Wika sistema ng arbitraryong (selected randomly) tunog na pinagkasunduan ng isang lipunan

upang maging instrumento ng komunikasyon.

Katangian/Kalikasan (Features/Nature)ng wika:
1. Binubuo ng tunog at kaulugan mapapansing sa tuwing nagsasalita ang isang tao! ang
pinagtutuunan ng pansin ng mga tagapakinig ay ang bawat salitang namumutawi sa mga labi ng
nagsasalita at ito ay taasang pinakikinggan upang agarang maunawaan ang nais ipaayag ng
tagapagsalita. "ng bawat tunog na sinasambit ng isang tagapagsalita ay inaasaang may
kaulugan. Kaya#t sinasabing inaasaang may kaulugan dail may mga pagkakataon na may
mga tunog na nalilika ang isang tao na indi tuwirang maunawaan ng tagapakinig ang
kaulugan.
$. %ay tiyak na sistema binubuo ng mga antas o lebel ang wika may sistema ng
palatunugan o ponoloiya! sistema ng palabuuan o morpoloiya at ang sintaks o ang pagbuo ng
mga paayag.
&. %asalimuot kompleks bagama#t may maayos na sistema ang wika! ang bawat sistema
ay binubuo ng mga mas maliliit na sistema na kinakailangang maunawaan upang lubusang
maunawaan ang kabuuan ng isang sistema. "t sa bawat papaakyat na pag'unawa ng isang
aspekto ng sistemang ito! may mas mataas na antas ng sistema na kailangang maunawaan upang
lubusang masabi na ang isang tao ay lubusang maalam (knowledgeable) sa isang wika.
(. Naaati ayon sa segments kaugnay ng sistema! sa pagsusuri ng wika! maaaring atiin
ang pagsusuri ayon sa segments tunog! bokabularyo at gramatika
). %alikain kung ang isang tula ay maaaring magkaroon ng igit sa isang kaulugan! ito
ay dail sa likas na malikain ang wika. "ng isang salita ay may igit sa isang kaulugan.
Bukod pa rito! ang pagpapalit ng mga bantas sa isang paayag ay nakakapagpabago rin ng
kaulugan. "ng isang simpleng paayag ay maaari ring sabiin sa igit sa isang pamamaraan.
*alimbawa ang + ,-./ 0-1 ' maal kita! iniibig kita! sinasamba kita! minamaal kita!
sinisinta kita.
2. Nagbabago ang kaulugan ng isang salita ay maaaring magbago. %ay mga salita ring
namamatay at may bagong isinisilang. "ng mga dailan nito ay karaniwang ang pagbabago rin
ng mga taong gumagamit. 3atuloy na umuunlad! yumayabong at lumalago ang wika sa patuloy
na pag'unlad din ng lipunan at ng mga mamamayan kung saan kabilang ang wika. Bukod pa
rito! nagbabago rin ang wika dail sa pangiiram. *indi maaaring indi mangiram ang isang
wika sa iba pang wika dail ang paglago ng wika ay nakadepende rin ng baagya sa kontak ng
ispiker ng isang wika sa mga ispiker ng ibang wika. 4a patuloy ding pag'aaral ng mga
gumagamit ng isang wika! lumalago ang wika dail sa mga bagong inobasyon! at mga
imbensyon.
5. 0unik bilang isang instrumento ng pakikipagtalastasan! wala ng makaiigit pa sa wika.
%aituturing ang wika na pinakakumpleto bilang isang instrumento upang maipaabot ang isang
mensae.
6. Nailalarawan dail may aspektong pasulat ang wika! maaari itong mailarawan. Bukod
sa maaaring nasa anyong pasulat ang wika! mailalarawan rin ito sa aspekto naman ng kanyang
sistema. %atutukoy kung anong aspekto ng wika ang nakasaad sa isang paayag.
7. "ng wika ay isang aydentiti ng mga taong gumagamit nito. "garang matutukoy kung
saan nanggaling ang isang ispiker base sa kanyang wikang ginamit.
18. "ng wika rin ay isang sandata. "lam natin base sa ating kasaysayan kung ano ang papel
na ginampanan ng mga inakda ni 9i:al upang pukawin ang mga naiimlay na isipan ng mga
3ilipino. ;ika ang kanyang tanging sandata kung kaya#t tunay nga na igit na makapangyarian
ang pluma sa espada.
11. "ng wika ay ginagamit ang alaga ng wika ay dail sa ito ang maalagang instrumento
sa pakikipagtalastasan.
1$. "ng wika ay arbitraryo ang mga taong gumagamit ng isang wika ay nagkasundo sa
sistema nito at sa mga kaulugan na nakapaloob sa kanilang wika.
1&. "ng wika ay pinipili at isinasaayos ang taong gumagamit ng wika ang siyang bumuo ng
wika at upang ito ay maayos na magamit sa komunikasyon! ito ay kanilang isinaayos sa
pamamaraang makabubuti sa kanila ayon sa kanilang pangangailangan.
1(. "ng wika at kultura ay magkabuol. Nailalarawan ang kultura gamit ang wika at
nasasalamin ng wika ang kultura.
%ga <eorya ng pinagmulan ng wika:
1. <eoryang Bow'wow panggagaya ng tao sa tunog ng kalikasan tulad ng tunog ng mga
ayop! agos ng tubig sa ilog talon (=alls)
$. <eoryang poo'poo mga tunog na nalika bunga ng damdamin at emosyon tulad ng
pagsabi ng aray o u>>>
&. <eoryang 0o'e'o ang tunog na nalika ng tao ay bunga ng pwerang pisikal tulad ng
ummmmmmmm??.
(. <eoryang ta'ra'ra'boom'de'ay mula sa paglika ng mga tunog para sa ritwal
). <eroyang tata ang pagkumpas o paggalaw ay ginaya ng dila na nakalika naman ng
tunog
2. <eoryang ding'dong panggagaya ng mga tunog na nalika ng paligid! maaaring mga
bagay
Kaalagaan ng wika:
1. +nstrumento ng Komunikasyon daan para magkaroon ng komunikasyon@ sa wikang
pasalita nag'ugat ang wikang pasulat pati na rin ang mga simbolo at senyas.
$. Nag'iingat at nagpapalaganap ng kaalaman ang kaalaman ay nakapaloob sa wika at
dail may wika! naipapasa sa susunod na enerasyon. *alimbawa sa pagtuturo sa paaralan! wika
ang ginagamit ng mga titser upang ituro ang leksyon sa mga mag'aaral.
&. Nagbubuklod ng bansa dail may isang wika na maaaring magkaunawaan ang mga tao!
nagkakaisa ang mga taong nakatira sa isang bansa. Nakasulat an gating mga batas! regulasyon sa
wikang nauunawaan ng mga taong nakatira sa isang bansa.
(. ,umilinang ng malikaing pag'iisip ang ating mga kaisipan ay ating naipapaayag sa
pamamagitan ng paggamit ng wika@ nagiging kongkreto ang ating mga kaisipan dail sa wika.
*alimbawa! kapag tayo ay nagbabasa! ang mga ideya sa aklat ay naisasaisip natin. %insan
naman! kung may naiisip tayo! giagamit natin ang wika upag maging kongkreto ang ating
kaisipan.
<ungkulin ng ;ika:
1. +nteraksyunal daan sa pagkakaroon ng ugnayang sosyal ng mga tao tulad ng pagbati.
%agandang umaga.
$. +nstrumental daan sa pagtugon ng mga pangangailangan ng mga tao tulad ng
pakikiusap o pag'utos. 3akikua ng bag ko o Kunin mo ang bag ko.
&. 9egulatori' daan sa paggabay o pagkontrol sa kilos ng iba. *alimbawa: *uwag kang
maingay.
(. 3ersonal daan upang maipaayag ang sarili. %ailig akong kumain ng tsokolate.
). +mainatibo daan sa pagpapaayag ng malikaing isip. +kaw ang liwanag sa akig
nandidilim na buay.
2. *euristik daan upang makakalap ng kaalaman. 4aan ka nakatira>
5. +mpormatib daan upang magpaayag ng mga kaalaman. "ng 3ilipinas ay mattatagpuan
sa timog'silangang baagi ng "sya.
"ntas ng wika:
1. 3ormal may maingat na pagsasaang'alang sa gramatika at maingat na pagpili ng mga
salitang gagamitin.
a. 3ambansa wikang ginagamit sa pamaalaan at larangang pang'akademya! alimbawa ay pag
si 3Noy ay nagbigay ng 4tate o= te Nation "ddress o kaya ay sa pagbabalita sa <..
b. 3ampanitikan malikiang paggamit ng wika upang magpaayag ng kaisipan tulad ng mga
kwento o tula
$. +mpormal
a. ,alawiganin wikang karaniwang ginagamit sa isang partikular na lugar na nagsasalamin ng
kultura nila! alimbawa sa AaBao! nag'Bibisaya ang mga tao o kaya ay nag'<atagalog na may
along Bisaya.
Nagkain ako ng ice cream. (AaBao'<agalog)
Kumain ako ng ice cream. (%anila'<agalog)
b. Kolokyal karaniwang wikang ginagamit sa pang'araw'araw! alimbawa: 3unta tayo sa
mall.
c. Balbal salitang nabuay at karaniwang namamatay sa kalye@ medaling magbago o mapalitan!
alimbawa: %ay amats na ako. (<e word amats is =rom te word tama meaning you are drunk
or tipsy.)
.arayti g ;+ka:
C Nagkakaroon ng Barayti ang wika dail sa likas na kakayaan nito na bumuo ng mga
salita! kakaibang pattern! pagbuo ng pangungusap at sariling pananda ng diskors. +to ay dail sa
buay ang wika at buay ang taong gumagamit nito na siyang dailan ng pagbabago at pag'
unlad ng wika.
C .arayti ng wika maliliit na pangkat ng pormal o makabuluang katangian na nauugnay
sa partikular na uri ng katangiang sosyo'sitwasyonal. 3agpapangkat ng isang uri ng wika sa mga
mumunting pangkat dail sa iba#t ibang salik.
C "ng Barayti ay nauuri sa dalawa Barayti bunga ng eograpikal na sitwasyon at ang
Barayti bunga ng dimensyong sosyal
C Bawat wika ay may Barayti:
a. dayalek Barayti batay sa eograpiya alimbawa: Bisaya! <agalog! +longgo. Katulad
din ng /nglis! may Britis /nglis! "merican /nglis! "ustralian /nglis and 3ilippine
/nglis at marami pang iba.
b. idyolek Barayti ng wikang kaugnay sa personal na kakayaan o katangian ng ispiker na
maaaring bunga ng kanyang karanasan at kaligirang kinalakan. *alimbawa ay kapansin'pansin
ang kakaibang estilo ng pananalita ni Kris "Duino.
c. sosyolek Barayti ayon sa relasyong'sosyal o nakabatay sa pangkat panlipunan
alimbawa ang mga Bkla ay may tiatawag na Eay ,ingo. "ng mga kabataan ay may mga
salitang nauugnay sa teknoloiya na bunga ng kanilang enerasyon tulad ng 3%! cat! -,!
status! etc.
d. 9eFister ng wika Baryasyon batay sa gamit o gamit ng wika ayon sa larangan. +to ay
itinuturing din na estilo ng pananalita. *alimbawa: kapag ang kausap natin ay isang principal!
nag'iiba ang ating paggamit ng wika. *alimbawa ay ang mga taong nasa larangan ng kompyuter!
karaniwang salita nila ay program! syntaG error! debug! run.
e. %ode Barayti ayon sa midyum na ginagamit! alimbawa ay pasulat o pasalita. Nag'iiba
ang mga salitang ginagamit natin sa pagpapaayag depende sa midyum na ating ginagamit. 4a
wikang Filipino! mas nagiging pormal ang wikang ginagamit kung ang mode ay pasulat keysa
pasalita.
Pagtalakay ukol sa Pambansang wika:
C 3ambansang wika istandard na midyum ng komunikasyon! pasalita o pasulat! ng isang
bansa.
C -pisyal na wika istandard na midyum ng komunikasyon! pasalita man o pasulat! sa mga
opisyal na transaksyon ng pamaalaan at sa larangang pang'akademya.
C Filipino pambansang wika na ginagamit sa buong 3ilipinas bilang wika ng
komunikasyon ng mga etnikong grupo. "ng Filipino ay dumaraan sa proseso ng paglinang sa
pamamagitan ng pangiiram at sa ebolusyon ng iba#t ibang Barayti ng wika para sa iba'ibang
sitwasyon! sa mga nagsasalita nito at sa mga paksa ng talakayan.
C Batay sa depinisyon ng 3ambansang wika! mapapansin na ang Filipino ay wikang buay
dail ito ay patuloy na pinauunlad gamit ang katutubong wika at mga dayuang wika na
nakaiimpluwensya dito.
C <agalog isang katutubong wika ng mga taga'reyong <agalog@ naging basean ng
unang 3ambansang ;ka na kilala sa katawagang 3ilipino
C 3ilipino mono'based na pambansang wika na nabigyan ng katawagan noong "ug.
1&!17)7. Nakabatay lamang ito sa wikang <agalog. Kasalukuyan ay ginagamit upang tukuyin
ang mga tao sa 3ilipinas.
C Filipino kasalukuyang 3; o maituturing na pambansang lingua =ranca. (,ingua =ranca
means a language bot understood and spoken by $ people wit di==erent =irst language)
Kasaysayan ng 3ambansang ;ika batay sa konstitusyon
a. 17&) konstitusyon "rt 1( sek & isinilang ang konsepto ng 3ambansang ;ika.
Nakasaad sa konstituyon ang pagpapasimula ng pagbuo at paglinang ng isang pambansang wika.
& maalagang kaisipan: bago ang #&) konstitusyon! wala pang 3; dail bubuuin pa lamang ang
3;@ wala pang katawagan ang 3;@ mono'based ang 3;.
b. 17&2 ' base sa Batas Komonwelt Blg. 16(! nagtatag ng 4urian ng ;ikang 3ambansa na
siyang naatasan na pag'aralan ang paglinang ng pambansang wika.
c. 17&5 ' <agalog ang naging batayan ng 3ambansang ;ika ayon sa /GecutiBe -rder 1&(
na itinalaga noong Aec. &8! 17&5.
d. "ug. 1&! 17)7 tinawag na 3ilipino ang 3ambansang ;ika ayon sa Kautusang
3angkagawaran 5 ni Kaliim Hose /. 9omero ng Kagawaran ng /dukasyon.
e. 175& konstitusyon 4ek & "rt 1) 3inalitan ng katawagang Filipino ang 3ambansang
;ika na 3ilipino at nakasaad sa konstitusyon ang pagtaguyod ng akbang upang malinang at
pormal na maadapt ang Filipino bilang 3ambansang ;ika. "ng -pisyal na ;ika ay 3ilipino at
+ngles. & maalagang kaisipan: ang 3; na Filipino ay kasisilang pa lamang ngunit ang nucleus
nito ay 3ilipino@ ito ay multi'based na wika@ang F ay kumakatawan sa mga katutubong wika ng
bansa na baagi sa pagpapaunlad ng 3;.
4a panaong ito! isinilang ang katawagang Filipino! na nangangaulugang ang 3ambansang
;ika ay indi lamang ibabase sa <agalog kundi sa mga katutubong wika na matatagpuan sa
bansa. Nasa anyong kontemplatibo pa lamang ang F+,+3+N-.
C Namatay ang katawagang 3+,+3+N- para sa 3ambansang ;ika ngunit nanatili bilang
-pisyal na ;ika. +sinilang ang katawagang F+,+3+N- para sa 3ambansag ;ika
=. 1765 konstitusyon 4ek 2'7 "rt. 1( 3; ay Filipino@ -pisyal na ;ika ay Filipino at
+ngles.
Kapansin'pansin na tiyak na ang pagtawag sa ating 3ambansang ;ika bilang Filipino.
C Filipino 3ambansang ;ika ng 3ilipinas na base sa mga katutubong wika na
matatagpuan sa bansa at tumatanggap ng asimilasyon. +to ay buay at dinamiko at patuloy na
nililinang upang maging intelektwalisado.
C 3ilipino "ng katawagan ng dating 3ambansang ;ika . Katawagang iginawad taong
17)7 at namatay bilang katawagan taong 175&.
C <agalog katutubong wika na sinasalita ng mga taong naniniraan sa reyong <agalog.
C +ba pang kaiban ng <agalog at Filipino:
Kaiban ng Filipino! 3ilipino at <agalog:
1. sa <agalog! ang pangungusap ay may IayJ upang maging anyong pormal! sa Filipino ay
walang IayJ ngunit ito ay anyong pormal.
<agalog: "ng bata ay kumakain. Filipino: Kumakain ang bata.
$. Karaniwang indi na inuulit ang unang pantig ng salitang'ugat sa Filipino na bunga ng
impluwensya ng mga katutubong wika tulad ng Kebuano o Bisaya.
*alimbawa: Nagtrabao siya sa Aubai.
&. 4a Filipino! karaniwang ginagamit kung ano ang mas nakasanayan samantalang sa
<agalog ay ginagamit ang mga matatandang salita. *alimbawa: Filipino: boluntaryo at <agalog:
kusang'loob.
(. 4a wikang <agalog! sa pangiiram! unang dumudulog sa wikang Kastila! sa wikang
Filipino! sa wikang +ngles madalas na nangiiram.
<agalog: "ng guro ay mausay. Filipino: "ng titser ay mausay.
). "ng IsiyaJ ay indi ginagamit sa mga di tao sa wikang <agalog ngunit sa Filipino ay
ginagamit.
Filipino: Eusto ko siya. (ngunit ang tinutukoy ay isang bagay.)
2. 4a Filipino! minsan ay naglalagay ng IsJ upang gawing maramian ang pangngalan
samantalang sa <agalog ay gumagamit ng salitang ImgaJ. +to ay bunga rin ng impluwensyang
Bisaya tulad alimbawa ng Kokes.
+standardisasyon at +ntelektwalisasyon ng wika:
C +ntelektwalisasyon adaptasyon ng wika para magkaroon ito ng kakayaang bumuo ng
wasto! tiyak at kung kakailanganin! ng mga paayag na abstrak na matatagpuan sa mga sulating
pansiyensya at pampilosopiya (*aBranek). 4a simpleng salita! ito ay ang paggamit ng wika sa
larangang pangkaisipan at buay akademya.
C +skima ng istandardisasyon ng wika nina *augen at Ferguson:
1. pagpili ng norm pagpili ng wikang lilinangin
$. istandardisasyon proseso ng pagiging magkakaanyo! magkakaawig o uniporme ng
isang wika para sa igit na malawakang pagtanggap at paggamit nito. Aito isinasagawa ang
pagsasaayos ng mga komponents ng isang wika tulad ng ortograpiya (ispeling) upang ito ay
maging istandardisado.
&. pagpapalaganap ang mga komponents na sinuri upang maging istandardisado ay
nararapat na ipalaganap sa mga taong gagamit upang matiyak na ito ay katanggap'tanggap. 4a
mga pagkakataong indi ito tatanggapin ng mga gagamit! ito ay dadaan sa pagpapaunlad.
(. pagpapaunlad dito nagaganap ang mga rebisyon na kinakailangan upang patuloy ang
pagdeBelop ng wika anggang sa marating nito ang estadong isandardisado upang maging
intelektwalisado.
C Kaugnay ng paglinang ng wikang Filipino upang ito ay maging intelektwalisado!
mayroon tayong palisi (policy) ng wika kung saan nakasaad na dalawa ang midyum na gagamitin
sa ating mga paaralan +ngles at Filipino at sa kasalukuyan! pati ang moter tongue ay
gagamitin sa unang & taon ng pag'aaral.
C %ay mga asignaturang itinuturo sa wikang Filipino bukod pa sa mga asignaturang
Filipino. %aging ang ilan sa mga asignaturang pang'agam at teknoloiya! ang wikang Filipino
ay ginagamit na auGillary language o wikang pantulong.
C %ay mga pamantasan na itinuturo ang /konomiks sa wikang Filipino! maging ang
matematika. +sang alimbawa ay sa pamantasang Ae ,a 4alle.
C *indi maipagkakailang indi maituturo ang laat ng mga asignatura sa wikang Filipino
ngunit sa pamamagitan ng pagpapaliwanag ng ilang mga konsepto sa wikang Filiipno o
bernakular na wika! igit na nauunawaan ng mag'aaral ang aralin.
C 4a proseso ng intelektwalisasyon ng Filipino! kinakailangan nito ng pangiiram sa
+ngles at maging sa Kastila dail marami sa mga pang'agam at pangteknoloiya na termino ay
nasa wikang banyaga.
C +lan sa mga posibleng paraan ng intelektwalisasyon ay ang pagsasabatas ng paggamit ng
wikang Filipino sa paaralan at sa pamaalaan@ pagsisimula nito sa laat ng antas ng edukasyon
samantalang ayon sa iba ay mula sa itaas pababa o ang kabaliktaran naman nito.
4uliranin sa intelektwalisasyon ng Filipino:
1. wika mismo dail malaki ang kakulangan ng Filipino sa katawagang teknikal
$. pagkakanya'kanya at pagkawatak'watak ng mga taong gagamit
&. suliranin sa istandardisadong ortograpiya
(ope tis notes elp you?)