ALBERT CAMUS

SAMA VE NTHAR
evirenler: AFAR TiMUiN MERAL DEMREL
www.iskenderiek!"!#$%nesi.&'(
Yalnzca gerekten ciddi bir tek sorun var: ntihar. Yaamn yaanmaya deip
demediini dnmek !else!enin temel sorusunu yantlamaktr. "nyann
boyutlu olmas zihnin dokuz ya da on iki kategorisi olmas gibi sorunlar sonra
gelir. #unlarn hi $nemi yok. Yantlamak gerek $nce. %ietzsche&nin de s$yledii
gibi bir !ilozo! saygdeer olabilmek iin $zyle s$z bir olmak zorundaysa bu
durumda yantn $nemi ortaya kar nk yant kesin davran $nceler. #unlar
yrekte kendini g$steren apaklklardr ama onlar zihinde aydnlk klabilmek
iin derinletirmek gerekir.
'u sorunun $brnden daha $ncelikli oluunun neye bal olduunu kendi kendime
sorduumda ykmlendii eylemlere g$re diye yant verebilirim. (arlkbilimsel
bir kant iin $len insan g$rmedim. )nemli bir bilimsel doruyu bulan *alilei
yaamn tehlikeye soktuu anda bulgusunu kolaylkla yalanlamtr. #ir anlamda iyi
de yapt. #u doru diri diri yaklmaya demezdi. "nya m gnein evresinde
d$ner yoksa gne mi dnyann evresinde d$ner hi $nemli deil bu. %e olursa
olsun bu $nemsiz bir sorundur. #una karlk yaamn yaanmaya demediini
dnerek $len birok insan g$rdm. +endilerine yaama nedeni salayan !ikirler
ve yanlglar iin elikili bir tutumla $len insanlar da g$rdm. ,#u yaama nedeni
denen ey ayn zamanda esiz bir $lme nedenidir-. #u durumda yaamn anlam
sorunlarn en $nceliklisidir diyorum. #una nasl bir yant bulunabilir. /m temel
sorunlar zerinde bununla $ldrmek tehlikesine denleri ya da yaam tutkusunu
oaltanlar anlyorum iki dnce y$ntemi olmaldr 0a 1alisse&inkiyle "on
2uichotte&unki. 3eyecana ve akla ayn zamanda erimemizi salayan ey
apakln ve lirikliin dengesidir. 3em alakg$nll olan hem duygu yk tayan
bir konuda bilgelie dayanan klasik diyalektik yerini hem saduyuya hem de duygu
yaknlna dayanan daha lml bir dnce tutumuna brakmal. ntihar hibir
zaman toplumsal bir olgu olarak incelenmedi. /ersine burada balangta kiisel
dnceyle intihar arasndaki iliki s$zkcnusudur. #$yle bir davran yrein
sessizlih.ae bir yapt gibi hazrlanr insann kendisi bile bilmez cnu. #ir akam
tetii eker ya da suya dalar. #ir gn bana be yl $nce kzn yitiren bir bina
y$neticisinden s$zettiler adamn o zamandan beri ok deitiini bu olayn onu
iin iin kemirdiini s$ylediler. in iin kemirmekten daha uygun bir s$zck
bulunamazd. "nmeye balamak iin iin kemirilmeye balamaktr. /oplum bu
balanglarda ok byk eyler bulmaz.+urt insann yreindedir. 4nu orada
aramak gerekir. (aroluun karsndaki apaklktan klarn $tesine ka
getiren $lms oyunu izlemek ve anlamak gerekir.
#ir intiharn pek ok nedeni vardr genel bir biimde en g$ze arpanlar en
etkilileri deildir. nsann dnerek intihar ettii pek g$rlmez ,yine de bu
varsaym rtlmemitir-. #unalm balatan ey hibir zaman denetlenemez.
*azeteler sk sk 5derin zntler6den ya da 5onulmaz hastalklardan s$zeder.
#u aklamalar geerlidir. 7ma bir k$t gn dostunun bile gn gelip onunla
kaytsz bir biimde konutuu olmaz m. 4 suludur ite. 8nk bu da askda
bulunan tm kinleri ve tm yorgunluklar ortaya d$kmeye yeter.
7ma en kesin an belirlemek gse de dncenin $lmle s$zletii incelikli
geliimi belirlemek gse de bunun getirecei sonular davrann kendisinden
karmak kolaydr. +endini $ldrmek bir anlamda melodramda olduu gibi iini
d$kmektir. Yaam tara!ndan aldn ya da anlalmadn bildirmektir. Yine de
bu benzerlikler zerinde ok durmayp allm s$zcklere d$nelim. #u yalnzca
5yaamn demez olduunu6 bildirmektir. Yaamak elbette hi kolay deildir.
Yaamn buyurduu davranlar gerekletirilir durmadan bunun birok nedeni
vardr ilk nedeni de alkanlktr. steyerek $lmek igdsel bile olsa alkanln
gln $zyapsm tm derin yaama nedeninin yokluunu gnlk alkantnn
anlamsz $zyapsn ve acnn boluunu kabullenmeyi gerektirir.
#u durumda zihni yaam iin gerekli uykudan yoksun brakan hesaba gelmez duygu
nedir. +$t nedenlerle bile aklanabilen bir dnya iten bir dnyadr. /ersine
yanlglardan ve klardan birdenbire yoksun kalan bir dnyada insan kendini
yabanc duyar. #u srgn uzak bir lkenin anlarndan ya da adanm bir topran
umudundan yoksun kald iin aresizdir. nsanla yaam arasndaki kopu
oyuncunun dekorundan kopuu gibidir bu da tam olarak samann duygusudur.
/m salkl insanlar kendi intiharlarn dndklerinde oka aklamaya
girimeden bu duyguyla hi9. irteme arasnda dolaysz bir ba olduu
anlalabilecektir.
#u denemenin konusu aka samayla intihar :asndaki ilintidir intiharn sama
iin tam o;aral: hangi $lde bir $zm olduudur. 'unu ilke olarak
koyabiliriz: 7ldatmayan insann doru bildii ey o insann eylemini dzenleyecek
eydir. #u durumda varoluun samalna inanmak onun davrann belirlemelidir.
7ka ve duygusalln yanlna dmeden bu buyruun sonucu anlalmaz bir
durumu abucak brakmay gerektiriyor mu diye sormak yasal bir meraktr.
#urada elbette kendileriyle anlamaya hazr insanlardan s$zediyorum.
7k bir deyimle s$ylersek bu soru hem basit hem de $zlmez gibi gelebilir. 7ma
yanl olarak basit sorularn ayn basitlikte yantlar akln da akl getirdii
varsaylr. 7 priori olarak ve sorunun terimlerini tersine evirdiimizde insan
kendini $ldrr ya da $ldrmez gibisinden iki !else!i $zmn varl evet&in
varlyla hayr&m varl kendini g$sterir. #u da ok iyi olurdu. 7ma bir sonuca
varmadan boyuna soru soranlar da dnmek gerekir. #urada ii akaya
vuruyorum: ounluktur s$zkonusu olan. 7yrca hayr diye yant verenlerin evet
diye dnrm gibi davrandklarn da g$ryorum. *erekte %ietzsche&nin
$ltn benimsersek bunlar u ya da bu biimde evet diye dnyorlar. /ersine
intihar edenlerin yaamn anlamna inanm olduklar ok g$rlr. #u elikiler
giderilmez elikilerdir. /ersine mantn $ylesine istenilir g$rd bu noktada bu
elikilerin hibir zaman b$ylesine canl olmadklar da s$ylenebilir. <else!i
kuramlarn ve bu kuramlar $retenlerin davranlarnn karlatrld ortak bir
yerdir buras. 7ma unu da iyice belirlemeliyiz bir yazn adam olan +irilov
e!saneden doan 1eregrinos ve varsaymdan yola kan =ules 0e>uier&nin dnda
yaama bir anlam vermekten kanan dnrlerden hi biri mantkanm yaam
yoksamaya kadar g$trmemitir. 8ok zengin bir masa $nnde intihan $ven
?ehopenhauer& gle gle anlatirlar. #urada glnecek bir ey yok. 7ma tra@ii
b$yle.A bir biimde ha!i!e almak pek ciddi bir i olmasa da ha!i!e alan g
durumda brakr.
#u durumda bu elikiler ve bulanklklar $nnde yaamla ilgili olarak sahip olunan
g$rle yaam brakp gitmek iin yaplan davran arasnda hi bir ilgi olmadna
inanmal m. #u anlamda hibir eyi abartmayalm. nsan yaamaya balayan
bada dnyann tm yoksunluklarndan daha gl bir eyler vardr. #edenin
yargs zihnin yargsna deer ve beden yokolu $nnde geriler. "nme
alkanl edinmeden yaama ah kanl ediniyoruz. #izi her gn biraz daha
$lme g$tren bu akta beden bu onarlamaz ak korur. ?onunda bu elikinin
temeli syrlma diye adlandracam eydedir nk o 1ascal&c anlamdaki
oyalanmadan hem az hem ok bir eydir. #u denemenin nc konusunu oluturan
$lmcl syrlma umuttur. Yaraacamz bir baka yaamn umudu ya da yaam
iin deil de yaam aan yaam ycelten herhangi bir byk !ikir iin
yaayanlarn oyunu yaama bir anlam verir ve yaam aldatr.
#$ylece her ey ilerin kartrlmasna katkda bulunur. #uraya kadar s$zcklerle
oynanlmas ve yaa& mn anlamn yoksamann zorunlu olarak yaamn yaanmaya
demediini bildirmeye g$trdne inanr g$rnlmesi bouna deildir.
*erekten bu iki yarg arasnda hibir kanlmaz $l yoktur. Yalnzca buraya
kadar belirttiimiz karklk kopma ve tutarszlklarca yoldan karlmaya boyun
emeyi benimsememek gerek. 3er eyi bir yana brakp dorudan doruya gerek
soruna gitmeli. Yaam yaanmaya demedii iin insan kendini $ldrr ite kuku
g$trmeyen bir doru yine de apak olduu iin ksr bir doru. 7ma varoluun
b$ylece aalanmas bir yalana batrlmas onun hibir anlam olmamasndan m
geliyor. umut ya da intiharla ondan kamay getiren samal m. te tm geri
kalan bir yana brakarak ortaya karlmas izlenilmesi ve aydnlatlmas gereken
budur. ?ama $lm getirir mi. #u soruna $br sorunlarn stnde bir yer
vermek onu tm dnce y$ntemlerinin ve yarar g$zetmez dnce oyunlarnn
dnda tutmak gerekir. 5%esnel6 bir ka!ann her zaman tm sorunlara katabildii
ayrntlar elikiler ve ruhsallk bu aratrmada ve tukuda yer almaz. #urada
yalnzca haksz bir dnce yani mantk gerekli. #u da kolay deildir. Bantkl
olmak her zaman kolaydr. ?onuna kadar mantkl olmak hemen hemen
olanakszdr. +endi elleriyle $len insanlar b$ylece sonuna kadar duygularnn
eimini izlerler. #u durumda intihar stne dnce bana beni ilgilendiren tek
sorunu ortaya koyma !rsatn veriyor: )lme kadar g$tren bir mantk var mdr.
#unu burada k$kenini belirttiim dnceyi apakln nda dzensiz bir
tutku olmakszn izleyerek bilebilirim yalnzca. ?ama dnce diye adlandrdm
eydir bu. #iroklar buna baladlar. *ene de bu yolda mdrlar bilmiyorum.
+ari =aspers birlik iinde bir dnya kurmann olanakszln aklarken $yle der:
5#u snrlama beni bana g$tryor. 4rada artk yalnzca temsil ettiim nesnel bir
g$r noktasnn ardna gizlenemem orada ne ben ne de bir bakasnn varl
benim iin bir nesne deildir.6 +ari =aspers $brlerinden sonra dncenin
snrna ulat bu ssz ve susuz yerleri anmsatyor. )brlerinden sonra evet
elbette ama nasl acele ederler oradan kmak iinA "ncenin gidip geldii bu
son d$nm noktasna en alakg$nll insanlar arasndan bile birok insan ulat. #u
durumda en deerli eylerini yaamlarm braktlar. #rakanlar arasmda
dncenin prensleri saylan bazlar da vard ama onlarn kulland ey en an
bakaldrs iinde dncelerinin intiharyd. /ersine gerek aba burada
olanaklar $lsnde tutunmak ve bu uzak lkelerin garip bitkilerini yakndan
incelemektir. "ayankllk ve ak g$rllk samann umudun ve $lmn karlkl
konutuklar bu insanlktan uzak oyun iin birer ayrcalkl seyircidirler. Cihin hem
basit hem incelikli bir oyun olan bu oyunun $zelliklerini aydnlatmadan ve yeniden
yaamadan $nce aynrabilir.
Ds4nD
www.iskenderiek!"!#$%nesi.&'(