev apa-
et ykp itSv (xev to Yivo'u.evov dvaYxri yivurtai
\
i\ ov
Tl)V
?i
Ix U.T) 5vT0)V
,
TOUTO)V 8s TO U.EV Ix U.^| 5vt<l)V
Ytveo8ai aSuvawv (itep\
Y"p
Tautr,? inoYvtouovouat
o tt)?
8d5l
aravte; ot itepi ^uaeoK), to Xombv >)St) auo.-
Satvetv I; dvaYxv)? !vdu.taav i\ Svxcov (xev xai evunap-
ydvttuv
Y'
ycff8at, Sta Se aaixpoTTyra tuv oyxaiv i\
avaisOvjTwv ^o.Tv. Aid cpaffi rSv Iv wavti u.Eu.T&at,
Sioti ttSv Ix itavtb? toiptov Y'vdfitvov (pai'veoftat Si
is SiafIpovra xat icpooaYopeueoOat t*Ttpa aXXr,Xo>v Ix
tou (laXtsO* 6jtepsy_ovT0 Stl 7tX5j0o? Iv tij jit$et twv
dititpMv* elXtxptvw? jiiv
yP
*^
ov Xeuxbv ?, u.eXav
^
YAuxi rj coipxa tj S<ttouv oux elvat, 6roo oi itXetotov
i'xaffxov e/ei, touto Soxetv eivairJiv ^uotv tou TipaYfJia-
w to?.
()
YJ. 5r) to (jiiv diretpov Jj aneipov oyvwotov, to
u;iv xaTaitXf,Oo? -^ xaTot u-eyeOo? airetpov aYviocxov ito<rdv
Tt, to 8i xaT' tlio; aTteipov
aY
VWOT0V tmov ti. TCv
Ut autem physici dicunt, duo sunt modi. Alii namque
quum ens unum statuerint, videlicet corpus quod est sub-
jeclum , nempe aut trium elementorum aliquod , aut aliud
quod est igne densius, aere rarius , reliqua gignunt, dcnsi-
tate ac raritate multas res efliciendo. Hncc vero sunt contra-
ria : universaliter autem sunt exsuperantia et defectio, ut
magnum et parvum asserit Plato : praterquam quod hie
quidem ista facit materiam, unum autem, formam; illi
autem unum quod suhjectum est, materiam, contraria
vero , differenlias et formal. Alii autem ex uno contraric-
tates qua? in eo insunt, secerni dicunt , : quemadmodum ait
Anaximandcr,etquicumqueinquiunt essentialiter esse unum
et multa, sicut Empedocles et Anaxagoras : ex eo namque
quod mixtum est , hi quoque reliqua sccernunt. Diflcrunt
autem inter se, quoniam ille horum circuitum facit , hie
vero semel ; et hie quidem infinites et similares partes et
contraria esse inquit, ille vero eatantuin qua) vocantur
elementa. (2) Videtur autem sensisse Anaxagoras sic esse
infinita : quia existimavit communem physicorum opinio-
nem esse veram , ex nihilo nihil fieri. Ideo namque sic in-
quiunt, Eranl simul omnia; et Fieri tale, est variari.

Alii vero aiunt esse confusionem et secretionem.

(3) Pra>
terea movetur Anaxagoras co quod contraria ex se invi-
cem fiunt : ineranl igitur : nam si necesse est ut
,
quicquid
fit, vel e\ entibus flat, vel ex non entibus : hoc autem , ut
exnon entibusfiat, est impossibile (in banc enim scnten-
tiara consentiunt quicumque de natura disserunt): quod
reliquum estnecessario evenire censuere, ut fiat ex iis qua;
sunt et insunt, sed propter molis parvitatem sensu a nobis
non percipiantur. Idcirco aiunt quodlibet esse cuilibet
admixtum, quia quodlibet ex quolibet fieri cernunt : vidcri
autem res differentes et appellari diversas inter se , ex eS
quod propter multitudinem infinitorum qua; in mixlione in-
sunt, exsuperat : totum enim sincere album, aut nigrum, aut
dulce , aut camera , aut os non esse ; sed cujus plurimum
quxque res habct, hocvideri ejus reinaturam esse. (4) Si igi-
'
tur infinitum, qua infinitum, ignotom est;sanequodnumuro
vel magnitudine est infinitum, ignoratur quantum sit :
quod vero forma est infinitum, ignoratur quale sit. Si vero
Digitized by Google
NATURALIS AUSCULTATIONS LIB. I. CAP. IV.
(187, 188.)
8'
apywv dreefpwv oduuiv xai xaTa TtXr,8o? xai xax'
i8o;, aouvaTOv tlSe'vai t4 ix toutwv. Outo> yip el-
Ss'vai to ouvOetov uitoXau.6avou.Ev, 6rav slStouvtv ix
Tt'vojv xai iroowv iaTiv.
()
"Eti
8'
t\ avaYXTj, o5 to
5 [lo'ptov hSi/txai &m)Xixovouv eTvat xaxi u.jye9o; xai
|AixaoT7)Ta, xai auto evor/eoftai (Xsyw Si twv toiou-
twv ti popiwv, etc 8 h\mdf/ov Statpeitai to SXov)- et
Sk aSuvaTOv !/3ov rj cpuTov 8mr)Xixovouv tlvat xaxi ue-
fefloc; xai |xtxpdr>|Ta
,
^avspbv on o&8e twv u.opiwv
10 6nouV eVrai
y^P
xat T0 ^ov ojioiax;. Sip; Si xai
iarouv xai ra totaura u.opta wou, xai ot xapirol twv
(puTwv. Ar,Xov to(vuv oti aouvaxov aapxa ?, oVtoov
?, aXXo ti 6mr,Xtxovouv tlvat to (At'fsOcK, etcI to u,eT-
ov ?| iiti to IXottov.
()
"Eti el fiitavra (*iv ivu-
16 itapjf Et Tot Totaura iv aXXifAoi; , xai u.i)
Y'
vrtBl
"^'
exxptveTat ivdvra
,
XeyEtai ai Aim too irXeiovo?
,
y've-
Tai 8s i otououv 6tiouv (oTov ix aapxbf iiScup ixxptvo'-
u.evov xat dip; l\ 83aTO? ),
itirav Si trwixa ireirEpaau.Evov
avatptltai fab awu.aTOc iteirepao'u.e'vou

tpavepov 6ti
so oux ivSE/ETat iv Ixaoxw ixaarov uwap^eiv. 'AtpaipE-
8c(o->|(
Y
a
P
*"*
'
t0'5 uoaTo? oapxo;, xai 7taXtv aXXr,?
Yivoue'vt,; ix tou Xotirou cticoxpfost , e 1 xai aet iXaTtwv
e'sxat f, Exxptvofievi) , dtXX' 6'u.un;
oty
OitEpCaXtl u.ey'
-
6o? Tt TT> 5(XlXpdT)Tl* WOT* e! |XEV OT^ffETai $| t'xXptO't;,
*
ouy Sitav iv icavTl iveorat ( iv ^ap tw Xottw GSaxt
oux EvunapSet aap)* el 8i uv}| 0TT,aETai dXX' ael !;
d^atpEatv, sv 7tEK!paa(jtEvw (jteYe6Ei faa ittitpoi<r[XEva
ive'sTat airEtpa to TtXijftot

toi3to
8'
aauvaTov.
(7)
Ilpb?
Sk Toorot; , ti 5icav (xiv nSpta dfaipfdevTO; Ttvb( sXat-
30 toy avaYxi)
Yt
v*o^ai , ttj? Si aapxbc wpioTai to iroobv
xai ptyibti xai a(xixpoTy]Ti, cpavepbv Sti ix t^? iXajri-
ott, oapxbc oC6iv ixxpiO^OETat ab>(xa* eoTai yap
e*XaTTOv tyj? iXa^torni?. "Eti
8'
iv toii; ajctipoi? a<o-
jxctaiv ivuitapyoi av ^87) aap^ aiiEtpoi; xai aT(ia xat
8 iYxl^aXo?, xe^bipto'^iva (mvtoi aic' aXX^Xo>v, oiOiv
Se ^ttov Jvxa , xai dumpov fxaffTov toiJto
8'
a'Xo-
Yov.
f)
To Si fujSE'woTe SiaxptOrJoeoOat
,*
oux ttSoTio?
ulv Xeyetoi, dpQwj 81 XtyeTat

t4 ya? ita9-/] ajrwpiora.
HI ouv Uu.iXTro t4 yptou.aTa xai ali^Et?, iavSiaxpt-
*
Owaiv, iffTat ti Xeuxbv ?, &Yttvbv ou srepdv ti 8v
ou81 xa6' OnoxEinsvo-j. "Qote aTOTro; xa aSuvaxa ^tuv
b vou?, etitsp pVniXcTai \ih oiaxpivai, touto SI Tzovf,<tx\
aouvarov xai xot4 to itoffbv xai xaTa to 7toto'v
xaTa (xiv to woffdv, brt oux fsriv iXa^iarov (aeyeOo;'
xaTa Se to itotdv, 6ti fywpiora t4 icaOvj. () Oux
8p05< 8J ouoi
t^iv yivton Xau.6a'vei twv u.oioimv.
Hot. u.lv
Yap &K 6 irriXei; tU ir>)Xou; Staipeixat , fcxt
6 toe ou. Kal ou^ 6 auxb? Tpdito?, A? itX(v8ot i;
oixtx; xai oixi'a ix 7cX(vOo)v, oCtco Si xai u8o)p xai arjp

i$ aXXr,Xtov xai ilal xai Yivovxat. BeXtiov

8'
iXaTTW
xai Tttitspao-jx^va Xa6:tv, fosp itoitT 'EjjnceSoxXri?.
253
principia tnm numero quam forma sunt infinita, impossibile
est ea nosse quae ex liis constant. Nam ita demuni composi-
tum nosse existimamus
,
quum novimus ex quibus et quot
constet. (5)
Prxterea , si necesse est ut cujus pars quanta-
cumque esse potest magnitudine et parvitate , etiam ipsum
totum qoantumcunque essepossit (ejusniodiautempartium
aliquam dico , in quam
,
quum in toto insit , ipsum totum
dividitur
)
; impossibile autvm est animal aut plantain qiian-
tacumque esse magnitudine et parvitate : manifestum est
ne partiom qoidem ullam quantamcunque esse posse :
alioqui similiter etiam totum quantamcunque esset. Atqui
caro , et os , et ejusmodi alia sunt partes animalis ; nee non
fruntus sunt partes plantarum. Patet igitur non posse car-
nem, autos, aut aliud quidpiam tale quantumcunque
esse magnitudine, si veaugendo, si ve deminuendo magni-
tudo spectetur. (6) Preterea , si ejusmodi omnia in se vicis-
sim insunt, nee fiunt, sed quum insint , secernuntur, appel-
lationem vero sumunt ab eo quod plus est, fit autem ex
quovis quod vis (utex carne aqua per secretionem, etcaro
ex aqua ), omne autem corpus finitura consumitur a corpora
finito : manifestum est non posse in unoquoque unumquod-
que inesse. Ablata enim carne ex aqua, et rursus alia carne
facta ex residua aqua per secretionem
,
quanquam ea qua;
secernitur, semper minor erit , tanien magnitudinem ali-
quam parvitate non superabit. Quocirca si secretio con-
sistet , non inerunt omnia in omnibus; quoniam in aqua re-
sidua non inerit'earo : sin autem uouconsistet, scd (iet sem-
per ablatio; profecto quae in re finita inerunt, magnitudine
quidem squaliaac finita, multitudine autem infinita erunt
:
quod est impossibile.
(7} Ad heec, si necesse est omne cor-
pus aliquo ablato minus fieri , carnis autem quantilas deli-
nila est tarn ralione magnitudinis
,
quam parvitalis; ma-
nifestum est, ex minima carne nullum corpus secretum iri
:
alioquin erit minus carne minima. Proeterea in infinitis
corponbus inesse jam posset caro infinita , et sanguis , et
cerebrum : atque bsec a se invicem separata, quae nibilomi-
nns essent , et quidem singula infinita : quod est a ralione
alieniim.
(8;
Quod autem ait Anaxagoras, uunquam secre-
tum iri, noi^quidem scite dicitur, recte tamen dicitur : quo-
niam aflectiones sunt inseparabiles. Si igiturmixli essent no-
lores et habitus : siseccrnantur, erilaliquodalbum, autsalu-
bre, quod non erit aliud quiddam, nee de subjeclo diretur.
Quapropter mens ilia inepta erit ea qusrens quae fieri nc-
queunt : siquidem vult secernere; hoc autem est factu
impossibile, tarn secundum quantitatem, quam secun-
dum qualitatein : et quidem secundum quantitatem
,
quia
non datur minima magnitudo; secundum qualitatem autem,
quoniam affectiones sunt inseparabiles.
(9) Nee vero gene-
rationem recte sumitsitam in iis esse qua; formamsimilem
habent. Nam lutum partim in luta dividitur, partim non
dividilur: necut Uteres ex domo , et domusexlateribus,
ita etiam aqua etaer exse invicem et sunt et fiunt. Praestat
autem pauciora et finita principia sumere; quod quidem
facit Empedocles.
Digitized by Google
364
DV21KHS AKP0AZE02 A, e.
{".)
CAP. V.
IlavTEc Si| TavavTt'a ap^l? itotouatv ot Te Xe'yovte?
Ort v xb n3v xl (IT) xivouj/tvov ( xai
"cap
Hapu.Ev{-
8rjc 8epu.bv xal i^uypbv ap^i? tvoieT, Taura Si icpoaa-
(opiiu ittip xal f9jv),xotot pavbv xal ituxvdv, xat
AnijxoxpiTo? to orEpebv xat xevdv, wv to uiv wc 6v, to
8i 6? oux 3v efvat fr,aiv txi SsVet, oj^ijijiaTi, Taijet.
Taura Si yEvri IvavTuuv Oe'cew? avw xatoi, itpda-
6v ontaOev o-^u.aTocywvta,eu8u, iteptyepe?.
()
"Oti
jaev ouv tavavTi'a too? itaVtec itotoust Ta?
apx^j
10 S?,Xov. Kal touto euXoY<oC " Set
fkp
t4<; ap^i? (i^w
15 dXX^Xwv tTvat py^Te I? dtXXuv, xat ex toutwv
itovTa* rot?
$*
ivavTfotc toi; irpwTot; uira'pyet Tatfra,
Sia p.iv to irpwra eTvai utj 5 aXXwv
,
Sia Si to vav-
Tta |at) i| dXXr,Xwv. (3)
'AXXa Set touto xal xt
11 tou Xayou oxEi|>aa6at irwe. eruixSatvei. Ar,irrcov Si)
irpwTOv ort TtavTtov twv ovtwv ou8iv oCte uoieTv tz-
(puxEv oute icaoyetv to tujtov uirb tou tu^ovto?, oJSi
^fvETat Stiouv 5 Stououv, av u.^ Tt? Xau.6avr| xaTa
auu6e6T|xd?

rcw?
y^P
^v Y^oito to Xeuxov x u.ouart-
so xou, icXt)v el u.yj cuu.6e6\)xb? et*j tw Xeuxw
$ TtjS
(xeXavt to u.ouaixdv; aXXa Xeuxov itlv ytvtTat 15 ou
Xbuxou, xal toutou oux ex navtoY, aXX' x uiXavo?
r) twv [iTau , xal uouctxbv oux ex (xouortxou, ttX^v oux
ex iravTO? , aXX' 15 au.ouaou t| ef ti aurtov tI (xcraltf

(4)
OuSi W| <p9e(pTat el? to -rugby irpwxov , olov to
Xeuxov oux eU uournxo'v, nXriv si jx*j tcote xati o~uue-
6y)xo?, aXX' el? to (i^l
Xeuxov, xat oux el; to Tuyov,
5XX' el? to (xe'Xov
?i
to |Ta5u

6 S' outw; xal to
t
uoustxbv el; to pvJ) {xouatxdv, xat touto oux el? to tu-
30
yov, aXX* el? to ojiouuov ?| tt ti auTtov iotl (jttxa5u.
(6)
"Otioico; Si touto xat e'ki twv dtXXuv , licel xat to
y.^1 aitXS twv 8vTtov dXXi ouvOeTa xaTa tov autbv
l-jfti Xo'yov

diXXa Sia xb pii) t4? ivTtxetfxe'va? StaOe'aet;
wvofxaaOat XavOavetv touto orupi.6aivt

avayxYi flip
35 it3v to ^pixoaptevov 5 avapixo'crrou Yt'veoGat xal to
<xvap[jio(JTOv i\ 7]p|xo(ru.vou , xal (p9e{peo'8at to %(ao-
ofisvov tl? avapaoctTiav, xat TauTYjv ou
tV
Tujrouoav,

aXXa tiv avTtxEitAeV)v. (e) Ata^e'pet S' ouOev lit\

appiovla? eisetv -Jj Ta5et>>? $1 euvOe'sew?

^avepbv yip
0 6rt 8 auxb? Xo'^o;. 'AXXa (xt|v xal olxla xal avSpta?
xal 8tk>uv aXXo
Y
vetat 8u.o(t?

) Te yap olxt'a
Y've-
Tat Ix tou fii|
ouyxetoOat iXXi StiuprjoSat TaSt ^)St
,
xal 6 avopti? xal twv io^7)(xaTt9u;E'vwv Tt i\ &<r(y\-
uoauvr,? , xal fetaoTov toutow Tot (aev Ta5t?, t4 8e ouv-
8et? ti? larlv.
(7)
El TOt'vuv tout' lorlv ahfiU
,
Sitav av (Lfvovm to yiYvdjievov xal (pOet'potTO to ^8et-
pdjxevov i\ i\ IvavTttov i\ tl? IvavTia xal t4 toutwv
[MTa5u. Ti Si u.eTa5b e*x twv ivavTt'wv Iotiv, olov
y
pwftaTa Ix Xeuxou xal (jteXavo?. "ilate iraVra av sir)
to Ta ^uoet vivdiJieva ^
Ivavxfa y| i$ EvavTtwv. (s) Me'-
/pt [jtiv o3v toutou o^eSbv ouvT)xoXou8^xaot xal twv
aXXuv ot itXewtot, xaSanep eiwojiev itpo'Tepov Ttavre;
Omnes igitur ea qtise contraria sunt, principia esse
statuunt, lam ii qui dicunt universum esse unum quod
non movetur (etenim Parmenides calidum et frigidum
principia Tacit, atque luec appellat ignera et terrain),
quam ii qui rarum et densum. Detnocritus quoque soli-
dum et inane principia statuit : quorum illud rationem
cntis, hoc vera rationem non-enlis habere ait. Prasterea
solida ilia distinguit situ, figuri, ordine; haec vero sunt
contrariorum genera : situ, ut supra infra, ante retro :
figura, tit angulus, rectum, circulare. (2) Omnes igitur
quodammodo ea quae contraria sunt rerum principia sta-
tuere, uianifestiim est. Atque hoc rationi est consenta-
neurn : oportet enim principia nee ex se invicera esse, nee
ex aliis, etex ipsis esse omnia. Primis autem contrariis
liaec insunt : nam quia prima sunt , ex aliis non sunt , et
quia sunt contraria , non sunt ex se invicem.
(3) Sed hoc
eliam ralione considerandum est quomodo accidat. Pri-
mum igitur sumendum est, in omnibus entibus ita esse
natura comparatum , ut nee agat quodvis in quodvis , nee
patiatur quodlibet a quolibet, nee fiat quodcumque ex
quocumque, nisi quis haec sumat ex accidenti. Nam
qui fieri possit allium ex musico, nisi aibo aut nigro musi-
cum forte accidit? sed album fit ex non albo, atque ex hoc
non quovis, sed ex nigro, vel ex interjeclis coloribus. Mu-
sicum quoque fit ex non musico , nee tamen ex quovis, sed
ex musics experle , aut si quid est his interjectum.
(4) Ergo
nee interit in quodvis pritnum , ut album non interit in mu-
sicum, nisi forte ex accidenti, sed in non album : nee in
quodvis non album , sed in nigrum aut colorem medium.
Itidemque musicum interit in non musicum , et hoc non
quodvis, sed in musicee cxpers, aut si quid his est inter-
jectum. (5)
Nou aliter se res babet in ceteris : quoniam
et entiuni illorum
,
qua? non simplicia sed composita sunt
,
eadem est ratio : sed quia opposite alTcctiones nomine
vacant, accidit ut hoc lateat. Necesse enim est, quic-
quid harmonia constat , ex harmonise experte fieri ; et quod
harmonia caret, ex eo fieri quod harmoniam babel
;
item interirequod est harmonia prseditum, in harmoaiae
privationem, et banc non quamlibet, sed oppositam.
(6) Nihil autem interest , utrom dc harmonia dicalur, an de
ordine vel compositione. Patet enim horum omnium eandem
esse rationem. Sed et domus et statua et quodvis aliud si-
militer fit. Domus enim fit ex eo quod haec non essent hoc
modo composita, sed sejuncta. Statua quoque et omnino
eorum aliquid quae figurant habent, fit ex figures privatione.
Atque horum unumquodque partim ordo, partim compo-
sitio qusedam est.
(7)
Si igitur hocverum est; quicquid
fit, ex contrariis fit, et quicquid interit, in contraria inte-
rit, et in media his interjecta. > Sed haec media ex contra-
riis sunt, ut medii colores ex albo et nigro. Quapropter
quaccumque natura fiunt, aut sunt contraria, aut ex con-
trariis. (8)
Hucusque igitur fere simul profecti sunt et
alii plurimi
,
quemadmodum antea diximus. Omnes enim
Digitized by Google
NATURAL1S AUSCULTATIONIS LIB. I. CAP. VI. (188,189.)
yip t& orotj^sia xal t&<; 6tc* auTuv xaXoupe'va;
"PX^
?
xatitjp aveu Xdyou TtOevtec , Spuo; TavavTia Xe'youaiv,
coo7p uit' autYJ; ttj aXr,9et'as avayxaoOe'vTE;. Aiatpi-
poueri S' oXXi^Xwv to") tou; u.ev npoTepa toix;
5'
Bcrrspa
6 Xa|x6dviv
,
xal toil; uiv yvoipipuoTEpa xari tov Xo'yov,
robe Si xt4 tJ|v ata6r,otv

ot (aIv yip 6epu.bv xal ijn-
Xpov, of Si &ypbv xa>l ^pov
i
irepoi Si irspiTrbv xal
opxiov, ct Si vetxoj xal tpiXtav alrt'ac tiOevxai ttk ys~
vs'orewi;
*
xaifra
3"
dXX^Xtov Stafepet xata tov Eipiqtuyov
10 xponov.
()
"Qure Taita XtyEiv tom; xal Etspa aX-
XtjXmv, srspa |jiiv wontEp xal ooxe! toi; nXciOTOtf
Tauta Si Jj dvaXoyov
*
Xau.&cvouo't yip Ix ttjc autYJi; au-
orot^ac
-
t4 tiiv yip 'fepi^it, t4 84 ireptE^eTat twv
ivavxuov. Tauti) Si S^ sauT<oc Xsyouoi xal te'p<o(, xal
16 ^ttpov xal pcXrtov , xal ot fiiv yva>pt
t
u<oTEpa xaxa tov
Xoyov, uuitep ctpqTat irpdtepov , ot Si xaxa tJ|v afo8T)-
ctv to uiv yip xaOdXou xaxa tov Xoyov yvwpiuov, to
Si xaO' cxaorov xaxi ttjV alaOrjotv

6 (xiv yap Xdyo?
tou xaOoXou, f) S' aia&Tjuii; tou xacxi
fMpoc*
oTov to
ao piiv fjieya xal to tjuxpbv xaxa tov Xo'yov, to Si iruxvov
xal u.avov xaxa t^v ata6i)9tv. Oti (iiv o3v svavrt'a;
Set -At
>PX^<
(Tvai, cpavspdv.
255
'E^ojxtvov S* av sti) Xeyeiv Trdtepov Suo ?| Tpet?
3| irXei'ou? elot. M(av (xiv yip
ofy
oTo'vte, Sti
ofy
*v t
95 ivavTiov, dtrofpouc Si, 6ri oux iitiOTr,Tbv TO 8v Efftai

(ita te Ivavxioxn? iv tocvtI ys'vEi v(, <|

8'
oua(a iv xt
yevo?

xal 6rt IvSe^tTai ix mitepaatjuiviov. B&tiov
S* Ix TrEitpacru.Evwv, otaitEp 'EpmSoxXijc, {) i? (Jire(po)v

icavra
y4p
ditoStSovat ofsxat, foa itep 'Ava^ayo'pai; Ix
90 tSv aireipwv. "Eti SI lorlv aXXa aXXojv itpotepa svav-
T^a, xal ytvETai ?TEpa l\ aXXuv, oTov yXuxu xal tti-
xpdv , xal Xeuxov xal ixeXhv
, Ta( S' ap}(4; del Set fis-
veiv. (jJ'Oti (xiv oflv oute pifa oSte anEipot, S?,Xov
Ix toutuv ItteI Si icEiTEpao[<.^vat, to pij) itoieiv Suo
It ftdvov t/u Ttvi Xoyov. 'AivopijdEiE yap av ti? tcC?
^
i\ ituxvori? t^v (xavoTTjxa icmeTv ti jce^uxev rj aCti)
ti|v icuxvOTTiTa. 'OfAotto? Si xal aXXv) Sitotaouv IvavTio-
ttk* ou yap ^
siXia to vEtxo; ouvayEi xal itoieT ti i%
OVTOU, OUoi TO VEIXO; 15 IxEtVTJf, dXX' ajjttp')) ETEpOV Tt
40 TpiTOv. "Evtoi Si xal icXe(u> XapSdvouaiv l\ Sv xaxa-
orxEua^ouffi tJjv twv 3vtuv (puvtv.
(3)
IIpb( Si toutok;
in xav toSe ti? dicop^o'tt^v, eI
y^
ti Wpav uicotiOtjO'i
Tot; ^vavti'oK; tpuaiv ou6svb< yap 6pwu.ev tmv Xvttov
ouoiav xivavxta. Triv S' dp/V ou xa
^'
uitoxsifxevou
41 Sec XEyEaOai' tivo. "Eorai
y4p &py$
rr dp^TJc xbyip
urcoxEifjiEvov dp^ , xal npoxEpov SoxeT tou xaTr,yopou-
(iEvou Elvat. "Eti, oux Eivat fajxev ous(av IvavTtav ou-
via* rruic ouv Ix (jui) ouoiwv ouoia av eit); r) itw? av
itpdxEpov (x-J) ouata oua(a; eiti
; (4)
Atonsp ei ti; tov
<c xe icporepov aXr)8ri vou.(<teiev eTvat Xoyov xal toutov,
avayxaTov, el [ae'XXei Stasuo'etv ajxcporEpou? auTou;,
UltOTlOiVai TI TptTOV, WOTTEp tpadlv ot fifav tivi fuaiv
elements , et quae ab ipsis vocanlur principia
,
quamvis sine
ratione ponant, tamen contraria esse pronuntiant , tan-
quam ab ipsa veritate coacti. OifTeruot autem inter se :
qtioniam alii priora.alii posteriora principia sumunt. Et
nonnuUi quidem accipiunt notiora secundum rationem,
quidam rero secundum sensum. Alii namque calidum et
frigidum, quidam bumidumet siccum , alii impar et par,
nonnulli contentionera et amiciliam
,
generationis causas
ponunt : haec vero inter se eo quo diximus modo differunt.
(9) Adeo ut eadem quodammodo dicant et diversa inter se,
di versa quidem, quemadmodum et plerisque videtur ; ea-
dem autem, qui in his est proportio. Sumunt enim prin-
cipia ex eadem classe : quia contrariorum alia continent
,
alia continentur. Sic igitur eodem modo et diverso lo-
qunntur, ac partim detenus, partim melius : et alii quidem
ponant notiora secundum rationem , ut antea dictum fuit
,
alii vero secundum sensum. Universale enim secundum ra-
tionem notum est, particulare vero secundum sensum.
Quandoquidem ratio est rei universalis; sensus autem , rei
particular^ Exempli causa magnum et parvum , secundum
rationem; densum autem et rarum, secundum sensum no-
tiora sunt. Principia igitur contraria esse perspicuum est.
CAP. VI.
Consequens autem est ut explicetur duone sint prin-
cipia, an tria, an plnra. Unum enim principium esse
nequit, quia contraria non sunt unum. Inlinila vero
principia esse non possunt : quoniam'ens sub scientiain non
caderet. Item una contrarietas est in omni genere uno :
substantia vero est unum qnoddam genus. Et quia potest
ex principiis (initis res astrui : melius autem est ex finitis,
ut iacil Empedocles, quam ex infinitis. Omnia namque
putat Empedocles se per causas explicare ex principiis
(inilis, quae Anaxagoras explicat ex infinitis Praeterea
alia contraria sunt aliis priora, et fiunt alia ex aliis, ut
dulce et austerum , et album et nigrum : principia vero
semper manere oportet. (2) Ex his igitur perspicuum est
nee unum nee inlinila principia esse. Quiim autem linita
principia sint : ratio aliqua est, cur non ponantur duo tan-
turn principia. Dubitareenimaliquispossitquomodonatura
comparatum sit ut aut densitas efficiat raritatem esse ali-
quid, aut haec densitatem. Simijis ratio est alius cujusvis
contrarictatis : quia nee amicitia contentionem copulat,
seu qufdpiam ex ea facit; neque contentio quicquam ex
ilia facK : sed ambo aliud quiddam tertium elficiunt. Non-
nulli autem et plura sumunt, ex quibus rerum naturam
constituunt.
(3) Ad haec, illud quoque in dubitationem re-
vocare aliquis possit, nisi quis aliam naturam contrariis
subjiciat. Nam contraria nuliius rei essentiam esse vide-
mus. Principium vero non oportet dici de aliquo subjecto :
alioqnin erit principium principii : quandoquidem subje-
ctum ut principium videtur prius esse attributo. Pra?terea
diciraus non esse substantiam contrariam substantias. Quo-
modo igitur ex non-substantia substantia esse poteritf
aut quomodo non-substantia poterit esse prior quam sub-
stantia?
(4)
Quare si quis et priorem sermonem et hunc
verum esse putet, necesse est, si utrumque sermonem tueri
velit, ut contrariis subjiciat aliquod tertium
,
quemadmo-
dum affirmant qui aiunt univeraum esse unam naturam,
Digitized by Google
2i6
OTHKHZ AKP0A2K02 A,
C
(lt>,IOO.)
eTvai \ifwrui to itSv, olov uStop t| wup ?, to (jtCTaJu
toutwv. (b) Aoxet Si to (xtTo^u fxSXXov icop
fip
8-J)
xai
Y*i
xstl *W|p xa^ S5top
I"*'
evavrioTiytwv ov[xrc-
itXeYjjte'va io-ri. Aib oux i\6^u>i itoioumv ot to uitoxef-
t fievov irepov TOUTWV ItOtOUVTEC , twv
8'
iWow ot Ufa

xai
Y*p
o a^p fjxicrra i^tt twv aXXwv 8ta<popl{ alffOrj-
TaV i/djxevov Si to uSwp. (s) 'AXX4 itdvTe;
ft
to iv
touto toT ivavrton o-y|u.aTiouoiv, otov ituxvorr.Tt xai
(iavovr|Ti xai Tj> (aSXXov xai )ttov. Taura
8*
iorlv
10 SXw< Girepoj^-Ji Stiaovoti xai JXXetd/n, owraep etpr,Tot
npoTEpov. Kal eoix* naXaia eTvai xai aCmj J) Soda, &i
to ?v xai uicepov_i| xai eXXei^is
PX^
Twv &*** *W>
itXijv ou tov auTOv Tpdwov, aXX' oi piv dp^aiot t&Suo
(aJv itoteiv, to 81 Iv isaoytiv, twv Si GaTEpov Ttvl;
11 Touvavriov to [xsv tv itoisiv, ti Si Suo icao^ttv tpaal
(tSXXov.
(7)
Tb uiv oov Tpia ^avai t& orotyeta eivai
Ix te toutwv xai ex toioutwv aXXwv iirioxoTtouat 80-
Sjetev Sv i^eiv tiv& Xdyov, wcnrep etno.uev , to Si ttXci'gj
Tptwv ouxeri
*
TrpJx; utv yap to icaajciv txavbv to iv
,
an el Si TeTrdpwv ovtwv Suo foovTat ivavTiwaet< , Se^oei
/topi; exaTepac tnrdpy etv It/pav Ttva ueTa;u tpuaiv el
8'
e aXX^Xoiv SuvavTat yevvSv Suo ouaat, xtpfopyo; ov
j iwpa twv ivavTtwaewv etrj. "Ajxa Si xai dSuvaTov
icXttou; eTvai ivavTiwaeic t<x; irpwTa?
-
^j yap ouota ?v
u
ti
f'
vo
? tW tou ovto?, Sore tw itporepov xai Corepov
otoio"0U5iv aXX^Xojv at apyal [idvov, dXX' ou tw yevei

aYi yip sv ivi ye'vet u.ia i'vavTiuat; ioriv , icSoat Te at
evavtuioett avaYeaOai Soxoijuiv. el? fttav. (s) "Oti (aev
ouv outc 2v to STOi^eTov oure icXei'w SuoTv r) Tpiwv,
f
a-
so vepdv toutwv Si sdtepov, xaOalrep iinouev
,
aitopi'av
r/tt itoXXvJv.
ul aquam aut ignem aut quod est bit interjectum. (5) Vidc-
turautem illud potius esse subjeclum, quod est dementis in

terjectum. Ignis enim, ac terra, nee non aer et aqua,
contrarietatibusimplicitasunt. I'roinde non absurde faciunt
qui subjectum ab bis diveraum constituunt. Inter ceteros
autem illi rectius sentiunt, qui aerem ponunt : etenim aer
minus ceteris habet difTerentias sensiles. Aerem autem se-
quitnr aqua. (6)
Sed omnes unum boc contrariis liguraut
,
ut densitate et raritate, nee non contentione et remissione.
H8sc autem m uniTersum profeclo sunt exsuperantia et de-
fectio , ut antea dictum fuit. Ac videtur etiam hiec opinio
antiqua esse , nempe unum et exsuperantiam et defeclionem
esse rerum principia : quanquam non eodem modo veteres
haec principia posuere, quo recentiores : sed veteres duo
ilia ellicere , unum autem illud pati
;
quidam autem poste-
riores e contrario unum illud ellicere , duo vera ilia pati
potius affirmant. (7) Hoc igitur assertio, tria esse elementa,
is qui ex bis et aliis ejusmodi inspeclionibus rem conside-
rant , videri potest habere aliquam ralionem , ut antea dixi-
mus. Plura autem tribus non item : quoniam unum ad
patiendum sufficit. Quodsi, quattuor quum sint termini
,
duae contrarietates erunt : certe oportebit seorsum utrique
subjici aliam quandam mediam naturam. Sin ex se invicem
gignere possunt, quum sint duo; utique supervacua erit
alterutra contrarietas. Item non possunt esse plures con-
trarietates prima: : nam substantia est unum quoddam entis
genus. Quapropter principia eo tantum inter se different
,
quod alia sint prion, alia posteriora , sed genere non difle-
runt : quia semper in uuo genere est una contrarietas, et
omnes contrarietates ad unam referri videntnr. (s) Ergo
nee unum esse elementum, nee plura duohus.vel tribus,
manifestum est : Uorum autem utrum sit verius, quemad-
j
modum diximus, magnam babet dubitationem.
CAP. VII.
Q3'
ouv ?
t
|uic Xiyopiev npwTov wepl iraoT)? yeve'-
iiEw; 7tEX6dvTEC

iVn yap xaTa <pu<iiv t4 xotvi irpwTOV
eiirovrat oCtw ti irspl ixacrov t8ia Oswpeiv.
(2)
Oa-
ts uiv yap YtveaOai 11 aXXou aXXo xai i\ blpw irepov
1 to a>rX5 Xeyovxec r| Ta evpuifxeva. Aeyw Si touto
wSt* eaTi yap yiveoOat avOpwTrov (xouvixdv l<m Si
to
jji^i
piouaixdv ti YivcaOat pouatxbv f\ tov u.i| u.ouaixbv
avOpwitov, av9p(awov piouoixdv. 'AirXouv (tiv o3v \(yo>
40 to Ytyvdpievov, tov d'vdpwirov xai to jx^i u.ou9ixdv , xat
8
Y
lv*Tal aitXouv, to lAOuoixdv oMYxetfttvov 8i xai
8 Yfywn" "^
Y
,
T
vo
'.
atvov

'
Tav T0V
y-^i
|*ouoixbv
avOpwjrov fwjjiev ylyvtaQai. vj jaousixov avOpwitov.
(3)
Toutwv Si to u.iv ou [idvov XeyeTai toSc ti yiyvt.-
is
oOoti, iXXa xal,ix touSs , oTov ix
^
(jlouuixou pou-
ctxd; to S' ou XeytTat iirl iravTbiv

ou
Y
a
p
s5 av6po>-
itou lyivrto u.ouatxd(, dXX' 6 dtvOpwiro; lytvtto uoucrixdi;.
(4)
Twv Si
Y'Y
vo
r
l^v<,)v
S
Ta 4ttXS Xeyoi/ev Yryvs-
sflai, to (iiv uTrofiEvov YiyveTat, to S' oOy_ iitojxivov

to
|xev yip avOpwitoc &7tou.evei (jiouerixbc
y
i
Y
V0
V
ev|
!
dEvOpwicoc xai eVci, to Si jjl-?, (nouoixov xai to aixou-
cov outc dtirXwc outc vuvTtOe'ptevov uicoaevti. (s) Aiw-
No itaque sic dicimus, omni prius generatione per-
tractata. Est enim naturae consentaneum
,
quum prius ea
quae communia sunt, declarata fuerint, sic deinde cujusque
rti propria contemplari. (2)
Dicimus enim fieri ex alio
aliud , et ex diverso diversum
,
quum aut de simplicibus lo-
quamur, aut de compositis. Hoc autem sic dico : Potest
enim homo fieri musicus : potest etiam aliquid non musi-
cum, fieri musicum : aut homo non musicus, fieri homo
musicus. Simplex igitur quod fit, appello ut hominem
,
et non musicum , et simplex cujus est generatio, ut musi-
cum : compositum vero et ejus generationem , et quod lit
,
quando non musicum hominem dicimus fieri hominem
musicum. (3) De borum altera non solum didtur fieri hoe
aliquid , sed etiam ex hoc : puta ex non inusico musicum.
Sed boc non dicitur de omnibus. Non enim ex homine Ot
musicus, sed homo fit musicus. (4) Jam vera corum qua>
Hunt, proutsimplicia fieri dicimus, aliud, quum lit, per-
manet , aliud non permanet. Homo namquc permanet at-
queest, quum fit homo musicus : sed non musicum, ctmu-
sica: expers , neque simpliciter neque compositum perma-
net. (5) His autem definitis,ex iis omnibus quae fiunt,
. Google
(190.) NATURAL1S AUSCULTATIONIS LIB. I. CAP. VII. 257
ptOfjitviDv 51 toutwv, i\ airovTwv twv YiYvouivojv touto
fort Xa6etv, 3m ft; iti6).ei|/ii) , wairep Xi^oo-tv, 6ti 8et
ti del uTtoxeTtrOat rb
y<Y
v
.
uevov *
()
*al touto el xal
dptOuoi eWtv ev, dXX' efoet ye o0j( Iv to
y4p
tfJet Xey*>
6 xal Xdyw touto'v

ou yip TOUTOV TO avOpWTCU) xal TO
duouow eTvat

xal to uiv Oirouivet , to
8'
oO^ uuoi/i-
vet
*
to uiv u.if) avrtxeiuevov Cirouivet
(
6
y^P
dvOpwro?
uicouevet), to uouatxbv 81 xal to auouoov
ofy
urcoue'-
vet, ouol to 2; aixfotv auyxefuevov , otov 6 auouuo? dv-
lo Optimo?.
(7)
To
8*
tx. Ttvoe yiyvea9a( ti xal u^ to8i
yt'vtcrOat Tt uaXXov ulv XeyeTai iirl twv jx-Jj uTcoutvo'v-
twv, otov ? duouaou uouaixbv yi'yvecOai, il dvOpwitou
81 ou. Ou
ftV
dXX4 xal iirl t5v Citojxevovrwv Ivfoxe Xe'-
ysTat waauTt?

ex yip j^aXxou dvSptaYca y(yvea9a{
5 cpauev, ou tov aXxbv avSptaVra. Tb ueVcot ex tou dv-
Ttxetuevou xal u^ uirouevovro? dutpote'pw? Xe'yeTOt,
xal ex TouSe ToSe, xal toS toSe* xat yip e^ duouaou
xal 6 auouao? yiyveTat (*ouxo(. Atb xal iitl too'
auyxeiue'vou waauTw;
*
xal yap e* duouaou dv9ptoirou
so xal 6 auouao? av9pwiro< y(yvea9at Xe'ytTat uouatxd;.
(s) tloXXayw? Si Xsyouivou tou y{yvea9ai, xal twv
uiv ou yiyvea9at dXXa ToSe Tt yiyvea9ei, anXwc 81
ytYvec9at twv ouatwv udvov
,
xaTa ulv tula savepbv
OTt dvayxi) u7coxeTa9at Tt to ytyvduevov. Kal yap
as nocov xat irotbv xal irpo? ?Ttpov xal wotl xal iroj
ytyveTOt Oitoxctuevou Ttvdc, ota to (xovjjv t))v ouaiav
u.T,8ivb? xax' ofXXou XeveeOat Oitoxetue'vou , t4 S' dfXXa
itavTa xaTa ttj? ouot'ae.
()
"OtiS1 xal ai ouori'at
xal &xa aXXa airXw; dvxa i\ unoxetue'vou Tivb? yi'yve-
so Tat, eittaxoirouvTt ytvotT' av cpavepo'v. 'Ael yip eo-Tt
Tt 3 uKoxeiTai , e| o5 YtyveTat to Yiytoiuvvt ,
otov t!
tpuTot xal to i[wa x aropuaTo;.
(10)
T^veTat Si ti
yrYvdu.eva aitXolc Tot (xev ueTaoy^uaTtaet , otov dv-
opta; ^x /aXxou, Ta Se icpooOeoet, oTov ti ailjavd-
i u.eva,Ta S' doatpeVet, oTov in. tou Xi'Oou 6 'Epar,;, ti
51 vuvOeaet, otov oixia, Ta S' dXXotwoei , otov ti xpe-
ndueva xaTa t}|v uXr,v. Ilavxa ol t4 oBtio
Y'^oV'
78
ipavepbv $Tti| Gicoxctue'vuv ytYveTai. (n) "Hots SrjXov
^x twv elpr,|xevwv, Sti to YtYvduevov ^nav del ouv9eTov
o iffrt, xal eVct pte'v ti YtYvduevov, eVrt tt Tt 3 toCto
ytveTaf xal touto Sitto'v

t| yap to uiroxetfuvov ^ to
dvTtxetuevov
*
Xeyw Se dvTtxetoOat ulv to aucuaov,
&7coxcts9at Si tov avOpwitov

xal t-)jv ulv ao^ijuoo-uvr,v
xal t9iv auop^tav $[ tJjv aTa^tav to dvTixetuevov , tov
4b Se j^aXxov i\ tov XfOov ?j tov v^puabv to 6icoxe(u.evov.
(i'i) 4>avcpbv ouv ok, stTttp etalv afctat xat dpyal twv
<puortt ovtwv, 15 o>v icpwTwv elat, xal YtYovaai ur^ xaTa
cuu.6:6i)xd( , dXX' IxaffTov 8 X^Y'tat xaTa -rijv outri'av,
bri
Y^Y
vt
'
ta, *3v ix Te tou Ciroxeiusvou xal
rffi
uop-
to ftj{*
ouYxetTat yap uouotxbc av9pwito( i\ av9pw7cou
xal uouaixou tpoKov Tiva
*
8taXu<ret; yap tou? Xdyou; cU
tou? Xo'you? too? 2xe(vb>v.
(13)
ArjXov ouv w? yi'yvoit' av
t4
YtYvof**
7" ^" touTojv. *ETi 81 to &7toxctuevov
aptOuw uiv fv, efSet 81 8uo
*
& ulv
y"P
avOpwno? xal
ARISTOTELU. It.
hoc licet accipere, si quis animum advertat , sicut dicimu
opus semper esse ut subjiciatur aliquid quod fiat. (6) At-
que boc licet numero sit unum , tamen forma non est unum
(nam forma et definitione pro eodem accipio) : non est
enim eadem essentia hominis et musicas experlis : et iliud
quidem permanet, hoc autem non permanet. Qood enim
non est oppositum
,
permanet : homo namque permanet
:
musicum vero, et musics expert non permanet. I mo nee
id permanet, quod est ex ambobus compositnm, ut homo
musicus.
(7) Ex aliquo autem fieri aliquid , et non hoc
fieri aliquid , magis quidem dicitur de its qua; permanent
,
exempli causa , ex non musico musicum fieri dicitur : ex
homine autem non dicitur. Venimtainen et in iis quas
permanent, interdum dicitur eodem modo; dicimns enim
ex are statuam fieri : non , aes fieri statuam. De eo autem
quod est oppositum , nee permanet , utroque modo dicitur,
nimirum et ex hoc fieri illud , et hoc fieri illud ; nam et ex
musicx experte fit musiens, et mnsicae expers fit musicus.
Idcirco etiam in composito res se habet eodem modo : quo-
niam et ex homine mnsicae experte , et homo musico;' ex-
pers, dicitur fieri musicus.
(8)
Quum autem multis modis
fieri dicatnr, etqusedam dicantur non fieri simpliciter, sed
fieri hoc aliquid; simpliciter autem fieri, tantum substan-
tiarum proprium sit : in aliis quidem constat necesse esse
ut subjiciatur aliquid quod fiat. Nam et quantum , et quale
,
et quod ad alteram quidpiam referttir, etquando, et ttbi,
re aliqua subjecta Hunt : propterea quod sola substantia de
nullo alio subjecto dicitur, reliqua vero omnia de substan-
tia dicuntur. (9) Sed et substantias et quaecumque alia
simpliciter sunt, ex subjecto aliquo fieri , consideranti per-
spichum ulique fiet. Semper enim est aliquid, quod subjici-
tur, ex quo fit id quod fit : ut plants; et animantia ejr
semine. (10) Fiunt autem quae simpliciter Hunt, partim
figurae mutatione , ut statua ex acre : quaedam adjectiooe
,
.
ut ea quae augentur : nonnulla ablatione, ut ex lapide Mer-
curius : alia ex cbmpositione, ut domus : alia variatione
,
tit quorum materia mutatur. Quaecumque autem sic fiunt,
constat ex subjectis fieri.
(11)
Quapropter ex iis quae dixi-
mus, manifeslum est, quicquid fit, semper esse composi-
tum : et esse quidem aliquid quod fit; esse autem et aliquid,
in quod hoc mutatur. Et hoc quod fit duplex est : aut enim
est subjectum, aut est oppositum. Dico autem opponi
quod est mnsicae expers , subjici autem hominem. Item
figurae et formae vel ordinis privationem , oppositum ap-
pello : ass autem, aut lapidem, aut aurum, voco subjectum.
(12) Si quidem igitur causae et principia rerum natura con-
stantium ea sunt, ex quibus primis res sunt, et factae sunt
non ex accident!, sed quod quidque secundum essentiam
dicitur, perspicuum est, rem omnem fieri ex subjecto et
forma. Componitur enim quodammodo musicus homo ex
homine et musico : quoniam definitiones in eorutn deflni-
tiones dissolves. (13) Patet igitur ea quic fiunt ex his fieri.
Porro subjectum numero quidem unum est, specie autem
duo. Homo namque et aurum , et omnino materia est nu-
17
. Google
258 tfYZIKHS AKP0A2EO2 A, (l90,I9I.)
6 ypuucw; xal SXu>; *| 8Xr| dpt8u,r,Trj* toSs
y"P
Tl
V^~
Xov, xal ou xbts au
%
u6e6i)xo< l\ autou
Y^Yvetai to y-
Yvo'jaivov

^ 8i <rrepn)5ic xal v) IvavxtWi? ffuu,6e6r|-
xoV iv Si to eTSo?
,
oTov
^i
villi. r|
jj
jxouaixj) rj twv
> dXXwv xi twv o2tw xaTYiYopou[Ae'viv. (it) Atb fori f*iv
UK Suo Xexteov elvai tic dpy^dc, ^axK &' w fptlc
-
xal
fort |xiv uj( tdvavtta, oTov t Tt Xe'yoi to jaougixov xal
'
to aixouoov, vj to Oeppbv xal to (Jiuv_po'v, r| to rjppL09u.e'-
vov xal to dvappuxrcov

fort S wc ou

far' dXXqXwv yap
10 irdsyttv ravavtia dSuvatov. Auetat Si xal touto Slit
to dXXo elvai to onoxs(pevov

touto
Yap
oux evavrfov

mote oure irXetouc twv tvavTiiov at apv_al Tpdirov ttva,
dXXa Suo &( (IneTv tiji dpi8u.w , out' au navTtXfo;
Suo Sia to erepov uirapv_Eiv to elvai auTotc, aXX4 tpeT;
-
U trspov ^ap tw dvOpto xal tw ajxouo-w to elvai , xai to)
ao-^Tiu.aTtffTw xal x,aXxw. (is) Ildsai uiv ouv at dp-
j^al tSv irepl yevwiv spuo-txwv, xal mo; Ttdffat, ttpKjTai*
xal 85jXdv eTiv 6ri Set oiroxtTaSat ti toi< evavTiot;
xal t4 ivavTia Suo elvai tpdnov Si Ttva aXXov oux
*0 dvavxatov
*
txavbv
Yap
efftai to erepov twv Ivavri'tov
iroteiv tjj diroufffa xai irapouata tv> (xttaSoX^v.
(ie) 'H S' 6iroxetu.evi) tpuat; e'iriT*)T}| xaT' aizkoflav.
'Qc
y^P ^P
05 avSpiavTa
X
a^xo
* ^
"P
04 xXi'v*|v \i~
Xov 5\ irpb; t5v dXXtov ti twv e/ovtwv (xop^v ^ SX) xal
6 to du-opipov ?v_ei irplv Xa&tv ri]v popf^v , o<Stio< aBtj)
irpbc ouo-iav fyet
xal to tdSe Tt xat to bv. Mia uiv
ouv dpjff) o8t) , o\>/ outw pu'a ouva ouoi olitw; Iv
6>i
to toS tt, (Ata Si
^
6 Xoyo?. "En Si to ivavttov
toutip i, o-Teprjan. (17) Tauta Si irco; Suo xal irS;
.10 irXettd, (?pT|Tat Iv toT? dvoj. IIpwTov piv ouv kl$n
fti dpy^al TavavTfa pidvov , Catepov
8'
8tt &viyxr\ xat
dXXo ti 6iroxets6at xat tTvat Tpa

ex Si tiov vtiv tpa-
vepbv tic J) Stacpopa twv tvavt(wv, xal iru; e^ouatv at
dpx,alirpbt dXX^Xa?, xaW( to ijroxtfftevov. (is) Ild-
36 Tepov Si ouata to etSo; r\ to &noxetu.evov , outcw Sij-
Xov

dXX' Sri at dpy_al Tpeti;, xal ir5? TpeT?, xal Tt;
6 toojto? au-rwv, S9jXov. lldaat p.iv o3v xal Tt've? elslv
at dpy^at, extoutmv OewpEt'iOwa-av.
merabilis : magisenim est bocaliquid : nee per accidens eV
eo lit quod fit : privatio antem et cootrarietas est accidens.
Forma vero est nnum principium at ordo, aut mosica, aut
alind quidpiam eorum quae sic attribuontur. (14) Qua-
propter quum duo princlpia dici possunt , turn etiam tria
Et partim contraria ; veluti , si quis dicat musicutn et mu-
sicee expers, aut calidum et frigidum , aut barntonia con-
stans et barmonia carens : partim non contraria : quia con-
traria vieissim pati neqaeant. Sedetbocsolvitur,quoniam
subjectum aliud est : boc enim non est contrarium. Quo-
circa principia nee plura quodammodo sunt
,
quant con-
traria, sed duo tantum, ut ita dicam , numero : nee rursus
sunt omnino duo
,
quia diversa est eorum essentia , sed sunt
tria : alia enim est bominis, alia musics expertis essentia
,
nee non ejus quod figure caret et aeris.
(15) Quot igitur sint
principia rerum naturalium, quae subgenerationem cadunt,
et quomodo tot sint , dictum est : et constat opus esse ut ali

quid subjiciaturcontrariis, et contraria duo esse : sed alio
quodam niodo boc non esse necessarium. SufDciet enim al-
teram contrarium ad efficiendam sua absentia et pra?sentia
mntationem. (16) Subjecta vero natura sciri potest pro-
portione. Ut enim ad statuam ses, Tel ad lecticam lignum
,
ret ad aliud quidpiam eorum qua; formaro habent , mate-
ria, et quod forma caret, se habet priusquam formam ac-
ceperit : sic ipsa ad substantiam se habet, et ad id quod
est bocaliquid, atqueens. Hoc igitur est unum princi-
pium
,
quum tamen non sit ita unum , nee ita ens , ut hoc
aliquid ; sed unum secundum rationem. Insuper est et huic
contrarium , id est privatio. (17) Haec autem quomodo
sint duo, et quomodo plura, dictum fuit in superioribus :
ac primum quidem dictum fuit, tantum contraria esse prin-
cipia : postea vero necesse esse etiam aliud quiddam sub-
jici , et esse tria principia. Ex iis vero quae nunc exposita
fuere, patet quae sit difTerentia contrariorum , et quomodo
principia sint inter se affer.ta , et quid sit quod subjicilur.
(18)
Utrum autem forma an subjectum sit rei essentia,
nondum manifestum est : sed principia esse tria, et quo-
modo sint tria, et quis sit eorum modus, est manifestum.
Quot igitur, et qua; sint principia, ex bis perspicitor.
CAP. VIII.
"Ori Si [Aovayioc ourto XueTat xal r) tSv dpxauv
40 otiropCa , XtYopev pieti tauta. Zr,touvr(<
y^P
l xaT^
atXo<fxp(av Ttpwtot TT,v dX^Seiav xal t^v tpuertv r)|v tSv
oVcwv iSetpdmiaav oTov 6Sdv Ttva dXXvjv iiRaaO^vTe;
uirb iirsipta;, xal tpaalv oute YtYvw^at tSv ovtcov ouSev
oute mOeipeaOat Sta to dvaYxatov \dv elvat ytyvtafai
45 to yiy^!*'* *
^ $
bvTO? ?| U (xi) 5vtoi;
,
ix Si toutodv
djjt^ote'pwv dSuvatov sTvat

outj
Y^P
T0 ^v fifttoBeu
(tTvat
Y^p
^S?)), Ix te (xvj ^vtoc ouSiv av vvw8af
biroxttaOat
Yap
ti Set.
(3)
Kal oCtw Sri T0
ty'V^s
av
P~
6aTvov au;ovtE? ouS* eTvat iroXXd tpaatv, dXXa |/vov
to autb to Av. 'Exetvot uiv ouv Tauti)v IXaSov t\* SdEav
Sta Ta elpY|fxeva. (s) 'Hu.et? Si X^opuv 6rt to II 4v-
tk %
^x |XTj dvTO? yiytaf)ai,
$ to u.^1 8v | to 3v notet/
Atque hoc tantum modo veterum dubitationem dis-
solvi
,
post haec dicemus. Primi namque philosopbi veri-
tatem et rerum naturam quserentes aberrarunt, quasi in
aliam quandam Tiam prae imperitia abdncti : atque asse-
runt, eorum qua? sunt, nihil fieri aut interire, propterea
quod necesse est , ut quod St , Tel fiat ex ente , vel ex non-
ente : ex his antem utrisque fieri nequit : quia neque ens
fit
,
quum jam sit ; ex nihilo autem nihil fit
,
quoniam ali-
quid subjici oportet. (2)
Atque ita deinceps consecutio-
nem augentes, non esse mullas res inquiunt, sed tantum-
modo ipsum ens. Uli igitur banc opinionem concepcrunt ol>
ea quae dicta sunt. (3) Nos autem dicimus , haec , ex ente
vel non-ente fieri, aut non-ens vel ens faccre quippiam,
seu pati, aut quodvis fieri illud, uno modo nihil dif-
Digitized by Google
NATURALIS AUSCULTATIONIS LIB. I. CAP. IX.
v
l9i,!02.)
xt t| icao^etv i\ ortouv to8 vfyveiGat , eva uiv Tpditov
ouSiv Staiyspet
\ to tov iarpov notetv xt vj itair^eiv
$ to I? laTpou eTvaf ti ^
"(lywaQai.
()
"Oct* i-tetSii
touto Siyjnt XiyeTat, 85jXov 8ti xal to i ovto? xal to
& Sv $
rotetv
$
Tcaoyeiv. OIxoSouju uiv o3v 5 latpb;
ofy ^
laTpo'c, aXX*
|[
oixoSdjxof xett Xeuxo?
y^Tr
veTal
"X
f)
laTpdc, aXX'
$
uiXac laxpeuit Si xal avtaTpo; "fivs-
Tai
$
laTpo. 'Eirsl 41 (/.aXienra Xrrou,tv xup(u>c tov
iaTpov icoietv ti t\ icao^etv
yj
yfvveoOati!; taTpoo, lav
10
^
lotxpo; TauTa ic&<r%n t} iroiij
$
/Y
v
'l**
l
>
8r)Xov 6rt xal
TO U/}| i OVTO? 1f(**Vta8ai, Twto *n||*aivei to
^
{*)( ov.
"Oictp ixetvot uiv ou SteXoVre; aitiannaav , xal oti
TauT)v ttjv ivvoiav toffoutov itpoo-i)Yvoi)9av, oiore u,t)-
8iv oleoSai ^ifv'^at |M)Si eTvat tmv aXXcov, aXX' ave-
l& Xetv itSsav tt)v ycvto'iv.
(5) 'Hu,et? Si xal afoot <pa-
|uv
Y'T
VE5at
K^
v ouSiv iirXco? ex U7] ovtoc, Sum?
(xivTot ytYveffOai ix u,i| ovto;, oTov xaTa auu,?t6rjxd?

ix yap tt,( orep^oeoiK, # ion xaO' auxb fjfJj ov, oux ivu-
icapy^ovTo; yfyveTaf ti. auu,atTat Si touto xal aSii-
ao varov ourt* Soxet, ({fitaOai Tt ix p.^ ovroc
()
"Ouau-
TbK oe ouS' ij oVroc o\>Sk to 3v
Y
l
Y
ve<I^al
>
'rcX^v
xaT& ou,u6e6r,xdV. O&rw Si xat touto yiyvto6ai tov
euTOv Tpoicov, ofov el in ilwou $j>ov
Y^Y
votTO xst
ex tivo< ?wou tI tjk>v, oTov tl xuwv 11 f-ncou
y-YW
10.
3 rfyvoiro uiv yap av oi lidvov ix Ttvb? u>ou & xutov,
aXXa xal ix (uou, aXX' oO^
^
ijwov

&7tap^ei yap j{S>j
touto* el 8 Tt fjiXXei yifvtafai CSiov (A*}| xaTa aufi6e-
6>)xo;, oux ix (<pou earai*
(?)
xal tt Tt ov, oux ;
Svroi;, ouS' ix
i*
1
)) 6vto;* to
*f&p
ix |x^ ^vto; ttpt"Tat
so ^(xlv t( tnr)u.aivti, 4rt
^)
(.>! 6v. *Eti Si xal to elvat
jicav t) to |xi| eTvat oux avatpoujxev. (s) ET( u;iv o-*j
Tpoiroi; oStoc' dtXXot
0'
Stt ivSev^eTat Tauxa Xiynv
xaTa tt)v Suvauiv xal tyjv ivipYetav* touto
3'
iv aXXoi?
Suapicrrai St' axptSeCa; u.SXXov

wo8' (Steep iXeYOfiev)
U a? aitopixt XuovTat St* a; avaYxa^ojjisvot avatpouot
t5v sipT) jxlvtov ivta

Sti
*f4p
touto toooutov xal ot irpd'
Tepov i^eTpamjoa^ T>jt 6Soti ttj? isl t^v
f*
vg0,v xal
(pOopiv xal 6%>; (UTaSoX^v. AStt, yip av SipOetoa
^
ouaii; iXuaev auTwv irStffav t)jv ayvotav.
259
ferre, sed periode valere , ac si quiidicat medicum aliquid
facere, vel pati, aut ex medico aliquid esse, vel fieri.
(4)
Quare quum hoc duobus modis dicatur : patet etiam
illud , nimirum ex ente , et ens vel facere vel pati , bifariam
accipi. iEdificat igitur medicus , non qua medicus, sed qua
sedificator : et albus fit, non qua medicus, sed qua ntger.
Medetur autem , et fit medicinal expers
,
qua medicus. Quia
vero dicimus maxime proprie medicum aliquid facere vel
pati, aut ex medico fieri, quum, qua medipus, htec patitur,
aut facit, aut fit : manifestum est etiam hoc, ex non-ento
fieri , significare qua non-ens. Quod quidem illi non distin-
guentes, a recta via sunt abducti : et propter banc ignoran-
tiam eo inscitite pervenerunt ,ut putarint nullam aliam rem
fieri aut esse, sed tollerent omnem generationem. (5) Nos
autem et ipsi dicimus nihil quidem fieri simpliciter ex non
ente. fieri tamen ex non ente tanquam per accidens : fit enini
aliquid ex privatione
,
qua? est per se non ens
,
quum non
insit in eo quod fit. Admiration! autem hoc est , et impos-
sible ita videtur fieri aliquid ex non ente. (6)
Ilidemquc
dicimus, neque ex ente, neque ens fieri, nisi per accidens.
Eodem autem modo fieri hoc dicimus, ac si ex animali
animal fieret, et ex aliquo animali aliquod animal : veluti
,
si canis ex equo fieret. Nam canis fieret non solum ex ali-
quo animali, verum etiam ex animali : non tamen qua est
animal, quia hoc jam est. Quodsi futurum est ut ali-
quid fiat animal non ex accident!, certe non ex animali
erit. (7) Et si quid flet ens, non flet ex ente, neque ex
non ente : quippe dictum a nobis fuit quid significet illud
,
ex non ente, videlicet qua est non ens. Prteterea vero
omnem rem esse aut non esse non tollimus. (8) Unus igi-
tur dubitationis solvenda? modus hie est. Alius autem est
:
quoniam eadem dici possunt secandum potestatem et se-
cundum actum. Hoc vero in aliis libris magis exquisite de-
finitum est. Quare ( ut diximus) dubilationes solvuntur,
quibus coacti veteres tollunt nonnulla eorum quae dicta
sunt. Ideo namque priores philosophi tantum aberrarunt
a via ducente ad generationem et interitum, et omnino mu-
tationem. Nam haec natura si ab eiscognita fuisset, omnem
hanc eorum ignorantiam dissolvisset.
CAP. IX.
40 "Hj/ftivoi fitv ouv xal erepo( Ttve; tlatv aurrif,
<iXX' oux fxavw;. Ilptotov (jiiv yap 6(xoXofou(jtv aT-XS5;
ft'vvesflat ti ix u.i| 5vro<,^| nap(xtv(Sr,v Sp8S< Xffv
eTxa <pa{verai auToI; , etirep iorlv aptGpiS u,(a, xal 8u-
vapusi p.ia (xovov eTvat. Touto Si Statpepet "tXetorov
*
it, -jjixeic uiv
fp
6Xt|V xal vreprjotv irepo'v <pau.sv eTvat',
xal Touttov to u.iv oux 8v eTvat xara crou.SeSt'xdf , T7)v
SXr,v, ti|v Si arepriatv xa6' aur$v
,
xal tJ|v uiv i*f/u<;
xal ouofav tr>k, r))v 8Xt*v, t}]v Si oripriotv ouSapTx;.
(2)
Ot Si to (jit) 3v to uiya xal to u.txpbv &u.o(bK, t| to
bn auvKfitpdrepov t\ to y/oplj ixdtTepov* ficTe ifavTeXuf
irepo; 6 Tparcot oorot ttj; xpiaSo? xaxetvo;. Me'ypt |xiv
yap Seupo icporjXOov, 8ti Seittva ucoxTo8at <puotv, Tau-
Sane attigerunt earn et alii nonnulli , non tamen satis.
Primum enim fatentur simpliciter fieri aliquid ex non ente,
quatenus fatentur Parmenidem recte dicere. Deinde ipsis
videtur, si haec nature est una numero , etiam potestate
tantummodo unam esse. Hoc autem plurimum.differt. Nos
enim materiam et privationem diversa esse dicimus : et
borum illud quidem esse non ens ex accidents, nempe ma-
teriam : privationem vero esse non ens per se. Et illam
quidem esse prope et quodammodo substantiam , nimirum
materiam : privationem autem nequaquam.
(2) Alii vero
magnum et parvum , sive utrumque , sive seorsum alteru-
trum, similiter statuunt esse non ens. Quare omnino hie
ternarii modus ab ille differt. Hue usque enim progressi
sunt ut intelligerentnaturam aliquam subjici oportere. Sed
n.
Digitized by Google
2C0
OTXIKHZ AKP0A2EQZ B, a. {m.)
ttjv (xevTOt jttav itoioucri

xxt yip it xtc, ouaSa irotti
,
Xiytav [iY
xat ptxpov auxr,v, oo9ev *|xtov xauxb noiet*
ri|v -yip ixt'pav ixaptt8e[T7|v crxEprjcuv.] 'H |iiv vip uno-
pivouera ouvatxta x5j (iopsf, xwv yiyvopiivwv tWv,
wcnrjp jxij-tTip
>
4j
3'
itt'pa
,
poipa t5j< ivavxteuctEioc;, itoX-
Xdxi? av tpavraffOeiT) tm icpb( to xaxoirotbv afrnjc dxs-
vG^ovxi tJjv Stavotav olo" ttvat to icapaitav.
(3)
*0v-
toc yap Ttvo? 8eou xal ayaOou xal i<pexou, to [tiv
tvavxiov aoxio cpap.lv elvai, to $1 8 Tct'ipuxEv Etpt'ssOat
M xal dpif1^ " auxou xaxot xl,v ixuxou <putriv. Tot; Si
etu[A6a(vei to ivavxtov, SpE-fEcrOai xr,< iauTOu oQopS;.
Kaxot outs auto iauTOu oTdvxE.i^tecrOat to Sot Sta
to pfJ) elvat ivSee; , oSxe to evavxt'ov
*
tp6apTtxa yap
<SXXr,X(ov t4 ivavTta. 'AXXi tout' ECtxtv i\ BXi), waitEp av
15 it 6r,Xu apptvo; xat atoypbv xaXoti* irX^jv ou xaO* a&xb
aia^pov, ctXXi xaTa outt6tc>i)xo't, ooSi 0>jXu, aXXi xaxi
oii(ji6s6T,xdi;.
(4)
OOetpetai SI xal Yi'yvsxat loTt (xiv
&;,
lent
3'
w? ou. 'lie |xiv yap wivw, xaO' aurb p6s(pcTat-
TO
YP
fQctpo'fUVOV iv XOUXU) EoVtV
^ O"X6plr)0rie U><; SI
M xaxi Suvaptv, ou xa9" a&TO, dcXX' a^Oapxov xal ctv^vt)-
tov dva'^xr) a6xf,v eTvoi* fx "jap iftyvexo, 6icoxEto8a{
ti Set irpwxov, to 1% 06 ivuitdpyjjvxoc

touto S' 2cttIv
aur)| t; <pucttc, Sere' iVrai itpiv Y<vecr6ai. Aifia yip
CXt)v rb icptoTov &Trx'
l
atvov lxa<rra> , i oS yiyvstai ti
ivuitdp^ovxoc (x^, xaxi crufiSeSnixd;

?xe tpOefpsxat
,
eic touto Atpi^s-rat ser^arov
, Sote 2<p9apuivri iVrai
itptv cpSapijvat. (s) Ilepi Si tij xaTa to eISos
&p/rfi,
itOTepov u.(a i[ iroXXai, xal t(; 1 t(vei; lo(, St* axpt-
6tltt( ttJc itpwn)<; (piXooo^Ca; Ipyov lerrl Siopftraf fion
30 et? ixetvov tov xatpbv aitoxe(a8(.). Ilepl Si twv c^uiixmv
xal tuv cpOapTwv (IS^ov iv T0t( Scrrtpov Seixvufxivot;
ipoufxev. "Oct (iiv o3v ttolv if/al, xa\ Ttvt, xal
irdctat tov dpiO|xo'v, oitopicrOw ^j*tv oStwc* icaXtv Si aX-
Xrjv ip/^v dp^afievoi XlytojMV.
hanc unam faciunt. Nam etsi qnidam doalitatem tacit, in-
quiens earn subjectam naturam esse magnum et parvam
;
liiliiloininus tamen idem facit rquoniam alteram neglexit,
nimirum prtTalionem. Alia namque natura, quum perma-
neat, eorum quae fiunt, una cum forma est causa, quasi
mater. Altera vero, quae est pare contrarietatis , sajpe vi-
deri potent ei qui ad ipsius maleScium animum adverterit,
ne esse quidem ullo modo.
(3)
Quum enim sit quiddam
divinum et bonum et expetendum, dicimus aliud esse
ei contrarium ; alind quod sua natura id expetit et appetit.
Sed illis accidit ut contrarium appetat sui ipsius interitum.
Atqui nee ipsa forma se ipsam expetere potest, quia non
est sui indigeos; neque contrarium earn expetit : quia con-
traria sui invicem perimendi vim babent Sed hoc est ma-
teria : perinde ac si femina marem , aut turpe pulcKrum
appeteret. Verumtamen non est per se turpis , sed ex ac-
cident! : nee per se femina, sed ex accidenti. (4)
Partim
autem interit et fit : partim minime. Ut enim est id in
quo, per se interit. Quod enim interit, in ipsa est, nempe
privatio. Ut autem secundum potestatem spectator, non
per se gignitur et interit, sed necesse est earn esse incor-
ruptibiiem et ingenitam. Sive enim fieret, oporteret subjici
aliquod primum , nempe id e\ quo insito fit : hoc autem
est ipsa natura : proinde prius erit quam fiat. Materiam
enim voco primum cujusque rei subjectum , ex quo insitc
fit aliquid, non per accidens. Sive quid interest, in Iiot
ultimum abibit. Quare interempta erit, antequam interi-
matur. (5) De principio autem
,
quod est secundum for-
mam, utrum sit unum an multa, et quod<vel quae sint,
exquisite definire est munus primae philosophise. Quare in
illud tempos rejiciatnr. De natoralibus autem et interitui
obnoxiis formis in iis dicemus quae posterius demonstra-
buntur. Quod igitur sint principia , et quae , et quot nu-
mero sint, sic a nobis definitum esto. Rursus autem alio
facto initio dicamus.
LIBER II.
CAP. I.
M
TwvivTtovTa ae'v ietTt cpuost, Ta Si St' aXXx; aMaf
ipotret uiv Ta ts ?fcja xal Tat piepn aitiov xal t4 <pu-
fi xal t4 aitXSE t5v cnofiaTbiv, oTov
Y?j
xal 7tup xal
i^ip xal CStop
*
TauTa flip tTvat xal xa xotauxa tpucret
^aa^v. Ildvxa Si xa ^r,9evxa ^patvexai Sta^cpovxa
40 npbc xa u.j| <p utrsi cruvtaxwxa. Ta (xiv yap (puoti ctvxa
iravxa cpa(vtTat Ijrovxa ev iauxot? apjff,v xivrjoeto; xal
atdaeojj , xa (xiv xaxa xotiov, xa Si xax' au^crtv xal
cf.O(criv, xa Si xax* cJXXoiwatv.
(3)
KXivk] Si xal tu.d-
Ttov, xal tt xt xotouxov aXXo y*vo; toxt'v,
^
(xiv Tstu^xe
is Tij( xaxr)Yop(a( ixdctxr); xal xa6' Saov icrrlv iito iifyt\^
ouSeu.(av 6pu.j)v *^t (XExafioXr,? {"(itputov ,\St auptSt-
6ix?v auxot; tTvat XtOtvot;
y|
Y'l'
vot
^
[iixxote 2x
toutuv, ly^ii, xal xaTa toooutov, in oucn); TT) cpucrsb>(
dpXT| Ttvb; xal alxfa? tou xtvitorOat xal ^otiutv iv
Eorum quae sunt, alia natura constant, alia per alias
causa*. Natura quidem constant et animalia, et eornm
partes , et plantae , et simplicia corpora , nt terra , et ignis
,
etaer, et aqua. Hasc enim et ejusmodi alia dicimus natura
constare. Haec autem quae dicta sunt omnia differre viden-
tur ab iis quae natura non constant. Nam quaecumque
natura constant, videntur in se ipsis habere principalis
motus et quietis, alia secundum locum , alia secundum ac-
cretionem et deminutionem, alia secundum variationem.
(2)
Lectica vero, et vestimentum, et si quod aliud ejusmodi
genus est, qua singulis his appellationibussignificantur, et
quatenus ab arte sunt , nullum mutationis impetum insitum
habent : qua vero eis accidit ut sint lapidea , Tel terrea, vel
ex his mixta, babent, et in tantnm quidem, quatenus natura
est principium quoddam et causa cur id moveatur et qnie-
Digitized by VjOOQIC
(|M,II3.) NATURALIS AUSCULTATIONIS LIB. II. CAP. I. 361
5 Oirdpyit irfxitax; xaO' auxd, xal u.-}) xaxi oruu.Gt&rjxOi;.
Atyw SI to (AT) xaxi ctuu.6s6t|xoc
, oti y*voit' av auto?
iauxijj Tie, atxio? uYiei'ac, wv laxpoV dXX' Suwc ou xaOb
if
lateral, t)Jv laTptxrjv iyet, ^**^ "(*'6c6j)x tov
suxbv la-rpov sTlat xal &YtaCdu.evov Sib xal ywpti/Taf
itot* air'aXX^Xwv.
(3)
'OpoCwc Si xal twv aXXwv exaorxov
twv itoiouuivtov

oiSiv
fop
auxwv fyet ttjv eip^Tjv ev
lav-Si ttj? itonv>ewc, aXXl ra |xJv iv aXXoi; xal ew6ev,
olov oixta xat twv aXXwv twv yetpoxu.iixwv exaaxov
,
10 xi
8'
ev a&xotf fiv aXX" ou xa6' aura, Sua xaia <ruu.6i-
6r,xbc ntxta ftvoiv' av a&xotc. Juotc u.iv ouv iotl to
p>|8ev.
()
Juoiv Si iyet # toiutt)v fy^ei dpyijv.
Kal cart itavxa taura ouaia

6iroxe(u*vov yip Tt-xat
tv w:oxi_u.evw iffrlv
^ <puoic ati. (5) Kaxa cpumv Si
16 Tauxd re xal 6ffa TOUTOte Ciirapyei xaO' a&Tai, olov xo>
irupl (pspeaOat avw touto
fap
(puate (xiv oux fcrxiv,
ouS' /t tpuatv
*
cpuoet Si xal xaxi cpuatv i<rzi.
(<)
Ti
|iiv ouv eWtv -j) spume, ifpijTat, xal ti to cpuoet, xa\
xaxa suatv. 'Qc
8"
fcrtv -f) epuart;
>
iteip5o~6at Setxvuvat
so Y'Xotov cpavspbv Yaport totauTa twv Svtwv eWt noXXa.
To Si Setxvuvat Ta yavspa Sta twv dbavwv ou Suvafii-
vou xptvetv iat\ to Si' auxb xal u.9| St' a&xb Yvwptuov.
*Oxt
8'
IvSeytTai touto Ttaayetv, oux a3r|Xov ouXXo-
Yfoatxo
Yp
av Tie ix fv/trr^ wv TUfXbe Kept ypwu.a-
a twv mart &tAfxr\ Tote TOtouxove itepl twv dvou.<rrwv
Tvai tov Xoyov, voetv Si ,ui]Sev.
(7)
Aoxet
8'
f\ <putc
xat r, ounia twv tputrei Svxwv evtoi; eTvat to irpwxov
jvuicapyov ixaOTW appuOamtov xaO' eauTo', otov xXivi];
^ufft; to ^uXov, avSptavto?
8'
6 yaXxd;. 2r)y.etov 8e
10 tpr,atv 'Avtiswv Sti, ei ti; xaT0pu;cie xXivtjv xal Xafiot
Suvau.lv j) 07-,xe8wv wax' avjivat [iXaaxov, oux av ye-
vsaOai xXi'vr,v, dXXl ^uXov, w? to u.ev xaxa ouu.6eGti-
xb< uirapyov, xr,v xaxa vdixov 3ia6tffiv xal t}]v TeyvYjv,
t^v
8'
ouaiav ouoav Ixeivr,v
^
xal Siauevst Tauxa 7ra-
6 oyouoa auvE~/w(.
()
El Si xal toutwv exaffTov jcpb?
?tpo'v ti Tauxb xouxo 7cticov9tv
(
olov 6 asv yaXxb?xai
5
y
pujb? irpb; C8(p , t4
8*
Suxa xal uXa
^p^
y?,v,
iu.oii; 8i xat twv aXXwv oxiouv), exetva x^,v ^uutv eTvat
xal TTiv ouatav auTwv.
() Aidjcep ol jtiv
ffft, ol Si
u irup, oi
8'
dipa cpaatv, oi 8i Coojp , ot
3'
Evia xouxwv,
ol ci Jtavxa xauxa tijv ipuotv tTvat xy)v twv ovtwv.
*0
fdp
xi? auxwv uittXaCe xotouxov, etxe v ttxe ixXe(w,
xouto xal xooauxot fpr.utv tTvat xr,v Sreasav ouaiav , t4
Sk a).Xa navTa rcaOr, toutwv xal Hst{ xal StaOeoei;.
*>>
(10) Kat toutwv |iiv &Ttouv eTvat cttStov (ou yap eTvat
(UTaSoXrjv auTOt< i\ auxwv
)
, t4
8'
aXXa ftYveaOat
xat sOeipeaOat dnetpaxtc "Eva ulv ouv Tpo'nov oStw;
f, uot; Xt'YETai.T) npwTV| ixdoTw uiroxetuev7] CX7) twv
EyovTwv i"v a&ToT(
apxV
xivrjoew? xal jxeTa6oX5ji;'
5XXov Si Tpditov v) |xop^ xat to eTSo; to xaxi tov
Xoyov. (u) "fio-iTEp
y^P
fe'^vT) XeYeTat to xaxi Te-
yvr,v xal to Tty^vixdv, oCxw xal sufft? xb xaxi (puoiv
XeYexat xal to ^uaixdv. Ouxe
3'
ixet irw? <p aTaEV av
e^eivxaTOfriivTeyvTiVouSevjEl 8uvau.et .udvov xt xXi'vr),
>c. t , in quo inest primum
,
per se , non ex accident!. Dico
aulem , non ex accidenli
,
quia fieri potest ut aliquis sibi
ipsi sit causa sanitatis, quum sit medicus : Tcrumtamen
,
non quatenus sanatur, medicioam habet, sed accidit eun-
dem esse medicum et saoari. ldcirco liacc aliquando a se in-
vicem separantur.
(3)
Similiter vero se habet unumquodque
ceterorum quae fiunt : nullum enim eorum habet in se prin-
cipium elTectionis; sed quaedam in aliis et extra habent,
ut domus, et unumquodque aliorum quae manu efllciuntur .
quaedam in se ipsis habent quidem , non tamen per se , ni-
mirum quaecumque ex accidenli sibi ipsis causae fieri pos-
sunt.' Natura igitur est quod dictum f nit. (4) Naturam
vero habent, quaecumque habent ejusmodi principium.
Atque haec omnia sunt substantia. Natura namque semper
est subjectum quoddam et in subjecto. (5) Secundum na-
turam autem dicuntur et haec et quae his insunt per se , ut
igni sursum ferri. Hoc enim non est natura , nee habet
naturam, sed est naturaliter et secundum naturam.
(6) Dictum est igitur quid sit natura , et quid sit quoJ est
naturaliter, et secundum naturam. Esse aulem naturam
conari probare, ridiculum est : patet enim ejusmodi enlU
multa esse. Demonstrare autem, quae sunt perspicua, ex
obsenris, ejus est qui non potest dijudicare quod est per
se, et quod non est perse notum. Posse autem aliqwm
ita esse affectum , non est obscurum. Aliquis enim qui ab
ortu sit caccus
,
potest de coloribus ratiocinari. Quara ae-
cesse est his esse disputationem de nomimbus, sed ipso*
nihil intelligcre. (7)
Jam vero quibiisdam videtnr natura
et essentia eorum quae nalura constant, esse id quod pri-
mum cuiqqe rei inest, informeper se : ut lecticae natura
est lignum, statuae vero acs. Cujus rei signum esse inqnit
Antiplion, quod, si quis defoderit lecticam , et putrcdo vim
acccperit, adeo ut gcrminet, certe non liet lectica, sed li-
gnum : quasi illud ex accidenli insit , nempe disjiositio qiue
est secundum forroam et artem ; essentia vero ea sit
,
qua;
ctiam permanet, ab his continentcr aflecta.
(8)
Quodsi
etiam horum unumquodque ad aliud quiddam eodem
modo est afTeclum
(
veluti aes et aurumad aquam, ossa
autem ct ligna ad terrain, similiterque aliud quodvis), ea
inqnit esse, ipsorum naturam et essentiam. (9) ldcirco alii
terram, alii ignem, alii aerem, alii aquam, alii nonnulla
ex his, alii haec omnia inquiunt esse rerum naturam. Quod
enim quisque exlstimavit esse tale, sive unum sive multa
,
hoc et tot inquiunt esse universam essentiam, reliqua au-
tem omnia esse horum alTectiones, et habitus, et disposi-
tiones.
(10) tt horum quidem quodvis esse sempiternum
( non enim esse ipsis mutationem ex se ipsis
)
; cetera vero
fieri et interire infinities. Uno igitur modo natura sicdici-
tur, nimirum prima cuique rei in se motus et mutationis
principium babenti subjecta materia. Alio aulem modo
forma et species
,
quae in definitione ponitur. (I I) Ut enim
dicilur ars, quod est secundum artem , et quod est artlfi-
ciosuin : ita etiam dlcitur natura, quod est secundum na-
turam
, et quod est naturale. Neque in illo autem ullo modo
dicemus habere quidpiam secundum artem. si polestale
Digitized by Google
363
&YZIKHZ AKPOAZEQZ B,
p. ( 1 03, 1
M.)
pirjirto
8'
lyu to tl8o? ttj? xAivr)?, oW elvai Te^vriv,
our* ev toI? tpucei <Juvi<rxau.vot?

to yip 8uvduct
<rip$ rj oaxouv out" l^et tcw ttjv eauxou yuoiv, plv &v
XdcSv) -to eTSo? to xaxi tov Xoyov, 8 8pt(ouevot Xt-fopuM
6 ti iari aapl rj oVxouv, oute <puarei eVr{v. (is) "Qo-cs
XXov Tporcov r| (puot? av etri TWV t^o'vTWV SV aOTOt?
xiv^o-een? dpyr> f, jxop^f, xal to eT8o? , ou ^capiarbv 8v
dXX' ^
xati tov Xd-fov. To
8*
e*x toutcov puuK fv
oux fori, :pusti 8e, olov avSpwiro?. Kal p&XXov
10 dorr) tpum? Trj? CXr,?
*
e'xacrrov yAo tots XeYsxai, orav
ivxeXtyju'a
?j ,
pSAXov r| orav Suvapet.
(13)
*Eti y(-
yvtTt avOpcorto? ? dvOpMTcou , XX' ou xXfvi) ix xXfor,?'
fito xa( tpaatv ou to a^ripa ^val Tr
)
v
?
"
8,v

"^a **
?uXov, &TI '/ivoix' av, ei pXacrcavot, ou xX(vt|, dXXA
16 uXov. Ei S' apa touto ts/vti, xal r) (xopiyT) q>uo-t?
-
Y^tTat
f
ip i\ dvdptorcou dv6pu>iro?. (u) *Eti
8'
rj (po-
ol? rj \t-(o\trt\ 6? Ytvri; 6S0? ianv ei? (puutv. Ou
yip Samp 4) idxpeuai? XtyfTat oux ei? taTptxr)v 880?,
dXX' el? uyfeiav
ovayxr; pdv
y^p
drcb laTptxrj? , oux
ao et? laxptxr|v efvai ttjv iaxpeuaiv ou oBxw
8'
rj yu-
an fyet
rcpo? Trjv tpuotv, dXXA to <puo'u.evov Ix xivo?
el? ti IpyeTai f) (puexai. Ei? t( o3v cpuexat; ouy_l
15 o5, aXX' tl?
6*.
(15) 'H Spa j/optB^i <puai?. "H Se
Y
fiopyr) xal rj tpuai? Si/5? Xe'ytTat
*
xal yip rj stc-
36 priori? el<5o'? ttm? icrvi'v. Ei
8'
iortv -fj vrep^ai? xal
IvavTi'ov ti irepl t>,v ajtXjjv
y
VS01v
^ |*^
Iotiv,
Carepov lictaxeirre'ov.
tantiim sit lectica, necdnm liabeat lecticae speciem , neque
dicimus esse artem : neque in iis quae natura constant.
Quod enim potestate est caro, ant os, id necdum habet
suam ipsius naturam priusquam acceperit formam quae
ponitur in definitione ( hoe est quam dicimus definientes
quid sit caro, vel 06), nee natura constat.
(12)
Quare alio
raodo natura luerit eorum quae in se principium motus
babent forma et species
,
quae non est separabilis, nisi se-
cundum deflnitionem. Quod autem ex his est compositum,
natura qaidem non est, sed naturaliter est sea natura
constat, ut homo. Atqne haec magis, quam materia, est
natura. Unumquodque enim tunc dicitur, quumactu est,
potiusquam quum est potestate. (13) Praeterea At homo ex
homine, non lectica ex lectica. Ideoque inquiunt, non
figuram, sed lignum esse naturam, quia, si germinaret,
non Beret lectica , sed lignum. Si igitur hoc est are, etiam
forma est natura : fit enim ex homine bomo. (14) Praeter-
ea natura accepta pro generatione, est via ad naturam.
Non enim ita se habet , ut medicatio
,
quae dicitur via non
ad medicinam , sed ad sanitatem ; necesse enim est medica-
tionem a medicina esse, non ad medicinam : sed non ita
habet natura ad naturam. Verum id quod nascitur, ex
aliquo ad aliquid venit seu nascitur. Ad qnod igitur ve-
niendo nascitur? non ad id ex quo, sed ad id ad quod.
(15) Forma igitur est natura. Forma autem et natura duo-
bus modis dicitur ; etenim privatio est quodammodo forma.
Utrum autem privatio et contrarium quidpiam sit m sin>
plici generatione, necne, posterius erlt considerandum.
CAP. II.
'Eicsl 8s Sitipitrcai Troa-ayw? rj ipuoi? XeyeTai,
o.STa touto OewpfiTeov ti'vi Siaylpsi 8 |xaOr|[xaTixo? tou
to
<f
ucixou" xal yap litlntS* xal atepea tfti ts (puerixi
o-uuvaxe xal u.rjxr| xal ariYfxa? , rcepl 5v oxoneT
'
6 (ia6r|(j.aTtxo?. (j) "Eti el rj (JorTpoXoyia H/pa
r| (xipo? ttj? tpuaixrj?- el
f^P
tou (puuixou to t( isxiv
rjXto? r) <reXrjvri eiSe'vai , t<uv 8s ouuv6e6r,xoT(>>v xa6'
X a&Ta (ir,Se'v, dcroirov, aXXb>? ts xal ort a/atvovrai Xe'-
fOVTe? ot rcepl yuaew? xal rcepl o^T^aro? o-eXrjvr|?
xal r;X(ou , xal irorepov ffspatpoetSr;? rj yrj xal 8 xo'<fu.o?
\
ou.
(3)
Depl toutow fiJv o3v TCpxY(i.aTeueTai xal
b (xaOr|,uaTixo? , aXX' ou^

(puatxou 0-tou.axo? rc^pa?
40 e*xaarov

ou8e xi au|x6e6r,xoTa Oecopet JJ toioutoi?
oust ouu.6e'6r,xe. Aio xal ^copf^ai

^ptffra ykp
Trj vorja-et xivrjaew? art, xal ouSev Staipepei, oi8*
yivexai ij<u8o? jf_opi?ovTtv.
(4)
Aav6avouau 81 touto
Tcoiouvre? xal ot tA? IJea? XfyovTS?' tA yip ipu-
46 o-ixa yrcopt'^ouauv tjttov ovto ^(optorA twv u.a(h)u.a-
tixwv. Tiyvoito
8*
av touto SrjXov, et ti? Ixaxtpwv
TtetpSixo Xyv tou? 8pou?, xal auTuv xalxSv auu.6s-
Grjxo'xwv to ftiv ^Ap rcepiTTOv Idrai xal to dEpxiov
xal to eiflu xal to xapircuXov, eri 8e aptOu.0? xal
60 Ypau-jxr) xal oyrjfia dEvsu xivrjuew? , Ap^ 81 xal
oaxouv xal divOpbnto? oux^xi , dXXA xauxa uoTcep 81?
0-tu.r), dXX' ou/ w? to xaurcuXov X^Yxai. (&) Ar
(
Xot
Quum autem deiinitum sit quot modis natura dicatur,
deinceps videndum est quo differat mathematicus a phy-
sico : naturalia namque corpora planities babent, et so-
lid!tates, et longitudines , et puncta
;
quae considerat ma-
thematicus.
(2) Praeterea videndum est utrum astroiogia
sit diverea a physica , an pars physicae. Nam si phyaici
est scire quid sit sol , aut luna , nihil autem eorum scire
quae soli aut Iunae per se accidunt, certe est absurdum :
praesertim quia videntur, qui de natura disserunt, etiam
loqui de figura Iunae ac solis, et quaerere utrum terra et
mundus sint rotunda necne. (3) De his igitur tractat etiam
mathematicus , non (amen qua riorum unumquodque est
terminus corporis naturalis : neque horum accidentia con-
templatur, qua ejusmodi rebus accidunt : ideoque separat-
sunt enim res in mutationeper intellectum separabiles; ni
hilque interest, nee faisum committitur ab iis qui separant.
(4)
Non animadvertunt autem se qnoque hoc facere ilii qui
ideas esse dicunt ; separant enim res naturales, quae minus
separabiles sunt quam mathematicae. Hocautem manifestum
fieri potest, si qnis utrorumque definitiones afferre conetur
:
id est , tarn rerum ipsarum
,
quamaccidentium. Imparenim
erit et par, et rectum et inflexum
;
praeterea numerus
,
et linea, et figura , sine motu erunt : caro autem , et os , et
homo, non item : sed haec ut nasus simus, non ut in-
flexum dicuntur.
(5)
Quinetiam hoc declarant eae matue-
Digitized by Google
(IM.) NATURALIS AUSCULTATIONIS LIB. II. CAP. II. 363
34 xai t& tpuorixi/uepot twv paOr|u.ax<i>v, olov orcxtxri
xai apjiovixi) xai ajTpoXoyi'a ivairaXiv
fip
xpdffov
TIV* l/OUffl XT) YEWUtTpta. 'AXX' r) (xiv YeWU-CXpta
rrtpl YpajX(A5J!;
(puerixrji; trxoirei, dXX' ou^ j) (puariXTJ

tj
8'
ijrrtxi| |Aa6r,|xaTixr> u.ev
YPmiv>
oXX'
oty
jj
(jiaOTjiiaTtx^ , aXX'
^
(puatxrj.
()
'Eirel
5'
^
tpu-
at? oi^SSi; , to eT8o? xai r) 8Xtj
,
w? av tt its pi otjxo-
T))TO? OXOItOtJXtV t eVrtV, o8to> 0tCp7|TOV. *Qot' OuY
aveu uXi)< t xotauxa ouxe xaxa xVjv 8Xtjv. Kal ^ap
O or) xai ivepl xouxou 8r/ja$ attopr^atiev av ti?, ewel Suo
a? (pustti;, itepl note pa? too ipuaixou,?) itept tou
djt^oiv dXX' el irepl tou e'S; dutpoiv, xai irepl ixotxe'pac;.
(7) no'tepov o3v ttj? auTTj? vj aXX/jc IxaTepav yviapl-
Setv ; ei? u.4v yap tou? apyaiou? diro6Xe\J;avTi Sdijetsv
6 av elvai dEXXijc* iiA pixpov
Yp
*' |po? 'Eu/rceSo-
xX9js xai ArjjxdxpiToi; tou tioou? xai tou t(
?j
v etvat
t/iavTO. E{ 84 TJ Tr/_vn (AifiEiTai r))v tpuutv, Trj 84
auxri? e
,
Tctffxr)|ir,? elSivat to elSo? xai xrjv CXrjv uiypi
tou
(
olov laxpou &YWtav xai yoXrjv xai ^XeYjxa, ev
*0 ot; r| tiykia

6(Xoto>( 8s xai oixoSdtiou to xe eT8o? t)?
oixia? xai xrjv SXijv, oxt irXivOoi xai ;uXa
*
tSiaauxio?
84 xai eVl t<ov aXXiov
),
xai T?j< ^ubixtj? av eir) to yvirt-
pt'Ctiv dpuporepa? xi? <puaet?. 'Eti to oS fvtxa xai
xb xiXo? ttj? auxij;, xai Sffa toutwv cvixa. (s) 'H 81
2& ^uat? tcXo? xai o5 tvexa

Sv
fkf
uvfyouc ttj< xt-
vrjuew? oust,? fort ti xeXo; tt)< xivrjoeu;, xouxo
loyaxov xai to o5 fvexa
Sib xai 6 iroir|Ti
Y
^0l
'
w
?
irpor^On) tiictiv,
"X"
xeXiuxriv, rjinccp oiivex' tY'v"
'
W pouXexai
fiip ou tt3v eTvat to fa^axov TsXof, aXXi to
pAxtorov.
_
(9)
'Eral Si wotouoiv a? Teyvai xrjv SXtjv,
at u.iv &icXu>(, al 84 sCepYo'v , xai yj>u)[u6a w; -Jju-wv
svexa ita'vrwv 6itapydvT(ov
(
ia^kv
fip
itw? xat rjtuic
TsXo
-
8i^io(
y^P
T
P
o5 evsxa* efprixai Si 4vtoi< icepl
36 !piXooo^i'a<
) ,
(10)
Siio oi\ at apyouaai tyjs GXrn xai at
Yvojpi^ouoat Te^vat , /) Tg /pcou.EVT| xai xr]? 7toir|Ttx5it
vj apyiTEXxovixt). Atb xai
7)
ypwuivT| elpytxexxovtx^
irw<* Siatpt'ptt 84
^
rj ftev xou eiSou?
Y
V(0
P
,ffT,XT
lj
^ SI dpiTexTovtx?l wc Ttoir|Ttx| xr]? 8Xr|?.
'0
(*iv
tu
Y^P
xuStpvrjxrj? 7totdv xt to e?So tou irr)SaX(ou ^viopi-
^et xai iTxtTaxret, 6 S' lx itoi'ou $uXou xai ttoiojv xi-
vrjo-ewv lo-Tai. 'Ev (*4v o3v toic xaxi zi/yt\t Y)(xtt?
TTOtotijisv xrjv 8Xr,v tou IpYOU evexa, iv 84 toi; fuotxoT
{.Jtap/Et oSua.
(11) "Eti twv itpd? Tt T| 8Xt|

aXXw
45
Y^P
e'el "^^1 2^1- M8'/.?' ^
tow tov tpuotxbv Set
eioe'vai to eTSof xat to ti iVriv; r) waicep iaTpbv
veupov, t\ ^aXxe'a j^aXxdv, (is'/pi tou. Ttvo?
y^P
4*vsxa
e'xaorov, xat irepl xauxa & loxt ywpioTa |*4v eloet, Iv
CXr| Si' av8pbmo;
y*P
avOpwirov YewS , xai rfXioi;**
0 IIw?
8'
e*j^ti xb yupiorbv xai t( 4o"Tt, <piXoao;pta? tt5
TCpuT>]( Siopiorai
fpYOV.
matiae
,
qua- sunt magis naturales : ut perspecltta , et mu-
sica , et astrologia. Contra enim quodaramodo se habent
ac georaetria : quoniam geometria naturalem qoidem lineam
(wn&iderat , non tamen qua est natnralis; perspectiva au-
tem mathematicam quidem lineam considerat , non tamen
qua est matkematica , sed qua est naturalis.
(6)
Quum au-
tem natura duobus modis dicatur, nimirum forma et
materia : sic debemus contemplari , ac si de simitate consi
-
deraremus quid sit. Quocirca ejusmodi res neque sunt
absque materia , neque secundum materiam. Nam et de
hoc dunitare quispiam possit, quum dux sint naturtc, de
. utra disserere sit munus pliysici : an de eo disserat, quod
ex ambabus constat. Atqai si de eo disserit quod ex ambabus
naturis constat , certe etiam de utraque natura disseret.
(7) Utrum igiturad eandem, an ad aliam atque aliam scien-
tiain pertinet utramque naturaiu cognoscere? Ad veteres
quidem philosoplios respicienli videri potest ad aliam
pertinere : parum enim Empedocles ac Democritus
lormam et quidditatem attigerunt. Quodsi ars imitatut
naturam, ejusdem vero scientiae est quadamtenus nosse
formam et materiam (ut medici est nosse sanitatem , nee
non bilem et pituitam , in quibus inest sanitas : similiter
etiam aediBcatoris est nosse et formam domus et materiam,
quod scilicet materia domus sint lateres et ligna : eadem-
que ratio est aliarum rerum
) ;
profecto etiam physica mu-
nus erit cognoscere ambasnaturas. Fraelerea ejusdem scien-
tial est nosse id cujus causa, et linem, et qua:cumque borum
causa sunt.
(8)
Natara autem est finis et id cujus causa :
quorum enim motus quum sit conlinuus , est aliquis finis
illius motus, hie finis est extremum et id cujus causa, ldeo-
que poeta ridicule adductus est ut dicerct
,
Habet fincm cujus causa genitas eraL
Non enim omne extremum meretur nomen finis , sed id
quod est optimum.
(9)
Quum autem artes materiam fa-
ciant,aliaesimpliciter, alite ad opus idoneam; nosqne ids
omnibus utamur tanquam nostra causa sint (surnus enim
et nos aliquo modo finis : quia bifariam sumitur id cujus
causa , ut dictum est in libris de philosophia); (10) duaj
sane sunt artes quae praesunt materia; , atque earn cogno-
scunt , nempe ea quae utitur, et quae effectrici praeest, ar-
chiteCtonica. Idcirco etiam ea quae utitur, est quodamraodo
architectonica. Differunt autem, quatenus haec quidem
formam cognoscit, architectonica vero est tanquam efliciens
materiam ; nam gubernator, qualis sit forma clavi , novit
,
et imperat : alter autem novit ex quali ligno et quibus mo-
tibus clavus erit. In iis igitur quae secundum artem , nos
materiam facimus operis causa : in naturalibusvero suppetit.
(II) Praeterea materia in eorum numero est, quae ad aliquid
referuntur. Nam alii formae alia materiaconvenit. Quousque
igitur oportet pliysicum cognoscere formam et quid est? an
ut medicus nosse debet nervum , aut faber aes, nempe usque
ad aliquem terminum? alicujus enim causa unumquodque
considerat, et in iisversatur, quae sunt quidem forma sepa-
rabilia, sunt tamen in materia : homo namque hominem
gignit; et sol Quomodo autem se habeat quod sepa-
ratur, et quid sit, prima; philosophise munus est definire.
Digitized by Google
264 fcVSIKHS AKPOASKUS B, (tM,lJ.)
CAP. 111.
Aopt5(ie'vti)v oetoutojv, litutxcTCxtov 7cept x5v alxttov,
jcoid te xai itdua xbv aptOpdv iomv. 'Ekii yip
tou Eios'vat ydpiv
^ irpaYuaxEia, slSsvat b" ou 1rpd-
xspov otdfitfla sxaaxov itptv av Xa6b>u.ev to Sta ti
6 irepl sxaaxov
(
touto S' sorl to XaSstv xi|v itpbJTrjv ai-
Tiav ) S?jXov Sxt xai $iu.iv touto TCoiy]xeov xai irepi t(tv-
oewc xai
if6op3 xai icao-r,? ti|< ifu<xixr,; puxafoXr;;
,
fetoc siSotsc auTbiv tAj op/.a?) avatYSiv si? auT&?
iretpuficOa twv t|Touu.v<ov Ixaercov. (a) "Eva piv
_
It) ouv Tpditov atTiov Xe'ytTai to i\ o3 yivtxiK Tt ivuitap-
^ovto; , olov 6 y
aXxbc tou dvoptavxoj xai 6 dpYupo?
ttjs e^tdXr,? xai to toutwv ^ivt\ aXXov Si to eTSo? xai
to icapaSeiY(*a

touto
5'
iVriv S Xdyoc 6 tou ti r,v s7-
vat xai ti toutou yevrj , oTov tou Sta iraawv ret Suo
l ft icpo; 'v, xai 8\to<; 6 dpt8u.b? xai xeV [x/pni xi Ev xoi
Xdyto.
(3)
"Ext 6*9ev 7| ipj^-Jj ttj? u.eTa6"oXi<; ^ npb)TT|
rj xrjc ^psu.qo'E&jc , olov 6 pouXsuaa? atxto( , xai & naT^p
tou texvou
,
xai SXwc to itotouv tou irotoufiEvou xai
to usTa6dXXov tou u-ExaSaXXof/ivou. "Ext &><; to xeXo?
-
so touto S' iari too5 svsxa, oTov tou itepticaxeiv i\ uyttta

Sti xt yap 7Cpi7taTeT; <pauiv fva Oytaivri , xai sirrovTE?
ourbi;, oidu-eGa aitoSsSwxs'vat to afnov. Kai 6*aa 6$
xtv^travTo; aXXou (jtexa^u YiyveTat tou teXou? ,
oTov tyj;
uYtEta? ^
i<r/_vaat'a i[ ^ xdOapot? ?1 tA cpapuaxa
86
$
xi Spyava
1
irctvTa yap TauTa tou ts'Xou? e'vcxa esti,
Staot'pei S' dXXijXwv d>; o*vxa Ta- uiv
pY*i
Ta S'
Jpyava.
(4)
T4 (jttv o3v atxta eryeSbv Toorauxa^to? Xe-
Yxat. 2uu.6atvt SI TcoXXavoi; XeyofXEvbiv xuv aixttov
xai iroXXA tou outou atxta etvai, ou xaxi ffuus6rj-
ao xd<, olov tou avSpiavTO? xai i\ dvSpiavTOTcoitxf) xai
6 j^aXxd;, ou xaO' i'xEpdv ti iXX' ?, dvSpta;, dXX' ou
tov auxbv xpo'itov, aXXi to jjisv to; uXt)
, to S' w< SOtv
^ xivtiai?. "Eoxt Se xtva xai aXX7)Xii)v atxta , oTov to
icovEtv xr;< eue^(a; xai auxv) xou tcoveiv aXX' ou
35 tov auTOv Tpditov , otXXa to ptsv wi; te'Xo?
,
to
8'
o>
dp^ xtv^aebic "Kxt Ss to auxb xwv ivavxttov esxtv
atxtov* 8 fhp
itapbv a?xtov tooSe, touto xai arov
atTtbtixtOa vtoTe tou evavTtou, oTov T^,v dicouoiav tou
xu6epvi;T0u t?;? tou itXot'ou avaTpoitrji, ou vjv
^
wapou-
o'at'a atxta x?j? Ob)XT,pta<;.
(5)
"Aitavxa Si xi vuv Etpi)-
pteva atxta tt; xexxapa; xpditou? irtixxet tou? (pavEpw-
Tacou?

Ta jxev yip oTot/eia tSv ouXXaSwv, xai
^1 uXti Tb)V cxEuaaTwv, xai to itup xai t4 Totauxa x(ov
o-uptaxtov, xai xi UE'pr, xou SXou
,
xai at uiroOtorctc tou
u ouptitepde-piaTO? w? to 1$ oS atTia Ion- toutwv Ss
TOI (iEV W? TO &1tOXIUEVOV, olov TCt ptpi

t! Ss ()? TO
Tt ^v slvat, to ts o'Xov xai
^
ouvOesi? xai to sTSo?"
to Ss <T7rj'pu.a xai 6 iaTpb; xai 6 Bou).Euca<; xai
Skws xb itotouv, itdvxa 59ev $
oip^r) x?j<; |xa6oX5j<;
to t| 9xao"sa>; ?| xtv^asb>( xi Ss w? to te'Xo? xai to
aYa8bv twv aXXtov Tb
y^P
ou tvsxa Pe'Xtiotov xat
ts'Xos Tbiv aXXwv IdcXst tlvat. Atasspe'To) Si pt^Ssv
His delinitis, considerandum est, quaenam et quot oumero
sint causae. Quum enim cognoscendi gratia instituta sit
liaec tractatio , nee prius unumqoodque nosse arbitremur,
quam sumpserimus causam propter quam est ( hoc autem
est sumere primam causam ) : profecto nobis quoque hoc
faciendum est et in ortu et interitu, et in omni naturalt
mutatione : ut, cognitis horum principiis, conemur ad ea
rcferre singula quxsita. (2; Uno igitur modo causa dicitur
id ex quo insito aliquid fit : ut sm est causa statute, et ar-
gentum phialae , et lioruin genera. Alio autem modo forma
et exemplar : hacc autem est ratio quidditatis, et liujus
genera ; ut harmonise diapason forma est duo ad unum
,
et omnino numerus, ac partes quae in deiinitione ponuntur.
(3) Prxterea unde est primum mutationis vet quielis prin-
cipium : cujusmodi causa est, quiconsullat; et pater filia
;
el oinninoquod facil, ejus quod fit : et quod mutat, ejus
quod mulalur. Pneterea ut finis. Hoc autem est id ctijus
gratia : ut deambuiandi, sanitas. Cur enim deambulat?
dicimus, ut bene valeat : et, quum sic dixerimus, putamu>
nos causam reddidisse; et qusecumque alio morente inter-
jecta, finis gratia fiunt : ut sanitatis gratia fit extemiatio, vel
purgatio, vol pbarmaca , vel instrumenta : boec enim omnia
finis gratia sunt : diflerunt autem inter se
,
quod alia sint
opera , alia instrumenta.
(4)
Causae igitur tot fere modisdi-
cuntur. Quum autem causae inultis modis dicantur, accidit
ut ejusdem effectus sint multae causae, non ex accident* : ut
statuae et ars .-tatitaria et aes, non alia quapiam ratione,
sed qua est statua ; non tamen eodem modo : sed altera est
causa , ut materia ; altera , ut id unde inotus profectus est.
Sunt etiam quaedam sibi invicem causae : ut labor est causa
lirmae corporis constitutionis; atque haec est causa labo-
randi : non tamen eodem modo : sed haec est causa ut finis
;
illud autem, ut principium motus. Praeterea eadem est
contrarioruin causa : quod enim praesens, est causa hujus
effectus, hoc absens dicimus interdum causam esse con-
trarii efl'uctus : ut absentiam gubernatoris dicimus esse cau-
sam submersionis navis , cujus praesenlia eral causa salutis.
(1)
Onines autem causae quae nunc dictaesunt, in quatluor
modos manifestissimos cadunt : nam elementa sunt causae
svliabarum
; et materia, eorum quae opificio constant; et
ignis , et quae sunt ejusmodi , corporum ; et partes , totius
;
et hypotheses, conclusions : caiisir, inquam, sunt, ut id ex
quo. Harum veroalia;suntutsubjcctum,veIulipartes:aliae
ut qiudditas, nempe totum, et compositio el forma ; sed se-
men, et medicus, et consultant, et omnino quod est faciens,
hare, inquam, omnia sunt causae unde est principium muta-
tionis vel status vel motion is; aliae verosunt causa;, ut
finis bonumque aliorum. Id enim cujus gratia , debet esse
optimum et ceterorum finis. Nihil vero intersit utrum di-
Digitized by Google
() NATURAL1S AUSCULTATIONIS LIB. II. CAP. IV. 2(,
tlictiv outo iyaOov 51 <yaiv6u.evov aY6ov. (ft) Ta u.iv
ouv attia toiauta xai xooauta tan TwelSer Tpo7toi 81
twv afxtwv dpiOftw (lev slot iroXXot , xecpaXatoufxsvot
81 xal oSxot IXdxrou. Atftrai
y&p
afxta icoXXaryjoc,
ft xal aiitun t5v 6u.oiowv irpoxe'pw; xal ucxepwc dXXo
dXXou,oTov &Ytt(ac 6 tatpo? xal xsyvixT,;, xal tow
ota itacwv to StirXdortov xal 6 dpt6u.dc, xal del xa
TCEpujfOvra itpbt to xa6' exasra.
(7)
"Eti
8'
wc 10
cuu6(6y)xo; xal x4 toutmv y*vy|
*
olov avSpiavro? dX~
0
XK IIoXuxXtiTO? xal dXXw? dvSptavxoitotd; , 6x1 auix-
Gifyxt to) avSptavTOTtouji to IIoXuxXeitco (Tvat. Kal
ca -ntpiv/ovca 81 to oujxSeSrixd? , olov ti 6 dv&pw-
itoc atxioj tir\ dvSptdvro? r| 6*Xtoc toov. *Eoti 81
xal twv uou.6eSr,xo'Twv aXXa dXXwv itoppwxtpov xal
it ("Yfij-rEpov , olov ti 6 Xeuxoc xal 6 u.ouatxb; aixtoc Xe'-
YOtxo tou dvSptdvTO?. (s) IlavTa 8k xal Ta otxet'w;
Xeyotisva xal Ta xaxi auuCeS^xcx; xi uJv w<; 8uva-
fva XtYexat, Ta
8*
wc eVpYOuvxa, oTov tou otxo-
ooaetaOai oix(av & oixoSd
4
u.o; t) olxoSo,u.wv oixo8du.o;.
an
(9)
'Ojiotro? 81 XevOrjo'exai xal eV wv atria xi afxta
to!? {pr,[i^voi<, olov touSI tou avSpiavTo; ?| dvSptdv-
-.; ?
(
xal o'Xoii; etxdvo;, xal Y^aXxou TouSt r| yaXxou
r, 8Xo>? OXr,?- xal ltc\ twv ffu(x6e6yixo'x(ov worauxto?.
(10)
"Eti 81 auuTtXexdjAEva xal xaura xdxtiva Xeyjbi-
ss> o-sxai, oTov ou IIoXuxXeixo; ou81 dvSpiavxoitotd?, dXXa
IloXuxXmoe dvSptavxoitotd?. 'AXX' 6\xw; fiitavxa toutoc
1<j-c\ xb uiv ixXrjSoi
{) XY<>jXva 81 Si/mc. *H
Y&P
w< xb
xaft' exaoxov, rj wc xb
Y*
v0
^> $ <*>! T0 ujt6S|xo
,
4) >; xb Y'vo? too <juu.sffT,xdxo; , ?, w ou(X-nrXEXo'aEva
30 Tauxa, 5j 6? arcXw; XsYOaEva
-
itdvxa 81 ?| e'vepyoivxa
r, xaxi ouvautv.
(11)
Aiacpepsi 81 Toaouxov, 8x1 xa jjuev
IvEpYOuvxa xat Ta xaO' Ixacxov <St'|/.a eoxl xal oux l<m
xat v atxta , olov
6*8'
6 JaxpEuoiv xoiSs xw &Yia!iotxe'
vo), xat Sit 6 oixoooouov twos xm olxooofxouptEVbi

xa
35 81 xaxa 8uvapiiv oux det
-
(pSEiptxai
Yp
ouy &'u;a
f) otxta xal 6 o!xo3dptO(.
(12) Aei
8'
diet to atxtov
IxdoTou to dxpoWrov ^teIv, wo-irep xal ItcI twv dX-
Xtv , oiov dvOptdito; olxo8o(xtt Su oixoSdpto;
,8
8*
oixo-
Jdjjto; xaTa t^,v otxo8o[itxr]v touto toivuv irpoxspov
to xb atxtov. Kal ouxto; iic\ irdvTojv. "Extxa pilv y^vt,
tojv Y'vwv, t& SlxaO' ?xaoxovTt5v xaO' E*xaorov, oTov
dvSpiavxcrfrocbc (ilv dvSptdvTot , &SI 81 xouJt
*
xal xa?
[aev SuvdfiEt? twv ouvaxwv, t4
8'
evepYOuVTa itpb? xa
ivipYoujieva. (13) "Oaa pilv ouv t4 atTta xal 8v Tpd-
5
uov atxta , Eox'o r,;jtt 8it>)pta
t
usva txavw;.
catur ipsum (inem esse bonum, an videri bonum. (6)
Causa;
igitur tales ac lot sunt specie. Modi vero causarum numero
quidem sunt multi , sed si summatim colligantur, et ipsi
pauciores Sunt. Dicuntur eniro causae multis modis et ipsa-
rum causarum quae sunt ejusdem generis, alia est prior et
posterior quam alia, ut sanitatis causa est medicus, et arti-
fex : et harmonite diapason causa est duplum et numerus,
ac semper ea quae continent, ita se babent ad singula.
(7) Praterea dicuntur causae ut accidens, et horum genera
:
ut pitta statuae aliter causa est Polycletus, aliter statuarius,
.quoniam accidit statuario ut sit Polycletus. Sed etea quae
accidens continent, appellantur causae : veluti si bomosil
causa statuae aut omniuo animal. Accidenlium quoque alia
sunt aliis remotiora et propinqulora : veluti si aibus et
musicus dicatur esse causa statuae. (8) Omnes autem
causae , et quae proprle, et quae ex accidenli dicuntur, ila
dicuntur, alias, quia possnnt, aliaequia agunt : ut atdifi-
candae domus causa est aedificator, autaedificansaedificator.
(9)
Similiter autem diceluretiam in iis quorum eae causae
,
quasexposuimus, sunt causae : exempli gratia, est causa
bujus statuae, vel statuae, vel omnino imaginis; item est
causa bujus asris, vel acris , vel omnino materia;. Eadem est
accidentium ratio. (10) Pra.-terea et bae et ilia? dicentur con-
junctae : verbi gratia, non Polycletus, nee statuarius, sed
Polycletus statuarius. Sed nihilominus omnes liae sunt qui-
dem
,
quod ad multitudinem , sex , sed dicuntur bifariam :
vel ehim ut singulare, vel ut genus, vel ut accidens, vel ut
genus accidentia , et ut liaec conjuneta, vel simpliciter ac-
cepta : tiaec autem omnia vel agentia vel secundumjwtesla-
tem. (11) Adeo autem diflerunt, utagentes, et singulares,
simul sint et non sint cum iis quorum sunt causae ( veluti hie
qui medetur simul est cum hoc qui sanatur ; et bic aediflcans,
simul est cum hac re quae aedificatur ) : quae vero secundum
potestatem causae dicuntur, non sempersimul sunt
;
quia non
simul interitdomuset aedificator. (U)Oportet autem semper
summam cujusque rei causam quaerere, quemadmoduiu et
in aliis rebus : ut homo asdificat quia est aedilicator ; aedifica-
tor autem est secundum artem acdificandi : haec igitur causa
prior est. Atque ita se res habet in omnibus. Praelerea opor-
tet generum quaerere genera : singularium autem , singula-
ria : ut statuarius est causa statuae : hie autem statuarius,
bujus statuae. Ac potestates quidem, eorum quae fieri pos-
snnt r agentia vero eorum quae aguntur. (13) Quot igitur
sint causae, et quomodo sint causae, satis a nobis definitutn
esto.
CAP. IV.
AsY
Tat 81 xat {) VJ/r, xat to auTOjxaTOv twv at-
tiwv, xat jtoXXi xal llvat xal yiyvtafai Sti Tuyi)v xal
Sia xb auTdfiaTOV. Tiva ouv Tpo'irov iv toutoii; l<rc\
toT; aktoi? f, tuvt] xal to auxdu.axov, xal icdxcpov to
sn auTO ^| tu^t| xal xb auxopaxov t) ?vEpov, xal SXw;
xt effxtv <j xi'/r, xal to auToptaxov, lnto-xsirrov.
It)
"Evtot
Yp
il si *'Tv
$
|x^, dTtopoufftv oJSev
Yap
Sed et fortuna et casus dicuntur esse in causarum nu-
mero, multaqueet esse et fieri fortuito et casu. Quo igitur
modo in bis causis sit fortuna et casus, et ntrum idem sint
fortuna et casus , an diversa , et omnino quid sit fortuna et
casus, considerandum est.
(2)
Etenim nonnulli, an sit nee-
ne, Jubilant ; ainnt enim nibit fieri a fortuna , sed omnium,
Digitized by Google
266 OY2IKH2 AKP0A2EQ2 B, S.
(')
YiYvtaOai
ar.b tu^r,? saaiv, dXXa tcsvtwv Elvat ti otriov
wpto-uivov , 6aa XEyouev arc' auTou.axou
Y'Y
veo
""
1
?, tu^y;?, oTov tou iXOtTv dicb tuvy.c eU tt,v dtYopav,
xal xaTaXaSstv 8v e'SouXsto jxe'v, oux weto Be, afttov
6 to pouXeaSat aYopoicrai tXQovta

ouotwc Si xal sVt
twv aXXwv twv dicb tu^r,? Xeyou-e'vwv bei xt Elvat Xa-
6ttv to afnov, iXX' ou tu/yjv
(3)
eWt sf y** Tt ^v
jj tuvyi ,
arorcov av avsiY) w aXr,0(oc , xal airopifatttv
av ti? 81a ti tcot' oCSet? twv apyjxtwv aocpcov tb alrta
10 TCEpl
Y
tv
'"
ew5 XB^ <p8op5{ Xiywv, itepl tu^yh ouoev
StwptaEV , dXX' w? eotxev, ouitv wovto ou8' e*xeTvoi eTvai
aire tuyy]?. (4)
'AXX4 xal touto ftauuaffTov

iroXXi
fkp
xal yiyvtvti xat lortv aitb Tuyri? xal dub tbuto-
(jkxtou , 8 oux byvoouvts? 6tt fottv iTcavEvcYXEtv E*xa<rrov
16 iiti ti atTiov twv YtYvojx^vwv, xaOarcEp 6 iraXatbc Xoyo?
eTtcev 6 otvaipwv t>|v Tuyjijv ,
Sutoi; toutwv t& |iiv etva{
^aat tcbvte? aicb Tujpn ,
t&
8'
oux dicb tu^y)?. Alb xal
ajuooYtVuK; Yjv tcoiyite'ov autoT? iivttav.
(&)
'VXXi
(ji^jv
068' exeivow ye ti wovro Elvat tyjv Tu^r,v, 'oTov ^t-
to X(av ^
veixo; ?, vouv y| rrup i| dXXo yi Tt twv toiou-
twv. "Atotcov ouv eIte u.J| oireXauSavov slvat sirs
oio'jjitvoi irape'XetTcov, xat tbut' ev(ote yptojAtvoi, Samp
'EjatceBoxXyk- oux del xbv aepa ovo>xaT<o diroxp(vEaOat
pijoiv , aXX' orcw? av tu^y). Aeyet youv tv tyj xoofio-
55 itot(a,
*Q; outci) ouvexupoe Otwv tote , noXXdxt
&"
iXXwf
xal tb [.to'pia twv wwv dicb tu^yi? yev/adat t4 irXeTo^ta
cprjocv..
()
Elcrt Si Ttve; of xal tou oupavou touSe
xal twv xoaaixoJv tcbvtwv aiTtwvrat tb butojxbtov
30 eirco TauTOftotTou yip
f'Y
veoal
^t
1 St^v xal t^v xt-
VYio-tv T^jv Siaxpivotoav xal xaTao"t*jo"aav et? tbu-
tt,v ttjv Tajtv to itSIv.
(7)
Kal (jiaXa touto Oaupa-
oat a;tov* Xeyovtb( yap Ta u.ev (oil xat tb (puTot
dcT;o Tuy
yh
firjTE elvat |i>iTe YtyveoOat , dIXX' yjtoi 9uotv
36 ?1 vouv Tj Tt TOioutov eTepov Elvat to a?Ttov (ou yip
S Tt Itu^ev Ix tou o'Trt'pfiaro; ixaaiou yiyvETat , iXX*
Ix (iiJv tou towuSI iXat'a , ix. 8J tou toiouSI av8pwTco),
tov S' oupavbv xal t4 OstOTBTa twv tpavEpSJv bjco tou
auTOuarou yvt&aQxi, Totauxriv
8' aWav u.r,St[/t'av
40 Etvat ofav twv okov xal twv ipurwv. (t) Kaitoi el
ov5t(o e'xei, tout' aitb a^iov ^TCtaretaEWf, xal xa-
X5 Ij^Et XE^Orjvaf Tt itepl auToti. Ilpb?
y^P
t
$
x*^
aXXw? oEtotcov eTvbi to Xeyooevov, in atOTcwTEpov
to Xeyeiv tbutb, ipMvrac it (iiv tw oupavejj ouSev
45 BTCO TBUTOpiCtTOU
YlY
v'u- evov
>
^v
^
t0'5 oux &TO T
"JC
r
i
i:
tcoXXs au(*.6ai'vovTa dub tujT){. Kafrot eW
Y
e
?
v
touvbvtCov
y'V"^
"-
1*)
K^ ^ Ttv
*< ^5 Soxtt eTvat
alxia U.6.V t] Tuyrj, dSrjXo? 8i bvOowtcCvt) 8tavo(a, wt
OeTov Tt ouoa xat SatpLOvuoTEpov. "Hart oxetcte'ov xal
to t( Ixotxepov, xa\ el rautbv r) fxepov to te autou.axov
xal f, tu^tj, xa\ itwj b! t4 8io>pio|iE'v alrta Iu.tc(-
TCTOUt.
qua
1
dicimus casu vel fortuito fieri , esse aliquant causam
definitam : ut puta fortuito veniendi in forum , et repe-
rieiidi quern volebat quidem , non tamcn putabat se reper-
turum, causa est voluntas , rem aliquant, quum in forum
vcnisset, emendi. Similiter et in aliis, qua; fortuito fieri
dicuntur, semper aliquam catisaro sumi posse , non autem
fortiinam.
(3) Nam si fortuna esset aliquid , re vera absur-
dum videretur : ac dubitare quispiam posset , cur nemo
unquam veterum sapientum , causas ortus ct interitus tra-
dens, de fortuna quidpiam definierit. Sed , tit videtur, ne
illi quidem putarunt aliquid esse a fortuna. (4) Sed et hoc
admirabile est. Multa namque et fiunt et sunt a fortuna et
casu : quae non ignorantes posse referri singula ad aliquam
eorum qua; fiunt causam
,
quemadmoduni antiquus sermo
fortunam tollens ail; tanien borum quaedam omnes aiunt
esse a fortuna, qnxdam autem non a fortuna. Quocirca
ejus quoque aliqua mentio ab ipsis facienda erat. (5) At vero
nee illorum quidpiam putarunt esse fortunam, veluti ami-
citiam , ant contentionem , aut mentem , aut ignem , aut
aliquid aliud ejusmodi. Absurdum igitur est, sive non
existimarunt esse, sive,quum esse putarent, prtetermi-
serunt; prasertim quum ipsi quoque interdum ca$u et for-
tuna utantur : sicut Empedocles non semper aerem in su-
periorem locum secerni inquit , sed quomodo contigerit
:
dicit enim in Cosmopceia
,
Sope alias aliter, sed turn sic forte cucurriL
Partes quoque animalium plerasque a fortuna facias esse
dicit
(6) Sunt autem nonnulli
,
qui et cosli hujug et omnium
mundi partium causam adscribunt casui : casu enim fieri
aiunt conversionem , et motum
,
qui unirersum distinxit
et redegit in hunc ordinem.
(7) Et sane hoc valde est
admiratione diguum, quod dicunt animalia quidem et
plantas nee esse nee fieri a fortuna; sed eorifm causam
esse aut naturam, aut mentem, aut aliquid aliud tale
(quia non quodvis ex unoquoque semine fit, sed ex illo
oliva, ex hoc autem homo
)
; ccelum autem, et qua! stmt
inter res manifests* maxime divina , casu facta esse, atque
eorum nullam esse talem causam
,
qualem fatentur esse
animalium et plantarum.
(8)
Atqui, si ita res habet, hoc
ipsum est consideratione dignum, et e re est de ipso aliquid
dicere. Nam
,
prsterquam quod alioqui est absurdum quod
dicitur, adhuc absurdius est hacc dicere
,
quum videamus
in coelo quidem nihil casu fieri , in his autem qua; non sunt
a fortuna , multa fortuito accidere. Atqui contrarium fieri
decebat. (9) Sunt autem nonnulli quihus fortuna videtur
esse quidem causa , sed humana; menti obscura, tanquam
sit divinum quid ac numen excellentius. Quare conside-
randum est, et quid sit utrumque, et utrum idem sint
,
an diversa casus inquam et fortuna, et quomodo in
causas supra d/'finitas cadant.
Digitized by Google
(l*,I97.) NATURALIS AUSCULTATIONIS LIB. II. CAP. V. 26?
CAP. V.
IIpoiTOv uiv ouv, ercetSJ] iptoixev t& uiv del waauTtoc
ftyvdueva , t4 S: w; am to noXu, cpavtpbv Sri ouSete'-
pou toutgjv atxia -J) tu^i) "kiftxai ouSi to ohrb Tuyjf);
,
outt tou e; dvayxrii; xat act , outs too u>; Itt\ to ttoXu.
'AXV eraiS/) eaTiv S yi'vveTai xat itapa touto
,
xai xauTa -rime; (paortv tlvac aitb tu^tk, (pavspbv Stt
loTt Tt "f) XUT) Xat TO aUXOtiaXOV

T Te
flp
TOMWTa
ditb Tu/rj; xat to aitb xu/j*]; TOtauTa dvxa lau.ev.
(*)
Twv Si Ytyvou.e'vwv to (xiv evexd tou ytyveTai, to
10
6"
ou' toutiov Si t& ulv xaxi itpoaipEoiv, xi
'
ou xaxa
TtpooipEffiv, au-cpht S' ev toT( evexoi tou* wtrxe SijXov
6ti xat ev Tot; itapi to dvayxaTov xat to ok titl to
iroXu eattv evta itept fi evSe^etat oitdpyetv to evexd
too. "Egti
3'
evexd tou foa Te ditb Stavota; av irpa-
l
ff>tli\
xai Sua ditb ^uo-eo>;.
(3)
T4 S^, TOtauTa Srav
xetTa ouu.66r,xb<;
Y*
v"j'cett

*
yjif
?a|/.iv eTvar
waitep yap xai Av lart to fiiv xaft' aired , Tb Si xaxi
ouu-fieS^xo'i;, oStoj xai atxiov evSe/Exat eTvat, olov
otx(a; xaO' auto ulv atxiov to olxooouixo'v, xaxa auu-
SO 6s6r,xb; Si to Xeuxov 7) to u-ouaixdv. Tb |*iv o3v
xaO" a&xb atxiov wpteuivov , to Si xaxi auu:6T)xb<
ddpwxov dEireipa yap av t5 Ivi auixSair). KoOditep
ouv iki'/fli\ ,
Stav ev toi; evexd tou yiyvou.evoic, touto
Ytvj]Tat, tote XeyeTat a1t0 TauTOfxdxou xat ditb tu^k);.
X
()
Auxwv Sk itpb; dXXr,),a t-Jjv Sta^oplv touxwv fJa-xe-
pov Siopicrx&v. Nuv Si touto (ixia (pavepo'v, 6x1 autpai
v xot ivtxa tou i"<rT(v, olov ivexa tou airoXa&iv to
apvupiov 7)X8ev 5v, xou.mdu.Evo; tov Epavov, ei vjoec
^X8t
8*
ou touxou ivexa , iXXa ouve'61] auTM iXOeiv xa\
30 Tcotrjerai touto tou xouiaaerflai 4v:xa* xouOo Si ou9' b>(
iizt to itoXu foiTuv ii( to /loptov, o(5t' e; iv6yxr\$.
"E<m Si to TtfXo? , i[ XOU.1S1] , ou twv tv aux5i aixtcav,
aXXa twv ixpoatptTcav xai anb Siavota;* xat XrfrraC ye
zitt anb tu^i]? eXOctv. Et Si npoeXdixevot xat xou-
K tou evcxa, t| ael tpoixwv' ^ w; ent to icoXu xo{At^diAe-
vo, oux arcb tu/t](. (f>) ArjXov apa 8x1 f\ tu^t) alxia
xaxa otju.6e6t)XO{ Iv toi( xaxa irpoai'peoiv xSv evexdc
tou* Sib ittpt to auto Stavoia xat tu^7)- -f)
f^p
wpoa-
pEot; oux aveu Stavoia;. (c) 'Adpiaxa uev ouv Ta atxta
40 avavxT) eivai , dtp' Sv av ftvoito to aitb tuj^t];. "08ev
xat ij xu'^i) tou aopi'oxou eivai Soxel xai aSr)Xo{ av
Opuicai. Kal e*0Ttv i>$ ouSiv aitb tu^y); Sd^eiev av
YifveoOat. Ilavxa yap Tauta Sp6S>i; XeYtxat , 6x1 eu-
Xoyu;. *Eori |*iv yap w? yiYvexai (iixb tu^y);

xaxa
5 oujjtSefirixb; yap fiYvexaf
(7)
xat iaxtv atxiov 6is
ou(x6e6r]xb;
^
xu^tj
,
u;
0*
anXai; ouSevd; , olov oi-
xta; oixoodjxoc uiv aixio;, xaxa 0*uu.6eSi]xb; Si au-
Xi)T];
-
xat tou e'XOdvxa xopiroaOai to apyupiov, u.-)|
touxou evexa e'XOdvxa , dfitetpa to itX9)8o?

xai yap ioeiv
60 Ttva pouXdiievo; xat Siuxtov, xat SEufiov. (s) Kal
rb tpavat eTvai Tt itapaXoyov tJ)v tuy^v, SpOS;
-
6
f^P
Xdyo? %
twv ael ovwov vj twv w; t"itt to icoXti
,
^ Si
Primum igitnr, quum videamus quxdaro semper, alia
plerumque eodem modo fieri, manifestum est neutrino ho-
rum causam dici ant fortuoam aut quod est fortuitum,
id est , neque ejus quod necessario et semper fit, neque ejus
quod plerumque fit. Sed quia nonnulla etiam sunt qua
praeter haec fiunt , atque omnes haec aiunt esse a fortuna :
apparet fortunam et casum esse aliquid. Nam quae sunt
ejusmodi , esse a fortuna ; et quae sunt a fortuna , ejusmodi
esse novimus.
(2)
Eorum autem que fiunt, alia fiunt ali-
cujus gratia, alia minime : illorum autem qua-dam sunt ex
pncelectione
,
quaidam non ex prteeleclione : ambo autem
sunt in iis quae alicujus gratia Gunt. Quapropter perspi-
cuum est, etiam in iis qua: nee necessario nee plerumque
fiunt , esse nonnulla , in quibus esse potest quod fit alicujm
gratia. Sunt autem alicujus gratia
,
quum ea quae a mente
fieri possunt, turn etiam quae a natura.
(3)
Quae igitui
sunt ejusmodi
,
quum ex accideuti fiunt , ea dicimus esse a
fortuna. Sicut enim ens aliud est per se, aliud ex acci-
deuti : ita etiam causa esse potest; ut tedium per se causa
est quod est aedificandi facilitate praeditum , ex accideuti
autem album aut musicum. Quae igitur est causa per se
,
definite est; quae vera ex accidenti, indefinita : quoniaiu
infinita possunt uni acxidere. Sicut igitur dictum fuit,
quando in iis quae alicujus causa fiunt', hoc fit, turn dicitui
esse a casu et a fortuna.
(4)
Horum autem inter se diffe-
rentia posterius explicanda erit. Sed hoc in praesentia con-
stet , utraque in iis esse quae alicujus causa fiunt : ut puta,
argenti accipiendi gratia venisset , utique accepturus pecu
niam, si scivisset; sed non hujus rei gratia venit : veruro
accidit ut veniret , et hoc faceret accipiendi gratia -. idque
nee plerumque veniens in eum locum , nee necessario. Fi-
nis autem, id estacceptio pecuniae, non est in numero
causarum quae in ipsa re sunt , sed est eorum quae sub
pneelectionem cadunt, et a mente proficiscuntur. Tuncque
dicitur fortuito profectus esse. Quodsi id praeelegisset et
bujus gratia fuisset, vel semper aut plerumque eose con-
ferens acciperet peeuniam : certe id non esset a fortuna.
(5)
Patet igitur fortunam esse causam ex accidenti , in iis
quae raro conlingunt secundum praeelectionem eorum quae
alicujus gratia fiunt. Quapropter in eodem versantur
mens et fortuna : quia pracelectio non est sine mente,
(6)
Necesse est igitur ut eae causae sint indefinite, a quibus
fieri potest quod est a fortuna. Unde etiam fortuna videtur
esse rei indefinitae, atque homini occulta. Et aliquo modo
nihil a fortuna fieri posse videtur. Haec enim omnia recto
dicuntur, quia sunt ration! consentanea. Nam aliquo modo
fit a fortuna : ex accidenti namque : (7) ac fortuna est
causa ut accidens : simpliciter autem nullius rei causa
est : ut puta , aedium causa quidem est aedificator, sed ex
accidenti tibicen; et ut, quum in forum vencrit , argentum
accipiat
,
qui non bujus causa venit , causae sunt multitudine
infinitae : nam et videre aliqnem volens, et |>ersequens, et
fugiens, venisse potest.
(8)
Illud quoque recle dicitur,
fortunam esse rem a ratione alienam : quoniam ratio est
. eorum qua? semper aut quae plerumque sunt; fortuna vera
Digitized by Google
2G8 MTSIKHX AKP0A2EU2 B, .
(')
ti'/ty\ l* toi
Y
,
T
V0
.
ue
'
v'
3t
?
wapi Taura. *Oot' twiSt)
dopicrra to outm? atria , xal i\ tuyi) doptatov. "Ojxo)?
8'
eV Ivfcov diroprjsetEv av th, ap' ouv ra Tuyovra
attt' av vsvoito Trjt Tuyj]?, oTov &yie(a; rj Tcveuu.a
t ?,
efXr,ai<, dXX' ou to drcoxexapdat

lerrt yip aXXa aX-
Xwv EYTfurepa T*)v XBTa u(ji66tixo5 alriwv. (o)
Tuxi
8s aya8^| uiv XiftTat, 6rav d-pOo'v xt aT^o6'5j ipauXr)
8e, 6Vav |auXdv ti- euruyja 81 xal Suerruyt'a, 6rav
fUYeOo; s^ovTaTaura* Sib xal to irapi fxtxpbv xaxov,
10 $1 (fyaflbv. (te'ya Xafieiv }} Suoruy^eiv ij euruyuv eWv,
oxi w{ uirdpyov Xeyei i) Stavoia

to yip wapi uuxpbv
wuTtEp ouSev dire'xeiv Soxei. *Eti dSe'Saiov r, euTU-
X'a,
euXo'v/w?* rj
y*P
Tu
7.1
6s'6ato- outs yip del
ou9'
6n
It& to tcoXu oTovt' eTvai twv dicb Tuyr)? ouOev.
16
[VI.] (lo) 'Ecrri |xsv ouv au-spw atria, xadairep
efprjrai, xaTa uu.6e6t]x<>> xal rj tu^y) xal to au-
TOU.BTOV, tV TOt? ^vSt^OfXEVOtt yt'YvectOai
t"l
4wAw<
(ir,8' oj; iicl to tcoXu, xal toutmv Sa' av ys'voiTO
?VXa TOU.
in iis cernitur, que prteter hec Gunt : adeo ut, quia in-
definite sunt quae ila sunt causae , etiam forluna sit res
indefinita. Verumtamen de quibusdam aliquis dubilare
possit , an qusvis causae fleri possint ipsius fortune : ye-
luti, an valetudinis causa sit aut Tentns, aut estus, sed
non detonsura esse. Nam caiisarum accidentariarum alia
sunt aliis propinquiores.
(9) Secunda autem forluna di-
citur, quum aliquid boni evenit : adversa vera
,
quum ali-
quid mali. Fortune vero prosperilas, et infortunium seu
calamitas turn dicitur, quum haec magna sunt. Quare etiam
quum parum abest quin in magnum aliquod malum vel bo-
num inciderimus, id quoque est infortunio Tel prosperitate
fortune uti : quia mens id asserit
,
quasi sit. Quod enim
parum abest
,
quasi nihil abesse videtur, Praeterea fortune
prosperilas inconstans est, merito : quoniam ipsa forluna
inconstant est : utpote quum nihil eorum que a fortona
proficiscuntur, aut semper aut plerumque esse possit.
[VI.]
(10) Utreque igitur sunt cause , sicut dictum fuit , ex
accidenti, tarn forluna quam casus; videlicet in iis que
fieri contingit nee simpliciler, nee plerumque, et in horum
numero que fieri possunt alicujus gratia.
CAP. VI.
so Aiaspe'pei 8'
6rt to autoixaxov ItcI itXeio'v Jerri to
u.lv yip db to^y)? aire TauTOU.drou touto
8'
ou irSv
dirb
Tuxi. 'H nlv "jfip
ruyji) x*^ T0 * TU
X
r
it
^ffT,v
6We; xal to eutuyTJerai av fiicapljeis xat 5Xm( Ttp3$i;.
(a) Aib xal avayxT) irepl t4 icpaxri eTvai tt> tuy_t|V
a 9T|[xctov
8'
o*Tt SoxeT tStoi Taixov cTvai t5j eu8ai
(
uovia
T) Eutu/ia
?| Jn" 4
^'
tuSaiu.ov(a Ttpa^i; ti-
su7rpa$ia yafp- wo6' 8iro'o-on
^ JvSe'xeTai 7rpa5ai, ouSi
to airb
viyyn ti Troirjerat.
(3)
Kal Slot touto outs dfi}/u-
yov ouoev outs Or|piov oute itatSi'ov ouSlv itoiel aitb
30 TUX7K> b"Tt oux i^st Trpoaipeoiv ou8* turuyia ou8' btu-
X^a
U7rapyti toutoic, ti u.^, xa6' bjxoiOTriTa , wurcsp
1^
ITpwTap/oi; euTU/^Ei? eTvai ?ou? Xi'Oou? i\ wv ot pwixot,
Sti TijiSivrai
, ot ok bpoXufts auxiov xaTaTcarouvTai.
To S Tcds-^stv &izh TujrT| 0Tcap$Ei tkoi; xal xourot?,
J5 8xav 6 TtpaTTtov Tt irepl aura Tcpa^rj drtb
ti'W aXXw?
Ss oux IcfTi.
(4)
To
8*
auTo'[iaTOv xal toTi; dXXotc
Jiooii; xal tcoXXoT? tmv atj/u^iov, otov 8 fanot auTO(/.a-
to?, Cfau.e'v, y^XOev, 6ti coatOr) pisv eXOuv, ou tou crwO?)-
vat 8 evsxa r]X0e. Kal 8 Tpi'icoui; auTo'fiaTo; xaTE'-
40
TTtosv
io-rr, (xsv yip tou xaOJjaUat evexb
, aXX* ou tou
xa6rji6at fvixa xaTe'Tceo-ev. (s) "Hote (pavspbv ^rt Iv
toi? drrXw? htx.i tou yivou-evoi? , Srav (iT) tou su|x-
Cavxo? Evixa YEvriTai oS I?oj to afriov, tots drcb tbu-
TOJAaTOu Xs'ifOLuv* ditb tuv^tic Se, toutcov Saa iim
4b
TBUTOu.arou yr
y
vST0" twv rpoaipETWv toi? lyoum
Trpoai'pteriv.
(0)
2y|(aeTov 8e to |Aa'r)v, Sti Xfi'yETai
Srav (jl-Jj ifsv|Tai To vXb aXXou ixEivo o5 fvExa
,
oiov to paSiaat XaTta^et.)? tvexa itrriv el Si
^
iyi-
veto BaSioavTi, (AStTriv yauiv paSioai, xal i| paSioi?
so
u-axaia , oj? toBto 8v to p.aTr,v, to Ttetpuxbc aXXou
fvexa, 5rav
^
itepaivr, ixetvo oS evexa ^v xal Jtce^u-
XEf etceI ei ti; XouctacrOai c^airi jxaTr,v 8ti oux i\i-
Differunt autem, quia casus lalius patet. Quod enim
a fortuna est , casu est : hoc autem non omne est a fortuna.
Nam fortuna et fortuituin iu iis est, in quibus et fortune
prosperilas inesse potest, et omoino actio spectator.
(1) Quare neccsse est ul fortuna in iis rebus Tersetur que
sub actionem cadunt. Cujusrei signum est, quia fortune
prosperilas videtur aut idem esse quod beatitudo, aut ei
propinqua
: beatitudo vero est actio quedam , siquidem
est recta actio. Quocirca quxcumque non possunt agere,
ea nee fortuito aliquid facere queunt.
(3) Atque ob banc
causam nee inanimatum aliquid , nee bellua , nee infaus
facit aliquid fortuito : quia non habet preelectionem. Nee
fortune prosperilas Tel infortunium his inest, nisi secun-
dum similitudinem : ut Protarchus dixit fortunatos esse
lapidesex quibus are exstruuntur, quia honorantur, quum
alii ejusdem generis pedibus conculcentur. Sed et pati a
fortuna his quodammodo inest
,
quando scilicet qui in his
aliquid facit, fortuito facit. Aliter vero non inest.
(4) Casus
autem aliis quoque animalibus et multis rebus inanimate
attribuitur, ut puta dicimus equum casu venisse : quia
,
quum veniret, serTatusesl, non tamen ob earn causam
venit
, ut servaretur. Ac tripoda casu ceeidisse : stetit enim
sedendi gratia ; sed non ob earn causam cecidit, ut quis se-
deret.
(5)
Quare perspicuum est, in iis que simpliciler
alicujus causa Hunt, quando non ejus quod contingit
,
gra-
tia facta sunt que exlernam causam habent, tunc nos
dicere nee casu esse facta. Horum autem ea fieri a lor-
tuna
,
que casu fiunt , et sub eorum preelectionem cadunt
que preelectione sunt praedila. (6) Argumento est vox
(larriv, id est Frustra : quia tunc dicitur aliquid frustra
fieri, quum id quod alius gratia quoddam fit , id ipsum non
fit cujus gratia geritnr : ut deambulatio si purgalionis gratia
est, ncc purgatio evenit ei qui deambulavit; dicimus eum
frustra deambulasse , ac deambulationem suo fine esse fru-
slratam : tanquam hoc sit frustra
,
quod sua natura in alte-
rius gratiam est comparatum
,
quando scilicet non perlicit
id cujus gratia est et natura comparatum est. Nam si quis
Digitized by Google
NATURALIS AUSCULTATIONS LIB. II. CAP. VII.
(l7,l8.)
Jwrtv 6 rjXtoc . ft
XoToc ov tin " ow
Tfip *W
iouto txttvou
vtxa.
(7)
Outw 8r, to autotiaTov xal xaxa to ovopa,
#rav aurb u.an|v y**1~* xaTtirtot
Y^p
> tou wbto-
(at iVtxa XMoc ' aito tou outojjkxtou apa xaTttttatv
6 Xt8o<; , 6ti Ttsaoi av Giro tivoc xal tou TtaTagai fvtxa.
(s) MdXiora S' iorl yupi&djwvov to aitb tu/tjc t*v tot;
^uvti Ytvoptvoic
* foav
y&P Y'
VT
l
Te" Tl ^"p*
?uoiv,
tore oux ittb Tuy_T)c dXXl u.SXXov a*b tsutou.tou
ytpvtvoti fapsV
"Eo-ti SI xal touto trtpov tou
10 |*lv
^4p t**
" afciov, tou
8'
svto'c.
. Ti |*lv ouv tori to auto'u-aTOv xal t( j
Tuyji)
,
tt-
fr,Toti , xal tl Sta^t'pouoiv aXXrjXwv. Tbv Si Tpo'irov ttjc
alTi'ac*v*oico'6tvJ) ipyrj tjjc
xiv^M<oc,IxaTepov auTwv
$ Yap
twv (puoei Tt $ twv airb Siavoia; attiov del loriv
15 XX& toutwv to irXr,8oc aopiorov. (ioJ'Ettci S' tWt to au-
TOtiaxov xii 7) tuyjr, aftia 5v av ?, vouc yevotTO aiTioc
^(pucxi?, Siav xaTa o-uu.6t6ijxbc atTiov ti ywijtsi tou-
tmv auTuv, otJSiv Sk xt! oujxSe6r,xd ioTt JtpOTtpov
-riov xa6' aGTO, SrjXov Sri ou8i to xt4 uu.6e6t|xoc
au oitiov TtpoTtpov tou xa6' auto, (ll) Vottpov apa
to auTo'o.aTOV xal 7) tu/t) xal vou xal fustcdc* wot' tl
ort (xaXiora tou oCpavou afrtov to auTOu.aTOv, avotyxi)
icportpov vouv xal tpueriv akiav tTvai xai aXXwv tcoX-
Xwv xal TouSt iravTo'c.
2G9
"Ori
8'
tVttv atTia, xal Sri TooauTa tov dpi8u.bv
&a tpaptv, SrjXov TooauTa yip v - dpi8u.bv to Sti
t irtpittXr^tv t|
y*P
U * T *5Ttv "vayeTai to
Sta Tt tV/awv tv toic axivr;T0tc, olov iv TOtc u.aftv
{iaoiv (tic 6pio|xbv
fip
tou tuOt'o; ^
oujxu-tTpou
30 3| iXXou Tivbc avaytTat lo/aTOv), (s) J| tic to xivij-
osvitpioTOV, olov SiaT( !icoXt()oav ; Sn iouXnioav
% tivoc fvtxa; fv' ipliaaiv % h toic Ytvo(tt'voic
*i
8X>).
*Oti (xiv o3v ti atua TauTa xal TOffauTa, ipavtpdv.
(3)
'Eictl
8'
at aKtat Tiooaptc , iwpl itaaiov tou ipusuou
tlStvat, xal t?c icaoac avafwv to Sii ti duoSwertt
^uoixSc, tt,v CXi)v, to tlSoc, to xivtjo-av, to <Z fvtxa.
*Ep-/_ai 8i t4 Tpia tic to v icoXXaxtc* to (asv yap t
o~ti xal to o5 fvtxa v Ioti" to
8' 6*8tv
^
xtvyjaic
irpwtov, tw tfSti Tauw toutoic
-
av6pwicoc
Y^P
"v
"
4c6p<onrov ysvv?'
(*)
*a
'
1 ^^^ ^9a xivoujxtva xivtt-
tan Sk itri, ouxt'n (pucixijc* ou
Tfip
^v &toic 1/ovTa
xtvT,oiv ouS'
apxV
xivr,o.)C xtvtt, dXX' dx(viiTa ovTa-
^tb TptTc l itpaf|taTtTai <j u.iv iwpl axtvijTov
,
i) 8J
ittp'i xtvoujitvov (xlv a^OapTOv 8t,^ Si ittplTa 98apTa.
46 ()
"0<TTt to Sta tl xal tic tV 6Xiiv dvaYOvTi aitoSCSo-
Tai, xai tic Tb t( iort, xal tic to wpwtov xiv5joav
Jttpl YVtOt(0C
Y^P
f"Xt0Ta
TOUTOV TOV Tpditov Tic
ahiac oxoitouert, t( (JitTa t
Y
l
Y
v*Ta,

xal "l tpwtov

tiroirjo-tv ti t( ?ita8t, xal oStojc dtl to fcptRc. ()
Ait-
0 tal St al dp/al al xivouoai <puaix>c ,
5v rj ktpa ou
ipuoixv ou yip i/_ti xiv^otwc
PxV
^v aui
toioutov
8 ioTIV tt Tl XlVtt (xJ) XtYOUIAtVOV, MSTttp TO Tt Itav

dicat se frustra lavisse, quia sol non defecit, ridioulua
profecto erit, quoniam hoc non est illius gratia. (7) Sic igi-
tur to autojtutov, id est Casus, etiam nominis ratione ha-
bita, tunc dicitur, quum ipsum frustra ( udniv ) sit. Cecidit
enim lapis non feriendi gratia : casu igitur lapis cecidit,
quia cadere potest etiam ab aliquo feriendi gratia projectus.
(8) Maxime autem a casu sejungitur, quod est a fortuna, in
lis quae a natura flunt Quum enim faclum est aliquid pra-
ter naluram , tunc non dictmus id factum esse a fortuna,
sed potius casu : qnanquam et hoc est diversum ; illius
enim causa est externa, bujus vera interna.
9. Quid igitur sit casus , et quid fortuna , dictum est , et
quid inter se di Iterant. Quod autem ad causae modum atti-
net, horum utrumque in iis causis nnmeratur unde est
principium motus. Semper enim est causa vel eorum qurn
natura , vel eorum qua; a mente (Sunt : sed horum mul-
titudo est indefinita.
(10)
Quum autem casus et fortuna
sint earum rerum causae, quarum mens aut natura potest
esse causa
,
quando scilicet aliquid ex accident! lit horum
ipsorum gratia ; nihil autem quod fit ex accidenti prius sit
iis quae sunt per se : patet etiam causam ex accidenti
non esse priorem causa per se. ( 1 1) Casus igitur et fortuna
sunt causa) posteriores et mente et natura. Quare etiam si
qnammaxime casus esset coeli causa , tamen necesse esset
mentem et naturam esse causam priorem quum miiltarum
aliarum rerum , turn etiam liujus universi
.
CAP. VII
Esse autem causas, ac tot esse numero, quot dixi-
mus, manifestum est. Tot etenira numero comprelieudil
qusestio cur sit : nam quaestio cur sit, vel ad quiddilatem.
inducitur, quae extremum est in rebus immobilibus, ut in
mathematicis (ad definitionem enim recti, aut symmetri
,
aut alius cujuspiam ad postremum revocatur : (2) vel ad
primum movens, veluti, cur pugnarunt? quia praedati
sunt : vel cujus gratia ? ut dominentur : vel in iis quae flunt,
materia. Has igitur ac tot esse causas perspicuum est.
(3)
Quum autem causae quattuor sint, omnes nosse, phy-
sici munus est; et ad omnes referens, causam cur sit,
physice reddet : nimirum ad materiam , formam , movens
,
et id cujus gratia. Sed tres plerumque in unam coeunt
;
nam quid est , et id cujus gratia, unum sunt; primum au-
tem a quo motus proficiscitur, specie ab his non differt .
homo namque hominem gignit : (4) et omnino qu.Tcmn-
que mota movent. Quaecumque vero non mota movent,
non sunt amplius physicae considerationis : quia movent,
quum in se ipsis non habeant motum nee principium
motus , sed sint immobilia. Idcirco tree sunt tractationes
.
una de immobili; altera de eo quod movetur qnidem, sed
est interitus expers; tertia de rebus interilui obnoxib.
(5)
Qnocirca redditur causa cur sit, et ab eo qui refrrl
ad materiam.etadquidditatem, et ad primum movens.
Etenim de generatione maxime hoc modo causas cunsidc-
rant, quid post quid fiat, et quid primum feccrit, aut quid
passuin sit , et ita semper quod deinceps sequitur. (6)
Duo
autem sunt principia movenlia naturaliler : quorum alte-
ram non est physicum
,
quia non habet in se principium
motus : tale autem est, si quid movel nee movetur ;
ve-
Digitized by Google
370
4>T2IKHZ AKP0A2E02 B, r,.
reXw( bcivi)T0v xal to wetvrwv npwrov.
(7)
Ka\ to
ri eVrt xal
^
ptopsf^

tXo< yip *l o5 evexa
wit*
iitt\ 1\ cpuati; i'vexd tou
,
xal Taurrjv eiSe'vat Set. Kal
ndvrw; diroSoTEOv to Sii ti , olov ori ix TouSe dv^Y**)
6 trice
*
to Si ix touSs r) anXw?
^ wc sVi to noXu* xal
el uiXXet Toot e'oeuOai, w<ntp ex twv npordaewv to
auu.nepaou.a* xal ort tout' ^v to ti ?v eTvat, x\
Siriti (Se'XTtov oStu;, ouy_ obtXw;, dXXi to npb; t))v
{xaoTou ouat'av.
(lS8,lE9.)
luti quod est omnino immobile et omnram primum.
(7)
Porro quidditaset forma : est cnim finis, et id cujusgratia.
Quapropter quum natura alicujus gratia agat , etiam banc
causam nosse oportet. Et omnino reddenda est causa cur
sit : veluti
,
quia ex illo necesse est hoc fieri ; ex illo, in-
quam, aut simpliciter, aut plerumque : et si hoc est futu-
rum, ut ex proposUionihus conclusio : et quia haec est
quidditas : et quia melius ita est, non simpliciter, sed rela-
tione liabita ad cujnsque rei essentiam.
CAP. VIII.
10 Asxtsov Si| npwtov u.ev Siott $ <puoi; twv evexd
tou hItimv, InetTa nepl tou ivayxttlou, nw? tyti ev
TOi<; tpuctxoi?* el?
fhf
Taur)v t}|v ohiav dvoYOuat irav-
tec, brt, ETretS^i to 9epu.bv toiovSI ns'tpuxe , xat TO
t](uy pov xat exaOTOv 8^| twv toioutwv, TaSl i\ dvavxiic
16 ia-c\ xal YfyvgTar xal ^ap liv dXXrjv alttav etnwatv,
Saov etydiievoi yjxiptiv ewcrtv, & pi* rJiv tpiXi'av xat
to veTxo?, 6 8i t6v vouv. (s) "Eyet
8*
dnopiav
Tt xwXuet Tijv epuatv u.^ evexd tou noteiv u.rjo" ort
(Se'XTtov, dXX' wanep Get & Zeu? ouj^ onto? tov citov
*o au$ifarj, 4XX* $ dvavxr,?
-
to
^4p
dvay_01v i|/uy_65ivat
Set, xat to ^uyOiv 28wp yevou.evov xaTeXOeiv* to
8'
audvea6at toutou yevotiEvou tov oitov auu.6atvet.
'Ou-oiok Si xal et tw dnoXXu-at 6 orco? ev tvj Skp,
ou toutou evexa 6ct 6VW? drtoXiyrai, dXXi touto ouu.-
s 6e'6y;xev. Qctts t( xtoXuet outw xal to (xspi) ev^etv iv
tt) tpuuet ; olov Tout SSovTa; ii; dvavxT)( dvatetXat tou;
(lev iu.Tcpoo6(ou; rijett, entTqSetouc npb? to StatpsTv,
tou< os
y.
u'?'ou
? irXaTett xal ^pi)o(u.ou; irpb? to
Xeatvetv t}jv Tpoyiiv, iirel ou toutou evexa veve'o8ott
,
o aXXi ouptTceottv. 'Optotuc Ss xat nepl twv ofXXwv
u.epwv, ev S901; Soxet uirdp^Eiv to e*vexd tou. "Otcou
|xev ouv a'lravra ouve'Stt) wairep xav el evexd tou
eY^yvETO, TauTa pUv loo>br\ aim tou autoputTou
cuordvTa ETttT^SEtw?

ica Si \u\ oStw;, ditooXeTO xal
35 diroXXuTat , xaOdirep 'EpticeSoxXij? X^y t! Pouyev9j
dvSpoirpwpa.
(3)
'0
(iiv o3v Xoyo, S av ti? 4ko-
p^oetev, outo?, xal et Tt dXXoe toiouto? iortv d8u-
vaTOv 8s toutov Ijretv tov Tprficov. TauTa jxev
Yap
xal irdvra Ta yut ij del oBtw Y^veTat ?
(
6?
to e"7tl to iroXu , twv
8'
dirb Tt5^Y)c xal tou autouaTou ou-
Sevou
Yap
dirb tu^t,c ouS' dub 0-uu.nTwu.aT0c SoxeT
Cetv icoXXdxt; tou ^etu.wvo , 4XX' iav into xtjva

ouos
xauptata uitb xuva, dXX' av v^etptwvo;. El ouv r\ w? dirb
ouu.nrwu.aToc Soxet r\ evexa tou eTvat, el \t.\ olrivre
46 tout' stvat pi^Te ira> 9uu.nrwu,at0( \/.r,-t dnb touto-
ptaTOu, ivexa tou
4v eti). 'AXXi u,i|v yut y'^o-tI t4
cotauTa ndvra, w( xaiv aurol fatev ol TauTa Xe'yov-
te(. Eortv dpa to evexa tou iv xols ipuoct YtYvoptevotc
xal ouotv.
(*) "Eti iv foot? TeXo iort jet , toutou
60
evexa nparreTat to nporepov xal to iftlr^. Ouxouv
w< Trpdrcexat , oStw ni^uxe , xal wc ne'^uxev, oBtoi
npdrteTat fxaorov, Sv pt^ ti iu.iS(5>i. nparrexai
Dicendum igitur est, primum cur nature sit in earum
causarum numero quae alicujus gratia agunt : deinde quo-
modo se babeat necessitas in rebus naturalibus. Ad banc
cnim causam omnes referunt : velnti
,
quia natura est com-
paratum , ut
,
quod est calidum , sit tale , et quod est frigi-
dum, et unumquodque eorum quae talia sunt, idcirco hsec
necessario sunt et fiunt : nam quando aliam causam dicunt
,
statim
,
quum vix attigerint, earn raleresinnnt, alius ami-
citiam et contentionem , alius mentem. (2) Est autem dubi-
tatio, quid probibeat naturam non facere alicujus gratia, nee
quia ita sit melius, sed sicut Juppiter pluit, non ut frumen.
turn augeat, sed ex necessitate. Quod enim sublatum est,
refrigerari oportet, et refrigeratum, quuin sit uaquam mu-
tatum , descendere : accidit autem ut hoc facto frumentum
augeatur. Similiter et si cui pereat frumentum in area :
non bujus gratia pluit, ut periret, sed hoc accidit. Quare
quid prohibet sic etiam partes se habere in natura? veluti
,
denies necessario oriri, anteriores quidem acutos et ad
scindendum aptos; molares autem latos et ad molendum
cibum idoneos ? non enim liujus causa factum id esse , sed
contigisse. Similis ratio est reliquarum partlum
,
quae video-
tur esse alicujus gratia. L'bi igitur omnia acciderunt perinde
ac si alicujus gratia facta essent , hsec sunt servata
,
quum
casu essent apte constitute. Quae vero non ita facta sunt,
perieruot , et pereunt : quemadmodum Empedocles inquit
periisse boTigena androprora.
(3) Ratio igitur, ob quam
dubitare aliquis possit, haec est , et si qua alia est ejusmodi.
Sed impossibile est ut hoc modo haec se habeant. Haec
enim, el quaecumque natura constant, aut semper ita
fiunt , aut plerumque : eorum autem quae fortuna aut casu
fiunt, nihil semper aut plerumque ita fit : non enim for-
tuito neque casu vtdetur saepe pluere hieme , sed si id fiat
quum sol est sub cane : neque aestus sub cane, sed si hieme.
Si igitur aut casu esse videtur, aut alicujus gratia : sj haec
esse casu non possunt, certe alicujus gratia erunt. Atqui
ejusmodi omnia natura constant, ut vel ipsi affirmarent
qui haec dicunt. Esse igitur alicujus gratia , inest in rebus
quae fiunt et constant natura. (4) Praeterea in quibus est
aliquis finis , bujus gratia fit id quod est prius, et quod
deinceps. Ergo ut lit, ita natura aptumest fieri : et ut na-
ture aptum est fieri , nisi quid impediat , ita unumquodque
Digitized by Google
(.99)
NATURALIS AUSCULTATIONIS LIB. H. CAP. VII. i
8'
tttxa tou
-
xal lutpuxsv dEpa toOtoo ?vsxa. Olov
si olxla t5v ^uo-et Y'Tfxojievwv
r,v, ouxoi; av ififtfco
Sx vuv witb ts')(vj)4* si oe Ta fuo"8t u.1, [xdvov tpuo-st,
dXXi xal ts^vt) yifwixOfixtaixoit av
Yt'Y
volTO )
Tts'iyu-
6 xev

Ivsxa dpa Oaxspau Odrspov. (o) "OXw? te
$i
te/vi)
to uiv iittTsXst , 8 ^
<puo-t< dSuvaxa dwspYdaaoOat, Tot
Ss (xtfxstTai. Et ouv t4 xari t^v tifyrp svsxa tou
,
87jXov 6xi xal Ta xara tJjv ^>uoiv

6aoio>? yap f^st icpo;
dXXi)Xa iv toI? xara Tsv_vr,v xal iv toi? xaT& (puaiv tot
o uVrspa irpbe t4 TCporspa.
(6)
MaXtora SI spavspbv
fat twv woiv twv dXXwv, i outs ts/vt, outs )T^-
cavxa outs fSouXEuarajjLEva notsi' o*8sv Stairopouat ti-
vs? itOTSpov vtp ij Ttvi (JXXm ipYa^ovxat of t' dpdyvat
xal ot aupji^xs; xal xa xotauTa. Kara pvixpbv
<5'
oCxw
16 Ttpoio'vTt xai fa toT; tpuxoT; tpatvsTat Ta ffuu-spspovxa
ytyvoijisva irpb< to teXo; ,
olov Ta tpuXXa x5j; tou xap-
icoti svsxa oxsirr,;. "Qax si (puoet te irotsi xat i'vexd
tou
$)
^sXlSwv rijv vsorrtiv xal 6 apa^vT,; to dpdyvtov,
xat Ta tpuxi xa tpuXXa svsxa xiov xaprewv, xal Tat
f
iCa?
SO
oux avto dXXi xdxio svexa t9J( Tpofij;,
ipavspbv Sxt
iorlv Jj alxta -fj TotauTj) fa tot? cpucret
Y'Y
vo
i"
vou
;
xal
ouai.
(7)
Kal Itc\ ^ <|>ucrij Strnq, i) jiev J); CXttj
,
^
5'
6? jiop^ , tsXo?
8*
auTT) , tou tsXou?
8'
evExa xl
dXXa
,
aury) av sti) -fj attta
^ o3 sWa.
(8)
'Au-apxta
8*
8s YiyvfTat xat iv toT? xaTa TEyvrjv sfypot'^e yip oix
6p6w( 6 Ypaixu-axtxd; , xal etcoxihev oux 3p6io; 6 laxpb?
to <papu.axov

fiart SijXov Sti ivSs'^sxat xal fa Tot?
xaxa cpuaiv. El 8r) saxtv Ivta xaxa xi/yt\v fa OK to
6p6(i5; svExa tou, Iv 8s TOt( afxapTavouEvot; EvExa jjiv
o tivo; iictyrsipsTTat aXX' dnoTUY^avExat , Saotoi? av
tfp\.
xal iv tot? ;puo-txoT?, xal TaTspaTa aptapTijuaTa ixs{-
vou tou svsxa tou. Kal iv xat? i\ ap/r,i; apa ouara-
o-Effi xi ^ouyevtI , si (A^) itpo Ttva 8pov xal xeXo; Juvaxi
^v ^XOeTv, 8taf9sipo|AEV>)( Sv
if'/JK
Ttvb; lyiyvtxo,
35 wffTrsp vuv tou oitspptaTo;.
()
"Ext avayxT) oits'ppta
Ysvso*9at icpSiTov, dXXa fir, su6u; xi ^ioa' xal to ouXo-
(pus? (xev ivptoxa > o-icsp|xa ^v. "Kxi xal iv xoT? (puToi;
Ivioti to vsxa tou, ^ttov os Sir,p9p(0Tai itdxspov
o3v xal fa toT !puTo't? Iyi
't
v,to
i
&o*tsp Pouysv^
0 avSpditptopa, outoj xal apmsXoYEv9j iXatdicpwpa, t| ou
;
dxoicov
Yap*
iXXa (i^v ?8st
y*
sfitEp xal fa tot; (coot;.
(10)
"Eti lost iv toT o*icsp(xao-i
Y'Y
7* '"1
^"t
Jtuj^sv

b"Xo){
6*
dvatpsT 8 oCtto Xsywv tb ipuost te xal
(pustv ipuast
YP>
^sa ""O ttvo? iv a&xot; ap^5j{
4k 9uve-^S>; xtvoupisva dtpixveixat et? xt Ts'Xof
if
ixot-
ffrric 8s ou to auxb Sxaorotc ou8s to tu/dv, dsl
f'v-
toi iiti Tb auTO, iiv piii Tt ipucoot'ir,.
(11) To 8i o5
s'vsxa , xai 8 toutou fvsxa, ysvoito av xal areo tu^r,?,
olov XiYO(xv ^Tl ""b Tuy_r,c ^X8sv 6 5svo? xal Xouffd-
50 [isvof dir9jXQsv, Sxav So*nsp Svsxa toutou iXSuv npa^,
ftJl
Ivsxa 8s toutou etXOrj

xal touto xaxa au|x6sSr,xo'(
*
fj
Y^tp
Tu/iri twv xaxa o~u|x6s6i)xbc aixi'tov, xadaicsp
xal itpdxEpov sticousv

dXXl 6*Tav touto dsl ?| d>? tVt
rii iroXu
y'y
v
1
t0"> ou xat^ aua6e6r,xb? ou8' aicb
lit. Atqui fit alicnjus gratia : ergo etiam natura aptuiu est
fieri hujus gratia. Ut puta si domus in eorum numero esset,
quae natura fitint : sic utique a natura fieret, ut nunc fit ab
arte. Quodsi ea quae fiunt natura, non solum natura, sed
etiam arte fierent; eodem sane modo fierent, quo natura
fieri apta sunt. AHerum igitur aiterius gratia. (5) Et omniuo
are partim perficit, quae non potest natura perficere; par-
Urn naturam imitalur. Si igitur artificiosa fiunt alicujiis
gratia, patetetiain naturaiia ita fieri. Nam posteriora et
priora similiter inter se affecta sunt in rebus artificiosis,
atque in rebus naturalibus. (6)
Maxime autem hoc mani-
festum est in aliis animalibus, quae nee arte nee adiiibila
inquisitione aut consultatione faciunt. Ideo quidam dnbi-
tant , utrum mente , an alio quopiam operentur aranei
,
et forraicse, et ejusmodi animalia. Paulatim vero ita pro-
gredienti etiam in plantis videnlur ea fieri
,
quae ad finem
conferunt : ut folia fructos tegendi gratia. Quocirca si na-
tura et alicujus gratia facit liirundo nidum , et araneus ara.
neam, et plantae folia frucluum gratia , et radices non sur-
suin sed deorsum versus , alimenti gratia : perspicuum est
ejusmodi causam esse in iis quae natura fiunt et constant.
(7)
Etquum natura duplex sit, altera ut materia, altera
ut forma; liaec autem sit finis, et linis gratia reliqua sint
:
certe haec erit causa cujus gratia.
(8) Pcccatum autem
conuuittitur etiam in rebus artificiosis : scripsit enim non
recte grammaticus ; et propiuavit non recte medicus pliar-
macum. Quare patet id contingere etiam iu rebus natura-
libus. Si igitur sunt quasdam artificiosa , in quibus quod
recte fit, alicujus gratia fit; in iis autem qua! peccantur,
alicujus quidem gratia ars aggreditur, sed abcrrat : res
similiter se babebit etiam in rebus naturalibus , ac monstra
erunt peccata ejus quod alicujus gratia agit. Ergo et in
primis constitutionibus bovigena, nisi ad aliqtiem terminum
el finem venire poterant, utique corrupto aliquo principio
fiebant , ut nunc liuut corrupto semine. (9)
Praeterea De-
cease est , semon prius factum esse, non statim animalia. Et
illud ovkotpjii ( id est confusum et indigestum
)
primum
exortum, semen erat. Praeterea et in plantis inest
quod alicujus gratia est : sed minus est distinctum. Utrum
igitur etiam in plantis fiebant, sicut bovigena androprora,
ita etiam vitigena elaeoprora, an non? quippe absurdum est.
Atqui oportebat , siquidem et in animalibus. (10) Praeterea
oportebat etiam in seminibus fieri qnidvis. Omnino autem
qui sic dicit, ea tollit, quae natura constant, et ipsara na-
turam. Natura enim constant, quaecumque ab aliquo interno
principio continenter mota
,
perveniunt ad aliquem finem.
Ab unoquoque autem principio non fit idem singulis , nee
qnidvis, sed semper ad eundem pervenitur, nisi quid im-
pediat. (1 1) Id antem cnjus gratia et id quod est ejus gra-
tia, fieri possunt etiam a fortuna : sicut dicimus fortiiilo
venisse hospilem, et quum laverit, abirisse; quandu
scilicet ita egit, ac si bujus gratia venisset, non tameu Im-
jus gratia veuit : atque hoc fecit ex accidenti : nam fortuna
est in earum causarum numero
,
quae ex accidenti agunt
,
quemadmodum et antea diximus : sed quum hoc semper
aut plerumque fit , tunc non fit'ex accidenti , nee a fortuna.
Digitized by Google
272 *V2IKH2 AKP0A2EUZ B, 6. ( 199,100.)
tu^T)?* iv 81 xott s>ufftxoT< dei outw;, av jxij ti itxiro-
Si'ai). (u) "Axoicov 81 to |xJ) ottaSat fvexd xou yi-
yveo-Oat, iiv (x^j foWi to xtvouv pouXeuuaaevov.
Kai'rot xai
^ xeyvri ou pouXeuexat' xai yap et ivrjv iv
6 t3 5uXw
^
vauTrrjytxq,
6fj.oio>c av ^umi iitotet wot
et iv x9j te^vT) eveo-xt to Ivtxa tow, xai iv fuo-ct.
MdXtaxa 81 SrjXov, 6*Tav tic iotTpcuT) auxbf lauxdv
xouxoj yap ?oixev
^
<pust?. "Oxt jxlv o3v alxt'a )) u

ci, xai odxwc we evexd too, tpavepdv.
In rebus vero naturalibus semper ita lit , nisi quid impediat.
(12) Iliad quoque absurdum est, quod non putant alicujus
gratia fieri, nisi videant movens consultasse. Atqui etiam
ars non consultat. Etenim si in ligno inesset ars navium ex-
struendaram; similiter ut natura faceret. Quapropter si in
arte ioest quod est alicujus gratia, etiam in natura inest.
Quod maxime manifestum est
,
quum aliquis sibi ipse me-
detur : buic enim natura assimilatur. Naturam igitur esse
causam , atque ita ut alicujus gratia agat, perspicuum est.
CAP. IX.
to To
3'
il dvdyxrit ndxepov i EuroOe'oew; fardpyei
y) xai airXwc; vuv jxlv yap otovxai to i\ avayxi); elvat
iv Trj yeveott , looTtep av it xn xbv xoiyov i\ dvayxir,;
yeyevSjcxOai vout'^oi, 8xi xl jxlv papea xarw ire'tpuxE
tpipcaOat, x& Si xouipa iictnoX^c Sco ot Xi'Oot jxlv xoixw
16 xai xa OejxeXta, f) 81
y7j
avw 8ia xou^o'xrixa, Ittt-
iroXije. 81 jxdXitrra xi i[uXa* xou^dxaxa yap. (s) 'AXX'
8(oi; oux dveu u.lv xouxwv yeyovev, ou jxe'vtoi $ta
tauxa irXr,v wc Si' CXtjv, dXX' ivexa tou xpuirxetv arra
xai o-wetv. '0<xoim< 81 xai iv xot dXXot; TcSetv, iv
30 oaotc to evexd tou ioxtv, oux avcu jxlv twv dvayxatav
fyovxwv xl,v suotv, ou txevxot ye 8ii xauxa, dXX'
^ 6?
GXr,v, aXX' evexd tou , olov Sti t{ 6 irpitov toiooSi
;
few? To8i xai Ivexa tou8(. Touxo jxivxoi to o5 Ivexa
dSuvaxov yeve'aOxt, av |xi| ct8t)pouc r
t
-
dvayxri dpx
36 siSripouv civat, et npt'tov imai xai to epyov autou.
'E$ 6no9eaco)( 8^, xb dvavxaTov, dXX' ouy_ w; xe'Xoc
iv yip Trj uXt) to dvoYxaiov, xb
8'
o tvexa iv xS
Xoyw.
(3)
"Eoxi 81 xb dvayxaTov fv xs xoi u.a6->i-
(iaiTi xai iv xot? xaxi tpuoiv YtYvou.evot; xpdnov xtvi
30 icapaTtXnio-io)?- iittl yip xb eJ8u xo8t ioxiv, itifxr\ xb
xpi'YoJvov Suo 8p6aic taa; f^eiv dXV oux et touto,
ixeivo- iW ef y touto (i^ iTiv, ouSe to e06u ioxiv.
'Ev 81 xoT?
Y'Tvoiievot; fvexa xou dvairaXiv, ej xb xe-
Xoi; isxai
^ &xt , xai xb ItiirpooOEv loxat i\ ioxiv et
6 81 fi.r
lt
ufficsp ixei (.J) ivTot xou ou(xirepa'oy.axo(
ij ipyii oux laxat, xai ivxauOa xb xeXoc xai xb oil
evexa

&?/$ y*p
xai auxr, , ou xrjt jrpa^ei*?, dXXa xou
Xoyiffjiicu
-
ixei 81 xou Xoytapiou' itpo!5en
y*P
oux
etoiv.
() iiox' et iffxai otxfa, dva'yxi) xauxa yeve-
40 o6ai
$
urtap^eiv r| eTvai , *} SXto? xijv uXr,v xr;v fvexa
tou
,
oTov X(6ou( xai itXtvOou? , et otxia

ou jxe'vtoi 81a
TaW idxi xb TiXo?, aXX'
$ 6< 6Xr,v ouo* Istoi
ota Tauxa. "OXt>) jxe'vtoi (x^| ovtojv oux ioTat ouo*
r, oixt'a 068'
6 irp(tiv,
^
jxlv el jxi| ot XtOot, 6
8'
et u.\
46 6 oiOTjpo?' ouSi yap ixet at dp/at, et
u/}i to xpt-
vtovov 8uo 6p9xt(. q^avepbv 8f, Sri to dvayxatov iv
xoT? fuaixot; to 6>( CXtj Xeyo'txevov xai at xtv>-<7ei?
at TauTr,;. (fc) Kat dtx?b> txev tw ^uatx^ XexTs'at at
atrial, jxSXXov 81
^
Ttvb? i*vexa* aixtov yip touto ty;
to tiXyi?, dXX' ou^ auT7) tou Te'Xou;- xai to xeTux; to o5
Evsxa
, xai *, dp^ d7rb tou bpurixou xai tou Xdyou
,
wo-Ttep iv toI< xaTa te'/WjV, iite't r, oixt'a TotdvSe,
Necossitas autem utrum inest ex hypothesi, an simpli-
citer? Nunc enim putant necessitatem in ortu esse. Perinde
ac si quis vdilicium ex necessitate factum esse arbitraretur
:
quia gravia deorsnm feruntur suapte natura, levia vero in
locum sublimem : idcirco lapides quidem et fundamenta
sunt inferior! loco, supra autem est terra ob levitatem;
summum locum maxime obtinent ligna, quia sunt lerissima.
(2) Verumtamen non quidem sine bis factum est, non tamen
propter hoc est factum , nisi ut propter materiam, sed po-
tius qutedam celandi ar. serrandi gratia. Similiter autem et
in aliis omnibus, in quibus inest quod est alicujus gratia.
Non sunt enim sine his, quae necessarian) naturam liabcnt;
non tamen sunt propter baec, nisi ut materiam : sed alicu-
jus gratia ; veluti, cur serra est talis? ut hoc sit, hujusque
gratia : hoc vero cujns gratia , fieri nequit , nisi ferrea wit
:
necesse est igitur ferream esse , si fnlura sil serra , et opus
ejus. Ergo ex hypothesi est necessitas, non ut finis. In
materia namque est necessitas : id vero cujns gratia, est in
ratione.
(3) Est autem necessitas et in disciplinis, et in iis
quae natura Sunt, quodammodo similis. Quiiiu enim rectum
sit hoc, necesse est triangulum habere tres angulos duobus
rectis sequales. At non si hoc sit, etiam illticl est : sed si hoc
non sit , neque rectum erit. In iis vero quae alicujus gratia
fiunt , e contrario si finis erit ant est; etiam quod anteredit,
erit aul est. Sin minus , ut illic quum non est conclusio,
non erit principium ; ita etiam htc non erit finis et id cujus
gratia. Hoc enim est principium , non actionis , sed ratioci-
nationis : ihi autem ratiocinalionis
,
quoniam autiones non
sunt.
(4) Quare si erit domus , necesse est haec esse facta
,
aut suppelere, aut esse, aut omnino esse materiam pro-
priam alicujus gratia : veluti, lapides et Uteres, si future
est domus. Non tamen propter btec est finis, neque ob lure
erit, nisi ut ob materiam. Omnino vero, nisi liner, siut,
neque domus erit, neque serra : ilia quidem, nisi sint lapi-
des; haec autem, nisi sit ferrum : quia nee ibi suntprincipia,
nisi triangulum habeat tres angulos a-qualcs duobus rectis.
Perspicmiin igitur est, necessitatem esse in rebus naturali-
bus, quii'dicitur ut materia, et liujtis motiones.
(5) Et
ambx quidem causic tradenda; sunt a pit) sico ; magis ta

men ea cujus gratia : ha-c enim est causa materia;, non
ipsa materia est causa finis. Ac linis, id cujus gratia, el
principium, a dclinitione et ratione sumitur : ut in rebut
arlificiosis
,
qttum domus sit talis oaorlet ha-r esse facta.
Digitized by Google
,(*J0,W1.) NATURALIS AUSCULTATIONIS LIB. HI. CAP. I. 273
tocos ost YfyveorOoti xal uirdpj^Eiv ii; avdfxir];, xal iiwl
^
tyi'tia "">(, ToiSe SeI y<yv(jOi e^ dvdvxi); xal
uitdpj^etv 08x10; xal el atvOptiMcoc toSi, xa8i* et 52
TaS( , t5(.
()
"Icrco; Si xat iv tw Xoyw eVtl to avory-
xatov. 'OpicatiEvip yip to fpyov tou wptetv Art
Siatpscn; TOtaSt

<xuti
$'
oux fortai , el u^j e^ti SSoVrac.
ToioutrJt ouxoi
5'
ou , t! |xj| aiSnipouc;. 'Eorrt yip xat iv
tw Xoym ivta udpta tt> CXr) tou Xdyou.
et esse ex necessitate; et quum sanitas sit hoc, oportet ex
necessitate haec esse facta et esse : ita etiam si homo est
hoc, oportet haec quoque esse; et si haec, etiam ista.
(6) Fortassis antem etiam in definitions est necessitas.
Quum enim opus secandi aliquis definierit esse divisionem
talem s at haec non erit, nisi serra habeat dentes tales; hi
vero non ernnt, nisi sit ferrea. Sunt enim in deflnitione
quoque partes quaedam deflnitionis, tanquam materia.
LIBER III.
CAP. I.
'Eirel
8'
^
eputji? (uv icrrtv dpyjjj xivqacco; xal utTa-
10 Sokrfi , y; 82 fa'Oooo? #,utv itEpl ^uaew; itm, Su ixr)
XavOdvetv Tt iart xtvm.en?

dvavxatov yap , auxrj?
gtYvoouuivT);, dyvoEtaOai xat t^v tpuatv. Aiopioausvoi;
Si itspi xiv^9cw< xeipaxiov xbv auxbv jiteXOetv xporcov
irepl Ttov
lyt^fis. Aoxet
8'
f) xivr\oi<; tTvat twv ouvt-
18
X*
v
>
w
5'
aiteipov e'u.tpaivExat itpSSrov ev tw truvt^ei-
Stb xalTOi6ptouivoic;TbtruvEy_ic; auuSatvet irpocry^pii-
aaaOat itoXXdxt; tm Xo'y<>> tw tou airti'pou , &q to ek
diretpov SiaiptTOv auvc^it ov.
(2)
llpo? Si toutoh avu
to'tiou xat xiyou xai /pdvou xfvrjtnv douvaTov etvat.
W ArjXov ouv (>( 81a Tt TauTa, xal 8ti to itovtwv etvat
xotva xai xaOdXou xatixa iracri , axticrtov irpo^etpioa-
jjtivotc; itspl IxoicxTOu toutwv. 'Verre'pa yap
^
itspi twv
ISiwv Oewpia t5jc icspl tCv xotvtov itT(. (a) Kai irpw-
tov, xaOdncp sfaauev, itepi xtvjio-ewc *Eoti 8^ Tt to
(lev evrtXc'^eia udvov, to 81 Suvduet xal evTeXee(a
,
to uiv ToSe Tt, to Si TocrdvSi
,
to 82 TotdvSe, xal litl
twv dXXwv t5v tou ovto; xaTYifoptwv iuoiws;. Tou Si
itpo'? Tt to u.Ev xa8' &TMpoy^v X^Yat , xai xaT* ?XXei-
<|(tv, to 8e xaTa to tioititixov xal itaOTjxtxdv, xal
8h>>f
30 xtvr,Ttxdv Te xal xivrirdv

to yap xtv7)Tixov xtvijTtxov
tou xivr,Toti, xal to xtvrjTbv xivr|Tbv 6irb tou xtvr,Ttxou.
(4)
Oux eVrt Si x(vr,o-t4 icapa Ta itpaypiaTa

tACTaCaX-
Xet yap to u.eTaaXXov it\ ?| xaV ouatav i\ xaTa itosbv
y| xaTa icotbv r| xara Tdwov. Kotvbv
8'
eVi toutidv
3* ouOiv iVci XaSetv,
6k
cpatiev, 8 ouxe toSe outc icoabv
oure icotbv outs twv dtXXtov r.aixr
l
yopr
l
u.i
h
:tv ouOe'v.
"Qgt ouSi xivTjOnc; ou8i u.tTa6oXJl ouOevo; esrat napot
t4 eipTjiJufva, (ATjSivd? yt ivro? Ttapi t4 elp^uuva.
(s) "ExaaTOv 8i Sr/jZi uitap^ei icamv, olov to toSs

o to (xiv yap |xop^ autou, to Si oTt'pijaric' xai xarl to
icotdv

Tb ttiv yap Xeuxo'v, tb Si [xeXav

xal xaTa to
Ttoo-dv, to ptiv TeXetov, xb
8'
dTeXe;. "Oaoio)? 8i xal
xaTa t9iv tpopav to uiv dfvco, xb Si xdtu, rj to tiiv xou-
<pov xb 82 papu. "Qctte xtvifceojc; xal tieTaSoX^i; Icrrlv
* efS*) TOsauTa, tia tou ^vrot;.
()
Atr;pT|uivou Si xa8'
Ixaa-tov yevo? tou uiv ivTtXtveCa tou Si Suvduet,
^
tou
Suvduet ovtoc; e'vteXe'/ Eiri
,
|[
TOtouTOv , x(vr,ori< itrrtv
,
olov tou uiv dXXouoTOu
,
^
dXXotorrdv, dXXoWi;
,
tou Si au;r,Tou xal tou dvTtxetuevou epOiTOU (ouSiv
ARISTOTELES. II.
Quum autem nalura sit principium motus et mutationis
,
ac inetbodus nobis sit institute de natura, non est igno-
randum quid sit motus : hoc enim ignorato , necesse est
etiam naturam ignorari. Quumautem definieriniusde motu,
nitendum erit eodem modo tractare de its quae deinceps
sequuntur. Videtur autem motus esse in rerum conti-
nuarum numero .infinitum vero apparetprimum in eo quod
est continuum ; ideoque plerumqne accidit ut, qui definiunt,
adjungant rationem infiniti : tanquam id quod in infinitum
dividi potest, continuum sit.
(2) Ad haec sine loco et
inani et tempore motus esse nequit. Manifestum est igitur,
quum propter has causas, turn etiam quoniam ista sunt
omnibus communis et universalia, considerandum in pri-
mis esse de his singulis : quia propriorum inspectio poste-
rior est quam ea quae in communibus versatur.
(3) Pri-
mum autem, ut diximus, videndum est de motu. Est
autem aliquid quod est actu tantum : aliud
,
quod est po-
tentate et actu': quod partim est hoc aliquid, partim tan-
tum, partim tale : et similiter in ceteris entis categoriis.
Eorum autem quae ad aliquid refernntur, aliud secun-
dum exsuperantiam et defectionem dicitur ; aliud, quia
ediciendi et patiendi, et omnino ut moveat et moveatur,
vim habet. Quod enim movendi vim habet, rem mobilem
movendi vim habet : et mobile, ab eo est mobile, quod
movendi vi est praeditum.
(4) Jam vero non est motus
extra res; quicquid enim mutator, aut mutalur secundum
substantiam, aut secundum quantitatem, aut secundum
qualitatem , aut secundum locum. Commune autem his su-
mere nihil licet, sicut dicimus, quod nee sit hoc aliquid,
nee quantum , nee quale, nee in ulla alia categoria. Quare
nee motus nee mutatio erit ullius praeter ea quae dicta
sunt : quum nihil sit praeter ea quae dicta sunt. (5) Unum-
quodque autem hifariam cunctis inest; ut hoc aliquid :
nam ejus aliud est forma , aliud privatio ; et in qualitate
-
aliud enim est album, aliud nigrum : et in quantitate,
aliud est perfectum, aliud imperfectum. Similiter et in
latione, aliud est supra, aliud infra : vel aliud leve, aliud
grave. Quocirca motus et mutationis species tot sunt quo!
entis. (6)
Qnum autem in unoquoque genere distincta sint,
quod est actu, et quod est potestate : actus ejus quod est
potentate, qua talis est, motus est. Ut ejus quod est va-
riable, qua est variabile, variatio : et ejus quod potest an-
geri , nee non oppositi , id est ejus quod potest deminui
is
Digitized by Google
274 *T2IKH2 AKP0A2EQ2 I\
p
yapovopa xotvov V du.:poiv) aurjat( xal (p6(eru;, tou
Si yEvi)Tou xal <p8apTou ye'veaic xal <p6opa , tou Si
(pOpTJTOU <popO. (7) "Oil Si TOUTO &TTIV ^ XtVY](Jt<
,
IvteuObv SSjXov. "Orav yap to olxoSou.T|Tdv, 3{ TototJ-
fc tov auto AEyojxsv tl/oti, Iv-ceXs^Eia
>]
, olxoSopciTai
,
xal Idtt touto otxo8du.r
l
o-t;* 6u.o(u><; Sk xal (jta6r)an
xal lotTpeuoit xal xuXtai; xal SXat? xal SSpuvat; xal
yrjpavaie. (s) 'EtcbI
8'
Ivta TauTa xal Suvau.et xal Ivtc-
Xi^eia tWv,
ofy Sfxa 8s 4\ ou xati to auto, dXX' olov
10 OcpfAov pUv Suvouei, ij/uj^pov 8s IvteXs^Efa, itoXXi v|St|
itot^att xal TtEiitTai oir' dXX^Xiov- fiitav yip sVcat
dfpia 7toti)Ttxov xal waOrjTixo'v. "Han xal to xtvouv
tpUfflXWi; XtVT|To'v

itfiv yip TO TOIOUTOV XlVEt XlV0U|*V0V
xal auxo'. Aoxst uiv ouv tiariv 6tTiav xtvetaOat to xi-
11 vouv ou fx^v dXXa 7tpl toutou uiv e aXXiov laxai
SrjXov 8tcdh e^sr lo"Tt ya'p ti xtvouv xal axtvr|Tov
()
'Jj Sk tou Suvapst ovto?, Stav EVTeXc^efa 6v evEpyT)
$
auxo tJ aXXo,
fl
xivtjtov, xivyjoi'i; sVct. Asyw 3e
to /) 681

IffTt yip 6
y
aXxb; Suvapst avSpta;, dXX'
*>
6pK ofy
T| tou /aXxou evteXe'/eih,
3J
^aXxo?, xtvrjat;
"ow ou yip to aurb to xaXxco slvat xal ouvduvsi
ttvt xtv>)Tw, iitti el TauTbv Jjv airXuf xal xavi tov
Xoyov, ^v av Y) tou ^aXxou,
$
^aXxo'?, (Iv-eXf/Eia
xivYifftf oux lo-Tt Si tauTOv, d){ etpniTii.
(10)
A5jXov

8*
iirl twv iSvavrfav

tb fiev yap SuvaffOai uyta(vEtv
xal 8uva8at xau-VBtv fopov
(
xal yap av to xau.vstv
xal to &yta(vEtv TauTOv rjv
)

to Sk u:coxe(|/.evov xal
to 6ytatvov, xal to voaouv, eW uypoTTi? e*8' aTu.a,
Taurbv xal v. 'Cntl
8'
ou Tautdv, Staictp ouSk
xpiopa
30 TauTOv xal Spaxov,
^
tou 8uvaTou
, ^j
Suva-rdv, Ivte-
Xt^eia (pavepbv 8ti xt'vijai; Iutiv.
(11) "Oti (jiev o3v
Iffrlv af5T>), xal 6ti auu.6a(vei tote xivetoOai, Tav
^ IvTsXs'/eia
^
a8tr) , xal oute itpottpov oute 8ote-
pov, SrjXov vSEX<Tat yip exao-Tov 6t4 jasv IvEpyEiv,
3 8te 84
(4ii , olov to o!xoSojj]Tbv xal ^ tou otxo8ou;i)Tou
jv^pyEta,
?J
otxo8cpir,To'v, olxo8djjiTio-(? Ijtiv
^
yap
Jl olxoSo'jxnio-i?
^
ivspyeia tou oixo8ou.r,Tou r| ^ otxia*
dXX* STav okt'a
3[
, ouxeV oixoSo.uYjTbv eotiv

oixoSo-
(ulxat Sk to oixoSou-r.-cdv

dva'yxTi apa rf]v otxoSo'ur,-
40 o-iv t>)v ivB'pysiav fiTvaf
^
Se &Ixo8o'u.iq<i: xi'v/joi; ti?
lortv. 'AXXa
(aV 6 auxo? (j>ap(xdoEt Xdyo? xal eVi
twv dEXX<ov xiviiuetov.
(*>t.)
(nullum enim nomen est commune utrisque),accrelio et
deminutio ; ejus quod oriri et interire potest , ortus et inlc-
ritus : etejus quod ferri potest, latio. (7) Motum autem
hoc esse, bine paret : quum enim aediGcabile, qualenus
ipsum dicimus tale esse, actu est; tunc aedificalur, atque
hoc est aedificatio. Itidemque discondi actus, et medicatio,
et volutatio, et saltatio, el ad virilem atfatem et senectu-
tem progressio.
(8)
Quum autem nonnulla ita se habeant,
ut eadem sint et potestate et actu, non tamen simul vel
nun secundum idem; sed, exempli gratia, calidum pote-
state, frigidum actu : multa jam vicissim facienlet patien
tur
;
quodvis enim horum simul habebit vim faciendi , et
patiendi. Quapropter etiam quod naturaiiter movet, mo-
bile est; quicquid enim est tale, movet, quum et ipsum
movcatur. Quibusdam ergo videtur, quicquid movet, mo-
ved ; sed de hoc manifestum ex aliis libris erit
,
quomodo
res se uabeat: est enim aliquidmovenset immobile. (9) Ac-
tus vero ejus quod potestate est, quando actu est et agit
vel ipsum vel aliud, quatenus est mobile : hie, inquam,
actus est motus. lllud autem quatenus, sic dico : nam
aes potestate est statua ; non tamen actus aeris, quatenus
est aes, est motus; non est enim eadem essentia aeris, et
potestate aliqua mobilis
;
quodsi eadem essent simpliciter
et secundum rationem, utique actus aeris qua est aes,
esset motus ; sed non est eadem, nt dictum fuit. (10) Hoc
autem patet in contrariis : nam posse valere, et posse aegro-
tare, diflerunt ( alioqni enim aegrotare et valere essent
idem ), subjectum vero, quod valet , et quod aegrotat, sive
sit humor, sive sanguis , est unum et idem. Quum autem
non idem sit, sicuti neque color est idem quod aspectabile
;
perspicuum est, actum possibilis, quatenus estpossibile,
esse motum. (11) Esse igitur hunc actum, et tuncac-
cidere ut res moveatur, quum est hie actus, non prius,
nee posterius, manifestum est; unumquodque enim potest
interdum actu esse, interdum non esse : veluti quod aedifi-
cari potest; et actus ejus quod aedificari potest, quatenus
aedificari potest, aedificatio est ; aut enim aedificatio est actus
ejus quod aedificari potest, aut aedes : atqui quum redes
sunt, non est ampliusquod potest aedificari : axtiflcatur
autem quod potest aedificari : necesse igitur est aedificatio*
nem esse actum ilium ; aedificatio vero est motus qnidam.
Atque eadem ratio conveniet etiam aliis motibus.
CAP. II. [I.]
"Oti Sk xaXEi; sTpvytai, 8r,Xov xal i\ wv ol aXXoi
itspl auTrji; XEyouot , xal Ex tou [x^
f
aSiov Eivai Siopt-
46 oai aXXw; au-r^v. Oute yap Tr,v xivrjoiv xal TT|V u.e-
TafvoXijv' e'v aXXto ysvEi Ostvat SuvaiT
1
av Tt?
[
oi3te ot
ere'pw? EiprjxdtEi; tteoI auT^? xaTOpOouai
].
A?,Xov Se
oxoitouaiv 6? Ti6t'adiv auiJjv Ivioi , iTEpoTr^a xal
dviOTTTjTa xal to jtvj 8v ipdoxovTE; eTvoi ti\v xivrjotv

50 Sv ouSev dvayxaiov xivBiuOat, out' av E*TEpa
^
out'
iv avtaa out' av oux Svta. (t) 'AXX' ou8' ^
u.ETa6oX^
out' El? rauTa out' Ix toutmv |xaXXo'v Iutiv r| ix. tSSv
Scile autem dictum esse patet etiam ex iis quae alii 'de
ipso motu dicunt, et ex eo quod non facile est ipsum
aliter definire. Neque enim motum et mutationem in alio
genere collocare aliquis possit : nee qui de eo aliter rtixe-
runt, recte locuti sunt. Quod quidem manifestum fiet consi*
derantibus quemadmodum quidam eumponant, qui aiunt
motum esse diversilatem , et inaequalitatem , et non ens
,
quum nihil horum moveri necesse sit, nee si sint divcrsa,
nee si inaequalia, nee si non entia. (2) Sed neque mutatio
aut in haec aut ex his potius est quam ex oppositis. Causa
Digitized by Google
NATURAL1S AUSCULTATIONIS LIB. III. CAP. III.
(3ui,n.)
dtvTixeifiivwv. Atxtov oi xou Etc xauxa xtOsvat 3xt
oopitrrdv rt Soxet eivai ?) xtvr,an , xvic Si Ixe'pac cucttoi-
ytac at dp^al Sti to arepijxixal eTvat ddpterTOi- ouxe
fip
toSe ouxe xotdvSe ouSeu.(a auxuv iortv, 6xt ouSi
6 t5v dXXa>v xaTTiyopiwv.
(3)
Tou Si SoxeTv ddplOTOV
eivai tijv xvn)criv atxtov 6rt ouxe tic 8uvau.1v twv ovxgjv
oute elc ivjpyetav iVrt OtTvat aux-Jjv airXcoc- ouxe yip
to Suvaxov iroaov eivai xtvetxat i dvayxri? ouxe to
IvepYtia woodv. (4) "H xe x(vt)OX Iv^pyeia u.ev xtc
10 eTvai Soxet, dxeXrij Si
m
atxtov S' 8xt ixtXI? xb 8uva-
xdv, 0V) io-tiv }) Ivipyua. Kal Sta xouxo Si)
X*^
e
"
itbv aux^v XaCeiv xt iortv
3|
y^P
e'< wxtpijctv divay-
xatov Oeivat i\ elc 8uvau.1v
$ elc Ivspyeiav arcXrjv,
xouTwv
8'
ouOiv (palvexat IvSeydu-Evov. Atiitexat toivuv
l 6 Eiprjutvo; xpditoc, ivipYStav jxev xtva eTvo\ , TOiauTujv
8'
ive'pYetav otav etitauev, aXeirijv uiv ISeTv, ivSe^o-
fvT)v S* eTvai. [II.]
(5)
Ktvetxat Si xai xb xivouv,
uo-irep ttpTjxai, TtSv xb ouvdftet 8v xtvTjxdv, xai oil
^ dxt-
vr,iiia rjpEU.(a <jt(v (o yap <) xtvirjeric oitdp^et, xoutoj
so ^
dxtvTjola ^peu.ia* xb yap 7cpb? xouxo ivepyetv,
^
xotou-
tov, auxb xb xtveiv icxi
-
xouxo oi note! Si'Sei, wsxe
Sua xai itaff^ti
-
81b $) xivt)0"ic ivxeXt^eta xou xivtixou,
\
xivr/rdv.
[)
Xu[i6ai'vEi St xoiixo Ot^ei xou xivyjxi-
xou , ua6' S|xa xat Tcofaxei. ElSoc Si dt\ oiaexai
Si Tt TO XIVOUV, ^TOl xdSs
7J
XOtdvSc t) XOOOvSe
,
8 ESTOtl
apyrj xai a?xiov xr,c xtvrjoritoc, 6xav xtv5j, oTov 8 iv-
xsXe/Eta dv6p<oitoc irotet ix xou Suvauet 6vxoc dv6pw-
icou avOpwJtov.
2Ji
vero cur hi motum ad haec retnlerint, est : quia motus tI-
detur esse indelinitum quiddam : ac alterius classis princi-
pia, quia sunt privantia, sunt indefinita; neque enim ullum
eorum est hoc aliqnid, neque tale, quia neque in ulla alia-
rum categoriarum.
(3) Cur autem motus videatur esse res
indefinita, causa est : quia neque ad entium potestatem,
neque ad actum referri potest simpliciter ; neque enim quod
potest esse quantum , necessario movetur, neque quod est
actu quantum.
(4) Ac motus videtur quidem esse actus
quidam, sed imperfectus; causa autem est : quia id est im-
perfectum, quod est potestale , cujus actus est motus- Ideo-
que difficile est sumere
,
quid ipse sit
j aut enim necesse est
euin ad privationem rcferre , aut ad potestatem , aut ad
actum simplicem
;
quorum nullum videtur esse posse. Re-
linquitur ergo modus quem diximns : nimirum motum
esse actum quendam , ac talem actum, qualem diximus,
diflicilem quidem cognitu, sed qui esse possit. [II.]
(&) Mo-
vetur autem, ut dictum fuit, omne movens quod potestate
est mobile, et cujus iromobilitas est quies; cui namque
motus inest, liuic iinmobilitas est quies; nam in id agere,
quatale est, id ipsum est movere ; id autem fecit tactu : quare
simul etiam patitur : idcirco niotqs est actus ejus quod est
mobile, quatenus est mobile.
(6) Atque hoc evenit tactu
ejus quod movendi vim habet : quapropter simul etiam
patitur. Jam vero quod movet, semper alTeret aliquam Tor-
mam , id est, vel hoc aliqnid, vel tale, vel tantum
,
quod
erit principium et causa motus, quando movet; ut is qui
actu est homo , Tacit hominem ex eo quod est homo pote-
state.
CAP. III. [II.]
Kat xb dicopouu.vov St
y
avepdv, 8x1 iffxtv ^ xtvuioi?
*o Iv xw xivT,-tto

evTEXs'xeta
fip
laxi touxou, xai utto xou
xivrjTixou. Kat
^
tou xivr,Ttxou SI
vp-f
Ela oux "XXq
Ivri

SeT p^v yap eivai ivxEX^etav iyt^oiv

xtvTjxtxbv
(iev yap ioxt xw SuvacOat, xivouv Sk xw ^vEpyetv
dXX' loxtv iv!pYixixbv xou xivtjxou
, (Ssxe 6u.o{td( u.a
as jj du.cpotv Evip^Eta , o)57tp xb auxb 6tdo"rr,u.a v npbi;
8uo xa\ Suo icpbj e*v, xat to dvavTE; xai to xaravTe?'
Taura
fkf
v u.ev i-<mv, 8 [tEVTot Xdyoi; ouy tt;. 'Optotu;
3i xai im tou xivouvto; xai xtvouu,e'vou.
(2)
"Ej^et
S' dicoptav Xoytxiiv

dvayxaTov ykp fffto? eTvat Ttva
40 IvepYeiav aXXn)v tou itoiTjTtxou xai tou na6>)Ttxou* to
plv S^ itotijdic, to Si itd6T)(Xn
-
Ipyov Si xai teXoc
xou piv icot^pia
, tou Si -jraOoc. 'Eitei ouv dp.tp(o xtvij-
OEt?, el u.ev fxepat, v tivi; r) yip da^n.) iv tw itao^ovTt
xai xtvouu.Evo),
^ ^
(xiv not)on iv tw ttoiouvti, i\ Si
5 ira8i)fft iv to) waoj^ovTf el 8e Set xai TauTr,v itotrjotv
xaXetv, 6u.10vuu.oc av etirj. 'AXXa u-J)v elreuTO,
^
xt-
vr)at< iv xS xivouvti eo-Tat- 6 yip auTO? Xdyo; IjcI xt-
vouvxo? xai xtvouuuvou. "flox' ^
itSv xb xivouv xtvi$-
oexat,^ i^ov xtvr,otv ou xiviJaExai. El
8*
dfixtpb) iv
w toj xivouo.e'vo) xai itdo^ovxt , xat
^ TtoJ^o-tc xat ^ itdOT)-
ert?, xai i, StSa^t? xai
^
u.d9n)atc; Suo ouvat iv xm o;av-
Oavovxi, itpwtov uiv
^ ivepYeta ^ ixoioxou oux iv
Sed et id de quo dubitari solet, perspicuuni fit, nempe
motum esse in re mohili ; est enim actus hujus, et ab eo
quod movendi vim habet. Atque ejus quod movendi vim
habet, actus non est diversus : oportet enim ambobiis esse
actum ; motivum enim est', quia potest : movens autem,
quia agit ; est autem activum ipsius mobilis : quare similiter
udus est ulrisque actus, quemadmodum idem est interval-
lum, sive species unum ad duo, sive duo ad unum, nee
non acclive et declive ; haec enim sunt unum , sed deiinitio
non est una ; similiter autem res habet etiam in movente et
eo quod movetur.
(2)
Exsistit autem dubilalio logica : quia
fortassn necesse est esse aliquem actum diversum eflectivi
et passhri ; alterum enim est effectio, alteram passio; opus
veroet finis illius quidem est eflectus, hujus vero affectio.
Quum igitur ambosint motus, si diversi sunt, in quonatn
erunt ? aut enim ambo sunt in eo quod patitur et movetur
:
aut cffeclio est in eflicienle
,
passio vero in patiente; quod-
si et banc vocare effectionem oporlet, sane homonymus
erit. At vero si hoc est, motus erit in eo quod movet; est
enim eadem ratio ejus quod movet et ejus quod movetur.
Quare aut omne movens movebitur, aut habens motum,
non movebitur. Quodsi ambo sint in eo quod movetur et
patitur, tarn effectio quam passio , et in eo quod discit, tam
docendi quam discendi actio
,
quum duo sint
;
primum qui-
18.
Digitized by Google
276
Ixderxtp 6itp$i, eTra bto-ov ouo xtvrfaeti; aua xtvel-
erfiai- Ttve?
y^P
Ecrovxai aXXoiwaei; 8uo tou ivo; xai
tic. Jv eTSos; dXX' dSuvaxov. AXX& (it's s<rxat vj evepYEta.
'A XX' aXoyov ouo exe'poiv xui eioei t^v auTJjv xai utav
s eTvai (fvepyeiav

xai Eaxat , euttp
^ S(oa;tc xat
^
(id-
6r,(Ti; xauxb xai j) icotijai; xai f, na6r,<T({, xai to
SiSacxeiv x5 (tavOdvetv rautd, xai to itoittv tS>
irdo^etv Sore tov Stddaxovxa dvdvxr, carat itavTa
jxavOdveiv xai tov itotouVra irdavetv.
(3) *H ou
!0 to tJjv dfXXou ivepyetav tv Exs'pu) etvat axorcov
(
fori
Y&p
^ StSa^tc Ivepytia tou SiSaaxaXtxou , ev tivi
u-evxot, xai ouxdiroTCTpitievi), aXXa touoe 2v xmSe
),
ouxe |i(av Suotv tJ|v aux^v etvat xuiXuet
,
fx-J; w<; to
ETvai to auxd, dXX' die uira'p^ct to Suvdu.et 3v upo;
! tb evepvouv
(4)
out' avcrpcD) tov SiSaoxovxa |iav8d-
vetv, ouo" (I to TtoieTv xat irday^etv to auTO eVrt, u.i]
(xevtoi die tov Xdvov elvat eva tov ti ?jv elvat XiyovTa,
6>i
Xtomov xai ifxetTtov, dXX" di; #, 65b; -f) 0ij6r]8ev
*"A8iivaJe xai i) A8*|vii)8ev etc 0r,6ae, waits
p
eipnixat
xai irpdxepov. Ou ^ap Tauxi icdvxa urcdp^et xotc 6it<o-
ffouv xot? auToie , aXXi (idvov 01; to etvat to auxo. Ou
|*V
dXX' ou8* cl ^
8t8ai{ tyj u.6r,ott to auxd , xai to
(lavOdvetv Tb> SiSdcrxetv, atairep oM' ei jj cidcxaai;
aia tS>v Sieottixotiov, xai to StforaoOat evSevSt exctve
IS xdxetSev Seupo Sv xai to auto'. (s) "OXw;
0'
ciicetv,
ouS'
^
Si8atc t^ fiaOyfaet ouo'
fi
itotr,o'ie ttj itaftjjrci
to auTO xuptwc
,
dXX' w uirdpy^et Taura, j) xtvjjo-t;- to
yap touSs Iv TtuSe , xai to touoe uirb Toub'e svs'pyeiav
elvat ixepov tG Xoyio. [III.]
()
Tt (xev ouv iffTi
30 xtvijat; xai xaSdXou xai xara u.Epo(, Etprj-ai- ou
yap doriXov wi; 6pta6^aeTat twv tioaiv fxao-rov au-rij;'
dXXououtc u.ev yap #, tou aXXotutou,
^
aXXotcaTOv,
^vTeXe^tta. "Eti 8i YvwpiixtoTepov, f, tou Suvduet
jtotrjxtxou xat ica9i]Ttxou,
^
toioutov, arcXwc Te xai
36 icdXtv xa6' xaorov, t| oixoodu.r,cxii; ?| taTpEuot;. Tov
auTov ii Xe^Sr'oEtai TpoTtov xai' itspi t3v dXXwv xtvr}-
octov 2xaOT1)(.
I>Y2IKH2 AKPOASEOS T, 0. (m.sos.)
dem 6UU8 cujusque actus in ipso non erit; deinde eveniet
absurdoin, duobus mutibus idem simul moveri; qusnam
enim erunt variationes duae unius subject! et ad unam for-
mam. At lioc impossibile. Sed unus erit actus? venint a
ralione est alienum, duarum rerum specie diversaruro
UDUtn et eoudem esse actum. Et si quidem docendi ac di-
scendi actus idem sunt , nee non elTectio et passio ; certe
et docere erit idem quod discere , et facere idem quod
pati. Quare necesse erit, omnem docentem discere, et fa*
cientem pati. (3) An nee absurdom est, alius rei actum
in alia re esse ? ( nam actus docendi est actus ejus quod
docendi vim liabet, in aliquo tamen est, neque abscissus,
sed bujus in hoc : ) nee quidquam prohibet unum et
eundem esse duarum rerum actum, non ut essentia sit
eadem , sed ut id quod est potestate , se liabet ad id quod
agit. (4) Nee necesse est eum qui docet, discere, ne si
quidem facere et pati idem sint , non sint tamen ita ut una
sit ratio quidditatem explicans, qnalis est vestimenti el
indumenli, sed ut via quae Thebis Atlienas et quae Athenis
Thebas duett, sicut et ante dictum fuit. Non enim eadem
omnia insunt iis qua; quoquo modo sunt eadem, sed tan-
turn iis quorum eadem est essentia. At vero nee si actus
docendi est idem quod actus discendi, propterea etiam.
discere est idem quod docere
;
quemadmodum nee si dislan-
tia est una eorum qua; distant
,
propterea etiam distare
hoc ab illo, et illud ab hoc, stint unnm et idem. (5) Ut
autem omnino dicam, nee docendi et discendi actus, nee
effectio et passio sunt idem proprie : sed motus , cui ban
insunt, idem est; nam esse actum hujus in hoc, et bujus ah
hoc, rationc dilTerunt. [III.]
(6)
Quid igitur sit motus et
universaliter et in parte, dictum est -. non est enim obscu-
rum, quomodo unaquxque ejus species deflnietur. Variatio-
namque est actus ejus quod variari potest, quatenus variari
potest. Pralerea noliori modo definitur actus ejus quod
facere et quod pati potest, quatenus est tale ; idque et simpli*
citer, et rursus in singulis, vel aedificatio, vel medicatio.
Eodem modo dicetur et de singulis aliis motibus.
CAP. IV.
'Eitti S' toriv i, icepi tpuoioic ^ittffTr'ptr, ittpl
luyi-
Gt] xai xtvr)3tv xai ypdvov, t5v xaatov dvayxatov
u t| dmtpov rl
itEirepao-uivov eTvai, d xai uj| it3v iaxh
anctpov ?, TtEirjpajfjtEvov, olov icdOo; y| ffttYpt^
(
xiov
yap TOtouTuv ?aa>( ouSiv dvayxalov ev OaTepu xoutwv
elvat
)
, Tcpoorjxov av etr| tov itepi ^uoeoi? irpayjxa-
xeudu.evov Oewpijo'at irepl iicttpou , et eaxtv t) jxr,, xai
* tl Iffrl, x eVtt. (i) 2*];jLEtov
8'
Sxt tyji; iittox^u.r,c
otxeta v\ Oeoipta Taunic itdvxE;
fty
ot ooxouvtc; d;to-
loyiai; ^?Oat vffi TOtauTi)< iptXooo^ta; irE7io(i)VTat
Xdyov nepi tou dite(pou , xai itavxei;
6k
apy^v xtva
xiOt'ast twv Svxoiv , ot (lev, wOTtep oi FIuOafopEtoi xai
60 HXdxwv, xaO' auxd, ouy &k ouu6e6>)xo'( xtvi Ixt'pw,
dXX' oustav auto 3v to dfitetpov irX9]v ot jaev Ilu8a-
YOpetot
li toT( ato6r|T0t( ( ou yap y^topioTOv itotoueri
Quum autem scientia de natnra in magnitudinibus et
motibus ac temporibus versetur, quorum unumquodque
necesse est vel infinitum vel finitum esse
(
etsi non quod-
vis est vel infinitum vel finitum ; ut affectio aut punctum
:
fortassis enim nihil eorum qua; sunt ejusmodi, necesse est
in horum altera collocari
)
; sane decet, cum qui de na-
tura pertractat, considerare de infinilo, an sit, uecne : et
si sit, quid sit.
(2) Indicat autem banc inspectionem
esse hujus sciential propriam : quod quicumque viden-
tur cum dignitate hujusmodi philosophiam atligisse , de
infinilo disseruerunt. Idque omnes ut principium quod-
dam entium ponunt : alii quidem , ut Pythagorei et Plato,
per se , non quasi ipsum inlinitum alii cuipiam accidat, sed'
quasi sit substantia. Verum Pythagorei ponunt infinitum
in rebus sensibilibus
;
quia numerum separatum bob fa-
Digitized by Google
(*.)
NATURALIS AUSCULTATIOMS LIB. III. CAP. IV. 277
tov dpi8[*dv
),
xa\ stvat to eTjmtou oupavou djrstpov
HXdrwv Si IJo) [tiv ouoiv sTvat awua , ouSi t4? tSea?
,
Sti to u.t)5e itou eivai auta;, to uivrot airtipov xai
iv toT? ato-8i)ToT xai ev exEivatc tTvat. (s) Kal
ol pulv to dnetpov eTvai to dpTtov touto yip IvairoXau;-
Savojjiivov xai Euro tou iteptrrou irepatvdu.vov ira-
pe'/ElV TOt o3fft T^V OJTtiptaV OTf)U.EtOV
8'
eTvai toutou to
au(i6atvov eVt twv dpifltjuov
*
itepiTt8e|xe'vwv yap twv
Yvwfidvidv irspl to v xat ^topi;, 6tJ (xiv dXXo del yi-
10 YveaOat to eTSoi;
,
6ri Si ev. IIXotTwv Si Suo t& dimpa
,
to (isya xat to utxpdv.
()
Oi Si irspl ^uaew; &rotv
-
<; del onoTtOsao-iv Wpav Ttvi cpustv t<3 draipw twv
XsYoptevtov erTotjf eiuv , oTov Coup rj ae'pa v) to |iTa^u
toutwv
*
twv Si JTitepaff(Atva toiouvtwv CTOtyeta ou-
11 Oct; aitEtpa itotet foot
8'
ditetpa iroiouat Ta orot^tta
,
xaOdirep 'Ava5afdpai; xat A^uo'xpiTo?
,
6 ixiv ex twv
6u.otO|xepti>v, 6
8'
ex T% iravoitepu.i!i<; twv oj^T)(XbtTOJV,
Tij a*ij auvEvi? to diretpov eTvat ^aat'
(5)
xai 6 jxiv
otiouv twv uopi'wv Etvat u.fyu.a 6[aoiw; tw wavxi Stic
M to 6pav otiouv i| 6tououv
Y
l
Y
v
l
Jttvov
"
^vteuOev yap
Ioixe xat 6aou iwti irdvTa yjjr^axa cpdvai eTvai
,
oTov 4]3c rj aap; xat toSe to dtrrouv, xai outw; inouv*
xai itd*ra dpa- xat pta lefvuv* dpy^) yap ou jzdvov
cv'sxaaTW eWt TTJ; Siaxpt'cxew;, dXXi xat TtdvTwv
Imi ^ap to YtYvdtxtvov ex tou toioutou
y^Y***"
1 0<
*'
paTo;, itdvrwv
3*
eWt ytvsffn icX$|v
ofy
4(*a, xat Tiva
PXV
" E^val
'"K Y
tv'at<
**
'
"^'"i &
l""^ (*'"
>
8v
Ixeivo; xaXei vouv 6 Si vou? iit'
apjnic Ttvo
^pY*-
(eTat voijaat' watt dvotYxr) 6u.oti ivoxi icavTa eTvai
Mxat dtp^aaOaf noTe xivoufieva. (a) AigptdxptTo;
8'
ouoiv
erepov 4; ETE'pou
Y'Y
ve<Ial T"v tp^Ttov <pi)fftv iXX'
o'fUiK
Y
e aut0 T0 "0'0V trwixa aTtavTwv ioTtv ip^
,
-ptcY^'1 xaT^
C>P'
a xa
''
ff
X
1
1(
10t'" Statpepov. "Oti
piv ouv icpomjxouo'a toi; ipuaixot;
^
Oeoipi'a , S^Xov ix
TouTtv.
(7)
EuXoyw? Si xai ap^v autb Ttdcaat
TtavTE?
-
outs
Yap
[xaTTjv auTO oTovte etvat, ovte aXXr,v
{titapyeiv utw ouvaptiv irX^v 6?
PX
1
1
V
'
^wavTa
Yp
-3\ ap/r, rj e$ otp^5}

tou Si dice(pou oux iVriv oip^'i"
et)
y^P
v auTou nspa;. "Eti Si xat ifiv^tov xai
d^6apTOv d> dpyr, Tt? ouoa* to te
y*P Y
ev,
'l
ievov
dvaYxi) te'Xo? XaSetv , xai teXeutt) Kaor)? ^o~tl ip8op3(.
Atd , xaSditEp Xbyojaev, ou tuti<; dp^ , dXX' aStri
Toiv dXXtov Eivai Soxet xai icEptsyetv diravTa xai
icdvTa xuSepvav, w? <yaatv 8001 (i^i
wotouo-t itapi to
4S ditftpov dXXa; aiTta?, oTov vouv ^
tptXIav xai tout'
eTvai to 6eiov

dOavaxov
foip
xai avbiXsOpov, d>?
<ft\-
fflv 6 'Ava;tp;avSpo? xai ol nXetOTOt Ttov tpuo*toX<>Y<av.
[V.] (s) Tou S' EWat ti aTtetpov
vi
ittoTt? Ix itevTe
(xdXtffT' av ffuu.6atvoi ffxoitouortv
,
tx Te tou ypdvou
,
*0
(
oSt?
y"P
direipot
)
*' ^* ^1? ^v toT? \i.tyiQe,<ii
SiatpEaeto;
(
j^pwvTat
Yp
"al ol [ta6r,uaTixoi tw
dicetpw
)
, eti tw outok dv jxdvw; p.)\ unoXetnetv ys'-
vestv xai 8opdv, ei diteipov tir\ iiOsv d^atpetTat to
YtYojuvov

irt tw to ittTtepac.t/ivov del icpd? ti ite-
ciunt ; atque asserunt id quod est extra caelum, esse infini-
tum : Wato vero inquit extra caelum non esse ullum corpus,
nee ideas
,
propterea quod hae nullibi sunt : sed infinitum
et in rebus sensibilibus, et in Hits esse ait. (3) Et illi qui-
dem infinitum aiunt esse par : hoc enim comprehensuin et
ab imparl terminatum praebet entibns infinitatem : bujns
autem rei signum esse
,
quod accidit in numeris : quum enim
circa unum et seorsum ponantur normse, aliquando fit
semper alia forma , aliquando una et eadem manct : Plato
autem duo infinita ponit , nempe magnum et parvum.
(4)
Qui vero de natura disserunt, omnes infinito semper
subjiciunt aliquam aliam naturam eorum qua; vocantur
elementa ; ut aquam, aut aerem , aut quod est his Interje-
ctum. Eorum autem qui finita elementa Taciunt , nemo ea
infinita facit. Sed quicumque infinita elementa faciunt, si-
cut Anaxagoras et Democritus; lit aiunt infinitum esse
tactu continuum : nempe ille ex partibus sirailaribus , hie
autem ex figurarum farragine.
(5) Et ille quidem
,
quamvis
particularum acque esse mixturam atque unirersum
;
quia
videt quodvis ex quovis fieri : nine enim dixisse videtur
simul aliquando omnes res fuisse , ut haoc caro, et hoc os,
atque ita quodvis : ergo et omnia : et simul igitur. Princi-
pium enim secretion is non solum est in unoquoque, sed
et omnium. Quum enim quod fit, ex tali fiat corpore,
omnium autem fit generatio, quamvis non simul ; etiam prin-
cipium aliquod generationis esse oportet; hoc autem est
unum
,
quam ille appellat mentem ; mens vero a principio
aliquo operatur intelligeudo. Quare necesse est, omnia simul
aliquando fuisse, et quandoque moveri corpisse. (6) De-
mocritus autem nullum principiorum fieri alteram ex al-
tera inquit. Verumtamen ipsum commune corpus est
omnium rerum principium, magnitudine acfigura partium
diflerens. Hanc igitur inspectionem physicts convenire,
manifestum ex his est. (7) Nee sine ratione omnes ponunt
ipsum esse principium : quia nee frustra esse potest, nee
aliam vim habere quam principii ; omnia namque ant sunt
principium , aut ex principio ; sed infiniti non est princi-
pium; alioquin etiam ejus esset finis. Prseterea et inge-
nilum et interitus expers, utpote quod est principium
quoddam; quod enim factum est, necesse est accepisse
finem ; et finis quoque est cujusvis interitus. Ideo, sicut
dicimus , non videtur esse hujus principium , sed hoc esse
aliorum principium; et continere omnia, atque omnia
gubernare, ut aiunt quicumque prater infinitum non
faciunt alias causas, veluti mentem, aut amiciliam ; atque
hoc esse numen : esse enim immortale, ac perire non
posse, ut inquit Anaximander, et plurimi eorum qui de na-
tura disserunt. [V.] (8) Esse autem quoddam infinitum, ex
quinque potissimnm argumentis fides consideranlibus fit.
Nempe ex tempore : hoc enim est infinitum ; et ex divi-
sione
,
quae in magnitudinibus cernitur ; nam et mathema-
tici utuntur infinito. Prseterea, quia hoc tantum modo non
deficit ortus et interitus, si illud sit infinitum, unde aufcrtur
quod fit. Praeterea, quiafinitum semper ad aliqnid termi-
Digitized by Google
278 4>rZIKH2 AKP0A2EQ2 T, e. (20S,M.
patvciv , fitTTE avayxri (a.v)S1v eTvai rce'pa? , tl del irspa(-
vttv dvdyxT) frepov npb? erepov.
(9)
MdXiera Si xai
xupuoratov, 8 t^v xoivvjv note? drroplav itSoi

81& yip
xb iv -nj voTiaei u/J| CiroXetTceiv xai 6 dp18u.bc. SoxeT
6 aiteipoc clvat xal t4 pta6ir|u.aTixa [/,eye8r| xal to I^m
tou oupavou. 'Airelpou
8'
6vto? tou Rm, xal aCifxa
dicetpov eTvai Soxet xal xdayoi. Ti yap uSXXov tou
xevou IvraZQa v\ eVrauOa; Sot' elitep u-ova^ou, xal
itavTx/oti dvdyxT) elvat tbv byxov. "Afia
5'
el xal fort
10 xtvbv xal TOito? dwtipoe, xal trwjza droipov cTvat
dvayxalov t\8e'yea6at yap v) eTvai o48iv Statpepet lv
toic diSfoie.
(10)
"E/ei
0"
ditopiav r) irepl tou diretpou
Otcopla* xal yip tx-J) eTvai TiOsfuvoic rcdXX" dSuvaTa
cuu.6a(vii xal eTvai. "Etc Se , norepa); eW, iroTtpov
11 6c oocrla
7J
auuXe&jxbc xa8' a&TO cpu<rei tiv(; 7) ou-
Sere'pioi; , dXX' ouSev tjttov eWiv direipov t| airstpa -no
icXijOei.
(11)
MdXiorra 8J tpucrixou inn crxi'iJ/aa'Oai ti
fori uiyeSoe alofrnrbv diritpov. [VI.] npwTov o3v
StopierTeov Ttoaavjo; XeyeTat to direipov. "Eva (iiv
SO Si) TpOTCOV TO aSuVOTOV SieXSeTv TM ijl-Jj itetpuxevat
Siie'vat, Samp t) (ptuvJj do'paxoc- aXXwc SI to Sufi;-
oSov f/ov dtTeXeuTT)Tov, t) 8 u.rfXic , r| $ irtfuxbc fyeiv
p.*] fyei Ste'JbSov 4) irt'pac. "Eti direipov areav rj xati
Ttpo'sfleutv j| xaTa 8ia(ps<riv 4| du.^OTCpMc.
natur : quare necesse est nullum esse terminum, si semper
necesse est terminari alteram ad alterum.
(9)
Maxime au-
tem (idem facit et maxime proprium est argumentum,
quod communem dubitationem omnibus efficit ; nam quia
cogitationis non est finis, videtur et numeras esse infinitus,
et mathematics) magnitudines, et quod est extra coelum
;
quum autem infinitum sit quod extra est , etiam corpus
infinitum esse videtur, ac mundi infiniti ; cur enim potius
in Imc parte inanis, quam in ilia? quare si uno est loco,
etiam nbique esse molem necesse est. Item si est inane, et
locus infinitus , necesse eat etiam esse corpus infinitum
;
nam posse et esse, In sempiternis nihil diflerunt.
(10) Ha*
bet autem dubitationem inspectio de infinite : qnoniam et
iis qui non esse ponunt, multa impossibilia eveniunt, et iis
qui esse ponunt. Prteterea, utro modo sit, utrum ut sub-
stantia, an ut accidens perse naturae alicui, an neutro
modo, sed nihilominus sit infinitum vel infinite nomero.
(11) Maxime autem physici est considerare an sit magni-
tudo sensibilie infinite. [VI.] Primum igitur definiendum
est, quot mouis dicatur infinitum. Uno igitur modo dicitur
infinitum, quod est impossibile pertransire, quia non est
natura aptum ut percurratur : quemadmodum vox est
inaspectebilis; alio modo,cujus transitu* non habet finem,
aut fix, aut quod sua natura potest habere , non temen ha-
bet transitnm vel finem. Pneterea omne infinitum est Tel
addilione, vel divisione , rel utroque modo.
CAP. V. [VI.]
X
Xtopiatov p}v ouv eTvai to direipov twv alaOT|Tb>v,
auTO ti 8v arcitpov,
oty
oToW. El yip u.TJTe uiyeOii;
eVrt (x^ts wXijOo? , *XV ousta <xM iirti to dfirtipov
xal u.t| (Juu.6e6tixo;, a3ta(pTov eVrat' to yap Siaipe-
tov rl (Xi'yedo; t*(rrai ?| irX5)8o. El $1 dSiafpsTOv,
30 oix aictipov, l (xj|
6 ^ <p(i>v^| 5^paTO. 'AXX' ou^
oCtuk outs oaalv tTvat ot <paaxov? iTvai tb dfiteipov,
oSts ^(i? 5titouu.iv, aXX' a>c aSieEoSov.
()
El Ss
xaTa 3uu.(6t|X0^ rt to anetpov, oix av etrj OTOiyetov
twv ivToiv,
^j
aTCtipov, wenrtp ouSl to aopaTOv tti? Sta-
36 X^xtou , xa(toi >) <po)vij ioriv aopatoi;. *Eti two; vSs-
j^eTat tivai ti auw d!ttipov, stirtp u,t| xal apt6
t
ubv xal
(isye8o? , 5v iTt xa6' a&TO Tta8o? ti to Jiretpov ; Itt
yap Jjttov avayxTj ?1 tov api6u.bv r) to utyiOo;.
(3)
4a-
vepbv Si xal Sxi oux IvS^etoi iTvai to dficeipov, w?
40 Ivcpycla 3v xal
<5>c
ouirtav xal dp^v

lorat yap
ortouv auTou dwttpov to Xau.6avo'jvov, el u-epioro'v.
Tb yap aim'pw eTvai xal dfiretpov to aiivo , eircep ou-
ala to drveipov xal u.j| xa6' unoxeiuivou

tftax'
rj dSiatpeTOV ?| el; ditetpa StatpeTo'v* tcoXXI S' dnetpa
4* Tb auTO eTvai aSuvarov. 'AXXa
u.V
Sarcep de'pot dr|p
uipoi; , oCto> xal dxeipov drcelpou , tl ye ouofa otI xal
dp^Y). 'AaipidTov apa xal dStalpe-rov. 'AXX* dSuva-
tov to ivTeXe^eia 8v arteipov

tkktov yap ti eTvai avay-
xatov.
(4) KaTl ouu.6e6T,xb dpa Oitapj^ei Tb dntt-
0 pov. 'AXX' el out**;, etpr,Tat Sti oix IvSe'/exai auTO Xs-
yeiv dp^v, dXX* exeivo &> ouu.6t'6r|xt , tov depa , r) to
ofpriov. "Qanre dTOTCux av iroifalvotVTO ol X^yovre? 08-
Infinitum igitur separatum a rebus sensibilibus
,
quod sit
ipsum quiddam infinitum , esse nequit : nam si ipsum infi-
nitum nee est magnitudo,necmultitudo, sed est substan-
tia, non accidens : certe individuum erit. Quod enim est
dividuum , aut erit magnitudo aut mnltitudo. Si vero indi-
viduum sit , non erit infinitum, nisi ut vox est inaspectebilis.
Sed ite nee ese dicunt ii qui aiunt esse infinitum, nee nos
quacrimus , sed ut id quod pertransiri non potest.
(2) Sin
autem infinitum est ex accident! : non potest esse elcmen-
turn eorum quae sunt
,
quatenus est infinitum : quemadmo-
dum nee inaspectabile est linguae elementum, quamvis vox
sit inaspectebilis. Preterea qut fieri potest ut aliquid sit
ipsum infinitum , si quidem non ite esse possunt numerus et
magnitudo, quorum aflectio qnaedam per se est infinitum?
Necesse enim est adhuc minus esse infinitum
,
quam nuroe-
rum, vel magnitudinem. (3) Perspicuum est etiam non
posse infinitum esse ut actu exsistens , et ut substentiam, et
ut principium : nam queevis ejus pars sumatnr, erit infinite,
si partibilis est : infiniti enim essentia, et infinitum , idem
sunt: si quidem infinitum est substantia, nee dicitur de
subjecto. Quare aut individuum est, aut in infinite divi-
duum : sed multa infinite non possunt esse idem. At
vero ut aeris pars est aer ; ite etiam infiniti infinitum , si
est substantia et principium. Est igitur impartibile et
individuum. Sed impossibile est
,
quum actu sit infinitum
:
quantum enim quiddam esse necesse est. (4) Ergo ex acci-
denti infinitum inest. Sed si ite sit , dictum fuit non posse id
appellari principium , sed iilud potius cui accidit, nempe
aerem , aut par. Quare absurde pronuntiant
,
qui sic asse-
Digitized by Google
(2UI,206.) NATURALIS AUSCULTAT10NIS LIB. HI. CAP. V. 279
TW?, uoirep ol IIu6oyo'pio( <j> aoiv iStjxa
-flip
ouoi'av
1TOIOUOI TO OTTtipOV xal |xep{ownv. [VII.] (s) 'AXX* f<KO?
aBrr) ue'v eoxi xaSdXou
^
Wx7|aie. [xSXXov, el hSiyrixau
to drcjipov xal ev xot u.a6-f]u.axixott; eTvai xal e"v toi(
5 vor,TOi xal [xy)SJv fyoust (xsysSoc

^(xet;
4"
iiticmo-
irouuev irepl twv aiaSriTwv xal irepl wv iroioutxeOa t^v
piOooov, op' forty ev auxoic, t| oux fort soiu-a aiteipov
irtpi ttjv au^atv.
(6)
AoyixCit piv o3v axoitouuivon
<!x Toiv toiwvSe oo'ettv'av oux tTvat' ti yap iartoca-
10 |xaTO( Xo'yoi; to fancs'Su) wpteruuvov, oux av t"i\ cru-xa
dVeipov, ouTe voijxbv ouxe aia6-f)xdv.
(7)
'AXX4 u.-)|v
ouo" apiOpib; oStwc; &( xeyjupio'u.t'vo'; xal draupoc api-
8(Ar,Tov yip 6 dpi9u.b 4| tb tfj^ov aptOfxov

si ouv to
dpiSiA'/iTov evSe'^etat dpi8u9j"m, xal 5ie;tX0tiv av ttt\
is Suvaxbv to dnreipov. l>uertxo><; be u.5XXov Oswpouatv ex
Twvot. (s) Outs
^4?
ouvOstov oTovts eTvai outs aitXouv.
2uv6exov pdv ouv oux iaxai tb diretpov ar<ou.a , el ite-re-
paauiva to) TtXiiGet t4 oxotj-eta. 'Avavxi) yip itXet'w
etvat xal tera^tiv del tdvavTia, xal ,u.i) eTvai lv au-rwv
*> afitetpov- t! yap oiroawouv XedreTai
^ iv ivl oupiaTi
Suvau-n Saxepou , olov <l to mip iremtpavrai , 6 o* -r}|p
aireipo?, fori Si xb itrov itup tou foou dtpo? t?) Su-
vdixei breooairXao~iovouv, u.dvov Si apiOpov xtva e/ov,
opuo? cpavepbv Sri Tb arteipov u-ttpGaXu xal edepet to
rteitepaapievov.
(9)
"Exaoxov b" airetpov eTvai iSi-
vatov
*
owu.a (xev yap fori Tb itavTv) e^ov b'laaxaaiv
,
aSmpov Se Tb airepavxoit ite<TTi)xd(, &OTt to anetpov
uwpia itavTay_5j forai Sieaxijxbi- ei? aiteipov.
(10J
AXXa
(ji^iv ouoe ev xal anXouv eTvai IvSev^eTai to aittipov awpta,
30 oute,
&c \ifo\xjl Ttve?, to itopi t4 UTotyeTa, i^oZ
TauTa YtvvSotv, ou6* aitXw?. Elol
y?
tve ot touto
-oioutri to jnetpov, aXX' oux ifpa vj CSwp,
6
^
xaXXa ^8{p)Tai &7tb Toti axeipou auTwv e/ouai
Yap
irpb dEXXr)Xa IvavTiWiv, oTov 6 (iev dW)p
(Jnj^pdc, tb
% S* S5oip
6yP'
v
'
p
8tp|*oV 5v el lv jfiretpov,
efOapTO av
^8>) TaXXa* vuv
8*
irepov e!va spaaiv 5
ou TauTa.
(11) 'ASuvawv
3*
elvai toioutov, ou^ brt
anetpov ( wepl toutou (xlv
Yap
xoivdv Tt XexWov iTcl
navTO( 6(jtot'to;, xal de'po; xal CSato^xai 6tououv
),
dXX'
0 5ti oux 4*0x1 toioutov o5(xa aio8r)xbv rcapa t4 OTOi^eia
xaXoupieva

aScavxa
Y^p
i\ oZ lati , xal StaXuexat el(
touto* oSoxe ^v av IvxauOa itapi ae'pa xal itup xal
Y?v
xal 8&op

tpatvexai S' ou8tv. (is) OiSi 8$ mip oub"
aXXo xt twv xoi*(t(b>v ouSev dhceipov ivSty^exat elvai.
*& "OXon
y^P
xl
X
W
P^
T0" &wpv Tva{ xi auTuv, iSu-
vaxov to itSEv, xav
^
irempao-xe'vov, ?| eTvai
41
y
1
'
745 "
?v ti auxaiv, ojtnttp 'HpaxXeiTo't; tpioiv fiicavTa
Y^ve-
c8ai TtoTe itup.
(13) 'O i" auxbt; Xoyo< xal itt\ xoti
hi6<;, olov icoiouat icapa t4 o-toiy^eia oi (puatxot* navxa
10
Y4p
fxtxaaXXet i\ vavx(ou el< ivavTiov
,
oTov ix Oepfxou
el; lj/uypdv. Aet 5t itepl itavrbc Ix xwv8e exoicetv,
el IvSe^eTai vj oux ivSi^CTai elvai vu-xa dfireipov aloflri-
xdv. (m) *Oxi
5"
SXtot; dSuvaxov eTvai erwu.a aiteipov
ala6r,T0v, ix xwvSe SijXov

ice-puxc
Y4p
it3v xb aW)*)-
runt , at inquiunt Pytliagorei : simul enim slatuunt inGnh
turn esse substantiam , et in partes dividuot.
[
VII.
] (5) Sed
fortassis h.nec quaestio est magis universalis , an possit esse
infinitum etiam in malbematicis, etin iotelligibilibus, et
in iis qua; nullam babent magnitudinem. Nos vera de re-
bus sensibilibus, ac de qnibus methodum conscribimus,
dispiciamus, utrum in bis sit an non sit corpus infinitum
accretione.
(6) Logice igitur considerantibus ex rationibus
ejusmodi viderl possit non esse. Nam si est corporis defini-
tio, Quod snperficie terminatur : non potest esse corpus
infinitum , nee intelligibile , nee sensibile.
(7) At vero ne-
que numerus , sic at separatus, est et infinitus : qooniam
numerus , aut quod liabet numeruin , est numerabile. SI
igitur numerabile potest numerari : etiam poterit infinitum
pertransiri. Magis autem physicedispicientibus, ex his videri
poterit non esse.
(8) Etenim infinitum neque composiluK
esse potest, neque simplex. Compositum igitur corpus non
erit infinitum , si elementa sint numero finite. Necesse enim
est , semper contraria esse plura et inter se tequari, nee esse
onum eorum infinitum. Nam si cujuscumque eorum vis,
quae in uno est corpore , superetur ab altero , veluti si ignis
est finitus.aer autem infinitus, sed teqiialis ignis tequalem
aerem viquantumvis multipla superat, modo numerum
ali<|uem habeat : perspicuum tamen est fore ut infinitum
superet, et interimat quod finitum est. (9) Unumquodque
autem esse infinitum, impossibiie est. Corpus enim est, quod
undique liabet extensionera : infinitum vero, quod in im-
mensuni extenditur. Quare infinitum corpus undique erit
extensum in immensum. (10) Ac vero nee potest infinitum
corpus esse unum et simplex, neque, ut quidam dicunt,
id quod est pra-ter elementa, ex quo haec gignuntur, neque
omnino. Sunt enim nonnulli, qui infinitum hoc faciunt,
sed non aerem , aut aquam, ne cetera ab eo interimantur
quod inter ilia est infinitum. Habent enim inter se contra-
rietatem, nt pute'aerest frigidus, aqua vero est bumida,
ignis autem calidus : quorum si unum sit infinitum, cetera
jam dudum inleriissent ; nunc vero aliud esse aiunt id ex
quo ha? Sunt. (II) Veruni impossibiie est esse tale : non
quia infinitum ( de hoc enim commune aliquid dicendum
est, quod omni corpori seque conveniat, id est et aeriet
aqua et alii cuivis
)
; sed quia non est tale sensibile corpus
prater ea qua? vocantur elementa ; omnis enim res, ex quo
est, In id etiam dissolvitur. Quare lite esset aliud quidpiam
prater aerem et ignem et terrain et aquam : sed nullum
apparet. (12) Neque igitur ignis, neque ullum aliud elemen-
tum potest esse infinitum; nam omnino, et prsterquam
quod esset aliquod eorum infinitum , impossibiie est ut
universum, etiamsi sit finitum, aut sit aut fiat unum aliquid
illorum : sieut Heraclitus ait omnia fieri aliquando ignem.
(13) Eadem ratio est etiam in uno, quale prater elementa
faciunt physici : omnia namque mutenlur ex contrario in
contrarium , ut ex calido in frigidum. Oportet autem de
omni corpore etiam ex bis considerare, utrum possit, an
non possit esse corpus infinitum sensibile. (14) Omninoautem
esse impossibiie , ut sit corpus infinitum sensibile , ex bis
Digitized by Google
280 <]>r21KH AKP0A2EO2 T, t. {**.)
xdv itou eTvai, xai fori xo'ito? xi; Ixatrrou, xai 8 auxb;
xou uopiou xai Ttavroc, oTov SXr,; xt x^c
yri;
xa>t JJwXou
u,t8{ , xai irupb; xai cTtivOripo;. "Iloxs ti uiv 6u.ott-
Se<, axvi)xov eVtai i\ del oioS-rjaexai. Kafcoi dSu-
5 vaxov x( yap n3XXov xdxco ij dvu> ?, itou; Xeyw SI,
olov ci pftiXo? efr, , itou auxr, xiyi)8^exat f| itou o.evei;
6 yap tdito; diretpo; xou o-uyyevou; *"*? o"wu.axo.
Ildxepov o3v xa6eet xbv 8Xovxditov; xai itw;; xi; o3v
t\ itou -f] (xov^i xai
+i
x(vtjijn; auxrj;;
^
itavxa^ou
lu uevtT; ou xtvT|8r,oexat apa* v\ itavxa^ou xiW|9ii<rexai
;
oux dpa sniasxai. (is) CI
5'
dvduotov xo irSv,
dvduoioi xai ol xditoi* xai itpwxov wiv ou tv xo oioua
xoti itavxb; dXX' ^
xtj> ditxeaOar litctxa T|Xot ite-
ittpaau.tva xaux' fcxat J\ diteipa xSi eiSei. linte-
ls pacru.eva u.iv
ofy
oTdvte* latai yip xi u.iv ditttpa,
xa
8'
ou, (Ixb itSv ditttpov, oTov xb itup i\ xb uSip'
<p9opi Si xb xoioutov xot; evavxtot; , xaOdnep etpijxai
itpdxepov. Kai Sia xouxo ou6et( xb ev xai aiteipov
itup iito(r|fffv ouSi y5jv xwv yustoXdytov, dXX' rj GStop
SO rj at'pa r| xb ueaov auxwv , fixi xdito; ixaxepou 85;?.oc;
/)v SiMptaue'vo;. Tauxa
8'
itau.^oxep(!Jei xo> dvoj xai
xaxoi. Ei
8'
dimpa xai airXS, xai ot xditoi ditttpoi
,
xai eVrat diteipa xl oxoi^eta. El Si xoux' dSuvaxov,
xai iteitepaepufvot ol xditoi , xai xb SXov iteitepdvOat
js
dvayxaTov

dSuvaxov yip u.V| ditapxtttv xbv xditov xai
xb sujia

ouxt yap 6 xdito; 8 it3; uei'^wv ?| baov evSe-
v^exai xb owu.a daa etvai

Sua
8'
ouS' ditttpov e'erxat
xb cwu.a

ouxt xb a&iua u.etov
^ 6 xdito;

r) yap xe-
vbv iVtai xi
7J
ow|ia ouSau.ou ite^uxbc (Tvat. (ib) 'Ava-
20 ^aYOpac S' dxd7to>? Xt'yei itepl xij? xou ditetpou (xovij;

ffxijp^siv yap auxb a&xd (puiit xb aitetpov xouxo Si
,
tfxi
v auxtji* dXXo yap oOJIv ittpie'/tt, w? jitou dv xi
^,it(9uxb( vxau6a tTvai. Touxo
5*
oux dXi)6eV rfr| yip
dv xt itou fiia xai ou^ oS itttpuxev. (n) El o3v Sxi
36 paXtaxa o;}| xiveixat xb Skav
(
xb yap auxoi oxrjptSd-
|Mvov xai iv auxS> 2v dx(vi)xov elvai dvdyxi]
)
, dXXa
Sia xi ou ititpuxe xtveTaOai, Xexxtov. Ou yap ixavbv xb
oCxw; ilitdvxa ditr/Xd^Oai
*
eii) yap av xai bxiouv
dXXo ou xivoupievov, dXXa itc^ux^vat ouoev xioXuet,
tu titel xai
^
yrj ou iptptxai , oub" ei diteipo; ^v, dpypitvi)
ptvxoi ditb xou (jisaou
*
dXX' ou^ b'xt oux caxiv dXXo ou
ivi/Oiioixai , u-tivEiEv av iitl xou u.eaou , dXX' 8xi itt-
tpuxev oCxok. Kaixoi ^ti'r| av Xe'yeiv 5xi oxr,p(Jei lau-
x^v. El o3v uv)8' iitl xij? yrj; xouxo atxtov dite(pou
s oiJoT,?, dXX* Su pdpo? (fj^ei, xb Si
fapu
u.e'vti Iitl xou
u-iffou, fi Si ytj fel xou u.eaou, 6aoii.ii; av xai xb ditet-
pov |xvei v auto) 5ta xiv' dXXijv alxi'av, xai ou Sxt
ditttpov xai x>)pi(ti auxb auxd. (is) "Ajxa Si SijXov
Sxi xav bxiotiv (xs'poi; Stoi [xtvtiv

w? yap xb ditttpov ev
so iauxw u.tvtl axripiljov, o5x<o xav bxtouv X-j<p65j u:epo
,
2v iauxy (liver xou yap 8Xou xai xou pufpouc 6uoti8tT;
ot xditoi, oTov 8Xij; yr, xai SioXou xdxto, xai navxb;
ituptx; xai ittv69jpo; dvo>. "iioxe tl xou dirt(pou xd-
ito; xb v auxio, xai xou ptepou; 8 auto;
-
(xevei dps 2v
manifestum erit : quia natura est comparatum , ut omoc
sensibile sit alicubi, et sit cujusque rei locus aliquis, idem-
qae sit partis et totius locus , ut totius terrae et uoius glebv,
nee non ignis et scintilla:. Quocirca, si quidem est unius
formae , aut immobile erit , aut semper feretur. Atqui est
impossibile : cur enim potiiu infra quam supra , aut ubi ?
erbi gratia, sigleba sit, ubi base movebitur? ant ubi ma-
nebit? infinitus enim est locus corporis ei cognati. Utrum
igitur continebil totum locum ? et quomodo f quisnam ergo
aut ubi erit status et motusejus?an ubiquestabit? non ergo
movebitur. An ubique movebitur? non igitur consisted
(15) Quodsi universum dissimile sit, dissimiles etiam erunt
loci. Ac primum quidem non erit universi corpus unum
,
i*i tactu. Deinde aut finita hec erunt , aut infinita , specie.
Ac finila quidem esse non possunt : nam alia erunt infinita,
alia minime, si universum est infinitum : ut ignis , vel aqua.
Sed quod est tale, contrariis interitum affert, sicut antes
dictum fuil. Ideoque nullus eorum qui de natura disserue-
runt, unum illud et infinitum statuerunt esse ignem, aut
terrain : sed vel aquam, vel aerem, vel medium his inter-
jectum : quia locus illins utri'usque perspicue defimtus est
:
luce autem participant snperiorem et inferiorem locum.
Sin auteminfinitaetsimpliciasunt: etiam loci erunt infiniti,
et elementa erunt infinita. Quod si est impossibile , ae fioiti
loci sunt : necesse est ut etiam universum sit finitum. Est
enim impossibile , non esse paria locum et corpus : quia
neque totus locus est major, quam ut possit corpus simile
esse : (simul autem neque corpus erit infinitum;) neque
corpus est majus quam locus : alioqui aut erit aliquid
inane, aut corpus, quod suapte natura nullibi sit,
(16) Anaxagoras vero absurde loquitur de infiniti perman-
sionc. Ait enim ipsum infinitum se ipsum sustinere : et hoc
ideo, quia in se ipso est : quippe quod nulla alia res confinet.
Quasi ubi aliquid est, ibi suapte natura sit. Sed hoc non est
verum : potest enim aliquid esse alicubi ti , non ubi natura
comparatum est ut sit. (17) Si igitur quammaxime non mo-
vetur universum; quia necesse est id esse immobile, quod
in se sustinetur et in se est : tamen dicendum est, cur non
sit natura aptum moveri. Non enim sufficit hoc, ut h qui
ita dixerit, dimittatur : quoniam et quodvis aliud esse
potest
,
quod non moveatur ; sed natura aptum esse ut
moveatur, nihil prdliibet. Nam et terra non fertur : nee si
infinita esset, ferretur, a medio cohibita : non tamen, quia
non est aliud quo feratur, manet in medio ; sed quia est ei
natura sic insitum. Tamen aliquatenus dicere licet
terram se ipsam sustinere. fcrgo si ne in terra quidem , si
sit infinita , baec est causa quietis ; sed quia pondus habet
,
quod autem est grave, in medio manet , terra vero in medio
est : similiter etiam infinitum manet in se ipso propter ali-
quant aliamcausam, non quia est infinitum, et ipsum se
sustinet. (18) Item manifestum est, opus esse ut quocvis
ejus pars maneat. Ut enim infinitum in se ipso manet, se
sustinens : ita et si qutevis pars siimatur, in se ipsa mane-
bit
;
quia loca totius et partis sunt ejusdem specici : veluti,
totius terrae et glebae locus inferos, ac totius ignis ac scin-
tilla? locus superus : quare si infiniti locus est in se
ipso, partis etiam locus idem erit : in se igitur manebit.
Digitized by Google
NATURALIS
AUSCULTATIONS
LIB. III.
CAP. VI.
fm,SM.)
fewrC. (i) *0>u Si
?
avepov n aSuvaTov a>a aW
pov W
Y
jiv <rCu.a xal tojtov nva .Tvot toT? ou.<y
! ** ofifM lfc|w
}
p'
po{ |
x

i
xou?0
'
tT)TO> xa|
flfuv
p
apu
,
i*, Tb ^Vov e'ytt tV,v
?
opiv cpuw tt Si
xou<pov *vo.
'Ava^r,
Y
p xal to aVtipov,
So-
va-rov oi
}
gray 6jco
P
ovoov
} to ijjx.ou Ixa'Ttpov
irmritW
C
S
Y
4p SteXe7<;
4) *< tou
dnrefpou iVcat
t6 uiy. avw
,
to Si xaVco
, $ ^tov
4) ,uW
; (
M) 'fix,
irSv
o-Sfw aic^tbv iv to*c,>, to, Si eKr, xal Stamo-
10 pa. to a*yo xal xit*,, xal
l^portev xal o6y, xal
f
r
ov x
^; ?
P
T
P
V
*
xal Ta5ta

f
dvov
*P* <r*
Ml
Wt, aXXa xal *v auT t5 SXio Sicop.oTai.
'ASuvaTov
5"
iv to) aWp<p 7vai Tuta. (si) *AirX5
c
S* si aou-
voy To'itoy oWpov
sTvai, iv totoj, Si wSv 5u.a,
5J.
vtov aTre.pdv
ti elva, <h5u..
'AXXa
^y to
Y
e too
rMT
V',
X
?
l
T
T0
*
v
**"* . EI o3v
p,3i n^
tort] ofovr elvat to Jmipav icoW
Y
a'p ti sVrai, oToy
6"WM
Tpt'icr
lXU
-
TviTa
Y
Ap
(n,^'vt, Tb too-oV
06 xal iv to',
t irou-
touto Si
} aW
1| xa'Tu,
*> rl tv aXX, Tiyl
S.aora'wi tmv #
toutuv
3*
fxaaTov
iwp
J.'
ia.
() 'On uiv o3v iv
pY
e( ux &t.
ou.a awipov,
yavtpbv ix tootwv.
281
(19) On.nino
autem
patet esse impossibile,
utsimul
dicatur
esse
mfin.tum
corpus
, et aliquem esse locum
corporibus
si omne corpus sensibile aut
pondus babet , aut
levilatcra
et, si quidem grave est, ad
medium natura fertur;
si vero
eve,
sursum
: quia necesse est, etiam
infinitum
corpus
esse tale Sed est
impossibiie,
aut totum
alterut.o
Z2
in
.
dimidium
utroque
modo affectum
esse. Quo enim
modo
drndes? aut
quomodo infiniti erit alia par. supra!"
2 mTa
s,b,Ie est uioco, Loci autem
species ac
differentia
sunt
superum et .nferum,
et anterius et poslerius,
et dextrum
et smistrum i atque
Jubc non tontum
relatione
ad nos ha-
bit*'.*
positione, sed etiam in ipso universe
definita
sunt
Atqui est impossibile,
baec infinite
inesse.
(j,) Et
omnino
s. unpossibde est locum esse infinitum
, omne
.item
TrZ
est ,n loco:
.mpossibile est etiam,
esse aliqod
corn^sTn
fimtum
At vero quod est alicubi
, est in loco; e
qu^i fa
loco est, est ahcubi.
Ergo si neque
quantum
est
infinitum
omnino
exsistere non potest :
q iam es^,
quantu
'
qunld.n,
,
ut bicubitum et tricubilum
( ha-c enim
quan
"m
s,gn.ficant
) ;
a^e ita esse etiam in loco : quia est
alicubi
hoc autem vel supra, vel infra, vel in aliquia
alia sex di-
mensionum,
quarum
unaquaeque
est
teriumus
quidam
(22) Non esse ig.tnr acta corpus
infinitum
, ex his perspil
ciinm est.
i-"i'i
'Oti V tl
pt
ianv fotipoy
Xo
C , TOXX4
iSiw-
t
w^fa,,,,,
S9)X0
.
T0t; Tt yip
xpo
-
vou tmt ti;
L
X
"\
r/1
'
Xat Ti (il*
Ye
'
e7,
"
Slat
P"
k
"
W'-
8vi, xal
p
t8[xo
? oox fett dfwlpo?.
"Otay Si Supi-
(*tyy
ouTW?
utiSsw'pm;
T
h,w Mt^to6i,
Siai
-
niTou oci, xal S^Xov Sri nS
&! to
K S' oS. Ae'-
Y
ai Sr, to sly, to ,xiy
4W|ui, to Si tytsXeyefa-
xl to awtpoy
fot,
^xp^W,,,
, , jj xal ^
J
to
M^fc,
fa uiv xT'ye'p
Y
e,y oix few
tnipev
sfp^at,
S.a,pa',
f j(v
.
o0
T
j
p
Xeitiv
ytXet
y
t4
aTOfiou
yp*w<. (,) Arfitiwi oSi Suvot-
(i <tvi to
aWpoy.
06 S.T Si to Suyoiu.61 Sy Xu6a'-
yy, wnp
,1 SuyToy
tout'
avSp.eiyTa
tTya,, 6
S xal
.
'
1^7
"V
,
S(""
C
'
Stw Xal
"""PO* Tt.SlffTa, iytp.
Y
eta- aXX iTC
, TOXX
Z
5 to elyat, fiowp
f^jxt'pa iorl
xai
6
d
Y
ov tw del a-XXo xal a'XXo
Yl
'y
eo6a,, oSto, xal to
fecpoy
.
Kl
Y
4
p
felTourwy
Wl
Suy^.xal vsp-
W- OXu^inaY^AmxBl
t5 SUya<r6a. Tby a
Y
o,v
TjveoOa, xa t5
y
(vW6,.
'
AXXo
>c
S' ^y TS t5 /po'vo,
]Aoy to Betpov
xai
w t5v ^v6 W|>)v m1
-^
.
S.a.j,Wto.; tCv
^.y.JBv.
-
X,.,
C
^
Y
4p o8t<o iaTl
to cwiipw t?
l d!XXo xal *XXo X
K
6ofve<r6a,,
xl
to Xu.6a
VOiueyov ,uiv id Tvat pot(r(x
'
VO aXX
-
f yf fnpov xal fepoy.
(,) "fl m to i,poy ou W
Xafxeaym
w toS. u, otoy
dtywwv
H
olx.'av,
aXX'
-*
V'P*
^
Y
a.xl
6 d
Y
iy, oT to eTy, oiiy
6
oo0ta
th
Y6Y
ovev
f
aXX' l J,
YV
'
Cl
?|
?9
s ,fR8j
""W"".
^X'
:
T
poy xl It-poy!
'4XX'
CAP. VI.
[VIII.J
Sed accidere
mulla
impossibUia,
sMnfinitum
omnino
non
sit,
mamfestuin
est : quia temporis
erit aliquod
princi-
pium, et finis; ac
magnitudines
non erunt dividuas in ma-
gnitudines; ac numerus non erit infinitus.
Quando
autem,
his sic definite, neutro modo videtnr esse posse : arbitra-
ry judice opus est, atque apparet , aliquo modo
infinitum
esse, aliquo
modo non esse. Esse vero dicitur aliud
pote-
state, aliud actu. Et infinitum partim est adjectione,
partim
est etiam
detractione.
Jam vera
magnitudinemactu
non
esse infinitam dictum fuit; divisione autem esse
iufinitam
:
non enim difficile est tollere insectiles Iineas.
(2) Relinqui-
tur ergo, infinitum esse potestate. Non oportet autem,
q
Uod
e6t potestate,
accipere : veluti, si hoc potest statua
, hoc
ideo eritietiam statua : sic et infinitum quidpiam
, quod
erit
actu. Sed quum multis modis Esse dicatur; sicut
est
dies
at certamen
: quia semper aliud et aliud fit .-
ita
etiam
est
infinitum
: est euim in his quoque potestate esse, et
actu.
Olympia
namque sunt, et quia potest certamen fieri,
et
quia
fit.
Aliter autem et in tempore infinitum apparet
, et in
homiiiibus, et in divisione magnitudinum. Etenim
in
uni-
versura sic infinitum est :quia semperaliud
etaliudsutnitur:
et id quidem,qnod sumitur, semper finitum est ; sed
semper
est aliud
, et aliud. (3)
Quare infinitum non oportet
accipere
ut hocce aliquid : veluti , hominem , aut domum : sed
nt
baec dies dicitur, et hoc certamen
,
quorum essentia
non
ut
substantia qnaedam facta est , sed semper in ortu et interitu
consistit : etiam si sint finita, lamen semper alia atque
alia.
Digitized by Google
382
iv jaIv tot( (ifj
,
*eCTlv
>
uitojxe'vovTO? too XijspSsvTOj,
touto auu.6amt, ini Si too ^povou xai twv avOpwTKov
odstpofiivtdv oStwc. uort jxjj iittXsfatEiv.
(4)
To Si xata
itpoorOtatv -co aura Iot{ itwc xai to xots SiaipEOtv
* iv
k yap tm irtittpaafiEvto xara TtpdaQeaiv Yi'vstai ovte-
o'Tpapu.t'vtoc
^
yap Statpoupuvov Sparai eU dtTcctpov,
tout/1 icpouTi8^(vov oavmai 7tpo? to (i>pio-[xvov iv
yip xw ireirEpaau.s'vu (xcy^6ci av Xafiiov ti( wpttrjxevov
icpo<xXo(ji6avTi tw ouTto Xoya), (jl-J) to <xuto Tt (xeyedo;
10 tw SXb> 7cptXa|x6avcav , ou Sie^eio-t to TtjTTEpaeru.svov

iav S* oCtuk au^i) tov Xoyov fiats asi ti to auio itt-
ptXa^fiavEtv jae'yeBo;, Sti^etot, StaTO icSv Toireicspa-
a-fiivov avaipeiaOat 6t<i>ouv (!>ptou.svco. "AXXtoc uiv ouv
OUX I&TIV, OUXbK S' iVrt TO anEtpov, Suvaptet te xai
16 iiri xaOatpeaet. KaiivTiXt/tia Si ioTtv, fi( r?jv ^jjtipav
sivat Xsyou-ev xat tov aywva , xat ouvau.si oCtm$ fie.
jj SXr, , xai ou xa6' auTO ,
6>t
to irEirspao'u.Evov. (s) Kal
xaTot npdaOeoiv or; oSTb^a^eipov iuvau.st iortv, Stouto
XEfOfjuv Tponov ttva Etvat tw xota Sia(ptaiv act jxiv
so yap ti auTOU e;o> tVrai Xau.6aviv, ou jaevtoi uitspfia-
Xei 7tavT0( wpiojisvou (aeye'Souc, fiaitEp iitl t^v Statps-
otv OitEpSaXXet avTO< (bpujfxtvou , xai fo-cat IXaTTOv.
"Herts Si 7tavT0c ErttepoaXXsiv xava tJjv irpoo-dEOtv, ouSi
SuvajlEt oTo'vTE eTvOI, ElTTEp U.)j ifftl XaTa 8U
|
U.6e6
>
7]X0C
16 evteXs/eiix amipov , woTtsp (paalv ot (pucrioXdyoi to e^w
oCua tou xo'o-jjtou , o5
^ ouofa rj o^p t| aXXo Tt toioutov,
a7ttpov eTvot. 'AXX' e! pvJ| oTovte sTvat anstpov ivTE-
Xe/eis awu.a aicrQjiTov ourto, (pavepbv 6rt ouSi Suvauei
av sfi) xaTa icpo'o6o-tv, etXX'
<j, fiffttep EtpTjTai, av-
30 TE<JTpstfi,uev(o< ttj Siatps'oet

()
fat\ xat IlXaTwv oti
touto Syo Ta dlwipa iicb(i]o-Ev, Sri xai iiti tyjv aujr,v
SoxeT &itEp6aXX$tv xai tU anstpov U'vat xai iici tJ-,v
xaOatpEotv. Iloufjuai; [uvtoi Suo, ou
XP^
tcu
'
*ts
Yp
iv toI? api8(xoi? to fttt tJjv xaOatpEotv atTCEtpov
I& &irapii-
^
yap (/.ova? iXa/^torov o(5te iw r)jv au^v
|AE/pi yip 8xaSo 7roitt tov aptOpto'v. [IX.]
(7)
2ujx-
SaivEi Si TouvavTtov tTvat aitEtpov tJ to? Xsyouoiv ou
YapoS |xr)3iv i^to, iXX'oS act Tti^toiaTt, touto ajcEt-
pdv iorf oyjiiEtov Se* xai
Y^p
Tou? SaxTuXtou? a7TBipou<
40 Xe'youo-i toui; (jiJ) i"^ovTa?
af
evoovi)v, Sti alst Tt i^w
E5Tt XajxavEiv, xa6' 6,uotoTr)Ta ptev Ttva XiyovTe? , ou
iaevtoi xupt'uK

SeT
Y^p
touto te &7toipyEiv, xat y.y\$(-
wote to auTO Xa(x6avso6at' iv Si tw xuxXu ou Y'VEtat
outo)?, <*XX' att to i^E;5j< pto'vov ftEpov.
(g) "Andtpov
46 (tsv o3v IdTtv o5 xaTa itoobv XaptSavouotv aUt ti
Xa&tv Io-tiv I5&). OS Si (xr,8iv i?to, tout' e'stI
t/Xeiov xai<(Xov' outw yip 6ptJd(XE8a to SXov, o5 (jit|-
Olv dtTtEffTlV otov dEv6pU7IOV SXov $
XtCbKo'v. 'QffltEp
os to xa8' ExaffTOv, wtbt xai to xuptwc , oTov to SXov
w ou u.T|8sv iffTtv i^w o5
3'
io-Tiv a7couo(a fjw, ou itSv,
^ ti av oitttj.
()
"OXov Si xai te'Xeiov i, to auw
-apiitav ?| ouveyyu?
Ti tputret eVti
1
te'Xeiov
3'
ouOjv jxi|
/ov te'Xo;- to Si te'Xo?, iie'p?. Atb (Ss'Xtiov oi/jTEov
4>rIKH2 AKP0A2EQS
T, <r.
(so,o7.)
Sed in magnitudinibus quldem hoc aeddit, permanenta
eo quod sumptwn est : in tempore toto et hominibtu,
iis interemptis, ita nt nnnqnam deBdant
(4) Jam vero
quod est secundum adjectionem , et qnod ^m'M<nni dlfl-
sionem , idem quodammodo est. Nam in eo qnod est fink
turn secundum adjectionem, fit modo converse Qnatenus
enim dmdi conspicitnrin infinitum, ealenns adjici appare-
tiit ad id qnod est finitnm. Etenlm in magnitudine finite,
si quis suropta parte finite, rnrsns snmat eadem ratione,
non eandem aliquant cum toto magnitudinem comprehen-
dens: non pertransibit, quod est finitum. Sin autem ita
rationem auxerit, ut semper complectatnr eandem magni-
tudinem
;
pertransibit : quia omne finitum consumitur quo-
vis finite. Infinitum igitur aliter non est, sic autem est
:
potestete ac delractione. Quin et actu est : sicuti diem esse
dicimus , et certemen, et potestate ita est , nt materia :
non per se, ut id quod est finitum.
(5)
Ergo et secundum
additionem ita infinitum est potestete : quod dicimus idem
quodammodo esse , atque infinitum secundum divbionem
:
quia semper licebit aliquid extra ipsum sumere. Non te-
men snperabit omnem definitem magnitudinem : sicut in
divisione superat omnem magnitudinem definitem : et fit
minus. Ut autem omnem magnitudinem superet infinitum
addittone, ne potestete quidero esse potest , nisi sit ex ac-
cident! infinitum actu, utinquiunt physici illi, qui extra
mundum poount corpus, cujus essentia sit aer aut aliud
quidpiam tale infinitum. Sed si corpus sensile iniinitum actu
ita esse non potest; perspicuum est, ne potestate quidem
infinitum esse posse secundum additionem , nisi , ut dictum
fuit, modo di vision! contrario. (C) Nam et Plato ideo fecit
duo infinite
,
quia et accretione videtur superare et in infini-
tum abire, et detractione. Quum tamen duo fecerit, his
non utitnr. Neque enim in numeris inest infinites detra-
ctione
,
quia unites est minimum : neque accretione
,
quia
numerum facit usque ad denarium. [IX.] (7) Contra vero
accidit esse infinitum, quam dicunt : non enim cujus
nihil extra est, sed cujus semper aliquid extra est , id infi-
nitum est. Hujus autem rei signum est : quoniam annulos
illos infinites esse aiunt, qui pala carent, propterea quod
semper aliquid extra licet sumere : per sitnilitudinem quan-
dam hue dicentes , non proprie : oportet enim hoc inesse , et
nunquain idem sumi. In circulo autem non fit ita, sed tan-
tummodo semper diversum est, quod deinceps sumitur.
(8)
Infinitum igitur hoc est, cujus quantitate aliqua accepts,
semper aliquid extra sumere licet. Cujus autem nihil extra
est , id est perfectum ac totum. Sic enim totum definimus,
a quo nihil abest; ut hominem totum , vel arcam. Sicut
autem unumquodque definimus, ita etiam quod proprie el
praecipue est , ut totum , cujus nihil est extra : cujus autem
aliquid abest, id non est universum, quidquid absit.
(9) Totum vero et perfectum aut omnino idem sunt , aut
natura inter se afiinia. Atqui perfectum nihil est, quod non
habeat finem : finis autem est terminus. Idcirco exisliman-
dum est, rectius locutum esse Parmenidem, quam Melis-
Digitized by Google
NATURALIS
AUSCULTATIONS
LIB. III.
CAP. VII.
(*)
IlapfWby
MeX.'wou
etpTiXs'v,

6 u.iv yip Tb &tl(m
SXov <pir|o-(v,
6 31 to oXov
TOrepa'vdai
uajaoOev lnoicaXt;.
06 yip
6< Xt'vov Xi'vw
ouva'ircetv
/cm tC aWti xal
* Xp to dwe.pov.
[X.] (lo) *Ewl ivriSMC
ye Xa,xSd-
vowi t^v
^vo'niTa xt4 tou
d*e(pou
, To itdvTa we-
PUX,
xalTb irSv *v IcutJ; e*
X
ov, Sii to Ivetv wi
VotOT^M T<5 SXon *Eom yip TO dhaipg,
t9J< TOU uW-
8ou< T.XndTr.TO?
SXn, xl to SovcJ,x, 6W
e*vTeXeve(a
10 SI oo- SuipiTOv 8'
M t,v
xa8i'pe<nv
ml djv dv-
rpa(XfUvriv irpoaOinv
, SXov Si xal
ireirepao-ue'vov
ou x8' a&ro dXXi x,t' dXXo- xal o6 wep^e,, cJXXi
TripiexT,
^
cxnpov Sib xal dyvW(ITOV J) ctmipov-
hoc yi
P
owe r
x
t jj ex,,.
()
'Q
0Tt
?
;vepov fa
16 jiSXXov s"v u.opi'ou Xo'yo> to dwe.pov
} t\ SXou-
no'ptov
yip
*!
8Xi) tou Xou, cWp 6
jfaXxbe tou
X
aXxou dv-
opiavrof iTtel er ye irepi^et tv Toi< alo^Totc
xal *v
Tot? vo7]toTc to uiya xal to u.ucpo'v, ftei TOp.e'
X
etV t4
voijto.
'Atoitov Si xal
oSuvotov to ayvuffTov xal to
> do'pwTOv irepieyeiv xal 6pi'etv.
283
sum. Hie enim ait infinitum
esse totum : iUe vero, totum
esse finitnui
a medio
aequjvalena.
Nam infinitum cum
universo ac toto
connectere,
non eat ut
linum cum lino
conjungere.
[X.]
(10) Ceterum hiuc sumunt
exeellentiam
illam
fnfiniti, Quod
omnia continet;
et, Quod
in se nniversum
habet:
quoniam
habelsimilitudinemquan-
dam cum toto. Infinitum
enim est perfections
magnitudes
materia.
EtpotesUte
totum, actu autem minime.
Diiduum
autem
detractions
inversa
adjectione.
Totum vero
et
finitum,
non
perse, sed per aliud.
Neque
continet.
'sed
eonlmetur,
quatenus est infinitum.
Ideoque est ignotum
qua infinitum.
Materia
namque
formamnon
babet
(jij
Quare
perspicuum
est, infinitum
potius habere
rationem
part.8,
quam totius
: nam materia est pars totius
ut
*ne* statu*.
Ceterum si magnum
et parvum
continet In
sensibilibus
etintelligibilibus
; oportebat
id conUnere intelli-
g>b.lia
:
sed absurdura
est et impossibile,
id quod est igno-
tum et infinitum
, continere
ac definire.
KktS Xo'yov SI cufxgai'vei xal to xaTi itpooOieftv uiv
u.Vl etvat Soxeiv direipov ogre* firre rcavTOc &7rep6dX-
Xetv
pi-fiHo^, M t}v Stafpeoiv Sk eTvat-
icepi^.Tat
yip
6>t
$
CX>) s*vto< xal -cb diceipov,
TtepteVei SI Tb
M eTSo^ (i) EuXo>k Sk xal Tb h ^lv t<7, dpt8|x$
eTvat
iltl TO ^X^tlTTOV 1tl'pa
t ,
^Jtl Si TO ItXstoV aid KaVTOt
uirspgaXXtiv
TtXriOoue, nl Sk tCv (uyteCv
To6vavr(ov,
in\ (ilv to IXatrov itavrb,;
67tep6aXXeiv
(*tY8ou, M
Sk <rb (wi?ov u.i| tlvai
fdytftoq dfwtipov.
Atttov S' Srt
ao rb t, io-Tiv dSiat'ptTov,
8 ti icp av v
},
oTov iv6p(o1to<
tU dEveponto,; xal ou *oXXot'- 6 S' d>',9u.o' <ttiv vb<
TtXet'w xal Ttoca &vza- &<rc' dvayxi)
o^vat eVt to
ctSiat'peTOv.
Ti
T
4p Stio xal Tpia irapcovuo.a
Svo'u.aTa
i<rav,
6fotwe SI xal twv dfXXtov
dptOfiCv &a<rro-
as (s) Vt SI to itXeiov del rem vo^etai- ctwetpoi
T
4p at
Stxorou.iai tou (xsye'eouc.
'Qar. Suvciuei ,x.'v ^Ttv,
ivapyci'a S' oZ- dXX' del
jrep6dXXei tb'Xa
(
x6avo'(i!vov,
wavrbi t&pwuivcw
itXii9ouc.
'AXX' ou x<opio-tb< 6 dpi-
6(*b< o5to? t9j
SixoTO(ia<,ouSe uivei
<i*dicetpi'a, dXXa
o jvat
,
AoTtep xal 6
xpo
'voe xal 6 dpi8u.be tou
xpo'vou.
'EjtI Sk twv
(itYeeCv TOuvavTfov
lorn'- StaipeiTai uiv
yap ei d:reipa Tb ouvexe'e- IttI SI Tb (uT^ov oux
foriv diteipov.
*0v yip e*vSe
X
sTai
Suvdfxei eTvai,
xal ewpyeta e'vSe'yerat
tosoutov elvat.
Q<rz' fcrel
46 dfitetpov^ ouSe'v le-ci o.e'ye8oe
akerjTo'v,
o6x ivSi/txat
navtbc 6irep6oX^v tTvat copiuiu'vou
u.Eye'8ou?- eli) yip
dv ti tou o-lpavou fxei^ov.
(4) Tb S' d.pov ou Tau-
Tbv v (xeye'Oei xal
xtvifrei xal
xpo'
v
, 6 'pi* Tt
<puoic, dXXa to Bempov
Xe'yeTai xaTCt To'irpoTepov, oTov
M xi'vijoic pi* 8u tb (xe'yejoc
if'
o5 xiveirai
?| dXXowu-
CAP.
VII.
[XL]
Jam vero hoc ration!
consentaneum
accidit, ut adje-
ctione
.nfinitum
non it. esse
rideatur.ut
omnem
magnitu-
dinein
superet
:
diyisione
autem sit. Ut enim materia intus
conHnetur,
ita etiam
infinitum
: forma
autem
continet.
(2)
Illud
quoque ration!
consentaneum
eTenit, ut in nu-
mero versus
minimum
sit
terminus;
progrediendo
autem
ad plus
,
semper
omnis
multitudo
superetur.
In magnitu.
dimbus
verocontrarium
fit .-nam in
progressu ad minimum
omnis
magnitudo
superat.ir
; in progressu autem ad majus
non est
magnitudo
infinite. Causa vero est : quia
unum
est individuum,
quidqtiid
unum sit, ut homo est
unus
bomo
,
non niulti. Numerus autem est plura lino, et
quanta
qmedam.
Quapropter
neresse est , in individno
consistere.
Duo namque aut tria sunt nomina paronyma :
itidemque
qullujet alius
numerus.
(3) Id autem versus quod
plus
est
progredienti
semper licet intelligere : quoniam
infinite
aunt bipartite
divisiones magnitudinis. Quocirca
potestaie
quidem est, actu vero minime; sed semper, quod
sumitur
superat omnem delinitam multitudinem. Verum hie
nume-
rus non est separatus a bipartita ilia utvisjone,
neque
nta-
net ilia infinitas
: sed fit ut et tempus, et numerus
tempo-
ris. In magnitudinibus autem cootrariutn est : continuum
enim dividitur quidem in infinita : progrediendo
autem
ad
id quod est majus, non est infinitum. Quantum enim
potest
esse potestate , tantum potest etiam esse actu. Quare
quurn
nulla magnitudo sensibiiis sit infinita ; fieri non
potest
ut
superetur omnis finita magnitudo
:
esset enim aliquid
ccelo
majus.
(4) Jam vero infinitum non est idem in
magnitu-
dine, etmotu, et tempore, quasi una quaedam natura :
sed
posterius dicitnr ratioue prioris; ut motus dicitur,
quia
prius est magnitudo, in qua inovetur, aut variatur,
aut

,-,
,
1-'-'
-t
-"....
(1 unnumu-
pnu3 esi magniluao, in qua moveiur, aui vanaiur,
aut
Tai
9l
au;avTai,
6 /jsovoc Sk Stet t^v xivnieriv.
Nuv I augetur, tempus autem propter motum. Nunc igitur
his
Digitized by Google
284 WZIKHZ AKPOAZEQZ A, at.
fiJv ouv ypoijjieOa toutoh, Sartpov Si weipaaofitOo
XiyEtv xal Tt iffTiv fxaorov, xal Sidxt ttoEv uiyeOoc
(i( [itYsflr, Statptxdv. (5) Oux dipaipetxan S' 6 Xdyoc
ouSi xou? f*aOr,|/.axtxou? tt)v Oth>p(av, dvatpoiv oGtox;
6 7vai to aiteipov, 6W ivepytta Tvat ircl t^v aui)v
ok dSieiTiTov

ouoi yap vuv Seovtoi tou dnttpou
ouSi ^poivxai, dXXi ptdvov tivat 8arp av (JouXoivxat
tJ)v wtxepa<r(ievT)v tm Si [uyfoxip (uyeOet T0V utbv
sort Tsmrjo-Oat Xdyov SmrfAixovouv fx^yeOos JxEpov.
0 "Hare irpb< uiv to Setl|ai sxeivoh ouSiv Siot'crei, to Si
eTvat tv toT ouoriv iorat (xeyt'OEo-tv. [XII.]
()
'Eirel
Si xi atxta SiJipTjxai xsxpa^ox , cpavepbv 6rt ok GXtj to
oiTEipdv iTiv aiTiov , xal 6rt to uiv eTvai auroi oxtpr,-
cn, xb Si xaO' auxb &7coxe(puvov to auvej^i; xal aio9r)-
l xdv. 4>a(vovxai Si Ttavx!< xal oi dXXot d>c QXi)
xp<i~
pevot xoi diteipto- Sib xai axottov xb irtpie^ov 7toteiv
auxd, dXXi u^| to TtEptsyduEvov.
(*07,20.)
utimor, posterius autem dicere conabimur, et quid unum-
qnodquesit, ct cur omnis magnitudo in magniludinessit
divisa.
(5) Porro hscc disputalio minime aufert inspectio-
nem mathematicis, dum tollit iufinilum sic esse, at actu sit
accretione, quasi pertransiri non possit. Neque enim ma-
thematici nunc egent infinito, neque utuntur : sed lantum
sumunt, finitamesse quantamcunque velint. Licet autem
eadem ratione, qua maximam magniludinem, dividere
quantulamcunqtie aliam magnitudinem. Quare ad hoc ut
alio modo demonstretur, niliil referet : esse autem infini-
tum, in lis magnitudinibus reperietnr qua; sunt. [XII.]
(6)
Quia vero causae dividuntur quadrifariam : patet infi-
nitum esse causaoi ut materiam, et essentiam ejus esse pri-
vationem ; continuum autem et sensibile esse id quod
per se subest. Sed et omnes alii videntur uti infinito , ten-
quam materia, ldeoque absurdum est, ipsum facere id quod
continet, non quod continetur.
CAP. VIII. [XIII.]
Aoiitbv S* imXOeiv xo8' oft< Xdyou to dnetpov el-
vat Soxet ou pdvov Suvdu.it, dXX'
&k afpoipiouivov*
30 xi piv yoip iartv auTuv oux dvayxala , xa S' ey ei ti-
vi; ixepa? dXrjOeic diravTrjaetc. Outs yip Tva
^
ye-
vtdK u.V| ^mXe(xj), dvayxatov lvtpyt(a direipov tivat
croiaa ataOT|To'v

ivSej^exai yap tJjv Oaxepou <p6opiv 6a-
Tcpou eTvat ye'vec-tv, irempaapufvou bvxoc tou iravxd?.
&
(2) "Ext to SjtxEoOai xal to ire7tepdv8ai trspov. To
(iiv yip itpd? ti xal xtvd? (4irTatyap itSv tivo?)
xat Twv ire7tspaou.^vwv tivI ouu.6c'6i)X(

to Si icnrspa-
ou-e'vov oO itpd Tt, ouS' S^aaOai tC tu^ovti tou tu-
ydvTO? ecTtv. (s) To Si ttj voj5i mcrxeueiv axoitov
30 ou yip Ik\ tou icpotyu.ato i\ &7tepo^ xat ^
cTXXt'^i(,
dXX' lid t?,< v07)neii)?. 'Exaoxov yip t)u.>v vo^oetcv
dv Tt; iroXXaitXdo'tov eauTOu au^oiv e?c ditctpov

dXX'
ou Sti touto
tfa tou doxed? Tt; ioxtv
$ xou xi)XtxouSe
(jteyidou; 8 iou.cv, Sxt voet th , dXX' Sti oti* touto Si
36 ouu.6e'6>ixev.
'0
Si ypdvo; xal f, xivr|0tc djtetpd
ioxt, xat
^
vo'tjo-i; ouj^ &nouivovxo( tou Xau.6avoui-
vou. Msysfloc Si ouxe ttj xaOatpsortt ouxt ttj voi;-
tixtj au^artt eutiv aTCStpov. 'AXXa ncpt piv xou dictt-
pou , mo; lati xat mac oux eixi, xal t( iaxiv, (fpr)Tat.
Reliquum est ut percurramus rationes propter quas infi-
nitum esse viiletur nou tantum potestate, sed etiam ut deli-
nitum. Nam partini earum non sunt necessarian, partim eis
occurri potest aliis quibnsdam veris modis. Neque enim ut
gencratio non denciat, necesse est actu infinitum esse cor-
pus sensile : quia potest alterius interilus esse alterius gene-
ratio, quum universumsit libitum. (2)
Prasterea tangere,
et finitum esse , difTerunt. Illud enim ad aliquid refertur, et
in Grxcwlingua alicujus esse dicitur
(
quodcumque enim
tangit, dnttexat xivds, id est Tangit rem aliquam), et alicni
finite accidit : quod autem finitum est, non refertur ad ali-
quid, nee quamvis rem tangere quaevis potest.
(3)
Cbgita-
tioni autem credere absurdum est. Non est enim exsuperan-
tia et defectio in re , sed in cogitatione. Uriumquenque
enim nostrum posset aliquis cogitare multiplo quam sit ma-
Jorem , infinite augens. Nou ideo tamen excedit aliquis
urbem, aut est tali magnitudine praeditus, quam habemus,
quia sic quispiam cogitat , sed quia est : hoc autem accidit
Tempus vero et molus infinite sunt , nee non intellectio
,
non permanente eo quod sumitur. Sed magnitudo neque
decretione , neque accretione quae in cogitatione constat
,
infinite est. Verum de infinito, quomodo sit, et quomodo
non sit , et quid sit , dictum est.
LTBER IV.
CAP. I.
40 'Ou.oo S' dvdyxri xal itEpl toitou tov ipuoixdv,
fioitep xal Ttepl ditet'pou, yvo)pt^Eiv, eI Jffxtv ?j u.ii,
xal irw fori, xal xt iaxi. Ta xe yip ovxa itdvxEi;
6itoXau.6avou(rtv 1va( itou (
xb yip u.j Sv ouSau.ou
eTvai

icou yap eoxt xpayAa^o? ^ oifiyE
;
)
xal x^t xt-
u vr,o(o>( *| xotv^i jxaXtOTa xal xupttoxdxY) xaxa xdicov
EcTtv, ^v xaXoujisv o^opdv. (s) 'E/ei oi jcoXXi? dito-
pia? xt 7tox' eoxtv b xdiro;- ou yip xauxbv tpatvs-
Similiter necesse est etiam de loco, ut de infinite, phy-
sicum nosse , an sit necne, et quomodo sit
,
el quid sit.
Omnes enim existiraant , ea quae sunt, alicubi esse
;
etenim
non-ens nnllibi est ; nbi namque est hircocervus, aut sphinx ?
Et motuS ille, qui est maxirae communis et tuaxime pro-
prius, secundum locum est, quem vocamus lationem.
(1)
Exsistunt autem multae dubitationes
,
quid tandem sit
wits : non enim idem videtur dispicientibus, ex iis omnibus
Digitized by Google
(308,2011.) NATURALIS AUSCULTATIONS LIB. IV. CAP. I. 385
TBI 8ewpouoiv i; anavTiov twv uKapydvxbivl *Eti quaeinsunt. Prasterea nihil liabemus abaliisde co vel dubi-
8'
oJ8* i'you.sv ouSiv irapi xwv aXXwv outs itpoijitopr,-
pivov outs itpoeuitopiijievov rctpt auTOu.[II.]
(3)
"Oxt
(Xv o3v iaxiv 6 toito?, Soxst StjXov eivai ex x5j{ dvn-
6 (xetoxoocU? " Sitou yap ^STl v" 8&i)p> ivxauSa
, e^eX-
(iovtoc u>oitp dyyeiou, iraXtv
&7)p
evEorrtv ?rt Si tov
OtUTOV TOTtOV TOUTOV XXo Tt XWV Crh)U.aXMV XaTSVEl,
ouxoi; S^| twv
iff
ivoouvtov xal (AExafiaXXdvvwv xEpov
itavxwv eTvoi SoxeT* ev iT>
y&p
i^p i* 5v, CSwp sv
III TOUTIO ItpOTBpOV ^V WOTE SrjXoV w; ^V 6 TOKO? XI
xal
^
jjwpa etEpov dpt^Tv, iU $v xal i\
fy
u.ETs'o'a-
Xov. (i) *Eti Si xat at ^opat twv uatxwv crwu.etTwv
xal anXbiv, oTov 7tupb; xat yrj? xai twv toioutwv, ou
pdvov SrjXoufftv Sxt tW x< 6 xdiro<, aXX' oxt xai f)(M
l& Ttvi Suvautv

<pipsxat yip Ixaarov eI< tov auxou xdrcov
|xij xwXudfiEvov, to jiiv avw, to Si xdxw. (&) Taura
8*
fort towou ftEpi) xal sfSi) , to ts avco xat to xotoj
,
xat at Xonrai twv !; SiaordaEwv. "Eart Si. xa xoiauxa
ou uovov irpbc ^|i8; , to d(vw xal xaxoi

xal Seiov
o xat ticptoTEpdv- 4j|jt,tv |iiv yip oux aVt to auxd, aXXa
xaxi t>,v Osctv, jmoc av OTpa^wu;sv, yivExat. Atb xal
xaixb TtoXXaxtc Se?iov xal apto-TEpdv foxi , xal avw xal
xaxto, xal Ttpda8ev xal oSnaOtv. 'Ev Si tyj ^ui 8tw-
pto-xat Xwpl(
&*" 06 yip i, ti ftuyjtv <tti xb
at
avw, aXX' 8itou tp^psxat to itup xal xb xou^ov
*
6iioi'w?
Si xal to xaxw , ouy^S, Tt etu^ev, aXX' Sitou t4 eyovTa
Bapo< xal t4
Y>>ipa,w<
oi tt) 8esei Sia^ispovTa fxo'vov,
dXXa xal ty SuvaptEt. ArjXot Si xal xi pta8r||xaxtxd* oux
iVra yip ^v toxcj)
,
Ajmi* xot4 t9|v 8eo-iv t^v 7tpb
30 ^uS? i^Et 8e$t4 xal dptsxEpa, wo-te jxo'vov auxwv voei-
o8at tJjv 8e<iv, (iXXa (x-J) fy^stv ipuo-tv toutwv Cxao-Tov.
(e) "Ext ot TO xevov <panxovx iTvau, totxov Xiyouo-f
xb yip XEvbv totxo? Jv eiij iffTEpTjuEvo? atotiaTo;. "Oti
j*iv ouv lori xt 6 Tdiro? napit t4 owptaxa', xal itSv
ovum aiaBnixov it xditw , oia toutwv av xt; &7toXa6oi.
Ad^Ets S' av xal 'Ha(oSo 8p8{ Xe'^siv, Tcotv^aat itpw-
tov xb
X"<
-
^*Y
sl
Y"
v
Ilavruv |iv Rpunoxa y,ao5 yswx', aOxip iitEtxa
yat* EvsuaxEpvoc
o mc Seov irpwxov uicdEp^at ycopav xot; oust , Sta xb vofit-
eiv, wanEp ot tcoXXoi, icavxa elva( nou xal h toicm.
(7)
Et
8*
isxl xotouxo, 8au[xao-TT| xt? av eit)
^
xou
toicou Suvaiiii; xal 7tpOTpa wavTwv

ou yitp avsu xwv
aXXwv ouSev eittiv, ixEivo
8'
aveu twv aXXwv, dvayxi)
4 irpwxov slvat
*
ou yap dirdXXuxat 6 xdreo?, xwv i'v aixw
(fSsipojAEvwv. [III.] (8)
Ou ix'Jjv iXX' /_t y' dicoptav,
d EOTt,Tt lart, iroTEpov byxoc Tt(ffw[xaTO(, i)Ti?Tspa
<puot?- 5t,ty)teov yap to yi*vot auxdu itpwxov. Atao-xii-
fiaxa u.v ouv lyei xpi'a, U.5JX0; xal nXofxo; xal paOo;,
80 ol? 6p(^xai 0-tou.a itav. 'ASuvaxov Sk awu.a Elvat tov
xditov* i'v xauxw yap av Eir| Suo awjAaxa.
()
*Ext ei-
itEp larl owu-axoi; xditoj xal
X^P*
>
S9jXov oxi xal iitt-
<p
avi(a; xal xwv Xoticwv nEpdxwv
*
& yip auxbc 4ppido-Et
talum , vel expoaitum. [II.] (3)
Locum igitur esse, videtui
constare ex mutatione que Ticissim Ot ; ubi namque nunr
est aqua, hie, ea excunte ut ex Vase, rorsus aer inerit;
quando Yero bunc ipsum locum aliquod aliud corpus occu-
pat, life ergo ridetur esse dirersum quid ab bis omnibus
que ingreditintur et mutantur; nam in quo loco nunc est
aer, antea in eo aqua erat. Quare patet, locum et recepta-
culum esse quiddam ab ntrisque diversum, in quod et ex
quo sunt mutata. (4) Prseterea lationes naturalinm et sim-
plicium corporum, ut Ignis et terras et aliorum ejusmodi,
non solum declarant locum esse aliquid , sed et habere vim
quandam. Unumqnodque enim fertur in suum locum, nisi
proliibeatur, aliud quidem sursum , aliud vera deorsum.
(5) Han; autem sunt loci partes ac species : superum, in-
qnam , et inferum , et sex dimensionom reliquae. Talia vero
sunt non tantum qund ad nos , nempe superum et infe-
rum
, dextrum et sinistram : quia nobis non semper idem
est, sed secundum positionem fit, prout nos copvertimur.
Unde et idem saspe est dextrum et sinistrum, et superum et
inferum , et ante et retro. In natura Yero unumqnodque
seorsum est definitum ; non enim qnodvis est superum , sed
quo fertur ignis, et corpus leve ; itidemque nonquodvW
est inferum, sed quo feruntur qua; babent pondns, ac ter-
restria : utpote non tantum positione differentia , sed
etiam facilitate. Declarant hoc etiam res mathematics;
;
quum enim non sint in loco, tamen positione quadam, quae
ad nos refertur, habent dextrum et sinistrum ; adeo nt so-
lum intelligatur earum positio, non habeant natura haec
singula. (6) Prseterea qui dicunt esse inane , hi locum
esse inquiunt : quandoquidem Inane est locus corpora pri-
vatus. Locum igitur esse aliquid praeter corpora, et omne
corpus sensile esse in loco , ex his possit aliquisexistimare.
Videri etiam potest Hesiodus recte dicere
,
qui Chaos pri-
mum fecit; inquit enim :
Omnium primum Chaos factum est : sed postea
Terra Uto pectore prxdita :
quasi oporteat primum subesse enlibus receptaculum :
propterea quod putavit, ut plurimi, omnia essealicubi et
in loco. (7)
Si vero est tale, admirabilis quandam erit loci
vis, et omnium prima ; id enim, sine quo aliorum nihil aliud
est, ipsum vero est sine aliis, necesse est esse primum ; locus
namque non perit, lis intereuntibus quae in ipso sunt [III.]
(8)
Verumenimvero exsistit dubitatio, si locus est, quid
sit, utmm moles qua-dam corporis, an alia qu.tdam natura.
Primum namque ipsius genus est quaerendum. Sane di-
mensiones treshabet, longitudinem, et latitudinem, et al-
titudinem, quibus omne corpus definitur : impossibile
tamen est locum esse corpus, propterea quod in eodem es-
sent duo corpora. (9)
Prseterea si corporis est locus et re.
ceptaculum; patet etiam superficiei esse, ac reliquorum
terminorum ; eadem namque ratio conveniet ;
ubi namque
Digitized by Google
28fi
T&yOi' Skvj
f^P
^5
V tpdxepov xe xou CSatoi; tit.-
ireSa , EVcai itaXiv x& too aepo?. 'AXXi u.T|v ouSej*tav
Sia<popiv fyoU-EV CTIY(X??,XBI XOTCOU
0"XlYpi
-
wot si
uv>)5s xauxr)? exspdv eaxtv 6 xdo,ouSs xwv aXXoiv ou-
& Oevo;, ouS' sirxt xi Trap* fxaoxov xouxwv 6 xdjro<.
(10) T(
Yip
av itoxt xai 9etr,(Mv e1vi xbv xdirov; ouxe
y^p
exoi^siov out* ix oxoi^efwv oTdvx' eTvai xotauxiiv
fyovxa tpuoiv ouxe xwv o*w[/.axixwv ouxe Ttov aawpa-
xwv

[xc'ycOoc (xiv ^ip e^ei, *"""
$'
u&e
'
v

"Effxi
10 Si xi uiv xwv a!o6r)X(ov o-ojfiatwv cxoiyeto owu-axa
,
ix Si xwv voY)xtov oOSev y'vi (xYe9o?.
(n) "Exi
Sk xai xivo? av xt 6eti xoi? oSaiv aixtov eivai xbv to-
wn
;
out|x(a
Yp
otuxw uirap^st atxtot xwv xeTxapwv

ouxe
Y^p
&>t
SXtj xwv ivxwv (ouSev
Y"P
iS
auxou ffuv-
16 euxijxev) ouxe a>? eTSo? xai Xoyo? xwv irpaY|Jtaxwv,
ou8* 6? xeXo?, ouxe xivet xi 5vta.
(12)
"Exi SI xai
auxb? el eoxi xi xwv bvxwv, itou {peat ; ij
Yap
Z^vwvo?
diropia Ci)xeT T,va Xoyov

et
y^P
"Sv xb 8v Iv toitw
,
SrjXov Jxi xai xou xdirou xdiro? entai , xai xooxo eJ?
0 dEireipov irpdeto-tv.
(13)
"Ext, wrcep fiitav awpa iv
xdmo, oBxto xai Iv xdirw Siravxi acou.a* irw? oOv Ipovi-
u.ev irepi xwv auSavouivwv; avctYxr,
Yap
Ix xouxwv cuv-
augesOat xbv xdirov auxoic, et |a^t' iXaxxwv (x^xs
(iEi'Cwv 6 xdito( Ixaoxou. Aia (/iv ouv xouxwv ou ixdvov
35 xi faxiv, dXXa xai ti fariv, diropeiv avayxstTov. I
CAP. II
'Eitei Si xb |*iv xa6' auto xb SI xax' aXXo Xeye-
xat, xai xdiro; 6 |/iv xoivd; , 2v w b!icavxa xot ccufiaxa
ionv, S S' Kto?, v (j) itpwxw Xey>
0'
olov <ru viiv iv
T(jj oupavtji, jxt sv xoi aepi , o5xo? S* iv xoi oupavu, xai
80 iv xG dipi Sk Sxi Iv x^
y?
'
Sp-ot'to? Se xai ev xauxr,, 6*xt
ev xoiSe xu xditw , 8? 7CEpiEy_et ouSev itXe'ov vj ae'. Et Sri
Isxiv 6 xdwo? xb itptoxov irepiEjrov xwv sbijjiaTwv E*xa-
oxov, ice'po? xt av ei)" wore So^eiev av xb elSo? xai f,
jjiop^r, ixasxovi 6 xo'itoc; eTvat, w Spi^Exai xb (ieyeOo;
3$
xai }) uXk] ^ xou fMYeSoui
-
xouxo
y*P
ixaaxou TCE'pa?.
(s) OCxw (aev ouv cxoirouo-tv 6 xdito? xb Ixao-xou eiSd?
loxtv

^
Ss Soxei 6 xdito? etvai xb Siaaxi)p.a xou (xe-
Ye'Oou?, ^1 6X1)
*
xouxo
Yp
?xEpov xou jjieye6ou?
-
xouxo
S* iori xb irEpiey^djievov 61:0 xou eiSouc xai wptefuvov,
40 oTov 6tco litiizlSou xai TOpa-to?. "Eo-ti Se toioutov
jj CXt| xai xb adpioxov jxav
Yap
a^aip6?i xb Jt^pa?
xai xa itaOr, -ri)? ocpa(p{ , Xefrrexat ouSev napa x^iv

8Xi)v. Aib xai nXaxwv x^v uXijv xai xjjv j^wpav xb

auxd (pYjoiv eivai iv xcj) Tifiatw' xb
Y^p
|XBxaXY]itxtxbv
46 xai xi|v j^wpav Iv xai xauxdv dfXXov Sk xpditov exec xe
Xeywv xb (jiExaXT)icxixbv xai iv xoT? Xeyojjlevok;
aYpa-
<pot< SoYjiaaiv, Suw; xbv xditov xai xijv ^wpav xb auxb
dtitEcpiOvaxo.
(3)
Aiywiat (xiv
Yap
iravxe? eTvaf xi xbv
xditov, x( o' iox(v, o5xo? (xdvo; ETtey^efpTjo-ev eIiteiv. EC-
60 xdxb); S' ix xouxo)v o*xoitou(xevot( So^eiev av eTvai jra-
XeTrbv YvwpCuat x( loriv 6 xdno?, Etnep xouxwv 6ttote-
povouv laxiv, efxe f) CXr) Efxe xb eTSo;* oTaXw; xe
Yap
xj|v
*Y2IKH2 AKP0A2E02 A, p.
(sot.)
prius erant planities aquae, rursus erunt planities aeris.
Atque differentiam nullam liabemus puncti et loci puncti
;
quare si non est locus ab hoc diversus, nee ab ullo alio di-
versus erit, nee locus est aliquid pneter haec singula.
(10)
Quid enim tandem possumns ponere locum esse? quia,
quoin talem babeat naturam , neque potest esse elemenlum,
neque constare ex elementis aut corporeis aut incorporeis
:
nam magnitadinem quidem habet, sed non est corpus ul-
lum ; elementa vero corporum sensibilium sunt corpora
;
ex elementis autem intelligibilibus nulla magnitudo Tit
(t 1) Praeterea quamobrem ponat aliquis locum esse entibus
causam ? nulla enim quattuor causarum ipsi inest : quia nee
est ut entium materia
(
quandoquidem ex eo nil constat
)
,
nee ut rerum forma et ratio, nee ut finis , nee entia movet.
(12) Praeterea et ipse locus, si est aliquod ens, ubi erit?
Zenonis enim dubitatio rationem aliquant quaerit ; quia si
omne ens est in loco, patet etiam loci locum fore : atquc
hoc in infinitum progreditur. (13) Praeterea, quemadmo-
dum omne corpus inest loco, ita etiam in omni loco est
corpus : quomodo igitur dicemus de lis quae augentur? ne-
cesse enim ex his est , eorura locum simul augeri , si locus
neque minor neque major est qualibet re locata. Ex his
igitur non solum quid sit, sed etiam an sit, dubitare nc-
cesseest.
[IV.
Quum autem aliquid per se, aliquid per aliud dicatur;
locus quoque alius est communis, in quo sunt omnia corpora
;
alius proprius, in quo primo aliquid est. Verbi gratia, tu
nunc es in cmlo, quia es in aere, hie autem est in c<p|o :
et in aere es
,
quia es in terra : simili tcrque in liac es, quia es
in hoc loco, qui nihil aliud continetquam te. Si igitur locu*
est id quod primum continet unumquodque corpus; utique
erit aliquis terminus : quare locus videatur esse forma et
species cujosque rei : quo definitur magnitudo et magnitu-
des materia ; hie enim est cujusque rei terminus. (2) Ergo
iisqui ita considerant, locus est cujusque rei species. Qua-
tenus autem locus viiletur esse intervallum magnitudinis
,
est potius materia ; hoc enim est diversum a magnitudine
:
atque hoc est quod contiiielur ac definitur a forma, ut a
planitie et termino : tale autem est materia, et quod inter-
minatum est; quum enim terminus et affectiones globi de-
tractae fuerint, nihil relinquitur praeter materiam. Idcirco
etiam Plato in Timaeo materiam ct receptaculum ait idem
esse
;
quod enim vim habet recipiendi, ac receptaculum, ait
esse unum et idem. Quum autem alio modo ihi appellct
id quod habet vim recipiendi, et alio modo in iis quae
vocantur dogmata nonscripta; tamen locum et receptacu-
lum pronuntiavit esse idem : (3) nam omnes quidem in-
quiunt locum esse aliquid ; sed quid sit, hie solus dicers
est aggressns. Merito autem, si quis ex his rem consideret
,
difficile esse videbitur cognoscerc quid sit locus : siquidenj
est horum alterutrum, id est, sive materia, sive forma:
Digitized by VjOOQIC
(,4I0.) NATURALIS AUSCULTATIONIS LIB. IV. CAP. III. 287
axpoTarrjv t/tt Oeotv, xal wpl< iXXvjXwv ou fa8iov
Yvwpt^siv. (4)
'AXX& u.Vp 6rt yt dSuvaTov 67roxepov-
ouv toutwv slvai tov toitov, ou ^aXsirov IStlv. To
ttlvfitf tloas xal f, SXttj ou Y^wpfiJtTai too TCpayftaTOc
,
6 tov Si tottov iv&iyttai
'
iv w yap a-rjp vp, tv toutw
icaXtv CJwp, w; ItpauEv, yivctoh, avxiu.i6iOTau.^vwv aX-
XrjXotc tou te u8bto xal tou ae'po<, xal twv dfXXwv ow-
(xotTwv ijjiofcix;- wote out* jidpiov ouO* e"!;i, aXXa yw-
piuxbc 6 tojco? ixasrou Isrtv

xal
y^p
80x11 Totouto' Tt
10 clvat & tokoc oTov to dtYYttov ori
Yap
to iffiiov to^co?
ftsTa^opYiTo;

to
8'
ayvtiov ouosv tou irpaYu-aTOt iaTtv.
(i)
r
H [aev ouv yupiaTOt ioTt tou 7tpaY|AaTOc; , tbutv)
fi.iv oux sctito et8o?
-
$
Si irtptsyei, TauT7| erpo< ttji;
GXr,;. Aoxei 8i ael to 5v tcou auto ti sTvai ti xal te-
16
pov ti exto? auToti. nXaxwvi jxe'vTOt Xexteov, ei Set
irapsxfiaVTaj eIiteiv, Sta ti oux iv to'tciji t4 Eior, xal 01
aptGuoi , Ei7tp to (jlcOextixov & tojto?, eIte tou u.rfa-
Xou xat tou uixpoti 6vto? tou u.e8;k-cixou
,
site tyj; SXtjc,
worap iv tw Ttuiatu
Y'YP
a
?
ev" (*)
"Eti "
? ^
v
M (WpOlTO EI? TOV a&TOU TOITOV, eI 6 T0JC0 1)V f, CXj) j TO
itoo? ; 0(8uvbtov
Yap
oO u.r, xivyjoic u.r,Si to avw 7) xotoj
IoTI, TOICOV Eivai. "QoTt r,T7)T(0f iv TOti; TOlOUTOt;
6 tokoc (7)
El
8'
iv butw 6 Toito; ( Sit
Yap,
strap
t| (xoptp^i ^
CXi)), {orat 6 toiw< iv -zoitoy u,BTa6aXXEt
Yap
fifta tw itpaYfiaTi xal xiveii~ai xat to eT8o? xal
*
to adpioxov, oux id iv tw butw, IXX' ouitip xal to
^pa^pa* wgte tou tottou Eorai tojco;. (s) "ETt 6rav
e; as'poc C8wp Y'vYiTai, aTtoXwX^v 6 to'ico;* ou ykp Iv
tw aurto TOitw to Yvdu.tvov oSSua. Tic ouv ^ (pOopoc
;
lo
(o) 'E; (ov jiiv toivuv avBYxatov eTvb ti tov towov, xal
raXiv ^; ojv airopijoiiv ofv ti? auTOu wtpl Trj; ouffiaj,
Etpr,Tai.
nam alioqui altueimam hajc liabent inspectionem , nee
facile est ea cognoscere a se invicem sejuncta. (4) At vero
impossibile esse at locus sit horum alterutrum, non <tiffi>
cite est videre. Forma namque et materia non sejuogunlur
a re ; locus aulem sejungi potest : in quo enim modo crat
aer, in cum rursus aqua (ut dicebamus) ingreditur, vicis-
sim facta translation aquae et aeris, et similiter aliorum
corporum. Quocirca locus nee est pars, nee habitus, sed
est separabilis a qiiaque re.-Etenim locus tale quidpiam
esse videtnr, quale est vas : nam vas est locus qui transferri
potest : vas autem non est pars ulla rei.
(5)
Quatenus igilur
est separabilis a re, eatenus non est forma
;
quatenus autem
continet, eatenus differt a materia. Porro semper videtur
quod est alicubi , et i|>sum esse aliquid, et extra id esse
quiddam ab eodiversum. Platoni sane dicendum crat, si
oportet lioc in excessu dicere, cur formae et numeri non
sinl in loco : siquidem locus est id quod habet vim partici-
pandi : sive id quod liabet vim participandi sit magnum et
parvum; sive sit materia, ut in Timaoo scripsit.
(6) I'rae-
terea quomodo res ferrelur ad suum locum, si locus esset
materia vcl forma? impossibile enim est id esse locum , cu-
jus non motus, nee superum , nee inferum est. Quapropter
in hujusmodi locus est quterendus.
(7) Quodsi in i|>sa re
est locus ( oportet enim , siquidem est vel forma vel ma-
teria
)
, erit locus in loco. Simul enim cum re mutatur ac
movetur et forma, et quod est interminatum ; nee semper
est in eodem loco, sed ubi est res ipsa : quapropter loci erit
locus. (8)
Pnelerea quando ex aere facta est aqua, locus
periit; nam corpus quod factum est, non est in eodem
loco : quis igitur est interitus ?
(9)
Ergo ex quibus necesse
est locum esse aliquid , et rursus ex quibus aliquis duhitare
possit de ejus essentia , dictum est.
CAP. III. [V.]
Mitoc 8e TauTa XrfitTtov itoaoiyoK aXXo ev aXXto
XiYETat. "Eva uiv Sr^ Tpdirov
&c
6SaxTuXo; ^v ty; jr_eipl
3^
xal 8Xb>c to [Aspo; h tw S)m- aXXov 8i 6>$ to oXov e'v
to"? fispEUiv ou
Yp
ivn irapa Ta [AEpr) to SXov. "AX-
Xov 8e Tpdirov w? 6 av6pa)Jco; iv ?uo> xal o^w; sT-
8o? iv y*'vei. "AXXov Sk i>s to yo? iv tw eKei xal
8Xo>c to pispo; tou e(8ou; it tw tou eioou; Xoy<;). "Kti
w
o>? uYtEta iv Oip,uoT( xal <|*uypoi( xal 8Xw to eT8o?
Iv Tij uXtj. Eti w? Iv pWiXEi t& twv 'EXXtjvwv xal
SXw; TO EV TW TtpWTW XIVIJTIXW. *EtI W? Iv TW ifOL%M
xal Shi)i iv tw TfXti* touto
8'
iarl to <Z vExa. Ilav-
Ttov Se xupiwTaTOv to wj iv ayytua xal 5Xt>>< iv
45
T07IW.
()
'AKOpTjOEll
8'
av Tic, 5pa xal OUTO TI EV
iau-rw iviiyerai eivai, t\ ou6iv, aXXi'itSv r) oiSauou
?i
iv aXXw. Aiyw; 8e tout' ot(v, 7]Toi xaO' bUto
t) xaO' SxEpov STav uev
Y^p ?
pidpta tou SXou to
Iv w xal to iv toutw, XE/0>5ijETai to SXoviv IbutoJ-
M
XtYTBt
YBp xal xbts pipr, , oTov Xeuxo Sti
^
imipa-
viia Xeuxn), xal imsTr^wv Sti to XoYiffTixo'v. *ft (*iv
ouv dpi^opeu? oux lorai iv iauTw, oi8' 6 oTvo?
-
Post haec sumendum est quot modis aliud esse dicatur in
alio. Uno igitur modo, ut digitus in manu, et omnino pars in
toto ; alio modo, ut totiim in partibus : non enim totum est
extra partes; alio modo, ut homo in animali, et omnino ut
species in genere ; alio, .ut.genus in specie, et omnino pars
speciei in definitione speciei. Praterea ut sanitas in ralidis
et frigidis, et omnino forma in materia. Praeterea ut in rege
res Graecorum, et omnino quod est in primo motore. Prae-
terea ut in bono , et omnino in fine : hoc autem est id cujuj
gratia. Omnium autem niaxime proprie dicitur, quod est
ut in vase, et omnino quod est in loco.
(2)
Jam vero du-
bitareqnis possit, ulrum aliquid possit esse ipsum in se-
metipso, an nihil, sed omnia vol nusqtiam sint, vel in
alio. Hoc autem bifariam est, nempe vel per se, vel per
aliud. Quum enim totius partes sunt, et id in quo inest
,
et id quod in illo inest; tunc dicetur totum esse in se ipso
;
nam et ratione partitini dicitur : utputa albus, quia su-
perficies est alba ; et homo sciens, quia facultas rationandi
est sciens. Ergo nee vas erit in se ipso , nee vinum, sed villi
Digitized by Google
288
WSIKI1Z AKP0A2EQ2 A, 5. (210,411.)
vSe*-
31 xou otvou du.fopeu? latar
6"
xe yap xai i>
ajxuoTspa tou auxou u.dpia.
(j)
OGxo> ij.1v o3v evt_
vexat auto xi iv lauxco eTvai, irpoixon
8*
oux ivSe'/exat,
5 otov to Xeuxbv iv <KO|xaxi. 'H intipdveta yip iv ow-
fxaxi, ^
8'
^Ttionifiri iv
4"
u
XTi-
Kaxa vauxa
8'
ol
itpoffiiYopiai (XEpv) 6vt ,
w<
Y
e ^v dv6ptoirep

4
8'
djj,-
tfopeb? xai 6 otvoc, ywpi<; uivSvxa, ou u.e'pT) , apa
&
Sib 8xav 5j u.eprj , eVtai a&xb iv lauxio , oTov -co Xeuxbv
It iv av9p(rtir(j> , Sxi Iv to) awu.axi'- xai iv xouxco , 8xt iv
iTtiepaveta

iv Si xaurg ouxe'xi xax' dXXo- xai exepa
fe
xJi etSei xauxa , xai dXXr,v <pumv l/ti Ixdxtpov xai
ouvau.iv
, ^ t* imapdveia xai to Xeuxov.
(4)
Outi St,
tiraxxixoS; oxoitouotv ouSlv 6pE>u.ev Iv cauxoj xax* ou-
16 Se'va twv Swpio'u.wv, tw Te Xo'yoj SijXov 6ti dSuvaxov
Sergei yip dutjiOTepa ixaTtpov &7ta'pyeiv , oTov tov dp>
eopea i-ryiiiv x* xai oTvov eTvai , xai tov olvov oTvo'v
xt xai du-tpopea, elitep IvSe'ytxai auxd ti iv cauxoj eTvai
-
wore el o'ti u.dXi<rxa iv aXX^Xot? eTev, 6 u.iv du.?opeu
0 Se';txat xlv oTvov ou/
$
auxo? oTvo?, dXX' ?j
exeivoc,
6
8'
oTvo? ivtVrai iv x5 duspopei, ouy_fi
auxo; dpt^opeu;
,
dXX' ^
ixeivo;. Kaxa uiv o3v xb eTvai 8ti fxepov,
SrjXov

dXXo?
Y^p
* Xoyo? xou iv ol xai xou iv xouxoj.
{b) AXX& jaV
ouoi xaxa au\i.6t6r,xhi; ivSeyexai

apa
16
Y"P
5" ^v TaUT
<?
Jurat auxd; xt
y^P
*v auxw 6 dpupo-
ptli( eorat, et ol! ^ <fuat? SexxtxrJ, xouV ivSfyexat iv
tauxoi eTvat, xai ext ixeivo o5 Sexxuco'v, oTov, si otvou,
4 oTvo?. "Oxt uiv o3v aSiivaxov iv lauxoj xt tlvai icpcoxoi;,
89jXov. (e)
*0
Si Z^vwv T)icdpEl , 6*xt tl iaxl ti 6 to'ito?,
10 Iv xtvt ioTai, Xueiv ou yaXeitov ouSev yip xwXuei iv
aXXo) jxiv tTvai xbv itpoixov xo'itov, (tJj (xe'vxoi
&>i
iv xditcj)
ixcivoi , aXX* woTtep
^
jxiv &y>"< iv xol? 6ep(xot &<
;i;, to 81 fltpjibv iv xu> atapaxi w? itaOo;. "Hot' oix
dvaYXK) eU
dEteipov livai. (7) 'Exeivo 81 favepo'v, 8x1
a i-Kii ooSlv xb iYYov
"wu iv auxSi ( erepov
Y^p
to
icpwxoj?, 8 Te xai iv iji), oux av etr| ouxe ^
BXtj oijxe
xb eTSo? b xo'ito?, iXX' Irepov. 'Exe(vou
yP
"" xaura
xou ivo'vxo;, xai *| CXn xai
\
{A0(Kpr). Tatixa Ji.lv ouv
loxu> Sir
l
icopT)u.eva.
vas erit : quod enim inesl, et id in quo inest , amho sunt ejus-
dem partes : (3)
sic igitur fieri potest ul idem aliquid sit
in se ipso
; Primo autem non potest , ut album in corpore :
quia superficies est in corpore, scientia vera est in anima;
ex his autem, qauoi sint partes, appellationes sumuntur,
ut in homine certe ; sed amphora et vinum
,
qoum sunt
seorsnm, non sunt partes, sed simul tamen ; idcirco, quando
sunt partes, erit idem in se ipso : ut album in homine, quia
est in corpore : et in hoc, quia est in snperficie : verurn in
hacnon amplius per aliud; atque luec diversa sunt specie,
aliamque naturam et vim utrumque habet, superficies, ct
albor.
(4) Si igitur per inductionem consideremus , nihil
videmus esse in se ipso secundum ullam definitionera. Et
ratione patet hoc esse impossibile ; oportebit enim utrumque
ambo esse : utputa, amphoram esse et vas et vinum, ac
vinum esse et vinuin et amphoram : si quidem aliquid potest
ipum esse in se ipso. Quocirca si quammaxime in se
invicem sint ; tamcnamphora recipiet vinum, nonquatenus
ipsa est vinum, sed quatenus illnd est vinum; vinum autem
inerit in amphora, non quatenus ipsum est amphora , sed
quatenus ilia est amphora. Secundum essentiam igitur ban:
dillerre patet

alia namque est definitio ejus in quo est, et
ejus quod in illo est. (5)
Quinimo nee ex accidenti esse
potest : simul enim duo corpora in eodem inerunt ; nam
et ipsa amphora in se ipsa erit, si id cujus qatura est ad sus-
cipiendum apta, potest in sc ipso esse : et insuper in eodem
erit id cujus suscipiendi vim habet, ut vinum, si vini susci-
piehdi vim habet. Impossibile igitur esse ut aliquid sit primo
in se ipso, manifestum est.
(6)
Quod autem Zeno dubitabat,
quia si locus est aliquid, erit in aliquo, solvere non est diffi-
cile : nihil enim vetat
,
primum locum esse quidem in alio
;
non tamen esse in illo ut in loco, sed qucniadmodum sa-
nitasest in calidis, ut habitus ; calidum autem in corpore,
ut aflectio : quare non est necesse in infinitum abire.
(7) Sed illud perspicuum est, quia vas non est ulla pars
ejus quod in ipso est ( nam quod primo inest, et in quo
inest , diversa sunt
)
, locum nee posse esse materiam , nee
formam , sed diversum quidpiam : nam haec sunt aliquid
ejus quod inest, tarn materia quam forma. Dc his igitur du-
bitatuin estn.
CAP. IV. [VI.]
10 Ti Se irox' ioxlv 6 xdito?,
58'
av y^voixo ipavepo'v.
Ad6b>u.ev 81 rapt auxou 80a Soxet dXr,0(o; xaO' a&xb
uitotp/etv aixoi. 'A^wuptev Z\ xbv xo'nov eTvai irpSi-
tov (jtlv iteptiyov ixeivo oS xdiro; iori, xai u.i)Slv xou
irpdYnaxo?
eTvat

fxi xbv TtpGxov xdirov pt^xs iXdxxoi
46 [Xiixe u.ei^o)' eti ditoXe(ito6ai Ixoiaxou xai /wptffxbv
eTvai" itpbc 81 xouxon 7cdvxa xdicov e/ttv xb dtvw
xai xdxo), xai <pe'pesflai ^uo-ei xai piiveiv iv xoli;
olxetOK xditotj exaorov x5v o-o>u.dxv, xouxo 81 irouiv
vl av)
, ?, xdxo). (s) 'Yiroxeiu.s'vMv SI xouxwv, xi Xonti
so
Oeu)p)Te'ov. AeT 81 iteip3o8at tJ|v o-xe\jtv outoj itotei-
o8ai , 8ito>c to t( ioxtv ditoSoO^oeTai

ttiffxe xd xe dito-
poupuva Xi3o8at, xai xl Soxouvta Oitdp/eiv Tojxo'ito)
Sed quid tandem sit locus, ita perspicuum fieri potest. De
eo autem accipiamus, quaecumque videntnr vere ipsi per se
inesse. Censemus igitur locum esse primo id quod rontinei
illud cujus est locus , nee esse aliquid ejus rei quam continet.
Praeterea primum locum necesse minorem, nee majorem
re locals. Praeterea , destitui quaque re et esse separable.
Ad haec , oinnem locum habere partem superam et inferam
;
et singula corpora natura ferri, ac manere in propriis loci*
-.
hocantemfacere aut supra, aut infra. (2)
His suppositis,
reliqua sunt dispicienda. Conari autem oportet considers-
tionem ita instituere, quatenus quid sit explicetur : adeo
ut et ea de quibus dubitatur, solvantur, et quae videntur
Digitized by Google
(*.)
NATURAL1S AUSCULTATIONIS LIB. IV. CAP. IV. 289
uitdp/ovxa eatat, xal fti TO TYJt SucxoX(a; afxiov
xal twv irspi atixbv ehtopr,fxaT(>>v tVrat cpavtpdv
*
oCtw
yip av xdXXta-xa Seotvuotxo ixaaxov.
(.1)
Ilpoixov j-iv
ouv 8ti xaxavoijaat Sxt oux av t(i)TttT0 6 To'icof, tl (i^)
xtvrjffCc ti( ?j
v *, xaxi xd-tov 8ti yip touto xal TOV
oupavbv fidXtoT* oldu.tOa iv xdmo
,
6xt dtt iv xtvrjeti.
Tnuinrn Si to (iiv epopd, to
8'
au;i)atc xai <fOicrt?- xal
yip iv ttj au|fjati xal cyOtast -MxaCdXXtt , xal 3
-tpdrtpov tjv ivrauQa, irdXiv -uOtVrqxsv iL; IXaxrov
0
$
jxiT^ov. "Eem St xtvouu,tvov to filv xotft' s&to ivtp-
ytta, to 81 xaxi avu.6tGrp.6i;- tou 51 xaxi <ru,u6e6T|-
xbc to ulv <v5e^du.evov xtveiiOat xa6* artd , oTov Ta
xdpta tou awixaTOc xat 6 <iv xoi tcXoio> rjXo? , xi
8'
oux
^vSeydfxeva dXX* ait xaxi 9u|*6"t6i|xdc , ofov r\ Xeuxd-
16 tt,; xai r] iiusxijuLT)
*
Taura yip oGxio [Atxa6e'6Xr)xt
tov xdirov, Art iv oi uirdpy_ouat txa6dXXsi.
(4)
'Em
l
oe Xtyou-tv efvat ox; iv xdixo> ru oupavw , Stdxt iv xoi
dipt , ouxot
0'
iv xoi oJpavw
*
xal iv xoi dipt $1 oux iv
itavrt, dXXi Sia to iayatow autou xal -tepieyov iv xw
eu dtpt (pauiv tTvat

ti yip t5 6 dt-Jjp tojtoc, oux av foot
tfrj txdaxou 6 xo'no; xal &aoxov> Soxtt Si yt faoc
tTvat. TotouTOc
8'
6 i-pfixo? iv > iffrfo. (b) "Oxav
ulv ouv (lj) JtiipTjutvov $
to mpti/ov dXXi ouvt^i;,
ouv w{ iv to7r>> XsytTat *Tvat iv ixstvu, dXX' w; (itpoc
46 iv SXoj- Stov 81 Sir,pi)|/ivov
*i
xal dirxdpLtvov, iv
irptoTto ioxt xoi ioydxoi tou irjpii/ovxo;, 8 out' irl
fitpo; tou iv auTui dvxoc, outs fxstov tou StaamjfAa-
TO(, dXX' tffov
*
iv yip to) auxoi xi far^axot xwv ditxo(AE-
vwv. Kat auvt^l; filv 8v oux iv exttvio xtvtTxat , dXXa
3U (AtT* ixtlVOU , 8l>]pY|fXCVOV 81 tv ixt(vii>. Kat On Tt
xtvTJxai to ittpitj^ov edv Tt |i,^, ouolv ^ttov. *Ext
5xav (xf, otripr)|xtvov
^,
d)< ftt'po? iv 8Xtp Xtysxat
,
oTov iv Toji &p6aXpuj> i\ ofyu;
v) iv xoi oo')U.axi -f] /tip*
oxav 81 8tr,pr,u.s'vov, oTov iv xoi xdSio to u8o>p r\ iv
s xto xtpotjxuo 6 otvoc
jj
(Jt.lv yap ^ttp xaxi xou o-wfiaxo?
xtvttxat, to 81 68o>p iv xoi xdSu.
()
*H8i) xoivuv <pa-
vepbv ix toutwv Tt iortv 8 xdico;. 2/eSbv yip xtx-
Tapd tartv 5v dvaYxn) tov tojcov iv ti tTvat

r| yip
|xop^f| t) uXt) ^
8tdoTr,(jtd ti to (xexa^u xSiv ia^dxojv,
40 -/j Ti itr/axa, ti (xr^ iari ()Stv 5tdoTY|ua napi to tou
iYYtvouivou
ob>(iaxo( (xtytOo;. Toutojv
8'
Sxi oux ev-
8(X.txat xi Tpt'a tTvat, (pavtpdv dXXi 8ti (tlv xb ictptt-
j^ttv 8oxtt ?! (xopsii tTvat* iv xau-nji yap Ti loj^aTa
tou "Ttpitj^ovxo? xal tou ictptt*(Ofxtvou. Eoxt |xiv ouv
k dasoi to paxa , dXX' ou tou auxou , dXXi xb fxlv tI8o;
tou TtpdY(iaTO, 6 81 tdnoc tou ntptfyovTo; a<o(xaxoc.
(7)
Ati 81 xb (j.tTa6dXXttv noXXdxt(|u'vovTo tou -rtpt-
tyovTOtTb-Ttptt^djxtvovxalStijp^ixe'vovjoTov 11 dv*ftiou
u5<op,Tbu;tTa5b Tva Tt Soxtt 8tdo
v
riii.a, ok bv xt itapi
xbffwaaxb(it8io-cd(vov. To
8'
oux foxtv, dXXi xb tu^bv
itiicticxtt <rw{xa xoiv (ttOioraixtvort xat djcxtjOat irt-
OUXOTOIV. (8)
El
8'
^V Tt TO Old(ITT)tia TO ICffuxb( xai
jtevov iv Toi auxoi totoj)., ditttpot av r.sav xd-tof
jxt^taxafxtvou yip tou CSaxo? xai tou ds'po; txuto
AtUSTOTElEg. II.
locoinese, nuneant : et praelere* causa dlfOcultatis, atque
eorum qua? de ipso dubitantur, perspicua flat. Sic enim pul-
cbenime nnumquodque monstrabitur. (3) Priroum itaque
oporlet intelligere, Don futuram fuisse loci inquisitionem
,
nisi motus aliquis esset, qui in loco spectaretur. Idcirco et
coelum maxime putamus esse in loco
,
quia semper est in
motu. Hie rero partial est latio, partim accretio et demi-
nutio : nam et in accretione et deminutione fit mutatio :
et quod prius hie erat, rursus translatum est in minus ant
majus. Quod autem movetur, partim est per se actu, partim
ex accidenti. Quod autem est ex accidenti, partim potest
moveri per sc, ut partes corporis, et clavus qui est in navi

alia non possunt per se moveri , sed semper moventur ex
accidenti ; ut albor, et scientia : hsc enim sic mutant lo-
cum, quia id in quoinsunt, mutat.
(4)
Quia verodicimus
esse in coeJo ut in loco, quia est in aere; hie autem est in
coclo : sed et in aere esse dicimus, id est, non in toto;
sed propter ejus extremum et continens, in aere esse di-
cimus : nam si uni versus aer esset locus, certe non esset
sequalis cujusque rei locus et res ipsa : sed videtur sequalis
esse. Talis autem est primus locus, in quo res est.
(5)
Quum
igitur id quod continet, non est divisum, sed continuum
;
tunc dicitur in illo esse, non ut in loco, sed ut pars in toto.
Quum autem est divisum, ac tangit; tunc est in aliquo
primo
,
quod est extremum cootinentis, et neque est pats
ejus quod in ipso est, neque majus intervallo , sed sequale :
quoniam in eodem sunt extremitates eorum qua se tan-
gunt. Et id quidem quod est continuum , non in illo move-
tur, sed cum illo : quod autem est divisum , in illo : et sive
continens moveatur, sive minime, nihilominus ipsum mo-
vetur. Piwterea quum non est divisum, dicitur esse ut pars
in tolo : veluti in oculo aspectus aut in corpore manus.
Quum autem est divisum, dicitur esse ut in loco, velut
in cado aqua, aut in dolio vinum; etenim manus cum
corpore movetur : aqua vero in cado. (6) Jam vero ex bis
perspicuum est, quid sit locus. Fere enim quattuor sunt, ad
quorum unum necesse est locum referri ; aut enim est forma,
aut materia, aut intervallum quoddam
,
quod est extremis
interjectum , aut extrema , si nullum est intervallum prater
magnitudinem corporis quod incst. Horum autem tria esse
non posse
,
perspicuum est. Verum
,
quia continet , videtur
esse forma ; in eodem enim sunt extremitates ejus quod
continet, et ejus quod continetur. Sane ambo sunt ter-
mini, non tamen ejusdem : sed forma est terminus rei;
locus autem , corporis continentis. (7)Quia vero id quod
continetur ac divisum est, eo quod continet manente,
mutatur sepe, ut ex vase aqua; idcirco quod est inter-
jectum, videtur esse aliquod intervallum, quasi quip-
piam sit prater corpus quod Iransfertur. Quod non ita
est : sed incidit quodvis corpus eorum quae transfe-
runtur, et sua natura tangere possunt.
(8)
Celerum si
intervallum esset aliquid quod sua natura esset, ac mane-
ret eodem in loco; infiniti essent loci; translatis enim
19
Digitized by Google
290 DYSIKHS AKP0A2EQ2 A, 8.
(211,212.)
jroiifaa t& uopta itdvxa h Toi 8Xw 6rcsp ^Trav.-cb
oStop iv tw
YY
'<?
'
^r
19 ^ xa,t tot'? fetori fiexa-
SaXXwv. "Qot' forat tou" to'wou t'oEXXo? toutoc, xal
aroXXol totcoi S[xa faovrai. Oix fart Si aXXo? toko?
6 tou txopiou, iv'tpxivsiTat, 6rav SXov to afftiov jxe-
OiorrjTat, aXX' 6 autoV iv ij> yap fattv, avTigAediaxaTai
6 aj|p xal to fiSwp ?1 t! fxopta tou 8Soto?, dXX' oux
lv o> Y'vovtai TOnai, 6; (xepo? (fori tou touou S; Ioti
toko? 67.ou tou oupavou. (a) Kat f| BXyj Si ooeuv av
10 etvai Toiro?, eX yt Iv 7|peu.ouvT( tic; axoitoii) xal (xj;
XEy<opt,<ju.s'vw aXXi ouveci* Samp
f^P
6l dXXoiou-
Toti, fan xt 8 vuv u-ev Xeuxov, irdXat Si (jufXav, xat vuv
uiv axXrjpdv, 7caXat Si paXaxdv (Sid aiajxev eivai ti
ttjv uXr|v
)
, ouToi xat 6 xditoc Sia ToiauTi); tivo? eivat
16 SoxeT ipavTaaia;
*
7tXr,v exeivo fiiv Sioti 8 ^v dr;p
,
touto vuv uSiop, 6 Si T07to, Sti ou rjv 6 drjp, IvtbuO'
fati vuv uSbip. 'AXX' ^
uiv 8X*|, wo-Tttp sXe'/J)?) It
toT? itpoTepov, outs j<optcTrj tou xpayu-aToc outs
irtpu^et, 6 Ss To'rro? du.(pu>. (lo) Ei toivuv u.7)8ev
40 TO)V TpiWV 6 TOTTO? faTl
,
[I^TE TO eTSo? U.V|Tt -fj tJXvj
(xr^Tt Siao~cr,|xa ti aet Enrdpyrov erepov rcapjc to tou
TtpayfAixTOC TOiu jAtOta-Tau-svou , dvavxr) tov TOitov
eTvai to Xoiitov tJ5v Teaaapwv, to itepa; too itepie-
yovto? obtfiaTO?. AtfOJ Si to mpiEjfo'uisvov ctou.a to
25 xivtitov xaT& ipopaV (u) Aoxei oi u.e*/a ti elvat xal ya-
Xeitov Xr,<p9Sjvat 6 totto< Sid te to irapEpupaivEffOat t^v
uXr,v xi t}]v poptprjv, xat Sii to v ^psjtouvTi to) ire-
pu/ovTi
Y^
veo^al tr,v puTaatTomv tou (pepou.evou

iv-
oi^eoflai
fkp
cpaivsTat eivai SiaarrjU.a u.et^u aXXo ti
30 Toiv xtvou(ievov piytQtrn. 2u.u.6aXXtTai Se ti xal 6 oW)p
Soxtov datou.aTO( eivai- tpaivexai vip ou u-o'vov t4 it-
paTa tou dfYtiou
tTvat 6 toito?, dXXi xal to fieta^u
6? xevdv.
(12)
Eoti S' wtrTtEp to dyY^tov towo;
(XETa<popi]Td(, o8t< xal 6 totco; iyiiiow du.ETaxtvT,Tov.
36 Alb oxav u.ev ev xivou(xvm ti xiviJTat xat (tETaodXXv)
to ivTo?, olov iv TroTapiw irXoiov,
&i dyYEiw /p^JTai
flSXXov vl
T01WO TW ItEptE^OVTt. BouXETai S' dxiVIJTO? El-
vai 6TdTro;
-
8ib6jcat;/.aXXov itOTauibt totcoc, Sti dxtv/j-
T0? 6 TtS{. "Qo~I TO TOU ICEptE^OVTO? TTEpa? dxiVTjTOV
40 1tp5TOV,TOUT'faTlv6TO1C0.
[ VII.]
(13)
Kat Sia TOUTO TO
(jufcrov tou oupavou xat to fay^axov to itpbj vipiS? ttj?
xuxXo) gpopS; SoxeT eivai to [tkt dvw to Si xoitw
(xetXto-Ta ttSoi xupiox; , Sti to |/1v del (xevet, tou Si
xuxXou to E*o^aTOV woauTto?
t-fa*
u-e'vei. "Qot' xt
5
to (<iv xouipov to dvw cptpo'u.vdv laxi fuaet , to Si
papu Tb xdtw, to (xiv 7tpb? to ptfaov irepie'^ov itpa<
xaTio Itrti, xal auTO to ptfaov, to Si itpb< to fay_axov
Hvat
,
xal outo to fajratov

xal Sti touto Soxei iitiitE-
Sdv ts eTvat xal oTov dyYeTov 6 TOito; xal itepit^ov.
*o "Eti djjia tw icpaYfiaTt 6 totio; dixa yip tw 7titEpa-
eu.EV(o toc icfpaTa.
aqua e( aere , idem facient omnes partes in toto
,
quod uni-
versa aqua Tacit in vase. Item locus mutabitur; quapro-
pter erit etiam loci alius! locus : et mulli loci simul eruiil.
Non estantem alius locus partis in quomovetur, quum to-
turn vas transfertur, sed idem manet; nam in quo sunt, in
-
eo vicissim transferuntur aer et aqua et partes aquae, sed
non in eo loco in quem transeunt : qui scilicet est pars loci
qui est locus totius crell.
(9) Sed et materia videri potest
esse locus, si quia coosideret in eo quod quiescit , nee est
separatum sed continuum; quemadmodum enim si varia-
tur, est aliquid quod nunc est album, olim erat nigrum
;
et nunc estdurum, olim erat molle : unde dicimus materiam
esse aliquid : ita et locus videtur esse aliquid
,
quia ejus-
modi quandam speciem pra3 se fert. Verum iilud ideo di-
citur : quia quod erat aer, nunc est aqua ; locus autem
,
quia ubi erat aer, ibi nunc est aqua. Sed materia quidem,
ut in superioribus dictum fuit , neque separabilis est a re,
neque continet : quum utrumque loco conreniat.
(10) Si
igitur locus non est ullum ex his tribus; hoc est, neque
forma, neque materia, neque intervalium, quod semper
diversion quiddam sit prater rem qua? transfertur : necesse
est locum esse id quod ex Ulis quattuor est reliquum, nempe
terminus corporis continentis. Corpus autem contenlum
appello, quod est latione mobile. (II) Jam vero magnum
quiddam ac difficile esse videtur, sumere quid sit locus
:
quum quia materia} et format speciem refert; turn etiam
quia in eoquod continet, quiescente, lit translatio ejus quod
fertur ; videtur enim esse posse intervalium quoddam in-
terjectum, diversum a magnitudinibus qua; moventur.
Confert etiam aliquid aer, qui videtur esse incorporeus;
nam locus videtur esse non solum extremitates vasis, sed
etiam quod est interjectum quasi inane. (12) Porro sicut
vas est locus qui transferri potest, ita locus est vas immobile

idcirco quando in re mota aliquid movetur, et quod inlus
est,mutat locum, veluli in flumine navigium, eo utilur
quod continet, potius ut vase, quam ut loco ; locus autem
debet esse quiddam immobile
;
quare universura flumen
magis est locus : quia universnm est immobile. Quocirca
ejus quod continet, terminus immobilis primus, id ipsum
est locus. [VIII.] (13) Ideoque medium cceli, et extremum
circularis conversionis quod nos versus est, omnibus maxime
proprie videtur esse, hoc quidem supra, illud autem infra :
quoniam illud semper manet; circuli autem extremum
semper eodem modo se habens manet. Quapropter quum
leve id sit quod sursum nature fertur, grave autem quod >
deorsum ; certe terminus qui medium versus continet, Infra
est, necnon el ipsum medium
;
qui vero extremum versus
continet, supra est, necnon et ipsum extremum. Proinde
locus videtur esse planum quiddam , et quasi vas, et rem
locatam continens. Piwterea locus simul est cum re : quia
termini simul sunt cum eo quod terminatur.
Digitized by Google
(aia,ai3.) NATURALIS AUSCULTATIONIS LIB. IV. CAP. V. 291
CAP. V. [ViL]
r
i (xlv OUV 0>MU,aTl tOTt Tt ixTO? aiujjwt wspie'^ov
auto, touto iortv iv TOITO)
<T) 81 U.TJ, oC. Aib xav CSwp
ysvrjTat toiouto
,
?& uiv (xopia xtv^atTai aurou (itepit-
y_Ti yip utc' aXXrjXwv), to 81 7t3v lort uiv <<)? xt-
* vrJaeTat , tori
3'
6? ou- &? uiv yip SXov, Su-a tov -tditov
ou (lexaSaXXtt , xuxXto SI xtwjaeTat
*
tcov uopi'wv yip
o5to? 6 xo'ito; ' xai awo uiv xai xixtco ou
,
xuxXcp o"'
Ivia* xa 1 xai avw xai xbto), 6ff l^et iruxvuiaiv
xai (xavoxriv. "liuuEp
8'
iXt^Ori, t4 m,iv iortv iv
10 to'iko xaxi Suvau.iv, Ta 81 xbt' ivepytiav. Aib brav
(xiv auvt/i? VJ to 6u.oiou.ip<(?, xata Suvapuv iv totco)
Ta fiepTj Stav Si wpia65j uiv a'>rxr|Tai 81 uinvep
atopo?, xot' ivepyetav. (a) Kal t4 uiy xa8' *M,
oTov itav owpia , rj xot4 ipopiv t| xaT* au$r,criv xivrj-
16 tov xa8' aurd tcou
, S
8'
oupavo'?, woirep efpr^ai , ou
irou 8Xo? ouS' iv Ttvi to'tcw iaxiv, it ye u.r)81v atabv
irepiiyei crCiua. 'E<p' p 8e xtveirai, tbutti xai xdiro?
iax\ tot? u.op(ot?
a
ertpov yap ixepou t/6u.tvov x5vu.o-
ptuv lorn. T4 81 xari <rujx6e6r,xo' , oTov r)
tyi/$
xai
xo 6 oupavo?* tb yip po'pta iv totk-> to; itavra* icl T<ji
xuxXw yip T-epie'/et aXXo aXXo. Aib xtvetrat pdv xuxX-d
[xovov to avw , to 84 tcSv 08 itou

to yap ttou aurd t
taxi ti, xai lxi aXXo T( Set (Tvat irapi touto iv
Zf
8 TOpii^et
*
Ttapi Si to ic3v xai Aov ouStv iortv
as e;w tou Ttavrd?.
(3)
Kal 81a touto iv xoi oupavw
iravTa

6 yip otipavb? to tc3v few?. "EffTt
8*
8 toko?
ou/ 8 oupavdc, aXXi tou oupavou Tt to eo/atov xai
iirrdfitvov tou xiv*|T0u diofiaxoi; 7t/pa< ^pu.ouv xai
8i4 touto
^
(ilv yr, iv tS> 8Sbti
,
touto
8'
iv tw ocpi,
10 oStoc
8'
iv Toi atOept ,8
8'
atO^jp iv tw oupavtp, 6
8'
ou-
pavbf ouxc'ti iv aXXxp.
(4)
<l>avipov
8'
ix toutiov 8ti
xai al aitoptai itSaet Xuoivt' bv oCtu> Xeyofxivou tou
TOicou. Oute yip ouvBU$e<r6ai avayxr) tov toicov,
outt o-Tiyu.?,? eivat toitov, outc Suo owu.aTa iv tip auriji
H TOItW , OUTC OlOtOTT|U. Tl ttVBI CWpiBTlXo'v. UbifJia
yip to uetoJu tou totcou to tu}(o'v, aXX* ou 3ias~rr,(xa
cojfxaxo?
-
xai 2<rnv i Toito? xai ~ou, ouv^ b>( iv toicu
04, <iXX' ok fb itspa; iv tot irempaeiuvcd. Ou yip
rSv to 8v iv to'itw, iXXi to xivtjtov oS>u.a. (&) Kal
40 ^ipexai $)\ tU tov autotj to'tcov Sxbotov euXdya);'
8 yip iipefcrj? x*l airtdj*evov pii| (lia , ouyyev<<

xai
o-uu.ittEpux6ra (ijv attaOrj , iircd|MVB St itaOr,Ttxi
xai itoiT)Tixi bXX^Xwv. Kal (uvet 8J| fuerst itSv iv
tm olxetto T^mp fxao-tov oux aXo'yox;- xai yip to jxi-
45 co? to'Se ev 8X<p to|> T^mp u? StaipiTOv [iipo? npb? 8Xov
irctv, oTov, ?rav CSaro? xivvjini Tt? (i.o'ptov i| ae'po?.
(t) OStw 81 xai
a^ip
ly_it icpb? 83t>ip* ,ofov CXr) yap,
to Si elSo?, to (xiv (Sup 8X11 aepo? , 6
8'
4j|p oTov ivip-
yeia Tt? ixt(vou' Tb yip SSwp Suvaput
ify
iartv,
60 6
8'
djip
Suvaptet BSiop bXXov Tpdnov. Aiopiarwv 81
icepl toutuv Bcrtepov, aXXi 8ti tov xatpbv avayxr)
|*4v cItkTv, ao-aow? 81 vuv 8r]8iv tot* tVrat aaips'im-
Illud corpus igitur est in loco , extra quod est aliquod
aliud corpus
,
quod ipsura continet ; illud vera non est in
loco , extra quod non est ullum corpus. Idcirco etiamsi
aqua talis fiat
;
partes quidem ejus movebuntur, quia conti-
nentur alia> ab aliis : universum autem aliquo modo mo-
vebitur, aliquo modo non movebitur ; ut enim est totum
,
simul locum non mutabit : in orbem autem movebitur, quia
partium liic locus est. Et nonnulla quidem non moventur
sursum et deorsum , sed in orbem : alia vero sursum ac
deorsuin, quaccumque scilicet liabent densitatem et rarita-
tem. Sicut autem dictum fuit, alia sunt in loco potestate,
alia actu : quare quum id quod constat ex similibus partibus,
est continuum; partes potestate in loco sunt; quum autem
separata; sunt, ac tangunt, velut acervus; tunc actu in loco
sunt (2) Et alia quidem per se sunt in loco , ut omne cor-
pus ant latione aut accretione mobile, per se est alicubi
;
coclum autem ('
ut dictum fuit ) nusquam totum est, nee in
aliquo loco : si quidem nullo corpore continetur. Quatenus
autem movelur, eatenus etiam locus est partibus : alia
namque pars alii colueret. Alia vero sunt in loco ex acci-
denti : ut anima, et caelum ; nam omnes partes sunt quo-
dammodo in loco : quoniam in circulo alia pars aliam con-
tinet ; idcirco superum corpus tanlum in orbem movetur
;
universum autem non est alicubi : quod enim est alicubi,
et ipsum est aliquid , et insuper oportet prater hoc esse
aliud quidpiam, in quo sit, sen quod ipsum contineat : sed
prater universum ac totum, nihil est quod scilicet sit extra
universum.
(3)
Proinde in coelo omnia sunt ; nam cesium
fortasse est universum. Locus autem est, non cerium, sed
coeli quoddam extremum ac terminus quiescens, qui tangit
corpus mobile. Ideoque terra est in aqua ; haec vero in
aere ; hie autem in tethere ; a-t her autem in cwlo , sed cae-
lum non est amplius in alio.
(4) Ex his perspicuum est,
omnes dubitationes dissolvi posse, si Ha locus explicetur :
quia neque necesse est, simul augeri locum ; neque puncti
esse locum ; neque duo corpora esse in eodem loco ; neque
esse aliquod intervallum corporeom
;
quod enim loco est
interjectum, est corpus quodlibet, non intervallum corporis;
et locus est alicubi , non tamen ut in loco, sed ut terminus
in re terminata : non enim omne ens est in loco, sed tantum
corpus mobile. (5) Et fertur igitur unumquodque optima
ratione ad suum locum
;
quod enim deinceps collocatum
est, ac tangit non vi , illud est cognatum : et copulata qui-
dem in unam naturam , sunt impartibilia
;
quum autem se
tangunt, vicissim patiet agere possunt. Etmaoet igitur na-
turaliter unumquodque in loco proprio, n'on sine ratione
;
nam et luce pars babet eandem rationem ad locum totum,
quam babet pars divisa ad totum ; veloti, quum aliquis
amoverit partem aqua) vel aeris.
(6) Sic vero et aer se
babet ad aquam; bac enim est ul materia ; ille vero, ut
forma : nempe aqua est materia aeris, aer autem est tan-
quam actus quidam illius; etenim aqua est potestate aer,
sed aer est potestate aqua alio modo. Deflniendum autem
de bis est posterius : sed per occasionem necesse fuit aliquid
dicere. Yerum quod in praesentia obscure dictum est, tunc
1%
Digitized by Google
392 4>r2IKH AKP0A2EQZ A,
<r
pov. lit ouv to auto T) (JXt) xai
^
EVTEXi^sta (CScop
<a.)
yip aijKjKi), dXXa to ptiv Suvajitt, to Si vrsXe^e{a),
fyoi
av w? udpidv ica>( wpb; tfXov. Atb xal toutok; a<p^
Inn o-uu.tpuaic Se', 6rav aucpw ivcpyeCa v Y*v">vTai.
t Kal itEpl ftsv toicou, xal o'xt e<jti xal Tt ecttiv, Etpi]Tai.
erit magis perspicuum. Si igilur idem est materia et actr.i
(nam aqua est utrumque, sed est alteram potestate, alteram
acta
)
, eo fere modo se habebit ut pars ad totum
-. iiieo-
que his est tactus : copulatio vero est in unam natui am
,
quando ambo fiunt tinum actu. Ac locum quidem esse, et
quid sit, dictum est
CAP. VI. [V1IL]
Tbv autbv Si Tpoitov fiiroX^itTEOv sivat tou ^uotxou
SEcopTJoai xat itEpl xevou, Et eotiv
^ u.^, xai mot
sWtv ?1 ti laxity wcritep xal itEpl xditou- xal
y"P
jrapaitXr,tav lyii Tiqv t <brurr(av xal t^v ittcTiv Sti
10 Ttov &iroX(X|x6avopivtov
olov yap TOitov xtva xal a-(-
YeTov to xtvbv TtOE'aatv ot Xe'yovte?, Soxei Se itX5jpE{
uiv sTvai , orav
fyi)
tov oyxov o5 Sextixo'v lariv, brav
Si axtprflri, xevdv, w; to a&TO piiv 8v xsvbv xal itXTJpec
xal tokov, to
5*
eTvat aurou; 06 Tautb 6v. (s) *Ap-
15 $ao^at Si Set ttj<; o-xeiJ/ew; XaSouatv & te Xe'yougiv o(
^aoxovTt? tlvat, xal itdXtv a Xe'youcnv ot ,u^ (pdaxovTEC,
xal Tpftov Ta; xotvac itspl auTtTiv Sdija;. Ot fiiv
OUV SsiXVUvat 7tEip(6u,EVOt ^Tt O'jX EOTIV,
OUJ( 8 (JouXoV-
Tat Xeymv ot avOpwicot xsvdv, tout* IeXcyxouo*iv
,
20 aXX' apapTCtvovTic Xe'youcnv, waitep 'AvaaYOpac xal
ot toutov tov Tpoitov iXrYy_ovTE5. 'Eiuonxvuoucrt
Yap
6ri fort ti 6 dijp, OTpeSXouvTE? too; daxobc xal Sst-
xvuvtec w iXopb 6 d^p , xal svaitoXau,6dvovTE( iv
Tai; xXEil/uSpat?. Ot S' av8ptojtot fiouXovTat xsvbv slvat
W> Sid<rrr
l
u.a sv 5 (akiSe'v eoti orwjxa alo8i|Tov' otdpiEvoi
Si to Sv fiitav elvat owfxa, cpaat'v* ivfySXias pvqSlv laxi,
tout' sTvai xevo'v

Sib to itXijps? at'po;, pd| xsvbv tTvat.
(3)
Ouxouv touto 8*7 Sstxvuvat , 6ri eoti ti 6 i^p
,
dXX' 8x1 oux ^oTt StaeT>)u.a erspov twv otopiaTwv, outs
30 yppivxov outb ivEpYitct Sv, 8 StaXapSavEi to wSv acopta,
3<jt" Eivat pii| auviyii, xaOaitEp Xeyouo-i Ai)u,o'xptTO(
xat Asuxtmro^ xal crEpot ttoXXoI twv lyuatoXoYwv,
^
xal
si Tt Qui tou navtbc atou-aTo; iortv ovtoj ouvt^ou?.
(4)
Ooroi u.iv o3v 06 xaTa 8upa? itpbc to irpd6Xri[jia
3t aitavTuaiv, dXX* ot faaxovTE( sTvat piaXXov. A^yu<"
S' h |iiv Sxt
^ x(vr)o-i(
^
xaTa tottov oux av
e*i ( aSti)
S' iotl ipopa xai au^cn ), ou
fkf
av SoxeTv eTvat x(-
vijfftv, eI (ii) Eiiq xsvdv

to
Yap icX5ipE< dSuvawv sTvat
S$aa8a(Tf e( Sk 5e'$aixo xat farai Suo h via airw, sv-
40 Se/oit' av xai iirooaouv slvat fijia <io)u.ata
#
t-Jjv
Yap
Staipopdv, Si' ^v oux av sfj) to Xe^Oev, oux Iotiv siralv.
Ei Si touto Evoe'yETat, xai to apuxpoxatov SiEtTai to
pttY
l0
"
t0v ' "oX^a
y^P
pitxpd ioTi to ptSYa

&ax' si
TtoXXi 10a vSE'x,Tat it toutw sTvat, xal iroXXa dvioa.
.% (b) MtXtcrooc (xiv ouv xat Seixvuoiv b'tt to tcoEv ax(vi)-
tov in. toutojv

si yap xtv^oeTat , dvotYXT] sTvat
,
^y|(,
xsvdv

to Si xsvdv, oi tSv Jvtiov.
()
"Eva (tiv o3v
TpdltOV EX TOUTOJV SstXVUOUOlV StI EOTl Tt XEvdv, aXXoV
S' oVt jpafvovTat i'vta cruvidvxa xal iciXouptsva, oTov xal
to tov otvdv 9affi Si^soOai piETa twv derxwv tou; itOouc
,
o>( si( to" EvdvTa xsva auvtdvTO; tou ituxvoujxevou mi-
piatoc. "Eti Si xai
^
au^rjoi; Soxei TtScri yiftioOai Sta
Eodem modo existimandum est, physici esse dispi-
cere etiam de inani, an sit, necne, et quoroodo sit, vel
quid sit; quemadmodum et de loco ; etenim similem liabet
refulationem et fidem ex iis quae de eo existimantur; nam
qui id esse dicunt , hi ponunt inane quasi locum quendam
et vas. Videtur autem plenum quidem esse
,
quum molem
habet, cujus est capax : quum autem ea destitutum fuerit,
tunc esse inane
;
quasi idem sit inane , et plenum , et locus
,
sed eorum essentia non siteadem.
(2)
lnitium autem con-
siderationis fieri oportet, sumptis iis quae dicunt qui aiunt
esse inane , et rursus quae dicunt qui negant esse; ac ter-
tium communes de iis opiniones. Qui igitur ostendere co-
nantur non esse inane, hi non id refellunt, quod homines
inane dicere volunt, sed quod aberrant** inquiunt : sicut
Anaxagoras, et alii qui hoc modo redarguunt : demonstrant
enim aerem esse aliquid, utres torquendo, et ostendendo
quanta sit vis aeris, eumque in rlepsydris intercipiendo.
Homines autem volunt, inane esse inlervallum, in quo nul-
lum est corpus sensile. Et quum putent omne ens esse
corpus, inquiunt, in quo omnino nihil est, id esse inane : id-
circo quod est aere plenum, non esse inane.
(3) Non oportet
igitur hoc probare, aerem esse aliquid : sed non esse inter-
vallum diversnm a corporibus, neque separatum, neque
quod actu sit et permeet per omne corpus, adeo ut non sit
continuum : quemadmodum inquiunt Deinocrituset Leucip-
pus, et roulti alii de natura disserentes : aut si quid est extra
omne corpus, quum corpus sit continuum.
(4) Ergo hi
non per januam problemati occurrant ; sed potius qui inane
esse dicunt. Primum autem inquiunt non fore motum se-
cundum locum : hie vero est latio , et accretio; non videri
enim esse motum, nisi sit inane : quia quod est plenum, reci
-
pere aliquid nequit ; sin autem reciperet, et duo corpora in
eodem essent ; eerie posseut quotcuraque corpora siraul esse
;
nam differentia, propter quam
,
quod dixi, esse nequeat,
aflerri non potest. Quodsi hoc fieri potest, etiam quod est
minimum, recipiet quod est maximum. Multa namque
parva est quod magnum est. Quapropter si multa a?qualia
possunt in eodem esse, etiam multa inaequalia esse pole-
runt.
(5) Ac Melissus quidem ex his ostendit universum
esse immobile : quia si movebitur, necesse, inquit, erit
inane esse : inane autem non est in entium numero. (6) Uno
igitur modo ex his ostenduut inane esse aliquid : alio autem
,
quia videntur qusedam coire et comprimi , sicut et vinum
aiunt una cum utribus recipi a doliis , tanquam corpuscon-
densatum coeat in ea spatia ioania quae insunt. Praeterea
etiam accretio videtur omnibus fieri per inane : alimentum
Digitized by VjOOQIC
(ia,3u.) NATURALIS AUSCULTATIONIS LIB. IV. CAP. VII.
393
xsvou- tt)v fiiv vip xptxp-Jiv owfia eTvat , Suo SI owfiaxa
aJuvaxov Sua eTvat.
(7)
Maptuptov SI xai to itepl Tig;
Te^pa; irotouvxat
, $
S/^exai faov GSwp Scov to afyeiov
to xevov. ETvai S' l^avav xat o( Uufayoptioi xivo'v,
xai iitetatevai auTO tiji oupavw ix tou aiteipou irveuu.a-
to w; dvaxveovxt xat to xevo'v, 8 Stopiei t4; ipu-
aet; , we ovtoc tou xevou Ywptou.ou tivo; twv iipe;?,;
xai TYJcStopktwc* xat tout' itvat irpwTov iv toi; apt-
OjjtoT;

to yap xvbv Stopfgeiv t^v epticrtv auxwv. 'E wv
10 uiv ouv ot ,u,ev oaotv (Tvat, 01 S' ou oaot, a^eiov toi-
auTa xat Toaauxa iort.
enim esse corpus
: duo vero corpora simul ewe non posse.
(7) Testimonium de cinere quoque afferunt
,
qui recipit tan
turn aqwe, quantum vas
,
quum est inane. Pylbagorei quoque
dlierunt esse inane : et in ccelum, quasi respiret, ingredi
ex infinite spiritu : atque inane esse, quod naluras (lister
minat; tanquam inane sit separatio quaedam et distinctio
eorum qua; deinceps collocantur : et hoc esse primum in
numeris
:
inane enim distinguere eorum naturam. Ex qui-
bus igitur alii aiunt esse, alii negant, talis fere et tot numero
sunt.
CAP. VII. [IX.]
IIpoc Si to 7toreptoc iyti Set Xa6eiv t( crjiftat'vet
xouvoua. Aoxct Sj| to xevbv toito; eTvat iv <j> prfiiv
ioxt. Tourou
8'
alxiov 6rt to 8v awjxa ofovxat eTvat,
is nSv Si awtxa iv To'mu , xevbv S" iv <j> totcw (iTjSe'v ioxt
awu.a ' wot' et itou fir} iori awfia , xevbv elvai ivTati-
6a. Iili|ii Si itaXiv fircav ofovxat eTvat airxdv

Totouxo
Si 8 av i-jr, Sapoc ?, xou^o'mjTa. 2ufi6atvet ouv ex
ouXXoYKTjjtou touto eTvai xevov, iv w ptr
t
Sev ion papti
SO ?| xou<pov. Taura (jtiv o3v, wenrep etTtauev xai irpo-
Tepov, ix ouXXoYtffftou aufiSatvet. 'Atojtov 11 el r) oti-
Yfirj xevov

Set rap toicov eTvat, iv cjl awftaxd; ion
8iaiTTT|ua aircou. (s) 'AXX* ouv tpaivexaii Xeyeovat to
xevbv e*va fiiv TpoScov to (A-j) itXijpe; aioOrjTou awfia-
as to; xoto tt,v atpr^v

a!a9i|Tbv S' eari xaxa tt,v acp^v
to fiapo;
fv^ov xai xoutpdxrjxa. Atb xav aicopijoeu' Tt;, xt
av cpatev, ei iyot to Staarrifia xputia
^ 4"*?
ov
> T
-
pov xevbv f) ou; r) SrjXov 8xi ei fiiv Se/oiTO owfia
anTov, xevbv eTvat

ei $i |xrj , ou.
(3)
"AXXov Si Tpditov,
30 iv w u.T] toSs Tt u.r,S' ouoia Tt; awfiaTix^
*
Std ipaot
Tive; elvai to xevbv tt,v tou ow^aTo; SXvjv, otitep xai tov
Ttfatov, to aurb touto Xsyovre; ou xaXw;

^
jxiv ^ap iJXr)
ou
y
wptoTT, twv itpaYfitaTwv, to 'Si xevbv v)Touatv w;
^wptordv. [X.] ()
'Enei Si icept towou Stwptarat,
SS xai to xevbv avayxr) totcov elvat ei eotiv ioTep>)fxevov
ocouaTo;, toico; Si xat icw; ioxt xai icw; oux eortv
eipTjTat, ipavepbv Sti outw |/iv xevbv oux eotiv, o3te
fywptoTov outc xe^wptofxevov to
fkp
xevbv ou
owi, aXXa otofxaTo; 5taoT7)u.a ^ouXsTai elvai.
(6)
Atb
so xat to xevbv Soxet ti etvai, brt xai 8 toito;, xai Sta tk
aura. "Hxet ykp Si\ ^
x(vt,oi;
^
xaTa tottov xai toi;
tov TOitov
<f
aixouotv etvai ti icapit ti owaaxa xa iu.-
irtnTovTa xai tot; to xevov. Atxtov Si xtv^aew; o'ovxat
eTvat to xevbv o&tw; w; iv w xtvetTat touto S' av cti)
4 oTov tbv Toicov tpaoi Tive; eTvat. (s) Ouoeixta S' avavxr),
ei xiv>|9i; ioTtv, eTvat xev<!v. "OXw; fiiv ouv 7tao-n
xtv^ocw; ouSauJo;, Sib xai MeXioaov eXaOev aXXotou-
a6ai vap to itXijpe; ivSe^eTat. 'AXXa Si) ouSi t^v xaTa
TOirov xivrjotv

4(xa yap IvSe^exat uite^te'vai iXXrjXot;
,
so ouSevb; bVro; Stao-T^u.aTO; y^wptorou rcapa xit awaaxa
Tit xtvoufieva. Kal touto SijXov xai iv Tat; twv ouve^wv
Sivai;, wo-Ttip xai iv Tat; twv GypSv. (7) 'EvSe'^eTat
Ceterum ad intelligendum utro modo res liabet, oportet
sumere quid nomen significet. Videtur igitur inane esse lo-
cus, in quo nihil est. Hujus causa est : quia quod est, pu-
tant esse corpus, omne autcm corpus esse in loco; inane
vero, in quo loco nullum est corpus : quare sicubi non est
corpus, ibi esse inane. Rursus putant omne corpus esse
tactile
:
tale autem esse, quodcumque babel grayilatem aut
levitatero. Itaque syllogismo efficitur id esse inane, in quo
nihil est grave aut leve. Haec igitur, ut et antea diximus
,
syllogismo colliguntur. Absurdum autem est, punctum esse
inane; oportet enim inane esse locum, in quo sit corporis
tactilis iotervallum.
(7) At vero videtur inane dici uno qui-
demmodo, quod non est plenum corporis tactu sensibilis
:
tactu autem seosibile est
,
quod liabet pondus et levilatcm.
Idcirco et dubitare quispiam possil, quiddicerent, si inter-
vallum haberet colorem aut sonum , utrnm esset inane
necne. At manirestum est, si possit recinere corpus tactile,
inane esse; sin minus, non esse.
(3) Alio autem modo inane
dici tu
r,
in quo non est hoc aliquid, nee substantia aliqua
corporea. Quare nonnulli aiunt inane esse corporum ma-
teriara : qui hoc ipsum dicunl etiam esse locum, baud
scite
:
nam materia non est separabilis a corporibus : inane
autem qumrunt ut separabile. [X.]
(4) Quia vero deloco
definitum fuit
; et necesse est inane esse locum , si est cor-
pore privatum; dictum autem est, quomodo locus sit, et
quomodo non sit : apparet non esse ita inane, nee insepa-
rable, nee separatum : qiiandoquidem inane non debet
esse corpus, sed corporis intervallum. (5)Quocirca etiam
inane videtur esse aliquid, quia et locus ita videtur, at-
que iisdem de causis. Etenim motus secundum locum in
mentem venit et iis qui dicunt locum esse aliquid prater
corpora quae incidunt, et iis qui inane. Putant autem inane
esse causam motus , sicut id in quo movetur : qnod perinde
est, ut nonnulli locum esse inquiunt.
(6) Sed nulla neces-
sitascogit,si sit motus, esse .inane. Ac omnino quideni
omnis motus inane causa esse nullo modo potest : ob id
quod et Melissum latuit; variari enim potest, quod est
plenum. Sed neque iriotum secundum locum necesse est
esse propter inane. Simul enim sibi vicissim cedere possunt
corpora qua: moventur, qudbi nullum praeter ea sit inter-
vallum separatum; atque hoc manifestum est etiam in re-
rum continuarum, ut et in humidarum, conversionibus.
Digitized by Google
234 4>Y2IKH2 AKP0A2EUS A, ),. (214,215.)
51 xal iruxvotjijOai ji->i el? to xcvo'v, aXXi Sii to xi
evo'vxa ExitupTjvitJttv, oTov CSaxo? cuv9Xi6o;atvou xbv
svdvxa aspa , xal aij^avEaOai ou (xdvov eiotdvxo? xtvo'?,
aXXi xat aXXottocet, oTov el l\ SSaxo? yivotxo a^p.
& "OXto? Se o xe itepl x9)? a&^veoK Xdyo? xat xou el?
tt\v xt'^pav lyyEouivou BSaxo? auxb? outov e'u.'rco$t'et.
*H yip oux ai;avexat 6xiouv, r( ou atou.axt,
^
IvSc^exai
Suo awuaxa Ev tS auxiji eTvat
*
( airopiav ouv xoiv-Jjv
aijiouat Xuetv, aXX' ou xevbv Seixvuouatv d>? eVrtv ) rj nav
l(> eTvai aveyxatov xb e>|xa xevov, ei tcovxt) auavexei
xal au^avexat Si 4 xevou.
'0
S' auxb? Xdyo? xal eVi x?j?
xe\ppe?. *Oxt jaev ouv i\ 5v Seixvuouatv slvai xb xevov
Xueiv faStov, fevepdv.
(7) Possunt etiam corpora cogi non in inane, sed quia
extruduntur ea quae insunt , ut aqua compressa extruditur
aer qni inest Et augeri possunt, non solum corpore aliquo
iogrediente, sed etiam Tariatione : veluli, si ex aqua fiat
aer. Omnino aulem et haec ratio de accretione, et ilia da
aqua in cinerem infusa, sibi ipsi est impedimento. Aut enira
non qnodvis augetur
j aut non corpore augetur : aut possunt
duo corpora esse in eodem loco : ( dubitationem igitur com-
munem putant se solvere, sed inane non probant esse : ) aut
necesse est , universum corpus esse inane , si undique auge-
tur, et per, inane augetur. Eadem ratio est etiam in cinere.
Ea igitur, ex quibus demonstrant esse inane, facile solvi,
perspicuum est
CAP. VIII. [XL]
"Oxt
8'
oux l<m xevbv ouxto xeytoptauevov, to? evtoi
u
sact, Xeywu.ev tcbXiv. El yap evxiv Ixaaxou
f
opa xi?
xwv arcXiiv ob)u.axo>v epueret, otov xoi 7rupl uiv avto, xrj
oi yrj xotxto xal itpb? xb ftioov, 55jXov Sxt oux ov xb. xe-
vbv atxtov eiT)
vffi ^op3?. Tt'vo? ouv efxtov Effxat xb xevov
;
ooxet yip oTxiov eivat xivr,creo>? x?j? xaxi totcov

xau-
r
Tr,(
8*
oux Effxtv.
(2)
"Ext , el tan xi , oTov xo'tco? lore-
pr,[/.Evo? atouaxo?, SxavVJ xevov, tcou oMJrjoexai xb ela-
xeOev el? auxb ctou.a; ou yip oj) ei? Srcav. 'O
8'
auto;
Xdyo? xal itpb? xou? xbv xditov olouevou? eTvat xt xeo>-
ptsixevov, el? 6v ipepexai

two? yip oIa9r,crexai xb Ivxe-
ts Oev, r| u.evEi ; Kal irepl xou avu> xal xaxio xal irepl
xou xevou 6 auxb? apu.dcei Xdyo? eIxoxio?
-
xb yap xe-
vov xo'icov irotouatv ol elvat :p avxovxe? xal irSi? Si\ Ivl-
tfxai y( Iv tfiu xdiro) r, ev xiji xevio ; oi yip oruu.6aivei, b'xev
o^ov xe6^ to? Iv xev
>
<opisu.evto xdreto xat OitojitEvovxt
SO o*b>u.axi* xb yip u.e'po? av u.i| yoipt? xtO^xat, oux
ftrxat iv xdito) , aXX' ev Ttji SXw. "Ext , ei ptii xdrco?
,
ouSe xevbv eVtat.
(3)
2uu;6a(vet Si xot? Xe'youatv eTvai
xevbv 6? avayxalov, et7cep foxat xlvrjfft?, xouvavxtov
(jiSXXov, lav xt? E'7naxoir5j
,
jx^ evSe^eaOat u.Y)Si v
to
xiveteOat, e"iv
^
xevov

tovicep yip ot Sii xb Spiotov ipa-
o.evot x^v y^v ^pcu.Etv, 08x10? xat iv xw xevto aveyxi]
^pepteiv
ou yip euxiv o5 piSXXov -^ ^xxov xivYiOr^se
-
xaf -^ yip xevov, oux e/ei 8ta<popav.
(1)
llpioxov
fiiv ouv, fixt icSoa xivr)o-i?
?[
^ta v> xaxi ^uotv

avayxi)
to
8', dtv Ttep Yj piaio?, eTvat xat xjjv xaxi ouctv. 'H uiv
yip piato; Tcapi cpuo-tv eWv, r; 8e Ttapi cpuoiv uoxe'pa
ri)? xaxi ^usiv. "Qax* el u.i\ xaxi tpiiaiv ioxtv exaaxto
xtov
<f
unxiov otoptaxtov xiVT)0t? , ouSi xtov aXXwv iotai
xtvriaewv ouoEptta. 'AXXi
piV ^uet ye tcw? (<rzai, (irj-
45 Sepua? ot5oi)? StaspopS? xjxi xb xevbv xat xb (J^eipov;
^
(iev yip airEipov, ouSiv e"axat avto ouSe xaxio ouSs
pieVov

5
oe xevov, ouSev Sta^epet xb dtvto xou xaxio

woTtEp yip xou u.i)Sevb? ouSepila io~rl Sta^opcc, oSxto?
xal xou u.r) ovxo?. To Se xevbv pii| iv Tt xal oxlpriotf
M) SoxeT eTvat

f| 8J (puoet ^opJt Sta^opo?' oWx' foxat xi
tpuset oiatpopa. *H ouv oux loxt tpuoet ouSajAou ouSevi
^opa, 5j el tout' eVwv, oux iaxt xevdv. (s) "Ext vtiv
Non esse aulem inane ita separatum , ut nonnulli aiunt
,
rursus dicamus. Nam si cuique simplici corpori est uatu-
ralis quaedam latio.ut igni sursum versus, terra: autem
deorsum et ad medium ; utique patct , inane non esse cau-
sam lationis. Cujus igitur causa inane erit? quauduquidem
videtur esse causa motug, qui (it in loco : sed tanieu liujus
causa non est. (2) Pneterea si est aliquid ut locus privatus
corpore, quum sit inane, quo feretur corpus in illud impo-
situm? non enim feretur ad universum. Eadem ratio estet
adversus eos qui putant locum esse aliquid separatum, in
quem fertur id quod fertur. Quomodo enim feretur, quod
impositum est? aut quomodo manebit? Ac de supero atque
infero et de inani eadem ratio merito conveoiet : quoniam
ii qui dicunt esse inane, statuunt id esse locum. Quomodo
igitur inerit \el in loco vel inani ? hoc enim esse nequil
,
quum totum aliquod ponitur tanquam in loco separato ar.
permanente corpore. Pars enim , nisi seorsum ponatur, non
erit in loco, sed in toto. Pneterea si non est locus, ncc
inane erit.
(3;
Quodsiquis rem consideret, iis qui dicunt
esse inane, quasi hoc. sit necessarium si sit motus, contra
-
rium potius evenit , id est , non posse quidpiam moveri si
sit inane : sicut enim quidam propter slmilitudinem inquiunt
terrain quiescere ; ita etiam necesse est, in inani quiesccre.
Non est enim ubi magis vel minus moveatur ; nam qua est
inane, non habet difTerentiam.
(4) Prirnum igilur quia
(minis motus aut est vi aul natura ; necesse est , si violentns
sit, etiam naluralem esse; nam violeutus est quidem praster
naturam
;
qui vera est prater naturam, est natural! posterior.
Quare nisi motus naturalis inest cuique naturali corpori
,
nee ullus alius motus inerit. Atqui naturalis quomodo erit,
quum nulla sit differentia in inani et infinito? quatenus
enim est infinitum, nihil erit superum aut inferum, aut
medium
;
quatenus vero est inane, nihil differet superum ab
infero. Nam sicuti nihili nulla est differentia, Ha etiam non-
entis : inane autem videtur esse non-ens quiddam, ac
privalio ; sed naturalis latio est differens : quocirca et quae
natura moventur, differentia erunt. Aut igitur nulli usquam
est naturalis latio : aut si hoc est , non est inane.
(6)
Prae-
Digitized by VjOOQIC
(".)
NATURAL1S AUSCULTATIONS LIB. IV. CAP. VIII. 295
uiv xiveitai toc ^tircou(xsva, tou- tocravTo; ouy airTOjis'-
vou, 7) Si' avctitepi'd-caijiv, toairep eviot fafftv, rj oia to
wdeiv tov waGsVra oU'pa Oarno xivyjbiv tjj? tou waOs vto;
opac, f|V (piptTat (!( tov obcetov xditov. 'Ev Si tw xevw
& ooosv toutwv ivSH/tsai &7tapetv, ouS' larai ^cpeaOai,
aXX'
ri Ax to 8^oujxsvov. (e) "Eti, ouSeI; ov ij^ot el-
icsiv Sti ti xivTjOiv OTTiotTat itou
-
Tt yap u.aXXov iv-
TauOa $ ivrau6a ; twor' ?) rjpsf"l<"i
-
J| ti? aratpov avaf-
X7] tptpEdftai, lav (x) Tt ijutooiffi) xpeTtrov. (7) *Eti
10 vuv (xcv si; to xevov Sta to uTtctxetv cpEpEcrOai ooxei-
ev Si tw xeviji icavT) 60.0110? to toioutov

costs itetvTij
oicrOr^oETat. (s) *Eti ol xai ex tcovSc tpavtpov to Xe-
YOjxevov

Sptouev
Y*p
to auxb potpo? xai ctou.a 6Sttov
pdo.evov oii Suo al-ciac, r| tw Sta*spetv to St' oZ, oTov
& St* uSbto; vj
fr,? | aepo?,
-
Jj tw Stafi'peiv to fEpdjie-
vov, lav xaXXa tbuto: uTtapy*) , Sta t))v 6irpoyj)|v tou
papouc rj tt,; xoudTr,TO?. To jxiv ouv St' o5 aepeTat at-
tiov, Sti iu.iroSt?ei u.aXiffxa u.iv dVrtospdu.evov, exeitb
xai usvov
*
jjiSXXov Si to |xj| EuStatpETOv

toiouto Si
jo to irayurepov. To Wj eV oS A olff8i^ffTat Sti tou B
tov
if'
ij) r ypdvov

81a SI tou A , Xsircou-epou; Svto?,
tov i' (|> E, ? lO"OV TO U.TJXO? TO TOU B TW A, xbt&
tJiv avaXof(av tou iu.ito8tovTo aiojiaToj. "Eo-tw
Tfap
to (iiv B CSwp , to Si A ci>5p

foto S^ XsirrOTepov
25 a-Jjp OoaTo; xal affwu-craoT'pov, totoutw OSttov to
A Sta tou A ots6^o-eTat -7j Sta tou B. 'EyETto SJ) tov
outov Xo'yov ovirep SusxT)xev ajp icpo; uSo>p , to toi^o?
itpb; to toiyo;

war' ei SntXaot'to? XeTtrov, iv SticXastco
jrpdvo> tJjv to B 8(eisiv t! t})v to A, xai i'sTat 6
if'
fy
T
10 /pdvo; SiirXaaio; tou
if'
<> E. Kai asl S>) Stw av
^
aotoy-aTiuxEpov xai ?Jttov ifiitoowTixov xal Euotatpe-
TtdTEpov St' oS ^epEiat, 63ttov oisOijacTat. To OE XEVOV
oiofva Et Xdyov t]j Oitspe/ETat &7tb tou o-(of.aTo;, oio
-
-
TiEp ouSe to u.t,Sev npb{ aptOudv. Et yap xa Ts'-crapa
Ji tSv Tpttrtv uwEps^et vt, itXetovt Si toiv SuoTv, xai eti
-AEtOVl TOU vb< vj toiv Suotv , TOU SI |Ar,OSVO<; 0UXTI
lyet Xdyov w uitepy_Ef ivaYxri yap to untpt^ov Stat-
pstoOat et 11 tt)v GitEpo^v xai to CutEpE^dfjitvov
wo-ce Iffrat Ta TEtrapa Saw ts xtiztpiyn xai ouSc'v. Aib
40 ouoi Ypa(xu.ri ctiyu.?)? uirepE^et, el
p.i
ouyxEtTai ex
orrfptoiv. 'Ojxoito; Si xai to xtvbv xpb; to irXijpE? ou-
OEva otdvTe e'/,8^ Xdyov tSsr' ouSi t'Jjv xivrjotv.
()
'AXX' et Sti tou Xetctototou v tovwSi t{jv TooTJvSe
^EpeTat Sta tou xevou, navTO? 6rcep6aXXi Xdyou. "Eo-tw
46 yap to Z xevov, tcrov Si Tto (xeyeOei toi; B xai A
*
to Sj)
A ii Steifft xai xivr,6^ffnrai Iv tivi jxiv vpovu, Tto
f
' OU II
,
it iXotTTOVl Si \ TO)
if'
OU E , TOUTOV
l;Et tov Xdyov to xevbv itpb? to 7tX7)pc. 'AXX'
if
Toaou-
TOJ
XP
VW ^'0|
:
'?' ou T0 II 1
T0^ A TO A SlEtOt TT)V TO
to S. Atetsi Si
ft ,
xav
f,
ti XtitTOTivri Staipepov tou de'poi;
if'
b) to Z , Tauxr,v t^v avaXoyiav tJv f^Et 6 /pdvo;
if*
?> E itpb? tov
if
to H. *Av yip
^
tosoutw XeTtrd-
Ttpov to i^' w Z coiaa tou A, Saw &nep^et to E tou
H , avTeo-Tpau.as'vtiK Sfewt tS Taj^tt iv toooutio, SVov
lerea, quae jaciuntur, nunc moventur, qunmis qui impulit,
amplitis non tangit; vel propter antiperistasin , ut nonnulli
inquiuut; vel quoniam aer impulsusceleriori motu irnpellit
quam sit latio corporis impulsi, qua ferturad proprium lo-
cum. In inani autem nihil tale inesse potest; nee ferri
quioquam poterit , nisi ut id quod vehitur.
(6) Praeterea
nemo potest dicere cur res mota sistetur alicubi. Curenim
potius lite quam illicf quare aut quiescet; aut nccesseest
in infinitum ferri ; nisi quid potenlius impediet.
(7)
Prx-
terea nunc quidem ad inane, quia cedtt, ferri videl ur : sed in
omni parte iuanis similiter est ejusmodi quod cedit. Quare
in oinnem partem feretur.
(8)
Praeterea ex his quoque per-
spicuum lit quod dicitur : videmus enim idem pondus et
corpus celerius ferri ob duas causal : nimirum vel quia dif-
fert Id per quod fertur, reluti per aquam , aut terrain , aut
aerem : vel quia id quod fertur, si cetera eadem sint, dif.
fert ob exsuperantiam ponderis vel leritatis. Id igitur per
quod fertur, est causa, quia impedit, maxime quidem si
contra feratur, deinde etiam si maneat : magig autem quod
non facile dividi potest; cujusmodi est, quod crassius est.
Pondus igitur A feretur per magnitudinem B in tempore T
;
per magnitudinem vero A, quae est subtilior.in tempore E :
si aequaiisestlongitudo magnitudinls B et magnitudinis A,
secundum proportionem impedientis corporis. Estonamque
toBaqiia : ti A autem aer. Quanto igitur aer est ressubtilior
et magis incorporea quam aqua , tanto celerius t6
A
feretur
per A, quam per B. Habeat ergo eandem rationem celeritas
ad celeritatem
,
quam aer ad aquam; quare si duplo est
subtiiius , in duplo tempore conficiet spatium B
,
quam
spatium A : ac tempus Terit duplo majus tempore . Etsem-
per igitur quanto magis erit incorporeum , et minus babebit
vim impedtendi , et facilius dividi poterit id per quod fertur
;
tanto celerius pondus feretur. luane autem nullam habet
proportionem
,
qua superetur a corpore : sicuti nihil nullam
habet proportionem ad nuinerum. Nam si qualtuor uno
superant tria
,
pluribus autem duo, et adhuc pluribus unura
quam duo : jam nulla erit proportio, qua superet Nihil :
quandoquidem necesse est, id quod superat, dividi in
exsuperantiamet id quodsuperatur : proindequattuorerunt
id quo superant et nihil. Idcirco nee linea superat punctum
,
nisi componatur ex punctis. ltidemqne inane non potest
ullam rationem habere ad plenum. Quocirca neque inotus
per inane ullam rationem liabebit ad motum qui fit per
plenum. (9) Sed si pondus conGcit tantum spatii, tanto
tempore, per id quod est subtiiissimum : profecto si feratur
per inane, finerat omnem proportionem. Esto namque to Z
inane aequale magnitudinibus B et A. Si igitur to A transeat
et moveaturin aliquo tempore, nempe in tempore obi H
,
quod minus est quam tempus E, certe banc inane ad ple-
num rationem habebit. Atqui in tanto tempore, quan-
tum est H
,
pondus A pertransit tou A partem
6.
' Verum
pertransibit etiam, si quid sit, in quo Z subtilitate differens
ab aere, eadem proportione quam habet tempus E ad tem-
pus H. Nam si corpus Z tanto sit subtiiius corpore A, quanto
tempus E snperat tempus H : vice versa pondus A si feratur,
Digitized by Google
ass OT21KH2 AKP0AIEQ2 A, 5.
6 os tou otvou dfitpopEu? ierrar S te yap xal iv
q,
ajjLvoTEpa tou auxou fiopta. (3) OCxt ixtv ouv evSe'-
yerai auTa xi iv eaurco elvat, itpiotw;
8'
oux ivSe^exat,
6 olov to Xeuxov iv oiopLOTi. "U litifdvsta
y&?
lv <>~
fjiati, ^
8'
ijciaT>i(XTi iv
'j^Jf.'i.
Koxi Taura
8'
al
7cpooT)Yoptat [ae'pti ovto
, &$ y
iv avftpumo

4
8'
i[t-
tfopEix; xai 6 oTvo?
,
y.wpU
H^
v Sv-ta, ou |'pr| , Sixa Ss
-
810 Stay
^
u-epr) , fiorat auTO iv auxto, olov to Xeuxov
M iv dv8pu>T|>, Sti iv Ttj> 0-(0(ATl'- xal iv XOUXW, 6ti iv
i-jti^avsia iv Si xauri) ouxcxt xax' dXXo* xal Exepa
ft
T<j> efoet Taura , xat oX).r,v epuotv fyst ixarepov xai
0uvau.1v , 7) x' iTtupovEia xal to Xeuxov. () Oute 8rj
iicaxTixu; oxoitouo-tv ouSlv 6pwu.Ev iv lauxtji xaT* ou-
II Seya twv 8topiau.oiv , t<3 te Xovw 85jXov 6xt dtSuvaxov

or,oEt yap dti^oxepa ixarepov uirapyjuv , olov tov au,-
oopea oyy"<>v t* XB^ oTvov elvat
,
xal tov olvov oivov
te xal dptpopea, etitep ivSfyeTat auTO Tt iv iauxw elvar
wore et Sri piaXiora iv dXXrjXot? eTev, 8 u.v ajx^optu?
(210,111.)
10 3e;eTat tov oTvov ou^
$
auw? oTvoc, aXX' ?) exeivoc,
6
8'
oTvo? iveorat iv x<T> duipopet, ouy_ ?j auxb? du.?opeu;
,
aXX' ?| ixeivo;. Kaxi uiv ouv to Elvat Sti e*xepov,
SrjXov

aXXoc
f
ip 6 Xoyo? tou iv w xal tou iv toutw.
(fc) 'AXXi pJ|v ouoi xaTa oupL6i6r,xo( ivSe'y^eTat

fijxa
S5
yap Suo iv TauToi iffxar au~o; te yap ev auxw 8 <*u.cpo-
peu EiTai, el otJ f| cpuati; SexTtxri, tout' ivSe'^eTat iv
eauxoi eTval, xat txt ixetvo o& Sexxixo'v, oTov, eE otvou,
oTvo?. "Oxt uev o3v dSuvaxov iv lauxto ti elvat rcpioxwc,
oyjXov. (b)
*0
8e Zvtov -^Tco'pel , #tt el 2o-t( ti 5 to'icoj,
10 iv xi'vt ioTat, Xuetv ou ^aXeTcov ouSlv -flip xtoXuei iv
dXXo) u.iv eTvat tov icpuTOV xditov,
^
u.evxot w; iv TOixtj)
ixetvto , aXX' wo-itep
^
,uiv {iy> ** "oU 8epo.oTi; di
;i?, to 8e 6epu.bv iv xto owu-axt a>;icd6o;. "Qsr' oux
dvaYXT] tU ditetpov iivat. (7)
'Exeivo Se favepov, Sxt
M
iitet ouSlv to dYYetov tou iv a&Tw ( erepov
Y^p
to
itpcoTcot, 8 te xal iv to
)
, oux Sv strj oi<Te
^
6X7) oiJxe
to eT8o? 8 To'ito;, dXX' ifrepov. 'Exei'vou yap ti TauTa
tou ivdvro;, xal i\ 8Xn xal #,
(Jtop^^. Tauxa jxev ouv
lo-tai 8tT,7top)u;Eva.
vas erit : quod enim inest, et id in quo inest , atnho sunt ejus-
dem partes : (3} sic igitur fieri potest ul idem aliquid sit
in se ipso
; Primo autem non potest , ut album in corpore :
quia superficies est in corpore, scienlia vera est in anima
;
ex his antem, quum sint partes, appellationes sumuntur,
ut in nomine certe; sed amphora et vinum, quum sunt
seorsum, non sunt partes, sed simul tamen : iduirco, quando
sunt partes, erit idem in se ipso : ul album in nomine
,
quia
est in corpore : et in hoc, quia est in superfine : verum in
hac non amplius per aliud; atque heec diversa sunt specie,
aliamque naturam et vim utrumque habet, superficies, et
albor.
(4) Si igitur per inductionem consideremus , nihil
videmus esse in se ipso secundum ullam definitionem. Et
ratione patet hoc esse impossibile ; oportebit enim utrumque
ambo esse : utputa, amplioram esse et vas el vinum, ac
vinum esse et vinum et amphoram : si quidem aliquid potest
ipsum esse in se ipso. Quocirca si quammaxime in se
invicemsint; tamen amphora recipiet vinum, nooquatenus
ipsa est vinum, sed quatenus illud est vinum; vinum autem
inerit in amphora, non quatenus ipsum est amphora , sed
quatenus ilia est amphora. Secundum essentiam igitur lure
dilferre palet alia namque est definitio ejus in quo est, et
ejus quod in illo est.
(5)
Qoinimo nee ex accident! esse
potest: simul enim duo corpora ineodem inerunt; nam
et ipsa amphora inse ipsa erit, si id cujus nature est ad sus-
cipiendum apta, potest in se ipso esse : et insuper in eodem
erit id cujus suscipiendi vim habet, ut vinum, si vini susci-
piehdi vim habet. Impossibile igitur esse ut aliquid sit primo
inse ipso, manifestum est. (6)
Quod autem Zeno dubitabat,
quia si locus est aliquid, erit in aliquo, solvere non est diffi-
cile : nihil enim vetat
,
primum locum esse quidem in alio
;
non tamen esse in illo ut In loco, sed quemadmodum sa-
nitas est in calidis, ut habitus ; calidum autem in corpore,
ut aflectio : quare non est necesse in infinitum abire.
(7) Sed illud perspicuum est
,
quia vas non est ulla pars
ejus quod in i|>so est ( nam quod primo inest , et in quo
inest , diversa sunt
)
, locum nee posse esse materiam , nee
formam, sed diversum quidpiam : nam hasc sunt aliquid
ejus quod inest, tam materia quam forma. Oc his igitur du-
bitatuin esto.
CAP. IV. [VI.]
10 Tt'Siicox' isrlv 8 to'txo;,
58*
av y^oito ^avspo'v.
Aa6wu.Ev 8e Tcepl auTou 8aa SoxeT dXr,6to; xaO' auxb
UTC0tpX"v auXW. 'A^tOUfAEV 8^| tov to'icov Etvat TCpSi-
tov (i.Jv ixeptiyov ixeivo oS totco? ioxt, xal |]8ev tou
ixpaYu-aTO? eTvat

Iti tov wpwrov toixov (x^xe iXarrco
t& jiijte jxeiCoi' ert dixoXefiteoOat ixdarou xal -/wptoxov
eTvaf itpb? 81 toutoi ixdvxa tojcov e/_etv to dEvto
xai xotoi, xal <pepeo8at ^uoet xal u.e'vbiv iv Tot<
olxEtot; TOixot? Exasrov twv ab>paT*v, touto 81 Txotstv
r| dvw , tJ
xdtTW. (s) 'Vw>xetj'v(i>v 81 toutiov, t4 Xot-iti
50 6etopriTe'ov. Aet 81 itetpSoOat tJ|v o-xEt|/tv ouxw icotEt-
o6at , 8icn>? to t( io~rtv dnoSoOr^oETat

6otE Ta te dito-
pouu-eva XusoSat, xal t4 Soxouvra uitdpyEtv twto'ixw
Sed quid tandem sit locus, ita perspicuum fieri potest. De
eo autem accipiamus, quxcumqne videntnr vere ipsi per se
inesse. Censemus igitur locum esse primo id quod continet
illud cujus est locus , nee esse aliquid ejus rei quam continet.
Praeterea primum locum nee esse minorem , ncc majorem
re locata. PraEterea , destitui quaque re et esse separabile.
Ad hxc , oinnem locum habere partem superam et inferam
;
et singula corpora nature ferri , ac manere in propriis loci)
:
hoc autem facere aut supra, aul infra. (2) His suppositis,
reliqua sunt dispicienda. Conari autem oportet considera-
tionem ita instituere, quatenus quid sit expltcetur : adeo
ut et ea de qnibus dnbitatur, solvantur, et qua; videntur
Digitized by Google
I*'.)
NATURALIS AUSCULTATIONIS LIB. IV. CAP. IV. 289
fcitapj^ovra txt, xal Ixt tb -rij? SuexoXt'ai; afnov
xal twv ittpl autbv triropr
l
u.dTwv iorat ipavepdv oCtw
yip av xdXXtaTa SttxvuotTO ixaaTov.
(3)
lTpwrov ptiv
ouv Set xaTavorjoat Sti oux av iv)TttTO 6 toicoc, el u.V|
xtvT|d(c Tte y)v f, xaT& toitov

Sia yap touto xal tov
oupavbv (xaAterc' otdu-eOa iv totoo
,
8rt del iv xtvijatt.
TauT>)( Si to u.iv fopa, to
8'
au;ir|<rt; xal ^6(011;

xal
fip
iv ttj au^att xal (p8iui u.eTa6dXXei, xal 8
irpdtepov 7)v Iv-cauOa , TtaXiv [aOianixiv etc ftarrov
o y| u.etov. "Eort Si xwouuevov to uiv xaO' 6xb ivp-
vsta, to SI xaTa auu.6t6r)xdc

tou 8k xaxa <juu6e6y)-
xbc to uiv iv$EV_du,vov xtvttaOat xa6'< auto, olov Ta
fxdpta xou oriouaTO? xai 6 iv tw irXou>> yjXo? , tot
8'
oux
ivSe/dpusva dXX' act xata auu.gt6rjxdc, olov 4j Xeuxd-
istr,; xal
fi
i7u<jv]u.7]

Taura yip oCtw u.ETa6e6'Xi]xe
tov toitov, ort iv (|> &icdpouot ueTaSdXXst.
(4)
'Eirtt
Si Xevouev elvat w? iv to'two t<o oupavoi , Stdxt iv tw
dipt , outoc;
0'
iv tw oupovw xal iv Tto dipt 8s oux iv
itavrt, aXXa Sta to eo^arov auTou xal mpilyov iv tw
eu dipt ipau.lv tTvat* (I yk.p i(3( a^ip totto;, oux av
(00c
tiT) ixavTou 6 Tono; xal exaoTOv Soxet 8s
ft
fao<
eTvat. ToiouxOs
8'
6 irpwTO< iv w icrxtv.
(5)
"Oxav
uiv ouv
t
uj| 8ir
(
pT)ut'vov t| to irepieyov dtXXa ouvt^e;,
oiy w; iv toicm XsYexai elvat iv exetvw, dXX' w< uipo;
as iv SXoi Stav 8e Str,p7)u.evov
^
xal airrdu.evov, iv
itpoitt.) ioxl tS> ioyotTw tou irepteyovTO?, 8 out' iarl
jxepoc tou iv auTui ovtoc, outs uetov tou Staorvju.a-
to?, aXX' toov

iv yip tw auxto Ta lo^axa twv aitxojie-
voiv. Kal ouv<j(E( jjdv 3v oux iv ixtivto xivtttai , aXXa
so jut' ixeivou , 8iT|pi]{Mvov Si iv ixclvip. Kal iav tc
xivrjTai to ittpie^ov edv tc (xr| , ouoiv ^trov. "Ext
6rav ji-Jj oir)pr)u,tvov
^,
<!) ptt'po<; iv 8Xa> X^ytTai
,
oTov iv tu d<p8aXpiw t) dijd?
^
'v tw orciu-aTi
^
/'p*
orav 8e 8iT,pr
l
u.e'vov, olov iv tu xaSca to u8b>p tj iv
& tw xcpau.((u 6 ofvoc ^
u.sv yap jftlp xaxa tou awaaro?
xtvetTat, to oi G8o)p iv tw xiSia. (o) "H8y| toivuv cpa-
vtpbv ix Touxtov Tt io-Ttv 6 toitoc. 2/_e8bv yip ts't-
Tapa iorw 5v dvaYXTj tov tojcov Sv Tt tlvai*
^
yitp
(iop^ ?1 uXtj t] 8tdaTT|u.d Tt -co (lETa^u twv io^dtcuv,
40
'?i
ta loyaTa, ct|x^ iort (xtjSev oida"cv)u,a itapi to tou
ifyivouivou ow|i.aTo? (ie'^eOo?. Toutwv
8'
8tt oux iv-
Ss^tTai Ta Tpta elvat, ipavepdv dXXa 8ta uiv to 7ttpte-
iv Soxet i[ (top-r, cTvat* iv TauTcji
Y"P
Ta ^o^aTa
tou ittptev_ovTO xal tou mptev^ou.evou. "ETt |*ev ouv
* a,ufw iclpaTa , aXX' ou tou auxou , dXXa xb ixev tTSoc
tou -TtpaYCato?, 6 Si toko; tou itepti^ovTO? acojiaxo;.
(7)
Ata Si tb (XETaSdXXttv icoXXdxt(|xevovTo; tou ?cept-
^yovtoc to iteptey_du;ivov xal StT)pr,u;e'vov,oTov i? dyveiou
uSu>p,Tou,eTau ttva Tt Soxet Stdo-TT|u,a, w? dv ti irapi
Tbawu.aTbu.e9i<rrau.evov. Too' oux ?aTtv, aXXa to tu^ov
iu.iciitTEt <jto|xa twv (*.e6tarau;ivt.)v xal fiitTejflat ite-
(puxdrwv. (t) El S' ^v ti to 8idoTr)(ta to ite;puxb? xal
o-evov iv to! auTtj) T07t<>)., dfTteipoi av r.oav TOJtor
jxeOwTapievou yap tou CSaxo; xal tou ds'po? tsuto
ARISTOTEl.ES. II.
loco inesse, maneant : et prseterea causa difGcultatis, atque
coram quse de ipso dubitantur, perspicaa fiat. Sic enim pul-
clierrime unumquodque monstrabitur. (3) Primum itaque
oportet intelligere, non futuram fuisse loci inquisitionem
,
nisi motus aliquis esset, qui in loco spectarelur. Idcirco et
caelum maxime putamus esse in loco
,
quia semper est in
motu. Hie vero partim est latio
,
partim accretio et demi-
nutio : nam et in accrelione et deminutione fit mutatio :
et quod prius liic erat, rursus translatum est in minus aut
majns. Quod autem movetur, partim est per se actu, partim
ex accidenli. Quod autem est ex accident!, partim potest
moveri per so, ut partes corporis, et clavus qui est in navi

alia non possunt per se moveri , sed semper moventur ex
accidenti ; ut albor, et scientia : base enim sic mutant lo-
cum
,
quia id in quo insunt , mutat.
(4)
Quia vero dicimus
esse in coelo ut in loco, quia est in aere; bic autem est in
coelo : sed el in aere esse dicimus, id est, non in toto;
sed propter ejus extremum et continens , in aere esse di-
cimus : nam si uni versus aer esset locus, certe non esset
squalis cujusque rei locus et res ipsa : sed videtur aequalis
esse. Talis autem est primus locus, in quo res est.
(5)
Quum
igitur id quod continet, non est divisum, sed continuum;
tunc dicilur in illo esse, non ut in loco, sed ut pars in toto.
Quum autem est divisum, ac tangit; tunc est in aliquo
primo, quod est extremum continentis, et neque est pars
ejus quod in ipso est, neque majus intervallo, sed aequale :
quoniam in eodem sunt extremitates eorum qua; se tan-
gunt. Et id quidem quod est continuum , non in illo move-
tur, sed cum illo : quod autem est divisum , in illo : et sive
continens moveatur, sive minime, nibilominus ipsum mo-
vetur. Prseterea quum non est divisum, dicitur esse ut pars
in toto : velnti in oculo aspectus aut in corpore manus.
Quum autem est divisum , dicitur esse ut in loco , velut
in cado aqua, aut in dolio vinum; elenim manus cum
corpore movetur : aqua vero in cado. (6) Jam vero ex bis
perspicuum est, quid sit locus. Fere enim quattuor sunt, ad
quorum unmn necesse est locum referri ; aut enim est forma,
aut materia, aut intervallum quoddam, quod est extremis
interjectum , aut extrema , si nullum est intervallum prater
magnitudinem corporis quod inest. Horum autem tria esse
non posse, perspicuum est. Verum, quia continet, videtur
esse forma ; in eodem enim sunt extremitates ejus quod
continet, et ejus quod continetur. Sane ambo sunt ter-
mini ,
non tamen ejusdem : sed forma est terminus rei
;
locus autem, corporis continentis. (7}Quia vero id quod
continetur ac divisum est, eo quod continet manente,
mutator stepe, ut ex vase aqua ; idcirco quod est inter-
jectum, videtur esse aliquod intervallum, quasi quip-
piam sit prater corpus quod transfertur. Quod non ila
est : sed incidit quodvis corpus eorum quae transfe-
runlur, et sua natura tangere possunt. (8)
Ceterum si
intervallum esset aliquid quod sua natura esset, ac mane-
ret eodem in loco; infiniti essent loci; translate enim
19
Digitized by Google
290 OTXIKHS AKP0A2EQ2 A, 8.
(211,212.)
itonfaet x& udpta itdvxa ev xoi SXm foep S7cav.xb
38<op iv tw dyyetip '
^r
1" *^ xa<l ^ TMtot eaxai u.exa-
SdXXiov. Q<jx' foxai xoti xdreou x' dXXoc xditoc., xal
iroXXol xo'itot <Siu.a eaovxat. Oux h-ci Si dXXo; xdw*
t 6 tou u.opi'ou, eVt>> xivtixai, oxav SXov to dyytuov u.e-
OiaxTrrai, dXX' & auTO<* v 5 yap etmv, avriixEOiaxaxai
8 <W|p xal xb SSbip rj xa u.dpta xou BSaxo?, dXX' oux
Iv w yivovxai tditco, 6? jxtpo; eVrl xou xditou 8< axi
xdiro? 6"Xou xou oupavou.
()
Kal
^
SXt) SI Sd!;ttev av
io elvat xdito{, el ye sv v^peu-ouW xt? axonotri xal (x^j
XEb>pia(xev(p dXXa ouve^et
-
cocrirep yap et dXXoiou-
xai , eVrt xi 8 vuv jxev Xeuxdv, irdXat Se u.tfXav, xal vuv
u.sv axXripdv, itaXai S: u.aXaxdv (Sid cpaixev etvat xt
xrjv uXr|v
)
, ouxw xat 6 xdito? Sia xoiauxrn xtvb? elvat
16 ooxeT cpavraaia; itXr,v exeivo jxev Stdxi 8 ^v dr^p
,
xouxo vuv iiStop, 8 os xdicof, 8xi ou 7)v 8 dr^p, evxauO'
eWt vuv viowp. 'AXX'
^
[xsv CXyj
,
oWirep sXe^Orj Iv
xdi? npdxepov, ouxe Yjopisxri xou Trpdyu.axoi; ouxe
Ttepte^ct, 8 Se xdiro? dpupw. (io) El xoivuv u.rj8sv
20 xoiv xpiuv 8 xdno? eaxt
,
p^xe xb etSo; (ii)Tt tfj (JXi)
pujxe Sidoxr,(xd xi del Oirdp^ov ixepov rcapa xb xou
7rpdyu.axo? xou p-tOtaxapitvou , dvdvxrj xbv xditov
eTvai xb Xoiirbv xwv xeaadpuv, xb icepat xou Ttepie-
yovxo? oiou-axoc Aeyto ^ T Trepie^du-tvov atofxa xb
25 xtvTjxbv xaxaipopdv. (li) Aoxet SI uiya xi eTvaixal ya-
Xeirav Xr,cp69jvai 8 TOiroc Sid xe xb jrapu.<pai'veer8ai xrjv
uXrjv xal xfjv (topip^v, xal Sia xb e"v ^pejiouvxt -rtji ire-
pteyovxt
Y'
VM^ai xr,v (xtxdoxaoiv xou tpepopiEVOu
-
lv-
oe'^taOat yap <pa(vsxai ttvat Sidsxr,pia jxexa^u dXXo xi
30 xoiv xtvouu-Evcav [XEf
tGiov. 2u.u.6dXXexai Se xt xal 8 d-Jjp
Soxwv dawaato? etvai* tpatvtxat vjtp ou u.dvov xa tte-
paxa xou aYYttou elvat 8 xdito; , dXXa xal xb ixexa^u
*K
xevdv. (12)
"Eoxt
0'
tSaitsp xb dY"Yeiov xo'tco;
ftexaiyopTixd?, ofJxw xat 8 xdiro? aYyetov dpiexaxivrixov.
as Atb oxav U.6V ev xtvoupufvo) xt xiv^xat xal (XExaSaXXvi
xb evxd?, olov iv n-otau.w rXotov, u; dYyet'01
Xp1
T0"
(xaXXov vj xdnw xy iteptt'^ovxt. BouXexat
3'
dxtvTjxo? t-
vai 6 xdiro?" Sib 8 itSf? rxSXXov itoxau.b; xdnoc, 8xt dxtvvj-
xo< 6 fcS?. "Cffxe xb xou itepte^ovxo? wepa? dxivr)xov
40 itpwxov,xoux' eaxtv 8 xdito?. [VII.] (13)
Kai oii xouxo xb
(xiuov xou oupavou xat xb fo^axov xb 7xpo; ^(18? x^;
xuxXw
fop3;
SoxeT elvat xb jaev dvio xb Se xdxoi
jidXicrxa itaoi xupi'wi;, 8xt xb u.lv del jxevet, xou S:
xuxXou xb tcr^axov worauxtoi; f^ov pievet. "Ovx* enel
46 xb (xev xoufov xb dvio cpepdixivdv ioxt (puaet , xb Se
(Japu xb xdxu, xb ptsv icpb; xb (ieoov itepiev^ov Tce'pa?
xdxto i(rtl, xai auxb xb u.t'o'ov, xb 8s Ttpb? xb e"(xy_axov
dvo>, xal auxb xb eoy^axov xal Sti xouxo Soxet iirdce-
S6t xi eTvat xal oTov dyy'iov 6 xdito? xal Tceptej^ov.
o *Exi djxa xw irpdfjxaxi 6 xotco? fi,ua yap xw wejcepa-
cu-i'vai xa ite'paxa.
aqua et aere , idem facient omnes partes in toto
,
quod uni-
Tersa aqua facit in vase. Hera locus mutabitur; quapro-
pter eriteliam loci alius! locus : et multi loci simul erunt.
Non estautem alius locus partis in quomovetur, quum to-
turn vas transfertur, sed idem manet; nam in quo sunt, in
eo vicissim transferuntur aer et aqua et partes aquae, sed
non in eo loco in quem transetint : qui scilicet est pars loci
qui est locus totius coeli.
(9) Sed et materia videri potest
esse locus, si quis consideret in eo quod quiescil , nee es
t
separatum sed continuum
;
quemadmodum enim si varia-
tur, est aliquid quod nunc est album, olim erat nigrum
;
et nunc estdurum, olim erat molle : unde dicimus materiam
esse aliquid : ita et locus videtur esse aliquid
,
quia ejus-
modi quandam speciem prae se fert. Verum illuri ideo di-
citur : quia quod erat aer, nunc est aqua ; locus autem
,
quia ubi erat aer, ibi nunc est aqua. Sed materia quidem,
ut in superioribus dictum fuit , neque separabilis est a re,
neque continet : quum utrumque loco conveniat.
(10) Si
igitur locust non est ullum ex bis tribus; hoc est, neque
forma, neque materia , neque intervallum
,
quod semper
diversion quiddam sit prater rem quae transfertur : necesse
est locum esse id quod ex i|lis quattuor est reliquum, nempe
terminus corporis continentis. Corpus autem contentum
appello, quod est latione mobile. (II) Jam vero magnum
quiddam ac difficile esse videtur, sumere quid sit locus
:
quum quia materia: et forma; speciem refert; turn etiam
quia in eo quod continet, quiescente, fit translatio ejus quod
fertur ; videtur enim esse posse intervallum quoddam in-
terjectum, divcrsnm a magnitudinibus quae moventur.
Confert etiam aliquid aer, qui videtur esse incorporeus;
nam locus videtur esse non solum extremitates vasis, seu
etiam quod est interjectuui quasi inane. (12) Porro sicut
vas est locus qui transferri potest, ita locus est vas immobile
-
idcirco quando in re mola aliquid movetur, et quod intus
est, nniiat locum, veluti in flumine navigium, eoutilur
quod continet, polius ut vase, quam ut loco ; locus autem
debet esse quiddam immobile
;
quare universum flumen
magis est locus : quia universum est immobile. Quocirc*
ejus quod continet, terminus immobilis primus, id ipsum
est locus. [VIII.] (13) Ideoque medium coeli, et extremum
circularis conversionis quod nos versus est, omnibus maxinir
proprie videtur esse, hoc quidem supra, illud autem infra :
quoniam illud semper manet; circuli autem extremum
semper eodem modo se habens manet. Quapropter quum
leve id sit quod snrsum natura fertur, grave autem quod

deorsum ; certe terminus qui medium versus continet, infra
est, necnon et ipsum medium
;
qui vero extremum versus
continet, supra est, necnon et ipsum extremum. Proinde
locus videtur esse planum quiddam , et quasi vas, et rem
locatam continens. Prteterea locus simul est cum re : quia
termini simul sunt cum eo quod terminatur.
Digitized by VjOOQIC
(lIS,SI3.)
NATURALIS
AUSCULTATIONIS LIB. IV. CAP. V.
CAP. V. [VII.]
291
11 (ilv ouv owpaTt eVrt n ixTO< <i<uu.a itspie'^ov
au-ro, touto' iTtv iv TOirtp

5 Si u,7j, ou. Atb xav CStop
Tfevritai toiouto
,
to ptiv pwpta xtvrjO-STat autou (ittpie-
ysTai vip &7t' aXXrjXwv), to Si irav ?<w ptiv (Jit xt-
6 vi5TOi,l(m S' w? ou- 6? uiv
Y*p
SXov, Sua tov t07tov
ou {WTOtfiaXXei
, xuxXw SJ xivnjo-sTat

tiov y.op(wv yip
ooro; 6 to'ito?

xal avw |*iv xal xotio ou , xuxXw
8'
Ivior t4 Si xal avw xal xatw, foa Ijti icuxvuisiv
xal (iovuffiv. "Ooitep S' iXe'^Ori, to (xe'v i<mv iv
10 xrficw xot4 Suvau.iv, t4 Si xot' ivspYEiav. Atb orav
(iiv ffuveyi? 3j to 6u.otou.Epij, xot4 Suvapuv iv toiko
to uipv Stav Si -/upurty
f*iv iirtr)toi Si wtnrep
owpd?, xot' ivs'pYStav.
(2) Kai to uiy xa8* o&toc,
olov 7t3Ev awu-a,
$ xoto ^op4v
$ xot' au^e-tv xtv*|-
16 TOV X08' O&TO' K0U, 6 S' OUpVo', fioitep tfpijTOl, oii
irou SXo? 068' iv Tivt To'vtio eWv, ef
y (M)Siv outov
ipiiv_Ei (rwaa. *E<p'

Si xiveitai, touti) xal towh
iorl toT? ptopfoi;- erEpov ^op sripou iyoixjvov tmv|ao-
ptwv i<rrt. T4 Si xaTO (ru^Sc^xo't, oTov <j ij/uy_r| xal
10 6 OUpavoV'TO
Y^P
"o'pla ^v T<>7th) 1W0 7TOVT0

iltl TW
xuxXw
Yap
icipi/vu aXXo aXXo. Atb xivstTai |v xuxXw
(xovov to ovw
, to Si itSv ou itou

to
Yp
too euro te
etti Tt, xal irt 5XXo Tt Set eTvoi irap4 touto Iv
4> 8 mpiigEt
ito'pi Si to tcSv xal 8Xov ouStv ionv
as ew tou navrcfe.
(3)
Kai Sto touto iv tw oCpavw
itovTa
6 Yap oupavbc to itSv ?w. *E<m 8*6
toico?
ouv_ 6 oupavd?, aXX4 tou oupavou ti to eav_aTOv xai
oirrd(Jtvov tou xiviitou 9u(1oto( Tte'pa; ^pepouv xai
St4 touto
^
(tiv
y?
iv tw BSatt , touto
8'
iv t<5 aspt,
30 outo<
8'
Iv tw aide'pt , 6
8'
atO^p Iv tw oupevu, 6
8'
ou-
pavbj ooti iv (XX(j>.
(4)
4>avtpbv S' sx toutwv Sti
xat at diropfai itoEoot Xuoivt' av o8to Xcyo(uvou tou
totcou. Outs
y^P
0T*vau|ff6at ivdyxri tov tottov,
oute OTtYjxr,<; slvat toicov, outs Suo ouptaTo iv t$ aunt
ttTOirtt), oute oioaTrjpia ti tTvat atofiaTixo'v. iwjxa
Yap
to ueTa^u tou tdjcou to tuy_ov, aXX' ou oiaaTT,(xa
awpiaTOi;- xai eVrtv 4 toitoi; xot irou, ouv_ 6% iv toicw
Se, oXX' w? to its'pa; iv tw itEicepoffuivip.
Ou
Y^p
ic3v to 8v iv TOTtu, aXXo to xivtjtov o-wjxa.
(5) Kai
40 flptTot SJ| si? tJ>v o&tou to'itov ixaoTOv eOXoyu;'
8YopiopE^ xol Sittrfjitvov {ti| pie, o-uyyev^?- xal
cuputE^uxora ptiv ojco6^, oitrdptEva Si ico6r,Tixo
xal 7t9i7)Tixa aXX^Xtov. Kai (uvtt Sy) tpiioei itSv iv
tw oixEt'w tokw exootov oux oXb^wf xal yip TO ('-
4 po? to8e ev SXw Ttji T07CW w StaipsTOv (x/po; irpb; 5Xov
<5t(v, oTov, 6tov CSatOf xivjJst) ti? pio'ptov ^ dipoi;.
()
OStw Si xal o^p i^Et itpb? CSwp-oTov CXtj
Yp,
to Si eISo, Tb |iiv CSwp 6Xt) aepo , 6
8'
a^p oTov iv^p-
YEto ti? ixEfvou- to
Y^P
BSwp SuvojMi a^p iartv,
60 &
8'
a^ip SuvaptEt 6Swp dfXXov Tp07cov. AtopivrEov Si
irepl toutwv CoTEpov , 4XXa 81a tov xatpbv ava^x?)
(iv ElnEtv, auaspw; Si vuv
frtfilv
tot' forat ffafsVts-
Illud corpus igitur est in loco , extra quod est aliqnod
aliud corpus, qood ipsum continet; illud veronouestin
loco
,
extra quod non est ullum corpus. Idcirco etiamsi
aqua talis fiat
;
partes quidem ejus movebuntur, quia conti-
nentur ali* ab aliis : universum autem aliquo modo mo-
vehitur, aliquo modo non movebitur; ut enim est totum
,
siraul locum non mulabit: inorbem autem movebitur,
quia
partium hie locus est. Et nonnulla quidem non moventur
sursum etdeorsum, sed in orbem s alia vero sursum ac
deorsum
,
quxcumque scilicet babent densitatem etrarita-
tem. Sicut autem dictum fuit, alia sunt in loco potestate,
alia actu
:
quare quum id quodconstat ex similibus partibus,
est continuum
;
partes potestate in loco sunt; quum autem
separata; sunt, ac tangunt, velut acerrus; tunc actu in loco
sunt
(2)
Et alia quidem per se sunt in loco , ut omne cor-
pus aut latione aut accretione mobile, per se est alicubi

ccelum autem (ut dictum fuit) nusquam totum est, nee in
aliquo loco : si quidem nullo corpora continetur.
Quatenus
autem movetur, eatenus etiam locus est partibus : alia
namque pars alii cohseret. Alia vero sunt in loco ex acci-
denti
:
ut anima, et cesium ; nam omnes partes sunt quo-
dammodo in loco : quoniam in circulo alia pars aliam con-
tinet
;
idcirco superum corpus tantum in orbem movetur
;
universum autem non est alicubi : quod enim est alicubi,
et ipsum est aliquid
, et insuper oportet prater hoc esse
aliud quidpiam, in quo sit, seu quod ipsum contineat : sed
prefer universum ac totum, nihil est quod scilicet sit extra
universum.
(3) Proinde in coelo omnia sunt . nam ccelum
fortasse est universum. Locus autem est, non ccelum, sed
cceli quoddam extremum ac- terminus quiescens, qui tangit
corpus mobile. Ideoque terra est in aqua ; hsec vero in
aere
;
hie autem in aet here ; ather autem in ccelo , sed cce-
lum non est amplius in alio.
(4) Ex his perspicuum est,
omnes dubitationes dissolvi posse, si ita locus explicetur
:
quia neque necesse est, simul auger! locum; neque puoctl
esse locum
;
neque duo corpora esse in eodem loco ; neque
esse aliquod intervallum corporeum
;
quod enim loco est
interjectum, est corpus quodlibet, non intervallum corporis;
et locus est alicubi , non tamen ut in loco, sed ut terminus
in re terminate : non enim omne ens est in loco, sed tantum
corpus mobile.
(5) Et fertur igitur unumquodque optima
ratione ad suum locum; quod enim deinceps collocatum
est.ac tangit non vi, illud est cognatum : et copulata qui-
dem in unam naturam , sunt impartibilia
;
quum aulem se
tangunt, vicissim patiet agere possunt. Etmanet igitur na-
turaliter unumquodque in loco proprio, n'on sine ratione
;
nam et hax pars habet eandem rationem ad locum totum,
quam habet pars divisa ad totum ; veluti, quum aliquis
amoverit partem aquae vel aeris.
(6) Sic vero et aer se
habet ad aquam; hsec enim est ul materia; ille vero, ut
forma : nempe aqua est materia aeris, aer autem est tan-
quam actus quidam illius ; etenim aqua est potestate aer,
sed aer est potestate aqua alio modo. Definiendum autem
de his est posterius : sed per occasionem necesse fuit aliquid
dicere. Verum quod in praesentia obscure dictum est , tunc
19,
Digitized by Google
903 (MTZIKHS AKP0A2EQ2 A,
<r.
pov. Kt ouv to au-rb r] CSXt] xa\ i\ EVTsXs'^eia (CSwp
(aia.)
yltp iyvfta , SXkk vo (jtav Suvd|xet, to Si IvxeXe^eia
},
l)(oi av o>; ixdpidv mo; Ttpbc 8Xov. Aib xai xouxot; aiyrj
lori

auuipuai; Se', bxav oftupw evepYcia 8v
Y*
v">vxat.
s Kal xrepl [ilv Tonou, xai Sxi Etra xai xt <mv, sipT)xai.
erit magis perspicuum. Si igitur idem est materia et attr.s
(uam aqua est utrumque, sed est alteram potestate, alteram
actu
)
, eo fere modo se habebit ut pars ad totum
-.
ideo-
que his est tactus : copulatio vero est in unam natui am
,
quando ambo fiunl unam actu. Ac locum quideni esse, et
quid sit, dictum est.
Tbv auxbv Si Tpoicov uitoXriTrrt'&v itvotl tou <pu<nxou
6Eiop9j<rai xai itept xevou, ei Etmv
^ |jui,
xai mo;
eWiv ?| ti Iotiv, uuitsp xai irepl xditou
-
xai
Y"P
itapaitXr,(Tiav e^et xrjv xe dmaxiav xai ttjv irtffTiv Sii
10 xtov &icoXa(i6avo(i(Vb>v
*
oiov
y
ap toicov Tiva xai ay-
yeiov to xevbv TiOeaoiv oi XeYOVTe;, Soxei St TrXYJpe;
uiv eivai , 6tav
1^7) tbv 8vxov o5 Sexxixdv ioxiv, Sxav
Si <jTtpr)85), xevdv, d>< xb auxb (*iv 8v xsvbv xai itXijpe?
xai totcov, tb
8'
tTvat quxoT; ou xaixb bv. (2) "Ap-
16 aa8at Si Set ttjc oxe'^eo)? XaSouaiv 2 tc Xe'youo-iv oi
spaerxovtEC etvai, xai iroiXiv St Xeyouctiv oi u.4) ^dorxovxs;,
xai xpixov x&; xoivi; irepi auxiov Sda;. Oi uiv
ouv Seixvuvat irip(6|i.evoi 811 oix eotiv,
oty
8 pouXov-
xat W^tiv oi dvSpioitot xtvov, tout' I^X^oudiv
,
211 dXX' a(iapTavovTS( Xsyouonv, Soiiep 'AvaaYdpa; xai
ol T0UTOV TOV XpdlTOV iXsYXOVXt;. 'ElCIOCIXVUOUOl
Y^P
Sti e'iiti ti b aiip, o-xpe6Xouvxe; robe doxou; xai Set-
xvuvxe o>; layypbs b &r]p
,
xai EvairoXati-GdvovTe; ev
xai; xXe<j*u8pai{. Oi S' avOpwitoi jtauXovxai xevbv eTvai
ee Sidcro)ua it w |jir)Siv icrrt coijxa aiadrjTo'v' oldfievoi
Si to Sv dirav etvai a<uu,a, <paat'v ev
$
SXw; u,T)Se'v 4*9x1,
xoux' elvai xsvdv

Stb xb 7tXijpt{ ae'po<, (ij) xevbv elvai.
(3)
Ouxouv xouxo SeT Seixvuvai , Jti Ioti ti 8 ei^p
,
etXX' 8x1 oux Ian Siaaxrjpa Ixepov twv oiofxaxuv, ouxe
so yuptxbv oiJxe ivepyeta 5v, 8 8taXa|i6avci xb it3v owpia,
3xrt' elvai (jt)) ouvej^e'e, xaOaitep Xi^ous-i Ayifidxpixoi;
xai Aeuxnnto; xai fxepot itoXXol tmv ipusioXdyiov, j| xai
si ti l\o> too itavxb; oia^iaxd; iffxiv 8vxo ouve^ouc
(4)
OUxoi (iiv o3v oi xaxi 8upa; itpbt xb icpdXi)pia
3* ditavTtooiv, dXX* oi spdoxovTe? eTvai ^.SXXov. A^yousi
8'
iv (xiv bri
^
xivT)ai{
^
xaTa xdicov oux av ei) ( aum]
S' l<rt\ ipopi xai aulmaii ),
ou yip Sv Soxetv etvai x(-
vrioiv, ei jx-^i
eti) xsvdv

to
y^P
itXjjpec dSuvaxov eTvai
Se|aa8atxi' ei Si Se^auo xai lo-xai Suo v roi auroi, ev-
o oe'^oit' av xat biroaaouv eivat Sjxa ooifiata* t^v
Yap
Siatpopdv, Si' 'fjv oux av elyj to Xe^Oev, oux iornv eiicctv.
Ei Si touto evoe/ETat , xai to 9piixpdTaTov SeEtxai to
(x^Y"tov

ico^Xi
Y^p
(tixpd iaTi xb tce^ya

atax' el
TtoXXa taa ivSe'v^exat v xauTw eTvai, xai iroXXa aviora.
&
()
Me'Xisoo? (iiv o3v xai Seixvuoiv 8ti to itSv dxivjj-
tov ^x toutcov

ei
Y^p
xtv^aeTat , ivayx.fi *tvat
,
friai,
xevdv

to Si xevdv, 06 xSv bvxuv.
()
"Eva (tiv o3v
xpditov ex xouxwv Seixvuouonv 8tt fori ti xevdv, dfXXov
8'
8ti ipai'vovTai fvia auvtoWa xai KiXougxeva , otov xai
10 xbv otvdv
f
aot Se^eodat ftexa twv dtorxwv tou; iriOou;,
w; ei; Ta" evdvTa xevi ouvtdvro; xou ituxvoufxe'vou oci-
paxoc. "Exi Si xai r\ aufoorii; Soxct itSsi yiyvzaQai Sii
CAP. VI. [VIII.]
Eodem modo existimandum est, physici esr dispi-
cere etiam de inani, an sit , necne, et quomodo sit, Tel
quid sit; quemadmodum et de loco ; etenini similem liabet
rehitationem etfidem ex iis quae de eo existimantur; nam
qui id esse dicunt, hi ponunt inane quasi locum quendam
et vas. Videtur autem plenum quidem esse, quum moleni
liabet, cujus est capax : quum autem ea destitutum fuerit,
tunc esse inane
;
quasi idem sit inane , et plenum , et locus
,
sedeoruin essentia non sit eadem.
(2)
Initium autem con-
siderationis fieri oportet , sumptis iis quae dicunt qui aiunt
esse inane, et rursus quae dicunt qui negant esse; ac ter-
tium communes de iis opiniones. Qui igitur ostendere co-
nantur non esse inane, hi non id refellunt, quod homines
inane dicere volunt, sed quod aberrantes inquiunt : sicut
Anaxagoras, et alii qui hoc modo redarguing : demonstrant
enim aerem esse aliquid , utrcs torquendo , et ostendendo
quanta sit vis aeris, eumque in clepsydris intercipiendo.
Homines autem volunt, inane esse intervallum, in quo nul-
lum est corpus sensile. Et quum putent omne ens esse
corpus, inquiunt, in quo oinnino nihil est, id esse inane : id-
circo quod est aere plenum, non esse inane.
(3) Non oportet
igitur hoc probare, aerem esse aliquid : sed non esse inter-
vallum diversum a corporibus, neque separatum, neque
quod actu sit et penned per omne corpus, adeo ut non sit
continuum : quemadmodum inquiunt Democrituset Leucip-
pus, et multi alii de natura disserentes : aut si quid est extra
omne corpus, quum corpus sit continuum.
(4) Ergo hi
non per januam problematioccurrunt; sedpotius qui inane
esse dicunt. Primum autem inquiunt non Tore motum se-
cundum locum : hie vero est latio , et accretio; non videri
enim esse motum, nisi sit inane : quia quod est plenum, reci-
pere aliquid nequit ; sin autem reciperet, et duo corpora in
eodemessent; certe possentquotcuraquecorpora simul esse;
nam differentia, propter quam
,
quod dixi, esse nequeat,
afferri non potest. Quodsi hoc fieri potest, etiam quod est
minimum, recipiet quod est maximum. Multa namque
parva est quod magnum est. Quapropter si multa aoqualia
possunt in eodem esse, etiam multa inaequalia esse pole-
runt. (5) Ac Melissus quidem ex his ostendit universuin
esse immobile : quia si movebitur, necesse, inquit, erit
inane esse : inane autem non est in entium nuraero.
(6) Uno
igitur modo ex hisostenduut inane essealiquid : alio autem
,
quia videntur queedam colre et comprimi , sicut et vinum
aiunt una cum utribus recipi a doliis , tanquam corpuscon-
densatnm coeat in ea spatia inania quae insunt. Praetcrea
etiam accretio videtur omnibus fieri per inane : alimentum
Digitized by VjOOQIC
(*!3,tI4.) NATURALIS AUSCULTATIONIS LIB. IV. CAP. VII.
xtvou- -rijv ftiv vlp Tpayr,v trSjxa tTvat, 8uo Jl atouaxa
aSuvaxov Sua tTvat.
(7)
Maptuptov 8i xai to irtpi ttj<
xeippa irotouvTat
, ^ SfytTat fo"ov 88o>p 6aov to dyyttov
to xivdv. ETvat
5'
l<f
aaav xal oi tMaYo'pttoi X4vdv,
t xat faeiaitvat aurb tw oipavw tx tou aittfpou 7rvEuu,a-
toj &< dvairvtovrt xal to xevo'v, 8 Jiopijei tA<; cpu-
otei?
, wc ovto; tou xtvou ywpioruou xtvb? tmv
ijf
t;r)<;
xal trjcoiopiueax;* xal tout* tTvat irpwrov iv tot; apt-
9uoT?

to yip xtvbv Stopftjttv tJ|v fuatv aurwv. 'E 3v
10 uiv o3v ol utv oauiv tTvat, 01
8'
ou (paai, o/(Sbv toi-
aura xai TOoauTa fort.
293
enim esse corpus
: duo vera corpora simul esse non posse.
(7) Testimonium de cinere quoque afferunt, qui recipit tan
turn aqiue, quantumvas, quum est inane. Pythagorei quoque
dixerunt esse inane
: et in caelum, quasi respiret, ingredi
ex infinite spiritu : atque inane esse, quod natures dister
minat; tanquam inane sit separaUo qusedam et distinctio
eorum qua deinceps collocantur : et hoc esse primum in
numeris
:
inane enim distinguere eorum naturain. Ex qui-
bus igitur alii aiunt esse, alii negant, telia fere et tot numero
sunt.
CAP. VII. [IX.]
ITpo? 8i to itortpw;
l-ft\ Sei XaGttv t or)ptatvtt
ToSvoua. Aoxtt S\ to xtvbv toroc tTvat it
Z \t-T\Siv
tart. Toutou
8'
atrtov 4rt to 8v vuua oiovtai tTvat,
IS itav II jw[ it TORbi , xttw
8'
h t{> tgtwj) UT|St'v laxi
owua
*
wot' tt Jtou fir, t'oTt <r<ou.a , xtvbv tTvat ivrau-
6a. wua 81 7taXtv finav ofovrai elvat aired* toiouto
Si 8 av
tfrt
8apo<; ?, xouid-ajTa. 2uu.aivei ouv sx
auXXoYtojAou touto tTvat xevdv, t*v w urjSev tart {iapu
M rj xouipov. Taura ulv ouv, wa-irep tfrroutv xat irpd-
Ttpov, ix ouXXoYiff|*ou o*uu6aivt 1. "Atojtov Si t! ij on-
vp^l xtvdv 8tT yip tojtov tTvat, it tji owuaTO? tSTt
oiaoTT7)u.a aitrou. (a) AXX' o!v epatWat Xtytadat Tb
xtvbv tva utv Tpdirov to ur, TcXvjpe? aiaOr^ou a(op;a-
as to; xaTa t^v a^v

alrt)Tbv
8'
tat! xati t^jv atp^jv
to fiapo; tjfpt
xal xoucpdrrj-va. Aio xav etiropijsttt Tt;, ti
av cpattv, i\ l/oi to Staorrdxa
Xf*''
u-a
*1 ^dsov, udrt-
pov xtvbv 9, ou; ?, 89jXov 8x1 ti uev ot^otxo awu.a
aitTov, xtt'ot tTvat

t! 8s pi^ , ou.
(3)
'AXXov ot Tpo'itov,
30 tv w ut) ToSt Tt ur
t
S' ouata Tt; owjjlotixt]
-
810 ipacri
Ttvt; tTvat to xtvbv ttjv tou o-wu-aro? ttXrjv, otirsp xat tov
to'ttov, to aurb touto Xsyovrt? ou xaXto;

% atv
^4p
fJXr)
ou )ro)pto~ri) tCv npaYuaxtov, to'SJ xtvbv (i)T0U9tv
65
y^upiffrdv. [X.] (4)
'Entt St ntpt tdnou 8to>ptorat,
36 xat to xtvov ava-pit] xditov tTvat ti tVrtv ioTtpijutvov
owuaTOi;, TOTtoc 8s xat sfn t9Tt xat Tew; oux tartv
ttpi]Tai, favtpbv 6ti outw aev xtvbv oux taxtv, oute
ij(<Opt5T0V OUTt Xtb>plO-UtVOV TO
^^P
XtVOV OU
ouua , aXXi otouaTo; Stao-T>)ua ftauXsxat tTvat. (s) Aib
40 xat to xtwv Soxtt Tt tTvat, brt xat 6 totcoc, xat Sta Tot
aura. "Hxtt yap 8^1 fi
xtvi)o*t( 7) xaTa toicov xal toi;
tov TOicov ipaixouotv ttvai Tt itapa to o-uixaTa ta iy.-
imtTOVTa xal xot( to xtw, Aittov Si xtvi;(Ttb>{ otovrat
tTvat to xtvbv oBtco? w? jv t>> xtvttTat touto
8'
av ttr|
* oTov tov towov ^ao-i Ttvt< tTvat.
()
Ou8tut'a
8'
dvotvxT],
ti xlvT\ou; tVciv, tTvat xtvdv. "OXw? aiv ouv itaoTji;
xtvijorto)? ouSaato? , 81b xal MtXiaerov tXa6tv aXXotou-
6at yip to itX^pe; svSt^trat. 'AXXa 8^) ou8: t^,v xaTa
totov xiVYjotv

jpta
Y^p
ivStv^tTat uitt^tsvat aXXi]Xot(,
0 ou8tvb( 6Vro; 8tavrr]uaT0( ywpitrcou icapa ti atootaTa
ri xtvouutva. Kal touto StjXov xal iv Tat? Ttov cuve/wv
Sivatf, &a7ttp xal Iv TaT; twv &Yp<ov. (7) 'EvSt^tTat
Celerum ad intelligendum utro modo res habet, oportet
sumerequid nomen significet. Videtur igitur inane esse lo-
cus
,
in quo nihil est. Hujus causa est : quia quod est
,
pu-
tant esse corpus, omne autem corpus esse in loco ; inane
veto, in quo loco nullum est corpus : qnare sicubi non est
corpus, ibi esse inane. Rurstis putant omne corpus esse
tactile
:
tale autem esse, quodenmque habet gravilatem aut
levitatem. Itaque syllogismo efficitur id esse inane, in quo
nihil est grave aut leve. Hare igitur, ut et antea diximus,
syllogismo collignntur. Absurdum autem est, punctum esse
inane; oportet enim inane esse locum, in quo sit corporis
tactilis intervallum. (J) At vero videtur inane dici uno qui-
dem modo, quod non est plenum corporis tactu sensibilis
:
tactu autem sensibile est
,
quod habet pondus et levitatem.
Idcirco et dubilare quispiam possit, quiddicerent, si inter-
vallum baberet colorem aut sonum , utrura esset inane
necne. At manifestum est, si possit recipere corpus tactile,
inane esse; sin minus, non esse.
(3) Alio autem modo inane
dicitur, in quo non est hoc aliquid, nee substantia aliqua
corporea. Quare nonnulli aiunt inane esse corporum ma-
teriam : qui hoc ipsum dicunt etiam esse locum, haud
scite
:
nam materia non est separabilis a corporibus : inane
autem quaerunl ut separable. [X.]
(4) Quia vero deloco
defiiiitum fuit
; et necesse est inane esse locum , si est cor-
pora privatum; dictum autem est, quomodo locus sit, et
quomodo non sit
: apparet non esse ita inane, nee insepa-
rable, nee separatum : quandoquidem inane non debet
esse corpus, sed corporis intervallum.
(5)Quocirca etiam
inane videtur esse aliquid, quia et locus ita videtur, at-
que iisdem de causis. Etenim inotus secundum locum in
mentem venit et iis qui dicunt locum esse aliquid prater
corpora qua; incidunt, et iis qui inane. Putant autem inane
esse causam motus , sicut id in quo movetur : quod perinde
est, ut nonnulli locum esse inquiunt.
(6) Sed nulla neces-
sitas cogit, si sit motus, esse .inane. Ac omnino quideni
omnis molds inane causa esse nullo modo potest : ob id
quod el Melissum latuit ; variari enim potest
,
quod est
plenum. Sed neque motum secundum locum necesse est
esse propter inane. Simul enim sibi vicissim cedere possunt
corpora qua; moventur, qurffci nullum prater ea sit inter-
vallum separatum ; atque hoc manifestum est etiam in re-
rum continiiarum, uf et in humidarum, conversionibus.
Digitized by Google
234 OTSIKHS AKPOASIiili: A,
a.
(214,215.)
oj xal TruxvouaOat jii| el? to xevo'v, aXXa 8ta to t&
evo'tTot x7tupr]vi'C!iv, oTov GSoctos OUv6Xt6ojJLSVOU TOV
evovta ae'pa , xal au;avaOat ou [idvov elatdvTO? Tivd?,
aXXa xat aXXoiwaei, oTov el i\ BSaTO? yivoito a^p.
6 *OXw? 8e o Te irepl tjj? au^aEw? Xoyo; xat tou el?
tJjv TEippav Ey^EOuevou 88aTO? auTO? b&tov iu-iroSfCet.
*H yip oox au;avexat ortouv, 4\ ou cwu.aTt, ?| evSe'y^eTat
8uo awu.aTa ev tw auTW eTvai

( airoptav ouv xotvJ|v
aSjioEfft Xuetv, aXX' ou xevbv Setxvuoua-tv 6? lo-ctv ) i\ it3v
lo elvat avayxaTov to aoijjia xevov, el navr>) au^avexat
xal au^avexat 8t& xevou.
'0 8'
auto? Xoyo? xal l-irl t9j?
T^ippa?. *Oti ptev o3v i\ wv 8etxvuouoiv elvat to xsvbv
Xuetv p/xStov, favepov.
(7) Possunt etiam corpora cogi non in inane, sed quia
extruduntur ea quae insunt , ut aqua compressa extmditur
aer qui inest Et augeri possunt, non solum corpore aliquo
ingrediente, sed etiam variatione : veluti, si ex aqua fiat
aer. Omnino aulem et haec ratio de accrelione, et ilia da
aqua in cinerem infusa, sibi ipsi est impedimento. Aut enim
non quodvis augetnr ; aut non corpore augetur : aut possunt
duo corpora esse in eodem loco : ( dubitationem igitur com-
munem putant se solvere, sed inane non probant esse : ) aut
necesse est, universum corpus esse inane, si undique auge-
tur, et per, inane augetur. Eadem ratio est etiam in cinere.
Ea igitur, ex quibus demonstrant esse inane, facile solvi,
perspicuum est.
CAP. VIII. [XI.]
"Oti
8'
oux esrt xevbv outw xejrwpKjptevov, w? evioi
is
tfaai, XeYo>[xev TtaXtv. Ei yap eottv ixaaTou tpopa Tt?
twv SitXwv ffw(iatt>)v (pucrei, oTov Ttjl irupl uiv avw, ttj
8e
"ffi
xotTto xal irpb? to u-eaov, SrjXov Sti oux av to, xe-
vbv autov etY) ttj? tpopS?. Ttvo? ouv bitiov eiti to xevov
;
SoxeT yip afttov etvat xivr,oi? t^? xaT& totcov

Tau-
m>
tt,?
8'
oux EUTtv.
(2)
"Eti, el eVit ti
,
oTov to'tco? lm-
pr,u.evo? owu.aTO?, Stav
^
xevov, itou oioOrjoETBi to elo-
TeOev ei? auxb swu.a; ou
Y"P *^l *U
Stav.
'0 8'
buto?
Xoyo? xat irpb? too? tov tojcov olouevou? elvat Tt xe^w-
ptsu.evov, el? 6v tpepcTat mo? yap olsOrjaeTat to tVw-
t5 6ev,
7) fievei ; Kal itept tou aW xat xarw xal irepl
tou xevou 6 auto? 4pu.doet Xoyo? elxorw?

to ykp xe-
vbv Toitov rcotouotv ot elvat
f
ao*xovxe?

xat itw?
fy
iv-
dTai ?| h Tui TORbi r, iv tm xevw; ou yap OMptfiatvet, b'xav
iXov TeOrj to? iv xev^tdpto-fievto Tonto xat &7tou.evovti
SO fftiuaTf to ^ip ptepo? av (i^| yt>ipt? TtOrJTai, oux
Israt Iv TOirw , aXX* v tw 8Xw. "Eti
, el u.i| to'tto?
,
ouSe xevbv faTat.
(3)
2utx6a(vet Si toi? Xeyouctiv elvat
xevbv 0)? avaYxatov, eraep lo^cat xivr,at?, touvbvti'ov
(jlSXXov, lav Tt? iirtoxoinj , itj| evS^eaOat u.r,8e eS>
36 xtvet6at, eiv
^
xevov

oicrnep ^ap ol Sta to o'u.otov ^a-
(jtevot rfjv y^v i^peu.eTv, ouxta? xat ev tw xevw divaYxr)
^pcfAeiv

ou
y^P
6<JTtv o5 (xaXXov
^
^ttov xtvK)6^oe
-
Taf i\
Y*p
xevov, oux tftx Sta^opav.
()
IIptoTov
(lev ouv, Sti itaia xt'vf|at?
^
pta ?1 xaxa tpootv

avaYxri
to
8', dtv itep i) ptato?, elvat xal t^jv xaTa tpuotv. 'H (iiv
Y&p
plato? napa (futxiv ^<jt(v, f
(
Si itapi ipuatv &sre'pa
Tj? xbt4 cpuotv. "DoV el u.V| xaTa ^uctv iortv ixaoTto
tS>v cpuaixoiv 9tou.aTb>v xt'vr)at? , ouSe twv dtXXwv Icrrat
xtv>)(7et>>v ouoeptfa. 'AXXa (jt^v <puoi( ys jcw? lorat, (irj-
4s
8e,atS? ouTi)? Staipopa? xbtoi to xevbv xat to aitetpov;
j)
u-ev
Yap
anetpov, ou8ev Eirat avw ouSe xarw ouSe
u.es'ov
*
^
o xevov, ouSev Stacpepet to avw tou xaxw
-
wtnrtp
Yap
tou (X7)8evb? ouSejita iorl 8tatpopa, oiixw?
xal tou (xy) bVto?. To 8J xevbv pL-p) 5v ti xal o-T^pYjat?
so SoxeT elvat* t) 8e tpuo*et (popfe Stafopo?* wen:' eVcat tb
tpuo-Et 8tafopa. *H ouv oux laxi cfuoet ouSaptou ouSevl
<popa, tJ el tout' svtiv, oux eoTt xevo'v. (s) "Eti vuv
Non esse autem inane ita separatum , ut nonnulli aiunt,
rursus dicamus. Nam si cuique simplici corpori est uatu-
ralis quxdam lalio, ut igni sursum versus, terra; autem
deorsum et ad medium ; utique patet , inane non esse cau-
sam lalionis. Cujus igitur causa iuane erit? quaudoquidem
videtur esse causa motus, qui fit in loco : sed taiueu hujus
causa non est. (2) Praeterea si est aliquid ut locus privatus
corpore, quum sit inane, quo feretur corpus in illud impo-
situm? non enim feretur ad universum. Eadem ratio estet
adversus eos qui putant locum esse aliquid separatum , in
quern fertur id quod fertur. Quomodo enim ferctnr, quod
impositum est? aut quomodo manebit ? Ac de supero atqne
infero et de inani eadem ratio merito conveniet : quoniam
ii qui dicunt esse inane, statuuut id esse locum. Quomodo
igitur inerit vel in loco vel inani ? hoc enim esse nequit
,
quum totum aliquod ponitur tanquam in loco separate ac
permanente corpore. Pars enim, nisi seorsum ponatur, non
erit in loco, sed in toto. Praeterea si non est locus, ncc
inane erit.
(3;
Quodsiquis rem consideret, iis qui dicunt
esse inane, quasi nor. sit necessarium si sit molus, contra
-
rium potius evenit , id est , non posse quidpiam inoveri si
sitinane : sicut enim quidam propter slmilitudinem inquiunt
terram quiescere ; ita etiam necesse est, in inani quiescere.
Non est enim ubi magis vel minus moveatnr ; nam qua est
inane, non habet differentiam.
(4) Primum igitur quia
omnis motus aut est vi aut natura ; necesse est , si violentus
sit, etiam naturalem esse ; nam violentus est quidem prater
naturam
;
qui vero est praeter naturam, est naturali posterior.
Quare nisi motus naturalis ines( cuique naturali corpori
,
nee ullus alius motus inerit. Atqui naturalis quomodo erit,
quum nulla sit differentia in inani et infinite? qnalenus
enim est infinitum , nihil erit superum aut inferum, aut
medium
;
quatenus vero est inane, nihil differet supernmab
infero. Namsicuti nihili nulla est differentia, ita etiam non-
entis : inane autem videtur esse non-ens quiddam, ac
privatio ; sed naturalis latio est different : quocirca et quae
natura moventur, differentia erunt. Aut igitur nulli usquam
est naturalis latio : aut si hoc est, non est inane.
(5)
Prae-
Digitized by VjOOQIC
(a<5.) NATURALIS AUSCULTATIONIS LIB
uiv xtvtiTat toc tircouu.iva, tou Jjoavro; ouy_ airrojAS-
vou, $ St' ovTtirEpiVraortv, cooitEp evtoi tpaaiv, v| oia to
wQsiv tbv woOjvra aepa OdtTW xtvr,atv TV)? tou waa'E'vTOt
ipopac, f|V tpEpsxat th tbv oixeTov toicov. 'Ev Si tw XEvijj
& ouoiv toutwv IvSt/zxaLi uTzapyuv, ouS' latai ipipcc6ai,
dXX* rj (Sw; to S^oujasvov.
()
"Eti, ouSct? av i^oi tl-
tteiv Sii ti xivr,9iv cfTYiOETat irou* ti yip u.5XXov ev-
TauOa yj EYrauSa;
>'
yj ^pcfxiidit 5| tic dtEipov vay-
xt) ^Jpes6ai, tov p.>j ti ItATtooiar) xpEitrov.
(7)
'Eti
10 vuv [itv eU to xevov ota to uirebcetv cpEpEsOat Soxei*
EV Si TO XEVb) TtOVTY) &|XOlW( TO TOtOUTOV ' WOTE irdvTHJ
oto6r^5ETai. (s) "Eti Si xai ix twvSe c^avEpbv to Xe-
YOfUvov

5pwu.EV -y&p to outo {Jdpo; xai owjxa 65ttov
f
EpojjiEvov Ota Suo aixtat, ?, tw Sia^s'pEiv to St' 06, olov
id St" CSaTO? rj -j-r,? 5) de'pO{, -/j tw Sta^spstv to tpspdu.-
vov, 4v TaXXa Tauxa uirdpyij , Sta xi|v uirEpoy^v tou
Papou; i\ t5J{ xou^otyjto;. To (jtv ouv St' oS ipE'pETat at-
Ttov, 8x1 Ejjmooi'Cti jxaXio-ca ;/iv avTKpspo'atvov, instTa
xat usvov

jxaXXov Si to uJ| EuStatpETOv

toiouto Si
lu to irayjjTEpov. To Si| iy' oS A oio6r,0Tat Sta tou B
TOV E^' tjj r V_po'vOV Slot Si TOU A, XsTTTOftEpOUS OVTOS,
TOV 9'
$
E, si lOTOV TO pixo; TO TOU B TW A, XaT&
t)iv dvaXoy^av tou e'iaicooiIJovto? owjaotoc;. "Eotw
fkp
to uev B C8o>p , to Si A ar,p
*
6W S"J) XEirxOTtpov
25 ol*)jp uoaro; xat dawjiaTtoTtpov, toooutw 6Sttov to
A Sta tou A oioiOiioTETai
$
Sia tou B. 'E/etw SJ| tov
autbv Xo'yov ovitEp SttoTTi]XEv d^p upb{ uSwp, TO Toty^o?
itpbi; to xdyps

max' li SmXaoi'wc Xeitto'v, ev SinXasiw
ypovw t^v to B StEto-tv 3j rfiv to A, xai laxat 6 e^' Z?
T
SO /povo; StTcXdortoi; tou e^>' w E. Kat otel 0^ Ssw av
^
daojf/.aTuTEpov xat ^ttov ijxicoStaTtxbv xai tuSiatpE-
TUTEpov St' ou ^EpETat, 68ttov oiotOiioETat. To oi XEVOV
ouoEva ^t Xoyov
^>
imipi-jixtxi 6itb tou owptaTO?, u>a-
Ttsp ouoi to ptr,Siv npb; dptOubv. Ei
f&p
Ta TETrapa
13 Ttov Tptoiv uTCEpsy^Et ivt, TtXetovi Si toiv Suotv, xal eti
TCAElOVt TOU EVO?
yJ
ToTv SuOtV , TOU Si (Jtr,0vb? OUXETt
t/t\ Xo'yov cj) uirpy^f avotYXT|
Y^p
to uTtsptyov Stat-
psToOat Etc ts t)v Citepo^v xai to uir6p)rd(jiEvov
6)te loTai Ta TEtrapa Sow tb ItTZtpiyn xai ouSev. Atb
40 ouoi
YP
a!t(JtT) CTTlY[Xlje, UlttpE^El, El U-V) o-uyxEtTat EX
errtY|iU>)v. 'OjiOta)? Si xat to xevov 7tpb; to JtX^pE; oi-
Ssva oTo'vte i^etv Xo'yov wot' ouSi T'Jjv xiviiotv.
()
'AXX' e! Sti TOU XETtTOTOlTOU EV TOdbiSi Tr
(
v too^vSe
o^EpETat Stat tou xevou, itovto? u7tEpdXXei Xoyou. "Eottw
45
Y*p
fb Z xevov, (orov Si TW (XEYeOtl toi? B xai A
*
TO S^,
A ei StEtot xai xtvY)dTJoTcai h Ttvt (xiv /po'vw, tw
E^' 0& H, v iXetTTOVt Si $ TW E-p' o5 E, TOUTOV
l;t tov Xo'yov to xevov itpb? to 7tX5)pE<. AXX' iy tooou-
TIO
XP
VW ^ao
<
*?' ou T H
)
t0" A TO A StEtat T7)V TO
to 6. AtEtat 0
y

>
xav
?
Tt XEirxdniTt Siacptpov tou de'poc
ty'
w tb Z , TaUTijv tJjv dvaXoYtav ijv i^Ei 6 ^pdvoj
ly' S> E itpb? tov
itf
J) H. *Av yip
5
TooouTto Xewto-
TEpov to
if'
w Z owiia tou A, Sow uwtp^Ei to E tou
H ,
dvTEOTpajJIIXE'vW? SfftOt TW TO^El EV TOOOUTIj), SoTOV
IV. CAP. VIII. 295
terea, quae jaciuotur, nuuc moventur, quum is qui impulit.
aniplins oon tangit; vcl propter aotiperistasin , ut nonnulli
inquiunt; vel quooiam aer impulsusceleriori motu impellit
quani sit latio corporis impuisi, qua fertur ad proprium lo-
cum. In inaui autem nihil tale inesse potest; nee ferri
quioquam potent , nisi ut id quod vehitur.
(6) Prteterea
nemo potest dicere cur res mota sisteturalicubi. Cureniio
potius hie quam illic? quare aut quiescet; aut necesse est
in infinitum ferri ; nisi quid potenlius impediet.
(7) Prx-
lerea nunc quidem ad inane, quia cedit, ferri videtur : sed in
omni parte inanis similiter est ejusmodi quod cedit. Quare
in omnem partem feretur.
(8)
Praeterea ex his quoque per-
spicuum lit quod dicitur : videmus enim idem pondus et
corpus celerius ferri ob duas causas : nimirum vel quia dif-
fert id per quod fertur, veluti per aquam , aut terram , aut
aerem : vel quia id quod fertur, si cetera eadem sint, dif*
fert ob exsuperantiam ponderis vel levitatls. Id igitur per
quod fertur, est causa, quia impedit, maxime quidem si
contra feratur, deinde etiam si maneat : magis autem quod
non facile dividi potest; cujusmodi est, quod crassius est.
Pondus igitur A feretur per maguitudinem B in tempore r
:
per magnitudinem vero A, qua) est subtilior, in tempore E :
si aequalis estlongitudo magnitudinls B et magnitudinis A,
secundum proportionem impedientis corporis. Estonamque
to Baqua : t6 A au tern aer. Quanto igitur aer est res subtilior
et magis incorporea quam aqua , tanto celerius t6
A feretur
per A, quam per B. Habeat ergo eandera rationem celeritas
ad celeritatem
,
quam aer ad aquam
;
quare si duplo est
sublilius , in duplo tempore conOciet spatium B
,
quam
spatium A : ac tempus Teril duplo majus tempore E. Et sem-
per igitur quanto magis erit incorporeum , et minus habebit
vim impediendi , et facilius dividi poterit id per quod fertur
;
tanto celerius pondus feretur. Inane autem nullam habet
proportionem
,
qua superetur a corpore : sicuti nihil nullam
habet proportionem ad numeruiu. Nam si qualtuor uno
superant tria
,
pluribus autem duo, etadhuc pluribus unum
quam duo : jam nulla erit proportio, qua superet Nihil
-.
quandoquidem necesse est, id quod superat, dividi in
exsuperantiam et id quod superatur : proinde quattuor erunt
id quo superant et nihil. Idcirco nee linea superat punctum
,
nisi componatur ex punctis. Itidemqtie inane non potest
uilam rationem habere ad plenum. Quocirca nequo motus
per inane uilam rationem habebit ad motum qui fit per
plenum.
(9)
Sed si pondus conficit tantum spatii, tanto
tempore, per id quod est subtilissimum : profecto si feratur
per inane, pxperal omnem proportionem. Esto namque to Z
inane sequale magnitudinibus B et A. Si igilur t6 A transeat
et moveatur in aliquo tempore, nempe in tempore ubi H
,
quod minus est quam tempus K, certe hanc inane ad ple-
num rationem habebit. Atqui in tanto tempore, quan-
tum est H
,
pondus A pertransit tou A partem
6.
' Verum
pertransibit etiam, si quid sit, in quo Z subtilitate differens
ab aere, eadem proportione quam habet tempus E ad tem-
pus H. Nam si corpus Z tanto sit subtilius corpore A, quanto
tempus E superat tempus H : vice versa pondus A si feratur,
Digitized by Google
296 OT2IKH2 AKP0A2EQ2 A,
yi
to H, tiv to Z to
if'
o5 A, iiv
fiffltai.
'Eav toivuv
pnr,Sev r
t
acojjta iv tw Z , iti 65ttov

aXX' i)v iv tw
H. 'iloT* iv taw xpdvw Siewi fXTJps? Tt 8v xal xevdv.
'AXX' douvctTOV. (10)
<l>avepov toivuv Sti, el effTt ti;
i xpdvo? ev 5 oii tou xevou otioov ol6j|asTat, ouu.61;-
orrat touto to oISuvotov. 'Ev tow yap XyitpOrJoETai
7rX5jpe'Te 3v SteS-iavai ti, xal xevdv earat
Yp
xi ava-
Xoyov oroipia exepov irpo? e'ttpov, w; xpdvo?
itpo; /_pd-
vov.
'Qi
S' iv xe<paXciiw siiretv, SjjXov to tou ffuu.o'ai-
10 vovro; oitiov, 6ti xtv^o'cwc ptiv icpb( xtvrjotv naai)(
iarl Xdyo? (iv
XP
'
V<
? T"P
^0Tl
> XP'
V0U ^
lavTO? iertt
irpb? xpdvov,
irETtepaop^vcov dpupoiv), xevou Si itpo?
itX5jpe<; oux foriv. (11)
r
lJ
piiv o3v Sia^epouot St* wv
tpipovTat, TauTa erupifiatvEi, xaT& Si tV
twv (pepouE-
ib vwv uropo/r,v toESe* 6pwu.ev yip t4 pte(o> poit^v e'yovra
t| (3ctpovK ?, xou^drr,TO?, ilv TSXXa 6pou>)c e/>j toT^
oyqu.atri, Gottov yepdpitva to taov ywpi'ov, xal xati
Xdyov 8v l/ovn t (wyeOn) irpox; dXXnjXa. "flaxe xai Sti
tou xevou. 'AXX' aSuvaTov

oii Tfva yip aWav oloOrl-
so Tai 65ttov
;
iv puv
fip
*<"<; itXiipeoiv i\ etv<xYxr,<;

6Sttov yap Siaipei tvj lyuT to u.et(ov. (l) *H
y^P
(=)
9y_T|jxaTi Siaipei, tJ foitrj r]v e*y_ei to <pepdp*vov
?,
dtpeOev. 'looTay^ij d"pa TtavT* eiTat. 'AXX' aSuvaTov. "On
(aev o3v, et eVrt xevdv, ouu.6atve TouvavTtov
^ St' 8 xa-
15 TaaxeuaCoustv o( cpaaxovTe; eTvat xevdv, favepbv ix
twv eiprjjuvwv. 01 u-iv ouv oiovtbi to xevbv elvat,
etitep eVcat i\ xati totcov xivr,iri( , airoxpivduevov xaO'
o&to* touto Se TatjTov ioTi tw tov To'itov tpavat etvai
ti xsywpiou.Evov touto
8'
6rt aSuvaTov, EiprjTai ltpoTe-
30 pov. [XII.] (u) Kai xaO' auxb Si vxonouat ^avet>) av to
Xeyoulevov xevbv w? aXr,Owi; xevdv. "Ouitep yip i^v iv
BSaTi TtOrj Tt? xu6ov, exonjireTai toooutov CSwp Soo?
6 xu6o,oCTwxaiivaipi*aXXaT5ja!o6^9ei aoriXov. Kal
UEi St) iv navTt awjjiaTt e/OVTi u.TaoTaatv,
if'
8 nsipuxe
35 (leOtSTasSat, avaYxr,, av u;^| aufiictXTJTat, pLeOtSTaaOai
?i
xaxw aet, e! xatco f\ cpopcx, wsnep
-pi
1;'
^ avw, ei
itup
-
^ iit' afx^w [w? 6 eiirjp], vj iicoToy av ti
^ to ivti-
Oe'[/.evov. 'Ev Si 3i| tw xevw touto jxiv dtSuvaTOV

ouSi
Yap
(Twu.a

Sti Si tou xu6ou to toov Siot3TT)ixa SteXi)Xu-
40 Oevat Sd^etev, Sirsp -^v xal iipoTepov iv tw xevw, woitep
av tl to uowp ixJl (jLcOtaraTO tw ^uXtvw xu6w [HT|S' 6 atrip,
dXXa navTa Siijeffav St' auTOu. 'AXXa (xtjv xal 8 xu6o?
iyet TOoouTov piytios, 6Wv xaTeyet to xevdv

8 et xal
Gipjxbv
?1 4'
u
X.pd
v i(XTtv t| papu yj xouov, oiSiv ^ttov
4b eTepov tw elvat itdvTwv twv ita8riu;dTwv ioTt, xal
et u.Tj y*)pto"Tdv "kiyia Si tov dyxov tou ijuXi'vou xuSou.
"Qax' el xal y_wptoOe{r| twv dXXwv woivtwv xal [a^te
[iapu pt^te xoufov etr), xaOs'^et to foov xevov xal
ev tw auTw euxat tw tou tottou xai tw tou xevou
60 ptepei taw auxw. Tt ouv Sto(oet to tou xuSou awpia
tou toou xevou xal Toitou; xal et Stio Toiauxa,
Sti t( ou xal Sirooaouv iv tw auTw fffrat; v ptiv St)
touto oEtojcov xal aSuvawv. (u) "Eti Si tpavepbv Sti
touto 6 xuSoc e!;ei xal pLeOtordptevot, 8 xat t4 aXXa
celeritate perlransibit magnitudinem Z tanlo tempore quan-
tum est to H. Si igitur nullum sit corpus in Z.adhucceleriuj.
Atqui erat in tempore H : quare in tempore sequali pertransit,
quod est plenum, et quod est inane. Sed hoc est im-
possibile. (10) Perepicuum igitur est , si erit aliquod tempus,
quo fcretur quodvig per inane , eventurum hoc impossibile.
Sumetur enim , aliquid in tempore aequali pertransire quod
est plenum et quod est inane. Erit enim corpus aliquod
proportione habeas alteram , ut tempus ail tenipus. Kt, at
in summa dicam , manifesta est ejus quod accidit, causa :
quia scilicet omnis motionis ad motionem ratio est ( in
tempore enim est); omnis autem temporis ad tempus est
ratio
,
quum ambo sunt Anita : sed vacni ad plenum non
est ratio. (II) Ergo haec eveniunt, quatenus diffemnt ea
perquKferuntur. Haec vero ex eorum quae feruntur, exsupe-
rantia : videmus enim , ea qua; raajus momentum habent
aut ponderis aut levitatis, si, quod ad cetera, similibufr
figurisprecditasint.celerius ferri peraequalespatium : idque
secundum rationem quam habent magnitudines inter se :
quapropter et per inane ita flet. Sed est impossibile. Quam-
enim ob causam leretur celerius? etenim in iis qua; plena
sunt
, hoc necessario accidit : quod enim est majus, vi sua.
celerius dividit.
(12) Nam quod fertur aut projectum est,
id vel figura dividit, vel momento quod obtinet : squall
Igitur celeritate omnia ciebuntur : quod est impossibile.
Ex his igitur quae dicta sunt , apparet , si inane sit , contra-
rium accidere quam cujus causa
,
qui dicunt esse inane
,
illud astruunt. Hi namque putant, si sit raotus secundum
locum, esse inane separatum ac per se : quod perindc est
ac si dicatur, esse locum aliquid separatum. Sed antea
dictum fuit, hoc esse impossibile. [Xll.] (13) Sed perse
considerantibus videbitur, quod dicilur inane, revera esse
inane. Sicut enim in aqua si quis ponat tesseram, tajilum
aqua: cedet
,
quanta est tessera : ita eliam in aere
;
quaii-
quam sensu non percipitur. Semper itaque in omni corpora-
quod transferri potest, quatenus natura aptum est ut trans-
feratur, necesse est iit, nisi comprimatur, transferatur,
vel semper deorsum , si deorsum sit ejus latio , ut terra
;
vel sursum, si sit ignis : vel in utramque partem, veluti
si sit aer : aut qualecumque sit quod impunitur. In inani
vero hoc est impossibile : quia non est corpus : sed vide-
bitur per tesseram a>quale intervallum meare
,
quod erat
antea in inani
,
perinde ac si aqua non ccderct ligneac tes-
serae, nee aer, sed in omnein partem per ipsain permearet.
At vero et tessera habet tantam magnitudinem
, quantum
inane continet : qua; etiam si calida sit aut Trigida , aut
gravis aut levis , nihilominus [imo et magis] essentia dif-
fert ab omnibus aflectionibus
,
quamvis non sit separabilis
:
molcm dico ligneie tesserae. Quocirca etiamsi separetur
ab omnibus aliis, et neque sit gravis, neque levis, tamen-
occupabit aequale inane , et erit in eadem loci atque inanis
parte sibi sequali. Quid ergo difleret corpus tessera; ab
sequali inani et loco? etsiduo ejusmodi, cur non etiam
qtuecumque in eodem eruntf Hoc igitur est unum absur-
dura et impossibile. (14)
Prajterea perspicuum est, tesseram
etiam alio translatam , hoc habituram
,
quod el reliqua
Digitized by Google
(218,517.)
NATURAL1S AUSCULTATI0N1S LIB. IV. CAP. IX. J97
dwiiata itavr* Ifti. "fiat* el touto itou u.r,Sev Stags'-
pet, tt ostiroieTv toitov tot? ffwu-ast irapi tov exdctou
^pcov, <l dita8ec & fyt<K;
ouSiv yip <ruu.6aXXeTat , et
frepovirepl afabv (oov Bia<mr,u.a xototitov efr,.
(15) [*Eti
* Set SijXov eTvat oTov xevbv ev tots xtvoupu'vot?. Nuv
8'
oioauou Ivroc tou, xdsptou' 6 yap a^ip
itsxi Tt, ou So-
xet 3e y** ouSi "W SScop, el tjaav ot lvalue? atSripot* tj
4<p?i
y^P
*i
xpion tou dirrou.
]
(w) "Oti ptev toivuv
oux fort xsy_optapufvov xevdv, ex toutwv iWt SrjXov.
CAP. IX
IV Eial Si Ttve? o\ Svi tou purvou xal icuxvou oiovrai
spavtpbv tTvat Sxi imi xevdv. Et u.Jv
f4p
(xV; laxt
fia-
vbv xot'i uuxvov, ouoe auvtevat xat ittXsTaQai oTovts. El
8s touto jx^i (Ty), r| SXw( xivT)<TKOux eVrat, jj xuptavti to
SXgv, Scrap
ffyj
Sou6oc, $ el? tcrov diet uTa6oXXetv
is depa xa\ C8wp. At'yw
8'
oTov el SSoto? xud8ou
fi-
Yovev dijp, Sput
*"
'W 4epo< 68u>p Toaourov Yeyev?)-
o-8at, yj xevbv eTvat i; ivi'[xrfi- eupntXetodai
y^P
xl
0*uve7tex?e(vea8ai oux cvSe^eTstt dXXwc.
(1)
El ptiv ouv
xb ptavbv Xe^ouoi to iroXXi xeva xt/wpiapie'va l/ov,
3t> cpavepbv w; el pujSe xevbv evoeyttai eTvat y wptaxov
fioTtep pujSe toitov IjrovTa 8tdo-Tjp.a a&xou, ouo'e pra-
vbv oiitux;. () El Se
ft
-
))
/moiotov, aXX' opu? cvetvaC
Tt XEVOV, ^TTOV (JLIV CtOUVaTOV. ZuplCai'vtl 8J ItpWTOV
pUv ou 7C0t9i)< xtviiatw? atTtov to xevdv, dXXi ttjc dvw
se
(
to
f
ap ptavbv xotfyov
*
8tb xat to itup ptavbv eival
aaotv
)
, IjreiTB xtvijsetoc afnov ouy; oCtw to xevbv t>;
ev Si , aXX' worrep ot aoxot xo>
f
epccOat auTOt avw
ip/poust to o-uve^;, oS-no to xevbv avoKpep^;. Kaltot
itb>; oTovTe ipopiv eTvat xevou t| toicov xevou ; xevou vAp
30
fiY
VSTBl xwbv et? 8 ^eperat.
()
*Eti 8e itw; iiri tou
fiape'o; a-noSwoouoi to spe'peaOat xaTto; Kai S^Xov oti
el Sffo) av ptavoTepov xal xevtorepov
^
avw olaO^deTat,
el 6%>$ et) xevdv, Tartar' av cpepotTO. "low? 8i xal
tout' dlStivatov xtvtiftijvaf Xovo
8'
8 buto'?, winrep
% 6ti h t^> xtv^i axtvi)T itotvTa, o6tu xal to xevbv Sti
axtvT,TOv

<ioupi6XTiTa
y^P
ia
tiffr ()
'Eitei 8J xe-
vbv (xev ou fapiev eTvat, xSXXa
8'
^ndpiixat dXiiOto?,
8ti ?,
xivrjo-t? oux eorat, el uJ| eirtat uuxvwai; xat
fiavwai?, f[ xupiavet 6 oupavd;, ?, del toov S3a)p l| de-
40 po? e'ffTat xat dt-^p l\ GSaTO?

or,Xov yip Sxt TtXeiuv
i\a i{ CSaTO? Y'^STat. 'AvaYxr) toivuv, el jxt) eo-tt it(X>)-
01?, r, ijo)8ou(*evov to i^dixevov to foyaxov xupiatvetv
itotelv, ?, aXXoOt itou foov pUTaoaXXetv i\ de'po? C8wp,
fv' 6 ita oyxoc tou 8Xou iffoc
^,
f[ ptriSev xivetudai'
45 del
Y"P
!*.e8to-tajte'vou touto oupiSyio-eTat, av pi^|
xuxXco icepit5TT)Tai

oux del
8'
etc to xuxXtu f
t
ipopa
,
dXXi xal el? eu6u. 01 ptev
S^i
8ti Totauxa xevdv ti
oaTev Sv eTvat. () 'H^uii SJ XeYopiev ix. tCv Enroxet-
pievtov 8ti iortv CXr) pita twv IvavTt'wv, 8epuou xat t|*u-
0 ypou xal twv <xXXo>v tiov <putxwv ivavTiwaewv, xal ix.
ouvdpiei 8vtoi; ivepjet'a 8v Y'vexat, xat ou
X
a)
P
,,,
'
c
^
piev ^1 uXj), t(j)
8'
etvat irepov, xal u.(a tw dptSpLh), el
I
omnia corpora habent. Quart; si hoc nihil fere differ!, quid
opus est efRcere locum corporibus praeter cujusque rei iuo-
lem , si moles est impalibilis? nihil enim confert , ai a-quale
hujusmodi intervallum in ipsa sit.
(15)
[Praeterea oportet
manifestum esse , cujusmodi sit inane in iis qua; moventur.
Nunc vero ousquam apparet intra mundum; nam acr est
aliquid : atqui non videtur, sed nee aqua videretur, si
piso.es essent ferrei : quoniam tactu judicatur res tactilis.
J
(16) Ex his igitur perspicuum est, non esse inane separa-
tum.
[XIII.]
Sunt autem nonnulli
,
qui ex raro et denso perspicuum
esse putant, esse inane. Nisi enim sit rarum ac densum
,
neque coire et comprimi res poterunt. Quod si non sit , aut
omnino motus non erit, aut fluctuabit universum , ut di-
cebal Xuthus; aut semper oportehit tantumdem mutari
aeris et aquae. Verbi gratia , si ex aquae poculo sit factus
aer, simol ex aequali aere factum ease tantumdem aquae,
aut vacuum esse necessario : comprimi enimacdilatari non
aliter accidit. (2) Si igitur rarum appellant, quod multa
inania separata habet; perspicuum est, si non potest esse
inane separatum
,
quemadmodum nee locus habens sui in-
tervallum
, ne rarum quidem ita esse. (3) At si non sepa-
ratum esse aiunt, inesse tamen aliquid vacui, minus qui-
dem est impossibile : verumtamen accidit, primum ut inane
non sit causa omnis motionis, sed tantum ascensus (quod
enim est rarum, leve est ; idcirco et ignem rarum esse in-
qfliunt
)
; deinde inane non erit causa motus sic, ut in quo
;
sed quemadmodum utres.quia ipsi sursum feruntur, ef-
ferent eliam quod colineret , ita inane vim habebit sursum
ferendi. Atqui quoinodo potest esse latio vacui , aut locus
vacui? fit enim vacuum vacui in quod fertur. (4) Praeterea
quomodo de pondere rationem afferunt, propter quam deor-
sum feratur? Ac manifestum est, si corpus, quo rarius et
inanius est, eo magis sursum fertur, consequent esse, ut,
si omnino sit inane, celerrime feratur. Fortassis autem et
impossibile est, hoc moveri. Ac ratio est eadem : quia sicut
in vacuo sunt omnia immobilia , ita etiam vacuum est
immobile : quandoqoidem celeritates inter se conferri ne-
queunt.
(5)
Quia vero inane esse negamus , de reiiquis
autem vere dubitatum est : profecto aut motus non erit,
nisi sit condensatio et rarefactio, aut fluctuabit cnelum,
aut semper tantumdem aquae (let ex aere, et aeris ex aqua :
constat enim plus aeris ex aqua fieri. Necesse igitur est
,
nisi sit compressio,aut expulsumid quod cohxret, efficere
ut extremum fluctuet , aut aliquo alio loco tantumdem aeris
mutari in aquam , ut tota moles universi sitanqualis, aut
nihil moveri. Semper enim, aliquo corpore translate, hoc
eveniet , nisi in orbem volvatur : verum latio non semper
in orbem fit , sed etiam in rectum. Ergo hi propter hujus-
modi argumenta inane aliquod esse affirmarent. (6) Nos
autem ex iis quae supposita sunt, dicimus unam essemate-
riam contrariorum , nempe calidi et frigidi , et aliarum na-
turalium contrarietatum, et ex eo quod est potestate , fieri
quod est actu, et materiam non esse separabilcm , sed es-
Digitized by Google
298
*rZIKH AKP0A2EQ2 A,
txxffe., ypota; xai 8Epu.ou xai <]/u}(pou. "E<rri 8s xai
aa)u.aTOs GXt) xai u.SYaXou xo" I*'xpou ?) airy,. Ar,Xov
8s* 8rav yip il uSoto; d^p Yev>)Tai, ^
our)) CXy] ou
upooXafiouoa Tt aXXo eye'veto, 5XX' 8 ?[v 8uvau.t,
6 vepY
E
'?
^Y*
veT0, Kal na^tv 3S<op e^ ots'pos tWaurtos,
5ts fiJv sis ue'yeOos ex afxtxpo-niTos, 8te
8*
sis U-tXpO-
tj)t ex (xsysOous. 'Ou.ott>>; toi'vuv xav ar,p tcoXus
5)v sv eXaxtovi
YVl
Tal
^Y>:>
"a\ e iXartovo; uEt'^oiv,
J) Suvauvst o3sa
y'Y
V8T0
" ^r
' "J*?
'' "fi'^Ep
Y
a
P
xa>1
lt> x t|ft>ypou Sepftbv xai ex Oepwou ij/uypbv $, atuxr
,
8ti 7)V
8uvau.Ei, outw xai ex 6tpu.ou jxaXXov Qspixdv, ouOEvb;
Yvou.svou sv t5) SXtj Qepjxou , 8 oux ?jv 6epu.dv, 8te yjt-
tov ^v Ospfio'v. "flaitEp y ou8' f, tou pultovos xuxXou
TTEpiw'pEia xai xupTOTTjs lav yivr^at IXartovos xu-
16 xXou, <j auT^i o3sa
^
dfXXi), v ouOevI ye'yove to xuptbv'
8 ^v ou xuptbv aXX' eu8u

( ou
Y
a
p
Tl
?
SiaXEtrotv to
7Jttov vj to (xSXXov ioriv ) ouS* loTt t5;s Xoybs Xa-
6eiv ti uiysdot it 5 ou xai 8epu.o't]s xai Xeuxotjis
eveotiv. 08t(o xofvuv xai y] itpoTEpov OepjiOTr,? t9j Cote-
so pov

&<m xai xb (aeyeSos xai f\ u.txpdt7|s tou alo8i)Tou
OYXOU, 0& 1tpOoXa6ou)S Tl TTJS 6Xy){, ETCEXTsfvETat
,
iXk' Sxx 8uvau.Ei ItIv rj 6X7] dlfju^otv

war' taxi to aixb
ituxvbv xai fiavdv, xai u.(a 6Xrj autoiv

fori 8e to u.ev
iruxvbv [iapu, t& 8i u.avbv xoifyov.
(7)
[*ETt, wawep
15 j) tou xuxXou 7rtpi<p^peia <7ovaYOu.v7) sis EXarcov oux
aXXo ti Xau.6avsi to xotXov, aXX' 8 qv duviQ^Ori,
xai tou irupbs 8. ti dfv tis Xa6i) Jtav E*aTai 6sp,u.ov, oCtw
xai to it3v cuvaY0Y?j xai 8iaoToX5j ttjs auTijs uXus.-]
Auo yap Iotiv
If
7
ixaT^pou tou te iruxvou xai tou \xot-
30 vou- to te
y*P
Ppu
xai to axXvjpbv nuxva SoxeT eT-
vat, xai TavavTia tiava, to te xou^ov xai to (AaXa-
xo'v Siatptovei 8s to papu xai to axXr,pbv irci (xoXf68ou
xai ciSi^pou.
(8)
'Ex 8i| twv Elpyju-evwy <pavspbv w?
out' anoxExptpulvov xsvdv estiv ou9' oraXws ovt' iv xm
36
aavoi oute Suvau.t, si (iif Tts ^ouXsTai iravtws xaXstv
xsvbv to aiTiov tou (fspEoOai. 02tw
8'
^
tou jiapeoc
xai xou^ou 8X1) , ?j TOiauTY] , eij) av to xevov

Tb yap
7cuxvbv xai to (jiavbv xaTa TauTTjv t^)v IvavT^oKriv (po-
pas noujTtxa , xaTa 8s to oxXrjpbv xai piaXaxbv nadou;
40 xai aitaSeia;, xai ou <pop3(, aXX' IrepoiiodEWS jxaXXov.
Kai icspi uev xevou, Ttu? ectti xai ic>s oux iaxi, 8iw-
pto6b> TOV TpOJCOV TOUTOV.
(417,218.)
senlia diversam, et imam numero esse materiam : verbi
gratia , colorU, et calidi et Irigidi. Est etiam corporis tarn
magni quam parvi eadem materia : quod manifestum
est, quia, quum ex aqua fit aer, eadem materia, non as-
sumplo aliquo alio , fit aer : sed quod erat potestale, fit actu :
itidemque rursus fit aqua ex aere , modo ex parvilate in
magnitudinem , modo ex magnitudine in exiguitatem mu-
tate facta. Similiter itaque,si aer ex majori mole in
minorem , et ex minore in majorem mutetur : materia
,
quo:
potestate est, fit utrumque. Sicut enim eadem materia ex
frigida fit calida, et ex calida fit frigida
,
quoniam erat po-
testate : ita etiam ex calida fit magis calida
,
quum nulla
materia; pars calefiat
,
qua? non esset antea calida
,
quum
erat minus caloris. Quemadmodum nee majoris circuli
circumfercntia et convexitas , si fiat minoris circuli , sive sit
eadem sive alia ; in nulla parte fit convexifas
,
quo: non
convexa, sed recta esset : (non enim intermissione est mi-
nus vel magis :) nee licet sumere aliquam flainmae magni-
tudinem , in qua non insit et calor et candor. Sic igitur et
prior calor sc ad posteriorem habet. Quare et magnitudo et
parvitas molissensibilis, non assumente aliquid materia,
extenditur : sed quia materia potestate est ad utrumque.
Qnocirca idem est densum et rarum , et una est ipsorum
materia. I'orro densum est grave : rarum autem est leve.
(7)
[Prasterea, ut circuli circumferentia in minus redacts
non aliud quoddam cavum recipit. sed quod erat contra-
ctum est, et ignis quamcunque particulanr. quis sumat,
omnis est calida : sic et universum constat contractione
et dilatatione ejnsdem materia;.] Duo namque in utroque
sunt, id e^t, denso et raro. Nam grave et durum, viden-
tur esse densa : et contraria videntur esse rara, nempe
leve et molle ; discordant autem grave et durum in ferro et
plumbo. (8) Ex iis igitur qua; dicta fuerunt, perspicuum
est, neque esse inane separatum, sive simplicitersive in eo
quod est rarum ; neque potestate : nisi quis omnino appeilare
velit inane, id quod est causa lationis. Sic autem gravis et
levis rei materia, qua est talis, erit inane Ulud. Nam densum
et rarum, ratione hujus contrarietalis, vim habent efli-
ciendae lationis : ratione autem duri et mollis, vim habent
efficiendae passionis et impatibilitatis, nee lationis, sed
variations potius. Ac de inani quidem, quomodosit, et
quomodo non sit , hoc modo definitum esto. .
CAP. X. [XIV.]
'E/0U.EV0V OE TMV EtpT)U.EVUlV lux\v IreXOeIV

7ttpl
y_pdvou npMTOv 8s xaXios tftx. Stanop^vai irspi autou xai
45 ota toIv i^wTEpixwv Xoy<v, iroTEpov twv Stxiv eVtIv
vj Toiv u.^) 5vtwv
,
E?Ta ti's t) tpuois auxou. (a) "Oti uiv
ouv tJ 6^ws oux Eotiv r, U.OYI? xai au.u8pbjs, ix. twvSe
TlS av 07COTCTEUCEIE
'
TO |XV yap auTOU
Y^Y
0V xat oulc
axi , to os u.eXXei xai ouicm ivrtv. 'Ex Ss toutwv xai
6u 8 aicEtpos xai 8 ael Xau.6avdu.Evos Xpo'vos vuYXEiTai* to
0'
in.
n^j
Svxurt vuyxe(u.evov aouvaTov fat S6\ut uete-
^eiv ouaias- (3) Ilpbs 8s toutois ttovtos u-spiaTou,
His qua; dicta sunt , consequens est ut agatur de tem-
pore; primum autem e re erit, deeo duliitare etiam per
rationes exotericas, utruni sit in numero entium an non-
entium : deinde quae sit ejus nature. (2) Omnino igitur
tempus non esse, aut saltern vix et obscure esse , ex his
suspicari quispiam possit. Pars enim ejus fuit, nee est
:
pars autem future est, necdum est : ex his autem partibus
constat tempus infinitum et quod semper sumitur. Quod
vero constat ex iis qua; non sunt, non videtur posse
obtinere essentiam. (3) Ad luec , cujusvis rei dividuae,
Digitized by Google
(') NATURALIS AUSCULTATIONS LIB. IV. CAP. X. 299
iaWcp Vj , ava'yxr, , Ste Ecxty, 7)xot Ttavxa -ui
f/.ipy;
etvat $1 evta
-
xoii ok j^po'vou t& piiv vivovE t* 84
ueXXei, tCTl
8'
ouSs'v, OVTOi; pLfptOTOU* to 8e vuv ou
u.e'po<* (ASTptT xe yip to uipoc, xai o-uyxeto-Sat Set xb
& o*Xov ix twv (xepSlv

8 81 jr po'vo? ou Soxei ouyxeta6ai ex
twv vuv.
()
"Ext Ss to vuv, 8 aatvexat StoptJJetv
to TtapeXSbv xai xo u.eXXov, iro'xspov xai xauxbv
act Sia[/.;vt ?, aXXo xai aXXo, ou a8tov ISeiv. Ei
uiv yip M ftepov xai ?xepov, fir,3iv
8'
iax\ twv e'v
10 to Xpdvb) aXXo xat aXXo ut'po? Sua, 8 (x-Jj TTEpiE/et, xb
8i itepte'/exat, Samp 6 ^Xaxxwv jrpdvo? fiwo xou irXeto-
vo, xb is vuv u.^ ov 7tpdxtpov 8 8v dvayxri &p8dp8at
ftori, xat xa vuv ap.a uiv dXXr,Xoi(; oux forat, e'tpOdp-
8at Si avayxi) (xe\ to irpdxEpov. 'Ev lauxw uiv ouv
l t^OapOat ou oiovts 8ti to eTvat tots

e'v aXX<o 84 vuv
ly8ap8at xb zpdxepov vuv oux ivSE^ETat. 'Eotoi yap
aouvaTOv e/o'sxeva s?vat aXX^Xuv Ta vuv, waitEp ffTtyuvi)
o-TiY;i<;. Etmp ouv e'v xw E*:pe;rj; oxix. e^pOapxat, dXX' e'v
dXXw, e'v xoT; ptexa^u xoi; vuv a7TEtpot< ouatv fiu-a av
> E17|

touto
8'
douvaTov.
(5)
'AXX& ptJiv ouS* aVt TO aUTO
oiauivEiv Suvaxdv ouScvb; yap 8tatpST0u 7CEncpa<;u.E-
vou 2v Ttspai; fta-riv
,
out' av
e<f
' v ?j ouve^ e<; outs av
eVt TtXetw

to 8s vuv iripa? ioxt, xat '/pdvov iVxt Xa-
Geiv 7tE7CEpaa-ptE'vov. () "Eti et to u.a sTvat xaxa
as ypo'vov xat pufrs irpdxEpov [tqxe Gatepov to e'v xw
autw elvat xat e'v tw vuv ecm'v, et xet xe upo'xepov xai
xi Csxepov ev xw vuv tojoi cTtv, 5;xa av etj] xa ei; eto?
YEvdjjieva (xuptocxbv xot?
Y
evo
!
xe
'
vot
< x-i^jxepov, xal outs
rpdxepov, ouO* uiTepov ouSlv aXXo oXXou.
(7) Qept
3o uiv ouv twv &jcapy_dvTwv outw TooauV eoxw 8t))7co-
pr.uEva. [XV.] Tt
8'
idxtv 5 '/pdvo; xai xt; ai-
xou
^
^u<it?, i,uo;w; ex xs xwv icapaSeSopiE'vwv aor,Xdv
i'axt, xai Ttspi wv xuvydvojxEv 8tEXy)Xu8dtE? itpdxepov.
()t (tlv yip Tr;v xou SXou xtvr,fftv elvat tpaatv, ot 8e t}jv
Si c^aipav auxTjv. Katxot XTJ? TtepupopS^ xai xb (Jte'po?
/pdvo xt? Eoxt, itept^opa 8e ye ou- ('po?
y*P
tepi-
oopS; xb Xvj^Os'v, dXX' ou mptsopd. "Ext
8'
et nXetou;
r,erav oioupavot, 8|xotw(av >]v6 v^pdvo? f| bxououv auxwv
xtvr,oi<;

woxe itoXXot j^pdvot 4jxa. (s) 'H 8e xou 8Xou
0 o^atpa HnXt (tev xoti; etnouoiv elvat 6 y^pdvo? , o'xt ev
xe xw
y
p&vo) itdvxa eaxi xai Iv xij xou o*Xou aipatpot
*
eoxt
8'
EurjOixwxepov to Eipijtuvov
^ woxe itEpi au-
rou xa dduvaxa iTCtaxoixeiv.
(9)
'Eicei Sk Soxet ptdXt-
vxa xtv>)0't( etvat xai jxexaSoXij xt; 8
XP
0V0
? >
tout' av
4 Eti] oxEitxe'ov. 'H piev ouv xdoxou ptExaSoX^i xai x(vi)-
arn; iv aixw xw jxExaSaXXovxt ptdvov E'axiv,
% oZ av
tttfri
8v auxb to xivoujxevov xai fixa6aXXov

6 8J
XP<>vo
8|xo(w(xai itavTay_ou xai icapanSEstv.
(10)
"Exi 8s \t.t-
TaSoXij (*iv ioxt Ttaaa 8dxxwv xai ppaouxipa, ypd
0 vo<
8'
oux 6*5X1

xb y3tp PpaSu xai xa^u Xpovw wpto-xat,
xay^u (xiv to iv dXtyoj icoXu xtvouusvov, {JpaSu SI th
it TtoXXw oXiyov 8 Ss xpovo? ouy_ wpto-xat j^pdvto
,
ot5xe tw Ttoiio? ti< elvat oute t^ icoid;. (it) "Otl (xev
to(vuv oux 0x1 xtyrjcrt;, ipavepdv

jjnrjSiv Se 8ta<pe-
si sit, neccsse est, ut
,
quando est, vel omnes ejus parte*
slut vel aliquae. Atqui temporis aliae partes pr&terie-
runt, alim fiituroe sunt, nulla aulem est, quum sit di-
viduum. Instansautem non est pars. Nam pars metitur, et
opus est ut totum componaturex partibus : tempiis autem
non videtur componi ex instantibus. (4) Praeterea in-
stans, quod videtur disterminare praeteritum et futurum,
utrum semper unum et idem permaneat , an sit aliud et
aliud , non facile est videre. Nam si semper est aliud atque
aliud ; non est autem in tempore ulla pars alia atque alia
simul, quarum una non contineal, et altera contineatur,
ut minus tempus continetur a majori
;
quod vero nunc non
est, et antea erat, necesse est aliquando interiisse: pro-
fecto etiam instantia vicissim simul non erunt, sed necesse
semper erit prius iustans interiisse. Itaque in se ipso inter-
iisse non potest, quia tunc est; in alio autem instanti in-
teriisse prius instans non potest. Esto namque impossibile,
ut instantia sibi invicem cohaereant, sicuti punctum puncto.
Ergo si in eo quod est deinceps, non interiit, sed in alio :
eerie in infmilis instantibus interjeclis simul erit : quod est
impossibile.
(5) At vero nee semper idem permanere potest.
Nullius enim rei dividuae finitae unus est terminus, nee si
ad unum sit continua , nee si ad plura : instans autem est
terminus : ac licet snmere tempus terminatum.
(6) Praeterea
si simul esse tempore, et neque prius ncqne posterius esse
:
nihil aliud est quam in eodem esse, et in instanti esse,
eerte si ea quae sunt prius et quae posterius, sint in eodem
hoc instanti, etiam ea quae ante decern millia annorum facta
sunt, simul erunt cum iis quae facta sunt hodie, nee erit
quicquam prms aut posterius aliud alio.
(7) De iis igitur
quae ipsi tempori insunt, tot indubium revocata sunto.
[XV.] Quid autem sit tempus, et quae sit ejus nature,
aeque ex iis quae tradita sunt, est incertum, atque de iis
de quibus antea disseruimus. Alii namque aiunt esse mo-
tuin universi : alii vero ipsam spliaeram. Atqui conversionis
etiam pars est tempus quoddam : non tanien est ipsa con-
versio. Quod enim sumptum est, pars est conversionis, non
conversio. Praeterea si plures essent cccli, aeque tempus esset
cujusvis horum motio : quare multa tempora simul essent.
(8) Universi autem sphaera visum est iis qui id dixerunt,
tempus esse : quia et in tempore omnia sunt, et in universi
sphaera, Sed hoc eorum dictum magis fatuum est, quam
ut sit opus de eo considerare impossibilia quae consequun-
tur.
(9)
Quum autem maxime videatur tempus esse motum
et rautationcm quandam : hoc utique considerandum est.
Ergo cujusque mutatio ac motus est solum in eo quod mil-
tatur , vel ubicumque est illud ipsura quod movetur et mu-
tatur : tempus vero peraeque est et ubique et apud omnia.
(10) Insuper omnis quidem mutatio est celerior et tardior
.
tempus vero non est : nam tardum et velox tempore defi*
nilur : velox quidem id quod brevi tempore multuni mo-
vetur; tardum autem, quod longo tempore parvum. Atqui
tempus non deflnitur tempore, nee quia sit quantum quid-
dam, nee quia sit quale. (11) Patet igitur tempus non esse
Digitized by Google
300 *Y2IKH2 AKPOA2EU2 A, ta.
(ais,ai.)
pecco Xiyetv f,u.Tv iv t> itapdvTt xtv7)0-tv r| u.Exa-
6oXiv.
motum. Nihil autem dilTerat inpraesentia sive dicamusmo-
tum, sive mutationem.
CAP. XI. [XVI.]
AXXi (xtjv ou8' avsu yE }teta6oX5i{ orav yip u.r,8sv
auTol u.STa6aXXwu.ev rj)v Stavotav ?, XaOdouev u.e-ca-
I 6aXXovTSC , ou SoxeT f,u.Tv ysyovivat y^pdvoc , xaOarcep
ouoi roi; iv ZapSoT (jmOoXoyouuevot; xaOcuSetv Tvapi
toic Jjptooiv, Jrcav iyepOwai. 2uvaTtTOU0"t yip T0
icpdicpov vuv t<5 uarEpov vuv xai Iv irotoustv, i$at-
pouvTec Sti tt,v 4vai(r6i)atav TO u.ETau. "QoTtep o3v
10 el u.T| 7)V eVspov to vuv ctXXi tauTO xal ev, oux av ^v
yodvoc, oCtcd xal iitei XavOotvet irspov iv, ou SoxeT
eivat to u.eracu /po'vo;. El or) to u.^ oteoOat elvat
yjxfoov tote ouafiaivst r,|xtv, 6'tov ur^ 6p((>>u.EV uv/)8s-
p.lov fietafioXi-v, aXX' iv ivlxal aoiaipiTu) cpatvy)Tat
15 t) "fu^r,
u-evtiv, 6tav o' oioOuixeOa xal ipiouiixtv, tote
jpajxtv yeyovevat /povov, tpavepbv 6rt oux Iotiv dtveu
xivrjaetdc xal u.eTa6oX5jc pdvoc.
(2)
"On (isv ouv
oute xIvt.ctk; out' aveu xtvrjo-etoc 6 y^pdvoc iort, tpavepdv.
Ariirriov $s", eWi t)touu.ev t( iaTiv 6 yjjdvoc, ivreu-
20 8ev epy_ou.svoic, t ttjc xtvijaetoc iortv. "A (/.a yip xtvjj-
oew; ataOavdpieOa xa\ y^pdvou xal yap iiv
^
cxdtoc
xal fAvjSlv 8ti tou G(iu.aToc itaaywtiEv, xi'vt|si; 8e' tic
iv TY)
<Ju^?i
ivrj, euOuc Su.a Soxei tic yeyove'vat xal
y^pdvoc. 'AXXi (t^v xal 6rav ye y^pdvoc Soxvj yeyovevat
it, tic, A!u.a xal x(vr)o-(c ""? ^alvtTai yeyove'vat. i2<ne
*Vrot xfvr,o-cc i\ tjc xivrjoeoic ti iorlv 6 y^po'voc. 'Eirel
ouv oi xtvr|0-ic, avayxvj ttjc xtvrfaetoc Tt eivat autdv.
(3)
'Eral 8s to xtvouixevov xtveUat lx Ttvoc sic ti xal icav
fxeyiOoc coveys;
1
axoXouSei t5 (xeyiOet 7) xIvtjoic
*
Sti
so
yip to Tou-eyeOoc tivai ouvej^sc xal ^xtvrjotc iori ouve-
yrjc, 81a Si t^v xtvr)9tv xai 8 ypdvoc* for, yap f, x(vt)-
onc, toooutoc xal 6 xpdvoc it\ Soxet Yeyovevai. To 8J
8t| TtpoTepov xal CffTspov iv TOitw TtowTov io-Ttv iv-
TauOa u.EVTOt ttj Oevet* iicel
8'
iv tu ^eve'Dei ion
M to TtpoTepov xal uo-repov , avayxi) xal ev xtvr^aEt
eTvai to itpoTepov xat Caxepov, avaXoyov toic exet.
(4)
AXXi fi^v xal iv
XP
'
V<
!
, ^aT^ T Ttpdxepov xai
BotTEpov 8ii to xoXou9eiv ael Oaxe'pw OaTepov autwv.
*Eott OS to TtpoTepov xal SaTepov autwv iv TT) xivrj-
o aei, 8 piev itoTe 8v xnr^aU iori- to piivTOt eTvai auT<3
irepov xal ou xivrjotc. AXXi (*r,v xal tov y^pdvov ye
yvtop^ou-ev, 8xav 8pt'e'iou.ev tt^v xivjifftv, to itpdrepov
xal CoTepov 6p(l[ovTec
-
xal tote <pauiv yeyovEvai jrpd-
vov, orav tou itpoxepou xal 6axipou iv ttj xivrjoet
4 aiii9T)<xivXa6tou.v. 'Opt'Jo|tev8e tSoXXo xat oXXoutco-
XaSEtv aula, xat p.eTa;u Tt autwv ?Tepov orav yip
STepa Ta axpa tou u.e'oou vov)Ob)u.EV, xat 8uo etTCT) f, <|<uy;^
Ti VUV, TO U.SV TtpdtEpOV TO
8'
CoTEpOV, TOTE Xat TOUTO
oau-sv elvat y^pdvov to yip 6ptjduevcv tw vuv yodvoc
to sivat Soxet , xal urcoxEicGw.
f&)
"Oxav u.iv ouv wc
ev to vuv aicrOavwu-eOa , xal (xv) rJTOt b>c npOTEpov
xal uoTepov iv tij xtvr^aet ?, 6c
to autb piiv, irpo-
At vero nee est sine mutatione; q'uuin enim ipei nihil
mutamur cogitatione, aut, si mutemur, non animadrerti-
mus
; tunc non videtur nobis fuisse tempus
,
quemadmodura
nee iis quos in Sardinia fabulantur dormire apud beroas,
quum experrecti fuerint : conjungunt enim prius instan
cum posteriori instanti, et unum faciunt, eximentes tempus
interjectum, quia id sensu non percipiunt. Sicut igitur si
non esset aliud instans, sed unum et idem , non esset tem-
pus : ita etiam quaodo non animadvertitur esse diversum,
non videtur esse tempus quod est interjectum. Ergo si tunc
nobis accidit, utnon putemus esse tempus, quum mil lam
mutationem distioguimus, sed animain uno et individuo
manere videtur; quum autem sentimus acdistinguimus,
tunc dicimus fuisse tempus : perspicuum est, non esse tem-
pus sine motu et mutatione. (2) Patet igitur tempus nee
esse motum nee sine mutatione. Quoniam autem quaerimus
quid sit tempus, sumeodum est, hinc facto initio, quid
motionis sit Simul enim motionem sentimus ac tempus.
Nam etiam si tenebne sint , et nihil corpore patiamur, mo-
tus tamen aliquis in anima insit : confestim slmul videtur
fuisse etiam aliquot] tempus. At vero et quum tempus ali-
quod videtur fuisse, simul etiam motus aliquis fuisse ap-
parel : quocirca tempus aut est motus aut aliquid ipsius
motus. Quoniam igitur non est motus; necesse est at sit
aliquid ipsius motus.
(3)
Quum autem id quod movetur,
moveatur abaliquo ad aliquod, quamque omnis magni-
tudo sit continua : magnitudini consequens est motus. Nam
quia magniludo est continua , etiam motus est continuus, et
quia motus, etiam tempus. Quantus enim fuit motus , tan-
turn etiam semper videtur tempus fuisse. Jam vero prius et
posterius in loco primura sunt : et lite quidem positione
partium. Quum aulem in magnitudine sit prius et posterius
;
necesse est ut etiam in motu sint prius et posterius, quae
illis proportione respondeat.
(4)
Quin etiam in tempore est
prius et posterius
,
quia semper horum alterum alteri con-
sequens est. Horum autem prius et posterius est in motu,
quod re ipsa est motus ; sed ejus essentia di versa non motus
est. At vero etiam tempus cognosclmus, quum motum
distinximus, prius et posterius distinguentes : tuncque
dicimus fuisse tempus
,
quum sensu percepimus prius et
posterius in motu. Distinguimus autem, quoniam hare aliud
atque aliud esse, et hisdiversum quiddam esse interjectum
existimamus. Quum enim extrema a medio diversa inteili-
gimns, ac duo momenta aflirmat anima, alterum prius,
alterum posterius; tunc id dicimus esse tempus. Quod
enim momentis terminatur, tempus esse videtur : atque
hoc supponatur. (5)
Quum igitur sentimus momentum,
quasi unum , nee vel tanquam prius et posterius in motu,
vel quasi idem quidem , sed ad prius et posterius aliquid
Digitized by Google
NATURALIS AUSCULTATIONIS LIB. IV. CAP. XL
(310,320.)
te'oou 8$ xal ucx/pou xtvd? , ou SoxeT ^po'voi; ^'Yovtvat
ou6et', Sxt ouSe xivr,ot<. "Oxav Sk to itpoTepov xal
oVtepov, TOTe XeYO[v
j^pdvov

xouxo
yP
'
<r"v * xpd-
vo;, dpi8u.b< xiv^uem xaxa xb itpdxepov xal Corepov.
Oux apa xtvTjoi? 6 xpovoc,
dXX'
?i
apiOixbv
fyst
*i
*<-
VY)t. ()
2ni(itiov 8t* to |a!v yip itXitov xoti fXaxxov
xptvopev apiO-itj) , xfvijoiv Si itXeo> xat iXdxro) xpovw*
olp:8ao<; dfpa Tt< 6 xpdvo?.
'Eirel 8' dpi6u.dc eaxt
Siymc (xat yap to dpt8u.ouu.evov xat to dpt8u.n]Tbv
10 dpiOubv XeYopiev, xal (5 dptOu.ouu.tv), 6 8J) ^pdvo; taxi
to dpi8u,ouu,evov xal
oty
5 dpt8u,ouu,ev. ['EffTt
o* erepovtji spiOu.ouu.ev xal to dpi6u.oujuvov.] [XVIL]
(7)
Kal 60-itep ^
xtvrjott del dEXXr, xal aXXr, , xat 8 pd-
vo;, 8
8'
&W ita? ^po'vo 6 auto'?
-
[to
Y^p
x"v *
16 auTO 5 itoT* ^v to
8'
elvat auTijj ftepov.] To 8e vuv tov
ypdvov u,;xpEi,
$
itpdxEpov xat Gorxepov. (a) To 8s vuv
eoxt uiv
6a
to auxd, eoxt
8*
& ou to auTO*
$
u.ev ^ap
ev aXXw xat dXXip, exepov [touto
0'
?jv outo to vuv]
fj
Se
8"
itore 6v e'en to vuv, to auto. 'AxoXouSet
Ypj
o Soitep IXex6r
l>
S p-iv (Wfftft ^
xtvr,<jt, Tauxri
8'
6
Xpdvo?,
dK.epajAev. Kal 6u.oia>c 8^, t>) otiyu.yJ to tpe-
pduevov, 5 t|v xtvn)9iv Yvwpfiioujv xal to itpdxepov
ev auTT) xal xb uaxepov. Touxo Si 8 uiv itoxe 8v to
auxd (o-xtvaJ)
fP
^
M*<*>
'I
Tl *^ xotouxdv eVtt),
tm Xdyo) Si aXXo, fiaitep ol ao^toral XaptSdvouotv ixe-
pov to Kopt'oxov h Auxet'w elvat xat to Koptoxov e"v
iyooS. Kal touto 8:J) t<5 dXXoSt xal dXXoOt tTvai
i*Tepov t5 8i (ptpou-e'vw dxoXouSei to vtiv, warnp 8 y,pd-
vo -nj xtvijotf tS
Y&p
5>spou.^vti> -pKopiCoiAtv to 7tpd-
M Ttpov xat Corepov v xtvr,o

^
8'
aptBu-TiTOV to icpoTt-
pov xat CcTtpov, to vuv otv uo-te xal Iv toutoh,
8 ptev itoTt 8v vtiv, tVri to auTO- itpoTepov yap xal Cote-
pdv ^oti to Iv xtvr.cef to
8'
slvat exEpov
[$
dpt8u.7i-
tov vip to itpdxepov xal So-xspov, xb vuv eVxi]. Kat
36
yvwptptov 8e pidXwxa tout' ioxt

xat flip ^
x(vr,o-i? 8ti
xb xtvouu-svov xal $
<popa 81a xb (pepdaevov

xdSe yap
Tt to (pepofuvov* ^
Si xtvYioti; ou. "Eri (xev o3v !)?
to aurb xb vuv Xevdpwvov de, eaxt
8*
6? ou xb outo*
xal
Y^P
x <f6pd(Jtsvov. (9}
4>avepbv 8i xal 8ti
4u efae
xp
^
* ^
'r

T
*
v5v oux lv
'"l
'
**
v"v
^
etr), xpdvo?
oux av stj- fijxa Yapowtep xb q>epo>evov
xal ^|
f
opa, ouxio< xat 6 dpt8(ib(; 6 xou ((>epou.e'vou xal
6 t%( a>op3<. Xpdvo piev
Y*p
& t^ ?p5?
dpi8(id?, xb
vuv 8e 6 xb ipepopuivov' olov jiova? dpiOaou. Kal
ouvex>i
xe 8^1 8
XP'
V0? T
?
J v"v
>
xal 8l
TiP1
Tat xaTa
^
vuv axoXouStt
Y^p
xal xouxo xyj ipopS xal xw <ppo-
y.evt.- xal
Y"p
^| xivrion xal i\ <popa (ita Ttji ?epouivo>,
Sti ev, xal oux
8 wore iv (xal
y*P
&v StaXtJCOi) dXXa
x5 Xoyw.
Kal
Y*p
8p(C
^v itpdxepov xal 6<rxepov
60 xt'vr.otv touto. 'AxoXouSei Si xal touto 7tw< trj ortY.u.?-
xat
yP
^
eTt
YP^I
xa,t 'we'xet to u.9jxo? xal 6p-
tef
fdxt
y^P
> {*'
v
"'PX^'
T0" ^ teXeuxii.
(10)
'AXX'
8xav jxtv ouxw XapiSavri xt wc ouol
xp<""-
v<> t?
Via, dvo-YXTi
fTao8at, el eorai ap/Ti xal xeXeux?)
301
pertinens : tunc non vidctur fuisse ullum tempus, quia nee
motus. Quum autem prins et postcrius sentimus, tunc di-
cimus esse Tempus. Tempos enim nihil atiud est qnam
numerus motus secundum prius et posterius. Tempus
igitur non est motus , nisi quatenus motus numerum liabet.
(6) Argumento est, quod plus et minus dijudicamus nume-
ro, motum autem majorem et minorem dijudicamus tem-
pore : ergo tempus est numerus quidam. Quum autem
numerus bifariam accipiatur (nam et quod numeratur,
et quod est nnmerabile, numerum Tocamus, et id quo
numeramus) : tempus igitur est id quod numeratur, non
quo numeramus. [Sunt autem diversa, id quo numeramus,
et quod numeratur.] [XVII.] (7) Et quemadmodum motus
semper est alius atque alius, ita etiam tempus. Univer-
sum vero tempus simul acceplum, idem est : [quoniam
momentum re ipsa unum et idem est, sed essentia ejus
est diversa]. Momentum autem metilur tempus, quatenus
est prius et posterius. (8)
Jam vero momentum partim est
idem
,
partim non est idem. Quatenus enim in alio atque
alio est, divcrsum est : [uoc autem est ipsum momentum
; ]
sed quatenus momentum est id quod tandem est, eatenus
est idem. Consequens enim est , ut dictum fuit, magnitudini
motus, huic vero tempus, ut asserimus. Peraeque igitur
puncto id quod ferlur, quo motum cognoscimus , atque in
eo prius et posterius. Hoc aulem re ipsa idem est : ant
enim est punctum , aut lapis, aut aliquid aliud ejusmodi :
sed ratione est aliud : sicuti sophistic sumunt aliud esse
Coriscum in Lyceo , et Coriscum in foro : ergo et hoc
,
quia alibi et alibi est, diversum est. Atqui el quod ferlur,
consequens est momentum , sicut motui tempus : nam eo
quod fertur cognoscimus prius ac posterius in motu : mo-
mentum autem est quatenus prius ac posterius est nume-
rabile. Quocirca et in his re ipsa momentum est idem
;
quia quod in motu est , est prius et posterius : essentia
vero est diversa : [quoniam momentum est, quatenus prins
et posterius est numerabile]. Atque hoc est maxime not urn
:
quia et motus per id quod movetur, cognoscitur : et lalio
per Id quod fertur. Quod enim fertur, est hoc aliquid : mo-
tus autem non est hoc aliquid. Partim itaque id quod vo-
catur momentum, est semper idem, partim non idem :
quoniam et id quod fertur, similiter se habet.
(9)
Perspi-
cnum etiam est, sive tempus non sit , momentum non fore
:
sive non sit momentum, non fore tempos. Utenim simul
sunt id quod fertur et latio, ita etiam numerus ejus quod
fertur et numerus lationis. Tempus enim est lationis nu-
merus : momentum vero est velut id quod fertur, ut unitas
numeri. Ergo et continuum est tempus propter momen-
tum , ac dividitur ratione momenti. Nam et quod ad hoc,
sequilur lationem , et rem quae fertur. Etenim motio et la-
tio una est propter id quod fertur, quia est unum : nee
momentum (nam interrumpi posset), sed ratione. Hoc
namque terminat priorem et posteriorem motum. Quia
etiam quod ad hoc , aliquo modo est consequens puncto.
Nam punctum quoque et continet quodammodo longitudi-
nem, et terminal : quoniam alterius est principium, alte-
rius est finis. (10)
Sed quum ita quispiam accipit, utens
uno puncto quasi dnobus : necesse est consistere, si idem
punctum erit principium et finis. Momentum autem, quia
Digitized by Google
S02 *riIKH2 AKPOAIEai A, 06.
(220.)
^
utj) oxiyurj. To Si vuv Sil xb xivetsOat to tpepo-
(xcvov at1 frtpov* wa8' 6
XP
V0? api9ub? oi/ w x?j<
uT?j? o~xiyu.?i;, 6x1 ap-^Jj xal teXeuttj, bXX' w{ xl
loyaxa xtji; aux9;; ptSXXov, xal ou/ 6? xl [is'pT|,
Sia xs xb ?pT|u.Evov (x5j yap jjior, oxtypii) w; Suet
/pr,o-xat, wote ^pejietv cujxS^dexat) , xal exi ^avs-
pov Sxi ouSi
t
u.opu>v xi vuv. xot>
y
pdvou , oio" 7) Statpsci?
x5fc
xivrjaswc, waitEp ouS' at 0-Ttyu.ai xrj? ypau.u.YK'
at SI ypauu.al "i *" T
*i< P
11'? [xopia.
(11)
C
H pilv ouv
iu Kspa; xb vuv, 06 /pdvoc, aXXi ouu.66v)xev
^
8'
api-
OueT, apifiud;- xa i/ev yap Twpaxa exeivou udvov fWtv
ou xl ite'paxa" 6
8'
aptOuoc 6 xoivSe xwv ?7rrcwv,
^
oexa;, xat aXXo8i. [XV1H.] (12) "On uiv xot'vuv
6 ypdvo? api9u.de eoxi xtv^veax; xaxi xb irpdxepov xal
16 Coxjpov, xai cuve/tJ; (ouve/ou yap)
,
^avepdv.
quod fertur, movetur, semper diversum est. Quocirca tern-
pus est numerus, non ut ejusdem puueti
,
quia sit princi-
pium et finis : sed potius ul extrcmitates lineae, nee ut
partes : quum ob id quod dictum fuit (quia medio puncto
quasi duobus uletur, unde accidet ut quiescat) ; turn etiam
quia perspicuum est, neque momentum esse partem tern-
poiis, neque divisionera esse partem motus, quemadmo-
diim nee puncta lineae : sed duae lineae suut partes unkis.
(II) Qualcnus igitur momentum est terminus, non est tern-
pus, sed ei accidit. Quatenus autem numeral, est Humerus.
Termini namque illius rei tantummodo sunt r.ujus sunt
termini. Sed minimis qui est liorum equorum , ut denarius,
cliam alibi reperitur. [XVIII.]
(12) Tempos igitur esse nu-
merum motus ratione prion's et posterioris, et esse conti-
nuum
,
quia est continui
,
perspicuum est.
CAP. XII. [XVIII.]
'EXa/toxo? 8s pi6ubc & piev airXox; isxiv, y] Sua?.
Tl? SI dpiSjxb; sari uiv &c luxiv, laxi S' w; oux
iVriv, oTov ypaiAUTj; Aa/taxo; tcXyjSei uiv Esxtv at
Suo y) y; u.ta, jxEyEOet
&"
oux e'axiv iXa/wxo;* aYi yap
20 SiaipEixai icSva ypau.u.YJ. "Qu6" ouotwq xai 6 ypdvex;-
eXa/iuxoi; yap xaxa ulv aptdudv eoxiv 6 ct; rj ot
Suo, xaxa uiyeOo;
8'
oux Ian.
(2)
<I>avcpbv os xai
6xt x.a/u? uiv xai (JpaSb; ou Xe'yexai , tcoXu< Si xai
dXiyo? xai ftaxpb; xai |ipa/u?.
r
^
uev yap omve/iji;,
16 u,axpb; xai
ftpa/uf |j
0'
api6u.d?, itoXb xai dXiyo?"
xav^u? Ss xat {Jpaouc oux eoxiv ouos yap & apiflub;
<T> jpiOpiouixev xayu; xat ^paou; ouSed;.
(3)
Kat 6 au-
xb; oe Tcavxayrou 5u.a
-
irpdxspov Si xai uaxepov out,
6 auxdc, 8~i xat J) (lexaSoX
1
)) $j
pisv itapouffa uta,
w'jj Sk yeyevr,u:vi xai ^) ulXXouo-a ixpa.
'0
SI
v_pdvo< aptOpid; ioxtv ou^ 5 aptOpiouptEv, 4XX' 6 apt-
6u;ouu.vo?. 05xo Si o*uu.6at'vEi ^pdxEpov xai 8o-xe-
pov dtei fxEpo?* xi yip vuv fxepa. "Eort Sk 5 otptO-
ub? eT; (aev xai 6 auxb? 6 xiov Ixaxbv f7Cjctov xai xwv
36 ixaxbv avOpwittov, 5v S' apiOjxd?, ?Xpa , ot fttiroi
xwv avOpwnwv.
()
*Exi w? evSe'^exbi xi'v)0-iv slvat
tJ|v airrjv xai pttav ttbXiv xai 7taXtv, 08x01 xal v_pd-
vov, oTov ivtauxdv,
yJ
fap, ?, ptExdrewpov.
(6)
Ou
udvov Ss xrjv xivrjoiv xw /pdvw UEXpouptEv, iXXa xai
40 x5i xivti<tei xbv xpdvov Sii xb 6p^EO9ai utc' aXXr,-
Xwv 6 u.ev yip pdvo( dpf^et xijv xtvr)vtv iptOub; wv
oxixr]?, t| 8i x(vTjai( xbv xpdvov. Kal XfyojtEv tcoXuv
tl
dXiyov ypdvov, x9j xivrjo-Et piexpouvxE;, xaOarcEp xai
xw aptOuTjxoi xbv apiOptdv , oTov xw vl fTrrcw xbv xwv
45 "tcitwv apiOadv xiji (aev yap aptOpuo xb xwv Ttctcwv
TtXijSo? yvwpiJou.EV icaXiv Si xw Ivl frnrw xbv xwv
firitwv apiOpibv auxdv. 'Ou.o(w; St xal liz\ xou /pdvou
xal ty;? xivrfaswc x5i piiv yip /pdvw rr)v xJvtioiv, xri
Si xiv-^sei xbv -/pdvov piExpouuEv. (s) Kal xoux' euXdyw^
to uua(5i6r
(
xv axoXoudst yip xtji piiv utye'Sfi r) xivr,at,
x9j Si xivriast 6 /pdvO(, xw xal itotri xal nuve/7, xal
Siaipsxl eivat* St4 pilv yip xb xb uiyfOo; Eivai xoiouxov
Minimus autem numerus, qui simpliciter accipitur, est
binarius
: aliquis autem numerus partim est illiniums
,
parlim non est, ut lineae minimus numerus mulliludine
quidem sunt duae , aut una : magnitudine vera non est mi-
nimus
: semper enim oinnis linea dividitur. Quare similiter
etiam tempus : minimum enim numero est uuum , aut duo :
magnitudine autem non est.
(2) Perspicuum etiam est
quod non dicatur velox et tardum : sed multum et paucum,
et longum et breve. Nam qua est continuum , est longum et
breve : qua vero est numerus, est multum el paucum. Sed
velox et tardum non est : quia nee ullus numerus quo nu-
meramus, est velox et tardus.
(3) Et idem tempus simul
est ubique. Prius autem et posterius non est idem : quoniara
et muUtio,praseo$ quidem una est, praterila vero et Tu-
tura est diversa. Tempus autem est numerus, non quo nu-
meramus
, sed qui numeratur. Hoc autem evenit ratione
prioris et posterioris semper diversum : quia momenta sunt
diversa ; numerus autem est unus et idem , centum equo-
rum, et centum hominum : sed quorum est numcrns, ea
sunt diversa , neinpe equi et homines.
(4) Piaeterea ut ac-
cidit moturu esse uuum et eundem iterum atque iterum,
ita et tempus idem esse accidit : ul annum, aut ver, vel
autumnum. (5)
Non solum autem roctimur motum tem-
pore, sed etiam motu tempus : quia se invicem definiunt.
Tempus enim delinit motum, quum sit ejus numerus : ac
motus tempus; dicimusque multum ac paucum tempus,
motu metientes, quemadmodum et numerabili numerum,
verbi gratia , uno equo numerum equorum. Etenim numero
cognoscimus multitudinem equorum : rursusque uno equo
ipsum numerum equorum. Similiter autem et in tempore
et in motu res babel. Nam tempore motum , et molu tem-
pus inetimur. (6)
Atque hoc est rationi consentaneum :
sequitur enim magnitudinem motus , et motum tempus :
quia sunt et quanta, et continua, et dividua. Nam propterea
quod talis est magnltudo, motus ita est afTectus : et propter
Digitized by Google
NATURAL1S AUSCULTATIONIS LIB. IV. CAP. XII. (210,221.)
t| xtvigatc, Tauta m'irovOt , Stet 81 tt,v xt'v7)<jiv & yjpovot,.
Kai fxttpouuev xal to \uyrtoQ x5j xivVjati, xal tt,v
XtVTJfflV TM (JlEYidtf tcoXX^v Yap *'va ?<*tv t^jv
6Sdv, av ?j i) iroptfa iroXXiq , xal Taur)v 7toXXt,v, av

^
68bc i) itoXXi]

xal xbv xpdvov, av ^j xi'v)ffi?

xai tJjv
xivY)criv, av & xpdvo?. [XIX.]
(7)
'Eizii
8'
ioTtv 6
xpd*
voc uttpov xivr^oehK xot\ tou xiveioOat, u-expEt
8'
ou-
TO< TTJV XIVT,(JIV TM ipt'dat TIVO XlVr]<7lV, f| XaXapiEXpTJ-
att tj|v SXrjv, wtnrsp xat to firjxoc. & Trij^y; x5 wpiaOat
10 Tt juyeQqc 8 dvajAtxp^att to 8Xov, xat Ioti tyj xt-
vr)oei to iv
XP<>
V<
?
"vat T HTpeto6at tS
XP
vw xo^
aurr,v xal to Tvat auTrjc,' Sua yap tJ|v xivjiciv xal
to ttvat ttj xivr,ctsi uExpit, xal tout' eotiv outtj to
Iv y.pdvco sTvat, to |XTptts6at auxrj? to tlvat. (s) Ar
t
-
16 Xov
8'
8ti xal toT? XXotc tout' fort to iv ypovw ttvat,
to jiTpeTo'9ai auxtov to ttvat urcb tov xpdvou. To yip
iv ypdvw tTvat Suoiv iorl Oartpov, fv u,lv to ttvat
tOTt o 6 ypdvo? iemv, Sv 81 to Sorop ivta Xsyo-
(jijv 6ti iv ctpiOuw tar(. Touto 81 arjuaivti vjtoi
2u w; pu'poe apiOuou xal 7td6oc, xal SXox; Sri tou apt6u.au
Tt, t| 6ti ?Ttv auxou apiflude. 'Kirtl
8'
aptOabc
6
y
pdvoe, to uiv vuv xal to itpowpov, xal tfcta Totaura,
oSxio? iv xpovw on; iv aptdixu uovac. , xal to iceptTrbv
xal dfpTiov (t4 u,lv yap tou etptOu-ou xi, xi 81 tou
as ypdvou Tt icrxi) xi 81 Tcpafptaxa <>><; iv aptdpuj) xoi
XPOVW
ictTlV. El 81 TOUTO, IttpitJTtTOt 6lt' (JpidflOU
wairep xal toc iv xdixto 6itb xoitou.
() <t>avtpbv
81 xal oti oux loxt to tv ypo'voj tlvat to tlvat 5xt
6/povo; io-Ttv, Stamp 0O8I to Iv xtvijcrti eivat ouSl
80 to ^v xonw, 8xe $| xi'v/jct; xal 8 xdno? loxtv tl
fkf
fsrat xb Iv xtvt outoj;, itavra t4 irpotYptaTa li orcoouv
Isxat, xal b oupavb; Iv Tij *&(($<&' ^*
Y"P
^
X
*Y/P
laxt'v, ?sxt xal 6 oupavdi;. 'AXXa touto (jtlv ouu.Ss-
fir.xev, ^xeTvo
8*
avafx>] 7capaxoXou6ttv xal t5 ovxi tv
3k /pdvw tivat Ttva ^povov, ort xaxttvd taxi, xal xm ev
xivr^ctEi ovxt tlvat xdxe xtvijctv. (lu) 'Eirtl
8*
tWtv
6)( iv api6uw to iv /pdvw, Xij^OijatTat xi? icXttuv
ypdvo icavxb; tou iv
XP'
V(
?
8vT0?
*
8w avavxT) itdVra
t4 tv
XP
01
"? ^VTa ttpttxtoflat (nth yjpowu, uSoictp
40 xal TaXXa Sera tt Ttvt ierrtv , olov xi iv to'tvoj uicb
tou totcou. Kai icaoxttv 811 Tt 6tco tou ypdvou, xa6a-
ictpxal Xsvttv tiuiOaixev irt xaxaxiixet 6 xpdvo?, xal
vr.paerxtt icav6' 6icb tou xpdvou, xal imXavSavtTat 8ta
tov ypdvov, aXX' ou ptt(tadr]Xtv, o581 vt'ov ytyovtv ou81
45 xaXdv' <pOop3c
Y
a
P
'xio? xafi' auTov (xSXXov 6 xpdvoc
ript9(xbc
fP
xtviqettan , *, 81 xt'vY|ert( t$iem)<rt to uitdp-
Xov.
"Qctrt ipavtpbv 6ti to cJtt 8vto
,
%
aVt ovTa , oux
Ierrtv iv /povw' ou
yP
ittpttx*"*1 01C0
XP^
00
'
ou^
fuxpetxat to tlvat auTwv &irb tou xpdvou* oTjjxeiov 81
to xouxou 6xi ou81 iraoxtt ouSlv 6itb tou ypdvou Jjc oux
oVca iv
XpbW' (11)
'Eittl 8'
IstIv 6
XP^
V0
* Jtfcpov
xtv^atox; , lort xal -^peutac u-txpov xaxa auptSt^xdc'
itSEcfa
Y*p
^iptu.(a iv /.P^VM' Ou
^p
S7ttp to iv x>-
vvioei 8v JvaYXi) xtvtiaOat, ouxio xal xb iv xpdvoi' ou
303
motum tempos : metimurque magnitudinem motu , et mo-
turn magnitudine. Dicimus enim longam esse viam , si sit
longa profectio : et banc longam , si sit longa via : nee non
tempos, si motos ; et motum, si tempus. [XIX.]
(7)
Quum
autem tempus sit mensura tnotus et ipsius moveri ; hoc
autero metiatur motum, eo quod definit aliquem motum
,
quitotum metietur (sicut et longitudinem ulna, eo quod
deGnit aliquam magnitudinem, quae metietur totum) : pro-
fecto et motum esse in tempore, nihil aliud est quam tem-
pus eummetiri, et ejus essentiam : simul enim motum et
motus essentiam metitur. Et hoc est ipsi motui , esse in
tempore , nimirum tempus metiri ejus essentiam.
(8)
Quin
etiam aliis rebus constat hoc convenire, at esse in tempore,
nihil aliud sit quam tempus eorum essentiam metiri. Nam
esse in tempore, duorum alterum est : unumquidem, tunc
esse quando est tempos; alterum vero, ut quiedam dici-
mus esse in nnmero
;
quod quidem significat vel ut partem
Humeri et afTeclionem , et omnino aliquid numeri esse : vel
numerum ejus esse. Quia vero tempus est numerus : certe
momentum, et prius, et quaecumque sunt ejusmodi, ita
sunt in temiwre, at in nnmero nnitas, et impar et par,
(nam htec sunt aliquid numeri, ilia vero aliquid temporis,)
res autem sunt in tempore, ut in nnmero. Quodsi ita est,
res continenlur a numero, quemadmodum et ea quae in
loco sunt, a loco.
(9) Perspicuum quoque est quod esse
in tempore, non est , tunc esse quum tempus est : quem-
admodum nee esse in motu, nee esse in loco, significat
tunc esse, quum motus et locus est. Alioqui si ita sit esse
in aliquo, omnes res in quavis re crunt, et coelum erit in
milio. Quo tempore enim milium est, etiam coelum est. Sed
hoc accidit : illud vero necessario consequitur : id est, et
ei quod est in tempore , esse aliquod tempus
,
quando illud
est ; et ei quod est in motu , esse tunc motum.
(10) Quo-
niam autem quod est in tempore, est ut in numero; sume-
tur aliquod majus tempus omni re quae est in tempore.
Idcirco necesse est ut omnia quae sunt in tempore, conti-
neantur a tempore
,
quemadmodum et cetera
,
quaecumque
in aliquo sunt : verbi gratia
,
quae sunt in loco , continenlur
a loco. Ergo et pati aliquid a tempore : quemadmodum
etdicere solemos, tempus omnia consumere, ac tempore
omnia senescere , et oblivionem induci propter tempus : sed
non didicit , neque juventutem aut pulcuri tudinem tempore
nactum quidpiam est. Tempus enim per so est potius causa
interitus, quia est numerus motus : motus autem , id quod
est, de statu suodimovet. Quocirca perspicuum est, ea
quae semper sunt
,
quatenus semper sunt , non esse in tem-
pore : quia non continenlur a tempore , uec tempos meti-
tur eorum essentiam. Hujus rei argumentum est, quod nihil
patiuntur a tempore , utpote quae non sunt in tempore-
(II) Quoniam autem tempos est mensura motos , est etiam
qoietis mensura ex accident! . Omnis enim quies in tempore
est. Non enim sicut necesse est , id quod est in motu , mo-
ver) : ita etiam qnod est in tempore : qoia tempus non est
Digitized by Google
304
4>YZ1KH2 AKP0A2EC2 A, a
Y
. (I,2M.)
yap *| xivr,oi 6
xpo
vo

, aXX' apt6|AO< xivr.oew?

iv
apt8(X(j> 81 xtvijasux; IvSs/ETat eTvai xal to ^pcpouv.
05 yip icSv to axivnjTov ^peu.t, aXXJc to io-Teprijie'vov
xivfaew, iteipuxo; 81 xtvetoOat, xaOaitep eip>]Tat iv
t> xot< 7cpoTtpov. To
8'
eTvai iv dpi6u.o> iarl to eTvai
Ttva eptOu,bv too irpetYpWTO, xal |MTpeio6ai tb eTvai
auTOU tw aptOjAoJ iv <T> eWv woV et Iv
/.P'
1
"?'
u1t
ypdvou. Mexp^oei
8*
6
XP**
T0 xivoujmvov xal to
>,pepM>UV,
$
TO (ilv XtVOU(X6VOV, TO 31 ^pEfXOUV
tJ)v ykp
lu xivrjo-iv auTwv uuxprjaei xal tV
r^pepuev, itoar, t-..
fu)
"QoTe to xtvoupevov o6y_ d*Xw< fowl
t"
T
P
T
l
T0V
Curb ypdvou
, $
Ttoadv ti ir(v, dXX'
$
t) xivrjOic butou
itootj. 'flffO' 6oa pviyte xiveiTBi (t^x' vipeptet, oux
eVtiv Iv xpovw

to jaIv yip Iv
XP^
V<
?
"vat T0
("
T
P""
16 e9a eori ypdvw, 6 81 Ypvo
*ivr,w xal ^pejii'o?
jxsTpov.
(13)
4>avepbv ouv 6ri o581 to uv)| 8v Io-tbi
itHv iv Xpov"?
, Tov &*
V-^
IvSe'xeTat aXXco?
,
wffirep
to tiv SidpeTpov eTvai ttj irXeupS OTJjxueTpov. "OXw
Yap,
e! ftSTpov
P-**
i<m xivr^aewi; 6 xpdvo? xaO' auid,
jo twv
8'
aXXwv xt* auu.c6r)xdc , 8r,Xov 6'ti wv to eTvai
ptTptt, toutoi< fiwoatv earat to eivai Iv tw r^peuetv
vj xiveiaOai. "Oua uiv o3v fuapTa xal yvtri-ta xal
SXw 6t1 ptlv 6Vra , 6t1 81 u.r|, iver/xi) Iv ypdvw tlvai"
sort
Y&p
ypdvo? ti< itXetwv, 8< &irepeet tou ts tlvai au-
twv xal tou (ACTpouvTO? tJ)v ouaiav

twv 81 u.^| ovtwv
Soa uiv itepte'xet 6
xp'
v
?
T^
r
t-v
3
V
>
o^ * "Of.T|pd
iroTe ?jv, tb 81 sorai, oTov twv (XXovtwv ti, i^* &ird-
Ttpa iteptsx"' xal el lit' apitpw, aptipoTtpa xal v^v
xai ioTaf Sea 81 tx^, itepiexsi ^Safivj, out' ^v out'
30 !<mv out' sffrai. "Esti 81 t& TOtauTa twv (ji^| ivTwv,
oWv Ta ivTixet'u.eva id IffTtv, oTov to aaufifxstpov
sTvat tJjv otajUTpov ae( Ioti
,
xal oux Iotbi touto iv
Xpdvw. Ou toivuv ou81 TO OUtt(XTpOV 8tb ii\ oux foTtv,
5ti ivavTt'ov xHa atl 5vti. "Oowv 81 to IvavTtov [*})
36
aet , TatJTB 81 8uvaxat xal eTvai xal
pi,
xal eVu yIve-
01? xal fOopa
auTwv.
motus, sed est numerus motAs : in numero autem mollis
potest esse etiam quod quiescit. Non enim omne immobile
quiescit, sed quod est privatum motu
,
quum natura sit
aptum moveri, quemadmodum dictum fait in superiori-
bus. Esse autem in numero , nihil aliud est
,
quam esse
aliquem numerum rei , et numerum , in quo ea res est
,
metiri ejus rei essentiam. Quare si est in tempore, ejus rei
essentiam metitur tempus. Metietur autem tern pus id quod
movetur, et id quod quiescit, quatenus iilud movetur, hoc
autem quiescit. Nam motionem eoruni et quietem metietur,
quota sit. (12)
Quocirca id quod movetur, non simpliciter
caditsub mensuram temporis, quatenus est quantum quid-
dam , sed quatenus motio ejus est tanta. Quapropter quae-
cumque nee moventur nee quiescunt , non sunt in tempore.
Nam esse in tempore nihil aliud est quam comprehend!
mensura temporis : tempus autem est mensura motus et
quietis. (13) Patet igitur, necquidquid non est , in tem-
pore esse : veluti
,
quxcnmque non possunt aliter se ha-
bere, ut dimetientem habere communem mensuram cum
latere. Omnino enim, si tempus est motus mensura per se,
ceterorum autem ex accidenti; manifestum est
,
quorum
essentiam tempus metitur, eomm onmium essentiam con-
sistere in eo ut moveantur et quiescant. Qua%umquc igitur
interitui et generation! sunt obnoxia , et omnino quan-
doque sunt, quandoque non sunt, liaec necesse est esse
in tempore. Est' enim tempus quoddam majus
,
quod exce-
det et eoruni essentiam et tempus metiens eomm essentiam.
Sed inter ea qua; non sunt
,
quaecumque tempus continet,
partim fuerunt, ut Homerus aliquando fuit; partim erunt,
ut futurum aliquid, in utramvis partem ea tempus conti-
neat. Et si in utramque partem contineat , eterant et erunt.
Qua vero tempus nullo tnodo continet, liaec neque fuerunt,
neque sunt , neque erunt. Kjusmodi autem sunt ea non en-
tia, quorum opposita semper sunt : verbi gratia, dimetien-
tem non habere communem mensuram , semper est :
atque
hoc non erit in tempore : proinde ncc habere communem
mensuram. Ideo semper non est, quia est conlrarium ei
quod semper est : quorum autcin contrarium non semper
est , hacc possunt esse et non esse : eorumque est ortus et
interims.
CAP. XIII. [XIX.]
To II vuv IotI ouve/eia /pdvou, wuirep ikifbn'
o-uvi/et
yP
"tbv ypdvov tov itaptXOdvTa xal ladpievov,
xal 5Xwi; ire'pa;
xp
vou IffTiv taxi vap tou (iiv apy^,
4U tou 81 TeXeu-ni. 'AXX4 tout' ouy
v
wnrep iirl rffi o~ri-
ytirfi
(levouor,; <pavtpdv Staipet &i 8uvau.ei. Kal
%
jaIv toiouto ,
ael ?Tepov to vuv

^
SI cuvoei , ael to
autd, woirep iitl twv u.a6r|u.BTixwv ypajiu-wv ou yap
ij auT^| del xal u.(a stiyu.^ vr, vofjaci* SiaipouvTwv
*5
yP
XXv|
-
7) 81 (xi'a, f, aur^i icavtTi. Ouxw xal to
vuv to ulv tou
y
pdvou Smipeoi? xaTa 8uvau.1v, to 81
its'pa? au.:poiv xal ivdr);* euTi 81 tbuto xal xbt4
tbuto ^1 otaipeat? xal i\ fvwat?" to
8'
eTvai ou tbuto.
(1)
To u.sv outw XIystbi twv vuv, aXXo
8' STav
ao 6 ypo'vo? 6 toutou Iyyu

?' ^l>'i
vuv, Sti xr'u.epov rfcti'
?ixei vuv, 5ti r^XOs Trjaepov. Tot
0*
Iv 'lXi'w yiyoviv
Ou vuv, ou5' 6 xaTaxXuaubt
y'Y
01" v"v
' xaiTot ouv-
Porro Nunc, seu momentum, est continuatio tempo,
ris, sicuti dictum fuit : continet enim tempus prateritum
et futurum : et omnino est terminus temporis, quoniam al-
terius est principium, alterius est finis. Ouanquam lioc non
est, ut in puncto permanente, perspicuum :
dividit autem
potestate. Et quatenus est tale, semper est diversum Nunc;
quatenus vero conneclit, semper est idem, ut in mathe-
matics lineis : non enim est semper unum et idem punctum
intellectu ; quia dividentibus est aliud atque aliud
;
sed
quatenus est una linea , idem punctum est omnino. Its
etiam Nunc, partim est temporis divisio secundum potesta-
tem
,
partim terminus utriusque et copula. Est autem idem
et secundum idem divisio et copulatio : sed essentia non
est eadem. (2) Sic ergo dicitur aliquod Nunc. Aliud autem
est
,
quando est tempus huic propinquum Veniet enim
nunc, quia hodie veniet : aut venit nunc, quia venit hodio.
Sed qua: ilii sunt gesta, non sunt facta nunc ,
neque inun-
Digitized by Google
(w.) NATURALIS AUSCULTATI0N1S LIB. IV. CAP. XIV. 80S
*X^ XP*
V0
* '^
auta
'
"^' ^Tt ou
* ^Tipk' (
s
)
T* ^
wote",
XP*C
&pwuivot itpbctb Ttpo'ttpov xat to Core-
poc vuv, oTov irori iXijtpOrj Tpofa, xai iTOTi fatal xata-
xXuapdc Set "rap
7ceittpav0at irpb; x& vuv. "Eatat dtpa
icoarf? tu; oico touSs Xpo'vo< xa" 'k ixeivo, xai ^v ei; to
irapeXOdv.
(4)
Ei Si (ik)51? xpovcc ^ " 1C0T(
>
"8?
av ik) y^pdvoi; irenepaau.e'vo(.
T
Ap' ouv umXetyei;
?, ou , etmp itt lott. xfvr)si<. 'AXXoc ouv f, 6 auto;
iroXXcixic; SrjXov Jti
, ; av ^
xfoi]ai<;, outoj xat & /$&
lu vo?. El tiiv yip rj autvl xa\ pta yCvrraf irote, fatal xai
/pbvoc T; xat 6 auto;

et Si u.*] , oux fatal.
(6)
'Eirel
Si to vuv TtXeur}) xai
p^l XP
V0U
1
a
^"
" T0" au
'
tou, aXXi tou uiv iraprfcovtoc teXeutY),
apx^l
^
too |xXXovtoc' f^ot av wsitep 6 xuxXoc iv tw autw
is toik xb xuptbv xat to xotXov, oQtto xai 6 xpovo; ill fa
&py$
xai TeXeutrj* xat Sta touto Soxei it\ fpo?
-
ou
Yap
tou autou apvj}| xai teXeutvi tb vuv
*
jpa
Yp
av
xai xata tb auto ta dVrtxe(|xeva eit), xai
oux
ulro^e'4"1
S>]
cU'i yap iv
apx? ()
Tb
5'
t^Sti, tb IyYu< ^0Tt
9U tou icapdvToi; vuv <shdu.ou (xe'poc tou pteXXovro;
XP'
V0U-
IIo'ti {JaSifci;; ^87),
brt cyYVC 6
XP'
V<
*
^v
? t"'^E'-
Ka1 tou itapeXT|Xu6dto(
XP*
V0U T0
f-^l
Toppo* tfl*' ** Ilotc
paStCen
;
^Sr) (SeGaStxa. Tb Si "IXiov lyavat rjSr) iaXu>-
xsvai ou Xi^oo-tv, 6tt irdppto Xlav tou vuv.
(7)
Kal
M tb apt 1 to
fYTU(
tou xapdvto? vuv, tb (xdptov tou
vcapeXOdvtoc. Hott ^X6e;; dfptt , lav
^
& ^pdvo?
tyY^
tou ivecrrSWoc vuv. QaXat Si tb ito'ppu>. Tb Si
Sat<pvi< tb iv avaiaO^tco
XP
v<
j>
8i4 pttxponiTa ix-
aTav. (s) MttaSoX^) Si nSaa tpuast ixaTattxo'v. 'Ev
M Si t>
XP
V<
?
itavta ytveTat xai
<f
Ssfpttai Sib xai ot
;xiv aocptatatov- iXcyov, 6 Sk IIuOsYdpeiof Ilapwv ajxa-
6tafatov, o^tt xai intXavOavovrat iv touti>i, Xcyiov
Sp6dtepov. AijXov ouv Stt <p6op3( (xaXXov fatal xaO'
autbv attio; i[ ftviauas, xa6antp fXexdi) xat npote-
M pov (fxaraTixbv
Yap ^j
(uto6oXt) xa8' a6tr|v), ytviaiun
SI xai tou (Tvat xata au(xt6i]xd. 2t)(Xiov Si Ixa-
vbv brt Y^vttat |xiv ouSiv aveu tou xtvetaOa( itw; auto
xai Ttparceiv, (pOeipetai Si xai |AV|Siv xtvoupuvov. Kal
tautriv pnxXtara
XY
ttv Jw9a(tev 6tki tou
XP^ou f'Oo-
40 pav. Ou (at^v aXX* ouSi TauT>)v S
y
pdvo; notet , aXXi
au(i6atvet iv
XP
vl
? Y'
yt0^al x*^ fauTr,v tJjv pieTaSo-
Xi)v. "Ori u.iv o3v foTtv b ypdvo; xai ti, xai itoaaxw;
Xt'YOftev tb vuv, xai tt tb note xai tb aptt xai to ^8|
xai to naXat xat to
l\a.bfYrfi,
(fpi]tat.
datio nunc est facta. Atqui usque ad ea tempus est conti-
nuum : sed nihilo magis dicuntur nunc facta, quia non sunt
propinqua.
(3)
A I i q u a n d o autem, est tempus terminatum
priori et posteriori Nunc : veluti, aliquando capta est Troja
:
et aliquando erit inundatio. Oportet enim esse terminatum
ipso Nunc Erit igilur tempus certa quantitate prseditum
,
ab hoc Nunc usque ad illud. Et Ha fuit in praHeritum.
(4) Si vero nullum est tempus quod non sit aliquando
,
certe omne tempus finitum erit. Numquid ergo deiiciet ?
an non, si quidem semper est molus? Aliusne igitur, an
idem seepius? manifestum est , ut est motus, ita eliam esse
tempus. Nam si unus et idem motus aliquando fit, erit
unum et idem tempus : sin minus, non erit.
(5)
Quia vero
Nunc est finis et principium temporis, non tamen ejusdem,
sed finis pneteriti
,
principium autem futuri; utique sicut
circulus in eodem quodammodo habet convexum et con-
cavum , ita etiam tempus semper est in principio et fine.
Ideoque semper aliud videtur esse : quia Nunc non est
principium et finis ejusdem : alioqui simul et secundum
idem essent opposita. Non deficiet igitur tempus
,
quia sem-
per in principio est. (6) Modo autem dicitur, quod est
propinquum prasenti Nunc individuo
,
qiium sit pars futuri
temporis : veluti, quando ambulabis? modo : quia propin-
quum est tempus
,
quo futurum est ut ambulet. Et pra;te-
riti temporis illud, quod non procul distat a prtesenti
Nunc : veluti, quando ambulabis? modo ambulavi. ilium
autem modo captum esse non dicimus, quia est valde re-
motum a prxsenti Nunc.
(7) Et Nuper dicitur, quod est
propinquum praesenti Nunc, etest pars pneteriti. Veluti,
quando venisti? nuper : si sit tempus propinquum praesenti
Nunc. 1 i ro autem
,
quod longe distat. R e
p e n t e vero di-
citur, quod in tempore propter exiguitatem insensibili , de
statu dimovetur. (8)
Omnis autem mutatio naturaliter
vim habet de statu dimovendi. Omnia vero in tempore
hunt , el inlereunt : idcirco alii dixerunt tempus esse sa-
pienttssimum ; Pythagoreus autem Paro rectius dixit esse
insipientissimum
;
quia et obliviscuntur in eo. Manifestum
igitur est, tempus per se fore potius causam interltus, quam
genetationis
,
qiiemadmodum et antea dictum fuit. Nam
mutatio per se vim habet de statu dimovendi : ex accident!
autem est causa generationis et cur qnidqu* sit. Cujus rei
argumentum sufficiens est : quia nihil fit, quin aliquo modo
ipsum moveatur el agat : interit autem , etiam quod nihil
niovettir. Atque hunc maxime intcritum dicere solemusesse
a tempore. At vero ne hunc quidem tempus facit : sed acci-
dit , ut hax quoque mutatio in tempore fiat. Esse igitur
tempus, et quid sit , et quot modis dicamus Nunc, el quid
sit Aliquando, et Nuper, et Modo, et Olim, et Repente,
dictum est.
CAP. XIV. [XX.]
4k Toutwv
8'
^(xiv o8tw SiY|pi9u.T|U.tvii>v, tpavspbv Stt
itaaa u.(ta6oXJ) xai itav tb xtvoujxsvov iv
XP
vt!'"
to
Yap
OSttov xai ppaSutcpov xata ir3oav la-ci (it-
taSoXtiv fv itSat
y^P
oStw <pa(viTat. Ac'yo) Si
OSttov xtvcTadat tb itpotipov (uta6aXXov el; to uiro-
to xetpevov xata to autb SidatTipia, xai 6u;aX?jv xivr,siv
xivoupievov, oTov ItcI trj? <pop3, ei iJfitpw xata tt|v
Tcepioepij xtvelTat t\ a'u.qxu xaTa tt|v eudetav. "Ou.owi;
ARISTOTXUS. U.
His a nobis ita commemoralis
,
perspicuum est , omnem
mutationem et qnicquid movetur, esse in tempore. Cele-
rius enim ac tardius , est in omni mutatione : quoniam
in omnibus sic apparet. Dico autem celerius moveri
,
quod
prius mulatur in subjectum
,
quura moveatur in eodem
intervallo, et aequabili motu. Ut in latione si ambo mo-
veantur per circumferentiam, vel ambo per lineam re-
ctam. Similiterque in aliis se res habet At vero prius,
so
Digitized by Google
306 <t>Y2IKH2 AKP0A2EQZ A, aS.
(.)
84 xal litl twv dSXXwv. 'AXXit
p-V
to ys irpdtepov
Iv ypo'vw ior(
-
KpoTjpov
Y
a
p
xa\ ua-cepov Xe'you.6v
xara tJ|v Ttpb? to vuv diTOffrav to 84 vuv 8po
too irapvjxovtot xal tou u-eXXovro?* Sct' lirel t& vuv
6 Iv Ypovtd, xal TO icpoTtpov xol CsTEpOV iv
XP
V<
P
lorai" Iv 5 yap to vuv, xal ^ tou vuv ditdVcaotc.
*EvavTu; 84 XIy** " ^ wpo'tepov xaTi t tov itapeXr)-
Xuddta xpdvov xal Tbv jAeXXovca- iv uiv yip Tij> ira-
fX7lXu60Tt ItpOTSpOV XffOfUV to itoppwTepov TOU vuv,
io Bortpov 84 to iYYUTtpov iv 84 tC |XXovti irpore-
pOV (tiv TO
ify"
TJ
P
0V
)
SffTSpOV 84 TO ITCpptOTEpOV. QoV
lirel to u.4v Ttportpov iv
XP^
V<
?> """"TI
'
dxoXouSei
xiv^(75t to irpdrepov, ^avepbv 6rt icSaa u.eta6oX-)i xal
itSoa x(v>)ffu iv xpo'vu iar(v.
()
*A?wv
8*
iTCurxe^Ewc,
16 xal irw? icot4 l^et 6 j^povo? Trpb? T/r|V vj/u^v, xal 8ti
t{ iv itavTl eTvai SoxeT 8
XP^
V0
<>
xa^ *v
Y?
xa^ ^v
SaXarn) xal Iv oupavw. *H ort xtvrjjstti; ti ita'Oo?
$
i<, apiOu-oi;
y* &v
i
tauTa 84 xivr|Ta iraVra

iv
xdittp
Y"P
tavra- 8 84 xpovoc
xal *j
x(vt,sk; Spa xaTa
ao Te rrjv 8uvau.iv xal xot' ivipYetav. (s) UoTtpov 84
[A$| OUOTflC t5j dwX'W
e
^1
av

XP^
V0
? ^
">
*1t0
?
11-
cetev it Tt<- dSuvarou
Yap
oWe eTvaiTou dpiSpufaov-
to?, dSuvaTOV xal dpiSpyco'v ti eTvai

Sore SijXov 8ri
oii* apiQjjtdi;- dpt8u.bc
yP
$ ^
^pi9(-T
i!
x^V0V
^
T0
at dpi8u,rjTov. Et 84 [)84v dTXXo TCipuxev dpiSpuuv
^ "WX^I
xa
^ "Wx*!
5
vo"
?
i
^SuvaTov e^val
XP'
V0V

4'
U
X'K
u,i) oSott,?* dXX' ?| touto 8 wore 6v iariv 6 ]($6iiot, otov
el evSex*" x^atv eTvai dveu
^uxtjc'
to 84 itpdtepov
xal 8orepov iv xtW,i iorJ' ypovo? 84 tout' IotIv
so
f|
dpiOpujTa iortv.
()
'Aitopi^tt
8'
iv ti? xal icoi'a?
xtv^aeo); 6
'fjfiiot
dptOpuk. *H iitotaaouv ; xal
Yap
ytve-
Tat iv -/povtj) xal p8e(peTat xal auaveTai, xal aX-
Xoioutbi iv
XP
v(
i
> xa^ <p^pc"i>*
?
3v x(vi]S'(c IffTI,
xaun; IvtIv iximtfi xtv^vcwc dpi8u.Oi;. Aib xiv>5cfeio?
S5 ierttv dicXS>( dpt8|*b; cruvr/ou? , dXX' ou TtvoV> AXX'
iffrt vuv xextv^oSai xal d!XXa , 3v Ixatipa; t^; xivjj-
w? etrj av aptOpid;. "ETtpo? o3v xp^vo? Ioti, xal
dfu.a 8uo foot xpdvoi av T(v,
$
ou ; 8 auxb;
Yp XP
V0
?
etc 8u;oto>i; xal &p*

etSei 84 xal ot (x^ 4
%
aa

ei
Y
a
p
40 tTtv xuve? , ot
8'
frritoi , IxctTepoi
8'
l7tra, 6 autbi;
dpi8u.d. Outo) xal twv xiv^aecdv twv 5u.a irspatvo-
ixevbiv 8 auTOi;
XP
<>V0
<>
^^'
^ l*^
v Ta
X"
a
k^i
f,
8'
o5 ' xal
^
(x4v <popd, ^
8'
aXXotWtc
'0
u.e'vcoi
Xp'dvo; & auTb; , eticep xal 6 api8p.bc too; , xal apa
,
4 t?,? t dXXouoaehK xal ttj; <popS;
-
xal Sta touto a{
pi4v xtvr^irett i'tcpai xal
X^P^i
* 81
XP
0V01
!
wvtaxou
8 auT(5 , Sti xal 8 dpt8u.b; eT< , xal 8 auTO? itavTaxou
8 tSv f(i>v xal <t(*.a.
(5)
'Eirel
8'
IutI ipopi xal Tau-
ci] ^
xuxXci), aptOu-Eitai
8'
ixaffTOv 4v( Tvt oMYY'vtt,
o (Aovdtiei; jxovaSi, tintot
8'
faroo, oBtw xal 6 xpdvo
Xpdvio Ttvl wpiofjievii)
,
(jLETpeitai
0'
SoiT(p etitou.ev
8*
Te
XP^vo;
xiv^oet , xal
^
x(vr)5i
X^V
(w'to
8'
i(v, 8ti 6itb Trjt (bptirui'vr); xiv^ortw?
X^V P
e
"
Tptvtai tt)? Te xtvijo-ew? to itosbv xal tou yjpovw
)

el
in tempore est. Prius namque et postcrius dicimiis ra-
tione distantise a prcescnti momeolo : prceseos autem
momentum est terminus praeteriti et futuri. Quare quum
pra-sens momentum sit in tempore, etiam prius et poste-
rius in tempore erunt : nam in quo est prasens momen-
tum
,
in eo est etiam distantia a prasenti momentb. Sed
contrario modo dicitur prius in tempore prsterito et in
futuro : quoniam in praterito prius dicimiis, quod est re-
motius a prasenti momento; posterius autem, quod est
propinquius : in futuro autem, prius, quod est propius;
posterius, quod remotius. Quapropter quum prius sit in
tempore, omni autem motui prius sit consequens : perspi-
cuum est, omnem mutationem et omnem motum esse in
tempore.
(2)
Dignum porro est consideratione, et quonam
modo affectum sit tempus erga animam : et cur in omni re
videatur esse tempus, et in terra , et in mari , et in ccelo.
An quia est motionis affectio quaedam , sive habitus
,
quum
sit ejus numerus? haec vero omnia mobilia sunt, quia
omnia sunt in loco : tempus autem et motus simul sunt,
tarn potestate quam actu. (3)
Utrum autem, nisi sit anima,
erit tempos, an non, dubitare quispiam possit : quando
enim numerans esse nequit, impossible est esse numera-
bile. Quare manifestum est, ne numerum quidem esse
posse : numerus enim est vel quod est numerating , vel
quod est numerabile. Quodsi nihil aliud natura aptum est
ad numerandum quam anima , et quidem ea pars anions
qua? vocalur inteltectus : impossibile est, tempus esse,
quum anima non sit , nisi hoc ipsum quod re et subjecto
est tempus : veluti , si potest esse motus sine anima : prius
autem ac posterius in motu est : ac tempus ha;c sunt
,
qua-
tenus sunt numerabilia. (4)
Sed et dubitare aliquis possit
,
cujus motionis numerus sit tempus. An est cujusvis? quo-
niam et fit in tempore, et interit, etaugetur, et variatur
in tempore, et ferlur. Quatenus igitur est motus, catenus
est cujusque motionis numerus. Idcirco est continue mo-
tionis simpliciter numerus, non cujusdam. Verum fieri
potest, ut nunc aliud quoque motum sit, quorum utriusque
motionis erit numerus. Ergo diversum tempus est, et simul
duo eequalia tempora erunt? an non? idem enim tempus
est unum, similiter et simul. Specie vero, unum sunt etiam
ea qua; non sunt simul. Etenim si 8int hi quidem canes,
illi vero, equi; ntrique autem, septem : numerus est
idem. Sic etiam rootuura qui simul perficiuntur, idem
est tempus. Sed alter fortasse est velox, alter minime; et
alter latio, alter variatio. Tempus tamen est idem, si
quidem et numerus eequalis , ac simul est tarn variations
quam lalionis. Ideoque motus quidem divers! et separati
sunt : tempns vero ubique est idem : quia etiam numerus
est unus et ubique idem , is qui fcqualium et simul est.
(5)
Quoniam autem prima est latio, et hujus prima species
motus circularis , numerator autem unumquodqiie uno ali
-
quo ejusdem generis, ut unitates imitate, equi equo, ite
etiam tempus tempore aliquo definito ; metitur autem (ut
diximus) tempns motio, et motionem tempus :
(quod qui-
dem ideo est
,
quia motio tempore defini ta metitur et mo-
tionis quantitatem et temporis
:
) si igitur quod est primum,
Digitized by Google
NATURALIS AUSCULTAT10NIS LIB. V. CAP. I.
ouv to TtptoTov (XEtpov iravtiov twv ouyy*v>v, jj xuxXo-
iyop(a
^
iu,aXr)( (xetpov [laXurva , 6ri 6 cipi6u.o<; & xau-
t1? Yycdpt[MOT0iTt. 'AXXouxn<; piv ouv ouo' au^YjOtc
ouSi Yivtat; oux italv ipaXstc, tpopa
8'
eW. Am
xal SoxeT 6 xpovo< clvat V| t9jc ocpaipa? xtvYjai;, 6rt
TauTi) -XETpouvrat ai aXXat xivijast-;, xal & xpovo;
toutt) t?j xtyqott. Aia Si touto xal to euo&o? Xe'-
Yo6ai auu.6atvsi* tpaol yap xuxXov iTvati t4 avOpioirtva
itpaYfiaTa , xal tuv aXXwv tSv xtvrjviv l^dvtwv <puat-
10 xV xal yEvtffiv xal epOopav. Touto Se', Su Tauta
icavra T<ji xpovw xpfvrrai , xal Xau.6avi tiXcutt)v xal
<*PX^1
V (Wmpavel xxra Ttva mtpioSov

xal -yip o yjpo-
vot auToc eTvai Soxsi xuxXov tu;. Touto 8e iraXtv So-
xeI, oioti ToiauTijc ecFxl (popH? fi^rpov xxl iMTpeiTat
auTO? &itb TOiauTr.c. "Qffre to Xeyeiv eTvai t4 yivo-aevo
twv irpaYfiaTtuv xuxXov to Xeyeiv eVtI tou y_pdvou
eTvai Ttva xuxXov* touto 3s, 6ti (xtTptttat t5j xuxXo-
cpopta' Ttapa yap to u-STpov ouSJv aXXo Tcapeu.-pa(vtTai
to (xiTpoufxtvov, aXX' v| 7tXeio> -xerpa to #Xov. (e) Ae"-
9<j YTat o' 6p8w<; xal 6rt dpiOjio; u.ev & auTOt; 6 tuv
icpoSarwv xai tuv xuvwv, el icroi; sxaTEpoc; , Scxat; Se
ofy
v) auT>j, ouSs Sexa tci ai-a', &*nrep ouSi -zplfbtva
Ta aura to ladirXeupov, xal to axoikrpit. Ksi'toi ayr^t-i
f%
TauTO, ort Tptyiova apt-fbi* touto
y^P
XeYSTat
Sk oS
fi-))
Statplpci Siatpopa, aXX" ouyi ou Starpepct, olov
xplywwv Tpiywvou StacpopSf -Statptpei

TOtyapouv ftspa
Tpfywva* o-^jiOTO-; Si ofi, aXX' ev rf, autj StatpEOEi
xal jxiS. 2/?ju.a
Yp
.to (xiv TotdvSe xuxXo?, to
Si TOldvSi TptYMVOV* T0UT0U St
,
TO (iSV TOtdvSs loO-
30 icXiupov, to Ss TotdvSc o-xaXygve;. 2^?)iia (xtv ouv to
auTO xal TOUTO ( TpiYOJVOV
Y<p
) , TpiYCOVOV
8'
OU TO
auTO' xal 6 apiOpibc Sy) 6 auToc ou
y^P
Siacprfpw dpi
8|Av StacpopSf 6 apiOfxo? auTuv Sexa; SJ.oijr ^
au-c-^

If"
5v
Yap Xe'YtTai , Siatpspsi

Ta (tiv
Yap
xuvtj , Ta
3d S' t-rjtoi. Kal icepl (iiv -^ptfvou xal auToti xal tuv
Tcepl a&TOV oixc(uv tV) ax((<]>ci cfpi]Tai.
30)
est mensura eorum omniumquae sunt cjusdem generis : certe
circularigmotusaeqiiabiligmaxiineestmensura :quia Uujos
Humerus est notissimus. Ergo variatio quidem et accretio
et generatio non sunt tcquabiles : latio vero est uquabilis.
Ideoqne tempus videtur esse motus sphsene : quia et alios
motus, et ipsum tempus liic motus metitur. Sed et propterea
accidit quod dici consuevit. Inquinnt enim res bumanas
esse circulum , et ceterarum quoqne rerum
,
qua? motum
naturalem etortum et interitum babent, circulum esse.
Hoc autem ideo, quia hax: omnia tempore judicantur,
et accipiunt finem et principium
,
quasi circuilione qua-
darn. Etcnim ipsum quoque tempus videtur esse circu-
lus quidam. Et hoc rursus ideo videtur, quia est hujusmodi
latiouis mensura, et ipsum metitur liujustuodi latio. Quo-
circa dicere, eas res quae Sunt, esse circulum, nihil aliud
est quam dicere, temporis esse quendam circulum. Hoc
autem ideo
,
quia ipsum metitur cooversio ; nam prater id
quod metitur, nihil aliud esse videtur totum illud quod
mensura definitur, quamplures mensuras.
(6) Recte etiam
dicitur eundem esse numerum , ovium el canum , si uter-
que sit sequalis. Non esse tamen eundem denarium, nee
eadem decern : sicuti nee trianguli iidem sunt aequilaterus
et scalenus : quanquam figura est eadem
,
quia sunt ambo
trianguli. Idem quippe dicitur, cujus differentia non dif-
fer!, non id cujus differentia differt : utputa triangulu*,
trianguli differentia differt : sunt igitur diversi trianguli.
Figurx vero differentia non differt , sed est in una et
eadem divisione. Figura enim quae est talis, est circulus
:
quae vero talis, est triangulus; borum autem, is qui est ta-
lis , est aequilaterus : qui vero talis , scalenus. Ergo et bec
est eadem figura
,
quia est triangulus : sed triangulus non
idem est. Quare et numerus est idem : quia numerus ipso-
rum non differt numeri differentia. Sed denarius non est
idem : quoniam ea , de quibus dicitur, differunt
,
quum
alia sint canes , alia equi. Ac de tempore quidem , turn
ipso turn lis quae ad ipsum pertinent et hujus considera-
tions propria sunt , dictum est.
LIBER V.
CAP. I.
MetaGaXXei 32 to |XETa6aXXov it3v, ib w.iv xaTa
auu.6sSr
l
xd';, oTov o'tov XiY<ou.(v to u.ou<;txbv f)a$i;tv,
Sri (j> auu.6e6v|xe u.out;tx> eTvai, touto |3aStst* to Si
40 to> toutou Tt u.(Ta6aXXetv airXw; \ifttai u.ETaSaXXeiv,
olov Sua XtvEtai xaTa pispr)

\ifia^f!i ykp to <iw(xix
,
8xi 6 &p6aXu.b( v\ 6 6topa?, TauTa Ss u.epj tou SXou
ecdu-aToc;. "^ti Se Si^ ti, 8 outs xaTa auu;6i6v)xb'; xi-
vetTat, oute tw tJXXo Tt twv autou, dXXi tw auTO xtvei-
s
o6ai irpwTov. Kal tout' lm\ to xa8' auTO xivt|tov
,
xat' ctXX^v Se x(vT|tjiv erepov, olov aXXoiw-cixdv, xal
aXXoliieretoc &YiavTOV l| Oepu.avTbv ?
(
iTBpov.
(j)
"EffTi
31 xal iicl tou xivouvtoc; woautw?

to (xev
y^P
xaTa eruu.6e67)xb? xivei, to 8k xaTa u.Epoc tm twv
Mutatur autem, quicquid mutator, parlim ex acci-
dent! ( ut quum dicimus musicam ambulare, quia id
ambulat, cui accidit esse musicum); partim, quia ejus
aliquid mutatur, simpliciter dicitur mutari : ut quaeenm-
que dicuntur mutari ratione partium : sanatur enim corpus,
quia sanatur oculus , vel pectus; haec vero sunt partes to-
tius corporis. Est autem aliquid
,
quod nee ex accidenti
movetur, nee quia aliquid aliud ipsius moveatur, sed quia
ipsum movetur primuro. Atque hoc ast quod est per se mo-
bile. Sed in alia mutatione aliud est, ut variabile; atque
variation! subjectum est quod sanari vel caleficri potest, vel
contrarium. (2) Est igitur et in eo quod movet, eodem
modo. Nam aliud ex accidenti movet; aliud ratione partis,
20.
Digitized by Google
208
touxou ti
,
to Si xo8' auto ixpwxov, oTov 6 (asv laxpb?
larai, ^
Si yelp irX^rcst. (3) 'Eitel
8'
iVrt (xev ti
TO XIVOUV ItpWTOV, faxt St TI TO XtVOUUCVOV, fit iv
]>, 6
XP^
V0
?
xot^ tapi Tauxa i; of xal el? 8* (irSffa
6 yip x(vn)<rt? ix Ttvo? xat el? ti
*
ixepov
f
ap to itpCxov
xtvoupivov xal el? 8 xtvetxai xal i\ oC , oTov to ?uXov
xal to OepjAov xat to i^u^pov xoutwv Si to [xiv
8",
to S* el? #, to S' iS o5 ) <j Sij xfvr)9t<; SijXov 6x1 it xtji
uXw, oux iv xtji ttStf oure
Y^p
*tv'' outs xtveVrai
w to eTSo? ?! & toico;
$
to Toao'vSe, dtXX' iTt xtvouv
xat xivoufievov el? 8 xtvEtxar ptaXXov yap el? 8 rj e;
oS xtvevrat, Svoputtexat
^
puxao'oX^- Stb xai ^ ipOopa
ei? to (if| 3v (ifca6oX^ eVtf xat-roi xat i\ ovxo; .e-
TaSaXXei tb <pOnpou.evov

xal f) fitton el? tfv, xat'xot
16 Ix uJ) ovxoc.
()
Tt u.iv ouv laxly ^
xivqat?, eTpvj
Tai itpdxepov t! S' sf$7) xal Ta irafly] xal 6 xd-
ito?, et; & xtvouvrat xi xtvouu.eva, axmjTdt Istiv,
oTov #, fatar^iM) xal ^ Oepptdxi)?. Kalxot aitop^-
oetsv dcv Tt? , et xi mx6t) xmfaet? , -J] Si Xeuxdxr)? ra-
in 60?* eorai -yap
U
x(vt|itiv putafSoXrj. 'AXX* Toco? ou^
i| Xeuxdrr,? xivr.ffi?, oXX4 i, Xeuxavat?.
()
"Etrri Si xal
ev exetvot? xal to xaxi au|x6e6i)xb? xal to xaxi .uipo?
xal to xax* d!XXo xal to itptixw? xal ptj) xax' dtXXo
,
oTov to XeuxatvdjiEvov et? ftiv to vooujievov u.exa6aXXei
:6 xaxa ou|ji6e67)xd?
(x>
Yapy_pt6u.axt ffuu.6e6T)xj vostd9at),
el? Si /ptofjut , bxt tu'po? to Xcuxbv xou yp(ou.axo?, [xal
el? tV
Euptomjv, 6rt (xe'po? at 'AOSjvai t9j? Eupwm)?,]
el? Si to Xeuxbv
XP^f
18 xa
^'
auTo. Hb>? piiv ouv xaO'
a&To xtvetTat , xal ic<o? xaxi cu{x6ei]xo? , xal
t
30 xot' aXXo Tt , xal mo? to auxb ttowtov, xal eVt xtvoCv-
to? xal litl xtvoufte'vou , S5jXov

xal 6rt -^ xfvr^t? oix
ev tw etSet, dXX' iv to) xtvouu-evw xal xtvi]Tb> xbt'
Ivepyetav.
()
'H (tiv oijv xbt4 e~0(*6e67)xb? utTaSoX^i
ase(a6b>* lv fiicaol te yofp iart xal del xal icavroiv
35 f. Si u.^i xaxi ou{i6e$i)xb? oux iv fiitacriv, aXX' ev Tot?
ivavxtot? xal ev xot? .*xa$u xal it avrtyaoet. Touxoo
Si irioxi? ix t^? teaYwvvi?. 'Ex Sk tou (teTa^b (iexa6aX-
Xct [w? ? ivavttou] ' xprixat yip auxSi b>? ivavxtu Svxi
icpb? exaxEpov

loxt yap mo? to u-Eta^u xa axpa. Ato
40 xal touxo itpb? Ixeiva xal ^xetva icpb? xouxo "Kiftxai
mo? e vavxia , oTov
^j
(tiai) papcia irpb? tt)v vi)tJiv xal
S^eta ixpb? tJ)v 6min)v, xai to <paibv Xeoxbv itpb? to
jjte'Xav, xal (xe'Xav itpb? to Xeuxo'v. [II.]
(7)
'Eitel
Si itSos (jLexaSoXr] iffttv fx xtvo? ct? ti (Si)Xot Si xal
*i Touvopta- pux' iXXo yap Tt xal to (tiv itpdxepov SijXot,
to S' Corxjpov), (AJxaGaXXot etv to u.exa6aXXov TCTpe-
/!>>( t| yip il
oitoxetptE'vou eI? uitoxet'jAevov,
$ 11
oitoxetptfvou el?
n>,
&itoxe(|xevov , ?, oux i$ iitoxeijAe'vou
el? iitoxetu-evov , ?| oux i\ Oitoxetu^vou el?
^
&noxe(-
o (itevov

Xifta Si Oitoxelptevov to xaTa^aoet Sr,Aou(iEvov.
'Qoxe itifxri ix tSv elpr)(xivtov Tpet? eTvat u.eTaoXa?,
t^v Te
il
oitoxsi|*e'voo el? 6itoxe(ptevov, xal t^v i;iito-
xetpt^vou el? pL^| titoxelptevov, xal d)v ix (ii| 6itoxetu.e'-
vou el? 6m>xetu.evov
^
yap pd| i\ Gitoxet^vou el? u.*
4YZIKH2 AKP0A2EQ2 E, a.
^,.>
quoniam aliqua ejus partium mo?et : alind per se primum,
ut medicus medctur, et matins perctitit . (3)
Quoniam au-
tem est aliquid quod primum movet, et est aliquid quod
novetur; praeterea tempus, quo movetur; et praeter hac
id ex quo , et in quod : ( omnis enim motus est ex aliquo , et
in aliquid : nam aliud est quod primum movetur, et in quod
movetur, et ex quo : ut lignum , et calidum, et frigidum :
horum autem aliud est quod ; aliud, in quod ; aliud ex quo
: >
patet motum esse in ligno [imo materia] , non in forma :
quia forma , vel locus, Tel tantum , non movet , nee move-
tur. Sed movens , et quod movetur, refertur ad id in quod
movetur : magis enim ab eo in quod
,
quim ab eo ex quo
movetur, nominatur mutatio. Ideoque interitus est muUtio
in non-ens : quamvis etiam ex ente mutelur id quod interit.
Et generatio est mutatio in ens, quamvis sit ex non-ente.
(4) Quid igitur sit motus, antea dictum fuit. Forms vero,
et affectiones, et locus, in quae movenlur ea qua; movenlur,
sunt res immobiles : ut scientia et calor. Atqui dubitare
quispiam possit, si aflectiones sint motus, albor autem sit
affectio : erit enim mutatio in motum. Sed fortasse non al-
bor, sed dealbatio est motus. (a) Vcrum in tills quoque est
et ex accidenti , et ratione partis, ac. per aliud , et primo ac
non per aliud : ut puta quod dealbatur, in id quod intelligilur,
mutatur ex accidente
,
quia colon accidit ut iotelligatur : in-
colorem autem, quia album est pars colons : [et in Euro-
pam, quia Athena; sunt pars Europae
:]
in album autem co.
lorem per se. Quomodo igitur per se movetur, el quo-
modo ex accidenti , et quomodo ecundum aliquid aliud
,
et quomodo idem primum est tarn in eo quod movet
,
quam-
in eo quod movetur, manifest!) m est , ac motum non esse
in forma, sed in eo quod movetur et actu est mobile.
(6)
Quae igitur ex accidenti mutatio est , missa fiat : qnippe-
quae est in omnibus , et semper, et omnium : quae vero non
est ex accidenti , non est in omnibus, sed in contrariis, et
in mediis interjectis , et in contradiclione. Cujus rei fidem
facit inductio. Ex eo autem quod est interjectum , muta-
tur [tanquam ex contrario] : nam ipso utitur, tanquam eo-
quod utrique extremo est contrarium. Quod enim est in-
terjectum
,
quodammodo est extrema. Proinde el hoc cum
illis et ilia cum Imc collata, dicuntur quodammodo von-
traria : ut media chorda ad neten comparata, est gravis;
et ad hypalen comparata, est acuta ; et fuscum comparatum
ad nigrum, est album, et comparatum ad album, est ni-
grum. [II.] (7)
Quum autem omnis mutatio sit ex quopiam-
in qnidpiam (id atilem declarat Graecum nomen uexaCoX^
:
est enim uex' dXXo.xl, id est, post aliud, aliquid : et alte-
ram quidem significat prins, alteram vero posterius ) : id
quod mutatur, quattuor modis mutari potest : aut enim ex
subjecto in subjectum , aut ex subjecto in non snbjectum
.
aut ex non subjecto in subjectum , aul ex non subjecto
in non subjectum : voco autem subjectum, quod aifirma-
tione signiOcatur. Qttare necesse est, ex iis quae dicta sunt,
tres esse mutationes, earn quae est ex subjecto in subjectum
,
et earn quae est ex subjecto in non subjectum , et earn quae
est ex non subjecto in subjectum. Nam quae est ex non
Digitized by Google
(M.) NATURAL1S AUSCULTATIONS LIB. V. CAP. II. 309
&itoxet'u.evov oux <m [xa6oXj) Sia xb uvj elvai xax'
avxiOtsrv

outs yip evavxla, oust dvxi:paat< eW.v.
"H ffiv
ouv oux 25 uicoxe^uevou elc imoxiuuvov |*exa-
6oA^i xax' avxtyauiv Y*ve<
e'cmv,
^
uiv aitXw<; aitX5j,
k r| oe xi? xivd, oTov -Jj fiJv ex
fi^i
Xeuxou el? Xeuxbv
ytvean xoutou, ^
8'
x tow ,u.ti bvxo? aitXox; el? ouat'av
jivmi &irXw<, x*0* ijv ditXco;
Y>'
vt^ai xal ou xl
f
iveoOat XtYop-ev. 'H
5'
ii uiroxtiuivou el ou/ uito-
xciu-ivov cpOopa , dnXwc uiv t] Ix -rijc ouafac (i( to
10 (xj) cTvai, Tt Si #, eU TT)v avTixEiuivrjv dwdipao'iv,
xaddittp ftc/fai xi titl Trie Ytviaifdc,. () El Sr| to
u.tj ov XtYCTat TtXiova/wi; , xal (irjxe to xaxic ouvdeotv
9, Siatpeffiv tvoj/ttai xivetaOai |*r)Te; xbxaxd Suvau.iv,
to tw iwXw? xax' (Wpyitav dm dvxixet'fievov

to |*iv
16
Y^P r
17
!
Xcuxbv r) u.r] dyaGbv bWs IvSt/ixai xivetaOai
xaxi auu.66r,xd<; ( eh) yap dvOpwiro? to u.t) Xtuxov)
,
xb Si airXco; jjl-J; xdoe suSajxtoi;

dSuvaxov yap xb u.r)
ov xtvctaOac et Si xouxo, xal xtjv yevwiv xivvjffiv
tTvat

ytvexai yap xb u.rj 6v. El yap xal 6rt u,dXio~ra
> xaxi tjvp.%t$i\xhs yivtrai,
"^'
tf"*K dXr|8ic elitetv
oti urcdp/ct xb u.r, ov xaxa xou yivou.Evou aitXw;*
6u.oiw; os xal to ?,peu,sTv. Tauxd xe Srj auu.6aivd
Suoytp?) tw xivetaOat to ut) ov, xai et itoEv xb xi-
vouusvov ev T07to> , xb Si ur) ov oux forty ev totcw
*
efrj
at
yip "v 7C0U - OuSi Sri r, tp8opi xtvrjotc tvavxtov ulv
yap xtvrjoet r\ x(v>)(tt( r( r^peu-ia

tj Si <p6opa yivivci vav-
xiov. (9) 'Eitel Si itSoa xivriai; iiexaSoXrj xt< , inexa-
oXal Si xpeic a\ siprjuevat, xouxwv Si at xaxa yevsohv
xal f6opav ou xivrjaeu, aSxat Si elo-tv at xax' aW^a-
M
o~tv, dvaYXTj x^,v il unoxeiu.evou tic u7roxe([.evov u.txa-
SoXr,v xivTjotv elvai iidvigv xi Si &7toxt(u.eva tj ivav-
xta 4) u.exa;u

xal
Y"P
^
ffxeprjoti; xeioflw Ivavxiov,
xai SrjXouxai xaxasaost, xb
y
uu- vov xal Xcuxbv xal
(AtXav. [HI.] El ouv at xaxriYopiai Si^pi)vxai ouaia
u xal notdxT|xi xal tw itou xal tw itoxi xal xto irpdc xi
xal xw icoow xal xw itoietv | waij/etv, dvaYX7i
xpeT;
elvat xivrjcret; , xr|v xs xou itotou
,
xal trjv tou itoaou
,
xal r/,v xaxi to'jiov.
subjecto in non subjectum , Don est mutatio, quia non est
secundum oppositionein : quandoquidero nee sunt contra-
ria , nee est contradictio. Mutatio igitur quae in contra-
dictione est ex non subjecto in subjectum , est generatio :
simplex quidem
,
quae est simpliciter ; aliqua vero
,
quae est
alicujus : lit puta qua; est ex non albo in album , est gene-
ratio bujus. Quee vero ex nnn ente simpliciter, in substan-
tiam, generatio simpliciter, secundum quam simplicitei
fieri , et non aliquid fieri dicimus. Qua; vero est ex sub-
jecto in non subjectum , est interitus : simpliciter quidem
,
quae est ab essentia ad non esse
;
qutedam vero
,
quae est in
oppositam negalionem,quemadmodum dictum e'tiam fuit
in generatione.
(8) ltaque si non ens dicitur mullifariam
,
et neque quod sumiturin compositione vel divisione, po-
test moveri , neque quod sumitar potentate
,
quod est oppo.
situm enti simpliciter secundum actum accepto : (etenim
non album aut non bonum potest moveri ex accidenti
,
quia non album potest esse homo : sed quod est simpliciter
non hoc, nullo modo moveri potest : impossibile enim est
,
id quod non est , moveri
:
) hoc , inquam , si ita est , etiam
est impossibile generationem esse motum
;
quia fit
,
quod
non est. .Vnu etiamsi quammaxime ex accidenti fiat;
tamen de eo quod simpliciter lit, vere dicitur id esse non
ens. Similiter autem et qiiiescere. Eadem vero absurda
eveniuot, ac si dicatur moveri quod non est; et si quic-
quid movetur, est in loco ; non-ens autem Don est in loco :
esset enim alicubi. Ergo nee interitus est motus. Mo-
tui namque coutrarium est aut motus aut quies : interitus
autem est generalioni contrarium.
(9} Quoniam autem
omnis motus est mutatio qudam, mutationes vero sunt
tres, quae commemoratae fuerunt; barum.autem ea: qua;
in ortu et inlerilu spectanlur, non sunt motus; hue vero
sunt, quae in contradictione consistent : necesse est, earn
tantum mutationem, quae est ex subjecto in subjectum,
esse motnm. Subjecta vero, aut sunt contraria , aut in-
terjecta. Nam et privatio ponatur esse contrarium, et de-
clarator affirmatione, nudum, et album, et nigrum.
[III.] Si igitur categoriae dividuntur substantia, et qualitalc,
ct ipso ubi , et quando , et eo quod est ad aliquid , et quan-
titale, et actione, vel passione : necesse est tres esse motus,
nempe eum qui est qualis, et eum qui estquanti, et eum
qui est secundum locum.
CAP. II. [III.]
KaT* ouoiav S' oux soxt xivT,ci; 81a xb u.r,oiv eivai
e
ouo-ta xwv ovxwv Ivavxtov. OuSi Srj xw itpo? xi- IvSe-
ytxai
Y*p
Oaxcpou (xexaSaXXovro; aXy)6tu<jOat Odxs-
pov u.T,8iv [*exa6o!XXov , wo-xt xaxi ouu.6s6r,xbc rj x(-
yr,ai( auxwv. OuSi Si\ irotouvxo? xal itda/ovxo; , ouSi
iravxbc xtvouu.e'vou xal xivouvxo? , Sxi oux tm\ xiv7|itew(
*s xivrjo-t;, ouSi *ftxt<stu>i yivtms, ouS' b'Xwc u.T6oX/j
jtexa6oXTi?. (i) IIpwxov jitv yap Si/we hSl'/tvti xt-
vffltau; elvat xi'v^atv, r) w; uttoxeiiievou, oTov 6 dv-
Opwicof xtveixai, 5xt ix. Xeuxou el; ptXav u.exa6aXXei.
Apd
Y?
o8xi xal rj xivr^ic >| 6epu.a(vexai $| ijiu/crai
<e rj xditov (xexaXXaxxei y\ au^dvexat r) o9ivei; xouxo Si
douvaxov ou
y^P
tv uicoxctu.vwv Tt r) u.exa6oXr^.
(s) *H xw Ixepo'v xi unoxe(u.evov ix uexaSoXr]; u.t-
In substantia vero non est motus : quia nulla res substan-
tia; est contraria. Sed neque in eo quod est ad aliquid : quia
fieri potest ut altera mutato alteram vere dicatur, quanquam
nihil mutatum : quapropter ex accidenti est horum mollis.
Neque igitur motus est eflicientis et patieotis, neque ullius
moti et moventis : quia non est motion's motio, nee gene-
ration is generatio, nee omnino mutatio inutationis.
(2) Pri-
mum enim duobus modis potest esse motionis motio : vel ut
subjecti ; ut homo movetur, quia ex albo in nigrum muta-
tor. An igitur ita etiam motus aut calefit aut refrigerator,
aut locum mutat , aut augetur, aut deminuitur ? sed hoc est
impossibile : quoniam mutatio non est subjectum aliquod.
(3) Vel quia aliud quoddam subjectum ex mutatione mutator
Digitized by Google
310
OTZIKHS AKP0A2EQ2 E, p.
xa6aXXetv el;repov elSo;, oTov av6pwTto<; ex voaou ei;
&Yt'iav. 'AXX' oiSi xouxo Suvaxbv TtXV xaxi ouu.6e6j)-
xoV a8xr, fip ^
xivi)<ri i\ 5XXou eTSou; el; dfrXo eVrl
[lETaSoVq. Kal ^|
yeWi; 8e xal ^
<p6opi &a*auxto;,
'
nX^jv at fisv el; avxixeijieva w$(, #, SI x(v?)at; ouy_
6(xo(d)i;. "Au.a ouv fiexa&xXXet s; &Yieia; el? vdffov,
xal e5 auxr,; xauxi; xtj; u,exa6oXij; tl; dfXXTjv. A5jXov
S' bxt bxav voffiqari , u.exa6e6Xrtxb; exai l; birotavotiv
evSe'^exat
y^P
^pepriv. Kal Ixt el; |tjj xijv xuv^ouffav
10 ae(, xaxetvrj ex xtvo; e{; xt ixepov. "Hare xal
^
avxt-
xgt|Aevrjlo-xai
<i
^(avaic* aXXJc xtji auu.6'e6i)xe'vat, olov
el ijj ava|i.vqo-eti>; el; Xr|8rjv fiExaSaXXet, oxt 5 6itdp-
yet, exelvo u.exa6aXXsi 6xi p.iv els iirtat^u.rjv 6xi
8"
el;
&y(ti>v. (i) "Eti el; dfoeipov paStetxat, el fsxai (isxa-
16 6oX5j; u,exa6oXri xal Ytvla-eco; yevwic 'Ava^x*) M| xal
t^|v nponpav, el f| uuTt'pa ?<rtat , olov el y| aitXrj Yeveot;
lytvexo itoxe, xal xb
Y
tvo'u.evov lylvtto, &att oumo ^v
viYvojxevov aicX>; , aXXa xi yiyvojuvov xal Yiyvdjiievov
ijSti, xal itaXiv xoux' ifivtto iroxe , &<rt' oux Jjv mo tdxe
20 vtvd|uvov. 'Eitet ok xwv diretpiov oux eo-xttt irpwxov, oux
effxat xb icpwxov, &ts' ouSi xb fydpgvov. Ouxe Y've-
o6ai ouv outs xtvetaOat oldvxe ouxe p.exaaXXEtv ou-
Sev. (6)
"Ext xou auxou xvr)ot; <j ivavxta, xal ixt
^pe'jtr)<Ji? xal YvESt xal <j>8opa, Sffxt xb Y'vdfuvov
5 Sxav ylfrnton Ytvdfuvov, T*ce ^Oefpexaf ouxe
Yap
eu-
8t>;
Y
lv
!
xevov ou
^'
Borxepov eTvat
Yap
Sec xb <p6etpdu.E-
vov. ()
"Ext uXr)v Sei 6iteivai xal xw
y
170
^^"?
xa^
xS jiexa6aXXovTt. Ti; o3v eVtat ; &nrep xb (XXaua-
xbv rl
oiopia ri "Jiux^'
00*>> Si| xb
Y
lv
f*
vov x(vy)i?
30
^ y^
v(ci^'
(
7
)
^at 1tt"^tv Tl 6'? ^ xtvouvxai* Set
Yp
eTva( xt xj)v xouSe ix xouSe el; xdSe xlvqatv xal {t)|
xtvr](Ttv
?|
Y^
veff,v- "A(xa Si xal Tt5>? laxat; ou
Yap
laxat (*a8i5i? i[ x9)i; |xa9^<reco
y^
V<
"?> 6ox' ouSi y-
vsueoji; Y*vet? , ouSe xn xtvd?. (s) "Ext el xpi'a eX&v\
& xtv^aeio; laxt , xoutojv xtva avaYxi) etvai x^v &icoxet>
(teviriv tpumv xal el; a xtvouvxat , oTov t?|v cpopav iX-
XoiouorOoti 4|
(pe'peaQai.
() "OX<o; S' ircti xtvetxat xb
xtvouuivov icSv xpivjoc, 7) xw xaxa flru(x6eGir|xd(;,
$
xtji (tipo? xt,
?|
tw xa8' a&xd, xaxa vufx6:6r,xb;
40 fidvov av ivSey^otxo jxexa6aXXetv xi|v piexaSoX^v, olov
ei 6 byia.tfiy.iwi xpe^ot r( (lavOavot* xV Si xaxa
o^(/.6s6y)xbi; iotijxev iraXat. (10) 'End Se ouxe ou-
<j(a; ouxe xou icpoc xt ouxe xou notetv xal itauy^eiv, Xet-
itexat xaxi xb itotbv xal xb itoo-bv xal xb irou x(vt)oiv
4t
eTvat (xo'vov

iv exaurw
yP
^<* xouxtov 2vavx((>>at(.
'H U.BV ouv xaxa xb icotbv x(vt)o't; aXXofajOK; eVra>*
xouxo
Yap
2nei[euxxat xotvbv bvopa.
A^Y"
Si xb notbv
ou xb Iv xrj oiita (xal
Yap ^
Sta^opa icoto'xi];), aXXa
xb ita6r,xtxdv, xa8' 8 Xe'Yexat nao^etv J| dicaOi; eTvat.
eo 'H Si xaxa xb itoadv, xb (iiv xotvbv avwvuu.ov , xa6'
ixaxepov S' au^vt; xal tpOCot;, f\ u.lv el; xb tAeiov
u.e'ye9o.; au^o-t; , i\ S' ix xouxou 96(0-1;. 'H Si xaxa
To'rtov xal xb xotvbv xal xb tStov avwvuu.0;, i'axto Si
tpopa xaXouu.i'vv] xb xotvdv

xalxot Xe'Yexaf y*
xauxa
(MB,sa.)
in alteram specietn : ut homo ex morbo in sanilatem. Sed
neque hoc est possibile, nisi ex accidenli ; liic enim motus est
mutatio ex uno in aliud. Et generatio atque interitus eodem
modo : prseterquam quod hx mutationes sunt in opposito,
hoc modo : motus autcm alio modo. Simul igitur mutatur
ex sanitate in morbum, et ex lac mutationc in aliam. Sed
manifestum est, quum aegroUverit, mutatuin fore in quern-
vis morbum : potest enim quiescere. Ac prseterea non in
quamlibet semper, et ilia ex aliquo in aliud quidpiam : quo-
circa erit motio opposita, nempe sanatio. Sed quia sic ac-
cidit : veluti, si ex recordatione in oblivionem mutetur :
quoniam cui inest, illud mutatur quandoque in scientiam,
quandoquo in sanitatem. (4) Praeterea in infinitum res
abibit, si erit mutationis mutatio, et generations gene-
ratio. Necesse igitur est etiam priorem esse, si posterior
erit : ut puta si generatio simplex aliquando fiebat; etiam
quod fit, fiebat. Quare nondum erat, quod fit simplidler,
sed erataliquid quod fiebat, idque olim fiebat, et rursus
hoc aliquando fiebat. Quocirca nondum erat tunc id quod
fit. Quoniam autem in infinitis non est aliquid primum
;
non erit primum quod fit, Quare neque consequens erit.
Neque igitur fieri , neque moveri , neque mutari quidpiam
possibile est. \b) Prseterea ejusdem est motus contrarius,
et praeterea quies : item generatio, et corraptio. Quare quod
fit, tunc corrumpitur, quum fit. Non enim statim ac fit, tunc
corrumpitur, nee postea : quoniam oportet esse, quod in-
tent.
(6)
Praeterea oportet materiam subesse et ei quod fit,
et ei quod mutatur. Quacnam igitur erit ? sicuti variabile est
aut corpus, aut anima : its qnod St, est motus Tel generatio.
(7)
Rursus est aliquid in quod moventur : oportet enim esse
aliquid inotum et generationem hojus ex hoc in hoc Simul
autem quomodo erit? non enim discipline generatio est
disciplina. Quare nee generationis generatio, necalicujus
aliqua. (8) Praeterea si tres sunt species motus; necesse est
ut harum aliqua sit nature subjecta, et ad quas moventur
:
ut puta necesse est lationem variari, Tel ferri.
(9) Omnino
autem quum moveatur, quicquid movetur, tribus modis, id
est, vel quia ex accident!, Tel quia pars aliqua, vet quia per
se movetur : solum ex accident! potest mutari mutatio : ve-
luti, si is qui sanatur, currat, aut discat. Sed mutationem ex
accidenti, dudum missam fecitnus. (10) Quoniam autem
motus nee est substantias, nee ejus quod ad aliquid refertur,
nee ipsius facere, vel pati : relinquitur ut in qualitatc, et
quantitate, et'ubi duntaxat sit. Nam in his singulis est
contrarietas. Motus igitur, qui est in quaiitate, esto varia-
tio. Hoc enim commune nomen ei aptum est. Dico autem
qualitatem, non quae est in substantia
(
quandoquidem etiam
differentia est qualitas
)
; sed patibilem , ex qua dicitur pati
aut impatibile esse. Qui vero est quantitate, communiter
quidem vacat nomine : utriusque autem ratione vocatur
accretio , et deminutio : is quidem qui tendit ad perfectam
magnitudinem, accretio : qui vero ab liac, deminutio. Qui au-
tem est secundum locum, et communiter et proprie, nomine
caret : vocetur autem. aui est communiter, latio. Quanqnaro
Digitized by Google
NATURAL1S AUSCULTATIONIS LIB. V. GAP. III.
(356,227.)
^epsoSai jAo'va xupt'trt?, 8xav
^
eV auxoT? 5] to <rnj-
vai xot< |j.Exa6dXXoucri xbv xdirov, xal baa aika p;J|
lauxa xivet xoti xdirov. (ll) 'H
8'
iv xw autSi itSei
(jletbSoX^i iitl xb (xSXXov xal ^Ttov iXXoi'tocric taxtv
6 ij yip i5 ivavxfou ii( tvavxfov x(vy]cn'? e'orxiv, yj airXa>(
?| itrj' lirl (*iv
Y^p
tb ^xxov louaa el< xouvavxt'ov Xs-
jfftriOeTai (AExaSaXXtiv, etcI $1 xb paXXov w; Ix xou-
vaviiou ei( xb auxd. Aio^epst *(kp ouSsv irrj [UxaSaX-
Xtiv ?| aicXS?
, icXV it5j Srqact xdvavx(a u7tap^eiv

10 xb Si fxSXXov xal ftrxdv eW xw irXsov
?|
IXaxxov Ivu-
Kap/eiv xouvavxiou xal u.^. "Oxt uiv o3v a3xat
xpti? u.dvai xiv^t? elaiv, ix xouxwv SrjXov. [IV.]
(iq) 'Ax(v>)xov
8'
eVrl xd, xt #Xto; aSuvaxov xtvrj-
6r,vat, wcrrrep 6 ^o'^oi; dopaxos, xal xb ev itoXXw
15 Xpov>)
pdXic. xivoiifxevov r) xb PpaSt'wc dpy_du.svov,
S Xeycxsi Su9x(vt|xov, xal xb itEipuxb; (iev xtvctadat xal
Suvaixevov,
^
xtvoupEvov Se xdxe 6te irt:puxe xaiofi
xal S>i,
Sirep ^.ptjjieTv xaXi) x<5v dxivifrwv (xovov ivav-
xiav
y^P
^pEfita xiv^ati, 6axs ffxepTjatc av eft) xou
20 Stxxtxou. Tt uiv ouv iffxl x(vt]<ji;, xai x( ^psfxta
,
xai Ttocrat pExaoXa(, xai itoiat xtvr,3si;, eavepbv ix
xwv e{p7i(vtov.
311
ea sola proprie dicuntur ferri, quae quumlocum mutent, non
est in ipsis silum ut sc sistant ; et quae se ipsa non movent
secundum locum.
(11) Jam vero mutatio, quae fit in eadem
forma ad magis et minus, variatio est. Etenim motos est ex
contrario in contrarium, vel simpliciler, vel quadamtenus.
Nam qui ad minus progreditur, in contrarium dicetur ma-
tari : qui vero ad magis , tanquam e\ contrario ad ipsum.
Nihil autem interest utrum quadamtenus mutetur, an sim-
pliciter : praeterquam quod oportebit quadamtenus esse
contraria : magis autem et minus est, quia plus Tel minus
contrarii inest, et non inest. Esse igitur hos tres solos mo-
llis, ex his manifestum est. [IV.] (12) Immobile autem est
et id quod omnino mover! nequit, ut sonus, inaspeclabilis, et
quod longo tempore vix movetur, aut tarde moveri incipit,
quod dicitur difficulter mobile : et quod natura quidem
aptum est moveri et potest moveri , sed non movetur tunc
quum natura aptum est, et ubi , et quomodo : quod quidem
inter immobilia solum qniescere appello : contrarium enim
est quies motui : proinde erit privatio ejus quod est molionis
capax. Quid igitur sit motus , et quid quies, et quot sint
mutationes, el quales rautationes sint motus, perspicuum
est ex his quae dicta sunt.
CAP. III. [V.]
Mtxi 81 xauxa Xe'^wuev xi taxi xb u.a xal
Xpi,
xai x( xb SirxeoOat, xai x( xb u.exau , xai x( xb i<fi\rn
,
xai xt xb e^ojxevov xai auve^E^, xai xot( uoiot? fxacrtov
xouxuv uicap^siv 7tsiyuxEv. (l) "A (A a jxev ouv XtYtxai
xatix' eTvat x.axit xdnov, 8<sa Iv vi xo'ttm lax\ 7tpwxw,
/wpli; S' 8aa h Jxe'pw, fiirxetrOat o' v xa axpa
fijxa, j*Exau
5'
et( 8 ict'tpuxe itpwxov jtpixveioOai xb
so (UxaSaXXov, rj e!( 8 Eo/axov u.exa6aXXet xaxa yuoiv
cuvE'/aK (xexaSaXXov. 'v IXa^ioxoi? S' irsxi xb jxaxa^b
xpmfv, eo^axov u.ev yap wxi x?j{ jxETa6oX?jc xb ivavxiov
(3)
cuve^w? 8e xivEtxat xb |xi)6sv r) xb 8XiYtov 8taXeT>
icov xou Ttpa Yfxaxo;
,
\x\ xoti ^pdvou
(
ouSev
Y^p
xtoXuei
85 8taX(itovxa , xal eu6u; 8s u.sxi r)|v 6iraxT|V
<fliy\a<&<i\
zifj vtaxr)v), aXXa xou irpaYu.axoc , iv w xivsixai, Touxo
81 ev xe xat( xaxa xdirov xai 2v xaT; aXXaic [xcxaSo-
Xai? ^avepdv. (4) 'Evavxfov 8i xaxa tottov xb xax' eo-
Bstav ini/pv itXstaxov
^
y^P
^ot
5C^
Tn
l
t*TOpvxat
,
40 (xixpov Se xb icntepa(ru.!vov. (5) 'E^c^tjcSe ou [xexa
x^|V
pxV
f-dvov d'vxof 7) Oectei
$ cpuoEi 3\ aXXu xivi
ouxtot aoopioOtvTo; [)Sev u.exa|u ivxt xwv ev xauxu
Y^vn
xai o5 I<ps55i< iffxi. A^w S' oTov
yp(*,u-^I
Ypau.u.9;? r]
YP"!
Jl
!'
la
') $
(xovaSo? (xovi;
?, (tovaSs?,
4b y| olxia; oixia. "AXXo
8'
ouSev xioXuet (isxa^u eTvai
*
xb
Yp
ecps^c xtvi iiptSIc xi BffXEpdv xi* ou
Yap
xb
ly i(ptK< Toiv Suotv, ouSs . ^ vouu.i)vi'a xrj; SeuxE'pa?
ltft\r$, aXXi xaux' Exttvtov.
() 'Ev^dfjicvov Si 8 Sv
^(ft55ii;
8v 5im)xat. 'Eirei 8s itSaa u.exa6oX^| iv xot?
60 (xvxuuiu.e'vok;
,
xa S' avxixc(jx(va xa xt ivavx(a xai xa
xaxa avxfyao-iv, ivxupaoeu;
8'
ouSiv dva |xlaov, tpa-
vspbv 8xt iv Toi( svavxi'oi; iVrai to (uxa^u. Tb Se
Post hcec dicamii8, quid sit Simul , et quid Separatim, et
quid Tangere , et quid lnterjectum , et quid esse Deinceps
,
et quid Cohaerens , et quid Continuum : et qnibus ut luce
singula insunt , natura est comparatum. (2) Simul igitur
dicuntur haec esse secundum locum
,
quaecumque sunt in
uno loco primo. Separatim vero
,
quaecumque sunt in di-
verso. Se autem tangere dicuntur ea, quorum extrema
sunt simul. lnterjectum vero, in quod ut prius perveniat
quod mutatur, natura est comparatum, quam ad exte-
rnum in quod mutatur, quum secundum naturam conti-
nenter mutetur. Minimum autem est interjectum in tribus
:
quia contrarium est mutationis extrenium.
(3) Continenter
autem movetur, quod nihil aut parum intermittit rei , non
temporis : nihil enim prohibet , intermissione facta , et qui-
dem statini post summam chordam , sonare Infimatn : sed
rei intermissionem dico, in qua fit motus. Quod quidem et
in loci el in ceteris mulationibus perspicuum est.
(4) Contra-
rium vero secundum locum est, quod recta linea plurimum
distat. Quae est enim minima, terminate est : quod vero
est terminalum , est mensura.
(5) Deinceps vero est, inter
quod (quum solum post principium sit vel positione, vel
natura, vel alio aliquo modo ite definitum
) et id cui est
consequens, nihil est ejusdem generis interjectum. Vcrbi
gratia, linea vel lineae inter lineam : aut inter nnitatem
unitas vel unitates; aut inter domum domus : aliud vero
interjectum esse nihil prohibet. Quod enim est dein-
ceps, alicui est deinceps, et est posterior quiddam. Non
enim unum deinceps sequitur duo; Deque Kalendae dein-
ceps sequuntur alteruin diem mensis -. sed haec sequuntur
ilia. (6) Cohasrens autem dicitur, quod quum sit deinceps,
tangit. Quia vero omnis mutatio in oppositis cernitnr, op-
posite vero sunt et ea quae sunt contraria , et quae secun-
dum contradictionein opponuntur; contradiclionis autem
nihil est medium : perspicuum est, in contrariis fore quod
Digitized by Google
312
4>Yi:iKH2 AKP0A2EQ2 E, 8.
q-uvc^I; eVci jxlv Sntp lyouutvdv Ti, Xtybi
6'
eTvai
ouve^f?, foav vauxb yevi)Tai xal iv to IxaTEpou itEpa;
oT; aVrovTai, xal uWep o-i)pa(vei totSvojxa, cuve^ri-
Tt. Touxo
8'
ou} oTdvre SuoTv Svroiv eTvai toiv
6 fayaroiv. (7)
Tourou Si 8uopi<r|i.e'vou
f
avspbv # ev
toutoi; eWt to suve^t; , 5 3v h ti ireyuxe YiveuOm
xata rJ|v eruvaij/tv xal
&i
itotc ytvetat to oWyj>v ev,
oSto) xal to #Xov lorai ev, oTov
4|
Y Vt
>,
!
) r| xo'XXr,
TJ
4*tj 4|
itpoo-^uffsi. (s) 4>avcpov 81 xal on icpwtov
10 to foeiij; ^sri

to (<iv
Y^P
aitrd(vov ise^; avcrYX!)
eTvai, to
8'
lytVfc * '*v airreoGar Sib xal Iv irpo-
Te'poi; T<3 Xoycp to iffEi);
iffrtv, olov iv aptOuotc;- aspJ)
8'
oux e*o*Ti. Kal ci uiv auvsye;, ivayxyi Similar
el
8'
4irrtT*i, ouwo auveyeV ou yip averyx*) Iv eTvai
16 oiutwv t& axpa, el fifta (lev* eiXX' t! ev, avayxi] xal
[Aa. "Cffre ^ aupfuai; C9tc(ti xaT& t^v Ysveaiv
avafxTj yap &|>a<r9ai, ei aupupuo-tTai xa axpa- ri Se
axrduieva ou itavra vuuite'fuxev iv ol; 81 [j
Ittiv
a<^, Sr,Xov ort oux eVnv ouSl au|x<puot; Iv toutou.
0
()
tf
QoY el eari OTt-ruvJ) xal pova; ofa; Xe'vouat XEyw-
ptiriMva;,
06.x
oloVrt elvat [xovaSa xal ffrtY^v to auTO

xaT; u.v yap uTrapy ei to anreaOat , Tat; 8e ftovaai to
iae^;. Kal t<uv |*lv IvSe^exai eTvai ti u.eTa;u
(irasa yip
YfW^I r*"
^" 9TtY(5v), twv o* oux
J avayxv ouSlv yap |Tau SuaSo; xal u.ova8o;.
(10) Ti
uev ouv ia-i to (xa xal ywpi; , xal xi to aVvioOai
,
xal ti to u.exau xal to 2yc^ , xal t{ to lyoutvov
xal ouveye';, xal toi; ttoi'oi? exota-ov toutwv ujtapyti
,
etpr,Tai.
CAP. IV.
M Mia ce xivt|0-ic Xe^eTat icoXXayuc to yap iv
iroXXayio; Xe'YO|xev. Tevei jisv ouv |*(a xaTa t4
(T/;vio;aTa tr,; xaTrjY<>p<a

'"
?p (*^v
T"P
,ro'<r
?l
gpopS xtp
Y
vel
I*'"
' aXXoi'wo-t; 8J pop3< ere'pa t5 y*vi
'
eToei 8e (tia, orav tw Y^ei (*(a ouaa xal iv aro'fMp
to eBet ^* oTov -/piijAaxo? j*^v etat 8iatj>opa(- TOiYapouv
aXXrj T^i etSei jxeXavm? xal Xeuxavan" itSsa ouv
Xeuxavai? itderi Xeuxavaei ^ auT^i xot' eT8o< eVrat,
xal B3oa u.e'Xavartt (uXavaei. AeuxoTi)TO
8'
ouxext

Sib tw etSei u.t'a Xeuxavvi; Xeuxavset ira<i7|. Ei
40
8'
Iixtiv ixt6' 4 xal y^vt) 4jia xal eiSr) Isti
,
SvjXov Ac
etSei pita i'o'Tat , a7cXw; 81 u;^a efoei ou , oTov $) (ta-
Otiok;, el %
e*itiffT^(t) eT8o |xev &jtoXr,|eoK
1 Y
ev01
!
*^
twv iitiatTi^uv. (a) 'A7coprfaeie
8'
av ti?
,
el etSei (ii'a
xivr.ffii;, 6t*v ex too auTOu to uto el; to auto jjieTa-
46 6aXXr) , oTov r| |*(a aTiYfiil ex wuSe tou totcou el; To'vSe
tov To'itov iiaXtv xal itaXiv. El 81 touto, ^ffTai
vj xuxXotpopt'a Ti) eu6upop(a -i\ auD] , xal i) xuXtai; ttj
PaStoei. (3) *H SiwpiOTat to Iv
^
av Itepov 3) tm
eiSet, 6xt IWpa xivr,ai;, to $k irepiipepl; tou euOe'o;
W
l*Tepov T(j> etSei. Fivti [xlv ouv xal e(Sei xivt)o-i; uia
outok.
()
'AitXio; 81 (tta x(vri<ii;
^
t^ ouffla (i(a
xal tw apiOuvoi- t(; SI f Toiaur), StjXov SieXouevoi;.
(M7.)
est interjectum. Continuum vera est species coliarreatis.
Oico autem esse continuum, quum utriusque termini qui-
bus se contingunt , facti sunt unum et idem , et , ut nomen
signiiical, continentur : hoc autem esse nequit, quum
extrema duo sunt.
(7) Jam vero hoc definito, perspicuum
est, in bis esse continuum, ex quibus ut unum quiddam
contactu fiat, nature est comparatum, et ut tandem id
quod continet , fit unum , ita etiam totum erit unum : ut
clavo , aut glutine , aut tactu , aut naturali copulatione.
(8)
Perspicuum etiam est primum esse id quod est deinceps,
necesse est enim, ut quod tangit, deinceps sit ; non, quicquid
est deinceps , tangat. Ideoque in iis quae ralione priora sunt,
est ipsum deinceps , ut in numeris : tactus vero non est
Item si est continuum , necesse est ut tangat Si vero tangit,
nondum est continuum : quia non est necesse ut eorura
extrema sint unum , si simul sint : sed si sunt unum , ne-
cesse est etiam simul esse. Quare naturalis copulalio ortu
est postrema : necesse est enim tangere , si extrema copulari
naturaliter debeant : ted quae tangunt , non omnia sunt
,
naturaliter copulata: in quibus vero non est tactus, ma-
nirestum est in his non esse naturaiem copulationem.
(9) Quocirca si est punctum et nnitas, ut quidam ponunt
separata ; fie>i nequit ut uoitas et punctum sint idem :
quoniam bis quidem inest tactus; unitatibus vero, deinceps
esse. Et his quidem potest esse aliquid interjectum
;
quoniam
omnis linea est punctis interjecta : illis vero esse aliquid
interjectum non est necesse : nihil enim est interjectum
binario et unitati. (10) Quid igitur sit Simul , et Separatim
,
et quid Tangere, et quid Interjectum , et quid Deinceps, et
quid Cohaerens, et Continuum, et quibus unumquodque
horum insit, dictum est.
[VI.]
Unus autem motos dicitur mollis modis : quia unum
multis modis dicimus. Gcnere igitur unus est secundum
categorise figuras : nam latio cum omni latione est unus
genere motus, variatio vero a latione didertgenere. Specie
autem unus est motus, si, quum genere unus sit, etiam in
individua specie sit : ut coloris sunt differentia:. Ergo
specie diderunt denigratio et dealbatio. Omnis itaque deal-
batio cum omni deaibalione eadem erit specie : nee non
omnis denigratio cum denigratione. In deaibalione vero
non item : itaque specie unus molus est deatliatio cum
omni dealbatione. Quodsi quacdam et genera simul et
species sint; manifestum est , aliquo uiodo unum specie
motum fore, simpliciter autem unum specie non fore, nt
discendi actus, si scientia est species existimationis, genus
vero scienliarum. (2)
Dubilare autem quispiam possit, sit-
ne unus specie mollis
,
quando ab eodem idem ad idem
inutalur : ut puta unum punctum ex hoc loco in ilium lo-
cum semel atque iternm. Quod si est , conversio eadem
erit cum recta latione, et volutatio cum ambulations
(3)
Ant definitum est , diversum esse motum , si id , in quo
fit , diversum sit specie , orbiculare autem a recto diversum
est specie. Genere igitur ac specie motus unus ita est.
(4)
Simpliciter autem unus est motus, qui est essentia
unus et numero. Qnis autem sit talis, manifestum divi-
Digitized by Google
(M7.2M.) NATURALIS AUSCULTAT10MS LIB. V. CAP. IV. 313
Tpio
fif
Ion tov <2pi6u.bv irspl & Xifou.iv t-)jv xt-
vrjmv, 6*, xai iv tjj , xai ore. Atyw SI
6*, Sti ava^x*)
sTvaf it tb xtvoupuvov, oTov avdpoiTtov
$
ypusov

xai
Iv tivi touto xtvetaOat, oTov v To'itoj f| iv 7ca6ft, xai
t
iron* iv ypo'vto
Y&p
tSv xtvetTat. (s) Toutwv Si to
uiv eTvat tm Ytvtt v\ to) etSet {-.iiv earlv iv t5 jrpa-
Y(iTi iv w xiveurai" to SI iydu-jvov 3jv iv tw ypdvio,
to S' airXox; (xi'ov iv iram Tourotf xat yip iv 5 Iv
Set eTvat xai arouov, oTov to fTSot, xat to Ste, oTov
iv tov ypovov va xat pti) StaXeiiretv, xai to xivooixevov
Iv eTvat u.i\ xaTa <juu6e6T]xdc , a>7rep to Xsuxbv
(xeXaivjuOai, xai Koptaxov jiaStCciv- Iv Si xai 6 Ko-
ptoxoi; xai Xeuxo'v, aXXi xata (ruuGeSirxd;
-
u.r,8i xot-
vov ' efi-
yP
*v Sua ouo dvBpwTtou; UYiaea6at t))v
It
ajr})v Oy^vctw, oTov 3^OaXai'a; aXX' ou u.(a aC-tV)
,
aXX* etSet u.ia.
() To Si Zoixparj- ttjv out*|v uiv
dXXoiWtv dXXotouaflai tw (tSet, iv aXXu> Si "/.pdvo> xai
itaXiv iv aXXto, el u.ev ivSiv^tTat to <p6apiv iraXtv tv
Y>vco6ai Tto dpi8u,o>, i) av xai atlrr) ixa

el Si pt.-*]
,
M 7) aurJi uiv, ut S' ou. (7) "Eyei
8'
diropfav Tautrj
napaicXr^Cav xai TtOTfpov u.i'a
^
uyijia xai $\ox; at
{eic xat Ta -raOi) -nj outr(a elelv iv toi; au>u,a<jf xt-
voutxeva yap cpalveTat Ta tfwtxa xai ^eovTa. El
Sr, ^ auT^i xai ixta tij eo6tv xai vuv Gyieta , 81a ti oux
u, av xat 6rav StaXiitwv \iSr, icdXtv t^v
&Y^
elav
>
xa^
au-ri| xdxe(vr) uia to) aptOftw av elr|
; (g)
'O yip
auTtK Xo'yo;

itX*)v toooutov Siaipepet , brt
,
el (/.iv jx-Jj
Suo, St' auto touto ok tcj> dpi8(jttj) (tiav xai Ta( i^et(
dvayxr,' u.(a fip
dpi8(x5 ive'pyeta vb( apt8puo. El
30
3*
^ l?H pi(a , totot oux dv t(i> So'Cete itu pita xai *, ivep-
yeta etvat* o^av yip- irauai)Tat paSiiJtov, ouxe'tt iffTtv
^
paStotc, -totXiv Si fiaSi(ovTOC larat. Et S'oSv pua
xai ij auTTj , ivSey^orc' av to auTO xat v xai cp6etpeo6at
xai eTvat icoXXaxtf. Aorat u.iv eiaiv at dinopCat e^w
X t^< vuv axfj/<o;. (9) 'Eitel Si ouve^c icaffa xt'vr|Oi<,
tijv Te aitXJS? (".tav dvavxi) xai ouvej(5i eTvat , e**tep
xSaa 2iatpTj , xai el euve^rfc, jxta. Ou yip icSaa ye-
votT* av ouve^ taoTi, 6oTttp ouS' aXXo oiSiv tu
. Tu^ovrt to TU-/OV, iXX' fot>)v v Tot eo^aTa. "Etrjf_aTa
o Si twv (iiv oux Ioti, tmv
8'
io-Tiv aXXa t'5 elSet xai
6u.tovuu.a- itw?
y^P
^v
&J<tT0 yj Iv yevotTO to ia)*aTOv
Ypa|jLu.r, xai ^aStaebK; (10)
'E^o'pievat ptiv ouv elev av
xai at 1x^1 auTal tm etSst, (-.rjSi i-evet
*
Spau-uv
f&P
av ti? -rupe^etsv euOu; , xat oTov
^ Xapi*ca( ix SiaSo^;
is cpopa i-^ouivT], ouvej^in 8' ou. Kettat flip to ouv-
v
eX**'
v T" e'oxaTa iv. "flax' iv^o'pieva xai iipeSri?
elol Toi tov ypovov etvat ffuve/5), suveyeTc Si tw t&
xtv^crct;* touto 8', Srav Iv to eoyaTov y^vtjtoi du.tpotv.
(ll) Atb avaYXTj tJjv auTr,v eTvat tw eiSet xai vb{ xai
6ii
iv vl
y>
po'vo> t})v a-rXtSf ouvey^t) xivrjoiv xai ptJav t5
Xpovoj |xev, Srcto; y.i\ axivrjaia pieTa^u [ iv T<j) StaXc(-
irovTt
Y^tp
^.pepieiv dvavxTi. IloXXal ouv xai ou u.(a
fj x(vijai(, (ov ioTiv l^peuia pieTa^u. 'Qore el Tt< x(-
vTjaii; o-rduei SiaXau6aveTai , 06 (x(a, ouSi ouve^;*
dcntihns fiet. Tria namqiie snot numaro, circa quae dici-
mu* motum unum esse, nempe quod, et in quo, et
quando. Dico autetn Quod
,
quia necesse est esse aliquid
quod moveatur : ut bominem , aut aurum; et in aliquo hoc
mover! , velut in loco , vol in affectione. Et aliquando :
propterea quod in tempore ononis res movetur. (5)
Ex his
autetn in re in qua movetur, poeitum est ut sit motus unus
genere , vel specie. Cobserenlia vera posita est in tempore.
Simpliciter autem unum esse molum in his omnibus : nam
et id in quo , unum esse oportet atque individuum : veluti,
formam. Et rursus quando : veluti , tempus unum esse
,
nee interrumpi : sed et mobile unum esse, non ex accidentl
(ut album nigrescere, et Coriscum ambulare : unum autem
sunt Coriscus et album, sed ex accidenti), neqne com-
mune : quia possunt duo homines simul curari eadem cura-
lione, ut llppitudinis : verum bic non est unus motus sim-
pliciter, sed specie unus. (6) Sed pone Socratem eadem va-
riatioois specie variari, in alio taroen et rursus alio tempore
:
siquidem potest
,
quod interiit , rursus unum fieri numero :
erit et hie motus unus; sin minus, erit quidem idem motus,
non tamen unus.
(7) Exsistit eliam dubitatio liuicafRnis,
an essentialitcr in corporibus una sit sanitas, et omnino
habitus et affectiones. Nam quae his praedita sunt, videntur
moveri et (lucre. Quodsi una et eadem est sanitas, quae
erat mane, et quae nunc est : cur non etiam
,
quum inter-
missam sanitatem rursus receperit , liaec quoque una et
eadem numero erit? (8) Nam est eadem ratio. Sed hoc
differt, quod, si non sunt duo actus, propter hoc ipsum
etiam habitus necesse est esse numero unos : unus enim
numero actus est habitus unius numero. Verum si habitus
sit unus, fortassc nondum alicui videbitur esse etiam unus
actus. Quum enim desierit ambulare , non est amplius am-
bulatio : rursus autem eo ambulante, erit. Si igilur est
una et eadem , certe unum et idem poterit et interire et esse
sappius. Sane bae dnbitationes sunt alienae a praesenti consi-
deratione.
(9)
Quum autem omnis motus sit continuus :
necesse est, eum qui simpliciter est unus, esse etiam con-
tinuum : siquidem omnis est dividuus ; et, si est continuus,
est unus. Non enim omnis motus omni motui continuus
fieri potest
,
qtiemadmodum nee aliud quodvis cuivis .-
sed
ea tanlum continua sunt
,
quorum extrema sunt unum.
Extrema vero quorumdam non sunt
,
quorumdam autem
sunt diversa specie et homonyma : quo enim modo se tan-
gere aut unum fieri possunt extremum lineae et ambula-
tions? (10) Cohaerere igitur possunt eliam motus
,
qui non
sunt iidem specie, nee genere : quia fieri potest ut
,
quum
aliquis cucurrerit, confeslim febricitet : et veluti fax ex
successiooe , latio cohaeret , sed continua non est
;
quia po-
situm est, continuum esse, quorum extrema sunt unum.
Quapropter cobaerent, et deinceps sunt, eo quod tempus
est continuum. Continui autem sunt , eo qnod ipsi motus
sunt tales : quod quidem tunc est quum amborum extre-
mum factum est unum. (11) Idcirco necesse est ut motus
qui est simpliciter continuus et unus, sit idem specie, et
unius , et in uno tempore. In uno quidem tempore , ne mo-
tus vacuitas interjiciatur : quoniaru in intervallo quiescere
necesse est. Proinde multi nee unus est motus, quibusest
quies interjecta. Quare si motus aliquis statu interrumpitur
,
Digitized by Google
8M
4>r2IKH2 AKP0A2EU2 E, e
8taXap\6avexat 8e', el ptexai;b xpo'vo?. T5fc
84 tw efoet u.$|
|m3< ou
,
xal t
(X-J) SiaXefittxat 6
XP'
V0
<
*
*
f
IL*v
Y"P XP"
vo? el?, tw etSet
8"
7)
xtvyjo-i? dfXXrj
,
x^l
v piv
Y&p
(*fv
dvoYxr, xal Ttji etoet puav eTvai, TauT|v
5"
oXw; eTvai
i pttav oux avorfxi). Ti? ulv o3v x(vr)ot? a7tXw? pita
,
efprjTat. (u) *Eti 54 Xt-feTCH p.(a xa\ f) tIXeio?, lav
xe xaxa fs^oi
lav is xax* eTSo?
^
lav xe xat' ouatav,
wo7tp xal eVt tCv aXXtov to TtXstov xal 6*Xov tou vo?.
"Eoti
8'
foe xav areX^,?
^
jxia XeYSTat, lav
$
(xo'vov
10 cuvex^?. (is) "Eti
8'
aXXb>? itapi t4? elpripLe'va? Xi-
YExat (x(a x(vr,at? ^ 6paXifc. 'H
Y^p
avtoptaXo? eoxiv
wc ou ooxeT pua , dXXa pvaXXov ?) 6p.aX)? , utnrsp -f| eu-
6eta ' -Jj
y^P
avw(*aXo? 8iaipex7). 'Eotxe 84 SiatpEpstv
u< to (xSXXov xal yyrxov. "Eaxt
8'
Iv aitotcrj xtvijoei to
16 6p.aXo>? ^1 !n*
*l
Y^p
&v aXXotoixo 6p.aX<o?, xal <pe-
poito ly 6ixaXou, olov xuxXou rj eu8ela?, xai Tcspt
aufov waauxco? xal tpOiotv. (it) 'Av(o;j.aXiac S' loxl
Siatpopot 6x4 piv Isp' <}> xtvetxat

aSuvaxov
Y&p
6u.aXr,v
tTvai rJjv xivijiriv p;v| lit\ &ptaXtj> fxeyeQEt, olov
^ tyj?
80 xexXaoixtvT)? xivrjOi? r\
^ x5)? eXixo? t\ aXXou ptsY**
8ou?, 5v |x9) s<appi.dxxei to tuj^ov IttI xb Tuyov p.epo?.
'0x4 84 ouxe Iv xu tcou out' Iv xiji tcox4 ouxe el?
8,
aXX' Iv tw &?. Taxuxyjxi
y^P
*l PpaSuTTJTt
tv(oT (SiuipiuTai

f{
ptiv
y^P
fb uto Ta^o; , SaaXvi?

u ?)? Ss
p.>i,
avMfiaXoj. Aib oux e'07) xtv^atc ouSc
Sia^opal Tofyoi; xal fipaSuTijt , 8ti 7caaai< axoXouOeT
Tai? Siaipopon xaT* tiSoc. "Offr' ouSe ^apuxr,? xal
xou^dnj? i\ ? to aixd, oiov
-ftfi
itpb? a&xJjv
^
itupb?
itpb a&xd. (l6) Mt'a (iiv oSv \
avoipiaXo? xw ouve-
30
X^'
^""ov U, Swep tri xxXo
,
u.vv) <ruu.6atvt ipopa-
xb
3'
^xrov pLt^t? 5tl tou ivavrfou. El Sk itaaav tJjv
ptiav IvSexeTai xal 6u.aXyjv eTvai xat [atj
,
oux av Eiyj-
oav at pi^| xbt' el5o; exo'pievai auTal pi(a xal auvexii?
-
jvwc
Y^p
>v etr) 6p;aX^t T| Id aXXouoveca; o-uy"61
^"
7
!
xa^
is (pops? ; Slot
Y^p
av Itpapptdxretv.
(228,229.)
neque est unus, neque coulinuus. Interjicitur autem, si
teinpns sit interjectum. Ejus autcm motus qui specie non
est motus , non potest diet unitas , etiamsi non intermittatur
teropus. Nam tempns quidem est unum : scd motus est
specie dirersus. Etenim motum qui est unus, necesse est
etiam specie unum esse : hunc vero simpliciter esse unum
,
non est necesse. Quis igitur sit motus simpliciter unus,
dictum est. (12) Praeterea dicitur unus, etiam is qui est .
perfectus : sive genere, sive specie sit, sive essentia : sicut
et in aliis perfectum et totum est unius. Quandoque vera,
etiamsi imperfectus sit , unus dicitur, dummodo sit conti-
nutis. (13) Pneterea et aliter praeter eos qui commetnorati
sunt, dicitur unus motus, qui est eequabilis. Nam qui est
inaequabilis, quodammodo non videtur unus, sed magisqut
est tequabilis, ut recta linea : inaequabilis enim est diTi-
duus. Videntur autem differre, ut magis et minus. Porro
in omni motu est ajquabilitas vel lnaequabilitas. Nam et
variari potest oequabiliter, et ferri super acquabili spalio,
ut circulo aut linea recta. Eademque ratio est accretionis
et deminutionis.
(14) Insequabilitatis autem dilTerentia
quandoque consistit in eo in quo movetur : quia fieri nequit
ut motus sit aequabilis super non aequabili magnitudine; ut
inflexac lineae, vel anfraclus, vel alius magnitudinis
,
qua-
rum quaevis pars cum quavis non congruit : quandoque vero
nee in ipso ubi, nee in ipsoquando, nee in eo ad quod
movetur, sed in modo. Celeritate enim ac tarditate inter-
dum definitur : nam cujus eadem est celeritas , is est aequa-
bilis
;
cujus autem non est eadem , inaequabilis. Idcirco
celeritas ac tarditas non sunt species nee differentiae motus
:
quia consequtintur omnes motus specie differentes : quo-
circa neque gravitas et levitas, quae est ad idem ; ut terrae
ad se ipsam, aut ignis ad se ipsum. (is) Motus igitur inae-
quabilis est unus, quia est continnus, sed minus : quod qui-
dem indexac lationi accidit. Quod autem est minus, semper
babet contrarium admixturn. Qu'odsi omnls motus unus,
potest esse aequabilis et non aequabilis : certe motus, qui
non sunt specie cohacrentes et uni , non possunt esse unus
et coutinuus. Quo enim modo potest esse aequabilis, qui
componitur ex varialione et latione? nam oportet eos inter
se congruere.
CAP. V. [VII.]
"Eti it Stoptffreov itota xivrpn IvavTfa xtv^oet, xal
nept ptov9]( Si xbv auxbv xpdicov. Atatpexlov 8k
icptoTOv ico'xepov Ivavxt'a xfvrnrtc $) Ix xou auxou xtj el?
xb auxd , olov tj I"; bfieias xi elj &Yi'siav, oTov xat yI-
40 vest? xal <p8opi SoxeT- -3|
$ IS
Ivavxdov, oTov
^ i\ &Yte(a
x?i Ix vdffou

$
i[ eU
IvavTfa
,
oTov ?) e!<
&Y
li,av T
Ti *U
vdsov $fil\ IvavTt'ou x5j el; Ivavxt'ov, oTov
^ 15 &Yteta
xtj el? vdoov ?, ti I"; Ivavxtou el? Ivavrt'ov t^ i\ Ivbv-
tiou el? IvavTtov, oTov <) l\ &Yte(a? el? vdcov T>j Ix
ts vdoou el? uYtetav. 'Xv&yxri fiip 3} eva Ttva xoutuv eTvai
xwv Tpdirtrtv TJ icXetou?* ou
y^P
^*tlv otXXto? avTiSet-
vat.
(2)
"Effxt
8'
:f) ptsv I? Ivavxfou tt, el? IvavTtov
oux IvavTt'a , oTov i) i\ bywint x*i el? vdoov
^
auxJ|
Yap
xal pi(a. Tb ptlvxot y" *Tvat oO xauxb auxat?,
60 wanep ou xauxb xb Id i>Yieia? u,exaaXXeiv xal xb el?
vdoov.
(3)
Ou8' <j i\ lvavx(ou xtj l\ Ivavxtou
fiu.a piv
yap crup.6avf 1 l\ Ivavxtou xal el? Ivavxt'ov
?,
ptExa^u.
Praeterea definiendum est
,
quis motus sit motui contra-
rius : et eodem modo de statu. Primura autem explican-
dnm est, sitae contrarius motus qui est ex eodem, ei
motui qui est in idem : veluti
,
qui est ex sanitate, ei qui
in sanitalem , cujusmodi et ortus et interitus esse videtur :
an qui est ex conlrariis, ut qui est ex sanitate, ei qui ex
morbo : an qui in contraria , ut is qui in sanitatem , ei qui
in morbum : an qui ex contrario, ei qui in contrarium;
veluti, qui est ex sanitate, ei qui in morbum ; an qui ex
contrario in contrarium , ei qui ex contrario in contrarium,
veluti, qui ex sanitate in morbum, ei qui ex morbo in
sanitatem. Necesse est enim, vel unum aliquem esse ex bis
modis , vel plures : quia non licet motus aliter opponere.
(2)
Sed qui est e contrario , ei qui est in contrarium , con-
trarius non est, veluti, qui est ex sanitate, ei qui est in
morbum : quippe qui est unus et idem. Verum essentia
non est ipsis eadem : aicuti nee mutari ex sanitate, et in
morbum, idem est. (3)
Nee qui est ex contrario, ei qui
est ex altera contrario. Simul enim accidit ut sit ex con*
Digitized by Google
(SS,S30.) NATURALIS AUSCULTATIONS LIB. V. CAP. VI. 315
'AXXi irepi toutou ulv iicrtepov ipouuev. 'AXAa uSXXov
to ei? ivavTtbv ueTa&tXXetv Sbetev Sv eTvat atxiov ttj?
<vavruoatb>( ?| to E? ivavTtou

^
uiv yap diraXXayr)
ivavrtdrriTO?
, ^ 8i X?,d/t?. Kai Xe'yeTat
8'
ixaorri el?
b t usTaaXXet uSXXov r\ e; oS, oTov uyiavot? <j el?
uyletav, vdabiat?
8'
jj etc vdaov. Aet7teTai S9| #, et?
ivavxta xai r, et? evavTta i; Ivavciwv. Tayet uev ouv
<iuu6euvet Ti? et? ivavTta xai i ivavTtow etvai , aXXi
tb etvai tow? ou cauTO, Xiytu Si to etc &ytetav tS
iO ex vdaou, xai to e; Gyteicci; roi ei? vbaov.
(4)
'Era;
8* otasepet uexaSoX^i xtvr,oe<o;
ff, ix Ttvo? yap Ciro-
xetuevou ei? ti uitoxei'uevov utxaSoX^ xiV>]Gri? eVav),
i; i; evavTiou el? ivavTtov ttj i ivavTtou el? ivavTtov
xivTiat? ivavxla , oTov yj i\ uyieta," et? vdiiov ttj ix vdaou
el? oyletav.
(5)
ArjXov Si xai ix -n;? iirayoyri?

ottois
Soxet Ti ivavrta etvai

to voadeo8at yip Ttj> &yta-
(eo6at , xat to uavOctvetv tS> aicaTSEaOat ut| St' autoC

ei? evavTta yap- (Soitep yip iTrtor^uTjV, eVrt xai
aicaTr,v xai St' a&rou XTSo6at xai St' aXXou. Kai
w -J) avto oopa t9] xa-no
*
ivavrla yip tbutb iv uijxet.
Kat 'f( el? Seti ttj el? dpiortpei* ivavTta yip tbutb
iv tcXbtci. Kai 7) el? to iuirpoodev ttj el? to JmeOev*
ivavrta yap xat Tauta
[
iv fidSet]. () *H S' el?
IvavTtov udvov ou xtvTgot? , aXXi uexaSoXrj , oTov to
tt
ytyveo-Oat Xeuxbv jjl-^i Ix ttvo?. Kai foot? Se j*ii eoriv
evavTtov, tj t$ auxou ttj el? buto (teTaSoXij ^vavrla.
Atb YSvEot? cp6op3 evavTta , xai diroSoX^i X^<|/et. Auxat
Se (AeTaoXai jte'v, xtv^oet? S' ou.
(7)
Ta? S' el? Tb
(ieTa^u xtvijoet? . foot? tSv ivavTtuv io*\ fieTa^u , <u?
30 el? evavrta iro>? Settov* ? evavTlw yip ]pr,Tat t^ pie-
Ta^b t| xtv^st?,
lif
bnoxepa av u.exa6otXXi], oTov ex
fatou uev et? to Xeuxbv to? ex (xeXavo?, xat c*x Xeuxou
el? 9atbv il)? el? peXav, ix Se (liXavo? el? tpatbv a>? el?
Xeuxbv to
'f
atbv* to yip (xe'sov rcpb? xotTepov jvavxtov
Xe'yETat tcu? t5v axpwv, xaOairep etpujTai xat Ttpbrepov.
Kivkjoi? uev St| xiv^tjEt Evavxta oStu? ^ i\ e'vavTt'ou el?
Ivavriov, ttj i\ ivavrlou el? evavTtov.
trario et in contrarium vel medium interjectum. Sed de boc
posterius dicemus.- Sed potius in contrarium mutari , vi-
deri potest esse causa contrarietatis, quam mutari ex con-
trario : quoniam hoc est liberatio a contrario, illud autem
est assumplio. Ac dicitur quisque motus ab eo in quod
mutatur, potius quam ab eo ex quo mutatur : ul sanalio
dicitur, quae tendit in sanilatem ; morbi autem correptio
,
qua; in raorbum. Restat igilur inotus qui est in contraria
,
et qui est ex contrariis in contraria. Fortassis quidem acci-
dit ut motus qui sunt in contraria , etiam si lit ex contra-
riis : sed essentia Ibrtasse non est eadem. Verb! gratia
,
qui
est ad sanitatem , ei qui est ex morbo ; et qui ex sanitate
,
ei qui in morbuni.
(4)
Quum autem differat mutatio a
motu
(
quoniam ea demum mutatio qua; est ex subjecto in
aliquod 6ubjectum , motus est ) : certe motus qui est ex
contrario in contrarium , ei qui est ex contrario in contra-
rium, contrarius est : veluti, qui est ex sanitate in tnor-
bum , ei qui est ex morbo in sanitatem.
(5) Sed et indu-
ctione manifestum est, qualia videantur esse, quae sunt
contraria. Nam morbo corripi et sanari contraria sunt
:
item discere et falli non a se ipso : sunt enira in contraria :
nam ut scientiam , ita et deceptionem et per se nancisci
licet et per alium. Item latio quae est sursum versus, ei
quae est deorsum versus : quoniam base sunt contraria in
longitudine. Et quae est in dexteram, eiquae est in. sini-
stra : quoniam haec sunt contraria in latitudine. Et quia
est in anleriorem partem, ei quae est in posteriorem : quo-
niam et use sunt contraria [in altitudine].
(6)
Mutatio vero
quae dumtaxat est in contrarium, non est motus, sed muta-
tio : veluti, fieri album ex aliquo non albo. Sed et quibus non
est aliquid contrarium , mutatio quae est ex eoilem , muta-
tioni qua- est in idem , contraria est. ldcirco ortus est inte-
rilui contrarius, et abjectio assumptioni. Verum be sunt
mutationes, non motus.
(7) Motus vero qui ad interjectum
medium fiunt, quibus scilicet contrariis aliquod est inter-
jectum
,
tanquam in contraria quodimmodo ponendi sunt
:
quoniam motus utitur eo quod est interjectum quasi con-
trario, in utramvis partem mutetur : ut puta ex fusco in
album, quasi ex nigra; et ex albo in fuscum, quasi lu
nigrum; ex nigra autem in fuscum
,
quasi in album. Piam
quod est medium, ad utrumque extremum quodammodo
ut contrarium refertur, ut et antea dictum fuit. Motus igi-
tur motui contrarius ita est : nempe qui est ex contrario in
contrarium, ei qui est ex contrario in contrarium.
CAP. VI. [VIII.]
'Ew Se xmfcet ou udvov Soxel xlvrjat? eTvat evav-
Tta
,
dXXi xai ^peula , touto Stopiore'ov. 'A7rXS? uev
yip IvavTtov xlvr,at? xtv^o-et , avTt'xiiTai Si xai ^pe-
ula- ore'pijo't? yap. "Eoti S' w? xai ^| orepTjo-t? ivav-
0 xla XfyeTaf 7tot Se irota; oTov t5) xaxi touov $ xa-
Ti TOJtov. AXXi touto vuv XeyeTat iirXi?
-
itdxepov
yip
T7J
lvTau6ot uov7J -fj ix toutou tj
^
el? touto xlvriot?
ivTtxetTat
; ()
ArjXov 0^ brt , eWt ev buotv ) xtvr,o~t?
67coxetuevot?, ttj uev x toutou ei? to IvavTtov j^iv toutoi
6 uovrj , t^
8'
e'x ToivavTtou el? touto f\ iv tcj> ivevTttd.
"Aua Se xai aXXjjXou? IvavTtat aZxaf xai yip octoitov
el xivvjuet? uev ivavrtat elvlv, ^peu(at
8'
dvTtxetuivat
oux eWv. Elat 8i at iv toT? ivavrtot? , oTov $) iv 6yte(ot
tj iv vdo-to ^peulet, xtv^aet 8e ttj i\ oytela? el? vdov.
T5 yip ix vdaou el? uyt'etav dXoyov ^iyip el? autbxtvTi-
Quum autem motui non solum videatur motus esse con-
trarius, sed etiam quies : hoc definiendum est. Simpliciter
enim contrarius est motus motui : sed opponitur etiam
quies : quandoquidem est privatio. Sed et privatio quodam-
modo contraria dicitur. Quali autem qualis? veluti , motui
qui est secundum locum
,
quies quae est secundum locum.
Sed hoc nunc dicitur simpliciter. Utrum enim statui qui est
in hoc, opponitur motus qui est ex hoc, an qui in hoc,?
(2) Manifestum igitur est, quum in duobus subjectis motus
cernatur, ei qui est ex hoc in contrarium , opponi statum
qui est in hoc; ei vera qui est ex contrario in hoc, eum
qui est in contrario. Quin etiam has quieles sunt inter se
contraria; : etenim absurdum est, si motus quidam con-
trarii sunt; qnietes autem illis opposite;, contrarian non
sunt. Sunt autem
,
quae in contrariis cernuntur, ut quies
qua; est in sanitate
,
quieti quae est in morbo ; motui vero
qui est ex sanitate in morbuni. Nam ei qui est ex morbo
in sanitatem , esse banc quielem contrariam , a rationo
Digitized by Google
3IG MT21KHZ AKP0A2EQ2 E, <r. (230.)
at? sv S ffTY)xev, j)pe
t
ui)at; uaXXdv eVttv,
^
<juu.6at'va
ft
4[*a
f
tvveaOat t9| xtvr,<ret. 'AvayXT) 8s i| Tauti)v
$
exetvr)v eTvai

ou yip ij y' *v XeuxoTjjTt ^peuia Ivotv-
r(a Tij iv &Yita.
(3)
*0ooi< SI u.iq eariy evavtta,
5 toutwv u.eTa6oXi| (lev iff-rtv avTixeiftivri ^ ii; autou ttj
lU aUTO , XtV7|(Ti;
8'
OUX CffTtV, 010V
^ 15 OVTO? t9] tl?
o*v. Kal (xov^l u.lv toutwv oux IVttv, a[AETa6XT)ffi'a 81.
Kai e? (J.ev Tt Eir| uitoxe(u.evov,.J) Iv tu ovn aixeta-
6Xr,ata x5j ev tw u.i| ovTt evavTta. Et 81 p*) lori
10
xt to u.i| ov, airopYjatiev av ti< tivi IvavTt'o
<i
e"v TtjS
ovti a(MTa6Xi|0-ta , xal et vjpEjMa eWv e! 31 touto,
t| ou itSaa rjpeu.(a xtvjjaet evavTta
, $ ^
Yeveet? xai
^
<pGopa xtvr,cri(. A5jXov toivuv Sti ^peu.(a (jiev ou Xexrs'a, e!
ut| xal autai xjv^aetc, Su-otov Si Tt xal auexa6Xv)tria-
16
ivavTta Si $[ oueyl vj ttj ev tw
pj|
ovrt ?, ttj tpOopa-
oBtv)
Yp
i auxrfc, $)S1 Yeveaicelc. exe(vr,v. [IX.] () 'Aito-
pi]oete
8'
dtv th 81a ti iv u.lv -rrj xata rdirov u-ETaSoX?)
elot xal xata tpuaiv xal itapa cpuo-tv xat u.oval xai
xivijuei;, ev 81 Tat< aXXait ou, otov aXXoi'wai; ?) jxev
j
xt& (fiiaiv, ^
Se itapa <puotv ooJlv
Yp
u-3XXov
^| {/fiavaii;
7) ^ vdaavotc xaxa ipuoiv vj itapa
<f
uaiv, ou8e
Xeuxavot; tj ueXavot?. 'Ou.o(u> 8s xat lit' au^o-eu;
xat cpOtaeco;* oute -yap aurat dXXijXat; evavtiat w?
(puaet t, uapi tpuvtv, out' aujtfatc au^ijoet. Kal in\
36 ytvioetai 81 xat (pOopSE^ & auTO Xdyoi;

oute yap
jj
jjlev
Ye'vsot? xaT (puc'tv, ^j 81 <p6opi uapa spwsiv (to
y^P
yr,p5v xaTa (puotv
j,
oute ye'veoiv 6pwu.Ev tJ|v fiiv xaTa
cpuoiv, Tr,v Se itapa cpucriv.
(&)
Ei Se ioxt to p(a itapl
ipucriv, xa\ tpSopa av ety] (pOopS Ivavti'a ifj p(aio; u
30
uapa ipuatv ouoa tij xaTa ^utv. Ap' o3v xat yeveoek;
etoiv ivtat ^tatot xat ou^ etjxapptevat, aT; Ivavtiat at
xaTa tpuotv, xat au^oet; Siaiot xat ^Otoetc, otov au-
;ijoen at twv Tayu Sti Tputp^v ^6tovTti>v, xai ot oTrot
ot Taj^O SSpuvoptEvot xat uJ| ittXr,8e'vTe?. (e) 'Eicl
3b
8'
aXXoioWeto; itto?; t( wtrauTOJC ; etev
yP
Sv Ttve?
ptatoi, at 81 cpuatxat, otov a^iEu-Evoi (jl^j ev xpidtaoti;
fjjAepat?, ot S' iv xptoi|Aot ot (ilv ouv itapa <pustv
^XXotuvTat , ot 81 xaxa tpuaiv. EoovTat
0'
evav-
Tt'at at o6opai aXX^Xai? , ou Ysve'oen. Kai Tt
Ye
xto

v Xuet
;
e*0Tt
y^P
'">?
'
*i
Y^P
e'
t ^
v
^
e'
> ^i
81
XuTtripa etr,
-
wote ou/ SitXw? tp6opi <p6opS ivav-
Tt'a , dXX'
f,
^
[jtlv TotaSt ^j 81 TOtaSl outwv e*ffTtv.
(7) "OXm? (xev ouv ivavTtat xtv^aEi; xat i^pejitat tov
etpvipie'vov Tpo'^ov etoiv, otov j) dtvto t^ xoJtw

to'ttou
Y^p
& IvavTtoio-et? aSTat. <I>e'pETai 81 ttjv fiiv avo> (fopiv
tpUOEl TO 7TUp,T-))V 31 XOtTOJ
^j
Y?
"
Xl IvaVTWl OUTWV
at tpopat. To 8k ttup avw (xlv <puaei, xaxco 81 irapa
^uoiv xai IvavTt'a y* ^
xaTa <puo-tv outou t^ itapa
^uctv.
()
Kai (jiovai S' uiaautwi;-
^
Y^P
"vto
C
1011
^
&u tyj avcuOev xaTt>> xtvijoet lvavT(a. TtYveTat SI t5)
y?>
t, (tev (tov!) exe(v>| itapa (puatv, i\ SI xJvrjoi; afltj) xaTa
<puatv. "Qore xmfcei u.ov) vavT(a ^
itapa ipuaiv t5j
xaTa ipuotv tou auTOu

xal
Y^p 'h
xtvTjan ^
tou outou
evavxia oCttdV f^ piev
Y^P
"*t4 epuoiv IffTai aut/ov
alienum est ; nam motus qui est ad illud ipsum in quo ste-
tit, est potius procreatio quiette, cui accidit simul fieri
cum motu. Necesse autem est aul banc aut illam esse. Non
enim quies quae est in albore , est contraria ei motui qui est
in sanitate.
(3)
Quibus autem non sunt contraria, liorum
mutatio est qnidem pposita , nempe quae est ex eodera, ei
quae est in idem : sed motus non est ; veluti, quae est ex
ente, ei quae est in ens. Ac status quidem borum non
est, sed mutationis vacuitas. Et si quidem sit aliquod
8ubjectum; ea mutationis vacuitas quae est in ente, con-
traria erit ei quae est in non-ente. Sed si non-ens non
est aliquid, dubitare quispiam possit, cui contraria sit
ea mutationis vacuitas quae est in ente , et an sit quies.
At si hoc est : Tel non omnis quies erit motui contraria
,
vcl ortus et interitus erit motus. Patetigitur non essedicen-
dam quieten) , nisi et hi dicantur motus , verum simile
quiddam, et mutationis vacuitatem. Contraria vera est
aut nulli , aut ei mutationis yacuitati quae est in non-ente,
autinleritui : hie enim ex ea est; ortus vero, in earn.
[
IX.]
(4)
Jam vera dubitare aliquis possit, quaoiobrem in
loci mutatione sunt et secundum naturam , et p'raeter na-
turam
, lam mansiones quam motus : in aliis autem ini-
nime, ut variatio alia est secundum naturam , alia praetor
naturam. Non est enim magis sanatio quam aegrotatio , se-
cundum naturam, vel prater naturam : nee dealbatio,
quam denigratio. Similiter se res habet etiam in accretione,
et deminutione : quia nee has sunt sibi invicem contrariae,
tanquam natura , vel praeter naturam : nee accretio accre-
tion!. Ortus quoque et interitus eadera est ratio : neque
enim ortus est secundum naturam, interitus vero praeter
naturam : nam senescere est secundum naturam. Neque
ortum videmus partim esse secundum naturam
,
partial
praeter naturam. (5) Sed si id quod est vi, est praeter natu-
ram : etiam interitus erit interitui contrarius, nimirum vio-
lently; quippe qui est praeter naturam, ei qui est secundum
naturam. Sunt igitur et ortus quidam violentinon fatales,
quibus contrarii sunt ortus naturales : et auctiones vio-
lent* et deminutiones , ut auctiones eorum qui cito propter
delicias pubescunt; etfrumenta, quae cito adolescunl , nee-
terra subacta altius radices agunt. (6) In variatione autem
quomodo res habet? an eoricm modo? erunt enim quaedam
violentae, aliae naturales : ut ptita alii morbo liberantur non
In diebus criticis, alii vero in diebus criticis : quorum Hit
prater naturam variantur; hi vero secundum naturam.
Erunt autem interitus inter se contrarii , non solum gene-
ration!. Et quid prohibct ? hoc enim est aliquo modo, nempe
si alter sit jucundus, alter molestus. Quocirca non simpli-
citer interitui est interitus contrarim : sed quatenus alter
ipsorum est talis, alter vero talis.
(7)
Omnino igitur contra-
rian sunt motiones et quietes, eo quo diximus modo : veluti
,
quae est sursum, ei quae est deorsum : loci namque contra-
rietates liae sunt. Naturaliler autem fertur ea latione quae
sursum tendit , ignis ; ea quae deorsum .terra : et contrariae
sunt borum lationes. Ignis vero sursum quidem fertur na-
tura ,
deorsum autem praeter naturam : et contraria est
ejus motio naturalis ei quae est praeter naturam.
(8)
Qnin
etiam quietes itidem se habent ; nam quies in loco supero,
motui ex loco supero ad inferum contraria est Accidit
autem terrae quies ilia praeter naturam , hie autem motus
secundum naturam. Quapropter motui quies est contraria
:
nempe quae est praeter naturam , ei qui est secundum na-
turam ,
ejusdem rei : quoniam et motus ejusdem rei ita est
contrarius. Alter enim ipsorum est secundum naturam
,
qui est sursum, vel deorsum versus; alter autem praeter
Digitized by Google
NATURAL1S AUSCULTATI0N1S LIB. VI. CAP. I. (WO, Ml.)
r,
dtvw T|
TJ
xdxto, i) 4 Ttapa (puaiv.
()
'Eyet
8'
oTrop(av ei (on itotsin Yjpejjti'ai; trie |t^| del Yeveat;
,
xat utt] to faraaOat. Tou 8r| irapi <pu<jiv [levovro?,
olov ty;;
pi<
^VOl)
>
e
^1
av
Y
e
'
V6<n
*'
*
Te
*P
a
^?'P
8T0
avco (Jta , foraTO. 'AXXi to |iev torajxevov del Soxet
tpe'pssOat 6Srcov, to Si jJt'a Touvavxiov. Ou yevoiAevov
apa t|peu.ouv larai -^peu-ouv. *Eti Soxii to foxa6at
tJ
8Xi>4 elvat to cif tov a&xou totcov ipepeaOat
7J
auuSatvetv 4u.a. (10)
"Ey^et
8*
drcoptav ei Ivavria
10
yj
(iovi| r) IvxauQa tj evxeuOev xtv^osf orav yip xtv?,-
Ttti e*x touSI y
1
,
xal airo6aXXr, , (xi SoxcT ?yeiv T0 *1t0
"
SaXXdpevov. "ficrr' ei but}) r^peixta ivavTta t) eVteu-
Oev ei; TOUvavTtov xtvr'ati, djia imap;ei TavavTta.
*H n7J 7)peu.et, el ftt u.evei; o'Xox Si tou xtvoutxe'vou
16 to jxiv IxtX, to o' el; 8 ptexaCaXXet
-
Sib xal u.5XXov
xEvriati; xtvrjaet ivavxtov t| Ttpe'uvn.o'ic. Kat Ttepl fiJv
xivrjcrjai? xalrjpeu.ia;, xal itwe ixaxepa pita, xat xtve;
ivavriai tictiv, etprjTat.
1 1 . 'Aicoprjuete
8'
dv Tie xal Ttepl tou tffraoOai, ei xal
30
foai icepa <puiiv xtvTiaetc, Tauxa esxtv y^petiia dvxi-
xit|MV7]. Ei uiv ouv u-J| iVrai, oxotcov uivei
fP' ?
l
'f
Si

wffxe ripeu.ouv ti lorai oux del dveu tou ytviaQai.
(li) 'AXXi S5)Xov Sri Jo-Tat

oxnrep -yap xtvetTat itapi
(puuiv, xal ripepot av Tt irapa (puaiv. 'Emi S' eWtv
J eSiote x(vt|gic xaxa (puaiv xal Ttapa tpuaiv, olov icupl
t) avw xaxi tpuatv, t] 8e xdxco irapa tpuotv, irdxepov aiitT)
evavrta ?, T| Trj?
Y
7
!? 5
a"tY
l T"P 'P'p
6'"" xaTa (pujtv
xaTco. *H SyjXov 6ti aii^to, 5XX' ou^ dxrauToi; , aXX'
r) ^iv xaxi cpuaiv wj xaTa tpuo'tv ou97|; tt,<tS' auTou'
SO
f, avo) tou rtupb ty; xaT> , ok Ti
xaTa spufftv ouaa ttj
rcapa 'iiioiv ouity). 'Ojxouoc Si xal Tat; uovat;. 'Iou;
8'
Tipeuta xivriffi; X7| avTixeiTat.
3t7
naturam.
(9) Exsistit autem dubilatio, an omnia quietis
,
qua; non est semper, sit genetatio; et an htec sit progresstis
ad quietens. Ejus igitur quod praeter naturam manet ut
ternc in loco supero , erit generatio. Quando igitur vi sur-
sum ferebatur, ad quietem progrediebatur. Atqui quod ad
quietem tendit , semper videtur ferri celerius : quod autem
vi movelur, e contrario. Erit igitur quiescens, quum non
sit factum quiescens. Prseterea tendere ad quietem , vide-
tur aut omnino esse : secundum naturam ad suum locum
ferri ,vel simul accidere. (10) Item exsistit duhitatio, an
quies qwe est lite, sit contraria motui qui est hinc. Quando
eniin movetur ex hoc, vel etiam abjicit, adhuc videtur ha-
bere id quod abjicitur. Quare si haec quies est contraria mo-
tui qui est hinc in contrarinm : certe simul inerunt contraria.
An quadamtenus quiescit , si adhuc manet? et omnino quod
movetur, partim est hlc, partim in eo in quod mutat. Ideo-
que magis motus motui eslcontrarius, quain quies. Acde
motione qnidem ;t quiete, quomodo utraquesit una, et qua:
quibus sint contraria , dictum est.
II. Dtibitare autem quispiam possit etiam de progressn
ad statnm, an quicumque sunt motus praeter naturam, his sit
aliqua quies opposite. Si igitur non erit, absurdum est. Manet
enira, sed vi manet. Quocirca erit aliquid quiescens, quod
non semper quiescet sine quietis generatione.
(12)
Atqui
constat fore; utenim movetur praeter naturam, etiam quie-
scere aliquid potest praeter naturam. Quum autem quibus-
dam motus sit secundum naturam , et praeter naturam
(
ut
igni secundum naturam est motus sursum versus
;
qui vcro
estdeorsum versus, est praeter naturam) : utrum hie est
conlrariiis, an motus terrx? siquidem haBcdeorsura fertur
secundum naturam. An patet utrosque esse contrarios , scd
non eodem modo : verum hie qui est secundum naturam,
ut secundum naturam exsislente hoc ejus motu : motus vera
ignis ad locum superum, ejusdem motui ad inferum oppo-
nilur, ut motus qui est secundum naturam , ei qui est prae-
ter naturam. Similiter dicendum est etiam de statibus. Scd
fortasse a quiete motus aliqua parte diversara ralioneiu
habet.
LIBER VI.
CAP. I.
Ei
8'
Icrtl vuve^e; xal aTCTopievov xal efpe^r,? , w;
ouopidxat TrpoTspov, cfuve/rj |xlv 5v xa iayux* tt,
a aTrrdjieva
8'
<5v Spia , i^iVtfi
8'
tSv |A7|Sev pieTa^u
Buyyeve?, iSuvaTOV i\ dStaiperuiv etva( Tt ouve^e?,
oTov
Yp
a
r
l
r
l
V
^x 'TtYjxSjv, eticep i\ ypajjifjiYi u.ev auve-
yiff ) 8T,
YC
lT
^
& dSiatpeTov. Outs yap v t4 (tr/anx
twv otiyH'*v' ou
Y"P
'0T'
V^
1 e
'
ff
X
a
'
tov T0
8'
dXXo
* Tt tioptov too dotatpetou

ot8' &p.<x t4 IsyjXTa

06
y<?
lo-ttv Io^otov tou a[*apoti<; ouSev

erepov yap to i<tyjx-
tov xal oo fo^aTov. (s) *Eti
8'
avaYxi) tjtoi ffvivs^etc
eTvat t&c ffrtYfta? rj ainrou.va; dXXjjXwv, e$ 5v t'ort
to ffuvej^ee. O S' buto; Xoyoc xal ^tcI TtavTtov toIv
dStaipe'Twv. 2uveeic ftiv 8r| oux av eTev Sii tov ei-
pT)(ie'vov Xo'yov fircxeTat S' fiitav t\ 8Xov 8Xou
,
rj u.e'po<
(Xt'pqui; , r) 6*Xou (xj'po?. 'Ercel
8'
djxepli; to dStaiptxov,
ivifxr) o*Xov SXou fiTrxeo6af SXov S' 6*Xoo arcxo'u.evov
oux eVrat coveys'?

to yap auveyl? e^et to (*ev aXXo
Jam vera si est contiuuum , ac tangens, et deince|>s , ut
anlea definitum fuit (nempe continua, quorum extrema
sunt unum ;
tangeittia vera, quorum sunt simul; deinccps
autem
,
quibus nihil est interjectum ejusdem generis ) : pro.-
fecto impossibile est , ex individttis esse aliquid continuum,
ut lineam ex punctis , si quidem linea est res continua
,
pun*
ctum autem res individua. Etenim nee extrema punctorum
sunt unum : quandoquidem individui non est hoc quidem
extremum, illud vero alia quaedam pars.' Nee extrema
simul sunt : quia nullum extremum est ejus quod partibus
vacat
,
quum aliud sit extremum , et id cujus est extremum.
(2)
Praeterea necesse est, vel puncta, ex quibus est conti-
nuum, esse continua, vel se vicissim tangere. Eademque
ratio est in omnibus individuis. Continua igitur esse ne-
queunt propter rationem quae jam dicta est. Kes autem
omnistangit vel tota totem, vel pars partem, vel totem
pars : sed quum individuum partibus vacet ,
necesse est ut
totum tangat totum. Atqui totum
,
quod tangit totnm
,
non
erit continuum : quandoquidem continuum habet aliani
Digitized by Google
SI8 4>Y1KH2 AKP0A2EQX
q,
. (331,131.)
to
6'
aXXo uepoi;, xal SiaipeiTat tie, outw? trepa xal
TOTtio xeywpiaue'va. 'AXX& ur,v duo'
fpeyjc
carat
OttYft^l OTJY(.5)C $ TO VUV TOU VUV, WOt' Ix T0UTWV StVOl
to fiijxoc ^
tov j^povov
ife!;?jc
t"* Yp
iorw wv u.r,6e'v
6 iari ueTa!;u auYYevic,
otiyuwv S' del to fteta^u
Ypauuj) xal twv vuv ypdvo;.
(3)
"Eti SiaipotT* av
etc dSiafpeTa, tfitcp i\ 5v iaxiv ixdrepov, etc tocutcc
SiaipttTai. 'AXX' ouOiv rjv to* cuveywv sU duepyj
Siotpeto'v. *AXXo Si
Y'
vo
?
"X
&**' e^vat (*""" twv
10 9TtY(Xojv xal twv vuv ouQev ti
Y^P
iVcai, S?|Aov ox;
^toi dSialpexov eVrai t) Siaipexdv, xal el StatpeTov,
r) rc
dStaipera r| il; del SiatpSTa* touto Si auvty^.
4>avcpbv Si xal 6ti icSv auvEyic StatpeTov el? del Stat-
petd
*
el yap l? dSiafpeTa, farai doWpttov dSiaipitou
IS d7rrdueV0V Iv
fip
TO ffV_BTOV, Xal JlTTSTat TWV
ouveywv.
(4)
Tou
0'
auTou Xoyou xal utyeflo; xal
ypdvov xal xivtjoiv l| dStatpeTwv (JuyxeToOai , xal
StaipetaOat etc dSiaipeta ^ UTjOev.
(5)
ArjXov S' ix
TwvSe* el yip to ue'yeOo? i dStatpfrwv auYxetTat,
0 xal
^ xivtiok; ^
TOUTOU 11 fewv xivjjaiwv e*orat dStat-
ps'twv, otov el to ABr ix twv ABP eotIv dStatpe'-
twv, r, xtvr,oi?
if' 7)C
AEZ, $)v xiv^6>] to il ijcl
Trie ABr StatrrdaEwi;, exac-rov to ulpoc ift\. dStat-
petov. (a) El Si Tcapouor,; xivijtrewc dvayxT) xtvetaOat
a* Tt, xal el xtveiral ti, irapeivat xivrjoiv, xal to
xtvetoOat lircai i\ dStatpeTwv. To (xiv S^| A xivt)8t|
to Q t9]v to A xivouuevov xivrjatv, to Si B tJ)v tb E',
xal to F waauTwc t^v to Z. (7)
El SJ) dvdvxT) to
xivouu.vov TcoOi'v tcoi fir) Su-a xivetcrOoti xal xexivrjaOat
30 oS ixtvetTO $re ixtvetTO (otov el Qij&x^e' tic paS^ci,
dSuvaTov fipia paSt^ttv 6i]6a!|e xal j3e6aSixevai 0vi-
6aCe )

t$|v Si to A Tijv dixspt) ixtveiTO to Q
, ^
^ to
A xivtiot; Ttaprjv. "Oot' el j*iv Carepov SujAQev 4\ Strjet,
StatpeTJ) cv eti)' ore yap Si))ei, oBte ^pi'put ofire
35 SteXrjXuOei, dXXa pTau i]v. El S' Sua SiepyeTat
xal SteXiqXude to paSi^ov ote paSiXei, pe6aStxb( ixet
loTai xal xextvijuivov oS xtvetTat. (s) El Si xty
uiv
8Xt|v t)|v ABr xivetTafTt, xal
^ xivyio-i? ^v xivetTai
t AEZ l<t-l, r)]v S' dixEp?) TT,v A ouOsv xtvetTat,
40 dXXi xex(vT)Tai , efrj av ^j xtvijat; oux ix xtv^aewv,
dXX' ix xtv>)u.dTwv, xal to xextv^o^al ti ur) xtvouuevov
t)[v
y^P
A SieXi]Xu8ev oO Ste^idv. "flo-Te eVrat ti pe-
6aStxivat ui)Si7C0Te paStiJov tutt,v ^ap peSdotxev
ou paSCJov TauT)v. (9) El o3v dvayxr)
?|
^peueiv
45 ^
xtvetaOat itSv, ^peuei Sk xaO' exaaTOv twv ABr,
wot' loTat ti ouveyuk ^,peuouv dua xal xtvouuevov
tJ|v ^ap ABF 8Xr,v ixivetro, xal ^pe'uei Stiouv ue'po?,
ware xal 7c3oav. Kal el uiv xa dStalpeTa ttjj AEZ,
xiv'|(jet? xtv^oew; itapouoi)? ivSe'yott' av a->) xiveto8ai
,
M dXX' ^peuetv el Si ui) xivijacic , t^v x(vrjaiv ut)
ix xiv^acwv eTvat.
(10)
*Ouow; S' ivtLfX\ tw ui]xei
xal ttj xiv^eci dSiatpeTOv eivai tov ypovov, xal ov/-
xtiaOai ix twv vuv Jvtwv dStatpeTwv el
Y^p
RSaa
StaipCTO(,iv tw iXaTTOvt Si to lootay
ic
Siticiv IXat-
atque aliam partem , atque dividitur in ita diversa et loc*
sejuncta. Quin nee punctum deinceps sequetnr punctnm
aut momentum momentum
,
jit ex his git longitudo vel
tempug. Deinceps enim gunt
,
quibus niliil est interjectum
ejusdem generis : qnod vero punctis est interjectum , sem-
per est linea; et quod momentis, tempus. (3) Prseterea divi-
deretur in individoa : slquidem ex quibus est utramqiie , in
haec dividitur. Sed nullum continuum ( ut vidimus) est in ea
dividuum quas partibus vacant. Nullum autem aliud genus
potest ease interjectum punctis et momentis. Nam si erit,
constat fore vel individuum, vel dividuum : et si dividuum
,
vel in individua, vel in semper dividua : hoc vcro est con-
tinuum. Perspicuum quoque est, omne continuum esse
dividuum in semper dividua. Nam si dividatur in indivi-
dua, individuum ab individuo tangelur : quandoquidem
extremum est unum, ac tangit continua.
(4) Porro
ejusdem rationis est, et magnitudinem, et tempus, et
motum exindividuis constare, ac dividi in individua, vel
nullum liorum. (5) Patet autem ex his : quia si magnitndo
ex individuis constat , etiam motus
,
qui per spatium bujus
magnitudinis fit, ex aequalihus motibus individuis erit:
veiuti , si magnitudo a ft y constet ex a (J
y individuis :
etiam motus 8 e
C,
quo motum est to u per intervallum
a^Y,
habet singulas partes individuas. (C) Si autem pro;-
scnte motu necesse est moveri aliquid ; et si quid movetur,
necesse est adesse motum : etiam ipsum moveri constabit
ex individuis. Itaque per a , motum est to u>
,
quum mo-
veretur motu 8 : et per (5, motu e : et per
y
itidem motu
C.
(7) Si igilur necesse est id quod movetur ab aliquo loco ad
aliquem locum, non simul moveri et esse motum quo
movebatur, quum movebatur (veiuti, si quia Thebas pro-
ficiscatur; impossibile est ut simul proficiscatur Thebas,
et profectus sit Thebas) ; certe per a partibus vacans, mo-
vebatur vi <>, quatenus motus 6 ei aderat. Quare si post
pertransiit quam pertransiret, dividuum erit; quando enim
pertransibat, nee quiescebat nee pertransierat , sed inter
utrumque erat. Quodsi simul pertransit et pertransiit :
profecto quod proficiscitur, quando profici&citur, profe-
ctum illuc erit et motum, quo movetur.
(8)
Quodsi mo-
vetur aliquid per totam longitudinem a(}
y, et motus, quo
movetur, est 8 1 H
, niliil autem movetur per partem a
quae partibus caret, sed motum est : erit utique motus,
non ex motibus, sed ex terminis motuum ; et aliquod mo-
tum erit, quod non movebatur : quia pertransiit partem a
non pertranseundo. Quocirca fieri poteril ut aliquid pro-
fectum sit, quum uunqiiam proficisceretur : quia per banc
est profectum non per earn proficiscendo. (9) Itaque si
necesse est quodvis aut quiescere aut moveri, quiescit
autem in singulis
*$y
: erit igitur aliquid continenler
quiescens simul et motum. Nam per totam magnitudinem
a
p
y
movebatur, et in quavis parte quiescebat : proinde
etiam in tola. Et si quidem individua; partes tou 8 e
C
sint
motus : fieri poterit ut motu prsesente res non moveatur,
sed quiescal. Si vero non sint motus, eveniet ut motus ex
non-motibus constet. (10) Ut autem longitudinem et mo-
tum , sic tempus esse individuum et ex momentis indivi-
duis constare necesse est. Nam si omnis est dividuus; quod
autem seque velox est, in minori tempore conlicit minus
Digitized by Google
(*.)
NATURALIS AUSCULTATIOMS LIB. VI. CAP. II. 319
tov, Siaipetbi; eotai xal 6 ypdvo?. El
8'
6 ypdvo; 8iai-
ftVj<; lv St
f
pstat tt trjv A , xal f) to A total 8iat-
CAP.
'Ewl 5s itBv (Agysttoc "<
W^l
8iatpsTdv ( JeJetxtoi
& yap ott iouvatov
J
atdpuov e?va( tt ouve^sc, pie'ye6oc
3'
IotIv fiicav suvey!?
)
, avayxri to 85ttov lv tip tow
ypovto fist^ov xal ev ttj> IXatrovi taov xal lv tw eXat-
Tovt itXeiov xtvctoOai, xaOaittp 6p(ovta( tivs? to
88ttov. *E<rrw yap tb
If' <j> A too
If' (|> B Satrov.
10 'ElCtt TOtVUV 65TTOV lotl TO ItpOTipOV [ASToSaXXov, lv
5 xpovcu to A u.ta6s6Xr)xtv aitb tou F sic to A, olov
lv tw'ZII, lv touto) to B, ouirw fatal npb tw A,
dXX' dTcoXstysr war' lv tip tow
XP
V,
P
w^*"v $'ei(
"
^
OSttov. (a) *AXXa (iV
xal lv IXatrovi, itXeiov
it lv <T> y
op
to A yeyevriTai *pb tip A , tb B forw Jipb?
-cw E to PpaSurepov Av. Ouxouv 2ml to A itpbt tw
A YyevT,T0ti lv Sitavti tw ZH Xpo'vw, 1t
P?
""? '*Tal
2v IXctTTOVt TOUTOU" Xfltl foTW 2v ttf ZK. To piiv oov
T0, 8 8ieXrjXu8e to A
,
puiftv loti tou FE, 6 82
XP
6**
so 6 ZK IXattoiv tou itavtb? tou ZH* wow 2v IXar-
TOVt puT^ov SUiat. (s) q>avspbv 82 2x T0UTWV xal 6ti
TO 68TTOV lv IXatTOVl
XP
V
T
) 8ltOl TO toOV. 'Eltsl
yap t}|v pu(w lv IXatrovi 8ufpostal tou (SpaSutlpou,
auto 8s xa6' a&tb Xap.6avdu.evov lv itXeiovi
XP
VW t
^
w
at pufw trjc IXartovo? , olov tJ)v AM t5)i; AS, irXei'wv av
etT) 6 ypovo? 6 IIP, lv
<p
ty> AM iUpftxan, % 6 02,
lv
St tr> A3. "Hate ei 6 IIP ypdvoc IXattwv lotl tou
IIX, lv 5 xb (JpaSutepov Siepyetai t^v AH, xal 6 112
IXatrwv sarai tou
If'
w IIX
-
tou yap IIP IXattwv, to 82
30 tou eXoittovo? fXarrov xal auTO IXattov
*
wore lv IXat-
tovi xiv7)8iiTai to taov.
(*)
*Eti
8'
et itoEv jvayxri
i\ lv faw Zpovw $
lv IXaTTOvi
^ lv icXtiovt xtveloOat,
xal tb fi4v lv itXt(ovt ppaSutepov, to
8'
lv Tow taoTa-
yU,
to 82 OStrov o5t \<svva.y)s outi PpaouTtpov,
35 out* av lv tow out' lv itXeiovi xtvotTO to Saxrov.
AciittTai o3v lv IXeiTTOvt, &ot' dvayxr) xal tb
tsov (jteytOo? lv IXatrovi j^povtp Sitlvat to OSttov.
()
'Eitel os it3ia piiv xfvrioti; lv ypovw, xal tv 4itavri
ypovw SuvaTOv xtvr|65ivai , 7t3v 82 tb xivoupitvov IvSt-
o yiTai xal Oartov xivstodai xal PpaSuTepov, lv fiTtavn
yodvtp lorat to 63ttov xtvetoOat xal ppaSurtpov. Tou-
twv
8'
ovtwv, dvayxr) xal xbv ypdvov cuve^ij eivat.
Aeyw 82 ouvey Iq to StaipEtbv t!? ael oiaipiTa
-
toutou
yip uTcoxeip.vou tou ouvtyou;, avayxri ffuvey^ij ttvai
44 Tv
XP^
V0V*
()
'Eirel yap StSttxTat 8ti to Oa-crov lv
IXatrovi ypdvcp Sttioi to ioov, Iotw tb p;lv
If'
w A
03TTOV, to
8'
If'
5 B ppaSuTepov, xal xtxivj)a8w to
fipaSutepov to
If'
to FA fxt'yeSo? lv t55 ZH /povw-
SijXoV TOtVUV 6tt TO OatTOV lv IXttTTOVt TOUTOU XIVJ)-
M) 0(Tat Toautb u.sy8o?- xalxexivjidOw Ivtw ZQ. IlaXtv
0'
iml to SSttov lv T(p Z9 8ttX)iXu8 rJjv Sh\v tr|v
TA, to ppaSuttpov lv tw aut^i xpdvw i4,v IXattw 81'et-
spatii : etiam lempus dividuum erit. Quodsi tempos divi-
duum erit, quo aliquid fertur per magnitudinem a : etiam
magnitudo a erit dividua.
II. [I.]
Quum aulem omnis magnitudo in inagnitudines divi-
dna sit
(
quippe ostensum est fieri non posse nt ex indivi-
duis constet aliquid continuum; omnis vero magnitudo est
continua ) : necesse est id quod est velocius, aequali tem-
pore majus spatium pertransire, et minori osquale, et minor!
majus, quemadmodum nonnulli definiunt id quod est ve-
locius. Estonamqueid in quo est a, velocius eo in quo
est 6. Quoaiam igitur quod prius mutatur, est velocius :
certe quo tempore to a mutatum est a
y
ad
8,
puta tempore
C ii, hoc tempore to
p
nondnm pervenit ad S, sed citra erit.
Quapropterid quod est velocius, aequali tempore plus spatii
conlic.it.
(2)
Quin etiam minori tempore plus spatii conflcit
quam id quod est tardius. Nam quo tempore tb a. pervenit
ad 8 , to
p
pervenit ad e, quum sit tardius. Ergo quia to a
ad 8 pervenit toto illo tempore
C 1, ad 6 perveniet minori
tempore quam hoc sit, ac perveniat tempore r, x. Spatium
igitur y t, quod pertransibit to , est majus quam
y t ; tern-
pus vero
C
x est minus toto illo tempore
C 1- Quare minori
tempore conficit majus spatium. (3) Ex his etiam patet, id
quod est velocius, minori tempore conficere aequale spa-
tium. Nam quia majorem lougittidinem pertransit minori
tempore, quam id quod est tardius; ipsum autem perse
acceptum major! tempore pertransit longitudinem majorem
minore, veluti longitudinem X u., qua; est major longitu-
dine X ( : profecto tempus 11
p,
quo pertransit longitudinem
X |i, est maius quam tempus it 0-, quo pertransit longitudinem
X 5. Quocirca si tempus it p
est minus tempore it jr, quo mo-
bile tardius pertransit longitudinem X ( : etiam tempus it a
est min'is tempore in quo est it
x
: siquidem est minus tem-
pore it p
: quod autem est minore minus, ipsum quoque est
minus
;
quapropter minori tempore conficiet aequale spa-
tium. (4)
Pra?terea si necesse est quodvis aut sequali aut
minori aut majori tempore moveri ; et quod majori tem-
pore movetur, est tardius
;
quod autem aequali , est seque
velox
;
quod vero est celerius, nee est aeque velox nee tar-
dius : profecto quod est velocius , nee aequali nee majori
tempore movetur. Restat igitur ut moveatur minori tem-
pore : quare necesse est etiam, ut velocius minori tempore
pertranseat aequalem magnitudinem.
(5)
Quoniam autem
omnis motus est in tempore, et in omni tempore possibile
est aliquid moveri; quicquid autem movetur, potest et
celerius moveri et tardius : certe in omni tempore fieri po-
tcrit nt celerius moveatur et tardius. Quum base ita sint,
necesse est etiam tempus esse continuum. Dico autem con-
tinuum quod est dividuum in semper dividua ; nam si sup-
ponatur continuum esse hoc, necesse est tempus esse con-
tinuum. (6) Quum enim ostensum sit, id quod est velo-
cius, minori tempore conficere aequale spatium : eslo ubi
a, mobile velocius : ubi ($, tardius : ac tardius pertranseat
magnitudinem y 8, tempore
C
1- Patet igitur velocius mi-
nori quam hoc tempore pertransiturum eandem magnitu-
dinem; ac pertranseat tempore r, 6. Rursus quia velocius
mobile tempore
C
6 pertransiit totam longitudinem
y
t :
certe tardius eodera tempore minorcm conficit : heec sit
Digitized by Google
320
oivtcrai o3v if' TfiYVL.
'Eireloi to ppaSurepoVToBiv
Tto Z0
XP*
V<
? ^'v ^SwX^XuOt, TO Oarrov iv IXaTTOVl
Sietoiv wore 7taXiv SiaipeOifaEtat 6Z0
XP^
V0?- Toutou
Si Siatpouuivou xal to PK u.e'ye8c; oiaiped^sETat xaTa
t tov auTov Xdyov. El 2s to piytQoi , xal 6 jrpovo?. Kal
ael tout' eVtai jAETaXa,u.6avouoi airb tou Sottovo? to
ppaSimpov xal dnb tow ppaSurt'pou to SSEttov, xal tw
diroSsSEiYjiEvw yp(jjiE'voi4

Siaipiinei yap to jmv 83t-
TOV TOV /pOVOV, TO Si (SpaSuTEpOV TO U.TJXOC. El OUV
io del ulv avTiOTpe'ipeiv Xt)6e; ,
avtiarpE^oaevou Si an
ytvETat Stalpeiin , ipavepbv 6ri w3{ jrpovo; lorai ouve-
X
1!?'
(
7)
"Ajxa 8e 4jXov xal 6ri jiiysSo? a'rcav IstI
ouve^eV t&c auti;
fip
xal Ta; tax; SiaipiaEi? 6 ypd-
vo? SiatpetOai xal to (jls'yeQo?. "Eti Si xai ix t>v
It
eIioOo'twv Xoy<v XE'^EoOat tpavepov wc efitep &
XP
V0<
iorl ouvey^t, 8n xal to jaeyeOo?
,
strap iv tw -fjjAiati
Xpovw $ifiiffo SiEp^ETat, xai auXS; iv t> IXarcovi eXot-
tov at
yP
auTal StaipEuei? eWfTai too xpdvou xat
tou (lEysOou;. (s) Kal el 6itoTepovouv aitetpov, xal 8a-
ao TEpov

xal ux; Oarepov, xal 6atEpov

olov si uiv toi?
iayjrroii; dirsipoi; 6 ypdvo?, xal to |xr,xo<TOic layixoif
EtSi trj StaipE'cEi, tt) Statpecm xal to (lijxoo el Si
au.:poiv 6 ypdvoc , au.^oiv xal to jjie'^eOo?. (a) Alb xal
6 Z^vwvoi; Xdyo; d*u3o? \a.u&\t\ to u.) IvSev^soOai xk
aireipa SieXOeiv ;J| otyaeSat twv aivsi'piv xaO' exaorov
Iv itEicepaau.Ev(j>

pdvtp. Ai/Cis
Y&p
XEyEiai xal to u,5j-
xo? xal & yrtpovos airEipov, xal JXok icav to auve^i;,
tJtoi xaTa Siat'peaiv
$
toT? lo^aron. Twv u,iv ouv
xaTa itoabv arafpoiv oux ivSs/ETat fi-J/aaSai iv ite-
10 itepaauEvo) j^povw , twv Si xaTa Siaipeaiv EvSe^exai

xal fao auTO( 6 /pdvoc o&t<o; antpo;. Qaxt Iv tw
dmupw xal oux ev xcjS itEiCEpao(xlva> ouu.6aivi SiiEvat
to aTcetpov, xal 6t7CTEo6at tuv ajcsipwv toi; dimpoi(,
ou toi; iteitEpao-jiivoti;. Oute SJ) to aireipov oTo'vte
36 ^v TtEitEpaau.Evo) yfovot SibX8eTv, out' Iv ditetpo) to
ite7tepao-u.lvov aXX' eav te 6
XP^
V0
C
o^tt'po?
$,
xal to
(AEYeOoi; eTat awEtpov, lav te to (jleyeOo?
,
xal 6
x?o-
vo;. (io) 'EaTM yip ittepaff(Xvov ixe'ye8oi; itp' oS
AB,XP<>
V01; 8* iltEtpO?
l<f
S F* ElX^ipOtO Se' Tl TOU
40 ypo'vou TtEKEpaoae'vov, Icp' <!> FA. 'Ev toutco ouv Sitiai
ti tou [,EYEdou(, xal estm SieXt)Xu8oi; is' w BE. Touto
Si rj xaTaiAETpijiEi to Etp' to AB, rj eaXbi'^ei, vj 6rcEp-
GaXEt- Sia^epei
Yp
o08iv

el yap ael to tirov t5 BE [ie'-
YtOo; iv taut
XP
V(
i>
^i'eioi, touto Si xaTauExpei tbSXov,
tt TteitepaajAEvo? Eatai 6 n3( ypovot ev w Si^XOev

etc
fora
Y&P
SiatpsflijuETai , ux; xal to u.e'yeSo;. (ii) "Eti
3'
el (x'J) wSv u.e'ye9o; iv BTCEipu) xpo'vw St'eiotv, aXX'
ivSe^Exaf ti xal iv icEitepao-pievto SieX6eiv, oTov to
BE, touto Si xaTapieTprjo-Ei to 7t3v, xal to laov iv fcrw
w Steto-iv flare TCEitspaopie'vo; iarat xal 6 xpdvot. "On
S' oux Iv aiTEipio Si'eio-i to BE, (pavtpdv, e! Xr,f
6eit] Itci
SaTipa iteitepaofxlvo? 6
XP'
V0* l
T^P
^v IXaTTOviTO
ftEpo? StEtai, touto dvaYXT) iceiTepav8ai, OaTe'pou
ft
ite'pTO? u7tap/ovTo;. 'isl *II aurii Si a7rdoEi;i? xal
*T2IKH2 AKP0A2EQ2
q,
p. (33.)
utii
y
x. Quum autem x6
p
mobile tordiug, tempore
C 6 per.
transierit longitudinem y x : relocius earn conficit minor)
tunpore; quaproplerrursiudividetartempus^O. Hoc autem
diviao, etiam magnitndo y x dividetur secundum eaiidem
rationem. Quodsi magnitudo, eliam tempus; ac semper hoc
erit, si sumentes progrediamur a velociori ad tardius , et a
tardiore ad velocius; atque eo quod demonstratum erit,
utamur : nam velocius dividit tempus, ac tardius longitu-
dinem. Ergo si semper conversio est vera, convertendo au-
tem semper fit divisio; perspicuum est omne tempus esse
continuum.
(7)
Simul autem patet, oranera raagnitudinem
esse continuam : quoniam iwdem et ssqualibus divisioni-
bus tempus et magnitudo dividuntur. Praeterea etiam ex
sermonibus qui vulgo liaberi solent, perspicuum est, si tem-
pus sit continuum , etiam magnitudinem esse continuam :
siquidem dimidio tempore pertransit dimidium spatii, et
omnino minor! tempore minus spatii ; eaedemenim divi-
siones erunt temporis ac magnitudinis.
(8) Et si alterutrum
est inunitum , etiam alteram infinitum est; et ut alteram
,
ita etiam alteram ; veluti , si tempus sit extremis infinitum,
etiam longitudo extremis infinita erit ; si vero illud est divi-
3>one infinitum, divisione erit infinita etiam magnitudo; sin
autem utroque modo tempus, utroque modo etiam magnitu-
do. (9)
IdeoqueZenonis ratio ralsumsumit,nonposse aliquid
infinita pertransire, seu tangere infinila singillatim tempore
finite; nam et longitudo, et tempus, et omnino continuum
omncbifariam dicitur infinitum : nimirum vel divisione,
vel extremis. Qua; igitur secundum quanlitatem sunt infinita,
non |>ossunt tangi temi>ore finito : quae vero secundum divi-
sionem, possunt : quoniam et ipsum tempus ita est infinitum
.
Quare tempore infinite , non finito, accidit ut aliquid per-
transect infinita, ac tangat infinita inlinitis, non linitis. Ergo
nee infinitum potest finito tempore pertransiri , nee infinite
finitum : sed si tempus infinitum sit, etiam magnitudo erit
infinita, et, si magnitudo, etiam tempus.
(10) Ksto namque
finite magnitudo, ubiap : tempus infinitum, ubi y. Sumatur
igitur aliqua pars temporis finite, ubi
y 8. Hoc igitur tempore
conficict aliquam partem magnitudinis : ac pertranseat par-
tem, ubi
p
e. Haec vero aut metietur magnitudinem a
p,
aut
deficiet, autsuperabit : nihil enim refert; nam si semper
aequalem magnitudinem parti peaquali tempore conficit,
haec autem metitur lotam magnitudinem : universum tem-
pus, quo pertransiit, finitum erit;qusndoquideRi in partes
sequales dividetur, sicut el magnitudo.
(1 1) Pnctereasi non
omnem magnitudinem infinite tempore pertransit, sed ali-
quam tempore finito pertransire potest, ut partem B e, haec
autem metietur totum : etiam a-quaiem partem .Tquali tem-
pore pertransit
;
quare tempus quoque finitum erit. Quod au-
temnon infinite tempore mobile pertranseat partem Be, per-
spicuum erit, si sumptum merit ab altera parte finitum tern
pus; nam si minori tempore conficit partem, nccesse est hoc
esse finitum, quum alt* terminus adsit.
( 1 2) Eadera est de-
Digitized by Google
(333,134.)
NATURALIS AUSCULTATIONS LIB. VI. CAP. III. 321
si to (tiv u.r>o< airetpov, 8 ii
xpo^
iteitEpaflru.e'vo?. d>a-
vtpov ouv ix twv elpr,[xcvo>v &c
out* vpapu.},, oute iirtirs-
3ov oute 4W
twv ouvt^wv ouOiv {oral aropov, ou povov
oii to vuv Xex^t'v, aW'i xal 6ri o-vu.6V,o-ETat StatpEtaOat
to a-rofiov. (n) 'EweI yip iv SitavTi x?6vu> to OSttov
xat fipaSuTepov fan, to Si 89ttov itXsiov SupXETBt iv
tw fob)
XP
VW
>
*'
v
S*'x
Tal xa^ SurXaoriov xal fju.idXtov
oitEvaiftijxoc'fti)
vip 4v ouro 6 Xo"vo<; tou Ta^ou?.
'EvTjveyOw 3v to OSttov f,u.ioXtov iv t55 auTw
xp
ovw
>
io xai 8tr,p*i0w t4 (iSveOri T*
-^v T0" Oarrovo?,
if'
%
AB Br TA, tU tp(a dtTO(t, Ti Si tou (JpaSuTi"-
pou ti? Suo,
if'
5v EZ ZH. Ouxouv xal 6 xpo'vo? Siat-
ptftrptxai elc Tpo atou-or Tb
y^P
^ffOV
*
v T
*P '"V XP
VW
StWt. AtTip^oOti) o3v 6 xpo*vo ei; Ti KA AM MN.
is IlotXiv
8'
iirel Tb ppaSuTepov ivqvexTat d|v EZ ZH
,
xal 6
XP'fox
Tu.j)OrjeTa.i
8(x.
Atotp0^o*Tot dpa
TO otojxov, xal to apepi; oux iv ato'iitp St'eio-tv, tXX'
Iv irXstovt. 4avspbv ouv Sxi ouSsv iffTl twv ctuvexwv
atp*;.
CAP. Ill
20 'Avayxri Si xb\ to vuv to uJ| xaO' irspov 4XXi xoO*
a&TO xal itpwTOv Xevdu.vov aStaipETOv elvat, xal iv
SitavTt to towuto ypov(j) tvuirapyetv. *Eo~rt yip foxatov
ti tou vevovoToc, oo iirl TaSe ouOs'v iVn tou uiXXovTo;
,
xat itaXiv tou [uXXovtoc ,
oU iirl tbSe ouOev scti tou
38 YyovoTO

8 Sij efajxev
<iu.<potv eTvat ire'pai;. (s) Touto
Si Sv SetxOii
fat towuto'v iort xotO' au-b xat Tautdv,
S
%
aa ipavepbv few xal 6rt aStafpETOv.
(3)
'Avavxr, 8}
to ai-rb etvat to vuv to fexaTOV BfKf-OTspwv twv
xpo-
vwv

(I yip irepov, ift\r,<i
uiv oux &v ttr\ OaTepcv Oa-
30 Te'pu, Sti to u;^ elvat ouvxi? i\ ipiepuv i Si
x<pU
IxotTtpov, (itTa^u lo-rat xp<kC
-
wSv yip Tb ouvxi?
toioutov 6ot* eiva( Tt ouvwvujtov pgTab twv irEpaxwv.
'AXXi u.^v eI
xpo*
': T0 (*" >
StaipETbv loTai itS
vip ypo\o; SiSstxTai in StaiptTo;. "Qote SiatpsTbv
TO vuv. Ei Si StaipETOV TO VUV, ^ffTai TI TOU YV(W&VOi
iv tw tw'XXovTt xal tou u.e'XXovtoc iv tw
YT
,
'vTt
'
xaO' 8 fip
& StatpEOrj , touto Siopist tov 7tapiixovTa
xal tov (liXXovra xpovov. (t) "Aixa Si xal oux iv
xaO' auib c?t) fb vuv, iXXi xaO' i'Ttpov

i\
Y*p
Statps-
W on ou xaO* auro. Ilpb Si toutoi? tou vuv to (v
ti ff(ov6(
iorat , to Si pteXXov, xat oux it\ to auro
YEyovb? ?1
(mXXov. OuSi S*, to vuv to auto'' ico>Xax^
yip SiatpETO 6 xpovo?. {)
"0"'
st tbutb aouvatov
uitapxstv TtJ
vuv, ivafxr) to auTO ETvatTO iv ixaTEpto
vuv. 'AXXi (xr,v eI tbuto', ipavspov 8ti xal (5ta(pET0v
ti yip StatpBtov, icaXtv tauTi ou|*6^oBTat 4 xal iv Ttji
TcpoTEpov. (e) *Oti jxiv to(vuv bot ti Iv tw
xp'v<<>
iStat-
pETOv, S (pajiEv elvat to vuv, 8rfr6v
iortv ix tSv Eipr,ui-
vo>v. "Ort
8"
ouSiv iv t^5 vuv xivstTat , ix tGvSe !j.vt-
eopo'v el yap iortv, ivSixeTat xal OSttov xtvetoOat iv
butSj xal PpaSuTepov. "Ectw Stj to vuv,
if'
N, xt-
*ivr,oOto> S' Iv auTtji to OSttov t*iv AB. OOxouv to ppa-
ABWtOTELES. II.
monstratio, etiam turn , si ponatur longiludo esse infinita,
tempos verofiuitum. Patet igitur ex iis quae dicta sunt, Deque
Hneain, neque superflciem, neque omnino ullum continuum
esse individunm, non solum ob Id quod nunc dictum foil,
sed etiam quia accidet dividi quod est indi vidaum. ( 1
3)
Quum
enim in omni tempore sit celerius ac tardius, celerius
autem plus conficiat apquali tempore : fieri potest ut con-
ficiat duplam aut sescnplam longitudinem : quandoquidem
luec potest esse ratio celeritatis. Latum igitur esto vclocius
per longitudinem sescuplam eodem tempore ; ac dividantur
magnitudines, velocioris quidem, ubi aj},
Pt.
y8,
intres
partes individuas; tardioris autem in duas, ubi eg, Ci.
Ergo etiam tempus dividetur in tres partes individuas : quo-
niam atquale spatium trquali tempore conficit. Dividatur
igitur tempus in xX, X u., u.v ; rursus quia tardius latum est
per eC, Ci
: tempus quoque secabitur in duas partes. Itaque
quod est individuum, dividetur ; et quod partibus vacat, non
pertransit individuo tempore, sed longiori. Perspicunm
igitur est, nullum continuum partibus carere.
.
[II.]
Necesse autem est momentum
,
quod non per aliud , sed
per se et primo dicitur, esse individuum, ac tale momen-
tum in omni tempore inesse. Est enim externum quiddam
prssteriti, citra quod nihil est futuri : et rursus futuri, ultra
quod nihil est prssteriti : quod quidem diximusesse utrius-
que terminum. (2)
Hoc autem si ostensum fucrit tale esse
perse, atque idem : simul perspicuumerit esse individuum.
(3)
Necesse igitur est, momentum quod est utriusque tem-
poris extremum, esse idem. Nam si sit diversum, non
poteril alteram alteri deinceps esse, propterea quod non est
continuum ex iis qux partibus vacant; si vera utrumque
seorsum est, tempos erit interjectum : omne enim conti-
nuum est laie, ut sit aliquod synonymum extremis, interje-
ctum. Atqui si tempus est, quod est interjectum, dividuum
erit : quia probalum est omne tempus esse dividuum. Qua-
propter momentum erit dividuum. Quodsi momentum sit
dividuum, erit aliquid prauteriti in Tuturo, et iuturi in pre-
terite; id enim quo dividetur, prtesensac futurum tempus
disterminabit. (4)
Item momentum non erit terminus per
se, sed per aliud : divisio namque non est ejus quod est
per se. Ad haec prsesentis momenti aliquid erit praeteritum
,
aliud futurum : nee semper idem praeteritum, aut futu-
rum. Ergo nee praesens momentum semper est idem : quia
tempus multis rnodis dividi potest. (&)
Quocirca si haec mo-
menta inesse nequeunt, necesse est idem esse in utroque
momentum. At vero si idem sit, patet etiam esse indivi-
duum : quia si sit dividuum, rursus eadem evenient quae in
priori argumento dicta sunt. (6)
Esse igitur aliquid in tem-
pore individuum, quod dicimus esse momentum, constat
ex iis quae dicta sunt.
-
Nihil autem in momento moved, ex
his perspicuum erit : quoniam si id sit, poterit et celerius
in eo moveri et tardius. Esto igitur momentum, in quo v, et
ineo moveatur, quod est celerius per longitudinem a
p.
Quod igitur est tardius, in eodem movebitur per longitu-
21
Digitized by Google
322
*Y2IKH2 AKPOA2EQ2:
q,
8,
SuTtpovEv to auToi IXatTw
Tifc AB xivr^crtai, olov
x'Jjv AF. 'Eire! 8s to (JpaSimpov *"v 8Xw Tcjj vuv xext-
vr,tai xi|v AF, to 6Sttov ev IXaTtovi toutou xtvr,8>jae-
xai. "Hare otaipE&r,CETat to vuv. 'AXX' ^v dSiatpetov.
6 Oux apa cart xivstoOm iv w vuv.
(7)
'AXX4
[aV
oiS' ^pEu-eiv ^pejxeiv yip iXeyouEv to ireouxb? xivei-
"" '
u-^i
xtvoufievov ore Tt^cpuxe xal ou xai u>;-
(131,335.)
o8ai
werr' iicel (v tw vuv ouOiv 7te<puxe xiveTu6ai, 8r,Xov
w ouS' ^ps|iv.
(
8
)
*^
Tl
^ *' T0 auT0
t"'
v
^
0Tl T0
10 vuv iv dlu.<po7v toiv ^pdvoiv, IvSe^eTai Si tbv uiv xt-
veiaOai , tov
8'
^ptueiv 8Xov

to
8*
8Xov xivouiaevov tov
j^povov ev 6twouv xivriO^cttat twv toutou xa6' 8 ire
1
-
fux:
xiveiaOai, xal to Yjpiu.ouv waauTw; ^ptuv/,9ei,
cuf/.6iiaT(u to auto a"u.a TJpsu.eiv xal xivelafJai
*
to yip
6 auro fagatov twv ypdvwv ajx^OTe'pojv, to vuv. "Ext
8'
T,peu.etv fUv Xyou.ev to 6[*otw< lyov xal auxb xal t4
jjwpr) vuv xal npOTepov

ev 61 tw vuv oux taxi to irpo-
Tipov, wr* ou8' ^pEfteTv. 'AvaYxi apa xal xiveiaOai
to xtvou[uvov Iv xpovw x" Yjpeu.:Tv to r,peu.o\iv.
dinem minorem quam <xp , veluti per ay. Quia vero quod
est tardius in toto momento, motum est per ay : id quod
e6t celerius, in minori quam hoc sit movebitur. Quapropter
dividetur momentum ; atqui erat individuum : non potest
igitur moveri in momento. (7) Sed nee quiescere ; nam quie-
scere dicebamus, quod natura aptum est moveri, nee mo-
vetur quando natura aptum est, etubi, et quomodo. Quare
quum in momento nihil sit natura aptum moneri, constat
non esse etiam aptum quiescere. (8) Praeterea si idem est
momentum in utroque tempore; potest autem toto altero
moveri , altero toto quiescere
;
quod autem toto tempore
movetur, in quavis hujus parte movebitur, in quo natura
aptum est moveri ; et quiescens itidem quiescet : profecto
eveniet nt idem simul quiescat et moveatur. Idem enim est
extremum utriusque temporis, nimirum momentum. Prse-
terea quiescere dicimus, quod similiter sehabet et ipsum et
partes ejus tarn nunc quam prius :ed in momento non est
prius : quare nee quiescere. Necessc est igitur, id quod
movetur, in tempore moveri : et quod quiescit, in tempore
quiescere.
CAP. IV. [III.)
so To Si u.ETa6aXXov fiirav avayxti StatpeTOv eivai
*
iicel yap x tivo? et( ti itSoa u.tTa6oX^ , xal orav piiv
$
ev toutw el? 8 [xeTlSaXev, ouxe'ti u.ETa6aXXei

8tav
8e i\ o5 (jwx^SaXe , xal auto xal t4 uipi) uavxa ou (U-
TaSaXXer to yap wtraurw? fyov xal aurb xal t4 pip-ir)
is ou ,utTa6aXXei. 'Avayxi) o3v to |**v ti iv toutw eTvat,
to
8'
ev Oatepu) tou u.eTa6tXXovToe

out*
y"P
^v ^(*"
ipoTtpot? oiSt' iv (xi|8(Ttpu> SuvaTov. Asy<>
8'
tU 8 ("
TaSaXXei to icpwrov xaTa Tr,v u;ixa6oX^v, olov ex tou
Xtuxou to cpaiov, ou to (xiXav

ou
y&P
&6*(xri to pis
-
to Ta6aXXov iv &icoTtp(>>ouv ttvai xwv axpwv. 4>xvspbv ouv
8ti 7coEv to u.sTa6aXXov (axon 8taiptTov.
[IV.] 3. Kivtiffi?
8'
lax\ StatpexJi 8t^S>(, fva u.sv
Tpditov tw /.povbi , aXXov oi xaxi t4; twv u.epwv tou
XlVOUtXCVOU XIV^3CI(, Olov, ti TO AF XlVEtTKl SXov, xai
U to AB xivYjS^atxai xal to BF. Eotio on;, BF tou u,ev
AB i\ AE , tou Si Br ?) EZ xtv^oi; twv pitptuv.
'AvayxTi Srj t^v Skrp,
If' ^ ^ AZ , tou AT stvat xivt|-
OtV XtV1]STat
Y^P
"Ot4 TaUTTJV, iTteiitsp ix^Tepov
xwv u.epwv xivciTai xaO' ixaT^pav. OuOev 8s xtvirrat
0 xaTa t)v tou aXXou xivr|Oiv

wotc ^, SXt| xivyjou tou
8Xou iarl (uysOou; xi'vr,ai{.
(3)
"Eti
8'
e! naaa u.ev
xtvijatf tivo?
,
i\
8"
8Xi xtvTioi; <j i^'
^ AZ, u.^te t<ov
piEpwv lo-rl (xriSeTipou
(
uipouc
Y"P
ixaWpa
)
pujx'
dtXXou |iT)8evd< (oS
y^P
^ 8X1] 8Xou, xal ta pe'pi) twv
U [xtpwv* t4 8s (xipT) TYJc AZ twv ABF xal ouSevwv aX-
Xwv irXeiovwv yip oux ^v |x(a xivqcric) , xav
^
SX*j xi-
vrjo-t? eTti av tou ABF (aeye
'9
u?-
(*)
"Eti
8'
el |/iv
e*OTtv aXXr, tou 8Xou x(vt)<jic
, otov
if' ?)( 01, acpaipeOni-
otTai ait' atiTTJ? r\ sxaT^pwv twv fupwv x(vr]at(
*
a^Tat
M
8'
Toai lo-ovtai Tai? AE EZ' u.(a
Y^p
hot xfvriffi;-
oiax' ei uiv 8Xtj 8iaipt0^oe*ai
j) 01 el( t4; twv ixepwv
xtvr,o-en, {) fffrai tj 01 ttj AZ

el
8'
inoXttmi tt, ofov
Quicquid autem mutatur, necesse est ut dividuum sit.
Quum enim omnis mutatio sit exaliquo in aliquod ; et quando
res est in hoc in quod mulata est, non mutatur amplius;
quando autem in eo ex quo est mutata, tarn ipsa quam
partes ejus omues non mutantur :
(
quod enim eodem modo
se habet, nee ipsum nee ejus paries mutantur ) : necesse igi-
tur est partem ejus quod mutatur, esse in hoc
;
partem in
altero : quia nee in utrisque nee in neutro totum esse
potest. Dico autem in quod mutatur, id est, quod est pri-
mum in mutatioue : veluti , ex albo fuscum, non nigrum.
Non est enim necesse ut quod mutatur, sit in utroque ex-
tremo. Perspicuum igitur est, quicquid mutatur, fore divi-
duum.
[IV.] 2. Motus autem bifariam est dividuus : uno modo,
ratione temporis; altero, secundum motus parti urn ejus
quod movetur : ut puta si t6 ay movetur totum, etiam pars
a(3 movebitur, et pars
(5
y. Esto igitur partis a p motus it :
partis autem
py
motus eC- Ergo necessc est, totum SC
esse motum ipsius ay : movebitur enim secundum hunc
motum
;
quandoquidem utraque pars movetur secundum
utrumque : nihil autem movetur alius rei motu; qua-
propter totus motus est totiusmagniludinismotus.
(3) Pra;-
terea si omnis motus est alicujus; totus autem motus
8C,-nec est alterutrius partis (nam utriusque partis est
utraque pars motus), nee alius cujuspiam ( cujus enim
totius est totus motus, etiam partes sunt partium : partes
autem motus
8C,
sunt partium
afiy,
non aliorum : quia'
plurium non est unus motus ) : profecto etiam totus motus
erit magnitudinis apy.
(4) Praeterea si alius est motus to-
tius, veluti in quo est 61, auferetur ab eo motus utriusque
partis. Hi vero motus acquales erunt motibus 8 e, e
C
: quan-
doquidem unus motus est unius. Quocirca si totus motus 1
dividetur in partium motus , itqualis erit motus 6 1 motui
IX,. Si quid autem restat, veluti x6 xi hie nullius erit mo-
Digitized by Google
l.)
NATURALIS AUSCULTATIONS LIB. VI. CAP. V. 323
to KI , aSti) ouStvb? Jurat x(v)&tc* ouve yap tou b'Xou
,
oure Twv jxtpwv, Sta to (i(av elvat fvo?, ouw dtXXou
ouOtvo;

^
vip cruve^; x(vr|0~(e fori uvtx<3v Ttvwv

waaurw; Si xal el oitEpSaXXet mil t^v Stalpeatv.
t
B
QoV e! touto dSuvarov, avotyxn tV
<xutJ)v ilvai xal
l7)v. ASt) (iiv ouv r| Stalpeate xot! t4? twv (jupwv
xtvrjffet; i<m
,
xal dvayxi) iwtvrbe elvat wu (xepwTou
auTr,v.
(5)
"AXXtj SI xaTa Tov^pdvov iiccl
Y^P^
naaa
xtvr,a-ic iv
XP
0VM
>
XP'
V0? 8 ^^ Siaipttd?, iv Si tw
10 iXetTTOvt IXottwv
^
xivrjfft;, avcr/XT] nSoav XtVYlOlV
StatpetaOai xoto tov xpo'vov. [V.]
()
'Eral Si itav to
xtvoujjievov ev Ttvt xcveTrat xal xpovov Ttvd, xal itavro*
Isti [xtvouuivou] xivtjoi;, avayxr) t!{ aoTa? eTvat Stai-
ps'dElC TOU Tt
XP
0V0U xotl *% XtvrfaeMC Xal TOU XlVet-
16 <r8at xal tou xtvoufisvou , xal Iv 5 fj x(vt)o-ic

itXijv ou
xavrojv 6u.o(w;, iv ot( T) xfvTicri?, dXXa tou [itv iroaou
xad* a&To' , tou Si icoiou xaxl o*uu.6e>)xo'c. ElXifyOw
yap 6 yjivot Iv <|> xtvttTai l<p' <j> A , xal v| x(vr,<ji<;
itp* tj> B. El o3v t9|v SXr,v iv tw iravrl
XP^V
"exfvr)Tai,
30 iv tw ^(jtiasi IXarrw, xal irdXtv toutou StatpeOevToe
,
iXarxw TauTT);, xal ael o&rw;. *0[xo(wc St xal el
t| xtvYjo-t? Statperq, xal 6
xp
v(* StatpeToV el yipTJiv
SXtjv iv tw iravTi, tt,v Tju.foetav iv tw T^xfaet, xal
naXtv rr,v iXarrw Iv tw iXd-rrovt.
(7) Tov aurbv Si
st TpoVov xal to xtvetaOat SiaipeO^oeTat. "Eorw yap
l<f
w r to xtyetaOai. Kara Sr| t^jv ^(/.t'oetav x(vrjaiv
Aatrov e'arai tou SXou
, xal itaXiv xaTa tv|v tyj? ^jti-
mi'n f,[ju'o-etav, xal del oCtwc. *Eo~rt Si xal IxOe'-
(itvov to xafl' ixaTlpav twv xtv^aewv xiveio6ai, otov
30 xTa Te Trjv Ar xal t}|v TE, Xeyeiv 6rt to SXov eo-Tat
xaTa tJ)v 8Xr,v el yap 5XXo, icXe(w lorai xtveiaflai
xaTa ttjv auT^jv xivrjatv, Soicep ISe(|au;ev xal t$|v x(-
vr,o-iv Siaiper})v el; t4; twv (tepwv xtv^aet; o3oav Xi)-
^6evT0( fapTou xtvetoOai xaO* IxaTlpav, eruvexi? eVrat
3& to SXov.
(8)
'OoauTwc Si Setx^aeTat xal to (x^xo;
StatpeTo'v, xal SXwc it3v iv 5 iartv ?) (teTa6oX^
*
icXV
fvta xaTa oTju.6e?irixo'? , Sti to [xeTaScfXXov IstI Siaipe-
to"v ivb; yap Siatpouuivou, Ttavta StatpeO^esTat. Kal
litt tou iteirepaju^Eva eTvat
^
dliceipa , Suoiwc t^ei xaTa
40 icavnov. 'HxoXoudr)xe Si u.aXiaTa to StatpeToOai navTa
xal aneipa elvat dhrb tcC jjieraSaXXovTo;

ei8u<
y^P
ivuicapxet tw [xeTaSaXXovTi to StatpeTov xal to inti-
pov. Tb (xiv ouv SiatpeTOv Se'SeiXTat itpoTepov, -rb
8'
dfireipov Iv toI< inofxevot; eVcat SijXov.
CAP. V
o
'Eitel Se wSv to [.eTa6aXXov Ix Ttvo? et? ti u.eTaaX-
Xei, dvayxri to ,ueTa6e6XT)xd;, 8xt itpwTOv u.eTa6e6Xr)-
xev, eTvat iv S |xeTa6e6XTixe

to
yP
(JieTaCctXXov, i| o5
(UTa6etXXet, i^drraTat ?, diroXelitet auxo, xal^TOt Tau-
to'v iTt to u-iTaSaXXeiv xal to oiTcoXeliretv,
$
axoXou6tt
to tw (ieTaaXXeivTO aicoXelicetv

el Si tw (ietaSaXXeiv to
inoXedcetv, to> (UTa6e6Xr,xtvatTO aitoXeXontlvaf 6pto(w<
yap
ixaTSpov Ix
81 ^pb? ixartpov.
(2)
'Eml ouv (t(a twv
tug. Nam nee totius, nee partium, propterea quod onus est
uniot, nee alius cujusplam
;
quia continuus motus est ali-
quorum continuorum. Itidemque si superat secundum di-
vlsionem. Quare si hoc est impossibile , necesse est eundem
esse et eequalem. How igitur divisio est ex partium moti-
bus : ac necesse est earn esse cujusvis partes habentis.
(5)
Alia
vero sumitur ex tempore. Quum enim omnis motus sit in
tempore, omne autem tempus tit dividuum, et minori
tempore motus sit minor : necesse est omnem motura dividi
pro ratione temporis. [V.]
(6)
Quum autem quicquid mo-
Tctur, in aliquo moveatur, et in aliqoo tempore; et cujut-
cumque rei quee movetur, sit motus : necesse est easdem
esse divisioues et temporis, et motus, et ipsius mover!, et
ejus quodmovetur, et ejus in quo fit motus : quanqnam non
similiter divisio est omnium eorum in quibus est motus :
sed quantitatis est per se; qualitatis vero, ex accidenti. Su-
matur enim tempus quo movetur, ubi a, et motus, ubi |J : si
igitur totum motum toto tempore confecit : certe dimidia
]>arte temporis minorem motum Conficiet; et rursns hoc
minore tempore diviso, conficiet motum hoc minorem :
atque fla semper. Similiterque si motus est dividuus, etiam
tempus est dividuum
; nam si totum motum toto tempore
conncit , etiam dimidiam partem motus dimidia parte
temporis conficiet : ae rursus minorem motum minori tem-
pore.
(7) Eodem modo etiam ipsum mbveri dividetur. Esto
namque moveri, ubi y : ergo secundum dimidiam motus
partem erit minus toto; et rursus secundum dimidiam di-
midia;; atque ita perpetuo. Licet etiam exposito ipso mo-
veri secundum utrumque motum , veluti secundum 8
f,
et
Y
e, dtccre totum moveri fore secundum totum motum. Nam
si aliud sit, plura erunt moveri secundum eundem motura,
sicut ostendimus etiam motum dividuum esse in motus par-
tium. Sumpto enim ipso moveri secundum utrumque mo-
tum
,
certe totum erit continuum. (8) Itidem etiam proba-
bitur longitudinem esse dividuam; et omnino id omne in
quo est mutatio; ( nisi quod nonnulla ex accidenti divi-
dantur;) quia quod mutatur, est dividuum; etenim si unnm
dividitur, omnia dividentur. Et quantum ad hoc ut finita
sint vel infinite, similiter se res habebit in omnibus. Omnia
vero dividi , et esse infinita, maxime consequens est ex eo
quod mutatur. Statim enim inestei quod mutatur, esse di-
viduum
, et infinitum. Dividuum igitur esse, probatum est
antea : infinitas vero in sequentibus erit manifesta.

[vi.]
Quia vero quicquid mutatur, ex aliquo in aliquod mu-
tatur : necesse est, id quod est mutatum, quum primum
est mutatum, esse in eo in quod est mutatum. Quod enim
mutatur, exit ex eo ex quo mutatur, seu ipsum relinquit
:
et vel idem est mutari ac relinquere; vel ipsi mutari con-
sequens est relinquere ; et si hoc, ipsi mutatum esse con-
sequens est reliquisse : quia similiter utrumque affectum est
ad utrumque.
(1)
Quoniam igitur mutationum una est, qua?
SI.
Digitized by Google
324 4>r:SIKH2 AKPOAIEGS
Q,
.
|Arro6oXwv
<j xax* ivtlfaatv, <te u.tTB6i6Xrjxfv ix too
p^l
ovroc tic to ov, BttoXe'XoijvE to pdi ov. "Effrat dfpa iv
to) 4Vtr 7t5v yip dvttYXT) rj tTvoi f| u,rj tTvai. 4>avt-
pov o3v Sri iv T>j xat evrupaatv u4ts6oXj) to [Mtb-
5 6e6X-nxbc forai iv
$
(LtTa6t6Xr,xcv. El
3'
Iv tbox)
,
xal iv xatc tfXXatc 6jao(wc
Y^P
^
I"
3? *l *wv 5X-
Xojv. (a) Eti Si xs8' ixaaTrjv XaptSevouai savtpdv,
ttirtp ivavxri tb fxtxa6t6XT)xoc t7va( itou
$ 2v tivi. 'Eittl
yip 5 o5 (WTa6t6XT)xtv rfiroXiXonttv, avaYXT)
8'
Tval
10 TOU
,
t| Iv TOUTO) ?| iv bXXw tOTat. El (XtV o3v iv dtXXw,
olov iv tw r, xb elc to B |AtTa6(6Xr|XOc , iraXtv ix too
T (ataCaXXei tic to B" ou yip ?v iy^puvov -rip B
-
^ Y*p K*
Taf>M| euvtyjfc. "Qffrt tb |itTa6s6X)xdc, oxt
(jttta6i6Xrjxt
,
(MTaSaXXet tic 8 (MTa6i6Xr,xt

touxo
16
8'
bSuvbtov ivttvxT) apa to |jTa6ts'Xr
l
xbc ttvat 'iv
toutw tic 8 [xtTa6t'6Xr)Xt.
(4) 4>8Vtpbv oov ort xat
to Ytyovoc , Art vivovtv, farei , xal to iipOap us'vov oOx
iatat ' xeOoXou Tt
YBp
ttpi|Tet irtpl iraoYjc (iiTa6oX5)c,
xat (itaXtOTB SrjXov iv tjj xbt' avT(<paaiv. "Oti jxiv
ao to(vuv xb ptxa6t6Xr|xbc, irt jifca6e5X7)xe irpwxov, iv
ixttvw iaxt, SrjXov. [VII.]
(5)
'Ev w 81 irpoVrw (u-
Ta6e6Xir)xt to |xtTa6t6Xr|xdc , ivocvxr) dtrojiov tTvai.
Aifbi Sk irpwxov 8
f/^i
tw txtpdv Tt auTou tTvat
TotouTOv tortv. "Eoxw
y&P
Statptxbv to AT xal
as SrgprjaOw xbtb xb B. El ptv o3v iv tw AB ptTa-
6i6XT|xtv, i\ TTaXtv iv x<j> Br, oux av iv irpwrw
Ttj> AT [xtTae6X|xbc tty\. El
8*
iv ixaxepu utti-
SsXXtv
(
avcrrx*)
Yp ^
tUTa6t6XrjXtvBt rj (utb-
oeXXttv iv ixBTtpw), xav iv xcp 0*Xw [/.ttaSaXXot

30 aXX' 5jv o.!Ta6e6XT,xdc. '0
auTOC Sk Xoyoc xal tl iv
x<j> u.ev jjUTafiaXXei, iv St up |UTa6i6XrjXtv' e'otbi yap
Tt TOU TCpWTOU ItpOTtpOV

&Tt' OUX Sv tlT) 8tBlptT0V
iv w pitTaSsSXiixt. (e) 4>avtpbv ouv 6rt xal to
fyOap.uevov xat to
yY
0V0
* ^v to'|Mj to pUv ItpOapTat,
3* to 8i
Y'Y
ove' [VHI.] At'YtTat Si to iv <L icpurto
jjuTa6t6XT)x St^wc, xb jxiv iv

icpwTu iictTtXioOi)
7^ jxtTaSoXrl (TOTt
Yap
(iXTjOi; tlnttv Sti (jiETagtgXrixt),
xb Si iv w itpojTw jfp^axo [lexaSaXXttv.
(7) Tb (xiv
OUV XBTB TO TiXoC TTJC ^tTaSoXlJc ICptdXOV XtY<>(UVOV
40 6icap" Tt xal fartv

ivSl^rtat
y^P
imTtXto85jvat
(utaSoXV xal fort ptTa6oX9)c tAoc, 8 Sj; xal Se-
Sctxxat aStalptTov 8v, 8ta xb ictpec tlvat. Tb ik xaxa
tJjv
4pyV
SXo>c oux lerttv
*
ou
Yap
t'stiv ip/r) jxETaCo-
Xrjc ouS' iv 5 itpuxtp tou ^po'vou (xtT(6aXXev

iffrto
46
y^P
npwrov,
if'
4I to AA. Touto 84) ctStatptTov jxiv
oux oti* ffU|x6>]fftTat
Y^p
iv_dpitva tlvat tbvuv. "Ext
3'
tl iv tw FA
xpo
v
<!> wovtI ^ptpttt (xtt'oOoj
Y&p
^p-
(xouv), xal iv tw A jjptjuT' wax' tl atfupt'c iffti
xb AA, S(*b j)p;p^o*ti xal (UXBt6Xv|xbc foxai* iv piv
60
YBp
tw A Jipt|xet, iv Si tw A pttTa6t'6Xr|Xfv. (s) 'Eitsl
8 oux ioriv j(upic> tlvavxTi Statpecbv tlvat xal iv
OTorauv twv toutou (itTaStSXijxivat* StatptdtvTOc
Y^p
tou AA, tl (xiv iv (ATlStTEpw jieTa6'6Xir)XEv, ouS' iv TW
SXw' tl
8'
iv BU<potv (xtTaSaXXtt, xal iv tw tcbvti' tl
(ms,2m.)
incontradictionecernitur, quando muUtum est ex non-entr
in ent.reliquit non-ens. Erit igitur inente: quia rem omnem
necesse est aut cue ant non esse. Penpicuam est i(iilnr,
in ea mutatione qu in contradictione spectatur, id quod
est mutatum, esse in eo in quod est motatnm. Quodsi ita
est in hac mutatione, certe etiam in ceteris ; similisenim ratio
est unius et ceterarum.
(3) Prseterea singillatim sumentibtn
perspicuum erit : siquidem necesse est, id quod est muta-
tum, esse alicubi sire in aliquo; nam quia deseruit id ex
quo est mutatum ; necesse autem est, ut sit alicubi : certe
aut in hoc, aut in alio erit. Si igitur in alio
,
puta in
y,
id
bit quod est mutatum in
p,
rursus ex r mutatur in
p : non
cobserebat enim ipsi
p : quia mutatio est continua. Quapro-
pter quod mutatum est, quando mutatum est, mutatur in
id in quod est mutatum : quod est impossible. Necesse igi-
tur est ut
,
quod est mutatum , sit in hoc in quod est muta-
tum.
(4) Perspicuum igitur est, etiam id quod est factum
,
tunc esse, quum est factum; et quod interiit, tunc non
esse
,
quum interiit : quoniam universaliter dictum est de
omni mutatione; et maxime est in ea manifestum, qua; in
contradictione consistit Ergo quod est mutatum, quum
primum est mutatum, in illo esse constat. [VII.] (&) Id
autem , in quo primo est mutatum
,
quod est mutatum,
necessario est individuum. Dico autem primum, quod non
est tale eo quod allud quiddam ipsius sit primum. Ksto
namque a r dividuum : et dividatur in p. Si igitur mutatum
est in op, aut rursus in
Py
: certe non erit mutatum in
primo a v. Quodsi in utroque mutabatur ( necesse est enim
vel mutatum esse , vel mutari in utroque ) : etiam in toto
mutaretur : atqui mutatum erat. Eadem est ratio, et si in
altera mutatur, in allero autem est mutatum : erit enim
aliquid primo prim. Quocirca primum, in quo mutatum
est, non potest esse dividuum.
(6)
Perspicuum igitur est, et
quod interiit, et quod ortum est, in individuo illud quidein
interiisse, hoc autem ortum esse. [VIII.] Jam vero id in quo
primum mutatum est, bifariam dicitur : alteram , in quo
primo perfecta est mutatio : tunc enim vere dicitur muta-
tum esse : alteram autem, in quo primo ccepit mutari.
(7)
Quod igitur secundum finem mutationis, primum dici-
tur, inest, atque est; potest enim perfici mutatio : etest
finis mutationis, quern probatum est esse individuum, pro-
pterea quod est terminus. Quod vera ralione principii di-
citur, omnino non est : quia non est principium mutationis,
nee in quo primo temporis mutatum sit. Esto namque pri-
mum, ubi a8. Hoc igitur individuum non est : quoniam
eveniet ut momenta sint cohssrentia. Prieterea si in toto
av tempore quiescit
(
ponalur enim quiescere
),
etiam in
a quiescit. Quapropter si a8 est individuum, simul quiescet
et mutatum erit ; etenim in a quiescit, in t autem mutatum
est.
(8)
Quia vero partibus non caret, necesse est ut sit divi-
duum, et in qtiavis ejus parte mutatum fuerit. Diviso enim
ipso a 3, siquidem in neutra parte mutatum fuerit, certe nee
in toto : si vero in utrisque mutatur, etiam iu toto. At si in
Digitized by Google
(m.) NATUBALIS AUSCULTATIONIS LIB. VI. CAP. VI. 325
S' fa OlTt'pO) (JltTafisffXTlXIV, OUX EV TW 8*X(j> ItpWTW.
"Hots dvoyxri Iv orwouv jxETa6s6Xrjxivai. 4>avtpov
toivuv Sxi oux low sv tp irpwTw pLgTa6s'6Xrpctv
*
dtim-
pot yip at Siatpeotif. ()
OuSi St} tou |xTa6t6Xr,xo'-
to< eW ti itpwTov 8 |ata6^6X7)xv. "Earw
Yap
"W
AZ TtpwTOV U.6Ta6t6Xr|X05 TOU AE
'
1tSv jip S^OtlXTOll
SiaiptTov to (iJTo6aXXov.
'0
Si Ypovot ev w to AZ [xeT-
6t6Xr,xv, Ian.) lip' w I. Ei ouv (v toi itavti to AZ
u-txaSeSXTixtv, ev T<5 yjuJoei fXarrov lorai to jxgTaSs-
iv
CXr.xo;, xal icpoTipov tou AZ, xal iraXiv toutou <XXo,
xaxetvou Etcpov, xai del o&tw;. "Hot' ouOiv farat
itpwrov tou [MTaoaXXovTOc 8 u.iTaSe6Xrixtv. (io) Ort
ptiv o3v oStc tou (lEToSaXXovrot oSt' fa w (MTa6aXXit
Xpovw irpStov ouflsv lott, tpavtpov Ix twv Eiprtfuvwv.
it Auto Si 8 pwTaSaXXst t\ xa6' 8 [XExaSaXXet , oux^fi'
6u.o(w; t^Et. Tpta yap law a Xeyetbi xari TTfv ptexa-
6oXt|V to Tt fxiTaSaXXov, xal jv 5, xai xa6* 8 p:ETa-
6(xXXei* oTov 6 avflpwiroc, xal 6
XP">
V0<
:> "^ T Xeuxov.
'O uiv ouv av8p<u7to? xal 6 ypdvoc StatpETot, rrepl Si
so tou Xsuxou aXXoc Xo^oc- IIX^v xaxi ouu.6e6t)xoi: ye
navTa StatpETa- Jt
Y^p
ouu.6s'5r|xe to Xeuxov ?| to
ttoiov, IxeTvo SiaipExdv lo-riv, lirsl foa
y
xa8* aura
Xe'yetixi Siatpsxa xal p.rj xaxi o-upLfoGrjxo'? , ou3' iv
toutou; eVrat to irpwrov, oTov sv toi; urflfaaiv. *Eo"tw
w yap to iip' (5 AB fuytHo(, xal xivit'o-Ow ix tou B eI; to
r itpwxov ouxouv eI (ev aoiatpexov fa-rat to Br, i{tE-
pi? au.spou< iarat lyofuvm

eI Si Staipexov, la-Tat Tt
tou rnpo'tEpov, si? 8 pitToi 6e6Xr)XE, xixeivou naXiv aXXo,
xai asl oStoi, 8ta to u.y)StnOTe uitoXsfatEtv tvjv SiatpEffiv.
SO "licrt' oux eVxat icpwrov ti; 8 usxafie'SXrixev. 'Op-otw;
Si xai eVi tt,; tou itoffou (XETa6oX5j?
-
xal yip aur) 2v
ouve^eT ^axi. 4>avspov o3v ort iv udvi] Ttov xtv^aEuv
ttj xaTa to icotbv ivOE'y trai aStaipexov xaO' a&TO Elvat.
altera mutaluiu est, non in toto primo est mutatum. Quire
necene est in quavis parte mutatum fuisse. Perspicuuin igi-
tur est, non esse in quo primo est mutatum : quoniam divi-
siones sunt infinite. (9) Neque igitur ejus quod est muta-
tum , est aliquid primum quod mutatum sit. Esto namque
to S( primum quod sit mutatum toO 8 s

quicquid enim
mutatur, probatum est dividuum esse; tempus vera, quo
t6 8? est mutatum, sit ubi 6 i. Ergo si t6 8
C
est toto tem-
pore mutatum : quod dimidia parte temporis mutatum erit,
minus erit, et prius ipso 8 ( : rursusque hoc aliud prius ; illo
aliud; etita perpetuo. Quocirca ejus quod mutatur, nihil
erit primum quod mutatum sit. (10) Ergo nee ejus quod
mutatur, nee temporisquo mutatur, esse quicquam primum,
perspicuum est ex iis qua; dicta sunt. Id autem quod muta-
tur, vel secundum quod mutatur, tam amplius similiter se
hauebit. Tria namque sunt quae in mutatione spectantur
:
quod mutatur, et in quo, et secundum quod mutatur : ut
homo, ac tempus, etalbum. Homo igitur ac tempus dividua
sunt ; albi autem est alia ratio ; nisi quod ex accident! sunt
omnia dividua : quia cui qualitas, aut albor accidit, illiid
est dividuum. Nam quaecumque per se dicuntur dividua,
non ex accidenti , nee in bis primum erit ; ut in magnitude
nibus

esto enim magnitudo, ubi a {i : et moveatur ex
p
in
y
primum. Ergo, si to
Py
er'' individuum : id quod partibus
vacat, ei qnod partibus vacat cohaerebit. Si vera dividuum,
erit aliquid prius quam
y,
in quod est mutatum, et rursus
iilo aliud, et ita semper, propterea quod nunquam deficit
divisio rquare non erit primum, in quomutatumsit. Similiter
etiam se res habet in quantitatis mutatione : etenim haec
quoque in continue est. Perspicuum est igitur, in eo solo
motu.qui in qualitate spectatur, esse posse individuum
per se.
CAP. VI. [IX.]
'EitEt 8s to p.ETa6aXXov fiitav 2v
xpo
v<
i'
p.ETa?aXXn,
X XsYETai o' iv
xpo
7
'!' |ta6aXXEtv xal 6x
Iv TtpwTw
xal
&i
xa8' Erspov ( oTov fa tw iviauxw , 8ti fa tt)
Tjuipa piETaSaXXst), fa t>) itpwTw /povw u.ETa6aXXEi
to [XEtaSaXXov , fa 6tcj>ouv avaYXT, toutou p.ETa6aX-
Xctv. AtjXov u.ev ouv xai ex tou 6ptsu;ou* to
y&P
itpoi-
40 tov c&tio; Aeyouev
"
(a) ou o.^ aXXa xai fa twvSe
tpavepov Itstuy yk^ fa w itpuTio xtvETrat to xtvouus-
vov i<p' <i> XP, xal Str,pr,o8u) xata to K" it3;
y^P
jfpdvo; StatpsTo'c. 'Ev S'Ji tw XK
XP^
vw
^
toi "tvstTai
\ ou xtvEtTat, xal itaXiv hi tw KP waauTwc. Ei u.sv
46 OUV EV pt^SETSpW XtVtlTat, T|pEpiOlT) BV fa TW TtaVTl*
xtvtTaSai
Y^p
*v (M]8evl twv toutou xtvouusvov aSu-
vaTOV. Ei
8'
fa SaTEpw u.dvw xtvstTat, oux av fa
itptoTM xtvotTO tw XP" xa6' erspov
Y^p
*) x(vr,ot;.
'Avavxi ^p &* Stwouv tou XP xExtvvjo-Sat. [X.]
(3)
Ae-
to Seiyuevou Se toutou, tpavspov A'ti itSv to xivouuevov
&viyxr{ xExivrjcOai jtpoTEpov. El ykp fa tw XP y.po'vw
KpwTw
XP'
VW "& KA XExivrjTat piytboq , fa tw jjaioEt
Quoniam autem quicquid mutatur, in tempore mu-
tatur; dicitur autem in tempore mutari, etut in primo,
et ut secundum alteram ( ut in anno, quia in die mutatur )
:
sane, in quo primo tempore mutatur id quod mutatur, oe-
cesse est ut in quavis ejus temporis parte mutelur. Mani*
febtum igitur hoc est ex definitione; primum enim ila ap-
peilabamus. (2)
Sed ex his quoque perspicuum iiet. Sit enim
in quo primo movetur, id quod movetur, ubi
xp
: etdivi-
datur in x
-. omne enim tempus est dividuum. Ergo in
x*
tempore aut movetur, aut non movetur; itidemque rursus
in xp. Si igitur in neutro movetur, quiescet utique in tolo :
moveri enim, quod in nulla bujus parte movetur, impos-
sible est. Quodsi in altera solo movetur, non in primo
xv
movebitur : quia mollis est secundum aliud. Necesse igitur
est in quavis parte toOxP
moveri. [X.] (3) Hoc autem
ostenso, perspicuum est necesse esse ut quicquid movetur,
mutatum antea sit. Nam si in
x
p
tempore primo motum est
per magnKudinem xX : in dimidia parte temporis id quod
Digitized by Google
326 4V2IKHS AKP0A2EU2
Q,
?.
to bv-oxa/oti xtvoufisvov xai &\im op!;afuvov to Siu.teru
iotat xtxtvT|ftevov. Ei SI to bpoTaxc; iv tw auto)
Xpdvw
xextvr,Tai Tt , xai Oarepov avavxi) touto xe-
xivTJffdai jjw'y9o?
-
wart xtxivnuivov fatal to xivou-
t (uvov. () "Eti Si tl iv t> icavtl xpovtp t<5 XP xe-
xmjaQai Xevopiev,
$
SXw;
^
iv 6twouv
'/fiwtf
tS>
XaCeiv to ia~/jxxov autoti vuv
(
touto yap (lott to 6p(-
ov, xai to |xetau twv vuv ^povof), xftv iv toT; aX-
Xoi; 6(jlo(w; Xivoito xexiv-rjtrOat. Tou
5'
-f)(UOEo; fuya-
li tov ^
Sialpeen;. "Qcrte xai iv t<|> jju.foet xextvijuivov
iatai xai SXw; iv btwouv twv peptov* ael yip Sjxot
nj tou.?) /pdvo; iotlv wptauevo; ditb twv vuv. Ei oov
(Sitae
("
v
XP
* * Siatpetd;, to 1 u.ttab twv vuv
xpd-
vo?, lira* to u.Ta6aXXov dtiretpa fatal |Aeta6t6Xr)-
15 xd;. (5) "Eti S' el tb ouvex3; [iEta6aXXov xai
^
yftapiv fiT)5i iteicauuivov t!j; (jutaooXrj;.
^
puta6aX-
Xtiv 7) u.Ta6e6Xr
(
xvai avayxaiov iv orwouv, Iv 5i
tw vuv oOx fan fieTaoaXXetv , avayxT] peTa6
>
e6
>
Xi)xevai
xa6* txaatov twv vuv* wot' et t& vuv aeipa,
M *c5v to (MTaSaXXov dbretpa lorai (xeTa6e6XTjxoc.
()
Ou povov Si to ht6<xXXov dvayxi) Aeta6e6X|xi-
vat, dXXa xai to |xeTa6e6Xrjxb; avayxr] u.eta6aXXctv
ttporepov* fi-tav yip tb & "rivo; e?; Tt u.eTa6e6Xi]xb;
tv
XP
**?
H.tTa6t6XT)xev. *Earw
*fap
iv tw vuv ix tou
A ti; to B |UTa6t6Xr)xoV ouxouv iv pUv tw aurS
vuv, iv w ioriv iv tcj> A, ou (itra6i6Xr)xtv
*
5u.a yap
iv eti) iv tw A xai Ttj B* Tb yap (XTa6t6Xr)xo,
rt |MTa6i6XT|xev , on oux iortv iv toutw, SeSttXTai
rporcpov. El
8'
iv aXXio, pcTav fatal &
XP
* *' *
M yp
^v ixo(xtva Ta vuv.
(7)
'Eicel ouv iv xpdvw
H
4
*
Ta6i6Xr)xe,
xp^vof
S' Sira; StaipeTo;, iv tw f,u.laei
dOkXo lorat (xtT6t6Xi)xo? , xai naXtv iv tw ixc(vou
^xtnt dEXXo, xai atl oStok* wctti ueraSaXXot av
npoTtpov. (s) "Eti
8'
inl tou ptyifout;
if
aviptorepov
It
to XcxOtv, Sta Tb avvtyis stvat tb (AtyeOo; iv S u.e-
TaSaXXei to (MTaSaXXov. "Ecrcw rap Tb |MTa6e6Xi)xb<
ix tou r el; to A. Ouxouv el (uv tiStalpetdv iart Tb
TA, ajxepe; a.uipoti; lutai ixofxevov. 'Excel Si touto
aSuvatov , avdtYXT] \uytf)oi eTvat to uetaju xai el;
40 dtnctpa Siaipetdv

w<rc' el; ixetva [.eTa6aXXet itpdte-
pov. 'AvctYxr) apa ttSv to |xeTae6Xi]xb; u;eTa6aXXetv
irpoTepov. (9) 'H yap auT^ aico8ei$i; xai iv to?; u.^|
vuvexeotv, olov fv tc toI; ivavtiot; xai iv ttj avtt-
f
aaet- Xr|<ju.eOa
y^p
tbv
xp^
vov ^v 3 pieTa6i6Xr)xe
,
45 xai itaXtv TauTa ipoufuv. "Qare avotyxr) tb (itta-
Ge6Xr]xb; (MtaCdiXXetv xai Tb (xcTa^elXXov (Mtae-
6Xijxivat, xai fori tou pev (jLetaSoiXXeiv to (MTa-
6t6Xr|xivat irporepov, tou Si (letaSeSX^xivat tb
|UTa6aXXftv , xai ouSinore XritpOiioeTat to itowtov.
54 Atttov Si TOUTOU to |x*)| eTvat i(Mpi; a,utpbu;
ix^-
vov iic' jmtpov yap 4j Stalpeat;, xaOaitep iitl twv
auljavou.c'vwv xai xa6atpou|xivbiv ypau-u^wv.
(10J
4>a-
wpbv o3v Sri xai ib yeyovb; avavxri yiveaOat irpo'-
Ttpov xai Tb yivdjjievov vcYovivai, Soa Statpcta xai
(7.)
aeque celeriter movetur et aimul moveri iocipit, per di-
midiam partem loagnitudiniis motam erit. Quodri teque
velox hoc tempore per aliquant partem est motum, necesse
cat etiam alterum per eandem magnitudinem ease motum
;
qoare motum erit, quod movetur.
(4) Praeterea si in toto
tempore
x p
motum esse dicimus, Tel omnioo sive in quo-
vis tempore, eo quod tmnitur e&tremum ipsius momen-
tum
(
uoc cnim est quod terminat; et quod momentis est
interjeclum, est tempus) : certe etiam in aliis dici potest mo-
tum esse. Atqui divisio est dimidii extremum. Quare etiam
in dimidio motum erit, et omniuo in quavis parte : semper
enim una cum sectione est tempus terminatuni a momentis.
Si igitur omne tempus est dividuum ; et quod momentis est
interjeclum, est tempus : quicquid mutatur, infinities erit
mutatum.
(5) Praeterea si id quod continenter mutatur, et
neque intertit, neque cessavit a mutatione, vei mutari t el
esse mutatum in quovis necesse est, in momento autem uou
potest mutari -. necesse est mutatum esse in singulis mo-
mentis. Quare si momenta sunt infinite : quicquid mutatur,
erit infinities mutatum.
(6) Hon solum autem necesse est
ut quod mutatur, mutatum sit;sed etiam est necesse ut
quod mutatum est, antea mutetur
;
quicquid enim ex aliquo
in aliquod est mutatum , in tempore est mutatum. Ktto
namque in momento mutatum ex a in
p
: ergo in ipso mo-
mento, in quo est in a, non est mutatum : alioqui aimul
esset in a et in p : quod enim mutatum est, quando mutatum
est, non esse in hoc
,
probatuDi antea fuit. Quodsi est in alio,
tempus est interjectum : quia momenta non cohaerent.
(7)
Quoniam igitur in tempore est mutatum, omne autem
tempus est dividuum : certe in dimidio aliud erit mutatum
;
et rursus in alius dimidio aliud; elite semper: quare prius
mutabitur.
(8)
Praeterea in magnitudine magis etiam mani-
festum est id quod diximus : quod continua est magnitudo,
in quamutetur id quod mutatur. Sit enim aliquid mutatum
ex
f
in 8 : ergo si to y 5 sit individuum , ea quas partibus va-
cant, inter se coluerebunt. Quia vero hoc est impossibile,
necesse est, id quod est interjectum , esse magnitudinem , et
in infiuitas partes posse dividi : quare in itlas antea mutetur.
Necesse est igitur, ut quicquid mutatum est, antea mutetur.
(9) Est enim eadem demonstratio etiam in non continuis, ut
in contrariis, et in contradictione. Sumemus enim tempus,
quo mutatum est : et rursus eadem dicemus. Quare necesse
est, id quod est mutatum, mutari, et quod mutetur, mu-
tatum esse : et prius est mutatum esse, quam mutari : item
prius est mutari, quam mutatum esse ; nee unquain primum
sumetur. Hujus causa est : quod partibus vacans partibus
vacanti noncobseret :quippequum divisio fiat in infinitum,
quemadmodum in lineis qtue augentur, et quibus delrahi-
tur. (10)
Perspicuum igitur est, necesse esse, ut quod fa-
ctum est , antea fiat; et quod, fit, factum sit : quascumque
scilicet sunt dividua et continua : non temen semper quod
Digitized by Google
NATURALIS AUSCULTATI0N1S LIB. VI. CAP.
(437,438.)
covt-/r,

ou uivtot aYt 8 fitttoii ,
5XX' c!XXo ivt'oTt
,
olov twv ixtivou ti, worrsp ttk olxfac tot 8e|uXio.
'Opotwc Si xal iitt tou (p8ttpo[iivou xal itpOapuivou

e08uc ^ip ivmtapx" tm Ytvou.tv>> xal t<3 pOeipo|uvu
* aireipdv Tt ovx y
oVrt, xal o6x iariv ours
y'
v*-
c8at u.r|
yT
0V<**
Tt 0UTe
Y*Y
ov*votl
r
1
^
Yvd(Mv<iv Tt.
'Opoboc Si xal iirl tou <p8(pto8at xal i*l tou I<p8ap-
8ai- aYt -yip iaxat tou (xiv <j>8et'peo8ai to if8ap8at
npoTtpov, tou Si i?8ap6at to <pOipcoOai. 4>avspov o3v
10 6rt xal t&
yY
ovo< avetYxv) Yfaavki irportpov xal to
Ytvopsvov
yy
ov*v*1 * 1t8v
T^P P^Y**
05 xa^ 1tS<:
XP"
VO? Ul StatpSTd\ "OffT* iv 5 av
$
, OUX &V tfr) U(
ItpUTti).
VII. 827
fit, sed interdum atiud , ut illiusaliquid, puU domus funds-
mentum. Similiter etiam se res habet in eo quod interit, et
co quod interiit
;
quum enim id quod Tit, et quod interit, sit
continuum , statim itest ei quaedam infinitas : nee potest
liquid fieri, quod non sit factum ; nee esse factum, quod
non fiat. Similiter se res habet in ipso interire , et in ipso in-
teriisse; nam semper interiisse erit prius quam interire, et
interire prius quam interiisse. Patet igitur necesse esse ,
ut
quod factum est, antea fiat ; et quod fit, factum sit Omnia
enim magnitudo, et omne tempus, semper dividua sunt
;
quapropter in quo sunt, non possunt in eo esse tanquam
primo.
CAP. VII. [XI.]
'Erol Si itSv TO xivoujxevov Iv fjpita xtvctxat,
u xal iv t5> itXifovt |Ui(ov piyiHos
,
iv T<j> imipot xpovw
aSuvaxo'v io~tt irtitipao'uiTTjv xtveio6ai
,
|atj v^v auTJ|v
ai xal twv ixctvvjc ti xtvouptvov , dXX' iv Ttji Siravxt
airaaav. "On uiv o3v, et xi loora^aK xivoTto,
avayxij to iceitepaouivov iv iceiripaauivci) xtvsia6ai
,
aoorjXov Xr,<p6ivro(
y^P
fwp'oo $ xaTapcTpTJo-et tt)v
SXtiv ,
iv toot; to7< xpovott
toooutoi? 6oa tk uopta
iTt , ttiv o^mv
xtx(vT)xai. 'Hot' iirel xaura mitecav-
Tat xal tw itdoov exaarov xal tiJl iro<raxi? JitavTa
,
xal 6 -/jp6v<K av efr) Tceirepasuivot
*
TOoauTaxi? ^ap
is iorat tooouto? 8<so<; 6 too (xopfou ypdvtx iroXXaitXa-
otaaOei? t> tcX^Aii xuv fiopuov. (a) AXXi 8f, xav ei
u.rj toora^w?, Staipspet ou6ev. "Effrw
Yp
if' *K
to A
xal to B Stet(mi|xa icsitepaojxivov, 8 xex(w)Tat iv t>
aresi'pw, xal 6 Xpdvo<
instpoc
if'
<& toFA. Ei SV|
90 avayxTl icpdrspov irepov iTs'pou xixtvr)<i8ai, tiuto
Si SijXov 5ti tou xpovou iv tm icpoTipw xal icrcspoi
fTtpov xexivijTat

it\
fitf
Iv Ty icXeiovt fiepov ferai
xtxtvT)[uvov,iav looTaxw? Ioivts u.| IootoxS)? (-
Ta6otXXi , Jtal Um t iitiTeivj)
^
xivr)oic iav ts avt'j)
X sav ts (tevr,, ouSiv ^ttov. EiXi{f6u Sij ti tou AB Sia-
<rrfiutxxos, to AE, 8 xaraueTpiijint t)|v AB. Touto
or) tou dntiipou iv xivi iYe'vsTO
XP*
vt
!
i * iv ^ntipip
Yap
ouy oTovtc
*
to
y^P
Srcav iv aiteipcj). Kal iraXtv t<-
pov or] lav Xa6w 8oov to AE, avavxi] iv itenspa-
to auivip
XP^^'
^
Y^P
^ffav iv ^ctpoi* xal ouxw S4)
XapSavuv , iittiSfj tou u.iv aneipou ouOe'v ierrt (ao-
piov 8 xaTa(UTp^ost
(
dSuvaxov
Yap
to arcstpov cTvat
ix mepaou;cvb)v xal taw xal avi'ocov, Slit to xa-
Tau.tTp7)8ii(reo8at t4 ueTcepao|xiva TtXtJOei xal
fAY*"
46 8(1 Otco Ttvoc hot, iav ts taa
^
iav tt avtaa* wpi-
ouiva Si tw |Yi8st ou8iv t^ttov
)
, to Si Stao-cri(xa
to Ttitepao(xtvov tcoooic toi; AE u.(TpftTat, iv iceire-
paauivo) av
Xf^
v(
!
> t* AB xivot-ro. "UuauTwc Si xal
iitl ^pcu/rfceuc- 6ts outs Y^eoOat odte ip8e(pes6ai
to oTdvxt Atl ti to auTO xal ?v.
(3)
'0
auto? Si Xo'yo<
xal 6ti ouS' iv ireittpaauivco
XP'
VI
?
airttpov oTdvTS
xiveTadat ouS* ^p(u.(Cto8at,
088' 6u.aXu< xtvouftcvov
Quum autera quicquid nlovetur, in tempore reoveatur,
et in majori tempore majorem magnitudinem conficiat :
impossibile est ut infinite tempore per finitum spalium
moveatur, quod nee per idem semper, nee peraliquant ejus
partem moveatur,sedtoto tempore per totum. Si igitur tequa
celeritate aliquid moveatur, constat necesse esse ut per ma-
gnitudinem finitam finite tempore moveatur. Sumpta enim
parte quae metietur totum spatium, in tot requabilibus
tetnporibus quot sunt partes, motum est per totum spa-
tiiim. Quapropter quum hae tint finite, tt quia singula;
snnt quanta;, et quia aliquoties sumptae omnes sunt : certe
etiam tempus erit finitum. Toties enim erit tantum
,
quan-
tum est partis tempus multiplicatum numero partium.
(2) Sed etsi non aequa celeritate moveatur, nihil refert.
Sit enim , ubi a et 8 , intervallum finitum
,
per quod mo-
tum est tempore infinite : ac sit tempus infinitum , ubi y S.
Si igitur necesse est , ut prius per unam
,
quam per alteram
jiartem motum sit : hoc certo constat, in priori et poste-
riori parte temporis per aliam atque aliam partem motum
esse : quia semper ulteriori tempore per aliam partem erit
motum, sive aequali celeritate sive inaequali mutetur; et
sive intendatur motus, sive remittatur, sive idem maneat,
nihilo minus. Sumatur itaque pars aliqna intervalli aB,
nimirum pars as, quae metietur intervallum a8
v
Haac igi-
tur pars in aliqua infiniti temporis parte conficiebatur : in-
finite enim tempore non potest, quia totum intervallum
infinite tempore conficitur. Et rursus igitur alteram partem,
si tantum sumpsero
,
quanta est pars a 1 , necesse est finite
tempore pertransire : quandoquidem totum tempore infi-
nite pertransitur. Ita igitur demceps sumendo
,
quoniam
infiniti nulla est pars quae ipsum meliatur
(
quippe impos-
sibile est , infinitum constare ex flnitis tarn aequaiibusquam
inaequalibus : propterea quod ea quae finita numero et ma-
gnitudine sunt , unum quidpiam metitur : idque nihil mi-
nus, sivejequalia shit, sive inaequalia, sed magnitudine
definite); intervallum autem, quod est finitum, quanta
ilia at metiuntur : utique finite tempore per spatium aS
movebitur. Itidemque se res habet in perfectione ad
quietem. Quocirca nee fieri nee interire aliquid potest,
quod semper sit unum et idem. (3) Eadem ratio est,
quod neque finite tempore per infinitum potest moveri,
nee ad quietem transire, sive acquabiliter moveatur, sive
Digitized by Google
3J8
<I>V21Ki12 AKP0A2EQZ
Q,
i).
out' avwjxdXux;. Aij^OevTO?
y*P
ttv0
<
("P
u
? ^ *va
*
|*ETprj<Jt TOV SXov J^pOVOV
,
Iv TOUtW 1C0SOV Tl Sl$tl<Jl
T0U (JWY*
0U

*a
'
1
"X
^ov *
*"*
Y^P
T

1taVT
^ T0 SXov
,
xat itdXtv tv tcTj law aXXo, xat iv ixasrio 6u.oih>;,
6 etTS faov efte avtaov tw 2$
"PX*)?*
Statpe'pEt yip ou-
8ev, ti fto'vov iteitepavuivov Tt ixaffrov SrjXov yap
6>i
dvatpouuevou tou -^pdvou, to aitetpov oux dvaipe-
drjaerat, iteitepaajxlvrjc -nj? aipatpeoeoix; ywo[,evt|(
xat to) iroctto xat
T(J>
icovaxt;* fist' ou Sieioiv iv
10 itcitepaau.ev<i> x.pdvw to aitetpov. OuSev tc Staipepet
to [UftHos iiz\ Odtepa r) tV diupdrepa tivat diteipov

6
y^P
auta; fowi Xo'yo?.
(4)
'Aito8e8etyu.evcov 61
toutoov
,
<pavepbv 6rt ouSt to ite7tepaau,E'vov [kiyiQoq to
ditEtpov iv Js^etat 8teX6etv iv iteirepaau.evci>
XP'*"
&'"
n t}jv outJ)v oiTtav iv yip Tj> ptop((p tou v^pdvou iteite-
paauivov 8teiat, xat iv exdarto waautui; , Sot' iv tw
tovtI ireitepaau.t'vov. (6)
'Eitet Si to neitefaj|ie'vov
ou 8i'iai to aitetpov iv iteitepaeuivio jrpdvw, 8rjXov
<5>C
oGSs TO (XltElpOV TO TtEltipaSIAtVOV El
Y>p
TO dlCEl-
to pov to iteitepao|uvov, avotYxr) xat to iteitepaopevov
Stu'vat to aitetpov. OuSev
Yap
Stacpepet iitotepovouv
sTvat to xtvoujievov dixcpoTepw; yap to iteirepaau.e'vov
81'etoi to aitetpov. "Otov yap xtviJTat to dhtetpov eV ip to
A, tVtat ti auTOU xara to B iteitepaajAe'vov , otov to
% FA , xat itdXtv dtXXo xat aXXo , xat del oCrw?. "Qaxt
fi[jta autiSrjotTat to aitetpov xexivvjaOat to iteitepaertie'-
vov , xat to iteitepaapivov 8teXr)Xu6evat to aitetpov
*
ooSi yap tows Suvotov aXXto? to aitetpov xtv^Orjvat
to iteitepa<Ju.evov ?
t
tw to iteitepasuivov Jtis'vat
-0
30 aitetpov, rj tpepdiAEvov r\ dvatiETpouv. "Hot* iitei
tout' dSuvawv, oux av Suot to aitetpov to iteitepa-
ojxe'vov. (a) 'AXXa jxijv ou8e to dtitetpov Iv iteitepa-
o-jjtEvo)
XPOVH*
T** Bn*lpov Stetoiv* el yap to aitetpov,
xat to itsitepaoptvov
*
ivuitapy^et yip toj aiceipo) to
s& iteitepa<j|xevov. "Eti 5e xat too -/po'vou XTitffte'vto?,
<1 aut^i eoxat ditdSet^t;. (7) 'Eitet
&'
oute tb iteite-
paouevov to aitetpov Stetatv oute to aitetpov to ite-
itepaoaevov , oute to aitetpov ev iteitcpaauevo)
X.pdv<j>
xtvetTat, ipavepbv o'ti ouoe xtvijaic lorat dtitetpo; 2v
40 iteitEpaopteva)
y
pdvw
*
ti yap ota^epei t^jv xivrjortv
?! to fte'Ye6o<
itotetv aitetpov ; dvaYXi yap, et 6itOTepov-
ouv, xat Odxepov etvat aitetpov* itaoa yip cpopa 2v
tdittu.
(SM.)
inaequabiliter. Sumpta enim aliqua parte
,
que metietur
totum tempus, hac parte pertransibit quantitatem aliquam
magnitudinis , noil totam magnitudinem
,
quandoquidera
toto tempore totam conficit. Et rureiis xquali temporis
parte pertransibit aliam quantitatem magnitudinis, et ia.
qualibet parte temporis similiter conficiet aliquam quaDN-
tatera magnitudinis, sive xqualem, sive iotequalem quan-
titati quam ab initio pertransiit : nihil enim interest, si
modo qmelibet pars sit Anita. Constat enim consurwptO'
tempore infinitum spatium non consumptum fore, facto
detraction^ finita, tarn ratione quantitatis, quam numeh.
Quare non pertransit linito tempore inlinitam magnitudi-
nem. Ac nihil relert, utrum magnitudo ex. alterutra parte,
an ex utraque sit infinita : nam eadem erit ratio.
(4) Hi*
autem demonstratis, perspicuum est, nee finitam magnilu-
diuem posse infinitum spatium pertransire tempore finito
,
propter eandem causam : quoniam certa temporis parte
pertransit finitum et in singulis partibus itidem. Quare toto-
tempore conficit spatium finitum.
(5)
Quoniam autem
mobile finitum non conficit spatium infinitum tempore
finito : manifestum est, nee mobile infinitum pertransire
finitum. Nam si infinitum pertranseat finitum : necesse est,.
etiam finitum pertransire infinitum : quia nihil interest
,
utrum sit quod moveatur : utroque enim modo finitum
pertransit infinitum. Quum enim movetur infinitum , in.
quo to a : crit aliqua ejus pars in
p finito, vehiti pars.
Y
S : et rursus alia , atque alia ; et ita perpetuo. Quare si-
mul accidet infinitum molum esse per finitum , et finitum
pertransisse infinitum. Ham fortassis nee possibile est , infi-
nitum moveri per finitum aliteratqueeoquod finitum per-
transeat infinitum , aut latione, aut metiendo. Quapropter
quum hoc sit impossibile, infinitum non potest pertransire
finitam. (6) At vera nee magnitudo infinita linito tempore
inlinitam magnitudinem pertransit. Nam si infinitam , certe
etiam finitam pertransiret : quandoquidem finita in infinita
mest. Prxterea etiam sumpto tempore, eadem crit de-
monstralio.
(7)
Quum autem nee magnitudo'finita infini-
tam pertranseat, nee infinita finitam, nee per inlinitam
finilo tempore moveatur : perspicuum est, nee motum fore
infinitum tempore finito. Quid enim interest, utrum motus
an magnitudo statuatur infinita? necesse est enim, si alter-
utrum sit infinitum, etiam alteram esse infinitum : quo-
niam omnis latio est in loco.
CAP. VIII. [XII.]
46 'Eitet 8s itav ?, xtvetTat y| *^peu.et to itesuxb-;
ore itefuxe xat 00 xat m;, &vayxr\ to f-rtdjxevov 8-ve
fstaTat xtvetodat' t\ yap
^
xtveitai, ^pefir^Et.
'VAX' oux evSe^eTat ^pspii^eaOat to ^pepouv.
(2)
Tou-
tou
8'
aito8e8eiYu.evou
,
^avepbv Stt xat iv /po'vw
60 (oTaa6at &viyxi\' to yip xivoujxevov it /po'voi xtvet-
Tat, to
8'
iard[.evov Se'SetxTai xtvouuvevov* &<rzt
dvaYxr, iv /pdva> foTao6at.
(3)
"Eti
8'
ti to (tev
OSttov xat ppaSurepov iv /pdvu Xfyojxev, ToTacSat
Quoniam autem id omne aut movetur aut quiescit,
quod natura aptum est
,
quando natura est aptum , et nbi
,
et quomodo : idcirro necesse est , id quod sistitur, quando
sistitur, moveri. Nisi enim moveatur, quiescet. Sed non
potest tendere ad quielem quod quiescit. (2) Hoc autem
demonstrato, perspicuum est etiam necesse esse ut in
tempore sistatur. Quod enim movetur, in tempore movt-
tur: quod autem sistitur, probatum est moveri : quare ne-
cesse est in tempore sisti. (3) Pneterea si celerius et tar-
dius, in tempore dicimus -. sisti autem est celerius et
Digitized by Google
NATURAL1S AUSCULTATIONIS LIB. VI. CAP. VIII. (138,130.)
S* fart OSttov xal fSpaSuxipov
*
(4)
iv m Si /pdvw
irpuTu to lardu.tvov TaraTat, iv 6tuouv dvaYxi) tou-
tou ?oraa8at * StaipeftsvTo?
y^P
T"
XP
*00
>
e '
C^
v ^v
p.|Se"ce'pu tuv u.epuv fatatai, ouSi iv tm o'Xu" &ax'
t OUX av foTOtTO TO loTOjUVOV. i
8' iv Saxipa)
,
OUX
av Iv 7tputu SXoj farairo * xaO' ixdrtpov yap iv tou-
tw toraTai , xaOawep IXs'^lhi xal iitl tou xivouu.e'vou
itporepov. "tta-icip SI to xtvoupuvov oux iorrtv iv
<j> irpuru xtveitat, oBtu; 008' Iv m Taxaxai to i<rrdu.e-
10 vov*
(5)
outs
Y^p
T0" xtvttaOai outt tou foraat)a(
io~t ti -irpSkov. "Eato)
y^P
^v
y
1t
P
<,
'
ct
?
foraTai
eV w to AB. Touto Si| djxeps; uiv oux IvSe^tTat
tlvai xivrjai;
Y^p
o&c lonv iv tu au.tpet , 81a to xe-
xivr,or8ai Tt auTOu

to
8'
laTdu.evov SiSeixxat xivouu-e-
15 vov. 'AXXa u.r,v ei StatpSTOv Itrnv , iv 6tuouv auTou
tuv u.tpwv foraTai

touto yap SeSetxTat irpdtepov,
Sri iv itpu>Tw fffraxat, iv &tmouv tuv ixsi'vou fura-
Tat. 'Ercel ouv ypdvo? ioVtv iv u irpuTu faxaxai,
xal oux dtTou.ov , rca; Si ypdvo; eic dirttpa (xtpiaro?,
M
oux lorat iv J> irpuTu faraTat.
(j
OuSt 84) to r}pt-
{touv, 8xt irpurov r)ps'u.r,<iev , iorfv iv dfiepet uiv yip
oux ^pepiae , Sii to |ij) eivat xivrjuiv iv atdu.w
*
iv

SI to ^peu.efv, xal to xiveis6at* tots

Y&p
fcpau.ev
ijptpjiv, ore xal iv 5 iteipuxb? xtvetaOai u.^ xtvertai
to ictipuxoc. (7)' 'Ext Si xal tote Xtfoiuv -^peu.eTv,
6rav 6|*o(u; e^rj v"v xot^ tpoTepov , &>(
oty
evi Ttvt
xs(vovtc(, aXXa Suotv toTv iXavCotoiv
*
uitt' OUXESTal
iv
^
Tipeuit apeplc. Ei Si (Mptaro'v
,
)r povo? av ef|
,
xal iv Stuouv aurou tuv u.epwv ^ptu-ijosi
*
tov utbv
to
Y^P
Tpoitov SeixO^NTai 8v xal int tmv itpo'Tepov

Sffr' ouOiv ioxai itpwrov. Toutou S' a?Ttov Szi ^pe-
(ut uiv xal xivmai itSEv iv
XP
V<
|' >
XP^
V
C
^'
oux ^,Tl
irp&ko? ouSi u.cye9o; ouS' 5Xo) ouveyi; ouSsv fijcav
Yap
el? aitetpa [Xtpto-Tdv. [XIII.] (s) 'Eiwi Si it5v
st
to xtvouu,evov iv Ypovca xtvetxai xal ex Ttvoc ei; ti
u.eTaaXXei, iv 5 /.povu xtvetTai xa6' a&TO xal u.^
tuv iv exetvou Ttv(, aSuvaxov tore xaTa Tt eivat icpu-
tov to XIVOUU.SVOV. To
Y^p
^peueTv ioxl to iv Ttji outC
etvat ypo'vov Ttva xal auto xal ruv uepiov exao~TOv.
40 Outu
yP
XiY,
UEV ^ipeu.etv , Stav. iv aXXu xal aXXu
t5 vuv AXi)6e<
?
ejjtstv Sti iv tu outu xal autb xal
. t& txepi). El Si tout' lTi xb ^pepietv, oux IvSe'^eTttt
to u.eTa6dXXv xaTa ti eTvai SXov xaTa tov irpuTOV
pdvov

6
y^P XP^
V0? Siaipsxb? Sica?
-
uaxe iv dEXXu
45 xal SXkta aurou uipet aX7)0e? (axon elicetv dfti iv
TauTw iatl xal autb xal xa uipr)' ti
Yap f(J]
outu;,
aXX' iv ivl u-dvu tu vuv , oux lercai ^po'vov ouSeva xaxa
ti, aXXi xaTa to itepa; tou ypdvou. 'Ev Si Tip vuv
fcrtt u.ev del xaTa ti gxevov, 06 uivroi v^pepiet' ouxe
jo
Y^P
xtvetoOai out' ^peujtv eotiv iv tu vuv ,
aXXa u.^
xivetoflat uiv aX^Oss iv tw vuv xal iTvat xaTa ti, iv
ypdv<j> S' o6x ivSfyexai eivat xaTot to ^pe,uouv

ffuu.-
aivei
Yp
to epepo'u.evov -^pepteiv.
320
tardius.
(4) In quo autem tempore primo sistitur id quod
sistitnr, necesse est ut in quavis liujus temporis parte sista-
tur : diviso enim tempore , si in neutra parte sistitur, nee
in toto sistetur. Quare non sisteretur, quod sistitur. Si vera
in altera , non in primo toto sisteretur : secundum alteram
enim partem in hoc sistitur, quemadmodum antea quoque
dictum fuit , de eo quod movetur. Sicut autem non est
in quo primo moveatur, id quod movetur : ita etiam non
est in quo primo sistatur, id quod sistitur t (5)
quia neque
ipsius moveri , neque ipsius sisti, est aliquid primum. Esto
namque , in quo primo sistitur, ubi a p. Hoc fgilur non po-
test vacare partibus : quia motus non est in eo quod par-
ibus vacat, propterea quod per aliquid ipsius motum est :
quod autem sistitur, moveri probatum rait. Atqui si dlvi-
duum est, in quavis ejus parte sistitur : hoc enim antea
probatum fuit , in quo primo sistitur, in quavis ejus parte
sisti. Quooiam igitur tempus est, in quo primo sistitur,
non individuum ; omne autem tempus in infinite secari po-
test : non erit in quo primo sistatur.
(6) Nee igitur est
,
quando primum quieverit, id quod quiescit : quoniam in
eo quod partibus vacat, non quievit, propterea quod non
est motus in indiv iduo : in quo autem est qniescere , in eo
est etiam moveri : tunc enimdlcebamusquiescere, quando
et in quo natura aptum est moveri , non movetur id quod
natura moveri aptum est.
(7) Proeterea tunc quoque di-
cimus quiescere, quum similiter se habet nunc atque prius,
tanquam non unoaliquojudicantes, sed minimum duobus.
Quapropterid in quo quiescit, partibus non carebit. Quod-
si in partes dividi potest , utique erit tempus, et in quavis
ipsius parte quiescet : eodem namque modo probabitur,
quo etiam in superioribus. Quocirca nihil erit primum. Hu-
jus vero causa est : quia res omnis quiescit et movetur in
tempore; non est autem primum tempus, nee prima ina-
gnitudo , nee omnino ullum continuum
,
quoniam omne
continuum secari potest in infinitum. [XIII.]
(8)
Quum
autem quicquid movetur, in tempore moveatur, et ex ali-
quo in aliquid mutetur : impossible est, ut id quod move-
tur, quo tempore per se movetur, neque in aliqua ejus
temporis parte movetur, tunc sit in aliquo primo. Hoc
enim est quiescere, aliquo tempore in eodem esse tain ipsam
rem, quam singulas ejus partes. Ita namque dicimus
quiescere, quando in alio atque alio moroento vere dicitur
in eodem esse tarn rem ipsam quam ejus partes. Si vero
hoc est quiescere; id quod mutatur, non potest in tempore
primo totum esse in aliquo. Nam omne tempus est divi-
duum. Quare in alia atque alia ejus parte vere dicetur in
eodem esse el rem ipsam et ejus paries. Nisi enim ita sit,
sed in uno tantum momenlo : certe non erit ullo tempore
in aliquo, sed in termino temporis. Jam vero in momento
semper quidem in aliquo manet, non tamen quiescit : quia
nee moveri, nee quiescere est in momento. Sed non mo-
veri quidem in momento , verum est , et esse in aliquo : in
tempore autem non potest esse ut quiescens, quoniam eve-
nit ut id quod fertur, quiescat.
Digitized by Google
830 WZIKIIS AKP0A2EQ2
Q,
8. (230,240.)
CAP. IX. [XIV.]
Zrivwv ol irapaXoYi'fcraf e? yip set, (fT){v, ^pe-
fiet
nSv $
xivettai, Stbv 3j xbt4 to forov , Ion
3'
ati to
fgpofttvov
Iv tw vuv, axivr)T0v t/jv (fpo(ievT,v eTvai

otoro'v. . (a) Touto

5'
eWi ij/euSoc* ou yap ouyxeiTOii
' 6 ypdvo? ix twv vuv ovtojv twv aSiatpsxojv, waitep
ouS' aXXo uiyeSos ouSev. (s) TfTTapet o' eloi Xo'yoi
itepi xivrjaew; Ziivwvo?
*
of itapey^ovtec tc ouaxoXia;
Tot; XuouoV irpwTo; |xiv 6 itepi tou
ft^
xivcToOat
Sia to updwpov ek to %i<ju SsTv <pixeo~6at to <ptpo-
io jaevov *\ icpo tb TiXo' itepi oS 8teiXo|uv Iv toi? icpd-
Ttpov Xoyoh.
(4)
AeuTtpoc
8'
6 xaXouu.Evo; AyiX-
Xeu?
-
lort
0"
oSto(, 6ti to ppaSutepov ouititOTS xoTa-
"XilipO^MTai 8eov uitb tow Tayjorou" luvitpoadev yip
dtvayxaTov IX8eiv to Siwxov, SOev wpjATjoe to (peu-
16 yov wt' 5( ti itpolyetv avavxalov to ppaSutepov.
(5)
"Eti 31 xai outo? 6 auTb? Xdyo? t<3 Siywrofuiv,
Siaolpet S' Iv tw Siaipetv u.7| 8iY_a to irpoarXau.6avd-
(jttvov (iYe8oc. Tb piv ouv pu)) xaTaXapi6aveo8at to
ppaSuTtpov ouptSe'Srixev ix tou Xoyou*
Y'
vtTe" 81
20 itapi Taitb t5j Siyoxouia
(
iv au.?OTEpoi yap suu.-
6a(vet jx'J) d<ptxvei<j8ai itpb? to itlpa?, oiaipoufis'vou
itw? tou |My8ouc* aXXa itpoVxerrai iv toutm bri ouSl
to Tctyidrov TetpaYwSTifievov Iv tw otwxetv to (SpaSu-
Tepov
)
, war' ivifxi\ xat t}|v Xuciv elvat t))v auTijv.
2s Tb o* atouv 6ri to itpofyov ou xaTaXafi6aveTat , <{u-
So;
*
6ts yap itpoe'yei , ou xaxaXaixSavetai

iXk' S\u>k
xaToXa(A6avetat , efotep iwaet SteSievai tJjv iteirepa-
o-(*evTiv. OStoi (tlv o3v ot 8uo XoYot.
(0)
Tpfto;
8'
6 vuv pVj8tfc, 6*Tt *| bwrb? <pepou.e'vr| San/pit. 2u[x6a(-
so vet 81 itapa to Xaf*6aveiv tov ^po'vov ouvxttsdat Ix.
Tb>v vuv
*
fi^i
StSopisvou
Y'p
toutou
,
oux eorat 6 ouX-
XoYKJf-d?. (7)
Te'tapTO?
8'
6 icepl tSv h tw erraSiw
. xivouftEvwv i\ IvavTia? iiwv oyxoiv itap' tuou?, twv
piev ditb TtXou? tou oraSfou , twv
8'
aitb tou u.s'aou
,
m itro) Ta/ei, Iv S ffuu.6atvEtv ourai iuov etvat /pdvov
tw 8t7cXao(w Tbv ^ixtduv. (s) *Eti
8'
6 irapaXoYi-
5j*b iv tw to (ilv icapi xivoupievov to 81 irap' ^pe-
uouv to toov u.Iye8o; a^touv tij) fffw Tay^et tov toov
sepeoSat ypdvov. Touto
8'
tVtl tj(u8of otov Isibioav
4u
ot Iotwte? ta~oi Syxot,
i<f'
Sv Ta AA , ot
8*
1^' wv t4
BB
ap/o'(vot aitb tou (moou twv A , taoi tov 5pi-
6y.bv toutoi? ovTe? xai to (xIy9o<, 8
8'
lif
Sv t4
IT aitb tou w/aTou, taoi Tbv apiSpibv ovte< toutoi?
xai to jaeyeSo?, xai 1otbx toT B. 2uu.6ai'vet
4i
8^| Tb icpwtov B fifta liti tw io^aTw tTvai xat Tb
itpwTov T, itap' aXXriXa xivou(isv*)v. 2uu.6aivet SJ|
Ta r icap4 navTa t4 B 8tci(Xr|Xu8(vai
t4 81 B itapa
TafijXtOTi
-
wort ^jpiiouv eTvai tov ypo'vov toov fitp
exaTspdv Io-ti itap* Ixaarov. "Afxa 81 ffu|*6a(vtt
00 to B itapi itocvta t4 T itaptX)Xu8ivai
(
4(ia yip
larai to itpwTov T xai to itpwtov B litl toT? Ivavrfot?
iay_aTOK )
taov /pdvov itap' ixaorov Y'vd(Uvov twv T
Zeno autera naptiose ratiocinatur. Inquit enim : si
semper res omnia quiescit aut movetur, quando est in loco
sibi apquali, semper autem quod movetur, in mbmento est
:
sagittam qua; fertur, esse immobilem. (2) Sed hoc est
falsum : quoniam tempus non componitur ex momentis
quae sunt individua, quemadmodum nee ulla alia magni-
tude.
(3)
Quattuor autem sunt rationes Zenonis de motu,
quae negotium solventibus facessunt. Prima est, qua:
probat non mover!, quoniam oportet, id quod fertur,
prius pervenire ad dimidium, quam ad finem. Quam
rationed in superioribus dispntationibus diluimus.
(4) Se-
cunda est, qua? vocatur Acbilles. Est autem baec : quia
tardius nunquam comprehendetur currens a vclocis-
siiuo. Nam prius neoesse est ut id quod persequitur, eo
perveniat , unde id
,
quod fugit , discessit Quapropter ne-
cesse est, ut semper quod est tardius , aliquantum prac-
cedat. (5) Sed haec ratio eadem est, atque ea quae in duas
partes secat : difTert tamen, quatenus assumptam magni-
tuiiinem non bifariam divid.it. Ergo non comprehendi quod
est tardius , ratione concluditur : sed ob idem eflicitur,
atque in sectione in duas partes : in utrisque enim evenit
ut non perveniatur ad finem , divisa aliquo modo magnitu-
dine. Sed in iiac ratione adjicitur tragice ne velocissime
quidem persequendo assequi quod tardius est. Quare ne-
cesse est solutionem quoque eandem esse. Quod autem
existimat , id quod progreditnr, non comprehendi , falsum
est. Quando enim progreditur, non comprebenditur : tc-
rumtamen comprehenditur, si quidem concedet pertrans-
iri spatium finitum. Hee igitur sunt dua; rationes. (6)
Ter-
tia vero est, qua; nunc dicta fuit : quia sagilta, quae fertur,
stat : hoc autem ex eo colligilur, quod sumit tempus con-
stare ex momentis. Nam hoc non concesso , syllogismus
non erit.
(7)
Quarta ratio est de sequalibus inolibus, qu
in stadio moventur ex contrario juxta moles axraales, alias
quidem a fine stadii , ali an vero a medio , celeritate aequali.
In quo evenire putat , ut tempus dimidium sitscquale du-
plo. (8)
Sed est rationis fallacia in eo posita
,
quod sibi
concedi postulat alterum juxta id quod inovelur, alterum
juxta quiescens , aequali celeritate mover! aequali tempore
per aequalem magnitudinem. Hoc autem est falsum : utputa
stent aequales moles, in quibus sunt aaxa : moles autem
,
in quibus sunt ftppp,
incipiant mover! a medio ipsorum a,
quum his sint aequales numero et magnitudine : moles
vero, in quibus yyyy,
incipiant mover! ab extreme
p,
quum
his sint aequales numero et magnitudine , eademque cele-
ritate moveantur atque ipsa ft.
Accidit ergo, ut priroum
p
et primum
t
h1""11 sint in extremo, quum juxta se
moveantur. Evenit igitur, ut xa
y
pertransierint omnia;
sed Ti
p
pertransierint dimidiam partem : adeo ut etiam
tempus dimidium ait : utrumque enim juxta singula est
aequale. Simul autem accidit , 11 1 t4
p
pertransient omnia
T
(simul enim primum y et primum
p
sunt in extremis
contrariis
),
quum aequale tempus consumatur juxta singula
Digitized by Google
10
NATURALIS
AUSCULTATIONS LIB. V. CAP. X. 331
y,
quantum consumatur in ipsis a, ut Zeno ait, quoniam
ambo sequali tempore moventur juxta ipsa 8. Ratio igitur
htec est : evenit autem propter falsitalem que dicta est.
(9)
Nee itaque secundum mutationem quae in contradi-
ctione spectatur, ulliim impossibile nobis eveniet : veluti
,
si ex non albo in album mulatur, et in neutro est , neque
album igitur fore neque non album. Non eniin si totum
non est' in utrovis, non dicetur album, vel non album :
quandoquidem album dicimus, aut non album, non quia
totum sit tale, sed quia pleraeqne aut prsecipuae partes.
Nee idem est, non esse in hoc, et totum non esse in hoc.
Similiter res habebit etiam in ente et non ente ,
et ceteris
quae in contradictione spectantur : non enim necessario
erit totum in oppositorum altero, sed semper in neutro.
(10)
Rursus in circulo, et in globo, et omnino in iis qua;
moventur in se ipsis , eventurum ut lieec quiescant : quo-
niam aliquo tempore in eodem loco erant et ipsa et eorum
partes. Quocirca quiescent simul et movebuntur. (it) Pri-
mum enim partes nullo tempore sunt in eodem loco :
deinde etiam totum mutator semper in alteram : non est
enim eadem circumferenlia quae sumitur a puncto o, et a
B , et a
i,
et a singulis aliis punctis ; nisi ut musicus homo
,
et homo, quoniam accidit. Quare mutatur semper altera
in alteram, et nunqnam quiescet. Eodem modo se res ha-
bet etiam in globo, et ceteris quae in se ipsis moventur.
(S40.)
6W itsp twv A , w? cpi<Ti, Sii to du/jo'xepa feov
xpo-
vov irapa xi B Yfyvw*.
'0
uiv o3v Xoyo? ourt?
i<m- uu6a{vei St irapa to elpi)uivov <}<eu8o?.
()
Ou8i 8^1 xaxi xJ|v iv Tij avxupaoei fuxa6oXV
ou-
s Siv ^aiv iVrai aSuvaxov, olov el ix tou .?) Xsuxou el?
to Xeuxbv uexaSaXXei xal iv piSeTipw idxtv, w? ipa
oure Xeuxbv eVrai oure ou Xtuxdv

ou
fkp
el fi-J)
SAov
iv bimiipoioTiv i<mv, ou Xej(8iiTai \i<jkom ?| ou Xeu-
xdv Xeuxbv
Y*p
XeYOuev ^ ou Xeuxdv, ou xtji 6*Xov
elvat totouTov, XX4 to> ti itXetaxa ?|
x& xupiwxexa
ue'pij- ou xauxb
8'
fori u.i| elvai xe iv xoiixw xal
(*.}
eTvai iv xoutw 6W
'Ou.oiw? Si xal iirl tou
ovto? xal iirl xo5 u,} 6vro? xa\ twv XXwv xwv
xa-r* *W<pav ferai uiv ^ip il
avapct| iv Oaxipjii
15 tuv aVrtxetuivwv , iv ouSrrepw
8'
8Xov asl. (to) II a-
Xiv iirl tou xuxXou xal iirl Tij? <r<pa(pa? xal SXw?
twv iv au-roT? xivoupevwv , 8xx auu.6rjijeTai auxi ^pe-
(ittv iv
Yap
xco auxw xdirw yjpovm Tiva larax xal
air* xal xi uipV &<rtt
^peu-ijott Sua xal xtvtj-
20 oexai. (ll) IIpwxov uiv
Y*p
t4 uipij oux tVciv iv t$
auTw ouSeva xpdvov , eTxa xal to foov uexaoaXXei
del el? xepov ou
fkp $
auxr[ i<mv t) dirb tou A
Xeu.6avou.evi) irepiipepeta xal r) airb tou B xal tou T
xal twv dfXXuv ixaorou <n)(uto>v , irXV &n 6
u.ou-
xb dtvepoMK*; xal dtv6puMro? , 8-n
auu.6e6V)xtv. Qirre
u.eTa6aXXet del *| ixipa it? ttiv
Wpav, xal^ ouSeirors
lpeu.^oet. Tbv autbv Si tpdirov xal iirl Ti
o<pa(pa
xal twv dfXXwv twv iv butoi; xivouaevwv.
CAP. X.
[XV.]
'AiroSeoeivuevuv
Si toutuv, XiYO!***
*w "
!^
e-
30
pi? oOx ivSe'y ai xiveto9ai irX^.v xatl OT)(x6e6T)xd
,
oTov
xtvouu,evou tou
ou,aTO(: i| tou (y9ou< tou iv
5 (nrolpyei,
xa6airep &v el tb iv t^ icXow xivoTto 6nb
TT, TOti'ltXotOU 90p5< ^
TO uipO? TTJ TOU &0U XtVlJOtt.
'Au.epi Si Xs>> xb xbt! iroabv dStai'peTOV xal
fkp
% al t5v uepuv
xv^i<; fxepal el xax" auTa Te t4 uipi)
xal xaxi x^.v xou 8Xou xivr.fftv. "ISoi
8* o(v xi iirl ttjc
0(}.a(pac
(taXiffxa xi|v Sia<popav
ou ^ip xauxbv Tax,o
foxai tJIv xe irpb? w xtvTpw
xal x5v ixnt xal
oj< Xri,
w< ou jtiS? ouovi?
xiv^w<.
Kaftairep ouv
40
tlicojMv, oCtu) uiv ivStxexai
xtvti(j9ai to auepi? &<
6 iv xw itXoi'o)
xa6^p:tvo -rbu irXofou OeovTo?, xa9'
a&rb S
1
'
oux evSe'xeTai. ()
Mexa6aXX^To)
Y
ap ix tou
AB el? xb Br,
e?T* ix (u
T
i6ou? el? ui
r
eeo? tW
%
etSou? el? eTSo? et xaT AvT^awv.
*0 8i xpovo?
iaro.
41 iv
^
itpJmp
u^TaSaXXet if'
o5 A.
Ouxouv dva_vxri
auTb xa6' 8v u.era6oXXei xpovov ?1
iv -ciji AB elvai
^ iv t$ Br, *| to uiv Tt aurou iv touxw, Tb
8' iv 6a-
xi'ow

Wv vip xb u,tTa6diXXov oCtok eTx.
'Ev ixa-
tipy uiv oOv oux io-xai xt aitou-
(wptarbv
T
ap av eti).
w'AXXa uV
ouS' iv xw Br
(MTa6e6Xi|xb?
Y
ip '.
Giroxeixai Si
(xa6aXXeiv.
Aehrexat S^i
auxb iv t$
AB eW, xa8' 8v (Ta6JXXei xpo*
*'
Mw
0IX
"
His demonstratis, dicimus, id quod partibus vacat,
non posse moved, nisi ex accidenti : veluti moto corpore,
vel magnitudine, in quo inest : quemadmodum si id quod
est in navigio, moveatur navigii latione, aut pars movea-
tur totius motu. Partibus autem vacare dico, quod est
secundum
quantitatem individuum. Etenim partium mo-
tus diversi sunt secundum ipsas partes, et secundum totius
motionem. Quod discrimen etiam in globo maxime videre
aliquis potest : quia non eadem celeritas erit partium qupe
sunt ad centrum , et externarum , et totius globi
,
tanquam
non unus sit motus.
Quemadmodum igitur diximus, ita
potest moved quod partibus vacat, ut is qui in navigio se-
det, navigio currente movetur; per se autem moved non
potest. (J) Mutetur enim ex a
p
in fi y ,
sive ex magnilu
-
dine in magnitudinem , sive ex forma in formam, sive se-
cundum contradictionem.
Sit autem tempus, in quo primo
mutatur, ubi8. Ergo necesse est, quo tempore illud mu-
Utur, aut esse in a 6,
aut in By, aut partem ejus in hoc,
partem in altero : quicquid enim mutatur, ita se habebat.
In utroque igitur non erit aliquid ipsius : quia pariibus
constaret. Sed nee erit in By : qui* muUtum erit
:
suppo-
nitur autem mutari. Relinquitur ergo , ut id sit in a B
,
quo
tempore mutatur. Quiescet igitur. Nam in eodem esse per
Digitized by Google
S32 4>Y2IKH2 AKPOAZEQS
q,
i.
to vip &> t$ auriji tlvai
XP
,V0V wi ^ptjislv V|v.
(3)
"Oct" oux ivSr/arat to dfiepi; xive7?6ai 08' SXw;
[xexa&xXXitv uovavS);
f
ap av oGrw; jjv airou xivt)o-i;,
(i 6 /povoc rjv ix twv vuv diet yap iv tb> vuv xextvr,p.s-
t vov on T)v xai u.xa6t6Xr,xd;

(Slurs xiveieuat
fv
[i^OEwoTS, xexivvjaOai
8'
del. Touto J' Sri dSuvarov,
Si'Ssixxai xai itpdrepov

oure v
4p 6 xpdvo; ix twv vtiv,
>u8' ^ vpaptpJ) ex orTiyiiwv, ou8'
^
xtvr,?i( ix xivyjfia-
rwv

ou6iv yap etXXo irotei 6 touto Xtywv ?j tJ|v xivjj-
iv eiv IS; du.epwv, xaoaitep av ei ypdvov ex twv vuv, tj to
(Ae'ysOoi; ix ortyu.wv. (4) "Eti Si xai ex rwvSe cpavc-
pbv OTi ours orrtyuJ|v out' 0IXX0 dSiatpexov ouSiv iv8i-
y^trat xtveiaOar ditav yap to xivsupuvov dSuvarov
itpdrepov |Mtov xtvTjOrjvai a&rou, irplv av ^ faov
u $
IXartov. El oi| touto, <pavepiv 4rt xai f| ortyu;J|
IXarrov $
feov xtvrjft^ueTat irpwrov. 'Eitel
8*
dStat-
paro;, dSuvarov IXarrov xtvr|8jvai itpdrepov

(onjv apa
iaurrj. "Here forrat f| ypajiuv^ ix OTtypuov

ill yip
Iot,v xivouju'vTj tJ)v itSfaav ypau.u.T)v o-TtypJ| xaraftsrp^-
M
vet. Ei Si touto aSuvaxov, xat to xtvetaOxt to dStatpe-
tov dSuvarov. (5)
*Ert
8'
el iitav iv
XP
<*y<
?
*tv'*~
rat, iv 8i rip vuv p)9ev, aira; Si xpdvo; Staiperd;, elvj
dtv rt; xpdvo;
iXdrrwv 6-twouv twv xivouusvwv iv to
xtveirat Soov aurd. Ouro; uiv yap curat xpdvo; Iv w
35 xtveirat, ota to itSv iv x.pdvo> xtveToOat* ^po'voi; 8e
ita"; Siatpetb; 8e'8eixTat itpdrepov. El
8'
dpa tiyu.^|
xtveirat, lorai rt;
XP
* * iXdtrwv iv w aurJ| ixivrfin'
dXX' 8t8uvatov

iv yip T^i iXarrovi IXarcov avayxi)
xtveTaSat.
e
Qcr' loTat Statpewv to aSiatpeTov el; to
0 Rartov, uianrep xai 6 xpdvo; el; xbv ^pdvov

fiova^w;
yap av xtvotTO to au.epe; xat aSiatpeTov, ei ^v iv tw vuv
xivetodat Suvotov tw dTO^.w

tou vip auTou Xdyou v
tw vuv xtveTo9ai xat aStat'peTo'v ti xtveto~6at. [XVI.]
(s) MtTafioX^i
8'
oux forty ou8e[xta anctpo; ' fiitasa yap
35 Tjv ex Ttvo; ct; rt , xat
^ iv avrttpaoe; xai f, iv ivav-
Ttot;. "Qo-re xwv ptev xar' dvxi'tpaaiv }) cpdoi; xai
^
aicd^act; iripa;, otov Yeveceto; uev rb iv, spOopS; Si
tb u.^1 5v rwv
8*
iv rot; ivavrtot; rot ivavrta
-
raura
vip axpa ttj; jieraSoXv;;, fiore xai dXXotwoew; rat-
io
<trfi
'
i^ ivavTiuv rap xivwv j| dXXotwat;. *Ou.o(o>; 8i
xai au^oew; xai ^dtaew;* au^aetd; (iiv vap to icepa;
tou xara tt,v oixetav cpuotv reXetou u-eyeOou;, cpSto-sw; Si
^1 toutou Ixoraot;.
(7)
'H Si tpopi oSxw piiv oux iotrat
ireirepaffu-ivr)

ou yap Ttaca iv ivavrt'oi;* dXX' inetS^
it to aSuvaxov TftTjO^vat oSxto, u.-}) ivSe'/soOat xu;r,Orivai
( irXeovaxw; yip Xeyerat to dSuvarov
)
, oux ivSe'^eTat
to oSxoj; dSuvaxov reuveoOat, ouS' SXw; to dSuvarov
veve'o6at ^{veoOat

o68i rb u.eta6dXXetv douvarov iv-
, St^oir' av (ieTa6oi)Aeiv el; 8 dSuvarov fiexaGdXXeiv.
60 (s) El ouv rb a/epduevov jiexaGaXXoi et; rt, xai Suvaxbv
iorai (jteraSdXXetv. "Oar' oux dnetpo; i\ xivrjoi;,
ouS' oloO^oeTai r>,v dicetpov dSuvarov yip SteXOetv
aurr^v. "On (*ev ouv ouxw; oux forty anetpo; [xexaSoX>i,
wore uJ| wpi'aOai itipaot, avepdv. (9) 'AXX' ei 08-
(mo,u.)
aliquot tempui
,
qoiescere erat.
(3)
Qnocirt* quod caret
partibus, non potest moveri, nee omnino mutari. Uno
enim modo sic esse potest ejus raotio , si tempus constet ex
muraeotis : semper enim in momento res mota fuerit et
uutata : adeo ut nunqnam moveatur, sed semper mota sit.
Hocautem esse imiwssibile, probatum antea fuit : quia nee
tempus ex momentis constat, nee linea ex punctis, nee
motus ex terminis qui vocantur xtv^utra. Nihil enim
aliud facit qui hoc dicit
,
quam motum coastare ex iis que
partibiM carent : perinde ac si tempus constitueret ex mo-
mentis, aut magnittiduiem ex punctis.
(4) Praeterea ex
his quoque perspicuum est , nee punctual nee ullum aliud
iudividuum posse moveri. Quicquid enim movetur, non
potest prius transire majus se ipso, quam transeat vet
aequale vel minus. Quod si est, apparet etiam punctual
primo transiturum aut minus aut aequale. Quia vero est
individuum , non potest prius transire minus : transibit
igitur lineam sibi aequalem. Quapropter linea constabit ex
punctis : quia punetum semper aequalem sibi transeunda
inetietur totam lineam. Quod si est irnpossiblle , etiam mo-
veri quod est individuum , est Impossible. (S) Prjeterea
si omnis res in tempore movetur, in momento antem nihil
movetur, omne vero tempus est dividuum : utiqneerit cui-
que mobili aliquod tempus eo minus, in quo movetur per
spatinm sibi aequale. Hoc enim erit tempus, in quo move-
tur; propterea quod omnis res in tempore movetur; omne
autem tempus esse dividuum antea probatum fuit. Si igitur
punetum movetur, erit aliquod tempus, minus eo tempore,
quo ipsum punetum movebatur. Atqui hoc est impossibile.
Nam in minori tempore necesse est per minus spatium
moveri. Quapropter quod individuum est , dividuum erit
in- minus, qneniadmodum et tempus in tempus. Uno
enim modo fieri potest ut moveatur, quod partibus caret
et est individuum , si moveri possit in momento individuo :
quippe ejusdem rationis est, in momento moveri, et ali-
quod individuum moveri. [XVI.] (6)
Porro nulla mutatio
si inlinita : quandoquidem omnis est ex aliquo in aliqnid,
tam ea quae in contradictione
,
quam ea quae in contrariis
spectatur. Quare mutationum earum quae in contradi-
ctione spectantur, affirmatio et negatio est terminus : ut
generations , ens; interitus autem, non-ens. Earum au-
tem qua; in contrariis spectantur, contraria sunt termini.
Haec enim sunt extrema mutationis. Quocirca et omnis
variationis : nam variatio ex contrariis quibusdam est.
Similiter etiam accretionis et deminutionis. Accretionis
enim terminus est finis magnitudinis
,
quae est secundum
propriani naturam; deminutionis vero, ab liac magnitu-
dine recessus. (7) Latio autem ita non erit terminata: non
enim omnis in contrariis cernitur. Sed quia quod non po-
test sectum esse ita, ut non possit evenire ut sectum sit,
(
pluribus enim modis impossibile dicitur
),
quod , inquam
,
ita est impossibile, non potest secari : et omnino quod non
potest esse factum, non potest fieri; nee quod non potest
esse mutatum
,
poterit mutari in id in quod nou potest
esse mutatum. (8) Ergo si id quod fertur, mutctur in
aliquid , etiam poterit mutatum esse. Quapropter motus
non erit inlinitus, nee feretur per spatium infinitum
,
quo-
niam impossibile est id pertransire. Non esse igitur ita
infinitam mutationem, ut terminis non finialur, perspi-
Digitized by Google
ISATUBALIS AUSCULTATIONS LIB. VII. CAP. I.
(S4I,SI2.
tbk ivSiytxai Sots Ttj> ^povtp elvat ahutpov djv aut^v
ouoav xat puav, axMrrtov

u.r) u.tac u.iv vip Ytvouevrie
ouOiv tow? xwXut, oTov si jastA ttjv yop&v dXXoboai;
sir) xal |uxa xr> dXXo'tootv aufrr.on xal iraXtv yivs-
6 tnt' o6to> yip *' "v forai tj>
xp<>
v<
?
x'vr|0-tc, aXX' ou
(ita, ot* to- (AT) tlvat uiav I; aitaawv. "Qcrxe Si fi'vi-
e6ai u.tav, oux ivSi^txat artttpov elvat x /povco tiXyjv
jttaV otC-tT) S' e'axiv
7) xuxXta cpopac.
333
cuum est. (9)Sed consideraoduro est, an ita fieri possit, ut
quum una et eadem sit, tempore sit infinita. Nisi eadem
una sit, forta&se nihil proliibet : veluti si post lationera va-
riatiofiat, et post variationem accretio, et iterum genera-
tio
: sic enim perpetuo quidem tempore erit motio, non ta-
men una, quia non est una ex omnibus. Sic autem ut sit
una, non potest esse tempore infinita, prater unam : luec
autem est circuli conversio.
LIBER VII.
CAP. I.
"Aitav to xtvouu,ivov avavxTj Giro xtvo? xtvstaOat. Et
10 uiv ouv e*v lotutC |at|
fyst *>
PX^1
V ") xtv^asw?
,
tpavspbv Art
(tf
eTt'pou xtvetxat. El
4"
h aOxiji,
elXify&to
If
00 to AB, 8 xtvetxat (17) xtji tSJv toutou ti xivetuOai.
Hpwxov uiv ouv to &TtoXau.6avEiv to AB u:p' iauxou
xtvetaOat Sti to SXov xe xivetaflai xai 6tco (iTjOevb; twv
16 eb>6tv, tfaoidv saxtv wSTtep av e* tic tou AE xtvouvxo; to
EZ, xal outou xtvouuevou &TcoXau,6dvot to AEZ
&'
outou xtveiadat, oii to u,t) uvop3v irorepov &tco Tcoxe'pou
xtvetxat, irdxepov TO AE&TCO TOU EZ }| TO EZ tiro TOU AE.
(s) Eti to
&f'
a&xou xivoupuvov oiSsiroxe irauosTai
30 XIVOUJJUVOV TW ETtpOV Tt OTTJVat XtVOUfUVOV. 'AvaYXT)
TOIVUV, stTt TCaUSXat XIVOUJJUVOV TW eTEpOV Tl ffT^VBl,
tou6' &<j>' Ixs'pou xtvetaOat. Touxou yap cpavepou Ytvoui
-
-
vou, avayxr, irSv to xtvoupevov xtveiadat 6ito xtvo.
'Eltl!
Y^P
,^1'wt TO AB XtVOUfUVOV, StatpCTOV loxat

tcSv yap to xtvoupevov Statpexbv tJv. At7|p7)er0(o toivuv
$
to r. 'AvoyxT) Si) tou Br Vipeu-ouvro? Y)pu,etv xai
xb AB

si yip u.) , e?Xricp8w xtvoupevov. Tou toivuv

Brijpeu.ouvTO(, xtvotxo av to Ar
#
oix p xa8* aurb
xtveiTai to AB. 'AXV OtccXcito xaO' a&TO xtvstaOai
SO TtpwTOV. ArjXov TOIVUV 8xi TOU TB ^pEJJlOUVTO? T^pt-
u^set xat to BA, xat tots nauctxat xtvoufievov. 'AXX'
it Tt ra aXXo T^peu.etv to-TaTat xal icausTat xtvouu.evov,
xou6' u<p* ir/pou xivttxai. 4>avtpbv 8r) 8ti it3v to xtvou-
u-ivov uTtd tivoc xtvetTat* SiatptTo'v tc yap cVnitSv to
35 xivou[jicvov, xal tou uipou; ^pu.ouvxo? T^peu.TJoet xat
to 8Xov. (z) 'Eite\ Se to xivouiaevov ti5v 6icd tivo? xtvst-
xat, dlvavxi] xat to xtvoufuvov n3v iv xo'itw xtvstadat
utc* aXXou. Kal toxivouv toIvuv
(if
{xepou, imtS^ xal
auxb xivsiTat , xal iraXtv touto 6^' ix^pou. [II.] Ou 3J|
40 tU
aTCEipov Txpostoiv, dXXi orrjatTal 7tou, xal larat Tt
8 TipwTUf atxiov 6*0X01 tou xtvctaOat.
()
El yap u.t),
dXX
1
tl? airetpov npo'etotv, ta-zta xb uiv A uto tou B
xivou
t
u,evov, to Se B Curb tou T, to Ss T utco tou A
-
xai
toutov 67) xbv xpowov t it; airetpov irpoCaivsTw. 'End ouv
45 u.a to xtvouv xal auxb xtveixoi, StjXov w; u.a xivij-
osxat xd xe A xat to B

xtvouu,tvqu
^P
Wu B xt-
VT)67)OSTat xat xb A

xat xou B $)\ xivoupie'vou to T,

xal tou r xb A. "Esxat xoivuv 4ua
7"
xe tou A xivrpif
Quicquid movetur, necesse est ut ab aliquo movcatur.
Nam si in se ipso non liabet principium motus, abalio mo-
ver!.perspicuum est. Si vero in se ipso babet, sumalur,
ubi ap, id quod movetur, non quia pars ejus aliqua mo-
veatur. Primum lgitur existimare a ft a se ipso moveri
,
quia totum movcatur, et a nullo externo moveatur : pe-
rinde est ac si quis, quum xb Si moveat eC, et ipsum
quoque moveatur, existimet 8 e
C a se ipso moveri, quia
non perspiciat utrura ab utro moveatur, id est, utruni xb
2 s moveatur ab e C,
an xi t ? moveatur a 8 1. (2) Prater-
ea quod a se ipso movetur, nunquam moveri desinet, eo
quod aliud quiddam motum sistarur. Necesse est igitur, si
quid moveri desinit , eo quod aliud quiddam sistatur, hoc
ab altera moveri. Quod quum perspicuum factum sit, ne-
cesse est quicquid movetur, moveri ab aliquo. Nam quia
sumptum est to a p
moveri , dividuum erit. Quicquid enim
movetur, dividuum erat. Dividatur igitur ratione ipsius
y :
ergo necesse est
,
quum xb
p y
quiescit , etiam xb a
p
quie-
scere. Nisi enim ita sit, sumatur moveri. Ergo pY, quie-
scente, movebitur xo a y. Non igitur per se movetur xi a p.
Verum supponebatur per se moveri primum : patet igitur,
futurum ut quiescente
vP,
quiescat etiam xo pa, ac turn
moveri desinat. Atqui si quid sistitur et moveri desinit
eo quod aliud quiescit , hoc ab altera movetur : perspi-
cuum igitur est, quicquid movetur, ab aliquo moveri.
Quicquid enim movetur, dividuum est, et parte quie-
scente, totum quiescet. (3) Quoniam autem quicquid mo-
vetur, ab aliquo movetur, necesse est etiam quicquid mo-
vetur in alio, moveri ab alio. Ergo et quod movet, ab
altera movetur, quando ipsum quoque movetur : et rursus
hoc altera. [II.] Non tamen in infinitum procedit : sed ali-
cubi sislettir, et erit aliquid quod primo causa erit motionis.
(4)
Nisi enim ita sit, sed in infinitum procedat , moveatur
to a a
p
; ct x6
p
a
y,
et xo y a 8 : et hoc modo in infinitum
progrediatur. Quoniam igitur id qnod movet, ipsum
quoque simul movetur : manifestum est, simul motum iri
et a et p
: moto enim
p
, movebitur etiam xb a : ergo et
moto
p,
movebitur x6 y : et moto y ,
movebitur xc 8. Si-
mul igitur erit motus xou a et xou 8 et xou
y , et cetera-
Digitized by Google
334 *V2IKH2 AKP0A2EQ2 Z, a.
()
xal tou B xal tou Y xal twv XotirSv Ixacrrou. Kail
XaCetv toivuv aurfov exaarov Suvrjo-dfieSa

xal yip *l
?xa<rrov itp' ixatorou xiveTtai, ouSJv ftrov uia tw tpi-
6(xtj> #j Ixotrrou xivrjai; , xai oix aireipov xot{ ^ayjxTOi;,
6 iiteiSifarep to xivouixevov TtSiv Ix two? tt< Tt xivetrai.
(s) *H yip <xpt6u.tjj auu,6aivei rJ|v aux-))v xivriotv Jvai,
^
fivei, -/^ efSet. 'AptOjiuJ uiv o3v Xiywrijv out^v xfvr)-
criv TTjv ix tou a&TOu el? to auto xto dtpt8ix<5, iv tw
auToi
XP
07
^
T
*P <P*9|**>
Tftvo(iiv7iv, olov ix touSs tou
10 Xeuxou, 8 iomv Iv tw apiOuuo, eic tdSe to jxiXav xaTa
TOvSe tov /.povov, Ivot ovra Tip dpi8[i(j>

e? yap xot'
aXXov, ouxert pia eVrat T<j dpiSpuo, dXXa t<o eTSei.
Fivei
8'
i) aurJ) x(vT)ert( rj ev tij au-oj xaTrjYopta' ttj?
oucriac rj tou ye'vou?' efoii SI ) ix tou outou tw eTSei
it tt; TauTO tm eJSei , oTov ix tou Xeuxou ei? to piXav rj ix
tou dyadou el to xaxdv. Taura
8'
efpr,Tat xal iv toi?
irporepov.
()
EIXtJijiOu) xot'vuv
^ tou A x(vr|eu; xal
eoru) i<p* o5 to E, xal i[ tou B
if'
o5 to Z, xal
^
tou
TA iip' oS to H8, xal 6 /pdvoc iv
$
xtvetTat to A
,
so 8 K. "Op icru.e'vr,<; 8ij ttj; xtvr,o-w? tou A, wpiauevo; eVrai
xal & xpdvoc xal oux diteipo? 6 K. 'AXX' iv auTU
y^pdvii) ixivEt-co to A xai to B xal twv Xoitcwv Ixa-
tov. 2uu.6a(vet toivuv t)|v x(vt)(Tiv tJ|v EZH0
onteipov ouoav iv d>ptou.evb> /pdvw xtvetoOat tu> K* iv
26
$
yip T0 A ixivetTO, xai Ta xw A ifcitf;
a'ravxa ixi-
vetTO aiteipa 4vTa. "QoV iv tw auT<j> xivettai. Kal
yap iJtoi for*) fj xtvijot; lorai
^ tou A tj tou B,
5| u,e(cov. Aiaipepet
8'
ou8ev

itavtax; yip r>|v dfirei-
pov xtv>)oiv iv 7CE7tepa(ruivti)
XP
071
!
1 ffu|*6afv xivet-
30 orOat' touto
8'
aSuvaxov.
(7)
OGtw p.iv ouv 8d$eiev
av oeixvusdai to i olp^t, ou a^,v SeixvuTaf ye Sia
to' (x)8ev atowov aupSatvetv

ivSeVeTai yip iv irera-
paou.E'v(j>
XP^
v(
i>
"(v7)ertv aweipov ttvett, (xj) fjjv au-rJjv
8e
,
aXX' ixipav xal he'pav itoXXuiv xivoupe'vtov xal airei-
36 ph>v* 8icep cruu.6a(vn xal toi; vuv. (r) AXX' el to
xivoufuvov npioTb); xaTa toicov xal <joju.aTixr)v xtvr)o-iv
olvotYXTi SitTor9ai
^ ouvex^t eTvai t(T> xivouvti, xaOamp
6pb>(uv inl TtoivTwv touto ouu.aivov fatrat yap i
aitoivTwv tv to nSv i| auvsx^? to 8j) iv8exdu.evov
to elX^Otd, xal iarto to piiv ^iftOoi ^ to suve/si; i^' o5
to ABI'A
, ^
8i toutou xivrjcrt?
^ EZH0. Aiatpe'psi
0'
ouSev
$
ice7cepaor(xivov rj otnetpov ' 6u.oi'w<; yap iv
iceirepaauivb) tS K xivT)8iioETat tJ otneipov t^ totce-
paa|Mvov. Toutuv
8'
ixocTepov t<ov aSuvaxwv.
(9)
l>a-
16 vepov ouv ort 9T^areTa( ttore xal oux el? drcetpov irpd-
eiait to del dip' itipou, dXX' farTai Tt 8 itpcoTOv xivt)8>j-
OETat. MtjOev 8e StaipepiTO) to &noTe8e'vTO( tivoi; touto
OEt'xvuaOaf tou yap IvSexopiivou tedevTo;, ouSiv aroirav
eSet ouuat'vetv.
rum cujueque. Ergo et borum uniira quodque siimere pote*
rimug : nam etsi singula a singulis moventur, niliilominus
una numero est cujusque motio, non infinita extremis : quia
quicquid movetur, ex aliquo in aliquid movetur.
(5) Aut
enim numero accidit eundera raotum esse , aut genere , aut
specie. Ac numero quidem dico eundera motumesse eum qui
ex eodem in idem numero fit , in tempore quod est idem
numero ; ut ex hoc albo, quod est unum numero, in hoc
nigrum
, hoc tempore quod unum numero est : nam si alio
tempore, non erit amplius unus motus numero , sed specie.
Genere autem idem motus est, qui fit in eadcm categoria
sive substantia, sive generis. Specie vero, qui Gt ex
eodem specie, in idem specie : ut ex albo in nigrum, aut
ex bono in malum. Sed heec etiam in superiorihus tradila
nierunt. (C) Sumatur igitur motus xou a, et sit obi to e :
et motus xou
p
, ubi to ? : et motus xou
f
8 , ubi to r, 9. Et
tempus, quo movetur t6 a, sitx. Quum igitur motus xou a
sit definitus, etiam tempus x erit finitum, non infinitum.
Atqui eodem tempore movebatur x6 a, et xo B, et cetero-
rum unumquodque : accidit igitur, ut motus
e(>i 8,
quum
sit infinitus, fiat finito tempore x : nam quo tempore xi a
movebatur, etiam reliqua omnia qua: post a deinceps sunt,
niorebantur, quum sint infinita : quocirca eodem tempore
moventur. Etenim vel squalis erit motus xou a motui
xoO B [et reliquorum]
; vel major. Sed nihil refert. Nam
omnino accidit infinitum motum finito tempore fieri : quod
est impossible.
(7) Sic igitur videri potest probari quod
ab initio fuit quaesilum : non tamen probatur, propterea
quod nihil absurdi accidit. Potest enim finito tempore mo-
tus inlinitus esse, non tamen idem, sed alius atque alius,
quum multse et infinita; res moveantur : quod quidem eve-
nit etiam in his quae nunc sumpsimus.
(8) Verum si id
quod primo secundum locum et corporali motu cie-
tur, necesse est ut tangat vel continuum sit ei quod movet,
quemadmodum videmus in omnibus hoc accidece : (nam
totutn erit ex omnibus unum ; aut continuum
: )
jam quod
esse potest, sumatur, ac sit magnitudo vel continuum,
ubi oByS : hujus autem motio sit e(i)6. Nihil autem in-
terest, utrum finitum sit , an infinitum : seque enim finite
tempore x movebitur vel infinitum , vel finitum : quorum
utrumque est impossibile.
(9) Perspicuum igitur est,
fore aliquando ut sistatur ; nee progredi in infinitum semper
ab alio moveri : sed fore aliquid, quod prim11 m move-
bit. Nihil autem intersit, supposito aliquo, hoc probari
:
quia posito eo quod esse potest, nihil absurdi evenire
oportet.
Digitized by Google
(j43,M.) NATURAL1S AUSCULTATIONIS LIB. VII. CAP. II. S3&
CAP. II.
To 06 Ttpurov xivouv, u-fj wc to o5 evexev, eXX' S6tv
71 flip/r, T7j<.xivr
l
o'cuc
l
tWiv fi(A Ttj) xtvoupufvw ' ope Si
XtY<" , Stdri ouOiv outSv puTaSu ion. Touto
f
&p xotvov
iiti rcavTo; xivoupivou xa\ xtvouvrot eVciv. (a) 'Eitel
b Si TpiTc eitrl xivrjattf , tj xati totcov xal xbtb to
tcoiov xal xaTa to itoadv, avBYXT) xal t xtvoupieva
tp(a. 'H (xiv ouv xata toitov, (popa
*
7) SI xati to itoidv,
aXXoiwot? " t) Si xaxa to tcooov, aucjijaic xat <p6(ai(.
DpuWov (xiv ouv uirip ttji; ipopa? siTctou.ev
*
auTTj yap
10 irpuTr) twv xtVTjaewv ecrnv. "Aicav Stj to <pepo'u;evov
Jj utp" aorou xtvetTat y\ uir' dtXXou. 'Oca ptiv ouv aura
{xp' a&xwv xtvetTat , cpavepbv v toutoic 6ti Sua to xt-
voufuvov xal to xtvouv eortv

evuirap^et yip auTote to
irpwrov xtvouv

wot' ouSev iortv dvauexa^u. "Ooa
16
5'
utc' aXXou xtvetTat, TeTpayoic, avbrvxT) vtviaOat* tet-
tapa yip et8) ttj? utc' dtXXou
fopa<, eX;h, mot;, o^r)-
ot(, Sivtjox. "Ararat yap ai xbt& totcov xivrjoei? ava-
, vovrat el Taurac 7)
piv yip iraoo-n toot? ti' io-riv, Stav
to ait" auTOti xivouv fTcaxoXouflouv o>6t,

7)
5'
dwrwon
,
20 6rav fir] inaxoXou6rj xivyjoav

r) Si
f
T^i; , 6rav cripo-
Spow'pav tcoitjov) tt|V dV b&tou x(vr)otv Tri xaTa iputrtv
tpopSi;, xat pufypt roooutou flprixat, ewe, av xparjj
7j xtvrjai;. IlaXiv tj SiWi( xat ouvwotc. amdo'if xal
ZXfe
elatv fj (iiv yip StWt; dtituot< (rj yap ?' &-
*s too 7) aV dEXXou eWtv t) autoo-i?
)
, v| Si Tuviocru;
fXfo
(xal
fkp
irpb? auTt) xal itpb?<XXo t) JXiu). "ilote xal
Ssa toutcov efSr), oTov orcadY|0'i( xal xipxtotc* t) (tiv
Yp
ouvbiotc, 7) Si Suoi?. "Ojxotwi; Si xal ai aXXat
cu'/xpto-Et; xal Staxptotif fiitaoat yip {oovxat oitiojn
Kr| ouviooei;, icXtjv foai ev ytviau xal tpOdpS dotv.
"Apia oe (pavepbv irt ouS' eoxtv aXXo -rt ytvoi; xtV7;(TEb>f
t) ouptpto-i; xal Staxptot;* jicaoat yap StaveptovTat Et(
Ttva? twv tipTiptevctiv. "Eti S' t) ptiv eloitvoj) X;t;,
7) S' Ixirvoj) wai?. 'Ofxotox; Si xal 7) tctuoic
,
xat 6'aai
3 aXXat Sta tou otopiaTO ?1 Ixxptxtxal f[ Xr,itTixat xiv/;-
o*ei(' ai piiv
fiif
X^et( etotv, ai S' aTcuoEt;. AeT Si
xal Ta? aXXai; Ta xaTa totcov avayEtv

4aoai yip
Tctirtouotv el? Ts'ooape; tbutb?. Toutojv Si rcaXtv
7j o^Tiot; xal 7| Si'vr,oi; el IX^tv xal tootv. 'H ptiv yip
o o^TjOt? xaxi toutwv Ttvi Ttov TptGv TpdntDV Ioti

TO
ptiv yap Syouptevov xtvetTat xaTa oup;e67|xd, 8x1 iv
xtvoupievto eoTiv t\ irtl xtvoupievou tivo?

to
5'
o^ouv
oytt 7|
iXxdptevov t\ wOouptevov
^
Stvoujuvov* wo-te
xotvTj iVtiv aitaowv twv TptSiv t) o^tioh. 'H ik St-
ih VTjetc ouYXEixat il tk\tt>K tt xat uoeo>c dvayxTj yap
to Stvouv to piiv Xxctv, to
3'
wSetv to fiiv
fp
if'
a&Tou, to Si Ttpb? a&tb iyti. "Qvx el to uOouv
xal to IXxov I[xa t> wOoupie'vu xal tu iXxofu'vtp,
pavepbv ^Tt tou xaTa totcov xtvoupievou xal xtvouvTO<
tu ouS^v Ion fteTa^u. 'AXXi u.r,v touto StjXov xal ex twv
6pio-[xwv. ""JQox f*v
Yp
ortv 7| if'
aoxou t| iic' dtXXou
jcpbi; dO.Xo xtvr,n, IX^n Si *, arc' dtXXou irpb< a6rb
Quod autem primum movet , non at id cnjus gratia
,
sed unde principium motus, simul est com eo quod move-
tur. Simul autem dico
,
quia nihil est his ioterjectum. Hoc
enim commune est omni rei qua; movetur et qua movet.
(2)
Quum autem tressint motus, nempe in loco, in quan-
titale, et in qualitate; necesse est tria quoque esse qure
moventur. Motus igitur qui lit in loco , est latio. Qui autem
in qualitate, varialio. Qui vero in quantitate, accretio et
deminutio. Primum igitur de latione dicamus : liic enim
est motuum primus. Quicquid igitur fertur, vel a se mo-
vetur, vel ab alio. Qua?cumque igitur ipsa a se ipsis mo-
ventur, in his perspicuum est, simul esse quod movetur et
quod movet : inest enim ipsis id quod primum movet.
Quare nihil est interjectum. Quascumque vero ah alio
moventur, quattuor modis moveri necesse est : quattuor
enim sunt species lationis qute ab alio At , tractus
,
pulsus
,
vectio, conversio. Omnes enim motus qui in loco fiunt,
ad lios reducuntur. Etenim impulsio est pulsus quidam
,
quum id quod a se pellit , sequitur rem quam pellit. De-
pulsio vero est, quum non sequitur movendo. Jactus au-
tem, quum vehementiorem motnm efficit, quo rem a se
pellit, quam fit illius rei latio nataralis, et ea res eo usque
fertur, donee motto vim suaui retinet. Rursus dispulsio et
compulsio sunt depulsio et tractus ; nam dispulsio est de-
pulsio : quandoquidem depulsio est vel a se , vel ab alio.
Compulsio vero est tractus: quoniam tractus est ad se et
ad aliud. Quocirca et qua?ciimque sunt homm motuum
species, eodem referri debent, ut tela; densatio, et con-
texts : ilia namque est compulsio ; hie vero est dispulsio.
Similiter etiam alia: concretiones et secretiones eodem sunt
referenda; : omnes enim erunt dispulsiones, aut compul-
siones, exceptis lis quae in ortu et interitu sunt. Simul
autem perspicuum est, concretionem et secretionem non
esse aliud quoddam genus motus : nam omnes distribuuntur
in aliquos ex iis motibus qui dicti fuerunt. Prasterea in-
spiratio est tractus : exspiratio autem est pulsus. Similiter
etiam excreatio, et quicumque alii motus per corpus fiunt,
quibus vel aliquid excernitur, vel sumitur. Nam hf sunt
tractus : UK vero sunt depulsiones. Oportet autem et alios
motus qui in loco fiunt, reducere : quoniam omnes in hos
quattuor cadunt. Rursus ex bis motibus vectio et con-
versio referuntur ad tractum et pulsum. Nam vectio est
ab aliquo ex his tribus modis. Quod enim vehitur, ex acci-
dent! movetur, quia est in eo quod movetur, aut super ali-
quo quod movetur. Quod autem vehit , movetur, vel pul-
sum, vel tractum, vel conversum. Quapropter communis
his omnibus tribus est vectio. Conversio autem constat
ex tractu et pulsu : quia necesse est ut id quod convertit,
partem trahat, partem pellat : partem enim a se, partem
ad se ducit. Quare si id quod pellit , et quod trahit ,
simul
est cum eo quod pellitnr, et eo quod trahilur : patet, ei
quod in loco movetur, et ei quod movet , nihil esse inter-
jectum. Atque hoc manifestum est etiam ex definitioni-
bus. Nam pulsus est motus qui vel a se vel ab alio fit ad
Digitized by Google
836 *Y2IKH2 AKPOAZEUS Z,
$ irpbc aXXo, Sxav 62rtov #, (vr,ait ?) tou IXxovtoc,
f) jjwp^ouoa ijc' aXXiiXirtV t4 auvtyr)

o8tw yip ouve-
<pXxeTai Oatspov. Tefya Si oo^eiev ov tlva( tic; X$i?
xai aXXu;
*
to yap jjuXov IXxei to irup
ofy
oSxw?. Tb
& o" o08iv Staeptpti xtvouju'vou tou Xxovtoc rj jae'vovtoc
Xxstv

o (xev yip IXxet o5 icrriv, 6tJ Si oS ?jv.
ASuvatov Si r, dtp' a&TOu irpbe dXXo T| aV aXXou irpbe
aorb xtvslv u.^| <xirtd|uvov

<o<ra tpavspbv Sxt tou xt4
TOItOV XIVOUU.EVOU Xai XIVOUVTOC OOSsv ESTl (XETa^U.
10
(3)
'AXXa uJjv ouSi tou dXXoiouuivou xai tou- dXXoiouv-
toc. Touto Si Sr,Xov l\ iita-furfrfi

iv fiitaci ^ip ouu,-
Sai'vEt eSfjia etvBi to sV/aTov dXXoiouv xai Tb [itpwrov]
dXXotouu.evov into twv tipi)fuva>v. TauTa yap l<m
icaQij t5j? uiroxEcuivTj; icotorrjToe
^
y^P
8spu.atvo'|iE-
H vov
^
y'kux.txivou.tvov
^ ituxvoufuvov ?|
^paivo'jjitvov
7} Xtuxatvdu.evov dXXotouo8ai' ipau.iv, bpot'wc tb afyu-
ov xai to lu.t|>uxov XeyovTH, xai itdXiv twv e*u.<j>uwv
to Tt uJ| aicr8r)Tixa twv u.6p5v xai auric t&c aiaQfjoEic.
(4)
'AXXotduvrat ydtp tooc xai al ato6^ottf *j
y^P
so aIo9i)(;i ^
xaT* MpYEtav x{v]a(e l<m Sti awu.a-
to, 7raoyouo->n Tt Tje aladrfcEwe. Ka8' oVa u,iv ouv
to a'j/uyov dXXoioutat , xai to ejaiJiu^ov, xa8' oVa Si
to iuij/u^ov, ou xari Taura TravTa to dj;0v
ou
y^P
dXXoiourat xaTa Ta ato6rj<Mt, xai to uiv XavSdvst,
3( to S' ou XavOavei Ttaoyov. OuSiv Si xwXuei xai to fp.-
<]/u)(ov XotvOaveiv, brav u.r| xari t1; aiaO^fftt;
Y'T
vl
T
cai
^
dXXouotrie;. Eiwep ouv dXXotouTat to &XXoiouu.evov
6jtb twv ata87)t<ov
(
iv fiitaai
y*
toutoi? ^avepbv 6V1
4jxa I^tI to ly_aT0v iXXotouv xai to usSJtov aXXotou-
30 (X6V0V

T<j> uiv
y^P
o-uve^? 6 otirjp, tw S' ae'pi to awu.a
*
icciXtv Si to [xiv xpwjjia tw (p&iTi , to Si <pw? T>j Stpti.
Tbv auTOv Si Tpditov xai ^ dlxo^i xai ^1 5otpp
,
iO't?

itp<5-
tov
Yap
xtvouv irpbc to xivoujaevov 6 ai]p. Kal ln\ tyj;
Yeuatoif Su-otio?

fifia Yap
ttj Yeu!t 6 xupoc. (6)
'Ooau-
3t to>( Si xai im twv a'J/uytov xai avatad^Ttov. "Qot* ou-
Siv latat (XETa^u tou dtXXoioupievou xai tou aXXoiouvxo?.
OuSi u.r,v tou au^avou^vou te xai au^ovTo;* auavst
Yap
to itpioTOv au^ov itpooYivo'jxsvov, wote Iv fifttabax
to Saov. Kal TtaXiv <p6t'vtt to :fOivov anoYivo^vou Ttvb?
40 xwv tou tp8tvovTO. 'AvaYxl ouv ouvej^e? eivat xai to
au;ov xai to tpOTvov, twv oi ouvs^wv ouSiv u.ETa^u.
4>avcpbv ouv Sti tou xivoufxevou xat tou xivouvto;
itowTOu xai EoyaTou itpd{ ti xivouu.evov ouSe'v Iotiv dvi
U.COOV.
Y-
(S44,S.)
aliud. Tractus aotem qui fit ab alio ad se vel ad aliud,
quum celerior est motus ejus qnod traliit
,
qui a se invicem
separat ea qua; sunt continua : sic enim alterum simul at-
trahitur. (Fortassis autem videri potest essequidam tractus
etiam alio modo : nam lignum trahit ignem non hoc modo.
Nihil autem interest utrum moveatur an maneat id quod
trahit
;
quandoque enim eo trahit ubi est : quaodoque , ubi
erat ) Sed impossibile est, vel a se ad aliud , vel ab alio
ad se movere, non tangendo. Quare perspicuum est, ei
quod in loco movetur, et d quod movet , nihil esse inter-
jectum.
(3) Sed nee ei quod .variatur, et ei quod variat.
Hoc autem ex inductione manifestum est. In omnibus enim
accidit ut simul sint, quod extremum variat, et quod
primum variatur... Tariatum rebus dictis. Haec enim sunt
a ffectioneg subject* qualitatis : aut enim quod calefit au t quod
dulcescit, aut quod densatur, aut quod exsircatur, aut quod
dealbatur, variari dicimus , similiter hoc dicentes tarn de
inanimato quam de animate, et rursus tarn de aniipatorum
partibus sensu vacantibus
,
quam de ipsis sensibus.
(4) Va-
rianturenim aliquo modo etiam sensus. Mam sensus, qui
est actu, est motus per corpus, sensu aliquid patiente.
Quibus igitur inanimatum variatur, his variatur etiam ani-
matum : quibus autem animatum , non his omnibus va-
riatur inanimatum : quandoquidem non variatur secundum
sensus. Et alterum latet, alterum non latet, quum pati-
tur. Sed nihil probibet etiam inanimatum latere
,
quando
non secundum sensus variatio fit. Si igitur quod variatur,
a sensibilibus variatur; in his omnibus perspicuum est si-
mul esse quod extremum variat , et quod primum varia-
tur : illi namque continuus est aer, aeri autem corpus; rur-
sus color lumini, lumen aspectui. Et eodem modo se
habet et auditus , et odoratus : quoniam aer est primum
movens, relatum ad id quod movetur. Et in gustu simi-
liter res se habet : nam sapor est simul cum gustu. (5) Iti-
dem etiam res habet in rebus inanimatis et sensu caren-
tibus. Quare nihil erit interjectum ei quod variatur, et ei
quod variat. Quin nee ejus quod augetur, et ejus quod
auget. Quod enim primum auget, appositum auget, adeo
ut totum fiat unum. Et rursus minuitur id quod minuitur,
abscedente aliqua parte ipsius quod minuitur. Necesse est
igitur, et id quod auget, et id quod minuitur, esse conti-
nuum : continuis vera nihil est interjectum. Perspicuum
igitur est, eiquod movetur, eteiquod movct, primo at-
que ultimo ad id quod movetur relato, nihil esse inter-
jectum.
CAF. 111.
s
"Oti Si to dXXoiou|Mvov Sitav dXXotouxai 6icb twv
aiaS^Twv, xai It TouTotf uirdp^ei u-o'voi; dXXotwatf 5oa
xaO' a&Ta XtY'tai Tcetoysiv bito twv ataOijTwv, ix twvSe
8Ewpr,Ttov.
()
Twv
Yap
dXXwv {idXioT' dv ti? unoXd-
601 ev te toT? tr(j\\>.a<s\ xai h Tat; u.op?aT xai v Tat?
to Uat xai Tate toutwv Xrjt|fei xai dno6oXaic dXXotwo-tv
uwap/tiv

iv oOSETEpotc
3'
?sti. Tb u.iv
Yap c/TiuaTt-
(ou-tvov xai fu6u.tJdu.Evov Tav iTriTEXEo85j , ou Xeyou-ev
Quicquid autem variatur, variari a sensioiunus , et in liis
solis esse variationem
,
quae per se dicuntur pati a sensibi-
libus, ex his dispiciendum est. (2)
Nam aliorum raaxime
quispiam exislimare possit, in figuris, et in formis, et in
habitibus, horumqne sumptlonibus et amissionibus varia-
tionem inesse. Sed in neutris est Quod enim figuratur et
concinnatur, quum perfectum fuerit, non dicimus esse id ex
quo est : veluti statuam non dicimus esse a-s, aut pyrami-
Digitized by Google
NATURAL1S AUSCULTATIONIS LIB. VII. CAP. III. {l*i

347.)
ictivo i% 00 laziv, atov xbv avSpiavtot ^aXxov, 4| t}|v me
paptSa xrjpov, vl .ijv xXtyijv JoXov, dXXa icapb>vou.tatov-
< to |xiv ^aXxoov, to 5i x^ptvov, to Si fcoXtvov

to Si
ittirovObc xat ^XXoiwf/ivov irpoaaYoptoou.cv- i)pbv
Yap
& xal
&Ypo
xat axXr.pbv xat Sipubv toy ^aXxbv Xe-fopEV
xal tov xrjpo'v xat ou [xovov o8to>c, dXX4 xal to
&Ypbv xal
to 6epu.bv ^aXxbv Xiyojuv, 6utovuu.UK tw na8(i irpoaa-
f
of
twrxt( tJ|v 6Xt)v. "Qst* '. xaTa [tiv to 07?ju.a xai t^|v
|xop<p-}| ou Xiystat to
Y'Y
ov
C
tv 5 iarti to <r/5j u.a, xaTaSi
lo ts irdSr) xal t4; dXXoicoaeti; Xe^'Tai, (pavepbv brt oox av
Tiv af -(tviatiz aorat dXXouoaetc (s) *Eti Si xat ilmtv
o&rtiK atoitov av Soetcv, ^jXXoi<oa6at tov avOpwitov
fl
t^jv olx(av 9, dXXo ortouv tSv YeYevY)[&iv<>>v

dXXa
ft-
vo6ai uiv iaw< txaoTOv dvYxaiov dXXoiouuu'voo tivoc,
.
16 olov Tjjt 8Xt,( iroxvoouivi);
?,
(lavouuivr,?
^
Ospjiatvo-
(*ivTi; ^
t|rtjy_ou.t'vT)(, 00 uivtot t4 Y'vo'jAtva y
dXXotoo-
Tat , ooS'
^j Y'veoii; autoiv aXXouood; io-Ttv. (i) 'AXX4
(ij)v ouo" af fi-tt; ou8' at too owjxaTO? ouO' at -rij; i|<u-
ffli
dXXottoo-ei<;. At (liv
Yap
dpetai, at Si xax(at tKv
30 lttov. Oox fart Si out* t) oiper)| ootc ^
xax(a dXXotWtj,
dXX'
4j
[tiv ctptTT) TeXetcuat; ti? (orav
Yap
Xa6r) rf)v iau-
too apsT))v, TOTe X^Yat xe'Xttov ixaorov tots
Yap
(ta-
Xicrtai io-Tt to xati foatv, uaTtep xuxXoc t{Xcio;, brav
(iaXio-ta Y^v>)Tat xuxXoc PXtiotoc), i\ Si xax(a tpOopa
st tootoo xal IxoTaoif. 'ttvmo oov ooSi to tv)? oixfa;
TtXcttufLa XeYOfuv dXXotWtv ( axoitov
Y^p
ei &
6p(YX0(
xal 6 xtpajioc dXXotWt;, f\ el 8ptYxoou^vi) xal xepa-
(xoufievri aXXotooTat, dXX4
^
TeXtiooTai r\ oixta), tov
aOTOv Tpoicov xal iitl -5v depexwv xal twv xaxtcov xal
30TUV i^ovrtov ?, Xa(*6avo'vTtov

at (iiv fito TiXtiwcrtt?,
at tk txaraacic cioCv

wot" oox iXXouomtf. *Eti Si
xat <pa|Mv aitoiaa; tTvat Taq dptTa; Iv tw Trpoc Tt itw;
fv_etv

t4; (*iv
Yap
tou atofxaxos , olov uY<iav xal eue-
^tav, ^v xpaaet xal ouixjittpia 6ipuSv xal ijn^ptov ti-
M
Otjxev,
^
aoTwv npb? a&Ta t5v ivTO? i| itpb{ to iteptt-
j^ov. 'Oytotw; Si xal to xaXXo? xal tJjv lo^bv xal t4{
aXXai; aptxi; xal xax(a(. 'Exaort)
YP
^o~ct Tb> wpd?
Tt ?:w?
^X
(tv
>
Ital
^'P^
T^ 'x('a T^otO-y) eo
^
xaxto? Sta-
c(Or,o*t to tj^ov

oixEta S* 6:p' 5v YtYvcaOat xal <p6ttpe-
40 c8at its'^poxev. 'Eitei o3v t4 icpo'? ti oiiTe ayTdt iortv
dXXotaio-eic, ootc auxtov iorlv aXXoftocri? ooSi yivtan
ou8' SXok [UTa6oXJ| oOSe(x(a, pavepov Sti 008'
af
!
008'
at twv l5ov aicoSoXat xal X^<]>et( iXXoui-
t tlotv, dXX4
Y'Y
ve'at
(*^
v t0<,>
5
aOT4 xal
<p
9ttpe-
46 o-8at aXXotoofUvuv Ttvtov avavxri, xa8amp xal to eT-
So; xal t)|v (AOfxpiQV , otov 8cp|X0>v xal ^uj^piov,
^
^r,p<uv
xai
&YP
WV
> ^ ^v
K
TUY/avouo-tv ooaat npuTOt;. flepl
TauTa
y&P
ixdoti) X^Y^Tat xax(a xal dptrq , u^>' v
dXXotooo-8at teifvM rb *y_ov

^
piv
Y4p
<ipexT) icotet
60 t| aitaSi?
^
w? Set iraBriTixrfv
*
^
Si xaxt'a ita8i)Ttxbv
^
2vavr(ei)< ditaS^;.
(6)
'0|xo(u( Si xai inl tuv
-rifc
^^^
{^cov Sitaoat yip xai aOTat toj irpo; Tt
jc5?
^X
CIV
>
XBl "^
H^
v
<*P
Tal TtXeiwati;, at Si xax(at
ixardffei?. 'ti i\ uiv dptrJ) eu StaTt8r,at icpb;
Altl&TUTEUS. II.
S37
dem ceram, aut leclicam lignum : sed denominantes dlcimus
aliudesse aeneum, aliud cereum, aliod ligneum; quod vera
paasum et variatum est , appellamus : nam dicimns esse
aridum , et bomidum , et durum , et calidum ses, item ce-
ram. Nee solum ita, sed etiam ipsum humidum et cali-
dum dicimos ks , eodem nomine appellantes materfam
,
quo affectionem. Quapropter si secundum figuram et
forraam non dicitur id quod est factum in quo est figura
,
secundum autem afTectiones et variations dicitur : perspi-
cuum est, bas generatlones non esse rariat>onet.
(3) Practer-
ea et sic dicere , absurdnm videri potest : nimirum vari-
atum esse liominem, aut domum , aut quodris aliud eorum
quae facta sunt ; sed fortasse necesse est, unumquodque Hen
aliquo variato, veluti materia densata, aut rarefacla, aut
calefacta , aut refrigerate : non tamen ea quae fiunt , va-
riant ur, nee generatio ipsorum est variatio.
(4)
Quin nee
corporis, nee animi babitus , sunt variationes. Etenim ha-
bitnum alii sunt virtutes, alii vitia : rerum neque virtus
neque vitium est variatio : sed virtus est perfectio quoedam
:
quura enlm unumquodque propriam suam virtutem acce-
perit, tunc dicitur perfectum. Tunc enim maxime id quod
est secundum naturam, adest : ut circulus perfectus dici-
tur, quum maxime factus est circulus optimus. Vitium
autem est hujus interitus et amotio. Qnemadmodum igitur
nee domus perfectionem vocamus variationem ( absurdnm
enim est, si fastigium ac tegula sit variatio; vel si domus,
quum accipit fastigium ac tegitur, varietur, ac non potius
perGcitur ) : eodem modo se res habet etiam in virtutibus
et viliis , et in babentibus el suscipientibus virtutes vel vi-
tia. Nam illae sunt perfectiones ; hae rero sunt amotiones :
quare non sunt variationes. Practerea dicimus omnes vir-
tutes in eo consistere quod est ad aliquid aliquo modo af-
fectum esse. Corporis enim virtutes, ut sanitatem, et
Grmam corporis constitutionem , in temperatione ac
symmetria calidorum ac frigidorum collocamus , ita ut vel
ipsa interna inter se conferantur, vel ad id quod conlinet.
Similiter autem et pulcbritudinem et robur, et alias virtu-
tes , ac vilia. Quaelibet enim in eo consistit quod est ad
aliquid aliquo modo affectum esse, et ad proprias affectio-
nes bene vel male disponit id in quo est. Propria: vero
aflectionesdicuntur, a quibus rem gigni et perimi compara-
turn natura est. Quoniam igitur quae ad aliquid referuntur,
nee ipsa sunt variationes , uec ipsorum est variatio , nee ge-
neratio
, nee omnino ulla mutatio : perspicuum est, neque
habitus neque habituum amissiones el susceptiones esse
variationes. Sed licri fortasse haec atque interire variatis
quibusdam necesse est
,
qnemadmodum et speciem ac for-
mam , utputa calidis et frigidis, vel siccis et humidis, vel
in quibus primis insunt. In bis enim dicitur quodcumque
vitium et virtus, a quibus natura aptum est varlari id quod
ea habet. Virtus enim efflcit impatibile, vel ut oportet pa-
tibile : vitium vero patibile, vel contrario modo impatibile.
(5)
Similiter etiam res habet in animae habitibus. Hinamque
omnes in eo spectantur quod est ad aliquid aliquo modo
affectum esse. Et virtutes quidem sunt perfectiones; vitia
vero, amotiones. Praeterea virtus bene disponit ad pro-
33
Digitized by Google
338 *T2IKH AKP0AZEQ2 Z,
T
.
(S17,S*8.J
xi oixtta irotOi), ^ Si xaxi'a xaxwt;. "QoV oOS' a&rai
iaovxat dXXoiuWm- ouoi Srfj xai anooXal xal at Xr,iJ/ii
aorSiv.
()
FivtaOai
8'
auxi; dvayxaiov dXXotoujjte'-
vou tou aia6i)Tixot> ptpou;' dXXoworai Si 6o twv
b a{<T07)iojv fiiraaa yip f
t
tJOixv) dpsTrj icspl ^Sovic xal
Xuica; tot? awfiaTixa;, aurai Si rj ev tw irpdtTEtv r) iv
ry (xejxvrjaOai
^
ev T<j IXm'Cciv. Ai fiiv oSv it ttj
irpcE(tt xaxi t)jv aToOi)iv eioiv, waft' 6no aiffftjjTou
Ttvb xtvsio8at
*
at
8'
sv ttj u.v?|u.ij xal ev t5j IXittSi
10 iieo xxu-rrfi

?,
yap ola eVaSov [is|xvY)u>Evot rjSovtat,
f| AittCovTe? oTa (xs'XXouffiv. "flat dvdYXii itSoav tiv
ToiaiiTrjv TjSovriv 6irb twv !ff6i)iSv YtyvE8at. 'Etcei
8'
^Sovrj? xal Xuirr,?
ifY'Yvo^vT)?
xal rj xax(a xal
i[ ipsr^ lyyiyvttxi (rapl Tauta?
yP
*lv), I Si
16 r)8oval xal al XuTtoti aXXoiiocrsi; tou alc6r|Ttxou , (pave-
pbv 6rt dXXoioufitvou Ttvb ava^T) xal Taurat drto-
fidXXsiv xalXaji6dvsiv. "UffO*
{|
(xiv Y*vem;
aurwv |t'
aXXoiwoiw;, auxal
8'
o6x eialv dXXoiiiaEt;.
(7)
'AXX&
ft^v ouS* al tou vot)tixou (lipou; ifti; aXXoitoost?, ou8'
30 eorrtv a&Ttov Y'veut?- iroXu -yap (xaXia-xa to litiSTrju-Ov
v T<j> wpo? Tt irw? Ijr/iv Xsyofiev. *.Eti 8i xal ^avspbv
8u oux eVhv auxwv
flvta\f. To
f&p
xaxi Suvau.iv
l7riemj(ji.ov ouSiv auTO xtvi)8iv dXXa ra dXXo umzpsjai
Y^vetai iiriorr9)u.ov. "Otav yip YE'vrjTai to icati uipoj
,
25 iic(o*raTa( xu; tjj xaOoXou to xaT& upo<;. fldXiv
8i TTJ<
y
p^o-Eio? xal ty)? ivep^Eta; oux fort y^vEOt? , tl
u,tj th xal ttj? dvaSXsij/toK; , xal tt|c d^rfc oftxai yeve-
otv eTvat, xal to htpyiiv Siaoiov toutoi;. *H
8'
e^
^PX'i*
X5;ij/i? tTJc ficioT){u.T|(
y^
v'i? oux i'o-ttv T<p yip ^pe|i5joai
30 xal cTTJvai t))v Stavotav iicto'Taadat xal cppovtiv Xsyoixtv.
Et? 8i to ^pEpetv o6x lati ye'veok;
5X<o
Y"P
ou8eu;i3Ec
(xeTa6oXrjc , xaSanep E?py)Tai itpo'tEpov. "Eti S' Saittp
Stav ex tou (xeOuttv
^ xaOsuJeiv ?| vovtlv ei; t& ivavxiot
(xexaa-ni ti, oS ipajwv jictot^^ova Yeyove'vai itaXtv (xai-
36 Toi dSuvaxof t)v t9j iitiar^ur) ^pijo*6at icpoTtpov), ofJxtoi;
oiS* Stav i\ dp^s XafiSdvij tJ|v l^'v

tSS yip xaOwTa-
88ai tJiv
<j^)j(,V
^*
^
fuatxrj? Tapa^? fppo'vijjidv tt
YtveVai xal ircio-rijuov. Aib xal t! iraiSfa oute ftavOa-
veiv Sv'vaxat outc xaxa Ta< aloO^TEt? 6
t
uoi(o< xptvetv
to to7? rpwSuTipon

noXXJ) yap
^ tpax^l xa^ $ xtvijo-n.
KadCoraTai 8i xal ^ptjA^Exai Ttpb; Ivta [xlv 6ixb -cr^
(puoewc autii;, icpb( Ivta
8'
bit' aXXuv* iv dtitpoxEpot;
Si dXXoiouftEvuiv tivwv tSv tt Tuob>|xaTi, xaOaTcsp itt\
ttj? ifipaitix; xal ttji; Ivtpytias, Stat viftpcov ^'v^Tai xal
46 I'jtffi^, OavEpbv ouv ex xtov itpr.uE'vcov, oxt to dXXot-
ouodat xal i
t
aXXotwui? Iv te toT; aia6r]ToT< fittxat xal
,iv tw aiaOr,xtxw (jts'pEi t5j?
^xl*'
^v
^V
*'
0USvt
7tXf,V XaTO OU(i6e6>]XO(.
prias alTectioaes ; vitinm autem , male. Quare neque hoe
erunt variationes , neque vero ipsorum amissiones et susce-
ptiones.
(6) Ncesse est autem liaec gigni variata parte sen-
sitiva. Variatur autem a sensibilibua. Omnia enim virtus
moralis in voluptatibug et doloribus corporeia versatur :
quae vel in actione, vel in memorta, Tel in ape consistunt.
Alias igitur voluptates consistunt in actione sensus, adeo ut
a sensibili aliquo sensus moveattir : alias vero in meraoria
etspe consistentes, ab bac actione oriunlur : aut enim re-
cordantes quae paasi sunt lactantur; aut sperantes quae
exspectant. Quapropter necessc est omnem ejusmodi to-
luptatem a sensibilibus fieri. Quoniam autem, quum to-
luptas et dolor gignitur, etiam virtus et vitium gignitur;
(quandoquidem in his versantur;) voluptates vero et dolo-
res sunt varialiones partis sensitiv.x- : perspicuum est , ne-
cesse esse, ut variato aliquo et haec amittantur et susci-
piantur. Quare horum generatio est cum variatione ; ipsa
vero non sunt variatio. (7) Sed neque partis intellective ha-
bitus sunt variationes , neque est eorum generatio : multo
enim magis id quod sdens est, ponimus in earum rerum ra-
tione, qua; ad aliquid aliquo modo se habenl. Praeterea per-
spicuum est, illorum babituum non esse generationem. Nam
quod potentia est sciens, non est aliquid quod ipsum mo-
veatur, sed re sciens eo fit, quod aliud exstet et accedat.
Quando enim offertur res particulars , earn fere scit per
scientiam universalem. Rursus ipsius usus et actionis non
est generatio : nisi quis etiam ipsius aspectus ac tactus pu-
tet generationem esse : atque agere est lus simile. Prima
vero scientiae acquisitio non est generatio; nam propterea
quod quieverit et steterit mens, btiozaotou vocamus scire ac
prudentem esse. Ad quietem autem non est generatio : quo-
niam omnino nullius mutationis est, qnemadmodum antea
dictum fuit. Praeterea sicuti quum e* ebrietate , aut somno,
aut morbo, in contraria quispiam est routatus, non dici-
mus eum iterum scientem factum esse (quamquam scientia
uti antea non poterat} : ita nee quando ab initio sumit aliqnis
babitum. Nam eo quod sistitur aniroa a naturali tumultu
,
fit aliquid prudens et sciens. Ideoque puefi nee intelligere
possunt, nee sensibus neque judicare ac seniores : quia
multa in eis est perturbatio et motio. Sedantur autem et
a perturbatione liberantur, in aliquibus a natura, in aliis
autem ab aliis. Sed in ntrisque boc accidit , dum quaedam,
quae in corpore sunt, variantur, quemadmodum in exper-
gefactione et actione evenit,quum aliquis sobrins fit, et
expergiscitur. Perspicuum igitur est ex lis quae dicta sunt,
ipsum variari, et variationem, in rebus sensilibos fieri, et
in sensiliva animae parte; non in ulla alia, nisi ex acci-
dent!.
Digitized by Google
(48,a4.l NATURAL1S AUSCULTATIONIS LIB. VII. CAP. IV. S39
CAP. IV.
'Anop^cEte S' av Tt? mkepdv 2<m xfvTjat; ira>a
Ttacnrj vu[i.6Xi)TJ| f[ ou. El Sij lore itaoa (tu(jlXi]tJ| xal
6(tora^<; to iv laio
Xr^S*
(f"Ov) xtvouu.evov, fatal ircpt-
f
tpiit tte fan; tuOefa , xai |ut(ov Si| xal iXartwv. *ti
b iXXotuatc xal ipopa Ti( tin) , Stav iv into /po'vio to piv
aXXotaiSij, to S' iv
ex75
"Korrai apa taov ira'9oc
uvrjxei* aXX' ctSuvaTov. 'AXX' apa 6rav iv taw faov
xtvT,69i , wee laoxayif

feov
5'
oux /art naOoc u.r'xet.
"Qtrc* oux iaxiv aXXottoais <popa fa>) ouS' IXdrrciw.
10 'Hat' ou nSaa auu,6X7)T^.
(2)
'Ercl Si tou xuxXou xal
xr,i euSttac it>< ffujji6r)(rTai; aroito'v t* yap, ci u.j|
fcrrat xuxXto 6u.o(<oc toutI xtvetffOat xal tooto M
t5i?
eudelac, XX' suOu? dvayx| i\ 8afrtov,
$
ppaStm-
pov, Samp el, to u.ev xaTavTe;, to
8'
avavxe;.
(3)
"Eti
U ouSiv Statpepet ( ouo" iv
)
tw Xo'yw, ef tic (pijatiev avdy-
xr,v eTvat Oarrov eu6u
^
ppaSuxepov xtvctvOat' {oral
yap |uta>v xal iXdrnov
^
TtEpttptpTj? t% tiOtla?, &an
xal tonrj. El yap iv wj> A
XP
'*'? T0
f^
v T
V
^ StrjXOe
,
TO Se r?jv r, (Aei'Jtov av ef>)
^ B Tje T

o8to yap to
*0 Oarrov iXiyeTO. Ouxouv xai el iv iXarrov feov, 85ttov
Sot' forai Tt pepoc tou A iv 5 to B tou xuxXou to
toov Stewt, xal to jT iv 6*Xo> Tip A tJ)v T.
(4)
'AXX&
u-V el eVct ouu.6X7)Ta, oujiSatvet to apxi 2i)8ev, fetjv
eiOelav eTvat xuxXw
-
dXX' ou oujx6X7)va ouS' otpa at
36 xiv^aet;. 'AXX' 8<sa uJ) 6u.u>vou.a, anavTa auu.6
>
Xi)Ta.
Olov Slfc T( OU 0-U(i6XT)To'v, TTOTepOV juTCp0V TO ypa-
^etov ?1 6 oTvo? J| ^
vr,Tr,; ort 6uuovuu.a, ou auu.-
fiXtiTa
-
iXX' -jj v^tt) tjj icapav^T>) ouu.6Xt]To'v, ort
TauTO o-)u.aivtt to u in' apicpoiv. Ap' ouv ou TauTbv
C to
Tx
u ivTauOa xaxet ; ttoau
0'
Iti ^Jttov iv aXXoiwcrsc
xal ipopa. (s) *H itpuTov pkv touto oux iXiOe'c, wi; el
(i^l
i|xb>vuu.a 0"U(i6Xi)ta. To yip itoXu touto <n\\iLL-
vet iv CSaii xal aipt, xal oS auu.&Xi)Ta. ElSe (x^, to
yt SticXastov TauTO ( Suo yip itpb( ev
)
, xal ou truu.-
S5 6*Xi)Ta. (e) *H xal iicl toutwv 6 auxbi; Xoyo
-
xal ykp
to TtoXu Sjjudvuftov. 'AXX' ivt(ov xal oi Xoyoi 8u.tovujji.ot,
oTov el Xiyot Tif iri to icoXu to toooutov, xal eti dfXXo
to toooutov, xal to ?oov 6tjuovuu.ov, xal to ev Se , el
l-nrfvt, eu8u; 6[UOVuu.ov. El Se touto, xal xa Suo-
40
(7)
ijtel 81a t( xa uiv aupSXqxa, Ta Se ou , efuep ^v
(xta tpuai?; rj Sti iv aXXb) 7tptoTt>) Scxtixw.
'0
(xev ouv
?7ciok xal & xutov ouu6Xr)Ta, icotcoov XeuxoTepov* iv
3 yip Ttporro), to auto', 4) imtpaveia

xal xata (ie'Ye-
Oo; fouauxuK. 'TStdp Se xal epeavjj ou
*
iv aXXtp yap.
6 (s) *H S^Xov ort /ffTat oSwo
ft
wavra v irotetv, iv aXXto
Se exaotov tpoio'xeiv eTvat, xal eorat TauTbv {gov xal
yXuxu xal Xeuxo'v, aXX' aXXo iv 2XX<j>.
(9)
"Eti Sexxi-
xbv ouTOTUxo'vio-civ, dtXX' v Ivbc to itpwTov. 'AXX' Spa
ou jxovov Set Ta ouo.SXr,ta (ij| &u:tovuu.a eTvat , dXXi
to xal (jfj) exetv Stasopav, (xiqti $ u.ifr' iv tij; Xe'yto Se
oTov
xp^H
1"
^X
El [Siatpopiv
$]
Sta(psotv. Totyapouv ou
ouiaSXtitov xaTi touto, oTov noxepov xexptoptaTtorat
DubiUre autem quispiam possit, an omnis motus sit
omni motni comparabilis , necne. Si igitur omnis motus sit
comparabilis, et aeque velox sit, quod sequali tempore [per
sequale] movetur : certe aliqua linea ciriularis erit recta;
apqualis, et major quoque, et minor. Pneterea variatio
et latio quaedam erunt scquales
,
qoum scilicet aequali tem-
pore alterum varialum , alteram illatum fuerit. Erit igitur
n-qualis afTectio longitudini : quod est impossibile. Verum
quum sequali tempore peraequale motum Client, tunc aeque
velox dicitur. Sed afTectio non est longitudini aequalis.
Quapropter variatio non est lationi sequalis , nee minor.
Quare non omnis motus est comparabilis. (2) In circulo
autem et recta linea quonam modo accidet? quippe absur-
dum est, nisi poterit similiter hoc moveri circulo, et illud
In rectum; sed Hiiro necesse sit aut celerius aut tardius
moveri : perinde ac si alterum esset declive , alterum ac-
clive.
(3) Prseterea nihil refert
,
quod ad lianc rationem
attinet, si quisdixerit necesse esse ut illico celerius vel
tardius moveatur : erit enim major et minor linea circularis,
quam recta; quare erit eliam aequalis. Nam si in a tempore
alterum conficit lineam
p
, alteram lineam
y : utique ma-
jor erit linea
p ,
quam
f
: sic enim celerius dicebatur. Ergo
et si minorl tempore sequale spatium conficiat, celerius
rit. Quorirca erit aliqua pars temporis a qua mobile
p
sequalem circuli partem conficit, atque mobile
y,
toto a
tempore conficit lineam
y. (4) At vero si sint comparabilia,
evenit quod nuper dictum (bit, rectam lineam esse circulo
a?qualem. Atqui baec non sunt comparabilia. Proinde neque
motus. Sed quaecumque non sunt homonyma, ea omnia
sunt comparabilia. Veluti, cur non est comparabile quod-
nam sit acutius , slilusne , an vinum , an nete? quia scilicet
sunt homonyma, ideo non sunt comparabilia. Sed nete cum
paranele conferri potest : quoniam acutura in utiisque
idem significat. Num igitur velox non idem significat hie
et ibi? multo vero etiam minus in variatione et latione.
(5)
An primum quidem hoc non est verum , si homonyma
non sunt, comparabilia esse? Multum enim, idem significat
in aqua et aere : nee tamen hxc sunt comparabilia. Si vero
non ita sit, at certe duplum, idem significat (nempe duo
ad unum
)
, neque hec sunt comparabilia. (6) An et in his
est eadem ratio P nam et multum est homonymum. Sed
quorundam etiam definitiones sunt bomonymae : veluti
,
si quis dical multum esse tantum, et super aliud tantum
,
et aeqnale , est homonymum. Sed et unum fortassis illico est
homonymum : quodsi hoc est, etiam duo. (7) Alioqui cur
aliaessent comparabilia, alia minime, si sit una natura?
An quia in alio primo receptaculo ? equus igitur et canis
sunt res comparabiles, utrum scilicet sit candidius : quo-
niam id , in quo primo inest candor, est idem , nempe su-
perficies. Et secundum magnitudinem itidem res sunt
comparabiles. Sed aquaet vox nequaquam : quoniam est in
alio. (8) An manifestum est, ita fore ut omnia liceat unum
facere, sed dicere unumquodque esse in alio? atque idem
eritaequale etdulce et candidum , sed aliud in alio.
(9) Prse-
terea non quodvis est receptaculum , sed unum est unius
primum. Mum igitur non solum oportet ea quae sunt com'
parabilia , non esse homonyma , sed eliam neque id quo
comparatur, neque id in quo illud est , habere diflerentiam ?
Verbi gratia , color recipit
[
diflerentiam seu
]
dmsionera :
ergo non est aliquid secundum hunc comparabile -. veluti
utrum magis coloratura sit, non ratione alicujus coloris.
Digitized by Google
3(0 4>rZIKH2 AKP0A2EQZ Z, S
u.5XXov, (*r, xata tt
yv
p<ou.a , aXX'
3) jf
pwjxa

aXXi xati
tb Xsuxdv. OStw xai Tcspt xivrjotv 6u.otaij to iv tow
3^pdvo> xtvr,Sv iffov toaovSt. (io) Ei Srj tou pr^xoui;
iv twSl tb U.EV ?\XXoi(oOr)
,
tb Si T|VE0r|
, 10T) Otpa oStJ
5 rj dcXXouoat; xat Su.otarj( trj cpopa; aXX' atoirov. Af-
ttov
8*
oti r) xtvrjoK fjret sfSrj, <Stat' e! ti Iv tow
"/.pdvw ivY_9vta toov u.?jxoc loota^rj ffftat , fori r| tu-
Oaa xai v| rcepttpeprje. IldtEpov ouv aftiov, Sti rj <popl
vivo? ?j 6tt r) YpajiftJi ve'vo? ; 6 uiv yap ^pdvo; aYt
v atouo; itSet. *H xal S|xa xaxstva etSei oia^s-
pttj xat vip
*i
?P*
6
*$
r
i
fy
l
>
"v IxeTvo i/Ti eTSrj
l<p' oS xivcttai. *Eti
3'
iiv 5, Si' o5, oTov ei itdSe?, |$a-
Stn

et mipwfti ,
ittr,on. *fl ou, iXXct tot; o-/>iu.aaiv
rj eopi XXt), uvtt ti ev tow ypdvw tautb u.eve8o{
u xivouftsva looxayv tb auto oi dtStdipopov eiSet xai
xivjjoei dSidipopov. (ll) "Hare touto axeirreov
,
ti?
Siatpopa xtvrjaewc. Kal or]u.aivEt 6 Xdyo? oSto;
, 6tt
tb yevo? oujr, ?v tt, aXXa irapa touto XavOavet iroXXa,
slot ts twv 6u.wvuu.twv at ulv noXu dnE^ouaat , at Si
o
fyooaai tiva Jfioidnjta , al
$*
Iyyus 'J) Yevet 5} "va_
Xoyia, Sib oS Soxouotv 0|xwvuu.iat elvat, ouoat. Ildts
ouv ttepov tb eTSok, lav taitb ev dXXw, rj av dtXXo iv
dEXXto; Kal ti; Spot;; 4\ tw xpivouu.Ev o'tt tautbv tb Xeu-
xbv xat tb yXuxu rj aXXo'; oti iv aXXw tpafvEtai ere-
*e> pov; rj o'tt b'Xw? ou tautd; (12) Ilept Ss Si| dXXoiwtftw;,
t:G? E'fftai !ootaj^i< itspa itEpa; ti orj ioti tb
&y
1
^"
I^EoOai aXXoiouoOat, EOtiv tbv psv taj^b tbv SI ppa-
Si'tix; laOTJvai , xat fi(ta ttvct;' fiiax' ttm aXXoiorai?
loota^i;

Iv fob) ?ap yjpovoy VjXXoi(i>9t). 'AXXi t{ t^XXoiio-
30 Ovj ; tb yip fcov oix lotai ivtauOa Xeyojmvov, iXX* w;
iv toi tcoom Jodtrj;, Ivtau6a Suoidtr);. 'AXX' foto)
!ootayJ; tb iv tow xpdvu tb autb jta6aXXov. IldtEpov
ouv iv 5 tb iraOo( rj tb naOo; Sei iuu.6aXXEiv; ivtauOa
u.v Sj) o'tt t) OvtEia j) autrj , loti Xa6av, Sti outs pSX-
M Xov oute ?|Ttov, <$XX' Sjxoiw; unapjcEi. 'Eiv Se tb icaOo;
aXXo r[, oTov eiXXoioutat tb XeuxatvdpiEvov xal tb uy12
*
IJouevov, Toutoti; ouSiv tb autb 0J0" foov ouS' Spvoiov,
7j| JJSv) tauta efovj rcotei dXXouoaeco; , xat oux latt
p(a, uanspouS' at <popai. "Oote X^ittiov rcdoa efSri aX-
4oXoibio'Eb>;, xal icdoa fopSt. Et u.5v ouv ta xivouu.va
eTSei StaipipEt, (Tjv siotv at xivrjaeic xad* a&ta xal
^
xata ouu.6e6yixoc ,
xal at xivt|oei( stSet Siot'oouaiv

tl
SI
Y
tv,,

Y^vef eI
8*
aptOftSj, apiOftw. (is) 'AXXa S|
ndtEpov eU tb Tca8o< Sei pXs^ai, iiv
^
tautbv t\ Saoiov,
45 El lerota/eic at aXXoicooEtf , v\ ti? tb dXXoiouixEvov (oTov
Et tou [xev totovSl XeXtuxavtai, tou Si tocovSi) ; v| Etc
df[x<p(d, xal jj aut^i (xev r) aXXvj ttj> xaGtt, eI tb autb
r| iXXo
-
Tot) Si y\ avto*o;, ei Ixeivo toov ?| dfvioov.
(14)
Kal iitl YEvioEbic Si xal
^
8op3; tb autb oxeitxs'ov.
60 115; loota^? r| ye'veot?; eI iv tow /pdvw tb autb xat
itofiov, oTov dfvdpwTro; iXXa (nrj (wov
*
Oattwv Se , et
iv tow *Tepov ou yap i'^ou.e'v ttva Suo, iv oT; yj itspd-
trjt w; v) a!vo{xoidtr|(. Kal et iattv opiflab? y) ouota
,
7cXe(wv xat iXattwv dtptdptb; 6u.otoeiSr';, dIXX' avwvuaov
(M.)
sed quatenus est color : vcrum est comparabile ratione al-
boris. Ita etiam in motu scque velox dicitur, quod xqnali
tempore motum est per tantum eequale. (1 0) Si igitur hoc
tempore pars magnitudinis variata est, pare vero illata :
acqualisnc est haec variatio et o:que velox ac latio ? Sed hoc
est absurdum. Causa vero est, quia motus liabet species.
Quare si ea qua; aequali tempore feruntur per sequalemt
longituJinem , sint seque velocia, linea recta et circularise
erunt aequales. Utrura igitur causa est, quia latio est genus,
an quia linea est genus? nam tempus idem est semper indi-
viduum specie. An ilia etiam simul specie dilTerunt ? etenim
latio species habet , si illud habeat species , in quo move-
tur. Prsterea si id per quod fit motus : veluti , si sint
pedes , ambulatio ; si alae, volatus : an non , sed figuris tan-
tarn latio diversa est? Quapropter ea quae aequali tempore
per eandem magnitudinem moventur, sunt seque velocia
.-
eadem autem magnitudo est
,
quae non dividitur in species
,
et motus similiter idem, qui non dividitur in species.
(11) Quocirca hoc est considerandum, quaenam sit diffe-
rentia motus. Atque hie sermo indicat genus non esse
unum quid , sed praeter hoc multa latere. Homonymianira
autem alias longe distant; alite quandam similitudinem
habent ; alias sunt propinqute aut genere , aotproportione :
ideo non videotur homonyroiae
,
quum tamen sint. Quando
igitur species diversa est ? utrum si eadem est in alio , an si
alia in alio? Et quaenam est definitio , seu quonam judica-
mus album et dulce esse idem, vel diversum? An quia in
alio videtur species diversa? an quia omnino non est ea-
dem? (12) Quad igitur ad variationem attinet, quomodo
altera est aeque velox atque altera? Sane si sanari est va-
riari; et fieri potest ut alius celeriter, alius tarde sanetur :
eliam fieri potest ut quidam simul sanentur. Quapropter
est variatio aeque velox : aequali enim tempore variatum
est. Sed quid variatum est? nam aequale hie non dicitur.
Sed utest in quanlitate aequalitas, ita hlc similitudo. Sed
esto aeque velox, quod idem mutatur aequali tempore.
Utrum igitur id conferre oportet in quo est affectio, an
ipsam aflectionem? hlc sane licet sumere sanitatem esse
eandem, neque plus neque minus, sed similiter inesse.
Si vero affectio diversa sit : utputa variatur, quod albescit
,
et quod sanatur : his nihil est idem , nee aequale , nee si-
mile
;
quatenus baec jam faciunt species variations ; nee est
una variatio, sicuti nee uua latio. Quocirca sumendum
est
,
quot sint species variationis , et quot species lationis.
Si igitur ea quae moventur, specie diflerunt , ea scilicet quo-
rum sunt motiones per se, non ex accidenti ; etiam motio-
nes specie different : sin autem genere, genere; sin numero,
numero. (13) Sed utrum ad aCTectionem respicere oportet,
sitae eadem vel similis, si varialiones sint similes, an id
quod variatur (utputa si hujus tantum est dealbatio,
illius vero tantum) , an ad utrumque? et eadem quidem
vel diversa est variatio ratione affectionis, si affectio sit
eadem vel diversa : aequalis autem vel inaequalis est varia-
tio, si affectio ilia sit aequalis vel inaequalis. (14) Quin et
in generation et interitu idem considerandum est. Quo-
modo generatio est aeque velox ? si aequali tempore
idem atque individuum gignatur, ut homo , non autem
animal. Velocior autem , si aequali tempore diversum : non
habemus enim duo aliqua, in quibus sit diversitas, ut dis-
similitudo. Et si essentia est numerus ; certe major vel
minor numerus est ejusdem speciei. Sed nomine caret id
Digitized by Google
NATURALIS AESCULTATIONIS LIB. VII. CAP. V.
(410,160.)
to xotvdv, xai to ixdtepov [itoto'v to [*iv iroto'v,]
toartep to uXeiov rtotOoi; y| to uireps'yov u.SXXov
[
to Si
irocrbv [itijov].
84 1
quod est commune, et utriunque est quale; quale autem
,
velut plus afTectionis, seu quod excedit, dicitur magis
:
quantum autem , dicitur majus.
CAP. V.
'Eitcl Si to xtvouv xivei ti del xai i*v tivi xat
6 ue'XP'
T0U "
(
^*T
U
^ **
r
l-v
^
v T,v,
>
^a
^
v
XP^**!*
* T0
Si [AE/.pi TOU , OTt ItOCOV Tl [17)X0(

del
Y
a
P "V*
x,ve'
xai xextvr,xev

wore itosdv ti foTai 8 ixivii(b) , xai iv
^ow ) et Si\ to (xiv A to xivouv, to Si B to xtvoupu-
vov
,
ffo-ov Si xtx(vT|Tat pijxoc to V , iv oVo) Si 6
XP-
iu
vo; iy' o5 A" iv SJ) t<5 taw
X9
v
f
*1 ^
*vau-'
^
io' oS A to ^[Aicru tou B SnrXao-iav t5j?
1*
xmfaei,
tJjv Si to r iv Tw 4)uto~ei tou A* otJiw yip dvdXofov
carat, (a) Kat tl ^
auTvj Suvau.i( to auto iv tojSi tm
ZP*"?
Toa
^i
v$' xtvtT, xai t))v ^,|xfffjtav iv T(j) ^ufoet
is
xai ^
/ju.fdtta tcr/uc to ^puav xtv^aet iv to too)
y
pdvo> to farov ' olov t9)c A SuvdfUh); Ioto> fju-toeia 4j to

, xai tou B to Z j]u.tau

*
6[ioi'o>c SV) lyouai xai dva-
Xovov $, to^u? Tcpb to
pp?
*
wsts toov iv to*) Xpdvw
xivqaouart.
(3) Kal (t to E to Z xtvet iv tm A
io Tiv r , oux avayx>] iv tS tou xpdvtj) to i:p' 06 E to
SticXaaiov tou Z xtvetv tVjv 7ju.t6*fiav t?,{ I\ Et SJj to
A tt,v to B xivrjaet iv T<j> A 6o7]v rj to T, to jjuiau
tou A to i^' w E r)jv to B ou xiv^oet iv tw Xpovw
iy" t?> A, oio" ev Tivt tou A T7J; r, rl
avaAoyov Ttpoc
26 t^v SXr,v
tV r , w? to A irpo to E

SXo) yip et fcu-

/ev ou xivrjott ouSiv

et yip fj 8Xvj iayu? -cotnjvSe ix{-
vr,ov, ^
r,u.i<jtia ou xivr,oet outc itooJjv out' iv 6iro-
o-(j>ouv

el; yip BV xivottj to itXoTov, etitep t) Te tSv
^ecoXxwv teu-vetai l<r/yi etc w apt8u.ov xa\ to u.5j-
30 xo;, navT(( ixfvr^av. Ata touto i Zrjvuvot Xdyoc
oix ilrfifc, &i
<}ioeT ttj? xeyxpow 6tiouv jxe'po?

ouSiv
Yp
xuXuei (*j)
xtvetv tov depa iv u.r,Sevl
jr
P
v<
:'
toutov
iv ixi'viia-ev iu-Tceowv 6 5Xo (xiSt(*vof oOoe Si| tosoutov
pdpiov, 3<jov av xivjjime tou SXou, tt etr| xa6' auxb
3 touto, ou xivei

ouSi
fkp
ouoe'v iffTtv dXX' ?,
Su'vdu.ei iv
tw o^o.-.
(4)
Et Si Ta Suo , ixatepov Si tuvoc ixd-
Tepov xivei Toodvoe iv xoawoe, xai auvriQs'aevai al ou-
vdutii; to auvOeTOv ix tuv papwv to tsov xiv^aouai
(iTJxoc xai iv tau)
XP
<'VI
!
,
' "voiXoyov ^dp. Ap' ouv outo>
40 xai ire' dXXoudsewc xat in' au;i](jeu); ; Tt [xiv yap to
aujov, Tt Si to ai^avdfisvov, iv iroaw Si /pdva> xat
Ttoabv to |iiv au^ei,TO Si au^dveTat. Kat to dXXoiouv
xai to dXXoiou(Mvov o>oauTo>(, Tt xat noabv xata to
(iSXXov xat ^ttov ^XXotwTat, xai iv itoow
XP
0V<
!
,

^v
4& Si7tXaoi'w St7cXdviov, xat to SiitXao-tov iv St7tXao-{o)

to S' iSjAtou iv ^o.(oet xpovtji,
'<i
iv ^jxtiret iju.wu,
t
1
, iv tatj) StitXdatov. Et Si to dXXoioiJv 1
aiJ^ov to to-
mvSt iv tu TOorwSt 4| au^et
^
dXXotot, oux avdyxT) xai
to ^ju-iau iv jjtiiact xai iv fijju'txti to yj
iiiau , dXX' ouSiv el
; e'tvxev dXXouuoet f aur,o-ei , fioTrep xai iitt tou ftdpou;.
Quum autem id quod movet , aliquid semper moveat , et
in aliquo, et usque ad aliquid : (dico autem in aliquo,
quia in tempore movet ; usque ad aliquid vera
,
quia per
quantam aliquam longitudiuem : semper enim sunul movet
et mo<rit : quapropter erit quantum quiddam, quod motum
est, et in quanto
:
) si igitur to a est quod movet ; to
p
autem, quod movetur; to y vero, longitudo per quau mo-
tum est; tempus autem
,
quo movetur, est ubi 8 : sane
aequali tempore eequalis vfs, qua' est ubi a, dimidium ipsius
p
movebit per longitudiuem duplo majorem quam y : per
longitudinem autem y
movebit in dimidio temporis 8. Sic
enim erit proportio. (2)
KUi eadem vis idem pondus hoc
tempore per tantam longitudinem movet; etiam per dimi-
diam longitudinis partem movebit dimidiato tempore : et
dimidiata vis dimidiatum pondus movebit sequali tempore
per equale spatlum. Utpula virtu tis a esto dimidia virtus e
;
et ponderis
p
esto dimidium ti ( : similiter itaque affecta
erunt, et eandem rationem babebit vis ad pondus. Qua-
propter per (equate spatium sequali tempore movebunt.
(3) Et si to t movet pondus (
tempore 8 per longitudinem
1 : non est necesse ut sequali tempore to i moveat duplum
ponderis

per dimidiam partem longitudinis y. Si igitur to
a movebit pondus
p
in tempore 8 per longitudinem
y, non
propterea dimidium tou a , nempe to e , movebit pondus

in tempore 8 : nee in aliqua parte temporis 8 movebit per

aliquam partem longitudinis
y > seu quae eandem rationem
liabeat ad totam longitudinem
y,
ut virtus a ad virtu (em e.
Omnino enim fortasse per nullam spatii partem movebit.
Nam si tota vis per tanlam longitudinem movit : non pro-
pterea vis dimidiata movebit nee per quantamvis longitu-
dinem, nee quovis tempore. Alioqui unus moveret navi-
gium , si eorum qui navigium traliunt , vis divideretur in
numerum , et longitudinem per quam omnes moverunt.
ldcirco Zenonis ratio non est vera, quantamvis milii par-
tem solium edere : quia nihil prohibet quominus nullo
tempore moveat bunc aerem
,
quem lotus incidens modius
movebal. Nee igitur tantam partem
,
quantam moveret una
cum toto, base milii pars, si sit per se, movebit: quia
nulla pars est in toto , nisi polestate.
(4)
Si vero duo sunt,
et horum utruraque movet utrumque pondus per tantum
spatii tanto tempore : etiam conjunct* vires, id quod ex
ponderibus est compositum, per aequalem longitudinem
movebunt ; et sequali tempore : proportio namque est. Num
igilur ita res liabet et in variatione et accretione? est enim
aliquid quod auget , et aliquid quodaugetur : tanto autem
tempore , et secundum tantam magnitudinem, alterum au-
get, alteram augetur. Et quod variat, et quod variatur,
itidein secundum aliquid seu secundum quantilatem ali-
quam vel magis vel minus variatum est, ac Unto tempore
,
duplo tempore duplum, et duplum duplo tempore ; dimi-
dium autem dimidiato tempore, vel dimidiato tempore di-
midium , vel aequali tempore duplum. Si vero quod variat
vel auget, tantum tanto tempore vel auget vel variat; non
est necesse ut etiam dimidium dimidiato tempore, et di-
midiato tempore dimidium augeat seu variet : sed fortasse
nulla ex parte variabit vel augebit, sicut et in ponders
conlingebat.
Digitized by Google
342 &Y21KH2 AKP0A2EQ2 H, a.
(S5U,3*>(.)
LIBER VIII.
CAP. I.
Ilorepov 51 ftyovi tots xcvrjat? oux ouaa irporepov
,
xal ^Bet'petai TtaXtv outco? Sore xiviTaScct u.i)Sev,
$
out*
i^vo ours <p8Ei'petai, aXX' ael ^v xal del eo-Tat,
xal tout' 48avixTOv xai aTtauurov 6irapct Tot; ouatv
,
6 olov ?wi] ti( ouaa toT; ipuoei auvsaTwai itaatv; Elvai
uiv ouv x(vr,<rtv iravTS? tpoaiv ot irepl ipuaEto; ti Xeyov-
tec, <5i& to xoajioitoiEtv xal itepl Y'veVeon xal ipOopa;
sTvat t-)|v dewptav itSaiv aurot?, ^v dSuvarov uirap-^etv
piV) xtvijffeto; outrr,;. 'AXX'
6*0*01 |jlsv arcetpou? tt xo-
IV cutout eiva( (pact, xal tou; pisv fiYvtsBati , tou? SI
<p8etpEtr0ixt twv xoo-uwv, ae( tpaatv slvai xt'vr,<jtv
(dvayxaiov yip ti? ytviattt xal t&? <p8opa? eTvat
[UTa xtvifceco? auxwv
)
'
6W 31 Iva 3) u.J) aei, xai
irepl t^; xtvifatto; &7t0Ti8evTai xara Xoyov. (l) Ei Si,
n hSijttai note u.Y)81v xtveiaSai , Si^co; dvaYXi) touto
auu.atvetv i| yip 6? AvafcYopac Xeyei
(fqai
y&P
ixetvo?, 6(xou itavrtov ovtwv xai ^pepouvTuiv tov aTiet-
pov j^povov, xfonjfftv ipHcotijo'at tov vouv xai Staxpt-
vai
) , $ d>? 'EpntsSoxX^c , Iv jxtpei xtveta8ai xai mx-
M Xiv ^pefxetv, xivEtaOai u.lv 6rav -J) ipiXi'a ex tcoXXwv
itoirj to Iv ^ to veixo; iroXXa ii; Ivo'?
,
^pEueiv
8'
v
tot? jAEta^u j^povoi;, Xey<v oSttoc
jjuiv 8v ex nXeovuv u.eud6i)xs
f
OeaOat
,
yjSi itdXtv Siafwro; ivo; icXiov' exteXc6ousiv.
36
Tf,
(jiv Yirvovral re , xal ou dqpwnv Eu.tcc8oc atc&v
'
lj Se to8' dXld(rovTa 8iau.7iepe; oOSa|ia Xiq-fEi,
tauTg
5'
atev laocv axivirtot xata xuxXovj
Act
Yap
urroXafieTv Xe^Eiv outov 3) SI tbS' evdevSe t!
aXXao-ffovra. (a) Sxeicreov Si; nspi toutcov -Kuq
30 lj(i. Ilpb JfpYou
Y^p
ou p.ovov itpo? t^v irepi fiatiai
6e<i>p(av ISetv t)|v jX^OEtav , aXXi xai pi? r))v ue8o-
Sov tJjv itepi ttj? apy_rj? ttj; itpWT>)<.
()
Apb>u.:8a
Se itpwTov 2x tuv SiwpKjjxEvtov jjpitv Iv toi; ifucrtxoT;
7rpdTepov. Oau.lv SJ) t^v xfviqiTiv eTvat ^vteXe'^eikv
36 tou xtvrjTOU ?[ xivtjtov. AvaYxatov apa uirap^eiv t4
icpotYpiaTa t4 Suvajxtva xivetsdai xa8' Ixaaniv x(vj-
o-iv. Kai
X
M
pU
51 tou ttJi; xiv^ffEto? 6pi(ru.ou , it3E; 5v
6jAoXoY^9tv AvaYxatov eTvbi xivctoSai to SuvaTbv xt-
VEtffSat xa8* Ixao-niv xfvTjaiv, oi?ov aXXotouadat jxlv
to to dXXotbiTOV , ipe'pEffOai SI to xati to'tcov (XExaSXriTov
fisxE Set irporepov xausrov eTvat itpiv xaev8t, xal
xauo-xtxov irpiv xaetv.
(6)
Ouxouv xal TauTa avaY-
xatov t\ YEvicdat ttots oux ovta t
1
,
aiSta etvai.
() Ei
pilv tovuv Ifivrzo tSv xtv^xSv exasTOv, avaYxatov
45 jcpo'xepov tr,t XT)f8eio*>i( iXXijv yevsoSh jxetaSoXriv
xal xivT)stv, xa8' ^v *YeveTO to Suvotov xivr,87ivai
?i
xtv5)ffat.
(7)
El S' ovtb icpouir/jp^ev iet , xtvi^-
rtto? (x^i ouai)t, dEXoYOv u.lv faCveTat xal auTo'Sev
Uirum autem faclns est aliqnando motns, quum ante*
non esset, et interit rurstis, ita nt nihil moveatur : an De-
que facias est , neque interit , sed semper erat , et semper
erit, alque hoc immortale et indesinens rebus inest, tan-
quam sit vita quaedam omnibus natura constantibus? Esse
igiturmotum omnes asserunt, qui de natura aliquid di-
cuot : propterca quod mundum faciunt , ac de generatione
et interitu his omnibus est inspectio
,
quae essenequeunt,
nisi motus sit. Sed quolcumque infinites muodus esse
aiunt, et alios quidem mundos fieri, alios vero interire,
hi semper inquiunt esse rnolum : quia necesse est eorum
eeneraliones et inleritus esse cum motu. Quicumque vero
unum mundum , aut non semper esse affirmant, etiam de
motu id ponunt : quod est ei sentential consenlaneum.
(2)
Si igitur fieri potest ut aliquando nihil moveatur, bifa-
riam necesse est hoc accidere : vel enim , ut Anaxagoras di-
cit (is enim ait, quum simal omnia essent ac quiescerent
infinite tempore, mentem illam produxisse motum , et se-
crevisse), vel, ut inquit Empedocles, vicissim moved, et
rursus quiescere : moveri quidem
,
quum amicilia ex mullis
unum facit
, aut dissidium mulla ex uoo
;
quiescere autem
temporibus inlerjectis , ita inquiens
:
Aut unum ex multis consuevit oriri
,
Ant rursos ex uno genito plora perficiuntur.
Ilac flnnt , nee est ipais constans svum :
Iliac autem hsc mulantur perpetuo, neque desinunt
;
Hac semper immobiles sunt in orbem.
Nam existimare oportet dicere eum quarto versu Iliac
haec, ut sit, Dehine hcec mutantur.
(3) De bis igitur const-
derandum est, qnonam modo se habeant : quia veritatem
perspicere non solum confert ad earn contemplationem quae
est de natura, sed etiam ad methodum qua? est de primo
principio.
(4) Primum autem incipiamus ab iis qme a nobis
antea definite sunt in Physicis. Dicimus ergo motnm esse
actum mohilis,quatenus est mobile. Necessarium igitur est
res subesse, qute possint unoquoque motu cieri. Sed et
sine definitione motus, quilibet fateretur necessarium ess*
ut moveatur quod potest moveri unoquoque motu : utputa
variari
,
qnod est variabile ; ferri autem
,
quod est loc*
mutabile. Quapropter oportet prius esse cremabile, quam
cremelur : et id quod cremandi vim babet
,
prius quam
cremet. (5) Ergo et haec necesse est ant facta aliquando
fuisse, quum non essent, ant sterna esse. (6)
Si igitur
factum est unumquodque eorum quae movere et moveri
possunt : necesse est, ea mutatione, quse sumpta fuit,
aliam priorem factam esse mutationem ac motionem
,
qua
factum est id qnod potest movere et moveri.
(7)
Quodsi
semper fuerunt, quum motus non esset; absurdum jam
Digitized by CjOOQlC
()
ISATURAL1S AUSCULTATIOMS LIB. VIII. CAP. I. 343
teianjijaffiv
*
ou (t^v aXXi jxaXXov tvt irpotouo-i
xouxo crufxCafvstv dvayxalov. El yip x5v jxev xtvrjxtov
Avxwv, twv Si xtvr,xix<ov, 6xi u.iv sVrat xi irpcuxov
xivduv, -co Si xtvou(xvov , 6t
8'
ouOe'v, aXX* TJpSfUl,
6 avayxaiov xouxo |Mxa6aXXEiv irpdrspov* ?jv yap ti
atxtov
x?U
^psp(ac/
^
yip jjps'priai; oxe'pii)n x5j
xtvljatio?. "iitrce -rtpb xij? irpcoxrjc (xtxaSoAyji; iaxai
(UxaCoXi) Ttpotepa. (s) Ti fxiv yip xtvst u.ovco<;,
xi S: xal ti; svavxtac xivqo~Etc, oTov to (iiv irup
10 8epu.aivi, t|*usi
8'
ou, f,
3*
i7ciem^(ir, Soxet xwv
ivavxCtov Eivat |*(a. 4>a(vExat uiv ouv xaxct xi etvai
opotdxpoirov

xb yip
^XP^
Ocp(Mt(v(i o-rpa(jtv tioj;
xal iictXOov , uanrep xai ijxapxavst Ixwv 6 (bncroiu.ujv
,
Sxav ivairaXtv jprja~)xai x5j niaxr|p;ii. 'AXX' ouv oVa
15 ye Suvaxi utoieiv xal naa^Etv
^
xivetv , xi Si xtveT-
a8ai, ou itetvTW? Suvaxa ioxtv, aXX' o>Sl fyovxa xai
itXr,iot!Jovxa aXXifXon. "tiaS^oxav icXT)o-iao-r, , xivsi,
xbSi xtvsixat, xal orav 6'Tcap^r, ox Etvai xb |iiv xivrj-
xtxbv xb Si xtvr|xov. () E! xofoov (x^| asi ixivEtxo,
so orjXov a>; oi/ outuk
*'X
0V
> "' Suvausva xb jiev xivst-
o8ai xb Si xiveiv, iXX' ISei ixexafiaXXiiv OaxEpov
auxSv avayxr, yip iv xoic irpd; xi xouxo aupSaiveiv
,
oTov (i (jl-Jj 8v SiitXaaiov vuv StTtXaaiov, (xexaSaXXtiv,
Et ul-Jj ifxcpdxEpa, Saxtpov. "Eaxat dtpa xt<; irpo-
9k xs'pa |XExa6oXJ) xr,? 7rpt6x)e. (loj IIpb Si touxok; xb
irpdxspov xal Berxspov irC{ iVrat j^pdvou a^j bvxo?;
?, 6j^pdvo<,
fi^
ouotjc xivrjcreox; Ei 8*) iaxtv 6 xpo'vo;
xtvr,aEb>( (iptOfxb? ?| xtvqaic. xi?, stJXEp asi xpo'vo< iaxiv,
ovoyxY) xal xt'v7|<jiv atStov slvat. 'AXXi [xf,v icsp( yt
so ^pdvou Rw Ivbc 6(xovor
1
xix<3? ej^ovte? tpaivovtat itav-
xe?
-
ay(vT]xov yip (Tvat Xi'youat. Kai Sti touto
A>iudxpixd( xe SeCxvuoiv J>; aSuvaxov dEicavxa yeyovt-
vaf xbv yip j^pdvov dtyEV7)xov (Ivai. IIXaxo>v o* a6-
xbv ysvvS jxdvo?- icfia fiiv yip auxbv x(5 oipavw yeyo-
11 VEvat, xbv
8'
o&pavbv ysyovsvat <pY)<i(v. (n) Et ouv
aouvaxdv isxt xal sTvat xal voijaai y^pdvov dEvsu xou
vuv, xb Si vuv laxl |xtadxr|( xif , xal ap^V xal xeXeu-
xtjv fj^ov 4(*a,
ipxV
|*iv toij Isojxivou y^pdvou,
xeXeux^v Si xou irapEXOdvxo? , ivayxv| 4s\ sTvai
xpd-
40 vov

xb yip ioy^axov xoti TeXturaiou X7)!pOEvxot
y
pdvou
t xtvi xSv vuv fffxai* ouSiv yip faxt Xa^Eiv iv xSi
Xpdvti) itapi xb vuv. *Qox' iits( isxtv ip^ xs xat
xeXeux}| xb vtiv , dvayxTj auxou lit' afiipdxEpa sTvat aVt
ypdvov. 'AXXi
%
uJiv E?yE
j{p
vov

^avspbv 6xi dtvayxrj

U Etvai xal xfvT)<jtv , ttittf i /pdvoc ica0o( xt xiv^atux;.
(ll) 'O S' auxb( Xdyo? xal icspl xou JfOapxov Etvai r))v
xivniatv

xaOaicsp yip tel xou yEviaOat xtvijatv vuve'-
Catvt npoxipav sTva( xtva |uxa6oXJ)v xtj Tipuxr,;,
o5twi; ivxauOa Gaxlpav xij; xiXtuTafa;
-
ou yip fiaa
to icaucxat xtvoujxtvov xal xtviixbv 2v
, ^
xadjisvov , xal
xauaxbv Sv ( svSeyjsxai yip xauvxbv ilvat jxij xadfuvov),
ouoi xtVTjxixbv xal xtvouv. (is) Kal xb tpOapxbv Si
oe^cei ipOap^vat, b'xav tp8EtpT|Xat' xal xbxourou <p8ap-
xtxbv TtaXtv Serxeoov xat yip jj p&bf.i uEtaCoXr xe
per se apparet iu qui aniraadvertunt ; verum magis adbuc
progredientibus hoc erenire Decease est. Nam si, quum
alia sint mobilia , alia quae movcndi vim babent, aliquando
est aliquid primum movens, et quod movelur; aliquando
vero nihil, sed quiescit : necesse est , hoc mutari prius :
erat enim aliqua causa quietis
;
quandoquidem quies est
privatio motus : quare prima mutatione erit mutatio prior.
(8) Alia namque movent tmo motu , alia etiam contrariis
motibus : ut ignis calefacit quidem , non tamen refrigerat
;
scientia Tero vldetur contrariorum una esse. Verumenim-
vero et illic apparet aliquid simile. Etenim frigidum cale-
facit conversum aliquo modo ac remotum, eicuti sponte
peccat sciens, quum abutitur scientia. Sed quaecumque
possunt tocere et pati, vel movere ac moved , non omnino
id possunt , sed si ita se habeaot, et sibi invicem propinqua
sint. Quocirca quum prope accesserint, alteram movet, al-
teram movetur : et quum ita fuerint, ut alteram sit rooli-
vum, alteram mobile. (9) Si igitur non semper movebatiir,
patet ea non fuisse ita affecta, ut alteram posset moveri, alte-
ram movere : sed oportebat alteram eorum mutari. Necesse
est enim, in Us qn ad aliquid referuntur, hoc accidere : ve-
luti si quum uon esset duplnm , nunc est duplum, necesse
est ut si non ambo, saltern alteram sit mutatum. Erit igitur
aliqua mutatio prior mutatione prima, (to) Ad baec, prius
et posterius quonain modo erit, nisi sit tempus? aut tem-
pos , nisi sit motus? Quodsi tempus est, numerus motus,
aut quidain motus : siquidem semper est tempus, necesse
est motum quoque seropiternum esse. Atqui de tempore
,
prseter unum, omnes videntur in eadem sentcntia conre-
nire : ingenitum enim esse dicnnt. Ideoque Democritus pro-
bat non posse omnia esse genita : quia tempus est ingenitum.
Plato autem solus ipsum gignit : ipsnm enim simul cum
coelo genitum esse, ac ccelum genitum esse assent, (n) Si
igitur impossibile est et esse et intelligere tempus sine mo-
menta , momentum Tero est medietas quaedam, simulque
habet principium et finem
,
prlncipium quidem futuri tem-
poris, finem autem praeteriti : necesse est, semper esse
tempus : quia extrenium ultimi accepti temporis erit in
aliquo momenta : quandoquidem nihil licet sumere in tem-
pore praeter momentum. Quapropter quum momentum sit
principium et finis : necesse est, ex utraque ejus parte
semper esse tempus. Atqui si tempus, patet necesse esse ut
sit etiam motus -. siquidem tempus est affectio qusedam
mutus. (12) Eadem ratio deeo quoque valet, quod motus
non sitinterituiobnoxius. Sicut enim eo posito quod motus
factus fuerit , eveniebat mutationem aliquam esse priorem
prima ; ita lilc cvcnit esse posteriorem postrema : quia non
simul desinit esse mobile , et moveri ; aut esse cremabile,
et cremari
(
potest enim esse cremabile
,
quod non cre-
metur
)
; ncc habere vim movendi , et movere. (13) Sed et
quod interitui est obnoxium, oportebit interiisse, quando
interiit : et rnrsus postea, quod bojusinterimendi vim habet.
Etenim interitus est mutatio quaedam. Ergo si luec sunt
Digitized by Google
344 M"2IKH2; AKPOA2EQ2: H,
,8
iorrtv. Ei Sr, tout' douvaxa, SSjXov &><; laxtw dtSto?
xi'vTjaK, dW
oty
6rl uiv ^v, 6x1 J' ou- xal
Y^p
to***
to o6t(i> Xiyetv itXa'arpiaTt txbtXXov. (n) 'Oiioi'io; 8s
i xal to
X^Y*
lv 6ti irs^uxev oGxco, xat Tauxr,v Set voa(-
t, eiv slvai
apx^
v
>
ftwp fouuv 'EimxeSoxXtjc &v el-
netv, 6< to xpaxeiv xal xiveiv h (xepsi t^v tptXtav
xal to veixo oitdp/Et toi? jrpaYfxao'iv l\ iviyxrn,
^ptptetv 81 tov Luxa<;u ypdvov. (i&) Tajra Si xal ol
|xtav dp^v notouvTec, weretp AvatjaYOpae, , outw?
, to
av etnotev. 'AXXa ixV ouSev ye draxTOv twv ^uvei
xal xaxi tpuetv* r\ yhp ijuatc aixfa nSvt Ta^ttd(. To
8'
dnetpov icpo? to anetpov ovSeva Xoyov tfti" Taf;n
81 itSoa
\6-(0i.
To
3'
djretpov j^povov ^ptptetv, eTra
xivY)8^vai 7COT8, toutou 81 jxr,8e|xiav elvat ota^opctv,
6 6rt vuv (xSXXov ^ irpdxEpov, [M)8' a5 Ttva Ta!;iv I/teiv,
ouxsxt <puatt>K fpyov. *H
Yp
a7cX /_t to tpuaet,
xat
ofy
6t1 [xev o8t<o(, 6x1
5*
dXXux;, olov to nup
avu tpuvEt (pe'ptxai, xat
ofy
6x1 (iev 6x1
8'
ou' rl Xo-
YOV
e^ei to (Jt^j dwXouv. Aidrctp SiXxtov &; 'EfXitE-
M SoxXtjc, xav ei Tt{ *Tpoc etpr,xev ouxtoe, e^eiv, h uipsi
to itav YipEfxitv xai xtvtioOat ndXtv

xd;iv
Y&P
^oi\
Ttv' l-(ii to xoiouxov. 'AXXi xat touto Ssi" tov Xs'YOvxa
(*5.)
fiJ) (pdvat (io'vov, dXXa xat t^v aWav auxou Xe'-
YEtv, xal u/J] x{8ea6at utjSev \u\o' d^touv d^i'ouix'
aXoYOv, dXX" rj s
,
7caY&>Yrv 5} dwdSetlfiv tpepEtv* auxa
(liv
Yp
oux atxia xot &7COTE6ivTa, ouSs tout' ^v to
(jitXo'xriTt vj vEtxet etvat aXXot
T7J(
ptiv to auvaY<tv,
tou 8s to Staxptveiv. El Sk Trposopiatat to iv (xspet,
Xsxte'ov l^i' wv outoj;, wuitsp 5n eoti ti 8 cruvotYet tou(
10 dvOpwTiou;, T| ftXta, xal ^EUYOua-tv ol ^/8pot dXXjj-
Xou;

toiJto
y^P
uitOTtOETat xal Iv tm 5X<) slvat

tpat-
VETat
Yap
iit( Ttvtov o6t<' to 81 xal Si* fotov ^pdvuv
SstTat Xdyou Ttvd?. "OXw? Si to voptt^etv
ipX|v
tlvat Taur>)v txav^v, 8xi ie\
^
eotiv oSxto; t|
Y'Y
ve_
35 tat, oux op6w<; e^ei u7coXa6Etv,
if'
S AT)|xo'xp<TO( dva-
YEt t4; Trtpi
<f
CffHuc ah(a( , ojg outto xal to icpo'tspov
evivEto" tou 8s dst oux d^tot dpxjv ^Tjieiv, X^y^v
Itci xivtov 8p6a>(, 8tt
8''
2ict icdvxtdv
,
oux dpflwc. Kal
Yap
xb xptywvov E^Et Suslv 8p0at; del xa;
Y"
)v' a
C
toa;,
to dXX' ptb>( iaxf ti t^? di8tOTT|T05 Tauxr,? erEpov atxtov

xoJv ptEvTOt dp/olv oux axtv t'-epov atxtov, di'otuv
ouswv. "Oxt (xev ouv ouoEt; ^v xpovo? ou8' eaxat,
5te xtvT)at; oux i)v tj oux s'o'Tai, Eip^aOto xoaauxa.
impossibilia , manifcslmu esc motum eue ieUrnum, non
interdum esse, interdum non esse. Etenim sic dicere.
figmento potius simile videtur.
(14) Similiter etiam dicere
sic natur& esse comparatum, et hoc pro principio liaberi
deberc
;
quod qoidem videtnr dixisse Empedocles, id psi,
tit amicitia et dissidium vicissim dominentur et moveant.
rebus necessario inesse , et nt quiescant tempore inter-
jecto. (15) Fortassis aulem et qui unum principium faciunt,
ut et Anaxagoras, idem dicerent. At vero nihil online
vacat ex iis quae natura et secundum naturam constant
:
quandoquidem natura omnibus est causa ordinis ; infinitum
vero ad infinitum nullam rationem liabet. Omnis autem
ordo est ratio. Celerum inlinilo tempore quiescere, deinde
motum aliquando esse, et hujus nullam esse diflerentiam
,
cnr nunc potius quatn antea , nee rursus aliquem ordinem
habere : certe hoc non est amplius naturae opus. Aut enim
simpliciter se habet, quod natura constat , non modo sic,
modo aliter
( ut ignis sursum natura fertur, nee aliquando
fertur, aliquando minime); aut rationem habet, quod non
est simplex. Idcirco melius est, ut Empedocles, et si quis
alius, dixit ita rem se habere, ut universum vicissim quie-
scat , et rursus moveatur : jam enim ordinem aliquem
babel quod tale est. Sed et qui hoc dicil.non solum id
pronuntiare debet , sed etiam ejus causam dicere ; nee po-
nere , nee petere sibi concedi aliquod axioma sine ratione :
sed vel inductionem, vel demoostrationem afferre. Nam
ea quae sunt ab Empedocle supposita , non sunt causae ; ne-
que hacc est amicitia-. vel dissidii essentia : sed iliius est
conjungere, hujus vero secernere. Quodsi adjungatur
illud Vicissim , dicendiim est in qurbus res ita se habeat :
veluti quia est aliquid
,
quod homines conjungit , nempe
amicitia; et inimici se invicem fugiunt. Hoc enim suppo-
nitur esse etiam in universo
,
quia in quibusdam ila esse
videtur. Sed illud quoque yEqualibus teroporibus, eget
aliqua ratione. Omnino autem putare hoc esse principium
sufiiciens, nempe semper vel ita esse vel fieri, non recte
se habet. Ad quod Democrilus refert naturales causas
,
quia sicet antea fiebat : aeternitalis autem non ptttat princi-
pium esse qua?rendum , in quibusdam recte dicens : sed
quia de omnibus loquitur, non recte : etenim triangulum
semper habet angulos duobus rectis aequales; attamen est
alia quacdam hujus aeternitatis causa. Ceterum principio-
rum non est alia causa, quum octerna sint. Kullum igitur
fuisse temptis aut fore, quo molus non iuerit , aut non eril,
liactenus dictum eslo.
CAP. II.
Tot
8'
Ivavxt* toutou; ou yaXeTrbv Xuetv. AdUtE
16
8'
av x xwv toiuvSe axoitouariv j'voEyEcrOai udXtsxa
xtvr,t;iv :ivat itoxt (XT) ouorav oXim;, nptoTov ptEv
Sxt ouSeptia dtoto; (xexaSoXi]' piExaSoX^
y^P
ottaaa
its'fuxsv fx Ttvo? st< Tt , Sott' &v<xyLr, ltdorr,? (XBXaCo-
X5j; stvat it/pa? Tdvavxfa iv oT?
Y'Y
vtT3tl

e '< iti-
pov 81 xivetaOat (xijoev.
(2)
"Ext Spoiptev 8V1 Suvaxbv
xtvr,65jvat (xi<te xtvoupttvov ii^t' t/m ev lauxoi txr,8E-
(x(av xivrjatv , oTov lit\ xtov atyuyiuv , <5v oute (xe'po?
Quae vero his sunt contraria , non est difficile solvere.
Considerantibus autem videri ex his maxime potest evenire,
ut molus aliquando sit, quum omnino non esset: priraitm
quia nulla mutatio est aeterna ; natura enim comparatum
est ut omnis mutatio sit ex aliquo in aliquid : quare ne-
cesse est omnis mutationis esse terminum, nempe con-
traria, inquibuslit; in infinitum vero nihil mover!. (2) Prae-
terea videmus posse mover!
,
quod nee movetur nee habet
inse ulluut motum : utin rebus inanitnatis; quorum quum
Digitized by Google
'
(2S2,2&3.) NATURALIS AUSCULTATIONIS LIB. VJII. CAP. II. 34$
ouoiv ouxt to #Xov xtvouuevov, iW rjpfu.ouv , xtvii-
Tai Kvct. IIpoiTTJxi Si rj ocel xtvslafat r| (atjSc-
7toxt , rfitep u.v| Yvexai oux o3o

iroXb Si paXtaxtt
to xoiouxov liti xwv iu.ij;ub>v elvat tpavtpdv

ouSEfu8;

Y^p
"v *,{*iv ivouar,; xtvr^cwf ivioxt, &W ^cu^a-
ovxe; Saw; xivouu-tGa 7rox, xotl l-flivtxat iv ^jxiv
e; f,u.wv auxwv ip'/^i xmjw; ivioxe , xav u.i)Siv i^w-
8ev xiv^ar,. Touto
Yp
tat twv i^u/ojv
oty
6pi">u.Ev
o[io(u)4 , aXX' atl xivti ti auT& xwv iw8ev exe pov tb
10 Si Jwov auxd ipatifv iauxb xivetv. "Qox* strap ^pe-
p.si iroxi iraprav , iv axivrjxw xi'vi^ai; av y*'voixo i?
aurou xai oux i^wOsv. LI S' ev (twi touto Suvaxbv
YSVEoftat, xt xwXusi to auxb auu.6ijvai xi xaxi to
irSv; st yip *v u-ixpoi xdaptw ytvexBi, xai i"v jxeyaXw-
15 xai si v tw xdsfiid, xav tw aitsipw, stirsp evSe'/e-
Tat xivEteOai tb airstpov , xai VjpeuEiv SXov.
(3)
TOU-
TWV Sf, TO (1V TtpioTOV XtVdeV
,
TO (lf| T^,V aUTTjV
ati xai (iiav tw dpiOuw ftvat t);v xivrjoiv ttjV ft;
Ta avTtxei'ijuiva , op6w; XE^Bxat- touto jiiv ^ip tow;
30 avaYxaiov, efjrep (xj) dti fttav xai xfjv auxrjv tw apt-
8uw fivai Suvaxbv t^v tou aurou xai ivb; xivrjaiv-
Xtyw
0*
oTov iroxtpov tt;; ui3; '/opSij; si; xai 6 auxb;
fOo'Yyo;, ?) aei STEpo;, 61x0101; ejtouoti; xai xivouui-
vr,;. 'AXX' 6\o;, 6iroTpw; hot' i^ei, ouSiv xwXusi
25 U-tav xat T^v auxfjv sTvat Tiva tw ouvej^tj Tvai xat
atotov. Ar,Xov S' f'sxai u.3XXov ix twv 6<ra'pwv.
(4)
Tb Si xtvEio6ai u.r| xtvouixsvov ouSiv axonov, tav
ixi [iiv
^
to xtvr.aav e^wOev, 6xi Si [Aij. Touto u.v-
toi icw; av tttj
,
5r,T)Ttov

XeY<o Si &rzi to auTO 6icb
10 tou atixou xivr)xixou ovxo; 6xi [xiv xivsiaOat , 6xi Si
juj- ouSiv
y^P
sfXX" ditopsi 6 touto Xey<ov yj Sii ti
oux oei t4 (1EV ^ptfXfT twv ovxwv, xi Si xiVEixai.
(n) MaXiaxa
8'
av Sd;is xb xpiTOv fysiv dnop(av, w;
YY
l
Y
v0
!
x'vr
i?
oux ivouor,; itpdxEpov xiv^vew;, xb ouu-
3S> fiatvov ijri xwv iii'|uj/_wv ^pfuiouv
Yap
itpdxEpov (jwxa
xauxa (iaSi^Ei, xiv'^savTo; xoiv e^oiOev ouSevo;, w;
SoxEt. Touxo
8'
iux'i (JieuSsV opwjjiev yip dft xt xi-
V0U,UV0V V tw ![wii) xwv ouu.^utwv
*
toutou Si x5j;
xiv^sEta; oux auTO to (mov aiTtov , aXXot to tztpxifw
40 taw;. Auto S: Epauvev iauxb xiveiv ou ivacrav xivrjuiv
,
dXXa rJjv xaxa xo'irov. OuSiv ouv xwXuei, (iSXXov
S' io; avaYxaiov, tw ooiu-axi TcoXXa; bflifytabn xi
vf,oEi; 6tto tou itfpiEj^ovTo;, toutwv
8'
Ivta; t)|v
ctdvotav rj t^jv 5p^iv xiveTv, ixctvr,v Si to SXov 7JSr)
46 i^iov xiveiv, bicotov o-uaSaivEt itp\ tou; Bjtvou;
-
atoGr)-
tixt;; [xiv
Y&p
ou8t|Xi5; Ivoutrr); xiv^oew;, ivouor];
(jts'vxoi xtvd;, etyetpETat xa (wa ndXiv. 'AXXa
y^P
favepbv saxai xat mpi toutwv ix twv iirojuvwv.
nee pan ulla nee lottim nioverelur, sed qniesceret, all-
quando movetur; conveniebat autem vel semper mover!,
vet nunquam
, si quidem non fit motos quum non esset
-.
sed multo roaxime tale quippiam in aniinatU apparere.
Quum enim nullus inotus interdum in nobis inesset, sed
quiesceremus, tamen moremurquandoque, et lit interdum
ex nobistnet ipsis in nobis principium motus, etiamsi nihil
extrinsecus movent. Hoc en(m in inanimatis non similiter
cernimus; ted semper aliquid aliud, quod extra est, ea
movet. Animal autem dicimus se ipsum movere. Quocirca
si quando totum quiescit , in immobili motus fieri potest a
se ipso, non extrinsecus. Quodsi in animali hoc fieri po-
test, quid proliibet hoc idem evenire etiam in universo?
nam si in parvo mundo lit , etiam in mapno ; et si in mundo,
etiam in inlinilo, siquidem totum infinitum potest moveri
et quiescere. (3) Ex bis igitur, quod primo loco dictum est,
videlicet non esse enndem semper et unum numero motum,
qui fit in opposite , recte dicitur : hoc enim fortasse neces-
sarium est, si motus uniuset ejusdem rei non potest esse
semper unus et idem numero : dico autem, exempli gratia,
utrum unius chorda; sit unus et idem sonus , an semper
alius, quum chorda similiter se habeat et niovealur. Ve-
rumtamen ntrovis tandem modo hocse habeat, nihil vetat
aliquem motum esse unum eteundem : quia sitcontinuus
etsempiternus; quod ex iis qux postea sequentur, magis
erit manirestum. (4) Moveri autem quod non movebatur,
nihil absurdi est, si id quod extrinsecus movet, modo
adsit , modo non adsit. Hoc vero quonam modo esse possit,
qna?rencluin est : ut , inquam , idem ab eodem movendi
vim habrnte, modo movcatur, modo non moveatur. Nihil
enim aliud in dubium revocat qui hoc dicit, quam cur
non semper alia entia quiescunt , alia moventor.
(&) Maxime
autem videri potest tertium illud habere dubitationein,
quod evenit in rebus inanimatis, quasi in nobis fiat motus
quum antea non esset. Quod enim prius quiescebat
,
postea
ambulat, nulla re externa movente, ut videtur. Sed hoc est
falsum ; videmus enim semper aliquid innatum moveri in
animali. Cur autem hoc moveatur, non ipsum animal est
causa, sed fortasse id quod ambit Ipsum aulem dicimus
se ipsum movere , non quovis motu , sed eo qui est secun-
dum locum. Ergo nihil vetat
,
quin potius nece&sarium est,
in corpora fieri multos motus ab eo quod ambit : horum
autem aliquos movere cogitationera vel appelilionem :
earn vero jam movere totnm animal; cujusmodi accidit in
somnis. Quum enim nullus sensitivus motus insit , aliquis
tamen motus insit, animalia r11 reus expergiscuntur. Sed
enim de his perspicuum erit ex iis qua; sequentur.
Digitized by Google
846 "MTZIKHi: AKPOASEUS H, (MS.)
CAP. III.
'Ap/_l
Ss xjj? erxi^eo)? isenroi f|icep xal irepl frjc
Xey^eiarjc :ropta<;, Sta t( itoxe eviot twv Jvtwv 6x1
ptv xivsixai, 6x1 81 ^peu-eT JtdXiv. 'Ava-poi
8*
4[toi
ira'vxa ^pejxstv de(, ?| irovr* del xtveteOai, J| t& (tlv
5 xive'dOai ia Si ^peu.tv , xal toxXiv touxwv -Jj-cot x&
[jiiv xivouu.Jva xtvtTaOai del:, x&
8"
^peu.ouvxa }pe-
|iv, rj irdvxa ice^uxevai 6u.ouo? xtveiaSai xal jjpg-
u,etv , t[ to Xoiitbv Ixi xal xpfcov

ivSe'^eTai yip t!
(tiv del tSv ovtoiv dxiv)Ta eTvai, x4
8'
del xtvouueva,
10 ta
8'
dptpotipcov u.eTaXau.6dvetv 6"irep f,(xiv Xcxxeov
4W" touto
y^P 'X
1 ' ^"*lv Te rcdvrtov t5v d7topou-
(levwv , xal tsXoc <)u.tv xauT) xrjc rpaY[iaTt(n{ tW.
(a) To u.iv ouv itavx' ^pefteTv , xal toutou n)Tetv Xd-
yov dtpevxac "rijv aicOrjeriv, dppcooxta xfc io~ci 8ia-
16 voiac;, xal irepl 8Xou xtvd? , dXX' oi icepl pipouc a^i-
cr6?]T7)ei* ou81 (xdvov itpb; tbv iputrixov, dXXi itpb?
irdaa? to? iitior^u.ac, u>; eliteTv, xal icaoa; xi? So'Ja?,
ota to xiv^w ^prjadat itaffa?. "Ext
8'
at irepl twv
dpyjov ivordaei?, woTttp iv Tot? jrepl xct (ia8V],u.aTa
M Xdyoi? ouSe'v elai itpb tov u.a9t]u.<xxixdv , 6
t
uoi<o; Si xal
it\ xwv dXXwv, ouxw; ouSi irept xou vuv pW]9e'vT0(
irpb? tov tpuaixov uTrdOean yip 8t<'^ ^uat? dpj^
^i
xivr,3to)<;.
(3)
Zj^eSbv Si xi xal xb tpauai iravxa xt-
velaOai i|/eu8o< uiv , ?Jttov 81 toutou irapl t^v u.e'60-
ss Sov

ixeQi) (aJv yap f| yuan iv xoi <pufftxolc ap^
xaOdirep xivrjaefeK xal jjpeu.(a;. 'Ouvouo; 81
f
uaixbv
Jj xtvi]9t<* xa( (pant xtvt? xivuaSat xwv divxtov 06
xi (xsv xA
8'
ou, aXXa itavTa xal ac(, dXXa Xav
OavEtv touto r})v ^[xexepav aftrOrjoiv. Ilpb? 06; xafarcp
30 ou 3iop(^ovxa; rcoiav xivvjeriv Xsyoutriv,
^ itaoa;, ou
^aXiicbv aTravx5j(jai
-
outc
y^p
au^aveoOai ouTe c9(-
veiv oTo'vTt auve^ia;, aXX' lTf xal to (icov. "Ewti
8'
Sjioio? 6 Xo'vo? T(j> ictpi tou xbv axaXaYu-bv xaxa-
xpl6s.it xal Ta ^xtpudfxeva tou; XiSout; Siaipeiv ou yap
ift el xoao'vSe e;o<jsv ^
acptTXev 6 oxaXaYu.dc, xal xb rSatau
Iv -fijiioei
XP
vl
?
tpdxtpov aXX' Sonep ?) vctoXxta, xal
of oTaXayiioi ol touoiSi tooovSi xivouat, to 8e (xtpoc
auTbiv iv ouScvl
/i P
v<
i
) toooutov. Aiatpeuat jxiv ouv
to doatpediv er; irXttw, aXX' ouoiv auxuv ixiv^9>| <o-
10 p(?,
dXX' fiu.a. <l>avepbv ouv w<; oux avaYxaTov act Tt
dictewt, 6'ti SiaipeiTat 4j (pOiaic ei? dEnetpa, aXX' Xov
icot! dTrts'vat. 'OftofiiK 81 xal eVi aXXotwottoc 6irota9-
ouv ou
yP
el (uptarov cl; aitEipov to dXXoiouaevov
,
Sia touto xal 4j dXXoCtaai;, dXX* dOpda Y'vxat noXXd-
45 Xi, fiaitsp
^ irij;tt. "Ext 8"tov voo^ff7) xt;, dvdvxi)
j^pdvov Y<vto6at iv ij> GpaaO^oexat, xal (*J| iv itepaxi
^pdvou (xeTa6dXX(iv dvaYXi) 81 el uyfeiav (icxaSaX-
Xciv xal |v)| elc dXXo u;t)6:'v. "Uoxe xb cpdvat ouvc^Sk
dXXoiouoOai , X(av ioxl toT; (pavepot? dfttptff6T,TtTv
*
t{;
50 xouvavx(ov yap ^
dXXoio>ixic
*
8 oi XiOo? ouxc oxXr,-
pdripoc Y^vexat oute jxaXaxtoxepo;.
(4)
Kaxd tc to
tptpr9ai 8au(xaoTov el XiXyjOev & XtOoc xdxoi tpepd-
Principium vero consideratioois erit
,
quod fuit etiam
dubitationis antea diets, curnam qaaedam enlia modo
moveantur, modo rurgus quiescant Neceese igilur est, vel
omnia semper quiescere, vel omnia semper moved ; vel alia
moveri, alia quiescere; et rursus ex his vel ea quae moven-
tur, semper moveri, et eaquae quiescunt, semper quiescere:
el ita natura esse comparatum , ut omnia aeque movean-
tur et quiescant : vel quod reliquum adhuc est actertium
:
contingit enim quaedam entia semper esse immobilia, non-
nulla semper moveri, alia utroque participare
;
quod quidem
nobis dicendum est : hoc enim habet solutionem eoram
omnium de quibus dubitatum est, et est nobis finis hujus
tractationis.
(2) Dicere igitur omnia quiescere, et hujus ra-
tionem quasrere, omisso sensu, est infirmitas quaedam co-
gilationis. Ac de toto aliquo , non de parte dubitatio est
;
nee solum adversus physicum , sed adversus omnes scien-
tias, ut ita dtcam , et omnes opiniones, propterea quod
motu omnes uluntur. Praeterea objectiones quae de princi-
piis Sunt, sicut in inatbematicis disputationibus niliil ac
matliematlcum pertinent, similiterque in ceteris : ita nee
objectio de eo quod nunc dictum fuit, ad physicum attinet
;
hypothesis enim est : Naturam esse principium molus.
(3) Fere autem et dicere omnia moveri, falsum quidem est,
sed minus illo ab hac metbodo alienum; nam positum
in libris pliysicis est, naturam in rebus physicis esse
principium , ut motionis, ita etiam quietis. Ita molio est
res naturalis. Ac nonnulli aiunt, non alia entia moveri, alia
minime : sed omnia et semper moveri ; sed hoc latere no-
strum sensum. Quibus, etiam si non definiant de quo motu
loquantur, an de omnibus, tamen non est difficile occurrere.
Deque enim res augeri neque diminui possunt contineoter :
sed est etiam medium. Est autem bicsermoei similis, quo
dicitur a gutta consumi, et ab iis qua: pullulant, dividi la-
pides. Non enim, si tantum abrasit sive abslulit gutta, antea
quoque dimidium abrasit seu abslulit dimidiate tempore :
sed queniadmodum navigli tractus fit; ita etiam totgutUe
tantum movent : pars autem earuiu nullo tempore tantum
movet : ergo dividltur quidem id quod ablatum est, in plura
;
sed nihil horum motum est seorsum, verum simul. Perspi-
cuum igilur est, non esse necessarium semper aliquid abire,
quia deminutio dividitur in infinita, sed totum aliqnando
abire. Similiter etiam seres habet in variatione qoacumque
:
non enim, si id quod variatur, infinite dividi potest, idcirco
etiam variatio infinite dividitur

sed tonfertim et simul fit
Sttpenumero , ut concretio. Praeterea quum aliquissegrota-
verit, necesse est fuisse tempus quo sanabitur, nee in tcr-
mino temporis mutari. Porro necesse est mutari in sanita-
tem, non in aliquid aliud. Quocirca hsec assertio, res conti-
nenter variari, ea in dubium revocat, quae sunt admodum
perspicua : quandoquidem variatio in contrarium est.
Ac lapis nee durior fit, nee mollior.
(4)
Quod etiam ad
lationcm attinet, admirabile est, si latel lapis qui deorsum
Digitized by Google
NATTJBALIS AUSCULTATIONIS LIB. VIII. CAP. HI. (jM,aM.)
pevoc
$
|*tvov ItA ttj
"fit.
"Ivti S' f\
-fi
xi xwv
dXXtov exaoxov <! dvaYxric (xivouut [xiv it toi; oixeCotc
towoi;, xtvouvxat Si f)ia(w<; ex xouxwv etrcep ouv
Ivta ciutwv isxlv iv xot< olxsfots xdivoti;
, dvdfxri pr,}
6 xaxa xoirov rcavTot xivetadat. "Ott uiv o3v d8uva-
xov -Jj del itoivxa xtvtwOat
^
oeI irdvxa ^pejittv , ex
xouxwv xal dXXcov xotouruv iriuTtuueuv dv Tt. "AXXa
(a*jv ouSi x4 (icv del evSe'^exai r^pepetv , xi
8'
del xt-
veta6at, reoxi
8'
^psjiEtv xal iroxi xivtiaOat ptrjSev.
10 Aexxeov
8'
6xt douvaxov , Stamp lirl x5v eipr)[wvb>v
itpo'xepov , xotl eVt xouxwv
*
6pwu4v yip eml xwv auxuv
vtYvotAe'vat xl{ elp7)(xv? pexxSoAac* xai irpoc xou-
toi? oxi [id^exat tot? cpavepoic 6 d(i<pto~6r|Twv

uxe
rap +| au;>jo-i< ou8' -fffliaio? larai xtvyjcru, e [a^ xiv^-
n
OEtai -rcapa fuviv r)psu.ouv irporepov. Te'veffiv ouv
dvatpei xal <p8op&v oStos 8 Xdyoe,. 2xe8ov 8i xal to
xtvetaSat Yt'veo-8a( ti xal <p8e(pee~8at Soxet nSatv- el?
8 ftev yip fiExaSdXXet, Yt'vexai touto ?| Iv -voutw,
I; oS Si (AETaSaXXti, <pQtperat touto rj IvteuOev.
-10(5) "UoT SSjXov 8x1 Ta uiv xivetxat, Ta
8'
TQptjJtet
Ivtoxe. To 8e irdvxa dijtouv 6ts (uv vjpsjittv 6ri
Si xiveTaOai , tout' 7)8) auyairceov icpo< too? irdXat
Xo'youc;.
'ApxV
Si itdXiv ixonr)xe'ov dirb xwv vuv Sto*
ptaSe'vxwv, tJ|v aux7|v ijvitEp ^pijdjxefla irpoxtpov.
St ()
*H Yap toi ixdvTa r)peu.et, \
irdvxa xtveixai, r| ti
ftiv Jjpepet Ta Si xtvetxat xSv ovtcdv. Kal et ta jiiv
^pEfiei Ta Si xtvetxat, dvaYxt) rjxoi ndvTa 8ti (xiv
^ptjxeiv ore Si xtvElaOat,
^
Ta piv de\ ^pEfittv Ta
Si del xtve!a6at auxwv
*
xi S* &Ti ,uiv ^pepctv 6ri
3e Si xiviiaOati. "Oti ,uiv to{vuv ouj^ oTovte icdvra
fjpeneiv, etpi|Tat [xiv xa\ icportpov, etnupev Si xai
vuv. Ei yap xai xax' aArfiuav o8tco< i^et , xaOdnep
ftxai xtve? eTvat to Sv dicetpov xai dxi'vTjTOv , dXX' outi
<paiveTa(
f
s xaxa tj)v aiaOr,otiv , dXXa xivetTat noXXic
3 tuv ovrtav. Etitep ouv eWi Sola t|/euSf,( rj SXck? So^a
,
xai xi'vT)ai? icxi, xav ei favTavia, xav ei&ti (xiv o8t<o(
ooxet sTvai ixi
8'
Ite'dwi;

^
Yap <pavTaa(a xal
^
So$a
xtvT,<ri; Ttvif elvai Soxouvtv. 'AXX4 to p.4v icepi toutou
ffxoiceTv , xal Jtiteiv Xoyov av peXxiov tfaixiv \
Xdyou
4o8cis9ai, xaxcu; xpivetv laxi to psXxtov xal to y^eTpov,
xai to muxov xal to (x^| iciotov, xal
dpxV
xal
P^l
dp^v. 'Ofiofaoc Si dSuvaTov xai to itavTa xtvetoOat
,
?1 Ta (xiv act xivEtaOat ta
8'
del ^pEfxecv
*
itpbc fiiravta
Yap
Taura ixavjj jxia 'nt'cxi;' 6puaev yap Ivta 6ti
t
(jtev xtvoujuva 8xi
8'
-^pepouvTa. "fiore tpavepov Sti
dSuvaTov &|xoi(d to icdvTa ^pefxetv xal to icdvTa xi-
vettrdai CTuve^w; , T<j> xa (xiv del xtvetaOat xat
8'
^pt-
ptEtv act.
(7)
Aoiicov ouv detaptjaat no'xepov ndvTa
xotauTa ola xtvetaOat xai ^peuetv , r\ Ivta ,uiv oStco^
,
10 Ivta
8'
del j|pe(Mt, Ivta
8'
del xtvetTat' touto yip
Stuxlov fjjjitv.
347
fertur, ant in terra manet. Prseterea terra et ceterorum
unumquodque necessario manent in propriis locis, ex his
litem vi moventur.Si igitur horum nonnulla sint in pro-
priis locis : necesse est, ne secundum locum quidem omnia
moveri. Impossibile igitur esse , vel semper omnia rr.overi,
vel semper omnia quiescere, ex his et aliis hujusmodi ra-
tionibus aliquis crediderit. At vero nee fieri potest ut aha
semper quiescant, alia semper moveantur; nihil autem in-
terdum quiescat, interdum roovealur. Dicendum autem
impossibile esse, ut in its quae antea dicta fuerunt, ita etiam
in his : quia videmus in iisdem rebus fieri dictas mutatHnes.
Et ad baec, quia rebus perspicuis repugnat, qui de hoc con-
troversatar; nequeenim auctio, neque Tiolenlus erit mo-
tus , nisi moveatur prater naturam
,
quod antea quiesce-
bat
;
generationem igitur tollit et interitum hie sermo. Fere
autem et ipsum moveri omnibus videtur nihil aliud esse
quara fieri quiddam et interire; in quod enim mutatur, fit
hoc, vel in hoc : ex quo autem mutatur, intent hoc , vel
hinc.
(5)
Quara manifestum est, queedam moveri, quae-
dam quiescere aliquando. Omnia vero existimare quan-
doque quiescere, qoandoqne moveri ; hoc jam adjungen-
dum est ad rationes supra allatas. Initium autem post hocc
quee nunc definita sunt, idem iterum sumendum est, ex
quo antea exorsi sumus. (0)
Aut enim omnia entia quie-
scunt, aut omnia moventur; aut alia quiescunt, alia mo-
ventur ; et si alia entia quiescunt, alia moventur : necesse est
vel omnia qnandoque quiescere, quandoque moveri ; vel
alia semper quiescere, alia semper moveri; vel alia semper
quiescere, alia semper moveri, alia niodo quiescere, modo
moveri. Fieri igitur non posse, ut omnia quiescant, dictum
quidem et antea fuit : dicamus tamen et nunc. Nam etsi re-
vera ita sit, ut nonnolli dicunt , id est, ens sit infinitum et
immobile, tamen hoc sensui non videtur, sed multa entia
moventur. Si igitur est opinio falsa, aut omnino opinio :
certe est etiam motus : nee non si sitphantasia; et si quan-
doque ita videatur, quandoque aliter : quoniam phantasia
et opinio vldentur esse motiones qutedam. Verum de iiis
considerare, et rationem quaerere, in quibus sumus melius
afTecti
,
quam ut ratione egeamus ; nihil aliud est quani
male judicare
,
quod est melius et quod detenus, et quod
est credibile et quod non credibile, item principium et
non principium. Similiter et impossibile est , omnia mo-
veri : aut alia semper moveri, alia semper quiescere; nam
adversos heec omnia sufficit probatio una : quia videmus
nonnulla modo moveri, modo quiescere. Quara perspi-
cuum est, omnia quiescere , et omnia moveri continenter,
seque esse impossibile atque alia semper moveri , alia sem-
per quiescere.
(7)
Relinquitur ergo ut dispiciamus, utrnm
omnia sint ejusmodi at moveantur ct quiescant : an qua'-
dam ita se habeant
,
quaedam semper quiescant
,
quaedam
semper moveantur : hoc enim nobis est probandum.
Digitized by Google
848
4>VI1KH! AKP0A2EQ2 H, 8. (254,265.)
CAP. IV.
Twv Sii xtvouvxwv xat xivouuivwv xi uiv xaxi
ou(x6c6/)xbi; xtvet xal xtvetxat , xi Si xa8' a&xa

xaxi
au,u.6e6i]xb< jjlcv otov Soot -re ttj> oirap^etv -rot; xtvou-
otv ?| xtvouuivot; , xal tk xaxi (idptov , xi Si xa6' a&-
b to
,
Soa (i^i xtji oitapv^etv tS> xivouvti y| tw xtvouuivw
,
(iYjSi tw ixo'pidv ti auxwv xtvetv y| xtvcto6ai. Twv Si
xaO' ouxa ti uev b<?' a&Twv xi Si 6jc' aXXou , xat
toi (iv (tuiret Ta Si p(a xal itapi tpuotv
*
x<i tc yap
auto
&*'
autou xtvoufuvov tpuaei xtvetxat, olov ftca-
io otov twv IJmwv

xtvetTat yip T0 ?wov auto 6^' a&rou*
Sobtv
6'
#| apy}| ev auTot; ttj; xtvijaew;, xauxa cpuoet
oaptiv xiveioOat. Aio xb uiv wov SXov ipuoi auxb
iauxb xtveT, to uivxot awu,a ivSe^exat xal <puoet xal
itapi a^uoiv xtvetadar Sta^ipet yap bitotav xe av xtvtjotv
16 xtvouu-evov tu^ti xal ix itotou exot^efou auveaxrpcd;.
Kat xwv &it' aXXou xtvouue'vwv xi (xiv ^uoet xtvetxat,
Ta Si itapi ^uotv , itapi o^uoiv (xiv olov Ta yei)pi
avu xal xo irup xaxw. Ext Si xi pdpia twv wwv
iroXXaxti; xtvetxat itapi cpuotv , itapi Ta; Qi'aet; xal
so too; Tpditou? rtfi
xivr^otw?. (s) Kal (xaXtora to und
xtvo; xiveToSat to xtvoufxevov e"v toi; itapi cpuotv xt-
vouiAtvoii; iorxi (pavfpdv, Sti to StjXov elvat uit' aXXou
xtvoupevov. Mexi Si xi napa fuoiv xwv xaxi spuotv
xi auxi &tp* a&xwv, oTov Ta 5j>a* ou yip tout' a'Sr,-
26 Xov, Ei \i-ko xivoc; xtvetxat, aXXi itw; Set StaXa6tv
auxb xb xtvouv xal xo xivou[*.evov

e*otxe yip wcrctep ev
xoT( itXotot; xal xot; u-Jj fuoti ouvtarrauevott, oCxw xal
fa toT? Jwoi? etvai StT)pT|{Ae'vOV to xivouv xal to xtvoti-
fievov, xal oCtw xb icStv auxb a&rb xivetv. MaXiova
30
8'
aicopelxat to Xoi7tbv Tr,i tlpyipufv*); xeXcuxata;
Siaipsacw;* tSv yip uir' aXXou xtvoujxevwv Ti piiv
7: pi suctv e6ijxa{Aev xivctoOat, Ti St Xttirexai avri-
OeTvai, Sxi tpuoci. Tauxa S* ioxlv & tjv ajcopfav
itapao/oi av ono tivo; xiviixai, olov Ti xoutpa xal
3b
xi Sape'a- xavxa yip e!; (liv touc aVrutetfiivou; xd-
ttou? pia xtveixat, el; Si too; oixefou;, to piv xoo^ov
avoi, to Si |3apu xaxoi, (puoei. (s) To S' uitb xivo;
ouxexi o^avepdv, weneep Sxav xivwvxat itapi (puoriv
xd xe yip auxi dtp' a&xwv (pavat aSuvaxov ^ojtixo'v
to xe yip touto xat twv {fxtj/o^wv {Stov, xal toxavai av
ISovaxo auxa* Xeyw S' otov, el too ^aSt^etv afxtov aoxoi,
xat xoo
(
ui| paSilJetv* wctt* iicel eV auTtTi to avw
cpepeaOat tw icup( , SrjXov Sxt eV auxw xal xb xaxw.
AXoyov Si xal xb (ttav xtwjoriv xivetoOat (tdvriv 6<p' a&-
46 xwv , etye auxi iauxi xtvouartv. (4) "Ext itw; ivSi-
/exai auvtyii ti xal auu^ui; aoxb iauxb xtvetv;
^[
yip
Iv xal ouve^i; (xr) i^5j, xaurj) aTtaOi*;' dXX'
^[
xe^w-
ptorxat, xauxr) xb jiiv ire^uxe itotetv, to Si Ttao^etv.
Out' apa toutwv oi8iv auxb iauxb xtvei ( avutpurj yap
),
60 oux' aXXo cuvtyis oiSev

ctXX' avayxT) Siyip5j(T6at to
xtvotiv iv ixaaxb> icpb? xb xtvouuevov, oTov iit't xwv
a\|<uywv 6pwu.ev, Stav xtvr, xi xwv e
>
,trj<uy_wv auta.
Moventium igitar, et eoram quae moventur, alia ex
accideotl movent et moventur, alia perse: exaccideqti qui-
dem, ut quxcumque eo quod insunt moventibus, aut iis
quae moventur, et quae per partem
;
per se autem, quw-
cumqoe nee eo quod insint in movente aut eo quod move-
tur, nee eo quod aliqua ipsorum pars moveat aut moveatur.
Eorum vero quo; per se dicuntur, alia a se ipsis, alia ab
alio : el alia natura, alia vi et prater natoram. Id enim
quod a se ipso movetur, natura movetur, ut unum quod-
que animal : movetur enim animal a se ipso : ea vero, in
quibus est principium motus, natura moveri dicimus. Id-
circo totum quidem animal natura selpsifm movet;cor-
pori autem accidit ut moveatur et natura et prater natu
ram : interest enim , et quo motu cieatur, et ex quo ele-
mento constet. Et eorum quae ab alio moventur, quscdam
natura moventur, quaedam praeter naturam : praetei
naturam quidem , ut terreslria sursum , et ignis deorsom.
Praeterea partes animalium ssepe moventur praeter natu-
ram
,
propter positiones et modos motionis. (2) Ac maxime
ab aliquo moveri id quod movetur, in iis quae praeter na-
turam moventur, perspicuum est : quia patet ab alio mo-
veri. Post luce autem quae praeter naturam moventur, inter
ta quae moventur secundum naturam , ilia sunt magis ma-
nifesta, quae a se ipsis moventur, ut animalia ; non est enim
hoc obscurum , an ab aliquo moveantur, sed quomodo
oporteat distinguere ipsum movens et quod movetur. Nam
videtur, ut in navibuset iis quae naturam non constant, ita
etiam in animalibus esse divisum'id quod movet et id quod
movetur, atque ita totum movere se ipsum. Maxime autem
dubitattir de reliquo dictae postremae divisionis membro.
Eorum enim quae ab alio moventur, quaedam praeter natu-
ram moveri posuitnus : alia vero opponenda restant, quia
natura moventur. ilacc autem sunt quae dubitationem
praebere possunt, a quonam moveantur; ut levia, ct gravia.
Nam haec ad oppositos locos vi moventur : ad proprios au-
tem
,
nempe leve sursum
,
grave dcorsum , natura moven-
tur. (3) Sed a quonam moveantur, nondtim liquet, sicuti
quum moventur praeter naturam. Ipsa namquease ipsis
moveri, est dictu impossibile : quoniam hoc est vilale et
animantium proprium. Et sistere se ipsa possent : vefbi
gratia, si quid sit sibi causa ambulandi, erit etiam non
ambulandi. Quare quum in ipso igne positum sit ut sursum
feratur, manifestum est in ipso etiam, positum esse ut fe-
ratur deorsum. Absurdum est etiam, uno tantum motu a se
ipsis cieri, si ipsa se ipsa movent. (4)
Praeterea qui fleri
potest ut continuum quid et copulatum se ipsum moveat?
nam qualenus unum et continuum non tactu est, eatenus
est impatibile ; sed quatenus separata sunt, eatenus na-
tura est comparatum, ut alteram efneiat, alterum patia-
tur. Neque igitur horum aliquid se ipsum movet
,
quoniam
sunt copulata : neque aliud qtiicquam conlinutim. Sed ne-
cesse est, in unaquaque re divisum esse id quod movet ab
eo quod movetur : ut in rebus inanimate cernimus, quum
Digitized by Google
(*.) NATURAL1S AUSCULTATIOMS LIB. VIII. CAP. IV. 349
(b) 'AXXa ouu.6aivet xal xauxa urni Ttvo< del xtve7o8at-
yevotTO
8'
av cpavepbv otatpouai t&c aitia;. Eoti Se
xal em twv xivouvtwv XaSetv t& elpijuiva

t uiv yip
irapi ipuotv auTwv xtvrjTtxd 2otiv, olov 6 |xo/Xb<; ou
6 put tou [Jdpoui; xivrjTixdV t& Si fuoet, olov to 2vep-
Yeta 8epu,bv xtv7]Ttxbv tou Suvdjxet 8epu.ou. 'Ou.otwt
Si xal 2m xtov aXXwv twv toiouxojv. Kal xtvi)Tbv
8'
woauxwi; (puoet to Suvdtut icoibv y\ itoobv yj icou,
Sxav ij0 ttiv
opX'i*
"!* toiauTiv 2v auTtji xal
ft))
10 xaxa auix6e6r)xo<;

eft) yap av to buto xal irotbv xal
iroadv, dXXi Saxe'po) 6dxpov au(xt6r,xe xal ou xaO'
auxb uirdpjret. To or] itup xal rj yij xtvouvxat fatd
Tivoq p(a (<.ev, Sxav irapa (pucriv, tpucti 82, Srav el;
-rac auxwv ^vepyeia; Suvapet oVra. (s) 'Eitel 8i to
16 Suvdjxet irXeova^w; Xe'-yetai, tout' afttov tou |at) tpa-
vepbv eTvat uivb ti'vo? to. Totauta xtverrat, olov to
mip dvw xal
#, y*1
xbtw. "Eoti Si Suvdu.t aXXw?
6 u.av6av<t>v 2moxr|uwv xal 6 eywv ^Sr, xal u.rj 8ew-
pwv del
8'
, orav du.a to irotY|Ttxbv xal to ira8T|Tixbv
ae toot, Yivetai 2vt'oxe evepyEia to Suvaxo'v, oTov to
(AavOdvov ex Suvau.t ovto? xepov
f
ivexai SuvdfMi.
'0
yip ey_wv 2mor>iu;rjv |*r) Seiopwv Si Suvdfiet 2oxlv
intoTTiiMdv icw; , dXX' ouy_ ok xal icplv jiaOetv. "Otav
S' oSxo)( e^r,, eav jjtr, tt xcoXurj, ivepfeT xaldewpet,
% t\ effTai 2v tt; dvTitpaoct xal dyvofa. 'Ojiottoi; Se
tout'
2)(.
ei xa^ ^TWV fuotxwv

to yap ^u^pov Suvd-
fiet OepfAo'v 6rav Si fiexaSaXr), riSi) mJp, xai'et
Se, av (irj xi xwXui] xal 2u.iro8t'(i)> 'Ofiotwj o' e/ei
Xal TTEpl to ppu xal XOU^OV* TO
Y
a
p
XOUfOV ytVETat
30 ix papE'o;, olov i\ uSaxo? drip- touto yap Suvdu.ei repw-
tov
,
xal
ffim
xoutpov , xal evepyr^ei
-f
euOui; , eav (xrj
ti xtuXurj. 'Eve'pYtia Se tou xoutpou to nou eTvat
xal avto* xuXuexat $'
, o'rav Iv tw ivavtt'oi totcoj
ij. Kal tou8' 6jxoi'w( ej^et xal 2m tou iroorou xal 2m
3S tou noiou. KaiToi touto ^TetTat, Sta t( noTe xi-
velTai ei; xbv aurwv totcov Ta xoucpa xal Ta ^apea.
Aixtov o' Sti itecpuxe tco>
, xal tout' IVri to xousw
xal ^apeT eTvat, to (jtev t<o dvw, to ii tw xdxoj Sito-
piuu.vov. Auvd[iei S' taxi xouipov xal ^apu iroXXa-
4b <>>( , waicep eiprixai
*
orav xe
y^P
?
CStop, Suvdaet yi
i5 eoxl xou^ov * xal 5xav drjp, loxiv 2xt ouvdu.t

ev-
Sij^eTBi
Yp
2(xwoSti;d(.evov (xJ) dvw eTvat, dXX' 2av
dcpatpedi) to 2ptitoStCov , 2vepYet xal del dvwTepw
YtYve-
xat. 'Ou.o(w Se xal to ixotbv el? to 2vepYe(a eTvat
w
|iixa6dXXef eu6u?
y^P
8'wpet xb 2morriu.ov , 2iv (irj
Tt xwXut|* xal Tb Ttoobv exxEt'vetai, 2av U.J] ti xwXuij.
'O Se to uiyioxdptEvov xal xwXuov xivr,oa? sort u.ev
wj xtve", 2fftt
5'
w; ou , olov 6 tov xtova uTtoortdoa?
f) 6 tbv Xt'Sov
df
eXwv ditb tou doxou 2v tw Coaxt

xaTa
ui au(x6e6T|xb(;
Y^p
' xtvet , wonep xal f) dvaxXaoSetoa
otpatpa ou
-
x
uiroToti toij^ou 2xivjj8t], dXX' 6jrb tou
fdX-
Xovto?. *Oti (xev toivuv ouSev toutwv auTO xtvet lauxd,
SjjXov. AXXa xivifaeco; dpj^rjv
I'fti,
ou tou xtveiv
oiSJ tou Txotetv dXXi tou zdo^etv.
(7) El l\ wdvTa
aliquid animatum ea movet. (a) Sed evenlt ul et liirc ab
aliquo semper moveanlur
;
quod quidem perspicuum Qet
dividentibus causas. Licet aulem etiam in movenlibus su-
mere ea qtue dicta sunt : nam alia praetor suam naturam
habent vim movendi , ut vectU non naturaliter babel vim
movendi ponderis; alia naturaliter, ut id quod est actn
calidum, vim babet ejus movendi quod est calidum pote-
state. Similiter eliam in ceteris ejusrnodi se res liabet. Sed et
mobile itidem naturaliter est, quod potentate est quale, vcl
quantum , vel alicubi
,
quum babeat ejusrnodi principium
in se ipso, non ex accident!. Etenim idem potest esse et
quale, et quantum : sed alteri alteram accidit, nee per se
inest. Ignis igitur ac terra moventur ab aliquo , vi qui-
dem, quando praeter naturam; naturaliter vero
,
quando ad
suos ipsorum actus moventur, quum sint potestate.
(6)
Quo-
niam autem esse potestate, dicitur multis modis : liaec est
causa cur non appareat a quo talia moveantur : ut ignis
sursum , ac terra deorsum. Est vero potestate sciens aliter
qui discit, et is qui jam scientiam habet, neque contem-
platar. Qnotiescumque autem id quod efOciendiet id quod
patiendi vim babet, simul sunt : fere id quod est potestate,
fit acta; utisqui discit, ex eo quod est potestate, fitaliud
potestate. Nam qui scientia est praeditus, neque contem-
platur, is est quodammodo potestate sciens, sed non ut erat
antequamdisceret. Quumautem itase babeat, nisi quid pro-
bibeat, agit et contemplalur, aut erit in contradictione et
ignorantia. Similiter autem luec se habent etiam in rebus
naturalibus. Nam frigidum est potestate calidum ; quum
autem est mutatum, jam est ignis, et comburit, nisi quid
prohibeal et impediat. Similiter se res liabet etiam in
gravi et levi. Nam Ieve lit ex gravi, ut ex aqua aer. Hoc
enim prius erat potestate, et jam est leve, atque aget con-
festim , nisi quid probibeat : actus autem rei ievis est, alicubi
esse, et in loco supero : sed prohibetur, quando est in loco
contrario. Atque hoc similiter se babet et in quanto et in
quali. Atqui hoc quaeritur, cur ad sua ipsorum lota mo-
veantur levia et gravia. Causa vero est, quia natura est
comparatum, ut sint alicubi

atque haec est rei levis et gra-
vis essentia, ita ut ilia loco supero, haec loco infero definia-
tur. Potestate autem est leve et grave multis modis, sicuti
dictum fuit; quum enim est aqua, potestate quodammodo
est ieve : et quum aer, adbuc est potestate
;
quia fieri po-
test ut impeditum supero loco non sit : veruin si auferatur
quod impedit, agit, ac semper sursum tendit. Similiter etiam
Quale in id mutatur ut sit potestate; uam sciens sta-
tim contemplalur, nisi quid impediat ; et Quantum exten-
ditur, nisi quid impediat. Qui vero id amovet quod subest
et prohibet, aliquo modo movet, aliquo modo non movet
:
veluti qui columnam sublraxit, aut qui lapidem exemil ex
utre in aqua : ex accident! namque movet ; sicul et pila
repercussa , non a pariele mola est, sed ab eo qui projecit.
Patet igitur nihil borum se ipsum movere. Sed motus prin-
cipium babet, id est, non movendi, nee faciendi, sed pa-
tiendi. (7)
Si igitur quaecumque moventur, aut natura
Digitized by Google
350
ttYSIKHS AKPOA2EU2 H, e. (255,258.)
roc xtvouu>eva rj cpuoet xtvetxat ?\ irapi cpuatv xat pia
,
xal rot tc j3(a xal Ttapa <puatv itdvxa Into xtvo< xal
&ic* dXXou, xwv Si tpuaet itdXtv to
6'
6<p' a&xwv
xtvoupieva urco Ttvoc xtvetxat xat xi u.7| dtp' a&xwv
,
6 oTov xi xouoa xal xl (Japea
(
tj yap &itb xoti fewr,-
aavTix; xal woniaavTo; xoucpov -J) j3apu
, ^ &7tb tou -ra
ejATCoSt^ovxa xal xwXuovxa Xuoravxo?
)
, 4itavra av xa
xivouu.eva 6itd xtvoc xivotxo.
moventur, ant prater naturam et Yi; atque ea qua vi et
prater naturam , omnia ab aliqno etab alio moventur;
eorum rursus qua; natura, tam ea quae a se ipsis moventur,
ab aliquo moventur, quam ea quae non a se ipsis, ut levia
et gravia
(
ant enim moventur ab eo qui genuit et fecit
leve seu grave, aut ab eo quod impedientia et prohibentia
amovit ) : profecto qusecumque moventur, ab aliquo mo-
ventur.
CAP. V.
Touxo Si St^w?' vj
y^P
8i* a&xb xb xtvotiv,
io aXXa Si' ixepov 3 xtvet xb xtvotiv,
^
St' a6xo, xal
xotixo >\ itpwxov (xexi xb loy^axov tJ Sta itXeio'vwv,
oTov ) Baxtiipta xtvet xbv X(Oov xal xtvetxat 6icb xrje
X"pC
xtvouuivrn unb tou dvOpwitou , oSxo;
8'
ouxext
xw M dXXou xivetoOai. Ajxcpw Sr] xivetv ^ajxev, xal
IB
xb XEXcuxatov xal xb itpwxov xwv xivouvxwv, aXXa
[xSXXov xb itpwxov exetvo
y&P
xivst xb xeXeuxaTov, dXX'
ou xotixo xb itpwxov , xal aveu ptiv tou itpwxou xb xe-
XeuxaTov oo xivrjo-ti, exetvo
8'
dveu xouxou, oTov i, pa-
xr>ipia ou xtvr,oret jjlt^ xivouvxo? tou dvOpwitou. (a) Ci
so Si?] dvaYXT) itSv xb xivoupevov uito' xtvd< xc xivctaSat,
xal r\ &tco xivoupevou 6it' dXXou rj u.ti
,
xal el puv
&tc' dXXou xtvouuivou, ivayxm xi elvat xtvotiv 8 ouv_
&it' aXXou itpwxov

ei Sk toiouxo xb itpwxov, oux
dvaYXT) Odxepov
(
dSuvaxov
Yap
el? aitetpov levat xb xt-
95 voiiv xal xb xtvouptevov uit' dXXou auTO' twv
y^P
diteipwv oux Iotiv oub'iv itpwxov
)
, el o3v ditav ptiv
xb xtvoupevov utco xtvo? xivetxat , xb Si itpwxov xtvotiv
xtvetxat j*ev,
oty
&it' dXXou Se, dvavxri auto &(p' a&xou
xtveto6at.
(3)
*Eti Se xal 5Se xbv auxbv xouxov Xoyov
30 enxiv IneXOeiv. fJSv
y^P
xb xtvotiv xt xe xtvet xal
xtvt. *H
y^P
<ti>Tm xtvet xb xivouv
^ dXXw, oTov dv-
Opwito; ij auxb?
i
xij paxxupfa, xal 6 dEvejxo; xaxloaXev
5j auxb; T| 6 X(6oc Sv ewaev. 'ASuvaxov Se xivetv
dveu xoti auxb aux^i xtvouvxoj xb
^
xtvet

dXX' el (xev
35 auxb auTtjj xtvEt, oux dvavxYi dXXo elvat xtvet*
av Si
^
IxEpov to
^
xtvet, taxi xt 8 xiv^aet, ou xtvt,
dXX' auxw- ?, tl; aitetpov eiatv. El ouv xtvou|xevov xt
xtvet, dvotYxr) o-r7,vai xai |*J| eU a7tetpov le'vat- el
Y&p
^
paxTTjpi'a xtvet tw xtvetaOat uitb t^?
X
et
P^
^
X
,
P
40 xivbT x^v jtaxT>]piav

el Si xauxniv dXXo xivet, xal
xauxTjV exepov xt xb xtvotiv. "Oxav Sij xtvi xtvrj del
e'xepov, dvaYxt) etvai Ttpoxepov xb auto auxui xivouv.
El o3v xtvetxai ptev xotixo, piij dXXo ol xb xivouv auxo,
dvavxi) auxb a&xb xtveTv waxe xal xaxa xouxov xbv
45 Xo'yov jjxot eudbc xb xtvouptevov Otto xoti auxb autw
xtvouvTO? xtvetxat, t\
?pX
eTOt^ ,t0Te lc xb xototixov.
(4) npbc SI xot; elpr,(xevot( xal woe oxoitotiot TauTa
ouu.6r,oeTai xatiTa. Ei
Yap
&nb xtvoujievou xtveTxai xb
xivouu.Evov itSv, 7)xot xotixo Oitdpyei xot< TtpaYuaot
0 xaxa auu.667ixoc, wore xtvet piiv xtvouptsvov, ou (xe'vxot
Sti xb xivEto9ai auTO de,
^ 08, dXXit xa6' a6xo'.
TJpwTov |*iv ouv el xaxa au|i6e6T)xoc, oux dvaYXT) xt-
Hoc autem bifariara : aut enim non per ipsum movens,
sed per aliud a quo movens movetur, aut per ipsum ; atque
hoc vel est primum post ultimum, vel per plura movet; ut
baculus movet lapidem, et a manu movetur, quae movetur
ab homine : hie autem non amplius movet eo quod ab alio
moveatur. Ulruinque igitur movere dicimus, et quod est
postremum, et quod est primum inter moventia : sed ma-
gis quod est primum
;
quippe quod movet postremum , sed
ab eo non movetur : et sine primo quidem postremum non
movebit ; illud autem sine boc movebit : ut baculus non
inovebit, nisi homo moveat.
(2) Si igitur necesse est,
quicquid movetur, ipsum ab aliquo moveri : etiam necesse
est vel ab eo moveri quod ab alio movetur, vel non ab eo ; et
si movetur ab eo quod ab alio movetur, necesse est esse ali-
quod movens primum, quod non movetur ab alio; si vero
primum ejusmodi est, non est necesse alteram esse. Im-
possible enim est, id quod movet, ipsumque ab alio mo-
vetur, in infinitum abire : quandoquidem infinttorum nihil
est primum. Si igitur quicquid movetur, ab aliquo mo-
vetur
;
primum autem movens movetur quidem, non tamen
ab alio movetur : necesse est ipsum a se ipso moveri.
(3)
Praterea sic quoque licet eandem disputationem ag-
gredi. Quicquid enim movet, et aliquid movet, et aliquo;
quod enim movet, aut se ipso movet ; aut alio : ut homo
se ipso, aut baculo ; et ventus vel ipse dejecit, vel lapis quern
ventus impulit. Impossible autem est, id quod movet, sine
eo movere quod se ipso movet ; sed si ipsum se ipso moveat,
non est necesse aliud esse quo moveat : si vero sit alteram,
nempe id quo movet, est etiam aliquid quod movebit, non
aliquo, sed se ipso -. aut in infinitum haec abibuot. Si quid
igitur, quum moveatur, movet; necesse est consistere, non
in infinitum abire; nam si baculus movet eo quod movetur
a manu, manus movet baculum : si vero et hanc aliud mo-
vet, est etiam aliquid aliud quod hanc movet. Quum igitur
aliud semper aliquo movet, necesse est esse prius id quod se
ipso movet. Ergo si boc movetur, nee est aliud quod ipsum
moveat : necesse est , ipsum se movere : quaproptcr etiam
ex hac ratione vel statim id quod movetur, ab eo quod se
ipso movet, movetur, aut tandem pervenit ad tale quidpiam.
(4)
Praster haec quae dicta sunt, etiam ita consideranlibus
haec eadem evenient. Nam si quicquid movetur , ab eo, quod
movetur, moveatur : vel hoc rebus inest ex accidenti, ut id
quod movetur, moveat, non quia ipsum moveatursetnper; vd
non ex accidenti, sed per se. Primum igitur, si ex accidenti
Digitized by Google
NATURAL1S AUSCULTATIONS LIB. VIII. CAP. V. (,2S7.)
veto-Oat to xtvoup.evov. El Se touto
,
Sr,Xov w; iv8e-
Tai itOTg (Ar)Siv xtveta6ai twv ovtiov ou yip avay-
xatov to av[ii6i\x&s, dXX' IvSe^ojievov pyJ) eTvat.
'Eotv ouv Ota-xev to SuvaTov eTvat , oiSlv aSuvaTOv cruu.-
o 6r]aeTai, (j/euSoc;
5'
iorw?. AXXa to xtvrjotv u.7) eTvat
({JuvaTOv SeSeotTai yap xpoxepov Sti dvayxrj xivTjatv
del eTvat.
(5)
Kal euXdywc Si touto o-u|x&6r]xe
Tpia yip avdyxr) eTvat, to' t xivouu,evov xai to xi-
votiv xal to (jt xivei. To (xlv ouv xtvoupevov avayxri
10 |aev xtvciaOat , xivetv S' oux avdyx7| to
8'
ij> xtvet
,
xat xtvetv xa\ xtveiaOar auu-ftexaSaXiti yap touto
Sfia xat xaxa to auTO xZ xtvou-MVto 6v. A9jXov
8'
eVt
twv xaTa to'itov xtvouvRov JirreaOai yip dXX7iXo>v
dvdyxri u,ipt tivoV to Se xivotiv outo-; wct' sTvat
16 u.-)j id xtveT, dxt'vrjTOv. 'Eirei
8'
6pb>u.ev to i<r/a-
tov, 3 xtveTaOai u.lv Suva-rat, xtvrjcrEb>c
8'
ap^-fjv
oux i/st, xat 8 xi vettat |uy, ou/_ 0-r' dXXou Se, aXX'
hif
autoii , euXoyov, ?va (if, dvayxatov tfTctou.v, xal to
tpttov eTvat 8 xivei oxiv>)tov ov. Atb xal 'AvaHayopa;
30 6p6uc Xe'yet , tov vouv d-ta85j tpaoxtov xat du.iy7J eTvat,
Iiret8i)itep xivrfaewt apv_ijv aufbv iroteT eTvat* outo yap
av (xovbi; xtvoiT) dx(vr)to<; tov xat xpatoai au.iY^l<; tov.
()
'AXXa u.vjv el (x-J) xaTa avu,6e6V]xb( aXX' $ dvdyx-f);
xtvetiat to xtvouv, ei ok u.t] xtvoito, oux av xivoir,
,
s* avdyxr) to xivotiv, vj xtverrat , tJtoi outcu xtvEtaOat, Sort
xaTa to outo eTSo? tr,; xivr,<j(<><-, ?, xa8' irepov. Aeyco
8"
rjTOt to Oep-xaivov xai auto Ospfxat'vetrOat, xal to
uytdov &ytdeo6at, xat to cpe'pov <pe'pea6at' j) to uyid-
ov <j>tpEo-8at, to 8e tpepov au;eo-8ai. 'AXXa tpavepbv
So 6rt aSuvaTov

Set yap pte^pt twv dTou-wv Statpouvra
Xe'yttv, oTov et Tt SiSdaxEt yetd-xeTpetv, touto StSdoxe-
c6at yeo>u.Tpsiv to auTO, j el ftTtrst,
p
tTCTtioSat tov
auTov Tpo'itov
vrfi frtyttoi;' ) oCto> (/iv (jt^, dtX).o
8'
i$
aXXou yevouf, oTov to cpspov (jtlv au^oOat, to 8e touto
36 auov dXXoiouuOat bit dXXou , to Se touto aXXotouv
ire'pav Ttvi xivsTdOai xivriotv. 'AXX' avayxij oTtjvat

-TETOpaaaE'vat yap al xtvr|ffH. T6 Se iraXtv dva-
xdu.TTTEiv xat to dXXoiouv epdvat cpspEoOat to auTO
icotetv eWt xav Et eu6u; Icpr, to ipspov (psptdOo! xat
10 StSasxeaOai to StSdoxov. AtjXov yap ort xtvetTat xat
titb tou avtoTEpw xtvouvTo; to xtvoupiEvov irav, xat
(xSXXov &irb tou' itpoTspou tcov xivouvtuv. 'AXXi o.t)iv
touto ye dtSuvaTov to StSdoxov yap aup.o'aivEi (jtavOd-
vetv, 5v to (xJv (jt-)) ^eiv to
8'
fyeiv' e'-Tio
;
TY][-.Tiv dvay-
4t
xatov. Eti Se piaXXov toutiov aXoyov, $ti euu-Satvei
7tav to xtvr)Ttxbv XtVY|T^V, EtitEp Sicav 5-rb XtVOU|AVOU
xtvetTat to xtvoyj*evov eo-rat yap xtvr,To'v, too-rEp
e( tt? Xeyot icitv to &ytaaTtxbv xai uytajov uyta-
otov eTvat, xal to oixooou-iiTixbv olxoSoptijTdv, ^ eu-
60 6b(
'/J
81a icXetovuv
*
Xeya>
0'
oTov ei xtvrgTOv jjuiv
irt' dtXXoU 7TOV TO XtVT)TtXOV, dXX' OU TaUTTlV -rfjV XIV|-
otv xtvr,To'v, ^v xtveT to nXY|0*iov
t
aXX' ir^pav, oTov
to oytaartxbv |xa6r|T0v
*
aXXa touto inavaSatvov fSSet
itOTi ei; to outo eiSo;, ojoicEp etitou-ev icporetov. To uiv
351
est, noo est necesse moveri id quod mo-retur. Hoc antem si
concedatur, patet fieri posse nt nihil moveatur : quoniam
accidens non est necessarian- , sed potest non esse. Itaque
si ponamus esse qnod est possibile : nihil impossibile eve-
niet, sed fortasse falsum. At motum non esse est impossi-
bile : quoniam hoc antea probatum fuit, necesse esse ut tno-
tus semper sit. (5) Atque hoc ration! consentaneum
accidit; tria namque esse necesse est : nimiram idquod mo-
vetur, et id quod movet, et id quo movet. Id igitur quod
movetur, necesse est qoidem moveri, sed movere non est
necesse. Id autem quo movet , necesse est et movere et mo-
veri : hoc enim una mutatur, quom simul et in eodem sit
cum eo quod movetur : quod manifestnm est in iis qua:
loco movent : quia necesse est, ut ita se invicetn tangant
usque ad aliquid : id vero quod movet ita ut non sit quo
movet, immobile est. Quum aulem vMeamus postremum
,
quod moveri potest, sed motionis principium non babet
:
nee non quod movetur quidem, sed non ab alio, verum ase
ipso : rationi consentaneum est, nedicamusnecessarium,ut
tertium quoque sit, quod movet, quum sit immobile. Idcirco
et Anaxagoras recte ait, mentem Inquiens esse impatibilem
et non mixtam : quoniam earn facit principium motus : hoc
enim duntaxat modo movere potest, quum sit immobilis;
et dominari, quum non sit mixta. (6) At vero si non ex
accident!, sed necessario movetur id quod movet; si vero
non moveatur, moveri non possit : necesse est id quod
movet, quatenus movetur, aut eadem motus specie cieri,
aut alia, verbi gratia, vel id quod calefacit, Ipsum quoque
calefieri; etquod sanat, sanari; et quod fert, ferri : vel
quod sanat, ferri; quod autem fertur, augeri. Sed patet
hoc esse impossibile : dicere enim oportet dividendo us-
que ad individua : veluti si quid docet geometriam, hoc
ipsum doceri geometriam; vel si jacit, eodem jactus
modo Jaci : aut non ita, sed aliud ex alio genere : veluti
id quod fert, augeri; quod autem illud auget, variari ab
alio; etquod hoc variat, alio quodam motu cieri. Sed ne-
cesse est consistere : quia motus finiti sunt. Si quis autem
dicat rursus reflecti, et quod variat, ferri : perinde facit ac
si statim diceret id quod fert, ferri; et quod docet, doceri.
Constat enim, quicquid movetur, etiam a superiore mo-
vente moveri, et quidem magis moveri ab eo quod inter
moventia prius est. At vero hoc est impossibile; evenit
enim ut doceus discat : quorum alteram non habere,
alteram habere scientiam, necessarium et. Insuper
aliud accidit, magis quam hac a ratione alienum : quo-
niam evenit, ut quicquid movendi vim habet, mobile
sit : siquidem quicquid movetur, ab eo moveatur quod
movetur : erit enim mobile : perinde ac si quis diceret,
quicquid sanandi vim habet, et sanat, etiam sanabile
esse : et quicquid aedificaodi vim habet, aedificabile, vel
statim, vel per plura, ut puta , si quicquid movendi vim
habet, sit mobile ab alio, non tamen mobile eodem motu
quo rem propinquam movet , sed diverso : veluti si id quod
sanandi vim habet, discere possit: sed hoc asceudendo
perveniat aliquando ad eandem speciem, ut antea diximus.
Digitized by Google
352 4>rHKHS AKP0A2EQI H, t. (567.)
ouv toutmv dSuvaTOv , to oi wXaff|AaTw8e;

stowov yip
to i$ dvdyxrj? to dXXotoiTtxbv aufotbv eTvai.
(7)
Oux
dpa aiifxri
du xtvetaSai to xtvoupevov utc' dXXou,
xai toutou xivouu.evou* onjaeTdt dpa. "flaxe -^toi
i. into TipsiiOUVTo; xivrfaeTat to xtvoufievov wpwTOv,
^
auTO lauTO xtvr;o"ei. 'AXXa (ii)v xai et / Seoi 9X0-
weiv wacepov aiTiov xiv^aeu; xai dp^r)] to outo a6tb
xivouv -/j to i/7c' dXXou xivouiAtvov, ^xeivo w3? av 8e(t|
*
to yap auTO xa&' outo 8v auiov dei wpoTepov tou xad'
10 irepov xalauTOu 6vto. [VI.] (s) "flare touto axe-
wreov Xafioua 1 v dXXr,v dpyjqv, *t ti xiveT auTO auTO , ww?
xivei xai Tiva Tpdwov. Avayxatov SJ| to xivoujaevov
dwav elvat StatpCTOv el< del StatpeTa' touto yap Se-
SetxTat wpoxepov iv toic xaddXou wept tpuaetdc, oti
16 w3v to xa8* a&TO xtvoujAevov cuvey^e'?. 'ASuvotov S'J)
to auTO aurb xivouv wdvn) xtvetv au-b auTO' cpepotTO
yap av SXov xai (pepot Tr,v au-r>|v tpopdv, Iv 8v xai
dTopov Ttji efSet, xai dXXototTo xai dXXoioi. "flare
oiSdaxot av xai SiSdaxouo dua , xai uytdoi xai 6ftd-
2u (oito tt)v airXv uy(etav. "Eti Siidptarat Sit xtveiTai
to xivrjTOv" touto
8'
e'cxi Suvdfxet xtvou|xevov, oux evTe-
Xcveta* to Si Suvdu.et el? eVreXe^eiav pa8!/t- "Eon
8'
^
xtvijoic e'vreXey^eioi xivtjtou drsXr];. To Se xivouv
JJSyj evtpysta Iotiv, olov Sepptaivei to 8epu.bv xai 8X(ix;
as yevvSf to eyov to ei8o;. "floO' dua to auTO xaxi
to auTO 8:pubv eorrat xai ou deppo'v. 'Opobnic Se xai
twv dXXuv exaOTOv, oWv to xivouv dvayxi) t/tvt to
ouvwvujiov. To (xev dpa xiveT to 81 xtveiTat too outo
a&rb xivouvto?.
()
Oti
8'
oux eVriv outo aurb
30 xivouv o&Tid; wo8' ixxTepov Gcp' exaxspou xtveiaSat
,
ex TwvSe <pavepdv. Outc
fkp
lorat wpSJTOv xivouv
ouSev, ei
ft
ixaTepov xivrjdst ixaTepov to yap wpoTEpov
akuoTspov tou xtvetaSai tou e/ojxsvou, xai xtv>)oei
(jtSXXov ot/jo;
y^P
xivt 'v
3
V
)
to (tsv to &w' dXXou xt-
S5
voujxevov auto', to
6*
aur^>' ^ffUTepov 81 to woppuTepov
tou xivoufievou ttjc dp^rj?
^
to [icTa^u. "Eti oux
dvdfX7i to xtvouv xtveiaSxt et
y.^
&^>' auTOti' xati
<juu.6e6rjxb? dpa dvrixtvei Sdxcpov. *EXa6ov toi'vuv
evSe'y^eadai pi^| xtvetv larai dpa to (xev xtvoujxevov to
io Se xtvouv dx(vr|TOV. "Et oux dvayxr) to xivouv dvTi-
xivetadai , dXX' ?| dx(vt)Tdv yi ti xtvetv dvdyxT) ?, auTO
u^p' a&TOu xtvou[xevov, eTwep dvayxr) dei xt'vijaiv eTvxt.
"Eti ,
f)v xiveT xtvuiatv, xai xtvoi-' dv, Sore to 8ep-
paivov SeptxatveTat. (in) AXXa (jl-Jjv oust tou wpcoxb);
4b auTO auTO xivouvto^ outc v ptdptov outc wXeto> xivijaei
auTO auTO exao~TOv. To
y^P
^ov c^ xtveiTat auTO 6^'
a&Tou, yjTOi 6wb twv auTou tivo? xtv^oeTai t| 5Xov
utp.' b'Xou. Et (xev ouv t6> xtvetadai ti u.dpiov outo
6^* a&Tou, tout' dv eti) to wp5T0v auw atrrb xtvouv
M)
j^toptdOJv yap touto (xev xtv^aet auto auTO , to 8e i*Xov
ouxeTt. EE Se JXov 6<p' 6*Xou xiveuat, xaxa auu.6e-
6r
(
xb; av TauTa xivot auxi aurd. "Aot' ei pi, dvay-
xatov, eiX^6w ix-j] xtvoupieva &'
auTuv. Trie o^tj;
Apa to (tsv xtv^cret dxivijxov b"v , to Se xivriSijacTat

Horum igitur alteram est impossibile, allerum commenli-
tium ; nam absurdum est, id quod variandi vim liabet, ne-
ceseario posse augeri. (7) Nun igitur necesse est semper id
quod movetur, mover! ab alio quod rursus moveatur; con-
sistet igitur. Quapropter quod primum movetur, vel a
quiescente movebitur, vel ipsum se movebit. At vera
etiamsi oportet considerare utrum id quod se ipsum movet,
an quod ab alio movetur, sit causa et principium motus :
illud quivis poneret. Quod enim per se est causa ..semper
est prius eo quod est per aliud. [VI.] (S) Quapropter boc est
considerandum , sumpto alio initio, si quid se ipsum movet,
quo pacto et quomodo moveat. Necessarium itaqueest, quio
quid movetur, esse dividuum in semper dividua : hoc enim
autea probatum fuit in libris universalibus de natura
,
quicquid perse movetur, continuum esse. Impossibile igitur
est, ut id quod se ipsum movet, totum moveat se ipsum.
Nam totum ferretur et ferret eadem latione, qnumsit unum
et individuuin specie ; et variaretur et variaret : quare do-
ceret et doceretur simul ; et sanaret et sanaretur eadem
sanilate. Praeterea definitum fuit, moveri id quod est mo-
bile : hocautem, dum movetur, esse potestate, non actu :
quod antem potestate est, ad actum progredi. Motus vera
est actus imperfectus rei mobilis : quod autem movet,
jam actum est
:_
utputa calidum calefacit : et omnino quod
liabet forraam, gignit. Quare simul idem secundum idem
erit calidum et non calidum ; similiterque se habebit unum-
quodque aliorum, quorum movens necessario liabet Id
quod est synonymum. Ejus igitur quod se ipsum movet,
aliud movet , aliud movetur.
(9) Non posse autem idem se
ipsum ita movere, ut ulraque pars ab utraque moveatur,
ex his perspicuum est : quia nullum erit primum movens,
si utraque pars utramque moveat
;
quod enim est prius,
magis est causa movendi, et magis movebit, quam id quod
beeret. Bifariam enim erat movere; nam quoddam erat mo-
vens, quod ab alio movetur; quoddam vero movebat.se
ipso ; sed quod est remotius a re qua; movetur, id propin-
quius est principio quam medium. Praeterea non est ne-
cesse , ut id quod movet, moveatur, nisi a se ipso. Alteram
igitur ex accident! invicem movet. Proinde sumebam con-
tingere ut non moveret : erit igitur aliud, quod movetur,
aliud, movens immobile. Praeterea non est necesse, ut
id quod movet, invicem moveatur : sed vel necesse est
aliquod immobile moveri, vel ipsum a se ipso moveri, si-
quidem necesse est semper, motum esse. Praeterea quo
motu movet, Modern etiam moveretur: quare calefaciens
calefieret. (10) At vero nee ejus quod primum se ipsum
movet , aut una pars aut plures movebunt singula; se ipsas.
Nam si. totum moveatur a semetipso : vel ab aliqua sui ipsius
parte movebitur, vel totum a toto. Ergo si ideo moveatur,
quod aliqua ejus pars a se movetur; certe haec pars erit id
quod primum se ipsum movet : quia si separata fuerit, ipsa
quidein seipsam movebit, sed totum non amplius se move-
bit. Quodsi totnm a toto moveatur; ex accidenti liae par-
tes se ipsas movebunt. Quare si non necessario, sumatui
eas a se ipsis non moveri. Totius igitur altera pars movebit,
Digitized by Google
(*.) 1NATURAL1S AUSCDLTATI0N1S LIB
jxovhK yap outu; cTovte ti auTOXivi)TOv tlvai. "Eti
iiittp rj SXi) aWi a6Tjv xivtt , to jxiv xtvqaet out?)?
,
to 8J xivr,oeTt. 'H apa AB u:p' aunic xmq-
cetbi xat Giro tt);"A. (ii) 'Eitet Si xivei to jxiv
xivoujxsvov Lit sXXou to
8*
axtvr,Tov ov, xat xtvtitat
TO (XEV XIVOUV TO St OU&SV XIVOUV, TO auto auTO xtvotiv
avayxT) #j dxivrjTOu tlvat xivouvtoc Ss' , xai e-t ex xt-
vouutvou jx^i xivouvto?
5'
i| ivYxr,c, otXX* SicoTep'
ETUfcEv. 'ErnuYip'to A xivouv jxiv axivrjTOv St, to SiB
io xivoujxevdv Tt 6icb tou A xat xivouv to tsp' 5 T, touto
St xivoujxtvov jxiv &to tou B, jxr, xivouv Sc jxvjSt'v tt-
ittp yap xai Sti JtXtio'vtov rj;i itott tl; to T, taiii) Si'
vo; jio'vou. Tb S^i
aVav ABr auTO fauto xivei

aXX' lav a^tXu) to T, to jxiv AB xiv^uei auto ebuto
n (to jxiv yip A xivouv, to Si B xivoujxtvov), to Sk T
oil xtv^att auto ebuto, ouS' Saw; xtvrjasTat. 'AXXa
jxr|v ouS' rj Br xivrjatt ait^i iauT^v avsu tou A* to yip
B xivst to> xtvtToOai 6it' oXXou , ou t<[> &^' butou Tivbt
(i.epou(. To apa AB jxdvov auto {buto xtvtt. 'Avapaj
so apa to aura (Wra xivouv l/ivt to xivouv axivrjTOv
St, xat xb xivoujxtvov (jti)Stv St xivouv i\ iviyxy\(,
aircdjxtva tJtoi au-cpw dXXqXcov 7) OsTtpou Octttpov.
El jxiv ouv ouvtyt; esti to xtvotiv (to yap xtvoujxt-
vov avayxatov tlvat ouve^e';
)
, Sr,Xov 6Yt to tc3v auTO
a*
{buto xtvtt ou tu auTou ti tTvat toioutov oTov.auTO
aUTO xtvtTv, aXX' o*Xov xtvtt auto iauTO, xivoujxe-
vov Tt xai xivouv t> butou ti tlvat to xivouv xai
to xivoujxtvov. Ou yip &v xtvtT ouS' SXov XtVftTXl
,
aXXi xivtT jxiv to A , xivciTat Si to B jxdvov

to Si T
*> Otto tou A ouxtrt

dSuvaTov yap. (u) 'Aitoptav S' ijrti,
oev aotXri ti ?| ttji; A
(
tl uvs^t? to xivouv jiiv
axt'vr,TOV St), YiT?j B T7J? xtvouixtvn);

*, Xotirii apa
xivifrst T7J? A ^
i, trfi B xivr,6^otTat ; ti yip touto
,
tux av etr) itpwTioc; xtvou(itv>] u:p' a&Tij; f| AB
*
^fp
at-
pt6ti'ar,{ yip *? ""!< AB, Iti xivijatt iauT)v ?, Xoiirf)
AB. *H Suvotjxti (xiv Jxaxtpov ouSiv xioXutt 3) Oartpov
to xivoufxtvov StatptTOv aval, IvTfXe^tta S' aStatperov
fav Si StaiptO?,, fxi]Xtit tivai e^ov t))v aur^v Suvafxtv
wut' ouSiv xioXutt Iv Staipttot; Suvajxti irptoxaii;
to tvtivat. 4>avtpbv toivuv Ix touto>v Sti eoti to Kptoxo);
xtvotiv axtvr,tov ttxt yip tuOuj tjTBTai TO XlVOUfltVOV,
uTtd Ttvo; Si xivouptvov, tt; axivijTOv to itpcoTOv tin
tit xivoujxevov uev, auw S' a&TO xivouv xai Israv,
ajxipoTtpbi; oujxatvEi to KpwTus xtvotiv v fiiraaiv
45 tlva to!; xivoujxevoi; axi'vv]Tov.
VIII. CAP. VI.
353
quum sit immobilis; altera vero movebitur : nam hoc tan-
tum modo fieri potest ut aliqnid sui movendi vim liabeat.
Praeterea si tota linea' inoveat se ipsam : altera ejus pars
movebit, altera movebitur. Itaque linea a (J eta se ipsa
movebitur, et ab a. (1 1)
Quum autem aliud raoveat, quod
movetur ab alio ; aliud, quod est immobile : quumque aliud
moveatur, quod etiam movet; aliud, quod nullam rem
movet : nccesse est ut id quod se ipsum movet, nonstet ex
eo quod est immobile, sed movet, et prseterea ex eo quod
movetur, nee oecessario movet, sed prout accidit. Esto
namque to a, quod movet quidem , sed est immobile : to
p
vero quod movetur ab a, et movet id in quo est -r. Hoc autem
moveatur quidem a
p,
sed nullam rem moveat. Quanquam
enim etiam per plura aliquando perveniet ad
y,
tamen esto
per unum tentum. Totum* igitur a p"
y se ipsum movet : ve-
rum- si detraxero to
y,
certe to a
p se ipsum movebit ( nam
to a est id quod movet ;t6{J, id quod movetur); toy vero non
movebit se ipsum, nee omnino movebitur. At vero nee par*
(3 y
movebit se ipsam sine a ; nam to
p
ideo movet, quia mo-
vetur ab alio, non quod moveatur ab aliqua sui ipsius parte
:
solum igitur ap se ipsum movet. Necesse igitur est, ut id
quod se ipsum movet, habeat id quod movet, sed est im-
mobile
;
et id quod movetur, sed nullam rem necessario
movet : quae quidem vel ambo se mutuo tangant, vel al-
teram tangat alteram. Si igitur id quod movet, continuum
sit ( necesse est enim, id quod movetur, esse continuum )
:
manifestum est, totum moverese ipsum; non quia aliqua
ejus pars sit talis ut moveat se ipsam; sed totum movet
se ipsum et simul moveiur et movet, quoniam aliqua ejus pars
est qua: movet, et qua- movetur. Non enim totum movet, nee
totum movetur
:
sed to a movet, ac to
p movetur dumtaxat

Y
vero non amplius ab a movetur : est enim impossibile.
(12) Est autem dubitalio, si quis detraxerit vel ab a (si id
quod movetur, et est immobile, sit continuum ) vel a
p
quod
movetur, an reliqua pars ipsius a movebit, vel reliqua pars
ipsius
p
movebitur. Nam si hoc sit, certe i\ a
p non movebitur
primum ase ipsa : quiadetractione facta ab a
p
, nihilominug
residuum ap semovebil. An nihil prouibet, utrumque,
vel
alteram, id quod movetur, potestate dividuum
esse, actu
vero individuuin
;
quod si divisum fuerit, non habere am-
plius eandem vim? quare nihil vetat primum inesse indivi-
duis potestate. Ex his perspicuum est, id quod primum
movet, esse immobile : si ve enim id quod movetur, et ab
aliquo movetur, statim consistat in primo immobili ; sive
in eo quod movetur quidem, sed ipsum se movet et consi-
stit : utroque modo evenit, ut id quod primum movet, in
omnibus iis qua; moventur, sit immobile.
ABtSTOTCLES. II
u
Digitized by Google
354 4r21KH2 AKP0A2EQ2 H, <r.
CAP. VI. [VII.]
(jS,!9.}
'Etcji 81 Set xivr,ntv del eTvai xat
p\
StaXetTteiv,
dvaYXT] eTvat ts 8 irpwxov xivei, eixe v efxe itXst'w,
xai to itpwxov xtvouv oxtvrjTOv.
(2)
"Exaaxov u.lv
ouv dtStov eTvai xwv dxwqxwv (*lv xivouvxon 81 ou-
6 Slv upo; xbv vuv Wyov 5tt
8'
avafxaiov eTvai xt
xb dxlvrixov (xev auto itewr)? x?? exxb u.exa6oX5j(;
,
xai dicXw? xat xaxa o-uu.e6rixd , xivrjxtxbv
8'
exe-
poo, 85)Aov 58e oxoirouoiv.
(3)
"Esxw oe, ei xt; (3ouXe-
xai, eiti xivwv ev8eydo.evov otax' eTvat itoxt xai (x^|
10
eTvat dvtu
Y
EV
*'
<Ie<>,
;
*ai <p8op&V tX
a
T^P
V
Y*"
0V
'
ei xt djteplc 6x1 u.lv l9xiv 6x1 81 p.r, iuxtv avto xou
u.exa6dXXetv 6x1 j*lv eTvai 6x1 81
fW)
sTvat itSv xb
xotouxov xai xwv dpywv xwv dxiviiTwv uiv xtvr,xtxwv
81 Mae 6x1 (ilv eTvai 6x1 81 u.*) eTvat, ivoeyEoow xai
16 Tooxo- dXX* ou xt 7raoac ve Suvaxdv SijXov yip w<;
atxtdv xt xoTe auxa iaoxa xtvooatv taxi xou 6x1 u.lv
eTvat 6x1 31 [xyj. To ulv yap aixb lauxb xtvouv iizav
I'yeiv dvaYxr, u.Ye6oe, el pjSlv xtvetxat du.peV xb
Sk xtvotiv ouSejxt'a dvayxr, Ix xSv elprju.e'vwv. Too
20 Si| xot (xlv Y^eoSat xa 81 (p6etpeo8ai, xai xoux* eTvat
auvtywe, ouSiv atxiov xwv dxivr]xwv uiv,
pj|
del
8'
6V
xwv ou8' a3 xwv dtt (ilv xa8t xivouvxwv, xouxuv
8'
exepa. Too
Y^p
^e<t xat aoveyou; ouxe exacxov
auxwv atxiov ouxe itdvxa- xb |xlv
yP
oSxwe eyeiv
M
dtStov xat il dvdyxr,e, xa 81 itdvxa aneipa, xat ouy_
Up* 7tdvxa dvxa. Ar,Xov xotvuv Sti , el xai (Auptaxtc
eviat dpj^at xwv dxiv^xiov [ilv xivouawv 8e', xai noXXa
xoiv auxa lauxa xivouvtojv
<f
Oetpexat , xa
8'
iitiYt'vexai
,
xat xdoe alv dxtvrjxov 3v xdSe xivei, ixepov Si xo8t-
30
dXX' o08sv ^x-ov edxi xt 8 7repte/et , xai xotixo icap'
Ixao-tov, $ loxiv atxiov xou xi filv eTvat xa SI (xiq
,
xat xr,( ffove/ou; ps-a^olrtf xat xouxo (xlv xoiixotc
,
xaoxa 81 xoT? dXXot; atxta xiviioeo)?.
(4)
Etittp ouv
dtSto?
^ xiviidK , dtoiov xat xb xtvoov Jorat itpioxov,
36
el iv el 81 aXeiw, itXei'w xa dfSta. *Ev SI fxaXXov
?, 7toXXd, xai neitepaou-e'va ), aitetpa Set vcjit'^etv.
Toiv auTwv yap ouu.6aivdvxtov, del xa Ttentpaofieva
(xaXXov Xrjitxeov iv yap xot? (fuset Setxb iteitepao(xlvov
xat xb (JeXxtov, otv IvSe'^xat, oitdpy/.tv uaXXov. 'Ixa-
o vbv 81 xai el Iv, irpoixov xSv dxtvijxtov diStov 8v
laxat dpy^, xot; aXXot? xiviiuewi;. (6)
4avepbv 81 xat
ex xouoe Sxt aiifxri eTvai xi v xai dtStov xb itpCixov
xtvouv. AsSeixxat yap 6'xt dvavxn) del xIvyjo-iv eivai-
el 81 aet, dvaYXij xai cuveyrj eTvat
xai
Y^p
xb del
<i auveye'?, xb
8'
ise^TJc ou ouveye'?. 'AXX4 jxV
et ye
<s\sir/ffi,
(xia- (ii'a 8', el ua' svd? xe xou xtvouvxo? xai
Ivb; xou xtvouutivou
-
el yap "t aXXo xai dXXo xivyjcet,
ou cuvey_r,; f, S/^r, xtr,oi;, dXX' I'fe^i;.
[VIII.] (0)
"Ex xe oijxouxwv icioxedoeiev dv xt; eTvat
&o xe irpwTov dxiv^xov, xai irdXiv imfiXe^a? lic\ xa? dp-
/a; xSv xtvouvxwv. To uiv S^i
eTvat axxa xwv ovxwv
i*, 6x1 (xlv xtveixai ex!
8'
r,peu.ei, oavepdv. Kal Sia
xouxou
Y5*('
ov* 27,Xsv Sti ouxe rcdvxa xivetxat ouxe
Quoniam autem oporlet molum semper esse , nee in-
termitti; necesse est esse aliquid quod priinum movent,
sive sit uniim, sive plura, nempe priinum illud niovens
immobile. (2) Unumquodque igitur eorum quae immo
bilia sunt ipsa, sed movent, esse aeternum, niliil Tacit
adversus hanc rationem : sed necesse esse, tit sit aliquid quod
ipsum sit quidem immobile et omnis externa; mutationis
expers, tam simpliciter quam ex accidenti, vim autem ha-
beat alterius movendi, ita considerantibus fiet manifi-
stum. (3)
Fieri autem in quibusdam possit, si cui placet, lit
aliqiiando sint et non sint sine ortu el interitu. Fortassis
enim est necessarium , si quid vacans partibus, niodo sit
modo non sit, ut qiiieqnid tale est, sine mutatione inter-
dum sit, interdum non sit; et quaedam principia immobilia
quidem, sed qua; movendi vim uabeant, modo esse, motto
non esse, hoc eliain fieri possit : sed non est possibile ut
omnia sint ejusmodi. Patet enim esse aliquant causam ii.t
quo; se ipsa movent, cur modo sint, modo non sint. Nam
quicquid se ipsum movet, necesse est ut tiabeat magnitiH
dinem : siquidem niliil movetur, quod partibus vacet; id
vero quod movet, nihil necesse est habere magnitudinem
,
ut liquet ex eis quae dicta fuerunt. Ergo cur alia gignantur,
alia intereant, idque liat continenter, niliil eorum causa est,
quae sunt quidem immobilia, non tamen semper sunt : nee
rursus eorum quae semper haec movent, ita ut hec nio-
vcant alia ; nam acternitatis et continuations nee eorum est
unumquodque causa , ncque omnia. Ktcnim ita rem ba-
ba/e , est aeternum et necessarium : omnia vera sunt inli-
pita , nee omnia entia simul sunt. Manifestum igitur est,
etiamsi decies millies quaedam principia
,
quae sunt immo-
bilia, sed movent ; et inulta ex iis quae se ipsa movent, inter-
eant , alia vero generentur ; et hoc quidem quod est immo-
bile, hanc remmoveat;aliud vero illam : nihilominus tamen
esse aliquid
,
quod continet , et hoc praeter singula : qnod
quidem est causa cur alia sint, alia non sint, et causa con-
tinue mutationis; alque hoc quidem hisce, haec vero aliis
sunt causae motionis. (4)
Siquidem igitur motus sit aeler-
nus, etiam priinum movens xternum erit, si unum sit : si
vero multa , erunt multa aeterna. Cnum autem esse potius
quam multa , et linita potius quam infinita, putare oportcl
;
nam si eadem eveniant, semper linita potius sumenda sunt
:
in iis enim qua natura constant, oiiortet id potius incssc,
quod est finitum et melius, si modoinesse possit. Atqui
sufticit.etsi unum sit, quod quum primum sit inter immo-
bilia , et sctcrnum .aliis erit principium motus. (5) Ex hoc
quoque perspicuum est, necesse esse ut id quod primum
movet, sit unum quiddamet aeternum
;
probatum enim fuit,
necesse esse tit semper sit motus : quodsi semper est
, ne-
cesse est ut sit continuus
;
quod enim est semper, est con-
tinuum
;
quod vero est deinceps, non est continuum. At vero
si est continuus, est unus ; est autem unus, si ab uuo mo-
vente est, et uniusquod moveatur ; si quam enim rem aliud
alque aliud moveat, totus motus non est continuus, sed
deinceps.
[Vlll.] (6)
Ergoet ex hiscrederealiquis
possit essealiquod
immobile, et rursus, si respexerit ad principia eorum quir
movent. Esse isitur quaedam
,
quae modo movenlur, modo
quiescunl, perspicuum est. Et ex hoc manifestum factum
esl ncque omnia moveri, noque omnia quiescere; nequo
Digitized by Google
(5:.q,20.) NATURAUS AUSCULTATIONIS LIB. VIII. CAP. VI.
3SS
itavTa ^pstjtEi, ours rl uiv del ^psaet, t!
8'
del xt-
vetTat

t&
y^P
stau^orep^ovTa xai 8uvau.tv v/jrrcx
tou 6t1 u.lv xtveiaOai 6t1
8*
^peu.eiv, Sefxvuai irepl
auTwv. 'Eei 31 t! uiv Totaura 8r,Xa icStat
,
|iou-
X6\u^a 81 8eiat xai toiv SuoTv exaTepav r/jv oustv, 6ri
eVrt xi uiv del xivi)Ta , t!
8'
del xivouptva, irpoTo'vre;
8'
eVt touto xai 8s'vt< amtv to xtvoujxsvov uird two;
xivelaSat, xat tout' Tvai r| dx(w|Tov ?, xtvoujuvov, xai
xtvoupevov $j b-jf'
butou rj 6ir' dXXou de(, irpo^XOopev
lo eitl to Xa6etv Art twv xtvou[i.vwv IotIv dpyj; , xtvou-
(xtvtov uiv $ auro lauTO xtvet, irdvTwv 81 to dxt'vr,TOV
6pwu.ev 81 xai cpavepw; 6vTa TotauTa xtvet aura
iauTot, oiov to twv Itx^vyon xai to twv JJomuv yevoj.
TauTa 8^| xai Sd?av itapei/E , u,vj icot' iv8e/cTai x(-
it v7)<tiv e
,
YY
t
'
v""ai u,Y| o3<xav 8Xw , ota to iv toutoi; 8pav
f,(xa; touto o"uu.6atvov axivn)Ta Yap ttots 8vTa xivetvat
TtdXtv, ok Soxei.
(7)
Touto 8r, Set Xa&iv, Sri ut'av
xtw|<m auTa xtvet, xai 6rt tbutjiv ou xuptw;- ou yip
e; auTou to e?Ttov, dXX' eveiotiv dXXat xivt^ec? tpuvtxat
20 Tot; ^<ook, fi ou xivouvTai 81'
lauTwv, ofov au$r,on,
sOi'st?
, avairvoij , a; xtvetTat twv Ojkov exaorov ^,pe-
jxouv xai ou xivouu-ivov ttjv 6<p' iaurou xiwicrtv. Tou-
twv
8'
a?Ttov to irepte^ov xai noXXa twv cfoto'vrwv,
oTov eviwv Tpoiprj- irTTOu.E'vi){ yip xaOEuSouot, Staxpt-
vcuivrji; 8'
EYetpovTai xai xtvouotv gauTouc, ttjs itpwrr,;
*PX'!
I

^"^ev oust,?. Aib oux ai xtvouVrat owe^w;

W a&Twv aXXo yip to xivouv buto xtvouu-evov xai
u.ETa6dXXov itpo? eVacrov twv xivouvtojv auTa. 'Ev
ItSlJt 81 TOUTOl? XlVElTat TO XtVOUV 7TpWT0V Xai TO 0.X-
30 tiov tou auto lauTO xtveiv u^' outou
,
xaTa ouu.6e6r,xb?
(xe'vtoi
(lETaCoiXXEi yip tov totov to owua, fiore xai
to ev tfi o~b),uaTt 8v xai to ^v tt, [XO^Xei'a xivouv
lauTo'.
()
'E$ ov eori iriffTEuoat 6ri , tX ti ^it'i t<ov
axivr;Twv jxlv xivouvtwv 8e', xai auTtov xivou[Xvo>v
3& xata auu.o'ee'ijxo'c, ^SuvaTov o-uvey_5j xivr,oiv xiveiv.
"Oct' i-ep avayxr) ouvev^wj eTvat xt'vr,aiv, eTvai Tt 8ei
to 7rpwT0v xtvouv dxiv7)Tov, xai (ir, xata ouu.6e67ixoi;
,
tl ueXXei, xaOotTtep etnouev, foEoOat e'v to?; ouutv
aitauotd? ti? xai aOavaTO? xtvr,<ii?, xai (jle'veiv to 8v
o auTO ev auTw xai iv tS5 auwo* t^c yip
^PXl? H
t6V0""
ffrj? avayxTi xai to tcSv [xeveiv ouvev^e; Sv irpb? tJjv
^PX
r
i
7, OOx lo-Tt 81 Tautb to xtvEtcOat xaTa oujx6e6i-
xo?
6fp'
auToti xai ucp' Ite'pou

to u.ev yap i:p* ETE'pou
67capyet xai twv h tw oupavw Ivt'at; ap/ai?, foa
s
7tXetou( epe'peTai
^opoU, OstTEpov Si toi? tp6apT0t; (xo'vov.
[IX.]
()
'AXX4 (jl^v et
y , OTt ti beI toioutov, xt-
vouv pve'v ti
, <xx(vr,Tov 8s auro xai atSiov, avaYxi) xai
to itpwTov usb toutou xtvouafvov otiSiov sTvat. Eart
81 touto SrjXov (ilv xai ^x tou u;^| av aXXoK *Tvai ys-
to veo-tv xat opSopiv xai
}iTa6oXiiv to7 aXXot;, et (atj Tt
xiv/joei xtvouuevov- to jxev vip axtvr,TOv rJjv auTV iel
xtvr,oet tov auTov Tpoirov xat [itav xivr,siv, fiTE
auw jieTaSaXXov upb? to xtvouijtevov to 81 xivouixevov
6irb tou xtvoufievou ns'v.&7rt> t~ ivvsTou 81 xtvouftevou
alia semper qniescere, alia semper moveri : nam quae sunt
nature ancipiti, et vim habent ut interdum moveantiir
interdum quiescant, de his (Idem faciunt. Quum autem
ea quae sunt ejusmodi, sint omnibus manifests
; veli-
mus autem probare etiam utramque reliquarum duarum
naturarum, nempe alia semper esse immobilia, alia quae
semper moveantiir : procedentes ad hoc probandum, et po-
sitis his principiis, quicquid movetur, ab aljquo moveri, et
hoc aut esse immobile aut moveri, et moveri vel a se, vel ab
alio semper, progressi sumus eo usque, ut sumeremus co-
rum quae moverentur esse principium : id est, eorum qua:
moventur, id quod se ipsum movet ; omnium vero , id quod
est immobile. Videmus autem, et quidem perspicue, qun-dain
esse ejusmodi ut se ipsa moveant : ut animatorum et anima-
liumgenus;quae quidem et opinionempraebebant,
nequando
contingeret motum fieri
,
quum nonesset omnino, propter-
ea quod in his videmus hoc accidere
;
quum enim aliquando
sint immobilia, moventur rursus, ut videtur.
(7) Hoc igitur
sumcre oportet, ha>c uno motu se ciere, eoque non pro-
prie
: non est enim causa ex ipso animali; scd alii motus
naturales animalibus insunt, quibus non moventur a se-
metipsis
: ut auctio
, deminutio, respiratio : quibus moU-
bus cielur unumquodque animal quum quiescat, nee co
motu ciealur, quo a se ipso movetur. Horum autem causa
est id quod continet, et multa ex iis qua; ingrediuntur : ut
quorundam causa est alimentum
;
quum enim concoquitur,
dormiunt; quum autem distributor, excitanlur, et movent
se ipsos, primo principio extra, constitute. Proinde non
semper neque contmenter moventur a se ipsis; nam ad
singula quae se ipsa movent, adest aliud quod movet, quum
ipsum moveatur et mutetur. In his autem omnibus, quod
primum movet et est causa cur aliud se ipsum moveat, id
quoque a se movetur, sed ex accidenti; corpus enim mutat
locum : quocirca et id quod est in corpore, et quod vecte
se ipsum movet
(8) Ex quibus licet credere, si quid est
in numero eorum quae sunt quidem immobilia, sed movent,
et ipsa moventur ex accidenti; impossible esse ut id con-
tinuum motum efliciat. Quapropter si necesse est continen-
ts esse motum; oportet esse aliquod primum niovens im-
mobile, quod neque ex accidenti moveatur; si debet,
quemadmodum diximus, esse in rebus indeliciens quidam
et imniortalis motus, ac manere ipsum ens in se ipso et in
eodem : principio namque manente , necesse est etiam uni-
versum manere, quum sit continenter juncture, principio.
Non est autem idem, moveri ex accidenti a se ipso, et ab
altera ; nam moveri ab altera , inest et quibusdam principiis
eorum quae sunt in caelo, id est, eorum quae pluribua latio-
nibus feruntur : alteram vera iis solum inest, quae interitni
suntohnoxia. [IX.] (9)
Verumenimvero si est aliquid semper
ejusmodi quod movet quidem, sed est immobile
ipsum,
et aeternum;
necesse est, etiam id quod primum
ab hoc
movetur, esse aeternum. Hoc autem manifest uni etiam
ex eo est,
quod alioqui non esset generatio et interitus el
mutalio aliis
rebus, nisi quid moveat, quum
moveatur :
quod enim est immobile, uno et eodem motu semper et
eodem modo
movebit
;
quippe quod nihil mutatur
relatione
babita ad id
quod movetur
;
quod autem moveturab eo quod
movetur
qriidem, sed ab immobili jam movetur,
propterea
S3.
Digitized by Google
356
0>n:iKH2 AKP0A2EQ2 il, (so.)
t}8tt)
, Sti to dXXw? xa1 xXXm; i^ttv icpbj xi itpaYuaxx
,
ou t^c auxrjc fatal xm'aecoc atxtov, dXX&Sia tov ivav-
xfon eTvat T07toi? ?| tiSsatv evavxi'toc irapeTjexat xivou-
juvov fxaaxov xwv dXXcuv, xxl 6ts uiv ^peuouv 6xi Si
6 xivouutvov. <f>avcpbv Jrj Ytyovev ex xwv Eipyjuiviov xai
8 xax* op^o?^itopoufiev, Tt Sr} itoxe ou itdvxa ?, xtvetxat
?,
^peutt, t| xl uiv xtvetxat del xa o' ail Tjpeuet, dXX'
ivia 6xi uiv 8xi S* ou. Touxou
y^P
to "txiov 89jXov foxt
vuv, 3xi xa uiv Giro dxtv^xou xtvetxat itStou, Sib del
10 uexaGdXXei, xa S' uirb xtvouuevou xxl uexx6dXXov-
t<k'
fioxe xat afixi dvaYxatov uexadXXeiv. Tb
8*
dxt'vr.xov, wc7tep etprjxat, fixe dirXw; xxl waaut(uc
xat ev xij> auxC 8taucvov, utav xat a7tX5jv xtv^aei
x(vt)siv.
quod aliler alque aliter ad res affectum est, non erit causa
ejusdem motus : sed quia est in toulrariis locis ant formis,
efliciet alia singula contrariis motibus cieri, et modo quies-
cere , modo moveri. Jam ex its quae dicta fuerunt, perspi-
cuum factum est etiain i<l quod initio in dubiuni revoca-
vinius : cur non omnia vcl inoveantur, vel quiescant ; vet
alia semper inoveantur, alia senqier quiescant ; scd qu&dam
ioterdum, interdum autem minirae; hujuseniin causa nunc
manifesta est : quoniam alia moventurab immobili arlerno,
proinde semper mutantur : alia vero ab co quod movetur
et mutalur, unde et ipsa necesse est mutari : aliud vero
est immobile, sicuti dictum full, quippe quod simplicity,
et eodem modo, et inse ipso perraanens, unum et sim-
pliceiu motum elliciei.
CAP. VII. [X.]
is Ou urjv dXXi xai dXX]v 7rotrjo*aus'vot( dp/^v uSX-
Xov iaxat irepl xouxtov cpavtpdv. Sxeircs'ov -yip r.i-
xepov s'vSe'/sxat xtva xivyjo-iv etvat <xuve^?j ?j ou

xai
si ivSi^exat , x(? a8xr) , xat xt? sptoxi) xwv xtvr^o-etov
JrjXov
Y*p
w?
,
et7tep dvaYxatov pttv del xtyvjjtv cTvat,
90 itpwrr) S' rjSt xat uvt^? , 8x1 xb ixpSxov xtvouv xtvet
xauxr,v x'Jjv x{vr,atv, t]v dvayxatov u(av xai x^v auxr,v
sivat xai ouve^r; xai 7tptoxr)v. (a) TptSv
8'
oicojv
xtvr,ottov, xrj? xe xaxi u-eyeOo; xai xr,? xaxi itdSo?
xai xr,c xaxi xdirov, rjv xaXouuev
tf
opdv, xauxriv dvay-
9B xatov eTvat itpojxrjV dSuvaxov
Y&p
au'ricrtv eTvat dX-
Xotwvew; u.^1 Ttpouitap^ouotn

xb
Y&p
auSavo'ptevov fort
uiv 'ii; 6(xoi(ii au^dvexat , iVct
8'
w; dvoaotw
*
xpofr)
Yap Xe'Yexat xtji ivavxt'w xb ivavxt'ov. npoo^tvexai 8e
it3v
Y
lv<
\
ttsvov 8u.otov iuotM. AvaYXj) ouv dXXotWiv
JO eTvat xr,v si; xdvavxia uexa^oX^v. 'AXXa ur,v et
y
dXXototixat, 8et xt etvat xb dXXotouv xai irotouv ix
xou Suvduet Ospiiou xb ivepYeta Oepu.o'v. AviXov ouv
5xi xb xtvouv ou/ iuotc( e^et , 4XX' 8xi uiv iffi-ctpov
6xi 8i itopptoxepov xuu dXXotouuevou Irsxi. Tauxa
36
6'
dveu ?opa{ oux Ivoe'^exat 6ttdp/_siv. Et dpx iviyni\
alel xivr^tv efvai , dvaYXT) xat ^popav del eTvat irpto-
xr,v xtov xtvr^<reb>v, xai <popS;, ei tawi j uiv irpiinri
i\
8'
ucxe'pa , xjv 7rpt6xr,v. "Ext SI ndvxtov xoiv ita9r,-
udxtov dp/^i nuxvwst; xai udvtoo"t* xai
Yap
papu xai
tti xoutpov xai uaXaxbv xai ixXripiv xai Oepubv xai t]/u-
yjpiv iruxvdxi)Te; Soxouot xai dpatdxijxe; eTvat xtve(.
Iluxvwatc Si xat udvtoot; (TUYxpiuti; xai Stdxptsi;,
xa6' a? Ysvecrt; xat <p9opa XeYexai xuv ouotojv. 2>jy~
xptvdusva 8i xat Staxptvo'usva dvavxri xaxa xotcov
s uexaSdXXetv. 'AXXa u^v xxl xou au^avouevou xai
^Otvovxo? uexaSoXXet xaxi xditov xb ue'YeOo;.
(j)
"Ext
xai evxeuOev iittcxonouatv eo*xat cpavepov 8xt ?, oops
icpwxr). Tb
y^P
itptoxov, wsitep xai etrcl xwv dXXcov,
ouxto xxl ir:\ xiv7]ee(>)( av Xe'YOixo irXeova^wi;

Xrvt-
w xat
Yap
icpdxepov, o5 xe ui) 8vxo? oux ?orxat x2XXa,
Ixcivq
8*
dveu t5v dXXiv xat xb xS5 ypo'voj, xai xb
xax' ouo(v. "flax* Itcsi xtvr)9tv uiv xvxyxxJov eTvat
Sed tamen et alio facto initio magis erunt liaec per.
spicua. Dispiciendam est enim , utrum esse possit aliquis
motus continuus, necne; et, si esse possit, qnisnam hie
sit ; et quis sit motuum primus. Constat enim , si necesse
est semper motum esse, lite vero est primus et continuus,
primum movent hoc motu cicre, quem necesse est unum
et eundem esse atque continuum , et primum.
(2)
Quum
autem tres sint motus, is qui in magnitudine spectatur, et
is qui in affectione , et is qui in loco
,
quem vocamus latio-
nem ; nunc necesse est esse primum ; impossibile est enim
,
auclionem esse, quin variatio antecedat. Quod enim au-
getur, partim simili augetur, partim dissiinili. Etenim quod
est contrarium , dicitur alimenlum contrario : accedit au-
tem quodvis factum simile simili. Necesse est igitur aiuta-
tionem in contrariaesse variationem. Atqui si varietur, opor-
tet esse aliquid quod varict, et quod efficlat ex potentate
calido actti calidum. Patet igitur, id quod movet, non si-
militer se habere, sed interdum esse propinqtiius , inter-
dum remotius ab eo quod variatur : lia?c autem sine latkrae
esse ncqueunt. Ergo si necesse est semper motum esse,
necesse eliam est lationem esse motion urn primam. Et, si
lationum alia est prior, alia posterior ; earn esse primam
motionem
,
quae est prima latio. Prteterea omnium affe-
ctionum principium est densatio et rarefactio. Etenim grave
et leve, nee non molle ac durum, item calidum et friydum,
videntur esse densitates et raritates qusedam. Densalio vero
et rarefactio sunt concretio et secretio, secundum quas
dicitur generatio et interitus substantiarum. Atqui ea quae
concrescunt, vel disjiciuntur, necesse est loco mutari.
Jam vero etiam ejus quod augetur, et minuitur, magni-
tiidn locum mutat. (3) Praeterea hinc quoque conside-
rautibus perspicuum erit, lationem esse primam. Nam
primum, sicut in aliis, ita etiam in motu diet |>otest inul-
tis modis. Dicitur enim prius, et id sine quo alia non
erunt, ipsum vero erit sine aliis : et quod est prius tern*
pore : et quod essentia. Quapropter quum necesse sit
motum esse continenter; possit autem esse conlinenter vel
Digitized by Google
(
S00,36I.) NATURALIS AUSCULTATIONIS LIB. VIII. CAP. VII. 857
oruvc^ioc, eTv)
5*
av cuve/w; r| | cuvty^jc v\ jj t:pt-
K<,
uvSXXov
8'
f| ouvtyr'e xal [IeXtiov uvtyj
t( ifpiSijt tTvat , to 31 SsATtov atl uitoXau.6avo{Uv iv Trj
(puati oirapytiv, v
VJ Suvotov, {uvotov 81 awr/r; tTvat
ft
(
8tty(bi<jETai 21 (jartpov* vuv 81 tou8' OitoxettrOw
)
,
xal tutt)v ouStutav aXXr,v ofovt' tivat dXX'
?i
<po-
pav, dvdyxri t)|v tpopav tTvat TtpwTijv. OuStpfa yap
dvayxr, ourt au;t3Uat oute aXXoioucOat to <j> ipo'titvov,
ouSl S-J) yivE<xOi r| ^OetptoOai' toutwv SI ouStpuav
10 IvSe'/ stcci t>)< auve/_oo< jxr, ouffr,c
,
^v xiveT to itpwTov
XIVOUV. (i) *KTi /povu ItpWTTjV TOt? yip dtOtOt?
fxo'vov (vSe/_trai xivtToOat Taun)v. AXX' ty' Ivb? uiv
Stououv twv fydvtwv ytvto'tv tijv ipopiv dvayxaTov
6ffTatr,v tlvat twv xtv^crtwv* {ut4 yip to yev/oflat
11 itpwrov dXXofwffiv xal au^cri;, tpopa
0'
vjarj the-
Xeiojfie'vwv xivr,ar(c forty. *AXX' irtpov dvdyxri xt-
vouptvov *Tvai xaTa <pop4v icpoTipov, $ xal ttj; ytvfoEWC
tTtov eercat Tot? yivojA/votc, ou yivdu.tvov, olov to
yewvr.oav too yevvT,6ivTOc, foil 8o;eie y' iv r, ytvEBt;
90 tTvat nrpwrr, twv xivijoewv Sia touto, #11 ytyfoOat SeT
to itpSfyjia irpwTov.
'1 8'
ty
ivb{ (asv otououv twv
yivou.tvwv o&tw; tyir dXX* irtpov dvayxaTov irpdTEpo'v
xt xtvtwfiai twv ytvout'vwv 8v auto xal u.r, yivdfievov,
xat toutou fttpov itpo'ttpov. 'Eirtl 81 yt'vtfftv dSiiva-
3* tov tTvat itpwtT,v (Ttavra yip av ttr, t4 xtvou,aeva
fOapTa), 8f,Xov w? 068I twv
ift\rfi
xivr,(jtwv ouStfju'a
itpoTt'pa- Xtyw
3*
ifeSijs, ao^rioiv, tit' dXXofwuiv xat
(p9ioiv xal <p8opdv ira(jai yap Certpat yevtvewc
fiffr' el prfik ysvEOtt iroore'pa <popoE<; , ouSl twv dtXXwv
30 ouSt(i(a pttTaooXwv.
(5) "OXw? 81 tpatvcTat to ytvofxtvov
ateXl? xal V dp^v lov wot* to t^ ytve'oti 8ot-
pov -nj ^ufflt irpoTEpov sTvaf TiX*UTatov 81 ?op&
irSatv 6ico!pyft Tot? ev yevtoet. Alb t4 (ilv 8Xwc
dxi'vr]Ta twv i^dvTwv ot' IvoEiav tou 3pyavou , oTov t4
St
ipuri xat iroXXa yt'vi) twv ?tj)wv toi< Si TtXwu(Uvoti;
Oitap^tt. "Uo-t* eI (xaXXov Oitap^et (popa TCtt (xSXXov
dir(tXr,^dot tt,v ^uatv, xai
^
xtvr,vi( autrj icpwTt) twv
oXawv lv e(t) xaT' ouat'av
()
8ta t Tauta xat Sio'ti
{Jxtcra T?,t ouota; i;taTaTt to xivouixevov twv xtvijoewv
40 iv tw nipttrtui- xbt4 (xo'vy)v yap ouSlv |AtTa6aXXt tou
(Tvat, wditep dXXotoujuvou uev to icotdv, au^avouivou
81 xat ^8(ovto<; to itoodv.
(7)
MaXtura 81 S^Xov, 8ti
to xtvouv auTO a&ib (xaXtdta TauTr,v xivsT xupt'wc ttjv
xara toicov. KatTOt <pa[iEv tout' Etvat twv xivouue'vwv
16
xal xivouvtwv dpx^.v xat itpwTov toi? xivou(*'voi , to
uto aurb xtvouv.
(s) *Oti (tiv toi'vuv twv xtvrjdtwv
^
ipopi irpwtr,, ^avspbv U toutow. [XL] Tfe
8i
fopi
7cpwrj), vuv Seixteov. 'Apia 81 xal to vuv xal
to itpdxpov OicoteOiv, Stt IvSiytxcti Tiva x(v7|<tiv tlvai
mi uvtTJ xal aiSiov,
^avspbv iVrai t^ autTJ ptcOdSb).
()
"On lUv ouv twv iXXwv xtv^uswv ouSsjifav ivot'x-
Tat *uvrx>i Tvat,ix twvSe (pavtpdv. "Awairat yip i\
avTtxtiuivwv t\( dvTtxttjXEvd elotv at xtvr,osi? xal piE-
TaSoXat, olov ycviW tj.lv xal i^6opa to 8v xai to (ir;
qui continmis vel qui deinceps est , sed magis qui est con-
tinuus ; et praestet esse continuum
,
quam deinceps; quod
atrtem prsestat , semper existimemus in nature esse , si sit
possibile; possit autem esse continuos
(
quod quidem pro-
babitur posterius, nunc vcro supponator); atque liunfe
nullum alium esse posse, qnam lationem : necesse est
lationera esse primam. Nulla enim subest necessitas aut
augeri aut variari id quod fertur : nee igitur fieri aut inter-
ire. Sed nullus norum motuum esse potest, nisi sit motns
continuos quern primum morens eflicit. (4) Praeterea
tempore primam : nam wterna hoc tantum motu cieri pos-
sunt. Atqui in unoquoque eorum qua; generationem sub-
eunt, necesse est lationem esse motionum ultiinam. Post-
quam enim res facta est, primum necesse est variationem
esse , et auctionem : latio autem est motus rerum jam per-
roctarum. Sed necesse est esse aliud prius
,
quod latione
moveatur, et generationis causa sit its quae Sunt
,
quum
ifsum non flat : ut generans est prius eo quod gignitur.
Nam videri possit generatio esse mntationum prima,
propterea quod oportet primum rem lactam esse. Hoc
autem in unoquoque liorum quae fiunt, sic habet : sed ne-
cesse est moveri aliquid aliud prius iis quae fiunt, quum
ipsum sit, nee fiat : et rursus hoc aliud prius. Quum au-
tem impossibile sit generationem esse primam ( alioqui enim
quaecumque moventur, interire possent ) : manirestum est
,
null'un ex motibus qui deinceps sunt, esse priorero. Dico
autem esse deinceps , accretionem , deinde rariationem, et
deminutionem , et interitum : omnes enim sunt posteriores
generations Quocirca si nee generatio est prior latione,
certe nee ulla alia mutatio erit prior. (5) Omnino autem
videtur id quod fit, esse imperfectum, et ad principium
proficisoi. Quapropter quod est generatione posterius , na-
ture prius esse. Postremo autem latio inest iis omnibus quae
gignuntur. Idcirco alia viventia sunt omnino immobilia
,
propter defectum instrument! , ut plante, et inulta genera
animalium : aliis vera motus inest quum sunt perfecta.
Quare si magis inest latio iis quae magis adepta sunt natu-
ram, etiam bic motus erit aliorum primus essentia.
(6)
Quum propter base, turn etiam quia minime omnium
motuum latione ab essentia recedit id quod inovetur. Solo
enim hoc motu non mutatur aliquid quod insit : ut ejus
quod variatur, qualitas mutatur ; ejus autem quod augetnr
et minultur, quantilas. (7)
Maxime autem manifestum
est : quia quod se ipsum movet , maxime proprie hoc motu
movet, qui fit secundum locum : atqui diciinus hoc esse
eorum quae moventur, et movent
,
principium , et primum
iis quae moventur, id scilicet quod se ipsum movet. (S) La-
tionem igitur esse motionum primam , ex his perspicuum
est. [XI
.]
Quae autem latio sit prima , nunc est ostenden-
dum. Simul autem et quod nunc, et quod antea sopposi-
tum fuit
,
posse aliqucm motum esse continuum et inter-
num
,
perspicuum erit eadem metbodo. (9) Nullum igitur
aliorum motuum posse esse continuum, ex his perspicuum
est. Omnes enim motiones et mutationes sunt ex oppositis
in opposila : ut ortui el interitui ens et non-ens sunt ter
Digitized by Google
35d
MilKII2 AKPOASEilS H, r,. (jI,Ml.)
3v Spot, dXXoio'jast o xavavcta TraOr,, aur,o-Et Si xoci
fOiact
?. [xe'vcOo; xal pttxpoTr^, ?| teXciott,; u.sys'(Iou;
xal dte'Xtia

Ivavriai
8'
at el; ta {"vavTta. To 8J (x^
aVi xtvouuevov tiivSe tJjv xivr|fftv, 8v Si irpoxspov,
6 avaYX7) itpdtepov ^pijxetv. 4>avEpbv o3v 6"ti ^peaijaei
iv tw tvavTi'w to p.STa?ctXXov. 'Opotwc. 8s xal EVt
tCv (xETafioXwv avttXEiTai
y*P
^8opi xat fiwsn
anXoi? x?) attXto?, xat f, xaO' Exacrov tt, xa6' Exactov.
"Hot' eI ctouvatov jjxa u.ETa6dXXEtv Ta; avTtxEtusva;,
10 oux Ictat ouve/^c ,
pETaSoXr,, aXXa (xet;u sarai
ovtuv
y
pdvoc. Ou8v
f
ap SiaffEpEt ivavTtac r| jxt) j'vav-
Tia? etvat to? xaT* avrtfaatv j*ETa6oXd?, eI ptdvov
douvaxov 6t(A0t Ttji auxw itapetvai* touto
y&P
t5> o^tj)
ouiev yp7,<nuov. OuS' Et jult)) dtvcryxY) r)ptu.iJ0OU iv
lb
tt; avTcpaoci, u.ijS' tWi u.Eta6oXrj T|pEu.ia tvavtiov
ou
y^P
few? ^pe|*et to [x) ov, tj Se cpOopa el? to fx-J)
bV aXX' (I jxdvov (xETa^u
Yfy"'
y_pdvo?
-
outw
Y^p
oux ecTtv yj ixETaSoXJ) o-uvEyr,?
-
ouSe
y^P
e"v *oi? itpd-
TEpov y) EvavTtwat? ypr,otu.ov, otXXa to u.) evSs'^Eardat
3d fiu,a u~apyttv. Ou Set Si TapatTTEsOat , 6rt to auTO
irXet'oertv ^orat evavxtov, otov
^
xtvyjoi? xat o-taoEi xat
xivtJoei t) el? xouvavTiov, dtXXa pdvov touto XajjiSavetv,
Sxi etvTtXEtTat itw? xal -nj xivt)<tei xat trj ^p(xta
^ x(-
vr)o-i? 4) EvavTta , xaOditep to feov xat to (/ixptov tw
& &JtEpy(0VTl Xal TW &ICEpt^OU.EV(i>, XCtl Su OUX EvSe'vETKI
fijjia to? &VTtxEtu.eva? oute xtv^aet? oute picTa6oXa?
OirapyEtv.
(10)
"Eti
8'
Em te t?)? Ytve'creu? xat ttj?
cpOopS; xal iravTEXSf axoirov av sTvat So'Jeiev, el
y
e
~
vdfxsvov EuOut avaYxr) (pOap^vat xal (x^Se'vs jrpdvov
!C StaptEtvat. "8ot' x toutwv otv t) itiorn
y
6v0,t0
xal? a/Xat;* ^uatxbv
yP
to iixoiwc; E^Etv iv aita-
o~at(.
mini ; vai ialioni vero contraria; alTcctiones ; andion i autcm
etdeminntioni vet magnitudoet parvitas, vel magnitudes
perfectio et imperfectio. Conlrarix aulem motiones sunt
ete quae sunt in contraria. Quod vero non semper hoc motu
cietur, qunm antea esse! , necesse est ut prius quiesceret.
Patet igitur, id quod mutatur, qnieturum in contrario. Si-
militer etiam se res habet in mutationibus. Opponitur enira
interitns et ortus siinpliciter acceptus, ei qui simplicitcr
sumitur
; et singuli singulis. Quare si est impossibile, mu-
tari simul contrariU mutationibus , certe mutalio non erit
continua , sed interjectum his erit tempus. Nihil enim in-
terest utrum mutationes, qua: in contradictione spectaa-
tur, contraria; sint, an non contrarise : si modo sit impos-
sibile ut simul eidera adsint. Id enim ad tiuiTersum nihil
conCert. Nee si necesse non est quiescere in contradictione,
nee est mutatio quieti contraria (quia non-ens Tortasse
non quiescit; interitus autem est motus ad non-ens) : sed
si tantummodo interjectum sit tempus : qnoniam ila mu-
tatio non est continua. Etenira nee in prioribus contrarie-
tas conducebat, sed non posse simul inesse. Non oporlet
autem conturbari
,
quia idem pluribus erit contrarium : ut
motus et stalui et motui qui est in contrarium. Sed hoc
tantum sumere oportet , opponi aliquo modo et motui et
quieti etun motuin qui est contrarius, quemadmodum
aequale et mediocre opponitur ei quod exsuperat et ei qnod.
superatnr : nee posse simul inesse vel motiones vel muta-
tiones quae sunt opposite. (10) Insuper in gencratione et
interitu etiam omnino absurdum videri potest, si necesse
sit ut quod factum est protinns interest, nee ullo tem-
pore permaneat. Quapropler ex his fides fieri potest etiam
aliis mutationibus : quia naturale est ut res similiter ha-
beat in omnibus.
CAP. VIII. [XII.]
*Oti
8*
ivSE^STat sTvat Ttva aitEtpov, pttav ouw
xal cuvEj^ij, xal aCti) lotiv i[ xuxXoi, Xs'YoptEv vuv.
U llav
yP
xtvEtTat to iftpdasvov ^ xuxXw rj EudsTav
Jj U.IXX1JV, &rc Et u.r,8* ixsivoiv
^
iTs'pa OUVE/15C,
ou8e tV i\ aptipotv oTo'vt' Etvat ouYXEtfXE'vTjv. "Oti Si
to cpEpdjiEvov tV)v EuOstav xal TrE7tpac
4
ae'vT,v ou ^EpE-
Tat ouvE^S^, 8r,Xov avaxaixitTEt
Yp*
to
8'
avaxapi-
o ittov t^v tuOEiav to; cvavxtac xtvEixat xtv^attc Ivavrt'a
Yap
xaTa totcov
^
avoi ttj xoitoi
,
xal $\ tU to itpdaSev
xt, tt? TouTtioGtv, xal i, tic, apiiTEpi t?) si? Sg^ia-
toitou
Yp
ivavTio'iast? aurai. Tt;
8'
lortv
^
gxtct
xal (juve/^ic xtvT|0"t<, SioipiuTat npoTEpov, 6rt
^ tou
16 vo( xal ev ivt xpdvco xal Ev dStafdpw xat' eloo?.
Tpia
yP
l<m, to te xtvouptEvov, otov dtvOpuTrof
^ OsoV xal 5te
,
otov /pdvo;

xal TptTov to iv Zy touto
8*
iaxi toiw, ?, 7ta9o;,
$
eTSo;, i[ ptiv=8o;.
Ti
8'
EvavTta Statpspst tw eiSei
,
xal oi/_ s*v. Tditou
80
8'
at EipriptEvat 8ta<popai. 2t|u.e7ov
8'
o*ti ivavrta
xfyrjo-t? i, olko tou A 7rpb? to B ttj dtitb tou B npb? to
A, 6rt toxadtxat TtauouaivotXXrjXat, lav fioia
y'Y
vwv_
At vero esse posse aliquem motum infinitum
,
quum sit
unus et continuus ; et liunc esse eum qui fit in orbein
,
nunc dicamus. Quicquid enim fertur, aut in orbem mo-
vetur, aut per lineam rectam , aut per mixtam. Quocirca
si neuter illorum est continuus, ne is quidem continuus
esse potest, qui ex utrisque constat. Id autem quod fer-
tur per lineam rectam et flnitam , non ferri continenter,
manifeslum est : quoniam recurrit : quod autem per rectam
recurrit
, contrariis motibus cietur. Sunt enim contraria
secundum locum motus sursum versus , motui deorsunt
versus
; et motus in anteriorcm partem , motui in posterio-
rem; et motus dextrorsom , motui sinistrorsum : loci nam-
que contrarietates hae sunt. Quis autem sit unus et conti-
nuus motus, definitum antea fuit, nempe qui est unius , et
in uno tempore, et in en quod non habet forme differen-
tiate Tria namque sunt : videlicet id quod movetur, ut
homo , vel deus : et quando , ut tempus : et terthim , id est
id in quo fit motus : hoc autem est locus, vel affectio, vel
forma, vel magnitude Atqui contraria differunt specie,
nee sunt unum. Loci vero differentiae sunt, quae comme-
morate fuerunt. Indicat autem motum ab a ad
p esse
contrarium motui a S ad a : quia se mutuo sistunt et ces-
Digitized by Google
(">
NAT11RALIS AUSCULTATIONIS LIU. VIII. CAP. VIII
xai. Kal ettI xuxXou tocauTM; , oiov f, aitb xou A etci
.0 U xr, ojcb xou A eVi to r* loxSo-t
Yp.
Kav ouve-
^sl? <u9t xai [*}) Ytvr,xai ava'xapufii? 8i4 to xi evavrfa
ijQa'psiv xai xwXueiv aXXriXa , dXX' 0U ^ sic to itXd-
& Yiov
""i
*vw-
(
2
!
MaXtoxa Si tpavepbv oxi bouvbtov
eTvbi cuve/TJ tt,v liA vr^ Eu0s(ai; xi'vr,oiv, bri dva-
xaujcxov dvayxatov axYJvei, ou (xovov V euOeib;,
XXa xav xuxXov <ps'pr,Tar ou
y*P
xauxbv xuxXm
<f>e-
psoOat xai xuxXov eo-ti
Y^p
bx |xsv cuveipsiv xtvou-
>o uevov, oxs
8'
eVi xb auxb IXObv S6ev wpur,8r, ,
avaxau-
Aai icaXtv. "Oxi
3'
ivifxr, ?oxao8at, ^
tcJoxh ou
u.dvov iir\ tt;c bIo0t;o-em; ,
dXXi xai iicl tou Xo^ou.
'Ap/*i
$'
^l'
f " T
P
t'-"*v
K^P
*VTWV
> PX
?
ic
> r"
oou
>
Te
~
Xeuxt,;, xb puaov ttpb? ixaxepov ajx^o) Iffxt, xai xcj>
16 (tiv apiOuw ftp, xS Xo^w Si Suo.
(3)
"Exi 8e aXXo
Exi xb cW(Mi xai xb tvtpytfa. "Qote xr,< EuOtia?
xJiv ivxb? t5v axpwv bxiouv G7)u.eTov Suvotuet (iev foxt
fieaov, IvtpYet'a
3'
oux cVnv, iav pvJ) Sif'Xr, xaux^v xai
iitisxav irdXiv ap^Yjxat xivtTadav oStoj Se xb u.e'oov
so apyi) ytvsxai xai teXeutj), dp^f, (*ev tti; GoxEpov, te-
Xeut)) Si trie
wpwT|(. As'yw
8'
oiov siv <pEpo'u.Evov
xb A o-xrj iic\ xou B, xai irdXiv (pspTjxat iwi xb T bxav
ol ouvE/bi< (p^prjxai, oiSxe yeyovevsi ouxe ditoYsyovivai
oTo'vxe xb A xaxa xb B sr,u.Etov, aXXa (xo'vov Eivat ev
is xw vuv, iv
XP
<*V<
J'
^'
ou^evl tX^v ou xb vuv otaipEOtc
Effxtv iv xw 5).oj tS AB1\ EJ oe
YY
ov'votl "<
^
,Ie,
xai aitoYEYOvEvai, afl cxr^Bxai xb A <ppo'(xvov a8u-
vaxov yap xb A dj*a
Y6Y
ov'val Te ^T*' ^
xat i't0
"
YEYovEvai*
v aXXw apa xai aXXw arnuito -(&vw.
30 Xpovo? dlpa ?axat 6 it piatf.
*Qot' ^pu.r|ffi to A tVi
tou B. 'O|A0toi; 8e xai jiti xwv aXXwv ot]jmio>v
6
y^P
utb? Xoyo? liti Tcavxwv. "Oxav 8s
/p^l*
tai xb ^spojAEVov A tw B [*<ro> xai teXeuxyj xai dip-/?;
,
dvaYXi) ox?)vai 81a xb ouo icoisiv, oiditEp av ei xai voi^-
35 oeiev. 'AXX* aitb (tv tou A orijiEiou aitoY'Yo
ve
**A
if/rfi ,
eVi 8s xoi3 T
YY
ovev
>
^T0V teXeux^oip, xai ox^.
(*)
Aib xai npbi;
xV
dTtoptav xouxo Xsxxeov
e/ei
y^P
djcopiav T^vSe. Et
y^P
e'1 *) to E tj Z for, xai to
A ffpoiTO
ouvtyoi? anb tou etxpou irpb; to T, iSeua 3e
to ttr, to A iicl T(T>
B oiiput'u , xai to A <pE'poo airb ttjc
Z axpac itpb< xb H opaXoic xai xw auxoi tb/ei xoi
A, xb A Eu-itpooGEv f,\t: iizi xb H % xb A sVi xb T

xb
Yap
itpdxEpov 6pu.?)cav xai awX6bv irpoxEpov eX6eiv
avaYXY). Oux apa Sui yiyovt xb A itl xm B xai aico-
45 Y'T
>VV *7C
'
auT0
" *10 uoxpi?i
#
ei
Yp
^,u.a, o&-/_ Cots-
puT, aXX' avaYXY) Eotat toxao8ai. Oux a"pa Oete'ov,
2te to A ^yevexo xaxa xb B, xb A Sua xtvEtoOai aitb
tou Z axpou

ei
Yap
eVtai yeyovo? t A liti tou B, e'oTat
xai xb d7roYvo6ai , xai ou/^ fifxa , aXX' ^v iv xou.?j
to
/po'vou xai oux iv
y
pdvo). 'EvxatiOa u.sv ouv aSuvaxov
ouxo) Xsyeiv Itc\ tou suveouc

ItcI 3e tou dvaxapexov-
TO? dvBYXT) XSYEIV oS-WC. El
Y&p
^) TO H (pE'pOlTO WpO<
to A xai iraXiv avaxa(jn]/ao-a xdxio OEpotTO, xio axpw
i^' cS A teXeut^ xai dp^TJ
XE^prjxai xG ivl or,-
359
sare faciunt, si simul fianl. Hiilemqtie in circulo : vcluti
motus ab a ad
p
est contrarius motui ab a ad
f
: quoniam
se muluo sislunl , eliamsi continui sint, nee fiat recursus
:
proplerea quod ea quae sunt contraria, se invicein inleri-
rount el impediunt : celerum motus in lalus, non est con-
trarius motui sursum versus. (2)
Maxime autem perspi-
cuum est fieri non posse ut motus super recta linca sit conti
nuus : quia quod recurrit, necesse est consislcre non
solum super recta , sed etiam si super orbe feratiir. Non
est enim idem , in orbe ferri, et super orbe. Nam id quod
inovetur, aliquando continual inolum; aliquando vera,
quum ad idem pcrvenerit a quo discessit, rursus retroce-
dit. Necesse autem esse ut consistat , non solum sensus
(idem facit, sed etiam ratio. Principium autem hoc est :
quum enim tria sint, principium , medium , finis : medium
cum ulroque collatum , est utrumque : et numero quulein
est unum , ratione vero duo.
(3)
Prseterea aliud est , esse
poteslate, et esse nclii. Quocirca recta; lineac quodvis
punctum, quod est inter extrema, potestate quidem est
medium , actu vero non est, nisi banc dividat , et
,
quum
consliterit , rursi s cirpcrit moveri. Sic autem id quod
est medium, fit principium et finis, principium quidem
posterioris , finis autem prioris motus. Verbi gratia , si
to a quod fertur, consislat in
p,
et rursus fcratur ad y.
Quum autem continenter fertur, nee potest accessisse xo a
ad punctum
p nee ab eo recessisse, sed tanlum esse in
momento, non in ullo tempore, praeterquam in tolo ap
y,
enjus divisio est momentum illud. Quods! quis posuerit
accessisse et recessisse : xb a quod fertur, semper stabit :
quoniam impossible est, xb a simul accessisse ad
p
et ab
eo recessisse : in alio igitur et alio punclo temporis. Tern-
pus igiturerit, quod est interjectum. Quarexoa qniescet
in p. Similiter autem et in aliis punctis : nam eadem est
omnium ratio. Quum autem id quod fertur, nempe a,
utetur ipso p,
ut medio, et fine, etprincipio; necesse est
ut consislat, quia duo facit, perinde ac si animo concipe-
ret. Sed ab a puncto, id est a principio, recessit, ad
f
vero accessit, quum perfecerit motum, et sleterit.
(4)
Ideoquead dubilationemhoc dicendum est. Exsistit enim
lia>c dubitatio : quoniam si sit linea t lineae ( a-qualia, ac
to a feratur continenter ab extremo ad
y simul autem
sit to a in puncto
p
, ac t6 8 feratur ab extrema linea
i ad
r, aequabiliter, el eadem celeritate, qua movelur to a : certe
to 8 prius perveniet ad ti quam to a ad y. Quod enim
prius processit et abiit
,
prius perveniat , necesse est. Non
simul igitur accessit to a ad p,
et ab eo recessit : idcirco
serins ad finem pervenit. Nam si simul recederet, non
perveniret serius. Sed necesse erit ut consistat. Non est
igitur ponendum
,
quandoxb a accessit ad
p,
simul xb 8
moveri a
C
extremo. Nam si xb a accesserit ad
p,
fiet ut et
reccsserit, nee simul. Sed erat in sectione temporis, non
in tempore. Hlc igitur impossibile est ita dicere , nempe in
eo quod est continuum. In eo autem quod recurrit , ne-
cesse est ita dicere : nam si to ti feratur ad 8, et rursus,
quum relrocesserit , deorsum feratur : certe nsum est ex-
tremo 8 ut fine et principio, nimirum uno puncto quasi
Digitized by Google
352 4>r21KHS AKP0A2EQI H, c. (it>7.)
o3v xouttov douvatov , to oe itXoojiaxwJe?

dtoTrov yap
to 11 avayxr!? to dXXouoTtxbv ou;t)tov eTvat.
(7)
Oux
dpa avdyxT) del xtvetofiat to xtvoupevov
011* dXXou
,
xai toutou xivou(ievou* axrfitvxi dpa. "Outs JJtoi
! uTtb T|peu.ouvT05 xivVJasTai to xivouu.evov xpuycov,
^ auto SotuTO xtvr,aet. 'AXX& uvJjv xai et
y 8eoi ffxo-
iretv irdtepov alTiov xivijo-sw? xai dp'/7| to auto a&ti
xivouv T| to uic' dXXou xivouu-evov, Imivo itS? av ObiT)

to yap auTO xaO' auTO 8v attiov de\ itpdtEpov tou xa6'
10 irepov xai outou oVro<. [VI.]
()
"Hots touto axe-
icreov XaSouaiv dEXX^v dpvjflv,el Tt xiveT auTO auto , irco?
xivsi xai Ti'va tpo'ivov. AvaYxaiov
ty
to xivouiaevov
2nav elvai Staipetbv e!< del SiaipeTa* touto
f^p
Se-
Seixxai ivpdrepov cv toic xaOo'Xou ittpi ipi'jEM?, 6tt
16 it3v to xa8" auTO xtvoufAEvov auve/e;. ASuvaTOv Sr)
to auTO aurb xivouv ita'vTY) xiveiv auto auxd* <ppoito
Yap
dv SXov xai (pcpoi tt,v aut^v tpopdv, v 8v xai
dtTOjxov Tip sfoei, xai dXXotoTto xai dXXotoi. "fiore
SiSdffxot av xai SiSdaxoito Sua , xai &Ytd(oi xai byia-
40 oito t^jv auTrjv &Y^iav. *Eti StwpiaTat Sri xiveiTat
TO XIV7|ToV TOUTO
8'
iWl SuvajHEl XtVOUjXEVOV, OUX &IXI'
Xeyeia* Tb Si Suvdput etc evTeXi^eiav (JaSI&i. "Eoti
o' ^
xivy]<ti; evTeXsj^tia xivtjtou dTEArfc. Tb Si xivouv
jJSti
evepYEia sortiv, oiov 6epu.atvei to 6spu.bv xai Sktaq
ss Y*vv3
to eyov to eiSo;.
B
Qa6' du.a tb auTO xati
Tb auto Ospjxov lorat xai ou 8epu.o"v. 'Opo(b>c Si xai
T(3v dXXuv exaaTov, Suiov to xivouv dvaYxri e^fiv xb
ouvtovuiiov. Tb piev dpa xiveT to Si xiveiTai tou oJto
auto xivouvxo?. ()
Oti
8'
oux eVriv abxb aurb
30 xivouv o8to>(
<*><j8' IxdtEpov Csp' IxaTEpou xiveioOai
,
ix tuvSs ipavtpdv. Oute
y^P
Efftat itpoitov xivouv
ouSev, cX
ft
ixaxepov xivijo'Et Ixdttpov to
Yap
Ttpdrtpov
attuotspov tou xivTa6ai tou ^Ofxevou, xai xtvrjatt
u-SEXXov oi/w(
y^P
x'vt 'v
1
v

T0 (*^v T0 U1t
'
XXou xt-
ss
voujxevov auto, to S' a6xtjj- iyYUTepov Si to itopptotepov
tou xivoupie'vou t^?
^PX??
1
T0 (*ta5u. "E oux
dvoYxn) to xivouv xtveieOai ei (J.^ u^' aurou* xata
Gu[/.Eo*r)xbc dpa dvTixtvei OaTEpov. "EXaSov toivuv
EvSe'veaOai jjl-J) xiveiv* cVcat dpa to (xev xivoufievov to
to oe xivouv dx(vr|TOV. Eti oux dvaYXTj to xivouv dvTt-
xivEtoOat , dXX'
?i
dxfvijxdv y*" ti xiveTv otvajKi] ?, auTO
bij a&Tou xivouu.evov, EtitEp iti-(Kt\ dsl xivijotv eTvsi.
*Eti ,
f)v xiveT xivrjciv, xai xivoi-' dv, So-te to Osp-
paivov OEptxxivsTat. (io) 'AXXa u.j)v oust tou npcotcoc
b autb autb xivouvto; oute v u.dptov oute itXei'o) xivr,asi
auto ai/TO Exaotov. Tb
Y&p
^fv e{ xiveTtai autb u:p'
a&tou, jjtot uitb twv auTOu tivo? xtvijo'Etai rj 6"Xov
ucp.' b'Xou, Ei pulv ouv tu xiveto"6ai Tt pidpiov autb
Of*
a&Tou , tout' 5v eirj to itpSTOv auTO a&TO xivouv
60
yyspvsblv
Y^p
touto (xev xiv^sei autb auto, to Se 6^ov
ouxe'ti. Ei Se JXov 6tp' b'Xou xiveTtai, xata auu.Se-
6r,xbi; dv tauta xivoi a&Ta iaurd. "Oort" si \l\ dvay-
xaTov, elX^9a u.^) xivoujuva &tp* aitiov. T>)< o^tic
Apa Tb (lev xiv^o-et dxtv>)TOv ov , to Si xivr)0r,OEtai

Ilorum igitur alterumest impossibile, alteram commenli-
lium ; nam absurdum est, id quod variandi vim habet , ne-
cessario posse augeri-
(7;
Non igitur necesse est semper id
quod movetur, moveri ab alio quod rursus moveatur ; con-
sistet igitur. Quapropter quod primum movetur, vel a
quiescente movebitur, vel ipsum se movebit. At Tero
etiamsi oportet coosiderare utrum id quod se ipsum movet,
an quod ab alio movetur, sit causa et principium motus :
illud quivis poneret. Quod enim per se est causa,.semper
est prius eo quod est per aliud. [VI.]
(8)
Quapropter hoc est
considerandum, sumpto alio initio, si quid se ipsum movet,
quo pactoet quomodomoveat. Nccessarium itaqueest.quic-
quid movetur, esse dividuum in semper dividua : hoc enim
antea probatum fuit in libris universalibus de natura
,
quicquid perse movetur, continuumesse. Impossibile igitur
est, ut id quod se ipsum movet, totum moveat se ipsum.
Nam totum ferretur et ferret eadem latione, quum sit unum
et indmduuui specie; et variaretur et variaret
.-
quare do-
ceret et doceretur simul; et sanaret et sanaretur eadem
sanitate. Praeterea definilum fuit, moveri id quod est mo-
bile : bocautem, dum movetur, esse potentate , non actu :
quod autem potestate est, ad actum progredi. Motus vero
est actus imperfectus re! mobilis : quod autem movet,
jam actum est
:_
utputa calidura calefacit : et omnino quod
Iiabet formam, gignit. Quare simul idem secundum idem
erit calidura et non calidum ; similiterque se habebit uoum-
quodque aliorum
,
quorum movens necessario Iiabet id
quod est synonymum. Ejus igitur quod se ipsum movet,
aliud movet , aliud movetur.
(9) Non posse autem idem se
ipsum ita movere, ut utraque pars ab utraque moveatur,
e* his perspicuum est : quia nullum erit primum movens,
si utraque pars utramque moveat
;
quod enim est prius,
magis est causa movendi, et magis movebit, quam id quod
bteret. Bifariam enim erat movere; nam quoddam erat mo-
vens
,
quod ab alio movetur
;
quoddam vero movebat se
ipso ; sed quod est remotius a re qua; movetur, id propin-
quius est prlncipio quam medium. Praeterea non est ne-
cesse , ut id quod movet, moveatur, nisi a se ipso. Alteram
igitur ex accidenti invicem movet. Proinde sumebam con-
tingere ut non moreret : erit igitur aliud, quod movetur,
aliud, movens immobile. Praeterea non est necesse, ut
id quod movet, invicem moveatur : sed vel necesse est
aliquod immobile moveri, vel ipsum a se ipso moveri, si-
quidem necesse est semper, motum esse. Praeterea quo
niotu movet, Modern etiam moveretur : quare calefaciens
calefieret. (10) At vero nee. ejus quod primum se ipsum
movet , aut una pars aut plures movebunt singula; se ipsas.
Nam si. totum moveatur a semetipso : vel ab aliqua sui ipsius
parte movebitur, vel totum a toto. Ergo si ideo moveatur,
quod aliqua ejus pars a se movetur; certe haec pars erit id
quod primum se ipsum movet : quia si separata fuerit, ipsa
quidem se ipsam movebit, sed totum non amplius se move-
bit. Quodsi lotnm a toto moveatur ; ex accidenti lue par-
tes se ipsas movebunt. Quare si non necessario, sumatui
eas a se ipsis non moveri. Totius igitur altera pars movebit,
Digitized by Google
(.) NATURAL1S AUSCULTATIONS
LIB. VIII
po'vu?
fip
ouxw? oTo'vte xi auToxtv7)TOv tTvat. "Ext
afirep rj Sku auxrj 6xr,v xivei, to u.1v xivtjoji aux?j?
,
to 81 xivvioexat. 'H apa AB 6^' a6xij? xi xiv*|-
cexai xb\ uirb xt)?'A. (n) 'Eirst 51 xivei to jxev
* xtvoujxevov 6rt' aXXou xb
8'
eucivr,xov ov, xai xtveixat
xb ftev xivouv xb Se ou&lv xivouv, xb auto auxb xtvotiv
ava-po) i; axtvrixou Tvai xivotivxo? Si
, xai exi ex xi-
vouuivou (i^| xivouvxo?
8'
11 aver/xir,?, aXX* Sito'xep'
iru-/tv. "Emtfitpto A xivouv u.lv xi'vr,xov St, xb SIB
io xivou(xivo'v xe 6itb xou A xai xivouv xb ftp' 5 T, xouxo
Si xivoujuvov |xiv 6itb xou B , ixr, xivouv 51 u.r|Sev- ei-
irep
Yp
xai Sil nXeidvwv rj?ei 7toxe tie xb T, effxw Si*
evb? fidvou. To Si\ Sirav ABr auxb Iauxb xivei*
XX' iiv acpiXw xb r, xb (lev AB xtviyjei auxb Iauxd
is (xb uiv
yP
A xivouv, xb 51 B xtvouu-evov), xb SI T
ou xivrjati auxb Iauxd, ouS* Saw? xivrjaexai. 'AAXb
(*r,v ouo" ?) Br xtv|i auxr| lauxrjv Sveu xou A* xb
Yap
B xivtt xb) xiveTnOai bit' aXXou , ou xSi 5-p'
auxou xivb?
uspou?. To apa AB (xo'vov auxb iauxb xtvti. 'AvaYxrj
30 apa xb auxb lauxb xivouv i/Eiv xb xivouv axi'w|xov
St, xai xb xivou(ivov [)S!v Si xivouv e"$ dvayxrn,
anxo'jMva 7)xoi dcpicpto aXXijXwv rj Oaxe'pou Oaxipov.
El uiv o3v suvey**? i<m xb xivouv (xb ykp xivouu.-
vov avaYxaTov tlvai o-uvt^e'?
)
, SrjXov 6*xi xb 7rStn auxb
2 Iauxb xtvet ou xiji auxou xi fTvai xotouxov oTov.auxb
auxb xtvtlv, aXX' SXov xivct auxb Iauxd, xtvouut-
vdv xe xai xivouv x5 auxoti xt eTvai xb xivouv xai
xb xivoufxtvov. Ou
y&P
SXov xivst ouS' SXov xiveixat
,
eXXi xivet (liv xb A, xiveTxai SI xb B po'vov

xb SI T
so fab xou A ouxext

aSuvaxov
Yap. (12) 'Anopiav S' eyet,
liv aipeX-i] xi? 7} XT)? A
(
el ouvs^e? xb xivouv (ilv
axivvjxov Si), *| x?? B xrj? xivouu.e'v*j<;
*, Xoiirii Spa
xivfflii xiji; A ^ +, x5j B xiVTjO^OExai ; el
y^P
xouxo
,
cux av *y] 7cpioxb>( xtvoupevi] utp' auxij;
^ AB
*
asai-
pEftei'ar,; yip arco xrj? AB, exi xtv>Joei iauxr,v
^
Xoiirf)
AB. *H Suvajm u.lv Ixaxepov ouSlv xuXuei
% da-epov
xb xivoufievov SiaipExbv eTvat, IvxEXe^Eia S* dSiafpExov
Eav os SiaipeS?;, jji^xe'ti fiTvat ej^ov xi|v aux^v Suvau.iv
wot' ouSlv xtoXuet iv SiatpexoT; Suvau.ei nptoxbi?
o evEivat. 4>avepbv xotvuv ix xouxwv ^Tt tern xb Ttpioxoi;
xtvotiv axtvYjTov etxe
Yp
eu6u? foxaxai xb xivoujxevov,
uitd xivo? SI xivoujievov, el? axiv7)xov xb irpioxov efte
el? xtv&uaEvov aEv, auxb
5'
auxb xivouv xai loxav,
eu.^oxspto? ouuSai'vEi xb irpojxto? xivouv e*v &iwsvi
*s elva xoi? xivouixevot? ixiVYjxov.
CAP. VI.
353
quum sit iromobilis ; altera vero movebitar : nam hoc tan-
tum modo fieri potest lit aliquid sui morendi vim liabeat.
Practerea si tola linea' moveat se ipsam : altera ejus pars
movebit, altera movebitur. Itaque linea ap eta se ipsa
movebitur, et ab a. (1 1)
Quum autem aliud moveat, quod
movetur ab alio
; aliud, quod est immobile : quumque aliud
moveatur, quod etiam movet; aliud, quod nullam rem
movet : necesse est ut id quod se ipsum movet, constet ex
eo quod est immobile, sed movet, et preterea ex eo quod
movetur, nee necessario movet, sed prout accidit. Eslo
namque to a, quod movet quidein , sed est immobile : xo
p
vero quod movetur ab a, et movet id in quo est y. Hoc autem
moveatur quidem a
p,
sed nullam rem moveat. Quanquam
enim etiam per plura aliquando perveniet ad
y, tamen esto
per unum tantum. Totum" igilur a
p
y *e ipsum movet : ve-
rumsl detraxero to
y,
certe xb a
p
se ipsum movebit ( nam
xbaestidquod movet ;xb
p,
id quod movetur); xiy veronon
movebit se ipsum, necomnino movebitur. At vero nee pan
P Y
movebit se ipsam sine a ; nam to
p
ideo movet, quia mo-
vetur ab alio,noD quod moveaturab aliqua sui ipaiusparte:
solum igitur ap se ipsum movet. Necesse igilur est, ut id
quod se ipsum movet, habeat id quod movet, sed est im-
mobile
;
et id quod movetur, sed nullam rem necessario
movet : quae quidem vel ambo se mutuo tangant, vel al-
teram tangat allerum. Si igilur id quod movet, continuum
sit ( necesse est enim, id quod movetur, esse continuum
)
:
manifestum est, totum movere se ipsum; non quia aliqua
ejus pars sit talis ut moveat se ipsam ; sed totum
movet
se ipsum et simul moveiur et movet,quoniam aliqua ejus pars
est qua; movet, et qu*movetur. Non enim totum movet, nee
totum movetur
:
sed to a movet, ac to
p movetur
dumtaxat

Y
vero non amplius ab a movetur : est enim
impossible.
(12) Est autem dubitalio, si quis detraxerit vel ab a (si id
quod movetur, et est immobile, sit continuum ) velapquod
movetur, an reliqua pars ipsius a movebit, vel reliqua pars
ipsius
p
movebitur. Nam si hoc sit, certe ft o
p non movebitur
primum a se ipsa : quiadetractione facta ab a
p
, niliilominus
residuum ap semovebil. An nihil prohibet,
utrumque, vel
alteram, id quod movetur, potestate dividuum
esse, actu
vero individuuio
;
quod si divisum (uerit, non habere am-
plius eandem vim ? quare nihil vetat primum inesse indivi-
duis potestate. Ex his perspicuum est, id quod primum
movet, esse immobile : sive enim id quod movetur, etab
aliquo movetur, statim consistat in primo immobili ; sive
in eo quod movetur quidem, sed ipsum se movet et consi-
sts : utroque modo evenit, ut id quod primum movet, in
I omnibus iis qua: moveatur, sit immobile.
UUSTOTELE*. II
Digitized by Google
354 <Mf2:iKH2 AKP0A2EQ2 H, <r.
CAP. VI. [VII.]
(lM,9.}
'Emi SI Set xtvrjo-iv del eivai xai u.-}) 8iaXei7ceiv,
dvayxv] eTvai t: 8 itpwrov xivei, tizt ii etce icXsiw,
Xai TO TCpWTOV xivouv dxt'vT)Tov.
(2)
"Exaarov U.6V
ouv diSiov eTvat twv dxiviJTWv uiv xivouvtwv 81 ou-
6 Siv icpbi; tbv vtlv Xo'yov oti
8'
dvayxatov eTvat Tt
to axtvriTOv u.iv auTO tcwt]? ttji; Ixto; (X6Ta6oXrj<,
xai dftXwi; xai xt4 ou(*.6e6tixo, xivtitixov
8'
Ire-
poo, SrjXov J>8e axoirouatv.
(3)
"Eitw Ss, ei Tt? (JouXe-
Tat, eitt tivwv evSeyojxevov wot* eTvai irore xai jxtj
10
eTvat dveu yeve'aewi; xai <y8opaV Tayjx yap dvayxaiov,
ei ti du.epi? 6t1 (*Jv eVctv 6t1 Si pr, eVrtv dveu tou
u.eTa6dXXetv 6rl |*sv eTvai 6t1 81 u.r| eTvai itSv to
toioutov xai twv dp^wv TWV dxtVT|TWV U.EV XtVYJTlXWV
Si eMa? 6t1 [aIv eTvai ore Si u.rj eTvai, ivoey^e'o8o> xai
15 touto* dXX' ou ti -raoa; ye Suvarov SrjXov yip &?
aiTtov ti toT? aura iauTa xivouciv Io-ti tow ote (xev
eTvai 6t1 81 /.). To uiv yap auTO eauTO xivouv fiitav
ejreiv dvdyxr, uiyeOoi;, el u.7)8iv xtveirat deeps';
* to
Se xivouv ou8eu.ta dvdyxri ex twv etpr,u.e'vwv. Tou
jo 8r) Ta pit yi'yveou'ai t4 81 (pOelpeoOat, xai tout' eTvai
cuvevjo?, ouSiv aiTiov twv dxtvr/rwv u.ev, jxr} del
8'
8v-
twv ouo* au twv del (Jtlv Ta8l xivouvtwv, toutwv
8'
erepa. Tou yip del xai ffuvsyou? oure exaoTov
auTwv aiTiov oure TtavTa- to uiv yap outcd? eyetv
26
diSiov xai 15 dvdyxr,?, to 81 itdvTa dnetpa, xai
oty
iu.a itdvTa dvTa. Ar.Xov toi'vuv 6ti
,
el xai u.uptdxt?
evtai dp^al twv dxtvifcwv u.iv xtvouiwv 8s, xa\ noXXa
twv aura lauta xivouvtwv (f9e(peTai,Ta
8'
eirtyt'veTat,
xai Tooe u.ev oxivtitov 8v ToSe xivei , e^Tepov Si toSi

30
dXX' ouSlv ^ttov foti ti 8 itepie'^ei , xai touto itap'
e*xao-;ov,
6'
IjTtv aiTiov tou Ta piev eTvai Ta 8s u;T|,
xai t^; cuveyou; u;Ta6oXr,?' xai touto (liv toutoic
,
TauTa 8i toT? aXXoi; aiTia xtvuioewc. ()
Eiittp ouv
di8io ^ xi'vrioii; , aiJiov xai to xivouv ecrai 7tp(0T0v,
to
el ev el 81 wXeiw , itXei'w Ta diSia.
d
Ev Si piSXXov
?, itoXXd, xai iteitepaau.e'va
?i
dweipa Sei vcpi^eiv.
Twv autwv yap auo.6aivovTwv, del Ta neTrepaopieva
(xaXXov Xr|itTeov ev
yp
toi; tpuaet Set to Ttenepao-p^evov
xai to peX-iov, av IvSe'^TjTai, uitdp//.iv jxaXXov. 'Ixa-
40 vbv 81 xai el ev, 8 itpwTov twv dxivijTwv diSiov 3v
fo-Tai dpy^i toi? dXXoii; xtvii-eo)?. (s) 4>avepbv Si xai
ex Totioe 8ti dvaYxr) eTvai ti v xai diSiov to itpwTOv
xivouv. A?8eixTai yap ori avdyxTi del xivvjo-tv eivar
el 8s del, dvdyxr] xai euvsyyj eTvai" xai yap to del
ii ouve/e'c, ib
8'
kftgrit
ou aw/J<.
'AXX4 (tr,v ei ye
ouve/r,i;, u.ia

u.ia 8', ei us' vd Te tou xivouvto; xai
vb? tou xivoufitsvou

ei yap ti dXXo xai aXXo xivrjset,
ou ouvv/rt r, SXr, xivr,oi<;, dXX' l^e;5j;.
[VIII.] (ii; *Ex ts Si; toutwv itioreuo-etev dv ti? eTvai
6u Te 7tpwrov dxivr,Tov, xai naXtv litiSXe^a? lic\ Ta? dp-
/a; twv xivouvtwv. To iaIv 0^ eTvat aTTa twv ivTwv
1 6ts (xsv xivei-rat CT5
8'
rjpeuei , oavepov. Kal 81a
toutou yeyovs cr,).ov oti outs irdvTa xiveitai oure
Quoniam aulem oportet molum semper esse , nee in-
termilti; necesse est esse aliquid quod priinum movcal,
sive sit unum, sive plura, nempe primum illud niovens
immobile. (2) Unumquudque igitur eorum quae immo
bilia sunt ipsa, sed movent, esse setemum, nihil Tacit
adversus lianc rationem : sed necesse esse, titsit aliquid quod
ipsum sit quidem immobile et omnis externa: mutalionis
expers, tarn simpliciter quam ex acnidenti, vim autem ha-
beat alterius movendi, ita considerantibus fiet manifc
slum. (3) Fieri autem in quibusdam possit, si cui placet, lit
aliquando sint et non sint sine ortu el interitu. Forta&sis
enim est necessarium , si quid vacans partibus, modo sil
modonon sit, ut qnieqiiid tale est, sine mutatione inter-
dum sit, interdum non sit; et quaedam principia immobilia
quidem, sed quae movendi vim liabeant, modo esse, modo
non esse, hoc etiam fieri possit : sed non est possibile ut
omnia sint ejusinodi. Patet enim esse aliquant causam iis
quae se ipsa movent , cur modo sint, modo non sint. Nam
quicquid se ipsum movet, necesse est ut habeat magnitu-
dinetn : siquidem nihil movetur, quod partibus vacet; id
vero quod movet, nihil necesse est habere magnitudinem
,
ut liquet ex eis quae dicta luerunt. Ergo cur alia gignantur,
alia intereant, idque liat continenter, nihil eorum causa est,
quae sunt quidem immobilia, non tamen semper sunt : nee
rursus eorum qua; semper hoec movent, ita ut hate mo-
veant alia ; nam acternitatis et continuationis nee eorum est
nnumquodque causa, neque omnia. Ktenim ita rem ha-
bare , est aeternum et necessarium : omnia vero sunt inli-
nila , nee omnia entia simul sunt. Manifestum igitur est,
etiamsi decies millies quacdam principia
,
quae sunt immo-
bilia, sed movent ; et inulta ex iis quae se ipsa movent, inter-
eant, alia vero generentur ; et hoc quidem quod est immo-
bile, banc remmoveat;aliud vero illani -. nihilominus tamen
esse aliquid, quod continet, et hoc prater singula : quod
quidem est causa cur alia sint, alia non sint, et causa con-
tinuaemutationis; atquc hoc quidem hisce.haec vero aliis
sunt causae motionis. (4) Siquidem igitur motus sit aeter-
nus, etiam primum movens &'ternum erit, si unum sit : si
vero multa , erunl multa aeterna. Unum autem esse polius
quam multa , et linita potius quam infinita, putare oportet
;
nam si eadein eveniant, semper linita potius sumenda sunt
:
in iis enim quae natura constant, oportet id potius inesse,
quod est finitum et melius, si modo inesse possit. Atqui
sufBcit.ctsi unum sit, quod quum primum sit inter immo-
bilia , et acternuui , aliis erit principium motus. (5) Ex hoc
quoque perspicuum est, necesse esse ut id quod primum
novel, sit unum quiddam et aeternuin
;
probatum enim fuit,
necesse esse tit semper sit motus : quodsi semper est , ne-
cesse est ut sit continuus
;
quod enim est semper, est con-
tinuum
;
quod vero est deinceps, non est continuum. At vero
si est continuus, est unus ; est autem unus, si ab uuo mo-
venle est, et unius quod moveatur ; si quam enim rem aliud
atque aliud moveat, totus motus non est continuus, sed
deinceps.
[VHI.] (6)
Ergoet ex
hiscrederealiquis possit essealiqiioil
immobile, et rursus, si respexerit ad principia eorum quae
movent. Esse igitur qusedam
,
quae modo moventnr,
modo
quiescunl, perspicuum est. Et ex hoc manifestum
factum
est neque omnia moveri, neqnc omnia qnlesccrc;
nequ<
Digitized by Google
NATUBALIS AUSCULTATIOMS LIB. VIII. CAP. VI. (2H,2(10.)
irdvTa ^psusi, oCre to; ph del TJpeuci, t&
8'
dtl xi-
vstTaf t4
y^P
eic(i(porepi^ovta xal ouvau.iv eyovTa
tou its u.ev xivEitrflai 6te
5'
v^peuEiv, Sei'xvuot irepl
auTtov. 'Eirel 8i t! (iiv TotauTa 8r,Xa uSai
,
(Jou-
Xo[xt8a SI Seiat xal tow Suotv exaTt'pav tJjv tpuuiv, 8ri
cart t4 u.ev dsl axtvir)Ta , T& S' did xivouiiEva, npoioVrs;
8*
sVi touto xal Os'vte; Siretv to xivoupuvov Giro two;
xivelaOai, xat tout' eTvai f| ax(vr)Tov ?, xivouajvov, xal
xivouuevov ^
6:p' auTOu t\ 6it' dXXou de{, irpor)X6ou.sv
in eVt to XaStTv 8ti twv xivouuivwv lariv ioyr,, Xlv0u
"
uivwv uiv 8 auTO lauTt> xiveT, itdvTwv ok to dxivr,Tov
opoij/Ev Si xal ipavEpcTjc 4vTa TOtaura 4 xivtT aura
lauTa, oiov to twv Ju/j/uywv xal to twv (cowv yivOf.
Tau-a S-Jj xal 8dav itapefye , u.tj itot* Iv&i/txai x(-
is vt)oiv iYviveaOai
C^l
wv &w? 8ii to iv toutoi? 6pSv
t,,uS? touto ouu.6aivov dxtvrjTa
fap
icott 8vTa xivetTai
irdXiv, w? 8oxei.
(7)
Touto 8Jj 8T Xa6elv, Sti u.iav
xiV*|iv aSTa xiveT, xal 6*ti TauT)v ou xupiw?
-
ou
Yp
e; auTOu to atttov, dXX' Ivtiatv aXXal xiviqcrEi? cpuatxai
so Tit? 0101;, &; ou xivouvTat Si laurwv, oTov au^aie,
oOt'st? , dvairvoij , S? xtvttTat twv Jtowv txacrrov v' pE-
uouv xal ou xivouu.!vov t^,v Cep' iaurou xivrjcriv. Tou-
ti.iv
8'
atrtov to itepieyov xal itoXXi twv eJotiovtiov,
oTov iv(wv Tposp^' kjttou.e'vt,?
f^P
xaOeuSouat, 8iaxpt-
45 vouivr,?
8'
ryeipovTai xal xtvouo-iv lauTOue, tyj? itpwry;?
Op^TJ? Ho>6eV OUOT,?. AtO O'JX al XlVOOVTat GUVE^W?
Co' oOtwv aXXo
y^P
T<> xivouv outo xivoupievov xal
(XETaSaXXov TTpo; ?xao~rov twv xivouvtcov iaursf. 'Ev
TtSol Ss TOUTOl? XlVElTai TO xivouv irpwTov xal TO ai-
30 Ttov tou auTO auTO xiveiv u^* o6tou
,
xaTa o-uu.6e6>;xch
(xevtoi

(icTa6aXXei ybp tov to'ttov to aoiu.a, fl(xre xal
to e'v tw 00'iy.aTi 8v xal to iv Tij [xo^Xeta xivouv
lauTO.
() 'E$ 5v Ian itWTEuaai 6'ti, et ti iirzi twv
axiv^Tcov u.iv xivouvTtav Se, xal auTwv xivoujxevwv
35 xaxa auu6e6r,xd(, aSuvaTov ouvsyvj xvr)0iv xiveiv.
"Qot' i-p avaYXi) ouvs^w? Eivat xt'vrjoiv, etvat Tt Sei
to itpwTov xivouv (ixivyitov, xal (ir, xata <juu.6e6tixo';
,
ei u.s'XXet, xaOctTCEp etnouev, eaEoOai Iv toi; outriv
iicauo-xd; ti? xal dOavaTO? xtvr,o-i;, xat u.e'veiv to 8v
o auxb ev auTiji xal iv t^> outw

t9j?
f^P "PX'it
|*'vou
-
otj? dvaYXY) xal to irav pisvEiv ouve^l? ov itpb; tJjv
dp^njv. Oux eoti 8s Tauxb to xivtiffOai xaTa onju.6E6r|-
xb? u^' auToti xal &(p' ETEpou to pilv ^ip u^' Wpou
iirdpyEt xal twv e'v tw oupavt ivtat; apyai;, 80a
s icXeiou; (pEpETai ^opo!?, DaTEpov 8s toi? tpOapToi; pidvov.
[IX.]
()
'AXX4 U.V
tt *(*.?" Tl ^tl T010UT0V, XI-
VOUV (xev ti
,
dxiv^xov 8s auTO xal aioiov, dva^xr) xal
to Ttpwrov 6jrb toutou xivouu.evov dtSiov sTvai. EffTt
oe touto SrjXov u.Jv xal s"x tou li^ av dXXox eTvai ys-
60 vesiv xal ^Oopav xat u.ETaoXjjv to"? aXXoi;, si u-ij ti
xivrjaet xivouatvov to (aev yip dxi'vr,TOv t^v auT^v ati
xivr,oei tov outov Tpdjrov xal pii'av xi'vr,ffiv, 4te ouSev
auTO pieTafiaXXov icpb; to xivouu.evov to Si xivouiaevov
fab TOUXlVOUUSVOU ('v .&7TP T"~ VVSTOU 8s XIVOUU.EVOU
35S
alia semper qniescere, alia semper mover i : nam qute sunt
nature ancipili, ct vim habent ut intcrdum moveantur
interdum quiescant, de his fidem faciunt. Quum autem
ea quae sunt ejusmodi, sint omnibus manifesta ; veli-
mus autem probare etiam utramque reliquarum duarum
naturarum, nempe alia semper esse immobilia, alia qua?
semper moveantur : procedentes ad hoc probandum, et po-
sitis his principiis, quicquid movetur, ab aliquo moveri, et
hoc aut esse immobile aut moveri, et moveri vel a se, vel ab
alio semper, progressi sumus eo usque, ut sumeremus eo-
rum qua? moverentur esse principium : id est , eorum qua:
moventur, id quod se ipsum movet ; omnium vero , id qnod
est immobile. Videmus autem, etquidem perspicue, qua-darn
esse ejusmodi ut se ipsa moveant : ut animator*mi et anima-
lium genus
;
qua; quidem et opinionem pnebebant, nequando
contingeret motum fieri
,
quum non esset omnino, propter-
ea quod in his videmus hoc accidere; qnuin enim aliquando
sint immobilia, moventur rursus, ut videtur.
(7) Hoc igitur
sumcre oportet, ha>c uno motu se ciere, eoque non pro-
prie : non est enim causa ex ipso animali ; scd alii motus
naturales animalibus insunt, qulbus non moventur a se-
metipsis : nt auctio, deminutio, respiratio : quibus moti-
bus cletur unumquodque animal quum quiescat , nee co
motu cieatur, quo a se ipso movetur. Horum auleni causa
est id quod continet, et multa ex iis qu<e ingrediuntur : ut
quorundam causa est alimentum
;
quum enim concoquitur,
dormiunt; quum autem distribuitur, excitanlur, et movent
se ipsos, -primo principio extra, constitute. Proinde non
semper neque contmenter moventur a se ipsis; nam ad
singula qua; se ipsa movent, adest aliud quod movet, quum
ipsum moveatur et mutetur. In his autem omnibus, quod
primum movet et est causa cur aliud se ipsum moveat, id
quoque a se movetur, sed ex accidenti; corpus enim mutat
locum : quocirca et id quod est in corpore, et qnod vecle
se ipsum movet
(8) Kx quibus licet credere , si quid est
in numero eorum qua; sunt quidem immobilia, sed movent,
et ipsa moventur ex accidenti; impossibile esse ut id con-
tinuum motum efliciat. Quapropter si necesse est continen-
ter esse motum; oportet esse aliquod primum movens im-
mobile, quod neque ex accidenti moveatur; si debet,
quemadmodura diximus, esse in rebus iodeliciens quidam
et immortalis motus, acmanere ipsum ens in se ipso et in
eodem : principio namqne manente , necesse est etiam uni-
versum manere, quum sit continenter junctura principio.
Non est autem idem, moveri ex accidenti a se ipso, et ab
altera ; nam moveri ab altera , inest et quibusdam principiis
eorum quae sunt in caelo, id est, eorum qua; pluribus latio-
nibus feruntur : alteram vero iis solum inest, qua; interitui
suntobnoxia. [IX.] (9)
Verumenimvero si est aliquid semper
ejusmodi quod movet quidem, sed est immobile ipsum,
et sternum ; necesse est, etiam id quod primum ab hoc
movetur, esse seternum. Hoc autem manifestum etiam
ex eo est, quod alioqui non esset generatio et interitus et
mutatio aliis rebus, nisi quid moveat, quum moveatur :
quod enim est immobile, uno et eodem motu semper et
eodem modo movebit
;
quippe qnod nihil mutatur relatione
habita ad id quod movetur
;
qnod autem moveturab eo quod
movetur qiiidem, sed ab immobili jam movetur, propterea
S3.
Digitized by Google
356
trSIKHS AKP0A2EQ2 II,
X
(MO.)
ij&] , Sta to iXltai; xai aXXinc E^etv itp<K T& Tcpdyu.aTa
,
ou tj; auTT) eVcat xivr'oEwc attiov, aXXaSiatblv ivav-
t(oi? eTvoii Toitoi; $
EtSsctv evavri'o); 7capeT;ETat xtvou-
psvov exbutov toiv aXXtuv, xai 6ti uiv ripsftouv 6ti Si
5 xivouiaevov. q>avspbv 5-Jj yEyovEv ix twv Eipr^ue'viov xai
8 xbt' dtp^a?^icopounev, ti Shi l:me- tbvtb ?,
xiveTtbi
?, j|p|ui,
?J
t4 [<iv xtvetTBt dtei ti o' iti VjpEUEt, aXX'
?via ots (iJv StI
6'
ou. Toutou yap to at-tov S^Xov lott
vuv, ort tb u.sv &tco dxtv^Tou xivmoti aiStou, Sib dsi
10 ptsTaSaXXtt, Ta
8'
Giro xtvoou.tvov xai u-EtaSaXXov-
to?
-
fierce xai aura avayxaiov (jitTs^aXXetv. Tb
8*
dxivr/rov, wcTtep Eiprjtai, are aieXwc; xai waauTOu;
xai v t<>> autSi Siauivov, o.i'av xai airX^v xivrjati
XtVlJOlV.
quod aliler atque aliter ad res affectum est, non erit causa
ejusdem motus : sed quia est in contrariis locis ant formis,
efliciet alia singula contrariis motibus cieri, et modo quies-
cere , modo moveri. Jam ex lis quas dicta fuerunt, perspi-
cuum factum est etiam id quod initio in dnbium revoca-
vimus : cur non omnia vel inoveantur, vel quiescant ; vel
alia semper moveantur, alia semper quiescant; scd quaedam
interdum, interdum autem minime; hujusenim causa nunc
manifesta est -. quoniam alia moventurab immobili a>lerno,
proinde semper mutantur : alia vero ab co quod movetur
et mutatur, unde et ipsa necesse est mutari : aliud vero
est immobile, sicuti dictum fuit, quippe quod simpliciter,
et eodem modo, et in se ipso permanens, unum et sim-
pliceiu motum efliciet.
CAP. VII. [X.]
is Ou u-^v dXXa xa\ aXXijv icoiijo'au.e'votc. dpyrjv u.8X-
Xov ?orat Tcepi toutmv ipavepo'v. Sxstcts'ov yip tco-
TSpov IvSi/itat Tiva xtvy|0-tv stvat cruvE^rj rj ou

xai
ei ivSe^tTai , Tt< aGr] , xai ti? rcpcim) twv xivTjcrewv
SijXov yip &tf ,
eiitep avayxaiov u.v del xtyvjatv sTvat,
jo
7tpwn)
8'
tJoe xai ouve^ifc , 8x\ to icpturov xtvouv xtvet
TauTr,v tt\v xtvr,criv, jjv dvayxatov (ttav xai t}]v auT^v
(Tvat xai auvtyr, xai 7cpu>T7]v. (a) Tptuv S' oucwv
xivr,oewv, Ttj? te xaT& y.ifiQo<; xai rr,t xaTa Tcd9o<
xa\ Tijc xara totcov, $v xaXoupuv ipopav, TauT|V dvay-
36 xatov efvat 7tptoTTjv dSuvatov yip aujTjcnv stvat dX-
Xoiwctewc \ti, itpouTtap/ouonn

to yip au^avo'pievov fori
uiv
'<>c
6u.ouo au^avETai, Ioti S' o>; avoaoiov Tpo^T|
yip tefrtai tw ivavTiw to ^vbvtiov. npoaYi
76,10
" S*
itav y'vou.vov 8u.otov 6[ioi'w. 'Ava-yxJl ouv aXXoi'uioiv
SO eTvai tt,v ei; -ravavxia utTaSoXr^v. 'AXX4 (xr,v tt
ft
aXXotoutat, oei ti Etvat to aXXoiouv xai noiouv ex
tou SuvajxEi Ospixou to IvepYEta 6epu.dv. ArjXov ouv
Sti to xivouv ou/ buofw?
'X
l

^'
^T*
r
1^ ^YY"ttpo*
6te 8e noppwTEpov tuu dXXotouu.Evou io-Ti. Tauta
3B
3'
dveu ^opa; oux ivOE'^ETat uxapyeiv. Ei dpx avayxr,
alsi xivr,atv Etvat , avayxn) xai cpopav dsi Etvat rcpto-
ttjv twv xiv^oEtov, xai ipopS;, ei Ecrtiv rj (xiv 7tpwtT)
^
8'
uo~tEpa , t^v itptoTr,v. "Eti 8i itdvTtov twv itaOr,-
uotTtov ap/^ Ttuxvwai; xat ptavbiot;' xai yip JSapu xai
in xoutjov xai u.aXaxbv xai axXnjpbv xai Sspabv xai tj/u-
ypbv iruxvoT7]TE< Soxouat xai ipai6rt\xti etvat Ttve?.
IIuxvwoi? Se xai uavoMt; cuYxpiiri? xai Siaxpiut;,
xa6' &$ ye'vscru; xai cfOopi XsyETat tmv ouotojv. Zuy-
xptvdu.sva oe xai Siaxptvdjxtva dvdyx7] xaTa totcov
45 |*STa6dXXeiv. 'VXXa (xt^v xai tou aavojxs'vu xai
<{i8(vovto? u.eTa6aXXei xaxa totcov to u-EysOo;. (sj "En
xai IvteuOev itcicxotcouo-iv Eo-Tat cpavspbv 8n f, <popi
7cpoTr,. Tb yap TcpwTOv, waitEp xai tiA tSv aXXtov,
outoi xai iici xiv/,<?et>><; av Xs'yoiTO TcXtova^Si;

Xe'yt-
to Tat yap 7rpoTBpov, oZ tt u.^) 5vto oux iarai tSXXa
,
ixeivo S' avsu tujv otXXwv xai to t5 "/po'vw, xai to
xat' ou(v. "Hot imi xi'vr,aiv jxev avayxaiov sTvat
Sed tamen et alio facto initio magis erunt liaec per*
spicua. Oispiciendum est enim , utrum esse possit aliquis
motus continuus, necne; et, si esse possit, quisnam hie
sit; et quis sit motuum primus. Constat enim , si necesse
est semper motum esse, liic vero est primus et continuus,
primuro movens hoc motn ciere, quern necesse est unum
et etindem esse atque continuum , et primum.
(2)
Quum
autem tres sint motus, is qui in magnitudine spectatur, et
is qui in affectione , et is qui in loco
,
quern vocamus latio-
nem ; bunc necesse est esse primum ; imposeibile est enim
,
auctionem esse, quin variatio antecedat. Quod enim au-
getur, partim siniili augetur, parlim dissimili. Etenim quod
est contrarium , dicitur alimentum conlrario : accedit au-
tem quodvis factum simile simili. Necesse est igitur aiuta*
tionem in contraria esse variationem. Atqui si varietur, opor-
tet esse aliquid quod variet, el quod efficiat ex potestate
calido aclu calidura. Patct igitur, id quod movet, non si-
militer se habere , sed interdum esse propinquius, inter-
dum remotius ab eo quod variatur : hrec autem sine latione
esse ncqueunt. Ergo si necesse est semper motum esse
,
necesse eliam est lationem esse motionum primain. Et, si
lationum alia est prior, alia posterior ; earn esse primam
notionem
,
qua; est prima latio. Praterea omnium affe-
ctionura principium est densatio et rarefaclio. Etenim grave
et leve, nee non molle ac durum, item calidum et frigidum,
videnturesse densitateset raritates qusdam. Densatio vero
et rarefactio sunt concretio et secretio, secundum qua*
dicitur generatio et interitus substantiarum. Atqui ea qua:
concrescunt, vel disjiciuntur, necesse est loco mutari.
Jam vero etiam ejus quod augetur, et minuitur, magni-
tndo locum mutat. (3) Pneterea hinc quoque conside-
rantibus perspicuum erit, lationem esse primam. Nam
primum, sicut in aliis, ita etiam in motu dici potest mul-
tis modis. Dicitur enim prius, et id sine quo alia non
erunt, ipsum vero erit sine aliis : et quod est prius tem-
pore : et quod essentia. Quapropter quum necesse sit
motum esse continentcr
;
possit autem esse continenter vel
Digitized by Google
(mo,mi.) NATURALIS AUSCULTATIONIS LIB. VIH. CAP. VII. 357
auve^wc, ttti S' av cuve/m; v\ T| ouveyTje ^ i
i^e-
9j,
u.3XXov S* T| auvs^vfc- xal {JeXiriov truve^ij
?j iiyeji)? (Tvat, -co 31 Ss'Xtiov act uuoXau.6dvou.Ev iv xrj
oumi uirdp/Etv, av ?j Suvaxdv, Suvaxbv Si ouve^rr livat
6 ( SstyOrJa'txat Si G'axepov vuv Si xouO' uro>xtta9o>),
xal xauri)v ouSeutav aXXr,v oTovt* stvai dXX' ?j tpo-
pdv, dvayxi) xvjv ipopiv eTvai itpcoxYjv. Ou8cu.ta yip
dvayXT) ouxe au;itjOai ouxe dXXoiouaOai TO tpEpdfiEvov,
ouSi ?>) "fivEtrQai
^i
(pOtiptorOatf xoutwv Si ouSeu-iav
10 IvSeyexai x5j? auvEyou< jxr, ouar,(
,
^v xivtl xb itpioxov
xivouv. () *Ext y_pdvo> irpwxvjv toi? yip dtoioit;
po'vov t'vSe'ytxai xiveTaOai xauxi)v. AXX'
if'
Ivb; uiv
oxououv tmv fyo'vrtrtv
y*
v*iv tviv tpopav dvayxotTov
6ffraTr,v tlvai xGv xtv*jwv puxi yip xb y'veit9i
is itpioxov dXXoftotriv xal aujT,ot?, cpopa
0'
rjSii] xexj-
Xtuu.evo)V xtvr,crt( iaxtv. 'AXX* Ixepov dvdyxr, xt-
vouovevov (Tvat xaxi tpopiv irpdxspov, 8 xat xj; ytviaioK
atxtov {treat toi< yivojisvot;, ou yivdjiEvov, otov xb
vEWTJoav too yevvr,8vT0?, iral Sd;cw
f'
av
^
yevtoic
90 elvat itptorr, xwv xmjotwv Sti xouxo, oxi yEveoOat Sii
xb itpaYpa itpwxov. To
8*
ly' lvh$ pviv Sxououv xwv
Yivoat'vwv oSxkx; fyst*
"^'
fwpo* dvayxaiov icpdxspdv
Tt xiveiaOat tSv ytvouevtov 8v auxb xat pdj Yivdu,svov,
xat xouxou rrepov jrpdxtpov. 'Eictt Si yevtotv dSuva-
tov sTvat itptixT,v (irdvxa yip av efrj xi xivouuuva
f6apxa), SijXov 01; ouSi xwv itpe^ xivr,trEwv ouSepua
irpoxs'pa* Xe'yw
p' iiyt5^?
> au^otv, cTx* dXXofoxnv xal
cp6icrtv
-
xai tpSopav 7c3(iat yb.p Saxepai yeve'oeo)?"
Star' tl {AijSi fe'vEuti; icooxtpa tpopSi;, ouSl xtov dtXXwv
SO ouS((i(a [XBxaSoXwv.
(6)
"OXoif Si
f
atvcxat xb ytvoaEvov
dxeXii; xal in'
dpxV
lov* &rt* xb T5 Ytvetxct 8o"x-
pov ttj ^tjott itpdxEpov elvat

xcXeuTaTov Si tpopi
itaotv 6ua'py_i xot? tv fiviati. Alb xi |*lv Skua
dxivTjxa xwv Cwvtwv St' {voetav xoil Spyavou , olov xi
m fuxi xat noXXi yvi) x5v <[xov xot; St xtXiioupitvoif
Oitap^et. *ilax' ei piSXXov intdp^Bi tpopi tctc [xSXXov
dictXr,sd<Tt Tr,v tpuutv, xat
^
xt'vT,ffic aor) icpux?) xwv
aXXtuv av tti) xax' outriav-
()
Sta xe xauxa xat Sidxt
^xtoxa xr,< ouori'a? {;taxaxaixb xivouiaevov twv xivyjueiuv
10 iv xw ^(peadat- xaxi (io'vtjv yap oublv [lExaSaXXet xou
stvat, Sxsiztf dXXoiouuivou uev xb 7cotdv, au^avojxEvou
Si xal ^8{ovxo{ xb itondv.
(7) MaXiirra Si S^Xov, 8x1
to xivouv auxb au-rb jxaXiOTa xauxr,v xtvsT xupfio? xr,v
xaxi TOicov. Katxot tpajijv xoux' elvat x5v xivoupLt'vwv
M
xai xtvouvxwv
dpxV
xat icptoxov xot( xtvoupievoit , xb
uxb auxb xtvouv.
() "Ott (*iv xoi'vuv xwv xtvjjtreiov
^ qpopi TTpiomi, tpavtpbv ix xoutwv. [XI.] Tt; Si
fopa
itptonr), vi3v Sttxxeov. "Ajjia Si xat xb vuv xai
to irpdrtpov 6icoTe6ev, 5xi ivSE^cxat xtva xivr,triv tTvat
0 uvs^ xai dfSiov, ^avepbv wxat t^ aux?j |ie9dSu.
()
"Oxt (xiv ouv tuv dXXwv xtvijoetov ouSeuiav ivo:^e-
xat 9wv/i\ Tvat , Ix xoivSe (juvspdv. "Anaoat yap i\
ivxtxetutvwv tlf dvTtxei'juva etoiv at xivr,oic xai (i-
xaSoXat, otov yiveaEi jxiv xai tpOopa xb 8v xai xb jjlt,
qui contimius vel qui dcinceps est , sed magis qui est con-
tinuus; et praeslet esse continuum
,
qiiam deinceps; quod
autem praestat , semper existimemus in natura esse , si sit
possibile; possit autem esse continuus
(
quod quidem pro-
babitur posterius, nunc vero supponatur); atqtie hunt
nullum alium esse posse, quam lationem : necesse est
lationero esse primam. Nulla enim subest necessitas aut
auger! aut variari id qnodfertur : nee igitur fieri aut inter-
ire. Sed nullus horum motunm esse potest, nisi sit motus
continuus quern primum movens elficit. (4) Prseterea
tempore primam : nam wterna hoc tantum motu cieri pos-
sunt. Atqui in nnoquoque eorum quae generationem sub-
eunt, necesse est lationem esse motionum ultiinam. Post-
quam enim res facta est, primum necesse est variationem
esse, et auctionero : latio autem est motus renim jam per-
fectarum. Sed necesse est esse aliud prius
,
quod latione
moveatur, et generationis causa sit iis qua; fiunt
,
quum
ipsum non fiat : ut generans est prius eo quod gignitur.
Nam videri possit geoeratio esse mutationum prima,
propterea quod oportet primum rem factam esse. Hoc
auteiu in nnoquoque liorum qua; fiunt, sic habet : sed ne-
cesse est mover! aliquid aliud prius iis qua; fiunt, quum
ipsum sit, nee fiat : et rursus hoc aliud prius. Quum au-
tem impossible sit generationem esse primam ( alioqni enim
quscumque moventur, interire possent ) : manifestum est
,
nullum ex motibus qui deinceps sunt, esse priorero. Dico
autem esse deinceps, accrelionem , deinde variationem , et
deminutionem , et interitum : omnes enim sunt posteriores
generatione. Quocirca si nee generatio est prior latione,
certe nee ulla alia mutatio erit prior. (5) Omnino autem
videtur id quod fit, esse imperfectum, et ad principium
proficUoi. Quapropter quod est generatione posterius , na-
tura prius esse. Postremo autem latio inest iis omnibus quae
i-ignuntur. Idcirco alia viventia sunt omnino immobilia
,
propter defectum instrument, ut plantii- , et multa genera
animalium : aliis vera motus inest quum sunt perfecta.
Quare si magis inest latio iis quae magis adepta sunt natu-
ram, etiam bic motus erit aliorum primus essentia.
(6)
Quum propter haec, turn etiam quia minime omnium
notuum latione ab essentia recedit id quod movetur. Solo
enim hoc motu non mutatur aliquid quod insit : ut ejus
quod variatur, qualitas mutatur ; ejus autem quod atigetur
et minultur, quantitas. (7) Maxime autem manifestum
est : quia quod se ipsum movet , maxime proprie hoc motu
movet
,
qui fit secundum locum : atqui dicimus hoc esse
eorum quae moventur, et movent, principium, et primum
iis quae moventur, id scilicet quod se ipsum movet.
(9) La-
tionem igitur esse motionum primam , ex his perspicuum
est. [XI.] Quae autem latio sit prima , nunc est ostenden-
dum. Simul autem et quod nunc, et quod antea supposi-
tum fuit
,
posse aliqucm motum esse continuum et a-tei
-
num
,
perspicuum erit eadem methodo. (9) Nullum igitur
aliorum motuum posse esse continuum , ex bis perspicuum
est. Omnes enim motiones et mutationes sunt ex oppositis
in opposita ; ut ortui et interitui ens et non-ens sunt ter
Digitized by Google
3M
4>VIKII2 AKP0A2EU2 H, *|
3v Spot, dXXoiiiesi oi xdvavxia irdOt), au^aet Si xai
fOto-ei 3 [teyeSo; xai uixpoir,;, v| xeXeidxr,c (jufiOoos
xai axeXita

tvavttai
8'
Oct et; xa ivavxia. To Si [/.^
dYi xtvou.uevov xifrSe xr.v xivrjoiv, 3v Si icpdxepov,
ft ovttYxr, irpo'xepov r,psu.e7v. 4>avcpbv ouv 6Vi ^peuijaei
iv xw ivavx(w xb u.sxa5dXXov. 'Ouoiwc Si xai eVi
xKv pexaSoXtov dvxixetxai
Y^p
<p8opi xai
y
v01
?
anXoi; wj ouXw(, xai f, xaO' exao-ov
if,
xa6* exauxov.
"flat' ei douvatov Sua [ietaSaXXeiv xi? dvxixcius'va;,
10 oux feral ouve/
j)(
f, u.exa6oXr, , aXXa jxExa;u fatal
avx>v
y
po'vo?. OuSiv yap Siaipepei ivavxia; f,
^
e*vav-
tiac elvai xa; xax* avxtipaijiv u-ExafioXd;, ei (xdvov
aouvatov dua xcjS auxw itapetvai* touto yap xw 6*X<o
ouSiv ypijaifiov. OuS' e?
^ dvafXT) ^pejxrjaai Iv
Ik T7J dvti^daei, utjo" iorxt jjlsto6oXJ| vjpEuu'a ivavxtov
ou yip '* ^p*!*"
x*
("l
v
^
Si <p8opi etc. xb (jl-J[
oV aXX' ci udvov jjiets^u
y^T
vst*1
/.P*
v0?' ouxw
y^P
oux faxiv >) utTaCoXj) auveyifc* ouSi yip V xoic irpd-
xepov ( evavxtWic ypr^aiu.ov, dXXi xb (AT) ivSsyeaOai
so Hitoi u:rdpy_eiv. Oil oei Si xapdxtea8ai , 6xt xb auto
itXstoatv fatal ivavxiov, olov f\ x(vT)at( xai axdaEi xai
xivifasi x5j el{ xoflvavxiov, dXXa udvov xouxo Xapdvstv,
oxi dvxixsixai utie xai x5j xtvqaei xai x5j ^pejxia ^) x(-
vijaic
^i
evavxi'a , xaOditep xb icrov xai xb ue'xpiov xo>
as &7teps'yj>vxt xai tcj> &irtpeyj>u.ev<p, xai Jti oux ivSeyexat
Sua xa; avxixetueva; ouxe xivqaEic; ouxe |xexaoXa;
oirdpyetv. (io) *Exi S' em x* xrj? -j-evESEtoi; xai xtj<
tpOopa"; xai iravxeXw? dxoirov av eivai SdSjcitv, ei yt~
vdu.Evov eu8!k dvaYXT) <pOap7)vat xai (ir,Sevs ypdvov
c SiapLcTvat. "Cffx' 2x xouxwv av i) it((m< fevoixo
xai? dXXat;- ^uatxbv yap xb 6i*o!u>? i^etv iv and-
aai.
(>8I,CS1.)
mini ; vat iatioiii vero conlrari.T afTcctioncs ; aucliuni aulcm
etdemimitioni Tel magnitudoet parvitas, vel magniludinis
perfectio et iroperfectio. Contralto aulern motiones sunt
ete quae sunt in contraria. Quod vero non semper boc motu
cietur, quum antea esse!, necesse est ut prius quiesceret.
Patet igitur, id quod mutatur, quieturum in contrario. Si-
militer etiam se res habet in mutationibus. Opponitur enira
interitns et ortus simpliciter acceptus, ei qui simplicilcr
sumitur
; et singuli singulis. Quare si est impossibile, mu-
tari simul contrariis mutationibus, certe mutalio non eiit
continua , sed inlerjectum bis erit tempus. Nihil enim in-
terest utrum mutationes
,
quae in contradictione specta:i-
tur, contrarise sint, an non contrariae : si modo sit impos-
sibile ut simul eidem adsint. Id enim ad uuiversum nihil
conCert. Nee si necesse non est quiescere in contradictione,
nee est mutalio quieti contraria (quia non-ens foitassc
non quiescit; interitus autem est molus ad non-ens) : sed
si tantummodo interjectum sit tempus : quoniam ila niu-
tatio non est continua. Etenim nee in prioribus contrarie-
tas couducebat, sed non posse simul inesse. Non opoitet
autem conturbari, quia idem pluribus erit contrarium : ut
motus et statui et motui qui est in contrarium. Sed boc
tantum sumere oportet , opponi aliquo modo et motui et
quieti eum motum qui est contrarius, quemadmodura
aequale et mediocre opponitur ei quod exsunerat et ei quod
superatur : nee posse simul inesse vel motiones vel muta-
tiones quae sunt opposite. (10) Insuper in generatione et
interim etiam omnino absurdum videri potest, si necesse
sit ut quod factum est protinus intereat, nee ullo tem-
pore permaneat. Quapropter ex bis fides fieri potest etiam
aliis mutationibus : quia naturale est ut res similiter ha-
beat in omnibus.
CAP. VIII
"Oxi
8'
IvS^exai elvat xiva awtipov, (ttav oijia
xai cuvey_?j, xai a6xr| ioxiv J) xuxXw, XsytopiEv vuv.
[XII.]
W riav yap xivsTxat xb ^>epd
t
uevov rj xuxXw t| suOelav
?, [xixxr^v, wx' et ur)3' e'xetvwv
^
Ixs'pa oMveyr];,
ouSi xijv i\ djxipoTv oTdvx' etvat ouYxei|xevr]v. "Oxi Si
xb tpepduevov xj|v euOctav xai ite7cepao'u;evr,v ou (pepe-
Tai OMvey^to?, Sr,Xov dvaxdaitxei
yif
xb S' dvaxapi-
o itxov tJjv euOetav xa t
,
vavTla^XlveixatxlV)5o'et5
ivavxia
yap xaxi xotcov j) dvw t^ xdxoi , xai
^ ei? xb TcpoaOev
xt; eic T0U7xta9ev, xai *, t\$ dpiaxepa xj eic Se^id

xdixou yip ivavxii>)aei aSxai. Ti
8'
iWiv
^ ui'a
xai o-uvtyjfo xt'vijaic, SibiptOTat npdxepov, 5xt
^ xou
U Ivbi xai c'v Ivi
y
pdvw xai iv dSia^dpu xax' eloo;.
Tpi'a
Yp
ion, xd xe xivouur.vov, olov dv6pb>ico(
?i
Oed?
-
xai ^xe , olov ypdvo;

xai xpfxov xb Iv u* touxo
S' ia-zi xdito;, ?, ndOoc,
^ elSot, t| (isViOo?.
'J'a
S' ivavxia Staspepet xw etSei, xai ouy^ iv. To'tcou
so S at eipripevai Statpopai. StiiieTov
8'
8xi ivavxta
x(vij5i{
4, inh xou A itpbj xb B xrj ditb xou B icpb; xb
A, 6*xt toxacri xai itauouaiv dXXr^Xa? , iav 4u.a
fifm*-
At vero esse posse aliquem motum infinitum
,
quum sit
unus et continuus ; et hunc esse eum qui tit in orbein
,
nunc dicamus. Quicquid enim fertur, aut in orbem mo-
vetur, ant per lineam rectam , aut per mixtam. Quocirca
si neuter illorum est continuus, ne is quidem continuus
esse potest
,
qui ex utrisque constat. Id autem quod fer-
tur per lineam rectam et finitam, non ferri conlinenter,
manifestum est : quoniam recurrit : quod autem per rectam
recurrit , contrariis motibus cietur. Sunt enim contraria
secundum locum motus sursum versus , motui deorsuni
versus ; et motus in anteriorem partem , motui in posterio-
rem; et motus dextrorsum , motui sinistrorsum : loci nam-
que contrarietate* has sunt. Quis autem sit unus et conti-
nuus motus , definitum antea fuit , nempe qui est unius , et
in uno tempore, et in en quod non habet fonnae differen-
tiam. Tria namque sunt : videlicet id quod movetnr, ut
homo, vel deus : et quando, ut tempus : et terthim , id est
id in quo fit motus : hoc autem est locus, vel alfectio, vel
forma, vel magnitudo. Atqui contraria differunt specie,
nee sunt unum. Loci vero differentiae sunt, quae comme-
morate fuerunt. Indical autem motum ab a ad
p esse
contrarium motui a
p
ad a : quia ae mutuo sistunt et ces-
Digitized by VjOOQIC
(w.) NATURALIS AUSCULTATIONIS LIB. VIII. CAP.
taw Kat iiti xuxXou wcauxw; , oiov r, aitb tou A iiti
sare faciunt
,
si simul Hani.
.0 U tt, aitb tou A iiti to
1'*
ioTSct
Yp.
K* <xuvt-
vsii; wot xai ixi) Y'vr.Tat ava'xau.'j/n oii to t& ivavTfa
oOit'pttv xai xwXueiv aXXr.Xa
,
aXX'
ofy ^ !< to itXa-
s Ytov
XT' avw. (2)
MaXiora 8i :pavepbv 6rt aouvaTOv
tlvai cuvey?) tJjv iiti t9;( euOet'at xivr,<Ttv, 6rt ava-
xau-ittov avayxatov ot5)vbi, ou (xdvov iit* euOefac,
hXX4 xiv xuxXov ^e'pr.Tar ou
Y*P
~*o*v xuxXw
ft-
psoOat xat xuxXov eo-ti yap ots |*lv ouvsfpttv xivou-
to iiEvov, otj
8'
iiti to buto iXObv S6ev wpjATjOr,, avaxau-
<j/ai itaXtv. "Oti
0*
avoifxr, toxaoOai, i> icfo-Tt? ou
uovov iiti trie alefcfcew;, aXXa xai iiti tou Xdfou.
'Ap/^,
6'
<|sV TptMV
Y?
OVTWV, apj(TJ, [Ag'oOU, Tt-
Xeutt,?, to (Utfov itpb? ixaTepov epupw Isti, xai tw
is ulv apiouw ev, tw Xoy<? 8s Suo. (3)
"Eti 3e aXXo
ivt\ to Suvafisi xai to IvEpyeia. "0Tt ttj sufleia?
tSJv ivT04 twv axpwv ortouv CT,</.eTov Suvauiei fiev iffTt
u.e'<jov, ivepYtta
3'
oux e"oriv, lav j/d| SuXr, tbut^v xai
iitio-tav itaXtv apSJTjTai xtveioOai- oStw ok to uve'oov
o apy^| ftvtTai xat TeXeuni, apyf, u.sv trie Csttpov, Te-
Xeud| Ss rfA itpwTi<;. \ifo>
8'
oTov iiv ipepduevov
to A crrj iVi tou B, xai itaXtv spepYjTat iiti to T
brav
oe uveyw? ^Ipr/tai, outs
Y
E
Y
oveval "Te aitOYEyovevat
oTo'vts to A xaTa to B otju-sTov, aXXa u.dvov eivat ev
tw vuv, iv xpdvw
^*
ou^tvl tXijv ou to vtiv oiatpeoi?
iaTtv ev tw S),w tw ABF. Ei os Y'Y^'vai
ti 6iit
xat aitofY
ovevai

a" T>
;
i
,cat T0 A ifepd(ivov aSu-
vbtov yap to A Sj*a
Y*Y
ovevai Tt ^"^ t0
" ^
x*1
*'
c0
"
YfYovevaf iv aXXw apa xai aXXoj OTr)(Aettp /po'vou.
30 Xpdvo? apa lorai 8 ev (xe'oi.). *Oot' rjpe(ji^<Ti to A iitt
too B. 'Ojxoiw; 8e xai Iiti tiov aXXoiv cmju-eioiv
6
y*P
auto? Xdy? ^ itavrwv. "Otbv 85 /.pii<"i-
Tat to epd(vov A tw B (xsow xat TeXeutyj xai ap/3
,
livaYXTi o-x5jvat Sta to 8uo itotsTv, Soirep av ei xai voii-
3b ceiev. 'AXX' aitb (Av tou A OT)iietou aicoYeyove trfi
ap/r,, ici 8s tow T fifowv,
Sxav teXeuttVip, xai o-nj.
(*)
Atb xai irpb? tV
arcoptav touto Xsxte'ov
I^ei yap
etitopfav t^vSe. Ei yip sir,
d
m ExijZ tor, xai to
A 9E'potTO ouve^w? t7tb tou axpou wpb? to T, fi,aa 8e
o sir, to A iici tm B o~>)fxib> , xai to A (fEpoiTO airb tyjc;
Z axpa? itpb to H 6<xaXw; xai tw butw tci/ei tw
A, to A luitposOev
?fe:
iiti to H
?i
to A eiti to P

to
Y&p
itpoTEpov bpu^sav xat aireXObv itpo'TEpov tXOetv
avayxri. Oux apa Sua Ys'yovE to A iiti tw B xai aito-
16
ye'^ovev etit' atjTou, 81b uiTEpi'?ef et yap Sua, ouj^ &ots-
ptEt, aXX' avaYZT) ifftai ffftaoOai. Oux apa 8etov,
3te to A lyiveTo xTa to B, to A Su.a xtveiaOat aitb
tou Z axpou

et ^ap effTat
YY
0V0? T0 A iiti tou B, EffTai
xai to aitoYeve'aOai , xai oiy^ fifia , aXX' ^v iv Top.5j
(0
^pdvou xat oux iv /pdvw. 'EvTauOa |*sv ouv iSuvaTOv
outo> Xe'Yetv iiti tou ouvej^ouc

iiti 8i tou avaxafxirtov-
to? &viyxr\ \iytvt oGtwi;. El
Yp
i) to H (pipotTO itpb;
to A xai itaXiv avaxa^acra xarw (pe'potTO, Ttji axpoi
i^' o5 A teXeuttj xai
apx?
xe^pijTat tw evl ottj-
VIII. 359
Itulemque in circulo : vcluti
motus ab a ad $ est conlrarius molui ab a ail
y : quoniam
se mutuo sistunl , etiamsi conlinui sine , nee fiat recursus
:
proplerea quod ea quae sunt contraria, se invicem interi-
munt et impediunt : ceterum molus in talus, non est con-
lrarius motui sursuin versus. (2)
Maxime aulem perspi-
cuumest fieri non posse utmotus super recta linca sit conli-
nuus : quia quod recurrit, necesse est consistcre non
solum super recla , sed etiam si super orbe feratur. i\on
est enira idem , in orbe ferri, et super orbe. Nam id quod
movetur, aliquando continual inolum; aliquando vero,
quumad idem pervenerit a quo discessit, rursus retroce-
dit. Necesse aulem esse ut consislat , non solum sensus
fidem facit, sed etiam ratio. Principium autem lioc est :
quuin enim tria sint
,
principium , medium , finis : medium
cum utroqne collatum , est utrumque : et numero quiilem
est uiium , ratione vero duo.
(3) Praeterea aliud est , esse
potestate, et esse clu. Quocirca recta; linea; quodvis
punctum, quod est inter extrema
,
potestate quidem est
medium , actu vero non est, nisi banc dividat , et
,
quuin
constiterit , rin-si s nrprrit moveri. Sic autem id quod
est medium, fit principium et finis, principium quidem
posterioris, finis autem prioris motus. Verbi gratia, si
to a quod fertur, consistat in
p,
et rursus feratur ad y.
Quum autem continenter fertur, nee potest accessisse to a
ad punctum
f)
nee ab eo recessisse, sed tantum esse in
moroento , non in ullo tempore
,
praeterquam in toto a
p 7,
cujus divisio est momentum illuil. Quodsi quis posuerit
accessisse et recessisse : to a quod fertur, semper stabit :
quoniam impossible est, to a simul accessisse ad
p
et ab
eo recessisse : in alio igitur et alio puncto temporis. Tem-
pus igitur erit, quod est interjectum. Quare to a quiescet
in p. Similiter autem et in aiiis punctis : nam eadem est
omnium ratio. Quum autem id quod fertur, nempe a,
utetur ipso
p,
ut medio, et fine, el principio; necesse est
ut consistat, quia duo facit, perinde ac si animo concipe-
ret. Sed ab a puncto, id est a principio, recessit, ad
y vero accessit, quum perfecerit malum, et stcterit.
(4)
Ideoquead dubitationem hoc dicendum est. Exsistit enim
ha-c dubitalio : quoniam si sit linea e linea; ( aequalis, ac
to a feratur continenter ab extremo ad y , simul autem
sit to a in puncto
p
, ac to 8 feratur ab extrema linea
C
ad
i) arquabiliter, et eadem celeritate, qua movetur to a : certe
to S prius perveniet ad 11 quam to a ad
f.
Quod enim
prius processit et abiit, prius perveniat, necesse est. Non
simul igitur accessit to a ad
p,
et ab eo recessit : idcirco
serins ad finem pervenit. Nam si simul recederet, non
perveniret serius. Sed necesse erit ut consistat. Non est
igitur ponenduro, quandoto a accessit ad
p,
simul to &
moveri a ( extremo. Nam si t6 a accesserit ad
p
, fiet ut et
reccsserit, nee simul. Sed erat in secttone temporis, non
in tempore. Htc igitur impossible est ita dicere , nempe in
eo quod est continuum. In eo autem quod recurrit , ne-
cesse est ita dicere : nam si to
n
feratur ad 8, et rursus,
quum retrocesserit, deorsum feratur : certe nsum est ex-
tremo 8 ut fine et principio, nimirum uno puncto quasi
Digitized by Google
360 4>V>;iKH2 AKPOASEQl H, r,.
|ii<j> w Suo

8to STrjvat dvdyx-j]

xal ou 4(ia ye'-
yovsv litl tw A xal dfteXrjXuOev otto tou A
-
IxeT yap
Sv 4(*a e) xal oux eii) Iv tu> autS) vuv.
() AXXi
u.$,v trjv ye itdXai Xuuiv ou Xtxtfov ou yip IvSs'yeTit
Xs'yeiv ort Ioti xati to A ^ to H Iv tou.t), ou ye-
yove.Sl ou81 diroyeyovev

dvdyxr) yip Itl tXo I'aOeiv
to ivepyei'a ov, u^j Suvduei. To jjlev ouv fa uioo)
3uvdu.et Irci, touto
3'
Ivspyeia, xal tsXut}| u.ev xd-
tuOsv, dpyr, 81 avtoOev xal toiv xivr^ijtaiv dpa waiu-
10 tw?. 'AvdyxTj apa o-tTJvai to dvaxdaicrov IttI t5j?
euOetac. Oux apa IvSe'vxtai a\jii/r
t
xivi]?tv sivat
diSiov licl t5)( euOcia;. Tov aUTOv 81 Tpdsrov drav-
TrjTt'ov xal itpb? too? Eptotoivxa? tov Ziyvwvo? Xdyov,
xal djiouvxai; , el del to ^u.iau Suevai 3si. Tauxa
16
8'
Simpa, Ta
8*
aneipa dSuvaTov g\e;eX8e7v y\ ox;
tov afitov TOUTOV Xdyov tivJ? dXXoj; ipojToloiv, d;iouv-
tsc Sixa T(5 xivetaOat t}|v ^jxiasiav irpoTepov dptOt/etv
xa6* exaotov ytyvdu.evov to jju.tau* woTe SuXOovtoc
tyjv Xtiv dfaretpov ouu.6a(vei TJptSuijxevai dpiOjudv.
io Touto
8*
6p.oXoyouu.evws larlv dSuvaTov. (&) 'Ev
u.lv ouv to"? icpurotc Xoyotc toT( itepl xivrjaew; IXuo-
(tsv 8ia tou tov xpdvov dircipa l^etv iv auTw* ouSlv
yip aroirov, el h dwefpo) xpdvw ditetpa Sie'p^tTai tic
0U.01OJC 81 TO OTtEipov fa TC TO u.r,XEi oirdp/tt xal
16 Iv T(ji Xpdvw. 'AXX* o8tt| rj Xuvif irpoc uiv tov lpo>-
TuvTa fxavw? tytx
(
tjpo>t3to yip el Iv ireirepaau.e'vw
diretpa IvSe'yeTai 8tt;eX6civ ?| dpiOu.?iaai
),
irpb? 81 to
irp3yu,a xal -ri|v dXr,Onav ou (xavtui;

4v yap ti?
d^s'jxevo? tou (MJxou^xai tou IputSv cl Iv 7rcTttpaau.e'vw
to jrpowj> tvSeye-ai d7ctipa 8u;eX6etv , ituvOdvr,Tat in'
auToti tou /pdvou TauTa ( Ijrei yap 8
XP*
vot i^stpou;
Staipsoeic
)
, ouxETt ixav^| iaxai aSxr, J) XOotc' dXXa
to dXr,6e; Xixtsov, Sjttp ttitou.sv Iv toT? depxt Xdvoi(.
'Av yap ti?
tV auvt/TJ Siaiprj e({ 8uo fjptor], oUto? tw
36 fvl 0T|u.f (* w? Sui y.p5jtai
icoiet
Y"p
""fo
"P/'i
v
xal TeXtutriv. Outo) 8i itoieT S ts dptOuoiv xal
6 it; Ta fjp.iffKj oiaipwv. Outo) Si SiatpouvTo; oux
faTat ouviv^i? ou8'
^ YP"!*!*^
^'
^
xfvr,at?

^
yap
ouve^? xivtiok; ouve^ouc Ioti'v Iv oi tw auvv/jl
40 Ivcoti (ilv dncipa ^(iior), dXX' oux IvTeXe^tia, dXXi
8uvdu.ee av 81 icoi^ IvTtXf/tta, ou notr,oei ouvsy^,
dXXa oTtjaei, 8icep Inl tou dpiOuouvTo; ta ^u.i'sr, tpavt-
pdv lriv 8ti oupi6a(vti* to
y*P
^v orju.elov avdyxi)
auxw dptO^civ Suo* tou (ilv yip Itepou teXiufj) vju.i-
l
ttso, tou
8'
Itspou ip/'Ji loTat, av jx^ (xt'av dpi-
0U,?, t^v ctuve^
, dXXa 8uo ^(AiOEia;. "Qmri Xe-
xtcov itpo; tov spojTwvia el lv8e/Tat diteipa 8te;-
eXOetv ?1 Iv xpdvoj 3\ Iv [iijxet, 8ti fcrciv w;, Ibti
8'
b>( ou. 'EvTeXeysia (xlv yap ovxa oux lv3e'/eTai
,
o 8uvd{iet
8'
Ivoe'^etii

6 yap auve^oK xivouaevo? xaTa
auu.6e6r,xic; dEireipa SteX^XuOcv, drcXtoi;
8'
ou

ouu.6e'-
6)xe yip T?j ypa(Xj*5i direipa ^u.toea etvai
,
^
8'
ouaia
larlv Ite'pa xal t8 elvai.
()
ArjXov 81 xal Sri lav
jttj Tt Ttoi^ tou yodvou to 8tatpouv ar.utiov to irpoxt-
[ui.)
duobus : idcirco stetisse nccesse est : nee siroul acce>s!l ad
S, et recessit a 8. Illic cnim simul esset et non esset
eodem momento. (4) At vero solutio supra allata, non est
htc aflerenda. Nam dici nou potest, to ri in 8 esse in se-
ctione teinporis, et neque accessisse neqiie recessissc :
necesse est enim ut perreniat ad finem qui sit actu , non
polestate. Punctum itaqne, quod est in medio, potestate;
line autem est actu : et est quidem fmis loci , si spectetur
all infero ad su|>erun>
;
principium vero , si a supcro. Eo-
dem igitur modo est etiam principium et finis motionum.
Krgo necesse est ut id quod super recta regreditur, const*-
lerit. Quare non potest esse continuus .neternus motus super
recta. Eodem modo occurrendum est iis qui ralionem Zc-
nonis interrogant, ac postulant num semper dimidiam
pcrtransire oporteat. Haxvero (inquiunt) sunt infinita :
infinita autem impossibile est pertransire. Vel, ut nou-
nulli eandem rationem aliter interrogant
,
qui simul cum
eo
,
prius mover! dimidiam , sibi concedi postulant liccre
numerare dimidium, prout tinuniquodque sit. Quare quuni
mobile totam linearo confecerit, evenit ut numeraverit
numerum infinitum. Hoc autem omnium concessione rst
impossibile. (5) In primis ilaque sermonibus qui de motu
sunt, eo soKebamus, quod tempus habet in se inlinita.
Nihil enim absurd! est , si inlinito tempore infinite quispiam
pertranseat : similiter autem infinitag et in longitudine
inest, et in tempore. Verum ha>c solutio advereus inter-
rogantem quidem satisfacit : interrogabatur enim, an tem-
pore finito possint infiuita pertransiri , vel nnmerari. Quod
autem ad rem et ad veritatem attinet, non satisfacit. Nam
si quis omissa longitudine , et interrogatione ilia an finito
tempore possint inlinita pertransiri, percontetur liaec de
ipso tempore ( liabet enim tempus infinilas divisiones
)
;
litec solutio non amplius satislaciri. Setl Veritas dicenda
est, quam in proiimis sermonibus diximus. Si quis enim
lineam continuant dividat in duo dimidia , hie uno puncto
utitur quasi duobus : quoniam id facit et principium et
finem. Sic autem facit et qui numeral , et qui in dimidia
diridit. Sic autem eo dividenle , net-, linea nee motio erit
continua. Etenim continua motio est continui. In coutinuo
autem insunt quidem infiuita dimidia , non tamen actu, sed
potestate. Quodsi faciei actu , non faciei continuum , sed
stabil : quod quidem in eo qui dimidia numeral, perspicue
accidit : quandoquidem necesse est ut bic unum punctum
quasi duo numeral : quoniam alterius dimidii finis, alteriat
vero principium erit, si non unam lineam continuant nu-
meral, sed duas dimidiatas. Quocirca ad eumqui inter-
rupt an possint pertransiri inlinita vel in tempore vel in
longitudine, dicendum est, parti m posse, partim non |>oe.
Nam qua; actu sunt, non posse : quae vero polestate,
posse. Etenim qui continenter movetur, ex accident! inli-
nita pertransil , simpliciter autem minime. Accidit enim
linea? , ut sint inlinita dimidia : substantia vero atque es-
sentia diversa est. (fi) Quinetiam perspicuum est , nisi
quis temporis punctum
,
quo prius et posterius dividitur,
Digitized by Google
(3,2M.) NATURALIS AUSCULTATIONS LIB. VIII. CAP. VIII. sr.i
pov xat ucmpov act xou uaxepou xw irpayuaxt , taxat
Sua to auxb 3v xat oux St, xat or*
y
v
,
u- VOV oux
bv. To ar,uttov usv ouv du^otv xotvov , xai tou
itpoTtpou xat tou uaxepou , xat xauxbv xat 2v <xpt6uw
,
Xoyw
4*
ou tauTov* tou utv yip xtXtuxv] , tou
3'
dp/_r,
-
xw Si itpdyuaxt ill tou uaxtpou ita'6ou? ioxiv. 'Ecxtrt
ypdvoc i-p' 5 ABl", irpayua i-p* 5 A. Touxo iv ulv
tw A
XP
V
V
Xtuxov, iv St tw B ou Xtuxov iv tw
Spa r Xtuxbv xai ou Xtuxov. 'Ev bxwouv yip tou
to A Xtuxov dXr,6l? etitetv, tt itdvxa xbv ypovov toutov
tjv Xtuxov, xat iv tw B ui) Xtuxov* to St T v du-potv.
Oux dpa Soxtov ev itavx( , aXXa tcX^v tou xeXeuxatou
vuv
i<f'
o3 to I\ Touxo S' ^Si) to Garepov, xat tl iyt-
yvtTO ou Xtuxov, xat tl 2s>0c(pexo Xtuxbv tv tw A iravri,
16
f
eyovev r| jftpflapxat tv tw V. "Qore Xtuxbv \ u-)| Xtu-
xbv itpwxov v txeivw dXr
t
6l; tlitttv, ?, Sxt yeyovev
oux laxat,xal Ste tcpOapxat tVrat, rj Sua Xtuxbv xai
ou Xtuxov, xat SXw? 8v xat uj) 3v dvdyxr, eivat. El
3*
8 av ?j itpdxepov ur, 3v, dvdyxrj ylyvea8at Av, xat Sxt
SO ytyvexat (xij icrrtv, ou/ oTdvTf tic axo'uou; yjmvouc out-
ptttrOat tov ypdvov. El yip tv tw A jrpovcp to A lylyvexo
Xtuxov, yiyovt
3'
Sua xat ttcrtv lv ixepw dxdub)
Ypdvw, fyouevw
8'
e"v tw B , tl iv t<5 A tyt'Yvtxo , oux
JJv, ev 31 tw B fori, pun Set tlvat xtva utxa^u*
l wars xat v_pdvov t"v w e^yvexo. Ou yip 8 atixbc
feral Xdyoc xat toT; u-)| axoua Xeyouatv, dXX' auxou
tou ^pdvou, iv to lylyvexo, yiyovt xat IVtiv tv xS>
ia^dxo) oTjutiw, o5 ouSiv eyduevdv esxtv ouS' ^>E^9j^*
ol
8'
dxouot y^pdvot lyslrfi.
<I>avepbv
8*
Sxt el It
so xw A 8Xo>
XP'
VW
fy'T
VST0

oux *STl ,t^''<ov

XP
0V0< t
'
v
w yt'yovt xat tytyvexo v) ev w lyivveTO udvov itavxt.
7. Olc utv ouv av xt ok olxetot? ittexeuo-ttt Xdyott,
ouTOt xat xotouxoi xtvt? tlof Xoyixw<
8'
litioxoitouot
xav ex TwvSt Sd^ttt Tt>> xauxb xouxo auu6a(vttv
*
Snav
36
Y^P
T0 xtvouuevov ouvt/w? , av utto ur,3tvb? ixxpour,*
xat , tl? Sleep ^X8e xaxi x^v cpopdv, tl( xotixo xat tl-pe
pexo Tpdxepov , oTov tl em xb B ^X8t, xai ^cptptTO
titt xb B, xat ou Sxt TtXr,otov ?v, dXX' tu8u? w; -Jjpiaxo
xivtiaOai- Tt
y&P
u3XXov vuv y| -ipdxtpov; 'Ouoiw; Si
40 tci xwv SXXoiv. To
3'
ditb xoti A iitt xb Tcpepduevov, Sxav
iwl xb I' i^Or], icdXtv Ji;ti tVt xb A cuvej^w? xtvouutvov.
"Oxt dpa ditb xou A cpepexat itpb? xb T, xoxe xat tl< to
A cpiptxat xj)v ditb xou F xivr,iv wa6' Sua xa; vav-
Tia;
-
ivavTtatYap al xax'euOetav. "Aua St xat Ix. xouxou
46 utxaSdXXtt dv (j>
oux {am. HI ouv tout' dSuvaxov,
dvayxr, faxaadai iitt xou T. Oux dpa uta i, xtv7io-t?*
^1
yP
StaXauavoutv7] axdatt ou uta. (o) "Ext 81
xat ix. Tb>v8t favtpbv xaOo'Xou uSXXov ittpt -navr^
xtvi)ato>;* tl yip Sirav to xivoiiuevov twv elpr)uevwv
to Ttva xtvtixat xtv^aewv xat ^peutt xwv dvxtxttuevcdv
Tiptutwv ( ou yip ^v aXXi) itapa xauxa;
)
, xb 81 ui) del
xtvouutvov tt,vS* x^v x(vr,otv (klyw
8'
Scat fxepat xw
t?3tt, xat u-)| tt xt udptdv itrzx tt\<; SXr,c
)
dvaYxr, itpd-
xtpov ijpeueiv t)|V dvTtxeiuEv]v -^ptulav

7^
y^P ^P'"
semper posteriori attribuat , ralione ipsius rei habita : idem
simul fore ens et non-ens : item qiium factum erit , non
esse. Punctum igilur est utrisque commune, tarn priori
quam posteriori , atque est unum et idem numero ; deiini-
tione vero non est idem : alterius enim est finis , alterius
vero principium : quod autem ad rem attinet, semper est
posteriori^ alTectionis. Esto tempos , ubi a
p i
: res , ubi 8
Htec in tempore a est alba, in tempore autem p non alba : in
Y
igilur est alba et non alba. In uuovis enim punclo ipsius
a vere dicebatur alba , si toto hoc tempore erat alba
:
et in (5 non alba : to
t
vro est >> utrisque. Non igitur
dandum est in toto, sed excipiendum extremum -momen-
tum ,
obi
t
: boc autem jam est posterius. Et si fiebat non
album , et si peribal album in toto a : factum est , vel periit
in y. Quapropter album, vel non album, in eo primuiu
vere dicitur : aut qnando factum est , non erit; et quando
periit, erit : aut necesse est ut simul sit album et non al-
bum , ens et non-ens. Jam vero si necesse est id quod erat
antea non-ens, fieri ens; el quando lit, non est : certe non
potest in individua tempora tern pus dividi. Nam si in a tem-
pore to t fiebat album; simul autem est factum , et est in
alio individuo tempore, cobasrente in
p
: si in a fiebat,
non erat; in
f)
autem est; generationem quandam opor-
tet esse interjectam : quapropter etiam tempos, quo
fiebat. Non erit enim eadem ratio etiam iis qui dicuut
non esse individua tempora : sed in ipsius temporis
,
quo
fiebat, exlremo puncto est factum et est : cui puncto
nibil colucret, aut est deuceps. Individua autem tem-
pora , deinceps erunt. Perspicuum vero est, si in toto a
tempore liebat , non esse majus tempus quo fiebat et factum
est
,
quam qua toto fiebat dumtaxat.
7. Quibut igitur tanquam propriisrationibus ductus credat
aliquis , lue ac tales quanlam sunt. Logice autem conside-
rantibus, etiam ex bis alien i videri possit hoc idem efUci.
Quicquid enim continenter movetur, si a nullo impedialur.ad
quod latione pervenit, ad id etiam prius ferebatur : ulputa
si ad
p
pervenit , etiam ferebatur ad
p : neque tunc solum
'
quum vicinum erat, sed statiin atque ccepit moveri. Cnr
enim potius nunc quam prius? Similiter autem in aliis se
res babet. Atqui quod ab a in
y
fertur, quando ad y
ve-
nerit, rursus veniet in a, quum inoveatur continenter.
Quando igitur ab % fertur in
y,
tunc etiam fertur in a eo
motu qui est a y. Quapropter simul conlrariis molibns
cietur : contrarii nainque sunt, qui liunt super recta. Item
ex boc etiam mutatur in quo non est. Si igitur boc est
impossible, necesse est ut consistat in y. Non est igitur mo-
tus unus : nam qui inlercipitur statu , non est unus. (8)
In-
super ex bis quoque perspicuum est magis universaliter ile
omni motu. Nam si quicquid movetur, aliquo ex commc-
inoratis motionibus cietur, etiam quiescit aliqua ex oppo-
sitis quietibus
,
quia non erat alia prater bas. Quod vero
non semper hoc motu cietur (dico autem motus qui sunt
Digitized by Google
3G2 4Y21KHZ AKPOASEQS II, r,. j2:,2i>.
pita ff-fr,5i{ xtvr;s(o; Iutiv. Et ouv IvavTiat
(isv X'.w,i3i? oi xaT* EuOetav, ilia cs w.r, Evo's/ETat
xivciiQai to? ivavTta; , to awo Toy A irpi; to
1'
^epd-
usvov oux av (fe'potTO Sua xai arrb tou
1*
iipoe to A.
b 'Emi o"ouau.a ^>spETat, xivrjuETat Sstaur/iv t^vx(vt)-
civ, avcrrx?) irpOTtpov TjpsijHJsai Tf,v irpo t<3 V- aim)
Yap v
f, avTixeiuevri r,psu(* trj airb too V xiv^ffst.
Ar.Xov toivuv ex twv Elpqusvwv, brt oux eoti ouvej^?
^
xtvT,7i<;. (o) *Eti oe xai S8 6 Xdyo? fiaXXov otxelo;
10 twv cipr,uev<ov. "Au.a ykp s&Oapxat to ou Xeuxov xai
ycyove Xeuxov. Et ouv eruvej^s v) aXXotwcrt; tic Xeu-
xbv xai ex Xeuxou , xat (at, uevei Ttva ypdvov, apta
EsOapTat to ou Xeuxov xai ysyove Xeuxov xai Y'TOvev
oil Xeuxov xptwv yip egtoi 6 auxbe /pdvoc. *Eti oux t\
15 auveyr,c 6 ytpdvo? , xat i) xtvrjst? , oaX* itpE^rjc. IIw
o" avEirj to EoyaTOv to outo twv evovtiwv, olov XeoxoTYj-
to? xai pieXavt'a?;
(10) 'H o' Eni-Tr]; irEptssfoutssTai
uia xai
awe/fa
ouOev yip aSuvaTov cutiSa (vet

to yap
ex tou A xtvouuevov etua xivvjaETai ei; to A xt&
20 tt,v auT^v irpd6taiv

eU 8
Y"P
^5"
xai xivetrai e(<
touto, aXX' ou fiaa xtvrja'eTai t4? evavTtas oiSe
t4c avTixEiu-Eva;

ou yap arcaoa 7) e? touto
vf,
ex
toutou tvavTia ouS* av?iXEiu;evi], aXX' EvavTta jasv
$) eV EuSsiac (TauTrj
y*P
e'ortv tvavTfa xaTa tokov,
36 oiov T| xaTa Sia'aeTpov

aireyei yip icXeistov
),
avTt-
xEiu.EV7] os J) xaTa to auTO u.rjxo<;. "Hot* ouoev
xwXuei eruvE^w; xivetcOai xai arfiivi ypdvov SiaXti-
itetv
\
puv yap xuxXio xiv>]0"tc o"Ttv a^' a&TOu etc.
to auTO, j 8s xax' eu8etav atp' auTOu ei? aX/.o* xai
30
^
O.EV EV T(4 xuxXb> ouSetcote iv toi? auTOt; , i\ Si
xot' euOetav noXXaxtc ev toi? outoT?. T^v jxev ouv
oe'i ev dfXXb> xat aXXo>
Yi'P' ,
u-
''
ir
'i
v e'vSe'^eTai xivetoOxi
ouveyw?, Tr,v o' fa ToTt auTotc ~oXXaxtc oux ivSiys-
T*f iva^xr, yap 4!aa xivetoftai Ta avTtxEty.Eva;.
35 *il<jx' oOS' EV tw ^U.IXUxXlb> OuS' EV aXXrj TCEplIifpEia
cuSsu-'.S evos'yisToci ouvE/w? xivEiaOai' noXXaxtc yap
' avavxrj xotuxa xiveTcrOai xai Ta; evavTiac (xeTaSaXXeiv
(xtTaSoXa;* ou yap auvanTEt tij ap^ to itpa<.
'H 8s
tou xuxXou euvaitTEt, xai ert (tdvrj teXeioc. (ii) <I>i-
40 vepbv 3e xai e'x tbuttic tyjc SiatpEVEbK, 5ti ouoe Ta;
aXXa? ^vSs'/ETat xivqaEi; elvai ffuveyet?- v ajraoati;
^ap TauTa o~u[x6aivei xivEtaOat itoXXaxt? , olov fa <3X-
Xotoivei Ta ijiet;u
,
xai v ttj tou tosou t& dva [is'aov
AeyeO/), xat iv yeve'sei xai <p8opS oxtutw;

ouSev
Yap
45 oiasspsi dXiya ?| itoXXa Jto'.TJffat, fa of? ^otiv
jj
jiETa-
SoXy]
,
ouSe u.ETau Ostvat Tt t| af
eXstv au.^0TE'pb>;
Yap
auu.6atvet TauTa xtvEtaOat iroXXaxic. A5)Xov
ouv ix toutwv, 6ti ouS' of (puerioXo'YOi xaXoi? Xe'youjiv
ol itavTa Tot ats6i)Ta xtvEtoOat <paoTtovT? at* xtveT-
03 oOat
Yp
avaYX7) touto>v Ttvi twv xtwjo-Eoiv, xai (ia-
Xt5Ta xax' ixEtvou; lax'n aXXotouaOat

eiv
Yap
<paotv
aji xai spQtvEiv ti Se xai tt^v y'vetiv xai t^v ^>8opav
aXXotwatv Xeyousiv.
'0
Si Xoyo vtiv eiprjxs xaOdXou
TtEpt itasrn xtvT)0"Eb>;, Jti xot' ouoiu.iav xtvr^tv IvSe-
di vcrsi specie , non si qua est pars totitis
), necesse est prtus
quiescere opposita quiete : nam quies est privatio motus.
Quare si contrarii motus sunt
,
qui fiunt per Iineani reclam
;
simul autem non potest aliquid cnntrariis molibus cieri :
profecto quod fertur ab a ad y,
non potest siimil Terri etiam
a
y
ad a. Quia vero non simul lerlur, koc autem motu cie-
tur; necesse est antea quievissc in y : hacc enim est quies
opposita motui a y. Manifestuin est igilur ex iis qua- dicta
sunt, motum in linea recla non esse continuum.
(9) Prater-
ea est liaec ratio magis propria quam eaiquae dicta: fuerunt.
Simul enim interiit non-album, et factum est album. Si igi-
tur variatio in album, etexalbo, sit eontinua, nee maneat
aliquo tempore : simul interiit non-album, et facUm est al-
bum, et factum est non-album : trium namque erit idem
tempus. Prseterea non si tempus est continuum
,
propterea
etiam motus est continuus, sed est deinccps. Quomodo autem
potest esse idemextremumcontrariorum, ut alborisetnigro-
ris? (to) Motus autem qui fit super linea orbiculala , erit
nntis et continuus: quia nihil impossibileaccidit. Quodenim
ex a movetur simul ad a, movebilur eodem impetu : ad quod
enim veniet, ad id etiam movetur ; sed non movebitur simul
contrariis aut oppositis motibus. Non enim omnis motus
qui fit ad hoc , est contrarius ei qui fit ex hoc , nee opposi-
tus : sed is est contrarius, qui fit super recta : quoniam
liuic sunt contraria secundum locum : veluti qui fit per
diametrum : plurimuro enim distant. Oppositus autem est
qui fit per eandem longitudinem. Quocirca niiiil prohibet
continenter moveri, ac nullo tempore intermilti. Nam
conversio est motus, qui fit ex scse in idem : motus autem
per reclam
,
qui ab scse in aliud. tt conversio quidem .
nunquam in iisdem fit : qui vero super recta fit, saepe est
in iisdem. Motu igitur qui semper in alio atque alio fit
,
po-
test aliquid moveri continenter ; eo autem qui in eisdem
sa-pe fit , non potest : quia necesse est simul oppositis mo-
tibus cieri. Quapropter nee in semicirculo, nee in ulla
alia circumferentia potest continenter moveri : quia ne-
cesse est per eadcmsxpe moveri, et contrariis miitationibus
mutari : non conjungit enim finem cum principio : con-
versio vero conjungit, et sola est perfecla. (II) Quinetiam
ex bac divisione perspicuum est, ue alios quidem mollis esse
posse continuos, quoniam in omnibus acciditper eadctn
sajpe moveri : ut in variatione, per media interjecta ; rt in
mutatione quantitatis
,
per medias magnitudines : itiilcin-
que in generalione el inleritu. Nihil enim refert, paucaan
mulla ea facere, in quibus est routatio ; nee medium ali-
quid addere, vel delrahere : quoniam utroque modo acci-
dit per eadem saepe moveri. Ex his igilur manifeslum est,
nee eos qui de nature disserunt , recte dicerc
,
qui omnia
sensilia inquiunt semper moveri. Etenim necesse est ali-
quo horum motuum cieri ; et maxime secundum illos va-
riari : nam fluere semper aiunt, et imminui : prsterea ge-
nerationem et interitum , variationem appellant Praesens
autem disputatio universaliter de omni motu ostendit,
Digitized by Google
(s.) NATURAL1S AUSCULTATIOMS LIB. VIII. CAP. IX. iC3
yeTat riveToOxi cuve/w? Ki tt,<; xuxXtp' wt' out*
xat' dXXoitosiv ouTt xat' au;r,stv. *Oti yiy ouv out'
aitcipd; ioTt txetaSoXr, ouoeu.ia oute ouvt^r;; llw vffi
xuxa(|) tpopa<, futto ToaauO" r|u.iv EtpijjxEva.
CAP. IX
6 Oti SI tmv tpopmv T| xuxXo:popta Trpum), SvjXov.
IlSaa
f"P ?
p<
wenttp xat itpottpov efirouvsv, r|
xuxXto r) etc' euOeia? vf (lucrq. Taurr,; S' avayxr)
itpore'pa; Eivat exttvaf l\ ixei'vcov yap ouv<ro;xe.
Tijs S' euOciac }) xuxXc>>' 4jtX?j ^ap xat teXsio; fiSXXov.
10 Aitetpov iaev
yP
oux eotiv euOeixv tpipcoOat * to
yP
outgo; airtipov oux sVriv dXX' oJSs el ^v, exivsit' av
ouoev ou
y^P Y'T
vtTBt T0 dSuvaTOv" SttXOeiv 51 tt,v
artipov dSuvatov. 'H
5*
eitl ttj; 7rirepa<T|AtVn ei-
6et'a; avaxafXTtTOuaa itsv n^vOer^ xat Suo xivVJiei;,
16 (xr
t
avaxau-xTouaa Se aTeXr); xat tpOapTr,. Ilpotepov
Si xat fuaet xat Xoyoi xat /pdvto to teXeiov u.ev
tou areXooc, tou ^OapTou St to d^&apTov. "Ert irpo-
Tspa T|v e'vSI^etou dtStov stvat tyj; u.i) cv$t0|jufvY)c*
rr,v ;xev ouv xuxX(>> ivaiyixxt dtStov elvai, twv S' aXXtov
to oute tpopav out' aXXr.v ouoeu.iav aTdtatv yip Set yivi-
oOaf el Se vriai(, lfdipxair\ xtvrjOt?. [XlV.l
()
E4-
UfbK SI otju.6e6jxe to t^v xuxXto aiav tTvai xal
cuvt/rj, xat (ij ty;v eV eu8eiaf t?,; (*ev yip tV
fCOst'a; wptoTat xat dp/| xat tiao; xai jieoov, xat
as navT* e/et iv lawn;

wt' eotiv SOev dp;tTai to
xtvou(Mvov xat ou TsXeuTr,<jer TCpo; yap toT( irepastv
r.seuiet itav, rj S8ev Y) oS" Trj; SI jreptfepou; ddpiVTa-
:i yap paXXov 6itotovouv 7tepa<; twv im T?jc
(pttii.p.r
l q ;
6aoiw;
y^P
fxaoTov xat dp^i) xat (usov xal TtXo?
,
3o wot' at te' Ttva elvat v dp;(ij xat it te^ei xal pi\-
oe-ote. Atb xtveiTat xat ^peaet irto;
^
ayaipa* tov
aoTov yip xaTEjrst TOitov. Aitiov o' 8ti itdvTa ffujx-
Cs'6r)XE TaoTa tw x^vxpti)
-
xat yap
*P'/Jh
xal C^'Ov tou
(jLEvidouc xat te'Xo; Ivtiv
'
wart oia to E^b> eivat
J6 touto Tr,; 7cept^pepeta; oux eotiv Stzom to (pEpdpisvov
r
t
pEu.i]9El to; StEXrjXuOdc del yip tpepeTat Ttspt to
uj'cov, dXX' ou irpb? to e"o^aTov

oti Si to touto jxevsi,
det Tt ^pepet itto< to SXov xat xtvetTat ouve^w?.
iuu-Gaivei S' dvTiOTptfywc
xai
Y^p
^Tl
C'^
T
P
0V T**v
w xtv^o'ecov f, 7wpupopd iort , itptitriv dvaYxatov aiWjv
eivat (iiravTa yap (teTpEiTat to) itpiitw), xat Sioti
itptoTr)
,
(te'Tpov eon twv dXXtuv. "Eti Si xat 6u.aX5j
evoE^ETat stvai rJ|v xuxXtd ;xo'vr,v

t4
Yp
it* eiOetac
dvMuaXto; ditb t^< dp^?? ^s'pETat xat *rpb{ to TeXo?

s
itdvTa
y*P
fotjMrep av d^taTT)Tai irXetov tou ^pe-
jaouvto?, tpe'peTat OSttov" ir,s Ss xuxXto pivr,t our*
dpyV| oute TeXo? ev autrj 7tijuxev, dXX* Ixto?.
(3)
"Oti
8'
rj xaT& TOitov tpopi wptonrj tSv xivijcreuiv,
(xapTupouat ndvTEC Saoi irept xtv^oebK iteicotr,VTat
*o |/.ve(av* Ta(
y*P
dp/a; auT^ dnoStSdao't Tot; xtvouvt
T0tauTT,v xivrjoriv. Aidxpioii;
Y^P
* 0VYXp"C
xtv^-
act; xaTa tokov etotv* o&cu Si xtvou?tv r) tptXia xal
nullo motu posse aliquii) continenter cicri
,
|>rn>lcrqiiain
conversione : quapropler nee variationc, nee auctione.
Quod igitur neque infinita sit ulla mutalio, neque contiuiia,
prater circularem lationem , tot a nobis dicta sunto.
[XIII.]
At vero lationum primam esse conversionem , munife-
stum est. Omnis enim latio , ut antea diximus , v el est in
orbem , vel super recta , vel mixta. Hac aulein necesse
est illas esse priores : quoniam ex illis constat. Recla au-
tern prior est
,
quas fit in orbem : quia simplex el perfecta
magis est. Etenim per infinitam lineam rcctam non potest
liquid ferri : quoniam ila infinitum non est. Sed ncc si es-
set
,
quicquam per id moveretur : quia non fit quod est im-
possible : pertransire autetn infinitum, est impossibile.
Latio vero qua; super finita recta fit , si recurrit, est com-
posite et duo motus : sin autem non recurrat , est imper-
fecta et interitui obnoxia. Atqui et natura et definitione et
tempore prius est perfectum imperfecto ; et quod non in-
tent, eo quod est interitui obnoxium. Praterea prior est
latio qua; potest esse teterna
,
quam ea qua: non potest. Et
conversio quidem potest esse aeterna : ceterarum vero latio-
num vel mutationum nulla potest esse aeterna. Statum enim
fieri oportet : quods! status sit, motus periit, [XIV.]
(2)
Ration! autem consentaneum lioc evenit , ut motus qui fit
in orbem , sit unus et continuus : non is qui fit super recta.
Nam ejus qui fit super recta , definitum est et principium
,
et finis, et medium : atque haec omnia in se liabet. Quo-
circa est unde incipict id quod movetur, et ubi desinet. In
cwtremis enim quselibet res quiescit, id est, vel unde vel
quo movetur. Conversionis autem non sunt lisec distincta.
Cur enim quodvis eorum qua; sunt in conversione, potius
quam cetera, sit extremumf quia similiter unumquodque
est et principium , et medium , et finis : adeo ut semper ali-
qua sint in principio et in fine , et nunquam. Idcirco move-
tur et quiescit quodammodo globus, quoniam occupatcun-
dem locum. Causa vero est
,
quia htec omnia centro ac-
count : quoniam et principium est , et medium magnitu-
des, et finis. Quarequum hoc sit extra circumferentiam
,
non est ubi id quod fertur, quiescet, quasi pertransierit
:
semper enim fertur circa medium, non ad extrenaum. Ideo-
que totum manet semper et quiescit quodammodo , et ni-
hilominns movetur continenter. Evenit autem reciproce.
Nam et quia conversio est mensura motuum , necesse est
earn esse primam (omnia namque primum metitur ) : et quia
est prima, est mensura reliquorum motuum. Preterea sola
conversio potest esse tequabilis. Nam que super recta mo-
ventur, inxqualiler a principio feruntur, et ad finem : quo-
niam omnia, quo longius distant ab eo quod quiescit , eo
celerius feruntur. Natura autem est comparatum ut solius
conversionis uec principium nee finis in ipsa sit, sed extra.
(3)
At vero lationem quae est secundum locum , esse mo-
tionum primam , testantur omnes
,
quotquot de motu men-
tionem fecerunt. Nam ejus principia attribuunt iis quae
talem motum efficiunt. Segregatio namque et aggregatio
sunt motus secundum locum. Sic autem movent a:nicilia
Digitized by Google
304 OT.ZIKHZ AKP0A2EUI H, t. (S85,J6.)
to vttxo<* to uiv yip Siaxpivtt, to Si auyxpivsi autoiv.
Kal tov vouv ot ^y^iv Ava^aydpa? SiaxpivEiv tov
xtwjoavta Ttpcotov. 'Optotuf Si xat Soot TotautTjv pviv
oiSe.ui'av aittav Xs'youfft, Sti SI to xivbv xiveioOai ^aor
6 xal yip outot Trjv xt4 to'tcov xt'vrjatv xivtTcrOai ttjv
fuatv XsyouGtv* vj yip 8il to xtvbv xi'v/jat; ^opa
iort xal w< iv T07r(i)

twv
8'
dtXXtov ouStijii'av &7tap-
X*
lv toT< irpo')TOi
,
aXXi toi? ix touttov otovtet aua-
vtcOai yip xal sOtvetv xat aXXoiouaOat eruyxpivoiJiivwv
10 xat otaxptvojxEvtov tSv atdpLcov o-tou.ett(v cpaoi. Tov
auTov 8s Tpdicov xal Soot Sti ituxvdT>]Ta i\ jxavoT^Ta
xaxaoXEuol^oucri ysveotv
?| ^
8opav

ouyxpiersi yap xal
Staxpt'cet xaiJTa Staxosu.ouaiv. *Ett Si irapi tou-
tou{ ot "ri;v <|/uyr)v altiav tcoiouvte? xtvriffEto?

xb
16 yip auto siuto xtvouv apv^v sTvat (pact twv xivouui-
vwv
*
xiveT os to Jiov xal tcSv to ipujiujrov tvjv
xata tdrtov iautb xivr,ijiv. Kal xuptoi; it xtvetoOat
tpapuv uo'vov to xivoutxevov t"}|v xati to'tcov xtvqvtv*
av
3'
r,pc<Ar, uiv iv tw autw , au^avrjTat
5'
\
^Ot'vi)
ao 5} aXXotouu.evov tuy/avr,, toj xivtterOat, aitXw? Si
xiveteOat ou ipau.Ev.
()
"Ott (liv o3v aet ti xt'v7)at<; *jv
xal totat tov finavta ypdvov, xat ti ap/rj ttj; sttStou
xtwjasu);, itt 8i Tie, TtptdTr, x(vr,atc, xai tiva xi'vrjatv
atSiov tvoj/ttai u.dvr|v ctvat , xat to xtvovN itpwtov Sti
at axi'vrjtov, ttpr,tat.
et contentio : quandoquidem alterum eornm segrcgat, al-
terum congregat. Scd etmentem, qua; primuiu niovit,
segregare ait Anaxagoras. Similiter etiam sentiunt, qui-
cumque nullam ejusmodi causam dicont, *ed per inane
moveri inqniunt. Nam hi quoque naturam aiunt mover! eo
motuqni est secundum locum. Etenim motus per inane,
est latio , et quasi in loco. Nullum antem alium motum pu-
tant inesse primis , sed its quae ex his constant : angeri
unique, ac deminui et variari aiunt , dum individua cor-
pora congregantur et segregantur. Eodem modo sentiunt
etiam quicumque per densitatem Tel raritatem conslituunt
ortum et interitum : quia congregatione et segregalione
Iisbc disponunt. Pra:ter hos adde etiam eos qui animam fa-
ciunt causam motus. Quod cnim se ipsuin movet
,
princi-
pium esse inquiunt eorum quae moventur. Animal auteni
,
et omnc animatum , eo niotu qui est secundum locum,
se ipsum morel. Scd et proprie moveri dicimus dumtaxat
,
quod secundum locum movolur. Quodsi quiescat in eodem
loco, augeatur autem, vel minuatur, ant varietur : qua-
damtenus moveri, non simpliciter moveri dicimus.
(4) Mo-
tum igitur et semper fuisse , et fore omni tempore ; et quod-
nam sit principiuro acterni motus
;
praeterca quisnam sit
primus motus , et quis motus solus possit esse aeternus, et
movens primum esse immobile, dictum est-
CAP. X. [XV.]
"Ott Si tout' apepie avayxaTov Tvat xal u.v|Jev
Ij^ttv (Atyeflo?, vuv Xeywjxev, itpwTov itspl t55v itpoti-
ptov autou Stopt'o-avTEC. Touttov S' Iv (tiv iottv 8ti
ou/
#
oldvtE ouosv itEitEpastxevov xtvEtv aitetpov ( pdvov.
to Tpi'a yap iott , to xtvouv, to xtvouu.svov, to iv w Tp(-
tov, 6 po'voc. TauTa Si
%
itavta aretipa
^
navta
WE7tEpaou.Eva
$
svta , oTov t Suo ?, to fv. "Efftw
Sri to A xtvouv, to Si xtvouixsvov B, ypdvo< aitEt-
pO? I*' 00 r. Tb StJ A XlVBttW Tl |MpO( T?,C B , TO
16
i<f
ou E. Ou Sr, v Tat) tw r* iv tcXeiovi yap tb jxeT^ov.
"Hut' oux dt7TEipoi; 5 y.pdvo? 6 toti Z. OCtoj S>, t^
A TcpoatiOet? xatavaXoisb) to
A
xa'iTrj E to B* tbv
Si /pdvov ou xatavaXb>?b> aet a^aiptTiv Taov* anetpo;
yap- wsrt r} itaaa A tJjv b^yjv H xivVjaEt iv TCEite-
10
paou^tvtjj
Xpdvt>> tou r. Oux apa oTdvts &ttb Ttm-
paouivou xtvEtaOai ouSiv arceipov xtvTjotv. "Ott gxiv
ouv oux ivii/i-zax tb TteTCEpao"u.'vov e^etpov xtvEtv
/po'vov, (pavEpdv (a) Sti
8'
SXoi? oux ivSE/Etat iv tte-
77fpaau.svt>) ptEyidet dtTCEtpov Etvat Suvau.iv, ix t&ivSa
It or,Xov. "Efftto yip t) tcXeuov Suva,ui( diet tj tb toov iv
iXotttovi X.pdv<o itoiouoa, oTov Oipuaivouaa
4\
yXuxat-
vouoa
4\
^iTctoiiaa, xal SXto? xtvouua. 'Avayxr, apa
xal &Tcb tou TtEitepaous'vou u.iv anstpov
8'
i/ovto?
ouvauiv Ttao^Etv ti to Ttao/ov, xal itXeto r|
&'
aXXou

*u TtXtuov yip 7) dfitttpo; Suvaiit;. 'AXXa pt^v
y
pdvov
y
oux ivSe/Etat eTvat oOSs'va. Ei yap iottv 6
if'
St A ypd-
voc, iv w
yj arcttpof !oyu; SOs'ppiavEV, t\ iWiv, iv <5 S'
Necesse autem esse , ut hoc vacet partibus , ct null, m
liabeat magnitudinem , nunc explicemug, i
:
s prius definitis
quae hoc sunt priora. Horum autem unum est, fieri non
posse ut aliquid linitum moveat tempore infinito. Tria
namque sunt, id quod movet, et id quod movetur, el ter-
tium quo movetur, nempe tempus : liaec autem vel sunt
omnia infinite, vel omnia finite , vel aliqua , ut duo, vel
unum. Esto igitur to a, movens : id autem quod movetur,
p
: tempus infinitum , in quo y. Iteque to S moveat ali-
quant partem ipsius
p ,
quae pars sit ubt e. Non movebit
igitur tempore quod sit aequale ipsi
y : quia majori tem-
pore majus movet: quocirca non est infinitum tempus (.
Sic igitur ipsi 5 adjectione facta , consumam tb a : et ipsi
e adjectione facta, consumam to p : tempus aulcm non
consumam , semper aequale detraliendo, quia est infinitum.
Quapropler universa virtus a movebit totem magnitudi-
nem
p
finito tempore, quod est in y. Fieri igitur ne-
quit ut a re finite quicquam moveatur motu infinito.
Fieri ergo non posse ut finitum moveat tempore infinite,
perspicuum est.
(2)
Omnino autem non posse in magniiu-
dine finite esse vim infinitam , ex his manifestum. Sit enim
major vis semper, quae a-quale minori tempore Tacit, ut
putecaleiacit, autduicedinem affert, aut projicit, ct omnino
movet. Necesse est igitur, ut ab eo quod finitum quidem
est, sed infinitam vim habet, aliquid patient paliatur, et
quidem magis quam ab alio pateretur, qnoniam vis infinite
est major. At vera tempus nullum esse potest. Nam si sit
tempus a, quo infinite vis calefacit , aut pepulit ; sit autem
Digitized by Google
(SCC.M7.) NATURALIS AUSCULTATIONS LIB. VIII. CAP. X. 366
6 AB, ittirtpaou.tvr| ti?, itpo? Taurr,v uiim l Xau-
av<ov icETtepaufiifvyiv, j|^o> -ttotI el; to ev Tip A
XP
'"!1
xtxivr,Xvaf irpi; ntntpao'u.tvov
Y<*p
att irpoo-Ti6tlc
uirspfixXio -sravxbc iptofXEvou , xal d^aiptov iXXctyto
5 wdaOro);. 'v foco apa
XP^V
ttvYjctt ^ iteirtpaau.evri
ttj dictipft) touto
5*
aSuvocTov. OuSlv apa ictittpa-
oju'vov ivSc/STat ditctpov Suvau.iv tyttv. (s) Ou toivuv
oC8' iv dicctpo) irEirspaantvr,v xauoi evSsyETai iv
iXdrtovt (j-eyeOei uXeuo Suvau.iv sTvat , dXX' Iti jxSX-
10 Xov iv (xei'Covi itXttto. "Egtio o^j to
if'
oS AB ijctt-
pov. To 8^ BF tyet Sbvau.iv Tiva, t} iv Ttvt y.po'vtjj
. txtvrjore
tV A, iv tw /povio
fy'
o5 EZ. *Av Sij
T?i<
Br StitXaotov XauvCdvio , iv %u'im /po'vw tou EZ

tiro)
Yip
aS-ry] $) avaXoft'a
)
, witt' iv tw ZB xivrjo-ti.
It Ouxouv outio Xau.6aviov del ttjv uiv AB oOSetcote
Si;ciu.t
, XP
V0U 81 tou SoOcvtoc ail tkixxia Xrtyouat.
"Aitttpo? dtpa j).ouvau.t( total itdur,5
y^?
ireittpafffui-
vr,( u7rep6aXXt Suvduuw?. tlaaric SI irtittpao-|'vT|c
Suvdfxtwc. ivaYXJ) mirspaauivov Etvat xal xovypovov
iu d
Yap
Iv Ttvi j) xoanrioi,
^
ftti^iov iv iXdrrovt ulv
optouevii) 81 xtvr'trtt
Xpov<)> xaxa rX,v dvTiorpofrjv
t5j? dvaXoYia;. AitEipo; 81 nSira Suvauu;, woritip
xal itXr,Qo<; xal uiytOoi; to uitspSaXXov iravto? wpiojxi-
vou. (4) "KdTt 81 xal wSe 8ciat touto- Xrj^o'utOa
*
Y&p
o"! Tlvot 8uvau.1v t^,v aurjjv
t(J> y*
v"
*?
^v T
V
aicetpfti u$Yt9ei, iv iteTTEpaouivw u,sye6ci o3av,
^ xa-
TapujTpigost T7jv ev T(! ctjutpw irXpaoixv7)v Suvauiv.
"On filv ouv oux ivSey tTai ditttpov sTvat Suvau.iv iv
micepairuivb) ptyifoi, ouSl ncTttpao'UEvijv iv dirtipw,
30 ix toutiov SijXov. (s) Ilepi 81 tGv ipspou-e'voiv xaXcoi;
iXCi Staxoprjaat Ttva ditopiav icpuTOV. E{
Y^p
*"v to
xtvoujxevov xtvctTat &itb Tivd?, Soa
j*,^ auTa lauTa
xiveT, tiSjj XtvctTat evta auvey_5(;
(*^i
aitTOfjievou too
xtvijaavTO;; oTov Ta ititTou(va. Et
8'
apa xtvet xal
36 dXXo ti 6 xtvr^a; , oTov tov dtpa , 8; xtvoujxcvo; xtvtt,
6u0tOK dSuvaTOV TOU 7Cpb>T0U (if, dlCTOuivOU (i7)81 XI-
vouvto? xivtiaOat , dXX* iSaa icdvTa xat xivaaOat xal
Ttt7tatic9at, fiitav to itpwxov xtvouv 7cauoTf)Tat, xal ti
wottT &aittp
$
Xfdo;, oTov xiveT 8 ixtvuiotv. 'AvaYx?)
40 8^, touto y.lv Xe'yew, Stito itpoJTOV xtvjjoav Trout oTo'v-
Tt xtvttv, yj tov dtpa toiootov % to uoo)p f, ti dXXo
totouTov 8 irt'^uxt xtvttv xal xtvctffOat. 'AXX' oi^ ifaa
irautTat xtvouv xal xivouu.cvov, dXXa xtvoou;tvov [it*
fiu-a , Sxav 8 xivuv icavaigTat xtvSv, xtvoov 81 txt ioTt"
44 Stb xal xtvtttai ti aXXou txoutvov xal ijtl toutou 6
auto? Xo'yo?. Ilauttai St, 8tav iXaTTtov i, 8uvajjit< tou
xtvttv
iYTf

'
vr
l'
ral Tt
T' ^X C
l^v(
!
, TiXot 81 irautTat,
8tav |XT)XtTt TtOt^OY) TO npoTEpov xtvouv, dXXa XIVOUU.E-
vov pdvov. Taura
8*
dvaYxr, d(ia iraueoOat, to ptlv
to xtvouv, to 81 xivouu-evov, xat t}[v 8Xr,v x(vt)v. Autt)
jtlv ouv iv to"? ivSt/outvotc 6t1 (itv xtvttaOat ot!
8'
^ptuEtv
iYYtY'STat f, xivriOt; , xal ou cuvt^iit , dXXa
^atvETat
t|
Yap i<pe5?i? ovtojv t\ SnTOfxivuv Ictiv

ou
Yap v to xtvouv, dXX' i/dutva dXXr^Xtov. Aio xat tv
tempus
af,
quo linita aliqua vis id fecit : ad banc seinpei
majorem adjiciens finitam
,
perveniam tandem ad id quod
ipso a tempore movit. Nam si ad finitum semper adjccero,
superabo quodvis finitum : itidemque si detraxero, demi-
nuani : a?quali igitur tempore morebunt magnitudo fintta
et infinita. Hoc autem est impossibile. Nihil igitur linitum
potest habere vim infinitam.
(3)
Neque igitur in infinito
potest esse virtus finita. Atqui potest in minori ma^nitti-
dine major vis esse. Sed adhuc multo major erit in majori.
Esto igitur, ubi
af),
infinitum. Itaque to
Py
vim quan-
dam habet, quae aliquo tempore movit rfyv 8, nimirum
tempore e. Ergo si ipsius
pr
duplum accipiam, mo-
vebit dimidio temporis e(. Fit enim hsec proportio; quare
movebit tempore (I. Sic igitur semper accipiens, nun-
quam pertransibo magnitudinem ap : sed dato tempore
semper minus accipiam. Vis igitur erit infinita : quia supe-
rat omnem vim finitam. Omnis autem virtutis Gnitae ne-
cesse est linitum esse etiam tempus. Nam si tempore ali-
quo movet, quae tanta est : certe major minori quidem,
finito tamen tempore movebit, secundum conversionem
proportion^. Universa autem vis est infinita
,
quemadmo-
dum et multitudo , et magnitudo
,
quae superat omnem
finitam. (4) Licet autem sic quoque hoc probare. Sumemus
enim in magnitudiue finita aliquam vim
,
quae sit ejusdem
generis, alque ea quae est in magnitudine finita, et quae
vim illam in magnitudine infinita contentam metiatur. Esse
igitur non posse infinitam vim in magnitudine finita, nee
finitam in infinita, ex his manifestum est. (5) De his autem
quae feruntur, recte habet dubitatipnem quandam primum
proponere. Nam si quicquid movetur, ab aliquo movetur
:
quaecumque non se ipsa movent, horum nonnullaquomodo
continenter moventur, non tangente eo quod movet? ve-
luti quae projiciuntur. Quodsi is qui movet, simul etiam
aliud quodpiaui moveat, ut aerem, qui dum movetur,
movet : similiter impossible est, primo non tangente, nee
movente, moveri; sed simul omnia el moveri, etcessare,
quum movens primum ccssaverit , etiamsi faciat ut lapis
ille, nempe ut id moveat quod movit. Sed necesse est hoc
dicere
,
primum movens eflicere ut possit movere vel aer
talis , vel aqua , vel aliud qiiidpiamtale, quod natJra aptum
est movere et moveri. Non tamen simul et desinit movere
et moveri : sed desinit quidem moveri, simul ac movens de-
sinit movere; adhuc tamen est movens : idcirco etiam mo-
vet aliquid aliud, quod turret. Alque hujuseadem est ratio.
Cessat autem, quando minor vis movendi imprimitur m eo
quod haeret. Tandem vero desinit, quando id quod estprius,
non facit amplius ut moveat , sed solum ut moveatur.
Yerum necesse est luec simul desinere, id quod movet , et
id quod movetur, ac lotum motum. Ilic igitur motus lit
in iis quae possunt modo moveri , modo quiescere. Nee est
continuus , sed videtur. Aut enim est eorum quae deinceps
sunt, aut quae se tangunt : quandoquidem non est unum
,
quod movet , sed multa sibi invicem coha>rentia. Ideoqua
hujusmodi motus fit in aere , et in aqua. Quern nonnulli
Digitized by Google
366
<IYZ1KH2 AKPOA2E12I H,
(207.)
slept xai ev 68aTt ylveTett *) totaoti) x(vr,atc, t)v Xe'-
youot tivs? dvTtJtepfTtaffiv tTvat. 'ASuvotov 81 dXXwc
*i diropYidevta Xuetv, el |xjj xbv slpT)u,evov Tpdirov.
*H S' avTntepfaracrii: fipt/x irovta xivet<r6at jroteT xai
6 xtvetv Sore xat iraueerOat. Nov Si (patvexat it Iv
xtvoutievov ffuveY_C?
-
6icb t(vo< ouv; ou yip frto tw
auxou.
(<)
'Eitei S' *v tot; ouctv dvdyxv) diet xivr,atv
tTvai auveyvi, aSrrj Si (x(a lar{v, dvdyxv] Si tJ|v uvtav
peye'Oou; rf tivo elvat (ou yip xtvetTai to dueyeOe?)
10 xai ivb? xai u:p* ivd?" oi yip e'arat ouve^ifo, dXX*
^Ofxevr, {te'pa Ire'pa? xa\ Strjprjfxevr|. Tb 5)\ xtvouv
tl Iv,
7J
xivouuevov xtvet $ dxtvr|TOv 8v. Et |x<v
8^
xivoujaivov, cuvaxoXouOetv Strait xat pexao'dXXeiY
auxd, |xa Si xtvetaOat uno tivoc* 5orxt cni<JTai xai
16 $J$ei e(? tb xtveioSai 6itb dxivqxou. Touto yap oux
dvdyxri ouj*|AeTa6dXXttv, dXX' diet Tt SuvrjoeTat xtvetv
( dirovov yap xai to oGtw xtveTv
)
xai SpiaXrjC oiJti)
i\ xtvr,<Tt?
?1
(Jtdvt)
y|
ptdXisxa

ou yip lyu uexaSoXV
to xtvouv ouSepuav. Aei Si ouSi to xtvoupevov itpbi;
20 ixetvou l^etv {MTa6oXr,v, fva Sjxot'a rj rj x(vr|9tc.
(7)
'Avdyxr, 8r) rl
Iv piiaw ?1 Iv xux)o> ttvat* aSxat
yip al dp/at. 'AXXi Ta^tora xtvetTai Ti iyyuraTa
TOU xtvotivxo?. TotauTTi S' i\ tou 8X00 xtvuifft;* ixii
dpa to xtvouv. (s) "Eyet
5'
diropfav, el ivSir/ttal Tt
3b xtvooptevov xtvetv ouveyjoc, dXXi u.i\ woirsp to wOouv
itdXiv xat icdXtv, to) iipeSrfc etvat auve^Sc
-
$
yip
auxb Set (dOetv
rl
JfXxetv,
^ dutpoi , V| etxepdv xt ixSe-
^o'fxsvov dXXo 7tap' dcXXou, wcraep itdXat IXe^Oi) eVt
twv ftirToutisvtov. El Si 8tatpeT0 6v 8 d^p ?) to
3 uoo>p xtveT, dXX' w aei xtvouptevoc, dji^OTepto; S' oujr
olovxe jjitav etvat , dXX' i^o,uievT,v

ptovr, dpa ouve^Tj?
?,v xtvet to dxfvrjTov det yip Sptouo; ev_ov xai 7tpb;
to xivouuevov 6i/.o(a>; l^et xai cuve/jo;.
(9)
Attoptapte-
vtv Si tout<ov, (pavepbv 6'xi dSuvaxov to itpcoTOv xtvouv
3& xat dx:v/)TOv e^eiv ti pieyeOoc. Elyip pieyeOo? e^et,
dvdyxv) r,TOt ireicepaoixsvov auro eTvat rj drtetpov.
'Aiceipov (jtiv ouv 6'ti oux evoe/eTat jxf'ysOo? etvat , Se-
oetxTxt irpdtepov ev toi; uoixot?
-
6'ti oi Tb neire-
panusvov douvatov eyetv Suvatxtv d^etpov, xai 8x1
40 d?uvatov ujto irsicepauutevou xtvetvOat Tt aireipov ^pd-
vov, os'cEixTat vuv. Tb Se ye irpwTov xtvouv dtStov xtvet
xivr.civ xai airetpov ^pdvov. *l>avepbv toIvuv Sti aSiat-
pSTtiv siTt xat daepii; xat oiSiv e/_ov ixeyeOot.
aiunt esse antiperistasin. Sed est impossibile , pa do qui-
bus dubitalum fuit , aliter solvere, quam eo modo qucra
diximus. Antiperittasis autem simul facit omnia nioveri,
et movere, proinde etiam quiescere ; nunc vero videtur
unum quidpiam mover! continenter ; a quonam igitur?
quandoquidem non movetur a se ipso.
(6)
Quoniaui autem
in lis quo; sunt , necesse est semper motum esse continuum,
bic vero est unus, necesse autem est unum motum esse
alicujus magnitudinis (id enim non movetur, quod est
magnitudiois expers), et unius et ab uno : alioqui non orit
continuus, sed alter alter! haerens , ac divisus. Id igitur
quod movet , si unum est , aut movct quum moveatur, aut
quum sit immobile. Ac siquidem moveatur, consequi
oportebit, ut et ipsum mutetur, et simul moveatur ab ali*
quo : quocirca stabitur , et ad hoc pervenietur ut moveatur
ab immobili. Hoc enim non est necesse ut simul mutetur,
sed semper poterit aliquid movere (nam et ita movere,
labore vacat) : et bic motusaut solus, autmaxime omnium
est aequabilis : quoniam id quod movet, uullam suscipil
mutationem. Oportet autem ne id quldcm quod movetur,
ratione babita ejus quod movet, snscipere- mutationem, ut
motus sibi similis sit
(7) Porro necesse est ut vel sit in
medio , vel in circulo : principia namque ha?c sunt. Atqni
celerrime ea moventur, quae sunt moventi maxime pro-
pinqua : talis autem est motus universi : illic igitur est id
quod movet. (8) Exsistit autem dubilatio, an posit ali-
quid
,
quum moveatur, moveri continenter, ac non potius
ut id quod pellit iterum atque ilerum , eo quod deinceps est
continenter. Vel enim oportet ut ipsum pellat, vel ut tra-
bat, vel ut racial utrumque, vel aliquid diversum excipiet,
newpe aliud ab alio, ut antea dictum fuitde iisquae proji-
ciuutur. Quodsi
,
quum dividuus sit , aer vel aqua movet
,
non tamen ut semper moveatur ; utroque autem modo non
potest esse unus motus, sed cohserens : solus igitur est
continuus quem id efBc.it
,
quod est immobile. Quum enim
semper se similiter babeat , etiam ad id quod movetur, si-
militer se babebit , et continenter. (9) His autem definilis
,
perspicuum est , impossibile esse ut id quod primum mo-
vet
, et est immobile , habeat aliquant magnitudinem. Nam
si magnitudinem habet , necesse est ut ipsum sit vel finitum
vel infinitum. Ac non posse quidem esse magnitudinem in-
fiuitam, probatum est antea in Pbvsicis; magnitudinem
vero finitam non posse habere vim infinitam , et esse im-
possibile ut a finito moveatur aliquid tempore infinito,
nunc probatum fuit. Atqui primum movens, efQcit motum
a-ternum, atque infinito tempore. Perspicuum igitur est
,
id esse individuum , et vacare partibus, et nullam habere
magnitudinem.
Digitized by Google
API2TOTEAOY2
HEPI
OYPANOY
BIBATON A.
'H rapt ^uw li:t<JT^(Mi oyeSbv ^
itXeiVxi) ^a(ve-
Tt wept xs owjiata xai u.eYe6r) xai x& xoiixwv ousa
itaftr, xai xb? xtvifaei?, Ixt 84 irepl xa? <*py?,
Saat
xv|? xotauxr)? ousta? slotv x5v
Yp
?us" cuviotwxmv
t xa ixsv ioxt owuaxa xai u.eYe'8) ,
xa o' eyet otoua xat
(xs-fe9o;, x&
8'
apyal xoiv iyovxoov Etatv. (a) 2uvej(4? (jiev
ouv 4oxl xb Statpexbv el? ael Statpexa, ow.ua 84 xb iravxr)
otatpexdv. MeysQou? 34 xb puv i<p' v
YP
B
rS
ai
i ,
xb
3'
eVt Suo eitt'ireSov, xb
8'
eitl xpia uJiiii- xat itapa
iu xauxa oux euxiv aXXo piftdot
8t& xb xa xpia itavxa
eTvat xai xb xpl? itavxv). Ka6airep
yP
<p*< xai ct
HuOaYo'peiot, xb irav xat xa Tcavxa xot; xpioiv Spiaxai,
xeasuxt; yap xat [xesov xat ipy)\ xbv apiOpbv ey xbv
xou navxd?, xauxa 84 xbv xrj? xptaoo?. Aib Jtapa xrj?
15 ous;o); eiXrj^dxE? Scrap vdpou? exeiwi? ,
xat irpb; xi?
aYtaxeta^ypojjAsQaTwvOeSv xw aptOaw xouxw. Aixoct-
Soixev 84 xat xa? Trpovfopia? xbv xporov xouxov xa
^ap Suo buism u,4v Xeyojaev xat xou; 8uo ap^oxE'pou?,
iravxa?
8'
ou Xe'you-ev, aXXi xaxi xwv xpttov xbuttjv
o xr,v irpooTT|Yoptav ipauiv Ttpwxov.
'1
auxa 6 ,
wsTtep Etpir,-
xat, Sti xb xr,v ouciv auxV ouxw? iiravstv bxoaouOou-
(iev. (3)
"Qox' Eire! xi mxvxa xat xb itSv xai xb xeXeiov
oi xaxa xr,v ISsav oiaq>s'poucjiv aXX^Xwv, aXX' strap
aoa ,
e*v x5j uXv) xat lip' Jjv Xeyovxat , xb o-Sluta (io'vov av
26 eit) xCiv (asyeOSv xs'Xeiov

jxdvov ^ap wpisxat xot; xptat'v.
Touxo
8'
Effxt 7t3v. Tpi/5j 84 8v Statpsxbv 7tavT) Stat-
psxdv ssxiv xwv
8'
aXXwv xb ;x4v iif
ev, xb
8'
iiclSuo'
w; yap xou aptOjiou xtxuyrlxao-tv, otixto xat xSfc Siatpi-
oew xat xou ouve/ou;

xb (xsv
Yp 'V
^v wvtjr e*?
,
xb
30
3'
iitt 8uo , xb 84 7cavxr) xotouxov.
'
(4)
"Ooa jx4v ouv
Statpsxa xoiv [aeyeOSv, xai ouveyr, xauxa. Et 84 xat
xl ouve^tj navxa 8taipexa , otSww 89jXov ex xwv vuv

aXX' exeIvo fi4v SvjXov, 6; oux eaxtv el; dIXXo yevo; (iexa-
fiaon; , bio-itEp ix. [ir^xou; t e'ltt^avetav, et? 84 ooijxa k\
3i jmfavftac oi yap av 4*xt xb xototixov xs'Xeiov etv)
u.^Y
e
"
80;

avdtYxr, Yap
yi'y**8^011 t^1v ?x6aatv xaxa xyjv tX-
Xet'^iv, ouy_ ofo'vxe 84 xb te'Xeiov iXXeticetv ttocvxyi
y"P
ARISTOTELIS
DE
CiELO
LIBER I.
CAP. 1.
lies)
Scienlia natnralis fere plurima, ut iiianifostinn est, circa
corpora, magnitudines atque* liorura aflectus ct niotus, el
iosuper circa principia qua? sunt substantia: talis, vcrsalur.
Eorum eniin qusc natura sunt, alia sunt corpora et magnitu-
dines, alia corpora ac magnitudinem habent, alia principia
habentium sunt. (2)
Continuum igitur est, quod in tli visibilia
semper divisibile est. Corpus autem est
,
quod est divisibile
omni ex parte. At magnitudinis ea quidem quae ad unum ex-
teoditur, linea est : ea Tern
,
quie ad duo , superficies : at
ea qua? ad tria , ett corpus ; atque prater lias nulla alia
prorsus est magnitudo, propterea quod ipsa tria omnia sunt,
etteripsum omni ex parte. Nam, ut Pytliagorici etiain in-
quiunt, ipsum omne atquc omnia tribus sunt delinita : finis
enim, medium atque principium , ipsins oinnis nunH-riiin
habent : hsec autem trinitalis; Qtiapropter hoc a natura
numero sumpto
,
perinde atque quadam illius lege, et in
deorum sacrificiis celebrandis uti solemus. Assigiiainus
insuper et appellationes hoc modo : duo enim anibo diet-
nius, et duos ambos vel utrosqne
, non autem oiniics : at
dc tribus banc appellationem diciuius primo. Har-c autem
ita dicimus, quia sequimur, uti diximus , ipsam sic prolici-
scentem naturam.
(3)
Quarc quum omnia, omne, alque
perfectum inter sese non dilTerant forma , sed, si forte, ma-
teria tantum et'hisce de quibus dicuntur : corpus profecto
magnitudinum solum perfectum erit. Solum eniin istis
tribus est definitum. Hoc autem est omne : atque quum sit
tribus ex partibus divisibile, omni ex parte atquc omnino
est divisibile : ceterarum autem magnitudinum, altera ad
unum, altera ad duo est divisibilis. Nam ut numerum sub-
eunt,sic et division!* continuationisque participes sunt :
alia enim ad unum continua est , alia ad duo , alia omni ex
parte atque omnino est talis.
(4)
Qua; igitur magnitudinum
sunt divisibiles, ese continua; quoque sunt. At si omnes
quoque continuae divisibiles sint, nondum ex hisce, qua'
nunc diximus, patet. Verum illud emersit, inaliud, in-
quam
,
genus e corpora migrattonem nou esse : ut ex Ion-
gitudine in siqierficiein , et ex superlicie fit in corpus. Non
enim talis profecto magnitudo pcrfrcta fuerit : liat eniin egres-
sio ratione defectionis necesse est : at perfectum, defectionem
habere non potest
est nempe omni ex parte. Eorum igitur
367
Digitized by Google
8(58
MKPI OYPANOT A,
p
^ottiv. Ttov uiv o3v s"v (xopi'ou ttSst cwu.dxwv xaxa
xbv Xoyov ixaaxdv low itdsac
y"P
/.*' Ta? otaffxd-
t{. 'AXX' oipiaxat itpbc to irXr,<iiov a^ij, 8tb xpowov
xtva itoXXa xwv awfiatwv fxao^rov e'oxtv. To SI irSv
t ot> xauTa u.o'pia , xAsiov dvaYxatov slvat xa\ xaOditsp
xouvou.a o*>|fia{v(t , itdvn), xa\ uv?) xrj ulv ttj
8'
ou.
(tOS,!0.)
corporum
,
quae partis subeunt forraam, tale unumquodqim
per rationem : omnes enim babent dimensiones. Atlamen ad
id quod est propinquum, tactu est definitum : idcirco cor-
porum uoumquodquemolta quodammodo est. lpsnm autem
oune, cujiis ha; sunt partes
,
perfeetum esse Decease est , et
omoi ex parte atque omnino, ut nomen ipsum signifies!,
et non partim esse, partim non esse.
CAP. II.
TIept (xsv ouv t^? too irovtb; (puucoi; , stx' anstpoc
loti xati to (UY'^o?
'"
Te teiripavxat xbv suvoXov
o^xov, uorvspov iitiaxticxiw irspl os xwv xot' el8o(
lu sOxou poptwv vuv Xs'ywjasv
apxV
otr,oa[voi T^v8e.
(2)
IldvTa Yapxl ipuaixa owpaxa xal (ACfe&v) xaO' atxi
xtvr,xa Xt
YO(tv slvat xaxa towov

r}|v yip ^uotv xtvij-
cteok dpyjJ|v "v"f <p<*!"
v auxotc llaaoc 3s xivrgat; oa7|
xaxa xditov, 4)v xaXoupsv (popdv, v\ sOOsta r| xuxXw ?, ex
IS xouxwv (xixti)
'
etitXat yap auxat Suo (jtovat. Atxiov
0'
Sxt xal xa (teY0r) xauxa airXS povovyij
1'
iuOsTa xal
j) itspi:psp^.
'
KuxXw (iSv ouv loxlv ^ itepl to (xs'oov,
euOsTa
8'
^ dW xal'xdxto. Aeyw
8'
dvw [/iv rr,v dicb
xou ;jie'oou, xdxw 84 tJ|v litl to (ae'oov. (a) "QoV dvdYXi)
30 TiSaav slvat t}|v &irX?jv ipopiv t^v [asv dub tou (mvou,
xr
;
v
8'
litl to (jls'oov, t9|v 8i irspi to fisffov. Kal e'oixev
rixoXouO^xs'vai xaxa Xdyov touto to!? i5
"PX'K'
T0
"
Tt
yap awpia aRexsXs'aOi] it xptal xal j) x{vr,oic aurou.
(i) 'Enit Si Tiov ooiuaxwv xot |x'v i(rtiv &irX3 to 8s
% suvOtTa t'x toutuv (XtYU
8'
airXS baa xiv^od<
ap^V
s^si xaTa cpuviv, olov mip xal
Y?i
xal t4 toutoiv jf8i)
xal t4
uYY*v>i
toutoh), ivaYxi) xal t4{ xivyjosii; sTvat
xi; ixlv anXSc xa; 81 pnxxa? mn; , xal xwv jxsv a7tXwv
arXS;, jjitxxac 8s xiuv cuvOs'twv, xcvetoSat Si xaxa xb
so taixpaxouv.
(&)
Etwspouv ctIv aitXij xi'v^aic, iicX^
8'
f, xuxXu xivriai?, xal xoti xs airXou atoiiaxo; SitX^
f, xivrjijii; xal
^
aitXrj xi'vijoi( airXoti awpiaixo? (xal
-pp
av uuvOsxou
^
, xaxa to ImxpaTOuv sVtaijj/tvayxaiov
sTvsti Tt oojaa iicXouv 8 irs^uxs ^iptaOai xj)v xuxXw
as xi'vYicriv xaxa x^jv lauxcu <puaiv
()
p(a [xiv
^4p
hliyy
xat x^v aXXou xal ixs'pou , xaxa <puaiv 8s d8uvaxov,

siitsp jxt'a exdatou x(vr,oi;

^
x*ta <puiv xwv airXuv.
(7)
"Ext et i\ itapi ^uoiv svavx(a
x?i
xaxi otiaiv xl v
vl ivavxiov, avavxi), IjkI a7tX^
^
xuxXm, si [*>)
6*17x01
40 xaxa suoiv xoti ^spot/ivou atopLaxo(, icapa tpuoiv auxou
tlvai. Et o3v 7TUp \
oXXo xt xwv xotouxtov sVxl xb xuxXw
oepdusvov, tvavxCa i\ xaxa (puatv auxou ipopi saxai xij
xuxXo). 'AXX' ?v vl IvavTiov *
8'
dvw xal xaxoj
dXXr,Xai; ivavxfat.
(8)
El
8*
erspo'v Tt o-xt aioua xb
46 sspopevov xuxXu napa cpuoiv, ?axai xt? auxou aXXr)
xivrjon xaxa suuiv. Touxo
8*
dJuvaxov si u.sv yip
^1 dvo) , irup ?OTat ?| dr'p , si
8'
^
xdxw , C8o)p
% pj.
(9)
'AXX4 (tJjv xal icpwTr,v ys dvaYxatov stvat x^v xoiau-
xt,v ^opdv. To
y^P
xsXstov rcpo'tspov x^ tpuffst xou ixs-
Ml
Xou;, & 82 xuxXo; xwv xsXetoiv, cuOsta Si
YP'r
1
^
ouSsula- outs
y^P
^
arrstpo? (s*y_oi
y^?
5v Tts'pa? xal
tsXo;) ouxs xwv irsiispaTixsvwv ou8s{xix (iraa-wv vdp
De ipsius igilur universi natura , sive sit magnitudJne
inflnita, sive tola mole (inita, posterius eonsidaremiis
oportet. Nunc de partibus ipsius per speciem dicendum
esse videtur, liinc exordio sumpto. (2) Omnia enim corpora
naturalia magnitudinesque mobiles per se loco dicimus esse.
Naturam enim
,
principium ipsis insilum esse motus asse-
riinns. Omnia autem motus ad locum accommodatus
,
quern
lationem consuevimus appellare , aut rectus est, aut circu-
laris, aut ex bisce mixtus. Simplices enim hi duo sunt soli,
propterca quod et magnitudines hx solum simplices sunt,
recta et circularis. Circularis igituris est, qui circa medium
fit : rectus autem
,
quo sursum itnr, atque deorsum. Atque
de eo Sursum ire dioo, quo e medio pergitur : de eo vero Deor-
sum
,
quo ad medium itur.
(3)
Quare lationum simplicium
aliam e medio, aliam ad medium, aliam circa medium esse
necesse est; atque hoc cum ratione ea qua) initio dicta
sunt , secutum esse videtur : nam et corpus tribus confectum
est, et ipsius etiam motus.
(4)
Quuin autem corporum alia
simplicia sint, alia ex bisce composila
(
atque ea simplicia
dico, quae motus secundum naturam principium babent, ut
ignem, terram, horumque species, et ea quae sunt hist*
propinqua
)
; motiones etiam alias simplices , alias quodam-
modo mixta* esse necesse est : simplicium quidem sim-
plices, compositorum autem mixtas, movcrique coinpo-
sita nutu ejus quod in iis superat.
(5)
Si igilur simplex in
natura rerum est molus , conversio aulem motus est sim-
plex, atque corporis simplicis simplex est motus, et sim-
plex motus corporis simplicis est ( nam si compositi sit,
per id simplex
,
quod superat , illi conipetit
)
; simplex'
quoddam esse corpus prolecto necesse est
,
quod quidem
sit aptum circular! motu suapte natura ferri. (6) Klcnim
fieri potest ut vi quippiam eo moveatur motu
,
qui ad aliud
et aliud corpus accommodalur : at ut eo moveatur secun-
dum naturam, fieri nequit, si uniuscujusque corporis
simplicis unus sit motus ei competens secundum naturam.
(7) Si is pnelerea motus, qui prater naturam est, ei qui
secundum naturam est, adversatur, unumque unicon'ra-
rium est; quum conversio sit motio simplex, si non se-
cundum naturam ei corpori quod fertur,- inest, practer na-
turam insit eidem necesse est. Si igilur ignis sit quod vi
uonvertatur, aut quippiam aliud tale, naturalu ipsius molus
conversion! contraritis erit. At unum uni contrarium est
:
atque motus ii quibus infera superaque loca petuntur, inter
sese contrarii sunt. (8) Sin vero quodpiam aliud corpus
adsit
,
quod prater naturam in orbem fertur, erit alius
quispiam molus ipsius secundum naturam. At id esse non
potest. Nam si sit is motus quo sursum itur, ignis vel aer
erit : sin is quo deorsum acceditur, terra erit, vel aqua. (9) At
vero talem lationem et primam esse necesse est
;
perfectum
enim, imperlectum antecedit naturt. Atque circulus qui-
dem ex pcrfectis esl , linea vero recta, nulla est sane per-
fecta: neque enim infinila (terminum enim atque finem ha-
beret
)
; neque finitarum ulla (est enim quippiam extra omnes
Digitized by Google
()
DE CiELO LIB. I. CAP. III. 36
idti Ti extoV au^rjaat yip ivJe/eirat iitoiavouv). "Dor"
fIitep v) jAv irpotipa x(vr,at; itpoTEpou ttj cpuoei awfia-
to{, tj SI xuxXj icport'p* xrji; suOtt'a? , r[ S" in' sofata?
Ttov aitXiov oriojiCtTuiv laxi
(
to tc yip "Sp eV 'euOetae
dvio
f
sprrai xal ti YEr,pa xeiTh) Ttpbe to piaov), avayxi)
xal ttjv xuxXm x(v/)<m Ttov airXwv tivo? tTvai awjxaTwv
twv yip (aixtwv ttjv yopiv
if
ausv civai xara to etci-
xpaTOt/v s"v t5j (jif^ei twv airXtov.
(10)
*Ex te Sri toutuiv
cpavtpbv 6*ti iccfuxi tic ouo(a acofxaTOc aXXrj irapa xi?
10 ivTauOa ouffTaoiti; , Octonpa xal icpoTEpa toutiuv airav-
twv, (u) xav ( t< fri Xd6oi itStaav slvat xi'vTjaiv
t) xati cpumv -Jj rcapa cpuaiv, xal Trjv aXXw irapa usiv
itspcd xotTa fuaiv, oTov tj avw xal rj xarw itstcovQiv
r) (iv yip to) irop(, 7) Si t5j y5j
tapi "puo'v xal xt
It tpuaiv wot' dvayxaiov xal t}|v xuxXoj xfvrjo'tv, stceiSyj
toutoic irapa cpiioiv, Ixt'pou xtvb? eTvat xata tpusiv.
(u) npb{ Se toutoi? el u.sv ioTiv tj x.ux\ta Tivl
^
opi xaT&
<puaiv, SrjXov u( (it] av ti awu.a twv arcXwv xal Trpw-
Ttdv, 3 ice
9
uxev, w<nrp to irup avu> xal r)
y5j
xaTw
,
to ixsivo xuxXw cpspsaOat xaTa
f
uaiv. Et 5i icapi tpuviv
91'pETai Ta (pspofieva xuxXw tt,v ite'pij <popav, daupaarbv
xal itavTEXS? aXoyov to (xo'vtjv sTvai o-uvjey_TJ TauTTjv ttjv
xtvr,stv xal atStov, ouaav irapa ipuartv

9aivstat yip ev
^E toic aXXot? Ta^tcra (jiOeipdjxeva Ta napl cpuaiv.
** "Hot' stnEp iWi irupTO cpspdjievov, xaOanep (pao(TtvE,
ou9tv ^jttov auTy itapi ^uotv ^
xtvijoi; tVtiv t5t>)
^
^
xaTor icupbf ^ap xtv)ffiv ipoiutv t^v aire too (xf-
90u xaT* EbOstav.
(13)
Aio'itEp i% aitavTWV it Tt? tou-
twv ffbXXoYtC9|iEvo? ictoTEuaEiEv w? &TI ti itapa t!
3u cioftaTa ta Ssupo xal icspl #,(*.5? fxEpov XE/ojpujjxt'vov,
T00WTW TIJXKOTEpaV E^OV T^,V ^UOtV S(J(01tp atpEOTT,XE
twv IvTauOa icXemv.
quippe quum fieri potsit ut cuivU inorementum addatur').
Quare si prior quidem molus, corporis sit priori* natura
,
ronversio vero prior sit recto, atque ipse rectus corporum
sit simplicium molus ( ignis enim loca recto motu supers
petit, et terrea corpora eodem ad infera mediomque fe-
runtur
)
; et ipsam sane conversionem ciijuspiam corporis
simplicis esse necesse est. Mixtorum enim lationem ejiisce
utu simplicis fieri diximus
,
quod in mixtione dominatur
ac superat. (10) Ex bis igitur patet, aliam quandam in ra-
tionererum corporis substantiam esse, praetereas corporum
constitiitiones, quae lite sunt, diviniorem his universis
atque priorem. (II) Prjcterea si motus omnis aut secun-
dum naturam , aut prster naturam est , et qui motuum est
cuipiam praetor naturam, is alii naturalis est (quale fit
in hisce motibus, qulbus sursum itur atque deorsum :
alter enim igni , alter terra? , secundum naturam et pra-
ter naturam est ) : conversionem etiam
,
quum Itorum
respectu sit pra>ter naturam, alii cuipiam competere se-
cu^lum naturam, necesse est. (12) Insuper, si conversfo
cuipiam competit secundum naturam
,
patet esse aliquod
corporum simplicium atque priorum
,
quod quidem sic
suapte natura versatur : ut ignis sursum , et terra deorsum
fertur. Si vero corpora qn* versantur circa medium,
prxter naturam feruntur, mirabile sane et ration! prorsus
contrarium , hunc solum motuum continuum esse per|>e-
tuumque, qui quidem praeter naturam illis corporibus
iuest. In ceteris enim ea quae praeter naturam sunt , ci-
tusime corrumpi perireque videntur. Quare si ignis sit id
quod versatur, ut quidam inquiunt, non minus haec motio
praeter naturam est ipsi
,
quam ea qua infera loca petuntur.
Ignis enim eum esse motum videmus, quo recta pergitur
e medio sursum. (13) Quapropter ex his omnibus quispiam
rationibus, corpus quodpiam aliud esse crediderit, praeter
ea corpora, qua: lite et circa nos sunt, separatum, Unto
prjcstabiliorem liabens naturam
,
quanto plus ab istis cor-
poribus distat.
CAP. III.
'EiceI Si t! u,iv undxeitai t4 S' iirooE'SstxTai tojv
EiprjUEvidv, tpavspbv i\i oute xoutpoTTiTa oute ^apo; t/tx
ti ooiua axav. Aei Si OitoOs'aOai t( XsyojiEV to papu
xal to xouspov, vuv (iiv lxavo>( d>t irpb; tiv itapouaav
ypstav, dxpt^EOTEpov Si iraXtv, Srav eici9xoicS>u.ev irspi
tt;? ousia? outwv. Bapo u.ev ouv lixia to (pEpBoBai
itE^uxo; eVi to [uaov, xouipov Si to aicb tou ixeaou, pa-
40 puTaTOv Se to iraoriv JupiGxauEvov toi? xaTco ^EpOfXEvot?,
xow^oTaTOV Si to Ttaoiv iiciicoXaCov toi? av<o <pEpopiE-
voi?. 'AvaYXTj Si Ttav tb <pepo'pisvov 4\ xaTw r\ avo>
rj xou*ott,t' I^eiv tj
fapo? 7\
ajjupto
,
pv)| itpb? to autb
Si- itpb? aXXr,Xa yap laxi pape'a xal xoutpa, olov ar\p
*6 irpbe uooip , xal itpb? yrft 6Su>p.
()
To Sr] xuxXbi aS>u.a
^spdixEvov dtSiivaTov /^Btv papo? 4\ xou!pdT)Ta- oi3te yap
xaxl ipostv oute irapa <pucv IvSiytroH auxC xiv7]6r,vai
titl xb ('ffov rj aitb tou (xeoou. KaTa <6orv uiv yip
oux lortv avT<|> t, iic' sOdEta? <popa* (jti'a yip tjv ixajTou
0 twv aitXSv, fin' lo-Tat to outo twv oStw tiv! jeoou.e'-
vtov. Ilapi (pOfftv S* Ivey 6e'vto?
,
si u.iv tj xaTw itapi
^umv, 7) avw EOTai xaxa jpuoiv t\ S' tj avco irapa u-
>KISTOTELIS. II.
Quum eorura quae dicta sunt, alia supposita sint, alia
demonstrala; patet, nee levitatem nee gravitatem habere
corpus universum. Atque supponatur quidnam id quod leve,
et quid id quod grave nuncupamus,'oportet, quoad satis
est ad usum praesentem : exactius autem nirsus dicemus
,
quum substantiam ipsorum considerandam aggrediemur.
Grave igitur id sit, quodaptum est ad medium ferri : Leve
id, quodaptum este medio ferri : Gravissimnm id, quod
sub iis omnibus collocatur, quae deorsum feruntur : Levis-
simum id
,
quod super omnia collocatur, quae sursum per-
gunt. Omne autem quod fertur sursum aut deorsum
,
aut
levitatem aut gravitatem habeat , aut utrumque ,
at non ad
idem, necesse est : ad alia namquegravia sunt, leviaque, ut aei
ad aquam, et aqua ad terrain. (2)
Corpus igitur id quod ver-
satur, impossible est gravitatem aut levitatem habere. Fieri
enim non potest ut ipsom aut secundum naturam ,
aut pra-
ter naturam ad medium ant e medio moveatur. Latio enim
recta, non compelit ipsi natura : nam uniuscujusque cor-
poris simplicis una esse latio dicebatur. Quare erit idem
cum aliquo eorum corporum, quae recto motu cientur.
Quodsi praeter naturam feratur, si ea latio, qua deorsum
itur, sit prater naturam, ea sane, qua sursum pergitur,
ipsi competit secundum naturam : si praeter naturam sit
fcta, secundum uaturam haec competet sane. Posuiinus
34
Digitized by Google
370
iv, i\ xtw xaxl <puiv
I1KP1 OYPANOV A,
i.
(i-n.)
8euev
fip
twv tvavxiiov
w tj itepa itapa ipuotv, rJjv irepav eTvat xoto ^uciv.
(s) 'Eirei
8'
il to utb <pepeTai to 8Xov xai to (tdpiov
xara fuuiv,
oTov icasa
f9j
xai pixpa pwXo; ,
ffuu.6atvet
6 itpwTov (ttv pifre
xou(poT)T' e^etv outo u.r,Seu.(av [wyce
vato 9tpeo8at xata rijv eauTOu tpuotv), 2ittt8' Sti doii-
vatov xivrjOiivai tt]V xaTa totcov x(vr,<jiv r| dvw
^
xaTW
xaTasitwfJtevov oute yip xata ipuatv svSe'^etai xtyr^rjvat
io xt'vr,<xiv autw dXXr)v outs irapa cpuaiv, oute outj> oute
twv u.opt'wv ou8evr 6
Y&p
a&TO Xdyo? Jtepi SXou xai ui-
pou?. ()
'OjAOitoi; S' euXoYOv
OitoXa&tv irepi butou xai
Stt <y8vv)tov xai aijiOaptoy xai dvau!;e? xai dvaXXoiwTOV,
Sti to fiftiaHi
uiv ditav to yiyvojacvov e$ ivavTtou Te
16 xai Cicoxetuivoo Tivdc, xai <p8etpeo8at wffauTW? Oitoxet-
['vou Ti tivo< xai uic' evavTtou xai et; evavTtov, xa8d-
icep iv toT; itpwTOic etpr,-cai Aovon' twv S' e\avT(wv
xai al <{.opa\ evavTtat. Et &\ toutw u.t)8v Ivavrt'ov
vSexetai Sta to xai tt,
<p
opa tyj xuxXw (x^i
eTvat dv tiv*
M evavTtav xtvr,(iiv, 8pGw; Jotxsv r, <puoi to (xsXXov Ise<x6ai
avsvriTOv xai acpOapTov e^eXe'aOat ex twv e'vavTtwv

h
to!? evavTioi?
Y"p
*l Y*
vfw*"
^
?^opa.
(6)
'AXX& (xr,v
xai to au$avdfvov dirav aui;dveTat xai to <p8ivov tpftivei
dirb ovyytvaOi
'
irposidvTO; xai dvaXuo[vou el; tt,v
16 6Xt)v toutw
8'
oux euriv 45 o5
Y
e
Y
ovev-
El 8
'
^
xo"
dvao;r,TOv xai ofyOapTOV, tyj; aCtr;? Stavofa? tWtv &7co-
Xa6etv xai avaXXoiWov eTvat. 'Eoti (xiv
Ytp
i) dXXoi'w-
ot? xivr,ati; xaTa to icotdv, toC 8e soiou at (xev l^ei; xai
StaSdoet; oux dveu twv xaTa itdflt) yiy7**1 (Ta6oXwv,
3u oTov uYt'eta xai vdoo. KaTa 8e TcaOoi; foa |MTa6aXXet
twv (pudixiov owjjidTti)v, ej^ovO' 6pwjiev itdvTa xai au
-
5)<xiv xai 96i'o-tv, oTov Ta Te twv ?</jwv o-w|*aTa xai Ta
ixdpia auTwv xai t! twv <puTwv, 6ij.oiw Je xai t4 twv
OTOi^ei'wv wo-t einep to xuxXw owpta [tr,T' au^mv
36 yeiv Iwiytvu pir,Te <p9iatv, euXoYOv xai dvaXXoitotov
eTvat.
6. Aioti (asv ouv aioiov xai out' au^atv t/_ov oi<Te
mOtctv, dXX' dY^patov xai dvaXXoi'wTOV xai ditaOe'; iart
to npwTov twv awfxaTwv, et tit tow &icoxei(ievoi in-
to (rceuEi, tpavepbv 4x twv eipT)jxevo)v Ioti'v. "Eotxe
8'
8 Te
Xdvoi; toii; <paivo(xfvot paon/pelv xai to ipaivofteva t^j
Xoyw. IldvTe;
y*P
dvOpwitoi itepi Geoiv l^ouatv uitdXr,-
iltv xai icdvTe; tbv dvwTaTw tw 8eiw tokov ditoSiSoaai,
xaipdp6
P
0,- x,,,t "E^Y
1
VE<
:
fo TO
P
^vc
"
vo
i
A
^
OU5t
5 Oeotl;, SyjXov 8"tt w? tw ddavaTW to dOdvatov ouvTip-nfi-
lie'vov
dSuvawv fkp
dXXw;. Etitep ouv lo-ct ti Oeiov,
woTtep ^Tt, xai t4 vuv elprj|*eva itipi T?i
itpw-n)? ou-
<jta< twv awptaTwv etpiycai xaXw<.
2uu;6a(vet 8e touto
xai 8ta Tri?
aioOiio-ew,:
txavw?, w
Y *P
dv6pwn(w|v
to eliretv it(aTtv iv dnavTt
y^P
^<?
apeXriXu6dTt xpo'vw
xaTa t^v
7tapa8e8o|AevT)v
dXX^Xot? (avV^v
ou8ev ipa{-
vetat lieTaSeeXr.xb,;
o!5ts xa8' 8Xov tbv &xaTov
oupavbv
o5te xaTa (tdptov aUTOu twv olxedov ouS^v. "Eotxe SJ
xai ToS*ou.a itapa twv dpxa(v
StaSeSdrtat (xe'^pi xai
enlm si contrariorum mctuum alter est cuipiam prater
naturam , alteram eidem eompetere secundum naturam.
(3)
Quura autem ad idem totum et pars secundum naturam
feratur, veluti tota terra parraque gleba
,
primo quidem tit
ut neque gravitatem neque levitatem habeat ullam (nam
aut ad medium , aut e medio sane ferri suapte natura pos-
set) ;
deinde fieri nequit ul ipsum moveaturmotu ad locum
accommodate, aut sursum aut deorsum subiene detra-
ctionem. Neque enim secundum naturam , neque praeter
naturam alio motu moveri potest , aut ipsum , aut pars ulla.
Eadem enim est ratio de toto , et parte. (4)
Simili modo
ration! consentaneum est , et ingenerabile , atquc incorru-
ptibile ipsum esse existimare, neque increment* decremen-
taque suscipere , neque allerationibus subjici posse : pro-
pterea quod omne quod generatur, ex contrario et ex
subjecto fit quodam ; et identidem quod corrumpitur, sub-
jecta materia aliqua et a contrario et ad contrarium sane
corrumpitur, ut primis in sermonibus diximus. Contraria-
rum vero rerum etiam lationes contrariae sunt. Si igitur nihil
liuic contrarium esse potest
,
propterea quod et conversion!
nullus est contrarius motus : natura recte id a contrariis
excepisse videtur, quod ingenerabile atque incorruptibile
iuturum est : generatio nainque corruptioque in ipsis con-
trariis est. (o) At vero et omne quod accrescit, augelur,
et omne quod peril
,
perit a propinquo quodam accedente
,
subeunteque resnlutionem in materiam : boc autem non
habet id ex quo est ortum. Quod si neque accrescere,
neque corrumpi potest, ejusdem est profecto sentential,
et alterationibus ipsum subjici non posse putare. Alte-
ratio enim , motio est in qualitate : qualitatis autem habi-
tus quidem , et dispositio , non sine mutationibus in jassio-
nibus fiunt, ut sanitas atque morbus. Qua; \ero naturalium
corporum hi passionibus mutantur, ea universa increments
suscipere
decrementaque videmus, ut animalium corpora,
partesque ipsorum, atque plantarum etiam, et elemen-
torum, simili modo. Quare si corpus quod versatur, neque
incremenU neque
decrementa suscipere potest, expers
ipsum et alterationum esse , consentaneum est rationi.
6. fatet igitur ex hisce qua? dicta sunt, id quod priraum
est corporum,
perpetuum esse , et neque accrescere neque
decrescere, neque senescere, neque alterationibus neque
passionibus subjici , si quispiam hisce quse sunt supposita
,
credit. Videtur autem et ratio testis lis esse quae apparent,
et quae apparent testes esse rationi. Omnes euim bo-
mines de
diisexistimationemhabent.et
universi qui deos
esse putant, tam Gra?ci quam barbari, ipsum supremum
locum diis tribuerunt,
propterea quod immortale ad im-
mortale est accommodatum : alio namque modo est impos-
sibUe. Si igitur quippiam est divinum
,
quemadmodum et
est : ea sane
,
quae de prima corporum substantia dicta sunt,
bene recteque sunt dicta. Emergit autem hoc et per sensum
respectu fidei humanae sufficienter. In toto namque
preter-
ite tempore per traditam successione
memoriam
posteris
,
nihil mutatum ullo pacto luisse videtur aut in toto ultimo
caelo , aul in suarum partium ulla. Videtur autem et ipsuro
Digitized by Google
DE CjELO. LIB. I. CAP. IV. (170,271.) JJB L/RLU. LIB. 1. UAf. IV.
37]
tou vuv y_pdvou , toutov tov xpoitov uitoXajxSavdvTiov
ffvirsp xal ^i(itT XiyoiMv
*
ou
y^P
wa$ ouSs 3i<; <iXX*
diteipdxtc Jit vfcut'fciv t&c out&c dftxvtta6at Soja? eic
T)fx3f<;. Aidrcep ux; eripou Tivbc Avroc tou itporcou <rw-
6 (Aaxo? irapa y*)v xal wup xal de'pa xal CScop, aiBe'pa
Kpooo)vd(i3tffav tov dvcordru tojtov, artb tou 6etv del
tov dioiov j^pdvov 6e*u,evot t?)v s
>
irwvuu.(av auTb>. 'Avajja-
yopxq 81 xaTaxe^pijTat tw ovdputTi toutw ou xaXwc*
Svou.det
Yap
al8pa dvrl irupdc.
10 7. 4>avepov S' ex twv eipi)u.eva>v xal Sioti tov dpi-
Ojxov dSuvatov eTvat TiXeuo tov twv XtYOuivwv au>[i.xt>n
dwXwv tou |av
y^P
abrXoti o-wu.aToc avo>Yxi) tJjv xivt|(tiv
iirXijv eTvat, fidvac Si Taikac eTva( 9au.1v anXSj, Tijv tern motus hosce simplices dicimus esse, circularem, et
-t xuxXw xal d)v eV eudefac
,
xal Taurine 8uo jxo'pta
, I rectum : et bujus duas partes, nnam, qua a medio , alteram,
15 tJ|v uiv dirb tou |iiaou, tJ|v
8'
Mto ue'dov. 1 qua ad medium, pergitur.
CAP. IV.
nomen usque ad hoc tempi* ab antiquig haec opinatis, quae
et nos dicimus, successione traditum esse. Non enim semel,
neque bis, sed infinities easdem opiniones ad nos accedere
putare oportet. Quapropter quia primum corpus tliversum
quiddam est a terra, igne, aere atque aqua, aptherern supe-
rum locum appellaverunt, a semper currendo (iei 8etv)
perpetuo tempore posito appellatione. Anaxagoras vera
hoc nomine abutitur non recte : pro igne enim , aHberem
dicit.
7. Patet autem ex dictis etiam, cur impossibile est, numero
plura esseea quae simplicia corpora dicuntur. Simplicis
enim corporis motum , simplicem esse necesse est. Solos au-
"Oti S' oux Ioti tj xuxXw ipopa tvavri'a dXXi) <popof,
*Xeovaj(d8ev dv tic Xdfioi
tV
nforiv, icpaJrov (jl^v 6ti
t) itepicpepeT r))v euOetav dvrtxeiadai paXtara xt8eu.ev.
(i) To
y&P
xotXov xal to xup-rbv ou pdvov dXX^Xoic
90 dvTtxeiadai Soxei, dXXl xal tw euOeT, ouv8uadueva xal
Xaoovra ouvSeatv Sot* eticep jvavrta t(c Ion, rJ|v iit\
rijc eu8etac jjuxXtata dvaYxatov ivavrfatv slvat -rtpbc t^v
xuxXw x(vt)<tiv. (s) At
8'
litl t% eudctac dXX^Xaic
dvTixEitai Sia tou? to'tcouc
-
to
Yap
dvw xal xotTio toicou
at tort Siatpopl xal ivavricoon.
(4)
'EireiT* et tic
urtoXafxfidvei tov autbv elvai Xdyov ovnep iiti tyj< ti-
Oetat, xal iiti T>j( icspicpepou; (ttjv
Yp
dnb tou A itpo?
to B fopav ivavxt'av elvai tt, dnb tou B npbc to A), tVjv
irti T^t eudetai; Xe'Yet

a(JT7|
Yap
irsw^pavrai. lleptipe-
30 pet?
8'
aitetpot av eTev irtpl t4 auTa oi]u.eia. (b) 'Ou.o(<ix;
83 xal inl tou f,u.ixuxX(ou tou ivd(, otov anb tou T i-rrl
to A xal itb tou A eVt to r* yj Yap
auT^i tij iitl ttj?
8iauiTpou eVtfv del
Y^p
xaerov dire^eiv tJ,v eudeiav
Tt'6eutv. 'O(xoto>( 8e xav et tic xuxXov irot^oac r})v
3S tci OaTe'pou f,u.txuxX(ou (popiv IvavTi'av 8e{r| t^ ItcI Sa-
ltpou, olov h tw 8X01 xuxXa> tJ|v dicb tou E irpbc to
Z tou H ^ptxuxXtou tt) ino tou Z irpb; to E Iv to>
B f,uixuxXtb>. El Si xal aurai IvavTi'at , dXX* outi
ft
at eicl tou 8Xou xuxXou fopal dXX^Xai; 81a touto svav-
40 Ttai.
() 'AXX4u.V ouo* -Jj ditb tou A e"itl to B xuxXoi
fOfk
Ivavrta Ttj dicb tou A fitl to T' Ix toutou
Y^p
el; touto J) xtvi)aic
, ^
8'
^vavTta SctopdiOT) ipopi ex tou
evavTtou elc to ^vavrtov eTvat.
(7)
El Si xal 5[v >'| xu-
xXw ttj xuxXu ivavTia, (iotT)v 4v 3[v <) tripa- itl to
U aurb
Yap.
"Eti iva-pai to xuxX(p
f
epdu.tvov 6ico9tvouv
dp;du;evov tic icdvTac 6(xouc d^txvtiaOai touc ^vavT(ouc
tououc
'
tial Si totcou ivavrumjTtc to dvw xal xdtio
xal to irpdoOtv xal oiciv8tv xal to Se^ibv xal dpierrepdv.
(8)
At Se TTJc (fopac
tvavTtuKreic xaxi Tac twv totcwv tl-
0 alv evavTtwaeic" el uiv
Yap
toat 3Jrav, oux 4v ^v xtvr)-
oic auTwv, el
8'
f, iTe'pa xtvijoic IxpaTei,
^
iTtpa oux
av ^v. "Ost tt djitpoTtpa ^v, u.dr>iv av OetTtpov ^v
Man esse autem aliam lationem conTersioni contrariam,
ex complnribus quUpiam sumere (idem potest. Primo qui-
dem ex eo
,
quia circumflexae lineee reclam oppoiii maxime
ponimus.
(2) Concavum enim etcurrum, non solum in-
ter sese oDposita esse videntur, sed etiam recto, conjuncta
simulque sumpta. Quare si qua est contrarla latio , eum
motum maxime, qui fit super linea recta, conTersioni con-
trarium esse necesse est. (3) At ii qui super linea recta
fiunt
, inter sese oppositi sunt ob loca. Supra enim , et infra,
differentia loci atque contrarietas est.
(4) Delude si quis-
piam eandem esseputat rationem et in recta linea et in cir-
cumflexa ( lationem enim ab a ad
p,
ei contrariam esse dicit,
qua a
fi
ad a pergitur
),
is earn lationem dicit, quae super
linea recta lit : baecenim finita est. Circumflexa; autem,
circa eadem puncta infinitae esse possunt.
(5) Similiter et in
semicirculo uno , velut a
y
ad 8, et a S ad
y : est enim similis
alii quae super diametro fit. Semper enim unumquodque per
lioeam rectam distare ponimus. Similiter res sese babent
etiam, si qufspiam circulo facto lationem earn quae super al-
tera fit semicirculo , ei contrariam posuerit lationi, quae su-
per altera (it : velutl loto in circulo earn qua ab t ad ( itur
in i) semicirculo , ei
,
qua a ( ad t pergitur in semicirculo 9.
Quodsi et baesunt contraria?, at non eae sunt ob hoc Inter
sese contrariae lationes, quae super toto circulo fiunt.
(6) At
vera neque ea latio circularis
,
qua B ab a petitur, ei con-
traria est
,
qua ab a ad
y
proliciscitur : ad idem enim bare
ex eodem est motio; contraria vera latio , contrariis est locis
definite : a contrario enim ad contrarium itur.
(7)
Quod-
si circularis motio circular! esset contraria, frustra altera
esset ; ad idem enim fit profectlo per utrasque. Praeterea
id quod versatur, aquocumque signo inceperit, ad omnia
similiter accedere contraria loca necesse est. Sunt autem
loci contrarietates supra et infra, ante et retro, dextrum
el sinistrum. (8) Lationis vero contrarietates, per locorum
sunt contrarietates. Nam si aequalia essent, motus ipso-
rum non esset : si alter alteram superaret, alter profecto
non esset. Quare si utraque essent, frustra sane corpus alte-
Digitized by Google
872 nEPI OTPANOr A, (S71.S7J.)
cwua pv}| xivoupevov tJ|v auxou xivrjffiv |*gtTr,v yap
oiro'Sriua xouxo XefO[v, ou u.jj e\mv uito'Seok;.
'0
Ji
8eb; xai ij fuat; ouSev (istt)v icoiouaiv.
rum csset , suum non subiens motum. Frustra enim calceum
eiim dicimus esse, cujus usus non est. At Deus , et nature,
nihil prorsus faciunt frustra.
CAP. V.
'AXX' iical Sr,Xov irepl xoiixwv, xai itepl xwv Xoiitwv
6 ffxsitxsov, xai Ttpuxov iro'xepov fori Tt awua (XITElpOV,
WOTOp ot ItAllOTOI TWV (Xp^OtlUV tplXoadipwv W1f)9'/l!jav,
$ tout' eWiv fv tt twv douvdxwv

to yip oCxw( t| ixai-
vw I^Etv ou ti (xixpov dXX' 8Xov SitxtpspEi xai ic3v upb?
t}|v irepl xrj dXi)9cia< Oewplav. 2ye8bv yip B*I
10 iraawv
dpx^l
xwv evavxtwffewv xot? dirocpi]vau.e'voic xt
irepl xije 6^1)? (pucion xai ylywt xot Y'voix' av, efirep
xai to utxpbv Ttap65jvai t?;< dXr,8ia; d^ioTau.evoi(
Ytvexai iro'ppw pupioirXdatov, oTov tt tic lli'/iaxov eTvo{
ti <pati) (xsfe&o?

ooxoc
Tfip
ToOXcfyiarov eiaaYYwv xi
16 uiY'"'
av xiv^oits xwv u.a6r,u,axixwv.
(2)
Touxou
8'
afxiov 6xi
^
px^l
8uvdu.Ei u.e((wv tj [y'6ei
,
Sio'nEp
xb Iv dpj^T) ULtxpbv iv ttj teXeuttj y(v*toh TcappiynQM;.
To
8'
artsipov xai
dpx'it
X
M 8uvaj1.1v xai tou icoaou
tJ)v (if]fioT>iv, Sot' ouSlv aroirov 0O8' aXoyov to 8au-
so
|xao"rr)v eTvai x^jv 8iaf
opav ex tou XaCetv
wc fort Tt
crwua airetpov. Atb itEpl auxou Xexxeov i\
if/fjii
dva-
XaSouatv. 'Avavxij 8tj icSv ffoijjia
^ xwv anXwv elvat
vj twv auvOixwv, uwxe xai to airetpov ?| airXouv ierxai
3\ ouvBexov. 'AXXa (x^v xai oxt
ft
iteircpaafxe'vwv twv
at anXSv avdvxi] irEitepaoixe'vov tTvat to suvOexov, otjaov*
xb yip i* iteitepaap.e'vwv xai itXrjOei xai (iiys'OEi ffuyxEt-
u.evov irEire'pavxai xai irXrjOet xai
>
ueye'6er toooutov yap
Ttv
S
Sawv axl auYxe(u.evov. (s) Aoiirbv totvuv
!8eiv TCOTepov IvSe^tTaf ti t5v arrXCv aneipov elvat to
30 (X^yeOo;, %
xoux' dSuvaxov. ripo^EipiadttEvoi 8^1 ictpl
tou irpuxou Toiv vi>>(xdx<uv, ofnio oxoitu>(uv xai irspl
twv Xoticuv. Oxi (xiv to(vuv aviYX7j to xuxXu <j>epo-
u.evov wenepavOai ir3v, ix tiovSe 8t,Xov. Ei
y^P
aJtei-
pov xb xuxXw ipEpoixEvov fffofia, dtneipoi foovxai at dirb
3& xou (ieoou ix6aXXdf*vat. Twv
8'
diccipcDv xb 8td9xr
l
u,a
dimpov Sidaxr,|xa oe Xj'yu) twv Ypa|xtxwv, oS u.t)8ev
eVciv l^w XhGeTv (jleyeAo? &irxo'(uvov xwv ypH--wv.
Toux' ouv dvoiYxj) dEiceipov eivai* xwv yip irEiwpaa|u-
vwv del iaxai icEnepavpie'vov. *Exi
8'
del Isxi xou
</ So6e'vxo{ ulciI|ov Xao'cTv, waxe xaOdnep dpiOpibv Xeyou-Ev
ditetpov, 8x1 (Yi(rxo; oix i'vriv, 6 butoc Xoyo; xai itepl
tou 8iaffT^ftaT0(. El ouv to ftiv iwetpov (ii| faxt
8teX8sTv, dnetpou
8'
8vxo< dvayxr, dneipov xb SiasTTjuia
eTvat , oux av ivSejf oixo xtv7)85ivai xuxXw
*
tov
8'
oupa-
u> vbv opcipev xuxXw axpeipdftevov, xai t> Xdyw &l 8twp(-
vauev 6ti ia\l xivo; r, xuxXw xi'vtjoi?. (t) "Ext i-rzb
icEicepaaficvou^po'vou lav dipjXt](irEicepao'|iavov, dvayxTj
xai xbv Xontbv eivai ireitepao'u.evov xai a^etv dp^v.
Et
8'
8 xpo'vo? 8 xrj? paSi'oewc Ij^ei
^PX^
v
j
^ffT,v
^PX^I
M xai TTJ<; xiv^oew;, wvxe xai xou fieYeOou? 8 peSdoixev.
'O[A0i'i>K Si xouxo xai iitl xwv oXXcdv. *Eaxw $}, Ypaixu.^)
dfrtetpoc, itp'
% AfE, itl Saxepa,
?
xb E- $
8'
lip" \xk
Verum ubi haec satis probata, de reliquis consideremus
oportet. Ac primo considerandum est, ulrum sit corpus quod-
piam infinitum, ut complures antiquorum putarunt, an id
ipsum unum quid sit eorum quas fieri nequeunt : hoc enim
an illo modo res sese habeat , non parnm , sed totum ad
veritatis conlemplationem ntique refert. Ktenim hoc fere
contrarietatum omnium, his qui de nature tota aliquid
dixerunt, principium et fuit, et fieri sane potest : siquidem
et parvus exitus a veritate fit liisce, qui exorbilaverunt
, si
longe progrediantur, decies millies major. Veluti si quis-
piam magnitudinem aliquam minimam dixerit esse : hie
enim minima magnitudineintroducta, maximas rerum ma-
thematicarum utique dimovebit. (2) Atque hujns causa est,
principium vi majus qoam magnitndine esse. Idcirco quod
in principio parvum est, id in fine valde magnum emerget
Infinitum autem, et principii vim et quantitatis maximam
babet. Quare non est absurdum , neque egreditur rationem,
admirabilem diflerentiam esse ex infiniti positione, si quis-
piam sumpserit infinitum corpus in ratione rerum quodpiam
esse. Quamobrem, a principio repetentes , de ipso dicamus
oportet. Omne itaque corpus aut simplex aut compositum
esse necesse est. Quare et infinitum ipsum, aut simplex,
aut compositum erit. Atqui uatet , si simplicia sint fiuita
,
compositum necessario finitum esse. Quod enim ex multi-
todine finitis ac magnitudine constat , id et multitudine et
magnitudine est finitum. Tantum enim erit, quanta sunt ea
ex quibus componitur atque constat.
(3) Restat igitur videre
ntrum simplicium quodpiam corporum infinitum magnitu-
dine esse possit ; an hoc fieri nequeat. Atque prius hoc de
primo corpore visoacpertractato, dereliquis deinceps consi-
deremus. Corpus igitur, quod versatur, necessario omne fini-
tum esse, ex hisce patere potest. Nam si corpus
,
quod versa-
tur.est infinitum, infinite profecto erunt et recta; lines qua;
e medio protralmntur. Infinitarum autem intervallum etiam
infinitum est. Atque intervallum linearum id dico, extra
quod nulla raagnitudo tangens lineas sumi potest. Hoc
igitur infinitum esse necesse est. Finitarum enim interval-
lum semper finitum erit. Fieri praterea potest ut eo ma-
jus semper sumatur, quod datum est. Quare eadem ratio
est et de spatio
,
quemadraodum numerum ex eo dicimus
infinitum, quia maximus non est. Si igitur fieri nequit ut in
infinite transitus fiat , atque ejus quod est infinitum , inter-
vallum etiam infinitum esse necesse est ; fieri profecto non
potest ut hoc circumversetur. At versari caelum videmus
,
ralioneque jam definivimus, conversionem corporis motio-
nem cujuspiam esse. (4) Praeterea si a finito tempore finitum
tempus abstuleris , et reliquum finitum esse
,
principiumque
habere necesse est. Si tempus autem ambulations princi-
pium babet, motionis eliam principium est. Quare princi-
pium magnitudinis quoque ejus erit , super qua ambulatio
fuit. Eadem est et in ceteris ratio. Sit itaque aye linea , al-
tera ex parte infinila, quia ipsum est s : et rursiis alia inlinita
Digitized by VjOOQIC
(w.) DE (LELO LIB. I. CAP. V.
373
BB, lit' dptpoTepa ditetpo. El 8r] ypd^/et xuxXov
$i
to
Al'E ditb tou r xe'vTpou, xe'uvouad itoxe oioOijerttoi
xuxXw T^V BB ^ TO ATE IttTMpadftevOV j^pdvov 6
YP
it5( /,povo( iv Saw xuxXw r\vly <h\ & oupavd; , ireirepa
-
6 Vfuvof. Kai 6 dfy|py||'voe dp*, 8v
^ Te'u.vouera Itpt-
peTO. "E<JTOt Otpa Tt{ Op^Jj
^|
ItpuTOV
^ t4 APE T>|V
xi BB ireuev. "AXX' dSuvaTOv. Oux dfpa ?erxi xuxX<o
axpajprjvat to ditetpov. 'Oar' ouSe tov xdajxov, el ^v
ditttpo;.
to t. "Eti 8e xal ex tuvSc tpavepdv, 6rt to ditetpov
ASuvotxov xtvyjOrjvat. 'Eotoj yip i\ tb A (pepofuvr,
itapi x)jv B, itsitepaffjxe'vr, itapi itE7repaauvi]v.
'AvaYxi)
8J) daa -nqv Te A x9]4 B ditoXeXuaOat xal xrjv B xrjc.
A* 6oov yip *| tripa iittfidXXei t% irep{, xal
^
exspa
16 Ixtl'vr,? T090UTOV. El fiiv OUV dfUjXi) XtVOIVTO tU XOUV-
avxtov, OStxov av ditoXuotvro , tl 8e itapi pevouaav
ivapatj-epoixo, ppa8uxspov, xui auxoi xet^ct xtvoupevou
tou itapa^epo|vou.
()
'AXX' exctvd ye tpavtpov, 6xt
dSuvaxov rr,v ditetpov 8ieX6ctv ev itsitepao'u.e'vw
Xpdvco.
to 'Ev diteipcp dcpa* Ssoeixxat yap touto itpoTepov iv toT<
itepi xivyjceox;. Ataipepet Se
y
ou8ev rj t^,v iteitepa-
<j(jtivr,v <pepeo8at itapi vrjv ditetpov ?, xjjv ditetpov nap'
ixetvijv

bxav
fkp
exeivn] map' txe(vr,v, xaxeivr) nap'
ixsivrjv, 6ixoio>( xtvouu.e'vr) xal axfartoc' nXijv 88ttov,
eav xivwvxai 4u.:pdxepai, ditoXuOifaovxat. Katxot Mot'
oJOev xtoXuet rr,v xivou(uv7)v nap' ^pefiouoav Oarrov
napeXOetv $
tf,v avTixtvoupLsvr)v, lav tic. notqa-i] xie (xiv
avTixivouuevac dfxsoTtpai; tpepou.evac
PpaSe'wc, xVjv 8*
. -itapi %\v ^pefiouoav noXXtji ixeivoiv 8Sxrov <pipo[MVT]v.
30 Ou3sv ouv icpb; tov Xdyov ifiitdStov Sxi irap* ^ptpouaav,
iwi'itif xivouu.evt)v ivSe/exai xjjv A itapi xivou(ie'vr)v
rr,v B ^paSuxtpov uapeX8tv. El ouv dfitetpot 6
XP
V(* ^v
^
ncitcpao-jAtvT] dTtoXucxat xtvoufxevri, xai v 5 ^ dJweir
po; tJ;v ittitepaopievTiv Ixiv^fc] , dvayxri aneipov eTvai.
K 'ASuvaTOv dpa xb dfnttpov xtvetaOai 8X(o;
-
tav yip xa\
xouXa^WTOv xivr)65j, dvaYX7j ditetpov YiyvtoOai ypdvov.
'AXXi (at|v 5 y' oupavb? nepUp^exai xai OTpi^STat 5X(o?
xuxXb) ev itcitepaa|i!vb>
XP
v<
t'
>
W0TE itepietoiv Anaaav
ttjv ivTO?, oTov Ti)v AB iteitpaopit'vT;v. 'ASuvaxov apa
40 ditetpov elvai to xuxXtu.
(7)
*Exi wojtep Ypaixft^v ?$
Tts'pa ioxiv dStivaxov eTvat ditetpov, dXX etitep, iiti
(*r,xo(; , xai inliteSov woauxui?
^
ite'pa; oux ivSs^Exai

orav
8'
6pic6-/j , ouGapirj, oTov xexpdytovov dnetpov i\ xu-
xXov ?| oipaipav, Saitcp ouSi itoStatav ditetpov. El ouv
5 u7)Te otpaipa y.r\xt ttxfifbnot (aijts xuxXo; iaxiv ditet-
poc, ptij 4vxo? Si xuxXou 068' av
^ xuxXu elr] ipopa',
8|xo(w( 84 piS*
dnetpou ivxo? oux av eti) diteipo;, et jjir.S'
6 xuxXoc ditetpd; laziv, oux av xtvoixo xuxXtxca; ditetpov
oSpta.
(8)
*Exi el xb T xevxpov,
^
os to AB ditetpo? xai
so f, tb E itpbc dpOr,v ditetpo; xal T] to TA xtvouuevi), ou-
Js'itox' ditoXu6r,9exat ttj E, dXX' del S5et uaitep
^ TE"
xtjivEt
Y>p H
to Z. Oux dpa iteptWt xuxXw^) ditetpo;.
(9)
"Ext etitep ditetpo; 6 oupavo;, xtvetxat SexuxXcp,
^v itcitepao|iivb> /.pdvtp ditetpov eaxat JieXtiXuSwi;.
"
Esxu)
utraque ex parte
p
p. Si igitur ab y centre circulum linen
aye, describat, ea lineam
pp
secans in orbem aliqnando
lata finito in tempore erit. Totum enim tempus, quo ver-
satum est ca?lum, finilum est : et id ergo tempus flnitum
ost
,
quod est ablatum
, in quo secans iinea ferebatur. Erit
igitur principinm quoddam,
quoprimum aye linea lineam
pp
secuit. At hoc esse non potest. Non ergo fieri potest
ut infinitum versetur :quare neque mundus, si infinitus
esset.
5. Praterea, ex liis etiam patet, fieri non posse ut infi-
nitum motn sit agitatum. Sit enim linea a, quae propter
p
lineam feratur, finita
, inquam
,
propter finitam. Simul igitur
a lineam a
p,
et
p
ab a absolutam fore, necesse est. Quan-
tum enim alterius altera occupabit, tantum illius it altera
occupabit. Si igitur amba: in contrarium moveantur, citius
absolreolur
:
sin altera prope manentem alteram
moreatur,
tardius
:
si modo eadem, quod prope illam movctur, cele-
ritate feratur.
(6) Verum illud est manifestum, fieri non
posse ut finito in tempore quicquam transeat infinitum
:
transibit ergo in tempore infinite Hoc enim est demon-
stratum prius in iis quae de motu sunt pertractata.
Nihil
autem interest, finita prope infinitam feratur, an infinita
prope finitam. Nam quum base prope illam movetur, et ilia
per banc transire videtur; similiter, et si moveatur, et si
non moveatur. Verum si moveantur ambae, cilius absolves
tur. Quanquam nihil probibet, earn interdum, quae prope
quiescentem movetur, citius
,
quam earn quae ferlur contra
transire
,
si quispiam eas qtiidem
,
quae contra moventur,
ntrasque ferri tarde posuerit , earn vero, quae prope quie-
scentem movetur, multo celerius illis ferri. Nullum igitur
rationi prprsus impedimentum afferetur, si prope quiescen-
tem altera moveatur : quum fieri possit ut a, si prope
p li-
neam moveatur, motionem et ipsam etiam subeuntem,
tardius transeat , uti diximus. Si igitur id infinitum est
tempus, quo finita subiens motum absolvitur : et id sane,
quo infinita finitam transivit, infinitum esse pari ratione
necesse est. Ut infinitum ergo moveatur, minimc fieri
potest. Nam tempus fiat infinitum necesse est, etiamsi per
minimum fuerit motum. At caelum tempore finito versatur
totumqtie ferlur in orbem. Quare totam earn transit cir-
cumferentiam
,
quae est intus, ceu ap finitam. Impossible
est ergo, id infinitum esse, quod subit conversionem.
(7)
Praeterea, ut esse non potest linea infinita, qua finis ei
est, sed si forte, longitudine : sic et superficies infinita
esse non potest
,
qua ei finis est. Quum vero fuerit ter-
minate
,
nulla ex parte est infinita. Quadratum enim , aut
circulum , aut spliaeram infinitam esse non dixeris, quem-
admodum neque lineam bipedalem. Si igitur neque spbae-
ra, neque circulus, neque quadratum est infinitum , atque
circulusnon est, conversio non erit :et si infinitus non
est, infinita non erit : si ipse circulus infinitus non est,
versari profecto corpus infinitum non potest.
(8) Prae-
terea, si
1
sit centrum, ap vero sit infinita, et e sit
erecta ad rectos angulos infinita, et insuper infinita sit
y 8
subiens motum, nunquam ipsa yS ab e linea absolvetur,
sed semper perinde atque
y e linea , sese babebit. Secat enim
in ipsoC puncto. Non ergo infinita versatur.
(9) Insuper si
caelum est infinitum, atque versatur infinitum profecto
Digitized by Google
374 IJEPI OYPANOT A, <r. (472,273.)
Y&p
6 uiv (iivo)v oupavo? dimpoc, a S' Iv'touto) xtvou-
uevo; ttfo?. "i2ax' el irepteXqXuOe xuxXw diretpo< uv,
iJiteipov to i90v butco StsXr,Xu8ev iv mirepaa'u.e'vb)
^pdwtp. 'AXXi tout' ?1v dSuvaxov. (io) "Eort SI xai
6 dvTea-Tpau.(uvo>c eliretv, 8rt ei Tteirepaauivoc 6 v_pdvo(
iv 5 irepteorpdspr), xai to (x^e8oc 8 8teX^XuOv iviyxr,
eTvai Tccicepaauivov* Taev
8'
b&tw 8teX^Xu6ev- Treiri'pav-
Tat apa xai auTOC. (n) "Oti \ilv ouv to xuxX<p xtvou-
ptevov oux Iffriv dreXeunjTov ouS* airetpov, aXX'
fyei
to tAo?, favepo'v.
finito tempore pertransibit. Sit enim caelum quidem
,
quod
manet , infinitum : id autem
,
quod in hoc movetur, .rquale.
Quare si versatum fuerit, quum sit infinitum, tequale sibi
infinitum tempore finito transibit. At hoc esse impossible
dicebatur. (10) Atqui dicere contra etiam licet. Quum fi-
nitum sit id tempus in quo est versatum , magnitudinem
quoque finitam esse necesse est earn quara conversione
transivit. At aequale sibi conversione transivit : et ipsum
ergo caelum finitum. (II) Corpus igitur id quod versa-
tur, exitu non vacare nee infinitum esse, sed finem habere,
patet.
CAP. VI.
'AXXoc jx^jv ou8i to litt to uiaov ouSs to iito tou u.e-
oou ipepdutvov awsipov la-car Ivavnai yap at <popat
f| avw xai ^
xaxoj, at
8'
ivavtCxi el{ evavriou; toiiou;.
Twv
8*
evavTUdv ei OatTcpov Sptorat , xai Oarepov uipi-
16 apevov carat. To 8c [xeoov wptarai
*
el yip oitoOevouv
ip/poiTO xaru) to utptorapiEVov, oux evSejr exat iroppu>Ts'pu>
SteXOeTv tou u.e'oou. 'Qptauivou ouv tou u.eoou xat
tov ivto totcov avayxiri copiaOat. El
8'
ot TOicot wpt-
(Tjjievoi xat ntnepa<T(ievot, xatTa au.<zTa eVrat toto-
so paauiva.
(2)
"Eti el to avoi xai x.axia Spina1, xai
to u.exau ovovxt] SpfaOat. El
Y^p F^l
Spta-rat, aitei-
poc av eftj x{vn)ot{
-
touto
8'
Sti dSuvaTOv, 8e'SetxTat
irpdrepov. "QptOTai apa to uiaov, Sore xai to Iv toutw
awjjia
^
3v J| YtveaOat Suvato'v. 'AXXi u.f|v to avw xai
15 xdxo (pEpdjxevov atopa SuvaTat iv toutgi YSveaOar ice-
<puxe
Yap
to u.2v aicb tou ptevou xtveio6at , to
8"
eVt to
jkitsov.
(3)
"Ex re Si) toutwv (pavspbv Art oux evSe/e-
Tat acojjia etvat dnetpov, xai irpb? toutoi; el (Jdpo? (X17
eaTiv airetpov, ouS' av toutwv tojv orioudrwv ouOev efrj
0 dticetpov dvotYxv) Yap
tou direlpou <j(/)jxato<; dEiretpov eTvat
xai to pdpo?.
'0 8'
auto; Xoyo? larat xai lit\ tou xou-
^ou' ei
Yp
ecrriv ditetpo; paputri?, loiri xai xou^n;;,
iv dtiretpov
$
to IjctitoXdi^ov.
(4)
A5jXov
6'
Ix TwvSe.
"Eotw
y^P
irene paaplvov, xai elX^(pdb>-TO ptev drceipov
u owaa isp'
^
to AB, to Se pa'po? autoti ly' w 10 I'.
'Atp7ip^o6d> ouv airb tou dne(pou iteirepaauEvov
ftlyt-
60; ecp' w to BA* xai to pdpo; auTOU earw
l<f'
o>
to E. To S^i E tou r fXarrov Iotoi

to
Yap tou eXctT-
tovo; pdpoc IXarrov. KaTafUTperrio 8j| to IXarrov 6no-
40 eraxioouv, xai <!>( to pdpo? TouXaTTOv itpbc to u.ei!|ov,
to BA npb{ to BZ ftyiYrjeQw

IvMyttai
yitf dtpeXeiv
tou dreet'pou 6nooovouv.
(5)
Ei to(vuv dvdXoYOv Ta fie-
Y^9r)
toT? pdpeot , tb
8'
Aarrov pdpo; tou AdtTovo'c
isTt fiEYt'Oou? , xai to u.et!|ov av tXi\ tou u,et%ovo(. "laov
4S apa eaxai to tou ireicepaafilvou xai to tou dnetpou
pdpof. "Eti ei tou u.e((ovo( scopaTOC jxeTIJov to pdpoc,
to tou HB u.et(ov larat pdpo? i\ to tou ZB , Sore to
tou itertepaou.evou pdpoc pet^ov t| to tou ane(pou. Kai
to>v dvt'utov Si \uy&5>v TauTov pdpoi; Ivrat* dtvtoov yap
so tm nenepairuivcp to dfiretpov. OuOlv 81 Stacp^pet Ta
pdpr) upi[UTpa eTvat ?, douu.[jLtTpa

xai
y&P
doi<u.pie'-
Tpwv jvrwv 6 auto? iVcat Xdyot otov
el to E Tf (xov
At vero neque id quod e medio, neque id quod ad medium
fertur, infinitum erit. Lationes enim eas.quibus sursum itur
atque deorsum, contrarias esse constat. Contrariis autem
contraria loca petuntur. Atque contrariorum si alteram de-
finitum est , etiam alteram deflnitum erit. Medium vero est
deflnitum. Nam si undevis deorsum feratur subjectum , iieri
non potest ut ultra medium ipsum progrediatur. Quum igi-
tur medium sit definitum , etiam superum locum definitum
esse necesse est. Quodsi loca sunt definite atque finita, cor-
pora quoque erunt finita.
(2) Praeterea, si superas ac in-
feros locus est definitus, etiam id quod est inter haec, defi-
nitum esse necesse est : nam si definitum non est , motus
infinitus erit; quod impossible esse antea demonstravimus.
Ergo medium est definitum. Quare etiam corpus definitum
est, quod in hoc est, aut esse potest. At id corpus, quod
sursum et deorsum fertur, in hoc esse potest. Aliud enim e
medio, aliud ad medium ferri suapte natura potest. (3) Ex
his igitur patet, corpus Infinitum in ralione rerum esse
non posse. Et insuper, si pondus non sit infinitum , neque
quicquam horom corporum infinitum esse profecto potest
Infiniti namque corporis pondus, et ipsum infinitum esse
necesse est. Eadem fuerit ratio et de corpore levi : nam si
est gravitas infinila, est et ievitas infinita, si id est infinitum,
quod supematat.
(4)
Quod quidem ex bisce patere potest. Sit
enim finitum, atque sumatur infinitum quidem corpus ap\
pondus autem ipsiusy : ah infinito igitur magnitudo finita
auferatur BS, atque pondus ipsius sit s : ipsum igitur e pon-
dus, minus erit ipso pondere
f.
Minoris enim magnitudinis
pondus minus nimiram est. Minus itaque pondus, majusmen-
suret numero aliquo repetitutn. Itaque ut minus pondus sese
liabetadmajus.ita S3 sese habet ad B? magnitudinem. Fieri
enim potest ut quantavis ab infinita auferatur. (5) Si igitur
magnitudines similitudinem rationum subeunt cum pon-
deribus,et minus pondus minoris est magnitudinis, majus
etiam magnitudinis erit majoris. >Equale ergo finiti pondus
erit, ac infiniti. Si majoris praeterea corporis majus est
pondus, ipsius rjB pondus majus erit pondere corporis ipsius
C8.
Quare finiti pondus, majus erit pondere infiniti. Inav
qualium etiam magnitudinum idem fuerit pondus. Finitum
enim ac infinitum inaequalia esse constat. Nihil autem in-
terest , commensurabilia ipsa pondera , an incommensura-
bilia sint. Etenim eadem erit ratio, si incommeasurabilia
Digitized by Google
(J7J,*7*.) DE CiELO LIB. I. CAP. VI. 375
&7rcpotAAEi (UTpouv to T papo;' Twv
Y&p
BA usyeOmv
Tptiov oXwv Xr)(p8vi(i)v ust^ov to-rai to pdpo; rj to iV
^
r. "iiote to buto lo-rat dSuvaTov. *Eti oe xal
ly/uipil au|*[XTpa Xa&iv* ou6Jv
Yap
SiaoEpEi ap^Eadxt
6 diro tou potpourri a7to tou u.eye6ou;, olov av
Xvi<p09)
(ruu.;xeTpov pdpo; tw F to E^p*
tf>
to E, xai axtb tou
dnslpou dcpatps65j to e*^ov to itp' 5 to E P<*po;,
olov to
BA, eTtb u>; to papo; icpo; to pdpo; , to BA irpb; aXXo
YEvrjTiii iu'yeSoc, Olov icpo; to BZ* E'vo'ej^ETat yip artEipou
10 AVco; tou (jiEy^Oouc 6icooovouv citpatpEdrjvar toutuv
yP
Xr,^Oevtwv TUfxiiETpa total xl t lAEye'flr) xal t& pdpr|
dXXr;Xoi;.
(<)
OuSs St) to (xeyeSoi; ouotoSaps; Eivat
/I
dvou-oiofiapt; ouolv Sioictei jrpb; Tr,v dird8ttiv del
Yp
torat XaSetv foofiaprj duiu.oTa tw BA, Aicb tou ditEi-
15 pou iicoaaouv ?| dtpaipouVta; $ TrpoaTidsvTa;.
(7)
"Hare
oijXov tx tSv Eipr|(uvb)v on oux EVcat tou diteipou 9(0-
fiaxo; icEmpaapts'vov to pdpo;. 'Aireipov apa. Ei
toivuv tout* douvaTov, xat to dmtpdv ti sTvat <ruu.a
aSuvaTOv. (s) AXXa uv);v 8rt y' arotpdv ti eTvat pdpo;
10 aSuvaTOv, ex tu>vSe cp avepdv. Ei
Yap
to tooovoi pdp0;
tJ|v too^vSe h twSe t<5
XP
VW xtvetTat , to towutov
xat ?ti iw Aarcovt, xat t}|v dvaXoyi'av $v Ta pdpi] tfti,
oi ^po'voi dvdiraXtv e^ouatv, olov ei to %i<ru pdpo; iv
iuSi, to oYitXaofov ev ^jji(oei toutou.
()
"Eti to
it raitepa<7|AE
/
vov pdpo; fiiraaav 7CEitEpa9|UVY)v StEtatv ev
Ttvi
XP^vw
7CEirepaou.fvtj>. AvaYxi) apa ex toutwv, ei
ti ectiv aicEtpov pdpo; , xtvEteOet puv ?j toadvSs 6'aov
to TtETTEpaau-evov, xat Iti fir) xtvEtaOat ('
, ^
dvaXoyov
plv SeT xaTa t&; Gitepo/i; xtvttaOat, IvavTiw; Se to
3v u.eiov iv tw Adrcovt. Aoyo? S' ou6et; iart tou ditEt-
pou icpb< to 7ceirEpaou.evov, tou S' dXarrovoi; ypdvou
icpbc tov ue^w icEKgpaoaEvov ' dXX' dst iv iXdrcovt.
'EXa^toTO?
8'
oux ?o~rtv.
(10) OuS' eI ^v, &peXo'; ti $v
r,v aXXo
Y
a
p
av Tt iteitepaajxEvov iXvjtpdr) Iv tw auTbi
35 Xoy>), iv tji to dticetpov Ttpb? STEpov ptit^ov, iW Iv (oto
Xpdvol TJ|V (0V)V av JXIVEITO TO aitEtpOV Tb> TCEICEpa-
ojxe'vtp. 'AXX' dSuvaTov. "AXXot pi^v dvotYxt)
y*,
E^TCEp ev
6m]Xix(t)ouv y_pdvu> 7CEnEpa9u.v<<> Sk xtvEtTat to dtmtpov,
xal aXXo ev tw auTbi toutw itEitEpao[xivov ptpo? xtvtt-
o o6at Ttva Tte-itEpaau.Evr)v.
(11)
ASuvaTOv apa aitEtpov
Etvat papo(, 6ptoto>( Si xat xou^ott)t. Ka\ otou.aTa
dp' aitEipov pdpo? ?jrovTa xat xoutpdrrjTa dSuvaTov.
"Oti ptiv o3v oux Iffrtv djtEipov <jo5[ia, Sr,Xov Sto
TE Tb)V XaTa (JufpO( OECdpOUat TOaTOV TOV Tp07C0V, xal
45 xaddXou arxoTcouptivot( u-i] (idvov xaTa tou; Xdyoui; tou;
Iv Tot? WEpl TOt{ dp/_ai; Elpr,u.e'vou; ^pttv (SitopiaSri yap
xdxEt xaOdXou itpOTCpov iCEpl dTCEt'pou ^Sk e'oti xal mo;
o&x iftmv), dXXa xal vuv aXXov Tpdicov. (is) Met4 &l
tout' lictoxEiCTEov xav eI pr, aitEtpov fijv to owu.a to
to
irav, ou (*v\v dXXa tocoutov
y
fit' efvat tXe(ou; ou-
pavou;- Tdt^a yap dfv Tt; tout* dicop^tv, 8n xaOditsp
6 rcEpt
^fxS; xdo-fxo; ouve'5T7)xbv, ouOJv xtoXuet xal Its-
pou; (Tvat icXeCou; pulv Ivd;, (xj| pi^vTOt
y< dicE(pou;.
DpwTOv
5'
EtntoptEv xaOdXou itspl tou dmCpou.
sint : veluti si s pondus menturana
y
poadus, ter repetitum
cxsupcret. Nam si tres totte magnitudioes pS sumantur,
pondus ipsarum majus erit pondere
t-
Quare idem eveniet
impossibile. Practerea, fieri potest ut commensurahilia ipsa
sumantur. Nihil enim interest , a pondere an a magnitudine
initium fiat. Velut si e pondus comraensiirabile sumatur
ipsi ponderi
f,
atqueab initio ea magnitudo auferatur, quae
liabet ipsum t pondus, ceu pj. Deinde allata fueritalia
magnitudo, ceu
f3(,
ad quam ita pj magnitudo se habet,
ut pondus se babet ail pondus. Fieri enim potest ul, si ma-
gnitudo sit miinita, quantavis ab ea magnitudo aufera-
tur. His enim sumptis, tam magnitudines quam pondera
inter sese sanecommensurabilia erunt. (6) At vero nihil ad
demonstrationem etiain hoc refert , similis ipsa magnitudo
ponderis, an dissimilis sit. Semper enim aequalis cor-
pora ponderis, magnitudinis i|>sius p8 ponderi suraere li-
cebit, quotquotvis ab infinite aut auferendo aut addendo.
(7)
Quare patet ex his quae diximus, corporis infiniti
pondus finitum non esse. Grit igitur infinitum. Quodsi
hoc esse non potest, nee infinitum quicquam in ratione
rerum corpus esse potest. (8) Atqui pondus infinitum
esse non posse , ex hisce patere potest. Si enim tantum
pondus per tantum spatium hoc in tempore motu cietur,
tantum et insuper, in minore sane movebitur. Atque tem-
|K>ra rationem earn quam habent pondera , contra sane lia-
bebunt : veluti si diraidium pondus hoc in tempore move-
tur, duplum in dimidio hujusce roovetur.
(9) Prasterea
,
pondus finitum omne , finitum spatium finite quodam in
tempore transit. Quae quum ita sint , si quodpiam pondus
sit infinitum, moveatur ipsum, et non moveatur, nccesse
est : moveatur enim necesse est, quo tantum est
,
quantum
finitum ; et insuper non moveatur rursus necesse est
,
quo
excessuum quidem ratione ipsum moveri oportet : contra
-
que majus in minore moveri. Ratio vero infiniti , nulla est
ad finitum : teinporis autem minoris est ad majus tempus
finitum, sed in minore semper. Minimum autem non est.
(10) Neque si esset , utilitas ulla esset. Sumptum enim fuis-
set quippiam finitum majus in eadem ratione, in qua re-
spectu temporis infinitum ad aliud minus esset. Quare aequali
in tempore, per spatium aequale, finitum ac infinitum utique
moveretur : at fieri non potest. Atqui necesse est, si infini-
tum quantovis , finite tamen tempore moveatur, aliud etiam
pondus finitum in hoc.eodem
,
per spatium finitum quod-
dam moveri. (M) Impossibile est ergo, pondus infinitum
esse, et similiter levitatem. Et corpora ergo infinitum
pondus habentia, levitatemve, in ratione rerum esse non
possunt.
Patet igitur corpus infinitum non esse , et si hoc modo
contemplatio de ipso fiat per rationes particulares, et si
universaliter consideretur, non soloni per rationes eas quae
in sermonibus de principiis a nobis sunt dicta; ( determina-
tum est enim et illo in loco de Infinite universaliter prius
,
quoinodo est , et -quomodo non est
)
, sed etiam nunc , alio
modo. (12; Post base autem considerandum est, si infini-
tum quidem uqiversum corpus non sit, tantum tamen sit,
ut plures sint caeli. Forsitan enim hoc quispiam dubitaverit,
nihil obstare , ut bic, qui nos circumdat , mundus est con-
stitutes , sic et plures alios esse caelos
,
plures quidem uno
,
non tamen infinites. Prius autem universaliter de infinite
dicanms.
Digitized by Google
37(i
depi orPANoy a, ;. {nt,zn.)
CAP. VII.
'AvotYxi) 8J) owiio irov ^toi diretpov eTvat ?j iceitepa-
ape'vov, xal it dnetpov, tJtoi avou.oiou.ept? dirav rj 6uoto-
u.ps, xav (t dvou.otou.eptc;
,
^toi ex ireitepa5utvwv
tiowv ?| i$ dim'pwv.
(*)
*Oti uiv toivuv ou oTovte
id
* dim'pwv, jpavtpdv, et tic; f,puv idcei pusvetv Tac; 7tpioxa;
6iro9eaeu
*
ireirepao'u.e'voiv
y^p
tuv irpwxwv xivifaewv
oucruiv dvdvxr| xal to? tSeac; twv airXwv awfxaTwv eTvai
irenepaouiva?. *AnX5) (ii yip fj tou a7tXou 0-wu.atoc
xivtjoic;, at
8'
axXai irempaau.evat xtvi-crtic; elat'v
10 avafXT) 8s del xm)ffiv fyetv owu.a irSv ipucrixdv. 'AXXi
u.tjv etye ^x it7rtpaerpitvtov fatal to diretpov, dva-pm
xal tSv (jioptuv exaorov eTvat diretpov, Xe'yw
8'
olov to
88wp i w irup. 'AXX' aSuvaTOv St'Stixxai ykp 6rt
outc pdpcx; outs xou^ottj; iaxiv diretpoc. (3) Eti
It dvafxaiov dnetpou; tw (mtvc'Sci eTvat xai tou to'tcouc
auTtov, ware xai to; xtvrjsetc. diretpou? eTvat irdvrwv.
Touto
8'
dSuvatov, el 6r,oojxev dXr,6et<; eTvat Tac; irpw-
Ta? U7ro0eeret xai fi^Te to xarw tpepopevov tlq diretpov
Iv8eyea6ai cpspecrOai \tr,xt to dvw xarl tov aurbv 16-
*0 yov. 'A8uvtov vap YiveaOat 8 uJ| ivSejreTat -yeveaOat,
6uoi'w<; iirl tou TOtov8e xai TocovSe xai tou itou. Aevw
8', el aSuvaxov yeve'aOai Xeuxbv r) irriyuatov
$
Iv Ai-
Yuittw ,
xai ytveoOai Tt toutwv dSuvaTOv. 'VSuvatov
dtpa xai cpspecrOai exeT <Z |XT)6ev".ouvaTov d^ixetrfiai (pe-
ls pdu.evov.
(4)
"Eti ti xai Stscnrao'u.e'vov eWv, ouSev
?|ttov ivSfywT* av to it; airdvTwv irup diretpov eTvat.
(6) 'AXXi crwu.a vjv to TtdvcTj oiaataeriv eyov fiore ic3{
oTovtc irXetw uev dvopota , exaorov
8'
auTcov jnetpov
eTvat; itdvrr, yap exao-cov Set diretpov eTvat.
()
'AXXi
10 pf,v ouoe itav 6|/otO|Aepi; ivSeyeTat to dnetpov eTvat.
IlpwTov [Uv yip oux eVttv k\ri icapa xaurac x(vt)9i;.
"Eet ouv (itav toutuv.
;
Et 8e touto, au(x6>;aeTat
^
pdpot dnetpov t| xou^OTr|Ta eTvat ditetpov. 'AXXa
(xf,v ouo' oldvTe to xuxXw aoiixa tpepd^evov dnetpov.
SB 'ASuvstov yap to dicetpov ^Ipesflai xuxXto

ou6ev ^ap
Siafipn touto Xc^etv t, to tov oupavbv <pdvai diretpov
eTvat, touto Se SeSetxTat 5ti aouvaTov.
(7)
'AXXi pj,v
ou8' 5Xo< ^e to diretpov iySiyttoa xtvetaOat. *H yap
xaTa sufftv xtvrjd^aeTat, i\ plot- xal ei pi'a, Iotiv auTbi
M xai f, xaTa (pustv, wore xai to'ico; dXXo; tSto; et; 8v
oiffOiioeTat. Touto
8'
dSuvaTOv.
8. "Ott
8'
3Xo>< dSuvaTov d7tetpov 6irb iteirepao(jte'vou
ita6eTv ti y[ irotrjoat to icenepantjievov, Ix TwvSe <pave-
pdv. "Eorto yap diretpov ly' o5 A ,
iteitepaajxevov
if
U o5 B, j^pdvo? iv tj extvr^e Tt rj ixtv^r) T. E5 S] uirb
tou B to A iOepjxdvOi; v| usOyj
^ dXXo Tt !na6ev 1) xai
6nouv extv^Ori Iv tw /pdvw lip' ou T, foTto to A tou
B Aartov, xai to IXarrov Iv tw tarn ypdvw AaTTOv
xtvetTW furti) Si to
If'
5 E uitb tou A ^XXouofjufvov.
0
*0
811 ioTt to A 7rpb; to B, to E WTat itpb? neitepa-
uat'vov tt.
(9)
"Estu 8i| to (xev tffov iv fsto ypdvo> foov
dXXoiouv, to
8'
fXaTtov ^v tw (ow AaTTOv, to Si (xettiov
Oinne ilaqae corpus aut infinitum aut finitum esse ne-
cesse est. Et si infinitum est, aut similium aut dissimilium
partium esse. Et si dissimilium partium est , aut ex finitis
specie , aut ex infinitis constare.
(2) Patet igitur ex iniinitis
constare non posse, si quispiam nobis primas suppositiones
manere sinat. Nam si primi roolus finiti sunt, species quoqtie
simplicium corporura linitas esse necesse est Etenim sim-.
plicis qiiidem corporis motio , simplex est. Simplices autem
motiones, finitse sunt. Atque omne naturale corpus motio-
nem habere necesse est. At vero si infinitum ex finitis erit
,
quamque partium infinitam esse necesse est : dico autem
aquain , vel ignem. At hoc esse non potest : demonstratum
est enim , neque pondus neque levilatcm in ratione rerum
infinitam esse. (3) Prajterea, loca quoquc i|isarum , magni-
tudine infinila esse necesse est : quarc et motus omnium
infinites esse. Hoc autem esse nequit, si primas suppositio-
nes posueriinus veras esse, et neque id quod deorsum , ne-
que id quod sursum fertur, in infinitum mover! possit.
lmpossibilc est enim fieri id quod ortum subire non potest,
tarn in qualitate, qnam in quantitate, quam etiam in Ubi.
Dico autem hoc pacto : Si impossible est, album quippiam
fore, aut pedale, aut in ^Egypto esse, et fieri quicquam
horum impossibile est. Impossible est igitur, et illuc etiam
quicquam ferri
,
quo nullum corpus pervenire potest sub-
iens lationem. (4)
Praeterea, et si sejuncta sunt, non minus
tamen hisce, qui est ex omnibus ignis, infinitus esse po-
test.
(5) At corpus est id quod omni ex parte dimensionem
liabet. Quare qui fieri potest ut plura quidem sint dissi-
milia, unumqtiodque autem ipsorum sit infinitum? Omni
enim ex parte quodque infinitum esse oportet.
(6) At vero
neque similium partium omne, infinitum esse potest. Primo
enim non est alius, prseler hos , motus : horum igilur unun>
habebit. Quodsi hoc concedetur, eveniet sane, aut gravita-
tern, aut levitatem infinitam in ratione rerum esse. Atqui im-
possibile est, vel id quod versatur, infinitum esse. Fieri enim
non potest ut infinitum ipsum versetur : nihil enim interest,
hoc , an caelum infinitum esse dicatur. Hoc autem demon-
stratum est impossibile esse.
(7) At vero fieri omnino non
potest ut infinitum subeat motum. Aut enim secundum
naturam aut vi motu ciebitur. Atqui si vi moveatur, est
ipsius profecto et secundum naturam motus. Quare et locus
proprius alius erit, ad quern ipsum suapte natura feretur.
At hoc impossibile esse constat.
8. Omnino autem feri non posse ut infinitum a finilo
paliatur, aut in quippiam finitum agat , ex hisce patere po-
test. Sit enim infinitum quidem a
,
finitum autem
p,
et
tempus , in quo finitum movit , aut infinitum est motum
, y.
Si igitur ipsum a calefactum est aut pnlsum a
p,
aut aliud
quippiam passum in tempore y,
sit 8 ipso
p
minus, atque
minus sequali in tempore moveat minus : sit autem e ab
ipso 5 alteratum. Quod igitur 8 est ad
p,
id ipsum e ad in-
finitum aliquod* erit (puta
C)- (9) Atque alterare ponatur,
sequale quidem asquali in tempore toquale , minus autem
Digitized by Google
(m.) DE C/ELO LIB. I. CAP. VII. S77
(istCov, tovoutov Si osov avaXoYov forrai 07tEp to ueiCov
itpb? to fXatrov. Oux apa to diretpov uit' ouoevi?
ireirspaou.e'vou xtv^ctTai iv ouOevl j^povto

tXarcov yip
aXXo iv tS fato tnro iXaTrovoi; xtvriOqatrai , npo( 8 to
etvaXoyov irenepaa'u.t'vov forat* to yip AWpov itpbj tb
siirepaau.e'vov iv ou8evl Xoyw iwri'v. (lb) 'AXXa p.+,v
ouoi to atceipov iv ouOevl
xpo
v<
?
xivifaei to ireitipao[xt-
vov. "Estw */^p
*V
5 tb A aWipov, to Si B ireice-
paauivov, ypoVx; iv to I'. Ouxouv to A iv tm
10 r iXairov tou B xtv^aei* eoTW to Z.
*0
Sij ioTt to
BZ 8Xov 7tpbc to Z, toiE l^ov tov Xoyov TOUTOV iffTUJ
irpb? to A. Ktvrjaet apa to E to BZ iv t2> 1\ Tb ire-
Tttpoofjtevov toivuv xal to amtpov iv tou ^pdvoi aXXoiei-
atu 'AXX* aSuvaTOv* iv iXa'rrovi yap to |/.etov uwt'-
16 xttTO. 'AXX' ael 6 XrjipOel; ypdvo? Tauw itot^on, 5or'
oux iorat xpo'vo< ouOel? iv
ify
xivrjaet. 'AXX4 u.-))v iv
jbrei'pbi
ft
oux fort xivjjaai ouSi xtvT)6^vat* itipaf yap
OUX l/Sl, Tj i 7tOlTjOl< xotl to tcs6o( Iy_. (u) OuS*
dWpov 8rj uit' aiteipou iv8e'xTat oudev iraOeTv. *Earb>
ao
Y^
3 T0 A aireipov xal to B, xpovo?
8'
iv w ercafie to
B uirb tou A ,
if'
(5 TA. Tb 8ii if'
<5 to E tou airet'pou
ftipoc , iirel 8Xov icticovOs to B, oux iv lay
XP
07
',
T0
auTO
-
uitoxsioOw yip iv iXatrovi xivtioOai Tb fXatrov
Xpovtp. "Eotw to E xexivYju,t'vov U7CO tou A iv T<j>
A.
a
O 8i| to A itpb? to TA, to E ioTl irpo? Tt TOU
B ireirepaojtt'vov. Touto toivuv avaYxr) uwb tou A xi-
vj)8r,vai iv iw FA xpovip

6:10 vip tou auwu intoxeiaOco
iv tw irXtiovt xal tXarrovt
y
pdvtp to (AeTiJov xal to XaT-
tov ita07tv, foot avaXoyov tu
xpo* ,'
8iijp)Tai. (is) 'Ev
ao
ouesvl apa ypdvu Suvawv ireirtpao'uiwji aicetpov uic'
dtictt'pou xtvY]9r,vai* iv ditttpbi apa. 'AXX' uiv airei-
po? ypovo? oux exti TeXo?, to Se xtxivr,u.tvov
ix
l-
(13) 'Et toivuv it3v omu.8 aioO^TOv
?xi
8uvapuv itoiT)-
tixt.v
^
jraO^Ttxrjv rj aixfbi, aouvatov ow[ia aicetpov
3 atoOr,-bv ctvai.
(14)
'AXXa uJjv xal 8oay ouu-ara iv
To'itbi, navTa a!odr,Ta. Oux eaxiv apa owpa BTCttpov
l;(o tou oupxvbu ouOe'v. 'AXXa u-r,v ouSi (xsypi Ttvd;.
OiOev apa 8Xb>( owjxa l^o) tou oupavou. El uiv
Yp
vo7)tov, iorai iv TdJtI>) to yap i?<o xal fowTOicov ffy)u.at-
to
vti. "Hot' eVrai ai<r6i|Tdv* aloOnitbv
3'
ouftsv [xr, iv
TOTOi).
16. AoyixbiTtpov
8'
Iotiv iictyopctv xal toSt. Outc
yap xuxXio oTo'vtc xivetoSat to aiteipov 6u.oiou.jpe; 8v
(teoov u.ev yap tou aicei'pou oux evri , to 8k xuxXb) icepl
i& to pieov xiveiTai. 'AXXa u,^,v ouo' in tuOetac oTovte
tpepesOai to aEiceipov
*
Sergei
Y"P
eTepov etvat toooutov
toicov aicetpov eU 8v oio6i]oeTai xaxi tpuaiv, xal aXXov
toooutov el< 8v icapa <puoiv. (is) *Eti t'xt ipuoei
!x
'x(vt)otv tou ft; tu8u eiTe pt'a xiveiTai, aufOTipw; 8eii-
60
i dEiteipov tlvat tJiv xivouoav io^uv fj Te
Y*p
aiwipo?
ajreipou xal tou dneipou anetpo;
^ loxu;. "fiar* eotai
xal to xivouv dfnetpov, Xdyo?
8*
iv toT; icepl xivijoebw;
oti ouOiv i/u iiceipov 8uvau.1v twv itfitepaauivcov,
ou8e Tb>v dii(pb)v neicepaou^y>]v. El ouv to xaTa
in aequali minus, et majus etiam majus, atque tantum
une, quantum ratio flagitabit, quam liabet majus ad mi-
nus. A nullo ergo finite, ullo in tempore movebitur infini-
tum. Minus enim aliud tequali in tempore a minora movt-
bitur;ad quod id quod rationem subit, finitnm nimirum
erit. Infinitum enim , ad finitum nullam rationem subire
potest. (10) At vero neque infinitum, ullo in tempore fini-
tum roovebit. Sit enim infinitum quidem a , finitum vero
p
, tempus autem y- tgUur 8 in y
tempore , minus
p ipso
movebit. Sit illud
C
: atque quam rationem (Ji; totum liabet
ad
Z,
earn habeat t ad S. Ergo t movebit ipsum
pc
in tem-
pore y- Finitum ergo et infinitum squali in tempore altera-
bunt. At fieri non potest. Supponebatur enim majus, minora
in tempore alterare : atque tempus sumptuin idem faciet
semper. Quare nullum erit tempus in quo movebit. At
vero fieri non potest , nl tempore infinito moveat, ant etiam
moveatur : finem enim non babet; actio autem atque passio
habent. (1 1)
Atqui neque fieri potest ut infinitum ab infinito
aliquid patiatur. Sit enim tam a quam
p
infinitum
,
y5 au-
tem tempus, in quo passum est
p
ab a. Pars igitur infinite
,
quse est
,
quoniam totum
p
fuit passum , non aequali tem-
pore passa est idem. Supponatur enim minus tempore mi-
nora moveri. Sit e motum ab a , in tempore 8. Quod igitur
est ipsura 8 ad y<5 >d est ipsum e ad quippiam finitum
ipsius p. Hoc igitur ab a in y 8 tempore motum esse , necesse
est. Supponatur enim , ab eodem in majore tempore , atque
minora majus minusve pati
,
quae quidem dirisa sunt per
temporis rationem.
( 1 2) Nullo ergo tempore finilo , infinitum
ab infinito moveri potest : in infinito ergo. Sed infinitum
quidem tempus, finem non liabet; id autem quod est
motum, habet. (13) Si igitur orane sensibile corpus activam,
autpassivam, aut utramque potentiam babet, impossibile
est corpus infinitum sensibile esse. (14) At vero quae
corpora sunt in loco, omnia sensibilia sunt. Non ergo
corpus ulluni , extra caelum , infinitum erit : at neque etiam
finitum. Nullum ergo corpus omnino est extra caelum. Nam
si intelligibile sit, erit sane in loco. Extra enim, et intus,
locum significat. Quare sensibile corpus erit : sensibile au-
tem nullum , est non in loco.
15. Licet vero etiam rationes aflerra magis logicas hu-
jusmodi. Neque enim versari potest infinitum si sit simi-
lium partinm
,
quippe quum non sit medium infinili : Id
vero
,
quod versatur, circa medium movetur. Neque recta
moveri potest infinitum : oportehit enim alium tantum
infinitum esse locum, ad quern suapte natura movebitur
;
et alium item tantum , ad quern prater naturam feretur.
(IC) Practerea, sive natura motum babeat recta pergendi,
sive vi moveatur, ulroque profeclo modo moventes vires
infinitas esse oportet. Vires enim infinite sunt infiniti, et
infiniti vires sunt infinite. Quare et id quod movet, infinitum
esse necesse est. Est autem in hisce
,
quae de motu sunt
dicta, ratio quaedam
,
qua demonstratur, nihil finitorum
potentiam infinilam , neque quicquam infinitorum fiuitam
habere. Si igitur id quod secundum naturam movetur, etiam
Digitized by Google
378
IlEPI OVPANOV A, ij. (l76.27.)
fuaiv
xal jrotpa tpuaiv Evgs'^etki xiviqO^voci, eaxai Suo
dimpa, to xe xivouv outgi xal -co xtvoufievov. (17)
"Exi
to xivouv to aitetpov xt earxtv; ei u.ev yip auxo loutd,
eu-^u/ov eVcai. Touto 8e too; Suvaxbv aicetpov eTvat
6 Ijcoov ; ei
8'
aXXo Tt to xivouv, 8uo forai ditetpa, to ts
xivouv xal to xtvoupevov, 8ta<pepovTa r}|v (xoptp^v xal
xijv SuvajAiv. (is) El oi [x^i otjve^e; to ic8v, dXX'
oxntep XefEt Ar,u.dxpixo; xal Aeuxucico; , euopiauiva
tS) xtvtji, u.lav dvaYxatov stvat icdvxtov t^v xivqatv.
10 Auipiorat |*lv yip xot; a^qpamv* t^v 8e cpuorv tivai
9?iv aCxwv fjifav, werirtp av el
y
puab; exacxov elr, xe-
j(topiauivov. Touxa>v 8e, xaOaTcep Xeyojiev, dvayxatov
elva' t)v auxJjv xt'vr,oiv owou yap [*fa BSiXo;, xal
J) au|X7caaa
frj
tps'pexai , xal to Tt tcSv Ttup xal OTtivO^p
It ei; tov auxbv totcov. "Hot oute xouoov airXu; ouOsv
eVcat twv- awixdxwv, el icavx' e^et Bdpo;
-
ei 8e xou^o'-
nrixa, Bapu oufiev. (19) 'Ext el Bdpo; t/ti T| xouipoTYiTa,
Vcai ?, eV^axdv ti xou icavxb; tj (te'aov. Touto
8'
dSu-
vatov dicetpou y' ovto;. "OXm; Te , o5 (i^ tart (le'aov
40 pr,o" lay axov, |i.r,Se to |v dtvio to 8e xaxto, toroc
oudel? loxat xot; owjjtaoi xt]; cpopa;. Toutou 8s {X'J) oVroc
xtvrjait oux eVcai- dvctYxri
y*p
xtveiaOat ijtoi xaxa
fuatv ?, icapa tputrtv, tauxa
8'
Sptaxai toi; to'toh;
toi? t' oixeiot; xal tot? dXXoxpioi;. (20) "Eti el
26 o5 icapa tpuaiv Tt u.evet
?,
^ipexat, avarvxr] Tivb; aXXou
eTvai toutov tov t^icov xaTa tpudiv (touto 8e morbv ex
T?j; eNcaYtoyrj;), avtryxi) 8J|'(i^ irtivra rj Sapo; i'xetv
yj xoutpoTTjTa, dXXa Ta (xev Ta 8' ou. "Or. [/lv Tof-
vuv oux ecti to aSua tou icavTOC anetpov, Ix toutwv
30 ^avepov.
praeler naturam moveri potest; erunt infinila duo, id, in-
quam, quod sic fnovet, et id quod movetur. (17)
Pricterea,
quid est id quod infinitum movet ? Nam si insum se ipsum
movet, aniiuatum erit profecto; Hoc autem
,
quonam pacto
infinitum animal esse potest? Sin aliud quippiam est quod
movet, duo erunt infinite profecto : id, inquain, quod movet,
et id quod movetur, forma potentiaque diversa.
(18) Si uni-
versum autem non sit continuum, sed, ut Democritus dicit
ac Lencippus, corpora vacuo sinl distincta, unum omnium
esse motum nei^sse est. Sunt enim figuris dislincte : naturam
autem ipsorum unam inquiunt esse, perinde atque si quod-
que separatum aurum esset. Horum autem, uti dicimus,
eundem esse motum oecesse est. Quo namque gleba fer-
tnr, eo et universa terra movetur; et totus ignis, atque
scintilla, eundem ad locum feruntur. Quare si cuncta pon-
dus habent , nullum corpus leve simpliciter erit : si cuncta
sunt levia, nullum erit particeps gravitatis. (19) Prte-
terea, si pondus habent, vel levitatem, aut ultimum quid
universi , aut medium erit. Hoc autem esse nequit : quippe
quum sit infinitum. Omnino autem ubi medium non esl
aut ultimum, ncque hoc quidem est supra, hoc autem in-
fra : nullus lationis locus corporibus erit. At hie si non
sit, motus non erit. Moveanturenim, aut secundum natu-
ram , aut prater naturam , necesse est : ha* autem definite
sunt propriis alienisque locis. (20) Preterea si , ubi prater
naturam manet quippiam , ant quo fertur, ilium alii locum
cuipiam competere natura necesse est
(
quod quidem ex
inductione patere potest
)
; non omnia sane pondus aut le-
vitatem habere, sed qusedam habere
,
quaedam non habere
necesse est. Universi igitur corpus infinitum non esse, ex
is qua; diximus, patet.
CAP. VIII.
AtOTt
8'
ouSe itXetou? oTovt* oupavou; elvat, Xe'Yw-
(xev touto yap eipajxiv iTtiaxeicxeov, ei -ci; p.f| vou-t^et
xaOoXou SeSeTjrQat irepl Ttov aajjjKxxwv 8ti dSuvaxov
ixxbc eivai tou xoau.ou touSs ortouv auxoiv, dXXa u.ovov
86 eVi tuv dop(<rca; xeiu^vwv eipr,ff8at tov Xdyov. "Axavxa
yap xal pevei xal xiveixat 6(a xal xaxa ipudiv, xal
xaxa ouatv jxev, lv o> ixevst u.j| S(a, xal (pepexai, xal
ei; 8v
<f
e'pexat, xal u-e'vei, it 5 Se Bia, xal ffpexat B(a,
xal ei; 8v Bta fipexat, Bt'a xal jx^vet. "Ext el Bia
40 jJSe f, tpopd, it
ivavTla xata ipuaiv.
(2)
'Eict 81 to
peaov to ivxauOa ei Bta oiaO^aexat ^ -jtj IxeiOtv, ivxeu-
6ev oioOrjUexai exet xaxa fuotv* xal ei u:svet ivxaufla
ri IxetOev u.j) B(a, xal oiuO^oexat xaxa tpuaiv Seupo.
Mta
8'
^
xaxa fuviv. (3) "Eti dvotfXT) icetvra;Touc
is xo7u.ou( ix. xwv auTwv etvat ocou.axtov, S(xotou( y' Svxa;
xyjv opuotv. 'AXX1 u.YJv xal tSv ob)u.axb>v exavrov
dvayxatov t^v out}|v i^etv Suva(itv, otov Xe'Yio icup xal
YT,v xal xa (/.Exa^u toutwv* el yap 6u.t>>vuu.a xaura xal
u.^| xaxa tt,v auxj|v i8e'av Xeyovxai xdxct xot? nap
1
M futv, xal to irSv 6u.b>vu|xb>; av Xsyoixo xdauo?. ArjXov
xoivuv 3xi to fiev ditb tou (ieuou tplpcadat ice'cpuxe, to
8*
7ci to u.aov auxuiv , eticep n3v 6u.otoei8i; to Trup xoi
Nunc autem dicamus, cur plures esse ca:li non pos-
sunt. Hoc enim considerandurn diximus esse, si quispiam
dcmonslratura esse de corporibus universaliter non pntet
extra mundum Imnc nihil ipsorum esse posse, sed serraonem
dictum esse duntaxat existimet de hisce corporibus, quae
indefinite ponuntur. Omnia ilaque corpora et vi, et na-
tura, et manent, ct moventur. Atque quo in loco non vi
manent, ad eum secundum naturam feruntur, et ad quern
non vi feruntur, in eo manent natura. Quo vero in loco vi
manent, ad eum et vi sane feruntur; et ad quern vi ferun-
tur, in eo vi quoque manent. Praterea si hxc lalio vi fit
,
contraria competit secundum naturam. (2) Atque si ad hoc
medium illinc vi terra feretur, bine illuc secundum naturam
feretur. Et si hlc terra non vi manet, et hue natura sane
feretur. Unus autem erit illc motus
,
qui est secundum na-
turam. (3)
Praterea, mundos universos ex eisdem corpo-
ribus constere
,
quum sint ejusdem naturae , necesse est.
Corporum etiam unumquodque potentiam eandem habere
necesse est : ut terram, umem, et ea quae inter ha* collocan-
tur. Nam si haec solo conveniuntnomine, et non forma eadem
ea quae illic et hie sunt, dicuntur, universum quoque no-
mine profecto tantum Mundus dicetur. Patet igitur, ipsorum
aliud e medio , aliud ad medium aptum esse suapte natura
ferrl, si ignis omnia ejusdem est forma?, et unumquodque, 01
Digitized by Google
(47,7.)
irvpi xai t5v dXXwv exoutov, o'xrnep xai ti Iv xouxtj)
jjidpia xou irupd;. "On
3'
dvdyxTi ouro; e/ttv, ixttov
itepl xi; xtvy,i &no6t<jeo)v (pavepdv f xe yap xiv^-
oet; itEitEpavfxlvgu , fxaoxdv xe xeov dtoi^efwv Xeyexat
6 xaQ' ixaoniv xSv xivijo-ewv.
(4)
"Qst' etirep xai al
xtvrjoret; at auxai , xai xa oxot^eta dvdyxT) eTvat irav-
xa^ou xauxd. Ilisuxev apa tpi'peaOai xai eVt xdoe
xb jjieuov xot it dXXw xdouw xifjg
y?); u.dpta , xai 7tpb;
xoS xb ioytaxov xb txet nvp. 'AXX' dSuvaxov xou-
10 xou yap auu.6ai'vovTo; dvdyxT] cplpsofat avoj u.lv T-)[v
y5jv iv tw olxet'o) xdapuo, xb 81 irup eVt xb [aeVov, &|/,oio>;
Se xai t>,v IvteuQev yrjv dirb xou jae'cou spe'peoGai xaxa
muaiv, irpb; xb exeT cpEpouEvijv psiaov Stat xb xou; xdaptou;
ouxto xsTtfOat itpb? dXXiqXou;. (6) *H yap u dexe'ov
16 Tr,v ouxr,v eTvat ipuatv xo>v aitXSv otauaxuv Iv xot;
irXeioatv oupavoi;, t| Xsyovxa; outw; xb ueaov Iv itotetv
dvdyxT| xai xb iayaxov toutou S' ovxo; dxdnou dSii-
vaxov eTvat xdaptouc rcXn'ou; Ivd;.
() To
5'
dtouv
dEXXriv eTvat eputriv xa>v airXtov oioftotTtov, av airoir^wffiv
to IXaxxov ?| TtXetov xwv oixctuv xdrnov, aAoyov

x( yap
Sia^spet TouovSt ipdvat [a^xo; ditooryttv
?J
xooovot;
Siott yap xaxa Xdyov, Sato TcXeTov (jtaXXov, to S' tTSo;
xb auxd. (7)
'AXXa (A-}|v avdyxr] y' eTvat xtva xtvr,ortv
auttov Sxt pev yap xtvouvxat
, f
avepdv. lldxepov ouv
M pt'oj mora; Ipoupev xtvtierOat xai toe; Ivavxta; ; dXX'
3
p^i
xe'cpuxev SXox; xtvcio*6at , dSuvaxov xouxo xtveuiOai
p(a. El xovuv iaii xt; xtvy-at; auxwv xaxi cpufftv,
dvayxi) xuv opotoetobiv xai xuv xaO' fxaaxov irpb( i'va
dptOptS totcov &icapv^etv xt|v xivi)ertv, olov npb; xdSe xt
30 Lteorov xai itpbi; xdSe xt eo^axov. (a) Ei ok itpb; etSei
xauTa , itXeio) Si, Stdxi xai xa xaO' Ixaaxa irXet'u jae'v,
efSti S" &aaxov dStaipopov, ou xS plv xij> S' ou xotouxov
lexat xtov pioptcov, dXX' bpiotai? itScnv* bptotu; yap ^Eicavxa
xax* eT&K dStdipopa dXXy]Xojv, dptOuw S' erepov ixtouv
35 OTOuouv. (0) Aifo> Se xouxo , Sxt ei xa IvxauOa ptdpia
icpb; dEXXr.Xa xai xa v ixiptp xdopui) iptotoK e/et, xai xb
Xti^OJv IvTEoOev ouSiv StaipEpovxto? npb( xwv e"v dXXw xtvl
xdupwi) ptoptuv xai irpb; xb>v sv xw aux>, dXX' wdauTw;

Siaeepouou yapouO^v eWet aXX^Xaiv. (to) "Horx' dvayxaiov
40
?i
xtvetv xauxa; xa; &ico6eaet;, rj xb pteaov ev eTvat xai
xb iV/axov. Touxou b* ovxo? olvd'Y*') xai xbv oupavbv
e'va (xdvov eTvat xai pti) tcXeiou?, xot; auxot; xexui]piot<
xouxot? xai xat; auxat; dvotYxat;. (11) "Oxt S' lort xt
o5 rt^cpuxev f|
Y?i
^epeaOat xai xb irup, 85jXov xai ix
4( xSSv dXXoiv. "OXco; yap xb xtvouptevov ?x xtvo; et; xt
ptexaSdXXet, xai xauxa 1% 00 xai ei; & etSei Sta^e'pet.
IlSaa Se ite7cepaa|xe'vii ptexaSoXiQ , olov xb
&Y
la
Wf
ttv0V
Ix vdaou ei; uytiiav xai xb au^avdptevov ex pitxpo'xTjxo;
ei; pt^yeOo;. Kal xb tpepdfuvov apa* xai yap xouxo
w Yi'vexat icoOev tcoI. Aet dpa etSei Stacpe'petv
^
oS xat
ei; 8 Tte'ipuxe oipeaOai, (ianep xb
5Y
,a
?*t"
vov
>
"'X
^
exuv^rv, ouS' 00 ^ouXexat 6 xtvtov. Kal xb icup apa xai
ij
"fieux
ei; dnetpov ipipovxat, dXX* el; dvxixet(ieva.
'Avxixetxat Si xaxa xditov xb dvto tw xaxu, wffxe xauTa
DE C^LO LIB. I. CAP. VIII. 379
ceterorum em eliam partes ignis
,
qute lioc in mundo sunt.
Usee antem ita sese habere necessario, ex suppositionibus pa<
tet quag de motibns prius attnlimus. Nam el motiones finitse
sunt, e( unumquodque elementorum per nnumquemqi'e
motuum dicitur.
(4)
Quare si motiones esedem sunt, et
eleoienta sint eadem ubique, necesse est. Partes igitur terra;
quae in alio mundo sunt, etiam ad hoc medium aptx sunt
ferri : et ignis etiam qui est ibi , ad hoc ultimum ferri suapte
natura potest. At impossibile est. Si enim hoceveniat, sur-
sum quidem terram tuo in mundo , ignem autem ad medium
ferri necesse est : simili modo et terram
,
quae est lite , e me
dio secundum naturam ferri , medium illius mundi peten-
tem , necesse est
,
propterea quod mundi inter sese talem
habent positionem. (5) Ant enim ponendum non est , ean-
dem corporum naturam siraplicium in caelis pluribus esse :
aut si eandem esse ponamus, ipstim medium unum , et nl-
timnm itidem unum faciamus, necesse est. Quodsi hoc ab-
surdum eveniat, uno plures esse mundos impossibile est
(6) Censere autem aliam simplicium esse naturam , si mi-
nus aut plus a propriis locis distent, metas egredietur ra-
tionis. Quid enim refert , tanta longitndine , an tanta di-
stent? Different enim tanto ralione maj-is, quanto plus
distent : formam autem eandem habebnnt. (7) At vero
motum ipsomm allquem esse , necesse est : patet enim, ipsa
moveri. Omnibosne igitur motibns vi moveri, contrariisque
dicemus? At quod omnino moveri aptum non est, id ut vi
moveatur fieri nequit. Si igitur est quispiam mollis ipsorum
secundum naturam, et eorum sane, quae sunt ejusdem
fornix, et singulorum ad unum numero locum, ad hoc,
inquam , medium , et ad hoc ultimum , motionem esse ne-
cesse est. (8) Si vero adeadem specie, plura autem numero,
motus ipsorum sit
,
propterea quod et singula plura quidem
sunt, specie vero non different : non huic quidem partium
tale, huic autem non tale, sed similiter omnibus idem ac-
commodabitur. Eadem enim nee differenteomnes inter sese
specie constat esse, numero vero quamvis a quavis differre.
(9) Hoc autem ideo dico, quia si partes, quae lite sunt, et
partes, quae in altera mundo sunt, inter sese similiter habent,
etiam ea quae hinc est snmpta, nullam differential!) ad ea-
rum partium ullam liabet, quae in alio, et in eodein sunt
mundo , sed eodem se habet ad omnes : quippe quiini inter
se non different forma. (10)
Quare aut basce suppo>itiones
movere, aut medium unum, et ultimum unum esse, ne-
cesse est. Quod si sit, et caelum his eisdem profecto sismis et
eisdem necessitatibas unum solum nee plures esse necesse
est. (11) Esse autem quippiam
,
quo ferri terra est apta, ac
ignis , ex ceteris etiam patet. Omnino enim id quod mo
-
vetur, ex quopiam in quippiam mutatur : atqne haec, ex quo,
inquam , et in quod, specie different. Omnisautem mutatio,
linita est sane : velut id quod sanatur, ex morbo it ad sani-
talem ; el id qnod accrescit, e qoantitate parva ad magnam
accedit. Id ergo quod fertur, legem eandem subit : et-
enim hoc ex loco in locum eundo fit. Id ergo, ex quo, et
id , ad quod aptum est ferri , specie differre oportet, quem-
admodum id quod sanatur, non quovis sine ullo discri-
mine pergit, neque quo vult is qui movet. Et ignis ergo, et
terra, non in infinitum, sed in opposita sane fcruntnr.
Supra autem , et infra sunt ea quae in loco subennt oppo-
Digitized by Google
>80
I1EPI OYPANOV A, 6.
(*")
foxai wepaxa xr; ^opS?
,
(l) litti xal $| xuxXw lytt
itw< avTixutfieva xa xaxi Jidu-txpov tyj S' 5Xt| oux
l<xxiv evavxtov ouSev. "Qoxe xai xouxot( xpdicov xtvl
7) xt'vr,ot? tl$ x4 avxixsiusva xat irtictpaau,va. 'Avyxv|
apa eTvat xt xeXo? xal ft-J; tl? aitetpov ipepeoOat.
(13) T-
xii^ptov St xou fii) si? aitstpov <pe'pcoOat xal xb xJ|v
"fiv
uiv, Sou av E'YYuTe'pto $
xou pteoou, 8Sxxov apcpsoOat,
xb $ itup, Saw av xou avto. El
8"
anctpov r,v, airet-
po; av r,v xal i\ xa^uxij? xal xb papcx; xal ^j xouipo-
10 XT,;' w?
Y^p
x xaxwxepw xay_uxrjxt txcpou xSi papEt
av ^v xayjj, oSxuk tl dEitupo; T|V
^
xooxou titt'Socric,
xal ^ "] xay^uxTfTOc im'Soot; dbtEtpo? av ?jv. (u) 'AXXa
(ir,v ou5* 61c' aXXou
f
epixat auxwv xb u.lv avw xb Se
xaxw
*
ouSi pta, wa-irsp xtve? spact xtj ExOXtyti. Bpa-
is ouxepov
yP
2tv txivttxo xb jtXeTov 7tup avto xal
f, jrXstwv
y?i
xaxti)- vuv oi xouvavxt'ov &t\ xb irXdov
itijp 83xxov ip/psxat xal i) irXtiuiv
-pi
'< t<>v a&xj?
xo'tcov. OuSi OSxxov av irpb? xw xeXsi t^Epexo , e1 x^
pta xal xi) ixSXdj/Ei- irdvxa yip xou piasauivou rcoppio-
90 xe'pw Ytyvo'iiLSva ppaSuxspov (j>psxat, xal S8ev pta, exe!
fcpcxat ou pia. (is) "Box" ex xouxwv Ocwpouoiv 4*0X1
Xa6tTv x>;v nioxtv irspl 5v Xeyoijiev txotvwi;. "Ext Si
xat 01a xwv Ix
x5fc
irpwxr,; ^tXo<xo:pia? Xdyow Sei/Oeit)
av, xal ex xvfc
xuxXw xivvfatw? $v ivayxaTov dtStov
opotwc IvxauOa x' tTvai xal v xoi? aXXot; xo'opotc.
(10)
ArjXov os xav wSt Y^votxo sxoirouuivot; Sxt dvotYxi)
va Etvat xbv oupavov. TpiJiv yap vx<dv xwv atdfiaxt-
xwv oxotyrtt't>>v, xpet; loovxat xal ol xo'itot xuiv axoiyei'mv,
eTc u.ev 6 xou ufioxauevou ot>>u;axo( 6 icepl xb uicrov,
30 aXXo; e 6 xou xuxXta cpepotx^vou, bVictp ioxtv Ecr-^a-
xo, tpixo;
8'
6 (xexa^u xoutiov 6 xou u-ioou otopiaxo;.
'Avayx?) yip lv xouxu elvat xb E7cticoXaov d yap pirj Iv
xouxw, l^ti) e'otki. 'AXX' dtJuvaxov tlto
-
xb jaev yip
afjapii; xb
8*
f^ov ptpo? , xaxti>x'pt 8i 6 xou papo<
36 l/ovxoj otufiaxtx; xdiro?, ffcrfp 6 7cpb? xw (xe'ou) xou pa-
pe'oc. 'AXXa (xi|v ouos notpa ^uatv aXXto yip ^oxat
xaxa Buotv, 5XXo
8'
oux r,v. 'Avayxi) apa 2v xw (xe-
xa^u Elvat. Touxou
8'
auxou xi've; tioi 8ta(popa(, Cote-
pov ipouptev. Ilepl plv o3v xwv ow.uaxtxwv oxot^t(wv,
40 itota x' iax\ xal irooa , xal xt; ixaaxou xo'tvo?
,
!xt
8'
&%>( irooot xb 7rXrj6o<; oi xtntot, SrjXov jjutv Ix xwv
tlpr)|x!vwv.
silionein. Quibusefliciturutliaeclatkmissmt fines. (II) Nam
et conversio, opposite quodammodo babet ea quae per dia-
metrum distant : toti vero non est conlrarium quicquam.
Quare et liisce motio quodammodo in opposita fit, atque
finita. Sit igitur quispiam exitus, et non sine fine feran-
tur, necesse est. (13) Non ferri autem haec in infinitum,
signumetiam hoc esse videtur. Terra namque, et ignis,
quo propinquiora sunt locis wis, ilia quidem medio, ignis;
vero supero loco, eo celerius porro feruntur. Quodsi inli-
nitus esset locus , infinita nimirum et celeritas esset , et gra-
vitaset levitas. Nam ut id quod inferius altera pergeret, ce-
leritate difTerens, gravitate celere esset : sic si infinita esset
hujus accretio, etiam incrementum sane celeritatis infinitum
esset. (14) At vero neque ab alio, neque vi, ut quidam in-
quiunt, extrusum, sursum alteram ipsonim, deorsum al-
teram fertur. Tardius enim major ignis sursum, et major
terra deorsum utique moreretur. Nunc autem conlrarium
fit : ignis enim major, et terra etiam major celerius semper
proprium locum petit. Neque porro celerius prope finem
pergerent, si vi extrusioneque moverentur. Omnia nam-
que quae ita moventur, qunm longius ab eo quod vim at-
tulit, distant, tardius sane feruntur : atque unde vi pulsa
sunt, illuc non vi sed suopte nutu feruntur.
(15) Quare
fides ex hisce sumi de liisce de quibus loquimur, satis po-
test. Praeterea per rationes etiam, quae ex prima philoso-
phia adduci possunt , et ex ipsa conversione
(
quain quidem
blc similiter, et in ceteris mundis pernetuam esse , necesse
est) hoc idem demonstrari profecto potest. (16) Fuerit in-
super manifestuin, caelum necessario unum esse, etiam si hoc
considerabimus modo. Nam quum tria sint elementa cor-
porea, tria nimirum et loca elementorum erunt. Atque
unus quidem locus corporis ejus erit quod sub omnibus
collocatur, qui quidem circa medium est. Alius autem ejus
quod orbe fertur, qui quidem ultimus est. Et tertius, ejus
quod est medium corpus, qui quidem inter hacc loca me-
dius est. In hoc enim id esse corpus necesse est
,
quod
eminet levitate. Nam si in hoc non est , extra collocabitur
sane. At hoc fieri non potest. Aliud enim pondere caret, aliud
pondus habet : locus autem ejus corporis, quod pondus
babet, inferior est, si is qui est in medio, gravis est corpo-
ris locus. At neque praeter natiirara ip hoc est loco : com-
pete! enim alii hoc secundum naturam. At nullum est aliud
corpus. In ipso ergo medio inter dicta loca hoc esse necesse
est. Hujus autem ipsius quaenam sint differentiae, posterius
explicabimus. De corporeis igitur elementis quaenam , et
quot sint, et qnis cujusque locus, et quot insuper sint mul-
titudine ipsa loca, ex bis quae diximus, patuit.
CAP. IX.
"Oxt
8'
ou (xovov eT lax'tv oupavo;, aXXa xat d8uva-
xov ysvo9at icXei'ou?, Ixt
8*'
to? di8io? i^8apxo< wv xal
4* ifivr^Oi, Xsywu-sv, icptoxov SiaitopiioavxE; wpl auxou.
(2)
Ao';sit yap av w8l oxoicou|x!vot( dSuvaxov 4va xal
u,dvoY Etvat auxov- Iv fiiraot yap xat xotc tpuoet xal
xot; ttJtb xej^vth OMvfoxwot xal yEyEvripuivot? Exepdv
ioxtv auxJ| xa8' auxrlv rj tjtoptpj) xal (iSu.tYu.Evij u.tx&
w
xffi 8Xr,? , oTov xi)c o^afpa? tTxEpov xb sTSo; xat
<j
/puo?)
xal t) jraXxiq otpatpa, xal icaXtv xou xuxXou ixe'pa
7) (xopf}) xal 6 vjxXxouc xal 6 ^uXtvof xuxXo;* xb yap tt
Dicamus autem deinceps oportet , mundum non solum
unum esse, sed etiam plures esse non posse, et insuper
perpetuum esse, quum neque corruptionem , neque gene-
rationem siibire possit : primo dubitatione de ipso allata.
(2) Nam si hoc pacto considerabimus, impossible esse vi-
debitur, unum ipsum ac solum esse. Universis enim rebus,
quae aut a natura, autab arte sunt factae, aliud est ipsa
per se ipsam forma, et quae est cum materia mixta, ceu
sphaerae forma alia est , et aurea atque aenea spliaera : et
circuli rursus alia est ipsa forma, et acneus circulus , li-
Digitized by Google
(m.) DE CiELO LIB. I. CAP. IX. 381
t$v (Tvat Xifovztt
9f
a(pa $ xuxXto oux ipoupuv iv tw
i^f(j)
^puabv t| yaXxdv, w? oux bvra Tauta "ri)? oOow?'
lav Si tV|v ^aXxYJv rj ^puOTJv, ipoujxev, xai i&v (*^| Suvw-
ju8a vorjaai (ATjii XoGeTv eJXXo ft itapi to xaO' fxaorov.
6 'Eviote
Y^p
oi8iv xwXuti touto auu.6a(veiv, otov ti |id-
vo< T? A-)!p8stTj xuxXo?" ou8iv
Yp
^rcov XXo sVrai tb
xuxXw eTvat xai -rioSe tw xuxXw , xai to fiiv (Too; , to
J* sTioc iv Tj GX) xai twv xa8 txaorov. 'Eitel ouv
iriv 6 oupavbc olffdrjto? , twv xa8' exaorov av etr,

to
10
y^P
{o6ijtov Sirav iv tjj CXtj &7rrip^ev. Et SI twv
xaO' txaorov, frepov av ttr\ rwSe tw oupavw tTvai xai
oupavw axXw;. "Etepov dfpa 8St 6 oupivb? xai oupa-
vb< airXw?, xai to uiv ok eiSo? xai rtopsprj, Tb
5'
w{ t>)
8Xi) (itiAiYfAevov.
T
Qv b" iaxi (<.opyii Tt( xai c?o(,
i JJtoi Iotiv
^
ivSe'y^Tat icXetw Ysvtadai Ta xa8' ixaaTa.
EITts
yP
<"" tKr), xaOoiirep tpaa( Ttve;, ava^x?) touto
au|x6atvttv, it xai ^wpiatbv ur|8tv t>v toioutwy,
ouSev fprrov

lit\ navTwv
Y&p
outw? 6pwu,cv, oVwv
J) ouai'a ev CXr, iaTtv, itXtiw xai aictipa oVta ta bpoio-
o etbij. "liars tjtoi dot irXeiou? ot oipavol
$
ivSt'/rrai
jtXtiou? tTvai. \i) 'Ex uiv ouv toutwv uitoXaSoi ti<
av xai elvai xai iv&fyeaSai TtXeiou? cTvai oupavw?- crxj-
irreov Si itoiXiv t( toutwv XeyeTai xaXwi; xai ti ou xa-
XSk. Tb uiv ouv erepov tTvai tov aovov tov dfvtu ttj?
3ft uXi)? xai tov iv tt) 5X-i ttj; u.op^?j xaXo*; Tf Xe'YtTat
,
xai fsriii tout' dXt]9e'(. 'AXX' ouSiv ^Jttov ouoeu(a
avaYX]) Sta touto tcXciou; ttvai xoafiouc, ouS' vSe^fTai
Ytvfoftai icXetou; , limp oSto? 5 aitaoT); i<rt\ tiJ? 6Xr,t,
waitip ca-civ.
(4) 'OSi bi (iSXXov taoif to 'ktyoy.tvov
ao forai SrjXov. Ei
Ya'p
isTiv
^
YP
U'I<>'"1 xa(xituXo'tr,? v
fivi
^' oapxt, xai lariv
6Xi Tij YpuJtonjTt *, orfp?, si
$ aitaerwv twv trapxfov pi(a yc'voito oip? xai 6wap$euv
TauTT) to Ypuito'v, ouflev av dtXX' ofix* ctvj Ypuitbv our'
Ivoj'yoiTo Y*vto6ai. 'Optoi'w? Se xai el xco ivOpioirw
eWtv 6Xij oapx<( xai 3o-tS, ti ix ataoT,c t^? oapxb< xai
icavTwv twv doxwv av6pcMroc
Y'
voito abuvaTWv Svtwv
oiaXu6r,vat, oux av ivbt^oiTO Tvai aXXov avftpwitov.
'fltoauTw? Se xai iiti twv aXXwv

6^w?
Y^P
&"v ^ctiv
i) ouoi'a tv u7toxiiu.evT) tivi 6ot,, toutwv oubev lvoi/rtiu
40 yevt'oOai piij titapy^ouoii? Ttvb? CXr,?.
(6)
*0
S' oupavb;
Icti (lev twv xa6' eVaara xai twv ix ttj uXr,(

iXX' ei
(i^l ix [xopt'ou aur^ ouveaTTjxev aXX' il aitaarn, to (.ev
etvat auxip oupavw xai Twbe tw oupavw Itepdv iortv,
ou (xe'vroi our' av eir, eiXXo? out* av evbt'y_oiTo Ysve'ff8ai
* icXeiou? 81a to itSoav t)v uXt,v itepieiXj)tpe'vai toutov.
AtiicETat apa touto Set^ai, bri i$ fiitavto? tou tpusixou
xai tou alerOritou a-uvs'a-TTjxe owu-axo?.
()
Eiirwuev
Si itpwTOv ti XcYOfiev tTvai tov oupavbv xai irooa/w;,
tva [xSEXXov ijuiv 85jXov Ye'vr,Tai to ^ToOjxevov. "Eva
so (iev ouv Tpo'jtov oupavbv Xe'YOfuv Tr,v ouaiav t^,v xtj?
iaya-n\i tou itavTO? nspttpopS?
,
^ awjxa tpuaixbv to ev
")
^X
T1
!)
iwpttpop^f tou icavTOf elwdapev
Y^p
to eV/a-
tov xai Tb ovw p-aXiSTa xaXeiv oupavdv, iv w xai to
8eiov icSv lSpuo6a( ipapiev. *AXX6v
5'
a3 Tpdnov to
gneusve. Spluene namqne quidditatem , aut circulo assi-
gnaates, noo aunim , non as in oratione dicemus : quippe
quum haec substantias non sint : si vero seneain aut auream
sphxram indicamus, sic dicemus, eliam si praeter singulare
quicquam aliud intelligere aut sumere non possumus : ( in-
terdum enim nt hoc accidat, nihil obstat ; veluti si solus unus
circulus fuerit sumptus : )
non minus enim aliud erit esse
circulum, et hunccirculum esse, et illud quidera forma, hoc
autem in materia forma erit ac singulare. Quumigitur caelum
sensibile sit, singularium aliquid erit profecto. Sensibile enim
orone, in materia est. Si singulare autem est, aliud erit esse
hoc caelum, et caelum simpliciler. Est ergo aliud, hoc ca>lum
et simpliciter caelum : atque hoc est ut species atque forma
;
illud ut cum materia mixtum. Quorum autem forma quae-
dam et species est , eorum aut sunt, aut esse possunt plura
singulariter. Nam si sint, ut quidam inquiunt, forma;;
hoc accidere sane necesse est : sin nihil sit talium separa-
tum
,
non minus idem evenire necesse est. In omnibus enim
hisce, quorum substantia in materia est, plura esse, et
intinita ea quae sunt ejusdem speciei, videmus. Quare aut
sunt plures caeli , aut plures esse profecto possunt
(3) Ex
his igitur quispiam existimaverit, et esse plures caclos, et
posse etiam esse. Considerandum autem rursus est, quid-
nam horuro dicatur recte, et quid non recte. Aliam Igitur
esse formae rationem, earnquae sine materia est, aliam, earn
quae in materia est, recte profecto dicitur : atque venun esse
ponatur. Nulla tamen ob id ipsum , mundos aut plures
ease
1
,
aut plures esse posse , necessitas est : si hie universa
ex materia constat, ut et constare videtur.
(4) Hoc autem
roodo forsitan id quod dicilur, magis patebit. Si enim si-
mitas , concavitas est in naso , aut in came , caroque ma-
teries est simitatis ; si omnibus ex carnibus una fieret caro
,
atque in hac simitas esset orta : nullum aliud simum aut
esset , aut fore omnino posset. Simili quoque modo si ma-
teries in bomine caro est atque ossa, si universa ex came
atque ossibus fieret homo, atque ilia dissolvi non possent :
alius homo profecto esse non posset. Eadem fuerit et in
ceteris ratio. Omnino enim quorum substantia in subjects
materia quadam est, eorum nihil oriri potest, si non al>qua
materia sit.
(5)
Caelum autem , est quidem singulare quid-
dam, et ex materia constat : sed si non ex insius inateriei
parte, sed ex universa materia constat, esse quidem ipsum
per se caelum
, atque hoc caelum esse , aliud est ; non tamen
aut aliud erit, aut plures fieri possunt
,
propterea quod uni-
versam hoc materiam est complexum. Bestal ergo nt hoc
demonstretur ; ex universo ipsum naturali cor|K>re sensibi-
lique constare.
(6)
Dicamus autem primum quidnam cxlum
esse dicamus, atque quot modis : quo magis id nobis mani-
festum, quod quaeritur, fiat. Uno igitur modo caelum dicimus,
substantiam ultiroae universi conversionis, aut id naturale
corpus, quod est in ultima universi conversione. Ullimum
enim superumque corpus, caelum maxinie consuevimus ap-
pellare. in quo et universum divinum dicimus esse. Alio
Digitized by Google
382 iiepi orPANor a, e. (278,S7.)
(Tuve^s? coiua ttj layt&Ty TCtptipopa tou ttovto?, iv
<5 aeXijvT] xat tJXkx; xai ivta twv aVrpuiv xal
Y^p
Tauxa Iv oupavw elvat ^apev. "Eti S" dcXXw? Xeyo-
(*tv oupavbv to irtpie^dfievov ooifia &itb Trfc lo^atr,?
6 TtspupopSc/ to
Y^P
Skov xal to rtSEv eiojOatiuv Xs'ysiv
oupavdv.
(7)
Tpt^St St) XbyojxIvou tou oupavou , to
SXov to &itb Trie lo^arr,; itepie^o'pievov jcsptfopSi;
iicavTO; avaYxri auvsotavai tou (puoixou xal tou aitrOrj-
tou <jii|/.aTO<; Sta to pit' tTvai (jlt)SAv !&> <rco[xa tou
Id oupavou fiT^c' ivS^eo'dai YtvsoOai. El yip eVciv ;&) t%
lo^arr); xepttsopa; arSSua <pu<rtxdv, avayxij auto jJtoi
twv iirXSv tivat awfxatwv r\ twv ouvQstojv, xal f\ xaxa
(puaiv rj Ttapa <puatv l/w. Twv ftiv o3v aicXSiv ouOev
av eHt|. To [jlJv yap xuxXm ipspduievov Se'Seixtai Sti
15 oux evbe^erai [MTaXXd^ai tov auTOu toicov. (s) 'AXXa
u.t> o&Sk th aitb tou (icoou Suvaiov, ou5i to ucpterrdfxs-
vov. KaTa tpuuiv fiiv yap oux av Eirja-av (aXXoi
y^P
auxwv otxeToi toitoi), icapa cpuo-tv
0'
efjrep elafv, aXXto
Ttvl tVtat xat* cpuaiv 6 $;oi Tonoc tov yip toutoi irapa
20 cpuatv dvayxatov aXXco civai xaTtt cpua-iv. 'AXX' oux rjv
(JXXo ab)|xa napa Tauxa. Oux dp' eVrl Suvaxbv oJOsv
tEjv anXSv ?&> Elvat tou oupavou sSpia. El 8e
p{)
tSiv airXwv, ouSs twv [mxtwv dtva-ptr)
Yp
?vat xal t&
SitX3 xou (xixtou Avtoc. 'AXXa (xt)v ou8e yevlvOat Su-
36 vaTov

r|Toi yap xaTa (puoiv eVrat 4\ itapa tpuatv, xal
r) areXouv t\ jjuxxo'v, otaxe irdXtv 8 auto; vj^st Xdyo?*
ou6sv
Yp
Siatps'pet ffxoirsiv et sotiv t\ ti yeveaOai Suva-
to'v. <l>avspbv Totvuv ix t5v elpi)ixev(i)v Sn o<Jt* ?stiv
e$w out'
Y/
0)
P
e' ytviaOai acoaaTOj 5yxv ouOtvo'f l\
so
aitaari<YP wtittI? otxtia; GXt,? 6 tt2; xdo-jxo?' 6Xtj
Yap
r,v auToi to cpuaucbv oSi(ta xal atodr|To'v.
a
Q<n' oi$Te
vuv tlffl itXe(ouc oupavol out' Iy*vovto
>
out' ivSt'^ttai
Yva8ai itXeiou;' iXX' eT? xal pdvo; xat xsXetoc oStoi;
o-jpavo'c eirriv. (s) "Ajxa 8i 55jXov Sn oiSh tditoc oiSs
36 xevbv ouSJ j^po'voc iarlv lb> tou oupavou- v JicavTi
fhp
To'irto SuvaTOV U7tap^ai owua- xevbv S' tivai <pao*iv 2v
w juJ; Ivuitapyei aw|x, Suvarbv
8*
sVti Ytvtoflat. (10) Xpd-
vo; $1 apiOao? xtvr]aeb>^* x(vr)ai? b" dfveu (puvtxou uojfjia-
to{ oux Ittiv. "E?u os tou oupavoti Ss'SetxTai 6V1 out'
10 ECTtv out' IvSt/Exou Y've'vOat aoipia. <t>avtpbv apa
Stl OUT T01CO? OUTS XtVOV 0UT6 /pOVO{ loTlV i^toOcV
oiraEp oCt' Iv to'ito) Taxet ne^uxev, oute ypdvot auxi
rcoiEi -pupaaxM, oub" IotIv ouOEvb? oiosixia u;eTa6oXrj
twv uirip ttjv I^UTaTW TtTaYJAtvcov ^opav, aXX' dvaX-
5 XoiWa xal duaOrj tJjv ap(o~rr,v e/ovTa ^wJjv xal ttjv
auTapxsTarr|v oia-csXe" tov fiitavTa aiSiva. Kal yap
touto Toijvofjia Oei'io; lySsYXTai irapi tojv apyat'oiv. To
Yap
te'Xo; to ittpisj^ov tov t% exasTou ^<o?i? y.pdvov, oS
|*T|6ev e;w xaTa (puaiv, aiuv Ixdo-rou XExXr,Tat.
(11) KaTa
60 tov auTOv Se Xdyov xal to tou iravTO; oupavou tiXoc xal
to tov irdvTa
y
pdvov xal tt|v ditetpCav rctpu'^ov tsXoc
a'wov Istiv, dnb tou del tivat eiXt)fb>< tt|v cniovupfav,
dOdva-toi; xal 6ciO(. "09ev xal toi; dXXoi? 2^pTT|Tat,
toT( uev axpiSe'aTEpov toT< S' auaupw;, to tTva^Te xal
modo caelum id corpus dicimus, quod est proiimura ullinue
univewi conversioiii , in quo lima et sol , et nonuull.t stella-
rum sunt collocate : base enim in caelo dicimus esse, lnsuper
alio modo dicitur caelum , id corpus quod a conversione
ultima continetnr : totom enim ac universum, caelum di-
cere consuevimus.
(7)
Quum igitur caelum tribus modis
dicalur, tolum id quod ab extrema conversione continetur,
ex universo naturali sensibilique corpore constare necesse
est, propterea quod extra caelum neque est quicquam cor-
pus
,
neque esse omnino potest. Nam si extra ultinuun eon-
versionem corpus sit naturale, ipsum aut sjmplicium quod-
piam corporum, aut compositorum esse, et aut secundum
naturara, aut prater naturam sese habere, necesse est.
Simplicium igitur corporum quoddam omnino non erit.
Demonstratum est enim , id quod orbe fertur, mulare suum
locum non posse.
(8) At neque id esse potest, quod e
medio fertur, neque etiam id quod sub omnibus collocatur.
Etenim natura quidem ibi non erunt : alia namque sunt
ipsorum propria loca. Si vero prteter naturam sunt , alii
cuipiam corporum externa ille locus compete! secundum
naturam. Qui namque huic praetcr naturam tribuitur, is
alii competat secundum naturam , necesse est. At nullum
aliud praeter haec esse vidimus simplex corpus. Impos-
sible est ergo, corporum extra caelum quicquam simpli-
cium esse. Quodsi corpus simplex nequeat uliuni esse,
neque quicquam mixtomm etiam esse potest. Sint enim el
simplicia, si sit mixtum , necesse est. At vero neque fieri
eliain potest. Aut enim prater naturam , aut secundum
naturam, et aut simplex aut mixtum identidem erit. Quare
eadem ratio sane redibit : nihil enim refcrt, si sit, an fore
possit, considerare. Patet igitur ex dictis, nee esse nee posse
esse ullius extra caelum corporis molem. Universus enim
mundus ex sua tota materia constat. Materia namque
ipsius esse vidimus naturale et sensibile corpus. Quare ne-
que nunc plures sunt caeli, neque fuere, neque etiam pos-
sunt esse : sed unicum est hoc caelum atque perfectum.
(9)
Patet iusuper, neque locum extra caelum esse , neque
vacuum, neque tempus. In omni namque loco corpus
esse profeclo potest. Vacuum autem id esse dicunt, in quo
corpus non est , sed esse potest. (10) Tempus vero , motOs
numerum esse constat, et motus sine naturali corpore
nullus est. At demonstratum est , extra caelum nee esse
corpus , nee etiam posse esse. Patet ergo neque locum extra
caelum esse , neque vacuum , neque tempus. Quocirca ne-
que apta sunt ea quae illic sunt , esse in loco , neque tempus
senescere ipsa facit , neque ullius eorum est ulla mutalio
,
quae super extima sunt disposita latione : sed nullis altera-
tionibus, nullis passionibus prorsus subjecta, optimam in
universa sempiternitate vitam et sufficientissimam babent.
Divine namque nomen hoc pronuntiatum est ab antiquis.
Finis enkn
,
qui vitae uniuscujusque continet tempus, cujus
nihil est extra secundum naturam, sempiternitas uniuscu-
jusque est nunenpatus. (11) Per eandem etiam rationem
finis universi caeli, ac finis is, qui tempus tolum infini-
tumque continet, sempiternitas est, a semper essendo ap-
pellatione sumpta : immortaHs sane, atque divina : unde et
ceteris, aliis exactius, aliis offuscatius, ipsum esse vivereqa*
Digitized by Google
(
m,tno.)
5jv. Kai
Yp
xaSdirsp it tote eyxuxXiok; tptAonwp^-
(xatfi irepl tit Seta raXXaxu; irpo^afverai toT; Xoyoi; 6"xi
to Geiov au.exd6X7jxov dva-ptatov tlvat itav to irptotov
xai dxpdxaxov

8 ofixox; l^ov (xapTupeT xo7 elpv)u.evotc.
* Outs
fip
oSXXo xpetTTo'v Ifftiv 5 Tt xivr,aEi (exetvo yip
av tir) Setdrepov ) out' lyet ipauXov oOGs'v, out* IvSeie
twv a&TOu xaXSv ouStvd; l<m. Ksl owotuoTOV Si|
xivT,Jiv xtveixat euXoYto?' itdvra yip itauEtai xtvoupeva,
Sxav e*X(toj e!? xov oixttov towov too Si xuxXip ou>u,a-
10 to? 5 auxb? xditoj tfSev fjp^aTO xa\ e!; Sv xeXeuxat.
DE CjELO LIB. I. CAP. X. 383
dependel- Etenim ut in scholastics circa divina institution)
bus, persanpe rationihus, divinuni omne necessario mutatione
vacare docetur, et primum ipsum ac summum, hoc ita se
habeas testis est dictis. Neque enim alind praestabilius est,
quod quidero moveret (illud enim porro divinius esset
)
; ne
que pravilatis cnjusquam est particeps, neque bonoram suo-
rum cujusquam indiget. Et incessabili motu non absque
ratione movetur. Universa enim cessant desinuntque mover!
,
quum venerint suum in locum : ejus autein corporis, quod
versatur, idem est locus, in quo incepit , et in quo Gnit.
CAP. X.
Tou'cov Se ouoptauivuv Xeycousv u.exa xauxa ixdxa-
pov dyeViT0<
%
yfrrpoi xai a^OapTOc J| *6apTd?, 8ts-
eXBdvxe; irpdxepov x&i; tv dEXXtov OTtoXr^Efc;
-
at ykp
tuv Ivavtdov oTtoSti^en anoptat irepl xoiv Ivavxtiov
6 etfft'v. "Au.a Se xai (x3XXov av e&) iriiXTa Tot uiXXovxa
XevOijO'eaOai 7rpoaxr,xod<ji xa xwv du:pi<r6ir]T0uvxci)v
Xdyoiv Sixawoaaxa- to
yP
ip^(*>)v xaxaStxdeo6at
Soxetv tJttov av ^(itv u7tspxor xai
Y^p
Set SiaiTT)XB<
XX' oux avxiSi'xou? cTvat xouc u.e'XXovxa; xaX7]6e<; xpi-
30 vttv txavbK.
(2)
revdfuvov u,ev ouv okbvte; elvat
i^affiv, aXXa Yevdjxevov ot (xiv dfStov, ot Si tp8apxbv
Sfficep OTiouv 1SXX0 twv <put ffuviarauivtov, of
6'
IvaX-
Xi$ oxe uiv ou"xe 6xe Se dtXXw? lyeiv <p8etpdu.evov,
xai touto ael SiaTeXeTv oSxux;
,
Scrrep 'EuireSoxXTJc
6 'AxpaYavxivo? xat 'HpaxXetTOC 6 'Etpeerto?. T6 u.iv
o3v fsvt'<j8ai u.ev aiSiov
8'
flu-to? eTvai opavat tuv iSu-
varwv. Mdva
f^P
tauxa Bexeov euXdyuc Sao. lic\
tcoXXuv ri
icavTjov 6poi(Atv &Ttap^ovxa , Ttepi Se toutou
(ruu.6t'vi TouvavT(ov iitavra
y^P
fi Ytvd|xeva xa\
SO ip8eipd(va tpai'vexai.
(3)
"Ext Se xb (*>) Ij^ov
dpjtV
tou &81 '/.eiv, dXX' iSuvaTov aXXoK ej^etv irpdxepov
tov iicavTa ottoiva ,
aSuvaTOV xai uETa6dXXetv
eorai
ydp Tt atxiov, 8 et uwjpxs
irpdxepov, Suvaxbv otv ^v
dXXoi; e/etv xb dtSuvaxov aXXwc e^etv. Ei Se npdrepov
38 11 aXXoj? iydvTwv oWo-ci) 6 xdo-|xo;, et u.Jv aei oStwi;
E-^dvxiov xa\ aSuvdxwv dtXXto; e^etv, oux Sv
^y"
6,50
- Ei
Si Y^Yvev, dvdtYXTi StiXovoti xaxetva Suvbtb etvat dtX-
Xw< fyetv
xa\
|*j)
del oStu?
Ix
etv
>
^<rr xa^ IU,J'T'*ra
StaXuO^ffexat xat StaXeXuu^va ouve'aTK) e
,
u.itpo8ev, xai
40 tout' dViteipdxtt $ o8tok efyev ?, Suvatbv ^v. Et 8s
Totjx, oux av eti) d^Sapxoe , oiSt' et dEXXw; ety^e iroxe
out' ci Suvbtov aXXnx;
lx
eiv -
(*)
*Hv Se Ttve? po^8etav
iittxetpouat <pepetv laurot; twv XeYovTtov d^Oapxov u.iv
eTvat Yvdu,evov Si , oux loxtv dXTj8/j
8u,oto
yP <t
aal
Tot< t4 StaYp^f(tTa Yp<pouot xai a<p3< eipiixevat itepl
t?, ytviatiiii
,
ou/_ 6
Y
tvo
i
i'vou 1t0T^

^^B StSacxa-
Xta?
X"P
,V *"
?
u-3XXov
Y
v
<p
,?dvTO)v, fio-itip to 8ta-
Ypapi|xa YtYvdptevov Beacajxevou?. (5)
Touto
8'
eWv,
6oTtep XeYOU.ev, ou to buto'- iv [tlv
Yap
tyj wonisei
W tSv
8taYP*l
J'!'
L
*'
ct,,v tctvTtov TeSevTiov etvat S(xa to
buto
ouu.6a(vf.t , Iv 81 tb7 touwov iicoSsi^eutv ou tbu-
tdv. 'AXX' (JSuvbtov t4
Y^p
Xau.6avdu.eva wpdrepov
Hisce determinatis, consideremus deinceps oportet,
utrum raundus ingenerabilis sit , an generabilig , et incor-
ruplibilis, an corruptibilis : prius ceterorum opinionibus
recitatis. Demonstrationes enim coDtrariorum, dubitationes
de contrariis sunt. Insuper et dicenda magis credentur, si
sententiarum earum quae in controversiam veniunt, jura
prius Aierint audita. Absentes enim condemnari deterius
utique nobis videtur. Etenim eos qui bene judicare to-
lunt de veritate , non adversarios , sed arbitros esse oportet.
(2) Onines igitur factum quidem asserunt esse , sed factum
quidam perpetuum, quidam caducum,perinde ut quodvis
aliud eorumquae natura constant, inquiunt esse : quidam
vicissim interdum hoc, interdum alio modo sese habere sub-
euntem corruptionem , idque semper hoc fieri modo di-
cunt, ut Agrigentinus Empedocles et Ephesius Heraclitus.
Igitur factum quidem esse, perpetuum tamen esse, asse-
rere, ex iis est profecto quae nequeunt esse. Ea namque
sola ponenda sunt
,
qux in multis aut in omnibus esse vi-
denius. De hoc autem contrarium accidit : universa enim
quae fiunt , et corruptionem subire videntur.
(3)
Praater-
ea, quod non habet principium hoc modo hahendi, sed
aliter habere prius universa aeternitate non potest , id et
mutari profecto nequit : eritenim aliqua causa, qua; qui-
dem si prius esset, aliter id sese habere posset, quod aliter
sese habere.non potest. Quodsi mundus ex aliter prius lia-
bentibus constaret, si semper sic se habentibus, et non po-
tentibus aliter se habere, factus ipse profecto non esset : si
vero est factus, nimirum ilia etiara aliter sese habere posse, et
non semper ita sese habere, necesse est. Quare et constituta
dissolventur, et dissoluta ante constiterunt : atque hoc infi-
nities, aut sic se habuit, aut poterat sic habere. Quod si
ita est, non vacabit sane corraptione , neque si olira ali-
ter sese habebat, neque si aliter sese habere possit.
(4) Sub-
sidium autem
,
quod quidam eorum qui dicunt mundum
incorruptibilem quidem esse , attamen factum esse , sibi
ipsis enituntur ferre, verum non est. Inquiunt enim, se
quoque, perinde ut geometraa, qui' designationes descri-
bunt, de generatione mundi dixisse : non quia aliquando
mundus est ortus, sed gratia doctrinae, quia discentcs ma-
gis cognoscunt, si ut designationem viderint factum. (5)
Hoc
autem non idem est , nti dicimus. Nam in designationum
quidem effectione, omnibus positis esse simul, accidit idem
;
inhorum autem demonstrationibus, non idem. Sedim-
possibile sane accidit : nam ea quae prius posteriusve su
Digitized by Google
384
ITEPI OYPANOY A, tot.
(280.)
xai Corcpov &vavT(a lativ
()
t!; aTaxTiov yip tcote
ttxayp&va ytviafai faatv, fijxa Si to auto dtaxTov
elvai xai ttoiy(**vov dSuvaTov, dXX' avayxi)
y*
v*"v
tlvai tJjv ywpiCouaav xai ^po'vov

ev Si toic 8iaYpdu.-
s fxaatv ouSsv tw
XP
vw xi^topiorai. "On uiv ouv
aSuvaTov auxbv Su:" aiStov tTvat xai YvEs8ai, tpave-
pov.
,(7)
To S' lvaXXa cuviffTayat xai SiaXuEiv ou-
8sv aXXoiorepov hoieTv iWiv rj to xaTaaxEudeiv auTOv
dtStov (xtv dXXa u.ETa6dXXovTa tyjv uopspjjv, worrccp ef
10 Ti{ fo Tcatoo? avopa y'vo'jaevov xai tj dv8pbf icaTSa 6te
[liv tpOei'peoSai ore
8'
eTvaioiotTO* (a) 85)Xov YapSrixal
el; dEXXrjXa Ttov ottoi^eiiov covio'vtmv
ofy ^
Tu^ouaa toi-
i( YiyveTai xai auaTaaii;, dXX'
% auTii, aXXio; te xa\
xata too; toutov tbv Xo^ov eip^xoTa; , ot tr^ Sia6E-
it ori>( ixanpac akicovrai to lavTiov. "Hot' el to SXov
cHojxa ouvej^I; 3v 6te uiv outcoc ore
8'
exeivioc, SiatCOeTat
xai StaxexoarpujTai, fi Si tou SXou ouoTraoi? iart xoouoc
xai oupavo;, oux av 6 xootxoi; YtyvoiTo xai (p6((poiTO,
dXX' al 8ia8eai( aurou.
()
To Si SX<o;
Y
ew
>.
tl5vov 9^""
3> pr,vai xai |/9j
dvaxapitreiv Jvto? [asv !vb; dSuvaTov
iariv

icpiv
Yap
Yvo6ai diet uitijp^ev f) itpb outou oru-
OTaoi;, jjv oJ| YtvO(iEV7)v ou/ oTovt' Elva( tpajjiev (xETa-
GaXXtiv aice(po>v
8'
ovtojv e'voe'^etoij/.o'XXov. 'AXX4 jif.v
xai touto noTipov aSuvaxov yj Suvatdv, sVcai SrjXov ex
b
T<5v Gorepov ' (lO; tiffi
Y<*p
TtvEC oT; ivSe'/EuOai Soxei xai
aYEVTjTo'v ti8v ^8ap?,vai xai yevouevov a^OapTOv SiaTS-
XeTv, uffiTEp iv t<5 Ttixaico

Ixei
yP
/*!<" xbv oipavbv
YEve'sOai ['v, ou (x9)v dXX' EOEoOai
y*
tov al-/_po'vov.
Ilpbc ot; cpu3ixu( (/.ev Trepi tou oupavou jio'vov Eipi|Tai,
10 xaftdXou oe Tttpi a'mxvTo; vxcj/xpiEvoi; Ivtai xai icepi
TOUTOU O^Xov.
IlpMTOv Si SiatpeTEOv too; OYEvrjTa xai yevyitoi (pa-
pisv xai <p8apTa xai d^OapTa

icoXXayraK
Y^P
^E
Y"
(xe'vo)v, xav ur,8sv oiatpEpt) itpb? tov Xoyov, dvaYXT) Tr>v
36 Sidvoiav aopiaTb>; tytn, dv ti?tw 8iaipou(jiEV(i> iroXXa-
j^ok <<>? dSiatpExw j^pTJTaf dEorjXov
yP
xata iroiav
o^uotv auTw oupiSatvEt to XsjrO^v.
(j) A^Y*
Tal
8*
''Y
8
'"
V7)tov fva (jiev Tpdwov iav
^
ti vuv icpdtEpov (X^l 8v dvEU
YEVe'q-em; xai [iETaSoXrj;, xaOdicsp iviot to 5itTEff6ai
40 xai to xivsio-flai Xeyousiv

00
Yap
eTvsi Y>'vierOai ^auiv
anrduiEvov, ouos xivoupevov. "Eva
8'
ei ti evoe/oue-
vov YiveaSat
?|
Y'
7' 5"
("1
^tiv
6u.ot'n><;
Yap
xai touto
dYEvriTov, Sti IvSe'^etat YEvEadai. "Eva
8'
ei ti 8Xw
dSuvaTov YEvE'oOai, wo8' 8te jasv eTvai 6ti 8i (i^. To
it 8'
dSuvaTov Xe'yetoi Si'/o>f
^
y*P
T
V C
1
^
<^1*< "vai
eIiteiv 5ti y'ioit' av, ^ tw u.^1 (5 aoi'w? yufii
xayh
?J
xa-
Xw;.
(3)
Tbv auTOv 8s Tpo'itov xai to y8vt,tov va [aev eI
(if, 8v 7tpOTEpOV UOTSpOV foTlV, EtTE YEvd(XEVOV e(t' dvEU
tou Y^veoBai, 6te (tsv
y^
5v, irdXiv
8'
5v
-
sva
3'
eI
60 Suvotov, eIte tS dXriSEi SiopioOEVTo? tou 8uvaT0u eIite
tw ^x8i'o>>;

iva
8'
iiv
^
yivtms auTou Ix. tou
^
6vxo$
eI? to 6v, tXx
1
i58k) 6vto
,
8ii tou Y'vEoBai
8'
4vto?
,
muntur, subcontraria sunt. (6) Ex inordinate enim olim
,
inquiunt , ordinata Suisse. Vt autem idem ordinatum sit si-
mul.atque inordinatum , fieri nequit, sed generationero
esse qua: separat , tempusque , necesse est : in designationi-
bus vera , nihil est tempore separatum. Esse igitur impossi-
bile
,
perpetuum ipsum simul , ac factum esse , ex his qua:
diximus, patet (7)
Constituere vera mundum Ticissim
atque dissolvere , nil aliud esse videturquam ipsum sempi-
ternum quidem, formam autem mutantem exstruere : per-
inde atque si quis interdum corrumpi , interdum esse pu-
taret quempiaiii
,
qui vir ex puero , et ex Tiro fieret puer.
(8) Est enim perspicuum , si elementa inter sese conveniunt,
non qut-mvis, sed eundem ordinem eandemque fieri const!-
tutionem : prxsertim secundum eos qui hanc sententiam
dicunt, qui quidem ulriusque dispositions contrarium
ipsum causam inquiunt esse. Quare si totum quidem cor-
pus continuum permanens, interdum hoc, interdum illo dis-
ponitur modo ac perornatur, constitutio vero totius mun-
dus est et caelum ; non utique mundus , sed dispositions
ipsius Sunt ac corrumpuntur.
(9) Hoc autem , ortum
,
inquam, mundum , omnino corraptum iri, et non redire,
si sit quidem nnus , impossibile est Nam antea quam or-
tus esset , constitutio prapcedens ipsum, semper nimirum
erat : quam quidem hand factam , miitari non passe dici-
mus. Sin vero sint inflniti , magis fieri potest. At vero hoc
etiam si fieri possit necne, perspicuum ex iis quae poste-
rius dicentur, evadet. (10) Sunt enim quibus fieri posse
videtur, ut el ingenerabile quippiam corrumpatur, et or-
tum vacet corruptione : ut in Tiuueo asseritur. 1 Hie enim
Plato coclum esse quidem ortum , non tamen esse cadu-
cum , sed reliquo semper fore tempore dicit : ad quos , na-
turaliter quidem de cselo solum est dictum ; si vero de
omnibus universaliter considersveriiuus, de hoc quoque
erit manifestum.
CAP. XI.
Primum autem distinguamus oportet
,
quomodo genera-
bilia et ingenerabilia , et corruptibilia et incorruptihilia
dicamus. Nam quum niullipliciter dicantur, etsi nihil ad
rationem refert , mentem indefinite sese habere necesse
est , si quispiam ut indivisibili eo utatur, quod multis dii-
ditur modis. Non est enim manifestum, per quam ipsorum
natnram id accidat, quod est dictum. (2) Dicitur itaque in-
generabile uno modo , si sit quippiam nunc quod antea non
erat , sine generatione et mutatione : ut ipsum tangi qui-
dam inquiunt atque moved ; dicunt enim , non posse tan-
gens generari , neque subiens motum. Alio modo, si fieri vel
ortum esse quippiam possit, et non sit : nam boc similiter est
ingenerabile (ingeneratum), quia ortum subire potest.
Alio modo, si quippiam omnino factum esse impossibile
sit , ut interdum sit , interdum non sit. Impossibile autem
dupliciter dicitur. Aut enim quia non verum est dicereortum
esse posse, aut quia non facile, nee cito, nee bene oriri potest.
(3)
Eodem modo etgenerabile uno dicitur modo, si sit quip-
piam posterius, quod prius non erat, sive per generationcm,
si ve sine generatione. Alio modo , si possibile sit , sive ve-
ritate, sire facilitate possibile ipsum sit dennitum. Alio
modo, si generatio sit Ipsius ex eo quod non est, ad id quod
est, sive Jam sit, per generationem autem sit , siveet non-
Digitized by Google
<:,28i.) DE CELO LIB. I. CAP. XII. J8S
eit xat ur^itoj ovtoc, dtXX' tvSr/ouivou.
()
Kal
eOipxov Si xal ofyOapxov woaurtof ttxt vip Tcpdxtpdv
ti ov Corepov ?, u.t, tSTtv y\ EvSt'^rrat pv}| tTvat, <pOapxov
cTvat (papsv, cits 6tpdu.tvdv icote xal (jitxaSaXXov,
6 ttxt utj. "Kfftt
2'
8 xai to oi& tou cp6ti'p!o6at tv-
otyojuvov
ft->i
tTvat jpOapxbv tTval <pau.tv, xal ftt aX-
).>? to jiaSios tpOtipdatvov, 8 eTiroi av ti? lUfOapTOv.
(6)
Kal ictpi tou a^Ooipxou 6 auxb? Xoyo?*
^
yip to
aviu ^SopS; 8x1 u.tv 8v 6xi 31
m.yi
ov, oTov t&? &?a'<,
lu oxi aviu to? tpQeipEoOat Ttpdxtpov ouaat Caxtpov oux
tifftv, y| to 8v utv Suvbtov 81 tii) tTvat, y) oux iadut-
vdv nort, vuv
3'
8v oil
y^P
, *l *)
^f^
v"v * ^X*
dowi; oOapTOv, 8u tVrat tcotI 8xt oux aXr,6(( art tlntiv
Sri I, ouSl xaura SirTiaOat. To St u-aXtaxa xupi'wc,
16 to Sv utv, aoOvaxov 31 apOapYJvat oCxwi; watt vuv 3v
uoxtpov p.}) cTvat ?, tvSt^toBat a^| tTvat ,
yJ
xal to
uiyrcto efOapu.t'yov,
8v St, IvSt^duevov
5'
Coxtpov u^
tTvat. (e) AtfETii
8'
afOapT*v xal to u.yj ^aot'w?
^Qupdusvov. Ei 3j| xauO' outw; s^tt, axtTCTtov mo;
to
XtYOu.tv to Suvaxbv xal iSuvaxov
*
x6 Tt yip xupuo-
tbtb Xtydu-evov otyOapxov xw ji^i SuvaoOai tpOaprjvat
av, u.tj3' 6t1 (*iv tTvat 8x1 Si u.r}

XtYtrat 8i xal to
BYt'vY)Tov T0 bSuvbtov, xal to u.i| ouvauevov YtvtaOat
outok woTt TcpoTtpov uiv jx-)j tTvat uVrtpov 81 tTvat, olov
36 TYJV StCtUtTpOV 0-UU.U.tTpOV.
(7)
El 5t| Tl SuVBTat XlVTjWj-
vat OTaSta ixaxbv r\ apat [Japo? , atl TCpoe. to TtXtTaxov
XtYOfitv, olov xaXavxa Spat ixaxbv y) araSia fiaSiaai
ixaTov
(
xatxot xal x& u.dpta Suvaxat tb tvxdc, emtp
xal xf,v tirtpoj^v
), ds 8tov 8pt![ta6at rcpoc to TtXo< xal
50 Tr,v &ntpo^,v t^v 3uvau>tv. AvaYXTj u.sv ouv to Suvbtov
xaO' UTCtpo/^v TOcraJt xal Ta ivtb; 3uvao*6at, olov tl
ToiXavTa ixatbv aoat, xat 8uo, xav tl sTaSta ixaTov,
xal 3uo 3uv30*Qat 8a3t'oat. 'H 3i ouvau.ii;
t9J(
6ittpo-
/?;?
laTiv xavttTt iSuvaxov ToaovSl xa6' &Tcep6oXr,v
36 ti~dvTO)V, xal Ta TcXtt'to otSuvaTOv, olov & iXta pa8-
aat STaSia
p.},
Suvautvo; 89)Xov 8ti xal
XP
MIX xal ^v -
()
Mr)Otv
8'
r]u.5< Tcaptvo^Xt(T<>>' 8u>>pta6o>
Yap
xati
it;? S^tpo^YJ; to TtXo XtYopttvov to xuptK Suvbtov.
Ta^a
Yap
IvffTatTj Tt? av 6; oux avaYxr) to Xtj^Otv

40 8
Y^P ^P"
v QTaSiov ou xal Ta ev-b; 8'|itTat u.tYt'Or,
,
aXXa Touvavxiov piSXXov 8 Suvautvo? tSttv 0TIYU.+1V
fj axotiaat puxpou '1/oz/om xal xS>v u.tiiidvi>)v ;ti aiaQr,-
otv. 'AXX' ou8sv Sta^tptt Tcpo? tov Xoyov Stwpi'afto)
Yp
Tirol litl tj;? 8'jvotu.tbi; r| int tou TtpaY(*aTO? >) urctp-
n 6oXr|. To
Yap
XtYOtttvov SrjXov i\ pitv
Yap
ftj/t? ^
tou
.XaTTOvo? uirtptjfti , rj St Ta^uT^? yj tou TtXtiovo?.
Atwpto'u.iVMv 31 toutwv XcxtIov to
ift%rfi.
El 8y|
tVxiv Ivta Suvaxi xal tTvat xal uii, ivifxr\ j^pdvov
Ttvi diptaOat tov TtXtTsxov xal tou tTvat xal xou jxy]
,
to Xs'yoj
8'
8v Suvaxov to
TtpStYl**
tTvat xal 8v Suvotov
H^l
ttvat xaO' ircotavouv xaxriYOpiav, oTov avOpiorcov
?, Xsuxov y| Tpt'nr,^u *) aXX* 8xtouv x5v toioutwv. El
AKIST0TE1.K-. It.
dum sit, esse autem possil. (4) Corraptibile etiam et in-
corruptibile similiter dicitur. Namsi quippiam priuserat,
postea vera non est, aut est quidem, non esse autem po-
test, sive per corruptionem et mutationem, sive sine his,
corruptibile illiid dicimus esse. Interdum et id quod per
corruplioaem non esse potest, corruptibile esse dicimus.
Et insuper alio modo, id quod facile corrumpitur, quod
quidem quispiam facilecorruptibile dixerit.
(5)
De in-
corruptibili quoque eadem est ratio. Aut enim id quod sine
corruptione interdum est, interdum non est, incorruptibile
dicimus : quo pacto tactus incorruptibiles esse dicuntur,
propterea quod prius erant, et postea non sunt sine corru-
ptione. Aut id quod quidem est, non esse autem potest
:
aut non est futurum unquam , nunc autem est. Tu nempe
es nunc, et tactus est etiam nunc : corruptibiles tamen
estis, quia erit aliquando tempus quando nee te esse, nee
hsec tangere vere dicetur. Id vero maxime proprie in-
corruptibile dicilur, quod est quidem , non potest autem
sic corrupluiu esse, ut nunc quidem sit, postea rero non
sit , aut non esse possil : aut et id quod nondnm corruptum
est , alque est , non esse autem posterius potest.
(6) Dici-
tur etiam incorruptibile id quod non facile corrumpitur. Si
igitur lia>c ita sunt, considerandum est quomodo possibile
et impoisibile dicamus. Nam et quod propriissime incorrup-
tibile dicitur, ex eo dicitur sane
,
quia corruinpi non potest,
neque quandoque esse, quandoque non esse. Et prorsus
inginerabile id propriissime dicitur, quod sic generari non
potest, ut prius quidem non sit, posterius vero sit : qualis
est diameter coinmensurabilis lateri.
(7) Si igitur quippiam
per decern millia passuum moveri potest, aut pondus levarc,
id quod maximum potest, diccre semper solemus : reluti
centum levare libras,autper decern millia passuum ambu-
lare : quanquam et partes qua; cilra sunt
,
potest , si et
excessum potest. Quo patet , ad linem atque excessum
defiuiri potentiam oportere. Id igitur quod potest tot per
excessum, et ea qua; sunt citra, necesse est : ceu si cen-
tum libras levare potest, et duas posse; et si per decern
millia passuum ambulare potest, et per duo ambulare posse.
Potentia vero , ipsius excessionis est : et si quippiam tan-
turn non potest, eo per exsuperationem dicto, etiam plura
non potest. Qui namque centum passus transire non potest,
is et centum et unum non potest. (8) Nihil autem nos
conturbet; id enim quod proprie potest, per linem exces-
sionis sit definitum. Forsitan enim quispiam dicet , id quod
dictum est, non necessario ita esse. Qui namque magni-
tudinem decern passuum videt, is non et magnitudines eas
qute sunt citra , videbit : sed contra polius, qui puncture
viiiere potest , aut parvum audire sonum , is et majorum
sensum liabebit. Verum nihil ad rationem refert : ipsa
enim exsuperatio, aut in potentia, aut in re ipsa sit definita.
Id enim quod dicitur, patet : nam visusqui est minoris,
excedit; celeritas vero quae est majoris.
CAP. XII.
His autem determinate, dicenda suntea quae deinceps
sequuntur. Si igitur aliqua sunt, quae esse et non esse pos-
sunt.quoddam tempus maximum et essendi, et nones-
sendi, definitum esse necesse est. Atque dico rem esse posse,
et non esse posse , in unoquoque praedicamenlo : ut liomi-
nem, aut album, aut tiicubitum, aut aliquid aliudtale.
S6
Digitized by Google
3SC
IIEPI OYPANOr A, 16. (ti,sw.)
ydcp (xij iVrat itoctd? Tt<, dXX
1
aei itXEiwv tou irpoTE-
8evto? xai oux eViiv o5 iXdrtMV, ditetpov Ecrrat ypo'vov
to auro Suvaxbv eTvai xa\ pd| sTvai dXXov direipov.
'AXXi tout' dSuvaTov. (a) 'Ap^jj
8'
eaxw eWuOev
6 to yap aSuvaTov xai to i]/uSoi; ou Tauxb crjjxaivti.
"Est; Si to aSuvaTov xai to SuvaTov xai to AeuSo;
xai to aXr,8i to [asv i? utcoOeixsmc;
(
Xsyoj 8', otov to
Tptywvov dSuvawv Suo <5p6a? e/eiv, ei Taos , xai i\ 8id-
(xetpo; au
l
au.expoc. , tl TaSt
),
eoxi
8'
aTrXtu; xat Suvati
in xai dSuvaTa xai i|eu85j xai dXr]6ri-. Ou 8^| Tautdv
Ion i|eu3dc; te" Tt eTvai &itXb>( xai dSuvaTov anXwc
to yap 8 u.^i
larTWTa
f
aval Icrrdvat <J/eu5o<; jxsv, oux
dSuvaTov Se'. 'Opwuocj Ss xai to tov xi6apiovta u.sv pvJ;
aSovTa Si aSeiv cpavat <J/eu8o, dXX' oux aSuvatov. To
is
8'
fiu-a lertdvai xai xaOijsOat , xai rJjv Sidpurrpov ouu.-
uxtpov ttvai, ou pidvov ipeuSo; dXXi xai aSuvaTov. Ou Si\
tauxo'v Iottiv &no6ea6at <|euSoe; xai dSuvatov. 2uu.6ai-
vct S' dSuvaTov 5 dSuvdtou. Tou pisv ouv xa89jcr6ai
xai JVrdvai fijxa l^ei tJ|v Suvaptv, 6ti 6'te e^it Ixsi-
ao v/|V, xai T^v Erepav

dXX'
ofy
wots 6tjta xaOrjcrSai xai
lertdvai , <IXX' ev aXXw xpdvw.
(3)
lit 8^ ti dmtpov
yjjdvov fjii irXetdvoiv 01ivau.1v, oux ecttiv ev dXXoi
^pdvi>, dXXi tou8' d!(xa. "Qo-t' eT ti direipov y_pdvov
8v ^OapTOv eW, Suvau.iv f^oi av tou (*vj eTvai. El
a 8^| dtraipov yjwvov ioTiv, forco Eiitdpyov 8 Suvatat uJ|
eTvai. "Au.a dp' fatal te xai oux eVrai xax' Ivlpyeiav.
VeuSot (iev ouv cuu.6atvoi av, 6ri iJ/euSoe; etsGij.
'AXX' el u-J) dSuvatov jv, oux av xai dSuvaxov 3[v to
ou(i6aivov. "Airav dpa to del <5v aitXS;
if
Saprov.
30 'Opofatfc Se xai dYs'vr,TOv

t*Y&p ff*i\x6f, eVtai Suva-
tov )rpdvov tivi u;J| eTvai. (4) 4>0aptov filv yap ort
TO ItpOTBpOV JXEV 5v, VUV SI (*-)| 8v v| ivSs^OJJievdv 7T0TE
SffTEpov (ii| eTvai

yevtjt&v gj g IvSe'^etsi itpoTBpov uJ)
tTvai , dXX' oux E9Tiv rv
^ XP
V<
!
> owvawv to oeI ov.
3k "Qote ijl-Jj eTvai out* diteipov oute itEitepaapiEvov

xai
Yap
tov TreitepaajxEvov
XP^
V0V Suvatat sTvai, etrrep xai
tov dhtEipov. Oux dfpa evSe'/etat to autb xai v dt
te SuvaaOat eTvai xai u.)\ eTvai. 'AXXa pif,v ouSe r)jv
ditdspaoiv, otov Xiyid jxr) del eTvai. 'ASuvatov apa xai
40 del (iev ti eTvai, tpOaptbv S' ETvai. 'Ou-oiw; S' ou8s
Yv>]Tdv. AuoTv
y^P
8^poiv el dSuvatov to GffTEpov
avEu tou itpoTe'pou undp'ai , ixeivo
8'
dSuvaTov 6irap-
5ai , xai to Sotepov. "Qax
1
ei to del 3v u;
1
}) EvSij^erai
itoTE ur; eTvai, aSuvaTov xai yEvrjTOv Eivai.
(5) 'Eitel
45
8'
f|
dnd(pao'i( tou (xev del Suvafxsvou Etvat to ja-J) del
Suvdpevov sTvaij^TO
8'
dsl Suvdu.evov jx^j ETvai ivav-
Ti'ov, oS ditdjpaori? to fti)
del Suvdpevov u;^| eTvai , dvdvxi)
Ta? dnotpdoEtc djx^otv xijj auTbi uitdp/etv, xai ETvai
u.e'crov tou del 6vto? xai tou del u-^i dvToc to Suvdjxevov
o eTvai xai u.^ eivar
jj
yip ixatspou ditdtpaofc itOTe
6ndp^Ei , eI (i^i Eti] ds. "fierce xai to pij| del
p{)
8v
e'crtai tcote xai oux sVtat , xai Ti u.^) del Suvdu.evov
eTvai Sr,XovoTi, dXXa tcote ov* Stte xai u.^ eTvai. To
aOro dp' eoxat Suvaxbv eTvai xai pit) , xai tout' Icttiv
Nam si non erit definitum quiddam , sed semper proposito
majus, et quo non est minus : idem erit profecto possibile
esse tempore infinite , et non esse alio tempore inlinite.
At hoc esse nequit (2) Principium autem hinc sumatnr.
Impossible enim, et falsum, non idem significant. Est autem
impossibile et possibile, et falsum ac veram, ex supposi-
tione : veluti trianguluro Impossibile est suos tres angulos
duobus rectis sequales habere, si haec sint ; et diameter com-
mensurabilis est, si hoc sit. Sunt autem simpliciter et pos-
sibilia et impossibilia , et rera et falsa. Non est igitur idem
,
falsum aliquid esse simpliciter, et simpliciter impossibile. Te
namque dicere stare
,
quando non stas , falsum est quidem
,
sed non impossibile. Similiter et eum qui citharam quidem
pulsat, non autem cantyt, cantare dicere falsum est, sed
non impossibile est. Simul autem stare atque sedere , et
diametrum commensurabilem esse, non solum est falsum
,
sed etiam impossibile. Non igitur idem est supponere fal-
sum, ac impossibile. Impossibile autem ex impossibili
accidit. Sedendi ilaque quippiam standique simul po-
tentiam babet; quia quando habet illam , et alteram liab>-t
:
at non ut simul stet atque sedeat , sed in alio tempore
.
(3) Si vera quippiam plurium potentiam babeat tempore
infinite , non est in alio tempore , sed simul. Quare si quip-
piam
,
quod est tempore infinite , est corruptible , iilud, ut
non sit
,
potentiam habet. Si igitur est tempore infinite , sit
id quod non potest. Simul ergo erit atque non erit actu.
Falsum igitur accidit, quia falsum supposilum est. Sed si
impossibile non esset, non id utique, quod accidit, etiam
impossibile esset. Omne ergo, quod semper est incorru-
ptibile , simpliciter est. Similiter et ingenitom est. Nam si
generabile est , erit possibile aliquo in tempore non esse.
(4)
Corruptible enim id est quod prius quidem erat, nunc
veronon est : aut quod nunc quidem est, potest autem
aliquando posterius non esse. Generabile vero id quod prius
non esse potest : at non est in quo tempore id quod semper
est, esse potest. Quare non esse nee infinitum, nee finitum.
Etenim finite tempore esse potest, si et infinite possit Non
ergo contingit idem ac unum, et semper esse , et semper non
esse posse. At neque non semper esse : quae est negatio. Im-
possibile est ergo, et semper quippiam esse, et corruptibile
esse. Pari modo nee generabile. Nam si duo sint termini,
posteriorque sine priore inesse non possit, si ille competere
non potest, posterior etiam competere nequit. Quare si id
quod est semper, non esse aliquando non potest, impossibile
est et generabile esse.
(5)
Quum autem negatio quidem
ejus, quod semper esse potest , sit id quod non semper esse
potest, contrarium autem id quod non semper esse potest,
et negatio est id quod non semper non esse potest : nega-
tions amborum competere eidem necesse est, et esse me-
dium ejus quod semper est et ejus quod semper non est
,
id quod esse , et non esse potest. Utriusque nam que ne-
gatio quandoque competet, si non semper sit. Quare
et id quod non semper non est, erit quandoque, atque
non erit ;et id quod non semper esse potest, sed quando-
que est, erit sane atque non erit. Idem ergo possibile
erit esse atque non esse. Et hoc est medium utrorumque.
Digitized by Google
(283.) DK CLO LIU. I. CAP. Ml.
S87
ap^oiv .uj'o-ov.
(i
Adyo? ok xa8dXou Soe. *E<jtw
yip to A xal to B fiT|8evl t<5 auxJi 8uvdu.eva uitdp-
^etv, fittavxt 81 to A r\ to F xal to B r\ to A. 'Avayxrj
SJ) & u,rjTe to A &Tcap)gi
yefa to B , iravrl utcdp/etv to
6. l"A. E(TUi> 8r) TO E TO U.CTab TO)V AB
*
fivavxioiv
yip to (ir^sxtpov |m'oov. Toutw $}) dvdyxT| dtuso)
uicdpyjtiv to t r xat to A. Ilavti yap v| to A \ to
P, wore xal rip E

fasl ouv to A dSuvaTOv, to T &icdp-

(jet. 'O
5'
autoc Xdyo? xal fat too A.
(7)
Oure 0^ to
to i 3v yevriTOv ouSl tpftapxdv, out* to del u:^ ov. ASjXov
3'
Sit xal el yevr|Tbv
$
(p8apxdv, oCx dtSiov. *A(xa yip
ctrxt/it Suvautvov del eTvat xal Sovujxtvov ji^ del eTvat
*
touto
8'
Sxt dSuvaxov, Stoeixxat Tcporepov. (s)
T
Ap'
ouv el xat dyevijTOv, 8v Se, tout' dvdyxri dtStov eTvat;
is 6uoioj; SI xat el a^OapTOv, 8v 8e\ Asyw 51 to dye-
vijtov xal a:p8apxov Ta xuplbK Xtydu.eva, dyevr,TOv
jaIv 8 eVct vuv, xal irpdxepov oux dXrjOi? tjv ttattv to
ut) eivat, ajOapxov 81 8 vuv 8v 8oTgpov [ii\ dXr
t
6i( lorai
ifoetv u.r| eivat. *H el ptlv Taura dXX^Xon dxoXou-
20 6st xal x6 t dvivr,Tov dtpOapxov xal to dcpflapxov dye'-
vt
(
tov, dvdyxT) xal tb dtStov Ixaxjpu) dxoXouOeiv, xal
etxt xt dyewjTOv, dtoiov, sits ti d<p9apxov, dtStov.
{)
ArjXov os xal ex xou 8ptau,ou auxwv

xal yip dvdy-
X7), et tp9apTOv, yevrjTOV. *H yap dye'vr|Tov J\ yevr,-
as tov el Sk dyevr)TOV, dE^OapTOv uixdxetxai. Kal el
yevrjTbv
011 , tpSapxbv dvdyxv r\ yip (pOaptbv
$
dep8ap-
tov dXX' el acpOapTov, dyevTrrov uirexttxo.
(10) E? Si
(it) dxoXoudouatv dXXrJXotc tb dcpSapTov xal tb dyeV/|Tov,
oux dvayxi) ouxe to dytviF|Tov out* to dtpOapxov dtStov
30 eTvat. *Oti
0'
dvdyxT) dxoXouOetv, fa TtovSe tpavepdv.
Tb yip yevrrrbv xal to <p8apxbv dxoXouOouoiv dXXr]-
Xot?. ArjXov 81 xal touto fa tmv icpoTepov

tou yap
del 6vto; xal tou del (xyj 6vto? l<n\ pieTa^t
^) o.T|8eTepov
dxoXou6et, touto
8'
i(rn to yev^TOV xal (pOapTtfv. Au-
as vaTov yap xal eTvat xal [*rj eTvat wpicruEvov j^pdvov xd-
Tepov \ifb>
8*
ixaTepov xat eTvat itoodv Ttva y^pdvov xal
jat| eTvat. (ll) El to(vuv oti ti YevrjTOv vj (pflapTo'v,
dvaYxii] touto jxeTa^u eTvat. "Eotu> yap to A to del
bv, to Sk B to del u.rj ^v, to 8e T yevTiTov, to Ss A
0 fOapTOV. 'Avdyxr, 8t) to T
u.xa;u eTvat tou A xat
tou B. Twv (xev yap oux Ictti ypdvo? fa' ouSe'Tepov to
ite'pa fa
^
rj to A oux Jjv vj to B ?[v tw Se 'YevriTM
dvaYXTj t) Ivepyeta eTvat
^
8uvdu.et, toT; 81 ABou8t-
Tpc>)(. Iloobv apa Ttva xal b)pto*|Mvov y^pdvov xat
n Iffxat xal iraXtv oux eVrat Tb T. 'Optouo; oe xal fal
cou A fOaptou. rtVT|Tbv dpa xal (pOapxbv ixaTepov.
'AxoXou8butv dpa dXXrjXoti; to yevriTbv xal to tpOapTOv.
(12) 'Earw
8i
Tb lip'
^
E dYivr.TOv, tb
8*
ty
^
Z yt-
vr,Tdv, to
8'
lap' <|> H dp8apT0v, Tb
8'
e*<p'
y
<j ^8apTo'v.
60 Ta 3r| ZO 8i8etxTai oxt dxoXou8et dXXr|Xot. "Orav
8'
$
o&tw xtlueva 6? TauTa , olov to (xev Z xal to 8
dxoXou8ouvra , to 81 E xal to Z (xr|8evl t$ auTw
,
iwavTi Sk 8aTepov, 8u.otw? 81 xal Ta H8 , dvayxn] xal
Ta EH dxoXou8etv dXXr^Xoi;. "Eorw yap xoi H xb E
(6) Ratio autem universalis liaec esl. Nam a et p
nulli eidem
inesse possint : a vero out
f,
et
p aut 8 , cuilibet insint . Cui
igitur neque a neque
p
inest, ei
y S cuilibet insint ne-
cesse est. Sit autem id quod inter a et p medium est
,
1 : id enim
,
quod neutrum contrariorum estj eorumdem
medium esse constat. Ambo igitur,
y inquam et S , buic
insint Decease est. Nam aut a aut
y cuilibet inest; quare
et ipsi t. Quura igitur a impossible sit esse, inerit ipsum
y.
Kadem est et in ipso S ratio.
(7) Neque igitur id quod
semper est , neque id quod semper non est
,
generabile aut
corruptible est. Patet autem et si generabile aut corrupt!'
bile sit, non perpetuum esse. Simul enim poterit semper
esse, et non semper esse. Hoc autem prius dcmoiistratum
est impossible esse.
(8) Si igitur ingenerabile quippiam est,
atqueest ens, idne sempiternuin esse necesse est? et pari
nodo , si incorruptible est, et ens. Dico autem iugenerabile
et incorruptibile, ea quae proprie dicuntur : ingenerabile

quidem id quod nunc est , et prius non erat veruin dicere
baud esse; incorruptibile vero, quod nunc est, et poste-
rity verum non erit dicere liaud esse. At si box mutuo se
sequuntur, atque Ingenerabile est incorruptibile, et incor-
ruptibile, ingenerabile ; ipsum etiam perpetuum utrumque
sequatur, necesse est; et si est quippiam ingenerahile, et
si est quippiam incorruptibile , sit continuo sempiternum
uccesse est. (9) Hoc ita esse , et ex definitione ipsorum pa-
tet. Etenim si corruptibile est
,
generabile esse necesse est :
aut enim ingenerabile, aut generabile est: at si ingenerabile
est , incorruptibile esse supponitur : et si generabile est , et
corruptibile esse necesse est : aut enim corruptibile, aut in-
corruptibile est. At si incorruptibile est , ingenerabile esse
sane supponebatur. (10) Sin vero mutuo se non sequun-
tur incorruptibile atque ingenerabile , non necesse est aut
ipsum ingenerabile, aut incorruptibile, perpetuum esse.
Sequi autem base sese mutuo necessario, ex his emergere po-
test. Generabile enim et corruptibile mutuo se sequuntur.
Manifestum est autem hoc quoque ex antea dictis. Est enim
id medium inter id qnod semper est , et id quod semper non
est, quod neutrum sequitur : hoc autem est generabile
ipsum , ac corruptibile. Utrumque enim, deQnito tempore
quodam, et esse , et non esse potest. (1 1)
Si igitur quippiam
aut gene/abile , aut corruptibile sit , id medium esse ne-
cesse est. Sit enim id quidem quod semper est, a, id au-
tem quod semper non est
, p
: y
vero sit generabile , et 8
sit corruptibile : y
igitur. inter a et
p
medium esse necesse
est. Illorum enim ad neutrum ultimum tempus est , in
quo a ipsum non erat, aut
p
ipsum erat Generabile autem
aut actu aut potentia necesse est esse : ipsa vero a
p
neutro
modo. Tempore igitur quodam definite,
y
ipsum et erit et
rursus non erit Similiter est dicendum et de ipso corrupt i-
bili 8. Generabile ergo et corruptibile utrumque est. Ge-
nerabile ergo et corruptibile mutuo se sequu ntur. ( 1
2)
Sit
itaque ingenerabile e, generabile C : incorruptibile r,, et
corruptibile 9. Est igitur demonstratum
, ( atque 6 sese
mutuo sequi. Quando autem sic aliqua ut baec jacent,
vclut
C
quidem et sese mutuo sequuntur, e vero et
5 nulli eidem competent , sed alterum omni competit ,
et
simili modo ipsa
n
atque 6 : tunc et ( ti mutuo se sequan-
Digitized by Google
388
OEPI OTPANOV A, 16.
jt)| dxoXou8ouv. To dpa Z dxoXouS^aer iravTi
fap
to E r| to Z. AXXa (iV 5 to Z , xal to 9. Tw dEpat
H to 6 dxoXou8r](m. AXX' &itexeito aouvarov eTvai.
*0 8'
outo? Xoyo< xal 6rt to H t<j> E. 'AXXa u.i|v outw?
s Uyrei to dyiviiTov, i<p* E, itpb? to yvi)to'v, lip' 3 Z
,
atl to ofyOaptov, lip' <[> H , itpb? to tpSapTOv; etp' 5 9.
(JM.)
(is) Tb S-j) <pdvat u.7)81v x<Xueiv Y'vdu.evdv ti dpSapTov
eTvat xal (XYevniTOv 8v <p8ap5jvai , arca; Onapyoum); tw
u.lv t^
Y
VS
'
ffe<0< x
?
^ T
*i?
<p8op8, dvaipeiv iVcl twv
>u
oe8ou.ev(v ti. *H
Yap
diretpov $[ uocro'v Ttv wpicrfu-
vov y_pdvov SuvaTat SiravTa $
iroteiv rj irderyetv, ?, eTvat
J| [a-J) eTvat, xal toy diretpov Stat touto, Sti wpiaxai
moc, 6 aiceipo;
y
pdvo? , oS oux fort irXeitov. Tb & itij
drcetpov out' arotpov ouO' wpmjxEvov. (u) "Eti ti u.5X-
16 Xov eVi TtjiSe w OT)|xe(w act 3v irporepov 2<p8dpr| ?1 ar)
8v anetpov jye'veto; li yap [xtjOsv pSXXov, aiwpa.Sk
tot oi)u:ta , SrjXov 6*ti dnetpov
y
po'vov ?jv tt YeyrjTbv xal
<p8aprdv, Auvarai dpa jx9i
eTvat tov ditetpov y_pdvov
*
1
dpa
Y&p
eljei Suvaptv tou ti-J) etvai xal eTvat, to plv
30 itpdttpov, et
<p
8apT0v, to
8'
Cote pov, el yevtjtov . "Hot' lav
EiTtdtpyeiv 8o5u.ev dSuvaTa,Ta dvTixeiuxva dpa &7capy
>
ci.
(is) "Eti 81 xal tou8' bpotuic h dicavTi oripeuo uirdp-
;et , wot" diteipov Xpdvav tou pr| eTvat xal tou eTvat
eet cuvapiv

dXXa Se'SEtxtat o*ti dSuvaTov touto. Eti
as e! irpoTtpov ^ Suvaptf uirdpyji tj evepYeCac, 4itav8'
urnxpUi tov yjMvov, xal 3v aYev)Tov ?jv, xal pr, 8v Tbv
diteipov y^pdvov, YfyvfaOat 81 Sovdpevov. Apa 8-J) oux
3jv xal tou eTvat Suvaptv eTy_e , xal tou tot* u.ti etvai
xal usTtpov aireipov apa '/pdvov. (l) Oavepbv 81 xal
S"
liXXbK oti aouvaTOv (pOapTov 8v |)
spSaprjvaf tcote
del
yip IffTai Sfa
xal (pSaptbv xal apSapTov IvTeXcy^eta
,
Sore apa ea~cat SuvaTov dt( tc eTvai xal |xr, dti.
4>8eipeTat apa itori to <p8apTov, xal el Y^vitdv,
y*Y"
vtv 8uvaT0v
Yap
Y

Y
ov^val
>
xa^ 1*^1 "''
"P"
"vgtl-
*
(17)
"Eoti 81 xal 58e 8eo)pr)oai 8x1 dSuvaiov
^
Yvd-
(jievo'v itoTe aip8apT0v ti SiaTtXeiv,
$ dY*
v
1
T0V ^v xal
del irpotepov 3v <p8apr)vat. OuSlv
Yap
dub tou auto-
jjidrou out' dpSapTov out' 4y'V7
1
tov O'dvt' elvat.
(is) Tb plv
Yap
auTo'uatdv Ioti xal Tb dirb Tuy^r,; itapa
* tb del xal to w? eitl to itoXu
^
8v
$ Y
tv
'(
levov
'
T0
8'
dneipov ypdvov
^
dnXai(
rl
dird ttvo? y_pdvou ?| del
?| d litl to itoXb uirdpy_ei ov. (l) 'Avoyxtj toivuv
pucrti Ta TOtauTa 6x1 ixlv eivat 6t1 81 px\. Twv 31
TOtouTtov 7] auTJ) 5uvaai<; trji; dvTtpdoeai^ , xal ^ 6X7]
45 aWa tou eTvai xal pij. "Oat' dvaYXi) laa &ndpy_etv
jvepYeta dvTixeiu.eva. (jo) 'AXXa p^v ouSev y' dXr)8l
tliceiv vuv Sti IotI irepucriv, ouSl nepuaiv 8ti vuv i'ariv.
'AouvaTOv apa
fx-Jj
3v itOTe Co-repov dfSiov eTvai* l|et
Yap
CoTepov xal tV tou
p^
eTvai Stlvajxiv. (21) IIX^v
M ou tou we
p^
eTvat ore iVriv
(
6icdpy_ei
y^P
^v
'p
-
ytla 4v
),
dXXa tou itepuatv xal lv to> irapeXSoVri j(pd-
vtp. "Eutw 8J) <Z t/ti t}jv Suvapiv uicdpy_ov ivep-
Yeta

JOTai apa dXr)8e? eineiv vuv 8ti oux 071 irepuffiv.
AXX' dSuvaxov ouSeuta
Y^p
8uvajii? tou
Y*Y
0V*val
tur necesse est. Ponatur enun e ipsuro y) non s^qni : ergo
( ipsum sequetur, quippe quum ctiilibet ipsum c ant r, conv
petat. At 6 eliam id sequetur, quod sequilur ipsum ( :
ergo 6 sequetur >) ipsum. At impossibile esse supponebatur.
Eadem rationeetnisequi ipsum e, demonstrabitur. At sic
se habet ingenerabile e ad generabile
(
, et incorruptibile
11 ad corruptibile 6. (1 3)
Dicere autem nihil prohibere
generatum quippiam incorruptibile esse, et ingenerabile
quippiarn corruptum esse, semel illo generate, hoc cor-
rupto , tollere est aliquid eorum quse data sunt. Aut enim
infinite, aut quodam definite tempore, omnia aut agere,
aut pati, aut esse, aut non esse possunt: et infinite, pro-
pterea quod tempus infinitum aliqiio modo est definitum
,
quo non est majus. Id rero, quod aliqua ex parte est infi-
nitum, neque infinitum est, neque etiam definitum.
( 1 i) Prteterea cur magis hoc in signo corruptum est id quod
antea semper erat, aut generatum est id quod prius non
erat tempore infinite? Nam si non magis in hoc quain in
alio, et ipsa signa sunt infinite, erat quippiam, ut palet,
generabile et corruptibile tempore infinite : ergo non es-e
tempore infinite potest. Simul enim , ut non sit , et sit
,
potentiam sane habebit, ipsum quidem prius, si corrupti-
bile est ;
ipsum autem posterius, si generabile est. Quare
si posuerimus esse quae non posiunt , opposite simul erunt.
(15) Atque hoc insuper in omni signo similiter erit. Quare
ut non sit, etsit tempore infinite, potentiam sane habebit.
At demuustratum est, hoc impossibile esse. Prasteron si
actum potentia antecedit, universo tempore erit, et quod
Ingenerabile erat , atque non ens tempore infinite , fieri au-
tem potens. Simul igitur non erat, et ut sit potentiam
habebat , et ut tunc sit, et postea tempore infinite.
(16) Pa-
tel autem et alio modo impossibile esse
,
quippiam corru-
ptibile non aliquando corrumpi. Semper enim simul et
corruptibile et incorruptibile erit actu. Quare simul erit
possibile, semper esse, et non semper esse. Corruptibile
ergo aliquando corrumpitur : et si generabile est ortum est.
Possibile enim est ortum esse, et non semper esse. (17) Pus-
sumus autem et hoc conlemplari modo impossibile esse, aut
si ortum aliquando quippiam est, incorruptibile esse, aut
si ingenerabile est, et antea semper erat, corruptionem
subire. Nihil enim casu, aut incorruptibile, aut ingene-
rabile esse potest.
(18) Quod enim casu est atque for
tuna, est praeter id quod semper aut plerumque, aut est,
aut fit. Quod vero infinite tempore aut simpliciler, aut
ab aliquo tempore est , id aut semper aut plerumque est
ens. (19) Talia igitur interdum esse, interdum non esse
natura, necesse est. Talium autem eadem potentia est
contradictionis, et ut sint, et non sint, causa jnateries
est Quare opposite simul esse actu necesse est. (70) At
vero neque verum est dicere nunc , transacto in anno
,
neque transacto in anno nunc esse. Impossibile est ergo, si
aliquando non est, posterius perpetuum esse : haberet enim
posterius etiam potentiam non essendi. (21) Venim nonut
tunc non sit, quando est ( est enim ens actu), sed in anno
praeterito, temporeque transacto. Sit igitur id actu, cujus
potentiam habet. Verum igitur erit, si transacto in anno non
esse dicaturnunc. At impossibile est : nulla nempe potentia
Digitized by Google
(3,w.) DE CjELO LIB
iSTiv, AXXct tou tTvat t| IWOat.
(]) 'Ouotw? 81 xat
10 itpvitpovov dtStov Sortpov u.^ tartv

t?st yap Suva-
;itv ou svtpfita oux l<mv. "liar' av 6tj}u,sv to Suva-
tov, aXr)6s? carat ciirttv vuv 6rt tout* fart ire'pujtv xal
& flXw? ev tw napeXOovrt
XP
VU.
(
M
)
Kai fuaixw? S2
xai u^i
xa8oXou axoitouatv dSuvaxov
$ dtStov 3v 7tpo'~
ttpov <p
8ap9)vat Gartpov, ?| irporepov ia-J) 8v CaTcpov i-
ciov tTvat. Ta
f
ip
<f
Oapti xal
f
ev7]T& xal dXXotwTa
navTa' dXXotoutat SI -toT? evavxtot? xai IJ wv ouVtVca-
lo Tat t! ^ucst oVra , xat 6ito twv autwv toutwv <p8et-
ptTSI.
II. CAP. I. 189
est respectu ipsius fuisse , sed esse vel fore.
(22) Simili-
ter et si prius sempiternum erat, et posterius non est : ha-
bebit enim potenliara ejus quod actu non est*. Quare si
posuerimiw id quod potest, verc dicetur nunc hoe esse
transacto in anno, in temporeque omnino exacto. (23) Na-
turaliter etiam et non universaliter si consideremus, itn-
possibile sane videhitur, aut corrumpi posterius, quod per-
petuum prius erat, aut posterius sempiternum esse, quod
prius non erat. Corruptibilia enim , et generabilia et al-
trrabilia sunt universa : alterantur autem contrariis, et
ex quibus constant ea quae sunt nature , et ab tis ipsis cor-
rumpuntur.
LIBER II.
CAP. I.
"Oxt u.1v ouv ouxe ^s^ovsv 6-ir3? oupavb? out' ivSs-
y
txat tjiOapT,vai , xaSdirtp we"? cpaatv autov , aXX' ioxtv
el? xat dioto?, dpx^jv
uiv xal TcX(urf,v oux tyun tou
It
itavTO; aifovo? , l/Jv Sk xat itifUy wv it auxw tov
dittipov xpovov , ex xt twv eipr)u.evwv !?e(m XaSctv -rf,v
ictoTtv , xal Sta t5j? Sd*;>i? tv)? wapl twv dXXw? "ktfw-
tiov xai ytvvwvxwv outov e! yap o&tw? pitv tytiv V-
Siytxat
, xa8' 6v Si Tpdirov exetvot ytvioQaii Xeyouatv
JO oOx ivSiyt-zai , u.yc!a]v 4v lyoi xal touto foiri|v et?
ictoTtv itepl trie dSavaata? aCiTou xal x5j? dtStdxi]TO?.
(j)
Atdnep xaXw? l/ei cruu.itet8ttv iauxov too; dpyatou?
xal (xdXtara itaxpfou? -^m-wv dXiqSet? eivat Xdyou? , in
?oxiv dOava-ro'v ti xal deiov twv exdvxwv
f**
v xivyioiv
,
85 iydvTiov Si T0tauT>)V wuxe pirjSlv eivat we pa? auxr,?,
dXXa |x5XXov TauT>)v twv aXXwv irepa?* to tc yap iri-
pa? twv irepteyovTwv csti , xal a6r>) ?) xuxXo^opta
TtXeto? ou<ra nspte/etTa? aTtXtt? xal Ta? lyoiaat itspa?
xal TtauXav, aut^| (itv ouSeixtav o(5t' apj^|v (youaa
to outc TtXtuTjjv, iWairauTO? o3oa tov areetpov j^povov,
twv
8*
dXXwv twv ptiv aixta ttj?
ifyjfi , twv 8i Se^o-
ptsvi) T^v itauXav. Tov
8*
odpavbv xal tov avw toitov
ol twv apxatot to7? 8eot? aitsveifxav w? ivta (ao'vov aOa-
vaxov'
(3)
6 Si vuv ptapTupet Xoyo? w? a<p6apT0? xal
3& if(ty\x<K, ?ti
8'
dita8r
(
? notai;? SvnjTri? Suoxepsta? loxiv,
itpb? 81 toutoi? ottovo? Sta to ptriSeuitS? irpooSstsdat
^tata? dvayxr)?, -Jj xaxsytt xoiXuouoa fspsffdat irctpu-
xo'ta a&TOv aXXw?" irSv ^ap to towutov lirfnovov , osw-
step av aTStwitpov ^,xal StaScerewc ttj? dpiorr,? aaot-
o pov.
(3)
Atontp outc xata tov twv iraXatwv (jtuOov
6noXr)irrfov
*X*
,V

? ^aatv "AtXovto? tivo? autw

icpoaSttaOat xi|v aw-nipfav o(xaot yltp xal toutov ol
ouo~r^avre? tov Xoyov
tV
aux^v
lx
ttv StoXti'Jiiv toi?
CaTepov w?
y^P '"'P^
Ppo?
lydvTwv xal yt^pwv arrdv-
b to>v twv dfvw co);jtdTti)v ujctOTijoav auTW ptu6txw? dvaY-
xtjv iivfyvyov. (e) 03t 8J) TOUTOV TOV TprflTOV 6no-
Xr,7CTt'ov , out* Sti t^v S(vr,otv ddtrovo? Tuy/,v<>VTa
^
op3? tt|? otxeta? ^oirrj? {xt ow^soOat toooutov
y
povov
,
xaOdtTtsp 'EptireSoxXT)? (pmotv.
{)
'AXX4 |aV
ouS' 6itb
Ctelum igitur universum neque ortum esse, neque cor-
rumpi posse, ut qnidam inquiunt, sed unum esse ac sem-
piternum
,
principium quidem et exitum xternitatis uni-
ersee non habeas, infinitum autem liabeps et continens
in se ipso tempus : et ex hisce quae dicta sunt , et per opi-
nionem eorum qui aliter diennt, aliterque id generant, (idem
sumere licet. Nam si sic quidem sese habere potest, eo
autem modo, quern i 11 1 dicunt, non potest , magnum et hoc
utique momentum ad faciendam fidem de immortalitate
aeternitateque ipsius tiabet.
(2)
Quare bene sese habet,
quemque sibi persuadere, reteres et majorum maxime
nostrorum sententias rerasesse, quas quidem asserunt, esse
qnippiam eorum immortale atque divinum
,
quae motum
quidem subeunt, talem tamen ut null us ipsius sit finis, sed
potius ipse ceterorum sit finis. Et finem enim ex his esse
constat, quae continent : et hie quum sit perfectus, im-
perfectos continet , et eos qui finem liabent atque cessa-
tionem : ipse namque neque principium , neque exitum
ullum habet , sed incessabilis est tempore infinito ; cete-
rorum autem aut est principii causa , autsoscipit exitum
rcssationemve. Atque superum locum caelumque reteres
quidem diis tribuerunt, propterea quod solum est immor-
tale. (3)
Praesens autem oratio testis est , incorruptibile ac
ingenerahile esse, vacareque praeterea omni difficultate
mortali; et insuper esse sine labore, propterea quod nul-
lius ibdiget vim infereutis necessitatis, quae quidem prolii-
bens detineret ipsum aplum alio modo ferri. Omne nam-
que tale laboriosum est, quo magis perpetuura est, et
oplimae disposilionis expers. (4)
Idcirro neque putandum
est, ipsum ita sese habere, ut veterum fabula dicit, qui
quidem salutem ipsius Atlante quodam inquiunt indigere.
Et ii namque
,
qui banc sententiam attulerunt , idem quod
posteri , videntur existimasse. Nam quasi pondus hal>e-
rent stipera corpora omnia , terreaque essent ,
necessilatem
animae participem ipsi fabulose supposuere. (5)
Neque igi-
tur hoc modo, neque ob conversionem,
(
propterea quod la-
tionem habet motu suopte celeriorem), conserrari pu-
tandum est adliuc ipsum tempore tanto atque incolomem
esse, ut Empedocles dicit.
(6)
At vero nee ab anima cogente
Digitized by Google
390
t}/u)(?js tuXoyov ovaYxaSousrtf tuvetv dtStov ouSi yip
xyjc d*vjf^5 oTov x' eTvai x,v toiautijv Cwtjv dtXuicov xat
ttaxapiav averyx!)
Y&p
'
*V
xiVr,otv pttxa p\'a{ ou-
oav, fitp xtvetoOat irEipuxoxos xou itpwtou oiopwxo?
6 aXXto? xtvsi auveyjT*; , aV/oXov tTvat xal iram); anr)X-
Xaf!
Jie
'
yr
l
v pasxwvrK Ipuppovoc
,
st
Y* r"$'
&*p *?
(jn^5j x9j twv Ovtjxmv bxov tWtv avenrauuti; rj ept tbv
Sirvov vivojievr, xou triojiaxoc ctvEoi?, aXX' stvaYxaiov
'ltovd( xtvo? iiotpav xaxs'^Etv aux/jv dtStov xat axpu-
10 xov. El St]
>
xaOetiwp etiroptEv , ivSe'xsxat xbv slpr,-
fie'vov e^tiv xpditov ittpl
xrfc irptoxrj? tpopS?, 06 (tdvov
auxou irtpl xrj? dtStdxrixoe oSxcoc 0JCoXa6etv 2|x(teXe-
oxEpov , dXXi xal x?j aavTEta x5j ntpt xbv 6ebv ptdvu;
av j(oi[xev oCxwc SiioXoyoup^vok diwpaiveoOat supt-
16 epcovouc X(Jyou. 'AXXi xwv uiv xotouxcov Xo^wv SXu;
t*oxw xa vuv.
nEPl OYPANOY B,
p.
(sm,ms.)
sempiternum manere, consentaneum est rationi. Neque
enim talis ipsius animae vita sine dolore beataque esse
potest. Et motum enim
,
qui est cum vi , si movet corpus
priniura aliter aptum ferri , continueque movet, negolio-
sum atque ab orani voluptate mentis semolum esse ne-
cesse est, si neque ut animae mortalium animaliuui requies
inest ea quae circa semnuin sit corporis relaxatio; sed
Ixionis fatum cujusdam ipsam perpetuum insuperabileque
detinere necesse est. Si igitur, uti diximus, res dicto
modo de prima latione sese habere potest, non solum con-
cinnius est ita de aeternitate ipsius existimare , sed eliam
hoc modo dumtaxat consenlaneas magis ei vaticination!
,
quam de diis habemus, sententias possumus certo pro-
ferre. Sed de bis quidem hactenus.
CAP. II.
'EiteiSr) St xivt{ tlotv 0? fatv elva( xt Setbv xat
aptoxtpbv xou oupavou , xadantp ot xaXoutuvot IIuOx-
yoptioi ( ixttviov yap o5xo< 6 Xoyo? ioxtv
)
, axtitxiov
jo
irdxepov xbuxov l/u xbv xpoTtov w? ixelvot Xeyouoiv
,
tj (xSXXov ixt'p(o<, tlJtep SeT TcpooaTtxeiv xcjj xou iravxb?
moftaxt xauxa? xa< dp^d?. EuOuj ykp fpoixov , el xb
8e;tbv Oitdp/et xal xb dptoxepdv, Ixt irpdxtpov x&j
rcpoxepa; uTroXr)icxtov uTcdpy^etv dpy a? Iv auxu>. Aico-
as ptoxat uJv ouv irtpl xouxwv Iv xot itepl xa; xtov (*xov
xtv^osif 8tl xb xt|? 9woew{ olxeta xij< ixetvwv slvr
ipavepwt
y^P
*"v
Y*
T0'< tyo
l
i
OTrapj^ovxa tpa(v:xai xot?
u.tv itoivxa xa xotauxa fidpia, Xey<*>
5'
olov to xt Se^ibv
xal xb dptaxtpd*, xot( S' {via , xoT; 5e tpuxoTc xb avto
SO
xal xb xixtw iaovov.
(2)
El Si Sec xal xio oupavoi 7rpoo-
axrttv xt xtov xotouxtov , xal xb npioxov , xaftairep ei-
jroptev, h xot; (j>oif u7tapj(ov ttSXoYOv Gnap^ttv Iv
aoxS>* xpuov
Y^p
SvTtov txaoxov olov ipjrt Tt? ^ax' v
"
Xtyw Se xa xpta xb avto xal xb xaxio , xal xb xpdsdtv
% xal xb avxtxt(u.tvov , xal xb Se^tbv xal xb aptcrxepdv
xuxa
y^P
T4 Staoxaet{ tSXoYov &itotp/etv xot? J-
u.aot xot; xtXelott iravac "Eaxi Si xb ttiv avto xou
u.r]xov(
apx^i
T0 ^k Sefcibv xou irXaxouf, xb Si TcpooOtv
xou 8a8ou<;. "Ext S' cEXXtoc xaxa xi; xivrjosic ap^a;
40
Y^P
xatixa? Xiyio e>&ev dtp^ovxat irpwxov al xivr,crEt;
xoT< fyouotv. "Eoxt ik iitb ptiv xou <xvo> f, a(j;r)(ii<;
,
iixb Si xtov Stto>v
^
xaxit xdnov , cfatb Si xiov epiirpo-
oOtv
^
xaxi xi)v atoOriertv spnrpoo6ev
fhf
"kifot t(p'
8 al alaQrjsEtf. (a} Atb xal oux iv jfnavxt aupiaxi xb
o oEvto xat xaxto xal xb Sb;iov xal apioxtpbv xal xb eja-
irpooOev xal omoOev r,xr,Tiov , aXX' Sua I^ei xtvrjotb);
ap^v tv auTOK EunJAjj^a ovxa* xGv
fkp i'fiyovt
iv ou-
6tvl bpwtuv SStv j| dp^ xr,{ xivrjoetof. Tit ptiv
Yap
#Xt<; ou xtveixat , xa Si xtveixat ptiv aXX' 00 itavxa-
60 /dOev 6u.oia){ , olov xb itup jvw tidvov xat ?,
y^
itl xb
ptt'eov.
(4)
'AXX' iv ptiv xouxot; XtYoptEv xb dtvo) xal
xoiit* xal xb Si^tbv xal dptorxEpbv icpb( ^aa; inava^E*
Quum autem sint qui dextrum ipsius caeli quippiam, et
laevum inqniunt esse, ut ii qui Pytliagorici nuncupantur
{est enim htec illorum sententia), considerandum est,
utrum res sic sese habeat, ut if 1 i dicunt , an alio potius
modo, si Usee principia corpori i\m\is universi sunt adjun-
genda. Continuo namque , si dextrum inest ei kevumque,
priora principia jam prius in ipso esse existimandum est.
Determinatum igitur de his est in iis que de animalium
motibus sunt tractata, propterea quod haec propria sunt illo-
rum naturae et accommodata. Manifote namque anima-
libus inesse videntur quibusdam omnes istiusmodi partes
,
dextrum, inquam, atque sinislrum, quibusdam nonnutue;
plantis vcro supera atque infers solum.
(2)
Quodsi caelo
talium quippiam est adjungenduui, eliam id ipsi competere,
quod primum, ut dicimus, in animalibus inest, consenta-
neum est rationi. Unumquodqtie enim trium (dico au-
tem trium, superum inferumque, ipsum Ante atque oppo-
sition, et dextrum laevumque) ut principium qooddan
esse videtur. Has enim omnes dimensiones perfectis cor-
poribus inesse consonum est rationi : atque superum qui-
dem longitudinis , dextrum autem latitudinis, ipsum vero
Ante, altitudinis principium est. lnsuper alio modo motuum
ratione. Htec enim principia dico, unde motus iis incipiunt
quo; haec habent. Est autem ab ipso quidem supero accre-
tio; adextris autem ea motio, quae loco accommodatur;
ab hisce vero, qua; ante sunt, ea motio quae fit sensu. At-
que id Ante dico
,
qno spectant sensus.
(3)
Quapropter et
non omni in corpore quaerendum est superum atque infe-.
rum , et dextrum laevumque , atque ante , et retro ; sed in
hisce quae quum animata sint, motus in se ipsis principium
habent In nullo enim eorum quae Tocant inanima,
cernimus unde sit principium motus. Quaedaro enim
omnino non moventur : quacdam moventur quidem, sed
omni ex parte simili modo , veluti ignis snrsum solum , et
terra ad medium.
(4) Sed in his superum et inferum,
dextrum laevumqne dicimus, ad nos ipsos referentes. Nam
Digitized by Google
(*)
DE C.ELO LIB. II. CAP. II. 89
1
pcivxtc
$
yip xaxi xa ^u.ETtpot Seiia , wsittp ot u.av-
tck,t| xa8' iaoiorjjTot xoic ^[xtxipou;, olov x& tou
avSptavxo;,
$
to Jvavxtwc e^ovTa Tj Ot'agt , Stljibv pUv
Toxaxa to j)u.EXtpov apisxEpov, ap'.axepbv <5e to xaxa
6 to ^uixepov Se^tov
, [
xal omaOsv to xaxi to ^aextpov
Eu-npoaOev
].
'Ev auxot? Se xouxot; ouSepuav ipwptev
StafopdEv* lav
fip
avarcaXtv arpa^Tj, xa ivavxla ipou-
(tev Sj^ti xat aptxrepi xat dfvco xat xdtTW xat iWpo-
c8sv xat otcioOev.
(&)
Aib xat xoiv UuOaYopefwv av
10 Tt< 6auu.aereuv 6rt Suo lio'va? xauxa? etp/a; IXeyo*
, to
8etbv xal to dpteTtpdv , xa? 8e TETTapa; 7tapeXt7rov
ou8ev fjrrov xup(a<; ouoac* ouOsv ^ip iXaxxw Staipopiv
tftx xa AW itpb? t& xoitw xat t4 fixirpoTOev irpb<; xi
JutsOev
$
Ta Ss^ta irpb; Ta

ptaxt pa v mat xot; &uou;.
16 Ti |xev
Yap
x5j 8uvotu.Et Sta^'pet pwJvov, t& 8e xat toT
oyiifiaof (e) xal to (isv avw xat to xaxto itafft toT;
Iwfr/Qu; eWtv 6uotM<; cj>otc xat ^uxot?, to 8s Stjtbv
xat to apitmpbv oux Evuitapyei xot< tpuxotc. "Ext
8'
wc
to u.r,xo; tou itXarouc icpoxEpov , si to jxev avw xou
20 {ir,xouc epyv; , to 8i Ssljibv tou irXaxou;, <) Ss tou irpo-
Ts'pou ap/_9i irpoie'pa, itpdrtpov av sir) ib dvw tou Se^iou
xaxa fivtatv
,
eVeiS*) icoXXa^bK XtYsxat to icpoxtpov.
IIpoc 2s touxoic, el to uiv dfvw sorl to 89ev rj x(vr,ot;,
to 3s oetbv efcp' o5, to
8'
ct; to irpo'oQsv l<p' 8, xat
45 o2tw? av
fyot
Ttvi 8uvau.iv
ipyjfi to avw irpb? t4<
dtXXac loeat. Ata te St\ to napaXtnetv xa; xupiojxEpa?
ap^a; Stxatov auxot? fatTtptStv , xat Sto'tt xauxa? ev
fiitaotv 6ao(o); ivo'pLiiJov uTtap^ttv.
'Hfttv
8'
ItceiS^i
wptarat icpdxepov Art iv toi? ej(ouiv ip^V xivVJoeux;
*o at TotauTat Suvaptttf tvuicap^ouvtv , 2
8'
oupavb; ejuj/u-
^oc xat ?y^ei xtv^aeox;
5px^v,
8rjXov Jti l^ xal
to avM xat to xdtTbi xal xb 8cibv xat to apioxspdv.
(-) Ou oeT ^ip aitopEtv Sii to atpatpostSs? Tvat Tb
v/tuxz tou itavTO? , Sitiat luxat toutou to (xev Seibv to
35 os aptsxEpbv 6u.o(o)v y* ^vxuv twv |/.op(b>v anavnov xdl
xtvouat'vwv tov fijtavTa jrpovov, aXXa voeiv uomp
5v tt ti<, iv oT? ej^ei to Se^ov itpb? to dpurxspov 8ta-
ipopiv xat toT? syjQjxafftv , elra xeptOetii o^atpav IJei
(aIv
Yap
tJjv Suvapttv Sta^spouoav
, 8o'ei
8'
oO 8t4 -rij
4o 6u.otoxT)xa xou o^Jiptaxo;. Tbv auTov 8 Tpo'itov xal
WEpl ttJ(
ifflrA
tou xtvetoOat' xal
Y^p
ti ptyiSiitoT' jjp-
;axo, 5(mo? I^etv dvaYxaiov ipx^v SOev v ip;aTO,
t op/.ETO xtvoupitvov , xav ai orafi) , xtvr,8e(ij av itaXtv.
(s) Aeyw 84 (xtjxoc (ilv auxou Tb xaxi Tob ico'Xout
5 otauxriua
,
xal twv ico'Xtov tov (iiv avw Tbv Si xdtxw
Jtasopav ydcp Iv toutok; pto'vot? 6pwu.iv twv ^pna^at-
pt'wv , Tb) (ti| xtvtt6at tow? iroXou?. "Apia 8J xal
etw9apiv X^y'v t4 irXtfyia iv tw xoajiw ou Tb d!vw xal
TO XOTW, iXXa Ta ItEpl T0b Ito'Xoui;, W(T01iT0U pt^xouf
3vto* to
Y^p *U
tb itXdtYwiv Ioti Tb ictpl Tb d!vw xal
to xdiTw. Twv 8e tcoXwv o ptEV 6itJp ^u.3; tpatvo^-
fievo? xb xatw (i'poc lart'v , 6
8'
fj(iiv dtSrjXo? to 4vw.
()
Ae^tbv
Yap
ixaoTou XsYoptev , ^Oev
^ ap#)j t^? xaxi
toitov xtvijffEWf tou
8'
oupavou ipjc^v t^< irEpi^opS;,
aut respectu nostri, dextri laevique, ut augures dicunt;
aut similitudine nostri, ut ea qnoc sunt statu*; aut ea
qu.-e contrario modo sese liabent positione : etenim dextram
quidem id dicimus, quod opponitur nostra sinistra, lasvum
autem, id quod nostra dextro, et retro, id quod nostra Ante.
In bis autem ipis nullam difTerentiam cernimus. Si contra
naroque vertantur, contraria dextra tevaque, supera ao
infera, et ante retroquesane dicemus.
(5)
Quapropter et
Pythagoricos quispiatn mirabitur, sola luec duo principia
dixlsse, dextrum , inqtiam , atque sinistrunt; ceteras au-
tem quattuordiflerentiasomisisse, non minus rationem prin-
cipii subeuntes. >on enim minorem ad infera, supera, et
ad ea quae sunt retro , ea quae sunt ante
,
qoam ad lasva
,
dextra , universis in animalibus difTerentiam liabent. Haec
enim vi solum , ilia figura etiam differunt.
(6) Et superum
quidem ac inferum omnibus animantibus inest, tam ani-
malibus quam plantis : dextrum autem laevumque plantis
non inest. Prajterea" ut longitudo latitudinem antecedit,
sic prius erit generatione superum dextro, quum mnlti-
pliciter prius dicatnr : si longitudinis quidem superum
,
latitudinis vero dextrum principium est, atque prions
principium antecedit Insnper si superum quidem est id
unde est motio , dextrum autem a quo , et ant, ad quo I
:
hoc quoque modo vim quandam principii superum ad ce-
teras species habet. Increpandi sunt igilur Pytliagorici , et
quia inaxime propria principia omiserunt, et quia in uni-
versis ha.'c similiter inesse putabant. Quum autem a nobis
sit antea definitum, tales potentias iis inesse
,
quae princi-
pium motus liabent; et caelum sit animatum, atque princi-
pium habeat motus : patet, ipsi superum inferumqae et dex-
trum atque hevum inesse.
(7) Non enim dnbitare oportet
ob unirersi rotundam figuram
,
quonam pacto aliud ipsius
dextrum, aliud laevum erit, quandoquitlem partes sint similes
universa? perpetuoque motu cieantur: sed intelligere perindc
oportet , atque si quispiam in lu'sce quae dextri ad laevum
figuris quoque difTerentiam liabent , circumposuerit spliae-
ram : babebunt enim potentiam differentem , at ob liguro:
similHudinem habere non videbuntur. Eodem modo de
principio quoque motus intelligamus oportet. Etenim etsi
nunquam moveri caelum incepit, principium tamen liabeat
ipsum necesse est, unde incepisset , si inciperet moveri ; et
rursus cieretur motu , si stabit. (8) Dico autem , longitudi-
nem ipsius quidem earn esse, quae inter polos , distantiam
:
etpolorum alteram, superam, alteram inTeram partem.
DifTerentiam enim insolishis liemisplioeriocum cernimus,
ex eoquia poli non moveotur. Insnper etiam in mundo non
ipsum superum , atque inferum , sed ea quae sunt prater
polos, latere dicere consnevimus. Quo patet, banc ipsius
caili longitudinem esse. Id est enim latus, quod est pre-
fer superum inferumque. Polorum autem is quidem qui
apud nos videtur, pars infera est ; is autem qui nobis ma-
nifestos non est
,
partis rationem superae subit. (9) Dextrum
enim uniuscujusque id esse dicimus, unde principium ad
locum accommodate: motionis emeryet. Coqversionis vero
Digitized by Google
384 IIEPI OYPANOY A, ta. (mo.)
xat Cerrepov iirevavrta sVtiv
()
t axaxtiov yap iroxs
ttTa'Yjxeva
Y
cv^ai foot'v, ifta Si to auto aiaxtov
iTvat xai Trrayfivov douvaxov, dXX' vayx.-t\ fivtaiv
tTvat ttJv ytopt^ouoav xai ^po'vov

ev Si toi? StaYpa;*.-
6 fiaoiv ouSev Tto ^po'vw xr/ioptttTou. "On |aev ouv
dSuvaxov auTOv
Sf/
aiSiov eTvat xat yeveadai, pave-
pov.
.(7) To
3*
e'vaXXa!; euvtVTavat xai StaXuetv ou-
Sev dXXoiOTEpov irotetv eWtv r| to xaTacrxeudetv outov
alStov [xtv aXXa u.CTaaXXovTa ttjv u.op(p^v, wairep el
10 Tt; ix icatooc dvSpa
f
ivduevov xat i\ dvSpbg icatSa 6te
(iiv <p8e(pea8at &tc S' eTvat otorro- (s) SrjXov Yapbrtxal
tU aXXr,Xa twv axoi^euov auviovrmv o\ty f[ Tu^ouo-a Ta-
5n fiftezai xat uoTaot(, dXX' t} auTrj, aXXw; Te xa\
xati tou< toutov tov Xdyov Eipr,xdtac , ot Tvfc 8ta8e'-
16 atw$ IxaTepa? alttwvTai to ivavTiov. "QoV el to o*Xov
atou.a auve^ic 3v 6te u.ev ourtoc ore S' txei'vcoc Staf(SeTat
xat StaxExda|xT)Tat, ^ Si tou 6*Xou o-uoraatc iatt xdau.oc
xat oupavds, oux av xdauo; yiyvoito xat (fOetpotto,
dXV al Sta8e<jet< auTou.
()
To St oXax Ytvdaevov ip8a-
*i prjvat xai
pj)
dvaxapirretv 4vto? uiv vb? sSuvatdv
eVttv

irplv
Yap
Y
ev^8at del OTrrjpj^ev t} Ttpb auTou u-
CTaert?, -S|v u.J) Ysvou.evr,v ou^ oToVt'eTval <pau.ev u.et-
6<xXXeiv direfpwv S' ovtojv IvSe'^eTat jxSXXov. 'AXXi (xr.v
xai touto noTcpov aSuvaTov 7) Suvaxdv, eatai S5;Xov Ix
a& twv <mpov

(10; elal yap Ttve? oT? evSe'y eaSou Soxei xat
^e'vyito'v tiSv ySaprjvat xai Yevdjjievov acpSaprov StaTe-
Xetv, (ooitEp iv tC Ttjiauo
-
e"xei
Yap
<prjst tov oupavbv
Yeve'oBat u.ev, ou (i^v dXX' eVeaOat ye tov dEi ypo'vov.
Ilpbc ou? ^uotx5{ (xiv iript tou oupavou advov efpr)Tat,
30 xaSo'Xou Ss nepl Stcovto? oxE'laixs'vot? to-Tat xai Kepi
toutou SrjXov.
muntur, subcontraria sunt. (C) Ex inordinate enira olim
,
inquiunt , ordinata fuisse. Ut aulem idem ordinatum sit si-
mul.atque inordinatum , fieri nequit, sed generatiooero
esse quae separat , tempnsque , necesse est : in designationi-
bus vero , niliil est tempore separatum. Esse igitur impossi-
bile
,
perpetuum ipsum simol , ac (actum esse , ex bis quae
diximus, patet.
(7)
Cunstituere rero mundum vicissim
atque dissolvere, nil aliud esse videturquam ipsum sempi-
ternum quidem , formam aulem mutantem exstruere : per-
inde atque si quis interdum corrumpi , interdum esse pu-
taret quempiam
,
qui vir ex puero , et ex viro fieret puer.
(8) Est enim perspicuum , si elementa inter sese conveniunt,
nonquemvis, sed eundem ordinem eandemque fieri consti-
tutionem : pracsertim secundum eos qni banc sententiam
dicunt, qui quidem ulriusque dispositionis contrerium
ipsum causam inquiunt esse. Quare si totum quidem cor-
pus continuum permanens, interdum hoc, interdum illo dis-
ponitur modo ac perornatur, constitutio vero lolius mun-
dus est et caelum ; non utique mnndus , sed dispositiones
ipsius fiunt ac corrumpuntur.
(9) Hoc aulem , ortum
,
inquam , mundum , omnino corruptum iri, et non redire
,
si sit quidem unus , impossible est. Nam antea quam or-
tus esset, constitutio prarcedens ipsum, semper nimirum
erat : quam quidem hand factam , mutari non posse dici-
mus. Sin vero sint infiniti , magis fieri potest. At vero hoc
etiam si fieri possit necne
,
perspicuum ex iis quae poste-
rius dicentur, evadet.
(10) Sunt enim quibus fieri posse
videtur, ut et ingenerabile quippiam corrumpatur, et or-
tum vacet corruptione : ut in Timano asseritur. Illic enim
Plato caelum esse quidem ortum , non tamen esse cadu-
cum , sed reliquo semper Tore tempore dicit : ad quos , na-
turaliter quidem de caelo solum est dictum ; si vero de
omnibus universaliter consideraverimus, de hoc quoque
erit manirestum.
CAP. XI.
npwTov SI SixtpeTeov too? aYevrjTa xai ytvrpi ^a-
u.ev v.l tpOapTa xai d^8apTa

iroXXa/jo;
Y*P
^
Y"
(ntvwv, xav ut,8ev StacpepTi irpb? tov Xoyov, dvotYxi) t^v
35 Stavoiav etopi'aTux; /_etv, dtv ttcTol Staipouu.e'vo iroXXa-
/Sk >$ dStatpeTM ^p?)Taf dorjXov
Y"p
xaxi itotav
^udtv auTw ouptfiat'vet to Xs^Sev.
(j) A^YeTat S'
dY'-
vijtov fva jxev Tpdirov lav
^
Tt vuv itpoTepov ptii Sv aveu
Yeve'iTEio? xai u.ets6oXy)c, xa8ficep evwi to 5itTEO-8at
40 xai Tb xtvetaSat Xe^ouoiv

ou
Yap
eTvat Yi'veo8at ipaertv
ditro'u.evov, ouSe xtvoutjievov. "Eva S' ef ti ivoE/due-
vov YtveoOai
^ Y
EVts^sl
P
L,
1
^'T,v ' bu-otfti?
y^P
xat T''T0
aYevrjTov, Sn IvSe'^ETat
Y*
v'o8ai. "Eva
8'
ef ti 5Xw?
dSuvaTOv Y'vEcrOat,
&8'
bxl ptev etvat 6t4 Se [tr,. Tb
46 S' dSuvaTov Xs'YeTat St^w?'
)J
yP
Ttji u.J| aXi)6i? etvat
EiTtttv brt
Y'o't' av, ^
tw u.^ ^aSi'bx (iijSi Tayb ?1 xa-
Xw?.
(3)
Tbv auTbv Se Tpditov xai to Yvr,Tbv va u.ev el
u.^i Sv Trpo'xepov ucTepov faTtv, etTe Yevoptevov sit' aveu
tou Y^vEoSat, 6te ptev u.^) Jv, iraXtv
8'
dv* fva
8'
el
so Suvotov, elte tG ikvfiii Stopto8evTO( tou Suvotou efre
t5) ^3t8l<0{

?va S' liv
^ Y'
y,Il< utou ix tou u.^) ^ivto?
eU to it, eft' ^87) Svtoc
,
Sta tou Yivesdat
8'
^vto?
,
Primum aulem distinguamus oportet
,
quomodo genera-
bilia et ingenerabilia , et corruptibilia et incorruptibiiia
dicamus. Nam quum multipliciter dicantur, etsi nihil ad
rationem refert , mentem indefinite sese habere necesse
est , si quispiam ut indivisibili eo utatur, quod multis divi-
ditur modis. Non est enim manifestum, per quam ipsorum
naturam idaccidat, quod est dictum.
(2)
Dicitur itaque in-
generabile uno modo , si sit quippiam nunc quod antea non
erat, sine generatione et mutatione : ut ipsum tangi qui-
dam inquiunt atque moveri ; dicunt enim , non posse tan-
gens generari , neque subiens motum. Alio modo, si fieri vel
ortum esse quippiam possit, et non sit : nam hoc similiter est
ingenerabile (ingeneratum), quia ortum subire potest.
Alio modo, si quippiam omnino factum esse impossibile
sit , ut interdum sit , interdum non sit. Impossibile aulem
dupliciter dicitur. Aut enim quia non verum est dicere ortum
esse posse, aut quia nonfacile, nee cito, nee bene oriri potest.
(3)
Eodera modo etgenerabile uno dicitur modo, si sit quip-
piam posterius, quod prius non erat, sive per genera tioncm,
sive sine generatione. Alio modo, si possibile sit , sive ve-
ritate, sive facilitate possibile ipsum sit deunilum. Alio
modo, si generatio sit ipsius ex eo quod non est, ad id quod
est, sive jam sit, per generationem autern sit , siveet non-
Digitized by Google
<2,S8I.)
etxe xal u.r,irw dvxo;, dXX' ivSe/ow-ivou.
()
Kal
cOapxbv oe xa\ dtpfapxov waauTioe" ttx* vip itpdxepdv
Tt ov G<mpov $
ut; iaxiv rj ivSe'/exai utj iTvae, <pOapxbv
eTvai ij>au.tv, efts 6ttpdutvdv icon xal uexaSdXXov,
t, etxe ixij. "E<m
3"
Art xal to Sii xou (pOctptaOai iv-
otyo'aevov (jl-J) tTvm ^Oapxbv tivaf tpajxtv, xal fti dX-
Xw; to faSuoc
ijiOeipoutvov, 8 tfrtot dv tt? tu^Oapxov.
(s) Kal irtpl tou a^Odpxou 6 auto? Xoyo?
-
il
y^P
to
avtu ipOopS; bxi (ttv Sv 6-ri Si ur, ov, oTov xi &?'<;,
lu
Sti avtu toj <p8eipe0at itpdxepov ouaat Soxspov oux
tlffiv, rj to ov uiv Suvaxbv 8e ai| eTvai, t} oux ladue-
vdv iroxt, vuv
8' 6V ou
y^P
"
*l *) ^?*1
vv ' &**'
Sum? oSapxdv, 6xi fatal iroxi foe oux dXTjOe; eliteiv
6x1 eT, ouSi xauxa artxeaOai. To Si udXwxa xupuac,
it to Sv uiv, oouvarov Si tpOapijvai oCxu>c watt vuv Sv
Cexepov u.J) sivat rj ivStta8ai uJ| (Tvat,
yJ
xal to
uifrio ifdapuivov, Sv Se, itSiyoutvov S' Coxepov jx-Jj
eTvai. (e) At'^Tai
8'
d<y8apxv xal to urj fraoiwt;
ipOeipduevov. Ei
oil
xauO' oGxuc i^ei, cxeirxeov irio?
so
Xcvoixtv to Suvatbv xal aSuvaxov
*
xd Tt yap xupui-
Tata Xevdu.tvov a^Oaptov tu
\f.\
SuvaoOat <p6aprjvai
av, u.ij8' oxi (iiv eTvai 6ti Si urj* Xiynai Si xal to
dyivriTov to aSuvaxov, xal xb (*.i| Suvduevov yiviuOai
oCtox; watt itpdxepov
(
aiv [*}) eTvai (Sorepov Si eTvai, oTov
s& x^v Stauexpov auuuetpov.
(7)
El Sii xi Suvaxat xivr^ij-
vat oxdSia ixaxbv r} apxi jidpo?, del irpb? xbirXetoxov
Aifoiitv, oTov TaXavxa apai ixaxbv f\ oxdSia paot'oai
ixaxdv
(
xa(xot xal xi udpia Suvaxai xi ivxde, eiicep
xal xr
(
v &7repovjjv
), u* Se'ov 6piea6ai itpb? xb xeXo? xal
so
xr,v &7tepor,v x^v Suvau.iv. 'AvaYXTj (xev ouv xb Suvaxbv
xaO' uTtepoy^v xoeaSl xal xa ivzhf SuvaoOat, oTov tt
xdXavxa ixaxbv aoat, xal Suo, xav ti axdSta ixaxdv,
xal Suo SuvaaOat jtaSiaat. 'H Si Suvau.t; x9j< uicepo-
yr,$ loxiv xavtfxi douvaxov xoffovSl xa6' &7tep6oXTiv
36 etKovxuiv, xal xi i;Xetu> dSuvaxov, oTov 6 /iXia paS-
sat axdSia u.}, Suvduevoc S^Xov Sxt xal yfXia xal iv.
() Mr)9iv
8'
%5? TtapevoxXtfTW Sudpi'erOw yap xaxi
tr;; &5tepoy_^i; xb xeAo? Xeydnevov xb xupico; Suvaxdv.
'Vi'fii yip ivffxatTj xi? av w; oux aviyxn xb Xe^fiev

40 6 yip Spwv ffxdSiov ou xal xa evxb? d'Jitxat u.eYe'Or,,
dXXi xouvavxiov (iSXXov 6 Suvdu.evo< iSeTv axtyu-^v
vj dxoucai (xtxpou >|j^ou xal xwv u.et![dvi>>v i^et aiff8r,-
<jtv. 'AXX' ouOiv Stafepei irpb? xbv Xo'yov oiwpia6io
yip i(xoi inl x9|; Suvautwc
$
eVt xou paYU.axo? ?) uittp-
n Sok-fj. To yip Xeyduevov S9jXov
^
ptiv ^ip Styi?
?! xou
i(Xdxxovo{ Gitepe'j^ei , f) Si xa^uxij?
^
xou TtXei'ovo?.
DE CyELO LIB. I. CAP. XII. ,;85
Atwpicraivojv Si xouxoiv Xexxeov xb etpe^r,;. EI &r\
Isxiv via Suvaxa xal eTvai xal u^, dva^xr) j^pdvov
xivi uptaOai xbv icXtTixov xal xou eTvai xal xou u.^
,
o Xs'yu)
8'
8v Suvaxbv xb 7tpStYu.a elvai xal 8v Suvaxbv
(*J) sivai xaO' i7rotavotiv xax)YOptav, oTov avOpwnov
5J
Xeuxbv y| xpiitr,^u ?j dXX' Sxiouv xSv xotouxo)V. El
ARISTOTEI.i:-. II.
dum sit, esse autem possit.
(4) Corniptibile etiam et in-
corruptibile similiter dicitur. Nam si quippiam prius erat,
postea vero nonest, aut est quidem, iron esse autem po-
iest, sive per corruptionem et mutationem, sire sine his,
<orruptibile illnd dicimus esse, laterdum et id quod per
conrupUonem non esse potest, corruptibile esse dicimus.
Et insuper alio modo , id quod facile corrumpitur, quod
quidem quispiam facile corruptibile dixerit.
(5) Oe in-
corruptibili quoque eadem est ratio. Aut enim id quod sine
corruptione interdum est, interdum non est, incorruptible
dicimus : quo pacto tactus iocorruptibiles esse dicuntur,
propterea quod prius erant, el postea non sunt sine corru-
ptione. Aut id quod quidem est, non esse autem potest
:
aut non est futurum unquam , nunc autem est. Tu nempe
es nunc, et tactus est etiam nunc : corruptibiles tamen
estis, quia erit aliquando tempus quando nee te esse, nee
haec tangere vcre dicetur. Id vero maxime proprie in-
corruptibile dicilur, quod est quidem , non potest autem
sic corruptum esse, ut nunc quidem sit, postea vero non
sit, aut non esse possit : aut et id quod nondum corruptum
est, atque est, non esse autem posterius potest.
(6) Dici-
tur etiam incorruptible id quod non facile corrumpitur. Si
igitur haec ita sunt, considerandum est quomodo possibile
et impossibile dicamos. Nam et quod propriissime incorrup-
tible dicitur, ex eo dicitur sane, quia corruuipi non potest,
neque quandoque esse, quandoque non esse. Kt prorsus
ingcnerabile id propriissime dicitur, quod sic generari non
potest, ut prius quidem non sit
,
posterius vero sit : qualis
est diameter commensurabilis lateri. (7) Si igitur quippiam
per decern inillia passuum inovcri potest, aut pondus levare,
id quod maximum potest, diccre semper solemus : veluti
centum levare libras, aut per decern inillia passuum ambu-
lare : quanquam et partes qua? citra sunt
,
potest , si et
excessum potest. Quopatet, ad linem atque excessum
deiiuiri potentiam oportere. Id igitur quod potest tot per
excessum, et ea qua; sunt citra, necesse est : ceu si cen-
tum libras levare potest, et duas posse; et si per decern
millia passuum ambulare potest, et per duo ambulare posse.
Potentia vera, ipsius excessionis est : et si quippiam tan-
turn non potest, eo per exsuperationem diclo, etiam plura
non potest. Qui namque centum passus transire non potest,
is et centum et unum non potest. (8) Nihil autem nos
conturbet; id enim quod proprie potest, per finem exces-
sionis sit definitum. Forsitan enim quispiam dicet, id quod
iliotum est, non necessario ita esse. Qui namque magni-
tudinem decern passuum videt, is non et magnitudines eas
quo; sunt citra, videbit : sed contra polius, qui punctum
videre potest, aut parvum audire sonum, is et majorum
sensum bahebit. Verum nihil ad rationem refert : ipsa
enim exsuperatio, aut in potentia, aut in re ipsa sit deQnita.
Jd enim quod dicitur, patet : nam visusqui est minoris,
excedit; celeritas vero quae est majoris.
CAP. XII.
His aulem determinate, dicenda suntea qua? deinceps
sequuntur. Si igitur aliqua sunt, quae esse et non esse pos-
sunt.quoddam tempus maximum et essendi, et nones-
sendi, definitum esse necesse est. Atqne dico rem esse posse,
et non esse posse , in unoquoque praedicamento : ut homi-
nem, aut album, aut tiicubitum, aut aliquid aliud tale.
Digitized by Google
.380
yip (x^ taxat wood; tic, dXX* del irXetojv tou itpote-
8eVT0? XBt OUX 4STIV o5 IXaTTMV, dlTSlpOV eVrat j^povov
to auto Suvatov eTvat xal |x^] eTvat dXXov direipov.
'AXXa tout' dSuvatov.
(2)
'Apj^
8'
eTo> vTu8ev
6 to yap douvatav xal to <|eu8o? ou tsuto ar,[xa(vei.
"Eoti 81 to dSuvaTov xat to Suvatbv xat to d/eu8o;
xat to aXr,9Ji; to ;xlv e &no6eae(d(
(
Xs'yw 8', oTov to
Tptyowov dSuvatov Suo 8p8ac
e*X
eiv
>
e ' faSe, xat *| Sta-
fxetpo- t5jjL|xeTpo , el TaSe
),
Ioti
8'
dicXw; xat SuvaTa
in xal dSuvaTa xa\ i|/euS9j xa\ dX--,6rj-. Ou Si) TauTOv
eVrt <Jieuod? -zi ti eTvat aitXw? xat dSuvatov a-rXuc

to yap c fx-J) IdTWTa cpdvat lerrdvat (J/euSo? |xev, oux
dSuvatov Si. 'Ofxouo; 81 xat to tov xt6aptovTa (xlv uv)i
aSovTa 81 aSeiv cpavai ij/euSo?, aXX' oux dSuvaTov. To
16
8'
jpa Icrrdvai xal xafryjoSai , xat t^v otd-xetpov aujx-
[ACTpov eTvat, ou jxdvov t|eu8o*; aXXa xai dSuvatov. Ou Si|
tautdv eVttv EntoOsoOat ij/euSoc xat d8uvatov. ujx6a(-
vet
8'
aSuvaTov l\ dSuvdtou. Tou flv o3v xa09)o8ai
xal IsTdtvat djxa
fyei
t-)|v 8uvap.1v, 6rt Ste e-^et exel-
20 vr,v, xat t^|v erspav

aXX" ouy_ wots Sua xaSrjoSai xal
lo-Tctvat, dXX' ev dXXw
XP
v
'i
K
(
3
)
'r
i
Tl dnetpov
Xpdvov fyet
irXcidvMV ouvau.iv, oux ecrtiv Iv aXXw
-pov(j>, dXXa totiS' d^a. "Hot" et Tt d-retpov y^pdvov
8v cfSapTOV lott, Suvajxtv e^oi av tou (xJ) eTvat. El
a 8j| drtstpov ypdvov lartv, eVno uTtapyov 8 SuvaTat (x^|
eTvat. "Aixa dtp' fotai Tt xat oux total xat' evlpYetav.
VeuSo? [xlv ouv ouafiatvot av, ort ijsuSo? fredi).
'AXX' el u.^ dSuvatov rjv, oux av xat dSuvatov ?jv to
auu.6aivov. "Aitav apa to del 8v iitXwj
offSapTov.
SO 'Op;o{to< 81 xal dyev^TOv et'^ip yevijtov, iatai 8uva-
ibv jrpdvov Ttvi
p.^
etvat.
(4)
4>6apTov (*lv ^ap lort
to itpo'tepov fiev 5v, vuv 81
^
8v v| c'vScjfdp.evdv itoTe
SoTepov u;i| elvat

fivr^ov 81 8 IvSe'^etat icpdtepov ja^
eTvat , aXX' oux eVriv ev
^
/pdvto cuvatbv to del 3v.
3i "iiote
p^
eTvat out' alitetpov oute iteitepaopievov

xal
yap tov nenepaau.cvov
xp
vt>v SuvaTat eTvat, etirep xal
tov ditetpov. Oux apa ivSe'/etat to auto xal v det
xe SuvaoOat eTvat xal uf| eTvat. 'AXXa ptf,v ouSl t^v
aTcdopastv, oTov Xl^w
f")
del eTvat. 'ASuvaTov dfpa xal
40 del u.ev Tt eTvat, tpOaptbv
8'
eTvat. 'Opoto);
8'
ouSl
fevKiTo'v. AuoTv
y^P
Spotv el dduvatov tb Satepov
dveu tou irpoT/pou undp^at , Ixetvo
8'
douvatov birdp-
$t , xal to Sotepov. "iioT el to del 3v u;^| ivSe'xetat
itoTe u^ eTvat, aSuvaTov xal yevrjTOV eTvat.
(5) 'Ewel
45
8'
f|
ditd^aon tou jxlv del 8uva|xevou etvat to ffJj del
Suvdfuvov eTvat ^tb
8'
del Suvdjxevov (jtVj eTvat Ivav-
tiov, ou dndtpaat; to (xJj del 8uvau.evov u.^ eTvat , dvayxt)
t4? dicofdoet; d|x^otv tw autw 6itdpv^etv, xat eTvat
fxeW tou del ovto? xal tou del p.)\ ovto? to SuvdjxEvov
to eTvat xal pj) eTvat* f[
y
ip ExaTepou d-tdcpaolc itote
C-tdp^tt , el (i^i cTtj del. "Qore xal to u.^ del
pt^i 8v
lotat itotl xal oux latat , xal tb (xt) del 8uvd(xevov
eTvat SniXovdtt, dXXd iroTe 6v* Sort xal [xJj eTvat. Tb
Otb dp' eoTat Suvawv eTvat xal jx^, xal tout' ferrtv
nEPI OYPANOT A, t6. (l8l,5B.)
Nam si non erit definitum quiddam , sed semper proposito
majtis, etquo non est minus : idem erit profecto possibile
esse tempore infinite , et non esse alio tempore inlinito.
At hoc esse nequit.
(2) Principium autem bine sumatur.
Impossibile enim,et falsutn, non idem significant. Est autem
impossibile et possibile, et falsura ac verutn, ex supposi-
tione : veluti triangulum impossibile est suos tres angulos
duobus rectis aequales habere, si haec sint; et diameter coin-
mensurabilis est, si boc sit. Sunt autem simpliciter et pos-
sibtlia et impossibilia , et vera et falsa. Non est igitur idem
,
falsura aliquid esse simpliciter, et simpliciter impossibile. Te
namque dicere stare
,
quando non stas , falsum est quidem
,
sed non impossibile. Similiter et eum qui cilharam quidem
pulsat, non autem cantat, cantare dicere falsum est, sed
non impossibile est. Simul autem stare atque sedere , et
diametrum commensurabilem esse , non solum est falsura
,
sed etiam impossibile. Non igilur idem est supponere fal-
sum
,
ac impossibile. Impossibile autem ex impossibilr
accidit. Sedendi ilaque quippiain standique simnl po-
tentiam habet; quia quando habet illam, et alteram liabct
:
at non ut siuiul stet atque sedeat , sed in alio tempore
.
(3) Si vera quippiam piurium potcntiam habeat tempore
inlinito , non est in alio tempore , sed simul. Quare si quip-
piam
,
quod est tempore infinite , est corruptibile , illud, ut
non sit
,
potcntiam habet. Si igitur est tempore infinite , sit
id quod non potest. Simul ergo erit atque non erit actu.
Falsum igitur accidit, quia falsum suppositum est. Sed si
impossibile non esset, non id ulique, quod accidit, etiam
impossibile esset. Omne ergo
,
quod semper est incorru-
ptibile , simpliciter est. Similiter et ingenitum est. Nam si
generabile est, erit possibile aliquo in tempore non esse.
(4)
Corruptibile enim id est quod prius quidem erat, nunc
veronon est : aut quod nunc quidem est, potest autem
aliquando posterius non esse. Generabile vero id quod prius
non esse potest : at non est in quo tempore id quod semper
est, esse potest. Quare non esse nee infinitum, nee finitum.
Elenim finite tempore esse potest, si et infinite possit. Non
ergo contingit idem ac unum, et semper esse , et semper non
esse posse. At neqiie non semper esse : quae est negatio. Im-
possibile est ergo , et semper quippiam esse , et corruptibile
esse. Pari modo nee generabile. Nam si duo sint termini,
posteriorqoe sine priore inesse non possit, si ille competere
non potest, posterior etiam competere nequit. Quare si id
quod est semper, non esse aliquando non potest, impossibile
est et generabile esse.
(5)
Quum autem negatio quidem
ejus, quod semper esse potest , sit id quod non semper esse
potest, contrarium autem id quod non semper esse potest,
et negatio est id quod non semper non esse potest : nega-
tiones amborum competere eidem necesse est, et esse
me-
dium ejus quod semper est et ejus quod semper non est
,
id quod esse.et non esse potest. Utriusque nam que ne-
gatio quandoque competet, si non semper sit. Quare
et id quod non semper non est, erit quandoque, atque
non erit ;et id quod non semper esse potest, sed quando-
que est, erit sane atque non erit. Idem ergo possibile
erit esse atque non esse. Et hoc est medium utrorumque.
Digitized by Google
(182.) DK CiELO LIU. I. CAP. XI I.
387
du.?otv (is'oov.
[j Adyo? 31 xa9d).ou 53e. "Eotm
yip "0
A xal to B u.T)Ssvl tm auTw ouvdpeva ojrdp-
yeiv, diravTi 8e to A r\ to T xai to B 5| to A. 'Avayxri
o^l 5 u.riTe to A ujcapy^et iiJts to B , iravrl UTtdp/iiv t4
. 1'A. "Efftw Si) to E to |MTab tmv AB evavTtwv
yip to [X7)8sT*pov [xiaov. Toutw Si) dvdyxr, dusw
utrdp^nv to t r xal to A. ITavri yip $ to A ^ to
P, wart xal toi E

eirel ouv to A dSuvaTOv, to T uirdp-

Het. 'O
8*
auroc. Xdyo? xal eVt tou A.
(7)
Oute 0), to
10 ill 3v yevr|TOV ouSi <p8apT0v, out* to del ,u^ Av. ArjXov
3'
8ti xal ei yev7|Te>v ?| <p9apxdv, oux iiSiov. "Au.a yip
sotbi Suvajievov del eTvai xal 8uvd;ievov
t
uj| del eTvat
*
TOUTO S' 8tI douvBTOV, SeOtlXTOl ItpOTepOV. (s)
\p
o3v el xai dyevriTOv, 3v 8e', tout' dvdyxr, dfStov eTvai;
is iuot'ox; os xai ei d^Oaptov, 8v 8e\ Asyw SI to dye-
vtjtov xal dspBapTov xa xup(w<; Xeydjxeva, dye'vTjTOv
jxiv 8 eVrt vuv, xal npoTcpov oux dXr,9l rjv eiitetv to
uj) eTvai, dj9aprov 81 8 vuv 8v Sstepov (ir, dXr,9i< fatal
sirteiv (ir, eTvai. *H el uiv TauTa dXXrjXoi? dxoXou-
so 8e? xal to Te dyevrjTov d<p9apT0v xal to
&y
OapTov dye-
vt,tov, dvdyxr, xal to iiStov ixaTepw dxoXou8eiv, xai
eiTe ti dyev/jTov, dtSiov, efte ti d<p9aptov, diSiov.
{)
A5jXov 31 xal i* too 6piffu.ou auTwv

xal Yap dvdy-
xr,, ei tp9apT0v, yevrjTOv. *H yip dvevr,T0v t| yevr,-
tov

el Si &ye'vr,TOV, dtyGapTOv uirdxerrat. Kal el
yevr,Tbv 3jj
,
f
OapTbv dvdyxr, t} yip <pOaprbv t> d^Oap-
tov* dXX'ei d^dapTov, dyevr,Tov UTtexetTO.
(10)
Ei 81
jjir, dxoXoudotiaiv dXXijXotc to dcp8apT0v xal to dyevr,Tov,
oux dvdyxr, outs to dyevTjTOv ofJre to d^9apTov diSiov
30 eTvat. "Oct
0'
dvdyxr, dxoXouOeiv, ix Twv8e (pavepdv.
T6 ^ap yevr,Tov xal to tpOaprov dxoXou9ouo*iv dXXii*
Xot(. Ar,Xov 8e xal touto tx twv itpdtepov

tou yap
del 3vxo? xal tou del pd| ovtoc iax\ (xeTa$b S jxTiOerepov
dxoXou6et, touto
3'
i(rA to yevrjTOV xal tpftapTdv. Au-
35 vaxbv yap xal eTvai xxl u/)j eTvat upivuevov ^pdvov xd-
Tipov

X^yto S' IxaTepov xal eTvai itoo-dv Tiva j^pdvov xal
(XT) eTvai. (u) Ei toivuv lati ti yevrjTov r| tpflapTOv,
dvaYxi) touto ixeTaJu eivat. "Ecto) yip to A to del
ov, to Si B to del u.J| 6v, to 3s T yevrjTdv, to Ss A
40 ^OapTov. 'Avayxr, or] to T (xeTa;u eTvai tou A xal
tou B. Tmv |x4v yip oux eTt ypo'vo? iiz' ouSeTepov to
itepa? fa
^
t| to A oux r)v rj to B >)v tw 3e yevr,Tw
dvdyxr, t| (ivepyei'a eTvat rj Suvdu.ei, toi; Se ABouSe-
Ts'p<*>(. IIoo-ov dpa Tiva xal djpta|xevov y^pdvov xal
<6 larai xal irdXtv oux eurai to V. 'Ojhoion; 5k xal Inl
cou A tpOapTOu. rev>|TOv dpa xal (pOaptov IxaTepov.
'AxoXou6oti(fiv dpa dXX^Xotf to yevY]TOv xal to oOapwv.
(12)
"Eotw Si) to lip'
$
E dyfvriTOv, tb
8*
*y ^
Z ye-
vT,Tdv, to
8'
ly' ^i H dtpdapTOv, to
8' 1^'
^
^OapTov.
so Ti 8^ ZO SeSetxTat o dxoXoudet dXXijXoi?. "Orav
8'
?j o5tw xeiixeva ok TauTa , olov to fiev Z xal to
dxoXoudouvra , to 81 E xal to Z pi]6evl tw auToi
,
arcavTt Se ddxepov, Sfxot'wf 81 xal -ri H8 , dvdyxr, xal
ri EH dxoXou9etv dXX^Xot;. *Eotw yip tw H to E
(6) Ratio autem universalis lixc esi. Nam a el p nulli eidern
inesse possint : a vera aut
y,
et p aut S , cuilibet iusint. Cui
igitur neque a neque
p
inest, ei y S cnilibet insint ne-
cesse est. Sit autem id quod inter a et
p
medium est
,
t : id enim
,
quod neutrino contrariorum est, eorumdem
medium esse constat. Ambo igitur,
y inquam et 8, buic
insint necesse est. Nam aut a aut
y cuilibet inest; quarc
et ipsi e. Quum igitur a impossibile sit esse, inerit ipsum
y.
Kadem est et in ipso S ratio.
(7) Neque igitur id quod
semper est , neque id quod semper non est
,
generabile aut
corruptible est. Patet autem et si generabile aut corrupti-
bile sit, non perpetuum esse. Siniul enim poterit semper
esse, et non semper esse. Hoc autem prius demonstratum
est impossibile esse.
(8)
Si igitur ingenerabile quippiam est,
atque est ens, idno sempiternum esse necesse est? et pari
modo , si incorruptibile est, et ens. Dico autem ingenerabile
et incorruptible, ea quaeproprie dicuntur : ingenerabile
-
quidem id quod nunc est , et prius non erat veruin dicere
baud esse; incorruptibile vero, quod nunc est, et posie-
rius verum non erit dicere haud esse. At si bate mutuo se
sequuntur, atque Ingenerabile est incorruptibile, et incor-
ruptibile, ingenerabile ; ipsum etiam perpetuum utrumque
sequatur, necesse est; et si est quippiam ingenerabile, et
si est quippiam incorruptibile, sit continuo sempiternum
necesse est
(9) Hoc ita esse , et ex definitione ipsorum pa-
tet. Ktenim si corruptibile est, generabile esse necesse est
:
aut enim ingenerabile, aut generabile est : at si ingenerabile
est , incorruptibile esse supponitur : et si generabile est , et
corruptibile esse necesse est : aut enim corruptibile, aut in-
corruptibile est. At si incorruptibile est , ingenerabile esse
sane supponebatur. (10) Sin vero mutuo se non sequun-
tur incorruptibile atque ingenerabile, non necesse est aut
ipsum ingenerabile, aut incorruptibile, perpetuum esse.
Sequi autem liaec sese mutuonecessario, ex bis emergere po-
test. Generabile enim et corruptibile mutuo se sequuntur.
MamTestum est autem hoc quoque ex antea dictis. list enim
id medium inter id quod semper est , et id quod semper non
est, quod neutrum sequitur : hoc autem est generabile
ipsum , ac corruptibile. Utrumque enim, definite tempore
quodam, et esse, et non esse potest. (I I) Si igitur quippiam
aut gene/anile, aut corruptibile sit, id medium esse ne-
cesse est Sit enim id quidem quod semper est, a, id au-
tem quod semper non est
, p
: y
vero sit generabile, et t
sit corruptibile : y
igitur. inter a et
p
medium esse necesse
est. Illorum enim ad neutrum ultimum tempus est, in
quo a ipsum non erat, aut
p
ipsum erat. Generabile autem
aut aclu aut potentia necesse est esse : ipsa vero a
p
neutro
modo. Tempore igitur quodam definite,
y
ipsum et erit et
rursus non erit Similiter est dicendum et de ipso corrupt!-
bili 8. Generabile ergo et corruptibile utrumque est. Ge-
nerabile ergo et corruptibile mutuo se sequu ntur. ( 1
2)
Sit
itaque ingenerabile e, generabile
C : incorruptibile ti, et
corruptibile 9. Est igitur demonstratum
, S
atque 6 sese
mutuo sequi. Quando autem sic aliqua ut haec jacent,
vclut C
quidem et 6 sese mutuo sequuntur, vero et
r, nulli eidem competent, sed alterum oroni competit.et
simili modo ipsa r> atque 8 : tunc et e t) mutuo se sequan-
Digitized by Google
588
u.^1 axoXouOouv.
I1EPI OYPANOT A, 16.
(*..)
To apa Z axoXou&ifaEi* xovt!
y^P
to E *) to Z. AXXa j^v 5 to Z , xal tb 9. Toi dtp
H to 9 axoXouSvfaei. 'AXX' uitexeixo abuvaTOv clvat.
'O
6'
auTO? Xofo xal 8ti to H to> E. 'AXXa u.i|v oStok
t/ii to oy^vkitov,
If
5 E, irpb to Ytv)To'v,
2f'5Z,
xal to dfcpdaptov, ey' <p H , icpb< to ^8apTov; esp' w 0.
(is) Tb 54) <pavai u,*|Ssv xojXueiv Y>vd|xevdv Tt
ofy
Oapxov
eTvai xal a^evTiTov 8v cpSaprjvai , fiira; uitapyouoy]? tw
(jisv ttJi; YEvsuEftx; toi Se tyJ{ <p8op3<;, dvaipetv jotI tSv
i
SeSouivwv ti. *H
y&P
aWpov $1 itoffo'v Tiva wpiaui-
vov ypdvov Suvatai &ravTa y| toieiv
?J
iraayEiv, ?, eTvai
rj u.^ eTvai , xal tov aueipov Sia touto
,
6ri wpiorat
ito>; 6 dfnetpoc
y
pdvoe. , o3 oux (an irXeiwv. To Si it5j
antipov out' anetpov ou8' <5)piau.evov. (i) "Eti ti U.5X-
l&
Xov etcI tCSe t> ot)u.emu del 3v itpo'tepov i^ktpr) y| u.v|
8v arcEipov
^y
VET0 "> '
Y^P I")'
4* u-ffXXov, aiteipa Se
t& ai)u.eta, Sr,Xov 6ri dhtetpov ypdvov $v ti Yyir,Tbv xai
ipOapTov. Auvaxav apa u.9; elvat tov aitetpov ypdvov
*
1
jpa
y^P
?
tl 8uvau.iv tou jx-Jj elvat xal eTvai, to u.ev
30 npoTcpoVjcifdapTo'v, too" Corepov, el ysvuitov. "ilot' lav
oirapyetv 8u.ev a8uvaTa,Ta avTixetucva Sjxa uTtapyei.
(l&) "Eti 81 xal tou8' ijxouo; ev fijcavTi oi\iulip uirap-
;si , wo-t' aratpov ypo'vov too jatj eTvai xal tou eTvai
ei cuvau.iv

aXXa SeSetXTat Sri aSuvaxov touto. 'Eti
2 el npoTepov jj Suvau.t< uitapyEt t5j? ivEpyeiac, SitavO'
uap$si tov ypdvov, xal 3v oyvt)tov 3[v, xal u.r, 8v tov
aire>.pov ypdvov, yiyvtoQai Se 86vau.Evov. "Au.a 8J| oux
?jv xal tou eTvai buvau.tv eTye , xal tou tote u-rj elvat
xal ucxepov airetpov apa ypo'vov. (i6) 4avepbv 2e xal
So
(xX/ux; bri SSuvaTOv ^OapTOv 8v u.) sp6ap5)va( ttote

diet
yap foTat fipia xal tpOap-rov xai a^Oaprov ivTEXEye{a
,
bSsTe jE,ua esrat Suvatbv ast tc eTvai xal w.tj aet.
4>6eipETai apa iiote to tpOapxdv, xai el vtvriTdv, ye'y"
vev SuvaTOv
Yap
Y

Y
ov'val
i
xa^
l"l
**"
"P
a
"
val-
**
(17)
"Eon Se xal wSe Oeoipijeai Sti iSuvaTov i| Y*vd-
(xevdv 7tore aiySapTo'v ti StaTeXetv,
?J
ifivrfzov 8v xal
dcel irpOTepov 3v oOap7)vat. OuSev ykp dirb tou outo-
ftarou out' a^Oaptov out' 4y*v
1
tov oiovt' etvai.
(is) Tb (lev vip auTo'u.aTOv Icti xal Tb 4to Tiiyr,? itapl
** tb aei xal to w? ewl to itoXu j 8v vj
y
wo>aevov

to
8'
dfitetpov ypdvov i) awAS? r| aird tivo? ypdvou ?| asl
?1 6; tc\ to noXb U7tapyei ov.
(19) 'AvaYXT) toi'vuv
suaei ti xoiauta otk ixev eTvai 6ts Se u.^. Tbiv Se
toioutcov 7j auT^ Suvau.ii; ttJi; avTuyacrtox; , xai ^
SXrj
5 aWa tou eTvoi xal u.^. "Qot' avaYXi) i,ua 6itapyEiv
ivepYeia avTixei'u-eva. (o) 'AXXa
u.V
ob8e'v y' iXrjOe;
eiicttv vuv $ti IotI REpuatv, ouSe itspuffiv Stt vuv ^ot(v.
'AouvaTOv apa u.j) 5v ttote Cutepov afStov eTvai* S^u
Yap
SoTepov xal tJiv tou (t)) eTvai SuvauHv. (21) fllfy
Mi
ou tou TOTe (jiJ) eTvai ?te iVriv
(
&7tapyt
Y^p
^vep-
Ye(a ov
),
dXXi tou ire'pujiv xal v to> 7tapeX8dvTi ypd-
vio. "Eoto) S^i o5 eyei t^v Suvau;iv &napyov Ivep-
Yeta*
IsTat apa aX7)Qo? EiTretv vuv ort oux fori Ttepuffiv.
^VXX' 4Suvaxov ouSeuta
Y^p
Suvau-t? tou
YEY
0Vvai
tor necesse est. Ponatur enim e ipsum
n
non srqiii : ergo
C
ipsum sequetur, quippe quum citilibet ipsum e ant ; conv-
petat. At 6 etiam id sequetur, quod sequilur ipsum
t :
ergo 8 sequetur ri ipsum. At impossible esse supponebatur.
Eadem ralione et iq sequi ipsum e , demonstrabitur. At sic
se habet ingenerabile e ad generabile
(
, et incorruptibile
ri ad corruptibile 8. (13) Oicere autem nihil prohibere
generatum quippiam incorruptibile esse, et ingenerabile
quippiam corruptum esse , semel illo generate , hoc cor-
rupto , tollere est aliquid eorum qua? data sunt. Aut enim
infinite, aut quodam definite tempore , omnia ant agcre,
aut pati, aut esse, aut non esse possunt: et infinite, pro-
pterea quod tempus infinitum aliquo modo est definitum
,
quo non est majus. Id vera, quod aliqua ex parte est infi-
nitum, neque infinitum est, neque etiam definitum.
( 1
4)
Prteterea cur magis hoc in signo corruptum est id quod
antea semper erat, aut generatum est id quod prius non
erat tempore infinite? Nam si non magis in hoc quain in
alio, et ipsa signa sunt infinite, erat quippiam, ut patet,
generabile et corruptibile tempore infinite : ergo non cs-e
tempore infinite potest. Simul enim, ut non sit, et sit,
potentiam sane babebit, ipsum quidem prius, si corrupti-
bile est ; ipsum autem posterius , si generabile est. Qnare
si posuerimus esse qua? non pos<unt, opposite simul eriint.
(15) Atque hoc insuper in omni signo similiter erit. Quare
ut non sit , et sit tempore infinite, potentiam sane liahebit.
At demonstrated est, hoc impossibile esse. Pr&'teroa si
actum potentia antecedit , universo tempore erit, H quod
ingenerabile erat, atque non ens tempore infinite , fieri au-
tem polens. Simul igitur non erat, et ut sit potentiam
habebat, et uttunc sit, et postea tempore infinite, (te) Pa-
tet autem et alio modo impossibile esse
,
quippiam corro-
ptibiie non aliquando corrumpi. Semper enim simul et
corruptibile et incorruptibile erit actu. Quare simul erit
possibile
, semper esse, et non semper esse. Corruptibile
ergo aliquando corrumpitur : et si generabile est ortumest.
Possibile enim est ortum efse, et non semper esse. (17) Pos-
sumus autem et hoc contemplari modo impossibile esse, aut
si ortum aliquando quippiam est, incorruptibile esse, aut
si ingenerabile est , et antea semper erat , corruptionein
subire. Nihil enim casu, aut incorruptibile, aut ingene-
rabile esse potest.
(18) Quod enim casu est atque for
tuna
, est prater id quod semper aut plerumque , aut est,
aut fit. Quod vero infinite tempore aut simpliciler, aut
ab aliquo tempore est, id aut semper aut plerumque est
ens. (19) Talia igitur interdum esse, interdum non esse
natura, necesse est. Talium autem eadem potentia est
contradictionis, et ut sint, et non sint, causa jnateries
est. Quare opposite simul esse actu necesse est. (20) At
vero neque verum est dicere nunc , transacto in anno cssr,
neque transacto in anno nunc esse. Impossibile est ergo, si
aliquando non est
,
posterius perpetunm esse : liaberet enim
posterius etiam potentiam non essendi. (21) Venim nonut
tunc non sit
,
quando est ( est enim ens actu ), sed in anno
przeterito , temporeque transacto. Sit igitur id actu , cujiis
potentiam habet. Verum igitur erit, si transacto in anno non
esse dicatur nunc. At impossibile est : nulla nempc potentia
Digitized by Google
(>,SM.) DE CiELO LIB. II. CAP. I.
Isttv, <xXX& tou cTvat T| fnaOat. (is) 'Ouotw; 81 xat
to itpoitsovjv diStov Carepov ji^ taxiv e;et yip Suva-
;mv oO svepYeta oux fartv. 'liar' av 6wu.ev to Suva-
Tov, dXv)8e; farat eiiceiv vuv 6ri tout' fart irepujtv xat
&
6%k
iv Tw irapsXOdvrt xpdvtu. (tt) Kal c-uatxw< Si
xal jxJ) xaOdXou oxoirouotv dSuvaxov f, diStov 3v upo'-
Ttpov <p9ap5jvai Gortpov, i\ irpdrtpov u.^i 3v Gorepov dt-
oiov efvat. Ta yip (fOapra xal y'^to xal dXXoiwta
irdvTS
*
dXXoiourat Si toi ivavxJot; xai i% uv ouviara-
10 tit tb
Hf
uffii oVra , xa\ uitb twv auTtov toutwv <p8et-
ptTBt.
189
est respectu ipsius fuisse , sed esse vel fore. (22) Simili-
ter et si prius sempiternam erat , et posterius non est : ha-
bebit enim potentiam ejus quod actu non est*. Quart si
posuerimus id quod potest, vere dicetur nunc hoc esse
transacto in anno, in temporeque omnino exacto. (23) Na-
turaliter etiam et non unirersaliter si consideremus, im-
possibilesane videbitur, aut corrumpi posterius
,
quod per-
petuum prius erat , aut posterius serapilernum esse, quod
prius non erat. Corruptibilia enim, et generabilia et al-
tcrabilia sunt universa : alterantur autem contrariis, et
ex quibus constant ea quae sunt natura , et ab lis ipsis cor-
rumpunlur.
LIBER II.
CAP. I.
"Oxt ptiv oov oure
y*Y
0VV ^-irac oupavb; out' ivSs-
yctat ^Oapijvai, xafidirep tivs;
y
aaiv buto'v
,
dXX' iartv
el; xai aioioi;, dpyj|v ptiv xal TtXtur^v oux t/<uv tou
16 icbvto? atwvo; , i^tov Si xat irjpisy wv 4v auxw tov
diretpov yjwvov , ex Tt twv tipTiut'vcov Ifjsari Xa6eiv tJjv
ictaTtv , xai Sti T^je &6\r
t t Tvfc icapa twv dXXw; XtYdv-
Ttdv xai fvrmvrtov utov t!
fip
oSt(<k piiv iyetv ^v
"
Several , xa8' 8v Si Tpo'itov ixttvot ftvffoOai Xt'youatv
oux ivSe'^STBt, (xeYaXriv av fyot xai touto foiri)v el?
irtartv irepl ttji; dOavaata; auTou xai t5j? aiStdTi*T0j.
(j)
AioVep xaXwc fyet
aupiretOetv iauTOv touc dpyatouc
xat putXtara 7tatpou; ^)u.wv dXrjOetc eivat Xo'you; , ox;
?9Ttv dOdvatdv ti xai Seiov twv eydvTwv piiv xivijaiv,

ejrdvrwv Si TOiauTTjv waxe pm]8iv eivat irepae butt,?,

dXXl u.aXXov tbutj)v twv aXXojv itepa?* to Te yip ire-
pa; Ttuv neptt/dvTtdv eati , xat aG-rr)
^
xuxXotjiopia
TeXeto? ouaa ntpiiyti tb? BTeXet; xal t4? iv^ouaac irepac
xat itauXav, but'Ji (iv ouSeixtav out' apv^)v t/ovaa
to oure TtXeuT^v, dXX' aicauoTo? ouoa tov aire ipov ypdvov,
tSv S' aXXtov twv ptiv alxta Tij dpy_7Jc
, twv Si Sey^o-
(iivri tV
irauXav. Tbv S' oupavbv xai tov avw toitov
ot (xiv dp^aiot toT; 6eot( dircveipiav w? 5vt u.dvov a6d-
vaTOV (a) 6 Si vuv piapTupet X670C cu; d^Oaptof xal
3 dyevriTo;, irt S" dwaOiji; iraorn 6v7|t>k Suay^epeta; lartv,
irpb; Si toutoi; dirovo? Sii to (jtr,8sut5<; irpooSeTaOat
Piaia; dvayXYic, f[ xaTeyet xwXuouaa ipepEoOat iretpu-
xo'tb autbv dXXo)?
-
itav yap to TOtouTOv liriwovov , 8aw-
icep av dtStwrepov
^,
xai StaOtaetdc t^( dptari); du.01-
*o pov.
.
(a) Atdirep ouTe xbtb tov twv iraXatwv (jluOov
oiroX-^irriov l^etv , ot cpaatv "ATXavTO? tivo? auTw
jrpoaSeicfOat tJiv owtripfav io(xaat yip xal toutov ol
ouT^aavTe< tov Xdvov
tV autriv fy^etv GirdX^'J/tv toi;
Gorepov
6>f
y^P
tepl (Japo; Ivovtwv xal Y'lpwv
4jcdv-
k TwvTwvdvw ooiijiaTwv Oiceanjoav auTw ptudtxwf dvdY-
xr,v
tyatyt-fw. (e) Oure 8J| toutov tov Tpditov Giro-
Xr,itTeov , out* Sti t^v Sfvriatv Oatrovo? tuy/.^vovtb
ipopac ttj olxeCac foinjt i"Tt aw^eaOst toooutov "/pdvov
,
xaOdirep 'EjjukSoxXtj; <j>r,at'v.
{)
'AXXb (t^v 0G8' Gitb
Ctelum igitur universum neque ortum esse, neque cor-
rumpi posse, ut qnidam inquiunt, sed unum esse ac sem-
piternam
,
principium quidem et exitum xternitatis uni-
verse; non habens , infinitum autem habens et continens
in se ipso tempus : et ex hisce qua; dicta sunt, et per opi-
nionem eorum qui aliter dicunt, aliterque id generant, (idem
sumere licet. Nam si sic quidem sese habere potest, eo
autem modo
,
quern Nil dicunt , non potest , magnum et hoc
utique momentum ad faciendam fidem de imiuortalitate
xternilateque ipsius habet.
(2)
Quare bene sese liabet,
quemque sibi persuadere, veteres et majorum maxime
nostrorunt sententias veras esse
,
qua; quidem asserunt, esse
qnippiam eorum immortale atque divinum
,
qua; motum
quidem subeunt , talem tamen ut nullus ipsius sit tints, sed
potius ipse ceterorum sit finis. Et finem enim ex bis esse
constat, qua; continent : et hie qutim sit perfectus, im-
perfectos continet, et eos qui finem habent atque cessa-
tionem : ipse namque neque principium , neque exitum
ullum habet , sed incessabilis est tempore infinito ; cete-
rorum autem aut est principit causa , autsuscipil exitum
ecssationemve. Atque superum locum caeiumque veteres
quidem diis tribuertint, propterea quod solum est immor-
tale. (3)
Pra>sens autem oratio testis est , incorruptibile ac
ingenerahile esse, vacareque prteterea omni difficultate
mortali; et insuper esse sine labore, propterea quod nul-
lius ihdiget vim inferenlis necessitatis, quae quidem prohi-
bens detineret ipsum aplum alio modo ferri. Omne nam-
que tale laboriosum est, quo magis perpetuum est, et
optima; disposilionis expers. (4)
Idcirco neque putandum
est, ipsum ita sese habere, ut veterum Tabula dicit, qui
quidem salutem ipsius Atlante quodam inquiunt indigere.
Et ii namque
,
qui banc sententiam atlulerunt, idem quod
poster! , videntur existimasse. Nam quasi pondus babe-
rent siipera corpora omnia , terreaque essent , necessilatctn
anini.-e participem ipsi fabulose snpposuere. (!>)
Neque igi-
tur hoc modo, neque ob convcrsionem, (propterea quod la-
tionem habet motu suopte celeriorem), conservari pu-
tandum est adhuc ipsum tempore tanto atque incolumem
esse, ut Empedocles dicit.
(6)
At vero nee ab anima coaente
Digitized by Google
390
<|/u)t?j
euXoyov avBvxaousTi< uivstv atStov ou6s yip
TTfi tyr/fLS
olov t* eTvat t},v TOiauxrjv wtjv aXunov xal
fiaxaptav avayxr) yip xal t^v xi'vtjOiv fiero |}ta; ou-
obv, sfitep xtvEiaOat ice^uxoto? tou irpwTou erwixaTo;
6 aXXto? xtvti cuvejf w<; , ofe/oXov tTvat xal ira<ri) amjX-
XayuivTjV (JaffTcivr;; Ijx^povoc, yt
l"".^'
ws:rep ttj
^"X?
*?
Twv 6vv)twv Ojxov eWtv avcnraust; rj irspt tov
Cicvov vivojxevr, tou ataiia-zot; aveai;, aXX' avayxaiov
'I?tovdc xivo? pwTpav xaTE^etv aux7jv atStov xat atpu-
10 tov. Ei Si) , xaftaitsp enroiiev , ivSs/ftbi to elpr,-
[xe'vov e^eiv T
P*
,WV ^'p1 XT
i<
TrptoTY)? ^op3{, ou (idvov
butou itepl Tjj? itioT>]TOc out&k 6iroXa6ev iuueXs-
oTtpov , dXXa xa\ t) fxavtefa t) iwpl tov 8ebv u.dvto<;
av l^oijitv oGtio; 6|xoXoyouuivti>c iito^atvts8ai ouia-
16 tpwvou? Xo'you?. 'AXXi twv (tiv towutwv Xdyo>v SXt?
foTto tb vuv.
DEPI OVPANOY B,
p. (!,.)
sempitcrnuni manere, consentaneum est rationi. Neque
enitn talis ipsius animae vita sine dolore beataque esse
potest. Et motiim cnim
,
qui est cum vi , si movet corpus
primum aliter aptum ferri , continueque movet, negolio-
sum atque ab omni voluptate mentis semotum esse ne-
cesse est, si neque ut animae mortalium aniiualiuui requies
inest ea quae circa seronuin sit corporis relaxatio; sed
Ixionis fatum cujusdam ipsam perpetuum insuperabileque
detinere necesse est. Si igitur, uti diximus, res dicto
modo de prima latione sese habere potest, non solum con-
cinnius est iU de aternitate ipsius existimare, sed etiam
hoc modo dumtaxat consenlaneas magic ei vaticinatloni
,
quam de diis babemus, sententias possumus certo pro-
ferre. Sed de bit quidem hactenus.
CAP. II
'EtceiSJ) Si ttvc'c tioriv of (paatv tTva( Tt Seijtbv xal
aptvrspbv tou oupavou , xaOaictp of xaXouixevoi lluQa-
yopEtot ( ixEt'vtov yap o5to 6 Xdyo; iattv
)
, sxe-kteov
JO
TTOTEpOV TOUTOV St TOV TpOTTOV 10? ixElVOl XsyOUtrtV
,
^
U.5XX0V tTEpb);, ttlTEp S*t TCpOOaJtTElV Tcp TOU ItaVTO?
owjxari Tauxac; xa; (ip^a;. Eu8u? yap icpo>TOv, el to
Se;tbv uirdp/tt xal tb apurapdv, en Ttpo'-cspov to;
irpoxEpa? unoXT|7rrtov iirdp^Etv dp^a? iv auttj). Atto-
as ptorai uiv ouv Trcpi toutuv Iv toi? irspl Ta; twv ^uitov
xivy^osi; Sta to ttj? (puotw? otxeta tt] !xe(v<ov ttvai-
f
aveptoi; yip h ye toi; (uoi( Citap^ovra ipai'vEtai toT(
[iiv icavra ta TOteura (xdpta, Xsyw S' olov to te Se^iov
xal to dtpurapdv, toi<
8'
Ivia, Tot( Se tputoTi; tb avto
30 xal to xaTU u.dvov.
(2)
Ei Se Sei xal tu oupavoi Tcpocr-
aitTEiv Tl twv toioutuv
,
xat to irpwxov
,
xaftaiiep 61-
1C0U.EV, iv toT? (b>oi( unapj^ov euXoyov uirap^itv ev
auTu* TpiSv yap vtu>v ixaorov <hov
&?f?\
ti? iorfv
Xe'yw Se Ta Tpia to avw xal to xa-cco , xal to irpdodsv
36 xal to dvTixei'ixevov , xal to <5eiiv xal Tb jpiortpdv
TUTa< yap xi? SiaoTacrsic suXoyov Oicapy^eiv toi( aii>-
piasi toi; teXe(oi( itaoa;. "EaTt Si to u.iv dfvw TotJ
pii]xow(
ipjtf
, to Si Si\m tou irXaxou? , Tb Si itpduOev
tou 8a0ou?. "Eti S' dtXXbK xaT& Ta? xivrJoEt;* ap^i;
o yap Taurac Xeyu S9ev ap^ovrat icpioTOv aX xivr^irei;
toT; E^ouatv. "Eoti Si iiib uiv tou avo> ?, au^r)ot(,
aicb Se tS>v SeSuov i\ xaTa toicov
,
ino Si tuv Euirpo-
oOev j) xaTa tJ)v a(o6r|oiv' t'u.icpoaOev yap Xeyu e^'
8 al atod^a:t(. (3} Alb xal oux it AnavTi ouipiaTt to
46 avco xal xarco xal to Se;ibv xal apto-tepov xal to eja-
irpooOsv xal ditioOev Cr,Tr,Tiov , aXX' 6*oa e*^ei xivijoeox;
apj^|v ev a&ToT; Ejxijftj-^a ovtb- twv yip d'^u^v iv oi-
Gevt 6pwu.Ev 86v
^
lp^-}| tt,c xtv^auo;. Ti Ji^v
yap
SXok oi xivsiTai , Ta Si xiveitbi uiv dXX' 06 iravra-
M /60ev 6u.oi(o{ , olov to irup avto ptdvov xat f,
y>)
inl to
(xe'cov.
(4)
'AXX' iv u.iv toutoi; Xiyou.v to avoi xat
xoitm xal to Ss^tbv xal dpwrepbv npb ^,uS( inavay
e-
Quum autem sint qui dextrum ipsius caeli quippiam, et
ltevuni inquiunt esse, ut ii qui Pyliiagorici nuncupantur
(est enim hsec illorum sententia), considerandum est,
utrura res sic sese habeat, ut illi dicunt , an alio potius
modo, si lisec principia corpori i|ius universi sunt adjun-
genda. Contin 110 namque , si dextrum inest ei Itevumque,
priora principia jam prius in ipso esse existimandum est.
Oeterminatum igitur de liis est in its qua; de animalinm
motibus sunt tractata, propterea quod haec propria sunt illo-
rum naturae et accommodate. Manifote namque anima-
libus inesse videntur quibusdam omnes istiusmodi partes,
dextrum, inquam, atque sinistniiu, quibusdam nonnuMx;
planlis vera supera atque infera solum.
(2)
Qnodsi cselo
talium quippiam est adjungendum, etiam id ipsi competere,
quod primum, ut dicimus, in animalibus inest, consenta-
neum est rationi. Unumquodque enim trium (dico au-
tem trium, superum inferumque, ipsum Ante atque oppo-
situm, et dextrum tevumque) ut principium quoddan
esse videtur. Has enim omnes dimensiones perfectis cor-
poribus inesse consonum est rationi : atque superum qui-
dem longitudinis ,
dextrum autem latitudinis , ipsum vera
Ante, altitudinis principium est. Insuper alio modo motuum
ratione. Haec enim principia dico , unde motus lis incipiunt
quo: haec habent. Est autem ab ipso quidem su|iero accre-
tio; adextris autem ea motio, quae loco accommodalur;
ab hisce vera, quae ante sunt, ea motio quae fit sensu. At-
que id Ante dico
,
quo spectant sensus.
(3}
Quapropter et
non omni in corpore quserendum est superum atque infei
rum, et dextrum kevumque, atque ante , et retro; sed in
hisce quae quum animata sint, motus Inse ipsis principium
habent In nullo enim eorum quae vocant inanima,
cernimus unde sit principium motus. Quaedam enim
omnino non moventur t quaedam moventur quidem , sed
omni ex parte simili modo , veluti ignis sursum solum , et
terra ad medium.
(4) Sed in his superum et inferura,
dextrum laevumqne dicimus , ad nos ipsos refereotes. Nam
Digitized by Google
()
DE (LELO LIB. II. CAP. II. 391
povxtc
^
yip xax4 tot ^ut/rtpa Se^ia , wairsp o( (xov-
rit<,?l x8' 6u.oidn)Ta Toi? %txt'poi<;, olov T& tou
dvSpiavroc, r| to IvavTi'w? fyovTa t5j ds'oti, Seibv |*lv
xo xatl to j)u.trcpov apirrspdv, dp:<rtepbv 81 to xax4
to fijiiixepov Ssidv
, [
xai 8irts8tv to xax4 to ^uLttspov
laitpoffOev
]. 'v auxoi; 81 toutoh ouStpUav 6pw
l
uev
Siafopav* i&v yip avanaXiv aTpa^vJ, t4 ivavxfa ipdu-
[xsv 55i4 xai (Jptrrepi xai av<o xai xoixw xai l\jiirpo-
o8ev xai JrttaOev. (&) Aib xai x<5v HuBa-fopa'cov av
10 ti; Sauuaamv oxi 8uo jxdvac Tauxa; ap/a {Xtyo*
, to
2sS;ibv xai to apio-rtpdv , x4{ oe xtxrapa; irapsXtitov
ou8iv Jjttov xupta? ouaac ouBlv
fap
iXarTa) Sta^opiv
i^ei t4 AW irpb? t4 xatcu xai x4 IjAirpoiSsv itpbc Ta
SmaGsv
^
Ta Se^ta irpb; x4 apwxtpa sv JtTiio'i xol; &001?.
16 Ta u.lv yap x5) Suvaput Siaipe'pei po'vov, t4 81 xai Tot;
eyjqixaav
()
xai to ulv avu xai to xaxoj itSat tot;
iuv^uyoi; iorlv 6u.oiw? i>>oic xai (puxoli;, to 8s St!;ibv
xai xb apiarcpbv oux ivuitap/n toi
^
utoT?. "Ext
8'
w?
to u.r,xo? tou irXa'xout irpdxepov , si xb u.lv avto xou
so |ir,y.ou? apjrrj , xb Si St^tbv tou irXaxou;,
^ 81 tou irpo-
Tpou apyj}| xpoxtpa , irpdxtpov av si7] xb dvto tou 8etou
xax4 final*
,
iTreiSf, TroXXayoi; Xiyt^at tb itpdxepov.
Ilpb? 8i toutoi;, el xb |*lv dEvw iorl to 6*8ev ^ x(vr,oi;,
to 8s ot;ibv ay' ou, to
8'
sic to itpdoOev
if' 8, xai
is ouxox; Sv
fyoi
Tiva 8iivau.iv apyrj? to five* xpb? t4<
aXXa; ioe'ai;. Aia ts 8-}) to itapaXiireiv xa; xupiwxtpa?
op/a? Stxaiov auxotc iiriTifiav , xai Stdxi xauTa; iv
airaaiv 6uo(wc ivdu.i(ov imapyjuv. 'Hpuv
8'
iiceiSJ)
wptarat icpdxepov 8*i iv xot
lx
ouo
'
lv
^PX^I
V "v
i'l'>?
to at ToiauTat 8uvapui< ivuicap^ouaiv, 6
8'
oupavb; ?pnjn^
/o xai fy^ei xiv^otu? ap^v, SijXov 8xt f^ei xai
xb avo> xai to xetxw xai to St^ibv xai to apiaxipdv.
(7)
Ou oei
Yap
aitopetv 81a to o-ipaipoetSJ? elvai Tb
oyyjfAa tou icavTd?, 8"it<o( Iffxai xouxou xb fisv 8eibv xb
35 8i apiaxtpbv 6ixo(a>v
f'
dvxwv xtov (xop(<ov aicavxwv xdi
xtvou'jLtviov tov tfwavTa ypdvov, aXXi voeiv wuittp
av tt Tt?, iv oT Ijrti to Sejibv icpb< to ipiCTspbv 81a-
tpopiv xi toT< oy^(*aot , elta ntpi8siri a^atpav h
[asv
Yp
xfjv Suvautv
Siaftpousav , Sd^ti
8'
oO 8(4
tV
<o 6uoiOT>ixa xou oy^uaxo?. Tbv auxbv Si xpditov xai
iwpi x5j< apy5; tou xtviisOai' xai yap t (jhhSsixot' j(p-
?axo, 5(Mo? i^tiv dvavxaiov apy^v, 58ev v jjpjaxo,
ei vipysToxivoupwvov, xav ei raf), xivr|6t(ii av itcfXtv.
(s) Aeyw 8e (M]xoc pdv auxou to xct4 tou? toXou?
*h 8iaaxr)u.a
,
xai t5v itdXuv tbv (tiv avid Tbv 81 xixtw
oia^op4v yip iv toutoi? (ao'voic 8p<0(uv twv ^jxia^at-
piwv , tw
p4|
xivsT(r8at tou; irdXou?. "Apia 81 xai
sia)8au.ev Xe-feiv x4 wXafia iv tw xdcrfiw 00 Tb ivw xai
to xcctw, dXX4 t4 wepl tob? icdXouc , 6< toutou pt^xou;
Svto?- to
flip tU to itXaYtdv ion Tb itpl tb dfvoi xai
to xetxw. Twv 81 TrdXwv 6 pilv 6itlp
?lj*a? fatvd-
(itvo xb xa'xw (*po< iartv , b
8*
i*ipitv df8r,Xo( to ivw.
()
Ae^ibv
Yap
ixaarou XiYOpwv, 88ev ^ apyj}| t^ xax4
Toitov xivijoewr tou
8'
oupavou ipy^v trj? i:pifop$,
aut respectu nostri, dextri luevique, ut augures dicant;
aut similitudine noslri, ut ea qnx sunt statua;; ant ea
qua; contrario modo sese habent posit ioDe : etenim dextrnm
quidem id dicimus, quod opponitur nostra sinistra , laevum
antero, id quod nostra dextro, et retro, id quod nostra Ante.
In his autem ipis nullam dilTercntiam cernimus. Si contra
namque vertantur, cootraria dextra loevaque, supera ao
infera, etante retroquesane dicemus.
(5)
Quapropter et
Pythagoricos quispiam mirabitur, sola luec duo principia
dixUse, dextrum, inquam, atque sinistrnm; ceteras au-
temquattuordifTerentiasomisisse, non minus rationem prin-
cipii subeuntes. Non enim minorem ad infera , supera , et
ad ea qua; sunt retro , ea quae sunt ante
,
quam ad lajva
,
dextra , universis in animalibus differential!! habent. Htec
enim vi solum , ilia figura etiam difTerunt.
(6) Et superam
quidem ac inferum omnibus animantibns inest, tam ani-
malibus quam plantis : dextrum autem Ixvumque plantts
non inest. Practerea* ut longitudo latitudinem antecedit,
sic prius erit generatione superum dextro, quum mnlti-
pliciter prius dicatur : si longitudinis quidem superum
,
latitudinis vera dextrum principium est, atque priori*
principium antecedit. Insnper si superum quidem est id
unde est motio , dextrum autem a quo , et ant-' , ad quo I
:
hoc quoque modo vim quandam principii superum ad ce-
teras species habet. Increpandi sunt igilur Pytliagorici , et
quia maxime propria principia omiserunt, et quia in uni-
versis ha-c similiter inesse putabant. Quum autem a nobis
sit antea definitum , tales potentias iis inesse
,
qua; princi-
pium motus habent ; et caelum sit animatom , atque princi-
pium habeat motus : patet, ipsi superum inferumque et dex-
trum atque lievum inesse.
(7)
Non enim dnbitare oportet
ob universi rotundam figuram
,
quonam pacto aliud ipsius
dextrum, aliud la-vum erit, qnandoquMem partes sint similes
universe perpetuoque motu cieantur: sed intelligere perindc
oportet , atque si quispiam in lu'sce quae dextri ad laevum
figuris quoque differentiam habent , circumposucrit sphae-
ram : habebunt enim potentiam differentem , at ob figurae
similttudinem habere non videbuntur. Eodem modo de
princlpio quoque motus intelligamus oportet. Etenim etsi
nunquam mover! caelum incepit, principium tamen habeat
ipsum necesse est , nnde incepisset , si inciperet moveri ; et
rursus cieretur motu , si stabit. (8) Oico autem , longitudi-
nem ipsius quidem earn esse, quae inter polos , distantiam :
etpolorum alteram, superam, alteram inferam partem.
Differentiam enim in solis his hemisplueriorum cernimus,
ex eoquia poli non moventur. Insuper etiam in mundo non
ipsum superum , atque inferum , sed ea quae sunt prater
polos, latere dicere consuevimus. Quo patet, haqc ipsius
cadi longitudinem esse. Id est enim latus, quod est pre-
fer superum inferumque. Polorum autem is quidem qui
apud nos videtur, pars infera est; is autem qui nobis ma-
nifestos non est, partis rationem supera subit. (9) Dextrum
enim uniuscujusque id esse dicimus, unde principium ad
locum accommodata: motionis emerget. Conversionis vera
Digitized by Google
392
niiPl OTPANOr B,
Y
.
Sttev at avaToXa'- xwv as-rpojv, wsts tout' av sitj oe;io'v
,
u
8'
ot Suoek;
,
apiaxspo'v. Et ouv apyExat xe arco
twv 8e!;iwv xal ln\ tb 3s;ii itspiss'pETai , avayxi] to
ovo) elvat tov a^avij itdXov e!
Y"p
ini 6 9avspd?
,
6 Irc' apircepa euxai r| xtvr.m?, feep ou ^ausv. (io) ArjXov
toi'vuv 6ri S savJ); iro'Xo; lo-xl to avco. Kal ot uiv
Ixei oixouvte; Iv tw avw stslv jjiAtatpaipiw xl icpoi;
tbt St$ioT , *,(At;
5'
Iv tw xbtw xal irpb? TOt? apiffTE-
pot?, Ivavxi'w; rj w; ot HuOaYOpEtoi Xiyouvtv Ixeivoi
lo yip
#)(*8 avo> te iroioust xal Iv tw Ssi-uS (xspti , tou
8*
Ixe7 xarw xal Iv tw api<mp5. Supoai'vEt Si touv-
ovttov. 'AXXi ttj< uiv SeuTEpac irspitpopas, ofov
T7J;
tmv JtXav^Tuv
, ^fAetc uiv Iv toi{ dtvto xal iv tote 3c(tot(
lauiv, Ixtivot 81 Iv toT? xaxw xal Iv toT? apio-TEpoij*
15 avaitaXtv vap toutoic
tJ
apj$ T7Je xtvqo-gwc loTt ota to
Ivavxiai; etvat xa iyop; , &<tzt ou[x6at'vt Jju.S? u.tv
sivai itpb i9j
px?>
**vw 5s itpb? T(jj te'Xsi. Llcpi
uiv ouv tmv xaTa t&? 8ucoTao*iic u.optcov xal twv xaxa
towov wpiauEvwv Toaauxa stpijdOw.
(286,386.)
cseli principiura id est unde oriuntur Stella;. Quare hoc
erit dextrum
: id vero , ubi fiunt occasus , laevum. Si igi-
tur a dextris incipit et circumfertur ad dextra, polum euro
qui non videlur, superum esse necesse est. Si enim erit is
qui videtur, motus ad partes' erit sinistras : quod quident
nondicimus.
(10) Patet igitur, euro polum, qui non vi-
dehir a nobis, c*li partem superam esse. Atque ii quidem,
qui illic habitant, in hemisphxrio supero sunt atque in
dextris, nos autem in infero ac sinistris, contra atque Py-
thagorici dicunt. Illienim nos supra faciunt, dextraque
in parte, illos infra atque in tevig. Contrarium autem ac-
cidit. Verum secundsc conversionis, vduti vagarum stella-
rum, nos quidem in superis dextrisque sumus, illi vero in
inferis sunt atque sinistris. Est enim hisce principium mo-
tionis contra, propterea quod laliones contrarix sunt.
Quare hlc fit ut nos in principio simus, illi in fine sint collo-
cati. De partibus igitur per dimensions locove definitis tot
a nobis sint dicta.
CAP. III.
SO 'Emi S' oux EffTiv IvavTi'axivrjOti;
7) xuxXwttj xuxXw,
oxeitteov Sia xi irXctou; s!l <popi, xaiitsp irdppb>6sv
itEipwuivoic TtoiEtuSai tJ|v tJti)o-(v, 7to'ppw S' oiy oGto>
tw to'ttw, itoXu 5s (/.aXXov tm twv vu^SeStixotoiv au-
toT icipi itajxicav Sklyrp l/tn aio-Orjfftv. "Opwo? 8J
16 Xiyviiuv. 'H
8*
a?T(a itept auTuv evOe'vSe Xkiicte'b.
'Exao-rdv laxiv, uv io-Tiv fpyov , Ivsxa tou Ipyou. sou
o' IvcpYEia aOavada' touto
8'
eoti Cwtj aiSio?. "Hat'
avaYXYj t^5 8eio> xtvr^tv aiStev uitapyeiv. 'Eitti S' & ou-
pavo? toiooto? ( o-bi(xa
Yp
ti 6sTov
)
, 8ti touto e^ei to
30 IyxuxXiov (rwpia , 8 ^uo-st xiveTxai xuxXw aEt. Ati x(
ouv ouy SXov to suu.a tou oupavoti toioutov
; Sxt avcrvxTi
(XEVEIV Tt tou dwaaxoi; TOU <pEpOU.EVOU XUxXoJ TO lit! TOU
uioou, TOUTOU
8'
OuOiv oTo'vTE U.EVEIV (io'piOV, OuO' $kbi(
out' eVi xou (jts'ffou. Ki
Yp
av r| xaxa (puo~iv xivrjatc
36 iiv auxou lici to u-i'sov tputrct SI xuxXtp xivttTar ou
yap av jjv !{8io;
^ xtvuion' ouOsv
Yp
itapa (puatv dtSiov.
"Y'cTtpov 8s to itapa tpuaiv tou xaTa (puaiv, xal Exixa-
o( xi'j IffTtv Iv T?j Yve'o-Bi to itapa ^puatv tou xaTa
^fuatv.
(2)
'Avoyxt) to(vuv y?v Eivaf touto
fitp ^psfisi
40 lit! TOU (XE50U . Nuv jAEV OUV Uir0XEl08b> TOUTO
, (JlITEpOV
Ss Xs)(9r,o-TBt itspt auxou. 'AXX4 (xJ)v si
ftp,
avayxr)
xal ittip Eivar tiov vip IvavTtuv e! OotxEpov ouo-si,
avaYxr) xal OaTtpov stvai tpuo"Ei , lav irEp
^
IvavTi'ov
,
xal Eivat xtva auToti tpuotv f
t
yip W| CXi) twv
46 IvavTi'wv
,
xal tyj; aTEp^o-sw; irpdtspov
^ xaxa:paaic
,
Xtyw
8'
ocov to 6tpf/.bv tou Jmypou. *H
8'
^psuiia
xal to fapu
XE'vovrat xbtb o-ts'piio-iv xouyrfTTixoc xal
xtv^cEO)?.
(3)
"AXXot (xr,v stitEp loxt irup xal
yI,
dvavxri xal t4 (XETa^u auxwv tTvai atapaxa' Ivavxi'w-
o <Tiv yip
^X
ei
**
xa8Tov twv orotytdov 7tpO? EXBCTOV.
'VltOXEfllSoi 81 xal TOUTO VUV, 6o"TEpOV 8s ItEipaTEOV
8st^at. Toutwv
8'
&itapydvTwv ^avtpbv 6rt aver^o) I
Quiim autem conversio non sit contraria conrersibni, con-
sideraodum cur plures sunt lationes : quanqnam eminus fa-
cere inquisitionem conamur, eminusque non adeo loco , sed
muito magis hoc ipso quod accidentium ipsis caelis perpau-
corum sensum babemus. Dicamus tamen, atque de ipsis-
causam hinc sumamus oportet. Eoruin quodque, quorum
est opus, operis ipsius esse gratia constat. Dei vero operatio,
immortalitas est, hoc autem est perpetua vita. Quare De<>
perpetuum inesse motum necesse est. Quum autem caelum
sit tale (est enim corpus quoddam divinum), ideo corpus-
rotundum liabet
,
quod suapte natura semper converlitur.
Cur igitur totum corpus cteli tale non est f Quia corporis
ejus, quod versatur, aliquid , id inquam quod est in medio,
manere necesse est. Hujus autem manere nulla pars, aut
omnjno
,
ant in medio potest. Naturalis enim ipsius motus,
ad ipsum medium esset. At ipsum suapte natura versatur.
Motus enim sempilernus non esset, quippequum nihil pra-
ter naturam sit seropiteruuro. Id enim quod est prater
naturam
,
posterius est eo quod est secundum naturam :
atque id quod est propter naturam , excessus quidam est in.
ipsa generatione , ejus quod est secundum naturam.
(2) Sit
igitur terra necesse est : haec enim in medio sane quiescit.
Atque nunc quidem hoc supponatur : posterius autem de
ipso dicetur. At si terram esse necesse est, ignem etiam esse-
necesse est. Contrariorum enim si alteram est natura , et
alteram esse natura necesse est, si sit contrarium, atque
aliquam ipsiusessenaturam. Est enim eadem contrariorum
materies : et affirmatio priratione est prior, veluti caliduro
frigido. Quies vera , ac grave
,
per levitatis motusve pri va-
tionem dicuntur.
(3) Atqui si terra est atque ignis, ea
quoque corpora esse, qua; sunt inter ipsa, necesse est.
Elementorum enim unumquodque contrarietatem ad quod-
que nimirum habet. Atque hoc etiam nunc supponatur :
posterius autem conabimnr demonstrare. Haec quum sint.
Digitized by Google
DE CjELO LIB. II. CAP. IV.
ftveoiv tivat Sti to u.Y|Siv oTovt' auxSiv ttvat afStov
7ra<ryi yap xai iroisi xdvavx(a Cptc' aXXT,Xcov, xat sOap-
'
xtxa aXXr,Xwv iaxt'v. (4) "Ext S' oix tuXoyov stvat ti 1
xivrjxbv atStov, 06 pvJj ivSty^Exat ttvat xati ^uviv xJjv 1
b xfvTjfflV aiSlOV XOUXWV S* Iffxl XlVTjffi;. "Oxt (XtV TOIVUV 1
i-ivpuiiov tlvat
y^
v'oiv
>
** toutwv SttjXov. Ei Si
|
/ivEariv , avayxaiov xai aXXrjv ttvat tpopav ,
y\
(
utav
r, itXsfouf xaxi
y^P
t
^'i
v to'' ^ou wffauxw; avaYxatov
If
iv* xa o-rot^eTa twv oxu.aTwv irpb; aXXrjXa. Ae^OiJ-
10 SExat St xat irtpi TOUTOU iv xoi? iiro|*ivoi( oaiptaxEpov.
(5)
>iuv Se xocooxdv E"<m SrjXov , Sii x(va aixtav irXtfw
xa SYXtixXta -ffT| iwuiaxa
, 6x1 av^Y1
"!
Y^
vts,v "val

Ytvcjiv S', ttTtep xai irop, touto Si xai xaXXa, EiTttp

xat
y^
v
"
Tautrjv
8*
oxt ava^x*] (xevctv xt aei , eiitep
16 XtVEl<rOl ti act.
393
patet necessario generationem esse
,
propterea quod nihil
i|>sorum perpetuuni esse potest. Agunt enim inter sese
oontraria ipsa, mutuoque a sese patiuntur ac corrumpun-
tur. (4) Non eslprseterea consentaneum ralioni, mobile
quippiam perpetuuni esse , cujus motus secundum naturam
perpetuus esse non potest; at homm est motus. Ex his
igitur patet, necessario generationem esse. Quodsi genera-
tionem etae necesse est , etiam aliam lationem , aut unam
aut plures , esse necesse est. Nam ut sese babet totius motio
cseli, sic elementa corporum inter sese respectu generation
nis habere necesse est. Et hoc etiam in sequentihus diluci-
dius declarabitur. (5) Nunc tantum patet, quam ob causam
plan sint corpora qua; versantur : generationem esse
enlm necesse est ; et generationem , si et ignem esse necesse
est; et hunc ,
ceteraque, siet terram : et banc, propterea
qnod consistat aliquid maneatque semper necesse est, si
moveri quippiam semper oporlet.
CAP. IV.
^9)(xa S' avaYxr, a^aipotiSi; tftv* to oipavdv
xolixo
Yap
oixttdxaxdv xs xr, ouoria xai x5j <punt jtpw-
tov. Efnwuiv Si xaSdXou irtpl xolv o^Tipiaxwv , to
itotov iorxt irpwxov , xat iv iTtiiteooi; xat it oxEptoi;.
30 "Airav SJj /3ju iittiteSov i\ suOuYpappdv tVtty ^
ire-
pifspo'Ypaptfxov. Kat xofiiv Eu6uYpau.u,ov 6tco 7tXtio-
vwv 7ctpt('ycxat Ypautjtwv ,
xb Si irept^poYpa4*u.ov {itco
u.t3;. 'EtceI Si icpoxspov x9j ^unst tv ixaVrw vi'vtt to
tv xwv iroXXSiv xat xb arcXouv xwv auvSixwv , Tcptoxov
36 av 17) v iTCtTC^Swv a^rjaattov & xuxXo;.
(2)
"Ext
Si iTtp xs'Xeiqv iaxiv o5 u,T)5iv tw XaCeTv aoxou 8u-
vaxdv , worop wptoxai itpdxt pov , xai x9j |iiv uOs(a
icprfo8oi; lirxtv cit, x5j Si xou xuxXou ouSiitoxe , tpavt-
pbv Sxt xeXeioc av Eify) f, irEpis^ouaa xbv xuxXov

flffx'
o il xb teXeiov Ttpoxtpov xou axeXou , xai Sti xauxa Ttpd-
xtpov atv Ei7| xwv a^T|udxb)v 6 xuxXo;. 'Uaauxw; Si
xai t) atpaipa xwv oxp<uv ptdvn)
y^P
wtpt/tTi pttS
lirtfavEte, xi S* iMypappa. tcXeiosiv' &>$yapl/fi
6 xuxXoc iv xoT; intics'Soi; , ouxw; rj o^aTpa ev toTj
S& axfpoK.
(3)
"Ext Si xai ot StBtpouvxt; ei; intixESa xai
i\ iTCiirEObtv xa atafxaTa ytwioYtts piEpiapTupr.xEvat
(patvovxat xouxotf ptdvriv
Yap
xuv oxtptSv ou Siatpouot
xt^v o<patpav
6>t
oux i^ouvav tcXeioui; iirisavEia? t\ puav
r
t Yap
ti; rot iicdcfSa Sta(ptat( ou/_ w; av xsavwv Tt;
40 ti; xa pufpr, SieXoi xb Saov ,
xouxov Statpttxet xbv xpd-
icov , aXX' w? Ei; ixtpa xto eTSei. "Oxt ptiv ouv TrpS-
tov ioriv
h ff^atpa xiov (Txtptbtv o^r,piaxa)V, SriXov.
()
"Effxt Si xai xaxot xbv dptSixbv x7\vTa5tv aTtoStSotiffiv
08x0) xiftEjjitvoi; tiXoYtoxaxov , xbv piiv xuxXov xaxi xb
45 t*v, xb Si xpi'Ywvov xaxa.xvjv SuaSa, e'itiiS'Ji Suo SpOat*
iv Si xb Iv xaxi xb xpt'Yoivov , 6 xuxXo; oix^xi lorat
<r/_?i[jta. (5)
'Errtl ti to ptiv 7tpSxov <r/TJpia xou jcptoTou
ouuaxo;, itpjjxov Si oS>|xa Toiv T5
X'
T
TI
rap'r^pS,
o
-
^atpottSi; atv tTi) to tv|v xuxXm irtpiftpdpttvov tpopav.
60 Kal xb o-uvs/i; apatxtivw
-
tb flippy
tr^atpottSu uv-
r/U a^aipoEtSt;. 'ilaauxto; Si xai xa Ttpb; xb (iioov
TOUTWV tb
Y&p
wto tou ff^atpoEtSoti; TCEpit/djieva xai
Figuram autem caelum rotundam habere necesse est.
Htec eiflm est accommodatissima substantia; ipsius , et na-
turA. etiam prima. Dicamus autem univerealiter quxnam
et in planis et in solidis figure sit prima. Omnis itaque
figura ]tlana , aut a rectis lineis , aut a ciraumferentia con-
tinetur : et ilia quidem a pluribus, hsec ab una linea solum.
Quum vero unum in unoquoque genere prius sit multis
nature, compositoque simplex, figurarum planarum pro-
fecto circulus erit prima. (2) Prteterea , si perfectum id
est, extra quod nihil eorura qua; sunt ipsius, accipi potest,
quemadmodum prius est definitum , et lineae quidem recta;
semper additio fieri potest, linea; vero circular! nunqnam :
patet, perfectam earn lineam esse, qua; ipsum circulum
continet. Quare si perfectum prius est imperfecto, ob hmc
etiam circulus prima erit figura. Eodem et sphsra modo
solidarum figurarum prima erit figura. Sola namque ab
una superficie continetur : rectarum vero linearum ligurie
a pluribus continentur. Ut enim in planis circulus sese
babet , sic in solidis sphtera.
(3)
Qui pneterea solida divl-
dunt in plana, atque ex planis corpora generant, his testes
fuisse videntur. Solam enim figurarum solidarum spliav
ram non dividunt , ut non plures superficies quam unam
habentem. Divisio enim in plana non perinde efficitur, ut
quispiam dWidens in partes dividet totum , sed ut in spe-
cie diversa. Patet igitur, splueram ligurarum esse solida-
rum primam. (4) Est insuper maxime consonum rationi
,
si ordo per numerum etiam assignetur, hoc ipsam modo
disponere, unitatem quidem circulo, dualitatem autem
triangulo tribuendo : quum duobus sequales stios angulos
habeat rectis. Si vero unitas triangulo tribuatur, circulus
non jam erit figura. (5)
Quum autem prima figura primi
sit corporis, primum vero corpus id sit
,
quod est in ultima
conversione , rotundum id erit sane
,
quod fertur conver-
s<one. Et id ergo quod illi bteret : quod enim hcret roton-
lo
, id rotundum etiam est. Similiter etiam ea qua; in me-
dio horum collocantur : ea namque qua; a rolundo corpore
Digitized by Google
804
I1EPI OYPANOY B, 8.
M
ditToutva SXa <roaipoEt8rj ivayxYi sTvar tl os xotTto t);
twv itXav)Twv a'ltriTat tt){ litdvio o:pa(pa;. "Outs
o^atpoEtS^; oiv fti) itaoa
-
irdvTa yip SitTSTat xa! auv-
s/5) ejt! rat? o^atpat;. (e) "Eti Se licit <pavexat
!>xai CicoxetTat xuxXoi itpi:ppea-6ai to icSv, Ss'8axTat
2'
act tv;; l<r/arri( ictpi^opS; oute xevov Imv ec>)0ev
outi to'ico;, avayxTi xat Stic Taura aipatpoitS?) etvat
auTov. El
fip
sa~at tuOuypafiuo; , oruu6i]aTai xat
rdicov Hj<i> iTvat xa! coifia xat xevov. Kuxam yap
10 trrpr.Bo'u.evov to eu9uYpau.u.ov ouSeirort tJjv aWjv l<p-
er^o'ipav , dXX' Sitou icpoTipov jv atopa , vuv oux iffxat,
xat ou vuv oux loTt , itdXtv Israi Sii tJjv irapaXXa^tv
twv ywviwv. 'Ou-oioi? 81 xav iT tt dXXo x9ju.a
yi'voito
(i-fj toa; e^ov t&; Ix tou (jttoou Ypau-u.dc, olov (paxoet-
11 oe; ?, oioeiSeV Iv jiraat yip auu.6ii<!-ETai xat xditov e;w
xat xivbv etvat ttj? <pop5; Stl to u.i| ttjv aurJrv
X
t',
p
av
XaTE^ElV TO #X0V. (7) "EtiS' tl TWV (ASV XIV^SEWV TO
t
uiTpov ^ tou oupavou cpopa Sta ib livat [xovr, ouvt)$c
xat iu.aX'?); xat d(8to?, Iv Exdcrrto 8e uitpov to IXd^i-
jo ffrov, IXayt'oTK) 81 xtvi]0-i; ^
Ta^orr), SijXov $ti Tat'o-n)
av Etvj itaaSv twv xivVJctewv fj tou oupavou xlvrjat;.
(8)
'AXXi u.i)v twv dtitb tou auxou lic\ to auTO IXa^Cffn)
I<tt\v f, tou xuxXou Ypaptu;^
-
xaTa 81 t)v IXajrfeniv
to/i'o-tt) *, xtvijatc &ax' il 6 oupavo? xuxXw ti (fe'psrai
86 xat xa/iaxa xtvEtxat , aipatpoEtJ/j auTov dvaYxri ilvat.
()
Adfioi
0'
av ti; xat Ix t5v nipt to (itaov tSpuptlvtov
<j(.)u.aTo)v TauT)v tJ|v irtffTtv. Et yip TO u.lv Cotop
fort iripi t-Jv
Yiv,
6
8'
a^ip
ip\ to 68o)p, to 8i itup
icEpt tov dlpa , xal t& Jvta atojjtaTa xati tov auTov
3u Xdyov cuvijrij uiv
y^P
oux ettiv, tficrETat 8 toutcov.
"H Se tou C8aTo; licttpdvita o-^atpo:tSi]( Icrxtv
,
to 8s
tw a^atpoEtSst uve^? ?| xi(u;evov iripl to o-aipoii8J<
xal auTO TotouTov etvaYxatov (ivat. "ilaxt xav 81a
toutou cpavEpbv e7t] 6rt v^atpoit8^ lartv 6 oupavd;.
36
(loj 'AXXa tiJjv 6rt
it
-fj tou BSato; litttpdvita Totauri),
ipavEpbv uitd6stv XaSoustv 6'ti ice^>uxiv det ouppEtv to
C8b)p ti; TO XOtXoTipOV' XOtXoTtpOV 01 E5TI TO TOU XEV-
Tpou
YY"
TEpov - "H^Ouaav o3v Ix tou xlvTpou
^ AB
xat *| AT, xat liri^Eti^Oto 1^'
ifi
ET. *H ouv a/Ofio-a
40 fit! t))v pdo-tv , fsp' i) AA , IXdrttov Iot! twv Ix tou
XEVTpow xotXoTEpo? dpa & toito;. "Qute iriptppEuaiTai
to C8wp , ew; av luaoOrj. "Iot) 8s TaT? Ix tou xivTpou
?, AE. "Hot' dvaYxi) itpb; Tat; Ix tou xlvxpou flvat
TCl C8b)p' TOTI yap ^piJXlioit. 'U 81 TMV Ix TOU XEVTpOU
46 aTtTOjjtsvr) iriptetpifc" o^atpoitS^i; dpa
^ tou C8aro;
littsdvtta,
if' fii BEr.
(11)
"Oti (jtiv o3v ffipatpoii-
81;? lo~ttv 5 xdopto; , 8rjXov Ix toutwv
,
xat 8x1 xot' dxpt-
Sttav ivTopvo; o8to); Staxt pti)8v (x^ti yeipdx^r^ov
i/Etv itapaitX|Otti); pt^T* dXXo |ir,8v twv itap* f,pitv Iv
.i osOaXjioi; (patvoptsvtov.
'E5 5v yip
tV ffuo-taatv it-
).r,*Ev, ouSev oCto> Suvotov 6u.aXoTr,Ta Sl^affOat xa!
dxptSttav
6>i $
tou itspt? cwptato; ?>? 85jXov
y^P
J); dvdXoyov f^it, xaOdittp CStop itpb; -fr,v, xa! t4
itXtTov di! dirtyovTa tCv OTOtyittov.
contioentar, ac tanguot, rotunda esse cuncta necesse est. At
qua; sunt sub vagarum spliaera, superam sphasram languat.
Quare ipsum universum rotundum erit : omnia namque
tangunt, haerentque splueris.
(6)
Prtcterea qiium cernatur
ac supponatur, universum ipsum vcrsari , demonstratum-
que sit extra conversioncm extimam neqiic locum ncque
vacuiun esse, rotundum ipsum esse ob liar, eliam ne-
cesse est. Nam si rectarum lincarum erit figura , eveniel et
locum esse, et corpus, et vacuum, extima : nam quum
rectarum linearum figura versatur, nunquameundem occu-
pabit locum , sed ubi prius erat corpus, nunc non erit, et
ubi nunc non est, rursus ob angulorum transitioned erit.
Eadem evenient etiam si quispiam aliquam figurant aliam ipci
trihuerit non uabentem eas lineas, quae ex medio progre-
diuntur tequales , veluti Icntis figurie similem, aut ovi. In
omnibus enim eveniet et locum esse et vacuum extra la-
tionem, propterea quod totum non eundem occupat locum.
(7) Prteterea si cwli latio quidem mensura est raoluum
,
propterea quod sola continuus est et uniformis sempiter-
nusque motus, in nnoquoque auteni genere mensura id
est
,
quod est minimum , minimus vero motus , is est celer-
rimus : patet, caeli motum omnium motuum celerrimum
esse. (8) At eorum quae ab eodem ad idem pergunt, mi-
nima ipsius circuli linea est, per minimam autem est mo*
tus celerrimus. Quare si caelum convertitur, celerrime-
que movetur, rotundum ipsum esse necesse est.
(9)
Sumere
etiam quispiam ex liisce corporibus
,
qua; circa medium
collocantur, banc lidera potest. Si enim aqua quidem est
circa terram , aer autem circa aquam , et ignis circa aerem
collocatur, etiam supera corpora per raliouem eandein ita se
liabent. ttenim continua quidem non sunt, tangunt autem
bae'c. Aquae vero superficies rotunda est sane : atque quod
rotundum tangit, circaque rotundum est situm, etiam ipsum
tale esse necesse est. Patet igitur bac etiam ratione, caelum
rotundum esse. (10) At vero superficicm aqua; talemesae
patebit, si supposilioneiu siimpserimus, aquam suaple na-
tura semper ad magis coucavum locum conlluere, eteum
locum magis concavum esse
,
qui est propinquior centra.
Ducantur igitur ex a centra recite linea." a
p,
et a v, et ex
p
in
y linea producatur
p f
: ad quam ab a perpendicularis
ducalur a 5 [et protrahatur in s ] : quae minor erit lineis ex
centra ductis. Ergo bic locus magis concavus est : quare af-
fluct aqua
,
quousque fuerit in aequalitatem redacta. At li-
nea a aequalis est bisce qux a centra sunt ductae. Quare
aquam ipsam in liisce esse
,
quae sunt ex centra ductae , ne-
cesse est ; tunc enim quiescet. At ea quae tangit eas quae
sunt ex centra ductae, circumferentia est. Rotunda est ergo
superficies aquae
,
quae quidem est p t- ( 1
1
)'
Patet igitur ex
liisce , mundum esse rotundum , atque adeo exacle , ut nihil
eorum quae manu conficiuntur, nee aliud quicquam eorum
quae apud nos oculis cernuntur, sit tarn exactc rotundum.
Nihil enim eorum ex quibus constat , adeo uniformitatem
et exactam rotunditatem suscipere potest , ut ipsius cor-
poris obeunlis natura. Manifestum est enim , rationoin earn
liabere, quam aqua habet ad terram, et elementorum ea
quae plus semper remota sunt.
Digitized by Google
(S87,288.)
DE C.LO LIB. II. CAP. V. VI. 395
CAP. V.
'E-rrel
8*
fort St^S fori tou xuxXou xtvj]8?ivat, oTov I
oro tou A t^|v |*iv fort to B, tt[v
8'
fori to T, 6ti u.ev
ouv oux elolv evavTt'at aurai, irporepov etpi)Ti. 'AXX' el
[xr,8ev d>? Itu^e jiviS' airb TauTOU,arou evSexeTat iv toi?
6 alStot? sTvat , 8 8 oupavb? dtSto? xal
^
xuxXw
<f
opoc, 8ia
Ttva itOT ahtav fat Oars pa tpe'peTat, dXX' oux fori 8d-
Tepa; vdtfx) yip xat touto ?| dpxV
elvat rj eTvat au-
tou ipx^v. ()
*'<>?
I*
67 ou* to irepl evfoav iimtfai-
veo8a{ ti ireip3t<j8ai xai to irepl irdvrwv xl to iraptsvat
io [Ar,9iv
t^x'
4* So&tev elvat or^iTov
^
iroXXrj? euijSeta?
*, iroXX5i? irpo8uu.a?. 04 jxV
Ji'xatov ye iraatv 6u.oo?
fortTtu-Sv, ctXX' 8p5v Set -ri|v aktav tou Xeyetv ti? io-rtv,
eti 8i irG?
?x
uv * 1tlffTe"elv

"OTepov v8po)x(v<o
t| xapwptxwTepov. Tat? uiv ouv axptfiearepat? dvaYxai?
15 6rav ti? frriTtjYT), we yoiptv /ttv Set Tot? etpfexoufft,
vuv Si to <patvou.evov pV*ov. (3)
Et yap
^ (f-uot?
del iroiet
twv foSexouivow to {UXTtorov, fort Se xaOanep twv
fort tt]? eu9efe? (popwv f, irpb? tov vw town Ttu.twTepa
(
6ftorepo? yip 6 ivw tojto? tou xarw
)
, tov auriv Tpo'-
10 irov xal ^ el? to irpdodev ttj? el? Touirtoflev e^et, etirep
xal to 8e?tbv xal to apwrepov, xaOaitep iAr/6nj irpore-
pov. Kai fxapTopet
8'
J| 8>i8et(ia airopta , 6 exei T0
irporepov xal 8ffTpov

auTri yip ^
ahfa Xuet t^v aire-
piav. Et
Yp *X
et 6 iv8xTai
p&Ttsra
,
auTt) av eh)
a'tT(a xai tou elpT|t*evou

(UXtio-tov yip xivticrvsti
airArjv t xtv*)tv xat dbrauTrov, xat tbuttiv bn to Tt-
UtblTCpOV.
Quum aulcm in circulo duo motus fieri possint, ut ab a
anus ad
p
, alter ad y : non esse quidem hos contraries
,
prius est dictum. Sed si nihil in Kternis esse fortuito ant a
casu potest , caelum vero perpetuum est , atque ipsa convcr-
sio
;
quam ob catisam ad altera, non ad altera fertur? Nam et
hoc ant principium esse, aut ipsius principium esse, necesse
est. (2) Denonnnllis igitur, atque adeo deomnibus eniti quip-
piam dicere, nihilque pratermittere , aut insignis slultitis
forsitan , aut valdeparati animi videbitur esse. Non tamen
omnes similiter sunt increpandi : sed dicendi causam, quae-
nam sit, videre oportet ; et quo praeterea modo se habeat in
eredendo, utrum humane , an ita ut assent atque persistat.
Quum igitur quispiam exactiores necessitates merit nactus,
tunc hisce qui inveniunt, gratias agere oportet : nunc autem
id quod videtur, dicendum est. (3)
Nam si natura semper
id facit, quod est optimum eornm quae fieri possunt; ut
autem lationum rectarura ea prtestabillor est
,
qua locus
superus pelitur (est enim divinior locus siiperus infero ) :
sic et ea qua itur versus auteriora, prapstabilior est ea qua
itur retrorsum : siquidem ita sese habent et dextrum atque
sinistram , ut prius est dictum. Atque dubitatio dicta decla-
rat, prius posteriusve caelum habere : hasc enim causa du-
bitationem soWit Nam si sese liabet ut potest opUme,
hsec erit profecto causa ejus quod diximus. Est enim opti-
mum sane simplici ac incessabili motu cieri ,
atque hoc ad
id quod praestabilius est.
CAP.
VI.
llept oi tt
(
? xtviioeto? auTOu, 8ti 8u.aXi^? iffTt xal
oux avtiu.aXo? , l<?t\rfi
av efy
twv lpT)u.evtov 8teX9eTv.
0 Asyo> 8s touto irept tou wponou oupavou xai irept t>)?
irpwTT)? <pop3?' ev yip Tot; uitoxetTw irXt(ou? tJStj a\
(yopai uveX)Xu8ao-tv el? h. El yap aviou.5tX<i>? xtv^oe-
Tat,* i^Xov Sti for(Ta<ri? laxm xal ixp.}, xat dveot? t^?
ipopSi?- fiiraoa yip ^
5vwu,aXo? (fopi
xal avemv
?xet
35 xal IrrfTao-tv xal ixuMv. 'Axu.^1
8'
eaTlv t| 86ev (ptpeToti
y| o!
?i
4vl (ifoov, otov tow? to!? (xev xara
if
uutv of epe'-
povTat , Tot? & itapi ipuotv 88ev, toi? Se 6tirrouu.^voi?
(ivl uioov. Ti)? Si xuxXto 9008?
oux iVriv ouTe 88ev ouTe
oT ouTe jiioov
outs yip
PX^
oiiTt
"P"
5 "
T5
^
am
o ^Ttv au-rn? SirXSi?
-
#
T*P Y.P*'9
i'Sl0? x<
"
Ti
? ^,"
xet <wvr)Yu.lvi)
xal axXaoTO?. "Q<rt' el (xi^ Istiv axu.T|
auwu Tri?
^opS?, ou8' av avtou.aXta etr)*
^
yap dvto-
u.Xta
f
tyveTat Sti -ri|v avwtv xat iirtTafftv. (2)
"Eti
fotet ir5v to xtvouu.evov 6ito Ttvo? xtvetTat ,
dvayxi) tJ|v
r> dvwjjtaXtav ftyveseat tj-? xmfaew? %
Sti to xtvouv
}
8ta
to xtvouu.evov %
St* du.?o>
*
etTe yap to xtvouv u.^ vf[
auTrj Suvajxet xtvot, etTe to xtvoujievov dXXototTO xal
u.^| Stauivoi to auTO, e?Te aptfto
(teTaSaXXoi, oyBiv x<o-
"aue! dv<ou.aX<i)? xtveiodat to xtvouu.evov. OuSev Se tou-
Post liaec motum ipsius uniformem , et non diffbrmem
esse,
demonstremus
oporlet. Atque hoc dico de primo
caclo , de lationeque prima : in iis enim quae sunt sub illo
,
plures lationes in unum jam conveners Namsi difformiter
movebitur,
patet,intensionem lationis, statum.remissio-
nemque fore : omnis'enim diObrmis latio remissionem, in-
tensionem ac sUtum habet. Status autem est, antundc
mobile fertur, aut quo fertur, aut in medio : veluti for-
sitan hisce quidem qua? natura feruntur, in eo ad quod
moventur; in his autem quae prater naturam feruntur, in
eo unde moventur; hisce vero qua? projiciuntur, in medio.
At conversions, neque unde, nequequo, neque medium
est. Neque enim ipsius principium, neque finis, neque me
dium est absolute; nam et tempore est sempitenia, et lon-
gitudinecoacU,
necfrangetur.
Qnaresi lationis caeli status
non est , neque diflbrmitas erit. Difformitas enim ob remis-
sionem inlensionemque fieri solet. (2)
Prasterea, si omne
quod movetur, ab aliquo movelur, dinbrmitas motionis
ob id quod movet, autobid quod movetur, aut ob ntrum-
que fiat, necesse est. Nam sive id quod movet, non eisdem
viribusmoveat; sive id quod movetur, alteretur, nee idem
permaneat ; sive utrumque mutetur : nihil prohibet id quod
movetur, difformi motu cieri. Nihil autem horum circa cav
Digitized by Google
39C I1EPI OYPANOY B,
<r- (-
twv ouv3tov rcepl tov oupavov ytveoOat* to uiv yap
xivau,u.-vov oeSetxtai 6rt -rptoTov xal airXouv xat oy--
vr,T&vxat dfyOaptov xal SXwi; du.TaXr|TOv, to Sexivouv
tcoXu uSXXov euXoyov eivat toioutov to
y&P
icpwTov too
b TtpwTou xal to airXouv tou 4-tXou xal to aipOapTOv xal
ifivr,-:ov tou a:p8apTOu xat oy-v^tou xtvr,Tixdv. 'EirVi
ouv to xtvouuevov ou ixTa6aXXei fftou.a ov, ouo" av to xt-
votlv |*ETa6aXXot aoo>u.aT0v 6Y (j)
"Q-te xal t^v tpopav
aSuvaTOV dvwuaXov tTvai. Kal
flp
ei yiveTat dvwjxa-
10 Xoc, ''itoi 8X-) u.Ta6aXXet xat 6te jjUv yi'veTat Oa'rtbiv
ote os PpaSutipa -caXtv,
^ t& f-epT| autifc. Ta u.iv ouv
(it'pr, ort oux iortv avcipiaXa , tpavepdv

J)8t)
Y&p
v
Y-*
yovti Siaataerit twv aaTpwv Iv tS> direlpw ^povto , tou
fx$v 8Sttov xtvouuivou tou 8e ftpaSurepov
*
ou aa(veTat
16
8'
ou6ev aXXw; lyov Tot; oiaar/ijxafftv. 'AXXi u.i)v ouSe
tJiv SXtjv i-(ju>fii u.:Ta6a'XXctv

^
y^P
aveo-t? xdo"rou
Yi'vExat StVetSuvau-tav, J)
8'
aSuvau.(a itapi cputrtv. Kat
Yap
at iv Tot? (j>ot( aSuvauuat ir3at -capi tpuartv tia(v,
ofov
Y*ip
a
?
xal <{i8ijtc. "0X|
Y^p
faun
*i
owraon tSv
20 ^oitov ix TOtouTiov <juve'--t)xev & SiatpspEt TCt< olxsiot;
Touot?

ou8iv
y&?
toiv [Atpoiv lyrt\ ti|v a&TOU ytopav.
Ei ouv Iv toT; rrptd-ot; u-v] eoti to itapa (puartv
(
4ttX3
Y&p
xat autxTa xat iv tjj oixeia y.wpa, xat ouOev auTOtf
IvavTtov
)
, ouS' Sv dSuvau.(a sir) , Sot' ouS' dfveo-t;
a;. o58' TttTaffi5' fl
Y^p
litkaot;, xat avecri?.
(4)
*Er.
Si xat aXoyov dit\pov ^povov aouvaTov ttvat to xivouv,
xat iraXtv aXXov dt7cetpov Suvardv

oiflsv
Yp
^afvtTat
3v anctpov
y
pdvov itapa tpucriv
(
i\ S' aSuva|x(a irapa
yuatv), ouSe tov fsov ypdvov itapa (puotv xal xaTa
:to tpuitv, oJ3' oXo)j Suvarov xal aouvaTov. 'Aviyxn 8', el
dvtr,atv r\ xivrjaii;, anEtpov dvtsvat pdvov. 'AXXi u.^jv
ouo' lictTetvetv del ?! naXtv dvtfvat Suvbtov aresipo?
fip
av (tr) xal adptSTO; i, xtvr,cii;, fireasav Si <papiv ex
tivo? t ti iTvat xal a>pt<jf*ivr,v. (4) "Eti
8'
et tij Xa-
3t 601 eTvat Ttva j^pdvov IXayiatov, ou oux ev8e'^ETat 4v
eXoiTTOvt xtvT)6ijvai tov oupavov

to<xirp
Y^p
ouoe pa-
ot'aat oiSi xiOapt'ati iv itoiouv /,pdvt>> Suvardv, aXX' xa-
0"ci); isrl itpa^Eux; upicruivo; 6 eXa^tarot j^pdvoc xaTa
to ji^ &itp6aXXetv, outo>( ouSe xivr,9rjvat tov oupavov
40 iv &Twotiv ypovia SuvaTov. El ouv tout' aXv)8!?, oux av
ttr, l iTtiTao-t? Ti)? ijiopai;,' t oe (xij IstTaat;, ouo' <Jvs-
Olf

6u.ot'w?
Y^P
,u-9M xai Oorfpov, (tICEp Toi
aUT(J> TE
iitiTetveTai Ta'y_t ?|
ptEtiJovi, xal aitftpov ypdvov.
(a) AetTtETat 8j| XsYftv ivaXXiS elvat tij xiv^sei to 83t-
46 tov xal to ppa8upov

touto oi iravTEAtli? oSXoyov xal
7rXao-p;aTi fytotov. "Ett 8i xal to pv)| Xav8avtv litl
toutiov euXoYtOTCpov

euawOyiTOTSpa
y^?
Ta ,cap' ^~
Xr,Xa TtSe'jjteva. "Oti usv ouv l<; te (idvoc IotIv oupa-
vd(, xal oSto<; aYvr,TO? xal otiStoc;, hi 81 xtvoufxevo;
Mi 6aaX(o;, Ijtl too"outov rjutv elp^rito.
lum evenire potest. Id enim quod motetur, et primuni , et
simplex, et ingenerabile, atque incorruptibile, et omnino
immutabile, demonstratum est esse. Id vero quodmovet,
longe magis tale esse, consenlaneum est rationi. Primi
namque primum.et simplicis simplex, et incorruptibilis
ingenerabilisve , incorruptibile iugenerabileve motivum est.
Quum igitur id quod movetur, non mutetur, etsi est corpus
:
nee id quod movet , mutari potest, corpora vacans.
(3)
Quare
impossibile est , lationem esse diflbrmem. Etenim si sit dif-
formis, aut ipsa tota mutalur, et interdutn celerior, interdum
rursus tardior fit, aut ipsius partes. Patet igitur, partes dif-
formes non esse. Jam enim dissidium stellarum in tempore
iufinito fuisset , si alia tardius alia celerius uoverentur. At
nulla in distantiis aliter sese habere videtur. At neque tota
mutari potest. Remissio namque cujusque obimbecillitatem
fieri solet
j iinbecillitas vero res est profecto pra?ter naturam.
Etenim omnes imbecillitates, quae in animalibus insunt,
practer naturam esse videntur; ut senectus, etdecremen-
tum. Tota namque fortasse constitutio animalium ex ta*
libus constat, quae propriis diffenint locis : nulla enim par-
tium est suo in loco. Si igitur in iis quae prima sunt,
non est id quod prater naturam inest ( simplicia namque
sunt, et non mixta, et suis in locis sunt , atque nihil prorsus
est contrarium ipsis) : niinime profecto imbecillitas erit in
ipsis : quare neque remissio , neque intensio. Nam si in-
tensio fuerit, remissio etiam erit. (4) Praeterea contra-
rium est rationi, id quod movet, viribus carere tempore
iolinito , et rursus alio tempore infinite vires habere. Ni-
hil enim tempore infinite practer naturam esse videtur
( imbecillitas autem est prater naturam
); nee aequali in
tempore practer naturam et secundum naturam est; nee
omnino potens, ac imhecille. Si vero motus remitlatur,
inliuito in tempore remitlatur necesse est. At vero ne-
que fieri potest, quippiam ut semper intendatur, aut
rursus remittatur. Erit enim infinitus indeterminatusque
ipse motus. Omnem autem ex quopiam in quippiam esse
dicimus, definitumque. (5) Praeterea hoc idem emerget, si
quispiam sumpserit tempus quoddam minimum esse , in
minore quo caelum moveri non potest. Ut enim neque
ambulare quispiam, neque pulsare cilbaram quovis in
tempore potest , scd uniuscujusque actionis definitum est
minimum tempus in non exsuperando ; sic neque caelum
moveri quovis in tempore potest. Si igitur hoc verum est,
non erit sane lationis semper intensio. Quodsi non erit in-
tensio ,
neque remissio erit. Similiter enim ambo erunt ac
alteram , s
:
.yadem celeritate aut majore intenditur, atque
tempore infinite. (6) Restat igitur dicere, inotui celeri-
tatem vicissim ac tarditatem inesse. Hoc autem ratione
penitus vacat et figmento est simile. Insuper et rationi
magis consentaneum est , nos id ipsum , si ite sit, non latere.
Ea namque quae juxta se ponuntur, lacilius sensu per-
cipiuntur. Unicum igitur caelum esse , et hoc ingenerabile
ac sempiternum , et uniformi semper motu cieri
,
per ea
satis, quae jam diximus, patuit.
Digitized by Google
(")
DE C^LO LIB. IL CAP. VIL VHf. 397
CAP. VII.
Hcpi 8i twv xaXouu.tvwv aaxpwv irdu,Evov av Eir,
^Y
etv>
** T'vo,v T* ouvsa-catri xal iv itototc ajrr.jMto'i
xal Ttvtc at xivr,<;ei{ outwv. EuXoYWTaTOV 5)\ xat toT(
j!pi)u^voi{ iiro'fxtvov t.u!v to exaarov twv aoxpwv itoittv
* Ix toutou too <rtou,aTOc iv
*J
TUYjfavtt
*V
<pop*
^X
ov

iicetS^ {fiiu'y Tt tlvat 8 xuxXw <pepta8ai iritpuxEv*

watte
p Yp
ot iruptva <pao-xovrc sTvat oi& touto Myov-
atv, ort to avw oiofia m!p (Tvai <pactv, ox tuXoyov 8v
exaarov auvtaravat ix toutwv iv ok eTxaorov IffTtv,
10 6u,oiwc xal *,u,cT; Xeyofuv. (2) 'H 84 8epu,o'T)c arc' au-
twv xat to
fZ( Y'
veTal tapjxTpi6o(tvou to? aepoc 6itb
Tjjc Ixetvwv tpopSc.. IIi'suxe yap f. xiVrjai; Ixitupouv xal
JiiXot xat XiOouc xal <nSr,pov

euXoYWTtpov ouv to
IyY""
pov tou irupo'c, iyYUTepov ^ dW|p olov xai iirl twv
is gpepopicvwv fieXwv

TauTa yap auTa IxTtupouTai oSrwc
wort TY.xea6ai t&c uoXuSSiSac, xal iiretitep auTa ix-
irupouTat, avcrvxT] xat tov xuxXw aoxwv ae'pa to auxo
touto irouyeiv. TauTa [xv ouv auTa IxSeptxatveTat ota
to Iv aept fc'p;o-6at, 6c 81a tt.v irXr.Y*.v tij xtvi.aet y-
30 yvTat irup

twv 06 avw ixaSTOv Iv tjj ff^atpa iptpeToi,
wot* auTa uiv u.i) ixirupouedat , tou o* aspoc ojio tJ|v
tou xuxXtxou au>,uaT0( ajpatpav 6vtoc <xvyxy) tpepouivrjc
ixeivT|( ixdeptxaivcodat , xal Taunr) udXiUTa
$
6 rJXtoc.
tctu/t,xcv ivSeSeuivoc. Atb Si) icXrima^ovrdt tc auTOu
4 *al avtffjrovTO? xal Gitip T.u.a"c Jvtoc
Y
l
Y
vtTal
^ depfit^-
ttj;. "Oti uiv ouv out* iruptva iortv out' Iv irupl tplpt-
rat , Tau6' J)|xiv elpi,s(ko itept a&Twv.
De his autem quae stellae vocanlur, deinceps dicendum
esse videtur, ex quibns conslent, quasque figuras habeant,
et quae sint rootiones ipsarum. Cousooum est itaque
maxime rationi , et ea quae dicta sunt comitatur, unam-
quamque Rtcllanim ex hoc asserere esse corpore, in quo
lationem habet : quum quippiam esse dicamus
,
quod aptum
est suapte natura ferri conversione. Ut enim qui dicunt
igneas esse, ideo dicunt, quia superum corpus ignem in-
'
quiunt esse; quippe quum con&omim sit rationi, ex iis
unamquamque constare , in quibus est quaeque : sic et nog
bac in sententia nostra dicimus.
(2) Caliditas autem ab
ipsis lumenque ideoque AT, quia aer ab illanim molione
fricatur. Motus enim et ligna et lapides et ferrum ignire
solet. Magis igitur consentaneum est rationi , id quod est
propinquius igni
;
propinquius vero est aer, quale fit et in
sagittis quae feruntur. Hae namque adeo igniuntur, ut
ipsum plumbum quod est in ipsis, liquescat. Atque quum
in ipsis hoc fiat, circumdans etiam ipsas aer hoc idem pa-
tiatur necesse est. Haec igitur ideo calefiunt
,
quia in aere
feruntur, qui quidem ob ictum motione fit ignis. Superorum
autem corporum unumquodque fertur in sphaera,ut ipsa
quidem non igniantur ; sed aer quum sub obeuntis cor-
poris sphaera sit , ob illius motum necessario calefiat, et
maxime hac, in qua sol est infixus. Quocirca quum pro-
piusaccedit, ac oritur, et super nos est, fit et calor. Haec
igitur a nobis sint dicta de ipsis
,
quibus patet neque igneas
ipsas esse , neque in igne fcrri.
CAP. VIII.
'End S< <j>a(vtT<xt xat t& aorpa u.(6tarau.eva xal 5Xo(
6 oupavo';, avaYxatov jjxot ^pcu,ouvrwv ou.iyoxs'pwv yivvs-
* o8afrJ|v ,ueTa6oX^v,f| xivouu-e'voiv, i\ tou uiv ^pejiouvro?
tou oi xivouftevou. 'Apfortpa u.lv TOtvuv ^psjutv &$<L-
vaxov
^pa
tuuvt)(
y
8 T'"?
Tfc'
ou
Y^P
^v
Iy^Y
v't0 t
*
fp"
1
"
vo'aeva. T^v Si {?,* uicoxci'aOw ^ptixstv.
(1)
AftiriTat Sr,
5. api!pdpa xtvetoOat, t! to uiv xtvetoOat to
8'
v)p(u.etv.
*
El uiv o3v auKpottpa xiv^atTat, aXoYOv xb TauTa xa}fi
twv dtcrpwv tTvat xal twv xuxXwv sxaoTOv yip 6u,orav_l5
iaraiTwxuxXw xa6" 8v (pc'ptTat. 4>atvTat yap 5u.a tot?
xuxXotc xaOtorapuiva itaXtv et? to auTo'. 2)ua6aivi ouv
Sw.a to tc avrpov 5ieXi]Xu82vat tov xuxXov xat tov xu-
*Q xXov !vT.vtj(8at Tr,v a&TOu ^opav, 8teXr,Xu8ora tJjv auxou
ircptft pctav. Oix ?ti
8*
euXoyov to tov auTOv Xdyov
If
:t tv
-i Tayi) twv ootowv xal t&
".eY'^l
T"v xuxXoiv. Touj
uiv yap xuxXou; ou8ev axoirov iXX' avaYxatov avaXoyov
tyitiv t4 Tor/*) toT? ptyifcai, twv
8'
aoTpow fxaoxov
45 twv Iv toutoic ou8au,S? euXoyov. EiTt
y^P
&Z
ivifxr^
"h tov (xei^o) xuxXov stpduevov 85ttov Icrxat, SrjXovort
xav u.ett85) t! aoTpa tic touc aXXiqXtov xuxXouc, to
uiv tVcat 6Sttov to 8e jjpaouxtpov o8tw
8'
oux av
t^otev olxEtav xtvr,<itv, aXXa ospoivT* av uno twv xjj-
w
xXwv. (.1) K?te ditb TauTOu,aTou ouvexesev, o&3'outw;
Quum autem et stellae transferri videantur, et totuui
caelum, aut utrisque quiescentibus , aututrisque subeun-
tibus motum , aut altera quiescente , altera subeunte mo-
tum
, fieri mutationera necesse est. Ainbo igitur quiescere,
terra quiescente , impossible est. Non enim fierent quae in
caelo cernuntur. At supponatur terram quiescere.
(2) Re-
stat igitur, aut ambo nioveri, aut alteram quiescere, alte-
ram moveri. Si igitur ambo movebuntur, ratione profecto
vacat,easdem stcllaruio aut circulorum esse celeritates.
Unaquaeque enim aeque celeris erit , atque circulus in quo
ferlur. Simul enim cum circulis in idem redire apparel.
Accidit igitur, simul stellam circulum transivisse , et cir-
cnlum lationem suam egisse, suamque circumlerentiara
transiisse. Non est autem consentaneum rationi , celcrita-
les stellarum, et magnitudines circulorum, eandem ratio-
nem habere. Circulos enim, non est absurdum, sed necessa-
rium , celeritates habere rationem suheuntes eandem, quam
et maguitudines subeunt : stellarum autem earum quamque,
quae sunt in istis, habere, nullo modo consentaneum est
rationi. Nam si necessario ea celerior erit
,
quae per majorem
circulum fertur, patet quod, si circulos stellae suos nuita-
bunt, alia celerior, alia tardior erit : hoc autem modo mo-
tionem propriam non habere; sed ab ipsis orbibus ferri vi-
deantur. (3) Sin casu accidit , neque hoc pacto consonum-
Google
398 IIEPI OTPANOr B, yj. (280,290.)
euXoyov <5t' it fiicofftv Sua tov te xuxXov Etvat ue!/o
xat t^,v tpopav Oarrw tou ev autoS d<n:pou
*
to asv yip
ev $
Suo toutov tov TpoiTou fj^eiv ouftiv atoitov, to Si
itdvO' 6uoto>? 7cXao*uaTi eoixev. "Aua Si xal oux e"crriv iv
I toT? ij.uffsi to 6? Itu^ev, ouSi to iravra^ou xat irSfftv
O7tap^ov to oro tuj^t)?.
(4)
'AXX& u,r^v mxXtv si ot uiv
xuxXot ue'vouaiv, auTa Si Ta aatpa xtVEtTat, tauxa xal
6uot'&>? fuTat aXoya on<a6^otTai
y&?
OSttov xiveToOat
to (u>, xal t& Ta^ri tTvai xati Ta ueyeOti tGv xuxXiov.
10 'Eitet toi'vuv out' (JuipoTEpa xtvstcOat euXoyov out: to
aVrpov uovov, Xft'iceTat tou? jxev xuxXou? xtvEtaOat, toc
Si aorpa ^psueiv xat ivSeSEUEva toT? xuxXot? tps'psaOar
u.dvo>?
Y^p
outw? ouOiv aXoyov auuSatvef
(5)
to te
y&P
8Sttov elvai tou u.Etovo? xuxXou to to^o? tuXo-yov rapl
It to auto xsVrpov evSeSeuevmv ( uonep yap ev toi? aX-
Xot? to uetijov oojua OSttov tps'pgTai t9|v oixetav tpopav,
outo>c xal h -vot? EyxuxXtot?

uetljov yap twv itpatpou-
ue'vwv uirb twv Ix tou XEVTpou to tou ust^ovo? xuxXou
Turjua, wot' tuXdyb); s"v tw few /pdvco 6 u-eio)v
10 i:piot(j6>ieTai xuxXo?), to te [*}) Sia<j7rS0at tov ou-
pavbv Sta te touto auufi^ffSTai xal ott SeSetXTat auve-
j(i? 8v to SXov. (e) *Eti S' iitel
o-f
atpostS?) Ta aVrpa,
xaOairep of t' aXXot tpaal xal jjuiv ouoXoyouuEvov ei-
iretv, i\ sxsrvou
y*
tou ctouato? ysvvwohv

tou Si ayat-
16 poEtSou? Suo xtvr,ffEt( elsl xafl' auto, xuXtm? xal Si'v^st?*
EiitEp oSv xtvoiTO Ta aVrpa Si' a&Tov, t^jv ETEpav av
xivoito toutcuV aXX' ouSexipav cpa(vETat. Atvouueva
uiv yip e'u.evev av iv TauTw xal ou u.ETE
,
6aXXa tov to-
irov, SirEp (patvETat te xai wavTEt lyaeri'v. "Eti Si itavra
30
(tiv euXoyov t^,v auTi|v xivr,criv xiveicrOat, uovo; Si So-
xet tmv ao-cptov 6 ijXtoc touto SpSEv, ivatE'XXoiv
^ Suvcov,
xott outo< ou St' a&Tbv dXXit Sti t))v diro'vrao-tv ttj; ^(xe-
Te'p*; (fyeox;

^
y^P
^4"? aitOTEtvojuvn] jxaxpiv IXio-o-e-
Tat Sti t};v aorflsvetav. "Oitsp aiTtov tffto? xal tou cttiX-
S5 6eiv
if
atveaOat tou; dcTepai; tou; IvSeSeuevOU(, tou( Si
Xavir|Ta; pii| e"nX6ttv ot uiv yip itXaviTE?
^YY"?
^*
tv, ojot*
Y"PTrn
ouaa irpb? autou? a^txvsitai <j &}ii;
-
wpo? Si tou? [XEVovTa? xpaSa(vEtat Sti to (xr;xo?, airo-
TStvouEvr) Tco'ppw Xtav. 'O'Si Tpduo? out?;? irotst tou
40 dtOTpou SoxeTv eTvoi t)iv xivrjotv

ouOiv yip Stafspst
xtveiv d)v
fyiv ^
to Spwuevov.
(7)
'AXX1 u.^v 6rt ouSi
xuXfEtat Ta io-Tpa
,
favspov

to uiv yip xuXidu-Evov
OTpE'ipeo-Sat avaYXK) , ttj? Si oeX^vij? 4eI SrjXo'v eo-ti to
xxXouuevov TCpo'santov. *Qot' inEl xtvouusva aiv
4& St' auTtov Ta? oLxsfa; xtvEta6ai xtviJaEt? EuXoyov, Tau-
to? S ou ^atvETat xtvouueva , SrjXov Stt oux av xivoTto
St auttov. (s) Ilpb? Si Toutot? oaoyov to u.r)6iv ^pya-
vov auTOtcairoSouvatT^v ^uotv itpb?"riiv xivTiotv ouOiv
yip &? ETV/^e itotEt
$\
9tifft? , ouSi tSv ptiv ?uxov (ppov-
60 Tloat, tmv
8'
o8to> Ttattov uTCEptSttv, aXX' Eotxev Svitep
i'RtTTiSE? d^eXetv ndvTa St' uiv ^veSe'^eto itpotEvat
xaO' aiitd , xal ott icXeTotov dirocrT5joat twv iy o'vtwv
opYava wpb? xivrgo-tv.
() Atb xat euXo'yoj? av Sd^stEv
,
8 te SXo? oipavb? o-tpatpoEtor)? Elvat xal exio-tov twv
est ration i , ut in omnibus siraul et circulus sit major, el
latio stellae, quae est in ipso, celerior. Unam eniin , vel dnas
hoc modo sese habere , non est absurdum : universas vero
simili modo sese habere, figmento est simile. Et insuper in
iis quas sunt natura, non est id quod lit casn ; neque id
quod ubiqtie et in omnibus est, proficiscitur a lortuna.
(4) At vero si orbes quiescant, stellae autem moveantur,
eadem absurda et similiter erant. Eveniet enim celerius eas
moveri quae sunt extra, et celeritates per orbium magni*
tudines esse. Quum igilur neque utraque, neque slellam
solum moveri conseutaneum sit rationi, restat , orbes qui-
dem moveri , Stellas vero quiescere et infixas in ipsis orbi-
bus ferri : lioc enim modo dumtaxat nihil accidit quod ra-
tionis lines egrediatur.
(%) Et velocitatem enim orbis inajoris
celeriorem esse , consentaneum est rationi , circa idem cen-
trum in orbibus stellis infixis. Ut enim in ceteris majus
corpus celerius latione propria fertur, sic et in orbibus ipsis.
Pars enim orbis majoris major est iis partlbus quae aufe-
runtur ab eo piano quod per centrum exlenditur. Quare
congrue aequali tempore major orbis circuraferetur. Deinde
accidet nee divelli caelum, et propter hoc ipsum, et quia de-
monstratum est, totum ipsum continuum esse.
(6) Prae-
terea quum stellae sint rotundas, quemadmodum et ceteri
dicunt , et nos etiam ut nostris consonum sententiis did-
mos,exillo corpore ipsas generantes; rotundique ipsius
duae sint per se motiones, volutio, et conversio ; si stellae per
se moverentur, harum altera motione moverentur : at neu-
tra moveri eas apparel. Si versarentur enim , eodem in loco
sane manerent , locumque non mutarent. Videntnr autem
locum mutare, quod omnes dicunt. Prasterea, omnes quidem
consentaneum est rationi eodem motu cieri. Sol autem slel-
larum solus hoc facere videtur, quum oritur atque occidit :
et hie non per se, sed ob noslri sensus remotionem. Yisus
enim longe sese extendens, versatur ob imbecillitatem : quas
quidem fortasse causa est, ut stellae quidem fixae micare,
vagantes autem non micare videantur. Vagae namque stellae
sunt prope; quare visus sui compos ad ipsas accedit : ad
fixas autem longe valde sese extendens, ob longitudinem
tremit. Tremor autem ipsius Tacit ut hasc molio stellae
ipsius esse videatur. Nihil enim interest, visus, an id quod
cernitur, moveatur.
(7) At vero nee volvi Stellas perspi-
cuum esse videtur. Id enim quod volvitur, versetur necesse
est : at id , lunae quod facies nuncupatur, semper videtur.
Quare, quum consonum sit rationi, Stellas iis motibus, qui
ad ipsas sunt accommodati, moveri, si per se moveantur; his
autem eas non moveri appareat : patet, ipsas per se non mo-
veri. (8) Insuper nullum ipsis instrumentum ad moturo
tribuisse naturam, rationi non est consentaneum. Nihil enim
casu Natura facit : neque animalia quidem ipsi curae fuere,
adeo vero praestabiles res despexit : sed universa videtur,
lanquam de industria, abstulisse, quibus perse procedere
ipsa possent, atque ab iisquae instruments ad motum habent,
quamplurimum, removisse.
(9)
Quapropter et totum caelum
rotundum cum ratione esse videbitur, et unaquaeque stel-
Digitized by Google
(390,291.)
aaxpwv. Ilpo; [Uv yap tJjv it xw airw xtvrjstv
^
atpatpa
xwv c/_r,[taTwv

prjattoxaxov ( oilxw yip av xai xd-

j^iffxa xivoixo xat udXtoxa xaxeyot tbv auxbv xduov
)
,
icpb? Si xJ;v etc to 7cpoa8sv dypyiordxaxov

jjxtvxa yip
I ^|xoiov xot; St* ayxJiv xtvT]xtxoi;

ouolv yap d^Jiptr,[*e-
vov e^Et ouSi itpoe'/ov, wsirep to EuOuypa^fjiov, dXXa
irXeTorov d<pe'(roi]xe xtji o-^ijtxaxt xwv iropeuxtxwv aw-
[Aotwv. 'Eitel ouv Set xbv jiev oupavbv xtvetaOat t^jv
Iv a&xw xtvrjcriv, to dXXa
8'
dffxpa (*J| icpouvat St' a&-
iii twv, EuXdywi; av exaxepov eir) acpaiposiosi;
*
oGxw yap
[laiXicrxa to uiv xtvijatTat xb S' ^pcuijo-Et.
DE &ELO LIB. II. GAP. IX. 399
larum. Sphsera enim figurarum inaxime utilis est ad cum
raotum, qui eodem in loco fit ( sic enim et celerriroe moveri,
et eundem maxime locum occupare potest
)
; ad molum
autem euro quo ad ea pergitur loca quae sunt ante , maxime
inutilis est. Est enim minime similis liisce qua; per se ipsa
movenlur. Nihil enim dependens, nihil eminens habet, ut
rectanim linearum figura ; sed plurimum a corporibus liisce
qua; progrediuntur, figura semota est. Quum igitur caelum
quidera in se ipso moveri oporteat , Stellas autem non per se
ipsas procedere, cum ratione nimirum fit utrumque ut
figura; rotundas sit. Sic enim alteram quidem motu ciebi-
tur, alteram vero quiescet.
CAP. IX.
<t>avpbv S' in. xouxwv 6xt xai to <ydvai ytvesOai epe-
poftevtov appovtav, w; oujxipwvtov ytvof*.evwv xwv ij/dipwv,
xou']/w< (xev efpT|Tat xai irEpixxo); into twv eiirdvxwv,
is ou (ij)v ouxwc e*/et tjXt)6:';. Aoxet y
dp
tktiv dvayxatov
eTvat xrjXtxouxwv ^Epou.e'vwv awfidxwv yfyveaOai
tyo-
<pov, eWt xai twv icap' ^utv oixe xo? iyxou? fydvxwv
tooui; oStc xotouxw Ta^et (pepouivwv
*
-fjXtou os xai -
X^vtjc, in xe toooutwv to itX5i6os daxpwv xat xb (jteyE-
JO Oo; tpepojxEvoiv tw Toj^ei xoiauTrjv cpopav dSuvacov jjl-J)
'vfvvtaOai <|>d:pov au.^avov Ttva to u,eye8oc. 'Yito6s'aevot
Se Taura xat xi? xa^uxTJxa; ex twv diroaxdaewv fyuv
tou? twv ouu,<pwvu7>v Xdyou?, e'vapjxdvtdv <pa<ri yi'veaflai
TT)v <pwvr|v <pepo(iivwv xuxXw twv dVrpwv. 'En'i

8'
dXoyov iSdxet to u.V| cuvaxouetv $ju,8{ ttj? (p<av5j<; xau-
tx,;, atxtov xouxou ipaalv eTvat to ytyvouevot? euOli;
titdtp^siv tov ij/d^ov, wuxe fir) StdSqXov eTvat itpb< t^v
evavTtav aiyfyi ' irpb? dfXXiriXa yip (pwvrj; xai
myrfi eTvat
T^jv Stapoxitv, wffTS xaOdirep tot? j^aXxOTuicot? Stot
30 auv^Oetav ouflsv Soxet ota^epetv, xai toi; dvOpwitoi?
xautb oujjiSatvEtv. Tauxa oil, xadditep efprixat uporE-
pov, [i(ieXw( \tlv XeyeTat xai (touerixw?, dSuvarov Se
tovtov e^eiv tbv Tpditov. (a) Ou yip (jtdvov Tb (itjOev
axouetv aTOitov, icepl oS Xuetv E^Eipouat t^v a'ti'av,
3t dXXoc xai to (xr,Sev ndo^Eiv ^wpi; al<j6ifaew<. Ot yap
G'TepSdXXovTe; i|/d(pot Staxva(ouat xat twv ai]/u/wv ow-
fiarwv Tob Jyxou?, oTov 4 Tifc Spovx^? Stfrojo-t XiOou?
xat xa xapTepwxaTa twv ffwjxaTwv. Toooutwv Se <pspo-
fievwv, xat tou i|*>ou Stto'vxoc npb( to ^Epdixevov |xe-
40 ye6o(, iroXXanXdo'tov u.e'YeOo; avayxaiov dtpixvetvOat xe
Seupo xai xJ|v lo^tiv djjt^avov eTvat x?i; p(a?.
(3)
'AXX*
euXdybK o8t' axouopev ouxe itda^ovxa tpatvexai xi ow-
(xaxa pdiov ouSev irdOo;, Sta xb ,.)) <|io^etv 4(xa
8'
iaxl
xd x* afxtov touxwv Sr,Xov, xai [/.apxuptov xwv e!pr)[te-
tt vwv ^uiv Xdywv, w? etotv dXr)6etf xb yap airopr,6ev xat
irotTJffav xou; HuOayopEi'oui; ipdvai ytyveffOat
u|xfwvtav
xwv fcpojuvwv f,jjitv iaxi xex^ptov. "Offa (*iv yap
aoxa
if
epexat , notet
tyofov
xai 7rXi)yi}v

oaa
8'
iv <ps-
po;xe'vw evSs'Sexat f\ Ivuirdp^ti, xaOdnep Iv xwicXotw xa
so |*dgta , oi^ ofdvxe J/o<petv, ouS' au xb irXotov, ei ^spotxo
it iroxaftw.
(]
Ka(xot xou? auxouc Xdyou? av IJJEi'r)
Xi'yetv, on dExoirov ei (ii| <epdaevo 6 laxb xai ^ wpuixva
Ex his autem patet,id quod dictum est a quibusdam,
horum
,
inquam, latione concenlum fieri, sonis emergen-
tibus inde ratione rata distinctis , lepide quidem esse di-
ctum atque concinne , non tamen esse verum, nee ita rem
se habere. Sunt enim quibus necessarium esse videatur,
sonum fieri tantoram corporum latione
,
quippe quum et
eorum corporum motu
,
quae apud nos sunt , neque molem
habentiutn aequalem, neque talem motionis celeritalem,
qualis est solis et lunae.sonusefficiatur : et insuper quum
tot multitudine , tantxque magnitudine stcllae tanta cele-
ritate motus Terantur, impossible est , sonum non fieri
ingentem. Hacc autem supponentes, et celeritates insuper
concentuum rationes ex intenrallis habere, varios asqualiter
sonos stellarum eonyersione fieri dicunt. Quoniam vero ra-
tionis fines egredi videhatur, nos hunc sonitum non andire,
causam hujus inqulunt esse, conlinuo sonum hunc esse
quum orimur, ut non sit ad silentiuni contrarium manife-
stum. Vocis enim silentiique perceptionem vicissitudine
fieri dicunt. Quare ut iis qui mulcent ferrum , ob con-
suetudinem nihil interesse videtur, sic et hominibus idem
accidere aiunt. Hoc, uli dictum prius est, concinne quidem
musiceque dicunt : impossibile est autem ita sese habere.
(2)
Non enim solum hoc est absurdum , nihil , inquam, nos
audire, quod quidem, solvere aggredientes dictam causam
,
aflerunt : sed etiam illud , sine sensu nihil omnino pati.
Exsuperantes enim son! etiam inanimatorum corporum mo-
les orTendunt : tonitrui namque sonus lapides et robustis-
siroa corpora scindit. Quodsi tot feruntur corpora, atque
earn magnitudinem
,
quo; fertor, secundum sonitus trans-
it : hue profecto perveniat multiplex ejus magnitude , ac
ipsins violentiw magna; sint admodum vires, necesseest.
(3)
Sed non sjne ratione neque nos audimus, neque corpora
pati quicquam violentum videnlur : propterea quod nullum
stellae sua motione sonum efflciunt; atque simul etisto-
rum causa patet, et testis est liisce quae a nobis sunt dicta
,
veraque esse declarat. Id enimipsum quod dubitatum est et
Pythagoricos compulit banc sententiam ferre, stellarum,
inquam, latione concentum fieri, indicium efficilur nobis.
Quae namque perse feruntur, ea sonitum ictumve faciunt;
quae vero in eo quod fertur, infixa sunt aut insunt, ut in na-
vigio partes, ea sonum elicere nequeunt, neque etiam ipsum
navigium , si in ffluvio feratur. (4) Et tamen eadem dicere
licebit, absurdum esse si tantae navis malus atque pup*
Digitized by Google
400
irottT Wipov iroXtiv TY|XixauTr, vtw?, t\ reaXiv buto to
icXotov xivouuevov. To S' lv [*}) cpepO|xevu> <pspdu.Evov
itoitt tjtdsov ' lv tpipouEvto Si ouve^e; xal pt>, iroiouva
itXriY^v ^Suvbtov tyayiiv.
tf
QoV IvTatiOa Xextsov J^
& etirep fycpcTO t& otoptaTa toutwv sit' lv stepoc tXr'Qet
XtyuuEvt* xbt& to ic5v e?ts irupo;, fiaircp Ttavrt? tpa-
aiv, dvotYxatov irotsTv uxepiiuS tcji (it^cdei tov
tfxfyov,
toutou Si Yivojitvou xai oeup' d^txveto-6at xal Staxvaieiv.
"Hot' lit ires
p
ou tpaivjToti touto ffui*6aTvov, out* av
io
iutyuyov outs pfaiov
<f
epotto ipopav oufliv butwv, bicrrccp
to ulAXov *aEot8ai repovoouar,? TT)? (suaeox;, 6tt pJj tou-
tov tov rpoTtov lyouoT,( tt|; xtvqatto; ouOlv av ^v twv
reepl tov SeBpo toitov iuvot'w;
fy
*-
"Q""
r^
v "v ff
?
l
-
poiorj ti aarpa xat Sxt ou xtvEttat St' aufoiv, Etpjjxat.
IIEPI OVPANOY B, t, t. (m.)
pis, ant ipsum rursusnavigium, vehement non faciei so-
num molione sua. Quod vera fertur, in eo quod non fertur,
id facit sonum : at quod est in eo quod fertur et ictum non
facit, id efficere sonum impossibile est. Quare dicendum est
hlc , si stellarum corpora per aerem fusum per universum,
aut ignem, ut omnes aiunt, feraotur, necessario nhemenlem
fieri sonum, atque liuc pervenire, et Usee fatigare corpora.
Quod quum non fieri manifestum sit, neque animantis motu,
neque violento , ullam stellarum ferri apparet
,
quasi futuris
ipsa providente natura : nam si hoc modo non sese haberet
motus stellarum, nihil prorsuseorum esset, quae hoc in loco
sunt, quod simili modo sese haberet. Stellas igitur esse ro-
tundas , et per se ipsas non moveri , satis jam diximus.
CAP. X.
a IIspl 81 tt)( Tacw; aurwv , 8v ;xiv Tpdirov ?xaorov
xsttat tw xa ptev sTvat Trporspa Ta S' Curtpa , xal itw;
e/et rcpo? aXXqXa tok airoUT^uacrtv, Ix twv irept
aoxpoXoYiav UEwpctorOw- XeveTat yip txavw;.
(2)
Zupt-
at'vei Si xbtb Xd^ov YrvvsoOat Ta? ixaoTou xtvrjcrctc
no ToTg dicooTrj(*aot tw t&? |v tTvat SaTxouc Tat 81 flpa-
SuTtpae/ litel yap undxmai tt,v jxsv Ic^aTTjv tou ou-
pavou irsptspopav airXrjv t eTvat xat twt|v, Ta; oe
twv aXXwv ppaSutepa^ te xat itXttou;
(
Ixbstov vip
ivTicpt'psTai tw oupavw xbt& tov a&Tou xuxXov), eu-
2i
Xovov yjSri to u.ev lvYUTaTo t?< b7cXtj xat irptoT|(
itspt^opS? lv irXEtSTw /.po'(o Sttlvat tov a&Tou xiixXov,
tb Se iroppuTaTO) lv IXaiVtc>> , tmv
0'
eXXt>>v dtel to
IfTfUtEpov lv TcXctovt , to SI icoppuTtpov lv IXarcovt.
To (jiev yap IvYUTOTu [xaXtora xpatttTat, to SI itop-
30 pwTarto TtavToiv -JJxisTa Sti tJjv aitdsTaatv

Ta SI ptE-
Taju xaxi Xdyov tiSt) t?,? aitootaaEO)? , fioirep xat
osixvuouatv oi piaOTjfjiaTtxot.
De ordine vera ipsarum
,
quomodo quseque disposita sit
,
ut qua;(!am sint priores
,
quaedam posteriores , et quomodo
sese habuint inlervailis, exiis quae in astrologia dicuntur,
contemplctmir o|iortct : dicitur enim ibi sufliclenter. (2) Ac-
cidit autem per rationem singularum fieri motiones, ipsis
nimirum intervallis, ut alias sint celeriores, alia; tardiores.
Nam quum supponatur, extimam quidem caeli lationem
simplicem atque celerrimam esse, ceteras vero tardiores
ac plures
(
quacque namque Stella motu fertur contrario
atque caelum , suo in orbe
)
, consentaneum jam est rationi,
earn quidem
,
quae proplnquissima est simplici primaeque
conversioni
,
plurimo in tempore suum orbem Iransire ; earn
vero quae remotissima est, in minimo : ceterarum autem
semper earn quae est propinquior, in majore; earn vero
quae est remotior, in minore. Propinquissima namque
maxime superatur, remotissima vero minime omnium, ob
remotionem : at media per dtstantiae jam rationem, ut ma-
thematici quoque demonstrant.
CAP. XI.
To 3s c^T,|Aa tuv aoTpoiv IxoiffTOu o^atpoEtSs; pta-
Xtor' etv tic EuXdyo); uitoXaSot. 'Eim'i ykp Ss'SstxTat
J6 8ti ou Treiiuxaot xivEtaOai St' auriov , f, SI oust; oiosv
aXoYo? ouSI piaT7iv itotet, SrjXov Sti xai o/rj(xa toioutov
aircSwxs Toi< axivrjTOi; 8 -S[xi(iTot Ioti xivy)Tixdv.
HxtSTa SI xtvr,Ttxbv r, s^aipa ota to (xrjolv e^eiv
opyavov Trpb? t9|v xtvr,otv. "iidTt 5r)Xov Sti oipat-
o posiSrj av etrj tov dyxov. "Eti o' 6uoib>; (xiv fiitavTa
xat ev, rj Se aeXi]VT] Seixvutbi 2ta twv ittpl t^jv S|tv
b'Tt o-^aipoEtSifc

ou
fkp
av Iy{vcto au;avou.(vT) xat
^6(vouoa Ta u.iv itXticra ptrivociS^; 9\ auspixupTOc
,
area? Si StjroToptoc. Kat itrfXtv Stl t5v asTpoXoYt-
4i x5v , 6ti oux av ^ffav at too f,X(ou lxXei'{iEi( ptr,voEt-
Set?. "tto-T* tijrjp lv toioutov
,
SrjXov 8"ti xa\ xlXXa
av ttr)
of
atpoEtS9).
Atqui ligurain uniuscujusque stellarum rotundam
esse, maxime non absque ratione quispiam existimabit.
Nam quum demonstratum sit, Stellas baud aptas esse per
se moveri; naturaque nihil absque ratione frustraque fa-
ciat : patet, earn figurant ipsam immobilibus tribuisse, quae
minime est motiva. Talis autem est rotunda, propterea
quod instrumentum nullum habet ad motum. Quare patet
,
stellarum molem rotundam esse. Praeterea, similiter se
habent omnes atque una. At luna per ea qux circa visum
accidunt , rotunda esse ostenditur. Non enim accrescens at-
que decrescens pluries quidem altera ex parte curva , altera
concava fieret, aut utraqucex parte curva, semel autem
duas in partes aequales bipartite videretur. Et rursus apparet
per astrologiam. Non enim sol quum deficit, coucavus ea
ex parte qua deficit, viderelur. Quare si Stella una est talis,
patet et ceteras omnes esse rotundas.
Digitized by Google
fa>I,25.)
DE C.*LO LIB. H. CAP. XII. 40|
CAP. XII.
Auoiv
8'
ditopfatv ouaatv, irepl <5v eixdxax av iaTta-
ouv onopr^aeit, irtipaxtov liynv xb (patvo'fitvov, a!8ou?
<x(av mat vopt^ovxa; tJjv itpoOupuav (jiaXXov rj 8pa-
aou;, it tic Sta xb tptXoao^ia; SnJ9;v xal fxtxpa; sutto-
6 ptac ayana irepl wv t!< [My^ *01?
'xl**
v "^"oofa^.
"Eoti 81 toXXSv 6vto)v xoiouxwv
ofy
fyacrra Oauu.aaxo'v,
8i& Ttva wot' aixtav oux del ti irXeTov diriy^ovTa t5j<
Tcptixr,?
f
op3; xivstxat icXelou; xivifcrsti; , dXXa & (xeto^u
itXewras. EuAoyov yip av Soljeiev eTvat tou npwxou
10 utoaaxc? uiav xivouue'vou ^opav to n:Xr)<ria(Taxov eXa-
^{oxa{ xtvetaOat xivijuei?, oTov Suo, to
3'
eyoV'vov
TpeT; t) Ttva aXXrjv TotauTr,v Ta^tv. Nuv Si suu,6atvei
Toovavxfov

iXouxou;
y^P
^w? x ffeXrjvT) xtvouvxat
xtv^eretc t) xSiv irXawofxevtov aoxpwv evict

xatxot itop-
16 ptoxepov tou (xt'dou xal nXT)9iatTtpov tou itpoVrou erto-
u-axd; eiatv auxwv. ArjXov Si touto icepl ivhov xat
ttj fyet
y^Y
ovtv
'
*V
Y^P
**X*1vt|v iopdxa|v 3iyj>tou.ov
fiiv ouaav, uiteXSouaay Si xbv d<m'pa tbv "Apeo;, xal
ditoxpuipOevxa jxiv xaxa to peXav aux9;j , i^eXOdvxa Si
24 xaxi to epavov xat Xapnrpdv. 'Ouotax; Si xal irepl
tou; dXXou; acrxtpa? Xeyouijiv ot irdXat TtTqpiixoTe; ix.
irXctOTbiv iron AiYuirrtot xal BaSuXbivtoi , irap' <5v
itoXX&c irt'o-xet? i/ojiev itspl Ixa'axou twv dforpwv.
(2)
Touto xe Sj| Stxaiox aTtoprpsuv dv xi; , xal Sta
S6 Ttva wot' atxi'av h [xiv t9j irpuixy) <pop3E toooutov eVrtv
aorpbiv irXrjOo? wore twv dvaptOu,r|xtov eTvat Soxstv -rilv
jtSoav Ta$tv, tSJv S' dXXiov Iv jrtopt? Scasrov, Suo
3'
r) nXe(to ou epatvtxat Iv xrj aut7J ivStStpteva cpop3.
Dipt 8^| xouxbjv ^TjTetv (xiv xaXbi; lyu xat tJ)v ItcI
30 irXelov (ruvcatv , xaiTtsp jxtxpa? l^ovTa? o5tpopu.a? xat
to<jauTK)v dtTtoVrasiv ditej^ovta; xwv itspi auxi ou(a-
Satvdvxtdv
* $pLbi( S' Ix Ttov TOtouTbJv Oetdpouctv ouSiv
dtXoYov Sv SdUi'v elvat xb vuv aitopoufievov. 'AXX'
V
e'?
tb; itepl aa)u.ax(ov auxtov ptdvov, xat ptovaSuv xa^tv
36 [iiv j^dvTtdV, d(J/u^<ov Si irotfiitav, StavoouuviOa ' Set
3'
w? (xexr/dvxtov uicoXa|x6avetv npa^tto; xat ^wrjc
-
o5x<o
Yap
ouOiv Sdijet itapaXoYOv eivat xb ffu(x6atvov.
(3)
"Eoute
Y^p
tw (xiv aptaxa e/ovxt uwap^etv xb su
iveu irpa^cto;, xw S' lyyjxaxa 5ii dXt'Yr)? xat |xtS?,
40 Tot? Si itoppu>Taxto Sta itXtidviov, otairep itt crtojiaxo;
to (Aiv ouSi Yu(iva^dpievov cu l/ti , xb Si (xtxpot neptica-
Tije'av, tw Si xat Spd|xou Sst xat icaXr)i; xat xov(5eo>;,
icaXtv
8'
xepbj ouS' 6icouaot3v tcovouvti xouxo y' iv ?t'
6wap5at xaYaObv , IXX' Ixtpdv xi. (4)
"Eaxt Si to xa-
46 xopOouv y_aXeicbv 5| to itoXXi r| to TroXXaxt;', oTov (au-
pt'ou? doxpaYaXou? Xt'ou? ^aXtv afiifoavov ,
aXX' ^va
jj Suo p5ov. Kal TtaXtv Sxav toSI [xiv Sir, xouS' fvexa
itotTJoai , touto
8'
d^Xou xat touto irepou , iv jxiv ivl
7} 8u<r\ ^Sov ewtTuxetv , fow S' av Sti TtXeto'vuv %<xkt-
60 wwTtpov. Atb Set vop.((etv xal t})v t5v aoxptov irpaStv
eTvat TOtauTr|v ofa itsp !) twv 2^cj>t>>v xal tpuToiv
xat
Yp
(VTau6a at tou avSpojirou 7cXstxat icpa^ci; r
icoXXSv
AIISTOTH^S. II.
Qaum autem duae sinldubilationes, de quibusquivis non
immerito dubitaverit, enitamur id dicere, quod nobis videtur.
.Atque bancToluntatem modestia potius dignam quam confi-
dents arbitrari oportet, si quisob philosophia
1
silim tenucin
etiam diliicidatio'nem non esse contemnendam putet in bis
rebus, dequibus maxima* dubitationes babemus. Estauteni
in talibus, quae multa sunt, non postremu'm admirabile, quam
ob causam non semper haj stellx
,
quae plus a prima latione
distant, pluribus motibus , sed media; plurimis moveantur.
Consentaneum enim rationi videalur, primo corpore unam
lationem subeunte
,
propinquissimum minimis motibus mc-
veri, ceu duobus; id autem, quod baeret Uti , tribus; aut
aliquo alio ordine tali. Nunc vcro contrarium accidit : pan-
cionbus enim sol et luna moventur, quam stellarum non
-
nulla; vagarum
,
quae tamen longius a medio distant, et pro-
pinquiores primo corpori sunt. Manifestum autem lioc Au
nonnuilis etiam ipso visu fuit : lunam enim videmus dimi-
Jia parte lucidam , Martis stellam subiisse
,
quae celata qui-
dem fuit in parte obscura ejus, egressa autem per lucidam
partem. Similiter et de ceteris stejlis ^Egyptii et Babjlonii
dicunt, qui plurimis jam annis ante baec observaverunt, et
aquibus multa fide digna de singulis stellis accepimus.
(2) Hoc etiam non injuria quispiam dubitaverit
,
quam ob
causam etiam in prima quidem coirrersione tanta est mul-
titudo stellarum, ul universus ordo subire non posse nu-
merura videatur : in ceteris aotem una seorsum est stella,
duae vero aut plures eodem in orbe non videntur esse in-
fixa;. De bis igitur bene sese habet etiam majorem quaerere
cognitionem , etsi parvas occasiones liabenlur, lantaque est
eorum remotio
,
quae accidunt circa ipsa ; si tamen ex tali-
bus contemplemur, non egredi fines rationis videbitur id
quod nunc dubitatur. Sed nosdeipsis, ut de corporibus
,
atque unitatibus ordinein quidem habentibus, inanimatis
autem penitus, cogilamus. Oi>ortet autem ipsa viventia
esse
existimare atque actionem habere : sic enim id quod accidit,
non videbitur a ratione exorbitare. (3) Nam ei quidem
quod optimesese uabct, inesse ipsum bonum sine actione
videtur ; ei vero quod illi est propinquissimum
,
per pawam
et unam; at bisce quae sunt remotissima, per
plures,
quemadmodura et in corporibus fieri solet :
aliud enim
bene
sese habet nullum
exercitium subiens, aliod levi deambula-
tione facta , aliud et cursu indiget et luctatione ac pulvere
;
alii rursus neque quovis exercendi modo, hoc unquara
inerit
bonum , sed aliud
quippiam consequitur. (4)
Recte autem
agere, aut multa, aut sanpe, difficileest, velutiUlos
Chios
[sive potius Coos ] mille projicere, impossibile est;
sed
unum , vel duos, facilius est. Et rursus quum hoc
quidem
illius gratia, illud autem ob aliud, et illud item ob aliud
est faciendum : in uno quidem duobusve facilius quispiam
fineni attinget;
aequo
perplura procedit.eo illud
diffici-
lius assequetur.
Quapropter et stellarum actionem
talem
existimare
oportet,
qualis animalium est ac plantarum.
Etenim blc hominis actiones plurimae sunt. Multa enin>
26
Digitized by Google
402 IIEPI OTPANOr B, 6,
yjtp tSv e3 Juva-vai TU^ctv, Sxtxi woXXa itpdrm, xat
dfXXaiv evsxa. Ttj>
8'
6? dpta-ra l^ovrt oufllv Ssi irpd-
cisto;
-
taxi yip tVrb to o? evExa- Jj SJ npa^t; ae( iartv
Iv Sua(v, brow xat oo Evsxa 3)
xal -co toutou evsxa.
D (i) TSv
8*
dEXXtav cptov IXaTTOuc, twv Si ibutwv puxpa
Tt( xal pt(a lawe
*
?j
yip ?v ti limv oo xuj^oi dv , Scrap
xat ttvOponroc, $| xal toe tcoXXgc nivxa ltpb 65ou eWi
icpbc to dpitrvov. Tb (iiv ouv Ij^ei xal prcs^st too
dpfarou, ib
4"
dltpixveTtat
l-ffii
St' 8Xiy<>jv, to Si StJt
10 iroXXcov, to
4"
ou8'
iYXp>
*W>* txavbv e!c to syyuc
tou lu^avou iXOsiv, oTov st &Yista TtXoc

to uiv 8J|
dst byioiivti, tb
6'
loy_vav8v, to Si 8pau.bv xal
ia^vsvOtv, tb Si xal dXXo Tt itpa^av tou Spauitv
evexi
,
coots icXe{ouc at xtvifasic;. (a) "ETEpov
8'
dSu-
UvaTEi repo; to &Yi3vai eXOsTv, dXXi xpbc; to SpapEiv
|xovov ?| io^vav85jvaf xal toutcov Odrspov tAos outocc.
(7)
MdXtcrra i/iv
Yip
Ixtfvou tu^eiv dptcrcov icSai tou
tIXou<* ei Si u.^, asl ajteivov e\jtiv Sou av
iYT"
Te
P
ov
?[ tou apforou. Kal Sti touto
^
(xiv
y>5
8Xu? ou xt-
so vstTat, to
8'
syyuc
8Xfy?
xtvijo'stc;' ou
y<V
depixvEtTai
ttpb; to Eo^aTov , dXXa |*Epi 6rou Suva-cat tu^eiv ttjc
8EtOTaT)? dpv_?j<;.
'0
8e irpcoxo; oupavb; su6u; tuy-
jtavu 81a u-i3( xtvifaEcoc;. Ti
8'
iv tjicrco tou icpcoTOu
xal tcov loyj&Ttnv aipixvit-rai |xev, Sta irXetovoiv
5'
dcpt-
Si xvsirat xtvi*|SE(i)v. (s) Dspi 8e Trj; a7top{a? 8ti xaTa
|*iv r?|v jcptoTTiV (x(av oOoav cpopav iroXb itXij8o< ouv-
E0TT]XEV 5o-rpu)V
,
Tb>V
8'
aXXtrtV
^P^
EXaOTOV stX^ftV
i8(a< xty^aEt;, St' v (iiv av ti; icoutov euXo'yu;
olr,06t'ri toW urap^Etv vo5jcrai yhp 8eT ttj< 5co5jc xal
30 T)jc apxi
ixao"r)? woXX^,v uxepo^v eTvoi trfi itpiotr,?
rcpbe Tac aXXa;
, ()
Et>)
8'
av ^JS ouu.6a(vouoa xata
Xo'yov
^) fiev
Y^p
icpuTi) ptia ouoa noXXa xiveT tcov
ataiiaTcov twv Ott'tov, at 8e noXXal ouoat Iv (aovov
ixacmi* tuv ykp TcXavcoixsvcov v &tiouv TrXefou?
(flpe-
36 Tat cpopat. (in) TauTT) te ouv ctvtaa^Et f, tpuorii; xal irotEt
Ttva Totc]tv, Tvj ptEV uia! tpopa icoXXa dnoSoucra atopaTa
,
tS
8*
vt (RopiaTi TtoXXic; <popa<- (u) xal fit 8ta toSe
v e^ouoi atopa at aXXat
fopai, 6rt itoXXi ot>|xaTa xt-
vouotv at itpb t^? TeXtuTaiai; xal Trjt; v dftrrpov v_ou-
40 ot)C
'
(iv icoXXatf
y^P
af
a(pat;
^
TsXsuTa(a <jpatpa v-
8e8eue'vi] tps'pETat, ixdem) 8i fftpaTpa crSjxa
TUYxdvEt ov.
(u) 'ExEi'vr,? av o3v xotvbv sfn) to fpYOV aSti) tlv
Y^p
ixdcrrri ^ t8io; fucrst (popd, aS-nj 8s oTov Trpdaxsixai.
IlavTb; Sk KEicEpacrpiEvou atoptaTo; irpb; itETCspacrpLEvov

^
Suvatiif tsnv. 'AXXi KEpi (XEv twv tt,v ^yxuxXiov
fEpouivwv x(vk)(tiv darptav ttpnTat itoT area xaTa te
t),v ouaiav istl xal xaTi to ox?|*a
, xal nspl
rffi cpopS?
xal T>j Tac;E(i>; auTtov.
(a2,193.)
bona conseqni potest. Quare raulta agit , et aliorum nimirum
gratia. Ei vero quod quam optime sese habet , non est opus
actione. Est enimid, cujus gratia cetera agnnt. Actio vero
semper in dnobus consistit
,
quando et id cujns gratia agitur,
est , et id quod bujus gratia agit. (5) At ceterorum anima-
liuni, paucioressunt; plantarum vero parva qusedam estac
una fortasse. Aut enim unum quidem'est, quod consequi pos-
sunt
,
quemadmodum et homo : aut et ipsa pleraque omnia
provehunt ad ipsum optimum conseqnendum. Aliud igitur
habet optimum ipsum , et particeps est ipsius : alind per
paoca prope accedit, aliud per multa : aliud ne aggreditur
quidem, sed satis ei est prope ad ipsum ultimnm pervenire;
veluti si sanitas est finis, aliud semper est sanum, aliud made
affectum, aliud cursu facto in maciemdeductum, aliud et alio
quopiam ado ipsius gratia cursus : quare plures ipsius sunt
motiones. (6) Est el id quod ad sanKatem ipsam accedere
nequit, sed ad etirsum solum, aut ad maciem : atque bo-
rum alterum est ipsis finis.
(7) Nam maxime quidem est
optimum omnibus, ilium consequi finem : quodsi hoc non
fiat , semper melius est
,
quanto propinquius est optirao. Et
idcirco terra quidem non movetur omnlno, propinqua vero
paucis motibus moventur. Non enim ad ultimum ipsum per-
veniunt , sed quousque consequi divinissimum ipsum prin-
cipium possunt. Primum autetn- caelum continno per unum
motum illud assequitur. At ea quae sunt in medio primi ac
ultimorum
,
perveniunt quidem, per plures tamen motiones
perveniunt.
(8)
Illud autcm in prima quidem latione ma-
gnam copiam esse stetlarum, ceterarum vero stellarnm
quamque seorsum proprias motiones habere (quod quidem
dubitatio est secunda), ob unum quidem primum quis-
piam cum ratione esse putabit. Primae namquc vitae et
principii cujusque primi magnam ad cetera intelligere
excessionem esse oportet.
(9) Hoc autem accidere per
rationem videtur. Prima namque una quidem est , multa
autem divinorum corporum movet; cetera vero multa*
quidem sunt, unum tamen quaeque lantummodo movet
:
vagarum enim stellarum quaeque pluribuslationibusfertur.
(10) Hoc igitur pacto nature ipsa in acqualitatem hnecredigit
atque ordinem quendam facit, uni quidem lationi multa
corpora, uni corpori lationes complores reddens. (11) Et
tnsuper ob.hoc unum ceterie sphxra corpus habent, quod
multa corpora movent eae quae sunt ante ultimam sphaeram,
quae unam possidet stellam. In multis enim sphaeris ultima
sphere ligata fertur. Sphaera autem quaeque corpus est.
(12) lllius igitur ipsum opus commune erit. Hxc enim
cuique propria nature latio; ilia autem quasi adjacet. Ad
finitum vero , finiti corporis omnis potentia est. Sed de stel-
lis quidem
,
quae conversione feruntur, qualesnam substantia
sint atque figure, etde latione ipsarum atque ordine, satis
jam diximus.
Digitized by Google
(*s.) DE CELO LIB. II. CAP. XIII.
CAP. XIII.
403
Aoiicbv 81 itspl xtjc
pi*
I"*iv

<& xi Tui^etvet xtt-
(xevT) , xal icdrtpov twv ^ps(*ouvctov eWiv vj twv xi-
voufnivwv, xal irepi tou eryj^uaToc; aux9j. Ilepl u.iv
o3v tyjc 6toebi( ou tyjv auTt)V SrcavtE; e/oucti 3d!;av,
6 aXXi twv tcXciotwv lit i tou (xtoou xstaOat XcyovTuy,
Snot tov 8Xov oupavbv ite7repa<ju.evov sivat cpaciv, i'vav-
tiu ot wepl xJ|v 'JtaXiav, xaXoujxevot Si IIudaYo'pcioi
XtYOuoiv iicl filv yip tou puiarou mjp eivai cpaai, t^v
51 pjv v twv dcTpwv ouaav , xuxXw
(p
pouVT,v Ttepi to
io uicrov vuxxa xt xat f,u.e'pav xoietv. "Eti
8'
ivavrfav
<XXj)v tutt) xaxaerxsudSouo-t
yv,
^v dvxt/6ova ovopta
xaXouTtv, ou irptx; tot ^atvopcva tou? Xo'^ou; xat ta;
alxfcc, JfrrouvTie;, dXXi irpd? Tivae Xdyoui; xal Sdijae;
aurwv xi <patvdu.eva icpoveXxovte; xal rosipwu-evot any-
is xoctfitiv. (a) DoXXoic
8'
av xal te'poi( auvSo^tte pv}|
8Tv x|
Y?
*V
mu
P&9W
ydiftxv 0C7ro8t8dvai , to marbv
oux ix twv
if
aivou.t'vtov dOpoucuv aXXi fiaXXov ex twv
XofWV. T5>
Y^p
XtpUWTaTtO ofovxai ItpOerqXtlV TTjV
TtU.tWXaXT)V U7top^ElV ljpav, Tvl 51 ItUp (*lv
Y*K
tl-
30 piudtspov, to Si irepac twv pi*Ta;u, to
8'
Saratov xal
to (uaov ittpac Sot* ex toutwv avaXoY^dfuvoi oux
olovxat ircl tou uictou xetadat tt,c erf
atpac aunjv , aXXa
j*3XXov to rvp. "Eti S' of y* DoOaYOpeioi xal 8ti to
paXtcrra xpocr^xetv fuXaxxterOat to xupiwratov tou
25itavxoV to Si pecrov eivai xoiouxov 8 Atoc tpuXax-Jjv
ovoptaijoutrt , to xauxrjv
fyov
t^|v vjipav itup, weitEp tb
puicrov airXoi? XYOjxevov , xal to tou puryt'Oou? fic'iov xal
tou icpaYpvaTOt 8v puforov xal x9)<; tpuersw<. (s) Ka(toi
xa6aiccp v toi? C>>OK ou toOtov tou (ipou xal tou aia-
30 yaxxtx; pttaov, outo> uiroXr)7tteov piSXXov xai icipt tov
8Xov oOpavo'v. Ata piiv ouv tbutjiv tJ)v aktav ouOiv
auTOu? Set 6opu6s7crdai irtpi to icSv
,
ouS' eieraYCiv cpu-
XaxJjv fat to XEVTpov, dXX' ixetvo fotiiv to u.:aov,
ItOlOV TC Xal 7COU JTEtpuXEV. 'ExEtvo uiv yip ap/V) to
3* puictov xal tiu-iov, to SI tou to'tcou (At'aov eotxe teXeuti)
u.SXXov ?|
dpxii*
xb pilv
Yp
6piCouuvov to pisaov, to
8*
6pt'ov to Ttt'pac;. Tip;oTepov 81 to itepi'-/,ov xal
Tb mpa( ?j -rb nepaivopievov

to piiv yip uX) to
8'
ou-
ota T>ic
eruercao'etoc scrriv. (4) Depl pilv ouv tou toicou
40 ttJi;
Y>i
xauTTjv l-jfwai xtvt< ttjv 8d?av , 6po(<o< 81 xal
Ttipl (Aovr,? xai xivr,cno)?

ou
yP
*bv autov Tpditov
5-avTEi; &T:oXap;6avouertv , dXX' 8uoi filv pL^S' litl tou
(mcou xeloOat cpactiv aitijv , xivEictOat xuxXw irtpl Tb
U.EO0V , ou pidvov SI Taur)v , dXXi xat rr,v dvTi'^6ova
,
*3 xaSdnEp eitcou-ev npOTepov. 'Evioi? Si Soxet xal kXei'w
crwu-ata TOtauxa ^vSeyEoOai fepcoOat Ttepl to ptt'sov,
jjpitv 81 doY)Xa Sia tJjv fantpdff8r)tiiv t5;i;
y^?- Atb
xai xac t5j? cteXijvijs lxXeit|i(t( irXe(ou; t| tb tou ijklou
YiYveerSat spxcrtv tojv
y&P
fepoptsvwv ixaatov dvxt-
o epaxretv autijv, dXX' ou pidvov xi|v
yi
v . 'Eirel
Y^p
oux tffxiv
^ Y*i
"evxpov , dXX' int/ti to f,u.io^a(ptov
autij; cTXov , oiGlv xwXueiv otovxat t4 cpaiv^pieva erupt-
Restat aulem de terra dicere , ubioam posita sit , et utram
ex iis sit quae quiescuot, an ex iis quae uioventur, et
de ipsius quoque figura. De situ itaque ipsius non eandem
mnes opinionem babent : sed plarimi quidem in medio
positam dicunt, qui totum caelum infinitum inquiunt esse :
illi vero qui Italia; partem habitant , Pytbagoricique vo-
cantur, contrarium asserunt. Nam in medio quidem ignem
esse arunt, terrain autem unam esse stellarum, ferrique
circa medium , atque hoc pacto noctem ac diem elTicere.
Praeterea aliain buic contrariam terram conficiunt
,
quam
terram adveraam vocant ; non ad ea quae videntur, rationes
causasque quaerentes, sed ad quasdam suas rationes opi-
nioncsque ea quae videntur, trahentes atque adornare co-
nantes.
(2)
Compluribus etiam aliis , non ex iis qua} ap-
parent, sed ex rationibus potius sumentibus fidem, locum
reddere terras medium non oportere rideri potest- Prae-
stabilissimum enim corpus locum occupare praestabilissi.
mum oportere putant : atque ignem quidem praestabiliorem
terra, finem autem mediis praestabiliorem esse; extre-
mum denique et medium esse finem. Quare ex his ra-
tiocinantes non ipsam in medio spbaerae jacere, sed potius
ignem putant. Praeterea Pythagorici, et quia maxime
conservari oporteat id quod esl maxime praecipuum uni-
versi , medium vero est tale , ideo eum ignem, qui locum
hunc occupat, custodiam Jovis appellant : quasi medium
simpliciter diceretur, et medium magnitudes , et rei me-
dium esset , atque naturae. (3) Enimvero ut in animalibus
non idem est animalis atque corporis medium , sic est ma-
gis et circa ipsnm totum caelum existimandum. Igitur
propter banc causam non oportet ipsos circa universum
turbari , neque custodiam ad centrum adducere, sed illud
quaerere, medium ipsum quale quid est, et ubi est aptum
esse. Ulud enim medium, principium est, ac pretiosum
:
medium vero loci simile est magis extremo
,
quam prin-
cipio. Medium enim terminatur; terminus autem est ipse
finis. Pretiosius autem est id quod continet, et finis, quam
id quod finitur. Hoc enim materies , illud substantia consti-
tutionis est. (4) De loco igitur terras banc habent quidam
opinionem , et similiter etiam de quiete alque motu. Non
enim eodem modo omnes existimant, sed qui in medio
ipsam non esse positam putant, circa medium moveri di-
cunt : atque non solum banc, sed etiam adversam terram,
uti prius est dictum. Quibusdam etiam plura talia corpora
circa medium ferri posse ridetur, nobis immanifesta ob terras
objectionem. Quocirca et lunae defectiones plures, quam
sotis, fieri dicunt : unumquodque enimeorom quae ferun-
tur, objicere sese lunae inquiunt, non solum terram. Nam
quum terra centrum non sit, sed per ipsius totum hemi-
sphaerium distet, nihil prohibere putant ea accidere, qua*
Digitized by Google
404 IIEP1 OVPANOY B,
T
.
(293,194 .
N
Soiveiv ijxotc-K (J-^l
xaxoixotioiv f,jJlTv tVl TOU xtvxpou
,
Samp xav ci lirl tou uicxou ^v f] y-f)

ou6iv yip o&Si
vuv irowtv lit(Sy)Xov tJ|v ^u-foeiav d7xs'ovxa ^u.3; Sid-
(xiTpov. "Eviot Si xai xiuevy)v eVi tou XEvxpou ipaoiv
6 aurijv fXXeuOat irepl xbv oii itavxb; TETa^vov itdXov,
woTtip iv xcj) Ti|iau>> YSYpoiTrai. (s) IIapairXr]at(o(
Si xai irepl tou a^ftaxot du.tpio6r|TetTai

xo7 uiv yip
Sqxei sivat ff(patpoti8^<;, tot; Si irXaxtta xai to o^YJua
TUftftavoEiSijc itotouvxat Si Texurjpiov 6xt Suvwv xai
10 dvaxsXXwv 6 4|Xtoc tuOeiav xai ou Trcpi^cpij x9|v ajto-
xpuifiiv <pa(vExat toiouu-syo? 6ico tij; yrj?, &? S'ov

etitip rjv
0^aiponSifc , 7repi!pepTj yfvEo^ai
tV diroTOU.r5v,
06 itpoaXoYiConevoi xrf te dirdoD)u,a tou fjXtou irpb? t^v
pjv xai to t9j? mptcpepeCac [ae'yeOo?, d>? iv toi? <paivo-
Ii uivoif u.ixpot? xuxXoi; eu6eia <pai'vexai irdpptoBev. Aia
uiv ouv TauTTjV tt)v (pavxaafav ouSiv auxou? dmaxeiv
StX u.i| xuxXoxeprj tov dyxov Eivaixr)?
-pi?'
^XX' ***
irpocxtSe'aai , xai cpaal Sia ttjv ^pu(av dvaYxaiov to
o-^5)[xa tout' l^ttv auxrjv. Kal yap oi ot rapl t5j
30 xtv>5(i)? xai ttJ5 u-ovvj? Eipr.uivoi Tpo'uoi itoXXot Tuy-
j^avouatv. (b) To u.iv ouv diropijaat 7ca9iv dvayxatov
iireXServ

Tdt^a yap aXuitOT/pa? 3iavo(a; to uJ| 8au-
fia^etv too? ittrci jitxpbv (xiv pio'piov t);
Y^>
"v (""
Tecopiadiv a^eWj , (ps'pexai xai fie'vetv oux eOeXei
,
xai
36 to itXetov ddl 83ttov
,
icStaav Si TV|V
-fiv
tt ti dcpEi'r]
u.tTUnpto'ac, oux av (pe'poixo. Nuv S' ^piuti tououtov
pdpoi;. 'AXX4 |xf|V xai et xi; tSv tpcpouivuv u.optwv
auxr]?, irplv ireseiv, u<patpo{j) t)|v y5jv, oEffSr^Etat xaxu
u.>]8!vbc dvrspsfo-avToc.
(7) *OaTe tb plv diropEiv tl-
SO xoTu; i^e'veTO (piXooosprifjia itaffiv

to Si tA; itEpl toutou
Xuo-ft;
f*i|
|x3XXov dtTo'itouc sTvat SoxeTv xr{ dicopta;
8auu.aotev dfv t?. 01 (iiv yap Sia touti aiutpov to
xaxto ttjj
y^?
Tv( (paaiv , lit' dticetpov out^v ippi![w-
o8at Xe'yovte;
,
5o-7r8p Sevo^avri? 6 KoXo^oivto; , fva
35
(.')l
TtpaY(xaT' lv(09t ^touvte? tJjv aittav

Stb xai
'EpwceSoxXtjc oStoj; lirs'itXr^sv , ebcaiv a>?
el rap ineifova
y^
xe pd8r) xat Ja^iXi; atO^p,
mi 81a noXXuv 81^ yXwsotk fnSevxa (MtTaicii;
ExxE/.uxat OTOjidtwv , oXiyov tou itavto; iSovxuv.
0 Ot S' y* uSaxo? xttadat. Toutov yap dp^aidxaxov
irapetXij^afxEv xbv Xo'yov, o'v (paotv clnetv aX5jv tov
MtX^atov, (L( Sia to 7c/(i)xV Eivai (xtvouaav Santp
5uXov i) ti toiouxov irgpov ( xai yap toutwv lit' depo?
(xiv oudiv ixi'ipuxe as'vEiv , dXX'
if'
Soaro;
)
, wamp ou
45 tov auxov Xo'yov ivTa itEpl t5j?
y%
xa^ ^o" CSaxoc tou
fyouvTO? t^v
Yijv

ouSi yap to CSaip 7t<puxe u/veiv [At-
Ti'wpov, dXX' ire{ tivo'; iotiv. (s) "Ert S* aio~mp drip
SSaxoc xou^dxepov, xai
y^?
CSwp, w<;xe irw< oldvxe to
xouipdrepov xaxwxipw XEisSat tou ^apuxipou t>)v ipuoiv;
W "Ext S' ttirtp 5Xi) ic^uxe \xivtiv
if'
CSaTO?, SyjXov Sri
xai twv ttopCaiv ?xaffxov

vuv S' ou (patvexat touto y-
yvou-evov, dXXi to tuj^ov [xdpiov tpt'pETat si? (JuSdv, xai
63ttov xb [xei^ov.
(9) 'AXX' jot'xaai jxa/pt Tivb? ?t)tTv,
videntur, similiter non babitantibus nobis in centra, sicut s)
in medio eliam esset terra. Nihil enim neque nunc osten-
dit, per dimidiam diametrum distantibus nobis. Quidam
autem in centra ipsamjacentem volvi , et circa ipsum polunt
per universum extensura moveri dicunt, ut in Timaeo est
scriptum.
(5) Simili modo de figura qnoqne ipsius con-
tenditur. Quibusdam enim rotunda esse videtur, quibusdam
vero lata , ut tympanum ; cui hoc indicium laciunt : Quum
occidit enim atque oritur sol
,
per rectam lineam , sed non
per curvain celari videtur : quippe quum oporteret, si esset
terra rotunda, divisionem fieri curvam : non animadver-
tentes distantiam solis ad terrain , et circunferentite magni-
tudinem
,
quomodo in biscecirculis, qui panri eminus vi-
dentur, linea recta apparet. Propter banc igitur apparen-
tiam non oportet ipsos terra molem credere rotundam non
esse. Addunt insuper, atque inquiunt, figuram banc neces-
sario ipsam habere. propter quietem. Etenim modi, qui de
motione et quiete sunt dicti, complures sunt. (6) Omnes
igitur de hoc dubitasse necessarium est : forsitan enim,
mentis est nimis socordis, non admirari, curnam parva
rusedam pars terra; , si elcvata dimittatur, feratur et quie-
scere noil velit, majorque semper celerius feratur : univerea
autem terra, si quispiam ipsam sublimem elevatamque di-
mittat, non feratur; nunc vera tautum pondus quiescit.
At vera si quispiam etiam partes ipsius quum feruntur, an-
tequam cadant , auferat terram , deorsum sane ferentur, si
nihil obstiterit.
(7)
Quare dubitare quidem omnibus ob
philosophiam evenit : sed solutiones non magis absurdas,
quam ipsam dubitationem , esse videri , sane quispiam ml-
rabitur. Quidait enim ob hoc infinitam inferam terrae
partem inquiunt esse, in infinitum ipsam radicatam esse
dicentes, ut Xenopbanes Colophonius dixit, ne molestias
habeant causas qnaeritantes. Quocirca et Empedocles his
verbis increpavit
:
Iufinlta siquidem esl profonditas terra copiosusque xtber.
quae per multorum on Unguaique dicta fruitra sunt efTusa,
hominum eorum qui perparum ipsius universi viderunt
Quidam super aquam jacere dicunt. Kane enim senten-
tiam vctustissimam accepimus, quam Thaletem Milesiunt
dixi$se ferunt, terram, inquam , ideo quiescere, quod ner-
inde atque lignum aut quippiam tale , natet. Etenim nihil
horum super acrem manere est aptum , sed super aquam.
Quasi non eadem sit de terra ratio , atque de aqua , que
terram vehit. Neque enim aqua sublimis manere est apta
,
sed super aliquid semper est.
(8)
Pralerea, ut aer tevior
est aqua , sic et aqua levior est. terra. Quare quonam modo
id quod est levins , inferius eo quod gravius est natura, ja-
cere putant? Prteterea, sitota est apta super aquam ma-
nere, patet et quamque partem ipsius identidem aptam-
esse. Jam autem non fieri apparet, sed pars in fundum,
et major quidem celerius fertur. (9) At enim usque ad
Digitized by Google
(294 ,aw.)
aXX' ou
|XP
l
"'P
^ Buvbtov -nj? airopfa;. II8ffi
Y^P
7)puv touto auvrjOs?, (at) irpbc to irpaEypta itoti<j6ai TT|V
^TTiOiv, dXXa icpo? tbv TavavTt'a XeYOvra

xal yap au-
to? v a&T<5 C)Ti7 jxe'^pi irep av o5 u.r|XTt ?) aVtiXs'-
'*
ytiv auTO? oiOtw. Aib bet tbv LiiXXovtb xaXw; fyvf,-
ceiv ivoraTtxbv s?vai Sti tiuv otxsitov ivdxaoewv t<5
Y^vet, touto
8'
tWiv Ix tou iracas; Te6to>pi)x^vai toc
8ia<popa;. (10) 'Avatplvi]c Si xal 'AvaclaYopai; xal
ArjtlOXptTOC TO TtXaTOC OtltlOV eTa( cpBCTt TOU JiivElV
10 atVtrjv. 00
Y^p
Tsitvttv aXX* E
>
TCtirh>u.aTiitv tbv Wpa
tov xartoOev
,
orop tpaCvtxai t& TtXaTOC Vftrrttx twv dw-
tiartov itoteiv Tauxa
y^P
xa^
^P*?
T0U<
avu.ou; tfti
SutrxivfjTio; 5ii tt|v avtspEtoiv. TauTb 8tj touto itotetv
tw tcXbtei (past tt,v
y5]
v icpo? tov uiroxEt'iisvov aspa
is tbv
8*
oux 1-fprzn u.ETBOTTJvat to'tcov txavbv iOpoov t5
xbtcoOev r,pEU.lv, waitep to iv Tat; xXs'J/uSpai? SSup.
*Oti Se Suvxai itoXu j}apo<; cpspEiv <JjroXau.6avdu.Evoi; xal
ixe'vmv 6 a^p, TExjiYjpia iroXXi XsYOuaiv. (n) IlptoTOv
fxev ouv e? u.r| irXafu to X>iu.a
ttj;
-pjc
err( , 8t& touto
-to piv oux av rjpEtxoi. Ka(toi -aj; [xovrjc; ou to TtXatot;
afnov i\ 5v Xe'Youoiv, aXXi to u.e'ye9o; (xSXXov.
Aia
y^P
f^v tmvo^oiptav oux ?y_<ov tt|v irapoSov 6 dWjp
uevbi Sii to itXtjOo;' itoXb; 8 e'otI 8ia to 6irb fuylbous
itoXXou lvaitoXa(ji.oavE(T6ai tou trie
-fifi.
Qote touto
36 uiv uitapct, xav <rtpatpot8r|<; tiiv r|
-ft
?j, TY|Xixaut-r,
8s to iieyeOo,?
-
[aevei
y^P
xbtb tov exeivcov Xoyov.
(ij) "OXwc 8i Tcpo?
y* tou? o8wi> Xt'YOvra? irtpl ttj; xt-
VllCEWC OU TTtpl (itpcOV EOTIV ^ j(XtpiO'6^T7]0'tC , dXX4
wep\ 8Xou Tivb{ xal itavTO?. 'E; apj^?;?
y^P
8toptoTiov
30 itOTtpdv iox( ti; toi acouaat
y
uaei xivr^i; ?, ouScf,(a,
xal itdrepov <puni [xev oux Iuti
,
pia
8'
eaxiv. 'Eml
8e itpl toutcov Suttptorai irpo'TEpov baa xaTa t^v ita-
pousav 8uvajxtv ef/oaev, ^pujerTtov id? &nap^ouatv. El
Yap
(xr,SE[jiia ipuffEt xivijcrt; Iutiv auTwv, ouSf fiiato;
35 fsTai' d Si [xii I371
f
Jlr
i
T6 <puat u-t^ts pt'a, 8>.o>( ouScv
xtvr,6^0Tar Tcep\
Yap
toutcov (Tti eivaYxatov cni[x6ai-
veiv, SiiopidTat itpoTEpov, (is) xal icpbc; toutoi; 6ti
ouo' ^pEiisTv EvSi^ETar looitEp
Yp
xtvyjcric; uirofpv^ct
71
pfa ?| ifUOEt , outw xal ripEfx^a. 'AXXi (xV tt <(i

lort xt'vr,cti; ti? xaTa tpuatv , oux v rj piaio? sik) cpopa

[xovov ou8' TjpE'tiTjO-ii;- (u) 6o~t* eI Pia
vuv rj
y>1
(*evet,
Xal ffUV7iX8EV ItcI Tb JIEOOV (pEpOtlEVY) 8ti TT|V St'vr,siv

xaiiTTjv
Yap
t)]v aHfav tciivte? Xe'youo'iv Ix twv e'v toT;
&YpoT?
xal itEpl tov eis'pa ouu.6aivdvTiov iv toutoi;
y^P
*
iti spEpETai tb fiEi^io xal xi papuTEpa Ttpb? to tissov
tt)<; 8ivr,<. Aib 8t| xal ttjv yt)v tovte; 8aoi tov oupavbv
YEWW51V , ^Ttl TO ftEdOV CTUVeXOeTv cpa(v

OTl 8J (tivEt
,
(JriTOuO't tt.v alttav, xal XsYOUfftv ot (xev toutov tov
Tpditov, bri to itXoiTO? xal -rb (ju?y8o; auTrji; atTtov
,
oi
0 8'
wortsp 'E(iTtE8oxX5i; , tt|v tou oupavou cpopiv xuxXw
TtspiOE'ouffav xal OSttov (ptponlvriv ttjv ttj;
Y*i?
cpopiv
xwXueiv
,
xaOaicsp xh v Tot; xuaOoi; CStop

xal yiip
touto xuxXu tou xuaOou spEpotit'vou TtoXXaxti; xarco tou
/aXxou Y'vdftevov Sftuc; ou tpipExai xatw wEipuxbc; spe-
DE C^LO LIB. II. CAP. XIII. 405
quendam terminum qoaerere videntar, sed non quousqne
dubiUtionis Inquisitio fieri potest. Est enim nobis liaer
omnibus consuetudo , non ad rem ipsam quiestioncm facere,
sed ad earn qui contraria dicit. Etenim in se ipso eo usque
quKrit , usque qno ipse contra se ipsum dicere nequit. Qua-
propter bene qusesiturum, aptum idoneumque esse ad
inferendas generi accommodatas objectiooes oportet. Est
autem talis, qui universas difTerenlias est contemplatus.
(10) Anaximenes autem, et Anaxagoras, et Democritus,
iatitudinem causam manendi ipsam inquiunt esse. Non enim
dividere, sed operire aerem dicunt inferum : quod quidem
latiludinem babentia corpora facere videntur. Haec enim
et a ventis cum difficultate moveri possunt, propter re-
sistendi facultatem. Hoc idem igitur latitudine terram in-
quiunt ad subjecturn aerem facere, liunc autem non haben-
tern locum, ad quern migret, sufficientem , simul infra
quiescere
,
perinde atque aqua in clepsydris. Posse vero
aerem pondus magnum, si comprehendatur, ferre, com-
pluribus signis ostendunt.
(11) Primom igitur, si non lata
figura sit terne, propter hoc quidem non quiescet. Quietis
tamen non latitudo sola est causa ex hisce quae dicunt, sed
magnitudo magis : propter angustiam enim , aere transitum
non hahente, manet ob muliitudinem. Aer autem est co-
piosus ex eo quia a magnitudine comprehenditur magna
temc. Quare hoc ipsum locum babebit, etiamsi rotunda
quidem sit terra et tanta mole : sententiA enim illorum
manebit. (12) Omnino autem ad eos qui dicunt ita de motu
,
non de partibus est contentio, sed dealiquo toto ac uni-
verse. A principio enim est determinandum , utrum sit
quispiam motus natura corporibuscompetens, an nullus
ait ; et utrum naturalis quidem nullus sit prorsus , violentus
autem sit. Atque quum de his ipsis prius suit definita, qua:
pro facultate present! potuimus, his, uli veris, utamiv
nunc oportet. Nam si nullus natura motus competit , neque
violentus ullus erit profecto. Si vero neuter est, nihil
omnino movebitur. Prius enim est definitum , nccessarfo
hsc evenire. (13) Et insuper, neque quiescere quicquam
posse : nam ut et motus natura alius competit , alius est
violentus , sic etiam quies. At si motus quispiam esl secun-
dum naturam, non violenta (alio solum, nee quies erit.
(14) Quare si terra nunc vi quiescit, violenta quoque latione
ob conversionem ad medium ipsum accessit. Omoes enim
banc causam dicunt, ex liisce quae in humidis feruntur et
circa aerem accidunt. In bis enim majora semper gra-
vioraque ad ipsum conversions medium feruntur. Idcirco
et terram omnes, qui caelum ortum asserunt esse, ad
ipsum accessisse medium aiunt. Quia vero manet , causam
quaerunt : et dicunt partim hoc niodo , Iatitudinem , in-
quam,ac magnitudinem causam ipsiusesse; partim, ut
Empedocles censet, caelum conversione sua celeriore, quam
est terra? motio, lationem ipsius probibere, ut fit in aqua
quae in cyathis est. Haec enim
,
quum cyathus orbe fertur,
etsi saepe cyathus adeo vertitur, ut supra fundus, infra
aqua fiat, non fertur tamen deorsuin, apta deorsum ferri,
Digitized by Google
406 HEPI OTPANOr B, ay. (")
pe6ai Sti xV
aux^v atxiav. (15) KaCxot (xijxe xj<
(vt)c xwXuouan); u.iyrE xou nXaxouc, dXX' umXOdvxo;
xou dfi'po?, itot irox' olo-fofaexai; jcpo? u:4v yip to [-
oov p(a, xal (xevet (ita* xaxl lyuaiv Se' yE dvayxatov
i eTva( Tiva auxifi; cpopdv. A8x) ouv 7tdxepov avw 3j xdrw,
vj itou eWv ; tTvai u.4v yap Ttva dvayxalov el 84 ft7]S4v
u.3XXov xatti)
$
avw , 6
8'
avw di|p {x-J) xwXuet t-Jjv <xvw
cpopdv ,
068' av 6 uirb tr,
y5j
xoAuoi xJ|v xdxw

to yip
auxl xwv auxwv dvayxatov . (vai ama xotc autot;.
10 (ie) *Ext 84 icpb? 'EiiireSoxXe'a xav Ixeivd xt; etiretev.
"Oxs yip t^ otot^eia Stetar^xet
x,
M
p^
0*0 toti vsxou
,
x(; fj alxt'a x9j
yyj t>SC
(*ov^< ^v; ou yip S) x*l tote
alxtdacxat tJ|v Stvjjv. "Axoitov Si xal xb pd| ouvvoeTv
6x1 Trpdxepov ja4v Stl xj)v Sivijciv Icpepexo xl ftdpta ttj?
n yrj itpb; xb (xe'trov

vuv 81 Stl x(v' a(x(av itdvxa xl {Jd-
po? j^ovxct <pepexai itpbt aix^v; ou yip
%
yt S(vr| irXr)-
otdet irpb; j)u3c.
(17)
"Ext 84 xal xb icup avo> epe-
pexat 81a xi'v' alx(av ; ou yap Sid ys xi|v St'v7)v. El 84
xouxo cpepeaOat itou its'tpuxEv, SirjXov 8x1 xal tJ;v ySjv
so ofyxe'ov. 'AXXi (jl-Jjv ou84 xrj Stvrj ye xb fiapb xal xb
xouepov wpurxat , dXXl x<5v irpoxepov &7rap^<fvxu>v (Ss-
psci>v xal xoucpwv xl u.4v el; xb tieerov ipytxai
,
xl
8'
iu-
iroXd^et 81a xi)v xtvT|fftv. Hv apa xal itptv yeveaflat
xV
Sivt)v {Japu x* xal xouepov
}
A x(vt Suaptaxo xal too;
36 iiteepuxsi ^Epeadat y) itou ; aitct'pou
y^P
2vxo( iStivaxov
(Tvai avoj
^
xdtxco , Suopiexat 84 xouxot; xb jJorpu xal
xotifov. (10)
01 fev
ouv icXetorai lxepl xa; a!x(a;
xauxa; SiaxpiSouatv* e!<il 8e xivt; ot 810c xi|v 6(xoiox>ixa
tpaaiv aux->)v (xlveiv, Stnrep xtov ap^ai'iov 'Avaljiiiav-
30 Spo;* itSXXov fiJv yap ouSev avw
^ xaxo> 4| 1!; xa icXa-
yia cp^petxOgtt icpoo^xei xb itl xou iieuou tSputxs'vov xal
6(iot'u>; icpb; xl fo^axa ly^ov 5(*a
8'
aSuvaxov t?;
xivavxfa TtouToOai xi|v xivrjuiv

wux' ^ avayxr,; (is-
veiv. (20)
Touxo 84 Xe'yexat xotttpw; [x/v, oux aXyjQwi;
36
8e

xaxa yip xouxov xbv Xo'yov (xvayxatov finav , 8 xt
av xeOtj eVi tou pissou, ttsvEtv, Sot xal xb 7rup ^pt-
(ti^ffEf xb yip elprifiEvov oux t8tdv ic-n xrj; yij;.
(ai) 'AXXI uJ|v ou8' dvayxaTov ou yip fxdvov tpoivexott
filvouaa IA xou lis'aou , dXXl xal tpspoia'vTi icpb; xb
40 u^orov. "Oitou yip 6xiouv tpepstat u-ipo; auxrj?, dvay-
xaTov IvxauSa
f
speoOat xal ,xf,v SXijv

o3 84 tplpexat
xatl cpuotv , xal ite'vEt ^vxauOot xaxl tputriv. Oux apa
Sil xb 6|jio(w<; ej^eiv itpb; xl e'o^axa

xouxo (x4v yip itSat
xoivo'v , xb 84 tps'ptaOai itpb; xb uiaov Wtov x^;
y^c.
46
(23)
"Axonov 84 xal xouxo [x4v ^xeiv, 81I xi icoxe t/ivei
f, yrj 4icl xou (jle'ctou
, xb 84 nup (*.)) Jtixeiv 81I x( jitl xou
la^dxou. El (x4v yip xaxeCvw cpuoei xdno; 6 loy^axo;,
89jXov Sxi dvayxatov eivatxiva xal x5j yrj <pu(rsi xditov
ei 84 pd| xauxyi o&xo; 6 xdito? , dXXl 81I tf,v dvdyx7|v
50
f.4vei
x^)v x5j; bpotdxrjxo; , w<rrtep 6 itepl xrj; xpiyb;
Xdyo; xr,; lo^upw; ft4v 6txoiw; 84 itavxri xEtvo.ue'vr,;
,
8x1 ou otappay^xat , xal xou ictwwvxo; xal Snj/wvxo;
atpoSpa fiiv 6u.o(w; 8: xal xwv 48w6iu.o>v xal icoxwv
taov ditE'^ovxoi; (xat yip xouxov ^ptjjieiv dvayxatov),
propter eandem sane causam. (IS) At si neque conversio,
neque latitudo probibeat
,
quorsum Inde
,
quaeso , aere ce-
denle ac abeunle , feretur f Ad medium enim vi lata est,
vique eliam in ipso manet : lationem rem ipsios esseqnan-
dam secundum' naturam necesseest. Haec igitur estne ea
qua sursum itur, an ea qua itur deorsum , an alia qtuedam t
aliquam enim esse, necesse est. Quodsi non magis est ea
qua supers loca petuntur, quam ea qua itur deorsum , aer
vero superior lationem earn non probibet, qua pergitur
sursum : neque is sane qui est sub terra, eandem prolu-
bere, qua itur deorsum, potest. Easdem enim causas eis-
dem eorundem esse necesse est. (16) Prteterea, illud etiam
ad Empedoclem qoispiam dixerit : Quando enim elements
discordiae expertia erant, qua>nam causa terra: quietis
eratf non enim tunc conversionem causam esse dicet. Ab-
surdum est etiam non intelligere
,
prius quidem terrse par-
tes ob conversionem ad medium esse latas : nunc autera
quam oh causam universa quae pondus habent , ad ipsam
feruntur? non enim conversio quidem versum nos tit
(17) Prseterea
,
quam ob causam ignis etiam sursum fertur ?
non enim certe ob conversionem. Quodsi bic aptus est ali-
quem ad locum ferri, patet putandum esse, terram etiam
identidem aptam esse definitum quendam petere locum. At
vero neque conversione grave leveque est definitum, 6cd
eorum quae prius erant gravia leviaque, alia in ipsum me-
dium veniunt, alia super cetera collocantur ob moturn.
Erat ergo et antequam conversio Herat, aliud grave et
aliud leve. Quae quidem quonam erant distincta, et quo-
modo aut quorsum apta erant ferri? Nam si infinitum est,
superus locus inferusque esse non potest : grave autem at-
que leve biscesunt definita.
(19) Pluriroi igitur circa cau-
sas hasce versantur. Sunt autem qui manere ipsam ob si-
militudinemdicant; utex veteribus Anaximander dicebat.
Id enim,' inquiunt, quod est in medio collocatum et aeque
ad extrema se babet, non ad supers magis quam ad infera,
aut versus latera ferri oportere, et simul ad contraria mo-
veri non posse : qnare necessario illud manere dicunt.
(20) Hoc autem eleganter quidem , non vere tamen dicitur.
Hac enim sententia omne quod in medio ponetur, ma-
neat in ipso necesse est Quare etiam ignis quiescet. Id
enim quod dictum est, proprium terra non est.
(21) At
vero neque necessarium est : non enim solum in medio ma-
nere videtur, sed ad medium etiam ferri. Quo enim quaevis
ipsiua pars fertur, eo totam etiam ferri necesse est : quo
vero fertur secundum naturam , ibi secundum naturam
etiam manet. Non ergo quia se similiter habet ad extrema
,
ideo manet Hoc est enim universis commune; ferri autem
ad medium
,
proprium iptius est terrae. (22) Absurdum est
etiam hoc quidem quaerere, curnam terra maneat in medio
;
illud autem non quaerere, cur ignis in extremo quiescat.
Nam si illi locus extrcmus natura competil
,
patet etiam
terrae locuib aliquem natura competere, necessarium esse.
Quodsi hie locus natura terrae non competit , sed ob simili-
tudinis necessitatem in ipso manet ( ut ea sententia assent,
quaede capillo alTcrttir, quum vehementer quidem, simili-
ter autem intenditur utraque ex parte; dicit enim ilium
non ruptum fore : et item ea quae de sitiente veliementer
esurienteque dicuntur, quum aeque ab bis quae; edun-
Digitized by Google
(*)
DE C.ELO LIB. II. CAP. XIV. 407
rjTT|TE0V WJTOK Jttpl VT[( T0U ICUpb? (XOVljt lltl TWV
lir/jiw*. auftaoTOv SI xal to irept (itv t)< povijc
Jtiteiv, itspl Si tyj; <popa; autwv
p^
ijjmv, Sii
ti'v* aitiav to ulv avco
f
tptToi to
5'
iitl to (iecov (jlt^-
B
Sivbc <J(jhto3iovto<;. (.i) 'AXXi |r>|v otio" dXi]6E< iem
to XeydjMvov. KaTa ouu.6e6i]xoc [xevroi tout' dXniOtc,
ik v>Yxaiov [xe'vetv inl tou uiaou itSv 5 |xi]8ev u,8X-
Xov Seupo $ Ssupo xiveiu6ai irpoaqxtt. 'AXX& Sid
Y*
toutov tov Xoyov ou (veT dXXa xivr](b)3iTai , ou u.evtoi
10
SXov dXXa 5ie<rita<xu.t'vov. (at)
*0
yip autbc; Sp^o'sei
Xdyo( xal tcI tou nupoV &v&-fxr\ ykp TtOiv pivetv
O|xoa><; (Scrtrtp rf|v pjv

Spotto; yip e1;ii 7cpb( twv ot)-
ati'cov tc5v tV/aTiov ortouv

dXX' Spun? olaOiJaexai ditb
tou (itoou, coanrep xat tpaivtTai <ptpdu,Evov , av puj ti
15
xmXui), icpb; to -lajyrrov itXv)v ou SXov itpo? Iv tn)-
;iov
(
touto yap dva^xaiov u.o'vov ouu.6a(veiv <?x tou
Xoyou tou ire pi ttJ( 6ixoidnr)Toc) dXXa to dvaXo^ov
Mo'ptov itpo to dvaXoyov tou Io^otou
, \ifut
5'
olov to
TtTaptov [/.epos irpi< to TsrapTov u.t'po<; tou irtpie'^ov-
30
toc ouOev yap ortYpii) twv atoptaTuiv iirciv. "Q<nrtp
os xav ex (leydiXou ouveXOoi iruxvoupsvov tic IXittio
toicov, o8t> xav 15 IXatrovoc it; [*ef(c>> pavoTEpov
Ytyvduievov

#ert xav
^ Y*i
toutov tov Tpditov im-
vito dirb tou piaou Sid
ft
tov t5j< 6potori)TOf Xdyov
,
jj
ei pd| ^ui ttj<
y*K
ouroc totco? ?v. "Ooa |ttv o3v
Tuyyavji irtpf te tou o/
a
^u;aTO< auTjfc 6iroXau.6avd-
;va xal itEpl TOitou xal u,ov>j; xal xtv^oeo>(, oycSov
TauV lath.
"Hu-eT; Si Xeyiouev irpSWov irdrspov
fyst
x(vr,oiv
so
rj uevet- xaOditep
y^P
ebrofttv, ol u.sv au-rj|v Iv tu>v
doTpwv Ttoiouotv, ot S' ii:\ tov pieaou devrs; IXXeaOai
xal xivturOa i ^affi ictpl tov itdXov [* toov. "Oti S' larlv
dSuvaTOv, SyjXov XaSouaiv dp^v 6; elicep cpt'ptToci sit'
ixTO< o3aa tou (teaou eit' ewi too iu'ctou
, dvaYxaiov
16 aurJjv p(a xtvEiaOat TauTr,v t^v xivTjoriv

6u yip auTij;
fE
Tj<
pi?
tottv* xal yip av t5v u.opiwv ExaoTov Tau-
tiv eTv^b t}jv ^opdv

vuv
8'
in' luOcia; itdvTa <pE'pETa
itpoi; to U.EO0V. AtdnEp ou^ oTovt' dfSiov Eivat, piaidv
f'
o3ffav xa irapa <puoiv ^ Ss y* tou xdau-ou tb^i?
to diSid? isriv. "Eti xdvTa Ta tpEpdpiiva t)|v fop&v t^v
jvx^xXtov incoXtticdpieva <pafvETai xal xivoupiEva icXe(ou(
pw5< ^opS? 4^0) ttj< itpcTT,< a^atpa? , Ste xal T>iv y%v
dvaYxatov, eIte icspl rh \iinm ttx' iit\ tou (jle'uou xei-
pufv>) (pepetat , Suo xtvEtaOat :popd(. Toutou Se truu.6a(-
& vovto? dvaYxatov Y^EO^at irapo'Sou; xal TpOTtlc twv
ivSiSsaifvwv dotpwv. Touto S' ou paivsTai fvpoiu-
vov, dXX' dsl TauTa xaTa tou? autou? dvareXXsi te xal
Suetoi Toitouc auT^c (a) *Et S'
*)
^opi TWV (AOpiWV
xal SXyk
auTr,<
^
xt! ouoiv twl to u.eov tou JtavTO?
so fariv Sti touto
Yap
xal tuyx
v*' **l
f**
v
n
v*v b& T0"
xtvTpou*
(3)
SiaTcop^ffttt S' av ti?, licet TaOtbv dunpote-
pti>v iorl to u-s'sov, irpoi; Tto'tepov fipETai Ta pdpot
tur atque bibuntur, distat : quieacot enim necesse est;
quaereodum est fpsis de ignis ultimis in locis quiete. Mira-
bile autem est de quiete quidera ipsorum quairere, de
latione vera non qnaerere : quam ob cautam alteram rar-
sum , alteram deorsum ad ipsum medium, si nihil impe-
diat , feratur. (23) At vero neqae verum est qaod dicitar.
Per accidens tamen hoc verum est , necessarinm esse id
omne in medio manere, cai non magis hue competit quam
illuc moveri. At propter banc sententiam non manebit
,
sed movebitur : non tamen totnm , sed divulsum.
(24) Ea-
dem enim ad ignem quoqaeaccommodabitor ratio. Si enim
positus in medio fuerit , maneat perinde atque terra ne-
cesse est : similiter enim ad extremum quodvis punctorum
sese habebit : attamen a medio ipso movebitur, quemad-
modum et ferri, nisi quippiam prohibeat, ad extremum
ipsum cernitur : verum non lotus ad unum pnnctum feretur
(hoc enim solum ex ratione, quae de similitudine fit, eve-
nire necesse est
)
, sed pars ad extremi partem , ejusdem ni-
mirum rationis; veluti quarta pars ad quartern continen-
tis ipsius partem. Nullum enim corpus est punctum. Ut
autem ex magno minorem iu locum muteri potest, si con-
densetur; sic et in magnum ex minora, si rarefiat. Quare
et terra hoc a medio moveretur modo, per ipsius simililu-
dinis rationem , si non natura locus trie competeret terrae.
Quae igitur de figura , de loco , de quiete , de motu ipsius
existimantur, haec fere esse videnlur.
CAP. XIV.
Nos autem primo dicamus , utrum babeat motum, an ma-
neat. Nam, ut diximus, quldam ipsam unam stellarum
inquiunt esse
;
quidam in medio |xitam volvi moverique
circa polum dicunt. Esse autem hoc impossible, patet,
bine principio sumpto : si fertur, sive in medio sit, sive
extra medium, necessarinm est, ipsam hoc motu vi ferri.
Non enim ipsius certe terrae est : etenim unaquaeque par-
tium banc lationem haberet ; nunc autem ad medium uui-
versae recta feruntur. Quocirca quum violentus sit, prater-
que naturam, impossibile est, perpetuum motum esse.
Ordo autem mundi perpetuus est. Prnetcrea, cuncte quae
conversione feruntur, post relinqui videntur, pluribusque
lationibus quam una praeter primam sphaeram moveri. Ergo
et terram, sive circa medium sive in medio sit collocate,
duabns lationibus moveri necesse est. Quod si sit , mntatio-
nes fieri fixarum stellarum et evolutiones necesse est. Hoc
autem fieri non videtur, sed eaedem eisdem in locis ipsius
semper oriuntur atque occidont stellae. (2) Praeterea, latio
partium istius totius secundum naturam, ad ipsum est
medium universi. Ob hoc enim et in ipso centra nunc jacet.
(3)
Dubitaverit autem quispiam
,
quum idem sit medium
Digitized by Google
408
IIEPI OYPANOY B, .8. (298,297.)
tfyrza. xai Ta fio'pta ty]? v*K xati ^uotv

icoTepov Sxi
too itavxd? Ioti (jitaov,
$
Sidri tyj?
Y'K'
'Avayxr, S-ij
Ttpoi; to tou itavtoc
*
xal
f
ip x& xoucpa xat to 7rup ei
ToCvavxt'ov afEpdiieva toi papEci icpb? to fa^axov cptpE-
6 Tai tou 'ixepie^ovxo? xo'ixou to (le'oov. (i) 2uji6e'6r|xe
Si touto (lecov elvatTr,;
y*i?
xl tou itavToV 9t
;
pexat
yip xat eVt to ttj; y^S
[xe'cov, dXXi xaxi oufA6t6r)xo'?,
3) to jieaov lj(M Iv x5 too itavTO? puao). *Oti Si tfi-
peTat xat Trpb; to tt,?
y*I?
|**oov, OT)[uiov Sxi t4 tpepo'-
10 (leva |Jap*) eVt Tauxy)v ou itap' aXXvjXa fpe'peTat dXXi
irpoc 0(iota; ftovim, woxe rrpb? Iv to [/iaov <pe'pexai,
xat to ttj;
y>)S- (*)
4avipbv xoi'vuv on iv&-(xr\ eVt
tou jieoou eTvat Tr)v
Y7)v
xai dxivr,Tov, Sta tt t1? t!p*|-
|ieva; alxia;, xai StOTt t4 flia tTerou|ieva avw (Sapr)
16 xaxa aTaOu.T)v icdXtv cpepeTai ei? xaurd, xav el? aTxetpov
7) Suvafit? ixpiiroj. *Oxi (lev o3v ouxe xtvetxat out'
ixihi xetrat too fieVou, <pavepbv Ix xouwov (a) icpb? 8s
TOUXOl; OTJXov Ix TWV elpr)U.EVb>V TO afxlOV Trj? (lOVY);.
Ei
Y^P
<puot ite'cpuxe ipepsoQai 7cdvxo8ev 7xpb? to (le'cov,
so wsicep ^afvexat , xal to 7cup inb tou fie'aou jtdXtv ixpb;
to eoyaxov, dSuvaxov evE^Orjvai oxtouv pto'piov auTTJsdTrb
tou (leaou
ft}]
BiaoOsv |ita yap <pop& tou Ivb; xai t;Xtj
tou aitXou, dXX' oujr_ at ivavTtar tj
8'
dcitb tou (ic'aov ttj
eiti to [leaov Evavxia. E! toivuv ixtouv (idptov dSuva-
2fc tov lvt/_69jvai dnb tou (isitou, ipavepbv 5ti xai tJ)v SXrjv
eti dSuvaxwxepov
*
el? 8 yip to iio'ptov ics'cpuxe ipcpeoSai,
xai to 8Xov ivxauOa itlipuxtv (Sax' etntp dSuvaxov
xiV7)85ivai [t)\ &7tb xpe(TTOvo? laj^uo? , dvaYxaiov Sv tfi)
fttvetv aurfiv i%\ tou pie'erou. (7) Maptupei 8e toutoi?
no xai -toe irapa tSv |ia6r||j.axu((dv
AtY<>f"
v *fl
T
V
aorpoXoYiav

xi yip (paivdfieva CTuptSafvet (iexa6aXXdv-
t<dv xwv ayjrjfidxcdv oT? wptaxai x5v aarptov
^
Ta^t?
,
a>; ETti xou (jieaou xcifx:vi]( t^;
y^K*
Depi (iev ouv tou
Tonou xai uiovr,? xai xivrjffeo)? , 8v Tpdixov
e'x
6'* Tooauxa
n etpr'o-Ow itepi auTij?. (s) 2y*)fia
8'
e^eiv otpaipotiSe?
dvaYxaiov aux^v

exaffxov
Yap
x5v p>.opib>v pdpoc
e'x"
[xe'/pt itpb( to fi^aov, xai xb eXaTxov into tou piEt^ovoc
a>6ou[ievov ou^ oTdvxe xu(xatv:iv, dX).a oupntie'^EoOai
uSXXov xai ouYX.wpsiv t*xipov ixepcp , to)? Sv eXOt) i7tl
40 xb jxe'sov. AeT Se vorjaai to XYo'f.vov Sjixep av et
Y'Y
V0
"
uevr^ xpdicov 8v xai xwv tpuaioXo'Ywv XeYOuat xive? yivi-
aOat, UXJ|v ixstvot u-ev piav atxtuvrai trjc; xaxto <pop3(*
fieXxiov os TtOsvat TdXr|6:( , xai cpdvat touto ouu.6a(vsiv
5tl to opuoiv e/eiv <pepeo"6ai to poipo; lv_ov itpb? to
*5 u.oov. 'Ev cuvdu.ei ouv ^vto; tou {xtYpaxq; Ta 81a-
xptvoueva E^s'psxo 61101101; icdvxoOev itpbi; to u.wov. EfT*
ouv 6u.otb>( dicb twv ia^aruiv 8tr,pT)(xeva Ta udpta ouv-
r,y_6r| 7cpb? to pieoov, eIt' XXuk
ex<>
vta, tco5i Tau-
tov.
()
"Oti (lev ouv 8(io(K
ft
7ravTayo'0Ev dirb t5v
w) eo^otxcov
if
epoue'vcav 7rpb? tv to (le'aov dvaYxatov 8(ioiov
YtYveoSai JtdvTTi tov 6yxov, oavtpdv

(o-ou
Y&P
itdvT)
icpoaTi6e[i^vou toov dvocvxii dWy^eiv tou |is'aou to Jo^a-
tov touto SI to <r/r,\L9. ff<pa(pa? iaxh. OuStv Se 8101-
oei Ttpb? tov Xoyov, ou8' et (i9| iravra^dSev 6|io((i>(
ulrorumque, ad ntrum ea quae pondus habent, parlesque
terra;, secundum naturam ferantur f utrum quia est medium
universi, an quia est terrae? Ad medium igitur universi fe-
rantur, necesse est Etenim levia atque ignis, ad contrarium
ponderi bus terra; pergentia locum , ad ultimum ejus loci,
qui continel medium ipsum , feruntur.
(4)
Accidit autem,
idem terrae medium esse , ac universi : feruntur enim pon-
dera etiam ad medium terras, sed peraccidens, ea ratione,
qua terra medium suum habet in ipso medio universi.
Ferri autem gravia et ad ipsum medium terra; , boc indi-
cium est : pondera enim qua; ad hanc feruntur, non asque
distantia , sed ad similes angulos feruntur. Quare ad unum
medium universi terraeque feruntur. (5) Patet igitur ne-
cessario terrain in medio esse, atque immobilem esse, et
obeas, quasdiximus, causas, et qnia pondera quaesur-
sum jaciuntur, in idem rursus per rubricam feruntur, etsi
in infinitum vis ilia projiuiat. Neque igitur moveri terram,
neque extra medium collocatam esse
,
per lia?c dilucidum
fuit.
(6)
Insuper causa quictis ex his quae dicta sunt, pa-
tet. Nam si apta est ad medium undique natura ferri, sicut
videlur, et ignis ad extremum e medio simili modo ; fieri
non potest ut ulla pars ipsius e medio feratur \i non illata.
Una est enim unius latio , et simplicis simplex ; sed non
contrariae. At eaqua e medio pergitor, contraria est ei qua
ad medium itur. Si igitur fieri non potest ut ulla pars ipsius
e medio feratur, patet magis fieri non posse ut ex eodera
motu feratur. Quo enim pars apta est moveri , eodem et
toturn aplum est ferri. Quare si impossible est ipsam
moveri nisi a superioribus viribus, in ipso medio ipsam
manere necesse est. (7) Testes sunt hisce et ea quae a ma-
tbematicis circa astrologiam dicuntur : eveniunl enim ea
quae apparent, quum figurae mutantur, quibus ordo Stella-
rum est dcfinilus : propterea quod in medio terra est col-
locata. De loco igitur, et quiete, inotuque terrae
,
quomodo
sese habeant , tot a nobis sint dicta. (8) Figuram autem ro-
tundam , ipsam habere necesse est. Unaquaeque enim par-
tium
,
pondus ad ipsum medium habet : et minor si a ma-
jor! pellatur, egredi non potest, sed premilur potius, ac
alia alii cedit , donee ad medium ipsum pervenial. Intelli-
gere autem oportet , id quod dicitur, perinde fieri atque si
terra fieret eo modo quo et Naturalium periti quidam ipsam
inquiunt ortam esse. Verura il la quidem violentiam la-
tionis ad infera terrae causam esse dicunt. Pnestat autem
veritatem ponere , atque hoc ideo accidere dicere, quia na-
turam habet id quod pondus habet, ad ipsum medium
ferri. Quum igitur in polentia congeries esset, ea quae se-
gregabantur, undique similiter ad ipsum medium fereban-
tur. Sive igitur similiter ab extremis partes divisae ad me-
dium sunt congregate , sive alio modo sese habentes
,
idem facient sane. (9) Patet igitur, id qnod uudique ab
extremis similiter ad medium fertur, simili necessario omni
ex parte fieri mole. Si enim omni ex parte aeque fiat ad-
dilio, aeque extremum a medio distare necesse est. Haee
autem figure, rotunda est Nihil autem ad rationem refert,
Digitized by Google
suve'dci itpb; to pufoov t& (jio'pia air/;;. Tb yip tcXeiov
act to itpb auTou sXartov irpowOetv dvaYxaiov u.t/pt
toy pufoou tt|v fbo7tr,v i/o'vrwv du.;potv, xal tou (JapuTE-
pou itpotoOouvTo;
|**7.p*
toutou to Aottov pdpo;.

(10) "O
y^P
dv th ditoprjaete, -r^v aor))v Vfti toutou;
Xoutv
*
cl
Y&p
ouotj; eVt tou j/iaou xal oipaipoetSou; Tj;
Y>i;
itoXXaitXdouov jidpo; e'iuyevoito itpb; OotTtpov iju.i-
Tcpatptov, oux faTat to auTo uiaov tou o'Xou xal to ttj?
Ylj(*
WCTTt ^ OU flSVEl eVi TOU (jUdOU, ?, ElltSp, ^pC{Jt1]et
yt xat (xrj to j/icrov fyouatx, ?, ireipuxe xtvetoOat xat vuv.
(n) Tb (xiv o3v diropouu-evov tout' Ioti'v ISetv o' ou
/aXeitbv puxpbv e"ittTe(vavTa;
, xat StiXo'vTa; itG; diou-
jiev biroaovouv puE^eOoi; tfipeaOat itpb? to pte'aov, {Jdpo;
fyov. Ar,Xov yap w; ou/_l (xt^pt tou AtyacOat tou xtvTpou
is to Ib^aTov, dXXa Set xpaTeTv to itXsov em; 5v Xa6r, tw
oiitou (xesbt to |xio*ov*
puixP
1 TO
"'
rou
Y"P ^X
(t
^
^
07n
i
v-
OuStv Totvuv touto Siatpe'pet Xryetv eVi {iwXou xat u.o-
p(w TOU TU/^OVTO; ?, iitl 8Xi); tt,;
y*K

ou
yP
Sta (it-
xpdn)Ta
^
puffedo; efpYjxai to crujiSatvov, aXXa xaTa
so iravrb; tou
p"ottJjv fyovro; iitl to pteoov

uWe tt o*Xr|
iroGsv
if
tptTO eIte xaxi pufpot, avayxaTov u-e'/pt toutou
otpecrOai ?(o< av itavraj(o6ev S,uot<o; XaSr] to pu'aov,
dWa^opte'vcov twv iXarto'vtov uicb twv pt(dv<dv tij
ItpOWOEl Tjj;

07t9j<;. (l) ElT' OUV
EY'
vT0
>
T0UT0V
* dvavxatov yivcaOat tov xpditov, wctte spavepbv S-i atpat

poetSj);
^
Y'veott auTrj;, eft" dYsVrjTo; del fxcvouaa,
xbv butov Tpo'itov fyttv bvitep xav el YtYvofiivr) to irpco-
tov ifivtto. KaTa touto'v Te S^| tov Xo'yov avayxatov,
elvat Tb oyjipa ayetpoet$i( auTTJ(, xat ort navTa <pe'pe-
*> Tat t4 ^apea itpb; 6
t
uota; yo)v(ai;, dXX'ou itap" aXXi]Xa'
touto Si itea^uxe itpb; to cpuo'Et otpatpoetfie;. *H ouv
(fori osatpoeiS^t , rj (puaEi ye aapatpoetS^. del
8'
exa-
otov Xeyetv toioutov etvat 3 <puo~ct ^ouXeTat elvat xal
8 uitapEt, dXXa u.^; S ^ta xal itapa cpustv. (13) 'ti
36 Se xal ota Ttov fatvoptEvcav xaTa r}jv atarO^ortv* oute
yap av at t5j? oeXtjVt,; exXeuj/et; TotauTa? av eT/_ov tb?
d1t0T0u.dc vuv yip v (isv toI? xbt4 (ti)va a^ptaTtoptoi;
itdoa; XauSdvei ta; Statpeasn (xal yap euOeia ytvETat
xal dptiptxupTo; xal xotXij
)
, itepl Sk t&c xXEtt|<ei; del
*0
xupTJiv tft\
T^v bpt'^ouffav Ypajxpt^v, wot' iitetitep ix.-
XeCitct Sta ti)v tr,;
y5)<
iittitpdo"6i)otv, ij t5);
y?j<
av etrj
itepttpepeta tou ayj^puxtoc aIt (a otpatpoetS^; ouaa.
(l) "Eti Se Sti Tij? tSv ao-Tpwv
f
avTaorta; ou pto'vov
oavspbv Sti itepi^tp^;, dXXa xal to
p^Y
e^< oux ou9a
5 [xeYdXi)- jxtxpa;
y^p
Y'Tvopts'vrn (jteTaoTaoew; fju.tv itpb;
pieoY)u.6p(av xal dpxTov iittS^Xto; rrepo; flfm-tou 6 6pt-
?o)v xuxXo;, Statt Tot 5itJp XE<faX5j; daTpa pteYaXriv
e/^eiv tJiv pteTa6oX^v, xal pt^j Tau-i (yaivEo9at itpb;
dpxTov Te xal u.E0]u.6p(av u.ETa6a(vouo-iv fvtoi yip *'v
0 Alvuirru ptev doWpe; SpuvTat xal itepl Kuitpov, h toT;
itpb; dpxTov Se
X"p(ot;
ou^ bpwvtat , xal xi Sta itavrb;
tv Tot; itpb; dpxTov <patvopteva Ttov daTpwv Iv ixetvoi;
Tot; Toitot; itotetTat Suotv. "Qo-t' ou ao'vov ex TOUTtav
SijXov itept^epe; 2v tb o^r;u.a ttj;
y^C,
dXXa xal ayai'pa;
DE CJELO LIB. II. CAP. XIV. 409
etsi partes ipsius non undiqae similiter ad medium ipsum
concurrant. Major enim semper minorem
,
quae ante se
est , impcllat necesse est , utrisqtie momentum ad medium
usque babentibus, et graviore minus pondus ad hoc impel-
lents
(10) Quod enim quispiam dubilaverit, eandem babct
solutionem. Si enim multiplex pondus additum alter! he-
misphaerio fuerit terra: medium occupantis atque rotun-
dam babentis figuram, non idem ipsius totius, terrxque
medium erit. Quare aut non manebit in medio, aut si ma-
nebit
,
quiescet et.non habeas medium
,
quo et nunc mo-
ved est apta.
(11) Quod igitur dubitalur, id est. Videre
autem non est difficile , si parum consideraverimus , ac dis-
tinxerimus, quomodo censeamus, quantamvis magnitudi-
nem pondus habentem ad ipsum medium ferri. Patet enim,
non quousque extremum tangat ipsum centrum, sed major
pars vincat oportet
,
quousque suo medio ipsum medium
compreUendat : liucusque enim babet momentum. Nihil
igitur interest, hoc de gleba et quavis particula, an de tota
terra dicalur. Non enim ob parvitatera aut magnitudinem,
id quod accidit, dictum est, sed deomni eo quod ad me-
dium liabet momentum. Quare sive tota , sire per partes
aliquo ex loco ferebatur terra, eo usque ferri ipsam necesse
est, donee utique undecumque similiter sumat medium,
adauquatis minoribus a majoribns propulsione inclinationis.
(12) Sive igitur facta est, hoc necessarium factam esse
modo : quare manifestum
,
quod sphterica generatlo ipsius
sit; sire ingenita ac semper manens, eodera modo habet,
quo si oriretur, primum orta fuisset- Et hac igitur ratione
figuram ipsius rotundam esse necesse est,et quia omnia
gravia similes ad angulos , sed non distantia eeque ferun-
tur. Hoc autem aptum est ad id quod natura rotundum
est. Aut igitur est rotunda , aut natura rotunda. Unum-
quodqne autem tale dicere oportet, quale esse natura solet,
et quod est
r
sed non id quod violentia et praeter naturam
est. (13)
Pra-terea , etiam per ea qua; sensu videntur. Lunte
namque defectiones non divisiones tales haberent. Etenim
nunc quidem in liguris qua; per mensem efSciuntur, divi-
siones suscipit omnes. Recta enim fit , et utraque ex parte
curva , et concava. In defectionibus vero semper curvam
habet iineam quae distinguit. Quare quum objeclu terrx
deficiat , terrac sane circumferentia hujus figurae causa est.
(14)
Practerea, per eaquae videntur de stellis, patet non
solum rotundam esse, sed etiam mole magnam non esse.
Si parva enim migratio Meridiem versus ac Ursam liat, alius
manifeste fit is qui terminat orliis : ut stellae quae sunt
super caput , mutationem habeant magnam , et non eadem
vldeantur Meridiem versus migrantibus, atque Ursam. Non-
nullae namque stellarum in jEgypto videntur ac ciria Cy-
prum , in locis autem versus Ursas non videutur ; et stella-
rum eae quae semper in locis versus Ursam videntur, illis
in locis occidunt. Quare perspicuum est ex bisce , terram
non solum rotundam esse, sed etiam magna; molis non esse
Digitized by Google
410 IIEPI OYPANOY r,
06 ptyaMir 00
y^P
v 8tw Tav_b iixi$r).ov ItcoUi pteOt-
<rra
t
uEvoi; oBtw PpayjJ. (t&) Alb tou? 6itoXau.6dvovTa<
auvairretv tov itepl tic 'HpaxXetou; ffTJiXa? towov tw
*pl tJjv 'IvStx^v, xal toutov tov TpoTtov eTvat t^v 8dXaT-
I Totvptav,
ft-^i
Xiav u7roXau.6aveiv cdtiffTa Soxsiv \ifouai
Sk Texu.aipdu.evot xal rot; IXe'tpaatv, brt ice pi du.tpoTe'pou?
tob< T07tou{ too? toyoTeuovTai; tb Y'voc
outSv eWv, 6?
twv eV/otwv Sii to ouvdnreiv dXX^Xoi; touto iteitovfld-
twv. (it) Kal twv u.a(b]u.aTixwv oW to pujYsflo; dva~
|0 Xoy^esOoi iteipwvrat rrji; Ttepupepefac;, el? TtTtapaxovra
Xe'youciv etvat fiupiaSa? araSuav* IS wv Texu.atpo|xevoi(
ou [idvov <r<paipoeior) tov o^xov ivayxaiov eTvat tyj;
y^;,
aXXa xal pvJ| jAtyav itpb? to twv dEXXwv aaxptov (xe
fs9o?.
(m)
rotund*. Non enim sic cilo mutationem faceret, migratione
adeo brevi facta. (l5)Quapropteriiqui locum enm qui circa
columnas Herculeas est, conjunctum esseei loco qui est
circa Indicam regionem, existimant, atque hoc niodo unum
mare esse asserunt, non videntur incredibilia valde existi-
inare. Dicunt antem hoc ex elephantis etiam coujectantes
,
genus ipsorum circa extrema utraque loca esse, propterea
quod ipsa extrema ita sunt ob conjunctionem affecta.
(16) Mathematicprum etiam qui magnitudinem orbis terra?
metiri conantur, quadringentis terram cingi stadiomm mil-
libus dicunt. Ex quibus si conjectura sumatur, inetem
ipsius terra? non solum rotundam esse , scd etiam ad cete-
rarum stellarum magnitudinem magnam non esse necesse
est.
LIBER III.
CAP. I
6 Oept p.sv ouv tou irpwTOU oupovou xal twv (lepwv,
in Ss itEpl tojv Iv auTto tpatvou.vwv dta-tpwv, Ix t(vwv
ts ffuvearSet xal iro? drra t}|v cpuotv iaxi
,
irpb< Si
touto; 6rt iyeviiTa xal a^Sapta,
>
teXi]Xu&au,ev upoTe-
pov. "Ettei 8e twv cpustt XsYOjxevwv t4 ixev Ictiv ou-
so o(at to S' fpya xal itd6i) toutmv (Xefbi
8*
ouo(at ptiv
Tot Te oirXS crcijjtaTa
,
olov tcud xl yijv xal to evirroi^a
toutoi;, xat Saa Ix toutwv, otov to'v Te auvoXov oupa-
vbv xal t4 [idpta outou, xal itdXtv to ts ?wa xat to
<puT xal to (xdpta toutwv, ica6>) e xal Ipya to; Te
st xiVYiaei; t&< toutwv ixdcttou xal tSv dfXXojv, Scrwv IotIv
atTia TauTa xoto t})v Suva^itv t}|v Ioutwv, Iti 84 to?
aXXoi(p')Ci; xal to; et< aXXr)Xa u,(Ta6d!o'ei(), cpavepov ort
tJiv TrXeCoTTiv ouu.6a(vEt T>j? 7tspl cpuoEto; totopta? itspt
OMfiaTbiv cTvaT' nSffat
Yap
aicpuotxal ouatatrl otoptoTa
lu
y|
ptExo supLaTuv -(iyvovvxi xal ixbyeOSv. Touto Se SrjXov
ex ts tou Stb>pta6at ra iroia Ian cpuost, xal Ix Trj( xa8'
exaaTa Ocwpta?. flepl u,sv oov tou irpwTOU twv <rrot-
y_E(<i)v Eipnitat, xal Jtotdv ti t};v ^ufftv, xal 6ri d(<p8apTOV
xal aYEvr)TOv* XotJtbv Si rapl toiv SuoTv e!itEtv. "Au,a Si
35 ffuu,6i^(iETai nepl toutwv X^YOOfft xat itepl Yevloew; xal
cpOopaq Staoxe'iJiaffOaf (a) ye'vecti?
y^P
^to " itapoirav
OUX EOTIV, 7| UOVOV Iv TOUTOIC TOt? CTOl^EfotC XOl TOl?
Ix toutwv loTtv. Auto Se touto itpwTov{?<d{ Oeo>pt]tIov,
TOTEpOV ESTIV
7J
OUX ESTtV. 01 |*iv OUV TTpOTEpOV (piXodO-
40 tpijaavTec; itepl ttji; dXr,6ei'a( xal itpb; o6( vuv XeYOu,ev
fyuit Xoyou; xal upb? dXXr,Xou; SHiv^Or^av. 01
txv
Yap
autwv 8Xw? dtvetXov Yeveotv xal (pOopdv

ouOev
yip outs yiyvtalial yuan oute
^
6st'peo6ai twv ovtwv,
dXXi pto'vov Soxetv ^u,Tv, oTov o? itepl MeXtaadv Te xal
s IIapu.ev(or)v, oCi;,i xal tSXXo X^ouiri xaXw?, siXX* oil
(fuotxoi; y* Set voui'oai Xe'Yeiv to
Yp
eTvat dtrra twv
ovtwv dYE'vrpra xal Skats dxtvijTa u-aXXo'v lortv iTE'pa;
xat irpoTE'po?
rl t5J
(puaixrj? 9x:i]/ew<. 'Exetvot Si 3ta to
,'/.T,8ev ptev dXXo itapi t^|v twv aio6i)Twv ouot'av uitoXaji-
De primo igitur cscio, ac parti bus, et de stellis qua; in
ipso cernuntur, ex quibus consteot , et qualia sint natura
,
et insuper iogenita ac incorruptibilia esse, prius jam per-
tractavimus. Quum autem eorum quae natura dicuntur
esse, alia sint substantia, alia barum opera et affectus
( atque substantias quidem dico simplicia corpora , lgncm,
terram , et quae ejusdem sunt seriei , et item ea quae ex
bis constant, veluti totum caelum, ipsiusque partes, etrur-
sus animalia, plantas , et horum partes t affectus autem
et opera, motiones horum cujusque, ceterorumque, quo-
rum hsec elementa vi propria sunt causae, et alterations
,
mutationesque, quae ex aliis in alia invicem fitint), patet
,
plurimam de natura scientiam decorporibus esse. Omnes
enim substantia; naturalesaut corpora sunt, aut cum cor
poribus ac magnitudinibus Gunt. Hoc autem patet et ex de-
finitione, qua definitur qua sint universa natura, et ex
singulorum etiam contemplatione. De primo igitur ele-
mentorum, et quale quid sit natura, et incorruptibile , ac
ingenerabile esse, satis jam diximus. Restat autem dicerede
duobus. Qnodside liisce dicamus, fiet etiam de generatione
simul corruptioneque consideratio.
(2) Generatio enim
aut omnino non est, aut in hisce dumtaxat est dementis,
atque in lis quae ex his constant. Hoc autem ipsum pri-
mura est contemplandum , utrum sit , an non sit. Hi igi-
tur qui prius de veritate philosophati sunt , tarn ab hisce
sermonibus, quos nunc nos dicimus, divers!, quam inter sese
discordes fuere. Quidam enim ipsorum, generationem e me-
dio corruptionemque tollunt. Nihil enim eorum quae sunt',
generari , aut corrumpi, sed solum ita nobis vidcri dicunt',
ut Melissus, atque Parmenides : quos, etsi bene cetera
dicunt , non naturaliter tamen dicere oportet putare. Esse
namque rerum aliquas ingenitas, omninoque immobiles,
ad aliam magis atque priorem
,
quam ad naturalem consi-
derationem, spectat llli vera, quia nihil aliud prater suli-
stantiam sensibilium esse existimabant, et quasdam primi
Digitized by Google
(8,SM.)
Sotvtiv etvai, TOiau-ca; 8e tiva? voTJsat irpcoxoi ipuo-ei;,
etittp lorai xif
y
v"',
< ^
^powjan , oBxio jxen^vEYxav
enlxauxaxoiK; ixeTOiv Xo'youc
(3)
9
Exipoi8e
,
xiv<;wo-jrjp
litixri&tf tJ|v cvavrfav touxok {ovov 8di;av. Etol yip
i tivec of a-aoiv ou8ev dYiviiTov tTvai tGv icpaYpartov,
&Xa iravxa
Yfy
veo^ai
> Y
vo
V
evot Si Ta ulv a^dapTa
Siaus'vsiv Ta SI iraXiv tpOsipeffflai
,
(xoXttnra uiv ot wepl
'HcioSov, eTra xal tojv dfXXiov ot irpwcot (puatoXoY^aav-
tc;. Ot 81 t4 jiiv (JXXa iravxa Y^vEoflaf xi <pa xal
10 ftiv, eTvat 81 itayiox; ouSe'v, v Se Tt ptovov 6icopieveiv,
i^ oS xauxa iravxa u.sxaayji)u.ax(tta6at it^uxrv

6Vp
eofxam pouXtcQai Xeyetv dEXXoi xe itoXXol xal 'HpaxXii-
to; 8 'E^eoio?. Ei<xi 8e xtvs< ot xal nav awua
Y
tv1"
xbv iroiouoi, ouvxiOevxe; xal SiaXuovxec el? iithttSa
It xai i eitntfStrtv.
()
Ilepl uiv o3v xiov dfXXojv SxEpo?
foxw Xoyot* tot? 81 toutov tov xpdirov Xeyouoi xal itavxa
ta ercoftaxa cruviiTxa'mv s^ imire'Scov oVa [ilv JXXa (ruu-
6aivei Xsyttv 6irevavx(a xoi; u.aOrju.actv, iiriiroXTJf IWv
ISeiv

xaxoi 8(xaiov ?,v ?| u^| xiveiv?| TCKrrorepot; aura
30 Xoyoi? xivetv twv uito8so-Mv. (b) "Eneixa SrjXov oxi
tog auxou Xo'^ou toxl trrtpea piev i\ imttiSiav ovfxat-
adat, e'ttt'ireSa
8*
ex Ypapuiov, xaoxa;
8*
ix erriYfJuov
o8x<i>
8'
fydvrwv oux dva'Yxn) to Tj<
YP^f")? f^P
?
YpafijA^v tTvai. Dept 81 toutojv fafaxenrat icpdxepov iv
is toTi; uepl xivtJoew? Xo'yoi?, Sti oux iortv Sia(pexa prptT).
(<)
"Osa 81 icepl x5v tpueixiuv swu.axwv (iSuvaxa oufi-
Gaivtt X^ysiv xot? iroiouoi to? dSxdjjiou?
YP*(
Jl
l
JL0
'?> ^
(Xixpbv 6eb>p^ob>|MV xal vuv ti (xlv
Y^p
fe* ^xeivtov
(JSuvata eupiGatvovTa xal toT? cpuaixoif axoXouO^-
30 (jet , Ta 81 xoutoK 2ir' ixei'vtov oGj( fiiravta 8ta to ti
(xev 2| aipatpEoeoK X^Y<ff8at ts ua6ri(iaTixa , xi 81 ipu-
ixi Ix xpovOeaebx.
(7)
IloXXa
8'
eVrlv & toi; (JSiai-
pExoi; ouj^ olovxe iicap^eiv, toT? 81 tpuotxou avaYxatov,
otov tt ti Iotiv dSiai'pETOv Iv aSiatpe'TW
Yap
Siatpe-cbv
3& aSuvaxov uTtap^eiv, xa 81 TtaOv) Siaipiti itovxa 8t^S><*
^
Y^P
X3T
*
d&K ^ xati uujjl6e6t)xo?
,
xax' c(8o( pilv
olov ^po>piaTO( to Xeuxov xal to pieXev, xaxa <jou.6e6ki-
xb( Se, av
^
ujtapy_ei
^
Siaipexo'v, w<tt Saa axXS twv
TtaOyiaarojv, ir<tvT' iotl Siaipera toutov tov Tpdicov.
*o
(s) Alb to aSuvaxov Iv toi; toioutoic icioxe7rx^ov. El
8rj xwv jSuvaxuv ist\ {xaWpou |xcpou( fxvjSlv fj^ovxo;
papO( xa a[i(j)io e^eiv ^apo; , xa
8'
alcr8T)Ta o(t>piaTa
7J
icavra v| Ivta papa; lft.% , olov
^ y1
xa^ x SScop,
&>t
xav aoxol
f
aTev, ti f, otiyjxVi pm]81v l^ct papo? , SrjXov
u 6xt ou8' at
Ypaf*{xa(,
(I 81 (ii| aSxai, ouSl ta iiclneSa*
o*t' ouSl xwv <nu[xaTwv oC9ev.
(9)
'AXXa ,uf,v 6rt TV|V
OTiY(i^v ouy^ oTovxe papo; ej^eiv,
f
avepdv. To (*lv
Yap
papii Sway xal papuxcpov xal xb xoucpov xal xowpdxepov
ivS^txai xtvo; eTvai. To 81 papuxEpov
\
xou^dxipov
w> taw; oux avayxTi
Ppu ^1 xou^ov eTvai , Sonsp xal to
u.iv
(Ya
[/.eHJov, to 81 jiet^ov o5 7ravTto{ piEYa

icoXXa
Yap
isTtv 8 ixixpa Svtb aitXw; bpud; (le^oi tivwv Ixipwv
IotIv. El 3^) 8 av papu Sv papuxspov
^,
jvavxr) pi-
pct pei(ov eTvai , xal to papu icav Siatotxbv av eft].
DE (LELO LIB. III.. CAP. I. 411
tales natures intellexerunt, si cognitio aliqua aut prudenlia
erit, ad hasc illinc accommodatas sententiaa traduxerunt.
(3) Alii vero, quasi de industria, contrariam bis habuerunt
opinionem. Sunt enim qui nullas rerum iiigenerabiles esse,
sed omnes fieri dicant : generata autem
,
partim perroanere,
partim corrumpi. Est autem sentential talis maxime au-
ctor Heslodus, deinde ceterorum ii qui primi de natura
dixerunt. Quidam autem , cetera quidem omnia fieri, flue-
requedicunt, ac nihil prorsus stabile esse; umim autem
quid solum permanere , ex quo hoec universa transfiguran
sint apta : quod quidem et alii complures , et Heraclitus
Epliesius dicere velle videntur. Sunt et qui corpus omne
generabile faciant , componentes ipsura ex plants , ac dis-
solvehtes in plana.
(4) De ceteris igitur alius erit sermo.
Hisce vero qui hoc dicunt modo, omniaque corpora ex pla-
nisconstituunt,quod accidit contra scientias dicere ma-
thematicas, perfacileest videre. Erat tamen tequum, aut
non dimovere ipsas, aut credibilioribus rationibus, quam
suppositions sunt, dimovere.
(5) Deinde patet, ejusdem
esse sententite, solids quidem ex plana, ex lineis autem
plana, et has ex punctis componi. Qua: si ita suit, non
aecesse est, partem Unese lineam esse. Sed de hisce prius
in sermonihns de motu consideravimus. Demonstravimus
enim , indivisibles nullas longitudines esse.
(6)
Quae vera
de naturalibus corporibos impossibilia accidit hisce dicere,
qui tineas indivisibiles facinnt, parumper nunc etiam con-
templemur. Ea oamque impossibilia, quae in illis accidunt,
etiam in naturalibus sequentur : at non omnia qua; in his
sequontur, in illis accident : propterea quod mathematics
quidem abstractione dicuntur, naturalia vera additiooe.
(7)
Complura autem sunt, quae indivisibilibus competere
non possunt , naturalibus autem necessario compelunt : ceil
si quippiam indivisibileessedixerimus. In indivisibilienim,
divisibile esse non potest : affectus autem omnes, divisi-
biles dupliciter sunt : aut specie , aut per accidens. Specie
quidem, ut coloris, album et nigrum : per accidens au-
tem , si id , in quo est , divisibile sit. Quare qui sunt afle-
ctuum simplices, omnes hoc modo suntdivisibiles.
(8)
Qua-
propter impossibile ipsum in talibus est considerandum. Si
igitur impossible est, utraque parte ponderis nihil habente,
totum habere pondus , sensibilia vera corpora, aut omnia,
aut aliqua pondus habent, ceu terra , et aqua , ut et ipsi
etiam dixerint : si punctum nihil ponderis habet, patet ne-
que iineas ipsas habere; quodsi has non habent, Deque
plana eliam habent : qoare neque corpus ullum ipsum ha-
bet. (9) At vera punctum pondus habere non posse, patet.
Grave namque omne, gravius etiam, et leve levius aliquo
esse potest. Gravius autem aut levius, fortasse non necesse
est grave vel leve esse : quemadmodum et magnum qui-
dem est majus, majus autem non omne magnum esse ne-
cesse est. Complura enim sunt quae absolute quidem sunt
parva
,
quibusdam autem aliis sunt majora. Si igitur quod
quum grave sit
,
gravius est, id pondere majus esse necesse
est : et omne grave divisibile sane erit. Punctum autem in-
Digitized by Google
412
DEPI OYPANOY T, a
'fl 8e tiyuJ| aotafpewv oico'xettat.
(10) "Eti el xb
fxev (Japb itoxvovti, to 8s xouipov pavdv, loti 81 iruxvbv
fxavctj Siatplpov tw Iv fato Syxio itXctov ivuitap^eiv.
El ouv ictl <JTiY(ti| (iaptia xal xooipi), eVroi xal iruxW)
6 xal u.av^. 'AXXa to (*iv ituxvbv SiatpcTo'v,
^ 81 myiiii
<*Sia(peTO?. (n) EJ be itSv to papb i) (xaXaxbv
$ cXy)-
pbv avaYX7i elvat, fejSiov lx toutwv aSuvatdv ti ouva-
Y1fetv. MaXaxbv u.lv yap tb el? lautb utouxov,
ffxtoipbv Si to (*-J| 6ireixov. To 81 Crcetxov SiatpeTOv.
o (ia) 'AXX& u^v ou8' lx pv}| l^ovrMv pdpo; lorai papo?.
To te yip litt 7cdait>v cuu.6faeTai toJIto xal lirl itofoiv,
wo? Stoptouat
fi^J
^ouAdfiEvoi 7rXaTtetv; xal el irav
(iei^ov. pdpo? papou? pdpei, cuu,6ii9eTat xal exaotov
twv afMpuv pdpo; ^tw el -yap at te'TTape? etTtY(xa\
pdpo? ej^ouai, to
8'
lx TtXeidvwv
$ toSI papeo? ovto?
PapUTepov, to 81 papfoc paputepov dvayxT) papb eTvai,
Stamp xal to Xeuxou Xtuxdtspov Xeuxdv, ware to |xetov
|xt3E OTtY|x5j paputepov tatai atpatpedevTO? too loou.
"QTe xal <j u,(a ffTty^ pdpo? ijjei. (13) "Eti el |xiv
w> t4 i7c(iteSa (jtdvov xati Ypau-u^v IvSe^eTat cruvTi'OeaOai,
dtojtov So7rep
Tfap
xal
YPu.,u^| *p**
YP'rVV "j
1
?
0-
TEfw? ouvn'OeTat, xal xbt4 fiijxo? xal xatiitXaTo?,
Set xal lirlireSov lirtireSw tov autbv tpditov. rpauujj
51 SuWrat
Yp'PRi
uvr(8eo6at xati
YpapH-V
<mti-
3t 8e(*evi)v, si (*t)v irpooTi9euiv)v. 'AXXa u.V|v et y* xal
xaTa TtXdto? IvSiyttax cruvrfOecrOat, ectai ti 5p.a
8 oute fftotj^eiov oote lx OTOiYelwv ouvTi6e'u.evov ex twv
ofJtw ouvtiOeuivcov liriireocov.
(14) 'Et* el ftlv TtXijOtt
Paputepa t4 otou.ata tb tSv lirtireSmv, Samp Iv t5
Ti(xai<p Siwpiotai
, SSjXov b? ffci xal
^
YP
8
!*^
xa^
^ stiY(xi) papoir ivaXoYOv
yP
tpb? aXXr,Xa e^ouciv,
&07cep xai itpoTEpov clpi)xa,uev. El 81 (t^i toutov Sia-
(pe'pei tov Tpo'itov, iXXa t^jtJiv ftlv y5Jv eTvai papb to Sk
TttJp xoucpov, e'stai xal t5v lmice8o>v to (xJv xouipov to
86 SI papu* xai tmv Yp[A[/.tov 8J| xal twv otiyjawv waau-
Tto? to yap
tyJ5 y>) fci'ireSov ?Tai paporepov
^ to tou.
itupdi;.
"OXwc Se uuixSaivEi 5|'(*|Sev itor' elvat \iiyt-
601; , tJ SuvasOai
Ye
ivatpeO^vat, etitep 6ixoc'm<;
fyei
otiYfi'Ji (xiv itpb?
YP'^'lv,
Ypajxpt^i Si xpb; iiclnsSov,
40 touto 81 Ttpb? Obijxa

uavTa
Yap
el? dfXXrjXa avaXudpieva
el? Ta irpSTa 4vaXu8>]iTeTaf fior' IvSsj^oit' av 5TiY(ia?
[idvov eTvat , erS^a Se [xtjOe'v. (is) Ilpb? Se toutoi; xai
el 6 Xpdvo? 6|i.otcij? e^ei , dvatpoVc' otv itote y( IvS^oit'
avaipeflrjvar to
yP
vuv to o(to|xov oTov otiY(*^|
YP'f*"
4s [x5)5 lorlv. (u) To
8'
buto aupiCaivei xal -rot? l\ ipt-
Ojxwv ouvTt6eToi tov oupavdv fvioi
Y
a
p
t^v ^usiv 1%
aptOjxwv cuviffTSoiv, oicrirep twv IIuOaYOpcitdv tiv^
-
(17)
Ta p>.v
Yap
cpuoixa ooipaTa (palvetai pnpo; Zyovxa
xal xou^d-njTa, to? 8e [xovaSa; oSte awpa itoietv oTdv-
M te euvTiOepe'va; oSre pdpo; e^etv.
(s,soo.)
divisible supponnnt esse. (10) Praeterea , si grave quidein
est densum, lcve autem rariim, et, densuit) hoc a raro
dilTert
,
quod aeqiiali in mole plura ipsi insunt : si puoctum
sit grave acleve.et densum nimirnm et rarum erit. At
densum quidem est divisibile, punctum autem dividi ne-
quit. (1
1)
Quodsi omne grave aut molle aut durum esse
necesse est, impossibile aliquod ex his inferri facile potest,
list onim id molle, quod in se ipsum cedlt : durum autem
id quod non cediL At quod cedit, divisibile esse constat.
(12) At vero neque ex liisce quae ponderis expertia sunt,
ponduseritlnquotenim hocatquein quatlbus accidal.quo-
nam modo definient , si baud fingere volunt? Et si omne
majus pondere, pondus pondere majus est, etiam unum-
quodque sane partibus vacantium pondus habebit. Nam si
puncta quattuor pondus habent, quod vero ex pluribus
constat
,
quam hoc
,
gravi gravius est , atque quod gravius
est, grave esse necesse est, perinde nt album est, quod
albo albius est : id sane, quod majus est uno puncto
,
gra-
vius erit tequali ablato. Quare et unum punctum pondus ha-
bebit.
(13)
Praeterea, si plana solum ut lineae componi pos-
sunt , absurdum esse videtur. Nam ut et linea ad lineam
utroque modo , et per longitudinem et per latitudinem
,
componilur, sic etcum piano componi planum oportet : li-
nea vero componi cum linea potest , si superponatur, non
solum apponalur. At si per latitudinem etiam componi pos-
sunt, eril quippiam corpus, quod neque est eleraentum,
neque ex dementis, si ex hoc pacto planis componatnr.
(14) Praeterea, si planorum multitudine corpora sunt gra-
viora, ut in Timaeo est definitum : patet et lineam et pun-
ctum pondus habere : subeunt enim inter sese rationis
similitudinem , ut prius etiam diximus. Sin vero non hoc
diflerunt modo , sed ex eo quia terra quidem est grave
,
ignis autem leve : erit et planorum aliud grave, aliud leve,
et linearum similiter et punctorum. Elenim terra; planum
gravius erit
,
quam ignis planum. Omnino autem accidit
,
aut nullatn unquam magnltudinem esse , aut toll) posse, si
similiter se babet punctum quidem ad lineam , linea vero
ad planum, et hoc ad corpus : omnia enim, si resolvantur,
in ipsa resolventur nimirum prima. Quare fieri potest ut
sola sint puncta, corpus autem nullum. (16) Insuper si
tempus etiam similiter sese habet, tolletur aliquando, vel
toll! poterit. Ipsum enim nunc, individuura est, perinde
atque lineae punctum. (16) Idem et iis accidit qui ex nu-
meris caelum componunt. Quidam enim ex numeris natu-
ram constituunt, ut Pythagoricorutn nonnulli. (17) Cor-
pora namque naturalia pondus habere levitatemque vi-
dentur : unitates autem neque corpus facere composite
,
neque pondus habere possunt.
Digitized by Google
(300.)
DE CiELO LIB. III. CAP. II.
443
CAP. II.
"(hi
8'
dvavxaiov Oitapxetv xlvrpf* xoi; StcXoT; w-
(iaoi suast xtvi ttSoiv, ix xSvSe 8jXov. .'Eirel yip
xivouueva ipatvexai, xiveioftal y*
aWptaiov pia, el (i^i
olxeiav t/ii x(v7)etv

to Si (J(a xal napi ipuoiv tbutov.
6 'AXXi u^v el irapi ipuoiv eW xt; x(vT|<Jte ,
&var(xi\ eTvai
xat xaxi ftiaiv, itap* ^v a8x>i

xa\ et itoXXal at trapi
ifiovt, xi,v xaxi ipuoiv ptiav xaxitpumv uiv ^ap airXC?,
itapi <poatv
8*
l/et TtoXXi; ixaoxov. ()
"Exi 8i xal
Ix XT,? inpeu.t'a? Sr]Xov xa\
fap
V|peu.eiv dva-)fxawv ?|
p(a
10 r, xaTa (footv
pla 8i u,evet o? xat oe'pexai pl<j, xat
xaxi <puoiv o& xaxi <putv. 'Ewel ouv atvexai xt [a^-
vov im too peaou , el (tlv xaxi <puaiv, SrjXov oxt xal
vj <popi v) evxau6a xaxi ipvoiv autijr el 8i pla
,
x( xb
fe*peooat
xwXuov; el uiv ^pejwtjv, xbv auxbv xoxX^oo-
16 u,ev Xdyov

iviyxr\
Y&P
v\ xaxi <j>uuiv eTvat xb irpGxov
^pejiotiv $ el? dtitetpov levai, oitep aSovaxov el Si xt-
vouutvov xb xo>Xuov tpepeoOat , xadbnrep <pr|0-lv 'Eu,ire-
8oxX5j xr,v fr\v Into
rfc
Sivrie T}peu.eiv, itoo av ^e'pexo,
litetoi) el dhretpov aSovaxov ou8ev
Y*p
rflfveTai
dSu-
10 vaxov, to
8*
dfoeipov SieXSeiv aouvBTOV. "UoV averyx!)
arrival ttoo xb epepdjuvov, xdtxei u^| pla uivetv aXXi
xaxi epdotv. El
8'
eotiv fyeuis
xaxi <puotv, fexi xal
x(vr,ot( xaxi ipuoiv rj el; xoiixov xbv xdrcov <popa. (a) Alb
xat Aeuxhtrtijt xa\ Ar|u,oxp{x<), xoie Xeyouoiv aelxtvei-
16 o6at xi irpSxa cwuaTa h xiji xevijS xat x6} axelptu
,
Xexxeov xtva xt'vrjotv xal xi; r) xaxi ipuotv auxwv xtvt)-
ot. Et ^ip aWw 6it' dEXXoo xtvetxat fta
xmv oxot-
^etwv, iXXi xat xaxi (pufftv dvafxr) xtvi elvat x(vr,<Ttv
exetOTOu , itap* t^v tj plaid? iffxtv

xat Set xr> 7tpo)XT)v
30 xtvoooav \i\ plot xtvetv, aXXi xaxi ^uotv el; ajtetpov
vip elstv, el (jiVi xt foxat xaxi (puotv xtvouv rcpwxov,
aXX' &i\ xb rcpdxepov p(a xtvou[xevov xivrjoet. (i) To
aoxb 8e xouxo ou(x6atvetv avayxaTov xav el, xaOaiwp it
x$ Tt(jtai'ti) yeYpaTtrat , itptv YeviaOat tov xdouov Ixt-
36 vetxo xi oxot^eta dtaxxto;. 'AvaYXTj
y^P
^
piatov
eTvai tr]v xivT)(tiv t| xaxi ipuutv. El os xaxi tpootv
exivetro, ivotYXT) xdajxov eTvat, lav xt; pouXr)xat 8e&>-
petv itt<Txr]oa;* xd xe Yip
TtptSxov xtvouv dvaYXTj xtvetv
aCxd, xtvouu;evov xaxi tpuatv, xal xi xtvoujxeva [i3\ pta,
to ev toi; olxetot? r^p(iouvxa totcoi;
,
icoteiv T^vreep e'/ooot
vtiv TaEtv, Ti ptJv potpo; Ij^ovTa iitl xb (jteoov, xi 8e
xoutpdxTixa aicb xoti pteoou* xauxTrjv
8'
6 xo'oijio; eyet rfjv
8taxa$tv. () "Ext Si xooooxov iiravepotx' d(v xt;,
itdxepov Suvaxbv \ ou-^ oTdvx' ?jv xtvoufjteva ixaxxo);
46 xat (xiYvooflat xotauxa; (xi^hc e*vta , ;
5v oovtaxaxai
xi xaxi ipuotv ouvtoxafjteva owutaxa , Xey10
8'
owv SoxSE
xat odpxa?, xadaicep 'EjatcsooxXtj; ^rjol
Y
l
'
vee8ai.iTcl
xij; cplXdTlxo; X4y
Y^p
&t
IloXXat (iiv x6paat ivauxeve; iSXdaxriiTav.
o (e) ToT;
8'
irtetpa iv aitelpu xi xivoopeva Ttotouotv, el
Esse autem necessarium , corporibus simplicibus nalura
motum aliquem universis competere, ex Iiisce dilucidum
flet Nam quura moveri ea manifestum sit, W nlmirum mo-
veri necesse est, st propriura motum non babent Idem
vero est , Ti moveri, et prater naturam. At si prater natu-
ram est aliquis motus, eliam secundum naturam esse ne-
cesse est, prater qoam Hie est. Et si multi sunt ii qui prater
naturam sunt, unnm eiim esse qui est secundum naturam,
necesse est. Unumquodqueenim secundumquidem naturam
simpliciter sehabet, prater naturam autem multoshabet
motus. (2)
Praterea ex quiete hoc idem patet. Etenim aut
vi aut secundum naturam quiescant necesse est. Vi autem
ibi manent, quo et vi feruntur : et secundum naturam ibi
manent
,
quo secundum naturam feruntur. Quum igitur
maoiTestum sit aliquid in medio manere, si secundum natu-
ram, patet etiam lationem qua hue fertur, secundum natu-
ram ipsi competere. Sin vi
,
quid est quod prohibet ferri ? Si
enim id quod prohibet ferri, quiescit, eadem verba sane vol-
vemus. Aut enim id quod primum quiescit, secundum natu-
ram quiescit, aut in infinitum abibitur : quod quidem est
impossible. Sin movetur, ut Empedocles terram quiescere
dicit conversione, aliquem in locum sane moveretur, quum
impossible sit in infinitum ferri. Nullum enim impossibile
fit : impossibile est autem , infinitum transire. Quare stet
alicubi quod fertur, et iluc non vi maneat , sed secundum
naturam , necesse est. Quodsi est secundum naturam quies,
et motus erit secundum naturam ea latio qua ad liunc fer-
tur locum.
(3)
Quapropter et Leucippus dicatoportet, atque
Democrilus, qui prima corporasemper iu vacuo infinitoque
moveri dicunt, quonam motu moveantur, et quis sit ipsorum
secundum naturam motus. Nam si elementorum aliud ab
alio vi movetur, secundum naturam etiam aliquem unius-
cujusque motum esse necesse est, prater quein est is qui
violentus est : et id quod primum movet ,
uon vi sed se-
cundum naturam movere oportet. In infinitum enim abi-
bitur, si non erit quicquam primum movens secundum
naturam , sed semper ipsum prius vi subiens motum mo-
vebit. (4)
Hoc idemaccidat necesse est, etiam si, ut inTimaeo
est scriptum , elementa inordinate movebaotur antea quam
mundus ortus esset. Motum enim aut violentum, aut secun-
dum naturam esse, necesse est. Quodsi secundum natu-
ram movebantur, mundum esse necesse est, si quispiam
velit cum diligentia contemplari. Primum namque movens
movere sese necesse est, ipsum secundum naturam subiens
motum: eteaqua
moventur, non vi.in suis quiesientia
locis , eum
,
quem nunc habent, ordinem facere
:
ea quidem
qua pondus habent , ad medium ; ea vero qua levitatem
habent, a medio suopte pergentia nutu. Hunc autem or-
dinem mundus babet. (5)
Praterea, tantum quispiam
interrogaverit , fierine potent , an non poterit , ut inordinate
subeuntia motum , talibus etiam mistionibus aliqua miscean-
tnr, ex quibus ea corpora constant, qua secundum natu-
ram constituuntur : ossa, inquam, et caro, et istiusmodi
cetera
,
quemadmodum Empedocles in concordia fieri dicit
:
ait enim,
Multa quidem capita exstiternnt tine collo.
(6)
Apud eos autem qui infinila in infinito ea qua moven.
Digitized by Google
4U nEPi orpANor r,
p.
|xcv tv TO xtvouv, avayxr) u.t'av (pe'peaOai tpopav, wsr' oux
aroxTdx; xivrfirpzxai , ei S' airetpa xi xtvouvxa, xal
xa? cpopi? avayxatov aitEi'pouc eTvar e! yip iteTtspscrjxi-
vai, xot^1
?
Tt
? eVrar ou yip Ttji u.rj tpe'pesSai etc to auTO
6 rj ataxia o%>f/.6a(ver o\>Si yap vuv el? to auTO tps'peTat
ftotvTa, XX& t4 eruyyevri (ovov.
(7)
"Eti to axdxxw?
oiSe'v Istiv Irepov t\ tb irapi tpucriv ri yip Tat? f, ol-
xeta twv ocIo8t|tS>v tpuot; iex/v. 'AXXa ft^v xal touto
dkoitov xal dSuvaTov , to aitetpov araxTOv i^eiv xtvr)-
10 civ ert yip f>
f&K
ixtivi\ twv itpayuaxwy ofav tyti
Ta irXeiw xal tov irXet'w
y
po'vov auu.6atveiv ouv auxot;
ToivavTiov xr,v uiv axotijiav eTvctt xaxi tpusiv , xi;v oe
xatv xal tov xdapov itapa <puo*iv xa(xot ou8ev w?
exuj^e ytyveTat twv xot4 tpuotv. (s) 'Eoixe 8e touto
It ye nutb xaXw? 'Avaaydpa( Xa6eiv ixtvrjxwv yip
apyjsxat xoojxojtoiEtv. IIsipwvTai Si xal ot aXXot auy-
xpivovtEi; too? iraXtv xtvstv xal Staxptvetv. 'Ex Steffxio-
twv 82 xal xtvouu.evwv oux eJXoyov itotetv ttjv yevEtv.
Alb xal 'E(uteooxX5j? TrapaXeuret Tr> eVl t?j? (piXd-nnTo;*
SO ou yap av irjSuvaTO auoTrjoai tov oupavbv ex XEj^wpi-
o-uivwv [jiev xaTacxeua(wv, ouyxptfftv Seroiwv Sia xr,v
f
(XoTT)Ta* Ix Sioxexpifiivwv yap ouvfo"cr,xev 6 xdau.o(
twv orot/eiwv. "Qot' dvayxalov yiveaSai 5 ew? xal
ouyxexptuivou. (9) "Oti pilv to(vuv lorl cpuaixrj Tt;
5 xfvrjox IxaoTOu twv awu.oixwv , r]v ou p{a xtvouvxat
ouSi itapa tpuatv, ipocvspov Ix xouxwv 6ti S' evia E^etv
(ivayxatov fo7rf)v p<xpou; xal xou^dxrjxo? , ix xwvSe
85jXov. KtvetsOat u.Jv yap 9apitv avayxaTov clvai* ei
8s (jit) l^si <pu JEi
f
oicr,v to xivou[t(vov , aouvatov XI-
30 vetaOat ?, npb; to u.esov rj dtirb tou |x^oou. Estui -,-ap
to ftsv e^'oS A a6aps'?, to S' l;p' o5 B (Japoc ej^ov,
brpi/JlM Si to aSapk x^v TA, to 82 B e'v xw taw
J(p<5vw ttjv TE
-
fXEt^w yip oto8i5M
'
totl T papo; fjrov.
'Eav or) StatpEOvj TO cwu.a to Zj^ov papo( w?
^ TE
35 itpb? xr,v TA
(
Suvatbv yip o8xw{
x*'
Tpoc t"1 wv ^v
auxtj) (toptwv
)
, ei to 8Xov (p^pexai tt|v SXt,v t|v T E
,
to (jto'ptov avaYxt) h tw outw
XP*
vw
^f"A (ptptaOai,
Ssxe taov olo8iiTai Tb dtfapE; xal to papo; yor Sittp
aSuvaxov.
'0 8'
afab$ Xdyo; xal jri xoutpdxr,xo?.
40 (lo) "Ext
$'
st enxat ti cttSfia xtvou|MVOV (xijTe xoucfotTjxa
(*^xe papo? ly^ov , ivayxi) touto
ft'a
xtvEtaQat, j3ta
82 xivoupievov aitEtpov xotEtv
-rV
xtvr,otv. 'Eitel yip
Suvafxd; tic i\ xtvouoa , to
8'
IXaxxov xal to xou^OTEpov
6itb xr aux5)t Suvajxtwi; itXeiov xtVT.OijsExai , xexivij-
4S
oO(0 xb jxev
if
to xb A , to afiapE?, t^jv FE , to
8'
if
to TO B ,
TO pOpO? f/_OV
,
h Xb) tow XpOvtp t}|V
1'
A.
AtatpsOEVTOi; 8^| tou 3apo<; e/ovxo; owu.axo( w( J) T E
itpbc xf,v PA, auu.6^<ixai xb atpatpouuEvov dm tou
Papo?
?ovto( otojiaxoi; rJjv FE <pspeo8at h tw taw
wy^pdvw, iitEtictp xb SXov itpE'pExo t^v TA. Tb yap
Tdtyo?
I^Et xb tou Aatrovo* Jtpbc tb tou |xe{(ovoc w? to
(Uttov ow(jta itpbc to IXarcov. *Ie*ov dtpa to iSaps?
olerSijffETat otojjta xal tb papo? I^ov Iv xw aixto xpdvu.
Touto
8'
dSuvaxov 6oV iicel itavTb? tou 7tpoote8'vto?
(3tlO,SOI.)
tur, faciunt : si unum est id quod movet , lino moveantur
motu necesse est
;
qiiare non sine ordine morebuntur. Sin
vero ea qua: movent , sunt infinita , eliam lationes infinitas
esse occesse est. Nam si finite sint , ortlo quidam erit. Non
enim quia in idem non feruntur, inordinatio accidil; neque
enim nunc in idem universa feruntur, sed eatantum quae ejus-
dem generis sunt.
(7) Praelerea, inordinate quippiam fieri,
nil aliud est quam fieri praeter naturam. Ordo enim pro-
prius, sensibilinm natura nimirum est. At vero et hoc ah-
siirdum est ac impossible, infinitum, inquam, inordinatum
motum habere. Est enim ea natura rerum, quam plures ct
pluri tempore babent. Contrarium igitur ipsis accidit,
inordinationem quidem esse secundum naturam , ordinem
vero et mundum praeter naturam. Atqui nihil eorum quaa
sunt secundum naturam, fit forte fortuna.
(8) Vide-
tur autem Anaxagoras hoc ipsum bene accepisse. Ex im-
mobilibusenim incipit conficere mundum. Enituntur autena
et ceteri, congregantes, aliquo modo rursus movers ac
segregare. Ex distantibus autem ac subeuntibus motum ge-
nerationem facere , non est consonum rationi. Quapropter
et Kmpedocles omillit eum motum,qui est in Concordia. Non
enim caelum cunstituere potuisset , ex separatis quidem ex-
slrucns, ob concordiam autem faciens congregationem. Ex
segregatis enim dementis mundus est constilutus. Quarc ex
uno fiat, et congregate, necesse est.
(9) Naturalem igitur
motum uniuscujusque corporum esse
,
quo non vi moven-
tur, neque praeter naturam, ex his quae diximus
,
patuit.
Esse autem necessarium
,
ponderis nonnulla corpora mo-
mentum ac levilatis habere, exbisdilucidum fiet. Dicimus
enim, necessarium esse moveri. Si vero id quod movelur,
momeulum natura non habet, fieri non potest ut ant e
medio ant ad medium moveatur. Sit enim a quidem pon-
dere carens
, p
vero habeat pondus , atque transeat a quidem
T
S spatium,
p
vero aequali in tempore spatium
y e : per majus
enim spatium , id quod pondus habet, ferctur. Si igitur
corpus quod habet pondus , ea ratione dividatur qua se
habet
y e spatium ad
y S
(
potest enim ad parlium suarom
aliquam sic se habere , ut y
c se habet ad
y S
)
, si totum per
totum ye fertur, pars eodem tempore peryi feratnr, ne-
cesse est. Quare id quod pondere vacat, et id quod est
ponderis particeps, per aequale spatium tempore eodem
feretur :quod impossibile est. Eadem et in levitate ratio
locum habet. (to) Praeterea, si quodpiam corpus et ponderis
expers, et levitatis, motum subibit, vi moveatur necesse
est. Si vero vi moveatur, infinitum efficit motum. Nam
quum |>otentia quaedam sit ea quae movet, id autem quod
est minus ac levius, plus ab eadem potenlia move tur
:
bit motum a quidem pondere carens per ye spatium, (J vero
pondus, aequali in tempore per yi. Si igitur divisum fuerit
id quod pondus habet, ea ratione quam yeady S habet,
fiet ut id quod atiferetur ab eoquod pondus habet, aequali
in tempore per ye feratur, quoniam totum per yS move-
balur. Celeritas enim minoris ad celeritatem majoris i ta sese
habebit , ut majus corpus se habet ad minus. Per aequale
ergo spatium et id quod pondere vacat , et id quod est pon-
deris particeps ,
tempore eodem feretur : quod quidem fieri
nequit. Quare si omni quovis proposito per majus spatium
Digitized by Google
(soi.m.)
psiov xmfaexat Staorrjiia xb d6ape? , otJtetpov av <pi-
patTO. 4>avepbv o3v 6xt avaYXT) itSv owua (Japo?
?X
elv
$
xoufdxijxa to 8ui>pi<Tuevov. (ll) 'Eicet 8i ^wt? uiv
e'cxtv ^
e"v aixijS uTvapyousa xivr,<ieci>? apyjq , iuvapt?
6
5'
^
iv ofXXw
$
Sk\o ,
xivt|<ji? SI ^
uivjcaxa (Biiffiv jj 8i
fSi'aio? irSca , xJ|v jxiv xaxi (j>'5<jiv
,
olov x<j> Xi8*> xV
xaxw
,
OSxxov ironfall xb xaxi ouvau.iv , t>,v Si icapi
pustv 6"Xto? aixq. npb; a>odxepa 8s &mep 3pYvw
vpTJxeu xw aspr ite^uxe
Y&p
ooxo? xat xoityo? eivai xa\
lo jiapu?. Tijv (iev o3v avto itoufaei
f
opav 3| xoufo?
,
6xav d)o8r, xat Xafij] xV
dpyj^v anb x5j?8uva(UGK, xrjv
8i xaxa> naXtv
$
papiS?* w<ncep
Yp
e*va<pa<l)ao-a itapa.
8(4Wiv exaxtpu. Alb xat ou napaxoXouSouvxo? too
xtvjjaavro? ipe'pexat xb pta xiv]6e'v. Et
y*P
p^l
xotouxdv
it xb awfia 6ir>ipxtv , oux av ?jv
^
p(a xtvi)i?. Kal
tJ|v xaxi ipuoiv 8 ixaoxou xiv/joiv auveitoupiCti xbv
ut&v xpo'wov. "Oxt plv o3v i-nwt 9[ xotitpov
$
(Japo,
xal itG? at itapa pu<jtv fyouai xivifaeic , c*x xouxtov
cpavtpdv. (u) *Oxt
8'
oSxe iravxwv eWt y'wox ou8'
20 a-itXS? ou8evd? , SrjXov e"x xwv Trpoetpr)jxevo)v dSuvaxov
yip rcavxb? oo)|i.ato<; eivai yeveuiv, et p.)\
xat xevbv
iTval xt Suvaxbv xev_wpis|Aevov it w yip lata: xdnw
to vtvdnsvov, el tYevsxo, ** xouxw icpdxepov xb xevov
SvaYxatov eivai o-wpaxo?. pvi8evb? 6Vco?. AXXo |xiv
35 vap i\ iXXoo cwua
Y'Y
vta"at Suvatdv ,
oiov e? alpo?
mip, SXw?
8'
e*x fM|8evb? aXXou itpooirapxovxo? fteyeSou?
dSuvaxov (jtaXiffxa (xev yip ex Suvapiei xtvb? b'vxo? <ko-
fiaxo; ivepyeia yivoi*' av owjxa. 'AXX el xo 8uvajiet
8v owfxa prfilv
inxtv dXXo sw(*a Ivepfei'a itpoxepov,
30 xevbv eoxai xe/wpiffpe'vov.
DE CJiLO LIB. III. CAP. III. 415
id mofebitur quod pondere caret, per in6nitiim utique ferri
potest. Patet igitur, omne deftuitum corpus
,
pondus aut
levitatem habere. (II) Quum autem nature quidem id
sit principium motus, quod est in ipso, potentia autem id
quod est in alio, ut aliud est; atque motus alius sit secun-
dum naturam, alius violentus : naturalem quidem motum
eelerius faciet id quod potentia movet, ut eum quo lapis de-
orsnm fertur; eum autem qui est prater naturam, omnino
imtentia ipsa. Ad utrumque aulem utitur aere ipso ut
instrumento : est enim hie aptus et levis esse et gravis.
Lationem igitur earn qua sursumitur, faciet uti levis, quum
pulsus fuerit principiumque sumpserit a potentia ipsa
:
lationem autem earn qua descenditur, faciet uti gravis
;
potentia enim
,
quasi vim iinpressam tradlt utrique. Qua-
propteret non sequente eo quod movit, id fertur quod
pneter naturam est motum. SI enim non tale quid corpus
esset, violentus motus sane non met. Motum etiam se-
cundum naturam cujusque , raodo eodem adjuvat . Omne
igitur corpus aut leve esse, aut grave , et quomodo sese
habeant in hisce motus prseter naturam, ex lis quae dixi-
mus, patet. (12) Est autem manifestum ex dictis, neque
omnium neque nullius simpliciter generationem corporis
esse, impossibile est enim, universi corporis generatio-
nem esse, si non et vacuum esse quid separatum potest.
Quo enim in loco id quod generatur, erit, quum fuerit
ortum, in hoc prius vacuum esse, si nullum sit corpus,
neresse est. Aliud enim ex alio corpus fieri potest, velut ex
aere ignis : sed omnino ex nulla alia antecedente magni-
tudine fieri impossibile est. Maxime enim ex potentia-cor-
pore, corpus-aclu fieri potest. Sed si id quod est potentia-
corpus, non est prius aliud corpus-actu , separatum va-
cuum erit.
CAP. III.
Aoiitbv
8'
elitsjv xiviov ti luxi ysveoi; oo>(*axiov,
xai oil xi loxtv. 'Eitel ouv h Sitaoiv i\ -pMfsiA 8ta
x5v itpwxwv , itpJUxa 84 x5v Ivuitapy^o'vxoiv xa ffxoiX'i,
cxeitxe'ov icoitt xwv xotouxtov ercoiAaxcov loti ffxoiy_eta,
X xat Stl x{ loxtv , eiretxa (jtexa xatixa 7cdoa xe xat not
axxa .
()
Touxo
8'
loxai ipavepov owoOeaevot? xt? i<mv
fj xou (jxoix,etoo <puot;. "EffxtiJ S)\ oxot^etov xwv ow-
(iaxojv, el? 8 xlXXa otoptaxa Statpeixat, e\u7rapy_ov
Suvauet y| IvepYtia* xouxo
y^P
iroxepco; , tn i^ia&r^-
40 tVjo-ijaov. Auxb
8'
Iotiv aSiafpexov el? e'xspa xto e*8f
xotooxov
yP
Tl " 'xoi^etov fiiravxe? xat ev fiuao-i
potlXovxai Xe'Yeiy. (3)
Et l\ xb etpiipievov io-xl axot-
vetov , ivaYXK) eTvat dtxxa xotauxa x5v awftaxtov. Ev
piv
y^P
oapxi xa\ 5"Xtj) xat ixaoxto xwv xotouxtav
U, fveaxt 8uva|xet irop xai
Y*i
-
9vep4
Y^p
xauxa i\ ixet-
vuv ^xxptvofxeva. 'Ev Se wup\ oap5
\
SuXov oix hu-
irap/ouotv, ouxe xaxi Suvapiiv oi5xe xax' IvtpYstav
i?explvixo
y*P
<v. 'Ofioiw? o' ouS' et Sv xi jidvov eiti
xowuxov , ouS' It ixtitbi- ou
y*P
?
'
(I
'
tai
'"P?
^
^u^ouv
to ^ xwv dfXXidv bxtouv , oi-Kia ipaxiov evuicap/eiv Suvapvet,
dXXa itpoaOeopTixe'ov x{? 6 xpdrro; x>;? Yeve'ceto?. 'Ava$-
oYdpa?
8'
'EjxiceSoxXet ivavxi'to? XeY
icepl x5v uxot-
Restat autem dicere, quorum sit corporum generalio , et
quam ob causam sit. Quum igitur in omnibus cognitio sit
per prima
;
prima vero eorum quae insunt , sint elementa
:
prius quxnam , et cur sint talium corporum elementa
,
deinde quot et qualia sint , oonsiderandum esse videtur.
(2) Hoc autem dilucidum fuerit, si supposuerimus quaeaam
sit ipsius elementi natura. Sit igitur id corporum elementum,
in quod cetera corpora dividuntur, in quibus inest poten-
tia ,
aut actu. Hoc enim utro modo se habeat, adhuc ambi-
gitur. Ipsum autem est in forma diversa indivisibile. Tale
quid enim omnes ipsum elementum et in omnibus dicere
volunt.
(3)
Quodsi id quod est dictum, est elementum
,
talia quaedam corporum esse necesse est. In came enim
ac ligno, et similibus , inest potentia ignis atque terra.
Manifesto enim ex illis hajc segregantur. In igne autem
caro aut lignum non inest , neque potentia, neque actu : si
enim inesset, segregaretur. Similiter neque si ununi quid so-
lum sit tale, in iUo est : neque euim si caro, aut os, aut
quodvis celerorum erit , inesse potentia continuo est dicen-
dum : sed antea quisnam sit generationU modus, est con-
templandum. Anaxagoras autem de elementis contrario
modo atque Empedocles dicit. Hie enun ignem et terrain,
Digitized by Google
416 nEPi oypanot r, s. (3CS.10S.)
yeio)v.
*0
j*iv yap -rtup xal yrjv xal xa audtoiya
touxoi; axoi^Eia tpYjaiv eivai xwv awtxaxuv xal-auyxei-
ffOai iravx' lx toutoiv, 'AvaSjaydpa? ^ xoivavtiov xi
yip 5aoiotxEp5j TtoiytTa ( Xsyw S'oTov aapxa xal bVroov
6 xal xwv toioutwv ixaaxov
)
, dUpa Si xal Trop |Aly,u.a
toutwv xal twv aXXwv tnrepfiaxwv Ttavxwv Elvai yip
ixarepov aJtwv e
1
!; aopaxwv 6|xoto(xcpS>v itdvxwv ^8poi-
auLCvtav. Aw xal yJyvtaSai itavx' ix xouxojv xb yap
itup xal xbv a!0spa itpoorayopEuti xauxd. 'Eitel S' lirtl
10 itavtb; tpuorixou awaaxo? xivr.at; oixsia , xwv Si xivii-
(jeiov al iiiv aicXat al 81 pttxxa(, xal at jjtJv [uxxal
xwv jxixTwv at Si aitXat xwv iuXwv ?<n , ipavEpbv 8xi
iVrai axxa awtxaxa aitXS
-
Etui yip xal xivijcxeis inXai.
"fisxe Sr,Xov xal bxt toxt oxot^eta xal Sti xt Iitiv.
cetcraqtie ejusdem seriei corpora , elemenla corporura esse,
ac omnia ex hisce conslare dicit : Anaxagoras vero contra-
rium asserit. Ea enim quae sunt similium parlium , car-
nem, inquam, et os, et quseque talium, elemenla esse
dicit ; aerem autem, el igneni, liorum ac ceterorum omnium
seminum mixturam esse. Utrumqiie enim lpsorum, ex uni-
versis invisibilibns similium partium congregalis esse dicit.
Quapropter et omnia ex his esse censet : ignem enim et
aetherem idem appellat. Quum autem omnia naturalis cor-
poris sit proprius motus, motus autem partim simplices
sint, partim mixti, et mixtorum sint mixti, simplicium sim-
plices
;
palet, corpora simplicia quaedam esse. Sunt enim
et simplices motus. Quare et elementa esse , et cur elements
sint , constat.
16 ndxepov Si it67tspaiTpiiva
^ aitEipa, xal Et 7tE7tpa-
ajxe'va , Tto'aa xbv api9pidv, iitduEvov av et>j <jxo7ceiv.
IIpwxov piiv ouv Sxi oux eVttv aitEipa
,
xaOaitEp ofovxai
tives, 6E(dp7|xeov, xal itpwxov xou? itavxa xi buoio-
pLEpvj oro^dea itotouvxa, xaOaitep 'Avajjaydpa?. OvOei?
so yap xwv otixw; atouvxwv Sp6w; Xau.6avEt xb atoiytlw
6poluLEv
Yap
noXXa xal xwv uuxxwv awu-atoiv eJc 611010-
[XEpTJ StatpoujiEva , Xiyw S' oTov erapxa xal Saxouv xal
uXov xal Xi'Oov. "Qox' simp xb auvflsxov oux (tm
axot^Etov, ouv_ itrcav loxai xb 6uotoupE; cttoij^eTov,
s aXXa xb aSiatpsxov d( ftEpa tw etSet, xaSaitep eipijxai
npdxEpov. (a) *Exi
8'
oi8' outwt Xa(t6avovxa? xb axoi
/eIov avayxr) itotEiv otitEtpa- itavxa yip "u'l otitoSo-
OijiTExat xal TCEirspaopit'vtov bvxwv , lav xi? Xd6r)
-
xb
aixb
Y^p
vorfflti , xav Suo
^
xpfa jjidvov r[ xoiauxa
,
30 xaOaitEp s'lti^EipEi xal 'EaTcsSoxXyj?.
(3)
'EkeI
Yap
xal &<; auxoT; <TU|x6atvEt [xr] navxa notstv i\ Slioiojjlc-
pGv ( itpdotoirov
Yap
oux e"x 7rpos(oit<ov 7coiou<rtv , otiS*
aXXo xSiv xaxi <puo"iv l<jyj)ixaxt(ijx'vti)v ou6ev), ipavEpbv
Sxt iroXXw PeXtiov iCE7CEpaojxEvaj notEiv xi? (Jp/.ac,
3 xal xauxac d>; IXa^axa; itavxbjv
ft
xwv auxSv |/.eX-
Xdvxo)v SstxvoaOai, xaOaicBp a;ioudi xal ol fa xot?
(xaOriptairiv' ieI
Yap
xi? TtEitEpaofjiEva? XapL6avoustv
ap^ac ?j xw eKei rj xw 7co<ry.
()
"Exi e! awpia aw-
(iaxo? i'xEpov Xs'yExai xaxaTa? oiXEi'a; Sta^opa;, al Si
40 xwv vb)uaxwv Sia^opal TCETtEpatjatvai
(
Siatpspouai
Yap
xot? aioOriToT?, xauxa Si TCE7tEpavxaf 8eT 8i xouto
JttyOrjvat
) ,
^avspbv Sxt xal x4 aToi^sta dvayxr, tte-
itspaau.va Etvat.
(5)
'AXXa ti9|V oOS' w? ?xspot tive;
Wyouow

^ov AeuxiitTto'c te xal Ai)|xdxpixo( 6 'A68r-
M p(tr)<; , EuXoya xl oupifiatvovxa- ^pasl yap sTvai xa irpSxa
(MYeOt) TcXnjOst (xiv areEipa ueye'Oei Sk jSiafpExa, xal
o3t* l\ Ivbf icoXXa yljut^ai ot5x' ix. tcoXXwv ev , aXXi
x9) xouxwv ffuixitXox^ Xal TTBpmXi'jEt itavxa YEvvSuOat.
Tpditov
Yp
Ttva xal ollxoi itavxa xi 5vxa itotouatv
M dpi6(*ob? xal i\ (>pi6|xwv' xal yap el u.^1 oatpw? Si)Xou-
v, Spiw? xovxo pouXovxat Xs'yEiv. Kal wpb? xoiixoi?
,
ittt\ 8ia;p/aei xi owpiaxa oy^jiaatv, aitEipa Si xl
CAP. IV.
Consequens autem est, utrum sint finita, an Infioita, et
si finita sint, quern numerum subeant, considerare ac
contemplari. Primum igitur infinita non esse , iit quidam
arbitrantur, contemplandum esse xidetur. Et primum eos,
qui universa, quae sunt similium partium, elementa fa-
ciunt, ut Anaxagoras, in medium afTeramus. Nemo enim
eorum qui ita censent, recte accipit elementum. Videmus
enim et multa mixtorum corporum , ut carnem, ossa , la-
pidem , lignum , in similes dividi partes. Quare si compo-
situm non est elementum, non omne quod est similium
partium, est elementum, sed id quod in diversa specie di-
vidi nequit, ut antea diximus. (2) Praeterea, ncque sic
elementum sumentes, facere infinita necesse est : omnia
enim eadem reddentur, etiamsi si sunt finita, si quis sum-
pserit. Idem enim faciet, etsiduo Tel tria talia solum sint, ut
et Kmpedocles facere cooatur.
(3)
Quum enim ipsis et hoc
pacto non omnia ex similes partes habentibus facere acci-
dit (faciem enim non ex faciebus faciunt, necaliud quic-
quam eorum quae secundum naturam sunt figurata
),
patet
longe melius esse, principia facere finita, et hacc quam mi-
nima, si eadem omnia demonslrari possint, quemadmodum
et Matliemalici censent. Semper enim aut forma aut quan-
titate , finita principia sumunt. (4) Praeterea, si corpus a
corpore diversum propriis dKferenliis dicitur, corporum
autem differentiae sunt finitae ( ipsis enim sensibilibus dif-
ferunt, atque haec sunt finita
,
quod quidem demnnslretur
oporlet
) ;
patet ct elementa necessario esse finita.
(5) At
vero neque, ut alii quidam dicunt, velut Leucippus et Ab-
derites Democritus, ea quacaccidunt, consenlanea sunt ra-
tioni. Primas enim magnitudines multitudiue quidem in-
linitas , magnitudine autem indivisibles esse dicunt : et
neque ex una multa fieri, neque ex mullis unum, sed ha-
rum complexione et circumplexione omnia generari Et hi
namque quodam modo numeros universa quaesunt.atqucex
numeris faciunt. Etsi enim non dilucide dicunt , hoc tamen
dicere Tolunt. Et insuper, quum figuris corpora different
,
flguree vero sint infinita; , infinita et ipsa simplicia corpora
Digitized by Google
()
DE CMLO LIB. III. CAP. V. 417
ery^fiata , drcetpa xal xa 4itX3 uwuaxd cpao-tv iTvai.
JCUiov Si xal t( ixdarou to o%>ju.a twv <ttoi/e(wv
,
ou6ev
imSuoptaav , dXXi pto'vov xtj> irupt xt)v crctiaTpav oiti-
Suxav- de'pa Si xsu 6$wp xal xaXXa ueYtOi xal (li-
fe xpoTi)ti StctXov , dx; ouaav aotwv t})v tpuatv oTov irav-
OTCtpuGxv iroivxiov twv gtoiy_e(wv.
()
IIp>T0v uivoov
xat xouxot? xa&xbv &u,apxv)put tb (at) KEirepagfuvac;
Xa&tv xi; dp^dt;
> ^
ov ^itavxa xaoxi Xe*Yetv. *Ext
S' el
fi^i
airetpot twv awnd-nov at Statpopaf, 5r,Xov Art
10 ox saxai xi aTOi^eta dnreipa . Ilpb? Si toutoi? iva-pai
yuK^taiai xat; u.a8iipiaxtxai< imax^txatc; dropta o"to-
jiaxa XeyovTat, xat TtoXXi twv ivSdSjwv xal twv epaivo-
(ii'vwv xaxi xfcv a(o6r,iriv dvatpetv, itept v etor|xai
icpoxepov iv xot( irepl ypdvoo xal xivqaswc;. (7) "A(xa
li Si xal ivavxfa Xtyttv auxou? a&xoi( avivx^' dSuvaxov
yap itojjlwv oVnov twv axot)re{o>v |xYs9et xat puxpdrrjxi
Sta^Epctv depa xal
pi
v xa* CS">P*
ou yip oTovt' s^
dXX>jXwv fiyvt^av &7toXt<j/et -rap del xi piyiar* uw-
(taxa ixxptvopieva , opaal S' o8tw
y^Y**
^"* 6Swp xat
90 depa xal yijv 11 dXXr^wv. (s) "Eti ouSi xata t^v
toutuv &7cdXni^iv Sdetev av dtiretpa Y>Yvt(r6at xa axoi-
X.sia, etirep Ta [iiv owtiaTa Sia^epet cr/iju.aci, xa Si
#ju.axa itdvxa auvxttxat ex irupau-iSwv, t4 (iiv e68u-
fpauaa it; edOuYpd(i(ib>v, {)Si uyatpa I J 6xtw ptoptwv.
9S 'Avdvxi)
Yap
a( xiva apya< xwv <r/7)udTwv. "U<m
eTte pua eiteSuo efce irXetoucxat xi iirXS otajxaxa xo-
aauxa tVtat to irXr,6o.
()
'Ext S' et ixdaxu (iiv xtov axot-
;ye(mv iaxt tic; oixsta x(vr]otc;, xal fj xou dnXou owptaxot;
ditXrj
, |xji cio-t S' ai aicXat xiv^oetc; airetpoi Sta to (jti^xt
SO xitc; anXSfi; tpopac itXctouc elvat Sootv |xi]Te xou; xdicou;
diteipoue;, oux av etrj ouS' o&xax; dfnttpa xi otoi/eIo.
CAP. V
esse dicunt. Quxnam aulein sit uniuscujusque elemenli
figura, nihil definicrunt, sed igni solum rotundam tribnfre
figuram : aerera vero, aquam, ac cetera, magnitudine
parvitateque divisere : quia natura ipsorum sit ut omnium
semen elementorum. (6) Primum igitur idem et ipsos er-
ror comitari videtur, non finita ipsa principia suraere, quum
omnia eadem ipsis dicere liceret. Deinde si corporum dilfe-
rente non sunt infinltse, patet elements infinita non esse.
Prapterea indiridua corpora esse dicentes, matliematicis
scientiis adversentur, compluraque eorum quoesuh opinio-
nera omnium cadunt,et eorum quae sensu perdpiuntur,
e medio tollant, necesse est : dequibus antea diximus in iit
quaede tempore et motu dicebantur. (7) El insupercontraria
ipsos dicere sibi ipsis necesseest. Impossibile estenim.si ele-
menla sint fndividua , aerem, aquam ac terrain magnitu-
dine parvitateque differre. Est enim impossibile, ex sese
mutuo generari. Corpora namque maxima, si segregentur,
semper deficient. At hoc pacto terrain aquam et aerem
icissim ex sese fieri dicunt. (8) Prasterea , neque horum
sentenlia, infinita ipsa elementa fieri videbunlur : si corpora
qnidem figuris difTerunt, figure vera omnes ex pyramid!-
bus constant ; rectamm quidem linearum , ex iis quae sunt
rectarum linearum ; sphaera autem , ex partibus oclo. Sint
enim aliqtia principia figurarum, necesse est. Qnare sive sit
unum, sive duo, sive plura, etiam simplicia corpora tan-
tarn multitudinem habebunt.
(9)
Prselerea, si cujusque
quidem corporis motus est proprius quidam , simplicisque
corporis motus est simplex ; simplices autem motus infimti
non sunt, propterea quod neque simplices lationes plures
quam duae sunt , neque loca sunt infinita : ne hoc quidem
sane pacto ipsa elementa infinita erunt.
'Eitst
3'
dvavxvi irEirspavOai Ta sxcr/Eta, Xoi^bv
axEi|>aa9at itdxepov icXtioj faxat t, ev. "Evict y^?
'
v
[xdvov uiroxiOevrai, xal xotixo o\ ptiv &Sti>p, ol S' depot
,
3$ 01 Si irup, ot S' &Saxo<; ptiv XtirxdxEpov dspo; ok icuxvote-
pov, 8 TCEpte/itv cpaat itdvTac; too? oupavotx; aitEtpov jv.
"Ocrot ptiv ouv to Iv xotixo 7coiouaiv uSwp $
depa r, SSa-
toc ptiv XETtxdxEpov iifot Si ituxvorepov, eTx' Ix. xouxou
icuxvdxr,Tt xat ptavdr>]xi xaXXa ysvvwviv, ooxot XavOd-
40 vouatv auxol auTOo; tJXXo Tt icpOTEpov tou otoi^ewu
itotouvTEc;* Eoxi
fkp ^
ptiv ix tSv aTot^Ei'wv ye'veuk; aov-
Oeat;, S? cpaaiv,
^ S' tU xi oxot/Eta StdXuati;, tSox*
dvavxi) itpdxEpov elvat x5) <put xb XsirxoptEp^oxEpov.
'Ejcil ouv tpaaticavTwv x5v vtapiaxwv xb nup Xsicxdxaxov
46 eTvat, npwxov av tlr, xrj tput xb irtip. Atacp^pet
0'
oOQeV
dvaYXT)
Y^P
*v xt xwv ctXXojv eTvoi icpwxov, xat (i^| xb
pUoov.
(1)
*Ext Si xb (iiv iruxvoxriTt xal [Aavdnjxt xdXXa
YEvvSv oC8ivSiaep'pet?,XeicxdTrixt xal iray_uxT)Tr xb ptiv
Yip
Xsitxbv ptavdv, xb Si itctyh ^ouXovxai sTvat nuxvdv.
so ndXtv Si xb Xetttotjiti xat ita/oxrjxt xaixbv xal to pteye'-
8ei xal ptixpdniTf Xerxov ptiv
Yap
xb u.ixpo[XEpE'<;, itaj^u
Si xb (tEYaXofispsV xb
y^P
iitsxTEtvoptEvov fat itoXb
ARISTOTELIS. II.
Quoniam antem finita esse necesse est elementa, conside-
rare restat utrum plura sint an unum. Quidam enim unum
solum esse supponunt : et horum alii aquam, aliiaerem, alii
ignem, alii aqua quidem subtilius, aere vcro densius, quod
quidem carlos universos, quum sit infinitum, inquiunt con-'
tinere. Qui igitur hoc unum aquam aul aerem faciunt, aut
aqua quidem subtilius, aere verodensius, deinde ex hoc rari-
tate cetera densitaleque gencrant , ii sane ignorant, aliquid
aliud elemento se lacere prius. Generatio enim ex demen-
tis compositio est, ut dicunt : ad elementa vero profectio
,
dissolutio. Quare et id quod est subtilium magis partium,
natura prius esse necesse est. Quum igitur omnium corpo-
rum ignem subtilissimum esse dicant , ignis natura cor-
porum primum erit. Nihil autem refert. Unum enim quip-
piam ceterorum, et non medium ipsum, primum esse
necesse est. (2)
Praterea , raritate ac densitate cetera ge-
nerare, et subtilitate atque grossitie, nihil diflert. Subtile
enim , rarum
;
grossum autem , densum esse volunt. Sub-
tilitate rursus atque grossitie, et magnitudine ac par-
vitate idem est. Subtile est enim,, quod parvarum; gros-
sum
,
quod magnarum partium est. Quod enim ad mul
Digitized by Google
418 nEPI OTPANOY r, e.
Xeitto'v, toioutov Si to ix ptxpuiv fiepwv uuvectto'c. "Oct'
|
turn extenditur, id subtile est
autoi? 0%iU.6aivEi (XE-jf^Ost xal (juxpoxrjxi Siaipetv xr,v
tuv aXXuiv oicriav. Ouxw Si Siopj^ouivoi? icavra
ou[xGr,(rsTat Xe'yv itpo'< ti, xal oux eVrai iirXS; to
fv
irup to
8'
GStop to
8'
a*ip,
aXXi to auto itpb; fiiv to8e
irup, itpb; Si ti aXXo etijp, oncp av|x6afvei xal TO?t icXemo
(xev Ti Croatia XtYOuat
,
yttyifci 8i xal u.txpd
,
T>)Ti 8ia-
(pfpeiv <pasxeuoiv eWi yip ra itoaw Suopiaxat exaaxov,
eVxai Tt< Xoyo; itpb{ aXXi)Xa twv u-eyeOwv, wars Ti
10 toutov f^ovxa tov Xoyov irpb? aXXi)Xa dvixYXj) to ftev
clipa eTvat to Si irup to Si
pi
v T0
8'
88wp , oti to ivu-
irapv^etv iv tou; [xei^offt tou? tSv iXarrovtov Xo'you;.
()
"Oox Si nvp uiroxftJevTai to etToij^etov, touto jiiv
StatpeuYOuatv, aXXa
8'
auTOtc avayxaTov aXoya <?uu.6a(-
I* vetv. Ot piiv yip auT(Ov'o*YJpct utptaircouat wirup(,
xaOdirep ot tJjv irupau;(5a irotouvre;, xal toutiov ot uiv
airXouaxEpw? "kifovxti 6xi xtov (tv cr^rjjxaxtov Turprixco-
TaTOV }j irupau.(c, twv Si aiou.dx(i)v to nop"
()
ot Si xojt-
ttare'pttic xj Xdfu itpoaotYOVTE? Sti Ti |UV ertopaTa
SO irdvTa ffuyxeiTBi Ixtou XEitTou.EpEaxa'xou, Ti 84 o^^-
(xaTa Ta axEpei Ix tuv itupa[i(8o)v, Sot' iirel twv u.iv
ao>|xaTb)v to irup XeirroraTov, twv Si <jvji)u.aTiov r) irupa-
plc, (ItxpOU.EpEO'TaTOV Xal ITptOTOV, to 8e ItptoTOV ox5jjxo
tou irpMTOU (TcafxaTOf, itupajxi; av EtT) to irup.
()
Ot St
3* irepl (xsv c^jxaTo; ouSiv dito^afvovxot, Xeirrou.epe'aTa-
tov 8k jjtovov irotoutnv, firetT' Ix toutou suvtiOe[avou
<paol Y^viffOat xaXXa xaOdirep av si aupupuccou.svou t|i^-
Yftaxoi;. 'AfiipoTepot; Si TauTi ouuGaivEt Suo^epTJ'ei
(xsv yip atofiov to icpwrov cSjjia icototist, itaXtv j{;ouotv
30 ot npOTEpov elpripEvoi Xoyot icpb( TauTiv t)|v 6itd6satv.
(s) "Eti oux ivSeysxai touto Xeyeiv (puutxwi; ^ouXo|x-
vou? OeupEtv. El vip Sitav oSjia awpaTt <tuu.6X]tov
xaTi to icoaov,
tfi\
S' dvaXoYov xi jjleyeOi to tetSv
6[jio!o|XEpb)v itpb d!XXr,Xa xai Ta tSv o-Toi_ei'tov, oTov
Ti tou jtavTO? 68oto? itpb; tov iitavTa iipa xal tou
ffroixeiou irpoj xb CTOt^fTov, 6|xob>; oi xal in\ tSjv
aXXbtv, 6
8'
a^ip
itXtftov tou SSaTOf xai 8Xio( to Xettto-
(iptrtEpov tou ica^uftspsoTEpou
,
f
avspbv Sxi xal to
orot^Etov i^aTTOv Ectai tJ tou fiSa-ro;
$
tou (is'poc. EJ
40 ouv to i^aTTOv u-^yeOo; IvuTvap^si tS (xei^ovi, StaipeTOv
av eiT) to tou aspo; <rxot/_etov. 'Osauxto; Si xal to
tou nupb; xal o^u>; xaiv XETtrofiEpsffTEpow.
(7)
Ei Si
SiatpfTov, xoi; fisv <Ty_riu.aT(?ouat to irup o-uu.6^0Erat
(tr] E^vat to tou 7cupb pufpo? irup 8ii to
y^
vuvxeioOat
M t^v irupapUSa ix itupa|xt8b)v, eti Si uJ) rSv aQfxa eTvat
?\ OTOiy^etov t| ix o-toiv^eiMv (to
y^P
H-tpo? tou itupb?
oute irup ouO' ?xpov oxoi^eiov ouSiv
) ,
(s) TOl? Si
u.EY^0ei SiopC^ouot irporepdv ti tou OTOij^efou oroiy^etov
sTvat, xal tout' ei; dtnEtpov paSi'^stv, efircp fiitav ctoJu.a
so SiatpExbv xal to (xixpojxEpE'oTaTov oroi^etov.
() "Eti
Si xal toutou auu.Sa(ve X^tv
&>t
toutov irpb? (*iv
to8e irup IttTi, irpb( aXXo S'.d^p , xal iraXiv 28wp xal
Y?.
(10)
Koivbv Si irSfftv ay.apxr)u.a toi; ?v rb ffroi^eTov
uitOTtOtitevoi; to jitav uovrjV x(vy|5iv itoieiv ipuaix/v,
(30S,S0*.)
tale autem id est
,
quod ex
parvis partibus constat. Qnare accidit, ipsos magnitudina
ac parvitate substantias dividere ceterorum. Accidit autem
ita definientibus, unlversa ad aliquid dicere. Atquejam
non erit absolute aliud ignis, aliud aqua, aliud aer ; sed idem
est ad boc ignis, ad aliquid aliud aer. Quod quidem iis quo-
que accidit, qui plura quidem elements esse aiunt, magni-
tudine autem et parvitate diflerredicunt. Nam quum unum-
quodque quantitate sit dettnitum, aliqua ratio nimirum
inter ipsasmagnitudines erit. Quare eorum quse banc ratio-
nem babent , aliud aerem , aliud ignem , aliud terram, aliud
aquam esse necesse est : propterea quod in majoribus ra-
tiones minorum insunt.
(3)
Qui vera ignem elementum
ipsum supponunt , hoc quidem evadunt ; alia vero ipsis acci-
dere absurda necesse est. Quidam enim ipsorum , igni Ggu-
ram adjungunt, ut ii qui pyramidem faciunt. Quorum qui-
dam simplicius dicont, pyramidem quidem dicentes id esse
quod maxima Qgurarum incidere potest, ignem autem cor-
porum.
(4)
Quidam probabilios , corpora quidem universa
ex eo composita esse
,
quod est omnino maxime subtilium
partium, solidas vero flguras ex pyramidibus constare di-
centes. Quare quum corporum quidem ignis sit subtilissi-
mgm, flgurarum vero pyramis maxime parvarum est par-
tium, atque prima
;
primaque figura primi sit corporis : ignis
profecto pyramis erit.
(5)
Quidam de figura quidem nihil
dicunt; subtilissimarum autem partium solum elementum
ipsum faciunt : deinde ex hoc compositionem subeunte
,
cetera fieri dicunt : perinde ut seris arenas conflantur.
Ctrisque autem eadem difficilia accidunt. Nam si primum
corpus individuum faciunt , ilia; ratiocinations quas antes
diximus, ad hanceandem hypotliesin, ut patet, redibunt.
(6) Prseterea, si naturaliter contemplari volunt, hoc dicere
ncqueunt. Nam si omne corpus ad corpus quantitate com-
parabile est, magnitudines autem simiiitudinem subeunt
rationis, ct similium partium inter se, el elementorum
,
Tclut universse aquae ad aerem universum , et elementi ad
elementum , et in ceteris eodem modo , et aer major est
aqua, et omnino id quod subtiliorum est partium, eo quod
est grossiorum : patet, et elementum aquae minus quam
aeris esse. Si igitur magnitudo minor inest majori, ele-
mentum sane aeris divisible erit : et ignis identidem ipsius,
et eorum omnino quae subtiliorum partium sunt. (7)
Sin
divisibile faciunt ii qui igni figurant tribuunt , eveniet, par-
tem ignis ignem non esse, propterea quod pyramis non ex
pyramidibus constat Et item, non omne corpus elementum
esse, aut ex elementis constare. Pars enim ignis , nee ignis
est, nee aliud elementum ullum. (8) lb vero qui magnitu-
dine definiunt eveniet, prius quid elemento elementum ease,
atque hoc in infinitum abire, si omne corpus divisibile est
,
et quod parvarum maxime partium est elementum.
(9)
Prse-
terea, bis etiam accidit, idem ad hoc ignem esse dicere
,
ad aliud aerem, et aquam rursus, ac terram. (10) Communo
autem peccatum universis est
,
qui elementum unum sup-
Digitized by Google
(304,305.)
xal irdVrtav t9jv au-r^v. 'Op>|xtv
Y&p
tcSv to (puaixov
<reuu.a xivjjoeox; i/ov Sp/iiv. El ouv JitavTa t& cti-
(iata Iv ti iatt , navtwv &v Eft) [xt'a xivt)<tii;

xal TauT)v
4vyxbiov oounrsp av irXe uov
Y^Y^Ta!,
xtvEiadat U.3X-
* Xov, waircp xal to itup 6W av tcXeiov YivvTiTai, tpipiTat
Oatrov avto TJjv autou <popav. 2uu.6ai'vi SI iroXXa
xdrw (pIpEoOat 65ttov. "Qote Sid te Taura , xal irpoc
toutok; iirel Suoptirai irpOTEpov 6rt itXsfou; at cpustxat
xtv^an;, SijXov Sti dSuvaTov Iv elvai to otoi^siov.
10 (n) 'Eiccl Si oute diteipa oute 2v, itXedo dvdvxri cTvat
xal Tt7tpaffpieva.
DE CjELO LIB. III. CAP. VI.
4I9
'Eitwxeirrfov Si 7tpwTOv itoVspov diStd law ?| *(iv6-
is (uva (pOcipcrai' toutou yap Ssr/OeVroc. (pavtpov iaxat
xal iroV aTTa xal icold low. 'Atota (*lv o3v eTvai
dSuvaxov
*
ipwjiev yap xal icup xal 6Scop xal Exaarov
tb>v SttXwv ctdputTtov SiaXuo'u-Evov. Avayxrj Si
?l
ditEt-
pov civai rj ftrraadat Trjv StdXuatv. El uiv ouv dhrti-
30 pov, /oral xal 6 ^pdvo? & tyj; SiaXuaEto; dficEtpo;,
xal iraXtv 6 tjj? uuvOecrsw? *
IxaoTov
f
ap iv aXXw
XP
V<
?
StaXusxai xal auvTitktai tcov piopiwv. "Qote auu.6^-
OETat e^w too aUEtpou ^po'vou aXXov elvat dfueipov,
Stavo'Tt TTJ; ouvfieoEtof dhretpoc ?j xal hi toutou Ttpore-
s po 6 Trj; StaXuosco;. Hare tou ditEipou l;<a
Y'Y
vtTCU
aiteipov Sircp dSuvaTov. Et Si or^OETat 7tou i, Std-
Xuai;, r|TOt atouov lorai to aSijxa Iv w toxsTai, ?, Stat-
peTOv uiv ou ue'vtoi Siaips8T)co'atvov ouSe'itots
, xaOa-
irep lotxsv 'EpunooxXijc (louXEoSat Xlyetv. "Atojjtov jiilv
30 ouv oux tarai Slit tou; itporepov e?p7)u.evouc; Xo'you;
-
dXXa (if,v ouSi StatpeTov uiv ouSsicots Si StaXu6i)ao|M-
vov. To yip IXa-rrov awua tou fufovo; Eu:pOaptoTtpdv
ioTtv. Et-irep ouv xat to itoXli ip8tipeTat xaTa Tautr,v
T^|v tp6opav, &<m StaXucaOat el; iXarrid , Ixt p.3XXov
35 touto itao/nv euXoYov to eXarcov. Auo Si Tpoitouj SpS-
piev (pSeipdu-evov xb itup
-
uxd
Y"P
to^ IvavTtou ip8e(-
pexat s6evvu[xvov, xal auTO &tp' auxoti u.apatvd
t
uevov.
Touto Z\ Ttasjtet to IXarcov &7tb tou nXetovo?, xal
OSrcov, Sua) av t| IXarcov. "Qot' dvdtYxi) tpOapTa xal
40 YEvnita etvatTa errot^ita twv owu.aTtov.
(2)
'EitelS' IotI
Yevr,Ta , J{toi 1$ aatou-atou rj Ix 0(o[xaTO( laTat f)
Yve-
si?, xal si Ix otuixaro;, T^tot 1^ aXXou r) c^ aXX^Xwv.
{3)
'0
fiiv ouv I; iatriuaTou ysvvwv Xdyo? itoit1 Yevvw-
uevov xevdv. IISv
Y^p
^
Y
lv
,
aV01/
^v Tlvl
Y'
VT0U
)
46 xal 'JJTOt aWipaTOv lotai fa t]i i\ yivsais, r) e^ti atou.a*
xat (i uiv e^ei awu.a, Suo IffTat atoixaTa 4'y.a iv x5
auTui, to Te
Y
,
T
vu-evov xai itpoundpv_ov e! S* djto-
(mitov, avotYXT) xivbv tivat dspoipitru-Evov. Touto S' Sti
dSuvaTov, SiSitxTat xat irpoTEpov. (4) 'AXXa u.f,v
BO 0O8' ix oujxaTo's Ttvo?'
lYX>pet
YweoOat Ta oToty^Eta

aup&qo-exat
Yap
dtXXo oo>u.a icpoxspov tTvat t5v otoi-
Xst'wv. Touto
5'
e{ piiv I^Et Bdpo; $ xou^T>)Ta , twv
oroiy_e(wv Srcai Tt, u.i]SEu.(av S' i'xov fofr^v dtxtvi)-
Tov loTat xal ptaO-qua-cixo'v

toioutov Si 8v oux lorat
ponunt, unum naturalem solum, omniumque eundem fa-
cere moturo. Omne namque naturale corpus principium
habere motus videmus. Si igilur omnia corpora unum quid
sunt, unus omnium motus erit. Et hoc eo magis quodque
moved necesse est, quo majus fit, quemadmodum ct ignis
quo major fit, eosua lationecelerius fertur. Accidit autem,
multa deorsum celerius ferri. Quare propter liaec ipsa, et
insuper quum definitum sit prius, naturales plures esse
motus
,
patet unum elementum esse non posse. (II) Quum
autem neque infinite sint , neque unum sit elementum, plura
profecto atque finita esse necesse est
CAP. VI.
Considerandum est autem primo, utrum sempiterna sint,
an generentur et corrumpantur. Quo demonstrate, etiam
quot etqualiasunt, patebit. Sempiterna igitur esse, im-
possibile est. Et ignem enim, et aquam, et unumquodque
stmplicium corporum dissolvi videmus : dissolutionem,
rero aut infinitam esse , aut stare, necesse est. Si igitur
infinite est, etiam tempus dissolutions infinitum erit, et
tempus rursus compositions. Unaqusque enim partium
in alio tempore dissolvitur, atque componitur. Quare fiet ut
extra tempus infinitum, tempussit aliud infinitum : quando-
quidem et compositionis tempus est infinitum, et prius hOc
dissolutionis tempus , adeo nt extra infinitum sit infinitum :
quod est impossible. Sin stabit alicubi dissoiutio , ant id
corpus in quo dissoiutio stabit, indiriduum erit : aut diri*
sibile quidem erit, non tamen nnquam dividetur, ut Empe-
docles velle videtur. Individoum igitur non erit
;
propter
rationes antea dictas. At neque dlvisibile quidem erit,
nunquam autem dissolvetur : minus enim corpus, facilius
quam majus, corrumpi potest. Si igitur et majus liaccor-
ruptione corrumpitur, ut in minora dissolvatur, corpus mi-
nus id etiam magis pati consentaneum est rationi. Ignem au-
tem duobus modls corrumpi videmis : nam et a contrario
corrumpitur, quum exstinguitur, et ipseaseipso marcescens.

Hoc autem patitur minor a majore, et eo celerius quo mi-
nor est. Quare corporum elcmenta corruptibilia et genera-
bilia esse, necesse est.
(2)
Quum autem generabilia sint,
ant ex incorporeo, aut a corpore ipsorum generatio erit
:
et si ex corpore, aut ex alio aut ex sese vicissim ipsorum
generatio erit. (3) Is igitur qui ipsa dicit ex incorporeo
generari, vacuum facit Nam omne quod fit, in aliqqo
fit : et id in quo est generatio, aut incorporeum erit, ant
habebit corpus : et, si liabebit corpus , duo corpora simul
ineodcm erunt,id (inquam)quod fit, et id quod praece-
dit. Sin incorporeum erit, vacuum esse definitum, necesse
est : hoc autem impossihileessc, antea demonstravimns.
(4) At neque ex corpore quodam elementa fieri possunt
:
eveniet enim , aliud corpus elementis prius esse : atque
hoc, si pondus aut levitatem babet, unum quid erit ele-
mentorum ; si nullum habet momentum , immobile ac ma-
thematicum erit : tale autem si est, in loco non erit Quo
87.
Digitized by Google
420
e"v xditw. 'Ev <T> yip rjpepet , ev toutm xocl xivEiuOai
Suvaxo'v. Kal el (xiv pi'a, tea pi cpusiv, el Si u.r) ptct,
xata oustv. El plv ouv lotai iv toitw, xat icon taxtxi
xt xGv erxoi/tiidv el Si pJ| ev xotcw, oiSev i; auxou
* sVrar xb yip Y'vopevov, xal l\ o5
Y'Y
vtTOtt
>
'V
Y
X
1
&\tjt eTvai. 'Eitet
5'
outs 15 dowp-axou
y^Y*"*
011 ^u
*
vaxbv out' i\ dXXou ccou-axo?, Xetjcsxat i dXXr,X(i>v
yfvvea8ai.
CAP.
ndXiv ouv tetaxeitrsov xt? 5 xpo'iro? x5j? e^ dXXriXtov
10 ytveosax; , itotepov ox; 'EiiitESoxXrj? Xe'yet xat Arjfxo-
xptxo? ,
'?i 6>i
ol el? t4 lirtTceSa StaXuovTe?,
yJ
eVttv dX-
Xo? ti? Tpdiro? Ttapi toutou?. Ot fxiv ouv itepl 'Epnte-
SoxXs'a xat Ai)u.dxptTOv XavOdvouatv auTot a&Tou? ou
Yeveuiv e^ dXXr,Xtov Tcotouvre? dXXa (paivouivrjv yevevtv*
is Ivuirdpyov yap exaorov ixxptvecdal oasiv, Scrap i;
dYY
'ou "!< yeveaeciK oust)? dXX' oux ?x tivo? CXr)?, oiSi
v("pies6ai [AexafidXXovxo?. (s) "Ercetxa xav ourw? ouSiv
tjxxov oEXoy xi <xvi|ji6tvovxa. Tb
y*p
auxb (UfeOo; oi
SoxeT ou|iitiXr,9Ev Ylvec8at (Japuxepov. 'AvdtYXT) Si xouxo
*o
XeVetv xo7? cpdo-xouaiv IxxpfveoSat xb GSaip eoc xou de'po?
e'vuirdp^ov
Sxav
Yp
BSwp iS de'po?
Y*
VT
)
Tal
> P*P"te-
pov eVttv.
(3)
*Ext Is xwv (xejjiiYfJiEvojv owu.at(ov oux
avaYXJ) ^opiff6ev Odxepov del itXetio totcov era^etv 6rav
8*
15 B8bto? drip Yev7)TBi, TtXetu) xaTaXatx&xvet tottov
4J xb Si Xeirtojiepeoxepov ev irXetovt xdito)
yiY""
"- 4*"*
vepbv Se xouxo y*
xal ^v
*>i
|xexa6aoet
*
Siaxpttjoptevou
Ypxaiicveuu;axou(Avou xou &Ypou frfyvuxat Ta tepie-
y_ovxa xou? ^yxob? dYYeTa &* ^v oxevoywptav. "Qox'
el piiv 6^<k; (jiii ^axi xevbv (jtijS' iitexxetvexai xi ow-
*o
uaxs, xa6aitep ifaotv ol xauxa XeYOvxec, ^avepbvxb
dSuvocrov el S' taxi xevbv xat inexxast;, aXoyov xb eJ
<5vaYX7|; ctet rcXei'to xdnov iittXa|x6dvetv xb y(apit|o'u.E-
vov.
(4)
'AXX' dvaYxi) xat 6noXeticetv tV 5 dXX^Xoiv
Y^veatv, etnep ev xoi ireRepaape'vb) (xsyeOei [xrj evuica'p-
X"
^1t6l
p
a
|Y
e
'
T
l
t"tepao(ieva. "Oxav
Yap
ex
y^?
85u>p Y^'i'fat, dcpi5pT)xal xt xr,?
y'I^j e'R^P
exxptcet
i\ Y^vest;
-
xat icaXtv Sxav ex xt;? uitoXetico[xivTH, wuau-
xu(. Ei u-ev ouv del tout' faxat, aufxC^cexat ev xw
TceTcepaa|xev(i> dVctpa ^vundp/eiv e'ttei Se xoux' dSu-
40 vaxov, oux av del Yfprorro 1$ aXXr^Xuv. "Oxt (ilV ouv
oux foxtxrj ^xxpi'aet j| ei? dXXrjXa u.exa'Sao't?, eip^xat.
(r) AeiTceTat
8'
ei; dXXr|Xa (xeTafidXXovTa -fifttaiai.
Touxo Si Si)roJ?
-
$
YP ^
H-'taoy_y]txaxt5ei , xaOdirep
ex xou auxou xkjoou yi'yvoix' av a^atpa xal xuo?, ?, xrj
4* StaXuset x5j el? xa e'lriireoa , uiaitEp fvtot tpasiv. El (xev
ouv xrj |xexaoj(ri[jiaxloei Y'vexat, OMuSalvet i$ dvaYxi)?
dxojxa Xc'yciv xa stoucxa

Statpexaiv
Yap
bVruv oux
larat xb tou rcupb? jxe'po? itup , ouSi xb xrj?
y^?
Y?
> S'a
xb (ATi eTvat p^xe xb x5j? rcupapiiSo? (xepo? Ttavxw? tcu-
0 paji(8a (i.r,TE xb xou xu6ou xuSov. (e) El Si xrj xoiv im~
Tt'5ti)v StaXuset, xcpuxov piiv aTOitov to u.t] itotvra
Y
evvSv
eS dXXi-Xwv, Swep dvotYXY) Xe'yeiv auxoT?, xat X^yoosiv.
nEPI OYPANOT T, .?.
(so5,3o.)
enim in loco quiescit , in eo etiam moveri potest. El si vl
quidem
,
praeter naturam : sin vero non vi , secundum n-
turam. Si igitnr in loco erit, etiam alicubi erit elemento-
rum quipplam : sin vero non erit in loco, neque qukquam
ex ipso erit. Id enim quod fit, etid x quo fit, simul esse
necesse est. Quum autem neque ex incorporeo neque ex
alio corpore fieri possint, ex sesemutuo fieri restat.
VII.
'
Rursus igitnr considerandum est quisnam sit mntuae ge-
nerationis ipsorum modus, ulrum ut Empedocles dicit at-
que Democritus, an ut ii qui in plana dissolving; an alius
quispiam sit praeter hos modus. Empedoclem igitur et De-
mocritum praeter.it, non generationem se mutuam, sed ap-
parentem facere generationem. Inesse enim quaeqoe ac
segregari dictint
,
quasi e vase sit ipsa generatio , sed non
e materia qtiadam; neque generari per mutationem.
(2) Deinde, si hoc etiam modo sit generatio , non minus ea
quae eveniunt , sunt absurda. Eadem enim magniludo si
densetur, gravior fieri non videtur. At hoc dicant ii qui
aquam inesse in aere et inde segregari dicunt, necesse est
:
quum enim aqua ex aere est orta, gravior est. (3) Praeter-
ea, corporum mixtorum alterum separatum non necesse
est locum semper occupare majorem. At quum oritur aer
ex aqua, majorem aer occupat locum. Quod enim subtilio-
rum est partium , id majorem occupat locum. Patet autem
bocet in ipsa migratione. Evaporante enim bumido, spiri-
tuque turgente, eavasa qua: moles continent, ob angu-
stiam rumpuntur. Quare si vacuum omnino non est,
nee extenduntur corpora, utii qui bate dicunt, inquiuat,
ipsum impossibile patet. Sin vacuum est et extensio , vacat
bocporro ratione, id (inquam) quod separatur, majorem
semper locum necessario occupare.
(4; Generationem etiam
mutuam deficere tandem necesse est, si in finita magni-
tudine infinita finita non insint. Quum enim ex terra fit
aqua , ex terra aliquid aufertur, si generatio est segregatio
:
etilerum eodem modo, quume reliqua oritur aqua. Si igitur
hoc semper erit, eveniet in corpore finito inesse infinita.
Quum autem hoc impossibile sit, non semper ex sese mu-
tuo gencrabunlur. Dictum est igitur, clementorum migra-
tionem in sese mutuam , segregationem non esse. (&) Re-
stat autem, ipsa mutationem subetintia in sese, mutuo
generari. Atque hoc dupliciter. Aut enim transfiguratione,
ut ex eadem cera pila fit et tessera ; aut dissolutione in
plana , ut qnidam aiunt. At si transfiguratione generantur,
fit ut ipsa corpora necessario individua esse dicantur. Si
enim divisibilia sint, ignis pars ignis non erit, neque terras
pars terra, propterea quod pyramidis pars pyramis non
est, neque tesserae tessera. (6) Sin dissolutione planorum,
primo quidem absurdum est, non omnia ex sese mutuo
generare. Quod quidem ipsosdicere necessarium est :atqut
Digitized by Google
(*) DE CjELO LIB. III. CAP. VIII. 421
Outs yip tuXoyov ev uo'vov aptotpov ysvccOat ttj? u.sti-
^oiashK, out* tpa(vrtai xxi tV oic9r,fftv, 4XX' 6u.oto>c
iravra [i'taGoiXXtiv st dXX7]Xa. 2u(i6ivet oe itept twv
<jaivouivwv Xiyouat (JfJj 6pu>Xoyou<Mve XeyEiv xot; (paivo-
ixcvotc. Toutou S* aiTiov to (ji7) xaX(5( XaSctv ti? irpwrac
ap/ac, aXX& iravra fiouXtaOai itpdt Ttva; Sola; wpiapit-
va; avayeiv. Aii yip
&">K
tow fiiv ata9r,Twv a!or6i]Ta;
,
ciov Si aiowov aiSi'oo;, twv Si <p8apTwv fSapTa; iTvai
tb; otpyot;, Sack;
8'
SjioyeveT? TOt< &ffoxtt|Mvot(. 01 Si
10 Sli TT,V TOUTWV CplXlOCV TBUT0 ItOWlV io(xa01 TOt; T&
Oiaeic iv toi? Xdyoij Sta^uXarrouotv

airavyap bitopi-
vo'joi to ou|x6a~vov w? oAT)8et Iv^ovtc;
5pX?,
worrsp
oux ivt'ac Siov xptvetv ix twv dhtoSaivoVnov, xat pia-
Xtora ix tou TtXou{. TsXo? Si tk uiv iroti)Tix?i? iirt-
it <rr^f;;
to ipyov, tr)? Si ^uatx9j< to tpatvdutvov act xu-
pt'< xt! t^v afjflr.aiv.
(7)
2uu.6a(vec
6*
aorot?
(toiXtora tJjv yrjv sTvat ffrot^etov, xat u.oVi)v d^OapTov,
stitEp to aSiaXutov a^OapTo'v t' icn\ xat cttoiyjuov
fj
y
ip ytj ,uo'vy| aSiaXuTo; ei? xXXo <jwu.b.
(g)
'AXXa
M pt^v ou3' iv Tot? StaAuouivoic. f, tmv Tpiywvwv Ttapaiw-
pT|<tu; cuXoyo;. iuuSaivsi Si xat touto iv tt, eU aXXr.Xa
[UTaCdaci Sta to e$ bvisiov tw TtXr^9(t cruvtoTavat Tpi-
ywvwv. (9)*Eti S' avayxr, toi Taura Xeyouotv oux ix
owubtoi; ltotctv ytveatv

Stbv yap i\ iwiite'Swv ytvr|Tai,
at oux ix swpiaTO? Joxai yEyovo<;.
(10) flpo? Si toutoh
dvayxr) U.-J-, itav cwput Xcyttv StatptTo'v, atXXi pia^isOat
Tat? axpi60~taTai? iittanijxatf at (iiv yap xat to vot|-
tov Xau.6avouoi SiaipeTOv, at u;aOr|(X3Tixa(, ot Si ouSi
to aladriTOv iSitav ovyywpouoi Sta to ^ouXeoOat aco^eiv
to t>iv &iroOeo*tv. 'Avayxt) yap foot oy^pia itoiouotv ixa-
otou twv OT0ieudv xat toutw Siopt'^ouort t{ oua(a;
aurwv, Sia(peta itoietv auTa
-
Tijj yip 7rupau;(So;^ t5j?
Ofat'pa; Staipe9t(o^|( moc oux Iotbi to Xttno
t
uevov
otpocipa ?, icupau;((. "Uote ?, to tou itupb; (xcpoc ou icup,
it iXX" cotbi ti npoTipov tou OTot/tiou, Sia to nSv (Tvat
5| o-Tot/etov rj ix OTOt^eicrtv, ?, ouv^ iwav awu.a Siai-
petdv.
dicunt. Neque eniai coosenUmeum est ration) , unam par-
tem expertem esse roigrationis, neque per sensum vitlctur,
sed omnia in sese ntuiari videntur mutuu. Accidit autein
,
eos de iis qua apparent , dicentes , non consentanea hisce
dicere
,
quae apparent. Hujus autem causa est, non bene
prima principia capere , sed omnia ad opiniones tlefinitas
quasdam reducere Telle. Sensibilium enim principia for-
tasse sensibilia sint, perpetuoram perpetua , corruptibilium
corruptibilia , et omnino sub eodem sint genere , sub quo
subjecta collocantur,oportet. Hi vero propter borum amo-
rem idem facere videntur, quod ii faciunt qui positiones in
rationibus conservant. Omne enim quod accidit , tolerant
,
ut babentes principia vera
,
perinde quasi non ex hisce qua)
ereniunt, nonnulla, roaximeque ex fine dijudicare opor-
teret. Est autem finis effecBva? quidem scientite, ipsum
opus; naturalis autem, id quod semper proprie persensus
apparet. (7) Accidit autem ipsis terram elementum maxi-
meesse, solamque incorruptibilem,si id quod indissolu-
ble est , incorraptibile est , ac elementum. Terra enim sola
in aliud corpus indissolubilis est. (8) At vera neque in bis
quae dissolvuntur, trisngulonim justa suspensio coatona
est ration!. Fit autem hoc quoque in migratione, qua in sese
mutuo migrant; propterea quod ex inaeqnalibus multitu-
dine triangulis constat. (9) Pneterea , ii qui haec dicunt,
non e corjiore faciant generalionem , necesse est. Quum
enim ex planis fuerit ortura , non e corpore erit ortum.
(10) Insuper, non omne corpus divisibile sit, sed exactissi-
mis scientiis adversentur, necesse est- Mae enim scientiae
mathematics: etiam ipsum intelligibile, divisibile accipiunt
:
at hi neque omne sensibile, divisibile esse concedunt,
propterea quod suppositionem suam servare volunt. Qui
namque figuram cuique tribuunt elemento , et bac substan-
tias ipsorum distinguunt, ii indivitibilia faciant i|isa necesse
est. Pyramide enim aut pila aliquo modo divisa, non crunt
ea quae restant, pyramis aut pila. Quare aut |>ars ignis non
est ignis, sed erit quid elemento prius, propterea quod
omne corpus aut elementum est, aut ex dementis constat
:
aut non omne corpus divisibile est.
CAP. VIII.
"OXw< SI to iteipSouBt tb airXS ocauBTa oy^i)u;aTt-
eiv aXoydv iaTt, itpwTOv (iiv ori oupL^acTat u.^| ava-
40 irXrjpouffOai to SXov

iv uiv yap to!? iiriicioon; Tpta
oy^uBTB Soxet ouu-itXripouv tov to'tiov, Tpiywvov xat
TSTpaywvov xat s|aywvov, iv Si Tote ortpsoi; Suo [xdva,
itupatii? xat xuSoc* avayxirj Si irXsuo toutwv XauSa-
vttv Sta to TtXei'w tb orotv^sta irotetv.
(2)
'Eicsitb
ti tpatvcTat navTa (xiv xa awXa awpiaTa oyrrjpiaTt^dpieva
Tbi ItSpUJ^OVTl TOItbJ
,
(taXtOTB Si TO CS(p XBl 6 CKVJp.
AtBUEVCtv ptiv OUV TO TOU OTOtyTtlOU <T/T\[ILOl (xSuVBTOV
oi yip otv JiicrsTO iravTa^?) tou itepu^ovro; tb o^ov.
'AXXa ix^v et ftSTappuopttoSTjosTBt, ouxc'ti lotat CSwp,
to etitep tw ayr\aaxi Stifepsv. 'Uote tpavepbv 8x1 oux eotiv
wpioasva Ta a/^uBTa butou. 'AXX' lotxsv f, <pu<rt butJj
touto oviptatvEiv ^pttv, 8 xat xbt4 Xdyov iffTtV

&<S1tt;
Omnino autem eniti simplicibus corporibus figuras tri-
buere , metas egreditur rationis : primo quidem
,
quia acci-
det non repleri totum. In planis autem tres figuracomplcre
locum videntur, triangulus, quadratum , et sex angulorum
figura : in solidis autem duae solas
,
pyramis, atque tessera.
Plures autem hisce sumantur necesse est, quia plura faciunt
elements. (2) Deinde corpora simplicia universa, figuram
suscipere in loco conlinenti videntur, et maxime aqua , et
aer. Peraianere igitur dementi figuram , impossibile est.
Non enim totum tangeret omni ex parte id quod contlnet
ipsum. At si in aliam vertetur figuram , non ulterius erit
aqua, si ipsa differebat figura. Quare patet, figuras liorum
definitas non esse. Sed natura hoc ipsum nobis declararn
videtur, quod et consentanenm est rationi. Nam ut et in>
Digitized by Google
422 non oYPANor r,
n. (306,307.)
Y&p
xal Iv toIc aXXotc detSlc xal ajjtop^ov Set to utto-
xefpevov elvat (pdfXts-xa yip avouxw Suvaixo ^uQiii^e-
6ai, xaOaicep Iv xu>Tt|xa(w ye'Ypairxat , to icavSeyee),
oBxto xat xa oxot^eia Set vof-ieiv woirep 8Xr)v etvat
6 toT; auvoexote' Sib xalSuvaxat pexa6aXXetv el aXXir|Xa
ywpt^oaevojv twv xaxi icaOti 8ta<pop>v. (i) Ilpbc Si
. toutoic icw? IvSe^eTai yiyvtoQai cxapxa xat ostouv
?,
Stiouv owjia t5v auveywv ; outc yip 15 outwv twv
oroi)t(tv ly/wpet ^'& T0
1*^
Y'V*
5" " "w-X-*
^" T
*fc
10 wvOtaewj, out' Ix twv lictici'Swv auvTt6e|Mvwv* xl yap
o-xot^eia
Y
evv^TBt
*?
-wWon xal ou xi Ix xwv o-rot-
je(wv. "Qot' lav xt etxpiSoXoYeiaOai pouXrjtai xal u.J)
Ix icapoSou touj Xoyouf aitoSe'jreaflai tou? toiouxouc,
dtvaipouvta; Stj/erat Tr,v Ye'veotv Ix twv ovxuv.
(4)
'AXX&
15 u.T|V xal icpb? t4 ico:8i) xe xal xi? Suvapet; xal t4? xt-
vVjdeii; aau[/.<pwva t& aj^fiaTa toi? owfxamv, eig & j_a-
XtoTa pXiij/avtc; outw Ste'vetpav. OTov licet to icup
suxfvTjxd'v laxi xat OeppavTtxbv xal xauortxdv, ot oiv
litofojaav auto oipaTpotv, oi 81 7rupa(xi5a

TauTa yap
20 euxtvY|Xoxaxa ftlv Sti to IXavJaxwv aVct<j6ai xal vjxt-
oxa psfirixevai, Otp^avrixtoTaTa 81 xat xauo-nxoWca
,
810T1 to |~lv $Xov larl Y<v{a , to 8i 8uYwvtwTaxov,
xa(et 81 xal 9ep|xa(vet Tat; yiawlaif, wc <paaiv.
(5)
II pw-
tov fitv ouv xara Trjv xivrjertv djxipo'Tepot 8iT)U.apr)jxa-
36 civ

el yip xal 6tciv euxiv]TOTaxa xauxa xwv
afflp.a-
twv, aXX' ou
?V
too itupoc x(vr)iiiv eux(vr,xa

i\ u.lv yap
tou icupb? avw 'xal xat" euOeiav, Taura
8'
euxivrjxa
xuxXw, tJ|v xaXoujxevrjv xuXtatv.
()
'EiceiT* ei faxtv
7)
yr, xu6o? 81I to jkGr.xe'vai xal uivetv, ptlvet
8'
ou
su oS Itu^ev aXX' Iv tw a&t^? TOTto), Ix Si tou aXXoTptou
tps'pstai
n^i
xwXuou.e'vn) , xal to mlp 81 xal Ta aXXa
waauTtoc, 8rjXov Sti xal to icup xal exaarov twv o-xot-
^etiav Iv p.lv tw iXXoxpiw xdicw oipaTpa eVrat v) icupa-
(ju'c, Iv 81 t$ otxet'w xut>0(. (7) "Ext
6'
ei 6ep(iatvet
35 xat xatet to icup 8ti Ta? ywvta?, fiicavTa e'axat xa
oxot^eta Oepu.avxtxa, [xSXXov
8'
fow? erepov iTe'pou

icavTa
y&P ^X" Y
wv^a
? >
^ov T0
"
Te ^xTaeSpov xal xb
8w8exaeSpov. Arijjioxpixw 81 xal rj utpatpa w; ywvi'a xt<;
ouo-a xeu.vet wc eux(vr,xov. "Uorxs Stotaet xw [xSXXov xal
40 ^xxov. Touxo
8'
8x1 eaxt ijieuSo;, ipavipo'v. "Aixa 81
oufi^oexat xal xa (iia&>][iaxtxa awftaxa xatetv xal
SeppLstvetv* e^et fotp
xaxeiva ywvtac;, xal t"veto~iv Iv
auxot; axou.01 xal aepatpai xal icupau.(8e, aXXox; xe
xal et Ivxtv atou-a (xeyeOtj
,
xaOaicep apaatv. El yap xa
46 (xev xa 81 pi) , Xexxeov xrjv Siacpopav, aXX' ou^ dcicXto;
oCxw XexxeOv &{ Xlfouatv.
(8)
"Ext ei xb xato'u.evov
icupouxat, xb 81 icup taxi ercpatpa
^ icupau.t;, avayxr\
xb xatofxevov yi't" ^ " atpalpa;
^
icupapt(8a(. To (jtev
o3v xejxvetv xat xb Statpetv o&twi; iaxia xaxa Xdyov ouu.-
60 CaTvov tw oyijjjtaTf to
8'
I; avayxrn t^jv irjpapitSa
icotetv icupxptSac tJ tyjv o-cpatpav atpatpac icavxeXS;
SXcrfOv xal Saoiov waittp et tic a^toti) tt,v (xa^aipav el
(iay_a(pai; Statpetv 5| xbv icptova el icptova?.
() "Ext
81 Y*Xotov icpbc xb SiatpsTv jaovov ireoSouvat xb oy^u.a
'ceteris informe subjectnm ipsum esse oportet ( maxime
enim hoc pacto id quod omnia suscipit , formari figurasque
suscipere potest, ut in Tinueo est scriptum), sic eletpenta
quoque velut materiam compositorum esse
,
putare oportet
Quapropter et mntari in sese mutuo possunt, quum per
affectus ipsorum differentiae separantur. (3) Insuper, quo*
nam modo generari caro et os aut quodvis compositorum
corporum potest ? Neque enim ex dementis ipsis fieri potest,
quia non fit ex compositione continuum, neque ex planis
coropositionem subeuntibus. Ipsa enim elements compo-
sitione generantur, et non ea quae ex elementis constant.
Quare si quispiam exacte tales sententias considerare vo~
luerit , nee admittere sine exacta discussione, geuerationem
ex iis quae sunt, has tollere profecto Tidebit.
(4) At vero
et ad afTectus et potenlias atque motus figurae non sunt
accommodate corporibus, in quae maxime respicientes, hoe
pacto liguras ipsas distribuerunt. Velnti quum ignis facile
sit mobllis, et calefaciat ac urat, quidam sphaeram, qui-
dam pyramidem ipsum fecerunt. Haec enim facillime qui-
dem moventur, propterea quod minima tangunt, minime-
que stabilia sunt; maxime vero calefaciunt maximeque
urunt : quod alterum totum angulus est, alteram acutis-
simum angulum liabet; angulis autem calefaciunt, ut
aiunt , ac urunt. (5)
Primum igitur utrique de motu pec-
carunt. Nam etiamsi figurarum hae facillime mobiles sunt,
non tamen ignis motu facile mobiles sunt. Motus enim
ignis ad supers fit atque recta : ha: vero facile ea motione
mobiles sunt, quae volutio nuncupatur. (6) Deindc si
terra ideo tessera est, quia stabilis est atque manet,
non autem ubivis, sed suo in loco manet, ex alieno vero
fertur, nisi prohibeatur ; et ignis etiam , et cetera simili
modo : patet, et ignem , et elementorum quodque in alieno
quidem loco sphaeram aut pyramidem quidem esse, in
proprio Tero cubum.
(7)
Praeterea, si ignis ob angulos ca-
lefacit ac urit , universa elementa calefacient sane , aliud
tamen alio forsitan magis. Universa enim angulos habent
,
ut id quod octo et id quod duodecim sedium est. Democriti
vero sententia spliaera etiam secat tanquam quidam angulus,
utpote facilis motu. Quare majore different, minoreque :
hoc autem falsum esse patet. Simul etiam accidet, et mathe-
matics corpora calefacere urereque ( et ilia namque angulos
habent, et in ipsis individua , et sphere , et cubi , et pyra-
midesinsunt), praesertim si sint indhriduae magnitudines,
uti dicunt. Nam si ilia quidem urunt , haec vero non urunt,
differentia est dicenda , sed non sic simpliciter dicendum
est , uti dicunt. (8) Praeterea, si id quod uritur, ignitur,
et ignis aut spliaera aut pyramis est : ea qua; comburun-
tur, pyramidem fieri, aut sphaeram, necesse est. Incidere
igitur atque divideres sic sit accidens per rationem figurae :
pyramidem vero necessario pyramldes faccrc, vel sphae-
ram sphaeras, rationi plane contrarium est, simileque est
atque si quispiam gladium in gladios, aut serram in
serras per divisionem mulari censeat. (9)
Praeterea , ad
dividendum solum igni figuram reddere, ridiculum esse
Digitized by Google
(307,308.) DE (LELO LIB. IV. CAP. I. 423
Tj> itupf
-
SoxtT yip u.8XXov ouyxpCvetv xal duvopiJjsiv
l| Stotxptvetv. Ataxptvst piv yip t& pJ) SjidwuXa, ouyxplvei
Si t& ipidcpuXa- xal ^| ilv auyxptai; xaG' auto icrci (to
yip auvopt^iiv xl ivouv tou irupd;), Tj Si Stdxpiau; xaT&
I
<xu|x66r)xoc ( ouyxpivov yap to Sftd^uXov iljatpti to dX-
Xorptov ). "fior' 7} itpo< ajxtpu ixpijv diroSouvat T| piSfX-
Xov eVi to eruyxpt'vuv. (iu) IIpo; Si toutoi;, iirel to
Qpu.bv xal to <fuv_pbv ivav*fa t? Suvdput, aSuvaTOv
thtoSouvat Ttji
<]uxpw OX?"^
Ti

Set yotp ivavTfov tlvat
10 to d7toStSdu.svov, oiGiv S' Ivavttov eWi
offlpatx.
Atb
xal norm; etiroXcXoiitaon touto* xairoi icpoeijxcv r\
7tavra dcpopfoat o^ptaatv r} u-riStv. (11)
"Evioi Si iwpl
tt;? ouvajoti*; auTOu iretpaOcVrt; cliretv IvavTi'a Xiy00 *
ortv aurol a6T0i(. 4>a<il yip t^val
t^XP^
t0 f"YXotie-
K
pi; Sia to ow6X(6ttv xai (x^, Sttevat Stic tSv irdptov. A5j-
Xov tofouv Sri xal tb Gspfibv av efr| to Stidv toioutov
5'
del to Xeircopupe';. "Gore ouuCat'vti pixpotTiTi xai
fieyt'Oet Siatpt'psiv to Otpfibv xal to ^i^pdv, dXX' ou
toi< o^^|xao'iv. *Eti S' el avtcroi at irupay.i8c;, at |u-
90 ydXai av ciev ou irup ouS' atrtov Tb oy$p<* tou xaletv,
dXXi TOuvavTiov. "Oti |xiv o3v ou to"; o^^u.a9t Siatpef-
pci t! trroiyEia, cpavepbv ix tiov tlpr,u.fv(av
-
(la) eitsl
Si xupuotatai oiacpopal otoiiaTtov a? t xaTa t& icdfa)
xai Ta ipya xal ia; Suvdput; ( ixaorou yap itvai cpaiuv
it Ttov tpuaret xal ipya xal ita8r) xal Suvaptf
t; )
, irponov av
etr) itepl toutiov Xcxtsov, orao; GetopifaavTe; Tauta Xd-
<Hou.ev t1; ixaforou icpb? exatrrov Siaipopag.
videtur. Ignis enim congregare magis tlnesque in onum
redigere, quam segregare videtur. Segregat enim ea quae
non ejwdem generis sunt; congregat autem ea quae sub
eodem genere collocantur. Et congregatio quidem per se
est (fines enim in onum cogere alque unire, ignis ipsius
est); segregatio vero
,
per accidens. Congregans enim id
quod sub eodem est genere, id quod alienum est, excipit.
Quare aut ad utrumque, aut potius ad congregandum, flgu-
ram igni reddere oportebat. (10) Insuper, quum calidum
frigidumque potentia sint contraria, reddere frigido flgu-
ram aliquam impossibile est, propterea quod reddere qui-
dem contrariam figuram oportet, nihil autem contrarium
est figurae. Quapropler et omnes omittunt hoc : et tamen
aut omnia flguris.aut nihil definire oportebat. (II) Non-
nulli autem de potentia ipsius dicere conati , sibi ipsis cou-
traria dicunt. Frigidum enim id inquiunt esse quod ma.
gnarum partiumest, propterea quod premit, et per mea-
tus non transit. Patet igitur, et calidum id esse, quod trans-
it : tale autem id semper erit quod partiuro subtilwm est.
Quare fit ut panritate magnftudineque frigidum diflerat ca
-
lidumque, sed non figuris. Prasterea , si pyramides sint ina>
quales, magna; non ignis erunt, neque figure erit urendi
causa , sed contrarium. Non differre igitur elementa figuris,
ex iis qua: diximus, patuit.
(12) Quum autem propriissimir-
difTerentias corporum per alTectus sint et operationes et
potentias (cujusque enim corporis naturalis opera , alTectus
potentiasque dicimus esse
) ,
primum de his est dicendum
,
ut post liorum contemplationem , cujusque diflerentias ad
unumquodque sumamus.
LIBER IV.
CAP. I.
nepVSi ^apsoc xal xoutpou, ti t' ivrlv ixaTtpov xal
Ti{
^
epuot? auTuv, tnctitreov, xal Sii ti'v' ahiav tywai
to t!< SuvaiAEi? TauTa<. (a) "Eoti
y^p
4 itspl auTwv
Otcapia toT< nept xiv^trsa); XdyoK; olxeia
*
papu
f
4p
xal
xou^ov tw Suvao6at xivctaOai ifuotxw; no>( Xt'YOu.ev.
Tal; Si ivepY((ai( Svdu.aT* auTuv ou xtuat, nX^v et ti;
ototTo -rijv foirijv toioutov. Ata Si to tJjv (puotx^Jv ptiv
16 elvat irpafu.aTeiav irepl xiv^trswc, TauTa S* f/zw iv
iauTOt; otov (uicup' axra xiv^vtiot, iravTCC u.iv
XP^>
V
"
Tat Tat; Suvctfueiv auTuv, ou uj;v Sitopixaai yt, nXV
SXtvcov. ISovts; oSv irpSWov t4 wapl tSv aXXwv etpr)-
ptiva, xal Siaicop^oavTt? Saa irpb; t\v axityiv Taur)v
40 ^nXeiv dvayxaiov, outoj xal to tpaivditsvov ^,uTv sfjrw-
f*tv ictpt auTwv. (s) Aiymi S\ to ptiv aitXSi; fapu
xal xoutpov, to Si irpb; ferepov
*
twv yap ^ovtidv (Sdpo;
tpaptiv to ptiv tTvat xou^oTspov to Si paputepov, oTov
uXou ^aXxo'v. Ilept ptiv o3v Ttov anXto; Xeyoti^vtov ou-
46 Siv ttpT)Tat icapa tcuv icpdxtpov, irepl Si tuv itpb; trt-
pov ou yap Xi'youo'i t( ion to ^apu xal t{ to xoutpov,
dXXit Tt to paputepov xal xoufOTepov iv toT; i^ouot.
dpo;.
(4)
MSXXov S' iarat S5)Xov to Xtydptsvov 5Se.
Tot fiiv yap id ici'fuxsv ditb tou pteorou ipipesSai, Tit
De gravi autem atque levl, quid sit utrumque, et quae-
nam sit natura ipsorum , consideremus oportet , et pro-
pter quam causam hasce potentias habeant.
(2) Ctmtempla-
tio enim de ipsis , sermonibus de motu est accommodata.
Grave enim et leve ex eo dicimus, quia aliquo modo nature-
liter moveri potest -. operationibus autem ipsorum nomina
posila non sunt, nisi quispiam putel tale esse ipsum momen-
tum. Quia yero naturalis tractatio est de motu, haec autem
motus quasi foments quaedam in se ipsis habent : ideo uni-
versi quidem potentiis ipsorum utuntur, non tamen nisi
pauci definivere. Visis igitur iis primum quae ab aliis
dicta sunt , allatis etiam dubitationibtis
,
quae ad banc con-
sideratiouem sunt necessariae , id deinde dicamus quod no-
bis de Ipsis videtur.
(3)
Gravia leviaque partim simpliciter
partim ad aliud dicuntur. Eorum enim quae pondus ha-
bent, aliud levius aliud gravius dicimus esse, ut aes gravius
dicimus ligno. De his igitur quae absolute dicuntur, nihil a
veteribus dictum est, sed de iis quae ad aliud dicuntur. Non
enim dicunt quid sit ipsum leve, et quid sit ipsum grave,
sed quid sit gravius, et quid levius in iis quae pondus
habent.
(4) Id autem quod dicimus, magis dilucidum hoc
pacto net. Quaedam enim a medio semper, quaedam ad
Digitized by Google
4S4 DEPI OTPANOY a,
p. (308.)
8'
dsl irpb? to fxeaov. Toutwv Si to |xiv aire tou fie'sou
<pspdu.tvov avw Xtyw fspstrGai, xatco $1 to irpb? to [xe-
(tov. 'Atowov yap to u,^ vou,((etv tivat ti iv tw oupavw
to (iJv avw to Se xarw, xaOaiccp tive? d^iouotv ou yap
6 sTvai to [lit avw TO Si xarw (patriv, ttitep iravTg Jiaoio';
ion, xai itavTayo'8ev aVctirouc (Vtai iropeud[vos ixa-
TO{ auto? 6tw. (s) "Hp.Et<; Si to tou iravrbc (ayjx-zov
diva) Xeyou-EV, 6 xai xata tJjv 81'ctv eWtv avw xat tt) tpuatt
irpwrov eWt S" eW Tt tou oupavou fa^aTOv xai u,caov,
10 S9jXov brt toTai xai avid xai xaxw, wairep xai ol itoX-
Xol Xsyoust, icXt\v o& txavwc. Toutou S* atTiov 8ti
vojjtiilouaiv oi/ fyioiov eivat iravrr) tov oOpavov, aXX' ev
(Tvat jxdvov to umip rjftS; Jju.tcKpafpiov, iiztX itposuiro-
Xa6o'vTE? xai xuxXtp toioutov, xai to (asoov 6fiot'w<; I/eiv
16 irpo; arcav, to piiv dfvw cp^aouatv cTvai, to Si u-e'aov
xaTu.
(<)
'AitXw? (xiv o3v xotfyov Xt'yoixEv to avw
f
epdfitvov xai irpb; to {oyatov, papu Si to aX5< xarw
xai irpb? to (Mvov
*
icpo< aXXo Sk xotfyov xai xou<pdx~
pov, 8 Suotv Ij^o'vtwv papoc xai tov byxov ferov xarw
so ylpeTat Baripov <puaei 83ttov.
medium semper apta sunt ferri. Horum aulem id quidem
qnod a medio fertur, sursum; id autem quod ad medium
fertur, deorsum dico ferri. Absurdum est enim , in caelo
non existimare aliquid supra, aliquid infra esse, quemad-
modum quidam censent. Non enim ease aliud superum
,
aliud infcrum dicunt, si omni ex parte simile est, et un-
dique quisque gradient adversis ipse sibi pedibus erit.
(5) Nos autem ipsum universi extremum, supra dicimns,
quod quidem et positionc est supra, et ipsa natura primura.
Quum autem ipsius caeli aliquid extremum et medium sit,
patet et supra esse, ac infra, qnemadmoduin et multl di-
cunt, verum non satis. Hujus autem causa est, caelum
ipsosnou omni ex parte simile esse, sed unum tantum id
hemispbaerium esse, quod supra nos est, putare. Quod-
si sumpserunt caelum omni ex parte tale, et medium ad
universum similiter habere, Mud quidem superum , me-
dium autem inferum esse dicent.
(6) Id igitur absolute
dicimns leve, qnod sursum ad extremumque fertur; id
grave, quod simpiiciter deorsum atque ad medium fertur.
Ad aliud autem leve ac levius, id esse dicimus quod aliquo
natura deorsum fertur celerius, utrisque pondus babenti-
bus aiqualemque molem.
CAP. II.
Twv Si] icporepov IXSo'vtwv lid t))v icspl toutwv crxe-
(jv ayiSov ot irXstarot irepl twv oStw ^apewv xat xoti-
<pwv etprjxaat p.dvov, Sswv a^tpore'pwv tydvtwv papo<;
6atEpdv tVtt xou^orepov. OStw Si SisXOdvTtf otovTai
25 Siwp(a8at xat irepl tou airXS* xouapou xai paptoc

6 Si
Xdyo? auTOtt oux i(papu.oYtei.
(3)
ArjXov
$'
eVrat touto
[iSXaov itpoeXOouatv. Aeyouat yap to xwsotspov xai
PapuTcpov o'l uiv wcntEp ev tw Ttu-atw Tu^avct
ft-
Ypanfne'vov,
papurepov [*.iv to ix itXeidvwv twv auTwv
30
auvteTo;, xou^drepov Si to i\ IXaTTo'vwv, wonrep (xoXi-
6Sou (io'XifiSo; & 7tXti'o)v papuTSpof xai /aXxou ^aXxd;.
'Ojaouoc Si xai twv d(XXwv twv SjaoioeiSwv xaarov

iv
uirepo^
y^P
>v
*
<"ov C^opiwv papuTEpov IxaaTOv iriv.
Tbv autbv Si Tpo'irov xai uXou [xdXiSSdv
f
aatv Ik ti-
36 vwv
y*P
T<"v auTwv sTvat iravra xi adnata xai fitS;
CXric'aXX' oi SoxtTv.
(3)
OStw 8^1 oiwpto-pivwv oux si-
pTiTatircpl tou aicXw; xou^ouxat papt'oi;- vuv yap to |*iv
irup act xouspov xai avw ^j'peTat, ^1 Si
Y7i
xai to
fti\fk
itavTa xaTW xat itpb? to j/iaov. *Qt' ou Si' SXiYdniTa
40 twv TpiYWvwv l\ wv ffuvtaxavai
<f
aslv exavrov auTwv,
to itup avw oBpeoOai WE'ipuxev

to ts
y^P
t**tw ^ttov
av IsEpETO xai papuTspov av rjv ix icXctdvwv 3v Tptyw-
vwv. Nviv Sk (pafvsTai Touvavrfov Sow yap av Jj irXtTov,
xou^dxtpdv laxi xai avw (plpSTai OSt-ov. Kal dfvwOtv
46 ok xatw to iXtyov olo-S^aeTai OSttov itup, to Se itoXu
PpaouTepov. (4)
npb $k toutou ,
iirsl to (xiv ikaaow
e/ov Ta bjAoyevij xou^OTspcv eTvat ipioi , to Si icXeiw
pspimpov, ae'pa Si xai SSwp xai itup ix twv auTwv
tTvat Tptywvwv, iXXa Siaipi'pstv SXiyoTriTi xai itXri8tt
,
to Sib to )xiv auTwv elvat xou^oTEpov to Si papuTtpov,
laTat Tt itXij8o at'po? 8 PapuTcpov CSaTO? earat. 2u(i-
6a(vtt Si icSv touvavtiov itl tc yap 6 icXe(wv a^ip
avw
Eorum igitur qui prius ad horum considerationem vene-
runt
,
plurimi pasne de levibus hoc pacto gravibusque solis
dixere, quorum alteruro, utrisque pondus habentibus,
altera levius est. Atque hoc pacto de gravi levique facta
consideration
, de simpiiciter etiam levi graviquedetermi-
atum a se fuisse putant : sermo tamen ad ipsa non accom-
modatur. (2) Hoc autem perspicuum magis rrit , si ulte-
rius progrediamur. Quidam enim de leviorc gravioreijue
sic dicunt, ut in Timaeo est scriptum : gravius quidem id
esse, quod ex eisdem pluribus constet ; levius autem id
quod ex eisdem paucioribusconstet : quemadmoduni plumbo
plumbum et a sere majus
,
gravius est. Similiter et unum-
quodque ceterorum similium forma : in excessione enim
aequalium partium, quodque gravius est. Eodem modo
et ligno gravius esse plumbum dicunt. Ex quibusdam enim
eisdem omnia corpora et una materia esse aiunt, sed non
videri.
(3) Sic definitis, non dictum est de simpiiciter levi
ac gravl. Nunc enim ignis quidem semper est levis, stir-
sumque fertur; terra vera ac terrea cuncta deorsum
atque ad medium ipsum. Quare non ob triangulorum pau-
citatem , ex quibus quodque ipsorum constare dicunt, ignis
aptus est sursum ferri. Major enim minus utique movere-
tur, etgravior esset, quum pluribus ex triangulis constet.
Nunc autem contrarium sane videtur : quo enim major
est, eo levior est, et sursum celerius fertur. De supero
etiam loco deorsum parvus ignis celerius, et tardius ma-
gnus fertur. (4)
Insuper, quum id quod pauciora habet
ea quae sunt generis ejusdem , levius esse , id vero quod
habet plura, gravius esse dicant; aerem autem, et
ignem, ac aquam ex eisdem asserant triangulis esse, sed
paucitate mullitudineque differre, quapropter aliud ipso-
rum levius, aliud gravius esse : aliqua sane multitude
aeris erit
,
quae gravior erit aqua. At totum contrarium ac>
Digitized by Google
(aw,30.)
(pe'petai jxSXXov, xal SXwc bxtouv pipf* at'po< d\iw $!-
prcai Ix xou SSaxoc. Ot (Jiiv ouv toutqv abv t(tcov
icepi xoufou xal papeo? Siwpit/av
(5)
toT; S' ou^ txavbv
Ko;:v oBxoi SuXeiv, aXXa xaurcp oVcs; ap^aio'xEpoi
6 t9) vuv j)Xix(ac xaivoTt'paK ivoSriaav itspl twv vtiv
XeyOivxwv. <t>a(vtxat yip ?vi xov oyxov |xiv iXaxxto
twv aiapaxiov AVca
,
flapuTEpa Se. Ar,Xov o3v w<; ou-/
txavbv to <paunutv { tawv eruYxsiffSai twv irpwTwv x&
iooCapv Taa
y^P
^v
?
v "*&* ^pttv.
(6)
Ta Si itpwxa
10 xal Axofia xol? (aiv iiti'rcsSa Xyou9tv i!; 5v auvtVnjxe
ta fiapo? f](OVT twv aupaiMV, axoirov to ipavai

toic
Si o-repsi [iSEXXov ivSe'yjsxai Xev/etv to [*ciov tTvai p-
puxepdv a&TWV. Twv Si cuvSsxwv , iittiS^itep ou ipai-
vtxai xouxov fyeiv exaarov xov xpdirov , dtXXl iroXXa
Ik (Japuxepa 6pw|xsv IXaxxw tbv oyxov ovxa , xa6bntsp
ipfou /aXxdv , eVspov xb afxtov ofovxa( xe xai XEyouciv
mot
*
(7)
xb yap xsvbv t*u.irspiXau.avo''Mvov xou:pieiv
xi aw[xaxa ipsai xai iroieiv lottv 6xs xi -xcftjw xouipo'-
xtpa
*
itXiiov yip i/Etv xevo'v. Ail xouxo
Yp
xal xbv
to Svxov sTvat |xei(w awputptva -xoXXaxit; l\ lowv axepewv
| xai iXaxxdvwv. "OXw? Se xal itavxb? atxtov elvai
xou xou^otspou to itXeiov ivuTrapyttv xevo'v.
Ae"Y
ou01
(Uv ouv xouxov rbv xpditov
*
(j)
ovayxr, Si TtpooQeTvai
T01C o8t<0 Slopiou?l |Aj)| JJkSvOV TO XEVOV E/EIV ItXtlOV,
ixv
^ xoufoxepov , diXXa xal to orepebv {Xaxxov

et yap
uirepe'SJEt Trjc xoiauxrjc avaXofiac, oux carat xou^d-
Ttpov. Aia
-jfap
touto xal to icop iTvai tpaat xouipo-
tbtov, &ti itXetoTov E^tt xevo'v. 2u[i6ijo'eTat o3v
fiixpou nupb; noXuv j^puobv itXetov 1/ovTa to xivbv
tc eTvai xoufoxepov, cl (jt-J) xal arepebv e^ei iroXXaicXa-
OlOV
*
WOTI TOUTO XeXTEOV.
()
"EvtOI [itSV OUV TWV (AT)
ipacrxdvTwv ctvat xevbv ouStv Suoptaav rcepl xoucpou xal
P>p(0(,
oTov 'Ava^a^dpaf xal 'EpiceSoxX?^- of oc S10-
piaavTtc |*ev
,
ou tpaoxovTE? Si elvai xevdv , ouSev eTtcov
Sia ti Ta uiv aitXGic xoi/tpa Ta Si ^ap^a twv (jcofiaTcov
,
xal (pepexat xa ftsv d:t avoi xa Si xaxu. "Eti Si ropl
tou tvia ueijto rbv 07x0V Svxa xoufdxcpa twv iXaT-
xovwv cTvai 9b>ixaT(dV ouSiv iirtptv^o-Orjcrav, ouoi S^Xov
*u( ix xwv eipi)pevu>v bpioXoYOUfjicva toT( oaivo(uvoi(
40 aup&qaexai Xtyeiv auxoi;. (loj 'Avayxatov Si xal
xotc nepl xij( tou irupbc xoutpoTr|TO( atxtupiEvoic to
itoXb xvbv ij^eiv a-ftSbv iv xai< auTat? ivi^ceOai
8uo^Epe(n. "EXaxrov jiiv yap f?si ffrepsbv xwv aXXiov
oioixaxtov, xal to xcvbv itXetov aXX' Subic JsTat xi
45 nupbc TtXrjOo; iv 01 xb exEpebv xat to TcXr,pt uncp-
CaXXti xwv irEpie^ouevwv axepewv ev xivi (AixpSi TrXr^Oct
*pj;. 'Kiv Si fwci xal xb xcvdv, itw? Siopiouai xb
aitXw; Bxpu; vj yap xw tcXeiov axcpEOv e/_eiv t\ tw
IXaxxov xevo'v. Et |xiv o3v touto tjnqeroucriv , t'orai ti
W ttXrfioi yr,i oiixcdf dXtyov iv 5 axEpbv foxai Aatrov
?j Iv itoXXw itXr,Oei itupd?. 'OpLotw; Si xav xw xevw
StopicroMiv, Eaxai xi xouipdxepov xou a7tXw; xouipou xat
(pO(Uvou it\ d!vw outo ^Epd
(
iuvov ail xaTU. Touto
Si dtSuvaxov xb yip aitXSt xouipov ael xouipdxEpov xwv
DE CiELO LIB. IV. CAP. H. 42>
cidit : semper enim major aer magis sursum ferlur, et
omnino pan quaevis aeris sursum ex aqua fertur. Quidam
igitur ila de gravi levique definierunt. (S) Quibusdam au-
tem non satis visum est boc pacto dividere, sed quamvis
aetate vetustiores esseot, de hisce tamen quae nunc sunt
dicta, modo magis novo intellexerunt Nonnulla namque
corpora mole quidem minora, sed graviora esse apparet.
Patet igitur, non satis esse, ex sequalibus ipsis primis ea
qu sunt ponderis sequalis , dicere constare : essent enim
aequalia mole.
(6) Hajus autem ipsorum, gravius esse,
absurdum quidem est eos dicere
,
qui prima ipsa ac indivi-
dua, ex quibus ea corporumconstent, quae pondus ha-
bent
,
plana inquiunt esse : ii autem qui solids esse dicunt,
magis dicere possunt. Compositorum Tero quoniam singula
non hoc modo sese habere cernuntur, sed multa graviora,
minora mole esse Tidemus, quemadmodum a?s lana : aliam
quidam causam et putant esse, et aiunt.
(7) Vacuum enim
comprehensum levare corpora dicunt , et interdum majors
facere leviora, qoum plus habeant, ut inquiunt, vacui.
Propterea et molem habere majorem ex sequalibus solidb
persaepe aut ex minoribus composita , dicunt. Et omnino
cuilibet leriori, plus inesse vacui, causam aiunt esse.' Dicunt
igitur hoc modo de ipsis.
(8) Sed addant necesse est
,
qui
hoc pacto definiunt , si sit quippiam levius, non solum va-
cui plus, sed et solidi minus habere. Si enim talem ratio-
nem excedet, levius sane non erit. Ob id enim ipsum etiam
ignem inquiunt levissimum esse, quia vacui plurimum ha-
beat. Eveniet igitur, magnum aurum plus habeds vacui,
igne parvo levius esse, nisi etsolidnm ipsum habuerit mul-
tiplex. Quare hoc est dicendum.
(8)
Quidam igitur eonim
qui non inquiunt esse vacuum, nihil de levi gravique de-
terminarunt, ut Anaxagoras et Empedocles. Qui vera dc-
terminarunt quidem , non dicunt autem esse vacuum , ni-
hil dixerecur alia corporum levia,aliagravia sint, etalia
sursum , alia deor?um semper Terantur. Nullam praeterea
de hoc mentionem fecerunt, nonnulla, inquam , corporum
majorem habentia molem , leviora minoribus esse. Neque
patet ex its quae dicta sunt, quonam pacto fieri possit ut
ipsi consentanea dicant iis quae apparent. (10) Eos etiam
qui levitatis ignis causam vacui multitudinem inquiunt
esse, eisdem obnoxiosdiflicultatibus esse necesse est. Minus
enim ceteris corporibus solid! , et vacui plus habebit. At-
tamen erit ignis aliqua multitudo , in qua solidum et pie*
num ea qua; conlinentur in aliqua parva terra, solidaexsu*
perabit. Quodsi et vacui dixerint
,
quonam modo definient
ipsum simpliciter grave? Aut enim hoc, quod plurima so-
lidurum habet, aut hoc, quod vacui minus habet Si igitur
hucdicent modo, erit qua-darn terra adeo parva, ut in ilia
minus sit solidorum quam magno in igne. Similiter A va-
cuo etiam definiant, erit quippiam eorum quae semper deor-
sum feruntur, levius eo quod simpliciter est leve, semper-
que fertur ad supers loca. Quod quidem est impossibile.
Id enim quod absolute est leve, levius est semper iis quae
Digitized by Google
42G DEPI OYPANOY A,
p,
fydvttOV papo? Xal XOTW ^EpOft^VWV, to St xouipdrspov
oux aet xoutpov 8i& to XtvtaOai xal sv toi? Iy_ousi fiapoc
trspov irepou xou^o'-rtpov, oTov
y?j CSwp. 'AXX& (x-Jjv
ouSi t3 to xtvov avdEXovov i^stv itpb? to irXrjpn ixavov
6 Xuaai tJ|v XefO[A<fvT)v vuv airoptav. Xuu.6rjatTat yap
xal toutov tbv Tpditov Xe'youo-iv wsaurwc to aSuvaTOv.
'Ev yap tw irXefovi iropl xal Iv to) Aarcovi tov a&TOv
l^ei Xdyov to artptov itpbt to xevo'v. <WptTi Sj
y
Oarcov to icXttov avw irup tou IXottovoc, xal xarw
10 SI itaXtv waauxwc 6 uXetwv y_pu<ros xai 6 u.dXi6So;-
8ptotic 81 xal twv aXXwv ixaaTov tSv e'vovtcdv [Wpo;.
Oux ISei Si touto aupt.6a{veiv , Eurep touto> SuopiaTat
to fapu
xal xouipov.
. (u) "Atotcov Si xal si Sia to
xtvov (iJv dEvw ipepovrai , to 8s xevbv auT<> u.tj. 'AXXa
16 (xj|v si
-ft
to fisv xtvov avw ftscpuxe tpspsoOai, xarw Ss
to nX9jpe, xal 8i& touto toi; dcXXoic atxia T?j<; tpopac
txatspac, ouOiv wspl twv auvStTwv s'Set "TX07csTv 8i& t(
Ta (aIv xouifa Ta 8s fjaps'a twv erwixaTuv , a/Xa nspl
toutwv auxwv tiirtiv Sti t( to {*iv xoucpov, to S' lytti
SO papo?- eri Si t( to aiTtov tou u,^ SttOTavai to tcX5j-
ps? xal to xsvdv. (is) "AXoyov Si xal to j(wpav Ttj
xsvoi itoittv, &(ntep oux auTW ytopav xtva outxav

dvavxatov
8'
sTircp xtvtrrai to xtvov , sivai auTOU Ttva
tottov, l\ oZ [xsTaaXXst xal tic 6v. (13) tlpbc Si tou-
36 TOt t( tjjj xtv^oeoK aiTtov ; 06 yap 8^ td ye xsvdv ou
yap auTb xiveiTat (idvov, 4XX4 xal to STtptdv. 'iiaau-
tw; Si auu.6a(vsi xav ti; aXXwc Siopt'^
,
ptytOtt xal
ou.txpdri)Tt woiwv (JapuTtpa xal xoucpdxepa Oarcpa twv
iTt'pb>v, xal aXXov Svtivouv Tpdnov xataaxeua^wv,
30 u.dvov Si t(v auTJjv BXtjv ^Tciaiv a^oSiSou?, r| icXstou;
piv uitevavrfa; Si jxo'vov. McSg |xiv yap 0U07|( oux
loTat to aitXwc Sapu xal xoutpov , wmrip toT( Ix tiov
TptYeovwv ouvtorSaiv

Ivavrta; S^ , xaOonrep ot to xevov
xal nX5;pe{ , oux (cnai t4 (tsTa^u twv aicXu; papj'ojv
36 xal xouiporv Sta t(v' akiav fiapuTspa xal xou^oTEpa
dXXr,Xwv xal twv aicXwv iatlv.
(14)
To Si (AtfE'Ssi
xal u.ixpdxy)iri Stop(?tv icsitXacrftevw (xsv eoixe jaSXXov
twv itpoTspov, 6x1
8'
ivSe'/STai xa8* ixao-Tov icoistv
Statpopav twv Tsrcapbiv otoi/siwv
, dlafpaXeaTtpo)? evst
*0 Ttpb; to; tuitposOtv inopiaf. To Si [*tav icoitiv ipuotv
twv t<j) [ktf&ti SiaipspdvTwv ivavxalov Tauxbv ffuji-
6a(vtiv toi; (i(av icoiouotv BXrjv , xal (xi^O' ajtXw; tTvai
(i>]dsv xouipov (t*5 (pspdpiEvov ivw, aXX* ri &o-Tep{?ov
}| s'XOXiGo'u.evov , xal noXXa (tixpa SXivaw pLsyoEXwy
** paputepa sTvai. Ei Si touto lo*rat, cu^SjfctTai noXuv
d^pa xal -rtoXu irup BSato? tTvai papuTSpa xal
y5);
i}.if\ti. Touto
8*
sotIv dSuvaTOv. T4 p;iv ouv wapa
twv dtXXwv t?pr,<xva TauTa xal toutov XtvtTat tov
Tpditov.
(309,3(0.)
pondas habent ac deorsum feriinlnr; id aatcm quod est
levins, non semper est Icve, propterea quod et in iis quae
pondus habent, aliud alio levius dicitur esse, ut aqua
terra. At vero neque hoc , vacuum, inquam , rattonem ad
plenum habere, sufficiens ad solvendam dnbitationem esse
vidctur. Accidet enim et hunc mod11 m dicentibus , ipsum
identidem impossibile. In majore enim igni, atque minore,
eandem solidum ad vacuum rationem habebit. At major ignis
minora celerius sursum ferturjct majusaurum plumbum-
que celerius deorsum movetur, et ceterorum quodque simili
modo
,
qua; pondus habent. At hoc accidere profecto non
oportebat, si hoc pacto grave leveque est definitum. (I li Ab-
surdum autem est etiam, si ob vacuum quldem sursum fe-
rantur, vacuum autem ipsum non sursum feratur. At vero
si vacuumquidem aptum est sursum ferri, plenum verodeor-
sum ; atque ob hoc utrjusque latlonis sunt ceteris causa;
:
nihil de compositis considerare oportebat , cur alia corpo-
rum gravia, alia levia sint; sed de bis ipsLsdicere, cur
leve alterum sit, alteram pondus habeat ; et insuper, quse-
nam sit causa ut plenum vacuumque non distent. (12) Va-
cat autem ratione, et locum vacuo facere, quasi ipsum lo-
cus quidam non sit. Quodsi vacuum movetur, esse qnen-
dam ipsius locum , e quo et ad quern mutetur, necesse est.
(13) Ct insuper, quidnam ipsius motus est causa? non est
enim vacuum ipsum. Non enim solum ipsum , sed solidum
etiam movetur. Similiter absurda accidunt, si quispiam alter
definit , magnitudine parvitateque faciens graviora leviora-
que alia aliis, et alio quovis exstruens modo, univerais modo
eadera materies assignetur, aut pluras quidem, subcontre-
rise tamen. Nam si una sit, non erit grave simpliciter atque
leve, quemadmodum iis accidit qui ex triangulis consti-
tuunt elementa : sin contrarise sint , ut ii qui vacuum pie*
numque dicunt , dici non potest quam ob causam ea quae
sunt inter simpliciter gravia leviaque, graviora leviora-
que sint inter sese, et simplicibns etiam ipsis. (14) Magni-
tudine autem parvitateque deflnire, fi gmento qnidem magis,
quam priora, est simile : sed quia differcntiam clcmentornm
quattuor in quoque facere possunt, securius ad anteriorcs
dubitationessehabet. Ei vero qui naturam unam eorum facit
quae magnitudine diflerunt , idem accidere quae hisce acci-
dunt, qui materiam faciunt unam, necesse est, et neque
leve quicqnam simpliciter esse, neque ferri sursum, sed aut
posterius ferri, aut extrudi ; et multa parva paucis magnis
graviora esse. Quodsi hoc erit , accidet , magnum aerem
,
magnnmque ignem aqua terraque parva graviorem esse :
quod quidem fieri nequit. Ea igitur quae ab aliis sunt dicta,
Iubc sunt atque hoc modo dicuntur.
Digitized by Google
(.10.) DE CMLO LIB. IV. CAP. HI. 427
CAP. III.
'HueTc Si
XY0
t
u.ev irpwrov Stopio~avTt( irtpl oS pia-
Xiorxa diropouat xtvec, Sta xt t& |/.v dJvto ipepexat t! Si
xaxu> Toiv tKopiaxMV oil xaxa ipuotv, xi Si xal dvw
xal xato)
,
(xt-ri St touto ittpi fiaptoc
xai xoutpou xai
6 t5v o"U[/.6atvdvTWV irepi auxi ira6i()u.axwv, Sii x(v' at-
xiav ixaorov yivtxai.
(2)
[Jpl |*iv ouv tou ip^pesOai
1lc
tov auxou toicov xa<rxov Sptoiwc intoXr]7tx!ov waitEp
xat ncpl xic aXXac ytviatv; xat [ttxaSoXdc. 'Entl yap
efot xpsic ai xivifdEt? ,
jj
(jiiv xaxa pteytSoc , jj SI xat'
10 Soc, *) Si xaxa tojtov, ev ixdorri xoutwv rijv uexa-
60XV 6po>fxev yivo[j.(!vtiv ix tSv tvavxicov eJc ta ivavxia
xal xa [xeta^ti xal oux el? to tuvJ>v tw ru^ovxt u.xa-
6oX9)v ouaav

iuohoc Si ouSi xtvijTtxbv to tuj^ov tou
tuvovtoc' dXX' toorrep to dXXouorbv xal to aucTjxbv
15 txtpov, outii) xai to aXXotumxbv xai to au!;T)Tixdv.
Tov auxbv 0^1 Tpdnov 6itoXr)itTov xal to xaTa totcov
xtvi)Ttxbv xai xtvrjxbv ou to xuybv tTvat tou tuvovtoc.
El ouv ti; to dEvcii xai to xa'xoi xtvY)Ttxbv (xev to fiapuv-
Ttxbv xai to xoustOTtxdv, xivyjtov Si to Suvajxet (5apu
30 xai xou^ov , to
0'
Etc tov auxou totcov tpepeo-8at exaorov
tb ti? to a&xou itSdc laxi tpspeaQai. Kal xauxr) [iaX-
Xov dv tic uiroXaoot 8 f*Xtyov ot dpyatot , Sxt to Sfiotov
(piEpoiro irpbc to Sfiotov. Touxo yip ou <ju|/.6at'vti
itdvrwc* ou yip lav tic [Ta85j tJjv vtjv ou vuv <)
-
9* Xr^vT) , oicrOrjaeTat twv u-opuov txaorov irpbc auTiiv,
aXX' Sicou rtjp xai vuv. "OXwc ptiv ouv toi; bpoiotc
xal aStaipopot? 6irb t9jc auTrjc xtvujaewc avdyxri touto
auptSaivtiv , w<i8' Sirou ireipuxtv tv ti cpsptaOat u.o'piov,
xal to itSv.
(3) 'Eittl S' 6 xdiroc io-tl to tou ireptt-
So y^ovro? Tte'pac , ireptt/et Si itavTa to xtvouueva avto
xai xdtTto to Tt i'oy^aTov xal to pisaov , touto Si Tpoicov
Ttvi ftftetdl TO tlSo? TOU TtEplE^OU.VOU , TO ti? TOV
aurou totcov fpeo"6at irpb; to Suoidv tort tptpeaSai*
tk yip
Q&K
cjxoia Istiv aXX^Xoti;, olov 6Swp aEpt xal
36 d-J|p itupi. 'AvaicaXtv Si Xeveiv tot; pUv iticroic; sa-ct
,
Tot; S' axpot; oS, olov de'pa piiv SSaxt, 8So>p Si y?"
del yap to avtoTtpov icpbj to &<p' a&TO,
6c
eTSo wpb?
6Xr,v, outuc E/et itpb dEXXi)Xa.
()
Tb Si Cijitiv Stl
ti tpspETott to ntip avw xal i[
pi
xaTto, to outo ^ffrt
40 xal Sta ti to uYtaarrbv av xtv?JTai xal pttTaSaXXi)
fl 6f
lairc<>v
> uvitiav Ip^tTat aXX' oux et; Xeuxo'TT)Ta.
'0|aoi'o)< Si xai TaXXa icavra t4 aXXotwTa. 'AXXa tx>,v
xal to auiifixov Sxav pttTa6aXXr,
^
au^xo'v, oux tic
&Yt'ttav epxtTat aXX' tic (teyedouc &7rtpo/iqv. 'Oiioitoc
46 Si xal toutojv ?xao~cov to uiv Iv tw wotw to S' ^v tw
icoaw (XETabaXXEt, xal ^v TOTtw t4 (asv xoti^a avw t4
Si papsa xaxca, itX^v oxi ra piiv iv auxoTc SoxtT i'xeiv
dpx^v x^c ptexa6oX^c, Xeyw Si to papu xal to xoutpov,
t4 S
1
ou, aXX' e?wOev
, olov to &Ytajxbv xai to au^rjxdv.
60 Katxot IvtoTt xal TauTa l\ auxwv pttxa6dXXEi , xai
(xutpSEc
Y
V0
!*1C
iv toTc e^w xtv>itiic to (tiv tic
frvfetav i'py.tTat to S' tic aiJ^v xal t*Ttti tsutov to
Nos autem jam dicimus primum id definientes, quo do
maxime quidam dubitant : cur alia corporum sursum , alia
deorsum semper, alia sursum deorsomque secundum natu-
ram ferantur ; deinde de gravi levique, atque affectibus iis
qui circa ipsa accidunt, quam ob causam fianl, dicentes.
(2) De hoc itaque, ferri (inquam) unumquodque suum in
locum
,
perinde atque de ceteris generationibus et mutatio-
nibus, existimandum est. Nam quum tres sint motus, alius
in magnitudine, alius in forma, alius in loco : in horum
unoquoque mutationem e contrariis in contraria , atque in
media fieri , et non in quodvis cujusvis mutationem esse vi-
demus. Simili modo neque motivum cujusvis quodvis, sed
utalterabile ac accrescibile sunt diversa, sic et alterati-
vum ac accrescitivum. Eodcm modo et loco motivum non
quodvis cujusvis mobilis, existimandum est esse. Ad su-
perum igitur locum ac inferum motiva quidem sunt,. id
quod ponderis, et id quod levitatis est efTectivum : mobile
autem, id quod potentia grave est, atque leve. Ferri vero
quodque si'im in locum, nihil aliud est, quam insuam
formam ferri. Atque hoc pacto magis quispiam existimave-
rit id quod antiqui dicebant, simile (inquam) in simile
ferri : hocenim non omnino accidit. Non enim si quispiam
terrain eo in loco posuerit ubi nunc est lima
,
quseque par-
tium ad ipsam feretur, sedeum in locum ubi ctiam nunc
est collocata. Omnino igitur similibus, et differentiam
non subeuntibus, hoc accidat eodem motu necesse est.
Quare quo pars una qussdam apta est ferri , eo et totum
aptum est ferri.
(3)
Quum autem locus ipsius continentis
sit finis, extremum autem atque medium omnia quae sur-
sum moventur deorsumque, contineat; atque hoc forma
ejus quodammodo sit quod continetur : suum in locum
ferri nil aliud est, quam in simile ferri. Eaenim quae dein-
ceps sunt collocata, similia invicem sunt, ul aqua aeri,
et aer igni. Contra vero dici in mediis quidem potest, in
extremis vero non potest : velut aerem aquae , et aquam
terras. Semper enim id quod superius est, ad id quod
sub ipso collocatur, sir, se habet, ut ad materiam forma.
(4)
Quaerere vero cur ignis ad supera loca, et terra ad in-
fera feratur, idem quod hoc est, cur sanabile, si movetur
atque mutatur, ea ratione qua est sanabile, in sanitatem
,
et non ad albedinein veniat. Similiter et cetera allerabilia
cuncta. At vero et accrescibile quum hoc mutatur, quo est
accrescibile , non in sanitatem, sed in excessionem magni-
tudes venit. Similiter et horum unumquodque, aliud in
qualitate, aliud in quantitate mutatur; et in loco, levia qui-
dem ad supera
,
gravia vero ad infera loca proficiscuntur :
excipitur tamen hoc : liecc enim
,
grave , inquam , ac leve
,
in se ipsis mutationis principium habere videntur ; ilia vero
non in se ipsis, sed foris, ceu sanabile ac accrescibile :
quanquamet haecinterdumex se ipsis mutantur, et parvo
facto in externis motu , alterum in sanitatem , alteram in
incrementum accedit. Et quum idem sit sanabile et ssgri-
Digitized by Google
428
6yiaxbv xal to vo'oou Sexxixo'v, iiv uiv xivr,85j ?[ uyia-
ctov, el<; oytEiav cpspexai, &v S'
^
voaepdv, eU vdaov.
MSXXov Si xo fapJ) xal to xou:pov xouxcov iv iauxoi;
iy.Etv wafvExat t^jv
apxV
Sii to iyyuxaTa
**i
ouofa?
6 sivat tJ|v toutjov 8Xt|v

erriuistov S' 6ri
^ <popi aTtoXe-
Xuuivuv i<TTi,xai ysviW uarTaxr) twv xtvrjffEcov, oWte
TCptOTY) Sv ET) Xt4 T^V OUIl'av 6tI) XtVT)9H.
(5)
"Otav
jAv ouv yiyv7)Tat i? CSaxoi; W|p xai ix {Japio? xoutpov,
epyexai ei{ to avco. "Aixa
8'
e<m xoucpov, xal ouxeti
10 yfosxai, &Xk' ixsi iotJv. 4>avEpbv 8i| 6ri Suvau.Et ov,
Et? ivTcXc'^iixv lov {pytxan ixsi xai etc togoutov xal
toioutov, o5 f| ivTiXe'^tta xai 6Vou xal ofou xal Sirou.
Tb
5'
aoxb afnov xal tou yj5t| Jura'p^ovTa xal oVta yrjv
xal reup xtvetaOat si? touc a&xwv xdirouc u.T|8evo? ^uiro-
is StiJovTOc. Kal yip V| Tposprj , orav to xuXuov, xal to
uyiaffrdv, Sxav to Mt/ov yAi ?j,
<pipexat euOuV xal
xivei Si to* Te i?
tytJit
itoiTJaav xal to Oicoffitaoav
$ 6*9ev 4ittJt^5r)oev , xaflaitep etpr,Tat iv toi? irptoxoi?
Xdyot?, iv of? SiwpiSouev 8tt oufllv toutwv auto iauTO
30 xivei. Ata Ttva jaJv ouv aixiav tps'pETai twv :pspouj'v(ov
ixa&rov , xal to <p'ps<j9ai si? tov a&Tou to'jtov t( eVtiv,
E?pi)Tat.
nKPI OTPANOY A, 8.

(sio,3ii.)
tudinis suscrptivum : si ea ratione qua sanabile est, mo-
veatur, In sanitatera pergit; sin eo, quo argrotabilcest,
in aegritudinem fertur. Magis tamen grave levcque in ae
ipsis principium habere videntur, proplerea quod liorum
materia propinquissima substantia! est. Signum liujus est,
lationem absolutorum esse , et ultimum motuum genera-
tione. Quare mollis hie substantia primus erit.
(5) Quum
igitur aer ex aqua (it, atque e gravi leve, in superum locum
venit. Simul aulem est leve, et jam non fit, sed illic
est. Patet igitur, quum potentiasit, ad actum proficiscens,
venire illud et ad tantum, et ad tale, ubi est actus et
quanti, et qnalis, et ubi. Eadem est causa, et ut terra ac
ignis jam actu ad sua loca nullo impediente moveantur.
Etenim alimentum, quum prohibens, et sanabile, quum
detinens sublatnm fuerit , continuo fertur : et movel etiam
et Id quod initio fecit, et id quod subtraxit, aut id undo
resiluit, ut prius insermonibus dictum est, in quibus defi-
niebamus, nihil horum ipsum se ipsum movere. Dictum est
igitur quam ob causam feratur quodque eorum qua; ferun
tur, et quid sit , suum in locum ferri.
CAP. IV.
Ta; Si Siaipopi? xal xi ow6aivovTa irsp't auTa vuv
lifwu.iv. IlpoJTov u,iv ouv. 8upis6b> , xaOancp tfat-
36 vExai Ttaot, ppu jiJv anXbi; to nSatv u^io'Tau.Evov,
xou^ov Si to itSuiv s
>
7ri7toXaov. "AirXioi; Si Xe'^w sf{
te to ye'vo? pXsxoiv , xal 6Wc u.t\ &u.y6xtott urea'p^si

oiov ^atvcTat irupb? (xiv to ruybv iae'^eOoi; dfvtd cpEpd-
U.EV0V, lav (X^ Tl TU/7) XOiXuOV ETSpOV,
fTfi
Si XttTCd
'
30 tov auxbv 8i Tpditov xal 83ttov to icXeiov. "AXXto? Si
papu xal xou^ov, ot( a^oTtpa uitap^EC xal yap iiti-
itoXaous( -riot xal u^taTavTai, xaOaicsp aj)p xal 68<i>p'
(2)
aitXw; aev yip odSsTEpov toutuv xotitpov r| ftapu

y?ii;
tiiv yip aixtpw xou^OTEpa (EictnoXai^Ei yip aunj to
36 rir/ov auTbiv u.dpiov), irupb; Si ^apuTEpa (ftflaraxai
yip au~b>v Stcooov av
>j
pidpiov
)
, irpb< iauTi Si aicXui;
to u.sv papu to Si xoucpov ar,p u.iv yip 6iro'oo? av
7),
EirmoXa^Ei 68aTt, SSwp Si bitooov av
j)
, ae'pi u|t-
fftaTat.
(3)
'Eral Si xal twv aXXwv to w.iv tyti papo?
40 Ti Si xouspoTriTa , SrjXov 8x1 toutmv (tiv akta itavroiv
^
iv toT? iauvflsTot? Stacpopa

xari yip to ixsivbiv ti-
TU^YJXEVai TOU U.iv IcXetOV TOU
8'
fXaTTOV, i'dTSl xi U.EV
xoufa Ti Si papsa twv ero)(xa-twv. "Uctte rrepl cxei'vuv
Xexteov

xaXXa yip axoXou0tT toT? itptixoi? , Sjtep
46 fyau-sv -/pr)vai noiEtv xal tou( Sti to TtXijpE; to pap!)
XEyovta; xal 8ii to xsvbv to Xoucpov.
(4)
2uu.6at'vEi
or, u/)| iravxayoti Tauti papia Soxstv tivai xal xouya
8ii T^|v twv Ttptotwv Sia^opav* Xeyo) S' otov iv jaev
aepi paputEpov iVtai TaXavxiaTov |uXov [10X16S0U
to (ivatafou , iv Si CSatt xouydtEpov
*
aittov
$'
ort navTa
Papo
i^Ei itXV mipb? xal xou^0TiTa itXV y^?. njv
u.iv ouv xal Soa y5)?
i^Ei wXeTo-tov
,
itVTay_ou papo;
Differentias aulem , et ea quae accidunt circa ipsa, nunc
dicamus oportet. Primum igitur sit definitum , ut universts
videtur, grave quidem simpliciter id esse, quod omnibus
substat; leve autem id quod super omnia natal. Simpli-
citer autem dico , et In ipsum genus respiciens, et In ea in
quibus ambo non insunt. Sic ignis quacvis magnitudo,
nisi forte quippiam aliud prohibeat, ferri sursum cernitur;
et lerrae etiam quaevis magnitudo, deorsum : eodem modo
etiam celerius id fertur quod majusest. Alio vero modo gra-
via leviaque sunt ea quibus ntrumque inest. Etenim nataot
super aliqua, et substant, ut aeret aqua. (2) Absolute nam-
quc neutrum horum leve est , aut grave : terra enim ambo
sunt leviora
(
quaevis enim pars ipsorum Imic supernatat),
hjni autem graviora
(
quantacumque enim earum particula
igni subsidet
)
; ad se ipsa vero simpliciter aliud est grave,
aliud est leve. Aer enim quantavis magnitudine semper est
super aquam ; aqua autem quantavis quantilate, subsidet aeri
semper.
(3)
Quoniam autem et ceterorum alia pondus liabent,
alia levitatem
,
patet, earn differentiam, quae in simplicibos
est, horum omnium causam esse. Ex eo namque, quod aliud
plus, aliud minus illorum sunt assecuta, alia corporum
levia , alia gravia erunt. Quare de illis dicendum est. Cetera
enim ilia prima sequuntur. Quod et eosoportere facere dixi-
mus, qui ob plenum, grave esse dicunt, et ob vacuum, leve.
(4)
Accidit igitur, eadem non ubique gravia leviaque ob dif-
ferentiam primorum videri. Lignum enim centum librarum,
plumbo unius librae in aere gravius, in aqua levius erit.
Causa autem est, omnia, prater ignem
,
pondus, et levi-
tatem, prater terrain, habere. Terrain igitur, et quae
terras plurimum liabent , ubique gravitatem habere Decease
Digitized by Google
DE CiELO LIB. IV. CAP. IV. (311,311.)
iytvt avayxatov , SSo>p 81 itavta^ou nXrjv iv
y5j,
etspa
81 iiXyiv iv SScro xol yvj
'
(ft) Iv tj) autou yip
X*"*?*
IravTa pdpo< 1/Et irXf,v iropdc , xat 6 av^p. 2r,[iov
3*
8rt Xxtt irXttov 6 ce:pu<nf)u,tvoc aiixb? tou xevou
*
t 5oV it ti aepw; tyti irXetov
3\ yi)? xa^ 68bto?, iv [ilv
uSaxt ivSt'/eirai xouipdrepov iivai Ttvdc;, iv 81 iept p-
purepov dipt u.lv yip oix inticoXa^ct, tw Si CSatt
iittTtoXa^Ei. () "Oti
8'
ion ti otitXw? xoutpov xal
&icXm;
Papu,
ix tuvS* iort tpavepdv. Aiyu S' airXSic
10 xdu^ov 8 list av) xal papu 8 atl xoitoj irecpuxt <pip9dai
|xi| xinXudixcvov- xotauxa yap ecru riva, xat ou&o*irep
otovTat tive? toxvt' tfiiv papo?

(7)
|}apu uiv yip SoxtT
Ttolv livat xal ETe'poi?, xal del (pepsuOai irpb< to uiaov.
"Eort
8*
SfiOtox; xat to xou^ov 6po>u.ev yap, xaOaicip
16 etprjrat itpoxcpov, 8rt Ta yeripa itSfoiv u<ptffraTai xal
fiptrat irpbe; to ulaov. 'AXXi |x}|v topiarai to jxe'uov.
El toi'vuv euirt ti 8 itaatv iitncoXaci, xeOeiicep tpat-
vtTai to irup xat iv auto") tu dept avio spspdjAevov
,
6
8'
dWip fjou^ajtov, SrjXov 6rt touto ^epeTai itpo to
90 iayjxTOv. "tlsxt pdpo? ouSlv oTo'vt' eyEtv auTO- 6ip(-
oraTO yip Sv aXXw
-
ei 81 touto, tTi) av ti erspov,
8 wpETat iitl to lo^axov , 8 itaot toT; (pepouivot? iirt-
iroXact. INuv
8'
ouSlv tpafvrrai. To etpa itup ouSlv
iyti pdpoi;, ouoe t|
pi
xoutpdri|Ta ouStptav, etitep 6ip(-
9ft craTai irSffi xat to utpt<jTau.!vov cptpexat eVi to (xssov.
(s) 'AXXi u.r,v 8tt y' Jti u.wov itpb? 8 7) pop& Tolt
Ijrouat papoc xal
if'
o5 toT< xou^iot;, SrjXov iroXXa-
^dOev, itpwTOv (Jtsv tw el; airttpov ur) ivSt^tsdat oe-
peodat |i7)0. "Omtsp yip oux iVriv oiOsv doovarov
,
so
o5t(i>i; oios
Y'T
1' 5
'
10"
*
^ 81 ipopa ftveotf iro6ev icot.
'EiKtra 7cpbc; 61x0(3; ^atvetat Y<ovtac; to (jtlv Tcup dtvw
tpEpduevov, #, 81
yj xbtw xal icSv to pa'po? f^ov.
Qot' avotYxr, 9epsoflat irpb< to uiuov. Touto 81 itd-
Tcpov cu|x6aivct itpb? to t^{ pjc; ficeov r| irpb; to tou
3t
icavTOi; , iitet Taurdv ioxtv , aXXo; Xdyo?. (9) 'E7ttl 81
to jcao'iv usiffTau.evov (psptxat itpb? to (jie'iiov
, ava'yxr)
to TtSitv iTttKoXaiJov tp/peaOat itpb? to eoyaxov t5jc;
^(upa; , iv
$
7cotouvTat -ri|v xtvTjotv

ivavn'ov yip to
ptlv (jteerov Ttji eo/oitw
, to 81 ExptOTajjiEvov aet Tb iirt-
40 icoXdtSovTi. Atb xal cuXdytoc to papu xat xouoov 8uo
iar(v

xal yap ot totcoi uo , to ut'trov xat to lir/aTov.
Ecri 81 St, ti xat to (XETa^u toutwv
,
8 irpb? Ixatepov
auToiv Xe'ytTat OdTEpov imt yip <?,< (tr/axov xat (is'uov
^(tpoTE'ptov to ueTa;u. Ati touto Ioti ti xat dXXo
45
papu xal xotl^ov
, olov CSwp xal ar^p

(11.) ipau.lv 81
to oiv icspwyov tou t*8ou eTvat , to 81 itEpte/du.evov
nji; fiXr,?. "hdTt
8*
ev itaot toT; yt'vEOtv aCxri ^ Sia-
CTaot? xat yap iv Ttji iroiw xat iv tw ttosw IutI to
ji.lv &? ef8o? u.5XXov, to
8'
ok uXtj. Kat iv toT; xaTi
to tojiov iuauTtfli; to p.lv ivm tou wptoue'vou , to 81 xatto
TTJ; CXti. 'Qote xat iv auxij t>j uXr, tyj tou papt'o<
xal xoutpou
,
I
u.lv TotouTOv 8uv'au.Et
,
p'apioc uXr,
, ^
Si
toioutov, xou;pou- xat iffTt (xlv rj but)], to
8'
eTvat ou
tbuto'v, trtcittp xal to vooepbv xal to uytauxdv, to
439
est; aquam autem ubique praeterquam in terra; et aerem
similiter, praeterquam in aqua ac terra. (S) Suo enim in loco
gravitatem habent omnia
,
prater ignem , etiam ipse aer.
Signum bujus est, utrem inllatum plus ponderis quam va-
cuum habere. Quare si quid plus aeris babet
,
quam terra?
et aquae, id in aqua quidem alio levins, in aere vero gravius
esse potest : nam non natat quidem superaerem, natat autem
super aquam. (6) Esse autem quippiam sitnpliciter grave
,
atque simpliciter le?e, ex hisce perspicuum est. Atque
leve simpliciter id dico, quod semper sursum ferri aptum
est, nisi prohibeatur; et grave, id quod semper deorsum
aptum est ferri. Sunt enim aliqua talia , et non omnia pon-
dus habent , ut quidam putant.
(7) Nam et aliis quibusdam
grave esse videtur, semperque ad medium ferri. Est autem
et leve simili modo. Videmus enim , uti dictum est prius
,
terrea ipsa sub omnibus esse collocata, atque ad medium
ferri. At vero medium ipsum est deflnitum. Si igitur est
quippiam
,
quod super omnia eminet , ut ignis in ipso aere
sursum ferri videtur, aere quiescente
,
patet hunc ad ipsum
extremum ferri : quare nihil ipse ponderis habere potest
:
sub alio enim collocaretur. At si hoc esset, aliquid aliud
esset profecto
,
quod ad ipsum extremum moverelur, quod
super omnia
,
quae ferunlur, collocaretur. Nunc autem nihil
ejusmodi cernitur. Ignis igitur nullum pondus liabet, neque
etiam terra levitatem ullam habet : siquidem subsidet uni-
versis, idque quod subsidet, ad ipsum medium fertur.
(8) At vero medium esse, ad quod latio fit eorum quae pon-
dus habent , et ex quo levia sursum feruntur, ex multis pa-
tet. Primo quidem ex eo, quia nihil ferri in infinitum po-
test : ut enim nihil est impossible, sic neque fit impossi-
ble; latio veroe quopiam in quippiam gencratio est. Demde
ignis quidem sursum, terra vero, et quicquid pondus liabet,
deorsum, similes ad angulos fertur. Quare ad medium ipsum
feratur necesse est. Utrum autem ad lerrae medium , an
ad universi feratur, quum idem medium sit ipsorum , alibi
tractanda quaestio est.
(9)
Quum autem id quod omnibus
substat, ad medium ipsum feratur, id quod >uper omnia
natat, ad ultimum capedinis, in qua fit molus, feratur ne-
cesse est. Sunt enim conlraria , medium et extremum , et
substare atque natare. Quapropler et cum ratione duo
sunt grave et leve : et loci enim sunt duo, medium atque
extremum. Est igitur quid et id quod est inter haec,
quod ad utrumque ipsorum alterum dicitur. Id enim quod
est inter ea , extremum aliquo modo , et medium est ambo-
rum : quocirca est quid et aliud grave et leve, ceo aer et
aqua. (10) Dicimus autem id quidem quod continet, formal
esse ; id autem quod continetur, materiei. Atque base dif-
ferentia universis in gencribus est. In qualitate enim et
quanlitate est aliud ut forma magis, aliud ut materies :
et in loco simili modo supcrum est deliniti : inferum
autem materiei. Quare et in ipsa materia, quae est ipsius
gravis et levis
,
quo quidem tale est potentia, eo gravis ma-
teries est
;
quo vero tale est, eo levis materies est. Atque
eadem quidem est , esse autem non idem est; quemadmo-
Digitized by Google
4S0
niiPI OYPANOV A, e. (i.)
.*
j >?
ou tkuto'v Sio'itEp oiSe to voowSei elvoti yj i dura et aegrotabile acsanabile, idem est, esse vero non
DvietvE. |
idem est
;
quare nee aegroturo esse aut sanum.
CAP. V.
To jjl4v ouv v/m ToiauTr,v GXyjv xoutpov xa\ del dvw
,
to 51 xf,v Ivavxiotv |3apu xal del xotTW* to
8'
erepac
5 jxlv toutcov
,
fyouaa; S' oGtw icpbc dXX^Xa; ok aurat
,
airXS? xal <xv(o xal xatti) tpepou.e'vac ' 810 a^p xal 28wp
l^ouai xal xou<po'iT|Ta xal papo; Ixctxepov, xal BSwp
[tiv itXV -pie
icSfftv 6<p(TaTat, dW|p 81 irM|v irupbc
irSo-tv entiroXd^et. (s) 'End
5'
earlv ev |aovov 8 itSatv
10 eKiitoXdtei xal Sv 8 icSatv u<p(<ratTai, ivdcyxvi Wo ofXXa
eTvat & xal u^iffTaxai tivi xal imizdka&ti tivi. "Q<m
dWyxr) xal t4{ 6Xa< civat xosauta; o'vairsp tau-ca
,
Texrapac, outgo 81 Ttrrapas <!)<; [ju'av ijlIv anavruv rJ)v
xoivnjv, dXXwi; TS xal ti Y^ovtat i\ dXXyjXcov, dXXi
15 to (Tvat Ixepov. (s) O&Slv yip xtdXuet x3v ivavxtaiv
eTvai [xsxa^u xal v xal icXeito, waitep Iv ^pw[iao-iv
iroXXa^S; yap XsyeTat to uTau xal to u.e"<iov.
()
'Ev
ftlv ouv t5j auTou
x^P?
T"ov
^X^
VTC0V xa^
Mp
05 xat
'xou^OTjjTa exaorov
lx
el
P"p<'
rj 81
pi
Iv Siraonv Ixei
so
jjapoc, xoufOTi)Ta
8'
oux fyst, c! (at] ev oTe liriitoXd^ei.
Alb xal ujto<;7co)(jievwv uiv ipe'ptTai si; to itp*
W
xdrw
,
cW|p (tsv el? tr,v xou &8axo; yj!>pav , uSwp 81 et; tJjv xrj;
ipi?.
"Awo
8'
el< t^v too irupd;, dvatpoupevou tou
itupo';, oux oiaO^aetat & cajp, dXX' r, |$ia, (orcep xal to
m 88wp OTcSTai , 8Tav yevTjTat to lirfireSov Sv xal OSttov
aitaoT) Ti{ avw ttj; <popS? , fjv gplpexat -co CStop xdro>.
OuSe to 88<op et? t^v tou depot, dXX' vj to; vuv efpr)Tat.
'H
y^
Si touto ou itcioxei, 8xt oi^ i to liriiteSov.
Aio to plv 6Sb>p et( to aYY'iov itupu6ev cntStai ,
-y5J
SO
8'
ou. "Qtrnep 8: ouS'
^ Y^i
ofvu, oiSe to itup xata>
elotv 6^aipoupiEvou tou aepo;* ouSlv
y^p
'X
l
Pp?
ouS' ev ttj auTou /.wpa , Samp ou8'
^ y^
xou^OTT)Ta.
4>e'psTat Se xaTu> xa ouo uTvoaitwpi^vwv, 8ti to u.sv
attXbic papu iariv, 8 itaartv 6tpto*TaTat, to 81 itpo';
3B ti (Japu 8v ei? tJjv auTou
x<^pav $ of? intnoXa^ei
,
Si* 8(iiotOT>]Ta
T7J?
uXi)?. (fc) "Oti
8'
avayxatov itoteiv
fea xa? Staipopii; autoig , SrjXov. EJ |*iv yip (*^a
8Xt) irotvtojv , olov t( to xevbv ^| to itXrjpe?
^ to u.eYe8o;
?) Ta xpfytova
, ^
TtavTa av<o
$
icavxa xaTta oioO^asTat,
40 it Si ipa cpopa ouxeti lorai
*
Sot' 5j xoufov ouSev
larai anXQ; , ei navxa ^eitei piSXXov xw ix |Atii;dvo)v
eTvat ooofiaTwv
?i
x irXetdvtov, ?| Stt itX^pi). Touto
Si opwfxe'v xt, xal SiSttxxai 6ri bpoitot xdxw xt del
xal Ttaviayou tpe'pexai xal ava). 'Eav 8e to xevbv fj ti
45 toioutov 8 del dvco , oux i'o-Tai to del xdxeo. Kal tmv
(isTot^u Si| evia loxai xaxu Oatrov -jtJ?' &v
Y^P
t"^
itoXXiJ) depi TpiYwva icXeitd rl t4 axepea t| Ta (xixpa
taxai. Ou cpaivEtai
8'
ouSe Sv [idpiov depo? xdxb>
fe-
pdu.evov. 'O(xo(a>c 8e xal inl tou xoucpou , av IxeTvo
50 itoit) xi Onep^siv xrj 8Xi. (s) 'Eiv 81 8uo xa [uxai-u
,
nu( lo-tat itoiouvxa & itotei d^p xe xal CSoip ; oTov
el ti; tfttir\ eTvat xevbv xal itXjjpej. To (Uv ouv itup
Id igitur quod talem materiam habet, leve est, semper-
que SDrsum fertur; id vero quod contrarium habet, grave
est , semperque deorsum fertur. At ea qua? diversas quidem
ab his habent , sic vero inter sese habentes ut h.T se liabent,
simpliciter et sursum et deorsum feruntur. Quapropter
aer et aqua levitatcm habent, et pondus : atque aqua qui-
dem universis, terra excepta, substat;aer autem super
omnia eminet , igne excepto.
(2)
Quum autem unum sit
solum, quod super omnia natat, et unum item, quod sub-
sidet universis, duo alia esse nccesse est
,
quae et cuipiam
stibstant, et super aliquid collocantur. Quare et materias
qnot li.icc sunt , tot esse necesse est
,
quattuor, inquara,
adeo vero quatluor, ut una quidemsit omnium communis,
praesertim si ex sese mutuo fiant : esse vero diversum sit.
(3) Nihil enim vetat ut inter contraria unum sit, atque
plura : quemadmodum in coloribus. Muilisenim modis di-
citor id quod est inter, ac medium ipsum. (4) Unum-
quodque igitur eorum quag pondus habent levitatemque
,
pondus habet suo in loco; terra vero in omnibus pondus
habet, levitatem autem non habet, nisi in iis super qua:
natat. Quapropter etiam , si subtrahatur, deorsum in id
fertur, quod deinceps est collocatum : aer quidem in lo-
cum aquae, aqua vero in locum terra. Sursum autem in
locum ignis, si ignis ipse tollatur, aer non fcretur nisi vi :
sicut et ipsa aqua trahitur, quum ipsum planum merit
unum , atque celerius quispiam traxerit aquam sursum
,
quara sit ea lalio qua fertur ipsa deorsum. Neque aqua
similiter in aeris locum fertur, nisi uti nunc diximus. Terra
autem hoc non patitur, quia planum non est unum. Qua-
propter aqua quidem in vas ignitum trahitur, terra vero
non trahitur. Ut autem terra non fertur sursum, sic ne-
que ignis deorsum ferlur, si subtrahatur aer : nihil enim
ponderis habet neque suo in loco, quemadmodum neque
terra ullius est particeps levitatis. Feruntur autem duo
deorsum , si infera subtrahantur : quia aliud est absolute
grave, quod quidem omnibus subsidet ; aliud ad aliquid
grave, quod quidem suum in locum, aut in eorum super
quae natat, propter matcriei similitudinem fertur.
(5) Esse
autem necessarium , requales facere differentias ipsis, patet.
Nam si una sit omnium materies, ut aut vacuum , aut ple-
num , aut magnitudo , aut trianguli , aut universa sursum,
aut universa deorsum ferentur, altera vero latio non erit.
Quare nihil erit simpliciter leve, si cuncta inclinantur ma-
gis deorsum , eo quod aut ex majoribus sunt corporibus
,
aut ex pluribus , aut quia sunt plena. Hoc autem et vide-
mus, et demonstratuin est , similiter (inquam) deorsum
semper et ubique, ac sursum corpora ferri. St vero va-
cuum sit , aut quippiam tale, quod sursum semper feratnr,
non erit id quod semper deorsum fertur : et mediorum
aliqua celerius deorsum, quam terra, ferentur. Magno
enim in aere trianguli plures erunt, aut solida, aut plana
:
at nulla pars aeris deorsum ferri videtur. Similiter et in
levi, si illud fecerilquispiamexcedere materia.
(6)
Sin vero
duo sunt in medio, ipsa media , aer (inquam) et aqua,
quonam pacto facient ea quae faciunt? veluti si quis dixe-
rit esse vacuum, atque plenum. Ignem igitur vacuum esse
Digitized by Google
(3.) BE CiELO LIB. IV. CAP. VI. 4SI
xrvo'v, Sib xal 4W, tt)v 81 ytjv itXijpie, Sib xal xaxw.
"Aepa Si icXetov itupbc
*X
J1V
,
^Stop SI YTJe
-
l&xai yip ti
6Sa>p 8 ivXeTov lsi irup SXfyou iepo; , xal eWjp ttoXu?
SXfyou BSoTot "pp irXti'io , Sore SsrjdEi ae'po? ti irX?|8o?
6 OSttov (peptaSai xaxw uSaxof 8X(you. Touto S' ou
epafvsxai oiSafiou ouSfiTOTt. 'Avayxij xotvuv, wo-irep
xal to Trup avw , Sxt toS'i ly^et , olov to xevo'v , xa
8'
aXXa ou, xal tJ|v
y*i
v xaro, ori to itXrjpe; fysi,
xal tov aspa ti; tov auTOu xal avioxcpov tou CSaxoc,
io 6ri toS ti lj(et, xal tb CSwp xar(o, 8ti xotovSe Tt.
El SI ijv ii ti a|xcp<o $ Suo , au.ip<o S' uirapst Taura
xaTpto), eaxai ti TtX5)8o? Ixaxtpou ou 6irept$tt CSwp
te aipo; iXfyou t5 avw xal dW|p SSaxo; t!i xaxw , xa-
6airtp eipji-rxi itoXXdxic.
dicimt; quapropter et sursum fertur : terrain autem ple-
num
,
quocirca deorsum fertur : aerem vera plus ignis ha-
bere, et aquam plus terra. Erit itaque quondam aqua,
qua) plus ignis babebit
,
quam parvus aer; et aer magnus
plus terne quam parva aqua. Quare magnam aliquam aeris
partem aqua parva deorsum ferri celerius oportebit : hoc
autem nusqnam unquam fieri apparet. Ut igitur et ignem
ideo sursum ferri necesse est, quia hoc habet, vacuum,
inquam, cetera vero non; et terrain ideo deorsum ferri,
quia plenum habet : sic et aerem ideo suum in locum
ferri ac super aquam collocari necesse est
,
quia hoc habet
;
et aquam ideo deorsum ferri ac sub ipso aere collocari,
quia hoc habet Si vero aut unum quid ambo sint, aut
duo, ambo vero insint utrique, erit aliqua multitudo
utriusque
,
qua quidem aerem aqua param excedet supero,
et aer aquam infero, quemadmodum stepe est dictum.
CAP. VI.
is < Ta 81 ayr'uaxa oux aTxia tou <pe'peaOai airXSc
^ xavco f[ avto , dXXa tou flaxxov rj ppaSuxipov. Ai' &<;
8*
ak(i{, ou yaktithv ioiiv

airopttxat yap vuv Sta ti
t& irXaxea atS^pta xal u.dXt68oc lirtnXti sirl tou Coa-
to(, oEXXa Si IXotto) xal tJxtov (tapsa, av ?j irtpoYyuXa
so
%
(laxpa , oTov {SsXo'vr, , xano tfipttai
,
xal on ?via
Sia u.ixp6r>)Ta ImirXti , olov to 'j^YU.a xal aXXa ytd&ri
xal xoviopTioSf| sVi tou aj'po;. Ilepl Si) xoiixiov airav-
T(ov to piv vopit'Ceiv afxtov tTvai uaicep Aninoxptro;
oux opOcSk ?/..
'ExtTvo;
yP
?1<"
Ta <* vw <ptpoiiva
K Otpu.4 lx tou SSaxo? dvaxco^euttv Ta TtXaxe'a twv
eVdvrwv Stxpo;, Ta 81 oreva Siaimrretv oXiya rip
etvat Ta avxixpouovxa aOxot?.
()
"E8i S' ev xoi aept
{-n (xSXXov touto itoisiv, woTTEp ivircaxai xixslvoc
auxd?. 'AXX' ivsri? Xuei piaXaxwi;
(prial
y^P
*u*
*k
*o
v 6pu.3v tov ouv, Xe^wv eotiv t}|v xivr,oiv tujv iva>
^epouivuv o-b>[xaTb>v.
(3)
'Eird S* tori Ta ptev eu-
SiaipcTa twv (tuve^wv Ta
8'
^Jttov, xal StaipsTtxi SI
tov auTOV Tpoitov t4 [xev piaXXov t! S' tjttov
,
Tauxa^
tTvai vofiiareov alxta;. EuStat'ptTOv (tlv ouv Tb tudpi-
36 otov, xai /tSXXov to jxaXXov a^ip 81 [iSXXov CSaTOf
towutov, C8<op 81
Y?i.
Kal to eXatrov 8J| iv ixasru Y^vet
EuStaipETUTSpov xal StaaicSxai ^3ov
(4)
Ta |xlv ouv
E/ovxa irXaTOC Sii Tb iroXb iteptXay.6avEiv entpevci,
Sii xb fjt-fi
SiaffitadOai to nXeiov faSi'w?- Ta S' Ivavxia);
40 E/ovxa Toi? ox^pLaai Sii xb iXfyov
irepiXa(t6av*iv ^s-
peTai xaxto, Sia xb Staipciv ^aSito;. Kal It a^pi noXu
(xSXXov , oW Eu8iatpexcuT{po< CSaxd? lo-ctv. (s) 'Eittl
SI to ts poipoi; e^ei Tivi Is^bv xa9' ^v ^'P*Tat xaxo>
,
xal xa awr/ri 7rpb{ xb ja}| 8taj7tSo6ai , xauxa Set irpbc
4 aXXY)Xa cruu.6aXXEiv iiiv
y^P
uirspSaXXi) ^|
lo/b?
^
tou
Papouc t?,4 v tw ouvB^et itpb? tt|v Siaaitaatv xal
SiaipECtiv, piaerexai xaTo> 63ttov, iiv SI ao~9svEOT^pa
5j,
titnroXao-et.
()
Iltpl (xlv oSv pape'o? xal xouipou
xal twv luspl auxi <ju[i6E6y)xdxiov StwptaOw toutov
60 VijxTv TOV TpOTTOV.
Figurse autem causae non sunt ut aut sursum aut deor-
sum absolute ferantur, sed ut celerius tardiusque feran-
tur. Propter quas autem causas, non est difficile videre.
Dubitatur enim nunc, cur latum ferrum plumbumque su-
per aquam natet, alia vero minora, minusque gravia, si
rotunda sint, aut longa, ut acus, deorsum ferantur; et
nonnulla ob parvitatem , ut ramenta auri, aliaque terrea,
pulverisque similia, super aerem natent. Causam igitur
omnium horum esse putare
, uti Democrituscenset, non
recte se habet. Ille enim dicit, ea calida quae sursum ex
aqua feruntur, gravium ea quae lata sunt, sustinere, an-
gusta vero delabi : pauca enim ea esse quae ipsa offendunt.
(1) In aere autem magis etiam id ipsum fieri oportebat, ut
objicit ille ipse : objectione vero allata , molliter solvit.
Dicit enim non in unum motionem eorum corporum ferri
,
quae sursum feruntur.
(3)
Quum autem continuorum alia
facile alia minus facile dividi possint , et divisiva modo
eodem , alia magis, alia minus : lias esse causas est putan-
dum. Id igitur facile divisibile est, quod facile terminos
suscipere potest : et id magis quod magis. Aer autem ma-
gis est tale, quam aqua, et aqua magis quam terra. Minus
etiam quoque in genere corpus, magis facile dividitur, fa-
ciliusque disrumpitur.
(4) Ea igitur quae latitudinem ha-
bent, quia multum comprebendunt, ideo supra manent,
quod non facile- plus illud disrumpitur : ea vero quae
contrario modo sese habentfiguris, quia parum compre-
bendunt, ideo deorsum feruntur, propterea quod facile il-
lud dividunt : et in aere multo magis
,
quo facllius
,
quam
aqua , dividitur.
(5)
Quum autem et pondus aliquas ha-
beat vires, quibus deorsum fertur, et continue strnili modo,
ut non disrumpantur, baec inter sese conferre oportet. Si
vires enim ponderis eas vires, quae in continuo sunt, ad dig-
ruptionem divisionemque exsuperent , vim inferet ipsum
grave , celeriusque deorsum feretur : sin imbecilliores sint,
supra manebit atque natabit. (6) De gravi igitur atque
levi , et de iis quae circa ipsa accidunt, a nobis hoc modo sit
definitum.
Digitized by Google
(314.)
API2TOTEAOY2
nEPI
rENE2EQ2
KAI O0OPA2
BIBAION A.
Ilepi Si ytviattoi xal tpSopS; twv (punei yivofxevwv
xal mOetpoixtvcov , Sjxofwc xaT& iravrwv, Ta? tt akiac
Staipersov xal tou{ Xdyoue; auToJv , tri Si itepl air-
crews xal dXXoiwcrewc;, t( IxaTepbv, xal wrepov tJ)v
6 aurJjv Siiro^Tjicreov <puenv elvai aXXoiwctsw;; xal yeve'-
oreox, 4)
X^P^i
w^^'P
Sudptatai xal rot; dvo'utaaiv.
(a) Twv [liv o3v apatwv ot fiiv tJ)v xaXouuEvriv 4irX5jv
Y^veaiv dXXotWtv tlva; (paeriv, ol S' tepov aXXo(we?iv
xal yevecnv. *0oi jiiv yip ft> Tt to itav XE'youcrtv
lu slvai xal itavTa 15 yb? yevvSeriv, toutoi; puv avayx]
rijv ys'vecnv dXXoiwcriv cpctvai xal to xup(i>>; yiyvdfievov
aXXoiouadai
*
6W Si itXefw t^)v CXrjv Ivb? TtGiacuv,
oTov 'E|*.irsSoxX5j xal 'AvaSaydpa? xal Aeuximtoc,
toutoi? Si frepov. (3)
KatTot 'Avaaydpa< ye x^jv
16 oixEiav <fiovi]v ^yvdir)cfev

Xtysi youv w; to yiyvsaQat
xal aitdXXuadai Tautbv xa8soT7)xe tw aXXoioucrOai.
IioXXa Si Xeyei t! o~coi^eta, xaOaitep xal irepot.
'Eu.7tsSoxXtjs p.iv yip t4 piv cwjxaTixa Tertapa , t4
oi itavTa [*.& twv xivouvtwv &% tov aptOtxdv , 'Ava-
20 aydpa? Si aireipa xal Aeuxi7nto; xal AT)|idxpiTo?.
(4)
'0
fiev yap t4 6,uoio[xepT) o-Toij^eia Ti6r|Biv, oTov
Sotouv xal oapxa xal [xucXdv, xal twv aXXwv uv
Ixao~cou auvwvuitov to fiipo; lemv Ar,udxptTO( Si xal
AiuxtTCno; 2x cwjxotwv ixStaipsrwv TaXXa eruyxstcrOaC
5 spacrt, TauTa S* aiteipa xai to 7cX9jGo? eTvat xal to?
(xopsa;, auTa Si 7tpb? auti otacpspeiv toutoi; e; wv
tio-l xal Otast xal xaSfi
toutwv.
(5)
'Evavriw? Si
<pai'vovTai Xtyovxe? ot irspl 'Avai-aydpav toT mpi 'Ejx-
raSoxXEa

6 |xiv yap ^mai *up xal OSwp xal ds'pa xal
myYJv ejTO%eia TeWapa xal 4tcXS elvai jxaXXov r) ijapxa
xal ocrrouv xal t4 Totauxa twv SfxoioiiEpwv , oi Si
TauTa p.iv anXa xal oroi^tta,
yri
v ^s xal nup xal
BSwp xal icpa auvdeta
*
itavauepjji(av yap elvat toutwv.
ARISTOTELIS
DE
GENERATIONE
ET CORRUPTIONE
LIBER I.
CAP. I.
De ortu autem ac interitu eoram qua; natura gignuntur
intereuntque, nnWersiro de omnibus, turn causas turn ra-
tiones eorum distinguendo, dicamtis oportet, prselereaquid
accretio quidque alteralio sit; et eandemne alterations
atque generationis esse naturam existimareliceat, an di-
Tersam, perinde ut ipsis quoque nominibus discrete sunt.
(2)
Priscorum igitur quidam geoerationem simplicem ab-
solutamque alterationem esse inquiunt
;
quidam a gene-
ratione alterationem aliud esse. Nam qui universum ipsum
aiunt unum quippiam esse , et omnia ex uno oriri censent
,
ii generationem alterationem esse , et quod proprie gene-
ratur, id alterari dicant, est neccsse. At qui plures quam
unam esse materies astruunt , uti Empedocles, Anaxagoras
et Leucippus, illas diflerre dicant oportet.
(3)
Quanquam
Anaxagoras suam profecto vocem ignoravit : quippe quum
oriri ac interire idem esse quod alterari dicat. At multa
esse rerum elements, perinde atque alii , asscrit. Nam Em-
pedocles corporea quidem elementa, quattuor ; omnia vero
una cum hisce qua; motu ciendi rim liabenl , numero sex
ait esse; Anaxagoras vero et Leucippus et Democritus, in-
(inita.
(4) Etenim Anaxagoras ea facit elementa rerum
,
quae similaria sunt , ut os , ut camera , medullam , cetera-
que, quorum cujusque pars eandera cum toto sortita est
appellationem. Democritus autem et Leucippus, ex indi-
visibilibus corporibus, quae et multitudine et formis inlinita
sunt, cetera componi dicunt : atque haec inter sese diflerre
per ilia, nimirum situ ac ordine eorum ex quibus constant.
(5) Porro Anaxagoras et Empedocles contrarlo dicere modo
videntur. Hie enim terram , aquam , aerem , et ignem
,
elementa quattuor, eaque simplicia magis quam carnem
,
os, et id genus similaria : hi vero, ha-c quidem simplicia
elementaque, ilia vero, terram, inquam, aquam aerem-
que et ignem , composita esse : utpote quibus gignendis ilia
432
Digitized by Google
DE GENERATIONE ET CORRUPTIONE LIB. I. CAP. I.
(SI4,3I&.)
()
ToT< |Av ouv i\ ivo( tcovtoi xataaxtua^oucriv
dvayxatov Xe'yetv tJjv ytvtaiv xat tip <j>6opav dXXot'w-
env act yap
t"'
v'lv T0 uiroxetjuvov touto xat iV to
Si towutov dXXotouaOat faiuv-Toic. Si t& yeV) I***' *
6 irotouat Sia^pepeiv t),v dXXoiw<nv ttJ ysvseiEwi;- ouv-
iovtcov yap xal StaXuoptvwv
^
yeWn ou[x6a(vei xa\
j) epOopai. Alb Xtyet toutov tov tpoTrov xal 'Ejatooo-
xX?ji; , 6rt <]>u<ji? ou8evo< io-ttv , dXXa u,dvov u.t?ic te
otdXXa& u.tyivTwv . (7) "On jv ouv oixeto;
10 6 Xdyo autwv tt) unoftiati oGtw odvat, SrjXov, xal ort
Xiyouat tov Tpditov toutov dvayxatov Si xal toutotc
t^v dXXofaonv eTvai f*tv Tt ipdvat irapi tr)v yeveatv
,
dSuvatov u-evtoi xati tot tnt' exsivmv Xeydu.eva. Touto
S* 6x1 Xe'yojjiev Sp6bK, faotov ffuvtSeiv. "Qo-irep yip
t* SpoiuEv qpepou?>i< T?j ouetac iv au-nj |itTa6oXi|v xati
piiyedoc, tJ)V xaXouuve'vTiv aufoatv xal 8t'atv, outw
xal dXXofwatv. (a) Ou u.^v dXX* e!j wv Xeyouatv ot
icXc(ou( dpa; icoiouvtcc u.ta? dSuvatov dXXoioudOai.
Ta yap itdfbi, xao' 4 <pau.tv touto uu.6atvtiv, Sta-
*> ipopal twv avoifilmv tlalv, Xtyw
8'
otov 6tpu,bv "foy.pov,
Xcuxbv ,usXav, fopov uypo'v, (AaXaxbv <rxXr,pbv xal twv
dXXcov exaVTOV, wa-ittp xal ^olv
,
Eu.ire8oxX5j-
'He).iov |Uv Xeuxov Aoav xal 6tp|tov ijiivng
,
o(i6pov
8*
iv jtamv ovofoevtd Tt ptYaXsov te.
as "OjAOt&K Si Siopiet xal iirl twv Xoijcwv.
(9)
"liaV el
u.^, Suvatbv ix irupoc yevt'cOai GSwp ui)S' i Soato?
Y>jv r
ouS' ix Xtuxou fjut Xav Ivtat ouSiv ouS' ix uaXaxou
axXr,pdv

6 S' auto? Xdyo? xal icepl twv dXXwv. Touto
8*
\t dXXotWtc.
T
^l xal favcpbv Sti jx(av del tol?
0
ivavTfou oitoOeTtov 8Xr,v, dv tt u-eraSaXXr) xot4 to'kov,
dv it xat' au$7)criv xal <p8totv, dv Tt xat' dXXotWiv.
(10)
*Eti
8'
6u.o(a> dvayxatov (Ivat touto xal dX-
Xotbiotv ' Ette yap dXXoCua-i; io*rt , xal to &noxeiu.tvov
tt otof^eiov xal pita
'^j
itdvrwv SXt) twv iy^dvtwv tl
16 aXXTjXa (xetafioXiiv, xav el to &itoxtiy.cvov ev
,
iotiv
dXXouoaic. (11) 'EuireSoxXri? piiv o3v ioixsv ivavt(a
Xiytiv xal icpb( ti
f
atvdpieva xal icpb? a&tbv auto;.
"A(xs (xev yap ou (priotv ?tepov i^ its'pou y(vto0at twv
CTOiyeiwv ouSev, dXXi tSXXo wavTa ix toutwv, dpia
40
0'
Stav ei; tv auvaydy>] t7)v ditaoav tpumv itX^iv tou
vetxou<, ix tou ivo yiyvioSai ndXtv ixautov. "Uat' i;
vd{ tivoc StjXov Sri Sia^opaT; tial ^wpi^o^evwv xal
TcdOeoiv iytvtTo to piiv CSwp to Si nup , xaGditep Xiyci
tov (xiv jJXiov Xeuxov xal Osppidv, tV|v Si yr|v fapu
46 xal o-xXir]pdv. (is) 'Aipaipouuivwv ouv toutwv twv
ota^opoiv (eial yap dsaipiTal yevdu.eva( ye) S^Xov
wi; dvdyxy) yi'veoGai xal y9jv 5 CSato? xal CStop ix
yr)(, 6[io(b>t Si xal twv dXXwv cVaetov, ou to'tc u-o'vov
dXXi xal vuv, (teTaSdXXovTa ye tot itdOeatv.
(13)
"Eoti
40
8'
i\ tov eip))xt Suvdu.Eva npovyCveoSat xal v,<op^ea8at
itdXiv , dXXwc Tt xal (xay^o|Mvwv dXX^Xoi< fti tou vei-
xou( xat tt;; ^iXt'ac. Atdnep xal to'tc i\ ivbs iyevvi)-
Or,oav ou yap S^ ittip ye xal
y?)
xal uSwp itt 5vTa v
ARISTOTILIS. II.
433
sint sentina. (6)
Igilur qui ex uno omnia confidant,
generationem et corruptionem esse dicant allerationem,
est necesse : nam subjectum ipsum semper idem atqne
unum manere dicant oportet
:
quod autem tale est, id dici-
musalterari. Qui tero plura genera statuunt, a genera-
tione alterationem differre censeant necesse est Quum
enim ea coeunt autdissolvuntor, generatio corruptiove fit.
Quocirca et Empedocles ad hunc canit raodum : nulliut
est natura , sed ipsa Mistio mistorumque prius divulsio so-
lum. Patet igitur, sermonem eorum supposition! esse ac-
commodatum
,
quum hoc pacto dicunt, atque eos ad hunc
dicere modum. At necessarium illis quoque est ut altera-
tionem djcant a generalione quippiam esse diversum : fieri
tamen liaudquaquam potest, juxta ea qua; abeis dicuntur.
Quod autem hoc recte dicamus, facile est perspicere :nan>
quiescente substantia , ut in ea mutationem in magnitudtnb,
quae vocatur accrelio et decretio; ila et alterationem vide-
mus. (8)
Verumenim fieri nequit ut alteratio fiat per ea quae
dicunt, qui plura uno principia faciunt. Siquidem affectus
ipsi juxta quos id accidere dicimus , differentiae sunt ele-
mentorum : quod genus sunt, caliditaa, frigiditas, albedo,
nigredo, ariditas, humiditas, mollities , durities , et cetera;
alia; , uti et Empedocles ait
:
Albentem penitus solera, calidumque videri
;
att imbrem inter cuncta nigrum simnl atque rigentem.
Similiter de reliquis quoque ille definit pronnntiatque.
(9)
Quare si fieri nequeat ut ex igni oriatur aqua , aut ex
aqua terra : neque profecto ex albo quicquam nigrum liet
,
aut e molli durum. Eadem de ceteris quoque ratio est.
Hoc autem est alteratio. Hinc etiam perspicuum est opor-
tere semper contrariU ipsis unam subjicere maleriam , sive
loco
,
sire accretione decretionere , sire alteratione muta-
tio fiat. (10) Praeterea similiter et hoc alterationem esse
est necesse. Etenim si alteratio sit, etiam subjectum est ele-
mentum unum, et omnium quae in sese vicissim mutantur,
una est materia : etsi subjectum unum sit, alteratio esse
solet. (II) Empedocles igitur et its qua) apparent, et
ipse sibi contraria dicere videtur. Nam et elemenlorum
nullum ex alio fieri, sed ex eis cetera omnia ; et quum uni-
versam naturam in unum coegit prater discordiam , ex illo
uno rursus quodque fieri asserit. Quare ex uno quodam
,
ut patet , eorum quae differentiis quibusdam ac affectibus
dislincta separataque sunt , aliud aqua , aliud ignis factum
est; quemadmodum solem alt album et calidum, terram
vero gravein atque duram. (1 2) Dctractis igitur hisce dif-
ferentiis (detrahi enim possunt, nam genitae sunt
)
, tunc
ex aqua terram et ex terra aquam necessario fieri constat.
Eodem pacto et ceterorum quodque , nee turn solum , ve-
rum etiam nunc, si modo mutenturjuxta affectus. (1 3) Nam
de numero eorum sunt quae adesse et abesse rursus posse
dixit : prtesertim adhuc inter sese pugnantibus discordia et
concordia. Quocirca et turn ex uno orta sunt ac genita.
Non enim universum ipsum ignis, aer, aqua et terra, quum
Digitized by Google
434 I1EPI rENESEOS KAI *0OPA2 A, f>,
?[v to itav. (11)
"AStjXov 51 xal iroTepov ttp^V outwv
6exc'ov to lv ?1 t4 iroXXd , Xrjw 51 irup xal
y1
v *l *
aunxoiya xouxwv.
^1
juv
y&P
w<: iiXr) UTrdxeixai,
1|
o5 u.exa6dXXovxa Sil ttjv xtvijo'iv Y<vovrai
y*i
xal irup,
* TO v OTOtJ(WV
^
SJ TOUTO (xlv tX <JUv6e'<J(Oi;
Yfyv*
auvtdvTcov ixeivwv, Ixeiva S* Ix SiaXuaeuc, aroi^euo-
Ss'axspa Ixetva xal irpdxepa xr,v spumv.
(3.15.)
adhuc unum essent, erat. (14) Sed id quoque nequaquam
liquet , utrum ipsum unum principium statu! debeat , an
ipsa nuilta, ignem inquam et terrain, et quo; cum bis ejusdem
sunt seriei. Nam qua ipsum unum ut materia subjicilur, ex
quo mutatione
(
qua; motionis opera fit ) terra et ignis fiunt,
elementum est : at qua hoc quidem ex compositione fit
,
coeuntibus, inquam, illis, ilia woex dissolutioue, dementi
appellatiooe digniora sunt , naturaque priora.
CAP. II.
"OXw ts $}) irepi yeiet(t}( xal ^Oopa? tjj? airXrjj
Xsxxsov, icoxepov eVriv tJ oux <m xal rcZq lo~r{v, xal
10 irepi twv aXXtov a7tXSv xiv^oewv, oiov irepi au^usun
xal aXXoiwoiwc.
()
nXatwv |ilv o3v [xo'vov irepi
ft-
vsaew? itsxtyaxo xal <p8op3<, 6'ito>? umxpyju xo7c irpa-
yuaai,xal irepi yvAet<>>t ou ird7| dXXa ttj? twv otoi-
vefwv irw? 51 ffdpxe? ?| oVrS ?1 twv aXXwv Tt twv
16 toioutwv, ouSe'v exi outs irepi dXXoiwcrew? outs irepi
auija-ttoc, Tiva Tpdicov uirdp^ouffi toT; irpaYu.aa'iv.
"OXu; 51 rapa t& lirtiroXrjc icepl ouSevo; ouSel; lizi-
(rnjtrev Hot Aii|A0xpiT0u. (s) OSto; a' looce jxev
itepl airdvxwv ppovr(cai, t^Stj 51 lv tw irwe Siaipe-
30 pel. O'Jte
y&p
Tcepl au^rjaewi; oo5ii( ouSlv Stwpiaev,
fiairep Xifyofiev, 6*Tt pJ| xSv 6 Toyo>v edreiev, Sri irpoa-
idvro; audvovrai tw &u.o(w (itw?51 touto, ouxexi),
ouSl irepi u.(iw<, ouSl irepi twv aXXwv w? ciireiv ouSt-
vo<, oiov too iroieiv xal tou iras^etv, x{va xpoirov to
K uiv iroiei to Si it&oyjti xa; <putrixi<; iro5orei?.
(*)
Ai)-
[xdxpixoc 51 xal Aevxiinroc iroi^oavtec xa o^vi jiaTa, xijv
dXXoiwdiv xal t^v ysvwiv ix toutwv iroiouat , SiaxpC-
aei (tev xal au-fxptoei ylvtav xal ^Oopav, Ta^et 51 xal
Oe'o-ei aXXoiwmv. 'Eirel
5'
wovto xaXiqOlc lv xw <patve-
30 odai , ivavTi'a 51 xal aireipa Ta <paivd(xsva , xa <r/r
r
(jiaxa aireipa liroirjaav, w<ixe xai; (xexafioXai? tou auy-
xeipievou to auTO Ivavxiov SoxeTv aXXwxal dtXXw, xal
jtexaxiveiorOai (iixpou Ifiixiyvofxe'vou , xal SXw? IVepov
tpaiveoOat Ivb? |eTaxivi]devTO(* xxwv aixwv yapTpa-
3J ywSta xal xwfuwoia YtvtTat Ypau.u.ctTWV. (s) 'Eirel 51
Soxei av^eSbv irSdiv exepov etvat -fivt9t( xal dXXotbMm,
xal yiveoOai |xlv xal tp8e(pea6ai 9UYxpivdu.eva xal Sia-
xpivdueva, dXXoiouoOat 51 usxaSaXXdvrwv Twvira6i)puc-
twv, irepi touxwv eiriiTDiiiaai 6ewpi)Ttov. 'Airopla;
y^p
40
ex*>
TauTa xal iroXXi? xal euXdyou;. (sj Ei [i&i yap
iaxi oruyxpidii; i, yivtaii;, iroXXa aSuvaxa auu.6a(v(t'
eta-l S' au Xdyoi exepoi dvayxao-Tixol xal oux euiropot
SiaXuetv w; oux IvSe'xexal otXXwc f^eiv. Eire fir, e'orxt
ouYxpidi? ^|
yivtav;, rj 6^w< oux lart Y^veaif ?| dXXotu-
ox, ?1 el xal touto SiaXuaat v_aX(irbv 8v ireipaxeov.
(7) 'Apj^l
51 toutwv iravxwv, irdxepov oBtw ytvexat xal
aXXoiouTai xsl auSjavexai xa i\rra xal xivavrCa toutoic
iraoyst, twv irpwTwv Cirap^ovTuv (UYtOwv dSiatpixwv,
%
ou6ev lori ju^eSac iStaCperov
*
Statpe'pet yap touto
M
irXeTuxov. (s) Kal irdXiv ei uleycOi), irdxepov, 6; Ar,-
}idxpiTO<; xal Aeuxiirirot, o-tijiaxa xaux' eoriv, 9| waictp
lv to) Tiu.a{w, Iir(ire5a. Touto (<iv ouv aurd, xaOdittp
Omnino itaque de generationeet corruptione simplici ab-
solutaque , utrum sit necne, et quo pacto sit , et de ceteris
absolutis motibus, verbi causa de accretione el alteralione,
dicendum est. (2) Plato igitur de generatione ac corru-
ptione, quomodo rebus ipsiscompetanl, consideravit solum
;
nee id quidem de omni , sed elementorum : quomodo vera
carnes, aut ossa, aut quippiam aliud tale gignatur, nequa-
quam ;
insuper nee de alteratione , nee de accretione, quo-
nam pacto rebus ipsis contingant. Ad summam , de nulla
mutatione nisi superficie tenus, quicquam ullus definivit,
praeterquam Democritus. (3) Huic omnia fulsse curat viden-
tur ; sed in hoc nempe, qua via ac ratione fiant
,
jam discre-
pat. Nam nee de accretione quisquam quicquam definivit,
sicuti diximus, quod non vel quivis dicat (dixerunt enim
,
res ipsas accessu rei similisaugeri -. id autem quonam pacto
fiat, nihil prxterea dixere
);
nee de mistione , nee de alio-
rum prope dixerim ullo, verbi causa de actione etpassione,
quonam modo aliud agat, aliud patiatur in actione naturali.
(4)
Democritus autem et Leucippus figures concinnant, ex
quibus alterationem faciunt atque generationem : et congre-
gatione quidem et segregatione, generationem atque cor-
ruptionem; ordine vero etpositu, alterationem. Ceterum
qnoniam qua; apparent , ea vera esse putabant', contraria
autem el infinite sunt qua: apparent, infinitas fecere figu-
ras : ita ut per compositi transmutationes idem contrariiim
videatur alii atque alii , transmutelurque inserta re pusilla
,
et omnino permutato uno quopiam diversum quid appareat,
quandoquidem tragoedia et comcedia eisdem fiunt Uteris.
(5)
At quum generatio et corruptio diversum quid esse
omnibus fere videantur, et ea quae sunt congregatione atque
segregatione oriri aeoccidere, et e mutatione aficctuum
alterari : de his contemplentur, qui hoc instituti habent
,
oportet. H8sc autem et multas, et quae rationis fines non
egrediuntur, dubilationes habent. (6) Nam si generatio
congregatio sit, multa ex eorum numero quae fieri ne-
queunt, eveoiunt. Sunt autem rursus alias rationes qux
urgent, quaeque haud facile sol vi possunt : quod fieri non
potest ut res alitor sese habeat. Si generatio congregatio
non sit, aut omnino generatio non est, aut eadem al-
teratio est. Atque id, quanquam difficile , enitendum est
solvere. (7)
Principium autem horum omnium est, utrum
ea quae sunt, generentur hoc pacto, accrescant alterentur-
que , et hisce contrarias subeant mutationes , magnitudini-
bus primis nullam. divisionem admittentibus ; an nulla sit
magnitudo indivisibilis. Hoc enkn interest qtfamplurimum.
(8)Et rursum, si magnitudines sint insectiles, utrum li
corpora sint, ut Democrito placet atque Leucippo; an
plana, ut in Timajo scribitur. Hoc igitur ipsum, fieri, in-
Digitized by Google
DE GENERATIONE
ET
CORRUPTIONE
LIB. I. CAP. II.
(t,3M.)
xal iv aXXo
elpr'xafuv, dftovov pi^pi Imit&w Sia-
Xuaat. Aw u,5XXov eoXoyov aia^axa elvat dSiatpeTa.
()'AXX4 xal Taura icoXX^v
fyet <xXo
Y
t'av. "Ojxco? i
tootoh; aXXouuoiv xal yiWtv iv^^ctai iroistv, xa8a-
*
**P
fp*lei, rpomj xal 3ta8r]f5j (Mtaxivouvta to auxb
xal Tat? twv
0XTi|xaTwv 8ta<popaT?,
Sntf irotei Avjad-
xpiT<xr. Aw xal
xpoiiv off <pr|aiv eTvar Tpoirij
Y4p
x
pw-
|*at{;c<i6ai. Toi<;
8'
el; fcrfoeoa ftatpouatv ouxlTr ou-
81v
Y4p
^veTaiirX^v
arepe4
auvri8euivwv

w6o yip
10
oiS'JTQretpou.ii
Y
evvSv ou81v l aOrwv.
(10) Afttov Si tou
eVeXarcov Suva6ai t4
JftoXoYoufteva suvopSv
^
iicet-
p(a. Aw fooi lvtox>ixa<xt
ftSXXov Ivtoi;
<puaixote, u,SX-
Xov 8dvavvat
6itori8a9ai TOtaura* o>
x
4< at lire iroXo
Suvavrat
owei'petv ot
8'
Ix tSv toXXwv Xdywv *8eio-
phtoi tSv 6nap
/0
vTtov oVw, irpb? dXi
Y
a pXfyavTe?,
a^alvovTat
faov. (n) *I5oi
8'
dfv ti? xal Ix toutoiv
Saov Staipe'pouaiv ol <puatxS xal Xo
Y
txS? oxoitouvre?

irepl
T
4p
tou orou.a eTvai
(y
{
'
8
1 ot |*4v cpaatv 6rt to
auTOTpi'
Y
tovoviroXXaeW,
Ai)fidxpiTo
8"
Sv <paveh)
olxei'on xal <poatxoT
? Xoyotc iceicew8at.
AtjXov
8"
l<jTa.
8
Xe
Y0U
.ev rcpotouaiv.
'E
X
et
Y
4p op(av, et ti? 8el>)
auua ti eTvai xalui
Y
e8o *dVrr|
StatpeTdv, xal touto
ouvardv. TI
Y4p
fora, &rep d)v Sialpeotv
8ta
?
eu
Y
et;
el
Y4p
Tcavri) StatpeTov,
xal touto Suvatdv, xav 4'u.a
S6 *f| touto it^VTTj
8n)pr)pivov,
xal el
j^ a>a Si^ar
xav el touto
Y
evotTO,
ou81v Sv e^ (JSu'vaTOv.
Ouxouv
xal xbt4 to (xe'<rov
JxtauTHK.'
Kal Xw
4
fie el itetvnj
'-
<puxe StatpeTdv, xav 8tatpe65j,
ouSev tWiSuvawv
Y
e-
Y
ovd< .fell rfr Sv
U (*up(a
,*up,x,< fcqpqp*.
30 *1.
ouSev aSuva-rov
xafcot
Xaut ou8el av" Sterol,
(is) 'EiteWot'vuv ica'vT)
towutov ttrn Too5(xa,
Sty).
piio6o>. Tt o3v eWt XoiTcdv;
fx^eOo?; ou
Y
4p oTovt.,
Iot|
Yp
t, ou S(
W
e-vov, ?v Si .An, S,a.peTdv.
AXX4^vel
K
r,Siv lorai oS,xa
M
S1 p;'
Y
e'6o
? , a^at'pe-
16 c Iffrai,
^
Ix <jTt
Y(
iv loTai, xal a>e
Y
e'6>]
15 Sv
o-uyxewat,
?|
ouSiv.
navTolitaotv,
fiote xav
Y
,'voito ix
(tr.Sevo; xav e^
cuvxelfMvov, xal to itSv Sjj ouSev
^X^,
<patvd,vov.
(
U
) '0(*o{o 81 xav
j[ & (xti
Y
u5v,
ouxeara.Ttoudv.
'OitOTe
Y
4p JJwtovto xal v ^v (ie'
Y
e-
o
8o? xal 4'u ?cv, ouSev
feowuv jxetijov to itSv. Aiat-
peOe'vTo^jip
tU Sio xal wXefo, ouSev Aarrov oOSe
|tCov to ttSv tou itporepov,
fidre xav icSaai ouvTe6<5-
fftv, ouSev Ttoivjoouat
^e'
Y
e6oc. (u) 'AXX4 u.^ xal et Tt
Siaipouj^vou
olov fx7tpiT(*a
Y
(veTai tou a^atot, xal
46
oStuk Ix tou (xeye'eou?
o"S(io{ Tt arce'pyeTa.
, 6 ut6 Xd-
Y0,
Ixeivo ^S; 8tatpeTdv.
El 81 u.j) aS^a <SXV tlS6i
Tt xwpo-Tbv
^ wdJOo? 3 iirrjXOev, xal fort to n^eSo?
ffrt
Y
u.al
^
a<pal toSI Tra8ouaai , aTOitov Ix (x*, u.e
Y
e65v
(U^tox elvat.
(i&) "Eti Sk w>u foovrat xal dxlvriToi
to
^
xtvouftevat al aTt
Y(
ta(;
fy>i
Te del (ii'a Suotv tivwv,
ax ivro{ Ttvot itap4 d|v atpV xal t^v 8talpeatv xal
t^v aTiY|$v. El 8r; Tt? flijaeTat 6twuv t| 6m)Xixov-
duv oSfMt eTvai
wavT) StatpeTo'v, itdtvra TauTa au(*.
Saivei. (w) 'Eti I4v SieXdiv ow65 to StiXov Ji ti dOXo,
4Zi
quam, dissolutionem
ad plana usque,
cancellos
egreditur
ralionis
: id quod alio quoque loco jam diximus.
Idcirco
magis
consentaneum rationi fuerit, corpora non posse di-
vidi.
(9)
Verum haec quoque perabsurda sunt : sed
tamen hisce alterationem
generationemque
, uti dictum est
,
facere contingit,
conversione et atUctu atque figurarum
varietate
permutando, quod Democritus facil. Quocirca
noil esse colorem asserit
: nam res ipsas per conversionem
colore tingi censet. At illis, qui in plana divisionem
faciunt
minime
contingit. Niliil enim, planis compositis,
prater so-
lida fit
:
nam qualitatem alTectumve ne tentant quidem ullum
ex illis gignere.
(10) Sed cur pamm valeant, quaj consen-
tanea sunt
,
perspicerc, causam habet ipsa experiential
vacui-
ta.
Quamobrem quotquot diutius circa rerum
naturalium
speculationem
versati sunt, ii ejusmodi principia qua) inter
se cohaereant
consentiantquc
quamplurimum,
supponere
magis
possunt. At qui e multis rationibus
quasnam
vere
ant, haudquaquam
expendere
consueverunt,
paucU in-
spectis facile pronunciant.
(ti) Porro ex his
perpendere
etiam quis potest, quantum inter eos intersit, qui naturaliter
qu.que via rationali
quampiam
exercent
considerationem'
Nam de eo quod est magnitudines
esse indivisibiles,
nonnujli
quidem inquiunt quod ipse idealisque
triangulus
plures
er.t at Democritus rationibus
propriis,
nalurajque
accom-
modatis,
persuasus esse profecto
Tidebitur.
Quod
autem
diclmus, in progressu evadet apertum.
Nam res.ipsa
dubi-
tationem babet, si quis corpus aliquod
magnitudinemque
omnmo atque omni ex parte divisibilem
esse statuat
atque
Sen posse ut penitus diidatur.
Quid enim erit quod effu-
giat diyisionem?
Nam si omni ex parte atque omnino
sit
dms.bile, et ita dmdi queat, sive simul erit hoc omni ex
parte divisum, etsi non simul dividatur; sive id fiat nihil
accidet impossible. Igilur et secundum
medium
baud se-
cus. Et insumma, si omni ex parte acomnino dividi
aplum
sit, si dividatur, nullum emerget iropossibile : quando ne
ullum quidem oriatur impossibile, si in decies millies dena
millia drVisum sit.quamvis forte nemo unquam
dividat
(12) Jtaque quum corpus ipsum omnino Ule sit , dividatur
Quid ergo erit reliquum P magnitudo ? Id enim fieri non po-
test : esset enim quippiam haud divisum. At erat omni
ex
parte omniooque divisible. At vero si nee corpus
nee ma-
gnitudo reiinquatur, divisio tamen sit : aut corpus ex
punctis
constabit, et ea ex quibus componitur,
magnitudine
care-
bunt; aut nihil omnino erit. Quare, sive factum ex
nihilo
sive compositum sit, profecto totum ipsum niliil
prseter-
quam apparens erit. (IS) Similiter si ex punctis
constare
dicatur, quantum non erit. Nam quum una in
magnitudine
sese tangunt , et magnitudo una perpetuaque est,
atque ilia
simul sunt, nibilo majus totum ipsum reddunt.
Quoniam si
totum in duo aut plura dividatur, nihilo ipsum
minus
quam prius evadit. Quare puncta, etiamsi omnia
coagmen-
tata sint , nullam efficient magnitudinem. (14) Verurnenim-
vero si quid tale inter dividendum corpus liat, quale
est ra- .
mentum serra secti , et hoc pacto corpus aliquod e
magnitu-
'
dine abeat : idem sermo recidit, quomodo, inquam,
divisi-
bile illudfit. Quodsi id quod abscederesolet, corpus
non sit,
sed forma qua-dam afTectusve separabilis, sitque
magnitudo
ipsa puncta vel tactus sic affecli
: magnitudinem
ex non*
magnitudinibus constare incongruum atque
abhorrens
est.
(la) Ad hsec puncta ipsa sive a motu vaoent,
sive
eum
subeant, uhinam erunt? onus enim semper duorum
quo-
rundain tactus est , tanquam re quapiam alia praiter
tactum
punctumque atque divisionem exsistente. Si quis
ergo
quod-
vis aut quantumlibet corpus esse omni ex parte
atque
ota-
ninodivisilHleponat, haec acciduntuniversa, (i
6) Praetcrea
as.
Digitized by Google
436 DEPI TENEIEQS KAl *0OPA2 A,
p. (W7.
irdXtv fov re xal ft. Ouxouv oBtioc fytt StjXovo'ti xav
Wfiti) to JuXov
x8'
6tiouv or)(teov. [laVcr) apa 8tiipif|-
Tai Suvdu.et. Tt o3v fan irapi r^v Staipeutv ; tl yap xal
fan ti ita8o;, dXXi itto; el; touto StaXutTat xal
Y'
ve
"
i Tat ex toutwv
;
^ mo; ywp(sTi tauta ; war* eforep
dSuvaTOv e; a^oiv
$ aTiyfiuuv tTvat t& (ACyiOt) , avayxri
eTvat orcofxot-rot dStatptTa xal
fiEY^*)* (")
u
K-^
v
dXXa xal TauTa (feptevot;
ofy
ryrrov auptSaivst JSuva-
tov. 'Eoxeirrat Si wtpl outwv lv trepot;. 'AXXa Tauia
10 iretpaTSOv Xuttv Sib ndXtv 1% dp/ri; tV
airoptav Xe-
xtsov. (ib) Tb j/iv ouv dirav owjjia alaOrjTbv eTvat
Statpitbv xa8' Stiouv arjuitov xal dStatptTOv ouSiv
dronov

to piiv
y^P
8uvdu.ei StatptTOV, to
5'
evTeXev^eia
uirdp^et. Tb
8"
eTvat Sjxa itdvn) StatptTOV Suvduet
U (SSuvaxov Sdljettv av eTvat. El yip Suvatov, xav ye'voiTO
,
ouv_ &ots eTvat 5(asc apiipto Iv-ctltytia dStatptTOv xal
8ti)pr|u.s'vov , dXXa Stijpitfifvov xa8' Stiouv o-)u.tTov.
OuSiv apa farat Xonrov, xal tl; dawu.aTOv t'tpSapu.t'vov
tb wu.a. Kal yivorro
8'
Sv irdXtv tJtoi ix otiyulCv
*>
7) 8Xw; t; OuStvd;. Kal touto irw; SuvaTOv ; dXXa uJ|V
ort
ft
StaipeiTai il; yiopterri xal ail tl; eXdrrto [*i-
Y6t)
xal ti; dirt^ovTa xal xeyuptauiva , tpavtpo'v.
Outi S^i xaTa fiipo;
StatpouvTt eTtj Sv aictipo; rj Opu-
^>t;, ouTt du.a olrfvrt 8iatpt9ijvat xaTa irSv ar)u.cTov
*
(oOy&p SuvaTOv) XXa|*ijy>tTou. (i) 'Avayxi) apa
aToaa ivuirdp^etv [i.tfifir\ ddpata
,
dXXw; Tt xal ttmp
fatal Y^vtat; xal <p8op& f| |uv 3iaxp(<m ^ Si <n>Yxpt<JEi.
"0
(jLtv ouv dvaYxaftv SoxSSv Xoyo; tivai
yjLfibn aTojxa
outo; fat(v 6ti Si XavSavti icapaXoYi^|Mvo;, xal
Jo
$
Xavfidvti,
XY"t'v. (*>)
'Eictlyap oux foti oxiYpt^
ortY[x5); lyouh-q , tb Tcdvr>) clvat SiaiptTov taxi |uv
'6; uitdp/tiTot; fttY^Oto-iv, fart S" &;oi5. Aoxtt
8'
Srav
'touto te6^, xal iinjouv, xal Tcdvn) ijtiy(aV ttvat,
wtrr' avxYxaTov eTvat SiaipeOrjvai to piytOos tl; pLr,8tv
J
TfdvTi
y^P
e^vai fft*"in*^v &o~tt ?, 15 S^Cv t| ix OTt-
Y(x5v eTvat. Tb
8'
eVriv 6; 6itdpy_tt iravrj) , o'ti gxta
6irr,ouv tW, xal n3o*at oj; ixdcmi, teXtlou; Si ptiS;
oux eliiv i^tlr^
Y^p
oux eWv, war' ou navri]. El
Yap
xot4 (xeoov SiatptTo'v, xal xaT* fyojitViiv rtY(ti|v
40 t'vrat Statpttdv

ou yip iartv eyopttvov OTjutiov OT)-
(xetou ^ ffTiYt1
^ TiY(t5j;. Touto S* lotl Stalpevi;
J| ouvOeert;. "Oar* Isti xal Staxptat; xal auYxptm;
,
-dXX' out' tl; aropuxxat i\ etTopuav (icoXXa yap t i8u-
'
vata ) outt oCtio; Sate iravnj Stalptetv Ytv/a6at tl

y^P
^
v
^Xl
1,
'
v,
l
0T,
T(*^
"
tt
YC
l
'K
to&V iv ^v dXX' el;
(xixpa xal iXdrrw lart, xal ouYxptat; i$ IXarcovoiv.
'AXX' ouj^ <j 4itX5j xal TtXtla vt'vwn (juyxplosi xal Sta-
xploet wpiOTOtt, w; Ttvt; tpaatv, tt)v
8'
tv tw auvtv^tt
pteTa6oXf
t
v aXXoiWtv. (ai) 'AXXa tout' (Vrlv it ^i <paX-
w XtTat Ttavta. "Eort
y^P Y
eve(rl
^ &ft^*i l ?9opa ou
avYxpt^et xal Staxplatt, dXX' 5tav (ieTa6dXXi) ex
TouSe el; to'Se JXov. 01 Si ofovTat dXXo(oo*tv icavav tl-
vatT^v Toiautiiv (Ta6oX^v tb 8i Staftptt. 'Ev yap
tip uuoxnatvw to |iv lott xata tov Xovov, to Si xvxk
si lignum aut quippiam aliud jam divisum rureum compo-
nam.iterum mjtiabile pariter atque uoum evadit. Igiturad
hunc modum ret sese liabet, ut patet, etiamsi illud quolibet
in puncto incidam. Potentia ergo omni ex parte acomnioo
dividitur. Quid igitur pneter divisionem erit? Nam si est
aflectio quaedam , at quonam pacto di&solvitur in luec, fitque
et. his? aut qualiter hacc separari queuntf ltaque si fieri
nequeat ut magnitodines ex punctis aut tactibus eoastent
,
indivisibilia sint corpora magnitudinesque necesse est
(17) At vero iis quoque qui ha-c astruunt, non minus
accidit impossibile : de quibus quanquam alias fuit a nobis
consideratum, tamen ea ipsa solvere eniti oportet. Quamob-
rem iterum ab initio dicenda dubitatio est. (18) Igitur
omne corpus sensibile, quovis in puncto esse divisibile atque
indivisibile, nihil est absurdum : potentia tfquidem divisi-
bile exsistet , actu indivisibile. At ut simul sit omni ex parte
potentia divisible, fieri non posse videatnr. TNam si fieri
possit, et fiat : liaudquaquam ad hunc Get modum ut simul
ambo sint actn , indivisibile inquam atque divisum, sed
quolibet in puncto divisum. Nibil igitur erit reliquum ; at-
que corpus ipsum corruptione abibit in incorporeum. Et
rursum,aut ex punctis, aut prorsus ex nihilo fiet. At id
qui fieri potest? At vero quod in separabiles et subinde ini-
nores atque inter se distantes separatasque magnttudines
dividatur corpus, cerium est. ltaque nee per partes divi-
denti sectio quae- in minutula fit , infinita occurret -.
nee
insuper continget, ut omni in signo ( non enim est possi-
ble), sed qtiadamteuus dividatur. (19) Individuas igitur
inesse magnitudines quae oculi aciem fugiant , necesse est
:
et praesertim si generalio congregatione, et corruptio scgre-
gatione fieri debeat. Quae igitur ratio magnitudines esse in-
divisibiles necessario colligere videbatur, haec est. Sed quod
clanculo perversa ratiocinatione utatur, et quatenns lateat,
exponamus oportet. (20) Nam quia punctum puncto non
hacret, magnitudines partim sunt, e( partim non sunt omni
ex parte divisibiles. Sed quum hoc positum assertumque est,
punctum ubivis ac omni in parte videtur esse : ita ut in
punctadividi magnitudinem sit necesse
j
quippe quum omni
in parte punctum sit
;
quo fit ut ea vel tactibus vel punctis
constet At omni in parte divisibilis est : quia ubi unum est,
et omnia, ut singulum quodque. Uno autem plura non sunt
;
non enim sunt deioceps. Quare non omni in parte divisibilis
est. Nam si per medium divisibilis sit , et per punctum ad-
liaerens erit divisibilis. At id liaudquaquam fit; siquidem
nee signum signo , nee punctum puncto haeret. Hoc autem
est divlsio autcompositio. Quare tarn congregatio quam se-
gregatio est : sed non ex insectilihug et in insectilia (com-
plura enim inde emergunt absurds ), nee hoc pacto ut omni
ex parte fiat divisio (id enim eveniret, si punctum puncto
haereret) : sed segregatio in parva et minora, et congregatio
ex minoribus fit. At simplex perfectaque generatio con-
gregatione et segregatione definita non est, quemadmodum
nonnullis placet : qui et earn qua in continuo fit routatio-
nem, alterationem esse asserunt.
(21) Verum id ipsum
est , in quo prorsus errant : non enim generatio simplex
atque corruptio congregatione segregationeve fit ; sed quum
ex hoc in totura hoc mutatio fit. Alii vero omnem ejosmodi
mutationem , alterationem esse putant. At in hoc discrimen
subit; nam btec ratione, ilia materia in subjecto exsistit
Digitized by Google
('.)
DE GENERATIONE ET CORRUPTIONE LIB. I. CAP. III. 437
tJ;v CXr,v. (a) "Orav |v ouv Iv toutoi<
^ ^
{UTSDoXq,
Ye'veci? ioxai ?,
9600a , Sxav S' e'v xoi naOttri xal xaxi
ruu6e67)xdi; , dXXoltosK. Aiaxpivdu.tva Sixalauvxpt-
vd(Atva eu8apxa
if'
v(Tai- 'E&v oiv yip el? IXaTxio
oSdxta StaipcOi)
,
OSttov dv|p
Y'
vrt0
">
*^v ^
""IfP
1
^^
ppaSuxepov. MSXXov S' ioxat StJXov Iv xoi? Coxepov.
Nuv Si xoawrov SuoptorOio, Sxi dSuvarov eTvot t^v -{L-
veaiv ouyxptfftv, ofav Sif xive? tpatrtv.
AtwpitrutvMv 8: xouxwv, itpoixov 6tb>pt)xeov ndxepov
10 faxi Tt ^tvofuvov airXw; xal (yOeipduevov, rj xupi'w? (acv
ouScv, del S'& Ttvo?xiti, Xevw S'oTov ix xduwovTOC
Oytaivov xalxdpvov i Oviaivovxo?, ?, utxpbv ix ixeYa-
Xou xat jjiiYa Ix pixpou , xal xaXXa navta xouxov xbv
tpditov. EI
Yp
iitXws eVrat ^meie., airXh>< iv y(-
16 voito ix u.^) Svto?
,
war' dXr,8i? av ef-v) Xevetv 6xi u-rcap-
3^si Tid to u.rj Sv. TI? uiv ykpyivtaif ix u.^, i>vro< ti-
voc , oTov Ix iA-J[ Xeuxou f[
f*V)
xaXou
,
^ $1 aitXrj 1$
StcXwc (x^i
ovtq(. To
5*
anXwc <jxoi to TtpwTov ar|u.af-
vei xa8' lxdtoTT|v xaniyopfsv tou ovtoc, i| to xaOdXou
so xal to icdvta icepit^ov.
()
El [tiv ouv to itpoixov,
oucia; corai yeveot; Ix u,| ouo(a?.
r
JJl
Si (xi) uirdp-
v_ei ouaEtx u,r|8i xdoe, orjXov wijouoe tuv dXXiav ouSspia
xaniYOpiSv, olov outs itoibv outs woobv outs to icou-
^upiora yap av tfa] xi iidOi) xwv ouo-uov. E! SI, to u.J|
Sv SXox; dicd^aai; sVcai xaSdXou irdvxiov, Start ix [xy|-
Sevb? avayxK) Y{vea8at to Yvdu.evov.
(3)
Ilepl jxev ouv
xouxcov ev dXXot; Te Strjirdprjxai xal Suopiarai xct? Xd-
Y0i(
licl ttXeTov otjvto'jjuo? Si xal vuv XcxtIov, Sti rpd-
irov (xlv Tiva Ix |xi) ovto( aitXw;
Y
lvetai
.
Tpdicov Si
SO aXXov I; ovtoc id- to yip Suva|xei Sv IvteXe^eia Si
(ji-f) Sv avavxT) Ttpouicap/eiv Xeyduievov dfi^iotepo)?.
*0
Si xal TOi/nov Suopifffisvuv l^ei 6au<*ao"ry)v dnopCav,
icdXiv licavaTCoStoreov, tu( eVriv aicXTJ yeveoi;, ett'
Ix Suvdjxet 2vro( otSaa ette xa( mat dEXXw. 'Aicopti-
36 oeu yap dv Tt; 5p' Ivriv ouj(a; yEvemc xal tou TotiSe
,
dXXa [i-Ji toC TOiouSe xal too-ouSc xal icou.
(4)
Tov
auTOv Si Tpdicov xal Ttspl tpOopa;. Ei ydp xt ytveTat,
St;Xov o); lorat Suvdpici Tt oioi'a , IvxtXev^eia
8*
od
,
il i
t
i
i, YEveai; eanrai xal etc $v &vi-(xr\ [xexaCdXXtiv
o to fOetpo'fxevov. ()
Ildxepov ouv &ndp^et ti toutu
twv dXXwv IvteXt^efa; 'ki'fia S* olov Sp' eVrai iroabv
^
icotbv ?j icou to Suvd(i jxdvov xdSt xal Sv, anXta; Si
\i)\ ":o$e (xr)5' 5v ; ei yip {tY|Siv dXXa itdvxa SuvdfMi
,
jrojpiordv Te eruu;6aivtt Tb pirj oCxwi; Sv, xal Itt 8 pa-
ts
Xtaxa ;po6ou|xevoi SiexeXeoav ol npwxot cptXoootpi{(ravxe(,
to Ix prjSevb; fivtafai itpouicdpxovto?

el Si xb piv
*Tvai xdSe ti ?1 ouoi'av ouj^ &itdpei , tCv S' dXXoV ti
twv elpT)(iev(ov, larat, xaOdnep tfrcopev, ^wpitrci xi
ird(h) xSiv oustwv. Ilcpt xe toutiov ouv Saov IvSe/exat
10 wpaYF
ia
'
reuT*ov
j
xa^ T,
't
a^T^a Tu
Y^
vwtv
*'^
e^al

xal xtjv ditXyjv xal

tV xaTa |xe'po(. OuoTfi; S' alxi'ac
|u3( piv S9ev tj|v dp^v eTva( ipausv
rfc
xmfaew?,
(22) lgiturquum in hisce fucrit muUtio, generatio erit'vel
corruptio
;
quum in aflectibus et lis qua: per accidens alicui
competunt, alteratio. Sed qute congreganlnr, aegre; quaj
vero segregantur, facile corruption! redduntnrobnoxia. Nam
si aqua in minores aqua? particulas sit discerpta, in aerem
ocius mutari solet : si vero collecta sit, segnius. Quod in
iis quae poslerius dicentur, apertius fiet. Nunc vero sit
bactenus definitum , fieri non posse ut generatio sit ejus-
inodi congregatio
,
qualem nonnulii esse asserunt.
CAP. III.
His autem determinatis pertractatisque, primo contem-
plari oportet utrum simpliciter quippiam, an proprie qui
dem nihil generetur corrumpaturre, semper autem ex quo-
dam quiddam liat : ut ex segro sanum , et ex sano a?grum
;
aut pusillum e raagno , ct magnum e pusillo , et reliqua
omnia ad nunc modum. Nam si generatio simpliciter sit,
quippiam profecto e non-ente simpliciter absoluteque fiet.
Quare verum erit dicere, quibusdam non-enn competere :
quippequum generatio quaedam e quodam non-ente, ut e
non albo vel non bono, fiat : at simplex generatio e non-ente-
simpliciter fit. Porro simpliciter absoluteque aut id quod
ex omnibus entis praedicamentis primum est, aut quod est
universale et cuncta ambit continetque, signiGcat.
(2) Igi-
tur si primum , e non substantia crit substantia; genera-
tio. At cui substantia non competit, nee ei ceterorum prae-
dicamentorum ullum , veluti qualitatem, quantitalem , aut
ubi , competere posse palam est : nam alioqui affeclus ipsi
a substantia separari possent. Sin vero, omnino ipsum
non-ens universaliter omnium erit abnegatio. Quare id
quod generatur, ex nihilo gignatur erit necesse.
(3) Sed
de hisce in aliis libris laiius addubitatum simul atque
definitum fuit : verum compendiose in pracsenlia quoque
dicamus oportet, e non-ente simpliciter aliquo modo"
fieri generationem , et alio ex ente semper. Namque ens
potentia, sed actu non-ens, praeexsistat est necesse.
Quod sane ut patet , utroque dicitnr modo. Determinatis
autem hisce, id rursum exacte disquiramus oportet, quod
miram liabetambiguitatem : quonam inquam pacto gene-
ratio simplex sit, sivu ex ente potentia , sive etiam alio quo-
vis modo liat. Dubitaverit namque quispiam utrum sub-
stantias ac rei hujusce, sed non qualitatis, quantitatis, aut
ubi
,
generatio sit. (4) Eodem modo et de corruptione.
Nam si quid oriatur, quandam potentia , non actu substan-
tia esse, dilucidum est : ex qua fiat generatio , et inquam
id mutari necesse sit quod corruptionem subit.
(5)
Utrum
igiturex ceteris qua; actu sunt, quippiam huic competet?
utrum, inquam, id quod potentia duntaxat hoc aliqmd atque
ens est, simpliciter autem neque hoc aliquid , neque ens,
quantitas erit, ant qualitas, aut ubi? nam si actu nihil sit,
sed omnia potentia ; eveniet et id quod ita est non-ens, esse
separabile, et insuper ( id quod semper maxime sunt veriti,
qui primi in philosopbia versatisunt ),
nihilo praeexsistente
quippiam gigni. Quod si verum non sit, hoc quidem sub-
stantiamet hoc aliquid esse, sede ceteris praedicamentis
aliquid, continget (ut jam diximus )
aflectus ipsos a sub-
stantiis posse separari. De hisce igitur, quoad fieri potest,
et quaenam sit causa cor generatio , tarn quae simpliciter
quaro quae secundum partem fit, semper sit, disserendum
est. Sed qnnmuna quidem causa sit unde motus ease prin-
Digitized by Google
438
I1EPI TENE2EQ2 KAI <MM)PA2 A,
y.
altt'av Xtxr/ov.
(I8.)
u.to? Se rffi
GXt]?', T^V TOlaUTTjV
()
ITepl |*iv yip exeivj)? efpr|Tat itporepov Iv toi? irepl
xtviyxew? Xoyoi?, 8ti lati to u.ev dxlvijTov tov feavta
/po'ov, to os xtvoujxtvov del. Toutcov 8e irepi (xev
tjj? axtvifrou apvrj? ttj? iupa? xai irpore'pa? SieXeiv
eWi ipiXoaospta? Ipyov

irept 8e tou Sta to a^ve^S?
xiveiadat T&XXa xivouvto? Corspov ditoSoTtov, ti toiou-
tov twv xafj* eVaoTa Xtyoixevcov atTidv iffrtv. Nuv
Se t)|v u>? iv 6X71? ei8et TtSeuivriv ahiav eiirwu.ev, Si'
io ^v del <p6opa xai
y'
vm1
?
'X
&iwX(irit T
V
fvfftv

fijxa yap av t(Xi>>? touto Yevorro SyjXov, xai irept tou vuv
aicopYiOeVro?, too? itote Set Xlyeiv xai irepl tj? airX5)?
<p8opa? xai yeveoMin.
(7)
Ey_et S* diroplav txav^v
xai tI to aiTiov tou ouvetpetv tJ|v Y'vtoiv, eticep to
16 (p8etpdu.evov el; to jt^i
3v airs' pvjTat, to 8e
^
8v ut)-
Sev Istiv

oure yip Tl<ouTe irotbv oure iroabv ouTe irou
to (*T) bv. Enrep o3v del ti t5v 8vto>v direpy^eTat,
81a t( itot* oux av^Xuxai irdXai xai ippouSov to irSv,
et
ft
ireirepaouivov ^v e? o3
Y'
V,T0" twv Y'vou.e'vtov
1' eVaorov ; ou yip' 8J| Sia to aireipov iTvai ^ oil
y
tvsTat
,
ou^OicoXeiTei* touto
y^P
aSuvaTOv. KaT' eve'pYeiav
u-tv yap ouSe'v Iffxtv direipov, 8uvctu.et S' eVi -ri|V Stal-
ptmv, moV ?Set TautT|V elvai u,dV)v tJ|v u.^) GiroXei-
wouaav tw Yveo8a( ti del Xbttov vuv Si touto ouy^
26 opCyxsv. Ap' ouv Sia to t)|v TouSe tpOopav aXXou elvai
Yeveatv xai tvjv TotiSe ysveoiv dXXou elvat cpOopav iittut-
(Ttov dvavxaTov elvat t})v lieTaSoX^v; (s) Ilepi (liv
ouv tou Yeveaiv elvat xai cpOopav 6{xo(b>; icepl Ixas-rov
t5v ovtiov, Tat>T)v oIkjt^ov elvai icSstv ixav^jv ahiav.
so Ata t( S^ itore Ta (iiv aTtXw; Yfvio8ai Xe'YeTai xai
tf
8e(po8ai Ta
8'
ou bicXw;
,
naXiv oxenTeov, e?itep to
auto Igti
Y'V3t;
,uK touSI (pOopa SI xouSi, xai <p8opa
(Aev touSI Yeveoi? Se touSi

^TeT yap Ttva touto Xoyov.
(9)
Ae'Yopev yap Sti tp8et'peTai vuv airXu; , xai 06 fid-
35 vov toSi' xai aCrr) u.iv Y^ves'i; airAw?, aGT>) Se fOopa.
T08I Si Y^veTat (jtev Tt, Y^veTai
0'
aicXio; ou" cpau;ev
Yap
tov u;av6dvovTa Y^veodai (Aev l7tir^iiova
, y^
V
-
o8ai S' otirXu; ou. KaSotirep ouv noXXaxi; Siopi'^ojtEv
Xj'yovti? Sti t4 (tiv ToSe ti orjuafvei t4 S' ou
,
Sii touto
40 ouu.6aivet to ^r,TOuu.Evov ' Sia^epet yap el( & |xeTa6aX-
Xet to iiTa6dXXov

olov tow? ^| ixsv eUrtup 686? fivtaif
(xev aitXrj ,
<f
8op4 Se Tivd? Iotiv, olov v*]?
, ^ 8J
Y?i<
Yeveoi? tI?
Y
Vts,
4>
Y'
vl<"'
^'
"X
iitXS?, tpSopa
8'
aicXbi?, olov irupd?, uo~icep IIap[iev(8T)? Xeyei Suo
46 to 3v xai to u.^1 3v elvat <pdoxo>v, irup xai v^v.
(10)
Tb
8^1 Taura J| TotauO' e*Tepa 6iroT(8ea8at Sta^epet ouS^v
*
sbv yip Tpdirov ^Toujiev, aXX' ou to 6noxe(u;evov.
(11) "H [itevouv el? to u.f| 8v anXS? 68b? tp8op4 aitXvi,
f[ S' el? to anXS>? 8v Y^vevt? 5icX9j. OT? o3v Siuptorai
U
efxe itupl xai
Yi
etTe aXXoi? tio-(, toutwv lo-Tai to (tev
Sv to 8i (j.^ ov. "Eva jxlv ouv toorov toutw Stolnti to
aitXS? Tt Y^veoOatxal m6e(peo0at tou (ij| aitXw?, JXXov
82 T?i 6Xt) iirola tt? av |* ^)?
|*iv yap (xSfXXov at Staipopat
tdSe T.t 07)u.a(vou(ri, jxaXXov ouola
, ^? Se o-tipnioiv, u;^
cipium dicimus, altera vero ipsa materies, de tali causa
dicamus oportet. (6) Nam de ilia qiildera prius est dictum,
quum de motu ageremus : esse inquam aliud quod omni
tempore perdurat immobile, et aliud quod in motu semper
est. Sed de principio illo quod mutationi non est obnoxium,
prime philosophiao est determinare ac pertractare : at de eo
quod cetera idcirco roovet, quia continue moveatur; quid-
nam eorum quae singularia vocantur ejusmodi causa sit,
posterius erit assignandum. Nunc autem earn qua? velut in
materia; specie site est, causam, per quam generatio et
corruptio nunquam natura dcficiunt, dicamus oportet.
Nam simul forsitan et hoc emerget , et id quo de nuper du-
bitavimus ; quonam inquam pacto de generatione et cor-
ruptione simplici dicere conveniat.
(7) Invebit autem
id quoque magnum abunde dubium
,
qutenam causa sit ut
generatio generationi semper coba?reat : si quidem quod cor-
ruptionemsubit, ad id proficiscitur quod nequaquam ex-
sistit
;
quod autem non exsistit, nihil est. Nam quod baud
est, neque substantia est, neque qualitas, Deque quan-
tity, neque ubi. Igitur si semper quippiam eorum quae
sunt,abeat, cur non dudum universum ipsum consum-
ptum fuit atque inane evasit : si id ex quo lit genitorum
quodque , finitum est? non enim propterea quod id ex quo
quid fit, infinitum sit, non deficit; id enim esse nequit.
Nibil enim actu infinitum est, sed potentia tantum,
nempe divisione ipsa. Quare banc solam causam esse opor-
tebat, cur nunquam deficiat : quia semper quippiam fiat
minus; nunc autem hoc fieri minime cernimus. An igi-
tur propterea quod interitus hujus allerius est ortus, et
contra oitus hujus, alterius interitus, necessario accidit ut
mutatiosub^istere nequeat? (8) Cur igitur generatio et cor-
ruptio similiter, semper sit circa unumquodque eorum qua)
sunt.
1
, hanc apud omnes causam satis esse putandum est.
Sed qitamobrem alia simpliciter, alia non simpliciter oriri
ac intcrire dicaulur, rursum consideremus oportet : siqui-
dem idem est generatio bujus et illius corruptio, atque
hujus corruptio et illius generatio : id enim quandara postu-
lat rationera.
(9) Dicimus enim quippiam simpliciter nunc,
et non solum hoccc, corrumpi. Atque baec generatio, gene-
ratio simpliciter ; et haec corruptio, corruptio simplicitei
est. Fit autem et liocce quidem aliquid, non autem simpli-
citer : etenim eum qui discit, scientem fieri dicimus, non
autem simpliciter fieri. Quia igitur qua?dam ( id quod dc-
finiendo saepe diximus) hoc aliquid significant, quaedara,
non : hacsanede causa, quod in qusestioneversatnr.evenit.
Refert enim haud parum , in quod mutetur id quod mu-
tatiooem subit; verb! causa, quae ad ignem fit transitu), ca
forsitan generatio simplex est, et alicujus, ceu terra, cor-
ruptio. At terra generatio, generatio quacdam est : ceterum
generatio simpliciter non est, sed corruptio simpliciter, puta
ignis
: sicuti Parmenides asserit, qui duo, ens inquam et
non-ens, ignem et terrain esse dicit.
(10) Verum haec an alia
ejusmodi supponantur, interest nihil
,
quandoquidem mo-
dum quaerlmus, non subjectiim. (II) Qua igitur ad non-
ens simpliciter fit migratio, corruptio simplex est : quae
vera ad ens simpliciter, simplex generatio. Quibus igitur
iliac give igne et terra, sive quibusdam aliis definite sunt;
horum profecto alteram ens, alteram non-ens erit. Uno igi-
tur modo simpliciter quippiam generari ac corrumpi , et
non simpliciter, hoc inter se different : altera, materia
quatitate conditionere. Cujus enim differentia potius hoc
aliquid significant, ea magis substantia est : contra, cujus
Digitized by Google
(,3ia.) DE GENERATIONE ET CORRUPTIONE LIB. I. CAP. III. 43ft
St, oTov to u.iv dsptiov xaxrflopla ti xal s78o<, rj 8e
(Jni/po'tr,? ffttptiffi?. Ata<fpouoi Sk
Y?j
xai uvp xal
TauTOt( Tate Sia^opai;. (is) Aoxsi 81 p.3XXov toi?
iroXXot; Tip at<r6r,Toi xa\ u/)| aicrOrjiroi Swupepstv 6rav
6 p^v yip si? ataQriT^v (AttaSaXXr, CXj|v, YtvsoOat ^aixiv,
6tbv
8'
el< asavij, (jOstpEoOar to yip 3v xal to u.^) ov
tw olaOaveuOai xal tw {jl-Jj alaOavecrOoii Stopt^ouaiv,
worcp to uiv Iicivttitov 6v, to
3'
aYvwatov u/Jjov
-
fl
yP
otiaOr,ot; lm<rcf,\t.r\s l/ju Suvatiiv. KaOaircp
10 ouv auTOt tw aitrOotvEdOai Jj tw SuvaaSat xal t,v xai
(Tvai vou.touotv, oCtw xal Ta itpayixata , TpOTtov Ttvi
Siwxovte; tiXrfiU, auto Sk XeyovTt? oux dXyjOs'?.
(13)
2uu.6atvet 5^| xata Sdjav xat xaT* aX^Setav aXXw;
to ftveoOai te aicXSi; xal to ^8s(peo-8af icveuub yip
16 xal ar,p xaTa jaIv tJ)v afoOriotv ^Jttov eVtiv
(
01b xal
Ta ^OstpdjAEva aitXox; tt) etc tbutb (xeTaSoXyj ^Ost'pE-
O^at XtYOusiv, yi'veaOai
8*
6rav el? airrbv xat el;
y*)
v
|*eTa6aXXr,
)
, xaxi
8'
dXj8eiav u.5XXov toSe Tt xai
elSo; TauTa Tr,?
fr^. (14)
Tou psv ouv elvai Tf,v piv
so SirXrjv yevsotv tp8opav ouoav tivo?, tJ;v 8s ^8opav rr)v
ebrX?,v fJveutv o3uav Ttvo?, ttpr,Tat to atttov 81a
Y^p
to r)v uXr.v otaipEpetv 5, tw ouatav stvat ?, tw |Mj , v| tw
t9)v (itv [xaXXov t^]v 8s
pi,
t) tw TT|V plv fxaXXov al-
o6r)tr,v elvat t};v CXtjv i\ j); xal et? ^v, rrjv Si ^ttov
35 sTvat. Tou 8s ta |aev airXw; yi'vecrSai XeyEaOai, ti
8e Tt jjwvov, (xi| t9) i? iXX^Xwv yevtoji , xa8' 8v ffico-
jxSv vuv Tpdnov vuv it.lv yip T050UT0V Siwptorai, Tt 8)
JtoTe ziGTfi yEvEO'Ew; ouCTTji; (pOopS? aXXou , xat ita)(
^8op3t? OUOTr,C ETEpOU TIV04
Y
ev*IT<ll>
?
"X V
' '' ",t0
"
30 StoouLsv to -^tvEvOat xai to <p8((po0ai to!? eI; aXXr.Xa
(XETaSaW.OOOlV. (lb) Tb
8'
Co-TEpOV Etpr)(JlEVOV OU TOUTO
StaitopEt aXXi t{ 7toTt to .(jiavOavov jilv ou Xeyetbi
aitXw?
Y'
v^<1" a^a yivso-Sat mvTq,uov, to 11 tpud-
{ievov YtvEffOat. TauTa 8s 8twpt?Tat Tai? xaTr^optat;
-
3ft tb (xsv yap to8e Tt oijuatVEi, Tot 81 xotdvSe, toc ok
icoodv 8a ouv jxJ) ouotav arjixatvet, ou XE^fxat artXwc
dXXi ti Y'v^iOat. Ou
nV
aXX* 8|xotu>( Iv itaot ys've-
ct? (isv xaTa t ev ty) iTE'pa ffuTT0i/_ta Xe'YSTat , otov
ev [/ev ou?t'a eiv Ttup aXX' oux siv
y*i
^v Se tw icotw
40 ^4v imuvf^ov aXX* ouy_ Sxav iveitiorT5iu.ov. (ia) Ilepi
[lev o3v tou Ta (Asv airXw; yivtGfla\ t4 8s firj , xai SXoj?
iv tbI< ouatat; auTat?, etpi]Tat, xal oio'ti touSe
Y'
ve
"
triv eTvat auvt/w; afcta w; uXi) to utcoxeijxevov, 6ti
(MTa6Xi)Ttxbv e! Tivavxfa , xai eotiv
^ Oatspou
y'
v-
4ft ot( aEt iici twv ouatwv aXXou
y
9opi xai ^ aXXou <p6op4
aXXou YsvEat;. (17)
'AXX4 jji^v ouo' aitopTJffat 8st 81a
ti
Y'
v5Tl sl aitoXXufiEvwv wsjttp
Yp
xal to epOet"-
peaOat airXto? <pao{v, Stav sii avafuO^TOv 78t| xal to
ji^I Sv, 6[ao(w<; xat YivEddat ex |*i| 5vto( ipaatv, Stbv
60 11 avBtad^Tou. E?t' ouv 6vtoc Ttvb? tou UTtoxetptevou
ette pr], YtveTat U ;a^| ovto?. *Qore&u.oiUK xal y'-
veTat x [iT| 5vto xal epSetpeTBt tU to
ft^l
iv. Etxo'-
Tft>< ouv ou OicoXedcet*
^ y^P Y*
VWI
< ?8p
t "
H
1
^
oVto<, fi 8i ipOopa
Yeveo-tf tou
|*}|
^vro?.' (is) 'AXXi
differentia! privationem magis significant, ea magig noil
ens est; ut calor pricdicamentum quoddam et species
est, frigiditas vcro, privatio : his autem difTerentiis ignis
et terra differunt.
(12) At plerisque videtur ilia potitis
sensibili et iiensihili difTerre. Nam quum ad sensibilem
materiam mutatio fit, turn gigni quippiam ainnt
;
quum
ad earn quae sub sensum non, cadi
t
, corrumpi : quandoqni-
dem ens et non-ens, sentiendo et non sentiendo definiunt;
qiiemadmodum quod scibile est , ens esse asserunt
;
quod
sciri non solet, non-ens : quippc quum senstis ipse scien-
tia; vim obtmeat. Igitur hi ut res ipsas vivere, quia sen-
tiant ant sentire possint; ita eadem esse, quia sub sen-
sum cadant, arbitrantur : veritatem modo quodamse-
clantes, sed hoc falsi dicentes.
(13) naquegencrari quippiam
simpliciter, atque corrumpi
,
juxta opinionem alio atque
veritatem accidit modo. Nam spiritus et aer, sensu quidera
minus sunt
(
proinde illi et qua; simpliciter corriimptintnr, ,
mutatione ad ilia tendente corrumpi dicunt ; atque gene-
rari, quum in rem tangibilemterramque mutantur); revera
vero hoc aliquid et species magis sunt quam ipsa terra.
(14) Cur igitur sitaut non sit simplex generatio, quae ea-
dem alicujus corruptio est , et corruptio simplex quae itidem
generatio alicujus est , causam diximus. Nam id oh materia!
discrimen evenit : nempeaut quod ea substantia sit, vel non
sit; aut quod haec magis, ilia minus; aut quia materia
ex qua mutatione veuit, et ad quam proficiscitur, alia ma-
gis , alia minus sensu percipi queat. Dicuntur antem quae-
dam simpliciter, quaedam solum aliquid fieri : non ob mu-
tuant generationem , sed juxta eum quern nuper diximus
modum. Nam hoc tantum nuper definitum determinatum-
quefuit, curnam quum omnis generatio sit alterius cor-
ruptio, et omnis corruptio cujnspiam alius generatio, tarn
oriri quam interire non similiter tribnamus iis quae in
sese vicissim mutari solent. (15) At quod postremo loco
fuit dictum , hoc idem minime in qurcstionem revocat : sed
quam ob rem quod discit, non simpliciter fieri , sed fieri
sciens; quod vero nascitur, fieri dicatur. Haec autem prae-
dicamentis distincta sunt. Nam alia substantiam , alia qna-
litatem , alia quantitatem significant. Quaecumque igitur
substantiam non significant, ea non simpliciter, sed quippiam
fieri dicuntur. Verumenimvero in omnibus generatio sim-
pliciter, juxta ea quae in altera sunt serie, dicitur; ut in
substantia, si ignis stat, sed non si terra; et in qualitate,
siscium, sed non si inscium. (16) Quod igitur quaedam
simpliciter oriantur, quaedam non , etiam omnino in ipsis
substantiis, dictum est; etquod ut generatio continue sit,
causa ut materia id quod subjicitur, est, quia in contraria
mutativutn est. Alque in substantiis semper unius genera-
tio, alterius est corruptio ; et unius corruptio, generatio
alterius. (17) At vero-nec dubitasse convenit, quam ob
causam corruptis quibusdam semper generatio fiat. Nam ut
corrumpi simpliciter quippiam dicunt, quum illud ad insen-
.
sibile, et id quod baud est, proficiscitur : sic et ortum sub-
Ire ex eo quod baud est
,
quum ex insensibili fit. Sive igitur
subjecto quopiam exsistente sive non , ex eo lit quod haud
est. Quare simili modo el ex eo quod haud est, generatur,
et in id quod baud est , corrumpitur. Merito igitur generatio
non deficit : quippe quum generatio corruptio sit ejus quod
haud est ; atque corruptio, generatio ejus quod haud est.
(18) Sed qnaeret aliquis, utrum hoc ipsum quod simpliciter
Digitized by Google
440 IIEPI rENESEflS
touto tb fii| 3v airXoic diropiitreiev dv -tic irdrepov to
ftEpov twv evavTi'uv eWv, oTov
pi
xal to (Japu uJ| ov,
1tVp OS Xal TO XOUtpOV TO 8v, TJ o(5, dXX' IffTt XOl
f9j
TO
tfv, TO 84 (X-J| 8v SXr, *| TYjC "VTK xotl t"pO? OtMXBUTOiK.
6 Kal dps ye srs'pa sxawpou ^ uXr, , tj oux av ytvotTo
15 aXX^Xcov ou8' ; EvaVTtoiv ; toutoic
y&P
uirdp)Ei xdv-
avti'a, itupi, yr,
,
Soati , aspi. *H sW pviv
&e ^ au-
r^, esti
8'
6? i, ixipa' 8 jxlv
yp
tore 8v unoxsiTat
lb auxd, to
8'
sTvai ou to auto. Ilepl piiv o3v toutwv
io ercl tosoutov ttpr^odb).
KAl *eOPA2 A, 8. (3i,3jo.)
non est , e contrariis sit alterum , verbi causa : utrum non-
ens sit terra, et id quod grave est ; ens vero ignis etquod
leve est; an non : sed ens terra, non-ens vera terra; mate-
ries atque ignis similiter. Et utrnm materies utriusque di-
verca sit
: an nee exsese routno lierent , nee ex contrariis*
namhisce, igni, inquam , terrae , aquae etaeri, contraria
insunt. An partim est eadem, partim diversa? quodenim
aliquando quum sit, subjici solet, est idem; at ratio, non
item eadem est. Sed de uisce hactenus.
CAP. IV.
Ilepl os ysveo'Eio? xal aXXoiwuswi; Xs'^idusv ti oia-
<ps'pou<nv

^auiv yip stepac eTvai Taurac t? (ieta-
oXac dXXrjXcov.
()
'EweiS^ ouv iori tito uicoxetgxevov
xai ?TSpov to TtdSoc 8 xata tou uiioxeiuevou Xe-fscrOou
is ne^uxev, xal soti u.et<x6oX-}) ixatepou toutoiv, dXXouo-
ic psv etrriv, 8tav uTtotxevovxo; tou um>xctu.svou
,
ala&vjTOu ovtoc, u.Ta6a'XXri ev toic autou naOtutv,
t) Iv*vt(oi( ouaiv rl jxeto^u, oTov to awjjia uyiouvEi xal
irdXiv xdjxvei irtrou.Evov
y* touto, xal 8 xaXxbe orpav;-
so TfuXoc,
8te 8e -fbmoei8^)c 8 au-tdc;
ft
wv.
(3)
'Otov
8'
6*Xov (i.ETa6aXXr) ui| uttousvovto? aiadrjTOu Tivb< on;
6tioxei,usvou tou auTou, dXX' oTov ex ttjc
Y
ov
*i?
aTfia
icaoyj; ?, ej CoaTOc eW,p r| i; dspoe itavtbs uSwp
,
yiveaif
i)5T| to toioutov, tou Si <p6opd, ,udXt<rra Si ,
av $j ixsxa-
s 6oXi| Yt'vK)Tai !; dvaiff6^TOu ei? ala67)Tov
^ a^ ?| 7td-
o-at; Taic a!o8^ots-tv, oTov orav 65wp fsv^Tai jj ipflapij
si; dE'pa

8 yip dWjp injEixSc dva(tt-6TiTOv.
(4) 'Ev &i
toutoic dv ti ntopi.evr] TtdOo? to auTO ^vavTib>e-E(i>c iv to>
YSvojxevw xal t5 tpOape'vvi , oTov foav 15 ^epoc BSwp, e!
9o u|oi Sta^avrj r| t|u^pd, ou 8ei toutou Odxcpov ^dOoc
sTvai eic 8 }ieTa6dXXe. Ei Ss (t^, larat dXXoi'toiic,
oTov 8 {xouatixbc dvOpamoc ^Odpi), dvOpcoiroc
8'
dixouoo?
^sveto, 8
8'
dvOpojTroc &7rojx/vet to auxo'. Ei uiv o3v
twjtou (x^| itdOo? ?[v xa6' a&tov
^
pouatxj) xal % du.ou-
3B o(a, xou (asv yevtatc ?[v dv, tou 8J <p8opd

Sio dvOpcoirou
(tiv Tauxa irdflr) , dvOpwnou Si (xoucr ixoti xal dvdpcoiccu
d(touou
y*
V4
"C "al fOopa* vuv Si ndOoc touto tou
6icofiivovTO?. Aio dXXoiWic Ta TOiauTa.
(5)
"Otov
(xsv ojv xara totcooov
3j ^
pKTaSoX^, ttjc ivavTitoo-iioc,
40 uvi xal ipOi'ot?, 8tav Se xaTa to'itov, (popd, Stav Si
xot4 wdOoc xal to itoidv, dXXotWic , 8tav SJ |xt)Sev
utvoixe'wyi o5 OaTEpov irdOoc r| ouu;6e6i]Xoc 5Xtoc,
Y*
Vffl
,
to 8i fOopd.
(
6
)

ffT, gj g^K) [xdXidTa jxlv xal xupiuc

lb u7toxet'(AEvov
YEVEwc xal i{i8opSc 8extixov, Tpditov
46 Si Ttva xal to Tate dX).aic u.ETa6oXaic, 8"ti iraVra 8e-
XTixa xl 6iroxt'jisva EvavTUdasiMv Ttvuv. Qepl jxsv ouv
TrEVEffEuie xal <p8opa?, eits foriv e?te
tf,
xal 7t5? fet,
xal icepl dXXoioJaewc 8i<opio8t toutov tov Tpo'itov.
De generatione aufcm atque alteratione, quo inter se dis-
crepent, agendum : nam hasce mutationes inter sese diver-
sas esse dicimus.
(2) Quum igitur subjectum quippiam sit
,
et aflectio atque qualilas quae de subjecto necessario di-
citur silque utriusque liorum mutatio : alteratio sane
est, qnando sensibile subjectum permanens, in snis rou-
tatur aflectibus, qui aut conlrarii, aut inter contrarios medii
sunt
,
sicuti corpus idem permanens vicissim modo sanum,
modo aegrumest; atque tes, quanqiiam idem, alias ro-
tundum est, alias anguli speciem prae se fert.
(3) At quum
totum mutatur, nee sensibile quicquam ut subjectum,
idem permanet
, sed perinde evenit ut quum ex toto semino
sanguis, aut ex tota aqua aer, aut ex acre toto aqua fit
.
jam quod est tale
,
generatio hujus est, et illius corruptio : et
maxime, si ex insensibili ad id quod aut tactu aut sensibos
universis sensibile est, mutatio fiat, aut contra, utquum
ex aere gignitur aqua , aut eadem in aerem corrumpiliir
:
etenim aer propemodum insensibilis est. (4) Cetemm in
hisce si qua e conlrarietate afTectio eadem remaneat in 00
quod ortum est, quae prius in eo qnod interiit, erat :
ceu si quum ex aere fit aqua, aeris perspicuitas aut frigus
in aqua, remaneat : afTtctionum alterutram ejus esse in
quod mutatio fiat, minime oportet. Sin minus, erit alte-
ratio : verbi causa, musicus homo corrumpitur, et homo
non musicus gignitur; homo vero idem perseverat. Si erg*
musica, atque musics vacuitas non esset a (lectio per se no-
minis, generatio profecto foret alterius, ct altenus corru-
ptio. Quapropter luce nominis quidem afTectiones sunt :
bominls vero musici, hominisque non musici,
generatio
atque corruptio. Nuncautem id ejus quod permanet, afle-
ctus est. Proinde circa ea quae ejusmodi sunt, alteratio
exsistit.
(5) Quum igitur contrarietatis mutatio in quan-
tilateest, accretio est atque decretio : quum in loco, latio :
quum in aflectu atque qualitate, alteratio. At quum id
non remanet
,
in quo aflectuum alter aut omnino acci-
dens exsistit, turn generatio unius est, et alius corruptio.
(6)
Porro subjectumortuset inleritus susceptivum , maxime
quidem ac proprie materies est. Quodam autem modo id
quoque, quod ceteris mutationibus subjici solet; pro-
pterea quod subjecta omnia quarundam
contrarietalum
susceptiva sunt. De generatione igitur ac corraptione, sitna
an non, et quo pacto sit item de alteratione , hoc modo sit
determinatum.
Digitized by Google
(HO.) DE GENERAT10NE ET CORRUPTIONE LIB. I. CAP. V. 441
CAP. V.
tltpl 81 au^aswi; Xoncov tineiv, xi re Sia^lpei yzvl-
otbK xal dXXoiwaeux;, xai itS; au^dvtTai xwv au^avo-
(u'vuv fxao-xov xai jpflEvei itiouv t3v tpOivdvxwv.
(2)
Jxeixxeqv SJ| irpwxov KOTtpOV (JLOVU)? iv ra tttpi
o* toriv auTbiv y| irpb; dXXr|Xa Siatpopd , oTov 6x1 ?) (itv
ix Tou5e tU Tooe uexa60X11, oTov ix Suvdjm ouoi'ai; si;
tWXr/Ei'a oustav, f"t<Ji? ioriv, r) SI irtpl u.e'ye8o?
otu^YjerK; xai <y8tcri< , rj St icept irdOo? dXXouai(
*
du-ipd-
Ttpa 51 ix Suvau-ei oVrtov
(U
'vxEXe/Etav u.txa6oX^| xcov
19
tipijuivuiv ior(v, i[ xaii tpdno; Staoipti T?jc [xeTaSoXrjs-
<patvtxat yip to (xiv dXXoiouu.evov oux 1$ avayxT]; (A-
Ta6dXXov xaTa xo'itov, ouSi to Y'vo'fxtvov, to
4'
auljavd-
luvov xai to tpOTvov, dXXov SI Tpoirov tou <ptpbuivou.
(3)
To u.lv yip cpspdutvov 6*Xov dXXdxrei xdirov, to
11
5*
au^avo'uEvov wsitep to iXauvdptvov
*
xouxou yip fte-
vovtoi; xa (jtopiot [/.ExaSdAXti xxa to'itov,
oty
uWitEp
Ta tt;4 otpaipac t4 (isv yap iv Tb> taw toww (AttoSciXXei
tou SXou [eevovtoc, Ta Si tou au^avouivou dtl iici
tcXei'w to'icov, irc' iXdixto Si Ta tou <bOivovto?.
()
"On
SO
f*iv ouv ?[ |xeTa6oXi| Siatpcpei ou fio'vov iripl 8 aXXi xai
Six; tou te Y>vouevou xai dXXoiouu.evou xai auavou.svou,
SrjXov. Ilcpi Si 8 iaTiv
^
|UTa6oXJ) r) tj? au;^oE<o<
xai /) tt,? (yOiarew? (irepl LtEfeOof Si Soxei eivai to au-
^avevdai xai (pOiveiv ) Tortpu; 6icoXi)itrc'ov, wdxtpov ex
Jt'SuvajiEi (liv [aeyeSou; xai 0-tou.axo? , ivxEXs^Ei'a S' dtroj-
(xaTOu xai afxe-fidou?
Y'
v*^"
o&'r
1" xai [*EyE0o<;, xai
toutou Si/wi; e'vSe^ou.e'vou Xtyeiv, icoTep<o( ^ aufoon
yt'Yvtxat ; Tto'xEpov ix xt^wpwu-evr,? out?)? xa8* aufJ|v
tt,5 fiXric, y\ evuitapOuo~T); iv dXXco atou-axi ; 9, aSuvarov
to a(X(fOTspo)?. XtoptoT^i (iiv yap ouaa rj ouSeva xaOi^Ei
T07cov, ?j olov (rtiyfu] Tt; 7j xevov Eaxai ?, ffwixa oux
ato8T)Tov. Touto>v Si to (liv oux ivSe^ETat , to Si
avafxatov Jv tivi eivai* del
yp
tou ffftat to
fiY**!""
vov e; auTOu , Sxtxt xaxeivo, ij xaO' o6to f[ xaxi vugx-
3b ot6r)xd<;.
()
'AXXA ^v
e(f'
^v TIV1 undp^et, ti u.lv
xEytopio-ftEvov oStok &axt (ji^i ixEt'vou xa6' auto ?, xati
ouu;6e6i]xo; ti elvai, oaiu.Si]o-ETat noXXa xai dSuvaxa.
Aiyu S' olov e! Y^yvctat d^p i\ CSaxo;, ou tou 8SaTO(
laTat (jiETa6(xXXovTO? , dXXa Sia to wcritEp iv 0^^5(01 tu
40 SSaTt ivtcvat r>iv CXijv autou. 'Aictipou
y^P
ouSsv
xaiXuet CXa; eivai, wort xai ylyvtaban ivTtXt^cta. "Eti
S' ouS
1
oCtw (paivetai yt
Y
v<
*!
JUEV0
< "^1? ^
CSato?, olov
i$ld)V UTtOfUVOVTO?. () BtATtOV TOIVUV TtOlElV IcSfflV
d^wpiarov -ri|v 8Xi)v 6? ouo-av tJ|v aix^v xai pitxv tw
W dpt6jxw, tw Xo'yw Si (fJ| fitav. 'AXXi jxr;v ouSi axiYuiq
OtTtov ouSi
Ypo^H-i?
t^)v tou ao'itiaTo; CXr,v Sia t!<
auTa( ahta;. 'Kxetvo 81 o3 xauxa lafjxxai, i\ CXr), ^v
ouSticox dveu itdOou; oldvTt eTvat ouS' dvtu pop^iic.
riyvExai [iiv ouv airXuii; erepov i\ ixepou
,
uaicep xai
(0
tv dXXoi< oiwpioxai, xai &jtd Ttvo? 81 ivxtXt^Ei'a ovto(,
^
6|xotoetSou< ?1 6u.OYtvou(, oTov irup unb nvpbf ^
dvOpco-
o? &ic' dvOpunou,
^ bit' IrttXer/tiaf oxXi)pbv yip ouj^
Restat de accretione dicamus
,
qoonam a generalione et
alteratione diflcral , et quo pacto nnumqaodque eorum qua)
suscipiunt incrementum, augealur, et quodvis eorum qua;
decrescunt, dlminuatur. (2) Prlmo itaque considerare
oportet , titrum mutua carum inter se differentia iu eo solum
sita sit, circa quod versari solent : verb! gratia , utrum eo
solum inter se dissideant
,
quod ea imitatio qua: ex hoc in
hoc tendit
,
puta ex substantia potentia , in substantiam
actu generatio sit
;
qua: vero circa magnitudinem versatur,
accretio et decretio
;
quae autein circa afTectum , alteratio :
atque earum quae posteriore loco diqtae sunt , utraque etiam
ex iis quae potentia sunt , ad ea quae sunt actu, mutatio
sit, an etiam mutationis modus diiTerat. Nam nee id quod
alterationem subit , nee id quod generatur, necessario mutari
loco cernitur : quod autem accresdt aut descrescit , cemi-
tur, at alio quara quod fertur modo.
(3)
Quod enim fertur
tola mole, locum mutat : quod autem accrescit, perinde
atque quod distend i producique solet. Hoc enim manente,
partes alio, non sicuti globi partes, migrant, suumquede-
serunt locum. Namglobi partes, toto manente aequali in loco,
locum ex loco mutant : at partes eorum quae augentur,
semper inampliorem locum vergere solent; et eorum qua?
decrescunt, in mlnorem.
(4) Generationem igitur, altera-
tionemque et accretionem , non sol 6m objecto, scd ipso
item mutationis modo ditTerre perspicuum est. Ad id autem
circa quod accretio decretiove versari solet ( versari autem
Tidetur circa magnitudinem
)
, utro modo accretionem de-
cretionemve subire existimandum est? utrum, inquam , ex
potentia quidem magnitudine ac corpore, sed actu nee cor-
pora nee magnitudine, corpus fieri, an non, putandum est?
Atque quum hoc bifariam dici contingat, Utro modo fit ac-
cretio? utrum ex separata ipsa per se materia ; an exsistente
in alio corpore? utroque certe modo fieri nequeat ? Nam si
separata sit, aut nullum occupabit locum, aut veluti punctus
quidain aut vacuum
,
vel corpus non sensibile erit. Horum
autem alteram non contingit, alteram necesse est in aliquo
esse. Quod enim ex eo oritur, id semper alicuhi erit : quare
et illud, aut perse aut per accidens.
(5) At vero si sit in
aliquo, etita quidem sejunctum sit, ut nihil illius aut per
se aut per accidens sit, multa profecto quae fieri ne-
queant , evenient. Dico autem, ut si ex aqua fiat aer, id
non erit, aqua mutationem subeunte, sed quia in aqua ve-
lul in vase materies ejus est. Nihil enim vetat, infinitas esse
materias : quare et actu fieri. Adde quod nee ita aer ex aqua
oriri videtur, ut permanente aqua, aer inde egrediatur.
(C) Satius igitur fuerit , inseparabilem omnibus materiam
tribuere : utpote quae una numero eademquesit, ratione
non una. At vero nee puncta , nee tineas , corporis materiam
ponere iisdem de causis oportet. Sed cujus ultima sunt liaec,
id materies est : qua* neesine affectu unquam, nee sine forma
esse potest. Gignitur igitur absolute aliud ex alio : id quod
alio quoque loco jam definitum est. Atque ab aliquo actu
exsistente
,
quod ejusdem sit aut generis aut specie!, ut ignis
ab igne , aut ab Iwmine homo; aut ab actu : durum enim
Digitized by Google
442
IIEPi 1ENE2EQ2 KAI *0OPA2 A, e
'Eral
8*
eWi xcti ouoia; uXt)
(3,3JI.)
urcb axXripou
y
i
'
v'to"
uufAatixifi;, ak>u.aTO;
8'
r}Sr| toiouSi (uioaa
y^P
xoivbv
ouSe'v
) ,
^
aurr, xal u.eYe8ou; xal itaOou; soti
,
t uiv
).df(0
VWptOTv], TOIOj)
8'
ou jrMpurrtj, tl u.^ xal to jta8T|
6 ytopwcoi.
(7)
4>avepbv S-Jj ix tSv SiriiropTiuivtov 6rt
oux IdTiv rj au^oi; u,eta6oXTj ex SuvoEjui \uyibous,
eWXejfefa Se u.7)5ilv eyovro? (U^eSo?
-
^lopitrrbv
y&P
v
sty) xb xevdv, touto
8'
6rt t8uv8Tov, ipr,Tat iv eTSpOt;
itpo'tepov. "Eti
8'
7} y*
ToiauTK) (xetafioX^i oux aulJTJ-
10 oti>c 1010; 5XX& Ytve'oewc
*
$ Y^P
<>T)ffi; 0"" tou vu-
7tapyovTo; u.eYe"8ou; 7118051;, 7^ Se 96(51? uEttost;.
Aib 8^1 e^etv ti Set pgYeOoc, Tb auijoivdfievov. "Hot* oux
15 |xey^6ou? 0Xn Set elvai tJ|v au^mv el; evteXe'^eibv
|xeY6ouf y
v6"?
Y^P
av ''1 o*fy*
B*oc M-aXXov, oux
15 bu;y)<?i;. (s) A7)7Cteov Si) uaXXov ofov a7rrop;evou; ttj;
foTTjO'eoi; i\ ap^T);, itotou Tivbc ovto; tou auaveo6at
Jj tou <p6(vetv Ta aiTta !jiTou|jiev. <I>e(vsTat S^j tou
au^avojjiEvou 6tioTiv u.epo; i)u^rjo6ai, 6uvoi'o>; Se xai v
Tlji (pOlVElV XaTTOV
Y'Y
ov^val
>
e
''
tl ^ TpOOtOVTO; TtVO;
SO euJaveaOei xal awiovTo; spOi'veiv. 'AvaYXaTov Si) r| auu>-
(laxw au!;ev0'8ai rj criou-aTi. Et u.ev ouv dlooifjiaxio
,
foTBl ^(OpiOTOV TO XEVo'v ioUVBTOV OE [AEYeOou; CXlJV
elvat topiar>jv
(
woitep eipi)Tat 7tporepov el 8 siojiaxi,
Suo ev T(~> euTM owrxaxa tottw eVrai , to te au;du.vov
16 xai Tb au;ov

fTi 84 xal touto aSuvstTOv.
(9)
'AXXi
IA-Jjv ouS* outm; evSevevat Xeyeiv yiveaGai tvjv sutjrjaiv
xai ti\v <p8(o-tv, oxnrep 6rav CSbto; aijp
-
TOTe
Y&p
i/xifrov 8 oyxo; fifovvt

ou yip aujjqai; touto aXX4 y^-
vtffii; u.ev tou el; 8 asTe'SaXev EVTat, ipGopi Se tou evav-
30 tiou

au^l'i? Si ouSeTEpou, iXX'
$
ouSevb?
^ ei ti xoivbv
ajxf
oTv uTtoipvei , iw
y
ivo<xevm xai tw cpOaps'wt , olov el
Obifjia. Tb'8' 68<op oux TjuJijTai ou8' 6 ii]p , iXXa to
(
uev a7toXo)Xe to Se
Y
e
Y
oytv '
T0 'Su-01 W eiirsp
, T,i5$r)-
Tat. 'AXXi xai tout' aSuvaTOv. AeT yap ociijeiv tw
36 Xoyw t4 Cwap^ovTa T<j) auJavo(tev(i) xal ijiOivovti.
(10)
TauTB 8s Tpia Iotiv, tov v u.ev eoti to 6tiouv pie-
po (iei?ov YtY^'^ai tou au^avojxevou u.eYe8ou? , ofov ei
oip$ T?j? oapxdi;, xai 7tpooidvTO< Ttvd, xal Tpi'-rov ow-
(ou^evou tou au;avou.evou xai uicouievovto;* h |xev
y&P
40 T<j> fiftca^ai ti aTtXio; | tpOeipeaftai ouj^ uTrou;evei, ev
8e tw aXXotouo-9at t| au;aveo9ai
^
cpOiveiv Oiro^vei to
buto to au^avdjxevov ?1 aXXoioufjievov

dXX' IvOa u.ev to
ita6o( ev6a 8e to u.s'ye6o; to auTO ou (xevei. Et
ty
iatai
i\ e?pT)jiev>i aiJ^ffi?, v8e'^oit' av (M]Sevo';
y
s tpoo'to'v-
45 to; (A7)8e 6tco(xIvovto; au^avso-Oai xal puriSevb? a7ttdvToc
061'veiv xal [xr^| utcou-e'veiv to ou^avo'fjiEvov. AXXa Set
touto siiijeiv &7tdxeiTai
y^P
'h
au;r)si; toioutov.
(11)
Aitopijueie
8'
av ti; xal ti oti to aulavd.tuvov,
ndtepov,
(p
TrpodrfOeTai* ti
,
ofov et tip xvriu.7)v au^avet,
80 a6-ri f*e(<ov,
y
Se au^avei, 1^ Tpo<pr$, ou. Ate ti Si^
ouv a
t
u.tp<o ijS^rai
;
(xelijov yap xal 8 xal 5, Sweep 8tv
(xi'5>i; o'^ov BSaTi
-
6u.ot'b>;
Yp
icXeiov IxaTepov. 'H Sti
tou (Mv (xivei !) our(a, tou S' ou, oToy ttj; Tpooj); , itel
xnl cvTaCOa to JnucpeTOuv XeYetai v ttj pu'Set, ofov 8ri
non a duro fit. Quum autim et corporese substantise mate-
ries sit corporis jam talis ( nullum enim est commune cor-
pus ) : eadem et a inagnitudine etab afTectu, ratione quidem,
non item loco separabiiis est , nisi et ipsi quoque affectus
separabiles sint. (7) Patct igitur ex his quae addubitavi
mus, accretionem non esse mutationem e potentia quidem
magnitudine, actu vero nullam habente magnitudinem :
quandoquidem quod commune est, separabile esset. Hoc
autem esse non posse, dictum prius alibi est. Pralerea talis
mutatio, aucretionis propria non est, sed generations. Nam
accretio , magnitudinis quae in quopiam inest, augmentatio
est ; decretio vero , ejusdem diminutio. Quamobrem id quod
accrescit , magnitudinem quandam habeat oportet. Proinde
nequaquam convenit, accretionem e materia quae' magni-
tudinis sit expers, ad actum magnitudinis esse : potius enim
esset generatio corporis, non accretio.
(8) Potius itaque
sumamus oportet
,
quasi tractantes ab initio quaestionem
,
qtnlis accretio decretiove, cujus causas quaerimus, exsi-
stat. Igitur ejus quod accremenlum suscipit, pars quaevig
augeri videtar
; atque pari modo in decretione , minor eva-
dere
: praeterea accedente quopiam accrescere, et abeunte
decrescere. Itaque aut incorporeo aut corpore augeri illud
necesse est. Si igitur incorporeo, vacuum separabile
erit. At a magnitudine materiam esse separabilem
,
quern*
admodum prius est dictum , impossibile est. Sin vero coc-
pore
,
duo corpora, id inquam quod augetur, et quod auget,
in eodem erunt loco : quod et ipsum fieri nequit,
(9) At
vero nee accretionem decretionemve perinde fieri , atque
quum ex aqua fit aer ( tunc enim moles fieri major asso-
let
) , dicere contingit. Non enim id accretio , sed ejus quidem
in quod mutatio fit
,
generatio , contrarii vero corruptio erit
;
neutri us autem accretio : immo aut nullius, aut si quid
utrisque , ei inquam quod oritur et ei quod interit , commune
est, veluti si corpus ejus erit. Et nee aqua nee aer accrescit,
verum ilia interit, hie oritur : sed corpus, si res Cert, au-
ctum est. At hoc quoque fieri nequit. Nam ratione easervare
oportet, quae el quod accrescit decrescitve, competunt
(10) Hxc autem tria sunt : quorum primum est, magnitu-
dinis qua? accrescit partem quamlibet majorem effici : verbi
gratia, si caro, carnis : alteram, accedente quopiam : ter-
tium
, servato pariter atque manente eo quod accretionem
subit. Nam quum quippiam simpliciter absoluteque gigni-
tur aut interit, nonpermanet : at quum alteratur, aut ac-
crescit decrescitve
;
quod alteralur aut incrementa suscipit,
id permanet
: verum illic affeclio, hie magnitudo eadem non
manet. Quodsi mutatio ilia quam dixiuius, esset accretio
:
contingent profecto quippiam nulla re accedente pcrma-
nenteve accrescere, nullaque abeunte decrescere, et id non
manere quod suscipit accretionem. At hoc servare oportet
:
quippe quum accretio talis esse supponebatur. (1 1) Sed qna-
ret aliquis
:
quid est quod accrescit? utrum id cui nonnibil
additur? verbi causa : si quid cms augeat, crusne majus
evadit; quod autem iricrementum praestat, ipsum inquam
alimentum, rainime? Quare igitur ambo incrementa susci-
piuot? Nam tarn quod additur, quam cui additio fit, majus
reddi assolet : baud secus atque quum aquae vinuni mi-
scueris
: pari enim ratione utrumque majus est. An quia fan-
j
us substantia maneat ; illius vero, puta cibi, haudquaquamf
quando illic quoque quod evincit ac superat, in ipsa
Digitized by Google
DE GENERATIONE ET CORRUPTIONE LIB. I. CAP. V. (jlI,3M.)
cTvo iroteT
Y&p
xb xou otvou tpyot aXX' ou xb xou 68a-
co?xb otivoXov ixiY(xa. (u) 'Ou.o(ojc 8i xal eV aXXotu-
'^-, ei u.vet ixapi; o3a x\ to tf e\txi, iraOo; St xi
uirap^si xwv xaO' auxd, 8 irpdxepov ouy_ uTtrjpyev, ^XXouo-
6 xai xouxo
-
w
8'
^XXofwxat, 6x1 pUv oOSiv 7tTcov8ev, 8xi
Si xaxetvo. 'AXXi xb aXXoiouv xal ^
apj^ x?j< xtv^-
9(b>< sv au!;avoiAev(0 xal tw aXXotouuevip- h xouxoif
yip to xivouv, iiztl xal xb efoeXdbv Yevoix' dv itoxe u.et-
ov, xal xb airoXauaav auxou crwaa, ofov d efoeXObv
10 yevoixo 7rveupia. 'AXX* i^i6apxai yt xouxo iraOdv, xat xb
xivouv oux iv xouxu).
(13)
'Eitel Si Su)irdpTr)Tai iupl
auxwv Ixavbi;, Set xal xr,c airopta? iretp3?6at Xuatv
Eupetv, o<oovxa; xb uicojxevovxd? xe xoti au;avou.evou xal
icpoato'vxoc Tivbc ai;avE<j6ai, dmdvxoe Si ipOtvetv, ext Si
16 xb bxtouv miinTov aloOrixbv ?| fMtSov ij Xaxxov Ytyove-
vat , xat puyre xevbv elvai xb iuui pnfce Suo ev xijj au-
xw xdjrti) fuyifa] ptrjxe actopiaxw au^aveaSat. (u) At|-
irxeov Si xb atxtov Siopmajxevoi; irpoixov 2v ptiv 8x1 xa
dvou.oiou.Epvi auavexat xtji xa iu.oiou.Ep9) auavea9at
jo (auyxEixat ^ap ix. xouxojv Ixaaxov) , iiteiS' 8x1 sip!; xat
6o*xouv xat ixauxov xwv xoioutwv u-opitov eVtl Stxxdv)
&<nrep xal xwv aXXuv xtov ev 8Xrj elSo? lypvztav

xat
Y&p
^ 8at| Xfiyexat xal xb elSo? cap; ^
Sorouv. To ouv
bxtouv pufpo; audveaOai xat Ttposiovxo; xtvb? xaxi jxiv
36 to eTSd< ioxtv ivSe^dp^vov, xaxa 8i tj\v 8Xj)v oux ioriv.
Act yap vorjaai oWtp el xt; u.expoiT) xtji auxtji u-expw
6Su>p' del
yP
^W'O xal dfXXo xb Ytvd(vov. Ouxto
8'
au;avExat -f, 6Xtj x5) aapxdc, xal
ofy
bxuouv itavxl
itpoo-yivExat, dXXa xb ptiv uitExpsi xb Si irpoaEp^exar
30 xoti Si rr/r^axoi; xal xou etSouc oxuouv (xopit^i.
(15)
'Kiel
Si xv dvopioiopiepwv xouxo piSXXov SyjXov, olov
X
,
P
'?
>
8xt ivaXoyov TjU^xaf
*, fap
8X) ixepa oSoa or,Xiri
pSXXov xoti eioou? ivxau6a rj eVt oapxb? xal xwv bpioto-
[xcpuv

Sib xal xeSvewto; (x3XXov av Sd^etsv stvat eti
36 ootp5 xal Ssxoov vj yelp xal ppa/t'wv. "OffXE eo~ct (liv
w? bxiouv x?j? aapxb; Y)u;i)xai , eoxi
8'
w? 00. Kara
(*iv
Y^p
to Eiio: &T(oouv itpo5eXr,Xo6Ev, xaxi 8i xijv
CXijv 00. MeKov pie'vxoi xb 8Xov
YY
ove tp*X9dvxot
ptsv xtvo, 8 xaXeixat xpo^i| xal svavxtov, ptexaSaXXov-
40 xo; Si c!( xb auxb eTSo;
,
olov el fopoi
npoosXObv
uYpdv,
npoffeXdbv Si [xexa6aXot xal Ye'votxo Eipo'v

eoxi (iiv
Yap
k
xb 8pioiov bv-oi'w au^avexat, laxi S' d>( avoptoiw.
(l) 'Aitoptiaeie
8'
av xt( icotdv xt Set eTvat xb to auave-
xai. 4>av:pbv Si\ 8xt Suvajiet exetvo, olov ei <rap$, Su-
46 vapiei sapxa. 'EvrsXe/eia apa 0EXX0* oOapiv S^ xouxo
ap5 flfovtv. Ouxouv oux autb xa8' a6xd

ysveoi;
y^P
av ^v, oix au^oif aXXa xb au^avdpievov xouxu. Tt
ouv 7ta6bv hito xouxou r,u5ii6r) ;
?|
jjhj^Oev, woitep oivm st
xt? jnt^eot BStop , 6 Si Suvatxo oivov tcoieTv xb jjlijcOe'v.
to Kal iStntep xb itvp a^auevov xou xauaxou , ouxax iv xtj>
au5avou.'vw xal ovxt ^vxeXe^eta aapxlxb ivbv au^xtxbv
TcpooeXSdvxo; Suvapiet <rapxb< enot'r,o-ev ivxeXe/^eta aapxa
.
Ouxouv ipta oVcor el
y^P X*?k> Y
eveff,?
- "ETi
l*^
v
Tf^P
o6xo itup notijaai liti xb uirapj^ov imOe'vxa $uXa. 'AXX'
44S
mixtioneaugeri dicitur, ceu vinum. Nam universa mixtura,
vini
f
noo aqua? functionem exercet.
(12) In alteratione
quoque similiter, si caro et substantia ipsa maneat , eorum
vera affectuum qui per se competunt
,
quispiam insit
,
qui
prius non inerat, hoc sane alteratum est. Id autem quo
alteratum est, interdum nihil patitur, interdum et illud
quoque pati solet. Veruin quod alterat, atque motus prin-
cipinm
, in eo est quod alteratur, et eo quod accrescit. Quod
enim movet, in hisce est : quandoquidem et quod ingeri so-
let
,
fieri aliquando majus potest, et corpus quod eo fruitur :
ut si quod ingeritur, spiritus fiat. Verum quuin hoc patitur,
corrumpi solet, nee in eo est id quod movendi vim obtinet.
(13) Quum autem de hisce sit abunde addubitatum, dubi-
tationis solutionem invenire enitamur oportet, illud scrvnn-
tes, permanente inqoam eo quod augetur, atque adveniente
aliquo, fieri accretionem, et abeunte, decretionem, et in-
super, quodvis sensiblle signum majus minusve/eddi,
et
neque corpus esse inane , neque eodem in loco duas esse
magnitudines , neque incorporea re quicquam augeri.
(14) Sumenda autem erit causa uno quidem prius a nobis
definito : dissimilaria inquam augeri
,
quum similaria ac-
crescunt. Ex his enim quodqueconiponitur. Deinde c;irem,
etos, et id genus partium quamque, perinde atque cete-
rarum quae formam habent in materia , duplicem esse. Nam
materies atque forma , caro dicitur aut os. Partem igilur
quamlibet augeri, et accedente aliquo secundum formam
quidem, est possibile : at secundum materiam, haud-
quaquam. lntelligere autem perinde oportet , atque si quis
aquam mensura eadem metiatur : quod enim fit, aliud atque
aliud semper est. Ad nunc itaque modum carnis materies
augetur; et non cuivis parti ejus qnippiam additur, sed alia
dilabitur, alia accedlt. At cuivis figure ac forma; parti fit
accessio. (15) Id autem magis constat in iis qua; dissi-
milium sunt partium, ut in manu
,
quod juxta proportionis
rationem aucta sit. Quandoquidem materies quum diversa
est, facilius dignoscitur hlc quam in came et iis quae
similium sunt partium. Idcirco et quum mortuus est quis-
piam ,
magis adhuc caro et os quam manus et brachium esse
videtur. Quare partim augetur carnis quaelibet particula,
partim non augetur. Nam secundum formam quidem , cui-
vis parti quippiam adjungitur : secundum materiam vero,
haudquaquam. Totum tamen majus evadit , accedente quo-
piam
,
quod nntrimentum , atque contrarium , nominatur,
et in eandem formam transeunte : ut si buinidum sicco ac-
cedat , et quum jam accesserit, mutationem subeat, liatque
siccum. Nam partim simile simili, partim dissimile dissimili
accrescit. (16) Dubitaverit autem quispiam
,
quale id esse
oporteat quo quid augetur. Palam itaque est hoc, potentia
illud quo augetur esse oportere :ut si caro accretionem sub-
eat, id quo illaaccrescil, potentia carnein esse. Actu igitur
aliud : quod sane ubi corrumpitur, caro fieri solet. Non
igitur ipsum per se solumque est : nam alioqui genera-
tio esset, non accretio; sed id quod augetur, hoc augeri.
Qualiter igitur hoc affecto, illud augeri solet? an mixto,
baud secus atque si quis vino aquaro infundat, et idem id
quod admixtum est, efiicere vinum possit? Ansicut ignis
tactum cremabile adurit, sic et id cui augendi facultas de-
legate est, in eo exsistens quod accrescit
,
quodque actu caro
est, quod accessit a potentia carne, actu carnem facere
consuevit? lllo igitur simul exsistente, id accidit; quo-
niam si seorsum esset, generatio sane foret. Nam ignem ad
hunc facere modum conlingit, videlicet injectis in eum qui
Digitized by Google
444 JIEPI I'ENESEQI KAI O0OPAZ A,
<r.
()
outw (tiv aur
l
o*t(, oxav Si auxa xi fcuXa A^Orj
,
yeveiTt?.
(l?) IIosov 1 to |iiv xaOdXou ou Y'VETai, wcnrep ouSi
ov S (tTjX* avOpcoitoc (ir^xe xwv xa8' ixaffxa* diXX'
1;
ivxauOa tb x6oXou, xaxtt to itoao'v.
2&p| Si r} oo-rouv
6 rj yelp xai xouxtov xa bfxotOfxepT). IlpoaeXOo'vxoc [*iv
ill xtvoc irooou, dXX' ou ffapxb? moor);.
r
iJ
ulv oijv
Suvauet to auva
(
u<poxepov, olov itoo-}| capS, xauxrj uiv
au?et xai
y^P
icootjv Set yeveaOat xai oapxa

^
SI
(aovov cap!;, Tpe'jpei- xatixr, yap Staipcpet xpoip^i xai au-
10 Jr|8-i? tw Xo'f(o. Alb xpe'^exat niv ?to; av sto(i)xai xai
fOtvr,, augdvexat Si oux diet. Kai
^ xpojpri xi) augqoet
to auxb (iev, to
8'
eTvat aXXo
-
%
(tev yotp loxt to jrpoo
-
-
tbv Suvetpet itoo^i oap5, xaoxr) (tev au^xixov aapxo?,
[ Si povov Suva'jjtet aap;, xpo:p^. (is) Touxo Si to
l& elSo< avsu CX){, oTov duXo; Suvaptc xtt ev CXr, eWv.
'Eav 5e xt? itpoa(r) CXyj
,
ousa Suvagut auXo? , eyoutra
xai to itoobv Suvapet, outot euovtbi u.etou< duXot.
'Eav Si u.i)xxt itotetv Suv7|xat, aXX' oTov BScop ofvto
aei itXetov ptyvujxevov xeXoc'uSap?) note* xai SStop, to'tc
so 381'atv itotetxai too itoaou, xb S' elSo? fit'vei.
jam est lignis. Verum ita quidem accretio est : at quun
ligna ipsaineenduntur.generatio.
(17) Quantitas autem uni-
versalis nulla fit , sicuti nee animal, quod nee homo sit, nee
singularium aliquod ; sed ut hlc universale , sic et illic qDan-
titas. Caro vero aut os aut manus et borura similarcs par-
tes haec quanta sunt. Accedente igitur quanto aliquo, sed
non came quanta augescunt. Quo igitur potentia simul
utrumqueexsistit, videlicet caro quanta : hoc quidem au-
get. Nam carnem quantam fieri oportet. Quo vero solum
caro, hoc alitor ;;hoc enim nutritio et accretio rationedif-
ferunt. Quocirca quamdiu salvum manet animal, etiamsi
decretionem subeat, alitur : sed non semper accre-cit.
At-
que nutritio quidem idem quod accretio est; ratio tameq est
divcrsa. Quo enim id qnod additur, potentia caro quanta
est
,
hoc carnem augere potest : quo vero caro potentia so-
lum, hoc niilrire.
(18) Hacc autem forma sine materia est,
ut sine materia potentia quaedam in materia..Quodsi mate-
ries aliqua accedat
,
quae potentia sit sine materia, habens
eliam quanlitatem potentia : majoresevadent....
Sin vero
nihil praeterea agere possit, sed res perinde babeat ut quum
vino subinde plus aqua; immiscetur,
qua; tandem vinum
aquenm reddit
,
facitque aquara : turn quantitatis decretio
lit , forma autem remanet.
CAP. VI.
'Ejcet Si itpGxov Set itepi
x?ft 6Xtj<; xai xwv xaXou-
(x^vwv axotyefov etitetv, eft' earn efxe ftr, ,
xai itoxepov
dtSiov Jxaoxov tJ
Y'T*
eta' TO0!
>
XB^ e'
'
v'v'Ta,

wxtpw
11 dXX^Xtov yfvexat icavxa xbv auxbv xpeiitov
^ xt icpu-
15 xov !v, auxCv eWv, avetYxr, 0^ npoxspov elnetv xepl
J>v aStop(sx(i>( Xiyexat vBv.
()
Ilavxe;
y^P
^ Tt T^
oxot/eia Yvvwvxe? xai ot xi ix xuv axov/jdiav Siaxpt-
i yptovxat xai auYxpioet xai xw itotetv xai itaa^ttv.
'Eoxt S*
<i
ouYxptot; (a(^k* w5 Si (it'-piuo-Oai Xe'^ofxev,
30
ou ottoptaxai aaap<o(. AXXa u-r,v ouS' aXXotouoOai S\>-
vaxov, ouSi StaxptvetrOat xai auvxpfveaOat
,
pLr,$evb<
irotouvxo? ,uT)8i itaoyovxoc xai yap oi wXefuj xi uxot-
^eta irotouvxe? YevvSixt xw itotetv xai iraoystv 6it' iX-
X>iXtov. (3)
Katxot i\ 4vb< dvaYXTj XeY6tv xijv itotr,(Tiv,
* xai xoux' SpOw?
X^Y<
Aioy^vt)?, 8"xt et \t,i\ l\ ivb; ^v
o!icevxa , oux av \t xb itotetv xai xb iroto^etv 6tc* iXkr,-
Xtov, oTov xb Oepubv ijniyeaOat xai xotixo 8tpixa(vE(j9ai
iraXtv
06
Y&p
fi OeppwTYn (uxa6aXXet xai ^ i|;u^po'xr,
tic aXXijXa, aXXaSijXov 5xt xb &icoxet[xevov. "Uoxe e"v
40
oT? xb itotetv ioxi xai xb Ttdio^etv, iviyxri xouxtov (jt(av
eivat tJjv &noxet[x^vT|V cpuatv. Tb uiv o3v navx' eTvet
xotauxa tpauxetv oux aX>)8i?, dtXX' iv foot? xb 6it* aXXij-
Xwv iax(v.
(4)
'AXXi uJ)v et itepi xou itotetv xai iraoyetv
xai itepi (xi'Jewt 0c<>>py|xeov, ivafKri xai itepi a^- outi
46
Y^p
itotetv xauxa xai iraoyetv Suvaxat xuptoi; & y.r,
oldvxe S^aoOat dXX^Xtov, oute (*^| aj/ot[xeva itw? ivSeyi-
xat u.tyOr,vat itpioxov. "Qaxe itepi xptwv xouxtov Stopt-
ffxeov, x(
&fi[
xai xt (it'5t? xat xt itodjot?. (s)
'ApxV
Si
XaStdfiev xVjvSe. 'Avbyxti yip xwv jvxwv foot? eoxi fifjt?,
10 eivat xaux' aXXrjXtov aitxtxa* xav et xt itotet, xb Si
itaoyet xup(b>; ,. xai xouxotc toaauxw;. Alb itpuxov
Xtxxeov itepi a^5j?.
() iytSb), (iv o3v, tStntep xai xwv
Quum autem de materia, et hisce qua;
nuncupantnr
elcmenta, primo dicere oporteat, an sint necne.et ntrum
unumquodque eorum sempiternum sit , an ortum subeat
aliquo pacto; et si generentur, utrum ex sese mutuo ge-
nerentur eodem modo omnia, an inter ipsa unum aliquod
primum sit
:
prius utique de hisce disserauiiis
necesse est,
de quibus nunc dicitur indefinite. (J) Omnes enim, Urn qui
elements ipsa, quam qui ea quae constant ex elementis,
generant, segregatione et congregatione, alque aclione et pas-
sioneutuntur. Est autem congregatio, mistio. Sed quonam
pacto qnippiam misceridicatur, plane ac dilucide haudqua-
quamest definitum. At vero nee alterari quicqnam , nee se-
gregari congregarive
, nullo patiente aut agente
,
potest. Et-
enim qui plura faciunt elemenla, actione et passione mutua
generationera fieri censent.
(3) Quanquamexuno facta omnia
dicant necesse est. Atque hoc recte quidem dicit Diogenes,
nisi ex uno essent omnia , non posse vicissim agere et pati
:
ceu calidum frigefieri, et idem rursum calefieri. Non enim
calor et frigus in sese mutuo transeunt, sed ipsum
, ut patet
,
subjectum mutationem suscipit. Quare horum quibus actio
competit et passio, imam esse subjectam materiam necesse
est. Dicere igitur universa esse ejusmodi , non est verum
;
sed ea quibus mutuo a sesc-pati et agere insitum est.
(4) At
vero si de actione passioneque et deroistione contemplandnm
sit, et de tactuspeculem'ur est necesse. Nam neque agere et
pati ea possunt proprie, qua? se mutuo tangere nequeunt
:
neque fieri potest ut misceantur.qua; non quodammodo sese
tangunt prius. Quare de hisce tribus, videlicet quid tactus,
quid mistio, etdenique quid actio sit, determinandum vide-
tur. (s) Hinc autem sumatur milium. Nam ex entibus ea
quibus mistio competit , esse apta ut sese mutuo tangant
,
est necesse. Atque si quid agat et aliud patiatur proprie,
simili itidem modo atque ilia afficientur. Quocirca de
tactu prius dicendum est. (6) Fere igitur at etcetera qua-
Digitized by Google
(3M,3M.) DE GENERATIONS ET CORRUPTIONE LIB. I. CAP. VII. 445
dXXwv dvou-dTwv Zxaaxav kiyrzm iroXXa^ok , xal xi
(xiv Sjaojvujxgx; xi Si Oaxtpa dbrro xoiv exsptdv xal xuv
Ttpoxgptov, oCtok
'x
et xal 3
"P'
"?*!<; "0[JUO Si TO xupt'ox;
XtYOjuvov undpyet xoi; ey_ouci Se'trtv. e'cri; S' olajrep
6 xol xorroc xat yip tot; u.a<h)U.aTixo?c bfiotw; aitoSoxsov
dt^v xal xdirov, efx' taxi xsY
>
<optou.ivov exacxov auxwv
eft dXXov xpdixov. El ouv iaxlv, &<sncp Suopiafa) Ttpo'xepov,
xb aVrioSai xb xi ia^axa lytiv ipa, xaSxa av arcxoixo
dXX^Xwv boa StwpmuEva u.eye'9ti xal 8c'otv e^ovxa fiy-a
10 ?jr_ti ta layaxa. 'Eiccl Si Oe'txtc; ulv &oi xat toito?
oicdp^st, xoitou Si Sia^opi icpoVn] to dvu> xal xaxco
xat xi xotauxa xwv dvxtxetuevwv, diravxa xi dXXijXwv
airrdu.eva Bdpoi;' av sjrot v\ xou<ydxrjxa, r| dpijpio r, 8dxe-
pov. Ta Si xoiauxa icaOijxixa xat itotr,Ttxd' Sots
16 favtpbv ort xauTa aVreodat itetpuxsv dXXi^Xtav, wv Sitj-
prjtitvtov [xYe8wv fiu-a Ta iVyaxd cvriv, o'vxwv xivt)TI-
XWV Xal XtVT)Tb>V uic' dXXijXtov.
(7)
'Eirtl Si to xivouv
oi^ &p.ot'ii){ xtveT xb xtvoupuvov, aXXa xb jxiv dvotYxr]
xtvoupsvov xat auxb xtvttv, xb S' dxivrjTov ov, SrjXov 6x1
to
xat Ircl tou iroiouvxo? ipoui^sv wcrauxtot;
-
xal yip xb
xivouv irouuv ti ipaat xal xb icoiouv xtvciv. (s) Ou,u,Y)v
aXXi Sia^iepet ye xal Sit Stoptttv* oi yap olovxe ir3v
to xivouv icotctv, ttictp xb irotouv avxiOTjaojxev x<3 ltd-
eyavti" xotixo
8'
oTf ^
xt'vr,ai( irdSoc

itdOo; Si xa6'
35 osov dXXotouxai udvov, ofov xb Xeuxbv xal xb Oepptdv
aXXa xb xtvttv licl icXsov tou irotttv iWv. 'Exetvo
b" ouv (pavepdv, 6x1 fart uiv <>; xi xivouvxa xwv xtvi]-
twv iwrotT* dv, fort S' ax; ou.
()
'A XX' 6 Stoptau.bc
tou aV:e<r8ai xaOdXou \dv 6 xwv Oeotv tv_dvxa)v xal tou
so pin xtvr|Ttxou tou Si xrn]xou , itpb? dXXr,Xa Si xivr,xixou
xat xivyjxou
,
ev oT; uirdp^ei xb notttv xal xb irda^eiv.
(10) "Eari pit ouv a>; iitl to itoXu to a7txdu.vov aitro-
piEvou aitrdptcvov

xat yip xtvet xtvouu.eva 7tdvxa
<yft-
ebv xi iputoSuv, So*ot; iviyxii xal <paivexai xb aitxdut-
vov JicxeaOat airxopivou ' laxt S' b>( ivt'oTS ^apitv xb
xivouv dicxtvdat udvou xou xivouuevou, xb S' amdixivov
[xifi irxea9at aicxotxevou* dXXi Sta xb xtvttv xivoupteva
xi buoytvY), dvdfXT) Soxtt tTvat aTtrouivou fiicxEtjOai.
"iltu tt xi xtvei dxtvi)T0v 5v, ixetvo u.iv av dictotTO tou
oxtvT,xou, ixe(vou Si ouSe'v tpau.lv yip tvi'oxe xbv Xu-
Tcouvxa icr:a6at ^ptuv, dXX' oux auxol ixetvou. Oepl
uiv ouv kyrfi
xrj? iv xol; cpuatxoic SibiptffOu toutov xbv
Tpo'itov.
Ilept Si xou iroiEiv xal irderyetv Xtxxtov icpe^;.
46 IIapetXr,^au.ev Si irapa xCv itpo'xepov &itcvavxtou(
dXXr,Xoi? Xdyouc 01 pit
fip
itXttaxoi xottTO
ft
S,uo-
voTjrtxwi; XiYOuatv, we xb u.iv 6*u.oiov Cmb xou 6u.oiou
itSv dita8e< iTt Sti to u.r)Siv u-SXXov itonjxixbv
^
ica-
6r)Ttxbv eTvat Odxepov 8axe'pou (icdvTa
y^P
bu-oiw?
60 &Ttdpv_Etv Tauxi toT; 6u.ot'otc), xi b" avo'u-oia xat xi
Sidspopa TroiEtv xal nda^etv e!( dXXir)Xa nt^uxev. Kal
yip Srav Tb iXaxxov irup &itb xou nXctovo; tp9e(pT)xat,
que Mia nomina pluribus dicuntur roodis, et partim uni
voce, partim altera ab alteris prioribusque -.sic de tactn
quoqoe res scse habet. Sed taraen quod proprie dicilur,
ad ea accommodari solet quae situm habent. Situs aulvm
bisce quibns et locus competit. Etenim perinde , ut ma
thematic! , de (acta et loco reddamus oportet , sive eorum
qoodque separatum sit , sive alio modo babeat. Si ergo
taogere sit, quemadmodum antea est definitum, extrema
simul esse : ea profecto se mutuo tangent, quae quum dia-
cretas magnitudines situmque habeant, extrema simul ha-
bent. Porro quum situs omnibus quibus et locus competat
,
alque supra et infra et id genus opposita
,
prima loci diffe-
rent ia sint : omnia sane qua; sese mutuo tangunt
,
pondus
levitatemque, aut utraque aut alteram liabebunt : quas
auti'in talia sunt , activa sunt et passiva. Unde constat , ea
suapte natura mutuo sese tangere, quorum, quum vicissim
mobilia sint atque motiva , discretis separatisque magnitu-
dinibus extrema sunt simul.
(7) Ceterum quum id quod
movet, nequaquam similiter id moveat quod molum subit,
sed necesse sit ut idem aliud moveat molum et ipsum, aliud
immobile persisteos : baud aliter de ipso quoque ageute di-
cenduro esse in aperto est Nam id quod movet, agere
qnippiam ; et contra quod agit, morere dicunt.
(8) Vcrutn
difTerentiam subeunt : et proinde ea distinguamus oportet.
Non enim potest fieri ut quodvis movens agat, si patienti
agens opponamus
;
patiensautem fit, cui motus secundum
affectum competit; affectus vero , secundum quern solum
alteratio fit : ut albedo et color. Sed movere lalius quam
agere patet. Illud igiturpalamest, ea, inquam, quae movent,
partim mobilia tangere, partim minime.
(9) Verum ea
tangere universaliter definiuntur, quae situm liabent, et
quorum alteram motivum est, alteram mobile, idque vi-
cissim, quibus agere atque pati competit. (10) Magna igilur
ex parte id quod tangitur, id tangit a quo tangi solet. tte-
nim omnia fere quae apud nos sunt, quum inoventur, mo-
vent : per qua: esse necesse est et apparet ut id quod tan-
gitur, id tangat a quo tangi solet. Interdum autem diciinus
movens solum tangere id quod motu cietur; et contra
quod tangitur , id non tangere a quo tangitur. Verum quia
qua ejusdem sunt generis, quum motum subeunt, movent,
ut quod tangitur, tangat , necessarium esse videtur. Quare
si quid motus expers moveat, id profecto tanget mobile,
nihil autem illud. Interdum enim diciinus, euro qui nos
molestia afficit, tangere nos, non nos ilium. De tactu
igitur rerum naturalium hoc pacto delerminatum sit.
CAP. VII.
Deinceps de actione et passione dicendum est
,
quum do
bisce sententias inter sese subcontrarias a majoribus noslris
acceperimus. Plurimi enim uno ore hoc astruunt, a simiii,
inquam, simile nullum pati : quod neutrom altera potius
activum sit , aut passivum
,
quippe quum eadem omnia , si-
milibussimiliter insint ; at qua: dissimilia differentiaque sunt,
ut mutuo agant patianturque, aptissima esse asserant. Nam
quum minor ignis a majori corrumpitur, obcontrarietateni
Digitized by VjOOQIC
446
IIEPI TENESEQS KAI fceOPAS A, (313,324.)
8ia tf,v IvavTiWiv touto <paot Jtao-^eiv Ivavrlov yip
elvai to itoXu tS> SXi'yt.).
()
Ai]udxpiTO? 81 itapl tou?
aXXoiK tot'co? eXe;e uidvo?- <pr)ffl yap to auxb xal tfuotov
elvai to te irotouv xal to itaa^ov

ou yip Ey^ioptTv t&
5 f-cepa xat Siatpspovxa iratrjfEtv &7t' aXXif/wv , aXXa xbv
?Tepa ovta tcoiy) ti etc aXXijXa,
o&x
r) irepa aXX'
^
toutov ti 6itap/ei, TauTT) touto awSott'vEiv aUToT?.
(3)
TI ulv o3v Xeydueva tout' Ioti'v
,
iolxaai 31 ot
toutov tov Tpditov XeyovTe? litevavrla <paivserOat XEyetv.
10 AiTtov 81 t9j? IvavtioXoyia? 6ri 8eov 6"Xov ti Gewprjoai,
uipo? ti Tuyxavouai XeyovTe? IxatEpot- to Te yip
#uoiov xal to itavri) irofvTw? aSiatpopov euXoyov fjfJ) ita-
o~xeiv uitb tou buoiou urjSe'v ti yip uaXXov Sarepov
eVtai icoirjTixbv ?j Oarjpov; efre Oicb tou buoi'ou ti ita-
16 xeiv ouvaTOv, xal auto &<p* b&tou.
(4)
K(toi toutcuv
oC-rto? lymxw ouSiv av tti) outs atpOapTov oute dxi-
vijtov, eticcp to Sfiotov

Suotov oi7)Tixdv. Autb yap
a&rb xiv](ret nSv, to Te itavteXoi? Utepov xal to ut|-
8au.9j tsutov iWkutio?. OiSlv yap av itadot Xeuxdtr,?
SO uitb ypauurj? rj ypauuv}) Giro XeuxdriiTO?, itXJjv et u.15
tou xaTa auuSsfirixd?, otov el ctuuSeStjXe XeuxX_v
?i
ue
Xatvav eTvai t)jv ypauu^v oux ^(o-njori yip dcXXr,Xa
ttj? tpuffEW? Sffa (a^t' ivavTta uifr' li; t'vavTtwv lorlv.
()
AXX' i-Ttel ou to tuybv ite^uxe itotaxetv xal itotelv
,
96 aXX' Saa rj evavTfa IutIv }[ e'vavrtwatv (yti, avayxr,
xal to uowuv xal to icao^ov tw yevei ulv Suowv eTvai
xai TauTO , t<3
5'
efSsi avdfxoiov xat evavrfov it^tpuxE yap
oS>[xa ulv fob o<ouaTO(,
x
u
K^
^'
U1t0
y.
u
H
L0
"j
XP^C"
S" 6itb -/ptou.a-K itauyetv, JXu>( Ss to iuoyevs; uitb
o tou Suoyevou?. Toutou S' atTtov o'ti TavavT(a iv
TauTw yevet navta. IIoieT Se xa\ iraovEt tavavTia
6it' aXX^Xwv. "Ost' avayxT) itw? uiv elvai TauTa to*
Te irotouv xal to izaayov, lzias
8'
erepa xal tivduota
aXXiiXoi.
() 'Eicel Sk xal to iraoxov xal to itotouv
35 t> uiv yevei Tauri xal Suoia ti5
8'
eiSei avo'uoia
,
TOtauTa Si TtJvavxfa , tpavepbv &-n na&Y|Tixa xal 7toi7)-
Ttxa dXXr|Xu)v iorl Ta t' ivevTta xal Ta ueta^u* xal
yip 8Xm< (pOopa xal y^veffu; iv toutou. Atb xal
euXoyov rjSv) to Te nup 6epua(veiv xal to
<{n>xp
v "1*"-
40
x^i*,
xal 8Xi>$ Tb icoiijtixov 6uotouv iautcTt Tb itaoxov
to Te yip 7voiouv xal to itaoxov Ivavxta loTt, xal
ii y^veui? el? Touvavttov. "Oor' dvayxi) to icaoyov el?
to irotouv UETaSaXXeiv oCtu> yap forai el? Touvavrtov
$
ye'veot?.
(7)
Kal xatl Xdyov SJ) Tb uJ) TauTa XeypvTa?
U
&u.foWpou? Suai? oATeadai ti;? tpuaeoo?. Ae'youev yap
*d!ffxeiv 6 (ilv to onoxeipuzvov , olov uytal^eoSat tov
dfv8po>TOv xal OepualveoOai xal tyvytafai xal T^XXa
tov aOtbv Tpditov , 6t1 Si 8epua(veo8at ulv to t|mxpdv
,
(iyta?ff8ai Si to xauvov autpoTepa
8'
lurh aXi)8rj.
M (8)
Tbv auTov SI Tpditov xal eVi tou itoiouvTO?- 6tl ulv
yap tov avSpwitdv ipauev 8epua(veiv, 6t1 81 to Bepuo'v
fori uev yip 6? *, CXr, 7tao^ei, Ioti S* 6? Touvavrlov.
01 ulv ouv el? ixetvo pXitj<avTe? Taotdv ti Selv <j)^8i]-
av Tb tcoiouv iyeiv xal to itaovov , ot
8'
el? darepa
ilium id ipsum pati inquiunt; dicunt enim, multuni paoco
esse contrarium. (2)
Democritus vero solus pro; ceteris pe-
culiariter dixit. Nam agens et patiens , idem ac simile esse
asserit : non enim posse fieri arbitrator, ut differentia at-
que diversa asese vicissim patiantur : sed et si quae diversa
sunt quippiam in sese mutuo agant , hoc illis evenire , non
quo diversa sunt, sed quo idem quippiam nabent.
(3)
Quae
igitur dicuntur, talia sunt. Qui autem hoc pacto dicunt, sub-
contraria dicere videntur. Contradictionis vcro causa est
haec : nam quum totum quippiam contemplari oporteat , de
parte quadam loquuntur utrique. Nam quod simile est et
omni ex parte nullam prorsus habet difTerentiam , nihil a
simili pati, rationi consentaneum est. Cur enim potius altc-
rum altera erit passivum? Item si fieri queat ut quippiam pa-
tiatur a simili, illud quoquea se pati poterit. (4) Atqui his ad
nunc modum sese habentibus, nihil aut corruptible aut mil-
tationis expers fuerit , si quidem simile, quatenus simile ex-
sistit, activum sit. Nam corpus omne sese intorno proprio-
que motu movebil : et quod prorsus diversum et nullatenus
idem est , similiter : nam neque albedo a tinea , oeque linea
abalbedine quicquam patietur, nisi forte per accidens, ut
silineam esse albam autnigram accident. Non enim ea quae
neque contrariasunt, neque ex contrariis constant, sese ex-
truduntpropelluntqueanatura.
(5) At quum non quodvis
agereac patiaptumnaturasit, sed quaeaut contrariasunt aut
habent contrarietatem : tarn agens quam patiens genere qui-
dem simile ac idem , sed specie dissimile atque contrarium
esse est necesse. Nam corpus a corpore, et sapor a sapore, et
color a colore, et in summa quod ejusdem est generis, ab eo
quod ejusdem itidem generis est, pati aptura est. Cujus
causa est, quod contraria in eodem genere sunt omnia. Con-
traria vera inter sese vicissim agunt patiunturque. Quare
et agens et patiens partim eadem sint, partim diversa atque
inter sese dissimilia, necesse est.
(6)
Quum autem agens
et patiens genere quidem eadem similiaque sint , specie au-
tem dissimilia , contraria vera sint ejusmodi -. turn contraria
turn quae inter ea media sunt, inter se mutuo activa et pas-
siva esse constat. Etenimomninogeneralio atquecorruptio
in hisce consistunt. Quamobrem et ignem calefacere , et
frigidum frigefacere, et omnino activum id quod patilur
sibi simile reddere, jam rationi consentaneum exsistit. Nam
agens et patiens contraria sunt : et generatio in contrarium
tendit. Quare necesse est ut patiens in id mutetur, quod
agendi vim obtinet : hoc enim pacto in contrarium erit
generatio. (7) Itaque tametsi verbo tenus eadem non di-
cunt , utrosqne tamen naturam ipsam attingere contingit.
Dicimusenim interdum subjectum ipsum pati , ut hominem
sanari et calefieri ac frigefieri, et cetera ad nunc modum
;
interdum vera frigidum calefieri , et aegruni sanari. Atque
utraque vera sunt. (8)
Eodem modo et de agente dici solet.
Nam interdum hominem , interdum calidum , calefacere
dicimus. Partim enim materies ipsa patilur, partim con-
trarium. Igitur qui ad Ulam respexerunt , agens et patiens
quippiam idem habere oportere putaruut; qui ad alteram,
Digitized by Google
DE GKNERATIONE ET CORRUPTIONE LIB. I. CAP. VIII.
(4.)
Touvavrfov.
()
Tov avcbv Si Xo^ov utcoXyitttsov elvat
7ttpl tou tcoieiv xat itao^etv bvirep xat itepl tou xtvsTv
xai xivEtaOat. AiySk
Y*P
XeYTat xai to xtvouv

h
5 te
y^P
^ ^p"/.^i
"!? xiv^trew;, Soxst touto xtvetv
i
(^ fkp
dp'/rj icpwTi) tSv aiuwv) , xat TcdXtv to ET^atov
itpo? to xivouu.evov xai
tV
yewo'v. (io) 'Ofxoiwi; Si
xai Tc*pl tou tcoiouvto?' xai yip toy !toov <pau.sv
GYidetv xai tov otvov. To (xiv ouv 7tpwtov xtvotiv
ouSiv xcdXun iv (xiv xtvrfcEt dx(vr)Tov sTvar In' svuov
to Si xai avayxaiov tb
8'
loyatov dsl xivetv xivoupEvov.
(ll) 'Eitl Si Tcot^oeu; to u.iv itpoWov aica8< , to
8'
<rj(a-
tov xai auTO irao^ov Sea
fkp
u.r| e/et tt)v auTrpi
CXr)v, itoiEt aTcaSvj Avra, otov v) iaTptx*|- aCtr}
y^P
Kotouaa &Yietav ouoiv redact uub tou &Yiao[jie'vou.
it Tb Si oitiov itoiouv xat auto itao^ei ti
-
r\
fkp
Oepjxai-
vTai v\ <j/u^Etat t\ aXXo ti irao^et Sua tcoiouv. "E<m
Si vj uiv UtTptxvt 6
PX^>
^ ^ oitiov to lo^aTov
xai otircofitvov. "Ooa (tiv ouv
j*.-fi
iv BXr] iyst tvjv
u.op:pjv , Taura uiv drraOTJ twv TtotrjTixwv , boa S' ev
6Xt), Tra<Jr|Tixd. Trjv uiv
Y^p
BXtjv Xeyou.sv 6u.oiw<;
k
etitetv -rijv aut^v eivat twv dvTtxEtu,Evwv 6jtote-
pououv, Stamp fitoi bv, to Si Suvdu.evov 8epu,bv etvat
itotpovroc tou Oepfiavtixou xat itXi)aiaovTOC dvaYxri
Oepu;aiveaQat

Sib xaSaTcep Eipr|Tat , Ta ulv twv tcoitj-
M Ttxwv inadr) ta Si Tca6v)Tixd. (is) Kal Samp tVt
xtv^auo; , tov auTov Ij^ei Tpdicov xai IttI twv tcoivitixwv

cxst te
Yp
to icptotoK xtvouv dxi'vrjTOv , xai sVi twv
itotr,TixCv to icpuTov Ttoiotiv dreade?. *Eo~ct Si tb
noiTjTixbv attiov d>( 58ev vj dpyjj ttj? xiv^creuc to
8'
06
30 evexa, ou noii)ttxdv. Atb ^ uY^ta ou 7coti)tixo'v, ei
u.-Ji xaTd aExacpopdv

xai
fkp
tou (xiv icotouvTO^ JTav
6itdp^T|
,
YtYVTa( Tt Tb icdoy^ov, twv & eswv napouaSv
ouxe'ti yivetoi, dXX' Iotiv ^Sr)' t4 S' biSt) xai t teXtj
i^Et? tive;
, ^
8*
6Xt)

BX^ itadriTtxov. Tb oiv o3v
36 ivup ly_El EV uX) TO OtpjAOV e{ Se Tt etr, 6sp(A0v X<opi-
o-co'v , touto ouOiv av icdo^oi. Touto (iiv o3v (o-w?
dSuvaTov elvat ytopierro'v el S* estIv e*via TOtauta,
iit' ixE(vb>v av eiy) to XsYOfievov <xXr,Oe<;.
(13)
Ti (iiv
o3v to TcoteTv xa'i icdajreiv iorl xai Tto-tv urcdp^si xai
40 Sta t( xai TCb>(, 8iwpi(r9io toutov tov Tpdnov.
CAP.
II5k Si iv8EY_Tat touto ouuSaivEiv , ffdXiv XeYwjxev.
Tot? u.ev o3v Soxsi Tcdo^Eiv Ixaarov 8u( tivuv Tco'piov
ttoto'vTo; tou tcoiouvto; l<r/xou xai xupiwtdxou, xat
toutov tov Tpoitov xat bpSv xat dxouetv jii8? ^aal xai
46 ti? dXXat aia6ri9Ei< aisdotveoOat icdoai;, e*tt oi 6pao0ai
Sid te ds'po; xai 68aTO< xai twv 8ia^avS>v, Sid to
irdpou; ly^Etv dopdrouc o.ev Sta uixporriTa, rcuxvob; 8s
xai xot4 orotyov , xai gxSXXov i/tm ti Sta^avrj u.3XXov.
(3)
Oi u.iv ouv iirt tivuv oStw Siwptoav , uorcsp xai
(0 E(xitE8oxX7i?, ou u-dvov iici tCv tcoiouvtwv xai rcaa^dv-
Tu)v
, dXXi xai [xiYvusOat tpaotv b^iwv ot itdpot ouu.u;e-
Tpot TCpb< dXXriXou; eioiv 6Sw Si (xdXiota xai itEpt
447
contra.
(9)
Ceterum baud aliara esse rationem de ipso
agere ac pati
,
quam de ipso movere ac moveri , exisliman-
dum est. Etenim ipsum quoque movens , bifariam dicitur.
Nam et id in quo motus principium inest, movere videtur
:
quippe quum principium prima causarum sit : et rursum
quod ultiraum est ad id quod movetur et generationem.
(10) Simili modo de ipso agente est dicendum. Nam et
medicum et vinum sanare dicimus. Nihil igitur vetat in
motu, quomibus primum movens immobile sit : imo in
nonnullis etiam necessarium exsistit : at ultioium semper
subeundo motum moveat necesse est. (11) Inactiono autem
ipsum quklem primum nihil patitur; ultimum vera etiam
ipsum patitur. Quae enim eandem materiam non habent, ea
citrapassionem aguut, lit medendi an. Haecenim sanitatem
efficit , et nihil ab eo patitur quod sanari solet. At cibus
dum agit , ipse quoque- quippiam patitur : aut enim cale-
fit , a,ut frigeOt , aut aliud quippiam patitur, et simul agit.
Est autem medendi ars veluti principium ; cibus vero, ul-
timum ac tangens. Quaecumque igitur activa in materia
formam non habent, ea pati nequeunt : quaecumque ha-
bent, queunt. Nos enim similiter prope dixerim omnes
oppositorum utriusvis eandem esse materiam , sicut genus
unum , dicimus. Atque quod calidum esse potest , id pro-
pius admoto prxsenteque caleractiro incalescat necesse est.
Idcirco,sicutidiximu8,ex iisquae agendi vim habent, qu<e-
dam pati non solent
,
quaedam pati solent.
( 1 1) Atque quo
modo in motione res sese habet , sic et in actione. Nam
ut illic quod primo movet, motus expersest : ilaet hlc quod
primo agit
,
pati nequit. Nam causa , ut unde principium
motus exsistit, acliva est : cujus autem gratia cetera hunt,
activa non est. QuaprXtpler sanitas ipsa non est activa
,
'
nisi per translationem. Etenim quum ea , aliquo quidem
agente , adest : patiens fit quippiam. Sed quum habitus ipsi
adsunt , nihil prxterea fit, sed jam est. Fornix autem atque
fines habitus quidam sunt : at materies, ut materies, passiva
est. Igitur ignis in materia calorem habet. Quodsi calor se-
parable quippiam esset , is nimirum pateretur nihil. Sed
fortas.se fieri nequit ut hie separabilis sit : verumsi sint non-
nulla ejusmodi, in eis profecto verum fuerit quod dicimus.
(13)
Quid igitur sit agere ac pati , et quibus competat , et
qua de causa , et quemadmodum , hoc pacto sit definitum.
VIII.
Quo autem pacto id evenire queat, dicamus rursum.
Quibusdam igitur pati quodque videtur, ultimo principalis-
simoque agente per quosdam meatus sese intrudente : at-
que nos hoc pacto et videre et audire , ceterisque sensi-
bus sentire aiunt ; turn etiam per aerem et aquam et ea
quae translncida sunt, res ipsas videri : propterea quod
meatus babeant invisibles quidem ob parvitatem , sed ta-
men frequentes, et seriequadam ac ordine dispositos : et
magis ita habere quae niagis perspicua dilucidaque sunt.
(2)
Quidam igitur, quemadmodum et Empedocles, hoc pacto
in nonnullis defihierunt , non solum in agentibus patienti-
busque : sed et ea misceri aiunt
,
quorum pori atque meatus
commensiles inter sese sunt. Batione ac via maxime de
Digitized by Google
448
IIEPI rENESEGS KAI *90PA2 A,,i\.
()
Trdvxoni vi Xdvtj) Suopucacri Aeuximroc xal Arijxoxpixoc
,
?X.V
itotT|0-du,svoi xaxi (puffiv ijirEp iaxlv. 'Evi'on
vip xtov apj^atwv ISoljs to 2v i avayxri? 2v Bivat xot\
dxivvjTOV to (xiv
-jf^p
xevov oux ov, xtvTj6r]vai S' oux av
SuvacrOat u.T| ovxoi; xevou xE^wpieru.evou. Ou&" a3
itoXXi slvai (irj ovto? tou StttpyovTO?. Touto S* ouSiv
SiatpEpeiv, ei ti<; otcTat {xr, auvs^i; tTvai to icSv dXX'
arcTsaoat SirjpTju.s'vov , tou favai rcoXXa xal u.T| Sv
iTvai xal xtvdv. El uiv yJtp itavtr) StaipETOv, ouOiv
10 eTvoi ?v, oStrtt ouSi iroXXd, dXXi xevov to c^Xov <l Si
Tj u:iv tij Si u.V), nEnXaajxevw Tivl tout' EOtxevar
(At'xpi irdaou
y^P
wl 8ii t( to u.iv oBtio? Iv^ei tou #Xou
xal nXrjpE'c ecrxi , to Se Sii)pTju.Evov ; ti 6u.o&ic ^aval
dvaYxaiov pr) tlvai x(vt)<jiv. (s) 'Ex ulv o3v toutwv
16 Ttov Xoytdv, 6iCEp6avTi( TT)v afeGyjcriv xal 7tapiSdvTi;
aui^v w< xai Xdya) Scov <xxoXo9eTv
,
v xal dxivrjTOv to
itav sTvai (pact xal dtiteipov {vtoi* to yko mpa; he-
patvEtv av npb? to xevov.
(4)
Ol |xiv ouv o6t<o( xal
Slit TauTa; t4? aixta; <xitE<pr,vavTO itepl t5jc dXr|Aeia;
'
30 lirei Si etcI u-ev twv Xoy*>v SoxeT Taura <Tuu.6atveiv, eitl
Si twv icpaY|iaTb>v uavta rcapattXyfaigv Elvat to Soja-
biv oStid;' ouSsva yap xwv patvou.Evu>v c^Eordvai
tooouvtov watt to irup h Elvai Soxeiv xal tov xpuaxaX-
Xov, <xXX& udvov x& xaXa xal xa tpaivdueva Sia auvij-
26 Ostav , TauV iv(ot< otl r^v u.otvi'av oudiv SoxeT Sia<pe-
pEiv.
(6)
Aeuxiktco; S' s^eiv w'oQtj Xdyou? ofrtvE? itpb?
tV ataOijaiv 6u.oXoY0uu.Eva Xeyovte? oux avaipr^aouatv
oJte YEveaiv oute eOopav ouxe xivr,<riv xal to Tt\rfio<;
tSv vt(ov. 'OfioXoYijaa? Si TauTa |*iv toi? tpaivo-
30 (ae'voi;, Tot; Si to v xaxao-XEua^ouaiv d>( ouxe av xi-
vr)oiv ouoav avtu xevou to te xevov jxf, ov, xal tou
ovto; ouOiv
(a^i ov pv)<riw Etvai. To yip xuptca; 3v nau>
icXT,6i{ iv

dXX' Etvai to toioutov ouy_ ?v , dXX' airEtpa
to itXrjOo? xal adpaxa Sii u.ixpdT>)Ta tSv oyxcov.
S6 TauTa
5'
h xw xevu (pepeaOai (xevov ^ap sTvai), xal
ouviffTdtfiiEva u.cv yevesiv itoietv, StaXudfUva Sk <p6opav.
Iloieiv Si xal ndo-^Eiv
^
TUf^avouortv aitxdpiEva

Tauxi)
^ap ooy^ v sTvat. Kal ouvTidE'fiiEva Si xal irepi7cXe-
xopisva yewSv

ex Si tou xaV dXr,9eiav ivb? oux av
to Y'vlffftai 7cX5)8o, ouS* 2x twv aX^OcT^ -jtoXXwv iv , dXX'
sTvai tout' dSuvaTov, dXX' Staiup 'EfATOSoxXTJi; xal twv
aXXbjv Tivi< ^aoi irao-v_Eiv Sia icdptov, oBtw TtSoav
dXXoiwoiv xal itSv to icdo-^Eiv toutov yiveaOat tov Tpd-
itov , Sia tou xevou YIVOU.EV1); Ti? StaXuffEhx xal t^?
46
ipOspa;, 6u.o(b>{ Si xal ttj; au^crEtoc; , &7CEiaSuO|X^Vb>v
oxtpEwv.
()
S/eSov Si xal 'EpmESoxXet dvavxaiov
Xe'veiv, wairsp xal AEUxt7rad< ^r,oiv sTvai yip irta
(jxeped, dStaipExa Se, e! jiv) itavxT) ndpoi ouvevei;
eIs(v. Touto S* iSuvaTov* ouOiv ^ap foTai BTspov
60 ffxepEov itapa tou icdpouc, dXX4 itSv xevov. 'Avavxi)
apa t4 jxiv SrerdiMva eTvai otSiafpETa , t4 Si p.eTau
auTuiv XEva, ou? exeivo; X^y*' icdpou?.
(7)
OStwi; Si
xal Acuxinitoc Xe'yei wspl tou irouTv xal itdo^Eiv. 01
(xiv ouv Tpdicoi xa8' ou? xa u.iv koiei t! Si tcoio-^bi
,
omnibus comprebensira definiere Lfeucippuset Democritus,
principium facientes, quod quidem secundum naturam est.
Nonnullis enim ex veteribus , id quod est , necessario esse
unum atque immobile visum est Vacuum enim ipsum
non esse : nihil autem moveri posse, si vacuum separatum
in ratione rerum non sit. Nee rursus esse multa , si ' ipsum
non sit id quod ea distinguit. Ceterum pulare universum
ipsum non esse continuum , sed ea quibus constat divisim
sese tangere , idem profecto esse atque ipsum multa , et non
unum esse et vacuum dicere. Nam si omni ex parte divisi-
ble sit , nullum unum esse : qiiare nee multa , sed vacuum
,
universum. Sin vera partial divisibile sit, partim non divi-
sibile, hoc figmento cuidam esse persimile. Nam quatenus
quamque ob causam pars alia imiversi hoc pacto sese habe-
ret plenaque esset , alia divisa? Prteterea similiter esse ne-
cessarium, moturn non esse. (3) Ob hasce igirur rationes non-
nulli sensum praetereuntes despicientesque, quasi rationem
sequi ducem oporteat, universum ipsum unum et immobile
et infinitum esse asserunt Mam alioqui ( inquiunt) finis ad
vacuum finiret.
(4)
Quidam igilur ad hunc modum et ob
causas hasce de ipsa veritate dixerunt. Sed quum in ratio-
nibus luec videantur evenire, in ipsis vero rebus minime
hoc pacto sentire, insaniae persimile exsistit. Nemo enim ex
iis quos insania male habet , a mente eo usque discedit
,
ut ignem et glaciem unum esse putet, sed solum quae bona
honestaque sunt, et qua; per consuetudinem talia esse ap-
parent, eaquibusdam ob insaniam nihil differre viilenlur.
(5) Leucippus vero retiones habere se arbitratus est, quae
sensui consentanea diceotes,nec generationem, nee corru-
ptionem, nee motnm, necentium pluralitatem e medio tol-
lant. Consentanee autem hisce quae apparent, haec quidem
locutus ; illis vero qui ipsum unum conficiunt, quia sine
vacuo non sit motus , et vacuum esse non-ens , et ejus quod
est, nihil non-ens esse ait. Quod enimproprie est, plenum
esse. Sed quod est ejusmodi , non unum esse, sed numero
infinita et invisibilia ob molis parvitatem : atque haec in
vacuo ferri (vacuum enim esse); et quum coalescant
coeantque, generationem; quum dissolvantur, corruptionera
efficere. Atque agere et pati
,
quatenus sese tangaut : nam
eatenus non unum esse, et generare quum componantur
complicenturque. Et ex eo quod vere unum sit , non gigni
mullitudinem ; neque ex hisce quae vere multa sint , unum
:
sed hoc esse impossible. Sed quemadmodum Empedocles
et quidam alii aiunt
,
per meatus pati : sic omnein alteratio-
nem passionemque hoc fieri modo
,
quum per vacuum fiat
dissolutio el corruptio : similiter autem etaccretio, intro
subeuntibus solidis. (6) Fere autem perinde dicat Empe-
docles atque Leucippus ait, est necesse : esse, inquam, solida
quaedam, ceterum indivisibflia, nisi meatus ontni ex parte
continui sint
;
quod sane fieri nequit Nam solidum nihil
aliud praeter ppros, sed totum vacuum esset. Quae igitur
sese tangunt, indivisibilia esse, et quae inter haec media sunt
vacua
,
quos iile poros meatusque appellat , est necesse.
(7) Ad hunc modum Leucippus quoquede actioneet passione
dicit. Modi igitur quibus alia aguot, alia patiuntur, fere hi
Digitized by Google
DE GENERATIONE ET CORRUPTION LIB. I. CAP. VIII.
(*,sse.)
o^eSbv ouxoi Xs'vovxai* xal ice pi uiv xouxwv, xal irw?
Xe'fouai, SrjXov, xal 7tpb? xi? auxwv 8e"ffet? at? j^pwvxai
a-/e5bv 6jxoXoYOU[jitvo)i; (paivcxai auu,6aivov.
()
ToT?
8'
dXXoi? rjxxov, oTov 'EfxiceSoxXei xlva xpditov foxai
Ye'vetr.? xal ipOopi xal dXXofwcrt? , 06 SijXov. Tot? u.iv
voip eVxtv dSiai'pexa xi itpSxa xwv 0-wu.dxwv, ffY_r]u.axi
Siaipepovxa pdvov, if 5v itpwxwv aufxetTai xal el?
a" eV/axa StaXucxai

'E|xite8oxXei Se xi (*Jv dXXa cpa-
vepbv 6xt fie/fi twv arot^eluv ?v_ei
xV flviaw xai xrjv
10 <p9opdv , auxwv Si tqutwv itw? yfvexat xai <p8e(pexai to
owpeuduevov (xtycOo? , oure SrjXov ouxe ivSfytTai Xifiv
auToi ii.^i Xe'yovti xai tou itupb? elvai axoiy^etov , opoiw?
Se xai twv dXXwv aitdvxwv, wortep ev xw Tipatw yi-
Ypatps IlXdxwv xoaouxov yap Siatpipei tou jjl-^i xbv
15 aoxbv xpdnov Aeuxiitirw Xeyeiv , Sxi 6 (iiv orspea
6
8'
iiriTceSa Xeyet xi dStaipexa, xai 6 ulv ditclpot?
wpioOai <r/^(jici(ji twv dSiaipexwv axepewv eVaaxov,
6 Se wpiorixe'voi? , lizti dSiatpexd
ft
du-tpdrspot Xeyouai
xai wpioysva o^^jxaoiv. ()
'Ex 5f) toutwv at veve'-
o act? xai at Siaxptaei? Aeuxlnmo u.iv 600 Tpditot av
eTev, Sid xe tou xevou xai 81a xrj? atpr;? (xauri)
y&p
Staipexbv exaoxov), flXolxwvt 51 xaxi xvjv a^^v pdvov
*
xevbv yap oux eTvat <pr,o-tv. Kai itepl u.lv twv dStat-
plxwv e'ltuteSwv eiprjxa,uev ev toT? itpOTEpov XdfOt?'
irepi Se twv dSiaipexwv oxepewv xb fiiv iiri irXeov
Bebip^oai to (rujxfiacvov d^etaOw to vuv, w? Se (Aixpbv
itapex63o*tv elitetv , dvafxatov ditaOe'? Te exaaxov Xe'yeiv
twv dSiaipexwv
(
ou yip oTdvxe itaayeiv dXX' y) Sti
tou xevou) xai u.r,6gvb? Tcotrjxtxbv itdOou?
-
ouxe yip
SO ^Jrt^pov ouxe oxXr,pbv oldvx' eTvat.
(10)
Kalxoi xouxd
ft
dxoTov, xb ixdvov dnoSouvai xS> icepiifepei o/^uaxt
xb 8epudv ava^x?) yap xai xouvavxlov xb ^uj^pov aXXw
Tivi icpoaiixeiv twv 07)u.aTwv. Atoicov Si xav el
TauTa (xlv u-rcap/ei, Xff> 81 9spu.bx7|? xai ijuy_pdni?,
36 papuTT)? S xai xou^d-nr)? xai oxXi)pdx^? xai paXaxoxi)?
u.^1 6irdp5et* xalxot (Japuxepdv
ft
xoto xi)v uitepo^v
<pT|Giv elvat Ariuo'xptTO? Ixaoxov xwv dSiaipexow , wait
8r,Xov 8ti xai 6cppu>Tepov. (ilj ToiauTa
8'
dvTa u.j)
itdo/eiv uic' dXX^Xbiv dSuvaxov, oTov Ltzo xot3 icoXu
40 uitepdXXovxo? 8epu.ou xb ^pefia Oepudv. 'AXXa {jlt|v
el axXripo'v, xai piaXaxdv. To 8e [xaXaxbv vjSt) x<o
itdo7_eiv xi Xe^exaf xb yap &icetxxtxbv u.aXaxdv.
(12)
'AXXa u/J,v dxonov xai el u.r,Oev 6itdpy_ei dXX'
^
{xdvov
er,pa' xai el &7tdp^et, v SI (xdvov, oTov xb o.lv
4S <]u/pbv xb Se 6ep|idv ouSs yap av u.ia xi? tirj rj <pu9i?
auxwv.
(13)
"Oixo(a)? Si dSuvaxov xal el itXetw xw
ivi- dSialpexov yip 8v iv xw auxw 2?ei t4 7cd87), wixe
xai t'av ndo-/T) eticep tj^veTai, xauxw toi xai dXXo xi
noi^aei ?1 7tet'oexat. (14) Tbv alxbv 8i xpditov xal tiA
0 xwv dXXwv 7caOi)u;dxwv

xouxo
fip
xal xot? axepea xal
xoi? iitlitiSa Xe'^ouoiv dStatpexa ouu.6atvet xbv auxbv
xpditov ouxe yip fxavdxepa oSxe iruxvdxepa oTdvxe ^1-
veaOai xevou uv}| 8vto? iv xoi? dSiaipe'xoi?.
(15) "Exi
S* dxonov xal xb uuxpa (xev dStai'pexa eTvat, (xefaXa
AIISTOTILES. II.
449
dicuntnr, et de hisce quidem , etquo pacto dicant, perspi-
cuura est. Et ad positlonesqiiibusi|)sinluntiir,ferc consen-
tanee accidere vidctur. (8) Ceteris antral minus ; verbi gra-
tia : Empedocli qualiter generatio , corruptio, et alteratio
fiant, nequaquam liquet. Nam his prima corpora indivisibilia
sunt, figura tantum inter se discrepanlia, ex quibtis primis
entia cuinponuntur, et in qua; ultima dissolvi solent : Empe-
docli vero cetera quidem, ut patet, usque ad elementa ipsa
,
generationem habent atquecorrnptionem ; at hoi um ipsorum
acervata congestaque magnitudo
,
quo )>acto oriatur atque
intereat, nequepcrspicuum est, neque fieri potest ut ipse di-
cat, nisi ct ipsius ignis elemenlum esse dixerit, similiter et
aliorum omnium , uti Plato in Timseo scripsit. Tantum enim
abest ut eo quo Leucippus modo dicat : quod hie solida
,
ille plana ease indivisibilia ; et hie infinitis figuris , Hie finitis,
indivisibile quodque defuiiri assent : quandoquidem indivi-
sibilia utrique et figuris definite dicunt.
(9) Ex his ita-
quc generations et segregationes Leucippo quidem duo
modi esse possunt , et per vacuum , et per tactuin ( hac
enim ratione divisible quodque exsistit); Platoni vero
duntaxat per tactum. Nam vacuum non esse inquit. Et de
planis quidem indivisibilibus , in illis quae prios dicta sunt
,
diximus. De splidis vero itidem indivisibilibus
,
quod prat-
terea considerari potest, in praesentia omittatnr : ut autem
paulnlum digredientes dicamus, quodque eorum qux in-
divisibilia sunt , impalibile esse ( non enim potest fieri ut
quicquam patialur, nisi per vacuum
), nullamque passionem
efficere ( nam vacuum , neque durum neque frigidum esse
potest ) necesseest. (10) Atqui hoc absurdum est, solum,
inquam, rotundas figure! calorem tribuere. Necesse enim est,
et contrarium , frigus scilicet, alicui alii competere figura;.
Absurdum etiam est , si haec quidem , caliditas inquam et
frigiditas , insint
,
pondus autem ac levitas et duritia molli-
tiesque non insint. Atqui Democritus indivisibilium quod-
que per excessionem gravius esse asserit : quare, ut patet,
etcalidius. (II) At fieri non potest ut, qua; talia sunt,
mutuo a sesenon patiantur : ceu acalore admodum exsupe-
rante , id quod lente calidum est. At vero si durum , etiam
molle. Jam autem dicitur, quia pati quippiam soleat
:
quod enim cedit , molle est. (12) At vero absurdum quoque
fucrit, si nihil nisi figura solum insit. Hem si quid insit, sod
unum solum : ut si hoc durum sit , illud calidum : nequo
enim eorum natura una aliquaesse potest (13) Pari modo
impossibile fuerit , et si plura uni insint. Nam quurn sit in-
divisibile , in eodem alTectus suos habebit. Quare si patitnr
quatenus frigefit , eatenus nimirum et aliud qulppiam aget
aut etiam patietur. (14) Ad liunc autem modum de ceteris
quoque passionibus est dicendum. Siquidem hoc ipsum eo-
dem modo accidit, tam iis qui solida
,
quam qui plana esse
indivisibilia dicunt. Nam si vacuum in hisce quae indmsi-
*
biliasunt, non insit, neque rariora neque densiora fieri
possunt. (15) Ad haec illud quoque practer rationem exsistit,
parva, inquam, esse indivisibilia, magna verominime. Nunc
Digitized by Google
460
HEPl TENE2EQ2 KAI *eOPAI A, 0. (SM,347.)
84 [x^' vuv [*iv yip lukoyux; x4 u,e{w Gpauexat u.3XXov
TCUV puxpuv x4 (Jllv
Y^P
SlStXuETBt j>a8l'liK, olov x4
(juyaXoi- irpoaxdirxet yip icoXXot;* to 84 aSiai'psxov
tfXw; St4 xi uaXXov 6itapj(,ei t5v fieyaXiov rot? "-txpott;
6 (ia) "Eti Si TOxepov (xa icavTWV 4) (pucric ixslvwv ttov
OTEpewv , vj Siatpe'pet Oarepa xwv exepwv , oiairep av et
t4 (. eti) rtiipiva, t4 84
YW
va tov
fy"
*; *l
F^
v
Y^P
(*.( cpuoic eWiv otiravTwv , ti to
y
wpiaav ; rj 8t4 xt ou
Yfyvexai
at|>apLeva ev , Samp CSwp 68axo? 6xbv 6i'y>)
;
io ouSev yip Sta^epet to So-xepov too icpore'pou. El
J' erepa , itota tbuxb
;
xal SrjXov w; xauxa Oexeov apyj4;
xat akia; xwv ou[x6aivdvx(ov ptaXXov ?, x4 ay^jjiaTa.
"Eti Si Sta^epovxa tJ)v iputrtv, xav ixonj xav icaoyi)
8tYYvovTa
dXXi]X<ov.
(17)
'Ext 84 xt xb xtvouv; ei
16 gxiv yip ixepov, ira6rjTixo'v

el
8'
auTO auto exaaxov,
ri
8iatpxbv iVrai, xbt aXXo uiv xtvouv xbt' 0XX0 84
xtvoupevov, 5) xaTi xauxb xavavxta &irapet , xal ^ CXy|
ou y.dvav apiOfjiw Eorat jxia aXXa xal Suvauui. (is) "Oaot
(itv ouv 6t4 xrj; xwv ico'puv xivifaewc; cpaat x4 TtaOi]
x o~uu;6aiveiv , ei u,iv xal 7tE7rXr,p(i)(xev(ov xoiv ito'pwv,
irspupYOV ol ndpot ei yip xaux) xt Ttaayet to tcSv
,
xav
piij itdpou; eyjjv aXX* auxb auve^i; 8v iteta^ot xbv outbv
xpo7tov. (ij Ext Si too? ivSe^erat itept xou 8topSv
auaSaivEiv to; Xe'^ouotv ; ouxe
Yp
xoxot x4; s(p4; ivSe-
36 j^e-cat Sitevat St4 XMv Statpavwv , ouxe 8t4 xwv 7tdptv
,
ei 7rX^pr|? exaoxo;* x(
y4p
Sioi'o-ei xou
y.^ fytvi itdpou;;
nav
Yp
6u.o(tn>; iVxai itXyjpe;. AXX4 (xjjv ei xat xev4
(x4v xauxa , avotYXT) 84 owaaxa ev auTot? e^etv , xauxb
ouixGriuExwi uaXiv. Ei 84 T7jXtxauTB to pteYeOo; were
so (xij Si'^eadatotMU.a y-rfiiv
,
ycXoTov to pttxpbv uev ofeo6ai
xevbv etvxt
,
(AeY
a ^ 1*^1
!
JLr'^' ii^t^txovouv, r| xb xevbv
aXXo xt ofeoOat XeYetv irX^v ^u>pav ccipiaxo? , Sxtxt
85jXov 6xt navxl vtd(xaxi xbv
8y
xov 'oov oxat xevdv.
(jo) "OXw; Ss xb ndpou? notetv itepi'epYov ei (xiv
Y4p
W (MioivicoteT xax4 xqv a^r
(
v, ou8s 8t4 twv ndptov notrjaet
Sttdv el 84 to SnxeaOat, xat (xt, ndptov 5vto>v x4 pt4v
iceiaexat t4 84 iroi^aet xtov npb; bXXt)Xb toutov tov
TpoKov meipuxdTtov.
(21) "Oxt o.4v o3v o6itd( XeYetv
tou; ndpou; w; Ttve; unoXaixSctvouoiv , ?, t|/eu8o;
^
(ab-
40 Tatov
,
^avepbv ix xouxuv lax^v Staipextov
8'
ovxtov
itdivn) xwv ati>u.axb)v wdpou; notetv Y'Xotov
^
fko
Jiaipexet , Suvaxat ^wpi'CcaOat
enlm liaud sine ratione
,
quae majuscula sunt , facilius qnam
quae parva , frangi solent. Hsec enim , magna scilicet, facile
dissolvuntur : quippe quae in mnlta impingant. Sed qua?
prorsus indivisibilta exsistunt , cur parvis potius quam ma-
gnis competunt? (16) Insnper utrum illoram omnium soli-
dorum una est natura an inter se diflerunt, perinde atque si
mole alia ignea, alia terrea essent ? nam si una sit omnium
natura, quidnam id est quod ea distinxitseparavitque? aut
cur quum se tangunt , non in nnum coalescunt , haud se-
cus quam aqua quum aquam tangit ? nihil enim posterius a
priori differt. Sin vero divcrsa, qualianam liaec sunt? At-
que perspicuum est, ea potius quam figuras ipsas poni opor-
tere principia , causasque eorum qua; eveniunt. Praeterea
natura differentia poni oportet , sive agant sire patiantur,
quum mnt110 sese tangant. (17) Praterea quidnam est id quod
movet? Nam si aliud sit , afleclioni erunt obndxia. Sin vero
quodque sese moveat , aut erit divisibile , ita ut altera parte
moveat, altera moveatur : ant in eodem inernnt contraria, et
materies non modo numero una, sed et potentia erit.
(18)
Qui igitur ob meatuum motionem passionesaccidere in-
quiunt, si oppletis quoque meatibus id evenire dicant, mea-
tus supervacanei sunt. Nam si passio ad hunc flat modum,
universum ipsum, etiam si foramina non habeat , sed conti-
nuum sit, eodem patimodo potest. (19) Insnper qui fieri po-
test uttranspiciatur.uti aiuntFNam neque secundum tactus
per perspicua transilio fieri potest, neque per meatus, si sin
-
guli pleni sint. Quid enim meatus habere, an non, referet?
totum enim similiter erit plenum. At vero si et baec quidem
vacua sint, sed corpora In se nccessario habeant, idem rur-
sumaccidet. Quodsi magnitudine tantillasunt, nt nullum
corpus adinittcre queant : pulare quod parvnm est, vacuum
esse, quod magnum, non vacuum, ne qnantuliimcunque
quidem; aut dicere, sese putare vacuum esse quippiam aliud
pracler corporis locum
,
perinde ridiculum est. Qtiare, ut pa-
tel, vacuum omni corpori mole aequabile erit. (20) In summa,
meatus facere, supervacaneum est. Nam si per factum agat
nihil , neque per meatus sese insinuando aget. Sin vero
quippiam agat ex eo quia tangit, etiamsi meatus nulli sint,
eorum quae inter se agere ac pati nata sunt , alia agent , alia
patientur. (21)
Sic igitur meatus astruere, ut quidam
existimant, aut falsumesse, aut certe vanum, ex hisce
constat. Porro quum corpora omni ex parte divisihilia sint,
meatus facere ridiculum exsistit. Nam quo divisibilia sunt,
hoc separari queunt.
CAP. IX.
Tiva II xpdirov &7cap^et xot; oJfft yevvSv xal itotetv
xal Ttaa/etv, Xs'ywjv XaCo'vxe; ip^v xJjv itoXXaxt;
eipr|u,4'vTiv. El
Yp
sott xb uiv 8uvau.et xb
8'
evxeXe-
^e(a toioutov, ite'tpuxev ou ttj u.4v xij
8'
otnevyetv,
dftXa tovxt) xa6* foov ioxl toioutov, ^ttov 84 xal piSXXov
^
TOtouxov jaSXXov 4axi xal Ijxxov

xat xauxr) trdpoui;
4v ti; X^YOt u.aXXov, xaBaitep 4v Toi; u.eTaXXeuou.^vot;
w
SiaxEi'vouot tou irafciTtxou <pXs6e<; o-uve^tti;.
()
Zuu,-
9u4; u.lv o3v exaoTov xal Iv 8v aitaOe';. 'Ou.o(trt; 84 xat
u$|
8tYYavovxa u.i{xe a&xtov p.r,z' dtXXtov , & itotetv ni-
Quonam autem modo ea quae sunt, generent , agantqne
ac patiantur, sumpto initio saepe jam diclo, declaremus
oportet. Si enim aliud potentia , aliud actu tale est , atque
natum est non partim pati
,
partim non pati ; sed uoiver-
sim quatenusest tale, magis autem et minus quatenus ma-
gi's et minus tale est : sic profecto melius quispiam meatus
incsse dicet , sicuti in metallicis venae quaedam rei affectni
obnoxiae porrigi solent. (2) Continuum igitur quodque et
unum exsistens affectionis expers est. Similiter et ea quae
tamelsi agere et pati nata snnt, tamen neque sese tangunt,
Digitized by Google
(M7.) DE GENERAT10NE ET CORRUPTIONE LIB. I. CAP. X. 4 St
ouxe xal itflts^itv. Aey<>>
8'
olov ou u.dvov airtduievov
8epu:aivti to itup, aXXi xav dtiroftev rp tov |tlv yip aepa
to irup, 6
8'
4^ip
to atojxa Oepfxetvci, iteauxw? itotelv
xal Tcodxtiv. (s) To 81 Trj (xiv oteo8at itasxetv ttj
6 Si u.rj , Siopiaavra? e"v if/ri
toto XexTeov. EC (xiv
yip (.ii
7tavT7] StatpiTOV to uiyeBo? ,
i\V ?<m c5u.a
aStafpeTOv r\ nXaTOi;, oux av eTr| itavn) ita8rjTtxdv,
aXX* ouSl cuve^!? ouSev el 81 touto <]/eu8o? xal 7tSv
otou.a StatpeTOV, ouSlv Staae'pet SirjprjffBat u.lv fiirre-
10 a8at Se, vj SnipeTbv eTvat- el yip 8taxpivea6at Suvbtbi
xbtb tb? Saae, flcitep lyaai xtve<, xav jx^Ttot
^
Stjipi)-
(j.vov, {orat Siiiprifievov
Suvaxbv yip StatpeOrivar y(-
veTai yip ou8ev bSuvbtov.
(*)
"OXco? 81 to toutov yt-
veo~8at tov Tpditov oyt^ojAevtov twv <jwu-btwv 5to7cov
16 avatpet yip ouro? 8 Xo'yo; iXXotWtv , 6pwu.cv 8i to buto
<5M(xa <ruvev_e; 8v 8t1 (xev uypbv 6t1 81 itt7tr|yd, ou
Statpeoet xat ouvOetru touto itaSdv, ouSl Tpoirr) xai
StaOtyT) , xaSaitep Xeyet Ar^dxpiToe out yip |TaTe-
8lv ouxe [Ta6aXbv tV
muatv iteitiyb i uypou yiyovev
so ouSl vuv uitap^et Ti oxXtipi xal ite7tT|ydTa aSia(pT
tou< byxour aXX' 8(io{w 4itav 6ypdv, 6t1 81 oxXvjpbv
xat rtemiyd
iortv.
()
"Eti
8'
oOS' au;Viv oTovt' etvat
xal tpGwtv ou yip 6tiouv eoTat yeyovo? [xei^ov, eticep
fcrai itpdo-flee-t? , xat jx-i) itav jxeta6e6Xr)xd;,
$
fityOev-
to? Ttvb? r\ xa8' auto pteTafiaXovTO?. ()"Ort |xlv o3v
fort to yevvSv xat to itoteiv xat to ytyveo8a re xat
itaoyetv oit' aXXr,Xo>v , xat Ttva Tpditov {vSfyeTat , xal
Ttva aaot y.lv Ttve? oux evSfyeTai 8e , StioplaOto toutov
TOV TpOTtOV.
CAP. X
neque alia. Intelligi toIo, lit ignis non modo quura tangit,
sed etiam si procul sit, calefacit. Nam ignis aerem, aer cor-
pus excalfacit , coi nt agat patiaturquc, est insilum.
(3) At
fieri non posse ut quicquam parte altera patiatur, altera
non patiatur : qui idipsum definiere, initio dicant oportet.
Si eniin magnitudo non omnino omnique ex parte sit divi-
sibilis, sed corpus ant latitudo indivisibilis sit : non erit
profeclo quicquam omni ex parte patibile , sed ne conti-
nuum quidem. Quodsi hoc falsum est, e.t omne corpus
est divisible : divisumne sit, sed tangat, an divisibile, ni-
hil rcfert. Nam si per tactus segregari possit
,
perinde ut
quidam affirmant : etiamsi nondum sit divisum
,
potent
tamen esse divisum
;
nullum enim emergit impossibile.
(4)
Omnino autem generationem ad bunc fieri modum,
nempe discissis corporibus, fines egreditur rationis. Ete-
Dim sermo iste alterationem e medio tollit. At idem cor-
pus, quanquam continuum, alias liquidum, alias concre-
lum videmns, non divisione aut compositione hoc passum,
neque conversionc autattactn, sicuti Democritus asserit.
Nam neque transpositione, neque natune demutatione, ex
liquido concretum evadere solet. Neque nunc dura concre-
taque indivisibilia mote sunt, sed ex aequo quodvis, nunc
liquidum, interdum vero durum ac concretum exsistit.
(5)
Prajterea fieri non potest ut accreliodecretiovesit. Non
enim quodvis ftet majus , si accrelio adjectio sit , et non to-
turn mulelur, vel admixto aliquo, vel ipso per se mutato.-
(6)
Quod igitur generareacagere, et generariac pati inter
sese mutuo Sit, et quonam pacto id fieri queat , et quonam
quidam fieri dicant, non tamen possit fieri , hoc modo sit
definitum.
so Aotitbv 81 6eti>p5jo-ai itepl [x&ok xaTi tbv butov
Tpditov tt, (xe8d8ou

touto yip Jjv TplTov twv itpore-
Oe'vTiov 11 fy/'is-
Sxeirreov 81 t( t' iarlv i, utEti; xal
ti to pitxTOv, xal t(o~iv uirap/et twv iWiov xal it5<, irt
81 itOTepov eo-Tt (xUt v\ touto J/euSo?* 58uvaTOv yap
36 Ictti (M-^Orjvat ti ?ttpov ere'ptj) , xaOaitep X^youo( xtve?

(s) ovxwv (aIv yip ?ti twv o.t/_8evTt>)v xal (*r| ^XXouo-
|iivt>)v ouSlv (xaXXov vtiv u.eu.T/8a( 9fftv
?|
icpoTepov,
XX' 6u.o(w<; Jyeiv, OaTtpou 81 <p8ap^vT0<; ou
fj.tpi/fi"U
aXXi to (ilv etvat to
8'
oux eTvat, tt,v 81 u.t;tv 6u.o{>
40 iydvTOjv eTvat- tov aitbv 81 Tpditov xiv it ajx^OTe'ptov
ouviXOdvToiv esflaptat twv u.tyvu[vwv ixaxepov

ou
yip eTvat p;eu;tyu;s'va tb ye SXok oux 5vtb. (s) 06to<
(tlv o3v 6 Xdyo? eotxe ^teTv Stopiffat ti Staipe'pet uu^t;
(zvlatbK xal ipOopa.;, xal t( to (jiixtov tou yevvT|Tou
46 xal <p8apT0u
-
8r,Xov yip wc Set Staipepetv, etitep lo^ttv.
"Offre toutiov 8vti>)v aavepfov Ti Sta7topi)8ivTB Xuoivt'
o!v. ()
'AXXi u.r,v ou51 tV
CXtiv t5 stupl |xeaix8a(
f
B|Mv ou81 [xyvu'o-8at xato(VT)v, out' buttjv a&T?
t ?
toT?
u.op(otc ouxe tw itupC, aXXi Tb ptlv mip y(veo8ai, ttjv 81
60 <p8stpeo8at. Tbv auTov 81 Tpditov out* tS otoftaTt ttjv
TpoV o8tc Tb 8x?ju.a
tw xT|pi^> (iiyvu(vov ayi\yL*xl-
ijetv tov oyxov

ouSl Tb otoiia xal to Xcuxbv oi8' 8IX<o
Restat ut dc mistione contemplemur, jnxta eundem do-
ctrine modum : nam ex hisce qua? initio proposuimus, hoc
erat tertium. Considerandum autem est, quid mistio, quid
mislile
,
quibus cntibus et quo pacto competat ;
et insuper
utrum sit mistio , an id falsum sit. Nam fieri non potest nt
quid alteram alteri misceatur, sicuti quidam aiunt.
(2) Ete-
nimqnnm ea quae mista sunt, adhuc sint,nec alterationem
subierint, non magisnunc quam prius esse mista, sed simili-
ter sese habere dicunt : porro si alterum sitcorruptum, non
esse mista, sed alterum esse , alterum non esse ;
mistionem
autem eorum esse qua; similiter sese liabent. Eodem autem
modo etiam si posteaquam in unum ambo venerint, utrum-
que eorum qua; miscentur, corruptum sit Non enim ea esse
mista, quae omnino in ratione rerum non sint. (3)
Hafic
igitur ratio postulare videtur, ut quo mistio a generatione
et corruptione, et quo mistile a generabili et corruptibili
diiferat, definiamus. Perspicuum enim est, mistionem, si
quidem sit, ab tills diflerre oportere. Quo fit ut, hisce co-
gnitis, quae addubitata fuerant solvi queant. (4)
At vero
neque materiam igni mistara esse, neque misceri dum com-
buritur, aut ipsam suis partibus, aut igni : sed ignem gigni,
et materiam corrumpi , dicimus. Eodem autem modo ne-
que corpori alimentum, neque flguram quas cerae molem
euormat, cerae misceri dicimus. Nee corpori albedinem,
SB.
Digitized by VjOOQIC
452
IIEPI rENESEQS KAl *90PA2 A, t. 3J7,3S8.)
t& mx8i xal t&; s1;ei; oTovte juYvucSat toT; wpaYU.ao-tv
moSdueva -yip oparat. 'AXXi jx^v ouSs to Xeuxov
Ye
xal
Trjv tm<rrrju.r|v IvSe^sTat yujfffytai,
ouS' aXXo t<3v u.i|
X&>pi<JTu>v ouSe'v.
()
'AXX4 touto M-youatv ou xaXio; oi
& iravTct icote 6u.ou xai ipaaxovTe; eTvat xal (upfyOai* ou
Yp
Sirav firtavTi uixxdv, diAX' &irapxEtv Set ^wpiarbv
Ixarepov twv (xi^Ssvtuv

twv Si 7ca65vou8ev ^wptordv.
'Eitet S' sWt ta uiv ouvafut t4 S' ivepYeCa twv ovtwv,
IvSe'^tTat t4 u.r/_8svta eTvat mo; xal u^| eTvai, IvepYeiat
io uiv ire'pou 6W0; tou
y*Y
ov'to
< ^
aurwv, Suvoffiet S' ett
ixate'pou Sleep ^aav irplv ynyjffpai ,
xal oux diitoXw-
Xora- xouto
Y^p
6 Xoyo; SiTjiropsi itporepov
(pai'vevat 81
t4 u.tYvu(*eva icpbrepdv te ex xe^ojptdjxe'vwv ouvtovxa
xal SuvaptEva jfojp^eaSai itaXiv. Oute Siauivoueriv
1ft ouv IvEpyeia wairep to er5u.a xai to Xeuxov, oute <pOet-
povrai , out* Oarepov out' dfu/pw

aw^ETai
Y&p
^
Suva-
pu; auxoiv. (s) Aib xauxa uiv
dfyei'uGw

to Se ouve^e;
toutoi; aitopr)(xa StatpETEOV, icorepov
^
(xT$t? itpb; tJ|v
aiff8T)0-iv t( Iotiv. "Oxav
Y&p
oStw; el; puxpa StaipeOri
so t4 u.tYvuu.eva, xal Te85) icap' otXXniXa toutov tov tpo-
irov wore
p^|
S5jXov IxaffTOv eTvat tyj a!a8r'<rei , Tore tte-
(xtxTai f\ ou ,
5XX' forty wore otiouv irap' iriouv stvat
[xoptov twv u,i8evtwv
;
XeYEtat ptev ouv txetvox , oiov
xpi8i; fieu.T^8ai irupoT;, 6rav f|Ttoouv wap' ovtivouv
25 te85). El 8 l<nri TtSv owu,a Siaipexo'v, eticep xal fort
crwu.a owpiaxi fitxxbv iuoiou.epe'; , Stiouv av Seot uipo;
Yi'veoSat itap' Stiouv.
(7)
'Eitel S' oux efffriv el? Tt-
Xo^iora SiatpeSijvat, ouTe <ruv8eat; touto xal pti^t?
aXX' erepov, SrjXov w; oute xata puxpa au>Co'u.eva Set
30 t4 [xrfvui/.eva cpavat piEfii^Oai

vuvSeoi; yap e<TTai xai
ou xpSsi; ouSe at^i;, ouS' e^et tov auTOV Xoyov t<3 6X<ji
to (loptov. 4>aptev S', eiitep Set u.ejii^8at ti, to (itx^
v
6y.oio[xpE(; etvai, xal &sicep tou GSxto; to u:po( 2So)p,
oSto) xal tou xpaSevTo;.
1
Av S' >] xt4 u.ixp4 uv8sai(
36 ft [i"?l?, 0U&EV 0Mpi6l](JTat TOUTODV, aXX4 (Xo'vOV fXEptt-
Yfte'va itpb; t^|v aiaOvjaiv

xal to auto tC fiev u.su.tY(te-
vov, liv pfJ) pXe7r>) 6$u , tw Auyxet S' oudsv u.eu.iyu.^-
vov, oute t9j Statpeoet, &o~te 6tiouvitap' Stiouv (tepo;
-
aSuvaTOv
yP
oitia SiaipeSrjvai. (s) *H ouv oux eatt
4C
(i^i? , v| Xexreov touto tcw; evSe/ETat Y^eoSat TtaXtv.
"Euti 8)j , >); e^ajxev, twv 5vtuv t4 pit itoiT)Tixa, t4
S' uitb toutiov 7ca8r,Ttxa. Ta jxev ouv avtiorpetpei
,
Soojv ) auT/j uXr) ioTt, xal iroiijTtxa aXXijXiov xal ita-
8T,Ttxot utc' aXXiJXwv

t4 SI itotet iitadij 4vTa , Sotov
46 [x^i fj auT^j 8Xt|. Toutiov u.ev ouv oux esti [xi^t;- Sib
ouS' ^
laTpix^i 7coieT 6Yftav ouS'
^
iyt'sta pnYvujAe'vT)
TOl? 0"o')pia5tV.
(9)
TSv 08 ItOlTJTlXWV xal Tra8T,TtxSv
Sua euSiaipeTa , itoXXi u.ev SXiyon xai u.: yaXa aixpoT?
eruvTtSeiuva ou itoiei |xt$iv, 4XX' aujr,atv tou xpaTOuv-
M to;
*
u.eTaaXXei
y4p
Oaxcpov ei; to xpaTotiv, otov ata-
XaYfib;
oivou gxupioi; ^oeuo-iv SSatos ou
(i(Y
VUTCtt
' ^"'"
Tat
yP
to eTSo; xal u.ETa6aXXei el; to itSv CStap. "Otav
Se Tat; Suvoiaecriv to-a^yj 7ca>;, tote u.Ta6aXXei u.ev
ixTS,pov si; to xpawuv Ix T?j; aOTOu suaew;, 06 y've-
nec omnino affeclus habitutque rebus ipsis misceri possibile
est, quippe quum ipsi salvi cemautur. At vero nee albedi-
nem et scientiam, nee aliud quicquam inseparabilemiscerl
contingit.
(5)
Quin imo hoc non recte dicunt
,
qui omnia,
aliquando et simul esse et misceri inquiunt. Non enim
omnibus omnia misceri queunt , sed eorum qua; miscentur,
utrumque separabile quid esse oportet : afTcctuum autem
nullus separabilis exsistit. Quumautem eorum qua; sunt, alia
actu sint, alia potentia : qua: mista sunt, esse quodammodo
et non esse contingit , actu quidem aliud exsisten'te co quod
ex eis factum est
,
potentia vero quippiam utriusque eorum
quae erant antequam miscerentur, et non perdita. Id quod
ratio prius addubitabat. Nam qua; miscentur, et prius ex
separalis coiisse, et posse rursum separari videmus. Igitur
neque permanent actu , uti corpus et albedo : neque cor*
rwnpuntur, aut ambo, aut alteram. Nam eorum virtus,
atque potentia salva manet. (6) Idcirco base omittantur.
Dubitationem autem hisce continuam edisseramus opor-
tet : utrum mistio quippiam ad sensum sit; verbi gratia :
quum ea quae miscentur, ita in parva divisa fuerint, et hoc
pacto juxta sese posita , ut nullum sensu dignoscator, tuncne
mista sunt an non? sed fit ut eorum quae mista sunt parti-
cula quaelibet juxta quamlibet sit? Illo certe modo mista
esse dicuntur, ut hordecaca grana frumentaccis, quum quod-
libet juxta quodlibet positum est. At si omne corpus sit
divisibile , si corpus corpori mistum similare sit
,
partem
quamlibet secus quamlibet esse oportebit. (7) Atque quum
fieri nequeat ut in partes minimas divisio fiat, et compo-
sitio non idem sit quod mistio, sed aliud : non oportere di-
cere
,
quae miscentur, esse mista secundum partes exiguas
quae suam adliuc retineant naturam
,
perspicuum est coin-
positio enim esset , non temperature aut mistio; nee pars
eandem cum toto baberet rationem. Diciraus autem, si quid
misceri debeat, quod mistum est, similium esse partiuin
:
et quemadmodum aquae pars, aqua est; ita et tem|ieratt
temperatum. Quodsi mistio sit compositio secundum partes
exiguas, nihil borum accidet, sed solum esse mista ad sen-
sum ; atque idem huic quidem , si acute non videat, esse mi-
stum, Lynceo vero non esse mistum videbitur. Neque divi-
sione, adeo ut quaevis particula juxta quamvis posita sit,
mistio sit. Nam fieri non potest ut corpora sic dividantur.
(S) Aut igitur non est mistio , aut hoc rursum est dicendum,
quo pacto, inquam, fieri possit. SuntUaque (utidiximus)
eorum quae sunt, quaedam activa
,
quaedam quae ab hisce
pati solent. Quaedam igitur convertuntur, suntque inter se
mutuo activa et passiva : quorum videlicet eadem est
materies. Quaedam vero agunt et non patiuntur, nimirum
quibus materies eadem non est. Horum igitur non est mi-
stio. Quare nee medendi scientia sanitatem , nee sanitas
eandem , mista corporibus efficiunt.
(9)
Eorum vero acti-
vorum et passivorum quae facile divisibilia sunt, muita
quidem paucis, et magna parvis composita mistionem nou
faciunt , sed accretionem ejusce quod evjnr.it. Nam alteram
in id quod evincit , verti solet : ut gutta vini, decies mille-
nis aquae mensuris non miscetur. Etenim forma vini perit,
atque vinum in totam aquam vertitur. Quum vero potentias
habent quodammodo aequales, turn utrumque e sua qui-
dem mutatur natura in id quod vincit ac superat , non tamen
Digitized by Google
($28,329.) DE GENERATIONE ET CORRUPTIONE LIB. II. CAP. I. 453
Toti Si Otrapov, sXXot (juta;u xat xotvdv.
(10) I>avepov
ouv 6ti TOtu-c* Ian pitxxa San ivavrftoaiv i^et ttov icot-
ouvtiov

Taura yip S^ uic' otXX^Xtov ion itaOr^ixd.
Kai puxpi SI pnxpol; icapaTt6e,ueva puyvuTati gxSXXov*
*
f
Sov yip xal SSttov aXXriXa (xsOi'orriffiv. To Si icoXu
xat utto icoXXou v^povuo; touto Sp3. (il) Alb xi euo-
ptota twv StaipiTwv xal icafrrjTlxMV puxTGt
(
Siatpmai
yip ti; (iixpa Taura aoiw<;
*
touto yip ^v to euopt<rcio
eTvat
)
, olov Ta uypi fiix-ri piaXtara twv awptaTuv
*
10 eudptOTOv yip piaXiara to uypbv t<*v Staipeirwv, lav (1T|
vXtoypov t|

Tauta yap 8i) icXetu xal pet^to pidvov icotet
tov oyxov. "Otov S'
?i
8acepov u.dvov icaOijTtxbv
^
coo-
Spa, to Si Ttaaicav ^peaa, r| oiOiv icXetov to puy_8ev
^
apupoiv rj jxtxpov, ontp <juu;6ai'vei icepl tov xarcrrepov
16 xal tov j^aXxov. "Evta yip t|/eXX(eTat icpbe aXXi)Xa
twv 6Vcwv xat eVapuporeptjet
*
tpatveTai yap icw? xal
(xiXTa j|peu.a, xat w? Oatepov piiv SexTtxbv Oarepov
S' etoo;. "Oirep jrl toutwv oupiSai'vet

6 yap xaTTtTS-
poj to? 7toi6o? Tt <J>v avtu CXrji; tou v^aXxou a^eobv &pa-
0 vt'^tTat , xal [AtyOeli; aimai /pwjj.ai:t<ja<; u-dvov. TauTO
Si touto auu6a(vet xal
ty
JhrEpwv.
(12)
4>avepbv toi-
vuv ex twv tpT)u.^vtv xal 6rt tan
pufo xal t( ion xal
Sta Tt , xal icota puxxa tS>v ovtwv, iiceticep IotIv ivta
TotauTa ola TtaOtjTtxa Te On' aXX^Xwv xal cudptara xat
as euStaipexa
-
Taura vip out* e^OapOat avayxir) pupti-yjuva
5V ret Tauxi a7rXw<;Elvai, oute auvdeatv etvat tJ(v
jtt^tv auTwv, oure icpb; tt|v afoOrjcrtv

dXX' lo-tt jjuxtov
^iv 8 av eudpiorov' 8v nadr)Ttxbv
^
xal icoti)Ttxbv xal
towotm pttxtdv ( irpb? 6[A(ivu(i.ov yip to [hxto'v
) ,
^ Ss
0 jxt|t; tojv (J.IXTWV aXXouaOcvTcov vwsi;.
fit alteram , sed inter utrumque medium atque commune.
(10) Patet igitur ea ewe mistilta
,
quaecumque ex agentibus
contrarietatem habent. Haec enim inter se passiva sunt.
Parvaautem dum|>arvisadmoventur, propensiusmisceri so-
lent; quippequum ea faciliusceleriusque in sese transmeent.
At multum tardius hoc idem efficit, patiturque a multo.
(ll)Idcirco ex his qua? dividi possunt patique solent, qua)
facile terminos suscipiunt , ea mUlilia sunt : quippe quae
facile in parva dirimantur. Ha>c enim est ejus quod facile
terminatur, ratio. Verbi gratia : qu.T liquida sunt , inter
corpora maxime mistilia sunt
,
quum liquidum maxime
omnium divisibilium facile terminari possit, modo non sit
viscosum atque tenax : liasc enim inolem reddunt amplio-
rem alque majorem. Quum autem alteram dumtaxat
passivum fuerit, aut alteram vehementer et allerum ad-
modum remisse, vel nihilo velcerte paulo majus evadet quod
ex utriusque mistura consurgit : quod in stanno et sere
accidit. Nnnnulla enim entia inter se minus discrete sunt
amhiguntque ; videntur enim quodammodo et remisse mi-
sceri : et quasi alteram susceptivum, alteram forma esse
:
quod quidem in hisce accidit. Nam stannum quasi affectio
quaedam sine materia aeris
,
paene evanescit, mistura) toti
colore solum indito. Quod idem in aliis quoque usuvenit.
(12) Patet igitur ex his quae diximus , esse mistionem, et
quid ea sit, et quam ob causam , et quaenam entia mistilia
sint: quandoquidem nonnulla sunt ejusmodi, quaeet pati
inter se, et facile terminari dividique possiut. Hasc eninr.
quum mista sunt, non esse corrupta , nee ultra eadem Sim-
pliciter esse , nee eoram mistionem esse compositionem, nee
adsensum, necesse est. Sed mistile quidem est, quando
quum facile definiri queat
,
passivum est et activum , et ei
quod est ejusmodi , mistile. Nam mistile, ad cognomine did
solet. Mistio vero est mistiliuro alteratoram unio.
LIBER II.
CAP. I.
IIcpl ptiv ouv ptt^o< xal atprjir xat tou notstv xal
Ttaff^eiv eipTjTai irw? uitapyet Tot? ptETaSaXXoust xaTot
tpuotv, Iti Si icepl vEvcactric xal ^OopS; ttj aitX5)c, ti'vo<
xal itw? ion xal $ti t(v' aktav. 'Ofioiuti Si xal icepl
aXXoiwo-ecoc etpr,Tat, t( to aXXoioutrOai xal t{V lyti
otaipopav auTuv. Aotitbv Si Oecopijaat icepl t4 xaXou-
pteva ffTOtyeta twv niouotTwv.
(2)
Te'vest? jiiv -yap xal
0opa icaat; Tat; tpuoet auveoTwo-at; ouatatc. oux dtveu
twv alo6r,TSlv at>>u.otT(ov
toutwv Si t)jv &icoxetpi^vi]v
40 CXr,v ol jxe'v (paotv elvat pitav, oTov aepa TtOeVce? tJ ictip
f, Tt uETaiju toutcov, awpta ts 8v xal ^toptotdv, ol Si
icXet'w tov api0ubv ivo'i;, ot piiv icup xal vtjv, ol Si TauTa
Te xat Ufa xpt'-cov, ol Si xal CSwp toutwv TerapTov,
waitEp 'EixiceSiJxXt]?

i; <5v vuvxptvoptevuv xat Staxpt-
45 vqu;ev(i>v
yJ
aXXotoupievoav auuSafvetv tvjv yeveuiv xat
tJ)v 8opav Tot; irpaYpiaoiv.
(3) "Oti piiv o3v tA icptoTa
^py_4<
xal o-cot^eta xaXu; l/ti Xi'yetv, /otw cruvoptoXo-
Youpievov, il tov pteTaSaXXdvTtov
^
xaTi ouvxpttv xat
Siaxpiaiv rj xaT aXXr,v pieTa6oX^|v cuu;6a(vei yeveiiv
De mistione igitur et tectu, et actione et passione, quo
pacto hisce competent quae natura mutalionem subeunt
;
et insuper de ortu et occasu simplici absolutoque, qualiter
fiat, cujus sit , et quam ob causam : turn etiam de altera-
tione, quid sit alterari et quam quodque eorum kabeat dif-
ferentiam , dictum est. Restat ut circa ea quae elemente
corporum appellantur, contemplemur. (2)
Nam generatio
et corruptio suhstantiis omnibus qua: natura constant,
haud sine sensibilibus corporibus competunt. Quorum sub-
jectam materiam quidam unam esse aiunt, earn aerem,
aut
ignem , aut quippiam inter haec medium
,
quod et corpus
sit et separable, ponentes : quidam numeroplures una:
alii enim ignem et terram; alii et haec, et terlium aerem
;
alii etaquam inter haec quartern , uti Empedocles : ex qui-
busconcretionem secretionemve aut alteralionem subeunti-
bus, ortum atque occasum rebus ipsis contingere diciint.
(3)
Quod igitur prima ipsa principia
elementeque probe di-
cantur, sit in confesso : ex quibus, si aut congregatione se-
gregationeTe, aut alia mutalione
transmutentpr, generatio-
Digitized by Google
454 IIEPI TENK2EQ2
tTvai xal ipSopdv. 'AXX' ot ftlv notouVtcc ['av CXt)v
napi Ta etpTjiAEvx, TauTTjv Sk 0"b)uaTix{|v xal jc<opin)v,
au.apTavoutv

dSuvaTov yip aveu s'vavTiwcrEt.x; sTvat to
<jw[ia TOUTO oisOrjTov ov

vj yip xou^ov v) (3spu -/j d/u-
4 ypiv t( Ospp-bv dvaYxr) eTvai to a7tipov touto, 8 Xi-
jovai tivej elval t})v dpyjqv. 11?
8'
t'v tw Ttu.au>> yi~
Ypaxrai, oioeva l^ei 8iopiau.dv

ou yip eipr,xs oa^><o<;
to TtavSeye'i;, e? ywpi^exai tmv crror/etwv. Ou8e Xp^Tai
ouSev, (p^oa? eTvatt uicoxcfpcvdv ti toi; xaXouuivotc
10 GTOtjcefot? icpotepov, olov ypuabv toT{ Ipfoii toT;
y
pu-
oot?.
(4)
Kauoi xal touto ou xaXw; Xiytxai toutov
tbv rpoitov Xeyofuvov, aXX' 5v uiv dXXoiWt;, sstiv
oCttiK , <ov Se Ytveerii; xal cpQopa , aSuvaxov exeTvo irpos-
aYoptueaOoi I? o5
Y^T
*8*' KaiTOi
Y^
f1t
paxpio
1& HrfitTzzzov eTvai ypuabv Xe'ysiv exaarov eTvai. 'AXXa
TWV OTOt^ElMV OVTIOV <TTEpU)V (XCjrpi E
>
7rtirE0O)V ItOtStTSl
tJ|v avaXusiv
iSuvaTOv 8e t};v ti6^vh)v xal tt|v CXtjv
tJ)v 7tpoVr)V t! femsSa eTvai.
(5)
'Hpei; Se ^pauiv
(ilv eTvaf Tiva BXijv twv <j(ou.d-rcv t<5v aiuOifrSv,
10 diXXi tut>)v ou ^o)ptoTJ|v oXX' del purr' evavTiwaew?
,
e^;?)<
Y'
VETat Ta xaXoupeva oroiyeia. Auopiarai 31 wept
auTwv iv hipoit; axpiSeVrepov.
()
06 pJ|v aXX' e'ireiS'b,
xal tov Tpoitov toutov loTtv Ix t5j? CXy|? t& oriou.a-ta
t4 irpS>ra , SioptaTeov xal itepl toutiov,
ipxV
\^> *<*\
26 irptaTrjV oiou.e'vo'.? eTvai tJ;v CXy)v t^v dyiopitxtov |/iv,
&Ttoxiu.svr
l
v 31 toi; evavTi'ow ouTe
Y^p
to 8epu.bv uX)
t<!> d/uy.pM 0UTe Twto tw Ospjjun , dXXl tb uitoxsiftevov
dji^oTv.
(7)
"Qots itpwxov pilv to ouvdu.Et uuui at-
o(hi)Tbv apy^, SeuTEpov b" at evavTiwcEi;,
Xe'Y
8'
oTov
30 SEppLdTr,? xal
i^xP<>t1. tptTOv
8*
tjSki iivp xal CSwp
xal Ta TOtauTa

Taura pilv
Yap
na6dXXei e! aXXYjXa,
xal ouy u( 'EpuctSoxX^; xal Itipoi Xe'youv
(
0O8I
y^P
av Y]v dXXoiWi;
)
, al
8*
ivayTKuoEi; ou |xeTa6aXXou-
fftv. 'AXX' ouSsv ^ttov xal 6; crtojxotToi; wot'a? xal irdoa?
35 Xexov dpya?

ol (xlv
y^P
aXXoi CitoOipievot y^pwvTat
,
xal oOSsv Xeyouoti Ota ti oSiai rj ToaauTai.
KAI 4>80PA2 B,
p.
(
3.)
nem fieri contingat atque corruptionem. Sed qui unam ultra
ea qua? sunt dicta, roateriam faciunt , eamque corporeain
atque separabilem, errant. Nam fieri non potest ut corpus
hoc, quum seosibile sit
,
sine contrarietate exsistat. Etenim
infinitum hoc, quod nonnulli principium esse dicunl , aut
leve aut grave, aut calidum aut frigidum git, necesse est.
Quod autem in Timaeo est scriptum , nihil habet certi de-
finitique. Nam nee ille plane dixit, an id quod omnia su-
scipit, ab ipsis separetur eleruenlis : nee ullo uti solet,
quum tamen priusdixerit, illud vocatis elementis, utaurum
aureis operibus, esse subjectum.
(4)
Quanquam nee id
recle dicitur, si hoc dicatur modo. Sed quorum est alteratio,
ea ita sese liabent . quorum vera generatio atque corruptio,
ea ex nomine eorum ex quibus fiunt, appellari impossibile
est. Atqui longe verissimum esse inquit dicere quodque sa-
rum esse. Verum quum solida ipsa elements sint, ad plana
usque resolutionem Tacit : at primam materiam esse plana
ipsa , de numero eorum est quae fieri nequeunt.
(5) Nos
autem sensibilium corporum quandam esse materiam dici-
mus , sed earn separari non posse , sed semper esse cum con-
trarietate, ex qua eleinenta vocata fiunt. De quibus alibi
exactius est delinitum atque pertractatum.
(6)
Veruin-
enimvero quum ad hunc modum ex materia corpora prima
constent, de hiscequoque determinemus oportet, suppo-
nentes materiam inseparabilem quidem, sed contrariis sub-
jectam, principium atque primum esse. Non eoim calor
frigori, nee fiiguscalori, sed quod subjicitur utrique ma-
teria exsistit.
(7)
Quareprimo, quod potentia sensibile
corpus exsistit, principium est; deinde contrarietates ipsa?
,
ceu calor et frigus postremo ignis et aqua, et quae sunt
ejusmodi. Ha?c enim in sese transmutari aolent. Nee
res perinde liabet , ut Empedocles et ceteri asserunt : non
enim esset alteratio. At contrarietates ipsa? transmutari in
se non solent . Verum nihilominus et ut corporis sunt
,
qualia
et quot principia sint, dicamus oportet. Nam ceteri stippc-
sitis utuntur, nee cur talia lint, aut tot numero, dicunt.
CAP. II.
'Ewel ouv Ct)Tou|v aiuOriTou vtauaTo; dpyd?, touto
8'
torlv airtou , airtbv
0'
o5 i\ aio-6ir,CTi? a:p>j, ipavs-
pbv bri ou iraoai at havxvlmnc, ooiaaTO? e*o) xal
if-
40 j(a? icotouaiv, dXXi [xdvov at xaTa t^v 4y/,v xot' ivav-
t(o>oi'v ts
y^P
oia(pipou5t, xal xara aitrfiv IvavTiWtv.
Atb outs XeuxoTT)? xal ptXavia outs y^uxutt,? xal iti-
xpo'rn]; , i(io(ttfi;
8'
ou8t tuv aXXujv twv a[iOr)Twv Ivav-
Tiuanov ou8sv icoiti axoi/^iXov . Kaixot itpoTepov
Styn
a(prj(;, &uxt xal to uiroxefpevov Rpdnpov.
(2)
'AXX' oux
fort aJipaTOC anrou no(6o; J[ airrov, aXXi xaO' eripov,
xal l ttoft tij (putrti irpdtepov. Aitwv 8i irpJUrov twv
iirrtov SiaipeTeov irotat irpwxai 8ta^opal xal svavTtw-
otif.
(3)
E!sl
8'
IvavTicoattf xaTa t^v a^p^v atSe,
to 6epu.bv tyu/_pov, lr,pov bypov, 0apu xoutpov, oxX>ipbv
jxaXaxdv, yXiV/oov xpaupov, Tpajrb XeTov, itay^b Xeicro'v.
ToOtoiv 81 {lapu (isv xal xoufov ou iroti)Tixa oiSl ita-
Quumigiturcorporis sensibilis, hoc est tangibilis, principia
disquiramus, sensibile autem sit quod tactu sensum facit;
constat , non omnes corporis contrarietates , species et prin-
cipia facere, sed eas solum qua? sub factum cadunt. Nam
contrarietate, eaque langibili, dinerus*. Quodrcanec al-
bor nee nigror, necdulcedonec amaritudo, nee itemcete-
rarum quaequam contrarietatiim , elementum Tacit. Atqui
visus tactu prior est : quare et quod ei objicitur, prius erit
(2)
Verum non est corporis tangibilis aflectio, quatenus
tangibile exsistit, sed per aliud , et fortasse natura prius.
Porro ipsorum tangihilium qualesnam sint prima? difTeren
-
tiaeet contrarietates, distinguamus oportet. (3) Sunt autem
tangibles contrarietates ha? : calidum frigidum , siccum hu-
midum
,
grave leve, durum molle, viscosum aridum, sea-
brum glabrum, crassum tenue. Ex quibus grave et leve nc-
que activasunt nequepassiva. Nonenim quod alteram quip-
Digitized by Google
DE GENERATION E ET CORRUPTIOISE LIB. II. CAP. II.
(S29,S30.)
(bjxtxa'

ou
fty
*$
woisiv xt ixepov ?,
T.ie/'.it 09' exe'-
pou XeYOvxat. Aei Si irotTiTix4 eTvat dtXXiqXtov xal
icafaiTix4 ti vxov/tia.

(xiYvuxat
Y&P
* (Ao6aXXet
l? dfXXy)Xa. (t) 9pu.bv Si xal <|<u-/.pby xal fypov xal
5
?i)pbv x4 (tiv tiji irow)xtxl slvat, x4 Si xw iraOTjxix4
XeYexat

Oepjtbv
Yp
taxi ouyxptvov t4 6u.0Ytv9j
(
to
^lp Staxplvttv, Sirsp <paal irotelv to itup , auYxptvetv
iax\ x4 Su.<fcpuXa- OTipiSatvei yap e^atpetv T^ aXXdxpta
),
<|f"/.pbv Si to oTivaYOV xa\ ovpcp'* * 6u.otw? t xe ouy-
10
y
8v?
i
*a^ xl u/?i
6u.d:puXa*
&YP
0V " T0 opwxov olxet'w
opoi eudptarov 6v, fopov
Si xb tudptarov (tiv olxetu Spw,
Suadptaxov 8e\ To Si Xeirxbv xal iw/b xat YAtOjrpov
xal xpaupov xal oxXijpbv xal (xaXaxbv xal al aXXai
Sta^opal e*x toutwv

(5)
iWt
Yap
xb avaitXriortxdv saxi
16 tou &Ypou Stl xb ptri wpfo6at |xiv tudptarov
8'
etvai xal
dxoXouOeTv tw airxouivw, xb Si Xeitxbv 4va7cXi)oxtxdv
(XtTtxou.tpi?
yP>
xal T0 ftixpoy-epi?
avairXr,o-xotdv tfXov
Yap
SXou S7cxexaf xb Si Xeictbv u.eiXtax xotouxov),
<pavspbv 5xi xb (iv Xeirxbv iVrat xou CiYpou, xb Bk itayj/
too 5r,pou. HaXtv Si to u.iv
yMXP
ov T0
"
^TfP
"
(
T0
Yap
YXto/pov CYpbv iceitovSd? x{ iortv, oTov xb JXatov),
xb Si xpaupov xou fopou*
xpaupov
Yap
xb xeXtw? fopdv,
&jxe xal TteidiY^"' 8t
'
&*tl
T
'
tv b-fporrpot.
"Ext xb uiv
paXaxbv xoti 6Ypou ( u-aXaxbv
Y^p
Tb uiretxov ti? lauxb
is xal [ii| u,e8iaxau.evov, 6Vep itotei to &Ypdv '
8tb xal oux
fori xb &Ypbv
o.aXaxdv, aXXa xb jiaXaxbv xou
&YP" ) >
to Si axXripbv xou 5ipou

axXr,pbv
Ytp
ioxt to nenriY"*,
to Si TOirriYbi; Sipdv. ()
AeYtxat Si !;i]pbv xal &Ypbv
icXiovayw?. 'Avxlxttxat
fkp
xw ?i)pS) xal Tb &Ypbv
xal
30 to Stepbv, xal itaXiv tw
&Yp<~>
xal to 5"lpbv xal Tb ite-
tcjjyo?

fiicavxa Si tbut* eixl tou i)pou xal tou 6ypoti
twv itpwxwv Xe^9ivxo>v. 'Et1
Yap
avxi'xetxat xtji Supw
tb SipbV)
xal Stepbv u.s'v laxt xb lyw aXXoxpt'av 6ypo-
TJ)Ta smiroXYJc, pe6pY!*
vov Si to el; j3aQo<;, $ipbv Si
36 to iaTepr,ulvov TauTi)?, (pavspbv 5xt xb u.iv Stepbv loxat
xou &Ypou, xb
8'
avxtxet'jxevov $r,pbv xou irpwxou $Y)pou.
(7)
IlaXtv Si xb
&YP<>
V xotl T0 1t1
"iY<
)|
:
wuauxw?
&Ypbv
(iiv
Y<p
&Jxt xb i^ov oixetav &YpoTil
Ta

(JeSpeYpe'vov Si
xb e/ov aXXoxptav uYpdxr,xa ev xS paOet, ireiriYb? Si
to xb taxepYjae'vov xauxTji;. "Uffxe xal xoiixwv trtax xb
uiv \t$w xb Si &Ypou. (s) Ar,Xov xotvuv 5xt icSo-at at
aXXai Staipopal avaYovxat el? x4 irptoxa? x^xxapa?,
aSxat 8i ouxs'xt el? eXaxxou?* ouxe
Yp
xb8ep|xbv Sitep
&Ypbv ?j feep ijr.pdv, ouxe xb
&YP'v
Sitep 6epptbv
%
bleep
46 iluypdv, ouxe xb ^uypbv xal xb 5*1
pbv ou8* uic* iXXijX*
ot59' uitb xb 8eptjtbv xal xb OYpbv
etaiv

wax' ivotYxi)
tftrapa? eTvat xauxa?.
455
piam agat patiaturve ab altera, dictintur. At elements ipsa
inter se mutuo activa sint et passiva , oportet : nam miscentar,
et insesevicissim mutantur.
(4)
Calidumautem frigidumque,
et htitnidum ac siccnm , ilia quidem quod activa sint, haec
vera quod passiva, dicuntur. Calidum enim est, quod cacon-
gregatqute ejusdem sunt generis. Nam segregare (id quod
ignem facere aiunt ) est, cognata et quae ejusdem sunt ge-
neris, congregare : accidit enim ut aliena eximat. Frigidum
vera, quod ex aequo cogit ac congregat, tarn quae ejusdem
sunt generis, quam quae diversi. Humidum autem, quod
quuin facile terminos suscipiat.proprio non definitur. Sic-
cum vera, quod pruprio termino belle definitur, alieno aegre.
Tenue autem et crassum, viscosum etaridum, durum et
molle , et cetei* dilTerentiae , ex hisce sunt.
(5) Nam quum
quod repletivum exsistit, ad humidum ex eo pertineat, quod
non sit definitum, sed prompte terminari possit, etscqua-
tur id quod ipsum tangit , tenue autem sit repletivum, ( nam
parvarum est partium : el quod est ejusmodi, repletivum
est; lottim enim totuin tangit : tenue autem, maxime est
tale
,
) tenue sub humido , et crassum sub sicco Tore constat.
Rursuui viscosum ab humido comprehendetur; nam vi-
scosum, humidum cum quadam affectione exsistit, vylut
oleum
:
) aridum autem, a sicco. Aridum enim est, quod per-
fecte siccum est, adeo ut ob humjditatis defectum etiam
concreverit. Insuper molle, humidum comitari solet : et
durum , siccum. Molle enim est
,
quod in sese refugit cedit-
que, et se non convertit, id quod humidum facere assolet.
Quamobrem et humidum molle non est ; sed molle sub hu-
mido, ut durum sub sicco collocatur. Durum siquidem est,
quod concretum seu congelatnm est. Quod autem est concre-
tum, siccum est. (6)
Porro siccum et humidum, mullis dicun-
tur modis : nam et humidum et madens, sicco adversan-
tur; et rursus siccum et concretum, humido. Haec autem
omnia ad humidum et siccum
,
quae prima dicta sunt, per-
tinent. Nam qunm inadenti siccum adversetur; et madens
sit quod superficie tenus cxtrariam admisil humiditatcm
;
et humectum, quod introrsus, siccum autem id quod hac
vacat : madens sub humido , et ei oppositum siccum , sub
primo sicco fore constat. (7)
Rursum humidum et concre-
tum ,
eodem modo. Humidum enim est, quod propriam ha-
bet humiditatem ; humectum autem
,
quod alienam habet
humiditatem in penitiore parte : concretum vero, quoU
hac privatum est. El proinde ex hisce allerum huinidi , al-
terum sicci erit. (8) Constat igitur, ceteras omnes dilTe-
rentiasad quattuor primas, et lias, non amplins in paur.io-
res reduci : beque enim calidum id est quod humidum, aut
quod siccum est ; neque humidum
,
quod calidum , aut quod
frigidum est ; neque frigidum et siccum sub ilterna sunt
neque sub calido et humido struuntur. Quare quattuor esse
has necesse est.
Digitized by Google
466
I1EPI FENESEQS KAI *0OPA2 B,
T
. (30,31I.)
CAP. III.
'Eitsl Si Tt'rrapa xa atoiytXtx
,
twv Si TSTrapwv t\
at aueuci<, t&
8'
tvavtta ou iri^uxe <ruv8uaeer8ai
( flspubv yip xai d/vjr pbv eTvat to auto xai itaXiv i)pbv
xal &Ypbv
dSuvaxov
)
, ipavspbv 6ri TeVtapE iaovtai at
t t5v o-roijfefwv <ju?u;:k, 8spu,ou xal fopou, xal 8ip-
u.ou xal &Ypou,
xal itaXtv
^"XP
" xa^ &Ypou,.xat
"J"*"
vpou xal $T)pou.
(*)
Kal ^xoXou8r,xs xata Xdpv xoi<
anXot; ;paivouivoi( awaam, itupl xal acpi xal ooa-ri
xalf5i"
to u.iv
Y^tp
itup" Ssptxbv xal r)pdv, 4
8*
d*]p
io Oepixbv xal iypov ( oTov a-rixU
y^P
6 iiqp
)
, to
8'
68<op
i|ai)^pbv xal &Ypdv, $
&
VI t^XP
* *^
EiP*
v

&"' eu
*
X<Jy> 8iavsu.e8ai xa 8ia<popA? tot? itpwTOts crwu-asi,
xal to irX5i8o<; auTtov Tvai xaTa Xoyov.
(3)
*AiravTE<
Y&p
ol ta airXa" acofjiata aror^eta itowuvTst ot piiv ?v,
16 ot Si Suo, ot 8s Tpi'a, ol 8J TsYrapa itotouonv.
(4)
"Offoi
uiv ouv v povov AEYouaiv, sua ttuxvunjei xal [xavtoaei
xSXXa YsvvSo-t, toutoi? auu.fe'arvei 860 itotsiv t&< ap-
va(, to t (juxvbv xal to nuxvbv
$
Tb 8lpu.bv xal tb
ty-
j^pov

Taura yip ti 8i)u.ioupYOuVca, to
8'
tv uitdxsiTai
so xadditep CXi).
(5)
01
8'
u8u< Suo itowuvte?, cSvirep
Hapaevi'Sui; uup xal
"fit
, t4 u.sto!;u uiffxaTa iroioucn
toutiov, oTov dspa xal 68up. 'QaauTiix Si xal ol Tpt'a
Xsyovts? ,
xaSairsp TJXartov ev Tat? SiaipeVeeriv

tb yap
(leVov (iiYI*a itoiei. Kal c/^sSbv tout& XsYOuatv of Te
36 Suo xal ot Tpia itotouvxt;

uXr,v ot uiv tEt/.voucriv sij
Suo to u.oov, ot
8'
Iv [lovov itoiouoiv.
()
"Evtoi
8'
su-
8u? Tertapa "kifauoiv, oTov 'EpitsSoxXr];. 2uvaYst 8s
xal ouro< sl t4 Suo

t5 yhp mipl td*XXa iritvra ovtit(-
8i)oiv. Oux ia-ci 8i to icop xal 6 dW)p xal sxaorov tuv
30 etpTjpsvwv aicXouv, aXXa jxixtov. Ta S
1
anXS TOtauxa
\ fiiv ioriv, oi (as'vtoi Taita , oTov it ti toj 7cupt Sixoiov,
7CUpost8e?, ou 7tup, xal to to. dpt aspoEiSe;

6|iOUiK 8s
xdm Ttov aXXtov. Tb Ss nup iativ uictp6oX')| 8sppu>Tr
r
to;
,
woitsp xal xpuoxaXXo; <Juj(pdTT)TO?

^
y^P
1
"i5
l
?
36 xal i| e'ai? &7tep6oXai Ttvs? elfftv,
^
fxiv ^uypoTJiTO?,
^ Ss 6sp|xo'T>)TO(. Ei ouv 6 xpuaTaXXo'i; ecti 7rj5n
&YP
"
^v_pou , xal to itup latai
tyon (iipou Oipftou. Alb xal
ouSiv out' ix xpuotdXXou
Y'T
vetal "T
'
^x mjp<>C.
(7)
"Ovtojv Si TSTTapwv twv anXSiv ffiojiatwv, ixaTS-
W pov toTv Suotv ixaWpou twv tojcwv Iotiv

itup jxiv
fip
xal a^)p tou itpb; tov 8pov (pspoixEvou,
Yi
Si xal CSoap
tou itpb; to (jis'sov. Kal axpa uiv xal sIXixpivsoTaTa itup
xal
fri, fisaa Si xal (iEu.iY,usva uaXXov u8b>p xal aqp.
Kal ixaxspa Exa-vs'poi; Evavxia* itupl (iiv
faf
ivavTiov
45 CSwp , dspt Si
y^
'
TauTa
Y^p
ix. tS>v IvavTuov ita8>)-
Hcxtojv vuvsatTixsv.
()
Ou ptV dXX' ai;Xoi>(
Y
e tst-
Tapa ivTa Ivb; sxaordv iati,
y?
,uiv \i\fov fiSXXov
fj <j/u/_pou, uSbip Si
^"/.P
" f^aXXov rj 6ypou, a7)p
8'
&YpOU
(xSXXov v^ 6epu.ou, itup Si 8spu;ou jaSXXov vj ^ripou.
Quiim autem elementa sint quattuor, et eorum qum sunt
quattuor, sex sint copulae , contraria autem simul copulari
non possint; ( calidum enim et frigidum, et riirsum siccum
et humidum idem esse , est impossible
;
) constat quod ele-
mentorum copula; quattuor erunt, nempe calidum et sic-
cum, calidum et humidum, rursum frigidum et humi-
dum, frigidum etsiccum.
(2) Atque liicc , corpora ea quae
simpticia videntur esse, ignem inquam et aerem , aquam et
terram , secundum rationem comitari ac sequi solent. Nam
ignis calidus siccusque est ; aer vero , frigid us et liumidus
;
( nam aer, velut vapor est
:
) aqua frigida humidaque ; terra,
frigida atque sicca. Unde fit ut differentia: illae non injuria
primis corporibus distribuantur, et juxta rationem eorum
numerus constet. (3) Omnes enim et qui simplicia corpora
elementa faciunt , alii unum , alii duo, alii tria, alii quattuor
esse volunt.
(4) Qui igitur tan111 in unum esse dicunt, deinde
densilate et rarilate cetera generant, liisce duo principia
facere, rarum inquam et densum , aut calidum et frigidum,
accidit : luce enim opificis munus obeunt ; unum autem
subjici solet , sicuti materies.
(5)
Qui vero continuo duo,
ut Parmenides ignem el terram , faciunt : quae inter luce
media sunt, ceu aerem et aquam, horum misturas esse
astruunt. Eodemmodo et qui esse tria inquiunt, quemadmo-
dum Plato in divisionibus : medium siquidem, misturam
congeriemque fecit. Atque eadem fere dicunt, qui duo et
qui tria faciunt : verum illi medium in duo secant, hi vero
unum faciunt medium. (6) Porro nonnulli statim quattuor
sse aiunt , ut Empedocles. Cogit autem et hie ilia in duo
:
nam igni cetera omnia contraponit. Ignis autem et aer, et
unumquodque eorum quae dicta sunt , haudquaquam sim-
plex est , sed mistum. Quae vero sunt simplicia , taliaquidem
sunt, non tamen eadem , ut quod igni simile est, igneum,
non ignis ; et quod aeri , aereum , non aer exsistit. Simili
modo de ceteris quoque dicendum est. Ignis etiam, calo-
ris estexcessus : perinde ntglacies, frigoris. Nam congelatio
et fervor, excessiones quaedam sunt : ilia quidem frigoris;
bic vero caloris. Igitur si glacles, humidi frigidi congelatio
sit ; et ignis, calidi sicci fervor erit. Quamobrem nee ex
glacie gigni quicquam , nee ex Igni potest.
(7)
Quum antcm
simplicia corpora sint quattuor, e duobus utmmque utrius-
que locorum est. Ignis enimet aer, ejus qui ad superticiem
terminumque vergit ; terra vero et aqua, ejus qui ad me-
dium. Atque ignis et terra exlrema quidem sunt, et sioce-
riora ; aqua vero et aer, media et mista magis. Et utraque
etiam utrisque contraria sunt. Nam igni aqua, aeri vero
terra adversatur. Hasc enim contrariis affectibus constant.
(8)
Verumenimvero quumsimpliciter quattuor sint, quodque
unius est : terra siquidem , sicci potius est quam frigidi;
aqua (aer P) vero, frigidi magis quam humidi; aer (aqua?),
humidi magis quam calidi ; ignis , calidi magis quam sicci.
Digitized by Google
('.)
DE GENERATIONE ET CORRUPTIONE LIB. II. CAP. IV. 457
CAP. IV.
'Eirel SI Su&ptarat itpdripov ort tot? anXotc e-wuaoiv
** dXXr.Xwv ii Yv9, V
Si ** *T **.
*fett|v
yai'vetat yivd(va (oo
Y
a
P
av
^
v aXXo(<iit<
*
xaT
yP
t! t5v airrSv icdtflhr) fj aXXouoaCc eariy
)
, Xixtc'ov xt?
6 tpdmx; t5j< el( 5XXr)Xa (MTaoX?j<, xa\ itdxipov 4irv
i? artavro?
y^T*
9"1 8uvtov 4\ t! (xiv Suvativ ta
e" aSuvatov. ()
"Oxi j*iv o3v ctitavxa itiipuxev tU
XXr|Xa (uxaSotUetv, <pavepdV #,
yip ^e'vwK st< ivav-
tiot xal i ivavrtoiv, ti Si (rtot/ti* icavxa Jjrtt ivavt{o-
10 eiv irpot dDOrt)X Sii to t4; Statpopli; ivavriaf eTvai

TOt< ulv yip (J^^OTEpoii ivavtiat, olov rtupl xal CSaxt
(to (ilv yap iripov xal 8epu.dv, to
8'
&Ypbv
xai i]/u-
ypo'v), T0i<
8'
f| crepa (xo'vov, oTov de'pi xai CSaTt (to
piv
Yp
uYP
v x\ 6cp(*dv, to Si {rrpbv xat
'HcP**)
-
it (s) "Uare xaBdXou uiv ipavepov fin itSv ex itavto y-
vec9ai ne'spuxev, rjSri SI xa8' ScaoTOV ou yaXeirbv I8s7v
itw< fiwavra fiiv Yap
i airavTuv {oral , Siotaet Si tw
65ttov xai (JpaSuTspov xa\ tm faov xat -/aXeituncpov.
"Oo-a (tlv
fkp ix"
"V^oXa icpb? aXXr,Xa , Tay_eta tou-
0 tcov
^
jxtTa6acri<, &r<x Si u.^ l/ti, Pp*Seta, Sta to
f
3ov eTvai to tv ?| t! rcoXXi [/.exaGaXXeiv, olov ix itupb?
jiiv eorat dtyp
BaTe'pou uxta6aXXovTo; (tb (*lv
Yap
?jv
Ospixbv xai fopo'v, to Si 8epu.bv xal Cyp^v, coot* av
xpBTi6?i Tb Sipbv 6irb tou uYpou,
*^IP
*""'
) >
**,v
at Si 11 aipoi CSbip, ilv xpaTrjWj to 6ip(xbv orcb tou i|w-
vpou ( tb (*iv
Y^p
?v 8ep|*bv xal &Ypdv,
to Si
<|<uX,P
ov
xal
&YP
V

^,ow (MTa6aXXovro tou Oep|*ou CStop forai).

(4)
Tbv autbv Si Tpditov xal i\ BSaro?
y?
*l **
Y?
mip* ?y_ei
y^P
a(isp<o itpb? o(u.<p&> o-u(*5oXa* to piiv
Yap
to Cotop &Ypbv
xat
<j>XP
<'v
^ ^
in "WXP
07 xa
^
?1P^
V
>
^(rre
xpaniOtvTO? tou &Ypou
Y?i
^ot'. Kat TtaXiv ittei to
|*iv itup Eupbv xal 6epu.dv,
^
Si
y?
>j'u
XP
ov xa^
5
ripdv,
iiv
<p
9ap5j to ij</pov, 7tvp 2o-tat ix
y^.
Tit spavtpbv
6rt xuxXm tc forai -J) Yeve&t; toI; a7tXot< acaaaeri, xal
36 &3EsT0t oSto? 6 Tpdito? T>j? (xeTafioXr,; oil to auu6oXa
ivuitap^nv toT< iytlrfi. (5)
'Ex itupb; Si GSwp xai 5
aepo<
y?
v xa' 't*^lv i5 BSaTO? xat
y?
^ep xal irup
ivSivcTat pit ytviaQai, /aXEictoTepov Si Sta to rcXetd-
vwv tTvai t^v o.Ta6oX^v avayxTi
yP
*l ^a i5
10
&SaTO( itup, tp6apT|vai xal to ij/u^pbv xal to uYpdv, xal
itaXiv (2 ex
Y?i
iiip, tpSap^vai xal to
<fuy.P
ov xa,, T0
fopov. llsauTtoi; Si xal el ix itupb; xal aepo; C5<op
xal
Yi
> svaYXT) apwpoTepa (jieTaSaXXeiv.
()
Aiiti) (tiv
o3v ^povnoTspa
^
Yeveoi<* 4v
8'
Ixaxepou ^8ap5) 8a-
U Tepov, pouov u-ev, oux ei( aXXi)Xa Si ^
u.ete6aatf
,
aXX' ex itupb; p.iv xal CSaxo? eVrat
Yi
xal ayjp, i?
iif<K
Si xai
y?i
i^p xal GSwp. "Orav (^iv
yP
tou
&SaTOc tpQapr, Tb <]/u/pbv tou Si itupb; to ^pdv, ar,p
Iffrat (Xctnetat
Yap
tou (tiv Tb Ospjiov tou Si to &Ypdv
),
to
?Tav Si tou (tiv itupb? to 8ep(xbv tou S' CSoto? to
&Ypo'
v
>
Y?i
S'l to XeticeoSat tou jtiv to ?r,pbv tou Si to ij/u/pdv.
(7)
IQaauTta; Si xal l\ ae'po; xal
y^<
tup xal BSwp

Qnum autem prius sit definitum , simplicia corpora mu-
tuam subire generationem , et ea insuper gigni ad sensum
videantur, ( nam alioqnt non csset alteratio; quippe quura
ea inrerum tangibilium alTectibussiUsit
:)
quisnam mutuae
generationU sit modus, et utrum quodvis ex quovis gigni
possit, an aliqua, et aliqua non, dicendum Tidetur.
(2)
Quod
igitur uuiversa inse invicem transmutari naturasua possint,
palam est. Nam generatio In contrarium , et e contrario fit.
Omnia autem elementa inter se contrarietatem ex eo habent,
quod difTerentiae ipsae contrariae sunt. Nam aliis, ceo ignt
et aquae, ambae sunt contrariac
;
( ille enim calidus siccusqae
est, hsec vero bumida et frigida :) aliis vera, ut aeri et aquae,
altera solum : nam ille quidem humidus calidusque est
,
haccvero frigida et humida.
(3)
Quare in universum quidem
palet, quodvise quovis gigni natura sua posse. Jam vera
quo paclo ex omnibus omnia fiant, singulatim perclpere
haudquaquam est difficile. Fient enim , sed different ; nam
celerius et tardius, item facilius difficiliusque alia aliis trans-
mutationem subeunt. Quae enim symbolum inter se ha-
bent, noram ceteris est migratio; quae vero non habent,
tarda : quod facilius est unnm quam multa mutan. Verbi
causa : ex igni (let aer, altera mutationem subeunte
;
(nam
ille quidem calidus siccusque est ; hie vero calidus et humi-
dus : quare si siccitas vlncatur ab humiditate, orietur aer;
)
rursnm ex aere aqua del, si calorem frigus evincat : siquidem
aer humidus calidusque est , aqua vero frigida et humida :
quare mutato calore , Set aqua. (4) Eodem modo ex aqua
queque flet terra , et ex terra ignis. Nam utraque ad utra-
que, symbola habent. Aqua enim, humida frigidaque est;
terra vero, frigida et sicca : quare si humiditas vincatur,
emerget terra. Et rursum qnum ignis calidus sit et siccus
,
terra vero frigida et sicca, si frigiditas intereat, ignis e terra
fiet. Quare patet, circularem generationem simplicibus com-
petere corporibus. Atque hie mutationis modus promptissi-
mus est
,
propterea quod qua? deinceps sunt , symbolum ha-
bent. (5)
Aqua autem ex igni, et terra ex aere, et rursum
ex aqua ignis, et aer ex terra gigni quidem possunt, sed dilfi-
cilius, quod plurium mutatio sit. Nam si ex aqua oriatur
ignis, frigiditatem et humiditatem corrumpi prius est ne-
cesse ; et rursum frigiditatem et siccitatem , si ex terra fiat
aer. Eodem modo et si ex igni et aere, aqua et terra fiant,
utrasque mutari qualitales est necesse. (6) Haec igitur ge-
neratio tardior est. Sin vero utriusque altera qualitatum in-
tereat, horum migratio facilius quidem, sed non in seta
mutuo, fiet : sed ex igni quidem et aqua , terra et aer; ex
aere vero et terra , ignis et aqua ortum subibunt. Quum enim
aquae frigiditas fuerit corrupta , et ignis siccitas, fiet aer;
nam hujus quidem caliditas , illius vero similiter humiditai
relinquitur:)at qnumcalor ignis, et aquae humiditas interie-
rint, terra : propterea quod hujus frigiditas, et illius siccitat,
remanent. (7) Kodem modo ex aere terraque, ignis etaqua.
Digitized by Google
458 IIEPI FENE2ED2 KAI <MK)PA2 B, s
Stat u.lv yap tou ilpos (pOaprj to Ospubv ttj? 81
Yi<
to
fopo'v,
88wp eVrat (XslitETat
Y&p
tou u.lv to irfpov Trjt
Si to ^u/pdv
) >
brav 81 tou (*lv depo; to 6ypiv tj;; 81
Yrfc
to '](u)rpov, 7rup Sia to Xsi7tEff8at tou |*!v tb Oepfibv
ttj< 5s to ;/|pdv, drap ^v 7tupo.
(g) 'Ou.oXoYouuivi
81 xai ttj aleflifasi ri tou irupoc fivtau;

(xaXiaTa (xlv
Y&p
itup
j
^>Xo5, out)
8'
tVcl xairvbi; xatdu.Evoc, 8 81
xairvb; i\ dspo? xa\
-fffi. ()
'Ev 81 toi< s!psS5i; oux
falifism ^Oapsvro; sv ixaTEpw Oarspou twv otoi^eiwv
10 Yvsa8at u.ET<x6a<jtv st< ou81v twv ercoaatcov Sia to Xei-
TtioOai ev au,^oiv
7J
Tau.T& ^
Tavavita
*
i; ouSeTspwv
81 i-[y<fti yiyvtofai ooijxa, olov el tou (ilv nupb; spOa-
pen) to ;r,pov, tou
8'
iepo( to u^po'v

XtiTtsTat yip iv
du^ioTv to 6ep(idv

i&v
8'
1 sxaTspou to Oepao'v, Xsi-
16 ire-rat TavovT^a, fopov xai
&Ypdv. 'Opwiw; 81 xl sv
toV; dXXotc iv jfitaeri yip toi? i^e^Jje Ivuttap/evTO ;xsv
Tautb to
4"
ivavriov. (io) "UaO' u.a 89}Xov ort t& (xlv
"!; Ivb? si; Iv u.eta6a(vovTa Ivb? <pOapevTQ<; ytvtTat, ta
8*
ix SuoTv ti; 2v irXeiovcdv. "Oct ptlv o3v diravra ex
so iravttx; ylvfTat, xai tlva Tpdirov el? <xKh\k& u.BTa6a<ji;
YiYvetck, etpijTat.
331,131.)
Nam quum aeri calor et terne siccilas inleritum subierint,
fiet aqua : quandoquidem illius humiditas, hujus frigiditas
relinqiiitur. Quum vero aeris quidem humiditas, terne vero
frigiditas, ignis : quia illius caliditas remanet, hujus sicd-
tas; quae nimirum igni competunt.
(8) Ignem autem gigni
etiam sensus ipse approbat. Maxime enim flamma, ignis est
;
haec autem, est fumus ardens; ramus vera, ex aere atque
terra fit.
(9)
Porro in biscequae sunldeinceps, si in utro-
que qualilas altera corrupta sit, baudquaquam elemcnto-
rum niigratio in ullum corpus fieri potest, eo quod in utris-
quc aut eadem aut contraria relinquantnr, ex quibus nullum
profecto corpus oriri potest : utsi siccitas ignis, et aeris hu-
miditas sit corrupta, calor in utrisque remanet; si vero ab
utroque calor abierit, contraria, siccura, inquam, et hu-
midum relinquuntur. Similiter autem et in ceteris. Nam in
omnibus quae sunt ejusmodi
,
qualitatum altera eadem , al-
tera contraria inest. (10) Unde simul perspicuum evadit
,
qua; ex uno in onum mutantur, uno corrupto
;
quae ex duo-
bus in unum , corruptis pluribus gigni. Quod igitur ex omni-
bus omnia gignantur.et quonam pacto in sese vicissim com
migrant, dictum est.
CAP. V.
OC u.->,v dXX' eti xat G>8e 8ewpijirwu.v irepl aitwv.
El yap eoTi twv tpuotxwv awu,dtiv CXi) , wtrrrep xai
8oxei Ivioi?, 88wp xat W|p xai t4 TOtaura, avapcr,
16 tjtoi v % 8uo Etvat TauTa ) rXeIu. *Ev uiv 8j) itavva
ouv_ owvre, olov is'pa iravTa rj 85t>)p ^ itup
?j yiiv, tt-
itep
$
|AtTa?oX4| l? TavavTia. El yip
*fy ^p
! (*sv
uitou;e'vsi , aXXotwori; satat aXX' ou vms-ic "Au;a
8'
ou8' oCtw 8oxtT, ojotte 6Sb>p sTvai &i xai at pa
30 ^
aXX' 6tioi)v. (i) "Eorai Sri Ti? svavTiawi; xai 8ia-
<popl
ffi
eei ti OotTepov u.o'ptov to itup , olov 0spu;OTT|Ta.
'AXXa u.^v oux sorai to
ft mif
d^,p 8spu.d;* dXXot'w<j(;
te vip to toioutov, xoii. ou epaivETat. "Aua 81 TtdXiv si
forai Ix iiupb? aijp, tou Osppou el? TOuvavTiov (XETa-
36 SoXXovto; larai. 'Tnap^Et dpa tw iipi touto
,
xat
ECTBl b d^)p
'J'U^pdv Tt. "QffTE dSuvOTOV TO ITUp (Sipa
6spu.8v E?v'at* 4|jia yip Tb buto Oeppbv xai tpuv^pbv
iVrai. "AXXo ti dp' du.<p6rEpa Tb aurb larai , xai dXXr|
th CXt| xoivt).
(3)
'0 8'
aorbc Xdyo? irepl aitavruv,
0 bVl OUX E5TIV Iv TOUTIOV i\ o5 t4 ItOlVTa. Ou (X^,V
ou8' dXXo ti ys itapa TauTa, olov u.^orov ti d^po; xai
68to? ?, iipoi xat Tcopd; , depo; (xlv TtayuTEpov xat
itupd;, twv 81 XEircdrEpov

Effrat yip d^jp xat Tiup Ixeivo
list' IvavrtOTTiTO?

dXXa orspYifft? to trepov twv ivav-
16 t(wv
Sot' oix ivo^ETai u.ovouor8at ixeivo ou8e'itote
,
oxjTcsp (pa tive< Tb ditstpov xai tb TteptE'y^ov. 'Ou-otw;
dpa 8tiouv toutwv
tJ ou8ev. El ouv litiSev aloOr|Tdv
y
itpo'TEpov toutwv, Taura av str) itdvTa. 'AvavxTi to(vuv
?| dsl (it'vovTa xai du.ETd6Xr)Ta
tU dXXrjXa, ?| u.ETa6dX-
M Xovra
, xai
))
dicavra , f\ Ta piv Ta
8'
ou
,
woitsp iv tw
Ttfiatw nXaxojv
tfpatytv. U) "Ort u:iv toi'vuv u.Eta-
CoXXeiv
AvdYXTj e!< dXXr,Xa, SiSstxTat itpoTEpov 6rt
Attamen lite quoque adhuc de eis contemplemur. Si
enim naturalium corpornm materies sit, sicuti nonnullis
quoque placet, aqua et aer et id genus alia: aut unum,
aut duo, aut plura esse haec necesse est. Itaque ul unum,
scilicet aer, Tel aqua , vel ignis , Tel terra , omnia sit , fieri
neqnit ; si transmutatio in contraria sit. Nam si aer sit
,
si remanet, alteratio erit , et non generatio. Insuperncc
ita videtur, ut simul aqua , et ignis, aut quodvis aliud sit.
(2) Esset enim adversantia quaedam, dilTerentiaque : cu-
jtis partem alteram, ceu calorem, ignis habere!. At vero nee
ignis aer calidus erit. Nam quod est ejusmodi , alteratio
est , et non generatio. Ad liaec , si ex igni aer orialur , calore
in contrarium mutato fiet. Hoc ergo inerit aeri, erilque
aer frigidum quid. Quare fieri non potest ut ignis aer calidus
sit. Simul enim idem calidum esset , atque frigidum. Frit
ergo aliud quid prater utrumque idem , et alia quaedam
communis materies. (3) Eadem autem et de omnibus ratio
est , non esse inquam inter haec unum ex quo universa sint.
Sed neque aliud quippiam propter hoec, \eluti medium
quoddam aeris et aquae , aut aeris et ignis , aere quidem et
igni crassius, sed ceteris subtilius. Nam illud, aer et ignis,
cum contrarietate esset. Sed e contrariisalterum, privatio
est. Quare fieri non potest ut illud unquam perse sit, queui-
admodum quidam aiunt infinitum, et id quod coiupre-
hendit atque continct. Similiter ergo horum quodvis, aut
certe nullum. Si igitur nullum sensihile hisce prius sit , h.rc
profecto erunt prima. Aut igitur ea semper manere, et in
sese vicissim transmutari non posse , aut posse , et aut omnia
aut aliqua, et aliqua non, quemadmodum in Tiina-o Plato
prodidit , est necesse.
(4)
Quod igitur necesse sit ea invi-
cem in se mulari, demonstratum est prius. Quod vero non
Digitized by Google
DE GENERATIONE ET CORRUPTIONS LIB. II. CAP. V. (332,333.)
S' ouy &u.otw? Ta^o>; aXXo i? aXXou , ipy)-cai icpo'npov
8xt t u.lv fyovTa auuSoXov Oarrov Yivetai 15 iXAr,-
Xiov, t&
3'
oux eyovta (JpaSuTepov. El uiv toivuv
^
ivav-
troTT,/ pUa eWl xaO' ijv |uta6eiXXouatv, ivxyxii 8uo
6 elvai
*
^
y^P
6Xj to uiaov ava(<jOr,To? ouaa xat d^co-
pierTO?. 'EheI St icXeioi Sparai ovta, Suo av eTev at
iXa^tertat. Auo
8'
oVrtav ou^ oTo'vte tpa eTvat , dXXi
Teatxapa, Samp ipaiveTai

xoaautai ^ip at ou^ieti*
1$
yip ou'Sv to? Suo aoiivarov yevsaOai Slot to evavria?
W eTvat aXX^Xat?. (t) flcpl uiv o3v toutwv efpriTai irpd-
xepov 6ti
8*
^rceiS-J) |*ETa6aXXouatv el? aXXrjXa, Su-
vaxov apy^v Ttva elvat auTwv r[ tVt xw axpw v\ uiaw,
ex TtuvSs StjXov. Eitl |xev ouv rot; axpot? oux carat,
Art irup earai
^ yji
itavTa xal 6 auTO? Xoyo? Ttji ipavat
16 Ik itupb? rj
Y*fc
('vat KBVTa
*
&rt
8'
ou5e uitrov, waitep
Soxet Tislv tS^ip uiv xal el? itup u.eTa6dXXetv xal el?
CSwp , !S8wp Si xal el? depa xal et?
Y*i
v
t& S' eV/aTa
ouxsTt el? SXXtjXo (e) oe! u.sv yap <TTr,vat xal uJ) et?
airetpov touto tevat eV euOeib? e^' Ixarepa

aitetpot
M yip at evavTiOT)Te; eVt tou vb? iaovTat. Vr, iff' tp T,
uotop itf' w Y, al,p iy' S A, icup
if'
<f> II. El Srj to A
UETaSaXXet et?TO II xal Y, evavTiorr]? Jaiai twv All.
'Eotoj TuTa Xeuxo'tri? xal peXavta. Ila'Xtv el el? tb Y
to A, iVtat aXXv ou yip xaurb to Y xal II. "Eutco
36 SI fcVjpOTY)? Xal UYpOTT]? , TO uiv 2 fopOTT,? , to Ss Y
UYpOTT)?. OoXOUV Et uiv (Jt^VEt TO XiOXOV, dtCap^Et TO 88cop
uypbv xal Xeuxo'v, eI Sc
pi,
(jtcXav Is-rat to CSup- ei?
TCtvavxta yap <| u.exa6oX^. 'Avotyxr, ipa rj Xeuxbv
?i
jm-
Xav elvat to &So>p. "Eotw Sj| to icpuxov. 'Ojxoi'w? to-
to vuv xal tw II to 2 &icap|ct f[ ^po'tri;. 'Estai apa xal
Ttji II t^5 irupl iiETa6oX^i el? to CSoip- ivavxfa
fkp
6icap^et

to |*ev yap itup to irpSxov [xeXav ^v, liretxa
Ss ^ipo'v, to
8'
CStop iiypov, fitetTa Si Xeuxo'v.
(7)
<!>a-
vepbv Si; ort ttSoiv i5 aXX^Xwv IffTat
^
[xexaSoX^, xal
35 litt y*
TOUTbiv, 8x1 xal iv tS r t5j
Y5
&Tp5 t4 Xot-
Ttot , xal Suo auaSoXa to [xAav xal to
&Yp<5v

TauTa yip
ou ffuvoeSuao^at ittoc. "Oxt S' el? iitetpov oujr oTovt* le-
va 1, Sitep (ieXX^oavxe? Set^etv iicl touxo fuixpoaOev ^X-
Ooaev, 8r,Xov ix xSvSe. (s) E!
y^P
taXtv to itup
,
40 if'
<f>
II, ?? aXXo [uxsSsXet xat u^i avaxau-'^et, otov
el? to V, ivavTiOTr,? Tt? xoi itupt xal tw V aXXn) &Jtap-
5et t5v elpT|uvov

oCSsvl
Yp
to outo incoxetxat Toiv
TYAII TO V. *E0T0>
S^l
TW U.EV II TO K, TW 8s V TO
4>. Tb or, K itSutv &7tap$et toi? TYAII
-
pteTafiaXXoufft
46
Y^P
*'< aXXrjXa. 'AXX4 yap touto u.ev {otw u-i^tcw 8e-
8eiY(*ivov aXX' ixetvo SriXov, Sti el itaXtv to V el?
aXXo , dtXXr, IvavTtoTT)? xal tw V uitapljet xal tw itupl
tw) II. 'Oiw((?
8'
ael j*eT4 tou itpooTt8eu.evou ivavTto-
ti?
Tt? oitapSei toi? i'txitpoadev, &tx" el aiteipa , xal
60 evavTto
/
TiTe? dmipot t5 Ivl uitap^ouotv. Et 8e touto,
oix IffTat ouTe 6piaa<x0ai ooSiv ouTe Y*veaOat* Se^set
Yap,
el aXXo ?0Tat i\ aXXou, ToaauTa? Ste^eXOetv evav-
TtoV>)Ta?, xal ETt itXetou?, Stax' el? Jvia piiv ouSe'itot'
/orat fieTaSoXr,, olov el dlitetpa t4 u.eTa5u* avaYXT)
4i0
a?qne celeriter aliud ex alio oascatur; quod quae commu-
netD nactasunt qualilatem, celeriusexsose mutuooriantur
;
quae vero non sunt nacta, tardius, dictum jam est. Ergo si
una sit a<l versanti* per quam mutationem subeant, duo
sint necesse est. Nam insensibilis iuseparabilisque maleries,
medium est. Porro quum plura esse videanliir, duae ad mi-
nimum contrarietates enmt. Sed quum duao sint, esse tria
non possunt, sed quattuor, ut patet. Tot enim sunt conju-
gationes. Nam quum sint sex , duae ex eis fieri non possunt,
propterea quod inter sese contrariae sunt. (5) Sed de liisce
diximus prius. Quum autem mutuo in se transmutentur,
fieri non posse ut principium quoddam sit eorum , vel in
extremo vel in medio , ex hisce palam Set. In extremis igilur
non erit principium, quia ignis aut terra essent omnia.
Idemque sermo est, atque si ex igni aut terra constarc
omnia dicamus. Procterea neque medium principium erit :
sicuti quidam aerem quidem et in ignem et inaquam, aquam
vero et in aerem et in terrain , ultima autem non ampliiis
in sese vicissim transmutaii putant. (6) Nam stet hoc, nee
in infinitum recta utraque ex parte abeat, oportet In uno
enim, contrarietates essent infinite. Sit
1
terra, u lymplia
seu aqua, a aer, it ignis. Itaque si a in it et u mutetur, ui.a
erit contrarietas , nempe ipsommait; sint haec.alboret
nigror. Rursum si in u et a mutetur, erit altera : non enim
u et it idem sunt. Sint autem siccitas et humiditas,
5
quidem
siccitas, u vero humiditas. Igitur si albor maneat , humida
el alba erit aqua : sin minus, nigra; quandoquidem in con-
traria mutatio est. Aqoam igitur aut albam esse, aut nigram,
necesse est. Sit primum. Pari ergo ratione i
inerit ipsi it.
Transmutabitur igitur et ipse ignis it in aquam : contraria
enim sunt. Nam ignis primo niger erat, et deinde siccus :
aqua vero humida, et postea alba. (7)
Liquet itaque. omnia
in sese vicissim transmutari : atque etiam in hisce ,
ipsi
terrae y
reliqua competere, et duo symbola, nigrorem ,
in-
quam, et humiditatem , haec enim necdum copulata fuerc.
Sed quod fieri nequeatin infinitum abilio (quod quidem quum
essemus demonstraturi , in hoc ante incidimus ),
ex hisce
emerget. (8) Si enim rursum it, id est ignis, in aliud, ceu in
<V,
transmutetur, nee regressio flat, adversantia quicdam ab
liisce quas diximus alia, igni it et
ty
inerit. Nam <{> nulli ipso-
rum Yit esse idem supponitur. Sit itaquex ipsi it, et?
iDsi<t>. K itaque omnibus yuan inerit. Nam ea in sese mutuo
transmutari solent. Sed hoc quidem nondum sit oslensum.
Illud tanien in aperto est, quod si
|
in aliud rursum trans-
mutetur, alia in
ty
et in igni 11 contrarietas inerit. Atque ita
semper primis cum sequentibus aliqua inerit adversantia.
Quare si infinita sint, inlinitae quoque erunt in uno contra-
rietates. Quodsi hoc sit, nee finiri quicquam, nee oriri potc-
rit. Nam si aliud ex alio fiet, tot et adliuc plures transire
contrarietates oportebit. Quare in nonnulia transmutatio
fiet nunquam, videlicet si intermedia infinita sint. Quo pro-
fecto necessario accidel.si infinita sint elementa. Praeterea
Digitized by Google
460 I1F.PF TFNPIFQv K\I D0P.\2 B, <r. (.T3i.l
8', eftrsp cfiwtpa xa ffxoiy_eta fa
8'
ouS' i$ de'po? eie
itup, si direipot at evavxidxjixe^.
(9)
rivexat Si xal
irdvxa ?v

dvoYxi)
Y^p
*daa? &Ttdpy_eiv xot$ pUv xaxti)
xou II xae xwv dvcoQev, XOUTOt? Si TOt? XWV xdx<l)8tV,
t Stent itdvxa ev fatal.
neque ex aere in ignem transmutatio fiet , si infinite sint
contrarietates.
(9)
Fient etiain omnia, unum. Nam onirics
superiorum contrarietates , hisce inesse quae infra it sunt
collocate, et contra, necesse est. Quare omnia unum
erunt
CAP. VI.
>auu.d<xete
8'
av xie twv XeYovxtov itXeuo Ivbe xa
axoiv_eta xwv <rwu.dx(.>v Sore (jl-Jj pexa6dXXeiv e?( dXXrjXa,
xaOaitep 'EpLireSoxXtjc <pTia(, h5; evSe'/exai Xf)feiv au-
xoT? eTvai ou(x6Xtjto xa oxory_eTa. Kaixoi X^y" oBxor
xauxa fapTerd xe itavra.
0 Ei uiv ouv xaxa xb iroerov, avaYxi) xauxd ti eTvai uirdp-
fpt
Siraai xoi< au|x6XT]xot; to (Aexpouvxai, otov ei
BSaxo? xoxuXt)< etev depo; Stxa* to au-ra 11 3jv dpa
ajifpco, ei (texpetxai xw auxw. Ei Si pd| oBxw xaxa
xb Ttotxbv u(x6Xr,xa <!)? toctov Ix icosou , dXX' &IOV Su-
it vaxat , oTov ei xotuXn) BSaxo? taov Suvaxai t]iutiv xal
Stxa d^po;, xW oSxco; xaxa xb rroerbv ou t) iroor'bv cruu>
6Xr)xd , dXX'
^
Suvavxa( tt. (a) Eft)
8'
av xal |*}| xo>
xou itoaou jAe'xpu) ou|/.6dXXea6at xij Suvdpeic, dXXa
xax' avaXoYt'av, oTov &; xoSe Xcuxbv xoSe Oeppdv. To
30
8'
d>; xoSe orijxaivEt v uiv irotw xb Sixotov, iv Si itocrw
xb toov. 'Axoitov Stj <pa(vexat, ei xa ooipiaxa dgxexd-
6at)xoi ovxa (jl-^i dvaXoyta auu.6XY]xd Isxiv , dXXa (xexpw
xoiv Suvdu-etov xal xoi elvat taov 6ep(*ov t\ Su-oiov nupbc
xosovSl xal depo? iroXXanXdaiov xb
Y^p
auxb itXeiov
is xS> 8[X0Yeve? eTvai xoiouxov e^ei xbv Xoyov. (s) 'AXXa
iji^v 0O8' au;r)<n; av eirj xax' 'EgxiteSoxX^a , dXX' r)
xaxa npo96eow itupl
Y^p
au^ei xb 7cup'
Auftt Se x^uv |iev a?exepov yevoi;, a!8e'pa
8'
aUMjp.
Tauxa Ss itpo(rx(8exar Soxet
8'
ouy. oBxco< au^tiSai xa
30 au^avdfxeva.
(4)
IIoXu 8e yaXeTtuixepov ditoSouvai
itepl Yevluew? xrfc xaxa ^puoiv. Ta
Yap Y'vd(teva ^uutt
itdvxa
Yt'Y
VETal
^
*^ "'^
^ "?
^K' T0 ^oXu, xa Si itapa
xb del xal
&x
inl xb itoXu ditb xauxoudxou xal ditb
viyjii. Ti o3v xb aixwv xou i? dvOpwwoo dvOpwirov
36
^ del ?, >( fal xb itoXu, xal Ix xou nupou icupbv dXXa
jx^i
iXaiav ; tJ xal lav uSl auvxedi) 8axouv ; ou
Yap
onto;
lxuv_e ouveXOdvxwv ouSiv
Yty
vet0l,
>
xaOditep ixeivd;
(pr.trtv , dXXa Xoyw xtv.
(5) Ti o3v xouxcov afxtov ; ou
Yap
S^ rcup y* 1 ?*)
'AXXi
(*V
ouS' <| cpiXia xal xb
0 veTxo?
-
ouYxpfeews
Y"P F
tovov
>
T ^- Siaxpioew? atxiov.
Touxo S' iaxlv ^| ouoia ^ ixdoxou , dXX' ou u.dvov
liT?!; xe 8iaXXa$i? te jjnyevTuv,
oicrwEp ixetvo^^Tjoiv. Tuv_ri
8'
lirl xouxuv dvopd^exat,
dXX' ou Xoyoc foxt
Y^p |"X'i
v0" ^
'^X**'
(*)
Twv
U S-J) <pui dvxwv atxiov xb ouxw; J^e'v, xal #, ixduxou
tpuvi; ailxr) , irepl
fy
ouSiv dpa X^ei. OuSiv dpa nepl
(puatMt XeY*.
'AXX4 tA-J)v xal xb eu xouxo xal aYaOo'v
Si r};v tii^iv (idvov iRatveT. Kaixot xd
Ye
oxoi^eta Sia-
xpivet ou xb vetxo;, dXX' f
t
ipiXia xa tpuvei 7rpdxepa xou
Mirabitur porro aliquis, vos qui elementa corporum uno
plura esse dicunt, ita ut in se non transmutentur, sicuti
Empedocles inquit, quo pacto ipse elementa esse compara-
bilia dicere qoeant. Atqui ille ad hunc modum ait
:
nam 'axe sunt cqualia cuncta.
Si igitur secundum quantitatem, idem quid omnibus
inesse comparaMlibus quo mensurentur, est necesse, ut si
ex aquae sextario uno, aeris decern liant : ergo idem quid
utraquesunt, sv raensurantur eodem. Sin vero non hoc pacto
secundum quantitatem , ut e quant quantum, sed quantum
possiot, velutsi aquae sextarius aaque frigefacere atque aetis
decern possit : etiam sic secundum quantitatem , non qua-
tenus quantitas est, sed quatenus possunt aliquid , compa-
rabilia sunt. (2) Fiet autem ut etiam non quantitatismensura.
secundum potentiis atque fires, sed proportiore compa-
rentur; verbi causa : ut hoc calidum , lioc album. Sed ut
hoc in qualitate quiaem similitudinem signiheat, in quan-
titate vero xquaiitatem. Videtur itaque esse absurduni , si
corpora ilia qua
3
iransmutari neqkeunt, proportiore coni-
parabilia non sint, sed ootentianim mensuia, et eo quod
tantum ignis, equate ve! simiie calidum sit atque aeru
multo plus. Hem nainque qunm majus est, ex co quia
uniusest generis, hanc habebit rationem.
(3) At vero nequc
accretio fuerlt secundum EmDedoclem
,
praeterquan*. quae
additione fit. Nam igni ignem augeri censet. Inquit enidi
:
Auget terra quidem proprlum genus , xtheraque ether.
Haec autem adjiciuntur apponunturque. At ea quae in-
crementa suscipiunt, non ad bunc modum augeri videntur.
(4) Longe autem didicilius fuerit eidem, de generatione
quae nature sit, rationem assignasse. Namomnia quae nature
gignuntur, aut semper sic aut plerumque fiunt : quae vero
non semper aut plerumque fiunt, a casu et fortuna fieri as-
solent. Quaenam igitur causa est, ut ex homiue homo, aut
semper aut plerumque , et e tritico triticum , sed non oliva,
oriatur? aut si ita componatur, os? non enim utcumque,
quemadmodum inquit ille, sed ratione quadam coeunti*
bus fit aliquid.
(5)
Quaenam igitur horum causa est? non
enim ignis vel terra causa exsistit. At vero neque Concordia
aut discordia : etenim haec segregations , ilia vero congre-
gations solum causa est. Hoc autem est cujusque essentia,
sed non
Mistio mixtoramque prius divulsio solum
,
quemadmodum inquit ille. In hisce nainque fortuna no-
minari solet , non ratio. Fieri enim potest ut aliqaa ut con-
tingit ac temere misceantur.
(6)
Itaque sic sese habere,
eorum quae nature constant, causa exsistit. Atque cujusque
nature haec est, de qua nihil meminit. Nihil ergo de nature
dicit. At vero boc ipsum bonum exsistit : atque ille solam
mistionem collaudat. Atqui discordia haudquaquam secer-
nit, sed concordia , elementa ipsa
,
quae nature deo prior*
Digitized by Google
(s33,:m
.
DE GENERATIONE EI CORRUPTIONE LIB. IF. CAP. VII. 40
1
Oeou* 8eol 81 xai Tauxa.
(7)
'Ext SI ixepl xtvr'aetoc orXSk
Xiftr ou
fkf
txetvbv eticetv 810'xt rj ^tXta xai to vsTxo?
xtvet, e! pvJ) tout' t^v ptXta eTvat to xtv^ati xotaSt, vefxst
Si to ToiotSi. "ESet ouv Y| 6ptoraer8ai rj 6ito8e'<r8ai
J
duo-
5 8eT5at, Y) dxpiSo*; f, [laXaxtac,
$ afwac ^
1tw<-
(8) "Eti
0'
Iwel <patvETai xat j3ia xat irapa cputxiv xtvoiipuva x&
atopiaTa, xat xata <puatv, otov to 7tup dEva> pilv ou p(a,
xctTca SI pea , Ttji 81 (Jt'a to xot4 cpueriv Ivavxfov. "Eoxt
81 to flta- lortv apa xai to xaxa ipucrtv xtvetaSat. Tau-
10 ttjv o3v rj <ptXt'a xtvet
, $ ou* xouvavrfov yap tip* vrjv
dvu> xat Siaxpto-ei fotxiv* xai p.aXXov to vttxoc afotov
i?
xaTa ^uctv xivifceio; r| jj <ptX(a. "QoTt xat #X<i>
itapi tpuotv v) <piX(a av eirj ixaXXov. '4icXw< 81 el p.vj
^
tpiXi'a
$ to veixo? xtvot, auTbiv twv ccoadxiov ouSsata
15 xtvr,ai; loriv ouSl |/.ovj. 'AXX" dronov.
(9)
"Ext 81 xat
<pa(vexat xtvougxeva' Ste'xptvc |xlv yap to vetxoc
,
tyiy
Otj
S' dtvto 6 ai6j)p ouy_(j7tb tou vetxou;, dXX' 6x1 piv tprjatv
tixnrtp ditb tu^Tif
OOxto yap ovvExupat Oe'uv tote , noXXdxt
8'
aiXw;'
so 6x1 oe <pT)cri nefuxe'vat to irup dvto (pe'peaSat, 6 S' al8*jp,
<pri<l(,
Haxp^jai xara Y.86va Juexo pi!|ai;.
"Ap.a SI xat xbv xdapiov Su-oimi; fyetv <pvi<rlv lirf t* tou
vefxoui; vuv xat irpoxtpov liz\ ttj? tpiXia;. (to) T ouv
35 IffTi to xtvouvwpwTov xai afxtov ttJ( xtvfjaecoc; ou
Y&p
8v| i\ tptXia xai to vetxo;, dXXd Ttvo? xiv-qoeto? xauxa
atxta* el
8'
eaxtv, Ixetvo ipyji.
"Axotxov 81 xat el
#, tpu^-J) x twv OTOtj^euov
^
tt Tt auxSv al
y&P
^"
Xottrtoeic at t7,c "}uy5i<
itCj IcovTat, ofov to ptouoixov
30 eTvat xat TcdXiv duounov,
^
(xv^pni ?| X^Sy)
;
SrjXov yip
Sri el (xev icup })
>|<^
, Ta TcotOir) vredp^et auxj Soa itupt
?) irup
-
el 81 [aixtov, Ta owpictxtxa- toutcov
8'
ouSlv
<Tw;xaTixov. 'AXXi Ttept ptlv toutuv ixepa; Ipyov lax\>
Oeuplac
U Ilepl 81 twv arotyeftov 1% 5v xi awu.axa cuveaxrixev,
6*0-01; pilv Soxet Tt eTvat xotvbv t) u.ETa6dXXetv el( dX-
XtjXo, dvaYxi| el Odxepov toutwv, xat OaTepov cruu.6af-
vetv Soot 81 pw| icotouotv 15 dXXi)Xci>v vsveotv pmS' w?
1$ ixdoTou, itXijv (J); Ix Toiyrou 7tXtv8ou;, dxonov itZt
*0 I; ixeivwv JirovTai adpxe; xai Sut3 xai xujv aXXwv
6xwuv. (a) "Ey_et 81 to Xeyo(*.evov djropiav xai toT? 15
dXXviXtov Yewwstv , Ttva xp^Ttov
Yt'Y
v'xat 1; auxwv in-
pov Tt nap' auxd. Ae'yi>>
8'
oTov Iotiv Ix nupb; SSaip
xai Ix toutou ylfttaQai irup* fort
fif
ti xotvbv to
45 6icoxe(pL!vov.
(3)
'AXXa 8r\ xai aap5 15 auTwv y^veTat
xai (AueXo?- xauxa Sj)
Y'
vtTal n*^<> Ixefvon xe
yP
Tot; XIyousiv 6? 'EptireSoxXri^T^ laxat Tpditot ; dvavxr)
Yap
ouvSeo-tv eTvat xaOdirep Ix TtX(v8wv xai Xt8u>v toi^oc
xai to p-tYpta 81 toutoIx cw^op-^viov ptlv foraixSvo'TOt-
/et'o)v, xaTa pitxpi Si itap' dXXrjXa truYxetpie'vwv. 0(5tw
sunt : dii autem hoc quoque sunt.
(7)
Praeterea de motu
simpliciler dicit : non enim satis est dicere concordiam et
discordiam movcre , nisi liaec wncordiae ratio sit , motu
inquam tali ciere, et discordiac, tali. Igitur aut delinivisse
ant supposuUse, aut exacte vel molliter vet alio quolibet
modo demonstrasse oportebat.
(8)
lnsuper quum vi et
praster naturam moveri corpora cernanttir, per naturam
etiam moventur : at ignis ad superum quidem locum non
Ti , sed ad inferum vi fertur. Vi autem et natura contrana
sunt. Contingit autem vi moveri : ergo natura quoque
motu cieri contingit. Concordia igitur illo motu movet, aut
non movet. Nam terram deorsum ferri , concordiae contra-
rium est, et segregation! simiii exsistit : potiusque discordia
naturalis mottis causa est, quam concordia. Unde lit ut
omnino concordia potius pneter naturam exsistat. Simplict-
ter autem, nisi concordia aut lis moveat, ipsorum corporum
nullus motus statusve est. At hoc absurd urn est.
(9) Ad
,
bsec videmus corpora molu cieri : nam discordia segre-
gavit jEther autem in sublime subductus non a discordia
fuit, sed interdum ilium velut a forluna sublatum assent
:
Nam plenimqne aliter, sed turn sic forte encurrit
;
interdum ignem ut sursum feratur aptissimum esse dicit,
itemque,
Alt .ether longis sub hnmum radidbos ibat.
Et insuper ipsum quoque mundum similiter nunc tempore
discordia;, ut prius tempore concordiae, habere dictt.
(10)
Quid igitur est movens primum , motionisque causa
exsistit? non enim discordia et concordia, verum baec ali-
cujus motus causae sunt. Quodsi sint, ilia principium erit.
Porro absurdum est, animam ex dementis constare , aut
elementorum unum aiiquod esse. Quomodo enim exsistent
animae alteraliones, ceu musicum esse , et rursum non mu-
sicuin , aut memoria , aut oblivio ? Perspicuum enim est
quod, si anima ignis sit, eadem ill I quae igni, ut ignis est,
affectiones competent : si vero ex elementorum mistura
constet, corporeae. At harum nulla corporca exsistit. Ve-
rum de bisce considerare, alius est contemplations.
CAP.. VII.
De ipsis autem dementis, ex quibus corpora constant,
iis quidem qui commune quid esse, aut ea inter se trans-
mutari putant; si ex hisce alteram , etiam alteram con-
tingat est necesse: qui vero generationem mutuam non
faciunt nee e singulis singula , sed velut e muro lateres gigni
volunt, absurdum quid dicunt : nam qui carnes, ossa et
ceterorum quodvis ex illis erunt ? (2)
Quod autem dici-
lur, dubitationem habet etiam apud eos qui generationem
mutuam astruunt, quonam pacto ex ipsis diversum quid
ab eis oriatur. Verbi causa : ex igni aqua fit, et ex aqua
ignis. Nam subjectum commune quid exsistit. (3) Sed et
caroatque medulla ex eis fiuut. At liaec quo modo? Etenim
illis qui perinde ut Empedocles dicunt, quisnam erit mo-
dus? Nam compositionem esse quomodo e lateribusatque
lapidibus fit murus, necesse est : et haoc mistura ac conge-
ries ex conservatis quidem, sed secundum exiguas portiones
juxta sese compositis erit dementis. Ad hunc itaque mo-
Digitized by Google
462
nEPI TENE2EQ2 KAI *90PA2: B, ri
8$] trip!; xai xwv aXXuv exaoxov.
(4)
2uu6aivEt Si\ (if| i\
oxouduv jxepoui; aapxb? ylyveaOat irup xai uowp, waitep
e*x xripou
yevoit' av ex uiv xouSi xou [xepou? atpaTpa
,
irupafxl?
8'
J
aXXou tivoV 5XX* JvcSfyno ye 15 ixaxs'-
6 pou ixaxepov yevsaflai. Touxo uiv 8^ toutov ytvsxat
xbv Tp07tov ex 1?)? aapxb? ij 6xououv au.:pw xoi;
0'
ixet-
vw? Xeyouffiv oux evSE'^exat , iXX' w? ex xofyou X(9o<
xat irXt'v6o?, Hxatepov l\ aXXou xdirw xai uipou?.
(5)
'Ou.otwe 82 xat xoT? itotouat (ii'av aurwv CXiqv ly^et
10 xtvi dbtopfav
,
icw? iaroti Tt 5 tu.:poxspo>v , oTovijm^pou
xat 8ep(*ou ?1 itupb? xa\
-fffi.
El yap ^<"lv
^ <ripS ^5
du.cpotv xa\ u,7)8e'xEpov exsivwv, fxr,o* a3 ouvSeat? <noo-
u.e'vwv , xt XeiicETai itX^v SXt,v Etvat xb 15 sxeivmv
;
f,
yip 8axe"pou ipOopi ?
(
Oaxepov iroiet ?, x,v 8Xr,v. (e) Ap'
15 ouv InetSi] eoti xat u.3XXov xat fjxxov t)epu.bv xat ij/u-
jtpdv , 6xav (tev anX<5(
^
Oaxspov IvxeXs^sta , 8uva[*'.i
Baxepov Eaxar oxav oh uJ) iravxeXw; , aXX' w; uiv Oep-
(xbv i|;uypdv , w; os dw/pov Oipfibv 81a xb [xiyvufjitva
(pQeipeiv xi? uitEpoy^i? aXX^Xtov , xdxe 0S6' -J| SXy) Eaxat
(334,335.)
20 ouxe Ixei'vwv twv lvevx(b>v IxaxEpov ivxsXe/efa eirXw?,
aXXi u.exa$u- xaxi oe xb ouvap.it jxaXXov etvat Otpjjibv
vj <j/uypbv ^
xouvavxiov, xaxi xouxov xbv Xdyov SncXa-
cricuc Ocpu.bv 8uvau.et 4| <j/uypdv, tJ
xpiTrXastw?
, ^
xax"
aXXov xpMrevxotouxov. (7)
"Effxai 8i| jjuy^Oevxtov x5XX'
as ix xwv evavxfwv rj xfov o~toi/_tiMv , xai xa axoiyeta l\
ixEt'vuv 8uvau.Et itto? 6vxwv, ou/_outo) e w(^| {Jat), aXXa
xbv eipr,aEvov xpditoV xai eitxiv oSxw jjiev (tT5n , exeivox;
SJ CX) xb Y'vdpiEvov.
'EitEt 8s xai tziayti xavavx(a
xaxa xbv v xot icptoxot? 8topw|*dV loxi yap xb ivep-
30 ftia OepiAOy ouvixulei ^u^pbv xai xb IvepYCia ^uy^pbv 8u-
votjxti d:p|Adv , wste lav uv)) loa^v),, |XExa6aXXet el; aX-
Xv)Xa. (s) 'OjiOioi? 8J xai iicl xwv aXXtov tvavxiiov
xai itpwxov oCxu xi axoiyfiTa piexaaXXei, ex 81 xou-
xoiv ffapxE< xai doxS xai xa xotauxa , xou (jlev 6ep
t
uou
36 YIYVOU.EVOU i|/u/_pou , xou 8J 'jiuv^poo OtpgAOU , Sxav itpb;
xb [xeoov IXOr,' IvxauOa yap ouSexepov, xb 82 peaov
icoXu xai oux aStatpsxov. 'Oaoioi? SI xai xb (r;pbv
xai uypbv xat xa xotauxa xaxi u.EodxT)xa itoiouat ffapxa
xat 8ax5 xai xSXXa.
dum caro et ceterorum quodque fiet. (4) Accidit autem,
ut non ex qualibet carnis parte ignis et aqua gignaotur, ( si
ciiti ex cera, x hac parte pila , ex aliqua alia pyramis fieri
potest, ) sed ex utraque utrumque fieri queat. Hxc itaque
hoc gignnntur modo ex carne, ex quavis parte utrumque. At
hisce qui illo modo dicunt , ex quavis utrumque gigni non
potest, sed perinde fit ut e muro lapis et later, ex alio loco
ac parte utrumque.
(5)
Pari modo et hisce qui ipsorum
materiam unam faciunt, dubitatio qutedam obrepit, qualiter
ex ambobus, calido inquam et frigido, aut igni et terra,
qulppiam erit. Nam si caro ex ambobus sit, et neutrum
illorum, nee rursus serratorum compositio, quid restat id
esse pnelerquam materiam, quod ex illis constat? Nam
corruptio alterius, aut alteram Tacit, aut materiam. (G ) Igi-
tur postquam calidum et frigidum intensionem remissio-
nemque suscipiunt,quum simpliciler alteram actu fucrit,
tunc alteram erit potentia. Qutim vero non prorsus , sed
frigidum ut calidum, et calidum ut frigidum fuerit, quod
qux miscentur, suas exsuperantias victssim corrampunt,
tunc neque materia Deque illorum contrariorura utrain-
que actu simpliciler erit, sed intermedium. Porro quo
potentia roagis calidum est, quam frigidum, aut contra:
hoc duplo, aut triplo, aut alio id genus modo magis cali-
dum potentia quam frigidum exsistit. (7) Alia itaque mixta
ex contrariis erunt , aut dementis, et elementa ex illis
quodammodo potentia exsistentibns, non tamen sic ut ma-
teria, sed dicto modo. Atque lioc quidem pacto mistio,
Ulo veromatena, id quod gignitur, exsistit. Praetcrea et
Ipsa contraria pati solent, quemadmodura ante praefinitum
est. Etenim actu calidum
,
potentia frigidum est : et actu
frigidum
,
potentia calidum. Qnare nisi ad aequalitatem
redacta sint , in se mutuo transmutantur.
(8) Simili modo
ettani in ceteris contrariis. Atque primo quidem elemenln
ipsa ita transmutantur : deinde ex hisce carnes et ossa el
ejiismodi fiunt, quum ilia, calido quidem in frigidum et fri-
gido in calidum transeuntc , ad mediocritatem venerint
:
hlc cnim neutrum est ; mediocntas autem multiplex est
,
et nequaquam indivisibilis. Similiter humidum quoque
et siccum et talia , carnem ossaque et cetera Id genus me-
diocrilate efficiunt.
CAP. VIII.
40 "Aitavxa 8J xi uixxa a<iu.axa , Sua -Epl xbv xou (xe-
aou xo'itov iaxtv, i\ inavxeov CTuyxetxat xwv S^XSv. T^
u,Ev yip e'vuTtofp^ei nSat 8ti xb *xa5xov elvat u.aXtaxa
xai irXetvxov iv xoi olxet'u xo'mo , u5tp 8s Sti xb 8eTv
u.sv bpt^EoOat xb ffuvOsxov , u.dvov
8'
etvat xGiv inXuv
i eudptsxov xb C8top, Zxi St xxl x>jv yriv aveu xou uypou
u.^1 8uvaa6at ouu.uevetv , iXXi tout' eTvat xb vuvt^rov
el yip 5atpe8et7i xsXe'w? i\ aux>j< xb uypdv, 8taic(irrot
av.
(2)
r^ uiv ouv xat 88&>p 8ti xauxa; ivuTrapv^et
xi? alxta?* oW|p 8s xai itup, 8x1 Evavxta iirxt
y9j
xai
60 CSaxt" yrj p.sv yip apt , C8wp 8s itupl Ivavxtov ux(v
,
6? v8sy_Exat oualav ousta ivavxtav efvat.
(3)
'Eirel
ouv at yeveaet? ix xwv s'vavttcov elotv, Ivuitdtpy^et 8k
Omnia autem mixta corpora, quae circa locum qui medio
universi tribuitur, collocata sunt , ex simplicibus constant
omnibus. Nam terra quidem ideo cunctis inest, quod
unumquodque maxime et ut plurimum in proprio terra:
loco exsistit : aqua vero, quod composite finiri oporteat,
et ilia e simplicibus sola belle terniinari queat; prxterca
quod et terra sine humiditate consistere non possit : sed
humiditas id sit
,
quod continendi Tim ac coercendi habct.
Nam si humiditas a terra prorsus eximatur, ca diflluet pro-
fecto. (2)
Terra igitur et aqua has ob causas insunt : item
aer et ignis
,
quod terrae et aquae contraria sint. Nam aeri
terra , et aqua igni contraria est : quantum substantial))
substantias contrariam esse contingit. (3)
Quum igitur ge-
nerationese contrariis sint, et contrarioramextremumalte-
Digitized by Google
(.)
DE GENERATIONE ET CORRUPTIONE LIB. II. CAP. IX 46 3
Oarepa dxpa twv ivavxiwv , iva-pcn) xal ddxepov e"vu-
ndpyeiv , atax' h Sitavxt xw ouvOexw itavxa xi iicXS
hiotai.
(4)
Mapxupeiv
8'
lotxe xal
^
xpoo^i ixaaxwv
Sicavxa ptJv yip xpe^exai xoi; auxoi; i\ wvirep loxiv
,
6 liravxa Si irXetooi xpe^exai. Kal yip drop av Sdijeiev
Ivl [xdvw xpiipeoOai, xw CSaxi t! tputa, irXetoai xpe'-
(pexar uiu.ixxai
y
ip xEi GSaxi y1" "tb xoi ot YCupYol
iteiptovxai uiSavxe; dpSeiv. 'Eirel
8'
laxlv ^j u.ev xpo(pi|
xt,; uXri; , xb 8e xpetpdtxevov ouveiXYiju'vov xrj 8Xt)
,
fj
to |Mp?4| xoi xb eTSo; , euXoyov t^Stj xb fidvov xwv airXwv
<n>>u.xxwv xpe^eoOai xb itup dirdvxwv ^ dXXqXuv yivo-
uivwv , wffjcsp xal ot itpo'xepoi Xefyouoiv (xo'vov yap eW
xal pdXtcxa xou e?8ou; xb irup 8ii xb ictfuxevat ^epe-
o6ai itpb; xbv 8pov. {5) "Exaoxov Si iretpuxev el? xrjv
16 eauxou
-
/_wpav tpepEiSaf ij 85 (iopyf, xal xb eTJo; dirdv-
xiv ev xoi; Spot;. "Oti [xev ouv auavxa xi trwixaxa i5
oitavxwv <mve<mr)X xwv airXwv, eiprjxai.
ram insit, alteram quoque inesseest necesse. Quare in omni
compositosimplicia omnia inerunt.
(4)
Sed et id cujusquerei
nutricatiocomprobare videtur. Omnia enim eisdem alun-
tur, quibus constant : omnia vero pluribus aluntur. Nam
quaecumque uno solo ali maxime videntur, ut plantae aqua,
pluribus aluntur : terra enim aqua? admixla est. Quam-
obrem ipsi quoque agricolae miscentes irrigare conantur.
Quum autemalimentumad materiampertineat, quod autem
nutntionem suscipit cum materia conjunctum, forma sit
atque species, rationi consentaneum fuerit, ex omnibus
simplicibus corporibus qu.ne mutua generatione oriuntur,
solum ignem nutriri
,
quemadraodum et priores aiunt
:
quippe qui solus ac maxime forms sit, propterea quod
suapte natura ad terminum fertur unhrersi.
(5) In suum
autem locum quodque ferri Datum est. Forma vero spe-
ciesque omnium in ipsis consistit terminis. Quod igitur cor-
pora omnia ex simplicibus constent omnibus, dictum est.
CAP. IX.
'Eirel
8'
eoxlv tvto yevrixi xal (pOapxd , xal
^
fivton
xuf/avei o3t ev xw Tcapl xb jxeoov xo'irw,Xexxe'ov ire pi
90 iraur,; ftvieiutf 6u.oiw; iro'oai xe xal xi'vt; auxj; at
ap/ai
-
&aov yip oCxw xi xa6* exaoxov 9swpr,<jO(j.ev
,
bxav irepi xCiv xaOoXou Xdwu,ev itpwxov. (3) Eiffiv
ouv xal xbv dpiOfibv tool xal xoi yevei at auxal atitep
fa xoi; dTSi'ot; xe xal irpwxot;
-
i\ u.lv yap ecrxtv w; GXtj
,
*M fj
8"
w; jiop^. AeT 8e xal xrjv xp(xi)v Ixi irpoouitap-
y^etv ou
Yap
Ixaval icpb; xb ytwriaixx at 8uo , xaddirep
ouS' ^v xot; irponot;.
(3)
'Q; (lev ouv 8X?| xoi; Yevrixot;
eoxiv atxtov xb 8ovaxbv eTvot xal u.^ eivai. Ta uiv
^ap 15 avaYxr,; eox(v , olov xa dtSia , xi
8*
i% ivaYxii;
30 oux Idxiv. Touxtov Si xa uiv douvaxov (ij| eTvat , xa
Si aSuvaxov eivai 84 xb (xJ| Iv8e'ye<j6ai napi xb avay-
xaTov aXXbK lyeiv. "Evta 8$ xal eivai xal |iT) eivat
Suvaxa, 8irep esxl xb Y'v'ixbv xal (pOapxdv itoxs jxev
yap iaxi xoiJxo , itoxi S
1
oux Irriv. "Qox' dvaYx>) ye'-
& veirtv eivai xal tpdopav icepl xb Suvaxbv eivai xal u.^
eTvat. (4) Aib xal w; fiv 8Xtj xotix' lath atxtov xoi;
YevY)xoT;, &; SJ xb 00 fvexev
^
ixop^^) xal xb eiSo;* xouxo
8'
ioxlv 8 Xdyo; 6 xij; exaoxou ouoia;. (5) AeT Si
icpoveivat xal xi|v xpfxrjv , ijv fiicavxe; (iv dvetptoxxouat,
*oXe'Yet'S' ouSei';, dXX' oi (*iv txavi,v <j>^6r,aav ak(av
eTvai irpb; xb
Y^
vt'8ai x^v xwv eiStov ^ucriv , wairep
6 iv 4>ai8o>vi b>xpdxr,;' xal yap IxeTvo; , lirtxi^oa;
xoi; dEXXot; &; oiSiv elprixdsiv, 6iroxi6exai 8x1 eWt xwv
8vxo>v xa u.iv eRi) , xi 8i pie6exxtxi xwv el8wv , xal
45 8x1 eTvai uiv exa<rrov Xeyexat xaxi xb elSo;
,
Y^veadai
Si xaxi xijv u.exdXrj'|iv xal <p8e(peir8ai xaxi xJjv duo-
6oXiiv , wux' et xauxa dXr,Or) , xi ei8rj otexai 11 dvavxi);
atxia eTvai xal yeve'sew; xal :p6op8;. Ot
8'
auxJjv xijv
CXr,v dirb xbuxtj; yip eTvai xJ|v xivt)<jiv. (a) OuSe'xe-
M poi 8e Xevouut xaXw;. Et piv yap iirxiv atxia xi 187),
81a xt oux del yewS auvev^w;, dXXi iroxi itevitoxe
8'
ou,
8vx(i>v xal xwv etowv del xal xwv pLe6exxtxwv
j "Exi
8'
^ir'
Quum autem nonnulla generabilia corruptibiliaque sint,
et generatio in eo qui circa mundi medium est loco sit : de
omni generatione similiter, et quot et qua; sint ejus princi-
pia , dicendum est. Sic enim facilius singularia contem-
plabimur, quum de universalibus prius sumpserimus.
(2)
Sunt igitur tot nomero , et gencre eadem
,
quae in aeter-
nis primisque. Nam alteruin ul materia, alteram. ut forma
exsistit. Oportet autem et tertium insuper adesse. Nam duo
haudquaquam satis sunt ad generandum , siculi nee in ipsis
primis.
(3)
Igitur quod esse et non esse potest generabi-
lihus causa ut materies exsistit. Nam quaedam necessario
sunt, at xterna : quaedam necessario npn sunt. Quorum
ilia quidero non esse, haec vero esse est impossibile : eo quod
fieri non possit ut necessarium alitersese habeat. Nonnulla
et esse possunt, et non esse, de quorum numero genecabile
exsistit, atque corruptibile. Hoc enim interdum est, Inter-
dum non est. Quare necesse est ut generatio atque cor-
ruptio circa id sit
,
quod esse et non esse potest.
(4)
Quo-
circa et hoc causa ut materies generabilibus exsistit :
at forma speciesqne, ut cujus gratia; base autem est substan-
tia: cujusque ratio.
(5) Oportet autem tertium quoque
adesse, quod omnes quidem somniant , nemo tamen dicit
:
sed alii specierom naturam causam esse snfficientem ad
generandum arbitrati sunt
,
quemadraodum in Phaedone
Socrates. Nam ubi illc ceteros increpuit, tanquam qui nihil
dixerint, eorum quae sunt quaedam species esse, quaedam
quae species parlicipent, et eorum quodque per speciem
esse dici
, susceptione vero oriri et abjectione interire sup-
ponit. Quare si haec vera sunt, species esse causas genera-
tionis et corruptionis necessario putat. Alii ipsam mate-
riam
, nimirum a qua sit motus. (G) At neutri recte dicunt.
Nam si species causae sunt, cur non semper gignunt con-
tinents, sed quandoque et quandoque non
,
quum semper
turn species turn quae eas participant, in ratione rerura
sint ? Praeterea in nonnullis aliam quandam esse causam
Digitized by Google
464 IIEPI TENEIEQS KA[ *0OPA2 B,
eviwv Otwpouu.EV aXXo to oitiov &V &Ytetavyap 6 latpb?
e'u.miei xat imc^yLfii & iiriarquwv , ouor,? xai &Yuia<
outt)? xai jmvT^(M|( xat twv u.e6extixwv oxraotw; Se
xat lirl twv aXXwv twv xaTa 5uvau.iv itpatTou.ev(>)v.
5 (7)
El Se -ri|v iJXr,v Ttc f^veit YevvSv Sti t}|v xivtjoiv
,
<puctxtoTpov uiv av Xeyot twv ourw Xeyo'vTtov to yap
aXXotouv xai to u.eTaarju.aTiov airwoTEpo'v te tou yev-
v5v
,
xai ev arcaaiv euo6saev touto Xe'yetv to jrotouv
,
5u.o(w? iv te Tot; <purei xat e"v toi dirb Ti^vrjc , 8 av
,
$xtvi)Tixdv. (s) Ou(x^vaXXaxato5TOioux8p63<;Xe'YOu-
fftv t5)< uiv yap uXr,? to itao-yeiv larl xai to x-.vsTaOat,
to Si xtveiv xai toieTv ere'pa< Suvdpewc. A5jXov 6s xai Itti
twv Tsyno] xai eVi twv spuaEi y'vou.ev<ov ou yap outo
mouT to CSwp^wov 1$ auiou, oOSe to^uXov xXi'vtjv
,
aXX'
is W/.
v
1. "Qaxt xat ourotSia touto Xeyouatv oux SoOwc,
xai Sti 7tapaXe(itouo-t -rijv xuptwTepav oItiov e^atpouci
yap to Tt kjv eTvai xai Tf,v .uopsp^v.
() 'Eti SI xai
t4? SuvajM".; inootSdasi toi? awtxaai , Si'
8? yevvwai
,
Xiav Spyavixw? , asaipouvre; t^v xaTa to eTSoi; ahiav.
so
EirsiSJ) yip ne'ipuxev, w; ^aat, to pisv 6epu.bv Siaxpi-
veiv to Se <j<u)rpbv auvKXTavat, xat twv dtXXwv exaoTov
to lilv itoteiv to SI itaoyeiv , ex toutwv Xe'youot xai Stl
toutmv finavTa T^XXa yt'yveoSat xai <p6ei'peo-9ar mai-
vTai Si xai to irup auro xtvouu.evov xai iraavov.
J5 (10) *Eti Se 7rapairXi;<xiov irotouatv warcep tX Tt? tw
irpiovt xai ixaaTw twv Spydvwv itoveu.oi -rjjv aki'av
twv Yivojxt'vwv dvayxr) yap icp(ovTO( StatpeiaOat xat
Seovtoi; XeafveoSat , xai iiA twv aXXwv 6u.o(w<. "Qst
e! 6ri jxaXiffta tcoieT xai xivet to itup , dXXa irw< xtvet
M
oty
6pwo-iv, 6ti y_pov
% t! Spyava. 'Hu.iv Si xa8d-
Xou TE ItpOTEpOV E?pT)Tai 7CEpl TWV atTlWV
,
Xai VUV SlW-
piSTai itepi te
nfc CXt)? xai T?j; u.op:p9;$.
(S35,i1B.)
speclaimis. Nam medicus in corpore sanitatem efficit, et
siieutiam Kciens, exsistente et ipsa sanitate, et scientia, et
his quae eas participant : eodem raodo et in ceteris, quae
facilitate quadam Sunt.
(7)
Quodsi qui materiam ipsam
bmotum generare dicant , naturalius profecto dixerint,
quam qui ila dicunt. Etenim quod altera!
,
quodque Irans-
Ggurationem facit, causae ut quippiam oriatur ralionem
sibi vindicat magis. Et in omnibus ex aequo , tam liisce
quae nature constant
,
quam quae ab arte proficiscuntur,
hoc agensdicereconsuevimus, quod movendi vim obtinet.
(8)
Verum enim vero etiam hi non recte dicunt. Pati
namque et moveri , materiae est : agere vero et movere
,
alterius potentiae. Palam autem est, quum in iis quae arte,
turn iis quae nature fiunt. Nam neque aqua ex se animal
Tacit, sed nature ; neque lignum leclicam , sed are. Quare
etistioblioc, et quia potiorem omittunt causam, baud
rccte dicunt. Quidditatem enim formamque exterminant.
(9)
Pranterea potentias atque vires corporibus tribuunt, per
quas generant, admodumquidem instrumentaliter, earn qua;
a specie sumitur, causam auierentes. Etenim quoniam , ut
-
aiunt, calidum segregat, et frigidum congregat nature sua,
et ceterorum quodque ita nature comparatum est, ut aliud
agat, aliud patiatur : ex his et per haec gigni et corrumpi
cetera omnia dicunt. At ipse quoque ignis moveri ac pati
cernitur.
(10) Praeterea perinde faciunt, acsi quis serrse et
instrumentorum cuique, coram quae generantur, causam
trihuat. Nam quum quis serra secat, dividi quippiam; et
o
quum corradit, laeve fieri necesse est, et in ceteris simili modo.
Quare si quammaxime agil movetque ignis, quomodo tamen
moveat, non ultra contemplantur, nempe quod detains
quam ipsa instrumenta. Sed et prius a nobis universaliter
de causis dictum est, et nunc ue materia et forma pertracta-
tum atque determinatum.
CAP. X.
Eti Se litel
^
xotJ rijv ^opiv xi'vy|i; Ss'SEtxTai Sti
|g
ilSiOi, avayxr, toutwv ovtwv xai y^veaiv eTvat suve/w?-
^
yap ipopa itoi^aei t^vy^veaiv e'vSeXs^w; Sia to Ttpoo
-
-
etYeiv xai dica^etv to yevviiTtxdv. "Apia Se SijXov Sti
xai Ta irporepov xaXw; etpr.Tat , to jrpwTTjv twv u.ETa-
6oXwv'tJ|v ^opiv aXXl u.^ tt,v ye'veaiv EinEiv iroXu yap
40
eiXoYWTepov to 3v tw (jl^i divTi yeve'uewc; a?Tiov eTvai
1)
TO (t^| Sv TW dtvTi tou eivai. Tb (iJv o3v epspdu.vov
WTi
,
to Se Yivdpievov oux Iotiv Sib xai j ipopi rcpoTepa
t^c Yeve'iiew;.
(4)
'Etcei S' GitoxEiTai xai Se'Seixtoi
0"uvey_J;c; ouia toi? itpaYU-aat xai ftvtait xai <p6opa,
46
<p,u-ev
0'
ajtiav eTvai
tV
ipopiv tou yivecOai, tpavspbv
OTi u.i5 piiv ouov,; rf,i oopS? oix biSiyt-zax Yi'veaOai
dEu.^w Sii to vavT(a eTvaf to yap auTO xai waauTW;
*X
0V
^ t* "Stb 7ce'epuxe icoieTv. "Qore ^toi Yeveai?
ael
&Tat
$
^>6opa.
(3) Mi SI itXei'out eTvai t1; xtvij-
60
<"i xai lvavT(a , | t>j q>opS
^ t9j ivwu.aXi'a- twv yap
ivavTfwv TstvavTi'a alrta. Alb xai ouy^ jj irpw-rr,
fopa
aixi'a
hx\ ftviatux; xai cpOopSi; , dXX'
^ xaTa tov Xo^bv
xuxXov iv TauT) yip xai to ouve^e? lort xai to xivei-
Proelerea quum demonstratum sit, motum eum esse per-
pctumn, qui iationi accominodatur : bis cxsistentihus,
generationem quoque continenter esse necesse est. Lalio
namque continue generationem ideo faciet, quia admovet
et abmuvet id quod gignendi vim obtinet. Insuperet priora
esse dicta recte, lationem, inquam, muiationum primam
esse et non generationem, dilucidum est. Nam multo magis
consonum est rationi, id quod est ei quod non est , lit na-
scatur causam esse, quam id quod non est ei quod est, ut
sit. Sed quod lationem subit, est : quod vero oritur, non
est. Idcirco et laliogeneralione prior est.
(2) Quumautem
supponatur, et demonstratum sit, continuam rebus ipsis
generationem corruptionemque competeie, et lationem
generations causam esse dicamus : patet, si unica latio foret,
fieri non posse ut ambae fierent, propterea quod contrariaa
sunt. Nam idem eodemque modo semper liabens, idem ut
facial nature comparatum est. Quare aut generatio semper
csset , aut corruptio. (3)
Multos autem esse mollis, contra-
riosque aut lationeaut inaequalitate, convcnit : conlrariorum
enim, contrariae sunt causae. Quocirca et prima lalio, ortus
ac intcritus causa non est, sed obliqui circuli latio. Ea nam-
Digitized by Google
(336,337.) DE GENERATIONS ET CORRUPTIONE LIB. II. CAP. X. 4G5
c8ai Suo xtv^OTif ovyxt)
Yp>
tX yi aei larat owe^c
fj'vton xai ?9opd, del ,aev ti xtveio6ai, fva uJ| im-
Xednofftv aural at (MTa6oXat, Suo 8' , Sircac (x-J) Odrepov
euu.6a(vi) (xovov.
()
Tr,? u.lv o3v owtytlat r) tou
*
SXou ^opi altfa, tou 51 itpoautvat xal dWvatrj eYxXt-
H*
ouu.6a(vet yip ot! filv itdppta Y>vta6at 4t1
8'
Iyy"?-
'Avttrou 81 tou StaorqjiaTO? #vto<; dvugxaXoc eVcai
^ xf-
vr)0-i(* wot' ti tw irpoattvat xal
IyY"?
(Tvott Y'vvS ,
tw
dme'vai raurbv touto xat ico'pptd Y(vta6at cpOeipet , xal tl
'*
tw itoXXdxt? itpooisvai Y^vvSt, xal xm noXXdxt; direXOelv
f8ttplt* twv
Y&P
ivavTtwv xavawta atria.
(5)
Ketl
iv tow xpdvw
xai -fj <p8opi xat
f|
ycvcvk ^
xa-ri ipuoiv.
Aio xat ot -^po'voi xal ot p(ot ixdarwv dpiflu.ov e/ouo-i
xa\ Touted 8topiovTar ndvTtov Y*pi<m ta;tc, xal icS;
6 pio<; xat vpdvoc (MTpttTat ireptdStj) , TtX^v ou T) aurrj
TtavTCf, dXX' oi uiv iXd-rrovi ol ok itXeiovf toT? uiv yip
evtautdc, Tot; oi (ut<ov, toT; 81 iXdrruv v) 7cepfoSd
iort ti jitxpov. (e) q>aivexai 81 xat xaxi xr,v ataOrj*
atv 6ubXoYou(Uva Tot? itap' ^awv Xdyot?- 6pS;jttv
Yp
*
6ti irpofftdvroe |xlvtou ^Xtou
Y'
v
'0'C
tortv, aittdvTO? Si
<fOtst;,xaWv fsw^po'voj ixdtipov tcroi;
Yap
6 y^pdvos ttj<
(jiOopa? xal Tijt YtvcatOK tt}? xaxi cpusiv. "AXXi suu.-
6atvct iroXXdxtc iv iXdrrovt cpOeipeiOat Sti xt,v 7tpo<
aXXrjXa ouYxpatv* dvwpdXou
y^P
ouar,c Tijt SXtjc xal
** oi itavrayou tt]< auTrj? dvdyxr) xal t!<
y*
v^oti
C
^v*>-
(aoiXou; eivat xal Ta< (ilv Oarcou? Ta? 81 ppaSuxepa;,
wore auu.6atvei 81a t^|v toutuv yiviaiv ofXXot; yivtaDax
tfOopav.
(7)
'Aei 8', Samp ttpi)Tat, auvt^,< eorat
f, Y<veo
,
t xal
^
^9opa, xal ouScicore OitoXii^ei 8t' 4|v
0 etno(Mv aWav. Touto
8'
(uXoy<c ou|t6e6r,xev' iitt
Yap
iv OTtaatv aEi tou BcXt(ovO( dptY<o'8a( 9aptcv tJJv
(puuiv
,
ptXttov St to ewat rj to (AY) sTvat (li f Tvat
icoaa^b>$ XYO(xtv , iv aXXoti; ttprjat
)
, touto
8'
dSiiva-
xov iv iicaatv oirap^eiv Sti to icdppo>
T^?.apx5i
o!^(-
a OTavOat , t$ XttTCOfitvu Tpdirw eruveTtXiipwae to 8Xov
6 fledc , ivTXe/?j icot^va; tJjv Yivsstv o8t<o
y^P
3tv ,aa-
Xtara vwetpotTO to eTvat Sii to iYYuraTa itvat
xrfi oi-
ota< to Yt'vea6ai ati xal t})v Ytveaiv . Tourou
8'
attiov,
wOTrap itpjr)Tat TcoXXdxtf, ^xuxXw (popa* [xovt]
Yp
ouv-
40
trfffi. (s) Ato xal xaXXa Saa uuTafiaXXtt el; aXXT)Xa
xara ti naOr) xal Ta( 8uvet[u
n
, olov Ta aicXS cwaata,
uiueiTrat -rilv xuxXo> yopav* ^Tav
Yip
i? CSaro; ir,p
YviTai xal i; itpo? ttuo xal icdXiv ex icupb uSwp
,
xuxXo)
<f
au-ev mpteXi]Xu6evat
tV Ytveatv 8ti tb itdXtv
4b dvaxdu-jcretv. "Qre xat
^ tuOeta ^opi (xt|xou(itivii r>|v
xuxXw auvej^< iartv.
() "Au.a 81 89jXov ix toutwv
S Ttv dicopouaiv , Sti Tt Ixdsrou twv 0(>>u.dTbiv tU t>|v
oixetav fepopevou v^upav iv t5 diteipo)
xpdvw ou 811-
ffrSEfft Ti ouu.aTa. A'tiov
Yip
toutou iarlv ,jj l? otX-
o XijXa niTct6ao-tv ti
Yip
fxaOTOV fjttvtv iv Tij aurou
^wpa xat u.j( |Mte6aXXev Oirb tou itXr,o(ov,
5J8i)
4v
ouariixesav. MftaSaXXtt (xlv o3v 8ti d)v (popav 8l-
icXtjv ousav Sti 81 to (UTaSdXXetv oux ivSi^erat (u'vetv
ouSev auTtov iv ou8e(xi3[ ywpa TtTaYpiivi]. (10) Atdtt
ARUTOTILU. Ik
que et continua e9t, et duobu motibus lit. Nam si gcneratio
corruptiove futnra sit semper continua, semper quipuiam
quidcm moveri necesse est, ut ne mutationes istse deOciant
;
sed duobus motibus, ut lie altera dumlaxal eveniat.
(4) Con
-
tinuitatis igitur causa est latio universi ; accessus vero et
reccssus, ipsa declivitas; accidit enira ut interdum procul,
interdum prope exsistat. Atque quum intervallum sit inae-
quale, motus erit inaequalis. Quaresi ex eo generat, quia
accedit et prope est ; etiam quia abscedit et procul exsistil
,
hoc idem corrumpit. Atque si quia sxpenuraero accedit,
generat; etiam quia saepe recedit, corrumpit. Contrariorum
enim causae sunt contrarias.
(5) Et generatio atque corruptio
secundum naturam aequali in tempore fiunl. Quorirca et
cujusque tempos et vita numerum habent, numeroque
pnefioiuntor. Omnium enim ordo est : et omne tempus ac
vita circuitu menstiratur : verum non eodem omnis, sed
alia minori , alia majori mensuratur. Alii siquidem annus
,
alii major, alii minor circuitus, mensura est. (6) Appa-
rent autem et ad sensum hisce quae dicimus consentanea.
Accedente namquesole generalionem fieri, et recedente,
comiptionem , et in tempore aequali utrumque videmus.
Nam corruplioois et generalionis naturalis tempus aequabile
exsistit. Sed saepe accidit ut in minori corruptio fiat,
ob mutuam invicem conspirationem. Si enim matches
inaequalis sit , nee omni ex parte eadem
,
generationes qut-
que inaeqnales, et quasdamceleriores, quasdam tardiores
esse necesse est. Unde fit ut ob horum generationem alia
corrumpi acddaC (7) Semper autem, sicuti dictum est,
generatio et corruptio continents erunt, nee unquam defi-
cient, ob earn quam diximus causam : idque ratione optima
evenit. Nam quum in omnibus quod pncstabilius est nalura
semper expetere dicalur, praestabilius autem sit esse quam
nou esse ( esse autem quot modis dicamus, alibi dictum ),
bor
vero in omnibus ioesse impossible sit, propterea quod longe
ab ipso principio distent : reliquo modo deus ipse universum
complevit , continua facta generation. Nam Ha maxime
ipsiim esse continenter erit, propterea quod illud , semper
inquam generationem fieri , ad substantiam proximo acce-
dit. Cujus rei, ut saepe diximus , causa circularis latio est
;
sola enim continens est. (8) Quocirca et cetera alia quae in
sese secundum a Rectus atque vires transmutari solent, ut
corpora simplicia, circularem Imitanlur lationem. Namquum
ex aqua gignitur aer et ex acre ignis, et rursum ex igni aer,
etex aere aqua : in orbem ire generationem ideo dicimus,
quia rursum eodem redit reciprocaturque. Quare et recta
horum latio circularem imitata lationem continens exsistit.
(9)
Simili ex hisce colliquet id quod nonnulli addubitant
:
cur, quum corporum quodque ad suum feratur locum , in
tempore infinito corpora diducta separataque non fuerunU
Nam mutua in sese migratio , hujusce rei causa est. St
enim in suo quodque loco inansisset , nee a vicino missel
transmutatum : jamseparata forent atque discreta.Transmu-
tantur igitur ob lationem, quae duplex est ; et quia transmu-
lationem subeunt, fieri non potest ut ex ipsis ullum aliquo
in loco stato maneat. (10) Quod igitur generatio sit atque
so
Digitized by Google
466 I1EPI fENESEQS KAI *eOPA2 B, ia.
.
(")
[tiv o3v fati yivtais xat <p9opi xat 2ta xtv' aixfav, xat
tt TO y*vtitov xai aflapxdv ,
cpavepbv ix xJiv eiprjue'vojv.
'EiteV
8'
dvaYXY) etvai tt to xivouv
,
el xivrio-t; faxat
,
Sanep etpijxat itpdxepov iv SxEpoi; , xai el act , 8xt aet
.ti 8ei Tvat, xai ei ouve-^ri;, Iv to auto xa\ dxtvr)Tov
xai aYtvriTOv xai dvaXXofcoxov xai el irXetou; elev at
xuxXio xivqaet;, itXetou; (jtsv, wdaa; Si too; elvat taura;
avoiYxy, uitb (xtav dpy^v auvej*ou;
8'
bvro; tou ypdvou
_
avavxii tJjv xi'vtjsiv cuve^rj eTvai , efcep douvaxov ^pd-
lu vov ywpl? xtv^aeco; elvat* ffuve/ou; apa xtvb; etpiOpb;
6 ypdvo;' tt,; xuxXw apa , xaOdtxep iv xoi; iv dtp^-jj
ao'yoi; SioipiaO-q. (il) Zvvey-ri;
8'
i\ xivqaif itdxepov
to) to xtvoufxevov auveys; elvai?| tip to iv <[>
xtvcitat,
ofov tbv toicov Xe^ti) | to irdOo; ; SSjXov 5-Jj 8ti tw to
is xivou(mvov wo;
y^P
T0 *1oe. covers; dXX' ?| to) to
TrpaY|J-a <j> au(xSs'67ixe cruvev^e; Elvat; el 81 xai T(j> iv
5, u.dvt>> touto tw TOttw OTtdpyer idfiQos
ya'p ti e*^et,
. toutou oe to xuxXu pdvov auvev^e; , wore auto auxw
, del ouvev_e';. Touto dpa eWiv 8 itowl auvsvri x(vt)c-iv,
jii to xuxXw crSjia tpepdfxevov rj Si x(vr)5t; tbv xpdvpv.
'Eirel
8*
iv tot; aweyJ>; xtvouu.evot; xati Ycvtaiv
r, dXXotoxxtv i[ SXw; ixetaSoXriv Spwjjiev to iytirfi 8v
xai
f
tvdjiEvov To'Se |ta ToSe <5axe jxtj StaXeiiceiv,
oxe-tteov Tcdxepov toxi Tt 8 l\ dvotYXi); fatal,
7J
ou8ev,
aXXa irdvta ivoeyexai
p^|
YeviaOat. "Oxt |xev fap
evta
,
8tjXov, xai eu6u; to faxai xai to jiiXXov ixepov
. ota touto' 8 (iev yap oXtjOe; eItceiv 6xi fatal, Set touto
elvat note aXi)6t; 8x1 faxiv 8 Si vuv aXrfiii elneiv
bxt uiXXet, oiSev xioXuei
p)\ YevesSat' -xeXXtov yap
30 av paSt^eiv tt; oux av paSt'oeiev.
(2) "OX(d;
8*, iitel
ivSe^etat Ivta tb>v ovtiov xai
fi^i
etvai , SrjXov Sxt xai
ta Y>vdp;eva oCtta; e^ei, xai oix i^ dtvotfXT); tout* serxat.
ndxepov ouv anavta toiauta v\ ou , <SXX' e"vta jvayxaiov
aitXw; ytvecrdat , xai e"attv wsitEp im tou eivai ta (xiv
3!> a&uvaia jatj elvat xa 8e Suvaxa , oSxto; xai itepl ttjv
Yevetnv ; olov tpoira; apa ivi-pn^ ^eve'c-Oat , xai
ofy
oTdvte (t")| ivSe^eadat.
(3)
Et
fy
to icpdtepov iva'YXJ)
-feveaflai , el xb Satepov, e'axat, oTov el oixt'a, OejxeXiov,
el 8i touto, 7n)Xdv 5p' o3v xai ei degxAio; yeYOvev,
4u araYXT) olxt'av yevt'oOat ; ?| ouxett , el |xJ) xdxetvo avayxij
vevc'crQai 4itX6)* el Si touto, avayxn) xai OejxeXiou
Yevojxevou ftvloQai olxiav oSxui yap ^v to icpoTepov
l/ot itpb; to Cotepov, uux' eI txetvo fatal, eivotYXit
exeTvo icpo'tepov.
() El toi'vuv dvayxT) Yevfaflai to
*& Sarcpov, xai to npdtepov avayxiri
*
xai el to irpdtepov,
xai to Satepov toivuv avayxT) , clXX* ou
81"
ixeivo, dXX*
6x1 uite'xetto il ivoYxr); fao'jxevov. 'Ev of; dEpa to
uvxepov dvavxii etvai, iv toutoi; avxttrcpe^Et , xai
. ael xou itpotepou Yevoj/ivou *2vaYxr| YevfaSat to ficrxe-
n pov.
(&)
El (iev o3v el; dtneipov eTotv inl to xatu,
'
oux faxat dvavxi) to (Scrtepov tdSe Y*vfaQat anXw;.
'
*AXX' ouS' iS uTtoOeVeto;

del
yP
ftepov IpmpoaQev
corruptio , ct <|tiam ob causam , et quid generabile c( cor-
ruptibilc, ex his quae diximus manifostum est. Quum autem
sitnecesse, qnippiam esse movehs, si futurum est ut sit
motus
,
quemadmodum antea dictum est In aliis; et si motus
semper sit, semper esse quippiam movens; et si continuus,
unum idemque et immobile et ab alteratione generationeve
immune; et si plures sint motus circulares, plura quidem,
sed omnia baec quodammodo sub uno esse principio necesse
sit ; et qunra tempus sit continuum, moturn esse continuum,
siquidem fieri nequit ut sit tempus sine motu : tempus pro-
Tecto continui cujuspiam numerus erit : ejus igitur qui in
gvrum est, sicuti in iis qua; initio diximus, pralimtum
est. (II) Sed utrum motus idco est continuus, quia id
quod motum subit, continuum sit, an quia id in quo (it
motus , locus inquam ant affectus f palam sane est , motum
ideo continuum esse, quia id quod movetnr, continuum est.
Nam quo pacto continuus est affectus, nisi quia res ea cui
accidit , continua est? Si vero et quia id in quo , hoc soli
loco competit : quippe qui magnitudinem quandam habeat
:
e magnitudinibus autem sola circularis continua est, adeo ut
ipsa sibi semper continua sit. Corpus igitur circulare quod
ferri assolet, motum facit continuum; motus vero, tempos.
CAP. XI.
Quum autem in iis qua? per ortum alterationemve, aut
omnino transmutationem continenter moventur, hoc post
hoc deinceps esse ac oriri in tantum ut non deficiant, vi-
deamus : utrum quippiam sit
,
quod erit necessario , an
nihil , sed omnia non fore contingat , considerandum est.
Palam enim est, quod nonnnlla. Atque continuo fore et
esse futurum, hac de causa diversa sunt. Namde quo vcrum
est dicere ipsum fore, de eo tandem hoc ipsum inquam esse,
vcrum sit oportet : de quo vero nunc verum est dicere
ipsum fore, hoc non esse futurum nihil vetat. Nam tametti
futurum est ut quispiam ambulet : tamen fieri potest ut non
ambulet. (2) Omnino autem quum ex entibus nonnulla
,
et esse et non esse contingat : quod et ea qua; gigni solent
ita sese liabebunt , et non necessario erunt , apertum est.
Utrum igitur universa sunt ejusmodi , an non , sed aliqua
simpliciter fore necessarium est; et sicut in ipso esse fit ut
quredam non possint non esse
,
qusedam possint non esse
,
sicet in ipsa quoque generatione? verbi gratia, solslilia
fore necesse est , nee fieri potest ut non contingant.
(3;
Si
igitur prius fore necesse est, si posterius erit , ut si domus,
fundamentum , si vero fuodamentum , lutuin : an ergo
,
si fuodamentum factum est , domum quoque fore necesse
est ? an nou adhuc, nisi et earn fore simpliciter necesse sit?
quodsi hoc sit, facto fundameuto fore domum necesse est.
Nam sic prius sese habet ad posterius. Qua de causa si hoc
erit, ante fore illud est necesse. (4) Si itaque est necesse
fore posterius
,
prius quoque necesse est : ct si prius , etiam
posterius. Verum non ob illud ,. sed quia necessario futu-
rum, supponebatur. In quibus ergo posterius esse necesse
est, in hisce recurrit; semperque, si prius est factum, poste-
rius fore necesse est.
(5)
Quodsi deorsum versusin infinitum
abeant, handqtiaquam ex posterioribus hoccc fore simpli-
citer, sed ne ex suppositione quidem, erit necesse. Nam
Digitized by Google
DE GENERATIONE ET CORRTJPTIONE LIB. II. CAP. XI. (S37,W8.)
itifx.r\ iaxai
,
Si' 8 ixsivo &vdyx.r\ YSviaOat. "UoV
el |X^ iaxiv
ipx^l
T0" at^pou ouSe itpwtov ?<jti ou-
Sev, 8t* 8 avafxetiov Ibtbi Y've'ffdat.
()
'AXXa (*t|v
ou5' iv tok itipat; tfoxxsi tout' Ioti elitetv aXT)8ioc
,
k #u airXtac ivavxvi Yeve'a8ai , oTov olxtav, (ray OtjjiiXio?
YtvT)teti
-
8rav ykp ftY^tcti, l (*r| set touto dvayxT)
ytveoOat , auu-Cr'oeTat <m elvat to evoe/ouevov (x^| ael
tTvai. 'AXXa Set Tij yevt'oei del eTvat, cl ^ dvaYxTji;
aurou eWtv f, YveK
-
to
?&? ^
iva^x*!? xal did 4ua-
.0 8 yip eTvst iviyxri oijr oTovre |iJ) eTvat Stat' el eVrtv
e*$ dvaYxi)?, aiSirfv eon, xat el atStov, 1% avdvxrie.
Kat el
^
fivKSH toivuv i dvaYXT)?, atStoe,
^ Y^
vtol

toutou ,
xai el ifSio< , <! avaYxri?. El apa Ttvb
it"
ava-poic
aitXC? f, y*"'
01
?, avaYXT) avaxuxXetv xal
16 avaxau-irretv. 'AverYX*)
Yp
^tot ite'pa?
fyetv rijv
Ye*-
veotv Y|
(i,
xat el
y.^, ^
el euOti r( xuxXw. Toutojv
8'
eutsp eVrat HSuh ,
oux el; *u8u oToVce 8ia to ()-
oapioi; elvat ap^v ftrJT*
ev xarto, w? eVt xtov ioo(u-
vv XajiSavoftev, |*^t' avco, 6? eVt twv yivojjlcviov

dvaYXK)
8*
eTvai apyjqv, (tr, ireicepasfx^vrn ouenrji;, xal
dioiov eTvai. Alb avaYxri xuxXw eTvai. 'AvTtorpe'-
<peiv apa itifxi\ eoTat, olov el to31 bWyxyjc, xal
to npoTepov apa* aXXi u.r|v el touto, xat to BcTspov
avaYxi)
Y
JVI
'
al- Kal "Touto ael
8^
auviyio? ou81v

yP
touto Sia^epei XeYetv 8ia 8uo i| itoXXwv. 'Ev tj
xuxXm apa xivr.oet xa\ ftwatt iax\ to 1$ ivifxr^
a!tXw<- xai elTe xuxXto, &vi-(x.y\ exaorov Yi'veoOai xal
YY
0V'val

xa\ el ivaYXYl,^
toutwv yiviai; xuxXw.
(7)
Taur (jiv S'Jj euXoYbx, ^tel 4iSto< xai XXk ^(pavri
30 f, xuxXw xivt|01( xal ^
tou oupavoti , 6rt Tatixa
11
ivaYXT.c y'
7"** xal tmai,8aai TauTr,c xtv^set? xal
Scat 8ta TauT)V el
Y
a
p
fb xuxXw xtvou,uevov aet ti
xtvei, ivaYXTj xal toutojv xuxXcp eTvai -ri|v xi'vrjdtv,
otov trfi avid cpopSc ous*>i( 8 ^Xto( xuxXm toSi, iittl
J*
8'
outoj? ,
al Spat 8ti touto xuxXw
Y>'
v<>vtat xal ava-
xaaitTOuo-tv, toutojv
8'
oCtoj Y"">fi*'vtjv itaXtv t4 6icb
toutojv. (s) Tl o3v 8^ itore t4 ftiv oBtoj tpalveTat,
oiov 608T8 xal a^|p xuxXw Yiv^eve, xal el (tiv ve'^o;.
eciat, Set Isat, xat el 8et
ft,
8et xal vfyo? eTvat,
tn avOpuncot 8 xal Jwa oux avaxauvTrrouaiv el< auTOu?
wots itaXtv yivtaQat tov a&tov; 06
y^P
avctYxr, , el
6 irarrip ifivm, oi yiviaQw aXX' el o*u, Ixeivov.
El? eu6u Se eoixev eTvat b6t) tj Yeveot?.
()
'Ap^ 8e
T>); (Txe'j^w; rraXiv a5rr) , icoTepov iuotto; fiitavxa ava-
*& xau;icTet r, ou, aXXa tb ftiv apiOfxw tb 8i eloei (xo'vov.
"Ootov (jiv ouv a^OapTO? f| ouvta f, xivoufjievri , ;pave-
pbv 8ti xal apt8(t(J> tbutb lorat
( jj
Y
a
P
xt'vr^i; axo-
XouOet T(T> xtvouu.evo>
),
6oiov 81 |/.r) aXXa
if
9aprt|
,
(ivetYXT) toj ef8ct , api9u;t5 8e (xtj avaxafiirreiv. Atb
M 68b>p II ae'po? xat d7,p i; 68ato; etSet 6 butoi;
,
oux
ipt8u.w. El 8} xal TBura apt8[if|> , aXX' ouv 5v ^
ou-
ola Y'veTat oua TOtauni ota v8e'y_eo9at
p^
elvat.
46?
semper aliud ante neccssario erit : quocirca et illud fore
,
necessariuro erit. Quare si infinili non sit principium, nee
primum quicquam erit, ob quod fore erit necessarium.
(6) At vera nee in iU quidem qua; finem iiabent atque ter-
minum, hoc veredici continget : simpliciter inquam fore
quippiaro, ut domum, quiim factum fuerit fundamentum.
Nam quum fuerit factum : nisi semper earn fieri sit necesse,
semper id esse quod potest non esse , eveniet. At genera-
tione semper sit est necesse , si ipsius generatio necessario
sit; nam necessario et semper, slmul sunt; quod enim esse
est necesse , non potest non esse. Quare si quid necessario
est, sempiternum est : et si sempiternum est, necessario est.
Si itaque bujusce generatio necessario est , sempiterna est
:
et si sempiterna, necessario. Si igitur generatio cujuspiam
necessario simpliciter sit , in orbem eat eodemque revcr-
tatur necesse est. Nam generationem aut terminum ha-
bere, aul non habere , necesse est : et , si non babeat , aut
in rectum, aut in circulum. Horum a litem si sempiterna
sit, in rectum minime possibile est : quia nequaquam sit
principium, neque deorsum ut in futuris accipimus, neque
sursum ut in iis quae jam facta sunt. At esse principium,
si linjta non sit , atque earn sempilernam esse necesse est.
Quorcirca circularis sit , est necesse. Igitur regressum- fieri
necesse erit: ut si hoc necessario sit, ergo et prius. At vero
si lice , et posterius fore erit necesse. Atque hoc semper
continue : nihil enim refert, per duo an multa hoc dicamus.
Igitur necessario simpliciter circulari motui atque genera-
tion! competit. Et si in orbem fiat generatio, fore quod-
que et esse factum necesse est : et si necesse sit, horum
generatio circularis erit. (7) Haec itaque non sine ratione
accidunt, quandoquidem et alio modo motusille circularis
atque ocslestis perpetuus apparuit. Nam haec necessario
fiunl eterunt
,
quaecumque hdjusce motiones sunt, et qua>
eumque propter hunc fiuntmotum. Nam si id quod in orbeuu
movetur, aliqua semper moveat , eorum quoque motum
circularem esse necesse est ; ut si supera latio orbita sit, sol
orbita movetur. Quoniam autem hoc pacto movetur, hac
sane de causa anni tempore in circulum fiunt redeuntque.
Quae quum ita fiant, omnia profecto quae sub ipsis sunt,
baud secus Sent. (8)
Curnam igitur quaedam ita fieri vi-
dentur, nempe circulatim oriri , ut pluvia et aer ( nam si
nubeserat, pluat etiam oportet :et si pluet,nubem quo-
que fore convenit
)
; homines vero et animalia in sese non
redeunt remeantque, ita ut idem rursum oriatur? Non
enim si pater sit, te fore; sed ilium, si tu sis, necesse
est. Haec autem generatio in rectum proficisci videtur.
(9)
Rursum autem hoc consideration's initium sumatur :
similine modo universa redeant an non , sed quaedam nu-
mero.quaedam specie solum? Quorum igitur substantia
motum subiens incorruptibilis est, ea omnia, otpatet,
etiam numero eadem redire solent ( nam motus id comi-
tari solet, quod motu cietur; quorum vero non , sed cor-
ruptibilis : specie, non item numero, reverti necesse est.
Quocirca quum ex aere aqua fit, et ex aqua aer, aer specie
idem, non numero, redit. Quodsi et eadem numero ali-
qua redeant, non tamen ea quorum substantia ortum subit,
ejuscemodi exsistens
,
quae non esse possit.
30.
Digitized by Google
AP12TOTEAOY2
TA
META TA <PY2IKA.
BIBA10N A.
ARISTOTELIS
METAPHYSICORUM
I.1BKR I.
[Pag.
3,
4 Brand.] CAP. I.
( 980,981 Ukk.
)
IlavTtc avftptoitot too tiSsvat ipifwtai fussr o-)-
(tiiov
8*
T| twv afoO^accov iyiirr^aii' xal -yap
X*"?
14 ^
-/puns ifvKMvzai Si* a&t(, xal ,uaXisra twv aXXwv
f, 3ll TUV 3u[/.<XTWV. Ou
Tf^P
JtOVOV fvo 7tpOTTWpUV,
XX& xal |*T,8ev puXXovre? wpatrfiv to 6p3v alpoupeOa
ivrl itavrtov
&c
slitiiv tCv aXXwv. At-rtov
8'
<n |ia-
Xtara trots! Yvwpi?eiv ti f
1%
a8? auri) twv at<r(bfaewv xal
iroXXA; 8y)Xoi fiiatpopoi;.
()
4>uati puv o3v 0ta6rj9iv
?vwra Y^verai t4 C<ja, ^* ^ t?,? al<j8r,<7Ew tot |v,
io awtwv oux t^ft'Yvetat pwr'pni, tot?
8'
tyrfvvrtai. Kal
Slit touto Tauxa tppovtpuoTepa xal ualfriTixw-CEpa twv
f*r)
Suvajxevaiv [7)f/.ovtuiiv icm'v. <t>poviu.a
f*iv
av(u
tou (juxvOovttv, Sera |xi| SuvaTat twv dwpwv axoutiv, olov
puXrrra, xal it ti toiovJtov XXo fsvoc; Swwv eWv (*av-
16 Oavsi
8'
6a itpbt Ti) !*v^[jiTi xal TauTr,v Ij^m r)|v t-
o9r)Oiv. (s) T4 (jiiv ouv dtXXa ti; (pavracuau;
?j xal
Tat; Ltvrjpaic, i(xircipta< Si jier^Ei puxpo'v to St twv
avOpwrcwv Ytvo xal t6j(vt| xal XoYio\uoTe;. (4) TtyviToi
S'i* TJJC [JLVlipiTIC IjAIMipia TOt< v6p0)Tt0{* l
"f^P
W0^*
SO Xal pvr,pai tou auTOu icpa^aTo; pu8? ifjottipiac, Suva-
[uv aitoreXouaiv. Kai Soxtt er^eSov ^tciotti(*.yj xal
Te'^vi) Spwiov lvt t| ipviceipta. 'AitoSaivet
8'
iRinqprj
xal TeV7) Sta tt|? 2|Aiceip(a{ to7? dvOpwxoi?
*
t| txsv yap
ifumpia T^VT,v iiroirjcrev, ok <fip\
DwXoc. , Spftw; Xe-
35
ywv, t|
8*
airttpi'a tu^tjv.
(6)
nvveTai 8i Ttpr, , 8rav
ex rcoXXwv ttj? i|xitttptac iwonifxaToiv u.ta xaOoXoo ye-
vr,Tai ittpl tCv 6pwi'wv unoXij^t;. To jxiv ^ap ?/etv
6jt6Xrnj/tv 8n KaXXia xajivovn ttiv81 tJ) vo'oov to81
auvr,viYX( xal HwxpaTti xal xaO' txaarov outw icoa-
toXoT;, ^uittipia? iori'v

to
8'
8x1 it5t toi; toioioSs
xt' cTSoc Iv aipopidStTeri, xa(xvouai T>)v8l t^v vdaov,
cuv^veyxsv, oTov toT? ^Xty|xaTtoSwiv J| ^oXoiStviv t) itu-
pfrrouai xauerto, xi/yrfi. ()
II po? [iiv o3v to itpar-
tciv iynnifla xiyyrfr ouSev SoxtT Siafipciv, aXXa xal
|xS[XXov faiTUY^avovTa; 6pw|uv tou? ijjucetpoo? twv avtu
t)< l(xitctp(a; Aoyov ^ovtwv. Afriov
8*
8"ti
^
jiiv
ijxTtetpta twv xa6* Exottrco'v 2oti yvwoi?,
^ 81 tev^vij
Toiv xaOoXou, ai 81 itpaSei; xal al ytviatif ic5ai icepi
Omnes homines natara scire desiderant. Signum autem
est 6cnsuum dileclio : nam et absque usu propter se ipso*
amantur
;
prae ceteris autem
,
qui per oculos lit : non enim
ut agamus solum , verum etiam nil acturi , ipsum viUere
prae omnibus aliis ( ut ita dicam ) eligimus. Causa autem
est quod sensuum hie Tel maxime nos cognoscere quicquam
facit , multasque difTerentias manifestat.
(2)
Natura itaquo
uiiiiualia sensum habenlia liunt : a sensu vero quibusdain
eorum non innascitur memoria, quibusdam vero innascitur.
Et ob hoc prudentiora et disciplinarum capaciora sunt hoc
,
quam ilia qua: memorare non possunt. Prudentia quidem,
absque eo quod discant, qusecumque scilicet' audire sonos
non possunt, ut apes, et si quod animalium genus simile est
:
discunt autem quaxumque una cum memoria huncquoque
sensum habent. (3) Cetera igitur pbantasiis ac memoriis
vivunt, experientia vero parum participant : buinanum
autem genus arte cliam ac ratiocinationibus.
(4) Fit autem
ex memoria experientia hominibus. Multse etenim ejus-
dem rei memorise unius experientia; vim elTiciunt. Quare
experientia ptene simile quid scienl'ue ac arti esse videlur.
Per experientiam autem ars et scientia hominibus ellicitur.
Experientia enim , ut recte ait Polus, artera efficit , impe-
ritia vero casum.
(5) Fit autem ars, quum e multis expe-
rimentalibus notionibus una de similibus universalis existi*
matioOat. Existimare etenim, quod Callias hoc morbo
laboranti hoc conduxit, similiter Socrati ac singillalim aliii
multis, experientia) : quod autem omnibus hujuscemodi
secundum unam speciem determinatis hoc morbo laboran-
tibus conducit, utpote phlegmaticis, ac cholericis, aut
febre ardente laboranlihus, hoc artis proprium est
(6) Ad
agendum itaque nihil videtur experientia ditTerre ab arte
:
quin imo videmus expertos magis id quod intendunt , con-
sequi
,
quam illos qui rationem absque experientia tcnent.
Causa vero est
,
quod experientia singularium , ars autem
universalium cognitio est. Actiones autem ac generatio-
ns
Digitized by Google
METAPHYSICORUM LIB. I. CAP. I.
(981,982.)
to xaO' txaordv ttotv

ou yip

avOponcov t-ytotJJei 8 ta
tptuwv, TtXrjv aXV rj xavi ffuu.6e6)xd<; , <JXX4 KaXXtav
rj 2<uxpatT)v 5} xwv aXXoiv Ttvi twv o8tw XefOfjitvwv,
o> ffujx6e6r,xt xal avOpwirw tTvat.
(7)
'Eav ouv Aveu
t>
Trfc
{Aireipca tvj5 T'* T0V
^*Y
0V
>
xa^ T0 xaOdXou (tJv foiti-
pft^T), to
8'
h toutw xa9' txaorov aYvotj foXXaxi< 81a-
(iapr^seTai 1%
Otpaictfa;

OtpaiteuTOv
y4p
to xoO' ixa-
erov u.5XXov. 'AXX' flu-wc to
Yt
e!8tva xai to erccetEiv
t5] Ttyvir) t5)? i|rp(a 6irapxtiv otdu.t9a u.3XXov, xal
10 aoowrEpouc xoti; Tt-jrvitae twv luvirf (pwv uiroXau.6avo-
(tiv, w; xatot to tlStvai fiSXXov axoXouOouoav t^v ero-
o(v itaotv. Touto
5', o*ti ot f*lv
-ri|v aitt'av foaoiv,
ot S' ou. Oi uiv
Y^P
?f*t*ipoi to o'ti plv feast, Sioti
8'
oux foaiiv

ot SI to Stori xal aWav yvwpfllouatv.
It (s) Atb xai Toll? dp^tTEXtovai; ittpl exaatov Ttu\iwrs'pou;
xai fj&XXov
tiStvat vou;lou.ev twv ytipoTEyvSv xai ao-
owTtpouc: , 3ti Tac akia? twv 7totou[xe'vwv taavtv, tou?
8 waitEp xai twv a\|/uwv evta, irotttv uiv, oux tiSova
81 itottiv a irotti, oTov xa(tt to icup. Ta piv ouv
30 otyux" ^
uatt ttvl irotttv toutwv e'xsotov, tous 81 yti-
poTsyva 4V fto? w( 00 xbt4 to itpaxtixouc tTvat ao^w-
Ttpou ovtbc, dXXl xbt4 to Xoyov l/tlV aurouc xai t4;
ahtac fvwp'tei*- ()
"OXok w otjuiov too tlSoro; to
SuvaaOat StSaoxttv AW, xal 8i touto t^v t^vy)v ttj
2|X7CEip(a( olduxOa paXXov 4irior/u.iv tTvat SuvavTat
Yap
, ot 81 ou Suvavrat SiSeoxttv. "Eti 81 twv aWty-
otwv ouOEuu'av f|Y0uu.6a tlvat oo^(av* xattot xuptw-
TBTa( y' *tiv aurai twv xa8' &ao-ra yvu><ni$' *XX' ou
XiYOUot to Sii t( itept ou8evo<, oTov 81a ti Otppibv to
au nup, dXXa giovov 8ti OEpgxo'v.
(10) To u.Jv ouv irpoirov
lxb< tov iwwavouv t&povTa ti'xvr,v wapi t4 xoiva;
alaO^aett 6au|ia!|io6ai iro twv av6ptoTCtv, (ijg pidvov
3i4 to yp^aipov (Tvb( ti to>v eCpeOevtwv, XX* ux; oofbv
xai Stafe'povTa
twv aXXwv. DXEtdvwv
8'
t6ptoxo;u-
16 v<ov te^vwv, xa\ twv (*lv icpbc TdvaYxaTa twv 81 itpb?
Sibywy^v ouawv, dti aoipwrtpou; tout toioutou? ixEi'vwv
GicoXau.6avo[Uv, 8i4 tb (t)
1
,
icpbi;
XP^"
IV ^val T"< ^1tt_
OTTlfia? BUTWV. (11) "08ev >JOT| ItavTWV TWV T010UTWV
XBTECxeuao-(Uvwv at (jtij itpb? ^Sov^v jat,SI icpb? tbvby*
40 xate twv fctoriiixwv &pc9r,oav, xai npwtov iv tou-
ton TOitoi? oJitsp ier^dXaoav. Aib ittpl AtY*"w <A
paOripaTtxel itpwrov T^vai ffwvEO~rr|0'Bv

IxeT
y^P
a^e(9r) oyoXa^Etv tb twv Upe'wv fOvoc. (12)
E*p*lTai
jilv ouv iv tot 'Hdixoic t(? 8ta^op4 te^vri? xai faioTTj-
48
(*r
t
? xai twv aUoov twv &[ioyevwv
*
oS
8'
fvtxa vuv
mtou.iuOa tbv Xoyov, tout' eWv, 8ti r>)v ivopiaijojuvr.v
ffotptav ittpl t4 icpwTe afTta xal t4?
Aflfe
&TcoXajx6a-
voust icavTt?, wTt, xaBaitep ttpT)tai itpottpov, 6
(xlv
Ijxittipo? twv iitoiavotiv fydvtwv
atsOrioiv tlvat Soxtt
10 o-o^wttpo?, 6 ot TtyvCtrn twv piitt(pwv, xnpoTt'y.vou 81
6 ap/tTtxTwv, at 81 Btwprittxal twv iroiY|Tixwv
(xHXXov.
"Oti (ilv o3v *, ootpfa irtpi tiva aWac
xal ipxa
to
iitio-niixT) , SijXov.
[48.] 4G9
nes omnes circa singnlare sunt : non enlm homiaem , nisi
per accident , sanat qui medetur, sed Calliam , aut Socra-
tem, aut alium quempiam eorum qui sic dicuntur, cui ac-
cidit bomini esse. (7) Si quit ilaque ratiooem absque ex-
perlentia teneat, et universale quidem cognoscat, quod
aatem sub eo particulare est, ignoret.sacpenumero aberrabit
a sanando : id enim magis sanabile est, quod singnlare est.
Niliilominus scire et cognoscere magis arti quam experien-
tiae arbitramur inesse ; ac eos qui arlem tenent, quam eos
qui experientiam habent, tapientiores esse putamus, eo
quod sapientia propter scientiam magis omnes sequitur.
Hoc autem, quoniam illi quidem sciunt causam , lii vero mi-
nime : expert! etenim sciunt quidem quod est, propter quid
autem nesciunt; illi vero
,
propter quid et causam cogno-
scunt. (8) Quarc et eos qui in quaque re architect! sunt,
honorabiliores et doctiores, ac eisqui manibus operantur.
sapientiores putamus, quoniam causas eorum quae Sunt,
sciunt : illi vero , sicut et quae Inanimate , faciunt quidem,
sed nescientia faciunt ea quae faciunt , ut ignis comburit.
Sed inanimata natura quadam horum singula faciunt ; ma-
nibus autem laborantes, propter consuetudinem : tanquam
sapientiores sint , non prout activi sunt, sed prout ratio-
nem habent , causasque cognescunt. (9) Et prorsus signum
scientis est, posse docere. Quamobrem magis artem quanr.
experientiam , scientiam esse putamus. Illi enim possunt,
hi vero minime possunt docere. Praeterea sensum nullum
putamus sapientiam esse'; tametsi.singularium bae maxime
propria? cognitiones sunt : de nullo tamen dicunt propter
quid, ut propter quid calidus ignis, sed solum quod cali-
dus. (10) Primum itaque cujuscumque artis supra com-
munis sensus Inventorem , non solum quoniam utile esset
quod inventum erat, verum etiam ut saplentem , et ceteris
praestantem (ut verisimile est) homines admirabantur.
Qnum autem plures artes invenirentur, quarum aliae ad
necessaria, aliae ad oblectandum esaent , semper tales sa-
pientiores illis putamus
,
quod eorum scientiae non ad utt-
litatem essent. (ll) Quo fit ut hujusmodi jam omnibus
institute , illae sapientiarum
,
qua: neque ad degendum
voluptarie, neque ad necessaria conducunt, inventae sint
,
ct in illis locis primo , ubi vacabanl
;
quare circa iEgvptum
primum
mathematicae artes
constitutae sunt : illic enim
genti sacerdotum Tacare
pennissum est. (II) Dictum au-
tem in Moralibus est,
quaenam sit artis et scientiae dif-
ferentia, ac ceterorumquaB
ejusdem generis sunt. Cuju*
autem
gratia nunc sermonem
facimus, illud est
,
quod ap-
peltalam
sapientiam circa primas causas et principia omnes
arbitrantnr versari. Quare ( at dictum est prius
)
expertus
quidem sensum
quemcunque
habentibus sapientior esse
vidctur : artifex wo, expertis : architectns etiam, manibus
laborante:
speculativi autem , factlTis. Quod igitur sa-
pientia circa aliquas causas et
principia
scientia sit, pateC.
Digitized by Google
470 [
8.]
TQN META TA *V2IKA A,
p. (985.)
CAP. II.
'EiTeI St TBUTT1V T^V tltlOTIQftKlV J^TOUpiEV, TOUT* V
e*T) oxettteov, f| itepi itoi'ac ahfac xal irept nota;
apx4
iirio-t^jxT) cotp(a lor(v. El S^ XaSot ti? to; OiroXr^cic,
fyoptv tepl tou oof
ou , to^' av ex toutou ipavepbv
,
* yiwzo H-SXXov. (2)
'YiroXau.6avop;ev S^j jrpwrov uiv
initrtaaOxt iravra tov ao<pbv w? EvSE^ETat , uj) xa8' xa-
otov ?/ovTa iirurtY,pui)v auTwv eita tov t& /aXe7ti
pfwvai ouvapuvov xal il)\ faSia avOpwrrw iftvwaxEiv,
toutov sospdv (to
y4p
alo"8aveo"8at tcovtwv xotvdv, Sib
10
f
actov, xal ouSev aoipo'v )

eti tbv axpifisoTspov xat xbv
3i3ao~xaXixwrEpov twv oIti'ojv eo^oVcspov eivoti Ttepi ic5-
aav i7crr)i(xr,v.
(3)
Kal twv 2ittaTr
;
u.5v Js tyjv auT?js
'vexev xal tou EtOEvai aptv atpETTjv ousav [xaXXav eTvoi
oo:p(av y| rijv twv cmoSaivdv-cwv evexev, xal t^,v ipyaxw-
16 tEpav tt,? uitr,pETOucY|? ptSXXov slvai ao<pfav ou yap Sstv
itixaTTe8at tbv eo^bv aXX' iittTOTTEiv, xat ou toutov
l-repo) itEtOeoOat, aXXi toutw xbv *Jttov oo^ov.
()
Tic
uiv o3v uicoX^ij/Ei; TOtauTa? xal TosauTa; t/oiuv irepl
tvJ{ aojpta? xal twv ao^wv. Toutwv Se to (jiev iraVra
30 iiti'oTaoOat tw ptaXwTa eyovti t^v xaOoXou s
,
7rto-Tr,ptr|v
avafxatov oitap^etv outo? yap oTSt irw? itavTa t4 6tco-
xt(|xcva. 2^eSov Si xal v^aXeitwTaTa TauTa yvoipt^eiv
toi? dv9pto7toi?, ti puEXiora xaOoXou* itoppwTaro)
Yap
twv alo6^o*tov lxtv. 'AxptSt'oraTai Si twv iitto-rr,-
2t [twv at (xaXtoTa twv icpwTwv Eisfv at
Yap
i\ iXa rtdvwv
axptSeo-tepat twv ex irpooOE'oEwi; Xeyousvcov, oTov apt-
Opti|TtxJ| YEwptEtpiac. (5)
'AXXi (jfJjv xal StSaaxaXtxi)
Ye ^ twv afctwv 8ewpr|Ttxi| ptSXXov

outoi
Yap
3i3a-
axoumv ol t4? ahta; Xe'yovte; irepl ixaaTov. To
3'
eI-
30$Evat xal to 7c(oTao6at autwv evExa ptaXio6' tmap/Et
t5) tou piaXtdTa iirtSTriTou JniST^pff). 'O
Y^p
to ejt-
OTacrOat St' iauTO alpoujievo; trfjv ptaXtSTa iirtO"r^pL)]v
piaXtaTa alpiisETai, TOtautr)
0'
iariv f, tou ptaXtaTa
l7rtOTr,Tou, aaXtoTa S' irtm>)Ta Ta npwxa xal to at-
3 Tta

oti yip TauTa xal in toutojv TaXXa Yvwpt^ETai
,
dXX' ou Tat>Ta 3tl twv uiroxEtpuvwv.
()
'Ap^txwTat7|
Si twv irciOTripiwv, xal piSXXov ap^txj)
t5J? fiTnipETOu-
or)(;,
^
yvtapltyuGti tivo? evexe'v Isti itpaxTEOv exao-Tov
TOUTC
0'
0TI TOtYa^ov ^v EXO5T01?, b*Xw Si TO aptffTOV
10 v TT) ^lUOEl ItaffYJ. (7) 'E iltOtVTWV OUV TWV tipK)U.E-
vt>)v int tJ)v auT^jv jmoT)]jxi|V icficrtt to (i)ToupiEvov
ivopta

Sei
y^P
TauTtjv twv icpwxwv
ipx^v xal atTtwv
Tvat 0twpT)Ttx^v

xal
y^P
TaYa6bv xat to 0? fvexa 8v
twv akt'wv oTtv. "Oti
8*
06 RotijTtxi] , S9jXov xal Ix
45 twv irpwTwv !piXoaofr,aavTwv. (s) Ati
Yip
tb Oaupia-
eiv ol dtvdpwicot xat vuv xal to icpwrov j{p^avto
f
1X0-
oofitv, il ip/trfi
pUv t4 npd^etpa twv a?topwv Oaupiat-
03vte(, sTta xati pitxpbv o&tw 7tpotdvTE< xal irspWwv
u.ei!^o'vwv Staitopi^ffavTEi; , oTov itEpt te twv ttj? m-
10 X>Jvr,c TcaOr,ptaTb>v xat twv itepi tov jJXtov xal aorpa
xal icepi t?)( tou icavTOC yivlaton.
'0 3'
ixopiov xal
6aufxa!|wv otETat ifvoth. Atb xal 6 cptXdpuOoc <ptXd-
Quoniam autem lianc scientiam quoerimus, hoc ntique
fuerit considerandum , circa quales causas et qoalia prin-
cipia scientia sit sapientia. Si itaque repetat qnisquam
quas de sapiente opiniones habemns , fortassis ex hoc magis
appareat.
(2) Primo igitur opinamur, sapientem maxime
omnia, ut possibile est, scire, non habentem singulariter
eorum scientiam : deinde ilium
,
qui difliciliora, neque
scitu facilia homini, cognoscere possit, sapientem existi-
raamus (sentire enim omnibus commune est : qnamobrem
facile , et neutiquam sapiens est
)
; item ilium
,
qui exactior
ac magis docere valens , causas reddat , sapientem in omni
scientia esse. (3) Scientiarum quoque illam, quae gratia
sui ipsius,et propter ipsum scire, quam illam, quae aliorum
gratia eligenda sit , magis sapientiam esse. Et principa-
liorem quam ei subministrantem
,
potius sapientiam esse .
non enim ut sapient! praecipiatur, sed ut ille praecipiat , nee
ut ille ab altera , sed ut ab eo minus sapienti suadeatur,
decet.
(4)
Opiniones itaque tales, ac tot , de sapienlia et
sapientibus habetnus. Horum autem hoc quidem , omnia
(inquam) scire, illi, qui maxime umversalem scientiam
hal>eat, necesse est inesse : liic enim quodam modo omnia
notion! subjects scit. Fere autem et difficillima liominibus
cognitu sunt ea quae inaximeuniversaliasunt, siquidem re-
motissima sunt a sensibus. Scientiarum autem ill* certio-
res sunt, quae maxime primorum sunt. Nam quae sunt ex
paucioribus , exacliores lis sunt quae ex additione dicuntnr
:
ut Arithmetica, quam Geometria.
(5) At vera ilia magis
docet
,
quae causas speculatur. li enim docent, qui causas
singulorum dicunt. Intelligere autem et scire eorum ipso-
rum gratia ilii praecipue scientiae inesl
,
quae ejus est qaod
maxime scibile est. Qui enim scire ejus ipsius gratia eligit,
earn quae maxime scientia est, praecipue eliget. Talis au-
tem est ejus quod maxime scibile. Maxime autem scibilia
sunt ipsa prima , et causa;. Propter hacc enim et ex iis
cetera cognoscuntur, sed non haec per subjects.
(6) Prin-
cipalissima autem scientiarum, et principalior stibmini-
strante est
,
quae cognoscat id ob quod qnodque agendum
sit. Hoc autem est bonum in quoque, et unirersaliter quod
in omni natura optimum est. (7) Ex omnibus itaque dictis
in eandetn scientiam cadit quod quaeritur nomen. Oportet
etenim banc primorum principiorum et causarum specula-
tivam esse. Nam et bonum , et cujus gratia , una de causis
est. Quod autem non factiva , etiam ex primis philoso-
phantibus patct. (8) Propter admirationem enim et nunc
et primo tnceperunt homines philosopbari : a principio qui-
dem admirando ea quae de dubitandis faciliora erant ; deinde
paullatim ulterius procedentes , etiam de majoribus dubi-
tando , ut de passionibus luns, et eorum quae circa soleta
et Stellas fiunt , ac de generalione universi. Qui vera du-
'bitat et admiratur, putat se ignorare : quare pliilosophos
amator fabularum quodamuiodo est, eo quod fabula ex
Digitized by Google
METAPHYSICORUM LIB. I. CAP. .III.
{s$3,OT3.)
rapoc itwc eVrtv

&
fip
uu8o? ouyxeiTai ix 8auu.aatwv.
"Out' etJtep Sii to ipeuYetv tV
avvotav tyXoodyijo-av,
oavepbv Sn ota to eiSivat to iitiJTOdOai IStWov, xai
ou ^pYjotoj? tivo evexev. ()
Maptupet Si uto to
ouuvGeo^xds-ayeSbvY&pTOxvTwv Ojtap^dvTwv tSv ivoiy-
xaidiv xat irpb? fasTovY)v xat StaYWfJlv f) Toiauti)
(ppowjo-u i;paTO r,Teto-8ai. A5jXov o3v w< Si* ouSejxfav
outJ)v Stjtoujuv
XP
t,av Wpavy XX' oicnrep avSpwird?
fijuv
IXeuSepoc & auToo ?vexa xat u.^ dEXXou <ov, outw
10 xat ao-nj jAOVYi IXeuSe'pa oSoa tSv eniarYjiMov- (jto'vYj yip
aWj aoxr,; e*vexv e'crtv. Alb xai 8txau>j( av oux av-
Opwictvr) vou.totTO autrjc jj XTriou;* itoXXa/_5j yip fi ipwi;
JouXr, Ttov avflpuiitwv laxiv, wsre xot4 iu.ioviq7,v Geo?
av u.bvo< touto eyot to
Y
e
P
a
i
avSpa
5'
oux a;tov
p.\
ou
l& ^TjTeiv t^,v xa6" outov iirio"rr,u.iv. (io) El 6^ Xe'youoi
ti ot itotr)Tat xai ittipuxe ^Qoveiv tb 6eiov, lic\ toutou
ouu.6aivetv (xaXtara elxb; xa\ Suo-ru^ei? eTvat itaVra?
toll? tttpiTTOUS. 'AXX' outs to Setov (pOovepbv EvSe'ye-
Tat eTvat, otXXl xat xot! tJ)v irapoipUav itoXXa ij/su-
so Sovrat doiSo( , 0UTe tt,<; Toiaurr,; aXXr,v pi| vou.t'etv
TtjAiioTtpav. 'H yotp OitOTaTT) xai TiuiioTOTr,. Totaoti)
64 St^wc av etr) pto'vov

?,v xt
Yp
|*Xiat' av 6 Oeb;
lyoi, 8eta t5v litioT7|tiwv eW, xav cf Tt? Ttov Oelwv
*It). Movt) S* aStri toutwv apt^oTEptiiv TeTuyrjxtv
S Tt
Y"P
80? Soxet twv altuov iraotv eTvat xal dpyjq
Tt{, xat tJ|v TOtauTr,v ?, abvo? rj [laXtoV av e^ot 6 8eb?.
(ll) 'AvaYxatoTepat uiv ouv 7t3aat outtj;, apeivcov
8'
ouSeu.ia. AeT pievTOt too? xaTaoTrjvat t^v xt5joiv
autri? et; TouvavTtov f|U.Tv twv l\
ip'/fit
^t^uswv.
30 'ApyovTat pisv
Yap,
Soitep tiitou-tv, oto tou 6uu.ai|eiv
iccivte; et oCtoj; fyei,
xaOaicjp twv Sauaaxiov TauTO-
ptaTa Tot; jat,toi) TeSewpyixo'st tt,v alttav, t\ wept Ta?
tou f,Xtou Tpoiti? 5) rJiv tr,; 6'ia(Tpou io-uufieTptav

OaujjuxoTOv
Y^p
sivat Soxet itSotv, et ti tw iXay^tuTw
35 pt^i
jxtxpetTat. (12) Aet oe et; TouvavTtov xai to aptet-
vov xaTa r);v icapotpiiav divoTeXeuTTJffai, xaSanep xat
bt TOUTot? 6*Tav uaOcoaiv ouOev
Yp
av outw 6auuaetev
avlp YwueTptxb w? el YevotTO i\ StdjxeTpo? ^.ix^rt\.
Tt' (Jtev ouv i, <puoti; tri? entaTTJtMK xr^ ^Touae'vr,?
,
40 eipr,Tat, xat t({ 6 oTtoitb? o5 Set TUY/.avetv tt;v Wttioiv
xai -ri|v SXr,v pieSoSov.
CAP.
'Eitet oe tpavepbv 6rt Ttov l\ ap/_5j alTiwv Set Xa6eTv
lirto-T^piv (
Tore
Yap
elSevat (p*piev I'xaoTOv, Stsv tJiv
itpwTTiv aixiav olwueSa Yo>pliieiv
)
, Ta
0'
attta Xe'YeTat
46 TeTpay^w?, wv (iCav uiv ahfav ^ajjtev eTvat t^v ouatav
xai to t( ^v eTvat ( avaYeTat Y^tp
to Sti ti et; tov Xd-
YOv
?o-/_aTOV, atTtov Si xai apy^ to 5ti ti irptoTov
)
,
iTcpav Si t^v 6Xy)v xai to &itoxet'ptevov, TptTr,v oe 58ev
^ ipy^i
ttj< xtv^oew?, TeTaptiiv Si tip avTixetfAe'vr.v
5o aWav TaT7), to o5 evexa xai T(Ya8dv ( Tele;
Y&p Y
e
"
vsaeo>< xat xtvr^E(o< itaoTf)? tout' ffTtv
)
Tc9ewpii)Tai
piev ouv txavw? itept auToiv vjatv iv toT; Ilepi !pvw?
,
[,] 4TI
niirandis constat. Quare si propter rugam ignorantiae philo-
sopbatisunt, patet quod causa cognoscendi , et nulling usus
gratia , ipsum scire persequehanlur.
(9)
Testatur autem
idipsumquod contigit Fereenim omnibus inventis, quas
ad necessaria et facilitatem ac ad obioctandum conducant,
hujusmodi prudentia qneeri ceppta est. Patet itaque quod
obaliam nullam utilitatem quserimus , sed quemadmoduni
dicimus liber homo de eo qui sui ipsius , et non alterius
gratia est , ita et ha>c sola scientiamm libera est , siquidem
sola hsec sui ipsius gratia est Quare merito non humana
ejus possessio putabitur : natura etenim hominum in pie-
risque serva est. Quapropter secundum Simonidem, Deus
utique solus banc liabet dignitatem ; hominem vero indi-
gnum est non quxrere illam, qua: sibi convenit , scientiam.
(10) Quodsi quid poets dicunt , et natura comparatum est
ut (iiviuiUs invideat, in boc maxime id verisimile est con-
tingere . ut infelices oinnes esse
,
qui alteriora se quacrunt.
Sed nee divinam naturam invidam esse convenit, poetae-
que ( secundum proverbium
)
multa mentiuntur ; nee
aliam
,
quam hujuscemodi , decel bonorabiliorem putare.
Qua; enim divinissima , eadeip etiam honorabiUssima est.
Talis vero bifariam dumtaxat utique merit. Nam et ilia,
quam maxime Deus habeat , divina scientiamm est , et si
qua est quae divinorum sit. Haec autem sola ulrumque
consecuta est. Deus etenim turn causa omnibus esse
Tidetur, turn quoddam principium, et talem aut solus , aut
praxipoe Deus habeat. (II) Ceterae itaque omnes magis e4
necessariae sunt , nulla vero mclior. Oportet autem quo-
dammodo ejus possessionem in contrarium nobis inqulsitio-
nuro, quae a principio flebant, constitui. Incipiunt enim
omnes ( ut diximus ) ab admiratione, an sic se habeat : sicut
de pracstigiosis, quae per se ipsa moventur, illi qui nondum
speculati sunt causam; aut de solstitiis, aut de diametri
incommensurabilitate : admirabile enim omnibus viilettir,
si quid eo quoddividi possit in minimum, non mensiiretnr.
( 1 2) Decet autem in contrarium et in melius ( seenndum pro-
verbium) consummare, queroadmodum in his lit, quum
discant. Nil enim magis vir geometricus admiretur, quam
si diameter commensurabilis fieret. Quacnam igitur natura
sit ejus sciential, quae quarritur, et qua: intentio, quam
debet qnacstio et tola tractatio consequi , dictum est.
HI.
Quum autem manifestum sit quod primamm causarum
oportet scientiam accipere ( turn enim scire unumquodque
dicimus, quum primam causam nus nosse arbitramur
)
,
causae vero quadrilariam dicantur, quarum unam quidem
causam dicimus esse substautiam, et quod quid erat css<
( nam ipsum quare primum, referlur ad rationem ultimam,
causa autem et principium est ipsum quare primum); alteram
vero materiam et subjectum ; tertiam autem unde princi-
pinm molus; quartern vero oppositam ei causam, et cujus
gratia , et bonum ( hoc enim finis totius motus et generatio-
nis est) : de his quidem omnibus etsi satis in Naturalibus
Digitized by Google
472 [oli.]
Sum? 8s 7tapsXa'6w|Xv xal tov>; wpdrepov r,uwv ei<;
emffxe^iv twv ovrwv X8dvTa{ xal fciXoco^iiaavTa; irepl
XT)? aXT,8eia?. (a) A5jXov yip o*"i xaxsivoi Xe'yougiv
<Jp^<x xivac xal attiac creXOouoiv ouv larai ti Trpoup-
You Tfl
jxcOdSo) ttj vtiv

$
yip crEpdv t ycvoc t&p^so-
(itv aiTia;, rj xai? vuv XeY<>[Aevaii; j*5XXov Ttumucouxv
TWV 8^1 TtpwTWV (flXoiTOfT|dvTWV ol IcXeTsTOI Ta? CV SXvjC
eiSei u.dvac wii6ri<jav dp/i? eivai TtavTuv 21; o3
y&P
Iotiv oEnavxa Ta ovTa, xal 21; oZ
Y
l
Y
vETai irpoiTou xal el;
10 8 ^Oitperat TtXturaTov, ttj<; uiv o&aiac uicofxcvouorj;
,
Tote Si icdOeai [UTa6aXXouo">r|<;, touto otoi^?ov xal
tout)v apyjiv tpaaiv eivai twv Svtwv

(s) xal 8i4 touto
outc
Y
l
Y
v0^ ou ou^v otovxat oSre dirdXXusSai , d>; ttj;
ToiauTTjC uctew? del oG>ou.e'vT)C ,
waitep oiSi tov 2w-
ii> xpdr]v (pausv outc yi-ptabai a7tXwc, #Tav
Yfy
v
1
Tal
xaXb; r, uougixo';, outc dirdXXuaftai, 6rav ctTroSaXXij
Tauxa; t4; e^et?, Sta to 6irou.evetv to uicoxetuevov tov
2wxpdrr,v outov. 03tw; oG8e tmv aXXwv ouosv
*
Sei
Yap
eivai Tiva tpusiv rj uiav ^ irXeiou; uta;, i; tov yi-
ao YvsTai T^XXa auou.evi)c exsivri;.
(4)
To ueVcot wXrj-
60; xal to elSot ttj? TOtauTri? dpy_5j oO to outo iravTt;
XYOUfftv, dXXi 0aX9j; u.lv 6 Tjc TOiauTr,e
ap/rrflhi <pt-
Xoaotp(a? Coup tprjo'iv Eivai
(
810 xal tt,v y^v
if'
OSaToe
drce^vaTO elvai
)
, XaSwv iijw? t^i v u7tdXr/|iv 2x too
lb itavTwv &pav tJ)v Tpof^v &yp&v ouirav xal auTO to 8ep-
[AOV 2x TOUTOU
Y
l
Y
v
.
UEVOV xa^ TOUTO) (7)V
(
TO
8*
2$ o5
Yfy*"
'^ tout' faxlv dpv^i itavTwv), 8ia t* 8^ touto
t^v uttoXh)!/iv Xa6uv TautT)v, xal 8i4 to icavToiv t4
oicepuaTa riiv
<f
uoiv uypiv lyetv, to
8'
58op ip/rp t9j<
30 cpuacbK elvai tok
&YP><'.
(*)
Etol 8( tive; of xal tou;
ita
(
uiraXatou? xal itoXu itpo t5jc vuv ysvs'oeok; xal icp*)-
tou; OeoXoY^oavTa? oBto>; otovTat itepl t5j? <puaec>); &7to-
XaSetv

'Uxeavdv ts
Y">P
"' Tr,Ouv iicoifiaav rf,s
y*
-
ve'aeo>( itaTspa;, xal tov Spxov twv Oe5v SSwp, ti|v
3 xaXoupc'v7)v urr' auToiv Xtuya twv noir)Tb>v Tt|xttdxaTOv
|*ev
Yap
to itpt6uTaT0v, Spxoc; 8J to TiuttdTaTov io~v.
()
El (tev oSv dpyaia Tt? oCtt; xal xaXaia TtTuj^iixtv
ouffa itipl T7)t fuaeoK ^
8d5a,Ta^' av a8r,Xov twj, 0a-
X5j? {tfvTOi X^Yai o&tco; diro^iTjva(j8ai 7tepl t^ icpw-
40 tti; aWat?
*
"Ixnwva
Yap oux av ti; d^iojoeie Ottvai
(teTa touto>v 8i4 t^|v (UTcXeiav auiou ttj 8iavo(a;.
(7)
'Ava^iutvr,? 8e de'pa xal Aioyew,? nporepov CSaTO?
xal u.aXi(TT' apj^iv TiOeaoi tSv a-rcXwv eru)u.ait.)v, "Iit-
Ttao-o? 8s mip 6 MtTaitovxTvo? xal 'HpaxXetToc 6
'Ef
(
4 erioi;, 'EfxiccSoxXt); 8e t4 xtTTapa, 7tpo< toi? Ip7)uivoi;
Y^v
irpooTi6el< TtTapTov

xauTa
Yap
de\ Stajxtveiv xal
ou
y^T"
"'*
1 ^^'
^
wX^Om xal 5XtYo'Ti)Tt ouYxpivdatva
xal Siaxptvdutva il{ cv t xal i\ vd;.
()
'AvaJaYO-
9a( 8c 6 KXa^ojilvio; ttj jiev ^Xixta irpoTcpo; Av tou-
ecTou, toT;
8*
fpvotf CffTepof, drrstpou? eivai <pr,at t4;
dp/a^; ojrcSbv
Y^p
Jc7ravTa ?a 6uoioiiEpyj , xadaircp
C5ojp ?1 7tup , outo)
fi-fttaQxi xal dnoXXuaOat
f
r,oi ouy-
xptffEi xal Staxptact jxo'vov, aXXwc;
8*
outc yi'fitirtai
o!5t' aito'XXuseai, dXXi 8tau.vv dtSia.
() 'Ex (ilv
TON META TA *T21KA A,
y-
(!)3,B81.
)
speculatum sit, niliilomimis tamen illos quoque qui ante
nos ad entium perscrutalionem venerunt et de veritate
philosopliati sunt , asciscainus. (2) Patet enim quod ill*
eliam principia aliqua et caosas dicunt. Proderit itaque
profecto buic tractatui, nunc si illabreviter repetemus.
Aut enim aliud causae genus inveniemus , aut certe magis
lilts credemus, quae nunc dicta; sunt. Plurimi igitur eorum
qui primo pliilosophati sunt, solas illas existimarunt
omniumesse principia, quae in materia: specie sunt. Ex quo>
enim omnia entia sunt, et ex quo primo mint , et ad quod
Utimum corrumpuntur, substantia qnidem |iermanente,
mutata vero passionibus, hoc elementum et hoc omnium
entium esse principium aiunt : (3) et ob hoc nihil fieri
,
neque corrumpi opinanlur, tanquam Imjusreiuodi nature
semper conservata : quemadmodum nei|ue Socratem,
quando formosus aut musicus elficitur, simpliciter fieri di-
cimus; neque quum istos habitus amittat, corrumpi : eo
quod subjectum ipsum Socrates permanet : ita et cetero-
rum, nihil. Oportet enim aliquam naturam aut unam
aut una plures esse, e quibus cetera fiunt, ilia conservata.
(4) Pluralitatem tamen , et speciem hujus p'rincipii , non
eandem omnes dicunt; sed Thales quidem, hujusmodi
piiilosophiacprinceps, aquam ait esse : quare terrem quoque
super aquam asserebat esse. Fortassis banc uabuit opinio-
nem
,
quia nutrimentum omnium humidum esse videlrat,
et ipsum quoque calidum ex eo factum , eoque viverc :
ex quo autem aliquid fit, id est principium omnium.
Propter hoc igitur banc habuit opinionem, et quoniam
eunctoruin semina naturam bumidam sortita sunt ; aqua
vero naturae principium liumidis est. (5) Sunt autem
quidam, qui etiam antiquissimos illos et nimis a praesenti
generatione remotos et primos theologizantes sic arbi-
trantur de natura sensisse. Oceanum namque et Tetliyn
generationis parentes esse cecinerunl; jusjurandum quo-
que deorum , aquam esse , Stygem ab ipsis poetis appella-
tam. Bonorabilissimum enim, quod antiquissimum est
:
jusjurandum autem , bonorabilissimum est. (6)
Si igitur
antiqua ista et vetusta de natura opinio est, fortasse non est
inanifestum s Thales tamen hunc in niodum de prima causa
dicitur asseruisse. Hipponem etenlm nemo dignabitur
cum istis connumcrare, propter intellectus ejus exigui-
tatem. (7) Anaximenes autem et Diogenes aerem priorem
aqua, ettnaximesimplicium corporum principium statuunt;
Hippasus autem Metapontinus , et Heraclitus Ephesius,
ignem; Empedocles vero quattuor, una cum priedictis
superaddens etiam terrain
,
quartum. H.tc enim semper
permanere, nee fieri nisi pluralitate et paucitate coiijnncta
et disjuncta in unum et ex uno. (8) Anaxagoras autem
Clazomenius, aetate quidem illo superior, operibus vera
inferior, infinita dicitesse principia. Fere cniin omnia,
quae consimilium partium sunt, ut aquam , vel ignem , ita
fieri et corrumpi ait, conjunctione et disjuuetione solum :
aliter vero nee fieri nee corrumpi , sed pcrpelua perma-
nere. . (9)
Ex bis itaque solam quis causam illam
,
quae in
Digitized by Google
ov TOUTtdV u.o'vt)V tt? aiTi'av voufestcv av xJjv iv 8Xyi;
T8ii Xyo(xtvr,v. IIpotovTwv S' outw;, a&TO TO TTpOyjAa
^SoJtoiT)ev auTOt; xal ouvYjvayxase i)teTv el yap 4rt
(ioXiUTa itaaa tpOopa xal ye'veai; '* xtvo; evb;
^
xal
irXstovwv iattv, Sil ti touto auu.at'vet xat Tt to aiTiov
;
ou yip S-J; to' ye uiroxet|vov auTO iroteT pcTa&tXXetv
(auto Xsyto
^'
^0 "Tt T0
W^
ov "T
* *
X
a^XOi; a^Tl4
tou pUTaSaXXstv Ixa-cspov auxwv, ou8s itoieT to fjtlv ^u-
Xov xXtvr|v 6 8s -/aXxb; avSptavTa , aXX' erspov tt tyj;
10 tUTa6oX9j; atnov. To Se touto StjteTv Icrrt xb xt,v
ixipav ctpy^v ^xeTv, w; av f,u.et; cpair,u.ev, 9ev ^ dpyjf]
xij; xiv^aeoK. (io) Ot uiv ouv nauitav ^
"P/.*!?
SJia-
tuvot t); (xeOoSou xrj; xotauxrj; xal ev ^aaxovxe; sTvat
xb uiroXEifitvov ouOev s'Suoyepotvav iauToi; , aXX' evto(
U ye twv v XeyovTtov, Stamp r)TTTi8e'vTe; 6jtb xauxi? xtj;
iJ^TTiCEft)?, xb v axtVT|To'v (paotv elvat xal T^v sfuertv
o*Xy|v ou [aovov xata ysvEO-tv xal <p8opav
(
touto u.ev yap
ip/jxiov te xal iravTe; b>{ioXo'p]aav
)
, aXXi xal xaxa
v aXXinv [xet6oX-))v TtSffav

xal touto auxcov tStdv
xtv. (il) T5v (iiv o3v Iv tpao-xdvruv etvai to tojv
6vl ouveSt) t^v xotauxi)v ouvtSelv aix(av, itX^v eI apa
apuLEVi'Sr], xal toutcj) xa-ci tosoutov Strov ou udvov ev
dXXl xal Suo irti>; Tt6r,<jiv akia; eTvat. Tot; Si S^|
itXei'to icoioufft (iSXXov ivSe^ttai Xs'yEtv, olov toi; 6Epu.bv
tt xal i}(uy pbv ?| irup xal yvjv

^pomat yip <!>; xivTjTtx^v
ej^ovti t> m>pl t}|v ipuaiv, uSaxt Ss xal
yf,
xal to?; toiou*
toi; Touvavxiov. (is) Msxa il xouxou? xal Ta? xoiau-
xa? apyai;, w; ou^ ixavuv ouaSiv yEWTJoai t}|v tmv
bVtwv fuotv, itotXw 6it' aurrjc xrj dXr,8ii'a;, Sanep ei-
o ttouev, ivayxa(o'(ttvot tJjv l^o(ievi)v ^xr,ffa
tpx^v

xou yip eU xal xaXol; xl (v ij^eiv xi 81 yiyv6ai xoiv
ovto)v tffhK oi5x itup oi5x yjjv our' aXXo twv towutwv
ouOiv out' slxb? afnov elvai out' ixe(vou; ohfirfiax

ouS' au x<j> auTO|taTtrt xal ty) tu^7) toooutov Imxptyai
36 7tpayu.a xXu>< T^ev.
(13)
Nouv S^ Tt; tlirtov elvai,
xaOcijrep iv Tot; (tool;, xal iv ttj
f
uset tov afxtov tou
xoapiou xal Trie
xa|je<d;irao*T); olov vij^tov lipavrj nap' elxi;
Xeyovta; xob; itpoxtpov. Davepox; pilv ouv 'Avajayo-
pav tajiev a<{rat|UVov TOUTtav xS>v Xoywv, altt'av
8"
?y_ei
0 icpOTtpov "Epaonu-o; 6 KXa^optevto; eimiv. (14) Ot
(/iv ouv oCtw? &iroXau.6avovTE( fipia tou xaXw; t);v al-
Tiav ap^v eTvbi twv ovtimv lOevav, xal xr,v xotauxr,v
Wev f, xtvT)St; usap/_et xot; o3tv.
CAP.
'TitoirceuSEte S' av Tt; 'Hfft'oSov itpwTOV Cix^uat xb
*'
towutov, xiv tX Tt; dIXXo; pti>Ta i\ iittOupitav v Tot;
o3otv IOtjxcv oj; ipv_i]v, oTov xal IIapu;evi8r,;

xal yip
oSto; xataaxEua^cov t^.v tou itavrb; ytveotv
npunorov |wv
(
yrjoiv ) ipcota OetSv wxlacno kovtuv,
'HoCoSo; 8s
M IlavTuv |iev ttpuTtara yaot ytvsx', avrap imrca
yaf eupuarepvo;
,
^i'lpo;, 5; Kavtecrui |UTanp^et a9avaT0tnv
METAPHYSICORUM LIB. 1. CAP. IV. (9st.) 473
materia specie dicitur, putabit. Hoc autem nMdoproco-
dentibus, ipsa res eos duxit ct coegit ulterius nuarere.
Nam elsl quammaxime omnis vorruplio et generalk ex
aliquo ot ex uoo aut ex pluribus sit, cur hoc accidit, et
quae causa est? Non enim ipsum subjectum sese mntari
facit , ut pota , dico quod Deque lignum , neque aes causa
est ut utrumque eorum mutetur ; neque lignum quidem
tectum , aes vero statuam Tacit, sed aliud quippiam muta-
tionis causa est. Hoc autem quaerere, aliud principium
quaerere est, perinde atque id quod nos unde principium
motus dicimus. (10)
Qui igitur omnino a principio islam
viam attigerunt, unumque esse subjectum asseruerunt,
nil diflicnltatissibi ipsis reliquerunt : verum quidam eorum
qui unum constituerunt
,
quasi devicti ab bac quaestione,
ipsum unum immobile dicunt esse, naturamque lotam non
solum secundum generationem et corrtiptionem ( hoc
enim vetus est, et cui omnes consensei unt
)
, sed eliam
secundum reliquam omnem transmiitationem. Et hoc
eorum est proprium. (II) lllorum igitur, qui unum solum
esse dixerunt ipsum universum , nulli contingit talem in-
spicere causam, nisi forlassis Parmenidi ; atque liuiceatenus,
qualenus non solum unam, verum etiam duas quodammodo
ponit causas esse. litis yero
,
qui plura faciunt , magis ac-
cidit dicere , ut puta illis qui calidum aut frigidum , aut
ignem et lerram : utuntur enim igne tanquam motivam
habenlenaturam; aqua vero et terra et hujuscemodi, e
contrario. (12) Post bog autem et bujusmodi principia,
tanquam non suflicientia , ut entium naturam generarent,
rursus ab ipsa veritate, ut diximus, coacti, illud, quod
sequitur, quacsive|unt principium. Ut enim entia bene
se partim habeant, partim flant, nee ignem forlassis, nee
terrain , nee aliud hujuscemodi quicqiiam verisimile est
causam esse , nee illos verisimile est arbitrari : nee rursus
casui et fortunae tantam a'ttribuere rem
,
probe se habet.
(13)
Quare qui ut animalibus, ila in natura Intellectum
inesse causam mundi totiusque ordinis dixerat, quasi
sobrius , comparatus ad antiquiores vana dicentes, appa-
ruit. Istas autem rationes qui palam attigit , Anaxagoram
fuisse scimus : attamen Hermotimus Clazomenius existi-
matur prius dixisse.
(14)
Qui igitur ita arbitral! sunt,
principium exsistentium posuerunt simul tarn causam ipsius
bene, quam illam unde-molus exsistenlibus inest.
IV.
Suspicaretnr autem aliquis , Hesiodum primum uocquae-
sivissc, et si quis alius amorem aut desiderimn in exsisten-
libus ut principium posuit, sicuti Parmenides. Etenim is
universi generationem monstrando, ait
-
Principium divQm cunctorum sevit Amorem
[
Hesiodus vero,
Omnia praecessit Chaos, hxc generatio prima.
Terra sequebatur lata
;
deinde Amor, insigni prscelletu numina forma
;
Digitized by Google
474 [1315.]
to? Seov lv to"? oustv &irapetv tiv' olitav
ft"?
xtvifret
xal truvajst t4 itpf(iT. Toutou? |xav ouv tcw? /pf,
oiavetjxai rapt tou Tt? TrpwTO?, i;TOJ xptvstv Corepov.
(2) 'EteI Si xal TavavTta toi? aY*0ot?
ivdvxa ItpatvtTO
6 v t5j tpuaet, xat ou po'vov xa;t? xat tb xaXov aXXi xal
aTa(a xal to alaypdv, xal icXetw t& xaxa twv ayaOwv
xxi -ca ipauXa twv xaXtov, oinw? aXXo? ti? <ptXtav elo^-
vs-fxt xat vetxo?, exattpov ixatspiov ottiov toutwv.
(:)) Et yap ti? axoXouOotr) xal XatiSavot Ttpb? t,v Sta-
le votav xat
^
Ttpb? & ij/EXXi'^cxat Xe'^wv 'EiAirsSoxXr;?
,
eup^ott tt,v [iEv ^tXt'av ak(av ouuav twv otyaOwv, to
1 vstxo? twv xaxwv

wot' ti ti? tpafi) xpditov tiv4 xal
X'Yitv xal icpSxov Xe-feiv to xaxbv xa\ to &Ya8bv ap-
/a? 'EuraSoxXea , -ray' av Xeyot xaXS?, Etpep to twv
16 aYaOwv aitavTwv atTtov auro xayaOdv Icm xat twv
xaxcov to xaxdv.
(1)
Outoi ttiv ouv, worop Xeyotuv,
xat ttevpt toutou SuoTv aktatv liprtyavTo wv -^[/.eI? Stw-
pi'iau-Ev v toT; irepl
f
uaeto? , t5js te 6Xv)< xal tou $6ev
ij x(vr,ffi?, aituSpS? fiivTOt xal ouOiv <ja:po>?, dXX* olov
an iv Ta7? (xayctt? ol oV]fuiivaoToi itotouutv

xal yip ixti-
vot iwptipEpdpievoi Tuirrouo't itoXXaxt? xaXa? 7tXr)Yot?,
iXX' outs Ixetvot aitb e'mo*T^u;rj; oute oEtoi totxaotv ti-
Sdfft Xeyetv 5 Tt Xfyoueiv* a/eSbv yip oufliv yptotiivot
<pa{vovTat toutoi? blXX'
rl
xaxa titxpdv.
(&)
'Ava^ayd-
56 pa? te yap pi^avjj /piJTai "?
?
^P
'
T
V
xoauoiroiiav,
xal dxav eiitop^o"7i Sta tU' alxtav I; ovocyxt;? eW, tots
wapeXxEt a&Tov, ev Si toT? aXXot? Ttavxa itSXXov a{-
tiStoi twv YtYvou.s'vti)v 3| vouv. Kat 'EjiiteSoxX^; M
itXe'ov i4v toutou
XP'i
t0" to'? "Wot?, ou (i^|v ou6' Ixa-
30 vw?, o5t' Iv toutoi? eupfoxct Tb biioXoyounEvov. IloX-
Xa^ou youv outw
^
tiiv <piX(a StaxptvEt, to Si veTxo;
truyxptvEt. "OTav iiiv yip el< Ta OTOt^Eta StitrTrjTai
TO Tt3v &H0 TOU VStXOUf
, TO T6 ItUp tit ?V VUyXpCveTat
xal twv aXXwv o-toi^ei'iov Ixaorov

brav Si itaXtv TtavTa
36 uirb tt)? <ptX(a? ffuvicuoiv t!j to fv, avayxatov I; Ixa-
cttou toi ptdpta StaxptvtaOat itaXtv. (e) 'EtiirESoxXric
(xiv ouv icapi tou? itpdrepov itptoTO? TauT>)v t^|v atrtav
SieXoiv eis^veYxev, ou (tfav ironfaa? r>jv tyj? xtv^acb)?
apyiiv, 4XX' Mpoit Te xal IvavTi'a?. "Eti Si t4 w? iv
40 uXtj? EtSst
X*Y*.
u' va o"Toiv_Eia Te'rcapa irptTJTo; eCicev ou
ffr,v Xp5)Ta{ yt Ts'TTapotv, aXX' w? Sualv o3stv (xdvot?,
~upl ttiv xad' auto, toi? S' cSvTtxettuvot? to? u.ta cpucrst,
Y?
te xal dipt xal BSoti. Aa6ot
8'
iv Tt? auTO 6ew-
pwv Ix twv iitwv. (7) Ooto? (tiv ouv, toiTtEp Xe'yo[xv,
46 outw Tt xat ToaauTa? cTp^xtv
fy'f&t'
Aeuxtwto? hi xal
6 iratpo? auTOu AijpidxptTO? crTOt^eTa (xiv to TiX^pc? xal
to xevbv elvaf ^aot, Xeyovts? oTov to fiiv
3v to Si (if, dv,
toutwv Si to uiv nXijpt? xal VTtpebv to dv, to Si xevdv
YJ
xal ttavbv to (x-Jj dv ( Stb xal ou8iv (iSXXov to 8v
M T0t3 dvTO? E(vat cpotcrtv, 6ri ouSi to xevbv tou o-ojusto?),
atTta Si twv dvxwv TauTa 6? 8Xt>v. (b) Kal xaOotTrtp ol
v iroto'JvrE? xf,v uiioxstjjisvTiv ouo(av taXXa toi? itaOE-
otv aut^? YEvvtoot, to ttavbv xal to 7ruxvbv ap^a? ti-
0/;xEvot twv TtaOripiaTwv, tov autbv TpoTtov xal oStoi
TQN META TA *Y2iIKA A, S. (981,886.)
tanquam opporlunum 6it, at in exsisfenlibus aliqua causa
insit
,
qua; res ipsas raoveat atque conjuugat. Hos autem
quomodo ordinare oporteat
,
quis scilicet eorum primus sit
,
liceat posteriiis judicare.
(1)
Quum autem contraria quo-
que bonis inesse naturae apparerent , nee solum ordo et
pulchrum, verum etiam inordinatio et turpe, pluraqua
mala quam bona, et turpia quam pulcbra, ideo alius
quidam amicttiam introduxit et contentionem , utrumque
utriusque boram causam. (3) Si quis enim sequatur el se-
cundum sententiam accipiat, non secundum ea quae bal-
butiens Kmpedocles dicit , inveniet , amicitiam quidem bo-
norum causam esse, contentionem vera malorum. Quara
si quis dicat quodammodo dicere, et primum Empedoclem
dicere, malum et bonum esse principia , fortasse bene in-
quiet : siquidem bonorum omnium causa, ipsum bonum;
ac malorum, ipsum malum est.
($)
Hi quidem, ut dicimus,
et hucusque duas causas, quasnos in Naturalibus deter
minavimus, attigerunt, materiam, et unde motus : ob-
scure tamen , et non dare ; sod quemadmodum inexercitati
in proclio faciunt. Etenim illi circumeuntes. egregias sacpe
plagas infligunt : sed nee illi ex scientia feriunl, neque lii
videntur scire quid dicant. Fere etenim nullo modo videnliu
bis uli, nisi pauluin quiddam : (5)
nam et Anaxagorna
tanquam machina utitur lntellectu ad mundi generationem
;
et quum tluliitat propter quam causam necessario sit,
tunc etim atlraliit; in ceteris vero, magis cetera omnia,
quam intellcctum, causam eorum quae liunt, ponit. Et Em-
pedocles plus quidem isto causis utitur, neque sufficientcr
tamen , neque in bis reperit, quod consequitur. Multis enim
in locis apud eum amicitia quidem disjungit, contentio
vera conjungit. Qnum enim in elementa per contentionem
universum dissolvitur, tunc ignis in unum coalescit, et
ceterorum elementortim unumquodque : quum autem rur-
sus per amicitiam in unum conveniunt, necesse est iterum
particulas ex unoquoque separari.
(6) Empedoclcs itaque
prater alios antiquiores, primus banc causam dividens
introduxit : nee unum motus principium, sed diversa Ta-
cit
, el contraria : et ad base, elementa, quae in materia; spe-
cie dicuntur, quattuor esse primus asseruit ; non tamen eis
ut quattuor utitur, sed tanquam duo essent sola , igne qui-
dem per se ipsum , oppositis vero, terra , aerc et aqua , tan-
quam unanatura. Comprebendat autem quispiam id ipsum
ex ejus carminibus contemplate.
(7) Is igitur, ut dicimus,
ila, et lot principia asseruit. Leucippus vero ac ejus faini-
liaris Democritus elementa quidem plenum et vacuum
esse aiunt , dicentes hoc quidem ens, hoc vero non-ens : et
rursus, ens quidem, plenum etsolidum; non-ens autem,
vacuum et rarum (qoarenihilo magis ipsum ens, quam
ipsum non-ens, esse aiunt, quia neque vacuum magis quam
corpus ), haecautcm causas exsistentium, ut materiam, es:.
(S) Et quemadmodum qui unum faciunt subjectam substau-
tiam, cetera passionibus ejus generant, rarum etdensum,
passionum statuentes principia
,'
simili modo hi quoqne
Digitized by Google
(86,tM.)
toi< Sia<pop&; ak(a; twv dfXXwv elvat tpaotv. Taut
u.tvro Tpel? elvat Xeyoufft,
ffX^M-*
Te x5^
T"^,v xa
^
**lv
"
Siatplpstv yap <pat xb 8v iud[Ato xal SiaBr^ xal Tporcrj
povov- toutwv 81 6 uiv fajxb a/ripa iuxtv, ?) 81
& 8teiff| ta;i?, *| 81 Tpoiri) 8e'a- Staips'pei ?ap to uiv
A tou N afflfLem,
to 81 AN tou NA t?ei, to 81 Z
tou N 8eVet. ITepl Se xivifaew?,
6*8ev r| irSe uitdpyet
toT? o3ai, xal ouroi TtapaitXiriijiw; toi aXXon a8uu;o)?
dtyewav. (9) ITepi (ilv o3v twv 8uo aiTtJiv, wo-ep
10 XiYOfuv,
eVi toooutov iWev iCrjTTJo^ai itapi twv irpo-
Tepov.
METAPHYSICORUM LIB. I. CAP. V. [is17.] 474
differentia*, causae ceterorum aiunt esse. Has autem tres
dicunl , figuram , ordincm, et situm. Differre etenim ens
aiunt dumtaxat Rhysmo, Diathige et Trope : quorum rliys-
musquidem, figure; diathige vero, ordo; trope autem, situs
est. DilTert autem a ab v, ligura : xv vero ab vb
,
ordine i
C
autem ab v , situ. De motu vero , unde vel quomodo
exsistentibus inest.et hi perinde atque alii per negligentiam
omiserunt.
(9)
Hactenus itaque de duabus causis, ut di-
cebamus, videlur quaesitum a prioribus fuisse.
CAP. V.
'Ev 81 toutoi? xa\ irpb toutwv of xaXoupevot IluSa-
vooeioi twv u.a67)u.aTwv at]*du4voi Ttpwroi TauTa 7tpo^-
YY
0V

xat ^vTpa^evTet e\ auToi; Ta toutiov op^4< twv

16 ovtwv
apx*
<|"i8ii)0"v ^vl favTwv. (a) 'Eirel 81 tou-
tiov ot apiOuLOi <puei TtpwTOt, Iv 81 toT? dpt8u.oT? e'80-
xouv 6eo)psiv 6[ioitoaotTa iroXXa toi; ouai xal yiyvopi-
voi, (xaXXov ?1 ev irupl xal
-ft,
xal S8aTi, 6rt to uiv
toiovoI twv dpiOu.wv irdSo? Sixaioouvi) , to 81 TotovSl
30 J/U/-J; xal vou;, ftipov 51 xaipb? xal twv aXXwv w tl-
irelv IxanTOv buoiw; , irt 31 twv appovtwv Iv ap(6|xoT<;
SpwvTK Tot 7ta6i) xal too? Xdvoui;
licetSJ) t4 ulv aXXa
toT; dpt8u.oT<; iipaiveTO tyiv ipuutv dtpwu.oiwo-8ai itauav,
olS'dpi8u.ol ita<rn?TYi?
ipuasw? irpwroi, t4 twv dpi8u.wv
36 (rroiyeta twv ovtwv uroi/Ela itavTwv e?vat uraXaCov, xal
tov 8Xov oupavbv apuWav elvat xal dpt6u.dv xal 6Va
,fyov
b.uoXoyouueva Jetxvuvat v ts toi? ipi8(tot? xal
Tai? apu.oviai rpb? t4 tou oipavou ira8i) xal (xepT) xal
Ttpbi; tJ|v 8Xr,v 8iaxoo-(xr,o"iv, TauTa auvafovw?
li^p-
30 (xottov. (3)
Kav ef t( ttou StsXeiite, ^pwn^ltyp^o
tou cuvetpoue'vjiv icSSoav auroii; tTvat tJ|v irpaYU-aTetav.
Ae'yw
8'
oTov, eweiS} Ttleiov
^
8x4 elvat Soxei xal
itaoav ictpteiXrif
^vai div twv api8u.wv ^uoiv, xal t4
ospojieva xaTi tov oupavbv osxa (tlv eTva{ ipastv, Svtwv
36 81 svvia jjtovov twv tpavspwv 81a touto 8txaf)v t)v dv-
Tf/Sova itotouaiv. ()
Atojpiarat 81 TOpl toutwv iv
It/pot? ^u.iv axpt6eWpov. 'AXX' ol Si\ yap'v tetp-
^d(jui8a touto iariv, Srco); Xd6wu.ev xal itapi wiwv
T(va; tTvai TtOe'aai t4 dpxii; xai itw; el; Ta< s!p>juivac
40 IxTtiirroufftv ahfa?. (s)
4a(vovTat 8i) xal oStoi Tbv
dpi8u.bv vou.t?ovT6?
5p"/.V
e^vat xa
^
w< ^1
v T<"'
:
ou<"
xal w? ird87) ti xal i^tt?, tou 81 dpi8aou (rrotyeia to
ts apTtov xat to irepiTTOv, toutwv
46 twv ( xai
YP
pTv
to jxlv iteitepa-
iu.^vov to 81 diceipov, to
8'
Iv 8, dtxaoTe'pwv eTvai tou-
twv (xal
yP
pTv eTvai xal ireptTrdv), tov 8' dpt-
6'u.bv ix tou Ivd?, apiSjiob? Si, xaSdjtep etp7iTat, tov
oiov oupavdv.
[)
'ETepoi 81 twv autSv toutwv t1?
ap^a? Se'xa Xe'youo-iv elvai t!< xaTa ouorotxtav Xeifoui-
va, ice'pa; aiteipov, itepitrbv apTtov, Iv itX5)8o, 8e-
60 5bv aptuTEpdv, appev 85jXu, Jjpeu.ouv xivouu.evov, &8u
xauiruXov, (pw? oxoto?, aptebv xaxdv, TeTp^wvov fTe-
pdpwjxe?. "Ovrap Tpo'itov lotxe xal 'AXxixafwv 6 Kpo-
Inter hos vero , et ante istos
,
qui , appellati Pythagoric
.
primi mattiematicis operam dederunt, ilia prseponebant,
et eis innutriti , eorum prmcipia , entium quoque cuncto-
rum esse putarunt principia.
(2)
Quum autem numeri
priores bis natura sint, in numeris vero plures similitudines
turn ad exsistentia turn ad ea quae Onnt, quam in igue, in
terra et in aqua in'e&se viderentur cernere (talis etenim ut
puta numerorum passio
,
justiUa , talis vero anima et in-
tellectus , alia vero tempus , et ceterarum , ut ita dicaui
,
unaquaeque similiter) ; item quum hannoniarum in nutne-
ris inspicerent passiunes ac rationes : quum itaque cetera
quidem videretur natura omnia numerisassknilari, numen
vero totius naturae primi, numerorum elementa, entium
quoque cunclorum elementa esse putarunt, totumqne
cxlum barmoniam et uumerum esse ; et ilia quidem, quae
de numeris et liarmoniis consentanea passionibus et parti-
bus caeli ac universi disposition! monstrare poterant, colli
gentes applicabant.
(3)
Quodsi quid alicubi deerat, studiose
supplebant, quo totuseis tractatusconsentaneusesset. Dico
autem, veluli
,
quoniam denarius perfectus esse videtur,
totamque numerorum naturam comprebendere, ideo et ea
quae in caelo (erunlur, decern esse aiunt : quum vero novem
colummodo sint
,
quie manifeste apparent, decimam oppo-
sitam terram faciunt. (4)
Determinatum autem est a nobis
alibi de bis magis exquisite. Sed 'cujus gratia haec repeti-
mus,haec est : ut ab bis etiam accipiamus, quae ponunt
esse principia, et quomodo in dictaa causas incidunt.
(5)
Apparent etenim etiam isti numerum cxistimare prin-
cipium esse, ut materiam exsistentibus, et ut passiones ac
habitus; numeri autem elements, par, et impar : quorum
alterum flnitum, alteram infinitum, Unum vero, ex am-
bobus his esse : par etenim et impar esse : numerum autem,
ex uno;
numerosvero, ut dictum est, totum caelum.
(6)
Horum autem alii decern aiunt inter se coordinata esse
prmcipia : finipjm infinitum , impar par, unum plura
, dex-
trum sinistrum , masculinum femininum
,
quiescens mo-
turn, rectum
curvum, lumen tenebras, bonum malum,
quadratum et longius altera latere. Quemadmodum etiam
Digitized by Google
476 [it.]
TAN META TA
xwvidxri? GitoXao'eTv, xal 15x01 ouxo? icap' exeivwv
?1 ixeivot xapa xouxou itape'Xa6ov xbv Xdyov xouxov xal
Yap lyivixo tJjv ^Xixi'av 'AXxuaitov eVi Yepovxt IH6a-
Yo'pa, direovjvato 1 icapaTcXrioiw? Toutotc <p*jol yip
6 tlvati Suo xa iroXXl xwv dv8pw7nvo)v, Xe'Ywv xa? Ivav-
Ttdxi)xa<
oty
uaiccp ouxot Suopwu-evai; dXXa xa? tuyou-
a<, oTov Xcuxbv ueXixv, yXuxu irtxpdv, dyaflbv xaxdv,
[aya [xtxpo'v. (-) Outo? (xiv ouv aStopiorxw; 2irppi<je
ittpl xwv Xotirwv, oi $1 IlulilaYdptioi X1t^ ito'oai xal x(vt(
iq at evavxicosEi? aiTHj)7jvavto. (a) llapa [xiv ouv xouxwv
d[*:po?v xooouxov e*8Ti XaSetv, 6*xi xdvavxia dpal t3*
oVcwv to
8"
Serai itapi xtov ixepwv, xal xve; a5xa(
eisiv. n!i< [ie'vtoi itpb; xi{ eipi)uiva; atxi'a; evSe'v^e-
xai duvafavetv,
oafSis u,iv oi 8t^p9po>xsi leap' extfvwv,
16 eofxaon
8'
A><; e"v 6Xi)c efSet xi oxoiyeta xaxreiv
*
ix
xouxwv yap cu ivuirap^dvxwv evveaxdvai xai iceirXd-
c8ai tpaol xi|v oiaiav.
()
Twv u.iv ouv iraXaiwv xai
itXe(w Xeydvxwv xa orotv_sTa ttj<; (puaeto? Ix. xouxwv
ixavov icrxt Oewpijcrai t^v Siavoiav

etcri 8e xive? o? ice pi
ao tou 7tavxb? Sx; av u,i3e ouoi)? tpuaewc diretp^vavxo, xpd-
irov Si ou xbv auxbv itoivxe? oixe xou xaXwc ouxe xou
xaxa
tV
tpuaiv. Elc,
K^
v ^v T
^l
v v"v x'"|"v *>v
atxiwv ouSapuo; auvappdrrei itepl auxwv 6 Xdyo?

ou
Yp
woitep fviot xwv (puaioXoywv v 6iro6eu.evoi xb Sv
24 Sjjuoi; vevvaisiv w( i!j GXrjc xou ivo'c, dXX* Ixepov xpo'irov
oSxoi Xeyouaiv
-
ixeivot filv yip itpoffxiOeaeri xtvijaiv,
yewwvxe; ye xb itSv, ouxoi Si dxtvr.xov elva( tpaaiv.
(lo) Ou (xfjv dXXa xououxdv yc olxeidv jo-xt xtj vuv wni-
4<et. < IIap(xev($ii; u.sv yap totxt xou xaxa xbv Xdyov
8v
iwt drrxeaflai, MeXtooo? 1 tou xaxa t))v CXijv* Sib
xai & [lev uei:tpa(iu.vov, 6 S' d7reipdv cpTjuiv eTvai autd*
Eevosaviii; Si npwxot touxwv ivioa;
(
& yap IlapjAEvf-
8r,c xouxou Xeyexai uaO^xii;) ouOev SitnaipiiviffEv, ouSe
xrji; tpuaeitx xouxtov oOoix^pac fotxe Oiyciv, dXX' ti? xbv
x> 8Xov oupavbv dico6Xi<]>ac xb v eTvai <p7|Oi xbv Oeo'v.
(ii) OSxoi u-ev ouv, xaOehctp cfcotuv, dftxtoiirpb; x^v
vuv Ttapotiaorv ^xkioiv, o( piev Suo xai 7tau;nav o>; civtk
[xupbv dypoixoxepov, 3evpdv>); xal MiXtavoc llap-
u.sv(Sr,? Ss piSXXov pX^7Th>v totxi itou Xlyetv
*
irapi yip
<i xb 8v xb
fi^i
8v oiflsv d^uov tTvat, 11 dvayxrn iv ofexai
elvat xb 3v xai dXXo ouOe'v, nepl 00 aatfeoxepw; 2v xot(
itepi
<p
uoeox; sipiixajxtv. 'Avayxa!|du;Evo< S' dxoXoudeiv
xol; (paivoiA^voii;, xal xb Iv piev xaxa xbv Xdyov, icXc(u>
SJ xaxa x^v aio6y)ffiv 6itoXii.6avo)v eTvai , Suo xa? aJ-
46 xi'a? xal Suo xa< dpj^i; icdXiv xtdv)ai, Oepjibv xal i]m-
ypciv, oTov itup xal -fffV
Xevwv

xouxwv Ss xb pilv xaxl
xb Sv xb Oeppbv xdxxtt , 6dxepov Si xaxa xb piJi 5v.
(12) 'Ex |*ev ouv xtliv elpr,|Aeva>v xal itapl xwv ouvtj-
Speuxdxtov 15815 xai \6yw sofb>v xooauxa itapEiXr^autv,
H Ttapi u.iv xwv irpwxwv owuaxtxrjv xe x^,v dpy^ijv ( Corap
f
ap xa: itup xal xa toiauxa owpiaxa ttmv
)
, xal xwv
(xev u.(av xwv Si ixXeiou? dp/a; xa; owpiaxixd; , dpiif
0-
xe'pwv (itvxot xauxa< w? iv 6X155 ttSei xtOtvxwv, itapi
ue xivwv xauxr.v t xijv aixiav xiOcvxwv xal itpb xauxi;
4>Y2IKA A, e. (m,87.)
Alcmsoo Croloniates putasse vitletur : etautiste ab illis, aut
illi ab isto hanc mutuati suntopinionem. Fuit etenini selale
AlcmaeoPylliagoraejamsenioris; assemit autemislis simili-
ter. Induonamqaeplerasqiiebumanag resaitdistingui.con-
trarietates dicens : non taraen, ut illi, distinctas, sed quas-
cumque, ut puta album nigrum, dulce amarum, bonum ma-
lum, parrum magnum.
(7) Is itaque indistinctum de reliquis
effudit sermonein ; P) tliagorici vero quot etiam et quae sint
cenlrarielates , asseruerunl. (8) Ex ambobusigitur his tan-
turn acciperc est, quod contraria principia entium sunt : quot
autem et que illasint, ex ceteris solum. Veruni quomodo ilia
ad dictas causas applicari possint , dare quidem ab eis non
est determinatum : videntur tamen ut in materia: specie po-
nere elemenla. Ex his enioi , tanquam Intrinsecis , constare
ac fingi substantiam aiunt. (9) Veterum itaque ac pliira
elementa Datura; dicentium mentem ex his satis specuiari
licet. Sunt autem qui dc mi1 verso, tanquam si una natura
esset , ita asseruerunt: non tamen modo eodem omnes, De-
que ejus quod bene, neque ejus quod secundum naturam
est. In pnesenli itaque causarum consideralione, nullo
modo convenit sermo de eis. Non enim, ut quidaiu physi-
corum , unum supponentes ipsum ens, niliilo minus ex uno
tanquam ex materia generant, sed alio modo bi dicunt.
lUi enim quum generent universum, addunt tamen molum 1
hi vero immobile esse aiunt. (10) Attamen aliquatenus
prtesenti perscrutationi proprium est in his. Parmenidcs
enim unum secundum rationem attigisse videtur; He-
lissus vero , secundum materiam. Quare id ille quidem
finitum, hie vero infinitum ait esse. Xenophanes autem,
quanquam prior istis, unum posuerat (nam Parmenides
ejus auditor luisse dicitur), nihil tamen clarum dixit, et
neutrius borum naturam attigisse videtur : sed ad totum
caelum respiciens, ipsum unum ait esse Deum. (II) Hi
igitur, utdiximus, depraesenti qtuestioue omiltendi, duo*
quidem, et penitus tanquam paululum agrestiores, Xeno-
phanes atque Melissus : Parmenides vero magis perspexisse
quae dixit videtur. Quod enim est praeter ipsum ens,
ipsum non-ens, nihil judicans esse , necessario unum putat
ipsum ens esse , et nihil aliud. De quo clarius in Natu-
ralibus diximus. Coactus vero ilia, quas apparent, sequi
,
et unum ratione
,
plura vero secundum sensum putans ease,
duas causas rursum ac duo principia ponit , calidum et fri-
gidum , velut ignem et terrain dicens. Uorum autem alte-
ram, calidum scilicet, cumente, alteram vero cum non-ente
collocat. (I J) Ex dictis itaque, et ab illis qui jam ration!
incubuerant , sapientibus, ista accepimtis : a primis quidem
et corporate principium ( aqua namque el ignis, et similia,
corpora sunt ), et horum a quibusdam unum, a quibusdam
plura corporalia principia , utrisque tamen ista ut in ma-
teria; specie ponenlibus , ceteris vero et hanc causam , et
Digitized by Google
()
METAPHYSICORUM LIB. I. C\P. VI.
T7|V Sdev ) x(vr,oi{, xal TauTT|V irapi twv puv puav
irapi twv Si Suo. (u) Mt'^pi jaJv ouv twv 'lraXixwv
xal
x<"pU
Ixetvwv pieTpiwTtpov (ipvpcaatv ol aXXot ittpt
autwv, ttX-Jjv wintsp ttiropuv, Suoiv aWatv Tirf/a-
voueri xi/pT)|xevoi, xat toutwv tJjv trtpav oi (iiv puav
ot Si Suo irotouai, tyjv Soev
^
x(vijat(

ot Si [IuOaYO-
pewi Suo piiv to?
PX,?
xaxa tov autbv etpTptaat. tpo-
irov, toioutov SI irpoaeireOtsav, 8 xat TStdv iaxvt auTwv,
8ti to itsitepa<i;j.Evov xal to aireipov xat to v ooj tt-
10 pa? Tivai; (2>ij(b)<jav eTvat ^uaete, oTov irup $ Y*iv V) ti
toioutov irepov, ttXX' auTO to aireipov xal auTO to Sv
ouatav sTvat toutwv wv xanjYopouvrat, Sib xal apt-
Ofibv eTvat ttjv ouatav aitavTwv. (it) IIep( Te toutwv
o3v toutov airea^rjvavTO tov Tpoitov, xal Ittpt TOU t(
16 few ^p^avTO jiiv XeYetv xal 6pt(ea0at , Xtav
8'
airXw<
itpaYaaTtu8r,iiav. Upfl^ovTO w
y^P
*irnroXa{w;, xat
b> itpwrw oitapSetev 6 Xt/Oll; Spo? , tout' eTvat tjjv oi-
e{av tou TtpaYfxaTO? e'vdptijov, taairtp it Ttj ototro Tai-
tov eTvai SiirXaaiov xal ttjv SuaSa, Stdtt irpwTOv
so uirap/ct toi? oWt to SurXctatov. 'AXX' ou Tautov
"owe iotI to eTvat StitXaatw xxl SuaSt. El $i
pi
,
itoXXa to ?v ferat, 8 xdxeivotf oWoatvev. Hapa
pujv ouv twv itpo'tepov xal twv aXXwv ToaauTa ecit
Xaottv.
[t,JO.j 477
cum isla, etiam untie motus, staluentibus : et lianc, a qui-
busdam unam, a quibusdam duas. (13) Usque ad Italicos
igitur, et absque illis, mediocrius ceteri de eis dixerunt,
nisi quod , ut diximus, duabus causis tisi sunt : et liarum al-
teram unde motus, quidam unam, quidam duas faciunt.
Pythagorici vero, duo quidem eodem modo dixerunt prin-
cipia; tantum autem addideruat id quodproprium eorum
est
) ,
quod Gnitum, el infinitum, et unam non putarunt ul-
las alias esse .natures, ut puta, ignem, aut terram, aut
aliud simile : sed ipsum infinitum, et ipsum unum, substan-
tiam liorum esse, dequibnspraedicantur : quare et nume-
rum substantiara omnium esse. (14) In liunc itaque mo-
dum et tie his asserucrunt, elde ipso quid est, inceperunt
quidem dicere et definire, sed valde simpliciter tractarunt.
Defiuiebant namque perfunctorie : et cui primo dicta defi-
nitio inesset , hoc esse substantiam rei putarunt : perinde ac
si quia putaret idem esse duplum et dualitatem
,
quoniam
primum dualitati duplum inest : sed non est idem for-
tassis duplum et dualitatem esse : quods! non , ipsum unum
erit multa
,
quod illis quoque accidebat. A prioribus qui-
dem et ceteris laec demum licet accipere.
CAP. VI.
9 Mexi Si t&c
tlprjpie'va; spiXoootp(ac r) nXdTwvo; ivt-
vsvsto npaYpiaTeia, t& p^v icoXXi toutoi? ixoXouOotisa,
t Si xal tSta icapa t)v t5v 'iTaXtxwv l^ouoa ipiXoao-
<pi'av. 'Ex vtov tc
y^P
otjvii6ii< y*
v<
>I"
v(
*
fpWTOv
KpatvXb) xal Tai 'HpaxXttTttotc Sdjat;, wc aicavTtov
so twv alo6r)Twv atl ^idvxwv xal fatrofiHic
wep'i auxwv
oux ouo7)C, TauTa (tiv xal Bortpov o8tiu< uneXafiiv
SwxpaTom Si itpl piv t4 ^8txl icpaYftaTtuouivoo
,
irepl Si t5j o^yh (puatwt ouOsv, v p^vTOt toutoi; to
xaftdXou Citouvtoc xal irepl Sptopuuv itio-ni<ravTO?
Jt xpwTov tt.v Stavotav , ixtivov aVoSt;apuvoi; Stl to
toioutov 6iteXa6v
6>t
icsp't ite'pwv touto Yivdptsvov xal
ou t5v aio-8r,TSv Ttvd<- aSuvaTOV
Yp
fvat tov xotvbv
fipov twv alOr,Twv Ttvd?, att
Y
pieTafiaXXdvTwv.
(t) Outw? piiv o3v t4 TotauTa twv ^vtwv ISea? itpooii-
40 vdpiuae, Tot
8'
aio-8r,Ta icapa TauTa xal xaxi tauTa
XtYtffOat itavra xaTa jAtOe^tv
Yp
eTvat t4 iroXXl twv
auvwvupiwv tot? efSeitv. Tv> Si pt^Oe^tv Touvoua ptd-
vov pTe'6aXev

oi piiv
Y&p
IIoOiy^P6'01
p"^
*' ^
4vra faclv
eTvat twv aptOpiwv, IlXaTwv Si pttOe^et,
Touvopta pieTafiaXwv, t^jv ixt'vTot
ft
pte'8e;tv ?|
Tr,v p;{-
pir.otv ^xt av cTtj twv etSwv, a^eTaav it xotvw Jr,TeTv.
()
"Eti 8i itapa tb ato87iT4 xal t4 efSr) t4 pta8r,aa-
Ttxi twv itpaYpiarwv elvaf 9r,oi (xeTaW, Sia^e'povxa
twv uiv alo6r,Twv t^> atSta xal axtv>]Ta eTvat, twv
'to
8*
etSwv tw t4 piiv itdXX' irca Spiota eTvat to Si eT8o
auTO v fxaorov pwvov. 'Eitel
8'
a(tta t4 etd*r| toi?
aXXott, Tixet'vo>v ctotxeta itavTwv (|tj8i) twv 5vtwv eT-
Post dictas vero philosopliias disciplina Platonis super
-
venit , in plerisque quidem istos secuta
,
quaedam autem
etiam propria praiter Italicorum habens philosophiam. Cum
Cratylo namque a puero conversatus, et Heracliti opi-
nionibus assuetus, tanquam omnibus sensibilibus semper
fluentibus, et de eis non exsistente scientia, htec quidem
etiam poslea ita arbitratus esl. Quum vero Socrates de
moralibus quidem tractaret, de tota vero nature nihil, in
his tanien universale <|uirrcret, et primus mentem ad de-
finitiones applicaret , ilium ob hoc laudans, putavit, de aliis,
et nonde aliquo sensibilium, hoc fieri : lmpossibilera enim
delinitionem communem cujuspiam sensibilium esse, quee
semper mutantur : (2) et sic talia entium ideas appellavit :
sensibilia vero prater hsec, et secundum baec , omnia did.
Secundum participationem namque esse pleraque axjui-
vocorum speciebus : participationem vero dicens, no-
men solum mutavit. Pythagorici etenim imitatione nu-
merorum aiunt entia esse; Plato vero nomen mutando,
participatione : participationem verg, aut imitationem spe-
cierum, qutenam sit, qucrere in medio reliquerunt.
(3) Item praeter sensibilia, etiam species mathematical,
res ait medias esse, a sensibilibus quidem diflerentes, eo
quod perpetua: et immobiles sunt ; a speciebus vero, eo
quod ilia? quidem multa quaedam similes sunt, specks
vero ipsa, unaqnxque sola. Et quoniam species causa} ce-
teris, illarum elementa omnium putavit entium elementa
Digitized by Google
TilN META TV <I>V2IKA A, . 4T8 [ai,M.]
vat otoiytia. (i) 'O? uiv ouv uXr,v to uiya xai to
piixpbv etvai ap/as, k
4*
ouotav to ev

15 txifvwv yap
xara (isOE^iv xou Ivo? x4 stSj) eTvat touc aptOjxou?. To
jxevrot
f
^v ouafav eTval , xai (A
1
}) erepov yi ti 8v Xe-
yeffdat ev, napaic^ijoibK t<"< IluSafopeioi? tktft
,
xai
to tou< api8|xou? atrfou; eTvat toi; aXXon ttjc ouafai;
woauTux; Ixit'vot;* to Si aVcl tou awetpou w; ivo(
SuaSa irowjaat, tb
8'
aimpov Ix jAeyaXoo xai puxpou,
tout fStov

xai irt 6 u.lv tou; apt8u,ouc itapa t4 al-
io 6i)Ta , ot
8*
apifljiou? tTvaf <paaiv auTa t4 Tvpa-fjxaxa
,
xai t4 u.a8ri[jiaTix4 pitTa^u toutwv ou TtSe'aaiv.
(5)
To
j/iv ouv to Iv xai tou; dpi8u.ou; icapa t4 TrpayptaTa
Ttonjsat, xai u,t) uenrep ol iluOaYo'pEioi , xai
^
twv ti-
wv eliaywyJi 8i4 t})v iv toT; Xdyotf eYtveTO
'*ty'
( ot
16
yap itpo'Mpoi SiaXtx-ix5j? ou jiexet^ov
)
, to 51 SuaSa
Ttotrjaai tJjv ixepav ipumv 8i4 to tou; api9u.ou<; e!;w twv
irpuKwv cutpuio; i\ auTrj; yevvaoOai, wairep Ix xivo?
IxyMftlw. (s) Kafoot o~uu.6a(vet y' havriuK

ou
y4p
euXoyov ouToif. Ot (*ev
y4p
ex ttj *5Xy|c tcoXX4 notou-
30 ffiv, to
8'
eT8o &i:a\ yevvS fo'vov, tpatveTat
8'
ex puSc.
SXt); u,ta Tpaiceija, 6 81 to eTSo? iicitpt'pwv eT? wv itoX-
X4; irotei. 'Ojiotw?
8'
l/ei xai to dfppev irpo; to 8^Xu-
to u.lv
y4p
faro u.i8<; irXr,pourat 8y_e(a;, to
8'
ippev
itoXX4 itXnipoit' XaiTOt TaUTB U.tpuju.aTa twv ilpj^wv
at jxtfowv Io*tiv.
(7)
[IXefowv uiv ouv ittpl twv ^tjtou-
jxevwv outw 8iwpiev

<pavepov
8'
Ik twv eipr,(tevwv ori
SuoTv alTiaiv iefxl jxdvov xeypriuv^vot , ttj ti tou ti iatt
xai ttj xbt4 ti|v GXr,v t4
y4p
eKi) tou t( Iotiv afTia
TOt< aXXoi;, to
8'
eTeoi to ev. Kal t<
^
8Xij
i
uito-
jo xeijvri , xa8'
fa
t4 et8) j*ev eirl twv ala6*jTwv to
8'
Jv
v toT? ei8eo-t XeYeTBi, # bStti Sua? fori, to niv xai
to (iixpov.
(8)
"Eti 8i t^v tou e3 xai tou xaxw; ai-
Tiav Tot; 9TOi'/etoi( aite'Swxev IxaTtpot? Ixatepav, Samp
ipauev xai twv itpoxe'pwv liciQt[Tvp&l Ttvac <piXo<rd<pwv,
as oTov 'E.uiteSoxXea xai 'Ava^ayopav.
CAP.
2uvtou.(u; ulv ouv xai xe^aXatwSw; 2neXi)Xu9a(xev
Ti'vec Te xai ituij Tu-y^avouaiv elprjxore; itepi Tt twv
ap^wv xai vffi alrfiilas

iaw? 81 tocoutov
-f
jf^ojitv
e5 outwv, 8n twv Xeyovxwv irepl ap)(5j; xai ahia( ou-
tv Oelc e^w twv 2v toi? irepl ouaewc fjiitv Siwpiau;vwv
elpr,xev, 4XX4 itavxe? auuSpwi; (xe'v, ixeivwv 8s moj
)atvovrai OtfYavovTe?. (2)
Ot (Aev yap w; CXjjv t^v
(PX,V
Xsvouaiv, 4v Te pt'av iv Te nXeiou; uicoOwai, xai
lav Tt owy.a lav Tt <J<iwjxt:ov TtOwotv, oTov QXatwv Liev

'to (t/ya xai to (tixpbv Xt'ywv, ot

8'
'iTaXixol to dtwti-
pov, 'EfMceSoxXrit 81 wup xai -v^jv xai SSwp xai aipa
,
Ava^ayiipa; 81 tJ)v twv 6(Mto(iepwv aiip(av. Outoi
Te S^ itavre;
T>it
TOtautr,? aitta; ^(xpLtvoi elsf, xai lrt
foot iepa t^ itup 1[ 6Swp ?| icupot (xlv ituxvo'xepov a<-
50
po? 81 XtiCTorepov xai
-fkp
toioutov Tive? tlp^xaaiv
tlvat to irpwxov sroi^eiov. (s) Outoi |*lv ouv Tauxri?
nit
alttac <l<javT0 u.ovov, ?tepoi Si Tive? 58sv ^
Apyft
(07,088.)
esse: (4) et nt materiam quidcm magnum etparvum esse
principia , tanquam vera substantiam ipsum onum : ex illit
enim participatione ipsius unius, species numeros esse:
ipsum tamen unnm substantiam esse, et nonaliquid aliud
dici unumesse, quemadmodum Pytbagorici, dicebat; at-
que numeros causas ceteris substantia; esse, similiter at-
que ilia. Sed pro infinite tanquam uno , dualitatem facerc,
infinitum yero ex magno et parvo, boc ejus proprium est.
Item is quideni numeros praeter sensibilia, illi vero nume-
ros ipsas res esse aiunt, et matbemalica in medio liorum
non ponunt. (5) Ipsum igitur unura, et numeros praeter
res facere, et non, ut Pytbagorici, et introductio specie-
rum, propter earn, qua; in orationibus fit, perscrutatio-
nem evenit
(
priores enim dialectics expertes Aietuot);
dualitatem vero facere alteram naturam
,
propterea quod
numeri, praeter primos, ex eaaptissime, velut ex quadam
efligie
,
generanlur.
(6) Atqui accidit contra. Non enim ra-
tioni consentaneum est ita fieri. Numeri eteoim ex materia
multa faciunt; species Tero semel generat solum. Apparet
autemex unamateria, una mensa; qui vero specieminducit,
qux una est, multas facit. Similiter autem etmasculns ad
feminam se habet Haec etenim ex uno congressn adira-
pletur; masculus vera multas implet Atqui ista imitationes
illorum principiorum sunt, (7) Plato igitur de propositi*
quacstionibus ita determinavit. Patet autem ex dictis, quod
duabus causis utitur solum , ea
,
quae ipsius quid est , et ea
,
quae secundum materiam. Species enim ceteris ipsius
quid tint , causa? sunt ; speciebus vero ipsum unum. Et quse
sit subjecta materia , de qua species quidem de sensibili-
bus, unum Tero in speciebus dicitur, quia dualitas haec
est, magnum et parvum.
(8) Item ipsius bene, ipsiusque
male, causam elementisattribuit utrisque utramque, quod
etiam primorum quosdam philosopborum , Empedoclem
et Anaxagoram, dicimus quaesivisse.
VII.
Breriter igitur et summatim percurrimus, quinam et
quomodo locuti sint de principiis et ipsa veritate. Tantum
tamen ex eis babemus, quod coram, qui de principio et
causa dixerunt, nemo quicquam pneter ea quae in Naturali-
bus determinata sunt a nobis , dixerit; sed omnes, obscure
quidem, ilia tamen aliquatenusvisi sunt attingere.
(2)
Qui-
dam enim ut materiam principium ponunt, sive unam , sive
plures supponant,et sive corpus sive incorpoream ponant,
ut Plato magnum et parvum dicens ; Italic), infinitum
;
Empedocles, ignem et terram et aquam et aerem ; Ana-
xagoras vero , infinltatem similium partium. Hi igitur
omnes talem causam perstrinxerunt , et ad haec quicumque
aerem, atit ignem, aut aquam, aut igne quidem densius,
aero vero tennius : etenim tale quidam dixerunt primum
elementum esse. (S) Hi Igitur hancattigerunt causam so-
lam. Alii vero quidam unde principium motus, quicumque
Digitized by Google
.)
METAPHYS1C0RUM LIB. I. CAP. VIII. tw2.j 4;s
cffi xiviiw<, otov 6W piX(av xai veixo? ?, vo~v
?i
epwxa
irowuGiv ipfjfi. Tb Si t( ?[v tTvai xal t})v oujiiv aa
-
<p
oi<; jiiv ouOtic bco8e'8toxs
,
fxaXioxa
8'
ot xa e'St) xt-
Oevtec Xeyowjiv

oute
y&P
&? CXtiv to!? aiaQr,Toi< t&
6 ttSr) xai to ev tot? etSetv, ou8' w? tVrtudtv tJjv apjcrjv
-ri)< xivifaEw? YiYvoi*iv*jv
uitoXau.6avouaiv
(
axivr,oia;
Yap
atxia (a5!XXov xal tou Iv ^pu.(a tivai (paaiv),
dXXa xi tl ^v tTvai Ixaiaxw twv XXwv t4 e(Si) icaps-
yovrai, tou;
8'
etSeat to Is.
()
To
8'
o5 fvexo at itpo-
10
Ijeic xa\ at u.STa6oXal xal at xtvqastc, tpinot jjuv Tiva
XsYOoaiv aftiov, oBtw Si ou Xe'yougiv, ouS* 6Wep itt-
tpuxev. Ot (*iv
Yap
vouv Myovtec %
tptXfav 6? aYaOov
(Xv Tt Taotac t4{ aixia? TiOiaatv, ou
[*V
ox; fvtxa
y*
toutoiv
rl
Sv
?1
YY
v
*C
,ev^v
'
tl TWV ^VT,,,V

aXX'w< chro tou*.

16
twv t&; xiv^cteic. ouaac Xe'YOuaiv. () 'Of S' auxw; xai
ot to ev ?, to 8v tpaaxovTec eTvai tJ|v Toiaurr,v yinv, T>j?
(xiv ouoiac abtov <paatv Eivai, oO (xf,v toutou y
evexa
5|
eTvai
$
y'T"
06"1, "Q*** MyMv T
*
xal
!*^ **Y
elv **
auu.5atvet auTot? TY9b
atxwv oi
y^P
.
4^S>? ^
ao xaxi au(x6er,xo; Xey<m9v-
()
"On uiv ouv 6p8w;
Stwpiaxai mpl twv akiwv, xal icoaa xai itoia, uapxu-
peiv iofxaatv J|u.iv xai ouroi iravrec, oi Suvau.evoi OiYeTv
oXXtj? atxiac. Dpb; Si toutou, 6xi SijxTiTeat at ap-
yai ^ oBtuk aVaaai $
ttvi Tpo'itov toutwv, 8?iXov.

116"k
Si toutiov ?xaaTo? etpr)xt, xai ic<o i/ti icepl twv
etpywv, T&; ^vSe^oaivai; aicopfa^; (xtxi touto StiXOw-
utv icepi auTwv.
CAP.
"Osoi (tiv o3v v te to itSv xal ufav Tiva ^uatv 6
uXr,v TtOs'aoi, xai TauTnv owjxaTtxV xal jjiiY9oi;
iyouaav, Sr.Xov Sti icoXXa^S; dfia pxavouertv. Twv
Yap
ao>uaxt>)v xi o-cotytta TiOeasi (to'vov, twv
8'
aoti)-'
uaxwv oi, ovtojv xal diawpiaTbiv. (i) Kai icepl yc-
veVtox; (xal tpOopai; ) imj^stpouvTec Ti? alxia; Xsyttv,
xal itepi icavTuv (puoioXoYOuvxt? , to ty]; xivyjoeok
aixtov dvaipouiriv. (s) "Eti Si to tJ|v ouai'av (xi)8(vbc
aixi'av TtQivai, |i8i to t Ioti' xal 7tpb< toutou to
p"
aSi'w? twv aitXwv 0-oijA.aTCOV XYtv
tp^r)v ortouv nXV
Y^i;,
oix 2ixi9xe<]<a|xevot tJjv l\ aXX^Xoav Yvemv itw
icotouvTat , Xeyw 8e ictip xal 88wp xai
y?
v a\ ie'pa

to Ta (xiv
y^P
ouYxptatt, xa Si Staxpt'eei i; aXXiiXwv
YivveTat.
()
Touto Si itpb? to itpoxipov tTvai xal
u<rpov Sia^epet itXtidTOV t^ ,aiv yip av 86tit oroi-
/_SiffTaTov tlvat itavToiv i\ o5 yiyvovT*i ouYxpwti
irpwxou , toioutov 8i to (xixpou.tpOTTaxov xal Xnrxota-
U tov av *y) twv aw^afxwv. Aiditcp Sooi icvp ap^Tjv
TiOe'aai
,
pidtXtoTa 6jxoXoyou(uvw av tw Xoyw toutw
XiYOiev. (s) Toioutov 5k xal twv dtXXwv ixaoro; 8(xo-
Xoyei to otoiv_Tov tTvat to twv awjiarwv. Ou6cl;
Youv twv 8sxpov ^gtwai xai tv Xsyov^wv
-ft*
eTvai
*o vroi/eiov, SjiXov^ti 8tl tt>
(i*Y"^(
i
'P
,,av

Twv ^
Tptwv orot^efwv fctao-TOv ttXr,!pt xpit^v Tiva- ot (liv
Yap
irup, ot
8'
BSwp, ot
8'
ie'oa tout' elvat <paoiv xai-
sciticet amicitiam el contentionem, intellectum, aut amo-
rem princlpium faciunt. Ipsum vero quid erat esse, et
substaoliam , dare quidem nullos assignavit ; maxime vero
dtcunt
,
qui species ponunt : nee enim at materiam sen-
tibilibus species, et unum speciebus, accipiunt, neque
tanquam illinc principium motus Beret, putant (immobi-
litatis enim causas et quielis magis esse aiunt ) : sed quid
erat esse unicuique ceterorum species attribuunt ; speciebus
autem, ipsum unum.
(4)
Ipsum vero, cujus gratia actio-
nes, mutationes, et motus, quodammodo quidem dicunt
causam, non autem ita dicunt, neque quomodo natum est.
Qui enim intellectum, aut amicitiam dicunt, tanquam bo-
num quoddam has causas ponunt, non tamen tanquam lio-
rum causa quicquam exsistentitim aut sit ant fiat, sed tan-
quam ex his motus eorum essent , ita dicunt.
(&)
Similiter
et qui unum vel ensesse ejusmodinattiram aiunt, substantia;
quidem causam esse dicunt, non tamen bujus causa aut esse
aut fieri. Qnare contingit eis quodammodo et dicere et ne-
gare, bonum esse causam : non enim simpliciter, sed secun-
dum accidensdicunt.
(6)
Quod igitur de caoste, et quot, et
quales sint , recte determinatum sit, testari nobis etiam isti
omnes videntur, quum non possint aliam attingere causam
:
et ad haec quod principia , aut ita omnia , aut horum aliqno
modo qiiaerenda sint, patet. Quo vero pacto horum quis-
que di xerit , et quomodo de prmcipiis se res babeat, dubita-
tiones qua; contiogere possunt de his ipsis, ddnceps per-
curramus.
VIII.
Quicumqne igitur universum unum et unam quandam
esse naturam ut materiam ponunt, et banc corporaletn ,,
et magnitudinem habentem, patet quodmultipliciter erranl.
Corporum enim elemenla solum ponunt, incorporeorum
vero minime, quum eliam incorporea sint.
(2)
Quumque
de generatione [etcorruptione] causas dicere conarentur,
etdenatura omnium rationes reddere, motus causam peri-
munt. (3)
Item substantiam nullius causam ponendo , nee
ipsum quid est; et ad Imec facile simplicium corporum quod-
cumque principium essedicendo, terra exceptai non conside-
rantes mutuam inter ea generationem, quomodo fiat : dico
autem ignem , terram , aquam et aerem. Quondam enim
conjunctione, qiuedam vero disjunction*' invicem fiunl.
(4) Hoc vero ad hoc ut prius et posterius sit
,
plurimum dif-
fer!. Sic etenim apparere possit id maxime omniumelemen-
tale, ex quo primo conjunctione fiunt. Tale vero illud fuerit
profecto, quod partium minutissimarum , subtilissimumque
corporum sit. Quicumque igitur ignem principium statuunt,
maxime convenienter huic rationi dicent.
(5) Tale autem
ceterorum quoquequisque fatetnr elementum corporum
esse. Quare nemo posteriorum, qui unum ponebant, terram
elementum existimaverat, scilicet propter partium magnitu-
dinem. Trium vero quodcumque eleinenloniin habuit suf-
fraganlem aliquem : quidam enim ignem
,
quidain aquam,
Digitized by Google
480 [m16.] TON META TA tfYIIKA A, .
(989.)
toi Sii xi ico*' ou xai tJ|v
fry
Xiyauaw, wcrcsp ol
TtoXXol xwv dvOpwirwv
;
rcdvxa
y^P
E^va'
<P
aai
"PI
7-
It)o-1 Si xai 'HotoSo? t^v
pi
v itpwtniv YtvioOsi xwv
obijiaTtov o&xw; dp^aiav xai or,u.OTtxT|V ou(x6e'6r)Xv
6 eTvai xijv uitdXinJrtv. ()
Kara u.iv ouv toutov xbv
Xifyov out' ef tt? toutwv ti Xgyet irX^v Ttupd? , out' ei
xt; dcpoc [/iv iruxvo'xepov xouxo x(Gir)<jtv CSato? Ss Xe-
TCTOTtpOV, 0UX 8p8i0C Sv XtyOt. El S' iTtl TO XT) VEVESEt
urcepov -nj (puctti itpdxspov, to Si TtEite^utevov xai
10 cuYxexpitiivov uorxcpov t5) Yve*o*ti, Touvavxfov av ttj)
xouxwv, SSwp pkv depot Tcpdxepov,
Y*i
8e G8axo(.
(7)
II: pi uiv ouv xwv (xiav TiOeuivwv alxt'av ofav ef-
rcu.Ev, foro Taut' elprjptiva' to
8'
aorb xav ef xt<
xaura itXeiw TtOiqiTiv, ofov 'E|MteooxXij{ Terrapd cpijotv
16 etvat aoifiaxa tJjv GXrjv.. Kal
y^P
toutw t! (a2v
TauTa t4
3'
Kia aufiSaiveiv dvaYXT). I'lYVo'iMva Te
Yap
e; dXXvjXwv 6pwpev w? oux del 8iau.evovro{ irupbe
xai
Y?i<
T0' *utou ffwiiato? ( eipniTat 8e Iv toi; Jtepl
(puasw; itepl alxwv ) ' xai irepl ttj; xwv xtvouuivuv
so
aixia<, ndxepov Iv r] Suo 8exeov, out' 6p0w; ouxe euXo'-
Y&K
oirjTeov elpTJaOai TcavxeXw<. (s) OXoktc dXXoiw-
oiv dvaipetaOat Avdfx.fi toi? ouxoi XeYOusiv ou
y^P
ix 8epu.ou d/uypbv ou^1 **
'f
u
/.P"
Gepu.bv fcwt. Tl
Yap
iv auxi Tcdayoi xdvavxia, xai t'h av elr) u.(a tpu-
36 at; v)
Y'T"
^"
7
!
lr
"P
xat SStop,
8
Ixeivo; ou tpTjaiv.
(9)
'Ava^aYOpav
8'
ei xi? 6iroXd6oi SuoXeyeiv axor/tia,
jjiaXiox' Sv urtoXotSot xaxi Xo'yov, 8v exeTvo; aixo; (jiiv
ou Sti5p9po>asv, ^xoXou8i)oe pevx' av 1$ avayxr,; xoi;
cicaYOuaiv auxdv. 'Axdicou
y^P
^vtoc xai dXXoi; toG
*i ydsxeiv litfii^Osi t)|v
dp'^V
Ttdvxa , xai Sti xo aoji

631'vEiv daixxa 8etv irpouitdpj(etv, xai 81a xb jxf, iteipu-
xevat xm xu^dvxt fttYvuaOai xb tuydv, Ttpb? Se toutoh
8xt xa TcaOv) xai xi oufxSsSTjxdxa ^wpi^oix' av xwv
ouoimv ( xwv
Yap
aJxwv (ii^t? ioxi xai <opto>idc
),
36 ijtwj et Tt< dxoXouO^aeie ouvStapOpaiv a pouXexai
Xs'Yeiv, iijw? av spavtfr) xatvoitpeiteaxe'poK XeY<ov.
(10)
"Oxe
y^P
oiOsv ^v diroxexpiu.e'vov, Sf,Xov to< ouOev
^v dX>)Os<; elneTv xaxi x5j{ ouaiac ixeivr,;, Xe'yo)
8*
olov
8xt ojxe Xeuxbv ouxe [liXav r\ tpatbv ?, dXXo ^pupia,
40 dXX' d/pwv ^v i; dvaYxr,* eT^e
Yap
dv xt xooxcov xwv
/finairirn. '0[*.o(w? 8e xai auu.ov xw auxw Xoy>>
xouxto , ou5s dXXo xwv 6uotwv ouOe'v

ouxe
Yap
icoidv ti
oldvxe auxb eTvat ouxe noobv ouxe xi. Twv
y^P
^v
\iipu xi XeY6,
asvwv *l8wv
6^px
ev v auxi^, xouxo 8i
&
aouvaxov piegjitYixevbiv y
irdvxwv
^St)
Y^p
av aitexe-
xptxo* (T(o-i
8'
elvai (xe.uiYpeva itdvxa itXriv xou vou,
ioutov Se dp.fY?i
(xdvov xai xaOapo'v. (11)
'Ex Sri w5-
xwv auftSaivei Xe'Yetv auxoi xi; dpjri? to xe ev
(
xouxo
Yap
aitXouv xai olfxtfei; ) xai Oaxepov, ofov Ti'Oejxev to
*
ddptoxov itplv 6pto89jvai xai {*exao-/eTv et8ou; xtvd?.
*iioxe Xe'Ytxai uev oiJx' 8p8w< ouxe oa^wj
,
pouXexoti
we'vxoi xv wapattX^otov xot? xe Qoxepov Xe'youoiv xai
xol? fatvoixe'vot; f/.SXXov. (12)
'AXXa
y^P
^xot (*ev
toT itepl Yeveoiv Xo'yoi< xai (pOopav xai xCvijo-tv olxetoi
quidain acrem , hoc aiunt eve. At cur non dicunt et ter-
rain, ut mulli hominura? omnia etenim terrain essedicunt.
Hesiodus quoque primam corporuni (errant ait esse : tam
vulgarem et publicam accidit lianc opinionem esse.
(6) Se-
cundum hanc itaque rationem, si quis aut quicquam liorum,
excepto igne, dicat, aut aere quidera densins, aqua vera
tenuius lion ponat , non recte profecto inquiet. Quodsi id
quod generatione posterius, natura prius sit, quod vero di
gestum et conjunctum generatione posterius sit, contra-
riam his esset utique : aqua quidem aere prior, terra rero
hacipsa aqua. (7) Oe his igitur, qui unamqualem diximus
causam ponunt, haec dicta sint. Id ipsum autem etiam si quia
hare plura ponit, ut Empcdocles qnattuor corpora ait esse
materiam : et liuic cnim partitn eadem, partim propria ne-
cessc cct accidere. Nam et quod invicem Runt, videmus,
utpote non semper igne et terra manente eodem corpore
(dictum anlem de eis in Naturalibus est); deque causa
moventlum, unum,anduo ponenda sint, neqtie recte, ne-
que rationabililer omnino arbitrandum est dictum fuissc.
(8) Et simpliciter alterationem auferant nccesse est qui
ita dicunt. Non enim ex calido firigidum , 110c ex frigido
calidum erit. Aliquid euim ipsa contraria patianliir, et
aliqua una natura sit
,
quae ignis ct aqua lial : quoii ille
minime dicit. (9) Anaxagoram vero si quis pulat duo
dicere elementa, maxime secundum rationem arbitrahilur,
quam ille quidem ipse non digessit : necessario tainen se-
queretnr eos qui earn inferent : quandoquidem absurdum
alioquin sit dicere a principio omnia misla esse, lum quo-
niam accidit immista oportere antea esse, turn quoniam
non est natura aptum quodenmquecuicumque misceri. Et
adb<T>c, quoniam passioneset accidentia separarentur a sub-
stantiis (eorundem enim est mistio et srparatio). Si quis
tainen sequatur digerens una cum eo quod dicere vult
,
fortassis videatur qnaedam novadicere. (10) Quandocnim
nil erat separatum, patet quod nil erat vere de ilia substan-
tia dicendmn : dico autem quod neque album, neque ni-
grum , aut fuscum , aut alium colorem , fed (|iiod colore
vacans necessario esset. Alioqui namquealiqiicm liorum co-
lorum haberet. Similiter etiam sine sapore. Eadem rations
nee aliud quicquam similinm. Nee enim quale quid possi-
ble est illud esse . neque quantum, neque quid. Specierum
enim
,
qua; in parte diruntur, aliqna ei sane inesset. Hoc
veroimpossibile, si mista sint omnia. Essent enim jam se-
parata. Ait autem omnia esse mista, intellectu excepto :
hunc vero solum, impermislum et purum. (11) Ex his
tcto illi accidit principia dicere et ipsum unum ( boc cnim
simplex et impermistum
)
, et alteram, quale indetermina-
tiim ponimus antequam determinetur, et aliqua parlicipet
specie. Quare dicitur .quidem neque recte , neque clare
:
vult autem simile quiddam et lis qua? posterius dicunt , et
iis quae magis evidenter apparent. (12)
Vernm hi quidem
adillas, quae circa generationem et corruptionem et mo-
Digitized by Google
(8,93l>.) METAPHYSICORUM LIB. I. CAP. VIII. [MS8.] 481
WftAvovai pwvov aytSbv yip icep\ t9j? toiauTric oueria?
xal ti?
dpx4?
xal t4; aMac (ijtouo'i ptdvov. "Oaoi
Si itspl [iiv aTtdvrwv twv bvtwv itotouVrat t)|v 8ew-
pt'av, twv
8"
6vrwv t4 jxJv al<r9i)T4 t4
5'
oix oI<j8t|t4
& Tiflt'aai, SrjXov
(5k
Kfpl apupoTtpuv twv ycvuv irotouv-
tou r))v lic(axt<]>iv* Sib jxSXXov dv Tt? IvStaTptysit iwpl
autwv, t( xaXwt J| (i^| xaXw Xlyouaiv tU tV
twv
vuv j)(Aiv rrpoxEip'.E'vwv axii}>iv. (is) Ot (iiv o3v xa-
XcupMvot nuOayopitoi tT< uiv dpxai< xal tot? cjtoi-
10 x't'oi? txTOitwrEpou xpwvrat TwviyuaioXo'ywv. To
{'
atriov 6rt icaps'XaSov aux4<; ux 5 at6r)Twv

t4
^ip jxa6T)(iaTtx4 twv ovtwv dveu xiv^ueok eNjtiv, lo>
twv itp\ t};v dcrpoXovfav. (li) AwX^ovtat (jlsvtoi
xotl itpYl*TuovTai ittpl (puaew; itavTa* ytvvwoi ts
It yip tov oGpavdv, xal irepl t4 toutou fiipYj xal t4 ira87)
Xal t4
lpY
SlT)pOU(Jl to ouu.6atvov, xal t4
^PX^
xat t4 airia ek TauTa xaTavaXfaxouatv, w? 6iaoXo-
vouvTt? Totj aXXoic 90010X0^01? ort to
ft
3v tout' iorlv
6W aiodijtov ion xal itEpteiXi)?Ev 6 xaXouixevoc oupa-
io vd. T4<
5'
iM>( xa\ t4s
px
worrtp efeouEv,
txav4( Xefoudiv iwavaS^vai xat eVi t4 dvwxtpb) twv
ovtwv, xal u,3XXov ?1 toI? irtpt <puasw< Xo'-fotc 4pu.0T-
Tou<. (it.) 'Ex x(vo (tsVroi tpowou x(v7|t IsTai
itepaTOf xal dire(pou u-ovov urcoxttuivwv xat irepiT-
16 tou xat dptt'ou , ouOev XtYOuatv, ^
irw; Suvatbv dvsu
xivt]oew? xai (xexaSoXrji; ftviatv ilvai xal <p6op4v r) t4
twv <p!po(<ivwv Ipya xat4 tov oupavdv. (it) "Ett Si
ttTC Swt) Tt< auTOt; ix toutwv tivat to [xiYeSo; etre
SttyOetn. touto
,
Su.b>( ttva Tpdnov iarat t4 [iiv xoufa
so t4 Se pdpo; ifvrt<t twv awu.arwv
; ^
5v
f4p
uicoti-
Oevrat xat X^youotv, ouOev [iSXXov itept twv ixa6>)u.aTt-
xwv Xe'youoi awu.dtwv ^
icepl twv aiaSrjtwv* Sib ittpl
itupb;
?J
yrjc ?| twv aXXwv twv toiowtwv aoiptetTwv ouS'
6tiouv eipvixaaiv, Ste oudiv icept twv ala&>)Twv olaat
U X^yovte; tStov.
(17)
"Ext ii rrwc Sit XaSeTv attia u.iv
cTvat t4 tou aptOjiou irgtOr) xat tov dptOfxbv twv xot4
tov oupavbv ovtwv xal Ytfo(vwv xal l\ &pyr,i xat vuv,
dptO[xbv S' aXXov {XY|9('va eTvat itap4 tov dpifljxbv toutov
it o5 ovv^ffnixev 6 xdapoc; Stov
y4p
4v twSI iiiv tw
40 aspEt Sd|a xal xatpbc auTot;
^ ,
pttxpbv Ss ocvwOev t|
xaTwOev dStxta xal xptot(
?|
(xt^t?, 4icdS(t^tv Si Xe'yojctiv
Sti toutiov ptiv v fxaorov aptOjid? loTt, oujiSoivei Si
xaxa Tbv tditov toutov <S8r) itX5j9o tlvat twv ouvtora-
uve'voiv pttYtOwv Sta to t4 icddi] tauTa axoXouOsTv to!(
46 To'icot; ixd<iTot( , icoTepov ouTO< 6 auTo'c ^crtiv 4pt6pb{
6 ev tw oupavw , 8v SeT XaSstv 6*Tt toutwv i'xaoTOV
Igtiv, $[ itap4 toutov aXXo?'; (is) 'O fiiv y4p
IIXdTwv
ItEpov sTvat ^T|Otv xa(Tot xdxstvoc dpi6u.ouc otiTat
xat TauTa E?vat xat t4; toutwv ahta;, dXX4 tou ftiv
10 vorjTobi; aht'ouc , toutou; Si aiodi)TOu.
turn sunt rationcs , solum se applicant : fere enim de Ul
;
sutntantia et principla et causas investigant solum. Qui-
cmnque vera tie cnDClisquiilem entibus speculantur, en-
tium autem quaedam sensibilia, qaasdam non sensibilia
ponunt, manifeslum est quod de utrisque generibus per-
scrutantur. Quare magis immoretur quispiam de iis, quid
bene quidve non bene dicant, ad eorum quae nunc nobis
propositasunt, inqulsitionem.
(13) Qui itaque Pytbagorici
appellantur, principito quidem et elementls alienioribus,
quam physiologi, utuntur. Causa vera est, quoaiam ea
non ex sensibilibus acceperunt. Entium enim quae mathe-
matica sunt, sine motu sunt, prater ilia qute circa astro-
logiam sunt. (14) Disputant tamen et tractant omnia de
natura. Etenim generant caelum , et circa ejus passiones
,
partes et opera observant quod sequitur, et principia et
causas in base consumunt , tanquam ceteris physicis conve-
nientes, quod Ulud est ens, quodcumque sensibile est, et
quod crntlnet id quod vocatur ca?lum. Causas vero et
principia, sicut diximus, sufficientia dicunt, ul hinc etiam
usque ad superiors entium transcendi possit , et his magis
quam naluralibus rationibus convenientia. (15) Kx quo
vera modo motus futurus sit, finito et infinito et pari ct im-
parl solum suppositis, nihil aiunt ; aut quomodo possibilesit,
sine motu et mutatione generationem et corruplionem esse,
antactiones eorumquasincaelo fernntnr. (16) Itemsive qnis
eis concedat ex his magnitudinem esse, sive monstretur hoc,
quomodo tamen quacdam corporam levia
,
quasdam gravi-
tatem babentia erunt ? e qnibus enim supponunt et disse-
runt , nil magis de mathematicis corporibus quam de sensi-
bilibus dicunt. Quare de igne, aqua, ant de hujusmodi
ceteris corporibus nihil prorsus dixerunt, tanquam nihil de
sensibilibus (opinor) proprium dicentes.
(17) Item, quo-
modo passiones quidem numeri, el ipsum numerum, pu-
tandum causas eorum esse
,
quae in casIo sunt atque Sunt
et a principio et nunc, numerum vero alium praeter hunc
numerum ex quo mundus constat, nullum esse? Quum
enim in hac quidem parte opinio eis et tempus sit, pauln-
Inm vero desursum et deorsum injuria , et disjiinctio , ant
mistio, probationem autem afferent
,
quod herum quidem
unumquodque numerus est, contingit autem in hunc locum
multitudinem jam constitutarum rnagnitudinum esse, er
quod passiones has sequuntur singula loca : utrum isle est
idem numerus, qui in caelo, quem oportet accipere
quod horum unumquodque est* an praeter istum , alter
F
(18)
Plato etenim alium esse ait. At ills quoque numeral
putat et ilia esse et horum causas , sed intelligibiles qui*
dem causas, hos vero sensibiles.
ABBTOTILM. It.
SI
Digitized by Google
482 [m,M.]
TQN META TA *Y2IKA A, 6.
CAP. IX.
(900,991.)
IIspl pilv oov twv IIuflaYOpiiwv oipefoftw t4 vuv
*
txavbv yip aittov otyaaSat toooutov. 0! 81 t&; i8e'a;
ama; Tt8e'jxEvot towtov pilv t)touvte; twvSI twv ovtwv
XaSetv t&; ahia; erepa toutoi; foa tov dpi6|*ov ix.6-
t
[xtuav, wcntsp
*
ttf dpiOpajarai pouXdpuvo; IXaTrdvwv
piv ovtwv ofoito pv>| uy^seaOat , irXeCu 81 itoiijua;
aptOpLob)

o-yeSbv
Yp
fe
^
oux IXdrroi Ta e(Ji) IstI
touTtov nepl Sv (frrouvTE; t4; alx(a; ex toutwv lit' exeiyi
wpo^XOov xo8' fccaorov
Y^p
opuovopufo Tt tart, xal
10
Ttapi T&; ouffta; twv te aXXwv Sv lativ lv iicl itoXXwv,
xal eVt ToTaoE xal lirl toi; diiSt'ot;.
(2)
"Etf xa8' 06;
xpdirou; 8sixvupv 6rt fori t& etSi), xbt' ouSe'va tpaive-
Tt TOUTWV

i\ EVIWV ptEV
Y&p
OUX OVaYXT| Yfyvsoflat
cruXXovio-p-o'v, l\ eviwv 81 xal ou wv oid|/.e9a toutwv
It
bi8t) Yiy'STai. Katoi te
Yap
tou; Xo'you; tou; Ix twv
iirifftvipiSv sT8j lotat itavrwv fowv ihrtaTTipiat tin, xal
xaxa to Sv litl icoXXwv xal twv dTtotpdcrewv, xaTa 81 to
voeiv xt tp 8ape'vro; twv (pdaprwv

(pavraaput
Yp
Tt
touto>v eWv.
(3)
"Eti 81 ot dxpt6E'lTTEpOl TWV XdytDV
30 ol pilv xtov irpd; Tt TOtouatv t&eaf , Sv ou tpapiEv etvat
x6' a&tb yvo;
, of 81 tov Tpfcov dvOpwirov Xeyouohv.
"OXw; te dvaipouatv ol ictpl twv sliwv Xdyot & p.8XXov
eTvat BouXovTat ol Xe'yovte; e*8i) tou Ta; tSla; sTvat

aup.6atvEi
Y*p
pw) eTvat t^v 8ud8a irpwT7)v iXXa tov
26 4pt6(xdv, xal to upd; Tt Tot5 xaO' aitd, xal icavft' foa
wis axoXouO^aavTE; Tat? icspl t5v I8e5v So^atf ^vav-
To8r,(iav tat; apyai?.
(4)
"Eti ii xaTa pilv t*|V uwj-
Xinptv xa8' ^v Elva( ipapuv to; IS^a; , 06 pto'vov twv
ouotiwv fo-xai eiSt) aXXi itoXXwv xal iWpaiv ( xal
Yip
30
to vo'iipia h ou pidvov itEpl t!< oiofa? dXXi xal xaTa
twv aXXoiv Icrti, xal lirtorTjpai ou jxo'vov ttj; oiaiac
ctalv aXXa xal ST^pwv, xal dEXXa 81 ptup(a aupiSatvEt
TOtauTa )

xaTa 81 to avaYxatov xal t4 Sd^a? t!<
itEpl auTwv, el lart pudtxTa t4 sfSr), tGv ouauov
St ivoYxatov Wl'a? eTvat ptdvov

ou
Y
a
p
"aTa aupiSe-
6n]xb; ptETS/ovTat, dXXa 8si Taurij ixao-TOu p.sTe'/_Eiv,
^
(x^i xa8' OjtoxEipi^voo XsYETat. Alfia
0'
oTov, ei ti
auToSi7cXao'(ou [iete^ei, touto xal dicSi'ou piExt'^Et,
aXXa xaTi aupL^ESrixd;

<jujx6e'6tixe
yP
t$ StitXa-
40 step dt8i(p eTvat. (s) "iloV larat ousfa; Ta eI8i|*
TauTa
Y>p
I'vTaoSd Te ouv(av ar*)putivet xdxEt

if| ti
^OTat to Eivai <pdvai ti Trapi TauTa , to Iv iicl ttoXXwv :
xal el pilv TauTO eT8o; twv 18ewv xal twv [xete^ovtwv,
EUTai ti xotvdv

ti
Y
a
p
p-SXXov eVt twv ^8apTwv 8ua-
4t
8wv xal twv itoXXwv pilv di'Sftov 81 tJ> 8ui; E^vat Iv
xal TauTo'v, Jj liti t* auT^ xal t^ tivo?
; eI 81 pt^ to
auTO eT8o;, 6ptwvuu.a av eiij, xal Stxotov wvnep av ef
ti; xaXot'i) avOpwjrov tov te KaXXiav xal to 5"Xov, (mj-
ceu.(av xoivwviav |}ri6X^a; auTbjv. (e) IldvTWV 81
to ptaXtSTa SiaitopiiastEV av ti;
,
ti' tote auiiSaXXEtai Ta
eliOTj r( toi; di'Stoi; twv ataOrjxwv rj toi; yiy*
!
1*701
? ^"^
iSstpo.u^vot;
oi/Te
Yp
xivifaew; oute ptETaSoX^; ouSs-
De Pytbagoricis itaque dicere nunc mittamus : sufficit
enim in tantum eos attigisse. Qui vero ponunt ideas esse
causas, primum quidem, quum queererent horum exsisten-
tiumcausas habere, alia squalia bis numero attulerunt.
Velut si quis numerare volens, quum quidem pauciora
exsistant
, arbitretur non posse, plura vero ea facial, et ita
numeret. Fere etenim species aequales, ant non pauciores its
sunt
,
ex quibus
, dum de eis causas qiucrerent, ad illas pro-
cessernnt. Namsecundum UDumquodqueeequivocum
quid
est, et prater substantias, ceterorum quoque, quorum
multitudo unitate notionis continetur, et in his singulis , et
in sempiternis.
(2) Item
,
quibus modis ostenditur quod
species sunt
, secundum nullum eorum apparet. E quibus-
dam namquenon est necesse fieri syllogismum : equibusdam
Tero
,
etiam quorum non putamus, horum species fiunt
Secundum namque rationes
,
qua? ex scientiis, species erunt
omnium, quorum scientiae sunt; et secundum unum in
milltig, etiam negationum. At secundum quod intelligitur
quippiam, ipso corrupto, etiam corruptibilium : namque
aliquod est horum phantasma.
(3) Insuper rationum que
magis accuratse sunt, qusedam quidem eorum qua? ad ali-
quid sunt, ideas faciunt, quorum non dicimus esse per se
genus : quaedam vero , tertium hominem dicunt. Et simpli-
citer has de speciebus rationes ilia perimunt, quae magi*
esse quam ipsas ideas esse, volunt qui dicunt species. Ac-
cidit enim non dualitatem esse primam, sed numerum,
etquod ad aliquid, eo quod per se est : et cuncta, quae-
cumque quidam, secuti de ideis opiniones, ponentes adver-
sali principiis sunt.
(4) Item secundum existimationem
,
secundum quam esse dicimus- ideas, non solum snbstan-
tiarum, sed mullorum etiam aliorum species erunt. Etenim
unus conceptus non solum desubstantiis, sed de ceteris
etiam est : et scientiae non solum substantia;, sed etiam alio-
rum sunt ; et alia hujuscemodi accidunt infinita. Secun-
dum vero necessitatem et opiniones de eis, si species par-
ticipation sunt, necesse est substanliarum solum esse
ideas. Non enim secundum accidens parlicipatio earum
est, sed eatenus oportet uniuscujusque parlicipem esse,
quatenus dicitur non de subjecto. Dico autem , ut si quid
ipso duplo participat, hoc etiam leteroo participat, sed
secundum accidens : accidit enim duplo aterno esse.
(5)
Quare species, substantia! erunt Eadem enimet btc
et ibi substantiam significant. Aut quid erit dicere esse ali-
quid prater baec , unum in mill lis? Et si cadem species est
idearum, et participantium , erit aliquid commune. Cur
enim magis in corruplibilibus dualitatibus, et pluribus qui-
dem , sed aeternis, dualitatem esse unum et idem sit
,
quam
in ipsa per se et quadam? At si non est eadem species,
anquivocalio erit profecto, et simile, acsi quis etCalliam
et lignum hominem appellant, quorum nullam inspicit
coinmunicationem. (6) Potissimum vero dubitabit aliquis,
quidnam species conferant aut sempiternis sensibilium , aut
illis quae fiunt, et corrumpuntur. Nee enim motus, nee
Digitized by Google
(Ml.) METAPHYSICORUM LIB. I. CAP. IX. [30 II.] 488
tttSc tVctv atTta auToTc.
(7)
'AXX& jx^v outs irpbe t^v
fcrtar^piv oidiv por)8eT tV
twv aXXiov ( ou8i
Y"P
ou
*
c(a Ixeiva toutmv

jv toutoic yitf &v ^v
)
, out* etc xb
elvat, (xij svoirdp/ovTa ye toic tuxe/oufftv 8r<>> "-ev
6
Y&p
av tab>i aUitx oo^siev Tvai we to Xeuxbv [xejaiyhe'-
vov xw Xeuxw. 'AXX' ooroe (xJv 6 Xoyo; Xt'av eoxtv?)xoc,
8v 'Ava5Y<>p* |**v wpwxoc, Eu8o5o?
4"
fSaxepov xa\
aXXoi xtvic IXeyov

paStov yip cuvaYaYv
-iroXXa xal
aSiivaxa itpbe t}|V xotauxqv SdEav. (a) 'AXXa pv})V
10 ouS' ix twv etSwv fort xSXXa xat' ou8eva xpoitov twv
eIo>6o'tcov XEyEoOat. To Si Xe'ysiv icapaSetyu-aTa ou-vi
7vat xat (AtTe^eiv auTwv t3XXa xsvoXoyeiv Ivxi xat
(iExatpopii; Xe'ysiv TO>tr,Tixd. Ti
Y?
^"l T
lpY*?0-
ptsvov itpb< Ta? tSt'ae oico6Xsirov ; e'vSe'^etixi
Y&p
xat ti-
lt vat xal yfYvEaOot Suoiov ixtouv xai u,j) elxatdfuvov irpbc
txetvo, wore xat ovto; Xwxparouc xat \l\ ovto?
y*
_
votx' av oTdcnrEp 2wxpotTT]( i
t
uouc Si SrjXov ort xav l
?v 6 2wxparr,c at8toc.
()
"Esxat xe irXe(w wapa-
Sei'Yttaxa xoiu auxoti , watt xat elSr\ ,
oTov xou dvSpunrou
so xb wov xal xb Sfitouv, fifia Si xat to auToavSpwnoc.
(10)
"Ext ou (xdvov twv ala8n)xwv itapaSciY[xaxa xi eiStj,
dXXa xal a&Twv [twv (oewv], oTov xb
Y'
v0
<> >? y^
v0<;
eISSv Sore to adrb iVrat irapaSEtYpta xal eIxwv.
(11)
"Eti SdSjeiev av aouvaxov elvat /wptc tV ovatav
as xal 00 f) ouaia
*
mot* ttw; av at loE'at oum'at twv itpa-
Yfxattov ouo-i /topic tlev ; t*v Si tm 4>a(8wvi ourwe Xe-
YTat, w? xal tou elvat xal tou Y'YveffSat ama Ta eTSyj
icrctv.
(12)
Katxot xSv EtSwv ovtojv Synat ou
Y^Y
vtTat
xi eiete'/ovto, av
h^i
13
to xtvyfaov, xal itoXXa
Y^Y
vt
"
90 xat CTspa, olov otx(a xal SaxtuXtoc, eTjv cu (pajiev ttSi\
civat* Sore SjXo Jti ivSey_eTat xal xSXXa xat elvat xal
YtYveaOat Sta TotauTac atiia; o?a< xal Ta
fcrflivta vuv.
(is) "Eti strap sto-lv aptOjjtot Ta efSr) , irw; atnot e*o"ov-
Tat; icdtcpov 6rt erepot aptOfiot efoi Ta 5vta, oTov 6St
36 jxev apiO^b? dtvOptoicoc , 651 Si Ztdxpaxvie , 6S1 5k KaX-
Xfac; t( ouv Ixtivot toutoic atxioi elotv; ouSt
y^P
^ <>t
jiiv atotoi of Si
|MJ,
ouOev Siot't. Ei
8'
6rt Xoyoi
apiSjiiov TdvTauda, oTov ^
cru[A<pti>via
, 89jXov ti fortv
fv
Y
Tl 3v {o-t XOYOt. (ll) Et 8n) Tt TOtJTO, 1) GXl],
40 (pavEpov Sti xal auTol of api8(tot Xoyoi Ttvlc ImvTat
trlpou itpb; Ixepov

Xe'yo)
8'
oTov, e! Iotiv 6 KaXXta;
Xoy> b> ip8(tot< icupbc xal
Y>je
xal iJSaTOc xal d^'pos,
fiXXbiv xtvwv &icoxet(i^vo>v eaxat xat *j ISe'a api8(jid?-
xat auToavdptorox, *t aptOjid? Tt? &v efxe |i^, Sjjlw?
46 i'ffTai Xoyo? Iv ctptOpioTc tivSv, xal oox aptOpw'?, ou8' EffTai
ti? Sta TauTa aptOjxdi;. (u) "Eti Ix iroXXGv dpi8pw5v
eT; dptOjjibi; Y^vtTat, l\ eISwv 8e v eTSoc icw?; el Si
p.^
,
I? auTtov dXX' 2x xwv ^vapt8fttav, olov iv xrj ptuptdSt
,
irwc s/_ouotv at (xovdSE;; tfxt
Y&p
6ptoi8tT<, icoXXa
to
ffutiSr^exat aroira, site jji^i 6ptoEi8Etc, ti^Tt at aorat
dXXr,Xatc pirJTe at dcXXat itSaat itdo-atc
-
t(vi
Yap
8to{-
(rouo-tv iica8et< ouaat; oute
y^P
EiJXoYa TaijTa oijTe 6pto-
XoYoupiva T?j vo^oet. (ie) "Eti
8'
dvaYxatov i'Tepdv Tt
Yivo dpi8(xo<j xaTaaxeua^etv, itspt 8 ^ apt8pu]xudj xat
alicujus traiisiiuilalionis ejus causae sunt. (7) At nee ad
scientiam aliorum prosunt (nee enimhorum illce substan-
tia sunt : in his etenim essent ); nee ad esse, quum non in-
sint participantibus : ita etenim fortassis causae putabunltir
esse, ut album roistum albo. Sedista ratio facillime everti
potest, quam Aoaxagoras prius, Eudoxus vero postcrius,
et quidamalii dixerunt. Facile enim est, roulta et impos-
sibilia ad ejuamodi opinioncm congerere. (8) At nee ex
speciebus cetera sunt, secundum ulium eorum modorum
qui dici solent. Oicere vero exemplaria eas esse et cetera eis
participare, vaniloquia et metaphoras poeticas dicere est.
Quid enim est illudquod agit, ad ideas inspiciens? Possibile
est enim et esse et fieri quodcumque simile , etiam non ad
illius imaginem. Quare et exsistenle Socrate , ct non exsi-
tente, fletutique qualis Socrates est : similiter autem etiam
si Socrates sempiternus esset. (9) At ejusdem erunt plura
exemplaria : ergo etiam species : veluti hominis , animal
et bipes , simul autem et idealis homo, (to) Item non so-
lum sensibiliura exemplaria species erunt; yerum etiam
ipsarum [specierum], utputa genus, tanquam generis spe-
cierum. Quare idem erit exemplar, et imago. (11) Item , vi*
deri possit impossibile esse separata substantiam et cujus est
substantia. Quare quomodo ideas, quum rerun) substantia]
sint , separata? fuerint? In Phaedone autem ita dicitur, quod
turn ipsius esse turn ipsius fieri species causae sunt :
( 1
2)
quan-
quam speciebus exsistentibus , non tamen participantia
Sunt, si non sit quod moveat. Atque multa alia fiunt, velut
domus, aut annulus, quorum non dicimus esse species.
Quare patet posse contingere cetera quoque et esse, et
fieri, etiam propter tales causas, quales eorum quae nunc
dicta sunt. (13) Item , si species numeri sunt, quomodo
erunt causae? utrum quoniam ipsa entia , sunt diversi nu-
meri ? utputa bic quidem numerusbomo, bicvero Socra-
tes, hie autem Callias? Qui igitur illi his causae sunt ? ete-
nim si hi quidem aeterni , hi veru non, nihil differt. Quodsi
quoniam proportiones numerorum haecsunt,ut consonan-
tia, patet quod unum quiddam erit, quorum proportiones
sunt. (14)
Si igitur hoc, materia inquam, est aliquid, mani-
festum est quod ipsi etiam numeri proportiones cujusquam
alterius ad alteram erunt. Oico autem , ut si Callias pro-
portio est in numeris ignis, terrae, aquae et aeris, aliquo-
rum aliorum subjectorum erit proportio; atque idea etiam
ipse idealis homo, sivealiquis numerus sit, sivc non, erit
tamen proportio in numeris aliquorum , et non simpliciter
numerus : et propterea nullus erit nnmerus. (1 5)
Item , e
multis numeris, unus numerus fit : ex speciebus vero, quo-
modo species una? Quodsi nee ex ipsis, sed ex numerabi-
libus, ut ex decern millibus, quomodo se habent unitates?
Sive enim ejusdem speciei sunt , multa inconvenientia se-
quentur : sive non ejusdem speciei , nee eaedem invicem
,
nee ceterae omnes omnibus : in quo enim different, quum
impassibiles sint? Haec enim nee ralionabilia sunt, nee intel-
lectioni consentanea. (16) Item necesse est aliud quiddam
numeri genus ponere , circa quod arithmetica , et omnia
31.
Digitized by Google
484 [si83.]
irdvxa Ta (XETaJu XeYopeva uitd tivmv

& itSS; rj ix x(-
viov earai ap^oiv; v| 8i& x( pt.exau xwv Ssupd t' foxat
xalauxwv;
(17)
*Ext at |xovdSe;ai iv x5j SuaSiixaxspa
Ix xtvo; irpoxepa; ouaSo?
*
xaixot douvaxov. 'Eti Sia
t> t Iv 8 dpi8(jib;<ruXXa|ji.6avd[/.EVo;; "Ext Si Ttpb; Tot; tJ-
. prjfu'voi;, eiirep etolv at povaSe; Stacpopot,
^xp^v
oSxco
Xeyeiv wintep xal 6W to exotica xe'xxapa
$
5uo Xe'-
Youotv xal
y^P
touxtov exaaxo; ou to xoivbv Xrytt
sroi^tiov, oTov xb owjxa, dXXa irup xal Yjv,
etr' eVrt
to ti xoivbv to atopa tfx (ivj. Nuv SJ \iytxai d>; 6v-
To; xou Ivb; wurep Ttupb;
$
uSaxo; 8[AoiO[jupou;

ei
8"
outw;, oux loovxat ouatai ot api8[/.oi, dXXa SrjXov
8x1, Eutsp fort xt Iv auxb xal xouxd iartv dp)$
>
tXeo-
vayai; X^Y'Tai xb Iv aXXw;
yP
aSuvaxov. (is) Bou-
15 Xdjxcvot 8e xi; oicrta; avaytiv ei; xa; apyl; u.rptr| (xsv
TtSepcv ix jxaxpou xal ppajrt'o;, ex xtvo; (xtxpou xal
(ieyaXou, xal iirtiteSov ix icXaTEo; xal otsvou, aSpa
8'
ix (JiBeo; xal xaiteivou.
(19)
Kaixot mo; e^ei rj xb
ijrficeSov YpaptfA^v t( xb oxEpsbv Ypa(X(xi)v xal iitdteSov
;
30 aXXo yip yevo; xb icXaxu xal xb otevov xal (Ja8u xal
Taicetvdv uoicEp ouv ouS' dpi6u.b; UTcdpyEi iv auxot;,
6rt to iroXu xal <3a i'yov Ifrepov toutgov, StjXov 6xt ou8' dtXXo
ou6sv tmv avw uitdp;et toi; xdxto. 'AXXa p^v ouSe y'"
vo; xb TtXaxu xou f3a8eo;* ^v
Y^p
&v iit(it8dv xt xb
36 ffiopta. (?.o) "Ext at <rxiYf*ai ix xtvo; ivuirdp^ouffiv
;
Touxw (xev ouvxtji YEvet xal Sieixa/Exo UXdxtov <b; bvxt
YEUfxexpixij) So'YfiaTt, dXX' ixaXei dpv_Yjv Ypa(i|x5j?, touto
SiitoXXaxii; ixidet Ta(dxd(xou;
Yp<^,
u^- Kaixoi dvaY-
xi] toutwv e7va( ti ic^pa;

&ox' l\ o5 Xo'you Ypa,u[Ai]
3oiffxt,xai 0"xtY(iiQ ioriv. (l) "OXon 8J ?7)TOUa)? tyj;
CTO<pta? TtEpl Tb>v (pavcpwv to atxtov, xouxo ptsv EldxafiEv
(
o68ev
Y^p
XiY !*" itEpl ttj; akia; 88ev i\ dp^, ttj;
(XExaSoXvic
),
x^v
8'
ouoiav oldy.EVot Xe'yeiv auxuv ixipa;
(liv ousia; stva cpajxev, 87x10;
8'
ixstvai touxcov ou(ai,
M 8ta X5v^; Xeyojjiev to
Yap
[aete^eiv, worTtcp xal ixpOTEpov
eTtto(jiev, oCiBe'v iaxtv. OuSe 8^| bnEp xaT iitiar^paic
SpSftEv 3v aixiov,Sib xal 7t3; vou; xal nSsa fust;
tcou!,
ou8J xauxr); x^? alxia? ^v tpajxEv ttvat atav xtov dp-
^5v, ouStv fiirxgxat xa e(8tj
,
dXXa
YY
ove T^ (*a8^(iaTa
40 toi? vuv r, iptXooocpia, ^asxdvxuv dXXwv
X"P
tv a"Ta
8siv 7rpaY(taTEUEa8ai. (12)
"Eti 8i t$|v itttoxsiu-iv^v
ouatav w; uXr)v [<.a6r]|xaTtxti>XEpav ocv ti; OnoXaSoi, xal
(iSXXov xaxr)YOpEta8ai xal 8tapopav eivai ttj; oioi'a;
xal vffi uXi? $\ CXtjv, oTov to |*ey xal Tb [iixpo'v,
6 w<T7vep xal ol tpuoioXoYOi 5paai to pavbv xal xb icuxvdv,
ixptoxa; xoti utcoxeijae'vou (pdoTcovxE; ETvat Siatpopa; xau-
Ta;* xauxa
Yp
^tiv uicepo^ ti; xal IXXet^i;.
(-23) Iltpi te xtv^ffEOK. eI (aev Eorat xauxa xt'vi|ot<, S5j-
Xov oxi xiv^o-ETat xa tt8i)

ei 8e (i^, tco'8ev ^X8iv; Skt\
so
Yap
>) iTEpl <puuu><; dvvipT,Tai 9XE'lj/t?.
(4)
"0
Te SoxeT
faSiov ETvat , to oeUat 8x1 Iv Srcavta , 06 fiyvvcav t5j
Yp
exSe'oei 06 fifvfzeii itdvxa Iv dXX' auxd ti ?v, av
SiStjS xt; TtdvTa. Kal ou8s touto, el
p^ y
v0< ^(oot'
rb xaSdXou sTvat

touto
8'
iv ivt'ot; dSuvawv. (ss) Ou-
TON META TA 4>Y2IKA A, 8. (I,0v3.)i
qu media dicuntur a qnibusdam : quo; quomodo, ant ex
quibus principiiserunl?autcur media sensibilium rerum et
idearumerunt?(l7)Item, imitates, quae in dualitate sunt
,
utraque ex aliqua priore dualitate. At hoc impossibile est.
Item, cur uiuini est numerus collectus? Item , ad hacc quae
dicta sunt, si unitatesdifTerentes sunt, oportebatita dicere,
sicut quicumque quattuorautduodicuntelementa. Etenim
borum singuli nondicuntelementum
,
quod commune est,
utputa corpus, sed ignem et lerram, sive commune quid sit
corpus , sire non : nunc autem dicitur, ac si unum ita
esset , ut ignis aut aqua , similinm partium. Quod si ila
sit , numeri non erunt substantia;. Sed si ipsum unum ali-
quid est, et hoc principium est, patet quod unum multipli-
ciler dicitur. Aliter namque impossibile est. (18) Volentes
autem substantiam referre adprincipia,longitudincsquidem
ex longo et brevi ponunt , ex quodam parvo et magno
;
pla-
num vera , ex lato et stricto ; corpus autem , ex alto et hu-
mili. (19) At quomodo aut planum habebit lineam , aut so-
lidum lineam et planum? Aliud namque genus, latum et
strictum, altum et humile. Quemadmodum igiturneque
numerus est in eis, eo quod multum et paucum ab his aliud
est , ita manifestum est quod nee aliud quicquam superio-
rum inferioribus inerit. At vero nee latum
,
genus alti est.
Ktenim corpus esset planum quid. (20) Item puncta, ex quo
inerunt? At borum gencri adversabatur Plato tanquam ex-
sistenti dogmati gcometrico : sed nominabat principium li-
nes;
, hoc vero saepius ponebat lineas indivisibiles. Atqui
necesse est , harum aliquem esse teiminura. Quare ex qua
ralionelinea est, punctum quoque est. (21) Et simplici-
terquum sapientiae sit , de manifestis causam quxrere,
banc quidem praetermisimus ( nihil enim de causa dicimus,
unde principium transmutationis) ; substantiam vero eorum
dicere putantes, alias quidem substantias esse dicimus : quo-
modo vero illae horum substantia;, incassum dicimus; parti-
cipare namque, ut prius diximus, nihil est. Nee illam etiam
quam scienliis esse causam videmus propter quam oronis
inlellectus et omnis natura facit : nee illam causam, quam
unam de principiis esse dicimus, ipsa; species atlingunt;
sed qui hac actate sunt , iis mathemata facta sunt philoso-
pliia , i| namvis dicant aliorum gratia ea oportere tractare.
(22) Item , subjectam substantiam utmateriam magisma-
thematicam quis profecto putaverit , ac magis praedicari
differentiam substantia; ac materia; esse, quam materiam
,
veluti magnum et paivnm , sicuti aiunt Physiologi rarum et
densum, primas snbjecti dicentes has dilTcrentias esse. Haec
etenim excessus quidam et delectus sunt. (23) De motu au-
tem , si haec quidem motus erunt
,
patet quod species move-
buntur. Quodsi non , unde evenit P tota etenim de natura
consideratio sic perit. (24) Et quod facile videtur, probare
quod omnia unum sint, non procedit : exceptione etenim non
Hunt omnia unum, sed ipsnm unum,si quis concedat omnia
:
ac ne hoc quidem, nisi quis universale concedat esse genus.
Hoc autem in quibusdam impossibile. (25)
Nullain autem
Digitized by Google
METAPHYSICORUM LIB. I. CAP. X.
(9*1,(93.)
6e'v
3'
t'/tx Xo'^ov ouSi t& (astI tou?' apiOu-oii; (ir^xTj
xat intiteSa xal arspsa, oute Sitwi; eo-civ f| curat , ouxe
TtV fyei Suvau.iv

tocutoi
Y&p
outs ito) oTo'vxe sTvat (ou
fop
eicriv opiOaot) ouxe xa (UTa^u ( u.a6i)f*aTtx&
Y<*P
cxelva ) outc to (pOapxd , dXXi irdXtv TtxapTov aXXo
oatvsxai touto' xt yins. (e) "OXw? ti to twv ovtwv
foxslv OTOtyeta it.ii StsXoVta?, iroXXay^w? Xsyo|as'vwv,
dSuvaxov eupetv, aXXw? ti xat touxov xbv xpdirov
Cl
-
xouvxa? 5 otlwv sot! orot^stwv. 'Ex t(vwv
y&P
w
10 itotsiv ?, Tzitr/tn, vj to eu6u, oux fori J^irou XaGtTv,
aXX' strap, twv oisuov pdvov svSs/stbi

Sore to twv
6Vtwv aicdvxwv tot o-rotvsia
?| foxstv $| oTeodat fystv
oux diXr,0?.
(27) IIw?
5'
av ti? xat (ia9oi t4 twv
iravxwv o-xoijrsta ; SrjXov yip &< ouOiv oTdvxs irpoOicdp-
16
yttv
y
vw
P^
0VTB itpoxepov. Qsicep
y^P *$ y"
!
1'"
Tpctv (xavQavovTt aXXa (xiv svSeyexai irpoeiJe'vat , <ov Si
i\ fawrqu.1) xal wept wv usXXet fiavOdvetv o08sv irpo-
YiYvwoxst , oGtw 8J| xat irA twv aXXwv. (ss) "Cot' ef
ti; twv itavTtov tWtv Iiciotiq(X7) , w? we? yacrtv, ouOev
W
av irpoiiTtap/oi yvioptCwv ouro?. KaCrot irScra f*dOy|at?
81& trpoYtYvo)<rxojx/vtov ?| irdvTwv ?) Ttvwv ot{, xat
ii Si' aTto5st$ew? xat fj 8t' 6pia(xwv
Set
Yap 5 5v
6 6ptaub? irpoeiSsvai xat eTvat Yvwptua. 'Ou.otb>? 3s
xat $1 St' eitOYWY?;?.
'AXXa jir,v xal el
tuyx
v1 *>(**
ss tfuio? ouaa , 9au|Aaorbv tcw? XavOdvopev fyovTS? r^v
xpaTt<jTr,v xwv sttiffTrifAwv. (!) "Ext iiw? ti?
y
vm
P
1 "
x tvwv oti, xa\ itw? esrat SyjXov ; xat
Y&p
tout* tyti
aitoptav

au.<ptff6r,xiicrtiE
Y^P
"v T,
<
waitep xat ittpl
iv(a; vuXXa6*ac

oi (lev Yap to i^a x tou <r xat 8 xal a
30
tpstaiv ctvat, ot 3^ Ttvc; erepov ^Ooyyov (paotv ctvat xat
ou6*va twv YVbip(puov. (30)
'Ext St u>v o~ttv ato6r|0"n,
xauxa it5 d!v Tt; (XT) Ij^wv t^jv ataOTjatv Yvotr) ; xai'xoi
IStt, tXft icavTb>v TauTa orotyeta ioxtv l\ 5v, tocrwep
at uuvOexoi cptovaC elo-tv x xwv oixeitov.
CAP
35 "Oxt ijtJv ouv x&? ipr,ueva? v xot; tpuotxoT? aixt'a;
Cr.xsTv ioixafft itavre; , xal touxwv Ixto; oOSejifav lypi-
fjiev av eiitstv, SijXov xal In. xSv itpo'xspov Etp)]u:v(v.
AXX ajjtu8p5){ xauxa?
-
xal xpoTtov jxev xiva itauai
itpoxepov sipi)vxat, xpoixov 8s Ttva ouoau;t5?* iJ/sXXi^o-
40 (isvr, yap ?oixev i\ ixpoirn) iXo<TO^i(a ixspl 7tavxb)v, fixe
vsa xs xaT* ipyjtf ouaa xal to ixptoxov

(s) sWt xal
'EuirsSoxXTji; oVxouv tm Xo'yo) mri<j\v eivat, touto
8'
iax\
to ti ^v eivat xal i\ oOst'a tou irpaY(AaTO<. 'AXXa (i^v
Jaoioj? avavxatov xal aapxa xal twv dtXXwv fxaarov
45
cTvat xov Xo'yov,
?|
(x.r,0:vd?

8tl xouxo
Y^P
xot^
'^P^
xal daxouv eaxt xal xwv aXXwv exacxov, xal oi 8t& t}|v
BXr,v, jv ixstvo; Xs'ysi Jtup xat y^v xat iiJwp xal is'pa.
'AXXa xauxa aXXou (xsv Xt'YOVXo;
ouve'^r)Oev av ; avaYXYjC,
o-aipwi; Si oux fpr)xev. (3)
Ilepl u.ev ouv twv toioutwv
w SeSjjXwTat xat icpdrspov Saa 8e icept xwv auxwv touxwv
ditop^Mtsv av tic, 6itave)>8wjxsv
itdXiv xdya
y^P
^v
%
auxwv iuixop^aatjite'v ti wpo; Ta Cffxspov dropia;.
[335.] 4R5
rationem liabent nee illae
,
quae post numeros , longitudi-
nes, plana et solida sunt, nee quomodo sint, aut fiitura
sint, nee quam vim liabeant : haec enim nee species pos-
sibile est esse ( non enim sunt ntimeri ), nee media (ma-
thematica enim ilia sunt
)
, nee corruptibilia : sed rarsns
quartum aliud quoddam hoc genus apparet (26) Et sirapii-
ciler elementa qmerere entium non dividendo, quum mul-
tipliciter dicantur, impossibile est invenire : pratsertim
quum hoc modo quaerant, ex quibus elementis sit. Ex
quibusenim sit ipsum agere aut pati, aut ipsum rectum,
baud dubie non potest sumi : imo vel si possit, de substan-
tia solum potest. Quare aut quaerere, aut putare habere
omnium ensistentium elementa, non est verum.
(27) Quo-
modo vera aliquiscunctorum elementa discet ? Manifestum
est enim
,
quod non est possibile quicquam euin cognoscere
prius. Quemadmodum enim ilium, qui geometriam discit,
alia quidem prjnscire contingit, quorum vero illascientia
est et quae docendus est, nihil prxscit, ita et in ceteris.
(28)
Quare si qua ennctorum est scientia ( ut quidam aiunt
)
,
nihil prolecto is praecognoscere posset. Atqui omnis disciplina
per praecognita aut omnia, aut aliqua est, tarn quae per
demonstrationem, quam quae per definitiones fit. Ex quibus
enim definitio est , ilia praerognosci oportet ac note esse.
Similiter etiam quae per inductionem. At si innata nobis
est , mirum est quomodo insciis nobis optimam scientiaruni
babeamus.
(29)
Item quo pacto qnis cognoscet , ex quibus
est, et quomodo manifestum erit? etenim hoc habet am-
blgaiUtem. Dubitabit enim quispiam , sicuti et de quibus
dam syllabis : quidam enim syllabam Ca, ex a et8 et
aiunt esse : quidam vero alium soman esse dicunt et
nullum ex notis. (30) Item, quorum sensus est , ea quo-
modo quis noscet sensum non habere? atqui oportebat,
siquidem eadem cunctorum elementa sunt, ex quibus
sicnti composite voces sunt, ex propriis sunt elementis.
X.
Quod igitur illas, qua? in Naturalibus dicta? sunt, cau-
sas cuncti quaerere vidcantur, et praeter illas jiullam aliam
dicerehabeamus, exillisquae dicta sunt prius, patet. Sed
eas obscure dixerunt. Quodsmmodo enim omnes dicta;
sunt prius, quodammodo autem minime. Balbutienti enim
similis fuif prima philosophia de omnibus, quippe nova ex-
sistens in principio et primum in suo genere. (2)
Etenim
Empedocles os ait esse ratione
composilionis. Hoc autem
est dicere quid sit natura et rei substantiam. At vero si-
militer necesse est etiam carnem ceterorumque singulo-
rum quodque dicere esse ralionem, aut in nullo. Propter
hoc enim et caro, et os, ceterorumque unumquodqtie
est : et non propter materiam
,
quam Hie ignem
,
terrain
,
aquam et aerem ait. Sed liiec altera dicenle, necessario
consenstsset
profecto , dare tamen non dixit. (3)
De his
igitur et antea manifestalum est. Quodcumque autem
de
bis quispiam dubitaverit , rursus repetamus. Fortassis ete-
nim ex eis aliquid facultatis habebimus ad futuras dubi-
tationes.
Digitized by Google
486 [35 37.]
TQN META TA 4>V2IKA a,i, s. (W3,M4.)
BIBAION A TO EAATTON.
CAP. I.
"H icepl tt)? dXj]8eta? 8e<op(a t?j ulv xaXeini > *?
8^
f
aS(o. 2ij[ieTov 8i xb u.*|x' duo? u.rjSe'va SuvacOai
tu^eTv a5xT)?,|x^TJ irdvxw; dirotuY^dvetv, "W &fftov
Xeyetv xt itepl xtj< cpuaEo>(, xb\ xa6' Iva |*ev pvi0ev

?,
ptxpbv lirtfiaXXav aurii , lx irdvxwv Se suva8poio-
pivuv YtvsuOat xi fueyeOo?. "ilex' ef7tep eoixev I^eiv
xaOaitsp xuyj(avo[v itapoipuad|vot, x({ av 6upac
apdpxoi;
(2)
Taiixij |*sv av tXi\ p*a8(a

xb
4*
8Xov ti
?^eiv xal fi^po; u.j| SuvaaSat 8r)Xot xb xXeicbv aux5j?.
10 "lerco? SI xal xrjc aXtJcdx|TO? oustjc xaxa Suo xpdirou;,
oux Iv toi? itpdyfxao-iv dXX' Iv ^piTv xb atxtov laxiv au-
ttjc. "flojtep yip xal xa xwv vuxxepiotov oppaxa irpbc
to eyyo. tfiK xb |u6' ^[Atpav, ouxto xal x9j; jjpcTepa;
<|fX*i<
6 vou? icpb; xa x?j tpuaei cpaveptoxaxa irdvxwv.
16 (s) Ou pdvov 84
X^P
tv
^X
tiv Sfxaiov xouxoi; 5v av ti
xoivwaatxo xat? 8dai?, dXXa xal xoii; exi EitiicoXaioxe-
pw; 4wo(piva[ilvoic

xal yip oSxot cuye6dXovxd xr tt|v
^ap iv irpo^axTjaav jjpiov. El jxev yap TtpdOeoc u.i|
iyevexo , icoXXj)v av u.tXonot(av oux tt/ou.ev

el 8e u.J)
10 4>puvii;, Ti[xd8eoc; eux av Iyevexo. Tbv auxbv Si xpd-
irov xal twv icepl ttjc aXi]8eia( dKOtprjvajiEvwv
*
icapa
uiv yip !v(wv icapetX^ipapLEV Ttvac Sd;a<, ot Si too ye-
vlaSat xouxou; afxtoi yeydvactv.
(*)
'Op8w?
8'
fyei
xal xb xaXeia8at x^v tptXoooiytav licioniu.r)v x5j{ oiXv)-
K 8e(a?. OeupqxtxYJ; uiv yap xeXo dXr^deia, icpaxxi-
xij
6*
Ipyov xal yap lav xb icm< e^st owitwcriv, ou xb
dfStov dXXa icpd? xi xal vuv Sewpouaiv ot npaxxixoL
Oux i<j[Mv Si xb dXri8U dveu x^? alxt'a^.
(6)
"Exaorov
SI pdXiora auxb xtov aXXuv, xad' 8 xal xoT? dXXotf
30 6irdpyEt xb otjvwvuuov, otov xb nup Sepjxdxaxov

xal yap
TOt dXXon; to atxtov xouxo x9jc Oepfio'nijTOi;

&axt xal
dXi]8eaxaxov xb xot? Coxepot? afxwv xou dtXn)8eaiv eTvat.
Atb xi? tuv asl 8vxcov dp^ac dvayxaTov del eTvai dXi|-
8exdxa

ou yap itoxe dXr,0ei( , ou8' lxe(vaic atxtov x(
36 ecrxt xou elvai, dXX' ixetvai xot? dXXot;. "Qa8' exaoxov
w? s/ei xou eivai, o'jtw xal xij; dXyjOsiat?.
'AXXa (x^,v 6x1
f'
eVrlv
iyffi
xi? xal oux aicetpa xi
aixta xuv ovxcov, out' el< eu8u<op(av outb xot' eT8o,
b^Xov. OiSxe
flp
w; l\ SXn)? xd8' lx TotiSe Suvotov
0 tevai el? dncetpov, olov cdpxa (xev lx
-fit, f5jv
b* 1$
dt'po;, de'pa
8'
lx irupd;, xal touxo |xij foxaaOai* ouxg
i*8ev
^ dpj^i x5;c xiv^seox, oTov xbv (xev dv8ptoitov Otco
xou depo? xivri85ivat , xouxov
8'
uicb xou #,X(ou , xbv Se
55Xiov &jtb xou veixou? , xal xouxou (juiSsv elvai ire'pa.
46
(2)
'0(io(u> Si ou8s xb oS fvexa ei diteipov oTdvxe Isvai,
jidSiuiv (xiv uytsiai; evexev, touxtiv
8*
euoatuovia; , x^jv
o' EuSaiuoviav dXXou, xal oStoj; del aXXo dXXou evexev
Speculalio de verilate, partim diflicilis, partim facilis
est. Signnm autem, quodneque satis earn aliquis conse-
qultur, neque omnino ab ea aberrat, sed quisque aliquid
de nature dicit, et singull quidem nihil aut parum ei ad-
dunt, ex omnibusvero collectis aliqua magniludo fit. Quare
ita fere se vi'detur habere , ut in proverbio dicimus
,
Qui*
sagittans aberrabit a janua? (2) Hoc modo profecto facilis
esset. Totum autem aliquod et partem habere non posse
hoc ejus difficultatem ostendit. Quum vero difficultas duo
bus sit modis,- fortassis causa ejus non rebus , sed nobis ipsis
inest. Quemadmodum enim vespertilionam oculi ad lumen
diei se habent , ita et intellectus animae nostra; ad ea quae
manifestissima omnium sunt. (3)
Verum non solum Ulis
agendas sunt gratiae
,
quorum opinionibus quis acqiiiescet,
sed illis etiam
,
qui superficie tenus dixerunt. Conferunt
enim aliquid etiam isti : habitum namque nostrum praeexer-
cuerunt. Si enim Timotheus non fuisset, multum me-
lopoeise nequaquam habuissemus : si tamen Phrynis non
exstitisset, ne Timotheus quidem. Simili modo et de illis
res habet
,
qui de veritate asseruerunt. A quibusdam enim
afiquas accepimusopiniones; quidam vero, ut hi fierent,
causa fuerunt. (4)
Recte autem etiam hoc se habet
,
plii-
iosophiam appellari scientiam veritalis. Speculative ete-
nim finis, Teritas : practice autem , opus. Etenim si quo
modo se habent, considerant, non causam per se, sed ad
aliquid, et hoc in tempore practici specnlantur. Nescimus
autem verum absque causa.
(5)
Unumquodque vero id
ipsum maxime aliorum est, secundum quod ceteris uni voca-
tio inest : utputa ignis calidissimum. Etenim ceteris hie
est caliditatis causa. Quare verissimum etiam est id quod
posterioribos, ut vera sint, causa est. Propter quod prin-
cipia semper exsistentium necesse est verissima esse. Nee
enim aliqnando vera , nee illis ut sint, aliquid aliud causa
est, sed ilia ceteris. Quare ut secundum Esse unumquod-
que se habet , ita etiamsecundum veritatem.
CAP. II.
At vero quod est principium aliquod, neque sunt inflnitae
entium causa; , neque in rectum progrediendo, neque secun-
dum speciem
,
pale!. Nee enim utex materia, hoc ex hoc
potest esse infinitum , ut carnem ex terra, terrain ex aere,
aerem ex igne , et hoc non stare : nee unde principium mo-
tus ; veluti hominem quidem ab aere moveri , liunc vero
a sole, solem autem a contentione , et hujus nullum esse
finem. (2) Similiter nee cujus causa, in infinitum progredi
potest : ut deambulationein quidem sanitatis causa, illam
vero lelicitatis, felicitatem vero alterius : et ita semper aliud
alterius gratia esse. Similiter autem et de eo quod quid erat
Digitized by Google
(.)
Tvi. Koi eVi tou ti ?jv cTvat
8'
uxrauxco?.
(3)
TSv
Yap
jxiawv, tov sWiv u> ti eVj^axov xal itpdxepov,
dvaYxatov etvat to itpdxepov atxiov tu>v |ut' auxd. El
Y&p
eiiretv f,,u.S? Wot rt twv xpiuiv atxtov, to itpwxov
6 ipoufjiev ou yip St| Toy' toyaxov, ouSevb? yip to xXiu-
Tatov dXXi u.9;v ouSi to ptiaov, ivb?
YP-
(*)
OuOiv
Si Statpepet ev ?1 irXelto elvat , ouS" iiretpa 4) iteirtpa-
Ojxeva

twv
8'
oiteipuiv xouxov tov xpdirov xal 8"Xo>? tou
artipou itavra to: jxopia uica &u.oiu>? [i.e/pt tou vuv
*
10 Sot' efasp u.i)9e'v fart itpSWov, 6*X? afxiov oufte'v lorxiv.
(s) 'AXXa
u-V
0J8' iici to xdxw oTdvT he airetpov le'vot,
tou avtii fyovxo? JpX^v,
wax* Ix itupb? jxiv 5Swp , ix Si
toutou yijv, xal o5xa>? del dtXXo ti
y^T"*
"
Y*
vo*-
Ai^coc yip YiyveTat toSs ix xouSe, u.-J| ? xdSe XcyeTai
IB |MTa to'Sj, olov i^ 1a6p(u>v 'OXupurta, 9, <Sk ix iraiSb?
dvrjp peraoaXXovTO?, $
i? CSaxo? oiip. (e)
'Q? uiv
o3v ex itatSb? av8pa YtYvto9a(
^au-ev, u>? Ix too yiyvo-
uivou xb
yY
0V? 1 ** T0" ifttiXouuivou xb TeTcXeau.t'-
vov del
Y>p
ixt (MTa^u , Samp tou cTvat xal u.y| eivat
so Y^vKfi;, oStco xal xb
Y'Y
v(
>f"
V0V t0" oVro? xal (jlt; 6v-
to?.
(7)
"Eort
8'
8 u.av8dviov
Y'Y
v
*l
i'V0
C
fatoT^|Mv,
xal tout' eWv 8 XYat, 6rt
y^Y*""
1
*"*
"-avOdvovTo?
imatrnuav. To
8'
w< ii; iipoi C8()p, (pOetpouivou Oa-
Tipou. Atb exelva |iiv oux dvaxdfiirxet el? aXXinXa,
at ouSi
y'y*"
5" ^
8pb? irai? ou
y^P Yfy
vrtat **
^
Yeveatio? to YtYvouevov, dXXa jxeTa
tV Y^viotv. 06tu>
Yap
xal ^(*pa ix tou uptoi , 8x1 (MTa touto
*
Sib ouSi
to icptot 15 Jjuipa;. Oax^pa Si divaxau-itTEi. (s) 'Au.-
<poripcix; Si aSuvaxov eI (Jitttpov Itvat. Twv pi*
ykf
30 ovxtov |MTau avdtYXTi tj'Xoc cTvat, xit
8'
el? aXXn)Xa
dvaxau-irret

ft fkp
Oaxs'pou tp6opi 6axipou iurl Yve-
?. "Apia Si xal clSuvaTOv to TrpwTov dtStov 8v tpfla-
prjvaf licet Y^ip oux enreipo?
^
yivton iirl to avto,
dvotYXi], 15 00 cpOapevxo? 7cptTou t. lyiwm, (*T| diSiov
M eivat. (b) "Eti Si to o5 Ifvexa xeao?, xoiotjxov 5k 8 (1^1
aXXou Ivexa , d)Aa xJXXa ixelvou

SoV el pUv lorat
TOtouxdv Ti ia^aTov, oux Ecrxai anetpov, el Sk u.T)Oiv
toiouxov, oux iffrat to oli evexa. 'AXX' ol to aireipov
xoiouvxs? XavOdvouoiv e^atpouvxe? tJjv tou ^YaOou ^pu-
to atv. Kaltot ouOei? av
iYX
e,
P^
oe,V u^v tpaTtetv (xi)
[liXXwv iicl ice'pa? fi\ti, ouS' av ef) vou? iv toi? toiou-
toi?

ivexa
Yxp
tivo? del itpaTret 8 y
vouv f/mt touto
Yap
e\m ice'pa?
-
to
fkp
TeXo? icipa? iarlv. (m) 'AXXa
(x^v ouSi to ti ^v eTvat IvSe'^eTat dvatYeoOai el? aXXov
*5 8piapibv itXeovd^ovra tw Xoyw. 'Ael Te
y^P
^
6 Ipiitpoodev (xSXXov, 6
8'
Ssrepo? oux ftmv

o5 Si xb
icpwxov u.J) fortv, ouSi to lyd(ievov ioxtv.
(11)
"Ext to
faloraaOai dvatpouatv ol o8xo>? X^ovTe?- ou fitp olovxe
elSivat icplv ?| el? xi dExofia iX6eiv. Kal xb
YtY
7"-
60-oxeiv oix eVnv

t!
Yip
oCxoi? ditetpa itto? IvSeyexai
voetv ; 06
Y^p
o'u.otov im x^?
Ypappj?
, f\ xaxi t4?
oiaips'tmq |*iv ou^ toraTai, vo^oat
8'
oOx loxt (xi| ax^-
(ravTa- Sioicep oux dpiQfx^sct t4? tojaJi? 6 tf,v ireetpov
Ste^iMv. (is) 'AXXa xal t)|v CXjjv it xtvoujuvtp voitv
METAPHYSICORUM LIB. t. CAP. II. [37s.j 487
esse.
(3)
Mediorum sane, quorum extra aliquid ultimum et
primiimest, necesseest, quod prius e*t, causamesseeorum
quae post illud sunt. Si enim dicere nos oportuerit, quid
trium causa sit, primumdicemus. Non enim certe ultimum
( nullius enim ultimum causa est
),
neque medium : nnius
enim.
(4) Nihil autem differt unum, an plura sint, nee in-
finila, an finita. Inlinitorum quidem bocmodoetsimpliciter
iufiniti omnes partes mediae sunt similiter hucusque. Quare
si primum nihil est , omnino nulla causa est. (s) At neque
deorsum possibile est in infinitum descendere, quum id
quod snrsum versus principium babeat : ut ex igne qui-
dem aquam, ex bac vera terrain, et ita semper aliud
qnoddam genus fieri. Dupliciter enim hoc ex hoc fit , non
ut post hoc dicitur, vel ut ex Isthmiis ludis, Olympiaci;
aut ut ex puero mutato fir, aut ut ex aqua aer.
(6) Ve-
rumeniravero ut ex puero quidem virum fieri dicimus,
tanquam ex eo quod fiebat , id quod factum est , aut quod
perfectum est, ex eo quod perficiebatur : semper etenim
est aliquid medium, ut inter esse, et non esse, generatio
:
ita quod fit, inter exsistens, et non exsistens.
(7)
Qui
autem discit, fit sciens. Et hoc est quod dicitur, quod
fit ex discente sciens. lit autem tanquam ex aere aqua
,
fit corrupto altera. Quare ilia quidem non reflectuntur
mutuo; nee fit puer ex viro. Non enim fit ex generatione
quod fit, sed post generationem. Sic enim dies fit ex di-
luculo
,
quoniam post hoc est : quare nee diluculum ex
die. Cetera vero reflectuntur.
(8) Ulroque tamen modo
impossibile est in infinitum progredi. Illorum enim quum
media sint, necesse est finem esse : litec autem invicem re-
flectuntur. Alterius enim corruptio, alterius generatio
est. Simul autem impossibile est primum corrumpi,
quum sempiternum sit. Quum enim generatio non sit in-
finitum sursum versus, necesse est non esse sempiter-
num illud, quo primo corrupto quicquam factum est.
(9)
Itemipsum cujus causa finis. Tale autem est, quod
non est alterius gratia , sed ejus causa cetera. Quare si
taleerit ultimum, non erit infinitum. Quodsi nihil tale,
non erit ipsum cujus causa. Sed qui faciunt infinitum,
latet eos quod boni naturam auferunt. At nullus inciperel
agere quicquam , si non essel perventurus ad finem , nee
esset intellectus in lalibus. Alicujus enim causa agit,
quicumque intellectum habet. Hoc namque terminus est
:
finis vero ipse terminus, (to) At vero nee quod quid erat
esse reduci ad aliam definitionem ratione abundantem con-
tingit. Semper etenim prior, magis est, posterior vero,
non est Cujus aulem primum non est, nee quod seqnitiir,
est. (It) Item ,
ipsum scire perimnnt, qui ita dicunt.
Non enim possibile est scire ante, quam ad individua de-
veniatnr. Atque ipsum cognoscerenon est Qua; enim ita in-
finite sunt, quomodo intelligere contingit ? nee enim simile
de linea est
,
quae secundum divisiones quidem non stat
:
intelligere vero non potest , nisi sistet Quare non nume-
rabit divisiones
,
qui infinitem pertransit . (12) Sed etiam
materiam necesse est in eo quod movelur, intelligere. At
Digitized by Google
TQN META TA 0>V2IKA B, 488 [341.]
dvotyxvi, xal anei'pw ou8evl fa-civ tTvai* ei Si jxii, oux
ohreipdv y' fort to drcetpw elvai. (is) 'AXX4 pvr]v xal
ei faeipa
y' ^aav irX^det tit tiSi) twv airtwv, oOx av rjv
ouS' outco to yiyvwaxetv

tore yap 'We'vat oidu.e8a,
6 Srav t atTta
Y'
vt,J
P^
a
'
u>
J
Jiev '
?
"
aVeipov xari tip
icpo'aOeaiv oux eauv ev iteicspaffpevtj) 8iseX6eiv.
CAP.
Ai S' axpoaaeti; xaxa xi eOr) ffuu.6ai'vouatv

> yip
elwOotasv, o8to>( 6ttou[xev Xe'yeaSat, xal ta Ttapi raura
ou^ Su-ota ipatvetat aXXa Sii r))v aauvqOctav eiyvwoTO-
10 TCpa xal ^vixiitspa

to yap oovriOe? yvtopijjuiiTEpov.
(a) 'HXtxijv 8i io^uv Jf^et to ouvy)8; ot vopot JtjXouo-iv,
ev off t& [xufiwSrj xat icatSapuoSi] fieiCov to^uet too yt-
vwaxEiv 7tepl auTuv Sti to e*8oc.
(3)
01 pUv ouv, lav
{jl^I [xa8y)(/aTixSs Xeyr, ti;, oux aTtoSeyovrai tmv Xeydv-
_6 t<ov, ot 8', av u,j) icapa8ety|xaTtxu)(, ol 8e paptupa
dljiouaiv inayeaSat itoiT)tr,v. Kat oi uiv navxa dbcpt-
6w;, tou( SI Xuiret to dxpiSe? rj 3ia to [xj| SuvaaOai
auvefpcrv
$
Sti t)jv u,txpoXoyt'av

tft\ yap ti to dxpi6e?
toioutov, Sore xaOdjrcp eVt tmv auuSoXauov, xal eVl
30 twv Xdytov <JveXeu8spov eivat xiai SoxeT.
(4)
Aib Set
iccnaiSeuaQai jtSc ixaora aroSexxeov, u>; aroitov Sua
n]Tetv lict9T^uK)v xat Tpdirov iittoTrju.rjs

eVci
8'
oiSe'-
Ttpov p" aSiov Xa6etv. T*)v
8'
ctxptDoXoyiav t)jV (xa8r]-
(xatixV oux ev Suaffiv etiraiTrjTeov dXX' Iv Toi? u.J|
25
fyouaiv BX71V. Aiditep ou <puixb{ 6 xprfiroc Siraaa yap
Tarux; j) (puori; lyei 2Xr)v. "A10 axenreov npuTOV t( e'otiv
^
<puci<;

oBtw yap "at icepl tv<ov
^
tpuotx^i SijXov
Icrat [xal ei j8(
i^to-T^uvr,?
^ nXeto'vuv Ta attta xal
Tat;
ipx^i
8eo>pi)o-at Ivtiv
].
(94,9S.)
nulli est esse infinite -. quod si non , non infinitum est infi-
nito esse. (13) Quod etiam si species causarum infinite
multilndine essent, nee lioc modo esset ipsum cogno-
scere. Tunc enim scire putamus, quum causas cognoscimus
:
infinitum vero secundum additionem non est in tempore
finite pertraasire.
III.
Auscultatories autem , secundum consuetudines acci-
dunt. Quemadmodum enim consaerimus, ita judicamng
did debere , et quae prater ha>c , non apparent similia illis,
sed quia non consuevimus, ignotiora et magis peregrins :
consuetum etenim notius est.
(2)
Quantam vero vim con-
suetudo habeat, leges declarant, in quibus fabulosaacpue-
rilia plus possunt propter consuetudinem, quam si cogno-
sceremus ea.
(3) Aliqui igitur, nisi matliematice loquentem
non admittunt
;
quidam vero non nisi exemplis utentem
;
quidam autem (lignum ducuntut testis producatur aliqui*
poeta. Et quidam enacta omnia Tolunt : quosdam vera
ta?det cxacti, aut propterea
,
quod non possunt sequi , aut
propter putidam subtilitatem. Habet enim exacta expositio
tale aliquid : quare ul in contractibus, ita et in orationibus
illiberalis esse quibusdam videtur.
(4) Quapropter opor-
tet institutum esse
,
quomodo singula admittendasint, quo-
niam absurdum est simul scientiam et modum scientias
qiiserere. Neutrum autem facile accipere est. Cerlitudinera
vero mathematicam non oportet in cunctis quaerere, sed in
iis quae non habent materiam. Quare non est hie natu-
ralis modus : tola enim natura forte habet materiam.
Quamobrem considerandum est primum
,
qutdnam na-
tura sit. Sic enim et de quo naturalis scientia est , mani-
festum errt.
LIBER II
CAP. I.
30 'Avayxi) irpb? t^,v t(i^yitoo(x'viv e
,
irtoT)QU.ii|v IneXSctv
i\\*Mi irpuTOv, icepl 5v ditop^oat 8eT irpwTov TauTa
8'
laxlv Saa tc iiepl auxwv aXXu>( uTEiXi^tpaai tive; , xav
et ti
X^P
1? toiStwv Tuy^avot 7rap: oipajxlvov. (s) 'Eort
SI toT; EtjTtopriaod ^ouXoixe'votc upoupyou to SiairopTJoat
36 xaXu;
*
fi yap Catepov tunopCa Xuatc tuv icpoTEpov
diropouyivwv iaxl, Xustv
8'
O'jx fartv ayvooiivta? xbv
St<sp6v. 'AXX' ^ TT)? 8iavota; drcopi'a 8r)Xot touto irepl
tou irpay^aTo?

?J
yap etiropet, TaoTr, atapaicXr,atov
ire'irovSe TOt? 8e8eu.von dSuvaTOv yap aunpotE'ptix;
40 irpoX8eiv ei; to 7rpdo8ev.
(4)
Aib Set t!< 8uo^epEta(
TeSewpTixe'vat itasa? irpoTepov, toutiov t
X*P
lv xa' ^
to toik Cr,TouvTac avso tou otaiiopyja'at irpwTOV 6[xot'ou;
sivat Tot? iroT Set paSiHetv dyvoouat, xal irpb< toutoi?
0C8' et.-irot* to ^Y|TOuu.evov cSpqxev
$
(i^J yivwaxetv to
*j yap tc'Xo? toutw u.iv ou SijXov, tS5 Si icpoY)nopi)xdTi
SvjXov.
() "Eti 8s PAtiov avayxi) tftvt itpb; to xpt-
vat tov Jisitep dvTtStxtov xal Ttuv au.:pic6r
l
T0i;vTu>v Xd-
Ad illam
,
quae quaerilur, scientiam necesse est in prirais
nos percurrere de quibus primo dubitandum est. Ilaec
autem sunt, et quoccumque de eis aliter quidam existima-
runt, et si quid ultra haec practermissum sit. (2) Est au-
tem operae pretium aliquid facultatis habere volenlibus,
bene dubitare. Nam posterior facultas , solutio eorum est
quae ante dubitata fucrunt : solvere autem non est
,
quum
nodus ignoretur. Sed intellects haesitatio manifestum
hoc de re facit. Quatenus enim dubitat, eatcnus simile
quiddarn ligalis patitur : utroque namque modo impossibile
est ad ulteriora procedere.
(3)
Quare omnes primo diffi-
cultates speculari par est, et horum gratia, et propterea
quod illi, quiquxrunt, nisi primo dubitent, similes illis
sunt, qui quonam ire oporteat, ignorant : et ad haec, neque
utrum invenerint quod quaeritur, an non , cognosccre pos-
sunt. Finis etenim his quidem non est manifestos : ei
autem
,
qui anlea dubitaverit
,
patescit. (4) Item , melius
se habere necesse est ilium ad judicandum
,
qui tanquam
Digitized by Google
METAPHYS1C0KUV1 LIB. II. C\P. I (W6,M.)
YWv
ixr,xoota toxvtojv. (r>) "Eort
5'
aTtopia irpwrvi
uiv ipt wv v toT( itEtppotu.iao~u.EVGi; SiT,itop^a-aatv,
irdtepov jiiS? ?
(
-ftoXXwv Imavr^wv dewpvja'at t4( al-
t(c, xal itoT^pov t4? tvj< ouslat; apj^ac t4< irpoVra?
6 tVrt ij< ^7ti<iT^pirit ISetv u-dvov, $| xal Ttepl twv apywv
"; wv Setxvuouonv Stcovts
<;, oTov itOTepov IvSe'/e-at txuto
xal ?v u.a tpavat xal a-rtocpavat -!j 08, xal Ttepl twv
aXXwv twv toioutuv. ETt' tan itspl tJjv outrfav, ird-
rcpov (1(3 TtEpl Ttaaa? ?
(
irXei'ovei; slot, xav el irXstovec,
10 iroTEpov fiiraoat 9UYYve7;, ?| to? (xiv ao-pta; t4i; S' dtXXo
ti Xexteov butwv. (e) Kal touto
8'
auto twv ivay-
xat'wv eW slt^cat, irorepov ti; alff8r,Ta; ouoia; elvai
fxo'vov -paTEOV ?1 xai itap4 Taura; dXXai; , xai itdrspov
[xovayw^
?i
irXetova ysvh) twv outriwv, oiov ot "irotouVte?
16 tb te eiSt) xai ti (laOijuatixa u.ETau toutwv te xai
twv alff&j)Twv.
(7)
Ilept te toutwv ouv, xaQaitEp tpa-
jxev, iiriffxeirteov, xai itOTEpov it! pi t4? ouaia; $| 8ew-
pia (xovov fotlv ?j xai rapl t4 uuu.6e5yixoTa xa8' ao-
t4 rat; oustatc (a) II pi? oi toutok; icept tbutou
10 xai Irepou xai iixot'ou xai avopiotou xai TauTOTT)TO'(
xai ivavTt6T)Toc xai itEpi TtpoTtpou xai OoTspou
xai twv aXXwv anavTWv twv toioutwv, itepl fowv ot
oiaXsx.Tix.ol itetpwvrat axoirtiv ex twv evoo^wv (xovov
ftOiouu/Evoi tJ)v XEt]>iv, Tt'vo; IffTi Oeu-prjaai itepl irav-
16 twv. (9)
"Eti oi toutoh butoT{ Sua xa8* b&t4 ouu.-
Se'&Ixev, xai U.-X, u,dvov t( laxi toutwv exaorov, aXX4
xai eI apa s\> ivl svavTfov. Kal icorepov at ap^al
xai t! OTOt^sia t4 yev) tWtv ?, eU & Staipeitat Ivw-
rcap^ovTa Ixaorov

xdA eI t& -(ivy , ito'TEpov So-a iit\
*)
tok aTOu;ot; X^ETai TEXEU-rata r, t4 npwTa, oTov ito-
Tepov i^wov t) av6pw7coi;
&py$
te xai (xSXXo'v iort Ttapa
tb xa8* ixaoTov.
(10)
MaXt&ra 8i ^nitfov xai itpa-
YfiaTEUTSOv, it^TEpov fort ti Ttapa tJjv CXr)v atTiov
xa8' a6rb tJ ou , xai touto wpOTOv i| ou , xai noTEpov
Iv ?| wXei'w tov -<ipt8(xdv, Kal iroTBpov lart Tt itapa
to otjvoXov ( Xsyw Si to ouvoXov, Stbv xa-riYopri8^ ti
tti; (JXtk) i[ ou8e'v, f[ twv [xev Ttov S* ou, xai -icoia
TauTa twv vtwv. (11)
*Eti al ioytii KOTepov aptO|x53
?, eKei wpwjxE'vat , xai al Iv toi? Xo'^oi? xai al e*v tcJS
40 uTcoxetf/ivw

xai icoTEpov twv tp8ap-wv xai dipOap-
nov at auTai ^ erspai

xai icdtEpov a^BapTOi icaoai
,
^
twv tpBapTwv <p8apTa(. (is) "Eti 8e <cb tcoIvtwv
y^aXEicwraTov xai itXEiomiv i7topav l^ov, noTEpov to Iv
xal to 6v, xaSaicsp ot nuSafdpEtot xai IIXaTwv IXeyev,
4b
o&x
ETEpdv t( ioriv 5XX* oio-fa TWV 3vT0)V, ?| ou
,
aXX' ?TEpdv Tt to 6ttoxe((Xevov, woitep 'Eu.itESoxX^<
<pTjo\ <ptX(av, a^Xoc 8 Tt? wup, 6 8e 58wp, 6 8i aepa.
(13)
Kai itOTEpov at
pXi
xa8dXou Etalv 4| & t4
xa8' JxaoTa twv irpaY^aTWV, xal Suva"u.t
?i
IvepYEi'flt.
0 (i) *Eti itdTspov d7>w?
1
x*a x(viv xal
y4p
tbuto
ajtoplav av itap({oy_ot iroXXiiv. (l) Ilpb? Si toutoi?
itOTEpov ot apiSpol xal t4 ^xtj xai t4 ^u.aTa xal
al oriYjxal ous(at tiv^c elutv ^
ou, xav el ouofai, ito'-
-
tepov xt/
v
wpicru;vai twv atoBtjTwv i[ h toutoh. IlEpl
[11,42.3
4S
.
9
adversaries, omnes ulrimque rationcs oppobilas amlierit.
(5) Est aulcm prima dubilatio de iis quse in procemio quo-
que dubitavimus, utrum unius aut mullarum scientianim
sit causas speculari ; et otrnm prima substantia; principia
solum hujus sit scientix considerare , an etiam de prioci-
pits , ex quibus omnes demonstrant : ulputa , utrum con- .
tingat unum et idem simul affirmare, et negare, an non,
et de ceteris hujusmodi. Qnodsi circa substantiam est,
utrum una an plures circa omnes sint : et si plures , utrum
omnes inter se affines, an aliquas earum sapientias, non-
nullas aliquid aliud appellandum sit. (6) Et hoc etiam
ipsum necessarium est, ut quseratnr, utrum sensibiles sub-
stantias esse dumlaxat dicendum sit , an prxter has etiam
alias; et ulrum unum an plura substantiarnm genera
sint
: veluti qui species quiqne mathematica harum et scn-
sibilium media facinnt.
(7) Et de his igitur ( ut dicimus
)
considerandum est, et utrum circa substantias solum specu-
late sit , an etiam circa ea qux per se sunstantiis accidunt.
(8) Et ad hate de eodem et dWerso , simili et dissimili , iden
-
titate et contrarietate , et de priori et posteriori , et ceteris
ennctis hujuscemodi , de quibus dialeciici considerare co-
nantur, ex opinionibus solum perscrutantes , cujus sit de
his omnibus speculari.
(9) Item quaccumque per se eis-
dem ipsis accidant , et non solum quid borura unumquod-
que sit , sed etiam utrum unum uni contrarium. Et utrum
ipsa genera sint principia, et elements, .in ilia in quae divi-
duntur quae insunt singula. Et si ipsa genera , utrum quae
ultima de individuis prtedicantur, an priora : utputa,
utrum animal, vel homo, principium, et magis quam singu-
laria sit. (10) Potissimum vero quacrendum et tractandum
est, utrum sit aliqua praeter materiam causa per se, an non
:
et haec separata, an non : et utrum una an plures numero
:
et utrum sit aliquid praeter cunctum ( dico autem cunctum,
qumn quicquam de materia praedicatur
)
, an nihil , vel an
quorundam quidem sit ,quorundam vero non : et quaenam
entium talia sint. (II) Item, principia, ulrum numero
an specie definita sint; et qua: in rationibus, et quae in
subjecto; et utrum corruptibilium et incorruptibilium
,
eadem an diversa. Et utrum incorruptibilia omnia, an
corruptibilium corruptibilia. (12) Item, quod omnium
difficillimiim est et maximam ambiguitatem habet , utrum
unum et ens, ut Pythagorici et Plato dicebant , non sit
aliud quicquam , sed entium substantia, an non : sed aliud
quid subjectum , ut Empedocles amicitiam ait , alius vero
quidam igncm, etiam alius aquam, aut aerem. (13) Et
utrum principia universalia sint , an tanquam singularia
rerum, et potentia , et actu. (14) Item utrum alitor, an
secundum motum : et haec enim multam dubitationem pr?e-
bere queant. (15) Et ad haec utrum numeri, longiludines,
ligurae et puncta , substantias quaedam sint , an non : et
,
si substantias, utrum separata; a sensibilibus, an in eis. De
Digitized by Google
490 [43,44.]
TON META TA *Y2IKA B,
?.
ykf
toutojv arravxcrtv ou (jlovov xaXeitbv to euirop?jcai
Tj aXr,6etac, dXX' oiol to Sioiropr.orat tw Xd^w faStov
xaXto;.
CAP. II.
(6.)
bis enim omnibus non modo invenire veriUtem difficile,
verum Deque bene ratiocinando dubitare facile est
IlpSiov (tlv ouv nept uv irpwTov efirojitv, Ttdxepov
6 u.t3? ?| tvXsio'vwv iorlv lictorripuSy OetopTJoat naVta ra
ytvr, tcov oiTt'wv. Mia; (llv yap e'iriaTiifiT]? irw; av
itr) [i'Jj lvovT(a o5act( T5p^a? YvwptXeiv; "Eti 8e jcoX-
Xoi? twv bvro>v
o&x
Oitapj^ouoi itSo-at. Ti'va yip Tpo-
irov ofdvre xtv^aeciic
apxV
eTvat toi oxivtitoh ?1 tJ|v
10 TayaOou <puatv, etwep arcav, 8 av
^
ayaOov xa8' a&to
xal Slot r^v a&TOU
f
ufftv, teXo; eWtv xai ourt? aftiov,
&n ixet'voo evexa xal ylfttxai xal Ioti T^XXa, to Si
TeXo? xal to o& evexa irpa;wi; tivo? eaTi TeXo, at Si
icpaet; naaat fteT& xivifaecw;- woV iv toi? axtv^Tot? oux
15 av evSeyoiTO xaurr.v tTvai T-Jjv ap/^v oiS' eTvaf Tt auto-
aYaSdv. (a) Atb xal Iv tot? [ia8iiu,ao-tv ouSlv Se(xvu-
Tai Stl Tautij? t5j< aWas.ouS* iWv aitdSetn ouSiu.(a
Sw'ti (SsXtiov
$
X
E
'P
0V
>
iXX* "Si to irapartav uiu-vr,-
Tat ouOst? ouSevb? twv toioutov. "ilcrte Sta tauxa t5v
so ao^iotuv Tivi? oTov 'ApiSTunro? irpoe7T>)Xaxiev auTa<

Iv fiiv ^ap Tat; aXXai? Te/vai<;, xal Tat; pavauaoi;,
oTov ev tsxtovixy) xal axuTtxrj , Sioti pVXxtov t)
X'^P
07
Xe'Ya8at iravTa , t4; Si [ia67i[iaTtxa( ouOs'va itotsttrOat
Xdfov irspl av8o)v xal xaxtuv. (3)
'AXX4 (i^v if
ft
7tXei'ouc litto-rri|xat twv aMwv efol xal irepa ere'pa;
dlpX^t,
"(va tootcov (paTfov eTvai tJ|v i)Touu.eV)v, 3} T(va
(xaXtara tou irpotYfiaTOc tou foToufie'vou IfcttTT/'fiovot
twv lyovaav afaif, tvStxtrai
Yp
T
5
auttji icotvTa?
too; Tpdnou; tu>v aWwv bicapxetv, oTov otxfot;, S8cv
jxiv }; xtvr)ffn, ^ Tix,v| x*l bolxoSo'jjto;, o5
8' ?vxa, to
f'pYov, uXi Se
y^
xa^ X(8oi, to S* tTSo? 6 Xoyoc.
(4)
'Ex
ptev ouv twv itaXat SiuptapUvuv, Ti'va
xp'Jl
xaXet twv
Ima-r^n aotpiav, lft\. \6fOt
xaoTr,v wposaYopeutiv.
r
H(jtiv
Yap
etpxixoiTctTT) xal
^Y!*
v."u'"*'r
)>
xal^woittp
36 SotiXai; 00S' aVteiTcttv t4 aXXa? littT^(xa? St'xatov,
i\ tou te'Xou? xal T^Yadou TOtailn)
(
toutou
Yap
e*vexa
TaXXa )
^
Ss twv icptoTtov aWwv xal tou (xaXtffTa lm-
o-nr,T0u SuoptoSiri eTvat, ij t5j? oua(a? av etri TOtauTY).
(s) noXXax<S(
T^P
imffra|iwev to outo (xSXXov (Uv
40 eloevat opaji.lv tov t5 eTvat Yvoipt'^OKta t( to itpSYC
18
?j tw (i^i
eTvat
1
,
autSv Si toutcov irepov ite'pou (iSXXov,
xal (laXtCTa tov Tt iortv, dIXX' 06 tov icdcov /) itotov
\ Tt woutv % i:i<r/M it^uxev. [)
*Eti Si xal iv toT;
aXXow to elSevat fccaorov, xal 5v airoiei^eii; thi, tot'
41 oidtieSa &napxetv,
Stov etSoijiev ti Istiv, oTov ti lo~ti
to TeTpY>>
v
C
elv

^tl picvis eCp5t

biiottoi; Si xal iitl
twv dtXXwv. (7)
Ilepl Si Ta< Yve'det; xal Ta? irpa^et?
xal icepl Sitaoav (ieTa6oX^v, Stov elSS(v -ri|v
dpxV
tt,<; xtv^seoK

touto S' erepov xal avTixeittevov t Te'-
io Xet.
B
UoV iXXni? av Sd^etev iicie-Tr
(
(ii)? eTvat to 8ew-
p5)8at twv atxiwv toutwv Ixao-Tov. (s) AXX4
(*V
xal
itepl tcov aitoSetXTixSv apxwv,
ro$Tepov (it5 4*otIv Itci-
Primum itaque de quibos primo diximos, ulrum uniiis
an plurium scientiarum sit, omnia causarum genera specu-
lari. Unius enim sciential quomodo esset principia, quum
nonsint contraria, cognoscere? Item, multig entiumnon
insunt omnia. Quo namque modo possibile est motus
principium in immobilibus esse aut boni naturam? si qui-
dem omne quodcumque per se et propter suam ipsius natu-
ram bonum sit', finis est , et ita causa
,
qooniam illius gratia
cetera et fiunt et sunt , finis autem , et cujos causa , actio-
nis cujusdam finis sit ; et omnes sane actiones cum motu.
Quare in immobilibus non poterit contingere hoc princi-
pium esse , neque esse quicquam per se bonum. (2) Unde
in mathematicis nihil per banc causam probatur, nee est
aliqua demonstratio quia quid melius aut pejus ; sed omnino
alicujus talium nemo menlionera facit. Quapropter qui-
dam sophistarum, velut Aristippus, spernebant eas. la
ceteris enim artibus , ac ipsis etiam illiberalibus , ut in
fabril! et coriaria , inquiehat, cur melius aut pejus, dc
omnibus dici : mathematicas autem nullam de bonis et
malis rationem facere. (3) At si plures sunt causarum
scientiae , et alia alius principii
,
quam earum dicendum
earn esse, qua; queeriturf aut quis illorum qui eas habent,
rem, qua; quseritnr, maxime scietP Contingit enim eidem*
omnes modos causarum inesse : Iktputa domus, unde qui-
dem motus , are et faber : cujus vero causa , opus : materia
autem , terra et lapides : species vero , deiinitio. (4) Ex iis
itaque quae ab antiquis determinata sunt, quae scienliarum
appellanda sit sapientia , rationabile videatur unamquam-
que ita appellandam esse. Verum quatenns principaiissima
et honorabilissima , et cui ceteras sciAitias tanquam an-
cillas non contradicere decet, talis est scientia finis et boni
:
hujus enimcausa, cetera. Quatenos vero primariarumcau-
sarum, et ejus, quod maxime sclbile , definite est esse,
substantiac scientia haec fuerit.
(5)
Quumenim multipliciter
sit idem scire, magis quidem ilium scire dicimus, qui rem
quidnam sit ipso esse cognoscat
,
quam ilium qui ipso non
esse. Istorum autem ipsorum, alteram altera magis, et
maximeilium, qui quid sit sciat, non vero ilium, qui quantum
aut quale , aut quid agere sive quid pati natura aptum sit.
(6) Item et in ceteris tunc scire unumquodque eorum etiam
quorum demonstrations sunt , arbitramur, quum quid sit
sciamus : ut pute quid sit tetragonismus
,
quod inventio
mediae : similiter et de ceteris.
(7)
Circa gencrationem
autem , et actiones , totamque transmutetionem, quum scia-
mus motus principium : hoc autem aliud , et fini oppositum
est Quare alterius esse scientiae videatur, harum causa-
rum unamquamque specular!. (8)
At vero de principiis
demonstrative, utrum unius scientiae, an plurium tint,
Digitized by Google
(0*6,397.)
otitic
t) itXetovwv, ifxtptoSriT^ort^dv iortv. Atf*) Si i
iicoSetxxixa; t& xotvii; 8d;ae, e 5v Siravrec St otvuou-
tjtv, olov 8ti irSv ivxfxaiiov ?, <jitvai vj dtmxpavat , xal
aSuvaxov apa tTvatt xal jaJ| tTvat, xal foot otXXat toiou-
& Tat itpoTaaeic; , iroxepov pia toutmv iict?crjU.T| xal ti)c
ouorta; ?| Ix/pa, xav il (xJ| |i(a, iwcspav
p*|
icpooa-
Yopsuetv t^)v (t|tou|mv>|v vuv.
()
MtS( [xiv ouv cux
euXoYOv eTvat ' t(
Yap
fJt8XXov YEW|xeTp(a; t\ 5icotao-ouv
icepl toutwv tVclv TStov to iicaietv; Efirep ouv buoiox;
10 (liv Sicotaerouv forty, aicaawv 8i |*Y) ivSt/ttai, wtntep
ouSi twv dfXXbiv oB-cox; ouSi tt,
Y
vwpt!;ouaTr| ra ouart'a;
Rtdv lort to Ytvwsxetv rcepl auxwv. (lu) "Aaa Si xal
Ttva Tpdicov focal auxtov t*iciaTr,|] ; t( [tiv yip exaffTov
tqutwv TUYYavet 8v xal vuv ip>>ptCo|xev

yjxovrat yuv
l* &?
Y
,
T
vto'x0
C
l'y01
*
B0T' xal aXXat Ttyvat. El Si
ditojaxxixl, ictpl auxwv im(, 5e^<rsi Tt y^voc elvat Gico-
xti'ftevov, xal to jxJv icdHb) t4 S* at(0|xaT auxwv ( ictpl
icdvxbiv
Yap
aSuvaxov aicd$tttv tTvat )
*
avaYxi) Yap
&
Ttvuv elvat xal irtp( Tt xal Ttvcov tJ)v aicd$ctiv
*
Sore
20 o\i(x6atvi icavTtov elvat -(tvos t* Tt xwv SeixvufAtvuv

icSaat
Yap
at anoSttXTtxal ypwvxai to"; a^itiaaoriv.
(il) 'AXX4 |x^|v el exipa i\ XT)? oualac xal t) its pi toutmv,
icore'pa xuptwre'pa xal icpoxfoa iceipuxev auxwv ; xaOo-
).ou
Yp
[idXiffra xal icaSraov dp^at t! djjuopaTa foxtv.
Eft' taxi
ft^i
xou ipiXocro'spou , t(vo; focai icepl auxwv
dXXou to Oetopvjaat TodXi)6i; xal to <]uSoc;
(12)
"OXu>{
Tt twv ouctCv icorepov uia Ttaorwv foxtv ?j icXelou; eVt-
OTT)(jiai; el fisv ouv jr?| [ila, icola; ouat'ae Oet^ov tJ|v
e
,
iriar^|*>]v TauT)v; to Si (itav iraswv oux cuXoyov
*
xal
30
Yap
av dnoSetXTtx^i (i(a ictpl icavTtov tli\ tuv xa6' auTO
cuu6e6>]x6T(ov, eticep icSaa iiroSjtxTix^i itepl Tt &iro-
xeiu.vov Oeupet Ta xaft' aoTa oujxSeSrixdTa ix tSv xot-
vCv So^uv. Ilepl o3v to auTO y** ? t^ o*u(*6t67)-
xora xa8' auta t5] auTrji; ItI 6tb>p^ffat ix twv auTuv
96 So|<ov. Ilept Te
Y^p
8 |ii5; , xal 1% 5v pttS; , ette ti)(
aivffi tXzt aXXi](
*
Sort xal Tat o~uu.6e6i)xoTa , ttx' au-
Tal Oeupouotv, ttx* ix toutwv \j.Ix.
(13)
"Ext Si v6-
Ttpov ntpl to; o5ar(ac i\ dttopta jxdvov iarlv ?, xal nepl
t4 oujjiSESyixdTa TauTat;* Xi^o S' ofov, el tb o~cepebv
40 ouoi'a t{( lart xal Ypappai xal Immoa, icoTipov T>j;
ttimtfi TatiTa Yvo>p(^etv 2itto*r^(i; xal ta <H)(x6e6r)xdxa
mpl txaorov Y*fvo<, irtpl av at (xaOr^aTtxal Sttxvuou-
iv,
% o!XXn. (i) El txiv
Yap
Trj? auTiji;, aitoSetxTtx^
? Sv tfnj xal f\ trie ouoia;

06 SoxeT Se tou Tt itv
46 dbro'Setl;t eTvat. El S' Wpac, t( lo-Tat
^ Sewpoiiiia
jtepl tJ|v oualav t! ou(ie6i|xdTa; touto
Yap
aitoSouvat
itaYX"^
,tov
'
(
15
)
"En Si Ttdxepov t4? aladr,Ta{ oOala;
(idvai; elvat ^paTtov ?j xal itapa xauxa? dtXXa;- xal itdxe-
pov (jtovajrw? r| TrXtt'to yih^ Tetu^r,xev SvTa twv ouaiwv,
50 olov oi Xe'yovtcc Ta Te etSv) xal xa jjiexa^u , ictpl & x4<
|xa0i]^aTtx4; iTvat 9391V lm<m,ua$. (is) 'li; jjiev o3v
XtYOfiev xa etSi) atxta Tt xal ooola? eTvat xa6' auxa;
tlpKiTat iv Tot? icptixoi? Xoyow irtpl auxwv

icoXXajrrj
8'
iydvxojv SuaxoXt'av, ouflsvbc ^rcov dtTOicov to cpavst
METAPBYSICORUM LIB. II. CAP. II. [444.] 491
ambigitara est Dico autem demonstraliva
,
persaasiones
communes, ex quibus omnes demonstrant : ut pata quod
necesse est omne ant aflirmare, aut negare; et quod impos-
sible est , simul esse et non esse, et qutecumque aliie si-
miles propositiones sunt : utrum una sit barum ac substan-
tia; scienlia, an diversa; et si non una, utra dicenda sit
ilia esse, quas nunc quxritur.
(9)
Unius itaque non est
rationabile esse : cur enim geomelrise magis quam cujus-
cumque proprium sit de bisspeculari? Si itaque asqualiter
cujuscumque est, de omnibus vera nou conlingit, sicuti
nee ceterarum, ita nee illius qua cognoscit substantias
,
proprium est de eis cognoscere.
( 1 0) Et ad lisec
,
quomodo
eorum scienlia eril? Quid enim horum quodque sit , nunc
quoque cognoscimus. Utuntur namque eis alia; etiam
artes , taoquam cognitis. Quodsi demonstrativa de eis est,
oportebit aliquod genus subjectum esse, et aliquas a fleetio-
nes, et aliqua eorum axiomata esse (de omnibus enim
demonstrationem esse , impossible est ) : siquidem necesse
est ex quibusdam , et circa quippiam , et quorundam de-
monstrationem esse. Quare accidit , cunctorum
,
quae de-
monstrantur, unum quoddam genus esse. Omnes enim
demonstralivu: utuntur axiomatibus. (II) At vera si alia
est quse de substantia , atque ilia
,
qua; de his , utra carom
principalior et prior est? Universalia enim maxiine et
principia omnium sunt axiomata. Et si non est pbiloso-
phi , cujus alterius erit de eis verum et falsum speculari ?
(12) Et omnino utrum una omnium substantiarum, an plu-
res scientiae sunt? si igitur non una, cujus substantia; haec
scientia'erit ponenda? Unam autem omnium esse non est
rationabile. Etenim demonstrativa una de omnibus acci-
dentibus esset, siquidem omnia demonstrativa, ea quae per se
oirca aliquod subjectum accidunt, speculatur ex commu-
nibus opinionibus. Circa idem itaque genus, per se acci-
dentia ejusdem scientiae est speculari ex eisdem opinionibus.
Circa enim quod est, unius; et ex quibus, unius, sive ejusdem,
give alterius : quare et accidentia speculari unius, sive hoe ipsa;
speculantur, sive ex his una. (13) Item , utrum circa sub-
stantias solum speculatio sit , an etiam circa accidentia eis
:
dico autem , utputa si solidum qiiadam substantia est, ax li-
neae, et plana, utrum ejusdem scientiae sit ista cognoscere, et
quae circa unumquodque genus accidunt, de quibus mathe-
matics; demonstrant , an alius. (14) Si enim ejusdem , de
moostrativa quaedam erit etiam quae est substantia; : non
videlnr autem ipsius quid est , demonstrate esse. Quodsi
alius
,
quaenam erit quae speculatur circa substantia; acci-
dentia? hoc enim difficillimum reddere est. (15) Item,
utrum sensibiles solum substantias esse dicendum sit , an
prater istas etiam alias; et utrum unum , an plura substan-
tiarum genera sunt,ut ii qui dicunt species, et media,
circa quae mathematicas aiunt scientias esse.
(16)
Quod
igitur dicimus species causas et substantias per se ipsasesse,
de ea re in superioribus sermonibus dictum est. Quuin
vero multiplicem difficultatem liabeant, nullo minus est in
-
conveniens dicere quidem esse quasdam naluras prater eas
Digitized by Google
TON META TA *Y21KA B,
p. 492 [4848.]
u,iv sTvat'xiva; <puaet( itap4 x4; Iv xw oupavw, xauxac;
Si tou aux4( (fdvat xotc; alc6r,xoi; irXr,v Sxt x4 u.iv at-
Sta xi Si (pOap-rot. Auto yip av8pwjtdv
f
aouv etvat xal
ficirov xat uyleiav, aXXo S' oiSe'v, itapaicX^fftov icoiouvte?
8 toic Seouc; u.iv eTvat tpaaxoueuv, av8pw7toeiSti; 8s

ouxe
vip Ixeivot oiOsv oXXo licotouv y) dvOpwTtou; atoiouc.
,
ou8 olxot x4 eior) aXX' $| aio-8rjxa atSta. (n) "Ext 5s e(
Tie; itapi x4 etSr) xal t4 alo-8y)x4 x4 [texa!;u Oifasxai,
noXX4? airopla; f;ti. ArjXov yip u? 6u,ot'wc. Y?au.[xat xe
10 7tap' auxi< xal x4e; la8v)x4; luovxai xai fxaorxov xwv
otXXwv
y*
v5>v

wox' liceiitep i| acrrpoXoYta (x(a xouxo>v
lotxtv, iVrat xtc; xat oupavo; icapi xbv alcr8]xbv oupavbv
xat SjXtoe. xal creX^vn) xat xaXXa 6fiot(0( x4 xaxa xbv
oipavov. Katxot tooc; Set irierreucrat xouxoi;; ouSI yap
'&
dtxiv7)TOV euXoyov eTvat, xivoufisvov Si xat itavxeXwe;
dSuvaxov. (is) 'O|xo(w? Si xal irepl 5v
^
(Sittix^
itpayuaxeuexat xat ^
iv xotc. u,a8^u,aenv apu,ovtx^- xa\
vap Tauxa aSuvaxov eTvat itapi 't4 alaOrjxa Sia x4<
aux4; alxtai;* el yap Isxtv alcr8riT4 u.exa;*u xat aicrOiq-
ao oreie; , S5jXov 6xt xal JSia laovxat u,exau auxwv xe xat
xwv cpOapxwv. (to) 'Airop^oeie
5'
dtv xtc. xat irap4 irota
twv ovxwv Set Ifrxetv xaurac; x4< iincrt^pac. El
f4p
touts) Siotcrei Tri< fewSatolaej $j
yewpitxpia udvov, 6xt
^
[/.Iv toutwv iffxlv wv alsdavdptcOa ^ S' oux aiaOr]-
26 xwv, SrjXov 8xt xat itap' laxptxr.v 6*0X81 xl I7r1ero5u.1i)
xai itap' exdo?TT|v xwv ctXXiov u,exau aux5j? xe taxpixi?
xal xijoiSe t^? laTptx^?. Katxot irw? xouxo Suvaxdv;
xal v4p v {ifitiv axxa tin) irap4 x4 alar6i)x4 xal auxo
to uytetvo'v. "A(xa Si oiSi xouxo otXr,Ot';, 6; ^.YitoSat-
30 crt'a xwv ais8T]xa>v errl jxeyeOwv xat tpOapxwv
*
ItpOetpexo
y4p
&v cpOetpoptevuv. (ao) 'AXX4 [at,v ouSi xwv ato-6i)-
xwv av etui (ieY6Sv ouSi itepl xbv oupavbv
^
olotxpoXoYi'a
xdvSs. OiJxe ykp ai alorO^xat ypauptat xotauxat e'tfftv,
ota? Xeyet 6 Y'w(xexpic

ouOiv
y4p
tu8u xwv elcrdi]-
38 xwv o&xo>>( ouSi oxpoYYu^ov
fiicxexat yap xoti xavdvo;
ou xax4 crxtYlx^v 6 xuxXoe;, aXX* Scncep Ilpuxaydpa?
sXtyev
S^YX
10* wu
Y
w
P
ie
''
r
?*>
^' a* x'vifaetc. xat
elixti; xou oupavoti SjAOtat, itepl Sv f, aoxpoXoYta Ttotet-
xat xou? Xoyou, oi5xe x4 o-nijxeTa xot( aoxpot? x^v au-
40 x^v iytt tpustv. (si) Eldl Si xtvt; ot ipaotv elvat ptiv
x4 (xcxa^u Tauxa XiYdjxtva xwv xe elSwv xal xwv al-
erBiixiov, ou jt}jv
X
W
P^
1*
T'*v al^twv, aXX' v xou-
xot?' oT; t4 cru(*.6ai'vovxa dSuvaxa itavxa (tiv 7tXet'ovo{
Xdyou? SuX8eTv, txavbv Bk xal t4 xotauxa dtwpijo-ai.
46 Ouxe y4p
i'tl Touxtov ei5XoYOv fyetv o6xw pidvov, dX).4
SijXov 6xi xal x4 etSi) IvSt'/oix' av iv Tot? at<0T)TOt
eTvaf xou
y4p
auxou Xdyou djA^dxepa Tauxa eVrtv.
()
"Ext SI Suo orepe4 Iv tw auxw avayxaiov sTvat
xdirw, xal pi^ eTvat dxivT|Ta Iv xtvouuivoif
ft
ovxa xoi;
60 at87ixot. "OXw; Si xt'vo; vtx' iv xt{ Stir, Jvat ptiv
auxd, eTvat
8'
Iv xotc, ala8r)xot<; xa0x4 yap suptCr^iieTai
dxoica toT{ icpoeipiripievoi?

iVcai
y4p
olpavd? xt< irap4
xbv oupavdv, itXr,v y' ou %t>>p\<; 4XX' Iv xw auxw xditw

Snip Iorxlv dSuvaxtixspov.
(807,908.)
quae in caclo sunt, Mas vero calem ,quas et sensilrilns, po-
nere , nisi quod ilia quidem sempiterna sunt , hxc vero cor-
ruptibilia. Idealem namque hominem , etidealem cquum,
etsanitatem aiunt, et nihil aliud : simile quid illisfacientes,
qui dicunt quidem esse deos , sed forma; similis liomiiiibus.
Necenim isti alind faciebant, nisi homines sempilernos,
nee it It species , nisi sensibilia sempiterna. (17) Hem, si
quis prater species et sensibilia, ponat media, multas dubi-
tationes habebit. Patet etenim quod similiter et lineae prajler
ipsasetiamsensibileserunt, et ceterorum geuerum singula
Quare quum astrologia una earumsil, erit etcselum aliquod
prater sensibile caelum , et sol , et luna , et cetera simili-
ter, qu.-c in caelosunt. Atquomodo credendum est talibus?
Nam immobile , nun est rationabile esse : mobile vero, Tel
omnino est impossibile. (1 8) Similiter et de quibus perspe
ctiva tractat , et quae in matliematicis harmonica. Et liaec
enim impossibile est pranter sensibilia esse, propter easdetn
causas. Si enim sensibilia sunt media , et sensus
,
|<atet
quod, animalia etiam enint media inter ideas el res cor-
ruptibiles. (19) Dobitaverit autem aliquis, ad quae entia
o|K>rtet has scientias quaerere. Si enim in hoc diflerrei
solum a geometria geodaesia, quod haec quidem eorum
est quae sentimus , ilia vero non sensibilium est
,
patet quod
prater medicinam quoque erit aliqua scicnlia, et prater
quamcunque aliarum , inter ipsam medicinam , et banc me-
dicinam. At hoc quomodo possibile est ? Etenim etiam sa-
lubria quaedam essent praeter sensibilia et ipsum salubre.
Simul autem nee hoc verum est
,
quod geodaesia sensibilium
et corruptibilium magnitudinum sit : corrumperetur enim,
illis corruptis. (20) At neque sensibilium magnitudinum,
neque circa hoc ca?lum astrologia esset. Nee enim sensl-
biles lineae tales sunt
,
quales geometra dicit. Nihil enim
sensibilium ita rectum est neque rotundum. Tangit enim
circulus regulam, non secundum punctual , sed sicut Pro-
tagoras diccbat , redarguens geometras , secundum longi-
tudinem. Nee motus, nee revolutiones caeli similes, de
quibus astrologia rationes Tacit ; neque puncta eandem natu-
ral)!, quam Stella?, habent. (21) Sunt autem quidam dicen-
tes, esse quidem baec, quae specierum et sensibilium media
dicuntur, non tamen a sensibilibus separata, sed in ipsis :
quosquae impossibilia seqtianlur, omnia quidem enumerare
longi sermonis esset. SufTicit autem talia speviilari. Non
enim de his solum, ut ita se liabcant, rationabile est, sed
patet quod etiam species contingeret in sensibilibus esse,
Ejusdem enim ration!* utraque haec sunt. (22) Item, duo
solida in eodem loco necesse esset esse : et non esse immo-
bilia, quae exsistant tamen in sensibilibus molls. Et omnino
cujus causaquis ponet quidem esse ea , esse vero in sensibi-
libus ? Eadcm enim
,
quae praedicta sunt, absurds sequentur.
Erit namque aliud quoddam caelum praeter caelum , nisi
quod non separatum , sed in eodem loco; quod est etiam
impossibilius.
Digitized by Google
(ws.) METAPHYSICORUM UB. II. CAP. III. [u
50.J
493
CAP. III.
IIspi tt Toutbiv ouv diropia ttoXX-Ji 7tw 3i 6l|xtvov
Tuj^Etv tjj aXr)0ei'a<;, xal irtpl twv dpxwv itortpov Set
t4
y^*)
orci/Met xal
*px&?
&toXaj*6oveiv $j u.a"XXov 1$
5v tvintapxdvtwv iffrlv exaartov TCpwTwv, olov (pwvTJi;
I OTOl}(tta xal apxal Soxoufftv eTvai TauV u>v ouyxeiv-
tat at cpwval ir3eat icpwrwv, iXV ou to xoivov
^
awviy
xal xwv 8iaYpau.u.dxwv Taora orot^eta Xeyouiev, ojv a{
&ito8ti\tis Ivmcdcp^ouvcv v Tat; xwv aXXwv diroSt&trtv
?i
iravTwv
$ twv irXftaTWV.
(j)
"Ext Si twv aw|idxo>v
10 xal ol rcXtfw Xfvovnc ttvai atoi/eTa xal ol ?v, I? 5v
evYXtrrat xal 2!j Sv cuveonixtv
px
a Atfyouotv tTvet,
olov 'EfMttSoxXrK 7tup xal BSwp xal t4 fmi touxwv
oroiyeia cprjatv elvat 1$ uv fort t4 6vra e'vuirapxovTwv,
dXX'
ofy &j
Y^
1
")
^^Y"
Ta*'Ta Twv ovtwv. (a) Ilpoe
16 Si Tow-rote xal twv aXXwv tt tic iOtXtt tV
cpuuiv
. aOpeiv , oTov xXi'vr,v i\ 5v ptoptwv auvtan)xt xal itw?
cuYXBuevuiv, tore Yvwp^et r^v (puatv but%. (i) 'Ex
fiiv ouv toutwv xwv Xdywv oux av ttrjaav at dlpj^al
t4 y'vtj twv <5vxwv

Ij S' Ixbotov (xiv Yvwptou.Ev Sia
so twv 6piauSv, ap^al Si ta Y'vv|
tuv 6ptapSv elcrtv,
avavxi] xal tuv iptcrxwv
apx&<;
Tvat x4
Y"*
7!- Kav
et fort tJ|v twv Svttov Xativ iitianf^ifi to twv et-
85>v Xa6etv xaO* & Xe'yovxat ta ovxa, tuv
y*
eiSwv
apxal t4 Y^vi) slotv. (s) <l>ai'vovxai St Ttvts xal twv
tt Xpfimn orotx twv ovtwv to h 4} to 8v $ to (leya
xal to (xixpbv wc ytvtoiv auxote.
xp?^
"-
() *AXX4
(xr,v oiSi a(i(poTt'p<o<; yt oTdvxt Xtyttv Ta(
px<-
'0
(xev
Tfip
Xdyo? t5) oueri'ai; tT;

lpo S* torai 6 Jia tmv y-
vwv optofioc xal 6 Xe'ywv 1% Lv Ictiv ivuTtap^o'vttov.
3o(?) Ilpo? Si toutoic ti xal 6ti (juxXtara
dpx
a' Te
Y^
v
1
tlct
, wdtepov Stt vo(.i^tiv Ti icpuTa twv yevwv
apxi?
31 rot toxaTa xanfiYopoujxsva fel twv aTOjwov ; xal yip
touto
ex^
1 5(iipio6viTT)<iiv. Et (xiv yap atl t4 xa6oXou
uaXXov
pxij
(pavepbv Sti ta avcDTarw twv y'vwv

xauTa
Y&p
XtytTat xaT& itavTwv. Too-auTat ouv foov-
Tai apxal twv ovtwv foaTrep t4 irpcota
Y*
vr
i
wffT
'
torat to Tt 8v xal to v &p/jt\ xal ouoiac xauxa yap
xaxa icavTwv (xaXtora XtYtxat twv Svtwv. (s)
Oux
oToVrt St twv ovtwv ofae to v ouTt to 8v tTvat
fiwf

40 ava'YJO) jxiv yap Ta; Statpopa ixciffTou y^vouc xal eTvai
xal [xtav eTvai 4xaoT>)v, dSuvatov Si xarr) YopetoOai
^ t4
etSnj tou y^vou? 2itl twv olxt(b>v Sia(j>opwv, i[ to fivof
aveu twv auTou tiSwv

wot* ttictp to v y^vo? ^ to 6v,
oi5eii(a Siaipopa outs 3v oute v tVcai. 'AXXa [i^jv si
46 fx-Ji Yt'vi), ouS'
pxl
foovTai, efittp
5pxl
tb ysvij.
()
"Eti xal t4 |xtTa?u ouXXapiSavo'jxtva pitTi twv Sia-
<popwv Iotbi
Yvi) M-eXP
1 T5>v Wjimv vuv Si t4 \iiv
Soxti t4
8'
ou SoxtT. Dpo? Si TOUTOt? l-ci (xSXXov al
Siacpopal
dpxal ^
t4 y^v>)

tt Si xal a?Tai apyaf, 3jrtt-
10 pot w; ttnttv
apxal
Y'T
VOVTatl

<^>? xdfv Tt? to

irpwTOv yvo<;.
<5pxV
tiOtj. (io) 'AXX4
f|v
xal tt (*aX-
Xo'v yt apxottSi? to fv iartv, h Si to iStat'ptTov, aStat-
Magnaitaque tarn de hit dubitatio est, quonam modo ponen-
do YeriUtemcrasequemur, quaro de principiis, utrum opor-
teat genera existimare elementa et principia , an ilia magis
ex quibns primis insitis quidquid est : ut vocis elementa et
principia videnturea esse ex quibutprimisomnes voces com-
posita: sunt, sed non vox in communi. Et figurarum ea di-
cimus elements, quorum demonstrationes in ceteraruin aut
omnium aut plurium demonstrationibus insunt. (2) Item
,
ctiam corporum et qui plura dicunt elementa esse, et qui
uoum , ex quibus componuntur et ex quibus constant
,
principia esse aiunt : ut Empedocles, ignem et aquam et
qua; cum eis sunt, elementa ait esse, ex quibus insitis exsi-
stentia fiunt : sed ea non ut genera entium ponit.
(3) Et ad
haec, si quisceterorum quoque natoram velit considersre, ve-
luti lectum ex quibus partibus et quomodo compositis con-
stet.tuncejusnaturam cognoscit.
(4) Exhis itaque rationi-
bus non essent principia, genera entium. Qua autem singula
cognoscimus per definitiones
,
principia vero definitionum
genera sunt, uecesse est deflnitorom etiam principia ge-
nera esse. Et si entium habere scienliam, est ipsam habere
specierum scientiam, secundum quas etiam dicuntur entia,
specierum principia ipsa genera sunt.
(5) Videntur autem
quidam etiam eurum qui elementa entium ipsum unum,
aut ens , aut magnum , aut parvum dicunt, tanquam gene-
ribuseis uti. (6) At vero nee ntroque modo possibile est
principia dicere. Definitio namquesubstantia; una : diversa
veroerit, quae fit per genera , definitio, et quae dicit, ex
quibus sit insitis.
(7)
Et ad hsec , et si quammaxime ipsa
genera, principia sunt, utrum prima genera arbitrandum sit
esse principia, an ultima, qua; de individuis prsedicantur?
etenim hoc dubitatur. Si enim semper universalia magis
principia sunt, patet quod summa generum sunt : hsec enim
de omnibus dicuntur. Tot igitur principia entium erunt,
quot prima generum sunt. Qnare et ipsum ens, et ipsum
unum
,
principia et substantia; erunt : haec enim de omni-
bus maxime entibus dicuntur.
(8) Non est autem possibile,
neque ipsum unum entium esse genus , negue ipsum ens.
Necesse etenim est uniuscujusque generis difTerentias et
esse , et unamquamque unam esse. Impossible vero est
,
aut species generis de propriis differentiis praedicarf, aut
etiam genus absque suis speciebus. Quaresi unum, vcl
ens
,
genus est , nulla differentia , nee unum , nee ens erit.
At si non genera , nee principia erunt : siquidem genera,
principia sunt. (9) Item , etiam media cum differentiis
collecta erunt genera usque ad individua. Nunc autem
qusedam videntur, quaedam vero non videntur. Et ad haec,
differentiae etiam magis principia quam genera. Si veroistae
etiam principia, iufinita (ut itadicam) principia fiunt, et
maximesi quis primumgenus principium ponat. (10) At vero
etiam si principalis species magis ipsum unum est, ( unum
autem est quod indivisible est , omne vero indivisible est
Digitized by Google
404 [50,51.]
prrov Se oirav t1 xaxi to icoabv f| xaxi xb eTSo, icpo'-
. xepov Se xb xot eTSo?, xi SI
y
ev
1
Statptxi eU efSr,,
(AaXXoV av 2v TO lo^BXOV ttl\ XBTI)YOpOUjJltVOV OU
YP
lirci yEvo? 6 av8pwico? xoiv xivwv dvSpwmov. (ll) -Eti
t ev ol? to icpoTspov xat 8oxepdv IffTiv, ouy_ oTdvxe to iicl
toutwv eTvat ti icapa touts

olov el icpwTj) twv apt-
Qfxwv f) Sua?, oux larat th sptOjxbt icapa xst ei8*) twv
api9uwv 6u.oiui; Se ouSe oyrjua icapa xi etS?) xwv
avi)u;BTWv. Et Se u.tj toutwv, oy_oX5j twv ye bXXwv
10 carat t& yevi| icapa t efSr]

toutiov yap Soxet [/.aXttrta
eTvat yevi). 'Ev 8e toi< oito'iaoic oux fort to fiev itpo-
Ttpov to
8'
Barspov. (u) *Exi Sicou to uiv P'Xtwv to
8s yetpov, del to JJeXxtov icpdxepov

6ot' ouSlv toutiov
av tfii yevo(. 'Ex |xev ouv xouxwv (jiSXXov (patvexat xi
15 licl twv dcduwv xaxrjy9pou(va apyal eTvat twv ye-
vwv. (is) IlaXtv Si icw? a3 Set xauxa? apya? uicoXa-
6ilv 06 SaStov eticttv. Ti|v (xev yap apy^v Set xat t^jv
etttfav eTvat icapa tb icpayu.aTa wv
if/Ji,
xal Suva-
o8at eTvat ywpiotiie'vr)V auTWv

toioutov Se Tt icapa to
20 xa8' exao-cov eTvai Sta Tt av Tt? OwoXafioi , icX^v 6x1
xaOoXou xaxrjyopeTxai xal xaxa icavxwv; aXXi u.^v ei
Sta xouxo, xa u.5XXov xaQoXou (xSXXov 6exeov dpy_d<;'
won apx'l
'4 icpwY av eir,<jav ye'vi).
TON META TA *T21KA B, 8. (93.)
aut secundum quantum aut secundum speciem, prius autem
quod secundum speciem est
,
genera vera magis diTisi-
bilia in species
,
) unum erit magis, quod ultimum prasdi-
catur. Non enim est homo genus singularium liominum.
(t 1) Item, in quroua prius et posterius est, non est possibile
quod de liisdicitur, aliquid pneter haec esse : ut puta, si dua-
litasnumerorum est prima, non erit aliquisnumerusabstra-
ctly pneter species numerorum. Similiter neque figurae
prater species figurarum. Quodsi non horum, multo minus
aliomm erunt genera pneter species: horum enim maxima
videntur genera esse. In individuis vera non est hoc quidem
prius, hoc vero posterius. (12) Item, ubicumque hoc
quidem melius, hoc vero deterius est, semper prius est,
quod melius est : quare nihil horum genus esset. Ex his
itaque magisapparent qua? de individuis pnedicantur, quam
genera, esse principia. (13) Rursus tamen quomodo opor-
teat ista existimare principia , non est facile dictu. Princi-
pium enim et causam esse oportet pneter res, quarum prin-
cipium est , et posse esse separatum ab eis. Tale quid
autem esse prater singulare, cur quisquam opinaretur,
nisi quoniam universaliter et de omnibus pradicatur? At
si propter hoc
,
qua! magis universaiia sunt , magis ponenda
principia sint : quare prima genera utique sunt principia.
CAP. IV.
"Eoti
8'
ijrojjievKi Te xouxwv aicopta xat icaawv ya-
86 Xenwxaxr) xat dvaYxatoxaxi) OewpTJsat, icep\
tfi
6
Xo'yo? i^eoT>ixg vt!v. Etxe ykp u.^| Isti Tt icapa xa
xa8' e*x0Ta , Ta Si xa8* exao-xa airetpa , xwv dice(pcov
rw{ evce/exat XaSeiv littnriu.iriv ;
yj
yap ev xt xat xau-
xo'v, xai ?[ xaSdXou xt uicapyet, xauxr] icavxa Yvwpt?o-
30 u.tv.
(*)
'AXXi (xV el xouto avaYxatdv txi, xai Set
xt eTvat icapa xa xa8* exauxa, avayxatov av eti) xa yevvi
eTvat icapa xa xa8' exasxa, ^xot xa eff^axa
^
xa icpwxa-
xovJxo
8'
6rt aSiivaTOV apTt Str)icopr^iia(iev.
(3)
"Ext
el oxt tiaXtdxa eVn ti icapa to iiivoXov, Stav xa-rr,-
M
Yp
r
i''Ti
Tl
'"K
^T
l<i
tdxepov, et eoxtv [eTSd; xt],
ivapi icavxa Set eTvat Tt, ^ icapa u.ev fvta etvat icapa
S' evta u.f, eTvct , t) icap' ou8ev
;
EI u.ev ouv (ii)9ev laxi
icapa Ta xa6' fxaora, ou8ev av ed) votjtov 4XXi icavTa
atsOirita xat eicto"n|ui] ou8evd(, e{ u.11 ti? eTvat Xeyet
40 xijv at<jOr)iv iicto"CTQU.ijv.
()
"Eti ouS* dtotov oC8iv
ou3' axtvT)xov

xot yip ata8Tf)T icavca <p8etpexat xat
Iv xiviioei ioxtv. 'AXXi [xV tl
ft
dtfSiov ou8^v laitv,
ouSe Y^veciv eTvat Suvaxdv avifxr\
y^p
Tva( xt xb
YtYvduevov xat i\ o5
YtY
val xai xotiTiov to loyxxov
n aYe'vvi)T0v, eticep tucaxat xe xal ix pt^ ivto?
fiftt-
c8at dSiivaxov.
(5)
"Ext SI fttiaton ouarjc xal xtvi]-
cew? avaYxr, xal ice'pa? eTvat

ouxe yap aicetpd; e'axtv
ouoeu-ta x(vr,at; 5XX4 icaT)? foxi tXo, flfvta'ial xe
ou/_ otdvxe xb dSuvaxov Yeva6at- xb 8e ftfovhi ivfxi\
to stvat See icpwxov
fifovtv. (s) "Ext S' eticep ^ CXi) laxi
Sia xb otYe'vvr,TO? eTvat , icoXb fct uaXXov euXoyov eTvat
Est autem consequens his et ad speculandum omnium
dirficillimamaximeque necessaria dubitalio, dequapraisens
instat sermo. Si etenim non est quicquam prajter singu-
laria , singularia vero infinila sunt
,
quomodo possibile est
inOnilorum habere scientiam ? Qualenus enim unum quid,
et idem, et quatenus universale quid est, eatenus omnia co-
gnoscimus.
(2) At si hoc necesse est , et oportet aliquid
prater singularia esse, necesse erit ut genera aut ultima, aut
prima, sint prater singularia. Hoc aulcm quod impos-
sible sit, paulo ante dubitavimus. (3) Item, si quaui-
maxime aliquid est pra?tersubstanliam, quumquicquara de
materia praedicatur, titnim, si species est, pneter omnia esse
aliquid oporteat.an prater aliqua esse , et pneter aliqua
non esse, an prater nullum? Si igitur nihil pneter singu-
laria est, nihil intelligibile erit, sed omnia sensibilia, et
scientia nullius erit , nisi quis sensum dicat scientiam esse.
(4) Item , nihil esset sempiternum nee immobile. Sensi-
bilia enim omnia corrumpuntur, et in motu sunt. At si
nihil est sempiternum , neque generalionem esse possibile
est Necesse est enim aliquid esse id quod fit, et ex quo
fit, et ultimum horum ingenltum esse : siquidem subsistit ge-
nerated, etex non-ente fieri impossibile est. (5) Item, ge-
neratione et motu positis , necesse est ut finis etiam sit : nee
enim infinitus est aliquis motus , sed cuj usque est finis. Et
fieri non est possibile id , factum esse quod impossibile sit.
Quod autem factum est, necesse est utsil,quumprimo factum
est. (6) Item, si materia est, propterea quod ingenita est,
multo etiam magis rationabile est, speciem esse, in quam
Digitized by Google
METAPHYSICORUM LIB. II. CAP. IV
(99,100O.)
tV
ouoi'av 5 wee extrvTi fi-piixai

el yip jx^xe touto
eVrai u/^t ixelvrj , ou9iv eVrai to 7tapaitav. El Si
touto aouvatov, dvo-fxr) tt eTvai itapi to ouvoXov t?iv
u.optpV xa\ to elSo?. El
3'
o3 Tt touto 9^oet, otto-
6 p(a int t(vwv Te 9*|oei touto xal iirl tvwv ou. "Oti
(itv yip ***l itaVtwv
ofy
oToVte, yavepdv ou vip
av Oct?)fuv elvaC Ttva olxtav itapi to; Ttv&c olxia;.
(7)
Ilpb<; Si toutoh itOrepov ^
ouala p(a itaVtwv total,
oTov twv avOpwitaw; aXX' atoicov Iv yip iitavTB 5v
10
f|
oiola jxfa. 'AXXi iroXXi xal Sioicpopa
;
XXa xal
touto dfXoyov. ()
"Ajxa Si xal itw yryvsTBi
^ ^1
toutwv Sxaorov xal eVti to ouvoXov aptipw TauTa;
() "En Si itepl twv dpxwv xal ToSe aitopjfaeiev v
ti. El (tiv yip 'S etaiv ev, ou&iv lo-tat api9ft$
16 fv, ouS' auto to b xal to ov. Kat to litiorartai
itw; form, el |x^ ti ?o-Tai v e*itl itavTwv; 'AXXi U.V
el dptfpuji tv xal (t(a xa<m) twv ap^wv, xal (til wo--
itep eitl twv at9*)Twv iXXai aXXwv, otov TrjaSe ttj?
ouAAa65ji; tS etoei Ttjc aonjc o6ot|;, xal at apyal elSsi
so at autat* xal yip agrai 6itap/ouoiv api9u.w fttpat* el
Si (tij o8tw, aXX' at twv dvtwv apxat
api6.$ b
eloiv, oux iorat itapi Ti ororxeia ou9iv ?pov to
yap api9|xw Sv i| to xa9' exaorov Xiyeiv Siaspe'pet ou-
Osv ouTw'fip
Ai-/o(*ev tb xa9* eWtov to apt8u.w
tt fv, xa8oXou 8i to e"itl toutwv. (10)
"Uairep ouv el
t tt,< ipwvTit
<5pt9|A<ri ?v (rtotxeta d)pwu.^v
,
avay-
xatov ^v TOuauTa eTvat t4 itavTa Ypa(tw;aTa
foaTtep
ri o-TOtxeiB,
j*^l
ivTWv ye Suo tSSv outSv prfil
icXew-
vwv,
0 n. Ou9evb?
8'
iXaTTtov airopla itapaXe^etirtai xal
toT vuv xal tow
itpoTepov, icoTepov at a&Tal t5v <p9ap-
tCjv xal tov 4ip8apTO)V dp/a( elffiv ?|
eripat. El uiv
yip at euTa( elot , itC<; Ta uiv (p8apTi xi Si aip9apTa,
xal Sii t(v' aWav;
(12)
01 u.iv o3v icepljHo-loSov
M xal TtavTe; &01 9soX(>Yot
u.(5vov ItppovTtoav tou 7ti9avou
tou itpb? autou?, *,u.5v S' o)XiY(opT)<av
9eou yip
itoiouvTe; t4< ipx^?
**' ^x 6ei;
'
)V
Y

T
ov"al

T
^ ^
YeuodJjxeva tou vexTapo< xal T?i
a(i6po-a5
9vv)Ti y-
ve'o-9ai <paa(v, StjXov 6? Tauta Ti owu-aTa Y^wp
1
^"
M XeyovTe? auToT?. KbItoi Ttept auTrj? t5j itpooipopS,:
tSv aW<ov toutuv 6icip ^(tS? etp^xaaiv. El (tiv yip
yapiv ^Sovri?
auxSv 8iYYvu8-tv,
ou9iv a?Tia tou elvai
to v&Tap xal i[ ejx6poo-(a- et Si tou elvai, wjo? av
elev dfSiot Se<5ivo Tpo^ij?
;
(w) 'AXXi itepl
&
twv
46 u.u8txi5? ooiptilouivwv oux cfrov feTi
oitouS?j
(rxoittiv
itapi Si twv St' ditoSelfcw,;
Xbyovtwv Set
icuv9avea9ai
SiepojTwvTai; t( S^itoT* e*x twv butwv vTa Ti (xiv ifSia
riiv
<pu<iv irt Ti Si (p9(peTat twv vtwv.
'Eitel
S' o5te ahtav XiY<><"v
oiSte euXoyov o8tw<
l^etv, Sij-
1 Xov ; ou/. at auTal
apx^
ouSi ahfai av auwv eTev.
(u) Kal
y*P
Svnep otn9eir, Xys" av ti?
uiXw-ta
6
[
xoXoYouu.e'vftX a&Ttp, 'EfiiceSoxXiic,
xal
outo^tbutov
tceirov9eV t9titi u;iv yip
P)tf
v Ttva ak(av Tri
<p9o-
^3,;
to vetxo, So5e
3'
av ou9iv ^ttov xal
touto
60 ,
[m,&3.] 40
S
transit materia. Si enim nee liaec erit , nee ilia , nihil erit
omnino. Quodsi hoc impossibile est , necesse est ut forma
et species aliquid praeter suhstantiam sit. Si autem rursus
liocaliquts ponet, dubium est, de quibus hoc ponere debeat,
et de quibus non. Quod enim de omnibus non est possi-
ble, patet : non enim ponemus aliquam esse domum pra-
ter domos singulares. (7)
Et ad litre, utrum una erit
omnium substantia , ut putahominum? Sed absurdum est

unum enim essent omnia
,
quorum substantia una. Sed
multa atque diversa? At hoc etiam inconveniens est.
(8)
Simul autem quomodo materia unumquodque borum
fit, et est cunctum Usee ambo? (9) Item, de principiis hoc
etiam aliquis dubitabit; nam si specie sunt unum , nihil erit
numero unum , nee ipsum unum , et ipsum ens. Ipsum-
que scire quomodo erit , si non aliquod unum in omnibus
erit ? At vera si numero unum , et qnodque principiorum
unum, et non, ut in sensibilibus , alia aliorum : ut puta
bujus syllabi
,
qutim specie sit eadem , etiam principia spe-
cie eadem sunt : etenim luce , numero alia sunt. Quodsi
non ila , sed principia entium numero sunt unum , non
erit prater elementa aliquid aliud. Numero enim unum
dicere aut singulare, nihil differ!. Ita enim singulare di-
cimus
,
quod unum numero est : universale- vera
,
quod in
liia. (10)
Qoemadmodum si vocis elementa numero deter-
minata essent , necesse esset tot omnes literas esse
,
quot
elementa
,
quum non essent duo aut plura eadem.
II. Nihilo autem minor dubitatio et posterioribus et prio-
ribusprBtermissa est, utrum eadem corruptibilium et incor-
ruptibilium
principia sint, an diversa. Si enim eadem sunt,
quomodo haec quidem incormptibilia, ha vero corruplibilia
sunt, et propter quamcausam? (12)
Hesiodusigituret cuncti
tlieologi ( vel mythlcac philosophise auctores )
solum qnod
ipsis et aetati ipsorum probabile esset, cura habuerunt, nos
autem sus deque habuerunt. Quum enim principia deos
facerent, et ex diis fuisse dicerent, qutccumque non gusta-
runt nectar et ambrosiam , mortalia dicunt fuisse, ut mani-
festum est, base nomina ipsis quidem cognita dicentes. At-
qni in ipsis his causia afferendis supra tires nostras dixe-
runt. Nam si voluptatis gratia ea attigerunt, nequaquam
sunt ipsius Esse causa nectar et ambrosia. Quodsi ipsius
Esse gratia, quomodo essent sempiterni, quum alimento
indigerentf (13)
Sed de iis qui fabulose philosopliantur,
non est dignum accurate considerare. Ab illis vero, qui per
demonstrationem dicunt
,
petere oportet ac interrogare.cur,
quum ex
eisdemsint.baecquidem entium sempiternanatura
sint, Iubc vero corrumpantur. Quum autem neque dicanl
causam , neque rationabile sit ita se habere, patetquod non
sunt eorom eadem principia neque causae eadem. (1
i) Em
pedoclcs namque, quem quis maxime sibi ipsi putaverit
consonadicere,isquoqueidem
passusest. Ponit enimquod
dam principium, corruptionis causam, coutenlionem. Nihilo-
Digitized by Google
496 [u55.]
Yevvav %m tou ivo?" dwavTa yap ix toutou Td*XXd
eati itXJjv 6 8eo?. Acyn y"v
>
TON META TA 4>YZIKA B, 5.
(1000,1001.)
minus tamen etiam Iubc vidcaturgenerareextra ipsum unum.
Cuncta enim alia ex hac sunt
,
prater Deum. Dicit enim.
*Ef Srt jrdv*' Saa t* 9jv Sett x' l8' Saa x* larat ontaau,
(SivSpea t* i6Xderr|<Te xa't avspe? f|Se yuvatxe?
,
I
8jpe? t' olwvoi re xai iSaTo6pt(i[iove;
!y
v
00?
,
xai re 8eoi SoXixaitove;.
Ko\ }(wpl? 8e toutwv SrjXov

ei yip
I*^i ?
v 10 vetxo?
e'v tot; npafixaatv, Iv 3tv ^v fiicavTa , w? cprjufv
*
Stbv
yip auveXerj, tot' {ayant tavaxo veixo?.
(1$)
Atb
10 xai (TufiSaivei aurSi tov euSaipoveo-TaTov 8eov ^Jttov
ppo'vtu.ov avai tcov dXXwv
*
ou yap
Y
v<">p(ei ta orot-
^eTa TtaVtor to yip veTxo? oux l/ti,
^
81 yvioffi; tou
Talig |Uv fop
(
frjat) yatav iicwicauev, CSatt
8'
06o)p,
15
aiSipi S' aiBepa Siov, Atap Jtupt itOp atSrjXov,
otopif^v 5e oxopY? , ve?xo? 8s xe veixel Xufpy.
(i) 'AXX' 38ev SJ) 6 Xo'yo?, touto"
ft
ipavepo'v, 6*ti aujx-
Sai'vEi auTW to veixo? u.i]6lv (xaXXov tpQopa? ?, tou
eTvcu atxtov. '0,u.o(w?
8'
ouS' ^ ipiXoTYi? tou elvat*
30 avvayouaa
Yp
el? tb Iv cp6eipet xdXXa. Kal >xu.a 81
auTYJ? tyj? (XETaSoXrj? atriov ou8lv
XY*' >
dXX'
1 At
oSxai? ue'^uxev
'AXX' otc 8^ uiya vttxo; ivl (uXStoffiv 48p'(p8],
el? Tijid? t* avipouoe xeXetouivoto xpovoio
,
as S? 09iv a|ioi6cuo? nXoctt'o? napeXqXaxat opxou
,
<>>? dvaYxatov jilv 8v (/.traSaXXsiv alxt'av 81 T?j?-
dvdvxi*? ou8cu,(av 8t)Xot. (17) 'AXX' Spuo? tououto'v
y
u.o'vov Xe'yei 6u.oXoYOu|xev(i>?* ou
yP
t4 filv cpOapTa t3c
81 d^Oapxa itoisTtwv Svtuv, aXXa icavTa cpOapxa- nXrjv
30 tov <rcoi^e(u)v. 'H 8s vuv Xeyojxevk) a7Topia iari 8i4
t( t4 (iv Ta
8*
ou, efjrep lx xwv outwv Euti'v. (is) "Oti-
jaev oov oux av ef)crav at aural ip/ai, Tovaura el-
p^a6(0. El 8e sxEpai apyai, |x(a [xsv aicop(a iroTepov
JcpOapTOi xai aural loovtai ?| cpOapral. Ei u.v
Yap
35 <p6apTa(, StjXov w? ivaYxaiov xai rauta? sx tiviov
elvat* fiiravta
y^P
ipOefpexat eI? tout' i\ 3v loriv
&<ru ouinfiaivEi twv
if'fptt
iiipti
^p/4?
tTvai irpOTe'-
pa?* touto
8'
aSuvatov, xai el fcrxatai xai el Pa8t'(ei
ei? airsipov. (is) "Eti 8e 7cu? lurai xa (pOapxa, el at
40 ap/a\ dvaipsO^aovTai; eI 8e a^Oap-coi, 81a t( ix. jjiev
Tourwv dipOa'pTiov oiawv ipOapti e'arai, 2x 8e twv Ite-
po)v dipSapTa ; touto
Y&p
oux euXoyov, dXX' ?1 dS'jvatov
?1
iroXXou Xo'you SeiTat. (so) *Eti St ou8'
iY
x
X
e,
P1"
xev ouSel? irs'pa; Xe'yeiv, dXXa Ta? auti? awavtwv Xe'-
l Youoiv dp^a?. 'AXXa to irpuTOV dtiropr,6ev dicorpio-
Y0U51V &l}TZtf TOUTO [XlXpOV Tl XU-6dvOVTE?.
Si. ndvriov Se xai Otioprjaai ^aXeitwraTov xai ixpb?
Tb YvSvat tdXv)8E? dvaYxanJ-caTov, nfopo'v itore tb 8v
xai to Iv cuai'ai twv o'vtwv elai, xai JxaTepov auThiv ou^
M irepo'v ti 8v to (xlv Iv to 81 b*v loriv,
?l
Set lJ>)Tetv t
>cot' lati to 8v xai Tb Iv w? &icoxetpiEVT]? dXXr)? tpucreo)?.
Ot fiiv Yap
ixelvw?, ot
8'
oStw? ofovrai t^v ^uaiv eyeiv.
Ex qnibusomne, qnodest, quod erat jam, qaodque erit olim
Ortum est t bine ailvo, atqae hominum mortalia sxcla
Prodierunt , armenla et ares , et in cqnore pbces,
Atqne del longaevl.
At etiam absque big patet. Nam si non inesset in rebus
contenlio
, unum omnia ( ut ait) essent. Quum enim con-
vehiant, tunc extima sistitur contenlio.
(15) Unde et ac-
cidit ei
, felicissimum deum minus sapientem ceteris esse :
non enim cognoscit omnia elementa. Contentionem namque
non habct. Cognitio autem similis fit simili. Ait enim :
Inspiclmus terra terranum omne, equoreque sequor
,
iElbereque stbereum csium, flamnumque per ignem,
Concora concordi, litem deoique lite.
(16) Sed unde sermo digressus est, lioc est manilestuin,
quod acciditei, contentionem non magiscorruptionisquam
ipsius Esse causam esse : similiter nee amicitiam, ipsius Esse.
Quum enim congreget in unum , corrumpit cetera. Et si-
mul ipsius transmutationisniillam causam dicit, nisi quod
itanaturaaptum sit. Quum enim ait,
Sed quando Lis magna educta in fortia membra,
Evecta ad summum est perfecto temporisauctu.
Quod magno alternans jurando cessit utrlque t
tanquam necesse sit quidem transmutarl , causam tamen
necessitatis nullam manifestat.
(17) Tantum tamen sibi ipsi
consentanee dicit
,
quod non facit luec quidem entium cor-
ruplibilia
,
lisec vero incorruptibilia , sed omnia corruptibi-
lia prater elementa. Quae autem dicitur nunc dubitatio
est, cur, si omnia ex eisdem sunt, haec quidem sint, liaec
erononcorruplibilia.
(18)
Quod igitur non sinteadem prin-
cipia, haec dicta sint. Quodsi diversa principia sunt, una
quidem dubitatio est, utrum incorruptibilia etiam ista Tutura
sint, an corruptibilia. Si enim corruplibilia, patet quod ne-
cesseestea quoque ex aliquibusesse. Omniaenim in ilia, ex
quibns sunt
, corrumnuntur. Quare accidit
,
principiorum
alia esse principia priora. Hoc autem impossibile , sire
statur.siTe in infinitum progreditur.
(19) Item, si principia
adimentur, corruptibilia quomodo erunt? Quodsi incor-
ruptibilia sunt, cur ex his quidem, quum incorruptibilia
sint, corruptibilia erunt, ex alteris vero incorruptibilia
P
Hoc enim non est rationabile, sed ant impossibile est, aut
multis indiget rationibus.
(20) Item , nemo conatus est alia
ostendere, sed eadem omnium principia dicunt. Sed quod
primo dubitatum est, hoc tanquam parrum quiddam putan-
tes, obiter delibant.
21. Omnium autem et ad speculandum difTicilliraum et
ad cognoscendam veritatem maxime necessarium est,
utrum ipgum ens el ipsum unum substantial entium sint,
etnon aliquid aliud utrumque eorum sit, sed hoc unum,
illud vero ens sit : an oporteat quidnam sit ipsum ens, et
ipsum unum, qunsrere, tanquam altera natura subject*
Quidam enim illo, quidam vera hoc modo putant naturam
Digitized by Google
(hoi.)
METAPHYSICORUM LIB. II. CAP. IV. |MW.]
417
(u) nXatiov |*iv
fip
xo\ ot DuSaYdpttoi ouy Itcpdv ti
to 8v ouoe to Iv, AXXa touto autwv tijv ipustv eTvat
,
*H
ouiitii; T>i
ouvCa; auto to Iv eTvat xal 8v tt. Ot St
irepl <jiutto;
t
olov 'Eu-irtSoxXift, u el? Yvu>pt(*WTtpov
t
ivd-pav Xe'Ytt 8 ti tb Iv eVttv. Aotts
fhf
av Xt-
yttv touto -riiv tpiXtav eTvat- aWa Yt>v
eWtv aCti)
toti Iv tTvat 3<jiv. (83)
'Etipot 81 itup , ot
8'
atpa
oaolv eTvat tb tv touto xal tb 8v, I; o5 ti 6vta Tva(
t xal
yY
0V*vsi
-
'^* ** 6'C
*K *" *
1t^t> TB T01
-
10 /tta tiOsjitvoi- ovyxiti
Yp
xat toutot tooauta Xsyetv
tb 8v xal tb Iv 8a? ittp apy_a; tTvai spaatv.
()
2uu>
Caivei 8t , tt uiv ti; u.')| Bifattai tTvat tiva ouat'av tb
Iv xat tb ov, u.r)Si tu>v aXXuiv tTvat tuv xaOdXou jjly)-
8tv

tauta yap io-rt xaCoXou u.aXt<rra iravtwv. Et 8c
pi^l
Iffti ti Iv auto u.r,8' auto 6v, oxoXij twv ye SXXwv
ti av efi) icapi ti Xryrf|*tva xaO' lxata.
()
"Ett 8t
pd| ovto; tou ivb? ouijia?, orjXov 5tt ouS' av ap16p.bc
eft) u xtxwpwo.tvr, ^uai? tt? tuvoVrcov 6 (xiv yap
pi8u.b< u.ova8e?, *, 81 (xova? Sittp iv tt t*ottv. Et
30
8'
fott tt auto Iv xal 8v, dvayxatov ouatav autwv tT-
vat tb Iv xal tb 8v

06 vip Itcpdv tt xaB* o3 xatuvo-
pettat, AXXa tauta auta. (m) 'AXXa u.r,v et v' fotat
tt autb 3v xat auto tv, icoXX^ airopta itok tVrat tt
ltapa tauta etepov, Xevw 81 itw? latat irXsiw Ivb? ti
36 5vta. Tb yip Itepov toti 8vto oflx lottv, fiott xata
tbv IIap(Uv(8ou su(x6atvttv ivifxri Xovov v fiiravta
tTvat ta 8vta xat touto tTvat tb 8v. (37) 'Afxtpot^poK
81 SiioaoXov

av tt Yap
V-^ ?
T0 ^v oiafa iv ti
^
tt
autb t*v, dSuvatov tbv api8u.bv oua(av tTvat. 'Eav
3u u.Jv o3v (*.))
I
, ttp>)tat npdttpov 8t' 8

t"av 8t
?[
, <)
aur}| iicopta xat itept tou 8vtO(. "Ex tivo; yip xal
itapa tb Iv totat autb aXXo Iv ; avavxT) yip
(*^l
Iv tT-
vat

awavta Se ta ivta
?J
t?v
^
icoXXa , 5v Iv Ixaatov.
(is) *Ett tt aoiaipetov autb tb Iv, xati (xiv tb Zijvw-
i& vot aji'tojia ouOtv av ilt\.
*0
vap pt^tt itpotmOeu.evov
[xr|tt aoatpou[xtvov tcoui tt (xtti^ov ptT|8t IXattov, oS
^Y)otv tTvat touto twv bVrwv, <u; SjjXov 8tt oVroc |At-
Yt'8ou{ toti 8vto. Kal tt puiytOoc, efwjxattxdv touto
yap wavti) 8v. TI 81 dEXXa TtSc |*iv itpott8^u.tva
u not^vti jjtei^ov, icS> 8'oudtv, olov WireSov xat
fpa^ri-
otiy(x^i 82 xal |*ova^ ouSaptcot. (w) 'AXX' lirttSi)
oSto? 8eu>ptt <popttxw(
,
xal ivSe^ttat tTvat dStatpttdv
tt wott xal oBtw; xal itpb; txttvdv ttv' lv_et aitoXoytav
(
|xtt(ov o.Jv yap ou 'itot^ott, itXttov Bi icpofftiS^evov
45 tb totoutov )
-
dXXa itoii; Sj| 2 lvb( totoutou t| icXtidvcov
totoutoiv tatat piytQot ; Spotov yap xat tViv ypau-o-V
2x iTiYHoiv tTvat (pauxttv.
(30) 'AXXa pt^jv xal et ti?
outoi; 0itoXajji6av!i fifftt YtveaSat, xa8antp XtYOuot
ttvt;, Ix toti iv'<>$ autou xal aXXou u.^i ivdt tivo; tbv
o aptSpto'v, ou8Jv ^ttov CTitr,ttov 8ti t( xal irGc 6ti ptjv
dpi6(xd; 6x1 ot |UYt8o;
lotat tb Ytvdpitvov, cTirtp tb fx-Jj
Iv ^ avtcrdtYi; xal ^
auri) utk >Jv. Oute yap Snax;
1$ Ivb? xal taut)]? , oute fata; 1^ etptSptou ttvb; xat
rautr,? Ytwt' av ta |UYt8r| , 85jXov.
ARKTOTELES. II.
habere. (22) Plato namque, ac Pytbagorici, non ease
aliud quid i|>sum ens, nee ipsiim nnum aiebant, sed hoe
eorum naturam esse, tanquam substantia ipsiim unum et
ens esset. Qui autem de natura tractarunt, tit Empedocles,
tanquam in magis cognitum reducens , dicit quid sit ipsiim
unum : videri namque pessit dicere hoc amicitiam esse.
Causa eerie haec omnibus est, nt unum sint. (23; Alii vera
ignem , et alii aerem aiunt ipsuin hoc unum et ipsum ens
esse , ex quo entia et esse et facta esse. Similiter et qui plura
elementa ponunt : necesse enim etiam his est , tot esse dicere
ipsum ens et ipsum unum, qnot aiunt principia esse.
(24) Accidit autem quod, si quis non ponat esse aliquam
substantial!! ipsum unum et ipsum ens, nee alionim uni-
versalium quicquam esse : haec enim universalis maxime
omniumsunt. Quodsi Terononestaliquid ipsum ens et ipsum
unum , muito minus quicquam aliorum sit prater ea quae
singularia dicuntur (25) Item, si ipsum unum non sit
substantia
,
patet quod nee numerus erit, tanquam natura
aliqua separata ab entibus ; numerus enim, imitates ; nnitas
ero idem qnod unum quid est. Quodsi quid est ipsum
unum et ipsum ens , necesse est , eorum sulistaotiam esse
unum et ens : non enim aliquid aliud, de quo ipsa pradica-
tur, sed eadem ipsa sunt. (26) At vera si quid erit ipsum
ens et ipsum unum, magna dubitatio est, quonam modo ali-
quid aliud prater haec erit : dicoautem, quomodo entia erunt
plura uno. Quod enim aliud ab ente est , non est. Quare se-
cundum Parmenidis rationem , necesse est accidere omnia
entia esse unum, et hoc esse ens. (27) Utroque aulem modo
difficile est ; sive enim unum non sit substantia , sive ipsum
unum sit , impossible est numerum esse substantiam. Et
si non sit, quare quidem , dictum est prius : si autem sit,
eadem acde entedubitalioest. Ex quo enim et prater ipsum
nnum , erit hoc aliud unum ? nam necesse profecto est non
unum esse. Omnia vero entia, aut unum , aut plura sunt,
quorum unumquodque unum est (28) Item, si ipsum unum
indivisible est, secundum quidem Zenonispositionem, nihil
utique fuerit. Quod enim neque additum, neque demptum,
Tacit aliquid majus, neque minus, id non esse entium ait, ac
si nimirum ens magnitudo sit. Et, si magnitudo, corporate
est. Haec namque omniquaque ens : cetera vero quodam-
modo quidem addita facient majus, quodammodo nihil : ut
superficies, etlinea Cacient, punclum vero et unitas mi-
nime. (29) Sed quum ipse rudem in roodum speculetur, ac
contingat aliquid indivisibile esse, bine ad ilium quoque
babetur aliqua responsio ( hujuscemodi namque additum
non majus, sed plus efficit ) : sed quomodo tandem ex uno
tali aut pluribus magnitudo erit? Simile namque est , ac
si dicatur, ex punctis Iineam esse. (30) Verum etiam si quis
ita putat, ut, qiiemadmodum quidam dicunt , ex ipso uno,
et alio quodam non uno, numerus fiat, nihilo minus ta-
men quxrendum est, cur et quomodo quandoque nume-
rus, quandoque magnitudo erit quod fit, si ipsum non
unum inaequalitas ac eadem natura erat. Nee enim appa
ret, quo pacto ex unoet ista, neque quo pacto ex aliquo
numero et ista, magniludines fieri queant
u
Digitized by Google
498 [67 59.]
TON META TA *Y2IKA B, s.
(1001,1003.)
CAP. V.
Toutwv S' ifO\tvn airopia, Ttorepov ol apiOaoi xal
to awfiata xal t& ImiztSa xal at oriYfial ouaiai
tivs? elaiv rj ou. El
y&p
u.tj eictv, Siaycufei tt to
3v xal Ttve? af ouoiat twv oVcwv.
(2)
Ta plv
Y&p
6 ica6i) xal at xivrjaei? xal ta 7tpd? Tt xal at SiaOe'asi?
xal oi Xdfoi oJSevb? ooxouatv ouaiav <jr,u.aiveiv Xe-
Yovtai yip iravta xaO' &icoxei|xsvou xivd? , xal ou8sv
xo'Se ti. *A Si u.Xuxt' av 5oae orju-aiveiv ouafav,
uSup xal
Y*t
xai irup, i wv ti auvOeTa aiojiaxa auv-
loearrixe, touxwv 6ep[xdTJ)Te; u.iv 'xal <|wxpo'TY|T? xal
xa toiauxa TtaOr) , oux ouc(at , to Si awpa to Taura
rcsirovOb? (xdvov urcofievei <!)? ov ti xal ouaia'xi? o3cra.
(3)
'AXXa u.r|v to y< swjxa tJttov ouaia x5j? iTcupaveta?,
xal oCtti TTJc Ypa^(jtTJ(, xal aurri trj? |xovaSo? xal
It tvj? stiy!")?' toutoi; yap wpitrrai to awpa. Kal
t [xev avtu o-wpato? IvSe^eaOai Soxtt eTvat, to St
erwfjia avtu toutwv tlvat aSuvaxov.
(4)
Aidicep ol (aJv
TtoXXol xal ot irpdrepov trjv o6a(av xal to 3v cpovxo to
<jiu.a elvai, Ta Si aXXa toutou Ttafiri, Sore xal Ta;
SO ^py^a? Twv owu.aTwv Toiv Jvtcov elvai ip/ai;

ot
S' Bcrxepov xal ao?wtepot toutwv eTvai So'Savtt? api-
8u,ou?.
(5)
KaOarcep ouv ciicopvev, il [xi$ esrtv ouota
TaUTa, Sam? ouSeuia luxiv ouaia ouSi 3v ou8iv ou yip
or] Ta
ft
ffup;6e6rixdTa toutoi? d^iov oVra xaXttv.
a 'AXXa (XTjv ei touto u.iv 6u,oXoYttTai, oti uSXXov ouoia
Ta (trJxT) twv awu.aTwv xal at eTifuai, Tauta Si u.t|
6pGu.iv irouov av ettv ouucitcov ( iv yip tot? afoOrjToT?
iSuvatov eTvai), oux 3kv etirj ou(a ou$eu.(a.
()
*Eti
Si tpatveTat Tauta iravta Statpiaei? iVra tou atou.a-
30 to, tb (xiv el< icXato;, to S' ei? p<x6o<, to S' el;
(*5j
xo;.
(7)
ITpb? Sk toutoi? Suofw? Iveatv Iv tw o-rtpiw
ftitotovouv ox9j(ia

Sot' el (iT|S' iv tw XlOw 'Epji?;?
,
ouSi tb fSjXKru tou xu6ou iv tw xu6w outw? w? aow-
picrjxevov. Oux dipa ouS' i7n^avtia
*
ei ykp 67totaouv,
36 xav aStri av r^v rj dcpopt^ouaa to ^|xivu. (s) 'O
0'
au-
tb? Xdyo? xal iitl Ypa(tu.5j? xal o-tfy(*5i? xal fiovaSo?.
"fiat' ci (xaXiaTa pviv ouata to awjAa , toutou Si u.$X-
Xov tauta
,
ft))
fori Si tauta ftv)S' ouofat ttvt? , Sia-
<peuYet t( Tb Sv xal t(? rj ouata twv ovxwv. (9) II pb?
u
Y"p
T0>? eipT)(xevot? xal ta itspt triv Y^vtv xal ttjv
cpOopav o^(x6a(vci aXoya. Aoxet (xiv yap rj ouat'a,
i&v u.r) ouoa Tcpo'Tepov vuv i) r\ icpOTtpov ouaa Cotepov
pr)
^,
(*eti tou
YtY*"
" *^ ^>8e{peaOat tauta rta-
oXetv ti? Si dTiYfxa? xal ta?
Yp*pp&?
xl ti? inttpa-
46 ve(a? oux ivSe/etat ouxe
y^
8^ " ov f^etpeaOat, 6xi
u.ev ouoa? 6xi Si oux 000a?.
(10)
"Oxav
Yap
Srcrr|Tai
r
1
,
StaiprJTai Ta owpiaTa, jEpia Sri |xiv u.ta 5Tfxo|xe'vwv,
8ti Si Suo Statpouu;tvwv
flf^otTOii wot' o5te onYxet-
uivwv lo-civ iW f^Oaprai , Siripr,uivwv te elolv af
io itpotspov oux ouoat. Oux
y*P
$t) tJ
t'
^Sialpeto?
ottYfiTl StTiplfa] el? Suo. Et Te
YiY
VOVTat xot^ <p6e(pov-
Tat, ixTtvo? Yfyvovrat. (11)
napaicX^oiw? S* f^41
His antem censequens dubitatio est, iitrum nuineri, el
corpora, et superficies, et puncta aliquse substantia; sint,
an non. Si enim non sunt, fugit nos quidnam ipsum ens, et
quse entium substantias sint.
(2) Passiones enim , et molus,
et que ad aliquid sunt , ipsxque dispositiones , ac propor-
tiones, nullius substantial!) significare videntur. Cuncta
etenim de aliquo snbjecto dicuntur, nihilque borum ipsum
est. Qua? vero raaxime substantiam videantur signi6care
,
sunt aqua, terra, et ignis, ex quibus composite corpora
consistunt. Horum caliditates quidem, et frigiditates, et
liujuscemodi
,
passiones , non substantias sunt : corpus vero
solum
,
quod haec patitur, permanet , tanquam aliquod ens
et aliqua exsistens substantia.
(3) At vero corpus minus est
substantia, quam superficies; et superficies, quam linea;
etlinea, quam unitas et punctual : his enim corpus defi-
nitur. Et luec quidem videntur posse sine corpora esse
,
corpus vero absque his imnossibile est esse.
(4)
Quare plures
quidem, et antiquiores, substantiam quidem, et ens, pu-
tabant esse corpus, cetera vero liujus passiones; ut et
principia corporum, entium essent principia
;
posteriores
vera, ct illis sapientiores habiti, numeros.
(5)
Qoemadmo-
dum igitur diximus , si haec non sunt substantia? , nulla sub-
stantia , nee aliquod ens omnino est. Qua; enim eis acci-
dunt, non convenit entia nominare. At si hoc quidem con-
ccditur, quod longitudines et puncta magis, quam corpora,
substantia; sint , sed qualia corpora haec sint , non videmus
( in sensibilibus namque impossibile est esse
)
, non erit pro-
fecto ulla substantia. (6) Item, videntur haec omnia di-
mensiones esse corporis, hoc quidem ad latiludinem, hoc
vero ad proiunditatem, lllud vero ad longitudinem.
(7)
Et
ad base, similiter inest in solido qua?cumque figura. Quare
ti nee in lapide Mercnrius inest, ne dimidium quidem cubi
merit in cubo sic nt disterminalum. Ergo nee superficies.
Nam si qusecumque, et ea profecto sit, qua) dimidinm
disterminat. (ft) Eadem autem ratio et de linea, puncto,
et imitate est. Quare si corpus maxime substantia est, haec
autem corpore magis, haec vero non sint, neque substantia;
quaedam sint, fiigiet nos profecto quidnam sit ens, quaere
entium sit substantia.
(9) Ad haec enim, quae dicta snnl,
etiam quae sunt circa generationem et corroplionem acci-
diint inconvenientia. Videtur enim substantia , si
,
quum
ante non sit, nunc sit, out quum antea sit
,
postea non sit,
haec pati , fieri scilicet atque cornimpi. At puncta , lineas
et superficies neque fieri neque cornimpi contingit, quum
quandoque sint, quandoque vero non sint. (10)
Quum
enim tangunt, aut dividuntur corpora, quandoque una,
quum simul tangunt, quandoque duac, quum dividuntur,
Hunt. Quare neque jam compositis sunt, sel corrupts)
sunt, et divisis sunt, quum antea non essent. Punctum
namque indivisibile, non est divisum in duo. Ceterumsi ge-
nerantur et corrumpuntur, ex aliquo fiunt. (II) Simililci
Digitized by Google
(1002,1003.) MKTAPHVSICORUM LIB. II. CAP. VI. [59,80.] 499
xal itepi xb vuv xb iv xtjj
XP^
vw
' ou^-
Tf^p
tewro evSe-
Xfat v(Yveo8t xat
if
8stpe<r8ai , aXX u.u>c ?xepov Set
Soxet elvai , oux ouuia xt< ouuot. 'Ou.otuc Si SrjXov
8xt
?x
et xa^ **pl T
^ oxiYiii;
xal xa
YC^Pr
1
^
xot^ T^
S iitfaxSa* 6
Y^P
auxb Xo'yo?' fiixavxa yip 6|XotK t|
utpaxa rj Staipeaei; etaiv.
autem se babetet circa Nunc quod est in tempore : nee hoc
enim contiogit generari et corrumpi , sed tamen aliud esse
semper vldelur, quum non substantia aliqua sit. Patet
autem quod etiam circa puncta, lineas et superficies si-
militer se liabet : eadem enim ratio est. Cuncta namque
similiter aut fines, aut divisiones sunt.
CAP. VI.
"OXw? S' dbrop^ssttv av xt? 8ti xt xat Set Cnxetv
5XX' area itapa x* xa aia6r|xa xal xa |Mxau, otov &
x(8eu.ev (tor). Et -pap Sta xouxo, Sri xa |ilv (xa6r)(ta-
10 xtxet xSiv Seupo aXXu uu'v xtvt Siaye'pei, xoi SlitdXX' area
6(i08iS?i eTvat ou6iv Siaipt'pei

uux' oux eoovxai auxSiv
at apx*l ap'V?
ifpioptauivat , woictp ouSe xuv lv-
xauOa Ypappaxuv oipi6u.uJ |xiv itavxuv ofix elolv at
dpX
ai uptci(ji.4vat , eiSet Se, lav |xj| Xa(*.6avT) xt TrjorSl
It
Tjfc
ouXXa6r,<; ?| ti)(t81 xf,; <fOivf,i
,
xouxuv
8'
feovxat
xal apifijjiw wptau.evar 6jjio(t? 8e xat lirl xoiv |xexau*
dfiretpa flip xaxei xa bpoetSTJ '
()
wax' el (i.^ eext
itapa xa aisSijxa xat xa u.a6ir)f.atixa exep' arta, ota
Xtyouat xa c{St) xtve< , oux fatal u.(a pt6|xu xal elSet
SO
ousia, ouS' at ap/at xuv ovxwv (JpiOjjiw iaovxai iroaa!
xtve; aXXa eioet

el ouv xouxo dvayxatov, xal xa (tSi)
dvafxatov 8ii xouxo eivat.
(3)
Kal yap si u.^ xaXS?
StapOpouatv ot Xe'^ovxtc , iXX' fext ye xou8' 8 (tauXov-
xat, xal avayxTii xauxa Xe^eiv auxotc, 8xt xuv etSuv
as ouoia xt( fxaarxdv lorn , xat ou8sv xaxa auu.6e6i)xd(.
'AXXa
nV
et ye 6^ao(*ev xa xe etSyj eTvat, xal v
etpi6(i.^> x4<
<xpx&?
aXXa p.-?] eTSet , elp*jxau.ev & aup:-
Saivetv avayxaiov dSuvaxa.
(4)
Suvefyuc Se xouxuv
fcii xb StaitopTJaat irdxepov Suvafxet io~xl xa vxotxeta
so j| xtv' exepov tpo'itov. Et (tev
Yap
dfXXwc itb>(, irpo-
xeprfv xt laxat xuv if/^o" aXXo' npoxepov yap
^
8uva-
(i.t( lxe{v>](xri( aixtac, xb 82 Suvaxbv oux dvayxaiov
exetvb>( 7c3v exetv. Et
8'
eaxt Suvajjiei xat oxotxeTa
,
IvSexsxat [xi)8sv etvat xwv ^vxtov
*
Suvaxbv
f
ap etvat
xat xb pqmi) bv -^(vvexat (xev yap xb (xj) jv, oudev Ss
Yifvexat xcov eTvat aSuvaxcov.
(6)
Tauxa? xe ouv xa;
drcopta; dvavxatov d7top5joat -nrepl xwv apxuv, xal izo-
xepov xaSo'Xou tto'iv ?| an Xs'you.sv xa xa8' fxacrxa. El
(iev
Yap
xadoXou, oux foovxat ouatat* oudev
fkp
xwv
40 xotvuv xo'Sc xt ori)(xa(vet, ciXXa xoidvSe,
^ S' ousta toSe
xt. El
8*
faxat xo'Se xt xat exSe'crdai xb xoivij xax>|-
Yopoujxevov, icoXXi eVcai $j>a 6 2wxpar>);, aixo? xe
xat 6 dfvdptoiroc xal xb (S>ov, eTicep or|u.a(vei exacrxov
xoSe xt xal ev. (o) Et u.iv o3v xaSo'Xou at apxat, xauxa
45 auu.6a(vsr et 8e |xj| xa6oXou dXX* u; xa xa8' Ixauxa,
oux loovxat 2mom]xa(' xadoXou
y^P
a^ iTCiuxrijjiat
navxidv. "Qax* laovxat atpxal fxepat npo'xepai xuv
ap/wv, at xa8rfXou xaxr|Yopouu.evat, avitep (tiXXy) e*cre-
oOat auxuv 2icicttt|(xi].
OmniDo autem aliquis dubitabit, quare o'porteat alia
quiedam praeter sensibilia et media quajrere, utputaeas,
quas ponimns, species (ideas). Si enim propterea quod
matbematica quidemab iis quae hie sunt, alio quodain dif-
ferunt , in eo tamen quod plura ejusdem specie! sunt, nihil
difTerunt : et ideo non erunt eorum principia numero de-
terminata , sicut etiam hie literarum numero quidem non
sunt omnium principia determinata , sed specie : nisi quis,
bujus syllabic, et luijus Tocis, accipiat; atque liarum nu-
mero etiam determinata erunt : similiter etiam de mediis;
infinita etenim etiam illic sunt, quae ejusdem speciei sunt.
(2)
Quare si praeter sensibilia, et matbematica, non sint
alia queedam, qualia dicunt quidam species esse, non erit
una numero et specie substantia : nee entium principia ali-
qua numero aliquot, sed specie erunt. Si itaque hoc neces-
sariura est , et species propterea necesse est esse.
(3) Etenim
quanquam non bene declarant
,
qui htec dicunt , hoc tamen
est quod volunt : et necesse est eis hoc dicere, quod spe-
cierum unaquaeque substantia quaedam sit, et nulla se-
cundum ancidens. At vero si ponemus species esse, et
principia unum numero , sed non specie esse , diximus qua;
impossibilia necesse est accidere. (4) His autem prope est
dubitare, utrum potentia, an alio quodam modo elements
(int. Si enim alio quodam modo , erit aliquid aliud prin-
cipiis prius : potentia namque prior ilia causa est. Non est
autem necesse, ut omne quod potentia est, illo modo se
habeat. Quodsi elements potentia sunt, contiogit nihil
entium esse. Possibile enim est esse, etiam quod nondum
est. Fit enim quod non est : sed nihil eorum fit
,
que esse
impossible est (5) Has itaque de principiis dubitationes
necesse est agitare; et banc, utrum universalia sint, an (ut
dicimus) singularia. Si enim universalia , non erunt sub-
stantias. Nihil enim communium, quod quid, sed quale
quid, significat : sed substantia, quod quid. Jam si po-
natur, quod quid sit et quod communiter pracdicatur,
absolutum et substantiam esse, multa animalia erunt So-
crates, et ipse, et homo , et animal : si singula quidem,
quod quid, et unum significant. (6) Si igitur principia
universalia sunt, haec accidunt. Quodsi non universalia
sint, sed ut ipsa singularia , non erunt scibilia : universale
enim omnium scientiae sunt Quare erunt alia principia
priora principiis, ea qua) universaliter praedicantur, si sit
quidem eorum future scientia.
SSL
Digitized by Google
&00 [>,.]
TON META TA *T21KA I\
, 0.
LIBER III.
CAP. I.
(.)
IV
"Eotiv litionQftt) Tie r] Oewpei ih 8v
^
8v xal xl
toutw uirap/ovTB xaQ' aurd. A&ti) S' tVrlv ouSeu.ia
tSv 2v (Ae'pti XtYOuivwv ^
aur^
*
ou8tu.(a yip twv aXXwv
teiaxonet xaScXou irtpl tou ovtoc
^
6v, aXX4 (u'poc
fc
auTou ti aKOTtpopievat itept toutou Ocwpouot to ou|A-
6er,xoc , oTov at (lafaipuxTixa t twv im<rrr,u.<ov. 'Eml
Si ti? apy4c xal t4c dxporarac alxlac >r)TOU{iev
,
SrjXov we tjuatcoc Ttvoe ouxi; avaYxatov elvai xa8' a>-
t^v.
(2)
El ouv xal ot t4 OTOtytTa twv ovxtov r,-
10 touvtcc tauta? t4? apya; tltfrouv , oWyxi) xal ti
aroi^cta tou Svtoc elvai jx-Jj xata ouu,6t6r)xdc , eiXX'
^
ovta
*
81b xal f,o.Tv tou 6vroe
^
Sv t4; irpwtae aMac
Xijitw'ov.
CAP.
To Si 8v Xeyexat piv iroXXayjoc, oiXXi irpb v xal
16 jiiav nva gpufftv, xal oiy Spuovupuoc , aXX' wnitep xal
to &Ytttvbv Sirav irpb d^Utav , to piiv tw cpuXarrtiv
,
to Ss tw Ttoieiv, to Si tw oi)u.tov tTvai Trjc &Yte(a(,
to
8'
Sti SexTtxbv auTyjc , xal to laxpixbv icpb; iaxpuajv
(
to (xiv
y^P
""p
*X'
,V l**p*i* My'rai laTpixdv
,
to
SO Si tw cu:pui: cTvat -pbc auT^v , to Si tw ?pyov tTvai
ttj; taTpixr)?
)
, iuoiotpoTtco; Si xal deXXa Xr^djisOa
XtYOueva TOUTOte ' oGtw Si xal to 8v XtYai iroXXaywc
f'v , aXX' fiirav 7tpb<; u.lav *py_riv ()
*a (xiv
Y^p
Sri
oua(ai, oVra X,eYa, t4
8'
6ri TtaOr) ouatae, t4
8'
Stt
68b< elc ouaiav, ?| ipOopal vj orfprjceie 3| iroioT]Te
3| ttoitjtix4 3|
y*wtjtix4 ouai'a? ?| twv irpbe t^w oueiav
XsYOuivwv, vj toutwv Tivb? e;ito^etoti? 4| oi<r(a;- Sib xal
to u-T) 3v tTvai u^i 8v cpapitv. (s) KaOaTcep ouv xal
tSv
6y
,mv"v aitavT&jv fii'a iTtiar^aif) ior(v , opouo;
10 touto xal icl twv aXXo)v. 00
y^P
(wvov twv xa8* v
Xeyo^vwv ^itKrnio.T); iarl Osuprjaat |xi5(, aXXa xal
twv npb (xt'av XeYOjiivwv tpuatv* xal
ykf
TauTa Tpdjtov
Ttvit Xrfexai xa6' h. A^Xov o3v 6*ti xal t4 JvTa puS?
Oswptjffai
^
8vTa.
()
Davrayou 8i xup(w; tou itpwrou
86 ^ lm(svf[\$.-n ,
xal i o5 t4 aXXa JSpTr|Tat, xal St' 8 Xf-
Yovrai. El ouv tout' Itsxiv i\ ouaCa , twv o8atwv av
Seot t4; ap/
w
i; xal t4; aMa? tftvi tov iptXo'oofov.
'AitavTo? II ycvou; xal aiu6Tj(ri<; u.11 evbcxal iitiOT^jxT)
,
oTov f, Ypauu.aTtxJ| pita o3<j icaca; OewpeT t4( ipwva;.
c Alb xal tou ovto? ova elSrj Sewptjvat pu3( ItcIv Im-
<rt^u.T,< tw ytvti
, t4 Si ({87] twv elSwv.
()
El 8j| to
3v xal to tv TauTOv xal pi(a <puai< , tw dxoXoufltTv aX-
XiiXoic wancp spyt) xal atTiov , aXX' ou/ w( ivl Xo'yw
orjXouu^va

Siacplptt
8'
ou8iv ouS' av &fioiw 6itoXa:-
10
Swpiev , aXXa xal itpb Ipyou piSXXov. Tautb
Y^p
"
av&pwiTO? xal wv av6pwito xal avOpwito?, xal ou/
Itcoov ti 8r,Xoi xat4 t>,v Xi;iv iTtavaSiicXoupitvov to
Est quaedam scientia, quacspeculalur ens
,
proutensest,
et quae ei per se insunt. Hoec autem nulli earam qu in
parte dicuntur, eadem est : nulla namque ceterarum uni-
versaliter de ente, prout ens est, considerat,. sed ejus
aliqnam partem abscindentes, quod ei accidit, speculan-
tur, ut mathematical scientia;. Quum autem principia el
supremas causas quxramus, patet quod alicujus nature
per se neccsse est eas esse. (2) Si igitur illi etiam qui en-
tium elements quaerunt , ista principia quserebant , necesse
est etiam elementa entis non secundum accidens ease, sed
prout enliasunt. Quare nobis quoque entis, prout entis,
primas causas accipieodum est.
II.
Ens autem mnltipliciter quidem dicilur, verum ad unum
unamque quandam uaturam ; et non asquivoce , sed quenv
admodum omne sanum ad sanitatem : quoddam eoquod
conservat
;
quoddam eo quod Tacit
;
quoddam eo quod si-
gnumsanitatis; quoddam vero, capax ejus est : et medici.
nale, ad medicinam. Quoddam enim eo quod habet medi-
ci nam, medicinale dicilur; quoddam propterea, quod ua-
tura aptum ad earn sit; quoddam propterea, quod opus
medietas sit. Eodem modo cetera quoque accipiemus qua)
dicuntur : ita et ens multipliciter quidem dicitur, sed totum
ad unum principium.
(2)
Qutedam enim, quoniam sub-
stantia;, entia dicuntur; quaedam
,
quoniam passiones sub-
stantia;
;
quaedam
,
quoniam via ad substantiam , aut cor-
ruptions, aut privationes, aut qualitates, aut affecliva,
aut generativa substantia; , sive eorum quae ad subslantiam
dicuntur, aut ad aliquorum ex his negationes, aut substan-
tias. Quare et ipsum non-ens, esse non-ens dicimus.
(3)
Quemadmodum igitur sanorum omnium una scientia
est, ita et de ceteris est. Non enim solum eorum quae se-
cundum unum dicuntur, verum etiam eorum quae ad unam
naturam dicuntur, unius scientiae est specular! : etenim base
etiam quodaramodo secundum unum dicuntur. Patet ilaque
etiam unius esse, entia prout entia specnlari.
(4) Ad omnia
autem pertinct proprie primi, et ex quo cetera pendent,
et propter quod dicuntur, scientia : quodsi hoc substantia
est, oportet profecto ut substantiarum principia et causa*
philosophus habeat. Omnis autem generis et sensus unus
unius, et scientia t veluti grammatica una exsistens, omnes
voces speculatur. Quare entis quoque quot species tint,
et species specierum speculari , unius genere scientiae est.
(S) Si itaque ens, et unum, idem ac una nalura sunt,
propterea quod se invicem sequuntur, quemadmodum
principium et causa, non quod una ratione significantur,
nihil autem refert , si etiam eadem putabimus, quiniriK
magis proderit. Idem enim unus homo, et ens homo, ac
homo : et non significat diversum aliquid secundum dictio-
Digitized by Google
METAPHYSICORUM LIB. HI. CAP. 11.
(1003,1004.)
T; 2axlv cEvdpbixoc xal foxiv avdpioxot;* SriXov
8'
Sxt I
ou ywpiCixat out* 2x1
Y
ev^0((d
<
"T
*
>1tl tp6opS(.
'Oftouu; 8e xal 2x1 xou ivd;. "Qcrre tpavspbv Sti
j| xpoadeaic 2v TOUTOit; xauxb Si)XoT, xal ouOiv ?xepov
t to lv xapi to Sv. "Ext
8'
J) Ixaorou ouafa lv Icmv
ou xata uu.6er,xoc , 6,uotb> St xal cSxep ov ti Sad'
6aa xep tou vb<; eiSi) , Tooaura xal xou ovto; laxlv

xepl 5v to ti ion tr,t utt, iitnstr,ar,t t> ytvti 8ew-
prjerai, XeYW
^'
^ov ^'p'1 TauTO*' **i ojtotou xal t5v
io aXXoiv twv toiouxwv xal tv toutoic avxixeiu.evb)v.
() 2xov
52 xdtvxa avotYerai xavavria el? t^v
if
r,v
TauT)V. TeOtoip^oOcd
8'
TjU.lv Tauxa 2v irj 2xXoy9j
Toiv ivavruov.
(?)
Kal xooauxa utprj <; iXotrap(a; lorlv
float xcp at ouoiat* (Soxe avoiYxaTov elvai xptoxriv Ttva
Ik xal 2y_0(*evijv aurSv. Txapyei
Y&p
tu8o? Y-fo*) l^ovxa
to Sv xal to lv Stb xal al 2xt<rr)ju,ai (SxoXouOr,<jou<tt
toutoi;. "Eoti yap 6 piXdoojpoe Saxep 6 |xa8r,u,aTtxbc
XeYopevot;- xal
Y&p
8t*i Ij-m uip-/), xal xpcon] xi<
xal SeuTe'pa 2orxlv Ixmr^fM) xal dXXai 2t^; 2v toi;
so (ia9^u.aoiv. (s) 'Exel Si u.t5; xdvxixeiu.eva Oewprjtjai,
tw
8'
v\ avxtxeixai xX5j8oe , dxdiacriv 82 xal or2pi|aiv
piSt; 2orl Oi(opT,cat Sia to dtu.eoT^pio( 8eo>ptta8at to
lv, o5 T| ixd^aouT) f\ <nlpy\ai<;
(?| Yap
axXCc X2yo(UV
6ti
ofy
uxdpv_ei 2xeivo Jj Ttvt y2v*i

2v8a (x2v ouv T<j>
tt Jvl j)
Siatpopa xpdtjeori xapa to 2v tyj axo-ptfoei, axou-
oi'a
Yap
T| dxdcpaarii; exeivou 2<mv
, 2v 81 ttj <mpiitt
xal uxoxetuivt) ti? cpuou
Y-Y
vrcal
>
xot
&'
TI!
XYTat
t!| oxeprjoii;), xoi
8'
Jvl xXij8o; avT(xcixat* ojenre xal
ToVrix!((xeva xot( eipviuivott, to xt frspov xal dvo-
30 fiotov xal avtoov , xal 8aa aXXa X^tTai ?1 xaxi xauxa
^
xaxa xXt)6o( xal tb fv, Ti;
etprjjju'vrn Yvop^iv
2xiOTrju.il);* Sv 2oxl xal -^ 2vavxto'xr,?

Siatpopa
Y^p
ttt;
^1 2vavTtdxrjt; , f| Si Stacpopa 2xtpd-n)(. () *Qot* 2xet8j)
xoXXa^iu; to lv XiYttat, xal TauTa xoXXayu; piiv
M Xr/OniOETai , Su.uk 8i u.i3? Sitavxa 2oti YVupC^etv

ou
Yap
el xoXXa^w? , iTepa? , aXX' el u.ijTe xaB* h u,-^xe
xpb lv ol Xdvoi dvatpe'povTat. (io) 'Exel Si xoivxa
xpbt; to xpwxov ava-jd'pexai , olov Sja v XeYCTai xpbc
tb xpioxov ?v, uoauTbK tfax2ov xal xepl xauxou xal
*o
ixspou xal xuv 2vavr(o)v ey^etv woxe SieXdjxevov xooa-
yw XtYTai e'xaarxov oflxwi; axoSoxiov xpbt; TO xpu>-
tov 2v ixaoTT) xaxiiYopia, xwt; xpbt; 2xeivo X^YtTai-
xa u.iv
Yap
?<u i^tiv 2xttva , tk Si xw xoteiv , xa Si
xax' aXXou<; Xe/^otTat Toiourout; xpoxou;. (n) &a-
46 vepbv ouv, 6ixep cv Tat; axopiai; iXt'^Gr), Sti u-iofi; xepl
toutoiv xal ttj*; ouoia; ioxi Xoyov Ij^etv (touto
8'
^v
lv twv 2v xoti; ixopiifxaaiv) , xal Ion tou viXoad-pou
xepl xcxvtmv 8uvaa8at 6ea>peTv. El
fkf
u.j) tou tpi-
XotKxpou, t(? eorxat 6 2xtexe<]^|MV0( el xauxb 2a)xp-Ti?
M xal icoxpaxTjc xa8*ou.tvo<, 3| el tv 2vl 2vavr(ov, fj t(
2oti to 2vavTiov, t) xooa^w; XeYtTat; 'Ou.of(jiK 82 xal
xepl twv aXXcov tojv towutwv. (ij) 'Exel o3v tou
ivbt;
5
lv xal tou ovto
^
Sv TauTa xa8" auxa 2oxi
xa8) , dXX' ou ?[
api6|xol
^
YP
a
(
i'u-a<,
1
K
"P>
Sr,Xov
[s
84.] 601
nem duplicatam, nnus est homo, et est homo. Patet
autem quod non separatur ens nee in generatione, nee in
corruptione. Similiter et de uno. Quare manifeslum est
quod additio in bis idem significat; et quod unum nihil
aliud est, prseter ens. Item, cujusque substantia, unum
est, non secundum accidens : similiter et ipsum ens quodvis.
Quare quot unius species , totidera et entis sunt. De qui-
bus ipsum quid est specular! , ejusdem genere scientie est
:
dico autem, utputa, de eodem, et simili, ceterisque hujus-
modi
, et de horum oppositis.
(6) Fere autem omnia con-
traria ad hoc principium reducuntur. Considerata autem
haec a nobis sunlo in dissertatione de contrariis.
(7) Ac tot
philosophiee partes sunt, quot substantias. Quare necesse
est ut aliqua earum prima , et alia sequens sit. Sunt autem
per se habentia genera ipsum unum et ens. Quare etiam
scientiae sequenliir ista. Philosophus namque est, ut ille
qui mathematicus dicitur. Et heec enim habet partes ; ac
prima quaxlam et secunda acientia est, et cetenc quoque
consequenter, in matliematibus.
(8)
Quoniam autem unius
est opposita speculari , uni vero opponitur pluralitas ; nega-
tionem vero et privationem unius est speculari
,
propterea
quod utroque modo unum speculatur id , cujus est negatio
aut privatio (aut enim simplieiter dicimus non inesse illud,
aut aliquod genus statuentes : in illo siquidem uni diffe-
rentia est secundum illud quod in negatione : negatio nam-
que absentia illius est; in privatione vera etiam subject*
quaxlam natura fit, dequa privatio dicitur); uni autem
pluralitas opponitur. Quare etiam prtedictis opposita, di-
versum, dissimile, et inscquale, et quteciimque alia, que
aut secundum eadem dicuntur, aut secundum pluralitatem
et unitatem, cognoscere, dicta scienlite est. Ex quibus
nnum quiddam est etiam conlrarietas. Contrarietas
enim est difTerentia qiuedam; differentia vero, diversitas.
(9)
Quare quum unum multipliciter dicatur, ba>c quoque
multipliciter quidem dicentur, unius tamen est cuncta
cognoscere. Non enim si multipliciter, ideo alterius : sed
si neque secundum unum , neque ad unum raliones redu-
cuntur, tunc alterius. (to) Quum autem ad primum
cuncta reducuntur, utputa quotcumque unum dicuntur,
ad primum unum , similiter de eodem , et diverso , et con-
trariis
, dicendum se habere. Quapropter dividendo quot
modis singula dicantur, sic altribuendum est ad primum
in unoquoque praedicamento, quomodo ad illud dicatur :
qusedam enim eo quod habent illud
;
quredam eo quod fa-
ciunt
;
qusedam secundum alios hujuscemodt modos dicen-
tur. (it) Manifestum itaque quod in dubitationihus
dictum est, unius esse, tarn de his quant de substantia ra-
tioneni habere : hoc autem unum erat eorum quae in dubi-
tationihus diximus. Et philosopbi est, de omnibus posse
speculari. Si enim non philosophl
,
quia erit qui considera-
bit, si idem Socrates , et Socrates sedens? aut si unum uni
contrariom ? aut quid est contrarlum, ant quot modis di-
citur? Similiter de ceteris quoque hujuscemodi.
(12) Quum
itaque unius prout unius , et entis prout entis, lias per sa
passiones sint.et non prout numeri , aut linens, aut ignis
,
Digitized by Google
02
[,&.]
w? lx.ii.vrfi t5) ImaTfftirfi xai x tori yvupioai xai Ta
omu.6e6it|x6Y auxoT?. Kal ou xauxij ajxapxavouatv of
irepi auxtov cxoicoupfvoi co? ou cpiXoaofouvxcc, aXX' 6xi
irpdxEpov ^ ouaCa , iwpl 3j? ou6iv iitaiouciv , fail toanvep
& tan xai dptOtiou
^
apiOiibi; (Sia tcoOt), oTov iteprtro'Tri;
dpTtoT>)(, u|*p.expta Isdnjc, oirepoYjrj s"XXu|/tc, xa'
xauxa xai xa8' auxou? xai wpb; iXXrjXou; uuap^st xol?
api8|xoic.' &{iotb>c Si xai creptto xai dtxivr,xw xai xi-
vouu.e'vu> iSapeT ts xai fJapo? s/ovxi ecxiv Irtpa tSia
*
10 outoj xai itji 6Vri
^
Sv Itret, Tiva Kia , xai Taut' fart
irepi 3v xou cpiXoooipou fattrxtyacrdai TiXr,8^. (is) 2*)-
iisTov St* o(
Yap
SiaXtxxtxol xai aocpioxal xauTOv uiv
uivoSuavrai VfrjjUt x5 (piXoadtpto

^ y^P
wpwrixi) <j>ai-
vo[jtivT] fio'vov oo:pta sVxi , xai ol StaXexxtxol SiaXiyovTat
15 irepl airaVtwv , xoivbv Si ira xb 6v fativ

SiaXsYOvrai
Si ittpl xouxiov SrjXov Sri Sii to t5)c cpiXotrof(a? clvai
auta oixta. Ilepi piv
^p
to aurb ysvoc. arpefETat
^
crapumx^ xai v) StaXcxTut)) ttj sptXoaofta, aXXa
Siatpspei ttj; [iiv xiji tpdmo t5j; Suvajxsio? , ttjc Si tou
so p(ou tt; TtpoaipEset. "Esxi Si i, SiaXexTixJ) TtEipaaxix^i
itepl 3v 1\
(ptXooojp(a Yvtupirnxr5 , f\ Si soiyiaxix^ ipai-
vojjivr), oScra S' ou. (u) *Eti twv IvavTi'wv
^
trspa
aoo-TOtj^a axlpriGis
,
xai ixavxa dvayirai eI? to 8v xai
to (A-Jj ^v , xai fa xai icXtjOoc, oTov arxaaie tou vd?,
xi'vtjoii; Si tou itX^Oou?. Ta S' iVra xai tJjv ouaiav
ipioXoyouatv iS ivavrfrov o^eSbv anavTic. erufxti<r9at

itavxe? fouv Ta; apjri? ivavT^a; X^ouoiv ol [*iv yip
nepiTTOV xai dtpriov, ol Si Oepjxbv xai (Jiuypo'v, oi Si
iripac xai aircipov, of Si cpiXfav xai vttxoc. DacvTa
30 Si xai xSXXa avayo'LUva <paivexai cl( xb fa xai itX5)6oc;'
tlX^fOco
Y^p
^ ivaY&>Y^
^(a"v. Af
5"
apxl *i mn~
xtAws af itapi twv aXXcov 6? *l? yivr[ Tauxa itiircou-
oiv. (lb) 4>avcpbv ouv xai ix toutcov Sti ftia; iict-
r>ifi.r
l c
xb Sv
^
8v 9top9)aai. Ilavxa
Yap ^ ivavr(a
16 ^ ^5 EvavTttov , apy.al Si tSv ivavrftov rb fa xai jtX?j-
6o, TauTa Si
f5f;
7ciffTr,t*rn, ette xa8' Iv X^YTai
eixe [at,, wcjitEp tato; eytt xiXijO^c. (ie) 'AXX' Sfxto;
tl xai itoXXay_tTn Xe^stoi xb ev, itpb? to icpcotov xaXXa
XE^8)]Tai xai t4 ivavxia 6itoiu>;. Kal Sta touto xai
<0 t\ pirj iaxi to Sv r) xb v xaOdXou xai touto iitl 7ravtiov
y
1
,
j^iopttTTOV , oi(Tttp lioioc oix fffxtv , aXXi to fiiv 7cpb?
fa Ta Si Tco ltf$rfi ,
xai Stic xouxo ou tou Ytwu-expou
OEwprjaai t( to ivavxt'ov ^ TtXetov rj Sv 3| Iv i\ toutov
$
ETEpov , dXX' t\ tl oiroflio-Ecui;. (17) "Oxi ftiv o3v
46 u.i5? in(o*r^ut)( to Sv
^
Sv Oeidpyjoat , xai xa &7cap-
yovxa auTW
^
5v, 5jXov, xai Sxi oi u-dvov tuv ouotcov
aXXit xai xwv Gitap/ovTiov ^
auxi) Oswpr|Tix>i , xu>v xc.
tiprjiievuv xai itepl icporlpou xai uarcpou , xai y'vou
xai ei$ou(, xai JXou xai plpouc xai Ttov dIXXwv xtov
W xoiouxwv.
TON META TA <J>V!1KA 1",
p. (1004,1005.)
patctquod illius scientrae est, et quid est cognoscere , et
accidentia eto. Et non in hoc errant, qui de bis considerant,
tanquamnon philosopliantes.sed quoniam substantia, de
qua nihil sciunt
,
prior est. Nam quetnadmodum et numeri
,
prout nutnerus est, propria; passionessunt, ut imparilas,
paritas, commensuratio, aequalitas, excessus, defedus, et
baectum absolutis turn mutuo relatisinsunt numeris, simi-
liter solido et immobili et mobili et levi et gravi aliqua
propria sunt : ita et enti, prout ens est, quaedam propria
sunt. Et liaec sunt de quibus veritatem considerare philo-
sophi est (13) Signum autem est, quod dialectic! et so-
phists eandem quidem
,
quam philosophus, subeunt flgo-
ram : sophistica enim, apparens solum sapientia est; dia-
lectic! quoqne de omnibus disputant : ens vero commune
omnibus est. Disputant autem de his scilicet, eo qpod haec
propria philosophise sunt. Circa idem enim genus sophi-
stica et dialectic* Tersantur cum philosopbia : verum pliiln.
sophia, ah hac quidem modo facultatis, ab ilia vero ele-
cliooe vita; dilTert. Dialectica autem est tentativa, de
quibus philosopbia est cognitiva : sophistica vero apparens
philosophia, non vera. (14) Item, contrariorum altera
coordinatio privatio est, et cuncta ad ens et non-ens, et
unum et pluralitatem reducuntur : ulputa status quidem
unius est, motus vero pluralitatis. Entia vera et substan-
tiam fere cuncti conceduot ex contrarils composilam esse.
Omnes elenim principia alunt esse contraria : quidam, par
et impar
;
quidam , calidum et frigidum
;
quidam , finem et
infinitum; quidam, amicitiam et contentionem. Cetera
quoque omnia videntor reducta ad unum et pluralitatem.
Accipiatur autem luec reductio a nobis. Ac principia qua)
abaliis ponucilur, vel maxime in base tanquam in genera ca-
dunt.
( 1 5)
Manifeslum ilaque ex bis etiam est, quod unius
scienliae est ens, prout ens est, specular!. Cuncta etenim
sunt aut contraria, aut ex contrariis, principia vero con-
'trariorum sunt unum et pluralitas. Haec autem sunt unius
scientist, sive secundum unum dicantur, sive non, sjculi
fortassis et Veritas se habet. (16) At quamvis unum mul-
-
tipliciter dicatur, ad primum tamen cetera reducentur : et
contraria , similiter. Ac vel propterea , etsi ens aut unum
non est universale, et idem in omnibus, aut separatum,
sicuti fortassis non est, baec nibilominus ad unum , et ilia
consequenter. Quapropter non est geometrce, quid con-
trarium aut perfectum, aut unum , aut ens , aut idem , aut
diversum sit, speculari, nisi exsupposito. (17) Quod igi-
tur unius scientise est ens
,
prout ens est, et quae ei prout
enti insunt , speculari manifestum est : et quod non solum
substantiarum, verum etiam eorum qua; substantiis insunt,
eadem speculativa est, ac illorum quae dicta sunt, etde
priori et posteriori , et genere et specie , et toto et parte
,
ceterisque hujuscemodi.
Digitized by Google
(lOOS.)
MKTAPHYSICORUM LIB. III. CAP. HI. [66.07.] 503
CAP. 111.
Aexte'ov Si irorepov (*iS; r| Lxipxc, Intorr^ii; 7tepf
te tcov iv toic u.afhiu.aoi xaXouuivov dtuou.aT<ov xai
itspi rf)? ouafa?. 4>avepav Sy) Sti u,t3( te xai ttj; tou
siXoadipou xai ^
irepl toutmv eWi axe^t;
*
(Sntast
y^P
6 nvap/Ei toi< ouatv, <xXX' ou yevti fivi
X
W
P
1
'
'^'a T',v
aXXcuv. (2) Kal Y^pSvTat uiv 7tavTE?, 6xi tou 6vto<
tWiv 3) iv, fxaarov SI to ye'vo; 6v. 'Eirl toooutov Si
^pGvTat, isp* &90V butoT; fxavdv, touto S' Iotiv, 6Vov
iitXtt to yEvo; rapt 06 <ps'pouai tJc; dhro$eietc. "Q0V
10 eicel StjXov Sti
|j
oVta uTtapvu nam
(
touto yip auxot?
to xotvdv), tou 7tep\ to 6v 3j
8v yvwpfCovTo; xot\ u^pl
toutcov lorlv <j deiopfa.
(3)
Aidirep ouOelc t<ov xaxa
ixspo< ijttsxoitouvTiov ey^etpei Xe'yeiv ti rapt airwv, it
ocXtjOt,
?!
jxi], oute yEbmiTpr); out' api8fir|Ttxdc , dXXi
15 Ttov tpuaixcov evtot, eixotw? touto Spoivrs;

u-dvot yap
ioovto TCtpt Te ttj? SXr,t tpuotw; oxoiteiv xat ittpl tou
qvto{.
(4)
'Eitel S' stmv n tou (puoixou Ti( avuTeptd
(v yap Tt yevo? tou Svto? #, ipuau), tou xafldXou xat
TOU Ttepi T-JjV irpWT7]V 0U<7t'V OjojprjTixou xat f, Ttepl
20 toutuiv av efi) ox(|/i<;. "Eort Si ao^i'a Tt< xai | . <pu-
atxfi ,
iXk' ou irpuTi). (s) "Offa S' ey^Eipouat T'*'v
XtydvTWV Ttvi; Tttpl tt,c aXrjGtiai;, Sv Tpdicov Set ito-
Se'^Eo6ai, Si' aitaiSeuaiav twv avaXuTixwv touto SpG-
otv
*
Set yap irepl toutuv $Jxeiv npoemo'Tau.e'vouc, <JXXi
It uJ| axouovTa? f)Tetv. "Ori uiv o3v tou tpiXocdtpou xai
tou itept icao-i]( ttj; ouota; OcoipouvTOc
^
Ttcfuxcv, xat
TCEpt tuv cuXXoYtoxixwv apywv loxtv 2ictoxe<]>a<r6at
,
StjXov. (e) Dpoo-^xtt Si tov u.aXi9Ta Yvupt^ovra ntpl
Staoxov ye'vo? ?/ttv Xef<tv t4 p;6etoTaTa< ap/a? tou
10 Tcpayu-aTOt , wote xai tov nept vtov jvrcov
^
Svtb Ta;
itavToiv ps6atoTaTa<;. "Eoti S' oSto<; & (ptXdoofoe.
(7)
Be(5atOTTii S' ipri iraowv itepl ^v otai{/euo-6iivat
aJuvaTOv

YV(optu.(dTaTT)V te yip avafxaTov eTvat tJjv
TotauTTiv (icepl yap & u.i|
y
vw
P^ov, eicaTwvTat
36 TiavTe; ) xat dvuirodeTov. *Hv yap avayxatov l/tv/ tbv
6tiouv ^uvtevTa twv 5vtuv , touto ouj( UTrddto-ii;

8 Si
yvwpeiv dvayxatov tw otiouv yvu>p(ovTt, xat ^[xetv
ej^ovTa avayxatov. (s) "Oti |xiv o3v
^
TOtauti) uao-Sv
Pe6atorar>]
&p)$,
SrjXov t(; S* Istiv aCtr), (Ta
o
TauTB Xs'ywu.ev. To yap auTO fiu.a urcdp^siv te xai
pt^l uitap^Eiv aSuvaTOv to> bOtu) xai xbtb to auto (xai
6ca iXXa itpooStoptaa(u.e9' av, faro) irpooSiupiau-eva
itpo t4? Xoytxa? Suo^epetBc), aG-ri) 5rj naouv ^o-ti
pefiaioTBTr) twv (Jpxwv
6*^1 yap tbv eipr|uivov Sto-
46 piajidv. 'ASuvaTOv yip Svtivouv tbutov &uoXau.5aveiv
E?vat xai (jl^j eTvet, xaOanep Ttvi; otovrat Xe'yEtv 'Hpa-
xXeitov oux laxi yap ivayxatov, S. ti; Xeyci, tbutb
xat uicoXau.6aveiv. (9) Et Si ptj| IvSe'^exai 5u-a
unapjretv tw auxw Tavavxi'a ( icpooSuiip(od<o S' f,u.Tv
60 xai Taunr)
T7J 7cpOTaoei tb e!a>6oTa
)
, ivavxta S' iarl
oolja SoJt) -f] ttji; dvTttpaae<>)<, tpavepbv 5ti aouvaxov
&.\m 67toXau.6avjiv tov aunv etvat xat u.7] elvst to
Dicendum autem est , utrum unius an alterius sciential
sit , de lis quae in matbeinatibug axiomata nomiuaotur,
et de substantia speculari. Patet utique quod unius est,
et ejus quae philosophi est, consideratio. Omnibus enim en.
tibus insunt, sed nou alicui generi separatim ab aliis.
(2) Et omnes qnidem utuntur, quia entis, prout entissunt
:
unumquodque autem genus, ens. Ateatenus utuntur, qua-
tenus eis satis est : hoc autem est, quantum illud continet
genus , de quo demonstrationes aderunt. Quare quum pa-
teat quod, prout entia suot, eis insunt (hoc naraque.eis
commune est
)
, illius de liisspeculatio est, cujus est de ente,
prout ens est, cognoseere. (3) Propter quod nemo eorum
qui particulariler considerant, conatur aliquid de eis, sive
quatenus vtra , sive non , dicere. Nee enim geometra , nee
arithmelicus, sed naturalium quidam, merito hoc facienles
:
soli namque putabant se et de tota natura et de ente consi-
derare. (4) Quum autem aliquis adbuc superior natural!
sit (natura namque unum quoddam entis genus est), il-
lius universalis, et circa primam substantiam speculativi,
profecto fueritde hisetiam consideratio. Est aulem pliysica
quoque sapieotia quxdam , sed non prima.
(5) Qutecumque
vero quidam eorum
,
qui de veritate dicuut
,
quonam modo
oporteal admitti, dicere conantur, propter ignorantiam
Analyticorum hoc faciunt. Oportet enim accedere hoc edo-
ctos,sed nequaquam, dum audiunt
,
quscrere. Quod ita-
que philosophi, et ejus qui de tota substantia, quoad na-
tura fert , speculatur, eliam de principiis syllogisticis est
considerare, roanirestum est (6) Decet autem ilium
,
qui
maxime circa quodque geniis cognoscat , ut dicere lia-
beat ccrlissima rei principia : quare et ilium, qui de en-
tibus, prout entibus, omnium ccrlissima : hie autem est
philosopbus. (7) Omnium autem certissimum principium
est, circa quod impossibile est falli. Notissimum etenira,
ut hujusmodi sit, necesse est : circa namque ilia, quae
non cognoscunt, decipiuntur omnes. Et non ex supposi-
tion : quod enim necesse est ilium habere
,
qui quodvis
entium intelligat, hoc non est suppositio. Quod autem co-
gnoseere ilium necesse est, qui aliquid cognoscat, necesse
est ut venial babens illud. (8) Quod igilur tale principium
omnium certissimum est, patet. Quid autem illud sit,
deincepsdicamus. Idem enim simul inesse, et non inesse
eidem , et secundum idem, impossible est. ( Et quaccumque
alia annotaremus , sint ad logicas diflicultates annotate.
)
Hoe igitur omnium est principiorum certissimum : babet
etenim dictem dcterminationem. Impossibile namque est,
quempiam idem pulare esse et non esse
,
qucmadmodum
quidam Heraclitum dicere arbilrabantur. Non enim ne-
cesse est, qtuecumque quis dicat, ea etiam putere.
(9)
Quod-
si non contingit simul Inesse eidem contraria (annotentur
autem a nobis etiam huic proposition! consueta) , contraria
vero opinio opinion! est, quae contradictionis est; patet
quod impossibile est, simul eundem idem arbitrari esse
Digitized by Google
504 [8769.]
auto'* S(t
Y^p
v
*X
01 T^< tWvTfae. 8df;a? 8 Stsijieu-
ajjtevo; itspt toutou. Aib iravTEc of diroSeixvuvTEi; el;
tbuttjv avdYOUotv Ic^ottiiv Sdljav

cpuset yip
apx^l
xal
twv aXXwv afjuopaTcov o5ti itavTWv.
TQN META TA tflTZIKA I\ 3. (1005,1006.)
et non esse : siraiil etenim haberet opiniones contrarias,
qui de ea re falleretur. Quare omnes qui demqnstrant , ad
banc ultimam opinionem reducunt. Natura etenim luce
ceterarum quoque axiomatum omnium principium eat.
CAP. IV.
6 Eifft Ss xivec of, xo8aTtp etitopev, auTOt ts IvSt-
/toflai ipaot to aurb eTvat xal uj) eTvat, xal uiroXau-
6ocveiv ourw;. Xpeovtat Si Ttji Xoyw toutw rcoXXol
xal tS>v icept <pucew?. 'Hfiet? Si vuv elX^:pau.v w?
aSuvarou SVco; Su-a eTvat xal
p^
eTvat, xal Sta tou-
10 top e
,
8ei!;au.ev 6ti (USaioTar/i b&ty) twv apyiov icaaoiv.
(3)
'A^iousi Si| xal touto dicoSetxvuvat Ttve?
81'
airai-
Seuatav eori yip AnaiStuala. to jx^i ytTwiffxeiv Ttvtov
Set (i)Ttiv aTroSeiijiv xal tivcov ou Set. "OXw; ptlv yap
a-rtavTtov aSuvaTOV dndSet;tv eTvat

el? aimpov yip av
16 flaS^oi , ware (AijS* o8t<o< eTvai droSei^tv. El Si
tivwv u.J| Set i)Teiv airdSetf;tv, xlva dfjiouotv eTvat
jx3XXov TOtautYiv &p'/i,v oux av fyoiev eliretv. (s) 'Effti
S' J7coSeTfat IXeYXTixwc xal itepl toutou Sti dSuvarov,
av |/.dvov Tt Xeyi) 8 auf
tcr6r,TS>v

av 81 u.rj6ev, yeXotov
M to Chjteiv Aayov irpo? tov u.i]Qevbc (^ovta Xdyov,
^J
jxjj
I)(M
OpotOC.
Y^P
<PUT0> 8 TOlOUTOf
$
toiouto? rJSri. To
S' IXeyxTixuK aitoSti^ai Xeyw 8ta^speiv xal to arco-
Setijai, 6rt 8 ito$etxvuo>v (tev av Sd^etev afcetsSat to
It
apx? >
aXXou Se tou toioutou aitiou evroc. e"Xey"/o<
36 av etr, xal oux dirdSetSn.
(4)
'Ap/rj 8i itpo? arcavTa
xa lotaura 06 to df-touv
^
eTvat ti Xe'yetv ?, u.}| eTvai
(
touto uiv yap tot/* av Tt &TtoXa6oi to if;
>px%
a*
-
Te7v
),
diXXa to mr^atvetv yl Tt xal oCtw xal aXXw*
touto Yip^voiYXT), eiitep XrfOi Tt. El yip jji^, oux
SO av etr) tw TotouTw Xo'yo?
, out' auToi irpoc a&Tov ouxe
itpb aXXov. *Av Se Tt touto StSSi, eVrat d^tdSet5t^
T^Sf[
Yp
ti eorat wpiafievov. 'AXX' attio; ouy^ 8 aico-
oeixvu? dXX 6 6ito(tevMV avaipwv ^ap Xo'yov oitou.evet
Xoyov.
[ Eti Si 8 touto o-uif/wpiio'a? ouyxe^wprixi ti
36 olXiiOei; eTvai /topU 57to8et5eo>?
,
dioTe oux av itSv oStwi;
xal ou/_ o&Tb>( e*XOi.] (b) Ilpwrov fiev o3v SrjXov 6 touto
Y*
uto aXv)6i?, 8"Tt o->)jAa(vei to dvojjia to eTvat rj (at|
eTvai toS(
fioV oux av icSv o8t<o xal ouj oSt&k 1/ot.
Eti el to avfipomo; en)(xai'vei tt, Iotu> touto to (wov
10 StTtouv
Xe'Y&> Se to Iv oi)[<.atvetv touto

et tout* Ictiv
d!v8po)itoc, av r, Tt avdptono?, tout' loTat to ivOpomio
eTvai.
(e) Ata^epet 8 ou8iv ouS' el icXetoi ti; epat'7]
oilfiatvetv, pidvovSe djpiajAe'va" Te6e(rj yap aves' ixdaTio
Xdyw erepov ovopLa

Xe'Y*J
8'
oTov, el [*J| cpairj to av-
16 6puno; v aripLatvetv, iroXXa Se, 5v Ivo? (*sv el; Xdyo<,
to Cmov Stitouv, etal Si xai ere pot TcXetou;, wpiaac'voi
hi tov dlpt8[jidv

TtOet'r) yap av IStov d'vofia xa8' &ta-
ffrov twv Xo'yi>v. E! Si jx^ Te8et'r) dXX' direipa o-T)-
(xaiveiv epatt), ipavepov 8ti oux av efi) Xdyoc* to yap
M ia-J) ev Tt crquaiveiv ou8iv 07)uatvetv e'o-ttv, \t,\ oTjjiat-
vovtwv 8i twv dvo|j.aTiv dw]pT,Tat to SiaX^Yeodat icpo?
iXXr,Xou( xaTa ck tr,v dX)J8etav xal npot a&To'v

oi-
Sunt autem quidam, qui (ut diximus) ipsi quoque di-
cunt contingere idem esse et non esse , et ita arbitrari.
Utuntur autem bac oralione mulli quoque eorum qui de
natura tractant. Nos autem nunc accepimus, tanquam
impossibile sit in eodem , simul esse et non esse. Et per
hoc monslravimus, certissimum hoc cunctorum princi-
pium esse. (2) Conantnr autem quidam hoc quoque
probare
,
propter ignorantiam. Est etenim ignorantia
, oe-
scire quorum oporteat quaerere demonstrationem, et quo-
rum non. Etenim omnino impossibile est, omnium esse
demonstrationem : in infinitum namque progrederetur :
quare nee hoc modo esset demonstrate. Si autem aliquo-
rum non oportet quaerere demonstrationem, quodnam ma-
gi's principium esse tale judicarent , dicere non baberent.
(3)
Estaulem etiam de hoc demonstrare, redarguendo quod
impossibile est, dummodo aliquid dicat, qui dubilat.
Quodsi nihil dicat , ridiculum est quaerere rationem ad eum
qui nulHus babet rationem
,
quatenus nullam babet ratio-
nem : similis namque plant* talis est, prout talis est.
Demonstrare vero redarguendo, dico diflerre a demonstra-
tione : quia qui demonstraret, Tideretur quaerere quod ar
principio erat; quum autem tale quid aliam causam ha-
beat, fuerit redargutio, et non demonstrate.
(4) Princi-
pium vero ad omnia ejusmodi non est petere ut aut esse
aliquid, aut non esse dicat : (hoc enim fortassis aliquis
ease putaret
,
quod a principio petere :) sed aliquid signi-
ficare et sib! ipsi ct alleri. Hoc enim necesse est, siqui-
dem aliquid dicat. Quodsi non, tali non esset sermo,
nee sibi ad se ipsum , nee ad alium. Si autem aliquis hoc
concedat , erit demonstrate. Jam enim erit aliquid dcter-
minatum. Attamen non qui demonstrat, sed qui sostinet,
causa est. Tollens enim orationem, sustinet orationem.
(6)
Primo igitur manifestum est, hoc certe verum esse,
quod vocabulum ipsum, esse hoc, aut non esse, significat.
Quare non utique omne ita , et non ita , se habet. Hem
,
si homo unum significat, sit hoc animal bipes : dico autem
unum signilicare hoc : si hoc est homo, si quid homo
sit, esse animal bipes erit hominem esse.
(6) Nihil autem
differ!, etiam si plura quis signilicare dicat, solum sint de-
terminate : imponeretur etenim cuilibet definite aliud no-
men. Dico autem utputa, si non dicat hominem unum signi-
licare , sed raulla, quorum unius quidem una definite,
animal bipes, sint autem aliae quoque plures, determinata}
vero numero : imponeretur etenim proprium nomen se-
cundum qnamque delinitionem. Quodsi non poneretur,
sed inlinita significare dicat, manifestum est, quod non
esset oratio. Non unum enim signilicare , nihil est signifi-
care. Nominibus vero non significantibus
,
pent ipsa dis-
pulatio ad mvicem , et revera etiam ad se ipsum. Nihil enim
Digitized by Google
(lO08, 1007.)
METAPHYS1CORUM LIB. III. CAP. IV. [6871.] 50a
8sv
fip
ev8e/Mai voitv (xi) voouvxa Iv. El
8'
vSt/exi,
Te8etv| av ovojia toutw T(j> wpaYu.aTt fv. *Eorw
8^
,
fitnrep IXe'xSr,
xat*
p/,
i(iatvov ti to bvojia xai
ffHuaTvov
v. (7)
Ou S*| iv8'xat to avSpwTOp eTvat
( ar.ptafoetv
8ip u-*i
tTvai av8ptiitc|> , et tb av6p<oiro<;
criptafvet ui, (aowv xa6' ivo? aXXi xai fv ( ou yip touto
dtou{xev tbev 0Tr,u.avetv tb xa&' ivo; , m\ o8tu yi xotv
tb [iOuoocbv xai ToXtuxbvxal to avdpwrcoe tv t*oifiu.atvev,
Sore v SwavTa eVrar W>vuu.a yap ),
xai oux feral
10 eTvai xa\ u,} eTvai to auTO aXX' ?| xa8* 6|Movuj*iav,
fioitep av el 8v *]u.et<; avOpwirov xaXoujiev, iXXot pd|
avSpuMtov
xaXotev. (a) Tb
8'
airopouftevov ou touto
e"(mv, el eSiSsx'Ta1 to auTO 4(t tTvai xai
f*^
eTvat av-
Opumov to ovojxa, aXXi to Ttp5YH-.
El Si }**) 0T)u.at'vei
K ftepov to avftpwiro? xai to u.9| avOpwwo? ,
S5jXov in xai
Tb(ii| tlvat av&pwiHj) tou tlvat av8pt&7p' w<jt' feral
tb avoptomp
eTvat
|4
avOptowo eTvai- Iv ^ip ferai-
touto
Y^p
OTijialvet to elvai ev, 6 Xwitiov xai tjxattov,
el 6 Xo>? e?< . El
5'
?<" ?v, *v r,u,aivei to avOptorap
10 eTvai xat |X*|
avOpioirw. 'AXX' ISeSetxTo Su Stepov
07)U,atvei. (9)
AvctYxri
toIvuv, ef ti feriv aXr|8i<; etTteiv
8ti avepojito? ,
Swov eTvat SiJtouv
touto yip ^v 8 fei]-
(xatve to
avoptoirex. El
8* avavxT) touto
,
oiSx IvSeye-
Tat u.} eTvai Tb aitxb ?$ov SItcouv
touto
y*P
ffujaatvei
K tb avaYxri
elvai, to aSovaTOv elvat u.i| eTvat div8po>7tov.
Oux apa ivStyrtw fya
aXr|6i<; elvat eliteiv to auTO otv-
8po>TC0v tlvat xa\ u,J) elvai dtv6pwitov. (10)
'O
8' auTOe
Xoyo?
xat fctl tou (ii) eTvai av6p<oitov to
Y*p
av6po>7r|i
eTvai xai to uii
avOpwmp tlvat frepov oy|u,a(vt, tticep
SO xai to Xeuxbv eTvat xai to avopwirov tTvai erepo'v iwlb
T
lp
avTixetTai IxeTvo (tSXXov, Sunt 5r,u.a(veiv frtpov.
El 8i xat to Xeuxbv (p^oei Tb auTO xat h ffr,(iatvetv,
itiXtv to aiTO IpoufAev
8"ictp xat itpotepov elex8r, ,
Sri
s\i itavTa ?5Tat xat oii (*ovov -ck avTixetu.eva. El Se u.^1
IvSt'/tTat
touto,
ouu.6a(vet to Xex9ev,
av aitoxptvT)Tat
to
P
wTwu.evov.
'Eav Ss Ttpo<jTi65j IowtCvtoc aicXox
xatxa?
ino^actt?, oux
diroxpfvetat to ipuiToVtrov.
Oudlv
Y&p
xwXust elvat to auTO xa\ avOptojeov xai Xeu-
xbv xai aXXa (xupta to itXr.Oo?-
aXX" Sjxok ipou-e'vou el
*o aXr)Os<; eliteTv
dtvOptaitov
touto tlvat ?|
ou, aitoxptTeov
to ev <niu.aivov,
xai ou
7cpoa8eT4'ov *
xai Xeuxbv xai
jUYa.
Kal
Y^P
aSuvaTOv
dticeipdt
(' vtb t4 <ruu6e-
6T)xo'Ta
8teX8eTv i| o3v 7tavTa 8ieX8eTw ?|
u;r,8tv.
(ll) 'Ou.otw
Tolvuv el xai (*uptaxt l<rt\ to auTO (Jv-
46epwito xai o5x
alvepwito?,
ou
itpoo-aicoxptwov tm
po(xe'voj el e*STiv
dSvepuico?,
8ti eartv fijta xai oux
avBpoHt'o.; , el ^
xai TSXXa &a ouu-SegTixe
icpooaico-
XptTioV, 80a ilTlv ?| (i
ICTIV
4v Si TOUTO ItOl?, OU
8taX^Yw-
(nJ'OXto*:
S'avatpouo-tv ot touToXeYOvre*
M ouolav xat Tb t(
h
^ai.
IlavTa
Y
4p
^Yxr,
ouu-Se-
6^xtvat atv auT0T, xai w 7ctp av8p<i> tlvai ?1
^Ko eTvat t{ ^v eTvai ^
eTvat. El
Y*P
?
ra
P
dv8pw
eTvai, touto oux ?<xrai |d|
iv8pi)it<{) elvai
?|
u.^
eTvat avopwww,
*oi a^Tai
aito^asei?
toutou- v
y*P
inlelligere conlingit nihil unum iatelligenti. Quodsi con-
lingit, imponelur nomen huic ret unum. Nomen itaque,
ut a principio dictum est , sit aliquid significans , et unum
significans. (7) Kon potest igitur hominem esse significare
id quod non esse hominem, si homo quidem non solum de
uno , sed etiam unum significat. Non enim hoc dicimus
unum significare
,
quod de uno. Hoc enim modo ,
musi-
cuni etiam , et album , et homo , unum significarent : quara
unum, omnia erunt : univoca namque. Neque erit esse,
et non esse idem, nisi secundum aequivocationem : sicuti
si quem nos hominem nominamus, alii non-hominem to-
carent. (8)
Quod autem dubitatur, non est hoc , si co'n-
tingat simul idem esse et non esse hominem nomine, sed re.
Si autem non aliud significat homo atque non-homo, patet
quod nee non esse hominem aliud atque esse liomini.
Quare hominem esse, erit non hominem esse : unum
namque erit. Hoc enim significat unum esse, sicuti tunica
ft Testis, si notio una. Si autem erit unum, unum significat
hominem esse , et non-hominem. Verum monstratum est
quod aliud significat. (9) Necesse est igitur, si quid est
verum dicere quod homo sit, animal esse bipes : hoc enim
erat quod significabat homo. Si autem necesse est, non
potest idem non esse animal bipes. Hoc namque significat
ipsum necesse esse
,
quod impossibile est non esse hominem.
Non contingit ergo simul verum esse , idem dicere hominem
esse,et non esse hominem. (10) Eadem ratio est et de
non esse hominem. Hominem namque esse, et non esse ho-
minem , diversum significat , siquidem et album esse , et ho-
minem esse diversum. Mullo enim magis illud opponitur :
quare diversum significat. Si autem album aliquis dicat
unum et idem significare, rursus idem dicemus, quod et
antea dictum est
,
qnod sic omnia unum erunt , et non solum
opposita. Quodsi hoc non contingit, accidit quod dictum
est, si ad intcrrogatum respondeat. Si Tero simpliciter in-
terrogante , addat etiam negationes, non respondet ad in-
terrogatum. Nihil enim prohibet idem et hominem, et al-
bum , et alia infinita multitndine esse : attamen interroganli
si Terum est direre hoc hominem esse, an non, id respon-
dendum est
,
quod unum significat , et non addendum
,
quod
et album et magnum. Impossibile namque est ,
accidentia,
quiim infinita sint, percurrere. Aut igitur omnia percurrat,
aut nullum, (t I) Similiter et si infinities idem esset homo
atque non homo,
interrogate si homo est, non debet una
enm eo quod simul etiam non homo est, respondere
,
nisi
cetera quoque
qtuecumqne
accidunt
,
quaecumque homo est
aut non est,
respondeat.
Quod antem si fecerit, nondis-
putat. (I J)
Omnino autem
,
qni hoc dicunt, perimunt sub-
stantiam , et quod erat esse : necesse est namque eis dicere
omnia
accidere, et ipsum
hominem esse aut animal esse
substantia
non esse. Si enim quicqiiam erit hominem esse
,
hoc non erit
non-hominem
esse, aut non esse hominem,
I
taraetsi e* sunt ejus
negationes :
unum namque erat
,
quod
Digitized by Google
600 [7173.] TON META TA
^v 8 l<r^(X7|ve, xa\ ?jv touto tivo ouota. To
8'
ouat'av
cr,u.aiveiv tVrlv 6rt oux bXXo ti to eivai ocutco. (l i) El
o" turai aux(jj to Sresp avOpwrew Eivai Snep u.r, dvOponcw
eTvai t| oVep (ti| eivai dvOpaiTtw, clXXo ti eVrat. "Hot
I dvoYxatov auTOt; XeYetv 6rt oiOtvb; Igtbi toioutos Xd-
yo?, 4XX4 iraVca xax o-vjtfit&nxo'c
*
toutw
y&P
Sttopt-
o-tbi oJafa xat to cruuSeSrixdc

to
y&P
Xeuxbv tw dv-
Opwitb) o\i(jl6e6t)Xev, 6ti fort pv Xbuxo? dXX' oiy fecp
Xeuxdv. El 8i icdtvTa xbtb ouu.6e6y|xb; Xeyetbi, ou-
io 6Jy larai irpuTOv to xa6' o5 , el aei to ouu6c6i)xb;
xs6' uiroxeiuivou tivo? arju.aivei t]v xaTTJYopiav.
(u) 'AvocYxri dEpa si? anetpov levai. 'AXX' dSuvatov

68e yip TvXtuo auuitXexeTBi SuoTv

to
y^P
tfu,a6t6i)-
xb ou su(jl6et]X0ti o-uu6e6r)xd<;, el fji-Jj 6rt du.<jxo auu.-
15 6t6r]XE tbutS* Xeyio
5'
olov to Xeuxbv jaouo-ixov, xat
touto Xeuxdv, ort aiitpw tw dvSptoTtw ouuSe'S^xev

aXX" ouj & 2o)xpaTTi; uouaixbi; oStio;, 6rt duipo) o-uu.-
SeSrixev kxi^to Tivt.
(15) 'Ewel toIvuv t uiv out<o;
t*
8'
exelvbic XeytTat o^u.6e6r,x<>Ta , Ssb ourto; Xe'ye-
ao Tai &( to Xeuxbv tw 2iwxpaTsi , oux ivSe'^exat aitetpa
eTvat iic\ to avw, oTov tw XwxpctTet tw Xeuxw erepdv
Ti ffuu.6e6r)xd? ou
Y^P Yfy
veta' Tt *v *"!> atdvTwv.
Ou8e o^i
tS> Xeuxw erepdv Tt ferret auu.6eS-r|xd;, olov to
uouaixdv
*
ouGev te ykp uaXXov touto ixei'veo j) Ixetvo
25 toutw ouu.6e'6riXEV. Kal Sua SioipioTai tfu t* uev
ouTtd otju.6e6y)X, t4
8'
o>c to uoucuxbv 2wxparef boa
0'
ouxwe , ou e?uu6e6r)xdTt ffu(i6e'6i)xt to cruu6e67]xdc.
,
dXX' 8<s<x exEivco;* wot' ou iraVta xara eruuSeSrixbc, Xe-
/Qfavtai. "Eertat depot Tt xat we; oucrlev crriuaivov. El
30 81 touto
,
SeSsixTai 3ti dSuveTov Saa xaTT)YOpeTo-6at
t4? aVritpctaei;. (ia) "Eti eI dXr)6t< at evnipaoeit
Sua xaTa tou auToti itaaat, SrjXov w; jfnavTai'o'Tai cv.
"EffTat
Y^p
to auTbxalTpi^pY)i;xalTOt/o;xaidiv8p(oito;,
el xaT navtd? Tt t) xaTa^5)0-at
^
dito^wat evW/etbi,
35 xaflditep itd.yx.y\ toi? tov npoiTayo'pou Xe'yous-i Xoyov.
El
Yap
tw SoxeT (jlv) etvat Tptijpvit 6 av6p>ico( , S?,Xov
oTi oux eo~Tt Tpu]pY|<;- (09TE xat eaxtv, etictp 4j avTi^ia-
0"i< dXTjfl^. Kal
Y'T
V8T0" ^
T* T0" 'Ava^aYopou
,
buou 7tavTa y^pijuaTa

5wts uTjGev aXr)6co( OTrap-
40
X
eiv>
(
l7
)
T "dptSTOv ouv lotxast XeYEtv, xal olo'ue-
vot to 8v Xeyeiv Ttept tou U7j 5vto? XeYOuotv to
y*P
Suvdasi 3v xat u.j| evTEXe/eia to ddpWTiJv iffTiv.
(is) 'AXXot ii)\v Xexte'ov y' auTot? xaTa icavrb? [iravxbi;]
Tr,v xotTa^aoiv
^ t)iv aTtd^ao-iv iTOwov
Y&p
l txaj
45 'fi usv auTou dTrd^astt 6itdp$Et,
^
8'
STEpou 8 u;^ &itap^Et
aOTtji ou^ uTtapSet. AeYto
8'
olov el aXr.Oic tlitEtv tov
av6pto-ov 8ti oux dvOponvo;, 89jXov 6ri xa\ ou Tpt^prj?.
El uev o3v
$ xotTaipao-it , iv-(M\ xat tijv dTtd^ao-tv

el 6s u^, uTvdp/ei
ri xaTa^ao-t;,
^i
y^ ditd^ast? Cirap^Et
to uSXXov r)
^ butou. El ouv xaxeivv) uirap/Et, uitdp-
Jet xat r) xr,? Tptv]pou; * el
8'
a&Trj , xet ^
xaxd^aot;.
(l) TauTot tb ouv ouu6atvet Tot? XeYouat tov Xo'yov
toutov, x\ 8ti oux avaYXT) v| tpavet t) anoipavat. El
Yap
dX|Oe? eoTiv 8ti avOponto? xat oux av6pa>no;, 8^-
I>T21KA T, 0.
(.^..oo*.)
significabat, et hoc erat alicujus substantia. Siibstantiam
vero significare, est quod non est ei esse aliud quippiam.
(13) Si autera ipsum bomini esse, est ei ipsum uon-liominl
esse aut non esse bomini , aliud erit. Quare necesse est eis
dicere quod nullius talis ratio erit , sed omnia secundum
accidens
: boc enim substantia et accidens difTerunt. Albedo
etenim bomini accidit
,
quoniam est quidem albus, sed non
est ipsa albedo. Si autem omnia secundum accidens di-
cunlur. nihil erit primum de quo pracdicentur : si acci-
dens semper de aliquo subjeclo significat pnedicalionem.
(14) Necesse est in infinitum progredi. Sed impossible est
:
plura enim quam duo , non conjunguntur. Accidens enim
non est accidenti accidens, nisi quia utrumque accidit
eidem. Dico autem veluti album est musicum, et lioc
album
,
quoniam utrumque bomini accidit : sed non ita
Socrates musicus, quoniam utrumque alicui alteri accidit.
(15) Quum itaque quaedam ita, quscdam aliter accidentia
dicantnr, quxcumque ita dicuntur ut album Socrati , non
possunt infinite sursum versus esse , ut Socrati albo alteram
aliquod quoque accidens. Non enim fit aliquid unum ex
omnibus. Neque etiam albo aliquid aliud accidens erit,
utpute musicum. Non enim magis boc illi quam illud huic
accidit. Et ad hnc distinctum est quod quaedam ita acci-
dunt, quaodam ut musicum Socrati. Quotcumque vero hoc
modo, non accidenti accidit accidens, sed quotcumque illo
modo. Quare non omnia secundum accidens dicentur. Erit
ergo aliquid tanquam substantia significans. Quod si est,
monstratum est quod impossibile est simulcontradicthtnes
prwdicari. (16) Item si contradictiones simul Tera? de
eodem omnes
,
patet quod omnia erant unum : erit etenim
Idem et triremis , et paries , et homo , si de omni contingit
quicquam aut aAirmare aut negare, sicuti Alls necesse est
,
qui Prntagorae opinionem seqnnntnr. Si enim cniquam vi-
deatur homo non esse triremis
,
patet quod non erit trire-
mis : sed est etiam , si contradictio vera est. Et jam fit
quod Anaxagoras aiebat , simul omnes res esse , ita at
nihil vere unum sit. (17) Indefinitum itaque videntur di-
cere. Et putantes de ente tractare, de non-ente dicunt.
Quod enim potentia et non actu est, illud est indefinitum.
(18) At vero dicenda est eis de omni affirmatio ant nesiatio
omnis rei. Inconveniens namque est , si cuiqoe sua quidem
negatio inerit , altering vero
,
quod non inest ei , non inerit.
Dico autem , utputa si verum est dicere de homine
, quod
non est homo, manifestum est, quod etiam non triremis
est. Si affirmatio igilur, necesse est etiam negalioncin
inesse. Quodsi affirmalio non inest, negatio temen inerit,
magis quam quae ipsius est. Si igitur et ilia inest, inerit
etiam triremis negatio : et si haec, etiam affirmatio. ( 1 9)
Haw
igitur eis accidunt, qui banc orationem dicunt, et quod
non est necesse aut aflirmare aut negare. Nam si verum
est quod homo et non homo
,
patet quod etiam nee homo
Digitized by Google
(lOOt) METAPBYSICORUM LIB. III. CAP. IV. [73
75
J 507
Xov 6ri xal out
1
dvOptoiro? out' oux ivSpwiro? fatal

toiv yip Suotv Suo ctaotpdaei?. Et Si u.ix if; apfotv
exe'vrj , xa\ 5ti) u.(a av et*| aVnxeiuivi]. (so) "Eti
t*Jtoi irepl litavta oStw? f/ei, xa^
*'
0Tt xo" ^tux*v **l
6 ou Xeuxiv xal Sv xal oux 6v, xai irepl ti dXXa? ipdaei?
xal ditotpdaei? 6(*oioTpdit(o<, ?| ou dXXa itepl uiv Tiva?,
ireplTiva? S'ou. Kal el uiv (iJ| itepl itdaa?, aural
av eTev 6(xoXoYOu(ievartt Se itepl irdoa?, irdXtv 9)T0t
xa6' Sawv to <j>5jaai xai ano<pi|9ai xal xa8' oawv areo-
10 <p9jaat xai <j>?jaat, ?| xara (tiv wv fijaat xai dTto-pjjcai,
x6* Sowv Si anotpyjoai ou itaVrtov (pvjaai. Kal el (xiv
outmc, etv) avti itavho? oux 6v, xal aCri J3e6ai'a Soi-a*
xal el to u.i| eTvai pe'6aio'v ti xal vvo>ptu.ov, vvo>piu.u>-
te'pa av etvi
^
^dai? $| dvttxei[mT|. (ji) Et SI 6u.ot'co?
U xal 6aa duo^ijoat <pdvai avdyxr,, ^jxoi dXvjSi? Siai-
pouvta Xe'yeiv, oTov Sti Xeuxbv xal itdXiv Sti ou Xeuxdv,
t\ ou. Kal ' el (xiv |a^ dXi]8i? Siatpouvta Xeyeiv, ou
Xe-yet tauta xal oux fativ ouBev t4 Si |*)|
6vta
ir<5? av (pOtytjaiTO ij (JaStaeiev ; Kal itdvTa
8'
av eli)
40 fv, Samp xal irporepov etpY|Tai, xal tautbv farat xal
avOpcoTtoc xal 8eb? xal Tpt*|pT|? xal at dvtupdaei? au-rwv.
(m) El
8'
6u.ou? xaQ* ixdatou, ouBiv Sioisei erepov
ite'pou

el yap Siotaei , tout' faTai dX)8i? xal tSiov.
'Ou.o(oj? Si xal el Staipouvxa ivSe/exat dXTjdeueiv,
16 ouu.6atva to Xe/8ev. Fflpb? os toutw 6Vi irdvTe? av
dXr,6:uotev xal irdvte? av tj/euSoivTO, xal a&TO? a6tbv
6u.oXo^et |eu8eo6ai. (u) "Apa 8i tpavepbv 6ri nepl
oudevd? ion irpb? toutov tj axe<jt?- oudiv vap Xevei.
Oure yip oGtw? out' ou/_ outio? Xeyet , aXX' o6t<o; tb
xal ouy_ outox;. Kal itaXtv
ft
Tauta ditd(pir)oiv datpto,
Sti ou8' oStox; ouxe ouy^ oCtoj;* el yap
(*^> ^iSr,
dtv ti e?7)
d>ptou.e'vov. *Eti el 6rav ?, (past? dXr)6in
$,
^
drtd-
ipao-t?<|/euS>
!
1
i;, xav auxir) dXr,8^; rj, rj xatd^affK; <|;su-
8^?,
oux av etr) to auxo Saa ^pdvai xal dito^dvai dX*)-
S6
85?. 'AXX' law? alev av tout eTvat tb i\
ipfji*
xtl
"
pwvov. (24) "Eti Spa 6 piv v\ i^etv itux 67toXa(x6dv(.iv
?| u.i| fyeiv
Ste'^euoTat, 6 Si diu.ya) dXr)8euei; el yap
aXr,euet, ti av eir) to XeY<>(*evov Sti Totau-m t5v 5v-
tojv ?! ipuoti; ; el Si ex.-}) cXi)8euei , dXXa (xSXXov dXi)-
0 6euei 6 sxti'voi? &7toXau.6dvcov, 1$i\ io< i*v_ot av t!
?vra , xal tout* aXi)8i? av eli), xal oux %
xa^ ^
aXijeic. El 8i ijMiMc fiitavTei; xal ij/eiiSovtai xal
dXijdij Xe'^ouo-tv, ouTe ipae-vf-auSai out' elneiv t$ toioutu
Jstiv S(Aa -yap Tauxd te xal ou Taura Xe'^et. El Si
46 (xv|6iv &noXau.6dvet dXX' 6[ioio); oleTat xal oux oleTai
,
Tt av oiasepdvtio; lym twv eutSv; b"8ev xal (xaXiOTa
oavepdv eoTiv 6ri ou8el( outw SidxetTai ouxe tSv'oEXXwv
oijTe tCv Xe^ovTiov tov Xdfov toutov. Ati ti vap |}a-
Si?ei Me'YapdSe dXX' ouy iflufi^
lo'u.evo paSi^etv
;
W ouS' eu8e'ox; tvAiv itopeueTai el? ippe'ap
$
el? ipdpainra,
Ikv Tuyj), dXXa <paiveTai eiXa6ouu.evo?, t>? ou/ 6,uoiw?
oldu.evo? u.^| dYaSbv eTvat to IpnteoeTv xal dva8dv;
()
ArjXov 5pa Sti tb idv
feXTiov 6icoXau.6dvei to
S' oux {JeXTtov. El Si touto ,
xal to (*iv divSptoicov Tb
nee non liomoerit. Duorum enim , dux negationes. Quodsi
ilia ex ntrisque una, etiam hsc una profecto upposita esset.
(20) Item aut in omnibus ita se babet , et est album et non
album, et ens et non-ens ; et circa ceteras aflirmaliones et
negationes simili mod.), aut non , sed circa aliquas, circa
aliquas vero non. Et si non circa omnes, istxutique cerla?
essent. Quodsi circa omnes , rursus aut de quibuscumqne
est affirmare, etiam negare est; et de quibuscumque ne-
gare, etiam affirmare : aut de quibusquidem est affirmare,
etiam negare est; de quibuscumqne vero negare, non d<
omnibus est affirmare. Etsi ita esset, esset aliquid utique
pro certo non-ens : et base firma opinio. Quodsi ipsum non
esse cerium quid et notum est , notior erit opposita affir-
matio.
(21)
Quodsi quodcumque est negare, similiter etiam
affirmare necesse sit, aut verum est dividendo dicere, ut-
puta album , et rursus quod non album , aut non. Et si non
est verum dividendo dicere, neque dicit liaec, nihilque
prorsus sunt : sed ilia quse non sunt, quomodo loquentur,
aut ambulabunt? Et, ut etiam antea dictum est, omnia
unum erunt : et homo, Deus, triremis, ac eorum contra-
dictoria , idem erunt. (22) Quodsi de quocumque simili-
ter, nihil aliud ab alio difletet. Nam si differet, hoc vernm
et proprium erit. Similiter autem et si dividentem vera di-
cere contingit
,
quod dictum est , accidit : et ad haec
,
quod
omnes vera dicerent , omnesque menlirentur, ipseque se
ipsum mentiri concederet. (23) Simul autem manifestum
est quod de nullo est ad hunc consideratio : nihil enim di-
cit. Neque enim ita, neque non ita ait, sed ita, etnoaita.
Et rursus hecc ambo negat, quod nee ita, neque non ita
dicit. Nam si non
,
jam esset aliquid utique determinatnm.
Item , si, quum affirmatio vera sit, negatio falsa ; et quum
haec vera sit, affirmatio falsa est : non sit simul idem affir-
mare et negare vere. Sed dicent fortassis, hoc esse quod
a principio positum est. (24) Item , utrum ille quidem,
qui quamqne rem aut aliquo modo se habere existimat, aut
non se habere, fallitur, qui vero ambo, verum dicit?
Nam si verum dicit
,
quid aliud
,
quod dicitnr, est , nisi
quod talis natura entium est? Quodsi non iste, sed ille
magis dicit verum
,
qui illo modo existimat
,
jam aliquo
modose habebunt exsistentia : et hoc verum esset , et non
simul etiam non verum. Quodsi cuncti similiter et men-
tiuntur et verum diennt, nee loqui nee dicere quicquam tali
homirii possibile est : simul enim eadem et non eadem di-
cit. Quodsi nihil existimat, sed similiter arbitratur, et
non arbitratur, quidnam differat a plantis? Unde et maxima
manifestum est quod nemo, nee ceterorum, nee eorum
qui hancorationem dicunt, ita affectns est. Cur enim Me-
gara vadit , et non quiescit ire putans? nee mox a diluculo
ad puteum aut ad praecipitium aliquod pergit ; sed videtur
veritus, tanquam non similiter non bonum et bonura esse
putans, cadere in ilia? (25) Patet itaque quod hoc quidem
melius esse putat, illud verominime. Si autem hoc, ne-
Digitized by Google
508 [7577.]
TON META TA *r2IKA I\ s.
8*
oux 5v8pcoitov xal to plv yXuxii to
8*
ou yXuxu
dvaYxi) uw>Xau.6a'veiv. Ou yap i? fu fiitovta ^rtt
xal 6jroXa(x6avei
, 6tbv o{|8(\ pe'Xtiov eTvai to irieiv
63u>p xotl ISeiv avOpwirov e?Ta
Ifrnj auta

xauot y"
t&ti,
6 el tbutov i)v Sjaoiwi; xal aSiSpcoiroc xal oux av8ptoiro<;.
'AXX' 6Vep IXe^Oiri , ou8el 8; ou tpai'vexoi t4 uiv suXa-
Coufxevo? t4
8'
ou. (s) "Qo-re, <>>i; foixe, itovtec uico-
Xau.6avou<w fyeiv aicXCc, el u.} icepl tficavTa, o!XX4
irepl to au.eivov x*l yeTpov. Et Si ujj ewwrajjievot
10 aXXa So$ai;ovT< , itoXu u.8XXov imu.eXi)Teov av sTr,
T>fc
&Xi)0'af
,
oioTOp xai vootoSci ovti y| &y
!EIV<?> t?? oyieia?'
J
xal yap 6 SoUa'^oiv itpo? tov emerau.evov ouy_ Oyieivox;
StdxeiTai itpoi; x)p aXr,8eiav.
(47) *Eti el ort fxaXte-ra
irdVra outo* ifti xal
oty
outm?, 4XX4 to'
ft u.3XXov
16 xal ^ttov IveoTiv ev t9j
<fi<tu twv oVnov

ou yap av
6u.otw <pfaai(uv eTvai t4 Suo apTia xal t4 xpfa, ou8"
6(ioi*n Siei{ieu(rrai 6 t4 Te'rrapa icevTe oldu.evo? xal 6
y.lXia. El ouv u.9| 6u.oi'<i>(, SrjXov &xi fir-po? ^rtov,
wore (jlSXXov aXr)8euei. (as) Et ouv to u,3AXov ^vu-
*o Tepov, eti)
y* 4v ti aXr,8e<; o5 tfiutipov to u.SXXov
dX7i8e. K4v el
^
iaxii, ttX
^fi
ti i<tx\ pV
SatoTEpov xal X>i8ivtoTepov, xal tou Xo'fou ffrtr,XXa-
Yfxs'vot av efo]u.ev tou axpaTou xal xwXuovto'? ti xr, Sia-
voib 6pioat.
(l008,IOO.)
cesse est ut et hoc quidem hominem, illud vero non-ho-
minem
,
et hoc quidem dulee, illud vero non dulce putet.
Non enim aequaliter omnia quaerit et putat, quum melius
esse bibere aquam, ant hominem visilare,
arbitretur,
deinde quaerat ea : altamen oportebat, si similiter idem
esset homo et non-homo. Sed, ut dictum est, nemo est
qui non videatur aliqua veritiis, aliqua non.
(26) Quare
ut apparet, omnes arbitrantur, res simpliciter se habere,
si non circa omnia, saltern circa melius et delerius. Quodsi
non scientes, sed opinantes arbitrentur, multo magis curan-
dum erit de veritate, sicuti et infirmo magis, quam sano,
de sanitate. Opinans namque ad scientem, non saniter
ad veritatera dispositus est. (27) Item , eUi quammaxime
omnia ita et non its se habeant, altamen ipsum magis
et minus inest entinm naturae. Non enim similiter paria
esse duo ac tria dicemus
; nee eodem modo mentitus est
,
qui quattnor esse putet quinque, aut qui mille. Si itaque
non similiter, patet quod alter minus. Quare magis verum
dicit.
(28)
Si igitur quod magis est
, propinquius est
,
pro-
fecto erit aliquid verum, cui propinquius est quod magis
verum est. Quod si non est, at jam saltern aliquid est cer-
tiuset verius. Atqne ita ab ilia intemperaU
oratione remoti
erimiis, quae proliibet quicquam mente determinare.
CAP. V.
S6 "Eaxt S' Alio t^ auT5j; 5d5r] xal 6 UpWTaYOpou
Xo'yv, xal ivayx*) 6u.o(w afjtcpw auTou)| elvat
% u.Jj
eTvai. Eue yip ti SoxouvTa Ttofvra lorlv iXriOij xal
xi <patvdu.eva, ivo/pcr) itavia dtfxa iy^ xal i^euSri
eTvai. II0XX0I yap T^vavWa
uiroXauoavouotv (JXXij-
80 Xou, xal too? (tT) Tauxi ooSaJovTa? JauToT? oie^suii8ai
vo(x(i;ouo-iv &ax' avayxiri to outo eTvat Te xai u.^ tTvat.
Kal el tout' l<nlv, dva-pcr) t4 SoxouvTa eTvai itavT'
dXi)8v t4 avTtxe((xeva
ftp So^aCoufftv aXXiftoi? ol
5tei{ieu9u.voi xal dXi)8euovTe?. El o3v lyu xk trttt
36 outw<
,
aXr,8eudouoi itavTe;. (s) "Oti u.ev o3v aito
rij< auTYJ? elirl Siavota? du.^o'Tepot ol Xovot, SijXov.
EffTi
8'
ouy_ 6 auTOc Tpdno; itpo< iravTa? tyj; ivTeu-
?to?' ot u.lv yap itet8oui; Se'ovrai, ol Si (Ma?. "0<jot
(asv yip ex tou dirop9i9at uTce'XaSov oBtwc, toutmv
10 eutaTOi;
^
ayvoia
ou
fkp itpo? t6v Xdyov iXXi irpb<
riiv Stavotav
^
aitavnjoi; utwv

Soot Si Xdyou j^apiv
X^youiti
,
toutoov 8'
e"XeYX<"; fo"t tou t* t\ Ttj ipoiv^
Xdyou xal tou iv Toi? dvdu.aoiv.
(j) 'EX^uSe Se toI
8ia7topoumv auT) <j So'^a ix twv a!a8r,T(5v,
^
(Uv tou 5u,a
16 t4 avxiipaiiei? xal TavavTia 6itap/_etv 6pwmv ix. TauTou
Ytvdu.eva TavavTia.
El ouv u.J) IvSiytxai Yevso-6at to
u.^; ov
,
irpouTcrip^ev 6(ioi'to? to TtptiLypa. ajx^oj Sv , wiritep
xat 'Ava;aYopai; (xeu.iy8ai 7t3v it jtavTi <pi)ji xal At)-
(xdxpiTO?
xai
y4p
outo? to xevov xal to irXY)pi 6u,oi'w;
W xa8' otiouv uitoipyeiv |Ae'po?, xsitoi to (ilv 8v toutwv
sTvai
,
to Si
fi^l
it.
()
IIpo< u.Jv ouv tou? ex toutwv
6itoXa;i6eivovTa
ipoujxev 8x1 Tpdwov pit Tiva dp85i;
Ex eadem vero opinione,
Protagorte quoque oratio est;
et similiter est necesse, ipsas ambas, aut esse, aut non
esse. Si enim omnia
, de quibus opinantur, qua?que ap-
parent, vera sunt
, necesse est omnia simul vera et falsa
esse. Siquidera multi contraria invicem opinantur, ac eos,
qui non opinantur eadem
,
quae ipsi , falli
p
unt. Quare
necesse est idem esse
, et non esse. Quod si est, necesse
est omnia, de quibus opinentur, vera esse.
Opposite nam-
que opinantur qui mentiuntur, et qui verum dicunt. Si
igitur ea qus sunt, ita se habent, verum omnes dicent.
(2)
Quod itaque ambae orationes ex eadem mente sint,
patet. Non est autem idem omnes coarguendi modus.
Quidam enim persuasione
,
quidam vero vi indigent. Qui-
cumque namque propterea quod dubitent, ita existimarunt,
borum ignorantia sanabilis est. Non enim ad sermonera
,
sed ad mentem eorum obviatio fieri debet. Quicumque vero
sermonis gratia dicunt, borum sanatio, redargulio est, et
ejus sermonis qui in voce, et ejus qui in nominibus.
(3) Ad-
venit autem illis qui dubitant, haec opinio, a sensibilibus,
ea quidem
,
qua dicitur, simul conlradicloria et contra-
ria esse, quoniam vident ex eodem contraria fieri. Si igitur
non est possibile
,
quod non est , fieri
,
praeexstitit similiter
utrumque ens : sicut Anaxagoras omne in oinni misceri
ait
,
atque Democritus. Etenim hie quoqne vacuum et
plenum similiter in quacumque parte esse : atqui liorum
hoc quidem ens, hoc vero non-ens esse. (4) Ad illos
itaque
,
qui ex his ita arbitrantur, dicemus quod quo-
Digitized by Google
(IOC*. METAPHYSICORUM LIB. llf. CAP. V.
[77,78.] 509
Xe-puiri , Tpo'itov Si xtva byvoouiv. To yip 8v Xeyerai
iv/Zi, war' iVtiv 8v Tpdwov iySf'/STat YtYW^at' ti &
TOU (X-Jl OVTOt ,
loTl J' 8v OU ,
XCIl fiji TO OUTO tVt 8v
xal u.i| Av, aXX' ou xxi tuuto ov* Suvatut ptlv
y*P
ivSe^STat 4u.a tbuto eTv*i t& ivavxta , ivrtXey eiV
8'
ou.
*Eti
8'
a^uoaoiuv ouTob; 6itoXau.6aviv xal aXX^v Ttvi
ouoi'av tTvai tojv Avtcov
, ^
outs xi'vr,o'i? Gitbtp^ei outs
tpOopa outt ylveat? to Ttapairav.
(&)
'Ou.otw<; Si xal
7j Ttepi Ta ^aivdjxeva aX^Oeia tvi'ou ix Ttuv alo-(ri)Tb>v
10 IX^XuOev. To (lev yip <xXr,6ei; i itX^Oet xptvcsOat
ofovxat itpoor,xnv o&8i 3XiYdTr,Ti, to
3'
auTO rot? uiv
YXuxu Yuo[ivot{ Soxsiv elvat, toi? Si irtxpdv wut* el
itavte? fxapvov ?, naW; irapiippdvouv , 8t?o
8'
?1
TptT
OYt'atvov r\ vouv eT^ov, SoxcTv av toutou? xattveiv xat
U icapa^povetv , tou<
8'
aXXou? ou. (e) Eti 3i itoXXot?
twv aXXtov tptov tavavTia rapi t5v aurtov (pavtcOat
xsl rjutv,xal auxw Se Ixeto-TM npo aufov ou xautl
xbtb t>|v efs6)0-iv aet Soxetv. [lota o3 toutwv fiXrjO^
$| (J/euSij , d!S|Xov oufliv -yip tiSXXov ta!i v} taot dXr,&TJ,
10 aXX' 6u.o(o><. Atb AijxdxpiTO yi fTjatv T|TOt ouOsv
elvei iXrfiit *| *irv
T*
^tjXov.
(7)
"OXu? Si Sti to
EiTcoXau.6aveiv fpdvv|0-tv |*iv tvjv atoSr.o-tv, TauTT,v
8'
elvat iXXotWtv , to ipatvdu,svov xata t^v bio-Otjo-iv
H
avcryx*)? aXriOe? tTvai tpao-tv ix toutwv yap xal
'EimkSoxXt;; xal A)(tdxptTO< xal twv bXXwv wt Itkk
etjretv i'xaoTO? TOiauTan 3o5at Yt^vr,vTat fvo^oi.
(s) Kb!
yP
'EfiiceSoxXyj? u.tTa6aXXovra{ t^v i^tv i-
taSaXXetv cpi)al tJjv ^povrjotv
Hpo itapeov yap |iiftic ivauUtai (Mpwitoiatv.
so Kat iv Irepot; oe Xiyn Sn
ooov (U.iotot turifw , tovov ip Vftvtv aUi
xai to fpovctv iXXota itapioraro.
Kat IIapu;evt3r, Si dnoipaCveTat tbv butov xpditov
Q? yap ixa<rto; ix
xpaatv tuXtwv itoXuxatiirtwv
,
15 Ta>c voo; ev6pti>itotat isaptertaTai.
To
Y^P
't0 'ow
"Onep fpovttt taXiwv <pu; avOpunotatv
xat noatv xai itavri

to yap itWov io-ti voriiia.
(n) 'Ava^BYopou Ss xai BTtdfOeYfAa
u.vr
(
u.ovtuTat itpbt;
40 Ttov Ta''ptv Ttva, 8ti toibut' butoTi; isxon Ta ^vtb
ota av uitoXa'fitotrtv. 4airi 8i xal tov
tf
Ou.i)pov tbuttjv
i^ovTa fa(vo8at ^v Sd^av, Sti iicofrio-E tov "ExTopa,
in lli<srr\ &7tb ttj< irXriYTJe,
xeto-8at aXXo^pov/ovTB
,
d>( opovouvra; tiev xal tou; icapatppovouvTa; aXX' ou
46 TauTot. (10)
AijXov o3v 8ti, (i iiLfoxtpw <ppov^-
o-t, xal xi 3vtb iEtia oCtw t xat ouj^ oCtoi; y_t.
?
^I xal j^aXiittoTaTOv to uuu.6aTvdv ia-Ttv t\ yip o\ (tot-
Xwtb to lvoy^d(uvov bXtjOec; lupaxdrsf (oOMt
8'
fiolv
of (xaXto-Ta 5hitouvt{ auTO xal ytXouvT< ) oStoi TOIBU-
40 xa? /ouo*t Ta< Sd;a< xat TauTa aito^ai'vovTat ittpt tt;<
&hfitlxs, too; oux dt;iov aOuurjaat toui; otXoo-o^Tv
dam modoquidem veredicunt, quodam modo vera igno-
rant. Ens namqne dupliciter dicitur. Quare aliquo moilo
quident possibile est aliquid ex non ente fieri , aliquo vera
modo , non est : simulque idem ens et non-ens esse , seel
non secundum idem ens. Potentia namque conlingit,
simul idem contraria esse, actu ?ero minime. Item eos
efllagitabimus aliam quoque substantiam entium existimare,
cui neqtie motus, neque corruptio, neque omnino generatio
insit.
(5) Similiter autem verilas quae est circa ea quae
apparent
,
quibusdam ex sensibilibus advenit. Nam verum
non pluralitate, neque pancitate, judicaricensentdebere;
idem autem quibusdam gustantibus dulce, quibusdam
amarum esse videri. Quare si omnes a-grotarent, ant
omnes insanirent, duo vero vcl tressani aut mentis com-
potes essent , hi utique videri posscnt a-grotare atque insa-
nire , ceteri vero minime.
(6) Item multis aliorum ani-
malium contraria apparere quam nobis : ac nostrom cuique
non eadem ad se ipsum semper secundum sensum appa-
rent. Qualia igitur horam vera Tel falsa sint , non est ma-
nirestum. Nihilo minus enim vel magis liaec quam ilia vera
sunt, sed arqualiter. Quare Democritus, aut nihil esse
verum, aut nobis ignotnm esse, ait.
(7) Et simpliciler
propterea quod sensum quidem mentem pulant, hunc vero
alterationeiu esse : quod secundum sensum apparet , neces-
sario verum aiunt. Ex his enim et Empedocles , et Demo-
critus, ceterorum quoque singuli , talibus opinionibus irre-
titi sunt- (8) Empedocles etenim habitu mutato , mentem
quoque mutari ait
:
Ad praneni etenim ae mens mortalibiu auget.
In aliis autem dicit
:
Quantum alii Sunt mutantque , ctiam aapcre Ipsis
altera semper adeat tantum.
Parmenides quoque eodem asserit modo :
Namque ut membrorutn est mollis compleilo cuique,
Sic inteUectus mortalibus atl>tat.
Namque est idem hoc
:
Quod natura sapit membrorum bominis cujusque,
cunctommque 1 inteUectus nam pluribus horum ( mirni-
jbrorum).
(9)
AnaxagorsR autem apopbthegma quoque a quodam
suorum necessarioruro memoriae traditum est. Talia eis
entia futura esse
,
qualia ea esse puUrint. Homerum etiam
taiem aiunt opinionem habere videri : quippc qui faciat
Hectorem, quum a vulnere insaniret, jacere aliud sapien-
tem , tanquam et insanicntes sapereut quidem, sed non
eadem. (10) Patet itaque quod , si utraque mens est
,
entia quoque simul ita et non Ita se habent. Qua ex re
difficillimum quod sequitur est. Si enim qui maxime pos-
sibile verum vident ( ii autem sunt
,
qui maxime illud
queerunt et amant ), ii tales opiniones habent et talem de
veritate sententiam ferunt
,
quo:nodo non desperatio illis
Digitized by Google
610 [7880.]
fCN META TA W21KA I\ . (loio.)
^TX
el
P
"VTa<:;
^
Y^P
Ta ,rt
'
rt
>f
lva Suixsiv to ^r,tetv av
En) tV
iX^Ostav. (ll) Atriov Si ttj; So!;/,; toutoi; Sri
itepl twv ovxwv (iv r)|v dXijOnav t'crxd-itouv , x& S' ovta
uixs'Xixfiov cTvat t& ak&Tjxa u.dvov hi 81 touxoic ttoXX^i
6
jj xoy iopi'fftou (puorii; Ivuirapyst , xal f, too bvto; oCtco;
MffTtep Eiitousv Sib elxdxox; uiv Xs'Youaiv, oix dXiq8S)
81 Xeyoofftv. OCtw
y^P
apixdrret u.3XXov efoetv
y} wcitp 'Eiri)apu.oc st? Eevotpetvriv. (is) "Ett 81
itSfoav 6p<~)vxe<; xauTYjv xivouuiv7)v ttjv tpuaiv, xt& 81
10 tou |Ta6aXXovTo; ouOsv aXr|6Eudu.Evov , nspi ye to
itavn) tcovtw? u.eTa6aXXov oux ivot'^toOat dXr,8cuetv.
'Ex
Y^p
tbutvh xr;? uiroXT)<{/hK ^vOn)v
^
dxpoxarr]
8d?a twv eipr
lt
usvb>v
,
^
twv ^atnco'vTwv ^paxXeiTi^sty,
xal ofav KpaxuXo; sfysv, 8; to TsXtuTaiov ouOlv cjJeto
It 5t!v XiyEtv aXXi tov SaxxuXov Ixi'vei ,ao'vov
,
xal 'Hpa-
xXemo eitexfua eiicdvTt 6'ti Sic t(j> outw Ttoxapiw oux
law IjASrivai

autbc yap ijjbto ouS' awa?. (ij) 'H jxitc
81 xal Ttpb; toutov tov Xdyov spoupev 6'ti to u.1v [xsTa-
SotXXov Ste (itTa6aXXst l-/i\ Ttva auxoi; aX^O?) Xdyov
so pJ) oteodai tTvau Katxot eVci ys ia^io-Sni'nio'tu.ov to'
re
Yap
aitoaXXov Jfy^tt ti tou iiro<5aXXou.svou , xal tou
Yyvou.evou ^jSt| oWyx) ti sTvai. "OXwe tc tt tp8e(-
pexai, 6itt(p5et ti 6V xal e!
y'Y**"")
^
oil
y'Y
v*T0"
xal
&f*
o5 Ywarai avaYxaiov slvat, xal touto (xl,
S6 (Tvat el; amtpov. (u) 'AXXa tauTa itap^vts? ixetva
Xe'ywuev
,
6*xi ou xauxdv Ioti to ptETaSaXXEiv xaxa to
iroabv xal xot! to itoto'v. Kaxa fts-v ouv to icoabv
e'o-tci)
p;^
(iivov

siXXa xaTa to iT8o< A^TtavTa
wwsm-
(iev. (n) "Eti
8'
a;wv litiTtuTJioi toi? oSjtox; &ito-
30 Xa(x6avouatv , 8ti xal outwv twv aia9r,Tbiv iitl tmv
tXartdveov tov api8[ibv i8ovt; oStos fyovTa itepl 8Xou
tou oupavou 6(xo(( amip^vavTO.
'0
yP
"'p^ ^3?
tou ala6r,T0u totto? ev tpOopS xal Y<vsat> SiaTtXet (idvo;
<ov o:XX' o5to? ouOJv 6 ebrttv ptdptov tou iravrdt lotiv,
3t woxe SixatoTtpov av St' ixeiva toutojv aictij^icpto'avTO
\
Sti Tauxa ixetvo>v xaTet|aif(o*avro. (l) "Eti 8e
Sr,Xov Sti xal Ttpb? toutou< touto toT naXai Xt^fleto-iv
pou|Mv* Sti
y^P
sotiv x(vi)to' ti; tpum; Seixt^ov
auxoT; xal 7tetrfov auTOu;. Ktoi o-uu(>a(vii
y
toT?
40 Sfta oavxou9tv eivat xal u.j| eivat ^pejieTv (xSXXov ipavat
wavTa \
xivttsOaf ou
Y^p
^'tiv el; 6'ti (MTa6aXX*
jitavra
Y<p
fiitofp^ei TtSffiv.
(17)
ITepl Si Trj; aXr)-
6((a;, w ou ttSv to ijiaivdjxevov jXr^t;, irponov [itv
4ti ou3' \
ato6r,oi; i|;u8^tou ISiou eo-n'v, 4XX'
^
^av-
46 Tao-fa ou toutov Tij aJod^oei. ETt* aijtov Saupioiorai
ei tout' ditopouai , itOTepov niXixauTa' iori Ta (uy<6i]
xal Ta ypMU-axa Toiauxa oTa xoT; aitoOev ipa(vcTat
%
oTa Tot;
iYY"^
ev

XB^ 1t0
'
T
*P
0V ^a 'w*< &Y'{vouoiv
rj oTa Toi; xetptvouoiv , xal fapuMpa itdrepov & toT?
60 aaOEVouatv r} & toi; lo^uouo-iv, xal ihfi^
itdxipov
a toT; xaOeuSouotv ^ & roi;
IyP1T
,
P**
,v -
"^ti (aev
Yap
o6x oiovrai
y*.
favtpdv ou6eI; y"3v 4v unoXa'Cr)
vuxTtap 'AOiqviijoiv sTvat wv iv Ai6ur,, 7toptuexai tU to
ojSeTov. (is) "Eti 8e Tttpl tou (wXXovto;, woTrep xal
sit, qui pliilosophari conantnrP nam quaerere verilalem,
non eeset nisi volacres persequi. (It) Causa vera hujos
opinionis his fuit
,
quia veritatem quidem de entibus consi-
derabant; entia vero arbitrati sunt sensibilia esse sola. In
his aulem magna indeterminati natura inesl , et ejus, quod
ila ens est, ut pra-diximus. Quare verisimiliter quidem
,
sed non vere dicunt. Ha enim magb convenit dicere,
quam ut Epirharmns in Xenophanem. (12) Item quum
banc omnem naturam moveri viderent , de eo autem quod
mutalur, nihil verificari, circa illud quod omnino raulatur,
nihil verificari posse pntabant. Ex hac enim^xistimatione
summa ilia eorum opinio pullulavit, qui se Heraclitum
sequi affirmabant
,
qualem et Cratylusliabebat, qui tandem
nihil putabat dicere oportere, sed solum digitum movebat,
et Heraclitum
,
quod bis dixisset in eundem fluvium non
esseintrare, repreliendebat : ipse enim existimabat, nese-
mel quidem. (13) Mo* autem ad banc etiam rationem
dicemus, quod id quod mutatur, quum mutalur, habet ali-
quam veritatem, nonesse putare. At hoc quidem ambigtium
est. Abjiciens enim habet aliquid ejus quod abjicit, ac
necesse est, aliquid etiam ejus, quod fit, esse. Et sim-
pliciter si cormmpitur, erit aliquid ens : et si fit, necesse
est esse exquo Tit et a quo generator, et hoc non esse in in-
finitum. (14) Sed his omissis, ilia dicamus, quod non est
idem, secundum quantitation, et secundum qualilalera
transmntari. Detur itanue non permanere secundum quan-
titatem : atlamen secundum speciem omnia cognoscimns.
(15) Itemdignum est repreliendere cos qui ita arbitrantur,
quoniam, quum et ipsorom sensibilium pauciora numero
ita se habere viderent.de toto tamen cselo similiter sense-
runt. Hie enim qui circa nos est sensibilium locus, in cor-
ruption et generatione solus est : at hie nulla, nt ita dicam
,
universi pars est. Unde justius fuisset propter ilia, ista
etiam absolvisse, quam propter Ista, ilia conderonasse.
(16) Item manifestum est quod et ad istos eadem dicemus,
quae olim dicta sunt. Quod enim est iirimobilis qusedam
natura, ostendendnm et persuadendum est eis. Atque acci-
dit eis qui simul dicunt esse et non esse , magis dicere
quiescere cuncta.quam moveri. Non enim est, in qnod quic*
quam mutetur : nam omnia omnibus fnsunt. (17) De
verilate vero, quod non omne, quod apparet, veram sit:
primo quidem neque sensus proprii fallax est : at phan-
tasia non est idem quod sensus. Deinde admiratione di-
gnum est, si hoc dubltaut, utrum tantse sint magnitudines,
talesque colores, quales eminus, an quales cominos appa-
rent ; et utrum qualia sanis , an qualia tegrotantibus ; et
graviora , utrum qualia debilibus, an qualia robustis; et
vera, utrum qualia dormientibus, an qualia vigilantibus.
Quod enim non arbitrantur, patet : nemo etenim, si
noctu existimet se Athenis esse
,
quum in Libya sit, ad
Areopagum vadit. (18) Item de futuro, ut Plato quoqne
Digitized by Google
(
1010,1011.) METAPHYSICORUM LIB. III. CAP. VI. [so8*.] 511
nXet?<ov \ifii ,
ou &r,ito\) 6poi<oc xupt'a v) tou laxpou
W? xal v) tou ayvoouvtot, olov irtpl too fis'XXovTo?
IdtaOai &Ytoo( t) |av) (as'XXovto;. 'Eti Si iV autwv
twv ai<j8n)<jEWV ou^r 6|xoiw( xupfot -J) too dXXotpt'ou xal
6 ISfou t| tou kXt)s(ov xal too auTrji; , dXXi irspl u,iv
y
pii-
paTO<
fyis,
ou y*"<"C> **?' Si yuuou yeuoi;, oux j<{/t;*
WV IxaOTT] Iv TW aUTW
XP*""!*
lre
P^
T0 SUT0 OuSsiTOTt
f
i)iv 3(xa oCtw xal
oty
outok
?x
slv - (")
'AXX' ouS*
Iv ircpw Ypdvw irep{
Y
to ira8oc VjfttpwSrlTVjaev , dXXi
10 irtpl to
$
auixSs'Sifixe to na8o

Xjy<o
8*
otov 6 uiv
autoc oTvo< So'fjeiev av
?|
pitTaSaXwv v) tou vwpaTOf (M-
Ta6aXdvT0? &ti [uv eTvott yXuxbc 6-ci oi ou yXuxuV
dXX' ou to y
yXuxu oTdv lariv 6rav
?[,
ouSurwirore
u.exs'SaXsv, dXX' del dXr,Oeu{t ittpl auxou, xal Ivrtv
16 il dvetYxr,? to fodpcvov yXuxo toioutov. (jo) Kafrroi
touto dvaipouaiv ourot of Xdyoi ihtavre?, wuitsp xal
oucfav uvj eTvai ftrjoevd;, oGtw
h)S'
I*; dvaixirn (*.r|Oew
to ykp dva^xawv oux ivSe/irai dtXXox; xal dXXw;
i'/M, war* tt Tt iWiv 15 dvaYXKK, ofy
iT;ti oStoj t
so xal
ofy
oStwc. (si) "OXw< t' ttitep fori to alc8T)T0v
fio'vov ,
ou8iv av eft] u,rj ovtwv twv JunJ/uxwv

afaOrj-
m? yip oux av ttr,. To (*Jv oSv [xi]T( ta ato6r)Ta eTvai
(xvite ra ata6r]|xaTa fewe aXr,Oe
(
tou
fkp
attrSavo-
(xi'vou ica6o tourd lorn
)
, to Si t4 &iroxi(u.eva fti| eTvai
,
38 & noieT t)|v ato6r|tv
t
xal ittxj attrOijoeeix;, dSuvaxov.
Ou
Yp
St)
%
f'
afo6y|fft{ out?) faun); eWv, dXX' fan
ti xal crspov icapa t)v at0r,atv , 8 dvotyxri itpdrcpov
eTvai tijf aiad^neio;

to
f&p
xivouv too xivouj/ivou
tpuffii irportpdv iorrf xav e! XeyeTai irpoc ofXXriXa Taura,
30 ouOev jjTTOv.
ait, non est profecto similiter certa niedici et ignari opinio :
utputa, de futiini sano, aut non future Item in ipsismet
sensibus , non est similiter certus qui alieni est , et qui pro-
prii ; nee qui illius quod prope est et ejus quod longe : sed
de colore quidem visus , non gustus, de sapore gustus , et
non visus, quorum nullus unquam ait eodem tempore circa
idem simul ila et non ita se habere. (19) At nee in alio tern-
pore circa passionem quidem dubitarint, sed circa illud, cu i
passio accidit : dico autem veluti idem quidem vinum , aut
ipsum mulatum , aut corpore mutato , videri possit quan-
doque dulce
,
qnandoque non dulce, sed non ipsum dulce,
quum est quale est, unquam mutatum est, sed semper veri-
ficatur de eo ; et quod futurum est dulce, necessario tale est.
(20) Attamen omnes illte orationes hoc perimunt

et quern-
admodum subslantiam non esse ullius , ita nee quicquam
necessario esse; necessarium enim non contingit aliter et
aliter se habere. Qnare si quid necessario est, non ita et
non ita habebit. (21) Et simpliciter, si sensibile solum
est, nihil fuerit profecto, quoniam turn animatanon essent.
Sensus enim non esset. Neque sensibilia itaqtie neque
sensiones esse, fortassis verum esset : sentientis enim ha?c
passio est : at ipsa subjects
,
quae sensum faciunt , non esse
etiam absque sensu , hoc impossibile est Sensus namque
non ipse est sui ipsius, sed est aliquid aliud etiam pra'ter
sensum
,
quod necesse est prins sensu esse. Movenscnim,
natura prius est moto : et si ad se invicem haec esse dicun-
tur, nihilo minus.
CAP. VI.
Eicri Bi Tivt( ot diropouui xal twv xauxa ireicetiT|xs-
vav xal twv Tout Xdv/ouc toutou? (xdvov Xs^ovtiov

tj-
tousi -ip Ti? 6 xptvuv tov
&Y
la,
'
VOVTOt xal ^X"; T0V n
'P^
i'xauta xptvouvra 6p65;. Ta Si Totauxa dwop^ixaxa
at Sfjioia ivri tw dreopeTv icdrepov xa6eu8o[Uv vuv t) ^pri-
Yopaijtsv. (i) AuvavTai
8'
al dicopiat at TOiauTat irSEoai
to auTO* irdvTwv yip Xdyov d^iouotv ootoi eTvai

dp^v)v
Yap
ijTjTOucrt, xal tutt|v Si* ditoSeiFju.)? Xau.6avetv,
im\ 6ti y' ou icncsto'ixivoi eieri, favepo(
elaiv 2v xai?
40 irpdF;e9iv. 'AXX' imp eiwopisv, touto auTuv to ica6o(
irv

Xoyov
Yap fJriTOuffiv 5v oux fort XdY0<

i7toSe/-
Ecb>(
y^P ^PX^I
oox ditdSeif-ii; eVctv. Ootot (xev ouv
PaS'wxi av touto iceia6titv

taxi
Y^p
ou /aXeirov Xa-
6ttv. Ot S' It t^ XdYUj t)v p(av pidvov ?T)TouvTe
46 dSuvaTOV (t)tou91v
*
jvavr(a
Y^p
'fctiv dF;ioueriv , eu8u?
ivavTia Xs'yovtk. (s) El Si (iT| Ioti itdvTa irpd? ti,
dXX' s*vid iTi xal aura xa6* a&Ta , oux av tvj itSv to
(paivo'fievov dXr,6((* tb
y&P
ipaivrfjitvov tiv( icxi ai-
vduitvov. fiTt 6 Xs'yuv JitavTa Ta ipatvdpisva elvai
M> iikifif, ,
anavTa icotei ta Jvra irpdc ti.
(4)
Ato xat <pu-
XaxTt'ov toT? t)|v pfav Iv t5 Xdvcp Ctjtouoiv, 5u.a Si xal
une'xciv Xoyov dfjiouvtv , Sri ou to
f
aivdjuvov tvxtv
,
Sunt autem quidam qui dnbitent et eorum quibus de his
IKTsuasum est, et eorum qui has orationes solum dicis causa
edunt. Quserant etenim, quiseum, qui sanus est, et oronino
qui circa singula recte jndicarit, examine!. Tales autem
dubitationes similes sunt , ac si quis dubitaret utrum dor-
mimus nunc , an vigilamus.
(2) Tales namque cuncte du-__
bitationes idem possunt. De omnibus etenim hi volunt de-
monstrationem esse. Principium namqne, et hoc per
demonstrationem accipere qiiaerunt. Quod autem non
est eis persuasum , ex eorum actionihus manifeste apparel.
Sed , ut diximus , iste eorum affectus est : rationem nam-
que eorum qwerunt, quorum non est ratio. Demonstra-
tionis enim principium non est demonstrate His quidem
igilur facile hoc persuadebitur : non enim est difficile per-
cepto. Qui vero in oratione solum quterunt ut vi convin-
cantur, impossibile quaerunt. Contraria namque dicere
adversarium volunt, ipsi statim ab initio contraria dicen-
tes. (3)
Si autem non sunt omnia ad aliquid, sed quaedam
ipsa per se ipsa sunt, non erit utique verum omne, quod
apparet. Apparens enim , alicui est apparens. Quare qui
dicit omnia vera
,
quae apparent, esse , omnia entia facit ad
aliquid.
(4)
Quare observandum est iis qui vim in oratione
quaerunt, simulque reddere oratiotiem volunt, quod non
Digitized by Google
512 [ta-M.) TON META T
dXXi to q>aivo'u.evov <pa(veTai xai ire fs(vtrat xai
3J
xai S>t. *Av
8'
uite'^wot |iiv Xoyov , u.J) outo>
8'
&ice-
yoxri, ouu.&qo'eTat auToTcxtxvavT^a Ta^uXtYeiv.
(5)
'Ev-
St^etai
Y^P
w butoj xata (tiv t}|v 8\j/tv [aAi <pa(vt~
t aGai ,
rf.
os YEuaet u^
,
xai xcov 8:pOaXpuav Suoiv ovrotv
U.J) Tauxi ixaTEpa t5j o^ei, av toaiv avdaoiai. "Eittl
irpd
Y
( T0"< 8i4 t4< TtaXai ctpY|(xiva( aMa; to <poti
vdpevov odaxovTac dXr)6ic elvai , xai Sta touto icavd'
6u.o(w; Elvai
<J*u8?)
xai dXir]85j
(
out*
y&p
Hnxai rauxa
10 (paivjorOai outc Tip auT5 l Tauxa , aXXi iroXXdxic
Tavavrla xzTa tov autbv /pdvov

r) jxev
Yap
itpij Suo
Xtyet ev TTJ inaXXa^et twv SaxTuXwv , v)
8'
Atyic
i*v
)
,
dXX' OUTl TV) OUTTJ "ft
Xai XOTa TO OUTO al(j6T]IIl xai
waauTtof xai iv tw auTijS
Xpdvcp, ware tout' av etv|
15 alrfiis.
()
'AXX' (so)? Sia tout' avYxi) Xeyeiv toT<
(jl\ 8i' dhropiav dXXa Xoyou xapiv Xiyouoriv , 8tt oux
few aXr,9i( touto, aXXi toutw aXrjQec. Kal waitep
St) itportpov ctpi)Tai, AvaYXT) xai itpo't Tt mtiiv SiravTa
xai Ttpbt 8o?av xai atsOigoiv, wit' oute
y^Y
0V8v ^x
'
i ferai oGSiv u.r,0evb{ irpo8oaaavTO;. El Si
Y<fy
0VV
t| carat, SvjXov ori cux av etrj Srcavta irpbc 8dav.
(7)
"Eti (I iv, itpb< Iv i\ icpbt wpmu-svov

xai el touto
xai <(u.iou xai faov, dXX* ou itpb; to SurXdaiov
y< xb itrov.
IIpcx; o-Ji xb 8odov tl xauxb dlvOpuiico; xai to Soja-
36 CoV'vov , oux fexai avdpcomc to Sojjd^ov , aXXa to 80-
atdy.evov. EI
8*
Ixao-Tov fexai irpbc to 8o!jaov,
itpb? airetpa ferai to> tt8ti to 8o^a^ov. (s) 'Oti u.iv
ouv pc6atoTaT>| 8dia itaowv to |xj) tTvat aXr,6ei< 5aa
to.; ivTixet(Xva( tpaufi; , xai t( auu.6ai'vei toi( outco
30 Xe'yousi, xai 81a il oCtw Xeyousi, TooauTa cipijiiOco.
()
'Eicel
8'
aSuvaTOv t^|v jvr(faatv dXijOeuesOai jpa
xaT& too auTOu , <pavepbv 8ti ouoe TavavT^a fifta uitap-
yiiv IvStyeTat tm auToi. Twv (xiv
Yap
ivavrtwv 6a-
TEpov aripijai; ioTiv ou^ 3Jttov ,
ouat'a? Si <rrE'pr,<jic
,
85 f, 5s ote'pt)<ii{ aitdjpaoic ioTiv dico' Ttvo; wpiojxs'vou
Y-
vou(. Ei ouv dSuvaTov Sixa xaTaipaval xai dicofaval
oat|0w;, dSuvaTov xai TavavTi'a uicoip^eiv <(*a, iXX'
^
iaj a,ucph> , rj Oaxepov itiv n^ OetTtpov Si anXu;.
A 4>Y2IKA T,
C (ion.)
quod apparel , est, ted quod apparel, cui apparet, et quando
apparet, et quatenus, et quomodo. Quodsi reddantqui-
dem orationem , Don tamen ita reddant , accidet eis qnam-
primum contraria dicere.
(5) Potest etenim eidem secun-
dum visum quidem mel apparere, gustu autem non ; et quum
oculi duo tint, non eadcm utrique visui, si visus sint dissi-
miles. Etenim ad eos, qui propter olim dicUs causas, quod
apparet , verum esse dicunt , et ob hoc omnia similiter esse
falsa et vera ( nee enim omnibus eadem apparere, nee eidem
semper eadem, sed plerumque contraria, etiam eodem tem-
pore : (actus etenim duodicit in digitorum variations, visas
autem unum) dicant : sed neque eodem sensu et secundum
idem , et eodem modo, et in eodem tempore : quare hoc
esset verum profecto.
(6) Sed ob hoc fortassis iis qui non
propter duhilationem , sed orationis gratia dicunt , necease
est dicere, quod hoc non sit verum, sed liuic verum. Et,
ut antea dictum est, necesse est, ad aliquid, el ad opi-
nionem , et ad sensum omnia faccre : quare nee factum est,
nee erit quicquam , si nemo prius opinatus sit. At si fa-
ctum fuit, aut erit, patet quod non ad opinionem omnia
sunt. (7) Item , si unum , ad unum aut ad determinatam
;
et si idem est, et dimidium, et sequale, non tamen ad
duplum, quod oequale est Ad opinionem itaque si idemest
homo et quod opinatum est, non est homo, quod opinatur,
sed quod opinatum est. Quodsi unumquodque ad illud erit
quod opinatur, ad infinita specie, quod opinatur, erit.
(8)
Quod igitur omnium certissima opinio est, non simul vera
esse contradictorie opposila, et quid illis, qui sic dicunt,
accidat, et cur ita dicant, ha?c demum dicta sint.
(9) Qunm
vera impossibiie sit contradictionem simul de eodem vcri-
ficari
,
patet quod neque contraria simul eidem inesse con-
tingit. Contrariorum enim alteram non minus privatio est
,
ac substantia; quidem privatio : est autem privatio, negatio
a quodam determinate genere. SI impossibiie itaque est
simul alfirraare et negare, vere impossibiie est etiam con-
traria simul inesse: sed aut ambo secundum aliquid, aut
alteram secundum aliquid , alteram simpliciler.
CAP. VII.
'AXXa |ii|v ouSi u.eTa;u dvTi^aoeoif IvSe'jrsTai tTvai
40 oOOsv , dXX' avaYXT|
^
^dvai ?| aico?dvat fv xa8' ivb?
ixiouv. AvjXov Si itpwxov u.iv bpmau.E'voi? t( to dXr)-
6if xai <j>cu8o;. To u.iv yap Xe'yv to 8v u.{| eivai
?| to u.i| 8v elvat iJ(eu8o? ,
to Si to 8v ttvai xai to u.^|
8v u.Vj tTvai akrfiii, ojote xai 6 Xe'ywv touto eTvat ?| u.i|
is bXtiOeuiei t| JyeuffETai. 'AXX' outs to 8v Xe'ye-vi
fi.it
tTvai
^
eTvai outs to ja^j ov.
(2)
"Eti ^toi to u.ETa^u
IsTat ttjc avTi^datbii;, oivitEp to faibv (xiXavo; xai
Xeuxou, r\ to; to (X7)Se'tepov avOpuicou xai Tkicou. El
(tiv ouv oCxw; , oux av [iETaaXXot ( ex (xi| aY8ou
Y^p
0 eI dYadbv (XETaSaXXei,
$ U toutou el u.^ aYa8dv)-
vuv
8'
ael fa(vir* ou yip Im u.eTa6oXij aXX'
JJ il<
Ta dvTixe(u.eva xai tieTa^u. El
8'
fori u-iTa^u, xai
At vero nee inter contradictionem possibile est quicquam
medium esse , sed necesse est dicere aut negare unum-
quodque de uno : manifestum autem est primo quidem de-
finientibus, quid verum, quidve falsum est. Dicere namque
ens non esse , aut non-ens esse , falsum : ens autem esse , et
non-ens non esse , verum est. Quare et qui dicit hoc esse
aut non esse , verum dicet , aut mentietur. Sed nee ens di-
cilur non- esse, aut esse, nee non-ens.
(2) Item medium
inter contradictionem , aut erit quemadmodum fuscum inter
album et nigrum , aut quemadmodum neutrum inter ho-
mincm et equum. Si itaque ilaest, non mutabitur pro-
fecto : ex non-bono namque in bonum mutatur, aut ex
hoc in non-bonum : nunc vero semper apparet; non enim
est mutatio, nisi ad opposila , et media. Quodsi est me-
Digitized by VjOOQIC
(ion.) METAPHYSICORUM LIB. III. CAP. VIII.
outto? ir) dv tk tic Xtuxbv oux ix
^
Xeuxou Y'veotf
vuv
5*
ofy
oparat.
()
"Ext itSv to SiavorjTOv xal
voijtov *j Sidvoia t\ xara(pi)9tv T| dndcpi)<nv

toSto S' 15
opuru.ou KjXov 6rav dXrjOtuT) ^
tj<tu$rjTat. "Orav uiv
s $i cuvWj tpa'aa ?| dTropScfa, dXrjSiuii, orav SI w$c,
t|/iu3tai.
(4J
"Eti Ttapa icdo-ac; Sti tTval rl? dvriipd-
ati, tl (x^i
Xdyoo tvtxa "kiytxai- &axi xal outs jXtj-
Qtuatt tt( our' oux dXr,deuo*si. Kat irapi to 3v xal to
(x^i
3v larai, Sari xal itapi fittaii xal cpdopiv jxtTa-
io 60X11 tic; fcrai.
(6)
"Eti iv 6Wc vtWtv
'h
dirdyacnc;
to ivavrfov iittiptpet, xal v toutoic iarat, ofov Iv
dptOuoic outs irtpirrbc outs ou wtpiTto? dpt9u.de.
'AXX' aSuvaTov ix too 6picru.ou Si SrjXov.
()
"ETt
(I; aireipov paSteiTat , xat ou (xdvov :J|u,tdXta Tat oVca
15 iorat aXXi irXt(o>. lTdXtv yitp tVcat dirocpijo-at tooto
irpoc xr,v ^atv xal t))v dird^acuv, xal tout' tarai ti-
i\ ykp ouota icm tic auxou aXXiq.
(7)
"Eti Srav Ipo-
u.svou ei Xeuxdv icmv (tin) 8x1 ou, oiOiv dXXo dicoirt'-
<puxtv ^ to eTvat

dird^acuc Si to u.1, eTvat.
(g) *EX(-
10 XuOe S' Wot? aKxT) t) Sd^a wtnttp xal dfXXai tuv napa-
Sd^oiv Srav
fkp
Xunv yA\ Suvamat Xdyouc ipiorixouc,
ivSdvTfc xto Xdvw oufjitpaffiv dXrjOic mat to ouXXo-
YiotOev. 01 uiv o3v Sii TOiaunnv aWav Xtvouaiv , ot
Si Sta to navTiav C)t*iv Xoyov.
(0) 'ApX^I
Si itpbe
16 Siravtac toutouc iE 6piou.oti. 'Optau.bc Si ylvtxai ix
too 0TT,u;aiviv ti dvayxatov tTval autouV 6 yap Xdyoe,
o5 Tb dvou.a tniu-eTov , 6piTu.cn; yivcTat. "Eotxe S' (xiv
'HpaxXc(Tou Xa]fO,
Wyiov itavra tTval xal u.J| tTvai,
aWvra dXi)6r, irotelv, 6 S' 'Ava^YOpou eTva( ti (u-
W ta$u tt,< avTicpaotwc, fiort itavra ijxuSrj* Srav yap
(ity^OTJ, out" ayaObv out' oux dyaSbv to puyua, Sere'
oftOiv cttctiv &Xr,6c;.
|m,85.] SIS
dium , tic etiam aliqua erit in album non ex non-albo ge-
neratio : nunc autera non cernitur.
(3) Item omne Intel*
lectuale et cogitablle mens aut affinnat , aut negat. Hoc
vero ex deflnitione palei, quum verum dicat, aut mentiatur.
Quum enim sic componens dicit aut negat , verum elicit
:
'
quum vero sic , mentitur. (4) Item, in omnibus contradi-
ctionibut medium esse oportet, nisi oralionis gratia dicatur.
Quare neque Terum dicet aliquis, neque non-Terum : et erit
prater ens, et non ens. Quare etiam, prater generatio-
ns et corruplionem, transmtitatio substantia aliqua erit.
(5) Item in quibuscumqne generibus negatio contrarium
inducit , in bis etiam erit : utputa in numeris nee impar,
nee non impar numenis. Sed impostibile est : ex deflni-
tione autem est manifestum.
(6) Item in infinitum pro-
cedet , et entia non solum sesquialtera , sed etiam plura
erunt. Rursus namque hoc negare erit ad affirmationem
et negationem : et hoc quicquam erit : substantia namque
ejus est alia qutedam.
(7) Item
,
quum aliqno interrogante
an album sit, dicat quod non, nihil aliud negavit, nisi
ipsum esse : iptum vero non esse negatio est.
(8) Advenit
autem quibusdam opinio ista , sicuti ceterae quoque pneter
communem opinionem : quum enim non possunt argu-
menta coutentiosa solvere, cedunt oration!, assentiuntque
verum esse quod syllogismo eflectum est. Quidam itaqueob
talem causam dicunt
;
quidam vero, proptereaquod omnium
cautam qnaenint.
(9)
Principium vero ad bos omnes, ex
deflnitione. Fit autem definitio ex eo
,
quod necessariuui
est aliquid eos signiBcare. Ratio enim , cujus signum est
nomen, definitio fit. Videtur autem Heracliti quidem opi-
nio, omnia esse et non esse dicens, vera omnia facere;
Anaxagone vero , esse aliquod contradictionis medium :
quare omnia falsa. Quum enim miscentur, neque bonum
,
neque non-bonum est illud milium. Quare nihil est dicere
verum.
CAP. VIII.
Aitopisuivojv Si toutiov tpavepbv Sxi xal Ta piova-
^S? Xevdfieva xal t! xot4 itavTiov dSuvaTOv uicap^eiv,
ae Scmcp Ttvi; Xsyouuiv, ol u-iv ouOiv
f
oicrxovTc; aXr,9i; tT-
vat( oudiv yap xcoXueiv tpaalv oBtoj; Sitavra eTvatSencep
TOT^jV StaU-tTOOV CfUU-JltTpOV Etvai), ol Si icovt' aXijSij.
2^e8bv yap ootoi ot Xdyoi ol auToi tw 'HpaxXtttou* 6
yip Xi'Ytov 8ti iravr' iJXijO^ xal itavTa <}<euS5j, xal
XMpU
40 Xiytt tuv Xdyov ixaTCpov toutwv, wstt' ttxtp iSuvaTa
ixetvx , xal TauTa ctSuvatov eTvai.
(2)
"Eti SI <pavt-
po><; dvTiipaoetf iialv
&i
ou^ oTo'vts ctjxa Xi)OfT< ttvai.
OuSi SJi (j/euSei; itaaaf xaitoi Solid
y' av pSXXov iv-
Se'/taOai Ix twv eipi)uivuv.
(3) 'AXXi irpb; SitavVa?
46 tou? toioutou; Xdfou< alwioOai StT, xaOdirep iXtVOr)
xat i'v toI{ eirdvi.) Xo'yoi?
,
o6x tTvaf ti
^
|*J| efvat
otXXa oT,ijiiveiv ti, ware i\ bptoptou StaXcxTiov Xafvdv.
Ta ti OT)u.atvsi tci
<J<uSo? ?| to iXifiU. El Si u.t)6iv
dtXXo
$
tci dXi)9i ipavat
^
dticoipdvat t|cuSd; laxiv, dSu-
M vxtov icdvTa t|/tuS9j eTvat* &vayxT\ yiip t9)^ dtvTt^aaewc
OotTtpov tTvai (xctptov ctXrjOs'c.
(4)
"Eti tl 7tSv
^
f
dvat
^
djtoipdivat dvayxaTov, dSwvawv ctct^dtipa iJ/tuSrj tT-
ARISTOTELtS. II.
His autem determinate , manifestum est quod ilia quo-
que quan uno modo et de omnibus dicuntur, impostibile
est esse , ut quidam aiunt
,
quidam quidem nullum dicentes
verum esse (nihil enim prohibere ita cuncta esse aiunt,
uti diametrum commensurabilem esse
);
quidam vero omnia
vera. Fere enim rationes eorum , eaedem quae et Heracliti
sunt. Qui enim dicit quod omnia vera et omnia falsa
,
etiam separatim utramque harum orationum dicit. Quare
si ilia impossibilia sunt, haec quoque impossibilia esse ne-
cesse est
(2) Item patet quod contradictiones sunt
,
quat
non possibile est simul veras esse. Ergo neque falsas omnes
:
etsi id videri possit magis contingere ex jam diclis.
(3) Ad
has lamen omnes rationes petere oportet , ut et in supe-
rioribus sermonibus dictum est, non si sit aliquid, aut non
sit , sed si aliquid significat. Quare ex definitione dispu-
tandum est, accipientibus quid verum quidve falsum signi-
ficat. Si autem nihil aliud est, quara affirmareaut negare,
verum aut falsum est , impossible est omnia falsa esse.
Necesse est enim alteram contradictionis partem veram
esse. (4) Item, si omne aut affirmare aut negare necesse
est, impossibile estutraque falsa est : altera enim pars con-
Digitized by Google
500 [7173.] TON META TA
?jv 8 iv^|XT)ve, xat rjvxouxo xtvb? ouuta. To
8'
ouaiav
cr,u.aiviv iVriv Sxi oux ofXXo ti to stvat auxw. (t i) El
8'
laxai aura) to Sitsp avOpwirto Etvat Srcep u.yj dvGpo'jirw
eTvai vj Sirep jx'J) Etvat dvOptiiuj), dXXo Tt faxat. "flax'
8 dvaYxaiov auxot? Xeyeiv Sxt ouOsvbc Eoxat toiouto? Xd-
yo?, aXXi icavTa xaxa au(i.6i6r]xoc
*
xouxto yip Sitopt-
orat oiato xal to o-uu6(5]xd?
*
to
f
ip Xeuxov v<o dv-
6ptiito) ou(x6e'6r|xev, 5ti fort (tsv Xeuxo; dXX' ouy 6'irep
Xeuxov. El Si rcdvxa xaxa <tu|j.6e 6r)xb; Xe^etsi, ou-
io 6ev Ecrxat itpwxov to xa8' ob , si dYt to ouixSeC^xo;
xaO' uitoxEiptivou Ttvb? OT)puttvEt tyjv xax)Yoptav.
(h) 'AvdpcT) dpa eU aiKtpov levai. 'AXX* dSuvaxov

ouSi
y^P
^Xeico ou(aicXIxetg(i Suotv
*
to
fip
crua66r)-
xbc ou truu.o'E&ijxdTl ffU|xoe6r)X0(;, e! (xtj oti d[/.<pu> erupi-
li oe&qxe TauTta* Xe'yio
8'
olov to Xeuxov
t
uouatxdv, xat
touto Xeuxov, 8xt dfitpeo tw dvOpwitip aujxfo'Sr.xev

dXX" oij^ 6 2(i)xpdrv)? ixoucrixb? oSt<i>c, Sxt d'u.fco auu.-
6i6rjxEv Jtepo) Ttvt. (is) 'EikI toivuv t4 [aev out*);
t&
8'
exe(vo>( XsyETat ouuSsfiyixoxa , oVa oGxo>? XeyE-
20 Tat w; xb Xeuxov to> ZwxpdxEt , oux IvSiytxai ditfitpa
sTvat l7ti xb avb), olov xoi ZwxpdxEt to> Xeuxw ETEpOV
ti oo[i6E6ifixd' ou
Y^p y'T"""'
Tl ^v
ft
aitcivxtov.
OuSe oil t<!> Xeuxui fxspdv Tt lorat o-uu.6e6t)xo'(;, olov to
(iouoixo'v ouOev te
fkp
ptaXXov touto exeivw -J) exeivo
xouTip o*u|x6e6t)xsv. Kai Sjxa Siioptaxat 6xt x& (zsv
ouxto ffuu.6E'6r,xE, xa
8*
<b{ xb [xouuixbv EtoxpdxEi
-
Sua
8'
OUT(l>C ,
OU 0U|x6Eo'T]xdxi erU[i6'6n)XE TO OU[x6E6r)XO?
,
dXX' 80a exe(v(o(* wax' ou itavxa xt4 oupiSsfiKixb? Xb-
/O^OETat. 'Effxat ip Tt xat &>( oua(av atiptatvov. El
3d 8s touto , 8^8eixti Sxi dSuvatTov fipia xaT>)Y0pEto6ai
xa; dvxt^ddeic. (id) "Ext ei dXr^Et; ai dvTttpd'oEtf
[xa xaxi tou auxou itSerai, SrjXov d>; ifitavxa 4*5X01 ev.
"EffTott
Y>pTO auxbxa\xpiiipT];xolxoi/_o<;xal Jv6ponco(,
ei xaxa itavxds Tt ^
xaxa^rjoat ?, dicofrjoat vW/xai,
35 xaddnEp avaYXT) toT( tov npoKaydpou Xeyouoi Xoyov.
Ei
yP
Tip SoxeI u.r] elvat Tpt^p7u 6 avOpwicoc , 8r,Xov
b'xt oux <m TptTjpr,?- uste xat estiv, etirtp
^
dvxitpa-
c
dXrjO^. Ka\
Y^T
VTat
^
T0 T0" 'AvSaY<>P
0U

6ptou itdvxa ^p^ptaxa

*)ote
ftrfih i\tfi!a^ 6itdp-
40 y_iv.
(17)
To ddptaxov ouv iotxaot Xeyeiv, xat ctdu.e-
vot to 3v Xeyeiv itEpt tou
%
uii ^vto; Xeyousiv to
y^P
8uvct[XEt ov xat jjl-^i evxeXe/eiix to ddptdxdv luxiv.
(is) 'AXXi uJ)v Xexte'ov y' auToti; xaxa iravxbj [itavxb;]
Tr,v xaTot^aatv
^
t^v djcd^aotv aTOTtov
Y*p
tl l.xdjrtjj
45
'}
t
uiv auxou dirdtpaat? uica'p^Et, jj
8'
IxEpou 8 [X^i
uitap^et
auTtji ou^ uitdpSet. Ae'yw
8'
olov eI dXr,8E< eIiceiv tov
dvOptoTtov 5ti o5x dvOpwtcoi;, 85jXov 8xt xal ou xptiip^c.
El [uv oSv
^ xaxatcpao'tc , dvtYxr) xat x-fjv dnd^aotv

tl Si (x^j U7tdp/i i\ xaxdtpaat;,
$
ye atird^ast? &itdp5t
to
pSXXov rj -f) auTOu. Ei ouv xdxEtvn) Oicdp^Ei, &ndp>
Set xat v) xr,; xpirjpou;
-
ei
0'
a5xr) , xat j) xaxdfaot<.
(i) Tauxd xe ouv o-ua6aivEi xot< Xe'youoi tov Xoyov
touxov, xat 8x1 oux dvotYXTj ?| ipavat ?j ditosdvat. El
Yap
dXrjQs'c toxiv 8~i dv6pbmo( xat oux dv6phnro(, 85)-
4>V21KA T, 8.
(..O7,ioo8.)
significabat
, et hoc erat alicujus substantia. Snbstantiam
vero significare, est quod non est ei esse aliud quippiam.
(13) Si autem ipsum bomini esse, est ei ipsum uon-liomini
esse aut non esse homini , aliud erit. Quare necesse est eis
dicere quod nullius talis ratio erit, sed omnia secundum
accidens
: hoc enim substantia et accidens diflcrunt. Albedo
etenim homini accidit, quoniam est qtiidem atbus, sed non
est ipsa albedo. Si autem omnia secundum accidens di-
cuntur, nihil erit primum de quo prsedicentur : si acci-
dens semper de aliquo subjeclo significat praedicationem.
(14) Necesse est in infinitum progredi. Sed impossible est :
ptura enim quam duo, non conjunguntur. Accidens enim
non est accidenti accidens, nisi quia utrumque accidit
eidem. Dico autem veluti album est musicum, et hoc
album, quoniam utrumque homini accidit : sed non ita
Socrates musicus, quoniam utrumque alicui alteri accidit.
(15) Quum itaque quaedam ita, quxdain aliter accidentia
dicantur, quaecumque ita dicuntur ut album Socrati , non
possunt infinite sursum versus esse, ut Socrati albo alteram
aliquod quoque accidens. Non enim fit aliquid unum ex
omnibus. Neque etiam albo aliquid aliud accidens erit
,
utputa musicum. Non enim magis hoc illi quam illud huic
accidit. Et ad hacc distinctum est quod quaedam ita acci-
dunt, quaxlam ut musicum Socrati. Quotcumqne vero hoc
modo
, non accidenti accidit accidens, sed quotcumqne illo
modo. Qnare non omnia secundum accidens dicentur Erit
ergo aliquid tanqnam substantiam significans. Quod si est,
monstratum est quod impossibile est simul contradictions
pra>dicari. (16) Item si contradictiones simtil veras de
eodem omnes
,
patet quod omnia ernnt unum : erit etenim
idem et triremis, et paries , et homo, si de omnl contingit
quicquam ant affirmare aut negare, sicuti illis necesse est,
qui Protagorae opinionem seqnuntar. Si enim cniquam vi-
deatnr homo non esse triremis
,
patet quod non erit trire-
mis : sed est etiam , si contradictio vera est. Et jam fit
quod Anaxagoras aiebat , simul omnes res esse , ita ut
nihil vere unum sit. (17) Indefinitum itaque videntur di-
cere. Et putantes de ente tractare , de non-ente diennt.
Quod enim potenlia et non actu est, illud est indefinitum.
(18) At vero dicenda est eis de omni aflirmatio ant negatio
omnis rei. Inconveniens namqne est , si cuique sua quidem
negatio inerit , altering vero
,
quod non inest ei , non inerit.
Dico autem , utputa si verum est dicere de homine , quod
non est homo, manifestum est, quod etiam non triremis
est. Si aflirmatio igitur, necesse est etiam ncgationem
inesse. Quodsi affirmalio non inest, negatio tamen inerit,
magis quam quae ipsius est. Si igitur et ilia inest, inerit
etiam triremis negatio : et si haec, etiam aflirmatio. (19) Han;
igitur eis accidunt, qui banc orationem dicunt, et quod
non est necesse aut affirmare aut negare. Nam si venim
est quod homo et non homo
,
patet quod etiam nee homo
Digitized by Google
(loor) METAPHYSICORUM LIB. III. CAP. IV. [73
7bJ
607
Xov 8-n xal out' avOptoito; out' oux avOpoiiroc ?mi

TOtv
Y&p
Suoiv Suo aito^aaeii;. EI Si u.ta ii au^oiv
ixelvr, , xal aSti) [x(a av it?) dVnxsiu.s'vT).
(20) "Eti
jJtoi irepl SrcavTO oCtioc e/ct, xal laxi xal Xcuxbv xal
& ou Xcuxbv xal 8v xal oux ov, xal icepl ri aXXa; tpaaen
xal aTtoipaffeii; o|xotorpo7Ki>;, 4| ou <JXX4 7rspl u.cv ttvac,
ircp( Tivac
8'
ou. Kal el (xiv [xj| itepl iraaac, aurai
av eTev 6u.0X0Y0uu.cvar si Se irepl iraaa?, iraXiv jjtoi
xa8' 6Wv to <p5jaat xal airosprjoai xal xad' oawv auro-
10 eptjffat xal ipTJoat
, ^
xaxi fiiv cov tprjoai xal dicosijoat,
xaO' 6Wv SI dittxprjaat ou itavrcov ^TJffott. Kal el uiv
outw;, et-ri av Tt icayinti oux ov, xal a8r>| (5s6aia Sdija
*
xal si to (X^| (Tvat p^'Saio'v Tt xal Yvwpijxov, yvcopiptw-
TSpa av ({)] 4)
f
aau ^
dvTixeiu.evir).
(21) El Si 6u.dcw<;
I xal ica i-Ko^aai ^avat avapcr,, ij-roi dXnj&sc Stat-
pouvra XtYStv, olov 8ti Xcuxbv xal itaXiv 8xt ou Xcuxov,
$\ ou. Kal'ei uiv
pj)
aXr)6i( Siaipouvta Xeyeiv, ou
Xs'-ftt tt TauTa xal oux forty ouOev ti St u.^ ovra
irioc, av tpOs'Y^iTo *1 jtaStoetev ; Kal itdVta S' av eirj
30 fv, waitep xal irporepov eTp-rixai, xal Tautbv iVrat xal
avOptoito; xal Geo? xal Tptqp?)c xal ai dvTipdaei; auTuv.
(22)
El
8'
6|xoib>c xaO* ixaoTou, ouOev Sioiaet erepov
erepou tt yip Stolaet , tout' cVrat 4Xr
;
8e? xal tSiov.
'OpotbK Sc xal ,cl Staipouvra Evos'/stat aXijOEUEiv,
36 ouu-Saivei to Xc/8ev. (Ipoc oi toutu) on irdvTce av
dXr,6suoicv xal irdvTce av d>eu8oivTO, xal auTOc a&Tbv
ou-oXayEi i|/Euosff6ai.
(23)
"Au.a 8c favepbv 6ti itepl
ouOcvd; Jffri itpb? toutov fj axe<J<i<
-
ouOsv yip Xt^M.
Outc
Y&p
oCtojc out' ou/ ourw;
X^Y" >
*XX' oStw; t
30 xal ou/ oBtox. Kal irdXtv yc TauTa diitd^Tjaiv au.cpu>,
6rt ou6' oBtwi; outc ou/ oCtw?
-
cl yap u.ii, jJSi; av tt eit)
wpiuusvov. *Eti cl Stov
^
^aat dXT)6^<
^,
i) ino-
ipaot? i|/euS^
,
xav aO-rri aXr,6^? r) , T| xaTa^afft? <}isu-
Si{(, oux av sir) to auto 4'u.ct (pavat xal anotpavai cxXt)
-
3 6w{. 'AXX' (oj lyatev av tout' cTvat to e?
ipxlc
"*i-
u-svov.
(2)
*Eti 5pa 6 piiv ?| f/etv iron &icoXa(x6av(dv
$
u.ij e'/eiv StE'jiEUO-Tat , 6 8i j[X!pu> aXTjOsusi; ci
Y^p
ttXiiOeuci, Tt av etr) to Xey<>[vov Sti TOtauTTj twv AV-
twv ?) tpuo-ti;; cl Ss (xf| aXi)6cuct, aXXi ixSXXov dXvj-
*0
Ocuet 6 sxcivbi( &7CoXau.6dvuv, ^Stj itu? i^ot av Ta
Svra , xal tout' i^U
av rfvj, xal ou^ fifta xal oux
SXr|9c. El Si 61x0110? 457tavTC{ xal tJ/EuSovtat xal
diXrjOrj Xc'youo-iv, o8tc <p8s'Y58at out' clitciv t5 toioutw
lortv

4(*a
Y^p
Taura tc xal ou TauTa Xc'yci. El 81
**
prjOev &RoXau;6dvct aXX' Sfiotw; otcTat xal oux oteTat
,
Tt av oiasepdvTto? ?/oi twv eutuv; SGev xal (xdXtOTa
oavcpdv eotiv &Ti ouOclc ouxo) SidxttTat oute twv aXXojv
otjTt twv Xcyovtwv tov Xoyov toutov. Ati Tt
Y'p
pa-
Stijct Me'vapaSc aXX' ou/ f,ou/d!^et old(ivo< paStlJetv
;
BO ou8* tu9ctiK IwGev icopeucTat el? <ppe'ap
$
cl
<pa'pYY
iav tu/ji, iXXa e^alvcTat tuXa6ou|*evo?,
&n
ou/ 6u.oi'b>c
old*cvo< (ii| dYaObv cTvat to iu.itEstv xal oV/aSo'v;
(2b) AjjXov apa 3ti to (acv pcXTtov 0itoXa(t6avct to
8'
oux ^cXtiov. El 81 TouTO , xal to jxlv AvOpwirov to
ncc oon homo eril. Duorum enim , duse negstiones. Qnodsi
ilia ex utrisque una, etiam htec una profecto opposila esset.
(20) Item aut in omnibus ita se habet , et est album et non
album, et ens et non-ens ; et circa ceteras aflirmationes et
negationes simili modo, aut non , sed circa aliquas, circa
aliquas vero non. Et si non circa omnes, istaiutique terlas
essent. Quodsi circa omnes , rursus aut de quibuscumqne
est affirmare, etiam negare est; et de quibuscumque ne-
gare, etiam affirmare : aut de quibusquidem est affirmare,
etiam negare est; de quibuscumque vero negare, non d
omnibus est affirmare. Et si ita esset, essetaliquid utique
pro certo non-ens : et haec firma opinio. Quodsi ipsum non
esse cerium quid et notum est , notior erit opposite affir-
matio. (21) Quodsi quodcumque est negare, similiter etiam
affirmare necesse sit, aut verum est dmdendo dicere, ut-
puta album , et rursus quod non album, aut non. Etsi non
est verum dividendo dicere, neque dicit haec, nihilque
prorsus sunt . sed ilia quas non sunt, quomodo loquentur,
aut ambulabunt? Et, ut etiam antea dictum est, omnia
unum erunt : et homo, Deus, triremis, ac eorum (ntra-
dictoria , idem erunt.
(22)
Quodsi de quocumque simili-
ter, nihil aliud ab alio difletet. Nam si differet, hoc verum
et proprium erit. Similiter autem et si dividentem vera di-
cere contingit
,
quod dictum est , accidit : et ad haec
,
quod
omnes vera dicerent, omnesque mentirentur, ipsequese
ipsum mentiri concederet. (23) Simul autem manifestum
est quod de nullo est ad hnnc consideratio : nihil enim di-
cit. Neque enim ita , neque non ita ait , sed ita , et noa ita.
Et rursus haec ambo negat, quod nee ita, neque non ita
dicit. Nam si non
,
jam esset aliquid utique determinatum.
Item , si, qnum affirmatio vera sit , negatio falsa ; et quum
hasc vera sit , affirmatio falsa est : non sit simul idem affir-
mare et negare vere. Sed dicent fortassis , hoc esse quod
a principio positum est. (24) Item, utrum ille quidem,
qui quamque rem aut aliquo modo se habere existimat, aut
non se habere, fallitur, qui vero ambo, verum dicit?
Nam si verum dicit
,
quid aliud
,
quod dicitur, est , nisi
quod talis natura entium est? Quodsi non tste, sed ille
magis dicit verum
,
qui illo modo existimat
,
jam aliquo
modose babebunt exsistenlia : et hoc verum esset , et non
simul etiam non verum. Quodsi cuncti similiter et men-
tiuntur et verum dicunt, nee loqui nee dicere quicquam tali
homirii possibile est : simul enim eadem et non eadem di-
cit. Quodsi nihil existimat , sed similiter arbitratur, et
non arbitratur, quidnam differat a plantis? Unde et maxime
manifestum est quod nemo, nee ceterorum, nee eorum
. qui hancorationem dicunt, itaaffectus est. Cur enim Me-
gara vadit , et non quiescit ire nutans? nee mox a diluculo
ad puteum aut ad praecipilium aliquod pergit ; sed videtur
veritus, tanquam non similiter non bonum et bonum esse
putans, cadere in ilia? (2a) Patet itaque quod hoc quidem
melius esse putat, illud verominime. Si autem hoc, nc-
Digitized by Google
508 [7577.]
TON META
TA *mKA I\ e.
8'
oux avOpwitov xal to jaJv yXuxu to
8'
ou yXuxu
dvdyxi] &7toXau.6a'vetv.
Ou yip il taou anavTa ?t)tsT
xal &itoXau.Sdvet
, 8rav olrjOtu; {U'Xtiov eTvai to irtetv
83<op xal ISetv avOpwitov Jto t)t5j afad

xoitoi y'
fSei,
6 c
I
tauTov
fy
8u.ouo xal dvOptoito? xal oux JvOpuncoc.
'AXX' Sicsp iXe'^Oi) , ou&ele 8? ou ipafoeTai t4 uiv euXa-
6ouu.evo t!
8'
ou. (m) "Q<m, uc lotxt, itdvTe? uiro-
Xau.6dvouo-tv
fyeiv aicXC?, el u,V| irepl fiwavTa, <JXX
irepl to d"u.eivov xal
X'P
0V- El 8i
^ e*iti<XTdu.evot
io dXXi SoijdSovTee , iroXu y.8XXov s*iri
l
ueXr]Teov av efr, Tje
dXi)6eia(, waitep xat voawSet 6vti yj uyietvtj) ttjj uyteta;*
(
xal yap 8 oo5a!J(ov Ttpoe tov eiri5Tau.vov oujr uyteivw;
Sidxereat itpo? d|v aXr^tiav.
(27) *Eti el ori (xaXiara
icavTa o6tw
?x
et xa^
<>"X
oSto*;, dXXi t<5 ye (aSXXov
l xal 3[ttov tvEdtiv ev
x5i ^uiet tSv ovtuv

ou yip av
8(wf(0(; <pifaatu.ev eTvai t4 8uo apTia xat Ta Tpt'a, ou8'
8u.oo 8ie'i|;euai 8 Ta Terrapa ire*vTS oldu,evo xat 8
XlXta. El o3v u.} 8u.oi'to<;, S5jXov 6ti firspo ^ttov,
Sxrct (tSXXov dXijOeuet. (as) El ouv to u.3AXov eY/ii-
o Ttpov,
tti ye dEv Tt
iXrfiU o5 lyyuwpov H-o'XXov
aXr|8e<. Kav el u.^ e*aTtv, dXX" ^8i) ye" Tt e*o-Tt |$e-
oatoTepov xal dX]8iv(iTepov, xal tou Xoyou aw,XXa-
yuivot av eh)(MV tou axpatou xal xioXuovto'? Tt ttj Sia-
vo(ct 8ptcrat.
(l008,IOO.)
cesse est ut et hoc quidem hominem, illud vero non-ho-
minem, et hoc quidem dulce, illud veronon dulceputet.
Kon enim sequaliter omnia quaerit et pntat, quum melius
esse bibere aquam, aut hominem visitare,
arbitretur,
deinde quteratea
: attamen oportebat, si similiter idem
esset homo et non-homo. Sed, ut dictum est, nemo est
qui non videatur aliqua veritns, aliqua non.
(26) Quare,
ut apparet, omnes arbitrantur, res simpliciter se habere,
si non circa omnia, saltern circa melius et delerius. Quodsi
non scientes, sed opinantes arbitrentur, mnlto magis curan-
dum erit de veritate, sicuti et infirmo magis, quam sano,
de sanitate. Opinans namque ad scientem, non saniter
ad veritatem dispositns est.
(27) Item , etsi quamraaiime
omnia ita et non ita se habeant, attamen ipsum magi
et minus inest entium naturae. Non enim similiter paria
esse duo actria dicemus; neceodem modo
mentitnsest,
qui quatt nor esse putet quinque, aut qui mille. Si itaque
non similiter, patet quod alter minus. Quare magis verum
dicit.
(28)
Si igitur quod magis est
,
propinqu ius est
,
pro-
fecto erit aliquid verum, cui propinquius est quod magis
verum est. Quod si non est, at jam saltern aliquid est cer-
liuset verius. Atque ita ab ilia intemperata oratione remoti
erimtis, quae prohibet quicquam
mentedeterminare.
CAP. V.
J6 *EoTt
8*
dmo
T?i airfu 8o!] xal 8 nptoTayopou
Xo'yv, xat faayxri 8u.o(u>? dfu,ip<d outou?^ eTvai
$
^
sTvat. E(ts yap t SoxouvTa itdvra laxh aXrjfl^ xal
t! <patvdu.eva, dvayxTi wavTa 4u.a dXrjejj xal iJ/suSri
eTvai. IIoXXol yap T(ivavT(a
CitoXaaSdvouiriv <SXXij-
so Xon, xal tou? uJ| Tauva So?a?;ovTa iauToT? omj/tuaeat
vou.ft;ouiv wot' avdyxK) to outo eTvaf Te xat
^
eTvai.
Kal el tout' eWv, &vayxr\ t4 SoxouvTa eTvai itdvT'
i\rfir,- t& dvTtxeffxeva yap 8o5dCoutv dXXr^Xon ot
8te<](eu(Tu.evot xal dX)6euovTe. El o3v tyti t4 i'vTa
15 oBtw<
,
dXr.Oeuo-ouol navTe?.
(2) "Oti (jtev o3v 4jco
Ti< auTTJc elo-l Stavofa? du.ao'Tepot ot Xovot, 8?Xov.
*i? s' ' t > > I 1 .
to-Ti 6 ouy_ o outoc Tponot fpo itavTa?
Tifc i-mxi-
5ew?- ol u.lv yap mifouc Sfovrat, ot 8e p(a. "Oaot
u.5v yap ^x tou d7topijai Cite'XaSov oBtok, toutow
40 eutaTo? r, dEyvota
ou yip itpoc tov XtJyov dXXi irpo?
x*,v Sidvoiav
^
aitdvTr,o-i? outwv

foot Sk Xdyou j^apiv
Xe'youot
,
TOtJTtov 8'
eXey/o? fam; tou t* e*v
T>i (poiv^
Xo'you xal tou iv toU 8vo'u.aoiv.
(j) 'EXr;Xu6e Se toi<
8iairopouo-tv
aB-ni j) So'Sa Ix twv alo6r,Twv,
^ uiv tou 4o,a
16 Ta; dvTt^dcretc xat TavavTta undpyetv 8pSstv ex TauTOu
yivdu.eva TdvavTta. El o3v (x-J) e'voe^eTat yeve'oOai to
V-i
5v
,
itpou^p^ev 8u.oioi( to itpSyu.a du.^o 5v , wojcep
xat 'Ava;aydpa<
(xefxt^flat irSv Iv itavTt <pT)8t xal A>)-
(Ao'xptTO;
xat yap o5to to xevov xal to itX^pei;
8u.ot'wc
so xaO' otiouv &7tdp/_etv ue'po?, xalrot to fiev 8v toutow
stvat
,
to 8i
pj)
5v.
(4) tlpoc (tev o3v tou? ix toutwv
uiroXa;x6dvovTai; e'poujxev 8ti Tpo'reov ph Ttva op8
Ex eadem vero opinione,
Protagoras quoque oratioest;
et similiter est necesse, ipsas ambas, aut esse, aut non
esse. Si enim omnia
, de quibus opinantur, quseque ap-
parent, vera sunt
, necesse est omnia simul vera et falsa
esse. Siquidem multi contraria invicero opinantur, ac eos,
qui non opinantur eadem
,
quae ipsi , falli pi.tant. Quare
necesse est idem esse
, et non esse. Quod si est, necesse
est omnia, de quibus opinentur, vera esse. Opposite nam-
que opinantur qui mentiuntur,
et qui verum dicunt. Sf
igitur ea quae sunt, ita se nabent, verum omnes dicent.
(2) Quod itaque amine orationes ex eadem mente sint,
patet. Non est autem idem omnes coarguendi modus.
Quidam enim persuasione
,
quidam vero vi indigent. Qui-
cumque namque propterea quod dubitent, iU existimarunt,
horum ignorantia sanabilis est. Non enim ad sermonem
,
sed ad mentem eorum ohviatio fieri debet. Quicumque vero
sermonis gratia dicunt, horum sanatio, redargutio est.et
ejus sermonis qui in voce, et ejus qui in nominibus.
(3) Ad-
venit autem tills qui dubiunt , haec opinio, a sensibilibus,
ea quidem
,
qua dicitur, simul contradicloria et contra-
ria esse, quoniam vident ex eodem contraria fieri. Si igitur
non est possibile
.
quod non est , fieri, praeexstitit similiter
utrumque ens : sicut Anaxagoras omne in omni misceri
ait
,
atque Democritus. Etenim hie quoque vacuum et
plenum similiter in quacumque parte esse : atqui horum
hoc quidem ens, hoc vero non-ens esse. (4) Ad illos
ilaque, qui ex his ita arbitrantur, dicemus quod quo-
Digitized by Google
(tout.) METAPHYSICORUM LIB. Hf. CAP. V.
[77,78.] 509
Xeyouoi ,
xpo'itov Sc xtva aYvoousiv. To
f4p
2v XryExat l
iiyoK, wsx* law 8v xpditov h&i/ttai yiyytolkil ti ix.
tou (iJ) 6Vco{ , foxt
8'
8v ou , xal Sjia to etutb stvat 8v
xal [xi| 6v, aXX' ou xaxa Tauxb oV Suvapet uiv yip
h&i/tvxi Su.a xauxb tlvati t* evavxie
,
evxtXt^si'a
8'
ou.
'Ext
8'
aijitoaofiev afixou; 6icoXau.6avtv xal oXXtjv tiv!
ouatav tTvai tmv Svtojv
, ?J
ouxf x(vt,o-i uirap^Ei oux
fdopa ouxe livtan xb icapaitav.
(&)
'Ofjiouo? 8i x\
i
Tccpt xi ^aivdixeva aXijSsta tvi'oi? x xujv afo6i)xb>v
lolX^XuOsv. To (jiiv yap akrfiU ou icX^Oet xpt'vterOai
otovxai xpoo-fctiv oOSi iXtfOTTjtt, to
8'
auxb xoT< t.lv
yXuxu Y'uou.vot{ 8oxeiv eTvai, toi< Se Tttxpdv wot' el
itavxe? exapwov ?, Ttavxe? irapeippdvouv , Suo
8'
^
xpei;
OYiaivov t| vouv eTyov, Soxeiv av xovxou? xajmiv xal
U icapaippovfiv , xou<
8'
aXXou? ou.
()
Eti Se itoXXots
tmv aXXwv wwv xavavxia 7tepl x5v auxwv <paCvEffOxt
xal ^aiv, xal auxc|> Ss Exaaxw irpb aurbv ou xauxa
xaxa t^v aiaOrjcriv act SoxeTv. IloTa o3v toutwv dXrjGTJ
$ (J/u85j
, 58>)Xov

ouOiv -yip (iSXXov xa8i ?| x8t Xr,65)
,
so aXX' 6u.otK)c Aib A*)u.dxpixoi; yl <j>t)<nv ijxoi ouOiv
efvai aXr,8i }
*,u.Tv
Y
'
St)Xov.
(7)
"OXuk Si Sii xb
u7toXapi6aviv tppdviriertv uiv djv afo-Or.fftv, tuxt,v
8'
eTvai aXXoiWiv , to (paivdjxevov xaxi r}|v aiff6i)0-iv
i iver/XT); iXji eTvat <paaiv ex xouxwv
y*P
*al
* 'Eu-toSoxXtj? xal Ati(*dxpixo< xal twv aXXwv <i>e trtot
eiirriv *xaoTO TOtauxatt 8olaic f^vr.vxai evo^ot.
(8)
Kal
f^p
'Eu.7Ce8oxX^ u.xa(5(xXXovxtt x^jv Riv (*e-
xaSaXXsiv <pTjol t^v ^povriutv
IIpoc ttapeov yap u.fjrt ivav^txat &v4p<aitoiatv.
10 Kxt Iv Ixfpot; oe X^et 6xi
oaov iHoioi (uxifuv , xoaov dp 09iffiv aUi
xai to
f
povfiv aXXota icaptaxaxo.
Kal IlapjxtvfSr,; Si ditof
afvexai tov auxbv xpdnov
'U; yap Ixaoro; [get xpSstv [uXiwv ico).vxd|iirtuv
,
36 tw; voo dvflpiiitoion napiaxaxai.
To
Y*p
*UT0 'Ty
"Oitep fpovtti (uXiuv fun;
dvOpunotaiv
xai koojv xal navxi xo yap itWov eoxt vor)u.a.
(n) 'Ava^aydpou
JJ xal iitd8YJ*a
u.vr,aovusxai irpb
40 xoiv xa''pov xivai;, 8xt xotaux' aixot; Eixai xi ivxa
ota av uiroXafiwutv. 4>al 8i xal xbv "Opwipov xauTTjv
fyovxa
^aiv8ai xf,v Sd^av, 8xt eWr)o- xbv "Exxopa,
6k
ilt<rn\ uTtb Ti; tcXtiy^c, xeT6ai aXXoippov/ovTa,
<Sx
opovouvra; jxlv xal xouc irapatppovouvxac aXX ou
46 xauxa. (10) ArjXov o3v 8x1, fi ift^dxfpat <ppov5-
u,
xal xl AVra &ikx oCxu) x xal
oty
oCxw l/_ti.
r
^I xal ^aXtirtixaxov to ou(t6atvdv iaxtv fi
y*P
<& (*a-
Xwxa xb IvSe^djievov dXr,d< ib)paxo'x ( oSxot
8'
ftolv
ol [jtaXierxa ^i)xouvxf{ auxb xal ^iXouvxe? ) oSxoi xotau-
M
Ta< lyouo-t t4; Sdja? xal TauTa dito^aJvovTai itipl ty,
aAij6cia, Ttwc oix a;iov aOuu-ijaai xou? ^tXoo^Tv
dam oiodoquidem veredicunt, quodam modo vero igno-
rant. Ens namque dupliciter dicitur. Quare aliquo tnoilo
quidem possibile est aliquid ex non ente fleri , aliquo vero
modo . non est : simulque idem ens et non-ens esse , sed
non secundum idem ens. Potentia namque contingit,
simul idem contraria esse, acta vero minime. Item eos
efllagitabimus aliam quoque substantiam entium existimare,
cui neque motus, nequc corruptio, neque omnino generalio
insit.
(5) Similiter autem Veritas qns? est circa ea quae
apparent
,
quibusdam ex sensibilibus advenit. Nam verum
non pluralitate, neque paucitate, judicari censentdeberc;
idem autem quibusdam gustantibus dulce, quibusdam
amarum esse videri- Quare si omnes a-grotarent, ant
omnes insanirrnt, duo vero vel tres sani aut mentis com-
potes essent , hi utique videri posscnt aegrotare atqne insa-
nire , ceteri vero minime.
(6) Item multis aliorum ani-
malium contraria apparere quam nobis : ac nostrum cuique
non eadem ad se ipsum semper secundum sensum appa-
rent. Qualia igitur horam vera vel falsa suit , non est ma-
nifestum. Niuilo minus enim vel magis Usee quam ilia vera
sunt, sed a-qualiter. Quare Democrilus, aut nihil esse
verum, aut nobis ignotnm esse, ait.
(7) Et simpliciter
propterea quod sensum quidem mentent putant, liunc vero
allerationem esse : quod secundum sensum apparet , neces-
sario verum aiunt. Ex his enim et Empedocles , et Demo-
crilus, ceterorum quoque singuli, talibus opinionibus irre-
titi sunt.
(8)
Empedocles etenim nabitu mutato , mentem
quoque mutari ait
:
Ad pranens etenim se mens mortalibus auget.
In aliis autem dicit
:
Quantum alii fiant mutantque , eliam sapere Ipsis
altera semper adest tantum.
Parmenides quoque eodem asserit modo :
Namque ut membroruro est mollis complexio cuique,
Sic inlellectus mortalibus adatat.
Namque est idem hoc
:
Quod natura sapit mrmbroram hominis coj usque
,
cunctoruiii(|ue : inlellectus nam pluribus norum ( mem-
[brorum).
(9)
Anaxagora; autem apophtliegma quoque a quodam
suorum necessarioruin memorise traditum est. Talia eis
entia future esse
,
qualia ea esse putarint. Homerum etiam
talem aiunt opinionem habere videri -. quippc qui faciat
Hectorem, quum a vulnere insaniret, jacere aliud sapien-
tern , tanquam et insanientes saperent quidem, sed non
eadem. (10) Patet itaque quod, si utraque mens est,
entia quoque simul ila et non ita se habent. Qua ex re
difficillimum quod sequitur est. Si enim qui maxime pos-
sibile verum vident ( ii autem sunt
,
qui maxime illud
qnaerunt et amant
)
, ii tales opioiones habent et talem de
veritate sententiam ferunt
,
quomodo non desperatio illis
Digitized by Google
610 [7880.]
TON META TA *Y21KA T, s. (1010.)
EY/MpouvTae; to yip t4 iceTO(jteva Siwxeiv to r,TEiv 3tv
ett) t}|v aXr|Geiav. (u) ATtiov Si tSj? 8d5r,e toutoi? 6*ti
irspl twv 6vtwv u.iv tV aXriOttav eoxo'ttouv
, Ta S' ovto
>its'Xa6ov slvai t4 aiadr)Ta povov iv Si toutoi; ^oXX
1
})
f\ tou aopffftou <pum<; tvuiroipyrti , xai ^ tou oVco? o(mo<;
wareep e*irou.ev

Sib eIxotok uiv Xe'yousiv
,
oux aXr|Q5j
Si Xe'yousiv. Outo)
y^P
^pu-o'tTEi |a3XXov eItceiv
?| waitEp 'Eirfyapjxoc E?< Eevopavr)v. (n) "Eti Si
itStrav 6pwvrE< tutt,v xivouusvtjv ttjv (puaiv, xaTa Si
10 tou fisTaSaXXovTO? ouOsv aXi)6eudu.Evov , rapt y* to
itavn) itcivtw? |XETa6aXXov oux Ivoe'^eoOoh dXr,6EUEtv.
'Ex
Y^p
TauTY) Trjt uTtoXij^eui; e^jJvOhioev ^ axporaTi]
So^a twv eipr,uiv(ov, ^ twv ^aaxo'vTojv j)paxXeiTttsiv,
xai ofav KpotTuXoc sTysv, 8? to teXeutIov ouObv <|wto
16 Sstv Xeyeiv tXXi tov SaxtuXov ixtai jxdvov
,
xai 'Hpa-
xXettto lirsT(u.a eIitovti Sti Si? tm auxw irorau.w oux
IffTiv epSvai

autbc
Y&p
<po oJS' Sita?. (is) 'Hjxsl?
Si Xai ltpb{ TOUTOV TOV XOYOV JpOUU-EV 6*Tl TO U.EV [XETa-
SotXXov # (.ET6aXXEi fy_Ei Ttvi auTot< aX>)65i Xayov
M |xf| otsaOai sTvat. Kafcoi taxi
ft
auipterSviT^criuov * to
TE
YP
airoSaXXov tyti ti tou ico6aXXou.s'vou , xai tou
YtYvo(xvou fi$i\ dvetYXT) ti sTvai. "OXwc te ti 8ei-
pETCti, &irapEi ti &V xai el ytfvtxa.t, i\ o5 ylfvtvxi
xai os' of)
Y
tvv^TCtl ^vaYxalov tlvai, xai touto \l\
S6 eTvoi eI( aitEipov. (li) "AXXi TauTa itapevTt? ixEtva
Xey<o(uv ,
Sxi ou TauTov iori to pETaSaXXstv xaTa to
itoobv xai xaTa to irotdv. KaTa uiv o3v to itoubv
farw (.Jj (tivov

aXXa xaTa to eTSoc SicavTa
Y^'i'xo-
|iev. (is) "En
3'
5;iov iTCtTiu-TJiai toT? oStoj? Oito-
30 XafiSavouoiv , 6ri xai outwv twv atsO^Tolv litl twv
tXaTtdvwv tov apiOu.bv !Sovte( o6tw l^ovTa itEpl SXou
tou oupavou 6|xo(o>( aitE^vavro. 'O
Y&p
p^ ^nS?
tou aia&ijTou toSto; ev <p6op5 xai yeveoei SisteXeI \i6mc,
wv aXX' o5to? ouOev wc eItibTv udpiov tou itavrdc Istiv,
36 wote SixaiOTEpov av Si' ixEiva toutwv attEij^^wavTO
$1 Sii TauTa Ixeivojv xaTE^tpiuavTO. (re) "Eti Si
Sr|Xov 8ti xai Ttpb? toutou? TauTa toi? iraXat Xe^OeToiv
Ep0U[iEV* StI
Y^P
*"ffT,v ^XlVT|TO Tl< (puffl? SeIXTe'ov
auToI; xai tceiote'ov auTou?. Kakot oup6a(vEt
ft
toT(
40 (xa oaaxouatv sTvai xai fjL-Jj Etvai ^pEfxEiv u.aXXov cpgEvat
itavTa %
xivuoOm* ou
y^P
foxv* tU ^ti (iETa6aXXti

JicavTa
Yp
6wpxti
irSffiv.
(17)
[Icpi Si t?)? diXY)-
6E(a?, w ou itSv to ipaivopiEvov dXr^E^, wpwrov (*iv
6*ti ouS' ^
afo6r,o-n; ipcuSJK tou ISi'ou eotiv
,
4XX'
^
<pav-
46 Tao(a ou toutov tij alaO^OBi. EIIt' a;iov OaupaVai
ti tout' aitopouo-i , woTEpov TiXixauTfl( im t4 u.ey^6ti
xai t& )^pwo.aTa TOtaura oTa toi dEitoOEv (pa(vtai
?1
oTa TOtt
iYY^
ev

xa
^
1t<^w
P
0V f
*
T0
'?
&Y
,a'V0U"tv
^
oTa TOi? x6lu;vouv , xai fapuTEpa wtEpov & toT?
60 ao6Evoutv r| a toI laxuouo-tv , xai ikrfiri
TtOTEpov
a toTi; xa6suSouo-iv
^
a toT
iYP1YP
<'<"v'
"
Tl
^
v
Yp
olx o*ovTa{
y
<pVEpdv ouOeU y
v ^av ukoXc(6ti
vuxTWp 'A8^vi(jiv ilvat wv s"v AiSur, , icopEUETat eI< to
ojSeiov. (is) "Eti Si iupl tou (uXXovto?, wowsp xai
sit, qui philosophari conanlur? nam quserere verilalem,
non easel nisi volur.res persequi. (II) Causa vera hujus
opinionis bis foit
,
quia veritatem quidem de entibus consi-
derabant; entia vero arbitrati sunt sensibilia esse sola. In
his autem magna indeterminati natura inest, et ejus, quod
ita ens est, ut praediximus. Quare yerisimiliter quidem
,
sed non vere dicunt. Ita mini magis convenit dicere,
quam ut Epicharmus in Xenoplianem. (12) Item quum
banc omnem naturam mover! viderent , de eo autem quod
mutalur, nihil verificari, circa illud quod omnino mutatur,
nihil verificari posse putabant. Ex hac enimxistimatione
summa ilia eorum opinio pullulavit, qui se Heraclitum
sequi aulrmabant
,
qualem et Cratylusliabebat
,
qui tandem
nihil putabat dicere oportere, sed solum digitum movebat,
et Heraclitum
,
quod bis dixissel in eundem fluvium non
esseintrare, repreliemlebat : ipseenim existiinabat, nese-
mel quidem. (13) Nos autem ad hanc etiam rationera
dicemus, quod id quod mutatur, quum mutatur, liabet ali-
quam Teritatem, non esse pulare. At hoc quidem ambiguum
est. Abjiciens enim habet aliquid ejus quod abjicit, ac
necesse est, aliquid etiam ejus, quod fit, esse. Et sim-
pliciter si corrampitur, erit aliquid ens : et si fit, necesse
est esse exquo fit et a quo generator, et hoc non esse in in-
finitum. (1 4) Sed his omissis , ilia dicamus
,
quod non est
idem, secundum quantitatem, et secundum qualitalem
transmutari. Detur itaque non permanere secundumquan-
titatem : attamen secundum speciem omnia cognoscimus.
(15) Itemdignum est reprebendere cos qui ita arbitrantur,
quoniam, quum et ipsorum sensibilium pauciora numero
ita se habere viderent, de toto tamen caelo similiter sense-
runt. Hie enim qui circa nos est sensibilium locus, in cor-
ruptione et generatione solos est : at hie nulla, ut ita dic&m
,
nniversi pars est. TJnde justius fuisset propter ilia , ista
etiam absolvis.se, quam propter ista, ilia condemnasse.
(16) Item manifestum est quod et ad istos eadem dicemus,
qute olim dicta sunt. Quod enim est infmobilis qusedam
natura, ostendendum et persuadendum est eis. Atque acci-
dit eis qui simul dicunt esse et non esse, magis dicere
quiescere cuncta, quam mover!. Non enim est, in quod quic-
quam mutetur : nam omnia omnibus insunt. (17) De
veritate vero, quod nonomne, quod apparet, verum sit:
primo quidem neque sensus proprii fallax est : at phan-
tasia non est idem quod sensus. Deinde admiratione di-
gnum est, si hoc dubitant, utrum tantse sint magnitudines,
talesque colores
,
quales eminus , an quales coroinus appa-
rent; et utrum qualiasanis, an qualia aegrotantibns ; et
graviora, utrum qualia debilibus, an qualia robustis; et
vera, utrum qualia dormientibus, an qualia vigilantibus.
Quod enim non arbitrantur, patet : nemo ctenim, si
noctu existimet se Athenis esse
,
quum in Libya sit, ad
Areopagum vadit. (18) Item de future , ut Plato quoque
Digitized by Google
METAPHYSICORUM UB. HI. CAP. VI. (1010,1011.)
nXatwv Xe'yet , ou Svjitou 6|xoi'wt xupta
^
tou iatpou
3da xal -J) tou dyvoouvro?, oTov itepl tou [uXXovto;
iaeaOat Oytoui; tJ (*j|
jxcXXovto;. Eti Si lie' auTwv
riov aSffdijoEtov oujr 6(io(ti)? xupfa ?) tou dXXoTptou xat
6 ISfou ^ tou wXrjafov xal tou autTJ? , dXXl icepl u,iv
y
pii-
u.to
fyi?
, 06 ytuoi; , itepl Si yu|aou yeuon ,
oux Style
*
v xaffTi iv t<5 aUTtp
Xfwtp
irepl to outo ouSeiroTe'
^rjoiv 4u.a outo xal ouy. ourwe e^etv.
(')
^**' ou
^'
ev erepoi ypovoi irap( yt to itd8oc ^(xtptofi^T^oev , oXXi
10 irepl to S aufiCs'Suxs to iradoe
*
Xs'yw
8*
oTov 6 |MV
auto; olvo? Sdjjetev av r) [UTaSaXujv J) tou a<t>u.atoc (U-
Ta6aXo
/
vTO 6tJ uiv elvai vXuxuc 6ri Se ou yXuxuf
iXX* ou to ye yXuxu otdv lottv Srav v[, ouSemoirore
(leT^SaXiv, iXX' del dXr,8eusi irepl auTOu, xal eortv
16 i\ dvdyxr,? to lerdu-tvov yXuxu toioutov. (20)
KatTOt
touto dvaipouortv ourot ot Xdyot a'rravTti;, &amp xal
ouatav uj) elvai u.7)8tvds, oStio u,y|S' 11 dvdyxr]? u.r,6eV
to yap dvayxaiov oux evSiyeTat XX(c xat (JXaw?
e/etv, Sot' tf Tt forty dvdyxric, ou)r e*?et outm ti
30 xal ouy_ oGtojc. (si) "OXti> t etitep lorn to ata8i]Tbv
pdvov
,
ouOiv av ((t) jx-Jj bVnov tcov jutyuv^tov ' afo&)-
tfic yap oux av efr,. To (xev ouv u.*JTe t4 aloOnj-ra elvai
(xijTe Ta a!a6^u.aTa Jatoe. dXr,8ec
(
tou yap aio6avo-
uivou irdOoc touto' eort
)
, to Si Ta oiroxe(u.eva u.^i elvai
,
st & irotet tJ|v afafa]Otv, xal aveu alo6i$otoe, dSuvatov.
Ou yap ot)
tJ
y* afo6i)Ot au-ri| eaurrjc iort'v , dXX' Ibti
Tt xal ercpov irapa tJ|v afodijoiv, 8 dvdyxi) irpdrepov
elvai ttjc aEo6^ocb>c* to yap xtvouv tou xtvoufxevou
tpuuet irpOTipov l<m ' xav el Xeyerat icpb? dEXXijXa Taura,
30 Oudiv ^TTOV.
[so 8.] 511
Elot ii Ttvi; ot ditopouort xal Toiv TauTa ir(itetir,u.e-
vwv xal twv too? Xoyom toutouc ixdvov XeyovTwv

fy\-
Touot yap tic 6 xptvtov tov uytafvovra xat SXw? tov itepl
exaora xptvouvra 3p8w;. Ta Si TotauTa diropr^jiaTa
36 Sftotd iort tw diropetv norepov xaOeuSopuv vuv fj iypYj-
ydpajxev.
()
AuvavTat S' al dnop(at al TOtauTat itSoat
to autd" icdvTwv yap Xdyov a^touatv oStoi elvat

apvi|v
yap (ijTOuot, xal TauTT)V St' ditoSct^ecoc Xa[x6aveiv,
2nel 6ti ye ou iteitttetjxevot tlo( , tpavcpo( elotv h Tat(
40 itpdeaiv. *AXX' Sleep etnoixev, touto autwv to icd6o(
ior(v

Xdyov yap {frrouaiv 5v oux lort Xdyo<

ditoSe/-
5o)<; yap dpx'Jl
oux dicdSeiii; ietxtv. Ou-cot (liv ouv
f
aStox; av touto netoOetev

fort yap ou v_aXeicbv Xa-
6eTv. 01
8'
iv tSi Xdyto t^v ftav
u.dvov ?riTouvTe?
46 dSuvaTOv ?T,Touotv ' tvavr(a yap ciiretv tl^touotv , eu8u;
IvavTt'a XeyovTe?.
(3)
El Si |x^ tVtt itdvTa itpd< Tt,
dXX' ivid iort xal auTa xa8' a&Td" , oux av eti) itSlv Tb
ipatvd|xevov dXr,9e(* Tb yip tpaivo'pevov tiv( ioxt oai-
vduevov. wort & Xiywv JitavTa tk (patvdfieva eivat
0 dXvi89i , fiitavTa itowi Ta 8vra itpd? tt.
(4)
A'tb xal ipu-
Xaxteov toT d)v piav Iv tC Xdyy CrjTouoiv, &p<x Si xal
Sire'/eiv Xdyov ci^touotv , brt ou to 9atvdjwvov lariv,
ait, non est profecto similiter certa niedici et ignari opinio
:
ntputa , de fuluro sano , aut noo future Hem in ipsismet
sensibus , non est similiter certus qui alieni est, et qui pro-
prii ; nee qui illius quod prope est et ejus quod longe : sed
de colore quidem visits , non gustus, de sapore gustus , et
non visus, quorum nullus unqoam ait eodem tempore circa
idem simnl ita et non Ha se habere. (19) At nee in alio tem-
pore circa passionem quidem dubitarint, sed circa illud, cui
passio accidit : dico autem veluti idem quidem vinum , aut
ipsum mulatum , aut corpore mutato , videri possit quan-
doque dulce
,
quandoque non dulce, sed non ipsum dulce,
qnum est quale est, unquam mutatum est, sed semper veri-
ficatur de eo ; et quod Tulurum est dulce, necessario tale est.
(20) Attamen omnes illae orationes hoc perimunt

et quern-
admodum substantiam non esse ullius , ita nee quicquam
necessario esse; necessarium enim non contingit aliter et
aliter se habere. Qnare si quid necessario est, non ita et
non ita habenit. (21) Et simpliciter, si sensibile solum
est , nihil fuerit profecto, qnoniam turn animate non essent.
Sensus enim non esset. Neque sensibilia iteque neque
sensiones esse, fortassis verum esset : sentientis enim ha-c
passio est : at ipsa subjecta
,
quae sensum faciunt , non esse
etiam absque sensu , hoc impossible est Sensus namquc
non ipse est sui ipsius, sed est aliquid aliud etiam prarter
sensum
,
quod necesse est prius sensu esse. Movens enim
,
natura prius est moto : et si ad se invicem luec esse dicun-
tur, nihilo minus.
CAP. VI.
Sunt autem qnidam qui dubitent et eorum quibus de his
pcrsuasum est, et eorum qui has orationes solum diets causa
edunt. Quterunl etenim, quis eum, qui sanus est, et omnino
qui circa singula recte judicarit , examine!. Tales autem
dubitationes similes sunt , ac si quis dubitaret utrum dnr-
miinus nunc , an vigilamus.
(2)
Tales namque cuncte; du-^
bitationes idem possunt. De omnibus etenim bi volunt de-
monstrationem esse. Principium namque, et hoc per
demonstrationem accipere quaerunt. Quod autem non
est eis persuasum , ex eorum actionibus manifeste apparet.
Sed , ut diximus , iste eorum affectus est : rationem nam-
que eorum quaerunt, quorum non est ratio. Demonstra-
tionis enim principium non est demonstrate. His quidem
igilur facile hoc persuadebitur : non enim est difficile per-
ceptu. Qui vero in oratione solum querunt ut vi convin-
cantur, impossible quaerunt. Contraria namque dicere
adversarium volunt , ipsi slatim ab initio contraria dicen-
tes. (3)
Si autem non sunt omnia ad aliquid, sed quaertam
ipsa per se ipsa sunt, non erit utiqtie verum omnc, quod
apparet. Apparens enim , alicui est apparens. Quare qui
dicit omnia vera
,
qua: apparent, esse , omnia enlia facit ad
aliquid.
(4)
Quare observandum est iis qui vim in oratione
qnssrunt, simulque reddere oratiotiem volunt, quod non
Digitized by Google
51S [8i.]
dXXi to (paivo'ftevov 5 tpai'vexat xai Sire
^
=(vetai xa\
xai to;. *Av
8'
uire^wai u.iv Xdyov, u.f) outoi
3'
uto-
yoxjt, auu.6)iaExat auxoti; xdvavxta xa^uXefeiv.
(5)
'Ev-
Stjf stai ykp tw auxJi xari (lev TT|V otytv fiAi <pa(ve-
6 oQat , tr, oe Y'uaei u.i$ , xai twv
fy
OaXpwv Suoiv (Jvrotv
(i.^1 xaixa Jxaxepa Tj fyet,
av wotv avo'u.oiat. 'E?tel
itpdc ye touc Sia tic irdXat elpr|uiva; alxi'a? to <pai~
vopevov odoxovxa? aXr|0e; etvctt , xai 8t4 touto iravO'
iu.o(wc elvat ij/suSrj xai dXijOij
(
ouTe yip anaot xauxa
10
f
atvsoOat outb tw auxio del Tauxd , dXXi noXXaxt;
Tdvavrfa xaxi tbv auTOV j^povov

rj uiv yip
fy^i
Suo
Xeyei v Ttj e*iraXXdei twv SaxTuXwv , tj
8'
8\]<t{ v
}
,
dXX' ouxe rrj auTj 76 xai xati to auxb afodfjaei xai
woauTWf xai ev to> ajxii) ^povw , Sot* tout' av eirj
16 dXi)6e<.
()
'AXX' law; 81a tout' ava^xr) Xe'retv toi?
u,rj
81'
diroptav dXXl Xdyou jrdptv Xiyouatv , 6rt oux
fortv dXr,6ec touto, dXXi toutco aXrjOe';. Kal Stnrep
87) irpdxepov efprjiai, avayxr, xai rcpo; ti vtotetv airavra
xai itpo? 8o?av xai ataOi)o*tv, wot' outs
y^Y
0V*v "t
'
*> tVrat ouQev u.r,0tvb; irpoSoljdaavTo;. Ei 8< yiyovtv
$ carat, SrjXov ori cux av efr, a'ltavxa npb; 8dijav.
(7)
"Eti el ?v, itpo? Iv -J| icpo wpiou-cvov xai ei Tauxb
xai ^(xtau xai foov, dXX' ou itpb? to SitcXavio'v yt to iov.
IIpcx; 8-Ji to Soaov el tauxb dv8pwiro xai to So^a-
36 du.evov , oux lorat dvOpwnoc to So^ofljov
,
dXXa to So-
ad
t
ucvov. El
8*
fxao*T0v Jo-Tat irpbc to 8odov
,
itpb; ditetpa eVtat tw etSet to So![dov. (s) "Oti (xlv
ouv peCaioTarii 8da uaauv to |xj| elvat aXr,6et< 5ua
Tac dvttxetjjieva; ip aoei; , xai t( auu.6aivei Toi( oCxu
30 Xs'YOuat, xai 81a t( o&tu> Xeyouot, Toaaura eip-qaOid.
(9)
'Eicel
8'
aSuvaxov r))v dvt(^aaiv dXi)9eueo0ai 4aa
xaTa tou auTou, cpavepbv 5ti ouSi TdtvavWa 5(Aa Orcdp-
yeiv ivSs/exai tw auTW. Twv (xiv yap ivavrtwv 6a-
Tepov OTe'pi|ot( e"oTiv oi^ ^ttov
,
ouata; 8s OTe'pr
t
ai<
,
3& ^1 Se o-xepTjoic dndfasi; iotiv and tivoc wpiofxevou yi-
vou(. El ouv dSuvaTov 4u.a xaxaipdvai xai dicofaval
dAT)6wc, d3uva-rov xai TavavTta uitdp^eiv S(ia, dXX'
7J
nrj duipw , j| Odiepov u.sv inj Odtepov oe aitXw?.
TON META TA *Y2IKA T,
C (1011.)
quod apparel , est, ed quod apparel, cui apparet, et quando
apparet, et quatenus, et quomodo. Quodsi reddant qui-
dem orationem , Don taroen ita reddant , accidet eis quam-
primum contraria dicere.
(5) Potest etenim eidem secun-
dum visum quidem mel apparere, gustu aatem non ; et quum
oculi duo sint, non eadem ulrique visui, si visus sint dissi-
miles. Etenim ad eos, qui propter olim dictas causas, quod
apparet , verum esse dicunt, et ob hoc omnia similiter esse
falsa et vera ( nee enim omnibus eadem apparere, nee eidem
semper eadem, sed plerumque contraria, etiam eodem tem-
pore : tactus etenim duodicit in digitorum variatione, visas
autem unum) dicant : sed neque eodem sensu et secundum
idem , et eodem modo, et in eodem tempore : quare hoc
esset verum profecto.
(6) Sed ob hoc fortassis Us qui non
propter dubilationem , sed oratkrais gratia dicunt , necesse
est dicere, quod hoc non sit verum, sed liuic verum. Et,
ut antea dictum est, necesse est , ad aliquid , et ad opi-
nionem , et ad sensum omnia facere : quare nee factum est,
nee erit quicquam, si nemo prius opinatus sit. At si fa-
ctum fuit, aut erit, patet quod non ad opinionem omnia
sunt. (7) Item , si unum , ad unum aut ad determinatum
;
et si idem est , et dimidium , et eequale, non tamen ad
duplum, quod sequale est Ad opinionem itaque si idem est
homo et quod opinatum est , non est homo
,
quod opinatur,
sed quod opinatum est. Quodsi unumquodque ad ill ud erit
quod opinatur, ad infmita specie, quod opinatur, erit.
(8) Quod igitur omniumcertissima opinio est, non simul vera
esse contradictorie opposila, et quid illis, qui sic dicunt,
accidat, et cur ita dicant, ha?c demum dicta sint.
(9)
Quum
vera impossible sit contradictionem simul de eodem veri-
ficari
,
patet quod neque contraria simul eidem inesse con-
tingit. Contrariorum enim alterum non minus privatio est,
ac substantia; quidem privatio : est autem privatio, negatio
a quodam determinate! genere. SI impossible itaqne est
simul affit-marc et negare, vere impossible est etiam con-
traria simul inesse : sed aut ambo secundum aliquid , aut
alterum secundum aliquid, alterum slmpliciter.
CAP. VII.
'AXXa |xrjv ouSe aETa;u avri^darewc IvSe^etai civai
to ou8ev , dXX' iviyxii vi ^dvat ?| dnofdvat v xa6' ivb;
briouv. AijXov 8e npwTOv uiv ipioauivot; t( to dXi)-
dl( xai <|ieu8o(. To usv yap Xcyetv to 8v tjir) elvat
tj to u.i| 8v elvat du8o< , to Si to 8v efvat xai to o.^
3v u.4| etvat dXT,6/(, werts xai 6 Xe'^wv touto eTvat t) u.j|
16 &\rfltiiati ?j tj/euocTat. 'AXX' o3ts to 8v XeyeTat (tJ|
eTvat
^
elvat oure to ji^ ov. (3) "Ext tjtoi to (xexa^u
eaxai ttj? dvTt^dsew;, waitep to cpatbv jjiAavo:; xai
Xeuxou, t\
6k
to prfiinpiv dvOpwicou xai fnirou. El
u.lv ouv oCtw(
,
oux av u.CTdXXot ( ix u.^| dyaOou ykp
60 el< aYaObv (xeTaSdXXet, r\ Ik toutou ei<
p.^ dyaOdv)'
vuv
8'
del pa(v*Tat' ou yap im |xeTa6oXrj dXX' 5\ el;
xa dvTtxe(u.eva xai (iSTa^u. El
8'
fori (iSTa^u , xai
At vero nee inter contradictionem possibile est quicquam
medium esse , sed necesse est dicere aut negare unum-
quodque de uno : manifestum autem est primo quidem de-
finientibus, quid verum, quidve falsum est. Dicere namque
ens non esse , aut non-ens esse , falsum : ens autem esse , et
non-ens non esse, verum est. Quare et qui dicit hoc esse
aut non esse , verum dicet , aut mentietur. Sed nee ens di-
cilur non- esse, aut esse, nee non-ens. (2) Item medium
inter contradictionem , aut erit quemadmodum fuscum inter
album et nigrum, aut quemadmodum neutrum inter ho-
mincra et equum. Si itaque ilaest, non mutabitur pro-
fecto : ex non-bono namque in bonum mutatur, aut ex
hoc in non-bunum : nunc vero semper apparet ; non enim
est mutatio, nisi ad opposila, et media. Quodsi est me-
Digitized by Google
(ion.)
METAPHYSICORUM LIB. III. CAP. VIII.
o&tok eti) dv xi< tic Xtuxbv oux ex
p)\
Xeuxou yiww
vuv
5'
ou"X
oparai.
()
"Eti tcSv to Stavorjxbv xat
vorixbv *j
Stdvota ^
xaxdipriatv fi drofyrjaiv toSto
5'
i\
6pt<xu.ou 85)Xov Arav dXrjdeui)
^
<j*eu8r|Tat. "Oxav jxiv
6 &81 uv8rj fSaa ?j dwofaVxa, dXr|deuii, 8xav Si d>5t,
J/suSt-cat.
(4J
"Ext irapa ird(xa? Jet Tvoi t4? dvrtipd-
att, el
tt3\
Xoyou fvexa
XY
Tal ' ^"
t xa^ W" dXr|-
9eui xi< out oux dXr.Seuffet. Ka\ itapa to 3v xal xb
j*9|
8v ?orai, Saxe xal irapa Yeveaiv xa\ f8opav (itxot-
10 6okrt Tt? Jo-rat. ()
"Eti e*v 6W? yvv
^
dirdfaa-u;
to ivavrfov iirKpcpet, xal it toutoi? (oral, oTov Iv
Bpt8u.ois oure itipirrbi; oure ou ireptxxbc dpiSu-di;.
'AXX' dSuvaxov lit tou Sptofxou Si 55jXov.
()
"En
eU
ditetpov fteSteixai , xat ou [idvov %tdXta to 6vra
lb s'orai aXXi irXefo. IldXiv
Y*p
eVtai diHpr>ai touto
itpbs ttjv (pafftv xai tJiv dirdyaotv, xal tout' /orat xr
) vip ouoia ioxt xi? auxou aXXr).
(7)
"Eti Sxav ipo-
uevou it Xeuxo'v e'sxtv fir] 6"xi ou, ouSiv dXXo diroiti-
*uxtv ?j to eTvai

dicd^ait Si tb (if, eTvai.
()
*EXi^-
10 Xu6e S' Ivton auxr,
<i
Sdlja 5<ntep xal dXXat xwv icapa-
5d<i>v Sxav
y*P
Wv
P^)
Suvtovxat Xdyou? Iptvxtxoui;,
IvSdvxe; tw Xofto au(t<yao-tv dXr,0ic eTvai to auXXo-
Ywfiev.
01 u-iv ouv Sii xoiauxrjv aMav XeYouaiv , ot
Si Sia to wdvTOjv C*lTv
Xdvov.
(0) 'Apx^l
8i *po
SwavTa toutou? IE bpwjiou. 'Opt[.b Si Y^vexai ix
tou cT)[iavtiv Tt dvaYxatov eTvat auxouV 6
yP
^<>yo,
ot tb 8vou.a OT)(xtTov, 6pw(tb Y'vetat. "Eotxt S* 6 (tiv
'HpaxXeiTou Xoyo, Xi-fur* itavra eTvai xal
p.^
eTvat,
jiravxa aXuOrj notttv, 6
8'
'Ava^aYOpou eTvai tt (xe-
W Ta^u TT,? dvTi(paneo), Sore iravTa (J/euSij"
orav
Y
a
p
(ii/OTJ, oi5t' (Sy8ov out* oux aYaObv to (ttYixa, Sar*
oiOiv etaeiv aXr,Oe'i;.
[84,85.] 513 .
diam, sic etiam aliqua erit in album non ex non-albo ge-
neratio : nunc autem non cernitur. (3) Item omne Intel-
lectuale et cogitablle mens aut affirmat , ant negat. Hoe
vera ex definitione patet, quum venim dlcat, aut mentiatur.
Quum enim sic componens dicit ant negat , verum dicit
:
'
qnum vero sic , mentitur. (4) Item , in omnibus contradi-
ctionibus medium esse oportet, nisi orationis gratia dicatur.
Quare neque verum dicet aliquis, neque non-verum : et erit
prater ens, et non ens. Quare etiam, praeter generatio-
ncm et corruptfonem, transmutatio tubstantix aliqua erit.
(5) Item in quibuscumque generibus negatio contrarium
inducit , in his etiam erit : utputa in numeris nee impar,
nee non impar numerns. Sed impossibile est : ex defini-
tione autem est manifestum. (6) Item in infinitum pro-
cedet , et entia non solum sesquialtera , sed etiam plura
erunt. Rursus namque hoc negare erit ad affirmationem
et negationem : et hoc quicquam erit : substantia namque
ejus est alia qiuedam. (7) Item
,
quum aliqno interrogante
an album sit , dicat quod non , nihil aliud negavit , nisi
ipsum esse : ipsum vero non esse negatio est.
(8) Advenit
autem quibusdam opinio ista , sicuti cetera? quoque praeter
communem opinionem : quum enim non possunt argu-
ments coulentiosa solvere, cedunt oratiooi, assentiuntque
verum esse quod syllogisnio elTectum est. Quidam itaque ob
talem causam dicunt
;
quidam vero, propterea quod omnium
causam qusemnt. (9) Princlpium vero ad hos omnes, ex
definitione. Fit autem definitio ex eo
,
quod necessariuin
est aliquid eos significare. Ratio enim, cujus signum est
nomen , definitio fit. Videtur autem Heracliti quidem opi-
nio, omnia esse et non esse dicens, vera omnia facere;
Anaxagorae vero , esse aliquod contradictionis medium :
quare omnia falsa. Quum enim miscentur, neque bonura
,
neque non-bonum est illud mixturn. Quare nihil est dicere
verum.
CAP. VIII.
Aio>piff[x^vwv Si toutu>v
<f
avepbv Sxi xal Ta [iova-
vE< XeYO(teva xal t4 xaxa itavxwv dSuvaTOv fiirap^eiv,
M fioitep Tivi? XeYouatv, ol |xev ouSiv ipauxovxe? iktfiU eT-
vat (
ouOiv
Yap
xioXueiv <paulv oGtwc fiitawa eTvat Sinrep
xb tJ-,v Siajiexpov supiu-expov eTvat) , ot Si iravx' aXT)6?j.
2yeSbv
Yap
oSxot ol Xoyoi ol auxoi xw 'HpaxXei'xou* 6
Yap
XeYfiv 5xt wavx' dXT|05j xal irdvxa 4eo55j, xat
X^P^
40 XeYet xSv Xdyow exdxepov xouxo>v, wax' etitsp (iSuvaxa
exelva, xal xauxa dSuvaxov eTvai.
(2)
"Ext Si mavt-
pS>; dvxiipdcei? elalv ac oi^ oTdvxe Sjxa aXrjflst; eTvai.
Oioi S>, <J<eu8ei< itiatu

xattoi Sd^ei^
Y*
av (*^^ov ^
v
"
ii/rtvfai ix x5v elpTju.evuv. (3)
'AXX4 itpb? Sirav'xa?
46 tou; Totoiixou? Xd-fout alxetsOat Set, xaOditep iX(-/dr\
xal iv xoT? e7rdvt>> XdYot? , oux eTvat xi i[
p^|
eTvai
aXXa or,ui'veiv xt, ware II
Spiapiou SiaXexT^ov XafJdv-
to; xi ffri(*aivei xb i)/tuSo? t[ xb dXrjSe;. El Si [x)8iv
aXXo y( xb dXT|6i( <pdvat
^
dito^dvat iJ;eTiSdf iuxtv, dSu-
M vaxov itdvxa t|/euS?i eTvat

aver^a]
Yap
xrj; avxijpdoeoj
Odxepov eTvat (tdptov dXriOe'?. (4)
"Ext el 5Ev i\ spdvat
r) djto<pdvai dvayxatov, dSuvaxov djjtf
dxepa iJ/coStj eT-
His autem determinatis, manifestum est quod ilia quo-
que quae uno modo et de omnibus dicuntur, impossibile
est esse , ut quidam aiunt
,
quidam quidem nullum dicentes
verum esse ( nihil enim prohibere ita cuncta esse aiunt,
uti diametrum commensurabiiem esse
);
quidam vero omnia
vera. Fere enim rationeseorum, esedem qnee et Heracliti
sunt. Qui enim dicit quod omnia vera et omnia falsa,
etiam separatim utramque harum orationum dicit. Quare
si ilia impossibilia sunt, haec quoque impossibilia esse ne-
cesse est. (2) Item patet quod contradictiones sunt
,
quae
non possibile est simul veras esse. Ergo neque falsas omnes
:
etsi id videri possit magis contingere ex jam dictis.
(3) Ad
has lamen omnes rationes petere oportet , ut et in supe-
rioribus sermonibus dictum est, non si sit aliquid, aut non
sit, sed si aliquid signilicat. Quare ex definitione dispu-
tandum est, accipientibus quid verum quidve falsum signi-
Ocat. Si autem nihil aliud est, quam affirmare aut negare,
verum aut falsum est , impossibile est omnia falsa esse.
Necesse est enim alteram contradictionis partem veram
esse. (4) Item, si omne aut affirmare aut negare necesse
est , impossibile est utraque falsa est : altera enim pars con-
AR1ST0TELIS. 11.
Digitized by Google
512 [w-8i.] TON META T
dXX4 to ipotivdjxevov 5 tpatvetai xai ore tp ifvetai xa\
?J
xai wej. *Av
8'
untfwai u.ev Xoyov , u.r) outo)
8' &*-
ywett, ouu6^o-eTaiuTOt<xivavt(T^{iXi'Ytiv.
(&)
'Ev-
Stjf Ti
Y^p
w butm xaTa u.ev djv ctytv uve^i <pa(ve~
6 o8ai , T7J 8s Ytuaet u.r} , xai twv 8tp8aXu.<ov ouoiv ovrotv
fi-Jj Tauxi IxaTepa trj otyet, av iooiv avdu-oiai. 'Eitel
irpd<
ft
tou; Sto t4cj icaXai ctpr)uiva<. aMa to <pat-
vdjAtvov odoxovTac. dXrj6ec elvat , xai 8i4 touto irdvO'
6ixo((iK eTvai i}/su8rj xai iXr,85i
(
outc
y^P
57caoi tbutb
10 epaivserSai outc tco autio del Tuta , dXXa TtoXXaxt^
Tdvavrla xaxi tov butov pdvov

TJ uiv yap a^vi 8uo
XeYei
*"
"*? e
,
TraXXde;et twv SaxTuXwv , v)
8'
8\}>t{ ?v
)
,
<XX' ouTe t9j auTvj
ft
xai xarl to buto aloOrjcrei xai
waauTto; xai sv toj autu xpovcp, Sots tout' av efi]
15 dXrjOec..
()
'AXX' to"o? Siot tout* ivyx.r\ Xrfetv toi<
U.Y) 8i' Bicop(av dXXa Xdyou J^apiv Xiyouotv , Sti oux
ferrtv dXr,6e( touto, aXXa toutw aXr|8t'{. Kal woTtep
8J) Ttporepov cTpijTai, ivayxi) xai Trpd ti 7toicTv SVavra
xai itpb? 8d5av xai af8r|0iv, Sot' outi yiymtv out'
*> fVcai o08iv u.T,8evbc; Ttpo8oe]davTO;. El Si
y^Y
*'*
rj carat, SrjXov ort cux av e(j] JtcavTa irpoc Sdejav.
(?)
"Eti si e*v, itpb? Iv v\ Tcpbe. wpiojxevov xai el t6to
xai 7Ju.ictu xai isov, dXX* ou upb to JiitXaoio'v
y to taov.
IIpo? 8^1 to 8oaov el touto dvQpwitoc; xai to Sola-
ns du.evov , oux eoTsi dvSpwitocj to So^at^ov , dXXa to So-
ad
t
uevov. El
8*
exaerov lotai irpbi; to 8obov,
irpbcj dTtttp ?orai tw ttSti to 8o(a![ov. (s) "On uiv
o3v pe6aioTaT7) 8d^a irascov to jjl^j c?vat aXr,8tK 5u.a
Tac (ivTiXEtjxe'va; ipacrti? , xai ti ou(x6aivet toit oCto>
30 Xeyouai, xel Sia t( oCto) Xt-youm, ToaauTa tip^ffSw.
()
'End
8'
aSuvaxov rJ|v dvrl^aatv dXri8iueo8ai Su-a
xaTa tov! auTou , tpavepbv Sxi ou8e tavavxta u;a Gitap-
j^ttv vS(/
a
STai tw auTU. Twv (jiJv yap ivVTiiov 6-
Tipov axiprpis loxn ou^ ^ttov
,
ouoia; 8s ortptiOi?
,
85 f, 8 areprjoK ditdspao({ iattv dico' tivo? wpiojxevou y^-
vou(. El ouv aSuvaTOv pia xaraipavat xai dicofdvat
5X7)8101;, clSuvaTOv xai TavavTia iiirap^eiv Sjxa, dXX' /[
tttj aatpio , t\ Satepov (xtv it?j OaTtpov 8i airXu;.
A *V2IKA T,
C. (ion.)
quod apparel , est, ed quod apparet, cui apparet, el quando
apparet, et quatenus, et quomodo. Quodsi reddantqui-
dem orationem , noo tamen ita reddant , accidet eis quam-
primum contraria dicere. (5) Potest etenim eidem secun-
dum visum quidem rael apparere, gustu autem noil ; et quum
oculi duo gint, non eadem utrique visui, si visus sint dissi-
miles. Etenim ad eos, qui propter olim dictas causas, quod
apparet, verum esse dicunt , et ob hoc omnia similiter esse
falsa et vera ( nee enim omnibus eadem apparere, nee eidem
semper eadem, sed plerumque contraria, etiam eodem tem-
pore : tactus etenim duodicit in digitorum variatione, visus
autem unum) dicant : sed neque eodem sensu et secundum
idem , et eodem roodo , et in eodem tempore : quare hoc
esset verum profecto.
(6) Sed ob hoc fortaasis iis qui non
propter dubilationem , sed orationis gratia dicunt , necease
est dicere
,
quod lioc non sit verum , sed liuic verum. Et
,
ut antea dictum est, necesse est , ad aliquid , et ad opi-
nionem , et ad sensum omnia facere : quare nee factum est,
nee erit quicquam , si nemo prius opinatus sit. At si fa-
ctum fuit, aut erit, patet quod non ad opinionem omnia
sunt. (7) Item , si unum , ad unum aut ad dcterminatum
;
et si idem est, et dimidium , et sequale, non tamen ad
duplum, quod aequale est Ad opinionem itaque si idem est
homo et quod opinatum est , non est homo
,
quod opinatur,
sed quod opinatum est. Quodsi unumquodque ad illud erit
quod opinatur, ad infinita specie, quod opinatur, erit.
(g)
Quod igitnr omniumcertissima opinio est, non simul vera
esse contradictorie opposila, et quid illis, qui sic dicunt,
accidat, et cur ita dicant, ha?c demum dicta sint.
(9) Quum
vero impossibile sit contradictionem simul de eodem veri-
ficari
,
patet quod neque contraria simul eidem inesse con-
tingit. Contrariorum enim alteram non minus privatio est
,
ac substantia! quidem privatio : est autem privatio, oegatio
a quodam determinate genere. Si impossibile itaque est
simul alfirmare et negare, vere impossibile est etiam con-
traria simul inesse : sed aut ambo secundum aliquid , aut
alteram secundum aliquid , alteram simpliciter.
CAP. VII.
'AXXa u.i|v 008s (xctbcu avTi^6ata>t itSi/jexai etvai
40 ouOe'v , diXX' avaYxr) v\ (pavai r\ ixoyaval Sv xa8' ivb<
6-viouv. AtjXov Si irpuTov (jiiv 6ptoa(xsvoi; t( to iXri-
8i? xai (]>eu8oc To u.iv
fkp
Xtyeiv to 8v u.| etvai
$
to u.T| 3v elvat i|/eu8o; , to Se to 8v efvat xai to o.t^
3v (xt) eTvat dXr,8e'i;, owtb xai 6 Xc'y<ov toiIto eTvai J\ u.i|
is aXr|8eu9et ?| \j/eu<ieTai. 'AXX' oure to 8v Xcyctbi u.tj
eTvai t\ eTvai outb to ur, dv. (j) "Eti vjtoi to ftExa^u
latM xr,t avTi^aoei>>;, wairep to fatbv (xAavo; xai
Xeuxou,
^ &; to fiTjSe'Ttpov avSpwTtou xai fitirou. El
u.lv ouv oCtio;
,
oux civ u.CTa6aXXoi ( ix u.rj ctYaBou yap
so el< otYaObv u.eTa6aXXet,
$ U toutou el u.t^ dYaOo'v)-
vuv S' del <pa(veTat- ou
Yp
iTt (*STa6oXi| dXX' r) el{
Ti dvTtxe(u.eva xai u.eTa5u. El
8*
lari ftSTaJu , xai
At vero nee inter contradictionem possibile est quicquam
medium esse , sed necesse est dicere aut negare unum-
quodque de uno : manifestum autem est primo quidem de-
linientibus, quid verum, quidve falsum est. Dicere namque
ens non esse , aut non-ens esse , falsum : ens autem esse , et
non-ens non esse, verum est. Quare et qui dicit hoc esse
aut non esse , verum dicet , aut mentietur. Sed nee ens di-
citur non-esse, aut esse, nee non-ens.
(2) Item medium
inter contradictionem , aut erit quemadmodum fuscum inter
album et nigrum , aut quemadmodum ueutrum inter ho-
minom et equum. Si itaque ita est, non mutabitur pro-
fecto : ei non-bono namque in bonum mutatur, aut ex
hoc in non-bonum : nunc vero semper apparet; non enim
est mutatio, nisi ad opposila, et media. Quodsi est me-
Digitized by Google
(ion.)
METAPHYSICORUM LIB. HI. CAP. VIII. [84,85.] 513
oGrw; eii) av t el; Xeuxbv oux e*x (iryXeuxou fivtotf
vuv
8*
ofy
5p8Tat.
()
"Eti itSv to 3tav<W)tov xal
voijTbv l| Sidcvoia ^ xaTetyi)tv <| ditdfijctv

toSto S' i
6pwu.ou SrjXov bra* aX]8eur| ?|
<j*u8i)Ti. "Otav (tiv.
6 wSl <n>v95j (pasa f| diro^Saa, dXi)8tuet, brav Si w5t,
J/juSttat. (4j
"Eti irapi irdaa; Set sTvat Tat dvri.d-
i(, et (xi| Xdyou fvexa XeYeTar i&ore xal oure i\r\-
8euijei ti; o&V oux dXr,8euet. Kal itapa to 3v xal to
u^i
8v {oral, (Sore xal wapa Yeveotv xal <p8opav (Mta-
iu 6oX^ ti; carat. ()
"Eti iv 6Wc ftuvm *)
dito?aui;
to ivavrfov i-Kinfipu, xal sv toutoi; forat, ofov e"v
dpi8uoi; outi irtpiTTO; o8t ou icepitroc dpt8u.o'.
'AXX' dSuvawv ix tou 6ptou.ou Si S5jXov.
()
"Eti
eUdrcetpov
(JaSuiTai, xal ou pdvov %idXia toi Avra
16 eVrat dXXi irXelw. IldXtv
fap
'<" diwpTJrat touto
itpb; ttjv <pdotv xal tV
diro'tpaatv, xal tout' feral Tr
ij
Yp
oifft'a ioTt Tt; auTOu dEXXr|.
(7)
"Eti 6rav ipo-
ixe'vou el Xeuxdv loriv etir) brt ou, oi8iv dXXo dicoiri'-
auxev ?| tb eTvat- dirdtpaot; Si to pv}| eTvat. (s) 'EX^-
10 Xu8e
8*
evtot; a&T7| ^
8d?a Sortep xal tfXXat t5v wapa-
8d$o>v brav yap Xuetv u.^ Suvwvrat Xdyout ipiortxou;,
ivSoVre; Tto Xoyw U(ipatv dXrj9i; eTvat to ouXXo-
vwOe'v. 01 uiv ouv 8ti ToiauTY|v aWav Xeyouoiv , ot
Si {tit to itavTWV CtjTetv Xdyov. (0) 'Apx^l
Si itpb;
as SiravTa; toutou; i? bptoftou. 'Opwu-b; Si Y^eTat e*x
tou ff)u.a(veiv Tt dvaYxatov eTvat auTouV 8 ybp Xdyot,
o? Tb Jvojxa OYifieTo'v , Spwfxbc Y^vtTai. "Eotxc
8'
8 piv
'BpaxXeiTou Xdyo?, X^ywv icavTa eTvat xal
p}\
eTvat,
4itavra aXn)6r, woietv, 6
8'
'AvaSavopou eTva( ti (ie-
M tb^u rffi
dvTtipoioeoiK, wTe icdvra
(J;eu8^-
Srav yap
oiOiv elitetv 4Xr,8ec
diam , sic etiam aliqua erit in album non ex non-albo ge-
neratio : nunc autero non cernitur. (3) Item omnc Intel*
lectoale et cogitablle mens aut aflirmat, aut negat. Hoe
vero ex definitione patet, quum verum dlcat, aut mentiatur.
Quum enim sic componens dicit ant negat , verum dlcit
:
'
quum vera sic , mentitur. (4) Item , in omnibus contradi-
ctionibns medium esse oportet, nisi orationis gratia dicatur.
Qnare neque verum dicet aliquis, neque non-Terum : et erit
praeter ens, et non ens. Quare etiam, prteter generatio-
nem etcorruptionem, transmutatio tubttantix aliqua erit
(5) Item in quibuscumque generibus negatio contrariura
inducit , in his etiam erit : utputa in numeris nee impar,
nee non impar nnmenis. Sed impossibile est : ex defini-
tione autem est manifestum. (6) Item in infinitum pro-
cedet , et entia non solum sesquialtera , sed etiam plura
erunt. Rursus namque hoc negare erit ad affirmationem
et negationem : et hoc quicquam erit : substantia namque
ejus est alia quaedam. (7) Item
,
quum aliqiio interrogante
an album sit , dicat quod non , nihil aliud negivit , nisi
ipsum esse : ipsum vero non esse negatio est.
(8) Advenit
autem quibusdam opinio ista , sicuti cetera; quoque prseter
communem opinionem : quum enim non possunt argu-
menta conlentiosa solvere, cedunt orationi, assentiuntque
verum esse quod syllogismo efTeclum est. Quidam itaqueob
talem causam dicunt
;
quidam vero, propterea quod omnium
causam qoeerunt. (9)
Principium vero ad hos omnes, ex
definitione. Fit autem definitio ex eo
,
quod necessarium
est aliquid eos significare. Ratio enim , cujus signtim est
Domen , definitio fit. Videtur autem Heracliti quidem opi-
nio, omnia esse et non esse dicens, vera omnia facere;
Anaxagorae vero , esse aliquod contradictionis medium :
quare omnia falsa. Quum enim miscentur, neque bonum
,
neque non-bonum est illud milium. Quare nihil est dicere
verum.
CAP. VIII.
Auoptauivoiv 8i toutiov ^avepbv 8tt xal t4 (tova-
vS? Xefdfieva xal t! xaxi icavxtov dSuvaTOV &jcdp^etv,
IS Sonep Ttvi; XeYoumv, ol (tiv oiOiv qidaxovTe? aXr|6ic eT-
vat ( ouOiv
Y&p
xoiXueiv (jiaoiv o8t<o; navTa eTvat (Smrip
to tJiv StdjieTpov ou[xu.eTpov eTvat) , ol Si itavT* dXijO^.
ZyeSbv
Yap
ootoi ot X^ot ol aOTol tw 'HpaxXeiTou* 6
Y*p
XeYov Sti itavT dXtiOrj xal itavxa ^eo??i, xal
X<ofa
10 XYei
tSv Xoy<ov ixdxepov toutwv, woV etitep dSuvaxa
exetva , xal TauTa dSuvatov eTvat. (a) "Eti Si oave-
poi; dvTtipaoet; elolv S? oi^ oTovtc b!(xa ikrfitXi eTvat.
OuSi 8Ji
ij/eo8et itdoa?

xatTot So^etef y* av u.SXXov iv-
Se/^euOat ix xwv s!pT)u.ev<ov.
(3)
'AXX& repb; 4ttavTa?
46 too; toioutou; Xoyou; alTewOat Set, xaSdwep iXeyOr)
xal iv toi; iirdvw XoYOt; , o5x eTva( ti t| u;J| eTvat
dXXi oT,u.ivtiv ti, fiTe i\ 5ptau.ou StaXexxfov Xaf>dv-
to; xt 07|u.atvet to <Jiu8o; $
to AXrfies. El $i u.)8iv
dtXXo ?| to dXr,8i; ^dvat ^ ditofdvai |euSo'{ eVrtv, dSu-
o vaTOvitdvTa ij/euSij sTvar dvavxr)
Y^P
t^i?
avxtipdoeti);
OotTepov eTvat pidptov dX>i8e;. (4)
"Eti el itav rj ipdvat
J) djtojpdvat dvaYxatov, iStJvaTOV
dfjtf
drepa <{isuS5j eT-
AHISTOTBLIS. II.
His autem determinate , manifestum est quod ilia quo-
que quae uno modo et de omnibus dicuntur, impossibile
est esse , ut quidam aiunt
,
quidam quidem nullum dicentes
verum esse ( nihil enim prohibere Ha cuncta esse aiunt,
uti diametrum commensurabilem esse
);
quidam vero omnia
vera. Fere enim rationes eorum , eaedem qua; et Heracliti
sunt. Qui enim dicit quod omnia vera et omnia falsa
,
etiam separatim utramque harum orationum dicit. Quare
si ilia impossibilia sunt, haec quoque impossibilia esse ne-
cesse est. (2) Item patet quod contradictiones sunt
,
quas
non possibile est simul veras esse. Ergo neque falsas omnes
:
etsi id videri possit magis contingere ex jam dictis.
(3) Ad
has tamen omnes rationes petere oportet , ut et in supe-
rioribus sermonibus dictum est, non si sit aliquid, aut non
sit, sed si aliquid signilicat. Quare ex definitione dispu-
tandum est, accipientibus quid verum quidve falsum signi-
licat. Si autem nihil aliud est, quam alBrmare aut negare,
verum aut falsum est, impossibile est omnia falsa esse.
Necesse est enim alteram contradictionis partem veram
esse. (4) Item, si omne aut afllnnare aut negare necesse
I
est , impossibile est utraque falsa est : altera enim pars con-
33
Digitized by Google
514 [80,87.]
vat* Odxepov yip jxtpo? x5j? dvxitfaoeio? t|/eu3o; eVrtv.
(b) SujASaivei 8^ xal to OpuXouuevov icSai xot{ xotouxoic
Xoyou ,
auxobs lauxou? dvatpsiv.
'0
(tsv yip icdvTa
dXrjOrj Xsywv xal tov evavTtov a&Tou Xbyov oXt|8tj icotet,
& fiote tov a&xou ofix dXii)&5)
(
&
y^P
^vavxioc ou tprioiv au-
tov dXr)8ri), 6 oi irdvxa tyzvSr, xal a&TO? a&xo'v. 'Eiv
8'
^aipwvTBi 6 uiv tov tvavxfov co oux dXr,87); po'voc
loxfv, 6 Si tov auxbc a&xou u; ou t|/eu8^? , ou8ev ?jxxov
ditetpou; dUfiSaivti auto7< aJxtTcrOai Xoyou? dXvjdet; xal
10 i}euSeU
-
6
Yp
Xe^wv tov
&\rfiy\
Xoyov aXr)6?j dXr|8^,
touto
8'
el; aitEipov f3a8ieixai. (s) <l>avepbv S' Sxi
ou8* ot itdvxa ^peu,etv XsyovTi? dXr,85i X^youaiv, ouo" ot
itovT xiveioOat. El |*sv yip ^ps"-*l iravtot, del
xauxa dXY]99) xai ^euSrj eexai, (patvexai Si touto fxe-
15 xaSdXXov

8 yip Xeycov itori auxb{ oux ?jv xat itaXiv
oux eVrai. El Se itdvxa xtvetxxi, ou8iv eaxat dXr|8eV
itdvxa dpa tjffuSij. '\XXi SeSeixxii 8xi dSuvaxov.
(7)
"Ext to 8v avotYXi) (UTaoaXXeiv
-
ex xivo?
f&p
*'C
ti
^
(xxa6oX>5. 'AXXi |*i)v ou8e itdvxa r,pu.ti 5} xt-
30 vetxai itoxe, del
8'
ou8eV eVrt yap 8 del xtvet xi
XlVOUflEVO
,
Xal TO ItpWXOV dxfvTJTOV BUTO.
TON META TA 4T21KA A, . (1013,10130
tradlctionis est falsum.
(5) Accidit igitur id quod fertur
vulgo his omnibus orationibus, eas se ipsas perimere. Quae
enim omnia vera dicit, cohtrariam quoque sibi orationem
veram facit : quare suam ipsius non veram (contraria
namque dicit earn non esse veram) : quae vera omnia
falsa, et hose se ipsam. Quodsi excipiant ilia quidem con-
trariam, quod sola non vera est, Ikec vero se ipsam
,
quod
sola non falsa, nihilominus infinites accidit eis petere
orationes veras et falsas. Qui enim dicit veram orationem
esse veram , consentit huic quod vera est : hoc vero in in-
finitum procedet.
(6) Clarum autem est
,
quod nee illi
,
qui omnia quiescere dicunt, verum dicunt, nee qui omnia
moveri. Etenim si omnia quidem quiescunt, semper eadem
vera et falsa erunt : apparet autem hoc transmutari. Qui
enim hoc dicit, aliquando ipse non erat, et rtirsus non erit
SI vero omnia moventur, nihil erit verum : cuncta ergo
falsa. Sed demonstratum est hoc impossible esse. (7) Item
necesse est , ens transmutari : ex aliquo namque ad aliquid
transmutatio. At vero , nee omnia quiescunt aut moven-
tur aliquando, semper vero nihil. Est enim quiddam,
quod semper movet ea quae moventur : et primum movens,
ipsum immobile est.
LIBER IV.
CAP. I.
V"
'Apj^ Xs'yti v) tiev 88ev dv ti; tou itpdypiaTO?
xtvT|6eti) irpwxov, oTov tou u.vjxou<; xal 6Sou evxeuOev
ulv aiixri dpv_vj, V; evavrtac
8"
xe'pa
-
^ Si 86ev av
3t xaXXiaxa exaarov y^voito, otov xal {xaOrJmcoc oux aitb
tou irptoTou xal tyJ; tou icpaYu-axoc dpy^ijc hlott dp-
xxtov, dXX' 88ev fSffx' v (iaOoi- ^ Si 5flev itpwxov
YiveTat ivuTtdp^ovTOj , oTov o>? irXoiou xpo'icn xal oixi'a?
6eu;eXto; , xal xwv IJiimv oi jxsv xapoiav, ot Si lyxiyoi-
30 Xov, ol
8'
8 ti av Tuv_wai toioutov &noXa[x6dvouo"tv.
(3)
'H Si 88ev
Y'Y
VETat rcpwTOV pii| ivuitdp^ovxo; xal
Sftev irpoixov
^ xt'vr|ffn ireipuxev dp/io6ai xal i, piexa-
60X1^ , otov to T&vov ix tou iraTpo? xal trl? piiTpo?
xal
^
(*aY_ir) ix t^? Xoi8op(ac ?} Se o5 xaTa irpoaipt-
26 o-tv xtvetTai t4 xivouu.eva xal peTaSdXXet xi ueTa6dX-
Xovxa , warcep at Te xaTa TCoXet; dp^al xal at Suva-
oreiat xal a( ^aaiXetai xal xupavvtSec dp^al XEyovxai,
xal al TE^vai , xal toutwv at dpjmexxovtxal u.dXioxa.
(3)
*Exi 86ev Yvcoaxbv xb irpSYpia irpwtov xal aBxyj dp^
o XiY'^ai tou irpaYfAaTo; , oTov xtov diroSei^eo>v at &iro-
d^aei(. 'Isa/w? Se xalxi afxia XeYexai* itavxa ykp
xi afxia if'/jxi. (*)
IlaoSv (tev ouv xotvbv xwv dpytSv
to irpoixov eivat 88ev r^ loxiv
^ Y^P'Tat ?,
y^
1'""*"
Tar xouxmv Ss at (aev evuirdp^ouaat eluiv at Si ixxo;.
ii (b) Atb fj xe ipuan dp-^V| xal xb uxoiy_etov xal
^
Sidvoia
xat
^
irpoatpeat? xal ouffia xal xb ou Ivexa

iroXXuv
yip xal xou yvwvai xat x^? xiviicrtto; apyrj TdyaObv
xal xb xaXdv.
Principium hoc quidem dicilur illud rei, a quo quis pri-
mum movetur : utputa, magnitudinis, et viae, hinc quidem
hoc principium est, ex opposito vero aliud. Aliud princi-
pium est illud unde quodque optime fiat : ut doctrinm, non
a primo ac rei principio aliquando inchoandum est, sed
unde quis facilius discat. Aliud autem , a quo primo insito
fit : ut navis, carina ; et domus , fundamentum : ammalinm
quoque quidam cor, quidam cerebrum
,
qnidam quodcum-
que tale contingit, putant. (2)
Aliud vero a quo primo
non insito fit, et a quo primo natura aptus est motus in-
choari, et transmutatio , ut proles, ex patreet malre; et
bellum , ex contumelia. Aliud porro id , ad cujus electio-
nem moventur qua; moventur, et mutanturquae mutantur
:
quemadmodum civitatum principatus, polentiae,regna, et
tyrannides principia dicuntur : etiam artes, et ex bis
maxime architectonicse.
(3) Item , unde primum res co-
gnita est, illud quoque principium rei dicitur : utputa , de-
moqstrationum supposiliones. Toties autem causae quoque
dicuntur : omnes namque causae, principia. (4) Omnibus
igitur principiis commune est, esse primum unde aut est,
aut lit, aut cognoscilnr. Horum vero quaedam intrinsecus,
quaedam extrinsecus sunt.
(5)
Quare et natura principium
est, et clementum , et mens, et elect io, et substantia, et
quod cujus causa. Multis etenim et cognilionis et motus
principium ipsum bonum et honestum.
Digitized by Google
(iota.) METAPHYSICORUM LIB. IV. CAP. I!. [789.] 5 15
CAP. II.
Attiov Xeyetai va uiv Tpd:tov i\ o5
Y'Y
v"ai ti
Evuitdp^ovToe, oTov 6 jraXxb; tou ivSpidVco? xal 6 ap-
Yupo? t9;< ipiaXijc , xal t1 touxoiv
y'
1
")

aXXov Si to
eTSoe xal to itapoStiYfi* , touto
8'
Esrlv 6 Xoyoc tou t(
?[v tlvai, xal t1 toutou YtwhoTov tou 8t& iraawv to Suo
wpb? ev xal SXw? 6 api8p.dc, xal tot uip?) ti ev xw Xoy<j>.
() *Exi Sftev ^ dpy_i| ti)< jAxa6oX5j<; ^ irpwxi) $ t%
^pe|x^<Tftoe >
oTov 6 fiouXsuaac afxioi; , xal 6 irarJip too
Te'xvOU ,
xal
&%K
TO TtOlOUV TOU 7TOIOUU.EVOU xal TO |AE-
10 xa6Xr,Tixbv tou puxaSaXXovxo^. (s) "Ext u? to tXo<*
touto
8'
foil to o5 fvsxa, oTov TOU icpntaTttv ?)
lfiu<x. Ata t(
y^P
itepiitaTitj ipau.sv, iva &Yiat'vr),
xal elitivTt; outw? oldpeOa dnoSeSaixevat to afxiov.
Kal foa 8j| xtv^oavro( aXXou u.txau YfyvEtai tou xt-
16 Xou; , oTov rf,<; vyuittt 1) lor/vaaia vj j) xdOapom r) xi
<p cfppiaxa t) xi fyyava
*
irdvxa yap Taura tou tIXouc
?vexc loxt , Sia^spti 81 aXXi^Xoiv <S>( 5vxa xi uiv 5p-
Yava xi
8'
s"pY. {*)
Ti u,lv o3v alrta r/t8hv xoerau-
xa^Mf XifETat, auu-faivsi 81 iroXXaywi; Xeyou-evuv twv
30 alxiciiv xal TtoXXi tou outou atxia ttvai, ou xaxi otju.-
SeCtjxo?, oTov xou <xvopiavxo<; xal y| av8piavT07touxVj
xai & ^aXxoc , ou xa6' Ifxepdv xi aXX' rj avSpia?, aXX' ou
tov auTOv Tpdnov, aXXi to u.1v uk CXt] to
8'
w; 86ev
^ xtimioif xal dXX^Xwv alxia, oTov to itovetv ttj?
at euejjja? xal aGxj) tou icoveTv* aXX' ou xbv auxbv xpditov,
aXXa to uiv w? xeXo( to
8'
w? dpj^Jj xtvqaewc. (b) Etc
81 Tauxb ivioxe twv IvavTiwv IVxiv
*
8
fkp
irapbv atxtov
xou8i , tout' aftbv atxiMusOa ^vtOTE xou jvavxfou , oTov
t{|v dTcoufffav tou xu^Epv^TOU Tjj? T0i3 irXoiou dvaTpo-
so Tt7J<;, o6 ^v j) 7tapoucrta alxia ttj; ab>r>]pia(. "Vh^cd
8e, xal f, itapoucrta xal i\ axepT)at(, afxia w; xi-
vouvxa.
()
"Aitavra 8t xa vuv elpi)u.eva a7xta tU tex-
xapa; xpdicouc nJicxtt xoue (pavEpwxdxou?. Ti ;v
yap sxot^Eta tuv auXXaStov xal
^
CXtj twv axtuasxwv
35 xal xb 7;up xal
^
yrj xal xa xoiauxa na'vxa xwv a<ou.d-
xwv, xal xa jxtpT] tou 5Xou xal at &tco6/oEt( xou aup-
Tttpdepiaxot,
6>i
to 2( o& afxiot laxtv xouxuv 81 xa
u.v w{ xb &roxe(u;evov, oTov xa fiipr), xa 81 w; xb xt
^v elvai, xd te SXov xal ^
ouvOeoi? xal to eToo?.
(7)
To
40 81 aiceplxa xal laxpo; xal 6 fJouXeuoa? xal SXai; xb
rtotouv, itdvxa 86ev i\ ap^ Trj; (iETaSoX^ ?) oxaaewi;.
Ti
8'
[
aXXa
]
6>( to teXo; xal TaYa6bv xwv dXXwv xb
Yap
ou fvExa pe'XxioTov xal xeXoc xolv aXXtov IOeXei
eTvai. Ata:pEpETb> 81 |xi)81v auxb eStcsiv <*Ya9bv ^ cpai-
4 vdu-evov (XYaOdv. (s) Ta u.lv ouv alxta xauxa xal to-
cauxa laxi xw eiSei, Tpdiroi SI xwv alriwv dpiOjjtw (jiev
jlot itoXXof, XE^aXatouuEvot 81 xal oSxoi IXdxrou;.
Aifttai
y^P
""la icoXXa^io?
,
xal aixwv xwv 8u;oei-
8wv irpoxspw? xal &cxEpo>? aXXo oftXou , oTov 6Y'ei'a? 6
M laxpb? xai S TByvtxr,;, xal xou Sia Ttaowv to 8wtXa-
oiov xal dpi6
(
u.o'? , xal dsl Ta TtEpiE/ovTa 6tiouv tSv
xa6' 2xaora. () "Ext
8'
wc to ouu.5s6r]xb? xal Ta
Causa vero uno modo dicitur id, ex quo insito aliquid lit,
ut a statuae , et argenlum paterae causa est, et borum ge-
nera. Alio vera , species , et exemplar. Hacc autem est ratio
ejus quod quid erat esse , et hujus genera : ut ipsius diapa-
son
,
duo ad unum ; et simpliciter, Humerus , et partes
,
quB
in hac ralione sunt.
(2) Item , unde principium mutationis
primum, aut quietis, utqui consuluit, causa est, et pater,
prolis : simpliciter, faciens, ejus quod factum est; et trans-
mutativum, traosmutati.
(3)
Item, ut finis: haec autem
est cujus causa , ut ambulandi sanitas. Propter quid enim
ambulat? dicimus , Ut sanetur. Et quum ita diximus, puta-
mus causam reddidisse. Et quaecumque inter illud moVens
et finem media Hunt : ut sanitatis, attenuatio, purgatio,
medicamenta , aut instrnmenta : omnia etenim haec finis
gratia sunt, differunt vero ab invicem, eo quod haec qui-
dem instruments , ilia verout opera sunt. (4)
Causae ita-
que fere toties dicuntur. At quum multifariam causae di-
cantur, accidit inultas quoque ejusdem causas esse, non
secundum accidens : ut statuae , et ars statuaria , et ipsum
as , non secundum aliud quippiam , sed prout statna est
:
non tamen eodem modo; sed hoc quidem ut materia , illud
Tero ut unde motus. Et inricem causas esse : ut laborare
,
bonaeuabitudinis; haec vero , laborandi : non tamen eodem
modo , sed haec quidem nt finis , illud vero principium mo-
lds. (6)
Item, idem aliquando contrariorum causa est.
Quod enim quum adsit, alicujus causa est : idem
,
quum
absit, causam contrarii nonnunquam dicimus : ut absen-
tiam gubernatoris, naufragii : cujus prasentia, salutis
causa erat. Ambae autem , et praesentia et privatio , tanquam
moventes causae sunt. (6) Omnes autem nunc dicta causae,
inquattuor incidunt manifeslissimos modos : elementa ete-
nim syllabarum , et materia factorum , et ignis , et terra, et
omnia hujnscemodi corporum, partes quoque totius, et
suppositiones conclusionis, causae sunt ut ex quo. Harum
vero haec quidem tanquam subjectum , ut partes : haec
vero- tanquam quod quid erat esse, ut totum , et composi-
tio, et species. (7)
Semen vero,et medicus, et consiliator
et simpliciter efficiens , omnia unde transmutationis aut
status principium. Alia vero, tanquam finis et bonum qui-
dem ceterorum : quod enim cujus causa, optimum et finis
ceterorum vult esse : nil autem diflerat , bonum id an appa
reus bonum dicatur. (8)
Ha? itaque causae, ac tot specie
sunt. Modi autem cansarum , numero quidem multi sunt
,
pauciores vero fiunt per rednctionem in capita. Dicuntur
etenim causae multipliciler, et earum quae ejusdem speciei
sunt, prius videlicet et posterius alia
,
quam alia : ut sani-
tatis, medicus, et artifex : et ipsius diapason, duplum, et
numerus, et Ilia semper, quae continent quodcumque par-
ticularium. <9)
Item, ut ipsum accidens, et eorum genera,
Digitized by Google
SIC [8091.] TON META TA MrZIKA A,
toutwv fivr
t ,
oTov dvSpidvTO? aXXwc IJoXuxXsitoc xal
dXXw? dvSptavtomdt, in <Tuu.6s6)xe t<|> dvSpiavTO-
irouj> rioXjxXtiTw elvai , xal t4 irEpie^ovxa Si to oujt-
6e6t)xo?, oTov ovOpojito; atrtoc dvSptavxoi;, T| xal SXwc
6 CSiov, 6xi 6 rioXuxXeixo? avOpwnoc, 6 Si dvOpwicoc
Swov. (io) "E<tti Si xal twv o-upSe&fixoTwv dtXXa
XXwv itoppumpov xal
e'YY"
Te
P
ov
>
'ov '* & Xeuxoc xal
6 jxouo-txoi; atrto; Xtyoixo too avSpiavro?, dXX4 ix-J)
jao'vov IIoXuxXeito? ?) d"v8pwroc. [Ilapa] itdVca SI
io xal -ra oixei'wc XcyouiEva xal -ra xara <ju(jl6e6t)XO< ra
uiv u>s SuvajxEva XcyETat ta S' wc evtpYOuvra , oTov
tou olxoSopeiaOai otxo5du.o f| olxo8ou.wv oixoSdu.o;.
(ll) 'Ou.o(w<; 34 XeyOvfasxat xal
if*
wv a(Tta t& atria
toT? tipr|(Uvot;, oTov touSe tou dvSptdvTo; t) dvSpidvxoi;
16 v| SXw< elxdvoc, xal yaXxou xouSe
?|
y^aXxou
^ SXdij
CXr|<

xal litl twv <ju[i6s67]xdxwv waaurwc. *Eti Si
9U(X7cXcxd(xeva xal rauxa xdxetva XeyJbierExai, oTov ou
IJoXuxXiito? ouSi dvopiavxoitoidc, dXXa IIoXuxXeito;
dvSpiavTOirOioV (is) 'AXX* 8u.w; fiiravxd ye TauV eWi
30 to [isv irX?j6o?
H>
Xe^iJUva Si SijrwV t)
y^P
w{ to
xaO' ?xaaTov, v| 6? to y^'vo? auTou, vj w; to oujx6e6vi-
xd(, fj b>< to Y^vo; tou aujxSe&iXOTOc, v) w? auu-itXexd-
(xeva Tauta , ?, airXwc XeYOpeva , itavta Si
?i
w; ittp-
Youvxa /) xaxi 8uvau.iv. AiajpEpet Si toooutov, 6ti
*5 to |*iv svEpYouvra xal t4 xa8' fttaarov 5u.a iVtt xal
oux eotiv
[ auxd tc
]
xal wv aixia, oTov 6'Se 6 taxpEuwv
Tui &Yiao{j.E'vw, xal oSe 6 otxoSduo; twSs xw oixoSo-
poupevw, Ta Si xaxa Suvau.iv oux de(" (pOeipetat
Y^p
ouy fiu.a
^
oixi'a xal 6 olxoSo'pof.
(1013,1014.)
to 2toi^eIov X^YSTat l\ o5 ouYxctTat irpwrou ivuicap-
Xovxo?, dStaip/xou t5 etSet tU Ixepov cTSo;, oTov ^a>-
vrj< o-rot^eia i5 5v auvxEwai
^
^ovt) xal el? S Siatpei-
Tat lay axa , ixcTva Si u.i)x' eU <2XXa cpcovac ix^pa;
tu etSct auxwv, dXXa xav SiaipYJTat, Ta [xo'pia 6uoeiSt),
i6 oTov CSaxo? to u-dpiov SSup, dXX' ou tt| auXXafi^;.
(a) 'O(*o((o{ Si xal Ta twv crcopuxtov OTOtj^Eia XEyousiv
ot Xeyovte?, els A Statpettat to owfxaTa tar^axa, ixetva
Si pjxsV ei? dXXa etSet Statp^povxa- xal eite v eixe
TtXEiw xi Totauxa, Tauta oTotyeta Xe'yousiv.
(3)
Ila-
pauXriuiox; Si xal xi t5v SiaYpajiudxtov aroiytia Xe-
Yetoi ,
xal Shits t4 tcov diroSE^ewv

at
Y^p
fpSTat
diroS($Ei xal it itXetoatv dn'oSei^Efftv Jvuicapy^ouoai,
a&Tat OTOty^eTa twv dwoSe^Eoiv Xe'Yovxaf ctal Si
TOtouTOt ffuXXoYtou.01 oi icpwxot ix twv Tpiwv Si' hhi
it [Uaw.
{*)
Kal ,ueTa<pe'povTE; Sk axoiyeTov xaXouoiv
^vteuOev, 3 Sv ev Sv xal jjtixpov iitl itoXXa
^
ypijoiu-ov.
Atb xal to tiixpbv xal aicXovv xal dSiatpexov OToty^Etov
X^ETai. "06ev iXr,Xu6E t4 (xdXiaxa xa0o7.ou o-Toty^eia
ttvai, 6ti Exavrov a^Twv tv Sv xal arcXouv it icoXXot;
60 Cnvdpya rj TtSait | Sti tiXeiotoi?

xal to Iv xal r>,v
o^iYfx^v dpyj{ Tifft Soxet elvat.
(6)
'Eitel o3v Ta
xaXougxEva ye'vI xaOdXou xal dSiat'pcTa ( eT<;
Yap
iart
ut status
, aliter Polycletus, et aliter statuarius : quia ac-
cidit stataario , Polycleto esse : et ea qua; continent acci-
dens, ut homo causa status , aut simpliciter animal
,
quo-
niam Polycletus, bomo , bomo autem animal est.
(10) Est
autem accidentium quoquealiud alio remotius, et propin-
quius : utpnta , si albus et musicus dicantur statuae causa
,
et non solum Polycletus aut bomo. Praeter omnes autem
,
quae propriae dicuntur, quaeve secundum accidens, aliae ut
in potentia dicuntur, aliae ut agentes : ut aedificii exstruendi,
aedificator, aut aedificans adificator. (I I) Similiter autem
dictis etiam de iis dicetur quorum causa; sunt : ut hujus
statute, aut statuae, aut simpliciter imaginis : aut hujus
aeris , aut aeris , aut simpliciter materia; : et de accidentibus
similiter. Item, liae et illae, conjunctae dicentur : ut puta.
non Polycletus, nee statuarius, sed Polycletus statuarius.
(12) Attamen hae omnes , raultitudine quidem sex sunt; di-
cuntur autem dupliciter : aut enim ut singulare, aut ut ge-
nus ejus ; aut ut accidens , aut ut genus accidentis ; aut ut
conjunctae , aut simpliciter dictae : item tanquam agentes,
aut secundum potentiam. Different autem , eo quod agentes
quidem et singnlares simul sunt et non sunt , tarn ipsae-
quam ilia quorum causae sunt : vcluti hie medicans, huic
convalescent!; et hie aedificator, huic quod aedificatur.
Quod vero secundum potentiam , non semper : corrumpltur
enim non simul domus et aedificator.
CAP. III.
Elementum dicitur, ex quo componitur primo inexistente
indivisibili specie in aliam speciem : ut vocis etementa ex,
quibus componitur vox, et in quae ultima dividitur; ilia
vera non amplius in alias voces ab ipsis specie diversas;
sed etsi dividantur, particulae tamen eorum ejusdem spe-
cie! sunt, ut aquae particula, aqua, sed non syllabic.
(2)
Similiter etiam corporum elementa dicunt, eadicentea
ultima , in quae corpora dividunlur : ilia vero , non amplius
in alia specie differentia corpora ; et give unum , sive plura
hujuscemodisint, baec elementa aiunt. (3) Similiter au-
tem figurationum quoque elementa dicuntur, ac simpliciter
demonstrationum. Prima enim demonslrationes, et quae in
pluribus demonstrationibus insunt, hae elementa demon-
strationum d/cuutur. Sunt autem tales, primi ex tribusper
unum medium syllogismi. (4)
Hinc autem metapliorice ap-
pellant etiam elementum, quod unum et parvum exsistens,
ad plura utile sit. Quare et parvum , et simplex, et indivi-
sibile, elementum dicitur. Unde et evenit, quae et maxima
universalis sunt, elementa esse : quoniam quum unum*
quodque eorum unum et simplex sit, in multis, aut omni-
bus ,
aut quamplurimis inest. Et unum , et punctum, prin-
cipia quibusdam esse videntur.
(5)
Quum ilaqueilla, quae
genera vocantur, universalia et indivisibilia sint ( una enim
.
Google
(1014,1015.)
Xo'YO?'aoTwv), oxoiytit tk-ftrn Xeyouof Tive?, xal
u.aXXov $ t^v oiajpopotv, brt xaOoXou nSXXov to fiot

& fniv
fip *i
Sia^opa uirap^ei, xal to fi'voc dxoXou-
Oet , 5 24 to yevo; , ou Travel >) Siaa/opd. 'Aicavruv
SI xotvbv to eTvai crroi^eiov Ixoatou to irpwrov evuitoip-
yov exaarco.
METAPHYSICORUM LIB. IV. CAP. IV.
li
ot.] 517
est ipsorum ratio), genera quidam dicunt elements , |
magis quam differential!)
,
quoniam genus magis universale
est. Cuicumque enim differentia inest
,
genus quoque se-
quitur illud : cui vero genus, non utique differentia.
Omnibus vero commune est, illud cujusque esse elemen-
tum
,
quod primum cuique inest
CAP. IV.
U9t? XefeTBl iva |V TpOTCOV ^ TWV (puofiivwv yi- T
;
, olov it ti fatXTeivac Xeyoi to u
,
iva Si i\ o5
<fruartc;
vest?
ouexat npwTou to <pudiievov e'vuitap^ovTO;* art 58ev
yj
in x(v7|ari; f, itpwTii it ixaorrw twv ^uoei ovrwv iv aurw
?j oiuto urtdpjjet.
(3)
<Mec8ai is Xi^tTai bsa au^atv
fyet
8i' Itspou tw 5TtTa6i xal u|refpuxsvai
$
irpocr-
TTux4vai woritEp t& iVifspua. Aia<pe'pei 8i 9~U|X9U-
tri? aip5j?* iv8a [iiv
y^P
o58iv Tcapa tJ)v a<pf,v irepov
ib ava'fxi) eTvai , iv Si Tot? onjiMceo^uxdonv eVri ti v to
oiuto ev dutpoiv, 8 Ttoui avxl tou jEicTtaOat orufittEtpuxt-
vai xal eTvai v x<xt& to owve^ic; xal tcootov, eXXi
j|
xbt! to iroidv.
(3)
"Eti Si <poott XeyeTai i; o5 npwTou
?! Eornv
?| fifv*To
ti twv fuorei bvrwv, apu8(i((rrou Jvto;
jo xotl au.eTa6X*rrou ex t?, oW|Um< ttj? botou, oTov dv-
Sptdvroc xal twv crxeucov twv v_aXxwv 6 ^aXxbe; *) 90-
t Xeyerai
,
twv SI 5"^VMV &<*<*
*
6|*ouk 8i xal licl
twv dXXwv. 'Ex toutwv yap eWv IxaoTOv Stamo^o-
{xsviri<; ttk Ttpa>TK 5Xyj<;

toutov yip tov Tportov xal
36 TWV StSjEl $VT(dV TOt STOl^tlOt faVlV
EtVal (pUOlV, ol (1EV
ni3p, ot Se
Y*i
v
>
^ S* aepa , ot S' 6Swp, ol
5'
XXo ti
toioutov XeyovTE?, ot
5'
Ivta toutuv, ot 8s jtolvTa
tut. (4)
"Eti
8*
aXXov Tpdicov Xsyetoii
^
j^uotk; <) twv
ooorei ovtwv oocrts, olov ot Xsyovrs? tV
<puo-tv eTvat
o -rilv jtpwTiv
ouvSeoriv, woncep 'E(itce8oxX5j? Xsyei #ti
fOvt(
ou6evo iartv iovruv,
4XXa \LOiai (ttEic ti BiaXXaJic Te (UYEvtuv
iortt
,
9U<{
6'
iitl tos{ 6vojiiCtTat ivOpiinot(Ttv.
Atb xt 03a <pui iirtlv
$
YtYViTai, ^Stj uirapxovTOi;
!. i5 06 itE^oxe
Y'Y
V0*C" 1
eTvai, outcw (pauiv tiv ipumv
eyeiv, av (XT, lv_i to etSoe. xal tiv u.opijv. (a) 4u<jei
tiev o3v to 15
ajjupoTepwv toutwv eotTtv, olov Ta Stjia
xal Ta [xdpia butwv (puu Se 45 Te itpwni 8Xr), xal
auT) 8iyw , Y> ^
itpbi; aurb itpwTi ?| ^
b^w; itpwTi
so ( olov twv ^aXxwv Ip^wv itpb? auTl (*ev irpuTo; 6
yaXxd, SXw?
8'
tixtoc 6Swp, et TtavTa Ta Trixxa 8Swp),
xal to eTSo? xal ^
ouo(a , touto S' IixtI to te'Xoi; xr,t
Yvsw.
MsTao^opS
8'
#,S) xal 8Xw< Tt3ffa oosCa
uu; Xe'^STat Sii Tavniv, 6*ti xal i\ <puoii; oooia tU
46 isriv. (a) 'Ex SJ| twv e!pr)|Aevo)v #, tcpwiv) ipusti; xal
xopi'w? Xsyo(mvi) loriv ^
ouota ^| twv ^ovtuv
apxV
xivv-o-eox; Iv a&Toi ?
auTot- *j
yip 6Xr, T^i TauTT)? Se-
XTtx-Ji eTvai XeyeTal <puot;, xal at ^evfoei? xal to <pde-
o8ai tw aicb TauT)< eTvai xwfaeie;.
Kal 4) apx^l
");
40 xivr,ew( twv tpuotei ovtwv t&T*i iorlv ivuicap/ouora icw<
?, 8uvoi(Ut tJ
ivTeXe/
%
eia.
Natura dicitur uno quidem modo nascentium generatio
:
nt si quis products voce dicat anJuic Alio vero , ex quo
primo inexsistente generatur quod gignitur. Item , unde
primus motU8 in unoquoque eorum qua; natura sunt, in eo
secundum quod ipsum est. (2) Nasci autem dicuntur, quoe-
cumque incrementum per aliud habent, tangendo, et con-
nascendo, aut adnascendo , sicuti erabryones. Differt autem
connascentia (sic Grxci appellant concretionis modum
)
a tactu : hie enim nihil aliud prater tactum necesse est
esse; in connascentibus vero est quiddam unum in ambo-
bus idem, quod pro eo quod se contingant, Tacit ut con-
nascantur, et unum secundum continuationem et quanti-
tatem , et non secundum qualitatem sint. (3)
Item natura
dicitur, ex quo primo inordinate exsistenle, et immobili
ex sua potentia, aut est aut fit aliquid eorum quae natura
sunt, ut statute, vasorumque teneorum, aes, natura di-
citur, ligneorum vero lignum : similiter autem et de ceteris.
Ex his enim unumquodque est, prima materia salva. Hoc
enim modo etiam eorum quae natura sunt elementa di-
cunt esse naluram : quidam ignem, quidam terrain, qui-
dam aerem, quidam aquam
,
quidam aliquid aliud tale di-
centes, et quidam aliqua horum, quidam vero haec omnia.
(4)
Alio item modo , natura dicitur substantia eorum quae
natura sunt : veluti qui dicunt, naturam esse primam
compositionem , sicut Empedocles dicit, quod
nullius entium Datura est,
ted miitio solum, et mixtorum permutatio
est; natura vero ab hominibus nominatur.
Quare et quaecumque natura sunt aut Hunt, jam exsistente,
ex quo aptum est fieri aut esse , nondum dicimus naluram
habere, si speciem et formam non babeant. (ft) Natura
igitur est
,
quod ex ambobus his est : ut animalia , et partes
eorum. Natura vero est et prima materia, et haec dupliciter
:
aut quae ad ipsum prima , aut simpliciter prima ( utpufa
operuni aeneorum , ad ipsa quidem aes primum ;
simplici-
ter autem, aqua fortassis, si omnia quidem liquabilia aqua
)
;
et species, et substantia : haec autem est generation^ finis.
Melaphorice vero jam omnino omnis substantia ,
natura
propter banc dicitur : quoniam et natura est aliqua sub-
stantia. (6)
Ex diclis itaque prima et quae proprie dicitur
natura , est substantia eorum quae in se ipsis ,
ut ipsa sunt
,
motus principiura habent. Materia enim eo quod hujus est
susceptiva , dicitur natura : generationes autem , ac ipsum
nasci , eo quod ab hac motus sunt. Atque principium mo-
tus eorum, quae natura sunt, haec est, insita quodam modo
aut potentia, aut actu.
Digitized by Google
518 [S,94.] TON META TA *T2IKA A, <r.
(l0!5.)
CAP. V.
'Ava-yxaiov "kiftitti, oS aveu oux IvSe^etoi y)v w?
ovvaiTiou , olov to dvairvetv xal ^ Tpo;fJ| t^> Cw> avaf-
xalov dSuvatov yap aveu toutwv eTvat. Kat wv dvcu
to dfaObv tx.9) IvSexetot
^i
eTvat
$
ytviaia.i,
^
to xaxbv
* airo6aXeiv ?| trTepr,89jvai , oTov to ittetv to spdpptaxov
avayxaiov fva ud| xdptv), xal to irXeurat el? Afyvav
fv' anoXafir) Tot jyniputTa.
(2)
*En to (itatov xat
^
(Jta* touto
8'
lorl tb irapi tJ)v 6p^v xal r^v itpoat-
peatv E(iitoSi?ov xal xtoXimxo'v. Tb
Y*p
Bfatov dvaf

10 xatov Xe'yeTat, 8tb xal Xuir)pdv, werrtep xal Euijvo<
^TjSl
[lav yap avavxalov 5tpay|ji' iviapiv Jfvi.
Kal t) (Jta dvayxT) Tt?, woTtsp xal Xo^oxXrj? Xeyet
'AXX'
^
(Jia |it Tavc' avovxaCci notsiv.
It Kat Soxet 4j avdfyxri
dl(xcTaicei<TTOv Tt eTvat, dpdw;

ivavnov
f&p
t? xaTa rfjv itpoatpeoiv xtviierst xal xairi
tov XoflajJ-ov.
()
*Eti to u.i| ivSe^d(*.evov dXXw;
eyEiv avayxaTo'v <pauev o6t(ik
fy
t,v- ^al xaTa touto
Tb avayxaiov xal T&XXa XEfSTat to< fiicavxa ^vayxaTa-
30 to ie yip BCatov avayxaiov XeyeTat rj notetv v| izdeytiv
tote
,
#rav (ii| !v8sr;Tai xaT& tJjv 6puj)v 8ti tb 61ad-
(itvov, (S)^ TauTrjv avayxriv ouaav, Si* jjv u.^ evSE^ETat
aXXw;*
(4)
xal tel twv cuvam'tov too
p)
v X'l T0"
(Ya6ou waauTox;- 6rav
fkp fiJ| ivSe^t;Tai Iv8a (*ev to
16 iyafthv e\8a 5s to 5jv xal to eTvat dEvtu Ttvwv, Tauta
avayxaia xal jj atria dvdfX7) Tt; l<mv aSfr).
(5)
*E
$| ditd8et$ic twv avayxat'wv, brt oux EvSe'y^Tai aXXwc
e^etv, el ditoSs'SetXTat anXSj- toutou S' at-ta t4 npwTa,
el douvaxov aXXw; s/Etv i$ Sv 6 ffuXXoYtau.d(. Taiv
30 ptev 8^1 erepov atrtov Tot! dvayxaia eTvat, twv Si ouOe'v,
dXXa Sii TauTa e'-cEpot ttrtiv II dvaYxm;. (e) "iiore
tb itptotov xal xupfto; dva^xaTov to aitXotiv IotiV
touto
Y^P
oi* evSe'^ETat itXeova/w; l^etv, Stc' ou84
aXXw? xal aXX><
*
yS8)
^ap icXeovajrw? av ?)rot. Et
M dpa ^trtiv a-vxa dfSta xal axtV7)Ta, ouOev xe(vot( iorl
flfatov ou8e Ttapi !pu<riv.
CAP
*Ev X/^ETat to fiiv xara auu.6er]xo';, to 8e xa8' afitd*
xaTa suu6E6v|xb( [iev oTov Koptsxo; xal to uouo'txbv xal
Kopiaxo; fxouo-txdf touto yap eiiretv Kopierxoc xal to
40 (xouatxbv [Sv], xal Kopfoxo; uouuixo'?, xal to [loucrtxbv
xal to otxaiov, xal ptoufftxb; xal 8txato< KopCffxo;
1
icetVTa
yap TauTa Iv XE^ETat xaxi ouu.6e6r)xo'i; , to (iiv St'xatov
xat to piouotxdv, Sti piiS ouota ouji6e'6i)xev, to 8: ptou-
otxbv xal Kop(sxo, 8x1 OotTEpov OaTs'poi duu.St'SrjXEv.
46
(2)
'O(jtot&){ 8e Tpdwov Ttva xal 5 aouoixb; Kdptsxo; tw
KoptaxwEv, Sti Odxtpov twv ptoptuv OatEpw a^ii.6i6r]Xt
twv it tw Xdyw, oTov to ptoustxbv tw Koptcrxw, xat 6
piouoixb; Kopt'axoi; Stxat'w Kopi'dxw, Sxi fxarEpou pte'-
Necessarium dicitur, sine quo non contingit vivere , tan-
quam concausa : ut respirare , et alimentum anitnali neces-
sariumest : impossibile enim est, absque his animal esse.
Et sine quibus honum non contingit aut esse aut fieri,
sire aliquid mali repellere , aut eo privari , ut bibere po-
tionem medicatam, necessarium est, ut non acgrotet; et
in yEgiuam navigare, nt pecuniam recipiat.
(2) Item,
violenlum, et vis : hoc autetn est, quod praeter proposi-
tum et electioncm obstat , et prohibet. Violentum enim
,
necessarium dicitur : quare etiam triste, ut Evenus quoque
ait,
Omoe namque necenarium res tristis est.
Et vis necessitas quasdam est, qnemadmodum Sophocles
etiam dicit
:
Sed vis me cogit ista facere.
Et recte necessitas videtur inevitabilequiddam esse : contra-
rium enim voluntario et secundum cogitatiooem motui est.
(3) Item, quod non potest aliter se habere, necesse di-
cimus, ita se habere : et secundum hoc necessarium cetera
qnoque omnia dicuntur quodammodo necessaria. Nam et
quod vi fit necessarium aut agere aut pati tunc dicitur,
quum non possit propter illud
,
quod vim infert , secundum
propositum fieri, tanquam illaexsistente necessitate, propter
quam non potest aliter : (4) et in eis quae concausa? vivendi
,
et boni sunt , similiter. Quum enim non possit htc quidem
ipsum bonum , lite vera ipsum vivere, contingere simul et
esse sine qnibusdam , base necessaria : et haec causa , neces-
sitas queedam est.
(5) Item , demonstrate necessariorum :
quoniam non potest aliter se habere, si simpliciter demon-
stratum est. Hujus vero causa? ipsa prima, si impossibile est
aliter se habere , ex quibus tit syllogismus. Quorumdam
itaque alia est causa, ut necessaria sint : quorumdam vero
nihil , sed propter haec , alia necessario sunt.
(6)
Quare
primum et proprie necessarium est, quod simplex est : hoc
enim non potest multipliciter se habere : quapropter, nee
aliter et aliter : etenim multipliciter se haberet. Si igitur
aliqua perpetua et immobilia sunt , nihil in eis violentum
,
aut prater naturam est.
VI.
Unum dicitur uno modo secundum accidens : altera
,
per
se. Secundum accidens quidem , Coriscus , et musicum , et
Coriscus musicus. Idem enim est dicere Coriscus el musi-
cum unum sunt, et Coriscus musicus : et musicum et
justum , et musicus et Justus Coriscus. Cuncta etenim nice,
unum dicuntur secundum accidens : justum quidem et mu-
sicum
,
quoniam uni substantia: accidunt; musicum vero,
et Coriscus, quoniam alteram alter! accidit.
(2)
Similiter
etiam quodammodo musicus Coriscus, cum Corisco unum
est : quoniam altera partium earum qua; in orationesunt,
alteri accidit : utputa musicum Corisco, et musicus Coriscus
justo Corisco, quoniam utriusque pars una eidem uni acci-
Digitized by Google
(1015,1016.)
METAPHYSICORUM LIB. IV. CAP. VI. |w9.] .119
p(K
to> autoi svl oTuu.6e&>]xcv Iv.
()
'OaauTto; Si xav
iitl Yevou?
xav Eicl twv xaOdXou xtvb? dvouarMv Xsyvi-
Tat to 7u[x6e6i)xd(, olov Art dvOpaiTtoi; to auTO xal (xou-
cuxo? avdpbtico;* rj
y&P
8ti t5 dvOptomo ui5 ou<n| ouai'a
6 auu.6e6i)xs to uloutixov, rj Sri dpsto t5v xaO" Ixao-co'v
Tivt o-uu.6s'6iucev, oTov Kopttrxui

tcXt^v ou tov auTov
cpdnov apew G^ap^ei, dXXi to u.iv f<jox; 6? ysvo? xai
Iv Trj ouerfa, to ie &?
8;i
$
itbtOo? tt)<; oioria;. *Oora
(ilv o3v XaTa 5UU.6e6tiX0<; XYOtl Iv, T0UT0V TOV TpO-
10 icov Xiftxai. ()
Tbtv Si x8' iauTa Iv Xjyofievwv t4
fiiv )>YTai tS OTmyrj cTvai, oTov ^oxeXXo; Sesu.5 xal
?uXa xdXXi), xal ypay.^ xav xsxau;fjiE'vr|
^,
?uveyJ)c
Se, (jLta XiyETai, oiontep xal xiov piepbiv Ixaorrov, oTov
ox&'koi xal Ppotjf icov. (6)
A&twv St toutwv u.8XXov iv
16 Toe c^uotei ouveyr, rj te^vi). XuvEyi? Si XEYETat , o5
xivr.at; pua xa8' a&xb xai ur, oiovte aXXb>;
*
|*ta S' ou
dSiaipttoi; , iSiai'ptTO? Si xaTa ypdvov. K9' aura Si
ovvtyyj ova (A^i a^?j Iv ct
Yap
6ea]c; aircd[xcva aXXii-
Xtov uXa, ou ip^att; Taura etvat Iv outs OXov outs
30 oSjxa out' aXXo suvt^i? oufls'v. Ta xe or) 6*Xti4 auvEjrr)
Iv X^Y'tai, xav ?^y) xdu.<j/tv, xal !xt pSXXov Ta uvr]
l^ovta xdu.i{/iv, oTov xvrjtAT) i\ (xt|pO( orxe'Xouc, ort IvSe-
^etai (at", u.(av eivat tJjv x(vr,o>tv tou otxeXou?. Kal r)
euOeta Trj; xixau.u.E'vrK jjtaXXov Iv. Tr,v Si xexa|AU.E-
36 vr,v xal e^ouoav Y<ovt'av xal p(av xal ou u,(av Xeyou-sv,
oti ivSiytxai xal
|*j|
a"u.a -rj)v xivtjoiv auxTJ; eTvai xal
4jxa t9); S' eG9e(a? atl ijia , xal ouOiv [/.dptov i^ov
(ieyeOoc T0 "'*
^P
5!* 8' x0 ^e xtvciTat ,
<S>ontcp Tij; xe-
xajifxEVTi?. (e) "Eti aXXov Tpdicov Iv X^YEtai t to
M) &-icoxei(xevov tw tiSet etvat aSiasopov. 'ASioi^opa
8'
wv
dStaipeTOv to etSoc xaxi rJ;v ata6i)o;iv' to S' uiccxetpiE-
vov ?| xb 7vpwTov 4\ Tb TsXsuTaiov itpb? to teIo?. Kal
Yap
oTvot etc XIyetoi xai CSoip ev
, f[
dSiatpETov xati
to eTSo?
-
xal ot /uuol icdvTe? XfyovTat iv, olov ?Xatov,
sa olvo? xal Ti T)XTOt, 6ti itavTtov to lov^atov &1C0XE(|XE-
vov to auTd* CSo>p
y*P
^i ^lp
tavra tout* eotiv.
(7) AtYeTo" S' Iv xal 5v to yivof Iv 8ta^>Epov Tat; av-
TtxeiuE'vat; StatpopaT;. Kal TauTa Xeyetoi Iv ndvTa,
Sti to yevo; sv to &noxet|*evov tat? StafopaTc, olov
40 Trtitoi; , dvOptoitoi; , xiiwv fv ti
,
Sti itavra ![5Ja , xal Tpd-
icov Sj) napaicXrio'iov, woTtep f\ uXt|
f*(a.
TauTa Si
6ri aJv o8tox; Iv Xfyetoi, 6ri Si to dvw yevo;
( 8
) tsu-
tov XEYETat, av rj teXeutoio tou ye'vou; ttfot, to dvwrE'pw
toutmv, olov to tffoaxEXii; xal to laditXtupov Taurb xal
is Iv ayvjjAa, Sri au.ipo> TpiYoava- TptYtova S''ou TauTa.
()
"Eti Si Iv XEYETat 6Wv 6 Xdyo? 6 to t( 5Jv eivat
Xe'ywv dStatpETo; itpb< aXXov tov SriXouvTa t( r^v sTvat
to icpaYU.a' autbi;
Yap
xaO' aurbv it3; Xoyo( Siaipsxd?.
OKtw
Yap
xai to r)uir)ptEvov xal ^6tvov Iv iartv, Sti &
to Xoyo? eT(
,
&<sztp ircl tuv iicticiSuv 6 tou efSou; eT<.
()
"OXto; Si 5v ^ vdi)Ot< iStafpeTO? t) voouaa Tb t(
/jv eTvai , xai (*)) Suvaxat v^topCaat (at^te xpovw pi^Te
TOTtt.) (*.iTe Xoyo), ptdXtaTa TauTa Iv, xal toutwv Sua
ouot'at. Ka6dXou
y^P
Saa p.)\ i^ei Sta(peatv, ?[ ur,
dit. (3)
Similiter antem, tarn si de genere, quam si de
aliqoo unirersalium notninum accidens dicator : ut puta,
-
quod idem homo , et mnslcus homo. Aut enim bomini
,
qui
una est substantia , mnsicum accidit , aut quoniam ambo
alicui singularium accidunt , veluti Corisco : non tamen
eodem modo ambo insunt; sed hoc quidem ut genus for-
tassis , et ut in substantia , illud vero ut habitus , ant passio
substantia). Quaecumque itaque secundum accidens unum
dicuntur, hoc modo dicuntur. (4) Illorum vero
,
quae per
se unum dicuntur, base quidem dicuntur eo quod continua
sunt: ut fascis, vinculo ; et ligna, visco. Linea quoque, etiam
si curva sit, sed continua, una dicitur : sicuti parti urn etiam
unaquasque, cms, et brachium. (5) Ex his antem ipsis,
illamagis unum sunt, quae nature, quam arte continua
sunt. Continuum yero dicitur, cujus unus per se motus , et
non potest aliter esse : unus vera, cujus indivisibilis : indivi-
sibilis autem , secundum tempus. Secundum se autem con-
tinua
,
quaecumque non tactu unum sunt. Si enim pones
invicem se tangenlia ligna, non dices ea unum , neque li-
gnum, neque corpus , nee aliquid continuum esse. Igitur et
ilia quaecumque omnino continua sunt, unum dicuntur,
etiam si habeant flexionem : et adhuc magis, quae non ha-
bent, ut tibia, aut femur, quam crus : quoniam contingit,
unum non esse moturn cruris. Et recta magis, quam curva,
unum est. Cnrvam vero , et angulum habentem , et unam
et non unam dicimns : quoniam contingit, et non simul ejus
motum, et simul esse. Recta vero, semper simul , nullaque
partirula roagnitudinem habens, haec quidem quiescit,
hnec vero movetur, quemadmodum curva:.
(6) Alio item
modo unum dicitur, quum subjecturn sit specie indifferens.
Indiflerens autem, quorum species indivisibilis secundum
sensum est : subjectnm vero, aut primum aut ultimum ad
finem. Etenim vinum unum, etaqua una dicitur, qnatenns
indivisibilis secundum speciem est. Liqnoresqueomnes, ut
oleum, vinum, et liquabilia, unum dicuntur, quoniam
omnium ultimum subjectnm idem est. Aqua namque, et
aer, haec omnia sunt. (7) Dicuntur autem unum, etiam
quorum unum genus diflerens oppositis dilTerentiis. Atque
cuncta haec , unum dicuntur, quoniam unum est genus
subjectnm dilTerentiis : uthomo, eqtius, canis, unum
quid, quoniam omnia animalia : et quodam simili modo,
sicuti materia una. Haec autem quandoque quidem ita unum
dicuntur, quandoque vero superius genus idem dicitur, si
ultima; generis species sunt, nimirum quod est superius
his : utputa , triangulus duorum sequalium laterum , una
et eadem fignra cum triangulo trium aequalium laterum
est : ambo etenim trianguli , sed non iidem sunt trianguli.
(8) Item , unum ea dicuntur, quorum ratio, quod quid erat
esse dicens, indivisibilis ad aliam est, quid erat esse rei
significantem. Ipsa enim per se ipsam omm's ratio, divisi-
bilis est. Sic enim et auctum et diminutum unum est, quo-
niam ratio una : quemadmodum in superficiebus est ipsius
speciei una. (9) Et omnino quoromcunque intellectio,
quae quod quid erat esse inteiligit, indivisibilis est, neque
separare potest nee tempore, nee loco, nee ratione, haec
maxlme unum sunt, et horum quaecumque substantia;
sunt, Universaliter namque quotcumque non babeot divi-
Digitized by Google
520 [m
88.
J
l/ti, wutt, Iv Xe'
r
t, oTov si
$ dv9ptoico; uj|
fy"
Si(pwiv, eT?
v8fxoiTO?, tt
8'
5
?wov, Iv
ifrov, el Si
?
(itVeo?
,
tv
(^60?. (io) Ti'|Mv o3v irXtidta v X-
Y
etai t$ Itepdv tt
$ touTv
} xdoxetv
^
^eiv
} Trpdc

Ti clvat tv, ti Si irptitw? Xevdpuva

v, 5v
^ ou<r(a uia.
M(a Si
}
<rUve
X
e(
*j ettet
} Xo'vw
xal
Y
4p dpiepwuptev
6< irXei'w
}
ra
pit cwtyiri,
$ 5v pd| fv ti elSo?,
?j 5v
6
Xo'vo? (I} it?, (n) 'Eti
8'
eVrt (iiv w 6twuv tv
fa-
lav eTvai, av
$
icodbv xal
avnfi<;, fott
8*
d>
;
ou , av
10 (ill " &ov
$,
touto Si av u.} to eTSo,; t
/3
fv ofov oux
av (oaijxev 8}to{w; ?v iSovtic;
Jiwoooov ti uiprj
<roYxei'-
. p.eva toti um>Siiu.ato, av u.J) 8ta t^v (ruve/eiav, dXV e"iv
oCtw< &ro &iro'Si]pux eTvat xal eT8o'< tt "ijSt| f^etv fv.
Aw xal i[ tou xoxXou (xaXtota pt(a twv
Ypau-riCv, btt
is Xi) xal teletdc few. (is) To Si Ivt eTvai
dpxVttvf
Ifftiv api8(xou eTvai- tb
Y
ip wpwtov
pUtpov ap^-
Tfip
itptottp
Yvtopt'Cofiev, touto itpwtov pitpov
IxaVrou
Tre'vou?-
p^
ouv tow yviootou *epl
eWtov to ft.
(is) Ou taito 8i tv TtSot toT yeWi to ft.
*Ev6a
10 fuv
Y
4p
Sieou, ftOa Si to
fawjev ^ d
?
<ovov
0dpou
6*
?tipov xal xivinux dXXo. Hav^ou
Si to ft 5) tS
wooy
}
tw eKei dStaipttov.
(u) To piv o3v xati to
irolxbv xal
$
tcooov dStafpetov,
to ptiv Ttavtj) xal d8e-
tov Xtyttai fAovd?, to Si jtavtrj xal Ot'otv
fyo* ottYpuj,
6toSi
(xovaxTi
YPM,
to Si
Six? MmSov, to Si
iravtrj xal
tpix? Statpetov xata to Ttooov
owfia. Kal
JvTMrrptyavTi S^ tb (iiv
Six? Statpetbv
Iiti'mSov, to
St (Aovax?
YpafijxiJ, tb Si pwiSapi? Statpstbv
xata tb
itowv (Tti
Y
(x^ xal (lov*.
^
ptiv keeto? (*ova', J) Si
o ne ott
r^. (,
6
)
'Ett Si ti
R
iv xat' dptOjxo'v iottv
fv, ta Si xat* JSo?, ti Si xata vsvo, ti Si xat* dva-
Xo
Y
iav ptD,u$ (v Sv
^ 6Xt) jxt'a, etStt S'5v 6Xo'
Y
oe
t,
Y
evet 8'
5v tb autb ayr^a t?)? xatT)
Y
op{a
C
,
xaV avaXoTf^av Si foa /
x
&? otXXo itpi? dXXo.
'Aet
36 Si ti Sortpa tot? f|xicpo-8ev
4xoXou8ei, oTov &ra dpt-
(xo. xal elSet Iv, &a S' etSet ou itdvta dpte.uw- dXXi
j^vet icdvta v bVawep xal etSei- foa 8i
Y
e'v'ou ita'vta
ttSet XX* dvaXo^a-
foa Si v dvaXo
Y
(a, ou ita'vta
Y*v. (16)
*avepbv Si xal ti ti TcoXXi dvttxeij^-
40 vox Xex6iiitt t5 iv(- ti piv
Y
ip t5 pi^
auvex?; e?"
vat, ti Si
;
tb) Statpd|v
fyetv djv CX>)v xati tb eTSo?,
^1 t*,v irpoitr.v
^
tr,v tsXeutat'av,
ti Si tw tou Xo'
Y
ou
itXet'ou; tou tt 5[v Tvat Xe'
Y
ovtat.
TQN
META TA
<MT2IKA
A, ?.
(I0IC.10I7.)
sionero,
quatenns non habent, eatenus unum dicuntur

mputa, si prout homo non habet divisionem
, anus est
Homo
: quod si prout animal , unum animal : quod si prout
magnitudo, una magnitudo.
(io) Plurima itaque unum di-
XiM
qU
f ?
IU
;
d
^
Um aut a

UI,t
'
ut
PBntur,
authabent.autadaliquid
unum sunt. Quae vero primd
unum dicuntur,
Ola sunt, quorum substantia
unaT una
vero, aut continuatione,
aut specie, aut ratione.
Numera-
musetemmUnquamplura,
aut quae non conUnua
sunt
aut quorum species non est una, aut quorum ratio non
est una.
(n) item est quidem
utquodcuraque
dicamus
continuitate unum esse, modo quantum et continuum
sit

est autem ut non
, si non aliquid totum sit : hoc autem
si non habeant speciem unam. Non enim dicemus similiter
unum quum viderimus
partes calceamenti
quomodocuuque
compositas, nisi propter continuitatem
, si, inquam
iu
unum est, ut calceamentum sit, acquandam jam
speciem
nabeat. Quare maxime linearum, circuli linea una est
quooiam tota et perfecta est. ( 1 2) Unum autem esse
prin-
cipium est alicui numcrl esse. Prima cnim
mensura'prin-
cipium est. Quo namque primo cognoscimus,
hajc
prima
cujusque generis mensura. Principium itaque scibilis circa
unumquodque
,
ipsum unum. ( J3) Non est autem idem in
cunctis genenbus unum : sed hlc quidem diesis, liic vero
vocalis
,
aut muta
;
graviUlis autem , aliud , et motus , aliud
Ubique autem, ipsum nnum aut quantitate, aut specie in-
diYisibile.
(14) lllud igitur, quod secundum
quantum
et
prout quantum, indivisibile est : quod quidem omnino
et
sine positione est, dicitur unitas; quod vero omnino
et po-
siUonem habens
,
punctum : quod autem secundum
unum
,
linea
: quod vero secundum duo, superficies : quod auteni
omnino, et in tria secundum
quantum divisibile,
corpus.
Et e converso, in duo quidem divisibile,
superficies
est

quod vero in unum
,
linea
: quod autem nequaquam
secun-
dum quantiUtem divisibile est, punctum et unitas est :
quae quidem sine positione, unitas; quod vero habet posi-
tionem, punctum.
(15) Item alia numero, alia genere
alia specie, alia analogice unum sunt.
Numero quidem
'
quorum, materia una : specie vero, quorum ratio una : ge-
nere autem, quorum eadem praedicalionis
figure : secun-
dum analogiam vero, quaecumque
se habent ut aliud ad
aliud. Semper autem posteriora sequuntur
praecedentia
:
utputa qua:cumque numero, specie quoque unum sunt \
quacumque vero specie, non etiam numero : sed genere
cuncta unum sunt, quaecumque etiam specie : qua;cumque
autem genere
, non omnia specie , sed secundum
analogiam
:
qujecumque vero analogia unum, non omnia genere]
(16) Manifestum autem etiam ett quod multa uni opposite
dicuntur. Quaedam enim eo quod non smt continua;
quae-
dam vero
,
eo quod divisibilem materiam
secundum speciem
habeant, aut primam materiam, aut ultimam : qua-dam
autem, eo quod rationes, quod quid erat esse dicentes
plures sint.
CAP. VII.
To 3v X/
Y
etat tb u.!v xati owpt6e6r|X({<
, to Si
15 x9' aito- xati
<juu.&6r,xb;
H
^v, oTov tbv Sixatovptou-
otxbv tlvaf ipa^sv xal tov dv9ptoitov
(xoufftxbv xal tbv
fiouffixbv avOpuitov,
TrapaTtXTio^? Xsyovtc?
&cmf> tbv
fiouoixiv otxoSou.siv, b'tt
ouu.6e'6Tixs tto olxoSoptw ptou-
fftx^) eTvai
^
tw (ioufftxC
olxoSo'pw.)

tb
Y
ip tdos sTvat
W to'Ss OTr)u.aivei tb
ouiASeSyjx^vai t$8e tdSe. (s) OStto
Se xal M twv etpnijxsvtov tbv dvOpawcov o*tav pwuoixbv
X*Y<oj*svxattbv
ptouuixov dvOpwrrov,
^ tbv Xsuxbv pwu-
Ens dicitur aliud secundum
accidens , aliud per se. Se-
cundum accidens quidem, ut justum musicum esse dici-
mus, et hominem musicum, ac musicum hominem similiter
dicentes
: ut quum dicimus musicum aedificare, quia acci-
dit aedificatori musico esse, aut musico aedilicatori. Hor
etenim hoc esse diccre, significat hoc huic accidere.
(2) Ita
etiam in iis quae dicta sunt, quum hominem dicimus musi-
cum esse, et musicum hominem , aut album musicum , sive
Digitized by Google
(1017.)
METAPHYSICORDM LIB. IV. CAP. VIII. [sloo.] 521
onxbv v\ toutov Xauxdv, to |xiv Sxi au.:pw tw auxw ffvu-
6e6rjxaat, to
8'
8rt auu.6e6r,xe tw Svrr to Si jxouat-
xbv avSpwnov, 8ti toutm to ptouaixov 0"uu.6e&r]xev.
OStw Si X^ysTai xal to (jl^i Xtuxbv eTvat, Sti 5 auii-
Sefirjxev, exsivo iortv.
(3)
To uiv o3v xxa auu.6s6r]~
xbc eTvat XtYOfxeva outw "kiyrcai t) Stdrt tw auTw ovti
aufid uirapyju
, $ ort ovti ixeCvto fatap^et, f| 6rt auxb
I'qttiv 5 oirapv^t oE auTO xaTTiYopeiTai.
(4)
Ka8' a&Ta
Se eTvat XeYCTat ^""wp T|u,a{vei t4 oyjqu.aTa t5j? xot-
10 Tr,Y0p(a* iaayMi; yap liytxai, TOoauTayJuf tb eTvat
or,u.atvet. 'Eirel ouv twv xaTT
(
YOpouu.evwv t4 uiv t(
iaxi <n)|/.avet , t4 Si itotdv, t4 Si tcooov, t4 Si npo'( rt,
t4 Si TWteTv ?| icao^ttv, x4 Sk itou, t4 Si wre*
,
xa<rrw
tootojv to eTvat Taoxb OT)u.a(vet. Ou8iv
y4p
Staipe'pet to
16 avOponco< {lyiaivwt eoTlv tj to avOponroc OYtatvet, $
T0
avdpwito< fSaSii/ov Iotiv ?| te'javwv too av8pw7ro< (3a8t-
![(t ?1 T[*v!t. '0|xo((o<8i xate'irl twv aXXwv. (s) "Eti
to eTvat orgptaCvet xal to tVciv Sti dXr,8<;, to Si y.), eT-
vat 4rt oux aX.r,8i{ <*XX4 <j*eCSo? , iuoi'w? in\ xavacpa-
3n cew? xal arocpaoewt ' oTov 6rt eurt 2wxp<zTj); fiouotxoc,
4'ti aXv)6i; touto, ^ Sri eVrt ZwxpoJTr,<; 00 Xeuxd;, ort
aXi)8e

to
8*
oox ioTtv tj SiaatTpo; cuu,|UTpoc , Sxt
tytuSof. (a) 'Eti to eTvat argpaCvet xal to 3v tb fiiv
Suvat
a
u!t (t|tov,
)
to o' ivTeXey^efa twv etpi)(iivaiv tou-
ii> twv. 'Opwv t
y4p
eTva( ^apev xal to Suva,uet
(
p^rjTw?)
8pwv xal to evTeXev^etot' xal e'lttoTaoQai woauTtix; xal
to Suvafievov ^p?ja8at tjj e
,
7ttcTrju.r
j
xal to ypwptivov
xat ^pepiouv xal
<j> tJSt) uitotp^ei vjpepua xal to Sovot-
}Atvov ^peuetv. (7) 'Opofortc Si xal itct twv ouoiwv
u
xat
y4p 'Epixrjv fa tw Xt6w ffauev eTvat , xal to %tou
rij<
Yp*!*!'
1
')?
xott 'tov Tv ^w* aSpdv. IIoTe Si 8u-
vaTOv xat itOTe outcw, ev aXXot? Stoptoreov.
banc album : hoc quidem, quoniam amboeidem accidunt;
illud vero, quoniam eoti accidit Hoc autem , musicum ho-
minem esse, quoniam huic musicum accidit. Ita etiam di-
cilur non album esse, quoniam cui accidit, illud est.
(3)
Quae
igitur secundum accidens esse dicuntur, ita dkuntur, aut
quoniam eidem enti ambo insunt, aut ill! enti inest : ant
quoniam ipsum est, cui inest, de quo ipsum pnedicatur.
(4)
Per se vero esse dicuntur, quaecumque significant prae-
dicationis figuras. Quoties enim dicuntur, toties ipsum esse
significant. Quum ergo eorura quae praedicantur, quaedam
ipsum quid est significant
,
quaedam quale
,
quaedam quan-
tum
,
quaedam ad aliquid
,
quaedam facere aut pati
,
quae-
dam ubi
,
quaedam quando , horum cuique idem Ipsum esse
significat. Nihil enim diflert, homo convalescens est, aut
homo conralescil : et homo ambulans vd caedens est,
aut homo ambulat Tel caedit. Similiter m ceteris quoque.
(5) Item ipsum esse ,et ipsum est, significat quod verum
est: ipsum yero non esse, quod non verum, sed falsum.
Similiter, tarn in aflirmatione quam in negatione : utputa
,
quod Socrates musicus est, quoniam verum hoc est : aut
quoniam Socrates non albus, quoniam verum. Quod au-
tem diameter non sit incommensurabilis, quoniam falsum
est. (6) Item ipsum esse, et ipsum ens, quoddam eornni
quae dicta sunt, potentia esse significat, quoddam actu.
Vidensetenim dicimus esse, quod potentia videt, et quod
actu. Ipsum quoque sciens similiter, et quod potest uti
scientia , et quod jam utitur. Ac etiam quiescens , turn il-
lud cui jam inest quies, turn quod quiescent potest.
(7) Si-
militer etiam in substantiis. Etenim Mercurium in lapide
dicimus esse, et liueae medietatem, ac triticum quod non-
dum maturum est. Quaudu vero possibile , et quando non,
inaliU determinandum est
CAP. VIII.
Ooota XeYerat xa tc aicXS owtxaxa
,
otOv
Y*i
xal mip
xat CSu>p xal 80a ToiauTa, xat SXw? owpaTaxal t4 Ix
tb
toutwv eovearwTa ijcpa te xal Satu.dvta xal xa u.dpta
rti-oav. "AicavTa Si TauTa X^Yerat ouoCa 8n ou xaO'
bTcoxetue'vou XeyeTat, aXX4 xax4 toutwv t4 aXXa.
(s) "AXXov it Tpditov 8 Sv Jj afTtov too eTvat , ivuirap-
yov fa toi( TOtouTOt; Sera (jt-J) XeYCTat xaO' oicoxetptevou,
40 otov f, t|n>X^I
T(
T'
C<oo>. (s) 'Eti 8aa pidpta e'vunapv^ovTa
20TtV fa TOtf TOIOUTOtf Spt^OVTOt ts xal ToSe Tt OT|U.at-
vovTa , wv divatpouu.i'vcov ivatpetTat to SXov, oTov Itci-
iteSou 0b>{xa , w? (past Ttve; , xal eicdceSov yPs.uu.t];
*
xal SXbK 8 opi8f.b<; Soxet eTvat Ttot toioutoc jvatpou-
*i u.evou Te y4p
oodiv eTvat , xal &pteiv navxa.
()
"Eti
to Tt rjv eTvat o5 8 Xdyo? Sptofid;, xal touto ooota Xe-
YExat ixaorou. (t>) 2uu.6a(vet 8rj xax4 Suo Tpo'iroo;
t|v oom'av XeYeo8at , to
6'
6icoxe(u.evov toy aim, 8 ftr)-
xsti xbt' dfXXou Xffrrai, xal 8 av ToSe ti 3v xal yw-
vo
ptorbv ^* TOtouTOV 81 IxotiTou ^j uops^) xal to eTSo;.
Substantia dicuntur et simplicia corpora , ut terra , ignis
,
aqua, et quae talia sunt, et universaliter corpora, et quae
ex bis consistent animalia, et daemonia, ac eorum parii-
culae. Haec vero omnia dicuntur substantia, quoniam non
dicuntur de subjecto, sed de eis cetera. (2) Alio vero modo,
quodcumque fuerit causa exsistentiae.talibnsqueinexsistens,
quae non dicuntur de subjecto, ut anima animali.
(3) Item,
quaecumque particulae insitaesintinlalibus, definientes,et
quod quid significantes, quibus peremptis totum perimi-
tur : otsuperlicie, corpus, utquidam aiunt, et linea, su-
perficies : et universaliter, numerus videtur quibysdara talis
esse; eo etenim perempto, nihil esse, et nunc omnia termi-
nare. (4) Item, quod quid erat esse, cujus ratio definitio
est , etiam hoc uniuscujusque substantia dicitur.
(5) Accidit
igitur duobus tnodis substantiam dici , et ipsum ultimum
subjectum, quod non dicitur de alio, et id quod, quum
quod quid sit, etiam separable fuerit notione : tale vero est
cujusque forma et species.
'
Digitized by Google
522 [looIOJ.] TQN META TA *Y21KA A, 6, t. (1017,1018.)
CAP. IX.
Toutl XsYTat t4 u,lv xari <juu.6s67jxo;
, oTov to
Xeuxbv xal to jzoutrixbv to outo ,
Sri tw outw ouuCe-
6r|xe ,
xal av8po)Tco? xal u.oucrixdv, ore Oarepov OaTi'pw
5U(i6^6i)xtv to 81 uoudixiv dvOpwiro;, 8rt tw dv-
t 9pwo> uu.6'e6i)xev. 'ExaTcpi>> Se touto xal toutw
ixdrepov exeivoiv xal
y^P
t
4>
avOpoiitw to) [/.ouo-ixm
xal 6 avOpomoc xal to [louuixbv Tauxbv \ifttai, xal
toutoi; Ixetvo. (s) Atb xal iravra touto xaOdXou ou
Xlyitxi
*
ou fap vlrfils ebretv Sri wS? dvOpconoc touto
10 xal to jjtouuixdv ' t& ^ap xaOdXou xaO' aura uicdpy^et, Ta
Si <juu.6e6r,xdTa ou xaO" a&Ta dXX' iitl twv xad' ixaffro
airXSi; Xefttai. Touto yap SoxeT 2wxpdrr)<; xal 2w-
xpaTT)< eTvat (xouatxdc* to Si Stoxpanr)? oux eVt icoX-
Xwv, Sib ou Tta; SwxpaTV)? XeytTat warap ira? dvOpw-
16 ito<.
(3)
Kal t! ulv ourcfi; \iytxat touto
,
to 81
xaO' a&Ta } woitsp xal to v
xal
f&p
wv
>i
Sat; [/.(a
t| ({Set t\ dpi8,uw TauTa Xe'Yetat, xal wv
^
oua(a |x(ot.
Q(jte (pavepbv 6rt
^
toutotth vot>)c ti? eo-rtv r| itXetd-
vo)v tou eTvat, 4|
6rav
XP*i
Tal w? itXetoatv, oTov orav
*o
XY7
**w "^tw touto'v

w; SuoA
Y^p XPl
Tal auT<j).
(4)
"ETepa Si X*Yai 5v t| to elSr) itXefw
$ t| uati
$ & Xd^o? TTJc oufft'ac
-
xal tfXw; dvTtxeius'vox; tw toutw
Xs'yeTai xb erspov. Aidtpopa 51 XeyeToi
09'
srepd eVti
to aurd ti oVta, u/}| jxdvov dpt8u,w, dXX*
$i
efott
^
Y*vet
56 r| ivaXoY^a. (s) "Eti wv srepov to ytvo?, xal to evav-
Tta, xal Sua e/ei it ttj ouaia t^jv erepoTriTa. (s) "Ou.oia
X^Y'tai to Te 7tdtvT5 touto iceitovOoTa, xal to irXei'w
touto iteTcovfloTO f[ ?Tepo , xal 5v
^ itotdtY)? pii'o

xo\
xaO' 800 dXXoiouaOai IvS^jtetoi twv IvavTtwv, toutuv
SO TO TtXstw EJ^OV t| XUptWTEpa b'u.oiov toutu. *4vTtxt(<iv(u(
Si toT? 6piotoi( to dvdfAOia.
Eadem vero
,
qucedam secundum accidons dicuntur : ut
album, et musicum, idem, quoniaoi eidem accidunt ; ac
homo, el musicum
,
quoniam alteram alteri accidit ; musi-
ciis vero homo, quoniam musicum homini accidit : utrique
vero lioc , et huic utrumque illorum : etenim homini mu-
sico et homo et musicum idem dicitur, et his illud.
(2)
Quare omnia hiec universaliter non dicuntur. Non enim
est verum dicere
,
quod omnis homo idem et musicum. Uni-
versalia namque per seexsislunt; accidentia vero non per
se , sed de singularibus siinpliciter dicuntur. Idem enim vi-
detur Socrates, et Socrates musicus esse. Socrates enim
non de multis dicitur. Quare non dicitur omnis Socrates,
slcut omnis homo.
(3)
Qutedam igitur ita dicuntur eadem
:
quasdam vero per se, sicuti et uuum. Etenim quorum mate*
ria ant specie ant numero una, eadem dicuntur, et quo-
rum substantia una. Quare patet quod identitas unitas
qua-dam essentia; est, aut plurium , aut quum utplnribus
utatur : utpula
,
quum dicat ipsum sibi ipsi idem : ut duo-
bus enim ipso ntitur. (4) Diversa vero dicuntur, quorum
aut species plures , aut materia, aut ratio substantia; :et
omnino, diversum dicitur opposite ad id quod idem dicitur.
Differentia vero dicuntur, quaecumque diversa sunt
,
quum
idem quid sint, modo nonsint idem numero, sed aut spe-
cie, aut genere, aut proportione.
(5)
Item
,
quorum di-
versum genus, et contraria, et quaecumque diversitatem in
sultstantia liabent.
(6) Similia dicuntur et qua; prorsus
idem passa sunt , et quae plura eadem qnam diversa, passa
sunt , et quorum qualitas una. Ac secundum quaecumque
contraiSoram allerari contingit, id quod plura horura aut
magis propria habet, simile ilia est. Opposite vero similibus
dissimilia dicuntur.
CAP. X.
^vnxEi'iAEva Xt'YETai dvTtfaat( xal TavavTia xal t4
irpd( Tt xal axiprfin xal l^t( xal l\ 5v xal et; a iayaxa,
(oTov) at Yeveoet;xal fOopaC* xalSsa u.-)| evoe'/etoi Sua
35 irapetvat to ajxeotv Sextixw
,
touto avTixcTaOat Xe'ye-
rat, ?! auTa
\ i\ mv itt(v. 4>atbv
Yap
xalXeuxbv Sjxa
tw auTcji ou/ uTcdp/et* Sib i\ wv IstIv dvTixetTat.
(2)
'EvavTta Xe'yetoi to Te u.^) Suvoto &u.<x tw butw
icapeTvat twv SiaipepdvTwv xoto y^voc ,
xal Ta icXeiarov
40 Sta^E'povxa twv iv tw auT(j> Y*vet, xal Ta icXetffrov Sia-
^e'povTa Toiv h toutw Sextixw, xal Ta icXetirrov Sta-
ipe'povTa twv uitb rJ)v aur^v SuvOuitv, xal tov i\ Statpopa
tieYtffTr, v\ arrXoi?
\
xoto y'voi;
^
xot' ef5o<.
(3)
Ti
S' dfXXa evavTt'a Xe'YeTat to (iJv tw Ti TotauTa e*/etv, t4
46 81 tw SexTtxa eTvat twv toioutwv, to 81 tw irotfjTtxi
$
TtaOr,xixa elvot twv toioutwv, ^
jcoiouvto t) icoo/ovto,
vj dirofioXat
$
Xij'|?
, ^ *! ^
orep^oen eTvat tCv
toioutwv.
(4)
'Enel Si to v xal to 8v itoXXaywi; Xi-
Yetoi ,
dxoXouQetv dvaYxi; xal t5XXo Sao xaTi touto
to Xe'YETai, wote xoItotoutov xal to ?Tepov xal to jvav-
Opposita dicuntur, contradictio , contraria , ad aliquid
,
privatio, et habitus, etea, exquibus.et in quo; ultima,
generationcs , et corruptions ; et qugnciiinque susceptivo
amborum non contingit simul adesse, base opponi dicuntur,
aut ipsa , aut ex quibus sunt. Fuscum namque , et album
simul eidem non insunt : quare ea , ex quibns sunt , oppo-
nuntur ipsis.
(2)
Contraria dicuntur, quae non possunt si-
mul eidem adesse, quum eorum sint, quae secundum genus
ditTerunt; etquae plurimumdilferunt, quum in eodem ge-
nere sint
;
quaeveplurimum difTerunt, quum in eodem sus-
ceptivo sint; ac etiam qnsp plurimum diflerunt
,
quum co-
nun sint
,
quae sub eadem potentia sunt : et quorum diffe-
rentia maxima, aut siinpliciter, aut secundum genus, ant
secundum speciem. (3) Cetera vero contraria dicuntur,
quasdam eo quod lalia liabent; quasdam eo quod susce-
ptiva talium stmt; qtuedam eo quod activa aut passiva U-
lium sunt , aut agentia , aut patientia, aut abjectiones , aut
sumptiones, aut habitus, aut privationes sunt horum ac
talium. (4)
Quum autem unum et ens multipliciter di-
cantur, necesse est ut cetera quoque qua>cnmque secundum
haec dicuntur, sequanlur. Quare et idem, et diversum, et
Digitized by Google
(,oib,ioi.)
METAPHYS1C0RUM LIB. IV. CAP. XI.
xt'ov, AW eTvat frepov xaft' lxdan\v xaxrjYopt'av
[02,101.] 23
W* )

i
- -<
(5)
'Exspa Si xw etSet Xevexat baa xe xaoxou yevoiK; bvxa
u.ti
6iraXXT|Xa foxt , xal Sua e*v to aoxSS Y^vet ovxa
Staipoplv fyet
, *^ &"* *v "*? ouataivavxtwotve'xer
6 xal xiivavxta ixepaxw efSet dXXip.wv, v\ iravxa Y| xl
Avo'iiva irpwxw?- xal &xwv lv xw xeXeuxatw xou -(ivovi
etSet ot Jwfyoi
ixepot , olov evOpwito; xat fcntoe axou.a
tw f
svet ,
ot 81 Xdyot trepoi auxwv
xat ?<ra Iv xij
auTT) oufflflfovxa fyet
Statpopav. Tauxl Si xoi etSet xl
10 evxtxetu.e'vwt Xeyojieva xouxot?.
contrariam, ut secundum unumquodque |irredicamentum
diversum sit. (5)
Diversa vero specie dicuntur, quaecumque,
quum ejusdem sint generis, non sunt snballcrna; et quae-
cumque, quum in eodem genere sint , differentiam habent
;
et quaecumque in substantia contrarietatetn habent. Con-
traria quoque di versa specie invicem sunt, aut omnia , aut
qua? primo dicuntur; et quorum in ultima generis specie
rationes diversa? : ut homo et equus individua genere,
rationes vero eorum diversa; -.
et quaecumque, quum in
eadem substantia sint, differentiam habent. Eadera vero
specie sunt, quaecumque his opposite dicuntur.
CAP. XI.
IJpdxepa xat Buxepa Xe'Yexat 1W pkv w{ ovxoe xtvbc
Tcpt&xou xal ipyrfi
Iv Ixotffxw ysvet xw IfyLxtpov ipv^c
xivb? &pt(xu.tv>',e, T| SirXwexal rf, tpuoet ^-rcpdsTt r\ irou
r\.6ird xtvwv, olov xl uiv xaxl xo'icov xw eTvat e'yyu'W-
16 pov t} ouoet xivb? xditou wpiouevou, olov xou uiaou v\ xou
iffyaxou, 9, irpb; xb w/w, ""> 81 iroppwrepov Bixepov.
(3)
Tl Si xaxi xpdvov xa u.lv Yap xw iroppwxepw xou
vuv, olov litl xwv Ytvo|xe'vwv (icpdxepa yip *i Tpwtxl
xwv MijStxwv, 8rfTtoppwxepov anc^ei xou vuv), xl Si
90 XW lYYUXtpW XOU VUV, Olov Vl XWV U.eXXdvXWV ItpOTIpOV
yip Neu.ea Iluofwv, 6x1
iYY"
T
'P
ov T0"
v"v w?
*PX?
xa*
itpwxo) xpr,ffau.evwv. (3)
Tl 81 xaxl xmjatv xb yip
eYYtjxepov xou itpwxou xtvtjaavxoe irpdxepov, olov 7tai;
avSpde

apyr. Si xal aBxr) xi( a^Xw?. (4)
Tl Si xaxl
i& 5uvau.iv

xb
flp
uittpi'x.ov xvj 5uvau.et irpdxepov, xal xb
Suvaxwxepov

xotouxov S' iffxtv o5 xaxi xijv irpoa(pdtv
&viyx.r\ axoXouOftv 6axpov xal xb uoxfpov, wo-re
(*^|
xivouvxo' X ixsivou u.^ xtveiodai xal XIVOUVXOC XtVt-
<r8afjj 81 Ttpoat'peoi? dpy^. (5) Tl SI xaxl xaiv
30 xauxa ^ loxlv &a itpd? tt fv wptufjivov Stx>)X xaxl
xbv Xoyov, olov itapaoxaxrn xptxoaxaxou npdxepov, xat
itapavTjXt) v^xT){* ?v6a u.lv yip 6xopu:pa7o{, i"v6a SI
f, ixtdT) apyr, . Tauxa jxiv ouv wpdxEpa xouxov "kiyvmi
tbv xpdnov, aXXov Zi xpditov xb x?i
yvwEi irpdxepov w?
36 xal aicXwi; irpdxepov. (o) Touxwv, Si aXXwf xi xaxl
xbv Xdyov xal xl xaxl xr> atff8ioiv. Kaxl u.iv yip tbv
Xdyov xl xaOdXou 7rpdxepa, xaxl 81 xijv ato8T;(iiv xl
xa8' ?xaoxa. Kal xaxl xbv Xdyov Si xb 9uu.6e6t)xoc xou
SXou irpdxfpov, olov xb ftouoixov xou u.ouotxou dv-
10 Opwitou
-
ou yip IVtat Xdro? 6^0; avsu xou u.i'poue*
xat'xot oux IvSEysxat uoutrixov tvat u.ti dvxo? aouutxou
xtvd?. (7)
"Ext irpdxspa XfyExat xl xwv irpoxspwv
reotOr], olov euftuxrjc Xetdxrixo;- xb uiv yip
YP"!*^
xaO' but>,v irdOoc, xb
8'
lirt^avEfac. (s) Tl u.lv S^i
46 o8xw XfYxat irpdxpa xal Coxepa , xl 81 xaxl (puotv
xal ouoav, 6*ia IvSe^sxai ETvat dtveu aXXwv, ixma Si
avEU ixetvwv u-v |
Statp^ffEt iyp^saxo IlXaxwv.
()
"Eirsl Slxb elvaiiroXXaxwc.itpwxov u.iv xb 6iroxEt-
jxevov irpdxspov, Stb vj ouoia itpdxEpov, EreEixa dEXXoi; xl
10 -xaxi Suvau-tvxal xax' IvxEXe'/etav. Tl (iiv
y*P
xaTl
Suvau.iv itpdxtpd eoxt, xl 81 xax' IvxEXE^etav, oTov
xaxl Suvau.ivu.iv t) f|U.i'crEta x5jo^.r,5 xalxbudptovxou
Priora et posteriora dicuntur, uno quidem modo tan-,
quam aliquo prino et principio in quoque genere exsistente,
eoquod propinquiusest principio cuidam determinate, aut
simpliciter et nature, aut ad aliquid, aut nbi, aut ab ali-
quibus : utputa quaedam secundum locum , eo quod pro-
pinqulora sunt alicui loco nature determinato, medio vi-
delicet, aut ultimo , aut ad quodcumque : quod vero remo-
tins , est posterius. (2) Quopdam, secundum tempus : ali-
qua enim , eo quod remotiora a Nunc sunt ; ut de eis qua?
facta sunt : Trojanaenim priora sunt Persicis
,
quoniam re-
motius a Nunc distant. Aliqua vero, eo quod propinquiora
ipsi Nunc sunt; ut de luturis : prius enim festum Nemeum
est quam Pytliicum, quoniam propinquius ipsi Nunc est, ut .
principio et primo ipso Nunc posito. (3)
Quaedain , secun-
dum motum : quod enim propinquius primo moventi est
,
prius est : ut puer, viro. Etenim quoddam et hoc simpliciter
principium est. (4)
Quaedam secundum potentiam : quod
enim excellit potentia et fortius est
,
prius est. Tale vero est,
cujus ad electionem alteram posterius sequatur necesse est
:
i la 11 1 non movente illo , non moveatur, et movente movea

tur : electio enim principium est. (5)

Quaedam , secundum
ordinem : haec vero sunt, quaecumque ab aliquo uno deter-
minato proportionaliter distant, ut in tripudiis, qui secun-
dum locum obtinet, prior est eo qui tertium tenet, et para-

nete, quam nete : illic enim tripudii ductor, hie vero media,
principium est. Hare itaque lioc modo priora dicuntur. Alio
vero modo
,
quod cognitione prius, tanquam et simpliciter
prius. (6)
Horum autem aliter ea quae secundum rationem,
atque ea quae secundum sensum. Secundum rationem enim
universalia priora; secundum sensum rero , singularia : et
secundum rationem accidens toto prius -. ut musicum, homine
musico. Non enimerit ratio tola absque parte : tametsi non
contingil musicum esse, si non sit aliquis musicus.
(7)
Item,
priora dicuntur, passiones priorum , ut rectitudo laevitale :
istud enim lineae per se passio, hoc vero superficies. (8)
Quae-
dam igitur ita priora dicuntur. Quaedam vero secundum
naturam et substantiam
,
quaecumque contingunt absque
aliis esse, ista vero sine illisminime : qua divisione usus
est Plato. (9) Quum autem ipsum Esse multipliciter dica-
tur, primo quidem subjectum est prius, propter quod sub-
stantia prior. Deinde aliter quae secundum potentiam , et
quae secundum actum. Quaedam enim secundum potentiam
priora sunt
,
quaedam vero secundum actum : veluli secun-
dum potentiam quidem , dimidia quam tota, et particula
Digitized by Google
610 [7880.]
fflN META TA 1>Y21KA T, e. (two.)
lYX
lp"
VTa
Ci
to
Yp
T wrojMva Suoxeiv to ^Teiv av
etT| t}|v aXr^Otiov. (n) Afxtov Si t>); 8o$r,{ toutoi; oti
Ttepl tCv ovtwv u.ev tJ|v dX-qOetav jaxditouv , t4 S' oWa
unAaSov eTvat ti al-&i)Ta jjtdvov ev 8k toutou itoXX^
8
j| too aoptorou tpuCTt; jvuirapyet , xal ^ too ovto? oStco?
fisirep tiTtouev Sio elxorioc usv Xe'YOuotv, oux aXr|85)
Sk Xeyoustv. OCtoj
y^P
apjioTret u.3XXov elnetv
f[ i&cntsp 'Eittyapuo; el; 2evo:pavT]v. (u) *Eti 8
TtoEerav 6ptovre; TauTT,v xivouuvt]v tt
(
v cpuatv, xaTa 81
to too u,eTa6aXXovTO? oiOsv aXTgOsuduevov , Ttepl ye to
itovTi) itavTto? puTaoaXXov oux evoe^eo-Oat dXr,Oeueiv.
'Ex
Yap TaoTi( ttj? uTcoXntyeto; It|v8t)0$v fj (Jxpo-carr)
8d|a tov eipr
l
u.Evt>>v
,
^ t5v tpaaxdvTbiv r^paxXeiTt&iv,
xal o?av KparuXo; etyev, ^
T TS^su
~
a 'v ouOlv okto
18 SsTv Xffciv dXXi tov SoxtuXov Ixivsi fiovov
,
xal 'Hpa-
xXelxtp iTurffjia elicdvTt Sri 81; tw auTtS TcorapujS oux
Icriv e'u.orjvar au-rb
yP
$"
008'
ana^. (is) 'Hjxtt?
Si xal Ttpb; toutov tov Xoyov e*pouu.ev 6rt to fiJv fma-
&XXov oVe (tT6iXXtt e^et Ttvi auToi; dXr|85i Xdyov
so u.i| ofeaOat eTvat. Kaftoi eVtt ye dix!pi9|Ty)0'iuov

to'
t
Yap
ditooaXXov i^et Tt too ditooaXXops'vou , xal too
YtYvoptvou ^1
^V
^T
X
1
Tl 8^v0"- "OXcoc t el o8et-
petat, &7tapci Tt 6V xal el
Y
l
V"
al
*^ ^
Y
,
'Y
vtTai
xai dtp' o5
Y>
vv^Tai <JvoYxaTov eTvat, xal touto u.^,
36 eTvat el; Airetpov. (u) 'AXX4 Taura TtapeVe; ixeTva
XeY<otuv ,
8xi o5 Tautov iari to peTaoaXXetv xara to
irooov xal xaTa to itotdv. Kara (iJv ouv tb icoubv
lo-tw (ti| jjtivov

aXXl xaTa to eTSo? SitavTa fv^waxo-
(tev. (is) "Eti
8*
dlciov iiriTtjxrjirai toi? outoi; &ico-
10 XafxCavouaiv , Sti xal outwv to>v accr9T,xoiv eVi tuv
(XaTTovcov tov jpiOfxbv t8dvTC( oStiik lyovta. icspl SXou
tou oupavou &(<.oio>4 dici^vavto.
'0
y&P ^"P^
^1(^3?
too al<i6r,Tou towo? v <p0op9E xal Ytvtott StateXel pidvo?
mv

aXX' oSxo; ou6iv w? ei7cetv jxo'ptov tou navroV iariv,
38 wote SixatoTtpov av St' ixetva touto>v dicci}nf]tpto'avTO
t\ 8ti Taura xttvo>v xaTtt|^<p(aavTO. (ie) "Eti 81
Sr,Xov Sn xal icpbf toutou; TauTa Tot; naXat Xe^Oeiutv
Epoupiev* Sxi
Y&p
^artv axtvi)TO( Tt; tpuai; SeiXTtov
auToT; xal ireiVT^ov auTouf. Ka^TOt auu6a(vit
Y'
tot(
40 apa (poicrxouatv eTvat xal \t^ (Tvat ^pcfxetv piaXXov ^poivat
itavTa
>i
xtvetaSaf ou
Yap
fffTtv el; 8xi (A*Ta6aXXtf
4itavra
Yp
Oitap^et waatv.
(17)
Ilepl 8k T?j? dXr,-
Oet'a?, 6< ou itSv to ^atvdjxevov aXr,6e;, icpMTOv (aJv
6ti o63' ^
aia6r,o't; <]ieu8j)< tou IStou effrtv, 4XX' f\ 9av-
46 Taola ou TauTbv t^ alffO^oet. ETt' 5;tov Saupofaat
el tout' aitopouot , itOTepov TK)XixauTo iati to (MYeOyj
xal t4 j^ptojiaTa ToiauTa oTa toT; airoOev falvexat
$
oTa Tot; l-fl&bvi ,
xal nonpov oTa toT 6Ytalvouotv
?j oTa Tot; xotfivouatv, xal ^apuTepa itdrepov a toT
60 doflevouotv ?1 a Tot? laxuoufftv, xal aXyiWj
itOTepov
S to7; xaOeuSoustv ?| a toi; lyprftopooiv.
"Oti j*4v
Yip
oux otovrat
Ye,
favepdv ouSel? y"v ^av u7toXot6ri
vuxToip 'AO^vtioiv eTvat tov ev AtSuT, , iropeueTat el; to
uSeTov. (is) "Eti 8e itepl tou (XXovto, fiaitep xal
sit, qui pliilosophari conanliir ? nam quaerere verilatem
,
non esset nisi volucres persequi. (II) Causa vero liujus
opinionis bis fuit
,
quia veritatem quidero de entibus consi-
derabant; entia vero arbitrati sunt sensibilia esse sola, lo
his autem magna indeterminati natura inest , et ejus, quod
ita ens est, ut prapdixknus. Quare verisimiliter quidem,
sed non vere dicunt. Ita enim magis convenit dicere,
quam ut Epi<;harmus in Xenopliaoem. (12) Item quum
banc omnem natnram moveri viderent , de eo autem quod
mutatur, nihil verincari, circa illud quod omnino mutatur,
nihil verificari posse pntabant. Ex bac enim^xistimalione
summa ilia eonim opinio pullulavit, qui se Heraclitum
sequi affirmabant
,
qualem et Cratylushabebat
,
qui tandem
nihil putabat dicere oportere , sed solum digitum movebat,
et Heraclitum, quod bis dixisset in eundem (luvium non
esse intrare , reprehendebat : ipse enim existimabat, ne se-
roel quidem. (13) No* autem ad hanc eliam rationem
dicemus, quod id quod mutatur, qmim mutatur, habet ali-
quam veritatem, non esse pulare. At hoc quidem ambigimm
est. Abjiciens enim habet aliquid ejus quod abjicit, a
necesse est, aliquid etiam ejus, quod fit, esse. Et sim-
pliciter si cormmpitur, erit aliquid ens : et si fit , necesse
est esse ex quo fit et a quo generatur, et hoc non esse in in-
finitum. (14) Sed his omissis , ilia dicamus
,
quod non est
idem, secundum quantitatem, et secundum qualitalem
transmittal! Detur itaque non permanere secundum quan-
titatem : attamen secundum speciem omnia cognoscimus.
(15) Itemdignum est reprehendere eos qui ita arbitranlur,
quoniam, quum et ipsornm sensibilium pandora numero
ita se habere viderent, de toto tamen ca?lo similiter sense-
runt. Hie enim qui circa nos est sensibilium locus, in cor-
ruptione et generatione solus est : at hie nulla, ut ita dicam,
univcrsi pars est. Unde justius fuisset propter ilia , ista
etiam absolvisse, qnam propter ista, ilia condemnasse.
(16) Item manifestum est quod et ad istos eadem dicemus,
qute olim dicta sunt. Quod enim est hrimobilis quaedam
natura, ostendendnm et persuadendum est eis. Atque acci-
dit eis qui simul dicunt esse et non esse, magis dicere
quiescere cuncta, quam moveri. Non enim est, in quod quic-
quam mutetur : nam omnia omnibus insunt. (17) De
Teritate vero, quod non omne, quod apparet, verum sit:
primo quidem neque sensus proprii fallax est : at phan-
tasia non est idem quod sensus. Deinde admiratione di-
gnum est, si hoc dubitant, utrum tantse sint magnitudines,
talesque coiores
,
quales eminus , an quales cominus appa-
rent ; et utrum qualia sanis , an qualia tegrotantibos ; et
graviora , utrum qualia debilibus, an qualia robustis; et
vera, utrum qualia dormientibus, an qualia vigilantibus.
Quod enim non arbitrantur, patet : nemo etenim, si
noctu existimet se Athenis esse
,
quum in Libya sit, ad
Areopagum vadit. (18) Item de future, ut Plato quoque
Digitized by Google
METAPHYSICORUM LIB. III. CAP. VI. (1010,1011.)
flXaxtov >ryct , ou Srptoxt 6(1.010)? xupta f| tou iaxpoti
ootja xal -f| tou ayvoouv-ro<, oTov irepl tou u.sXXovto<;
fosoOat &Ytou(
t| (jt-J) u.eXXovxo<;. Eti 8e eV auxoiv
twv alaO^acuv ouy_ 6[xoito? xup(a ^ tou dXXoxpi'ou xat
6 ISlou $[ tou tcXt)(tiov xal tou autrj; , aXXi irepl u.iv ypto-
paTOc &}<;,
ou
f
euotc, icepl Si ^uj*ou Yeuatc, oux otyt?'
mv ixaoTi) iv Tb> auTip
XP
1""?* nt
P^
T0 8CUT<> ouSeitoTe'
<pY)triv AW o&no xal ouy_ ouron fyetv. (")
'A XX' ouS'
sv ixepo) v pdvtp irepf ye to iraOo?
r)u.fta&iTYjae
v
, aXXl
10 itepl to iii <mu.<56ifixs to iraOo?
*
Xs'yco
5*
oTov 6 juv
auxo; oTvof So'sttv av
%
fiexaSaXwv ^ tou erwu-axoi; u.e-
Ta6aXdvroc 6ti fiiv tTvai yXuxuc 6tl Si ou fXuxui;
-
4XX* ou to
y*
Y^
uxu ^Y ^orcl1' ^Tav
?>
ouSeirtoitore
|xexe'6aXev, dXX' cxel dXr)8eun itepl oiutou, xal lortv
16 11 dtvaYxr,; to eoo'ftevov yXuxu toioutov.
(20)
Ka(xoi
touto avatpoufftv ourot ot Xoyoi Awavxe?, oWirep xal
ouatav u4| eTvat uvi)0svd(, outcd u,t)S' e"J avctYx?); u.r,8eV
to
Y&P
avaYxatov oux evSe'yexaii tfXXox; xal XX{o(
iyjux, wot' et Tt eVrtv 4*5
avaYXT);, oiy_ e*et outm ts
su xal oux o6tm<. (si) "OXio? t' etirep fori to afoOrjTov
(idvov , ouOiv av etv)
f*.l|
Ovtxov twv ^uh]/uy.iov

afo8r|-
ot;
Y^p
ux "v Ii. To jxiv ouv pixe Ta aiaOrjTa elvai
p.7)Te Ta aloO^u-ara towe. aXr,0s
(
tou
y&P
at8avo-
(xivou iraOo? Touxd iort
)
, to Si Ta oiroxs(u.eva u.^ eTvat
,
36 S note? tVjv afoOrjatv, xal aveu alobrptox;, aSuvaxov.
Ou
yP
o^l
^i Y*
"fourjcrti; aMj eauxrj? eartv , dXX' fart
ti xal exepov irapa tvjv afoOr,aiv , 8 avaYX?) irpdrepov
elvai x5j<; aiafroaeco;
-
to
y^P
xtvouv tou xtvoup^vou
fuoct itpdTtpdv iort* xav t! XtYStai 7tpo< d(XXi)Xa xauTa,
30 o681v ^TTOV.
[80 8i.] 511
Elol Si Ttves ot awopouoi xal tmv xauTa itMtetou.e-
vom xai Tiov tou( Xoyou( xoutou? udvov Xeyovtiov
*
fy\-
touoi
Y^p
Tt; 6 xptvtov tbv
&Y
ia^VOVTOt xal ^X<0
?
T<>v
^'P
1
exaoxa xptvouvra dp8wc. Ta Si TOtauTa ehtop^paxa
36 Sp-oia ^orxt xtji aRopiiv icoTtpov xaSsuSofuv vuv r\
Iffi)-
YopajXEv.
(3)
Auvavxat S' at enroptat ol TOtauTat nSaat
to auTO* itavnov
Y^p
X^yov a^iouatv oSxot elvat

apx^v
Yap 7)Touot, xal TauTYjv St' dftoSc(t({ Xau-Saveiv,
int\ 6x1
y*
ou iccneto(uvot elo(, favtpoC tiatv iv xai?
40 icpacotv. 'AXX' Sleep eiito|xev, touto auxwv to ircttof
ioT(v

X^ov yap Jr)Touotv 3v oux fart Xdvof

bto$e,(-
U">S
Y^P "PX^i
ou* si'tdSetJi; ioxiv. O&xot u.iv ouv
p"aSioi? av touto netoOetev

iari
y^P
ou
X
a^8W'v ^a
"
6eTv. 01 S' iv xS> Xo'yw x^v pfav |*dvov (i)Touvre
46 dSuvatov (i)Touotv
*
ivavxfa
Y^p
eiitetv djiouoiv , euOuc
ivavxi'a Xe'YovTe?.
(3)
Et Si 0.1^ iert nbivTa itpd? Tt,
dXX' Ivta lort xal aura x8' a&Ti , oux av eti) nSv to
ipaivdu-evov dXr,6l> to
y^P
^aivrfu-tvov xiv( ioxi oat-
vduwvov. uotc 6 Xe'Yiov Snavxa xa ^atvdfxeva etvat
60 dXr,Or, , itcavTa itotei to 5vra wpd; ti.
(4)
Atb xai ^u-
Xaxxsov toT< t)|v fiav Iv tw XOY<p
^touoiv, 4(*.a Si xat
&Tte'x"' Xoyov a^iouotv , Sri ou to <paivo'u.evov foxtv,
ait, non est profeclo similiter certa medic! et ignari opinio :
utputa, de futuro sano, aut non future. Item in ipsismet
sensibus , non est similiter certus qui alieni est, et qui pro-
prii ; nee qui illius quod prope est et ejus quod longe : sed
de colore quidem visus, non gustus, de sapore gustus, et
non visus, quorum nollus unquara ait eodem tempore circa
idem simul ita et non Ita se habere. (19) At nee in alio tern-
pore circa passionem quidem dubitarint, sed circa illud, cni
passio accidit : dico autem veluti idem quidem vinum , aut
ipsum mutatum , aut corpore mntato , videri possit quan-
doque dulce
,
quandoque non dulce, sed non ipsum ilulce,
qunm est quale est, unquam mutatum est, sed semper veri-
ficatur de eo ; et quod futurum est dulce, necessario tale est.
(20) Attamen omnes illae orationes hoc perimunt

et quem-
admodum substantiam non esse ullius, ita nee quicquam
necessario esse; necessarium enim non contingit aliter et
aliter se habere. Quare si quid necessario est, non ita et
non ita habebit. (21) Et simpliciler, si sensibile solum
est , nihil fuerit profecto, quoniam turn animata non essent.
Sensus enim non esset. Neque sensibilia itaque neque
sensiones esse, fortassis verum esset : sentientis enim ha-c
passio est : at ipsa subjecta
,
qua; sensum faciunt , non esse
etiam absque sensn , hoc impossibile est Sensus nainqno
non ipse est sui ipsius, sed est aliquid aliud etiam pra-ter
sensum
,
quod oecesse est prius sensu esse. Movens enim
,
natura prius est moto : et si ad se invicem hxc esse dicun-
tur, nihilo minus.
CAP. VI.
Sunt autem quidam qui dtibitent et eorum quibus de hU
persuasum est, et eorum qui has orationes solum dicis causa
edunt. Quaerunt etenim, quis eum, qui sanus est, et omnino
qui circa singula recte judicarit, examine!. Tales autem
dubitationes similes sunt , ac si quis dubitaret utrum dor-
mimus nunc , an vigilamus. (2) Tales namque cuncte du-^
bitationes idem possunt. De omnibus etenim hi volunt de-
monstrationem esse. Principium namque, et hoc per
demonstration] accipere quaerunt. Quod autem non
est eis persuasum , ex eorum actionibus manifeste apparet.
Sed , ut diximus , iste eorum afTectas est : rationem nam-
que eorum quaerunt, quorum non est ratio. Demonstra-
tionfa enim principium non est demonstrate. His quidem
igilur facile hoc persuadebitur : non enim est difficile per-
ceptu. Qui vcro in oratione solum quaerunt ut Ti convin-
cantur, impossibile quaerunt. Contraria namque dicere
adversarium volunt , ipsi slatim ab initio contraria ilicen-
tes. (3) Si autem non sunt omnia ad aliquid, sed quaedam
ipsa per se ipsa sunt, non erit utiqne verum omne, quod
apparet. Apparens enim , alicui est apparens. Quare qui
dicit omnia vera
,
quae apparent, esse , omnia entia facit ad
aliquid.
(4)
Quare observandum est iis qui vim in oratione
quaerunt, simulque reddere oratiouem volunt, quod non
Digitized by Google
51J [w-8.] TQN META TA *V2IKA I\ C
dXXi xb (potivopcvov (|> <patvexai xal &xt yzlvnai xal
^
xal w?. *Av
8'
&icej(toai u.iv Xdyov
,
|xi) oCt<o S' uire-
yoxit, ffU(i6^etBt butoT; xdvavxla Ta^u Xeyeiv.
(5)
'Ev-
St^ ttat yip tw outo) xaxi (xcv xJjv d^j/iv (jufXi
f
a(ve-
6 oOai , xrj 8i -{txiati (jitJ , xal twv
df
daXpwv Suotv ovxoiv
ft^l
tauxl x<mpa rrj otyn, av tosiv dvouoiat. 'Eirel
irpd ye xou? 81a xi<; iraXai etpijuivac alxtac to <pai-
vdfxevov oottrxovxa? dXr,9i(; eTvai , xal 81I xouxo irdvO'
iaofwc eivat i|>su8t) xal aXr,65j
(
o5xe yap Sitaai Taorl
10 <paiv<j6a outi tw auxw otl xauxd , aXXa TtoXXaxt;
xdvavxla xaxi xov auxbv -^po'vov

^
(*.Jv yip
&f
4) 8uo
Xfyet ev xj iiraXXd^et x5v SaxruXwv,
^
8'
8i)<u ?v),
dXX' outs Tvj aux5j ye xal xaxi to auxb alo-(hj<m xal
&oauxw< xal iv tS a6x!j
XP
t>vc
!
)
>
w<rr*
'
t0''.T
'
^v e
^l
16 aXiOe;. ()
'AXX' tuto? 81a tout' Svayxr) Xc'yciv toi?
H^J
8i' droplav dXXi Xdyou
X*p
lv Xfyouffiv , 8x oux
lottv dXr,9i; touto, aXXa toutw dXi)9e'(. Kal Saitsp
8r) itpdxepov sipritai, dvayxT) xal irpd t ttouTv Siravra
xal icpoc Sd^av xal afoSTjoiv, owx' ouxs ve'yovev "T
'
*> sVrai ouOiv u.r,6evb; icpo8o^doavTo;. Ei 8i
f^Y
,vev
ti
etrrai, SrjXov 8rt eux av efi] aVavxa irpb? Sdav.
(7)
"Ext ti ev, irpb ev i\ itpb? wpiofAtvov xal ei touto
xal iju.iou xal taov, dXX* ou icpb? to SiirXdatdv
y
e to icov.
Ilpb? 8^| to 8o^d(ov (I xau-rb dv6pa>iroc xal to oo^a-
3 CdpLtvov , oux laxai dvOpuno; to 8odov
,
dXXa to 80-
adu.evov. El
8'
fctaerxov ?(ttoi irpb? to 8o^d(ov
,
7cpb( dneipa lotai tw tt8et to Sod(ov. (s) 'On |xiv
o3v pegaioTdri) Sdia icaorwv to u^i
tlvat dXr,6ei( djjia
Tac dvTtxtifteva; ipdfftt; , xal Tt ou(x6aivti toi? oCtoi
30 Xtyouoi, xal 81a t( o8tu> Xeyoueri, xovauta eipi$er8co.
(9)
'Eml
8'
dtSuvatov tJ|v dvT(faaiv dXijOcuEoOat fiaa
xaxa tou auTOU, (pavepbv 8ti ouol Tdvavx(a dfia Oicdp-
ftvi ivSiy txai tw auTW. Twv (tiv yap Ivavriwv 8d-
Ttpov OTspj)t? otiv
ofy
^ttov
,
ouata( Si axiprflK
,
85 fj 8s aTeprjo-t; dndfaat( fotiv 4ko' tivo? wptopUvou yi-
vouc. Ei ouv d8uvaTov &y.a xaxa^dvai xal ditofdvai
dXi)Ow<, d8uvaxov xal tdvavTta uicdp^ttv djjia, dXX' r,
inj dutpw , v) Odtepov pitv irrj Odxepov Si areXw?.
CAP
(ton.)
quod apparel, est, sed quod apparet, cui apparet, et quando
apparel , et quatenus , et qoomodo. Quocbl reddant qui-
dera orationero , non tamen ita reddant , accidet eis qnam-
primum contraria dicere. (S) Potest etenim eidem secun-
dum visum quidem mel apparere, gustu autem non ; etquom
oculi duo sint, non eadem utrique visui, si visus sint dissi-
miles. Etenim ad eos, qui propter olim dictas causas, quod
apparet, verum esse dicunt, et ob hoc omnia similiter esse
falsa et vera (nee enim omnibus eadem apparere, nee eidem
semper eadem, sed plerumque contraria, etiam eodem tem-
pore : tactos etenim duodicit in digitorum variatione, visas
autem unum) dicant : sed neque eodem sensu et secundum
idem , et eodem modo, et in eodem tempore : quare hoc
esset verum profecto.
(6) Sed ob hoc fortassis iis qui non
propter dubitationem , sed orationis gratia dicunt , Decease
est dicere
,
quod hoc non sit verum , sed liuic verum. Et,
ut antea dictum est, Decease est , ad aliquid , el ad opi-
nionem , et ad sensum omnia facere : quare nee factum est,
nee erit quicquam , si nemo prius opinatus sit. At si fa-
ctum fuit, aut erit, patet quod non ad opinkraem omnia
sunt. (7) Item , si unum , ad unum ant ad determinatum
;
et si idem est, et dimidium, et sequale, non tamen ad
duplum, quod sequale est Ad opinionem itaque si idem est
homo et quod opinatum est , non est homo
,
quod opinatur,
sed quod opinatum est. Quodsi unumquodque ad illud erit
quod opinatur, ad infinita specie, quod opinatur, erit.
(8)
Quod igitur omnium certissima opinio est, non simul vera
esse contradictorie opposita, et quid illis, qui sic dicunt,
accidat, et cur ita dicant, liaec demum dicta sint.
(9)
Quum
vero impossible sit contradiclionem simul de eodem veri-
ficari
,
patet quod neque contraria simul eidem inesse con-
tingit. Contrariornm enim alteram non minus privatio est,
ac substantia; quidem privatio : est autem privatio, negatio
a quodam determinate genere. Si impossibile itaque est
simul alfirmare et negare, vere impossibile est etiam con-
traria simnl ioesse : sed ant ambo secundum aliquid , aut
alteram secundum aliquid , alteram simpliciter.
'AXXa jj^|v ob8: u.tTa;u dvTtfdaew; Iv&i/txai eivai
40 ooOtv, dXX* dvayxT]
%
fdvai f\ ditofdvat v xaO' ivb;
6tiouv. AijXov Si itpwTOv u.iv 6pi<rau.ivot? t( to dXi]-
6ic xal <|<eu8o(. To u.iv yap Xiyziv to 8v u.j| tlvat
$ to u.^1 8v stvat (j/iuSo?, to 8i to 3v tTvai xal xb u.|
8v (A-j) eTvai dXr,0t(, wo-xe xal 8 Xsywv touto eTvai
?|
(x^|
H aXrfieuau ?| (]/euueTai. 'AXX' oijxe xb 8v Xe^exai u.^
etvat i[ eTvai ouxe to ja^ dv.
(2) *Eti ^xot xb (xexa^O
eaxai ttj? ivxifdaew;, wsitep xb ipaibv u.Aavo; xal
Xeuxou, 9) it( xb (AYiSextpov dvOpwitou xal fititou. El
piiv ouv o6xw? , oux av u.Etot6aXXoi ( ex u.^| dYa6otI yip
0 tl? dyaObv u.txa6dXXet, ?| Ik toutou el? u,i| dYaOdv)-
vuv
8'
del fafveTar ou yap l<m u.eTaoXi| dXX' 5| el?
xa dvxixeu.eva xal |Axa5u. El
8*
fext u.exa$u , xal
VII.
At vero nee inter contradictionem possibile est quicquam
medium esse , sed necesse est dicere aut negare unum-
quodque de uno : raanifestum autem est primo quidem de-
finientibus, quid verum, qnidve falsum est. Dicere namque
ens non esse , aut non-ens esse , falsum : cos autem esse , et
non-ens non esse , verum est. Quare et qui dicit hoc esse
aut non esse , verum dice! , aut mentietur. Sed nee ens di-
cilur non-esse, aut esse, nee non-ens. (2) Item medium
inter contradictionem , aut erit quemadmodum fuscum inter
album et nigrum , aut quemadmodum ueutrum inter bo-
mincm et equum. Si itaque ita est, non mutabitur pro-
fecto : ex non-bono namque in bonum mutatur, aut ex
hoc in non-bonum : nunc vero semper apparet; non enim
est mutatio, nisi ad opposita, et media. Quodsi est me-
Digitized by Google
(ioia.) METAPHYSICORUM LIB. III. CAP. VIII.
oSibK eti) av xt< (if Xeuxov oux Ix pJ) Xeuxou fivtaii'
vuv
8'
ofy
oparat. (a) "Eti ivSv to otavor)Tov xal
votjxbv 4j
Sidvota K| xat(x(pTi<riv 4| iitd(pT)<rtv

toSto o" i
ipiauou SrjXov 6rav 4Xi]6cut) ^ <]uSt|Tat. "Orav ftiv.
6 wSl <ruv65j (pSaa ?| imtfSaa, iXrfitutt, 6rav SI w5i,
i{itu5txai. ()
"Eti irapi icaera? Set eTvat t4j <xvri<d~
cret?, l uJ| Xdyou ivexa X^<T* &<>"* xot^ uT( aXr)-
Oiuott xte. out' oux iXr^euffEt. Ko\ -rapi to Sv xal to
u/}| Sv la-rat, worxe xal Trapa yivtcvt xal <p8opiv fuxa-
10 6oXji xt< carat.
(*)
"Eti iv 6W? y^vw,v
^
d*tdao-tc.
to ivavrfov i-rupepei, xal iv xouxotc; eVcat, oTov iv
aptOuot; oure ittptrrb? outc ou ictpiTTo; dpi8u.d;.
*AXX' iSuvaTOV* ex tou ipiff-xou Si SrjXov.
()
"Eti
tU
arcttpov paSitiTat , xal ou [xdvov jjpudXta Ta ovra
l eiiTai dXXa irXebd. ITaXtv
^4p
farai ditospinerai touto
irpo? ttiv
(yaaiv xal t)|v airdipaoiv, xal tout' iarat ti*
i\ yh.p ouata ion' th auTdu aXXr|.
(7)
"Eti orav ipo-
u.evou el Xiuxdv ioriv (Tni) 6xt ou, ouOiv XXo dtroite'-
auxev
?l
to eTvat aitd:paai? Si to jaI, eTvau (s) 'EXyj-
10 Xu6e S' e'vioi? aCtYj
^
3da wnrep xal dtXXat twv irapa-
Sd(ov- S-cav
f*p
Xueiv [jl-Ji Suvtovrat Xofou? ipuraxouc,
ivSdvTt? tm Xdyu eru|x<paoTv dXr,6i; eTvat to auXXo-
YtaOev. 01 jxev ouv Sia xoiaux7|v aixt'av Xsyouoiv , ot
Si 81& to iravxwv Cnjxetv Xdyov.
(0) 'Apj$ 5i *pi?
i& fiitavTa? toutouc, i 6piou.ou. 'Opiau.0? Si ylvreui ix
tou OT|ixa(vciv Tt dvayxatov eTvai auTouc* 6 yap Xdyo?
,
0$ to 2vou.a o>]|mTo'v
, 6ptfibc
y(vtTat. "Eotxe S' 6 piv
'HpaxXiiTou XoYO?,XiYw itotvTa iTvat xal u.J) eTvai,
jicavra &hfir
t
noieiv, 6
8'
'Ava^aYo'pou etvaf (-
SO Ta^u tti< avTi^dlffewc, wore itavra i|/euSv Srav yap
(M^65j, oSt' Syb^ov "t
'
oux
^Y
av T
!*'Y!**
^*T
'
oiOiv cinttv iXr,6((.
[m,s.] 513
dium , sic etiam aliqua erit in album non ex non-albo ge-
neratio : nunc autera non cernitur. (3) Item omne Intel-
lectuale et cogitablle mens aut afflrmat , aut negat. Hoc
vero ex deflnitione patet, qunm verum dicat, aut mentiatur.
Quum enim *ic componens dicit aut negat , verum dicit
:
'
qunm vero sic , mentitur. (4) Item, in omnibus contradi-
ctionibus medium esse oportet, nisi orationis gratia dicatur.
Quare neque vemm dicet aliquis, neque non-verum : et erit
prater ens, et non ens. Quare etiam, praeter generatio-
nem et corruplionem, transmntatio iubslan tix aliqua erit.
(5) Item in quibuscumque generibus negatio contrarium
inducit , in his etiam erit : utputa in numeris nee impar,
nee non impar numenis. Sed impossible est : ex deflni-
tione autem est manifestum.
(6) Item in infinitum pro-
cedet, et entia non solum sesquialtera , sed etiam plnra
erunt. Rursus naroque hoc negare erit ad affirmationem
et negationem : et hoc quicquam erit : substantia namque
ejus est alia qusedam.
(7) Item
,
quum aiiqno interrogante
an album sit , dicat quod non , nihil aliud negavit , nisi
ipsum esse : ipsum vero non esse negatio est.
(8) Advenit
autem quibusdam opinio ista , sicuti ceterae quoque praeter
communem opinionem : quum enim non possunt argu-
menta contentiosa solvere , cedunt orationi , assentiuntque
vcrum esse quod syllogisnio elTectum est. Quidam itaque ob
talem causam dicunt
;
quidam vero, propterea quod omnium
causam quaenint.
(9)
Principium vero ad bos omnes, ex
deflnitione. Fit autem definitio ex eo
,
quod necessariuin
est aliquid eos significare. Ratio enim, cujus signura est
nomen , definitio fit. Videtur autem Heracliti quidem opi-
nio, omnia esse et non esse dicens, vera omnia facere;
Anaxagorae vero , esse aliquod contradictionis medium :
quare omnia falsa. Qunm enim miscentur, neque bonum
,
neque non-bonum est illud mixtum. Quare nihil est dicere
verum.
CAP. VIII.
Aitopi<jp.evwv Si toutuv ipavepbv Sxi xal xi [iova-
^5; XeYo'u.a xal xa xaxl Ttavxwv iStivaxov Grcap^civ,
S6 fioTttp Tivic Xe'you9iv, ot f*iv ouSiv faaxovxs; dXt]6i eT-
vat
(
ouOiv
Yip
Xb>Xuttv ipaslv oSt&>; icreavxa etvat wintep
TO rJlv Siausxpov ou|xu.ETpov etvat) , ol ik itavx' aXY|69).
2,yt&6v
Yap
oorot o( XoYOt ot auTol xw 'HpaxXetxou* 6
Yap XeYtov Sxt itavx' akvfir, xal itavxa "J/euSr), xal
x
w
pU
40 Xe'YEt tSv Xoyo>v ixctTEpov tout<i>v,<5o"t' Etitsp dSuvaTa
ixetva , xal TauTa aSuvaxov etvat.
(2)
"Eti Si tpave-
pw? avxtyat{ sialv a; ou^ oTdvxe fiu.a aXrifleTi; etvat.
OuSl S>i t]/euSet( icasac xat-rot Sdiete' y' av uaXXov iv-
Si^EsOat ix tuv tipT)fxevu>v. (3) 'AXX4 npoc jicavxaf
M xou? Totouxou? Xoyou? aJxEtaOai Set, xaflaitep i\i/Qr\
xal iv xot{ iicavu Xoyoi<
,
oux Tva( Tt
$ u.^| etvat
aXXa or,uaivtiv ti, wore i; iptOfidu StaXexxiov Xafidv-
Ta; Tt stjpiatvet to <{ieuSo( tj to aXi|Oe;. Ei Si u.i)6iv
aXXo r\ to aXyjOit cpavat
$ anotpavat
tyv>$6(
iartv, iSi-
to vaTov navTa i]>euSij eTvat* avayxiq yip xrj? ivxt^gtsetoc
OetTepov eTvat ptdptov ikrfiii. (4)
"Eti el tt3v
^
f
avat
t| inoyavat civaYxatov, dSuvaxov ay.ydxepa t{/eu8^ eT-
ARISTOTELtS. II.
His autem determinatis , manifestum est quod ilia quo-
que qua* uno modo et de omnibus dicuntur, impossibile
est esse, ut quidam aiunt
,
quidam quidem nullum dicentes
verum esse (nihil enim proiiibere ita cuncta esse aiunt,
uti diametrum commensurabiiem esse
);
quidam vero omnia
vera. Fere enim rationeseorum, eaedem quae et Heracliti
sunt. Qui enim dicit quod omnia vera et omnia falsa
,
etiam separatim utramque harum orationum dicit. Quare
si ilia impossibiiia sunt, bans quoque impossibilia esse ne-
cesse est. (2) Item patet quod contradictions) sunt
,
qua*
non possibile est simul veras esse. Ergo neque falsas omnes
:
etsi id videri possit magis contingere ex jam dictis.
(3) Ad
has tamen omnes rationes petere oportet , ut et in supe-
rioribus sermonibus dictum est , non si sit aliquid, aut non
sit, sed si aliquid significat. Quare ex dcDnitione dispu-
tandum est, accipientibus quid verum quidve faisum signi-
ficat. Si autem nihil aliud est, quara affirmare aut negare,
verum aut faisum est , impossibile est omnia falsa esse.
Nccesse est enim alteram contradictionis partem veram
esse. (4) Item , si omne aut affirmare aut negare necexse
est, impossibile estutraque falsa est : altera enim pars con-
Digitized by Google
614 [80,87.]
TUN META TA 4>Y21KA A, . (1013,1013.)
vat' OaTEpov
Y&p
uipo? T?,< avTKfdcetu? <l/tuSo tcmv.
(b) 2uu.6atvei 8^| xai to SpuXoujuvov icSat toT{ tqioutoic
Xo*yoi?
,
auTou? Ioutou; dvaipetv.
'0
(xsv
Y&p
wavxa
dXr|69j Xe^wv xai tov IvavTiov outou Xoyov 5Xi)8^ iroiet,
( &tstt tov a&TOu oux dXv)8?j
(
6 yitp ivavTt'o? ou (pr,atv au-
tov dXrjdfj), 6 oi itdvTa i^euSr, xat auto; auxo'v. 'Eav
8'
l^atpwvTat 6 |xiv tov evavTfov to{ oux dXr,Or,; (xo'voe
lorlv, 6 8i tov autbc o&tou w? ou iJieuSifc , ou6iv ?)ttov
arafpou; aufiSaivEi autoT alxeToOat Xofou? dXr]6ei<; xat
10 t|euSetc* 6 ^ap Xe^wv tov aX)05i Xo^ov aXi)&TJ dXrjOv}?,
touto
8'
el; diretpov paStetTat.
()
<l>avEpbv
8'
6rt
ouS' ot itdvTa ^peu,eTv Xeyovtc; dXr,65i Xeyouuiv, ouS' ot
icdvTa xtvciaOat. El u.iv yap ^pegxti itdvxa, del
TauTot dXr)8^ xat i|/eu85) eorat, <pavtai Si touto (le-
ft Ta6dXXov

6
f
ip XeYtov tots auTO? oux ^v xai irdXtv
oux eVcat. Et Si itdvra xivetTxt, oiOiv larai dXi]8eV
ItdvTa dpa <^eu59j. 'AXXa SeoEixTat Sxi dSuvaxov.
(7)
"Ext to 8v dvotYx) (UTaSgtXXctv

Ix tivo?
y^P
*U
ti i) (xtTaSoX^. 'AXXa u-V ouSi itdvTa ^psu.ei
$
xt-
30 vetTat icots, del
8'
ouOe'v eVrt
Yp
ti 8 del xtvet Ta
xivoupieva , xai to 7tpwTOV dxtvr,TOv auro'.
tradictionis est falsum.
(5)
Accidit igitur id quod fertur
vulgo his omnibus orationibus, eas se ipsas perimcre. Quit
enim omnia vera dicit, cohtrariam quoque sibi orationem
veram facit : quare suam ipsius non veram (contraria
namque dicit earn non esse veram ) : quae vero omnia
falsa, et base se ipsam. Quodsi excipiant ilia quidem con-
trariam, quod sola non vera est, haec vero se ipsam
,
quod
sola non falsa, nihilominus infinitas accidit eis petere
orationes veras el falsas. Qui enim dicit veram orationem
esse veram , consentit huic quod vera est : hoc vero in in-
finitum procedet.
(6)
Clarum autem est
,
quod nee illi
,
qui omnia quiescere dicunt, verum dicunt, nee qui omnia
moveri. Etenim si omnia quidem quiescunt, semper eadem
vera et falsa erunt : apparet autem hoc transmutari. Qui
enim hoc dicit, aliquando ipse non erat, et rursus nou erit.
Si vero omnia moventur, nihil erit verum : cuncta ergo
falsa. Sed demonstratum est hoc impossibile esse.
(7) Item
necesse est , ens transmutari : ex aliquo namque ad aliquid
transmutatio. At vero , nee omnia quiescunt aut moven-
tur aliquando, semper vero nihil. Est enim quiddam,
quod semper movet ea quse moventur : et primum movens,
ipsum immobile est.
LIBER IV.
V"
CAP. I.
'Ap?j XeYSTat i\ [liv 88ev dv Tt? tou itpetY(xaTo?
xivt)8eiy] itpwTov, oTov xou u.rjxou; xai Soou evteuOev
uiv aST>) dpy^, i\ evavrfac
8*
Itepa-
^ Si 6*8ev av
31 xdXXtffTa exaarov Y^votto, otov xai (xaOifatw; oux ditb
tou -itpwTou xai t5){ tou 7rpaYu.aT0( dpj^rje Mart dp

xteov, dXX* o'Sev
f
89t' 4v (*d8ot

^ Si o'Sev npwTov
YtvEtai vundpj(OVTo; , oTov &><; itXofou Tpont? xai oixia;
8|ie'Xio?, xat tuv Cwwv ot u.sv xap8(av, o{ Se lyxiya-
30 Xov, ot
8'
S ti Sv Tuyirto't toioutov &itoXau.6dvouatv.
(a) 'H Si 88ev yifwt-ztu icpwTOv jx^ ivutcdp^ovTO? xai
S8ev npb>Tov
^
xtvT|i7i( ir^cpuxev dEp/eo8ai xai }, u.eTa-
6oX^ , olov to te'xvov ix tou itaTpb; xat ttj? u;T)Tpb{
xai
^
fxa^r) ix t^; XotSop(a-
^ Se oS xaxa icpoatpe-
K civ xtvenrai t4 xtvoufieva xat pieTaSdXXet Ta u.Era6dX-
XovTa , wenrep at ts xaTa noXet; dpjral xat ai Suva-
vretat xai at ^ao-tXttat xai tupavvfSei; dp^al Xeyovtoi,
xai at TE^vat , xai toutwv al dp^tTEXTOvixal fidXiffTa.
(3)
"Eti 88ev yvwotov to itp3Y".a uptoTOv xai airr\
ip'/fti
40 X^Y'Tat tou -TrpaY(xaTO? , olov twv ditoSei^eow al uito-
6e'aiet(. 'Icayto? Si xal'Ta afcia XsYETaf 7rdvra
Yap
t4 a(Tta dpyat.
(4)
IlaiTo>y o;iv o3v xotvbv twv dpv_wv
Tb irpwTov eTvat S8ev y| eTtv r) Y^peTat
^ Y
l
T"'
>ffxe
~
Tat* toutwv SI al o.iv ivujtdpy^ouoat elatv al Si Ixto?.
(b) Atb f( tb <puan dp-^J) xai to UTOtv_eTov xat
^
Stdvota
xai jj itpoafpeati; xai ouffta xai to o5 evexa

itoXXSv
Yap
xai tou
Y
vwvat xai
T?it
xtvijaeto; dpyr, TdYaSbv
xai Tb xaXov.
Principium hoc quidem dicitur illud rei, a quo quis pri-
mum movetur: utputa, magnitudinis, etviae, hinc quidem
hoc principium est, ex opposilo vero aliud. Aliud princi-
pium est illud unde quodque optime fiat : ut doctrinat, non
a primoac rei principio aliquando inchoandum est, sed
unde quis facilius discat. Aliud autem , a quo primo insito
fit : utnavis, carina; etdomus, fundamentum :ammalium
quoque quidam cor, quidam cerebrum, quidam quodcum-
que tale contingit, putant. (2) Aliud vero a quo primo
non insito fit, et a quo primo natura aptus est motus in-
choari, et transmutatio, ut proles, ex patreet matre; et
belliim, ex contumelia. Aliud porro id, ad cujus eleclio-
nem moventur quae moventur, et mutanturqus rautantor
:
quemadmodum civitatum principatus, potential, regna, ct
tyrannides principia dicuntur : etiam artes, et ex his
maxime architectonics.
(3) Item, unde primum res co-
gnita est, illud quoque principium rei dicitur : utputa, de-
moqstrationum supposiliones. Toties autem causae quoque
dicuntur : omnes namque causae, principia.
(4) Omnibus
igitur principiis commune est , esse primum unde aut est
,
aut lit, aut cognoscitnr. Horum vero quaedam intrinsecus,
qua'dam extrinsecussunt.
(5)
Quare et natura principium
est, et elementum , et mens, et electio, et substantia, et
quod cujus causa. Multis etenim et cognitionis et motus
principium ipsam bonum et honestum.
Digitized by Google
(|0I3.)
METAPHYSICORUM LIB. IV. CAP. II. [8789.] 41a
CAP. II.
Attiov "kiffzett Eva pttv Tpdwv i\ o5 tifvtiai Tt
]
evuirdpy^ovto? , oTov 6 ^aXxbc tou dvSptdvTO? xal 6 dp-
fupo? tt; (piofXrn , xat t4 touto>v y**1
!
'
o&Xov 8* to
elSo? xal to napdSttvfAa , touto
8'
tarlv 6 Xdyo? tou t(
6 ?jv elvat, xat t4 toutou vfa) oTov tou Sti itaawv t! Suo
xpb; tv xat
6%k
6 dpi6u.dc, xal xa uip) t4 iv tw Xdfw.
()
"Eti 89ev ^ ipyii -nfi
u.ETa6oX?j; *| irpwrr)
$
ttj?
ijpsu.rjo'ewc , oTov 6 pouXtuia? afcio? , xal 6 irarJjp tou
texvou, xal JXok "co 7cotouv tou itoiou|Xjvou xat to u.e-
10 ta6Xr,Ttxov tou u.ETa6dXXovTO<. (3) *Eti w; to te'Xoc
touto
8'
iWt to oJ fvexa, oTov tou 7tiptiraTEtv
^
uvtEta. Aia t( yap icepiiraxtT; (pauiv, fva ovtatvr),
xal tlitoVnc oStwc oidfxeda ditoJe&wxEvai to atttov.
Kal Ssa W| xtvrjaavroe dXXou |UTau vivvETai tou ti-
lt Xou , oTov t9j uyufac.
^
lo-/vaota rj
^
xdOapetc r| t4
<q
appaxa
$ t! jpvava

itavta yip Taura tou tIXouc.
fvExd tan ,
Sia^pst Sk dXXqXwv wt ovxa ti uiv 5p-
fava t&
8'
ipva. (4) Ti (*iv o3v aftta ayjSbv Tosau-
Ta/w; Xe'-fsrai, auu.6atvet Si TtoXXavw? Xevou,evwv twv
30 ahiwv xal itoXXa tou auTou aftta eivat, ou xaTa auu.-
StZtfKOi, oTov tou dv8ptdvTO xal f, av8ptavTOjtotixf,
xal 6 ^aXxd? , ou xa8' irtpdv Tt dXX* i) avSpta;, aXX' ou
tov aurbv TpoTtov, dXXa to (jlJv uk CXt| to
8'
ox; SOcv
f) xt'vjiotf xal aXX^Xtrtv a?tia, oTov to tcoveiv tri?
at euclta; xal a&r*) tou itovetv dXX' ou tov auxov xpo'itov,
dXXa to uiv ok teXo? to
8*
ok dpy^) xivrjaswc. (fc) Eti
81 TauTO eviote twv Evavxuov iVciv

8 yap irapbv attiov
TouSt , tout' dfcbv aWtbiixcOa eviote tou ivavTiou , oTov
tJ|v aitouaiav tou xu6epviiTou rffi tou tcXoi'ou dvaTpo-
so inj?, oS ^v ^
icapouo'ia aMa ttj? oti)TT)pi'a. "4u.^a>
8t, xal t, icapouota xat ^j 0TspY)9is, a?Tta 6? xt-
vouvTa. () "Awavxa 84 t4 vuv elpi)[icva aliTta eU tst-
Tapa? -poROuc itdrcet tou? favEpidTotTou;. Ta ;xev
yip OTOt^tta tSv ouXXa6Sv xal
^
CXrj twv oxtuaoTwv
35 xat to itup xal ^
"fi
xal t4 TOtauTa 7ta'vTa twv awaa-
To>v, xal Ta (Atpr) tou o^ou xat at uicoOeaeic tou auu.-
7pdou.aT0?, ok to 15 ou" atTtd IffTtv toutojv Sk t4
uiv
>c
to unoxe((xevov, oTov t4 jxtpT) , t4 8i ok to t{
^v tlvat, to Tt SXov xal ^ ouvOiffn xal to eToo.
(7)
Tb
40 8e ait(pu.a xal 6 tatpb; xal 6 pouXeuaa; xal Shot to
itowtiv, itavra ?8ev ^ dp^ t9j; pia6oXii? ^
ardcgoK.
T4
8'
[
dXXa
] ok to teXo? xal TdfaSbv tojv dXXwv to
y4p
o5 evtxa PsXtiotov xal WXoc tSJv dXXtov iOcAet
elvat. Atatpcp^Tbi Se ()8iv auTO eiiveiv d^aObv ?1 (pat-
4t vdfjitvov dyaOdv. (s) Ta |xev o3v atTia TauTa xal to-
oauTa lart tS etSet, Tpditot SJ twv aWoiv dpt^ptu (xev
tlut TtoXXof, xtfaXatoutiEvot Si xal o5xot IXdrrou?.
AE^Exat yap aiTta itoXXa^oK , xal outwv twv 6|*oei-
8<ov irpoTE'pw? xal SoTe'poK dXXo dXXou , oTov Lyulas 6
to SaTpb? xal 6 ttyyizi\i
,
xal tou 8t4 itaowv Tb SnrXa-
otov xal dptSfxd; , xal dsl t4 Tttpis'^ovTa 8tiouv twv
xa8' ?xara. (9) "Eti
8'
w? to ouu.CE6ixb< xal t4
Causa vero uno modo didtur id, ex quo insito aliquid lit,
u t o;s status , et argentum paterae causa est , et iiorum ge-
nera. Alio vero , species, et exemplar. Hacc autem est ratio
ejus quod quid erat esse , et bujus genera : ut ipsius diapa-
son
,
duo ad unum ; et simpliciter, numerus , et partes
,
qnas
in hac ratione sunt. (2) Item , unde principium mntationis
primum , aut quietis , ut qui consuluit , causa est , et pater,
prolis : simpliciter, faciens, ejus quod factum est; et trans-
motatirum , traosmutati. (3) Item , ut finis : liacc autem
est cujiis causa , ut ambulandi sanitas. Propter quid enim
ambulat? dicimus, Ut sanetur. Et qunm ita diximus, puta-
mus causam reddidisse. Et quxcumque inter illud movens
et finem media fiunt : ut sanitatis, attenuatio, purgatio,
medicamenta , aut instrumenta : omnia etenim haec finis
gratia sunt, differunt vero ab invicem, eo quod liaec qui-
dem instrumenta, ilia vero ut opera sunt. (4) Causa; ita-
que fere toties dicuntur. At quum multUariara causae di-
cantur, accidit multas quoque ejusdem causas esse, non
secundum accidens : ut status, et ars statuaria, et ipsum
a* , non secundum aliud quippiam , sed prout statua est :
non tamen eodem modo; sed boc quidem ut materia , illud
vero ut unde motus. Et invicem causas esse : ut laborare,
bome habitudinis; haec vero , laborandi -. non tamen eodem
modo, sed haec quidem nt finis, illud vero principium mo-
tus. (S) Item, idem aliquando contrariorum causa est.
Quod enim quum adsil, alicujus causa est : idem
,
quum
absit, causam contrarii nonnunquam dicimus : ut absen-
tiam gubernatoris, naufragii : cujus pnesentia, salutis
causa erat. Ambae autem , et praesentia et privatio , tanquam
moventes causae sunt. (6)
Omnes autem nunc dicUe causae,
inquattuor incidunt manifestissimos modos : elements ete-
nim syllabarum , et materia factorum, et ignis, et terra, et
omnia hujuscemodi corporum, partes quoque totius, et
suppositiones conclusionis, causae sunt ut ex quo. Harum
vero haec quidem tanquam suhjectum, nt partes : haec
vero-tanquam quod quid erat esse, ut totum , et composi-
te, et species. (7)
Semen vero.et medicus, et conciliator
et simpliciter efficiens, omnia unde transmutationis aut
status principium. Alia vero, tanquam finis et bonuin qui-
dem ceterorum : quod enim cujus causa, optimum et finis
ceterorum vult esse : nil autem differat, bonum id an appa-
rens bonum dicatur. (8)
Hae itaque causae, ac tot specie
sunt. Modi autem causarum , numero quidem multi sunt
,
pauciores vero fiunt per reductionem in capita. Dicuntur
etenim causae multipliciter, et earum quae ejusdem speciei
sunt, prius videlicet et posterius alia
,
quam alia : ut sani-
tatis, medicus, et artifex : et ipsius diapason, duplum, et
numerus, et ilia semper, quae continent quodcumque par-
ticularium. <9)
Item, ut ipsum accidens', eteorum genera,
33.
Digitized by Google
516 [8891.] TQN META TA <MT2IKA A,
r
toutwv yev/) , oiov dvSpidvroi; dXXax; IJoXuxXsixo? xal
dXXw; dvSptavToirtdi; , Sri avpSiGrixt Ttji dvSptavro-
toiw TloXuxXtfcw tlvat , xal t& ntpiEovTa Si to ouu-
6t6r|xd<;, otov avOpwiro; o?rio<; dvSptaVcoi;,
$ xat SXwc;
mov, 6rt 6 DoXiixXeiTo; avSpwrcoi; , 6 Si dEvOpwiroc
ftjiov. (io) Eott Si xal twv truaStC^xrfTiov aXXa
dXXuv iroppwTtpov xal
yjy
te
P<>
v
>
<&>v t o Xeuxo? xal
8 (jiousixck; afoot XeYOiro tou dvSptdvrot;, dXXi u.i|
fxdvov IIoXuxXeiToi;
$
dEv8pa>Tco(. [Elapa] wdvTa Si
io xal t4 olxetwc XtYdfxeva xat t4 xt4 <juu.6t67]xex; t4
wiv <&? Suvdusva XcyeTat xa S' w<; IvtpyouvTa , oiov
tou oixoSou.tta'dai otxoSdu.0; rj oixoSopwv otxoSdjxo?.
(ll) '0|io(w( Si Xey^ueTat xal
if'
wv afrta x4 arcta
rot? ilpr^ivois, oiov touSs tou avSpiavTO?
%
dvSptdvTOc
IK \
4Xco? slxo'vot, xal yaXxou TouSe
?| j^aXxou ?| SXw?
uXyi?
*
xat eVi twv oup6t6ii]XOTWv tStaauToi;. "Ext Si
auijnrXExdtf.eva xal xauTa xdxetva XevJhjaeTat, oTov ou
IloXuxXeixo; ouSi dvopiavtoitotdc, dXXi IIoXuxXeitck;
dvSptavTOitOtdi;.
(12) 'AXX' cjiwc. aitavTa yt TauV iort
so to (xiv irXijOo? f!;, XtYdpsva Si Si^Sic
-
$
yip to? to
xa6' fxaarov, f| b>; to yevo; auTou , rj wc to ou|j.6s6i)-
xo'< , y| w<; to y^vo; tou ou|x6(6r,xo'TO(, ?| 6? aufixXexd-
(xeva Tauxa , ?, aitXw; XtYOpeva , navTa Sk f\ w; Ivp-
Youvto rj xaTa Suvaptv. Atacpeptt Si Toowrov, Srt
l t4 ptiv svepyouvra xal t4 xa6' fxacrrov AJfta fort xal
oux eVrtv
[
aura te
]
xat wv atTta, oiov $Se 6 iatpeuwv
Th> &Yia(o(ie'vb), xal <J5s 8 oixoSdixo; twSe tm olxoSo-
(Mupufvw , t4 Si xaTa 8uvau.1v oux de(
*
<p9stpcTat
Yap
oujr Su-a
^
otxi'a xal 6 oixoSo'u.o(.
(1013,1014.)
ut statute , aliter Polycletus , et aliter statuarius : quia ac-
cidit statuario , Polycleto esse : et ea quo; continent acci-
dens, ut homo causa slatuae , aut simpliciter animal
,
quo-
niam Polycletus, homo , homo autem animal est.
(10) Est
autem accidentlum quoquealiud alio remotius, et propin-
quius
: utputa, si albus et musicus dicantur statuae causa
,
et non solum Polycletus aut homo. Praeter omnes autem,
quae propria; dicuntur, quaeve secundum accidens , aliae ut
in potentia dicuntur, alios ut agentes : ut sedificii exstruendi,
(edificator, aut aedificans aediftcator. (I I) Similiter autem
dictis eliam de iis dicetur quorum causae sunt : ut hujus
statuae, aut statute, aut simpliciter imaginis : aut hujus
aeris, aut aeris, aut simpliciter materia; : et de accidentibus
similiter. Item, hae et illae, conjuuctae dicentur : ut puta.
non Polycletus, nee statuarius, sed Polycletus statuarius.
(12) Attamen hae omnes , multitudine quidem sex sunt; di-
cuntur autem dupliciter : aut enim ut singulare, aut ut ge-
nus ejus; aut ut accidens, aut ut genus accidentis; aut ut
conjunctae , aut simpliciter dictae : item tanquam agentes
,
aut secundum potentiam. DifTerunt autem , eo quod agentes
quidem et singulares simul sunt et non sunt , tarn ipsa?
quam ilia quorum causae sunt : veluti hie medicans, liuic
convalescent!; et hie acdificator, huic quod aedificatur.
Quod vero secundum potentiam , non semper : corrumpKur
enim non simul domus et acdificator.
CAP. III.
M ^Tot^etov X^Y*tai i\ o5 suYxstTai itpwTou ivuicdip-
yovTO? , dStatp^Tou t(j> ctSst tU iTepov eTSot, oiov
f<o>
vrj; OTOt^eta i\ wv uuYxetrat
^
puvr| xal tic a Statptt-
Tat iayjxxa
, ixttva Si u,i)xit' tic dXXac cpiovic ixtpac
tS ttStt auTu>v, dXXi xav StatpiJTat, t4 u.o'pta 6u.oei5yj,
X ofov CSaToc to (xdptov CStop, dXX* ou Tijc ouXXaSjjc-
()
O|xotcc Si xal t4 twv awu.dtTwv oroty^tta Xt'YOua'tv
ot Xi*YOVTt;, tie & StatpetTat to awu.aTa toj^aTa, ixttva
Si u.y)xeY etc; aXXa tTSst Statpi'povTa xal tret Iv site
irXctw t4 TotauTa, TauTa tnoiyiia Xe'youuiv.
(3)
Ila-
paicXi)twc Si xal t4 twv StaYpau.u.arwv o-rot^eta li-
YtTat , xat SXwi; ta twv dicooe(i;twv

at
y^P
pwtat
etitoSt(t;Eic; xat iv 7cXtto9tv dn'oSttittiTtv
i
i
>
vuirdpouo'ai,
aoTat CTOt/ETa twv dnoSt(t;(wv XeYovTaf tlsl Si
TOtOUTOl (TuXXoYtO'U.Ot ol ICpwTOt Ix TWV TplWV St' lvb
46 fUoou. (4)
Kal u-tTafipovTEi; Si arot^eTov xaXouutv
ivTtuOev, 8 av v 3v xat [itxpbv licl itoXXa
^
jrpifatu.ov.
Atb xat to pttxpov xal anXouv xal dStatpexov irrot^Etov
XtYt-ai. "06tv IX^XuOe t4 u.dXioTa xaQdXou aTot^tTa
eTvat, Sti ixaffTov aurwv 8v 2v xat a^Xouv iv jroXXot?
60 fiirdp^et ?, TzSait
% 8x1 uXeio-tok;

xal to Sv xal t^
(
v
artYu.i|v ipyjif Ttfft Soxtt tTvat.
(6)
'Eictl o3v t4
xaXouu.eva y^v*! xaOoXou xal dStat'ptTa ( tl{
fip
Itti
Elementum dicitur, ex quo componltur primo inexistente
indivisibili specie in aliam speciem : ut vocis elementa ex
quibus componitur vox , et in quae ultima dividitur; ilia
vera non amplius in alias voces ab ipsis specie dirersas;
sed etsi dividantur, particulae tamen eorum ejusdem spe-
cie! sunt, ut aquae particula, aqua, sed non syllabar.
(2)
Similiter etiani corporum elementa dicunt, ea dicenles
ultima , in quae corpora dividunlur : ilia vero , non amplius
in alia specie differentia corpora ; et sive unum , sive plura
hujuscemodi sint , haec elementa ainnt.
(3)
Similiter au-
tem figurationurn quoque elementa dicuntur, ac simpliciter
demonstrationum. Primae enim demonslrationes, et quae in
pluribus demonstralionibus insunt, hae elementa demon-
strationum chcuutur. Sunt autem tales, primi ex tribusper
unum medium syllogismi. (4) Hinc autem metaphorice ap-
pellant etiam elementum, quod unum et parvum exsistens,
ad plura utile sit. Quare et parvum , et simplex , et indivi-
sible, elementum dicitur. Unde et evenit, qua? et maxima
universalia sunt, elementa esse : quoniam quum unum.
quodque eorum unum et simplex sit, in multis , aut omni-
bus , aut quamplurimis inest. Et unum , et punctum, prin-
cipia quibusdam esse videntur. (5)
Quum itaque ilia
,
quae
genera vocantur, universalia et indivisibilia sint ( una enim
Digitized by Google
(1014,1015.)
XoYO^'aStCv), oxoiytia Ta y"1 Xe'yougi Ttve?, xat
uaXXov 9[ tip otaipopdv, Sti xaOo'Xou u.SXXov to yttof

w u.lv
flp *i
8ta:popa tita'p^ei, xat to y^voc dxoXou-
81T, w 51 to
Y*
v(
>?
, ou iravti yj
5ia<popd. 'Arcdvrwv
Si xotvov to ttvat otoi^ttov ixaatou to npcorov ivuTcdp-
jrov Ixotmco.
METAPHYSICORUM LIB. IV. CAP. IV. [n93.] 517
est ipsorura ratio), genera quidam dicunt elementa , I
magis quam dlfTerentiam
,
quoniam genus magis universal
est. Cuicuinque enim differentia inest
,
genus quoque se-
quitur illud : cui Tero genus, non utique differentia.
Omnibus vero commune est, illud cujusque esse elemen-
tum
,
quod primum cuique inest.
CAP. IV.
bum? life-sou. eva uiv Tpoitov ^
twv (puofievwv fi-
l
veet? , oTov ti ti? swEXTEivac Xi^oi to u ,
cva SI 1$ ou
tputTctt irpwtou to (puo'j*evov Ivuirap^ovTo?* Itt 88ev r)
in xi'vr|<ji? f, itpojTii iv Ixderw twv
^
ueEt Avtwv iv auT<j>
f
oioto Ofcap^ei. (a) 4>uce6ott 51 WytTai Sea aufomv
fyst
Si' Ite'pou tw 5tcto6i xai euuvrceipuxe'vat
$
Tcpoe-
irttpuxe'vai otairtp Ti Eu.6pua. Atacpepsi 51 <xuu.tpu-
oi? atpric Iv8a |ilv
-j^P
oudlv itapl d)v ayry irspov
lb ava'fxi) eTvat , iv 51 tot? eii[K<puxo'o-iv &m ti Iv to
aoTO ev du.:poiv, 8 tcoiei vtI tou SirTesftai euu,itE^uxe-
vat xat etvcti Iv xoxi to owey^Ic xat rcoeov, dXXi [/.)
xaTa to itotov. (a) *Eti 51 a^ueu; Xe^tTai 1% o5 irpwTou
?| eertv ?| YtfTa{
Tt twv ^iii oVrwv, dpo8u.terou ovto?
i<> xat 4(XSTo6X^to ix TT,? 5uvd|uw<; ty)5 auxou, olov dv-
Spiavro? xa\ twv extvwv twv xaXxwv 8 aXxb< v) (pu-
etc XeyeTat , twv 51 ?uXtvwv ^Xov

6u,ot'w; 81 xai iitl
twv dXXwv. 'Ex toutwv yap lertv exaeTov 5taewo-
u.svr|<; tt,? itpwTTH CXyj?

tootov yap tov Tpo'irov xat
a* twv sueet ovtwv to a-zoiytii ipaetv eTvat <pueiv, ot (xlv
nop, ot 51 yrp, ot
5'
depot , ot
5'
85u>p, ot
6'
dXXo Tt
TOtOUTOV XtYOVTSC, ot
8' Ivia TOUTWV, ot 51 ItOVTO
Tauta. (4)
*Et
5'
aXXov Tpoitov XsytTat ^ ipueu ii
twv
(puosi 8vtwv ouoia , oTov ot \iyovxtt t}|V lyuetv eTvai
su t^jv itptitKiv euvSeetv, weiwp 'E(iice8oxX9i{ Xyi Sti
f6at(
o66evO( ionv iovnav,
4Wii u-ovov |il& T6 StaUo^t; tc lityevTcov
tori
,
9uoi{
6'
4nl tolt ivo|id(eTat dcvfipunoietv.
Atb xai 03a fueet
lortv ?1
YivveToi, yjii) 5itapxovTO
K. i5 o& itepuxt
Ytf
1" ^011
^
fval
>
"'c<l
* <p(*
v 'c
^
v
?"
lv
f^eiv, av
|i 1/3
to eTSoi; xi tty
(iopsniv. (s) 4ueet
(liv ouv to 15 du.^OTtpwv toutoiv eetfv, olov ta CSia
xat to u.dpia auTwv tpuei? 51 fj te itpwn) CXn), xat
auT>) 87
w;
, ?| r) itpb< aurb itpwTi ?| ^
8Xw? irptoTj)
to
(
oTov twv ^aXxCv ?pYov
icpb; auti (xlv irpwto; 8
yaXxo';, 5Xw
8'
tew CSwp, et TtdvTa Ta tt)Xtoc 88wp),
xat to eT8o? xat ^ oueJa , touto
8'
ieTt to tAo< t^;
Yevweok;.
MsTaipopS
8' ^Stj xat 8Xw itofea ouefa
<puet? XYTat
Sti toCthv, 8"Tt xat rj <puet< oueJa tU
46 iuriv. (s) 'Ex 5^| tSv etpY)(iivo)v ^
itpwTT) ipueti; xat
xopiw XeYO[vi) ^etiv ^
oueta ^
Toiv ^ovtuv dp/V
xtvr'esox; iv o&toi ?
outo-
^
y^P
6Xr, T^i Tautr)? 5e-
xTtxr, ETvat Xe"y*i <puet;, xat at Yvteet< xat to <pue-
o6at tw aitb TauT)< sTvat xtv^cret?. Kat $) dp^ t^{
o xtvrjffEto? twv (pusEt 8vtwv aBtri lertv ivuicap/oued irwi;
?, 8uvd|XEi
?i
vTXex,'i'<f.
Natura dicitur uno quidem modo na&centium generatio
:
nt si quis prodncU voce dicat ipuutc. Alio vero , ex quo
prime inexsisteute generatur quod gignitur. Item , unde
primus motus in uuoquoque eorum quae natura sunt, in eo
secundum quod ipsum est. (2) Nasci autem dicunlur, quae-
cumque incrementum per aliud habent, tangendo, et con-
nascendo, aut adnascendo , sicuti embryones. DiiTert autem
'
connascentia (.sic Grxci appellant concretionis modum
)
a tactu : hie enim nihil alind praeter tectum necesse est
esse; in connascentibus vero est quiddam unum in ambo-
bus idem, quod pro eo quod se contingant, Tacit ut con-
nascantur, et unum secundum continuationem et quanti-
tation
, et non secundum qualitatem sint. (3)
Item natura
dicitur, ex quo primo inordinate exsistenle, et immobili
ex sua potentia, aut est aut fit aliquid eorum qun natura
sunt, ut status;, vasorumque seneorum, aes, natura di-
citur, ligneorum vero lignum : similiter autem et de ceteris.
Ex his enim unumquodque est
,
prima materia salva. Hoc
enim modo etiam eorum quae natura sunt elementa di-
cunt esse nalurara : quidam ignem
,
quidam terrain
,
qui-
dam aerem
,
quidam aquam
,
quidam aliquid aliud tale di-
centes, et quidam aliqua horum, quidam vero haec omnia.
(i) Alio item modo, natura dicitur substantia eorum quae
natura sunt : vcluti qui dicunt, naturam esse primam
compositionem , sicut Empedocles dicit, quod
nullius entium natura est,
sed mlstio solum , et mixtorum permutatio
est; natura vero ab nominibus nominatur-
Quare etquaecumque natura sunt aut liunt, jam exsistenle,
ex quo aptum est fieri aut esse , nondum dicimus naturam
habere, si speciem et forraam non habeant. (5)
Naturt
igilur est, quod ex amhobus his est : ut animalia
, et partes
eorum. Natura vero est et prima materia, et haec diipliciter :
aut quae ad ipsum prima, aut simpliciter prima (utpula
operant asneorum , ad ipsa quidem aes primum ;
simplici-
ter autem, aqua- fortassis, si omnia quidem liquabilia aqua
)
;
et species, et substantia : haec autem est generationis finis.
Melaphorice vero jam omnino omnis substantia ,
natura
propter hanc dicitur : quoniam et natura est aliqua sub-
stantia. (6)
Ex dictis itaque prima et quae proprie dicitur
natura, est substantia eorum qua? in se ipsis, ut ipsa sunt,
motus principium habent. Materia enim eo quod hujus est
suscepliva, dicitur natura : generationes autem ,
ac ipsum
nasci , eo quod ab hac motus sunt. Atque principium mo-
tus eorum, quae natura sunt , haec est , insita quodam modo
aut potentift, aut actu.
Digitized by Google
518 [93,94.]
TON META TA <Mf2IKA A,
<r. (1016.)
CAP. V.
'Avot-yxaiov Xeyexoi, o5 dveu oux h/Siytxai ^5jv 6>(
auvaixiou, oTov to dvajrvetv xal $) xpo^)) xtii frow dvaY-
xaTov
*
dSuvaxov
y&P
aveu touxiov eTvai. Kai <5v aveu
to dyaObv
P^l ^5X
eTal
^
e^val
$ Tfve9 $
** xaxbv
5 A7to6aXeiv $
<mpT|8rjvai , oTov to icttiv TO Jpappaxov
averyxatov ?va pJ| xd|Avr,, xal to irXeuaai tie A*Yivav
fv' aicoXa6) toi ^pripvaxa.
(2)
"Et to {Si'aiov xal
^
jita" xouxo
8'
iVrl to icapi t})v
6p
t
uv}|v xal xi|v icpoai-
peo-iv EjXTtoSiCov xal xcoXuxixo'v. To yJtp [Jfaiov ovay-
10 xatov XcyETai , Sio xat Xuirripdv, Samp xal Euijvo'c
(prjol
tlav yap avaYxatov Ttpayji' iviapov i$u.
Kal
7J
jJi'a avcryx?) tic ,
<5<nrsp xal Zo^oxXrfc Xeyei
'A1X ft pla u* xaOx' avaYxafti jcoieiv.
16 Kal 8oxst j) avbEyxTi duxtditswxo'v xi eTvai , bpOwc
*
evavriov yap Tj xaTi ti|v Ttpoaipeaiv xtv^asixal xaxi
xbv Xoytau^v.
(3)
"Exi to pd| ivSE^du-evov aXXto;
Ivetv dvayxaio'v tpauEv oBxw; e^etv. ^al xaT^ T0
"'
C0
to avoYxaiov xal x&XXa XYTa( 7tto< dicavra dvaYxaia-
so to' xe
y^P
{&" dvayxaiov XsYexat ?1 itoteTv ?1 irdo^etv
xox , 6xav (*,Jj ivSs^rjTai xaxa xijv opptjjv Sia xi p\ad-
ptevov, 6? xauTTiv dvdYX7)v o3erav,
81'
jjv u.'Ji ivSe^exai
JXXwf
(4)
xal tel xtov auvatxicdv xou pjv xal xou
aY<*6ou axrauxuK;

o'xav yip
C-^l
ivSe^r,xat IvOa piev xb
15 aYaOov ev8a 8e to pjv xal xo Elvai aveu xtvwv, xauxa
dvayxala xal
^
atxia dvaYXT) x(e lativ a&ri).
(6)
'Eti
ij ditoSet^t? xwv dvaYxaiuv, 6x1 oux Iv8e/_exat aXXio?
/iv, ei dftoSsScixxai ghcXioc' xouxou
8'
aixia xi icpuxa,
i douvaxov aXXw; t/svt i\ wv 6 fruXXoyioudi;. Tuv
30 piev 8i| fxspov aixtov tou dvaYxata eTvai, tSv Se ouQev,
dXXi 8ii Tauxa exEpd law 11 iv&yynt\f. (e) "Qute
to itpwxov xal xupt'co; dvayxaTov xb aitXouv IffxtV
xoiuxo yap oux v8s^exai uXEova/S; E^stv, wax' 0O8I
dXXw? xal dXXto;

JiSri yap icXEova^S? av tyot. El
36 dpa laxly dExxa diSia xal dxtvr|Ta , ou8-v ixevoi? io-rl
p(atov ou8s napa <puatv.
CAP.
*Ev XtY'tat xb pviv xaxi ouu.6E6r,xd;, xb 8e xa8' auxd*
xaxa ouu.6e671xo? (xbv oTov Kopiaxo; xal xb uouatxbv xal
Kopwxo; jxouatxdf xauxb
y4?
E?7TEtv Kopiaxo; xal xb
40 (Aouoixbv [?v], xal Koptaxo; piouotxd;, xal xb (xouaixbv
xal xb otxaiov, xal p.ou<rtxb( xal St'xaio? Kop(axo;' itdvxa
yip xauxa Iv Xeyexoi xaxa <ruu.6e6rixd , xb jxev Sixaiov
xal xb ,uouaixdv, Sxi [xiS oum'a suu-Se'Sitixev, xb 8J piou-
otxbv xal Kopisxoc, 8xt OdxEpov Oaxspto auy-^cS^xev.
46
(1)
'Ouoiw; 81 Tpdwov Tivi xal 6 piouatxb; Kdpioxo; xoi
Kopi'crxbiEv, 8x1 OaxEpov xwv [xopitav OaxEpco ouu-SeS^xe
tSv iv xGi Xdyw, oTov xb (louotxbv xw Kopioxu, xal 6
pouaixbi; Koptaxo? Sixaiw Kopt'axw, o'xt ixaxEpou tti-
Necessarium dicilur, sine quo non contingit viverc , tan-
quam concausa : ut respirare, et alimentum animali neces-
sariumest : iinpossibile enim est , absque bis animal esse.
Et sine quibus honum non contingit aut esse aut fieri,
sire aliquid niali repellere, ant eo privari, ut bibere po-
tionem medicatam, necessarium est, ut non aegrotet; et
in iEginam navigare, ut petuniam recipiat. (2) Item,
violentutn, et vis : hoc autem est, quod praeter proposi-
tum et electionem obstat , et prohibet. Violentum enim
,
necessarium dicitur : quare etiam triste, ut Evenus quoque
ait,
Omne namque neceaurium res tristis est.
Et vis necessitas quoDdam est, quemadmodum Sophocles
etiam dicit
:
Sed vis me cogit iita facere.
Et recte necessitas videtur inevitabilequiddam esse : contra-
rium enim voluntario et secundum cogitationem motui est.
(3) Item, quod non potest aliter se habere, necesse di-
ciraus, ita se habere : et secundum hoc necessarium cetera
quoque omnia dicuntur quodammodo necessaria. Nam et
quod vi fit necessarium aut agere aut pati tunc dicitur,
quum non possit propter illud
,
quod vim infert , secundum
proposituin fieri, tanquam illaexsistente necessitate, propter
quam non potest aliter : (4) et in eis quae concausae vivendi
,
et boui sunt , similiter. Quum enim non possit lilc quidem
ipsum bonum , hlc vero ipsum vivere, contingere simul et
esse sine quibusdam , haec necessaria : et haec causa , neces-
sitas quacdam est. (5) Item , demonstratio necessariorura :
quoniam non potest aliter se habere , si simplicitcr demon-
stratum est. Hujus vero cause ipsa prima, si impossible est
aliter se habere , ex quibus fit svllogismus. Quorumdam
itaque alia est causa , ut necessaria suit : quorumdam vero*
nihil , sed propter hoec , alia necessario sunt.
(6)
Quare
primum et proprie necessarium est, quod simplex est : hoc
enim non potest multipliciter se habere : quapropter, nee
aliter et aliter : etenim multipliciter se haberet. Si igitur
aliqua perpetua et immobilia sunt, nihil in eis violentum,
aut praeter naturam est.
VI.
Unum dicitur uno modo secundum accidens : altera
,
per
se. Secundum accidens quidem, Coriscus, et mnsicum, et
Coriscus musicus. Idem enim est dicere Coriscus et musi-
cum unum sunt, et Coriscus musicus : et musicum et
justum , et musicus et Justus Coriscus. Cuncta etenim bice,
unum dicuntur secundum accidens : justum quidem et mu-
sicum
,
quoniam uni substantia; accidunt; musicum vero,
et Coriscus, quoniam alteram alter! accidit. (2) Similiter
etiam quodammodo musicus Coriscus, cum Corisco unnm
est : quoniam altera partium earum quaft in oratione sunt
,
alteri accidit : utputa musicum Corisco, et musicus Coriscus
justo Corisco
,
quoniam utriusque pars una eidem uni acci-
Digitized by Google
(iois,ioi.)
METAPHYSICORUM
tlB. IV. CAP. VI.
|oi ] 5I9
po< t$ outm Svl cuu.Se'6t,xsv Iv. ()
'QoauTt*; 84
xav
iitl
f
ivou? xav titi Ttov xa8oXou Ttvb< 8vou.otci>v Xi-pi"
toi to ou(i6e6tixo<;,
oTov 8ti ov6po)7to<; to auTO xal u.oo-
oixb,; <xv8panTO- r\
Y*P
*" *? Mf*""? I*
1
?
^"Tl
oio'a
eupftftuts to poooixdv, ?| 8ti appo t5v xa8* Ixairrdv
tivi myi6w*,
oTov Koplaxtp
itX*,v ou tov aoTov
Tpoirov apsta 6itafpx, aXX4 to uiv tow? <Sx 7^0?
xal
iv ttj ouo(<j, to Se dj? Ifo ?|
*a8o<; ttj? ofaia;. "Ooot
uiv o3v xt4 <juu.e6Tjxb< Xe'YBTat Iv, toutov tov tpd-
to itov Xs-feTai. (4)
Twv Si xa8' auTo Iv XeYouivwv t
plv X'YeTOt t<5 otjvevtj eTvat, oTov <paxsXXo Ssou.5 xal
&iXa xoXXti, xal
YP"^
**v >*"!"**)
?
<"'ve
^l
8e, pta XeyeTat, wsiup xal twv pepwv Ixaircov, oTov
oxIXo? xol ppxto)v.
(s) Autwv 8e toutwv pSXXov Iv
is t& <pu58i ouve/ri ^ te'xv|.
Zwt/k^ 8e X^ewi
,^
o5
xivr.o-ti; pita xa&' a&xb xal pt) oTovte aXXco?
pta 8'
o5
<x8tatpET0<; , aSiaipeTO? Se xaT& xpdvov. Ka8' a&Ta Si
o-uve/rj 800 pJ) a??) Iv Et
Yp
*!
anrdpEva aXX/j-
Xwv juXo, 06 <pfaet
TuTa slvat Iv oute uXov OUTS
20 oGpa out' aXXo o-uvexe<;
ou8ev. Ta te 0}
tfXwe ouvex^
Iv Ufixan,
xav
Iffl
xap<liv,
xal Iti p3XXov t pr|
^Xovra xap<Jnv,
oTov xv^pi $1
prjpb? sx&ou, 6rt hti-
XETai pij p(av filvat tV
xivtiv too axeXou?. Kal
^
Eu6Eia tt,? xsxappE"vri?
pSXXov Iv. Tr.v Se xsxajx^-
as vr,v xa\ ?xouoav Y^vtav
xal (*(av xat 06 [i(av Xe'yo[\s
6ti IvSe'xetoi
xat
y^
S(*a
"^l
v x^o-tv auTri< eTvat xal
4>a- t5j
8'
EuSEtai; <*eI S(ta, xat ou6ev (xrfptov ?xov
|XEYe8o TO (iV ^pS[AEl TO 81 XlVBlTat
,
oJ(HTp T^ XE-
xa(xp.evri(;. (e) "Eti aXXov Tpoicov v X^Yat
tC to
so &tcoxe((vov t5 eWei eIvoi iStotipopov. 'A8ia?opa S' wv
dStatpEtov Tb eTSoi; xaTa Hv
atff(hi)Otv to
8' 6itcxEt(XE-
vov $} to irpuTOv ?| tb TEXsuTatov 7tpb<; to teXo. Kat
Y&p
oTvoi; eT X^Yat
xal CStop ?v,
?
aotaioETov xbt4
to slSof xal ot
X"^
'
1 *"*< Xfvovtai ev, oTov Aatov,
s oTvo; xal ti ttixtb, 6ti navrwv to laxatov
6icoxe((.e-
vov to al-zi- SSoip
y*P
*i ^F
1t"VTa Ta"T' 'ffT'v-
(7) Mtt
S' v xal 5v to y^o ^v Sta^E'pov Talc iv-
TtxEtuEvan Staipopati;. Kal TauTa XEYETat fv itavTa,
Sti to yiv(K ev to &itoxEt(XEVOv Tat? Staipopatc, oTov
40 t7tit0(; , av6paro<; , xiitov Iv ti
,
Sti navra ?oia
,
xal tpo-
itov S^ irapajrXifaiov, SoirEp r) CXt| (i(a. TauTa 8
8te piv oStox; Iv X^Ta*, 6te Se to avo> y*vo
( 8 )
Tau-
tov Xeyetbi, av
^
TEXsuTata too yevou? eTSi), to ivort/pw
toutwv, oTov to IffooxsXU xal to ko'irXsupov TauTb xal
ts Iv ox*i(M,
Szi ot(x^o> TptY<va* Tpi'Yuva S'ou TauTa.
(s) "Kti Se Iv Xeyetbi Sotov 8 Xoyo? 8 to t{ jv sTvat
Xeyow dStatpETO? wpb; aXXov tov SrjXouvTa Tt ^v sTvet
to icpaYfta-
auTO?
y^P
x
' a&tbv 7rS Xoyo? StatpETo;.
OCtw
Y^p
xal to T|uEr,(AE'vov xal (p6Tvov Iv iortv, 8Tt
50 Xoyo< El? , fiottEp irel tSv littic^Suv 6 tou e'Sou; eT;.
()
"OXw; 8e 5v ^
voiQffti; aStafpETO? ^
voousa tb t(
^v sTvat, xal y.^
Sovatat
x"P^
(*^ XP<>vw ^
te
Toicw jjt^TE Xoyw, (xdtXtSTa TauT Iv, xal toutwv 89a
oufftai". KaOoXou
Y*P
Saa
^

*X"
Stafpso-tv,
^
o.r,
dil. (3)
Similiter antem, tarn si de genere, quam si de
aliquo universalium
nominum accidens dicatur
:
ut puta,
quod idem homo , et mnsicos homo. Aut enim homini
,
qui
una est substantia , musicum accidit, aut quoniam ambo
allcui singularium accidnnt, veluti Corisco : non tamen
eodem modo ambo insunt; sed hoc quidem ut genus for-
tassis , et ut in substantia , illud vero ut habilus ,
aut passio
substantias.
Qusecumque itaque secundum accidens unum
dicuntur, hoc modo dicuntur, (4)
Illorum vero
,
quae per
se unum dicuntur, hec quidem dicuntur eo quod continua
sunt : ut fascis, vinculo ; et ligna, visco. Linea quoque, etiam
si curva sit, sed continua, una dicitur :
sicuti partium etiam
unaqiieeque, cros, et bracbium. (5)
Ex his antem ipsis,
iilamagis unum sunt, qua nature, quam arte continua
sunt. Continuum ten dicitur, cujus unus per se motus
,
et
non potest aliter esse : unus vero, cujus indivisibilis :
indivi-
sibilis antem , secundum tempus. Secundum se autem con-
tinua
,
qusecumque non tactu unum sunt. Si enim pones
invicem se tangentia ligna , non dices ea unum
,
neque li-
gnum, neque corpus , nee aliquid continuum esse. Igitur et
ilia qusecumque omnino continua sunt, unum dicuntur,
etiam si habeant flexionem : et adhuc magis, quae non ha-
bent, ut tibia, aut femur, quam cms : quoniam contingit,
unum non esse motum cruris. Et recta magis, quam curva,
unum est. Curvam vero , et angolum habentem, et unam
et non unam dicimus : quoniam contingit, et non simul ejus
motum, et simul esse. Recta vero, semper simul, nullaque
particula magnitudinem babens, haec quidem quiescit,
hoec vero movetur, quemadmodum curvae. (6) Alio item
modo unum dicitur, quum subjectum sit specie indifTerens.
IndifTerens autem, quorum species indivisibilis secundum
sensum est : subjectum vero , aut primum aut ultimum ad
finem. Elenim vinura unum, etaqua una dicitur, quatenus
indivisibilis secundum speciem est. Liquoresqueomnes, ut
oleum, vinum, et liquabilia, unum dicuntur, quoniam
omnium ultimum
subjectum idem est. Aqua namque, et
aer, Ikcc omnia sunt (7)
Dicuntur autem unum, etiam
quorum unum genus differens oppositis dilTerentiis. Atque
cuncta hac, unum dicuntur, quoniam unum est genus
subjectum diflerentiis : ut homo, equus, canis, unum
quid, quoniam omnia animalia : et quodam simili modo,
sicuti materia una. Hsec autem quandoque quidem ita unum
dicuntur,
quandoque vero superius genus idem dicitur, si
ultima; generis species sunt, nimirum quod est superius
his : utputa , triangulus duorum aequalium laterura
,
una
et eadem figure cum triangnlo trium aequalium laterura
est : ambo elenim trianguli , sed non iidem sunt trianguli.
(8) Item, unum ea dicuntur, quorum ratio, quod quid erat
esse
dicens, indivisibilis ad aliam est, quid erat esse rei
significantem. Ipsa enim per se ipsam omnis ratio, divisi-
bilis est. Sic enim et auctum et diminutum unum est, quo-
niam ratio una : quemadmodum in superficiebus est ipsius
speciei una. (9) Et omnino quoramcunque intellectio,
quae quod quid erat esse intelligit, indivisibilis est, neque
separare potest nee tempore, nee loco, nee ratione, haec
maxime unum sunt, et borum quaecumque substantias
sunt, Universaliter namque quotcumque non habent divi-
Digitized by Google
520 [k
M.J
ly.ii, tautr, tv Xeyewt, <>Tov el
$ avOpiowx (i4|
?x
Stat'peo-tv, jT avflpwiro,;,
e{
8*

^Sov, e'v Coiov, el Si

H
uiyeOoe, e'v u.eye9oi;.
(10) Ti'uiv'oilv
itXetoTa e'v Xe-
TftTOl T$ fopo'v Tl
$ WHKV
?) 1t8J(tlV
% 1/tlM
% icprfe
6
ti eTvai e'v, xi 8i irpwTW,; Xeyo"u.eva Iv, 5v
^ ou(a u,(a.
M(a 8i rj wvexet'ot
^
efSei r} Xo'yw

xal yip ipi8u.ouu.ev
6? irXeuo
$
to
[4
auvej-Y),
*) 5v (xJj gv ti eTSo, t| 5v
6 Xoyoc u.} eT. (n) "Ext
8'
fori piv
&< Stiouv e'v
?
a-
(mv eTvat
,
av
5[ iroabv xal ouve^?
, tVci
8'
&< ou , av
10 [xij ti SXov
I,
touto 8i av u.*| to eTSo; iy
3
e'v- oTov oox
av <paiu.ev 6u.oU.>c e'v ISoVree Stousouv
Tiuipri auyxe(-
. jxeva tou ui8*|u.aToc, av u.Jj Sti ri|v auveyeiav, dXX' e*iv
o6tw< SoTg 6ito8r|u.a eTvat xal eTSo' ti tjSti i^tiv fv.
Alb xal
^
tou xuxXou u.aXt<rra uia twv
ypau.f5v, bri
16 SXtj xal T&etd s\mv. (i) To Si Ivl eTvat
%Vtiv(
iVrtv api8u.ou eTvat- tb yap wpwTov u.erpov
dpx*r
$
yip irpwrio yvi>p(!;o(xev, touto JcpwTov uiTpov Ixasrou
yevou?-
apx^l
ouv tou yvtoo-rou itepl
iWrov Tb fv.
(is) Ou tbuto Si e'v xSst toT< yeWi to fv.
"Ev8a
*o piv yip Siesta, t\8a Se to <pwv5jev
$ fywvov pa"pouc
8*
frepov xal xivyjosw; dXXo. IlavTa^ou 8e to Iv r) t$
ito5
5} t$ efSet dStaipeTov.
(u) Tb (xiv ouv xaTi to
wottbv xal
I
itoffbv dSiafperov, to (iiv navTj xai <2Se-
tov Xe'yeTat (tovoi?, to 8J wavTY] xal O^uiv l^ov
ffnyM,
M to 8i (tovax?
ypM,
to Se 8i
X
?
iirimSov, Tb 8i
itdvT) xal Tp^ Siatpetbv xaTi to xoabv o-5(ia. Kal
dvTKXTp^avTi 8J| to ftlv Six? StBipeTov
7t(ite8ov, Tb
Se (iovax? ypa(*^, to 81
f)Saji Staipe-rbv xTi Tb
o<xbv (TTiyfiJ) xal (iov4,
^
(xev deeTo?
[tovac,
^ Si
u 9etb oriy^.
(15) *Eti 8e ti ftev xaV api6u.o'v Iwiv
e'v, Ti 84 xbt* eTSo?, Ti Si xaTi ye'vo? , Ti Si xbt' <Sva-
Xoyiav
apiSi^i jxiv 5v
^ GX) (xi'a , efSei
8"
5v 8 XiJyoc
el, ye'vti 8'
v to autb
<7^(ia tijc xatTjyopfaj,
xaT'avaXoyfav Si foa i^M
6 cOXo icpb dEXXo. 'Ael
36 Si Ti Corepa toi i'fiTtpooOev 4xoXou6ei, oTov 8aa <Spt-
ejiC xal eiSei e'v, 4aa
8'
efSei ou icavra api6(x5- aXXi
ye'vei itavta v osaitep xal etSei- 80a Si yevei'ou itaW
efSei aXX' ivaXoyla- 8aa 8i Iv avaXoyi'a, ou itaVca
yfvet.
(16) Oavepbv Si xal Sri Ti TtoXXi dvTixeijxi-
40 vo*
XexOii'oeTai x<p lv(- Ti (jiiv yip t5 (xj| ffuvex? eT-
vat
,
Ti 8i t$ SiaipeT^iv
i"xeiv tf,v CXr,v xaTi tb eTSoc,
rl tV Tpoixry r) Trjv TeXsuTafav, Ti Si t^j to5{ Xrfyou?
itXttou? tou ti ^v eTvai Xe'yovra?.
TUN META TA
*ri!KA A,
J.
(1016,1017.)
sionem,
quatenus Don habent, eatenus unum
dicunlur

utputa, si prout homo non habet divisionem , unus est
homo
:
quod si prout animal , unum animal : quod si prout
magmludo, una magniludo.
(10) Plurima itaque unum di-
cuntur, eo quod aliud unum aut agunt, aut patiuntur
aut habent, aut ad aliquid unum sunt. Quae vero primo
unum dicuntur, ilia sunt, quorum substantia una: una
vero, aut continuation^
aut specie, aut ratione. Numera-
musetenimtanquamplura,autqu
non continua sunt
aut quorum species non est una, aut quorum ratio non
est una. (II) Item est quidem
utquodcumque
dicamus
continuitate unum esse, modo quantum et continuum sit

est autem ut non
, si non aliquid totum sit : hoc autem,
si non habeant speciem unam. Non enim dicemus
similiter
unum quum viderimus partes calceamenti
quomodocunque
composites
,
nisi propter continuitatem,
si, inquam,
iU
unum est, ut calceamentum sit, ac quandam jam speciem
babeat. Quare maxune linearum, circuli linea una est
quoniam toU et perfecta est.
(12) Unum autem esse,
prin^
cipium est aiicui numeri esse. Prima cnim mensura
prin-
cipium est. Quo namque primo cognoscimus,
hc prima
cujusque generis mensura. Principium
itaque scibilis
circa
unumquodque
,
ipsum unum.
(13) Non est autem idem in
cunctis generibus unum : sed hie quidem diesis, liic vero
Tocalis
,
aut muU
;
gravitalis autem , aliud , et motus , aliud
Ubique autem, ipsum unum aut quantitate, aut specie in-
divisibile.
(14) lllud igitur, quod secundum
quantum,
et
prout quantum, indivisibile est : quod quidem omnino et
sine positione est, dicitur unitas; quod vero omnino et po-
siUonem bahens
,
punctum : quod autem secundum
unum
,
linea
: quod vero secundum duo , superficies : quod auteni
omnino, et in tria secundum quantum divisible,
corpus.
Et e converso, in duo quidem divisibile,
superficies
est

quod vero in unum, linea : quod autem nequaquam secun-
dum quantitatem divisibile est, punctum et unitas est :
qua; quidem sine positione, unitas; quod vero habet posi-
tionem, punctum.
(15) Item alia numero, alia genere
alia specie
,
alia analogic* unum sunt. Numero quidem
'
quorum, materia una : specie vero, quorum ratio una : ge-
nere autem, quorum eadem prssdicationis figura : secun-
dum analogiam vero
,
queecumque se habent ut aliud ad
aliud. Semper autem posteriora sequuntur
pnecedentia :
utputa quaecumque numero, specie quoque unum sunt

quaecumque vero specie, non etiam numero : sed genere
cuncta unum sunt
,
quaecumque etiam specie : quaecumque
autem genere , non omnia specie , sed secundum analogiam :
quaecumque vero analogia unum, non omnia genere.
(16) Manifestum autem etiam est quod multa uni opposite
dicuntur. Queedam enim eo quod non sint continua; qua;-
dam vero
,
eo quod divisibilem materiara secundum speciem
habeant, aut primam materiam, aut ultiinam : quaedam
autem, eo quod rationes, quod quid erat esse diceutes,
pluressint.
CAP. VII.
To Sv Xe'ysTai to jxiv xati
owu.6e6v|xde , to Si
5 x8* aoTo'- xaTi o-uu.6e6r,xb< u.^v, oTov tov 81'xaiov u.ou-
ctxbv eTvai ^iau.ev xal tbv avOptoicov
u.ouirixbv xal tov
u.ouo-ixbv avOptaitov,
TtapaJtXriffd*.;
Xt'yovTec fiuirep tov
u.ouoixbv o!xoSou.eiv, Sri (xuu.6'6T)xe tw oUoSo'u.^)
fxou-
otxS eivai v| tm u.ouo-ix5 o!xoSo'o.oj

to yip ToSe slvat
W To'Se oiKxai'vet to ouu.6e6i)xe'vat T^iSe ToSe.
(2)
OCtw
Si xai eVt twv elpig^uvuv tov dfvOpoanov 6rav u.ouvixbv
Xi'yiojxev xal tov u.ouo"txbv dvepwitov,
^ tbv Xeuxbv (tou-
Ens dicitur aliud secundum accidens, aliud per se. Se-
cundum accidens quidem, ut justum musicum esse did-
mus, et hominem musicum, ac musicum hominem similiter
dicentes : ut quum dicimus musicum aedificare, quia acci-
dit aedificatori musico esse , aut musico aedificatori. Hor
etenim hoc esse dicere, signilicat hoc huic accidere.
(2) I la
etiam in iis quae dicta sunt, quum hominem dicimus musi-
cum esse, et musicum hominem, aut album musicum, sive
Digitized by Google
(1017.) METAPHYSICORUM LIB. IV. CAP. VIII. [98100.] 521
crtxbv $
toCtov Xtuxdv, to u.iv ort iuipw tu> outw out/.-
6s6>pca<ji, to S' OTt oun6t6r,x tm over to Si jjiouai-
xbv dfvOpoMtov, Stt toutm to (iouffixbv aujiStfirixsv.
O'jto) SI XtYtTat xa^ T0
K^l
^u*bv tivat, 8ti w cut/.-
6e'rix8v, txtivo ioxtv. (a) Ti (xiv o3v xot! aou.6s6r|-
xb tivat XtYO,u.tva o8to> Xe'yetbi fj Stdrt tw autw oVrt
au^co uwo'p^ei , vj 6rt ovti ixttvui Oirapytt , ?| 6rt aOtb
tOTiv <5 6itapj(Ei o5 auxb xatiiYopctTai. (t) Kofl' a6ri
St tlvat XtYtTat foairtp arju.a(vtt Ti a^u-axa ttj? xa-
10 Tr^opfe?' Saayjo; yip XtYtTat, Tooauta^w? to tTvai
err,(xatvei. 'Ereei ouv twv xaTr,YOpGufuvwv t& jxiv t(
text cnipaivti, Ti SI itoidv, t4 Si itooov, t4 8i irpd ti,
t& Si itoitiv rj icao^Eiv, Ti Si itou, Ti Si tote
, Exaarto
toutwv to tivat touto <jT,(iaivEi. Ou6iv yip Statptptt to
It avOpwrco? uYiai'v(ov eotIv vj to avOpwiroi;
&Y
la ' v(t
> ^
T0
avQpoiiroi; f)aSiwv latlv r) tcjxvuv tou avOpwito; {JaSt-
tt 3} Ttjmt. 'Opot'wcSi xaliitl twv aXXwv. (s) "Eti
to tivat ai)u.a(vtt xal to forty oti i\rfii(, to Si Lirj tl-
vat 6rt oux ilrfitf
aXXi <}ieu8os
, 6u.o(wc iit\ xaTatpa-
an otw; xal anotpaa'EWC* olov Art fart 2wxparii; (xouoixo?,
ortaXriOi; touto, ^ 8xi fro 2*>xpaT)<; ou Xtuxdc, 6rt
aXriOtV to S* oux <mv
^ Siau-txpoc o-uu.[itTpoc , on
<ju8o?. () 'Eti to tivat arju;a{vtt xal to Sv to u.iv
SuvduEt (^r)To'v,) to o' lvTtXtt(a twv siprjuivtov tou-
35 twv. 'Opwv ti yip tivat <pa|xtv xal to Suvdfxct
(
&i)twc)
6pwv xal to ivTtXtj^tta

xal ittterraaOai warau-cux; xal
to 8uva[XEvov ^prjaOat Tjj jittonjptii xal to }rpwu.tvov
xal ^ptpiouv xal w tjSy) 6itap^i jjpipua xal to Suva-
jAtvov rjpsutTv.
(7) '0[io(? Si xal iitl t5v ouaiwv

su
xal
y&P
'Eppt9jv h tw Xt6<t> ipauiv tivat , xal to f|u.taru
ty)(
YP
a
K!^^
> xal vitov tov [x^nb> iSpdv. Uo'te Si Su-
vaTOv xal itdw ouitto, Iv aXXoic StoptOTtov.
hunc album : hoc quidem, quoniam ambo eidem acciduot
;
illud vera, quoniam eoti accidit. Hoc autem , musicum ho-
minem esse, quoniam liuic musicum accidit. lta etiam di-
citur non album esse, quoniam cui accidit, Ulnd est.
(3)
Qua)
igitur secundum accidens esse dicuotur, ita dicuntur, aul
quoniam eidem enti ambo insunt, aut ilia enti inest : ant
quoniam ipsum est, cui inest, de quo ipsum pnedicatur.
(4)
Per se vero esse dicuntur, quaecumque significant pne-
dicationis figuras. Quoties enim dicuntur, toties ipsum esse
significant. Quum ergo eorum qua? praedicantur, quaedam
ipsum quid est significent
,
quaedam quale
,
quaedam quan-
tum
,
quaedam ad aliquid
,
quaedam facere aut pati
,
quae-
dam ubi, quaedam quando, horum cuique idem Ipsum esse
significat. Nihil enim diflert, homo convalescens est, aut
homo convalescit : et homo ambulans vel caedens est,
aut homo ambulat vel caedit. Similiter m ceteris quoque.
(5)
Item ipsum esse, et ipsum est, significat quod verum
est : ipsum vero non esse, quod non verum , sed falsum.
Similiter, tam in affirmatione quam in negatione : utputa,
quod Socrates musicus est, quoniam verum hoc est : aut
quoniam Socrates non albus, quoniam verum. Quod au-
tem diameter non sit incommensurabilis, quoniam falsum
est. (6)
Item ipsum esse, et ipsum ens, quoddam eorum
quae dicta sunt, potentia esse significat
,
quoddam actu.
Videns eteoim dicimusesse, quod potentia videt, et quod
actu. Ipsum quoque sciens similiter, et quod potest uti
sclentia , et quod jam utitur. Ac etiam quiescens , turn il-
lud cui jam inest quies, turn quod quiescere potest.
(7) Si-
militer etiam in substantiis. Etenim Mercurium in lapide
dicimus esse, et lineae medietatem, ac triticutn quod non-
dura uiaturum est. Quando vero possibile , et quando non,
in aliLs determinandum est
CAP. VIII.
Ouffia XtytTai xa Tt axXa iiijiaxa , oTov
-ft,
xal 7tup
xat CSb>p xal Soa xotaora, xal SXw; (Tiofjtata xal Ti ix
5 toutuv suvtvruTa ^it Tt xal Sai|A0via xal Ti ixo'pia
Ttuwiv. "Airavxa Si Tauxa XtYtTat ouata 8xi ou xa6"
uitoxEtaevou XtYtTat, aXXi xaTa toutuv Ti aXXa.
(a) "AXXov Si Tpdicov S av
?i
atTtov tou tivat , vu7tap-
yov Iv toI< TOtouTOt? Soa u.i| XEysTat xa8' uitoxetiiEvou,
40 owv 1\ tyvyii
tw ?ti)t>>.
(3)
"Eti So"a jxdpta ivunap^ovTa
ioxtv iv Tot; toioutoi; &p((ovTa Tt xal ToSt ti tniuai-
vovra , <*>v avaipoupiEvtov ivatpttTat to SXov, oTov iict-
Tit'Sou 9&>u.a , S; cpaa( tive?
,
xal tTrdrtSov
YP>uu.ij(
*
xal SX(o< 6 dpiOpbf Soxtt tTvai Ttst toioutoc avatpou-
b (itvou Tt yip ouOiv tivat , xal 6ptCtiv navra.
(4)
"Eti
to Tt 3jv tivat o5 6 Xdvo 6piau.d(, xal touto ouota Xe-
ytTat {xavrou. (s)
'
2uu.6atvtt S^| xaxi Suo xpoitou;
t))v ouatav XtYtvOat , to
6'
5itoxt(pttvov foyaTov, 8 u.tj
xtTt xaT* aXXou XtYtTat, xal 8 av ToSt Tt 3v xal j^to-
jfl
picrTOv ly TotouTov Si ixaaTou f\ uops^i xal to ttSo;.
Substantia dicuntur et simplicla corpora, ut terra , ignis,
aqua, et quae talia sunt, et universaliter corpora, et quae
ex bis consistunt animalia, et daemonia, ac eorum parti-
cular. Haecvero omnia dicuntur substantia, quoniam non
dicuntur de subjecto, sed de eis cetera.
(2) Alio vero modo,
quodcumque fuerit causa exsistentiae, talibnsqucinexsistens,
quae non dicuntur de subjecto , ut anima animali.
(3) Item,
quaecumque particular insitaesintintalibus, definientes,et
quod quid significantes
,
quibus peremptis totum perimi-
tur : utsuperficie, corpus, utquidam aiunt, et linea, su-
perficies : et universaliter, Humerus videtur quibusdam talis
esse; eo etenim perempto, nihil esse, et hunc omnia termi-
nare. (4) Item
,
quod quid erat esse , cujus ratio definitio
est , etiam hoc uniuscujusque substantia dicitur.
(5) Accidit
igitur duobus modis substantiam dici , et ipsum ultimum
subjectum, quod non dicitur de alio, et id quod, quum
quod quid sit, etiam separabile fuerit notUme : tale vero est
cujusque forma et species.
>
Digitized by Google
522 [looIO.] TQN META TA I)Y21KA A, 6, (1017,1018.)
CAP. IX.
Taux4 XsysTat t& uiv xati ouu.6e(]xo'c
,
oTov to
Xeuxov xai to u.ouoixbv to auTO , oti tw auToi auafie-
<|xs , xai oEvOpwrco; xai (touvixov, &rt Oarspov Ostcdco
o-uu.6e'67)Xsv to SI jaouoixov avOpojjroq , Sxi tw dv-
6 OptoTtw auuSeSifiXEv. 'Exaxspw Si touto xai xouxw
ixdxepov exeiviov

xai yap tw dvOpwitw (iouatxio
xai 6 avdpwitoi; xai to (xouaixbv xauxbv Xeystai, xai
toutoi? ixttvo. (a) Atb xai itavra xauto xaSdXou ou
Xiy&xm
'
ou yap aAr,8i? eIiceiv oti ir3 avOpwno; touto
10 xai to u.ouoixdv ' t& yap xaOdXou xaO' a&xa uirap^Ei, xi
Si 0-u[i6e6r,x6ta ou xa8' auxi iXV iitl twv xa8' exaora
aitXio; Xe-fttai. Tauxb yap SoxsT 2wxpom) xai 2w-
xpaTi)( eTvai uouaixoc* to Si 2cj>xpaxr,<; oux eVi iroX-
Xwv, Sib ou m{ wxpar/]c; Xs'yExai wuitsp tcS? avQpw-
16 Tto;.
(3)
Kat ri uev ouxwc XrYETat xauxd , x4 Se
xafl' a&Ta, woTtsp xai to eV xai yip Sv ^1
Cattj fiia
t| eiSei t) (ipifiuuo TauTa Xs^Etai, xai wv jj ou(a u.(a.
"QffTE tpaVEOOV OTI ^
TBUTOTT)? EVOTT) Tl< ESTIV
^ ItXsid-
vo>v tciu sTvai, t| 6*Tav xp?Tt w<; ttXeIooiv, oTov Sxav
SO Xe'y>) outo a&T<j> Tauxov

w? Sual
fkf
)rp>]Tai auxS.
(4)
"Exspa Si X^etai <5v tJ Ta eTS| itXsfw
^ | Cat)
i) 6 Xoy&? tiji; ouatac* xai 6*Xw; dvxixEiu.v(>c; tw xauxto
XsyExai tb iftEpov. Aiotcpopa Se Xe'^etoi &V Exepd lor-ci
to auTO ti ovxa, (xt) pidvov dpt8uo>, dXX' r( eiosi t| y*vei
26 f[ dvaXo-ffa.
{&)
"Eti wv fxspov to yiwi, xai Ta tvav-
Ti'a, xai Sua e/Ei sv xSj ouoi'a xf,v ETEpoTrjTa.
()
"Ojxoia
XsyETai Ta te itavTT) touto irEitovOoTa, xai t4' icXeio)
tbut4 itEitovOoTa ^
ixtpa
,
xai 5v ^ itotOT) (Xt'a

xai
xaO' Saa dXXoiouo~Oat ivS^ETai tiov ivavTioiv, toutiov
(0 TO 7cXei'(0 Ey^OV ?1 XUptWTEpa SjXOtOV TOUTO). 14VTIXEI|AEV(0C
Se toi( 6fio(oi( Tat dvdfuota.
Eadem vero
,
quaedam secundum accidem dinuntur : ut
album, et musicum, idem, quoniam eidem arridunt ; ac
homo, el musicum
,
quoniam alteram alteri accidit ; musi-
cus vera homo
,
quoniam musicum homini accidit : utrique
verolioc.et huicutrumque illorum : etenim homini mu-
sico et bomo et musicum idem dicitur, et his illud.
(2)
Quare omnia twee universaliter non dicuntur. Non enim
est verum dicere, quod omnis homo idem et musicum. Uni-
versalia namque per se exsislnnt; accidentia vero non per
se , sed de singularibus simpliciter dicuntur. Idem enim vi-
detur Socrates, et Socrates mnsicus esse. Socrates enim
non de multis dicitur. Quare non dicitur omnis Socrates,
sicut omnis homo.
(3)
Qussdam igitur ita dicuntur eadem
:
quaedam vero per se, sicuti et unum. Etenim quorum mate*
ria ant specie ant numcro una, eadem dicuntur, et quo-
rum substantia una. Quare patet quod identitas unitas
qua-darn essentia; est, autplurium, autquum utpluribus
utatur : utputa
,
quum dicat ipsum sibi ipsi idem : ut duo-
bus enim ipso utitur. (4)
Divcrsa vero dicuntur, quorum
ant species plures , aut materia, aut ratio substantia: :et
oninino , diversum dicitur opposite ad id quod idem dicitur.
Differentia vero dicuntur, quaecumquediversa sunt, quum
idem quid sint, modo non sint idem numero, sed aut spe-
cie ,
aut genere , aut proportions (5) Item
,
quorum di-
versum genus, et contraria, et qmecumquediversitatem in
sulistantia iiabent.
(6) Similia dicuntur et qua; prorsus
idem passa sunt , et quae plura eadem qnatn diversa
,
passa
sunt , et quorum qualitas una. Ac secundum quaecumque
contraiiorum alterari contingit, id quod plura borum aut
magis propria habet, simile illi est. Opposite vero similibus
dissimilia dicuntur.
CAP. X.
'AvnxEtftsva Xeyetbi aWfa? xai Tavavxfa xai t
npd; ti xai aTspr,ai( xai ti;xal l\ 5v xai et; St itr/ata,
(oTov) ai YEVEVEttxal qpOopai- xai $aa u.-J| hoi/ttai us
36 icapsivat xw autpoiv SextixS
, TauTa avxixEtuOai Xeye-
Tai, 7| auTa \ i\ uv l<rtiv. 4>aibv yap xalXsuxbv &ux
Tb> auxw oO^ unap^Et* Sib Vi 5v laxiv avxt'xeixai.
(a) 'Evavxia Xs'Ytxai xa te fx-Jj ouvaxa iSaa xSi auxtji
napEivai xolv oiatpepdvxiov xaxa fivtx;, xai xa ttXeistov
40 SiaipE'povxa tmv Iv tw auxij)
f*
v* l
>
xai t4 kXeio-tov Sia-
^EpovTa -iov ii> xauxw Sextixw, xai t! 7cXeTo"tov Sia-
tpspovxa tuv CitcbrPiv air}|v Suvau.iv, xai tov^j Siacpopa
HEftsT
-
/)
*l
areXw? r| xaxi y*vo< $1 xbt' tlSoj.
(3)
Ti
8'
ofXXa Ivavxi'a X^STaiTa uiv tw TaTOiauxa l/tn, xk
46 Si tw SsxTixa Elvat twv toioutwv, t4 Si xw itomiTixa
^ TtaOriTixi eTvoi twv toioutwv,
^
iroiouvTa ^ itao^ovTa,
t| aitofioXal
^ X^ei
,
$ 8;en $ OTEp^aEH sTvai twv
toioutwv.
(4)
'Eirsl Si Tb tv xai to 8v itoXXa/w; Xi"-
Yexat, oxoXouQeiv avaYXi) xai xSXXa foa xaTa TauTa
60 Xe'fETai , wote xai to toutov xai to e'TEpov xai xb Ivav-
Opposita dicuntur, contradirtio , contraria , ad aliquid
,
privatio, et habitus, etea, exquibus.et in quae ultima,
generations , et corruptiones; et qumcumque suscepliro
amborum non contini;il simul adesse, haec opponi dicuntur,
aut ipsa , aut ex quibus sunt. Fuscum namque , et album
simul eidem non insuot : quare ea , ex quibus sunt , oppo-
nuntur ipsis.
(2)
Contraria dicuntur, quae non possunt si-
mul eidem adesse, quum eorum sint, quae secundum genus
difTerunt; etquae plurimumdifferunt, quum in eodem ge-
nere sint
;
quaere plurimum diflerunt, quum in eodem sus-
ceptivo sint; ac etiam quae plurimum difTerunt
,
quum eo-
rum sint
,
quae sub eadem potentia sunt : et quorum diffe-
rentia maxima, aut simpliciter, aut secundum genus, aut
secundum speciem. (3) Cetera vero contraria dicuntur,
quaedam eo quod lalia iiabent
;
quaedam eo quod susce-
ptira talium snot; quaedam eo quod activa aut nassira ta-
hum sunt , aut agentia, aut patientia, aut abjectiones , aut
tumptiones, aut habitus, aut privationes sunt horura ac
talium. (4)
Quum autem unum et ens multipliciter di-
cantur, necesse est ut cetera quoque quaeenmque secundum
haec dicuntur, sequantur. Quare et idem , et diversum , et
Digitized by Google
METAPHYSICORUM LIB. IV. CAP. XI. (|I8,I0U.)
xtov, Shit' sTvat erepov xaO' ixaVxriv xaTnropiav.
(6)
"Exspa 81 x5i etSit XtYxaio'oa xe xauxou y^vou? 5vtb
(ti| CitaXXriXa i<m , xal foa iv xw auxSi
Y'
vel ^VT"
StasapaviyEi, xat Sea h xrj oicria ivavxtaatv Iyer
6 xal xa Ivavxta ixepa xC etSet biXXiqAtov,
$
iravxa
^
to
ASfoiitya icpuiTtoc xal Sowv ivxcoxeXeuxaib) xou fsvoui;
etSet ot Xdyoi fxtpot , oTov av8pwiro; xat fitiro? axoixa
tw
Y^
vel > ol SI Xdyoi fee pot auxaiv

xal 4aa e*v xrj
aux^ oiWaovxa iyet Siatpopav. Tauxi SI tm efSei xi
10 ovxiXt[ji.vti)< XtYOtAeva xoutok;.
CAP
Ilpdxtpa xat Caxcpa Xrvcxat ?via ptiv w; Svxoc xtvb?
jcpwxou xal apy_TJ<; tv Exa'oxw ytvet xtji
lYY"
Te
p
ow
^PX^
?
xtvbc wpto(t^vy,, ?1 aitXoj<;xal x5j <puei y) 7tpd<xt v\ ttou
tV&to xtvwv, olov xi ftiv xaxi xditov xtji ilvai ifyuxt-
16 pOV ?, tfUOEl Xtvb? XOJTOU <J)pi<Iuiv0U, OlOV XOU fit'ffOU r| XOU
ioyaxou , {| irpbs xb xuy^dv, xb SI iropptoTspov Caxcpov.
(2)
Ti 8s xaxi ^pdvov

xi jxJv yap xtji 7toppwte'po) xou
vuv, oTov in\ xwv Yvo(*.e'vwv (irpdxepa yip xi Tptotxi
x5v Mi)Sixiv, oxfitopptoxtpov airt'yst xou vuv), xi 1
M tw
^YT
UT
'P
to> T0" v'v
>
*ov
'
1tl T**>v f**AAovxwv irpdxspov
yip Ne'uea IluObov, Art ivYUXtpov xou vuv u>? apyj?j xal
ixpu>xo> ypr,sa|v<ov. (s) Ti SI xaxi xfvrjsiv

xb
ifip
e^Tfuxtpov xou Tcpwxou xtvrjoavxos icpdxepov, oTov nai<
OcvSpd?

dtp^T, Si xal aCxr) xt? inXbii;.
(4) Ti Si xaxi
16 Suvapuv

xb ^ap Smpsy^ov x9j Suvapct icpdxepov, xal xb
Suvaxioxepov

xotouxov
5'
iaxlv 00 xaxi xf,v irpoafpestv
dvavxrj axoXouOciv 6axepov xal xb Caxspov, Sore u.^
xtvouvxo'c xe ixefvou u,i| xtvttoOat xal xtvouvxo^ xtveT-
Ooti* -ii 51 irpoa(pefftc apyri. (5) Ti Si xaxi xatv
30 fauxa
8*
Iffxlv &a itpdi; xi tv wpmu-evov Sieotixe xaxi
cbv Xd^ov, oTov itapaoxaxt)? xpixosxaxou irpoxspov, xal
icapav^xi] vi]xr|;* EvOa jxlv yip 6 xopu^atoc, Iv8a Si
f, jMffr) apy/p Tauxa (tiv o3v itpdxspa xouxov X^yexai
xbv xpdicov, aXXov Si xpdirov xb xvj yvtion irpdxtpov
5>i
36 xal iicXwt irpdxEpov. (e) Touxwv Si aXXo>( xi xaxi
xbv Xdfov xal xi xaxi x)jv atvOiqaiv. Kaxi (tiv -yip xbv
Xdyov xi xaOdXou rpdxepa , xaxi Si xV
ata8i)otv xi
xaO' ixaoxB. Ka\ xaxi xbv Xdfov SI xb au,u.6c67)xb( xou
SXou icpdxtpov, oTov xb pouatxbv xou (jlouvixou iv-
10
OpUTtou' ou yip Iffxai 6 Xdvoc 6^.0; avcu xoti (ti'pouc
xatxoi oux ivSeyexat piouatxbv etvat (atj bvxo; uouatxou
Ttvd;.
(7)
"Ext npdxipa XEysxat xi xwv irpoxiptov
jtaftr), oTov EuSuxr,? Xttdxr)xo
-
xb jxlv yip Ypajiu-rfc
xa8' aux^v tvocOoi;, xb
8'
litttpaveta?. (s) Ti [xiv 8
1
})
46 o8xw Xeyexat icpoxepa xal 8oxspa , xi Si xaxi tpuotv
xal ouo~(av, Sea. Evoeyexat etvat aveu dEXXuv, ^xEtva Si
avtu Exetvwv
pi' ^
StatpEuei iyp^saxo IIXocxcov.
(0)
'Eixsl Sixb eTvaticoXXaxw<,icpS)xov (tiv xb &iroxet-
imvov npdxtpov, Sib f, ouert'a irpdxtpov, etceixs aXXbi; xi
60 -xaxi Suvaptiv xal xax' eVreXeyetav. Ti [xtv yap xaxi
80vau.1v npoxepa Edxt, xi Si xax' ivxeXty^etav, olov
xaxi SuvapLtvptiv
^
fylatia x9j?6^r, xal xb udptov xou
[101, 101.] S33
contrarium, ut secundum unumquodqtie prtedicamentum
diversum sit. (5) Diversa vera specie dicuntur, quscumque,
quum ejusdem sint generis, non sunt siibalterna; et quae-
cumque, quum in eodem genere sint , differentiam habent
;
et quiecumquc in substantia contrarietatem habent. Con-
traria quoque diversa specie invicem sunt, aut omnia , aut
quae primo dicuntur; et quorum in ultima generis specie
rationes diversa? : ut homo et equus individua genere,
rationes vera eorum diversa; : et quaocumque, quum in
eadem substantia sint, dilTerentiam habent. Eadem vero
specie sunt, quaeenmque his opposite dicuntur.
XI.
Priora et posteriora dicuntur, uno quidem modo tan-,
quam aliquo prifto et principio in quoque genere exsistente,
eoquod propinquiusest principio cuidam determinato, ant
simpliciter et natura, ant ad aliquid, aut ubi, aut an ali-
quibus : utputa queedam secundum locum , eo quod pro-
pinqulora sunt alicui loco nature determinato, medio vi-
delicet, aut ultimo, aut ad quodcumque : quod vero remo-
tins , est posterius. (2)
Qua?dam , secundum tempus : ali-
qua enim , eo quod remotiora a Nunc sunt ; ut de eis qua?
facta sunt : Trojana enim priora sunt Persicis
,
quoniam re-
motius a Nunc distant. Aliqua vero, eo quod propinquiora
ipsi Nunc sunt; ut de futuris : prius enim feslum Nemeum
est quam Pylliicuin, quoniam propinquius ipsi Nunc est, ut
principio et primo ipso Nunc posito.
(3)
Quaedain , secun-
dum motum : quod enim propinquius primo movenli est
,
prius est : ut puer, viro. Etenim quoddam et hoc simpliciter
principium est.
(4)
Qusedam secundum potentiam : quod
enim excellit potentia et fortius est
,
prius est. Tale vero est,
cujus ad electionem altertim posterius sequalur necesse est
:
ita ut non movente illo, non moveatur, et movente movca-
tur : electio enim principium est.
(5)
Quxdain , secimdnni
ordinem : haec vero sunt, quaeenmque ab aliquo uno deter-
minato proportionaliler distant, ut in tripudiis, qui secun-
dum locum oblinet
,
prior est eo qui tertium tenet, et para-
nete, quam nete : illic enim tripudii ductor, hie vero media,
principium est. Ha-c itaque hoc modo priora dicuntur. Alio
vero modo
,
quod cognftione prius, tanquam et simpliciter
prius. (6)
Horum autem aliter ea qua; secundum ralionem,
atque ea qua; secundum sensum. Secundum rationem enim
universalia priora; secundum sensum vero , singularia : et
secundum rationem accidens toto prius : utmusicum, nomine
musico. Non enim erit ratio tota absque parte : tametsi non
contingil musicum esse, si non sit aliquis musicus.
(7) Item,
priora dicuntur, passiones priorum , ut rectitudo laevitalc :
istud enim linea; perse passio, hoc vero superficiei.
(8)
Quaj-
dam igitur ita priora dicuntur. Quaedam vero secundum
naturam et substantiam
,
quaeenmque contingunt absque
aliis esse, ista vero sine illisminime : qua divisione usus
est Plato.
(9)
Quum autem ipsum Esse mullipliciter dica-
tur, primo quidem subjectum est prius, propter quod sub-
stantia prior. Deinde aliter qua; secundum potentiam , et
qua; secundum actum. Quaedam enim secundum potentiam
priora sunt, quaedam vero secundum actum : veluti secun-
dum potentiam quidem, dimidia quam tota, et particula
Digitized by Google
524 [104,1%.] TON META TA <IrilKA A, a6.
11(119.)
6*Xou xal
^
CXkj tt;? Quota?, xbt' ivttXe'^ttav
8'
SffTEpov
.
SioXuOe'vto?
yP
xbt' ivteXijf tiav eVrat. (io) Tpo'wov
8>1 Ttva itavra ti irporepov xal licrcspov Xi^oi/ieva xati
rauTo Xe'Yetai' t& u.ev yApxari y^vecriv IvSe/ETai avtu
6 twv iTt'pwv eTvai, olov to 8Xov t5v u.opi'wv, t& Se xati
cpQopocv, oTov to u.o'ptov tou SXou. 'Opoiw? Se xal
T?XXa.
Auvauu? XeyeTai
^
uiv apj$ xtvifaew? ?| tMTa$oX?j?
f| e*v ire'pw
^ rj erepov, oTov ^ o!xoSou.ix4) 8uvau.i? loriv
10
$ oix
uirapj^ei ev tw otxoSoiiouuivw* aXX'
^
laTptx^ 8u-
.
vapu? ouoa uirdpOt av iv Tfji iarpeuopievt;) , eiXX' ouy_
$
!aTpeuo'u.evo?.
(2) 'H uiv ouv SXw? apyj)) u.ETa6oX?j?
y| xtvifaec.)? Xsyetai Suvapu? hi itepw r|
^
foepov, i\
8'
&f
' Ix^poo
?, ^
frepov* xa8' ^v yap to udo-v^ov itooyei Tt,
16 6ts (jiv eav 8tiouv, SuvaTov auTo cpapiev eTvat iraOeTv, 8tJ
0'
ou xaTa irSv ira8o? dXX' av fat to {3eXtiov.
(3)
*Eti
fi tou xaXS? tout' iniTeXetv
^ xbt& rcpoatpeoiv, Ivtou
yip tou? j*dvov av iropeuSeVra? r| eliroVra?, ujj xaXG?
81 rj u.^i w?iipoe(XovTO, ou tpajtev SuvaaOaiXeyetv
^
j3a-
o-8teiv. 'Ou.o(w?Se xo\ eVl Toti itaoyeiv.
(4)
"Eti AW
e*?et? xa8' a? aira8?j 6*Xw? y| d(iTa6Xn)Ta
^
pd| aS(w?
e*ttl to yjipov eujxeTaxevr.Ta , Suvau.et? Xe-fovrat

xX8-
Tai piv yip xal ouvTp(6eTai xal xdjiimTai xal 6*Xw?
<p9ctpETat ou tw SuvaoOai , aXXa tw (jl-Jj Suvaodat xal
45 IXXeiTctiv Tivd?
-
aira89j Si twv toioutwv & pioOlu xal
ifye'u.a irdffv_6i Sta Suvau.iv xal xb SuvaoOat xal to
tytiv mo?.
(6) AeYO(x^vi? Si T?j; Suvajtsw; TOoauTa-
/!>><;, xal to SuvaTov ?va (ilv Tpdicov Xt/_8i5(jtTai to
l^ov xtv^o<o? ap^v
tJ (AeTa6oX5)? ( xal yap to OTaTt-
30 xbv SuvaTov ti) iv he'pw i|
^
ftepov, Iva
8*
lav ev^rj ti
butou d!XXo Suvap.iv TOiauTTjv, Iva
8'
av l/i] (xeTafiaX-
Xeiv ly' Stiouv 8uvau.1v, eTt' IttI to
xP
v *fT
'
ii to
{JsXtiov xal yip to <p8ttpdu.evov Soxei Suvarov elvat
tfSsi'peoOai, tJ oux av tpOaprjvat e? ^v aSuvatov vuv Se
36 l/ti Ttva 8ia8caiv xal ah(av xal apy^v tou toioutou
icaSou?. 'Ori pUv 8^| to> ^xeiv ti Soxei, 6te 8e tw
^OTEpTi<l6at TOIOUTOV eTvBI. E{
8'
^) OTE'pTJjf? IffTlV E$t?
tkoj, iravTa T<ji iytiv av eii) ti , 6puovuu.o>( Sk Xeyou-e*
vov to 6v, uo-te to^) ^ttv eljiv Ttva xal ap^ijv i<m Su-
vaTo'v, xal tw fyttv tJjv toiJtou OTepiiatv, el ^vSe'v^eTat
s^eiv axlpr\<nv. 'Eva 8J T(T> (x^ e^etv auTou 8ova,uiv
rl ap-^v aXXo^
^
*^o fOapTtxniv. (e) "Eti Se tbuto
iravTa ij xS pidvov av ffuu.6rjvat yEv'o6ai
^
p.ij Yevf-
8at, t| to^) xaXS?. Kal
Yp
e'v Tot? i-^u^oi? e'veutiv
46
*) Toiau-cr, Suvaiit?, oTov ev toI? dpfavoi;' tijv p.ev yap
Suva-8at spaot (pS/yyEiiSai Xupav, djv
8'
ouGe'v, av
^
jxij
u:pwvo?. 'A3uva
(
at'a S* ^otI owpKiut? Suvau-Eco? xaltJi?
TOiauTK)? apv^ri? ipot? ti< ota EfpYiTat , 3| SXw? ?) tw
ite^uxdn B^etv, ?| xal 8te itf'tpuxev ^Sr) ev_eiv ou yap
60 6u.o(w< av tpaTuEv aSuvaTov eTvai
y
vvSv iratSa xal av-
Spa xal euvouvov.
(7)
*Eti Se xa6' IxaTt'pav 8uvau.1v
otiv S8uvau.(a avTtxEtu.evn) , ti) te u.dvov xtvijTtxij xal
qu.im totum, et materia quam substantia; secundum
actum vero
,
posterior : dissolute etenim , secundum actum
erit.
(10) Quodam modo igitur omnia quaecumque prius
et posterius dicuntur, secundum haoc dicuntur. Quxdam
enim secundum generationem contingit absque aliis esse,
ut totum partibus : quscdam vero secundum corruptio-
nem , ut pars, tote. Similiter etiam cetera.
CAP. XII.
Potentia dicitur, quaedam quidem principium motus ant
transmotationis in altera , aut prout alteram est, ut edi-
ficativa potentia est, qua? non meat in tediflcato : sed are
medendi, quum sit potentia, inerit tamen in eo qui sana-
tur, sed non prout sanalur.
(2)
Quaedam igitur, omnino
principium transmutationis* aut motus dicitur potentia in
altera, aut pront alteram est. Quaedam vero, ab altera,
aut prout alteram est : secundum quam enim
,
quod
patitur, aliquid patitur, quandoque, si quid quodcum-
que pati possibiie est, dicimus illud posse pati; quan-
doque Tero non secundum omnem passionem , sed si ad
melius.
(3) Item, est potentia bene quippiam efHciendi,
aut secundum electionem.
Aliquando enim eos qui so-
lum ambularunt, aut dixerunt, non autem bene, nee ut
proposuerant; non dicimus posse dicere, autambulare. Si-
militer quoqoe de paU.
(4) Item
,
quicumque habitus, se-
cundum quos impassibilia omnino, aut imrautabilia suit,
aut non facile in deterius moveanlur, potential dicuntur.
Franguntur oamque, et conteruntur, et flectuntur, et
omnino corrumpuntur, non propter posse, sed propter non
posse, el in aliquo deficere. Impassibilia vero a talibus
sunt, quae propter potentiam , et posse, etaliquatenus
se
habere
,
vix et parum patiuntur.
(5) Quum autem po-
tentia tot modis dicatur, potens quoque uno quidem roodo
dicetur, quod principium habet motus aut transmuta-
tionis (etenim sedativum potens quid est) in altera , aut
prout alteram est. Alio vero , si quid ejus aliud talcm po-
tentiam habet. Alio vero , si quid in quodcumque trans-
mutationis, sive in pejus , sive in melius, potentiam habeat
Etenim quod corrumpitur, videtur possibiie esse cor-
rumpi : aliter non corrumperetur, si impossibile esset.
Nunc autem habet quandam dispositionem , causam et
principium hujuscemodi passionis. Quandoque enim pro-
pterea quod habet
,
quandoque propterea quod privatur,
tale videtur esse. Quodsi privatio habitus quodammodo
est
,
omnia propterea quod habent, profecto aliquid erunt.
iquivoce autem dicimus , ipsum ens : quare propterea
quod habet habitum quendam et principium
,
possibiie
est
: et propterea quod habet hujus privationem , si possi-
biie est privationem habere. Alio autem modo
,
propterea
quod non habet ejus potentiam aut principium in altera
,
aut prout alteram, corruptive. (6) Item liaec omnia,
aut eo quod solum contingant baec fieri , aut non fieri, aut
eo quod bene. Etenim inanimatis etiam talis potentia inest,
ut instrumentis. Aliquam enim posse sonare lyram aiunt,
aliquam minime , si non bene sonans est. Impotentia vero
,
potentia; privatio est, et quaedam talis principii ablatio,
quale diximus : aut omnino, aut ab eo qui nature aptus
est habere, aut et quum natura aptus sit jam habere. Non
enim similiter dicamus impossibile esse, puerum generare, et
virum
, et eunuclium.
(7) Item , utrique potentia; est impo-
tentia opposita , et ci quae solum motiva est , et ei quae bene
Digitized by Google
(ioi,ioa>.)
METAPHYSICORUM LIB. IV. CAP. XIII
ttj xaXio; xivtjXIXTJ. Kal aSuvaxa 8) xi fjiiv xaxi xr>
[los107.] 525
aouvajxiav xauxrjv Xtyexat , xi
8*
dfXXov xpdirov, oTov
Suvaxdv xe xal douvaxov. (s) 'ASuvaxov pJv oS xb evav-
xiov i\ ivifxrn
aXrjSee, oTov xb rJ)v 8tau.xpov ouu(xe-

xpov elvoti diSuvaxov, fixi <|>tuSo xb xotouxov, oS xb ivav-

xfov ou jxovov aXr,8l AXXixal avaYxr, aauu.(xpov iTvar
xb apa (jujAftexpov oi n<5vov <{<euSo? oXXot xal i avafxric
J<tu8oe. Tb
8'
Ivavxiov xouxip , xb Suvaxdv, bxav u.i|
dvavxalov^ xb Ivavxfov <|/eu8o? eTvat, olovxb xaOrjcrSai
10 avSptoitov Suvaxov o5 fip if dvaYxrn xb uri xa8rjo-8at
<j.!uooe.
()
Tb (liv o3v Suvaxbv va u.iv xpaitov, &o-p
efprixai, xb u.} e*5 avafXTX
JrtuSoe <r)u.aivei, ?va 81 xb
aXr,8l; elvai , Sva 81 xb ivSeyojtevov aXr,Oi? tlvai. Kaxa
(xtxa^opav 81 r) ev xvj ftvprcplct Xe*Yexai Suvau.i;.
I (lo) Teuxa (xiv o3v xi Suvaxa ou xaxi 8uva|v. Ti 81
XY<>!va
xaxi Suvauiv icavxa Xs^exat Trpb< x^v.itpw-
xr.v (|xf*v)- a6xi
8'
iax\v
ipx^l
u.exa6oXrj Iv XXw
rj rj aXXo. Ti yip XX Xeytxat 8uvaxa x$ xi |xlv
lyeiv auxwv <JXXo xi xotauxYjv Suvaptv, xi 81 (A^|
ix
,v
>
SO xi 81 i&l/tiv. '0[xoU;81 xal xiaSuvaxa. (ll)"Q<rxe
6 xupto? ?po? xrj TtpwxT|<; 8ova|Ma>c 4v fr|
apx*|
("-
xa6Xr|xixf| It aXX(j>*| rj a"AXo.
Doabv Xeyexat xb Siatpexbv et? evuitapxovxa ,
5v
Ixaxepov t\ Ixaoxov ev xt xal xoSs xi Ttfyuxev etvai.
11X5)60? uiv o3v tkwo'v xi av apt8||xbv
?j, u.e'Ye8o 81
av u.Expr,xbv
$,
Xe-fexai
81 tcX^So? u.lv xb 8iatptxbv Su-
va^ eU |a*| m;vex5i,
^Y
t9o

8i T0 *l< <
uve
X'i-
M
'~
Y6ou?
81 xb (Jilv sip* v o-uvexl? (*?|X0, xb
8' 1tc\ Soo
itXaxo?, xb
8'
Itci xp(a petto?. Touxwv 81 tcXtj9o (xlv
ao xb
TTMpas|At\ov apt9(xo
,
fMjxoi; 81
YP
8
!*^'
wXotxo
81 eret^aveia, pa9o 81 ow(ia. (s) 'Ext xa (xlv Xe'Yt-
xai xa8' a&xi rcoca axxa , xi 81 xaxi ouft6e67ixo'?
,
oTov ri
(xiv
YP"!*^
1too<'v Tt xb6
' ^aUT(
^
'
T
^ (*
ou
1-
xbv xaxi ou(x6e6rixo;.
T5v 81 xaft* a&xi xi j*lv
3* xax' ouo-tav l<rti'v, oTov
y)
YP"^^'
tcoo-ov xi
(
e*v yip
xw Xoy xF> xi i<m Xs'yovxi xb tcohov Ivuitapxei) xi 81
ita8| xal l^ete xrjc xotaux)< i(rtiv ouaia?, oTov xb icoXu
xai xb 8X(yov, xai jiaxpbv xat Ppa/.u,
x TrXaxu x*i
cxevov, xl pa8u xai xattttvdv, xai papi. xa\ xouipov,
40 xa\ xaXXa xi xoiauxa. (s) "Eo-xi 81 xal xb
|Ya
xal
xb jiixpdv, xal xb [Miov xal IXatxov, xal xa8' afixi
xal itpb; aXX|Xa XeYO,ueva, xou ttouou Tca8T) xa8' a&xct-
uexase'ptxai fievxoi xal tit' aXXa xauxa xi 8vo(xaxa.
(4)
Tiov 81 xaxi 0-U(t6e6T|xb(; Xeyo^viov tcouiov xb
46 jilv o5xu* Xe'Yxai
Sorcep lXt'x87|
Sxi xb fA0uxixbv Tcoobv
xal xb Xeuxbv xiT) eTvat tcosov xi <3 &itapxouai, xi 81
iti
x(vr,<Ti. xal yf6vo<

xal yip xauxa tco' dfxxa Xs'ye-
xai xal auvextj
xSi ^xetva Staipexi eTvai Sv ioxl xauxa
tcc{8t|. A^Y<*
8e ou T0 xvou|Mvov dXX* 8
ixiv^8r| xw
M
YP
1C0II0V ^vo
"
**e
"
v0 xal
^
x'VT
l
a,
<
1tooy
l

* ^ XP
1*"
vo? x^ xauxrjv.
DOtira est. Impossibilia quoqae qiuedam secundum banc
impotentiam dicuntur, quaedam alio modo, uli possibile et
impossibile. (8)
Impossibile quidem, cujus contrarium
necessario verum est : veluti diametrum commensiirabilem
esse, impossibile est : quoniam falsum bujuscemodi est, et
cujus contrarium non solum veriim, sed necessarium quo-
que est lit incommensurabilis sit. Commensurabile igitur
non solum falsnm, sed necessario etiam falsum est. Ipsiim
vero possibile huic contrarium
,
quum non sit necessarium
,
contrarium falsum esse : ut sedere hominera possibile
est : non enira necessario non sedere falsum est.
(9) Pos-
sibile itaque uno quidem modo signi&cat, ut dictum est,
quod non necessario falsum est : alio vero, ipsum verum
esse : alio autem , contingens verum esse : metaphorice
autem quan est in geometria potentia
f
quadralum] dicitur.
(10) Haec igitur possibilia , non secundum potentiam. Quas
autem dicuntur secundum potentiam , omnia ad primam
dicuntur : haec autem est principium transmutationis in
altera, aut prout alteram est. Cetera namque possibilia
dicuntur, quaedam eo quod eorum aliquid talem potentiam
habet
;
quaedam eo quod non habent
;
quaedam eo quod sic
babent. Similiter etiam impossibilia. (II) Quare propria
prima? potentia? definitio profecto erit
,
principium transmu-
tativum in altera, aut prout alteram est.
CAP. XIII.
Quantum dicitur, quod in insita dirisibile, quorum
utrumque aut singula unum quid et hoc quid apta sunt
esse. Multitudo igitur, quantum quid, si numerabile est;
magnitudo vero , si mensurabile. Dicitur autem multitudo
quidem, quae potentia divisibilis est in non continua; ma-
gnitudo vero, quae in continua. Magnitudinis autem
,
quae
quidem ad unum continua est, longitudo : quae vero ad
duo, latitudo : quae autem ad tria, profunditas est. Horum
autem multitudo quidem Anita, Humerus : longitudo
vero, linea : latitudo autem , superficies : profunditas vero,
corpus est. (2) Item, alia per se quanta quaedam dicuntur,
alia secundum accidens : utpnta , linea quidem
,
quantum
quiddam per se est; musicum vero, secundum accidens.
Eorum vero quae per se sunt
,
quapdam secundum substan-
tiam sunt, ut linea quantum quiddam (in definition*
namque quod quid est dicenti, quantum quiddam incst);
quaedam passiones, et babitusliujuscemodi substantia? sunt,
ut mullum et paucum ,
longum et breve, latum et stri-
ctum
,
profundum et humile, grave et leve, et cetera quo-
que hujuscemodi. (3)
Sunt autem magnum etiam et par-
vum, majus et minus, tarn secundum se quam ad se invicem
dicta, quanti per se passiones. Transferunlur autem et ad
alia ista nomina. (4)
Eorum autem qnas secundum acci-
dens dicuntur
quanta, quoddam ita dicitur, ut pnedictum
est quod musicum et album quantum est : eo quod illud,
cui insunt,
quantum quid est. Quaedam, utmotus, et
tempus : et haec enim quanta quaedam et continua dicun-
tur, eo quod ilia divisibilia sunt
,
quorum lia>c sunt pas-
siones. Dico autem non quod movetur, sed quod motum
est. Etenim
quoniam illud quantum est, etiam motio est
quanta : tempus autem
,
propter illam.
Digitized by Google
526 [l07109.)
TON MKTA TA 4Y2;iKA A, 18, is.
(1010,1011.)
CAP. XIV.
To itotov Xifsxat ev uiv Tpdrrov i[ Siaipopi ttj;
ouoi'as, oluv itoidv Tt av8pa>irof (Siov Sxt Siirouv, fo-
lio? St xsTpaiwuv xal xuxXof irotdv ti ox^aa Sxt
dyioviov, w? ttJi; Siatpopas ttj; xaTCi tyjv ouafav tcoiott)-
. 5 tot ouor,?.
(1)
"Eva jasv Sr| Tpdirov toutov Xs^ETai
^
wotdxrn Siatpopa ouaiac , ?va SI 6c
x dx(vr,Ta xal
t jiaOri[xaTtxa , waittp oi dpiBjAOt itoioi xive? , oTov ot
aOvOixoi xa\ pd| pidvov e<j>' Iv ovxe? dXX' <ov u([AT)ua to
ctcuteSov xal to orepedv (ooxot
8"
e?oiv ot Ttoadxi; iroaol
10
^
itooaxi? noadxtc itooot), xal oXwc 8 napi to tcooov
uira'p-^Ei iv ttj oua(a' ou<ra yip Exdaxou 8 Sira!;
,
oTov
t5v
J oix 8 Sic
?l
-cpd; siaiv dXX' 8 ana?

tj
yP
*w5
.
(3)
*Ett So* iraOi) tSv xivoupEvuv oucrtSv, oTov
Oepjjidrr,; xal <}<uxpdxT)<; , xat Xsuxoty); xal psXavta,
15 xat (JapuT)< xal xou^dxr,c , xal Scot xoiouxa
,
xa8' a"
XryovTat xat dXXotooa8ai xa oioixaxa uvETa6aXXdvxo>v.
()
"Ext xax' aptr}|v xal xaxtav xal o7.au to xaxov xal
dyaOdv.
()
ZjjeSov S^ xaxa Suo xpdixouc Xsyoix' av
to notdv, xal toutuv va tov xupiuVratov

itpcoxr) uiv
JO yap 7coioth ^
ttj; ouatac Sta^opa. Tauxr); Ss ti xal
j) iv toi dpiOfioTt tioiott,; uipoc* Statpopa yap tic
ouauov, dXX' jj 00 xtvouuivtov r| Q0 7) xtvouptva. Ta
Si na&>) xtov xtvouixtvwv ?j xivoupeva , xal at t5v xi-
v^oemv Siasopat.
(6) 'Apexr) 8: xal xaxia xwv iraO))-
16 fiaxwv fiEooc xi
*
'Siaipopa; ykp SrjXoust xrjc xiv^ceioc
xal TTJ; Evspystac, xa8'
$c
uoiouatv r( ftdexoum xa-
Xmc *1 ipaiiXto; xi ev xiv^tfEi Jvxa

to (xsv yap &81
Suvajjievov xivEiaOat ?1 IvtpfEiv iyabov, to
8'
681 xal
Iv5tvxtw{ {xox8ipdv. MdXiora 81 xb
dY
aov xa' xa
~
SO xbv trr^uaivEi to itoibv rcl xwv
Ifuty&yan, xal toutuv
(xaXiaxa lic\ toT; l^oudt icpoatpEoiv.
Ilpd? xt Xeyetbi xa (liv wc StnXaotov 7tpb? {{jxicru
xal TptnXdotov irpb; xpixiipidptov, xal Sh( icoXXanXd-
atov itpb? icoXXoTn|(xdptov xal uirEps'^ov ttpb? &7tepE/d-
W ftevov ' xa
8'
i)? xb Oepfxavxixbv irpbc to Oepjxavxbv xal
TO X(AY]Tlxbv itpbt xb t|X)|to'v, xal 8X&K TO itoir)xixbv
icpb? xb mx(b]xtxdv

xa
8'
w? xb piEtpTixbv irpb? xb (-
xpov xal Eitt<JTT)xbv irpb? iicioxr,(iT)v xai aio8r,xbv itpb;
aioSnioiv. (a) AEfExai 8s xa piiv itpwxa xax' dpt-
0 8,udv, ?1 aitXo>< vj topi<ju.Evt.)<; Trpb{ auTou; -J) wpbc fv,
oTov xb fiiv SiJtXdotov icpb< ev iipt8jib? t&pmjjiEvoc, xb oi
iroXXaicXa<rtov xax' apiSpbv itpb; ev, ouy upmutvov 8s,
oTov to'vSe f, xdvSs
-
xb 8e Jju.idXtov itpbi; xb G^TifiidXiov
xax dpiftjxbv itpb? dpiOjibv wptcrjAEvov, xb ETtiudpiov
*5 irpb; to u7cc7ct|jidptov xaxi ddpioxov, &<sntp to TtoX-
XanXdoiov itpbc to ev.
(3)
To
8'
uKspeyov itpb? xb
&7CEpExdixsvov 8X0)? ddpiffxov xax' dpiSadv

6 yap dpi-
8(xbi; ouajisxpo?, xaxi
fti, au|xptExpov os dptSpibv Xe'ye-
Tar to yap OicEpE^ov itpb< to u^Epexdjxevov xooouxdv
so x^ loxt xal *xi" touto
8'
ddptoxov 6itdx8pov yap etu^ev
Quale dicitur uno roodo differentia substantias : ut puta,
quale animal homo, quoniam bipes; equua vero, quadrn-
pes : et circulus qualia quaedam figure
,
quoniam absque
angulis est, ut tanquam differentia, quae secundum substan-
tiam, qualitas sit.
(2) Uno itaque modo
,
qualitas dicitur
substantia; differentia. Alio, at immobilia.et mathematica,
vcluti numeri, quales quidam sunt, ut qui composili, et
non solum qui ad unum sunt, sed ii quorum imitatio su-
perficies, et solidum : hi autem sunt, qui quolies quanti,
aut quolies quanti quoties. Etomnino quod in substantia,
praeter quantum exsistit. Substantia namque cujusque est,
quod semel , utputa ipsorum sex , non qui bis, vel ter, sed
qui semel. Sex cnim semel,-sex sunt.
(3) Item quaecum-
que substantiarum quo; moventur, passiones : ut caliditas
et frigiditas , albedo et nigredo
,
gravitas et levitas, et quae-
cumque similia, secundum quae dicunlnr alterari corpora,
ipsis mutatis. (4) Hem , secundum virtutetn et malitiam , et
omnino bonum et malum.
(5) Fere itaque secundum duos
modos did possit ipsum quale, et horum unum maxime
proprittm : prima etenim qualitas , substantiae differentia
est. Hujus autem pars est et quae in numeris qualitas est
:
etenim differentia quaedam substantiarum est, sed non aut
coram quae moventur, aut non prout moventur : haec
autem passiones eorum quae moventur, prout moventur,
sunt , et motuum diiTerentiae. (A) Virtus autem, et mali-
tia, passionura quaedam partes sunt. Diflerentiasenim mo-
tuset actionis quasdammanffestant, secundum quas bene
vel male agunt aut patiuntur ea quae in motu sunt. Quod
enim hoc modo potest moveri, aut agere, bonum : quod
vero illo modo, et cuntrario, malum. Maxime autem bo-
num et malum significant qualilatem in illis quae anlmala
sunt , et illis maxime
,
quae halient electioneiu.
CAP. XV.
Ad aliquid
(
relationem habere
) dicuntur quaedam , ut
duplum ad dimidium, et tripium ad tertian partem -. simpli*
citer multiplex ad inultiplicati partem , et excedens ad e\-
cessum. Quaedam , ut calefactivum ad calefaclibile, et se-
ctivum ad secabile : et simpliciter, activum ad passivom.
Quaedam, ut inensurabile ad mensuram , et scibile ad scien-
tiam , et sensibile ad sensum.
(2) Dicuntur autem prima
quidem secundum numenim , aut simpliciter, aut delermi-
nate ad cos, aut ad unum -. utputa, duplum quidem ad unum,
numerus determinatus : multiplex vero secundum nume-
nim, ad unum, non tamen determinalum,ut hunc, vel liunc:
sesquialterum vero ad sesquialterum secundum numerum,
ad numerum determinatum : superpartiens autem ad sup-
partienlem secundum indeterminatnm , siculi multiplex ad
unum.
(3)
Excedens autem ad excessum , omnino indeter-
minatum secundum numerum. Numerus enim commen-
surabilis; secundum incomruensurabiiem vero numerum
dicitur. Excedens enim ad excessum tanlum est, et ultra
:
hoc vero , indeterminatnm est. Quodcumque enim con-
Digitized by Google
[it*no.]
Isxiv, y} ?<tov t) oux isov.
()
Tauxa xe o3v xi icpd?
xt iravxa xax" apiSutov XeyEtat xat aptOjtou ita8r| , xal
fxt to ioov xal Sutoiov xal xauxb xax' dtXXov xpditov
xaxi yap xb tv Xe'yETat wavxa. Tauxa txlv yip 3v (tt'a
6 f| ouata, Suota o" ctv ij irotdtti)c u.a, {9a SI wv to icoabv
iv. Tb
0'
Iv tou apiOfxou dp^i) xal uixpov, 6o~ts Tauxa
itavxa itpo? ti XsyExat xax* apt6u.bv (iev, ou tbv auxbv
Si TpoTtov.
(5)
Ta Si wow)Ttxi xal ira8rixixa xaxi 8u-
vajxtv 7ron)xtx'J)v xat iradrixtxJiv xal ivspyEii? xi twv
10 Suvaptbiv, oTov to OEpjxavTtxbv itptK to 8pu.avxdv, o*xt
Suvaxai
,
xal TtotXiv to 6ipu.at.vov jcpb? to 8Epu,atvd|M-
vov xat to xeu.vov irpb; tb teu,vo'u.evov, w; Evspyouvxa.
Twv Si xbt' api8|xbv oux eiojIv EvlpyEtat dXX' 4| 8v
Tpo'ltov iv ixspot; ETp)xar al Si xaxi xtv7)iv ivsp-
16 ystat ou uitap^oustv.
()
T5v Si xaxi Suvtxu.iv xal
xaxi j^po'vou; TjSi) Xiyovxat 'tp
'?
ti , olov to iteiroirixb;
itpb? to icTrotT)u.evov xal to itoi5joov itpb; Tb iroirjvd|xt-
vov. OuTb> yip xal 7tax^p utou Xs'yBxat itat^p* tb
ulv yip icEiretTjxd? , xb Si neicov6d< ti toxiv. (7) Eti
o Ivta xaxi OT^prjo-tv Suvafuu; , fioTtsp to ciSuvaxov xal
8a% oGrto XsyExat, oTov to adpaxov. (s) Ti ulv ouv
xax' apt8u.bv xat Suvotu.iv Xeyd^Eva itpd? xt itavxa loxl
wpd; ti x<>> o*mp orlv aXXou XEystxBat auw
6*
iortv,
aXXa
jtJi
to> aXXo irpb< ixsivo

to Si fUxpT)xbv xal to
96 iiti5Tr,Tbv xal to 8iavor,xbv xtj> aXXo itpbc auxb XsyEoSat
itpd ti XEyovxat. To te yap Stavoi)xbv <n)uai'vEi 6rt
IcTiv auxou Siavota , oux ikxi
8'
v| Siavota irpb; xouxo
ou IotI Siavoia* Sic yap xauxbv ElprjuEvov av tti\,
'Ojxoiti)? 8s xal Tivd; ioriv i
t fyt$
dijii?, ou 06 ^itIv
30
6^J/i;"
xaiTot y*
Xfofiks touto elnEiv

aXXa upbc
XP'"'^"
y| itpbc aXXo ti toioutov. 'Exei'vu? Si 81? Tauxbv
XexOtio-etbi, 8x1 effTiv dij/i; o3 iaxlv ^ otyt?. (9)
T4
{tiv ouv xotO' iauxi XsydfiiEva irpd; ti tb \jlIv outco
Xiyerat, ta St av t4 yivj) butmv ?j xoiauTa, oTov r|
3& larptx^i tv irpd? ti Sti to yevoc abrr,s ^ itiOT^u;i
SoxeT Etvai twv irpd? ti. *Eti xa8' 8<sa t4 e/ovt,b
XsyETai irpo? Tt, oTov ivdri); o*ti to fwov, xal Suotdrr,?
&ti to 5u.otov.
(10) Ti Si xara oupiCE&fixd?, oTov
av9pb>7co; 7rpd( ti Sti ouu,6s6i|X!v auTM SiitXao'tb) e(~
o vai, touto S' orl twv itpdi; ti" $ to Xeuxo'v, eI tw
butm oruu-Se'SiiixE StTtXasCu xal XeuxS elvai.
METAPHYSICORUM LIB. IV. CAP. XVI. (1021.) 527
tingit , est , aut (equate aut non aequale.
(4)
Ha'c itnque ad
aliquid orania secundum numerum dicuotur, et ntnneri
passiones sunt. Et adhuc xquale , simile , et idem , secun-
dum aliura modum. Secundum unum etenim omnia dicun-
tur. Eadem enim sunt .quorum substantia una. Similia
vera, quorum qualitas una. jqualia autem, quorum
quantitas una. Ipsum vero unum, numeri principium, et
mensura. Unde baec omnia ad aliquid dicuntur secundum
numerum qtiidem , non tamen eodem modo. (5) Actira
vero el passiva, secundum actWam et passivam potentiam,
et potentiam m actiones : utputa calefactivum , ad calefa-
ctibile, quoniam possunt ; et rursus calefaciens, ad id quod
calefit ; et secans , ad id quod secator, ut agentia. Eorum
autem quae secundum numerum sunt, non sunt actiones,
nisi quemadmodum in aliis dictum est. Sed secundum mo-
tum actiones non eisistunt. (6) Eorum vero qua; secun-
dum potentiam , etiam secundum tempore jam dicuntur ad
aliquid , velutiquod fecit, ad id quod factum est; et id quod
facturura est, ad id quod faciendum est. Sic enim pater quo-
que filii pater dicitur : hoc enim fecit, at illud passum
quid est. (7) Hem
,
quosdam secundum privationeni po-
tential, ut impossibile, et quaecumque ita dicuntur, ut in-
visibile.
(8)
Quaecumque igitur secundum numerum et
potentiam ad aliquid dicuntur, cuncta sunt ad aliquid , eo
quod ipsum quod est alterius, dicitur ipsum quod est, sed
non eo quod aliud ad illud. Mensurabile autem , et scibile,
et intelligibile , eo quod aliud ad illud dicitur, ad aliquid
dicuntur. Nam intelligibile significat, quod ejus est intel-
lectus : non est autem intellectus ad illud, cujns intellects
est; idem enim profecto bis dictum esset. Similiter et visus,
cujusdam est visus, non cujus est visus, (etsi verum est
hoc dicere,)sed ad colorem, aut ad aliquid aliud tale. Illo
vero modo bis idem diceretur, quod visus est , cujus est
visus.
(9)
Eorum igitur quae per se ad aliquid dicuntur,
quaedam ita dicuntur
;
quardam, si genera eorum taliasunt
:
utputa medendi ars eorum est quae ad* aliquid sunt, quo-
niam genus ejus , scientia, videtur eorum esse quae ad ali-
quid sunt. Item, secundum quae ad aliquid dicuntur ea quae
ilia habent, ut aequalitas, quoniam ipsum aequale; et simi-
litude, quoniam et ipsum simile. (10) Aliqua vero secun-
dum accidens dicuntur : ut homo ad aliquid, quoniam ac-
cidit ei duplo esse. Hoc autem eorum est quae ad aliquid
sunt : aut album , si eidem accidit , duplo et albo esse.
CAP. XVI.
TeXeiov XsyETai ev piiv o5 u.9) iVtiv !F;u> Tt Xa&Tv
u.>)8i Ev pidptov, oTov xpdvo? te'Xeio? fxoitrtou ouroc o5 pi^i
Etrctv U;a XaSsTv ypdvov tivb 8; toutou u.^pO( e'otI tou
a
xpd'
vou- Kat to xat' apsr)iv xal to e3 (*}) ty>ov uirsp-
oX^|v xpb; to ysvo; , olov teXeioc iaTpbc xat teXeioc au-
Xtjt^c, Stbv xaxa to eTSo? xrji; oixEia? oipET^;
ymfih Ik-
Xetnciioiv. Ouxu) Si (XExa!pE'povxE< xal iitl xtov xaxoiv
Xyo(xsv cuxotpavTr,v teXewv xal xXEitT>)v tsXsiov, Elms'"]
to
xal olyaOou; XeyotiEv aixout; , olov xXe'5ttt,v ayadbv xal
ouxo^avxiriv 5ya8dv, xal i, apEX'Jj teXeiwok xi;
-
fxa-
exov yip xdxs xsXeiov xal outri'a nStoa toxe xeXbib
,
Perfectum dicitur unoquidem modo extra quod non est
ullam accipere particulam : utputa, tempus ipsum uninscu-
jusqne perfectum est , extra quod non est ullum accipere
tempus, quod pars hujus temporis sit. Etquod secundum
virtutem et bonitatem non habet excessum ad genus : ut
perfectus medicus, et perfectus tibicen
,
quum secundum
propria: virtutis speciem in nulto deficiunt. Ita etiam in
malis inetapliorice dicimus calumniatorem perfectum , et
furem perfectum : quoniam etiam bonoseosappellamus,
utputa furem bonum, et calumniatorem bonum. Virtus
quoque, qua-darn perfectio est : unumquodque namque tunc
perfectum est, cunctaque substantia tunc perfecta, quum
Digitized by Google
528 [hi,M2.] TON META TA *Y2IKA A, i?, iq.
6xav xaxl to tl5o? x;c oixti'a; apExrj? u.y)6ev IXXetitr,
(xdpiov xou xaxi opuoiv (jiEfiGom.
()
*Eti oTe 6itapy_ei
to tAo< oirouSalov, Taura Xe'yetbi te'Xeib

xaxi yap
to s^ttv to teXo teXeib. "Qot* litei to t^Xo? twv
6 eV/axwv ti tVri, xal litl to tpauXa ixsTa^spovxEc Xs-
1
ojitv xtXsuoc aftoXioXsvat xai xeXeudc e^GoipOai , 5-cav
pio'ev fXXefxr, xrfc <pOopSi; xot tou xaxou aXX' itl tou
iajraxou
$.
Alb xal ij tsXeut}) xbxb u,exapop&v Xe-
ysxat te'Xoc, bri dEjx^ci) layara. TeXot Se xal to o3
10 fvexa 4V/axov.
(3)
Ti (xiv ouv xa(P a6xa XEyo'fjieva
teXeib cocrauta^S? Xtysxai, xl iasv xtji xaxi to eu
|xr|8cv IXXtfacctv (11)8'
fytiv ultEpfioXV 'u,t|8e I5<>> ti Xa-
6eiv, xi S*
6%>f
xaTa to jx^ e'/eiv uTtepfioX^v iv txatrxio
Ye'vei (jtr,S" sTvaf ti l<o
,
Ta SI dEXXa ^Sq xaxa xauxa
It
TW ?| 1C01EIV Tt TOIOUTOV rj IjfElV 3| apUOXTtlV TOUXO) rj
apuo? YE7Cb>( XiYEo6aiicpb; t4 irpwxux; XtYd|Uva xeXeib.
(1021,1022.)
secundum speciem propria; virtutis nulla deest particula
magnitudinis naturalis.
(2) Item, quibus finis Justus est,
ea pcrfectadicuntur: etenim secundum quod habent finem,
perfecta dicuntur. Quare quum finis ultimonim quippiam
est, ad prava quoque transferentes , dicimus perfecte inter-
emptum esse, et perfecte corruptum esse, quando nil cor-
ruptionis aut mali deest, sed in ultimo est. Propter quod et
mors metaphorice dicitur finis, quoniam ultima ambo. Finis
autem, et quod ciijus gratia, ultimum.
(3) Quaecumque
igitur per se perfecta dicuntur, toties dicuntur, quaedam eo
quod secundum bonitatem in nullo deficiunt , nee habenl
excessum, nee assumunt quicquam extrinsecus; alia uni-
verse, pro eo quod non liabent excessum , in quoque ge-
nere, nee est quicquam extra : cetera vero jam secundum
hsec, 00 quod aut aliquid tale faciunt aut habeat, aut huie
conveniuot , aut aliquo alio modo ad ea quae primo dicta
sunt
,
perfecta dicuntur.
CAP. XVII.
Ilspac Xe'yetbi to <r/*xav Ixaaxou xai <Z 2u> (xyjOev
tow XaSsTv irpwxou , xot o5 ttsia iravxa itpouou , xal 8
av ?) tTSo? (xeycOou; ?
(
Ejfovxo; ^UfiOoi; ,
xai to tsXo?
ao Ixbstou
(
xoiourov S' lip' S t\ xivr,(jt<; xal -f| irpSt<
,
xal oux atp'
00 , 6te
8'
ofpupco xal 1x9' oS xal es' $ xal
to oS evexb
),
xal j) oubib sxaorou, xal to t( vjv cTvai
SxOtffTU) *
TTJC
p">><Jtrt
?
Y<*P
T0
"'
t(> T^p?
*
tl bs t^< yvut-
oeb>(, xal tou wpaYuoto?. (t) "Qaxt favspbv Sti
oaa/io^TE
fi flipj^ri Xe'yetbi, too-Kuxa^S? xal to itt'pac,
xal Iti irXsova^on

^
(tlv
yp
ap^ itlpa? ti, to St
ice'pai; 00 itSv ap/^.
Terminus dicitur, quod ultimum cujusque est, extra
quod nihil est accipere primum , et intra quod omnia pri-
mum , etquod sit magnitudinis species, aut magnitudinem
babentis , et cujusque finis. Tale vero est , ad quod motus
et actus, et non a quo : quandoque autem ambo, et a quo,
et ad quod, et cujus causa. Et substantia uniuscujusque,
et quod quid erat esse unicuique: Cognilionis enim hoc
terminus est : quodsi cognltionis, rei quoque est.
(2)
Quare
patet quod quoties dicitur principium , toties etiam ter-
minus
, et amplius. Principium namque terminus quidam,
sed non omnis terminus, principium.
CAP. XVIII.
To xa6' 8 XrfSTBi iwXXaj^w; , iva \ilv Tpoitov tb
tTSo? xal fi ouoia ixao-rou icpaYu.BTO(, oTov xa6b aya-
aoOot, buto ayaOdv, Iva os sv 5 npuTU itEipuxs
flf/t-
oGai
, oTov to
XP^I
xa 'v
^
^l!pavta. (t) Tb yiv
ouv 7tpwTto? XEyduEvov xeOb to eTSo; oti
,
8eute'p<o< Se
&i f|
uXr, xot(jTou xal to uiroxEty-Evov IxasTw npuTOv.
(3)
"OXioi; os to xa6b laaytix; xal to aixtov uTcap^ei"
is xbtb ti
fop
iXiiXu9ev ^ oS evexb IX^XuGe Xe'fETat, xal
xaTa t( 7rapaXEXoYtaTat | auXXiXoYioTBi, ^
Tt to bItiov
tou ouXXoYifffAOu rj itapaXoYio'fj.ou.
()
"Eti to xb6o
to xaTa 6e'oiv Xeyetbi, xa8b st)Xv t) xa6b paSi'^Ei-
itavTa vap xauxa 6so-tv 0T)f*a{vsi xal tojcov.
(5)
"Qte
40 xal to xa6' buto 5toXXaySJ< dvaYXTi XeycoObi. *Ev
l>lv yip xaft' attb to t qv eTvai exafftw, oTov 6 KaX-
Xt'a; xa8' a&xbv KaXXta? xal to x( ^v eTvat KaXXt'a- v
Se Sffa Iv t5 t( lo-riv 6irap^Ei, oTov Jwov 6 KaXXta;
xa8' aOxdv Iv
fkp
xw Xoyw ^vuirap)rBi xb ^Sov
K CCov
yP
ti 6 KaXX(a.
()
"Exi 81 eI iv a&x>' 8^-
Stxxat irpoSxw
^
twv auxou xtvi, oTov ^
^nftpavsia
Xeuxr) xaO'auTqv, xal
5?
6 avOpioiro; xa9* auTo'v
^
yap d/uyr, [xs'po? ti tou avSpoixou, Iv
^
icp<oT>) xb i^jv.
(7)
"Ext o5 (jiij loxiv aXXo afxiov. Tou yip av6pioT:ou
Secundum quod, multipliciter dicitur. Uno modo, spe-
cies, et substantia cujusque rei, ut secundum quod bonus,
ipsum bonum. Alio, in quo primo fieri aptum est, ut color
in wiperficie.
(2) Quod igitur primo dictum est secundum
quod, ipsa species est : secundo vero, tanquam cujusque
materia, et primum cujusque subjectum.
(3) Etomnino
ipsum secundum quod , toties dictum erit
,
quoties dicitur
causa. Secundum quid enim venit, aut qua causa venit, di-
citur
;
et secundum quid paralogizatum , sive syllogizatum,
est, et quae syllogism! sive paralogismi causa est. (4) Item
,
secundum quod dicitur, quod secundum positionem est, se-
cundum quod sletit, aut secundum, quod vadit : etenim Ikcc
omnia positionem et locum significant, (b) Quare el secundum
se, multipliciter ut dicatur necesse est. Uno namque modo
secundum se, est quod erat esse cuilibet : ut Callias et per
se Callias, et quod quid erat esse Calljam. Alia vero, quie-
cumque in eo quod quid est, insunt : utputa Callias, secun-
dum se animal est : in ratione enim , animal inest ; Callias
enim, quoddam animal est.
(6) Item, si in se ipso primo
suscepit, aut in aliquo sui : utputa, superficies alba secun-
dum se; et homo, secundum se vivens. Anima namque,
pars quaedam hominis est, in qua prima ipsum vivere est.
(7) Item, cujus non est aliqua alia causa. Hominis namque
Digitized by Google
(|012,!W3.) METAPHYSICORUM LIB. IV. CAP. XIXXXII. [m,tu.] 529
iroXXi atria , to wov, to SCitouv

aXX' o*uw< xo6' ao-
tov av9pa>iro<; 6 avflpwiro'i; ffriv.
(g)
"Eti Soa [xdvw
uicapxit xat
?) fidvw* Sib to xej(wpia(ju(vov xa6' auxd.
< i<a dicatur multse causae sunt, animal, tripes : attaroen
secundum se, homo est homo. (8) Hem quaecumque soli,
et prout soli insunt. Quare quod separatum est, secundum
seest.
CAP. XIX.
AtdeOeon Xe-fExoti tou fyovro? (mot) Taic, ^
xari
rditov tj xara Suvojxtv r\ xaT* 7Soj

Oeoiv ^ip SeT Tivi
ftTvati, woicep xa\ Touvopa SrjXoT fj Stadevt;.
Disposilio dicitur ordo paries habentis, aut secundum
locum, aut secundum potentiam, aut secundum speciem.
Positionem enim quandam esse oportet, sicut ipsnm etiara
dispositionis nomen significat.
CAP. XX.
*E^i; Si "kifttai eva [xiv Tpdicov oTov eve'p'Yeia ti{ tou
y ovtoc xai i^ofitvou , waicep icp3{;i; ti( v) x(vi]at(* 6rav
10 yip to fiiv itoi5j to SI iroiiJTai, eVci ico(t)9I( |UTau
*
o6tw xai tou fyovTO? ^ffWJTa xai ttj t^ofxevric lff85JTo<
eon pe-au
Rn.
Tau-n)v |*iv o3v ^avepbv bri oux
(vSty/fTOU tjw e"iv si? aimpov yip paSteiTat, si tou
2/ousvou {Tai fyetv
'V
A'v. (*) "AXXov Si Tpdicov
t^i( Xs-fETai SiaOeutt xaO' rjv eu ?| xaxu; Siaxsixai to
StaxefjAivov, xai ^ xa6' aCtb ^
irpo? dEXXo , oiov #, Gyieta
li{ Ti?* SiaSeatc Yap iaxi towuth. "Eti Bfc
Xiytxai
av
3[ (xdpiov SiaOe'cew? towutti?
*
Sib xai j) twv pipwv
apcTJ) l|i< Tt? eVttV.
Habitus autem dicitur uno modo, tanquam quidam ha-
bentis et liabiti actus, siculi actio quaedam, aut rootus.
Nam quum hoc quidem eftlcit, illud Tero fit, est media
effectio : Ha et habentis vestero et Testis habits, est me-
dius habitus. Hunc itaque habitum
,
quod non contingit
habere, manifeslum est. In infinitum enim progrederetur,
si liabiti esset habitum habere. (2)
Alio modo habitus
dicitur disposilio, secundum quam bene Tel maledisponi-
tur dispositum, et aut secundum se, aut ad aliud, ut
sanitas quidam habitus est : dispositio etenim talis est.
Item , habitus dicitur, si particula talis dispositionis sit.
Quare partium quoque virtus, quidam habitus est.
CAP. XXI.
*> Ha'Ooc. Asyirat ?va fxiv Tpdicov icoiottic x9' rjv i\-
XoiouoSai ivSe/jExoi , oTov to Xeuxbv xai -cb uiXav, xai
vXuxti xai icixpdv, xai (Japonic xai xoufdrw, xai 09a
aXXa ToiauTa

Iva Se at toutwv ivepveiai xai dXXoiw-
ei? tJotj. (j)
"Eti toutwv u.8XXov at fftaSepal aX-

Xoiwcreic xat xivtjocu;, xai (AaXiora at Xurojpai {SXa-

6ai. 'Ext xa prjifhi twv ffupttpopSv xai Xuir]pwv iraOr)
Xt'^exai.
Passio dicitur, uno quidem modo qualitas, secundum
quam alterari contingit : ut album et nigrum , dulce et
amarum
,
gravitas et levitas, et quascumque alia similia.
Alio modo, horum actiones, et jam alterationes. (2) Item
,
harum magis qua; noxias alleraliones et motus, et maxirae
tristes noxae. Item, calamitatum et tristium magnitudines
,
passiones dicuntur.'
CAP. XXII.
Sxe'pTivif Xe'vwat ?va (iiv Tpdicov Sv ja$| l/y t twv
ict^uxoTiov e^esOai, xSv (tJj auTb
^
ittipuxb; ly^ii, oTov
30
^uTbv i5(AjjiaT<iiv ivrep^aOat liftm. "Eva Si av ice-
^uxbj i^eiv,
^
outo 4| Tb y'vo?
, (^ ?XTl

^ov ^w
av6pu>ico( 6 TuipXb? o^eon; IffT!pT)Tai xai aaicaXa^ Tb
jxiv xaxi Tb "(foot, to Si x8' a&TO. (s) "Eti av ict-
^uxb; xai Sts icetpuxtv l^eiv (x^J e^yj

^
yip TU|XdTi?
36 9T:'pT)9(( tic, TU^Xb; S' ou xaTa icaaav ^,Xix(av, aXX' Iv
^
ne'^uxev
t'x*'
1
'} oi>
.K^l *Vt1*
"Ojxomjk; Si xai hi
w av
^
xai xa6* $ xat icpb; 8 xai
k
av u.j| l^i) ice-
tpuxd;.
(3)
'Eti
jj
^tata ixaorou aipaipeon orepri-
01; Xe'YCTat. Kai 6ffa^S? Si at sirb tou a dittxpaereii;
40 Xe^ovrat, Touauiravjo<; xai at arjp^oii; Xcvovrat

avt-
oov jxiv yip w pd| f^etv taoT>|Ta iceouxb X^viTat,
adpatov Si xai tw SXuk (at) l^etv XpwjAa [
xai tw ipau-
Xto;
]
, xai aicouv xai tw
y^
t/tiv 47w icdSa< xai t^j
<pauXou;. () "Eti xai tw (jiixpbv (*/,() oTov Tb aicu-
<6
pivov, touto S' lou tw ^auXto; icw?
ix*
,v-
(*)
'Eti
tw (a^i
f
a8(w? tJ tw u.^ xaXw(, oTov Tb ituvjTov ov (xo-
MI!i1l)rKI.KS. II.
Privaliodicituru.no modo, si uon habeat aliquid eorum
quae natura apta sunt haberi , etiamsi ipsum non sit natura
aptum habere : ut planta dicitur oculis privari. Alio modo,
si, quum aut ipsum, aut genus ejus, aptum habere sit, non
habeat : utputa, aliter caecus homo tUu privatur et aliter
talpa. Haec quidem secundum genus , ille Tero secundum
se. (2) Item, si, quum aptumsit, et quandosit aptum habere,
non habeat. Caedtas namque privatio quaedam est : cae-
cus autem non secundum omnem aetatem, sed si, in qua
aptusest habere, non liabet. Similiter si in quo et secun-
dum quod, et ad quod, et quemadmodum natura aptus
sit, non habeat. (3)
Item, violenta cujusque ablatio, priva-
tio dicitur. Et quoties negationesabiN (velsimili negatione)
incipientes dicuntur, toties etiam privationes dicuntur.
Inteqoale namque dicitur, eo quod non habeat aequalitatem,
aptum exsistens habere : invisibile Tero, et eo quod non ha-
beat omnino colorem, eteoquodexigue : impes, et eo quod
non habeat pedes, eteo quod debiles. (4)
Item, quum parum
quid habeat : ut quum dicimus olivam exossem, hoc autem
est, eo quod exile quiddam habet (5) Item, quum non b-
34
Digitized by Google
530 [im11*.] TON META TA *Y2IKA A, x
Y
,
xo. (l023.)
vov Ttd fir)
Te'avEtrOat dXXi xi tw jji^i ^aoiii>?
^ t
a^ xa-
Xu>?.
()
"Ext tG leaver; uvJ| Ij^etv Tu^Xb? flip ou Xe'-
yetai 6 Tgpdip6aXu.oc aXX' 6 Iv eifjupotv [*r| l/_wv
ctytv.
Aio ou itSt;
^Ya6b(
rj xaxo;, ^ Stxato; r| aSixo?, aXXa
xa'i to u.txau.
cile aut non bene : ut insecabile, non solum eo quod non
secetur, sed etiam eo quod non facile, nee bene. (6) Item,
quumomnino non habeat. Caecus namque dicitur, non qni
unoculus est, sed qui utriusque oculi visu caret. Qnare non
omnia bonus vel malus, aut Justus vel iojustus, sed etiam
intermedium est.
CAP. XXIII.
To lx
elv
^'Y
tTat toXXojrws, ?va u,}v xpoivov to
oyv xaxi ttjv butou (puatv t[ xbt& ttjv b&tou ftpfuqv,
8tO A^STBl ItUpETOf TS tft\V TOV avOpwTVOV XOl ot TU-
pavvoi t4? irdXit? xat rr,v iaMJTa ot apvrcExo'fuvot.
io *Eva
8'
iv ^i av ti &irapyji] u>? Sextixm, oiov 6 yXxo?
tju to eT8o? tou avSpiavToi; xat t},v vdaov to aw[xa.
"Eva
8'
6? to ittpte/_ov t4 neptt^djxEva' iv w
fop
iflTt
itipu)rouv()v ti, eyeaOai into toutou AEYfiTai, oTov to
aYY
e'ov
^y
e,v t0 &Ypov ("* *al t^v itoXiv dv6p(uitou<
is xat ttjv vauv vuto<

oBtw 8e xai to #Xov I'ftiv ta
(/ipr,.
(2)
"Eti to xwXuov xaxi ttjv a&TOU opurjv ti
xtvEtoSat $
icpatTetv
ex*
tv X*y*toi touto auto, oiov xat
ot xtovec xa intxEifxtva (Japi), xat w? ot xotrjTat tov
"ATXavTa icotouo't tov oupavbv e^stv <>)<; ovjAiuffdvr* av
so eVi tt|v y^v, Sxmtp xat xoiv <puatoX<>Yb>v Ttvec tpaotv.
(3)
Toutov 85 xbv Tpditov xai to ouvs^ov X^YtTat a auv-
ey_et l/tvt, 6; Staytopto-ftEVTa av xbt4 ttjv aitou 6pu*|v
Exaoxov. Kat to ev tivi Si Etvat opotOTpdmoc X^eTat
Xll ETCOJAEVtO? Ttj) E^EIV.
Habere, multipliciter dicitur. Uoo modo, quura quid
secundum suam naturam aot suum impetum agat. Quare
dicitur, quod febris hominem habet, et tyranni civitates,
et induti vestem. Alio modo , in quo quid tanquam susce-
plivo exsistit : utaes habet status speciem, et corpus aegri-
tudinem. Alio modo, ut continens ea qua? contenta sunt.
In quo namque contentum quiddam est, haberi ab eo dici-
tur : ut vas, habere humidum dicimus; et urbem, homi-
nes; et navem, nautas : sic et totum, partes habet.
(2)
Item quod probibet aliquid secundum suum impetum
mover!, aut agere, habere dicitur hoc ipsum : ut et colu-
mnar , imposita onera, et ut poetae Atlantem faciont cae-
lum habere, tanquam nisi ipse teneret, casurum super
terrain , ut quidam etiam physiologorum tradunt. (3) Hoc
autem modo et continens dicitur
,
quae continet, habere,
tanquam separaretur secundum suum impetum unum-
quodque. In aliquo etiam esse similiter et consequenter
sicuti habere dicitur.
CAP. XXIV.
as To e*x Ttvo< Avtti X^Y'tat va u.ev rpdirov l\ oS ietriv
K
uXt|(, xxt touto 01/(01;, -/\ xata to irpotTOv yivac;
t| xata to QsTaTOV et8o;, oiov fart tj.lv o>; jfnavTa Ta
TiixTa , iJSaTOc, ?oti
8'
<<k
^x v^aXxou 6 dvSpta?. "Eva
8'
&k
I* t^i; irpwT7i; xivT)oaor)? ap^rj<, oiov ix tivo?
30
}\ pta^Yi ; ex Xotoop(a; , 8-zi atSri) ap}$ ttji; (Aa^t. "Eva
8'
ix. tou (tuvOetou ix rffi Zlr\q xai t9)( (xop<p9j<; , Samp
ix tou 8Xou xa |/ipi) xat ix ttj; ']Xta8o; to tito; xat ix
t^< olx(a( ot X(8ot

te'Xoj (xev yap ioxtv
^
(top^rj , te-
Xttov 8: to /_ov teXoi;.
(2)
Ta ok <b; ix tou jie'pou? to
35 (?8oc, oTov & av6po>7tO( ex tou 8(noSo( xal f, auXXa&)j
ix tou ffTOt^Etou ' aXXoi(
Y
a
p
touto xat
^ dv8pia< ix
tou j^aXxou

Ix tt;? aioOr,T5j
Y^P
6Xy) r, ouvflsTy) oiota,
aXXa xat to eTSo; |x t^{ tou stSou; 6Xr,. . (3)
Ti (xev
o3v oBto XiYE^at, t4
8'
lav xata (jtepo? ti toutuv ti?
0 uTrapjri) twv Tpdmov, oTov ix icatpbf xal |XY]Tpb( to te-
xvov xai ix
Y'k
Ta ?UTa , ort 2x tivoc jjiipouc auTbiv.
"Eva SI |u8' 8 tw
XP
v(d

^ov
^5 ^u.e'pa
<
v"5 xal i
Eu8ta; jfetfxtov, Sti touto (xera touto. (l) Touttov oe
t uev to) e/Etv u.eTa6oXJjv si( dtXXr,Xa oCtio XsYEtat,
44 o>aitsp xat tb vuv EipriuEve , ta Sk tw xatk tov
y
pdvov
i^E^r,; (xdvov, oTov iE i|;xcp(a; iY^vExo 6 nXouc, 8ti
(xet' totifxEptav iY^vSTO, xat ix Atovucttov apY^Xta
,
6ti piETa t4 Atovuata.
Ex aliquo esse, uno modo dicitur, ex quo, utex materia,
est. Et hoc dupliciter, aut secundum primum genus, aut
secundum ultimam speciem : utputa, uno modo omnia
liquabilia ex aqua sunt ; alio modo ex sere statua est. Porro
alio modo dicitur, ex primo movente principio : ut, ex
quo pugnar ex convicio : quia hoc eral pugnae princi-
pium. Alio modo, ex composito, ex materia et forma :
sicuti ex toto, partes ; et versus, ex Iiiade;,et lapides, ex
domo. Finis namque est forma, perfeclum vera, quod
habet Onem. (2)
Quaedam vero, tanquam ex parte, spe-
cies : ut homo, ex bipede; et syllaba, ex elemento. Ali-
ter namque hoc atque statua ex sere : ex sensibili namque
materia , composite substantia est. Species qnoque ex spe-
ciei materia.
(3)
Quaedam itaqueita dicontur. Quaedam,
si quis horum modorum secundum aliquam partem sit : ut
ex patre et matre
,
proles; et ex terra, plantae, quia ex
aliqua eorum parte. Alio modo post quod tempore : ut ex
die, nox ; et ex sereno, tempestas : qjioniam hoc
,
post
illud. (4)
Horum autem quaedam eo quod habent mutuant
transmutationem , ita dicuntnr, sicuti et quae nunc dicta
sunt : quaedam, eo quod solum secundum tempus con.e-
quuntur : ut ex aequinoctio facte est navigatio
,
quoniam
post aequinoctium facte est ; et ex Dionysiis Thargelia, quia
post Dionysia.
Digitized by Google
(ltt3,I0M.) METAPHYSICORUM LIB. IV. CAP. XXV-XXVII.
[116,117.] 531
CAP. XXV.
Me'poe XsysTat iioi u.iv Tpotcov el; 8 SiaipeOetr] av
to itoaov onwaouv

id
f
ap to dtpaipouu-tvov tou icoaou
^
itoo-bv uipoe XtYTat Ixetvou , oTov twv Tptwv t4 Suo
uipoe XeyeTat itaK. (l) "AXXov Si Tpdrcov xi xataus-
TpOUVTa TWV TOIOUTWV M.OVOV
*
SlO TO 8lio TO>V TptWV
fort uiv we \iftxat uipoe, fori
5'
we ou.
()
"Eti el;
Si to etSoe Siipe6i(>i av dfveu tou icooou
,
xal TauTa
(idpia X^'Tai toutou

Sib t& tfSr, tou ^tvoue tpaalv el-
vat fio'pia. (4) "Eti tie 8 StatpeiTai ti t, i\ wv cri/v-
10 XElTai TO SXoV,
^
TO tTSoe $ TO tOV TO sTSoe, 0T0V TTfi
Cfpafpae TTJe XXx5j? f\ tou xuSou too yaXxou xal & ^aX-
xbe uipoe (touto
8'
torlv fj CXr) iv
^
to tTSoe) xal
j)
ftovt'a uipoe. (5)
"Eti t& iv Ttj> Xdfw tm* S^Xouvti
ixaorov xal TBUTa Utopia tou SXou
*
Stb to ysvoe tou
16 ttSoue xal uipoe XeysTai, dXXwe Si to tlSoe tou yevoue
CAP.
"OXov Xeyetai oS te u.)8sv dictari uipoe ii; wv X-
vETat SXov tpuffet, xal to iKpie^ov Ta neptE^dpttva wars
Iv ti sTvai extiva. Touto Si Stj^we

$
fty
we ixao-Tov
30 ev, t| b>< ix toutwv to Iv. To uiv yip xaOdXou xal to
SXwe Xr/du.evov we SXov xt 8v o&rwe tori xaOdXou xal
to SXwe Xtydu.tvov we SXov ti ourwe iarxl xaOdXou we
iroXXa iceoie^ov t) xar)YopEi(j8ai xa6' ixdorou xal iv
SnavTa etvai 10? txaaxov, oTov avGpwirov, firxov, 8eov,
S5
ort fiitavra $wa. To Si auvE)(ie xal KE7tepao'u.tvov,
S-av iv ti ix 7tXetdvwv ?[ ivuwap^dvTwv, udXtora uiv
Suvdu-tt, ti Si u.rj, Ivepyei'a. (a) Toutwv S' auTWV
uaXXov t4 <pui
^
Tty_vrj Totaura, uvrrsp xal IttI tou
ivbs Xeyojaev, d>; ouar,; t^< 6XdTy)Toc Ivotyitoc two?.
3<i
(j)
"Eti tou ttooou Ij^ovto? ap^T|v xal (jteaov xal Jo^a-
tov, Sutrtv piiv uv)| noisT ^ 6eoi( Siacpopav, n3v XsyETat,
&wv Si iroia, Skof Sua Si
ap.fb>
IvSs^ETat, xal SXa
xal navTa. "Eart SI TauTa Sawv
^
pdv <puat< -fj aurr)
uevei tt) u.rraSs'o'ei
,
^ Si u^optp^) ou, oiov xrjpbi; xal
3b tuaTiov xal
Y&p
SXov xal 7cSv Xeyetoi- lyy. yap au.|(>>.
"YSoip Si xal Sera uypa xal ap16u.be tSv [xiv XsyETai,
SXo; S' apt6[xb( xal SXov 8Swp ou XivETat , av u.t; m.6T(i-
<pop3.
(4)
IlavTa Si XE^eTat,
If'
ol( to icSv w;
if'
ivt,
iicl Tourote navTa in inl Sii|pT)uivot(* tc8< outoc 6 dpt-
40
6w.d<, icaaai a&Tat at w-ovaSec
Pars dicitnr, nno quidem modo , in quod quoquo modo
quantum dividi potest. Semper enim quod a quanlo, prout
quantum, aufertur, pare illius dicitur : ut duo, pars
trium quodammodo dicitur.
(2) Alio modo, ex iis ea
dumtaxat
,
qua; metiuntur : quare , duo quodammodo qui-
dem sunt pars trium, quodammodo vcro non.
(3) Item
in quae species absque quanto dividi potest , liaec quoque
partes ejus dicuntur : quare species, generis aiunt partes
esse.
(4) Item, in quae aliquid dmditur, aut ex quibus
tolum componitur, aut ipsa species, aut quod speciem ha-
bet, ut sphacrae aeneae , et aenei cubi, et ipsum aes pars est
(
hoc autem est materia, in qua species), et angulus, pars.
(5) Item quae in ratione unnmquodque significante sunt,
baec quoque pars totius sunt : quare genus, pars etiam spe-
cie! dicitur. Aliter vero species, generis pars est.
XXVI.
Totum dicitur, cujus nulla pars eorum abest ex quibus
totum natura dicitur. Et quod continet contents, ut unum
quid ilia sint. Hoc autem dupliciter : aut enim ut unum-
quodque unum ; aut ex his, illud unum. Ipsum enim
universale et quod omnino, ut totum quippiam ens dicitur,
sic est universale, nt multa continens, eo quod de sin-
gulis praedicatur, et quod et unum , omnia sunt singula : ut
homo, equus, deus, quoniam omnia animalia. Ceterum
continuum et finitum
,
quum e pluribus insitis unum quid
sit, maxime quidem potentia, non actu.
(2)
Horum autem
ipsorum, magis quae natura quam arte talia sunt -. sicut et
de uno dicimus, tanquam totalitas unitas quaedam sit.
(3) Item
,
quum quantum habeat principium, medium et
ultimum
,
quorumcunque positio non facit diflerentiam
,
omne dicitur : quorumcunque vero facit, totum : quae
autem ambo facere contingit , et omne et totum. Sunt
autem baec, quorum natura quidem eadem manet in
transpositione, forma vero minirae, ut cera, et vestis. Cte-
nim totum, et omne, dicuntur: ambo namque habant.
Aqua vero, et quaecumque humida, ac numerus, omne
quidem dicuntur : totus vero numerus, totaque aqua , non
dicuntur nisi metaphorice.
(4) Omnia vero dicuntur, de
quibus omne, tanquam de uno, de his omnia, ut de divisis :
omnia hie numerus, omnes hae imitates.
CAP. XXVII.
K0X060V Si Xi'-vEtai twv itoerwv ou ib Tuy.dv, iXXi
M-Epierrdv Tt Set auTO sTvat xal SXov. Ta te yip Suo
ou xoXoSa OaTipou atpatpouu.i'vou ivd;
(
06 ^ap faov to
xoXd6cou.a xal t& Xonrbv ouSinor* iffr(v), ouS' SX<o?
46 jpt6u.de ouSif; xal yap t9)v oua(av Set u.t'vetv* tt xiiXi$
xoXod(, sri tivat xuXixa*
8'
dpt6u.be ouxeti S auToe.
(2)
npbe Si TOUTOte xav ivou.oiou.tpij 5[, ouSi Tauta
iravTa 6 yip dp16u.be tvtvi we xal dvdu.ota lyei u.t'pr),
Mutilum dicitur quantorum non quodcumque, sed ut
divisibile ipsum sit, oportet, atque totum. Duo etenim
non sunt mutila, altera ablato uno ( non enim aequale muti-
lamen, et reliquum unquam est); nee omnino numerus
ullus : substantiam namque manere oportet. Si calix muti-
lus , adhuc oportet esse calicem : numerus vero non am-
plius idem.
(2) Kt ad haec etiam si partium dissimilarium
tint, nee baec omnia : numerus etenim est ut etiam dissi-
34.
Digitized by Google
632 [118,119.]
oTov SudSa , xpidSa. 'AXX' 6*X<o SWv u/J| note! ^
Otaic
Siaoopiv oOOev xoXoSo'v, oTov GSiop r| irup, dXXi Set
TOtaura tTvai & xaxi t^v ouaiav Se'oiv ?jti.
(3)
"Eti
cruvE^rj
*
-f,
Y&p
dpu.ov(a e$ dvouoioiupoiv (xiv xal Oe'fftv
6 iyei, xoXo6b< Si 06 ylvnai.
(4)
Ilpbc Si toutoi? OSS'
Saa 8X3, ouoi Tauxa Sxououv (xopiou fftEpr,<jt xoXo&x.
Ou
fip
Set ouxt xi xupta tt,4 ou<riae ouxe xi 6tcuouv
ovxa* oTov av Tpujn)85j ^
xuXi, ou xoXoSoc, dXX' av
to ou; t| dxptoxr'pio'v xt. Ka\ 6 dvOptortoe oux ^av
10 adpxa rj tov aicXrjva , dXX' iiv dxport^piov, xal touto
ou 7tSv dXX' 8 iat) s/Et flveaiv if
aipeOiv SXov. Ata
touto ol tpaXaxpol ou xoXoSoi.
TON META TA Y2IKA A, xtj, xO. (1024.)
milares habeat partes, utpula binarium et ternarium. Ce-
teruin nihil omnino eonim quorum positio differentiam
non Tacit, mulilum est , ut aqua, vel ignis : sed oportet
talia esse
,
quae secundum substantial!)
,
positionem habent.
(3)
Item, contioua : harmonia namque et ex partibus dis-
simiiaribus est , et positionem habet, mutita autem non fit.
(4) Et ad haec nee ilia quae tota sunt , cujuscumque parti-
culae privatione, niutilasunt : non enim oportet, nee qux
principal** ipsius substantia;, nee ubicumque exsistentes :
ut siperforetur calix , non mutilus , sed si ansa aut exte-
rnum aliquod: homo quoqne, non si carnem, aut splenem,
sed si extremitatem, et banc non omnem, sed que tota
ablata non habeat generationem. Quare calvi non nautili.
rvo< Xi'y""' to uiv Olm
3j ^
yivtatt ouvt)$ ttov to
elSoc lyovmv to auxo, oTov Xey"*' tut av dvOptiitwv
16 flvoi ?>
oti &i>e av 3j i\ '(Iviaii vuvc^t auxcov. To
Si
i<f
' bZ av uioi npcoxou xivrjaavTOC etc w eTvai* oCtw
Yap
Xs"|fovTai "EXXijvis to yt'vo ol
3'
"leave? , Tip ot uiv
diro 'EXXrjvo; ot Si ink 'Iiovoe eTvai icpoVrou Yevvvfcav-
T04. Kat uSXXov ot &nb tou YevviqoavTos rj ttj? CXi)C
m XeyovTai
Y&p
xal Atto tou 6j$Xeo; to -(foot, oTov ot ditb
Iluppac. (2)
"Ext Si wc to iitineSov tSv o^igu-dttdv
Ytvoe xwv lirntiSwv xai to artpebv x5v oxeptwv

ixa-
oxov yap xwv cr/rju-dxtov to uiv e'lrfatSov xoiovSi , to Si
erxtpedv e'er xoiovSi
*
touto
5'
lari xb 6ixox(u.evov xai?
5 Siocpopau. (s) *Eti we iv -rot? Xoyoie tb itpwtov Ivu-
Ttdp^ov, 8 Xeyexai iv xw t( i"ffTt, touto fives, o5 Sia-
fopa't XeyovTat at iroio'xrixe;.
(4)
To [xiv ouv ytvoc
xoaauxa/wi; X^ixai, to uiv xaTa y^veo-iv auvt^rj tou
auTou eiSowc, to Si xaxi to Ttpwxov xivTJcrav &u.oe(Sec,
30 to
8'
wc 6Xtj' 00
Y&p
^ Statpopa xal r] votoTr,; iart,
tout' iffTl xb &icoxetu.evov, 8 Xe'yojxsv &Xt|v. (s) "Exepa
Si x5 Y^vet XYSTai 5v Fxtpov to irpwxov 6iroxe(u.(vov
xal uj) dvaXuexoi ddxipov eIc Odxepov
pifi'
du;(pw tie
TauTOv, oTov Tb tlSo; xal -f) SXr) irtpov tw
Y^
v(t
>
xa^
36 8a xa8' fxepov y,r]o.a xaxr|Yop(ae tou ovtoc Xe'YtTat

xi u.iv yap tt i<TTt or)u.aivet Th>v 5vxo)v, xi Si iroidv Tt,
xi
8'
&< SiijpT|Tat TtpoTtpov

ouSi yap TauTa dvaXusxat
out" tie dXXr,Xa oux' tic Iv xi.
CAP. XXVIH.
Genus aicitur hoc quidem, si generetio eoram quae spe-
ciem eandem habent, continua sit : utputa dicitur, quousque
genus bominum sit, id est, donee eorum generatio continua
sit. Hoc vero, a qno sint primo ad Esse movente. Ita enim
Hellenes genere, alii vero tones dicuntur, eo quod i II i qui-
dem ab Hellene, hi voro ab lone primo generante sunt. Et
inagis qui a generante, quam qui a materia. Dicuntur ete-
nim a femina genere, ut a Pyrrha.
(2) Item ut superfi-
cies , figurarum superficialium genus ; et solidum ,
solids-
rum. Quaequeenim figurarum, Iupc quidem superficies
talis, ilia vero solidum tale : lioc autem est quod subjecturn
diflerentiis est. (3)
Item, ut in ralionibus quod primum
iuest
,
quod dicitur in eo quod quid , hoc genus, cujus dif-
ferentiae dicuntur qualitates.
(4) Genus itaque toties di-
citur, hoc quidem secundum generationem continuant
ejusdem specie!; hoc vero, secundum primum movens
ejusdem speciei ; hoc autem, ut materia : cujus enim diffe-
rentia et qualitasest, hoc est subjectum, quod dicimusmate-
riam. (5) Dirersaautem generedicuntur, quorum primum
subjectum diversum est, et non resolvitur alteram in alte-
ram, nee arobo in idem : utputa, species et materia diversa
genere. Et quaxumque secundum diversam figuram prae-
dicationis entis dicuntur : quaedam enim entium, quid est
significant, quaedam autem quale quid, quaedam ut prius
divisum : nee enim haec resolvuntur in ihvicem , nee in
unum quiddam.
CAP. XXIX.
To JftuSoc XtYtTat dEXXov pkv Tpdicov
&>f jrp3Y".a
40 tjituooc, xal xourou to uiv tip u,) awpitiaOaii ?| dSuva-
tov tfvai ouvxeOr,vai, Ssictp XtYai tb tJ|v 8idu.expov
tTvai auu.u,tTpov ^ to xaOr^rtai

toutwv
y^P
'j'tuSoe
tb uiv dtt, xb Si revti

o5to yap oux ovTa xauxa. Ta
Si Sva Is-xl uiv bvxa, irifuxe uivxoi ipafveoOat r| u.^
4t old iartv ^ a \t,-f
t
ionv, oTov i, ffxtaypa<p(a Xal t4 ivti-
irvia* xauxa
Y^p
^<* "-*v
*
l
>
&&'
^X
^v
^r
1"01
"
"*%*
<pavTaa(av. (a) ITpdYu.aTa uiv o3v tyviXii o6tw Xt-
YtTat , ?1 tw u^| tTvai auxd
,
^
tS) ttjv die' auTuv if
av-
xao-(av uJ| Jvxo tTvai* Xdvo< Si {ituS^c 6 t5v u.s
Jvtwv
so
U
J^suStjc. Aib icSe Xo"yoc i]>tuorj( ix^pou
^
oS ixlv
Falsum dicitur uno modo, ut res falsa, et liujus hoc qui-
dem eo quod non inhaeret, aut quod impossibile sit in-
haerere : quemadmodum dicitur, diametruin esse com-
mensurabilem , aut te sedere. Horum enim illud quidem
semper, hoc vero aliquando falsum est : sic enim non entia
haec. Alia vero, quaecumque sunt quidem entia, apta tatnen
natura sunt apparere, aut non qualia sunt, aut quae non
sunt, ut adumbrata pictura, et insomnia. Haec enim sunt
quidem aliquid, sed non suntea quorum faciunt phantasiam.
(2) Res itaque falsae sic dicuntur, aut eo quod non sunt
,
aut eo quod pbantasia ab eis facta non entis est Ratio vero
falsa, prout falsa est, quae non entium est. Unde omnia
ratio falsa, alterius est quam ejus cujus est vera : utputa,
Digitized by Google
(lOS4,1025.)
iXrfira, oTov 6 too xuxXou >}/ju5^{ Tpiyoivou.
(3)
*Exd-
orou Si ~k6fo$ taxi u.iv a* tT( 6 tou tJ ^v tlvai , e<m
S' &>( noXXoi, im\ tuto TOoc'aorb xai auto irsirovSdj,
oTov 2o>xpatT,( xai Zioxpavr); (louoixdc *0 Si <{/euS^|(
6 Xdyoi; o&Osvd; iaxtv otcXSk Xdyof. Alb 'AvxtaOevr,;
(jieto cu^6(; u.y]6sv d;uov XefeoQat icXV t3 oixtfw Xdf<p
ev tV ivo?
*
i; 5v eruvsSaive
pj|
tivai dviiXe'YSiv, <r/-
Sbv & uvr,8i <j*u8ea6ai.
(4)
"Eatt
8'
exao-rov Xe'^ttv ou
(jlovov to) outou Xdyip, dXXft xai to erspou, <J/suom? [xlv
10 xai 7tTtX5, fori
8'
w? xai iX-rfion, woitep t& 8xt&>
SiirXdtria T<j> Tj< 8ud5o? XdyoJ.
(&)
Ti fxiv ouv o5to>
Xs'^ETat <j/cu$TJ, avSpcoTco? Si ij/suS^c 6 Eu/epJ); xai itpo-
atpsTtxbc tSv toioutwv Xoyiov, pJ|
81*
ertpdv xt dXXi
St* auTO
,
xai 6 dXXoti; iu.irot>]Tixbc tSv toiouxwv Xo'y<ov,
16 Samp xai x& irpdifu.aTd cpajxtv i|/su85j livai, <ra s"u.-
noui (pavtaofav ({"wStj. Aib 6 lv to> 'l7nti'a Xdyoe ita-
paxpouExai &e 6 auxa( t}icu8^; xai dXr,(fo5<;. Tbv Su-
vdutvov yip ^EtSoaffOai Xau.6dvEi'^tuSTJ, oSxo;
0'
eiSli)?
xai b <ppdvi|ioc
*
Iti xbv Ixdvra ^auXov ^eXxiio. Touto
w
Si i{uSo<; Xau.6dvei Sia rffi i-Kafttt-fii

6
-^P
^x"v
yuiXa{vo>v tou dxovxoc xpeixxwv, xb <oXa(vttv to jxt-
[xetaQai Xs'fiov, littl et-ye ywXb; ixuv, yefptov feto;,
wairep ItcI tou tJOou?
,
xai outo?.
METAPHYSICORUM LIB. IV. CAP. XXX. [lI9121.] 53k
quo: circuli, falsa trianguli.
(3) Cujusque vera ratio, quo-
dam modo quidemuna, quae est ejus quod quid erat esse,
quodam modo vero mullac : quoniam idem quodammodo
est ipsum, et ipsum passum, ot Socrates, et Socrates mu-
sicus. Falsa vero ratio, nullius est simpliciter ratio. Quare
Antisthenes inscite putabat, nihil ducens esse dicendnm,
nisi propria ratione ununi de re una : ex quibus accidebat,
non esse contradicere ; fere autem , neque mentiri.
(4) Est
autem unumquodque dicere , non solum sua ratione, sed
etiam ea quae alteriusest, et false quidem omnino
,
quodam
autem modo etiam vere : quemadmodum octo , dupla sunt
ratione dualitatis.
(5)
Quaedam igitur ita falsa dicuntur.
Homo vero falsus, qui promptus tales eligit orationes, non
propter aliquid aliud , sed propter id ipsum , et qui aliis
talium orationiim causa est. Quemadmodum res falsas esse
dicimus, quae falsam phantasiam faciunt. Unde oratio, quae
in Hippia Platonico est, sopbistica est, quod idem sit men-
dax et verax. Eum namque, qui potest mentiri , accipit
ut mendacem, hie vero, sapiens et prudens est. Item, eum
qui sponte pravus est , meliorem ait. Hoc autem falsum
per inductionem accipit. Qui enim sponte claudicat, ine-
lior est eo qui invitus : claudicare dicens, pro imitari. Nam
si claudus sponte, esset pejor fortassis, quemadmodum in
moribus, etiam in boc.
CAP. XXX.
2u[i6e6r)xb( XfyExai 8 uira^ei u.ev xivi xai dXr,8i;
to eiiretv, ou (xeVtoi out' 1$ dvafxiiK out' liri to itoXu
,
olov stxt; dpuxxtov cpuTu SdOpov sSpe Oijiraupdv. Touto
to(vuv au,u6c6)|xb( tw 8puxxovxi xbv pdOpov, to supeiv
Or^aupdv

ot5xe yip 1% iviyxris touto Ix toutou i[ jteTa
touxo, ouO' wc lit\ xb rtoXu dv Tt; tputtur) dijaaupbv tu-
rn ptsxei. (s) Kal [louo-ixdc
-f
dv ti? en) XtuxoV dXX'
t^ii outs i\ dva-po]? 08O' 6$ iiti to tcoXu touto yht-
xai, oujx66ixb? auxb Xe'YOjtiv. "Qor' iitti ?artv
Sicdpv^ov Ti xai tiv(, xai e*via touto>v xai itou xai itoxs,
8 ti 4v iudp^T) piev, dXXi (xtj Sio'ti tool ^v f, vuv ?| iv-
3t TauOa, au
4
u.6c6n]xb; larat. OuSi 8^ atxiov iipiatxi-
vov ouOiv xou ffUfxStGTjxdToc dXXi xb xuy^dv xouxo
8'
ddpiffxov. 2uvs'6r, xw tU Ai^tvav iXOeiv, el [A.r, 81a
xouxo d<p(x(TO few; ixei IXOr) , dXX' (mo ^eijawvoi; e';(o--
a6ei? ?, uitb XTiffToiv Xnj^Oei?. Tiyott u.iv S^| xai Ioti
40 xb ouu.6E6r,xdi;, dXX' ouy_ ?, auxb dXX*
^
xepov 8 yiip
v_tt|Mt>v a?Tto? toti (xi| 8icou i'ltXn iXOeiv, touto
&'
^v
Aiviva. (s) Ae'fexai 8i xai dXXox oujx6t6i)xd; , oTov
Saa uitdp^ii ixdvro) xaO' outo (xJ) tv ttj oucfa dvxa,
oTov tw Tpi^oW) to Suo dp8i<
fy'tv. Kal xauxa (tiv
46 vSe'-/_!Tai dtSia eTvat, lxe(vwv 8i ouSe'v. Adyo? Si tou-
tou lv xepoi(.
-
Accidens dicitur
,
quod inest quidem alicui et verum est
prsedicare : non tamen neque necessario , nee utplurimum
;
ut puta, si quis pro planta fodtens fossam, invenit thesau-
rum. Hoc itaque accidens fuit fodienti fossam, thesaurum
invenire : nee enim necessario boc ex boc, aut post hoc;
nee utplurimum, si quis plantet, thesaurum invenit.
(2) Musicus quoque fuerit quispiam albus, sed quum nee
necessario nee utplurimum hoc fiat , accidens ipsum di-
cimus. Quum igitur sit exsistens aliquid .el alicui, et horiuu
quaedam etiam alicubi, et quandoque, quod utcomque exsi-
stit quidem, sed non propter id quod hoc est, aut nunc,
aut hlc, accidens erit : nee ulla causa determinata acci-
dentis est, sed quodcumque contingit ; haec autem , indeter-
minatum : ut abire in jEginam alicui accidit , si non propter
hocevenitut illuc iret, sed a tempestate pulsus, aut a
latronibus captus. Fuit igitur et est ipsum accidens, verum
non secundum se, sed secundum alteram. Tempestas enim
causa ut iret quo non navigahat : hoc autem erat igina.
(3) Dicitur etiam aliter accidens, ut quaccumque exsistunt
in unoquoque secundum se, non exsistentia in substantia,
ut triangulo , duos rectos habere. Et haec quidem contin-
git sempiterna esse, illorum vero nihil. Ratio autem hujus
in aliis explicatur.
Google
534 [|3I,I2.] TON META TA *T2IKA E, a. (1025,1826.)
LIBER V. n
CAP. I.
At op/at xat t& atTia ^teTtai twv Svtwv, SrjXov Si
Sri ?j ovra. 'Eart yap ti aftiov iiv/teia; xa^ eueSfoe
,
xat twv (xa6n][AaTtxS>v elcriv dpvjtt xai oxoiyeT* xat ai-
Tta , xat SXw? Si icSaa eirtcfT^u.Y] StavoriTix^ rj |xe-
6
youaa Tt Stavola? itept ama? xat ttp/dVeVttv ?| dxpt-
fisirttpa? ?| aicXouffre'pa?. 'AXXa itSaat aorat itept 6v
ti
,
xat yivoi Tt ireptYpa'|dutvat irepl toutou irpaY(ia-
Ttuovcai*, dXX' ouj^l itept ovtos; awXttK ouSi
^
6v, ouSe
tou tI Iiitiv oiOsva Xdvov itoiouvtat

dXX' e"x toiitou at
n> usv at(hiaei rcotiicaaai outo SrjXov, at
8*
uitoOentv Xa-
fiouaai to Tt iemv, oCtw T& xa6' autic &icapOVTa tw
ysvet Ttepl etotv airoSeixvuouaiv J[ avayxaiOTtpov
J| (xaXaxutEpov.
(2)
Atdntp tpavspbv Sti oux ?cttiv ditd-
Sstljis; ou<x(a ou8s to-j Tt Iixtiv ix ttj; TOtauTi)? litaYw-
16 yt;, *M" T'5 aXXo? Tpdiro? trjc. 5r,Xw<i(>)?. 'Ojaoiwc;
8s 0O8' tt ecmv ?, u.rj icrrt to yivos wept 8 irpaYu.aTeuov-
xat ooOlv Xeyougi , 81a to tt,? aUTTJc; elvat Stavolae to te
t( eVii SrjXov itotttv xat el eVrtv.
(3)
'Eitet Si xal
i\ <puo*tx{| e'itiaTT|u,T| TUY/dvEi ouaa rapt yevoi; * tou
o Svto? (itept yap T^jv TOiauT)v eWtv ouo-tav iv
$ f| ap/^l
Tijc xtvrfcewf xai orao>; ev autrj
)
, SrjXov 6rt oute
itpaxTtxri sVrtv outb itotrjTtxrj. Twv (iiv Y&p ItOlrjTl-
xwv ev tw -icotouvTi r)
dpX*i
?j vou 4\ Tej(VT| r) Suvajxls;
ti? ,
twv Si itpaxTtxwv iv tw itpartovTt t, itpoatpecw;

26 to auTO yap to irpaxTOv xat to npoatpETo'v. "Qcrre t!
itacfa oiavota f| icpaxTtx^ f\ itoiTtix^i r) OewpriTtx^
,
^
(puotxi) OewpiiTix^ ti? Sv efn) , aXXi 6eo>pT|TtxJ| ittpt
toioutov 8v 8 ecfTi SuvaTOv xtvEtoOat, xal ice pi oucr(av
rijv xaT& tov Xdyov w? eVi to koXu, 06 y^wpiariiv jjidvov,
30
()
Aei 8i to ti ?[v elvat xat tov Xo'fov icw? Icrt\ ptJj
XavOavtiv,
<>k
aveu ye toutou to (t,teiv (xir|8ev ioTi
uotsiv. TCv
8'
6pi^ou.evwv xat twv ti icrct Ta (tJv 08-
tw; iixap^Et w< to cftao'v, Ta
8'
6? to xotXov. Aiaspe'-
pet 8e TauTa Sti to pttv oiabv o-uvttXT,u:u.vov faxi (ma
36 Tr;? CXt,;- eoti -yip to |iiv atu.bv xotXi)
(;, ^j Si xotXd-
TT,< aveu 6Xk)i; ata6i)T^?. Et Si| icavTa Ta cpuatxa
6uotb)( tw otfxw XiyovTat , otov j^t; , S^SaXud? , irpdtrw-
itov, crap, dctTouv, JXw; iiwov, spuXXov, ta, cpXotd;,
SXw; tpuidv ( ouOevbc ykp avtu xtv^crew; 6 Xdyo? auTwv,
40 dXX' dtei eyet CXrjv
)
, Sr,Xov icw; Set iv toii; tpuarixoT; to
ti icrrt ^Tetv xat 6pt(eafai, xal StdTt xal itept
^frfi
ivta? Sewp^aat tou ^utftxou, 5cnr) u.Jj aveu
t^s CXtk iirrtv.
(s) "Oti jxiv ouv
^
cpucrtXT) 6<wpi)Ttxij t(? icfrt, ^pavepbv
ix touto>v. 'AXX' Icrct xat J) u.a6i)u.aTtx^| Osoiprjixr].
45 'AXX' ei axtvi;Twv xat yopioTwv icrtt, vuv a8r,Xov

Stt
u.svTOt svia [xa9r,aava
f,
axt'vr)Ta xat
^)
^wptcfri 8ew-
pet, Sr,Xov. El Se' ti e'otiv ctiotov xat dxivr|TOv xal
^(.jpiciTdv, (pavepbv Sri 6EwpT|Ttx^( t& ptovat. Ou
u-e'vtoi ^uutxiji;
y (
ke?i xivt,twv
fap
tivwv i, cpucrixij),
Principia et cansn entium quaeruntnr, et patet quod
prout entia sunt. Est etenim aliqua sanitatis bonscque
habitndinis causa ; mathematicorum quoque principia, ele-
menta, et causae sunt : et simpliciter ononis intellectualis
scienlia, sire aiiquo modo intellectu participans, circa
causae , et principia , aut certiora , aut simpliciora , est.
Attamen hae oranes circa ens aliquod , et quoddam genus
circumscribcntes, de eo tractant, sed non de ente simplt-
r.iter, nee prout ens est, neque ipsius quid est, ullam ra-
tionem faciunt : sed ex lioc
,
quaedam sensu illud manife-
stum facientes, quaedam suppositione ipsum quid est, acci-
pientes, consequenter ea qua? per se generi insunt, circa
quod sunt, aut magis necessario aut dcbilius demonstrant.
(2)
Quare manifestum est , non esse demonstrationem sub-
stantia; ipsiusve quid est ex tali indnctione , sed alium ali-
quem manifestationis modum. Similiter aulem nee si est,
ant non est genus , circa quod tractant, quicquam dicunt,
eo quod ejusdem intelligentiae est , et ipsum quid est inani-
festare, et si est hoc.
(3)
Quum autem pliysica etiam circa
quoddam entis genus scientia sit ( etenim circa talem sub-
stantiam est in qua princi|4um est motOs et statOs, qui in
ea sunt
),
patet quod nee activa nee factira est. Factivaram
etenim in faciente principium est, aut intellectus , aut ars,
aut aliqua potentia ; acti varum vera, in agente electio ; idem
enim agibile et eligibile. Quare si ononis intellectus aut acti-
vus , aut factivus , aut speculations est, physica speculatira
qtuedam profecto erit, sed speculatiTa circa tale ens
,
quod
possibileestmoveri,et circa substantiamrationeutplurimum
concipiendam , sed non separabilem.
(4) Oportet autem
ut non lateat, quomodo ipsum quid erat esse , et ratio sit.
Nam absque hoc quaerere, nihil est face re. Sed definilo-
rum igitur, et ipsorum quid est
,
quaedam quidem ita sunt,
ut ipsum sinium
;
quaedam, ut ipsum concavum. DilTe-
runt autem haec, quoniam simum quidem una acceptum
est cum materia. Est enim simum , coocavus nasus : con-
cavitas vero absque materia sensibili. Si cuncta igitur phy-
sica ita ut simum dicuntur, ut nasus , oculus , fades , caro,
os, et omnino animal, folium, radix, cortex, omnino
planta ( nullius enim eorum ratio absque motu , sed sem-
per habet materiam
)
, manifestum est, quomodo in Phy-
slcis oporteat ipsum quid est quaerere, et dctinire, et cur
etiam de quadam anima^peculari
,
physici sit
,
quae quidem
non sine materia est.
(5) Quod igitur physica speculatira
est, ex his patet. Sed et mathematics speculati va est. Verum
si immobilium et separabilium, adhuc non est manifestum :
quod autem aliqua matheraatica, prout immobilia, et prout
separabilia sunt,speculator, dilucidum est. Quodsiquippiam
est immobile et perpetuum et separable, palet quod specu-
lati voe est cognoscere ; non certe quidem pliysicae ( de mobili-
Digitized by Google
(iOM.) METAPHYSICORUM LIB. V. CAP. II. [121,121.] 0:5
oiSi u.txf)r
t
u.axixr,i; , aXXi TtpoTSpa? cjfi^oiv. (c) 'H yu^v
yip cpuutx-)) jrspl ofyciptota ulv eXX' oux axtvrixa , xr,c
Se (xa0r,uatixii5 Ivia icipi axi'vrjxa (aev ou ^toptaxa
8'
fst<;, aXX' w? v CXi)
-
j) 8s wptotT) xal icspl ^wpiaxa
6 xal axivr,xa. Avorvxrj Si ixavxa jjlev xa afxia dioia
eTvai, ixXi<rca is xauxa

xauxa
ykf
atxia xoT< ^avtpoi?
xoiv Oeuov.
(7)
"Qaxe xpet< av e?ev (fiXoco^t'ai Oewpi)-
xixai, ixaOrjitaxtx^ , tpuoixij, OeoXoYtxij. Ou yip a8r|-
Xov Su ei tcou xb 6eiov uroatp/ei, s"v x5j xotauxr) cpuoei
lo&itap/Et, xai xtjv xiu.uoxaxr,v Sei itept xb xtuvuoxaxov
yevo? eTvai. At uiv ouv Oeupijxtxai xuiv aXXcov eVkto)-
ptoiv atpexojtepat , aGr) 8s xuiv Oeh>pr,xixwv.
()
'Vito-
p^ireie
Yp
v *<? tdxepdv ito8' f| 7tpwxT| tpiXoaoipia xa-
OoXou caxiv, rj irept xi
Y*
v0? xa\ cpiiatv xtva ptiav. Ou
16 yip 6 auxb; xpdiro? ouS' Iv xat; u.aOT|fxaxtxaT , oXX'
J) u.v Y^watTpfa xal aaTpoXoyia itEpt xiva cpuffiv eIoiv,
r) 8s xaOoXou TtasCv xomj.
(0)
Ei (xev o3v (t}| {o-ti xt;
ixe'pa ouat'a itapi xa< <pusei auveoxY]xu(a(
, ^
tpuatxi)
av
efy npb>XY| littxiQ(iT|* et
8'
esxi xi< ouai'a axfvrjxo<,
so atSxi) icpoxepa , xal tpiXoao^ia irpuVtT) , xal xaOdXou oS-
xox; 8x1 irpioxt)
-
xal itepl xou ovxo?
$
8v xauxi]<; av sir]
Oto)pr,<iai , xal xi lam xal xa &Tcapj(ovxa
f[
8v.
CAP. II.
bus namque quibusdam physica est
)
, nee mathematical
,
sed prions ambabus.
(6) Physica etenim circa iusepara-
bilia quidem , sed non inimobilia J mathematical vero non-
nuBa sunt circ*immobilia quidem, non tauten separabilia
fortasse, sed ut in materia : prima vero etiam circa separabi-
lia et inimobilia. Necesse autem est omnes quidem causas
perpetuus esse , maxime vero has : has etenim causae ma-
nifesto divinorum sunt.
(7)
Quare tres utique erunt spe-
culative? philosophise: mathematica, physica, theologia.
Manifesttim est cnim quod , sicubi divinum exsislit, in tali
nalura exsistit; et bonorabilissimam oportet circa honora-
bilissimum genus esse. Speculativae itaque ceteris scientiis
praeponendae sunt , hare vero speculativis.
(8) Dubitaverit
etenim aliquis , utrum prima philosophia universalis sit, an
circa aliquod genus, et unam aliquam naluram. Non enim
idem modus est neque in mathematicis : sed geometria qui-
dem et astrologia circa quandam naturam sunt ; ilia vero
universaliter omnibus communis est. (9) Si igitur non est
aliqua alia substantia praetereasquae natura consistunt, phy-
sica profecto prima scieqtia est. Verum si est aliqua substan
tiaimmobilis, haec prior, et philosophia prima, et univer-
salis sic, quia prima : et de ente, prout ens est , ac quid
est , et quae ei insnnt
,
prout ens est , specular! hujus est.
'AXX* ejceI xb 8v xb anXwc lty6tj.t-.vov liftvxi iroXXa-
/Sti, wv Iv
idv ^v xb xaxa o~uu.6E6i]xd(, IxEpov 8i xb
36 <>; ikrfiit, xal xb u.i) 3v w; xb t]<u3o(, icapa xauxa
S' oxl xa oj^iqfAaxa xrj xaxriYop^a? , olov xb (xiv x, xb
8i icoto'v, xb 8i noodv, xb Si itou , xb 8e irox^, xal stxt
iXXo 07]ua(vEt xbv xprficov xouxov tn nap4 xauxa TtaVra
xb Suvauei xal svepYsfa
*
^-rcet 8^| 7coXXa^u( Xeyexoi xb
30 ov, itpukov irepl xou xaxa ouu.6e6rixbc Xsxxtov, 8x1 ou-
ocjjLia iaxl ittpl auxb Octopia.
(2)
2t)[xeTov Se* ouSe-
(AtoJ Yap
iiriffX^ixT) erciptEXe; itEpl auxou ouxt itpaxxutfj
oute notr,xtx^ ouxt OnopiixtXTJ. Oux:
Y&p
8 notuv
oixtav nouT 8<ra vuu.6atvci Su.a x9j oixi'a YivopEvrj* aiiEipa

Y"P
^tiv

xoti; piiv
Yap tfiiiav, xoT? 8s BXafiEpav, xol;
8'
wtpeXifiOv ouOtv slvat xwXusi v)\v itoirfiiiaav, xal
ixs'pav
!>k
e!iceTv wavxeov xoiv 8vxb>v
* 5v ouOevoc ivxiv
i\ oixoSopiix^i itotT)Xixi{.
(3)
Tbv auxbv oe xpdirov
ou8' 8
Y
C(d
C'''
c
pil<
OEupEt xa oStoj ffuu.SE6r,xoTa xoi;
40 o^ijaaaiv, ou8' si exspo'v taxi xptY<ovov xal xpfywov
Suo 8p6a; e^ov. Kal xouxo EuXdyw; auprndrxct- (SsitEp
Yap ovofxd xt pidvov xb aup&CrpuK itrxiv. Atb IlXa-
xhiv xponov xiva ou xaxtot; t^v aoipiaxtxTiv Tttpi xb pt^j
3v exocjev.
(4)
EJl
Yap
ol x5v ao^to-cwv Xoyoi irepl xb
46 auu.66r,xb;
&t
sliteTv [xaXiuxsi uavxiov, itdxspov exEpov
$1 xauxbv [xouoixbv xal Ypapip;aTixdv, xal u-outrixb? Ko-
p(orxo< xal Kopiaxoc, xal d ixSv 8 av
|,
jx-Jj ael 8e',
yifovtv, tSox' fl u.ouatxbc Av Ypau.(taxtxb<;
y^Y
0VC
i
xa
''
Ypajxixaxixbt aiv (xouoixd;, xal 8W 8^) aXXoi xototixoi
0 xwv Xo'yuv Etotv

^atvexat
Yap
xb <iuu.6s6r|xb<r
IyT"4
^
xou (x9| 8vxo<;. A^Xov Se xal ex xwv xowuxojv XdyMv
xwv (asv
Y^p
a^Xov xpdwov ovxuv foxi Y'veci? xal
Sed qnum ensillud, quod simplicitcr dicitur, multipli-
citer dicalur, quorum unum quidem erat, quod secundum
accidens , aliud vero quod ut verum, et non-ens, ut falsum
;
pnelerhtec autem sunt praedicationis figurae,utquid, quale,
quantum, ubi
,
quando, et si quid aliud hoc modo signiflcat
;
item praeter haec omnia, quod potentia, et actu : qnum
igitur ens multipliciter dicatur, primo de eo quod secun-
dum accidens est , dicendum
,
quod nulla circa illud spe-
culate est. (2)
Signum autem, quod nulli sciential curae
est illud , neque activae, neque faclivae, neque speculativae :
nee enim qui facit domum, Tacit simul quae accidunl domui
factte : infinita namque sunt. Quibusdam enim deleclabi-
lem, quibusdam noxiam
,
quibusdam utilem, nihil prohi-
bet esse factam , et, ut ita dicam , ab omnibus qua exstant
diversam : quarum rerum nullius factiva est aedificativa.
(3) Simili modo nee geometraea quae ita ligu ris accidunt spe-
culatur, nee si diversus triangulus, et triangulus duos rectos
habens. Et hoc rationabiliter contingit : nam quasi no-
men solum, ipsum accidens est Quare Plato non male
quodam modo circa sophisticam , ipsum non-ens applicuit.
(4) Sophistarum etenim rationes, circa accidens, ut ita di-
cam , maxime omnium sunt, utrum diversum, an idem
,
icusicum et grammaticum ; et musicus Coriscus , ac Co-
nsols; et si omne, quod est, non autem semper, factum
est. Quare si musicus exsistens grammaticus factus est
;
et grammaticus , exsistens musicus ; et queecunique alias
orationum tales sint. Videtur etenim accidens, propin-
qnum quiddam esse non enti. Hoc autem ex his etiam ora-
tionibus manifestum est. Eorum etenim
,
quae alto modo
se liabent , est generatio et corruptio : eorum autem
,
quae
Digitized by Google
6S6 [l24lie-.]
cpOopd , xwv Ss xaxi ouj*6s6rixb oux saxiv. (r>) 'AXX'
Sjiojj Xexxeov eti Tcepl tou ouu.6e6hxoto?
ty
Siov ev-
0^6Ti , xt? ^ <puot? auxou xai Sti xtv' atxtav lort'v

du.a yip SrjXov laon eoTat xai Sti xt littut^ixii oux
6 eoriv auxou.
()
'Eirel ouv eWtv ev toT; oust xi ixsv
aei tbaaurto; iyovxx xai ei; dvdyxr,;, oir?; xxta to
j3i'atov XeyoiitVi); dXX' jjv XEyopEv tm u.*)) IvSiy taOixi
aXXiix;, t&
8'
avdyxt); u.sv oux Iffxtv ou8' dUi , to?
8'
iirt to itoXu , o8t)
ipx^l
xai a8n) attia fori tou eJvat
10 to auu.6e6iixd;

8 yip av
$ infr' del
|x>i6' <u? eVt to
itoXu, touto tpau-tv vu|i6e6i)X0( eTvat.
(7)
OTov eVt
xuvl av ^et|Xb>v yev)Tai xai ij'Ujro?, touto ouu.65jv{ <pa-
u.ev, aXX' oux av irviyo; xai dXe'a , oti to uiv <xet
?J
to;
licl to iroXu, to
8*
ou. Kal tov avOpwrav Xeuxbv eTvat
16 OT*u.6t'6n)xev ( oCxe yap del ou6' ox litl to itoXu
)
, IJjSov
5'
ou xaxi 5u(x6j6rixoc. Kal to &yideiv SI tov oixo-
So'u.ov xaxi uuuSeStixo;, oti ou -rcstpuxe touto icoutv
oixoSdjxo; aXX' !axpd, dXXa aruvlfti] iaxpbv eTvat tov
oixoSduov. Kal <tyo7roib; yjSov?)? axo"adu.evo? iroi-
30 uv dv ti uytetvdv, aXX* ou xaxi t^v &('0--coti)xix>jv

Sib ouvs'fii) cpauiv, xai eaxtv <>>; Ttottt, a-rcXto(
8'
ou.
(s) Twv u.ev yap dXXiov iviore Suvdu.si; elalv at TtoH)-
Ttxai , twv
0'
ouSepfa te^vi) ouSe Suvau.tc ojpto'u.E'vr,
*
t5v yip xaxa <Tuu.6e6irixb<; 6vxu>v
3}
ytvou-svuv xai to
5 atxto'v eoxt xaxi <iuf/.6E6r]xd<;. "flax* imtty ou itdvTa
iaxlv e^ ddyx){ xai del
$i
ovxa f\ ytvdjxeva , dXXi xi
irXetoxa ii( Eviri to tcoXu
,
dvdyx) tlvat to xaTa cruu.6e-
r,y.o^ b"v

oTov out' olsl ou6* &? etcI to -icoXu 6 Xtuxb?
[/.oucrixo'c Iotiv, iirel Se yfyverai icote, xt4 0"Uu.6e6>)-
10
xb; Eo~at. El Ss (iii, itdvT' loTai I? dvdyxr,<. "Qo-re
^
uXt| so-Tai aW(a <j lvSEv_au.ev) itapi to tot iitl to
itoXu dXXb>( TOU aUU.667)xdT0.
()
'Ap^JjV SI tijvSI
Xn)itTov, 7coTepov ouOs'v ^OTIV out' aEi ou6' w;'i7tl TO
itoXu
, $ touto dSuvatov. 'Eotiv dpa ti irapa Tauxa
35 to SitoTEp' Itu^s xai xaTa ouu;6E6r,xo';. 'AXXa itOTt-
pov to 6>{ liul to 7toXu, to
8*
del ouOevl Sitdpyei, ?1 iaTlv
d-rta aj8ia;
(10)
IlEpl jilv o3v toutiov BurEpov wxe-
irrt'ov, Sxi
8'
lictar^fXT) oux iaxt xou cruu.6E6)xdiro; ipavE-
po'v

litio-t^ui) piJv yip 7t3Eija
$ xou aEi
^ xou { *tcI
40 xb itoXu. IlSk yip -J| (xaOr^oETai yj SiSd^Ei dXXov; Set
yip wpinOai j xw del
5l
tw 6? tVt to tcoXu, oTov Sti
w^e'Xiu.ov to (xeXtxpaxov xw irupETXovxt 6? iicl xb itoXu.
To &k wapi xouxo ou^ i^ei XsyEtv, tco'te ou, oTov vou-
Wtta

$
yip dsl
\ 6is im xb itoXu xai x^ voujjtuivta
-
45 xb Se aua6e67)xdi; evxt itapi tauxa. (n) Tt u.sv ouv
ioxl xb oupL6;Sr,xb; xalSia t(v' a!ttav,xal Sti ETnar^jxY)
oux IffTiv auxou, EiprjTat.
TAN META TA *V2IKA E,
y.
(l03,I027.)
secundum accidens, non est. (5) Altamen dicendum est
amplius de accidente, quoad possibile est, quaenam ejus
natura sit , et ob quam causam sit : simul autem patebil
et cur ejus scientianon sit.
(6)
Quum igitur inentibus sini
quaedam semper similiter se liabenlia , et ex necessitate
,
non ea qua; secundum vim dicitur, sed quam dicimus , eo
quod non contingit aliter, quaedam ex necessitate quidem
non sunt, nee semper, sed utplurimum, hoc principium
et kujus causa est , ut accidens sit. Quodcumque enim
uon semper, neque utplurimum est , hoc dicimus accidens
esse : (7)
utputa, si sub Cane tempestas et frigus factum
fueril, hoc dicimus accidisse; non si aestus, aut calor : quo-
niam hoc quidem semper aut utplurimum ; illud vero non.
Hominem quoque album esse , accidit : nee enim semper,
nee utplurimum; animal vero, non secundum accidens.
Et fabrum sanitatem fecisse, accidens est, quoniam non
est aptus ad sanitatem faciendam faber, sed medicus : re-
run) accidit, fabrum essemedicum. Coquusetiam voluptali
intentus facit quicquam salubre , sed non secundum pul-
mentariam : unde dicimns quod accidit ; et quodam modo
quidem facit, simplicjter vero minime. (8) Ceterorum et-
enim causx et potential sunt factivae , bomm vero nulla
ars, nullaque potentia determinate est. Eorum enim qua?
secundum accidens aut sunt aut limit, causa quoque se-
cundum accidens est. Quare quum non omnia ex necessi-
tate et semper aut sint ant fiant, sed multa utplurimum,
necesse est esse quod secundum accidens est : utputa , nee
semper, nee utplurimum albus musicus est. Quum autem
aliquando fiat, secundum accidens erit : quod si non,* cuncta-
ex necessitate erunt. Quare materia erit causa contingent
ejus quod aliter accidit quam illud quod utplurimum est.
(0)
Principium autem hoc sumendum est : utrum nihil est,
quod nee semper nee utplurimum, an hoc impossibile ?
Prxter usee igitur, aliquid est
,
quod utcumque contingit
,
et secundum accidens : sed utrum
,
quod utplurimum
,
quodve semper nulli inest, an aliqua sunt sempiterna?
(10) De his sane posterius considerandum est. Quod autem
non est accidentis scientia
,
patet. Omnis enim scientia
ejus est quod aut semper aut utplurimum est. Quomodo
enim aut di^cet, aut alium docebit?Ouortetenim ut detcrmi-
nelur, aut per semper, aut per utplurimum : utputa , febri-
cilanti proficuum melicratum est utplurimum. Quod vero
praterhocest, non habebitdicere, quandonon, utinnovilu-
nio : nam etiam in novilunio quatenus aut semper, aut
utplurimum : accidens vero, prater haec est. (1 1)
Quid
itaque accidens sit, et ob quam causam, et quod non sit
ejus scientia, dictum est

CAP. III.
"Oti
8'
elolv dp^al xai afria ysvv7)Ti xai ^Oapxi
dveu xou yiyvo6ai xai oOetpEoOai, tpavepo'v. EI yip
80 |*i| xoux', i\ dvdyxK); iravx' fffTat, Et tou ytyvouE'vou
xai o6etpou.vou (jfj) xTi ouftSESrixb? attto'v ti dvdyxi)
sTvai. ndtspov yip fo-tat toSI
$ ou; iiv ye xo5l ye-
Quod autem sint principia et causae generabiles et ror-
ruptibiles, absque eo quod generentur et corrumpantur,
nanifestum est. Etenim si non hoc , ex necessitate omnia
erunt , si ejus quod generator et corrumpitur, non secun-
dum accidens causam aliquam necesse sit esse. Utrum
Digitized by Google
METAPHYSICORUM LIB. V. CAP. IV
OU' TOUTO SI C3V alio. Kal OUTO>
(1027,1018.)
v)Tar el SI
py
ot,Xov Sti dti ypo'vou aiyaipouftEvou ditb TteitepaajxEvou
^pdvou
$S
litl to vuv. (a) "flare SSt aito8avtVtai
vdato vl (Met , lav -yt e;eXOr,

touto 81 lav 8n}<ioai

touto
6 SI lav aXXo

xai oCtcoc ^;et e?; 3 vuv iirdp^et , ?1 el?
t5v YeyovoTajv ti

olov lav 5f|ii<nr)

touto
8*
el lerOttt
Spu/ia

touto
8'
^toi &7tap^ei ?1 ou

6ot' 15 w/*fxw
aico6aveiTai | oux dsrofiaveixat. 'Ojiouo; 81 xitv uirep-
wi8^(n) tit el? Ti Yevo.ueva , 6 auToc; Xo'yo?

tJSh)
y^P
10 &itapj^et touto Iv Ttvi, Xlyw 81 tb
Y'Tfovo?. (3)
'E\
ivayxrn $pa icavTa carat to ladu-eva , OiOv to dirofla-
vitv tov tovxa

ffa
^ap ti YeYOvev, olov tJc IvavTfa Iv
tm auTM awixaxt

dXX' ei vdcrw r| (Jta, outko
,
dXX* lav
T081 YevijTai. AtjXov apa ori (/_pi tivoc f)aSiet ap-
16
yjfc ,
aim)
8'
ouxert el aXXo.
(4)
"Earat ouv
TJ tou
6itdxep* Ixu^ev aCnr) , xai atxtov ttj? Yct'soc aux9jej ou-
8lv. 'AXX' eie;
*<PX^
V itototv xai atxtov itolov
^
dva-
Y**Y^
^
TotautY) , 7tOTepov 6? ei CXrjv ?j we; el? to o5
evexa vj d>; ti? to xtvSjaav, u-dXtaxa axtirtsov.
SO Hepl [lev ouv tou xaxa aru[i6'e&r]xo; Jvto? aiytfeSw

Suoptoxai
yP
bcavS>(. To 81
&>s
aXi]de< 6v, xai |*J|
Sv w; i|<eu8oe;, lirei8J| ictpi auv6ea(v Icxt xai Statpeatv,
Tb Se ouvoXov icepl (leptau-bv dvcupauew; ( Tb fxev
yP
aXriOs; t$|v xaTaipaatv litl Ttj> auYxeipievw l^et, -ri|v
it
S' dmfyaatv lit! to> St>]pi)(iiv<p, to Se tficuSoc toutoo
tou fxeptapou tJjv aVrfyaaiv

itSie 81 to apa t| to ^to-
plc voetv aufxo'aivei , aXXo; Xdyo?
*
Xeyw Se to 4'u.a xai
tb
x^pU
<"0Te
1*^1
to
^*5>i<
^^' ^v Tl
Y'Y
ve0
"^
al )' ou
Yo:p
lari to ij/euSo? xai to 4Xt)6; Iv toT? upaYJAaoiv,
30 oTov to (lev dYadbv dXr,Oe';, to 81 xaxbv euOuc iJ/etiSoi;,
aXX' Iv Siavota* nepl 81 to: airXa xai xa ti laTiv
ouS* Iv Tij oiavoia
*
Saa (ilv ouv 8ei Oewpyjaat icepl to
o5tok Sv xai [A^| 2v, iJorepov lictvxeicxeov.
(3)
'Eitel
81 ^
auu.icXox^ Iffxi xai i\ Siat'peatc Iv Stavoia dXX' oux
36 Iv toT itpotY(xaoi, to
8'
ouTh>( 8v exepov 8v tCv xuptw(
( $
y^P
to ^TIV 1 ^T* woibv ?,
Sxt itoobv
$
ef xi aXXo
auvdnrei vj Siaipet *, Siavota
)
, to (ilv ok auu.6e.67|xbc
xai to (i>( dX^Ul; 3v d^eov xb
Yap
aiTtov tou \tl>i
ddpnTov, tou 81 t>){ Stavoia; ti icado;, xai djupoxepa
40 nept to Xoiivov yIvo; tou <5vtoc
,
xai oux 8;ei) 8r]Xouotv
ouoav Ttva ipustv tou 5vto<.
(3)
Alb Taura (ilv dcpe(-
cOto, axtTtxtov 81 tou 8vro( auTOU xi atxta xai Ta(
dpyot;
^
5v. <I>avepbv
3'
Iv oT; StMptodfieOa icepl tou
iroo-aySis Xe'YeTat fxaorov, 8ti icoXXa/uf XeYat Tb 3v.
[138,127.] 537
enim erit hoc, an non ? Si.boc , fiet : sin vero non , mlnime :
hoc veto , si aliud. Et hoc modo videlicet , tempore sem-
per dempto a tempore finilo, devenies usque ad nunc.
(2)
Quare hie morietur cgritudine, aut vi , si exiverit : hoc
autem , si sitiverit : hoc autom , si aliud. Et sic deveniet
ad id quod nunc est , aut aliquid eorum quae facta sunt :
utputa si sitiverit. Hoc vero, si coraederi t acuta : hoc vero,
aut est, aut non. Quare, necessario morietur, aut non mo-
rietur. Similiter et si quis ad jam facta ascendent , eadem
ratio est. Jam enim hoc in aliquo est : dico autem quod
factum est. (3) Ex necessitate ergo erunt omnia futura :
ut mori viventem. Jam enim aliquid factum est, utputa
contraria in eodem corpore : sed si a?gritudine, aut vi,
nondum : sed si hoc factum fuerit. Patet igitur quod usque
ad aliquod vadit principium : hoc vera non amplius ad aliud.
(4) Erit igitur hoc ejus quod utcumque contigit , causaque
generationis ipsius nulla. Sed in quale principium el qua-
lem causam talis sit reductio, utrum ut ad materiam, an ut
ad cujus gratia, an ut ad mov ens, maxime consideran-
dum est.
CAP. IV.
De eo itaque quod secundum accidens est , dimittatur
:
determinatum enim sufficienter est. Quod autem tan-
quam verum, ens, et non-ens, ut falsum, quoniam circa
compositionem et divisionem est, etomnino circa parti-
tionem contradictionis ( verum etenim affirmationem in
composito Uabet, negationem vero in diviso, falsum autem
hujus partitionis contradictionem. Quo autem modo
quod simul, aut quod separatim est, intelligere accidit,
alia ratio est : dico autem quod simul, et quod separa-
tim , ut uon consequens, sed ut unum quid flat ) : non
enim est falsum , et verum in rebus, (ut quod bonum,
verum; quod vero malum , falsum
,
) sed in mente: qua;
vero circa simplicia , et circa ea quae quid sunt, non qui-
dem sunt in mente. Qusecumque igitur specular! oportet
circa id quod ita ens, et non-ens est, poslerius peracrutan-
dum est. (2)
Quum autem compositio et divisio in mente,
non in rebus sit,et quod profecto ita est, dtversum a proprie
dictis ens est ( aut enim quod quid est, aut quod quale,
aut quod quantum, aut si quid aliud , copulat , aut dividit
mens) : quod lanquam accidens, et ut verum ens, omit-
tendum est. Causa enim illius quidem indeterminala
;
hujus vero , mentis aliqua passio : et ambo circa rcliqiiuni
eotis genus, et non extra ostendunt esse aliquam enlis
naturam. (3) Propter quod , hate quidero prxtereantur.
Consideranda; autem sunt ipsius entis causae et prlnci-
pia
,
prout ens est. Manifestum autem est in iis quae de-
terminavimus de eo, quoties unumquodque dicatur, quod
ens multipliciter dicitur.
Digitized by Google
38 [128,1m.] TAN META TA *Y21KA
Q,
a, B.
LIBEK VI.
(lL2B.\
L--
-
CAP. I.
To 3v "kiysvxi TcoXkttyyK ,
xaOaitep SieiXdu.e6a irpo-
TEpov ev xoi< irept toil iroaa/JoV 8r,u.atvsi
y&p
to jxev
t( io-xi xai toSe xt, xb Si oxi irotbv t| tcoitov t( xcov
aXXwv &ca<rxov.Ttov outco xax)YOpouu.e'vt>)v. (3) To-
6 aauxa^to? Si \tyo[Uvo\t xou ovxoi; <pavepbv 8xt xoutojv
TCpSxov 8v to xf e'oxiv, intf
ar,u.aivEi xr,v ouffi'ev.
"Oxav uiv
y^P
etita>(v itow'v ti xdSe
, ?, aYaObv
Mf
*
fitv ?j xaxdv, XX* ov xp(iriy_u ?1 avSptoicov oxav Si
x( iaxiv, oi Xeuxov ouSs Oeppvbv ouSi xpfitTj^u , aXX'
10 av6pb>icov ?j Gedv.
(3)
Ti S' aXXa XeYerat oVret xjji
xou oSxco? Svtoi; Ti (jlev 7roadxr|xe; tivat, Ti Si iroid-
xr,xa<, Ti Si 7ro8r) , Ti Si aXXo ti xotouxov. Aib xiv
iTtop^otts ti? irdxepov to SaSi^stv xai to uYtaiveiv xal
to xa6ija6at ixaexov aurtov 8v 3\ u^ 8v, bpoto>c Si xai
15 titt twv aXXwv bxououv xoiv xoiouxwv ouOiv ^ip aux&iv
eoxiv outs xaO' auxb ite^uxb? ouxe '^(op^eaOai Suvaxbv
ttj? ouaiat , aXXi u.3XXov, etitep , xb jSaSi'^ov x5v bv-
xo>v xt xai xb xOiiu.vov xai xb &Ytaivov.
()
Tauta
Si u.5XXov safvexat ovxa, Sidxi ioxf xi xb uiroxe(u.evov
so auxoTi; cbptau.evov

xouxo
8'
forty f, ouct'a xai xb xafl'
exaaxov, Sicep u.pa{vtxai Ev xt, xaxr^opta xrj xoiauxij*
xb aYaObv ^ip
$l
to xad^u.evcv oux aveu xouxou
\ift-
xai. (fi) Ar,Xov ouv 8xt Sii xauxtjv xaxetvwv exaoxdv
foxiv. 'ilaii xb ixpwxoK 8v xai ou xi 8v tXX' 8v
a aitXw;
^
ouota av etrj.
()
DoXXa^S? uiv o3v Xe'Y-
xat xb irpwxov

$\t.i>K tl itavxtov
^
ouoia itptorov xai
Xo'ym xai -pnojei xai
XP*
vt
p-
Twv piiv ^ip aXXwv xa-
XT)YopT)^.ax<ov ouOiv ywptoxdv, eSxi) Si [ao'vvj. Kai xoi
Xoy;> 8i xouxo itptoxov
avaYxT)
y^P
^v
*?
^xaaxou
30 Xo'y<>> xbv xtj? oum'a? vuicap/^eiv. Kai stSevai xdx'
olo'fxsOa fxacxov (xaXwxa , tfxav x( Iffxiv 6 avOpuito?
Yvwfxev ?1 xb irup , uSXXov ?, xb icoibv
^ xb itoobv
^ xb
itou , iicsi xai auxSv xooxtov xdxt fxaoxov itrutv, bxav
x( iffxt xb Troffbv
?J
xb 7totbv fm^tv. (7)
Kai SJ| xai
36 xb naXat xe xai vuv xai act (ifjxougjLEVov xai asi aito-
poujxEvov, xi xb bv, xouxo laxi xit,
^
ouaia. Touxo
Yp
ot piv ev sTvai ipaatv, ot Si itXsi'w y| e*v, xai ol |xiv
TVEitipatrue'va , oi Si aitEipa. Aib xai j||xiv xai fxa-
Xiffxa xai icpSxov xai jxdvov w^ eIiceTv itcpl xou oiixw;
40 8vxo? 8so)pif)XEOv xi irriv.
Eas mullipliciter dicitor, quemadmodum iu iis qux egi-
musdequotiesdictis, priusdivisimus. Signilical enim aliud
quidem quid est, et hoc quid : aliud vero, quale, aul quan-
tum, aut singula aliorum, qua; ita pnedicantur.
(1)
Quum
autem ens toties dicatur, patet primum horum ens esse
ipsum quid est, quodque substantiam signiflcat. Quum
enim dicimus quale quippiam hoc, aut bonum dicimus, aut
malum ; sed non tricubitum , ant hominem. Quum autem
quid est, non album, nee calidum, nee tricubitum, sed ho-
minem, aut deum. (3) Cetera vero entia dicuntur, eo
quod entis proprie diet! quffidam sunt quantitates, quasdam
qualitates, quasdam passiones, quxdam aliquid aliud tale.
Cndedubitaverit aliquis , utrum ipsum ambulare, et sanum
esse , ac sedere, et unumquodque uorum , ens , an non-ens
sit : similiter et de quocumque ceterorum similinm. Nihil
enim liorum est per se natura aplum , neque possibile a
substantia separari : sed magis, siquidem, ambulans entium
aliquid , et sedens , et sanum. (4) Haec autem magis entia
apparent, quoniam subjectum eis determinatum est : lioc
autem est substantia, et singulare, quod in tali prtrdiea-
tione apparet. Bonum enim, aut sedens, absque hoc non
dicitur. (5) Patet igitur quod propter banc, illorum quo-
que singula sunt. Quare quod primo est ens, et non aliquod
ens, sed simpliciter ens, substantia erit. (6) Multis quidem
modis primum dicitur; attamen substantia, et ratione, et
cognitione , et tempore
, [
et natura
, ]
omnium primum est.
Aliorum enim categorematum nullum est separabile, sed
haec sola : ratione quoque hoc primum : necesse est enim
in cujusque ratione inesse rationem substantia. Scire
etiam tunc putamus unumquodque magis
,
quum quid sit
homo , aut ignis, sciamus, quam quum quale, aut quantum,
aut ubi. Nam et horum ipsorum tunc unumquodque sd-
mus, quum quid sit ipsum quale, aut ipsum quantum
sciamus. (7) Atque etiam quod tarn olim quam nunc, et
semper quxritur, semperque dubitatur, quidnam ipsum
ens sit, hoc est, qusenam substantia sit : hoc enim quidara
unum aiunt esse, quidam plura quam unum : et quidara
finila, quidam vero infinila. Quare nobis quoque et maxime
et primum et solum ( ut ita dicam
) de ente hoc pacta,
quidnam sit, speculandum est.
CAP. II.
Aoxsi
8'
{) ou9ta &irapEiv spavEpwxaxa aiv xoi; 9<t>-
u-aoiv* 81b xa xe (oia xai xi cpuxa xai xi u.dpia auxwv
ouaia; etva( ^au.tv, xai xi tpuonxi 0-uu.axa, oTov nup
xai uS<p xai y^v xai xSv xoiouxcov ixaoxov, xai Saa
$
it fio'pia XOUTWV
yJ
Ix X0UXO)V IoXIV, TJ
(JLOpt'ti)V
$
TtaVTO)V,
oTov S xe oupavb; xai xi u.dpia aixou, auxpa xai -
Xrivri xai JjXio;.
(2) llo'xepov Si auxat utdvai ouatai
Videtur autem substantia exsistere, manifestissime qui-
dem in corporibus : quare animalia, et planlas, et eorum
partes, substantias esse dicimus, ac naturalia corpora, ut
ignem, aquam et terram, atque talium singula , et quae-
cunique aut horum partes, aut ex bis sunt, aut parti-
bus, aut omnibus : ut caelum, et ejus partes, sidera, luna,
et sol. (2) Utrum autem has solte subslautiae sint, an
Digitized by Google
(0T8,IO2.)
elo-lv -^ xai aXXat, v\ toutwv uev ou6iv erepaiSE Ttvec,
cxetttsov. AoxeT Si Tiat t& tou cwjia-ro; irspaxa , ofov
ijrt^aveta xai
YP
at
(
x
(
JL
^l
xa^
"'Tfr
1
^) xat [zova'<
, eTvoi oO-
ctat , xai u.5XXov t\ to cwu.a xai to OTepeo'v.
(3)
"Eti
& itapi tb aio6r,Ta ot uiv oux otovTat eTvai ouOev toioutov,
ot Si TcXetw xai uaXXov SVra atSta, waitEp tlXanov to
te et$r) xit t4 (jiaOYjaaTixa Suo ooarta;, TptTV)v Si tt>
Ttov ala67|Twv awuarwv o'jffiav.
(4)
2irtuo-tincoc Si
xai tcXsiou; ouuia? aico tou ivo; apjajxtvo;, xai apyi?
l<> lxaTT|< oOoia; aXXrjv u.iv apiSuuv, dEXXrjv Si ueye6wv,
eireixa
tyvyrf
xai toutov Stj tov rpditov eicexTetvei Ti?
oueia;. (5)
"Eviot Si ri u.iv et5v) xai tou; apiOaouc
tt,v auT^v eyeiv ^affl ipuaiv, t4 Si aXXa fyo'ueva,
Ypaupti; xai faiiteSa, u.e'/pt irpb; tt\v tou oopavou
it ouatav xai xa aia87]Ta. (e) klepl S^ toutojv ti Xe'yE-
Tai xaXok
$
(xi) xaXw;, xai Ttve; etalv ouaiat , xai itd-
Ttpov eiat tive; itapi Ta? atad7)Ti; rj oux elat , xai
aurai too; eiat , xai itorepov eVci ti; ^wptoT^l ouafa
,
xai Six t{ xott 7cw;, ?, ouSejiia itapi ti; alo87)Tei;,
o axeimov, um>Tumoaauvoi;T-J)v ouatav irpwrov ti iortv.
METAPHYSICORUM LIB. VII. CAP. III. [is m.] 539
etiam alias, an liarum qiiklem nulla, sed aliquac alia?, con-
siderandum est. Videtur anlein quibusdam, corporis ter-
minos, ut superficiein, lineam, punctum, el unitatem , sub-
stantial) esse, et magis quam corpus et solidum. (3) Item,
prater sensibilia, quidam nou putant aliquid esse tale :
quidam plura, et quae magis sempiterna sunt : sicuti Plato,
et ipsas species, et matliematica, duag substantias; tertian)
vero, sensibilium corporum substanliam.
(4)
Speusippus
vero ietiam plures substantias, ab uno incipiens, et principia
cujusque substantia: statuit, aliud numerorum , aliud ma-
gnitudinum, deinde animae : et hoc modo extendit substan-
tias.
(5)
Quidam autem, species quidem.et numeros eandein
habere naturam aiunt; cetera vero sequentia, lineas el su-
perficies, usque ad caeli substantiam et sensibilia. (6) De
big igitur quid bene quidve non bene dicatur, et qua;
substantia! sint, et utnini aliquae praeter sensibiles siot, an
non sint.et hae quomodo smt , et utrum sit aliqua sepa-
rata substantia, et cur, et quomodo, an nulla praeter
sensibiles, perscrutandum est, descripta primo substantia,
quidnam sit.
CAP. III.
AeftTat
8'
}, ouata, el u.7| irXeovayio; , 4XX' iv
-re'rrapat ye uaXtora- xai yap to t( tJv elvat xai to
xa&dXou xai to ysvo; ouafa Soxet elvai sWotou , xai
Teraprov toutwv to oiroxefucvov. Tb
5'
uTcoxettiEvdv
soti xa6' o5 Ta aXXa \iftxai , ixcivo Si auTO (*r,xETt
xat' aXXou.
(2)
Ato irpooTov icepl toutou Sioptoxtov
*
fxaXta-Ta
Y*p
ooxct elvat oucria to Otcoxeiixsvov icpw-
tov. Toioutov Si Tpdicov
%
uiv Tiva
^ CXt) XtYSTat,
aXXov Si Tpditov
^
(iopo>i , TptTov Si to ix toutwv

Xe'y<> Si T^v uev OXtjv oto tov j^aXxo'v, tJ|v Si fiop-
30
9^v to <r/r,[ixi t^? lor'at, to
8'
ix toutwv tov av-
SptoivTa to suvoXov. "Qots e! to eTSo? t^c 8X7)? itpo'-
TEpov xai u-SXXov Sv, xai tou i\ aji^otv itpoTEpov
EOTat 81a tov auTbv Xdfov.
(3)
Nuv uev ouv toico)
35 EipijTai ti tcot' IotIv ) ouoia , 8ti to (ti
1
, xa8' OiroxEt-
ut'vou aXX4 xaO' ou Ta aXXa. Ati Si ut) (jlov&v ou-
to)?

ou yip Ixavdv. Auto te yap touto aSTjXov, xat
eti i\ CXi) ouafa ytveTai. El yip ui| a6ri ouo-t'a , ti;
ioriv aXXi) oiatpeuyei. IlEpiaipouaEvoiv yap t5v 1-
40 Xwv ou <pa(vTai ou8iv utcou-e'vov. Ta (xiv yap 5XXa
Ttov owaetTwv itaOrj xai Tcotr^uaTa xai Suvauetc , to Si
[*r,xo xai ttXceto? xai pa6o itocd-niTE; Ttve; iXk' oux
ouotat

to yip itoabv oux ouo-t'a, otXXi aaXXov 5 Oitdp-
ft\
xauTa TcpoiTb), ^xstvd law 7) oiarta.
(4) 'AXXi
41 ur,v asatpouuEvou pixou; xai tcXbtou; xai ^otOou; ou-
8iv OpSiaSV UTtoXEtTOUEVOV, tcXyiv et TI foTt to Spii^o'-
ptevuv utco toutiov, 6SffTe t})v CXv,v avayxT) ipatveoOat
pidvT|v ouatav outw oxououjie'voi?

Xeyto S' SXriv 7^
xa6' auT7)v u.^Te tI (jt7)Te tcooov fii^Te aXXo urjO^v Xs'-
50 yeTat of? wptvrat to Sv. "EffTt yap Tt xa8' o5 xaxr,-
yopeuat toutwv xaorov, 0) to eTvai e*Tepov xai twv
xatT,yoptwv ixctOTi)* Ti |*iv yip aXXa tt^? ouo-ta xa-
Dicitur autem substantia, si non pluribus, saltern quat-
tuor modis. Maxime etenim quod crat esse , et universale,
et genus, substantia cujusque esse videtur 1 et quarlum ho-
rum, subjectum. Subjectum autem est, dequo cetera di-
cuntur : illud vero non amplius dealio.
(2)
Quare primo
de eo determinanduni est. Maxime namque substantia
subjectum primuin esse videtur. Tale vera quodam modo
quidem materia dicitur, quodam modo vero forma ; ter-
lium vero, quod ex his est. Dico autem materiam qui-
dem, ut ass; formam autem, figuram ides; quod vero ex
his est, totam statuam. Unde si species prior materia est
,
et magis ens, illud qnoque, quod ex ambobus est, prius
erit, ob similem rationem.
(3)
Nunc itaque quidnam
substantia sit, quasi in delineata figure dictum est, quod
non de subjecto, sed de quo cetera. Oportet autem, non ita
solum : non enim sufficit. Et hoc namque ipsum , non est
manifcstum : et item , materia , substantia lit. Nam si haec
non est substantia, quae alia sit, fugit nos. Demptis et-
enim ceteris, nihil aliud remanere videtur : cetera namque,
passiones corporum, et effectiones, et potential sunt; Ion-
gitudo vero, latitudo, et profunditas, quantifies qusedam,
sed non substantia; sunt. Quantitas etenim non est substan-
tia , sed magis cui heec ipsa primo insunt , illud est substan-
tia. (4) Enimvero ablata longitudine, latitudine, et prohin-
ditate, nihil videmus reliquum , nisi si quid est quod ah eis
determinetur, ut ita considerantibus, materiam solam ne-
cesse sit apparere substantiam. Dico autem materiam, qua:
per se ipsam neque quid, neqne quantum, nee aliquid
aliud quipplam dicitur, quihusensdeterminatur. Est enim
quid, de quo singula horum praedicantur : cui Esse, ac
cuique praedicationuin , diversum est. Cetera namque de
Digitized by Google
540 [l3I 133.]
TTjyopeirai , outy) 8s t5){ CXr,?. "Hixe to It/jx-zov
xaO' a&tb ouxe tI outs itoubv outs aXXo o&Gev eotiv.
OJ8s S^j at aicospaaeic;

xal yap at/rat uTtapijoutn xaxi
auu.6ey|xd;. (r) 'Ex uiv ouv toutcov 9etopouat truu.-
* kvaivet oustav ETvai t^v BXtjv. 'ASuvotov 8s xal yap
to jrwptstbv xal to toSs ti oTtapyjtv Soxet [xaXicrta tvj
ouot'a, oio to eTSo; xal to I? au.:poiv oucria So'ituv av
eTvai tjiaXXov ttj? CXt)?. T^v u.iv toi'vuv i; apwpoiv
oucriav, Xe'yoj 8e t))v ex tt,c SXv)? xal tyj; u.opcp5jc;, acpe-
lo tsov

ucmpa yap xal SijXi). <l>avepa Se irto? xal i\ 5Xj).
()
Ilepl 5e ttj? TpiTT)? OTcexreov atjTT] yip ditopw-
TaTK]. 'Ou.oXoyouvTai
8'
ouaiav eTvai to>v aiaSifjTiov
TIV6?, tS<TO JV TaUTal? T|TT)Te'oV 7rp(0TOV.
TQN META TA *T21KA Z, 5. (l029.)
substantia praedicantur; haec vero, dc materia. Quare
quod ultimum est per se, Deque fluid, neque quantum,
nee aliquid aliud est. Neque etiam negationes : etenim hae
quoque secundum accidens erunt.
(5) Ex bis itaque spe-
culantibus accidit substantiam esse materiam. At impos
sibile est : etenim separabile , et hoc quid esse , videntur
maxime inesse substantia: : propter quod species, et quod
ex ambobus, vidctur esse substantia magisquam materia.
At ilia substantia, quae ex ambobus, dico autem quae ex
materia et forma est , omiltenda est. Posterior enim etiam
manifesto est. Manifesta vero quodam modo etiam ipsa ma-
teria. (6) At de tertia considerandum est ; haec enim maxime
duhitabilis. Conceditur autem
,
quasdamesse substantias
sensibilium: quare in bis primum quagrendum est.
CAP. IV.
'Excel
8'
ev
^pX?
8ieiXd|Ae8a iroWc, Jpt^ojxtv t^Jv
is oO;iav, xal toutiov ev ti eSdxei Eivai to ti ?jv eTvai,
6o)pr]Te'ov itepl auxou

itpb fpyou yap to pteTaSatvetv
et? to yvpiu.ioTepov. 'H yip (xa9Y)n outw yivexai
ratai Sta twv t}ttov yvwpi'u.tov <pu<iet et? t yviopifAa
fiaXXov xal Totko s'pyov ectiv, (Saitep lv Tat; upa^ESt
M to itoiYJuai ix Ttov sxdemo dyaOwv xk SXioc ayaOa
IxauTw ayada , oBtioc; ex xiov auTtd yviopipuoxEpiov to
trj <pu<xst yvioptjia auTto yvtopttia.
(2)
Ti
8'
ixaOTOi?
yvtopiiia xal npajxa iroXXaxi? vjpsu.a loYt yvtopiiia,
xa't (xtxpbv /} ouOiv ev^et tou ovto;* dXX' Stun? ix t5v
36 cpauXcoc, (aev yvwaxiov, auxw 82 yvwcrrwv, Ta SXox;
fvu)-
ora yvuvat TtEtpaxiov, u.ETa6a(vovTai; , Seitep EtpijTat,
Sta toutwv auxwv.
(3)
Kal npuTOv eticcoucv Ivta
itEpl auToti XoyixS?, Sxt Ivrt to Tt ^v slvat xaaTo> 8
XtyjTat xa9' a&ro. 00 yap lirct to ao\ eTvoi to ptou-
30 mxw elvai" ou yap xara oauTOv eT [xouoixl);.
0
apa
xaxi aauTOv. OuSs 8J| touto Jt3v oO yap to o&tui;
xaO' a&TO (b( enttpavEta Xeuxov, Sti oux eart to ^irttpa-
vEi'a eTvai to Xeuxw elvai.
(4)
'AXXa ptr|v ou8e to 1%
apitpoTv to iTtitpavEt'a Xeuxtj eivat. Atit ti ; Sri itpoa-
36 EffTtv o6to. 'Ev w dfpa pi^| ivc'erai Xdyw outo, Xe'-
yovTt outo
, o5to? 6 Xdyo; tou t( [v eTvai Ixaoxw.
"Hot' e! to irtfpavE{a Xeux9j sTvat io~tt to lirtyavEta
Elvai XEia, Tt Xeuxco xal Xeiw eTvai to outo xal ev.
(t) 'Ii7rel
8'
eorixal xara Ta? aXXa? xaTriyopia? oijvftsTa
40
(
Ecm yap ti &7COxet'u.evov Ixotuu;), olov tw itotto xal xw
TTOaSi xal tm uote xal tm itou xal Trj xivrjaei
), axeitreov
ap' E5Ti Xdyo? tou ti tjv eTvoi xauTb> autwv, xal uicap-
/et xal Tourot; to ti yJv eTvai, olov Xeuxto dvflpwitw ti
r'jv Xeuxco ivdptoTtw. (s) "Eorto Si\ dvojia outw tu.'i-
46 Ttov. Tt iati to {|xaxi(i> eTvai ; aXXSt ptY\v ouSi twv
xa6' outo Xeyoiaeviov ouSs touto. *H to ou xa8* a&TO
Xe'yeTai St^w?, xal toutou IotI to piJv ix npocrOe'creb)?,
to 8s 08. Tb (lev yap tm outo dtXXco 7cpocrxeTcr9ai Xe'-
yeTat S ipi^eTai, olov 11 to XeuxoI eTvai ipt^o'pievo? Xe-
60 yot Xeuxou avOptoTcou Xdyov

to 8e tco aXXo aut<j>, olov
el oTjitai'vot to tptaTiov Xeuxbv avOpojirov, o 8e Spigot to
tfxaTtov m; Xtm6v

to 8e Xeuxb? avOpwno; eVct jxiv
Quum autem in principio diviserimus quot modis sub-
stantiam determinants, ac borum unum quiddam esse
videatur quod quid erat esse, de eo considerandum est.
Prodest etenim transcendere ad notius. Ita namque disci-
plina fit omnibus, per minus nota natura, ad magis nota.
Et hoc opus est, ut in actibus ex eis quae cuique sunt bona
faccre
,
quae simpliciter bona sunt, sint cuique bona : ita ex
sibi notioribus
,
quae natura nota sunt, sibi facere nota.
(2)
Quae autem singulis nota, et prima, saepenumero pa-
rum nota sunt , et parum , aut nihil entis participant. Atta-
men ex eis quae parum nota, sibi tamen nota sunt, conan-
dum est cognoscere
,
quae simpliciter nota sunt, per liaec
ipsa , ut dictum est, transcendentibus.
(3) Ac primo quae-
dam de eo logice dicemus : quod illud est, quod quid erat
esse unumquodque, quod secundum se dicitur. Etenim te
esse, non est musicum esse. Non enim secundum te ipsuni
musicus es : quod ergo secundum te ipsum ; nee tamen
hoc totum. Nee enim illud
,
quod ita secundum se est , ut
superficies alba : quoniam superfictem esse, non est album
esse. (4) At vero, nee quod ex ambobus est, est superficiem
albam esse. Quare? quoniam haec inest. In qua ergo ratione
ipsum dicente, non inerit ipsum, haec ratio est ejus quod
quid erat esse cuique. Quare si superficiem albam esse , est
superficiem lajvem esse , album et laeve esse , unum et idem
est. (5) Quum autem secundum cetera quoque praedica-
inenta composita sint ( est etenim aliquod subjectum cuique,
ut qualitati , et quantitati , et quandoj, et ubi , et motui
)
;
perscrutandum est utrum sit ratio ejus quod quid erat esse
cuique horuni, et utrum insit etiam his ipsum quod quid
erat, ut bomini albo
,
quid erat albo homini. (6) Sit autem
nomen ejus, vestis. Quid est vestem esse? At vero nee eorum
est, quae secundum se dicuntur. An hoc Non secundum se
dupliciter dicitur? et hujusest hoc quidem ex additione;
istud vero non. Hoc enim dicitur, eo quod ipsum, quod
definitur, alter! adjicitur : ut puta, si album esse, definiens
dicit albi hominis rationem : istud vero, eo quod aliud
ipsi : ut si Testis album hominem significat , ille vero defl-
niat vestem ut album. Quod autem est albus homo , est
album quidem, non tamen quid erat esse albo homini, sed
Digitized by Google
(1030.) METAPHYSICORUM LIB. VI. CAP. IV. [l33135.] 641
Xeuxov, ou (*tvtot xi ?v [sTvst] Xeuxo) tTvat. 'AXXi
luaxtco elvai apa ioxt x{ vjv etvat tt
[^]
SXw? rj oS;
^rap yip xoSc xt l<rt\ xb x( ^v etvat

bVav S' dfXXo
xax' aXXou Xe-p)xai , oux eoxiv birtp xo8e xi, otov 6 Xeu-
6 xb< dtvOpwito; oux loxtv Srtep xdSe xt, efiup xb xd5e xi
xai; oufftat? uitap^tt fidvov. "Oaxe xb xt ^v tTvaf
eVrtv oawv 6 Xdfo< eoxtv 6ptau.dc.
(7)
*Opto-u.b<
8'
iaxlv
oux av 6vo[xa XdfO) xauxb ar,u.a(vTi ( itdvxEt
y^P
*v '^ev
ot Xdfoi Spot
-
taxai
Y&p
Avou.a oxwouv Xdfto xauxdv,
IC woxs xat ^1 'IXti; 6ptauoi; saxat), <xXX' lav irpwxou
xtvb< ?j
-
xotauxa
5'
iaxtv Saa Xiftrat ;x^| xiji aXXo
xax" aXXou XeyeaOai. Oux eVrat apa ouOevt xwv u.t|
Yevout etSoiv uitap)rov xb xt Vjv ilvat , oXXa xouxot{ u.d-
vov xatixa yip Soxet ou xaxa (Mxov^v Xe'yeaOat xoi
15 rcdOo?, ouo" w? ffujxSE&ixdi;* dXXit Xdyoc uiv effxat
Ixdaxou xat xn>v aXXoiv xt ar|U,aivtt, iav i) ovoixa, fixt
xdSe xijiSe uitdp/Et ,
?i
dvxi Xdfou airXou dxpt6eaxfpov
6ptau.bc i* oux ecxat ou8e xb xt 5jv eTvat. (s) *H xal
6 6pto(xb? woirep xai xb xt loxi uXeovayjo? Xt'^etat
*
so xal yap xb xt iottv iva u.lv xpditov OY|u.atvst rJ)v oi-
atav xal xb xd8e xt, aXXov 81 ixaaxov xwv xaxTtyopou*
fieviov, noadv, notbv xat Sera dXXa xotauxa. "Uaitep
yap xal xb loxtv urcap/st nSotv dXX'
ofy
6u.ouc, aXXa
xw u.lv npwroi; xoic
0'
inouivcoc , ofjxto xal xb xt laxtv
at. aTcXS; jjljv x?j ouata itwc St xoT? aXXotc

xal yap xb
notbv i!poiu.t(l' av xt laxtv, fiaxs xal xb notbv xSiv xt iaxt
u.cv dXX' ou/_ aicXuc, aXX' uoircp inl xou ptj) Svxoc
XoytxuK fast xtve< efvat xb (xi) ov ouy^ anXwi; dXXa u
J|
dv, oCxu xal xb itotdv.
(9)
del [xev ouv oxonetv xal
to xb itu( Set XtYetv icepl fxaaxov, ou u.^|v u.8XXdv
ft ^ xb
tco? i^tt. Atb xat vuv iitil xb Xefdu.vov tpavepdv,
xal xb ti 3[v etvat iu;o(tO( ujtoipEet irptoxan (xiv xal
aitXw? xtj oueri'a, eixa xal xot? aXXot;, Stamp xal xb
xt ioxiv, ouj^ astXwc xt ^v uvat, dXXa itotw ?, icovS
* xt ^v t ivat. AeT yip y) butovufxox; xatixa ipdvat etvat
ovxa, ?1 itpoaxtdevxaf xal dtpatpouvxa;, So-irep xal xb
(*}) iittXT|xbv imo*XT)xdv, licel xd
y<
dpOo'v iaxt (xqxe
0|uavtSu;(O( cpdvat |x^xt wtrauxwc , aXX' wmtep xb Ca-
xptxbv xw icpb; xb auxb jxtv xal ?v, ou xb auxb 3e xat ev,
40 ou [xevxot ouSi &(Xb>vuu.b>;

ouSe yap iaxptxbv ouu.a xat
epyov xal cfxeuoi; Xeyexat ouxe 8u.tovuu.to< ouxe xaO' v,
aXXa irpb( ?v. Tauxa u-iv ouv brcore'pbK xt? IOe'Xei
Xeyeiv StacpepEt ou9ev
*
ixEtvo Si (pavepbv o'xt S irpu-
xo)? xal anXa>( 6ptau.b; xat xb xt ijv etvat twv ouoioiv
45 tVxi'v.
(10)
Ou (xV
dXXi xal xtov aXXiov i|io(bK t'orf,
itX^,v ou itpooxo)?. Ou yip avdYXT), 4v xouxo xt6b>|xev,
xouxou 6pto-|xbv Elvai 8 av Xdyw xb auxb a^fiaCvT),
dXXa xtvl XoYor Touxo S' 4v ivbc
$
, u.i| xt]5 auvs-
/Et waicep ^| 'IXta? ?\ Sua ffuvoe'ujxo) , aXX' lav ioay^tu;
o
XsYtxat xb Iv. To
8'
Fv XIys" fioitep xb 6v

xb 8J
8v xb (tiv xo'Se xt , xb 81 noao'v, xb 8s icotdv xt oi)u;a(-
>tt. Atb xal Xeuxou dvOpwicou lorat Xdyo; xal opt-
v,ud(' JXXov 81 xpdnov xal xou Xeuxou xal ouafa;.
vestem esse, utrum est quod quid entt esse aliquid, an t sim-
pliciter, an non? Ipsum enim quod quid eraesse, est ipsnm
hoc quid erat esse. Quiim vero aliud de alio dicatur, non
est ipsum hoc quid : ut homo albus, non est hoc quid , si
ipsum quidem hoc quid substantiis solis inest. Quare
quod quid erat esse, illorum est quorumcunque ratio est
definitio.
(7) Definitio autem est, non si nomen idem quod
oratio signilicet ( omnes etenim sermones, definitiones es-
sent : erit namque nomen idem cuicamque sermoni, quare
et Uias definitio erit ) : sed si primi alicujus sit. Talia
vero sunt, quaecumque dicuntor, non eo quod aliud dealio
dicatur. Non ergo ulli eorum quae non sunt species gene-
ris, inerit quod quid erat esse , sed his solum : haec enim
vldentur, non secundum participationem et passionem,
nee ut accidens dici. Sed oratio quidem cujusque , etiam
aliorum erit quid signifirat, si nomen sit, quod hoc
huic inest : aut pro simplici oratione, certior. Definitio
vero non erit, neque quod quid erat esse. (8)
Aut definitio
quoque, ut et ipsum quid est, multipliciter dicitur. Etenim
ipsum quid est, uno quidem modo substantiam, et hoc
quid significat : alio vero singula eorum quae praedicantur,
quantitatem, qualitatem, et quaecumque cetera talia sunt.
Quemadmodum enim et ipsum est inest quidem omnibus,
non tamen similiter, sed huic quidem primo, illis vero con-
sequenter : Ita et quod quid est simpliciter substantia;, ce-
teris vera quodam modo. Etenim interrogare possimus,
quid est ipsum quale. Quare et ipsum quale est eorum
quorum est quid est , non tamen simpliciter, sed sicut de
non-ente logice quidam aiunt esse ipsum non-ens , non sim-
pliciter, sed non-ens, ita et ipsum quale. (9) Oportet igi-
tur et considerare, quomodo de quocumque dicere deceat,
non tamen magis quam quomodo se habeat. Quare nunc
quoque qunm manifestum quod dicitur sit, ipsum etiam
quod quid erat esse, similiter inerit primo quidem et sim-
pliciter substantia!, deinde ceteris , sicut et ipsum quid est
:
non simpliciter quid erat esse, sed qualitati aut quantitati
quid erat esse. Oportet etenim , aut acquivoce ista esse di-
cere , aut cum addilione, vel ablatione : sicut et quod non
scibile, scibile. Nam rectum quidem est neque acquivoce
dicere , neque eodem modo : sed quemadmodum medici-
nale, eoquod ad idem quidem et unum, non autem idem et
unuro , non tamen etiam acquivoce. Nullum etenim medi-
cinale corpus, opus et vas dicitur aequivoce, neque secun-
dum unum , sed ad unum. Haec igitur quomodocunque
dicere quis velit, nihil differt : illud autem manifestum est,
quod quae primo et simpliciter definitio, et quod quid erat
esse, substantiarum est. (to) Atqui ceterorum quoque simi-
liter est, non tamen primo. Non enim est necesse, si hoc
ponamus, hujus definitionem esse quodcumque oratione
idem significat, sed quod aliqua oratione : hoc autem si
unius sit, non continuatione, sicuti llias, aut quaecumque
conjunction, sed si quoties dicitur unum. Unum autem
dicitur, sicuti ens. Ens autem quoddam, ipsum hoc quid,
quoddam quantum, quoddam quale quid significat. Quare
et albi hominis erit oratio et definitio : alio vero modo,
et albi et substantia;.
Digitized by Google
530 [lUlis.]
vov tJi (XI) xeaveaQai aXXi xat tw u.^ ^aSuo; t| [x^| xa-
\5>t.
(e) "Eti ttSi leaver,
(a^i
ej^eiv Tu:pXb; yip <* Ae-
fetal 6 ltepdtp6aXu,0( dXX' & lv ajiipotv ;x->) lywt ctyiv.
Alb ou tcS; dya6b<; t[ xaxoc, t\ St'xaio; \ otSixoc, dXXa
6 xal xb u>stau.
TON META TA 4>Y2IKA A, xv, xo. (iOH.)
cile aut noil bene : ut insecabile, non solum eo quod non
secetur, sed etiam eo quod non facile, nee bene. (6) Item,
quum omnino non habeat. Caecus namque dicitur, non qui
unoculiiscsl, sed qui ntriusque oculi visu caret. Quarenon
omnis bonus vel malus, aut Justus vel injustus, sed etiam
inlennedium est.
CAP. XXIII.
To
?x
slv
^^Y
ttat toXXa^w?, evot uiv xpoirov to
afetv
xaxa TT|V outou tpuoiv
\
xa-ra r)jv autou &pu.rjv,
8ib AS^etou irupetdi; te ?^eiv tov dvOptoicov xal ol xu-
potvvoi t&? tcoXsh xat xy;v e\j()5jxa ol aiji.ictxou.tvoi.
10 "Eva
8'
iv iji av ti uirapxi w? Sexxtxw, owv 6 /aXxbc
tyt\ to eTSo; tou dvSptavroi; xal t^,v vosov to <rwu.a.
"Eva
8'
w<; to mpityov ta KEpie^oU'va* iv <ji yctp Ion
7Ctpte)(OU,evov ti, iyeoflM uitb touxou XtY'tat, otov to
^YYeTov
iytvt to oypov cpau.ev xat xy|v icoXtv dvOpt>>7uoo<
16 xai tjjv vauv vaiixa?
-
ofixw 81 xai to 8Xov eyetv xa
uipr). (a) "Eti to xwXuov xaxot xJjv autou 8pu.rjv ti
xtvettrdai ^ -jcpatteiv
ix
ev Xe'Yttai touto auto, olov xat
ot xtove; ta -TuxEi,ueva J3ctprj, xat ox; ol irotrjTal tbv
"AtXovto notouat tov oupavbv iytn w? o'uu.jreordvT* av
20 lic\ tvjv
y1
v
>
woitep xat twv epuaioXdftov Ttve? cpaatv.
(3)
Toutov 8s tbv tpoicov xai to cuve'yov Xdyt/rai & auv-
s^ei
EX
elv
<*>? StaywpiaSs'vxa av xaxa tJ)v autou &pu.rjv
exao-tov. Kat tb fv ttvi 81 eTvat 6u.oioxpdirw<; X^ttai
xat ETtouivw? xtji eyeiv.
Habere, multipliciter dicitur. Uno modo, quum quid
secundum suam naturam aat suiim impelum agat. Quare
dicitur, quod febris hominem babet, et tyranni civilales,
et induti Testem. Alio modo , in quo quid tanquam susce-
ptive exsistit : ut aes babet statuac speciem, et corpus aegri-
tudinem. Alio modo, ut continens ea quae content* sunt.
In quo namque contentum quiddam est, haberi ab eo dici-
tur : ut vas, habere httmidum dicimus ; et urbem, homi-
nes; et navem, nautas : sic et tot urn, partes babet.
(2)
Item quod probibet aliquid secundum suum impetun:
raoveri, aut agere, habere dicitur hoc ipsum : ut et colu-
mnar , imposita onera, et nt poets Atlantem faciunt cae-
lum habere, tanquam nisi ipse teneret, casurum super
terram , ut quidam etiam physiologorum tradunt.
(3) Hoc
autem modo et continens dicitur
,
quae conlinet, habere,
tanquam separaretur secundum suum impetum unimi-
quodque. In aliquo etiam esse similiter et consequenter
sicuti habere dicitur.
CAP. XXIV.
a Tb ix tivo; ttvat Xeyetat fva u.lv xpoirov i\ ou" lath
w? CXvii;, xat touto oiyw;, 5| xati tb itpoitov fito^
rl
xaTot to SoraTov ei8o?, olov lott asv
6>c
fijtavta tit
tT,xxa l\ iioaxex;, e'cxxi
0'
w? ix xaXxou 6 avSpia?. "Eva
8'
Sk ix. t^; icptitrn xtvYioasri;
fy/rfi,
oTov ix Ttvo;
30 vj
|xaxl j
ex Xoioopta; , 6ri a8tT)
(Ipx^l
xrj?
itayiK. "Eva
8'
ix. tou <Tvv8eTou ix tr^ SXy]( xal tijc fiopcprjc, umtep
ix tou 8Xou ta (iepy) xai ix ttj< 'IXtaSo; to etto? xai ix
trie o!x(a<; o{ Xt'Oot
*
teXoc u.iv yap eotiv i\ u.optp^ , xe-
Xstov 81 to ej^ov xeXo?.
(2)
Ta &k 6k ix tou uipou; xb
35 ei8o;, olov 8 av9po)ito; ex tou Stitoooi; xai f
t
ouXXa^V)
ix tou oroixtiou

aXXo)? yip touto xai -f\ av8pi4? ix
tou xaXxou
Ix Ttj? alo6T,t5i?
y^P
^^*1<
^i
ouv6ett| oiota,
aXXi xai to tiSo; ix x5ic; tou e(8ou( uXr,;. .
(3)
Tot u.cv
ouv o8tb> XeysTai, ta
8'
lav xata (AEpoi; ti touttov tt(
40 uirapyji twv xpoittov, olov ix itatpbc xal u.Yjtpb( tb xe'-
xvov xal ix
*pK
T^ <pota, ort Ix ttvo? uipou autfov.
"Eva 81 u.e6' 8 tw xpovw, oTov
^
^uipa; vu; xal
^
Eu8ta< ytiii.b>v, Sti touto ptsta touto.
(4)
Touttov ol
ta ixiv tSi e^siv u.eta6oXrjv tU dtXXr|Xa oSxto Xt-petai,
*i waicEp xai xa vuv clpr|u,iva , xa 81 tw xata tbv
y
po'vov
^E$r, [xdvov, oTov il !(n)u.Eptai; ifivno 6 icXouf, 8tl
u.et' i(iY][xpiav lye'vixo, xai ex Atovuct'wv 0apyy,Xta,
b'xt u,exa xa Aiovuuta.
Ex aliquo esse , uno modo dicitur, ex quo, ut ex materia,
est. Et hoc dupUciter , aut secundum primum genus, aut
secundum ultimam speciem : utputa, uno modo omnia
liquabilia ex aqua sunt; alio modo ex serestatua est. Porro
alio modo dicitur, ex primo movente principio : ut, ex
quo pugnar ex convicio : quia hoc erat pugna; princi-
pium. Alio modo, ex composite, ex materia et forma :
sicuti ex toto
,
partes ; et versus, ex Iliade
;
t
et lapides, ex
domo. Finis namque est forma, perfectum vcro, quod
babet Gnem. (2)
Quacdam vera, tanquam ex parte, spe-
cies : ut homo, ex bipedejet syllaba, ex elemento. AH-
ter namque hoc atque statua ex sere : ex sensibili namque
materia , composita substantia est. Species quoque ex spe-
ciei materia.
(3)
Quacdam itaqueitadicuntur. Quaedam,
si quis horum modorum secundum aliquam partem sit : ut
ex patre etmatre, proles; et ex terra, planbe, quia ex
aliqua eorum parte. Alio modo post quod tempore : ut ex
die, nox; et ex lereno, tempestas : qnoniam hoc, post
illud. (4)
Horum autem quaedam eo quod habent mutuant
transmutationem , ita dicuntur, sicuti et quae nunc dicta
sunt : quaedam, eo qnod solum secundum tempos conse-
quuntur : ut ex aequinoctio facta est navigalio
,
quoniam
post aequinoctium facta est; et ex Dionysus Tbargelia, quia
post Dionysia.
Digitized by Google
(33,10*4.) METAPHYSICORUM LIB. IV. CAP. XXV-XXVII. [ii6,in.] 531
CAP. XXV.
Me'poc Xe'fSTai ha *a!v toottov et; 8 StaipeOcd] av
to iroabv iicoxiouv
*
del
fkp
to dtpaipouu.evov tou xoarou
3[ iroabv u.epo XtYeTai lxi(vo, oTov twv TpiJiv t& StJo
uipoi; Xe'feTai to*;.
()
"AXXov 51 Tpdirov xi xaratu-
i Tpouvxa twv TOtouTWv (juJvov

8tb tA Suo tSJv TplWV
fori [xiv c!j{ XtfeTat Mpo?
, fern
5'
bK ou. (s) 'Eti df
S to sl8o< SiktpeOcd) av dveu tou iroo-ou , xai xauTa
fxdpia
Xf
*Tt toutou

8tb t4 ef8t] tou yevouf cpafflv tt-
vat (idpia. (l) "Eti tic SiaipetTai ti ?, 1? a>v auy-
10 xtwai to 67ov, ?1 to eToo; r) to
fyov
to eTSoe, oTov t9;<;
ccpaipa? ttj y_Xx?, ?| tou xuGou tou yaXxou xai 6 yjxk-
xb? (xt'po? (touto
8'
eVclv
^ 6Xi) e"v
$
to sT8o) xai
j)
ycovia uipoc (s) 'Eti t4 Iv t> Xoy|> TWSK)XoUVTt
?xbotov xai tauTct u.dpia tou 67ou ' Sib to yivo<; tou
16 efSou; xai fiEpo; Xeyerai, dTXb*; 81 to jTSoc tou yevouc
u.e'po.
CAP.
"OXov XeyeTat o5 Te u.T)8tv jirstm [lipo? IS 5v Xl"-
yexai SXov f&cti ,
xai to itepteyjiv t& irepteyo'u.eva w<m
Iv ti elvai ixeiva. Touto 81 Si-{5?

$
yap ^
foaaTOv
so
ev, rj uk ex toutwv to I*. To u.lv yip xaOoXou xai to
8k<iK XrfdnEvov <t>{ 67ov ti 8v ourux; tori xeOdXou xai
to 8Xo>( Xeydu.evov bjf 67.ov ti oIStux; i<n\ xaOdXou ok
icoXXa ix&pir/ov tS> xaxTiYoptioOai xa8* Ixaarou xai tv
fiTravra etvai
6k
Sxaatov, oTov dvOpwirov, Xmtav, Gedv,
ss oti d-rcavta
((J>a.
To 81 ouvevic xai ictncpao-jxevov,
6rav ev ti ix irXeio'viov 5[ ivuitapydvTiov, uolXio-ca u-lv
Suvafxei, el 81 jjlii, evepytia.
(*)
Toutwv
8'
auTiuv
uSEXXov t4 ^ui
^ tey^vri TOiauTa, wawip xai Jirl tou
ivb? Xe'YO(Jiev, w; ou<jt, tj? 6XdriT0{ Ivotyitoc tivo?.
so (j)
"Eti tou iroaou Iv^ovto? apy^v xai [xt'aov xai I'oxa-
tov, oWv (ilv (x)) tcoieT fi Sscft? 8iaipopav, nSv Xeyexai,
bccdv 81 tcoisT, 67.0V* 6or 8s a[ji(pio itSiyttoii, xai 67a
xat itavTa. "Eoti 81 tbutb boiov
j)
(xlv Cfuat? ^|
auTrj
uivti it) (xsraOioti, -^ 81
fiopf
jj ou, otov xi)pb? xai
3t tuartov xai
Yp
SXov xai itoEv Xe'YSTar iyii yip ajxipw.
'TStop 81 xai baa &ypa xai Ocpi6u.bc n5v gj.lv XeycTai,
b7o4
8'
apiOjAO? xai 67ov CSiap ou Xeyitai , av u.f, ptcta-
<*>op3. (t) IlavTa 81 XYtTai, ^p' off to itoEv m ^' Ivi,
litl toutoi( icavTa wc licl 8i*i|py||Mvoi(* rS( oSto< 6 apt-
40
6|i.d(, -tStarai aSxai at piovaSe;.
Pare dicitnr, uno quidem modo , in quod quoquo modo
quantom dividi potest. Semper enira quod a quanto, prout
quantum, aufertur, pare illius dicilur : ut duo, pars
trium qnodammodo dicitur.
(2) Alio modo , ex iis ea
dumlaxat, quae metiuntur : quare, duo quodammodo qui-
dem sunt pars trium, quodammodo vero non.
(3) Item
in quae species absque quanto dividi potest , haec quoque
partes ejus dicuntur : quare species, generis aiunt partes
esse. (4) Item, in quae aliquid diriditur, aut ex quibus
totum componitur, aut ipsa species, aut quod speciem lia-
bet, ut sphcerse a;neae , et tenei cubi, et ipsum aes pars est
( hoc autem est materia, in qua species), et angulus, pars.
(5) Item quae in ratione unumquodque significants sunt,
haec quoque pars totius sunt : quare genus, pars etiam spe*
ciei dicitur. Aliter vero species, generis pars est.
XXVI.
Totum dicitur, cujus nulla pare eorum abest ex quibus
totum nature dicitur. Et quod continet contenta, ut unum
quid ilia sint. Hoc autem dupliciter : aut enim ut unum-
quodque unum; aut ex his, lliud unum. Jpsum enim
universale et quod oninino , ut totum quippiam ens dicitur,
sic est universale, ut multa continens, eo quod de sin-
gulis prredicatur, etquod etunum, omnia sunt singula : ut
homo, equus, deus, quoniam omnia animalia. Ceterum
continuum et finitum
,
quum e pluribus insitis unum quid
sit, maximc quidem potentia, non actu. (2) Horum autem
ipsornm, magis quae nature quam arte talia sunt : sicut et
de uno dicimus, tanqnam totalitas unitas quaedam sit.
(3) Item, quum quantum habeat principium, medium et
ultimum
,
quoruincuoque positio non fecit differential**
,
omne dicitur : quorumcunque vero Tacit, totum : quae
autem ambo facere conlingit, et omne et totum. Sunt
autem baec, quorum nature quidem eadem manet in
transpositione, forma vero minime, ut cere, et Testis. Ete-
nim totum, et omne, dicuntur : ambo namque habent.
Aqua vero, et quaecumque humida, ac numems, omne
quidem dicuntur : totus vero numerus, totaque aqua , non
dicuntur nisi metaphorice.
(4) Omnia vero dicuntur, de
quibus omne, tanquam de uno, de his omnia, ut de divisis :
omnis hie numerus, omnes hae unitates.
CAP. XXVII.
KoXoSbv ilk Xeysfai twv tcosSv ou tb Tuydv, ctXXa
(xepio-cdv ts Sst auTb sTvai xai 67ov. Ta tc yap Suo
ou xoXoSi 6atipou cigpaipouuivou Ivo; (00 yap tuov Tb
xoXd&du.a xai tb Xonrbv ouW*tot' IvtCv
)
, ou8' o7i>>(
46 dpiO-xdc o58s((
*
xai
y&p
xv)* ouafav Set p.t'veiv* et xuXi?
xoXo6d(, Iti elvat xuXuca* 6
8'
apiOjibc ouxen 6 buto;.
(2)
11 pb? 81 toutou tav dvou.otou.epii
^,
ou81 TauTa
icavxa 6 yap dpiOu.b; iVciv w? xai dvdu.ota tyn ptipr]
,
Mutilum dicitur quantorum non quodcumque , sed ut
divisibile ipsum sit, oportet, atque totum. Duo etenim
non sunt mutila, altero ablato uno ( non enim sequale muti-
lamen, et reliquum unquam est
)
; nee omnino numerus
ullus : substantiam namque manere oportet. Si calix muti-
lus, adhuc oportet esse calicem : numerus vero non am-
plius idem.
(2)
Et ad haec etiam si parti um dissimilarium
tint, nee haec omnia ; numerus etenim est ut etiam dissi-
34.
Digitized by Google
532 [U8,U9.)
oTov SuotSa , TpidSa. 'AXX' SXtuc Sarwv
pj|
notei f\ 8eo-i;
Siamopiv oG9ev xoXofio'v, oTov uBtop v| Ttup, iXX& Set
xoiauta eTvai 4 xati t^v ouoi'av Oe'civ
fyet. (3)
"Eri
auvc^7) ' f
t Y&p
apjjuma ^ dvoptoioiupoiv ptiv xal Qtaiv
6 i/ei, xoXo6b<; SI 06 y(viti.
(*)
npb? Si toutoi< oi$*
Sua 8Xa, ouoe Tauta 6tououv jxoptou <mpr,crEt xoXofia.
Ou
fip
Set outt t& xupia %
ouota; oure ra iirououv
ovta- oTov av Tpu7ry|0T) ^
xuXtlj, ou xoXod?, aXX' av
to ou; t\ dxpwTVjptdv ti. Kal 8 ov8p<oito; oux lav
10 <rdpxa 7j tov CTTcX^va , aXX' lav dxpuroipiov, xa\ touto
oO itav dXX' 6 (A^ l^et Y^vewtv dipaipeOev SXov. Ail
touto of <paXaxpol ou X0X0601.
CAP
Te'vo; XiyeTat to pviv lav
?5 ^
Y'
VM,
S
uvijfjJ|t v T0
eTSo? I^ovtwv to auto', oTov X^e*at tixx, av dvOpwmov
16 fitoi
I
, 6rt iu>i av
^ ^
finals ouve^*)? aunov. Tb
oe dip" cS av coat icpuTOU xivifaavToi; ei; to eTvai" outu
yip XeyovTat "EXX^vec to fivoi of S' "hove; , T(j> ot pit
dub *EXXv)vo? ot Si dirb "Itovo? eTvai upto-rou Yevv^cwtv-
to;. Kal u.5XXov ol dub tou Yevvrjaavroj vj t% CXric
3ii
Xe'YOvrat
Y&p
xa\ dirb tou d^Xeoc to yivoi, oTov of dirb
Iluppa?. (s) "Eti Si <!>? to iitiireSov tSv o^riu.aTtov
Yevo t>v iictirlStdv xal to orepebv tuv OTepttov

exa-
otov
Yap
tSv a-/r,p^TU>v to u.iv iitbreSov toiovSi
,
to Si
vrepedv eVii toiovSi

touto
8'
lorl to 6itoxe{|xevov Tate
26 Sia:popat(.
(3)
"Eti <>? it toTj XoYOif to npurov Ivu-
itapv^ov, 8 Xiyexat Iv t3 t fori, touto yivos, o5 Sta-
tpopal XeYOVTat at itoioT)Te;.
(4)
Tb (tiv o3v yvo?
TOoauTayjo? Xe'YeTai, to u.ev xaTa Yvecriv ffuve^ tou
auTou etSowt, Tb Se xati to 7cpuT0v xtvijoav ipioetSef,
so to
8'
6>( CSXti oS
y^P
^ Statpopa xal f, votoTtje eo-c(
,
tout' IotI to unoxetfxevov, 8 Xe'YOfuv fiXjjv.
(6)
"ETtpa
Si tS
y'
v" Xe'YSTat 3v ftepov to ftpu>TOv &icoxe(u.evov
xal (x^j avaXueTat OdtTcpov etc Oatepov jjltjS' dEyitpu el?
TauTOv, oTov to etSo; xal 4j 8Xr| ftepov tS Y'vet, xal
36 8a xa8' e*Tepov oy^pta xaTriYopia; tou ovto? X^y*toi

to (aIv
y^P
tt lo-Tt oripiaivei twv o'vtidv, Ta Si itotov Tt,
xi S' (u; StyjpTjTai irpOTepov
*
ouSi
Yap
toutb dvaXuerat
out' el; XX-/]Xa out' ei; iv Tt.
TON META TA *Y2IKA A, xr), x6. (lOM.)
milaros babeat partes, utputa binarium et ternarium. Ce-
terum nihil omnino eorum quorum positio (iifferentiam
nonfacit, mutiiura est , at aqua, vel ignis : sed oportet
talia esse
,
quae secundum substantial*!
,
positionem habent.
(3)
Item, continua : iiarmonia namque et ex partibus dis-
similaribus est , et positionem liabet, mutila autem non fit.
(4) El ad haec nee ilia quae tota sunt, cujuscumque parti-
culae privatione, mutila sunt : non enim oportet, nee qute
principales ipsius substantia;, nee ubicumque exsistentes :
ut si perforetur calix , non mutilus , sed si ansa aut ext re-
mum aliquud : bomoquoqne, non si carnem, autsplenem,
sed si extremitatem, et banc non omnem, sed qua: tota
ablata non babeat generationem. Quare calvi non mutili.
XXVIII.
Genus aicitur hoc quidem, si generatio eorum qua; spe-
ciem eandem habent, continua sit : utputa dicitur, quousque
genus hominum sit, id est, donee eorum generatio continua
sit. Hoc vera, a quo sint primuad Esse movente. Ita enim
Hellenes genere, alii vero Iones dicuntur, eo quod illi qui-
dem ab Hellene, hi voro ab lone primo generaote sunt. Et
magis quia generante
,
quam qui a materia. Dicuntur ete-
nim a feraina genere, ut a Pyrrha.
(2) Item ut superfi-
cies , figurarum superficialium genus ; et solidum , solida-
rum. Qnteque enim figurarum , liac quidem superficies
talis, ilia vero solidum tale : hoc autem est quod subjectum
diflerentiis est. (3) Item , ut in ralionibus quod primum
iuest, quod dicitur in eo quod quid , hoc genus, cujus dif-
ferentia; dicuntur qualitates.
(4) Genus itaque toties di-
citur, hoc quidem secundum generationem continuant
ejusdem specie); hoc vero, secundum primum movens
ejusdem speciei ; hoc autem, ut materia : cujus enim diffe-
rentia et qualitasest, hoc est suhjectum, quod dicimus mate-
ria. (S) Di versa autem genere dicuntur, quorum primum
subjectum diversum est, et non resolvitur alteram in alte-
ram, nee ambo in idem : utputa, species et materia di versa
genere. Et qua?cumque secundum diversam flguram pra?-
dicationis entis dicuntur : quaedam enim entimn, quid est
significant, quaedam autem quale quid, quaedam ut prius
divisum : nee enim haec resolvuntur in ihvicem , nee in
unum quiddam.
CAP. XXIX.
To <{>tuSo; XfreTat iXXov [xiv Tpoitov 6* itp3YI*
40 <JsuSoc, xal toutou to (iiv tij) (xr) avyxtioQai ?|
dSuva-
tov eTvat auvTs65)vai, wonep XeYeTat to tJjv Stdu.tTpov
eTvai ouapteTpov $ to oe xadijoOat

toutwv
y^P
'peuSot
tb ptiv det , Tb Si rots'
'
o5to>
Yp
oux 5vTa TauTa. Ta
^i San eVrl piiv Svxtt, iritpuxe jxewoi <pa(vea6at
?|
pt^|
W oTa ioriv ?j a y.r, lonv, oTov $ axtaYpa<p(a xal Ta ivu-
irvta xauTa
y^P
^*"1 !*^
v Tl
1
^'
"X
^v
If"*
"
*
t
^l
v
cpavTaaCav. (a) Tlpif[i.ata uiv o3v <j*eu$?) outw Xe-
Ysti , ?| tw
(t^i
eTvai auTa , ?| t^ t)|v in' auxwv <pav-
Taofav O.J) Svto eTvai* Xoyo? Si <{;(u8^< 6 twv u.tj ovti-jv
so
^ <|euS*fc. Atb 7rS( X^yo? <j>euSJl( ire'pou
yJ
oS IcttIv
Falsum dicitur uno modo, ut res falsa, et liujus hoc qui-
dem eo quod non inhaeret, aut quod impossible sit in-
haerere : quemadmodum dicitur, diametnun esse com-
mensurabilem , aut te sedere. Hornm enim illud quidem
semper, hoc vero aliquando falsum est : sic enim non entia
haec. Alia vero, quaecumque sunt quidementia, apta tamen
natura sunt apparere, ant non qualia sunt, aut quae non
sunt, ut adumbrate pictura, et insomnia. Haec enim sunt
quidem aliquid, sed non sunt ea quorum faciunt pliantasiam.
(2) Res itaque falsae sic dicuntur, aut eo quod non sunt,
aut eo quod pbantesia ab eis facta non entis est. Ratio vero
falsa, prout falsa est, quae non entium est. Unde omnis
ratio falsa, alterius est quam ejus cujus est vera : utputa,
Digitized by Google
(
1014,10*5.)
akrflrfi , oTov 6 tou xuxXou iju5^,{ TptY<ivou. (3)
'Exa-
orou Si "kdfOi iaxt (xiv 6; sT? 6 tou ti ^v tTvat , irci
&'
u( itoXXot, Itu\ rauTO too? auto xal auto wnrovSd?,
oTov 2oixpaTr,( xal SuxpetTr); pouatxdc.. '0 Si ij/tuS^?
6 Xoyo? ouOsvo'? iartv airX5<; Xo'yoj. Alb 'AvtisOevr,?
meto euy;Q&>; (X7)8K dSjuov XeyEiiOai itXV tu> oixeitp Xo'ym
ev eV Ivo'<

4; Sv auve'Saive pd| Etvat dvTiXEYetv,
X
e
"
Sbv Ji u.r,8i i}uSeff6oi.
(4)
"Eoti
3'
ixaorov Xe'yv ou
(jiovov Tbi auTOu Xoy*)! aXXa xat tw Irspou, (J/euoto? [tiv
10 xal irVTtX>, fort
8'
w? xal dXrjOcoi; , woirep ti 8xtu
SiirXaata t5 ttj; SuaSo; Xo'yo>.
(6)
Ts [xiv ouv oGtoj
ArytTat i^euStj, avSpcoittx; Si t|euSJ)c 6 suj(ep?K xal
'"P
"
atpsuxb; twv towutwv Xo'y<ov,
pjj
St' Ixtpdv ti dXXa
St' Auto ,
xal 6 aXXoic f|xiroti]Tixb( twv toioutiov Xo'ymv,
l wairep xal ti npatY(xaTa ipapiev (j/euSrj tivat, 80a du.-
itotet ^avTao-(av i|ieu89j. Aib 6 e"v tw 'Iintta Xdyoe Tta-
paxpouETat )( 6 outo? t]iuS^|< xat aXi)6ifc. Tbv 8u-
vajxevov
Y^p
ij'EuaacSat Xau.6avet<|/eu8?j, oSto?
0'
6 elSto?
xat 6
if
povtpiof
*
Tt tov exdvra :yauXov fkXtiio. Touto
Si i|>tuSo( XaptSavEt Sta tijc sWytaYW*
y&P
^>v
YbiXa(vuiv tou axovTO? xpeiTTtov, to ^wXat'vEtv to [it-
p.etaOai Xs'yojv, eWt e^e jrtdXb; ixuv, ytfpuv toco;,
wsrap licl tou ffiouf ,
xal oSto?.
METAPrlYSICORUM LIB. IV. CAP. XXX. [119121.] 53k
qua; circuit, falsa trianguli.
(3)
Cnjusqtie veto ratio, quo-
dam modo quidem una, quae est ejus quod quid erat esse
,
quodam modo vero muliao : quoniam idem quodammodo
est ipsum, et ipsum passum, ut Socrates, et Socrates mu-
sicus. Falsa vero ratio, nollius est sirnpliciter ratio. Quare
Antisthenes inscite putabat, nihil dncens esse dicendnm,
nisi propria ratione unum de re una : ex quibus accidebat,
non esse conlradicere ; fere autetn , neque mentiri.
(4) Est
autem unumquodque dlcere , non solum sua ratione, sed
etiam ea quae alteriusest, et false quidem omnino, quodam
autem modo etiam vere : quemadmoduni octo , dupla sunt
ratione dualitatis.
(5)
Quaedam igitur ita falsa dicuntur.
Homo vero falsus, quipromptus tales eligit orationes, non
propter aliquid aliud, sed propter id ipsum, et qui aliis
talium orationnm causa est. Quemadinoduin res falsas esse
diciraus, quae falsam pliantasiam faciunt. Unde oratio, qua;
in Hippia Platonlco est, sophist ica est, quod idem sit men-
dax et verax. Eum namqoe, qui potest mentiri , accipit
ut mendacem, hie vero, sapiens et prudensest. Item, eum
qui sponte pravus est , meliorem ait. Hoc autem falsum
per inductionem accipit. Qui enim sponte claudicat, me-
lior est eo qui invitus : claudicare dicens, pro imitari. Nam
si claudus sponte, esset pejor fortassis, quemadmoduni in
moribus, etiam in hoc.
CAP. XXX.
Zu|a6s6h)xo< XfyeTat 8 titap^et \Ut Ttvt xal dXi)8l;
v> sfoetv, ou (uvTot out' 1% avaYx?K out' Im to tcoXu
,
oTov e? Tt< Spurrtov ipuTw fidQpov e5pt Or)vaupo'v. Touto
toivuv auue6>]xbc to) SpuTTOvTt tov pdOpov, to eupetv
6r,aavpdv

ours
Yap
i\ ovoyxtk touto ix toutou ?j u.st4
touto, ou6* (b? ^itl to iroXb av Tt? flpuTtuT) Orjaaupov eu-
lo ptaxet. (i) Kal jjiouoixdi; y' v Tt( sitj Xeuxoc aXX'
iizti otTt il ivaYxr,;
086'
6? liti to tcoXu touto "(itt-
Tat, ou|A.6*6T)xb< a&TO Xeyo^tv. "Qor' int\ s'ffrtv
uicapj^ov ti xal Ttv(, xal e"vta toutcov xal irou xal kote,
6 ti av 6icap^) (iv, aXXa (47|
Sio'ti tooI ^v ?, vuv rj Iv-
36 TauOa, au(i6e6r)xbf Iffrat. OuSi SJ) atttov tbptau.!-
vov ou8iv tou o~u(ji6eSi)xdToc aXXa Tb tuj^ov touto
S' acpiOTOv. Swify tw et; AtYtvav IXOstv, e! jat) Stic
touto a^i'xETO 8tzo>( ixii e*X6rj , i\V dim jreijjtwvo; ^;o-
o8eI; *1 uitb XtiotCv XrjipOet;. Ts^ove jjiiv S^ xal Isti
40 to (xuiaSeStiXoi;, aXX' ouy_ ?, auTO aXX* ?[ eVEpov 6
Y&p
/EifMov atTto; tou [x^j Sirou iVXei A8bIv, touto S.' ?jv
AtYtva. (s) AYETat Si xal aXXtoc m>ixSiSr\x.6i , oTov
oVa uitapjfEi ixaoTu xa6' outo (xJ) ev ttj ouata dvxa,
oTov tm TptYtovo) to Suo 6p6a; lyziv. Kal TauTa |iiv
tt evSe'-/ ETai dtSta eTvat, Ixetvoiv Si ouOe'v. Aoyo? Si tou-
tou iv JTEpOt(.
-
Accidens dicitur, quod inest quidem alicui et vcrum est
praedicare : non tamen neque necessario , nee utplurimum
;
ut puta, si quis pro planta fodiens fossam, invenit thesau-
rum. Hoc itaque accidens fuit fodienti fossam , thesaurum
in venire : nee enim necessario hoc ex hoc, aut post hoc;
nee utplurimum, si quis plantet, thesaurum invenit.
(2)
Musicus quoque fuerit quispiam albus, sed quum nee
necessario nee utplurimum hoc fiat, accidens ipsum di-
cimus. Qnum igitur sit exsistens aliquid et alicui, et horum
quaedam etiam alicubi, et quandoque, quod utcumque exsi-
stit quidem, sed non propter id quod hoc est, aut nunc,
aut hlc , accidens erit : nee ulla causa determinata acci-
dents est, sed quodcumque contingit ; haec autem, indeter-
minatum : ut abire in ^Eginam alicui accidit , si non propter
bocevenitut illuc iret, sed a tempestate pulsus, aut a
latronibus captus. Fuit igitur et est ipsum accidens, verum
non secundum se, sed secundum alteram. Tempestas enim
causa ut iret quo non navigabat : hoc autem erat iEgina.
(3) Dicitur etiam aliter accidens, ut quaccumque exsistunt
in unoquoque secundum se, non exsistentia in substantia,
ut triangulo , duos rectos habere. Et haec quidem contin-
git sempiterna esse, illorum vero nihil. Ratio autem hujus
in aliis explicatur.
)igrtized by Google
534 [l3I,IM.] TON META TA *T2IKA E, a. (1035,1628.)
LIBER V. u
CAP. I.
At ap/at xal t& attia Sr/tetTai twv Svtwv, 85jXov Si
Sri
$
ovra. "E(xrt yap Tt afriov C^teta? *a^ eie$la?,
xal twv u.a8r|u.atixwv elslv Sp^al xal oxoiv_e7a xal at-
xta , xal SXon Si itSo-a Iimo-t^u.*) StavoriTtx^ v) |iBt-
6 yousb Tt Siavoi'atf itepl aiTta? xal ep^aVeativ ?| axpt-
fieo-repa? ?|
aitXoucre'pa;. 'AXXi itao-at aural itepl Av
ti
,
xai
y*
w? Tt itepiYpa^auevai itepl toutou irpaYu-a-
teuovtai', 5XX' oir/\ irepl ovto; BirXw; ouSi
5
bv, oCSi
tou t( iVtiv ouSeva Xoyov icoiouvtbi

aXX' ix toutou at
n> ulv akO^oei iroiiieao-ai auxb 8?jXov, at
8'
uicdSeatv Xa-
6ousat to tI iotiv, oCtw t4 xa6' a&ta &itapjrovTB tw
yivtt itepl if eloiv aitoSetxvuouaiv /( ivayxaioftpov
J) jxaXaxuTEpov.
()
Atdirep ^avepbv Sti oux fjttv aitd-
Sst!;t< oOff(a ou8e tou ti earn ex t5j; TOtauti); litaYw-
15 y?;<;,
aXXa Tt{ aXXo? Tpditoi; ttk &iXwo-eto. 'Ojwt'wc
8t
068'
el eaTtv ?
(
pti^ Ioti to yivo; ictpl 8 itpaYU.BTeuov-
ti ouSiv XeYOuat, Sioc to ttj; bOtyJi; elvat Siavota? to Te
tI eati SrjXov itoieiv xal el lo-ttv.
(3)
'Eitel Si xal
il
tpuaix-X, iitio-T^[t) Tuf/avti ouo- itepl
Y*
v0? ti tou
0 eVro; (itepl
Yap r)iv TOtaur)v eWtv ouoi'av iv
IJ ^ py_i|
ttk xtv^oew? xal o~taoew? ev autSi
)
, SijXov Sti oute

itpaxTtx^ eVtiv oute itotr,Ttxv5. Twv (xiv
fhp
ito|Tt-
xwv ev tw itotouvTt ^ ap^ $ vou; ?| Tej^vY)
?J
8uvau.(;
ti , twv Si irpaxTtxwv Iv t<~) icpaTTOvTi f, irpoat'peo-t?

36 to auto
Yap
to itpaxTov xal to itpoatpeTov. "flare ei
itaua Siavoia rj itpaxxtx^ r| irotiiTtxi| i\ 6ewpi)Ttx^
,
^ cpuo'tXY| 8eo)pT)Tixii Tt; av eiT) , aXXi 8eb>pi)Ttx^ urepl
toioutov 8v 8 io"Tt Suvbtov xiveivSai, xal itepl ouvfav
rijv xbt4 tov Xoyov oj; iitl to itoXu, ou yxopwrV [AiJvov.
w> ()
Aet 8i to t( ?[v elvat xal tov Xo'yov itw? lo~tl
^
Xav8avetv, w; aveu
Y
e toutou tb (^teTv (ii)8ev 2oti
itotetv. Ttov
8'
6pi^ofjiEvoiv xal tmv ti Ioti te u.ev 08-
TtiK &itap^ei d); tb stixov, tb
8'
<!j<; to xoiXov. Aiacp^-
pet Si TauTa Sti to (iJv atubv ouvetXr,u.u.vov eWi jxeTa
16 tt;? 6Xt,- e*8Tt yip to (*ev attibv xot'Xi)
ft<,
^| Si xoiXd-
tt,; aveu CXt)< bio'8t)t9);. El 8j| itavta tb ipuaixa
6uot(o; tw atu.w Xe'YOVTai, otov ^t(, 8^p8aXud(, irpdcrw-
itov, orap5 , Sotouv, 8Xwc ?wov, cpuXXov,
ft'$a,
ipXoidc,
SXco; tpuTov ( ou8evb(
y^P
"veu xtviqoew; 6 Xoyo; butuv,
u bXX* ael ly^ti GXrjv
)
, S^Xov itw Sei Iv toT; tpuvixotf to
ti iaxi Jr,Teiv xal 6pieo~()ai, xal Sio'ti xal itepl
'i/^a
ivi'a? 8e(ijpr,oai tou ^uaixou, $91] pj)
aveu t^{ BXtjc Ivt(v.
()
"Ott (tiv ouv $| tpuatx^i SswpniTixii ti( im, (pavepbv
Ix toutoiv. 'A XX' eoTt xal f| |xa8i)u.aTtx^| 8eb>pr,Ttx^.
46 'AXX' el 3Xtvr^Ttv xal /(opioTwv latl, vuv dJSniXov

6ri
iiivtoi evia (xaSr^ixata
^
axivijTa xal
$
^(optara Bew-
pei, ov;Xov. El 8e ti cVtiv atoiov xal bx(vi|tov xal
^toptatdv, pavepbv Sti 8ewpT)ttx5it tb yvSvat. OS
jxe'vTOi fuaixrfi
ft
( itepl xivyjTwv
Ytp
Ttvwv i
t
tpuaixi]),
Principia et causa entium quseruntnr, et patet quod
prout entia sunt. Est etenim aliqua sanitatis bonspquc
habitndinis causa ; mathematicorum quoque principia, ele-
menta, et causae -sunt : et simpliciter omnia intellectualis
scienlia, sire aliquo modo intellectu participans, circa
causas, et principia, aut certiora, aut simpliciora, est.
Attamen hac omnes circa ens aliquot! , et quoddam genus
circumscribcntes, de eo tractant, sednonde ente simpli-
citer, nee prout ens est, neque ipsius quid est, ullam ra-
tionena faciunt : sed ex hoc
,
quaedam sensu illud manife-
stum facientes, qutedam suppositione ipsum quid est , acci-
pientes , consequenter ea qua; per se generi insunt , circa
quod sunt, aut magis necessario aut debilius demonstrant.
(2)
Quare manifestum est , non esse demonstrationem sub-
stantia! ipsiusve quid est ex tali indnclione , sed alium ali-
quem manifestationis modum. Similiter aulem nee si est,
ant non est genus , circa quod tractant, quicquam dicunt,
eo quod ejusdem intelligentiae est, et ipsum quid est mani-
festare , et si est hoc.
(3)
Quum autem pliysica etiam circa
quoddam entis genus scientia sit ( etenim circa talem sub-
stantiam est in qua princi|4um est motus et status, qui in
ea sunt
),
patet quod nee actira nee factiva est. Factivaram
etenim in faciente principium est, aut intellectus , aut ars,
aut aliqua potentia ; activarum vero, in agente elect io ; idem
enim agibile et eligibile. Quare si omnis intellectus aut acti-
vus , aut factivus , aut speculativus est
,
pliysica speculativa
quaedam profecto erit, sed speculativa circa tale ens
,
quod
possibilee$tmoveri,et circa substantiam ralione utplurimum
concipiendam , sed non separabilem. (4) Oportet antcm
ut non latest, quomodo ipsum quid erat esse , et ratio sit.
Nam absque hoc quaerere , nihil est facere. Sed definito-
rum igitur, et ipsorum quid est
,
quaedam quidera ita sunt,
ut ipsum simum; quaedam, ut ipsum concavuin. DifTe-
runt autem haec, quoniam simum quidem una acccptum
est cum materia. Est enim simum , concavus nasus : con-
cavitas vero absque materia sensibili. Si cuncta igitur phy-
sica ita ut simum dicuntur, ut nasus, oculus , facies, caro,
os, et omnino animal, folium, radix, cortex, oinnino
planta ( nullius enim eorum ratio absque motu , sed sem-
per habet materiam
)
, manifestum est, quomodo in Plry-
sicis oporteat ipsum quid est quaerere, et detinire, et cur
etiam de quadam anima%peculari
,
physici sit
,
quae quidem
non sine materia est.
(5) Quod igitur physica speculativa
est, ex his patet. Sed et mathematica speculativa est. Verum
si immobilium et separabilium, adhuc non est manifestum :
quod autem aliqua mathematica, prout immobilia , et prout
separabiiiasunt,speculatur,dilucidumest. Quodsi quippiam
est immobile et perpetuum et separabile, patet quod specu-
lativa; est cognoscere ; non certe quidem physicas (demobili-
Digitized by Google
(iOM.) METAPHYSICORUM LIB. V. CAP. II.
[121,121.] 5:5
0&81 pa8r,u.aTiX7Jc, aXXi jcpoxipai au-^oiv.
()
'H uiv
If ip
gpuaix^) Trspl aj^topicrca uiv aXX' oux axi'vrjTa , ty,c
51 |xa0r,aaTx5ic fvia icepl axtV>)Ta (xlv 06 ^wpiari
8'
150K,
aXX' wc iv GXt)'
^
8s TpwTT) xal rcspl /wpiiiTa
xal axi'vr,TOt. 'Ava^x*) 81 itavra |xev Ta atria ictSia
sTvat
,
[jiaXtora 8s Tauxa

tauta yap aitta toTc ^avspoic
Toiv fieicov.
(7)
"flats TpeTe av sTev ^iXouo^iai 6sb>pf|-
Ttxat, u.a8r,uaTtx^
,
^uatxij, 810X071x11. Ou yip aSi)-
Xov 8ti t( itou to 6tiov uicap/et , s"v trj xotauTT) tpuorsi
10 6itapysi , xal tJiv tii/.atatr
l
v 8sZ irepl to Ttu-ibrraTov
Ye'voc eTvat. Al uiv ouv OewpYjTixai twv aXXwv li:iaxi\-
(mov atpiTtoTspai , aCr>] 81 t>v Osup^xixuv.
()
"Aito-
ptosis yap av tic icdrepdv ico6' j) irpcoTTj tptXoaotpia xa-
6oXou s'oriv, t) icspt ti ycvo( xa\ cputxiv Tiva u.iav. Ou
IK yap 6 auTo; Tpditoe ou8' iv -tai? (ioiOr^xaTixaTc;, <5XX'
4) uiv Y>>u.eTp(a xal iirrpoXoYta itspi Ttya tpumv stai'v,
^ 81 xaBdXou iraowv xoivij.
()
Et (*lv o3v uJ| ("art tic
ixepa ouata napa t&c tpuaet auvE<ro)xu(ac , f\ cpuoixr)
av sfri itpwTj) imaT^jxi)

t!
8*
fort ti< oucta dx(vi)TOc,
so atSxi) upoTs'pa , xal
<f
iXooospt'a irpioTY) , xal xaOdXou oG-
to>c 6rt itpwTi)- xal irepl too oS/toc
$
8v toutih iv etyj
Otwp^uai, xal ti icm xal Ta 6icap^ovra
f[
iv.
bus namque quibusdam physica est
)
, nee mathematics;,
ed prioris ambabus.
(6) Physica etenim circa insepara-
bilia qiitdem ,
sect non inimobili* ! mathematics vcro non-
nufta sunt circa-immobilia quidem, non tamen separabilia
fortassc, sed ut in materia : prima vero etiam circa separabi-
lia et immobilia. Necesse autem est omnes quidem cansas
perpetuus esse, maxime vero has : hae etenim causae ma-
nifestis divinorum sunt.
(7)
Quare tres utique erunt spe-
culative? philosophise : matheroatica, physica, theologia.
Manifestiim est cnim quod , sicubi divinum exsistit, in tali
natura exsistit; et honorabilissimam oportet circa honora-
bilissimum genus esse. Speculative; itaque ceterisscientiis
praeponendae sunt, bapc vero speculativis.
(8) Dubitaverit
etenim aliquis , utrum prima pbilosophia universalis sit, an
circa aliquod genus, et unam aliquant naturam. Non enim
idem modus est neque in mathematicis : sed geometria qui-
dem et astrologia circa quandam naturam sunt ; ilia vero
universaliter omnibus communis est. (9) Si igitur non est
aliqua alia substantia prater eas quae natura consistunt, phy-
sica profecto prima scieqtia est. Verum si est aliqua substan
tiaimmobilis, haec prior, et philosopliia prima, et univer-
salis sic, quia prima : et de ente, prout ens est , ac quid
est, et quae ei insunt
,
prout ens est , specular! uujus est.
CAP. II.
'AXX* eVeI to 8v to 5tcXwc XeYOfisvov Xs-jfeTOx itoXXa-
(}>K,
Sv v (xlv T]V TO XaTa O"UU.6e&]X0(, iTSpOV 81 TO
36 ('X, dXr|6s'c, xal to tx-?| 3v 6k; to ij/eu8o<, itapa xauxa
8'
iax\ Ta r^jjiaTa ttjc xaTrifopiac, olov to uiv ti, to
81 7toiov, to 81 Ttooov, to 81 icou , to 81 icot!, xal El TI
dtXXo crri(xa(vei -vbv rpo'itov toutov* eti itapa TauTa navra
to Suvaati xal lvepY(a

iitt\ 8^| itoXXaySic Xlytxai to
30 ov, irptoTov irepl tou xaxa cfU|x6s6r)xo< Xex-ceov, 6rt ou-
8su.ia iaxi itspl auto 8s<t>p(a. (a) 2?]u.eiov 8e* ouSe-
(Atot
fop
iirioniu.Ji lmu.sXlf itEpl outou outs itpaxTtxvj
OUTS TCOir.TIXYJ OUTS 8s<Op1)Tlx9). Outs
y^P
8 1C0IWV
otxt'av jtout 8<m <juu.6aive i jEu.a ttj oixia y>vou.evtj* airsipa

Y*P
^o~v

toT< \ilv
Y&p
^8sTav, toT< 81 8Xa6spav, toi?
8'
w^eXiixov oo8lv elvat xuXott tJjv itoirjSstaav, xal
iTs'pav
&>t
tiictiv navxtuv twv jvtcov
*
<5v ou8tvo< laTtv
^
oi.xoSou.ix-)) ico)Tixii.
(3)
Tov OUTOV 81 TpOICOV
ou8' 8 YEwu.etpr]; dsatpsT Ta oStco c\iu.StSr
l
x.6xa toTc
0 cj^jxaotv, 068' si erspdv tart TptY<ovov xal TptYtovov
Suo 8p8ac t/ot. Kal touto euXoYto; 0-uu.icbmi' Sonsp
Yap
5vou.a Tt u-o'vov to c(uu.Se6i]xo< Iotiv. Ato HXa-
tiov Tpoirov Tva 06 xaxSic t^jv oo^tOTtxTiv icspt to u.^j
8v e
,
To;tv. (4) Rial
Yap
ol t5v oo^kiioJv Xdyoi icspl to
46 eruo.66r,xb^ '>; eItceiv u.ixXit;Tn icixvtuv, icdxspov erspov
$ TauTbv u.ou9ixbv xal Ypau.u.aTtxo'v, xal u.oucaxb( Ko-
p(<ncoc xal Kopiaxoc, xal ei nStv 8 av
?j, ix^i ael 8s',
YEyovsv, fiffT* el (xouaixo; Av YpappaTixbc
y*Y
0V
*> xal
Ypau.M.aTixb( wv poocrixdc,, xal 8<rot 8)) aXXoi toioutoi
60 twv Xoy<ov slo(v

^aiveTat
Y^p
to ouu.6s6r,xb
Iffus
x\
too (xi) 8vto5. A9jXov 81 xal ix tS5v toioutcov Xoy*>v
tSv u.1v yip aXXov Tpditov ovtuv fori
Y
tv
**K
"l
Sed quum ensillud, quod simpliciter dicitnr, multipli-
citer dicalur, quorum unum quidem erat, quod secundum
accidens ,'aliud vero quod ut verum, et non-ens, ut falsum
;
praeler haec autem sunt praedicationis figurae, ut quid, quale,
quantum, ubi
,
quando, et si quid alind hoc modo signiflcat
;
item praeter base omnia
,
quod potentia , et actu : quum
igitur ens multipliciter dicatur, primo de eo quod secun-
dum accidens est , dicendum, quod nulla circa illud spe-
culatio est. (2)
Signum autem, quodnulli scientiae curae
est illud, neque activae, neque Tactivae, neque speculativae :
nee enim qui Tacit domum, facit simul quae accidunl domui
facta? : infinita namque sunt. Quibusdam enim deleclabi-
lem, quibusdam noxiam
,
quibusdam utilem, nihil prohi-
bet esse factam , et, ut ita dicam , ab omnibus qua) exstant
diversam : quarum rerum nullius factiva est aedificativa.
(3)
Simili modo nee geometraea quae itafiguris accidunt spe-
culatur, nee si diversus triangulus, et triangulusduos rectos
habens. Et hoc rationabiliter contingit : nam quasi no-
men solum , ipsum accidens est. Quare Plato non male
quodam modo circa sophist icam , ipsum non-ens applicoit.
(4) Sophistarum etenim rationes, circa accidens, ut ita di-
cam, maxime omnium sunt, utrum diversum, an idem,
ir.usicum et grammaticum ; et musicus Coriscus , ac Co-
riscus; et si omne, quod est, non autem semper, factum
est. Quare si musicus exsistens grammaticus factus est
;
et grammaticus , exsistens musicus ; et quaecumque alio
orationum tales sint. Videtu'r etenim accidens, propin-
quum quiddam esse non enti. Hoc autem ex his etiam ore-
tionibus manifestum est. Eorum etenim
,
quae alio modo
se liabent , est generatio et corruptio : eorum autem
,
quae
Digitized by Google
636 [l24IS*.]
tfOopd, twv Si xa-4 uu.6s6)xb; oux saxtv. (b) 'AXX'
Spue XextOv ext irepi tou ou(x6e6>ixoTOt eV
#tov eV
osjfeTat , ti? rj ^u<rt? airou xal Sta tiV aktav forty

Sua yap 85jXov few? eVcat xal Sti t( iitivr^pi oux
s ecttv otuxou. (e) 'Eirel ouv Icttiv ev toT? oust xi usv
del waauTio; e^ovto xai i\ avayxr,?, ou ttji; xaxa to
[Jiaiov XeYOfifVT); dXX* ^v XsyojiEv xtji |ii| evSeyEtjOat
dXX<o;, xa
8'
e^ avayxnc (iiv oux foxtv ouS* det, 6;
8'
eVt to itoXu , auxr) dpj(i| xal 8tt] alxt'a lari xou eTvat
io to au|x6e6r)xdc

8 yip *v
$
u/^x' del jx^d' 6? im to
itoXu, xouxd ^au.EV ffu(i6e6r)xb< eTvat.
(7)
OTov eVi
xuvl av yajxwv ysvYixat xal
tyvyps,
TOuVro ou;*69ivai ^a-
u.ev, dXX' oux av 7rvtyo? xai aXea , 8xt to (aIv det
$ to?
e^ri to itoXu, to S' ou. Kal tov avdpwicov Xeuxbv elvat
16 0"Uf*6e6i)xev {ouxe yap ^
'
1 <>9' *'? ^" T0 *oXu
) > &7>
ov
8'
ou xaxa ou(jt6s6r]xdc. Kat xb uytd![eiv 8s tov oixo-
8df*ov xaxi suu.6s6T)xd?, 8xt OU ItSipuXe TOUTO 7T01SIV
oixoSou-o; dXX' iotxpd;, dXXa ouveSi] taxpbv civat tov
oixoSduov. Kat o\J/07totb? T)8ov9j<; oro^aCo'[XEvoi; icoiv
ao ffeiev av ti &ytetvdv, dXX* ou xaxa -rijv 6i|)icotr)Tixiiv

8tb ouveSi) cpai/iv, xal foxtv <; itout, arcXb>?
8*
ou.
(8)
T<3v (xsv yip dXXtov ivt'oxe Suvaput? eidv at rtotr)-
Ttxat , xoiv
8'
ouoeu.(a xeV7) ou8e Suvajjiii; wpiajjivy]

twv yip xaxa cruu.6e6T]xb< oVctov
^
yivojxe'viov xai to
6 atxtdv foxt xaxa au|x6e67]XO(. "QoV foetSJ) ou irdvxa
eWv ^5 dvdyxYje xai del
$
ovxa
$
ytvdu.eva , dXXat Tot
itXewTa &( eict to itoXu , dvafxii) etvat to xaTa ffuu.6e-
fyxhs Sv

otov oijt' del
006'
6; fei Tb itoXu 8 Xeuxo;
(aoucixo'c isTtv, litel 8e
Y'Y
v'Tal
'
I0Te

X5lT o-ujxSeStj-
30
xb? Etrrai. El 8s jxr) , itiivt' sffrai t'5 dvayxr,?. "Qort
^
CXi) eoTat atTta $j IvSeyajie'vij 7tapa to tb? ^ici Tb
itoXu aXXtoc tou truu.6e6r)xdTOc.
(9) 'Ap^v Se T>)v8i
Xijittsov, icdrepov ouOev Isnv out' det ou6' 6>a'hA xb
itoXu, r| touto dSuvarov. EffTtv apa ti wapi Taura
36 to 8itoTep' etu^s xai xaxi ffuu.6e6r,xo'?. 'AXXa itOTe-
pov Tb &( ln\ to itoXu, to
8'
del ouOevl uicapyet
, ^ wtIv
aTTa d|8ta;
(10)
Ilepi (ilv oSv toutwv So-Tepov axe-
1CT&V, 8tI
8'
e'lClO'TVjfAY) OUX fal TOU OUJX&DTJXOTOC (paVE-
pdv

iTttoT^tui |*sv yip itSoa ?j tou del
$ tou w? iiti
40 to itoXu. n<5<
Y^P
'1 f*a8i5o-eTai yj StSd^et dXXov; Set
Y&p
tuptadai ^ tw del 3| tw b? tei to tcoXu, otov 8tt
o>^eXi[jiov to (xeXtxpaTOv tw itupe'trovTi w? e'ti "b itoXu.
Tb 8e itapa touto ouj^ i^et Xe'yetv, ito'te ou, oTov vou-
|xr,vta

^
yip dei t| 6; eVt to itoXu xat t5j voujXT]via*
46 to 8e oua6E6r,xd; lort irapi Tauxa. (ti) Tt (xev ouv
IffTi to ffujx6e6r,xb? xai Stot t(v' aiTt'av,xat JTffaioTtyui
oux IffTtv auTou, efpr^Tat.
TttN META TA 4>Y2IKA E,
? (026,1027.)
"Oti
8*
elolv dp^ai xal atTta
YW7iTa
xal :p9apT&
&vi tou Yt'YvesOat xal oOetpesOat , ipavepdv. Et yap
0
\$
tout', 11 OLvayx.i)<; icdvT' iffTat, el tou ytyvofiE'vou
xai <j>8Eipofvou
(x^i xaTa oii(jt6e6Y)xb atxtdv Tt dvdyxt)
tlvat. Ild-cipov yip forat to81
^ ou; Hi ye T08I yE-
socundura accidens, non est. (5) Attamen dicendum est
amplius de accidenle, quoad possibile est, qua?nam ejus
natura sit , et ob quam causam sit : simul autem patetnt
et cur ejus scientianon sit.
(6)
Quum igitur inentibus sin 1
quxdam semper similiter se liabentia , et ex necessitate
,
non ea quae secundum vim dicitur, sed quam dicimus , eo
quod non contingit aliter, quaedam ex necessitate qtiidem
non sunt, nee semper, sed utplurimum, hoc principium
et bujus causa est , at accidens sil. Quodcumque enim
non semper, neque utplurimum est , hoc dicimus accidens
esse : (7)
utputa, si sub Cane lempestas et frigus factum
fuerit , hoc dicimus accidisse; non si aestus, aut calor : quo-
niam hoc quidem semper aut utplurimum ; illud vcro non.
Hominem quoque album esse , accidit : nee enim semper,
nee utplurimum; animal vero, non secundum accidens.
Et fabrum sanitatem fecisse , accidens est
,
quoniam non
est aptus ad sanitatem faciendam faber, sed medicus : vc-
rum accidit, fabrum esse medicum. Coquus etiam voluplati
intentus facit quicquam salubre , sed non secundum pul-
mentariam : unde dicimus quod accidit ; et quodam modo-
quidem facit, simpliciter vero minime. (8) Ceterorum et-
enim causx et potentias sunt factivae , horum vero nulla
ars, nullaque potentia determinate est. Eorum enim q
secundum accidens aut sunt aut fiunt, causa quoque se-
cundum accidens est. Quare quum non omnia ex necessi-
tate et semper aut sint ant liant, sed multa utplurimum,
necesse est esse quod secundum accidens est : utputa , nee
semper, nee utplurimum albus musicus est. Quum autem
aliquando fiat, secundum accidens erit : quod si non; cuncta
ex necessitate erunt. Quare materia erit causa contingent
ejus quod aliter accidit quam illud quod utplurimum est.
(9)
Principium autem hoc sumendum est: utrum nihil est,
quod nee semper nee utplurimum, an hoc impossibile?
Prater haec igitur, aliquid est
,
quod utcumque contingit
,
et secundum accidens : sed utrum
,
quod utplurimum
,
quodve semper nulli inest, an aliqua sunt sempiterna?
(10) De his sane posteriusconsiderandum est. Quod autem
non est accidentia scientia
,
patet. Omnis enim scientia
ejus est quod aut semper aut utplurimum est. Qnoraodo
enim aut discet, autalium docebit? Oiiortetenim ut detcrmi-
netur, aut per semper, aut per utplurimum : utputa , febri-
citanti proGcuum melicratum est utplurimum. Quod vero
prater hoc est, non habebitdicere, quandonon,utinnovilu-
nio : nam etiam in novilunio quatenus aut semper, aut
utplurimum : accidens vero, prater haec est. (1
1)
Quid
itaqne accidens sit, et ob quam causam, et quod non sit
ejus scientia, dictum est.

CAP. III.
Quod autem sint principia et causae generabiles et cor-
ruptibiles, absque eo quod generentur et cornimpantur,
manifestum est. Etenim si non hoc , ex necessitate omnia.
erunt , si ejus quod generatur et corrumpitur, non secun-
dum accidens causam aliquam necesse sit esse. Utrum
Digitized by Google
METAPHYSICORUM LIB. V. CAP. IV.
(10-27,1038.)
vT)t<xr el SJ
{],
ou
-
touto Si eav aXXo. Kal outm
35jXov o*ti dVi
XP
V0U d<patpouu.evou 7to 7re7cspa<j|vou
Xpo'vou ffcti M to vuv.
(j)
"flare tfSe awo8avsiTei
voffw v| pia , eav y ISieXOr,

touto 3e lav St<|]oy)
touto
5 8s lav (bdo- xai outwi; ^;ei
U
3 vuv u7cdpxi $
el
twv ftTOVotwv
Tt

olov lav 5r|/^a>j

TOUTO S' tl ifffiiet
Sptuve'a

touto
8'
^toi uicotpx*' >)
ou
&vz' e; ovopiYn
dbtoflaveiTOi J| oux OtnoGaveiTai. 'Opwtw; 8s xav &7tsp-
miS^oT) ti el t4 Yvd(xsva, 8 *uto? Xoyoc*
^
yap
10 ottapxsi touto fv Ttvi, XeYo
Se tb ^ovo?.
(3)
'E5
dlva-piTi? apa icavTa farat t! iffojxeva , oTov to aico6a-
vsiv tov 5vto

ffii\
yap Tt
Y*Y
ovev

^ov Ta ^vavTfa e"v

tS> a&TW crwaaTi

<iXX' ei vooii)
i
(Jta, ouico) , dtXX' eav
toSi Ys'viTai.
AijXov dpa 8rt (xs^P
1 Tlv0<
P
a
^"
ap-
15
^5j<;
, auTT)
8'
ouxs'ti el d(XXo.
(4)
"Eo-tbi o3v *)
tou
oitOTsp' ?tu^sv aC-ni , xai afttov rffi
ysve'ssb); auT>j? ou-
Oev. 'AXX' sl apx^v
irotav xai amov icotov rj dva-
ftarft ^ TotauTY] , TOTspov 6 el; 8Xr,v ?| w? sic to 00
evexa r| 65 s5; to xivTJaav, fiaXiOTa oxeitTSOv.
CAP
so lie pi (tsv ouv tou xbtI au[x6s6T)xb( oVco? dtpefeOw
StwpujTat yip txvSk. Tb Si &
dXr)Oei; 6v, xai uj|
3v >(
^eu8o<, iiretSri irepl ouvfleolv isTt xai Siatpsaiv,
Tb Se ouvoXov icepl |*eptau;bv dvTi<pao-e<o<; ( Tb uiv -yap
aXi)6s? d)v xaTot^aoiv iwl tw 0V|f*|v<p
*X">
T*"v

8'
arofyao-tv liti tm S-ip>j(*ivtj>, to Si t^euSo? toutou
tou (xeptctxou t}|v aVrfyactv

ic5; Ss to Apa t| to o-
pl{ vostv ouu;6a(vsi, aXXo? X^o?" Xsyw 8s to 6cj*a xai
tb
X^P'C
^<rts
^
T0
^T
6
^?
i^' ^v Tt yiYvsoOai ) ou
Ydtp iffrt Tb <j/st8o xai to dXr|6s? s*v toT? itpaYH-aiv,
30 oTov to |v iYa6bv dXr,8s;, to Ss xaxbv eJOu? |su8oc,
aXX' iv 8tavot'a* its pi 8i t4 aitXS xai Ta xi ioTiv
068* iv -cri
8iavo(a

60a (tiv ouv 8si Osup^oai itspi to
o8ti)< 8v xai (X^l
5v, SoTSpOV |7CMTXS7CT'oV. (a) 'Eicsl
8s i) aufiitXox^ Ian xai ij Siatpsoic v Stavot'a dXX* oux
35 iv toT? irpaYnaoi,
to
8'
outw? 3v sTSpov 3v tCv xupita?
(
%
y^P
T0 T
'
- <T
'
C,V
^
^Tl ,C0l0v
^
^T1 1to<rov
^
e
'
Tt "^
ouva7CTSi vj Staipst rj Siavoia
)
, to u.sv di ouf*6e.67]xbi;
xai to &c
dXr,Os; 8v a^sTs'ov

to
Yp
aiTiov tou pviv
ddpio-TOv, tou Ss t?j; Siavoiac Tt itaOo?, xai dpcpoTspa
40 Ttspl to Xotirov y'vo; tou 8vto?
,
xai oux !w Sr)Xoufftv
ouoav Tiva puoiv tou ovto;.
(3)
Atb touto piiv i^st-
o9&), oxsitrsov 8s tou 5vT0? butou t4 b(tib xai Ta?
(Jpyoe; ?j
3v. <|)avspbv
8'
sv oT<; 8io)piaaus0a itspi tou
itocrajf 5? Xsystoi s'xaorov, Sti itoXXayS? XiYat t8 5v.
[U6.IS7.] 537
enim erit hoc, an non ? Slhoc, fict : sin vero non, mlnime :
hoc vero, si aliud. Et hoc modo videlicet , tempore sem-
per dempto a tempore finito, devenies usque ad nunc.
(2)
Quare hie morietur xgritudine, aut vi , si cxiverit : hoc
autem , si sitiverit : hoc autom , si aliud. Et sic deveniet
ad id quod none est , ant aliquid eorum qua? facta sunt :
utputa si sitiverit. Hoc vero, si comederit acuta : hoc vero,
ant est, aut non. Quare, necessario morietur, aut non mo-
rietur. Similiter et si quia ad jam facta ascenderit , eadem
ratio est. Jam enim hoc in aliqno est : dico autem quod
factum est. (3) Ex necessitate ergo erunt omnia futura :
ut mori viventem. Jam enim aliquid factum est, utputa
contraria in eodem corpore : sed si aegritudine , aut vi
,
nondum : sed si hoc factum fuerit. Patet igitnr quod usque
ad aliquod vadit principium : hoc vero non amplius ad aliud.
(4)
Erit igitur hoc ejus quod utcumque contigit , causaque
generationis ipsius nulla. Sed in quale principium el qua-
lem causam talis sit reductio, utrum ut ad materiam, an ut
ad cujus gratia , an ut ad movens , maxime consideran-
dum est.
IV.
De eo itaque quod secundum accidens est , dimittatur :
determinatum enim sufficienter est. Quod autem tan-
quam verum, ens, et non-ens, ut falsum, quoniam circa
compositionem et divisionem est, et omnino circa parti-
tionem contradictionis ( verum etenim aulrmationem in
composito habet , negationem vero in diviso, falsum autem
hujus partitions contradictionem. Quo autem modo
quod simul, aut quod separation est, intelligere accidit,
alia ratio est : dico autem quod simul, et quod separa-
tim, ut non consequens, sed ut unum quid fiat) -. non
enim est falsum , et verum in rebus, (nt quod bonum,
verum; quod vero malum, falsum,) sed in mentc: qua;
vero circa simplicia, et circa ea qua? quid sunt, non qui-
dem sunt in mente. Quaecumque Igitur speculari oportet
circa id quod ita ens, et non-ens est, posterius perscrutan-
dnm est. (2)
Quum autem compositio et divisio in mente,
non in rebus sit,et quod profecto ita est, diversum a proprie
dictis ens est (
aut enim quod quid est, aut quod quale,
aut quod quantum, aut si quid aliud, copulat, aut dividit
mens ) : quod tanquam accidens, et ut verum ens, omit
-
tendum est. Causa enim illius quidem indeterminate;
hujus vero, mentis aliqua passio : et ambo area reliqiium
entis genus, et non extra ostendunt esse aliqoam enlis
naturam. (3)
Propter quod , hajc quidem prajtereantur.
Considerandn autem sunt ipsius entis causa? et prtnei-
pia
,
prout ens est. Manifestum autem est in iis quae de-
terminavimus de eo, quoties unumquodque dicatur, quod
ens multipliciter dicitur.
Digitized by Google
538 [128,149.] TflN META TA *Y2IKA
Q,
a,
p.
(/tM.l
LIBER VI.
CAP. I.
To Sv XefEiat noXXa^wc, xaOairsp' SteiXdu.e6a itpo-
TEpov it talc rapt tou iroaayws
-
ar^ai'vet vip to uiv
x( eW xai tooe Tt, to Se oti ttoiov y| itoobv 4\ twv
aXXuv &caorov.Twv outw xar)Yopouu.s'vwv. (2) To-
6 sauTa^w? os XeyojMvou tou ovto< <pavpbv Stt toutwv
itpwrov 8v to xi loxiv, imp ar,u.atvi xr,v ouotav.
"Oxav jxsv yap efitw|v itoio'v ti tooe
, ?, ayaObv Xsyo-
jxev
^
xaxdv, aXX* 06 Tp(ir)Y_u ?| dfv6pu)itov brav 3s
t( forty, oi Xsuxbv ous Gepptov ouSe xptmi^u , aXX'
10 avSpwitov
7J
Oeov.
(3)
Ta
6'
aXXa XEysrai AVca tw
tou o&tw; cVio; t& puiv icodT7)T? elvoi, t& Si iroid-
TiTa;, t! 8s" ra9r) , t4 Sk 5XXo Tt toigutov. Aib xav
anxopriCEii ti? TOTepov to (JaSiCeiv xai to u^taivEiv xai
to xa0?jo6ai s*xa<TT0v auTwv 3v v) u,^ ov, bpotw; il xai
16 firt twv aXXwv 6tououv twv toioutwv

ouOiv yip auTwv

tWtv outs xa6' a&TO itetpuxbc oute ^wpifcffOai SuvaTOV
ttJ5 ouuia?, aXXi (iSXXov, etrcep, Tb j3aoiov twv bv-
twv Tt xai to xaOqpsvov xai to &yioivov.
(4)
Tbutb
Ss ftSXXov saivETai bVta , SiOTt Ioti Tt Tb uTtoxEfiiEvov
SO auToT; wptofnivov

touto S' (Wtv i, ouot'a xai to xaO'
sxaerov, Sirsp IptpalvETat Iv t^ xaTJiyopta tyj ToiauTrf
to ayaObv yap $\ to xa(hqu.svov oux dtveu toutou Xeya-
Tat.
(5)
ArjXov ouv 6rt 81a Tautrjv xdtxEtvwv exarcdv
iffTlV. "UsTE TO 7TOWTW? 3v xai ou Tt 8v aXX' <5v
26 eTcXwci) ouoi'a av ?*]. (e) DoXXa^w? {xev ouv Xe^e-
Tat to itpwTOv

Sjxtoc Se itavTwv ^ ouota itpStov xai
Xdyw xai yvwtei xai /jpovtf. Twv (*ev ^ap a^Xwv xa-
TY)YOpT)U.IXTWV OUOEV yWpiOTo'v, aUTT) Si U.0V7). Kai TW
Xo'yw 8s touto itpwTOv

avotyxi)
y^P
^v T
<p
^xauTou
30 Xdyw tov xr
t i
ouffta; ^vuicap^stv. Kat tiSevat tot'
oidfis6a SxaaTov paXteTa , Sxav xl Itsxiv b dtvOpwitoc
YvoJ|xsv rl to itup , tiSXXov ?, to icotbv \
to itoabv
^ to
7tou , licel xai butwv toutwv TdT ExaoTov tousv, drav
Tt i(sx\ to noobv 5} to itoibv yvw^ev.
(7^
Kat SJ| xai
36 to icaXat te xai vuv xai asl ^touusvov xai asi dmo~
pOUJJlEVOV, Tl TO 5v, TOUTO IcTTt x(i ^
OU(j{a. ToUTO
yap ol
fi
J
.v ev sTveC (paoiv, ol Se tcXei'w
^
ev, xai of (liv
nsicspaoueva, ol Se aTCEipa. Atb xai ?||.<.Iv xai y.i-
Xtora xai npwTov xai fidvov w; eItieiv irspl tou oCtwc
40 StXOf 8s0)p7]TE'0V Tt ffTlV.
Eas multipliciter dicitur, quemadmodtim in iis qux egi-
musde quotieadic.lis, priusdivisimns. Significat enim aliud
quidem quid est, et hoc quid : aliud vero, quale, aut quan-
tum, aut singula aliorum, qua? ita pnedicantur. (2) Qnura
autem ens tolies dicatur, patet pritnum horuiu ens esse
ipsum quid est, quodque substantiam significat. Quum
enim dicimus quale quippiam hoc, aut bonum dicimus, aut
malum ; sed non tricubitum , aut hominem. Quum autem
quid est, non album, nee calidum, nee tricubitum, ed lio-
minem, aut deum. (3) Cetera vero entia dicuntur, co
quod entis proprie dicti qusedam sunt quantitates, qusedam
qualitales, quxdam passiones, qusedam aliquid aliud tale.
Undedubitaverit aliquis , utram ipsum ambulare, et sanum
esse, ac sedere, et unumquodque borum, ens , an non-ens
sit : similiter et de quocumque ceterorum similium. Nihil
enim borum est per se nature aptutn , neque possibile a
substantia separari : sed magis, siquidem, ambnlans entium
aliquid , et sedens, et sanum.
(4) Htec autem magis entia
apparent, quoniam subjectum eis determinatum est : hoc
autem est substantia, et singulare, quod in tali praedica-
tione apparet. Bonum enim, aut sedens, absque hoc non
dicitur. (5) Patet igitur quod propter banc, illorum quo-
que singula sunt Quare quod primo est ens, et non aliquod
ens, sed simplicity ens, substantia erit. (6) Multis quidem
modis primum dicitur ; attamen substantia , et ratione , et
cognitione, et tempore, [etnatura,
]
omnium primum est.
Aliorum enim categorematum nullum est separable, sed
haec sola : ratione quoque hoc primum : necesse est enim
in cujueque ratione inesse rationem substantia;. Scire
etiam tunc pntamus unumquodque magis, quum quid sit
homo,aut ignis, sciamus, quam quumquale, aut quantum,
aut ubi. Nam et horum ipsorum tunc unumquodque sci-
mus, quum quid sit ipsum quale, aut ipsum quantum
sciamus. (7) Atque etiam quod tam olim quam nunc, et
semper quxritur, semperque dubitatur, quidnam ipsum
ens sit, hoc est, qusenam substantia sit : hoc enim quidana
unum aiunt esse, quidam plura quam unum : et quidam
finita, quidam vero inRnita. Quare nobis quoque et maxime
et primum et sohim ( ut ita dicam
) de ente hoc pacto
,
quidnam sit, speculandum est.
CAP. II.
Aoxei
8'
rj ouota uua'p^Eiv tpavspwtaTa usv Tot; w-
[lastv Sib tb te !Jwa xai Ta (puTot xai xa u.dpia auTwv
ouaia; eTvai tpaftsv, xai tb cpuoixi erwjjtaxa , oTov uup
xai CSwp xai yyjv xai twv toioutwv exao'Tov, xai baa ?|
46 (xdpta toutwv t| Ix toutwv oTt'v, ?) u.optwv
^
ItaVTblV,
oTov Sts oupavb? xai xk u.dpia butou, auxpa xai oe-
Xr,v7) xai $jXiO{. (a) IldTEpov Si aurai (idvat ouotat
Videtur autem substantia exsistere, manifestissime qui-
dem in corporibus : quare animalia, et planlas , et eorum
partes, substantias esse dicimus, acnaturalia corpora, ut
ignem, aquam et terrain , atque talium singula, etquav
enmque aut horum partes, aut ex his sunt, aut parti-
bus, aut omnibus : ut caelum, et ejus partes, sidera, luna,
el sol. (2) Ulrum autem hie sola; substantia; sint, an
Digitized by Google
(>ll"!S, 1029.)
cls'tv -^ xni aXXat, t| toijtwv uiv ouOiv sTEpat 8s tive;,
axsirTSov. Aoxst Jj Ttai ta tou gu> jxstoc nepxta , oTov
STtt^aveiot xai ypaptu^i xai
aTifp^l
xai u.ovd;, sTvat oO-
otat, xai piaXXov ?) to ooijxa xai to STtpeov.
(3)
"Eti
6 Ttapi Ta aicrOiriTa o( [x^v oux ofovTat sTvat oiOiv toioutov,
ol Si irXttw xotl u,SXXov oVra afSta, waitep IIXbtwv to!
t e?8) xii Ti u.a6i)ptaTixi Suo oueta;, TptTvjv Se r>,v
Ttov oiaOrjTwv awptotTcav ouoiav.
()
2iKuaiimo; Se
xai itXei'ou; ouata; airb tou Ivb; apdu.evo;, xai dp^oV?
10 ixdani); oOix(a; aXXigv u.iv oipiOuwv, aXXr,v Si u-EfeOoiv,
iirEtta
^y/jA'
xai toutov 8-}) TOVTpditov etcextei'vei Ta;
ouata;. (sj "Evtoi Si Ta jxev etSv) xat tou; apidpuw;
tt,v aurr,v ejteiv tpaol tpuaiv, t4 Si aXXa iyoptva
,
ypau.u.i; xat InticeSa, |/iypt irpb; t^v tou oupavou
16 ouet'av xai Ta ata8i)Ta. (e) Flepl 8i| toutojv tt Xeye-
Tat xaXw;
$ p^
xaXco;, xai tive; stalv ouat'at, xai wo-
Ttpdv jtat tive; irapi to; aia6r)Ti; ?) oux tint , xai
aurai itiS; siai , xat itOTtpov ian tic; ^wpicrr^ ouata
,
xai Sti Tt xai irio;, ?
4
ouSepua irapi Ta; ais6r]Td;,
to oxtiTTeov, uiroTuicfa>aapiEvot(T^vouo'tav npwTov ti iaTiv.
METAPHYSICORUM LIB. VII. CAP. III. [imill.] 53
\iftxK S' f, ouata, el pd| irXeova^w;, 4XX' iv
wrtapei yE ptdXiara

xai yap to ti ^v eTvat xai to
xaOdXou xai to
y
evo; oue(a Soxsi slvat IxdaTou , xai
TETaprov toutiov to uitoxttu-tvov. To S' uTcoxstuevdv
as eaxi xa6' 00 t& aXXa XeysTat , ixstvo Si auTb ptr,XETt
xat' a'XXou.
(2)
Atb itpSrov itepl toutou SiopiaTEOv

u.aXtaTa yip Soxet sivai ouata TO uicoxeiiaevov wpS-
tov. Toioutov Si Tpo'jtov ptiv T'.va ?) 8X1) X^BTat
,
aXXov Si TpOTtOV
f|
ptOpmq, TplTOV Si TO Ix TOUTtflV
3o Xiyo) Si t^v ptiv CXt|v otov tov ^aXxdv, t^v Si ptop-
(f.J)v to o^fjjjta t5j; iotac, to
8'
ix toutiov tov av-
SptavTa to auvoXov. "Qars d to eTSo? ttj? 8Xt)? rcpd-
TEpov xai ptaXXov 6v, xai tou i; apiipoTv itpoTEpov
EaTat Sti tov auTOV Xdyov. (s) Nuv uiv o3v tuitoj
36 Etpn)Tai ti icot' IbtIv
<i
ouata , Sri to pti) xa6' iiitoxei-
ptivou aXXa xa6
1
ou ta aXXa. Aet Si ptr| ptdvov ou-
tio;

ou
Yap
Ixavdv. Auto te ^ap touto a8ir)Xov, xat
eti ^| CX) ouata ffvETai. El yap pt^| a8r) ouai'a , ti;
iariv aXXi) 5taepsuY. Ilsptaipoupvwv
flip twv dfX-
*0 Xwv ou c^atvETat ou6iv utcoulevov. Ti piiv yap aXXa
Ttov atiiuotTtov ica6r) xai rcotr^aTa xai Suvau.su; , to Si
pujxo; xai wXaTO; xai {Joi9o; itoooT)Ts; tive; dXX' oux
ouaiai

to yap noabv oux ouata, dXXx ptSXXov w uitdp-
/_ei TauTa itpojTto, ixeivd laTtv
^ ouata. () 'AXXi
U ar,v dsatpoupiE'vou ptr^xou; xai itXarou; xai pdOou; ou-
6iv opoiusv &7coXi7cdpiEvov, itXrjv Et ti iVn to Spi^d-
[xevuv uitb toutiov, waTE "rijv CXkjv avdyxri tpatvsaQai
u.dvrjv ouatav outio axoTCOupte'vot;

Xi^oi S' CXr,v
j,
xaO' auT)v ptijTE tI ptrJTE icoobv jx^te aXXo (trjOiv Xe'-
50 ftxai oT; uptarai to bv. "EaTt ydp ti xa8' oS xaTr,-
yopEtTai tout(ov ixaaTOv, $> to eivat e*TEpov xai twv
xaTT^opttov ixdari)* Ti piiv yip aXXa t5j; oueia; xa-
etiam alia;, an tiarum quiilem nulla, sed aliqtiac alias, con-
siderandum est. Vidctur anlein quibusdam, corporis ter-
minos, ut superflciein, lineam, puncture, et unitatem , sub-
stantias esse, et magis quam corpus et solidum.
(3) Item,
praeter sensibilia, quidam non putant aliquid esse tale :
quidam plura, et quae magis sempiterna sunt : sicuti Plato,
et ipsas species, et mathematics, dtias substantias; tertian)
vera, sensibilium corporum substantiam.
(4)
Spensippus
vero ieliam plures substantias, ah uno incipfens, et principia
cujusque substantia; statuit, aliud numerorum, aliud ma-
gnitudinum, deinde animae : et hoc modo extendit substan-
tias.
(5)
Quidam autem, species quidem et numeros eamlein
habere naturam aiuot; cetera vero sequentia, lineas et su-
perficies, usque ad caeli substantiam et sensibilia. (6) De
his igitur quid bene quidve non bene dicatur, et qiim
substantia; sint, et utrum aliquae pntler sensibiles sint, an
non sint, et hae quomodo smt , et utrum sit aliqua sepa-
rata substantia, et cur, et quomodo, an nulla praeter
sensibiles, perscrotandiim est, descripta priino substantia,
quidnam sit.
CAP. III.
Oicitur autem substantia , si non pluribus, saltern quat-
tuor modis. Maxime etenim quod erat esse , et universale,
el genus, substantia cujusque esse videtur s et quartum ho-
rum, subjectum. Subjectum autem est, de quo cetera di-
cuntur : illud vero non amplius dealio.
(2)
Quare primo
de eo determinandum est. Maxime namque substantia
subjectum primuin esse videtur. Tale vero quodam modo
quidem materia dicitur, quodam modo vero forma; ter-
lium vero, quod ex his est. Dico autem materiam qui-
dem, ut aes; formam autem, figuram ideae; quod vero ex
his est, totam statuam. Unde si species prior materia est
,
et magis ens, illnd quoque, quod ex ambobus est, prius
erit, ob similem rationem.
(3)
Nunc itaque quidnam
substantia sit, quasi in delineata figura dictum est, quod
non de subjecto, sed de quo cetera. Oportet autem, non ita
solum : non enim sufficit. Et hoc namque ipsum, non est
manifesturn : et item, materia, substantia fit. Nam si haec
non est substantia
,
quae alia sit , fugit nos. Demptis et-
enim ceteris, nihil aliud remantre videtur : cetera namque,
passiones corporum, et eflectiones, et potentite sunt; lon-
giludo vero, latiludo, et profunditas, quantitates qosedam,
sed non substantia; sunt. Quantitas etenim non est substan-
tia , sed magis cui baec ipsa primo insunt , illud est substan-
tia. (4) Enimveroablata longitudine, latitudine, et profun-
dilate, nihil videmns reliquum , nisi si quid est quod ah eis
determinetur, ut ita considerantibus, materiam sola in ne-
cesse sit apparere substantiam. Dico autem materiam, quae
per se ipsam neque quid, neque quantum, nee aliquid
aliud quippiam dicitur, quihusensdeterminatur. Est enim
quid, de quo singula horum praedicantur : cui Esse, ac
cuiqtie praedicationum , diversum est. Cetera namque de
Digitized by Google
540 [131 133-3
T>iYopeiTai, St) 8 tyj; uXr,;. *Q<jte to ej/btov
xaO* aurb oute tI oute itoubv outs aXXo ouOev luriv.
Ou5: S'f; at airo:pa<rst<;

xai yap aS-rai u7tdpoui xati
ouu.6eSy)xo;. (6)
'Ex uiv o3v toutwv Gewpoutrt eruu>
6 Satvet oustav elvai tJjv CXtjv. 'ASuvaTOv 8s

xai
y^P
to ^loptctbv xai to t<5oc xt oirapj^stv Soxei (jtaXista tvj
ouata, 01b to eTSoq xai tb au^oiv ouafa So'^etev av
slvai (xaXXov XT)? GXt|;. TJ)v [tev toivuv 15 iyufwt
ouui'av, Xryw Ss t))v ex tt,;
8Xi?
xai Tjj; u.op(p5j;, d^e-
10 te'ov Gfftipa yip xat 8>)Xr|. <l>avEpa 81 irw; xai ^ 8Xt).
(6)
IlEpl Se TYJ; TptTT,; CTXETtTEOV aSfY)
Y^P
OITOpW-
TotTT). 'OjAoXofouvTai
8'
ouuiav stvai twv aJffOYjTuv
tive;
, wore Iv TauTai; t)Tits'ov irpcotov.
TQN META TA *rilKA Z, 8. (1029.)
substantia praedicantur ; liaec vero, dc materia. Quare
quod ultimum est per se, neque quid, neque quantum,
nee aliquid aliud est. Neque etiam negationes : etenim hae
quoque secundum accidens erunt. (o) Ex bis itaque spe-
culantibus accidit substantiam esse materiam. At impos
sibile est : etenim separable, etboc quid esse, videntur
maxime inesse substantia; : propter quod species, et quod
ex ambobus, videturesse substantia magisquam materia.
At ilia substantia, quae ex ambobus, dico autem quae ex
materia et forma est , omittenda est. Posterior enim etiam
manifesto est. Manifesta vero quodam modo etiam ipsa ma-
teria. (6) At de tertia considerandiim est ; liaec enim maxime
duhitabilis. Conceditur autem
,
qnasdam esse substantias
sensibilium: quare in his primum quaerendum est.
CAP. IV.
'EitEt
8'
Iv
5pj^5j
SieiXopsOa iroW; 6pt!|ou.Ev tJ)v
16 oO-iav, xai toutwv fv ti eSoxei Eivat to ti rjv Elvat
,
0Eiopi)Tov rapl auTou

itpb E'pyou
fkp
Tb u.ETa6atvsiv
ti; to
Y
vwpi[xJ)TEpov. 'H
Y^P
(*i0|9ic oGtw fivtxai
itSEoi 81& twv ^ttov YVb>p(|ib>v cpucei Et; t4 Yvwpti^a
(t5XXov

xai toSto Epyov la-lv, wffirtp iv Tat? TtpajEut
SO to Ttoirjcai 2x twv Sxaatto aYaQwv t4 SXw; iiyaQa
Ixdo-Tw aYaOa , o&tw; ix twv auTw YvwptjAWTEpwv t&
tyj (puasi Yvwptfia aura Yvwpipa. (2)
Ta
8'
xoVtoi;
YVMpifxa xai itpwTa noXXdxi; TJpEixa tVrl Yvwpiu.a,
xai u.ixpbv
%
oudiv tftx tou bVco;

dXX' Sj*w; Ix tSSv
36 aauXw; ptev y*g>tS)v, auTai Se yvoxjtwv, tb 5Xw; y>w-
ori YvGvat irEtpaTEov, ftETaSafvovTa; , wsitEp tlpvjtat,
Stot TOUTcov auTuv.
(3)
Kal npuTov eitciouev svta
iTEpl auToii XoyuS?, Sti Ioti TO Tt ^v eTvoi ixaTu 8
XsY^Tai xa8' a&To\ Ou
y^P
^irtl T0 w>l Eivat to jjiou-
30 atxw filvaf 06
Yap
xaTa oauTov 3. fioucruoj;.
0
apa
xati sauTov. Ou8s St| touto itSv 06
y^P
T0 oBtwi;
xa9' a&TO tb? ^icitpavEta Xeuxo'v, 8ti oix l<m to itt(pa-
VEt'a sTvai to Xeuxw eIvoi.
(4)
'AXXot (x-Jjv ouSi to l\
a^otv to licttpavE^a Xeuxtj Elvat. Ata ti; Sti Trpdar-
36 EOTiv auTO. 'Ev to apa il\ hiatal Xoy&> auTO, Xe-
Yovti auTO , o5to? 6 Xoyo too t( ^v eIvoi IxaoTw.
"U<tt' t\ to iTTi^pavsta Xtuxrj Elvat ^uti to iirtyavEia
eivat Xsta, Tbj Xeuxm xxl Xaw tTvstt to auTO xai lv.
(b) 'EkeI
0'
eo~ci xai xari Ta; aXXa; xar)Yopia; otjvGstb
40
(
E7Tt
Ytp
Tl UTCOXEIUEVOV IxbtSTW, OlOV Tb> TtOtb) Xat Tbj
TTOOW xat TM ItOTE Xai TW ItOU Xai TTJ Xtvyjoet
),
ffXEKTEOV
ap' ECTt Xoyo; tou ti ^v elvai IxaoTuauTcSv, xai &nap-
/t xai toutoi; to Tt tJv sTvai, oTov Xeuxw avOptiiro) ti
^v Xeux(~i iv6po)iro>. (a) "Eo*ro> 6i\ ^vo,ua autw tut'i-
46 TtOV. Tt ioTl TO ([laTltri Elvat
J
^XX4 (X^jV OOOE TWV
xa6' a&TO Xeyou^evwv 008s touto. *H to 06 xaO' a&TO
Xeystbi St^Si;, xai tootou ^tI to (tEv ix irpoo"80"Ew;,
to Ss ou. Tb (jiJv
Yap
tw auTb dtXXw jtposxEia8ai Xe-
YETat 8 6ptt|ETat, oTov si to Xeuxi) sTvai opiou.Evoc Xe-
to Yoi
Xeuxou dv8pwicou Xoyov

to 8J tw aXXo auxw, oTov
el orr,u.aivot to t|xaTiov Xeuxov avOpwitov, 8e 8p(!Jot to
IjActTtov w; Xiuxtiv

to Si Xeuxb; avSpwno; foxi jaev
Quum autem in principio diviserimus quot modis sub-
stantiam determinamus, ac horum unum quiddam esse
videatur quod quid erat esse, deeo considerandum est.
Prodest etenim transcendere ad notius. Ita namque disci-
plina fit omnibus, per minus nota natura, ad magis nota.
Et hoc opus est, ut in actibus ex eis quae cuique sunt bona
facere
,
quae simpliciter bona sunt, sint cuique bona : i ta ex
sibi notioribus
,
quae natura nota sunt, sibi facere nota.
(2)
Quae autem singulis nota , et prima, saepenumero pa-
rum nota sunt , et parum , aut nihil entis participant. Atla-
men ex eis quae parum nota, sibi tainen nota sunt, conan-
dum est cognoscere
,
quae simpliciter nota sunt, per liaec
ipsa , ut dictum est , transcendentibus.
(3)
Ac prtmo quae-
dam de eo logice dicemus : quod illud est, quod quid erat
esse unumquodque, quod secundum se dicitur. Etenim te
esse, non est musicum esse. Non enim secundum te ipsum
musicus es : quod ergo secundum te ipsum ; nee tainen
hoc totum. Nee enim illud, quod ita secundum se est , nt
superficies alba : quoniam superfictcm esse, non est album
esse.
(4) At vero, nee quod ex ambobus est, est superficiero
albam esse. Quare ? quoniam haec inest. In qua ergo ratione
ipsum dicente, non inerit ipsum, hare ratio est ejus quod
quid erat esse cuique. Quare si superficiem albam esse, est
superficiem laerem esse , album et laeve esse , unum et idem
est. (5)
Quum autem secundum cetera quoque praedica-
nenta composita sint ( est etenim aliquod subjectum cuique,
at qualitati , el quanlitati , et quando* et nbi , et motui
)
;
perscrutandum est utrum sit ratio ejus quod quid erat esse
cuique horum , et utrum insit etiam bis ipsum quod quid
erat, ut homini albo, quid erat albo homini. (6) Sitaulem
nomen ej us, Testis. Quid est vestem esse ? At vero nee eorum
est, quae secundum se dicuntur. An hoc Non secundum se
dupliciter dicitur? et bujusest hocquidem ex additinne;
istud vero non. Hoc enim dicitur, eo quod ipsum, quod
definitur, alter! adjicitur : ut puta, si album esse, deliniens
dicit albi hominis rationem : istud vero, eo quod aliud
ipsi : ut si vestis album hominem significat , ille vero defi-
niat vesteni nt album. Quod autem est albus homo , est
album quidem, non tamen quid erat esse albo homini, sed
Digitized by Google
(1030.)
METAPHYSICORUM LIB. VI. CAP. IV. [l33135.] S41
Xsuxdv, ou (jLEvroi ti ?jv [stvai] XeuxJi Eivat. 'AXXa
tuot-riw clvai apa son t( ^v eivat ti
[?)]
SXwe i| ou;
&rep
^4p
toSs ti ioVt t8 t( 5Jv
eTvai

6Vav
8'
d!XXo
xbt* dfXXou XtpjTai, oux fartv foep to8 ti, oTov & Xeu-
t XtK oEv8pwltO< OUX EOTIV OKtp TOOE TI, ctlUp TO TO$C TI
Tali; ouaixi; &7tapei jxdvov. "Core to ti 3Jv eTva{
iaxiv oawv 6 Xo'^o? soViv iptaptd;.
(7)
'Optapibs
S*
estIv
oux av bvopa Xdvw touto o-ju.a(vj)
(
tovtsi; yap av eiev
ot ),df
oi Spot ' loTai yap 8vou.a 6twouv "kofia toutov,
IC mote xal ^1 'IXii? 5ptau.ii; lotai
),
aXX" E'iv Ttptoxou
tivo; ?) xoiauxa
8'
loVtv 8sa X^Y*tai u.i| tw aXXo
xaT* aXXou Xe'yiu6i. Oux sVrat apa ouOevi twv (jt-Jj
Yevou; clStetv uitapjrov to ti ^v stvat , aXXi toutoi? pid-
vov TauTa yip Soxet oi xaTa (astov^v Xe'yeoOoci xal
U itddoc, 0O8'
ox ouft6s6>ixd(* <JXXa Xdyoc "-iv forai
IxdaTOU xal twv aXXwv ti <r>]u.atvet, iai T) ovofia, Sti
to'Se TtjiSe Gitap/Ei , rj dvTi Xo'you aicXou dxptfiso'TEpov
bptaptb;
8'
oux eVtai ouos to t( ^v eivat. (s) *H xal
6 8pio[xbi; wottEp xat to ti Ioti itXeova/w? XeytTai
*
90 xal yap to ti lotiv gva [xiv rpdreov cnrju,aiv(i tJ)V 06-
aiav xal to tooe ti, aXXov Se exaorov twv xaxriYopou-
o-EvMv, troadv, irotbv xat Sera dfXXa xoiauxa. "Qttsntp
yip xat to *<mv urcdp/Ei iraotv aXX'
ofy
bpotwc, aXXi
Tt[ U.EV TCptOTtO; TOl?
8'
iicou.t'vwc ,
oCtoi xal TO ti icrxiv
% airXwi; jisv -ctj oueta ir5? Si toT( aXXotf xal yap to
itotov Epoi'utO' av ti eVciv, wots xal to itotbv toiv ti iaxi
uiv iXX'
oty
aicXut, iXX' uanEp litl tou (iJ) 8vtx
Xoyucuf ipaot tive( eTvai to ixJ| ov oij( ottXS? aXXi u.^i
ov, outw xal to koio'v. (t) Act u.ev ouv axoirttv xal
to to icok 8ei Xe'yeiv rcepl exaorov, oO fi^v ptSiXXo'v yt ?| to
tzmi; tjti. Atb xal vuv itel to XeYoguvov epavtpdv,
xat to x( ^v tTvst 6u.o(wc; ujcapSei icpcatos
t^
v xa^
aicXw( x5j ouota, E?xa xal toT; aXXot(, otsnep xal to
ti tVtiv, ouj( a7cXS>( t( 5[v eTvai, aXXi itouo ?, itoaSi
& ti ^v (tvat. AeT yap ^ ou-wvufibK TauTa tpoivat sTvat
ovra, fj icpovrtdevTa; xal a^aipouvtac, wontip xal to
|xi| iitioT)Tov iitio-njTdv, iteI to ye 8p6dv iort (ai^t
ipuavupiOK ^avat ja^te wauTU , aXX' oxntsp to ia-
Tptxov tiji irpb; to auTO u.iv xal ev, ou to auTO 8s xal sv,
40 ou jxtvTOt ouSi 6|XUvu|X(iK* ou8 yap laTptxbv ooiuia xat
IpYov xal dXEuos XE^ETai oute bfiiovufito; outs xa6' fv,
dXXa npb< sv. Tauxa (liv ouv &7roTs"pt>K ti? !6sXst
Xtysiv 8iatpepi oMw ' ixstvo 81
<f
avepbv 6rt 6 itpu-
TbK xal aitXw; 6piou;b? xal to ti 5jv sivat twv ousimv
ti Iot(v. (io) Ou
hV
dXXa xal twv aXXwv 81*0(0); sort,
itXijv ou irpwTw;. Ou yip dvaYxi), av touto TiOwpsv,
toutou bptffjjtbv tTvat 8 av Xoyw to auTO ar,u.a(v)),
aTXa Tivl Xoyw
-
Touto
8*
iav vb?
^
, u.^ Tij) auvs-
/eT wffiCEp 4) MXia; v| 8aa ouvosVu^w , aXX' liv icra^wi;
o
Xs'yetoi to fv. Tb
8*
?v
X^Y'"
wortEp to Sv

to 84
8v TO [Jtiv To8( TI , TO 8 7t0O0'v, TO it TtOlOV TI (TT)U.a(-
\tt. Alb xal Xtuxou dvOpoWou firtai Xdyo; xal 8pt-
vfidt* dXXov 81 Tpdnov xat tou Xeuxou xal ouofac
vestem esse, utrum est quod quid erat esse aliquid, aut sim-
pliciter, an non? Ipsum enim quod quid erate&se, est ipsum
hoc quid erat esse. Quum vero aliud de alio dicatur, non
est ipsum hoc quid : ut homo albus, non est hoc quid, si
ipsum quidem hoc quid substantiis solis inest. Quare
quod quid erat esse, illorum est quorumcunque ratio est
deflnitio.
(7) Oeflnitio autem est, non si nonien idem quod
oratio signilicet ( omnes etenim sermones, definitiones es-
sent : erit namque nomen idem cuicumque sermoni
,
quare
et Ilias deflnitio erit ) : sed si primi alicujus sit. Talia
vera sunt, quaecumque dicuntur, non eo quod aliud de alio
dicatur. Non ergo ulli eorum qua; non sunt species gene-
ris, inerit quod quid erat esse , sed his solum : tuec enim
vldentur, non secundum participationem et passionem,
nee ut accidens dici. Sed oratio quidem cujusque, etiam
aliorum erit quid signifirat, si nomen sit, quod hoc
huic inest : aut pro simplici oratione, certior. Delinitio
vero non erit, neque quod quid erat esse. (8) Aut deflnitio
quoque, ut et ipsum quid est, multipliriter dicitur. Etenim
ipsum quid est, uno quidem modo substantial!), et hoc
quid significat : alio vero singula eorum qua; prtedicantur,
quantitatem, qualilatem, et quaecumque cetera talia sunt.
Quemadmodum enim et ipsum est inest quidem omnibus,
non tamen similiter, sed huic quidem prlmo, illis vero con-
sequenter : ita et quod quid est simpliciter substantia!, ce-
teris vero qaodani modo. Etenim interrogare possimus
,
quid est ipsum quale. Quare et ipsum quale est eorum
quorum est quid est, non tamen simpliciter, sed sicut de
non-ente logice quidam aiunt esse ipsum non-ens , non sim-
pliciter, sed non-ens , ita et ipsum quale. (9) Oportel igi-
tur et considerare
,
quomodo de quocumque dicere deceat,
non tamen magis quam quomodo se habeat. Quare nunc
quoque quum manifestum quod dicitur sit, ipsum etiam
quod quid erat esse, similiter inerit primo quidem et sim-
pliciter substantia;, deinde ceteris , sicut et ipsum quid est
:
non simpliciter quid erat esse, sed qualitatiaut quantitati
quid erat esse. Oportet etenim , aut anpiivoce ista esse di-
cere , aut cum addilione, vel ablatione : sicut et quod non
scibile, scibile. Nam rectum quidem est neque a>quivoce
dicere, neque eodem modo : sed quemadmodum medici-
nale , eo quod ad idem quidem et unum, non autem idem et
unum , non tamen etiam aequivoce. Nullum etenim medi-
cinale corpus, opus et vas dicitur aequivoce, neque secun-
dum unum, sed ad unum. Msec igitur quomodocunque
dicere quis velit, nihil diflert : illud autem manifestum est,
quod qua; primo et simpliciter deflnitio , et quod quid erat
esse, siibstanliarum est. (10) Atqui ceterorum quoque simi-
liter est, non tamen prlmo. Non enim est necesse, si hoc
ponamus, hujus deflnitionem esse quodcumque oratione
idem significat, sed quod aliqua oratione : hoc autem si
unius sit, non continuatione, sicuti Ilias, aut quaecumque
conjunctione, sed si quoties dicitur unum. Unum autem
dicitur, sicuti ens. Ens autem quoddam, ipsum hoc quid,
quoddam quantum, quoddam quale quid significat. Quare
et albi hominis erit oratio et definitio : alio vero modo,
et albi et substantia;.
Digitized by Google
5-12 [[35,138.] TON META TA *T21KA Z, i, <;. (1030,1031.)
CAP. V.
"Eyti
8'
airopiav, lav ti? (*-)| tp5) 6piou.bv e7vai tov
ex TOOoSe'cew; Xdyov, x(vo? larai 6picru.b; xiov ouy anXwv
siXXa ffuvStSuad(XEV(i)v; Ix itpoadco'ebic yip ava-piai Sr)-
Xouv. A'yw
8'
oTov, fort 8l< xal xoiXdxTK, xal aipio-
r>i( to ex twv SuoTv Xeydpirvov, t<3 to'Ss, e"v xaSSe , xal
ou xaT& uu(xe6>ixd? ye ou
^'
h
xoiXdtij? ou8' <) aipdn);
7toi9o; t5)<;
f
ivo'c , dXXa xa8' auxr'v

ouS' u>c TO Xeuxbv
KaXXta t| av8pwTC<o, 8ri KaXXta; Xeuxbc 5 auu.6e'6Y)xev
ovOpwiTft) elvai, aXX' <!)? to dppev tm (cow xal to foov
o tw 7T0(rw xal itavO' 8a Xs'Y'Tai xa8' aura &7rdp"/etv.
(2)
TaoTa
8'
Isxlv iv 8W? uxapy^ei y| 8 Xdvo< r| tou-
vopia, oS sVtI touto to wa8o;, xal (r)| IvSe'yrrai 87]X5-
vat
yjpk,
Ssirep to Xeuxbv dfveu tou dvOptorcou IvSe-
yeTat , aXX* ou to OrjXu dfveu tou wou. "Qote toutuv
ik to ti ^v eTvat xal 8 6pi<ru.b<;
^ oux iVrtv ouOevo? ?, low
aXXui;, xaflaicep eipifraasv. (s) "Eo-ti
8*
dbcopfa xal
IWpa wepl aurwv. EI fiiv
y
ap to auto egti oijx^ St?
xal xofXn)
{?,
to auTO eVcai to atptbv xal to xoTXov
ei 81 u.r, 8ia to dSuvaxov eTvat eiicetv Tb aipbv aveu
10 tou TrpaYfAaxo? 06 IotI ird8o xaO' auTd (?<m yip to
tu.bv xoiXd-n)? Iv iivt
)
, to fiva o-i[^v eiicetv 5j oux
furiv y) 8l to auxb eV:ai ilprjuE'vov, 81? fl<
xotXi)- ^j -yap
61c fl
o'ija'Ji file
pU
xo(Xt) eVcat. Aib dhoTtov Tb oirdp-
^etv Toi Toioutoi? tb ti ^v eTvat- si 8e
pi,,
el; dficet-
% pov eTatv 8tvl yap Sivl 9ijx^ Iti dtXXo v/orat.
(4)
Arj-
Xov toivuv 8ti [xo'vij;
t5)c oio( Iotiv 8 8pto*|xd;. El
yip xal twv aXXojv xaTiYoptwv, avavxi) lx 7rpoa0^rew<;
elvai, oTov tou ttoiou xal itepiTTou- ofl yip dEveu apt-
Opiou, ouSe to 8t,Xu aveu (uou. Tb
8*
ix. irpooSeVeto;
so
Xeyo) iv ol? ouaGai'vEi 81; to auTO Xtysiv, uoicep Iv
toutoi;. Ei 8k touto otXr,0ei;, ou8i eruvSua^ofxevcov
e'srat , oTov api6|xou ireprrtou'

aXXa XavOavei Sri oux
axpifta; XlyovTai ol Xdyoi.
(5)
Et
8'
elol xal toutwv
o"poi
,
^toi aXXov TpoTtov elixlv
^ xa8aitep IXevdi) icoX-
86 "kayjas Xextov efvai tov bpiatibv xal to ti ?[v elvai.
Uitte (S)Sl usv ouOevb? e'trtai 8pio(xd, ouoe to t( ^v
e!vai ou8evl dicapiet itXi|v Tat? ouj(at(, 681
8'
eVrai.
()
"Oti piev o3v ioViv 8 8piau.bi; 8 tou t{ 3[v eTvat Xdyo?,
xal to Tt ^v elvai
?|
pdviov tmv ouuiwv IotIv >| u-aXiara
40 xal TcpioTw; xal 5nXw(, 8?jXov.
CAP
HoTepov 8e TauTdv laxiv t) iTcpov Tb ti ?v eTvat xal
exasTov, ffxcirreov. 'Effri.YCtp ti itpb fpyou itpbt t),v
icepl t^{ oudi'a? crxs'i^iv

eVavrdv Te yap oux d^Xo SoxeT
elvai t5j? eauTou outri'a?, xal to ti ^v eTvai XeyeTai eT-
45 vai
*| Ixaoxou ouoi'a. (s) 'Eitl jxlv 8^ toiv Xe^ouivwv
xati auu.6e6r)xb<; 8d^etev av frepov elvai , oTov Xeuxb?
av8p&Mto? irepov xal to Xeuxui avOpwitw eTvat. El
yap to auxd, xal to avOpwitw elvai xal to XeuxS div-
8pb)icw xb auxd- xb auxb yip avSptoico? xal Xeuxb? d(v-
M Opuicot,
6k ^aoiv, fiaxe xal to XeuxS iv8p(oitt^ xal to
Habet autem dnbitationem , si quls Don dicat definitio-
nen esse earn quae ex additione fit orationem : cujus erit
definitio eorom quae non simplicia , sed copulate sunt? Ex
additione enim necesse est manifestare. Dico autem, utpnta,
est nasuset concavitas, et simitas, qnod ex ambobus di-
citur : eo quod hoc in hoc, et non secundum accidens est
vet concavilas , vel simitas
,
passio nasi , sed secundum se :
nee ut album CalliaC, aut homini, quoniam Callias albus,
cui accidit homini esse ; sed ut masculum animali, et aequale
quanto, et cuncta quae per se esse dicuntur.
(2) Hiec sunt,
in quibus inest aut ratio, aut nomen ejus, cujus hacc passio
est : et non contingit separatim ostendere', sicuti album
absque nomine contingit ; sed non feminiunm absque ani-
mali. Quare istomm, quod quid erat esse, et definitio,
aut nullius est, ant si est, aliter est quam quemadmodum
diximus.
(3) Est autem alia quoque de eis dubitatio. Si
enim idem simus nasus, et concavus nasus, idem erit si-
mum
,
et concavum : quodsi non
,
propterea quod impos-
sible est dicere simum absque ipsa re, cujus per se passio
est (nam simum est concavitasin naso), nasum simum aut
non est dicere, aut bis idem erit dictum, nasus nasus con-
cavus. Nasus namque simus, nasus nasus concarus erit.
Propter quod , inconveniens est talibus inesse quod quid
erat esse 1 quodsi non , in infinitum progredietur : naso
namque naso simo aliud inerit. (4) Patet igitur quod so-
lius substantias definitio est. Si enim et ceterorum quoque
praedicamentorum , necesse ex additione esse, nt qualitatis
[paris?]et imparls : non enim sine numero; nee hujus
quod est femininum, sine animali. Ex additione autem
dico, in quibus accidit bis idem dicere, sicut in istis. Quod-
si hoc verum est, Deque copulatorum erit : ulpote, nomeri
imparls. Sed latet quod nunc non accurate dicuntur ora-
tiones. (b) Si autem et istorum sunt definiliones , aut alio
modo sunt, aut ( sicuti dictum est ) multipliciter est dicen-
dum , definitionem , et quod quid erat esse. Quare hoc
quidem modo nullius erit definitio, nullique inerit quod
quid erat esse, nisi substantia ; illo vero modo, erit
(6)
Quod
igitur definitio est ipsius quid erat esse oratio, et quod
quid erat esse aut suhstantiarum solum est, aut maxime
primo et simpliciter, manifestum est.
VI.
Utrum autem idem est , an aliud ipsum quid erat esse, et
unumquodque, perscrutandum. Proderit etenim aliquid
ad considerationem de substantia. Nam et unumquodque
non Tidetur aliud esse a sua substantia; et ipsum quid erat
esse, dicitur esse uniuscujusque substantia. (2) In iis igitur,
quae secundum accidens dicuntur, videri possit aliud esse :
utputa , albus homo aliud est , et album hominem esse. Si
enim idem est, eliam hominem esse, et album hominem
idem : idem namque homo , et albus homo, ut aiunt
.- quare
et albus homo, et homo. An non necesse est quaecumque
Digitized by Google
METAPHYSICORUM LIB. VI. CAP. VI.
(1031,1032.)
dvOpwitw. *H oux dvafxr,, Soa xaxi auuSe&fjxd;,
eTvai Tauxa

ou yip woauTW{ t4 axpa yiyveTai TauT*-
(3)
'AXX' few?
y' Ixeivo So^eiev iv outxSaivnv, t4 axpa
yiyvioOai xautl xaxa cruu.6e 675x01;, olov xb Xcuxw eTvai
6 xai -cb uouaixw eTvai SoxeT
8'
ou.
(4)
'Eicl Se xwv
xofi' auxi Xeyo|xsvo)V Ael avdyxT) xauxbv eTvai

olov tX
Tive; eiaiv ouaiat wv Fxepai u.yj eiaiv ouoi'at arfii lyucrei?
etipai irpdrepai, ofa? <paol xa ISe'a? eTvai xivn. Et
yip eixai ixepov aixb to dyaftov xai to aya8w elvai, xai
10 Cov xai to (.><.> , xai to dvxi xai to 6*v, ?oovxat aXXai
x* ouciai xai :puci? xai {Stat icapi xi? Xeyope'va?, xai
irpdxepai oOaiai ixetvat, ei xb t( ^v eTvai oici'a lix(v.
Kal el uiv anoXeXufAevai iXXrjXwv, xwv (asv oux foxai
ii:i5x^(jiii , xi
0"
oux iorai dvTa ( Xeyw 8e to artoXeXu-
16 c8at, il u.tjt xw ayaGw auxcji Orcdp^ti to eTvai ayaOfji,
(*r,T6 xoiixw xb eTvat ayaoo'v)* fcncr/jM| yip ixaoxou
eoxlv tfxav xb ti rjv Ixeivw eivai yvwjxev.
(5)
Kai eVi
aya&ou xai xwv dtXXwv Su.oi&>; tfii' wot' tl jiT]8i xb
dyaOw eTvai dyaodv, ouoJ to oW 8v, ouSs xb ivl iv.
w 'Ouotwc 85 Ttavxa ioxtv v) ouOiv x4 ti t|v eivai

wot' tl
(ivjSs to ovTi St, ou8i twv aXXtov ouOev. (s) "Exi w (xJ|
u-apyet ayaOw eTvai, oux dyaOdv. 'Avdyxri apa Iv
eTvai xb dyaObv xai dya6w eTvai xai xaXbv xai xaXw
eTvai, 6*<ra pif, xax' aXXo Xeyexat, dXX4 xaO* aOxa xai
as irpwxa. Kai yap xouxo ixavbv lav oraxpyy], xav (jl^|
^
eiorj

(/.SXXov
5'
10104 xav >) eiSii.
(7)
"Apia 8e 85j-
Xov xai Sxi eiitep elolv ai ISeat oia; xive<
f
aotv, oux
Itrrai xb Ciicoxeipievov ouoi'a- xauxa; yap ouota; fxlv
avayxatov eTvai, (xf, x8* Giroxeifxevou Se* loovxai
y4p
30 xaxi (xlOeiiv. (s) "Ex xe S\ xodxwv xoiv Xoyuv tv xai
xauxb ou xaxa oupi6e6yixb; auTO exaoTOv xai to ti yjv
eTvai, xai 8ti
ft
xb e'ltfaxao'Oai Ixaorov, xouxd ^oxi xb
ti lqv eTvai ^icioxaadat, wore xaxa t})v exQcotv avayxK]
Sv ti eTvai oEu^ii).
(9) To 8e xaxa ouu.Ge6/,xbi; Xeyd-
36 [xevov, oTov xb piouoixbv
\
Xeuxdv, 8i4 to Sixtov <jy)u.ai-
veiv, oux &Xr|dt; eweiv d>? Tauxb xb xi i[v eTvai xai auxd-
xai yip S oua6e'6]xe Xtuxbv xai xb ouu-Sefirixdc;
,
6>5t' ?ort piev >( TauTov, eoxi 8e w? ou tbuto to ti ^v
eTvai xai auxd * xb jxev yap ivOpioicoi xai xb Xeuxw av-
40 OpoWb) ou xauTO, tw itaftei 8s TauTO.
(10J
'Atottov
o* av <paveii) xav it ti< ixaorco dvojxa OeTxo xwv xi ^v
eTvaf ferai yip xai reap' ixeTvo aXXo, olov to! ti ^v
eTvai fmrcp ti ^v eTvai (titmo) e*xepov. Kaixot xi xuXuei
xai vuv eTvai evia e06u; xi ?jv eTvai , einep ouaia xb x( ^v
W eTvai ; 'AXXo ur,v ou fxdvov iv, aXXa xai 6 Xdyoc 6 auxbf
auxoiv, &><; 85jXov xai i*. xwv eip^aevojv

06 yap xaxi
eru[i6e6)xb; v xb ivl eTvai xai It.
(11)
"Ext el aXXo
laxat , e!< iiceipov eToiv

xb (xev -yap foxat x( ^v eT-
vai xou ivo:;, xb 8s xb ?v, woxs xai eV ixefvwv & au-
10 xb foxai Xdyo?. "Oxi ptev o3v iitl xwv npwxwv xai
xaO' auxi Xeyou.evwv xb ixaaxw tTvat xai e*xaexov
t
xb auxb xai iv Joxt, 8ijXov.
(12)
01 Se oo^ioxixol
?Xey^oi icpbj t}jv Oeoiv xauxrjv ^avepbv 5xi x5j aux^
Xuovxai Xusci, xai el xauxb 2wxpaxr|; xai Zwxpaxet
[l3

I3S.] 543
secundum accidens , eadem esse? noil enim extreraa syllo
gismi similiter eadem fiunl. (3) Sed fortassis illtid videatur
accidere, extrema eadem secundum accidens fieri : utputa,
album esse, et musicum esse. Vjdeturautem minime.
(4) In
lis autem, quae per se dicuntur, semper necesse est eadem
esse : ut si quae substantia} sunt, quibus diversae substantia:
non sunt, nee ali.ne naturae prions; quales aiunt aliqui es.se
ideas. Si enim eril aliud ipsum bonum, et bonum esse; et
an mal et animal esse ; et ens esse , et ipsum ens : erunt et
alio; substantias et naturae ac ideae
,
practer eas quae dicun-
tur : et ills priores substantia;, si ipsum quod quid erat
esse , substantia est. Et si dUjunctae ab se invicem, liarum
quidem non erit scientia , illae vero non erunt entia : dico
aulem disjuncta esse, si nee ipsi bono est esse bonum , ncc
liuic, exsistentia boni. Scientia namque cujusque liaec est,
si cognovimus quod quid erat illi esse. (5) Ac de bono
et dc ceteris similiter se habet. Unde si neque ipsi bono
esse bonum, nee ipsi enti ens, nee ipsi uni unum. Simi-
liter autem omnia sunt, ant nihil est quod quid erat esse :
quare si nee ipsi enti ens, nee celerorum alicui. (6) Item,
cui non inest bonum esse, nou bonum est : necesse est
igitur, unum esse bonum, et bonum esse; et Iionestum,
et Iionestum esse, quaecumque non per aliud dicuntur, sed
prima et per se. Etenira hoc sufficiens est , si exsislit , etiam
si non sint species : fortassis autem magis, si species sint.
(7)
Simul autem patet etiam , si ideac sunt quales eas qui-
dam aiunt, quod non erit subjevtum substantia. Has
enim substantias necesse quidem est esse , dici vero de sub-
jecto non necesse : essent enim secundum participationem.
(8) Ex bis itaque rationibus, unum et idem est non secun-
dum accidens ipsum unumquodque et quod quid erat esse :
et quod scire unumquodque, hoc est , ipsum quid erat esse,
scire : quare , secundum sepositionem necesse est unum
quiddam ambo esse.
(9)
Quod autem secundum accidens
dieitur, ut musicum , aut album, propterea quod duplex si
-
gnificat, non est vemm dicere quod idem sit quod quid erat
esse, et ipsum. Etenim cui accidit album, etiam accidens.
Quare quodam modn quidem est, quodam modo vero non
est idem quod quid erat esse, et ipsum : homo namque, et
allius homo, non est idem; passione vero, idem. (10) Ab-
surdum autem appareat et si quis nnicuique ipsorura quid
erat esse, nomen imponat. Erit namque etiam prater illud,
aliud , velut ei quod quid erat esse equum , aliud quod quid
esse. At vero quid prohibet nunc quoque e vestigio esse
quaedam quid erat esse, si substantia quidem est quod quid
erat esse? Enimvero non solum unum, sed ratio etiam eo-
rnm eadem , ut ex diclis patet. Non enim secundum acci-
dens unum est unum esse , et ipsum unum. (I I) Item si
aliud erit, in infinitum procedet. Etenim hoc quidem erit
quid erat esse unius; illud vero ipsum unum : quare de il-
lis qnoque eadem ratio erit. Quod igitur de primis, et
quae per se dicuntur, unumquodque esse, et unumquod-
que, idem et unum est, patet. (12)
Sopbisticae autem
ad hanc positionem redargutiones, manifestum est, quod
eadem solutione solvuntur : et si idem Socrates, et Socratem
Digitized by Google
TON META TA <I>r2IKA Z, . 544 [ns140.]
eTvat

o&8iv yap Sta^epet ouxe ei; <v s
,
pMxr<Miev 5v xt<,
ouTt i? Sv Xuwv im-c&ypi. Ilto? ptiv ouv to ti ?jv eT-
vat xauxbv xat itS; ou xautbv Ixatrrw, efpY)xat.
CAP.
T5v Si ytyvo|Mvo>v Ta
r
1^7 9<5l
T'*f
,rta,
5
Ta Si
ts^vt), t& Si dfotb tbutoubtou. IlotvTa Si toi ytyvdjAtva
into xs xtvo< ytyvexat *" ^x Tlvo
?
xal *' To Si ti Xeyw
xx9' xaaxr)v xaxriyoptav

y) yip fd8e rj itoiibv
$) itotbv
v| itou.
(3)
Al Si yeve'aet; at |xiv tpuatxat aot( eioriv Sv
<1
yevest; tx tputreoj; io-rtv. To S' o5 ytyvexat , j|v
10 Xiyo[Av 8Xi)v to
8*
69*
00, xSSv <put ti ovtiov to Si x(,
avOpulTOf ^ (pUTOV ?| aXXo Tt XWV TOtOUTCriV, & J^) JAOt-
Xioxa Xsyouev ouot'a eTvat.
(3)
"Aitavxa Si x& ytyvd-
p.eva ?| tpuo-et ?, Te^vjl e/.et CXi)v

Suvaxbv yip xal eTvat
xat u.^ eTvat exasxov auxSiv, xouxo S' laxly ev ixavxco
IS 5Xrj. KaOoXou Si xat l\ o5 ipuotc xat xa6' 8 tpuat;* xb
yip ytyvdu,evov
fy**
?"
<Tlv
>
oTov tpuxbv
4\ 55ov

xat
i<p' o5, JJ xaxct xb eTSo? Xeyope'vi) (puert;
% SptoeiSr'*;*
Gt) S' ev aXXw- avOpoiitoc yap v9pwitov yevva.
(4)
OCxi (*iv ouv ytyvetat xl ytyvdjieva Sta xf]v auotv
so at S' aXXat ycveoetc Xe'yovxat itonjastc. IlSaou S' ei-
olv at Ttoir.oEn;
$
aitb xs'/vi); Jj aitb Suvau.ec;
$ dwb
Stavotac. Touxtov St xtve ytyvovxat xat hat xaixo-
(iotxou xal dtitb xuyi)<; itotpairXrjofw; wsirtp It xot( aitb
(puosw; ytyvou^vot?

evta yap xaxet xauxi xal ix o-ne'p-
a ptaxo? yt'yvexat xat avtu o-7tepu;axo;.
(5)
Ilepl (xiv o3v
xofJxtov Coxepov lizioxurciov

iich
tiyytfi Si y(yvexat
&uv xb elSo? v xj
t{^X?. K^5o Si Xe'yw xb xt ^v
tTvat ixao-xou xal xi)v Tcpo)x)v ouo-(av. Ka\ yip xoiv
ivavxt'biv xpdjcov xtva xb aixb eTSo?* xrj; yap axcpijaecoc
SO oust'a #, ouata
^
avxtxEt|xvi], oTov uyi'sia voctou ixef-
vt)? yip d7couo-i'a SijXouxat
^ vd(xo;,
^
5'
ftyt'eta 6 v x5j
^"X? ^Y
xa^ h "? iiKorJ!**). rt'yvtxai
8^ xb 6y<?
voi^oavxo? oCtok* eirjiS^i xoSt 6y(eta, avayxi) , et 6ytic
faxat, xoSt uitapjat , oTov 6}iaXdx>)xa , ti Si xouxo, 8ip-
35 (Aoxrixa. Kat ouxb>; aet vost, &o av ayayj) etc touto
8 auxb; Suvaxat eo/aTov notcTv. ETtb ^87) <j aitoxouxou
xivTjOi? ito(r,ot xaXeTxat,
$j itl xb &ytat'vttv.
() "flxe
ffua6atvei rpdirov Ttvl 5 &ytc(a; tJjv 6y(etav ytvcaOat
xat r)jv otxtav e5 otxta?, xij? aviu 6Xr,i; x^v f^ousav
40 SXr,v
Jj yap iaxptxiq eVn xat olxoSopttxi) xb elSo? t5j
Oyteiai; xat ttji; otxfa;. At'yto
8'
ouixtav dtveu 8Xr
(
i; xb
xt r,v eTvat.
(7)
TSiv Si ytve'stwv xat xtvijatwy
^
jxiv
vo'rjan xaXttxat,
^
Si Ttoir,ot<;,
fj
jjiev liwb xrj?
ip^l?
xat xou efSou? voyiohs, ^ S* iitb xou xtXeuxat'ou xv]
M voridt itotV|(Jtc. 'Optot'w? Si xat xwv aXXwv xwv jxe-
xa^u ixaoxov yfyvexat " Xyto
8'
oTov el &ytavet, Set
6uaXuv6^vat. Ti ouv iaxi xb SfiaXuvft^vat; xoS(.
Touxo
8'
faxat et 8epu.av6^(rexai. Touxo Si xf Isxt;
xooi. Titotpxet Si xoSt Suv(f xouxo
8'
rj8r| lit' auxw.
0 To of, itotouv xal Sdev d!p/txat t, xt'vridt; xou uytatvetv,
iiv uiv aitb x^vth, xb efSd; e\m xb v xrj <|<uy^ , iv
8'
aitb xauxou.otxou, aitb xouxou
4*
itott xou itotttv atp^y)
(1032.)
esse. Nihil enim differt, nee ex quibus aliquis interroga-
verit , nee ex qitibus solvens obtinuerit. Quo igitur modo
idem etiique sit quod quid erat esse, et quotnodo noo
idem , dictum est
VII.
Eorum autem quae fiunt, qnaedam nalura, quaedano arte,
quaedam a casu Hunt. Omnia vera quae fiunt, et ab aliquo,
et ex aliquo, ac aliquid liunt. Aliquid vera dico, secundum
quodque praedicamentum : aut enim hoc , aut quantum
,
atit quale, aut ubi. (2) Generations veronaturalesquidem
hae eorum sunt, quorum generatio ex natura est. Ex quo
autem fit , ea est quam materiam dicimus : a quo vero quip-
piam , eorum est quae natural aliquid sunt. Ipsum autem ali-
quid
,
homo; aut plants , aut quicquam aliud* si milium, quae
maxime dicimus substantias esse.
(3) Cuncta vero, quae
aut natura, aut arte fiunt, habent materiam. Possibile
enim est et esse , et non esse, eorum unumquodque : hoc
autem est cuique materia. Universaliter vero, et id ex quo
natura, et illud per quod natura. Quod enim fit, habet
naturam, ut planta, aut animal. Et a quo, natura, quae
secundum speciem dicitur, quae ejusdem speciei est : Iwec
autem, in alio est : homo namque hominem general. (4) Sic
igitur fiunt quae per naturam fiunt ; ceterae vero generatio-
nesdicuntur effectiones. Omnes autem elTectiones, sunt aut
ab arte , aut a potestate, aut ab intellects Harum autem
quaedam etiam a casu fiunt, et a fortuna, perinde atque
In iis quae a nalura fiunt. Quaedam enim et illic, eadem
et ex semine,et absque semine fiunt.
(5) Dehis itaque
postea considerandum est. Ab arte autem Aunt, quorum
species in anima. Speciem autem dico , ipsum quid erat
esse uniuscujusque, et primam substantiam. Etenim con-
trariorum quodammodo eadem species est. Privalionis
namque substantia est opposita substantia : nt sanitas op-
posite substantia aegritudinis. Illius enim absentia osten-
ditur aegritudo. Sanitas vero est ratio
,
quae in anima et in
scientia est. Fit itaque sanum , ita intelligente. Quum hoc
sanitas erit, necesse est, si sanitas sit, hoc fieri : utpoU,
aequalitatem : quodsi hoc , raliditatem. Et ita semper intel-
ligil, donee redigat in illud, quod ipse potest ultimum facere.
Sic jam mollis, qui hincfit, efTectio appellatur, motus ad
sanitatem.
(6)
Quare quodam modo ex sanitate sanita-
tem accidit fieri , et domum ex domo, ex ea qui sine ma-
teria , earn quae habet materiam. Ars enim medendi , et
aedilicandi, est species sanitatis et domus. Dico autem sub-
stantiam absque materia quod quid erat esse.
(7) Genera-
tionum autem et motuum , haec qoidem intellects , hare
vero efTectio vocalur : quae quidem a principio et specie,
intellectio
;
quae vero ab ultimo, i|>sius intellectionis efTrclio.
Similiter autem et in ceteris mediis unumquodque fit. Dico
autem, utputa, si convalesce!, oportetaequaliter temperari.
Quid igitur est aequaliter temperari? Hoc. Id autem erit , si
calefiet. Hoc autem quid est? Hoc. Id aulem potestate
inest; hoc vero jam in ipso est. Faciens igitur, et node
convalescendi motus incipit, si ab arte, species est in anima
:
Digitized by Google
(l03J,I033.) METAPHYSICORUM LIB. VI. CAP. VIII. [mo

!.] 5laY
xS> woiouvti thro xiyvr^, Stamp xai iv tm laxptuetv
low$ iicb xou 6apu.aivtiv tj dp^r] , touto &k irowT tjj tp(-
<|<ii

*J
Otpixdnic toivuv | iv tm owu.ati
^
fiipoi; T?fc
ufuiae; 1 **1tTa< Tl auxvj XOIQUTOV 8 iTl [Xt'pO? TTJC
& uvuiai;, ?, SiA itXsidvtuv touto
8'
w^atov to irotouv,
xai to oCtuk uipoc ioxl tt,{ oyitCac xai xyje; oixi'a;, oTov
o( X1801, xai tv iXXcov. IQate xaddncp Xrvrtai, ciou-
vatov Y<v^o6at ti (avjOIv irpouTtap^ot. (sj "Ott uiv ouv
ti u-ipot i dvayx7,<; uirdpStt , <pavspo'v

4\
yap GXtj ue-
IV po?" ivuTtapj^si -pip xai -piyveTai aStr,. 'AXX' dfpa xai
twv ivTiji Xoy<<). 'Au.<poT'p<i> Si Xeyouiv Tone j(aX-
xouc xuxXou? xf ilai , xai ttjv 6Xy|v Xiyovtc; 6xi
x.
a^~
xd , xai to eTSo? 8ti o*/_tju,a xoiovoe

xai touto
1
sari to
Ytvoe el? 3 itpw-tov x8eTai.
'0
SJ| jraXxotic xuxXoc
fyei
16 tv tw Xdyio xj|v CXrjv. 'E o5 Se <>? 6Xr]e y(vTat fvia
XefiTat, orav vtvr|Tat, oux ixsivo ttXX' ixemvov, oTov
6 dvSpiic ou Xi'8oe aXXa Xt8tvoc.
()
'0 5'
(Jvflpwito?
6 u-yiai'vtov ou Xfyexai ixetvo I? o5

aixtov S' Srt v(yve-
Tat ix t5j< OTipiiocwc xai xou oiroxr.uevou 8 Xiyojiev
M TJ)v CXy)v, oTov xai 6 dvOptorroc xai & xapivwv yiyvixcu
bfirfi.
MSXXov uevtoi XtyiTai vtYveodai ix tj? ert-
pviaewc, oTov ix xajivovro; Ift^i v| i; avQpcorcou. Aw
xdpvoiv (iiv 6yiTi< ou X^yeTat , dvdponrot Si xai dfvOpu-
wx uyi^c.
*^
v &
*i
0"Tt'pT)oie dfSr|Xo xai avu>vuu.oc,
K oTov v xaXxS oy^paToc 67roiouotiv $
iv irXCvdoic xai u-
Xoic oix(a;
, ix tovtcdv Soxtt
YiY
1"5'011
^ ^xe' ^x x^~
(xvovtoc;. (to) Alb Saiccp ouo' ixei 15 oZ touto IxeTvo ou
Xsyexai, ouS' ivTautta & givSpia; ^uXov, iXXi irapaYixai
^uXtvoc, ou |uXov, xai ^aXxou; aXX' ou ^aXxtf;, xai Xi-
ao Stvoc 4XX' ou X(6o , xat i, olxfa itXivOtvi) dXX' oil icX(v-
Oot, ivt\ ouo' d>? ix 5uXou Yfyvtxai dvSpia; ?j ix icXivOuv
olxi'a, iav th o^oSpa iiri6X^Trri , oix Jv aTxXS? etitot,
Sta to Stiv u.cxa6aXXovxoc Y^yvEirOai ou , aXX' oi^
urrofievovxo;. Aii (xiv oov touto oCtu; XeYtxat.
CAP.
j6 'Eitl Si ouo" xivi; Te
yy
v,tc" ** YiTfvo'u.vov (
touto
Si Xcyto SOev
^ dpjf^i t?;
Y
,vdoew
^fftl
)
XB^ ^x T,vo
<
(
/oti>> Si jtJj ^ oriprjffn touto dXX'
^
CXr|

JSSt) yip
Stiipiorai 8v Tpdirov touto XeYou.tv ) xai t! yiyytTai
(
touto S" IotIv ^
otpaTpa ?| xuxXof $ 8 ti ?tuj^s t<3v
4ii ofXXtov
),
weririp ouSi to &7toxe(u;(vov Ttotei tov gaXxo'v,
out<o< ouSi t^v
of
aipav, el |x^| xaxa auf*6<6i]xd( , Sri
r| ^aXxrj oiyaipa ortpaipd ioriv, ixeivijv Si icotci. (a) To
yap xtii ti icouiv ix tou SXok 6woxnu.ivou to'Sc ti
irotetv itrci'v. .AeYo S' 6rt tov yaXxbv OTpoYYtiXov
46 itowiv iorlv o5 to arpOYYuXov ?j tV
oipaTpav Ttoieiv,
aXX' t*Ttpo'v ti, oTov to eTSo; touto iv aXXw. El yip
icoiei, ?x tivo av uoioiii dXXou* touto
f^P
uito'xeiTO*
oTov itottiv yaXxijv ffspalpav toCto 8i o8to>( 8ti ix
tou5(, 8 iri j^aXxdi;, toSi itoiet, 8 ion o^aTpa.
60 (s) El ouv xai touto iron! auto , Sr,Xov Sri wcaurwc
icot^oet, xai ^aSiouvTai al ytvecct; iU aitetpov. 4>a-
vepov d!pa 8ti ouSi to (Tooc
,
^
iriS^itore
^p^j
xaXetv
A1IST0TE1.ES. U.
quodsi casu , ab eo quod est facieodi principium illi
,
qui ab
arte Tacit : sic ut fortasiis et in medendo principium a cale-
facicndo fit. Hoc auteut fncit fricatione. Calor itaque in
corpore aut pars sanitatis est, aut sequitur eum slatim
aliquid tale, quod est pars sanitatis, aut per plura. Hoc
auteno faciens ullimum, et ipsum quodaminodo pars est sa-
nitatis et domus, ut lapides , et alia aliorum. Quare quern-
admodum dicilur, impossibile est fieri, si nihil pra>exsi-
stat.
(8)
Quod sane pars ex necessitate exsistet, patet.
Materia namque
,
pars : nam inest htec, et fit. Sed enim
eorum etiam, quae in ratione, pars exsistet. Utroque qui

dem modo dicimus a-reos circulos quidnam sint , et mate-

riam dicentes, quod es , et speciem
,
quod talis figura : et
hoc est genus, in quo primo ponitur : teneus igitur circulus
babet in ipsa ratione materiam. Ex quo vero, tanquam
materia, Hunt aliqua, dicitur, quum fit, non illud, sed ex
illo : ut statua, non lapis, sed ex lapide Tel lapidea. (9) Homo
autem convalescens, non dicitur illud ex quo. Causa
-
est, quia fieri contingitex privatione et subjecto, quod
mus materiam : utputa , et homo et a'grotus fit sanus. Ma-
gi's vero etiam dicilur ex privatione fieri, veluti ex argroto
magis, quam ex homine sanus. Quare sanus esgrotus quidem
non dicitur, sed homo , et homo sanus. Quorum vero pri-
vatio incerta et innorainata est, ut in sere cujuscumque
figune,aut in lateribus et lignis domQs, ex bis videntur
fieri , sicuti illic ex aegroto.
(10) Q
mie sicut nee illic ex
quo , hoc dicitur illud ; nee hlc, statua lignum : sed deriva-
tive dicitur lignea, non lignum; et eenea, et non a; et
bpidea, et non lapis; et domus lateritia, sed non lateres
:
quum neque ex ligno fieri statuam , aut ex lateribus do-
mum, si quis accurate inspexerit, profecto simpliciter
dicet : propterea quod oporteat fieri, mutato ex quo, sed
non permanente. Propter hoc igitur sic dicitur.
VIII.
Quum autem et ab aliquo fiat quod fit ( hoc autem
dico unde generations principium est), etex aliquo (sit
autem hoc non privatio, sed materia : jam enim determina-
turn est quemadmodum hoc dicamns
)
, et aliquid fit ; hoc
autem est aut sphasra, ant circulus, aut quodcumque ce-
terorumevenit), sicuti neque subjectum Tacit ipsum a>s,
ita neque sphacram, nisi secundum accidens, quia rrnea
sphsera, sphasra est; illam autem non facit. (2)
Hoc ali-
quid enim facere, ex omnino subjecto, hoc facere est
Dico autem quod aes facere rotundum, non est ipsum ro-
tundum aut sphcram facere, sed aliquid aliud, utputa
speciem banc in alio. Si enim facit, ex aliquo alio profe-
cto faciat : hoc enim supponebatur, utputa facere aeneam
sphaeram. Hoc autem ita
,
quia ex eo quod est aes, hoc facit
quod est spluera. (3)
Si igitur et hoc ipsum facit, patet
quod similiter faciei , et generationes in infinitum prece-
dent. Manifestum igitur est quod etiain species non fit, aut
quodcumque nominare oportet formam quae in sensibili
;
36
Digitized by Google
646 [l4S144.] TON META TA *Y2IKA Z, 6. (1033,1034.)
Trjv Iv tw aloOriTM fiopf^v,
ou
Y'Y
v*xa,

ou
8*
eVrtv au-
tou fivian, ouSl to t Jjv eTvat

touto yip lortv 8 ev
XXm flfvtx<xi
t?
(
uito TtvvT); f| uirb ipuaewt ft Suvau-Eto;.
Tb Sk
y
aXxrjv o-spatpav eTvat irotei. Uoist
y^p
ix
X
a
^*
b xou xat o-tpatpac* st; toSi yip to eTSot; irotsi, xal <m
. touto atpaipa jraXxr,. Tou Ss oiyatpa eTvat 6lw; el eVcat
Ye'veoie;, ex xivo; Tt eVrai. Aeijaet yip StatpeTOv eTvat
iti tb yiyvofjievov, xal eTvat tb ;xiv toSe to Si toSs
,
Xyi) i" 6ti to pilv BXijv to
8'
eTSoc. El 8^ eVrt oepatpa
10 rb ix tou (*i<jou <rj(.'i!Jla (uov, toutou xb alv iv <ii carat
8 irotet , to
8'
iv ixstvcp , to
8'
fiirav to ysyov0?
,
oTov
^
j^aXxyj acpaTpa.
(4)
4>avcpbv 8^| ix tuv slp^u-Evoiv
8ri to ftJv uc eTSo? rj oosfa XeYopevov ou
Y'Y
veTOtl
1 ^
Si auvoSo;
^
xot4 TaoTr,v Xeyojxevt)
Yt'Y
7" "
>
xo" ^Tl
16 iv iravTi tm y*vouv<i> uXtj eveaTt , xat fart Tb |a!v
toSe to os to8c
()
Ildtepov ouv ?<jti tic; atpatpa
irapa tactos
$\ olxt'a irapa t4<; irXtvOouc; ; ?, ou8* av itot
iYtY
vTo , tl o8ti>x; 55v, TdSe ti* dXXa tb TOtovSe trr,|jio(-
vii, toSs os xal wptarpuvov oux farm, dXXa itotet xal
SO y*vv3 Ik touSb Toio'vSe

xal 6rav YevvniOt) , Ioti ToSe
Toto'vSe. Tb
8'
<titav To'Se KaXXCa; rj 2toxparr)<; itrclv
okntcp f| ocpatpa
^
j^aXxrj ^8t, 6
8'
aveptoTco? xat to
i/oov woTtep otpatpa yaXxrj 8Xu>t;.
()
4>avepbv apa 6ri
J) twv elStov aMa , &>< ciuOaot Ttvet Xe'Yeiv TtV etSij, e!
S6 lartv d-cra icapa to xaO' exaara, upoc tc Tat; Ytveasti;
xal Tat; ouaiai; ou6iv ^p^trtpta' ou8' av ele'v 8ta
Y
1
TatiTa ouaiai xa8* a&Tat;.
(7)
'Eicl piiv 8^ tivow xal
favepbv 8ti to
y*
vv*JV toioutov ptiv olov to ysvvwjm-
vov, ou (it'vTOt tb auTO
y'j
ou8' Sv tS api8uw aXXi tw
30 efSet, olov iv toi( iputrtxotc;- avOpbiico;
fkf
avOpantov
YEvva , av pi; Tt itapa ipuotv YevijTat, oTov fititoc J|(jt(o-
vov. Kai TauTa Si 6o.o(ox;- 8
y^?
v xotvbv eiv)
i;p' tititou xat bvou, oux wvdu.aerat to iYY^Taxa
Y'-
vo? , etr)
8'
av ju.tpo> fo&K oTov ?,p(ovot;. (s) "Qot* <a-
36
vepbv 6rt oudsv osi w? irapaSetYu-a eT8o; xaTaoxeuatetv
(
jxaXtoTa
Y&p
av iv toutok; iicei^TiTouvTo
-
ouufat flip
fiaXtOTa aSxat
),
aXXi fxavbv to YevvSv icot?joat xal
tou etSou; at-rtov eTvat iv ttj CXyj. Tb
8'
Sitav ^8tj to
TotcivSe EiSot; iv Tata8e Txtt; aap<;l xat 8oT0tt; KaX-
40 Xicti; xal 2<i>xpanr]c
-
xat erepov |xev 8ta t^v 6Xi)v,
iwpa
Yp,
xauTO SI Ttj) efSet* o!tou.ov
Y^p
tb eTSoi;.
CAP.
'Aitopiisete
8'
av Tt? 8ti t( Ta fiiv YtYvetat xat
tiyyV
xat dicb TauTopiaTOU, olov uYteta , t&
8'
ou , olov olxta.
AfTtov
8*
8ti Ttov puv ^ SXi) ^) dpy^ouaa
rffi
ytviasiat;
46 iv tw itoteTv xal flyvusfai n twv ditb ts^vih, iv
^
&irap/_st xt (lipot; tou irpotYixaTot; , i[ ptev Totauxi) ioTtv
ofa xtveicrOat 6<p' auTi];, ?)
5'
ou, xal za6vr\i i\ (asv d>8l
ofaTt, <) 84 (JSuvato;

itoXXi
Y^p
8uvaTat ptev u<p* a&-
Tt5v xtvetvOat aXX* ouv (5)8i, oTov ip^iitraffflat. "Offtov
60 OUV TOtaUTT) f\ SXl)
,
MOV ol X(8ot , dSuVZTOV d>Sl XIVTp
6r,vai el [x-J| 61c' aXXou, w5i (livTot vat- xal to nup.
(2)
Aia touto ta ptiv oux iarat avt\t tou e^ovTOf tJjv
nee est ejus geaeratio , nee est hiec ipsum quid erat esse
Hoc enim est quod in alio fit, aut ab arte, aut a natura, aot
potentia : acneam vero sphxram esse tacit. Facit namqoe
ex sere et sphaera : in hoc enim hanc speciem Tacit , et hoc
est sphasra acnea. Ejus vero quod est sphaeram esse , om-
nino si erit generatio , ex aliquo aliquid erit. Oportebit nam-
que divisibile semper esse
,
quod fit ; et esse, hoc quidem
hoc, illud vero, hoc : dico autem quod hoc quidem mate-
riaui ; illud vero, speciem. Si itaque sphaera est figure quae
a medio aequalis est, hujus hoc quidem est, in quo erit
quod facit; illud antem, in illo : totum vero, quod factum
est , utputa ipsa aenea sphaera. (4) Manifestum igitur ex
dictis est, quod illud quidem, quod ut species aut substantia
dicilur, non fit ; copulatio vero, quae secundum hanc dicitur,
fit : et quod in omni
,
quod fit, materia Inest : et est hoc
quidem hoc, illud vero hoc
(5) Utrum igitur est aliqua
spluera praeter has sensibila, an domus praeter Uteres? an
nee factum fuisset nnquam, si ita esset, hoc quid? Sed
species tale signiflcat , hoc autem et terminatum non est
:
sed facit et general generans ex hoc, tale : et quum gene-
ratum est, est hoc tale. Totum autem hoc, Callias, aut So-
crates est, sicuti sphaera aenea ha?c; homo vero et animal,
sicuti sphaera aenea universe. (6) Patet ergo qnod specieruni
causae, quemadmodum quidam dicere solent species, si ali-
quae sunt praeter singularia , ad generationes et substantias
nihil prosunt : nee fuerint propter haec, substantias secun-
dum se. (7) In quibusdam etenim etiam manifestum est
quod generans tale est, quale quod generatur : non tamen
.
idem nee unum numero, sed uniim specie, ut in nature-
libus : homo namque bominem generat, nisi quid praeter
naluram fiat, ut equus mulum. Atque haec similiter : qnod
enim est commune equo et asino, non est nominatum
propinquissimum genus : fuerint autem ambo fortassis, uti
mulns.
(8)
Quare patet quod non oportet tanquam exem-
plar speciem comparare (in his etenim maxime quaere-
renlur : hae enim maxime substantias sunt
)
; sed generans
sulficiens est ut facial generation, et causa sit speciei esse
in materia : tota vero jam talis species, in bis carnibus et
ossibus, Callias, et Socrates : et diversa quidem propter
materiam ( diversa etenim,
)
idem autem specie : mdivisibi-
lis namque species est.
IX.
Dubitaverit autem aliquis, cur quaedam et arte et casu
fiant, ut santtas; quaedam autem mlnime, ut domus.
Causa vero est, quod horum quidem materia, quae prin-
cipium generationis est, quum faciamus aut fiat aliquid
eorum quae ab arte sunt , in qua est aliqua pars rei
,
qu<e-
dam talis, ut a se ipsa moveatur, qutedam non : et bujus,
quaedam sic possibilis est, quaedam impossibilis : multa
namque possibilia quidem a se ipsis moveri , sed non sic,
utputa saltare. Quorumcunque itaque talis materia est,
utlapides, impossibile est sic moveri, nisi ab alio; sic ta-
men sane. Ita et ignis. ( 2) Propterea quaedam non eront
Digitized by Google
(I0J4.) METAPHYSICORUM LIB. VI. CAP. X. [1441.] 54T
'^vr,v, t4
5*
iVrai

tilth
Yap
toutwv xivr|9^Tai xwv
oux fydvriov [itv Ttvj|v, xtvetaSai Si Sovapivtov au-
twv, ^
6it' iXXiov oux fyovriov x^v Tfyv*)v, ^
t"x tu-
pouc. (s) ArjXov
8"
tx twv ipi)(*ivo>v xal Sti tpdirov
t xivi iravra
Yfyv'
^ Spudvupou, Scnctp t& (puorsi , Jj
x ftspouf &pui>vuu.ou , oTov j) olxt'a i!; olxia;, r) urn vou
( $] fip tfyvT) to sToo?), ^
Ix pepou;
?1 fyovTO? ti (ie-
po?, iav (x^ xaxi ouu.6t6i)xoc
Y^T
v
"l
Tal * T0
Tfi^P
a"T,0V
tou iroutv TtpSrov xa0' a&TO pepof. (*)
0ep|idrn
10 yip
*i
iv t^ xivvjuet 6p(*drito ev t<3 atouati tWi|-
cev aC-n)
8'
larlv ^
Gyista
^
[xtpo;, ?| dxoXouOct auTij
(upoc tt /rife &Yia ^
auT
^i *i &Y
,
'*
,a '
8w xal X^trai
irotetv, Sri ixeivo iroteT t^v uyktav Ji axoXouflet xal
(Tvi|i6t'67iXE 8tpfxdrr)<;. "QuTt clamp ev toic ouXXoyi-
(TjAOlC 7iavT(i)V
pX^i
f| OUUIOC
'
ix
Tf&p
TOU Tl ESTIV oi ffuX-
XoYicraoi e'kjiv, ev-vauOa Si at yiviaui;. (s) 'Ou.o(uk $1
xat T& &uoet oruvtoTotfisva toutoic
?X
et- To |ttv yip
OTtspu-a itotei cSoTttp t4 dico TfyviK '
fy Y^p
SovcijMi
to tlio;, xal
if'
ou to aitepfia lori mot; 6u.<ivu|A0v
so oO yip itavra outw ot ifrrstv <>)( t* dvOpwirou avOpco-
ttoc
,
xat yip
Y
07
^ ^
avSpd?
*
5tb 7]fi(ovo oux

^pitd-
vou' dXX' liv (i^| ir^pujxa rj. (e) "Oua Si eiito xaO-
TO[xctTou wentep ixti Yfywtat, ^<jwv
^
^Y
l
Suvaxat xat
6p' auTiji; xtvttaOat Taurijv tJ|v xtvigo'tv ^v to OTt/pu.a
t.N y.tvet

Serwv Si (i^, Taura aSuvata
y^"^
011 "XXwc iri>(
r, j; auTtov.
(7)
Ou u.dvov Si icepl ttji; ouv(a; 6 Xd-
Yo;
or,Xot tb (tij
y^T"**
" to 8^< ^^ 1M
P^
tavtuv
6;/oi'((; twv 7tptoTwv xotvb; 6 Xoyoc, oTov 7rooou, icotou
xj'i twv XXb>v xar)Yop!wv. TtYveTat
y^P
waitep
-iO r, /otXx5i Oipatpa , dXX' ou o^aTpa ouSi
y
alxos ,
xal
i^l ^aXxou
vfY*
8,10
"
(^
^
Y^P
8' icpouirtpxiv tJ|v
CXtjv xal to elSo), oBtox; xal iiel tou xi Isxi xal itl
tou Rotou xal itooou xal t<5v aXXwv 6|xotb); xaxTjfopiSv
ou
Yap
Y'Y
veT,a T0 towv iXXi to itotbv (uXov, ouSi to
3b
irosbv iXXi to itoobv $uXov ?| JJwov.
(8)
'AXX* tSiov
T/j; oud(a{ ix toutwv XafieTv lartv 8ti dvavxt] irpou-
Trapjretv Wpav oiffiav ivTeXexeCa ouaav j| nottt, oTov
5(ov, tl YtYvstat Jmov

itotbv
8'
$
rcoebv oux ivaYxi)
l \rf\ Suvotjxet jxo'vov.
absque eo qui habet artem
,
quaedam erunt Ab iis enim
movebunlur, qua; non habent quidem artem, moveri vero
possunt ipsamet , aut ab aliis non habentibus artem , aut ex
parte. (3)
Manifestum eat antem ex ii* quae dicta sunt,
et quod quodam modo omnia Sunt ex univoco, quemad-
modum qua: natura sunt, aut ex parte univoca , ut domus
ex domo, aut ab intellectu ( an enim idea est), aut ex
parte
[?],
aut habeate aliquam partem, si non secundum ac-
cidens fiat. Causa enim Taciendi prima secundum se, para
rei. (4)
Calor enim in motu , calorem in corpore facit.
Hie vero aut sanitas est, aut pars, ant sequitur eum aliqua
sanitatis para, aut ipsa sanitas. Quare et dicitur facere,
quia illud efficit, quod sequitur et cui accidit caiori , sani-
tatem. Quare, sicut in syllogismis, omnium principium
substantia est : ex ipso enim quid est , syllogismi sunt, hlc
autem generationes. (5) Similiter se habent et quae natura
constituta sunt. Semen namque facit , sicut ea quas ab
arte sunt. Habet etenim potestate speciem, et a quo se-
men est
,
quodammodo univocum : ( non enim omnia ila
oportet quaerere , sicuti ex bomine homo ; etenim mulier ex
Tiro; unde mulus non ex mulo; ) sed si mutilatum non
fucrit.
(6)
Quaecumque vero casu fiunt, fiunt ut illic, quo-
rum quidem materia potest et a se ipsa moveri eo motu
,
quo semen movet : quorum autem non, haec impossibilia
sunt aliter fieri
,
quain ex ipat/acientibus.
(7) Non au-
tem de substantia solum ostendit ratio non fieri speciem
,
sed de omnibus primis similiter communis ratio est, utputa
quantitate, qualitate, et ceteris praedicamentis. Fit enim,
utputa aenea sphaera, sed non sphaera, nee aes : et in sera
fit : semper namque oportet praeexsistere materiam, et
speciem. Ita et de quid est, et de qualitate, et quantitate,
et ceteris praedicamentis similiter. Non enim fit qualitas,
sed quale lignum : nee quantitas, sed quantum lignum,
aut animal. (8)
Ceterum ex his*proprium substantia; ac-
cipere est, quod necesse est praeexsistere semper aliam
substantiam actu exsistentem, quae Tacit, utputa animal,
si animal fit : quale vero, aut quantum , non est necesse,
nisi potentia solum.
CAP. X.
to
'Eiki oi 6 6pnu.b<; Xoyo< tort, itSs 8i Xoyo? (ti'pY)
l/<t,
6>i
8'
8 Xoyo? itpb? to itpaYu-a, xal to (Jtepo; tou
Xoyou irpbt to (Mpo? tou itpaYpiaTO? 6u.ot'a>( i^st, aito-
psTrat fj^Tj' TOTEpov Set tov tSv |xepa>v X^yov Evuirap-
y
stv |v tw tou 8Xou Xoy<o
^ oi.
()
'Eit' ivftov (*iv
S
y^P
(patvovTai ^vdvra , *ic' iv(ov
8'
ou. Tou pulv ykp
xuxXou 6 Xo'yo; oux
tfii tov tuv T|XY)ijiaT(av, 8 Si t5)
ffuXXa5)? l/t\ tov twv ffToixet'tov xafTot StatpctTat
xal 8 xuxXo; tU t4 Tfx-^tiaTa wuTtep xal jj vuXXaS^, si;
t4 TTOtyeta.
(3) "Eti
8'
fl rrpoTtpa t4
fts'pl
T'u &ou,
to ttj?
8'
8p8r,4 4| 8;cta ptepoi; xal 6 SaxTuXo; tou (cuou
,
npdrspov av tin]
^ 8JeTa t^
8p85j{
xal 8. SaxtuXo? tou
dv0pbi7cou. Aoxst
8'
ilxsiva (Tvat npdttpa' toj Xdyw
Quum autem definilio explicatio sit , omnia autem ex-
plicate partes habeat ; ac sicuti explicatio ad rem, similiter
et pars explicationis ad partem rei se habeat , dubitatur
utrum oporteat partium explicationem inesse in notione
totius, an non.
(2) In quibutdam enim videntur inesse :
in quibusdam vero non. Circuli enim notio non habet no-
tionem incisionum : notio vero svllabae habet notionem
elementorum. Atqui circulus dividitiir in incisiones , si-
cuti syllaba in elements.
(3)
Item autem si partes priores
sunttoto, recti autem anguli acutus est pars, et digitus
animalis, prior erit acutus recto, et digitus nomine. Vi-
dentur tamen ista esse priora : ratione namque dicuntur ex
Digitized by Google
548 [l46 118.]
vip XeyovTat i\ exeivtov, xa\ tu> etvat Si aveu dXXqXuw
itpotspa. *H icoXXavjo; XeyeTat to uipo; , 5v eT; uiv
Tpdrco; to (texpouv xaxa to tcooov.
()
'AXX& touto
[jisv aWa6u>* 15 5v
8'
<j ou(a dx piepoiv, touto cxe-
i titeov. El o3v l<rz\ TO uiv 8Xy), to
8'
eTSo;, TO
8'
Ix
toutuiv, xal ouat'a $j Tt 8X) xal to eTSo; xal TO ix
toutuiv, fen (xlv &; xal f, CXtj (/.epo; xtvb; Xe'yExai,
fexi
5*
6? ou, aXX' l 5v 6 tou eISou; Xdyo;. Otov
t9j; u.iv xotXdTiyro; oux feu fte'po; ^ ffapi ( a6r) yip
O ^ 8Xj)
If' ?* Ytyvexat
)
,
XT); 81 fflflOTTlTO? pu'po;
*
xal tou u.;v auvdXou avSpiavxo; jxepoc 6 j^aXxd;, tou
8'
in etSou; XefOfjLtvou avSptaVro; ou. Aexxe'ov yip
to eTSo; xal
fj
eTSo; e^ei ixaaxov, to
8'
uXixbv ouSe'tcote
xaO' aurb Xcxtcov.
(&)
Atb 6 uiv tou xuxXou Xdyo;
|& OUX t/il TOV TUIV TU.T)U,OTU>V, 6 84 T7); OuXXafi^C TOV
twv arott((i>v

Ta uiv yip orotjfsta tou Xdyou uipn)
tou etSou; xal
ofy
8Xt| , t1 8s TU.qu.aTa oGxco; u-e'pr,
UK
CXlT) l<p' oT; lltiytyvexaf lyyUxepU) (AEVTOl TOU etSou;
?| 6 ^aXxd;, 6rav iv J(aXxw ^ ffTpoyyuXdxr,; eyyevii)Tat.
so ()
"Effrt
8'
&; ouSe Ta oroi^eta irdvra ttj; auXXa6ij;
Iv tS> Xdyto ivEtrcai , otov xaSt x& x^ptva ?| Ta iv tw
aspi
*
^8i]
y
ap xai Taura uipo; T?jc auXXa&j; w; SXrj
aloOviTij. Kal yap
*i
ypau.[j^| oux tt Statpouuiv)) ei;
Ta -fiu.ter/1 tpQefptxat, i\ 6 avOpumo; el; t& 8ot3 xal
j& veupa xai aapxa;, 8ta touto xal elclv ix toutuiv o8tu>;
o>; 6Vtu>v ttj; ouo-ta jxepiov, 5XX' ok i$ 8X), xal tou
fiev ouvoaou jAEpr) , tou e'Sou; Se xal oS 8 Xi>YO( oux^Tf
SidirEp ouS' Iv toic Xdyoi;.
(7)
Tu>v (xev ouv IvEatai 6
tu>v toioutuiv uEpwv Xdyo;, tu>v
8'
ou Set ivelvai, av
30 (JfJ) ?j tou ouveiXi)|X[xevou
*
8ii yap TOUTO EVia (XEV ix
toutuiv 6? dpvjuv Ecrriv ei; & cpOeipovTat, Ivia
8'
oux
<mv. 'Ooa (xev ouv auveiXrju.u.eva to eT8o? xal jj 5X>)
idxiv, ofov to diu-bv
^
6 y^aXxou; xuxXo; , Tauxa u.ev
<f
6eipcTai el; xaura xal u-e'pof auTtov f, CXtj

Sua 81 u.j|
36 vuveiXTprrat ttj 5Xr) dEXX* avEu 8Xi)( , Sv ot Xo'yoi tou
eiSou; u.dvov, xauxa
8'
ou (pOEtptxai,
^ 8Xu>( 5\ outoi
oCtw y. (8)
"Qitt' ixetvuv piev oipx"' xal (tepn] xi
uip' aixa, tou
8'
eT8ou( oure ixipv) oux" apx<l touto.
Kal 8ia touto ipflsipexat 6 in]Xtvo( av8pil( ei< mjXbv
40 xal
jj
X
a^x
'l
^f>P
*U
X
a^xv xa^ S KaXXi'a; el?
oapxa xal 8ox3 , eri 8e 6 xuxXo; el( Ta Tu^uaxa

loxi
yap Tt 8 o^JVllXijitrai ttj CXtj

6,uuj>vujjiui( yip X^exoi
xuxXo? 8 Te SnXw? XeYo'u-evo; xal 8 xa8' Jxaoxa , 8ii
tb (x^l eTvat t8iov Jvou-a toT; xa8* eVaffTov.
(9) Eiprj-
46 Tat (*ev o3v xal vuv xi\rfiiq, 8p.o>;
8'
Ixt ffaipso-xepov
etnu)U.ev i7tavaXa6dvTe?. *Oaa (jiiv yap tou Xdyou
ue'pr, xal ei< 4 Staipetxat 6 Xdyo;, xauTa TtpOTepa,
$
itavxa
^
/via. 'O Se t^; dpftrj? Xdyo? ou SiaipetTai
el; 8;e(a; Xdyov, iXXa Trj; d^e(a; el 8p6^v

XP*i
T"1
M yap 6 6ptdfx(vo; t)|v S^eTav ttj dpOrj
*
iXaErruiv ykp
SpOiji; t| dtta. 'Ofiolw; 8e xal 6 xuxXo; xal to
-fifxt-
xuxXiov f/ouaiv

to yap ^jxixuxXiov tio xuxXu> 6p(^e-
Tat xal 8 SaxTuXo? tw SXui* tb yip TotdvSe (<ipo; (iv-
Opwitou SaxTuXo;. *Qff6' 80a (xiv (tfpT) &; BXr, xal el;
TQN META TA *Y2IKA Z, t. (ioss.)
istis; et eo quod sint absque invicem, priora sunt. Aut
mullis raodis dicitur pars: quorum unus modus, secun-
dum quantum mensurans.
(4)
Sed hoc quidem pncter-
mittatur. Ex quibue vero substantia tanquam ex partibus
sit, hoc considerandum est. Si igitur hoc quidem materia .
est, hoc vero species, hoc vero ex his, et substantia est et
materia et species et quod ex his, quodammodo quidem
materia etiam pars alicujus dicitur, quodammodo vero
non , sed ex quibus ratio speciei : ut puta concavitatis non
est pars caro ( Use enim materia , in qua fit) ; simi talis au-
tem pars aliqua est : et totius quidem statute pars, ass ; ejus
autetn quod ut species dicitur statux , minime : dicenduin
enim specie, et quatenus speciem habet, unumquodque .
materiale vero nunquam in definitions secundum se di-
cendum.
(5)
Quare circuli quidem ratio non iiabet earn
quae incisionum ratio est, sed syllable earn quae eleaiento-
rum est, quia elementa orationis, partes sunt speciei, et
non materia; incisiones vero borum sic partes tanquam
materia, in quibus adveniunt : propinquiores tamen speciei
quam ses, quum in aer! rotunditas fiat.
(6)
Quodam modo
vero nee elementa cuncta in ratione syllabae inerunt , ut-
puta, liaec cerea, aut qua: in acre sunt. Jam enim etiam
Iubc syllabae pars sunt, tanquam materia sensibilis. Etenim
linea non si divisa in medietates, corrumpitur, aut homo
in ossa , et nervos, et carncs. Propter hoc etiam ita ex
his sunt tanquam ex iis quae sunt partes substantia,
verum tanquam ex materia et totius quidem sunt |nrtes
r
speciei vero, et cujus ratio, minime : propter hoc, nee ii>
rationibus.
(7)
Quorundam itaque inerit talium partium
ratio : quorundam vero non oportet inesse, nisi sint simul
sumpti. Propter hoc enim nonnullae ex eis tanquam prin-
cipiis sunt, in quas corrumpuntur, quaedam vera non sunt.
Qumcimique igitur simul sumpta spec ies et materia sunt,
ut simum, aut asneus circulus, ilia sane in haec corrumpun-
tur, et pars eorum est materia : quaecumque non simul
cum materia sumuntur, sed absque materia, ut rationes spe-
ciei solum , luec profecto non corrumpuntur, aut penitus,
aut nequaquam ita.
(8)
Quare illorum quidem principia
sunt et partes materiale* ,
speciei vero neque partes ne-
que principia hax sunt : et propterea lutea statua in lutum
corrumpitur, et teneasphtera in aes, et Callias in carnem
et ossa, item et circulus in incisiones. Est enim aiiquid, quod
cum materia sumitur. jEquivoce namque dicitur circulus,
et qui*simpliciter dicitur, et singuli
,
proplerea quod singu-
lis non est proprium nomen. (9)
Dicta itaque'nunc quo-
que Veritas est, adhuc tamen dilucidius dicamus repetentes.
Quaecumque enim ralionis partes, et in quas dividitur
ratio; hae priores, aut omnes, aut aliqua? : ratio vero recti
non dividitur in acuti rationem, sed aculi in rectum : uti-
tur namque recto
,
qui definit acutum : minor etenim recto,
acutus. Similiter autem circulus, et semicirculus, sesc
babent. Semicirculus namque circulo definitur; et digi-
tus, toto : talis enim hominis pars, digitus. Quare quae-
cumque quidem partes ut materia , et in quas dividitur, ut
Digitized by Google
MEtAPHYSICORUM LIB. VI. CAP. X. .(io,io3a.)
A StatptTxai
&>t
GXr.v, uerxepa
*
Sera Si in xou Xdyou xal
riji; ouoiac ttk xaxA tov Xdyov, irpdttpa, r) Tcetvra T|
fvta. (10) 'Eutl Si t| tSv wa.>v tyuyT\ (
touto yip &-
(a tou lw\(tfO<j) v) xaxA tov Xdyov oua(a xal tb
eTSo? xal to t{ Jjv slvot t> toiwSs o-touaxi
(
exaerrov
youv to ue'po liv &p((i]Tai xaXSk, oux Aveu tou fpyou
opuixai, 8ouy uitapSit vtu aiaO*|eu><)

Sore xA
. Tauxr,? jispK) 7tpoTpa , t\ iravra t\ fvia , tou ovvdXou
0>>ou, xal xaO' Ixaarov S^ 6u.o((o;. Tb Si owjxa xal
10 tA xouxou udpia uTpa TauTi< Tit
ooatac , xal Siai-
peixai tU xaura u>< J? CXijv
ofy
v) oiafa dXXA Tb ouv-
oXov. (ll) Tou uiv o3v ouvdXou irpdxepa TauV tetw
fi*, ?9ti S' <!> ou
-
ouSi yAp *^VBl Suvaxai ycopi^dueva-
ouSi yip & TtavTMC {v^uv SaxtuXoc u>ou, etXX* 6(xwvu-
is u/x; 6 xsdvcaK. "Kvta S' 3ua, Sua xiipia xal iv 5
itpbitoi 6 Xdyoc xal
^i
ouoria , oTov it touto xapSia
^
iyxisaXoi;

Sta^lpei yAp ouBiv irdrspov toioutov.
'0
S' avSpwiroc xal 6 finro? xal xA outwc. eirrl xwv xaO'
ixasxs , xaOdXou Si, oux law ouafa, dXXa aruvoXdv ti
to ix touSI tou Xdyou xal tt,oSI ttjc 0.7)5 ok xaOdXou

xaO' xaffrov
8"
ix tt){ Io-/otik BXth 6 EwxpaxT)? -jj$7)
eerx(v, xal IkI twv 5XXtov iuoiox;. (is) Me'poc uiv ouv
ioxt xal tou etSouc ( eT8o< Si Xlyu) to ti ^v cTvat ) xal tou
auvdXou tou Ix tou etSou; xal Trj( 6Xi)c xal tt]( SXtj; au-
ss tt|(. 'AXXA tou Xdyou uep7| tA tou ef8ou< uo'vov tMv,
& Si Xdyoi; IgtI tou xaOo'Xou* Tb yAp xuxXu elvat xal
xuxXo; xal
4^
J
)C?
*^voct xa^
t
1
"/^
Tauxd. Tou Si euvd-
Xou 'iJSi) , oTov xuxXou touSc
, tuv xa9' e*xaora tivo? ?|
aloOrjTou yj votjtou (X/yco Si voijtouc (xiv oTov tou; uaOr,-
no
nattxou?, alo6i]Tou? Si oTov Tobj^aXxou? xal uX(vou<),
toutcov Si oux !ariv 6piffu.d?, aXXA (utA vo^vewc t)
alOiqe(i>; yvupC^ovTai. (ll) 'A7ctX8dvTa
8'
Ix ttj?
IvTeXr/iia; ou orjXov iroTepdv hots' tisiv
^ oOx tla(v,
olXX' del Xt^ovTat xal fnaoi^oYtm t5 xaOo'Xou Xdyw.
35 'H S' BXt] ayvwaTO? xa6' avmqv. TXr) S'
^
(xiv al-
oOr,T^ lo^iv 7) Si votitt^ , alaOriTT) (xiv oTov ^aXxb; xal
^uXov xai
47i
xivt|t}| 6Xtj ,
vor,-rf| Si #, iv toi? ala97ixoii;
UTcapyouea ur|
^
aio(h)Ta, oTov xA |AaOr|(taTuca. Ilw?
(xiv ouv tyti icepl JXou xal u-epou?, xal icepl tou rcpo-
-40 xs'pou xal toxepou , etpr|Tai. (it) llpb^ Si ttjv ipwxr)-
atv ivaYxr, ditavrSv, Sxav tu Ip7)xat irdxepov t) dp8^)
xal 6 xuxXo; xal to ^mov Ttpdxepov, rj ti; & Siaipouv-
Tai xal l\ 5v ilffi, tA [xcpr,, Sxi ou/ AitXwc. Et (tiv
yap ixt xal rj
"jy^
?wov Ipuluyov
?J
exavrov rf Ixa-
46 (itou, xal 6 xuxXoc tb xuxXw civai, xal t| SpOr) to dpflrj
tTvai xal i\ oiioia t| ttk Sp85j? , tI (xiv xal tivo? tpax^ov
uorcpov, oTov twv Iv T^> Xavu xal Ttvb< dpOrji; ( xal yAp
#,
(*exA Trj< 6Xrj? r| YaXx9j dpdTJ, xal t) Iv toi
y
pajipiai;
TaT? xa8' fctaoxa
)

t) S' iveu 8Xt)< tSv (iiv Iv tcjj Xo'yoj
uo-xeps, tuv
8'
iv xw xa8' ixaoTa |xop(o>v itporipa.
'AtcXm? 8'
ou ^axlov. El S* iTlpa xal (xvi iffrtv
|
<jnjyY| ?^5ov, xal o6to> tA uiv (paxe'ov xA
8'
ou <{iaxov,
wairep tfpr|Tai.
[l48,i4.] 549
in materiam, posteriores t qaaecumque wro ut rationis, et
secundum rationem substantia;, priores.aut omnes, aul
aliquae. (10) Quoniam vera animalium anhna ( hocenim
substantia animati ) est secundum rationem et speciem sub-
stantia, et quod quid erat esse tali corpori ( cnjusque nara-
qne pars , si probe definiatnr, non sine eo opere deOniatur,
quod sine sensu non exsistet ) : sane partes ejus priores, aut
omnes, aut aliquae, totoanimali: et de unoquoque similiter:
corpus Tero et ejus partes, posteriores hac substantia , et
dividitur in eas, ut in materiam , non ipsa substantia, sed
totum. (II) Toto itaque quodammodo quidem priores sunt
has, quodammodo vero non : quandoquidem nee esse pos-
sunt separata;. Non enim qui qnomodocunque se babet
digitus, animalis est ; sed aequirocus etiam qui mortuus est.
Qutedam vero simul
,
qusecumque principales , et in qua
prima , ratio et substantia : utputa, si hsec cor, aut cere-
brum est : nihil enim diflert, utra talis sit. Homo Tero,
et eqous , et quae ita se habent , in singularibos sunt : uni-
versale vero substantia non est, sed totum quiddam ex hac
ratione et hac materia tanquam universali : singulare vero
ex ultima materia, jam Socrates est ; et de ceteris, simili-
ter. (12) Pars itaque etiam speciei est ( speciem autem
dico, quod quid erat esse), et totins, quod ex specie
et materia est, et ipsius materiae : sed rationis partes,
quae speciei solum ,
sunt ; ratio vero , est ipsius universa-
lis. Circulum namque esse et circulus, et ani mam esse
et anima, idem est. Totius vero jam ut circuli hujus, sin-
gularium alicujus sensibilis, aut intelligibilis ( dico autem
iotelligibiles quidem, ut mathematicos, sensibiles vero, ut
teneos et ligneos
),
horum , inquam , non est definitio, sed
intellectione aut sensu cognoscuntur. (13) Quum vero
abeant ab actu, non est manifestum utrum sint aliquando,
an non sint : tamen semper dicuntur et cognoscuntur uni-
versali ratione. Materia vero per se ipsam incognita.
Materia autem
,
quadam sensibilis, qusedam intelligibilis :
sensibilis quidem, ut aes, et lignum , et quaecumque mobi-
lis materia ; intelligibilis vero, quae in sensibilibus exsistit,
non prout sensibilia , utputa ipsa mathematica. De toto
igitur, et parte, ac priore et posteriore, quomodo se ha-
beant, dictum est. (14) Ad interrogationem vero necesse
est occurrere, quum quis interroget, utrum rectus angu-
lus et circulus , et animal
,
priora, an in quas dlviduntur,
et ex quibus sunt, partes, quod non simpliciter. Nam si
anima est animal animatum, aut unumquodque, aut unius-
cujusque, et circulus circulum esse, et rectus rectum esse,
substantia quoque recti, aliquid quidem ot aliquo posterius
dicendum est , utputa iis quae in ratione et aliquo recto
( etenim qui cum materia aeneus rectus, et qui in singula-
ribus lineis ) : qui vera absque materia , iis quidem quae in
ratione sunt, )>osterior, partibus vero quae in singulari sunt,
prior est. Simpliciter vero non est dicendum : sed si di-
versa est , et non est anima animal, sic etiam quasdam di-.
cendum
,
quasdam non dicendum , ut dictum est.
Digitized by Google
550 [|50,I5I.] TON META TA *VIIKA Z, ta.
CAP. XI.
(tow.)
'
'Aitopeixsi
8*
eixdrwc xal Ttota too etSouc u.epY| xal
irota ou, dAXa tou o-uveiXt)u.u:e'vou. Katxot xouxou u.t|
Si^Xou Svrof oux forty 6p(o-as8at exaorov. Tou yap
xa6oXou xal xou etSouc 8 Spiojxdc* icota o3v eWt tuv
6 [xepSv w? BXt) xal iroia oS, av (x-J)
^
ipavepa, oiSi
6 Xoyoc eaxai
f
avepbc 6 tou rpt*Yu.axo<;.
(2)
"Oua uiv
o3v ^afvexat eSriYtYvdu.eva
ef*
erlpoiv Ttj> efSet, olov
xuxXoc ev
X"^*?'
xo^ Mty
xct^
^V

Ta"t* (*** Syj^.

eTvai Soxet 6xt ou8lv tijc tou xuxXou ouaia; 6 /aXxbc
10 ouS' 6 Xt'8oc Sta to <dpteo-Oat auxuiv. "Oaa Si u.^
6paxai ^wpi^neva , ouSev uiv xuXuet Sfioi'wc f/eiv tou-
tou;, wo-rcep xav el o( xuxXot tcavxec fiopcovxo x^xot
(ouOJv yip v ^rtov $v 6 yaXxbc ou8iv tou eKouc)
,
^aXeirbv Se citpeXetv touto ttj Stavofa. OTov to tou av-
is OpoWou eTSo? del Iv aap!;l <pa(veTat xal Sorotc xal to!c
TOtouTOt? uipeo-tv

3p' o3v xal eVrl Taura uipi] tou et-
Souc xal tou Xdyou; ?| ou, i\k' CXy),, aXXa Sta to uJ)
xal lit' oXXmv iiriYfyveaOat cUovaToujtev jrtopfa-oti.
(3)
'Eirel SI touto Soxet (iev ivSe'^eo-Oati , d!Si)Xov Se
so Ttdxe, diitopoucri wee i{3t| xal e"itl tou xuxXou xal tou
Tpiywvou , 6c
ou irpoorrjxov Ypau.(xaTc Spt^eaOat xal tw
cruve/Ei, <5XXa Ttavxa xauxa 6u.o(w; XeYe8at 6oavel
aapxec \
6o~cS tou av9po>irou xal v_aXxbc xal XfBoc tou
dvSpiavxoc

xal Avd-fovai waVta e!c xouc api9u.ouc, xal
36 Ypau.u.Y)c tov Xoyov tov tSv Suo eTvai <psciv.
(4)
Kal
tCv t&c ISaac XeyovTiov ot uiv auTOfpau.u.^v tt,v SuaJa,
ol Si to eTooc ttjc
YP^PK'
'vlot
C^
v
7
a
P
t^vott tauxi
to eTSoc xal o5 to eTooc, olov SuaSa xal to eTSoc SuaSo;*
licl
yp'I^^C
Se oux^Tt. (t) 2uu.6aivei S-Jj ev xe tcoX-
3u Xwv eTSoc eTvat , 6v to eTSoc (paivexai eVepov, Sirep xal
Toic IIu9aYopeiotc auveSatvev xal ivSexeTatlv Tcavvuv
noieTv auxb etSoc, xa S' aXXa ur\ efSy)
*
xaCxot o3xo>c ev
iravxa fsxai.
()
"Oxt uev ouv l^ei xtvi inopiav tc
n:pl xou; 6pi?[xouc, xal Sia tiv' ahtav, etptjTai. Ais
St. xal to itavT ivaYeiv oBxto xal ^tpatpetv t^jv 6Xtjv ite-
ptepYov

Ivta ykp fowc xdS' Iv t^>8' Io-tIv, t| 6S1 TaSl
Ej^ovxa. Kal j) TtapaSoX^i 4) litl tou <;>ou, ^v eJojSsi
XtY^iv 2b>xpax>]c & vewxepo?, ou xaXSc e^et* arcaYSi
Yap
airb xou dXr,8ouc, xal notec uicoXapi6aveiv 6{ ivSe-
40 -/_6[itvov eivai xbv dfvOpwuov d(veu tmv u.polv, woTtep
aveu xou ^aXxou tov xuxXov. Tb
8'
ofy
8(towv

a!-
6r,xbv yap xi xb ?wov, xal aveu xw^wc oux lo-riv 6pt-
o-ao8ai , Stb 0J8' dveu twv jxepSv l/6vx<ov irwc 06
yap iravxbic xou ivOpwitou pu/poc
^
X
El
P>
*^^'
^
8uva-
6 o.ev>) to ?pyov dtaoreXetv, 6o~re e*u.ij<xoc oua
-
u;ri
sw^uyoi Se ou piepoc.
(7)
Ilepl Se xa fia9r,u;aTixa
,
3ia xi oux 101 |xep7] ol Xoyoi xuv Xoy^v, olov tou xuxXou
t4 rifxixuxXia ; ou yip isrtv ala8|Ta Tatixa. *H oOOev
Sta^^pet ' Isxai
y&P
3Xyi
iv(<ov xal \l)\ aii9r)xwv, xal
CO Ttavxbc
[ Y^P
BXy) t(c ^rtv
]
8 (xii ^STl T'
^
v e 'val
[
xa^
e*5oc aufb xa8' aurb aXXl -rdSe tt]. KuxXou (xev oiiv
oux Efftat tou xafliJXou, twv Si xa8' lxa?Ta e'oxai (xipr,
Merito autem dubitatur etiam qutenam specie! sent par-
tes, quae vera Don, sed ejus quod simul sumitur. Atqui
hoc si non est manifestum , non licet deflnire onnmquod-
que. Universalis clenim et speciei definitio est. Quae igitur
partium at materia sunt, etquae non, si non sint manifestap,
nee ratio rei manifesto erit.
(2)
Quaecumque igitur appa-
rent advenientia in diversis specie, ut circulus in acre, li-
gno et lapide, hsec quidem manifesta esse videntur : quod
nibil substantias circuit ass, neque lapis est, propterea
quod ab eis separetor. Qua; vero non videntur separari
,
nihil quidem probibet similiter his se habere
,
quemadmo-
dum si circuli omnes viderentur aenei ( nihilo enim minus
ses non sit ipsius speciei ) : difficile tamen est, hoc mente
auferre : utputa , species hominis semper in carnibus et
ossibus et talibus partibus apparet. Utrum igitur sunt
liaec partes speciei, et rationis, an non , sed materia? Vc-
rum quoniam non adveniunt etiam in aliis, non possumus
separare.
(3)
Quum autem hoc videatur quidem conlin-
gere, quando vero, non sit manifestum, quidam etiam de
circulo et triangulo dubitant , tanquam non conveniat lineis
et continuo deflniri : sed base omnia similiter did, sicuti
carnes aut ossa hominis, et aes et lapis circuli : et cuncta
referuntad numeros, etlinea: rationem, eamque duorum
ease dicunt. (4) Eorum etiam
,
qui ideas dicunt, quidam
ipsam Iineam , dualitatem
,
quidam linete speciem : qua>
dam etenim eadem esse speciem, et cujus species, utputa
dualitatis , et dualitatis speciem : in linea vero non est.
(5)
Accidit itaque et unam multorum speciem esse, quo-
rum species vidcturdiversa; quod etiam 1'jthagoricis acci-
debat : et conlingU unam omnium facere ipsam speciem
,
cetera vero non species : at hoc modo unum omnia erunt.
(6)
Quod itaque liabent aliqoam dubitationem ea qua: circa
definiliones sunt , et quam ob causam, dictum est. Quare
cuncta ita reducere , et auferre materiam, supervacaneum
est. Quoedam namqno fortasse, hoc in hoc sunt, aut sic
haec habentia. Et comparatio deanimali, quam junior
Socrates dicere solebat, non bene se habet : abducit enim
a vero, etopinari facit, tanquam contingent hominem sine
partibus esse
,
quemadmodum absque ssre circulum. Hoc
autem non est simile : etenim sensibile quiddam animal
est, et absque motu definiri non potest. Quare neque sine
partibus quodam modo se habentibus. Non enim om-
nino pars hominis est manus , sed ilia
,
qua: potest opus
perlicere : quare animate exsistens; non animate vero non
est pars. (7)
Circa mathematics vero, cur raliones non
sunt partes rationum? ut circuli semicirculi. Haec enim
non sunt sensibilia. Aut nihil refert : erit namque quorun-
dam, etiam non sensibilium, materia, et omnis quod non
est quid erat esse. Circuli itaque universalis quidem non
erunt, singularium vero erunt haj partes, ut prius dictum
Digitized by Google
(lOM,1037.) METAPHYSICORUM LIB. VI. CAP. XII. [l62,U3.] 551
xaura , toerrtep tlpipai irpdxepov

fori
Y^p
^
SX) rj uiv
<xI<jOit}) 4j SI voijTq. (a) AijXov Si xal Sri )) uiv
<{a>x^
ousta ^
itpuT?) , tb Si awfxa 8Xj)
, 6 S* dtvOpbnco^ $
to
froov to it djxifoTv it xaSolou
*
uxpat>i< Si xal Ko-
6 piaxo? , l ulv xal 4j <|<u^
>
Sirtdv
*
ot |aiv
Y&p
&>$ ijm-
tjv, ol S' uk to auvoXov
*
11 S' airXS?
4)
^u/^j 4j8e xal
to(xa to'Si

ojairtp to xa&dXou
[
xt
]
xal to xa8' ixa-
oxov.
()
TIoTcpov S' fori itapi tJ|v CXrjv tSv toiou-
tojv oumJiv xt( aXXi) , xal ST Jfrrctv oua(av auruv sre'-
10 pav xtva oTov <Jpi8(ioue
^
ti toioutov, axsirxeov Sotepov.
Toutou yap
X"P
,V xa^ W,
P^
T*">v aiafaiTwv oustwv irti-
pw(xj8a SiopCitiv, fad Tpdrcov xiva xij< tpuvixfj; xal
Sturc'pa? tpiXoffOf(a? fpyov *) itepl xa< aie8i)xa; ouo-(a<
Onapta
*
ou yap u.o'vov irepl ttj; 8Xi)( Set YVbtpti^etv tov
l tpuatxdv, dXXi xal Tijc xaxa tov Xo'yov, xal (xSXXov.
(to) 'El Si twv 6pi9[uov irw< (iipi Ta iv tw Xoyu
,
xal Slit t( fT; Xo^oc S Spiepoc, SrjXov yap 6Vi to TrpSYfia
iv, to Si icpaYpa Tivt Iv, (jufpr) ye ly_ov, axeicxeov
Caxspov.
30 ii. T( uiv oyv eW to xt ^v (Tvat xal too? auxb xa8'
a&rd, xaBdXou irepl itavtb< etpT)Tat, xal 5ia x( twv uiv
6 Xoyoc 6 tou t{ iy tTvat t/ti xa uapta to? &piou,evou,
twv S' ou, xal 6xi Iv fiiv tio ttj? ousta; Xdybt Ta oStoo
(idpia &<; 8Xrj oux cveoxat. OuSe yap lo-rtv eWvri;
36 jxdpia T)j( oocrtac. dXXi TT)t ouvoXtj?
*
xauni; SI y' Ioti
wo? Xdyo? xal oux low. M(Ta (j^v yap
Ti; CXtj? oux
Iotiv ( adpivrov
Yap ),
xaxa ttjv icpwTr.v
5'
oucriav loriv,
oTov avftpoWou S Tvj< Jn>j^5]5 Xdyoc. 'H ouata yap ari
ro cTco< to Ivdv, i( oS xal -njc 6Xr, ^ vuvoXoc XsyiTat
30 ouot'a , oTov 1\ xoiXoti)c

ix yap Taotru xal tj?
p
tvoc
at(tr| p"i; xal ^
o-tjxorr)? ir{

St? yap v toutoi; uitap-
5ti
^
^i(. 'Ev Si TTJ aovdXu) ouoi'a, oTov
fivl mjjtj)
?| KaXXi'a, Iveorrai xal 4) SXt).'
(13)
Kal Sxt to t( yjv
cTvat xal fxaarov in\ Ttvwv (iiv Tautdv, wcnttp litl twv
36 irpwT(ov oicriwv, oTov xa(*ituXdT7i? xai xapituXdrriTt el-
vat , e! irpuVn) latlv ( Xeyw Si irptotriv
^
(xj| XeyeTat tco
aXXotv aXXu> elvat xal 6itoxetjMVb> (Sk SXtj )- Soa S' aS?
5Xt) rj uk; ouvetXTi|i.(uva tyj 6Xij, oi xaord, ouo' [osa]
xaTa auuCt&rjxb? Iv, oTov 6 2bixpaT>|( xal to (xouaixdv
40 xauTa
Yap
Taura xaxa a\>ytGi\x6(.
est. Est etenim materia, qnaRdam senslbilis, quaedam id-
tellectualis. (8) Manifestum autem est, quod animaqur-
dem substantia prima, corpus vero materia : homo vera,
vel animal, quod ex ambobus ut universale. Socrates
vero, et Coriscus, si anima quidem, duplex. Hi enim ut
animam diceot, alii autem ut ipsum totum. Quodsi simpli-
citer anima hacc, et hoc corpus, quemadmodum universale,
etiam singulare.
(9) Utrum autem prseter materiam , hu-
juscemodi substanliarum sit aliqua alia, et oporteat quoe-
rere substantiam eorum aliquam aliam , utputa numeros
,
aut aliquid tale, posterius considerandum est. Htijus enim
gratia et de sensibilibus substantiis definire tentamns : quan-
doquidem quodam modo physicas et sccundte philosophia>
opus est, ea quae circa sensibiles substantias speculatio est.
Non enim solum de materia physicum cognoscere oportet
,
sed etiam de ea quae secundum rationem, et magis.
(10) In
definitionibus vero
,
quo modo partes
,
quae in ratione sunt,
et cur una ratio, definilio
,
(patet etenim quod res una,
)
res autem quomodo una, partes quidem habens, postea con-
siderandum est.
11. Quid igitur sit quod quid erat esse, et quomodo
ipsum per se ipsum , universaliter de omni dictum est : et
cur quorundam ratio ipsius quid erat esse , hateat definiti
partes
,
quorundam non : et quod in ratione quidem sub-
stantia;, quae its partes sunt, ut materia noninerunt : non
enim sunt illius substantia: partes, sed totius. Hujus vero
est quodam modo ratio , et non est. Cum materia namque
non est : indefinitnm etenim : secundum primam autem
substantiam est , ut bominis, anima; ratio. Substantia enim
est species quae inest, ex qua et materia tota dicitur sub-
stantia , ut concavitas : ex hac enim , et naso, simus nasus,
et siniitas est : bis namque in his inerit nasus. In tota
vero substantia, ut nasosimo, aut Callia, inerit etiam ma-
teria. (12) Et quod quid erat esse, et unumquodque in
quibusdam quidem idem est, ut in primis substantias, utputa
curvitas, et curvitatem esse, si prima est (dico autem pri-
mam, quae non dicitur eo quod aliud In alio sit, et subjecto
ut materia) : quaecumque vero ut materia, vel ut simul
cum materia sumpta sunt, non idem, neque quae secundum
accidens unum, uti Socrates, et musicum : baec enim
secundum accidens , eadem sunt.
CAP. XII.
Nov Si Xe'YcojMv itpoixov,
if'
Sov iv xot? 'AvaXuTi-
xoT irepl Sptofxou u.4| stpv)Tat*
^ y^P
^v fesfooie. impla
Xey OeTua irpb Ipyou toT? xepl r%f ouu(a( iarl Xoyoi;.
Aiyio Si TauTrjv xjjv aitopfav, Sii ti iroxs 2v laxiv oS
w xbv Xdyov 6piau.bv eTvaf au.ev, oTov tou avOpuirou to
Cyov Jiirouv jfuteo yap ootoc aOTOu Xoyo<. (a) AtSc t(
8i) xouxo tt e'oriv iW ou itoXXd, Xjtam xal Stirouv; iitl
l>iv yap tou avOpwrro? xal Xeuxbv TcoXXa \tiv law,
Sxav jxi| Oirdp^Tj 8ax('pb> ddxepov, tv ot', Sxav uicdpy^rj
60 xal irddr) xt to biroxtt{xtvov 6 dvSptoiroc
*
tots yap tv
Y^YvsTat xal {otiv 6 Xeuxb? JvOpunrof. 'EvxauOa S* ou
(ux^ti daxtpou 8dxtpov
*
xb
fkp fivoi ou Soxet ptxi-
Nunc autem primo dicamus, quatenus in Analylicisde
definitione non est dictum : dubitatio enim
,
quae in UIU
dicta est
,
proderit rationibus de substantia. Dico autem
banc dubitationem
,
quare unum est definitum, cujus ratio-
nem definitionem esse dicimus : ut bominis animal bipes;
sit namque hiec ejus ratio.
(2)
Curigitur hoc unum est, non
autem multa, animal et bipes? homo enim et album , multa
quidem sunt, quum non insint alteram alteri : unum vero,
quum insint, et subjectum, ut homo, aliquid patiatur. Tune
enim albus homo unum fit , et est. Hie vero non est alte-
ram alterius particeps : genus etenim non videtur parti
-
ceps esse diflerentiarum. Simul namque contrariorura
Digitized by Google
552 [lisiw.]
X*
,v Tv Stayopwv
fifta yip v xCv ivavxtwv to auto
pratxtv at
y^P
Stotspopal eWrtat, aT Sia^e'pei to
Yew*. E! Si xal
|*Tfyet, 6 auric Xoyo?, etitep efctv
at Stayopal itXefoue, oTov 7teCdv, Stirouv, dtirxepov. Ata

ti
Yip
Tao6' tv aXX' ou iroXXa; oi -yip Sri eWapei

o6t<o (*1v yip st] aitavtuv iWt fv. Ast Se'
y Sv eT-
vai 6Va ev xtj> 5pt<ju,<jr 6
y*P
Spto>b Xoyo; x(< torn et?
xal oieri'a?
, o&oO' ivo' xtvo; Set auxbv ctvat Xdvov

xal
Yp ^
ou(j(a & xt xal toot xt 0T|U,a{vet,
&< ;pajiev.
lo
(3)
Ast S' iinraoTOtv itpwxov jrepl xtov xaxi xa; Stat-
pe'aei; 6pwu.wv. OuOiv yap exspdv itrttv v xw 6pi9u.#
itXijv to itpwxov
XeYo'[uvov Yvoe xal ai Siaipopar t'k
S' aXXa y^vt) e*<Tl to tc itptoxov xal |ma toutou at uX-
Xa|i6avo'(vat Staipopat, oTov to itpwxov
i[j>ov, xb S'
fyd-
ik (asvov !$ov Stitouv, xal itaXtv ^ijiov Stitouv dnxepov

5u.ot'to< 21 xav Sti irXeidvwv
X^piTei.
tf
OXuc
8'
ou6iv
Sia^e'pet Sti iroXXSv r| Si* SXivtov
X^feoOai, w<rt* ouSi
4V iXiYcov Y| Sta Suotv

toTv Suotv S to ftiv Stapopi to
8i y^oc. olov tow C$ov Stitoov rb [iiv Sov
Ye'voe, Sta-
* <popa Si Oaxspov.
(4) El ouv xb yin* aitXw?
pjj |<m
itapa xa <J)? you tSr,, T| tl fan fiiv & 8Xj S' ioxi'v
(
f,
piv
Yap
<po>v}
Y*vot xal CXt)
, at Si Statpopal xi tloj)
xal xa axoieta e*x xauxrje irotouotv
)
, <pavepbv brt 6 6pi-
o-p.o forty 6 ex xSv Statpopuv Xoyo?.
(5) 'AXX4 fxr,v
an xal Set yi StatpeToflat xj)v tjj StaipopS; Sta^opav, oTov
?(ju Staipopa Tb fiitonouv
irtEXtv tou C^ow too &7tdw)
So? t^v Staipopiv StT clStvat
^
OTtdnouv. 'Oo-r* ou
Xexxe'ov xou Gtco'itoSoc xb (iiv Trxtptorbv xb Si dEirxtpov,
lavirep
Xeyn xaXwc, dXXi Stit xb dSuvaxetv iroiijuet
30 touto
aXX'
^
to jxiv oxt^o'irouv to S* ao^taTov

aSxai
vap Siaipopal itoSoV^j
Y*p
oxiCoitoSt'a itoSdxju ti;,
(e) Kal o6xw< del potJXexai paSCetv go* av IX9r| ei? t4
dStapopa. Tdre S' laovxat xoaaoxa efSr) icoSbf Saat-
ittp at Siaepopat, xal t4 GitditoSa 5ya fea xa" Staipo-
36 pat.
(7)
EJ SJl xauxa 06x10?
fyti, ifavepbv Sxt
^ xe-
Xeuxa(a Staipopa
^
ousia xotl
wpotYftaxo; faxat xal
6 Sptofio'c, efirep
^
Set itoXXdxt xaixa Xeyetv h xoTi;
Spoti;-
itept'epYOv
Ytp. 2|x6a(vet Si
ft
xouxo* Sxav
Yap
etjci) Jwov Sirditouv Sdtouv, ouOiv 4XXo efpTjxev
u
$
Ctpov TrdSa? ty<n, Suo ito'Sa;
fyov

xav xouxo SiatpTJ
x^ otxet'ot Staipeaet, irXeova'xt< e"pet xal laetxt; xai? Sta-
ipopai?. 'E4v (xiv Si| StaipopS; Staipopa
Y<Yltat, (i(a
iaxat f, xeXeuxata xb elSo? xal
^ oiffta

iitv Si xaxi
Guu.6e6i)xo'<
, oTov. ei Statpol xou SitditoSoi; xb (iiv Xeuxbv
46 xb Si utXav, xoaauxat ^aat av at xo|xat ojo-tv. (s) "flare
9avepbv 8ti 6 6pto>b Xoy<) iorlv 6 x xSv Staipopwv,
xal toutwv
tri TeXeuTa(a xbtb
Ye xb Sp8dv.
(9) Arj-
iov S* av efr), etxt; (Aexaxd^ete xou? xotouxou? 6pto-(tou;,
iWOV XOV XOU avOpOMCOU, X^VWV ?S)OV StltOUV &TO7t0UV
4n
-itep/epYov
Yp
to &jco'icouv elpi)|*e'vou tou S(itoSo. Ta-
{t S" oux iVrtv h t5j ouo-(a- it55<
y^P
Wvo^aat to (*iv
Cnxepov xb Si itpdxepov; (to) Ilepl (jtiv o3v xwv xax4
xa Siatpli? Spto-jiCv roo-auxa eip>5o-8w -ri|v wpwrTiv,
itoioC xtv^ elotv.
TON MKTA TA 4>V2IKA Z, 16.
(1037,103*.)
idem participaret. Differentiae namque contrariae, quibtw
genus difTert. Quodei etiam participat, eadem ratio est,
si difTerentiee quidem pluressunt, ut gressivum,
bipes,
impiume. Cur enim unum , sed non multa sunt lia-c f non
enim quia insnnt
: sic enim e omnibns erit unum.
At-
qui oportet unum esse, quaecumque in definition;
sunt.
Definitio namque, ratio quaedam una, et subsUntix est
:
quare unius cujuspiam
oportet ipsam esse rationem.
Ete^
nim subsUntia, unum quiddam
, et quod quid, ut dicimus,
significat.
(S) Oportet autem primo considerare de lis qua*
secundum
divisionessunt,
definitionibus.
Nihil enim alind
in deflnitione est, nisi quod primum dicitur genus, et
differentiae.
Cetera vero genera sunt , et ipsum primum
,
et post hoc, quae comprehenduntur
differentia? : utputa
ipium primum, est animal : consequens vero, animal bi-
pes; et rursns, animal bipes impiume.
Similiter etiam si
per plura dicatur.
Omnino autem nihil dilTert
,
per multa
an per pauca dicatur
: quare neque per pauca, aut ptr duo.
Duornm vero hoc quidem genus, hoc vero differentia,
utputa bujus, animal bipes, animal quidem genus, diffe-
rentia vero alteram.
(4) Si igitur genus simpliciler non
est prater eas qua? ut generis species sunt, aut si est qui-
dem, sed lanquam materia est (vox namque genus et
materia
;
differentiae autem species alque
elementa ex bac
faciunt )
:
manifestum est quod definitio est ex differen-
tiis ratio.
(5)
At vero oportet etiam dividi differentiae
differentiam
: utputa animalu differentia est, ut pedes ha-
bere, Rursus animalis pedes babentis differentiam scire
oportet, prout pedes habet : quare non est dicendum,
pe-
des babentis aliud pliimiferam, aliud impiume, si bene
dicatur; ( verum quia non potest, faciei hoc; ) sed si alind
fissos, aliud non fissos pedes babens : hae enim pedis diffe-
rentiae sunt. Fissio namque
pedum aliqua pedilas est
(8)
Etsic semper procedi vult, donee ad indifferentia de-
veniatur. Turn autem tot pedis species erunt, quot diffe-
rentiae
: et pedes habentia animalia, aequalia differentiis.
(7)
Si igitur haec ila se habent, manifestum est quod ultima
differentia, rei subsUntia erit, et definitio, siquidem non
oportet crebro eadem in definitionibus dicere : snperfluum
namque est. Accidit autem hoc. Quum enim animal pedes
habens bipes dicat, nihil aliud dixit, nisi animal pedes
habens duos pedes babens. Et si hoc propria divisione
dividat, crebro dicet et toties, quot sunt differentiae. Si igi-
tur differentiae differentia fiat, una, quae ultima est, erit
species
,
et subsUntia. Si autem secundum accidens, ut si
dividat habentis pedes aliud album, aliud nigrum, tot
quot sunt sectiones.
(8) Quare manifestum est quod de-
finitio est ratio quae ex differentiis est, et ex harum ultima
secundum rectum.
(9) Patet autem hoc, si quis transpo-
nat Ules definitiones
, ntpuU bominis, dicens animal
bipes habens pedes : superfluum enim est , habens pedes,
dicto bipede. Ordo vera non est in subsUntia. Quonam
enim modo inUlligere oportet , hoc quidem prius , illud vero
posteriusf (lO)-Hact'enus igitur de definitionibus, quae se-
cundum divisiones fiunt
,
quales quaedam sunt
,
primum
dictum eslo.
Digitized by Google
(l038,103.) METAPHYS1C0BUM LIB. VI. CAP. XIII. [im167.] 53
CAP. XIII.
'Eittl Si mpt tt,< ous(a< 4j axtyn iW, iraXiv iira-
viXOwptv. Aiyixai S' woTttp -co 6iroxe(fxevov ouifa
eTvai xal to tl 1)v eivat xal to ix toutwv, xal to xaOo-
Xou. lit pi uiv ouv toiv Suotv ((pijTai* xal yip itepl
tou t( jjv cTvai xal tow uitoxtiuivou, 6rt St^wc. uiroxti-
ti, J, ToSe ti ov, wo-ittp to wov toT? itafttdiv,
^ w<
f, uat) t? ivTiXs^eta. (a) Aoxet Si xal to xaflo'Xou af-
Tto'v tifftv eTvai |xaXi<rca , xal eTvai apjrfi to xaOoXou* 8ib
irnXOwpsv xal itepl toutou. 'Eoixt yap iSuvaTov eT-
10 vat ous(av eTvai ottouv tCv xaOoXou Xeyou.t'vwv. IIptoT*)
filv yap ousfa tStoc ixafltTW
^ ofy
uTrapj(ii aXXw , TO Si
xaOoXou xoivdv
*
touto yap XiytTat xafidXou 8 irXsfoaiv
Ojtapytiv itetpuxev.
(3)
Tfvo? ouv ouona tout' tcrtaij
tJ yap aitavrwv rj oudevoc. 'AitavTuv S'
ofy
oldvrt
-
16 !vo< S' tl {oral, xal taXXa tout' larrat* wv yap u.(a
fj ouofa xal to t( |v tTvat tv, xal auTa i*v.
() "Ext
oust'a Xtyeiai to (ij| xa0' Giroxetuivou, to Si xaOoXou
xa6' Ojtoxjtfuvou two? XeyeTat act. 'AXX* Spa outo>
fiiv oux IvSej^iTBi u) to t( ^v tTvat, Iv -routed Si ivu-
*0 itap^eiv, olov to ^coov iv tw avOpwirw xal frntfii; Oix-
otiv SjjXov 6rt Itci ti auTOu Xdyo. Aiaipepji S' ouOiv
ouS' el (ti| itavTwv Xoyo IotI twv iv -nj o6o(a

ou8iv
yap jttov ouola tout' {oral Ttvoc, wc 6 dv8pwjro? tou
dvOpumou iv <j>
&Jtapy_t1. "Qtrre to auTo auu.6rjetTat
6 naXiv ' carat yap (o6o-(a) ixelvou ouo(a , oTov to ?wov,
iv (T> ('o{ tStov uicapv^tt.
()
''Ett Si xal iSuvarov xal
erronov to tdSt xal ouo-(av, el tVrtv c*x tivwv, (jl-J) i ou-
otwv tTvat u.r)S' ix tou to'Sc ti, aXX' ix iroiou' irporspov
yap iVcat u.J| ouo*ta te xal to itotov ouatac tc xal tou
m ToSt. "Owep dlSuvatov

outc Xdyw
Y^P
o"1'
XP
0V<
!'
"Tt
YEve'uti oldvre tk iraOi] tj<; ouotac eTvai itpdnpa
*
(arm
yip v_wpiora. "Ett tS SwxpaTti ouvfa ivunapUtou-
at'a, &oT( Suotv iVrai ouoia.
()
"OXax; Si auu.Caivet,
tl e'erxiv oOo*ia 6 avOpwitoi; xal 6<ra oStco Xeye-cai , utjOev
tt
tmv iv tw Xoy(() eivat u;r)6tvoc oua(av, pijSi
x
upl( unap-
j^eiv auTwv ()8' iv aXXw , Xy< S' otov oux etvat Tt (jiov
itapa tit Tiva, ouS' dtXXo T&iv iv toT( Xo'yoii; ou6cv.
(7}
"Ex te SJ; toutwv 6to>poui ipavipbv Sxx ouOtv tcov
xaOoXou uwapxdvTwv ouo(a iati, xal Sxi ouOiv vi)u.atvet
40 TWV XOIVTJ XaTTf)Y0p0U(XSV(OV toS Tt, ttXXa TOtdvSc. El
Si jxi], aXXa tc iroXXa <ruu.6a(vsi xal 6 Tpfto; dtvOpoo-
icoi. (s) "Eti Si xal 5Se Sr,Xov. 'ASuvatov yitp ou-
otav il ouaiwv eivat ivuTcapyouerwv ix; bmXtytlv Ta yap
Suo ouTbi; ivxtktytta ouSetote v ivTeXej^eia , aXX' iav
6 Suvapiet Suo t), eorat ev, olov ^ SmXaat'a ix Suo~j)u.(-
crewv SuvajMt ye
*
f] yap ivTiXe'^eia
x*p^ilei. "Uore tl
^
oucria iv, oux fcrai i; ouaitov ivuirap^ouuCiv, xal xara
toutov tov Tpdnov 8v Xe'yti Ai|uo'xpiToc Sp6i5(
*
dSuva-
tov yap etvai cptjotv ix Suo Iv
tJ i{ lvh$ Suo yeviodai* ta
(0
yap fieyiOi) Ta atou.a t4; ouolac icout.
() 'Opiolwc
toi'vuv StjXov 6rt xal lit' api6(iou let, etwep iativ 6 ipt-
Ou.b; auvOtuti; u-ovaSuv, woirep Xeyttat uitd tivwv
)j
yap
Quum autem de substantia consideralio sit, rursus re-
deamus. Dicitur autem sicuti subjectum substantia esse,
et quod quid erat esse, et quod ex his, et universale. De
duobus itaque dictum est : etenim de quid erat esse , et de
subjecto, quod dupliciter subjicitur, aut hoc quid exsistens,
ut animal passionibus, aut ut materia actui.
(2) Vide-
tur autem etiam universale causa quibusdam esse maxime,
ac esse principium ipsum universale. Quare de hoc etiam
traclemus. Videtur namque impossibile, suhstantiam
esse quodcumque eorum qua? universatiter dicuntur. Pri-
mum enim substantia uniusenjusque, quae propria cuj us-
que est, quas alii non inest : universale vero commune.
Hoc enim dicitur universale, quod pluribus natura aptum
est inesse.
(3)
Cujus igitur hoc erit substantia? aut enim
omnium, aut nullius. Omnium vero non est possibile.
Unius autem si erit, cetera quoque hoc erunt. Quorum enim
substantia una, et quod quid erat esse unum, ipsa quoque
unum sunt. (4) Item substantia dicitur, quod non de sub-
jecto : universale vero de subjecto aliquo dicitur semper.
Sed utrum ita quidem non contingit , ut quod quid erat
esse, in ipso autem inesse contingit, utputa animal in no-
mine et equo. I'atet igitur quod est aliqua ejus ratio. Dif-
fert autem nihil , si uon omnium ratio est eorum qua; in
substantia sunt. Etenim niliilo minus hoc erit substantia
alicujus, ut homo homiois, in quoexsUtit : quare iterum
idem accidet. Erit enim substantia , ut animal , illius, in
quo ut proprium exsistit.
(0)
Item impossibile ac incon-
veniens est , ipsum quid , et substantiam esse , si ex aliqui-
bus, noil ex substantias, nee ex eo quod quid est, sed ex
quali. Prius namque non-substantia et quale erit, quam
substantia et quod quid : quod impossibile est. Nee ra-
tione enim, nee tempore, nee generatione, possibile est
passiones priores substantia esse ; essent namque separa-
biles. Item , Socrati , substantia; , inerit substantia :
quare, duobus erit substantia. (6) Atque omnino, si homo,
et queecumque ita dicuntur, substantia est, accidit nihil
eorum quee in ratione sunt, alicujus substantiam esse,
nee sine ipsis exsistere, nee in alio : dico autem, ut-
puta non esse aliquid animal prater aliqua, neque ullum
aliud eorum quae in ratione sunt. (7) Ex his itaque con-
siderantibus patet, nihil eorum quae universaliter exsistunt,
substantiam esse, nidilque eorum quascommuniter praxli-
cantur, hoc quid , sed tale significare. Qtiodsi non , et alia
multa accidunt , ac tertius homo. (8) Item sic quoque pa-
tet : impossibile enim est substantiam ex substantia esse
,
qua* sic insunt, ut actu. Quae enim duo sic actu sunt,
nunquam unum actu sunt : sed si potentia duo sunt , erunt
unum : ut duplum , ex duobus dimidiis potentia : actus
namque separat. Quare si substantia unum, non erit ex
substantiis inexsistentibus , et secundum hunc roodum,
quern recte Democritus dicit : impossibile enim ait esse ex
duobus unum , aut ex uno duo fieri : magnitudines namque
indivisibles substantias facit. (9) Patet igitur quod simi-
liter et de numero se uabebit, si numerus quidem compo-
Digitized by Google
TON META TA 4>VS1KA Z, tS.te.
54 [l67IM.]
ouy Iv ^ 5ua, ^
oflx Hrrt jxova? Iv out?, evTsXeY_et'a.
(10) "Ex
Si to suu.6aivov iiroplav. El yip {t^re Ix
tgSv xaWXoo olovt* tTvai u.7)Seu.(av ouerlav Sii -to -roio'vSe
a"XXA ,ui| toSs Tt <rT)(*o(vv, (ofr'
I? oiuuov IvSe*"1*'
6 lvTeXeY_sla eTvat (jw)S(x(av ouffiav auvOctov, duv6etov
Sv etv) ouala itSua , Sot' ouSi Xoyot av tXn\ ou8eu,i3<
ouirlai;. (n) 'AXX4
(*V
SoxeT y
tScii xl
&*/fh\
ito-
Xai
?|
(xdvov eTvat o&afa; 8pov ^
u,aXtora

vuv
8'
ouSi
taitYK. OSSevb? dip' eorat iptepoV
?l
TpoVov u.ev Ttva
ic errat, Tpditov SeTtva ou. ArjXov
8'
lo-rat to XeYo'pevov
Ix twv Derttpov pujXXov.
(low.)
sitio unitatum est, ut a quibusdam dicitur. Aut enim non
est unum dualita* , ant non inest in ea unitas actu. (10) Ha-
bet autem quod acddit , dubitationem. Si enim nee ex uni-
versalibus possibile est ullam sobstantiam esse
,
propterea
quod tale, et non hoc quid significant, nee ex gubstantiis
actu contingit uliam substantiam esse compositam
,
quic-
quam incompositum erit profectoomnis substantia : quare
neque ratio ullius substantia? erit. ( 1
1
) At cunctis videtur,
et jam dictum est, aut solius substantia; , aut maxime de-
finitionem esse : nunc vero nee bnjus. Nullius igitur defi-
nitio erit : aut quodam modo quidem erit, quodam modo
non. Mamfestura autem
,
quod dicitur, magis erit ex poste-
riori bus.
CAP. XIV.
Oavepbv
8*
I? auT3v toutwv to auu,6aivov xa\ toi?
t4 I8ea< Xevouaiv ouola? Tt xa\ ^wpiorri? eTvat, xai
eVa to eT8o< Ix tou fivw$
irotouot xal tCv Statpopwv.
16 El
fip
ftrtt tA efSj) , xal to C<j>ov Iv T<j> av6ptoitw xai
frrmo, iJTOi h xa\ tbutov -tip <5pi8u.<5 IotIv ?|
erepov.
Toi jilv
yP
X($Y<i>
8?iXov on tv
-rbv yip auTov Sufgeuri
Xo^ov 8 Xl^wv Iv Utttipw. (a) El o3v tW ti? avSpw-
no; auto; xa6' a&Tov tdSt ti xal xeyMptouivov, avaYxi
30 xa\ l\ Sv, oTov to Swov xal to Slirouv, tile. Tt i)u.ai-
vetv xai eTvat xwptora xal ouota?
Sore xai to <j>ov.
(s) El u.Jv o3v to auTO xal sv to Iv tw imrcj) xal tg>
avdpumui, Stnrep ol aauTW, irio< to Iv Iv toT oust yiit-
pi? h lorai , xal Sti t( ou xal
x^pW
** t^"* T0
16 Coiov touto
;
(4)
"EwiTa el [*iv (teOciet tou SlitoSo?
xal w3 itoXuitooo; , aouvatdv Tt ou(x6a(vtt

TdvavT(
vap apa Oitap^ei auTO) Ivl xal Tw8e Tivt ovti. El 82
iiV), ti 6 Tpdito< 8tbv etitT) ti? to 5Sov eTvat it'irouv l|
iteilo'v
; (6)
'AXX' low; ufxeiT8" xal ^irrerat
%
\xl-
30
piixTai. 'AXXa navTa aTOita. 'AXX' ^Tepov Iv Ixaortj).
Ouxouv eneipa &s
lito? eiitelv lircat 5v
^
oiola C8o

ou
Yap
xbtoi ct>u.6e6rixb Ix l[ipoo 6 SvOpioTtoc. (e) "E
icoXXa Iutbi aotb to IJyov o6a(a ts
Yap
tb Iv exaVrtp
^oiov

ou
y^P
' XXo XlYat. El Si
p^, 15
Ixet-
36 voo Israt 8 d(v9p<oito< xat Yevo? auTOti Ixeivo.
(7)
Kal
Iti ISe'ai fiitavra 15 5v 8 iv8poico<. Ouxouv oux
tfXXou o.iv 181a faTat aXXou
8'
ouoia

aSuvatov
Yap.
Auto apa ^^iov Ixao-Tov eoTai twv Iv toi? (wot;,
(s) "Eti Ix ti'vo? touto xal jrw<; 15 auTo^ojou; ?1
itS?
40 oTovts eTvat tb ?$ov 8 ouala, touto auTb wap' auTO to
Cwov
;
()
*ETt
8'
litl twv alaOriTwv TauTa te aupi6aivei
xal toutwv awnoTepa. El 8rj (JSuvbtov oCtw? Ixetv,
a^Xov $ti oix IffTtv el8i butwv o8to>< &t
rtvl <pa<rtv.
CAP
'Eirel
8'
f, oua klpa to' Te ouvoXov xal 6 Xifyo?
*6 (Xe'Yw
8'
firt
^
(xiv oCtok larlv ouala <Av t^ 8X) cuv-
eiXi)(xu.evo 8 Xoy<, ^
8'
6 Xoyo? 6%>),
foat u,sv o3v
oBtio X^ovTai, Toutiov uiv Iffri tpOopa* xal
y*P
Yeveot?

tou Si Xoyou oux Iotiv o5to>; Sxru <p8el-
pcoOat' o082
y^P Y^
vwt
<
(
ou
Y^P Y^T"
1

'xt
?
to
tTvai aXXa to tyj8 tt, olxia
)
, iXX' diveu y^^w
*
Ex iis autem ipsis id etiam patet, quod accidit illis, qui
ideas pariter substantias et separatasesse dicunt : et pari-
ter ex genere et diflerentiis faciunt speciem. Si enim spe-
cies revera sunt et animal in nomine et in equo, aut unum
et idem numero sunt, aut alteram : ratione namque patet
quod unum : eandem enim exhibebit notionem qui dicil in
utroquc. (2) Si itaquo aiiqnis homo est ipse per se hoc
quid, et separatum, nccesse est ut etiam ilia exquibus,
sicuti animal, et bipes, hoc quid significent, et separata ac
substantia; sint : quare et ipsum animal. (3) Si idem igi-
tur et unum quiddam in equo et homine, sicuti tibi
ipsi, quomodo in separatim exsistentibus idem erit? et cur
non etiam absque se ipso erit animal hocf (4) Deinde
si participabit quidem bipede et multipede, impossible
quiddam accidit : contrarja namque simul inerunt ipsi
uni et huic quidem enti. Sin minus, quis modus est
quum aiiqnis dicat, animal bipes aut progressivum esse?
(5) Sed fortassis componuntur, et tangunt , aut miscentur.
Atcunctainconvenientia sunt. Sed diversum in unoquoque
est. Infinita igitur (ut ita dicam) erunt, quorum substan-
tia animal est : non enim secundum accidens ex aniroali
homo est. (6) Item multa erit ipsum animal . Ifam et sub-
stantia animal est, quod in unoquoque est ; non enim se-
cundum aliud dicitur. Quodsi non , ex illo erit homo , et
genus ejus , illud. (7) Ac item omnia, ex quibus homo,
idea;. Non igitur alteriusquidem idea erit, alterius vero sub-
stantia : impossible namque est. Ipsum ergo animal erit
unumquodque eortirn quae in animalibns sunt. (8) Item,
ex quonam hoc erit.et quomodo est ex ipso animali? ant
quomodo est possibile esse animal, quod substantia est,
boc ipsum prater ipsum animal? (9) Item , in sensibilibus
et hax accidunt, et his absnrdiora. Quodsi impossible est
itase habere, jiatet quod non sunt eorum idete ita, ut
quidam aiunt.
XV.
Quum autem substantia altera sit, ipsum scilicet totum,
et ratio (dico autem quod ilia quidem ita substantia est
cum materia simul accepta ratio ; hsec vero ratio simplici-
ter
) -. qtiiecumque igitur illo modo dicuntur, earumquidem
est corruptio : nam et generatio : rationis autem non est
,
ita ut corruropatur : nee enim generatio est ( non enim
fit domum ease, sed banc domum ),
sed absque generation*
Digitized by Google
(|039,100.)
MKTAPHYS1C0RUM LIB. VI. CAP. XV. [is,io.] S.
:
i
xal ^dopSfc etui xot\ oux tloiv
* Se'Ssixrat yip ort ou-
it? xauxa vevvS ou$i irotsT.
()
Ati touto 5s xal
t~>v ouaruov t5v ais9i)Twv tjov xa6* Ixaora ouO' &pt-
u.b out' airdSulfo lam, 6ri lyouotv CXrn ^? ^
(puat
s TOtauxr, war' IvSt'^tcSai xal elvat xal u.^- Sib (p9apT&
jcovt xi xa$* ixaara autSv. (s) El o3v <j t* oico-
8ett{ tCv dvaYxaltov xal 6 opiuab? jiri<m)uovix(k, xal
oux IvSfysTat , Samp ou8* i>tioTtu,i)v 6ri (xiv sirtOTTj-
(itjv Sri
8*
dEyvotav tlvat, dXXi 5dJ to toiouto'v law,
10 oGrio; ouS* iicooft?tv ou8' ipierjiov , dXXi Sola hx\
tou ev8)rouivou aXXoK fytiv, 8r,Xov ort oux 4v tXi\
auTuv ours 6pierji.b oure ditdSetSte. "A5i)Xa ts yip
xi yOetpo'fUva ro7( Ijwai t)|v Iwtmiu.Tjv, brav 4x tyjc
afoO^esuc. diriXOn* xat orw^ouivtov twv Xo'ywv Iv -n)
16 ij/uyrj tuv aurwv oux torcai oure 6pto(ib( Iti out* ditooet-
Ei?. (t) Aib Stt twv irpb; Spov, 8rav Tt? 6p((i)Ta( ti
twv xa6' Ixaara, jjl-Jj dvvostv 4rt del dvatpeiv lartv
-
ou
yap hSbftxax oplaaaOai. OooJ
8J|
ISsav ouStufav
lartv bptaaaOar tuJv yip xa6' Ixaarov ^ loia, w? fast,
30 xat
y
wpwrij. (ft) 'AvayxaTov
5'
i\ ivou-attov tTvat tbv
Xo'yov. "Ovou.a
8*
oi itot^w 6 6pid[uvo?
-
dyvwarov
yip la-rat. Ti 8i xe(u.tva xotva irSatv. Avayxni dfpa
licdp^eiv xat aXXiu TauTa
*
oTov et ti? ai iptaatto, wov
ipet lavjvbv ?, Xeuxbv t| irepo'v Tt 8 xat 5XXw 6itap$ti.
*6 (e) El 8 tic oparr) (xi|6sv xwXuctv ywpl? u-iv irsVra
noXXot? , dpa 8J jxo'vw toutw oirapyeiv, XsxtIov Kpfi-
tov [xjv oti xa\ (ijx^oTv, oiov to wov 8(tcouv tw (mco
xal xoj StitoSi. Ka\ TOUTO'iici o.sv twv eKSudv xal
ivdtfxr, Tvat, icpOTepa y' 6vx* xal p.ep7i tou auvOerou.
30 'AXXa [t-}|v xal ^oipto'Ta , etnep to avOpuno; yirtpterrdv
?1 yap ouOiv ?| au.<pw.
(7) 2 u.iv ouv prfiiv, Oux larat
to ytvo? icapa Ta eKrj

ei
8'
lorat , xal ^ Sta^opa.
E(6' 5tt icportpa Ttji eTvat

TauTa 8i oux avravatptt-
Tat. "EmtTa 81 ti 11 USewv at (Seat
(
iauvOrctorepa
36 yap Ta t; 5v), Ixt iitl noXXSv Seiiuei xaxetva xaTJiyo-
pETaOxi i; 5v ij i8l'a, oiov to CSov xal tb oiirouv. El $k
(ill, 7tw; yvtoptaS^aeTat ; lorat yap IWa Tt< ^v tiouva-
tov iitl icXcto'vo>v xaTTiYOpr^at ^
ivo?. Ou Soxet
8*
,
aXXi icSo-a ISia stvat (leOtxTr,. (s) "Qmtsp o3v etpr,-
to Tat , Xav6avei 8xi dSuvatov &p(aaa8at v toi? jiSt'ot;,
(AOtXtara 8e foa (xovav^a, oiov fjXto? r| X^vr). Ou
udvov
Y&p
8ta|i.apTavouo-t t<5 irpocrciftevat toiauTa <5v
d^atpoufi^vtov In Iffrat fjXtix, fioircp to itepl y?)v
lov
$
vuxTixpu?t<. *Av yip or^ i\ del 9avrj, ouxtTt
lorat %kt<K

dXX' ^Toitov tl
^

6 yip ijXto? out'av

Ttva orniabm.
()
*Eti 8<a lit' iXXou ivSi^tTat, otov
ikv iTtpo? firr\xai toiouto?, SrjXov Sri ijXio? lTat.
Kotvbc dips & Xo^o?. 'AXX' ?jv tCv xa8* Ixaora b
{{Xto;, (offirtp KXiwv
^
ZtoxpaTT);, Iml 8tot ti ouSel;
60 8pov Ufipu auttuv I8<a?; y/votTO yip av S9jXov ittipw-
(xevbiv 8n
ihflli to vuv ilpi)u;^vov.
el oorruptione sunt , et non sont. Oslensiira est enim quod
nullus haec general , neque facit. (2) Propterea etiam sub-
stantiarum sensibilium singularium neque definitio , neque
deinonstratioest, eo quod habent materiam , cujus natura
talis est , ut et esse et non esse contingat : quare corruptibilia
sunt omnia singularia earum. (3) Si igitur demonstrate
et definitio scientifica necessariorum est, et non contingit,
sicnti neque scientianv, quandoque scienliam quandoque
ignorantiam esse, sed quod tale est, opinio est; ita neque
demonstrationem neque definitionem ; sed opinio est ejus
quod contingit et aliter se habere : patet Tjuod neque de-
monstratio neque definitio eorum est. Corruptibilia nam-
que non sunt manifesto iis qui scientiam habent
,
qaum
a sensu abscesserint : et rationibus eisdem in animo salvis,
non erit amplins neque definitio, neque demonstratio.
(4)
Quare quod ad definitionem attinet, si quis quic-
quam singularium definiat , oportet non ignorare
,
quod
semper hoc perimi potest : non enim contingit definire. Nee
ullam ideam est definire : singularium enim , ut atunl , idea
est, et separata.
(5) Necessarium autem ex nomioibus
rationem esse. Nomen vero non faciet
,
qui definit : igno-
tum enim erit. Quee vero posita sunt , omnibus commit-
nia sont. Necesse est igitur, etiam alii talia inesse. Velnt
si quis te definiat, animal dicet gracile, ant album, aut
aliquid aliud
,
quod et in alio erit.
(8)
Quodsi quis dicat
,
nihil probibere separatim quidera omnia multis, simul vero
bnic soli inesse, primum quidem dicendnm est quod etiam
ambobus, ut animal bipes animal! et bipedi. Et hoc in sein-
piternis quidem etiam necesse est esse
,
quum priora exsi-
slant, et partes sintcompositi. At vero etiam separabilia, si
hoc quidem
,
quod homo , separabile. Nam aut nullum , ut
ambo. (7) Si igitur nullum , non erit genus prater species.
Quodsi erit, etiam differentia. Deinde quoniam priora ipso
esse : hate vero non vicissim perimuntur. Deinde si ex
ideis idee : minus enim composila sunt ex quibus. Item,
de muttis oportebit etiam ilia prsedicari, ex quibus idea, ut
animal et bipes. Quodsi non
,
quomodo scietur? Erit nam-
que aliqua idea
,
quam impossible est de piuribus prxiii-
cari
,
quam de uno. Non videlur autem : sed omnis idea
videtur esse participabilis.
(8)
Quemadmodum igitur dictum
est , latet quod impossibile est in perpetuis definire , maxima
vero qutecumque unica sunt , ut sol , aut luna. Non solum
enim in hoc peccant, quod talia 'addunt, quibus ablatis,
adbuc erit sol , utputa quod circuit terrain , aut quod nocte
absconditur; (si enim steterit aut semper apparuerit, non
erit amplius sol
;
) sed inconveniens est , si non. Sol enim
substantiara quandam significat.
(9) Item, quaccumque in
alio contingunt , veluti si alter fiat talis
,
patet quod erit sol.
Communis ergo ratio. At sol singularium erat, sicut
Cleon, aut Socrates. Ceterum cur nemo eorum definitio-
nem profert ideee? fiet enim profecto manifestum tentanti-
bus, verum esse, quod nunc dictum est.
Digitized by Google
566 [l0 lJ.] TON META TA 4>r2lKA Z, t<r,
& (l040,10il.)
CAP. XVI.
<l>avjpov S' 8xi xat t<ov Soxouswv elvai ouauov at
irXetorat $uvd[Mi; tin, ra re (xdpiot twv cowv ou8iv
yip xsywpierjxe'vov outwv eoti'v

6rav Si )wpio-89) , xai
tots ovto uk CXi) 7idvra xai
pi
xai mvp xai drip

ou-
6 8iv yap auTwv Iv earn, dXX' otov awpb? irplv ?j Tceop85)
xai jre'vri'coi ti ^ auTwv fv. (a) MdXurca
8'
dv ti; ta
twv IuaJaj^mv utroXdfiot fidpta xa\ ti ttj?
tyr/rfi
ltd
-
P*YY"?
^,u9<o Tfffvwdou AVca xai tVctXe^Eta xat 5u-
vduct, Tb> dpv^ac
?X
SIV xivifatw; ditd tivo? Iv rat(
10 xaiAJtais' 8to fvia tpa Siaipouguva Sj. '\XX" 8uw<;
Juvduei irdvT* lorat, irav vj v xai auve^i; <puaEt,
dXXa (xi) pta ?| auuvcpuoEt

to -yip toioutov rnipwcru;.
(3)
'Eicct Si to Sv Xtyetai wo-rcEp xat to Av, xai
^ ou-
sts fi tou evo u.(a xat v u.ia dpiflpLw tv dpiOfiw,
16 ^avepov ort outs to Iv oute to 8v IvSe^Etai ouaiav eTvat
twv 7cpaY|totT(ov, wenctp oCSi to ffTot^e/to eTvat % dpyr,

dXXa i)Touu.ev t? oSv rj dpy^Tj , Fva si? yvwptuwTEpov
dvaYaywjjiev.
(4)
MSXXov uiv ouv toutuiv ouafa to 3v
xat Iv t| jj Te dpy^i xai to aToij^eiov xat to atTtov,
to ouicco Si ouSi TauTa , eiittp |xr,S' dXXo xotvbv
prfikv
ouaia

ouSevl yap uTrdp-^et
^
oudt'a dXX" r) autvj t* xa\
tw fyovTt au-niv, o3 eVtlv ouo-ta. (fc) *En to v itoX-
Xayrj oux av cfi; Su-a, to Si xotvov d(*a TtoXXayJj
uicdp/tt. "flare 85jXov 6rt ou8iv wv xaOoXou urcdp-
36
irapi Ti xa8' lxaa~ca
x
<0
P
1'?-
()
'AXX' oi t4 sISyi
X^yovw; t^ (iiv Sp9S( XfYOufft ^ajpii^ovTec auTa , efTttp
ouoi'at ticri , ttj S' oux 6p6uc , o*ti to Sv eVi itoXXSv eT-
8o; Xe'YOudiv.
(7)
AtTtov
8'
6u oux fyouatv djtoSovivat
Tt've; at TOtauTat ouo(at at d^OapTOt 7capit ri; xa6'
W i'xao'Ta xai aiadi)Ta(. lloiooertv ouv ti? auTa; tu>
f8st toT? <p8apT0t?
(
touto?
ykf
tvu.ev
),
aurodv8p(i>-
itov xat auTofimov, TtpoariftEvxe; toT? alo~8r)To7( to
p,ua to auTo'. (s) KaiTot xav t! u.-}] Icapdxttpev Ta
dorpa, oi8iv av Jjttov oTfiat ^cav ouufai dfSwt itap' S
36 f,utt ^Sttfitv

Sate xat vuv el u.^ ijrotjxcv Ttve; tlo{v,
dXX' eTvai ye Ttva? t-to< dvayxatov. "Oti (xiv o3v
outs twv xa8oXou Xeyo^evuv oudiv ouut'a, out' eWiv
ouu(a ouSEtxta 1$ ouffitov, SrjXov.
CAP.
Ti Si
xpr)
Xs^etv xai Sicotov ti t^jv oiut'av, irdXtv
40 dXXr,v otov dp^v 7T0tY)od|XEV0t Xeyoj^ev Tsun
yP
^x
toutoiv EOTat 89jXov xai icspt exeivti; xrj? ouota; i*Tt;
evtI xev_(opt(ru.iEv7i twv attr8r)Twv oucriwv. 'EiceI o3v
T) ouata dp^Vj xai akia Tt; iirTtv, evteu8ev piETtTs'ov.
(2) ZrjTEtTat Sk to Stit ti dil o8tw?, 8ta ti- dXXo dXXa>
46 Ttvi uirdpy^tt. To yap ^teTv Stic ti 6 ptouotxoc avSpco*
7co( dv8pumo; jxoucrtxo'? isrtv, tJtoi IvtI to EtpT)u.vov ^yj-
teiv 8ta ti b dv8ptorco; (touotxdt IffTtv, t) dXXo.
(3) To
,uiv ouv 81a ti a^Td lartv auTd, o68ev iTt JtjteTv. Att
pip to Sti xai to eTvat OTtdp'/eiv Sr^Xa 5vto, Xe'^w S' oTov
m Sti 4) o|Xr|VT| ixXittrEt. Auto Si Sti oeuto, eT; Xo'yoi; xai
Manifestnm autem est quod etiam eornm qn videntur
esse substantia;, plures potentiae sunt, et partes animaliura :
nihil enim separatum ad eas pertinet. Quum autem sepa-
rarentur, turn etiam sunt ut materia omnia , terra , ignis , et
aer. Nihil enim eornm unum est , sed quasi cumulus ante-
quam digerantur, et exeis unum fiat.
(2)
Maximo autem
aliquis animatorum partes putaverit et aninue
,
propin<iuas
ambas fieri , ut sint el actu , et potentia , eo quod principia
motus ab aliquo in juncturis habent. Quare quaedam ani-
malia divisa vivunt. Sed (amen potentiA omnia erunt,
quum unum et continuum fuerit natura , sed non vi , aut
copulatione : tale namque laosiq est.
(3)
Quum autem
unum dicatur sicutl et ens, et substantia unius una , et
quorum una numero unum numero , manifestnm quod ne-
que unum , neque ens contingit substantiam esse rerum, si-
cuti neque elemento esse , aut principio. Sed quaeriraus,
quid ergo principium? ut ad notion referamus.
(4) Magis
igitur his substantia est ens, et unum, quam principium
,
et elementum, et causa. Sed necdum ista , si nee alind qui-
dem commune ullum substantia est. Kulli enim inest
substantia, nisi sibi ipsi , et habenti earn, cujus substan-
tia est. (5) Item ipsum unum , in pluribus non erit simul
:
commune vero , simul in pluribus est. Quare patet quod
nihil uniTersalium separatim prseter singularia est. (6) Sed
qui species dicunt
,
partial recte dicunt separanles eas, si
substantia! quidem sunt : partim non recte, qooniam unam
in multis speciem dicunt. (7) Causa vero est, quod non
habent reddere qusenam tales incorrupta; substantia: prseter
singulares et sensibiies sint. Faciunt igitur easdem specie
iis qua? sunt corruptibiles ( has enim cognoscimus
), ipsum-
hominem et ipsum-equum, addentes vocabulum Ipsum
sensibilibus. (8) Attamen etiam si non videremus astra
,
nihilo minus ( ut puto ) essent substantia perpetuae prseter
eas quits nos sciremus. Quare nunc quoque, si non habea-
mus qusenam sint , necesse tamen fuerit fortassis aliquas
esse. Quod igitur nee eorum quicquam, quae universal!*
dicuntur, substantia sit , nee ulla sit substantia ex substan-
tiis
,
patet
XVII.
Quid vero et quale quid substantiam dicere oporteat,
rursus aliud quasi principium facientes dicamus. Fortassis
enim ex his erit manifestum de ilia quoque substantia, qua
est separata a sensibilibus substantiis. Quum igitur sub-
stantia principium et causa quaedam sit, bine est proce-
dendum.
(2)
Quaeritur vero ipsum propter quid, semper
sic : propter quid, aliud alii alicui inest. Quaerere namque
propter quid musicus homo est homo musicus, certe quae-
rere est, quod dictum est, propter quid homo musicus est,
aut aliud.
(3) Quterere igitur propter quid ipsum est ipsum,
nihil est quaerere. Oportel enim ipsum quod, et ipsum esse,
exsistere manifests entia : dico autem, utputa, quod luna
patitur eclipsin. Ipsius autem, quod id ipsum, non nisi una
Digitized by Google
(ion.) METAPHYSICORUM LIB. VI. CAP. XVII. [l6J
ie.J 55T
(xt'a al-ti eVi TtdvTcov, Sti Tt 6 avdpunro; avOpwTco;
'
r| 6 u.ouaixb( u-ouoixd;
*
irX^v ti ti? Xe'yoi on aoiaipt-
xov icpb a&TO exaorov

touto
8'
^v to ivl elvat. AXXi
touto xgivo'v ti xari icocvtuv xai auv-ro|xov.
() Zt|-
6 T>iie
8'
av ti? Sii t( 6 ivflpcoird? eVri <j>uv toiovSi.
Touto |xiv to(vuv SijXov 6ti od j)tet Sii ti 6? lortv dv-
Opo)iroc avSptoird? Icmv. Ti apa xaxoi tivo? (r,Tet 8ii
ti uwapj^n ' Sti
8'
uitctpyct, Set SijXov etvar et yip uJ]
ourax, ouBJv Cljtct* otov Sii t( j}povT5!; Sti ti t|id:po;
io
YiY
vexal
*"
v T0'4 vfpatv d&Xo
y^P
ooru? xbt* dSXXou
iorl to !frTOU|Mvov. Kal Sti "ri" TaSi, olov trXi'vOot xai
X1801, olxfa laxiv, tpavepbv -rofvuv Sti
Ifoxu to afnov*
touto o" eori to t( jv elvat , w eiiretv XoyixS?.
*0
fV
ivuov |xcv iern t(vo? fvexa , oTov fooK V oixa; r| xXt-
l& vr)?, eV Ivftov Si ti txrvrjae itpwxov afnov yap xai
TOUTO. 'AXXi TO (AtV TOIOUT0V alTMV iiri TOU Y've8ai
^xtiTtxt xai !(>8t(pia6ai , Oaxepov Si xai liri too Tvat.
(6)
AavSdvet Si (/.aXiota to !J7)T0U{xevov iv toi? (jl-Jj xa-
toiXXt,X(i>? XeYopevot;, oTov avOpwiro? xi iaxt Ifrciixat Sti
20 to arcXtoc X^YtoOat , aXXa |*X, Siopi^etv 6rt TdtSe [rj] ToSe.
AXXi Set SiapOpcoaavra? Ifrreiv ti SI u.ij, xotvbv tou
u.r,8v Jtitcw xai tou ftrjTetv ti yifvixai.
(
6
)
'Eitel Si
Set /yew Tt xai &7tdpyeiv to elvat, SrjXov 8i| Sri rr.v
BXr,v trjTet TaSi Sti Tt eoTtv

oTov otxta TaSi Sti xi; Sri
3& Grcap/st TaSt, 8 ?jv olxt'a elvat. Kal av8pti)itoc toSi,
/I
to dwfia touto ToSi
ix
ov- "fi?1* w atttov ^TtiTat
TTJ? SXr)<

TOUTO S' ioTt TO iTSo? <T> Tt ioTIV

TOUTO S'
^
ouata. 4>avpbv toi'vuv Sti (Vt twv aitXwv oux e<m
Ci]T)cit ouSi StSa^t;, 5XX* Extpos Tpdito? t?,?
^
<
nqoecd<
30 twv TOtotiTtov.
(7)
'Eicei Si to i*x Ttvo; oruvOtTov oStok
&axt v elvat to tcSv, aXXa (x-J-, oix; owpb; dXX' Y) ouX-
Xa6r,
^| Si cuXXa&X; oux Ictti t4 OT0ttta, ouSi to
P
a touto Tcj>
p
xai a , ouS' y) oap; irup xat
y^
'
Sta-
Xude'vTwv
Y&p
ti [liv ouxett loxlv, olov 4) oipi; xat
S& fl suXXa^T), Ti Si orotj^eta lori, xai to nup xai
^ y?'
(s) 'EoTtv dpa Tt ^
ouXXafi^ , oi po'vov Ti OTOt/eta to
ipojv^tv xai aipiovov, aXXi xai irepo'v Tt' xai #, aip; ou
(Mvov itup xa\
y1 5i
tb 6tpu.bv xai
<}^XP'
V
'
^^a *^
iTepov Tt. () Et toivuv avavx*! xdxetvo ?, orot^etov
o t| tx oTOtv^etwv elvat, ei ptiv ffTOi^etov, naXtv 6 aurac
lotat Xoyo?* ix toutou yip xai nupb? xai
y*!? iorat
i[ oig? xa\ i*Tt aXXou, Sot' ti; aiteipov paStetTaf e!
5*
ix.
OTOt-^et'ou , SrjXov Sxi
oty
Mi aXXi itXetovoiv, ?|
ixetvo
auto i'orat , fiore itaXtv iic\ toutou tov auTov ipoupiev
46 Xdyov xai Mx%i oapxb; ?| ouXXaffij?. AdJete S' av
elvat ti touto xai ou OTOty^etov, xai atdv y*
tou elvat
ToSi u.ev aapxa ToSi Si ouXXa&iv. 'Ou-oiok Si xai IA
twv oXXojv.
(10)
OuoJa
8*
ixaoTou (tiv touto. Touto
yip atTiov itpioTOv tou eTvat. 'Eitei S" ^vta oOx ouot'at
60 tojv TtpaYptdtTwv, dXX' Soat olotat xaTi ipuoiv xai cpuoet
ouveaTifraoi, tpavc(ii av xai o8t>i ^
cpuot? ouota, 4j iortv
ou OTOtxeTov iXX'
apx^.
^Totxetov
8'
e'orlv ei? 8 Siai-
pttTai ivundp^ov &? CXriv, oTov t% ouXXaS^c to a xai
TO
P.
ratio, unaque causa in omnibus (propter quid homo est
homo,aut musicus musicns) : nisi quis dicat qnod unum-
quodque ad se ipsum Indivisibile est : hoc autem ertt unuin
esse. Sed lion et commune du omnibus , et breve est.
(4)
Qua;rat autem aliquis, propter quid homo, animal tale
quoddamest. Hocigitur manifestum est, quod nouquicrit
propter quid is
,
qui est homo , homo est. Aliquid ergo de
aliquo quaerit, propter quid insit. Quod autem inest,
oportet manirectum esse. Si enim non Ha, nihil quaerit :
utputa propter quid tonat? propter quid sonus in nubibus
Gt? ita namque aliud de alio est quod quseritur. El propter
quid luce, utputa Uteres et lapides, domus sunt? Manife-
stum itaque est quod causam quarit Haec autem est quod
quid erat esse , ut logice dicam. Quae in quibusdam qui-
dem , est cujus gratia : utputa fortassis in doino, et lecto.
In quibusdam vero, quod primum movit. Causa namque
etiam lioc Sed talis quidem causa quseritur, dum fit quip-
piam, vel cormmpitur : altera vero, in eo quod est.
(&) Latet
autem prcecipoe, quod quseritur, in iis quae non dicuntur
alteram de altera (utputa quseritur homo cur sit), eo
quod simpliciter dicitur, sed non determinate quod haec
hoc sint. Oportet igitur recte disponentes quaerere. Quodsi
non, communefit ejus quod nihil est, quaerere, et ejus
quod aliquid
,
quaerere.
(6)
Quum autem et habere et ex-
sislere ipsum esse oporteat , manifestum est quod propter
quid est, ipsam materiam quaerit : utputa, haec sunt do-
mus : propter quid f quia haec exsistunt, quod erat doraum
esse. Et homo hoc, aut corpus hoc tale habens : quare
causa materia; quseritur : baec autem est , species qua ali-
quid est : haec autem, est substantia. Patet itaque quod
de simplicibus non est aliqna quaestio , neque doctrina , sed
alius talium qusestionis modus.
(7)
Quum vero quod ex
aliquo compositum , ita ut unum totum sit , sed non ut cu-
mulus, verum ut syllaba syllaba vero non est ipsa ele-
menta, nee idem, BA atque B el A; nee caro, ignis, et
terra. Dissolutis namque , haec quidem amplius non sunt
,
ut caro, et syllaba); elementa vero, ignis et terra, sunt.
(8)
Est ergo syllaba aliquid , non solum elementa , vocalis
et muta , sed etiam aliquid aliud ; et caro , non solum ignis
et terra, aut calidumet frigidum, sed etiam aliquid aliud.
(9)
Si igitur necesse est , illud quoque aut elementum , aut
ex elementis esse; si elementum quidem, rursos eadem
ratio erit. Ex hoc enim et igne et terra erit caro, et item
alio : quare in infinitum progredietur. Si vero ex elemento,
patet quod non ex uno, sed ex pluribus, quam id i|isnm,
erit. Quare iterum de hoc eandem rationem dicemus quant
de came , aut de syllaba. Videatur autem esse aliquid tale
,
et non elementum , ac causam quidem quod hoc sit caro,
hoc vero syllaba : similiter et de ceteris. (10)
Substantia
vero cujusque quidem , hoc. Hoc namque prima ipsius Esse
causa est. Quum autem qusedam non substantia? reruni
sint, sed qusecumque substantia secundum naturam, et
natura constilutsesint , videri possit profecto aliquibus haec
quoque natura substantia esse
,:
quae non elementum
,
sed
principium est. Elementum autem est , in quod exsistens
dividitur ut materiam, utputa syllabae ipsum A et B.
Digitized by Google
558 [lMIM.] TUN META TA*YZIKA Z, . (i.)
LIBEft VII.
V]
CAP. I.
'Ex 5^| xtov slprjuivwv 9u\XoY(oaoflai jit, xat cuv-
afOf
ovxa; to xsifaXaiov xiXoc lirtdcivat. Eiprjxai
8^|
6xt twv ouortwv (ifriiteit t! atxta xal at apgal xal to
aw/iix.
(2)
Ouertat Si ai |xiv 6u.0X0Y0uu.tval; slotv
6 Otto irdvxwv, irspl Si iv(wv tSta xtvi< airetpiivavxo. 'Ojao-
XoYouucvat |iiv ai tpuctxat, olov mip
pi
SSwp aijp xal
xaAXa xet airXa crwu.axa , iiretxa t4 cpuxi xal x4 [xdpia
auxtovi xal xi wa xal x& popia xwv wwv, xal xeXo?
6 oupavbc xal xi jxdpia xou- oupavou

tSta
84"
xtv ou-
10
ff(a< Xs'yousiv ctyai xa x' eiStj xal -ca ua&y|u.axtxd.
(3)
"AXXa Si W| ou(*6a(vei Ix xwv Xoywv ouota? cTvat,
to xt ^v sTvat xal to uTOxeifisvov. *Ext aXXw{ to y^-
voe (i3XXov xwv eiowv xal to xaOdXou twv xaO' &aerxa.
Tw Si xaOoXou xal xw fitt\ xal at tSsat ouvairrouoiv
*
16
xaxa tovoutov yap XdYOvouorfatSoxousivsTvai. (i)'Eittl
Si xb x( ^v cTvai oucrfa, toutou Si \6yos 6 Sptojio'e, Sta
xouxo itepl 6pior(jLOu xal itepl xou xaO' a6xb Swoptuxat.
'Eirtl Si 6 6pta|xb< Xoyo?, 6 Si Xdyo? yufpi|
fy*
1
* lw]f-
xaiov xal Tttpl {jipouc 71* iSetv, itoTa xj{ ouafac |*epr)
so xal irota 08 , xal el xauxa , xal tou 6pt9U.ou. "Ext
to(vuv ours to xaddXou oua(a ouxt xb vivoc.
If)
Htpl
Si twv iScwv xal twv (xaOifijjtaTUtwv Garcpov OTUirrtov
itapa yap xa; afo&>)Tac, buor(ac xauxa; Xeyouo-i xivt; tT-
vau Nuv Si irept twv ijjLoXoYouuivwv oumwv litiXOw-
36 (uv. Aurai S' tlcrlv at alofajxal at S' ala8i)xal oicriai
irSo'at CXtjv ly^oufftv.
()
"Earl S' ouc(a xb uxoxt(|u-
vov, aXXw? (xiv f] CXt)
(
8X]v Si Xrrw
j) ft))
xdSi xt ouoa
tvtpYt 1a SuveEpet io~tl xdSe xt
)
, dfXXw; S' 6 Xdvoi; xal
i[ [xop^ , 8 xdSe xt 8v tcJS Xoyw j^wptaxdv iartv xpixov
30 Si to ix toutuv, 00 Yviot( ptdvou xal <pOopa ion, xal
^wpitrtbv &irXw(* xwv yap xaxa xbv Xoyov ouatwv at |*iv
at
0'
ou.
(7)
"Oxt S' foxlv ouo(a xal 4) CXtj , S^Xov- is
naaat;
y^P
ts"< ivxuutjii'van prtaCoXat; foxt xt xb
u7toxEiuevov xat? pcxa6oXat< , olov xaxa xdnov xb vuv
36 [xiv vxau8a, iraXtv
8'
aXXo8t, xal xax* au^uiv 8 vuv
(tiv xyjXtxdvSt , itaXtv S' i^axxov y| u.i?ov, xal xax' aX-
Xoiwaiv 8 vuv (ilv
&Y
l
^
itaXtv SI xdu.vov* ijjtoi'w; Si
xal xax* ouo-(av 8 vuv (xiv v Yevlatt, icdXtv S' iv cp8o-
pa, xal vuv (*iv uivoxi(u.jvov wc "cdSe xt, itaXtv S' uico-
40 XEtu.t>ov w; xaxa oxi'piiatv.
()
Kal axoXoudouat S^
xauxT) at dXXat (Uxa6oXa(. Twv S' dfXXwv
?|
pi3
7) SuoTv aCxr) oux dxoXoudet
*
ou yip dvetYXT) , tt Tt CXtjv
e/ei totox^v, xouxo xal Y'vvr)Ti|v xal (p8apr))v
ix*
1*.
T(? fiiv ouv Sta^opa tou ^rXw; y{fvtoQtti xal (*>, anXw(,
46 Iv toi( tpvaixot; efpigxat.
Ex iis igitur qaee dicta sunt, consommare oportet, ac
congregando summatim finem imponere. Dictum autem est
quod gubstantiarum causes, priocipia et elemeota quaerun-
tur.
(2) Substantias vero quaedam ab omnibus concessoe
sunt, de quibusdam separatim enuntiaverunt quidam.
Conce8sae quidem quae naturales sunt : ut ignis, terra, aqua,
aer et cetera simplicia corpora; deinde plantas, et partes
earum; animalia, et partes eorum; et tandem caelum et
partes cadi. Separatim autem , substantias quidam esse
dicunl species , et mathematica.
(3)
Alias vero accidit ex
orationibus substantias esse, quod quid erat esse.et gub-
jectum. Item aliter, genus magis quam species, et univer-
sale quam singularia. Universal! vero et generi , ideae quo-
que copulantur : eadem namque ratione substantia viden-
tur esse.
(4)
Quum autem quod quid erat esse substantia,
bujus autem ratio, definltio, ideo de deflnitione, et de se-
cundum se, determinatam est. Quoniam vero definitio,
oratio ; oratio autem partes habet : necesse quoque de parte
erat videre
,
quaenam substantia: partes , et quae non; et si
bae sint, definitionis quoque esse. Item etiam , nee uni-
versale substantia est , neque genus, (5) De ideis vero , et
matbematicis, posterius consfderandum est. Etenira prteter
sensibiles has substantias quidam ea esse dicunt. Nunc vero
de coucessis substantiis tractemus. Hoe autem sunt
,
qnae
sensibiles sunt. Sensibiles vero cunctae substantia; , mate-
riant habent. (6)
Est autem substantia id ipsum quod sub-
jicllur : aliter quidem materia , et aliter ratio. Materiam
autem dico, quae, quttm non hoc quid actu sit, potentia
est hoc quid. Aliter etiam forma : quod quum sit hoc
quid, ratione separabile est : tertium vero
,
quod ex bis est,
cujus generatio solius et corruptio est, et separabile sim-
pliciter : earum enim substantiarum
,
quae secundum ra-
tionem, quaedam sunt separabiles, quaedam vero non.
(7)
Quod autem materia quoque substantia est, patet. In
cunctis namque opposite transmutalionibus est aliquod
transmutationis subjectum : utputa secundum locum, quod
nunc hlc, rursus alibi ; et secundum augmentationem, quod
nunc tantum , rursus minus , aut majtis; et secundum alte-
rationem, quod nunc sanum, rursus aegrum : similiter
autem et secundum substantiam, quod nunc in generaRone,
rursus in cormptione; et nunc quidem subjectum tit hoc
quid, rursus autem subjectum ut secundum privationem.
(8)
Et sequuntur banc etiam aliae transmutationes : cetef
rarum vero aut unam , aut duas , haec non sequitur. Non
enim est necesse, si quid materiam habet localem, hoc gene-
rabilem etiam et corruptibilem habere. Verum quae inter
simpliciter fieri, et non simpliciter, differentia sit, in Phy-
, sicis dictum est.
Digitized by Google
(lM2,IGU.)
METAPHYSICORUM LIB. VII. CAP. II. [168,197.] 559
. CAP. II.
'EjmI S*
1\
(xiv ow; 6itoxtt(x/vT| xal <; 8X^ ou<r(a 6jao-
Xof
eixat, aBti)
3'
eVtlv <j 8uva(ut, Xortrbv tJ|v ok ivp
yitav oucriav x5v ataOl)x>v efatttv x(< ioxtv. (a) Ai]~
fxdxptxo? (xlv ouv rptt( Siaipopi; ioucev oiou.e'vio tTvai*
to uiv yip 6irox*(u.vov oiofia xJ)v CXijv tv xa\ xauxdv,
otafipeiv 5s ?, fiuoruij), 8 (taxi av_?ju.a,
?| xpoittj, o'e'uti
8eai? , ?! JiaOifT,, 8 laxi xai<. (s) tf>a(vovxai Si iroX-
Xat Siafopat oorai , (Jov xi uiv euvOeon Xrfexai x?i?
BXijc, (Sinttp 8"<ia xpaoet xa8airep fxeXfxpaxov, xi 51 Si-
10 |m5 oTov tpaxeXo; , xi 81 xoXXi) olov pi6Xi'ov, xi Si you.-
:pw oTov xi6a>xiov, xi Si itXeiom xouxojv, xi Si 8ei
olov ouobc xal &rre'p8upov (xauxa yap xS> xeta8a( uto?
Siatpcpet
)
, xi oi
y
pdvop ^ov Seiirvov xal apinxov, xi Si
xoroj> oTov xi Tcvsuu.axa, xi Si xot? xwv aiadrjxwv 7ta-
18 Oeaiv oTov oxXTipdxiixi xal |*aXaxo'xn)xt xat icuxvdxijxt
xa\ u.avdxr|xi xat r)pdx>]xi xa\ &YpdxT)xf xat xi |/.lv
v(ok xouxcov xi Si nStui xouxotc, xat 8Xo>; xi jjiv &irtp-
X?
T" ^* 4XXe(<|*u
()
"Oaxs SrjXov Sxi xat xb eoxi xo-
<rauxto? Xfyexai- ouSb? yap i'ow 8xt o8xw; xetxai,
SO xal xb tTvai xb o&xwc auxb xetaOai <jr,u.aivti, xal xb xpu-
axaXXco eivai xb ouxw ireiruxvwaOai. 'Eviwv 51 xb ilvat
xal irSori xouxot? opiaSr.utxat, xco xi u.iv u.tu.iyjtai, xi SI
xexp3a8ai, xi 81 St5tc8ai, xi 81 itsituxvwoSat, xi Si
xat( aXXal; Siaipopat; xe^prjaOai, wanrep
?|
ip ?| 7rou.
3* (s) ATjircea ouv xi yevri twv Siaipopwv

auxai yip ^p-
j(_at laovxat xou elvat, oTov xi x<3 jxSXXov xal ?xxov
^
iruxv(j> xat u;av<j> xal xoT; dfXXoi; xot( xotouxoi;* Ttavxa
yip xauxa &itspoy_ri xat AXtit|/t( luxiv. El Se xi <r(*\-
tiaxt
^ XetdxTjxi xal xpav^oxiiixi, iravxa eOOsT xal xau.-
30 iruXo). ToT? SI xb eivai xb u.eu.T/8at eaxat, avxixi-
pievox Se xb |xi) eivai. (e) 4>avepbv St\ ix. xouttov o-:t
eTicep j) ouaia a'ra'a xou eivai exaaxov, Sxt iv xouxot;
Ciirixi9v x( xb atxiov xou tTvat xouxtov exasxov. Oucia
u.2v ouv ouOev xouxtov ouSe auvSua^daevov, Sua); SI xb
3 dvaXayov v txaoxw xat w; iv xai; ouvtat; xb x^< 6Xi)?
xariYopoup;evov aux}| ^ ivtpYeia, xat ev xoT? aXXoi;
SpuTfxoic (AaXtaxa* oTov { ouSbv Se'ot SptoaaSai, $u-
Xov vj XtOov (!)Si xtfuevov ipoufiev, xal otxiav icXivOouc
xat uXao)Si xsijxeva
(?J
ext xat xb ou evexa iir' iv(<i>v
40 ^crtiv
)
, el Si xpuaxaXXov, SScop ireir/ifbc; r) nenuxvufie-
vov diot

eujAiptovCa Si d^eo? xat papeo; [xiji; xciaSi* xbv
auxbv Si xponov xat litt xoiv diXXwv.
(7)
<I>avepbv
S^i
e'x xouxuv 8x1 fi evepyeia d!XXT| aXX7]( 8Xr,c xat 6 Xo'yo?-
xoiv (xiv yip
^
ouv8i{, xmv S' i\ (xtjt;, xwv S' iXXo xi
46 xwv eipy]uivu>v.
*
Atb xSv 6pi?o(*iv(j)v ot jxiv Xeyovxt?
xi eVnv otx(a, Sxi X(8oi, icX(v8ot, uXa, xjjv Suvafxei
otxiav Xeyouatv, BXr, yip xauxa

ot 8k ayyeTov oxe7ta-
ortixbv o-tujxaxtiiv xal ^pK)uaxa>v,
^ xi xal d!XXo TOtouxov
pco8evxe;, t>,v Iv^pyetav XeYOOotv ot S' ajx^w xauxa
60 ouvxtdivxe? x9|v xp(xjv xat xJjv ix xouxtov ouafav. "Eoixe
vip 6 (iiv 5ii xS>v Siaipopwv Xoyo( xou etSou; xai.xr,?
ivepytia; elvat, & S' ix xwv vuitapv_dvxov x^ BXr,?
Quum autem quaedam ut subjecta, et ut materia, con-
cedalur substantia
,-
liaec autem est, qua? potentia est; re-
slat, illam, quae ut actus substantia sensibilium est, qaaenam
sit dfcere. (2) Democritns igilur tres difTerenlias esse Tide-
tur existimare. Subjectum enim corpus, matenam , unum
et idem esse : diflerre autem aut rtay&mo, quod est figura;
aut trope, quod est situs; aut diathige, quod est ordo.
(3) Videntur autem multa? differentia: esse : utputa qua>
dam compositiooe dicuntur materia;, sicuti queecumque
mistura, quemadmodum melicratum : quaedam clavo, ut
area : quetadam ligamine, nt fascis : quiedam glutine, at
liber : quaedam pluribus ex bis : qua^dam positions, ut li-
men, et superliminare (hajc enim eo quod modo quodam
sita sint , dnTerunt ) : quxdam tempore , ut coena , et pran-
dium : quaedam loco , ut venti : quaedam sensibilium pas-
sionibus, ut duritie, et mollitie,et densitate, et raritate,
et siccitate, et bumiditate : et quaedam quibusdam ex his,
quondam omnibus his : et simpliciter, quaedam redundan-
tia, quaedam defectu. (4)
Quare patet quod et ipsum Est
toties dicitur. Limen enim est, quoniam ita situm est;
et esse, sic ipsum positum esse slgnificat : et glaciem esse,
sic esse densatum. Quorundam vera Esse, etiam his omni-
bus definietur, eo quod quaedam sunt mixta, quaedam tern-
perata, quaedam ligala, quaedam densata, quaedam ceteris
differentiis utuntur, sicuti manns , aut res. (5) Accipienda
igitur genera differentiarum : liaec enim principia exsisten-
tiae erunt : ut quae per magis et minus, aut densum et ra-
ruro , et cetera talia. Cuncta etenim haec , redundantia et
defectus sunL Quodsi quid figura, aut lsevitate, aut aspe-
ritate differt , omnia recto et curvo. His vero Esse, erit
mixtum esse; opposite autem modo, non esse. (6) Mani-
festum igilur ex his est, quod, si substantia causa est ut
unumquodque sit, in his quaerendum est quaenam, ut horum
singula sint, causa est. Substantia itaque nihil horum est,
neque combfnatum : attamen proportionate in unoquoque :
et quemadmodum in substantiis quod de materia praedica-
tur, ipse actus est, el in aliis definitionibus maxlme : ut-
puta, si limen oportebit definire, lignum, aut lapidem sic
positum dicemus : et domum , Uteres , aut ligna sic posita
:
( ac praeterea etiam cujus causa in quibusdam est
;
) si vero
glaciem , aquam congelatam , aut sic densatam : consonantia
vero est acuti et gravis mistio talis : eodem autem modo et
in ceteris. (7) Manifestum itaque ex his est, quod actus
alius alterius materia; et ratio : quorundam enim , compo-
site, quorundam mistio, quorundam aliquid aliud eorum
quae dicta sunt. Quare eorum qui definiunt, hi quidem, qui
dicunt, quid sit domus, quod lapides, Uteres, ligna, po-
tential domum dicunt : materia enim haec sunt. . Qui vero,
vas ronservativum rerum el corporum , aut aliquid aliud
tale addentes, actum dicunt. Qui porro haec ambo compo-
nunt, tertiam, et quae ex his est, substantia. Yidetur
etenim ea quidem, quae ex differentiis ratio fit, speciei et
Digitized by Google
560 [l8,lo.]
u.3XXov. ()
'O|A0t'w{ 8s xat ofou; 'Ap/UTac aireSsj^tvo
Spou? tou ouvajjiwo yap elcrtv

olov ti ion vr)veu.{a
;
^ptufa iv itXi^Oei at'poi; " 8Xr, (/iv 6 aS}p , ivlpytta SI xat
o&aia -f; ^ptu.(a. T( iori yaX^vi) ; &(/.aXo-rr)<; OaXar-
t> trie to uiv &itoxt(u.vov (Si? 6Xt| f, OdtXaxTa , i\
8*
ivip-
ytia xat
^
jxop^ ^
8tjt.aXdtr,<;.
()
<Pavtpbv Si| ix tSv
?pr)(xev<.)v t(; f] alo~6i]TJ) oucri'a iori xai too;
-
4)
(jilv
yap ; uXi)
, ^
5*
ok pop^i xai ivipytta

f, Si TpfxT)
^ Ix T0UTG1V.
CAP.
10 Ast Si
(*^i
dyvoetv Sri ivfore XavOavti icortpov <r)-
(xatvei to 6v0pta tV suvOstov oustav
7j t}|v' ivipyttav
xai T^jv jxopip^v, olov <j olxfa irdxepov arju,tiov tou xoi-
vou Sti arxe'Tcao'u.a Ix itXi'vOwv xai Xt'Otov 681 xetjjitvwv,
$
ttj; ivtpytfa; xai too sTSou; 8rt oxinaaym, xai
y
pau.pij|
15 iwfcepov Sua; iv [xvjxtt ?| 6rt Sua;, xai wov uoxtpov
tjiuy^ iv 9*>u.aTi
$
t|/uj^
aurr) yap ouofa xai ivlpytta
(TtofiaTOf tivo?. Et*j S' av xai lit' etpttportpot; to u>ov,
0U &>; vi Xdyq) Xtydjjievov iXX' <S><; irpo; Iv. (s) 'AXX.a
touto Tcpo; |jlev ti oXXo Staeplptt, irpb? Si t^v ^Ttgatv
SO tt;; ouo-ta; Tij{ aioOr,Trji; ouOiv

to yap Tt ^v eTvoi t<5
tfStt xai ty) ivtpyeta fiicap^ti. Wv/jh |*iv yap xai
(Jw^r,
sTvat Tai-oiv, avflpwmp Si xai av8ph>7CO( ou tou-
tov, tt p.)\ xai
^
<1"X^
^v8p"ro XtxOifatTat

oBtw Si
Ttvl uiv Tivl
8'
ou.
(3) Ou ipafvjrai SJ| ^i)touo"tv
^ ouX-
35 XaS^i ix twv axoiytimv olaa xai cuvSe'dew;, 0C8' j) otxt'a
itXtvfloi ts xat auvOtat;. Kal touto 8p6<o;

ou yap iirav
^
<njv6eit; ouS' f| u.T?i( ix xou-ctov wv ictti ouv6tai( ?, u.T-
\ii. (4)
'Optofra; Si ou8i Ttov aXXuv oudtv, olov ti
6 ouSb; G^erei , oux ix tou ouSou ^
Oiai(, ctXXa (jiSXXov
30 oStoc i; ixtt'vT);. Ou8i 8j| 8 dfvOpbncd; ion to (mov
xai Sfrtouv, dXXa ti 8tt tTvai 8 itapl touto ifftiv, tl
Tu8' 6Xj), o8Tt Si fftotxtiov o2t' ix ffTotjctfou, iXX'
^ ou-
o(a

8 i^aipouvrt; tJJv CXt]v Xtyouotv, El o3v tout' ol-
Ttov tou ilvoi xai oua(a( , touto aut^v av
tV ouotav
38 Xiyottv.
(6)
'Avdyxi) SJj touttiv ?| otStov tTvai
^
^6ap-
tyiv Ivtu tou (j>6e(pea6ai xai ytyovivat dtvtu tou y(yvt-
0O01. AiSttXTat Si xai StSijXuTai iv JXXou; 8n to eT-
So? ouSti; jicoul ouSi ytwoj, dXXa notetTat to'Se, yi-
yvtTat Si to ix toutwv. El
8'
till twv tpdapTuv at
40 ouu{at jrMp'anraf , ouOtv itta S>jXov IcXJjv Sti y' ivttuv oux
ivSi^Tat S^Xov, 6'era jxJ) oTo'vrt icapa to Ttva tTvat, otov
olx(av ?, oxtuo;. (e) "ioai? fiiv o3v ouS' oucrt'ai Etolv
obV aura touto o8rt ti twv aXXcov 6'oa pt^ 9ut ouv-
ioTixtv

t^v yap tpucrtv [xovyiv dtv ti< 8tfo) t#jv iv toi?
46 (pOap-voi? ouafav. "Oort ^
aicop(a ijv ol 'Avrict96'veiot
xai ol oCrio? dira(8euT0i ^ndpouv, i^ti Tiva xatpdv, Sn
oux Ion to t( Iotiv dpto-aoOat
(
tov yip Spov Xdyov iT-
vot paxpov
)
, oXXa itotov jitv Tt ioTtv evSe'xetoi xai
3tSaat, iSditEp dfpyupov, ti [xev iortv, ou, ort
8*
oTov
to xaTr(Ttpo.
(?)
'Qo-t' oui'a Icti (iiv <)? ivSiv_tTai tT-
vai Spov xai Xdyov, oTov t?j o-uvOttou, iov Tt a!oOriT^|
iav Tt voT)d| t5 i5 5v S' oCtyj icpb>Td>v, oux icriv, tf-
TON META TA *riIKA Z,
y. (!03.)
actus esse : quae vero ex his quae insimt, malerire magis.
(8)
Similiter et quas Archytas approbat definiliones : eleniro
simnl otrius4]ue sunt : utputa
,
quid est serenitas? quies in
multitudine aeris : materia quidem aer, actus vero et sub-
stantia, quies. Quid est tranquillitas? maris planities. Sob-
jectum quidem , ut materia , mare; actus vero et forma
,
pla-
nities.
(9)
Manifestum itaque ex dictis est
,
quaenam sensi-
bilis substantia, et quomodo sit : etenim hiec quidem ul
materia, haec autem ut forma et actus : tertia vero ex his.
III.
Oportet autem non Ignorare, quod aliquando latet, utram
nomen compositam substantiam signiBcet, an actum et
formam : utputa domus, utrum est signum communis, quod
operimentum est exlapidibus et Iateribus sic posilis; an
actus , et speciei
,
quod est operimentum. tt linea, utrum
dualitas in longHudine, an quod dualitas. El animal,
utrum anima in corpore, an anima. Haec enim, substantia,
et actus alicujus corporis. Erit autem utique in utrisque
animal, non ut una rstione dictum, sed ut ad unum.
(2) Sed
haec ad aliud quidem aliquid conferunt, ad quaestionem
autem substantia! sensibilis nihil. Etenim quod quid erat
esse, speciei et actui est. Anima namque, et animain esse,
idem est : bominem vero esse et homo , non idem , nisi el
anima homo dicatur. Sic autem alicui quidem , alicui vero
non.
(3) Non videtur igitur quaerentibus ita syllaba ex de-
mentis et compositione constare , neque domus , lateres esse
et compositio. Et hoc recte. Compositio enim , et mistio,
non ex lis quorum est compositio, aut mistio. (4) Similiter
nee aliorum ullum : utputa, limen
,
positione, non ex limine
positio, sed magis istud ex ilia ; nee homo est ipsum animal,
et bipes : sed aliquid esse oportet, quod prater haec est , si
haec materia sunt : sed nee elementum, nee ex elementis,
verum substantia, quod materiam auferentes dicunt. Si
itaque boc ipsius esse et substantia; causa, hoc ipsani sub-
stantiam utique dicant.
(5) Necesse autem est , aut sempi

teraara banc esse, aut corruptibilem , absque eo quod cor-

rumpatur, et factum esse , absque eo quod fiat. Ostensum
autem est et declaratum in aliis
,
quod speciem nullus facit
,
neque general, sed efficitur hoc ; fit autem quod ex his. Si
vera corruptibilium substantias sunt separata;, nondum est
manifestum. Nisi quod quorundam non contingit, patet,
qutecumque quidem non possunt prater particularia esse
r
ut domum , aut vas. (6) Fortassis nee substantia; sunt Ukc
Ipsa, nee aliorum quicquam
,
quaecumque non natura con-
sistunt. Naturam etenim solam profecto quis ponet earn
quaeincorruptibilibusest, substantiam. Quare dubitatio,
qua Antistbenici et qui boc pacto indocti dubitabant , babet
aliquam opportunitatem
,
quod non liceat ipsum quid est
definire ( definitionem eqim , longum esse sermonem
)
, sed
quale qidd est, contingit etiam docere, quemadmodum
argentum,non quid est, sed, quale stannum.
(7)
Quare
substantias quidem alicujus contingit definitionem et ratio-
nem esse : utputa, composite, sive sensibilis, sive intelle-
ctuals sit : ex quibus autem hoc primls, non est. Siquidem.
Digitized by VjOOQIC
(lOU,I044.) METAPHYS1C0RUM LIB. VII. CAP. IV. [ie
i:i.
J .i6l
Kip xl xata tivoc ar,u.aivEt 6 Xo-fo; 6 6pi<mxo'c, xal
Stl xb (iiv wo-rcep 3Xr,v cTvai ,'xb 81 6?
(iop^V.v. (s) 4a-
vtpbv Si xal 8ioxt , tfcsp eIcfi itco; ctpiOfiol at ouafai
,
outwc eiai xal oJy w? xive? XeYOueri (xovaSoiv 9 xe yap
t, opiaubc apiOjxo? ti? ( Siatpixo; it yip xal it; aStai-
pexa- ou ^ap amipoi ot Xovot) xal & apt6y.bc 81 xoiou-
xo;. Kal (ooTttp ou8' ait' apiQptou atpatpsOEvxo? xivbi;
?, -.Tpoort&Evxo;, IE h>v 6 dpidud; eaxiv, ouxe-rt 6 aUxb;
apiOjxo; iffrtv aXX" ertpo;, xav xoiXayiirxov dtpatpeOyj
'
^ itpoaxcDf, , o2tw; oOSi 6 &piufib<: ouSl xb xf 5Jv tlvai
ouxext {oral aq>atpe6EVto<; xtvb;?! irpoaxiOivTO?. (o) Kal
tov dpi8|xbv Set elvat xt <f> {, 6 vuv oux e/ouai Xeysiv
Ttvi el;, eTirep loxlv el;. *H
f&p
oux lemv aXX' oTov
acupof , ifj elnep iaxi, Xtxxtov xt xb irotouv cv ex iroX-
s Xiov. Kal S ipiffu-b? eT; iaxlv iptotwi; SI oOSi xouxov
e/ouoi Xe'yuv. (io) Kal tout* cIxoxok ouu.6aivtf xou
auxou
fip
Xo'you, xal r\ oua(a fv oGrioi;, aXX' oujr w?
Xt'youaf rive? oTov u.ovd<; xK o3a i| oxtvfMi, iXX* ivxt-
Xe/eta xal tpucii; xn Jxaa-n). Kal woxsp ouSl 6 api-
an Oub?
fyet
xb o-SXXov xal ^jxxov, ouS' r| xaxi xb tl8o?
'j<n'a, aXX' ctitep, ?, (itxa xrj?
CXrtf. (ii) Tltpl ,uiv
ovv fCveatOK xal ij>6opSc; tCv Xtfopicvuv ouatwv, irS*
t* IvSfyixai xal icw? dSuvaxov, xal Ttepl t5}< el; xbv
ofpiOjxbv dvayorpfci eVrw fie'ypt xouxtov Suopiajtfvov.
CAP.
as IlEpl SI TTJf
uXixrji; ousta? Set u.1, XavOavsiv 6xt et
xal ex xou auxou icavxa npcoxou t) xwv avxtuv ax; wpw-
xov xal
^
aurj) 8X) u>( ipjr#, xoT?
Y'Y
VO
I
JL^VO,
j ^!m',
<
taxi xu; otxeta ixavxou, oTov (pXeyu-axo'i; ierxt itpuxi) CXr,
xa yXuxea
^
Xtitapa
,
/oXrj; Se xa mxpa
^ dEXX* axra.
to "Ioo) Si tauxa Ix xoS auxou.
(2) r^Yvovtat Sk itXeiou;
ZXat xqu auxou, Stav 6axepou
^
xcpa
^,
oTov fXtytxa
ix Xticapou xal yXuxto;, el xb Xtrapbv ix xou yXuxt'o;,
x Si
X^fi
X
V
avaXutaOai el( xrjv icpo'ixvjv CXijv x^v
/oXr^v. Ai^bK
Y
a
p
xoS' x xouot , r, Sxi itpb 6oou evxat
tg, ^1 8x1 avaXuStvxo; ei? tt,v ap^v.
{3)
'EvSe^exat SI
(xi5E< x5j? 5Xr)t ouo*T|( 2xipa yfyveoOai 8i4 xJjv xtvousav
aix(av, olov Ix uXou xal xiSioxb; xal xX(w|.
(4)
'Evtwv
S* ixepa
^
8Xt) i5 avoiyxin xEpcov jvxoiv, olov irpioiv
oux Jv y'voixo ix iuXou, ouS' 2ki x5j xtvouar] alxia xouxo*
40
ou yap toivfaei npi'ova ej ^pwu f| ?uXou. El
8'
apa xb
auxb ivSt'^exai i$ aXXi)( CX*]t noiTJffat, 59)Xov ixt
^ xfyvj)
xal
^
ipyi|
^ on xivouaa
^ aux^ ' l yip xal
^
6X1)
tw'pa xal xb xtvouv, xal xb
y*Y
v& "Orav o>) xi? Cr,x5j
x( xb atxiov, iitil xXiova^bK xa afxta Xi^Exai, icaoa;
oei Xe'ysivxkc ev$^0|uva< alx(a;, oTov avOpcortou x al-
x(a w( CXr,; apa xa xaxafx^via; x(
8'
w; xtvouv; Spa xb
anlptxa; xt
8'
<u? xb ((Sot; xb x( ^v tlvai. Ti S' w? oS
evixa ; xb xtXoc.
(5
J 'lerw; Si xauxa dffxspw xb auxo.
Ati 81 xi iy^uTaxa atxta
Mf
hv. Ti ^ 8Xi) ; ujj uvp
*o ^ TTJVf
iXXi t)|v TStov. IIipl (tlv o3v xi? ouoixa( ou-
ota< xal YtWT|xa( (ivavxi) o8xa> pextivai, ei xi; [xtxet*
<rtv 8p6io(, efitep apa aTxia xe xauxa xal xoaauxa, xal
'
ARISrOTELU. 11.
aliqaid de aliquo significal ratio dcfinitiva : et oporlit hoc
quidem ut maleriam, illud vero tit formam esse. (8) Manifr-
stum atitem hoc etiam est
,
quiid, si aliquo modo suhslantiae
numeri sunt, ita sunt, et non quemadmodum quidam di-
cunt, unitatum. Nam et deflnilio, nuraenis quidam est
:
divisibilis etenim , et in Indivisibilia ; non enim infinite sunt
rationes : numerus Tero , tale quid est. Et quemadmodum
de numero, ablato, aut addito aliquo, ex quibns numerus
est, non est amplius idem numerus, sed di versus, ctiam si
minimum auferatur, aut addatur : ita nee definitio , nee
iositm quid erat esse, erit amplius ablato aliquo, aut addito.
(9) Et numero oportet aliquid esse
,
quo unus
,
quod nunc
non liabent dicere quonam unus, si unus est. Ant enim non
est, sed quasi congeries : aut si est, dicendum est quidnam
illud sit, quod unum ex mollis faciat. Ac definitio una est
:
similiter atitem nee banc dicere liabent. (10) Atque hoc
merito accidil. Ejusdem enim est rationis.et substantia sic.
est unum, sed non (ut quidam aiunt) ut unitas quacdam
exsistens , aut punctum , sed actus , et nalura quedam una-
quseque : et quemadmodum nee numerus habet magis et
minus , ita neque substantia
,
qua? secundum speciem est :
sed si quidem , ea est quo; secundum materiam est. (1 1) De
generalione igitur ac corruptione dictarum substantiarum
,
quomodo accidil, quoque modo impossibile est, deque re-
duction ad numerum , hactenus determinatum sit.
IV.
De materiali vero substantia oportet non latere quod, etsi
ex eodem omnia primo, aut eisdem tanquam primis, et
eadem sit materia ut principium illis qua> fiiint ; est tanien
quacdam cujusque propria : ut pblegmatis prima materia,
ipsa dulcia aut pinguia, cholerx vero, amara, aut aliqua
alia. Fortassis autem hoc, ex eodem.
(2)
Fiunt autem plurcs
materia; ejusdem, quum alterius altera sit : utputa, phlegma
ex pingui et dulci si pingue ex dulci ; ex cholera vero esse
,
ob resolutionem cholera) in primain materiam. Dupliciter
enim hoc ex hoc , aut quoniam ex eo quod progredietur, aut
quoniam ex eo quod resolutum fuerit in principium.
(3) Con-
tingit autem, una exsistente materia, diversa fieri propter
morentera causam ; ut ex ligno, fit area, et lectus.
(4)
Quo-
rundam autem diversa materia necessario, diversis exsi-
stentibus : utputa, serra nunquam Get ex ligno : nee est
hoc in causa movente. Non enim faciet serram ex lana
,
aut ligno. Si autem idem contingit ex alia materia facere,
patet quod ars et principium , at moventia , eadem sunt.
Etenim si materia diversa, et movens, etiam ipsum quod
factum est Quum itaque quisquam
,
qua?nam sit causa
,
quaerat
(
quoniam multipliciter causae dicuntur
)
, oranes
contingentes causas dicere oportet : utputa, hominis, quaa
causa ut materia? nonne menstrua ? quae vero ut movens*
utrum s|ierma? quae vero ut species? quod quid erat esse.
Quae autem ut hujus causa? finis. (5) Fortassis autem has
ambac,idcm sunt. Oportet autem proximas causas dicere.
Quae materia? non ignem, vel terrain, sed propriam. In
naluralibus igitur et generabilibus substantia , necesse est
ita proredere, si quis recte procedet, : siquidem hao totquc
Digitized by Google
TON META TA <I>YilKA Z, s,
<r. 562 [171 I7S.]
Set ti ama Yvwplijetv. (o) 'Eitl Si tmv (puerixwv jjlev
eliSioiv Si oudioiv aXXo; Xoyo;. 'low?
Y"P
evia oux E^Et
CX7JV, $
ou totautriv dXAa udvov xatl toicov xtvr,T>qv.
OuS' Saa 8i| epuoTEt (ae'v, (x^ oioa Si, oux fort toutoi;
5 5Xj), aXXa to utcoxeiu-evov
fi
ouerta. Olov t( afrtov
ExXEtyeco; , t(;
6Xj)J
ou yip estiv, aXX' ^
aeXiqvv) to
Ttaojrov. Ti
8'
atTiov w; xiv5jcav xal <p6sipav to (pw?;
^ Y^J.
To
8'
oo svexa taw; oux Iottiv.
(7)
Tb
8'
w; eT-
80; 6 Xoyo;, aXX' dtSjiXo;, lav (xj) (AEra t5); a Won;
10 ?
6 Xdyoc oTov ti exXev)*;; 0"Tpi)at; (jxdxo?. 'Eav Si
npoaxiSr) Otto yrj; ev jit'aco
Y
t
Y
v0
,
u' vr
K
6 <ruv t!1 aJtiij)
Xdyo? outo;. "Yicvou
8'
aSrjXov Tt to itpwTov irao^ov.
'AXX' 6rt to wov ; vat, dXXa touto xt4 ti , xal ti itpw-
tov; xapSfa r\ aXXo ti; eTra uicb xivo;; slra ti to irat-
U Oo; to IxeCvou xal uJ| tou SXou; 6V1 olxivrjata ToiaSt;
vat , dXX' aSti) T<5 t( icaefiv to irpwrov
;
CAP
'Eirsl
8'
Ivta atvsu ytveijeo); xa\ ipSopa
-
; Icm xal oux
tVriv, oTov at orriYfxat, strap eI(, xal 8Xw; t& eiSyj
xal at u.op:pa( ( ou ykp to Xeuxbv Y'Yvtxai aXXa to u-
jo Xov Xeuxdv
), t! ix two; xal tI itSv to ytYvdjuvov y^-
yviTat , ou itoivra av TavavTJa 7(7*0110 i\ aXXi^Xoiv,
aXX' iTE'pw; Xeuxb; avSpwtro; ex uiXavo; av6pwirou xal
Xeuxbv ix (xcXavoc o&Si iravcb; 8Xi) iorclv aXX' oerov
Y*veort( ioiTt xal u.ETaooX{) el? aXXrjXa. "Oora
8'
otveu
16 tou (xeTa6aXXetv Iotiv % u.Vj, oux Jem toutwv CXr,.
, (2)
'Ey^ei
8'
otaoptav nw; irpbt Tavavrta i\ CXv|
i\ Ixaowu Iftx. OTov ti to aS>|xa Suvotfm uyteivo'v,
Ivavrtov Si vdcroc
&Y
le
'?>
^P
a
^f
1
?'
Suvajjtti; xal to
88top 8uva(ui oTvo< xal $$o<
; ^ tou plv xa6* l;tv xal
30 xbtb to ttSoK 8Xr) , tou 8s xati 9Tepr,civ xal <p8opiv
tJiv ttapi (puonv.
()
'ATvopia Se ti? firri xal Sia ti 6
Tvo? oi^ CX>) tou i$ou{ o48i Suvau-Ei 8?o?
(
xatxot
Y'YVETat 1$ auTou
0^0?
) xal 6 a>v Suvajut vExpd?.
*H ou, eXXa xaTB erua?E5T)xbi; at tpOopat, i\ Ss too
S6
Of'
" SXr) aurri xaTa ipSopav vsxpou 8uvau.t( xal uXr)
,
xal to C8a>p J$ou?
Y'Y
VETal
T^P
^x 'touTow waTtep i5
^tupac vu^.
(4)
Kal 8aa S^, oStm jAtxaSaXXei el; oEX-
Xi)Xa, eI; ti|v 6Xr)v Sei iicaveXOeTv, oTov Et ix vexoou
S<jiov, e{; t^,v BXtjv icpwTov, eTO' o3tw Cwov

xal to oto;
40 ei; 88wp, eTO' oStw; oTvoc.
CAP
Otp\ 8e t^; olnopta; ttj; Elpr,|*Evi); irep( te tou;
5piou.ou; xal itipl too; api9aou;, t( bTtiov tou v Elvai
;
TtavToiv
y^P
&ro itXefw (ie'pvi e'/ei xal u.^ ^ortv oTov
atapb; to ic3v dXX' taxi Tt Tb 8Xov itapi to (xo'pta, lort
i'o Tt attiov, (litil xal e*v tot; atojxaat toT; (tiv
&^|
akt'a
tou tt Elvat, Tot; Si fXtaypi-cr^ % ti jcotOo; E*TEpov
toioutov. (l) 'O
8*
6piou.b; Xdyo; iorrlv eT; ou ouvoe'-
orpud xaOoimp fi
'lXtot; , dXXi tw ivb; tTvat. Tt ouv
lertiv 8 ttom tv tov dtvOpancov, xal Sta ti Iv dXX' ou
to noXXd
, oTov td te (tuov xal tb Sticouv, dEXXco; te S^ xal
(lui,K4S.)
causa' sunt , et oportet cansas cognoscere. (6) De nalura-
libus autem ac perpetuis substantiis, alia ratio est. For-
tassis etenim quaedam Don liabent materiam, aut non tii'em,
sed solum qua; secundum locnm mobilis est. Nee qutect'tn-
que nalura quidetn , non autem per substantiam fiunt , De-
que materia est, sed quod subjicitur, substantia : utputa,
qua causa eclipsios, quae materia? non est enim , sed luna
est, quae patitur. Quae vero causa ut movens atque cor-
rubipens lumen ? terra. Cujus Teeo causa , forsan non est.
(7)
Quae vero ut species, delinitio, sed non manifests nisi
cum ipsa causa sit definitio : ulputa
,
quid eclipsis? priratio
luminis. Si vero addatur, a terra in medio tnterposita :
baec est cum ipsa causa definitio. De somno vero non est
manifestum quid est primum quod patitur : sed nunquid
animal? ita. Attamen hoc secundum aliquid : et quid pri-
mum? cor, an aliquid aliud? deinde, a quo? deinde, quae
passio, quae illius, et non tolius? quia talis immobility?
ila. Sed luec, eo quod ipsutn primum patiatur quidnam ?
V.
Quum autem quaedam absque generations et corruptione
sint, et non sint, utputa puncta , si sint quidem, et omnino
species, et formae (non enim albedo fit, sed lignum al-
bum
),
si ex aliqno et aliquid fit omne quod fit
;
profecto non
omnia contraria fiunt vicissim : sed aliler albus homo ex
nigro liomine,et albedo ex Digredine : nee omnium materia
est, sed quorumcunque generatio, et transmutalio invicem
sunt : quxcumque vero absque eo, quod transmntentur,
sunt , aut non , horum materia non est. (2) Habet autem
dubitationem, quonam modo ad contraria cujusque materia
se liabeal : utputa, si corpus potentia sanum, contrarium
verosanitati infirmitas, utrum ambo potentia? et aqua, po-
tentia vinum , et acetum? an hujus quidem secundum lia-
bitum, et secundum speciem , materia est; illius vera se-
cundum corruptionem et privationcm contra naturam?
(3) At quaedam dubitatio est , cur vinum non sit materia
aceti , Deque potentia acetum, tametsi fiat ex eo acetum : et
vivcds potentia mortuus. An non , sed secundum accidens,
corruptiones? ipsa vero animalis materia, secundum cor-
ruptionem mortui potentia et materia , aqua quoqne aceti
est : fiunt etenim ex illis, quemadmodura ex die nox. (4) Et
quaecumque ita invicem transmutantiir, ad materiam opor-
tet redire : utputa si ex mortno animal, primum ad mate-
riam , deinde demum animal : et acetum , ad aquam, deinde
demum vinum.
VI.
De dubitatione autem dicta et circa definitiones et circa
numeros, quae causa est ut unum sint? Omnium namque
quaxumque plures partes liabent , et non est totum quasi
coacervatio, sed ipsum totum est aliquid aliud prater par-
tes, est aliqua causa. Nam et in corporibus quibosdara
tactus est causa ut unum sint : qnibusdam vero viscositas,
aut aliqua alia talis passio. (2)
Definitio vero, oratio est
ana, non conjunctione, ut Ilias, sed eo quod unius est. Quid
est igitur, quod liominem facit unum , et cur unum est , et
non multa, ut animal, et bipes, praesertim si, quemadmodura
Digitized by Google
(1045.)
METAPHYSICORUM LID. Ml. CAP. VI. [173 176.] 663.
el eaxtv, fiffttep 9t Ttve?, ouxd xt wov xal auxb 8t-
Ttouv ; At& tt
y^P
ux ixeiva auxa 6 avOpumd? itm
,
xat laovxat xaxa [lidcijiv ot ofvOpcoirot oux avOpwTtou
ouS' vbc dtXXa &uotv, frjiou xat St-toSo-; ; xal 8Xo> ${)
* oux av eir) 6 v8p<i>icoc tv aXXi -tXs(u>
,
i/jlov xal o(-
tcouv.
()
<Pavepbv Sr) 6x1 oStco fiev (XEXioucnv to? etw-
6aoiv optet*Oai xal XlfEtv, oux i-vSe/exat diroSouvat
xal Xuaat tiiv awopiav. E! S' laxiv, wor-rep Xs*fO[xt.v,
to jxiv 6Xt| to Si (iopf
i] , xal xb (xJv Suvatut to
5'
ivep-
10
fefa, ouxext dirop(a 8d!;eiev av eTvat to r)Touu,evov.
"Etro
fkp
auri) *l| eJitopfa ifj aut^i xav el 6 Spo? eti)
t [taxiou 6 po*fYuXo< j^oXxd?

Tyi yip av <rr|u.etov tou-
VOJAOt TOUTO TOO XdfOU, fiTe TO foxOUf/XVOV tVtl t(
afriov tow tv eTvat tb arpoffuXov xai tov ya\xiv.
16
(4)
Ouxext S* fi
dliropta tpafvexat, 8x1 xb |*iv BXt] to
Si u.opcp^. T( ouv xouxou atxtoy tou to Suvauci 8v
ivepfeta eTvat, icapa to itot^oav, iv Soon i-rrl yeve-
tjt?; ouOlv yap iortv afttov ixepov tou t^v Suvapet
aoatpav ivepyeia eTvat otpatpav, dXXa tout' 3jv to ti rjv
so eTvat ixaxepcp.
(6)
"Etrrt Si ti)? 8Xr,5
^
[*iv von-Tr)
^
S' aio-8iiT>i, xal it\ tou Xdyou to |*iv 8Xtj to
8'
Ivspyetd
tVttv, olov 6 xuxXot; *rx5ju.a iitfareSov. 'Oca Si (x^
fyei
8Xi|v, [X^Tt vo>ttjv (x^Tt aliOriTiiv, e&8u< Sjcep ?v
x
Tt
(
sTvaf ) isrtv exacrrov, wcrrcep xat bStep ov Tt , to
* TdSe, to irotdv, to -xoadv. Atb xa\ oux iWxtv Iv toi?
bpiouoT? ouxe to 3v ouxt to iv, xat to t( v[v eTvat eu6b(
?v ti Icjtiv ditncep xal bv ti. (e) Atb xal oux lartv
exepdv ti atxtov tou v eTvat ouOevt xouxwv, ouSi tou 3v
Tt eTvat* euOu?
f^P
exatrrov Iffrtv 4"v ti xal fv tt, ouj(
*!& iv vevet xiji ^vrt xal xJi ivt , 06S' &>( -((opt-rcuv bv-nov
--capa xi xaO' xatrca. Ata TautT)v Si xt\v ajtop(av ot
|iiv (jiede^tv X'youoi, xal aixtov x( ttj; (uOeieca; xal x
xb (xex^/etv a-topouotv
ol Si ouvouafav (
J*
u
X
,
i< )'
Sc-xep Aux^ppwv <pY|9iv eTvat xt^v i-cto-i-i(xr|v xoti iit{-
36 oraoOat xal
tytyifi'
ot Si ouvOeotv y| auvSeou.ov
^"X'i*
0-uu.aTt to pjv.
(7)
KatTot b au-rb? Xdvo( i-tl nctvwov
xal yap to bYtafvetv Icrcat ^
ouvouota ^
ouvSeou;o ?\ uv-
OetH?
J'UX'K
""l uyteta? , xat xb xbv }(aXxbv eTvat Tp(-
yt-rov (ruv6et y_aXxou xal xptytovou, xal to Xeuxbv eTvat
40 auvOeotc iictcpavstac xal Xeuxo'TT]TO(. Atxtov
8'
4ri
ouva-xecof xal ivreXev^eta? Cltouot Xdyov ivoitotbv xal
Stacpopav. (s) "Eaxt S', Scraep eipjjxat, xal f\ lo~/axi\
CXr) xal f\ u.optpj) xauxb xal Suvajxtt, to Si ivspyifa.
"Q-rre Sptotov xb
Cl'
v xoti ivb? ti afrtov xal tou ?v
M eTvat* v vap ti e'xaerxov, xal to Suvaujti xal xb Ivcp-
ftia
Iv icoK ioriv. "Q-rre atTtov obOiv d!XXo tcX*);v tt
Tt (5); xivrjoav ix ouvajisw? ei( ivepYetav. 'Oo*a Si jx^)
f^et CXnv, itavxa JtcXS; Srtep iv xt.
quidam dicunt , sit quid ipsum animal , et ipsum bipes? Car
enim aon ilia ipsa homo est, et erunt secundum participa-
tionem homines , non hominis unius , sed diiorum , animalis
et bipedis? et omnino profecto, homo non erit unum, sed
plura , animal et bipes. (3) Manifestum Itaque est quod
ita quidem tractantibus, ut solent definlre et dicere, non
est possibile reddere rationem , et solvere dubitationem.
Qnodsi, quemadmodum nos dicimus , hoc quidem materia
,
hoc vera forma est, et hoc quidem potentii, hoc vero
artu, profecto non videatur amplius dubitatio esse, quod
qiiapritur. Etentm dubitatio est eadem, ac si dcBnitio Testis
eset, aes rotundum. Esset etenim hoc nomen rationis
signum. Quare quod qureritur est, quaenam causa sit ut
rotundum et aes unum sint. (4) Amplius vero non apparet
dubitatio, quoniam hoc quidem materia, illud vero forma
est. Quae igitur hujus causa est , ut quod potentii est , actu
sit in quibuscumque generatio est, prteter illud quod fecit?
nulla enim alia causa est ut sphaera sit
,
quae potentift sphaera
erat : sed hoc eiat, ipsum quid erat esse utrique.
(5) Est
autem materia quaedam intellectualis, quaedam sensibilis'
:
et semppr rationis hoc quidem materia , hoc vero actus est
,
ut circulus flgura plana. Quaecumque vero neque intel-
lectualem neque sensibilem materiam habent, stalim per se
unum qniddam nnnmquodque est : quemadmodum ipsum
ens, ipsum hoc, quale
,
quantum : quare non inest in defi-
nitionibus nee ens, nee unum : et ipsum quid erat esse,
slatim per se unum quiddam est, quemadmodum et ens
quiddam.
(6) Propterea non aliqua alia causa ulli istorum
est, ul unum sint, nee ut ens quiddam sint : slatim etenim
per se unumquodque est ens quiddam , et unum quiddam,
non ut in genere in ente, et nno, nee tanquam sint sepa-
rata praeter particularia. Ob banc autem dubitationem,
quidam narticipationem aiunt, et causam quae sit partici-
pationis, et qnidnam sit illud participare, dubitant. Qui-
dam coptilam, siculi Lycophron ait scientiam esse ipsius
scire et ahimae. Quidam compositionem , aut conjunctio-
nem animae cum corpore, ipsum vivere. (7) Attamen
eadem de omnibus ratio erit. Etenim ipsum sanum esse,
aut copula aut conjunctio ant compositio animae et sanitatis
erit; et aes esse triangulum , compositio aerls et trianguli ; et
album esse, compositio superficiei et albedinis. Causa vero
est
,
quoniam potentiae et actus rationem quaerunt unien-
tem , et diflerentiam.
(8)
Est autem ( ut dictum est ) ultima
materia et forma idem et unum, ilia quidem potential, haec
vero actu. Quare simile est quaerere quidnam unlus causa
sit , et ut unum sit. Unum enim quiddam , unumquodque
,
et quod potentia , et quod actu , unum quodammodo est.
Quare nulla alia causa est, nisi si quid est tanquam ex
potentia in actum movens. Quaecumque vero non habent
materiam , cuncta simpliciter sunt unum quid.
as.
Digitized by Google
464 [n5,n.] TON META TA 4>T2IKA H, a. (lU6.IOM.)
LIBER VIII.
CAP. I.
>
IlEpl (JtJv ouv tou Ttpu>TW< JvtOf xa\ icpo; 8 TcSaat
at aXXai xax^yopiai tou ovto? ava^EpovTat eiprjxai,
TOpl ttJ?
ouui'a?. Kara yap tov ttj? ouaia; Xdyov Xe-
yiTai xaXXa ovxa , to te tcooov xal to notov xal x&XXa
t& outum; XEydousva

iravTa yip fei tbv Trfc ouo-a< Xd-
yov, wo-Ttf
p
eirtou,ev Iv xot; npwTOtc Xdyon.
(2)
'Eire!
8e XlyeTat to 3v to uiv to t{ tj iroibv Jj Tcoadv, to 8i
xaxi Suvau.iv xal IvxtXt/etav xal xaTa to Ipyov, 810-
piaiofxEv xal icepi ouvauuw; xal IvTEXs^efac, xal irpSi-
<o
tov topi 8uvau,gw(
^
XsyEtai |xev fioiXiarra xuptw; , oi
pv)|v ^pj)oi(ii) v* lorl rcpb? 8 flouXo'u.eOa vuv

Itci TtXsov
yap laxtv f\ Suvaua; xal v) eWpyeia xwv pdvov XEyou-e-
vwv xaxa xvr)iv. 'AXX' eitcovte? TOpl xaiixrn Iv xot?
TOpl t9)( IvEpytia? otoptuixoT; Sr,XwiiouEv xal TOpl xwv
16 aXXwv.
(3)
"Oti (tiv ouv icoXXaj^w? Xe'yeTai rj Suvajj.ii;
xal to SuvaoOat , SiwpiaTai f|u,tv Iv aXXou;. Toutwv
8'
6W ulv 6u.wvuu.wi; Xe'yovxai Suvau-Eii; a:petaoWav

Iviat yap 4(*otOTT|T( Ttvt Xeyovxat, xafatrop Iv yewpt-

Tpia xal Suvaxa xal dSuvaTa Xi'you.Ev tw elvat itto?
^
so |x^| elvat. "Oaai SI irpbe, xb auxb eTSo?, nSEaat alpvat
xtve? tloi, xal itpo? itpiumiv u.(av Xiyovxai,
^ Io*tiv
apyjJ) (j.sxa6oX^? Iv aEXXw ?| ?j 0SXX0.
(4)
'H uiv yap
Tou iraftEiv l-l 8uvau.11; , 7) Iv aurw tw itaay^ovTi dp^v)
[j.eTa6oX9i<; ira8t)Tix?c &tc' iXXou 4\ ?[ XXo't) S'iTfo
35
drca6e(ac x?j; litl to yeTpov xal <p8opK( t5j; &tc' aXXou f\
$
aXXo , &tc' apv^ti? |ma6XT)Ttxi)(. 'Ev yip toutoi
eveo-xt itaai toi? Spon 6 rffi itptotTjc Svvafuwc Xdyo?.
(b) IldtXiv
8'
aurai at 8uvo!,u(if Xeyovxai
$ tou povov
uoi5)iiai
?, (tou) mrQeiv $\ tou xaXhk, fitrxe xal Iv toT(
so toutwv Xoyoi? Ivuirapy^ouof mas ot twv irporlpwv 8uva-
[xeo>v Xo'yoi. (a) 4>avcpbv ouv Sxi lort piv
&t
(x(a 8u-
vaji.1? tou itoietv xal icaff^eiv ( Suvawv yo!p lo-Tt xal tw
Eetv auxb 8uvau.1v tou TtaOeTv xal tw aXXo un* auxou
),
eo-ti
8*
u? aXXi).
C
H (ilv yap Iv tw iraay^ovTi* 81a
35 yip xb fjiv Tivi apv^v, xal elvai xal tV
BXtjv ap-
yvjv Tiva , waff^ei to itao-y^ov xal iXXo &ic' aXXou

to
AtJtapbv (jjxv yap xauoxov, to
8'
&7tetxov J>81 OXaatov
6,uo((ot 81 xal Inl twv aXXcov

^
8'
Iv tw icoiouvTt, otov
to Otpfibv xal 4j olxoSoiiixii , 4j u.Jv Iv tw dEpfiavTtxw,
411 7)
8'
Iv xw oJxoSou.ix^). Alb
f
o-u(xiclipuxcv, ouOiv
Ttaor/ei auxb &<p' lauxou

Iv yap xal oux btXXo.
(7)
Kal
T| a8uvau.i'a xal xb aSuvaxov v) xij xoiauxr, Suvau.ei
Evavxia ar^piridic lorxtv, wart tou auxou xal xaxa to
auxb TtSaa 8uvau.ii; a8uvau.ia. (s) 'H 81 orlpr,o-i; Xe'-
ii yeTai tcoXXav^wt* xal yap xb uv)j Iv^ov xal to irtfuxb;
av (irj fy^T), t\ 5Xw< t\ Jte Tclipuxev, xal 4\ w8i, oTov
TcavtcXwf, i\ xav bitwerouv. 'Eir* lv{wv 8/, av 7K^u-
xoxa Ijriiv |i.i| fjfTf| p(a , laxEpriaOat xauxa Xeyou.Ev.
De primo itaque ente , et ad quod cetera omnes entis
prsdicationes refcruntur, lioc est, de substantia , dictum
est. Nam secundum substantia; rationem cetera dicuutur
entia, quantum et quale, ac cetera, qua; ita dicuntur.
Cuncta etenim habebunt substantia; rationem , ut in primis
sermonibus disseruimus.
(2)
Quum autem ens dicatur, hoc
quidera quid, aut quantitas, aut qualitas, hoc vero secun-
dum potentiam, et actum atque consummationem, deter-
minemus etiam de potentia , et actu. Et primo de potcnlia
,
ea quidem, qua? dicitur maxime proprie, non tamen est
utilis ad quod nunc voluuius : potentia namque, et actio,
latius patent, quam ilia quae secundum motum solum di-
cuntur. Sed quum de ea dixerimus in determinationibus
de actione, ostendemus etiam de aliis.
(3)
Quod igitur mul-
,
tipliciter potentia , et |>os$e dicatur, determinatum est a
nobis in aliis. Harum vero quaecumque quidem a-quivoce
dicuntur potentia
1
.
,
practermiltantur : quaadam etenim sirni-
litudine quadam dicuntur, ut in geometria et possibilia ac
impossibilia dicimus, eo quod quodam modo sint, aut non
tint. Quaecumque vero ad eandem speciem, omnes aliqua
principia sunt, et ad unam primam dicuntur, quae est prin-
cipium transmutalionis in alio aut prout aliud est. (4) Ali-
qua enlm est patiendi potentia, quae in ipso patiente princi-
pium est transmutationis passivae ab alio aut prout aliud est
:
atiqua vero habitus impassibilitalis, quae in deterius est, et
corruption^ quae est ab alio aut prout aliud eat, principio
transmutativo. In his enim omnibus deOnitionibus ine?t
primae potentiae ratio. (5) Bursus autem , liae potentia: di-
cuntur, aut ipsius faciendi solum, aut patieudi, aut ipsius
bene. Quare in harum quoque rationibus quoddammodo
insunt priorum potentiarum rationes. (6) Manifestiim igi*
tur est quod quodam modo quidem una est ipsius facere et
pati potentia
(
potens enim est , et eo quod ipsum habeat pa-
tiendi potentiam , et eo quod aliud ab eo
) ,
quodam modo
vero alia. Hjcc enim in patiente esL Propterea enim quod
liabet altquod principium, et quod etiam materia aliquod
principium est, patitur quod patitnr, et aliud ab alio.
Pingue namque combustibile est; cedens vero, sic pressi-
bile : et similiter de ceteris. Haec vero , in faciente , utputa,
calidum, et acdificativa : ha>c quidem in calefactlvo, ilia
vero in aedificativo. Propter quod nullum
,
pront conna-
turale factum , ipsum a se ipso patitur : unnm etenim et non
aliud est. (7)
Atque impotentia, et impoteus, ea quae
ejusmodi potentiae contraria est
,
privatio est Quare cjus-
dem potentia omnis est et secundum idem atque impoten-
tia. (8)
Privatio autem multifariam dicitur. Etenim quod
non liabet , et quod natura aptum est , si non babel , aut
omnino, aut quum natura aptum sit, aut sic, utputa
oinnino , aut quomodocunque : in quibusdam autem , si na*
tura apta habere, vi non tiabeant, privari ea dicimus.
Digitized by Google
(lM6,IM7.) METAPHYSICORUM LIB. VIII. CAP. II, III.
Lt76178.] 56a
CAP. II.
'Eicet o' ot uiv ev toT? i<^i-/<m Ivuitotpywv ap/ai
xotauxat , at S' Iv xdt? itujwxotc xal iv
<|>X?
xo" *")<
Auyi)? iv xtj Xdyov ixovxi, 8*iXov 8x' xa^ T'*v Suvaustov
at [isv eaovxai dXofOi ,
at Si u.evi Xdyou. Atb itScrai
& at xlyvai xal at icoiT)xtxal cmo'TTJu.ai Suvau.ci( ?-
etv '
dpx
"
Y
a
P
(**ta6XT|Tixa( sisriv t*v aXXiji
%
dXXo.
(2)
Kal at u.iv u.txa Xdyou ncEoai xtov evavxtcov, at
8'
aXoyoi u.(a ivo'c , ofov xb Oepubv xou 6epu.a(veiv pid-
vov, f) ii tarptx^i vdaou xai uyiEta;. Alxiov 6s oxi
10
Xd^o? tWiv ^
eViffmiu.Y,, 6 8i Xdyo; 6 auxb< S)Xot xb
itpSYK
1" xo" T
^
v ot
'P
r
i
0,v
5 *M
V
o'^X
&o"auxu>?, xal
fariv d>; ajxiyotv, 2<m S' a)? xou oitdpxovxo? uaXXov.
(3)
"Hex' avaYXi) xai xi; xotauxa? E
,
7tio-x^u.ac tlvat
[j.6v xwv svavxuov, sTvat Si tou uiv xad' a&x4 tou Si
16 (i^i
xa6' a&xaV xal
y"P
Xdfo?
xou (*iv xa8' a&xd,
xou Si xpditov xtva xaxl auu.6c6'i)xd;

dreo^ao-et
Yap
xai drco^op^f
8r|Xot xb ivavxfov. 'H
Y*P
axepijo-ic
^
itpojxi] xb ivavxiov, a8xr) S'diro^opi Oaxs'pou.
(4)
'Eitfl
Si xi evavxia oux
iYY'f"
Tat
^
v T
V
a^T
V ^
&'
^m
*
SO OT^lJH) SuVa(JU( TM Xo'YOV
?X
etV

XOt^
^ ty'K'h
XW^fflMe.
lyti apx^v,
xb |xiv &y"
,vov
"Y^"**
|**w TOieT xal xb
6spu.avxixbv Oepfxdr/jxa xal xb <{>uxxixbv
4">XP*
T)r
l'
ro' &
S' iirrc^u.<ov (Ju.(j>w. Ao'yo<
y"P
^ot,v ipyow (tfv,
oux *!* ^w
?
8t, xa
^
^v
^"X?
^
'X
M
"
lv
^9
tu
<
^PX^
V
'
36 5oxe aa<pw inb xrj? auxrfc
dpx*i?
xtv^aei itpb< xb auxb
cuva'j/aaa. Aw xa xaxa Xdyov Suvaxa xoi; aviu Xd-
You
Suvaxoi? irotei Tavavxfo* (xiS
Yp px?
itpiixt_
xai, xw Xoyw. (s) 4>avepbv Si xal 8x1 xrj jxiv xou u
Suvaftei dxoXou9ei ^
xou pdvov icoi^aai r| na6etv Su-
ae vauuc, xaux>)
8'
ixcivi) oux ae(* dvaYXT) yap xbv e3
icotouvxa xal irotetv, xbv Si (xdvov iroiouvxa oux dvaYxi)
xal (3 icoittv.
35 Eial $i xtvt; 0? <pao*iv, oTov ot
MY
a
P<*(>
''
cav
^vepY^
y.dvov SuvaoOat, ixav Si |x*J| evepY? ou Suva-
o6at , oiov xbv uy}| oixoSojjtouvxa ou SuvaoQat oixoSo-
luiv,
dXXi xbv oixoSofiouvxa oxav oixoSojx^
*
Su;o(a)( Si
xal sVt xS5v dXXiov. Ol? xi auu.6aivovxa axoira ou
40
yzXeicbv ISeTv. AijXov
Y*p
8x1 oux" oixoSdpoc laxai
iav (jL-^i oixoSoprj
*
xb
Yap
olxoSdpiw tivat xb Suvaxijj
eTvai lo-xiv olxoSoptiv bpioua; Si xal wt xwv aXXcov
xexvoiv. (a) Et ouv iSuvaxov xi? xotauxa; lyttv xt-
yvaf u.^i
(xavOdEvovxa tcoxc xal XaSdvxa , xal (*}',
^x
Elv
5
(xij aito6aXdvxa itox^
( $
y*P ^T1
^i
"*6 ttvl
?|
Xpdvb)* ou
Y
a
P
89| xou y TtpaYjJtaxo; ip6apevxoc, del
yap iaxiv)
,
ixav icaiSorgxai
, oux ^
et T
^
v T8
'x
vr
i
v ' ""*
Xtv
0'
euOv( oIxoSou.7Jui icuk XaSwv ; Kal xa dt{>uya 89]
6u.oiwi; ' ouxe
fhp ijmxP
0V "xe 6cpu;bv ottxt fXux.1 ouxe
to
8Xw< aio-(hf|xbv ouSiv taxat u.9) aio*Oavou;evb>v. "Hart
xbv tlpioxaYdpou Xdyov 9uu.6ijaexai Xs'yeiv auxoT?.
(&)
'AXXa (i^v ou8* afsOijaiv i^ei ouOiv av
fjd)
ataOa-
Quum autem quxdam inaoimatis talia principia insint
,
qusedam Tero in animatis, et in anima , et in animce ea parte
qua; rationem habet, patet quod potentiarum quoque qnac-
dam irrationales, qusedam cum ratione erunt. Quare
omnes artes , et factivs scientioe
,
potential sunt. Principia
enim transmutalira sunt in alio, prout aliud est.
(2) Et
quxquidem cum ratione, omnes eaedem contrariorum sunt;
irrationales vero, una unius : ut caljduin, ipsius calefaciendi
solius : medicandi vero potentia, infirmitatis et sanitatig.
Causa Tero est
,
quia scientia est ratio. Ratio autem eadeui
manifestat et rem et privationem, nisi quod non similiter
:
et quodam modo quidem amborum est
,
quodam modo vero
ejus magis quod exsistit.
(3)
Quare neces.se est tales etiam
scientias esse quidem contrariorum ; esse vero hujus quidem
per se ipsas, illius vero non perse ipsas. Etenim ratio hujus
quidem secundum se ipsam , hujus Tero quodam modo se-
cundum accidens. Negatione enim et sublatione manifestat
contrarium. Prima namque privatio , contrarium est : bsc
autem alterius demptio est.
(4) Sed quoniam contraria non
sunt in eodem , scientia vero potentia , eo quod habet ratio-
nem, anima quoque motus principium habet; salubrc qui-
dem sanitatem solum Tacit, et calefactivum caliditatem, et
frigefactivnm frigiditatem, sciens reroambo facit. Ratio enim
amborum quidem est , non tamen similiter, etiam in anima
,
quae motus principium babet
;
quareamboprofecto ex eodem
movebit priocipio ad idem conjungens. Quare quae secun-
dum rationem potentia sunt, contraria iis faciunt, quae
absque ratione potentia sunt : uno namque principio conti-
nentur, ratione. (5) Manifestum autem est quod ipsius
bene potentiam sequitur solius faciendi aut patiendi poten-
tia : banc vero ilia non semper. Qui enim bene facial,
necesse est ut etiam faciat : qui vero solum facit, non ne-
cessario et bene facit.
CAP. III.
Sunt autem quidam , ut Megarici
,
qui dictint tunc solum
posse quum agat; quum vero non agat, non posse : ulputa
eum
,
qui non aedificat , eedificare non posse ; sed aedifican-
tem
,
quum aedificat : similiter quoque et de ceteris. Qui
bus quae inconvenientia accidant, non est difficile videre,
Patet namque, quod nee aedificator erit.si non aedificat
^dificatorem enim esse, posse aedificare est. Similiter
autem et de aliis artihus.
(2) Si igitur impossibile est hu-
juscemodi artes habere, nisi quandoque didicerit et acce-
perit; et non habere, nisi amittat aliquando (aut enim obli-
vione, aut quadam passione, aut tempore ; non enimvero
re corrupta : semper namque est) : quum cessaverit, non
habebit artem : rursus autem statim aedificabit
,
quomodo
accepta arte? Et inanimata etiam similiter : nee enim frigi-
dum, neque calidum, neque dulce, nee omnino ullum sen-
sibile erit non sentientibus. Quare Protagorac opinionem
{ret turn et tales esse, quum et quotes percipiantur)
accidet eisdicere. (3)
Atqui nee sensum aliquid habebit, si
Digitized by Google
TQN META TA *Y2IKA H, S.
i6 [l7180.]
vijtat u.r,S' ivtpfTJ. El ouv TuipXbv to (xtj eyov dtytv,
TtEtpUxb? Si Xal 8lt Ttt'lfUX6 Xat ftl Sv, ot aUTOl TU|Xol
taovtat iroXXdxi? -rijc f|[tcpa; xal xtoipoi.
(4)
"Ett
ei iouvatov tb iar*pT)|Aevov SuVO|XtO)?, to U^|
Y'
V
0(*E
"
ft vov dSuvatov eVcai Y've'oOar to
5*
dSuvawv yeveoSat
6 Xryow ?| eTvat $
eoeodat ij/EuuEtat

Tb yip dSuvaTov
touto EtrnjixatvEv. "OtTTe oStot of Xdfot l^aipouat xat
xiviriCTin xal Yeveotv del ^ip to' Te farrixbc iotriijeTat xat
to xafrqujvov xaOeSerrai* ou
y^P
dvaaTjjaetat av xa-
8t'?7)Taf dSuvatov
Yp
ferai dvae-tTJvai
6*
Ye |*^| Suva-
Tat dvaanjvai.
(6)
El o3v \t.\ evSe^eTat touto "kiftiv,
f
avepbv 6rt Suvapuc, xat eVpfeia erepdv lortv
*
Ixecvot
8*
ol XoYot Suvapuv xa\ evepYEiav touto irotouaiv, Sib
xal ou (MXpo'v tt (yitousiv dvaipetv. "fiat* ivSe^cTat
16 Suva-civ (aev ti eTvat u-Jj eTvat St, xal Suvotov (i-Jj civat
eTvat Se, Ou-Oico? SI xal iirl twv aXXwv xa-nyyopiMV
Suvotov (JaSi'Seiv 8v ji-J) flaSi'Seiv, xal u.^ fJaot'Sov Suva-
tbv eTvat jSaSi'fciv.
()
"Eoti Si Suvotov touto
, ^
lav
OirapSr) ij ivepY<ta, 00 XfyeTai i^eiv tr,v 8uvau.1v, oi3-
so 6ev larei dSuvatov. Aeyw S' olov, el Suvatbv xa-
6rja6at xai ivSe^etat xa6r,o6at , toutio e'iv U7cap5r) Tb
xa&rjaOai, ou8iv eatai dSuvatov xal ei xtvrj69jvai ti
?|
xivrjaai
yj aTrjvat i| OTTJaat -J| eTvat
$ Y^T*"
"
> $ r
1
^)
eTvat 5j u.^
Y^Y^'Gat, option. (7) 'EXijXu8e S*
^ evip-
3
Y
Eia touvojxa, tj npb? t^v eVreXe^etav auvtt8eu.eV))
,
xat IttI t4 dXXa ex twv xivyjaewv paXurta* Soxct
Yap
j| 2vepYta uaXwra i\ xtvrjffi; eTvat. Atb xal tol; u.^)
ouaiv oux diroSiSdaot to xtvetaSai, dXXa; Se' Ttvacxa-
TTiYopia?, olov SiavOT|Ta xal 2irtduftT)Ta eTvat t4 (i^|
SoovTa, xivouuEva S' ou. Touto Se 6*ti oux bVra Ivep-
Yeiot eoovrat vepYe(a. Twv yap
(t^l oVmv Ivia Suva>
u.ei eoTiv

oux fort Se , art oux eVreXe^eiet eetfv.
CAP.
Ei S' itx\ to eipv;uJvov Suvatbv
^
axoXoudet, <pavt-
pbv Stt oux ivbe^CTat iXtj9s; eTvat to eiitttv Sti Suva-
35 tov (Aev toS( , oux fctai Se'

Sere t4 dSuvatra eTvat
Tautr, Sia^euYetv

XeYta Si oTov et ti; <faii\ Suvarov
. t?)v Siauetpov |xetpr,8rivai ou pievtot ixetprtOrJaeadai,
[
6
]
u.r, XoYi^du.evo; tb OtSuvatov eTvat , Sxt ouOiv xio-
Xuei Suvatdv tt 8v eTvat
$ -(tviaQ&i
,
(Jf>| eTvat
[
Si
]
40 |xr)S' eoeoOat. 'AXX' ixetvo avetYXi) x twv xeijae'vuv,
ei xal &7co8ot|xeda eTvat 5|
ytyovivai 8 oux fort uiv
Suvatbv Si , 8tt oudiv laxcti aSuvaTOv
*
mu;6^o'eTat Si
ft,
to
Y^p
(xeTpetoSat aSuvarov. Ou
y^P
Srj 2oti
tautb to re tj/Euooc xal tb aSuvatov
*
tb
Yap
o*e io*ra-
4 vat vuv tj/euSo? jxev, oux aouvaiov Si.
(2) "Afjia Si
SrjXov xal Sri , ei tou A oVro< ivavxr) to B eTvat , xal
Suvatou Svrof tou A eTvat xal to B iyi-pn\ eTvat Su-
vatdv

ei yap (xi| avaYxi) Suvarov eTvat , oOOiv xtoXuct
u.^1 eTvat Suvatbv eTvat. "Eorw S| tb A Suvatdv.
o Ouxouv 6re to A Suvawv efi] eTvat, ei Te8et') tb A, ou-
Oiv dSuvatov eTvat ouvi6aivev to 01
ft
B ivayxi\ eTvat.
'AXX' 3jv aSuvatov. 'Eerw S*, dSuvatov. El S^ dSu-
(1017.)
non sentiat aut operetur. Si igitur caecum est quod non
habet visum, natura tamen aptum, et quando aptum, et
iteuiprout (u>() natura aptum est habere, iidem sa>pius in
eodem die caeci et surdi erunt. (4) Item , si impossible id
est quod priralum est potentia, quod non fit, impossible
erit fieri : quod vero imposgibile est fieri
,
qui dicit esse , aut
futurum esse , mentietur. Impossible enim hoc significabat.
Unde illae orationes et moturn ot generationem perimunt.
Semper etenim,et quod stat, stabit, et quod sedet, sede-
bit. Si enim sedet, non surget : impossible namqiie erit
surgere id qoidem quod non potest surgere. (5)
Quodsi
non est possibile istadiaere, manifestum est quod potentia
et actio aliud et aliud est : illae vero orationes idem faciunt
potentiam et actionem : propter quod non parvum quiddam
quterunt perimere. Quare contingit possibile quidem esse
quiddam , non esse autem, et possibile non esse, esse vero.
Similiter in ceteris quoque pnedicamentis, quicquam pos-
sibile ambulare, non arabulare; et quum non ambulet,
possibile esse ambulare. (6) Hoc autem possibile est , cni
,
si illius insit actio, cujus potentiam habere dicitnr, nihil
impossibile erit. Dico autem, ut si possibile sedere est , et
sedere contingit , huic , si exstiterit ipsum sedere, nihil im-
possibile erit : et si mover! quicquam, aut movere, aut
stare , aut sistere , aut esse , aut fieri , aut non esse , aut non
fieri, similiter. (7)
Nomen veroactionis (ivcpYsiac), qui
ad actum ( eVteXcxetav ) tendit, venit etiam ad cetera,
maxinie ex motibus : videtur etenim maxime motus, actio
esse. Quare non-entibus non attribuunt ipsum moveri, sed
alias quasdam praidicationes , utputa intelligibilia et desi-
derabilia esse ipsa non-entia, non autem moventia se esse
:
hoc autem, quia, quum non sint actione, erunt actione.
Non-entium enim quaedam potentia snnt : non sunt autem,
quoniam actu non sunt.
IV.
Si autem possibile est, quod dictum est, quatenus se-
quitur , manifestum est quod non potest verum esse dicere
,
quod possibile quidem est hoc, non tamen erit : alioqui
quaenam impossibilia sint, hoc modo fugiat nos. Dico
autem , ut si quis dicat posse diametrum commensnrari
,
non tamen commensuratum iri , non cogilans quidnam im-
possibile sit : quia nihil prohibeat aliquid possibile exsistens
aut esse , aut fieri , non esse , nee futurum esse : attamen ex
iis qua; posits sunt , illud necessario sequitur, quia etiamsi
supponamus esse, aut factum esse, quod non quidem
est, possibile autem est, nihil erit impossibile. Atqui sic
accidet : commensnrari enim impossibile est. Enimvero
non est idem falsum , et impossibile. Te namqiie nunc
stare , falsum quidem , sed non impossibile est. (2) Simul
autem manifestum est, quodsi a exsistente necesse est
p
esse, ita etiam a exsistente possibili esse, necesse est
p
quoque possibile esse. Nam si non est necesse possibile esse,
nihil prohibet non esse possibile esse. Sit itaque a possi-
bile. Quum igitur a possibile sit esse , si ponetur ipsum a
,
nihil impossibile esse accidit. At turn ipsum
fi
necesse est
esse : attamen impossibile erat. Sit igitur impossibile.
Digitized by Google
(1047,1048.)
vbtov (dvatyxi)) tTvat to B, bvbyx7| xat to A etvat.
'AXX' ?jv apa to A SuvaT&'v

xat to B apa. *Av apa
^
co A SuvctTov, xat to B larai SuvaTOV, etictp oCtto;
tlyov Stan too A Avtoc ivaryxi) tTvat to B. 'Eiv 8^|
* o'jtm; fydvTwv tou AB{ii|| Suvatov to B outw;, ouol
to A B l^tt die tTt&r,

xat ei too A SuvaTou ovto;
avaptij to B Suvbtov tTvat it fori to A , ivctytt) tT-
vai xat to B. To
i
&p
Suvbtov tTvat e$ avavxr,? to B
tTvai , tl-TO A SuvaTov, touto o"]u.atvtt, lav rj to A xat
lo 8-ct xat w? ?jv Suvatbv Tvt, xdtxttvo TO-e xat oGtwc
tTvat ava^xatov.
CAP
'Aicbcwv 81 twv Suvctftewv ooawv twv u.iv
auYTf'vo>
v
oTov tSv ato^fftwv, twv Si ?6tt otov Tij? tou auXttv,
twv 81 (taftifait oTov -rift
twv Tt^vwv, tbc u.1v dvetyn)
u itpotvtpY^9avTa<; fyttv feat lOet xat Xdyw, tb? 81
(if, TOtauTai; xai T&<; t"irt tou 7ra<rtiv oux dvcrvxi).
(j)
'Eitti 81 to Suvawv Tt SuvaTov xat wot! xai irwc
xai Soa aXXa avayxyi wpoottvat is tw 8topt|*S, xai Ta
txiv xbtb Xdfov
Suvaxat xtvtiv xat at Suvajut? auTwv
o jxtTa Xdfou , tb
8'
aXof
a xat at Suvau.et aXoyot
,
xa-
xsiva; (ilv avaYxi) ev t';jL<|iXw e^vou TauT0
";
$' *v *""
spotv

T&t
|xlv Totauta; 8uva|*tt( avayxY| , 8rav w? 8u-
vavTai to itofijTtxbv xat to ita8n)Ttxbv ttXtio-ibsWO-i
,
to
piv itottiv to 81 itaaxetv, lxt(va; S' oux dvayxr,- alrat
as uiv yap itSo-at |xta vb iton)Tixn, txtivat 81 twv Ivav-
Tt'oiv, wort Spa Troufati TavavTWCTOUTO 81 bSuvbtov.
(t) 'Avayxri apa trtpdv Tt tTvat to xuptov
Xry6> 81
touto ipt^tv $
irpoafpeatv. 'Owrepou fiip
otv dps'vr,-
TOl XUpiW(, TOUTO ItOl^dtt, OTBV W? SuVBTat UltCtpyT)
30 xat TrXTjuta^T) t<Tj ira8i)Ttxw.
(4)
"flaw to Suvbtov
xbt4 Xd-yov iitav avaYxir), ^tbv 8ptf>)Tat, o5 t'
?x
et
TT,V 8'JVBfttV xat W? 2)(tl
,
TOUTO itottiv. 'Ej^tl 81 TtB-
pdvTO? tou ita9r)Tixou xat w8i ^ovto? wotttv. El 81
uij, itottiv ou SuviffftTat. To ykp jxr,Oevbi; twv fljw
36 xwXuovtoc itpo<r8topi!lt(y8ai oJOtv tTt Set- t^v ^ip Su-
vajiiiv ij^tt w? IffTt SuvajAt? tou itottiv, ^ort
8'
ou itav-
tw dXX' iyrprtw lew; , iv oT a*opio6^Tai xat t4
e?w xwXuovra* dtpatptiTat yip tbutb twv iv tw 8to-
ptouw itpoodvTwv tvta. (s) Aib ouSl av fi(*a pouX)-
<u Tai ?| itt9u(Ai) itoitTv Suo ^
TavavTta ,
oil itot^ott ou
fap
oCtw? Ifti
auTwv t))v 8uva(ttv ouS" ?oti tou fiu;a
wotetv ^
Suvajut , liu\ 5v tffrtv oCtw? itoii]0i.
CAP
a 'Eitet 81 irep\ tyJ!;
xaTa xivrjotv Xe-|fouivic 8uva|xtW(;
ttpriTat, ittpt IvepYtCa?
Stopkwfuv
t( Tt 1tiv
^
ive"p-
Ytta xat woidv Tt. Kat -yap to SuvaTov fi(xa 85jXov
tTat 8taipou<xiv, ti ou (xdvov toutoX^.um SuvaTbv 8
irt
?
uxs xtveiv <SXXo ?,
xtvtto6at &w' a"XXou,
^
aitXw?
?i
*OTpditov tivo\ 4XX4 xat i^pw?. Atb ^touvtc? xat
Hipt TOUTWV Sl^X60jMV. ()
*E<T
8'
^
ivipY"" > Oltp-
y^ttv Tbitpayu-a, tij| o6tw woittp Xe'Y0u.ev Suvajtti
METAPHYSIGORUM LIB. VIII. CAP. V, VI. [iso.isi.] 567
Quodsi impossibile est esse
p
, necesse est etiam a esse. Sed
erat a possibile : ergo etiam p. Si igitur a possibile sit
, f)
etiam possibile erit : si ita quidem se babebant, ut a
exsistente, necesse sit etiam p
esse. Si itaque sic se ha-
bentibus a ), non ita possibile sit j3, nee ipsum a
p
se
habebit ut positum erat : et si a possibili exsistente , ne-
cesse est B possibile esse , si a est , necesse est B etiam
esse. Possibile namque esse necessario B esse , si a pos-
sibile, lioc significat, si a sit, et quando, et sicuti erat
possibile esse, illud quoque tunc et ita necesse est esse.
. V.
Quum autem omnium potentiarum, qutedam natura
nobis insitte sint, ut sensuum, qua?dam consuetudine,
ut tibiiscanendi, quaedam doctrina, ut artium : has qui-
dem necesse est eos qui primo operati sunt, habere,
quaxuinque scilicet consuetudine et ratione: qusecuna-
que vero non tales, sed patiendi potentite sunt, non est
necesse.. (2)
Quoniam vero quod potent, aliquid potest,
et aliquando, et aliquo modo, et quaecumque alia ne-
cccse est adesse in deftnitione, et quaedam quidem ra-
tione possunt movere, et potentite eoruin cum ratione],
quaedam vero irrationalia, et potentite irrationales; et
jllas qnidem necesse est in animate esse, has vero in
ambobus : hujuscemodi quidem potentias necesse est,
quum quoad possint activum et passiTum approximent
,
hoc quidem faciat, illud vero patiatur; illas vero non est
necesse : ha: enim omnes, una unius factiva, illas vero con-
trariorum : quare simul facient contraria. Hoc vero im-
possibile est. (3)
Necesse est igitur, aliud quiddam esse,
quod dominetur. Dico enim , sive appelitum , sive electio-
nem. Quodcumque enim appetat principaliter, hoc factet
,
quum quoad possit, adsit et proximet passivo.
(4)
Quare
omne secundum rationem potens, necesse est ut, quum
appetat id, cujus potenliam habet, et uti babet, hoc faciat.
Habet autem passivo prasente , et sic se habente , facere :
sin minus, facere non poterit. Nam illud, nullo extrin-
secus prohibente , nihil jam opus est adjicere : potentiam
enim habet sic ut est potestas faciendi ; est autem non quo-
modocunque, sed aliquo modo se habentibus, in quibus
separabuntur etiam extrinsecus prohibentia. Removentur
enim hoc eorum quaedam quas in'.definilione adsunt.
(5)
Quare nee si simul velit, aut desideret duo, ant con-
traria , facere , faciet : non enim ita potentiam eorum habet,
nee est potentia simul faciendi : at quorum est, haec ita
ut est potentia faciet.
VI.
Quum autem de potentia, quae secundum motura di-
citur, dictum sit, de actu determinemus, qnidnam actus,
et quale quid sit. Etenim possibile quoque simul mani-
feslum erit, si diviserimus, quod non solum hoc diclmus
possibile, quod natura aptum sit aliud movere, aut mo-
ver! ab alio, aut simpliciter, aut quodam modo , sed etiam
aliter. Propter quod inquirentes de his etiam tractavi-
mus. (2) Est autem actus id quod rem exsistere, non ita
quemadmodum dicimus uotestate ( dicimus autem pote-
Digitized by Google
568 [182,183.]
( Xeyoutv ik Suvoiiiei otov it t5> $uXtp 'Epji^v xa\ it it,
6*Xtj tJjv ^ixweiotv, 2ti atpoupEOetT) dv, xal STCtoTiifiova xal
tot (t^| 8eci)pouvTa , ov SuvaTOc ?j fltioprjaai
),
to
8'
EVEp-
Yioc. ()
ArjXov
8'
jicl tSv xa8' IxaaTa ttj EiraYa>Y?j
6
8 j}ouXdu.8a Xtyetv, xal ou 8ei iravro; o*pov 5r,TsTv dXXi
xal to avaXoyov cuvopav, 6ri w? to otxoSououv i:pb? to
otxo3ou.ixdv, xal to lypTiYopoi;
itpbi; to xa6eu8ov, xal to
ipoiv irpoi; to uuov f*sv otytv Si syov, xal to diroxExpi-
uivov ix ttj? GXr,<; irpbc t>iv 8Xv)v, xal to annpYao-jxs-
ic vov itpbs to dvepYao-Tov. Toutik SI t5|? SiaipopSi;
OaTipoi (lopi'w EijTW ij tvcpYeia dfioptcruivri, Oarepw
oe to Suvotov.
()
Aeyetoi 8s ivepYEia ou 7tavTa
6jxoi(;, dXX' v( tS avdXoYOv, &< touto it toutm
?,
icpb; touto, to8' it t5>8s ?| icpb? to'Ss* t4 u.ev
y*P
&?
is xtvrifftt irpb Suvau.iv, Ta
8*
6; ouafa itpo? Tiva (SX7)v.
"AXXcoc Si to ditEtpov xal to xevbv xal baa TOiaura Xs"-
YSTat Suvdpsi xal lvpYia itoXXot? twv ovtmv, olov to
6pcovTt xal paSi^ovTi xal 6pwu.E'vw.
(&)
TauTa jtsv
yip IvSs^Etat xal anXio; dXr)8eueo8ai itots
*
to u.ev
SO yap 5pwu.evov 5ti ipaxai , to
8'
oti ipaaOai SuvaTOv
*
t&
8'
dnstpov
oty
oCtw 8uvd(AEi IstIv 6? IvepYeia hi-
fiEvov jroipurco'v, dXXa YVMtt. To yap u.i) &iroXtfeetv
rr,v Staipso-tv dicoSi'Sbiai to slvai Suvduet Tautr)v tJ|v
^vcpYEtav, tw Se jrcopt^EoBai ou.
16 6. 'Eitel 8s twv irpa^Eoiv rav /oti irspa? ouS((x(a Tt-
Xo? dXXa twv itipl to teXo?
,
otov tou l^va(vsiv
^
layyaaioi auto, auTa Si Arav io-/vai'vi oBno; loViv it
xiv^ei,
(17)
&itdp)rovTa 5v tvtxa
^ xivriai;, oux fort
TauTa itpa^i;
^ ou TsXs(a y" ou yip tsXo, iXX' Ixei'vi)
80 jvundpv^st to tsXo< xal
^
itpa^i;. OTov opS, dXXi
xal
tf
povei xal voei xal vevor,xv

<xXX" ou u.av6dvti xal
|XEu;d8>]X(v, ou8' uYid^etai xal OYi'otffTai. Eu
^
xal
eu e^tixev aXXi xal Euoatuovei xal Eu8at|xovt]xev. El
Se
fju7i,
eSei dv icots itausaOai, wcfTcsp Stav lo^vaivr,.
** Nuv
8'
ou , dXXa
Tft
xal E^r,xsv.
(7)
Toutwv S^ t4(
pilv xivijaEt; Xeyoiv, t&s
8'
ivepYc(a(. tlasa yap xi-
vnffi; ^teX^?, loyvao'Ca, u.d8>)0"i(, pdoi<ji;, oixoSd()-
aii
aSxai 8s xtv^ssi;, xal atTEXsi;
Y
e- Ou
Y^P
^!
ia
paS^Ei xal fUSdSixsv, ouS' oixoSojxtT xal J>xo8o'u)]xev,
10 ou8e
Y^Tf
ve
"
at xotl
Y'Y
0VV
> *i
xlvt
''
tal x*l xexivijxev

dXX' srepov xal xivei xal xexivt,xev. 'Eupaxs Ss xal
6pa jxa to auTO, xal vost xal vEvdrjxtv. Tt,v pisv ouv
TOiauT]v ^vspYEiav Xeyto, lxEivr,v 8s xtvn]0-tv. To u.ev
ouv ivcpYs(a t( ts l<rci xal iroiov, ex toutwv xal twv
41 toioutwv SrjXov ^[XIV IffTW.
TQN META TA *r2lKA H, ?. (l0i8,lM(.)
IIote 8s 8uvdu;st Iotiv fxaoTOv xat icote ou ,
Siopt-
ffTEOVOU
Y
a
p
8jtOTEOUV. Olov
^ fT\
5p' ^0~tlv dv8p(0-
ito{ ouvdixet; v| ou, dXXl uSXXov 6rav
)8>i Y^
v1Tai
r7vepu.a , xal ouS: tots tnu( , utntEp (ouv) ouSe uitb
60 taTpix?is ditav av uYtaoOtiTi ou8' aith Tuyr)? , dXX* sVn
ti 8 SuvaTov iffTi , xal tout' eWtv
&Y
,a'vov SuvctixEi.
()
"Opo? 8: tou u.ev oino Stavoiat ^vteXe/eioi Yiyvo.uEvou
state, ut in ligno Mercurium, et in tola diniidiam , eo
quod auferri possit : et scientetn etiam ilium
,
qui non
speculatur, modo speculari possit), sed actu. (3) Mani-
festum autem quod dicere volumus, per inductiouem in
singularibus erit, el non oportet omnium definitionem quav
rere, sed etiam quod proportionale est, conspicerc : quod
ut aedificans ad aediiicativum , et vigilansad dormiens, et
videns ad connivens, habeas tamen visum, et segregatum
a materia ad materiam , et elaboratum ad inelanoratum :
liujus autem differentiae alteri parti actus applicatus sit,
alteri vero possibile. (4). Dicuntur autem actu non omnia
similiter, sed proportionaliler, ut hoc in hoc, aut ad hoc;
illudin illo,autad illud. Qiixdam enim, ut motus ad
potentiam
;
quaedam , ut substantia ad aliquam materiam.
Aliter autem infinitum , et vacuum , et quircumque hujus-
cemodi, quam pleraque entium potentia et actu dicuntur,
ut quam videns, ambulans, et visum.
(5) Etenim li.rc
quidem contingunt etiam simpliciter quandoque vera esse.
Visum enim , hoc quidem
,
qnoniam videtur, hoc vero quo-
niam videri possibile est. Infinitum vero , non ita potentia
est, ut actu futurum separatum, sed cognitione. Etenim
eo quod divisionem non relinquit (in infinitum dividilur)
fit ut hie actus in potentia cernatur, nunquam vero per se
et separalus.
6. Quum vero nulla earum actionum quarum est ali-
quod extremum , finis sit , sed ex eorum genere quae circa
finem versantur : velut emaciandi ipse finis est emaciatio
;
ipsa vero quum eraaciant, ita sunt in motu, quippe quae
non sint ea quorum gratia motus fit : haec non sunt actio,
aut certe non perfecla : nee enim ea finis est, sed ilia, qua
inest finis, etiam actio est : veluti videt et vidit, sapit et
sapuit, intelligit alque intellexit : sed non discil etdidicit,
neque sanatur et sanatus est. Bene vivit et bene vixit
simul , et beate vivit et beate vixit. Sin minus , oporteret
aliquando cessare , sicuti quum emaciat; nunc vero non,
sed vivit et vixit.
(7)
Harum Igitur quaedam Motus di-
cendse
,
quaedam Actus. Omnis enim motus imperfectus est
,
emaciatio , disciplina , ambulatio , acdi ficatio. Hae sane sunt
Motus, et quidem imperfecti ; non enim simul ambulat et
ambulavit, neque acdificat et aedificavit, neque fit et factus
est , aut movet et movit ; sed aliud et movet et movit. At
simul idem et vidit et videt , et intelligit et intellexit. Talem
igitur actionem , Actum dico , illam vero , Molum. Quid-
nam igitur, et quale quid sit, quod actu est , ex his et liu-
jtismodi manifestum nobis sit.
CAP. VII.
Quando autem potentia unumquodque est , et quando
non , determinandum est. Non enim quandocunque : ut
puta , terrane homo est potentia ? aut non , sed magis quum
jam merit spcrma? nee tunc adbuc fortassis : quemadmo-
dum nee a medicina quodcumque ulique sanetur, nee a for-
tuna , sed aliquid est quod possibile est : et hoc est potentia
sanum. (2) Determinate vero ejus quod potentia ens est.
Digitized by Google
(low.) METAPHYSIGORUM LIB. VIII. CAP. VIII. [i83lis.] 569
ix tou Suvaust ovto<, 8rav {5ooXr,9e'vTO<; YiYVTixat u.Y|6evb<;
xwXuovxoi; twv ixTo; , ixet
3'
iv tc> uYtaSouivw, #Tav
pijOsv xwXOr) twv iv outw. 'Oixoiox; 8i Suvdu.et xa\
olxi'o , ei u.?]6iv xuXuet twv iv toutw xai ttj 8Xt) tou
s YtYve(j9at
otxt'av, 0O8' <mv 8 Set irpoo-Yevio-dat ?| ino-
Yevs'aOai^ uiTaSaXitv, touto Suvdu.et olxta.
(3)
Kal
iiri twv aXXwv waauTwc , fotov e^udev fj apyjr| t9|?
Y
e
'
veatw; , xai tfowv 8i| iv auTtji TtIS ijovTi , 8aa prjOevo;
twv s;tuOtv IfjntoSiJovxo? foxai
81'
a&xou. OTov to
0Tre'po.a o8irw Set
y&P
e"v (JXX10 xai |Ta6dXXeiv. "Orav
8'
^Sr| 81a x5j? a&xou
apX'i? ?
toioutov, ^8t) touto So-
viet

exetvo Si iripai; ap/5) StTtat, utrrcep r]

Y?i
ouitw
dvSpta? Suvduer jMTaSaXXousa
y^P
^Tt
X"^"'
5-
(t) "Eotxe Si 8 Xeyou.ev elvat ou ^e *iV ixeivtvov, olov
u to xi6wtiov oi SuXov iXXa fcuXtvov, oiSi to $uXov
Y?i
dXXa yVJvov, imXiv
^ Y*i
et o8twc u.t) dXXo dXX' ixei'vt-
vov, del ixetvo 8uvau.et aicXw; to Botepov ioTtv. Otov
TO Xl&OXlOV OU Y^tVOV o88i
Y*l
dXX& lJXtVOV
.
TOUTO
Yap
8uvdu.ei xi&oTtov xai 8Xrj xiSwti'ou aim), &irXu>;
*>
|v tou aitXwt, wu8i Si ToSi to ?0Xov.
(&)
Et Se t{
eoTt itpwxov, 8 pixexi xax' aXXo Myimi ixefoivov,
touto irpwx) 8Xi)

olov el
^ y?
dtpfvri, 6
8'
otyp u.| itup
aXXi Ttuptvo?, to itup BXt| irpoVn) &( to8 xt xai oua(a.
Toutw
Y^p
Sta^ipti to xaOoXou xai to &itoxst'u.evov xtj>
elvat To8e xt^j (tr) elvar oTov toi itdOest to uitoxefu.e-
vov dvOpwiroc xai <r<Su.a xai d/uj^ , irdOo? Si to u.ou<ji-
xbv xai Xeuxdv, Xf/eTat Si t?j jiouaix^?
iYY
ev0
(
A^v1
W
ixetvo ou (xouo-ix^i aXXi fiouaixov, xai ou XeuxitTjC 8 5v-
Optoicoi; iXXa Xtuxov, olSi pa8wi
^
x(vio-t aXXi pa-
3u
StCovrl xivouucvov, w to IxiCvivov.
()
"Oca jxiv ouv
oStio
,
to layotov ouaia

80a 8i (xi| o8to? kV ttSo? xt
xai ToSe Tt to xaxriYOpoujxevov, to Iv^axov 8Xr) xai
ouoia 6Xix^. Kal dpOuK S^n
au^ai'vet to ^xeivtvov
XeYto~9t xaTa x^v BXrjv xai t4 itaOn) df(x^o>
Y^p
^0-
3 pto-Ta. Uo'ts (iiv o3v Xcxtcov 8uvau.tt xai itd 08,
tp>)Tat.
CAP
'Eitel 8s to itportpov Sudptvrai noaayw? Xi'Yftai
,
^avtpbv #tt itpoTepov lvpYta Suvajutit iortv.
A^Y
W
Si Suvautewc; 08 (xdvov tvj< wpicutevTii; ^ Xe'YeTai
dpyJ)
o fTa6Xir|Ttx9| tv aXXw ?j aXXo , dXX' SXax; itd(m ifYjf,t
xtvr)Ttxrii; f, o-TaTiXTJi;. Kai vip rj ipuoi? Iv TauTW
[YiYvf
iv TauTw
Yp]Y'
vtl x^ Suvdfiei- apyr)
Y^P
xtvr.xtx^, dXX' oux iv aXXw aXX' iv auxui
|
auxo'.
(i) Ildor,? 0^1 xrj? xoiauTi? irpoxe'pa esrlv ^, ivepY
6 xai Xoyw xai ttj ouo-ia* "/pdvip
8'
Ioti uiv fi; ,
(<ru
8'
k
ou. Tw Xo'yo) f*Jv ouv 8tt icpoTtpa ,
85jXov tw
Yap
(vStyeoOat ivepY^sat SuvaTo'v iTt to TtpwTto; Su-
vaTo'v, oTov Xe'Yw
olxoSojxtxbv to 8uvd(ttvov oixoSoaetv,
xai SpaTixbv to 8pSv, xai opaTOv to Suvawv opStaflat.
to 'O
8'
auTO? Xoyo? xai iiti twv aXXwv, wax' dvaYxri tov
Xoyov irpouica'pyetv xai x^v Y>wff'
v
i y
7"'6"^*
(3)Tw Si xpovw updxepov SSf xb xw etStt xb auxb
quum a mente acta fit, est, quando quod vnlt fiat, nullo
eorum qua; extrinsecus sunt
,
probibente : ibi autem in eo
qui sanatur, est, quum nibil eorum qua; in eo sunt, pro-
hibeat. Similiter autem et domus potentia,si nihil eorum
quae in ea re et in materia sunt , ut domus fiat
,
prohibeat
,
nee est
,
quod aut addatur, aut tollatur, aut mutetur, hoe
est potential domus.
(3)
Similiter etiam de ceteris
,
quo-
rum extrinsecus generations principiuro, et quorum in
habente ipso
,
quaecumque nullo exterior! probibente per se
ipsa erunt : quale sperma nondum est. Oportet namque
in alio esse, et transmutari. Quum autem jam per suum
principium tale fuerit, hoc jam potentia est.; illud vero
altera principio indiget. Quemadmodum terra , nondum
est potenti& statua : transmutata namque, aes erit. (4) Vi-
detur autem esse, quod dicimus, non hoc ( ixtivo) , sed ex
hoc (ixemvov) : ut area, non lignum, sed lignea; neque
lignum terra , sed terreum ; rursus terra , si sic , non aliud
,
sed ixeivtvov, semper ipsum potentil , simpliciter posterius
est : ut area, neque terrea, neque terra, sed lignea : hoc
enim potentia area , et materia arete hate, simpliciter qni-
dem ejus quod simpliciter est; hujus autem, hoc lignum.
(5)
Quodsi est aliquid primum
,
quod non secundum aliud
dicitur ixeivtvov , hoc prima materia : ut puta , si terra aerea
,
aer vero non ignis, sed igneus, ignis prima materia est,
tanquam hoc quid , et substantia. Hoc enim universale
etsubjectum diflert, eo quod est hoc quid esse, aut non
esse : utputa, quod subjicitur passionibus, homo, corpus,
et anima
;
passio vero musicum et album. Dicitur autem
musica adveniente illud non musica, sed musicum; et
homo , non albedo , sed album ; nee ambulatio , neque mo-
tus, sed ambulans, aut motum , utpole ixeivtvov.
(6)
Quae-
cumque igitur ita, ullimum substantia est : quaecumque
autem non ita, sed species aliqua, et hoc quid est, quod
praedicatur, ullimum materia , et substantia material's est.
Et recte sane accidit, ixeivtvov dici secundum materiam,
et
passiones : ambo enim indeterminata sunt. Quando igi-
tur
dicendum est potentifl , et quando non , dictum est.
VIII.
Quonlam autem quot modis dicatur prius, determina-
tum est, manifestum est quod actus prius potentia est.
Dico autem non solum ilia potentia determinate
,
quae di-
citur principium transmutatorium in alio, prout aliud est,
sed prorsus omni motivo aut statorio principio. Ktenira
natura in eodem est genere cum ipsa potentia. Princi-
pium enim inotivum est , non tamen in alio, sed in ipso
prout ipsum. (2)
Omni itaque tali prior est actus, et
ratione et substantia : tempore vero quodam modo quidem
est
,
quodam modo vero non. Quod autem ratione prior,
patet : potens enim est
,
quod primo potest
,
propterea quod
conlingit operari : utputa aedificativum
,
quod potest asdi-
ficare; et visivum, quod potest videre; et visibile, quod
potest videri. Eadem autem de celeris quoque ratio
est : qnare necesse est ut ratio prcecedat, et notitia noti-
tiam. (3) Tempore autem prius, sic, quod idem specie
Digitized by Google
S70 [l8S167.] TON META TA -tYSlKA H, tj. (lWO.1050.)
Ivepyouv itpdxepov, apiflijup S' ou. AEyw Si touto 6ti
touSs |tiv too dvBpantou too ?,$r\ 6vxot xax' Ivepyeiav
xal tou ffi'tou xal tou SpuvTocitpoxepov xtj> x.pow>
*l
6Xr)
xal to <nte'py.a xal to 6paxixdv, & Suvaiut u.ev loxiv
av6pcmro( xal <jlxo<; xal 6pb>v, Ivepyefa
8*
oStoo. 'AXX&
toutwv itpdxepa tu)
'/fiOvM
Tpa ovxa IvEpyefa , i 3v
xauxa lyeveTO* *M
Y^P
^* T0" Suvd|t Jvto? ytyveTat to
Ivspysta 8v uitb lvpye(a ovto;, oTov avSpwiro? I? dv-
Opcoicou
,
(iouffixb; \mh fiouaixou , jet xtvouvxd; xivo;
10 itptoTOu* to Si xtvouv htffda
<S8y|
laxtv. (i) E?pr]Tat
8'
Iv toI? itepl ttj? ou{? Xoyot; Sri fiitav to Yiyvdu,e-
VOV yfyveTal k T,v<
fc
Tl Xa^ u,t' TIVOC, XOl TOUTO TW
efSet to auto. Aib xal Soxci aJuvarov tlvat olxoSdgxov
clvat u.j| oixoSoii^aavTa |*T)6ev f) xi6apiarj)v u.v]9sv xi-
16 dxptoavta- 6 yap u.av8dvcov xi6ap(eiv xtOapi^tov u.av-
Qavet xtdapfctv, 5[/.ook Si xal ot dXXoi. (s) "OOev
6 oo^ioTtxbt tXtyj^o? lytyvexo ^Tt oux
fy
MV Tl? T
^l
v
littor^[H]v i-onfati ou ^
imo"n]u;'>]
*
6 yap (lavOavtav
oux i^ei. 'AXX& Stl Tb tou Yiyvou.evou
Y*Y
ev
'i
c^ot ' Tl
30 xal xoti SXwc xivoufxcvou xextv9j<r6a Tt (85jXov S' Iv
to"? Hepl xtv^oeto? touto) xal xbv u.av8dvovxa dvdyxT)
i^eiV Tt TT)? lltWX^fttH ffftO?. () 'AXX' o3v Xal XaUXT)
ye 85jXov 6xt
^
Ivlpyeta xal oStw itpoxlpa ttjc 8uvdu.e<oc
xaxi yeves-tv xa^
XP
* *" 'AXX4 uJ|V xal oufft'a ye,
as npxov ulv Sxt t! ttj yeve'trei Gsxepa x<5 eTSet xal x9j
ouaia itpdxepa, olov dv^p itaiSb? xal avOponto; ortEp-
u.aTO<; to uiv yip ^St) t*^et to t^So? , to
8'
ou

(7)
xal
Sit finav lit' apv^v paSi^ti to
y'Y
7
^"
07 xa^ telo<

if/if
Y^p
to
0* evexa
, tou teXou;
8'
Ivtxa
^ y^
vs_
30 ov<. TiXo?
8'
^
ivepYEia , xal toutou
X"P
tv ^ Suvajxtt
Xau.6avETai

ou
y&p
tva dP|>iv l^uotv 6piocri xi ija
,
aXX' 8itw< Spwotv 8ijiiv l^oustv. . 'Ou.o(u? Si xal oixo-
8o(xtxi)vfva oixoSofxtao't, xal r}|v 9eb>pr,TtxV Tva 9ttopw-
ortv aXX* ou Ocwpouatv fva 9ewpi|TtxJ;v ^okiiv, el (i-)| ot
ib u.eXexivxe* oUtoi
8'
ou^l Oecopouatv tDX t| <5)8l t| ore
ouOiv SeovTat Oewpetv. (s) 'Ext i[ GXi) larl 8uvau.et,
Stt A6ot av el to eTSo?
-
6xav 8e
y
ivepYEia
?j
, xo'xe iv
xw etSet icrtfv. '0|Ao(bK Si xal litl xcov aXXwv xal
wv xivr.oic xb x^Xo;. Aib fiintep ol StSaaxovTE; Ivep-
40 Yuvra iittSEi';avxe; otovxat xb xeXo; ditoSeSoixevat, xal
7)
(puoi; 6(Aoti). E!
y&P
V^t
^Tb>
y'y
vc<i "
> naw-
d(ovoi; foxat 'Ep(x^* aS)Xoc
y^p
xa^ ^ litiffTiifi.Ki el
eow Jj e^o, Soitep xixetvoc xb yip epyov xeXo;,
^ Si
cve'pYEia xb {'pyov. Aib xal xouvoua IvEpyeta Xeyetai
it xaxa xb e*pYOv, xal auvxe(vet itpbi; xijv ivxeXe^etav.
()
'EtieI S* loxt tSv (xiv lo^aTov ij
Xp>i'
1
?
Tov o^sw;
^1 S'paott, xal oOOiv yi'Y'etai itapi Taur>|v Itepov areb
x5); oij/Ew; epyov, dit' lv{v Si Y^ttaCxi, oTov dnb x^c
oixoSofxtxrj; oix(a itapa xjjv oixoSdptr|3tv, 5u.w;ouOiv ^x-
&" xov e"v8a fiiv xeXo; Iv8a Si (iSXXov xeXo? x^{ Suvau.eoj;
ioxtv. 'H yap oixoSdu-Tjoi; iv tw olxo8ou.ouu^vtu, xal
Spa yfyvexat xal foxi x5j olxia. "Oou>v jiiv o3v exe-
pdv x( ioxt itapa x^v Xp5jotv xb yiyvo'jxsvov, xouxtov
idv
i, Ivipftw Iv x^i woieuaE'vw l(v, oTov
<J
xe olxoSdjXT)-
agit prius, numero vcro Don. Dico autem hoc, quod eo
quidem homine, qui acta jam est, et fruraeoto, et vi-
dente
,
prior tempore est materia , et sperma , et visivum
,
quae potentift quidem homo, et (rumentum et videos sunt,
actu vero nondum. Sed his alia tempore priora actu exsi-
stentia , e quibus haec facta fucrunt. Semper etenim , ex
eo quod potentia est, fit actu ens ah actu exsistente, ut
homo ex homine , musicus ex musico , semper aliquo primo
movente : raovens autem , actu jam est.
(4) Dictum au-
tem est in sermonibus de substantia habitis, quod omne,
quod fit , ex aliquo , aliquid, et ab aliquo fit : et hoc specie
idem.* Quare videtur impossibile , esse sedificatorem
,
qui
nihil eedificaverit , ant citbaraedum
,
qui nihil cithariza-
verit Qui enim discit citharizare , citharizando disci! citli")-
rizare. Similiter etiam qui sunt alii, (ft) Unde sophistics
argumentatio oriebatur, quod aliquis non liabensscientiam,
bciet id cujus est scientia. Qui. naroque discit , non liabet.
Sed quoniam ejus
,
quod fit , aliquid factum est , et ejus quod
aliquo modo movetur, aliquid motum est ( hoc autem in
iis, ubi De molu egimus, perspicue ostensum est), disccn-
tem quoque necesse fortasseest, aliquid scientiae habere.
(6)
At ex hoc quoque patet quod actus prior potentia, et
generatione, et tempore est. At vero substantia etiam,
primo quidem, quia quae generatione posteriors, specie
et substantia priora sunt : ut vir puero , et homo spermate.
I Mud enim jam babet speciem , hoc vero non.
(7) Et quo-
niam omne quod fit, ad principium et finem progreditur
:
etenim cujus causa
,
principium est : generalio vero finis
gratia : finis vero , actus : et bujus gratia
,
potentia sumitur.
Non enim ut visum habeant , animalia vident ; sed ut vi-
deant, visum babent. Similiter etiam tedificativam, ut
tedificent ; et speculativam , ut speculentur : nee ut specu-
latevani habeant, speculantur, nisi qui exercitantur. Hi
veronon speculantur, sed aut sic, aut quia non indigent
[?]
speculari.
(8) Item materia est potentia, quia progredi
potest ad speciem : quum vero actu, tunc in specie est.
Similiter etiam de ceteris, et quorum motio finis. Quare
quemadmodum docentes, quum discipulum ostendant actu
operantem
,
putant imposuisse finem, similiter etiam Da-
tura. Si enim non ita fit, erit Mercurius Pausonis
(
lapidi
pellucido artificiose inclusus). Non enim erit roani-
festum , an intra , vel extra sit scientia
,
quemadmodum
etiam ille. Opus enim finis : operatio vero , opus. Unde
nomen operatio dicitur ab opere , et tendit ad perfectio-
nem. (9)
Quum autem quorundam quidem ultimum sit
usus, ut visus visio, et nihil prater banc aliud a visu fiat
opus; a quibusdam vero fiat aliud , ut ab tedificativa do-
mus prseteraedificationcm : nihilominus tamenillic quidem
finis , hlc vero magis finis potentia; est. /Edificatio namque
in aedilicato est , atque simul et fit , et est cum domo. Quo-
rumcunque itaque aliud quiddam prater usum est id quod
fit, horum actus in eo quod fit, est : ut aedificatio in eo
Digitized by Google
METAPHYSICORUM LIB. VIII. CAP. VIII.
(|C50,IOM.)
t; Iv tw oixoSouvouuivM xal ?j Cipavoi? Iv xj> uyaivo-
ue'vw , Su-oiw; 81 xal irl xSv dXXwv, xal 8Xu; *)
xt-
vt,ijicIv xij> xtvoouivip- fewv 81 u.-)j?otiv dXXo xt epyov
iropi x*> Ivlpfeiav, Iv auxot; uirepx" ^
Ive'pYtia ,
otov
t] Spao-ie. Iv i!q bpSSvxi xal
^
8e<p(a Iv xij> Setopouvxt
xal
^
l>i| Iv -nj (jflj/? Sib xal
^
eu8aiu.ovia- C<o^|
yip
iroia xt; laxtv. "Cure yavepbv 6xi v) uffta xal to tT-
So? lvf?pY/eid Iffxtv. (10)
Kaxd xt 8i| toutov xbv Xdyov
oavtpov 6ti Ttporspov tt) ouo(a Ive'pytta 8uvau.to>;
-
xal
10 woitep eirrou.ev, xou xpdvou del icpoXau.avtt IvIpYtia
Ixt'pB Itpb itipat ?(0? TT,; TOU del XtVOUVTO; ltp<UTh.
'AXX4 |xV
xal xupwoTtphX' t4 uiv yap dtSia itpdxspa
x9{ ouata xSiv <p8apx>v, tVri
8'
oM* Suva|xti diSiov.
(11)
Ad^ce 81 We. IlSaa 8uvau.t; d.ua x?i;
avtupdtoeu?
6
laxiv xb |xiv yip
H-^l
Suvaxbv OixapY^eiv oux av 6irap-
;stev ou8tvf , to Suvaxbv Si itSv IvSeyexat u.^, Ivepv/eiv.
To dpa Suvaxbv eTvai IvSI/txai xal tTvat xal (x-J) iTvar
xb auto dpa Suvaxbv xal eTvat xal uvi) eTvai. Tb Si
Suvatbv (*}) tTvat ivS^vrai
pi
eTvat xb
8*
lvSexdu.evov
so
(A^ eTvai ySapxdv, ?| dirXw;
, $
xouxo auxb 8 XlytTai
vSt'^es8at \t)i
tTvat
, $
xaxa xdirov
$
xaxa iroobv
vj icoidv airX5; Ss xb xax' oua(av. (is) 0J8ev dpa
xwv doddpxcov airXwc Suvaijui laxlv Sv airXS;* xaxa
xl
8'
oiOiv xwXutt, oTov irotbv v| itou- Ivepysfa dpa
v, itavxa. OuSi t5v 11 avdfyxTK
ivxuv, xaixoi xauxa
itpwxa

el -zip tuxa [t$ ?[v, ou8sv av 5jv. OuSi Si|
xCv^OtC, t x(< *OTlV itStO?, Ou8* tt XI XlVOUjAEVOV (SlSlOV,
oux loxi xaxa Suva(xiv xivougxevov &W t| icd8ev itolv
toutou S' 6>Tjv ou8iv xuXuei &icap-/tiv. (is) Alb del
0 |vtpftiJiXio xal ioxpa xal Sk(K b oupavdc, xal ou <(>o-
6epbv |x^ icoxe <mj , 8 ^oSouvxai ot itepl tfiaaoi. OuSi
xajjivei touto Spwvxa' ou -(tip itepl x^|v 8uva(ttv x?j? dv-
xi^d<o? aixoTc, oTov toT (p8apxoT?,
^
xCvjjan, fio^e
fafaovov eTvai x^v ouvex*tav x^ xtv^sewf <)
^ap <x>-
16 o(a 6Xr, xal 8uva(it o3oa , oux evt'oyeia , alx(a xouxou.
(m) MifMiTat 84 xa dj8apxa xal xl v u.tTa6cX5j JvTa,
oTov
-fi
xal icup. Kal y*p
tbutb asl tvepYtt- xa8' a&Ta
yip xal Iv aOxoT;
?x
el Tf,v xtvijo-iv. At
8'
aXXai 8u-
vd(iei;,l( 5v Stbtpiaxai, icSEuai x^? dvxi<pato< elfftv*
40
xb yap Suvdtftevov d>8l xtvtiv SuvaTai xal (x^| &8(, iVa
yt xaTa Xoyov. Al
8'
dXoyoi t<5 itapetvat xal (xi) x5j?
dvxupaaeu? foovxai at auxai. (l) E! dpa xtvli; elm
yum; xotauxat ^
oOa(ai ota; Xlyouinv ol Iv xot; Xdyot;
xi; tSea; , noXt u.SXXov liti<rriju.ov dv xt tti) r| auxot-
4ft wiox^jtr) xal xivouixevov $ xi'vy^h* xauxa fip
Ivepretat
u-SXXov, IxtTvai 81 8uvdu.et; xouxwv. *Oxt idv
o3v
itpdxepov ^ IvIpYtta xal Suvajau; xal itaoTr); ap^r,;
jjieTa6XT)Tixr);
,
yavtpo'v.
[iwIW.] 571
quod aedificatur; et contexlio, in eo quod contexitur : si-
militer et de aliis , et omnino raolus in eo quod movetur.
Quorum vero non est aliud quoddam opus pneter actionem
,
in ipsismet actio est : ut visio in "vidente , et speculatio in
speculante, et vita in anima. Quare felicitas etiam : vita
namque quaedam est. Unde patet quod substantia ct
species actus est. (to) Et secundum hanc igitur rationem
manifestum est quod prior substantia actus, quam po-
tentia. Et, quemadmodum diximus, tempore semper
prxcedit actus, alius ante alium, usque ad cum qui est
primo moventis : veruntamen etiam magis principaliter.
jEterna enim priora corruptibilibus substantia sunt : nihil
vero potentia aeternum est. (II) Ratio autem liacc est :
Omnis potentia simul contradictions est. Quod enim non
est possiblle esse, non inerlt alicui : omne vero possibile,
contingit non agere. Quod igitur est possibile esse , con-
tingit et esse, et non esse : idem ergo possibile est et esse,
et non esse. Quod vero est possibile non esse , contingit
non esse; quod autem contingit non esse, corruptible est,
aut simpliciter, aut hoc ipsum
,
quod dicitur, contingere
non esse , sive secundum locum , sive secundum quantum
,
sive secundum quale : simpliciter vero, quod secundum
substanliam. (12) Nihil igitur simpliciter incorruptibi-
linm, simpliciter potentia est : secundum aliquid autem,
nihil prohibet, ut quale , aut ubi. Actu ergo omnia. Nee
eorum quae ex necessitate sunt, licet tuec prima. Si enim
haccnon essent, nihil esset profecto. Nee si quis motus
est aeternus , aut si quid quod movetur aeternum est , est se-
cundum potentiam in motu , nisi unde quo : hujus autem
materiam nihil prohibet esse. (13)
Quare semper agit sol
et Stella; totumque caelum : neque timendum ne quando
stet
,
quod metuunt qui De natura scripserunt
(
Kmpedo-
cles ).
Neque ilia fatigantur, quum hoc faciunt : eo quod
motus eis non est circa contradictionis potentiam
,
quem-
admodum corruptibilibus , ita ut laboriosa eis sit motus
continuatio.
Substantia namque quae materia et potentia
est, non actio , hujus causa est. (14)
lmitantur autem in-
corruptibilia etiam entia quae transmutantur, ut terra, et
ignis : etenim semper haec agunt ; secundum *e enim , et in
se ipsis , habent motum. Cetera: vero omnes potentiae
,
ut
determinalum est, contradictionis sunt,
(
quod enim potest
sic movere, potest etiam non sic,) quascumque scilicet
secundum' rationem.
Irrationales vero, eo ipso quod
adsunt, et absunt, contradictionis erunt eaedem. (15) Si
igitur aliquae natnrae sive substantia; tales sunt, quales
dicunt ideas illi qui universalibus
notionibus student
(
Pla-
toniei), multo magis sciens aliquid erit quam ipsa-sdentia,
et quod movetur quam motus : ilia enim magis actus, liae
vero horum potentiae. Quod igitur actus prior et potentia
et omni transmutativo principio est, patet.
Digitized by Google
572 [189,190.] TQN META TA *Y2IKA H, 8, i.
(io.f.)
CAP. IX.
"Oti Si xai (UXtuov xai Ttu.itoTe'pa tvj? sirouSaia?
Suvdusw? ^ tvapYtia, "x xiovSt Sr,Xov. "Otra yip xata
to SuvaaSat XrvETai, xautdv {"art SuvaTOv TavavTt'a
,
olov to Suvaodat Xryduevov uvtatvEiv toutov io-rt xai
vootw Sua* <j 6tJ| v4p Suvaui? tou uYiaivitv xai xa-
uvttv, xat jjpEuetv xai xtvEisOat , xxl olxoSoustv xat
xataGdXXtiv, xai oixoSoueiafloti xai xxTaiu'imtv.
(.)
To ptiv ouv Suvaaflat xdvavTia aua faip/ti, t4
8*
ivavTia Sua dJuvatov. Kal t4? IvEpvEta? Si fiaa
10 dSuvaxov uTrapyetv , olov uyiatvciv xalxdu'/Etv. "Hut'
iva^x*) toutojv Oaxepov stvat TayaOdv. To Si Suva-
8at btiouoc.
duf
OTEpov vj ouStTSpov

^ apa sVpYEta
^cXtiuv.
(3)
'AvaYxi) Si xai tVt T<5v xaxwv to tiXo;
xai tJ|v ivepytiav etvai
X-'P
0V T
't?
SuvduEio?

to yip
16 Suvdutvov TauTO dfutpto xdvavTia. ArjXov apa Stt oux
fori to xaxbv itapl t4 icpayuaxa

BoTepov yap t; <pu-
cet to xaxbv t9j? ouvdutw?.
()
Oux apa ouS' Iv to?;
i\
Apyjfc
xai Tot? d'ioiot? ouOe'v loriv oute xaxhv oute
auapTigua outs StdfOapuevov xai yip #, Staip6op4 to>v
an xaxiov eVtiv.
(5)
EupioxE-cat Si xat Ta StaYpduuaTa
tvepYEitf StaipouvTec yap e&ptoxouffiv. Ei
8*
$v Su)-
p7)ueva
,
9avepa av rjv

vuv S' ivuirdp^Et Suvduet. Ata
Tt Suo Sp8al TO xptviovov ; Sti at irepl u(av 8TiYuJ)v
Yuviat feat Suo 6p8aT?. Ei ouv dvrjxTO t, icapa r^v
v> itXEupav, ISdvxi av $v euSuc SrjXov. Ata Tt i\ iv <jut-
xuxX(b> dp$T) xaOo'Xou ; Sio'ti liv foat TptTc,
4i
te (Same
Suo xat -?| ex us'aou IntaTaGEiaa SpOq, iSdvrt SijXov tS>
IxeTvo eISoti. (b) 'Octte (pavspbv Sti t4 Suvau-Et 5vTa
t? tvipYttav avavdusva tupi'axETat. Aftiov
8'
8x1
< vdr.o-i? <) ^vspyEta

Sxsx' l\ jytpytiac $j Suvaut;

xat
Sta touto icotouvTE? Ytyvtoo'xouotv
*
SsTEpov
fkp
yiviaei
fi tvipytia 4j xaT* dpi8udv.
Quod autem melior ac praestantior, quam ipsa bona po-
teniia, actus sit, ex his patebit : quaecumqtie enim secun-
dum posse dicuntur, idem est potens contraria : ut quod
dicitur posse sanum esse, idem simul etiam potest aegrotare :
nam eadem potentia est ejus quod est sanum et segrotum
esse , et quiescere et moveri , et exstruere et destruere , ex*
strut et destrui.
(2) Posse itaque contraria, simul est. Con-
traria vera simul esse, impossibile est. Atque actus simul
esse, impossibile est, ut sanum et segrotum esse : quare
necesse est , unum eorum bonum esse. Ipsum autem posse
apque est utrumque , aut neutrum : actus igitur melior.
(3)
Necesse autem est etiam in malis, fincm et actum de-
teriorem potentia esse. Etenim potens est idem ambo
contraria. Patet igitur quod malum non est prseter res
:
malum namque nalurt posterins poten lift est.
(4) Non igi-
tur quicquam in iis qua? a principio , et que perpetua sunt
,
neque malum est, neque corruptum. Etenim corruptio de
malis est. (5)
Matliematicarum quoque propnsitionum de-
monstraliones actu inveniuntur. Dividentes namque inve-
niunt. Quods! divisae essent, manifests; essent : nunc
autem insunt potentia. Cur triangulum duo recti ? Quia qui
circa unum punctum anguli , duobus rectis sequales sunt.
Si igitur qui circa latus est, educeretur, videnti mox esset
manifestum. Cur in semidrculo quilibet angulus rectus?
Quia si tres , aequales ; et qui basis est, duo, el qui ex medio
supra stat rectus, videnti manifestum erit ei qui illud sciat.
(f/ Quare patet quod quae potenlia sunt , redacla in actum
inveniuntur. Causa autem est
,
quia intellects est actus :
quare ex actu potentia : et ob hoc agendo cognoscunt.
Posterior namquegeneratione est, qui secundum nnmeroM
actus est.
CAP. X.
'Ewei Si to Sv XsytTat xat to u.i| 8v to jiiv xaTa t4
o^uaTa twv xanriYopiCv, to Si xaTa Suvap.iv
^ ivip-
.lb Y>tav toutwv ?| TavavTta, to Si xuptw-ara Sv dX^Oi;
^ iJieuoo?, touto
8'
litl twv irpayuaToiv eWi toJ
ouyxei-
orOoti ?, Sn>]pr;<T8at , Sunt dXr,8tuei ptiv 6 to 8ryipT|U.Evov
oio'uEvo? oiTjpvjaOai xai to ouyxEtuEvov wyxtIa8at,
E*'{/Eucrai8i 6 ivavrfto? l^wv^Ta itpayuaTa, tot' eittiv
*
$ oux lTt to dXi)8i? Xeyo'oevov y| i}>euSo?
;
touto yap
OXETtTEOV ti Xeyouev. Ou yip Sta TO ^uS? o?Eo8ai
JXr,8h>? at Xeuxov tlvai eT ou Xeuxo?, dXXa Sta to oi
sTvat Xeuxov ^iiei? ot tpdvre? touto dXi)8Euousv. (s) El
Sr, t4 uiv 4eI ouyxEtTat xai dSuvata StatptdTJvai, t4
<
8'
ui 8i^pi)Tat xai dSiivaTa 5uvrE85jvai, t4
8'
ivSey^e-
Tat xdvavxia, xat to o.iv iTvat iort Tb ouyxEloBai xai
tv eTvoi, to Si ud| sTvaiTO jx^j ouptEToBat dXXa itXe(oi
tTvaf pl piiv o3v t4 IvSEydixEva ^ aurJi -yfyvtTai <]*eu-
of,? xai dXr,8^? 8d$a xat 6 Xdyo? 6 outo?, xai ivStj^ETat
w. 5xi uiv dXr,8EUEtv &te Si ijfiuSsodat

mpi Si t4 dSu-
Quum autem ens, et non-ens, dicatur quoddam qoidem
secundum liguras pnedicamentorum; quoddam autem se-
cundum potentiam, aut actum horum, aut contraria; quod-
dam vero maxime proprie ens vernm aut falsum

hoc autem
in rebus est compositione, vel divisione : quamobrerq ve-
rum dicit, qui divisum divisum-esse , et compositum com-
positum-esse putat; falsum autem qui contra quam res se
habeant : quando est, aut non est quod verum aut falsum
dicitur? nam hoc jam considerandum est quid dicamus.
Non enim propterea quod nos te vere pulamus album esse,
to albus es : sed propterea quod lu albus es, nos qui dici-
mus, verum dicimus. (2)
Si qutedam itaque semper coro-
posita et impossibilia dividi
,
quirdam vero semper divisa et
impossibilia componi sunt, qusedam vero contingit contra-
ria esse, atque esse quidem est compositum et unum esse;
non esse vero , non compositum , sed plura esse : ergo circa,
contingentia quidem eadem lit falsa et vera opinio, et'eadem
oratio; et contingit quandoque veram
,
quandoque falsam
esse : circa vero impossibilia aliter se habere, non fit quan-
Digitized by Google
(1051,1053.)
VGCTOI dXXtoC tytlV 00
Y
l
V
txai &TS
r
1**
BMfiU OtJ Si
}euSoc , dXX' del Taut* aXr,69j xal ^euStj.
(3) flepl 8i
8-)| ti devvfieta t( to eTvat $ u.-)| eTvat xal to dXi)6i(
xal to <}>cuSo<
;
ou
Yap
eVrt suvOetov, 6<tte (Tvai jaev
otocv ovpc^TjTai
,
(jl-^1 eTvat 81 lav 8ir,pi)(xevov
?j, &ncep
to Xtoxov uXov
$
to aau-xuAtpov t-^v Std|UTpov ouSi
to dXr|9ic xal ^euSo? ojioion; eti uicdpet xal lie' Ixei-
v(ov. H oiirep ouSi ,to aXriUe; iirt tootojv to outo
,
outw<; ouSi to eTvat , dXX' {art to uiv dXijOicTO SI ']/eu-
10 oo<, to |iiv ftiYtiv xai (pdvat dXi|8c;i(oo
Y&p
touto xa-
taipaotc xal cp<x<ji{), to S' dyvoetv b.t| OiYYOtvetv- dica-
TTjOrivai yip icepl to t( law oox fottv dXX* ?1 xcrei
ouu6i6rixo<;.
(4)
'Ojaoi&k Si xal irtpl Ta; (jl-Jj (juvSet&c
ouatac oii
Yap
fortv dicaTTjOijvat. Kal itSijai elaiv
is IvepYEta, 00 Suvdu.ct-
^y
i
Y
V0VT0
Y
a
P
av xe^ ^ScipovTO*
vwv Si to 8v auto 00
Y^Y
VETal ou^e <p6eiptwti
ex tivo?
Yip
iv Iy(y*to.
W
"Ooa S^ Iotiv Srcep ttva( ti xal
IvepYeta, icepl tauta oux iVciv dica-njWjvat dtXV 5) voeiv
?, (xrj. AXX& to ti lort T|TetTat icepl auTtov, ei toi-
Sfl aura eVctv f) jm^. To
8'
eTvat w? to dXrjOe;, xal to
ur, eTvat 6? to i|cu8o;, Iv |uv laTtv, ei ouvxeiTat, akr,-
Oe'?
*
to
8'
el u.-)| auYxetTat , j-soSo?. Tb Si Iv, eticep 8v
outw; ieriv el Si u.-)| outco;
,
oox feriv. To Si dXr|-
6e; to voeiv auTot- to Si <j>eo8o< oox larttv, ouS' ditd-
9 tt), dXX' Iy*010
!
"X
^a
^ w<P^ott)*
^
jiiv
Yap
tu^Xd
Tlt
eVftv ox av el to voi)Ttxbv SXci* c*.*))
fyot ti?.
()
4>avepbv Si xal Srt icepl tuv dxiviynov oox cmv
dicdr) xot4 to icote', ef tic uicoXa|x6dvei axfvrjTa*
oTov to TptYuvov el (x^i
(j.eTa6aXXtiv otetat, oux obj-
40 oETat TTOTi (iiv Suo 8p6a; i'/stv icoti S' 00
(
|UTa6dXXot
Yap
dv), dXXa tI jxiv tI
8*
oo, oTov dpTiov dpiOjibv icpG-
tov fTvat (irjOi'va, rl Ttva; gxiv Ttva;
8'
00. 'ApiOay Si
icepl eva ouSi touto* ou
Yap
Iti Tivi (xev Ttva
8'
oox oirj-
o*eTai, dXX' dXi)6euo*ct t( t^eoffetat&f del o8tui( i^ovTOf.
METAPHYSICORUM LIB. IX. CAP. I. [0
19*.
J 573
doque verum, quando<|ue falsnm, sed semper eadem vera el
falsa rant. (3) Circa incomposita vero, quid est esse aut non
esse, et verum et falsum ? Non enim est compositum , ut sit
quidem 6i compositum, non sit autem si divisum sit
,
( sicuti
album lignum , aut diametrum incommensurabilem esse,
)
nee verum et falsum similiter etiam in illis erit. An quem-
admodum neque verum est idem in his, itanecipsum esse?
Certe illud quidem verum, hoc vero falsum est. Attingere
namque ac dicere, verum est ( non enim est idem aflirmatio
et dictio; non attingere vero , est ignorare. Non est pro-
fecto decipi circa quod quid est, nisi secundum accidens.
(4) Similiter autem etiam circa non compositas substantias
:
non enim est decipi. Et cunctae sunt actu , non potentia.
Generarentur etenim profecto, ac corrumperentur : nunc
autem ipsum ens non fit, neque corrumpitur. Ex aliquo
enim utique generaretur.
(5)
Qutecumque itaque sunt vere
ipsum esse quid, et actu , circa luce non est decipi , sed aut
intelligere , aut non. Verum quod quid est , de eis quseri-
tur, si talia sint , an non. Esse vero , ut verum est , et non
esse, ut falsum , unum quidem si compositum est, est ve-
rum : si vero non compositum est, falsum. Unum vero est,
si ens quidem sic est : sin vero non ita, non est. Verum
autem intelligere haec : falsum vero non est, neque deceptio,
sed ignoranlia : non qualis caecitas est Etenim caecitas quidem
est ac si omnino non haberet aliquis intelligendi potentiam.
(6)
Manifestum autem est quod neque de immobilibus de-
ceptio est secundum quando, si quis immobilia putet : ut-
puta si triangulum non putet mutari , non opinabitur modo
duos rectos habere, modo non ; mutaretur etenim. Verum
aliquid quidem, aliquid vero non: utputa, parem nume-
rumprimum nullum esse ; aut quosdam quidem, quosdam
vero non. Circa unum autem quoad numerum neque hoc :
non amplius enim qusedam quidem
,
quaedam vero non pu-
tabit : sed verum dicet, aut falsum, tanquam ita semper ee
liabeat.
LIBER IX. X
CAP. I.
36 To Iv Sri u.iv XeYeTai*iroXXay_5<, 2v toT icepl too
icoffa^w? Str|pi)u.i'voi( etpr|Tai icprfTepov icXeovavJoc Si
Xeyopievou, oi <juYXE<paXaioo(xevoi Tpdicoi elol Tercapt;
tuv icptoTuv xal xa6' a&Ta XcYOu.i'vcov iv , dXXa u.
jj
xara OTj[A.6e6r)xd;. Td te -yap auvev^ei;
tJ
auXw? ?, u.d-
40 Xurrd
ft
to suoet xal u.), a7- p.r|8i Stayubr xal toutcov
(jiaXXov Iv xal icpoTepov , 00 dStatpcrtoTepa 1) x(vi)oi(
xal u-aXXov iitX?).
()
"Eti toioutov xal u.3XXov to
Ska* xal
fyov
Ttva (xop^v xal elSo;* adXicrra
8'
et ti
<puoei toioutov xal u.t| pitt ,
woirsp Soa xoXXtj
5|
you.^oi
'
46 ^ ouv8e(TU.<[j , dXX' ?v_ei Iv abxrn th aiTtov autto toi* ouv-
tyki eTvat. Toioutov Si tu u.t'av
t*V xlvriotv cTvatxal
txSiaipETOv Tdico> xal xpdvip, mots cpavepdv, et Tt tpuoet
xtvvjaebif dp^v ly^et
**% itptonn -r^v icpwTTjv , oTov
Xe'yoj
fop3(
xuxXotpoplav, 5ri touto icputov piytDoi;
Quod unum multis dicatur modis in divisione de quoties
dictis expositum est prius. Quum autem multipliciter dica-
tur, primorum, et eorum, quae secundum se, non secundum
accidens dicuntur unum, quattuor in summa modi sunt. Et
ipsum namque continuum aut simpliciter, aut maxime, quod
natura, et non tactu, neque ligatione : et horum illud magis
unum, et prius, cujus motus indivisibilior, et magis simplex
est (2)
Item tale etiam magis est, quod totum est, aliquant-
que formam et speciem habens, et maxime quodcumque
natura tale sit, et non vi
,
queroadmodum qoatcumque aut
glutine, aut clavo, aut conjuncttone : at habeat in se quod
causa ei sit ut continuum sit. Tale vero est, quia onus motus
loco et tempore indivisibilis sit. Quare manifestum est quod,
si quid natura motionis primae principium liabet primum,
(dice autem, lationis circulationem,) id prima magnitudo
Digitized by Google
574 [iMIM.]
'
i*. (s) Ta (iiv 8^1 oStox; Iv yj <ruvevl< 4| SXov, tit 81
5v av 8 Xoyo? eT ?j. Totauta 8i 5v ^
vdrjo-tc (t(a-
TOiauTa 81 5v dSiatpeTOC oSiafptTO? 81 tou dSiaiperou
etSet 4| dpi6(t5. 'Api8(j.) (xlv ouv to xa6' cxairrov
& dSia(peTOv , etSet 81 to tw yviootS) xat tjj lirwrY)u.ij
,
fl6' Iv av e*T| ItpWTOV TO TOl( OUtTlaiC afttOV TOU ivd?.
(4)
hifexat u.lv o3v to v TOoauTaY^u^, to ts auve^l;
if
u<jti xal to SXov , xal to xad' exaarov xal to xaO' 8Xou.
IlavTa 81 tauia iv to aoiai'petov elvai twv |xlv r$|v
10 x(vnj5tv , T<5v 81 TT.V votjo-iv
$i
tbv Xdyov. (s) Aet 81
xaTavoetv Stt ou dwauTai? Xtjtctjov XEfesSai itoto Te
ev Xe'yeTai , xal ti tart to ivl eTvat , xol t(< outou Xdyo;
(
XtytTBt (ilv
f&p
TO v T05UTJ(5?, Xal &ta(JTOV IffTOt
8v TOUTWV, W V OltOtpj^T) Tt? TOUTWV TWV Tpo'ltOJV TO Sk
16 81 ivl eTvat 6tl |xev toutwvtiv) (axon, bxk Si dXXw,
8 xat i/aXXov l^Tu;
tS dvo'ixaxf iori, ttj Suvdu.et
8'
Ixetva ),
wditep xal ircpl erroij(s(ou xal aWou el Scot
Xe-feiv irct tc toi{ irpet'ru.ao'i Stopt(ovTa xal tou 6vdu.a-
TO? 6*pov ditoStSovTa. () *E<tti |xiv yap w{ OTOtXov
10 to Ttiip
(
eVtt
8'
lows xad' autb xal to dirstpov rj ti
aXXo toioutov
)
, eVrt
8*
ix; ou* oi yip to auTO iwpi
xat orxoiy e(i>> eTvat , aXX' ax; [xlv irpaf|Aa Tt xal (ptiox?
to irup aTot^eiov
,
to 81 ovopia OTr)(xatvttTO to81 auftfJe-
Sr,x:vat ai-tw, Stt eVrt Tt ix. toutou &q irptotou ivu-
9k itap/ovro. 05tw xal iVi ahtou xal lvb xal twv
TOtouTwv aitavrtdv.
(7)
Atb xal to ivl eTvat to dStatpi-
to) iorlv eTvat, oicepTwSe ovti xal ISta y^toptortj) $j tottw
7j et8et t| Siavofa, t| [xal] Tt|> 5Xw xal (JSiatpe'Tui.
MaXiora 81 to (A^Tpov eTvat itpWTOV ixaarou yivou?
SO xal xupicoTa-ta tou tcoou* IvtcuOcv yap xal iicl t4 aXXa
IXijXuOev. Merpov
fp
iartv & to itooov -(ifwiitoxtrai-
yiYvwoxeTat
8'
r\ ivl $
apiO|xS to itooov
^
iroodv,
8
8'
5pi6jxb? Sira? iv{. 'fltare itSv to irooov ytYvw-
CTxtTat J[ itocbv tm iv(, xal 5 icpidToi
[
icoo-a] ytYvto-
36 oxeTat , touto uto ?v Sib to tv aptSptou dp^
?j dptOjxd;.
(8)
'EvreuBev 81 xal iv toT? aXXoi; XsyeTat
(xerpov Ji irptdTb) tc Ixaarov y>-pi<ii<7XTai, xal to (xi-
Tpov IxacTTou iv iv u.^xet , iv irXatet, iv pdOet, iv ^apei,
iv Tdt^et. To
y^P
Ppo<
xal Toty^o? xotvbv iv toi;
10 ivavTtot; ' Sirtbv yap ixa'tepov auTtov , otov {iapoc to
tc 8iroi)vouv evov ^onrpi xal to ijrov 6itepoxV jboit^?,
xal Tofyo;
to Te bitooTivouv xCvrjatv Ij^ov xal to 6itepoyj}|v
xiv^aEuxr iart yap ti toi^o; xal tou ppaSeoc xal pdpo;
tou xouipoTcpou. () 'Ev irSoi 81 TouTOtc (xeTpov xal
46 dpyrj iv ti xal dSiaipetov, iitel xal iv TaT? Ypa(X|xat(
yptovtat
6>t
arojAto t9j TCo8ta(et. ilavra^ou yip to \u-
Tpov Iv ti frrjTouai xal aSiatpetov touto 81 to arcXouv
) tS roitji vj tw itoa(i). "Orcou jxiv o3v 8oxeT y.i\ eTvat
d^eXeiv ?| itpoafliivat, touto dxpi61( to pieTpov Sib to tou
60 dpiGfiou dxpiSioratov tip yip povdSa Tt9iaot itavn)
dStaCpeTOv* iv 81 toic dXXoi( pnuouvrai to toioutov dreb
yip oTa8tou xat TaXdvTou xal del tou |xet![ovo< Xddoi
av xal icpoffTe6ev ti xal doatpeOiv (xSXXov ^ dnb iXat-
tovoc. (l) "Qst dtp* on irpwtou xaTa r>,v afeOyjatv
TQN META TA *Y2IKA tt, a. (iow,ioia.)
una.
(3)
Quiedam igitur ita tinum sunt, aut continuum,
aut toturo
;
quaedam antem quorum una ratio est. Talia vero
quorum intellectio una : talia antem, quorum indivisibilis.
Indivisibilis vero, ejus est, quod aut specie, aut numero
indivisihile est. Numero igitur indivisibile , est singulare;
specie vero, quod est cognoscibili , el scientia. Quare unum
utique erit primum, quod subgtantiis ut unum sint , causa
est.
(4) Toties igitur dicitur unum, quod nature conti-
nuum est, totum, singulare, et universale : hare autem
omnia unum sunt, eo quod quorandam motus, et quo-
rundam intellectio aut ratio indivisibilis est. (5) Oportet
autem considerare, quod hon est eodem modo accipien-
dum, quum dicatnr, quai unum dicuntur, et quid est unnm
esse
,
quteve ratio ejus est; ( unum etenim toties dicitur, et
unumquodque eorum, cni aliquis horum modorura insit,
unum erit. Esse unum autem quandoque quidem alicui
horum erit, quandoque vero alter!
,
quod et magis propin-
quum noraini est : ilia vero potentia;) quemadmodum si
de elemento et causa oporteat dicere, et de ipsis rebus dc-
terminando, et nominis definitionem reddendo.
(6) Ignis
etenim quodam modo quidem est elementum ( fortassis
vero , secundum se etiam ipsum infinitum, aut aliquid aliud
tale
) ,
quodam modo vero minime est. Won enim est idem,
ignem, et elementum esse : sed tanquam res quaedam et na-
ture , ignis elementum est. Nomen autem significat
,
quod
hoc ei competat, quod ex eo tanquam ex prirao inexsistente
aliquid sit. Ita etiam de causa, et uno, et cunctis hujusce-
modi. (7) Propter quod , unum esse , est indivisible esse
,
hoc aliquid, et perse exsistens, sejunctumque aut loco,
aut specie, aut mente, aut toto, atque determinato.
Maxime autem mensuram esse cujusque generis primum
,
etmaxime proprie quantitatis. Hinc etenim ad cetera etiam
adyenit Mensure enim id est
,
quo quantum cognoscitur
Cognoscitur aulem quantum prout quantum, aut uno, aut
numero ; omnis vero numerus, uno. Quare omne quan-
tum, prout quantum, uno cognoscitur : et quo primo hoc
cognoscitur, ipsum unum : propter quod, unum principiuru
est numeri
,
prout numerus est. (8) Hinc autem et in aliis
id dicitur mensura
,
quo primo unumquodque cognoscitur :
et cujusque mensura unum est, in longitudine, in latitu-
dine, in profunditate, in gravitate, in celeritate. Gre-
vitas enim et celeritas, communis est in contrariis. Duplex
enim et unumquodque horum est : ut gravitas, et qua?
quantumcunque ponderis liabet,etqua.'excedit pondere : et
celeritas, qua; quantumcunque motum habet, etquteexcedlt
in motu. Etenim est aliqua etiam tardi celeritas, et levis
gravitas. (9) In his itaque omnibus, mensura et principium
unum quiddam et indivisible est Nam et in lineis utun-
tur pedali , tanquam indivisibili. Ubique etenim mensu-
ram , unum quiddam et indivisibile quaerunt. Hoc autem
,
simplex, aut quali, aut quanto. Ubi itaque videtur noa
esse aut auferendum, aut addendum, ilia certa mensura
est : quare numeri certissima est. Unitatem etenim ponunt,
quae omnino indivisibilis est : in ceteris vero imitantur bu-
juscemodi. Ex stadio namque et talento , ac semper a ma-
jore , magis profecto latebit et additum aliquid , et dera-
ptum.qoamex mlnore. (iO)Quareaquoprimosecunxhin>
Digitized by Google
(1063.)
METAPflYSICORUM LIB. IX. CAP. II. [iM IW.] 57 S
ujj IvSi-fttai, touto icavTc; Troiouvrai [UTpov xal uYpoiv
xal r,p<ov xal (Japout xal u.eYe8ouc xai tot' oTovtcu
ciStvdti to itoodv , orctv elSSoi Sta toutou tou (xerpou.
Kal Si) xal xvtitv tri a*X5j xiv^ott xal ttj wr/jary
6 oXi'yitov ^ip afrnj fyei Xpdv
v' Alb
**
v
*?
rpoXo-
^a to toioutov t
dpx^l
xal uiTpov* t^v xlvrjaiv
yP
6u.aXV OirotiOrvrat xal TCtjlarnv tv)v toti oupavou,
icpo? j|v xptvouvt t&c (SXXa?. Kal iv u.ouoixrj Steat<,
Sri Aa^o-rov , xal ev
fomj
oror/ewv. Kal Tavra
to icavta v ti oStuk
,
ouy_ 6< xoivov ti to tv
,
IXX' wo-irip
etpT)Tat. (n) Oux dltl 5i tw api6,uu ev to uiTpov,
dXX' More nXe((d , oTov at Stsoreic; 8uo, ai u.^| xaTa tJ)v
eExo^v aXX* iv toT? Xoyotc, xal at ipwval irXeiou? at;
peTpouuev, xal f| Siaprrpo; Suai tuTpmat xal vj irXtupa
i xal t
(if^9i
iravra. (is) OtJteo SJ| itavTtov u.erpov
to ev , 6rt Yv*>pft;o|xev i\ 5v Sorlv
fj
oinia SiaipouvTe;
i\ xaxl to itosbv $
xaTa to elSo?
-
xal Sii touto to v
dStatptTOV , ort to irpcoTOV ixaortov dSiaiprrov. Ouv_
6|Mt'w Si irav aSiaipeTOv , oTov nou; xal povac , aXXa
so tb uiv itavrr, , to
8'
el? 48ia(peTa irpbe -rijv ata6i)<rtv
26eXet, wonttp etptjTai jjStj
-
iciin; yap irSv ouveyei; Siai-
peTOv. (li) 'Ail Se cuvYevi; tb u-erpov ftcycOwv uiv
Yap
jxe'YtOo?, xal xa8' exaarov u.rptou< (xr
t
xo(, nXaTou;
irXctToc , tpwviov tpuvr,
,
(iapou; jJapoc
,
povaSuv u.ova(.
35 OCtu
Yap
Set Xau.6aveiv, aXX* ou/_ br-i dpiOfiJiv api-
6u.oV xatTOt IS:i, (i bfjioibK* <XX'
ofy
6jxo{(c <*>ioT,
aXX' w<ntep t! uovaooiv u.ovaSat au>)<7(ie ut'tpov aXXa
ft-fj povaSa* 6
8*
dpi9u.<* itX?,8o< [AOvaStav. (u) Kal
rJiv imar^|M]v 81 peTpov twv KpaYJAOtTiuv X^yo[aev xal
30 t);v atsOijiriv 8ia to aurd, 6ri Yvojpt^oftev ti auTal;,
irccl {xtTpouvTai jiaXXov
^
(MTpoustv. 'AXXa cu|*6ai-
vet r,aiv wo7vtp av el aXXou ^[xSE; (UTpouvro; Ifmpi-
ffa|xcv irr,Xtxot v^2v tw tov inj^uv IttI tosoutov f,ixtv
iiti6aXXuv. IIpuTaYopa;
8"
ivflpumo'v ^T)ot iravTwv
St etvat fttTpov, woitep av ti tov iictO"nQ|XOva tiirwv rj tov
ai6avduvov toijtou?
8'
brt 4/ouoiv 6 (xlv afcOTiTiv 6 Si
iiiriarr,u.r,v, 2 fapiev (Tvat uetpa twv Gicoxetusvuv.
OuOiv 8i) X6Yov iceptrcbv tpa(vtTai ti XtY&tv. (in) "Oti
piev ouv to Ivl etvat ptaXtara iort xaTa to Svoaa otpo-
40 pt^ovTt jx^Tpov ti, xal xupu&TaTa tou itoaou, eIto tou
icototi , ipavtpov. "EoTat Si toioutov Tb ptiv av ^ aotaC-
ptTov xaTa to rcoadv , to 8c av xaTa tb irotov* Sto'irep
aStatpeTov to v i\ SitXw? rj
^
ev.
sensum non contingit, iKMSomnesmensuram, et humidorum
et siccorum , et gravis et extensi faciunt : et tunc putant co-
gnoscere quantum, quum per hanc mensuram sciant : atque
etiam motum simplici et velocissimo molu : minimum enim
tempus hie habet. Quapropter in astrologia, tale unum,
principium et mensura est. Motum enim atqualem et velo-
cissimum eum qui est caeli , supponunt : ad quern ceteros
judicanl. Et in mnsica diesis, quia minimum. Et in voce
,
elementum. Et liaec omnia, ita unum quiddam, non ut com-'
mune quiddam unum, sed ut predictum est. (II) Non sem-
per autem mensura numero unum est, verum aliquando
plura : utputa dieses dute, quae non secundum auditurn, sod
in rationibus sunt. Et voces plures quibus mensuramus; et
diameter, duobus mensuratur; et latus, et omnes magni-
tudines. (12) Sic igitur mensura omnium , unum est : quia
cogooscimns ex quibus substantia est , aut secundum quan-
tum , aut speciem dividentes. Et propterea unum indivisi-
ble est
,
quia singulorum quorumcunque indivisibile est
:
non tamen omnia similiter indivisibilia sunt, ut pes, et
tmitas; sed boc quidem omnino, Ulud vero ewe indivisibile
secundum sensum vult, ut jam dictum est. Fortassis ct-
enini omne continuum divisible est (13) Semper autem
mensura, congenera est. Magnitudinum namque magnj-
tudo, et secundum unumquodque, longitudinis iongitudo,
latitudinis latitudo, vocum vox,gravitatisgravitas,unitas
unitatum. Ita enim accipere oportet, et non quod nume-
rorum numerus. At oporteret, si similiter. Non tamen
similiter censet, sed ac si unitatum unilates, et non unita-
tem censeret esse mensuram. Numerus enim , unitatum est
multitudo. (14) At scientiam quoque, et sensum , mensu-
ram rerum dicimus esse, propterea quia per ea aliquid co-
gnoscimus. Atqui mensurantur magis quam mensurant. Sed
accidit nobis, ac si alio nos mensurante cognoscereinus
quantinam sumus, eo quod toties nobis cubilalis mensura
admota est. Protagoras autem, hominem ait mensuram esse
cunctoruin : perinde ac si scientem, aut sentientem diceret.
Istos autem
,
quia habent , ille quidem scientiam , hie vero
sensum
,
quae dicimus objectorum mensuras esse. Nihil ita-
que dicens doctum, aliquid dicere videtur.
(15) Quod
itaque unum esse, maxime secundum nomen si quis deter
-
minat, mensura qutedam est , et maxime proprie quantita-
tis, deinde qu&Iitatis, manifestum est. Tale autem erit,
si boc quidem secundum quantitatem , hoc vero secundum
qualitatem indivisibile sit. Quare unum, aut simpliciter,
aut prout est unum , indivisibile est.
CAP. II.
Kara 8i t^v ouofav xai ttjv ^uiv Jr|TT|Te'ov irote'pw;
H ey_ei , xaOaicep ^v toi? Siaitopr^ixaoiv {rrrtXdopiev ti to
i*v ort xal itSe Set irtpl auTou XaSetv, icoTcpov {><;
ousi'a; tivo oua>]( oOtou tou h6( , xaSaicep ot Te IIu-
OaYOpetot ^)aoi irpo'tepov xal IlXarwv CoTepov, v\ u-aXXov
6ndxeiT3i ti? (puai? , xal tcC? Set YvtoptpuoTepw; Xey_6i-
60 vat xal [xSXXov woTtep ol itepl ipuaeto;* ixeivwv
Yp
6 uev ti; otXiav etvat <pr|<ii to ev , 6
8'
iepa , 6 Si to
-airtipov. El 8i prfih tGv xaOoXou SuvaTOv oioiav
Secundum substantiam autem et naturam quonam modo
se habeat, quaerendum est : quemadmodum in dubitationi-
bus tractavimus, quidnam unum sit, et quomodo de eo
opinari oporteat : utrum ut ipsum unum , substantia sit
,
quemadmodum Pytbagorici dixerunt prius, et Plato poste-
rius : an magis aliqua subjicitur natura , et quomodo opor-
teat notius did , et an magis, sicuti Pbysici. Illorum enim
quidam amicitiam ipsura unum ait esse, quidam aerera,
quidam infinitum. Si autem nihil univenalium possible
Digitized by Google
676
fl9

im.] TON META TA *Y1IKA

9
,
(|063,I0S4.)
tlvai, xaOotittp Iv xot? rrepi oucria; xal irspt xou Ovtoc
Eiprjtai Xo'yoi;,
0&8'
auxb xouxo oueri'av >; 'v ti itapi
x4 iroXXi Suvaxbv eTvat
(
xotvbv yap
)
XX' % xaxi"Yo'-
pr.iia jxovov
,
StjXov
>c
ouSi to Iv to yap Sv xal to Iv
6 xaOdXou xoniYopetTOi uaXtuxa irdvxwv.
()
"Qaxe
oute to Yvr) flp uaeu; xtvl? xatoiatai yiopicrxal xuiv dXXwv
ttitv , ouxe to Iv ysvo< ivSt'^exai tlvat 8t4 x4? out4?
aixtac 8t' &Wtp ou5 to Sv ouSI t^v ouatav.
(3)
'Ext
8'
6u.oto>c litl ttavxotv dvayxotov lytvr XeytToi
8'
tsa-
10 ySk to 8v xal to Iv <2>4t' iirtfittp iv xot? itotoi; laxl xi
to Iv xal ti; tf-uati; , 6u.oibK 8 xal Iv xoT; 1-0001;
,
8r,Xov 8ti xal 8Xb>( (i)xt)xeov xi xb Iv , Samp xal xt xb
8v, <o; ou^ txavbv 8x1 touto auxb ^
tpuai; auxou.
(4)
"AXXi u.^v ev ye y^pw|xaaiv laxt xt xb Iv
)r
pw(xa , olov
Ik xb Xeuxdv
,
<i xi <SXXa Ix xouxou xal xou piXavoc <pat-
vexai yiyvO|Atva, xb S. uiXav axlprjatc Xeuxou, wcrirep
xal ipwxbt oxdxof touto
8'
laxl arlpYisti; (pwxo;. "ilex'
el x4 ovxa i|v / pt&uaxa
,
^v av aptOu.d( xi x4 8vxa.
'AXX4 Tivwv; SrjXov S^ 8rt ^pwjjtdxcov. Kal xb Iv $v
so av xi Iv , olov xb Xeuxov. (k) 'O(iotco( 8i xal t\ [tfa\
x4 ovxa 5$v, dpt0u.bc av 3jv, SiEaetov u.evtoi, dXX' oux
a.pi8u.b; v) ouai'a auxGv xal xb Iv ^v av xi ou jj oua(a
00 xb ev aXX4 Susie 'Ouioiio; 8i xal litl xtov
<p8dy-
Yov o-xoi^t(u>v av 5jv xa ovxa aptOfxo?, xal to Iv oxot-
36 ^etov tpuvvJEv* xal si a^r,(xaxa euOuYpau-jxa , a^t]|j.axb>v
Sv ^v dpt6u.d<; , xal xb Iv xb xpiyiovov.
'0 8'
auxb;
Xoyo; xal in\ xoiv iXXwv ytvSiv. (e) *QaT
!
etitsp xal
iv xoT; ira8ort xal Iv toT icotot; xal ^v toT? ito<joT{ xal
h xtv^vet iptOjxwv ovtwv xal hie xivo? ev fctaatv 8 xt
90 dpOtfjib; xtvwv xal xb Iv xl Iv , dXX' ouy 1 xouxo auxb
auiou f, ouota , xal lm xwv ouatuv avdyxri d>ffauxio<
lyetv 6{xotb>$.y4p ly^ti iitl itavxiov.
(7)
"Oxt tiiv ouv
xb Iv Iv tcovtI yevEi lax xi? (puui?, xal ouOtvbf xouxo
y
auxb
^
tpuot; to Iv
,
f
avtpdv dXX' Saiccp Iv ^ptojiaui
36 xp>i*a
Iv (>|Ti)xlov auxb xb Iv , oflxio xal Iv oOai'a ou-
ot'av fit'av auxb xb Iv. (s) "Oxi 81 xauxb vr)(xa(v(i
ituK xb Iv xal xb 8v, SrjXov tw xe napaxoXouOsTv loa^oit
rat; xaTr,fop(ai? xal |j.)| cTvat Iv |XT)Sepii3t, oTov oux*
Iv XT) Xt lo~XlV Oux' Iv XI] TtOlOV
, dXX" 6fto((d< l/El WOTTE
p
40 to 5v, xal xoi jxi| itpooxaxriYopetoflai Ixepdv xt xb tTt
av6ptoico( xou av6pumo<;, Sairtp ouSl xb ttvat icap4
xb xt f, irotbv ?1 itojdv , xal xb Ivl tlvat xb Ixaaxcp sTvat.
CAP
'Avxtxttxat 8e xb Iv xal x4 icoXX4 xax4 itXeiouc Tpd-
irou; , $>* Iva to Iv xal to irXijOo; &% dStatpexov xal
46 Statpjxdv to (v yap
^ 5tr,pri[/lvov 9[ StatpExbv nX^Oo'c
Xt XlY'^at, xb Si dStatpETOV
^
|*i| 8tl]pl)ulvov Iv.
(1)
'EtceI ouv at etvxtOt'o'Etc xexpayui; , xxl xouxwv xax4
oxeprjoiv Xt'YExat Odxepov, lvavx(a av tti), xalouxE w;
dvxtfastf ouxt d>{ x4 icpo; xt aeyoueva. Aiytxai
8'
Ix
60 xou Ivavxtou xal 8>]Xouxat xb Iv Ix xou Statpixou xb
dStai'ptxov Si4 xb (iSXXov atffOrjxbv xb TtXrj8o? sTvat xal
xb otatpfxbv
^
xb iStatptxov, floxt xw Xoycj) TtpoxEoov
est substantiam esse, quemadmodum in sermonibus de sub-
stantia et de ente habitis dictum est, nee hoc ipsum ut
unum quid prater multa, substantiam esse possibile est,
( commune namque, ) sed ut pracdicatio solum
,
patet
quod nee ipsum unum. Ens enim , et unum , universaliter
maxime de omnibus praedicatur.
(2) Quare neque genera,
uaturae qusedam et substantia a ceteris separabiles sunt
:
nee ipsum unum, genus contlngit esse, propter easdem
caosas, propter quas nee ens.
(3) Adbuc autem similiter
in omnibus necesse est se babere. Dicunlur autem acqua-
liter, ens et unum. Quare quum in qualitatibus sit ali-
quid ipsum unum, et aliqua natura, similiter autem et in
quantitatibus : mauifestuin est quod omnino quaerendum
est, quidnam unum sit, sic uti quid ens, tanquam non suf-
ficiens sit
,
quod lioc ipsum ejus natura sit.
(4) At vera
in coloribus, est aliquid unus color, utputa album, si ce-
tcros colore* ex hoc et nigro fieri apparet. Nigrum autem,
privatio albi est,sicuti tenebrae lucis : bae autem , lucis pri-
ratio sunt. Quare si entia colores essent, aliquis profecto
Humerus entia essent. Sed quorum? patet quod colonial
:
et ipsum unum esset utique aliquid unum, utputa album.
(6)
Similiter si entia modulationes essent, Humerus essent
profecto, altamen diesium : sed non esset numerus eorum
substantia, et ipsum unum esset aliquid, cujus substantia
non ipsum unum, sed diesis. Similiter autem et in sonis
clcmentorum essent entia profecto numerus, et ipsum unum
elementum vocale : et si figune linearum rectarom , figura-
rum profecto numerus essent , et ipsum unum , triangulum
.
Eadem vero ratio et in ceteris generibus est.
(6)
Quare si
quum in passionibus, qualitatibus, quantitatibus, ac in motu
numeri sint, et unum quoddam in omnibus, et ipse nninerus
aliquorum sit, et ipsum unum aliquid unum, non autem hoc
ipsum substantia ejus sit : necesse est ut etiam in substantias
sic se babeat. Similiter namque in omnibus se liabet.
(7)
Quod igitur in omni genere ipsum unum aliqua natura
est , et quod nullius hoc ipsum unum natura est
,
patet. At
qucmadmodum in coloribus ipsum unum unus color quas-
rendusest, ita in substantia una substantia ipsum unum.
(8)
Quod autem idem quodammodo significat unum et ens
,
patet etiam ex eo quod aequaliter sequitur pra-dicamenla
,
et in nullo est, velut nee in quid est, nee in quale, sed
similiter se liabet sicuti ens , et ex eo
,
quod in praedicatione
unus homo , non addit aliquid aliud quam homo, sicut nee
ipsum esse praster quid est, aut quale, ant quantum : et
unum esse , est unumquemqne esse.
III.
Opponuntur autem unum et multa multis modis : quo*
rum uno unum et multiludo, ut indivisibile et divisible :
quod enim aut dirisum aut divisibile est, multitudo quxdam
dicitur; quod vero indivisibile, aut non divisum, unum.
(.)
Quiim autem oppositiooes quattuor tint modis, et borum
alteram secundum privationem dicatur, contraria erunt
profecto, et neque ut contradictio , nee ut ea quae ad ali-
quid dicuntur. Dicitur aulem ex contrario ipsum unum,
et significatur ex divisibili indivisibile, eo quod mullitu-
dinem esse et divisibile magis est sensibtle quam esse mdi
Digitized by Google
(lOM,I066.)
to irXijOoc xou dSiaipeTou Sii tX,v ata6r)otv.
(3) "Eom
81 tou (*iv ivdc , wffirjp xai Iv ttj Scaipim tGv ivav-
Tiwv SisYpd'jia-juv >
xo t6fo xetl fl-xoiov xa\ ttrov , tou
81 nXr;6ou( to Inpov xai dvdfioiov xal aviaov.
AY*
t (uvou Si tou tauTOU ttoXka^ux;
,
[xai] ?va uiv Tpditov
xax' aptfifxbv Xiyofxcv ivfott auxd, to S' iav xai Xoyw
xai aptOfuo v
^,
olov o*i) aauTui xal T(j> eioai xai tvj
CXi) ev In
8'
iav 6 Xdyoc 6 t?J(
itpw-nrj? oueiac l
J5 , oTov at total Ypapi|xat euOtiai at auxai , xai t4 10a
10 xai [t4] taoyuvta Tixpa-ftova , xatxoi 7tXt(u>- dXX" iv
toutoi?
^ iooTTit ivdrnc.
(4)
"Ou.ota SI iiv p.}, Tauta
aTtXox; bVra , u,tjS1 xata tt)v oustav dSidipopa TJjv ouy*
xt|uvr,v , xaxa to sTSo? Tauta
}, ,
olov to u.eTov t-
TpaYojvov tw u-ixpw Sijwkov , xai at aviooi luOitai* aoxat
15
-f4p
bpoiat fuv , at auTat 81 aitXai; ou. Tot
8'
lav to
auto t?8o?
fx
0VTa

-* ^ T0 t*"Mtov xai ^rcov

if({yyt-
rat
,
[i-ot< (jiSXXov *j u.r,Tt ^rcov. Ta
8'
iav
^
to auTO
icaOo; xai v tw etSci , olov to Xeuxdv , o-|dSpa xai
?[ttov, tfuoid <paer(v elvat in v to sTSo; auxiov. Ta
so
8'
iav icXidd Ivi) Tauxa $ trEpa, r) iirXtoc. t| ta Ttpd-
X
lpa> ^Tov xaTTiTtpo< dpvupbi
[yj
jrpuoC],' xpuab; 81
irupi
?)
av9bv xai iruppdv. "Qcrrt SrjXov 6ri xai to
fxcpov xai to dvdjioiov iroXXaxiof XeyTai. (s) Kai
to uiv dfXXo dvTixeiuivto; xai to Tau.xd, Sib icSv irpb?
36 oItvov t) TauTO rj aXXo- to
8'
iav (irj xai ?) fSXi) xai 6 Xd-
yo? eT{, Sib cru xai 6 7tXr,(ov erspo;- to 81 Tpiwv 6e t&
iv to!; |xa(h]|xaTixo?c.
()
To |xlv o3v IxEpov -J| xauxo
oia touto it3v icpb n3v XtyeTat, Jora Xty"ai Iv xai
ov. OuSl
Yap dvTtfaoi; com tou Taurou' Sib ou Xe'Yt-
30 xai ini twv (jitj Svtojv
(
to SI |xJ) Tautb XeYtat
)
, iiti
Sk tcov bvTuv itacvTiov
?, Yap
Sv 4j ou/_ sv ircopuxb; xai
8v xai Iv. To |xlv ouv fcepov xai xauTOv outu>( dv-
tixciTai, Siaspopa 81 xai JxepoTijc aXXo. To o.lv
Yap
erspov xai o5 iTcpov oux dvaYXi) iTvai Tivi ftepov icSv
36
Yp
r| Etepov ?. xaurb 8 ti av Jj ov- to 81 Sidtpoptv rivb;
Tivi Siatpopov , 6ot' dvaYXI touto ti Tvat
(j> Sia^epou-
oiv. Touto 81 to Taorb
?|
yivos
?J
tTSo?
1
it8fv
Yap
to
Stafepov Siaipspsi
?, Yt'vei ^
ttSei
,
YCVEffxlv uiv iji-q ioTi
xoiv-)j j| 8Xr) (xtjSI Ys'vwi? ei< dXXr,Xa
,
oiov Soruv aXXo
40 OXTJ-Jia tt)( xarJiYopia; , eiSii 81 Sv to auTO ysvoc. Ae-
YTat 81 yvo? 8 ducpu xauTO Xeyovtoi xaTa Tr|v ouor(av
TaSid^opa. Ta
8'
tvavr(a Sidcpopa
,
xai
^
ivavtioxxi;
eta'ipopd' ti.
(7)
"On 81 xaXu; touto GiroTi8;u.i0a
,
S5jXov ix t?j<
iitaY">Y'i<' tavta
Yap
SiaipspovTa te ^ai-
46 vcxai xai TauTa, ou u.vov i'tepa ovta
, dXXa Ta pilv
to ysvo? i*Ttpa , Ta
8'
iv t5j au-nj ouejToi^ia t5j< xatij-
Y0pia<, wot' iv xauTiji ysvei xai TauTa xw yEvei. Atoi-
pia-ai
8'
iv aXXoi; noia xw Y'vt1 TauTa 7) ?tpa.
METAPHYS1C0RUM LIB. IX. CAP. III. [l8,l.] 577
visibile. Qnare multitudo, ratione prior, quam imlivisibile,
propter scnsum est. (3) Item , unius quidem est
(
qnenud-
modiim et in divisione contrariorum descripsimus) et idem,
simile, et aequale : multitudinis vero, diversum, et dissi-
mile, et innequale est. Quum autem idem multipliciter
dicatur, uno quidem modo secundum numerum hoc quan-
doque dicimus; turn vero, si ratione et nuniero unurn sit
:
utputa , tu tibi ipsi , et specie et materia unum. Item , si
prima; substantia; ratio uoa sit ; ut a-quales linen reclae,
esedem, et equalia, et cequalium angulorum quadrata,
taroetsi plura sint : in bis tameu ajqualilas est unitas.
(4) Si-
milia vero, si quum non sint eadem simpliciter, nee se-
cundum concretam exsistentiam indiflerentia, secundum
speciem eadem sint : quemadmodum majus quadratum
minori simile est,et line* rectas ina-quales. He enim si-
miles quidem , verum non eaedem simpliciter sunt. Qua>-
dam vero, si quum eandem speciem habeant, in quibus ma-
gis et minus fit , neque magis , neque minus sit. Qusedam
autem, si eadem el una specie passio sit valde et minus, ve-
lut album, similia esse aiunl, quia una species eorum est.
Qua-darn vero, si plura liabet eadem, quam diversa, aut
simpliciter, aut quae in promptu sunt : ut stannnm, argento;
aurum vero igni, prout flavus et rufus est. Quare mani-
feslum est quod et diversum et dissimile multipliciter di-
cuntur.
(5)
Atque aliud quidem opposite ei dicitur quod
est idem. Undeomne adomne, aut idem aut aiiud est.
Alteram vero, si non sit et materia , et ratio una : quare
tu et propinquus, diversum : tertium autem, sicuti ilia,
quae in mathematicis sunt. (6) Diversum igitur, aut Mem
ideo omne ad omne dicitur, qutecumque unum et ens di-
cuntur. Nee enim est contradictio ipsius ejusdem. Quare
non dicitur de non-enlibus, ( at non idem dicitur, ) sed de
omnibus entibus. Aut enim unum , aut non unum, natura
aptuin et ens, et unum esse. Diversum igitur, etidem,
ita opponuntur : difTerentia vero, et diversitas, aliud est.
Diversum namque et illud a quo diversum , non est necesse
aliqoo esse diversum. Omne etenim quodcumque sit ens
,
aut idem, aut diversum est Diflerens vero ab aliquo , ali-
quo diflerens est. Quare necesse est aliquid idem esse, quo
difterunt : boc vero idem, aut genus, aut species est.
Omne namque diflerens, aut genere aut specie diflert : ge-
nere, quorum non est communis materia, neque mutuage-
neratio : utputa, quorum alia praedicationis figura est. Spe-
cie vero, quorum idem genus. Dicitur autem genus quo
ainbo, quae difTerunt, secundum substanliam idem dicun-
tur. Contraria vero , difTerentia , et contrarietas quaedam
differentia est.
(7)
Quod autem recte hoc supponimus, ex
inductione patet. Cuncta enim differentia apparet etiam
eadem esse, non solum diversa esse, sed quaedam secun-
dum genus diversa, quaedam in eadem pra-dicalionis coor-
dinatione. Quare et quae eadem genere, in eodem genere
sunt. Determinatum autem in aliis est
,
quae eadem aut di-
versa genere sint.
aiototklis. u.
37
Digitized by Google
578 [iMl.] TON META TA 0>Y2:iKA 6, 8. (low.)
CAP. IV.
'Em
1
Si Statpspsiv hSifixm aXXrjXuv Ti Sia:pspovTa
icXtcov xal sXatrov, fart tic xal (ieyicmri ota:popa, xa'i
TautTjv
X^f">
evavTfotriv. "On
8'
<j ptfiaTr\ iex\ Sta-
cpopa
,
SSjXov ix Ttje, i!7caYWY*K' Ti |*Av yip y/vei Sia-
i (pcpovrot oux tfti 68bv tic aXXiiXa, dXX' ctire^Ei tcXeov
xol eouptCXriTa
-
xoU
8'
etSet Stacpt'pouertv at yevsatu; ix
twv Evavrfav etexlv tie, lo^atuv. To Si twv iajaxun
8id<ro)u.a
(tY
t9TOV
>
w<rre XB' T0 TWV svavTt'wv.
(a) 'AXX4 (i^iv to ve (YffTOv h ixdcrTw yivti teXeiov.
10 MYio"tov Te yip o6 1*^ io-itv uitEpfioXri , xal teXeiov o5
(aij loTtv ^(o XafiEiv Tt SuvatoV teXoc yip */*i
^
'
rE^, 'a
Stacpopa, wcnrEp xat TdXXa tco tiXo? tj^etv Xtyexai TsXeta.
Tou Se teXou; ouOev ;ur lcry_aTOv
y*P
^v tavtl xat
mpic^Et. Aib ouQev lcjo> tou xiXaut, o08s xpooSetTat
U ouOevo? to TtXtiov. (a) "On |ilv ouv rj tvavTio'TYje. eWi
Stacpopi te'Xeioc;
,
ex toutwv SfjXov icoXXaj(wc 8i Xeyo-
uivwv twv tvavTUMv, 4xoXou6jjcrei to teXeiw? o&tw< we
av xal to evavTtOK slvat uirctpvT) auroT?.
(4)
Toutwv
Se ovtwv cpavEpbv #rt oux EvSs^ETai evi icXeita Evavrfa
10 slvai* oute yap tou fa^orou icr^aTWTEpov eitj av Tt , oute
tou vbe Sia<miu.aTo? ttXeiw Suotvla^aTa. "OXwc te eI
eotiv ^) Evavrtdnrjc; Stacpopa, -fj Si Stacpopi Suolv, wots
xal r) te'Xeioc.
()
'Avoivxi) 8e xat tou; dtXXou; 6pouc
ciXt)6eI; Elvat twv evavTiwv. Kal flip irXciorov Stal-
ls psi f\ tAeioc Stacpopa. Twv te yip Yvtt StacpEpdvTwv
oux Istiv i^biTEpo) Xa6ttv xal twv iTSef Seoeixtsi yap
Sti 7tpo xi tu tou ve'vouc oux (Vet Stacpopa
-
toutwv
8'
aCtr)
Uf
i'ijty)
,
xat t4 iv TauToi
^
yel tXeictov oia-
|EpovTa vavT<a- (xeyfo-ri) yip Stacpopa toutuv
^ teXeioc
10 Kat xl Iv TauTtji SsxTtxcj) nXttarov Stacpt'povra ^vavT(a*
J) yap CXi)
^
autij toi Evavrioi;. Kal t4 Cntb tJ|v
aur>)v Suvau.iv rtXsiaTOv StaoE'povra' xal yap
^
imorr||xr)
icEpl lv ye'voc; -fj u.t'a, t?v oi( TtXei'a Stacpopa ueY'f-n).
(e) IIptoTT) oi ^vavTWn i^tc; xal o*r^pr|ct((; s'erriv ou
3b Ttacra 8J trTEprjott;
(
noXXa^coc yap X^YCTat fi
axip^dK;
)
,
dXX' ^Tt av TsXEta
^. T4
8'
iXXa Ivavrt'a xaxi Tauta
Xtj^CTETat, t4 (XEV TtO
^X
t,V
1
T^ ^ T
V
ItOtETv
^
7T0W)-
Tixa Etvat , Ta SI to> X^eic; sTvat xal airoSoXal toutiov
t| aXXwv IvavTiwv. Et 8i| ivTlXEtTai (iiv avTiipaotc;
40 xal 9TEpr)<rtc; xal lvavTWTT|t; xal t4 itpdfti
, toutwv Si
irpwTov dvTfcpacrtt; , avncpaoEwc; Si ^nrfiit ion u.etc;u
,
twv Si ivavxtwv IvSe'vetbi, Sti jxev ou TauTOV ivr(cpa-
<n<; xal TavavT<a?8?iXov. 'H 8J 9T^pi<it<; aWcpaatc; t(<;
ioTtv* fi yap to aSuvaTov SXox; e^eiv , ?, 8 av irtcpuxbc
46 e/eiv (xvj Ej^ijj'JcrTE'piiTat
^ SXw ^ itox; acpoptsOiv itoX-
Xaywc; yip ^|8r) touto \iyoyLtv , toenrep StiipriTat <|u;tv
iv aXXoi(.
(7)
"Act' Iotiv fj STtp)Cfic; avT^epaf(c; ti<
tj aSuvafjua StoptoOEisa rj cruvEiXr)|X(iE'vY| tw Sextixw.
Atb avrispacTEwc; o.ev oux Ioti [XETalju, trTEprioEwc; 8e
W Ttvd<; icrrtv icrov jxev yap Jj oux tcrov irSv, fttov
8'
?J
otvt-
50V OU 7t8v
, dXX* ElTCEp, jxdvOV EV Ttj) SeXTtXW TOU fffOU.
(s) El Sr| al yveou T5 CXij ix. tGv ivavxtwv
,
fiftmxai
Quum autem contingat invicem dilTerre
,
qua; difTeruot
,
et plus et minus , est etiam quaedam maxima differentia : et
banc dico contrarietatem . Quod autem maxima differentia
est , manifestum est ex induetione. Qua? enim genera dif-
ferunt, non habent ad se mutuo viam , sed plus distant , et
non conveniunt : illis vero, qua; specie difTerunt
,
genera-
tiones ex contrariis tanquam ex ultimis sunt. Distantia
vero ultimorum , maxima est : quare etiam contrariorum.
(2) Atqui quod maximum est in qnoque genera, per-
tectum est. Etenim maximum est, cujus non est exces-
sus : perfectum vero, extra quod non est possibile ali-
qoid sumere. Finem namque habet perfecta differentia :
quemadmodum cetera quoque perfecta dienntur, eo quod
babeant finem. Extra finem autem nibil est. Ultimum enim
in re omni est, et continet. Quare nihil extra finem est,
nee indiget aliquo
,
quod perfectum est
(3)
Quod igitur
contrarietas est differentia perfecta, ex bis patet. Quum
autem multipliciter dicantur contraria, ita perfectum in-
haerebit, sicuti eis inest esse contrariis.
(4)
His autem ex-
sistentibus, patet quod non contingit uni plura contraria
esse. Nee enim ultimo ulterius aliquid erit : nee unius di-
stantia! plura, quam duo ultima.
'
Et onutino si contrarie-
tas differentia est, differentia vero duorum est, ergo et
ipsa perfecta. (5) Necesse autem est etiam reliquas con-
trariorum definitiones veras esse. Etenim plurimum dif-
fert perfecta differentia. Namque non potest aliquid sumi
extra ea quae et genere differunt, et specie : ostensum est
enim quod ad ea quae extra genus sunt , non est diffe-
rentia. Horum autem , bare maxima est. Et quae in eodem
genere plurimum differunt, contraria sunt. Maxima enim
borum differentia est, quae perfecta est. Et quae in eodem
susceptivo plurimum differunt, contraria sunt. Materia
enim eadem contrariis. Et quae sub eadem polentia, plu-
rimum differunt Etenim scientia circa unum eorum ge-
nus, una, in quibus perfecta differentia, maxima est.
(6) Prima vero contrarietas, habitus et privatio est : non
tamen omnis prlVatio (multipliciter enim privatio dicitur),
sed quaecomque perfecta sit. Cetera- vero contraria secun-
dum haecdicenlor :quaedam eo quod babeant; quaedameo
quod faciant, aut factivaslnt; quaedameo quod accipiant,
abjicianthaec, aut alia contraria. Si opponuntur ilaque
contradictio, privatio, contrarietas, et ad aliquid; horum
autem primum contradictio ; contradictions vero nihil me-
dium est, contrariorum autem contingit : patet quod non
idem est contradictio, et contrarit. Privatio vero, qnaedam
contradictio est. Aut enim
,
quod omnino impossible est
habere ; 4ut quod quum naturaaptum habere sit, non liabeat,
privatum est, aut total iter, aut modo quodam determinatum.
Multipliciter enim jam hoc , ut in aliis divisum a nobis est
,
dicimus.
(7)
Quare privatio, quaedam contradictio est aut
impossibilitas distinct* aut complexa in se susceplivum.
Ideo contradictionis quidem non est medium, sed priva-
tionis alicujus est Omne enim aut sequale , aut non
aequale : aequale vero, aut inaequale, non omne, nisi so-
lum in susceptivo aequalitatis. (8) SI itaque generationea
Digitized by VjOOQIC
(|0MV,I05S.)
Si y) Ix tou ttSou? xai tyj? tou eBou; e;ew<; tj Ix crepii-
otw? Ttvoe tou tJSou; xai t) |xop(p9jt , oyjXov 8xi f) jxlv
^vavTiftxrn ore'prisie av ti? eti) irSoa , 7} Si orepino-ic
few? ou itSioa ivavTtdiT,?. Afxiov S' Sri icoXXajfwg
IvSe^eTai loreprjuOai to lffxr
1
pT|fie'vov 1$ <ov yip al
u.exa6oXal e<ryjxTwv, Ivavrt'a Taura. ()
<I>avepov SI
xal Sti ty)< iTcaywyr,?. D3ffo yap IvovtIwo-h i^ei
o-repTuriv OoT^pou twv IvavTiatv. 'AXX' oujr 6u.mw$
itavw iviooTr,?(xiv yip !ottito ,
4vojjwu>t>] Si 6<xoto-
id ti)toc, xax(a Si dptTj)?. (10)
Aiaipe'pei Si wairep et-
pr|Tat* to (iiv yip llv pdvov 3[ loTEprjuivov, to S" lav
j irori 7\ Iv tivi
,
oTov av Iv f]Xixi'a tivi ,rj tw xupi'co
r\ icavn). Atb twv uiv fori uexacu , xal ?o-tiv outs
aya9bc av9po)iroe oure xaxd; , twv Si oux loriv , XX'
s
4vayxr| elvai J) irtptTtov 7\ ipxiov , 6ri tA piiv ly^ei to
>itox(|xevov wpiorj/ivov , tA S' ou. (ii) "Ostc
if
avepbv
Sri del Oarepov twv Ivavxicuv XeyeTai xotA orEpiqaiv
ixovjiT) Si xav to irpwxa xal xk yevTj twv ivavxtav,
ofov to Iv xal to itoXXa- t4 yip *XX
*U
tbuto avst-
20 yeTai.
METAPHYSICORUM LIB. IX. CAP. V. [201 20S.] 579
'Eire I
8'
tv hi eVriv Ivavrtov, ditop^aftev otv ti;
irai? dvxi'xeiTat to Iv xal to icoXXi xal to faov tw fie-
YotXiji xai tw (xtxpw. Tb yip TroxEpov del Iv dvxi9e'(m
Xsyou.ey, oTov noTepov Xsuxbv
y)
[uXav, xal TtOTEpov
2 Xeuxov
% ou Xeuxo'v

irOTfpov Si avOpioito? r\ Xsuxbv ov
Xsyou.Ev, lav jx-J| IE, uicoO0-oi( xal frqxouvxE? oTov tc6-
Ttpov ^X8s KXs'wv
^
2ojxpaTY);.
(2)
'AXX' oux iva-fxrt
Iv oudtvl YEvei toi3to
,
iXka xai touto ixt9v IXt'XuOev

T& yap <5vTixe(|xeva (xdva oux IvSf'^ETai Su;a umxp/etv

so o> xal IvTauOa

XP^
Tat ^w T
S'
"Ofepo? ?|X0ev el yip
&iw IveSr/rro, yeXoTov to lpwTr,(xa. El $, xal oCtw?
6[xoiw<; lu7tiTCTi l<; dvT(9eoiv , el? Tb ?v
^ itoXXa , oTov
Ttdxepov aix^dtepoi ?jX8ov ?| fiTepoc.
(3)
El Si
Iv to"
dvTtXElUlEVOlC Otfl TOU ItOTEpOU i\
tyfawK,
Xe'YETat Si
36 TTOTEpOV (XEt^OV ?| KXaTTOV
7> tuov
,
Tt? IffTlV i| dlvTl'Oeat;
itpb? TauTa tou faou ; outb yip Oaxt'pw (tdvw Ivavxlov
cut' dix^oiv

t( yip (xSEXXov tw pe((ovt i[ tip IXarcovi
;
(l) Ext tw avto-w Ivavxiov to toov wore itXtiosiv
Effxai i) ivt. El Si to aviaov ar,(xa(vet to o5to fijjia
40 autpotv , Eir) (tiv av avxixtijaevov ajitpoTv
,
xal ^ ohtopla
PotjOeT toT; ^oJcxouffi to otvioov SuaSa eTvaf 5XX4 aujj.-
Gaivsi tv SuoTv IvavTlov Snip dSuvaxov.
(5)
*Eti to
(xlv toov (XETa^b ipai'verat (xeyaXou xal puxpou , Ivav-
tIwvi; Si u;eTa;u outs tpatvETat outc Ix tou Spisuoti
46 SuvaTo'v ou yip av t'r, TeXei'a aeva^u tivo? o3oa,
dXXa (xoEXXov
lfi\ (5eI lauTrj? ti [teTaEu. AetTteTai S^|
?i
w; aito'^aotv avrtxelo-Oat ?1 w? ffTEprjatv. aTf'pou
jjiiv
Si oux IvSe/ETai- t( yip [iSXXov tou UEyaXou
J| pixpou; dlfi^otv apa dKo'^sot; o-TEprjTtXY]. Alb xal
60
itpb; i(AfOTEpa to ndrepov Xeyexai, irpb; Si Oarepov
ou , oTov ito'Ttpov (xelijov
\ toov , i( itdtspov fwov ?| IXaT-
tov aXX' iti Tp(a. Ou o'Ti'pTioii; Si 11 dvctyxijr ou
ipsi materia ex contrariis, fiunt aulem aut ex specie et lia-
bitu specie! , aut ex aliqua priratione speciei et forma; :
patet quod omnis quidem contrarielas
,
privatio est
;
priva-
tio vera non opinis fortasse contrarielas est. Causa vero
est
,
quia multipliciter prifari contingit
,
quod privatum est.
A quibus enim ultimis transmutationes, haec contraria sunt
(9)
Hoc autem et per inductionem maoifestum est. Omnis
namque contrarietas nabet alterius contrariorum privatio-
nem : verum non omnia similiter; ioaequalitas enim, aequa-
litatis; dissimilitudo yero, similUudinis; vitium autem,
virtutis. (10) DifTert autem, ut dictum est Etenim hoc
quidem , si solum privatum sit ; hoc vero , si sit aliquando,
aut in aliquo , utputa in aliqua estate, aut in principali, aut
oranino. Ideo , horum quidem est aliquid medium ; et est
nee bonus homo, nee raalus : illorum vero non est, sed ne-
cesse est esse parem vel imparem : quia quacdam ha-
bent subjectum determinatum, quaedam non. (1
1)
Quare
manifestum est quod semper alteram contrariorum se-
cundum privationem dicitur. Su(licit vero etiara si prima
et genera contrariorum, utputa unum, et multa t cetera
enim ad haec reducnntiir.
CAP. V.
Quum autem unum uni contrarium sit, dubitaverit quis-
piam quonam modo unum et multa opponantur, et
aequale, magno et parvo. Ipsum enim Utmm , semper in
oppositione dicimus : utputa, utrnm album, an nigrum;
utrum album, aut non album : utrum vero homo, an al-
bum ,
non dicimus , nisi ex suppositione , et quaerentes : ut-
puta, utrum Cleon venit, an Socrates. (2) Sed hoc in nullo
genere necesse est. Verum hoc quoque illic advenit. Sola
namque oppostta non contingunt simul esse, quo et btc
ulitur, in eo quod est (Iter venit. Nam si simul continge-
nt, ridicula esset interrogate. Quodsietiam ita, similiter
etiam in oppositionem cadit , ad unum , aut multa : utputa,
utrum ambo venerunt , an alter. (3) Si sane ipsius Utrum
quaestio semper in oppositis fit ; dicitur autem utrum majus
an minus, an aequale : quaenam aequalis ad haec oppositio
est? nam necalteri soli contrarium, nee ambobus est : cur
enim magis majori
,
quam minor! ? (4) Proterea, inae-
quali aequale contrarium. Quare pluribus quam uno erit.
Qnodsi inaequale idem ambobus simul significat , erit qui-
dem ambobus oppositum : et dubitatio juvat illos qui dicunt
inaequale dualitatera esse. Verum accidit, unum duobus
contrarium esse : quod impossible est. (5) Item lequale
quidem , medium magni et parvi videtur : contrarietas vero,
neque media videtur, ncque ex definitione possibile est. Non
enim esset perfects, si alicujus media esset : sed magis sem-
per aliquid sui ipsius medium habet. Restat itaque, aut ut
negalionem opponi, aut ut privationem. Alterius igitur non
contingit : cur enim magis magni quam parvi? amborum
ergo privativa negatio. Ideo ipsum Utrum ad ambo, non
ad alteram solum dicitur : utputa, utrnm majus an aequale,
vel utrum aequale an minus; sed tria , semper : non autem
privatio necessaria: etenim non omne, quod non majus,
37.
Digitized by Google
S80 [aos*.]
yip itSv feov 8 u,t| u,etov t\ IXarrov
,
dXX' lv oT iri-
tpuxev Ixtiva.
()
"Em St| xb foov to u,v|Te uiYa (*iiw
uixpdv, itstpuxb; 81 [xif ?|
[/.ixpbv tTvat
-
xal dvrixetTai
dficpoiv co? dird<pa<ji<; aTpr|Tixtj, Sib xai u-iTacju ijm.
* Kal to' (x^,t' iYoObv (x^Te xaxbv dvnxmai du,<poiv,
dXX' tJvtivuuov iroXXa^uw; ykp \iyt-:ai Ixdrepov xal
oux lent lv to Sex-ixdv , dXXa u,SXXov to
u.*fr
Xtuxbv
pi
re uiXav. *Ev Si ouSi touto liftxai, dXX' t&pi-
eruiva ito<; t4 ^otaixaTa l<p' <5v Xefttat trrepT|Tixa>c;
10
^ dhrdtpaerii; oBttj* dvaYxri
Y"P
^
tpaibv ?j wy^pov elvai
?, toioutov ti dXXo.
(7)
"fiore oux <5p8<o<; liciTtuiaatv
ot vo(x(!|ovt({ Su,ou>x; XlYMffai irdVra , wart lataflai
OiroS^ftaTO? xal
X
et
P
?
I****?"
to [Arfte &7cdSr,u,a u.TjTe
X'P
a )
etirep xal to [x^T ayafiov (jnJTe xaxbv tou
16 (iyadou xal tou xaxou , 6? irdvrwv laouivou tivo? [u-
Tatju. Oux avayxi Si touto truu.6otiviiv. 'H uiv yap
dvtixeiut'vcov auvait&paefc lo-nv wv laxi uetacju ti xal
oiatr-nijid ti irscpuxev eTvar tSSv S' oux eW Statpopd*
iv dXXto
Yap
ye'vei wv ai cruvairo^daeu;, wot' ou^ ev to
90 6lCOXElU,SVOV. 1
TDN META TA *T21KA 9, <r- (lose.)
aut minus, aequale est, sed in qaibas apta natara sunt ilia
esse.
(6)
Est igitur aequale
,
quod quum nee magnum nee
pamim sit, natnra tamen aptum est magnum aut parvum-
esse : et ambobus, tanquain privativa negatio, opponitur :
ideo et medium est. Et quod nee bonum nee malum est,
ambobus opponitur, verum innominatum est. Multipliciter
namque utrumque dicitur, et susceptivum non est iinutn :
sed magig, quod nee album, neque nigrum. Unum tamem
nee hoc dicitur : sed determinati quodam modo colore*
sunt, de quibus privative liaec negatio dicitur. Necessc est
cnim , aut fuscum , aut pallidum, aut bujuscemodi aliquid
aliud determinatum esse.
(7)
Quare non recte reprehen-
dunt, qui similiter putant omnia dici : ut calcei et mantis
medium sit, quod neque calceus neque manus est : quan-
doquidem et quod nee bonum nee malum est boni et mali
,
ac si omnium foret aliquod medium. Verum non est ne-
cesse ut hoc accidat. Etenim base negatio simul opposi-
torqm est, quorum aliquod medium ac aliqna distantia
natura apta est esse : Ulorum autem non est differentia. In
alio enim genere ea sunt, quorum simul erant negationes.
Quare quod subjicitur, non est unum.
CAP. VI.
"OfJWiwc Si xal itepl tou ivbc; xal twv icoXXwv aito-
pVjaeiev av ti?. El
Yap
t4 iroXXa T<j5 ivl &irX<3<; ovti-
xtiTat, auu.6a(vei Ivia dSuvaxa. To
Yap
t?v dXtyov
?| Skifa. hxai- t4
Yap
itoXXi xal toi? SX(yok; dvTt-
35 XEixai.
(2)
"Eti t4 Suo iroXXa, eftcep xb SntXaaiov
TtoXXanXaaiov , "klitxoa Si xaxi t4 Suo SiicXdota* Sytxi
to v 6Xiyov icpbt; x
Yap
iroXXa t4 Suo el u.f| irpbc
v ts xal to SXiyov

ou8iv yip ioxiv Aaxrov.
(3)
"Eti
ox; ev (iijxEi to (xaxpbv xal
ppX
u
>
ourux; it nX^Ott
so
to woXu xal SXiyov, xal 8 av ij itoXb xal noXXd, xal
t4 iroXXa noXu. El
p^
ti apa Siatptpti Iv ouve^ei
euopioTii) , to 8Xi'yov itXrj6d( ti t"tiTai. "ilott Tb tv
jrXrjOo? ti, sfirep xal OAfyov touto S* ivayxr\, el t4
Suo iroXXa. (4) 'AXX' ltfw<; t4 iroXXa Xe'YeTai uiv ica><;
36 xal ttoXu, dXX' w; Sia^tpov, olov CSwp itoXu, TtoXXa
0' ou. 'AXX' foa SiaipeTa, Iv toutok; Xe'Yexai , fva
piiv Tpdnov lav
^
tcXyj6oc e^ov &icepoy^v i[ dicXbi;
?, icpd? ti ,
xal to SX^ov ucrauTiix; irXijOo; e^ov IXXst-
(Jiiv, to Si &><; dpi6tid;, 8 xal dvttxeiTai to> ivl u.dvov.
so Outux;
Yap
Xeyojaev v ?j rcoXX.d , wcnrep s? ti( etreot
lv xal va
7J
Xeuxbv xal "ktxtxi, xal ta u.eu:eTpi)u.eva
koos to u.ETpov xal to |xeTpr|To'v. (t>) Ofixw? xal xa
iroXXairXdota Xe'YEtar noXXa
Y^p
IxaaTo; dptOixb; (?ti
fv xal 8xt u.eTpi)Tb<; Ivl exacTo;, xal
6k
to dvtixef-
46 iievov tS> ivt , ou tij> i\ifM. Odxw uiv ouv lorl icoXXa
xal to Suo, w? Si wXr,8oi; l/ov uwspo^v r) icpd( ti
^
ajtXw? oux Iotiv , dXXa Trpwxov. 'OXiYa S' anXui?
t4 Suo
-
itXijOo?
y"P
^*Tlv i*XXeii|v t*xov irpCtov.
(s) Aib xal oux <5p6u><; dnearri 'Avai;aYdpa( elirMv 8n
to iuoii itdvxa
y
p^ixaTa
fy
dticsipa xal irX^Oei xal [xixpd-
TUTt

ISct S' elite tv dvrl tou xal u.ixpdn]Ti kal dXi-
Y0rr|Ti ou
y^P
4ittip, im\ xb SXiyov ou Sii to v,
Similiter autem etde unoet multis quispiam dubitarepos-
sit. Etenim si multa uni simpliciter opponuntur, acciduut
qua?dam impossibilia. Unum etenim paucum, aut pauca
erit : multa enim paucis etiam opponuntur.
(2)
Pneterea
,
duo sunt multa ( siquidem duplex, multiplex); dicitur autem
duplum a duobus. Quare ipsum unum paucum erit. Ad quid
enim ipsa duo dicerentur multa, nisi ad unum, et paucum?
nihil namque est minus.
(3) Pneterea , si ut in longitudine
longum et breve , ita in multitudine multum et paucum, et
quodcumque sit multum et multa : et rursus, quae multa
,
etiam multum : nisi forte in continuo facile terminabili dif-
ferat, quod paucum est, quaedam multitudo erit : quare
ipsum unum, multitudo quaedam est : siquidem et paucum
:
hoc vero necesse est, si ipsa duo multa sunt. (4)
Verum
fortassis, multa dicunturquodammodo etiam multum, sed
ut differens : veluti aqua multum, multa [ptur.] vero mi-
nime. Sed quaecumque divisibilia sunt, in his dicuntur : uno
quidem modo, si qua multitudo sit, excessum aut simplici-
ter, aut ad aliquid habens : paucumque similiter, multitudo
defectum habens, hoc vero ut numerus, quod uni solum
opponitur. Ita enimdicimus unum, aut multa, quemadmo-
dum si quis dicat unum, et ipsa una , aut album , et ipsa
alba, et mensurata ad mensuram, et mensuratum.
(5)
Sicet
multiplicia dicuntur multa : multa namque unusquisque
numerus, quia multa una, etquia unusquisque uno men-
surabilis : et tanquam uni, non pauco, oppositus. Hoc ita-
que modo, multa sunt et ipsa duo; tanquam vero multitudo,
aut ad aliquid , aut simpliciter excessum habens, non sunt
,
.sed prima. Simpliciter vero sunt pauca, ipsa duo : multi-
tudo namque est prima , defectum habens.
(6)
Quare non
recte dissensit Anaxagoras, dicens quod simul cuncUe res
erant, multitudine et parvitate infinite. Decebat namque
pro

et parvitate dicere< et paucilate . Nonenim infinitx,
Digitized by Google
(MM,I057.) METAPHYSICORUM LIB. IX. CAP. VII. [SOB.JOS.] 58 t
Stamp -nvU 9iv , aXXi Sta t4 8uo.
(7)
'Avti'xeitbi
Si[ to $v xai t4 zoXXi tb iv apiOu.oT; w u-txpov |it-
TpTj-coV tout Ss w t4 upo*? tt, Sua (ii| xoO' botb twv
*po'< . AiTjpT)TBi
8'
v^utv iv dXXoi< 6rt Ivfux; XtytTBi
ft tb itpot ti, t& (tiv w? ivavTia, t4
8'
iiriaTrjpu)
itpoj iitiOT)TOv, tw Xe'YsaOai ti dtXXo itpo? auto,
(s) To 3e tt IXarrov tTvat Ttvd{ , oTov xotv Suotv, ouSev
xwXutr oS
fkf
ti (Xatxov, xat Sklym, To St TtXrjSo;
oTov y*vo io-cl tou apiO(tou
*
fart
y4p dp18u.bc 7tX^6o?
10 ivt [*ETpT)TOV. Kot avTtxEixai itw< to v xai apiOpu>c,
oi/_ w; tvavxfov, dXX' worop efp)Tat t5v 7tp<{< ti Ivta*
"5
-]fP
uiTpOV
,
TO St |XtTp7)To'v
, TUT7J dvTtXttTSl. Alb
ou itStv 3 av
^
tv <2pt0{ji^>c eotiv
,
oTov tt Tt dotat'pCTo'v
ioTtv.
(9)
'Ou.otw? Se XY0(ifv| r) fcitrnju.i) *po to
<b i7iiaTT)TOv
oty
bptotwc dTcoStSwaiv So'^Ett fiiv y4o av
.ui-cpov
^ Eitiarrifn) tTvat, to
8'
^TtiorriTov to jAttpoo-
juvov , ouu.6ai'vet
8'
tntoT^u.rjv ulv itotoav imotYiTov
eTvat, to
8'
Imarqtbv
f*r|
jcav E
>
7ctrrrju.i)v, 6rt Tporcov
Ttv4
^ ^TCKTOlfir) (MTpCtTBt T(3 EICWTYlTtj). (lo) Tb 81
30 tcXtjOo? outi tw ilifif tvavriov , dXXi toutw jxtv to
7toXu <!>< uicepepv hXtjOoc uitEpeyofiivw 71X15841, ouxe
tw Ivl icavroK

dXXa to j/iv Samp ttprjTai , 6*ti Stat-
pttbv to
8*
aStaiptTOv, to
8'
w< itpo'? Tt, wjjrep fj fat-
o-ri|ii Tci<rT7)T(jJ, lav
^
dpi6[io'<;, to
8'
ii (xtrpov.
s* 'Etttl Se twv ivavTUOv evSeyeTai tTvai ti |atbu
xal evi'mv artv , dvdvx-i ex twv IvavTi'wv eTvat t& ptt-
Ta?u. Ilavra
^4p
t& \uvx\b Iv rip airiTj
y^
V!1 ^Tl
xai wv iori ptETafcu. MeTaJti (xiv ^ap Tauxa Xiyo(v
U
Sua pitTaSaXXetv dvoJvxii Tcpoxepov to (Ta6aXXov
o oTov arcb Ttj? 67taTr,; liti t}|v vtjtt)v ti (jtiTa6atvot t5
3XiYiTW,ii5et itpoTtpov tii Tob jxtTap> ip8dvYou<, xat
it /ptocxatriv tl ^JJei iv tou Xeuxou ti< to ptcXav , itpo-
Ttpov %[ti tU ib ipotvtxouv xat tpatbv t| elc to pitXav

8(Ao(w<; Se xal fal t5v aXXtov. (s) MtTa6aXXetv
8'
i?
aXXou ye'voui; ti aXXo vtvo< oix eotiv dXX' ?| xbt! oupi-
6E6r,xo'(, oTov ix YjxopaTOC l
^f\V-^. 'Aviyx.i\ pa
Te (i.t;u xat auToT; xat Sv (xtTB^u tiotv v xi autw
YEvei eTvbi.
(3)
'AXXat tx'Jiv hbvtb
y t4 (itTa^u tWiv
dvTIXCt,UEV(OV xivuv

EX toutwv yko (xo'vojv xb8' auTa
40 ejti (XETaSaXXetv. Aib dSuvaTOv etvat (xeta^u (ij) av-
Ttxe.i{xtvb>v
tfi)
Yap
av pttTa6oXJ| xai
() ; avrtxEt-
[UVb>V.
{4) Tb>V S' aVTIXtlflEVUV dvTl(pBOtU>( (i.V oux
fo-Tt (utb^u

tooto vap Ttv dvTdpafftc, BVTt'Seffi;
^
&Tb>ouv 8ctTtpov ptdptov ita'ptoriv, owx !/ooav] oCSsv
4 (XETaiu. Tb)V St XoiIKOVTa (1EV 7tpOTI, TO 8e O^t-
prioit, tb
8'
ivavTta ^art'v. (ft) Twv Se 7tpd Tt fea
lt)| lvaVT(B,OUX l^tl (*tTB?U. AlTTlOV S' Sri OUX ^V T(jj
auTw y'vei t'sriv. Tt
yP
itionipn); xat i7cioTj)Tou
piETa^u ; dXXA (mybXou xai pitxpou.
()
Ei
8'
eotiv iv
-fto TaOTM y'vei t4 piETa^u , SoTtsp S^EixTat, xai (itTa^o
EvavTt'wv, dvaYxr, auxa eruYXETtr8ai x toutwv twv
ivavTtwv. *H
Y^p
laxat ti ytvo? auTuv Jj ouS^v. Kai
quum paucum, uon propter unum, ut quidam aiunt, sed
propter duo.
(7) Opponuntur igitur unum et roulta
,
qua)
in numeris, ut mensura mensurato : haec vera ut ea qua*
ad aliquid, qutecumque eorum quae ad aliquid , non se-
cundum te dicuntur. Distinctura autem a nobis in aliis
est, quod ea quae ad aliquid, dupliciter dicuntur : quaedam
ut contraria, quaedam ut scientia ad scibile, eo quod
aliquid aliud dicatnr ad ipsum.
(8) Unum vera aliquo
minus esse, utputa duobus, nihil prohibet. Non enim
si minus est, etiara paucum est. Multitudo autem quasi
genus numeri est. Numerus etenim est multitudo nno
mensurabilis. Et quodammodo unum et numerus opponun-
tur, non ut contraria, sed (quemadmodum dictum est) nt
qusdam eorum qua; ad aliquid. Quatenus enim hoc qui-
dem mensura, illud vera mensurabile, eatenus
opponuntur.
Ideo non omne, quod unum sit, numerus est : utputa, si
quid indivisibile sit.
(9)
Quum autem similiter dicatur
scientia ad scibile, non similiter assignatur.
Videri nam-
que possit scientia quidem mensura esse , scibile vero quod
mensuratur. Accidit autem omnera quidem scientiam sci-
bile esse, scibile non omne scientiam esse, eo quod modo
quodara scientia scrbili mensuratur.
(10) Multitudo autem
neque pauco contraria est, sed liuic multum Unquaro ex-
cedens multitudo excesso; multitudini : nee unioranino, sed
hoc quidem ut dictum est
,
quod divisibile hoc, illud' in-
divisible; illud autem tanquam ad aliquid, quemadmo-
dum scientia scibili, si fuerit numerus : scibile vero, unum
et mensura est.
CAP. VII.
Quum vero contrariorum contingat aliquid medium esse,
etquorundam sit, necesse est ex contrariis media esse.
Omnia enim media, et ilia quorum media sunt, in eodena
genere sunt. Media namque ilia dicimus, in quae necesse est
primo transmutari, quod transmutatur : utputa si ab liypate
innetenpaulatim pertranseat, prius ad medios sonos veniet;
et in coloribus, si ex albo ad nigrum veniat, prius ad punl-
ceum et fuscum
,
quam ad nigrum , veniet. Similiter autem
et in ceteris.
(2) Transmutari vero ex alio genere in aliud
genus, non est nisi secundum accidens : ut ex colore in tigu-
ram. Necesse igitur, ut media , et sibi invicem , et quorum
media sunt, in eodem genere sint
(3) At vero omnia me-
dia aliquorum oppositorum sunt : ex his namque solis, per
te transmutari est. Quare impossibileest , media esse non
oppositorum
: esset namque profecto transmutatio etiam ex
non opposite.
(4) Oppositorum vero contradiclionis qui-
dem nullum est medium. Hoc enim est contradictio, op-
positio cujus, quum nihil habeat medium, cuicumque altera
pars adest : ceterorum vero
,
quaedam ad aliquid
,
quaedam
privatio, quaedam contraria sunt.
(5) Eorum vero, quae
ad aliquod
,
quxcumque non sunt contraria , non habent
medium. Causa vero, quia non in eodem genere sunt. Quid
namquesciential etscibilis medium? Verum, raagni et parvi
est.
(6)
Quodsi media in eodem genere sunt (utostensum
est
)
et contrariorum media, necesse est ea ex his contrariis
componi. Aut enim erit aliquod genus eorum, ant nullum.
Google
S88 [J07.M8.] TQN META TA
el piv yevo? eVtat ofSxwt wax' eTvat itpdxepdv ti xwv
ivavxfrov, at o'tacpopal irpdxepat ivavxtat iaovxat ai
ironfaaoai xit ivavxfa elSr) w tivw ix yap xou Yevoui;
xal xwv Staipopwv xa efSv)

oTov el to Xeuxav xal jxcXav
6 ivavxta , iaxi Si xb fxiv Staxptxtxbv ^ptofxa xb Si ovy-
xpixixbv ypwpta, aurai at Siacfopal xb Staxpixixbv xal
ovrxptxtxbv itpdxepat' waxe xauxa ivavxta dXXr,Xoi<;
itpdxepa.
(7)
'AXX4 (if.v xa y' ivavxtw; Staiplpovxa
fuSEXXov evavxta , xal xa Xotita xal xa u.exau ex xou
10 fiwus
iaxat xal xwv Staipopwv- oTov Saa y_pwu.axa xou
Xeuxou xat (/iXavo'c iaxt u.exa!;u , xauxa SeT ix xou
-vevou; XeyeoOat (laxi Si ve'vo; xb ypwpa) xat ix Sta-
cpopwv xtvwv. Auxai S* ouxiaovxat xa itpwxa Ivavxta*
el Si
pty,
ioxat ixacrtov v) X&uxbv r\ jxeXav. "Exepat
16 dfpa' u.exau apa xwv itpwxwv ivavxtwv aoxat Eoovxat.
At rcpwxai Si Siaipopat xb Staxptxtxbv xal auyxptxixo'v.
(8)
"Core xauxa itpwxa Ci)xr|xe'ov &aa ivavxta |xr| iv
fevet , ex xt'vo? xa ptexa^u auxwv. 'Avdvxri yip xa Iv
xauxw yevet ix xwv dauvOexwv xoi yevet auyxeta6ai
o 7| dauvOexa eTvai. Ti uiv o3v ivavxla duv8exa i\
dXXvjXwv, wax' dpv_at* ik 8i f*exau t\ itavxa rj ouOe'v.
'Ex Si xwv evavxlwv vtfvexai xt , wot* ioxai ptexaf?oXi|
ei; xouxo itplv ?| tU auxct* Ixaxe'pou yap xat rptxov
iaxat xal (xSXXov. Mexao apa iVtai xat xouxo xwv
36 ivavxiwv.
(9)
Kal xaXXa apa itavxa auvGexa xa pte-
xaHu* xb "jap xou (iiw u.5XXov xou o* vjxxov auvOsxo'v
ithK il dxsivwv Sv Xeyexat eTvat xou |iiv u.aXXov xou
8'
ryrxov. 'Eitel S' oux eVrtv exepa wpoxepa SpoYevrj
xwv evavxttdv , fiitavx' av ex xwv ivavxiwv eitj xa u.e-
30 xa^u. "Q^xe xat xa xaxu itavxa , xal xavavxta xal
xa p-exa^u , ex xwv icpwxwv Ivavxfwv eaovxai.
(10) "Oct
ptiv ouv xi pexau Iv xe xauxa) yevet itavxa xal [Ta!;u
vavx(wv xal ffuyxetxat Ix xwv ivavxt'wv fiicavxa,
SrjXov.
CAP.
36 Tb S' ixepov xw etSet xtvb; xl ftepov l<m , xal Set
xouxo dpL^otv {iitdpy^etv* oTov ei wov Ixepov xw eiott,
ajxcpw ?wi. 'Avafxr) apa v yavEt xw auxw elvat xa
e*xepa xu etSet. Tb yap xotouxov yevo; xaXw, ajxcpw
Iv xauxb Xe'-jfexat , u-Jj xaxa <ruu.6e6rixb<; e/ov
Siafopdv,
40 etO' w; CXt) Sv etx' dXXw;. Ou (xdvov yap Set xb xotvbv
uitdp^etv, oTov du-ipw ?wa, dXXa xal eVepov ixax^pw
xouxo auxb xb (<j>ov , olov xb piiv fititov xb Si dv6pw-
itov Sib xouxo xb xotvbv exepov dXXr^Xo)v ixt xw etSet.
(1) "Eaxat 8J| xa8' auxi xb u-iv xotovSl Jcgov xb Si xotov-
46 St, otov xb (liv fitito? xb S' dtvdpwito;. 'Avavxi) dtpa xjjv
Stayopav xauxr,v ixepdxi]xa xou y^vou? eTvat

Xe"yw
")flp
y^vou Siatpoplv ixepdxr,xa j| exepov itotet xouxo auxo'.
'Evavxtwai? xotvuv laxat a8x).
(3)
ArjXov Si xal ex
x?i<
iitaYwv^?. Ildvxa yip Statpetxat xot dvxtxetu;e-
(0 von, xal Sxt xavavxia iv xaux^ fivei, SeSetxxat* r\ yip
ivavTtdxr,; $v Stafopa teXetoi, r) Si Stanopa i\ eiSet ivSoa
xtvbf xt' U9X6 xouxo to auxd xe xal yevo? lit' du^potv.
4>V2IKA 0, ti. (1067,1068.)
Et si genus quidero ita erit, nt aliqnid prius contrariis sit,
differentiae priores contrariee eront, quae faciunt contrarias
species , tanquara generis. Ex genere uamque et differen-
tia , species sunt utputa si album et nigrum contraria sunt
;
est autem illud segregativus color, hoc vera congregativus
:
ba: differentiae, congregativum et segregativum, priores :
quare hsec priora invicem contraria sunt.
(7)
At vcro quae
contrario differentia sunt, magis contraria sunt. Cetera
quoque et media ex genere et differentiis erunt : utputa qui-
curnque colore* medii inter album et nigrum sunt, hi opor-
tet ut et ex genere dicantur, ( est autem genus color, ) et ex
quibusdam differentiis : has vero non erunt prima contra-
ria. Quod si secus, unumquodqne ant album aut nigrum
erit. Ergo sunt aliae. Mediae igitur primorum cootrariorum
lite erunt: prima; vero differentiae, segregatum et congrega-
tivum.
(8)
Quare hoc primum qusDrendum est, qnarcumque
contraria non in genere, ex quo media eorum? Quae enim
in eodem genere sunt , necesse est ut aut ex incompositis
genere componantnr, aut incomposita sint. Et qnidem con-
traria invicem incomposita, propterea quod principia sunt
:
media vero, aut omnia, aut nullum. Ex contrariis vero alt-
quid fit. Quare erit in hoc transmutatio antequam in ilia :
utroque enim , et magis et minus erit : medium igitur con-
trariorum hoc etiam erit. (9) Ergo cetera quoque media,
composite sunt. Id enim
,
quod uno minus , altera magis
est, compositum ex lllis quodammodo est, quorum uno
minus, altera magis dicituresse. Quum vero contrariorum
alia priora ejusdem generis non 6int, omnia media profeclo
ex contrariis erunt. Quare et omnia inferiora , turn con-
traria, turn media, ex primis contrariis erunt. (10) Et
quidem quod enncta media in eodem genere, et contrario-
rum media sint , ac ex contrariis componantnr omnia
,
jam
patet.
VIII.
Divcrsum autem specie ab aliquo, diversum aliquid est.
Et hoc ambobus inesse oportet : ut si animal specie diver-
sum
, ambo animalia. Necesse est igitur in eodem genere
esse, quae specie diversa sunt. Uujuscemodi enim appello
genus, quo unum et idem ambo dicuntur, non secundum
accidens differenliam habens, sive ut materia exsistens, sive
ut aliter. Etenim non solum commune oportet exsistere, ut
ambo animalia, verum etiam utrique diversum hoc ipsum
animal : ut hoc quidem equum, hoc vero hominem. Quare
hoc commune, diversum specie vicissim est. (2) Erit ita-
que secundum se hoc quidem tale quid animal , hoc vero
tale quid : ut hoc quidem equus, hoc vero homo. Necesse
igitur, hanc differenliam generis diversilatem esse. Dico
namque differentiam generis, diversitatem
,
quae diversum
hoc ipsum facit. Contrarietas igitur haec erit. (3) Patet vero
etiam ex inductione. Cuncta namque oppositis dividuntur.
Et quod contraria in eodem genere sint, ostensum est. Con-
trarietas enim, perfecta differentia erat. Omnis vera specie
differentia ab aliquo, aliquid : quare hoc et idem et genus
Digitized by Google
(1058.)
METAPHYSICORUM LIB. IX. CAP. IX. [08suo.] 583
Alb xal iv T?j uttj ouoroi^ta irdvra t! ivavTtx "rij
xcmjYOpia;, Soot ttSet Stdspopa xat u.7] ytvet, f*Ttpd re
dXXrjXwv (xaXtcrra

TtXstx yip r| Stayopa , xat {put dX-
XriXou; ou YtyviTat. 'H dpa Sia:fopa ivavTt'too-( iaTiv.
,
6 Touto dpa iort to (repot; eTvat tw cioei, to iv toutw
Y^vei ovxa ivavriwoiv sfy iv atopia ovxa. Taura Si tw
efSet, oora u.-)| iyst ivavTUdotv drou-a ovta
*
iv yap tjj
5toiipeCTi xal iv toi fMTa^u yfvvovTat ivavttwcren wptv
etq xa drops iXOetv. () "Otrre <pavtpbv 6rt irpb? to
10 xaXou,uevov Jv fsvo; outs xau-cov outi fcepov tw ctStt
oiOtv iori twv w; -jivou; tlSwv upoo-r)XovTwv (rj yip 6Xi)
aico^aoti SriXoutai, to Si -rivo? 6Xtj o5 XiyeTat ye'vo?,
ft};
w? to twv 'HpaxXetSwv, 4XX' w< to iv ttj ^pui
)
,
ouSi npo; t4 jjl-Jj iv Taurw yivti
,
dXXa Stoicrci tw ye'vei
16 ixet'vwv, ttSst Si twv iv toutS -rivet. 'EvavTiWtv yap
dvaYXT] eTvat ttjv Siacpopav o5 Sta^ipet tiStr o5t)
3'
bnapyti tot; iv toutw yevgi ouai u-dvoi;.
in ambobug. Ideo in eadem coordinatione prsedicationis
sunt omnia contraria
,
quaecumque non genere different, el
invicem maxime diversa. Perfecta namque differentia, et
simul invicem non Sunt. Differentia ergo , contrarietas est.
Hoc igitur est diversa specie esse, quod quum in eodem ge-
nere sint, contrarietatem habent individua exsistentia. Ea-
dem autem specie
,
quaecumque contrarietatem non habent
individua exsistentia. In divisione namque, et in medlis
fiunt contra delates antequam ad individua devenialur.
(4)
Quare manifestum est quod ad universale genus, nee
eadem, neque diversa specie, ulla.quseut generis spe-
cies conveniunt. Materia namque negatione ostenditur :
genus vera, materia ejus est, cujus genus dicitur : non ut
quod Heraclidarum , sed ut quod est in natura. Nee ad ea
quae non in eodem genere sunt, sed ab illis genere different,
specie vero ab lis quae in eodem genere sunt. Eteniin dif-
ferentiam necesse est esse contrarietatem ejus a quo specie
differt. Haec autem iis solis inest, quae in eodem genere
sunt.
CAP. IX.
'Airoprfaets S' dv ti< Sii t{ yuvt) dvSpb? oux etSei Siot-
cyspei Ivavttou tou Or,Xio<; xat tou dlppevo? Avtoi;,
T7Jt Si
jo Siaoopa; ivxvTiwaewc ouSi ijwov OrjXu xat otppev ere-
pov tw tiSet, xoi(toi xaO' a&TO tou froou aSri) rj Siacpopi
xal
ofy
w< XeuxoTT)c r) ptXavfa, dXX'
|J
Stjiov xal to
6t)Xu xat to appcv uTtdp^si.
(2)
"Eo-ti
3'
^ dicopta bStt)
aytabv i\ aurij xai Sta Tt
^
jxiv itoteT toi tiSsi irepa
96 ivavcioKTu; , i[ S' ou, olov to ire^ov xal to irtepwiov,
Xsuxo'ttiC os xat [xeXavt'a ou. *H 8ti Ta (xiv olxcta wa8i)
tou
y'
vou?, t4 S" ^Jttov; xai iireiS^ iori to oiv Xdyo<
to
8'
CXvj , o'uai [*iv iv t^J X^yw sloiv ivavTidrr,Te sfSei
iroioijsi oia^opdv, oaai S' iv T^i auvEiX))u.(xev(i> ttj BXt)
so ou tcoiouviv.
(3)
Atb dvOpcoirou Xeuxotin ou nouT ouSi
(isXavia , ouSi tou Xeuxou dvOpwicou iarl Statpopa xat*
elSoc Trpo?
t
uiXava dvOpwTrov, ouS' av jvofxa Iv t(6^.
'A; 8Xt| yip dvSptoito?, ou noicT Si Siacpopav ^ CXtj

oux dvOpoJitou yip elSr) !oiv of dvSpojiroi Sia touto
,
3b xaiioi exspai at ?dpxt( xal Ta 6<rt& i\ 5v SSc xal SSe

dXXa to 3-uvoXov fTepov u.iv, efSsi S' o5y( ftspov, Sti iv

tw Xo-jrtji oux lariv ivavxtwene

touto S' io~Tt to lo^atov
drouov. 'O Si' KaXXta; iortv b Xdyo? u.Ta ttJi; CXvi?

xal 6 Xeuxb( Si\ dvOpwicoi; , Sti KaXX(a( Xeuxdc xaTa
40 ouu-CeSyixo? o3v 6 dvOptono; Xeuxd;.
()
OuSi yaX-
xou? Si) xuxXo; xal ^uXtvo;, ouSi Tpfywvov j^aXxouv
xal xuxXo; uXtvo;, ou Sia t^v CXijv etSet Sia^ipouotv,
dXX' Oti iv tw Xoyw i'vtffTtv ivavTtwffK.
(6)
IIoTEpov
S* T( 6Xr, oi tcoisT ftepa tw siSet, ouo"d mo? iTe'pa,
4S
H
fo~riv
6>t
iconT; Sia t( yip 6SI 6 finco? touSI av6po>-
itou irepo? t5> stSti; xaitoi auv ttj SXtj ol Xdyoi.auTwv.
H Sri tvco~Ttv iv to Xdyco ivavTitoerit; xal yap tou
Xeuxou dvOptoTrou xal (xiXavo; ?tcttou. Kal iVti yt ti-
Stt, dXX' ouy^
^
6 u.iv Xeuxb; 6 Si (xiXa;, iicel xat ei
60 djifw Xux4
tJv, Su;ux; Sv y^v etoei irspa. (s) To Si
dtppev xal OrjXu tou ?wou oixsia alv jcocOti, dXX' ou xaTa
ttjv ouo-fav dXX' iv t5j 3X*| xal t5 cwu-axt. Atb to buto
Dnbitabit autem quispiam , cur mulier a viro non specie
differat, quum mas ct femina contraria exsistant, differentia
vera contrarietas sit : neque diversum specie animal mascu-
linum , et femininum
,
quum tamen haec differentia per se
animalis sit, et non ut albedo et nigredo, sed quatenus
animal et masculinum et femininum insit. (2) Haec autem
dubitatio fere eadem est, atque ilia : cur haec quidem con-
trarietas diversa specie far.iat, haec vero non : ut gressibile et
volucre, albedo vero et nigredo non : an quoniam ilia quidem
propria? passiones generis sunt, haec vero minimi; ? et quum
illud quidem ratio, hoc vera materia sit, quaecumque in
ratione contrarietates .sunt, specie differentiam faciunt;
quaecumque vero in coassumpto materia?, minime faciunt.
(3)
Quare hominis albedo vel nigredo non facit, nee hominis
albi ad hominem nigrum secundum speciem differentia est,
etiamsi unum nomen ponatur. Homo namque, ut materia
est : materia vero non facit diilerentiam. Non enim hominis
species sunt homines ob hoc, etsi carnes, et ossa , ex quibus
hie et hie est, diversa sint : attamen totum diversum qui-
dem, specie vero non est diversum; quoniam in ratione
non est contrarietas : hoc autem est ultimum individuum.
Callias vero, ratio cum materia est : et albus homo, quo-
niam Callias albus. Per accidens igitur homo est albus.
(4)
Nee acneus circulus et triangulus ligneus, sive trian-
gulus aeneus, et circulus ligneus ob materiam specie diffe-
rent, sed quoniam in ratione contrarietas inest. (5) Utrum
autem materia non fecit diversa specie, quum quodammodo
diversa sit, an aliquo modo facit? Cur enim hicequus ab hoc
homine diversus specie? atqui rationes eorum cum materia
sunt. An quoniam in ratione contrarietas Inest? etenim
. hominis albi et equi nigri. Atque est specie diversitas , non
tamen prout hie quidem albus , hie vero niger. Siquidem et
si anibo albi essent, nihilo minus specie diversi essent.
(6)
Masculinum vero et femininum propria? quidem animalis
passiones sunt, sed non secundum subslantiam, verum in
Digitized by Google
584 [jioan.] TON META TA 40T2IKA I, .
anipua 89jXu $ appev yt'yvexai icaQdv ti icdOoc. Tt
(lev ouv tori to xtji etoet exepov eTvat, xal Sta xt t! jxcv
Siocpspti efStiti
8*
ou, efprjTixi.
(lOM,IOM.)
materia
, et corpore.Quare idem sperma aliquam passionem
passuni, aut (emina, aut mas fit. Quid igitur specie diversum
esse, et curquaedam specie diflerant, quaedam non, dictum est.
CAP. X.
'Eirctc4| Si t& evavxia erepa tw eTSet
,
to 81 <p8aprbv
6 xal to a<p6apxov evavxfa
(
ax(pr\ait; yip dSuvapua Siw-
pioriAt'vT)
)
, dvayxi) trepov eTvat tw yew to <p8apTov xal
to dcpQapxov. Nuv u,ev ouv eV auxwv eipr^xauev xwv
xaddXou ivojxarwv, Sore 8dctev Sv oux dvayxatov eTvat
6tiouv d<p8apTov xal 6apxbv jjfxepa eTvai tw etSet,
10 oxnttp ou8e Xeuxbv xal fitXav. To yap auTb evScyexat
iTvai xal fipia, lav ?j twv xafldXou, wcnrep 6 avdpwnoc
efi) Sv Xeuxbc xal [xlXac* xal twv xa6' ixaarxov, enr) yap
otv j.-f) jxa & auTb; Xsuxb< xal {xtXac
-
xat'xoi i'vavxt'ov
to Xeuxbv t> (tiXavi. (s) 'AXXa twv Ivavxiwv t4 u.ev
16 xaxl euu.6c6r,xbc uicdpyet e\(ote, oTov xal xa vuv et-
pi)[xeva xal dfXXa icoXXd, xaSl dSuvaTov, <ov iax\ xal
to tpOaptbv xal to atpOapTOV

ouSlv yap '"i fpOaprbv
xaTa avu.6e6y]xd(

Tb (iiv yip uu.6e6r,xbc evSe'yexai
p.r) oirdpyetv, to Si p6aprbv twv 11 dvdyx7)c iicap^dv-
ste twv eVclv oT? uicdpv^ef J| linen Tauw xal Iv tpOapTov
xal ftpOapxov, el e'vSe'yjnrai u.i| 6icapyetv aurij) to <p8ap-
tov. *H t>,v ouatav dfpa i\ iv tjj ousla dvayxi) uicdp-
X*
v "w <p8apTbvixdo"cw twv cpflapTwv.
() 'O
5'
auTb
Xdyoe xal icepl tou dtpQdpxou- twv yip i$ dvdyxi)< uirap-
y_dvrwv du;<pw. t dfpa xal xa8' 8 icpwrov to uiv
ipfapxbv to S' dfyOapxov, fyei dvxt'Oeaiv, 5re avdyxvi
yevei erepa eTvat.
()
4>avepbv xotvuv ort oux ivSe'^e-
Tat elvat etS-| TOiauxa ofa X^ousi Ttvet

foTai yip xal
a'vOpttfiro; & (xev tpOapTo; 6
8'
riftpOapTo;. Kai'toi tw et-
90 Sei TauTa Xe'yeTai eTvat t4 ett*| toT{ tioI xal
oty
6(xa>-
vujxa- t4 ii yvei foepa icXetov SUarrpuv rj t4 eKei.
Quum Terocontraria, specie divers* tint, corruptibile
autem et incorruptibUe contraria sint, (privatio namque
determinate impoteotia, ) necesse est diversum genere esse
corruptibile et incorruptibile. Nunc igitur de bis uiiiver-
salibus nominibus diximus : quare non esse necesse videa-
tur, quodcumque incorruptibile et corruptibile diversa
specie esse : quemadmodum nee album , et nigrum. Idem
enim contingit et simul esse , raodo universajium sit : sic-
uti homo profecto esse possit et albus, et niger -.
et singula
-
rium : nam fuerit sane idem ( sed non simul ) albus et niger,
tametsi album nigro contrarium sit.
(2) Verum contrario-
rnm quaedam secundum accidens qulbusdam insunt, ut e*
quae nunc dicta sunt, ac alia multa : quaedam impossible
est, quorum est corruptibile, et incorruptibile. Nihil enim
secundum accidens corruptibile est. Accidens namque con-
tingit non esse : corruptibile vero eorum est.quc necessario
insunt iis quibus insunt : aut unum et idem corruptibile et
incorruptibile erit, si contingit non inesse ei corruptibile.
Aut substantiam igitur, aut in substantia cuique corruptibi-
lium, necesse est corruptibile esse.
(3) Eadeni autem ratio
etiam de incorruptibili est. Eorum enim ambo sunt
,
quae
necessario insunt. Prout igitur et secundum quod primum
hoc quidem corruptibile, illud vero incorruptibile, opposi-
tionem habent : quare necesse est, genere diversa esse.
(4) Manilestum itaque est quod non contingit tales species
sive ideas esse, quales quidam dicunt. Erit namque et
homo hie quidem corruptibllis, ille vero incorruptibilis.
Quamvis species eaedem specie cum particularibus esse di-
cantur, et non aeqnivocae : quae vero genere diversa sunt
,
plus distant, quam quae specie.
LIBER X.
CAP. I.
*Oti u.1v
^
aoyia irepl
ipxt
iiriorV|u.T) t(c l<m, 59)-
Xov In twv Ttpwxwv, h oT 8trjnopT|Tai irpb? t4 6icb twv
dXXwv elpi)u.eva icepl twv drpy^wv
*
dirop^aete
8'
it Tt;
35 icoTepov u.(av urtoXaStiv elvat 8et r}]v oop(av lit\avf$vt(t
$1 itoXXd?. Et (tlv yjtp u.(av, u.fa y' iorlv del twv Ivav-
Ttwv ai
8'
dp^at oux Ivavrtat. El 8e u.^ pita , no(a< 8et
6etvat TauTa?;
(:)
"Ext xi; dico8etxTtxa; dpv^ac 8ti>>p^-
at puS( it itXetdvwv ; ei ph yap jxta? , x( (/.aXXov TauT>)(
to ^
&irotaaouv; ei 8i nXetdvwv, itot'a; Set xauxa; 8etvat;
(s) "Ext 7cdxepov ixaawv xwv ouatwv rj ou ; el uiv yap p\i\
itauwv, itoiwv ^aXeitbv diroiouvat' ei 8s iravwv pla,
dC8r)Xov nut IvSe'/exat itXetdvwv t^v out^Jv Jmatr)u.r]v
eTvat. (1) "Ext itoTepov icepl xa? ouola; povov rj xal
5 Ta.ouu.6(6r|xdTa [dicd8eit't lortv]; el yip icep{ ye t4
oupi6t6rixdTa dndSeiEt; lirciv, icepl t4{ ouvt'a; oux fsriv.
El
8'
ixcpa, xi{ ixaxe'pa xal icorlpa otp(a;
^
ptlv yap
Quod sapientiascientia quaedam circa principiasit, patet
ex primis, in quibus ad ea quae ab aliis de principiis dicta
fuerunt, dubitatum est. Ambigat autem quispiam ntrum
ipsam sapientiam par sit existimare unam esse scientiam
,
an plures. Si enim unam , una certe semper contrariorum
est. At principia contraria non sunt. Quodsi non unam,
quales has ponere oportet?
(2) Item demonstraliva prin-
cipia speculari, utrum unius est , an plurium ? Nam si unius,
cur hujusmagis quam cujuscumque? Quodsi plurlum,quales
has ponere oportet?
(3)
Praeterea utrum omnium substen-
tiarum, an non P Nam si non omnium, difficile erit, qualiun-
nam sit, reddere. Si autem omnium una, incertum est
quonam roodo contingat plurium eandem scientiam esse.
(4)
Prxterea utrum circa substantias solum , an etiam circa
accidentia? Si enim circa accidentia demonstratio est, circa
substantias non est. Quodsi altera
,
quamam utraque et utr
Digitized by Google
(l05v,I060.) METAPHYSICORUM LIB. X. CAP. I. [an214.] 585
dlCo8etXXIX^ (TOofa
^ Ittpl xl eUU.D
>
e6
>
7)XOta
, ^
i TTtpl
t! irpwxa ^
xwv ousioiv.
()
'AXX' ou8i itepl xie iv
to7 <puaixot< tiprifxiva? aMa? tJjv (qTOUuivqv iittorri-
(t.i]V Oexeov. Ouxe yip Tttpl to o5 fvexev

TOIOUXOV
6 yip xayaOov, T0"fo
8'
V xoT? icpaxToTc uicapxei xal xoi;
o3tv iv xtv^w xal touto icpSxov xtvtt (toioutov yip
to. teXoi;
)
, to 51 icptutov xivrjcrav oux faxtv Iv to!; axi-
v^toic (a) "OXok
8'
aitopiav E^st icoxtpov icon itepi
xl; aiaOrjTat ouaCa; eoxlv
^
Cr,xoufiiv) vuv Imarfpn
10 t| ou , icepl 8 Ttvat erepac. Ei yap icepl dXXa; , ?| itepl
xi eI3i) tti) av ?| icepl t! (iaOr^axtxa. Tl uiv o3v
ef8i) 6xi oux fort, SrjXov.
(7)
"Ouw? J' aitopiav ?^i,
xav c(va( xts aCxi
65j , 8ti x( nor' ouy wcritep litl xwv
u.a6T)u.axtxoi>v, oGxux; e^!t xal lici xGv aXXtov wv foxiv
16 lt$T|. Aryw
8'
?ti x4 (jtaOrifiaTixi ulv [xexa^u x xwv
eiowv xiQeacri xal xwv aio8r)T(ov oTov xpixa xtva mxpi
xi ei8r) te xai xot Seupo
*
xpitoi;
8'
avOpwitoc oux la-xiv
ouS" Ticicoe icap' otuxov xe xal xou; xa6' cxaoxov. (s) Ei
8'
a3 |x*| eaxiv w;Xc'you<ri, itcpl itoia Oexlov icpaYpta-
toxeueo*6at xbv u.afoju.axixo'v; ou yip 8^ itspl xa Seupo-
touxwv yap ouOev iaxiv oTov at u.a(h)u.aTixal ^xouoi
xwv iniamjfMov. OuSi p.-Jjv icepl xi u,a6i)U.axtxi
y\
t)-
toujmvt) vuv iorlv iicio"c^u,rj
*
j^wpiarbv yip auxcov ou-
Oev. 'AXX* ouSe Trepi xwv afofcjTwv ouaiwv epflapxal
is yap.
(9)
"OXcdf
8'
a^top^o-Eie xe av xo(a( t'erxlv Itci-
x^j*iilC xo Siaitop^aat itipl x5){ xwv pia&>)(*aTtxS>v 6Xi).
Outs yip x?
t c
<pu<xixr,<;, 8ta xb itept xa l^ovxa Iv aoxo!(
ctp^v xtvijaebK xal oxaacco; rf)v xou cpuowou TtSuav
tivat itpaypvaxEfav, ou8i u.i|v T>j axoTtouerr,< itspt fao-
o 8it';e(6( t* xal Imarrmm

ittpl yip auw touxo xb yt-

vo xi|v WxYiatv Ttouixat. Aei'itexat xo(vuv xr,v itpo-
xci{uvi)v tpiXoao^(av nepl auxwv x^|v <7xeij/iv notsiaOai.
(10)
AiaTcopvjorsie
8'
d(v xi< (I 81T Otivat x^v ?jxouu.evr|V
InKmiu-iiv iccpl T&( dcp^&c xa xaXouueva uito xtvtav
36 (rroi^eta
*
xauxa SJ icavxt; Ivuicap^ovxa xoic oruvOexotc
xtOeaatv.
(11)
MSEXXov
8'
av Sonets xuv xaOoXou Seiv
tTvai t}|v ^T)Tou(xvriv imT^(ir,v' it5f yip Xoyo? xal
itSEoa lmoxiiu.7i xuv'xaddXou xal ou twv lo^aTwv, war'
tti) av o6t<o twv irpwxcov yEvwv. Tauxa 8i yfYvotx' av
40 to* Te 8v xal to vr TauTa
y^p
^aXisT* av 6noXiicp6t(^
7cepi:/ctv xa ovxa icavxa xal [xaXtoxa apyati; lotx/vat
81a xb eivat icpcSxa x?j tpuaei' ^Oapcvxuv yip auxwv
auvavatpeixat xal xa Xotica* icavxa
f&p
2v xal iv.
H Be xa; b'la^opa; auxu>v avayxr) u-extY^ttv el Si^osi ti?
4t auxa yevt), 8tatpopa
8'
ouSepiia xou fivovi jxexe'/ti,
xauxri
8'
oux av 8o'5ee 8eTv auxi xtQevai
yvi
ou8' &p-
vi(.
(12)
"Ext
8*
el (xSXXov
ipx^l
Tb aicXoucxepov xou
^xxov xoioutou, xi
8'
loj^axa xwv in. xou yevou? aicXou-
axtpa xwv fevwv (axopia yap, t4 yevt)
8'
ei? eKr) icXciu
00 xal Siatpe'povxa 8iatpetTai), (xSXXov av
apyfr
Sd^etev
iTvat t4 ef8r) twv yevZv.
^
8i auvavatpetxai xoi?
fivEtri xa Eio'r, , xa yevr) xai( apy aii; loixe piSXXov ' ap^
yip xb ouvavatpouv. T4 jaJv ouv xi|v iicopfav Iv^ovxa
Tauxa xal xoiaux' IctIv Ixepa.
sapienlia est ? nam demonstratequidem sapientia est ea quae
circa accidentia est
;
quaeautem circa ipsa prima, eaqua?sub-
stantiarum est? (5) Ac nee circa causas, qun in naturalibus
dicta; sunt, quam quaerimus, scientia ponendaesl : neque
enim circa ipsuai cujus causa. Tale enim est bonum. Hoc
vero in agendis , et its qua? sunt in molu , exsistit. Et hoc
primum morel ( tale namque finis est)
;
primum movensau-
tem non est in immobilibus. (6) Et omnino dubitationem
habet, utrum circa sensibiles substantiasest, quae nunc quae-
ritur scientia , an non , sed circa alias quasdam. Etenim si
circa alias, aut circa species erit profecto , aut circa mathe-
matics. Quod autem species non sint, mamTestum est.
(7)
Attamen etiam si qUis eas ponat esse , dubitationem ha-
bet cur non ita se habet de ceteris quorum species sunt,
quemadmodum de matbematicis. Dico autem quod ma-
thematica quidem media ponunt specierum et sensibilium
esse, quasi tertia quaedam praeter species et ea quae hlc
sunt : at tertius homo non est , nee equus
,
praeter ipsum
et particulates. (8)Quodsi non sunt utdicunt, circa qualia
statuendum est tractare mathematicum? non enim circa
ea quae hlc sunt. Nihil enim borum tale est
,
quale mattie-
maticae scientiae quaerunt. At vero nee circa mathematics
est, quae nunc quaeritur, scientia. Nihil enim borum se-
paratim est. Verum nee sensibilium snbstantiarum : cor-
ruptibiles namque sunt. (9) Et omnino dubitare aliquis
possit quaiisnam scientiae sit, de mathematicorum mate-
ria dubitare. Nee enim phvsicae, eo quod circa ea quae in
se principium motus et quietis habent , omnia physicae in-
tentio est : nee illius quae de demonslratione et scientia
tractat; circa namque id ipsum genus considerationem Ta-
cit. Restat itaque, pbilosophiam propositam de hisce re-
bus tractare. (10)
Dubitaverit autem quispiam profecto,
si haec
,
quae quasritur, scientia, ponenda sit circa principia
qua? a quibusdam elements vocantur : ha-c autem omnes
inesse composilis ponunt. (1 )
) At magis videatur, univer-
salium earn oportere esse
,
quae quaeritur, scientia. Omnis
enim ratio, et omnis scientia , unirersalium, non ultimorum
est : quare sic erit utique primorum generum. Haec autem
sane fuerint ens, et unum. Haec enim maxime putabuntur
cuncta entia continere, et maxime principlis assimilari , eo
quod natura prima sint. Corruptis namqueeis, simul cetera
quoque pereunt : ompiaenim ens et unum. Quatenus autem
Decease est ut differentiae participent his, si quis haec genera
ponat, nulla vero differentia partioipatgenere, hoc pacto
non videatur ea genera ponere oportere, neque principia.
(12) Item, si magis principium est, quod simplicius quam
quod minus tale sit, ultima vero eoruin, quae ex genere
sunt, simpliciora quam genera sint
,
(hascenim individua
sunt, genera vero in plures species et dilTerentes dividun-
tur, ) magis species quam genera videantur principium esse
:
quatenus vero species simul cum generibus pereunt, genera
magis assimilantur principlis. Principium namque est,
quod cointerimit. Haec utique, et hujuscemodi alia, sunt
quae dubitationem habent.
Digitized by Google
586 [au,ai5.] TON META TA <J>T21KA I, 8. (ioo.)
CAP. II.
*Eti Tcorspov Set TiSEvat ti irapa t4 xa8' fxaaxa
y( ou,aXX4 toutwv rj ?r)TOU[ivy, imvcfpn. 'AXXa Taura
airnpa. Tot ye f~viv
rcapa t& xa8' fxacrra yE'vi) ?, eiSvj
ierrtv

dXX' ouSerepou toutwv y)
t;touu.svt| vuv i-ciaTY)-
5
|M). Aioti yip dSuvaTov tout', siprjTat. Kal yip 8Xe.
diroptav Iy_ei itdtepov Sei Ttva uitoXafeiv ouaiav stvat
YjoptorTT|V Tcapi t4{ alor8v)Tac oucri'ac, xal Ta Ssupo, 4\ ou,
ctXXcV Taut' elvat t4 ovTa xal rapl Taifra tJ)v croyiav
orcotp^Eiv. ZtjteTv |xev yap &t'xa(tv dXXriv Tiva , xal
10 to Tcpoxt(|xevov tout' eWiv Tjatv, Xsyw Si to !8s7v ft Tt
^wptorrbv xa6' auTO xal (ir,Ssvl twv aiaflrjTwv ujtdp/ov.
(2)
'Eti
0"
ti itapa Tac aiardr)Tac ouou'ac, eVrt ti; Erepa
ouata , irapa Tcofac, twv alo-8r)Tiov Set riOevat Taurrjv eT-
vai; t(
y^P
[aSXXov rcapa tou? dvdpwxouc y} tou;?tctcou?
16 7} twv dXXwv wwv SyjOei Tt? aut^v
$ xal twv dtjiu^wv
5Xw<; ; To y (a^v Tota- Tat- alaSvjTaTe; xal <p8apTatc oO-
alais aT3tou< x&pott; xaTacntsudCetv (Sxtoc, twv euXo'ywv
Socjeiev av Tctirteiv.
(3)
El 8. u.vj ywpiorrri twv awud-
twv r) ^TfiToojjt.iv7j vuv eWiv dp^yj, Ttva dv th dXXr,v
SO |-3XXov 8s (rj tyjc, 6Xy]{; aGTYj ye (a^v ivEpyEfa (ilv oux
eotti
,
Suvaast S' eotiv. MaXXo'v t* av
apx^l
xupttdTEpa
TauTYn oo^Etev slvat to elSoe; xal
y)
(xopyrj ^touto Se
<p8apT0v, wa8' 6"Xw- oux lernv dtSto? ouaia ywpiotTYJ xal
xa8' airrtv. 'AXX' arorcov

stouts yip xal v)TEiTai
Tft-
It 5bv Giro twv y^aptEcrTarwv w; ouaa Tt; ap^ xal ouerta
TotauTY)
*
irw<
Y^P
-"oral Tat< {**) Ttvoej ovto; dtStou xal
Y^wptorTou xal u.svovto(;
(4)
Eti
8'
efrcsp fort ti{ ou-
ota xal apv_ij Totaunj trjv (puortv otav vuv tjtou|*ev, xal
a8tr| (xta icavTwv xal r, outt) twv d'tStwv te xal cpOap-
30 twv, dreop{a'v ev^ei Sta ti tcote ttj? auTrj? dpy^TJ? ouorrjc
to jisv Eo-Ttv dfSta twv utco ty;v dp^v, t& S' oux diSta*
T0UT0
Y^p
OtTOltOV. (i) El
8'
5XXt| (Xf'v ^CTTIV dp)| TtOV
cpdapTwv, dXXi) Si twv dtStwv, si ptev dtSto; xal r) twv
cpOapTwv, 6u.o(o>( aTTOpYJo'Ou.Ev' Sta t( yap oux dtStou ttj
35 dpjr_Yi( oijsrn xal Ta 6tco tt)V dpy_rjv dtSta
;
^8apTr)? S' ou-
orrjej dXXrj ti? apv^rj ytYVETat TauTY)? xdxEi'vr|( l-j'pa, xal
tout' e!{ aTCEtpov TcpOEtatv.
(6)
El
8'
a3 Tt< to; Soxou-
orae. udXiOT* dp^af dxtvr|TOU( Elvat, t6 te 3v xal to Iv
Or,<jet, TcpwTOv u.lv el jxri xdSe ti xal ouaiav ixaTEpov
40
a&Twv or|^a(vEi, rtw; saovTai y^wptetTal xal xa8' auTa;;
TOtauTat 81 difiTouixev to? dtStou; te xal Tcpwxae, dpvdc.
Et
y
s pip T0'S* tt xal ouaiav ixdrEpov auTwv SrjXot,
xdvT* eVtIv ouaiat t4 ivra

xaTa rcdvTwv yap to Jv
xaTT,YopEtTat, xot' Ivi'wv Sk xal to tv. Oua(av
8'
eT-
15 vat rrdvTa t4 ovto iJibuSo?.
(7)
"Eti 8i TOtt tvjv Tfpw-
tt|v dp/_rjv to v Xe'youoi xal tout' ouaiav, ex 8i tou Jvb?
xal TTJc, CXtj? tov dptftptbv Y'vvwat repwrov, xat toutov
oua(av cpdaxouaiv Etvat, tcw; IvS^btoi to Xeyouevov
4Xr)8s; sTvat; tJ|v yap SudSa xal twv Xottrwv E"xaaTov
40 dpi8[ov twv ouvSetwv tcw< ?v 8eT vo^ctatj TTEpl touTOu
Yao
outb Xeyouoiv ou8sv o5te faSiov eiirelv. Ef
ft (iiv
YpaptfJta; v) t4 toutwv iy'piuva ( Xsyw
8'
ircttpavEia; t4?
Item utrum ponendum est quicquam prater particularia,
an non, sed horum est, q'ute qnaeritur, scientia. At ha?c
inlinila sunt. Quae quidem pnetarsingularia sunt, aut ge-
nera
,
aut species sunt : neulrius autem liorum
,
quse qua?-
ritur, scientia est. Cur enim lioc impossibile sit, dictum
est. Etenim omnino bsesitationem babet, utrum arbitran-
dum sit, aliquant separatam substantiam praeter sensibiles
substantias, et has, quae htc sunt, an non, sed ilia esse
entia, et circa ilia sapientiam versari. Quterere namque
videmur aliam quandam, et hoc est nobis propositum.
Dico autem videre si quid per se separabile sit, et in nullo
sensibilium exsistens. (3) Item, si practer sensibiles sub-
stantias est aliqua alia substantia
,
practer quales sensibiles
ea ponenda est ? Cur enim magis praeter homines, quam prte-
ter equos, aut alia animalia, aut omnino etiam inanimata
ponat aliquis earn? At his sensibilibus et corruptibilibns
substantiis alias sempitcrnas aequales ponere
,
profecto extra
rationem cadere videatur.
(3)
Quod&i id quod nunc quae-
ritur principium, non est a corporibus separabile, quod
aliud magis quam materiam quis ponet P At haec , actu qui*
dem non est
,
potentia vero est. Magis itaque ac priheipa-
lins ea videatur esse principium , species et forma. Verum
Iuec corruptibilis est. Quarc omnino non est perpetua
substantia, separabilis et per se. Sed hoc inconvenieos st.
Videtur namque esse et a cultissimis quaeritur, tanquam sit
aliquod principium, ac talis substantia. Quo namque pacto
ordo erit , non exsistente aliquo perpetuo , separato, ac per-
manente?
(4)
Item, si est aliqua substantia, et principium
natura tale, quale nunc quaerimus, et hoe omnibus unum et
idem, perpetuis atque corruptibilibus , dubitationem habet,
curquum idem principium sit, quaedam, quae sub illo princi-
pio sunt, acterna siut, quaedam non. Hoc euim inconveniens
est. (0) At si aliud quidem corrqptibilium principium, aliud
aeternorum est : si etiam corruptibilium aeteraum est, simi-
liter dubitabimus : cur enim principio ecterno exsistente,
non sint aeterna, quae sub principio sunt? corruptibili vero
exsistente, aliud quoddam hujus principium fit, et illius
aliud, et boc in infinitum procedet.
(0)
Quodsi quis
rursus
,
quae maxime vid.entur immobilia principia esse,
ens et unum ponat, primo quidem nisi hoc quid et sub-
stantiam utrumque eorum significet, quomodo separabilia,
et per se ipsa erunt? talia namque prima et aeterna prin-
cipal quaerimus. Quodsi substantiam, et boc quid,
utrumque eorum significet, omnia entia substantia? sunt,
quum de omnibus ens praedicetur, de quibusdam vera
etiam unum : cuncta vero entia substantiam esse, fabum
est.
(7) item illis
,
qui primum principium ipsum unum
aiunt, et hoc substantiam esse ex uno vero, et materia,
primo numerum generant, et liunc substantiam esse dicunt,
quomodo contingit verum esse quod dicitur? dualitalem
namque, et celeroriim compositorum numerorum unum-
quemque, quonam modo unum intelligere o|H>rtet? De
hoc enim nee dicunt aliquid , nee ut dicant, facile est. Si
qui verolineas, aut quae has sequuntur (dico autem pri-
Digitized by Google
(1060,1081.) METAPHYSICORUM LIB. X. CAP. III. [216S17.] 587
Ttpcorctc) Orjoet ti(
JpX*C>
tau-co
8'
oux tluiv oualat ^u>.
purrat , xop.al Si xat Staipeaen ai [iiv eVt^aveiwv at Si
ffojjxaTOJv, at Si <myu.al ypafxfiwv, ti Si itepaTa xSv
aurcov toutwv itavxa Si rauta ev aXXot? uitap^et xal
vwpWTOv ouOev forty, (s) "Eti itw? ouoi'av uitoXaSetv
sivat Set tou Ivbs xal TtY(*5i;;
Oiuta? uiv yap itaarjc

Y*
v"'< fort,
<rY(i5i<
S' oux eoTtv

Statpeatc yap rj oti-
Ypuj. ()
nape^tl
8*
xitoptav xat to Ttaoocv uiv lirt-
arqiiT)v etvat xSv xadoXou xat tou xotouSt, r))v S* ou-
o(av jx-Jj twv xaOo'Xou sivat, [/.aXXov Si ToSe ti xal
j^wpiSTOv, flat' ei itept xl? ap/a? foxtv iictOT^fXT), TO04
10 Set ttjv ap^v u7roXa6eTv ouaiav elvat
;
(10)
"Eti it<$-
xepov foxt xt irapi to ouvoXov ?j ou; Xsyoi Si Tr,v BXr|v
xal to u.eta Tauxru. El piiv
Y&p
"M , Ta
y
iv 8Xr)
fSapTa iravTa. El S' fort ti, to e78o av etn) xal
rj u,op^r|. Tout' ouv tt\ tivwv isri xal eVt Ttvtov ou,
16 ^aXgTtbv acpopiaar eV ivfav yip SrjXov oux 8v ^wpto-rbv
to (TSo;, olov olxfac. (11)
"Eti itorEpov at apyjxl eKet
rj dpi8u.S> at auxat; el yap dpi6u,<j>, :tdvT* eVrat Tafrra.
mas superficies), principia esse ponat, ha?c non sunt sub-
stantia; separabiles , verum decisiones et divisiones, Mae
quidem superficierum , has vero corporum : puncta vero
linearum sunt, et etiam ipsarum earundem termini :4uec
autem omnia maliis stint, et nihil separable est. (8) Item,
quonam modo arbitrandum sit, unius et puncti subslan-
tiam esse? Omnis naroquc substantia; generatio est;
puncti vero, minime. Punclum enim divisio est. (9) Pras-
bet autem dubitationem hoc etiam
,
quod omnis quidem
scientia universalium est, etejus quod tale est : substan-
tiam vero non esse universalium, sed magis ipsum hoc
quid, et separable. Quare si scientia circa principia est,
quonam modo arbitrandum sit
,
principium subslantiam
esse?
(10) Item , utrum est aliquid prater cnnctum ( dico
autem materiam, et quod cum ea est), an non ? Nam si non
est, qua; in materia sunt, omnia corruptibilia sunt. Quodsi
est aliquid, species, et forma profecto fuerit. Hoc itaque,
in quibus est, in qnibusve non est, difficile determinare
est. In quibusdam enim manifestum est non esse speciem
separabilem, utputa domo. (II) Item, principia utrum
specie, an numero oadem sunt? Si enim nnmero unum,
omnia erunt eadem.
CAP. III.
'Eitet
0"
eWtv r| tou tptXoirotpou e'lttSTrju.ri tou ovxoc
^
3v xaSoXou xal ou xata pispo; , to
8*
8v itoXXa^to;
SO xal ou xa6' Ivet Xsyexai tpoitov

el uiv ouv 6puvuu.toc
xaTa Si xotvbv u.t)6e'v, oux forty into jxtav e'lttaxiju.Tjv
(
06 yip ev yevo? xiov toioutojv
),
el Si xaxa ti xoivdv,
eti) av uTtb piiav 1-Kxaxriu.riv.
(2)
"Eoixe Sj| tov Elpyjjxe-
vov XeyeoSai xpoicov xa6anep to te laTptxbv xal &Ytetvdv*
26 xat yap toutoiv exstTepov iroXXa^S; XE'foatv. Aiyttai
Si toutov tov Tpoitov exaoxov t5 to (xiv irpb; tviv larpt-
xr,v liti9Tyju.T|v dvayeoOaf nu>, to Si jtpb; &Y(etav t4
S' otXXtot, 7tpb{ TaUTb S' exaaxov. 'laxptxbi; yip Xo-
YO
xal ptayalptov Xsy*" "*<$ tb (Jiev dirb ttj? taxptxij;
30 iirio-rTju.Ti; etvat, to Si TauTr| yp^atpiov. *0[xo(io( SI
xat {rYtetvov
*
to \t&v yap 6rt o-))!/.avTtxbv i>yula(, to
S' brt Ttoti)Tixdv.
'0
S
1
auto? Tpo'iro? xal wl tuv Xot-
itwv.
(3)
Tbv outov 8^| Tprfirov xal to 8v Una* \iyt-
Tat* Tip yip tou 3vto
^
8v iraOo? v|
Qn
r| 8ta0e<rn r\
16 xivvjaic tj twv aXXwv ti tSv toioutojv eTvat XeyeTat
Ixaoxov auTbiv ov.
()
'Eitet 8i TtavTo; tou ivxoi;
irpb? ev ti xal xotvbv
^ dvaYWY^l
yiyvt-zai, xal twv
ivavTiuaeuv ixa<rn) irpb; xi nptoxai; Staspopa; xal
ivavTtt>)oei< dva^OijoeTai tou ovto;, efre 7cXr,6o? xal v
10 tW 6[xotoTT|( xat dvoptoto-nic at npuTat tou ovto? eiot
StoKpopai, cit' aXXat Ttvef eo'Tiaaav
Yp
aExai Te6eu>-
pyijxe'vai. (s) Ataipepet S' oi&iv xi|v tou 6vto; dvaYw-
yip irpb? to 8v i\ itpb? to 2v yiyvtobax. Kal
y^P
si
(xt) TauTOv 4XXo
8*
iariv , dvxtaxpecpet
y*
'
to Te
y&P
?v
46 xal ov irtin , to xe Sv Iv. (e) 'Eitet
8'
ioxt xi evav-
xta itavra tt]( auxrj? xal (xta? Iittctxv)u;rn 8ecoprja'ai,
XeYexat
8'
exao-Tov aixtov xaxa axe'pr.fftv, xalxot y' i*via
iitoprivete xt; av itwc XeY'tat xaxa <mpv)aiv, <5v e'vxtv
&va |xesov ti, xa6et7tep (iSi'xou xal Stxatou, itepl Ttavxa
60 Sr) Tot TOtauta tt;v a:epr,crtv Set xtOivat, u.rj xoti SXou
Quum autem philosophi scientia sit entis, pront ens, uni-
versaliter, et non secundum partem ; ens vero multiplici-
ty, et non secundum unum modum dicatur : si aequivoce,
et non secundum aliquid commune dicitur, non est sub una
scientia. Talium enim non est unum genus. Quodsi se-
cundum aliquod commune, erit utique sub una scientia.
(2)
Videtur igitur prsedicto modo dici, quemadmodum
medicativum
, et salubre. Etenira utrumque horum mul-
tipliciter dicitur. Dicitur autem hoc modo unumquod-
que eorum, eo quod hoc quidem ad rnedicandi scienliam
quodammodo referatur, hoc vero ad sanitatem, hoc vero
aliter, unumquodque vero ad idem. Medicativus
namque
sermo, et cultellus, dicitur eo quod ille quidem a rnedi-
candi scientia est , hie vero ei utiles. Similiter et salubre :
hoc enim, quia sanitatis significalivum ; hoc vero, quo-
niam faclivum. Idem autem modus etiam de ceteris esl.
(3)
Kodem igitur modo etiam omne ens dicitur. Eo nam-
que
,
quod entis prout ens est
,
passio, aut habitus, aut dis-
positio, aut motus, aut aliquid hujuscemodi sit, dicitur
ens unumquodque eorum.
(4)
Quum autem omnis entis
ad unum quid et commune reductio fiat , contrarietatum
quoque singula; ad primas differential et contrarietates
entis reducentur, sive multitudo et unum , sive similitudo
et dissimilitudo prima) sunt entis differentia;, sive aliquae
alia; : sint autem ha? speculatione perceptee.
(5) Nihil au-
tem interest, ad ens, vel ad unum, entis reductionem
fieri. Etenim si non idem , sed aliud sit, attamen conver-
ter. Et ipsum enim unum quodammodo ens , et ipsum
ens, unum est.
(6)
Quum autem unius et ejtisdem scien-
tia; sit enncta contraria speculari, unumquodque autem
horum secundum privationem dicatur, licet de quibus-
dam
,
quorum aliquid intermedium est
,
quemadmodum
justi, et injusti, dubitaret quispiam quonam modo secun-
dum privationem dicantur : circa base igitur omnia priva-
Digitized by Google
588 [*i7*9.1
TON META
Xo'you, tow TeXeuxafow Si eiSou;- oTov et eVrtv 6 81-
xato< xa8' tv TtvA 7cet8Bpixb< to5 vo'u.oi, oO 7rav-
to>( 6 dtStxo; etrrai too #Xou atepou|*;vo< Xdyou , icepl
Si to Ttti6ttr0nt T9t; vdu.oi? ixXetirwv 7tr,, xal xauT) ^|
t oreprioie 67tatp$ei aurw. Tbvautbv Si rponov xal
iitl twv aXXwv.
(7)
KaOanep S' 6 [xa6ri[jiaTtxb wept
Tit II itfatpeaewc tJ)v Otwpiav irotetTat ( irepieXwv yip
icavta tii ola8r|xi dewpei , oTov papo? xal xoufor>]Ta
xal (TxXr)poTT)Ta xal Touvavxiov, fit oi xal Oepjiorri-ta
10 xal i|<ojy>OTi)T xat t4c etXXot? aisdrjTAc evavTiwaetc
,
iao'vov Si xaTaXtiitei to itoabv xal ovvc/ii;
, twv piv
iip' Jv twv
8'
irc\ Suo twv
5'
eVl tp(a , xal t4 iraS?] t4
toutwv ?[ icoaa iari xal awftfr, ,
xat ou xa8' erepdv it
Oewpei, xat twv fxlv t4? icpo; aXXi)Xa Oetcic erxoTtei
15 xal t4 tauxatc uirap^ovra, twv Si t4{ cfufijxtrpia? xal
aou(ji(iiTp(a , twv Si tout Xoyoui;, 4XX' opuoc jxt'av irav-
Ttov xat ttjv auTY|v Ti'0eu.ev s
>
itto~T^u.i]v tJjv fEw^etpi-
x^v
),
tov autov Si) Tpoirov lj(ei *l wepl to ov. (8) TA
yap toutw av[x6e6T)XOTa xa6' 5<rov iorlv o"v, xal tA?
jo
ivavriwaen auxou
J
8v, oux dtXXrjc littor^iM]? ^
tptXo-
ao^ia< Geoiprjaai. T5) epuaiiui ulv yip
ofy ^
ovxa
,
(iSXXov
8'
^
xivqaewc (MTe'^it, t^v Oewptav tu airovti-
(Xttev av. "H
Y
e
!*^
v SiaXexTix^l xal j) (xo^Kmxr)
twv cfufiStSrixotoiv
%
uiv slot ToTe oucriv,
ofy ?) S' AVra,
as ouSi itepl to 8v auTO xa8' foov Sv law. "Hare Xe(-
kstbi tov tpiXotroipov, xa6* oWr ovt' iatfo, eTvat itepl
tA Xe/Bevxa Oswp?)Ttxo'v.
(9)
'Eirel Si to ts 8v litav
xa8* ?v Tt xal xoivbv X^f'tat itoXXaj^Sc Xe-yo'ptevov, xai
TavavT(a tov auibv Tpo'wov (eU t4< TtpuTa;
y4p
ivav-
30 Tuoaetc xal Sta^
op4(
tou ^vtoi; tlvayeTat
}, t4 Si
TotautB Suvbtov &7tb (x(av littOT^jtrjv eTvat, StaXuorr' av
^
xax'
^p^4
airopfa XexBeTua, Xeyw S' Iv Jj Stn)ito-
petTo 7co)( i'o'Tat noXXtov xal Siatpdptov ovrwv tw y^vei
pita ti; iiciaxr^ri.
TA WSIKA I, 5. (iot.)
tio ponenda, nnn toliusrationis, sed ullimaspeciei : utputa
si Justus est , est secundum babitum queadam legibus ob-
temperans, 11011 erit omnino non-justus tota ratione privatus,
circa vero obedientiam legum deficiens aliquatenus , et ob
hoc ei privatio inerit. Eodem autem modo et de ceteris.
(7)
Quemadmodum vero raathemalicus circa abstracts spe-
culatur (tollendo namque omnia sensibilia, ita speculator :
utputa gravitatem etlevitatem, et duritiem, et contra-
rium , item caliditatem et frigiditatem , et ceteras sensi-
bilescontrarietates; solum vero relinquit quantum et con-
tinuum, horum quidcm ad unum, liorum vero ad duo,
horum autem ad tria, et passiones eorum prout quanta et
continua sunt, neque ad aliquid aliud speculator, et lio-
rum quidem situs ad invicem considerat , et ea quae eis in-
sunt , horum vero commensurationes et incommensuralio-
nes, horum autem rationes : attamen unam omnium et ean-
dera scientiam ponimus geometriam} : eodem modo etiam
circa ens se habet.
(8)
Quae enim ei
,
prout ens est, acci-
dunt.et ejus, prout ens, contrarietates, non est al terms
sciential quam pliilosopliian specular!. Physic* namque
speculationem de eis, non prout entia, imo prout motu
participant, attribuere queat quispiam. Dialectics vero,
et sopbistica, deiis quae accidunt quidem enlibus, sunt,
verum non prout entia sunt, nee circa ipsuni ens prout ens
est. Unde restat philosoplium esse circa prasdicta speculati-
vum, prout ea entia sunt.
(9)
Quum vero et omne ens se-
cundum unum quid et commune dicatur multipliciter di-
ctum
,
contraria quoque eodem modo ( ad primas namque
contrarietates et differential entis reducuntur), hujusce-
modi vero possibile sit sub una scienlia esse , solvetur pro-
fecto dubitatio a principio dicta : dico autem earn, in qua
dubitabatur, quonam modo multorum et genere diflerea-
tium una qunedam scientia erit.
CAP. IV.
ss
'Eitet SI xal 6 u.a8r|u,aTtxb
XP^
" T0' xotvote
iSfac, xatT4? toutcov ap^4(; av eft) Seoipijuai
t5J< wpio-
tt,{ <ptXoo-o:pta?. "On
^4p
iitb twv (auv futov ipat-
pe8evTuv faa t4 Xetito'pieva , xoivbv pte'v eWv iitl irav-
Tftiv twv iroouv,
^
u.a8r|u.aTtxJ|
8'
diroXafiotioa irept
40 Tt u.epo; T?j? otxetac CXtjc itoteixat tt)v 8eo>piav, oTov
irepl Ypauu.4? 5j ift.ivi'a??| dpt8u.oo
% twv Xomwv Tt ico-
owv, oCy_
^
8'
ovtb aXX'
$
uuve^i? aOtwv exasrov ly Iv
ri Suo v} Tpia
<i
Si (fuXouospta icepl twv iv jxe'pet jxe'v,
?, touto'iv ixao-Tw Tt auu.f>6y]xtv, oi axoiret, 7tept to 8v
ts
8'
%
3v twv toioutwv ixaaTOv 8ewpeT.
(2)
Tov autbv
8'
e^et Tpo'irov xal 7tepl xijv putxi,v iitio-n{u.7iv rij pta-
8riu.aTixii

t4 <rju.6e6n)xdTa
^4p ^ lauatxij xal ta ap-
y_4<
8ewpet x4 twv 5vtwv
%
xtvouptsva xal
oty ^
ovtb.
Ti)v 8i itpuTr|v elp^xau.ev iirto-T^u.i|v toutwv tTvat
to xa8* 5o-ov 5vtb t4 uiroxsffuvd Istiv, aXX' ou^
?
ire-
p^v tt. Atb xal TauT)v xat t^v u.a8r,u.aTtxJiv iitto-T>5-
jmjv u.fpj t^? coyfa; eTvat Ostsov.
Quoniam vero mathematicus iis quae communia sunt sibi
accommodatis propriisque factis utitur; liorum quoque
principia speculari
,
primae philosophic profeclo erit. Quod
enim ab aequalibus, demptis aequalibus, aequalia sunt
quae restant, commune quidem in omnibus quantis est :
Mathematics vero sibi sumens, circa quandam suae materiae
partem speculatur, tit circa lineas, aut angulos, autnu-
meros, aut aliquid ceterorum quantorum : non tamen
prout entia , sed prout unumquodque horum ad unum
,
vel duo, vel tria continuum est. Philosophia vero de
particularibus quidem
,
prout unicuique horum aliquid ac-
cidit, non considerat; circa ens vero prout ens, unumquod-
que horum speculatur.
(2) Eodem autem modo circa natu-
ralem etiam scientiam se habet, quo circa mathematicam.
Physica namque, accidentia, et principia entium, prout
moventur, et non prout entia sunt, speculatur. Primam
vero scientiam horum diximus esse
,
prout ipsa subjecta
entia sunt , sed non prout aliquid aliud. Propter quod et
illam, et mathematicam scientiam , sapienliae partes esse
ponendum est,
Digitized by Google
(1061,1062.) METAPHYSICORUM LIB. X. CAP. V. [JI9Ml.] 589
CAP. V.
"Emi 5t tk v Tot? ouaiv ioj^ irtpl T|V oux fori
Stti|/iua8at , touvavrfov
5'
dvayxatov dtl icoieiv, Xeyw
Ss dXrideuctv, oiov ort oux lv$i/ixai to ooto xa8" eva
xal tov autbv ypo'vov
pj)
tTvat , xal TaXXa ti toutov
i auTotc avtixeffuva tov tpdirov. (s) Kal ttpi twv
toioutwv iitXtrt? uiv oux tffTiv diro8eii{ , itpbt TovSe
3*
lariv. Ou yip eVctv ix ittOTOTs'pai;
dpX*K
.auTou
toutqu TOiTjOaaOai xbv o'uXXoyio-u.dv, Set St y', ttitip
eVtai to airXcoi; dm>St8eTj(0ai.
(3) IIpoc Ss tov Xe-
10 yOVTa T& dvTUtl.CVB{
<f
ad(? TM SctXVUVTl StOTt <|eu-
Soc XT)7rrfov ti toioutov 8 tuto u.iv eVrat t5 (a^| Iv-
Styeadat Tautb (Tvai xat jx-Jj cTvai xa8* a xat tov
auTov ypdvov, u.vj Sdjet
0'
eTvat toutov o6to yip u.d"-
vcoc oiv &mSei/Qdy\ icpb; tov ^aaxovTa ^vS^soOat xa
it (JvTtxtu.va<; (pdaeu; aXr.OtueffOat xaTa tou auTou.
(4)
Tou< Si) jjiXXovTa; aXXr^Xoi? Xoyou xotvtov^astv Set
Tt cuvtevat auTwv uvrj ytyvouivou yip toutou too?
lo-rat xotvtovfa toutok itpb< dXXijXou? Xo'you; At" toi-
vuv tuv 8vou.axwv fxaarov eTvat yvtoptfwv xal SyjXouv
90 ti, xal u.i| 7toXXa, jxrfvov
8'
V av 8J irXt(u> ffrifisfvir],
cpavtpbv irotsTv
ty
8 eptpet Toutfou.a toutwv.
(5)
'0
8J|
Xe'yo>v eTvat touto xal u.t| eTvat, touto S (pTjotv ou
f
t)iv,
fio-6' 8 (r)u.a(v5i Touvou.a tout' ou cp7ii 0T)u.a(veiv TOUTO
8'
aouvaxov. "Oar' efuep ffT|u.alvet ti to eTvat ToSe
,
96 tt,v avTt'cpaoiv douvaTOv dXr|8eueiv xaxa tou outou.
(s)"Eti8' tf Tto^pLaivtiTOuvouLaxa'tTouT'dXriOtutTai, Set
tout' il dvdyxi)i; tTvat

to
8'
15 dvdyxvn 8v oux evSe-
ytTat itoTt u.^1 eTvar xic dvTtxeiu.e'va{ apa oux ivSeye-
Tat tpdaetc aXr,Oeujtv xaza tou autoti.
(7)
*Eti
8'
el u.*]-
90 Oiv fxaXXov -f) ^dot? t) ^1 dirdao-i; aX7)6tueTat , 6 Xe'ytov
avftptoirov f| oux avSpwTtov ou6;v ptaXXov aArfituau.
Ao^eit 8i xav ouv_ Tnirov tTvat cpdaxtov tov dvOptanov r(
|xSXXov
$ oty
?[ttov dXr,9tuttv ?, oux dvOptatrov, &<sxt
xal Tidtov cpdaxuiv eTvat tov au-cbv dXr^euaet

t4? yap
se dvTtxetu.tva; 6u.oiax; ^v dXTjOeuttv. 2u[x5a(vjt toi'vuv
tov autbv dvOpwuov tTvat xal tmtov
%
t<5v dXXtov ti
(<oo)v. (s) 'A7co'8tt$ti; (iJv o3v ouStut'a toutiov iaTtv
dicXbK, irpb; u-evTOi tov xauTa TiSe'aevov d7cdSet^t(.
Ta^uK
8'
dv ti xal outov tov 'HpdxXttTov toutov
0 ipbtTijaat tov Tpdjtov j)vdyxaetv bixoXoyeTv- uvyjSeitoTt
dvTtxetu.eva( <pdo-fi; SuvaTOv eTvat xaTa tmv auxwv
dXmOeueobat

vuv
8*
ou ffuvtl? wurou t( itOTt Xi'yet
,
toutt)v fXae tr,v So^av.
(9)
*OX<o;
8'
el to Xtydftt-
vov uir' auTou to~rlv dXr)8e'; , ouS' Sv auto touto tXr\
46 dXr)8ei;, Xe'yw Si to (SvSs^tuOai to auTO xa6' i*va xal
tov aOxbv ^pdvov eTvat Tt xal uv)) eTvat. KaOdnep yap
xal 8it]pr|u.evu>v auTwv ouOiv u.5XXov t
t
xaxayaou rj
jj
dnd(paa-i<; dXr|6tt>eTat, tov autbv Tpditov xal tou ffuvajx-
foripou xal tou au|XiteirXty(xtvou xaOdrttp |xt3; tivoc
M xaTaipdottiK ouo-r,? ouOlv (xSXXov f, iitoyao-t
^
to 8Xov
u Iv xaTa<pdi Ti8tpvevov dXr^tuo-tTat.
(10)
"Eti
8'
ti |M)6iv fffTtv dXijOwi; xaTaoTJoai, xav auto touto
Est autem aliquod in entibug priocipium , circa quod fal-
si ess* non licet , sed necetse est semper contrarium fa-
cere, dico autem verum dicere : utpiita
,
quod non contingit
idem secundum unum et idem tempus esse et non esse : et
cetera eodem, atque haec, modo invicem opposila.
(2) Et
de his tallbus simplictter quidem demonstratio non est, ad
aliquem autem est. Non est enira ex certiore principio syl-
logismnm ipsius ejusdem facere, sed ita oportet, si qui-
dem licebit simpliciter demonstrare.
(3) Ad ilium vera
,
qui dicit locutiones oppositas de eodem simul esse veras,
accipiendum est ab eo qui monstrat hoc falsum esse , ali-
quid tale
,
quod idem erit quidem eo quod' non contingit se
-
cundum unum et idem tempus idem esse et non esse, non
autem appareat idem esse. Sic enim solummodo demon-
stretur ad cum, qui dicat, oppositas locutiones de eodem
verificari.
(4)
Qui autem sermonem inricem communica-
turi sunt , oportet ut aliquatenus invicem intelligant : hoc
enim non facto
,
quomodo erit eis invicem sermonis com-
mnnicatio? Oportet igitur nominum unumqiiodque notum
esse, et aliquid signiflcare, necmulta, sed unum solum : si
plura significet , manifestare ad quod eorum nomen fert.
(5)
Qui igitur dicit esse, boc et non esse , hoc ipstim
,
quod
omnino esse dicit, non dicit : qnare id, quod nomen si-
gniScat, id ipsum non signiflcare dicit : hoc autem impos-
sibile est. Unde si quidem significat aliquid , hoc scilicet
esse boc, impossibile est contradictionem de eodem verifi-
cari.
(6) Item, si nomen aliquid significat, et hoc verifica-
tur, oportet hoc necessario esse. Quod vera necessario est,
non contingit aliquando non esse. Oppositas ergo non est
possibile locutiones de eodem verificari.
(7) Item, si niliilo
magis affirmatio quam negatio verificatur : qui dicit homi-
nem, vel non-hominem, nihilo magis verum dicet. Attamen
videri potest, quodsi hominem non-equum esse dicat, aut
magis aut non minus verum dicere, quam si non-hominem.
Unde etiam si eundem dicit equum esse, verum dicet : oppo-
sitas enim similiter erit veras esse. Accidit igitur, eundem, et
hominem, et equum esse, aut ceterorum animalium aliquod.
(8)
Harum sane nulla est simpliciter demonstratio ; verum
ad eum, qui htec ponit, demonstratio est. Facile autem et
ipsum ilium Heraclitum quisplam hoc modo interrogans,
concederecogeret,nunquam possibile esse oppositas locutio-
nes de eodem verificari. Nunc vera quum se ipsum, quid-
nam diceret, non intelligent, banc opinionem habuil.
(9)
Simpliciter autem, si hoc, quod ab eo dicitur, verum est,
nee hoc ipsum verum erit : scilicet (inquam) quod contin-
git idem secundum unum et idem tempus esse et non esse
:
quemadmodum enim et ipsis divisis niliilo magis affirmatio
quam negatio verificatur, eodem modo simul utroque, ac
complexo, ac si una qutedam affirmatio esset , nihilo magis
negatio quam totum tanquam in affirmatione positum ve-
rificabitur. (10) Item, si nihil est vere asserere , id etiam
ipsum falsum erit dicere , assertionem nullam veram esse.
Digitized by Google
590 [a*lJ3.]
dieuoo; tv) to tpdvat u.r,8jjAiav dXr,6T) xara:patatv uitdp-
vetv. El
8'
eon ti
,
Xuoit' av to Xtydfuvov uitb twv
t4 Totaura evioTa|i!v(av xai 7ravxeXw; dvatpouvtiov to
5tXeYoflai.
TQN META TA flTSlKA I, c- (iom,icm.\
Quodsi aliquid sit , solvetur profecto quod ab illis dicitur,
qui ad bujusceniodi instantiam faciunt, et qui totalitcr
ipsum disputare perimunt.
CAP. VI.
i IlapaTcXijmov Si toi< eipi)Uvoi< eWt xai to XeyJJlv
6jto tou ripwraydpou
-
xai
f^P
ixeiivo; iyi\ TtdvTWv
/pr,uaT!>)v eivai (lExpov avQpwitov, ouQev fxepov Xe'ywv
^ to ooxouv Ixaerxw touto xai eivai itaymt. Toutou
SI ytYvofAe'vou T0 BUT0 eruu,6atvei xai eTvat xai u,^ eT-
10 vat , xai xaxbv xai dyaObv eTvai, xai TaXXa xa xai a
ti? dvTixeifte'vas XeYopeva <paaei(, '8ia to icoXXdxt?
xoicSi |iiv <pa(vea6ai ToSe eivai xaXbv xoioS'i Se xouvav-
tiov, ptttpov
3'
eivai to cp aivdu.evov Exdaxw.
(2)
Auoito
8'
av aSxi) 4) aitopi'a 6ewpT,craoi w>9ev ^ dp^rj xtj;
16 uitoXitytw; TauxT)?. "Eoixe yap e*vfoi; (lev ix ttjc rav
ipuaioXo'Ywv Sd^i); YeYevrjaOai, toi? S' ix tou jjl^i
Taut a
nepl twv auTwv SjcavTa? Yiyvwaxeiv, "^a T0W^ !"
v
?)Su toS* tpavoOai xotaS'i Si Touvavtiov. To yap
jir.Oev ix (a9| ovto< Yfyveoflai ic3v S' i; Svto;, o^eSbv
20 aitdvTWv lat\ xoivbv SoY|Aa twv TCEpl
(f
uoew?.
(3)
'Eirei
ouv ou Xeuxov Y'YveTai Xeuxou TtXeu; bVcoc xai ou-
SajiTJ u,Jj Xeuxou
,
vuv SI
YCY
evY
lf
x*v0V
(*^l
^*""bv yt-
yvoit' av ix jat) 5vto{ Xeuxou to yiyvdjisvov (itJj) Xeuxov
wore ix (xr) ovxd? yiyvotT' av xt' ixe(vou, el jxr)
as uitvjp^e
fi^, Xeuxbv to auto xai Xeuxov.
(4)
Ou
y_
a^
*
itbv 8s StaXuetv xyjv drcopt'av xauT7)V

EipTjTat yip iv
toTi; (puotxoic ?tw? ix tou u,i| Avto; yfyveTai Ta
Y'T***"
(va xai 7i>; i5 ovto?. To ye
|*V
6u.oiw; Ttpoue^eiv
TaT? So^aij xai tali; ^avTaaiat? twv itpb? auTou? Siofx-
ao (pio6)TouvTU)v ivrfiif S5jXov yap Sti tou Wpou? au-
Tiov avayxr, 8tei{itu0ai. <I>avepbv fit tout' ix xoiv
Yiyvouivuv xaxa rJjv aia6>)(>iv' ouSenoTe yap to auxb
<pa(vtat Toi( u.lv fXuxu toi; Se Touvavxiov, pif| SieipQap-
[Uvwv xai XeXb>T)u.ev(ov tcuv xepo)v xb aicrOr.T^piov
S6 xai xpixTipiov Toiv Xe^Oevxuv yujxiov. Toutou
8'
ovto;
toioutou tou; Ixe'pou; [iev uitoXijitxt'ov purpov elvat, Tobi;
S' iTe'pouc ouy_ OTtoXiTTCTeov.
()
c
O(iot<o Se touto Xeyoj
xai eVt dyaQou xai xaxou, xai xaXou xai ais^pou,
xai twv dXXwv twv toioutwv. OuSev yap Siatps'pei
40 tout' d^iotiv t) to ^atvdpieva toT? >jco tt)v btytv 6ico-
SaXXouat tov SdxxuXov xai iroiotioiv ix tou ivbc
<p
ai-
veo6ai Suo, 8uo x' eivai Sta to
f
a(veaOai Toaauxa xai
icaXiv ev
*
toI;
Y"p J*^l
xivouoi tV
5ijv Iv (pa(vtxai to
ev. (e) "OXw;
8'
aToitov x tou tpatveaOai xi Ssupo
4t (jiexaSdXXovxa xai |xr)SenoTe Siauivovxa Iv xoic au-
toT, Ix toutou TCEpl T?i? dXyjOstai; t^|v xp(otv icoteToOai.
Aei yap ix twv dsl xaTa Tauti I^ovtwv xai pir)8eu;iav
^istaSoXV noiouu.e'vwv TdXT,6e< 9r|peueiv.
(7)
ToiauTa
S' ia-z\ t4 xaTa tov xoWov TatiTa
y^P "X
**
C^
v
M) TotaSl ndXiv
8'
dXXoia iji aivexai, Tauxa
8*
del xai fieTa-
GoXrji; ouSe|xiS; xotvwvouvTa. (s) "Eti S' ei xi'vr,af? iffTi
xai xivoupMvov ti , xivetxai SiitSv Ix tivo? xai tt( xi
Simile autem dictis est etiam quod a Protagora dictum est
et tile namque omnium rerum mensuram hommem alebal
esse, nihil aliud dicens, nisi quod id, quod unicuique ap-
parel, hoc etiam indubitato esse. Hoc autem posito, idem
accidit esse et non esse , et malum et bonum esse , et cetera,
quae secundum oppositas locutiones dicuntur : propterea
quod plerumque his quidem hoc apparet , istis vero con-
trarium esse bonum ; mensuram autem esse, quod uniciii-
que appareat.
(2) Solvetur autem haec dubitatio , vim
unde hiijns opinionis principium venerit. Videtur etenim
quibusdam quidem ex physicorum opinioue sumptnm esse
principium
;
quibusdam vero ex eo, quod non omnes ea-
dein deeisdem cognoscant, sed quibusdam hoc appareat
delectabile
,
quibusdam contrarium. Nihil enim ex non-
ente fieri , omne vero ex ente , fere omnium physicorum est
dogma.
(3)
Quum igitur non-fiat album ex perfecte albo et
roraimenon-albo, fiat ex non-ente albo illud quod fit album
:
quare fiat ex non-ente secundum illos, si non erat idem al-
bumet non album.
(4)
Non est autem difficile banc dubila-
tionem solvere. Dictum est enim in Naturalibus, quomodo
ex non ente , et quomodo ex cnle fiant
,
quae fiunt. At si-
militer utrisque opinionibus ac phantasiis eorum
,
qui sibi
ex adversoaddubitant,attendere, stolidumest Manifestum
est enim quod alteros eorum necesse est falsiim dicere. Hoc
etiam ex illis patet, quae secundum sensum fiunt : nunquam
enim idem quibusdam dulce, quibusdam contrarium ap-
paret , non corruptis et laesis alteris organo sensus et judi-
cative praedictorum saporum. Hoc autem ita sc habente,
alteros quidem putandum mensuram esse, alteros vero rai-
nime. (s) Similiter autem et de bono et malo , et pulchro
et turpi, et ceteris hujuscemodi, dico. Nam non ponere esse,
nisi eaqua? apparent, nihil differt ab iisqui digitum visui
supponentes , ex uno duo apparere faciunt , ac duo esse pu-
tant
(
propterea quod tot apparent ) et rursus unum : illis
namque qui visum non movent, unum apparet, quod unum
est. (0)
Simpliciter autem iuconveniens est ex eo quod
praesentia videntur mutabilia et nunquam in eisdem per-
manentia, ex hoc de veritate judicare. Oportet enim ex
eisqua; semper similiter se habent, nullamque mutationem
faciunt, veritatem venari. (7)
Talia vero sunt corpora
cadestia : haec enim non quandoque quidem talia , rursus
autem alia apparent, verum semper eadem, nullius mula-
tionis particlpantia. (8)
Praeterea , si motus est et aliquid
motum , omne vero ex aliqno et in aliquod movetnr, opor-
Digitized by Google
(low.) METAPHYSICORUM LIB. X. CAP
2ti apa to xtvoupcvov tTvat iv ixefvto ij oft xtv^ssTat
xat oux elvat ev ouxw, xat ei; toSI xtvetatiat xat
yfyvs-
o6xi iv tout!;), to Si xati t^|v avTtfaatv u.^| aXi)0cuca0ai
xbt* auTou;.
()
Kal el xati to Ttoabv auveyw; t&
oetipo ^et xat xtvetTat, xa( ti; touto 8etr) xaticep oux
ilrfiii 6v, 8ii t{ xara to irotbv ou [is'vei; <t>atvovrat
yip ou^ flxioTa t4 xaTa t1; aVrtfaffet; toutou xt>)-
yopetv ix tou to iroo*bv OiteiXTjiptvai u.7| uivetv Vi twv
'
(TuudiTiMV 8ti to xal elvat TtTpa'mjj^u to auTO xat oux
10 elvat. 'H
8'
ouo-(a xaTa to itotdv, touto Si tt;; tbpt-
ffuivr,; ^uaeuc, to Si Ttoabv tt); aoptffTOu. ( lu) " Eti oti
Tt TCpoOTaTTOVTO; TOU taTpOU To8\ TO fftTtOV ItpOfftV^YXa-
c8at Ttpoo-^epovTat; n yip |*SXXov touto apto; eVrlv
$i
oux eotiv
;
Sot' ouBiv av Sn^ot spayetv ^ u.r| ^aYetv.
16 Nuv S' w; aXr,8euovTe; irept auTb xat ovto; tou irpoora-
^Se'vTo; ariTiou toutou irpoaye'povTai touto. KatTOt
Y'
oux e*8et pvf, SiapLevouoTf); itayuoi; u,rj8eu.t3; cpuaew; iv
toi; a!s8r;Tot;, aXX' att itaawv xtvouuevwv xat jkouswv.
(n) "Eti o'ei uiv aXXotoupuda aet xa\ u.T)SeitoTe Stapuf-
so vou.ev ol auTOi'.Tixat Sautxao-Tov el [iT)8e'iro8'T|u.iv Tauri
(paiveTai xa8a'~ep toi; xo!u.voutriv ; xat yip toutoi; Sti
to u,ri 6pu>tw; i:xeia8at t);v l;iv xat
58'
&Ytatvov,
^X
ojxota tpatvcTat t& xatot t; aiaOriaei;, auxa u.ev ouSe-
pua; oid
y*
touto u.ETa6oX9j; xotvwvouvra toe atadrrra,
15 aio9r]u.aTa S' erepa TtotouvTa to7; xauvoucrt xat u.v}
TauTa. (12) Tbv autbv Sr, Tpottov fyeiv
xat tt,; elpri-
(,Evr,c [AEtafioX^i;
Y
l
T
,
0(**v
>i<
'ow? dvaYXatov ioTtv.
El Se (lij u.ETa6dXXo[Xv aXX' oi auTOt 8taTEXouu;EV ov-
T{, en) d(v Tt (xe'vov. (u) llpbt (xiv ouv tou? Ix Xo'you
30 Ta; e!pr,uiva? awopt'a; e/ovtoi; ou ^aStov StaXevat u.7)
TifJsvTtov Tt xat toutou Xoyov |xt,xe'ti iitatTOUVTWV

outw yap TtSi;XdY0< xat wao"a awoostSu fiftetai'
(*n-
8iv
yP
tiOe'vte; avatpouat to StaXt^EO-Sat xa\ 8X10?
Xoyov. "ilffTe Jtpb? (xiv tou; toioutou? oux Ioti Xo-
S6 yoc
s
rcpb; Si tou; StairopouvTa; ex twv i:apa8eSo{xevb)v
aicoptiov ^dStov anavTav xat StaXuetv Ta notouvTa tJ]v
azoptav iv auTOt;. A5)Xov
8'
ix tSv elpiiuevoiv.
(14)
"Qore ipavepbv ix toutoiv Sti oux evSe^cTai Ta;
avTtxetfieva; ipdt; irept TauTOu xaO' eva ypo'vov aXr,-
40 8euetv, ouSi Ta ivavxta, 8ta to Xe'YeaSat xxTa o"Te'pr|-
atv itSoav ivavTio'Tr,Ta. A^Xov Si tout' eV
ipX^i
v
tou; Xoyou; dvaXuoua~t tou; t5v ivavTt'tov. (15)
'Optotto;
8'
ouSi twv ava jjieaov o58iv oTovte xaTHYopE'^at
xa8' btb$ xat tou auTOu. Aeuxou
y&P
2vto; tou 6ico-
45 xeiu.Evou Xe'yovte; auTO eTvat outs Xeuxbv oute pieXav
tLtuaopteSa

auu6xivei yip e^val ^euxov aurb xat |x^|
elvat* BotTepov yap twv auu;ir(icXEYtti'vwv iXT)8eu?(Tat
xit' auToiU, touto
8*
ierlv ivTi^avt; tou Xeuxou.
(id) OuTe 8J| xad' 'HpotxXerrov hZiyemx. Xe'yovTa;
60 dXr,8euetv, out* xar' 'AvaSaYopav. El 3i jatj, o~uu;6^-
oeTat xdvavTt'a tou auTou xatriYopetv STav yap iv
itavTl
!p?j itavTO; tTvat piotpav, o08iv ptSXXov elvat ^rjat
YXuxu t) TtixpQV r\ twv Xoitcwv ircotavouv ivavTtwo-ewv,
eiTcep iv fiiravTi itav urcap^et p.^ Suvdu-et pidvov
VI.
[l33,HI.] 5l
tel igitur quod movelur, esse in.eo ex quo movebitur, et non
esse in altera , et ad hoc moveri , ac esse in co, at contradi
ctionem non verilicari secundum eos.
(9) Ac si secundum
quantum praesentia fluunt et moventur, et hoc aliquis po-
nat, quamvis verum non sit, cur secundum quale non ma-
nent? Videntur autem baud minime ea quae secundum
contradictiones sunt, deeodem praedicare , ex co quod pu-
tant quantum in corporibus non manere, propterea quod
idem et quattuorcubitorum est, et non est : substantia vera
secundum quale : hocenim determinate naturre : quantum
ero, indeterminate est. (to; Item cur, quum liunc ci-
bum praecipiat medicus, sumunt? quid namque magis hoc
panis quam non-panis sit? quare nihil difTerat coiuedere vel
non comedere. Nunc vero tanquam verum tenentes circa
id ipsum,et hoc vcre cibo exsistente, qui prteceplus fuit,
sumunt ilium. Atqui non oportebat, quum nulla natura in
sensibilibus firmiter maneat, sed omnessemper fluant ac mo-
veantur. (I I) Item, si semper quidem aiteremur, et nun-
quam iidem permaneamus, quid mirum si nunquam nobis
eadem apparent
,
qoemadmodum etiam segrotisP Etenim
his, eo quod non similiter dispositus habitus eorum sit , ut
quum sani erant , non ea apparent similia, quae sunt secun-
dum sensus : quum ipsa quidem sensibilia nullam mutatio-
nem propter hoc participent, diversas tamen tegrotis et non
easdem sensationes faciunt. (12) Eodem igitur modo for-
tasse necesse estse habere, si dicta mutatio Gt. Quodsi
non mutamur, sed iidem permaneamus, sit aliquid profeclo
permanens.
( 1 3) Ad eos igitur, qui raliocinando prjedictaa
dubitationes habent , non est facile dissolvere, si nihil po-
nant, nee liujus orationem quaerant. Hoc enim modo
omnisoratio omnisque demons!ratio lit. Si enim nihil
ponunt, ipsum disputare, etomnino orationem perimunt.
Quare ad hos quidem non est sermo : ad illos vero
,
qui
hatsitant ex jam traditis dul>ilaliotii!)us, facile est obviare,
et ea dissolvere quo: faciunt in cis dubilationem : ut ex prav
dictis patet. (14) Quare manifeslum est ex his, quod non
est possibile locutiones oppositas de eodem , uno et eodem
tempore verilicari , nee ipsa contraria : quum omnis contra-
rietas secundum privationem dicatur. Hoc autem pate-
bit, resolventihus ad principium rationes contra riorum.
(15) Similiter nee mediorum quicquam possibile est de uno
et eodem praedicari. Si enim album sit aliquid suhjectum,
diccntes illud nee nigrum nee album esse, falsum dicemus
:
accidet enim illud album esse, et non esse : altertun enim
complexorum de eo verificabitur ; hoc autem est, albi
contradictio. (16) Neque igitur secundum Heraclitum di-
centibus, veradicere contingit, neque secundum Anaxa-
goram.
'
Aliter accidet, contraria de eodem praedicari.
Quum enim in omni re dicat omnis rei partem esse, non
magis dycit esse dulce, quam aroarum, aut quamcunque
ceterarum contrarietatum , si omnia quidem non polentiA
solum in omni, verum etiam actu et sejunctim insunt.
Digitized by Google
692 [28* 820.]
etXX' htp-[ti* xal aitoxexptf/ivov.
(17)
'Opwfw? Si
0J6I itdioa? <j/eu8tt( ouS' Xir]8eT; xi?
p
i? Suvarbv
elvat, Si' diXXa Tt iroXXa twv oruvayJIsvTtov av Suaye-
pwv Sii xauTTjv tV
Seaiv, xal Sidxi J/euSwv jaev ouawv
& 7taowv ouo' auto touto" xi"<p<x<rxwv aXijOeuaet , dXrjOiSv
81 tjituStic tTvai icaaa? Xeywv ou <{>eu<jsxai.
CAP
naoa
8"
iTttT^(jiJi Cjth Tiva? ap^a? xal aWa?
Tttpl xa<rtov twv u:p' at>xr,v litioxrjTwv, oTov tarpixi|
Xai
Y"(*
vaB1:ul^- X0^ t**V ^0,'c<'>v lxOT*l TWV TCOlTjTl-
10 xwv xal ua8r,p;aTixwv. 'Exaaxri ykp toutwv itept-
vpa'J/afitvr, Tiyevo? a&xii iwpl touxo irpaYptaxeusxat A;
Cirapyov xal Av, ou
|
81 ov, dXX' ixtpa ti? aim;
itepa Tauxa? tie? i7ri(miu.a? loxlv iiriox)i}M). (2)
Twv
81 XsyOeiowv liti(rx7)(Mov ixaan) XaSouoa irw? to ti
ik
lariy iv sxaoxw ysvei itetpStai Seixvuvai xl Xoiiti u.a-
Xaxtotspov v\ axpifc'axepov. Aemfiavouai 81 to ti
|xiv ai (ilv oii tjj? aldhfasw?, at
8'
&iroxt6i|itvei

Sto xai SrjXov Ix T?,? Totaiiti)? iitavwpjc 6ri TJJ? ouuiaj
xat tou xi loriv oux lemv amSttfo. (3)
'Emi
8'
fori
so Ti? *, nepl (puaew? ijctarq|) , SrjXov 8ti xal irpaxTixij?
ittpa xai'itotriTixTJ? few. Ilotr,TixYi? (*lv yip h xiji
icoiouvxi xal ou xw iroioupe'vw tt)? xivifaew? ?) ap^rj, xai
tout' e'orlv eixe xfyvr) Tt? sit' aXXr) Tt? Suvaui;. 'Ou.oi'oj?
Si xal xr,? 7cpaxxixri< oux iv tw irpaxxw, (iSXXov
8'
iv
toT? Tcpaxxouaiv ?) xivrjoi?. 'H 81 xou ipuaixou itspi
Ta s^ovx iv eavrot? xmfasw?
apy^v few-
()
"On jilv
xot'vuv outs icpaxTix^v out* ironrtudiv eiXXi 6ewpr,xi-
xf,v avayxatov stvoti t^v cpuoix^v tWr^[]v, S^Xov ix
xouxwv

tU Jv
y^P
"" U'V T"v
Y
evwv
^yi
wt*
ao itxtiv aut^v. 'Eitei SI xb t( Iotiv avavxatov ixajxij
ito>i xCv liciffTTijxSv ttSevai xal Totixip yp^oOat dp/5;
,
6ei p}\
Xav6aviv itok Spiaxeov ty tpuoixu xal it<; 8
t5j? oucfa? Xovo? Xr,itreo, itorepov 6{ to aiuov
?,
(iSX-
Xov dx; to xotXov. Tourwv yip 6 |xlv tou aipiou Xoyoi;
15
jjletI x9j 8Xtj? X^ytxat T?i? tou icpaY(iaTo?, 6 81 tou
xoiXou ywpU Tijc 6Xti;> ^
yap -i(xdxT)< iv &tvi Y^vsxat,
81b xal 8 Xdro? auTTJc |xt4 tutj) ejiopeiTai

to <ti(jiov
yap lo-ci 81? xoiXtj. 4>avtpov o3v 6xi xal irapxb? xal
SfdaXpou
xal xwv Xoiitwv (xopdov .uexa tij? uXij? asl
40 tov Xdyov aitoSoTtov. (&)
'Eixtl
8'
luxi xi litwxiijAiii
tou ovto? ^
8v xal ywpio-xdv, ffxtirxeov ito'tepdv ixoxe
T?j ipuo-ixr, xJjv auxrjv Osxsov xauxr.v elvai rj (iSEXXov
iTEpav. 'H jxlv o3v tpuatxii Tttpl xa xiv^cet.)? l^ovx' ap-
/V
iv aGxoT? io-xiv, ^
81 |xa6i)(iaTixTi 6eiop7)Tixi| ulv
4& xal ittpt (t^vovxti xt? 8ti ,
dXX' 06 y_o>piora. Ilepl
to ytopiffrbv Up* 8v xal to dlx{vr|Tov hipa toutwv a,u-
ipoT^pidv twv litio-xVijxwv eaxi xi?, etitep Oicap^ti ti?
ouat'a toibuty),
X^Y"
81
X*
?'""^
xa
*
^VT
1
T0
<> ^*P
icstpaad(xt6a Seixvuvai. Kal tticep lurt ti? TOia5xi
60 <puo-? iv xoi? ouaiv, ivraud' av tfr) itou xal to 9ov,
xal a8xT) av efi) npu>TT| xal xuptuixaTri ipx^ () ^*i-
Xov xofvuv 6xt xp(a
y>i
twv OewpijTixwv litior)fMov
TQN META TA T21KA
1, .
(ldC3,10S4.)
(17)
Similiter autem oec oranes locutiones falsas , nee vera
possibile est ease, tnm propter alias multas difficullates,
quasob banc positionem evenirent,tumetiam,quoniani si
cuncUx) falsiE sint , nee quum lioc ipsum aliquis dicet , ve-
rum dicet : si autem Terae
,
quum omnes falsas dicet, noo
falsum dicet.
VII.
Omnis autem scieatia circa unumquodque eorum quie
sub ea scibilia sunt, principia qoaedam et causas quaerit
.-
utniedicatiTa,etexercitativa,ac singula; eflectivarum , et
matiiematicarum. Harum etenim unaquaeque circa quod-
dam circumscriptum genus , tanquam exsisteos et ens, non
tamen prout ens est, tractat : sed htec alia qua?dam scien-
tia prater illas scientias est. (2) Dictarum vero scientia-
rum unaquxque' accipiens aliquo modo ipsum quid est in
unoquoque genere , cetera vel debilius .vel exaclius conatur
oslendere. Accipiunt autem ipsum quid est quscdam per
sensum
,
quaedam supponentes. Unde ex hac indnctione
patet, substantia: , et ipsius quid est, demonslralionem noa
esse.
(3)
Quum autem sit aliqua de nalura gcientia
,
patet
quod et a practica, et ab eflectiva diversa erit. Effectiva?
namque, in faciente, non in eo quod fit, motus princi-
pium est : et hoc aut ars quaedam , aut alia vis est. Simi-
liter et practicae , non in eo quod agitur, sed magis in agen-
tibus motus est : pbysica vero scientia , circa ea quae Id
se ipsis habent motus principium , est.
(4)
Quod ilaque
neque practicam , neque efTectivam , sed sfieculativam esse
natwalem scientiam necesse sit, ex his patet : in unum
namque borum genus earn cadere necesse est. Quum ve-
ro unicuique scientiarum necesse sit aliquo modo ipsum
quid est scire, et hoc ut principle- titi , oportet non latere
quonam modo deunieodum pbysico sit, quove modo sub-
stantias ratio sumenda sit : utrum ut simum , an msgis at
concavum. Horum enim simi quidem ratio una cum ma-
teria rci dicitur; concavi vero , absque materia : simita
namque in naso fit, et ideo ratio quoque ejus cum eo dicitur.
Simum enim est nasus concavus. Manifestum est igitur,
etiam carnis, et oculi, ceterarumque partium rationem cum
materia semper reddendam esse.
(5)
Quum autem quie-
dam sit entis scientia prout ens et separable est , conside-
randum est utrum eandem cum pbysica ponendum sit, an
magis aliam. Pbysica sane circa ea est, qua; motus prin-
cipium in se ipsis liabent : matbematica vero speculativa
quidem est; et liaec quaedam circa manentia, non tamen
separabilia. Circa separabile igitur ens et immobile, alia
printer bas ambas scientia est, si aliqua quidem tali* sub-
stantia est : dico autem separabilis et immobilis : quod
tentabimus ostendere. Et si qua talis in entibus nalura est,
illic fere etiam divinitas erit , et hoc erit primum et princi-
pale principium. (6)
Patet igitur tria genera speculativarum
esse scientiarum, pbysicam, matliematicam , theologicam.
Digitized by Google
0m,io65.)
METAPHYSICORUM LIB. X. CAP. VIII.
itnl, muutx^, (xa8i)(xaTixn, SeoXoyixii. (7) BeXtiotov
uiv OUV th TWV 8ewpT)TIXWV iTClffTJljJlWV -(tVOf , TOUTWV
8'
butwv i\ TeXckTafa Xi^6eTo* irepl to TtixicoTaxov
Tfop
eVti twv ovtwv, peXtfojv Si xal jre(pwv exao"tT|
XtyeTot xi to olxetov imimiTov. (s) 'Airopfaeie
8'
av Tl 7tGTTSpo'v TTOTS T^V TOU oVtO
^
8v fctaT>]JAlflV
xsSdXou Set deivat
^ 00. Twv uiv yip |Aa8r]u.aTxwv
IxaT>) irepl ev tt yvo dywpiau.e'vov iWv , $) Si xot-
6dXou xoiv}| itepl iravrwv,
(9)
Et |xtv ouv ctl tpuo-ixsl
10 ouaiai irpwTai twv ovtwv etof, xav fj tpuaixji irpwTi]
twv t*ma*ri)pMV efr)

el
0*
e\mv Wpa cpuot? xal ouota
X<opto"ril xal ax(vrjTO<; , kepav avayxTi xal r))v ^JtioTrj-
jir)v auTrj? eTvai xal itpowpav t5j< ipuoixTJ? xal xa6d-
Xou tw npoTepav.
CAP.
'Eirel Si to airXwc 8v xaTa irXefoue. Xe'feTai Tpo'-
rou, tov el( sVtIv 6 xbt& o-uuSe6i]xoi; Xevo'u.evo< , oxe-
sttiov itpwTov itepl too oStwc ovrot. (a)-'Ori uiv o3v
ou8eu.ia twv 7tapaSeSouivwv eirto"r*)u.wv irpavfiaTeueTai
itepl to auu.6e6T)xdi;, 85jXov oure
y&p
o?xo8ou,ixJ| exo-
to 7tst to o-uu.6i)0'du.evov toTc tij otx(a pr,o-ouivoti;, oTov et
Xuirijpwt
4| touvbvt(ov oixr,oouaiv, oiO' 0:pavTix:!i outs
oxutotou.ix$| ours ityoTzoiwf,. To Si xa8' a&rijv fStov
IxaffTT] TOUTWV OXOltet TWV JlClOT7)
t
UWV jxdvov

TOUTO
8"
eVil to olxetov tsXoc. OuSi [jtoucrixbv xal Ypau.u.a-
at Ttxdv, ouSi tov 6vTa |xouoixbvort Yevdu.evo( Ypauu.BTtxbc
t4 apwpoTepa a"u.a eVtai , itpotepov oux wv, 8 $1 uj| del
8v foriv, iye'veTO touto, wo8'
fya (touoixb?
ifhno xal
Ypau.u.aTtxo'c touto [Si] ouSeu.(a ?)TtT twv bu-oXoyou-
,utvu( oiowv litto-r)(iSv itX^jv <j ooifiOTixii

itepl to
40 <ru{t6e6)xb yip a8T| pidvi) itpaYftaTeueTai, Stb IlXa-
twv 06 xaxwc eiprjxe
f^o-a; tov
eof
iotJjv itepl to u/>|
8v StaTp(6ttv.
(j)
"Ort
8'
00S' ivSexdjievdv iariv eTvai
tou ouuSeSrjXOTOf ^7cio-t^(jiv, tp avepbv iVrai iteipaOeT-
otv loeiv t wot' eVrl to ouu.6e6i)xd<. lTSfv 8^ (pajxev
46 eTvat to ptiv ael xal i^ avaYxr,; ( ava^r,;
8'
ou t^
xbtb Tb fttaiov XeYO^vr)?, aXX'
JJ xp>|*s8a lv toi;
xaTa Tot? aitoSe(|et<
),
tb S* w litl to icoXu, to
5'
oiid' w?
iirl to itoXvt oi5t' aet xal i? avayxiji; dXX' Sttw? fTU-
/ev oTov iit\ xuvl ye'voiT' av
^tyo?,
aXXi tout' ou8' w
m iv. xal i? avayxirit ou8' w? Jnl to itoXu yifveTai, ouu.-
^aiT) Se' bot' it, "EffTi Sf, to ouu.6er,xb< 8 yiyveTat
pte'v, oux ael
8'
ouo' i| avayxT,? ouS* w iicl to itoXu.
()
Ti piiv o3v lorl to <ru(A6e6T)xd;, etpjjTai- oioti
8'
oOx
foTiv iitto-c-iju.ri tou toioutou , S5jXov

eirto~c^u.i) uiv
6 yap itSaa toB iel ^vto?
\ in; im to itoXtJ , to Si auu.-
e6T|xb( 2v oOStxepto toutwv iertiv. (t) "On Si tou
xbtb ouu;e6i)xb( ovto; oux ciclv ehiat xal ap^al
TotauTet oTatnep tou xa8' auto Jvto<, S9jXov i'orai
yap SnavT'
15 avayxTii:. E5
^P
*&i uiv i*OTt TOuSe
o
5vto;
,
Td8 Si TotiSe , touto 8i fi) Sitw? eru/ev olXX* i?
avetifxr,, i? bvbyxt); i"orai xal o5 tout'^jv afriov iw tou
TeXeuTBtou Xeyopii'vou bItibtou

touto S' ?[v xbtb o-uu,-
AB1ST0TELES. II.
[SMJ26.] 693
(7) Optimum igitur speculativarum
quidem scieotiarum
genus : harum vero ipsarum ea quae ultimo dicta est : circa
namque honorabilissimum entium est. Unaqueeque vero
melior aut deterior dicitur secundum proprium scibile.
(8) Oubitaverit autem quispiam, utrum entis prout ens
est
,
scientiam universaliter ponere oporteat , an non. Ha-
thematicarum etenim unaquaeque circa unura quoddam
determinatum genus est; universalis Tero communis da
omnibus est.
(9) Si itaque naturales substantias
,
prima
sint entium
,
ipsa quoque naturalis scientia
,
prima scien-
tiarum erit. Quodsi alia natura atqtie substantia separa-
bilis et immobilis est , necesse est ut scientia quoque ejus
alia sit
, et naturali prior, et universe, quia prior.
VIII.
Quum autem simpliciler ens pluribus esse modis dicatur,
quorum unus est, qui secundum accidens dicitur esse,
primo de ente hoc pacto considerandum est.
(2) Quod
igitur nulla scientiarum,
quaetraditae sunt, circa accidens
versetur, patet. Nee enim ars ajdificatoria quidnam illis
,
qui usuri sunt domo, accidet, considerat; utputa si anxie
vel econtrario habitabunt : neque texture, neque suture.
Quod vero proprium sibi ipsi est, id solum unaquaeque ista-
rum scientiarum considerat. Hoc autem finis proprius est
:
neque quatenus musicum et grammaticum : nee quod is
,
qui musicus est
, (actus est grammaticus, simul ambo erit
,
quum prius non esset. Quod autem
,
quum non semper
esset, est, hoc fiebat : quare simul musicus et grammaticus
fiebat
:
hoc nulla earum qua; certae scientia; sunt, quserit,
praster sophisticam ; haoc enim sola circa accidens ver-
satur. Quare non male Plato ait, quum dixit sophisticam
circa non-ens immorari.
(3) Quod autem nee sit possibile
accidentia scientiam esse ,'manifestum erit, si videre cona-
bimur quidnam accidens sit. Onine itaque dicimus
,
quod-
dam quidem semper et ex necessitate esse ( ex necessitate
autem non earn dico
,
qua; secundum violentiam dicitur,
scd qua in demonstretionibus utimur
),
quoddam vero ut-
plurimum, quoddam autem necutplurimum, nee semper
et ex necessitate, sed ut contingit : utputa sub Cane fiat
frigus : sed hoc nee ut semper et ex necessitate, nee utplu-
rimum lit
,
quandoque tamen accidat. Accidens ergo est
,
quod fit quidem, non semper tamen, nee ex necessitate,
nee utplurimum.
(4) Quid itaque accidens sit, dictum est
:
cur vero non sit hujuscemodi rei scientia
,
patet. Oinnis
namque scientia, ejus est, quod semper aut utplurimum
est : accidens vero in neutro horum est. (5) Quod autem
entis secundum accidens non sint causae et principia talfa
,
qualia per se entis , manifestuni est. E&sent enim omnia
ex necessitate. Mam si hoc exsistente, hoc erit, et hoc.
exsislente, hoc, (atque id, non ut contingit, sed ex neces-
sitate
, ) illud quoque ex necessitate erit, cujus hoccauta
erat, usque ad ultimum dictum cansatum. Hoc vero se-
as
Digitized by Google
594 [MO.] TUN META TA 4>rIKA I, r,.
(urn.)
6s6i)xd;,
&9?'
1% dvdyxri? shtavt' eorar xal ib Sttors'puic
Itu^s xal to IvSe^euOaixal ytyveaOai xal ftr] TtavxeXw?
ex tSv ytvopEvtov dvatpsixat. Kav [x-Jj 3v 8s dXXa
ytyvo'u.svov xb afxtov uicoteOtj, Taura uufxSijosTot

it3v
6 yap ^5 dvayxvis yev^Tai. *H yip aupiov exXei^i?
fvr/^atxon av xdSs yevTjTat, touto
8'
av Exspdv ti, xal
tout' av aXXo

xal toutov 8^| tov Tpo'nov dirb iteirspa-
cru-e'vou jrpdvou tou aitb too vuv [xs'/pi aupiov a^aipou-
uivou ypo'vou -SJ^et irorl el? to u:rdpy_ov. "QoV Iwel
10 toot' Iotiv, fiiravr* 1% dvdyxii)? t& fTa touto yevrio'e-
Tai, flffxe icdVra 15 dvdyxr,; yfrvcoOai.
()
To
$'
<&
oXiriOs? 3v xal pt^i xaTa aujjt?eS)xb; to iaev eVciv ev
(UifnirXoxTJ tjc 8tavo(a; xal iraOos ev tutt|

8io icepl
ftev to ouxw? 3v ou foxouvxat al apx'f ) tept 81 to ll;<o
16 8v xal (opto*Tov
*
to o' oux dvayxaTov dXX' ddpioxov,
Xeyto Si to xaxa 0U[x6e6y]xdc* tou toioutou
8'
araxTa
xal aiteipa t4 alTta.
(7)
Tb 81 evexd tou ev toi< <pu-
aei ytyvou.svoi? r| awb Siavot'a; sVrlv. Tuv^i)
8'
laxly
orav Tt toutcov yevrjTai xaxa auu.o'eo'rjxdc. flarcep
so xal ov eVri to [tev xa6' auxb to 5s xaxa auu.6e6r,xd;,
o8t(i> xal aiTtov. *H tu^yj
3*
afrtov xaTa otju.6e6y|-
xb ev toi? xaTot irpoatpcatv twv ?vexa tou yi^ou-evoK.
Aib itepl touto Tuyr] xal Stdvoia
*
xpoaCpeai; yap ou
ywpk Siavo(a;. (s) Ta
5'
atTia ddptcrxa dip' 5v av
*&
y
evoixo Ta ditb tu^t);
*
Stb a&qXoc dv.Optoictvtp Xoytapuj)
xal aftiov xaxa oru[x6e6r)xo';, aTcXS>(
3'
ou6evd{. 'AyaSij
81 tu^tj xal xaxr] 6xav dya8bv r) ^auXov dttoSrj

eutu-
y
ta 8J xal Su5Tvy_(a itepl (xeyeOoi; toutwv.
(9)
'Ettei
0'
ouOev xaxa o*U(is6))xb{ xpoTEpov twv xaO' a&xd,
JO ouS' d(p' atTia. El dpa Tuyr) ^ Ti auTo'u.atov atxiov
tou oupavou , icporepov vou; ainov xal tpu?K.
"Eori 81 to (xlv IvEpyet'ot u.dvov, to 8e 8uvct(XEt, to
8: 8uva[xet xal ivEpysCa, to p.sv 5v, to Ss icoadv, to 8e
tuv Xoiitwv. Oux eon 8s x(vT)9t( napa Ta Trpdyijia-ta

36
(!ETa6aXXet yap del xaxa xa; tou 3vxo? xaxTiyopta?.
Kotvbv
8'
tcI xoutwv ou8ev eVriv, 8 ouo' ev |xtS xaT^yo-
p(a. 'Exasrev Se 8iy_u? UTtdpjfEi itSaiv, olov Tb toSe'
Tb jaIv yip u.optp^| auTOu, Tb 8e ar^pTjo-u* xal xaTa to
iroibv to u.ev Xeuxov xb Se fteXav, xal xaxa to icoa~bv Tb
40
|i2v teXciov xb
3'
dxeXe'?, xal xaxa tpopav to ,uev avu
to Se xdxcu , ?! xoutpov xal papu.
(2)
"fioTs xtv^vEu;
xal fiExaSoXrii; xoo-auT* eiSj) Ssa tou 3vto?. Air,pr,jxe'-
vou Se xad' sxavrov yevoc tou u.ev Suvafisi tou S' Ivts-
Xev^eCa, t))v xou Suvajjiei
, \
xotouxdv lortv, ivE'pyctav
46 "kiyto xtv*iotv. "Oxt
3'
dX^6^ Xe'yojiEv, evOe'vSe Sf,XoV
6rav yap to olxoSofxrjTdv,
^
xotouxov auw Xs'you.sv eT-
vat, ivspyedx
^,
olxooojieixat, xal (an touto olxo8o'u.T|-
ai(. 'Ojxoto); u.d6j)i<, idxpeuot? xal xuXitri;, paSmii;,
dXcri?, y^pavcric, JSpuvot;.
(3)
2uu.6a(vet 31 xiveivOat
w oxav
^
IvTeXEysia
^
aSxt) xal oute icpdrepov ouO' Boti-
pov. 'H 8y| tou Suvdu.Ei bVroc ivTsXeysta , 8xav ivre-
Xe/e(a 3v Ivspyi)
% auw t\ dXXo
^
xivnjTdv, xivijoti; isriv.
cnndum accideng erat : qnare ex necessitate omnia erunt
:
et prorsus de entibus aaferetur turn quod ad ntrumlibet se
habet , turn ipsum contingere et fieri , et non fieri. At et
u causa non ut ens, sed nt ea, quae Gt, supponatur, eadem
accident. Omne namque ex necessitate fiet, Etenim
crastina eclipsis fiet, si hoc fiat : hoc vero, si aliud quid*
dam : et hoc , si aliud : et hoc itaque modo , si ab eo tem-
pore finito
,
quod a none est usque eras, dematur tempus,
deveniet aliquando ad exsisteus. Quare quum hoc sit,
cuncta quae sequuntur, ex necessitate profecto Gent : unde
ex necessitate omnia Gent.
(6)
Quod autem ut verum et
quod secundum accidensest ens, quoddam est in men-
tis complexione , et passio in ea -. quare circa illud
,
quod
ita est ens , non quaeruntur principia , verum circa id quod
extra et separabile ens est. Quoddam vero non necessa-
rium , sed infinitum : dico autem quod secundum accident
est. Hujus vero inordinatae et infinitae causae sunt.
(7) Ip-
sum vero alicujus gratia, in eis est quae a natura aut a
mente Sunt. Fortuna vero est, quumaliquid horum secun-
dum accidens Gat. Quemadmodum enim et ens quoddam
per se, quoddam secundum accidens est, ita et causa.
Fortuna vero secundum accidens causa est in eis quae se-
cundum electionem alicujus gratia fiunt. Quare circa idem
fortuna et mens : electio namque absente mente non est.
(8) Causae vero quibus ea liant quae a fortuna sunt , in-
determinate sunt : quare humanae cogitationi incerta et
per accidens causa est, simpliciter vero nullius. Bona vero
fortuna et mala dicitur, quum bonum aliquod aut malum
evenerit : fors fortuna vero, et infortunium , circa magni-
tudines Iiorum.
(9)
Quum autem nihil secundum accidens
prius iis sit
,
quae secundum se sunt , nee igilur causae. Si
itaque fortuna aut casus cadi causa est, prior, mens et na-
tura , causa erit.
CAP. IX.
Est autem hoc quidem, actu solum; illud vero, poten-
tia ; hoc autem
,
potentia et actu :. hoc quidem , ens ; illud
vero, quantum; hoc autem, ceterorum aliquid. Non
est autem motus praetor res : mutator enim semper secun-
dum entis praedicationes. Commune autem nihil in his,
quod non sit in ulla praedicatione. Unumquodque vero
dupliciter omnibus inest, velut hoc. Nam hoc ut forma,
hoc vero ut privatio : ac secundum qualitatem, hoc album,
illud nigrum : secundum quanlitatem , hoc perfectum
,
illud imperfectum : secundum lationein, hoc sursum , illud
deorsum, aut leve et grave.
(2)
Quare motus et motatio-
nis tot sunt species
,
quot entis. Quum autem unumquod-
que genus in actum et potentiam dividatur, actum ejus
quod potentia est, prout tale est, dico esse motum. Quod
autem vera dicimus, hinc constat : quum enim sedifica-
bile, prout tale esse ipsum dicimus, actu est, aodificatur,
atque hoc est aedificatio. Similiter eruditio , curatio, volu-
tatio, ambulatio, saltatio, senescentia, ac increscentia.
(3)
Accidit autem moveri, quum actus hie fuerit, et neque
prius, neque posterius. Actus igitnr ejus, quod est poten-
tia, quum actu ens agat, aut ipsum, aut aliud, prout mo-
Digitized by Google
(10(6,1068.)
As'fto 8s to
$
58e

fan yip &
X"^*
*
Suvapui av-
Spiat

dXX' 5(tM< ey_ ^ tou ^aXxou IvTeXe^eia
, \
v_aX-
xd, xiv7)ffi' eVciv. OS
Y^P
toS*
X"^*$
*^vat ""^
Suvapei Ttvi, iiwl ei Tautov Jjv areXw? xot4 tov Xoyov,
6 ?jv v
*i
wu j^aXxou IvTeXfyeia xivrjaw ti. Oox ?<nt
Si toiuTO.
(4)
ArjXov
8'
iicl twv evavriwv
*
TO (xiv yip
SuvaoOai uyiatveiv xal SuvaaOai xapveiv ou Tauxdv (xal
yip av to uyiafvEiv xai to xapvetv Tauxov vjv), to
8 uiroxetuevov xal
&Y
t0"wov xotl wtfouv, eft' &YpdTT|?
10 ft' aTua , xau-rb xal ?v. 'Eirel
0'
ou TauTOV, &arcep
ou8e
y
poiuta Tauxbv xa't opaxdv,
^
tou Suvaxou
3J
Suva-
tov iWeXe^eta xfarjcn'c iortv. (s) "Oti (xiv o3v iarlv
aSx?], xa\ oxt <ruu.6avei tote xtvetauai 6xav j) eWXe'-
y_eia
?
afiTi) , xal out* itporepov o(J8' Sortpov, SvjXov.
16 'EvSe'^exai yip IxaaTOV 6x1 |a!v evepYiv 6x1 81 (ivf,
oTov to oixoSou.r)tbw ijj oixoo'ou.T)Tdv, xai j) too otxoSofiT)-
tou ivifftia 5| oixo8o(AT|TOV, olxood(ir,(r(; eVnv. *H
Y^p
toutou eotIv
^
oixo8d[xr,9t( <j evepYeia r\ olx(a. 'AXX'
Sxav oix(a
^,
ouxixi oIxoSoiatjxov laxai
-
olxoSotxetxai
JO 81 to o!xoSour,xdv. 'AvaYXT| apa olxoSopioiv tyjv ive'p-
Yiav eTvai
,
^
8'
obco8d[xi)Oi( xfvrjfffc ti. 'O
3*
au-ro?
Xdyoi; xai eVi twv aXXwv xivifaewv. (a) "Oti 81 xa-
Xw? eipr/rai, SrjXov 1% Sv ol aXXoi Xeyouoi itepl auxrj;,
xal ex tou (ii| p^Stov eTvai Siopfoai aXXw? autTjv. Oure
86 yap ev aXXto xi?
y*
v" Suvart' av OcTvai aunjv. ArjXov
8'
i; wv XYOuatv ol fxlv erepo'xT,Ta xai avtaonjTa xai
to u."r) 6v, 5v ou81v ivaYxr, xivetodai.
(7)
'AXX' ouS'fj \u-
Ta6oX^| out' tU TatiTa our' ex toutojv (iSXXov ^ ex twv
avTtxet|x:vo>v. AtTiov 8s tou e{< TatiTa Tifte'vai 8ti Sdpi-
30 oro'v Tt Soxei elvai
^
x(vr)ot? , tjjc
8'
Iwpac ouffTOi^ia;
a\ ap/.at Sta to 9TepT)Ttxai eTvai adptcrrot

oure
y&P
toSs
oure xoidvoe ou8eu.ta auTwv outc twv Xoittwv xaxriYopiwv.
(8)
Too 3e Soxelv ddptSTOv eTvai t^Jv xivijoiv afxtov 6*Tt
out' tU ouvajxiv twv ovxwv out' etc ive'pYetav fori 6eivat
aur^v outs yap to Suvarov itooov etvat xtvetTat II &v&y-
xj), outs to ^vpYs(a icoodv, % ts x(vi)oi ive'pYeia fiev
eTvai Soxei ti ,
ireX^s ol

aiTiov
8'
6rt axeXe? to Suva-
tov o5 latlv ivspYSUt. ()
Kai 8ti touto ^aXeitov aut^v
XaSeTv ti ioriv

^
y^P
e
k
or^pijo-iv jvaYXT) Oetvai 51 el;
40 8uvau.iv t| eU MpYeiav 4irX?iv, toutwv S' ouOlv <patve-
xai ivSe^d(uvov. "CUrre XedtSTat to Xs^6ev eTvat xai
evepYtiav xal u.i| Iv/pY""*
tJ|v elpi)(<ivr,v, ISeTv (xiv
XaXsit^v ^vSsy_ouivriv
8*
sTvai.
(10)
Kai 6ri foriv
fj xivriot? iv tw xivr|T(^, SrjXov eVtcXe^eta
Yp
^t 'OU'
46 tou &iro tou xivr)Tixou. Kai
^
tou xivt)tixou ive'pyeia
oux oIXXt) Iot(v

Ssi (*iv
Y*p
^vc" ^vTsX^etav ijx^oiv

xivrTixbv p&v yap ^ Ttj> SuvaoOai, xivouv Si tw ivep-
Yeiv. AXX' e'ortv IvepY^Tixov tou xivt)tou, wo-8' 6(to(w?
|x(a.'-^ ajjupolv eve'pYtia, Stnrep TO auTO 8taaniu.a Iv
to pb Suo xai 8uo irpo; ?v, xal tb avavrs; xal to xa-
tavTe?, aXXi to eTvat ou^ fv. 'Opoiwc 81 xal iv\ tou
XlvouvTOf xal xivoujavou.
METAPHYSICORUM LIB. X. CAP. IX.
[l30,33l.J 59S
bile, motus est. Dico autem prout , sic
':
nam a polentia
est statua, non tamen actus sens prout aes, motus est.
Nod enim idem est a?s esse, et aliquam potentials. Nam si
idem esset simpliciter secundum ralionem , esset profecto
seris actus , motus quidam : at non est idem.
(4)
Quod in
contrariis patet. Siquidem posse sanari posseque scgro-
tare, non est idem. Alioqui et sanari et segrotare idem
foret. Subjectum vero, quod et sanabile et tegrotabile est,
sive humor sive sanguis, unum idemque est. Quumnon sit
igitur idem , sicut nee color ac visibile idem est, constat
motum esse actum rei possibilis, prout possibilis est.
(5)
Quod igitur ipse est , et quod tunc contingit moveri
,
quum actus hoc sit, et quod nee ante nee post, manifestum
est. Nam contingit , unumquodque aliquando quidem ope-
rari, aliquando minime : telut axlificabile, prout eediiica-
bile ; et sedlficabilis prout sedificabilis actus, sedificatio est.
Aut enim bujus actus est sedificatio, aut domus. At
ubidomussit, non ultra aedificabile erit. jEdificatio vero
ejus est
,
quod aedificabile est. Necesse itaque , aedificatio-
nem, actum esse -. sedificatio vero, motus quidam est. Ea-
demque in ceteris motibus ratio est.
(6)
Quod vero haec sint
recte dicta , ex bis quoque constat, qua: alii de ipso refe-
runt : turn ex eo
,
quod non facile est ipsura aliter definire.
Nee enim licebit cuiquam in alio genere eum collocare.
Ac patet ex iis etiam quas alii protulerunt, quidam alterita-
tem, inteqnalitatem , et ipsum non-ens, quorum nul-
lum necesse est moveri.
(7) At neque mutatio in baec,
neque ex bis potius quam ex opposilis est. Causa vero
,
propter quam in his motum statuerunt , ea est
,
quod Inde-
linitum quiddam videtur esse motus : alterius vero coor-
dinationis principia, utpote privativa , indefinita sunt. Nam
nee hoc quid, nee tale, nee aliorum prsedicamentorum
ullum, ipsorum est. (S) Quod vero motus indefinitus esse
videatur, ea est causa
,
quod Deque inter ea qua; sunt po-
tentia entia, nee qua? secundum actum, ponere ipsum est.
Nee enim quod potest quantum esse , moveri necessarium
est, nee actu quantum. Ac motus, actus quidem aliquis
esse videtur, quanquam imperfectus : causa vero est, quod
imperfectum est possibile, cujus actus est.
(9)
Quamobrem
difficile est ipsum comprehendere, quidnam sit. Nam ant in
privationem necessario reponetur, aut in potentiam , aut iu
actum simplicem. Horum autem nullum videtur contiugere
posse. Superest igitur quod dictum est, esse et actum,
et non-actum
,
qui dictus est : qui etsi diOiciiis cognitu sit,
tamen contigit esse. (10)
Simul et illud persplcuum est,
motum esse in moto : actus enim ejus est a motivo. Neque
alius est motivi aclus : oportet enim utriusque actum esse.
Nam motivum est , eo quod posslt ; movens vero , eo quod
operetur. Verum actrvnm, est ipsius mobilis. Eodem ita-
que modo nnus utriusque actus, quemadmodum eadem
distantia ad duo unius, et ad unum duorum , ascensus quo-
que ac descensus: at esse, non est unnm. Ita etiam in
movente, et in eo quod movelnr.
38.
Digitized by Google
696 [23:,iJ3.] TflN MKl'A TA *V2IKA l,.i. (iux),iu<;t.)
CAP. X.
To S
;
otTcttpov t\ TO dSuvatov oteXSeiv tj> u.^| ite^u-
xevat Sue'vat, xaSditep 7) <pwv^ aopatoc, tj to Sit;oSov
fyov
aTiXsuTTjirov, t\ 8 u-dXi;, rj 8 iteipuxb; ejretv |x->i fyet
SteljoJov tj Ttepac* (ti Tcpoadeaei t) dtpatpeaet t\ du-tpw.
t
(*)
Xtopurrbv uiv S-J) auto it ov, ato-&7)TOv
8'
ou^ oTovt'
eTvat. El yip |*t|ts piftbii ivn p-r^it tcXt,8o?
,
ouot'a
y auto to diretpov xa\ u.^ auu,6e67)xo(, dStalpew i-fatar
ib yip Siatpcrbv t\ |x^t6o( ?, tcXtjSoc. El Si aSiaipt-
tov, oux drcetpov, tl fjL-Jj xaSdirep t) ipwv^i ddpaxo?.
10 'AXX*
ofy
o8tw Xe^oufftv oi8' 7)u.ei( C)Touu;ev, aXX' &?
dSte!;o8ov. (a) *Eti tcSk evSe'^tTat xaO' buto eTvat dicet-
pov, el (x^i xal dpiSub; xal u.c'ye8o;, Sv Ttd6o; to auet-
pov;
(4)
*Eti el xsti 0U|x6{6r
(
xd( , oux av etr| OTOt-
j^etov twv 4vto)v ?j ditiipov, woritep ou8l to do'parov tt)?
It StaXexxou, xai'xoi 7)
ipwvl, ddpxTo;.
(5)
Kal 5u oux
eartv cvepycia eTvat to a^tipov, oyjXov. "EoTat yap
&Ttouv auTOu dirstpov (xspoc to Xau.6avdu;evov

to yip
BTCttpw eTvat xal draipov tbuto, tlirep ouola to dnetpov
xat u.-)) xa8' &Tcoxetu.e'vou

Sort t| dStatpetov,
$ el;
o diretpa StatpeTov, el fxeptordv.
'
IloXXa
8'
eTvai to auto
dSuvaTOv diretpa

wairep yap depo; aTjp pipo;, oStcd;
aneipov drccipou, ei /ortv ouo-ta xal
ifl$.
'Afteptorov
apa xal dStatpetov.
()
'AXX' dSuvatov to ivreXe^ela
8v drcttpov' itoobv
Y&P
eTvat ivi"pa\. Rati a-uu6~
36 67jxb; dpa Orcap/et. . 'AXX' el ouxw;, tipTjTat 8rt oux
IvScyrtat eTvat ap^v dXX' exetvo 5 ouue'6rixe , tov
ae'pa t\ to dpTiov.
(^)
AGtt) uiv ouv
7) Wttjo'i; xa8o'-
Xou

bri
8'
Iv toi? alo8r)Toi oux e*oriv, ivSe'vSe SrjXov
.
El
Y^p
owu;bto{ Xo^oq to 2itiTce'8oi( wpia^ivov, oix e().
so av aneipov awjia out' alaSrjTbv outc votjto'v, ouS* jpi-
Qpbf o>; xe^wpiajjivo; xal dfTceipo;* opiOpiTov yip
6 apt9|xb; t) to e^ov dpt8|idv.
(g)
Ouaixoi; Si ex tuvSc
ovjXov outc yap ouvOctov oTovt' eTvat ouO' aicXouv.
2uv6eT0v pitv
Yap
oix tVrai owu.a, iTtelnep Tcerce'pavTai
36 tm 7tXr,9i Ta oroiy tTa. AeT yip fodeiv Tdvavrta xal
u.^, eTvat it auTuv aitetpov
*
el yap bjtocwouv XetiteTat
7) daTepou ffwjxaToc 8uvau.i(, <p6ap7|oeTat urcb tou drcet-
pou to Tteitepao-[jivov.
(9)
"ExagTOv
8'
aTceipov tivai
dSuvaTov* o<o|xa yap iart to icdv-o) Ij^ov Siaoxaaiv,
40 aTcttpov 8i to drcepavTu; 8teoT7|xd;, &are to aTceipov.
o*S>|xa TcdvTT) /arat dWpov.
(10)
Ou8i v Si xal dicXouv
ivSejrevat to dficetpov etvat a>fxa , ouO'
6>t Xifouof tivcc
Tcapa Ta aroi^eta i\ o5 yewioo-t TauTa ( oux fort yap
to toiouto erwfia Ttapi tb OTOt^eTa
*
JrcavTa yap i5
1 5 (5v IotI xal StaXueTat tU TauTa , ou tpatveTat 8i touto
Ttapa Ta arcX3 owubtb
)
, ou8e nup ou8' aXXo n tuv
aToi^et'wv ou6cv. Xtopi; yap tou aneipov etval ti aitwv
douvBTOv to fiwav, xav rj ireTcepaape'vov, % elvat t\ yi-
YveaOat ev ti autwv, cooitip 'HpdxXetTO; fi)otv fiitavra
H Yi-pieo-8al TcoTe icup.
(11) 'O
0'
auto; Xoyoc xal lu\
tou ivdc, 8 Tcotouot icapa Ta arot^elx ol (fuuixoi. [lav
yap |MTa6dXXet i$ ivavTtou, oTov ix 8eppou eU ^u^po'v.
Infinitum vero est, aut quod impossibile est pertran>ire,
co quod non sit aptum permeari
;
quemadnioduin vox in-
visibilis : aut quod transitum babet inconsuroraabilem , aut
quod vix, aut quod natura aptum est habere, nequaquam
tamen transitum aut finem babet. Item , secundum appo-
sitionem , aut ablationem , aut ambo. (2) Separatum sane
ipsum quum sit, sensibus percipi impossibile est. Nam si
nee magnitudo, nee multitndo est, sed infinitum ipsum
substantia est et nonaccidens, indivisible erit : siquidem
divisible aut magnitudo aut multitudo est. Quodsi est in-
divisibile, non est infinitum , nisi qnemadmodum vox invi-
sibilis est. Verum nee sic aiunt, nee nos sic quaerimus, sed
tanquam impermeabile.
(3)
Prseterea quonam modo con>
tinget esse per se ipsum infinitum, si nee Humerus, nee
magnitudo sit, quorum infinitum passio est? (4) Prseterea,
si secundum accidens, non esset sane rernm elementum
prout infinitum, sicuti nee invisibilitas locutionis, tametsi
vox invisibilis est. (5)
Quod an tern infinitum non potest
esse actu, patet : erit namque quteque pars ejus infinite,
qua> accipitur. Nam infinite esse , atque infinitum, idem
:
si quidem infinitum substantia, et non de subjecto sit. Aut
igitur indivisibile, aut per infinite divisibile, si partibile est.
Verum multa infinite, idem esse impossibile est Quem-
admodum enim aeris aer pars estiteet infinitum infiniti,
si substantia et principium est. Impartibile igitur, et indi-
visibile est.
(6}
Verum hoc impossibile, actu esse ens infi-
nitum. Necessarium enim quantum esse. Secundum ac-
cidens igitur exsistit. At boc modo , dictum est non posse
principium esse, verum idpotius, culaccidit, aerem, vel
par. (7) Sed hsec inquisitio universalis est Quod vero
in sensibilibus non est , hinc constat : nam si est corporis
ratio boc, esse superficie delinitum, non sane fuerit infi-
nitum corpus, nee intelligibile, nee sencibile. Ceterum
nee Humerus ite est , tanquam separatus , atque infinites :
quippe quum numerns, aut quod habeat numerum, unme-
rabile sit. (8)
Quodsi physice potius contemplemur, ex his
patet : neque enim compositum, neque simplex potent esse.
Compositum namque non erit corpus, si finite quidem sunt
multitudine elemente. Oportet namque contraria sequari,
nee esse unum eorum infinitum. Nam si quantiimvis in-
ferior sit alterius corporis virtus, corrumpetur finitnm ab
infinite. (9)
Nee possibile est unumquodque esse infinitum,
si corpus quidem est, quod undecumque habet dimensio-
nem : infinitum vero quod infinite distet : quare infinitum
corpus, undecumque infinitum erit (10) Nee vero unum
et simplex contingit infinitum esse corpus : nee ( ut quidam
aiunt
)
prseter elemente, unde base generant ( tele namque
corpus prseter elemente , non est : nam cuncte ex quibus
sunt, in ea etiam resolvunlur : hoc vero non videtur, prse-
ter simplicia corpora); neque ignis, neque aliud ullura ele-
mentorum : elenim absque eo, quod aliquod horum infini-
tum est, impossibile est, universum, etsi finitum sit, ant ease
aut fieri aliquod eorum unum : ut Ileraclitus dicit, omnia
quandoque ignem fieri. (II) Eadem ratio et de uno est,
quod faciunt praeter elemente physici. Omneenim ex con-
trario in contrarium, velut ex calido in frigidum transit.
Digitized by VjOOQIC
(loo?.;
MKTAPHYSICORUM LIB. X. CAP. XI
'|4) "Etl to aio6r)Tbv erwu.a 7tou, xal 6 outo^totcoi; SXo
xal popiou, oTov ttj?
pj?. "Hot* el u.ev buoEiSe'c, axt-
vtjtov EffTai
$
ael oterflijotTai. Touto Si clSuvaTOV tt
Yp
uBiXXov xatw
$
avco r) Sitououv ; olov ei (SJiXo? etr,
,
t irou oiuty)' xiv^ottai
^
jxEvti; 6
y^P
tdito auT?jc tou
euYYevou; cwuatoc am-tpog. KaSe'^Et o3v tbv SXov to-
itov ; xal *5?; i(? o3v
^
|xovi| xal i, xivrjan; f, itavra-
/ou u.svet; ou xiv^wtat otpo. *H itavraj^ou xtvijo-eTat;
dux apa otI)ti. (is) Ei
8'
avdftoiov to icv, avd-
10 u.otot xa\ ot to'itoi
,
xal TtpSitov u.iv ouj tv to 9b>u.a tou
iravTO? aXX'
?i
tw ifm-soSat, elTa
$ irenepao'u.e'va tout'
eVtat i[ ajcstp elSet. neitEpaau.svB u.ev o3v ou oTdvTf
eVrat yip t4 uiv anetpe Ta
8'
ou, el to itav airetpov,
olov Tctlp
^
u<5cop

ipOopa e to toioutov toI{ e'vovtioi;..
l Ei
0"
aittipa xal arcXa, xal ot Toirot airetpot xai lorai
enctpa Ta oroi^eta
1
ei Si tout' iSuvaTov xal ot Tditot ite-
nepae'u.s'voi, xal to itSv aviyxr, neicepd!v6at.
(14) *OXot
3"
a&jvxrov ^icetpov elvet ooiua xai tdnov tok o(j>u.a-
otv; ei itotv owu.a aio8rj?bv
^
pipo; ejret ^ xouspdrT)Ta.
30 *H yip *Vi to uioov ?1 avw otofliqo-ETai , dSuWcov Si t6
aiceipov y) itoEv rj to iiu.iau iiroTepovouv ireitovOevar 7t5
yip 8teXT;;'^ ir tou aicetpou eVrat tb uiv xatto to
0"
avco, ?| tvyjxtw xal peVov; (id) "Eti .Ttav erwu.a
aiuOritov fa wrcto, tdjrou 81 tXSi\ S;, dSuvatov
8'
ev tw
X dnetpcp o-io[iati taut' Etvai. "OXw?
8'
ei iouvatov to-
itov d(7teipov Etvai, xal owjjia iSuvatov

to yip ^v to'uw
itou, touto 8i sr.ixaivEt r| divu ?| xatto
^ tmv Xoitcmv
tt, touxwv
8'
ftcaotov wepa; ti. Tb
8'
aireipov oO tau-
tbv fa fMYeOet xal xtv^oei xal xpovbi w; jxi'b ti? tpuo-t?,
to aXXa tb iiattpov XtYetat xati tb itpotepov, oTov xivr,ot(
xata tb [*.e'ye8o<; y' oS xtvettai
ii aXXoiouTat
?j au$e-
ti, /_pdvo< 81 8ta t^v xt'vn)0-tv.
MeTaSaXXei 8i to (xEtafiaXXov tb [aev xata auu.6e-
Gr,xd, M?tb uouo-ixbv faSilJeiv, tb 81 tSi toutou ti [te-
as ta^aXXetv airXw? X^ttai pietaSaXXetv, oTov 3aa xata
(lE'pi)-
&Y
l^tat
Yap
to croiua, &xi 6 d^6aXp;d{.
()
"Eort
Se tt 8 xa6* a&TO itpturov xtvetTBt, xal tout' i<rx\ to
xa8' b6to xivr,tdv. "Effti oe [tt] xal eitt tou xtvouvtoi;
d^oauTto? xtvet yap Tb jxsv xaTa oujjt6E6i()xb? to Se xaTot
40 .ue'po; to Ss xaft* autd* eo-tt Se' tt tb xtvouv 7rpt5tov lott
Se tt tb xtvoupevov, ftt Iv <f> xpdvw xal i\ 06 xal el<
6*.
(>)
Ti
8'
etSi) xal ti Ttaoiii xal 6 tdico^, ti? 4 xtvouv-
Tat Ti xtvouu.eva , axtvT|Tot e'aTtv, oTov Ima-ti^ xal
8ep|WTr,<r ia-i S' ouy i[ 8ep[xdty,i; xivr,o-ti; aXX'
^ 9'puav
46 ffK. 'H Se (jtr| xati <jujx6e6jxb puTa6oX9i oux iv Sica-
atv Jocapyei, aXX' iv tot IvavTtotc xal (teta^u xal fa
avTiipaiiei. Toutou Si irf'ott< e'x t5j e'itaYo>Yi<- (4)
Me-
raSetXXit Si tb (Uta^aXXov
^ i5 uTtoxetjie'vou el; &7to-
xet'jxevov,
?| oux ij 6noxetu.lvou ei? uitoxetpevov, ?|
(*;
SO vutoxetpie'vou ei< oi^ uTcoxEi'jxevov,
?, oux # uicoxetptsvou
eij &noxi(jiEVov. At^to Se uicoxet'u.evov to xatatpaset
Sj)Xouu;evov.
(5) 'flat' otvaYxnj tpet< eTvat (iet6oXa?

[S3
MB.] 597
(12) Item, corpus sensibile alicubi est, idemque totius ac
partis locus, velut terrae : qnare si uniforme sit, aut Im-
mobile erit, aut semper feretur. Hoc vero impossibile est.
Quid enim deorsum potius, quam sursum aut usquam f velut
si gleba sit, quo hc niovebitur, aut ubi manebit? Locus
enim congenei corporis illius, infinitus est. Continebit igi-
tur totum locum? et quomodo? Qua> igitur mansio, motus-
que ejus? An ubiqoe manebit? Non morebitur ergo. An
ubiquc movebitur? Non ergo stabit.
(13) Quodsi univer-
snm dissimile sit, loca quoque dissimilia erunt. Ac primum
qtiidem noli unum universi corpus, nisi tactu : deinde aut
flnita erunt h*c
, aut inRoita specie. Finita qoidem , im-
possibile est
:
nam qusedamiiinnitaeruut, quondam minime.
si totum infinitum sit, velut ignis , aut aqua. Ac tale erit
corruptio contrariis. Quodsi infinita ac simplicia, loca
quoque infinita, atque erunt infinita elementa. Quod si est
impossibile, locaque finita sunt, totum etiam
necessario
finitum erit.
(14) Et omnino impossibile infinitum esse
corpus et locum corporibus : si omne quidem corpus sensi-
bile, aut gravitatem habet.aut levilatem. Aut enim ad
medium
,
ant sursum movebitur. Verum impossibile , in-
finitum aut totum, aut medium , altcrum utrum passum
esse. Quo enim modo divides? aut quo pavto infiniti hoc
quidem sursum fuerit, hoc vero deorsum, aut extremum
aut medium ? (! 5) Item, omne corpus sensibile est in loco
;
loci vero species sex : in corpore vero infinito hac esse non
possunt. Et simpliciter, si impossibile est locum infini-
tum esse, corpus quoque, impossibile est. Quod enim in
loco est, id alicubi est. Hoc vero aut sursum , aut deor-
sum, aut aliquid ceterorum significat, quorum unumquod-
que terminus quidam est. Infinitum vero non idem in
magnitudine, motu et tempore, tanquam una quaedam na-
ture
,
sed ipsum posterins secundum prius dicitur : velut
motus, secundum magnitudinem super quam fit motus, aut
augmentatio : tempus vero propter motum.
CAP. XI.
Permutatur vero, quod permutatur, hoc quidem secun-
dum accidens
,
veluti quum dicimus musicum ambulare :
illud vero, eo quod ejus quippiam mutetur, simpliciter di-
citur mutari
: ut qua; secundum partem dicuntur. Sanatur
namque corpus, quoniam oculus.
(2) Est prseterea aliquid,
quod per se primum movetur, et hoc est per se mobile. Est
item demovente quoque eodem modo. Movet namque quod-
dam per accidens, quoddam secundum partem, qnoddam per
se. Est rursus aliquid, quod primo movet : et est aliquid
quod movetur. Item tempus, in quo : ac prteterea, ex
quo: demum, ad quod.
(3) Species vero passionesque
,
ac locus, ad quae moventur mota, ea immotasunt; veluti
scientia, et calor. Est vero motus, non caliditas, sed ca-
lefactio. Mutatio autem non per accidens, haudquaquam
in omnibus est, sed in contrariis, ac mediis, atque etiam in
contradictione. Cujus rei fides in inductione est. (4) Mu-
tator autem
,
quod mutatur, aut ex subjecto in subjectum
,
aut ex nOn-subjecto in subjectum, aut ex subjecto in
non subjectum, aut ex non-subjecto in subjectum. Aio
autem subjectum
,
quod affirmatione explanatur.
(5)
Quare
Digitized by Google
598 [M7.]
TQN META TA ttTZlKA I, tp\
(
1 067, 1008.)
jj
Y&p
^ oX
6iroxti(xevou el? jxr) unoxeCpevov oux ?<jti
|Aexa6oXij
*
outs
y^P
evavxia ouxe eEvxCfaar(( eVitv, 8xt
o6x <xvTt6g<ri<:. 'H uiv o3v oux
J
uiroxetuivou el? uico-
xetpevov xax' dvx(po-tv yeWCc ioxtv, f) |*ev airXue
t SttXtj
,
f, 84 xtvb? xi?

^
8'
I; unoxiipevou el? uJ| uno-
xefuevov <p8opa,
^
(ilv aitXwi; otcXti, ^ 8e xtvbc x(c.
()
Et oi| xb [il| Sv XeYttat irXEovayw?, xat pvfcs to
xaxa oruvOsstv
?l
8ia(pe<riv IvSe^exat xtvetaOat, jx^rs xb
xaxa Suvaptv xb xfj> dtirXwc 4vxt ivxtxetpevov

xb
Y&p
10 (jl-J; Xeuxbv rj urj aYaObv %"? evSe^exat xive"<j8at xaxa
cruu.66r,xo'c (efr)
Y^p
& avOpwito? xb prij Xeuxdv), xb
8'
aitX(0( ja^i xo8c o&oafju*;
*
aSuvaxov
Yap
xb u/}| 3v xt-
vsicOat' et 8J xouxo, xat xi|v fivuiv x(vi)ffiv eTvaf
Y(Yvexai
yP
to
f^l
bv. Et
Y&P
xat oxt [xaXta-xa xaxa
16 cru(x6e6yixo;
y'T*"
"'
^'
fy
10'* aXT)8e? stireTv bxt
uitapy ei xb tx-J) 8v xaxi xou
YtY
vO(t^vou airXait. 'Ofxouoc
8e xat xb -r|peu,etv.
(7)
Taoxa x* Si| aup6a(vei ouo^e-
prj , xat et itSv xb xtvoopevov ev xdiwp , xb 8e u.1, 8v o6x
eVttv iv x6mj>

etnj
Y^p
av wou. Ou8l S^i ^
tpOopa xt-
30 vqaic' ivavxfov
Y&p
xiv^oei xtvT)at(rj ^pejxta, ipflopa 8e
Yeve'oei. (s) 'Eiret 81 itSva x(vt)(h? pcxaooX^ xt,
|jiexa6oXat 8e xpet( at eipijuivat , xouxuv
8'
at xaxi
Y^vetriv xat fOopav ou xivtjaeic, a&xat S' etatv at xax'
avtt^amv, dvdtYxi) xr,v i\ &iroxi[xevou etc uiroxctptvov
36 xivTjdiv eTvai (xdv^v. Ta
8'
6iroxe(|Mva rj evavxta
?j
piexa^u

xat
y^P
*l
xipT)fftt xefoOco ivavxtov, xat 5>j-
Xouxat xaxaipaaet, olov xb
Y
u
P
tvbv xat vct>8bv xat xb
iiiXav.
necesse est , tres mutationes esse. Ilia enim
,
quae ex non-
subjecto id aon-subjecliiiD non est mutatio : flee enim con-
Iraria , neque contradictio est
,
quia neque oppositio. Mu-
tatio igitur ex nonsubjecto in subjectum secundum contra-
dictionem, generatio est : quae quidem simpliciter, simplex
;
quae vero cujusdam, quxdam : at quae desubjecto in noa-
subjectum, corruptio : quae simpliciter, simplex; quae cu-
jusdam
,
quaedam.
(6) Si itaque non-ens multifariam dici-
fair, et nee quod secundum compositionem aut divisionem
dicitur, moveri contingit, nee item quod secundum poten-
Uam
,
quod oppositum est ei quidem
,
quod simpliciter est
:
(non album enim aut non bonum, contingit nihilo minus
secundum accidens moveri : esse namque homo potest
,
non album) : quod vero simpliciter non hoc, id neqoaquam.
Nam impossible est, non-ens moveri. Si igitur hoc, et gene-
rationem motum esse : fit enim non-ens. Nam si vel maxime
secundum accidens fit, attamen verum est dicere de eo
quod simpliciter fit
,
quod est non-ens. Eodem modo igitur
et quiescere.
(7) Haec itaque omnia accidunt absurda, si
quicquid movetur, in loco est; non-ens vero in loco non
est -. esset enim usquam. Nee corruptio igitur motus. Si-
quidem niotui motus aut quies contrarium est : corruptio
vero generation! est contraria. (8) At quum omnis motus,
mutatio quaedam sit, mutationes vero tres, quae dictae sunt,
harum vero, quae secundum generationem et corruplionem,
minime sint motus
,
( sunt autem iliac secundum contradi-
ctionem,) necesse est ex subjecto in subjectum miitationem
solam , motum esse. Subjecta vero aut contraria , aut me-
dia : nam privatio contrarium esse ponatnr, quandoquidem
et aifirmatione declarator, velut nudum, caecum et ni-
grum.
CAP. XII.
Et ouv at xaxriYopiat Stvfprjvxat oiofa, irotoT)xi,
30 xdir<j) , x5 icoietv
^ icao^etv, x^ irpo'; xt , x^ noaw
,
avaYxri xpet? elvai xtv^rnt?, itotou, itoooti, xditou
-
xax' oiarfav
8'
ou Sta xb \irfih elvat ouerfa Ivavxiov, ou8e
xou irpd xf taxi
Y^p
Oaxe'pou (xyjOev (Mxa6aXXovxo(
(tJ) aXijdeueoOat Oatepov y.rfilv u.exa6aXXov, Scxe xaxa
W ffU[xSe6r)xb<; ^ xt'v7iai; auxuv. (3) OuSs iroiouvxoc xat
itaa^ovTo?
, ^
xiyouvto? xat xivoujxt'vou , Sti oux laxi xt*
veered)? xivrjaig ouSe Yev^vew^ ylvtaxs, oi8' 6^.0); u.exa-
6oX9j( (isxaSoXij. Ai/>;
y^P
2v8e^exai xiv^ffeco; eivat
xivT,oiv, ?| b>; uiroxeifxevou, olov 6 av8pb)Troc xivetxai Sn
o ex Xeuxou etc pie'Xav (xexaSaXXei, ware oSxco xat ^ xc-
vjjffn
?l
8epu.ai'vexai
ri
J/u/sxai
$
xowov dXXaxxtt
^ au-
Sexat. Touxo Se ^Suvaxov
*
ou ykp xuv &iroxetu^vb>v xt
i\ [Uxa^oXTJ. *H xw exepdv xt &iroxe{,uevov ex (xtxaSoX^
u-exaCaXXetv eU ofXXo e(So(, oTov avOptoitov ex vo'trou et(
t &Yietav. 'AXX' ouSe xouxo Suvatbv tcX^v xaxa ?uu,6s-
DTjxd?. nana
Yap
xivrian 1% XXou el; dfXXo irt\ (xe-
xaSoXi^, xat yevecti? xat <p6opl d>aauxu(* itXJ|v at uiv
ei; dvxtxe(|Mva d)St ^ <5>8t 06 xtv^vttc.
s
Au.a ouv [
-
xaSaXXet I? bfidtti etc vo'trov, xat i\ a&xri( xauxr)( x9jc
to u-exaooXiit tit, XXi)v.
(3) AijXov S^ 8x1 av vomjari,
u.exa6e6Xi)xb( eVrat etc iitotavouv (ivS^exat
Yap
^pe-
(Mtv) xat Ixt et; (ij| xj)v xuj^ouaav act xttxetvr, eTx xtvof
Si igitur praedicamenta , substantia, qualitate, loco, fa-
cere, pati, ad aliquid, et quantitate dividuntur, tres esse
motus necesse est, quails, quanti , et loci : secundum vero
substantiam minime, propterea quod substantiae nihil con-
trarium est, nee ejus quod ad aliquid. Fit enim altera non
mutato, non verificetur alteram nullalenus mutatum : quare
secundum accidens, horum motus erit.
(2) Nee praeterea
agentis aut patientis, neque omnino moti ac moventis : quum
non sit motionis motus, nee generationis generatio, nee de-
nique mutationis mutatio. Bifariam enim contingit motionis
motum esse. Nam aut tanquam subject! : ut homo move-
tur, quia ex albo in nigrum mutatur. Quare sic etiam mo-
tus aut calefit , aut frigefit, aut loco transfertur, aut crescit.
Id rero impossibile est
,
quum motus non sit aliquod subje-
ctorum. Aut eo, quod aliud quoddam subjectum, ex mu-
tations in aliam speciem mutetur : ut homo ex morbo in sa-
nitatem. At nee hoc possibile, praeterquam per accidens.
Omnis namque motus in aliud ex alio mutatio est : et ge-
neratio item ac corruptio eodem modo : verumtamen quae
ex oppositis sic, aut sic, non sunt motus : alioqui simul
ex sanitate in morbum mutatur, atque ex ea ipsa mutalione
in aliam. (3) Constat itaque, quod, qunm aegrotaverit, in
quamvis mutatus erit ( continget enim quiescere
)
; ac pra>
I ter ea non semper in quamcunque : et ilia quoque ex aliquo
Digitized by VjOOQIC
(1068,1069.)
et<; ti aXXo eWi, waO* t\ avtuttijxtvr) earat uy(bv<ti<;

aXXa tw ffuu.6e6r,xe'vai, oTov
H
avapuio-eu el? Mfirp
fiETaCaXXei , 8ti <j>
&itap^ei ixetvo fUTaSaXXet oxi uiv
(U
eTCt(rnjy.T,v 6xi Si et< uyUtav. (4)
*Ext el? awetpov
6 (JaSieVcai, el eVtat u-eTafioXifc u.eTa6oX*| xal Yeve'ceu;
Yvt<ii. 'AvotYxi) 8r) xal tr,v itporepav, el ij ie-ripa

oTov ei *, airXrj y""'* tyfrfviw
ow

* *
Y
,
Tf
v("
vov
arcXuk y(-p"to

"<XTe '',cw
^
v
Y
,
Y
y(
>l
UV0V 4irXG, dXXa
ti viYvdujvov
yiY
v<
>K
Levov

E*
^
xa%i T0"T'
^Tf
vtT^
10 wort, wax' oux v^v irw tort
yY
v
I
jiev<>v -
(
6
)
'Etel Si
x5v aneipwv oux fart ti itpwTOv, oux eVrai to irpSSrov,
fioV ouSs to fydfuvov.
Ouxe
Y'Y
vt<1"1 ^v "Tt xl
*
vtiaOai olovxe ouxe u.exa6aXXeiv ouOe'v. (e) "Eti xou
aixou xlvrpii i
t
evavxfa xai fye[)o-t?, xal
y*
vw

xot*
16 <p6opd. "Qare to
YiY
v<
>r
uv0V *av
T
f
'
V7
l
Tal
Y'T
v<
>(
ievov
i
tots 6e(peTai
ouxe
y*P
euflut
Y
,
Y
v<
>f
avov "' 2"pov
"
tTvot
y^P
Set xb tpOetpo^uvov. (7)
"Eti fit! 8Xr|V ujreT-
vat x<3
YiY^f"
1
"?
xot
^
r
UT3t''a^0VT,
Tfe
ouv
'
5Tat
>
florcep to dXXouoxbv a5u.a $1 "Jiuv^ , oCxto t( to
y^Y"
40 jjisvov xivr.fft;
$
ilttan ;
x\ ert t( tU 8 xivouvTat ; Sei
Yp
eTvai t^jv TotiSe ex TOuSe tic toSe x(vt|o-iv pd) xivr)-
ffiv. Ilw? o3v; ou
Yp
ert (ia6n)ffu t9J{ |xa6^oe<<K,
wot' ouSi Yeveo-t?
y
6^'" ?-
(
8
)
'Eirel
8*
out' oiat'a?
oure tou 7tpd{ ti oure tou itoietv xal irdV^etv, XefoeTat
Jo xbt4 to 7totbv xal Troffbv xal Tonov xtvijctv eivar toutiov
Yp
IxdffTw ^vavtt'wfftg IffTtv. Aiyia Se xb notbv ou to iv
rii ousi'a ( xa\
Y*p
xal ^'Sia^opi itoidv ) iWk to Tra-
OrjTixdv, xaft* 8 XeYeTBi itao^eiv | aicaOJ? eTvai.
()
Tb
SJ txiv]TOV t^ t 8Xb; iStjvaTOv xtvr)6ijvai xal -rb (id-
3o Xt; iv ypo'vw itoXXto rj BpoSe'oK apyo'pievov, xal xb ite-
ouxbi; |xev xtveioOai xai Suvaptevov,
fij)
xtvoupievov Si
^te ite^uxe xal o5 xal fit

8 xbXG ^peueTv tSv axivii'-
tjov pidvov

IvavTfov
Yap
^pepi(a xtvr,sst, &<m o~te'piion
5v etrj tou SexTixou.
3
10. "Apia xaTaxo'itov Sua v v\ to'tcio itptoToi, xal
yoiplc 80a iv aXXw. "AiiTeoflat Si 5v t4 axpa iu.a.
Meta5u
8'
el( 8 it^uxe irporepov dqpixvetoOai to pieta-
SaXXov ?, ei 8 ^atov jxeTaCaXXet xaT& '^ufftv [to]
euvsyS? pieTa6aXXov. 'EvavTtov xaTi toitov to xbt' eo-
6etav ane'j^ov 7rXeto-Tov. (11) 'E^? Si o5 pLeTa t^v ap-
^v 8vto, 8et \
etStt ?1 aXX(u< itcoj d:popio8e'vTO<,
(tr^iv pieTatu iort twv it Tauxw Ye'vei xal o5 lyt\r\i
iuTiv, oTov Ypapipial Ypajxp.^? 1
(iovoiSec piovoiSo; ?, ot-
xta; olx(a. "AXXo
8'
ouSiv xwXuei (xeTa^u eTvat* to
45
Yap U1
tivb itpeR? xal Guxepdv ti- ou
Yap
to v i5?j
tSv 8uo, ouS* r) vouptrivfa trj? Seutt'pac. 'E^d[vo
Si 8 av 51 8v iiroiTat.
()
'Eire: Si TtSaa puTaSoXtj
iv toT? dvTixetpit'vot?, tbutb Sk ti t' ivavTta xal aW-
(paot?, dvTitpaufcx;
8'
ouOiv dva jxeaov, 85)Xoy 6; iv Tot?
60 ivavxJoi; xb pieTa^u.
(13)
Tb Si ouvexi? 8wtp ly&pi-
vdv ti ?| a;tTd|xevov. AeYo Si o-uve^i 8tov tbuto
y'-
vt)xbi xal v xb ixorrepou ite'pa? of? JitrovTai xal ouve-
jrovTai, &o-re oijXov 8tt to ouve/it iv toutoi? l\ <ov ti
xt ivttpuxe
y^*
011 X0lT"
'"l
v "',a'|' ,v
' ('*)
Kal 8ti
METAPHYSICORUM LIB. X. CAP. XII. [437*3] 599
in aliud quiddam erit. Quare opposite erit convalescentia.
Verum ex accident! , ut ex reminiscentia in oblivionem mu-
tatur, quia id, cui inest, quandoque in scientiam, quando-
que in sanitalem mutatur. (4) In infinitum practerea pro-
cedet, si mutationis mutatio, et generationis generatio fuerit.
Necesse igitur el priorera fore , si posterior fuerit : ut si sim-
plex aliquando fiebat generatio , illud quoque
,
quod fiebat,
simpliciter fiebat : quare nondum erat quod simpliciter fie-
bat, sed quod fit aliquid quod jam fiebat. Si igitur hoc
etiam aliquando fiebat, ergo nondum erat, quod tunc fiebat.
(5)
Quum vero in infinitis non sit aliquid primum , non erit
primum : quamobrem neque consequens erit. Nee fieri igitur
nee moveri , nee mutari quicquara
,
possibile est. (6) Ejus-
dem praeterea erit motus contrarius , atque quies
,
genera-
tioque et comiptio. Quare quod fit
,
quum factum fuerit
quod fit, tunc corrumpitur. Nee enim statim
,
quum fiat,
nee post. Nam esse opus est
,
quod corrumpitur.
(7) Item
necesse est materiam subesse ei quod fit et mutatur. Quss-
nam igitur erit, sicut alterabile corpus, ant anima, ita quid-
nam quod fit , motus , aut generatio? et praeterea quid illud
in quod moventur. Nam opus est aliquid bujus ex boc in
hoc, quod motus non est, esse motum. Quonam igitur
niodo? non enim erit doctrina doctrinae
,
quare neque ge-
neratio generationis.
(8)
Qnum vero neque substantia; nee
ad aliquid , neque faciendi , ac patiendi , superest secundum
quale, et quantum, et ubi, motum dumtaxat esse : quan-
doquidem in horum singulis contrarietas est. Quale autem
dico, non quod in substantia (siquidem etiam differentia,
quale est
)
, verum passivum quale
,
quo dicitur res aut pati
aut impassibilis esse.
(9)
Immobile autem est, et quod
omnino impossibile est moveri , et quod in multo tempore
vix movetur, aut quod tarde incipit : et quod natum quidem
est moveri , non possit autem
,
qnando natum est , et ubi , et
quomodo : quod sane inter immobilia solum voco quie-
scere : contraria enim quies motui. Quare privatio erit
susceptivi.
10. Simul secundum locum esse dicuntur, quae in uno
loco primosunt; et separata, quae in diverse. Tangi autem,
quorum extrema sunt simul. Medium , in quod natum est
prius venire
,
quod mutatur, quam ad quod ultimum mu-
tatur, secundum naturam continue mutatum. Contrarium
secundum locum
,
quod secundum rectam lineam pluri-
mum distat (1 1)
Consequens est, cujus priacipium se-
quenlis , aut situ , aut specie , aut alio quodam modo deli-
niti, nihil est medium eorum quae in eodem genere sunt,
el cujus consequens est : velut linea lineae, aut unitas uni-
tatis, aut domus ipsius domus: aliud vero medium esse,
nihil probibet. Consequens namque, alicujus consequens,
ac quoddam posterius est. Non enim unum consequens
duorum; neque novilunium, consequens secundae. Atti-
gu11111 vero
,
quod consequens tangit. (12) Ceterum quum
omnis mutatio in oppositis sit , haec vero contraria , ac con-
tradictio , contradictionis vero nihil medium sit : constat
quod medium in contrariis est. (13) Continuum vero,
quod attiguum , aut tangens est. Dico autem continuum,
quum idem fiunt atque onus utriusque termini, quibus
tangunt et se continuant. Quare patet in his esse conti-
nuum, ex quibus unum quiddam natum est secundum
contactum fieri. (14) Et quod consequens primum sit,
Digitized by Google
600 [aw

mi.] TON META TA *rZIKA 1A, a,

p. [lOSO.j
ItptOTOV xb iipe^T);, 85jXoV TO
Y&p
U?t ofy
SltTSTat
,
touto o*
if
e|vj<
*
xet\ el ouveye; , aVcexat, ei
8'
a
,
7rxe-
tat, outtco cuvej^e;. 'Ev oT; 81 u.ji inttv a;pri, oux eVrt
ervpKyuat; ev toutoi;. 'QoV oux Ioti artYpJ) povaSt
6 toutov

xai; (*iv yip oixap^et to anxeaOat , rot;
8'
ou
,
aXXi to itpe^?);
-
xal xtov pvlv (xcTa^u Tt, xwv
8"
ou.
constat. Consequens namque non tangit : lioc vero conse-
quens est; el si continuum est, tangit. Quodsi tangit,
nonduin continuum est. In quibus vero non est tactus , in
his non est cohaerentia. Quare non est punctum idem uni-
tati. Nam illorum est tactio , harum vero minime, sed con-
seqnenter : et illorum quidem est aliquid intermedium,
liarum vero miniine.
LIBER XI.
CAP. 1.
tlept ttji; ouffta; vj Oitopi'a
'
xwv
y&p
ouatwv at ipyai
xal T& afcta ^TOuvTat. Kat yip ei ax 5Xov Tt to ttSv,
y) ouai'a icpoixov [lipo;
*
xat el xw e^e!;?); , xav oSxto
10 icptoxov r| ouata, eTxa to itoiov, eTxa xb icoao'v. *Au.a
8'
ouo' bvxa w; elitetv SitXSj xauxa , ofov notdxTixe;
xal xivtictsn;, ?| xal xb ou Xeuxbv xal xb oux eu6u* Xe-
You.ev youv etvat xal xauxa, olov forty ou Xeuxo'v.
(a) 'Ext ouSiv xwv aXXwv vopiardv. Maprupouat Si
16 xal ot dpy^atot t'pytj)' Ti;
y^P
ouota; e^xouv apyl; xal
axor/eTa xal atxta. 01 u.lv ouv vuv xot xaOo'Xou ouata;
fxaXXov Ttdeafftv

x&
Y&p f
v,
l
xaOo'Xou , & aaonv dpvi;
xat ouat'a; etvat (xSXXov Stot xb Xoyixio; CrjxeTv

ot 51
icaXat xa xa8* exacrxov, otov icup xal
-fiv,
dXX' ou tb
*0 xoivbv j5|w,
(3)
Ouo-tat 81 xpet;, u.t'a (tlv alaOi)-
xr;
, $;
vj uiv dfSto;
^
5s <p8apxii
,
^v itdvxe; 6u.oXoyou-
civ, olov t! puTa xal t4 toa, f,
5'
dtSto;, r|; avayxri
xa o"roij(eia Xa6etv, etxe Iv etxeitoXXa- dXXr) 81 dxtvTj-
to;, xal xauxr)v xtvl; etvat fact wpto~rr,v, ot piev el;
St Suo Statpouvxe;, ot SI et; pttav tpuatv xtSevxe; xa etSi)
xal xa (ia9Y|u;aTtxa , ot 81 xa (xa6r,fiaxtxa ptdvov xou-
Ttav. 'Exetvat uiv Sj| (pumx^;
(
(xexa xtviiiEto?
Yap ),
afixi) S' lxpa(, el (XTjSeula auxot; dp^ xoivt^.
Speculalio nobis desubstantiaest, siquidem substantiarum-
principia et causa; quaeruntur. Elenint sire ut totum ali-
quid unirersum est, substantia, prima pars est : sire pro serie
categoriarum, hoc quoque modo priinum est substantia,
deinde quale, postea quantum. At siraul (ut ita dicam
)
neccntia sunt ista simpliciter, yerum qualitates, et motus
:
si non, sunt etiam non album, et non rectum. Dicimus
namque haoc quoque esse, veluli, est non album.
(2) Pra-
terea
, ceterorum nullum separabile est. At lioc idem re
ipsa testantur antiquiores : quippe qui principia, elemenla,
et causas substantia; quserebant. Recentiores vero uni-
verealia magis ponunt esse substantias. Genera namque
universalia sunt
,
qua; asserunt magis principia atque sub-
stantias esse, propterea quod logjce quacrnnt : antiquiores
vero
, singularia ( ut ignem et terrain
)
, non autem corpus
commune. [II.]
(3) Verum substantia; tres sunt : una qui-
dem sensibilis
,
quam omnes oncedunt
,
partim cormpti-
bilis, veluti plantai, et animalia
;
partim sempiterna , cujus.
elementa, sive unum, sive multa sint, accipere necessc est
:
alia immobilis, quam aliqui separabilem aiuut esse; quidam
in duo dividenles, quidam in unam ponentes naturam, tain
species, quam mathematica; quidam ex bis mathematics
solum. Ilia; itaque philosophise naturalis ; cum mohi nam-
que sunt
:
ista autem alterius est , si nullum eis commune
principium est.
CAP. II.
'H
8'
alo-8Y)T)l ou<n'a u.eTa6Xr)xi]. E! S' it (ieTaSoX^
SO ix tSv avTtxetpte'va>v
^
twv jxeTa^u, dvxtxetue'voav 81 u.i|
iNtvxtov
(
ou Xeuxbv
Yap *| <ptov^ ) iiXX' ex xou ivavxtou,
ivavxT) 6iietvai xt xb (jiexa6aXXov el? xJ|v ivavTtWtv

ou
Yap
Tot evavxta [xexafiaXXet.
(2)
"Ext xb u.lv 6tco-
(xevet, xb
8'
ivavxtov oujr u7rou.evet* lirxtv apa xt xpt'xov
3 itapi xa ivavxt'a,
% CXi). Et 8ij at ptexa6oXal xe'xxa-
pe?, v\ xaxl xb xt
$ xaxa xb rcotbv
^ iroobv i\ itou, xal
Yeveo-t? u.lv
^
anX?) xal ipOopi
^ xaxi xdSt, au^ott SI
xal ipOtfft?
jj xaxi xb itoiro'v , dXXotWt; 81 j) xot4 to
icaOo?, tpopi 81
f|
xaxi xdwov, et; ivavxtwaet; av efev
40 xac xa6' ?xao~xov at u.exaoXat. "A vaYxr, 8^ ptexafidX-
Xetv x^v 6Xn)v 8uvau.^vr,v api^o).
(3)
'Eicet 8k Stxtbv
to ii, ptexaSaXXet ixSEv ix xou Suvapiet ovtoc et; to evep-
ftla ov, olov ix Xeuxou Suvd,uet el; to IvepYela Xeuxdv
ouot'to; SI xal in' au^a-eto; xat ipOtasto;

wuxe ou \>.i-
46 vtiv xaxi aupt6e6iixb; ivos'jfexat fi'ptafai ix pt^ Jvxo;,
AXX4 xal
ii bVroc
fty/nni itdvxa , Suvdpet ptc'vxot 6v-
Sensibilis vero substantia, mutabilis est. Si itaque ex op-
positis, aut mediis mutatio sit, oppositis vero non omnibus.
( album enim non ex voce
),
verum ex contrario, necesse est
aliquid subesse
,
quod in contrarietatem mutetur : non enim.
contraria transmutantur.
(2) Praeterea hoc quidem per-
manet, contrarium vero non permanet. Est igilur aliquid
tertium prseter contraria, ipsa materia. Si itaque trans-
mutationes sunt quattuor, aut secundum ipsum quid , aut
secundum quale
, aut quantum , aut ubi ; ac generatio sim-
plex et corruptio, quae secundum hoc quid fit, augmenta-
tio et diminutio
,
quae secundum quantum , alteratio
,
quae
secundum passionem, latio vero, quae secundum locum :
profecto in contrarietates in unoquoque mutaliones sunt.
Necesse est igitur mutari materiam
,
quae ambo possit
(3)
Quum autem duplex sit ens, omne mutatur ex potentia
ente in actu ens, ut ex potentia albo , in actu album. Eo-
dem autem modo et dc augmentation, et diminutione.
Quare non solum per accidens ex non-ente fieri contingit
,
sed etiam ex ente omnia Hunt , verum potentia quidem.
Digitized by Google
(lOoO,I070.)
METAPHYSICORUM LIB. XI. CAP. 111. [1MI.] CO I
to; , ex |*Jl
oVco 81 IvepYtia. Kal tout' la?\ to 'Ava-
\tty6po\> Iv
(
(JeXriov
yP
*i &I*
" itaVta) xal 'EtiTteSo-
xXeouc tJ>
u-tYr
1" *Bl 'AvafcuxavSpou

xal in Ai)(AoxpiTO
<pr)<riv, ?jv 6(ioti itbvtb
,
8uvau:ei , ivcpycfat
8'
ou
flare
tyj< CXrn av eTev *|u.u.evot.
()
IIbvtb
5'
u"Xi|v
fyet
^aa
jmaSaXXet, aXX' fte'pav xal twv aiSuov 8aa fii|
yv-
vy|t4 xivi)T* 81 <pop$ ,
aXX' ou
Y
evvr
i
T,
1
v
>
BAAa *^*v
itoT. (5)
'Airop^aeu
8'
av tk ex irowu (X-Jj 8vto? f|
fi-
vtffi? tpiy3<
Y
a
P
T0
r
1
^
^v
* ^1 ^1
T
' **" Suvctfut,
10 aXX" 8pbv; ou too tuxovtoc, aXX' frepov 5 iTe'poo.
Ou8'
Ixotvbv 8ti 6u.ou icovtb
XP^!*
BTB * $t<pepet
Y
B
P
*?
6Xr,, W 8iot t{ aireipa 4^*
***'
"X
^v
>
Y
a
P
vou? eT<;, war' et xal *, 6X) uia, ixtivo t*Yo evepYeta
oli *| CXtj ^v Suva|t. (e) Tpt'a S^| t4 afria xal TpeT?
16 at dpyaf, Suo uiv
^
foavrtWic,
$
to uiv Xoyo? xal
tlSo? TO 81 OTepTlSt?, TO 81 TplTOV $| CXj).
ente , actu vero ex non-ente. Et hoc est Anaxagorae unum
(melius namque hoc qnam Cuncta simul
)
, et mistura Em-
pedoclisac Anaximandri : et, ut Democritus ait, simul
omnia erant potentia quldem , actu vero minime : quare
-
materiam tetigerunt.
(4)
Cuncta vero quaecumque mutan-
tur, materiam habent, sed diversam : atque ipsorum sempi-
ternorum quaecumque non sunt generahilia, sed latione mo-
bilia ; attamen non generabilem, sed unde
,
quo. (5) Dubi-
tare vero quispiam possit , ex quo non-ente generatio fiat
:
tripliciter enim non-ens dicilur. Si igitur quippiam est
potentia, tamen non ex quocunique generatur, sed alteram
ex altero. Nee id siifticit, quod simul omnes res erant
,
quia dilTerant materia. Cur enim infinita facta (uissent, et
non unum f quum quidem intellectus unus sit : quare si ma-
teria una , illud actu fuisset factum, quod potentia erat ipsa
materia. (<)
Tres itaque causae, et tria principia ; duo qui-
dem ipsacontrarietas, cujns boc quidem ratio et species,
hoc vero privatio ; tertium vero materia.
CAP. III.
Mstb TauTa 8ri 06 YtyveTat outs fj 8Xi) oure to ei-
So, Xe'Yco 81 t4 eo^aTa. IlSv yap u.tTa6aXXet tI xal
Oltd TtVO? Xal tl Tl. 'Y?' oS U.EV, TOU ItpMTOU xtvouv-
3u to<

8 8s ,
*i
uXrj

tl? 8 St , tb elSo?. Et irteipov o3v
eToiv, el (i^i
U.OVOV b
x
B**
Y'T
veTOtl
o^poTY"^
04
'
aAAB
xal to <TTpOYYuXov ^ 6 ^aXx<J- avaYxj) Si\ anjvat.
(2)
MstI TBura fti xaoT| ix o-uvtovuu,ou ylfufzai
06-
dia t4
Y^p
? ouo-(at xal TlXXa. *H
Y^p ^X*!)
M
?i
tuiffet fi^fit-zai rj tux?)
^i
t
?
auTOu,aTtp. 'H ptlv ouv
Tt/vi)
apx^i
h a7.Xiij, ^| 81 ipuo-t?
apx^i
iv auTS* av6pa>-
wo;
y&P
ivdpwitov ysvvS

at 81 Xoiical ahi'ai OTtpijoei?
toutiov.
(3)
Ouotat 81 Tpti<
, f|
+ilv (JXt) to'Ss Tt o3oa
tw ipa(vev6at (8o-a
yP
&*tiv a^rj xal u.j| ou(i?ut,
3u uXt) xal uicoxe(u.tvov
)
, *| 81 <puoi xal toos ti, tt? ^v,
xal
ffo
Tie

Iti Tp(-ri *) Ix. touto>v i| xa6' txaoTa, ctov
2<axpaTin ?| KaXX(a. (4)
'Eitl (xlv o3v tivwv to toSs
ti oux lori itapi t{)v uv6'tt]v ouoi'av, olov olxta? to
eTSo?, el u.J) *| xi/yn
068* foTi Ye'veun; xal ipOopa tou-
36 twv, <5XX' aXXov Tpdnov etffi xal oux eifflv olxta Te
fj aveu uXtjc xal
&Y^
ia X(
"
w3v T

xa,CB T
X
V
1
V ' a
^'
etitep, iiti tSv fuoet.
Alb 8^1 ou xax&i? 6 nXarcov Icp7)
6^ct et5rj lorlv Sitooaiyuset, etitep IffTiv etStj aXXa tou.
to)v
Wxe'
xivouvtb aTTta & wpoYeYS'
Yoc
4u.a. "Ots
yP
&Yia(vei 8 iveponro?, tow xal
^ &y iv

**
'X
,
ir
tot xi
i
,:
X
B
**V
<Kpfp ^u.a
xal
^
x^
?aipa. El 81 xal Sarepov ti Oitouivei,
46 oxertrtov lit' evt'tov Y^pouOlv
xwXutt, otov l^
ifux^i
tosoutov, u,T) icatua <SXX' 8 vouc
itSffav
Yip
aSuvatov
t<roic. (e) 4avepbv S^i
8ti ouelv 8et 81a y
TauY tTvat
to ISe'ac- ofv6poito
yP
iv8po>itov yvv?, 8 xa6' exa-
otov tov Ttva. 'Otiotav; 81 xal enl t5v TtxvSv
*i
yP
60 laTpix^i Texvr, 8 Xoyoc t^ &Yie(a<
laxlv.
:i eKri eorlv 6itooaiyu<iet, eutep e<mv eiori baab tou-
ov, olov nup , ap5, xeipaXii. "AitavTa
Y^p
5Xr) l<nl,
l xrfi
u.bXit' ouiria? Jj TeXeuTa(a.
(5)
Ta (xlv o3v
ivouvtb aTTta d) TtpOYeYevr,u.iva
<vra, t4
8'
wc. 8 Xo-
Post haec ostendendum est, quod neque materia fit, neque
forma : dico autem, extrema. Omne enim, quod transmu-
tatur, aliquid est , et ab aliquo in aliquod transmutatur.
Ab aliquo quidem
,
primo movente : quod vero , materia :
in quod autem , formam. In infinitum itaque procedet , si
non solum aes rotundum fiat, verum ipsnm rolunduin , aut
ass : quare necesse est stare. (2) Deinde dicendum quod
quaelibet substantia ab univoco fit. Substantias enim sunt,
quae sunt naturi, atque alia : aut enim arte, aut natura, aut
fortuna, aut casu fiunt : sed ars quidem, principium in alio;
natura vero, principium in ipso. Homo namque hominem
generat. Ceterae causae privationes horum sunt. (3) Sub-
stantiae vero , Ires : una , materia
,
quae hoc quid est se-
cundum apparentiam
(
quaecumque enim tactu, non coadhae-
rentia sunt, materia et subjeclum sunt
)
; altera vero, natura
et hoc quid, et quidam habitus ad quern. Tertia item, quae
ex his
,
quae singularis est : ut Socrates , aut Callias. (4) In
aliquibus igitur hoc quid non est praeter compositam sub-
stantiam (ut domns forma , nisi ab ipsa arte) ; nee est gene-
ratio aut corruptio eorum , verum alio modo sunt, et non
sunt, turn domus, quae absque materia, turn sanitas, et
omne quod secundum artem est : sed si quidem sunt, in
iis sunt quae natura fiunt. Propter quod non male Plato
dixit quod species sive ideas eorum sunt, quae natura sunt
:
si quidem species sunt diversae ab his, qualia ignis, caro,
caput. Cuncta namque materia sunt , et maxime ejus sub-
stantia;
,
quae est ultima. (&) Causae itaque moventes , tan-
quam antea ortae exsistunt : quae vero nt ratio, simul sunt.
Quum enim sanus est homo, tunc etiam sanitas est : ei fortna
aeneae sphaerae simul est atque aenea sphacra. Si autem ali-
quid etiam poeterius permaneat, considerandum est. In
quibusdam enim , nihil prohibet : veluti si anima tale sit
non omnia, sed intellectus : omnem namque fortassis im-
possibile est. (6)
Manifestum itaque est quod praeter haec
certe non oportet ideas esse. Homo namque hominem ge-
nerat, singularis aliquem. Similiter etiam in artibus. Me-
dendi enim ars, ratio sanitatis est.
Digitized by Google
C02
t
iiiM4-]
TON META TA <HY2IKA IA, 8. (1070.)
CAP. IV.
Ta
8'
attia xal at ap^al aXXa otXXow EOTIV 6S;, t<rxi
S'
6>i ,
av xaOdXou Xe'yj th xal xt' dvaXoYi'av, Tau-
t& wavxtov. 'Aicop^ffEiE
y4p
av th Ttorepov erepat $
at
aixai if'/jx\ xal orot/eta Ttov ouotuv xal xtov irpd? xt,
6 xal xa6' ixaffxriv S^ Ttov xarr\fOpiS>v 6u.o(ox. 'AXX' aro-
itov ei xaOri iravrojv

lx twv auTo>v
Y&p
jk**1 t& 7rpd?
ti xal ^
ouerfa.
(*) T( o3v tout* eVrat ; icapa yap ttjv
ouiriav xal xSXXa rot xaxr)YOpoufieva ouOev io-xt xotvdv.
IIpoTepov 8s to croiyeTov T| 3v larl rot)reiov

aXXa
10 |ayjv ou8' r; ouota Ttoi^etov t5v itpd? it, ouSe touxow
ouOsv tjj? ousta;.
(3)
*Ext itw IvSeysxat itavxwv eT-
vai xauxa oyorfiict ; ou6iv yap oTdvx' Etvat twv otoi-
y
eiwv tu> ex t5v orot^eitov ouyxeiixevw to aoxd , olov
X(p BA xb B 3| A. OSSs 8vj XWV VOT|TWV ctoi^siov
15 lo-xtv, oTov to ev ?| to 6v

faroipxei
Y&p
Tau8* IxaVrw
xal twv o-uv8exwv. OuSiv ip' iVcat auxwv out' ouofa
ouxe Jtpd? ti

aXX* avaYxatov. Oux eVtw apa itavxwv
xauxa mot/iia. (i) *H waitEp XeYojasv, eVri fiiv w,
esxt
8'
>c
otS , oTov law? xwv alaftrjxwv awu.axwv w;
jo uiv e78o< to 8ep(ibv xal aXXov Tpdicov xb <}>uxpbv ^
ffT^"
pr,oi;, 8X) 8e to Suvau.it xauxa ltpwrov xa6* aOxd, ou~
aiat Se xauxa xs xal Ta ex touxwv wv ap^al xauxa
,
?, eT ti ex Oeppou xal ty>%pov
Yfy
veTOtl ^v
>
^ov
^P?
?i
6<ttouv
*
Ixepov yip ivafx-q exe(vwv elvat xb Ytvdfu-
15 vov.
(5)
Toutuv piEV ouv xauxa uxoi^eta xal ap/ai
,
aXXuv
8'
aXXa
,
icavxuv 8e o8xb> (liv eiiceTv oux eVciv,
tSj avoiXoYOv 8e, Sairsp e( ti; tiitoi 8*xi ap^at slot xpetc,
xb ei&x xal f| ffxe'pr,<jic xal ^
SXr,. 'AXX' ixaaxov xou-
xwv ETEpov irepl fxaarov y"o? Io-tiv, oTov Iv ^po>u;aTi
30
Xeuxov, fjieXav, Inupaveta, <pok, axdto;, jijp* x 8s
toutu)v f,(pa xal vuj.
()
'Eirel 8i ou
(
u.dvov Ta evu-
icapj^ovTa atxta, dXXi xal xwv &cxb; oTov xb xtvouv, Srj-
Xov 8ti E'xepov
ip/fi
xal axoiyetov, attia
8'
d!u.^<i)

xal
Ei{ xauxa Statpetxat
^
^PX
1
^
*
T0
8'
>? xtvouv rj toxav
35 ip/il ti? xal oufffa. "Qoxe axot7a uev xax' iJvaXo-
Y^av xpta, aix(at 8e xal
apx
al Texxapc;
*
aXXo
8'
2v aX-
Xw , xal to icpioTOv afrtov wi; xtvouv aXXo aXXco. 'Tyifta,
vdoo;, atou-a* to xtvouv taxptxii. ElSoi;, ataxia xoiaSt,
itXt'vOof xb xtvouv oixoSopux^. ( Kal eI? xauTa Stat-
10
pEtxat fj
&p)$. )
(7)
'EiteI 8e xb xtvouv v u.ev toi?
ipuvixot; avOptowot; av9pu)uo;, iv Se xoT( anb 8ixvo(a;
xb ei8o< ^ xb ivavxfov, xpdnov xtvl xp(a atxta 4v etv),
o)8t 8s TETrapa. 'TyfEta
Yp
W"K ^
laTpu^, xal ol-
xta; eTSo; i\ olxoSofxtx^, xal etvOpontoc dtv6pontov yevvS*
U ETt icapa Tauxa &><; th itpSxov neivTuv xtvouv itavxa.
Causae vcro, atque principia, quodam quidera modo
alia atiorum sunt, quodain vero modo, si quis universa-
liter dicat et secundum analogiam , omnium eadera. Du-
bitare namque quispiam possit, utrum alia, an eadem
principia et clementa substantiarum sint , ct eorum quae
ad aliquid sunt : et eodem modo in quolibet prsedicamento.
At absurdum est , si omnium eadem sunt : ex eisdem enim
erit ad aliquid et substantia. (J) Quid igitur hoc eritf
preeter enim substantiam, et cetera, quae praedicantnr, nibQ
commune est. Prius autem elementum est
,
quaro ea quo-
rum est elementum. At vero nee substantia , eorum qute
ad aliquid sunt, elementum est : nee aliquid honim, sub-
stantia!. (2) Item quomodo continget , omniumeadem esse
elementa ? Nullum enim elementorum idem potest esse, ei
quod ex elementis componitur : veluti ipsi pa, ipsum
p
,
aut ipsum a. Neque sane ullum intelleclualium , ut unum
vel ens , elementum est : haec enim unicuique etiam compo-
sitorum insunt. Nullum igitur eorum, neque substantia, nee
ad aliquid erit. At necessarium est. Non sunt ergo omnium
eadem elementa.
(4) Aut ( ut diximus
)
qundainmodo qui-
dem sunt, quodam modo vero non : veluti fortassis corpo-
rum sensibilium, calidum tanquam species, et alio modo
frigidum, ut privatio; materia vero, quod primo per se
potenlia la?c eral : substantia; vero, turn haec, turn ea ex iis
quorum haec principia sunt , aut si quid ex frigido et calido
fit unum , ut caro , aut os : nam necesse profecto est aliud
ab bis esse illud quod factum est. (5) Honim itaque eadem
elementa atque principia sunt, alia vero aliorum : omnium
vero ita quidein dicere non est, sed analogice : quemadmo-
dum si quis dicat, quod principia sunttria, species, privatio
et materia. Verum unumquodque honim , circa unum-
quodque genus aliud est :.ut in coloribus album, nigrum
,
superficies , lumen , tenebrae , aer : ex his vero , dies et
nox.
(6)
Quum vero non iliac solum
,
quae insunt , causae
sint, verum etiam ex iis quae extrinsecus sunt, illud quod
movet
;
patet quod aliud est priocipium , aliud elementum,
ambo vero causae sunt : et principiuni in haec dividitor.
Quod autem ut movens vel sistens est, principium quod-
dam et substantia est. Quare elementa quidem analogice
tria, causae vero atque principia quattuor : aliud vero In
alio , et prima
f
facliva f
J
causa , ut movens , in alio alia
:
sanitas, morbus, corpus; horum movens, are medendi
:
forma, inordinatio talis, latere* : horum movens, aedifica-
tiva.
(7)
Quum autem movens, in naturalibus quidem
homo homini, in iis vero quae a menle fiunt, ipsa species
vel contrariumsit, modo quodam tres profecto causae erunt,
alio vero modo quattuor. Sanitas namque
,
qnodaismodo
est ars medendi : et aedificativa, species domus j et homo
hominem generat : praeter haec item cuncta movens, tan-
quam omnium' primum.
Digitized by Google
(|07I.) METAPHYSICORUM LIB. XI. CAP. V, VI.
CAP.' V.
[944

24] 603
'Eirel
8'
iott to jaIv ^uptona ti
8'
ou ywpiaxi
,
ouffiot exetva. Kal 8ia touto irotvxuv afoot xauTa, 8xi
tSlv ouaiwv dtvsu oux eaxi rot itaOj) xal at xtv^aete.
"Eiwtxa iVrat xauta
^X^l
^<ot xot<l *<>>u.a,
^
vouc xal
s ope^ic xa\ awfia. (l) "Eti
8'
aXXov xpoTtov tu> AvaXo-
Yov
ap^al ai auxai, oiov ivipyua xal Suvapic' diXXa
xal xauxa aXXa xe aXXotc xal aXXwc. 'Ev Mote (xlv
yap to auxb 6x1 fiiv evepYefa ioxlv 6x1 81 Suvajm, oTov
oTvoc f| cripS ^ avOpoMroe. (a) IKjctm SI xal Taura
lo etc ta i-tpriu.e'va afxta. 'EvepYefa (jiiv yap to elSoe
,
eav 3j -^wpiOTOv, xal to e dtjxiyoTv, (rteprjoic 81 oiov
axoxoc $
xa(*vov, Suvapei 81
^
BXtj- touto
yP
****' T0
Suvotpevov
y^Y*""
" !*?<* ()
"AXXwc
8'
[?,]
vepy(a
xal 8uva(iet.8tafipet, 5v
ft^
lemv
^
aur}| 8Xt), tav
U oux tVrt to auTO elSoe aXX' frepov, wcitep av8pio7to
atxtov to! xe crtot^eia, iwp xal
Yl
&C
BXt), xal to tSiov"
eTooc xal ct Tt oTXXo e"w, oiov 6 iraxvip , xal Ttapa xauxa
6 ^Xioe xal o Xoc xuxXoc, ours 8Xij AVra our' elSoe
oSxe orre'prio'ic out* 8u.ott8sc, XXi xtvouVta.
(&) Eti
so 81 6pSv 8eT 5ti t& jaIv xaOoXou fvrtv eliretv, Ta
8'
ob\
HavTwv o^i
itpwxat ap^al to IvepYeCa itpa>Tov to8(,
xal aXXo 8 ouvajisi. 'Exetva (iiv ouv ti xaOoXou oux
lortv. 'Ap]^|
Yap
to xa8* fxacrrov twv xa6' ixao-rov
ovOpwTtoc (Jt.lv
Yap
avOpwTtou xaOoXou ' aXX' oux eomv
26 ou9eic, aXXa ilriXcuc 'AxtXXewc, vou 81 & wr^p, xal
to81 to B TOuSl tou BA, SkbK 81 to B tou airXwc BA.
(e) "EicctTa 6?8t) Ta twv ouauov aXXa 81 aXXwv afcia
xal crot^tta , winrep IXe'^Oi] , tCv uvJj ev Tauxoi yivn
,
Xpupatcov, 'J/o'tpwv, ouaiwv, ttooottitoc, icX^v i5 iva-
BoXoyov xal twv iv Tauxw ei8ti etepa , oux e'Set,
iXX* 6ti twv xa6' txaorov dEXXo
^
t otr) 8Xij xal to
xivrjorav xal xb T8oc xal 4j ^u.i^ , xw xaOoXou 81 Xoyw
xauxa.
(7)
Tb S^ ^xeiv xi'vtc otpj^otl
^
sroi/eia tSv
ouvuov xal icpdc ti xal itoiwv, irdxpov ai auTal t) Itc-
36 pat, S?jXov 3xi 7toXXa^toc xe XcYopLevtov laxlv ixdtorrou,
StaiptQt'vxojv 81 ou xauTa aXX' ixepa
,
icX^v tbSt xal
iroivxa>v. (s)
'081
(xlv Tauxl
(^)
tS> AvaXoyot, 8x1
BXrj, sTSoc, orx^pTjo-tc, tb xtvouv, xal wol xi tGv oi-
fftwv atxta i>( afxta iravrwv, 8xt dvaipetTat avatpou-
40 pufvcdv. "En to irpwTOv IvxeXe^tfa.
'Q81
Si ?xtpa
irpcora faa t4 lvavr(a , ft (a^tj wc y^v>] X^Y'tai (*^
itoXXa^Sie. X^Y'Tat

xal ftt at 5Xat. Ttve (tlv o3v at
apyal twv ato-OiriTtuv xal ito'tra, xal itS5c at auxat xal
iccoc ?XpOtl, tfp)]Tat.
Quum autem quaedam separabilia, quaedam inseparabilia
sint, ilia sunt substantia;: propter quod haec, omnium
causas sunt : siquidem absque substantiis passiones et motus
non suut. Deinde haec erunt , anima fortassis , el corpus
,
aut intellectus, appetitus, et corpus.
(2) Item alio modo,
analogice principia sunt eadem, ut actus , et potentia : ve-
rum haec etiam in alias alia , et alio modo sunt. In quibus-
dam enim idem quandoque actu
,
quandoque potentia est
:
ut vinum, aut caro, aut homo.
(3) At haec etiam in prsedictas
causas cadunt. Actu namqueest species , si separab'ilis sit,
et quod ex ambobus
(
concretum) : privatio autem , ut te-
nebrse, aut oegrotans : potentia vero materia. Hoc namque
est quod ambo fieri potest.
(4) Aliter autem quam actu
potentiaque differunt, quorum non eadem materia est, quo-
rum non eadem species, sed di versa est : veluti bominis causa,
elementa , ignis et terra , ut materia, et propria species, et si
quid aliud extrinsecus est, ut pater : et praeter haec, sol et
obliquus circulus, quae nee materia , nee species , nee priva-
tio, nee ejusdem speciei sunt, verutn moventia.
(5) Praeterea
videre oportet quod quaedam est universaliter dicere, quae-
dam minirae. Omnium itaque prima principia
,
quod actu
primum hoc, et aliud, quod potentia. At ilia, quae uni-
versalia dicimus, non sunt. Singulare namque, priacipiuin
eorum est quae singularia sunt : homo enim bominis uni-
versalis, profecto nullus est; verum Peleus Achillis, tui
autem pater; et hoc quidem p
sit ipsius
p
a
, et ipsum
ft
omnino ipsius
f)
a simpliciter.
(6)
Deinde Tidendae species
quae substantiarum sunt : aliae autem allorum causae et
elementa, ut dictum est eorum quae non in eodem genera
sunt, colorum, sonoram, substantiarum, quantitatis, nisi
eo quod analogon : eorum quoque, quae in eadem specie
eunt di versa, non specie, sed quoniam singularium aliud,
et tua materia , et quod movit, et species, ac mea materia :
universali rero ratione, eadem.
(7)
Quaestio igitur quacnam
principia sive elementa substantiarum , ad aliquid, t qua-
litatum sint, utrum eadem an diversa, patet quod
,
qnum
multipliciter dicantur, uniuscujusque sunt : at si dividan-
tur, non eadem, sed diversa, nisi quod aliquo modo vel
cunclorum sunt eadem. (8) Sic igitur analogice eadem :
quia materia , species, privatio, movens. Ac illo modo
substantiarum causae, quasi omnium causae sunt : quia pe-
remptis, perimuntur. Praeterea, quod primum, actu est.
Illo vero modo, diversa prima, quot sunt contraria, quae nee
ut genera, neque multipliciter dicuntur : item et materiae.
Quae itaque sensibilium principia sint et quot
,
quove modo
eadem, et quo diversa, dictum est.
CAP. ML
46 'Eitsl
8'
?oocv TpeTc ouotat, 8uo ptlv at cpuertxaf, pita
S'
^
iix(vT|TO, itepl tautric Xsxt^ov, 6x\ ovoiyxti eTva
Ttva d<3tov oucri'av oodvrjTOV. At te
y^P
ouotat TtpG-
xai twv 5vto>v, xal ti rafoat fOaprat, itavxa <p9apxa.
(2)
'AXX' aSuvaxov xivrjotv
^ Y*
v^at
^
^OapTJvaf atl
w
Yip
?v. Ou81
-jUfotot

06
yP
oTovm to irpdrspov xal
Quum vero tres sint substantia;, duaquidemnaturales,
alia autem immobilis, dehac est dicendum
,
quod necesse
est perpetuam aliquam et immobilem substantiam esse.
Etenim substantia: primae entium sunt : et si cunctae cor-
ruptibiles, omnia cormptibilia sunt. (2) At impossibile est,
aut generari motum , aut corrumpi : nam semper erat.
Neque tempus : quum non sit possibile prius et posterius
Digitized by Google
604 [246,547.]
6<mpov Elvat uJ| ovxo? jfpdvou. Kat fi xtvr,atf apa
o8xw duvey^,; woitEp xat 6 j^pdvo?*
yJ
yip t a*tb
^
xtvyiaewt xt ird(6o<;. Kfvqotf
8'
oux sort euvt^c
aXX' -/j
^
xaxa xottov, xat touttk #, xuxX&>. (t) 'AXXi
I
(xi]v t{ lerxai xiVTjttxbv ?| iroi7)Ttxov, (xi) Evspyouv 8e ti,
oux eTi xivr,aif EvSEjrsxat yip to 8uvauiv e/ov u,^
ivepyetv. Ou6ev apa o^eXo^ oiS' siv oiffta? notr^b>-
(jlev ai'Sfou? , fiojrsp oi tct ei8t)
,
si (x>i xt; Suvatuvi]
ivsVxai
apx^l
(AetafiaXXeiv.
()
Ou toi'vuv oiS* a&xi)
10 ixavij , oi8' aXXr| oOata icapi xi etSiq

Ei yap u,i) EVEp
y?ii, oux efuxai xCvijct;. "Ext oiS' e{ evEpyijast,
^
8*
ouffia auxrfc Suvajxi?- oi yip wxat xivrjaic afSio;-
EvSsysxat yap xb 8uvau.st ov p.)* elvai. Act apa eTvai
dpy.^v xoiaux7)v
2J?
^ oiffia EVEpyEta. (b) *Ext xo(vuv
is xauxa? Set xi? ouooe<; eTvbi ixveu SXr,;. 'AtStouc yap
Sit, si TtEp yE xai aXXo ti dtStov. 'EvEpysta apa.
Katxot aicopia* Soxei yip T0
f^v
e'vEpyouv itav 86-
vaaOai, xb 8e SuvdpEvov ou toxv IvEpyEtv, wate irpo-
xspov eTvoi x^jv Suvaptv. 'AXXa [x^v eI xouto, ouOev
so Eixai xSv ovxwv EvSE^Etai yip SuvacOat jxev sTvat
jxifrw
8'
Etvai. (e) Katxoi d &><; XEyouaiv oi OtoXoyot
ot ex MUKtbt yEwwvtec , 3j u>; oi
<f
uaixol Jjv 6ixou itdvxa
^p^jxaxa
f
aot, xb aixb aSuvatov. WZ$ yap xtv)6i{-
OExai , si [ir,0Ev Iffxai Evepysiot atxtov; oi yap fj
y= BXr,
36 xivrjo-Et aitj|
eaurVjv, aXXa xexxovix^
,
oOSb t4 Ertipj-
via oi8' f|
y5) ,
aXXa ti aitEpfxaxa xai
^
yovi^.
(7)
Aib
Eviot noiouiriv <x:i EvspYEiav, ofov Aeuxitctto; xat I]X-
xcov ul
Y"p
E^a'
?
asl xi'vt,o-iv aXXa 81a xt xai xiva oi
Xe'yousiv, ou8i (<>8i, oiSs xvjv ahtav. Ou6ev yap J);
SO etu/e xtvEitai, aXXa SeT ti olst uTtap^siv, uoicsp vEv
<yuai ixiv w8(, fiia 8e t) &tco vcu ?, aXXou d>8(. Elxa
nota icputY) ; 8iaf
Epet yap afx^avov Saov.
(g)
'AXXa
(x^v ou8i nXaxwvi
y
ofovts Xe'yeiv ^v otstai iv(oxs
apj^r.v Eivat, xb auxb iauxb xtvouv CoxEpov yap xal
K
(Sttxa xw oipavb> j) "j'U^ , ax; (pr.ai'v.
()
To j/iv 8jj
Suvoji.iv oteuflai ^vspYEta^ rcpoxEpov ati u.ev w<; xaXi;,
loxi
8'
6; ou Efpi)xai 8e it5{. "Oxt
8'
IvE'pyEia
icpoxEpov, piapxupsi 'AvaaY<>pa(
(
&
y*P
v0^( evepyei'u
)
xal 'EtxirESoxXTj; gpiXt'av xai vtlxo; , xai oi aVt Xtyov-
40 xe; xivrjetiv sTvai, wncsp Aeuximxo;.
(10)
*Qax' oux
yjv aitEipov ypdvov j^ao? ^
vu!;, tiXXi xeuta &t\
^ itE-
pioSctf
?l
dtXXbM;, Et7rsp icpo'tEpov ^vs'pYEia SuvajxEw;.
Ei 8t) xb aixb <xei itEpioSw, Seixi eI jxe'veiv d)aauxw<
eve pyoov. E! Se jxeXXei ye'veok; xai ipOopa slvat, aXXo
<k Set slvai del EVEpyouv aXXio; xai (JXXw?. 'Avayxii) apa
0)81 [xev xaO' auxb (-vepyeTv, w8i oe xax'' aXXo' jgtoi
apa xaO' ftspov f[ xata xb itpwxov. 'Avayxr, 8i) xaxi
touxo' itaXiv yip exeivo aitS ts atttov xaxEi'vco.
(11)
Oixouv ^eXtiov xb itpCxov xat yap aixtov ^v
ut exeivo tou oe'i (oaauxtdt, xou
8'
diXXw; fxepov

xoti
8'
oisi iEXXw; ififia 8r,Xovoxt. Oixouv ouxto? xai
lyoumv ai yuvrptxi. Ti ouv aXXa( 8ei t)xe7v
apx"?;
TQN META TA I>V2IKA IA,
?. (107., 1072.)
esse, tempore non exsistenlc. Et motus sane ila conlinuus
est, sicuti el tempus. Aut enim idem, ant qusdaui ipsius
motus passio est. Motus vero non est continuus, prater
cum qui secundum locum, et liujusisqui circularis est
(3) At vero si motivum aut efTeclivum est, non antem ope-
rans aliquid , non est motus. Possibile namque est non
operari
,
quod potentiam habeat. Nulla igitur utilitas erit
,
nesi quidem perpetuas substantias faciamus, quemadmo-
riiim qui faciunt species , nisi aliquod principium insit, quod
mntare possit. (4) Von igitur vel ilia sufficiat, nee
alia substantia prseter species. Nam si non operabitur,
motus non erit. Nee item si operabitur quidem , substan-
tia vcro ejus polentift sit : non enim erit perpetuus motus.
Quod enim potentia est , contingit non esse. Oportet igitur
rsse tale principium , cujus substantia actus sit. (5) Item
has oportet esse substantias absque materia : sempiternas
enim esse oportet, si aliquid quidem aHernum est. Actu
igitur sunt. Atqui dnbitatio est : nam omne quidem agens,
posse quoqne videtnr, potrns vero non omne, agere : quare
potentia erit prior. Verum si hoc ila sit , nihil entium
erit. Contingit enim posse quidem esse, nondnm vero esse.
(6) At si ut theologi, qui ex nocte cunctagenerant; site,
ut physici dicunt, omnes res simnl erant : idem impossibile
erit. Quo namque modo movebuntur, si nulla erit actu
causa? Non enim certe materia se ipsam movehit , verum
opifex virtus : neque menstrua , neque terra , verum se-
mina atque humanum semen. (7) Propter quod quidam
Taciunt sem|>er actum , velut Leucippus, et Plato, quum
semper esse motumdicant : cur vero, non aiunt, nee cur
sic, nee causam. Nihil enim sosque deque movelur, serf
oportet semper ut aliquid praexsistat : sicuti nunc , na-
tura quidem hoc mmlo ; vi etiam .aut ab intellectu , aut
abaliquo alio, hoc modo. Deinde quisnam primus est?
differt enim quammaxime. (8) At neque Platoni possi-
bile est dicere id, quod quandoque putat principium esse,
id quod se ipsum movet : posterior enim et pariter caslo
est anima, ut ait. (9) Arbitrari itaque potentiam actu
priorem
,
quodam modo quidem bene est
,
qnodam modo
verominime. Dictum autem est, quo modo. Quod an-
tem actus sit prior, testatur Anaxagoras (intellects nam-
que actu est), et Emnedocles amicitiam et contenlionem
ponens , et qui semper esse motum aiunt , ut Leucippus.
(10) Quare non erat tempore infinito chaos, aul nox, verum
semper eadem aut circuitione, aut aliter, si actus quidem
prior est potential Jam si semper idem circuitione, oportet
ut aliquid semper similiter operando permaneat. Quodsi
futura est generatio et corruptlo, aliud semper esse oportet
operans aliter et aliter. Necesse igitur est hoc quidem modo,
illud secundum se operari, hoc vera secundum aliud.
Aut ojtur secundum diversum , ant secundum priraum.
Necesse igitur est ut secundum hoc : hoc namque rur-
susetsibi et > i-ama est. (11) Dignius er
r
o est, quod
primum est : hoc namque, ut semper similiter se habeat,
causa erat ; ut vero aliter, aliud : ut autem semper aliter,
ambo scili< el. Patet igitur quod motus quoque ita se ha-
bent. Cur igitur alia quaerere oportet principia?
Digitized by Google
(ion.)
METAPHYSICORUM LIB. XI. CAP. VII.
1
[7449.] 605
CAP. VII.
'Eirel
8'
oBtw t ivSe'^ttai, xal el u.^ oGtu*;, ix
vuxxb; lorat xal 6|tou itdVrwv xal ix itjj 6vto?,
Xuott' ov xauT , xat eoTt ti del xtvoupxvov xtvi)Oiv
ditauorov, aixr,
8'
tj xuxXtp' xa\ touto ou Xoytp (iovov
s dXX* ipytp SjjXov. "QoV diSio? av eh) 6 itpCxo< ou-
pavdc. "Eoti toIvuv Tt xal 8 xivet. 'Eirel Si tb
xivoufievov xal xtvouv xal fjieaov, toivuv Ioti ti 8 ou
xtvoupevov xivet, aiSiov xal oiaia xal ivcpyeta ouaa.
[VII.] (*)
KtveT 8i 58e to SpexTo'v, xal to voijtov xivet
10 ou xivoujmvov. Toutwv ta irpwra Ta aura. 'EntOu||.
tbv uiv
Yap
to
^
atvopevov xaXo'v, [louXrjTbv Si itptoTOv
to 3v xaXo'v. 'OpeyojuOa Si Sioti Soxet uaXXov f|
Soxei Stott opsyd|8a. 'A
px*i
yip *) voVn. (3)
Noo
Si Giro tou votjtou xtvetTat, vorj-rii Si rj ere'pa ouo-toi-
16
X
1
'*
xa
"'
u^v
'
"^ touty)? rj ouoia itptotK), xal tou-
tt|{ ^ aitXrj xal xat' eve'pyetav. *Eart Si to v xal
to airXouv ou to auTO* to u.iv yip Sv perpov aripaivet,
to Si airXouv mo
ix
ov BUT<>'
(
4
)
A^ rl
v xa
*
T0
xaXbv xal to Si* auTO atpewv e*v ttj autrj owrot^a

se xal eVriv dpiorov del ri
dvdXoyov to lrpSJTOv. "On
S' Ioti to 00 ivexa iv tot? dxtvr|TOt?, $
Staipeot? S/|-
Xot. "EffTt yap Ttvt to oS Svexa , 5v to piv Jcti to
'
oux fort. Ktvet Si u> epupevov, xtvoujxsvov Si
iSXXa xtvei. (5)
El ptVouv tt xivtiTat, ivSxat
tt xal dXXwt i'xetv.
"Hot* el ipopi
*i
irpt&Ti] [xal] ivep-
yetd eVmv, ?)
xtvetTat, toutj) (Si) ivSs'^eTat dtXXiot
iyetv, xaTa TOirov, xal el p.^| xat' ouai'av. 'Eirel
0'
et Tt xtvouv au-cb dxtvr|T0v iv, tVepyeta iv, touto
oux IvSev^eTat aXXwc i^etv oiioay.Hk. 4>opi yap i\
30 1TSWTTI TWV (MTa6oXSv, TaUTT)? Si *, XUXAt;)* TaUTYJV
os touto xtvei. 'E? dvdYxr, dpa hxh Sv xal
%
dvaYxr,, xaXw?, xal oCtoix: i.oy$. Tb
Y^P
dvayxat'ov
toaauTay^w; , to (tiv p{a Sti itapa xi,v Sp(A^v, to Si 06
oux aveu to e3,T0 Si pJ| ivSey^Ojievov aXXtoi; dXX' inXai;.
'Ex TOtauTTK ipa dpxifc
^ptriTat 6 oupavb? xal^ fuoii;.
()
AtaytoY^
8'
^otIv ofa ^
dpto-ti) fttxpbv
^povov i)|*iv

oStw
yP
del ixetvo iffrtv
(
*ju.tv (tiv
y*P
dSuvatov
),
inel xal fiSovJ) ^ svepYeta toutou

xal 5ia touto lypvi-
Yopotc,
afo-8i)di, vdridK fiStorov, e'Xn(Se< Si xal u.v9j-
40 u.at Sta TauTa. 'H Si vo'r,oti;
*i
xa8' a&TJ|v tou
xa6' a&tb dpi'crvou , xal
<j
(idXtora tou yaxkvtxa. A6-
tov Si voet vou? xata (jteTaXri'J'tv tou vot)tou
voh)to
yip YiY*Tat 6tYYv(i>v
xal vowv, fioTe TauTOv vou{ xal
voijtov. To yap SexTtxbv tou vot,tou xal tt){ oJolat
46 vou. 'Evepyei Si fytov wot ixetvo (xSXXov toutou 8
Soxet 6 vou OeTov ^etv, xal ^
6etop(a to ^owtov xal
dpt<TTOV.
(7)
El o3v oGt<o e3 Ij^et, 6x
^u-et? ^ore', 6
6eb det, 6auu.aorov el Si u.5XXov, ?ti 6au(Aa(iitoTepov.
'Exet Si 63(. Kal &o*| S^
y &tPX"
-
^ Y*P
v0"
<o ive'pyeta '^u*^, ixelvo? Si i\ eSepyeta- tve'pyeia Si f)
xa6* a&Ti|v ixetvou ?urf| apJorr) xal dtoioc.
()
4>a-
jtiv Si tbv 6ebv eTvat C5ov
dfStov dpwtov, Sore
^
Quum vero et ita contingat, et si nonsic, ex nocte ct
simul omnibus, et ex non-ente erunt, hoec profecto sol-
veotur : et aliquid
,
quod semper iocessabili motu move-
tur; bic vero, circularis est. Et hoc non solum ralione,
verum etiam opere patet. Quare sternum est profecto pri-
mum caelum. Est igitur aliquid etiam
,
quod movet. Quum
vero id, quod movetur, et movet, medium sit, est etiam
aliquid
,
quod non motum movet, quod aetemum , substan-
tia, et actus est. [VII.] (2) Movet autem bunc in moduin id
quod appetibile est, et quod est intelligibile, ita movet, ill
ipsum non moveatur : horum prima, eadem : namque expe-
tibile id est quod pulchrum apparet; quod autem voluotate
expetibile primum , id est quod omnino pulchrum : expeti-
mus autem magis, quia pulchrum videtur, quam pulchrum
videtur, quia expetimus. Principium entm intellectio.
(3)
Intellectus autem ab intelligibili cietur, at intelligibile
aliam seriem perse et propriam efficit, atque hujus, sub-
stantia prima , ejusque ilia quae simpliciter constat, et actu.
Est vero unum et simplex non idem : nam unum mensuram
significat, simplex vero habitudinem quandain rei ipsius.
(4)
At vero, quod pulchrum et quod per se expetibile, in
eadem aerie : et est optimum semper, vel proportione, id
quod primum. Quod vero in immotis est id cujus causa , <ii-
visio declarat : est enim id quod cujus causa
,
quorum al-
teram est , alteram non est. Movet autem ceu id quod ania
tur : motum autem cetera movet. (5) At si quid movetur.
contingit aliter se habere. Quare si latio prima actus est,
quo movetur, hoc modo sane contingit aliter se habere,
secundum locum
,
quamvis non secundum substantiate
Quum aulcm aliquid sit movens, ipsum immobile exsistens,
actu ens, hoc nullo modo contingit aliter se habere. Latio
namque prima mutationum est : hujus autem, quae circula-
ris est : banc autem illud movet. Ex necessitate itaque est
ens : et prout necessitas, bene est. Et sic principium. Nam
necessarium toties dicitur, quoddam vi, quia printer in-
clinationem
;
quoddam, sine quo non bene esset : quoddam,
quod non aliter contingit se habere, sed simpliciter est.
A tali ergo prinr.ipio turn caelum , turn natura dependet.
(6)
Vita vero
,
qualis nobis pauco tempore, optima illi est :
siquidem ita semper illud est ( at nobis id impossible est)
,
quoniam etiam delectatio actus hujus est. Et ob hoc vi-
gilatio, sensus, intellectio, maxime delectabile est ; spes
autem , ac memoria
,
propter haec. Ipsa vero intellectio
secundum se, ejus est quod secundum se optimum est
:
et quae maxime est , ejus quod maxime est. Se ipsum vero
intellectus intelligil assumptione inlelligibilis. Intelligibit
lis namque Otatlingens et intelligens, ita ul idem intelle-.
ctus et intelligibile sit. Susceptivum enim inlelligibilis et
substantia) est intellectus. Operator autem, intelligibile
babens. Quare istud magis, quam illud, est id divinum
quod intellectus videtur habere : et speculatio optimum
et maxime delectabile est. (7)
Si igitur ita bene se habet
Deus semper ut nos aliquando , admirabile est : quodsi
magis, adroirabilius est. At ita se habet. Ceterum vita
quoque ita inexsistit : siquidem intellectus operatio, vita
est : ille vero , est actus : actus vero per se , illius vita opti-
ma et perpetua est. (8)
Dicimus autem , Deum ,
sempi-
lernum optimumque animans esse. Quare vita ,
et a'vum
Digitized by Google
606 [M9.2M.] TON META TA OY2IKA IA, r,.
(1072,1073.)
xal aiwv awv/fa xal aiSto? &irdpy_tt tj> 8ew

touto
Y&p
9eo<;.
(9)
"Oaoi <Ss uitoXapSdvouatv, wsitsp oi
nuftayopEtoi xal 2iteuatintos , to xaXXiurov xal apt-
otov (x^ Iv dp-/?| eTvat, Sti to xal twv fvTtov xal twv
5 wwv tc apjra? aiTta uiv etvai, to 8a xaXbv xal Te-
Xetov Iv TO?; x toutwv, oux ipOS? oiovtai. To
y&P
culppa 15 ere'ptov latl itpoTe'pwv teXeiwv, xal to irpw-
tov ou ntlpjxa law, dXXi to teXeiov
*
oTov itporepov
dvOpwwov av (pad) ti< tTvai tou aitEpu.aTO(, ou tov |x
10 TOUTOU YSvdptVOV, dXX' ETEpO
-
I? o5 TO ffltt'pfxa.
(10)
"Oti [aev ouv sVrtv ouoia ti atSio; xal dxi'v]T0<
xal xE]r(opio-|x:v>] twv aia9T,Twv, ipavepbv Ix twv E?pi)-
(jlevwv. Ae'oeixtbi 84 xal 6"ti u.sye9o<; ouQsv s/Etv Iv-
OE^ETat TaUTTjv T^|v ouatav, dXX' du-Ep-Ji; xal aSia(pETo';
16 loriv. Ktvet yip tov ditEipov v_povov, o&8iv
8'
*Y_et
ouvauuv dneipov ireicepaauivov. 'Eirei oj itav p.e-
Ye6o(
tj ditEipov ?) ititspa<rp.e'vov, iteitEpasu.evov |xev
Sia touto oOx av s^oi (uyedot, diteipov
5'
on 67u; oux
eVtiv ouSiv iitsipov fi^eOoc. (11) 'AXX4 pJjv xal 6ri
10 ditaSiU xal dvaXXoWrov itaoai
fkp
at dXXai xtv^aetc
Ccrepat tjj; xotoi toicov. Taura f*lv ouv S5jXa Stort
TOUTOV Ij^tt TOV Tpo'lCOV.
HoTEpov 3e (Aiav Oeteov T^V TOiauT)V OUfffav
^
tcXeCou;, xal iro'aa;, Sit jx-J) XavOdvctv, dXXa [UfivrjcSat
so xal tat twv dEXXwv ditospdaEic, 6ri. irepl itX^6ou( ouOsv
Etprjxaffiv, Sti xal oa|E? tlitEtv. 'H |/lv yip itepl t4?
ioEB< OicoXi]<pi( ou5eu.fav ev^ei oxe'^iv tStav dpi9u.ou;
Yap
XIyouoi ta; tSea? ot Xsyovte; tSsai;, itepl 5s twv
dpidpuov 6ts p.lv w? itepl ditei'pwv Xc'youoiv, 6te 8e w
30
fjte^pi Tj? SexocSo? wptvfufvwv

Si* ^v
5*
ahiav tootutov
to wXijSo; t55v dpiOfxwv, o68ev XeYExai |XETa (ntouSij;
ditoSeixTtx^;.
(2) "HfiTv
&'
ix twv uitoxEiptEvwv xal
$twpiau.vwv Xexteov. H (/iv
Yap py^ xal to irpwTOV
twv ovtwv axt'v7)T0v xal xa8' a&xb xal xaTa oujjiSeSii-
M xo;, xtvoviv SI t^v itpwT>|v diSiov xal (tiav x(v>]otv.
'Eitel Se to xivoupievov ivavxr) &itd two; xivEio6ai , xal
to itpwTov xivouv dxivijTOv eTvai xa8' outo, xal ttjv di-
Siov xtvi]vtv uitb di'Stou xiveTo8at xal t})v pitav osp' ivoc,
6pw[XEV 8s itapa t^v tou itavtb; tiv airXijv tpopoiv, ^v xt-
40 vctv ^atxevTJjv itpwxr,v ouaiav xal dxtvi)T0v, dXXa; cpopl;
ouaa; Ta; twv icXaviJTWv dt8(ou? ( diStov
Yap
xal dora-
tov to xuxXw awua

Se'Seixtoi
8'
iv toT{ (puoocoi? irepl
toutwv
)
, dvdYxr) xal toutwv Ixdo^niv twv <popwv
6it" dxtv^TOu t: xtvcTadat xaO' a&TO xal aiSiou oOo(a;.
45 "H te
Yp
twv daTpwv cpuot; dtSio; oiota tic ouoa
,
xal to xtvouv dioiov xal upoTtpov toi3 xtvoupivou , xal
xh irporepov oua(ac oua(av dvayxatov elvat.
(3)
4>a-
vtpbv TOtvuv 8ti T0auTac ouota; dvaYxaTov eTvai
ti^v te <puiv di"o(ou; xal dxtviiTou? xa8' aOTa? xal
50 dvEu [XEye'Oou?, Sti TTiv elpr,pitvi)v aiti'av itpoTE-
pov. "Oti (xev ouv e!alv ouai'ai, xal toutwv ti? itpwrni
xal ^EUTE'pa xata tJjv aut^v Ta^iv Tat; ipopal; twv
continuum et sternum Deo inest. Hoc enim est Deus.
(9)
Quicumque vero , ut Pythagorici et Speusippus, puUnt
optimum et pulcherrimum non esse in principio , eo quod
plantarum quoque ac animalium principia, causae quidem
sunt , bonum vero et perfectum in iis esse, quae ex his sunt,
non recte putant. Sperma namque ex aliis prioribus per-
Tectis est, neque sperma primum est, sed quod perfectum
est : veluti hominem dixerit quisplam priorem spermate
esse, non ilium, qui eo generatur, sed alium, ex quo
ipsum sperma est.
(10)
Quod itaque est qua?dam aeterua
immobilisqne substantia; et a sensibilibus separata, constat
ex dictis. Ostensum autem est eliam quod nee ullam ma-
gnitudinem possibile est banc substantiam habere, verucn
impartibilis indivisibilisque est. Nam' Infinito tempore mo-
vet : nihil vero finitum infinitam potentiam liabet. Quum
vero omnis magnitudo ant inflnita , aut finita sit , finitam
quidem propter hoc non haberet magnitudinem ; infinitam
vero, sed omnino nulla est infinita magniludo. (I I ) At vero
etiam quod principium impassibile et immutabile est; oinnes
namque reliqui motus posteriores eo sunt, qui secundum
locum est. Et quidem usee
,
propter quid hoc se habeant
modo, dilucida sunt.
CAP. VIII.
Utrum autem una sit ponenda talis substantia, an plures,
et quot, non oportet nos latere, sed meminissc quoqne
aliorum sentenlias, quod de pluralitate nihil quod dictu
clarum sit, protulerunt. De ideis namque opinio nullam ac-
commodatam sibl considerationem liabet. Numeros namque
dicunt ideas, qui dtcunt ideas esse : de numeris vero qoan-
doque ut <ie tolinitis loquuntur, quandoque tanquam usque
ad denarium determinalis : qua vero de causa tanta numero-
rumpluralitas'sit, nihil cum diligentia demonstrativa dici-
tur. (2)
Nobis vero ex praesuppositis atque determinatis
dicendum est. Principium enim , ac primum entium, turn
per se turn per accidens immobile est : movens autem,
primo , sempiterno , et uno motu. Quum vero quod mo-
vetur, necesse sit ab aliquo moveri
,
primumque moveus
immobile per se esse, ac motum aeternum ab aeterno mo-
veri, et unum.abuno; videmusque praeter simplicem la-
tionem totius
,
quam dicimus primain substantiam et im-
mobilem movere, ceteras eliam lationes, quae errantinm
sunt, sempiternas esse (
sempiternum namque el irre-
quiescibile est circulare corpus : monstratum autem est de
bis in Physicis) : necesse est harum quoque lationum unaov
quamque a per se immobili et aeterna substantia moveri.
Nam et stellarum nature, perpetua substantia quaedam ex-
sistens; et quod movet, perpetuum, et prius est nioto; et
quod prius substantia est, substantia sit necesse est.
(3)
Constat itaque , necesse esse , tot substantias esse na-
ture perpetnas et per se immobiles, ac absque ma^nitudine,
ob causam prius dictam. Quod igitur substantia; sunt , et
harum quaenam prima, quasve secunda, secundum cum
ordinem, quem et lationes siderum liabent, patet. (4)
Pin-,
Digitized by Google
(1073,1071.)
etoipiov, ipavepdv.
()
To 8i irXrjSo; ^Sr) xwv ipopKv
ix vf^ otxEioTaT7)i; (ptXosocpi'a xwv u,a8rju.artxwv imax?]-
|*wv Set axonetv, Ix x9j? d<rxpoXoY(a

auTnj yh.p itepl
oiffiac al8j)x9j< [iiv 18(00 Si irotetxat t^jv 8ewp(av,
5 at
8'
aXXat irepl oo8e|Aia<; ou<r(a<;, oTov ^ re irspt xob
dpt6|xou; xal T7|v fvoiurpixy.
(&)
"Oti (ilv o3v
icXstoo; twv <pepou.vwv a{ (popa(, tpavepbv xoti; xal
pexptw; ^(x(uvoi(

itXe(oo yip exaaxov tpe'pexat |m5
xwv 7tXav(o[ivwv arrpuv. llo'sat
8'
aSxat xoyxvoo-
10 eiv ouocci, vov ptiv 4j|xe?( & Xeyoocri twv u.a8r,uaxtxwv
Ttvi; evvofa;
X"P
lv
^T
!*
47
!
^1C<0(
: ?
Tl
^
8tvo(et irXrj-
6o{ wptauivov 6itXa6Eiv
xb Si Xotnbv t (tiv t|xoov-
xa; auTou; 8et , xi 8e 7tov8avo[xEvoo? Txapi xwv foxouv-
xwv, av Tt tpatvYjxai uapa xa vov tipr)(x^va xo? xauxa
16 itpoY[Axeuo|ivou;, tptXjTv uiv du.iyoxf'pooc, TEtSecoat
8e xoi< dxpi6eaxe'pot(.
(6) EoSoiloc ftiv o3v ^Xioo xat
oeX^vT,? ixaxe'poo xi|v ipopav iv xpwtv lx(8ex' elvat
ecpat'patc, wv T^v ptiv irpwxT]v xj|v x5v dirXavwv dfftpwv
tlvat, xrjv Si Seoxe'pav xaxi xbv Sia pufowv xwv w-
>0 8(wv, xijv Si xpiTi)v xaxa xbv XeXogwuivov e"v xiji itXi-
tei xwv wS(wv- iv u.e(ovt Si irXdxst XeXo^waOat xa8' 8v
<i
ceXrjvr, tpepexat ?, xa6' 8v 8 fJXio?. TSv Si irXavw-
fiivwv doxpwv iv Tertapniv txda-xoo a<j>a(pat;, xal xoo-
xwv Si t})v (xiv itpwxrjv xat SeuxE'pav xJ)v aox^v elvat
& ixc(vai( ( x^v xe
Y&p
"M*v ditXavwv tJ|v aicaaa< eplpoo-
ffav ( tTvat
)
xat
xV 6irb xaoxT|V texaypievjiv xal xaxa
xbv Sia pteawv xwv w8twv r}]v cpopiv (yovatxv xotvrjv
aicaawv etvat), x9ji; Si xp(xiri<; axavxiov xoo; no'Xoo; Iv
xSi Sia jxe'ffwv xwv (uSt'tov eTvat, xij? Si xexapxn)? t?|v
30 mopav xaxa xbv XeXo^w|Xvov wpb? xbv f/iaov xaowif
sivat Si vffi tpivrfi o-ipa(pa; xoo; itoXou? :5 jxiv aXXojv
i8(oo(, xott Si xij< 'AippoStxiK xal xoti 'Eppoo xob? ao-
tooi;.
(7)
KctXXtmroc Si t)|v (tiv 8iatv x5v aqpatpuv
t)jv aox^v ix(8Exo EoSow , xoox' t*oxt xtov ditoaxT)|xa-
88 tiov x^v xa$tv, xb Si icXtjOo; tC jxiv xoti Aib< xal xS
too Kpovoo xb aoxb ixe(vu areeSiSou , x<o S' ^X(oo xal
T(j> seXiivt)<; 000 wsxo xi icpoa8exEac etvai vcpatpa;, xa
(paivdiAEva si pAXst xig et-rcoStoaeiv, xot( Si Xotnolc xiov
itXav^xtov ixaaxtj) (xtav. (s) 'AvaYxaiov Se, e! jxsX-
40 Xouai aovxtdetvat icSEaat xa ipatvdpieva ^tcoSuxteiv,
xaO' fxaaxov twv nXavtofXEvwv itepa;
afa(pa( piiS
IXaxrova< sTvat xa dveXixxooo-a; xai el? to a6xb aito-
xaOidxaaa; xrj 8eaet tJ)v itp<oxr|v acpaTpav del xoo &iro-
xdxw xexaypievoo aoxpoo

o8xw yip (iidvw< ivSE^sxat
46 t^v xwv itXav]xwv cpop&v fiiravxa xoiEtaSat.
(9)
'Eitel
oov iv al( piiv aoxa iplptxat otpatpai; ai jxiv Sxxw at
Si ttevte xal etxooiv eluiv, xooxwv Si fidva; ou Set dve-
XtjcSrivai iv at; xb xaxwxdxw xexaYfie'vov <pe'ptxat, at
(tiv xa; xwv npwxwv Soo dveXtxxooaat ; eoovtoit, at
60 Se xa; xwv ScrxEpov xexxdpu>v ixxaiSexa , 6 Sk a7;aawv
dp16u.bg xwv tpcpoovwv xal xwv dveXixxooawv xaoxa;
itevx^xovxd xe xal ite'vxe. El Si xr) o-eXiivrj xe xal
xiji JjX(w [x^| irpoaxtSEiT) xi? S? titO(*ev xtv^orct;, at
itSaat a^aipat i'liovTat inxd xe xal xeasapdxovxa. I
METAPHYS1C0RTJM LIB. XI. CAP. V11I. [6IJ5I.] 607
ralitatem vera lationum ex peculiarissima philosophiiB
mathematicarum scientiarnm , videlicet ex astrooomia,
consideramtum est : haec enim de substantia sensibili quidem
at sempiterna speculalur ; cetera vero de nulla quidem
substantia , veluti quae circa numeros , atque quae circa
geometriam.
(5) Et quidem quod pi ures suit eorum quae
feruntur, lationes , manifestnm etiaoi est iis qui parum at-
tigerunt : pluribus enim, quamuna, errantium astrorum
unumquodque fertur. Quot vero liae sint , de eo nunc qui-
demnos ea, quae quidam matbematicorum aiunt, intelligendi
gratia dicimug, elutaliquam determinatam menteplura-
litatem percipiamus. Deinceps quaedam quidem nos ipsos
quacrcre decet
,
quaedam aulem a quaerentibus sciscitari , si
quid praeter ea quae nunc dicta sunt , iis videatur, qui circa
bxc versantur : diligere quidem ulrosque, adhaerere vero
certioribus.
(6)
Eudo'xus igitur solis et lunae, utriusque
lationem in tribus posuit spbaeris esse : quarum priroam
quidem earn esse, quae non-errantium stellarum; secun-
dam vero , secundum orbem per medium zodiacum
;
tcr-
tiam porro secundum eum,quiin latitudine zodiac! obli-
quatur : in major! autem latitudine obliquari eum , secun-
dum quern luna fertur, quam secundum quern sol. Erran-
tium vero stellarum uniuscujusque in quattuor spbaeris :
quarum primam quidem , et secundam , eandem ill is esse
( elenimquae non-errantium est, illam quae omnes fert, et
earn
,
quae sub ipsa ordinate est, ac quae secundum zodia-
cum lationem liabet, communem omnibus esse ); tertia;
vero omnium polos in eo orbe per medium zodiacum esse
;
quart* autem lationem, secundum eum qui obliquatus
ad medium ejus est : esse vero tertia? sphacrae polos alia-
rum quidem proprios, Veneris autem, et Mercurii, eos-
dem. (7) At Callippus, situm quidem spbaerarum eun-
dem Eudoxo ponebat, hoc est, distanliarum ordinem;
pluralitatem etiam stellae quidem Jovis, ac Saturni , ean-
dem ill* attribuebat : soli vero et lunae binasadliuc puta-
bat sphaeras addendas esse, si quis eorum
,
quae seosibiliter
apparent, causas assignare debeat; ceteris vero errantium,
unicuique unam. (8) Necesse vero esse , si debent omnes
simul positae, eorum quae apparent, rationem reddere,
secundum unamquamque errantium alteras sphaeras, una
pauciores esse, quae revolvant , et ad idem positione sem-
per primam ejus aslri spbaeram, quod inferius ordinatum
est, constituant : hoc enim modo solum conlingit ut ilia
omnia errantium lationem efliciant etexpllcent.
(9)
Quum
igitur in quibus ipsa quidem feruntur sphaeris, hoe quidem
octo , hae vero viginti quinque sint, barum sane illas solas
non oportet revolvi, in quibus fertur quod infime ordinatum
est : quae quidem duarum primarum sphaeras revolvunt, sex
erunt
;
quae vero posteriorum quattuor, sedecim : cunctarum
vero numerus, turn earum quae ferunt, turn quae revolvunt
eas
,
quinquaginta quinque. Quods! lunae et soli non addat
aliquis, quos diximus, motus, omnes sphaerae erunt septem
Digitized by Google
08 [s,254.]
TQN META TA
(10)
Tb fiiv ouv 7cX5)6o? twv 5!j)oipSv ?otw toooutov,
fio~re xal to? ouolac xotl to; dp^i? ti? dxivifrouc; xal
Ti? al8r|Ta? Toaaura? euXoyov uiroXa&tv

to yip
dvayxalov ScpsiorOo toi; iuxuporspot? Xeyeiv. E! 8s
6 pi$:(Aiav oTo'vt' eTvai |Opiv
p^j
uuvtEtvouaav 7rpo<;
aVrpoo ^opav, {"tt Si naoav tpuoiv xal irasav ouai'av
ditaOrj xal x8' o&tJ)v too dpfertou TeTu/rjxuiav ts'Xou?
eTvai Sel vou.l(etv, ou8eu.(a av ifq itapi Tauta? Wpa
(ptidi; , dXXi tootov avayxr) tov apiOjxov eTvai twv ou-
lo aiwv. Etxe yap *J<v (ripen, xivoitv av w? tsXo?
ouorai
fOpS;. 'AXX' eTvai' ye aXXa; <popi? aSOvatov
itapi t? eip/iueva?. Tooto
8'
euXoyov ix twv ipepo-
(xevcav uuoXaSeiv. (ii) Ei yip itav to tpepov tou mepo-
fitvou
X*P
tv TCS'?
UX! xal cpopi itaaa <pepou.evou Tivd?
n lemv, ou8e,u.i'a ipopot auT?j? av evexa eft) o08' aXXr,? oo-
pS?, dXXa twv dVrpwv fvexa. El yip eorai oopi
(popa? e*vexa. xai ixetvqv Itepou Seijarei 7.apiv elvar
wW tlireiSJ) ouv_ oToVte ei? aiteipov, te'Xo? lovai itaorri?
<pop3? twv <pepo|xevwv Tt Oet'ojv <jwu.aTwv xati tov ou-
20 pavov.
(12) "On Se eT? oupavd? , ipavepdv. Et yip
7iXe(ou? oipavol owitep dvOpwitoi, larrai eiSei u.ia
^
irepl exaorov dp^ii , dpi8u.w Si ye itoXXaf. 'AXX' 60a
dpi8fxi{> itoXXd, GXn)v eyet- el? yip Xoyo? xal 6 afoot
iroXXwv, oTov dv8pwitoo , 2(n)xpaTr,c 8J sT?. Tb Se t(
25 ?jv eTvai oix
fyei SXijv to itpwtov ivreXe'/eia yap.
Ev apa xal Xo'yw xal apiOixoi to itpwrov xivouv
axi'vijTov ov

xal to xivovpevov dfpa dsl xal cuve^w?
Iv (xovov
eT? dtpa oipavb? u.dvo?. (13) IlapaSe'SoTai
Se itapi twv dp^at'wv xai irau.7ts(Xaiwv iv (xu8ou a/i]-
30 (taTi xaTxXeXetu.u.eva toi< Sorspov Sti 8eoi Te' elsiv
'
oCt'oi xai irepie'^st Tb BtTov x^v SX^jv (puaiv. Ti Se
Xomi piuSixwc T)8| TtpojrixTai itpbc ttjv icei8b> twv
itoXXwv xal itpb? t^v eU toi? vo'nou; xal to <rw[/.cpEpov
X??iffiv (Sv8pwTtoetSei< tb yip toutou? xal twv oTXXwv
36 wwv 6[Xo(ou<; Ttol Xeyouvi, xal toutoi? ertpa axoOiouSa
xal itapawXi{<Tta to!? eJpn)jxe'vot;.
?
Qv et ti; ^wpwa;
auTO Xafiot [xo'vov to icpwTov, 8ti 8eo{? wovto Ti{ irpw-
Ta? ouo-(a eTvai, 8ei'w? av eip^aBai vofxioeisv, xal
xati to elxb? itoXXaxi? eSpijuivi); el? to Suvotov
*o Ixari xal Te^vi)? xal (juXoooyta? xal itaXiv <p8eipo-
ac'vwv xal TauTa? ti? Sdja? ixetvwv oTov Xeitpava ice-
pio-EowoSat
n^pi tou vwv. 'H pUv o3v waTpio?
86;a xal
^
jrapi twv Trpwtwv IjcI tosoutov ^jiiv ^pa-
vepi ixo'vov.
45 Ta St irepl tov vouv e^et Tivi? aitopia?
-
Soxei (iJv
yip etvat twv <paivopie'vwv 8etoVaTov, tcw? S' e/wv
TOtouTO? av etrj , f^tt Ttvi SuoaoXla?. EfTt yip pir,-
8ev voei , t( av efi) to os(jivdv ; aXX' l^et wara-p av et
6 xx8euSwv e(Te voet , toutou
8'
dfXXo xuptov
(
06 yap
to lati touto
4*
IwTiv oOtou
^ ouoia vo7)otc, iXXi Suva-
|xi<;
) , oux av
^j dplvT>) ooaia etri* Sii yip tou voetv to
Ttutov auTw uitdp^ei. (s) *Eti SI etTe vou?
^
ouota
4>V2IKA IA, 6.
(1074.J
etquadraginU.
(10) Pluralitas itaqne spliaeranim [latio
nam?] tanta sit. Quare substantia* quoque et principia
turn immobilia turn sensibilia, tot rationabiliter arbi trandum
est esse : quod enim necessarium est , relinqnatur potentio-
rtbus dicendom. Quodsi nullam lationem possibile est esse,
quae non ordineturad lationem stellae, omnem item naturam,
omnemque subslantiam impassibilem
, et perse, arbitrari
oportet optimum sortitam fmem esse , nulla prorecto proeter
bas alia nature erit, sed bunc necesse est numerum substan-
tiarum esse. Si eteuim aliae sunt, utique movebuat, quum
lationis finis sint. Sed esse alias lationes pneter dictas, im-
possible est : hoc autem ex iis qua: feruntur, rationabile est
accipere. (1
1
) Si enim omne
,
quod fert , ejus gratia quod
ferlur, suapte nature est , omnisque latio alicujus
,
quod
fertur, est, nulla latio sui gratia erit prorecto, nee alterius
lationis, verum stellarum causa. Si namque latio lationis
causa erit, illam quoque oporteb'it aliarum gratia esse.
Quare quum non sit processus in infinitum , finis omnis la-
tionis erit divinorum corporum aliquod, quae in caelo forun-
tur.
(12) Quod autem caelum est unum , manifestum est
:
si enim plures essent casli, ut homines, principium uniuscu-
jtisque erit specie unum , numero multa. At quaecumque
multa numero, materiam babent : una etenim et eadein
multorum ratio est , veluti bominis; Socrates vero, unus.
Ipsum vero quid erat esse primum, non habet materiam,
quum actus sit. Unum ergo turn ratione, turn numero,
primum movent immobile ens est : id etiam igitur, quod
semper continuoque movetur : unum ergo tantum calumest.
(13) Tradila autem sunt qusedam a majoribus nostris et
admodum antiquis, ac in Tabula; figure posterioribus relicta,
quod hi dii sint, universamque naturam divinum contineat.
Cetera vero fabulose jam ad multitudinis persuasionem , et
ad legum, ac ejus quod conferat, opportunitatem , illata
sunt
: hominiformes namque ac aliorum animalium non-
nullis similes eos dicunt, ac alia conseqnentia et similia iis
quae dicta sunt : quorum si quU ipsum solum primum se-
parandoaccipiat, quod deos arbitrabantur primas substan-
tias esse , divine profecto dictum putabit' : et ( ut verisimile
est) ssepius quaque arte et philosophic, quoad possibile
fuit, inventa, corruptaque rursus, lias illorum opiniones,
quasi quasdam reliquias , nunc usque salvatas esse. Pa-
tria itaque ac primorum opinio in tantum modo nobis ma-
nifesto sit.
CAP. IX.
Ea vero, quae circa Mentem sunt, quasdam dubitationes
liabent. Videtur enim eorum quae apparent, mensquid di
-
vinissimum esse. Quo vero modo se habens talis erit, difii-
cultates quasdam habet Sive enim nihil intelligat , sed ita
se habeal, utdormiens,quidnam praecellenserit? Sive in-
telligat , hujus veroaliud sit principale (non enim id quod
est ejus substantia, intellects erit, sed potentia), profeclo
non erit optima substantia : siquidem eo quod intelligil,
ei honorabilitas inest. (2) Praeterea, sive mens, sive in-
Digitized by Google
(1074,1076.)
auxou if! votjuii; iem, Tt vott;
^
y*P
buto< o&tov
?i
erepdv ti. Kai tt exepdv ti
, ^ to auxb del 3) aXXo.
Ildxtpov ouv Siacpspst tt 4) ouOiv to voetv to xaXbv ^ to
xu/dv
; ?j xai axoitov xb Stavoet6ai irepi ivltov ; StjXov
t XOtVUV 6xt TO OetOXaTOV Xai TllXtlOTOtTOV VOtt
, Xal 00 |i-
TafiaXXer si; y_etpov ykp i\ [xexa6oX^ , xai xivi)at; Tt;
fjSiri to toiootov. (a) Ilpioxov p;ev o3v ti pJ| volute;
tuxiv XXi Suvafxtc, euXoyov e'irtirovov elvat to auve^i?
auTto vffi
voi^CTEtix;. "Eitttxa SvjXov Sxi aXXo ti av eiv)
10 TO XlflUOXepOV $
& VOUC,, TO VOOUU.EVOV. Kai
f4p
TO VOttv
xai $ vo'r,an &irctpl;et xai Tb ^epi<rcov voouvxt. "QoV
el tpeuxTov touxo ( xai yap jjl-Jj Spav Ivta xptlxxov
\
6pSv
)
, oux av efrj Tb apiaxov {j vdrjuii;. Auxbv apa
voeT, eforep iaxl Tb xpaxiaxov
,
xai !<mv
% voi)ot( vo>]-
I* atbi; vdi)9i;.
()
4>a(vexat
8'
aYi aXXou
^ ewtox^pi
xai fi aTaOrjatt xai ^
boa xai ?) Stdvoia, aunje
3'
iv
icapepY<o. Eti el aXXo to voetv xai to voetcrOat, xaxa
ito'xtpov auxEl to eu uTtap^et; oOSi
y^P
iouto xb tTvai
voqeet xai vooupievto. (s) *H tV evlwv <j iittarf,^ to
so itpa-jftia* IjcI piev t5v mrnxv aveu
6X>i? ^
ouetta xai
to ti 3Jv
tTvai, ewi Si twv OEwpTjTtxwv & Xdyoc xb
itpSyixa xai f, vo'/)<n<; . Otiy_ Ixlpou ouv ovxoc too voou-
(xevou xalxoti vou, Sua o.j) OXtjv 1/tt, xb auxb Eaxai,
xai 4j vo|oi; xw vooufxevu p(a. () "Ext j) XtfTrtxat
tt aitopfa , el auvOexov to voouuevov uexaSaXXot yap av
ev to"; (liptai xou cTXou. *H dSialpexov wSv xb (if,
fyov
CXt|v. "Qerrrep yap 6 avOpamtvoe; vbu$,
[3j]

y*
tCv oov6e'xo>v , eT^ei e*v tivi '/pdvtp ( oo
fp fy"
to eu iv
xwSi i\ ev T(i>St, aXX' iv o*Xw xtvi xb api<rxov, 3v etXXo
10 Tt
)
, oStox; Sj| l^et auxJ| aux^?
^ vo'nja-tc xbv 4-icavxa
alwva.
METAPHYSICORUM LIB! XL CAP. X. [256,fM.] 609
tellectio ejus substantia sit, quid intelligit? aut enim ipsa
se ipsam , aut aliquid aliud. Quodsi aliud , aut idem sem-
per, aut aliud. Utrum autem diflert aliquid , an nihil, iu-
telligere bonuin , vel quodcumque ? An Tero de quibusdam
ipsam etiam cogitare absurdum est? Manifestum itaque
est quodillud quod intelligit, divinissimum honorabilissi-
mumque est , aeqne mutatur : in deteritis namque mutatio
fieret, ac motus aliquis hujusmodijam esset.
(3) Primo igi-
tur, si non est intellectio , sed potentia, rationabile est, la-
boriosam ei continuationem intelligendi esse : deinde dilu-
cidum
,
quod aliquid aliud lionorabi litis esset
,
quam mens,
id scilicet quod intelligitur. t intelligere profecto , ac in-
tellectio
, et quod pessimum intelligent! inerit.
Qnare si
Tugiendum hoc sit
(
etenim quaedam melius est non videre
,
quam videre ), non sane fuerit, quod optimum, intellectio.
Se ipsam ergo intelligit , si est quidem quod optimum est :
et est intellectio, intellectionis intellectio.
(4) At videtur
semper alterius esse, turn scientia , turn sensus, et opinio,
ac mens : sin vero ipsins, fortuito et obiter. Si aliud.
praeterea intelligere, aliud intelligi sit, secundum utrum
ho-
ruminestei bene esse? quandoquidem non est idem
intelle
ctionem esse, et intellectum.
(5) An in quibusdam
scientia
est ipsa res? in eflectivis quidem absque materia res est
substantia et ipsum quid erat esse; in speculativis
vero
ratio, et intellectio. Quum igitur non sit diversum ab eo
quod intelligitur, intellectos, in lis quaecumque non habent
materiam, idemerunt,ac intellectio una cum eo quod in-
telligitur. (6) Item restat dubitatio, utrum compositum
sit, quod intelligitur. Mutaretur etenim in partibus tolius."
At omne non habeas materiam, indivisibile est. Nam queru-
admodum humanus intellectos, licet composita cogitans,
se in aliquo tempore habet ( non enim assequitur bonum
in hoc, aut in hoc, verum in toto quodam, quod optimum
est, aliud ab ipso exsistens
), cic ipsa sui ipsius intellectio,
per totum sternum se habet.
CAP. X.
*Eitt<jxe7rTt'ov SJ xai iroxtpo< fyet *j xou o^ou ipuoti;
to dfa6bv xai Tb aptorov , itdxepov xe<>>pi<ruivov xt
xalauxbxad' a&xo', yj tJ)v Ta$tv; r\ aaox^pw? Sxrrtp
It orpaxeuua. Kai yap Iv x9j xa|tt xb eu xai 6 axpaxr)-
^o<, xai u.SXXov ouxo?- ou yap o5ro< Stl tV
Tel^tv i\V
ixe{vT| Slit toutov IffTtv. Ilavxa SI ffuvxe'xaxxaf itw;,
dXX' ou^ i|xo(o>( , xai ltXtoxa xai itxrjva xai (jiuxa
-
xai
o6j^ oCx(>>( l^et waxe p.r, elvat Oaxe'pto itpb; 6axepov
*o pnrjOev , 4XX' laxt w itp*; uiv yap tv SicavTa awvxixa-
xxat- aXX" (S<rrctp it oixi'a xot( ^Xeu6e'pot( ^xurxa
ejeaxiv 8 Tt hv/i itotetv , aXXa itavra i\ t! itXeTsra
Te'xax'Tat , to"? Si ivSpairo'ooi? xai xot( 8r,pi'oi; puxpbv
xb el? to xotvdv , to Si itoXu 8 ti ftu^ev xotauxn) -yap
* Ixaarou
dpjc^j
auTtov rj tpum? eaxlv. Atyto S' olov el(
ye xb Staxpi6?jvat avafxi) Sitaaiv tX6etv, xai aXXa
otlxoK loriv tuv xotvtovet a'reavxa elc xb SXov.
()
"Ocra
Si dSuvaxa <juu.6aivti Jj axoita toi aXXwi; \ifouai , xai
itota ol .^aptsaxipai; Xe^ovrt?, xai liri itoltov iXafyi-
o oxat ditopfat , Set u.T| XavOavetv. IlavTi?
fip il ivav-
tIwv Ttotouat itavra. Ouxe Si xb itavTa outb to i\
ivavxfu)v SpOb>(, out' 2v Seroii; xa lvavx(a 6icap^n, 5{
akistotu.es. II.
Perscrutandum autem etiam hoc, quonam modo nature
universi habeat ipsum bonum, et ipsum optimum : utrum
separatum quiddam, et ipsum per se, an ipso ordine, an
utroque modo
;
quemadmodum exercitus. Ctenim in or-
dine est ejus bene esse, et dnx ipse, atque niagis hie : non
enim hie propter ordinem, verum ordo propter ipsum est.
Cuncta autem coordinata quodam modo sunt, verum non
similiter, et natanlia , et volatilia, et plants : nee ita se ha-
bent, ut sit ullum alteri ad alteram; sed sunt ad quip-
piam ; ad unum namque coordinata sunt omnia : verum
quemadmodum in domo liberis quidem minime licet quod-
cumque facere , sed omnia , aut plurima , his ordinata sunt
;
mancipiis vero , et bestiis parum quod ad commune confe-
rat, sed ntplurimum quodcumque contingit: tale namque
principium cujusque eorum , nature est : dico autem quod
nccesse est omnia in mutuum quidem discrimen venire
;
et alia ita sunt communiter omnia conferentia ad universum
servandum.
(2)
Quacumque vero impossibilia, sive absur-
daaliter dicentibus accidunt, quasve dicunt gratiosiusdi-
centes , ac in quibus minime dubitationes sunt, non decet
nos latere : omnes namqueex contrariis omnia faciunt. At
non recte omnia , neqne ex contrariis dicunt ; De-
que, quibus contraria insunt, quonam modo ex contrariu'
39
Digitized by Google
CIO [6468.]
ix xwv svavriwv tatai, ou Xeyouoiv diraOtj
^*p
t&
ivavTia
&' dXXr,Xwv.
(3)
'Hu.iv Si Xuerai touto eu-
Xoyoj; t<3 tpitov tt slvai. 01 Si to irepov t<ov Ivav-
Ttcov CXi)v icotouatv , &nrsp ol to dWov t> feo>
$
tm
6 fvt ri TroXXa. Auexai Si xal touto tov butov Tpoirov
ft
Yp
SXtj ri (*( o68svl ivavrlov. (s) *Ett aitavTa tou
cpauXou (is9t'Et I5< tou ivoV to
Y&P
xaxov buto 8bTE-
pov tGv oro^e(wv. 01 S* dXXot oi8' dpy&<; to &fa.Qbv
xal to xaxov xb(toi Iv asaa* u-dXtOTB to dyaObv
dpx^.
10 Ot Si touto uiv 8p6w<; 6rt dpx^v , dXX4 itw to dYaSbv
ipx^l
ou XeYouffiv , iro'tepov &)$ t&o? ^
c'o; xtv?jo-av t)<>><
8oe.
(6)
'Atomo? Si xal 'Eu/ikSoxXtji;- tJ|v yip
f
X(av
wotel to dradov. A8t| S'
apx^
xal 6? xivouo-a
(
uuv-
otY"
yap
)
xal ox; CX*j- u.optov
yP
too u.i'Y(*aToc. El
It Sri xal tS aix$ o-uu,6s6t)xe xal &? GXt)
dp/J
elvat xal
>C
xivouvti, dXXa to y' tlvat 00 TauTO. Kaxi tote-
pov o3v <p iXfot ; "Atottov Si xal to a^Oaprov slvai to vei-
xof touto
5'
ectIv buto r) tou xaxou fuaic. (a) 'Ava-
^ayopa; Si 6{ xtvouv to dYaSov dpx*Wi
f^p
vou?
so xiveT' aXXa xiveT ?vxa tivoc, fio-ce irepov. IIXJjv 6{
t)u.eT< XeYO(*ev #,
^ap laTpixr} iW itoi? *j &Yista.
"Atowov Si xal to IvavTfov u.i| irouiaai Ttji ayaOC xal
T<j> v<j>.
(7)
IletvTt? S' ol xivavrta Xiyovre? 06
XP">-
tbi tok Svavrioie, eav u.r| p\*8u.lo-j) Tt. Kal Sta ti tb
26 fiiv ^
8apxl t4
8'
4<p8apTa , ou8el? Xsyer itoivra
Yap
t4
Jvtb itowuo-tv ix twv auxSv apxuv. ()
"Eti ol (xiv
Ix tou |xij 5vro; icoiouo"i t& 4vTa* ot S' fva (x^| touto
avaYxaa6woiv, tv itavTa itotouonv. "Eti Sii xt 5tl
iVrai fiviaii xal t{ attiov ftviaini(, ouSel? X^ysu
SO ()
Kal toT? Suo ipxa? itotouo-tv dtXXriv dvaYx^l dpxV
xupturepav tTvai
f
xal xoi( Ta efSi) , fri aXXr) otpj^-Jj xo-
puoTspa* Sia ti
Y>p
{ttwoxev $\
\uxv/^si; (loj Kal toTc
(xiv dfXXotf dvaYXi tij aocpi'a xal Tt) Ti(*.u*TaTi iTttsr^(ii)
eTvaf ti ivavrfov, ^(iTv S' ou- 06 yap ^o~ttv ^vavxiov to)
36 7tp<0T(j> ou8ev. Ilavxa
Yp
Ta Ivsvtib 8Xt)v
?x
st xa^
Suvapci Tauxot isriv ^ Si Ivavxia aYota eU to ivav-
tiov T^i oi irpojTCii tvavriov ou8e'v. (11)
EiTe (i^ ?oxat
wapa t4 alo-87|Ta aXXa , oux forat
dpx^l
xal Tajt? xal
Ytveatc xal Ta oupdvia , aXX' al t?,? dp^ijc dp/^
t
Soicsp
to
toT? 8toXoYOi? xal toi; ipuitxoi? it5<jiv. Ei
8'
forat Ta
efSr, r\ ot dpiOjioi , ouSevo; af-no- el 8i jx^
,
o&Tt xwrj-
atto? y'-
"Eti itS{ Jorat ij d|UY(OMV |xEYe8o( xal
vuvexec; S
fif
dpi6|*b< ou itonfaei awiyU
,
outc w?
xtvouv ouxe oj; eTSo. (12) 'AXXa [i^v ou8iv y' lorat twv
it> gvavttcov Srcep xal iroir,Tixov xal xtvr,Ttxo'v IvStxotTO
Yap
av \t.\ etvat. 'AXXa (jl^)v Gerepov
y*
to itotiv Suvd-
ptco;* oux dpa diSta t4 ivxa. 'AXX' foriv* dvaipeov
dpa toutojv ti. Touto S* (Tpr,Tat ww;. (is) *Eti
tvi ot dptOu.01 tv ?| f\
"J-ux^l
xal to caty.* xal o^co? to
fco eTSo? xal to irpSYJXB , ouSiv Xifti ou8e(;' ouS' ivSe'xETat
eIiieiv, I4v
h
1
}! &i
^(aeT; eTitt), d>? to xivouv itotsT. (it) Ot
Si Xeyovte; tov dptOixbv tiowtov tov padijpaTixbv xal
outo}( del aXX>)v i^o(A^vi)v ouolav xal
dpx?
Ixdo-nris
aXXa;, eiiei(roSui>ST) ttjv tou icavTOf oiolav notouoiv
TQN.META TA *T2IKA IA, 1. ('*)
eront, exponuut : quandoquidem contraria impassiltilia
sunt ab se invicem . (3) A nobis autcra rationi consentaneum
hoc solvitur, quum aliquid tertium sit. Quidam vero alte-
rum contrariorum materiam faciunt, qiiemadraodum qui
inaequale oeqaali, aut uni mutta. Solvitur aulem hoc etiam
eodem modo : nam materia una nulli contrarium est.
(4)
Item cuncta participabunt malo, prater ipsum uniim
:
alteram namque elemenlorum , ipsum malum est. At alii
neque principia ponunt bonum et malum; quanquam in
omnibus maxime principiam ipsum bonum sit. Quidam
aulem hoc quidem recte, quod principium : quo vero modo
ipsum bonum principium sit, utrum ut finis, an ut morens,
an ut species, non dicunt
(5) Empedocles quoque absurde
:
nam amicitiam facit bonum, quum heec principium sit,
et ut movens (siquidem congregat
) et ut materia: nam
mixti pars est. At si etiam cidem accidat, et ut materia;
principio esse, et ut moventi , ipsum certe tamen esse non
idem est. Secundum quod igitur hoi urn, amicitia estf
Inconveniens item est , contentionem incorruptibilem esse,
quum htec ipsa mali natura sit.
(6) Anaxagoras autem
bonum ponit principium, ut movens. Mens enim movet.
Verum alicujus gratia movet : quare alteram. Nisi sit ut
nos dicimus : are enim medendi qnodam modo sanitas est.
Inconveniens etiam est, quod non fecerit aliquid bono
mentique contrarium. (7) Porro nulli eorum qui ponunt
contraria, utuntur contrariis, nisi quis in justam formam
redegerit quae dicunt. Et cur qutedani corruptibilia
,
qua-
darn incorruptibilia, nemo dicit. Omnia namque entia ex
eisdem principiis faciunt.
(8) PrKterea quidam ex non-ente
faciunt entia : quidam , ut hoc non cogantur, unum cuncta
faciunt. Cur item semper generatio erit, qoidque generatio-
ns causa sit, dicit nemo.
(9)
Atque illis, qui duo princi-
pia faciunt, aliud principalius principium necesse est esse
:
item illis, qui species, praeterea aliud principalius princi-
pium esse debet. Cur enim participavit, aut participat?
(10) Etaliis quidem necesse est, sapient'ue ac nobilissinue
scientiae aliquid contrarium ponere esse, nobis verominime.
Nihil enim est primo contrarium : quandoquidem cuncta
contraria materiam habent, et potentia haec sunt; contraria
vera igaorantia, ad contrarium : primo autem nihil contra-
rium est. (II) Praeterea , si non erunt alia practer sensibi-
lia, non erit principium, ordo
,
generatio , ipsa caelestia, sed
semper principii principium , ut theologis physicisque cuu-
ctis. Si autem erunt species aut numeri , nullius causae
erunt : sin vero , non saltern ipsius motus : quo namque
item modo ex non liabenlibus magnitudinem magniludo
continuumque erit f Numerusnamquenon faciet continuum,
neque ut movens, neque ut species. (12) Ceterum nihil
contrariorum erit ipsum et factivum , et motlvum : alioqui
contingere sane possil non esse. Veruroenimvero faccre
posterius quam potentia est. Entia ergo non erunt sempi-
tenia. Attamen sunt. Tollendum igitur aliquid horum
est : hoc autem supra dictum est quomodo intelligendum
sit. (
1 3) Item quomodo numeri sunt unum , aut anima ct
corpus, et omiiino species etres, nemo aliquid dicit, nee
dicere possit, nisi ut nos dicat, quod movens faciat. ( 1
4)
Qui
vero dicunt matbematicum numerum primum, et ita semper
aliam attiguam substantiam, ac alia cujusque principia, in-
Digitized by Google
(iotc ;. METAPHYSICORUM LIB. XII. CAP. 1,11. [S8SCO.] C I I
( ouOlv
YP *i
trip* Trj iTs'pa o-ufxfidXXeTai ouua tj u.^]
o3aa ) xal dpy a? iroXXaV t& S^ 6Vra ou (JouXetoi xoXi-
Teusa6ai xaxwc < Oux dyaOov icoXuxoipavdr,- etc xo(-
pavo;.
congruam nniversl substanliam faciunt (nihil enim altera
alteri confert, sire sit sire non sit), et principia multa;
at entia notunt male gubernari. < Non est bonus multo-
rum principatus : unus sit princeps.
LIBER XII.
CAP
Iltpl [tli ouv rffi twv alafo]Tb>v oua(a( etpY)tai t(?
ifftlV, iv flSV Tt] (AEUoSw Tlj TWV (pufflXWV icepl T% 8X)C,
Gffrepov 54 icepl tij? xox evlp-ftiav. 'Eicel
5'
#, sxf.
j/i; lerti icdtspov fort ti? irapa t4? aloOrjii? oua(a;
<*xivt)toc xal dfSioc ?| oux eari
,
xal c! iVci t(; laxi,
Io npoiTov t& icapa twv aXXwv XeYo'peva 8e(opijTe'ov , Srto?
efce ti |*})
xaXw( Xi^oum
,
(t9| toic outoi<; Evoyoi wu.ev,
xal Et ti Sd^ixa xoivov f^ut xixtlvoit; , tout' I8(a pJ|
xa6' jjfxwv Su<rypa(vwu.ev aYaicrrrov yip tt Ttt ra |*iv
xaXXiov Xe'yoi t Si pd| JTEipov. (j) Auo
8*
elal 4oat
is irtpl toutwv Ta tt
Yap
p.a6i)|*aTixa <paatv ouo(a? iTva(
tivcc
,
olov apiOpouc xal ypappac xal Ta ouyyevtj tou-
toic, xal iraXiv t4? I8ea. 'Eicel St oi uiv 8uo Taura
ylrtl TCOtotJcri , Tot? tt t8ea< xal touc u.a6)u.aTixou; api-
8jxou?, ot Si |x(av fuaiv ttu.eore'pwv , erepoi Sstivcc t&c
30 pa8i)p;aTixac povov ouaiac elva( <pacri, axeirreov icpwrov
|*iv icepl twv u.aOr,u.aTixwv , u;i)Seft(av icpoariOiVcac
<puatv ifXXvjv auTot(, olov icorepov iSeat TUY/avoucrtv
ouuai rj ou , xal icdcspov apyat xal ouaiat tcov ovtwv
vi ou , dXX' 6; icepl |xaOr,uaTixwv u.ovov tXx' ttolv efte
2S u.^ sleri, xal cl siorl itG? etoiv , 2iteiTa u.a TauTa ^o>-
pl; its pi twv iScwv auTwv &7tXt>( xal Suov vdixou
y
apiv
TtOpuXirjTai
y^P
T^ icoXXi xal 6tco twv ^orctpixwv
Xoymv. (s) *Eti Si irpb? ixei'v7)v Sti tt,v exf^/tv iitav-
t3v tov ttXe(w Xo'yov ,
Stocv ^iriaxoitwaEV ei a( ouatat
-,W xal at
apx
a>l twv ovtwv dpt6|Xol xal iSiai elofv (xera
Yap T&C IS^a; a6r>] Xe(ireTat Tpfar) exEi). [II.] (i) 'A-
vaYxr, S', etitep Ioti Ta u.a8r)u.aTixa, rj iv toi< aia6T)ToT<
eTvai aita , xaOaitEp Xe'you<t( tive
,
i| XEywpi5(XE
/
va twv
ai<j6r,Twv
(
Xe'youui Si xal o8tw tiv^? ) f[ tl u.T)5sxs'pwi;,
**
5J
oux Eiclv r) aXXov Tpo7tov loiv. "Ood* i, t(npio6ii-
t-^iti; 7)(xiv eoxai ou icepl tou elvat aXXa icepl tou
tco'icou.
I.
De sensibilium itaqne substantia
,
qnaenam sit , dictum
est : in tractatione quidem naturalium , de materia
,
posle-
rius tcto de actu. Quum autem htec consideratio sit,
utrum prater sensibiles substantias aliqua sit immobi-
lis et eeterna , necne , et si sit
,
quamam sit : quae ab aliis
dicuntur, prima speculandum est, ut turn si quid non
recte dicant, non eisdem impingamus; turn si quod nobis
et illis commune dogma sit, hoc separation non contra nos
graviter feramus. SufDciens enim erit, si quis quaedam
melius dicat
,
quaedam non deterius. (I) Date autem de
his opiniones sunt. Quidam etenim ipsa mathematica
substantias esse aiunt, ntnumeros, lineas, et quae his ejus-
dem generis snnt, et rarsus , ideas. Quum autem quidam
ideas nnmerosque matheniaticos duo genera faciant, quidam
unam amborum naturam, quidam autem alii mathematical
tantum substantias esse dicant : primum quidem de roa-
tliematicis considerandum est, nullam aliam eis addendo
naturam , velnti utrum ideaa sint necne , et utrum princi-
pia substantiate entium.an non, verum tantum, ut de
mathematicis , utrum sint , an non sint , et si sint
,
quonam
modo sint; deinde postea seorsum de ipsis ideis simplici-
ter, et quantum recepti moris gratia : divulgate namque plu-
rima sunt , etiam in exterioribus rationibns.'
(3) Prteterea,
ad illam considerationem oportet majorem sermonis par-
tem altendere, quum de his considerabimus, utrum sub-
stantias principiaque entium, numeri ac ideae sint : post
enim ideas, liaec tertia consideratio restat. [II.] (4) Necesse
autem, si mathematica sunt, aut in sensibilibus ca esse,
quemadmodum aliqui dicunt, aut a sensibilibus separata
(
et hoc etiam modo quidam aiunt
)
; aut si neutro modo
,
aut non sunt , aut alio modo sunt. Quare dubitalio nobis
non de ipso esse erit , verum de modo.
CAP. II.
"Oti fiiv xoi'vuv Iv
ft
toT? ato6i)T0i; dSuvaTOv etvai
xal au.a TtXaau.aTia? b \6yo<;
, etpigrat p.iv xal iv toT;
0 8iaicop^u.avtv Sri Suo apa oxepea elvat dSuvaxov , Iti
Si xal Sti tou auxoti Xoyou xal xac dXXac SuvcEfiei; xal
<puoEi?v xoic afo(b)Toi sTvat xal u.i)Se|xtav xeywpio-u.
vijv. TauTa (xiv o3v etprjai itpdcepov. (a) 'AXXi
icpb; TouTOi; <pavepbv ort dSuvaxov SiaipeSiJvat Sxtouv
4i
awixa. KaV iicdceSov
Y&p
StaipeO^aeTai , xal touto
xaxi
YP'y-r
1
^)
x"^ a
^'"l
xati *t
Yr
t,
i*
^<TT
'
'
T
^l
v
otiyj*V SieXeTv dSuvaTov, xal t^v Ypa^^v, el Si
Et quidem quod in sensibilibus ea esse impossibile est,
quodque simul fictitia ratio est, dictum sane in dubita-
tionibus est, quod simul duo solida esse impossibile est.
Item quod ejusdem ralionis est, ceteras quoque potentias
et naturas in sensibilibus esse, ac nullam separata m : baec
itaqne prius dicta sunt. (3) Verum ad haec etiam con-
stat
,
quod impossibile esset quodcumque corpus dividi.
Divideretur enim secundum superficiem, et haec secun-
dum lineam, et ista secundum punctum. Quare si
punctum impossibile est dividere, etiam lineam : quodsi
M.
Digitized by Google
TON META TA
612 [MOM2.]
xauxr)v, xal xSXXb. Ti oov Stamps! ?|
xauxa< tTvixt
xotauxa? <pwrei<;, ?1 auxic [xsv u.^, elvat
8'
iv auxat?
TOiayta? ipufftK ; To auxb
fp
autt&ioexar
8itpou|x'vwv
votp xwv a?<to|xwv 8tatpE8ifaovxai,?| ouSi at al(b)xat.
6
(3)
'AXX4(iVofi8- x
X
tri
P
l(I
!
Jl ^vai:
T'
^vo
"
?ul'ro'T
Suvaxdv. Et
Y^P
^Tat <"epEO irapi xi a!<j(ri)xi xejrto-
piouiva xouxwv xepa xal itpoxepa xSv aloOnixSiv, SrjXov
6x1 xal itapi xi littiteSa fxepa avaYxaiov eTvat iithteSa
xeywpifffi^vo xal oxtypiic xal YpapftaV
toiC
Y*P
auTO"
10 Xo-fou. Et 8s xauxa
,
itdXtv itapi xi xou oxepeou xou
(ta9i)ijMtxixou littiteSa xal YpaptAas
*" Y|ia
ixepa
xeYptou.va. Ilpoxepa
yP
tuv auYXEtuivwv iaxl xi
douvdexa' xal efffep xwv atoOtixSiv itpoxepa ao>u.axa u,$|
a!o6rixa , xw a&xw Xoy>> xal xSiv iitnte'Swv xoiv iv xoi
16 dxtvr.xot? oxepEoT? xi auxi xa6' auxa. "Qo-te fapet
xauxa lirineSa xal
YP^!*
" TWV ^.
ua T0'
<
peot xoT<
xexoip'(*e'voH"
*
r
1'*
Y*P
*(*
T0
'<
(*a8r,(*axixoK
oxepeoU, xi 8e itpoxepa xwv |Aa8n)|xaxix5v axepewv.
(4)
IlaXiv xotvuv xouxwv xwv littireSwv eoovxat
YP
a(A-
ao fxat, wv itpdxepov 8er,t ixe'pa?
YP'r
1
!**?
xal <rttY"-
tTvai Sti xbv auxbv Xdyov xat xwv Iv xat? itpoxe'pau
Ypa(*(iai
!xe'pa?irpoxi'pa< oxiY(ta<, 3v ouxlxt updxepat
fapat. (5)
"Axoitrf? xe S-Ji Ytyexat *)
o-wpeuot?- uu>
6a(vei
Yap
ffxepei |*iv (xovav^i itapi xl atolbixd' ,
Itt-
K
iteSa8e xptxxi itapi xi aloO^ta ,
xa xe itapi xi al-
eOiyti xalxi Iv xot (Aa8i)(iaxtxoti; oxepeot? xal xi itapi
xi Iv xouxou;
,
YpapfuA
8i xexpafrxt , ffxtYptal 8s *ev-
iaa(. 'Qoxe itepl itota at iittox5ju.at luovxai at (*a-
ei)[*axtxal xouxwv ; 00
Yip S^l
itept xi Iv xw oxepeS) xoj
joaxiv^xo) eTthreSa xai
yP'W
8
*
xat
'"Y(
X' at
^
T*P
wept xi itpoxepa ^
littax^pn]. ()
'0 8'
aoxb? Xo'yo?
xat itept xSv etpiOptwv icap' Sxao-xa?
y^P
tb
? <rciY!*i
?xepat loovxat (xovdt8e, xat itap' fxaoxa xi 6vxa at-
uOT)xa, eTxa xi voijxa, &<rx* loxat Ye'vtl
owttpa xwv
86
(ta8ri(AaxixS)v
apt8(x5v. (7)
*Ext licep xal iv xot?
ditop^autv iit>iX8o(iiev, uw ivSexexat
Xueiv; wpl &
Yip ^
aVxpoXoY^a ioxtv, 6(A0tw 2cxat itapi xi aic8T|-
xbi, xal ittpl a
^
Yew^etpta-
eTvbiS' oipavbv xal xi
(tdpta auxou itS Suvaxo'v , ij aXXo 6xtouv
lx
ov x(v7)<iiv
;
.() 'Oftot'ox;
xexalxi 6itxtxixal xi apjxovtxa- /oxat
Yip
ipwvii xe xal 6^n
itapi xi at^xi xal xi xa6*
Ixaoxa
. "Qaxe 8r,Xov 6*xt xal at aXXat ato-8iiffE xai xi
<JXXa at8t)xa- x(
Yip
pSXXov xdiSe
^
xaSe ;
el 8i xauxa,
xal Sola euovxai, etitep xal atoOiioen. (9)
*Ext
Ypa-
46 ipExat fvta xaSoXou Oitbxwv |ia8Yijxaxix5v itapi xauxa?
xi ouota?. *E<nat o3v xal afixr, xt 5XXtj ousfa (xe-
xa^u xe/wptapi^vTi xwv x* ISeSv xai xSv (xexaju,
^
oCxe
dptSjjto'? laxtv oi5xe |Ye8o
ouxe y^pdvo;. Et 8e xotixo
48uvaxov , S^Xov 6x1 xdxeTva aSiivaxov eTvat xexopt(i^
(0 va xoiv al<j8ijxSv. (10) "OXto? 8i xouvavx(ov o\i|x6a(-
vet xal xou aXr,8ou<; xal xou ett8dxo &itoXa(i6aveo8at,
t xt< 8^oei otixux eTvat xi (xa9Ti(xaxixi & xsxtoptoft^
va xtvij ^ucret. 'AvdtYxri Yip
8'a xb (xev o8xo>( elvat
auxif itpoxlpac efvat xwv atoOrixSiv (.eYe8v , xaxi xb
4>T2IKA IB,
p.
(1076,1077.)
banc , cetera quoqne. Quid igitur differ! aut has esse
tales naturas, aut non esse quidem, sed esse in eis tales
naturas? Idem namque accidet : divisis enim sensibili-
bus, dividentur; aut nee ipue gensibiles. (3) At nee
separates esse tales naturas possibile est. Nam si erunt
prseter sensibilia solida separata ab his diversa, prioraque
sensibilibus, patet quod etiam prseter superficies, alias ne-
cesse est esse superficies separates, puncte quoque , et ti-
neas : quandoquidem eadern ratio est. Quodsi haec, rur-
sus praster mathematici solid! superficies, lineas et puncte,
alia eruntseparata : siquidem incomposita, prion compositis-
sunt. Et si sensibilibus priora sunt corpora non sensibilia,
eadem ratione superficiebus etiam
,
quae in solidis immobU
libus sunt
,
priores sunt eae qua? per se ipsas exsistunt.
Quare aliae sunt hae turn superficies, turn linear , ab iis qua
simul cum separatis solidis sunt : hae namque simul cum
raathematicis solidis, ilia* vero his priores sunt. (4)
Bur-
sus illarum superficierum lineae erunt, quibus priores alias
oportebit eadem ratione lineas puncteque esse : et eorum
qua; in prioribus lineis, alia puncte priora
,
quibus non
erunt amplius alia priora. (5) At absurda sane coacerratio
fit. Accidit namque solida quidem , unica praster sensibi-
lia esse; superficies vero triplices, prater sensibiles :
ills
scilicet prater sensibiles, et qua? in matbematicis sunt soli-
dis, qnaeque prater eas qua? in his sunt : lineas aulem qua-
druplices, puncte autem quintuple. Quare circa qualia
horum mathematicae scientiae erunt? non etenim circa su-
perficies, lineas et puncte, quae in immobili solido sunt
:
quandoquidem semper scientia circa priora est. (6)
Eadem
ratio de numeris quoque : prater enim quaelibet puncte
,
alias unitates erunt, ac prater quaelibet entia sensibilia :
deinde prater intelligibilia : quare numerorum mathema-
ticorum infinite genera erunt. (7)
Item
,
quonam modo,
quae in dubitetionibus
percensuimus , solvere possnnt*
Etenim ea, circa quae astronomia est, simili modo prater
sensibilia sunt, ac circa quae geometria. Esse vero cae-
lum, et paries ejus, quonam modo possibile est ,
autaliud
quodcumque motum habens? (8)
Similiter autem perspe-
ctivae et harmonicas objecta. Erit namque tox et visus.
prater sensibilia et particularia. .Quare patet quod alii
sensus etiam aliaque sensibilia sunt. Cur enim magis ilia,
quam ista? Quodsi hacc sunt.'animalia quoque erunt, si'
quidem et sensus. (9) Item quaedam a mathematicis uni-
versaliter prater has substantias scribuntur. Erit igitur haec
quoque alia quaedam substantia separate, ac media inter
ideas ac media, quae nee numerus, nee puncte, nee ma-
gniludo , nee tempus sit. Quodsi hoc impossible est, con-
stat ilia quoque
impossibile esse a sensibilibus separata.
(10) Et omnino
contrarium , turn vero ,
turn ei quod existi-
marisolitum est, accidit, si quis ita esse mathematica
ponat, ut quasdam naturas separates. Nam necesse profecta
est, propterea quidem, quod ita se habeant, priores sensibi-
libus
magnitudinibus esse, secundum
autem ventatera po-
Digitized by VjOOQIC
<I077.) METAPHYSICORUM LIB. XII. CAP. III. [,23.] CI3
dXr,(Jle Si ucxepaf to yitp ixt\U ttiytQos ftviati uiv
jcpoTEpo'v l<rci
, tt) ouorta S' Caxepov , oTov aVj/ujrov ipd/u-
you. (ll) "Eii t(vi xa( hot' lorat v xa u,a6rj;xaxixa
jAeyeOTf) ; t! u.iv yip vxaiJ0a ijmyij r) u,epet <];/*)<;
6 rj dXXw xtvl euXoYu- et Si jau-,, itoXXa xal StaXuexat.
'Exeivoi? Si Staipsxoic xal iroaoTc ouan xi atxtov xou v
tlvai xal eupuiveiv;
(12)
"Ext at yevscrsi? SijXouotv.
Dpwxov uiv
Y&p
iict ft^xo?
-yiyviTKi, eTxa tcI TtXaxoc,
xeXsuxatov
8'
el< ptx9o<; , xal xeXoc
X
V* Et o3v xb
o Trj Yvwti Boxepov xrj ou<r(a ixpdxepov , to awpa ixpd-
xepov av tin) iirtite'Sou xal jt^xou;* xal xauxr, xal xeXetov
xal SXov [iSXXov
,
bxt ?fn}j/ov
y^T**
10"'
YP'I*!*^
^
lu-ij/u^oi; *1 ir(xeSov irw? av et>) ; uirip yap t!< alffOi^-
cet< xa< ftptxtpa; av strj xb aEfropa. (13) "Ext xb
is i*ev
ooipia ouafa xi?" t)Sti ^ap iyet i"K to xAeiav at
St Ypajxfial
1x5; oum'ai ; outs
Yap
w? eT&x xal (lopjp^
xn, olov el dtps
^ ^X^l
toiouxov, ouxe ok ^
8Xrj , oTov
xb atopta* ouOtv
fip
x Ypapuwv ouS' e'irtire'Swv ouSi
(itiyhwv (patvtxai oaiviortaaOai Suvdu,cvov. El S' vjv
jo ouoia xi; 6X1x1) , tout' av 9atvexo Suvdueva irdaytiv.
(14)
Tw ulvouv Xoyw ioxw itpdxspa. 'AXX' ou icavxa
Saa xw Xoyw ixpdxepa , xal xvj ouoia irpdxepa.
T>i
(uv
Yap
ouaia npOTtpa baa yoipidu.eva tw eTvat u7rEp6XXst,
xw Xoyw Si fowv ol Xoyoi ex xwv Xoyojv xauxa Si ou
fijia uitapyti. El
Yap p^|
^ffTt Ta waflij irapa xi? ou-
sts;
,
oTov xivoupievdv xi rj Xeuxov
,
xou Xeuxou dvOpwirov
xb Xeuxov itpdxepov xaxa xbv Xdyov , dXX' ou xaxa xJjv
ouat'av ou
Yap
v3e'Y_exat eTvat xe/wpuTu-evov, dXX' it\
fiixa xw ouvdXw ioxiv ouvoXov Si XeYo xbv avOptoirov xbv
30 Xeuxov. "iiaxe (pavepbv Sxt ouxe xb i^aipEueoj; irpdxe-
pov ouxe xb x ixpoo6eoeK Satepov x ixpoafisaeco? yk?
xw Xeuxw 6 Xeuxb? jvOpwico; XeYExai. (15)
"Oxi (ajv
ouv ouxe ouoiai piSXXov xwv crwpiaxwv elo-(v , oi5xe irpd-
xepa xw eTvaixwv ataOr.xwv, aXXi xwXoyw (xdvov, oiJxe
U xey_wpwpufva itou elvai Suvaxo'v , eiprixai txavw;.
steriores. Siquidcm imperfecta magnitude, generatione
prior, substantia posterior est, at inanimatum animato.
(II) Hem, qua ratione tandem magnitudines mathematical
unum eruntf namqutequidera lite sunt, anima, aut parte
animse, aut aliquo, quod particeps est rationis : quodsi non,
multa erunt ac dissolventur. lilts vero, quum divisibiles,
quantsque sint, quidnam causae est, ut unumsint, con-
juncta*que maneant? (12) Item ipsa? etiam generationes
hoc manifestant : quandoquidem primum ea ad longitudi-
nera, deinde ad latitudinem , et tandem ad prorunditatem
fit, ac finem nacta est. Si itaque substantia prius, quod
generatione posterius est, corpus profecto turn superficie
turn longitudlne prius erit : et liac ratione perfectum
magis, atque totum, quia fit animatum. Linea vero,
sive superficies, quonam modo animata erit? Supra nauj-
que nostras sensus htec certe postulatio fuerit.
(13) Item,
corpus quidem substantia quaxiam est
,
quippe quod jam
perfectionem quodammodo liabeat : lines: vero quonam
modo substantia; erunt? nee enim ut species et forma
qiMBdam , veluti si anima sit quod tale est : nee ut mate-
ria
,
veluti corpus. Nihil enim ex lineis, neque ex snper-
ficiebus , neque punctis vidctur consistere posse. Atqui si
qua materials substantia esset, hoc pati posse profecto vl-
deretur.
(14)
Ratione itaque prior sit. Non tamen omnia
quaecumque ratione priora, substantia quoque priorasunt
Substantia namque priora, quaecumque separata , excedunt
essentia : ralione vero, quorum notiones generates ex no>
tionibus singularibus : haec antem non sunt simul. Si
enim passiones non sint praster substantias, veluti quoddam
motum, vel album, hominealbo secundum rationem albedo
prior est, non secundum substantiate Non enim potest
separata esse, verum semper una cum toto est : dico autem
totum, hominem album. Quare manlfestum est , neque
prius esse, quod ex ablatione est, neque posterius, quod
ex apposilione est ; ex appositione namque, ipsa albedine
albus homo dicitur. (15) Quod igitur nee substantia: sint
magis quam corpora , nee essentia sensibilibus priora sint,
verum sola ratione, nee usquam esse separata possibile esse
,
satis dictum est.
CAP. III.
'Enel S' ouS" v xo" alaotixol? veSey_sxo auxa eTvat,
(pavepbv 8xt ?1 8Xw oux foxiv ij xpo'itov xtvd iaxi xal Stl
xouxo ou/ aitXw? ox(v itoXXay_w<
Y^P
T0 e^val
^*Tf"
u.ev. (?)
"Qo~7tep Yap
xal xa xaOdXou v xot? (ia6^u,aoiv
40 ou irepl xs/wptoH-svcov ^oxl Ttapi xi u.sye8y| xal xobt
dpt8u.ou; , aXXi itEpl xouxwv \iiv,
06/ 1| Si xotauxa ota
l/etv piyttof ?1 eTvat Siatpexd, SrjXov oxi vSE'xetai xal
wspl xwv aio6r,xwv u.ey9wv eTvat xal Xoyou; xal airo-
SeiUi?,
^ ?
Si aloOrixd, dXX'
$
xotaSt. (j)
"flump
6
fap
xal
f|
xtvouixeva ptdvov icoXXol Xoyoi eto~t
,
x<mpi? xou
xi ixaoxdv oxt xwv xotouxwv xal xoiv ffuu.6s6r|xdxwv
auxoti;, xal oux ivotYXt) Sta xauxa ?| xey_o)pt<iuivov xt
eTvat xtvoupevov xwv alvOi)xwv
?i
v xouxot? xtva (ptistv
eTvat acpwptauivijv, oGxw xal irl xwv xtvouuivwv foov-
to
xat Xoyoi xat Tttffxr][iai, ouy_
$
xtvouu,eva Si dXX* ?) 00V
piaxa [*dvov, xal ndXtv , 7CtneSa u.dvov xal f, (t^xn)
jxdvov, xal j) StatpExa xal
^
dSiaipsxa eyovta Si Oe'vtv,
Quum vero nee in sensibilibus ea esse contingat, mani-
festum est quod aut omnino non sunt, aut modo quodam
;unt, etob hoc non simpliciter sunt. Multipliciter nam-
que ipsum esse dicimus. (I) Quemadmodum enim uni-
versalia in mathematicis non sunt de separatis , circa magni-
tudines numerosque, verum de his, quanquam non qua-
tenus talia , ut magniludinem babeant , aut divisibilia sint;
patetquod etiam demagnitudinibus sensibilibus raliones et
demonstrationes sunt, verum non prout sensibiles, sed
prout tales sunt.
(3)
Quemadmodum enim, prout mota so-
lum ,
multa; rationes sunt , absque eo
,
quod quid sit unum-
quodque eorum , ac eis accidentium , consideretur, et non
est necesse propterea idem aliquid motum vel a sensibilibus
separatum esse, vel in eis aliquant naturam segregatani esse :
itade molis etiam erunt rationes atque sciential, non ta-
men quatenus mota, verum quatenus corpora Ianturn; el
rursus prout superficies tantum, et prout longitudines tan-
turn , et quatenus divisibilia et quatenus indivisibiliasilutu
Digitized by Google
614 [401,266.]
xal ?) (iSiaipexa fto'vov. (4)
*Qot' litel arcXS< Xfyeiv
Xi|6c( fi->|
[i(5vov xa ^copiora eTvot aXXa xal xa (jl-Jj y>-
piora, oTov xa xivougxeva eTvai, xal t! o:a87|u.aTixa on
fowv airXw; dXT)6e<; etativ, xal Toiauxa
ft
0T0 Xeyouaiv.
t Kal fioitep xal xa aXXa? iitioxjjixa? aitXS* aXrjSi?
efoctv toutou eTvai,
ofyl
xou <juu.6E6r)xo'x<x;, olov Sri
Xeuxou cl to
&Y
lttv0V Xeuxov, $
6*
iariv &vteivou, aXX'
exet'vou
$
iarlv ixctorou, tt rj
&y
wivov frvietvou, el
8'
?) avdpwitot avOpwitou , outw xal tJiv vewjieTpfav oux
10 l u(*6e'6T|Xv to97)t eTvai 5v eW, u;^ eVri
8*
?J
ai-
cSiyra , ou to>v al<i(r)T5v iaovrat at paOigpaTtxal liti-
axtjuai, 06 uevxoi ouSi itapi xauxa aXXo>v xeywpioru.e'-
vwv.
(&).
IloXXa Si ow6e'6ir)XE xa6' <xut& xoi? itpdi-
Yjxaaiv ?j exaoxov uirap^ei tuv toioutiov, litel xal
^
OtjXu
It to &oov xat
$
ofpptv, TSta irafa) eWv, xaftot oux eVti
ti 89jXu ouS* appev xeyiopiapevov xGv ^o'kov

fiffxe xal
5)
(ji^xi) (xo'vov xal
$
iiriiteSa. (e) Kal few &}| av itepl
itpoxs'piov Tto Xoyw xal airXouaxepwv, xocrooTw u-SXXov
i^ei xaxptfie';

xouxo 8s to iitXouv eWv. "Qaxe aveu
M Tt peYtOov; fiSXXov vj u.ex& .uefeOou?, xat [xaXitrca otvsu
xiv^atw?. 'E&v Se x(v|iv, paXiara t})v irp&TY)v

airXouaratTi
fp
"al vaivrfi ^
6u.aX^.
(7)
'0 0"
au-
to Xoyo< xal itepl ap|iovixTJ<; xal 8itxix5)C ouSexepa yip
j{ fyi? ?| ^
<pcovT) Oewpel, aXX'
^ YP
a
H
L
(
xa
'
t xa^ ^p>9|xo(*
15 olxeia u.sVtoi xauxa itaOn) exetvtov. Kal f) u.i)y_avtxrj
8e wa-auxox;.
()
"flcrr' ei xi? 6eu.evo<; xcywpio-piiva
twv <xuu.6e67)xotiuv oxonet ti itepl toutoiv t{ xoiauxa
,
o68ev Siot touto <j/eu8o; tJ/euaeTai , oiaTcep ou8' Sxov ev
ti)
"pi TP'^Tl
xa^ iro8iaav cpv) t)|v pd| icoSia(av
o&
M
Y&P
^ Tat; Ttpoxacreai xb <J/aioo;. (9)
"Apiora
8'
av
oCxw OewpiiOedi exaaxov,
1*
xt? to [jl-J| xe^topiofjte'vov
Oe(i) ^o>p(ea(, Sitep 6 api8u.r)Tixb? icouixal 6 yEtojie-
Tpr,?. *Ev |v yip xal dSiaiptTOV 6 d[v6po>ico<
^j
av-
6ponco<
*
&
8'
fOexo Sv d8ia(peTov, elx' lOeupijvev et ti
M t5 (ivOpttraii) 3uf*.6e6ii)xtv
?
aSiatpeTO(. 'O 8s ytwui-
Tprj?
088'

d!v8pioito? ou8'
?J
aSiatpexo?, aXX'
?
oxe-
pso'v. *A
y^P
xav <l
M
uou
^
v ^Sia(pexo( &7tripyev
auTM, SrjXov 6ti xal d(vtu toutiov IvS^exai auxw intoip-
yetv xb Suvbto'v. "Qore 81a touto 8p8b>; o( yEwftsxpai
411 XeYOuai, xal nepl 5vxwv SiaXeYOvxai, xal bVca larx(v
SiTTOv yap xb Av, tb (xtv vxXey_ei'a xb
8' CXixw;.

(10)
'Eitel Si xb aya8bv xal xb xaXbv ftepov ( xb (xiv
vip ael iv itpaEti , to 8e xaXbv xal Iv xol ixiv^xon
)
,
ol oatrxovxec ouOsv Xe^eiv xa; |ia8r)u.axixa( eniaT^pa;
46 itspi xaXou ^ dfaSou
<)>eu8ovTat. Aeyouo-i ^ip xal
Seutvuouoi (xaXio-xa* ou yip *'
f^l
bvo(xa^ouo-i, t! 8'
^pya
xal Tob? Xo^vouc Seixvuouoiv, 06 Xe^ouoi irepl outwv.
(h) Tou Si xaXou y.iyiaxa itSr\ tiln xal ouptiexpia
xal xb wpiajxivov, A fxecXiora 8tixvuouo"iv a'. |xa8i),ita-
W xixal litioTjjpiai. Kal litef yt itoXXSv aTxta <pai'vexai
xauTa
(
"kifta
8'
olov i[ Ta?K xal to d)pi<i(x.^vov
)
, StjXov
Sx\ "kifout in xal t?|v ToiauTiiv aixi'av t)|v w< xb xaXbv
atxiov Tponov Tiva. MSXXov Si
y
1" ?'!*"^ ^v aXXoi;
itepl ouxwv ipouu.ev.
TDN META TA *Y21KA IB,
y. (1077,1078.)
liabentia , et prout indivisibilia tantnm.
(4)
Quare qurnn
gimpliciter verum sit dicere , Don solum separabilia , sed et
non separabilia esse , veluti mota esse ; et mathematics
esse gimpliciter verum est dicere , ac talia quidem
,
qualia
dicunt : et quemadmodum etiam ceteras scientias simpli-
citer verum est dicere hujus esse , non ejus quod ei accidat
:
veluti non albi, si salubre album sit ( at est ea salubris
scientia
),
sed illius, quatenus cujusque, est, si salubris
prout salubre , si vero bominis prout homo est : ita et geo-'
metriam : non si accidit seosibilia esse quorum est, non est
autem eorum
,
prout sensibilia sunt , erunt sensihilium ma-
tliematicKscientie : non profecto propter hc aliorum se-
paratorum erunt. (5) Multa vero per se rebus accidunt,
prout unumquodquetalium est : quoniamet quatenus femi-
niniim animal , et quatenus masculinum
,
proprias sunt pas-
siones, etsi non est aliquod fcmininum neque masculinum
separatum animalium. Quare etiam prout longitudines so-
lum, et prout superficies. (6) Et quanto de prioribus ratione
ac simplicioribus , tanto magis id certitudinem babet. Hoc
autem simplex est : quare absque magnitudine magis, quam
cum magnitudine, et maxime absque motn. Quod si babet
moliim
,
primum maxime : siquidera hie simplicissimus est
et hujus qui regnlaris est. (7)
Eadera ratio de harmonica
t perspectiva est : neutra namque, prout visus, vel prout
vox , speculator, verum prout lines et numeri : propria?
namque illorum has passiones sunt. Ac mechanica quoque
similiter.
(8)
Quare si quis ab accidentibus separet , ac de
eis aliquid, quatenus talia sunt, consideret, minime propter
hoc mentietur : quemadmodum nee qnum in terra describat,
ac earn
,
quae pedalis non est
,
pedalem dicat. Non enim in
propositionibus falsitas inest. (9) Optime vero ita unum-
quodque profecto considerabitur, si quis separans ponal,
quod non est separatum : quod arithmeticus geometraque
Tacit. Unum enim et indivisum est homo
,
prout homo :
Hie vero posuit unum indivisum, deinde speculatus est, si
quid homiiil, prout indivisus est , accidit. At geometra
nee prout homo, nee prout indivisus, considerat, verum
prout solidum. Nam quae, etiamsi nullibierat indivisus,
ioerant ei
,
patet quod etiam absque his contingit ei posse
inesse. Quare propter hoc recte geometrae dicunt , et de
entibus disserunt , et entia sunt. Duplex enim est ens,
hoc quidem actu, hoc vero materia. (lO)Quum autem
bonum et pulchrum differant (siquidem illud semper in ope-
ratione, pulchrum vero cliam in immobilibusest), qui di-
cunt mathematicas scientias nihil de bono vel pulchro di-
cere, lalsum dicunt. Dicunt etenim etostendunt maxime
:
non enim, si non Dominant, opera tamen et rationes osten-
dunt, dici potest eos non dicere de eis. (II) Pulchri nam-
que maxima? species sunt, ordo, commensuratio, et defini-
tum, quae maxime ostendunt mathematics! scienliae. El
quum lisec multorum causae esse appareant (dico autem
veluti ordo, et delinitum), patet quod etiam simtlem cau-
sam, quae ut bonum causa est, quodam modo dicant. Magis.
autem aperte in aliis dicemus su|ier his.
Digitized by Google
(1078,1079.) METAPHYSICORUM LIB. XL CAP. IV. [awM7.] 61*
CAP. IV.
TJepl (tiv o3v twv |xafa)U.aTixwv, Sci te ovra e'erd xal
icwe ovtot , xal irw; irporepa xal itw? ou icporepa , to-
oauta eipijcOw. Ilepl Si twv ISewv irpukov aut^v ttjv
xaTa rJ|v iSeav Sd&xv faiaxeirceov, u.7)9iv uuviirtovxa;
6 icpoe tt|V aptOjxGv cpudiv, iXk' w< itteXaSov 1$ ap/l;
oi itpwxoi t&c iSfa< cp^vavrct eTvai. (a) 2uve'6t) 8
^j
uipl twv slSwv 8da toi; elicouot Sil to icetaOijvat icepl
cije dX^Oet'at? Tot; 'HpaxXeiTeloii; Xoyoic ox; Jtavrwv twv
a!t6r|Twv del {sedvTwv, woV etictp iitiot*)|xr| two? fatal
to xal tppdvrjdi?, erspa; Selv Tivie ^uorttc eTvai irapa tie
afo6?)Tac pevouffac oi
y^P
*"al Tuv f'dvTWv faiimq-
(XT)V. (s) wxpatouc SI icipl xa? l,6ixa( apexi; irpa-
YfxaTtuoftivou xal icepl toutwv 6pt(ta6ai xaOdXou
fy\-
T0UVT0? ICpWTOU TWV uiv Y&p tpUOlXWV fal (MXpOV
It Arjuoxpixo; f^axo (xdvov xal wpiaaTO icw; to Oepjxov
xal to <)JXpdv ' ol 8i nu9af(5pEioi irpdtepov 7tp tivwv
6X(fwv, wv TOu^Xdvou;
U
tou; dpi8[xoi{ avrjicrov, oTov
t( faxi xatpbc 4| to Sfxaiov r( y<J(k

exeivoi;
5'
euXoyw?
b^tei to ti faro. 2uXXoYi?eo6ai vip iWi , apyjfl
30 Si twv OTjXXoY'trjiwv to t{ iariv.
(4)
AiaXexTixi) yap
l<r/y<; ouicw tot' ^v, wore SuvaaOat xal
x
w
P^
tou t
faTi tavavria faiaxoiceiv, xal twv Ivavrfwv ti rj au-ril)
lTcnTT-i(jtT|. Auo Yap fafiv 2 Tt? av axo8o(r| wxparfi
8ixa(<o?,xoui; t' iTtaxxixouc; Xdyoue xal to 6pt'ea6ai xa-
36 OdXou

Tarca yap ifftiv dEpupw itepl
apxV
fatOT^u.Y|e.
'AXX* 6 piv 2wxpari]; ti xaOoXou 06 /wpio-Ta Inotci
ouSi tou; 6piau.ou; ot S' exwptaav, xal t Toiatrca twv
ovtwv lSea; icpoaTjYdpeuoav.
(&)
"Haxt ouvlSaivev
outoi; ayxSbv tw auxw Xdyw icavrwv lSea; eTvai twv
so xaOdXou Xeyofuvwv, xal icapaicX*]<riov wanep av tX tic
jpiO^i^aai pouXdfievo? Aarcdvwv piiv Svtwv ofoixo (xtj
Suv^o-toOai , irXei'w Si icotv|o*a( apiOpiofri' xXe(w yap ioxi
twv xa6' ixaara alatiqTwv w? timtv to efSvj, icepl 5v
Ck)touvtec t( atn'ac tx toutwv jxet icpo?)X8ov xa6 exa-
36 otov Te yip S(xwvu(xo'v 9Tt , xal napa t&c ouotaf twv
[ti] aXXwv ev ^oriv 2nl noXXwv, xal iicl toToSe xal fal
tow i'Stoi;. (e) "Eti xad' ot; Tpditou; SeCxvuTat 6x1
fori Ta eTSi) , xat' ouSe'va (palvstai toutwv

15 Ivfwv
ftiv yap oux ivavxT)
YfT*
1* " uXXoyw(dv, 11 evtwv
40 Si xal ou}( *"v ^0VTal toutwv efSi) vtvveTai. KaTa Te
yap tou? Xdyou< tou; ix twv faio~n)tiwv fatal etS>) itav-
twv 6Wv fai3TTJu.at efatv, xal xaTa to Iv fal itoXXwv
xal twv airo<pa<rwv, xaTa Si to voeiv ti tpSapeVroc twv
p6apTwv
*
<f
avTa?|xa yap tt toutwv iaxiy.
(7)
'Eti Si
46 ol axpiS<rraTOi twv Xo'ywv ol (xiv twv icpo^ ti icotouviv
ISfac, wv ou tpacriv elvat xa8' autb vtvo? , ot Si tov xp(-
tov avOpwirov Xivouo-iv. (s) "OXwc ti dvaipouaiv ol
icepl twv elSwv Xdyot A u.3XXov pouXovTat etvat ol Xe-
vovrec tt&ri tou t4; ISfa; eTvai' auu.6atvei yap (xvi eTvai
60 icpWTOv t'Jjv SuaSa aXXi tov aptOfxdv, xal toutou to
itpo'; ti xal touto tou xa6' a&TO, xal icavO' 6*oa Ttvi<
dxoXou8^eavTi TaT; icepl twv elSwv Sd^ai; ^vavTiwOi]-
De mathematicis igitur, et quod entia sunt , et quomodo
entia
,
quoque modo priora , et quomodo non priora, tot
dicta suit. [IV.] De ideia autem, prirao ipsam, quw de
idea et, opinionem contiderandum est, ad numerorum
naluram nihil referentibus , sed quemadmodum opinati
sunt a principio qui primi ideas esse dixere. (I) Accidit
Tero de fdeis opinio illis, qui dixerunt
,
propterea quod de
veritate adbaeserant Heracliti rationibur, tanquam omnia
sensibilia semper fluant. Quare si qua cujuspiam scientia
prudentiaque erit , oportet alias quasdam naturas perma-
nentes esse
,
prater sensibiles : non enim Ouentium esse
scientiam.
(3)
Quum Tero Socrates circa morales virtutes
vacarel , et de his unWersaliter deflnirc primus quaereret
;
( naturalia enim parumper Democritus tetigerat solum , et
aliquatanus calidum et frigidum definierat; Pylhagorici
etiam prius de quibusdam paucis
,
quorum rationes ad nu-
mcros reducebant , yeluti quid sit tempus , aut justum
,
aut nuptiae;) illesane rationabiliter quaerebat, ipsum quid
est. Syllogiiare enim quserebat : sy llogismoruni vero prin-
cipium est ipsum quid est (i) Nondum enim tunc erat vis
dialectics , unde et possent absque eo ipso quid est , con-
traria eonsiderare, et utrnin contrariorum eadem scientia
escet Duo namque sunt
,
quae Socrati jure proprio attri-
buat quispiam , inductivas orationes , et definitionem uni-
versalis. Haec enim ambo circa principium scientiae sunt.
At Socrates quidem universalia non ponebat separata, nee
delinitiones : isti vero separarunt, ac talia, entium ideas
appellarunt.
(5)
Quare accidebat eis fere eadem ra-
tione, omnium quae unirersaliter dicuntur, ideas esse. At
simile est, sicuti si quis numerare volens, quum quidem
pauciora exsistant, arbitretur non posse : quum vero plura
faciei, numeret. Plures etenim (ut ita dicam) species
sunt, quam sensibilia particularia : de quibus quum cau-
sas quasrerent, ex his ad illas processerunt. Nam et se-
cundum unumquodque ejusdem nominis sunt , et praeter
substantias ceterorum in multis est unum, et in his, et
senipiternis. (6)
Ceterum quibus modis ostenditur quod
species sunt, secundum nullum horum apparet. E qui-
busdam namque non est necesse fieri syllogismum ; e qui-
busdam Tero, etiam quorum non putant, horum species
fiunt. Secundum namque rationes, quae ex scientiis, species
erunt omnium, quorumcunque scientiae sunt ; secundum
Tero unum in multis, etiam negationum; et secundum
quod intelligimus aliquid ejus quod corruptum est , etiam
corruptibilium : siquidem horum aliqua conceptio est.
(7)
Insuper quaedam rationum, eoram etiam, quae ad ali-
quid sunt
, (
quippe quum exactissimae sint
,
) ideas faciunt
,
quorum non dicimus esse per se genus : quacdam etiam
tertium hominem dicunt. (8) Et simpliciter hae de specie-
bus rationes, ilia perimunt, quae magis, quam ipsas ideas,
esse Toluol, qui species dicunt. Accidit enim non esse
prius dualitatem , sed numerum , et hujus
,
quod est ad ali-
quid, et hoc, ejus quod per se est; et cuncta quaecumque
quidam, quum sequerenturde ideis opiniones, adrersa fecere
Digitized by Google
616 [M7M.]
cav toT opiate. ()
'ETt *"**
V**
*4
V uitoXt|iJ<iv
xaO' fjv
if
aatv elvai t4; ISea; ou (xovov t5v oucriJW Icrov-
Tat ttSri dXXot xal dXXwv itoXXSv
(
to -yip vdr)u.a ev ou
(xdvov irepi t&; ouoia; dXXot xa\ xot& u.i| oumSv iari,
6 xal at iitifl-nj(jiai ou u,dvov Trj; ouaia; eiat* auu,6aivei
St xal oEXXa u.upfa toiauta )
*
xaTOt Si to avayxaTov xal
Ta; 8d!;a; ta; itepl auT&v, el iVti (u6fxxa t& ef$7), tSv
ouatwv avafxalov ISia; eTvat po'vov

ou yap xata auu.-
Se&rjxb; |MT(0vtai, dXXi Set Taun) ixdcrtou (UTe^eiv
to
fi
|x^| xa8" unoxtiuivou Xc'YiTai. At^u) S' otov ef ti au-
tou SiitXaalou \utiyju, touto xal di'Stou (uti^it, dXXa
xotti truu.6e6r)xd;

auu.6
>
e6i)xe
Y&p
tw SurXaaiw diSuo
tTvai.
(10)
*Qerte Jo-tai ouaia t& eTSr). Tauxa
8'
iv-
TaoOa ouerlav cnqu.a{vei xaxel

t\ ti ecrrat to eTvat (pa-
is vat ti icapa xauta to v eVi itoXXwv; Kal t! uiv xauxb
elSo; t5v ISeuv xai twv (xctc^ovtuv, larat ti xotvdv

ti
fap
(aSXXov Iiti twv tpOapTUv SuaSuiv, xal twv Sua-
Stov twv itoXXwv p.ev dtSicov 8e, to Sua; Sv xal Tautdv,
?i
e*iti t' out?,; xal ttj; tivo;; (ii) El Se (tij to outo
M eTSo; , 6uxovuu.cc av sfn) , xal Su.oiov wcririp av ei ti? xa-
Xotr, av8pwittv to'v xe KaXXiav xal to ijuXov, u.r)oejjitav
xotvoiviav iiriCXe'J/a; auxwv. Ei Si Ta |xcv aXXa tou;
xotvou; Xdyou; e'jpapu.dmiv 8r,aou.Ev rot; I'Seatv, otov
lit' outov tov xuxXov OY5ja;a litiiteSov xal Ta Xoiita
SB (xe'p>) tou Xdyou, to
8*
o6 ("errl 7tpoctTe8ifaeTai, ctxoiteiv
Sei (ti) xevbv *j touto itavreXw;. Tm ti yip itpotm-
OVjstTai ; Ttji u-terw ?| tw ewiittc*) ?1 itSotv
j 7tavTa
fkp
Ta iv ttj ouota iSe'ai, oTov xb (wov xal to St'nouv.
(l) "Eti StjXov Sti dvccpcT) autb tTva( ti, So~itcp to
30 liti'iveSov <puaiv Tiva
^
tcSoiv ivunap; toi; eXSisiv u;
Y^vo;.
TON META TA *Y2IKA IA, k (1070.1
principiis.
(9) Item , secundum exUUmationem , secun-
dum quam dicunt ideas esse, non solum suhsUntianim
,
verum etiam multoram aliorum species erunt : etenim unus
conceptus, non solum de substantia, aed de uon-subslan-
tiis etiam est : et scientiae non solum substantia; erunt ; et
alia id genus accidunt infinite. Secundum vero necessite-
tem et opiniones de eis, si species participabiles sunt, De-
cease est substantiarum solum esse ideas. Non enim secun-
dum accident participate earum est.sed oportet eatenus
unaquaque participare, quatenus dicitnr non de subjecto.
Dicoautem,ot si quid ipso duplo participat, hoc etiam
aeterno participat , sed secundum accidens. Accidit enim
duplo aoternum esse. (10) Quare species substantia? erunt.
Eadem autem bic et ibi substentiam significant. Aut quid
erit dicere esse prater hsec, ipsum quid unum in multis?
Et si eadem quidem species est idearum et participantium,
erit aliquid commune. Cur enim magi* de corruptibilibiu
dualitatibus, et de pluribus quidem , sed aaternis , dualitas
unumet idem sit, quam debacet aliquaP (It)Quodsinon
est eadem species, asquivoca erit profecto, et simile, ac si
quis bominem appellaret et Calliam'et lignum, nullam
inspiciens communicationein eorum. Si autem cetera qui-
dem ,
communes rationes speciebus conrenire ponemus
,
Teluti ad ipsum circulum figuram planam , et ceteras ra-
tionis partes, et quodei, cujus est, apponatur, conside-
randum est, ne omnino vanum hoc sit. Cui namque ap-
ponetur? medio, an piano, an cunctis? Omnia enim, quae
in substantia sunt, idea? sunt, ut animal, 'et bipes.
(12) Item patet quod ipsum quoque necess* est aliquid esse,
veluti planum naturam qoandam
,
quae omnibus speciebus
ut genus inerit.
CAP. V.
IlavTiov Si paXiata oiairopifaeisv av tic ti nors
uu.6aXXovTat ti eiS-y)
% to!; atoioi; to>v alu8if)Twv f| toi;
YtYvouivoi; xal [toi;
J
tpdetpouivot;
*
outs yap xivjjacw;
W ioTtv ouxe (UTaSoXij; ouSeuto; atxta auToT;.
(2)
'AXXa
(*V
ou itpb; t}|V l7Cio-TT^u.r,v ouOiv por,8ei r>,v tSv
aXXcuv ( ouSi
Yp
ouota ixctva toutwv
*
ev toutoi; yip
av ^v
)
, oiIt' lie. to iTvat, \l\ ivuitapj^ovTa yi toi; u.e-
Te'^oucriv
*
oSt<o uiv yap iac>; aiTta Sdcicv av fTvat c!>;
to to Xcuxbv u-ejiiYfitvov tw Xtuxo>.
(3)
'AXX' oSto; uiv
6 Xdyo; Xav cux(vt|to;, Sv 'Ava^avdpa; uiv irpdtepo;,
EuSo^o; S' Gorxtpo; eXey! Sianopuv xal ittpoi Ttve;
*
p^Siov
y^P
itoXXi ouvaYaYitv xal dSuvaTa itpb; ttjv
ToiauT>)v Sdav. 'AXXa u.^,v ouS* ix twv eISwv ^ort
is TaXXa xaT* ouOiva Tpditov tmv eiuddTuiv XtYio6at.
(4)
To
Si Xiysiv TtapaSe{Yu.aTa tTvai xal jxiti/eiv auTuiv TaXXa
xtvoXoYiiv IittI xal u.iTatpopa; Xiyciv ito)Ttxa;. Tt
Yap
lent to ipYal^du.svov itpb; Ta; iota; ditoSXe'icov; h~
Several
Y^p
xal civat xal Y'peaSai Su,oiov Sttotiv xal
so (ji-Ji itxa(o'u.evov, Sctti xal Svro; SuxpotTOu; xal u.y) Sv-
to; y^voit' av oTov 2o>xpdr>);

bixoiw; Si Sr,Xov Stt xav
el
^ 6 2toxpdn); atoto;. (s) "EffTat ti itXei'w itapa-
Potissimnm. Tero quispiam dubitebit, quidnam specie*
conferant aut sempiternis sensibilium , aut illis quae fiunt
et comimpuntur : nee enim motus, nee alicujus transmute-
tionis, eis ipsis causae sunt. (2) At nee ad scientiam aliorum
quicquam prosunt : nee enim horum illae substantia; sunt
:
in his etenim essent. Nee ad Esse : quippe quum non insint
participantibus. Ite etenim fortassis causae putebpnturesse,
ut album mistum albo. (3)
Sed ista ratio facillime redargui
potest, quam Anaxagoras prior, Eudoxus Tero posterior,
duhitens , et alii quidam dixerunt : facile est enim multa et
impossibilia ad banc opinionem congerere. At nee ex spe-
ciebus cetera sunt secundum ullum iilornm modorum, qui
dici solent. (4)
Dicere vero exemplaria eas esse, et ce-
teras eis participare, vana et figmente poetica est dicere.
Quid enim est quod agit, ad ideas inspiciens? Possibilc
enim est et esse et fieri quodcumque etiam non ex ima-
gine. Quare et exsistente Socrate , et non exsistente , fiet
utique quale Socrates est. Similiter etiam dilucidum , ai
Socrates sempitcrnus esset. (5) Atqne ejusdem erunt plura
Digitized by Google
(io7,io.)
S*(yu.ata tou autou, ware xai etori, oTov tou avOpwitou
to Cwov xai to Sntouv, ua Si xai auTodv6pwitoc.
()
"Eti ou ptdvov twv al6r|Twv itapaSstvftaTa t4 <ISy|,
dXXl xai a&Twv, oTov to Yevoe twv we ytvou? elSwv wots
to auTO iorai itapaSetYjia xai lixwv.
(7)
"Eti 8qeiev
av aouvatov ywple fvai ttjv oucri'av xai o5 r, ouaia

Acre itwe av at tSs'at oue-tai twv KpaYptaTwv ouaat /to-
pic eTev; iv Si tw 4>a(Scovt toutov Xiyrctxi tov Tpditov,
wc xai too tTvat xai too
YtyvwG"*
aftta t4 ef^Ti ierrtv.
10 Ka(toi xwv etSwv ovtcov optwc ou -yiyvETai, av
p) }
to
xivtjoov, xai itoXXa YfyvEtat irspa, oTov olxla xai 5a-
xtuXioc, <5v 00 faotv ctvat efSr). (s) "Qare SrjXov Sxi
ivSt/STat xdxeiva, 5v <paoAv ioiae elvat, xai sTvat xai
y
rpnaSai Slit xoiaurac ak(ac ofae xai tb futfivTa
vuv,
is dXX' ou Sia t& eiSk). 'AXX4 icept [xsv twv iStoiv xai
toutov tov tpojcov xai Stic XoyixwTspwv xai (SxpiSsoTe-
pwv Xdfwv twtx itoXXa auvayaYCiv fiu-ota TOte teOew-
pK*ivoi.
METAPHYSICORUM LIB. XI. CAP. VI. [m

no.] 6 1
7
cxemplaria : quare et species, utpula hominis, animal, et
bipes, simul autem et idealis homo. (6) Item , non solum
sensibilium exemplaria species erunt , verum etiam ipsa-
rum : ulputa genus specieram
,
quae ut generis sunt : quare
idem erit exemplar et imago. (7) Item , videretur im-
possibile , esse separatam substantial!! , et id , cujus sub-
stantia. Quamobrem quomodo idea;
,
quum rerum sub-
stantia; sint, separatee erunt? In Phaedone vero liocmodo
dicitur, quod turn ipsius esse turn ipsius fieri species causa;
sunt. Attainen
,
quamvis species exsistant, non fiunt, si
non sit quod moveat : et multa alia fiunt, nt domus, et an-
nulus, quorum non dicunt species esse.
(8)
Quare patet
,
cetera quoque, quorum aiunt ideas esse, posse et esse et
fieri propter tales causas
,
quales eorum sunt
,
quae nunc
dicta sunt, et non propter species. Sed de ideis quidem,
et hoc modo , et per alias turn magis dialecticas , turn exa-
ctions rationes, multa jam consideratis similia congregari
possunt.
CAP. VI.
'Eirsl Si Siwpiarat itepl toutwv, xaXwc fytt
itoiXtv
so OtwpTJuai t4 itepl touc apt9piouc <ju(x6aivovxa toTc Xi-
Yoyotv ouatac autou; eivat ^wpiertac xat twv ovtcov at-
Ttac itpwtac.
()
'Averpo) S', strop ierrlv 6 dptdpwc
fu-
tc tic xat |at) dtXXj) t{( icmv autou v) ofata dXXit to5t'
uto, waittp tpaat Ttvec, tjtw eTvat to (xiv rcpwtdv ti
at wtou
,
to S' iy_d[xevov, frepov 8v t5 etSst txaoTov* xai
touto rj iitl Toiv (xovoiStov tu6u< Sitapv^et xai lartv iffuu:-
SXtito< 6notaouv piova; 6icotaouv tiovaot
*
i\ euSuc itpt-
^r,( itaaai xat cruu6X7iTal 67COtatouv &7rotai<rouv, olov
Xeyoujiv etvat tov u.a6jaanxov apiOadv

iv
y4p
Ttji
to (jtaOriy.aTtxtp ou6iv Sta^eptt ouStpita ptova; ixepa hi-
pa- i\ t4c uiv ou[i6Xt)t4 t4 Si u.ij, otov e5 tort
|Ut4 to Iv itpcoTr, J) oud<, Imixz f) Tpta? xat outto cr,
6 dfXXo; ap16y.dc , eicri Si auu.6Xi)Tat at iv exaarcp dpt-
6u5 |xovdScc , olov ai iv ttj S\jaSi tr, itptiri) a&Tatc, xat
St iv ttj TptdSt tt) icptoTi) a&Tat?, xat oStco Si| in\ twv
aXXcov aptOawv, at S' iv t?, SuotSt auTij itpoc Tac iv ttj
TptdSt outt) dauu.SXr)tot

6u.ot(0( Si xat iitl twv aXXwv
twv iyt\r,$ aptdpuov.
(3}
Atb xai 6 ptiv |xa6r,jxaTtxbc
dpidpeiTat asta to Jv Suo, itpbt tw iptitpooOev ivl aXXo
40 Iv, xai t4 Tpt'a itpoc toTc Suol toutoic aXXo iv, xai
6 Xotitbc Si waauTwc ' o3to? Si pieTa to v Suo i*Tepa
aveu tou ivbc tou itpwTOu, xai jj tpta; dveu ttjc SudSoc,
6fiot'wc Si xai 6 aXXoc etpi6u.dc. *H tov u.1v eTvat twv
dpt6uuT)v 0T0; 6 itpioroc iXt^6i] , tov S' oTov ot u.a6>)fi.a-
.6 tixoI Xtyouat, tpfxov Si tov ^r
t
6ivTa TtXtuTaTov.
(4)
"Eti
toutouc
^
j^wptaTOu; sivai touc apt6piou; twv wpaYfia-
twv, rj ou /_o>pt<jTou; aXX' iv toTc a!o6rjT0te, o0y_ oStwc;
S' &C to itpwTov iitsuxoitoupiev, dXX' wc ix twv dtpt-
6u,wv ivuitap^dvtwv dvta t4 aicOr,ta
*
y) xbv piiv auTwv
10 eTvai tov Si (ii| [r| itotvTac] eTvat. (t) 01 uiv ojv Tpd-
itot xa6' ouc ivSi^tTai autoue tfvat oStoi eiotv i\ &vy-
X7j? pidvot. Zyt&bv &l xai ol XiyovTec; to v dp/^v
Quum autem de his determinatum sit, decet rursus,
que circa numeros illis accidunt, qui eos substantias sepa-
ratas dicunt ac entium causas primas, speculari.
(2) Necesse
vero est , si numerns quaedam nature est , nee est alia que-
dam ejus substantia , sed hoc ipsum , ut quidam aiunt , aut
quoddam ejus primum esse, quoddam consequens, quod
tit secundum
,
quodque specie diversum , et hoc aut in uni-
tatibus confestim exsislit , et est quaecumque unitas cuique
unitati incomparabilis ; aut sunt confestim consequenter
omnes, et qiwciimque quibuscumque combinabiles :
(
qua-
lem aiunt matlieinaticum numerum esse : in matbematico
enim nulla unitas alia ab alia differ!
:
) aut quasdam com-
binabiles, quasdam non : veluti si post unum est prima dua-
litas, deinde trinitas , et sic reliquus numerus. Sunt autem
unitates in unoquoque numero, veluti quae in prima duali-
late sunt , invicem combinabiles , et quae in prima trini-
tate sunt, invicem : et ita in ceteris numeris. Quae vero
in ipsa dualitate, incomparabiles eis qua; in ipsa trinitate
sunt : et similiter de aliis consequentibus numeris.
(3) Ideo
matbematicus quidem numeratur post unum duo, cum
anteriori uno aliud unum ; tria quoqutf cum his duobus
aliud unum : et reliquis quidem similiter : isle vero post
unum , duo alia absque primo uno , et trinitas absque dua-
litate. Similiter autem et reliquus numerus. Aut igitur
quendam numerorum esse oporlet, qualis primus dir.tus
est, quendam autem, qualem matbematici dicunt, terlium
vero, qualis ultimo dictus est. (4) Item , islos numeros
aut separatos a rebus esse , aut non separatos , sed in ipsis
sensibilibus : non autem ita ut prius coosiderabamus, sed ut
ex numeris inexsistentibus ipsa sint sensibilia ; aut quendam
eorum esse, quendam non, [aut omnes Jesse. (5) Modi
quidem, secundum quo* conlingit eos esse, hi sunt neces-
sario soli. At hi etiam, qui dicunt ipsum unum principium,
Digitized by Google
61 h [7i,7*.]
TQN META TA
eTvai xal oustav xal arot^ctov itaVrwv, xai ix toutou
xal aXXou ttvbc eTvat tov aptSuvbv, exasToc toutwv tivb
twv Tpoicwv itpipce , 7tXV tou iriraa; tic povaSac eTvat
aduuSXiiTOu;. Kal touto ou(A6e6v)Xtv e&XoYw?* o-J
fip
6 IvSe^crai lit dtXXov Tpditov eTvai irapl touc Eipi)u.ivouc.
(e) 01 jxiv o3v a|xfOTtpouc ipaoiv eTvai touc api8u.ouc
,
xbv uiv f^ovta to irpowpov xa\ Catepov t&c tSeac, tbv
Si u.a6r)u.aTixbv irapa t4c ?8sat xal ti oiia^ii, xat
y^wpiarouc duxpotepouc twv ato8r)Twv

ot Si tbv u.a8r]-
W uaTtxbv udvov pi8u.bv eTvat tov wpwrov twv ov-ttov xe-
jpoptauivov twv alffftntSv. (7)
Kal ot IluOaY<{pot
8*
v, tov u.a8iju.aTixo'v, wX^v ou xey^wpW|xevov aXX' ix
toutou t4c
aioflijta; ouutac ouvtorotvai q>a{v
Tbv yip
SXov oupavbv xaTaoxeua(ouo-iv l apt8u.wv, icX^v ou
15 (jtovaSixwv, aXXl t&c u.ovaSa &7toXau.avouo-tv efciv
(ASYt8o- 07CWC Si Tb itpwTOv ev cuviffm] l^ov
(X^Y'^^J
airopeiv iotxastv. "AXXoc 8e tic tov irpwrov apt8u.bv
tov twv elSwv ?va eTvai, Ivioi Si xal tov u.a8i)u.aTixbv
tov afobv toutov eTvai. (s) 'Ou.oiwc Si xal irtpl t4
30 (t^xi) xal irepl t4 IwiireSa xal rapt t& crepea. 01
ulv yip etepa Ta u.a67)u.aTixa xal tb u.et4 tbc !Sia;

twv
8'
<TaXw Xcyovtmv ot |v t4 u.a8*iu.aTtxa xal |*a-
8r,u.aTixw( XeYOuoiv, foot (x-)j iroiouoi t4? ISeac cJpi-
6|*ouc u.i)8i cTvaf (paatviScacot Si t4 |xa8r)u.aTtxa, ou
|xa8?ipaTixwc Se

ou -v4p Teu.veo6at outb (ttYtBo; rcav
etc (A'Y^I'
ou
^'
&'t,ff0<'v H-ovaSa; SuaSa eTvat.
(9)
Mo-
vaSixouc Si touc epi0|xouc eTvai iraVcec TiSlao-t, itXV
twv nu6aYopeio>v, foot to Iv OTOi^eTov xal ap/rfp 9a-
oiv eTvai twv oVttuv

ixeivoi S' i*xovTa [xe'^eOoc, xa8a-
30 Ttep ttpT|Tat itpdrepov. Oo-aj^iot y.lv o3v ivSe^eTai
Xe^vat Ttepl aiTiov, xat o'ti iraVre? elfflv elpi)jt^voi ot
Tpo'itoi , ipavepbv Ix toutwv fori Si wavra (.iv aSuvata,
u.SXXov
8'
tffto; 8aTepa twv hifiat.
*rSIKA IA, C.
(IO80.M8I.)
ubstantian> ac elementum omnium esse, et ex hoc et alia
quodam numerum esse, fere singuli, horum aliquem mo
dorum dixerunt, prseterquam quodomnesuiiitatesineombi<
nabiles sint. Et hoc rationaliter accidit : non enim contiogil
alium modum esse
,
praeter eos qui dicti suat.
(6)
Quidam
itaque ambosnumeros esse aiunt : ilium quldem
,
qui prius
et posterius habet, ideas; mathematicum vero, praeter
ideas , et sensibilia , ac arabos a sensibilibus separatos. Qui-
dam mathematicum solum numerum esse primum entium,
ac a sensibilibus separatum. (7) Pythagorici quoque unum
ipsum mathematicum , verum non separatum , sed ex eo
sensibiles substantias constare dicunt. Totumenim caelum
ex numeris construnnt, praeter id quod non ex monadic* :
sed unitates existimant habere magnitudinem. Quo autem
modo primum unnm constitit magnitudinem habeas , dubi-
tare Tidentur. Alius autem quidam primum numerum,
ipsum specierum unum esse : alii vero ipsum mathemati-
cum , hunc eundem esse. (8) Simili modo etiam circa lon-
gitudines , et plana , et solida : quidam enim , alia esse ma-
thematics , el alia
,
quae post ideas. Eorum vero qui aliter
dicunt
,
quidam mathematics etiam mathematice dicunt
,
quicumque ideas non faciunt numeros, nee esse ideas aiunt
:
quidam mathematics, non mathematice. Nou etenim se-
cariomnem magnitudinem in magnitudines, nequequas-
cumque unitates dualitatem esse. (9)
Monadicos autem
numeros esse ponunt omnes, praeter Pythagoricos
,
quicum-
que unum, elementum atque principium entium aiunt esse :
flli enim habentes magnitudinem aiunt, ut prius dictum
est. Quot igitur modis coutingat de eis dici
,
quodque
omnes modi dicti sint , ex his manifestum est. Sunt autem
cuncta quidem impossibilia, magis vero fortassis altera il-
teris.
CAP. VII.
IJpwTov (tiv o3v oxeirreov el ouu.6Xy|Tal at u.ove$e<;
M ?| <tatSu.CXt)tot, xal et aouu.6XiiToi ,
itotipwc fio-jtep
Sie(Xo(ji8v. *Eo-ti uiv
y4p
Swoiavouv eTvat Snotaouv
piovaSi affuu.6XiT0V, ^ort Si t4? h aut^ rq SuaSi itpb?
t4; Iv auTTJ ttj TptaSi , xal oCtok 8^ iffuu,6X^T0ui; eT-
vai t4 Iv ixao-TM tSJ 7rptorw 4pi8u.w icpo< aXX^Xat.
40 (u) Et (xiv o3v irSoai oufi6Xi)Tal xal aStatpopot at u.o-
ta&ti , 6 u.a8r,u.aTtxb< Y^vveTai a>t8u.b< xal eTe jxo'voc,
xal Ta? I8ea oux iv8ey_eTat eTvai touc api8u.ou?.
II0T0; flip forai api6u.b; autoavOpioTto<;
^
wov rj 0XX0
ottouv t5v etSSv ; ISitt
^ fty
u.(a Ixaarou , olov
46 auTOU av8p'mou u.(a xal euTOti &j>ou dtXXri u.ia

ot
0'
8u.otoi xat aStacpopot dfrceipot , woY ou8iv u.3XXov
jj8e ^ Tpt4? auToavdpoiiTOc $
o7toiaouv. (s) Et 8e (iii
etotv apt8[iol at ISeat, ouS' SXtac otovTe auxi? eTvai.
'Ex Tt'vtov yap laovTat dpv^wv at tSeat ; 'O fit?
apt-
10 6u.oc. Istiv ix tou lvb xal tt)C SuaSo; Trj( aopidtou, xal
at
>pxl
"l t4 o-Toiy^eTa Xe'^ovrat tou apiOjxou eTvai
,
Taat te ouxe itpoTpa? iv8s](eTai twv api8u.wv auti?
Primo itaque considerandum est utrum combinabiles sint
unitates , an incombinabiles. Quodsi mcombinabiles, quo-
nam modo , ut divisimus : est enim quamcunque cuicum-
que unitati incombinabilem esse; est autem, eas quae in
ipsa dualitate sunt , ad eas quae in ipsa trinitate : et sic
eas
,
quae in unoquoque numero primo sunt, incombinabi-
les invicem esse. (2)
Si omnes igitur unitates incombina-
biles et indiflerentes sint , mathematicus numerus fit , et
unus solus : neque contingit ideas numeros esse. Qualis
namque numerus, idealishomo, aut animal, aut aliqua
alia specierum erit? Idea namque una uniuscujusque, ve-
luti ipsiushominisuna , et ipsius animalis alia una : hi vero
similes et indiflerentes, indefinite Quare nihilo magis haec
trinitasipse idealis homo eril, quamquaecumque. (3)
Quod-
si ideas non sunt numeri , nee omnino poesibile est eas esse :
ex quibus namque principiis ideas erunt ? Numerus enim ex
uno et dualitate indeterminala est : ac principia et elements
ipsius numeri dicuntur, neque ea contingit aut priora atnt
\
Digitized by Google
(iosi.) METAPHYSICORUM LIB. XI. CAP. VII.
ofi8' 6T^p?. (t) Et
8*
dou(i6X7iT0t at u.ovoiSe, xal
0&TK
dcru|x6XT|TOt &<rct ^tiuouv fjtiviouv, ofae xbv u.a-
6r,u.axixbv ivSe^exai iTvoi xouxov xbv dpiOpov
(
6 uiv
yip (jLaftrjiiKTixoi; i aSiaipo'pwv, xal tit SetxvuiMva
xoct' auxoti i>( lid xoiouxou appoxxei ) outi tov tSv et-
SSv

ou y4p 4Vwt *) Suit? irptoxr) ix tou ivb$ xal xtj?
dopfoxou SuaSo; , eiceita ot l;5j? apiOpol
&< Wyexat

Judtt
,
xpia?
,
xsxpac fi(* v4p "I h
*5
^uo^1
*?
1t
P
t',T
Tl
liovaSi; YvvSvTai, etxe wcntep 5 irpioxoc efac>v i dvi-
10 ortov (tcraaflivxwv
y4p
eye'vovxo) eixe aXXto?.
(5)
'Eitetxa
et iVrai J) exipa (*.ov4< xij? Ixe'pa? itpoxe'pa, xal xrj?
SuaSot t5; ix toutcov torxai irpoxepa

Sxav yip 3) xi xb
fiiv irpoxepov to S' {Saxtpov, xal to ix xoutwv tou uev
fexai ttpOTipOV TOU
8'
BffTtpOV. () "Exi ilteiS^ i(TTl
It icpuTOV o.iv auxb xb ?V, ?7ClTa xwv <JXXu>v iax( ti
itpwxov Iv Seuxepov Si u.ex' ixetvo, xal irdXiv xptxpv xb
Seurtpov u.iv |x4 to Seuxepov xptxov Si u.ex4 xb icpu-
tov Iv xe irpoxtpai a/eTev at povaSec ?| ot dipi8fi.ol
i tov 7rXcxovxai, olov iv rrj SuaSi xp(x*| (xov4<; fexai
ao itplv x4 xpta etvai, xal Iv xrj xpiaSt xexapxr) xal
^
irfu-itrj) icpiv xol< apifyiou? xouxout.
(7)
OvOelc u;iv
oov xbv xpojrov xouxov tpr,xEv auxcSv x4c jxovaSa? duruu.-
6X^xou? , fext Si xax4 fiiv x4? ixetvcov dpvjic euXoyov
xal oSxw;, xax4 {Mvxot xijv aX^Qetav dSuvaxov. Ta^
K xt
y4p
jxovaSacitpoxfpn xal uaxe'pa; eTvai iuXovov, e(-
irtp xal icp<oxr
t
x(( icrxi fxova; xai 2v icpaixov, 60.010)1;
Si xai SuaSaf , tnep xai Su4; Ttparnr) <rx(v

(ux4 yap
xb irpoitov euXoyov xal dtvayxaTov Seuxepov ti eTvat
,
xal el Seuxepov, xpfxov, xal oCxo) SJ[ x4 d!XXa e*<peTJ?.
80 (s) "Au.a S' dtpipdxepa Xeyetv, jxovaSa xe p:ex4 xb Iv
icpwxi)v eTvai xal Seuxe'pav, xal SuaSa itptoxriv, aSu-
vaxov. 01 Si Ttoiouui (xovaSa piiv xal tt irptoxov, Seu-
xepov Si xal xpixov ouxlxi, xal SuaSa irpwrriv, Ssuxi-
pav Si xal Tp(xi)v ouxext. () 4>avepbv Si xal Sti oux
36 ivSe^exat, el dduaSXrixoi icSoai at povaSe;, SuaSa
eTvai auxJJv xal xpiaSa xal oSxw tou &XXou? dpi6|xou;.
"Av xe
y4p
3>aiv aSiatpopoi at u.ovdSe iv xe Siacpepou-
o*at ixderxT) ixdsTTjc, ivdyxr) dpi6u.eia6ai tov apiOpibv
xaT4 irpda6eaiv, olov xj;v SuaSa irpb( tu ivl dtXXou
40 tvbc icpoaxeOe'vxoc , xal ttjv xpiaSa aXXou ivbc npbc
xoT? Sual irpooreSevxo? , xal xj|v xexpaSa wnauxax;.
(10)
Toutuv Si jvxtov douvaxov ttjv yevecriv eTvat tuv
dpi6(xa>v,
6k Yewioo-iv Ik t9)( SudSo; xal tou ivo'c (xo-
ptov
y4p
flfvtt\ ^ Su4< vffi xptetSo; xal a8xi)
xifc xe-
46 TpiSo?' xbv aOxbv Si xpo'itov aujxGai'vei xal litl xwv
i/oo-eviov.
^1)
'AXX' ix xij? SuaSoc t^c itpuixn]? xal
T?fc
Jopiaxou SudSoc iyiYvixo ^ xexpa(, Suo SudSei;
irap' auxijv tJ)v SuiSa* el Si pnfl, u.o'piov Isxai aux}|
<j
Sua? , ixe'pa Si itpoasfuxai p(a Sua; , xal
^ Su4< e*crxai
60 ix tou fvb; auxou xal dEXXou vo'(. Ei Si xouxo, ou^
otovx' eTvai xb Ixepov oroiy^etov SuaSa aopto-xov- |xo-
vaSa
y4p
jxtav yevvSf, dXX' ou SuaSa wpidjjie'vriv.
(is) *Exi irap' aix>,v x>,v xpiaSa xal auTrjv xr,v SuaSa
m>c
e'o-ovTai dtXXai TptaSe< xal SudSe;; xal xi'va -cp<5-
|373374.] 619
posteriora numeris ordinare.
(4) Si vero imitates incom-
binabiles snot, et ita incombinabiles , ut qusecumque cui-
cumque, nee matbematicum bunc contingit esse numemra
( matbematicng namque ex indilTerentibus est : et qux de
eo ostenduntur, tanquam in tali conveniunt
)
, nee bunc
esse specienim : non enim erit dualitas prima ex uno et
indeterminaU dnalitate; deinde conseqaenles numeri, ut
dicitur, dualitas, trinitas, quaternitas : simul etenim quae
aunt In prima dualitate unitates
,
generator : sive
,
quern

admodum qui prius dixit , ex inscquabilibus
( factis nam-
que eequalibus flebant
)
, sire aliter. (5) Deinde si altera
unitas prior altera erit , dualitate etiam
,
quae ex his fit,
prior erit. Quum enim aliquid sit, quoddam prius, quod-
dam posterius , et quod ex bis , boc quidem prius , iilo vero
posterius est.
(6) Item quum primum quidem ipsum unum
sit, deinde ceterorum aliqiiod unum primum, secundum
vero post illud , et rursus tertium
,
quod secundum est post
secundum , tertium erit post primum unum : ergo priores
profecto erunt unitates, quam numeri, qui eas com-
plectuntur : veluli in dualitate erit tertia unitas ante quam
tria sint; et in trinilate, quarta, et quinta ante quam hi
numeri sint.
(7)
At nemo eorum hoc modo dixit unitates
incombinabiles : verum secundum principia quidem eorum,
ita esse rationabile est ; secundum Teritatem autem , im-
possible est. Etenim unitates priores et posteriores esse
rationabile est , si et quaedam quidem prima unitas est
,
unumque primum : et dualitates similiter, si et prima qui-
dem dualitas est; post primum namque, rationabile et
necessarium est , secundum quiddam esse ; et si secundum
,
tertium : et ita cetera consequenter. (8) Simul vero
utrumque dicere, unitatemque primam post unum esse,
atque secundam, et primam dualitatem, impossibile est.
Hi vero unitalem quidem et unum primum faciunt, secun-
dum Tero et tertium nequaquam : ac dualitatem primam
,
secundam vero et tcrtiam minime.
(9) Constat autem
quod, si omnes unitates incombinabiles sunt , non contingit
dualitatem ipsam esse, ac trinitatem , et sic ceteros nume*
ros : sive namque sint unitates indifferentes , sive dilieren-
tes singula; a singulis, necesse est numerum numerari per
additionera : veluti binarium, ad unum uno alioaddito; tec
narinm quoque, alio uno ad duo apposite; et simili modo,
quaternarium. (10) Quos quum ita sint, impossibile est
numerorum esse generationem, quemadmodum ex dualitate
et unilate generant. Binarius namque, pan ternarii fit ; et
bic, quaternarii. Eodem autem modo et in consequentibus
accidit. (1 1) At ex primo binario, interminatoqoe binario,
fiebat quaternarius, duo binarii preeter ipsum binarium.
Quodsi non, pars erit ipse binarius, alter vero adhnc erit
unus binarius : et binarius erit ex ipso uno , et alio uno.
Quod si est, non est possibile alteram elementum esse inde-
terminatum binarium. Unam enim unitalem general, sed
non determinatum binarium. (II) Item prater ipsum ter-
narium , ipsumque binarium
,
quomodo erunt alii ternarii,
Digitized by Google
620 [27427&]
TON META TA <*>YZIKA IA, ?. (losi.ioea.)
itov ix irpoTe'pwv jAovaSwv xal u<m'pwv ouyxeivTai;
iravra yip Taut' taxi xal irXaau-aTioSirj , xal aSuvaxov
eTvat itpwTj)v SuaSa, clt' auT^v TpiaSa. (is) 'Avayxi)
5", iitet'irep Eotai to v xal 4) do'purro; Sua; otot^eta.
s El
5'
aSuvaTB Ta*ou(i6vovto , xal t4;
^px^<
(^vat
TtxuTa; aSuvoTOv. (u) Ei uiv ouv Siofcpopoi at fiova-
Se; onoiatouv Smiaiaouv, rauta xal totaud' exepa
auu.6alvei
H
avafXT)?. [VIII.] El
5*
at ftiv iv aXXw
Siacpopoi , at S' h Ttji auTcji (5pi8(i5 aSiatpopot aXX^-
to Xai; [xo'voti , xal oCtw; oOOsv iXarrw ou[i6aivet t4
Sucr/epTJ
-
oTov
y^P
iv -nj 8sxa8i aurrj sveiai Se'xa jxo-
vaSe; , eruYxsiTat SI xal ix toutwv xal ix Suo itevxa-
8wv ?) Sexct;. (it) 'Eitel
5'
sty
% tu^wv <ipi6|ib; aur)|
^ "Sexa; , o68e auYxeitat ix' twv tu^oucwv irevTctSwv,,
It wtntep ouSl jxovaSwv, avayxr) Siaipi'peiv t4; (xovaSa;
t4; iv tt) SexaSi tut). *Av
y4p
1*^1
8ia<pe'pwo-iv,
ou3' at icevxa8e Siofooueuv i\ 3v io-rlv
^
Sexa;

iitel
Si Siatpepoua-t, xal at [xovaSe; Sioi'ooucriv. El 8i 8ia-
tpe'pouei, irorepov oux faovxai TtevTOtSe; aXXai aXXa
so jtdvov aurai at Suo, ?| fowtai; efie Si u.^| owtai,
atoirov

eft' foovTai , iroJa tvxai 8ex4; 11 ixelvwv
;
ou
fap
ioTtv irepa 8ex4; iv ty) SexaSi nap' au-njv.
(l) AXX4 (Aijv xal avaYXi)
Y
("I
i* twv Tujrouffwv
SuaSwv rJjv xexpaSa avyxiiaQai

^ y4p
ao'purro; Sua;,
16 w; cpao{ , XaSousa tJ)V wptapevijv SuaSa 8uo SuaSa;
iito(T)aev tou
y4p
XritpOeVro; ^v Suonoio';.
(17) "Eti
to eTvai icapa t4; Suo povaSa; t^v SuaSa (puvtv Ttva
,
xal ttjv TptaSa itapa x&c rpetc (lovaSa; , nw; IvSiyt-
Tai; r| yap [xeOt^ti Oaxepou Oarcpov, wtnrep X:ux6(
so avOpwno; itapa Xeuxov xal avOpwitov
(
|xtT^et yap
toutwv
),
r\ orav ^ Oaxipou flartpov Stacpopa tic ,
waircp
6 avSpwno; itapa (wov xal Stnouv. (is) 'Eti to (aIv
a^T; iaxlv v, t4 81 fit'^ei, xa Se 6caet* wv ou6iv v8e'/CTai
uirap^eiv xat; piovaoiv i? wv j) Sua; xal -J) Tpid;*
5XX' wdTctp ot Suo dtvQpwnoi ouj^ lv ti itap* ajxtpori-
pou;, o6tw; jvapci) xal t4; (xovaSa;. Kal oO^ 6ti
aStatpeTOt, Siofoouoi Sta touto* xal yap at ffTtypial
aSiatpcTOi, dXX' Su.w; racpa t&; Suo ouOlv ?TEpov i\ Sua;
auTwv. (19)
"AXXa u.r)v ouSs touto Set XavOavetv, 6ti
40 auu.6aivet itpOT^pa; xal &<rrpac ttvai SuaSac , 6u.ouo<;
Se xal tou; aXXou; aptOu-ou;.
-
At u.lv yip ^v ttj t-
TpaSt Sua8e; laTwvav aXX^Xai; &\ta' 5XX' aurai twv Iv
t5j SxTaSi itpoTEpaf elffi, xal ^vvTioav, wvicep r| Sua;
TauTa;, aliTat t4; TETpaSa; Ta; httj SxtccSi autrj . "Uaxt
45 el xal 1\ icpwTr) Sua; ISea , xal aurai ISt'ai Ttvs; eVov-
Tat. (to) 'O
8'
auTO; Xoyo; xal nl twv povaSwv* at
yjtp iv t5j SudtSi icpwTT) (xovaSe; yevvwai t4; Terrapt;
t4; iv t?) TtTpaSt, 6ars itSoai at jxovaSe; ISsai Yi'fvov-
Tai xal (TUYxeioeTai ISea i\ ISewv. "Usti SijXov 6rt
60 xaxetva, wv ISiixi aZxatru-jyivouaiv oZaai, duvxEtu-tva
Eaxai, olov ei t4 (wa cpati) ti; ouYxeiaOat ix (wwv,
el toutwv ISe'ai eto(v.
(21)
"OXw; Si to itoieiv t4;
u.ova8a; Sia^o'pou; 6m>>aouv dExoicov xal itXao-paTuSe;
( Xs'yw Si icXaau.aTwSe; to irpo; &7cd8eiv peStavpie'-
et biaarii ? quove modo ex prioribos et poslerioribus uni-
tatibus componuntur? biec enim omnia et fictitia sunt, et
impossibile esset esse primora binariura, deiude ipsum ter-
narium.
(13) At necesse est, si quidem unura et indc-
terminatus binarius elementa erunt. Verum si quae acci-
dunt, impossibilia sunt , beec qnoque principia impossibile
est esse.
(14) Si itaque imitates qutecumque a quibuscum-
que dilTerant, liaec et alia bujuscemodi necessario accidunt.
[VIII.] Si autem qua; quidem in alio differentes sunt
,
qua;
ero in eodem numero indifTerentes inricem solas, non pao-
ciora diiTicultatem ingerentia hoc quoque modo accidunt
,
reluti hi ipso denario, decern unitates sunt. Componitur
autem denarius turn ex his, turn ex duobus quinariis.
(15) Quum vero ipse denarius non sit quicumque numerus,
nee ex quibnscumque quinariis componatur, sicuti nee
unitatibus, necesse est, unitates, quae in hoc denario sunt,
differre. Nam si non dilTerant , nee quinary different , ex
quibus denarius est. Quum vero dilTerant, unitates quo-
que different. Si igitur different, utrum non erunt quinarii
alii,-sed hi duo tantum, an erunt P Sive igitur non erunt,
inconveniens est; sive erunt, quaiisex eis denarius eritf
Non est enim in denario alius denarius, prater ipsum.
(16) At vero etiam necesse est ut non ex quibusvis binariU
quaternarius componatur. Indelerminatus namque bina-
rius, ut aiunt, determinatum accipiens binarium, duos
binarios effecit : eo enim quod cepit, binarii fuit efficiens.
(17) Item, quonam modo contingit, binarium prater duas
unitates, ac ternarium prater Ires unitates , aliquam esse
naturam? sive enim certe alteram altera participabit
(
quemadmodum albus homo praetcr album et hominem :
his etenim participat
)
, sire quum alteram qua-rtam al-
terius differentia sit, quemadmodum homo practer ani-
mal et bipes. (18) Item qiissdam tactu, quxdam mi-
stione, quaedam positione sunt unum : quorum nihil unita-
tibus, ex quibus binarius atque ternarius lit, competit : sed
quemadmodum duo homines non sunt unum quid prater
utrumque , ita de unitatibus quoque necesse est. Et non
,
quoniam indivisibiles, idcirco different : etenim puncta
quoque indivisibilia sunt; verumtamen dualitas eorum
nihil aliud est prater duo. (19) At vero nee hoc latere
decet, quod accidit priores posterioresque dnalitates esse :
similiter autem et ceteros numeros. Binarii enim qui in
quaternario sunt , sint invicem simui : sed hi iis qui octo-
nario insunt, priores sunt , et'genuerunt
(
quemadmodum
binarius ipsos ) ipsi quaternarios
,
qui in ipso octonario
sunt. Quare si etiam primus binarius idea, hi quoque quae-
dam ideas erunt (20) Eadem ratio de unitatibus etiam
est : qua* enim in prima dualitate sunt unitates
,
gene-
rant quattuor unitates, quae in quaternario sunt. Quare
omnes unitates idesc finnt, et componetur idea ex ideis.
Quamobrem patet quod etiam ilia, quorum has sunt ideas,
composite erunt, ?eluti si quis animalia dicat ex anima-
libus componi, si horam ideas sunt (21) Et omnino ul-
cere unitates quomodocunque differentes, absurdum et
liclitium est : dico autem fictitium, quod ad suppositio-
Digitized by Google
(1081,1083.)
vov ) outc
Y&p
xati to Ttocrbv outi xati to notbv
opuiuev Stasepouaav povdSa povaSof, ovarii) tc ^
faov
T| dvtoov tlvat dpi6u.ov, itavTa ulv oXXa udXtora
tov fiovajtxdv, wax' el (ikJte irXttav pit' dXaTxcov,
8 too?. Ti S' tcra xal 6%)? dStefyopa rauTa utoXiu-
6ovo(iv Iv toT{ dptOuoic El 81 u.q, ouS' at Iv
aur/j -rrj oexdSt 8ua8e< dStdipopoi eowrat taai oucrat
*
T(va yip alttotv e^ei Xe'ytiv 6 cpdaxiov ditaydpouc T-
vat; (as) "Eti tl onavet uov&cxal povat dtXXj) Wo,
10 4j Ix Ti)? 8ua8o auTfc uova; xal
^ Ix ttj; TpidSo;
auTijc Suic lorai Ix Siatpepouauv Tt, xat itortpov npo-
Tipa tt){ Tptaoo? ?| iffrlpa
;
uSXXov
fip
'oum icpOTt-
pav avaYxatov tivai*
^
uiv
y&p #{*"
^
TpiaSi, f\
8*
Sua xri JudSt twv uovoiSwv. (23) Ka\ Jjuttc ulv
16 uiroXauSavouev 8X11K Iv xat Iv, xal lav ?j toa tj dvtaa,
Suo eTvat, oTov xiya^ov xal to xaxo'v, xal avftpioitov
xat fmcov ot
8'
oCtiix; XeYovrtc 0S8I xa$ uovdSac.
()
Etxe 81 till text itXeuov dpiO(<.o< & t5j TptctSo? au-
nj? ?, 6 Tijc 8ud8o<, OauuasTOv the lorl irXtuov, 85)-
20 Xov &ti xat T(io< IvecrTi ttj SudSt, &<sxt ootoc doidtpo-
po auTrj TTJ
SudSt. AXX" oux IvSeyetai, tl irpMToi;
x(? Iotiv dptOub; xat Sturepo;- ouSl Iffovrat at iSeat
dptOuot. Touto alv ykp bSto op06>c XIyouoiv ot 81a-
cpopoui; Ta; uovdo'a; dijiouvTe? eTvat , tfat
p
ISeat ?aov~
36 xat, 6o7tep E?pr)tai itporepov Iv
Y&p
xb e?8o(.
(26) At
81 uovdSec tl dSiacpopot , xal at SudSt( xal at TptdStc
laovrat d8td<popoi. Alb xat to dptOueisOat oBtod;, Iv
Suo, uj) itpoaXau.6avou.evou icpb; tw ondpy^ovTt dvaY~
xaTov auToif Xl^ttv

ouxt
fiif
i\ y&vusu; torat Ix x9j<
30 doptaTou Sud8oc, out' ISlav tvSe^tTat tTvat* Ivundp^tt
ykp STtpa ISta Iv ictpa, xal tcoEvtb xk ttS-^ vb; (xipij.
(it) Atb npb( jjiv t^v 6no6eo~tv 8p0S>( X^oucriv, 5Xo>;
8'
oux op6w<- TtoXXi yap dvaipoumv, Inel touto' y*
auTb
l/eiv Ttva ^TJaoustv dicoplav, noxtpov, Sxoiv dpt8{X(ou.cv
36 xat EtTtoiuev Iv 8uo Tpta, irpooXau6dvovTt< dptOptouutv
r) xaTa {itptSa;. [Iotoupitv 81 apuportptoc ' Stb Y'XoTov
TauTJiv tU T)XixauTriv ttj? ouata; dvayetv 8ta<popotv.
METAPHYSICORUM LIB. XL CAP. VIII. [27278.] 621
nem coactum est. Nee enim secundum quantum , nee se-
cundum quale , videmus differre unitatem ab unitate : ne-
cesseque est aut aequalem aut inaequalem esse omnem qui-
dem numerum , sed praecipue monadicum. Quare si nee
major neque minor, aequalis : tequalia vera , et oninino
indiiTerentia, eadem putamus esse in nuraeris. Quodsi non
ita sit , nee dualitates
,
quae in ipso denario sunt, indiffe-
rentes erunt, quum aequales sint Quam enim causam
dicturus est, qui dicit indilTerentes esse?
(22) Item, si
omnis unitas, et nnitas alia, duo faciunt , unitas
,
quae ex
ipso binario , et quae ex ipso ternario , erit binarius, et ex
indifTerentibus. Et utrura ternario prior, an posterior?
Magis namque videtur necessarium priorem esse : haec nam-
que unitatum simul ternario, ilia vero simul dualitale.
(2J) Et nos quidera omnino putamus unum et unum , si?e
aequalia , sive inaequalia sint, duo esse, velnti bonum et
malum , et hominem et equum : qui vero ita dicunt, nee
ipsas unitates. (24) Sire autem non est major numerus
ipsius ternarii
,
quam dualitatis, mirnm est : sive est major,
constat quod aequalis dualitati inert : quare ipse indifferens
ab ipsa dualitate. Yerum non contingit, si primus aliquis
numerus est, et secundus. Nee erunt idea; numeri : hoc
enim ipsnm recte aiunt, qui unitates diflerentes debere esse
arbitrantur, si quidem erunt ideae, ut prius dictum est : nam
una profecto erit species. (26) Si vero unitates indifTerec-
tes , dualitates quoque ac ternarii indilTerentes erunt : quare
necesse est eis dicere , ita numerandum esse , unum , duo,
non superaddito jam praeexsistenti. Nee enim generatio ex
indeterminate dualitate erit, nee ideam esse contingit. Inerit
namque altera idea in altera , cunctaeque species , unins
partes. (26)
Quare secundum suppositionem quidem, recte
dicunt ; simpliciter vero, non recte : multa namque peri-
munt
,
quum hoc ipsum habere quandam profecto dicturi
sint dubitationem , utrum, quum numeremus et dicamus
unum duo tria, assnmentes numeramus, an secundum par-
tes. Facimus autem utroque modo : quapropter ridiculum
est, banc ad tantarn substantia; differentiam reducere.
CAP. VIII. [IX.]
IlavTuv 81 icpcoTov xaXw; i^et Sioptaaodai ti; dpt-
6u.ou Sta^opa xal uovdtSo;, el e'oTiv. 'AvayxTi Si\
^
xaTa
40 to itoobv tJ xaTa Tb itoibv Sia^epetv toutuv
8'
ouSe-
Ttpov ^a(vtxat IvSe^eoOat uitdp^ov. 'AXX' 5| dptOubf
xaTa Tb icoao'v. El 81 8j| xal at povdStc tS iroaS
8uupepov , xav dpi8u.b; dpt6u.ou Stt'tpeptv 6 fao? tm irXijOet
twv u.ovaowv.
() "Eti itOTepov at itpoJTat uetijou;
48 f| IXoittou;, xal at iJortpov lici8t8oaciv y\ Touvavxiov;
xdvxa
Yap
TauTa dEXoya. 'AXXi u.j|v ouol xaTa Tb
iroibv Sta^lpetv IvSe^txat. OuOlv
Y^p
auTai< oTovTt
6irdp^etv ndOoc Bartpov yap xa\ toi dptOptot; tpao-'tv
&itap^tiv to itotbv too Roaou. (a) "Eti o(5t' Sv dirb
50 tou Ivb? tout' auratc yivono out' jv aTtb t5j 8ud8o<-
to u.lv
Yap ou irotdv
, ^
81 irooorcotov

tou yip itoXXi
t4 JvTa eTvat alth oOttj? $) <puon. . El
8'
dpa l/ti
Ante autem omnia probe se habet, determinare quaenam
numeri et unitatis differentia sit, si est. Necesse est igitur,
aut secundum) quantum, ant secundum quale differre.
Neutruro autem horum videtur posse esse : verum prout
numerus, secundum quantum. Si itaque ctiam unitates
quantitate differrent , numerus quoque a numero differret,
qui aequalis est, plenitudine unitatum.
(2)
Item, utrum
primae majores , an minores , et postea crescant , an e con-
trario? baec enim omnia absurda sunt. At vero nee secun-
dum qualitatem differre contingit : nullam enim inesse pas-
sionem possibile est Etenim numeris quoque posterius
aiunt inesse qualitatem
,
quam quanlitatem. (3)
Item, nee
ab uno hoc ipsae patientur, nee a dualitate. Hoc enim non
est quale, ilia vero qualiflcum. Nam ut entia multa
sint, hujus natura causa est. Si igitur aliter quoquo modo
Digitized by Google
622 [378,279.]
Ttw dXXwc, XexTe'ov ev
dp^?i
[xaXiora xouxo xal Siopt-
axeov irepl povaSo; Statjopac, udXtaxa u.iv xal Sidxt
votYXT| uitdpyetv el Si j*.r, , Ttva Xivouaiv;
(*)
"Ott
(lev ouv, etirep tteriv dpiQuoi at ioe'at, oSxs auu.6Xr)-
6 tote toc? (xovaSon airoaai; ivSt/txai elvat , (pavepdv
,
ouxe dauu.6Xr,xous dXXrjXat; oOSe'xtpov xwv xpditwv.
[X.] (>) 'AXXa pj|v ouo" wc mpoi xtve "kiyowii raspl
twv dpi6u*jv XiycTai xaXoi?. Elerl
8'
o5xoi foot ISca;
(lev oux otovTat sTvai ouQ' a-irXco? ouTe w<; dptOpouf
lu Ttva; oucras, xa Si u.a&r,u.cmxa eTvat xat tou? dpiOjxou?
7tptoxou twv Svtwv ,
xat
ipxV
aUTWV (Tvat auXO TO ev.
"Axotrov
Y"P
T0 ** !*'v *tva^ Tt fpWXOV TUV ivwv,
woitsp ixetvot
f
aot , SuaSa Si twv SudSwv
p^
, u.r)8i
Tptaoa twv TptctSwv

xou yip auxbu Xdyou itdvTa iaxtv.
it (e) Ei (niv ouv o&twc i^et x& itepi tov dptBpbv xal
er^oei Tt; eTvai tov u.a9r,[j.axtxbv po'vov, oux fart to Iv
dpyjj. 'AvoIyxii
y^P
Staipepetv to Iv to t*iouto twv
dXXwv [xovdSwv

e! Si touto
,
xat SudSa Ttva irpwTT|v
twv SudSwv, 6|xo(ta( SI xal tout dXXou; dpi6uoi>; xout
30
fe^5j?. (7)
Ei 6s luxi to v ap^ij , dvdfXT) u.8XXov
,
wffjcep IlXdxwv Acyev, l/tn xa irepl too? apiOfxou?,
xai eTval Ttva SudSa irpwxijv xal xptdSa , xal 00 oufi-
6Xt)tou< eTvat to6 dpt6u.ou( icpb< dXXrjXouc. *Av S' a3
itdXiv Tt< Tt69j TauTa , ctprjTat 8xt dSuvaxa iroXXa ouu.-
ak Galvei. (sj 'AXXa u.-J)v dvavxT) yt ^ oCxw<;
$
Ixsi'vw?
fyeiv, wot* el [AT)Sexs'pw<; , oux av ivSt'^oixo eTvat tov
dpi9(xbv ywpiaxdv. 4>avepbv
8'
ix xouxwv xal Sn
yeipiaxa X^ysrai 6 tpfxo? xpoTro;, to eTvat tov autbv
dpt6pibv tov twv clowv xal tov ixaSr^atixo'v. Avdyxni
su ^ap et<
t"
v So^av au|x6a(vetv ouo dfxapTiac outs
y^P
paBrjpaTtxov dptOfibv ^vSe'^exat toutov eTvat tov Tpo-
itov , dXX' l$ia( uitoOeoei? &7ro6e|icvov ivafxtj [iy,xuvetv
6aa tc Toi; w? etS) xbv dpi6u.bv Xeyouoi ouafiaivet , xat
touto dvaYxatov Xbyeiv.
()
'0
Si twv H8aYopeiwv
46 Tpdiioc ttj jxiv iXdtTTOu; e^et Sua/epeta; twv rpdrepov
ipr|U.vwv, Tij Si ISta? ixe'pa;. To p.iv
Yap
uvrj /w-
ptOTOv iroieiv tov dpiflubv diyaipetTai noXXa twv ttSu-
vaTbiv
-
to Si to awpiaTa ^5 dptOfuwv cTvai cruYxai'jxeva
,
xal xbv dptOpibv toutov elvat fiadriuaxixdv , dSuvaxdv
40 e"oxiv. Ouxe
Yap
5xo(*,a pieYe'Or, Xe'Yetv dXr,Oe'c

et6' Sxt
(xdXtaxa toutov e^et tov Tpdirov, ouy_ at
ft
fiovdSe;
[Ltytbot //ouaiv peYeOo;
0'
e; dStaipeTWv ouyxcTsBxi
jcw? SuvaTOv
;
(10)
'AXXa ja^v S y' dptO.u^Ttxb? dpiOab.;
(XOvaSixd< eSTtv. 'ExeTvot Si tov dpiOfxbv xa dvxa X5-
4S youoiv xa youv 6ewpi]uiaTa 7cpoadicxouirt toT( vwu.aatv
w? i$ i'xelvwv 2vtwv xwv dpi9u.wv.
(11) El xotvwv
dvaYxri piev , eticep iaxlv dpiOjxb; xoiv 2vxwv xt xaO'
ajxd, xouxwv elvat xtva xwv elpr^uevbiv xpdicwv, ou9eva
Si touxwv evSs'^exat , ipavspbv w; oux Isxtv dpt9u.ou xi{
50 xoiauxy) cpuat( ol'av xaxasxeud^ouatv oi v^o>ptorbv Ttoiouv-
Te; auxdv. (u) "Eti irdxepov xdo"rr) fiovi; ix tou
peYaXou xal ptxpou iaao6e'vTwv Ictiv,
5J ^
piv x tou
(itxpou 4j S' ix tou jxeYaXou; El piv SV| outwc, ouxe ix
irdvxwv twv VTOiyetwv ixaoTOV outc dStd^opot ai u.o-
TON META TA *Y2IKA IA, r\.
(10&1.)
se habet, dicendum hoc maxime in principio est , et de dif-
ferentia uoitatis determinandum, maxime quidem et propter
quid necesse est exsistere. Quodsi noo, quam dicunt?
(4) Et quidem si idete numeri sunt , dilucidum est quod
neutro modorumcontingit, nee combinabilescunctas unitates
esse, nee invicem incombinabiles. [X.] (S) At nee, ut alii
quidam de numeris dicunt , recte dicitnr : sunt antem hi
,
quicumque ideas quidem esse non putant, nee simpliciter,
nac ut numerosquosdam exsistentes ; mathematics veroesse
et numeros entium primes, ac eorum principium esse ipstira
unum. Absurdum namqueest, unum quidem essequid prt-
mum unorum, ut illi aiunt : dualitatem vero non esse duali-
taturn , neqne ternariu in ternariorum ; ejusdem enim rationis
omnia sunt. (6) Si igitur ita se uabeant quae circa nume-
rum sunt , et solum mathematicum quis esse ponat, ipsum
unum non est principium. Necesse enim esset, ut tale
unum differret ab aliis unitatibus. Quodsi hoc, dualitatem
quoque aliquam primam a dualitatibus , et similiter ceterus
quoque consequentes numeros. (7) Si autem ipsum ooum
est principium , necesse magis est, quae circa numeros sunt,
se habere ut Plato aiebat , ac esse dualitatem aliquam pri-
mam, et ternarium ; nee esse numeros ad se invicem combi-
nabiles. Si quis vero rursus liaec ponat , dictum est quod
multa impossibilia accidunt. (8) At necesse est aut hoc aut
iUo modo se habere : quare si neutro modo, non est possibile
numerum esse separatum. Constat autem ex his, quod
tertius modus pessime dicitur, eundem videlicet esse matbe-
maticum et specierum numerum. Necesse est enim in unara
opinionemduoserroresconvenire. Nee enim mathematicum
numerum contingit hoc modo esse , sed proprias supposi-
tiones supponentem necesse est prolixum esse, et insoper
quaecumque accidunt eis, qui ut species numerum dicunt,
haec eliam necesse est dicere. (9) Modus vero Pvthagorico-
rum parliin pauciores habet diflicultates
,
quam prius dictae
sunt, partim alias proprias. Nam non separatum facere
numerum, aufert multa impossibilia. Corpora vero ex nu-
meris esse composita , et hunc numerum matiieroaticum
esse , impossibile est. Nee enim individual magnitudines
di<-re , verum est : et , si hoc modo vel maxime se ba-
bent, unitates certe non habent raagnitudinem : magnitudi-
nem vero ex indivisibilibuscomponi, qnonam modopos-
sibileest? (10) At vero numeros arithmeticus, monadicos
est : milt vero numerum entia dicunt. Speculationes enim
adaptantcorporibus, taaquarn exsistentibusex ipsis numeris.
(tl) Si igitur necesse quidem est horum aliquo dictorum
modorum esse numerum , si quidem aliquid per se entium
est , nullo autem horum esse contingit , constat non esse
aliquam talem numeri naturam, qualem asserunt qui eum
separatum faciunt. (12) Item, utrum unaqueeque unitasex
roagno et parvo adacquatis est, aut haec quidem e parvo, ilia
vero ex magno ? Si ita sit, nee ex omnibus elementis unuro-
quodque est , nee unitates sunt indifferentes : in hac enim
Digitized by CjOOQlC
(1083,1081.)
voiSe?- it t5j (aIv
Yap
to piftt it ttj 81 to ptxpbv
'
uitdpxe,
svavTtov ttj tpuffEi 6v. (ia) "Eti at it t?)
TptaSt aoTrj tcw?
;
[xta
Y^p
iwpiTti^. 'AXXi 8i4 touto
Tow? auw tb Iv rcoiouaiv Iv t> TcspiTrSi piesov. Et
S' ixaxtpa T<3v u.ovd8&>v djAcporepcov <mv taaaOiv-
twv, rj 8u4? tew? ?<rrai fiiot ti; o3aa <puai? 2x tou (-
yaXou xat u.txpou; t| ti Stofeet x5j< [xovciSo?; (u) "Eti
itpoTspa 7) u.ov&? xrj? SudSo?, avaipoupivT)? yip <vai-
ptrrai t) Sua?. 'ISeav o3v tSe'a? avaYxatov aurr,v tTvat,
10 Tcporspav
y* o3aav toe'a?, xa\ YYvEvai ftpotepav. 'Ex
t(vo? o3v
;
r) -flip dt'ptoro? Sua? Suoirotb? 5jv. (is) "Eti
avdtYXT) ^toi aitttpov tov api8(jibv tlvai
$
iteTcspaojxivov
jpopiffrbv
Yp
noiouoi tov dpiOjidv, fiare oux
oTovte -ulJ|
OUJ^l
TOUTWV OoCTtpOV UltSp^tlV. (l) "Otl |xlv TOIVUV
(5 dEiceipov oux IvSej^ttat , SrjXov

outs
Y&p
itspiTTO? 6 Abei-
pd? IdTlVOuV dpTIO?, T) SI Y^VtOl? TMV^tplSjMOV rj TCt-
pirtou apifljjiou T) dpTi'ou as( ortv , wSi fjiiv tou vb<
Et? tov apTiov tc(tctovto? TcsprtTO?, 681 81 ttj? u.1v
SudSo? Iu-jtotcouoti? 6 a<p' vb? StTtXao-ia!;du.svo?, uSt
no Se tcov mpiTTuv 6 aXXo? a^tio?.
(17J
"Eti ti itaaa
ISaa nvd?, ot Ss apiOpol iSeai, xat 6 dcncipo; IVrai tSsa
wd?, rj tmv a!o6ijTSv ?, dCXXou tivo?. Ktoi outs xt!
t}|v 9eiv iv8e^eTi oute xbt4 Xo'yov, tocttouui o' o5t<o
t4? iSioi<i. (is) Et 81 ittitepaffpievo;, |x/pi itdoou;
ss touto
Y&p
8i Xe'Yo-6ai 06 povov 8ri, dXX4 xat Sidri.
'AXX4 uvj|v st
|i*XP ""K
StxaSo? 6 dpiOpd?
,
woicep tive'?
<paoiv, 7tp5tov (aev toj^u e'jtiXttij/ei xi etSifj'oTov et eVtiv
j) xpia? auToavOpcoico; , ti? Icrxai apiOfib? auTofnno?;
auTO
yP
exaaroc apiSjib? [ley^pi StxaSo;. 'AvaYXi)
30 SJ) tcov ^v toutoi? aptOpibiv Tiva Eivai' ouaiai
Yap
xat
ISe'ai ottTOt. 'AXX* Stxto? iirtXEt'j/Et- Ta tou (toou
yP
eISt) 6itpE'5Et. "Apia Se S5jXov 6ri tl oGtw? -^ Tpii?
euToavOpuRo; , xat at dcXXat TptaSs?- fyoioci Yap
at Iv
tot? butoT? dp(6|xot , So-t' dtipoi iWtat avOpcanot
,
36 Et jiEv tSsa ixaoT7i xpiec?, auto xaffTo dfv8pa)7to?, ti
81
pi
, SXX' ivOpwitot
Ye.
(i) Kat it (tE'po? 6 eXatrcov
tou [aeiovo;,.6 ix tS5v ouptSXrituv (xovaSuv twv It tw
au-toi dpi0u.c5 , eI Si)
^
TSTpi? au-rij tSs'a tivo? Isrtv
,
olov frt7tou r| >euxou, 8 avOpuno? satat (XE'po; fxirou,
40 eI Sua? 8 avftpojito?. "Atoicov SI xat to ttj? pilv 8e-
xdSo? eTvai iSs'av, IvSexoISo? 81 pnj , u;r,81 tSv i/oaituit
dtpidpuov. (so) 'Eti 81 xat fori xat
y^Y
7""1 e
'
v,a XB^
5v s(St) oux estiv
,
uoTt Sti ti ou xdxtfvwv efo-Ki iartv
;
oux dpa atTta t4 tX&n sWv. (l) "Eti 5toitov t
45 8 dpi8u.b? 6
(jie'xP
1 t9j? SsxdSo? [xSXXdv ti 8v xat eTSo?
auT?,? ttj? SsxaSo?
-
xafcoi tou pilv oux Io~r< y'vesi? <o?
ivd?, Ti?
8'
lo-riv. lleipwvTai
8*
6? tou
ft^XP
1
^^
8sxd8o? tbXe(ou Svto? dpi8(*ou. TewSffi youv t4 lit<-
(iEva, oTov Tb xsvdv, avaXoYtav, to itsptTTo'v, t4 dEXXa
60 t4 TOtauta ivrb? ttj? SExd8o?

t4 u.1v
Yap
Tai? dpxaT?
ditoStodaoiv , oTov x(vT|div , o-tddiv , dYafldv , xaxdv , t4
8'
iXXa to"? dptOjioT?. Aib Tb tt to itspiTTdv eI
Yap
it t5) TpidSi, itw?
^
itVT4? irspiTrdv; (21)
"Eti t4 (ae-
Ye'Oi)
xat So-a ToiauTa
pn'xp
toaou, oTov 1\
7rp(0T)
METAPHYSICORUM LIB. XII. CAP. VIII. [279asi.] ess
magnum , in hac vera parvum ioest , suapte natura contra-
rium exsistens.
( 13) Item
,
quae in ipso tcrnario, quonam
modo sunt? una enim superflua est. Sed propterea fortassu
ipsum unum in impare medium Taciunl. Quodsl utraqne
unilatum ex ambobus est adttquatis, quonam modo dualitas
una qnaedam exsistens natura, ex magno et paryo.erit? aut
quid ab unitate differet?
(14) Item, unitas prior eat duali-
tate
: perempta namque bac, perimitur dualitas. Ideam igi-
tur idea: necesse est earn esse, quum prior idea sit, ac priorem
factam fuisse. Ex quonam igitur? indeterminata enim dua-
litas, dualitatis efficiens erat. (15) Item, aut finitum aut
infinitum necesse est numerum esse : numentm enim sepa-
ratum faciunt : quare non est possibile, non esse horum
alteram.
(16) Et quidem quod infinitum esse non contin-
git
,
patet. Infinitus enim , nee par nee impar est. Gene-
ratio vero numerorum , aut imparis numeri , aut paris sem-
per est : hoc modo, uno incidente in parem , impar effici-
tur
j
alio modo , dualitate incidente in earn , is qui ab uno
duplicalur; item alio, ex imparibus tfupftcaltj alius par.
(17) Item, si omnis idea alicujus est, numeri vero ideas
snnt, infinitus quoquenumeruserit alicujus vel sensibilium
vel alicujus alteriui idea : quanquam nee secundum positio-
nem , neque secundum rationem contingit , ita tamen ordi-
nant ideas.
(18) Quodsi linitus, usquequo? Hoc enim dici
oportet, non solum qu6d est, verum etiam propter quid est.
At vero, si numerus ad denarium usque procedit, ut'quidam
aiunt, primo quidem cito deficient species : puta si ternarius
est homo idealis, quis numerus erit idealis equus? Etenim
ad denarium usque numerus est idealis. Quare necesse est,
eorum qui in his sunt numerorum aliquem esse. Hi enim,
substantia; ideaeque sunt. Attamen deficient : species nam-
que animalis excedent. Simul autem constat quod , si hoc
modoternarius idealis homo sit, ceteri quoque ternarii,quum
similes sint idea?
,
quae in eisdem numeris sunt : quare infi-
niti homines erunt, aut unusquisque idealis homo, si unus-
quisque ternarius idea est : aut si non
,
saltern homines.
(19) Et si minor pars sit majoris
,
qui ex iis comhinabilibm
unitatibus est
,
quae in eodem snnt numero ; si igitur ipse
quaternarius sit idea alicujus, veluti equiaut albi , homo erit
pars equi, si homo dualitas sit. Absurdum item est, denarii
quidem ideam esse, undenarii autem non, neque sequentium
numerorum. (10) Item, etsunt, et (Sunt qua dam, quo-
rum species non sunt : unde qua de causa non sunt illorum
quoque species? non sunt ergo species causae. (21) Item, in-
conveniens est, si numerus usque ad denarium magisquid
ens est et ipsius denarii species : tametsi hujus quidem non
sit generalio tanquam unius, illius tamen sit. Tentant autem
tanquam si is qui ad denarium usque est, perfeclns nume-
rus sit. Generant igitur, quae sequuntur, veluti vacuum,
proportionem , abundans , ceteraque liujuscrmodi , intra
denarium : quaedam enim principiis attribuunt
,
puta nto-
tum , stationem , bonum, malum : alia vero numeris : ideo
unum , impar est : si enim in ternario
,
quomodo quina-
rius impar? (22)
Magnitudines item , et quaecumque si-
milia, aliquatenus sunt, veluti prima tinea indivisibilis
,
Digitized by Google
624 [isi283.] TON META TA *Y2IKA IB, fl
Ypaujx^i axofioc, elxa Suae, etxa xal xauxa ut^pi 8e-
xoooi;. (as) "Eti (I Itrri ywpiorbc 6 api9u.de , dirop^-
ffeiev av ti< ndxspov itpdxepov to Iv
vl i) Tpiite xal
^ Jua'c.
r
^l (jtiv 3^| truvOexoc & pt6u.oc, to Iv,
|j
Si
6 to xaOdXou Ttpoispov xal to eTooi;, 6 ptO[XO< * ixaoTY)
yap twv u-ovaSwv (xo'piov tou apiGu.ou w? 8Xr), 6
5'
w
tlSo?. (24) Ka\ e<m uiv w? i)
6p(Wl
irpoxe'pa t5j
bullae, oxi Spiarai xal xm Xdyip
1
lo-xi
8'
ox; ^ 6;eia,
6ti (Jiipo? xal et; -rauTTjv oiaipeTxat. 'Q; uiv Si) SXtj
10 f, 8?6<a xal to otoiyjTov xal !) jiova; icpo'xepov , d>; Si
xaxa to eTSo; xal ttjv ouatav t-Jjv xaxa xbv Xdyov ?) SpO-J)
xal to o"Xov -co ix Tj; BXr,; xal tou efSou;' iffixtpm
yap tou eiSou? xal o5 6 Xdyo< to dtutpcu , yevtirei S' uore-
pov.
()
elS; o3v tp^ to iv; Sti ou Siatpexdv,
16 <pa<j(v. 'AXX' aSiaipexov xal to xaOoXou xal to eVi
uipou; xal to fftoi^etov, diXXi xpdjrov aXXov, tb u.iv
xaTa Xdyov to Si xaxa ^po'vov. IIoxepaK o3v to v
apq; Samp ykp eipr)xai, xal -fj dpOrj xj; <>Seia; xal
aiSxT) ixe{vr); SoxeT irpoxe'pa elvat xal ixaxe'pa u.(a.
20 (m) 'Au^oxepw; Si) itotouai tb v apj^v. "Eori Si
aSuvaxov* to uiv yap <S>; eTSo; xal 4) oua(a, xb
8'
w;
fxe'po; xal &K
CXr|. "Eori yap iron Iv ixaxspov x5j uiv
iXrfiticf
8uvau.ei, ei y & 4pi6u.b; v xt xal u.-}) 6; <r<opd;,
aXX' exepo; i? Jxe'pwv u-ovaSiov, Samp ipaoi'v

IvxeXe-
26 y_a S' oux iVci u.ova; ixaxepa. (27) Afxiov Si x5j;
auu.6aivouai); auapTta; Sxi |xa ix xwv u>a6r,u,aT<>>v
id^peuov xal ex twv Xdyuv xwv xaOoXou , Sot' ii ^xei'vwv
jxiv &i xtY(*^v to tt xal xJ|v
dpxV
ftijxav*
^
y^P
uovac otiyu.^1 a8*xd lo-xtv. Ka8a7tep o3v xal lxepo(
to Ttvt< Ix tou iXayJorou Ta ovTa auvexiOeaav , xal oSxot.
"fio-xs liftstai fi [lova? BXt) twv ipt6(iuv xal S[xa npo-
xtpa TTJ; SuaSot, 7taXiv
8'
6crxtpa d>; 67,ou Ttvb( xal
hoe, xal eiSou; ttj; SuaSo? ouot)(. (28)
Aiit Si xb xa-
OoXou ([riTtTv xb xaTT,Yopouu.evov v xal ouxcac w? ('po<
36 IXcyov. Tauxa
8'
itjia xS> auxco dSuvaxov &7cap^eiv.
Ei ds xb ht auxb Set u.dvov aOexov etvai ( ouOtvt yap
Siaipcpct rj 8xt ap^
)
, xal i\ (*ev Sua; Siaipcx^i
^
Si
|xova( ou, bpioioxipa av eti) xw ivl auxo>
^
jjCovd;
'
et
8'
^
ftovaj, xixtsvo
Ti
(xovaSt ij tj SuaSt' Sx itpo-
40 xcpa av etT) ixaxi'pa
^
jxova; ttj; SuaSo;. Ou tpaui
Si"
-
Y
tyvSoi
y
*** T
^l
v SuaSa icpSxov. () *Eti et
eariv f| Sua; ?v xi auT^j xal ^
Tpta; aux^ , iaipw Sua;.
'Ex xi'vo; ouv a&T>|
^
Sua?,
(l08l,I(>8J.)
deinde dualitag, deinde haec etiam ad denarium usque.
(23) Item , si numerus separatus est , dubitaverit quispiam
utrum unum prlus, an ternarius, et bioarius. Quatenus
enim numerus composilus est, unum est
;
quatenus vero
universale prius et species, numerus est. Unaquxque
enim unitatum, pars numeri, ut materia est; ille vero, ut
species. (24) Ac quodam quidem modo rectus prior acuto,
quia et in ratione definiente positus est : quodam vero modo
acutus, quia pars est, ac in hunc dividitur. Tanquam igitur
materia, acutus, et elementum, et unitas prius : ut vero
secundum speciem
, et earn
,
quae secundum rationem est,
substantiam , rectus, ac totum, quod ex materia et specie.
Quod enim ambo est, propinquius est specie, et ei cujus
ratio est, generatione Tero poslerius.
(25)
Quo igitur modo
ipsum unum
,
principium est ? quia non est divisible , aiunt.
Sed indivisibile est et universale, et particulare, el ele-
mentum : verum alio modo , illud quidem secundum ra-
tionem , hoc vero secundum teinpus. Utro itaque modo
ipsum unum est principium ? ut enim dictum est , et rectus
acuto, et isle illo prior esse videtur, et uterque unus.
(26) Utroquc igitur modo ipsum unum faciunt principium.
At est impossibile : hoc enim ut species et substantia, hoc
vero ut pars et materia. Est namque quodam modo unum,
utruinquc secundum veritatem quidem potentia , si quidem
unum quid est numerus, et non quasi acervus, sed alius ex
His, ut aiunt, unitatibus : actu sane non est utraque unitas.
(67) Causa vero erroris
,
qui accidit, quia simul ex mallie-
maticis et universalibus rationibus renabantur, ita ut ex
illis quidem tanquam punctum posuerint ipsum unum, et
principium. Unitas enim, punctum sine positione est.
Quemadmodum igitur alii quidam ex rainimo entia compo-
suerunt, ita et isti. Qnare unitas efficitur numerorum ma-
teria, simulque dualitate prior; rursnsque posterior, tan-
quam dualitate exsistente toto quodam , et uno, et specie.
(28) Ex eo vero
,
quod universale quaerebant praedicatum
unum , etiam ita ut partem dtxerunt : at simul haec eidem
incsse, impossibile est. Quodsi ipsum unum solum sine
positione e?seoporlet( in'nulloenim dilTert, nisi quod prin-
cipium est ), et dualitas quidem divisibilis, unitas vero non,
similior erit profecto ipsi uni unitas : si autem unitas, illud
quoque unitati quani dualitati. Quare utraque unitas prior
dualitate erit. At non dicunt : generant sane denarium
primo. (29) Item, si dualitas ipsa unum quid est, ac ipsa
trinilas, ambo dualitas : ex quo igitur luec dualitas?
CAP. IX. [XL]
'Aitopvioeis
8'
av tic xal inel
kift\
u.iv oux Iotiv Iv
6 tot; api6u.ot{ , to S' i'tpe^TJ; , Sowv u.yj iim o.exa$u u.o-
vaScov, olov xtuv iv xrj SuaSt ?| xrj xptaSt , ndxepov i:pe-
^T)( T(T> ivl auxS r| ou , xal iroxepov i\ Sua; ixpoxepa xw
icpe^i;; i| xSv u.ovaSu>v onoTepaouv.
(2}
'Ou.o(io; Sk
xal icepl xSv Coxepov ycvSv xoti epi6u.ou cruu.Sa(vet xi
(>o Sua^epTJ, Ypau.u.9){ tc xal iitmeSou xal oxou-axo;. Oi
uiv
Y^p
ix xSv eiSSv xoti u.eYaXou xal tou pixpou
iroiouaiv, ofov ix (iaxpou uiv xal Ppa^w; t4 .u^xt)
,
Dubitabit autem quispiam, quod, quum tactus quidem in
numeris minime sit, sed consequentia, quarumcunque
quidem non est aliquid medium unitatum, veluti earum quae
in dualitate ternariove sunt, utrum consequentes sint ipsi
uni, an non; et utrum dualitas prior sit lis quae conse-
quuntur, an quaecumque unitatum. (2) Simili modo hae
difflcultates de posterioribus etiam numero generibus, linea,
piano et corpore, accidunt. Quidam enim ex magni et
parvi speciebus faciunt, veluti ex longo quidem , et brevi
,
Digitized by Google
(io.) METAPHYSICORUM LIB. XII. CAP. IX. [M3 M6.] 025
nXa-rio* St xal cttevou t& litineSa, ix fia6x: Si xal
Tantivou tou?5yxou?" *av~a St iffTtv ttSrj touu^y^ou
xat jiixpou. (a) TV
Si xata to v
dp/V aXXot dX-
XtO? TtOtaOl TWV TOWJTWV. Kal iv toutok; St [XUptOt
t
^
atvtxat toc Tt dSuvata xal t& nXao-u,aTwSr| xal t!
uTttvavxi'a uSoi toi tuXdyoii;. 'AitoXcXu|xtva Tt yap
(JXatjXidv ou[x6a(vei , tl
%
uJ| auvaxoXouSouat xal at dp-
/ai, wcr' tlvat to irXatu xal OTtvb'v xal fiaxpbv xat
PpavjJ- ft St touto, torai xb iirfartSov
fpaft|xri xal to
10 ffteptbv iiuVeSov.
(4)
"En Si yiitvtai xal ayrlptata
xal Taxoiauxa irws diroSo8r,<jtTat ; Ta&TOTt aup&tivti
toi ittpl tov dpiOjio'v

xaura yap ira8y) (xtytdou; iart'v,
dXX" oix ix toutwv to (xtytdOs, waicep ouS' i\ euOe'o;
xal xau,nuXou to jatjxoc ,
ouS' ix Xti'ou xal rpa/t'o t&
16 ortpta.
()
IldvTwv Si xotvbv toutwv Sicep iVt twv
tlSoiv twv w?
Y*
vou< 0"uu.6atvtt StanoptTv, Slav Tt? 85j
t! xaOoXou, itortpov to wov auxb iv to") ww Jj irtpov
autou (wou. Touto yap
p^,
^wpiotou uiv ovto? ou-
Stfxtav itoti^crsi chtopiav

jrwpi<rrou S', woirtp of Taora
to XtYOVTs; (past, tou ivbf xal twv dpi6puov ou fdStov
Xuaat, tt (A'}) aSiov Set Xtftiv to dSuvatov. "Orav
vap voj tic iv T?j SudSt to fv xal SXu< iv dptOpiw , ltd-
Ttpov autb vott ti rj fttpov;
()
Ot uiv o3v t4
iuyi<h\
Ytvvwatv ix TOtauTT); ZXr\(
,
ertpoi St ix Trft ffriY[i?
tt (v) Si ariy|ij) auTOte Soxtt tTvat ou/ v dXX' otov to Iv)
xal <xXXv|( GXtj< ofat to itXrjOoc, &XX' ou irXvjOouf irtpl
wv ouOiv tJttov auu.6atvti ra auxa diropeiv. Ei uiv
yip |xta i\ CXi), touto Ypajjiu-ij xal littictSov xal art-
ptov Ix. yip twv auTwv to auTO xal fv i'crTai. Ei Si
to tcXc(ou( at oXat , xal ixipa u.iv
Ypau.^; Wpa Si tou
t'lttirt'Sou xal aXXrj tou oTtptou
,
^-rot dxoXou6ot!otv iJX-
X^Xai; rj ou , Sort Ta&Ta auu-ft^o-tTat xal oCtw;

Jj
y^P
ouv_
tfa. to iittjttSov
Ypau-f-V ^
i"<iTai
Ypau.u.^.
(7)
*Eti
irw< fxiv
IvSe'/tTat etvai ix tou ivb< xal nXr,Oou? tov
tt apt6p.bv ouOiv int^tiptaat' AW? S' ouv X^ouat Taurit
ouy.oai'vt1 Sua^tprj feep xal toT? ix tou ivo; xal ix 1%
SuaSo? Tjjt
iJopi'dTou.
'0
[iv yap ix'tou xaT7jY0pou-
pi'vou xa6dXou YtvvS tov dptOfibv xal ou Tivbc irX^-
8ou?, 6 S' ix Ttvb ItX^Oout, TOU TCpWTOU Si" tJ)v yip
40 SudSa irpwTOv Tt tlvat TtXrjBoi;. "UoTt Stafiptt ouQtv
6k tiirttv, &XX' at duopiai aSxat axoXouO^oouat, (xUt;
?, dcaif
7J
xpSEot;
?|
Y
ev("< xot^ ^s ^a xotauTa.
(a) MdXtora S' dEv ti; litrfj\i?r\<itivi, ti jit'a Ixaavr, u.o-
vac , ix t(vo< iartv

ou
yif
S^ a&TO
ft
to ?v ixdorr,.
4b 'Avavxi] S' vl ix tou ivb? auxou tlvat xat nX^6ou(,
?,
(jiopiou tou itX^6ou(. Tb u.iv ouv itXtjOoc ti tTvat
^avat t^,v uovaSa dSuvaTOv, dSiaipito'v y' o3aav

to
8'
ix |iop(ou dfXXacf/fi icoXXa; Suo^tptta;' etSiaiptxo'v
Tt yip ixaaTOV 5vaYxa"ov tlvat twv |iop(wv,
$ itXriBo?
SO tlvat xat
tV
ptovaSa StatptnQV, xal u.^i orTOi/eiov tTvat
Tb Iv xal Tb irX5j8o<

J)
Y^p
f*.ov4 ixdan) olx ix itXri-
6ou< xal lv6t;.
(9]
*Eti oiOiv a^Xo icoitt 6 touto X^wv
dXX'
^
aptOjjibv {xtpov* Tb yip itXr,Oo; aoiaip^Twv iatlv
dpiOuo'f. (lu) "Eti (yjni'ffov xal itapa xouc oBtw Xt'-
AIIIST0TELE3. Ik
longitadines ; ex lato vero et stricto, plana ; ex profundo
autero et liumili, moles. Has autem magoi et parvi species
sunt.
(3) Principium vero
,
quod secundum ipsum unnm
est, talium alii aliter posuerunt. At etiam in bis infinite
tidentur impossibilia, et fictitia , et omnibus rationabilibns
contraria. Sejuncta enim plane ab invicem accidet ea
esse, si principia etiam non consequuntur, ut sit latum
et strictum, loogum et breve. At si hoc erit
,
planum ei-it,
linea,
et soildum planum.
(4) Anguli item, et figurs et
bujusmodi, qoonam modo assignabuntur? Idemque ac-
cldit, quod eis quae circa numerum. Hae namque magni-
tudinis sunt passiones, sed non ex his magnitude)
,
quern-
admodum nee ex recto et curvo longiludo, nee ex Ucvi et
aspero solida.
(5) His autem omnibus commune, quod in
speciebus, quae sunt ut generis, dubitare accidit
,
quum quis
nniversalia ponat : utrura animal ipsum in animali sit, an al-
teram ab ipso animali. Hoc namque si sit non separatum,
nullum dubitationem faciei. Si vero sit, quemadmodum
aiuot qui haec dicunt , separatum ab uno et numeris non est
facile solvere, si non facile dicere oportet, quod impossibile
est- Quum enim unum quis in dualitate intelligat, et omnino
in numero , utrum ipsum quid , an aliud intelligitf
(6)
Qui-
dam itaque ex tali materia magnitudines generant
,
quidam
ex puncto (punctum autem eis non unum, sed quale
unum esse videtur ) et altera materia qualis est multiludo,
sed non ex multitudine : de quibus nihilo minus eadem acci-
dit dubitare. Mam si materia una est, idem linea, planum et
solidum sunt : ex eisdem enim unum et idem erit. Quodsi
materia? plures, et alia quidem lines; , alia plani, alia
solidi, aut sequuntur invicem, aul non : quare hoc etiam
modo eadem accident. Planum etenim aut non babebit
lincam , aut linea erit.
(7)
Item
,
quo quidem modo con-
tingitexuno et multitudine numerum esse, nihil dicere
conantur : quomodocunque autem dicant, eaedemdifficul-
tates accidunt, quae illis quoque, qui ex uno et indetermi-
nate dualitate dicebant. Quidam namque ex eo quod univer-
saliler praedicatur, et nulla multitudine numerum generat;
quidam ex aliqua multitudine, prima tamen : dualitetem
namque primam quandam multitudinem esse. Quare, ut
ita dicam, nihil differunt, sed eaedem illae dubitationes se-
quentur, sive mistio sit, aut positlo, aut temperamentum
,
aut generatio, et quaccumque alia similia.
(8) Maximn
autem aliquis inquirat, si una sit quaeque unites, ex quonam
sit : non enim erit unaquaeque ipsum unum. Necesse autem
est, aul ex ipso uno et multitudine esse, aut ex parte
multitudinis. Atqnl multitudinem dicere unitetem esse,
impossibile est, quum indivisibilis sit. Quod autem ex parte
sit, alias hahet multes difficultetes : unamquamque enim
partium , aut indivisibilem , aut multitudinem necesse est
esse, ac unitetem divlsibiiem, et ipsum unum, ac multitu-
dinem , non esse elemenlum : quandoquidem unaquaeque
unites non est ex multitudine ac uno. (9) Item, qui hoe
dicit, nihil aliud quam alium numerum facit : multltudo
namque indivjslbilium numerus est. (10) Item, qnaerendum
40
Digitized by Google
626
[wsvn.]
TON META TA <I>Y2IKA IB, 8
vovxas,
iroxspov aicetpos 6 aptO|xb *)
iteirepaofxi'vos.
'Yinipx.E
fP>
<"> eoixe, xai iceTtspao'u.i'vov itX5j6os, t$
05 at iteiapaouivai
ptovaBes xai too ivds
lati xe ixi-
pov aoxb irXijSos xai icXvjoos
aweipov. Ilotov oflv itXij-
8os <jw.x*v
i<m xai xb ?v
;
(i
i)
*0|touos SI xai ipl
xivpis
*v xis
!>]XTjO-tie xai xou aro^euM i? o5 iroiouat
t! puvsOir
ou
T*P r
1*"
Y
8
C
L<5vov

w
rFJ
i<rr,v a8T,
l'
TCv vouv d!XXu>v o-wfjAffiv ixa<mr| ix tivos ;
ou vip W|
tx ve oiaoxf^u.ax<$s xivos xat au-rijs ortTf^ls- ()
'AXXi
10
pd|v ou8i u-dpia
aSieJpexa ivStx'TCU xou Staoxriu.axos
etvai pwpia, iS<nt*p too itX^Boos 11
Sv at (xovaSes*
6 uiv vip aptSixos i?
aoiaipexwv ouvxstxet, ** 8i (i-
ffo)
ou. Ilavxa Sii
xauxa xai aXXa xotauxa (pavtpbv
irowi 6xi aSuvaxov eTvai xbv pw>bv xai xi |Mvt6i|
is
x*P"-
(
,3
)
"
Exl 8
*
Tb Sl
"?
(,,veTv T0U
< ^P"*
ireplxSv
api8(Sv ot)u.j7ov 6xi xi itpavu-ata xauxa oux
oVa iXrfi*
wxpexei
xr,v xapaxV
auxois. 01
(Uv vip
xa
ua8i[taxixl
pwivov icoibuvxss irapi xi ato<b]xa,
ipGv'xes x5|y irspl xi Aii\ So^peiav xai irXaaiv, ktd-
ao emjaav aitb xou sISyixixou apiOpwu xai xbv u.a9i)U.axt-
xbv
tWijirav

ol 81 xa etSr) pouX6*u.evoi fya
xai *pt-
6>ous
Ttoteiv, o6x
opSvxss 8e" , t\ xis apxS S
xauxas
8V)xai, itGs IW 6 pux6r|p;axixbs apt6>bs iwpi xbv
.r|Xtx<$v, xbv aixbv ttSrixixbv xai
pux8r|U.axixbv Itoitt
36 oav api9u.bv xijiXoYM,
fowl
?PY<? 1f MP"!"
6
!*
a61"
uaxix<5;- I8(as
Y^P
xl ^
lto)|txa 6w6<K
W-
vouaiv. (i)
*0
Si itp*ro e^ivos x<4 xe ttSi) rival
xai api8pu>l.s xa tllr> xai xi (taeriiiaxtxa
7vat eOXo
Y
w
iX<i?'v-
"Q< 1tlivt
ffU(*6a(vi xaxi (t^v xi Xe-
30
r"
p85 , ^C
*
<** 3
P
65

Kal aiTl Si &|xoXo

"
T
outv o5 xaJxl Xe>vxes aXXa xavavx(a. (is) Atxwv
S' 8xi at &ito8^ets xai at apxl
^uSlts.^
XaXiitbv
8*
Ix
|*^i
xaX5s bfbrw* Mf*v
xaXSis, xax' 'Eitt'xp-
uv apx(<os
T
ap XAtxxat, xai tJ8&>s
?
a(vixai 06
36 xaXSs lx
ov
-
(
,6
>
'
AXU
'"P
1
f
iv
^
ip,e|x5v
.
xa
SiriitoprittivaxalSKopto^va'
(taXXov)rap fee icXtto-
vwv Sv fxt'itt(i8e(ii xis iticeiT!*ivos, *pis 8
tJ> "
o8ijvat !*}
vtmvt\fJkw
o56iv (xaXXov. [XII.
]
Dipl Si
tGv itpwxwv apxwv
xai xwv itpwxwv alx(<ov xai <rxot-
40
y(<ov a (tiv X^yov ot icepl (t<Svis xrjs alo8r)XTis
olaCas
SiopCCovxis , xi (liv ev xois ittpl
<piJwsfp|xat,
xi i* oOx laxi x?i
(8<i8oo xris vuv Soa Si ot <paoxov-
x
?
tTvai TOpi xis atrttixis ix^pas oialat,^^
iox eewpVtxSv
ttpyijtivwv. (n)
'Ei ouv Xt>u
xivts
xotauxas
elvat xis We'as xai xobs api8(jioi5s, xai
xi xouxwv uxoiXi
"
'
v
'
t,,,v ^val <rtoixtia xai ap-
Xas,
oxewxeov
ittpl xooxwv x U-fwai
xai itws
^T
00-
uiv. Ot piiv o3v ipt8|iobs itowovrts ^w* xot
^
touxoos
|ia8Ti(iaxtxobs
8oxpov fwaxiirrfoi* xwv 8i xis ISt'as
to XtYOVxwv
a"|ut x<5v xi xp<5itov 8t<ffaix' sv xis xai x^v
aitop(av x}v wpl aixwv. "Apia
Tf*P
xaBoXou x 6s
oustas irotouffi xis tSAxs xai naXiv 6s xwp""**
xal
xv xa8' Ixaoxov. (is) Tauxa
8' 8xi oix iv8t'xai
Si7)itdpT|xai upo'xtpov. Atxwv SI xou ffuvityat
xauxa
(l086,I0S0.)
etiam ab eis, qui sic dicunt, utrom numeras infinitus, an
flnitus sit : erat namque, ut apparet ,
mullitudo quoqne
finite , ex qua et uno sunt unitates finitse :
aliudque est ipsa
multitndo , multitudoque infinita : qoalis itaque multitudo,
et anum , est elementum ? (11)
Similiter autem de puncto
quoque aliquis qutereret , ac elemento , ex quo fadunt roa-
gnitudines. Non enim unum solum punctum hoc est. Ce-
terorum igitur unumquodque punctorum ex quonamf non
enim ex quadam dimensione, ipsoque puncto. (1 1)
At vero
nee partes divisibiles esse
contingitpartesdimenslonis,quem-
admodum multitudinis, ex quibus unitates :
numerus nam-
que ex indiTisibilibus componitur, magnitudines vero mi-
nime- Haec itaque omnia ceteraque similia manifeitaiit
quod impossible est numerum ac magnitudines separates
esse. (13)
Praeterea, quod ipsi primi de numeris discor-
dant, signum est, ipsasres, quum non sint vera, ipsis
pnebere confusionem. Quidam enim
,
qui mathematica tan-
turn faciunt pneter sensibilia, quum viderent difflcultatem
atque fictionem circa species, destiterunt a numero Ideali,
ac mathematicum feceront;
quidam vero, qnum species
simul et numeros facere vellent, neque viderent quonam
modo, si quis hc principia ponat , matheroaticus
numerus
pneter idealem esset , eundem idealcm ac mathematicum
numerum feceront ratione : quum re ipsa jam sublatus sit
matheroaticus
;
proprias enim et non mathematicas supposi
tiones dicunt. (14)
Qui vero primus species esse, et nume-
ros esse species , et mathematica esse posuit
,
raUonabiliter
separavit. Quare accidit omnes secundum quid recte di-
cere, omnino vero non recte. Ac ipsi etiam fatentur non
eadem, sed contraria dicentes. (15)
Causa vero est, quod
suppositiones atque principia falsa sunt. Difficile autem est,
ut ait Epicharmus, ex non bene praesuppositis bene dicere.
Quum primum enim aliquid dicitur, confeslim apparet non
bene dictum. (16) Sed de numeris quidem sufficiant
,
quse
dubitata et qua? determinate sunt : cuicumque namque per-
suasum est, roagis el ex pluribus persuasum merit
:
ut
autem ill! persuadeatur, cui non est persuasum
,
nihilo ma-
gi. [XII] De primis vero principiis,
primisque cawas,
et elementis,
qusecumque
quidem dicunt qui de sola sen-
sibili substantia
determinant,
quajdam in Naturalibus dicte
sunt, quadam non sunt prassentis
tractationis.
Quascumque
vero aiunt qui dicunt prater
sensibiles esse alias substan-
tias,
consequens est dicUs specular!. (1?)
Quum igitur
quidam ideas ac numeros tales esse dicant,
eleroentaque
eorum , elementa
principiaque
entium esse ,
considerandMro
de his
,
quid , et quonam modo dicant. Verum qui nume-
ros tentum, et hos
mathematicos
faciunt,
posterius exami-
nandi sunt : eorum autem
,
qui ponunl ideas, simul quis-
piam et modum
profecto viderit , et
dubitationem
,
qu de
eis fit : simul namque
universales
substantias
faciunt ideas,
et rursus ut separata*, et singularium. (18)
Has vero
quod
1
non
contingant , dubitotum est prius. Causa vero eis, q*
Digitized by VjOOQIC
(lU80,1087.) METAPHYSICORUM LIB. XII. CAP. X
sic toutov toi? Xi^oum xic \&ia<; xaSdXou, 6"ti toi{
al(T87)TOi ou xi aura? oucrfa? srcofouv.
(19) T4 uiv
o3v v tot( alerOniTot? xa8' Jxaara jStTv e'vou.itov xal
uivetv o&Oiv auriov, to SI xaSdXou itapa xotixa eivat
6 Tt xal exspdv xi eTvai. Touto 8', woTtep ev xot ifu.-
7tpoa6:v iXe^ou-ev, ix(vr|9e uiv Jeoxpaxr,; Sti xou? 6pt-
ou.ou?, 06 u,J|v i^wpioe fETtovxaO' exaorov* xal touto
opOSf Ivdniarsv 06 Y^wpfcra;. Ai)Xot Si ix twv ip^wv*
oveu pt.4v
T^P
t0*' xaOoXou oux forty Imanfiw* Xoi-
10 6eiv, to Si yjop(etv afxtov twv aupiSatvdvTujv Suc^e-
pSv itepl Tac ISlctf iVttv. (ao) Ot S' wc dvavxaTov,
etirep foovra( xivt? ouai'au itapa t1? a!a8z)xa<; xal
{>
eou-
aa?, ^wpiuxa; eivat, dfXXa? uiv oux eT/ov, xauxa? Si
t&( xaddXou X^ou-iva; ^Stsav, wars auu.6atvetv o^e-
Sot Ta? auras tpucrei? eTvai x&$ xaSdXou xal xa; xaO'
exaorxov. ASttj (xiv ouv o5tt) xaO' a&tJlv tti\ tic. av
Suav^'psta xwv elprjpevwv.
*0
Si xal toT; Xe^on'i ti{ I8e"a<; fyet Tiva <$itop(av
xal to(( u.^ Xevouetv, xal xax" <xpj^i? iv xoTi; SiaicopTj-
30 u-aoiv
QJyfin
irpdxepov, Xtftoutv vuv. EI uiv yap
ti; [a^i
flijoti xa; ouo(a; eivat xe)(u)pi<ru.eva<; , xal xbv
TpoTtov toutov w? XeyeTat xi xa8' exacTa twv oVnov,
avaipijaet tt)v o&crJav, <S>? fJouXdfia8a Xi^siv
*
2tv Se' ti
8rj t4$ oua(ac ^upiorot? , itS? O^vei xi oroi^eta xal tag
6 dpyij auxwv
; (1)
El uiv yap xa8' exaa-rov xal pdj
xa8dXou , -roaaur' eVrat xi 6vra baaitep Tit o-tot^eta
,
xal oux faian)Ta xi crxoi^ela. 'Eorwaav yap at yi*
It T?j <pwvrj auXXaSal ouaiai, t4 Si o-coi^tTa auxSv
oroi^fia twv ouotSv
*
avcryx?) Sj| to BA v eTvai xal
so exauTT|V xSv ouXXaSSv (i(av, eimp |<.j| xaSdXou xal tip
eTSsi ai auxa( , <JXXi (i(a ixavn) xS dpt8[Aw xal xdSe
Tt xal pJ| 6piwvu(xov, ti
8'
a5w 8 ioTtv Iv txaoxov xt-
8eWv. (3) E!
8'
at ouXXaSat, oiixu xal ^
eov elofv
*
ouxi'o'Tai dfpa nXtt'oi aXcpa ivd<, ouSi twv aXXwv arot-
36 -/tuat ou8ev xata xov auxbv Xdyov 6vmp ouSe twv dEX-
Xuv auXXafiwv
^ audi ^1 xa^ aXXi). 'AXXa (i^jv el
touto, oux e'oTaticapa t4 xoixa xepa ovta, iXXi
fidvov ta OTOi^eta. "Eti Si ouS' intTt)a xi rot-
yeia- ou
^4p
xaOdXou, ^j
8'
liturriiFH twv xaOdXou.
40 (i) ArjXov S' Ix xs t<5v bto8e(!|eu>v xal tuv iptauiov

ou
Yap
y^T
v*tbi 0-uXXoYtou.o? Sti ToSe to Tp^wvov StJo 8p-
8ai; , e! pf)| itSv xpfycovov Suo Spdatf , ouS' ori 881 6 av-
Optoixo; Qjiov, el p.^| ixS( av8pwito< (uiov. (6)
'AXX4
p.r)v sfye xaddXou at apj^al
^ xal ai ex toutuv oua(at
6 xaSdXou, c<rxai
f*-)j
ouirla itpoxepov ouatac* to |xiv yap
xa8dXou oux ouot'a , xb ti aroiyjriov xal
^ <JpX^I
*8o-
Xou
*
icpdxepov 8i xb aroty/elov xal 'fj ap^v
iptfi
xal
oTot^etdv ioxiv. () Tauxa xe 8J| wavra uu.6a(vet
cuXdyoK , orav ix arot^Eitov xe itouaot t4? ISIa; xal
10 itapa xi; to aurb elSoc iyo&actf ouerta? xal lSeta ev Tt
a^tuvtv eivat xeytttpiojxevov. El Si pr|8iv xo>Xuet
woTrep M twv
Tic tpwviit OTOt/ttwv icoXXa eivat xi
[487,288.] C2 7
aniversales ideas dicunt , ut eae in idem coDJungant, fuit,
quia sensibilibus non faciebant easdem substantias.
(19) Sin-
gulariaetenim, quae in sensibilibus, fluere putabant, nee
aliqoid horura manere ; universale autero praeter baec turn
esse, tarn aliud quid esse. Hocautem, ut antea diceba-
mus, morit quidem Socrates propter definitiones , non ta-
men a singularibus separavit : et hoc rectc intellexit , non
separans. Constat autem ex operibus : denim absque uni-
versalibus quidem non est accipere sapientiam ; separare
autem, causa difGcultatum, qua? circa ideas accidunt, est.
(20) Quidam vera, tanquam necessarium sit, si substantia
quaedam praeter sensihileset fluentes erunt, separatas esse
,
(alias quidem non habebant,) eas sane, quas aniversales
dicuntur, attulerunt : ut fere accidat, easdem naturas uni-
vereales ac particulares esse. At base ipsa per se ipsam erit
difBcultas eornm , de quibns dictum est.
CAP. X.
Qnod vero et Us qui dicunt ideas, et Us qui non dicunt,
aliquam dubitationem habet, quod et a prindpio ip dubi*
tationibus dictum est prius
,
jam dicamus. Nam si quis
substantias non ponat esse separatas, et hoc modo sicuti
entium singularia dicuntur, perimet substantiam, quemad-
modum dicere volumus. Quodsi quia substantias separatas
ponat, quomodo principia earum et elements ponet?
(2) Si
singulars namque, et non universale, tot erunt entia, quot
elementa , neque scibilia erunt elements, sint etenim syl-
labee quidem, quas in voce sunt, substantiaa; elementa vero
earum, elementa substantiarum : necesse igitur est B A el
unamqnamque syllabarum unam esse , si non unjversaliter
quidem et specie eaedera, sed una numero unaquoeque, et hoc
quid , nee acquivocum; item, ipsum quod est unuoiquod-
que, unum ponunt.
(3)
Quodsi syllable , ita ilia quoque,
ex quibus sunt : non erunt igitur plura A quam unum, nee
aliorum elementorum ullum secundum eandem rationem
,
secundum quam nee aliarum syllabarum eadern altera et
altera. At vero si hoc, praeter elementa non erunt alia en-
tia, sed solum elementa. Item, nee erunt scibilia elementa,
quum non sint umversalia , scientia vero universalium sit.
(4) Constat vero ex demonstrationibus ac definitionibus
:
non eoim fit syllogismus, qnod hie triangulusduobus rectis
tequalis, nisi quod omnia duobus reclis; nee quod hie
homo animal , nisi quod omnia homo animal.
(5) At vero
si principia universalia sunt, aut etiam substantia:, quae ex
his fiunt, universales sunt, erit non substantia prior sub-
stantia. Universale namque non est substantia : elementum
vero , et principium , universale est. Est autem elementum
et principium, prins us quibus principium et elementum est
(6) Heec itaque omnia rationabiliter accidunt, tqm quum
ex dementis ideas faciunt, turn quum praeter eas ideas sub
stantiasque, quae eandem speciem babent, unum quid se-
paratum esse censent. Quodsi nihil prohibet, quemadmo-
dumin vocis elementis multa A, multaqueB esse, nihil-
40.
Digitized by Google
628 [*W

mo.\
iXa xai t4 Pijta xai (irjQlv eTvai irapi t itoXXi
ouxo
)-fx
xai auTO P^tb ,
Edovxat Evexa
Y'
toutou
airetpoi at Sjxoiat cruXXaSal!.
(7)
To 8 tJjv iiciaTTjiniv
eTvai xaGdXou icSfaav, Sore avaYxatov tTvat xai to; tSv
6 ovruv apj^a? xaOdXou cTvat xai uvj) ouffta; xey_wpiau.E-
va{ , e^et |uv (laXtoV arcoptav twv XevOevTiov, oi |1T|V
5XX' e*<m uiv t>>( &Xi)0l( to XeYojievov, euti
0'
64 oux
AXrfiit. 'H yap e"irurTVju.Y), wairsp xai to emeTaaOai
,
Sittov, <Sv to uiv Suvauet, to Si jvepYefa. (s) *H (ilv
n>
ouv 8uvau,l( 6? CX) (tou) xaOoXou ouoa xai adpierro?
tou xaOo'Xou xai aopfarou eWv,
^
8*
ew'pYeta wpioruivT)
xai wpiauivou toSs ti ouoa TOu8e Ttvof. 'AXXi xati
auue&ixb; f,
(fyi?
to xaOo'Xou
XP<">!
x8t
*P?i
b
1
T^e T0
^pSfxa 8 5pS
xp<^f'"
I'oriv, xai 8 Oetopei 6
Yp
a
(
1
i
JiaTl
"
It xo? , xoSi to aXtpa d!X(pa

licel el avaYXT) Ta; eSp^i? xa-
Oo'Xou eTvai, dtvaYxr) xai Ta ex toutwv xaOo'Xou , woTtsp
iitl xwv ajro8e(etov. Et 81 touto
,
oux errai ^wptarriv
oiOev ouS" ouerta. 'AXXi 89)Xov Ati fort (ilv wcij ixf
cr^fjiTi xaOo'Xou, Ion
8'
w; op.
TON META TA 4>V21KA If, a. (.us-.)
que prater multa ipsa A ipsaque B esse , enint ob hoe
infinite similes syllabi.
(7)
Quod antern omnis scientia
universalium sit, adeo ut necesse sit, turn entium prin-
cipia universalia esse, turn Don esse separatas substantias,
hoc plus quam alia predicts maxime dubitationem liabct
:
at quodam quidem modo verum, quod dicitur, est
;
quodam
autem modo non verum. Scientia namque, aicutet ipsum
scire , duplet est : quorum aliud potentia , aliud aetii est.
(8) Potentia igitur, quum sit tanquam materia univer-
salis ac indefinite, universalis indefinitique est; actus vera
determinate, et determinati
,
quum hoc quid, hujusque
alicujus sit. Verum per accidens videt visus colorem univer-
salem, eo quod liic color, quern videt, color est; et quod
grammaticus speculatur, hoc alpha , alpha est. Nam si ne-
cesse est principia universalia esse , necesse est ea quoque
,
qua; ex his sunt, universalia esse, quemadmodum in demon-
strationibus est : quod quidem si ita est , nihil erit separa-
tum , neque substantia. Sed constat quod quodam modo
quidem scientia universalis est, quodam modo autem mi-
nime.
LIBER XIII.
CAP. I.
SO npl (lev ouv Trjt outrfa? TauTtic e?p^aO&> ToaauTa,
iravre; 81 irotouot Ta;
dpx1? evavrfac , woirep ev toi
fuaixoTc, xai irepl to? dxiv^rou; oufffac 6u.ouk. El
81 T?i5 tCv anavTuv dpyTJc u.^ iv8ejr_sTai itporepo'v ti
(Tvat, douvarov av etn) rfjv &p/)\v erepovTi o3<rav eTvai
K dpj^v, oTov et Tt( XeVoi to Xiuxbv dpyjiv eTvat
ofy \
tit-
pov aXX'
|)
Xeuxdv, elvai (i^vtoi xa6 Gxoxetuivou , xai
irtpo'v Tt 8v Xtuxbv eTvai' txeivo
Yap
npoTepov laxai.
(1)
'AXXi u,^,v flfttxai icavta
H
IvavTiwv w; vntoxei-
fievou Tivd(* dvaYXT] apa pctXiora toT( ^vavTioi?
jo.touO" &7toipxtiv. 'Ael 5pa iravxa tivarcia. xa8' &ico-
xtip.e'vou , xai ouOlv ^wpivrdv. 'AXX' Soictp xai ipai-
veTat, ouOlv oioia ^vavTiov, xai & Xo^oc (lapTupet.
OuOlv dtpa tuv ivavruov xupiwi; <xp/i\ nav-nov aXX'
itepa. () Ot SI tb Itcoov twv ivavTtwv SXijv irotou-
36 otv, o( u,ev to) vi tm (oip to aWov, 6% touto t^v tou
itXvjOouc ouaav <puiv, ot Si tia ivl to irX^Oof. Tev-
vuvTat
Yap
ot apiOjxol toi( uiv Ix tt)<; tou itiaw 8ua-
80; tou (leYaXou xai (iixpou , tw
8"
ix tou kX^Oou;, &wb
t^( tou evbc 8t oua(a{ dlficpotv

xai
Yip
8 to dfvtcrov xai
40 tv XeY>v Ti OTOi^eTa, to
8'
dEvtvov ix (icYaXou xai (11-
xpou 8uaSa , >t
v JvTa to avterov xai to fi^a xai to
(iixpbv Xc'Yei , xai ou Stop(?ti 6x1 \6yt>> api6|i(5
8'
ou.
(4)
'AXXi (ijjv xai Ti? apj^i? A; oroixtia xaXouatv, ou
xaX&>( airo8tSdaciv, ol uiv Tb (is^a xai to (itxpbv XI-
tt yovts? (iexi tou v<f{, Tp(a Taura oroi/ela twv apt-
OjlWV, Ti (llv 8U0 6Xv|V, TO
8*
Iv T^jV
|10pf1]V,
oi 81 Tb
itoXii xai 8Xi'yov, oti tb [ifY xai to (itxpbv (uy^Oou;
oixeiotepa ttjv <p>icfiv, ot 81 Tb xaOtfXou (iSXXov Mtou-
twv to unepe^ov xai to &ir(p(^|iivov.
() Aia^etpci
De hac itaqoe dubitatione tot dicta sink Omnes vera
,
quemadmodum in naturalibus, similiter etiam circa immo-
biles substantias, principia contraria faciunt. Si autem
omnium rerum principio non potest prius aliquid esse, im-
possibile erit profecto principium aliquid aliud exsistens,
principium esse : veluti si quis dicat album esse principium
,
noD prout aliud, sed prout album, esse tamen in subjecto, et
aliquid aliud exsistens, album esse : illud enira sane prius erit
(2) At vero cuncte ex contrariis Bunt, tanquam quodam sub-
jecto. Necesse ergo est, maxime hoc contrariis inesse. Sem-
per igitur cuncte contraria de subjecto sunt, et nullum est
separanfle. Ceterum
,
quemadmodum et apparet , et ratio
testetur, nihil substantia; contrarium est : nullum ergo con-
trariorum omnium proprie principium est, sed alteram est.
(3)
Quidam vero alteram contrariorum materiam faciunt
;
quidam, uni scilicet aequali inaequale, quasi hoc Datura mul-
tiludinis sit; quidam, uni multitudinem. Generantur enim
outneri a quibusdam ex dualitate inaequalis , magno ac par-
1 vo ; a quodam ex multitudine : ambobus tamen ah substan-
tia unius. Etenim qui iniequale et unum dicit elements
,
inaequale vero ex magno et parvo dualitetem , tanquam
unum sint, inaequale et magnum et parvum dicit, nee deter-
minat quod ratione, numero vero minime.
(4) At vero prin-
cipia etiam, quae elemente vocant, non bene assignant, quum
quidam magnum et parvum pariter cum uno , luec tria nu-
merorum elementa dicunt, duo quidem materiam, unum
vero formam
;
quidam vero multum et paucum : quia
magnum et parvum magnitudini magis secundum naturam
peculiaria sunt; alii autem, qnod magis universale in his,
excedens et excessum. (5) At nullum istorum aliquid dif-
Digitized by Google
(1087,1068.)
Si toutwv oJOtv Sn
eireiv -irpb^ (via tSv truu.6aivdvTcov,
dXXa npb; ti XoYtxa?udvov Sur/spsfo? , 4? (puXar-
covtoi Sii to xal autol XoYOti? fe'petv ri? a-Ko8dle.ii;.
nXrjvTou auTou YEXdyou iorl TbuiwpEY^ov xal tb oirep-
6
eo'u.svov eTvot ap^a? ^a
C^i
^
R"
xa<l T0 "'xpov,
xal tbv apiOjjiov irpoTEpov TTJ? SuaJo? ix xwv otoi^ei'cov
xaddXou ^ip au.<pdxpa u.aXXdv loTtv. Nuv 8i to u.iv
Xeyouot tb
8'
ou XiYOuatv. (o) Ot Si to fcepov xal to
oXXo irpb; to v aVrmBsaatv, ot Si itX5)9o? xal to v.
10 El S' iaTiv, waTTEp fJouXovtat , t4 ovTa i^ Ivvt(wv, tw
8i vt v| ouSiv ivavWov, t\ etirep dtpa u.eXXei
,
to irX^-
8o? , to
8*
aWov tw tew xal to e*Tspov xio Tautoi xal
tb aXXo auTcji
,
paXurra (v ot to v t5 irX^Ott ovtiti-
Bevte? fyovraf tvo? SoIjth, 5 (x^v ooS* oorot txavw?-
IB Israt
y^P
Tb v 8Xiyov* irX5j6o? fiiv
Y^p
SXiyo'ttiti, to
Si itoXu tw 8Xc'yw aWxsiTat.
(7)
Tb
8'
v Art fjLETpOV
OTju-aivsi, oavepdv. Kal iv ico(vt( iVri Tt Izcpov oiro-
xeCpevov, otov iv apuovt'a Sisai?, Iv Si u-EfsOei ooxtu-
Xo? T) 7tOO? jj Tt toioutov, iv oe u8u.oic; (Sam? r, ffuX-
SO Xa6r) ' ifjioftiK; Si xal iv papei <XTaOu.d<; ti? bipiouivo;
ioT(v xal xaTa im!vto>v 8i tov butov Tpditov, iv u.iv
toT( irotot? irotdv ti ,
iv Sk toU noooi; itocdv Tt. Kal
aoiat'psTov to (it'tpov, to (xiv xotTa to eTSo?, to Si irpb?
tJ|v afo8r,o-tv, u>? oux bvroc Ttvb? tou ivb? x8' a&To
16 ouata?. (a) Kal touto xaTa Xoyov
*
ar^ai'vEt
y&P
to
v Sit jxixpov icXtJ6ou? tivo'?, xal o apt8u.b; Sti icXtjdof
[Atu.ETpT)fiivov xal tcXtjOoi; (tiTpuv. Atb xal euXoyioc
oux lati xb v api6|/d(* ouSs yip to [is'xpov [xitpa,
iXX' dpj^| xal Tb (xeTpov xal Tb i*v. AeT 8i aEl to
10 o6to ti iffapj^etv itSt to jxETpov, otov e! fitito? tb (ts-
Tpov, fintou? , xal st avOpuno; , iv8ptiitou

si
8'
ivfiow-
itoc xal fitno? xal 8Ed<, ?5ov foaK, xal & olptOjjibi; auTwv
iffrat Sa* si o' avflpwito? xal Xeuxov xal pa8i?ov,
^xio-Ta (iiv api9iA0<; toutwv 8ti to TauTw itav9' bitotp-
36
xs
t xal ivl xaTa tov 4pt8(idv,
b't>>
Si ftvZv iuTat
8 aptdflb( & TOUTtOV, Y) TIVO? 3XXl)? TOtaUTY)? TTpOITTlYO-
pta;. (o) Ot Si to avtoov o> v Tt , tJ|v SuaSa Si ad-
ptffTOV 1COIOUVT6? [tEYOtXou Xal [XtXpOU
,
ItdppO) X(av TflJV
SoxoiivTiov xal SuvaTuv Xe'youviv

7ca8r, te
y^p
TauTa
40 xal 9uy.6t6r\x6v* (t3XXov >,
&iroxet[Aeva toi? opt8aoT;
xal toT? (aeye'6eo(v Ioti, to itoX{ xal jXiyov api9|xot3,
xal (jieyb xal pttxpbv (tEY'8ou<, uonEp ofpTtov xal tce-
ptTTOv, xal Xeiov xal Tpajru , xal u8u xal xaaituXov.
(io) "ETt 8i 7tpb Tautr, T?j aiiapxia xal Ttpd? Tt ivevxri
46 *Tvat to pts'Ya xal to [itxpbv xal 8a ToiauTa

Tb Si
itpd? Tt TtavTwv jjxto'Ta cpooi? ti? ?} oiffta twv xatvi-
Yopiwv iVtf , xal &nripa tou ttoiou xal itoaou

xal ita-
8d? Tt tou Ttoaou to Ttpd? Tt , w07tp iXiv^b) , dXX' oi^
6Xv) , it ti ftspov xal Tij) Shai xoivS icpd? Tt xal toi?
to
(Acpefftv auToiu xal EtSsatv. OuBiv
Yp
iffTtv outs (AE^a
oute u.txpdv, ouTi itoXu oute 8X(yov, ou8' Shot wpdi; ti
,
8 ouj^ fxepdv Tt 8v itoXu i( 8X(yov
^
ptEYa i[ u-txpbv t( -itpo?
Tt i(JT(v. (ll) 2v)u.Tov
8'
8Tt ^[xio-tb ouffta Tt? xal 6v
ti to icpd? Tt to [xdvov (f}| sTvat YivtswauTOu pw)8i 980-
METAPHYSICORUM LIB. XIII. CAP. I [290SM.] 629
fert ( ut ila dicam
)
quoad quaedam eorum quse acciduot, nisi
ad logicas tanttim difficultates, a quibus caveat, propterea
quod alii quoque Iogicas aflerunt demoDstrationes. Ejusdem
tamen rationis est excedens et excessum , at non magnum
et parvum, principia esse, ac namerum dualitate priorem ex
elementis ponere : ambo namque magis unirersalia sunt. At
nunc illud quidem dicunt , hoc vero minime.
(6)
Quidam
vero alteram, etaliud, ad unuin opponunt; alii autein mul-
titudinem et unutn. Si igitur entia ( ut volunt ) ex contrariis
sunt, uni reroaut nihil contrarium, aut, si quidem est,
multitudo est, insequafe vero aequali, et alteram eidem,
atque aliud ipsi : maxirae quidem illi qui unum opponunt
multitudini , -aliqua specie vcri talis nitnntur; neque tamen
Tel hi sufficienter. Unum etenim turn erit paucum
,
quan-
doquidem multitudo paucitali , multum vero pauco oppo-
nitur.
(7) Unum vero quod mensuram signilicet, mani-
festum est. Ac in cunctis est aliquid aliud suppositum
,
veluti in harmonia, diesis; in roagnitudine, digitus, aut
pes, aut aliquid simile; et in rhythmis, gradus, aut syl-
laba
; similiter in gravitate, pondus aliquod determinatum
est
:
ac eodem modo de omnibus, in qualitatibus, quale
quid ; in quantitatibus, quantum quid. Mensura enim est
indjvisibile, quaedam secundum spedem
,
quaedam secun-
dum sensum, tanquam unum non sit aliqua per se sub-
stantia.
(8) Et hoc rationabiliter : unum namque significat
quod mensura cujusdam multitudinis est : ac minimis,
multitudo mensurata, et multitudo mensurarum. Quare
rationabiliter unum non est numerus : neque enim men-
sura, mensurae; verum tarn mensura quam unum princi-
pium est. Oporlet autem ut mensura semper idem cum
omnibus sit : veluti si sint equi, equus mensura; si ho-
mines, homo. Quodsi homo et equus ac Deus, animal
fortassis , et numerus eorum animalia erit. Si autem homo
et album ac ambulans, minime quidem horum numerus
est , eo quod eidem unique secundum numeram omnia in-
sunt : attainen numerus horum generum erit, aut alicujus
alius similis appellationis.
(9)
Qui vero intequale ut
unum quid , dualilatcm autem indeterminatam ex magno
parvoque faciunt, vehementer longe turn ab apparentibus
turn a possibilibus dicunt. Passiones namque magis haec,
et accidentia, quam subjecta numeris et magnitudinibus
sunt. Mullum namque et paucum numeri , ac magnum
et parrum magnitudinis, sicuti par et impar, laeve et aspe-
rum, rectum et curvum. (10) Praeterea ad hunc errorem
accedit quod necesse est, magnum et parvum, et quaecum-
que similia, ad aliquid ( relaliva) esse. Ad aliquid vero,
minime praedicameotorum omnium natura quaedam aut
substantia est ; ac posterior turn quali, turn quanto ; et quae-
dam quanti passio est Ad aliquid, ut dictum est, sed non ma-
teria, si quid aliud omnino communi ad aliquid est, parti-
busque ejus et speciebus. Nihil enim est nee magnum, nee
'
parvum, nee multum , nee paucum , nee omnino ad aliquid,
quod non aliquid aliud exslstens , multum aut paucum , aut
magnum aut parvum, aut ad aliquid esf. (I I) Quod autem
Ad aliquid , minime aliqua substantia , aut ens aliquod sit
,
signum est, quod ejus solum non est generatio, neque cor-
Digitized by Google
630 [awsw.]
p*v u.7i8i
xlv^s-iv, iio-irEp xaxi tb icoaiv oS;r,ai{ xai
sOt'tric., "sti to woiov dXXotWic, xaxo xditov <popd,
xaxi t^v ouai'av
f|
dirX5j Y*vefft<; xai ipOopd. 'AXX' ou
xaTa to wpo'i; w dvtu
y&P
tou xtVTjOrjvat 6tJ ulv ;T-
6 ov 6ti 8i IXarrovTl taov eVrat Oa^pou xtv>)6evT0xaTa
ib itoodv. (i) 'AvaYXT) t ixdorou CXtjv eTvat to
-
Su-
vdu.et toioutov, 6rce xai ouata to Si icpo't ti ou
8uvd;.iei ouai'a oute IvepYefa. "Axoitov ouv, u.aXXov Si
dSuvawv, to ouo-ia? [x^j oualav itoteiv OTOty^eiov xai
lu
icpdwpov

Scrrtpov -yip itoEsott at x.arr|Yopiai. (is) *Eti
Si Ta 0-toix.sw ou xotT,YopetTai xa9' 5v OTOiyeTa, Tb Si
uoXu xai dXiyov xat j^wpU xat *!u.a xaTT)YopeiTai dpt-
6u.ou, xai to (Aaxpbv xai to
Ppay." YP'W'K

xat
6*
1"'
So'v lori xai itXatv xai orevdv. El Si Srj xai fort ti
15 Kkrfio$<Z to uiv del oXfyov,
oTov
^
Sua? (etyap **>
to v av dXi'yov ei*>), xav TtoXb airX5 efr) , oTov
^
Sexat
iroXu
,
( xai ) ei TauTT)
py
i<sxi irXeiov, 5) toi ftupta.
(u) FI5? oSv eVrat oStok l\ SXtyou xai iroXXou 6 apt-
6|io?; ?,
yP
auipto ISei xaTriYopeToOai t) u.r,Se'Tepov vuv
so Si to irepov jidvov xaTr^opiiTai.
TON META TA *Y2IKA If, ?.
(|(IS7,IU88.)
'AirXw? Si Set axoiceiv, Spa Suvaxbv t4 dtSta ix
(XTOiyet'tov cuYX<*6ai; BXijv Y4p2?er
cuvOeTOv yap itSv
Tb in BTOiyeftov. El to(vuv avaYxr,, i% o5 eVrtv, el
xai det eoTi xav el e^^rto, Ix. toutou
Y'Y
v5al
Y^Y
V
*
30 xat Si it3v Ix tou Suvdjisi Svto? touto 8 yl'prcai ( ou
yip av
y'Y
vT0
'"*
T0" dSuvaTOU ouSi ^v
) ,
to Si Suva-
tbv IvSe'xeTat xai IvepyeTv xai |*iq
,
tl xai bri (jtdXtorra
del IdTiv 6 dpiOubc ?1 Stiouv dXXo GXriv ly^ov, IvSeyotT'
av (x>) eTvat , fioTtep xai to o.i'av ^(tepav lyov xai to
80 biroaaouv Ittc et
8'
oStw
,
xai to tosoutov j^pdvov ou
p;*j
IffTi irt'pa?. (a) Oix av Tot'vuv etj) dfSta, etirep (xtj
dtStov .b evSeydjievov
^
eTvat , xa6dnep iv dXXoi; Xd-
Yot;
o-uvsSti itpaYftaTeuOrivat. El
8'
lo-cl to XeYo'jj.e-
vov vuv dXr,6i( xaOdXou , Sti ouSeuia IotIv dtSioc ouoia
36 ilv (ji^,
^
evepYeia , Ta Si o-TOtyeia CXv) t9j<; ouoia?
,
ouSejitS? av eir, dtSi'ou ouatai; o-TOtyela 11 5v IstIv Ivu-
icapydvTWv. (3)
Elffl Se' Ttve ot SudSa uiv ddptarov
Tcotouot to p;eTa tou ivbi; ffxotyeiov , to
8'
dvicov 8uo-/e-
palvouatv suXoyw; 8ii Ti ouu;6aivcivTx douvara' oT
40 Too-aura u-dvov afyprpai
twv Sua-yepwv , Sua 8ti to
itoteiv to dvwov xai Tb pd< ti OTOixetov dvaYxaTa <ju(a-
Calvet Tot Xe'YOUtv Soa Si
x
w
P
>l

tauTi); Trj; Sd;>i,

rauTa xdxetvoti; Oicdpxetv dvavxaiov , lav Te tov el5r
r
Ttxbv dptflfibv i auTwv itoiwsiv , lav Te tov u.a6r,(xa-
45 Ttxdv.
(4)
IloXXi |*iv o3v to afrta ttJi; iiti TauTa; to?
akla; IxTpoitr,?, (jidXto-ra Si to diropijsai dpxatxwc
"E00U
y^P
UTO'< *VT
'
2to6at SvTaivTa, auTo to 6v,
ei u.r; Tt Xut xat 6(xd paStstTai Ttji IlapjASvlSou Xdytj)
ou
yP
u-^itore touto 8a$ elvat |iij iovra
,
to dXX' dvaYxr,v eTvai to |*$|
8v Sei^at Sti Iotiv oGt<o yip
ix tou 5vto? xat dXXou Tivb? Ta 4vTa fataOai , el iroXXa
ruptio, nequc motus, qucmadmodum secundum quantum
est augmentatio ct diminutio ; sccjindum quale, altcratio ; se-
cundum locum, latio ; secundum substantiam, simplex gene-
ratio et corruptio. At secundum Ad aliquid, minime. Absque
enim quod moveatur, quandoque majus, quandoque minus,
aut eequaleerit, altertim secundum quantum nioto. (12) Xe-
cesse item est cujusque materiam esse, quod potentia tale
est : quare etiam substantia; est. Ad aliquid vero, neque
potentia neque actu substantia est. Inconveniens ilaque
est, imo impossible, substantia; elementum facere non-sub-
stantiam, ac prius. Posteriora namque omnia prsedica-
menta sunt. (13) Item, elementa non prsedicantur de iis
quorum elementa sunt. Multum vera et paucum, seorsum
et simnl, prapdicatur de' nuniero, aclongum et breve, de
linea, planumqne et latum et striatum est. Quodsi qua mul-
titude est, cujus semper ipsum paucum sit, ut dualilas
( nam si ea multum sit, unum profecto paucum erit), etiam
multum simpliciter erit, veluti denarius multum, si eo nul-
lum majorem esse statuunt, vel denique dena millia.
(14)
Quo igitur modo ita ex pauco mulloque numerus erit?
Aut enim ambo praedicari oportebat, aut neutrum : nunc
vero alteram tanturo preedicatur.
CA.P. II.
Considerandum autem est simpliciter, utrum possibile
sit, aeterna ex elementis componi : materiam namque babe-
bunt. Omne namque, quod ex elementis est, compositum
est. Si ilaque necesse sit, ex quo quid est, sive semper sit,
sivc factum sit, ex boc fieri, omne vero fiat ex eo, quod
potentia est id quod fit ( nee enim ex impossibili factum
fuisset, nee esset
);
quod vero possibile est, contingit ut
et agat, et non, ctiamsi (quammaxime semper sit aut
numerus aut quodcumque aliud materiam babens : con-
tingat profecto non esse , haud secus et quod unum diem
babet, et quod annos quotcumque : si vero sic, etiam per
tempus tantum , cujus non est terminus. (2) Non erunt
ergo .Tterna ; siquidem quod contingit non esse, non est ai'ter-
num
,
qucmadmodum in aliis lihris tractatum est. Quodsi
verum universaliter est quod nunc dicitur, nullain substan-
tiam acternam esse, si non sit actu , elements vero materia
substantia; sint : nullius profecto arternaesuhstantiae elementa
erunt, ex quibus inexsistentibus fit. (3) Sunt autem qui-
dam
,
qui dualitstem quidem indeterminatam una cum uno
faciunt elementum; inaequale vero baud ab re spermint,
propter impossibilia, qiue eveniunt, a quibus tot solum de
difficultatibus adcmpttBsunt, quotcumque necesse est illis
acculere, qui inaequale et Ad aliquid faciunt elementum :
quotcumque vero praeter banc opinionem sunt, has illis
quoque necesse est accidere, sive idealem numeruin sive
malkematicum ex els faciant. (4)
Multae igitur causte sunt,
quare in has causas delapsi sunt; maxime vero ea qua; ex
antiquitate dubitatio venit. Videbatur namque eis omnia
entia fore unum , scilicet ipsum ens, nisi quis solutionem
afferat et obsistat Parmenidis rationi
:
Nunqoam enim boc noscal, esse non ens;
verum necesse esse ostendere, quod non-ens sit. Hoc
namque modo ex ente et aliquo alio entia fore, si mnlta
Digitized by Google
(iow.)
METAPHYSICORUM LIB. XIII. CAP. II. [iMM.] C31
ioriv. (s) Katxoi wpwrov pts'v, i to iv itoXXa^S*
(
to
|asv ^ip b
1
*1 ouciav ot,u.b(vei, to
8'
Sri itoiov, to
8'
6ti
itoadv , xal Tat aXXai; Si) xaTiYopfac
)
, iroia ouv t&
oVra itdlvTa v , et
p^
to pd| 3v eotoi
;
itotepov at
5 ouatai v) Ti ita(h) xal t4 aXXa SiJ) ijiouoi; ?, fiiravTa
,
xal Eoxai sv to toSs xal to towvSs xal to twiovSe xal
rSXXa Sua 8v ti o->)u.aivEt ; 'AXX' axairov
,
fiaXXov 8s
aSuvatov, to p(av qiuoiv Tiva Yvou:eVi]v aMav stvai
tou tou ovxo? to (xsv toSe Etvai , to Si toio'vSc
,
to Se
10 TOffdvSe , to 8s irou. (s) "EiretTa ix isowu uJ| bvro
xal ovto? tb Jvra ; iroXXsY_5$ yip xal to |aJ) 5v, iiteiSr)
xal to6V xal to uiv pv}| avOpoiTtov oijfxaivEt to u.^) sTvai
toSi, to 8g pd| eu8b to
p^
slvai toiov8(, to Ss u.^ Tp(-
irnyu to (*}; slvai TOffovSt. (7)
'Ex iroiou o3v 8vto?
15 xai
[i
dWo? itoXXi tb oVra
;
(JouXetai jasv 8^ to ij/euoo?
xal TauTT,v tt,v <pu*iv Xe^et xb oux bv , i; o5 xai too
6Vro; iroXXa tb bVra. Alb xal iX^-feTO Sri 8e7<];eu8o'i; ti
uito9eoOai,Soicep xal ot feii>(*eTpai to 7to8ia(av sTvat xift
pd| iroStafav. (a) 'ASuvatov 8e xau9* oCtwc s^Etv. Oixt
if yap ot Y<o(teTpai tJ<suSoou6Ev utot{9svtbi (00
yipiv tiS
auXXoYto-ptw fj itpoTaon
)
, out* ix tou oBto) ji.fi
ovto; tb
bvxa Yi'yvetat ouSs ^OetptTai- aXX' iTtetS^ to psv xbtb
T&c; irnofftic ui) 8v luajcJi; Tat? xBT7|Y0ptai<; XfY"*')
itapa touto 8s to <!><; J/cuoo; Xeyexat |*i| 8v xal to xaTB
ss 8uvajjiiv,lxT0UT0u
^
fivtmi Iutiv, ix tou oJ| avOpwrcou
8uvoi[ii 8e avflptoTtou avOponto;
,.
xal ix tou [?)
Xeuxou
Xeuxdv , 6uo(b>( iav v ti
Y'Y
veTal ^"v Tt 1t0^a-
()
4aivTai 81
^
Wt)oi< touc noXXa to 8v to xbtoi
t< oioia; Xeyo^svov dpi6|xot
y^P
xal (i^xr) xal o-
30 f*aTa
Ta YvvoijXva iortv. "Axoicov o-Jj to oniac (Xev
noXXa to 8v to ti iori ^t^oai, ttw; 8s ?| 1101a
?>
itooa, |jno.
Ou
Yp
8^1 ^
80a; f\ do'pioro? ahfa oi8i
to (ASYa
xal to ptixpov tou Suo Xeuxb fi
icoXXi Eivat ypto-
(iaTB ?j xtio< $
X^I*
BT8" pi8|tol
Y^p
av xai tbutb
is ^oav xal (jwvaSs. (10) 'AXXi (A)v st
y*
'
ta
>''
t
'
imjX-
9ov, eToov av to afTiov xal to iv ixt (vote to,
Yap
auTO
xal to livaXoYov bTtiov. ACtt)
y^P
^
irapix6aoi;
ah(a xal tou to 5vtixsi'u;vov ^touvtb? t^5 ^vti xal
tm ivi, II o5 xal toutoiv t4 8vtb, to itpd? ti xal to
40 aWov
&rto6sTvat , 8 o5t' ivavTt'ov out' iitotfamt ixs(-
vuv
,
pifa te (fust?
T(3v Strut* SortEp xal Tb ti xal to
KOidv. (11) Kal Ct)teTv ISsi xal touto, n5? itoXXi
tb Ttpdi; ti aXX'
oty
fv. Nuv 8i icw? (xev iroXXal [io-
vb8e? wapa to icptoxov Iv ?riTTTai, icw? 8e itoXXi
<o avwa itapa to ivioov ouxiTt. Kbi'toi y_pwvTai xal
Xe'youji jxsYa
[xixpo'v, noXb iXfyov, 8, 5v ot apt6[xoi,
piaxpbv ppa/^u , i? Sv Tb pjjxoc , itXatu o-tevo'v
,
i\ 5v
to iiti'itsSov
,
pa6l TaiTEtvdv, II
Sv ot oyxoi
-
xal ^Tt Si|
tcXeud t8) X^youo-i tou itpo' Tl. T0UT0t< 8^1 t( a?-
0 tiov tou itoXXa eTvbi
;
(ia) 'Avavxni (tiv o3v , wo-wep )1-
Yojxev, 6ico6eTvbi to 8uvB[ii 8v ixaoTTw
-
touto 8J itpoa-
bice^vbto & tbutb Xe'yuv
,
t( tb Suvajxgi x6St xal
ousta, [x^3v8Exa6'a6-cd,8xi to itpdi; xi, Stamp ttsTict
to itoidv,8 ouTESuvajxEiiorl Tbtv^Tb^oBTsdjtd^aon
sunt (5) Atqui primum quidem , si ens multipticiter di-
catur
(
quoddani eniro
,
quia substantiam signiDcat
;
quod-
dam, quia quale; quoddani, quia quantum ; et reliqua sane
pradicamenta
) ,
qualia igitur omnia entia erunt unutn
,
si nonerit non-ens? utrum substantia;, an passiones, et
reliqua sane similiter, an cuncta, et erit unum hoc, et tale,
et tantum, et alia quxcumque ens aliquod significant?
At inconveniens est , imo vero impossibile , unam aliquam
naturam factam esse causam quod entis sit quoddam
hoc, quoddam tale, quoddam tantum
,
quoddam vero ubi.
(6) Deinde ex quali non-ente ac ente entia ? Multipliciter
enim dicitar etiam nonens, quippe ens quoque. Ete-
nira quod non-hominem significat, non esse hoc; quod
non-rectum autem, non esse tale; quod non-tricubitum
vero, non esse tantum. (7) Ex quali igitur ente et non-
ente, multa entia erunt? Vult itaque falsum , et banc na-
turam non-ens dicit , ex quo et ente multa entia. Quare
diccbalur oportere aliquod falsum supponere
,
quemadmo-
dum geometrse pedalem esse
,
quae non sit pedalis. (8) At
impossibile est haec Ha se habere. Neque enim geome-
trae u'.lum supponunt falsum (non enim in syllogismo
propositio est
)
; neque entia Bunt ex ita non-ente , neque
corrumpuntur : verum quoniam non-ens quod secundum
casus dicitur, aeque ac prsedicamenta dicitur, prseter hoc
autem non-ens dicitur quod ut falsum, ac id quod secun-
dum poteiitiam , ex hoc generatio est , ex non-homine, po-
tentiA vero homine , homo ; et ex non-albo , votentift vero
albo, album. Similiter, sire unum quid, sive multa fiant.
(9) Apparet autem quaestio, quomodo ens
,
quod secundum
substantias dicitur, multa sit, quum profecto numeri, lon-
gitudines, et corpora, ea sint, quae generantur. lnconve-
niens itaque est, quomodo quidem ens, quod quid est,
multa sit, quaerere, non autem quomodo, aut qualia, aut
quanta. Non enim indeterminata dualitas, nee magnum
et parvum, causa est ut duo alba, autmulti colores, aut
sapores, aut figure sint. Numeri namque haec etiam erant
,
ac imitates. (10) At vero si haec