8.

Gaia Espainiako Populazioa Prozedurak / Prcticas

Iruzkindu EAE-ko biztanleriaren piramidea (2002.urtekoa) 333.
orrialdekoa
Biztanleriaren piramide honek EAEko biztanleriak 2002. urtean sexuaren eta adinaren arabera
duen eitura erakusten duen eta modu berean ia ehun urtetan zehar demora!ian ondorioak izan
dituzten ertaerak ere azter daitezken ra!ikoa da.
Piramide hau" duen !ormaatik" esan daiteke populazio erreresiboa dela" honek esan nahi du ero
eta #ende utxiao #aiotzen dela. $au denaren zeratiak eta ondorioak #arraian aztertuko dira.
1. Egitura sexuaren arabera.
%eheneno kohortean ikus daiteke emakume izon ehiao baino #aiotzen direla &0'( urte bitarteko
izonezko barra emakumezkoa baino pixka handiaoa da). *alkulatzen baduu izonezko'tasa
aterako zaiun +,0-". dela" hau da ,00 emakume bakoitzeko ,0-". izon #aiotzen direla.
Gizonezko hilkortasuna handiaoa denez" momentu batean &(0'(( urte) emakumezko e!ektiboak
izonezkoak baino handiaoak dira. $orrela izanda" handik aurrera adineko emakumeak
uariaoak dira izonak baino kohorte uztietan &2,-./0/ -0 urtetik orako emakume zaharrak eta
bakarrik ,0(.0-8 izonak" honek suposatzen du 1,"22ko maskulinotasun indizea).
Kariak. Gizonezko hilkortasun tasa handiaoaren zeratiak bioloikoak eta sozio'kulturalak dira.
Emakumeak bioloikoki indartsuaoak dira arrazoi hormonal eta inmunoloikoenatik. 2enomeno
hau haurtzaroan ikusten da ondo" hori dela eta adin berean mutil ehiao hiltzen dira neska baino.
Bestaldetik izonek" tradizionalki" bizi modu ezberdina izan dute eta horrek bi sexuentzat suposatu
izan du arrisku !aktoreen aurrean intentsitate ezberdineko eoera edukitzea3 erretan parte hartze
ehiao" lan oorraoak indar !isikoen eta osasunaren ahuldurarekin eta istripu posibilitate
ehiaorekin4 ohitura kaltearrien eraina3 tabakoa" alkohola" errepide istripu ehiao eta
elikadura ohitura txarraoak. Alderantziz" denborarekin emakumeek erditzean eta erditu osteko
hilkortasuna hainbeste murriztu dute eta osasunaren aurrean ohitura ezberdinak ere" emakumeek
prebentzio'medikuntza ehiao praktikatzen dute eta arazo sikoloiko utxiao dute aixotasuna
onartzeko eta tratamenduan #artzeko.
2. Egitura adinaren arabera.
5atu estatiskoekin adin'multzoen porzentaiak kalkula daitezke eta hori ein osten hurreno
datuak dauzkau3
' Gazteak &0',( urte)3 + ,,"88
' $elduak &,0'-( urte)3 +10"00
' Adinekoak &-0 urte eta ehiao)3 +,1"-2
5atu hauek erakusten dute populazio oso zahartua" zeren eta kontuan hartzen baduu populazio bat
zaharra dela esateko bere azteen multzoa +'20 izanbehar bada" hemen ikusten duu porzentai
horren baino askoz tzikiaoa daukaula eta alderantziz zaharren multzoa ere +,2tik baino nahiko
handiaoa da.
Behetik ora #oaten baara piramidea aztertzen ikusten da lehenengo kohortea, hau da 0-4 urte
bitartekoa pixkatxo bat handiaoa dela" aurrekoak baino. $au inmigrazioaren eragina izan
daitekela zeren eta Euskadira heltzen ari den populazio atzerritarra aztea baita eta ualtze tasa
handiaoa du hemenoa baino. Hurrengo kohorteetan !-24 urte bitartekoetan) ikusten da
populazioaren murrizketa zerbait konstantea izan dela" #aiotza ero eta txikiaoa izaten. $onek
suposatu izan du urte askotan berezko hazkunde txikia eta ezezkoa ere edukitzea. $azkunde #oera
hau bi !enomenoekin bat etorri zen3 alde batetik Euskadi ziklo demora!iko modernoan sartu zen
amaitutzat emanez trantsizio demora!ikoa eta" aldi berean" ,.1/ko petroliko krisiak inauuratu
zuen Euskadiko industria'krisi aldiaren ondorioak oso nabarmenak izan ziren ere demoroa!ian.
,
8.Gaia Espainiako Populazioa Prozedurak / Prcticas
Hogeita bost eta berrogeita lau urte bitarteko kohorteek populazio hazkunde dexente
adierazten dute. Biztanle hauek ,.10 eta ,.0- urte bitartean #aio ziren" hau da arapenkeriaren
urteetan. ,.0.. urtean Espainiako obernuak" 6azioarteko 7oneta 2ondoak aindutako neurriak
#arraituz" Eonkortze Plana martxan #arri zuen herriaren ekonomia eonkortzeko eta handik aurrera
industrializazioa bideratzeko. $ori dela eta hiruroeiko hamarkadak Espainiako eitura
ekonomikoen modernizazioa eta arapena ekarri zuen eta onizate berri horrek demora!ian islatu
zen heriotsa #aisten eta #aiotza iotzen" 8bab9'boom: !enomenoa orduan ematen.
Hurrengo kohorteetan, hau da 4!-!" urte bitartekoetan hazkunde motelaoa izan zen. Gerra
osteko urteak dira eta arai latza izan zen populaziorako. Espainiako obernuak elikaaien
arrazionamendua ,.02. urte arte mantendu zuen.
Hirurogei eta hirurogeita bost urteetako kohortea, 1"#$ eta 1"42 bitarteko %aiotakoak"
motzaoa da bi sexuetan. Belaunaldi hau Gerra ;ibilekoa da eta horrek azaltzen du #aiotzaren
murrizketa.
Piramidearen gailurrean, zaharren multzoan eta gizonezko aldean bi bapateko sartuneak ikus
daitezke. 10'1. urteetako kohortea eta hurrenoak eskaloi nahiko zabalaoak izaten dira. Pertsona
horiek Gerra ;ibilaren araian borrokatzeko adinean zeuden eta sartune horiek erran hildakoak
eta exiliora #oan zirenak adierazten dituzte.
$ala eta uztiz ere" populazioaren zahartzea oso nabaria da" batez ere emekumeen aldean eta
populazioaren e!ektiboak oso handiak dira bizi itxaropen luzea adierazten.
Kariak. Populazioaren zahartzearen arrazoiak" alde batetik #aiotza tasaren murrizketan" hau da
populazio berritze prozesuaren atzerakadan aurki daiteke" bestaldetik bizi itxaropenaren luzapenak
zahartze !enomenoari laundu dio" aur eun Euskadin izonen bizi itxaropena 11 urtekoa da eta
emakumeena 8/ urtekoa.
' Piramidearen oinarrian ikusten den sartuneak" hau da #aiotzaren murrizketa" hurreno
zeraitiak ditu3
o ,.10.krisiak sortu zuen eoera ekonomikoak erain oso handia izan zuen Euskadin"
lanabezi tasaren izuarrizko orakada ekartzen &bikoteen seme'alaben #aiotza
murriztuz eta ezkontzaren adina atzeratuz). <arraian behin'behineko kontratuek"
etxebizitzaren prezioek eta alokairuek bere eraina ere izan zuten &baldintza hauek ez
zieten baimentzen azteei !amilienadik emanzipatzea). Gero .0ko hamarkado krisia
etorriko zen.
o 5emokraziarako trantsiziorakein etorri zen mentalitaeen aldaketa3 erli#ioaren eraina
murriztea" antisorailuen eta abortoaren despenalizazioa" emakumearen lan'munduan
sartzea" ezkontzaz kanpoko bikoteak uaritzea eta kopuru utxiko !amili berriak
aertzea eta uaritzea.
o Bizi maila hobetzea3orain pertsonaren !ormakuntza eta onizatea baloratzen da ehiao
eta nahiao da seme'alaba utxiao edukitzea eta hobeto zaintzea4 babesasoziala
handitzenda&#ada seme'alabak ez dira ikusten urasoen zahartzarorako babesa bezala)
eta kontsumoak arrantzia ainditzen du3 etxeak ondo hornituta" bidaiak" automobilak"
oporrak" aisaldia" =.kontsumo'ondasunen eskuraketak eta aisialdiaren ozamenak
seme'alaben astu eta darameten denborarekin konpetitzen dute" hau denak seme'
alaben kopuruen murrizketan erain zuzena du.
' $eriotza tasaren #aitsiera eta bizitza'itxaropen luzapena" piramidearen ailurraren zahartzearen
sortzaileak" osasunean eta medikuntzan izandako aurrerapeneei esker sortu dira4 hiiene eta
elikaduraren hobekuntzari4 eta hezkutza eta kulturaren mailaren hobenkuntzari esker.
' &ndorioak.
Piramide honetan adierazitako EAEko populazioaren hazkunde ereduak ekarriko duen
leheneno ondorioa popualzioaren zahartzea izano da. 7omentu honetan #ada Euskadiko
2
8.Gaia Espainiako Populazioa Prozedurak / Prcticas
populazioa Europako biztanleriarik zaharrena da. Errealitate honek dakartzan ondorioak oso
kezkaarriak dira eta mota askotariakoak3
' Ekonomikoak3 populazio aktiboaren murrizketa eta zahartzea" #arduera tasaren #aitsiera. Eustat'
eko azken datu estatistikoek &01ko azaroan aritaratuta) aerian utzi duten bezala pentsioak
hiru bider arinao hazi direla populazio aktiboa baino. $au ikusita etorkiuzunarako
proiekzioak oso nenatiboak dira. 5atu horien arabera kalkulatzen da 20(0 urterako lanean
demora!i'ordezkatze tasa +-0a izano dela" hau da #ubilatzen diren ,0 laniletik - bakarrik
eono direla ordezkatzeko. $ori dela eta kalkulatzen da #arduera tasa eta pentsio'plana
mantentzeko" hurreno urteetan 1000 inmirante urtero beharko direla.
' >sasunari daokionaren aldetik" zaharrek zerbitzu mediku asko kontsumitzen dute. $onek
exi#ituko du baliabide hazkorrak eta bere banaketa espaziala" zeren eta landa uneetan
populazio zahartzea handiaoa izano da hirietan baino.
' ?ozialki populazioa zahartzseak eoitza arazoa planteatzen du" zeren eta !amiliek ero eta
utxiao atenditu ahal dituzte beren zaharrak. Eoitza eskaria eta eskaintza orekatzeko
inbertsio handiak behar dira. 7odu berean zaharren denbora betetzeko #arduerak antolatu behar
dira eta lanileak prestatuta eduki eta !ormatu. 7edikuntzan eta izarte'zerbitzuetan
espezializazio berriak behardko dira. Gerontoloo ehiao eta pediatra utxiao4 zaharren
eoitzarako zaintzaileak eta ez hainbeste haurtzaindeietarako.
Errealitate demora!iko honek erronka haundi bat suposatuko da izarte osorako.
@nmiranteen erakarpenaz ain !amilia'sustapen planak bideratu beharko dira demora!ia
bultzatzeko eta demora!i baliabideak ahalik eta ehiaoen berritzeko.
/
8.Gaia Espainiako Populazioa Prozedurak / Prcticas
Erabakitzen bada" irreulartasunak aparte aztertzea" horrela ein daiteke3
#. 'emogra(ian ondorioak izan dituzte gertaera historikoak eta bestelakoak.
Piramidearen sartuneek eta irtenuneek Euskadiko populazioan" azken ia ehun urteotan eraina izan
duten ertaerak ezautzea baimentzen dute. Piramideran ailurratik hasita hurreno oszilazioak
nabarmen daitezken3
' Piramidearen azken kohorteetan &barrak) izonezko e!ektiboen murrizketa handiaoa
emakumezkoa baino ikusten da. $ori izonen hilkortasun handiaoari eta emakumeen bizi
itxaropen luzeaoari daokie eta Gerra ;ibilean borrokatu ziren izonen tartea ere han
daoelako &,.,2',.,1 bitartean #aio zirenak" erra araian adin militarrean zeuden ''2(',. urte
zituzten''. ,.,1',.2, bitartean &80'8( urte) populazio e!ektiboen murrizketa bat ere ikusten da
,.,8ko ripeak sortuta eta honek de!entsa utxiaoko taldeak astindu zituen &umeak eta
zaharrak) #aiotza tasa murriztuz eta heriotzarena handituz.
' 1"#) eta 1"!* bitartean &-('(0 urte) +erra ,ibila eta gerra-osteko eraina nabaritzen da3
o ,./1 eta ,.(, bitartean murrizketa bat ikusten da" hauek dira erra dela eta #aio ez
zirenak. Eoera hau" A@A. mendearen amaierako errek eta ,.,8ko izurritearen
ondorioz utxiao #aio zirenek sortu zuten balaunaldi-hutsa-k larritu zuen. Baltzeko
adinean eon behar zirenak" ertakari horiek direla eta" utxiao ziren.
o ,.(2 eta ,.0- bitartean erra osteko uztietan sortzen den baby boom ez zen ertatu
bizi zen eoera larriaatik &nazioarteko isolamendua" autarkia ekonomikoa"
razionamendua" denetariko abeziak). Eoera horrek berreskurapen ekonomikoa zaildu
zuen &Euskal industriak behar zituen lehenaien eta eneri iturrien inportazioei #artzen
zizkieten eraozpenek ez zuten baimendu ekonomiaren normalizazioa lortzea). $onek
demora!ian bere islada izan zuen.
' 1"!) eta 1")* bitartean &(( eta 20 urte) lau eskaloietako irtenune bat ikusten da.
o ,.01',.--ko aldia #aiotza baby boom'ekin bat dator.Garai honetan autarkia bertan
behera uzten da ,.0.'koEonkortze planarekin" eta arapen ekonomikoari hasiera
eman zitzaion-0ko hamarkadan zehar. Euskadin sustapen honek industriaren arapena
ekarri zuen eta aldi berean Espainiako nekazaritza eskualde ezberdinetatik inmirazio
kontiente batzuk ere. @nmiranteek azteak direnez #aiotza ualtzeari laundu zioten.
o ,.-1 eta ,.1- biartean piramidearen oinarria eonkortzen da. $iri bizimoduaren
zabalkuntzak !amilia txikiaoak ekartzen ditu4 horrez ain" orain ualtze adinean
daudenak erra zibilean #aio ziren kopuru urriak dira &pertsona kopuru txikiaoak
seme'alaba utxiao ditu)
' 1"))tik aurrera &20'0 urte), piramidearen oinarria #oaten da txikitzen eta horren zeratiak
hurrenoak dira3
o ,.10ko krisi ekonomikoa eta lanabezia
o @nmiranteen itzuleraberen #aioterrira
o 7entalidadeen aldaketa soziala
o Bizi maila" kultura eta hezkuntzaren mailak handitzea.
(