Çekirdek => 3500 km kalınlıkta

Manto => 2800 km kalınlıkta YERYUVARININ

KİMYASAL OLARAK BİLEŞENLERİ
Kabuk => 7-50 km kalınlıkta

Yerküre içten dışa doğru;

İç çekirdek – dış çekirdek – manto – kabuk

İç çekirdek katıdır. Büyük oranda Fe ve Ni den oluşmuştur.

Dış çekirdek sıvıdır. Fe ve %10 oranda sülfürden oluşmuştur. İç çekirdekten

Lehmann süreksizliğiyle ayrılır.

Manto; dış çekirdekten Gutenberg süreksizliğiyle ayrılır ve egemen olarak Mg, Fe,
Al, Si ve O’li silikat bileşiklerinden oluşmaktadır. Manto 1000 oC’nin üzerindeki
sıcaklıklarda katıdır. Ancak oldukça yavaş, plastik bir davranış sergiler.

Litosfer: En üst manto ve kabuğu kapsar. Astenosferin üzerinde yer alır.

Kırılgandır.

Kabuk: Litosferin üst kesimini oluşturur. Okyanusal ve kıtasal olmak üzere iki
çeşittir.

Levha: Litosferin tüm kalınlığı boyunca kırılıp, astenosfer üzerinde birbirlerine

göre hareket edebilen parçalarıdır.

Manto: Demir ve magnezyum silikatları olan olivin ve piroksen mineralleri içeren

peridotitden oluşmuştur. Litosferin alt kısmını oluşturan kesimleri katıdır.

Üst manto: Astenosferi ve litosferin alt kısmını kapsar. Alt mantoya göre daha az
yoğundur.

Astenosfer: Üst mantonun kısmen erimiş bir kısmıdır. Plastik akma yeteneğine
sahip kayalardan oluşur.

Alt manto: Üst mantoya göre daha yoğundur.

Dış çekirdek: Sıvı haldedir. Demir ve nikel bakımından zengindir.

İç çekirdek: Katı haldedir. Aynı yönde sıralanmış demir kristallerinden oluşmakta

ve bu kesim dev bir kristal gibi davranmaktadır.

LEVHA

Yerkürenin üst katmanları, bir bütün halinde olmayıp, sürekli hareket halinde olan
levhalardan oluşmaktadır. Günümüzde litosferde 1 ila 15 cm/yıl arasında hızlarla
hareket halinde bulunan 7 ana ve birçok küçük levha vardır.
KABUK

Bir elmanın kabuğu gibi, yerin en dış ve en ince olan katı katmanını oluşturur.
Kabuk içerisinde Konrad süreksizliği, üst ve alt kabukları birbirinden ayırır.
Kabuk genellikle Ca, Na, Al – silikat bileşiklerinden oluşur. Bu yüzden “Sial” olarak
adlandırılmıştır.
Yerin diğer katmanlarına göre soğuktur ve kırılgan deformasyon sergiler.

Okyanusal kabuk => 10 km kalınlığında, yüksek oranda Fe & Mg

Kıtasal kabuk => 20 – 90 km kalınlığında (ort. 35 km), daha az yoğun ve daha

az Fe & Mg, buna karşın daha çok Al, Ca, Na, K

LİTOSFER

Litosfer astenosferden Moho süreksizliği ile ayrılmaktadır. Astenosfer az oranda

ergimiş gereç içerdiği için hareket kabiliyeti kazanmıştır. Litosferik levhalar,
astenosfer üzerinde yüzer durumdadır.

Kıtasal kabuk + Okyanusal kabuk + Üst manto = LİTOSFER

MANTO

Mantonun en üst kesimi katıdır. Bu kesim kabuk ile birlikte litosfer olarak
adlandırılır.
Litosferin altındaki üst mantonun bir kısmı astenosfer olarak tanımlanmıştır.
Mantonun en üst kısmı dışında kalan kesimi üst manto – alt manto olarak ikiye
ayrılır.

Alt manto çok yoğundur --------- Üst manto daha az yoğundur

ÇEKİRDEK

Dış çekirdek sıvı haldedir (S dalgalarını iletmez)

İç çekirdek katı haldedir

Kabuk => Oky. = 0-12 km , Kıt. = 35-50 km

Üst manto => 12-670 km

Alt manto => 670-2900 km

KİMYASAL DÜNYA

Dış çekirdek => 2900-5155 km

İç çekirdek => 5155-6371 km

Litosfer => 0-100 km

Astenosfer => 100-670 km

Alt manto => 670-2900 km
MEKANİK DÜNYA

Dış çekirdek => 2900-5155 km

İç çekirdek => 5155-6371 km

YERİN İÇ YAPISININ ve BİLEŞİMİNİN ARAŞTIRILMASI

Yöntem-1 => Yeryüzünü kat eden sismik dalgaların hızlarının değişmesini

incelemektir.

Yöntem-2 => Yeryüzünün derinliklerinden yüzeye doğru gelen ısı akısını

ölçmektir.

Yöntem-3 => Arzın manyetik alanının özelliklerini araştırmaktır.

SİSMİK DALGALAR

Bir sismografa önce “P” ardından “S” dalgaları ulaşır.

P ve S dalgaları yer içerisinde hareket ederler.

En son olarak da dünyanın yüzeyini kat eden “Yüzey Dalgaları” kaydedilebilir.

P dalgaları havada hareket eden ses dalgalarını andırırlar.

Ses dalgaları gibi; katı, sıvı veya gaz halindeki maddelerden geçerken madde
parçacıklarını dalga hareket yönünde sıkıştırır veya serbestleştirirler.

S dalgaları ise, katı kayaçtan geçebilirler.

Hızları P dalgalarının yarısı kadardır.

Kat ettikleri maddenin parçacıklarını dalga hareket yönüne dik yönde sallarlar.

Bu dalgalar sıvı ve gazlarda oluşmazlar.

Yeryüzünden gönderilen S dalgası derinliklerde hız değiştirir. Bu değişen dalga

hızları, yerin üst 900 km’sinde bulunan üst mantoda sağlam litosfer, zayıf
astenosfer ve daha yoğun veya kristal yapıları daha sıkı iki alanın varlığına işaret
eder.

Yerin yapısı sismik dalgalar yardımıyla (S ve P dalgaları) incelenebilmektedir.

Yüzeyden itibaren, yerin merkezine doğru sismik dalga hızlarında belirgin düşüş
ve sıçramalar görülür. Bunlar sismik süreksizlikler olarak adlandırılır. Bu
süreksizliklerin varlığı, yerin farklı özelliklerde bazı katmanlardan yapılmış
olduğunu ortaya koymaktadır.

Belli başlı süreksizlikler (yüzeyden derine doğru);

 KONRAD - MOHO – GUTENBERG – LEHMANN

Deprem Dalgalarının Yayılması

Dünya özellikleri yüzeyden merkeze kadar değişmeyen tek bir maddeden

yapılmış olsaydı, bir odaktan itibaren bir sismografa doğru yayılan P ve S
dalgaları düz bir hat boyunca yol alırlardı.

Gerçekte, dalgalar bir hat boyunca yayılmazlar. Sismik dalgalar aynen ışık ışınları
gibi iki değişik malzemenin sınırında kırılma ve yansımaya uğrarlar. Bu nedenle
sismologlar yerin içinin çeşitli katmanlardan oluştuğunu ileri sürmüşlerdir.

Yerin kısımları ve bunlara ait sismik hızlar ve derinlikler

P dalgaları yerin merkezine doğru yayılmaları sırasında, çekirdek sınırında

bükülerek çekirdek içine girer ve tekrar başka kısımlardan yüzeye çıkarlar. P
dalgalarının hızı, kabuktan itibaren dış çekirdeğe kadar artmakta, manto-çekirdek
sınırında azalmakta, ve sonra tekrar artmaktadır.

S dalgalarının hızları ise, manto-çekirdek sınırına kadar artmaktadır. Buradan

itibaren iç çekirdeğe kadar S dalgası izlenmemiştir. S dalgaları çekirdekten
geçememektedirler Kesme dalgalarının (S dalgaları) katı dışında ortamlardan
geçmediği bilindiğine göre, çekirdeğin dış kısmının sıvı olduğu düşünülmektedir.