kepentingan kemahiran saintifik dalam pembelajaran sains

1.0 Pengenalan
Kurikulum sains sekolah rendah dan sekolah menengah dibangunkan dengan hasrat untuk
menghasilkan insan yang seimbang dari segi jasmani, emosi, rohani dan sosial seperti yang
termaktub dalam Falsafah Pendidikan Negara. Sains bukan sahaja berkenaan dengan fakta
tetapi ia juga mewakili proses cadangan dan memperbaiki penjelasan mengenai dunia kita.
Pengetahuan saintifik merupakan hasilan daripada aktiviti saintis.
alam tugasan ini, saya akan membincangkan secara khusus kemahiran saintifik yang
digunakan dalam Kurikulum Sains Sekolah !endah "ahap # bagi mata pelajaran Sains "ahun
$. Kurikulum Sains Sekolah !endah "ahap # direka bentuk untuk merangsang sikap ingin
tahu dan mengembangkan minat bagi membolehkan mereka memahami diri dan alam
sekeliling melalui aktiviti berpusatkan murid %Kementerian Pelajaran &alaysia, #'(#). *a
dipersembahkan dalam dua dokumen iaitu Sukatan Pelajaran dan +uraian Sukatan Pelajaran
yang mengandungi matlamat, objektif dan kerangka kandungan kurikulum untuk tempoh tiga
tahun untuk Sains Sekolah !endah "ahap ua.
alam tugasan ini, saya akan membincangkan kemahiran saintifik yang terdiri daripada
kemahiran proses sains dan kemahiran manipulatif. Proses kemahiran sains mengutamakan
kaedah inkuiri penemuan dan penyelesaian masalah, kemahiran saintifik dan kemahiran
berfikir digunakan %Kementerian Pelajaran &alaysia, #'(#). ,leh yang demikian,
pembelajaran sains bukan sahaja bahan bacaan saintifik. &embaca pelbagai buku sains dan
menghafal setiap kandungannya tidak akan menjadikan seseorang menjadi saintis. ,leh yang
demikian, guru sains perlulah merangka aktiviti hands-on yang bermakna untuk membantu
murid untuk mengenali, mengaplikasi dan meningkatkan kemahiran saintifik mereka.
Kemahiran kaedah saintifik merupakan sebarang aktiviti mengikut kaedah saintifik.
Kemahiran proses sains ini membolehkan murid mempersoalkan tentang sesuatu perkara dan
mencari jawapan secara bersistem %Kementerian Pelajaran &alaysia, #'(#).
(.( Kemahiran Saintifik
Sains mengutamakan kaedah inkuiri dan penyelesaian masalah. alam proses inkuiri dan
penyelesaian masalah, kemahiran saintifik dan kemahiran berfikir digunakan %Padilla, (--').
Kemahiran saintifik merupakan kemahiran yang penting untuk menjalankan sebarang aktiviti
mengikut kaedah saintifik.
Kemahiran saintifik terdiri daripada kemahiran proses sains dan kemahiran manipulatif.
2.0 Perbincangan mengenai kepentingan kemahiran saintifik dalam
pembelajaran sains

#.( Definisi Kemahiran Proses Sains
Kemahiran Proses Sains bolehlah didefinisikan sebagai membuat jangkaan tentang
sesuatu peristiwa berdasarkan pemerhatian yang lalu atau melalui pemerolehan data yang
boleh dipercayai. *ni bermakna murid.murid diberikan peluang untuk mengeluarkan idea dan
pendapat mengenai sesuatu perkara berdasarkan pemerhatian lalu dan juga data serta
pengalaman yang boleh dipercayai kebenarannya.
&engapa kita perlu menggalakkan penguasaan kemahiran proses sains/
0da dua jawapan yang utama kepada persoalan ini. Pertama, nilai penguasaan kemahiran
proses sains dari segi intelek adalah lebih tinggi daripada semata.mata penguasaan fakta dan
prinsip sains. Kemahiran proses yang dipelajari dalam sains adalah sebenarnya boleh
diaplikasikan dalam kehidupan harian kita. 0pabila murid.murid telah menguasai kemahiran
ini, mereka boleh mengemukakan soalan dan mencari jawapan tentang alam sekeliling serta
membentuk idea dan konsep dengan sendiri .Kedua, menurut kajian yang telah dijalankan
oleh beberapa universiti di luar negara, mendapati murid.murid membentuk idea masing.
masing tentang fenomena alam semulajadi sejak kecil lagi. ,leh itu, mereka sebenarnya
bukanlah semata.mata mempelajari sesuatu yang baru di sekolah tetapi membina atau
mengubahsuai pengalaman yang sediada melalui pendekatan inkuiri yang digunakan oleh
guru.
Kemahiran Proses Sains terbahagi kepada1
&emerhatikan
Kemahiran memerhatikan merupakan asas kepada proses asas sains. Kemahiran ini
menggunakan deria penglihatan, sentuhan, rasa atau bau untuk mengumpulkan maklumat
tentang objek dan fenomena. 2ntuk membuat pemerhatian, murid perlu menggabungkan
maklumat dan meneliti semua sifat objek atau sesuatu fenomena %03i3ah Ngah "asir, Normah
0bdul 03i3, #'(#). alam pembelajaran sains, bukti atau data yang dikumpul mestilah tepat
dan objektif. ,leh yang demikian pemerhatian mestilah menggunakan deria yang telah
disebutkan diatas. Pemerhatian terdiri daripada dua jenis iaitu secara kualitatif dan kuantatif.
Pemerhatian kualitatif merujuk kepada pemerhatian yang boleh dilihat, didengar, dihidu,
disentuh dan dirasa. Pemerhatian ini memberi informasi kepada warna, bau, tekstur, bunyi,
rasa dan apa yang akan berlaku. Pemerhatian secara kualitatif ini dilaksanakan tanpa
menggunakan peralatan atau diskripsi tertentu dan tidak melibatkan nombor. Pemerhatian
secara kuantitatif merupakan pemerhatian yang melibatkan pengiraan, mengukur dengan
menggunakan benda.
ii. &engelaskan
Pengelasan merupakan proses yang menggunakan pemerhatian untuk mengasing dan
mengumpulkan objek atau fenomena berdasarkan ciri yang sama. Proses ini melibatkan
pemerhatian terhadap kesamaan, perbe3aan dan perkaitan. "iga jenis utama pengelasan iaitu,
sistem pengelasan 4inari, sistem pengelasan 4inari pelbagai langkah dan susunan bersiri.
iii. &engukur menggunakan nombor
proses ini menggunakan nombor sebagai jawapan. Kemahiran ini merupakan proses
membuat pemerhatian secara kuantatif dengan menggunakan nombor atau alat berunit piawai
atau alat yang diseragamkan sebagai unit rujukan.
iv. &embuat inferens
&embuat interferens merupakan proses membuat kesimpulan awal yang munasabah, yang
mungkin benar atau tidak benar untuk menerangkan sesuatu peristiwa atau pemerhatian
berdasarkan kepada bukti atau eviden yang telah diperolehi.
v. &eramalkan
&eramal merupakan proses membuat jangkaan tentang sesuatu peristiwa berdasarkan
pemerhatian dan pengalaman yang lalu atau berdasarkan data. &eramal merupakan
prosesyang berterusan dan di lakukan sepanjang masa.
vi. 4erkomunikasi
4erkomunikasi bermaksud bertukar data atau informasi yang digabungkan dengan proses
pemerhatian agar mudah difahami. 4erkomunikasi melibatkan proses menerima, memilih,
menyusun dan mempersembahkan maklumat atau idea dalambentuk tulisan, lisan, jadual,
graf, rajah atau model.
vii. &enggunakan perhubungan ruang dan masa
Kemahiran ini merangkumi keupayaan untuk mmemerihalkan parameter seperti lokasi, arah,
bentuk, sai3, isipadu, berat dan jisim dengan masa.
viii. &entafsirkan data
Kemahiran ini merupakan proses memberi penerangan yang rasional tentang objek, peristiwa
atau pola daripada data yang dikumpulkan.
i5. &endefinisikan secara operasi
&endefinisikan operasi merupakan suatu proses memberi tafsiran tentang sesuatu konsep
dengan menyatakan perkara yang dilakukan dan diperhatikan.
5. &engawal pembolehubah
&engawal pembolehubah merupakan proses mengenal pasti pemboleh ubah
dimanipulasikan, pemboleh ubah yang bergerak dan pembolehubah yang dimalarkan. alam
sesuatu penyiasatan satu pembolehubah dimanipulasikan untuk memerhatikan hubungannya
dengan pemboleh ubah bergerak balas. Pada masa yang sama pemboleh ubah yang lain
dimalarkan.
5i. &embuat hipotesis
Kemahiran ini merupakan proses membuat suatu pernyataan umum tentang hubungan antara
pemboleh ubah yang difikirkan benar bagi menerangkan sesuatu peristiwa. Pernyataan ini
boleh diuji untuk menentukan kesahihannya.
5ii. &engeksperimen
Kemahiran ini merupakan proses merancang dan menjalankan penyiasatan untuk menguji
sesuatu hipotesis, mengumpulkan data, mentafsirkan data sehingga mendapat rumusan
daripada penyiasatan itu.
#.# Kemahiran &anipulatif
Kemahiran manipulatif merupakan kemahiran psikomotor dalam penyiasatan sains yang
membolehkan murid melakukan perkara berikut1
&enggunakan dan mengendalikan peralatan dan bahan sains dengan betul.
&enyimpan peralatan dan bahan sains dengan betul dan selamat.
&embersihkan peralatan sains dengan cara yang betul dan selamat.
&elakar spesimen, peralatan dan bahan sains dengan tepat.

3.0 0nalisis saintifik dan kemahiran berfikir bagi kemahiran yang telah dipilih
4erdasarkan tajuk tugasan yang telah disediakan, saya telah memilih topik yang saya
rasakan sesuai untuk menunjukkan perkaitan dalam proses sains.

6ksperimen (
0ktif apabila ada air.
Pernyataan &asalah1 &engapa air susu lebih cepat rosak berbanding susu tepung/
"ujuan1 &enyiasat hubungan antara kehadiran air dengan tempoh susu menjadi rosak.
Kamu memerlukan1
7elas
Sudu
0ir suam
Susu tepung
8angkah.langkah berikut1
1. Sediakan dua biji gelas yang sama sai3 dan bentuk. 8abelkan 0 dan 4.
2. &asukkan lima sudu susu tepung ke dalam gelas 0 dan gelas 4.
3. "uangkan air suam ke dalam gelas 4. Kacau dengan sudu sehingga susu tepung larut.
4. 4iarkan kedua.dua gelas tersebut di atas meja selama dua hari.
5. Perhatikan perubahan keadaan susu di dalam kedua.dua gelas setiap hari.
4ilangan hari
Keadaan susu
7elas 0 7elas 4
(
#
!ajah 9.(
0nalisis data1
(. Susu dalam gelas manakah yang lebih cepat rosak/
#. 4agaimanakah keadaan susu yang telah rosak/
9. 4agaimanakah kamu mengetahui bakteria telah membiak dalam air susu tersebut/
Perbincangan
(. 0pakah yang menyebabkan susu rosak/
#. 4erdasarkan penyiasatan, apakah faktor yang menyebabkan bakteria membiak/
9. 0pakah kesimpulan daripada penyiasatan di atas/
:. 0pakah hubung kait antara kaedah pengawetan makanan dalam penyiasatan ini dengan
keperluan pembiakan bakteria/
6ksperimen #
0da air atau tiada udara
Pernyataan masalah1 0dakah kehadiran udara menyebabkan roti lebih cepat rosak/
"ujuan1 menyiasat hubungan tentang kehadiran udara dengan tempoh kulat tumbuh pada roti.
Kamu memerlukan1
Piring
Karung plastik lut sinar yang sama jenis dan sai3.
7elang getah
Penitis air
# keping roti yang sama jenis dan sai3
0ir
Pam vakum
8akukan langkah berikut1
(. 8etakkan roti di dalam piring yang berasingan.
#. "itiskan air yang sama banyak pada kedua.dua keping roti.
9. &asukkan sekeping roti tersebut ke dalam plastik 0 dan sekeping roti pada plastik 4. *kat
plastik 0.
:. Keluarkan udara pada plastik 4 dengan menggunakan pam vakum. *kat plastik 4 dengan
segera.
;. Perhatikan perubahan pada roti setiap hari. <atat pemerhatian kamu dalam jadual seperti
contoh di bawah.
4ilangan hari Keadaan roti
Plastik 0 Plastik 4
(
#
!ajah 9.#
0nalisis data
(. !oti manakah yang lebih cepat rosak/
#. Pada hari ke berapakah roti di dalam plastik 0 dan plastik 4 mula rosak/
9. 4agaimanakah keadaan roti yang telah rosak/
Perbincangan
(. 0pakah kesan tindakan kulat pada roti/
#. 0pakah faktor yang mempengaruhi pertumbuhan kulat pada roti/
9. Nyatakan kesimpulan daripada penyiasatan di atas.
:. Nyatakan hubung kait antara kaedah pengawetan makanan dalam penyiasatan ini dengan
pertumbuhan kulat.
Kedua.dua eksperimen ini menggunakan proses sains yang sama iaitu melakukan
pemerhatian dan analisis data. Pemerhatian dilakukan secara kualitatif di mana kedua.dua
eksperimen menggunakan deria penglihatan dan bau semasa pemerhatian dijalankan. Selain
itu, pemerhatian secara kuantitatif juga dijalankan dimana setiap pemerhatian akan
direkodkan dalam jadual yang disediakan.
Selain itu, murid.murid juga melakukan inteferens dengan membuat kesimpulan awal
berkenaan eksperimen yang dijalankan. &urid.murid juga meramal berdasarkan pemerhatian
mereka terhadap kedua.dua eksperimen ini berdasarkan pemerhatian mereka. 6ksperimen ini
juga menggunakan proses sains berkomunikasi iaitu menyusun dan mempersembahkan
maklumat dalam bentuk tulisan, lisan dan jadual.
Kedua.dua eksperimen ini juga menggunakan proses sains mengawal pemboleh ubah
yang dimanipulasikan. Selain itu, proses membuat hipotesis iaitu membuat pernyataan umum
tentang hubungan antara pemboleh ubah yang difikirkan benar bagi menerangkan sesuatu
perkara atau peristiwa. Kemahiran mengksperimen adalah kemahiran utama dalam kedua.dua
proses eksperimen ini di mana murid.murid merancang dan menjalankan penyiasatan untuk
menguji sesuatu hipotesis, mengumpulkan data, mentafsir data sehingga mendapat rumusan
daripada penyiasatan itu.
Kemahiran manipulatif banyak di diaplikasikan dalam eksperimen ini. &elalui
kemahiran ini, murid.murid berupaya menggunakan dan mengendalikan peralatan dan bahan
sains dengan betul. &urid juga tahu menyimpan peralatan dan bahan sains dengan cara yang
betul disamping boleh membersihkan peralatan sains dengan cara yang betul.
Seorang guru juga boleh menggunakan beberapa kaedah mengajar sama ada secara
berasingan atau gabungan pelbagai kaedah semasa mengajar. pemilihan kaedah atau
gabungan kaedah yang dilaksanakan bergantung kepada pelajar yang diajar, bahan
pembelajaran dan kemudahan media yang tersedia. *a juga bergantung kepada kefahaman,
kebolehan dan kemahiran pengajar mengenai kaedah yang akan digunakan.
4erikut diberikan penerangan ringkas di antara kaedah.kaedah mengajar yang boleh
dipilih dan digunakan, iaitu1
a. Kaedah heuristik
alam kaedah ini, pelajar dibimbing untuk membuat penemuan sendiri bahan.bahan
pembelajaran dan menggunakan konsep dalam latihan. peranan guru menjadi pembimbing,
penasihat, pakar rujuk dan penilai.
b. Kaedah induktif.
Kaedah ini menggunakan pendekatan bermula daripada bahan pengajaran yang konkrit dan
abstrak, khusus kepada umum dan daripada contoh kepada hukum am. kebenaran universal
dibuktikan daripada ciri.ciri satu kes dan beberapa kes lain yang serupa.
c. kaedah deduktif.
*a berlawanan dengan kaedah induktif iaitu pelajar bermula daripada aspek umum kepada
khusus, abstrak kepada konkrit dan formula kepada contoh.
d. kaedah ogmatik
4ahan pembelajaran dibentangkan mengikut hukum, prinsip dan formula. latihan diberi untuk
pelajar menggunakan hukum, prinsip atau formula itu dalam situasi yang berperingkat.
e. Kaedah projek.
Pelajar dikehendaki menyiapkan projek khas yang dipilih mengikut bimbingan dan panduan
pengajar. Peranan guru ditambah sebagai penasihat, pakar rujuk dan penilai.
f. Kaedah amali.
Pelajar menjalankan aktiviti pembelajaran atau eksperimen atau kajian mengikut arahan yang
diberi dengan menggunakan bahan.bahan yang disediakan oleh guru. peranan guru sebagai
pembimbing, penunjuk ajar, penasihat, pakar rujuk dan penilai.
4.0 <adangan penambahbaikan yang telah dipilih

Pengajaran berkesan ialah proses mengajar yang menghasilkan proses pembelajaran yang
berkesan di kalangan pelajar yang menghasilkan proses pengajaran tersebut. *a dapat
mengubah tingkah laku, membina dan mengembangkan aspek rohani, minda serta jasad
pelajar.
alam bahasa yang mudah, pelajar berasa seronok, bertambah minat, faham, menghayati
bahan yang diajar, meningkat kemahiran dalam aspek kognitif dan manipulasi mereka serta
dapat melakukan aktiviti yang berkaitan dengan proses pengajaran yang telah dijalani.
Selanjutnya, pelajar lulus cemerlang dalam peperiksaan yang dijalani.
Pada asasnya, pengajaran berkesan bergantung kepada1
a. Kepakaran guru terhadap bahan pengajaran,
b. Keperluan bahan pengajaran
c. Pedagogi dan strategi atau kaedah pengajaran
d. Kemahiran berkomunikasi.
i samping itu, terdapat pelbagai faktor lain yang boleh menyumbangkan ke arah pengajaran
guru berkesan. *ni termasuklah1
(. &atlamat dan sasaran pengajaran guru setiap hari.
#. &atlamat dan sasaran pencapaian akademik sekolah
9. Sikap guru dan sikap pentadbir sekolah
:. Kemahiran guru dan kemahiran pentadbir sekolah.
;. &otivasi guru dan motivasi pentadbir sekolah.
$. &isi dan visi guru dan misi dan visi pentadbir sekolah.
=. 6tika guru dan etika pentadbir sekolah.
>. Keadaan dan suasana persekitaran sekolah.
-. Kemahiran berkomunikasi guru dan pentadbir sekolah.
('. Pemikiran guru dan pemikiran pentadbir sekolah.
((. Keikhlasan guru dan pentadbir sekolah ketika melakukan pekerjaan juga turut
mempunyai saham yang penting ke arah keberkesanan pengajaran guru berkesan.
i samping faktor yang disebutkan di atas tadi, faktor pelajar juga boleh mempengaruhi dan
menyumbangkan ke arah pengajaran guru berkesan. ?ika terdapat seorang guru yang
mengajar dengan cara yang berkesan dalam sebuah kelas tetapi pelajar yang mengikuti
pengajarannya tidak tahu peranan mereka sebagai pelajar yang berkesan, maka usaha tersebut
akhirnya akan sia.sia sahaja.
Persoalannya sekarang, bagaimanakah dan apakah usaha yang perlu dilakukan dan
dilaksanakan agar kita dapat mewujudkan pelajar yang mempunyai ciri.ciri seperti
disebutkan di atas/.... 4incanglah secara kumpulan dengan rakan.rakan guru.
:.( Kriteria 2tama &engajar Sains 4erkesan
"erdapat beberapa kriteria utama yang perlu diketahui oleh seorang guru untuk
menghasilkan pengajaran sains berkesan,. Syarat tersebut ialah1@
(. &engetahui peranan, tanggungjawab dan tugas mereka sebagai seorang pengajar.
#. &empunyai rasa empati yang tinggi terhadap pelajarnya.
9. 4ersifat amanah, ikhlas dan jujur terhadap tugas yang diberikan.
:. &empunyai sikap ingin membantu dan menolong orang lain.
;. &empunyai sikap mengambil berat terhadap orang lain.
$. &empunyai sikap bertimbang rasa dan jujur.
=. &enyedari dan mengetahui harapan para pelajar di bawah bimbingannya.
>. 4erusaha mendapat kepercayaan yang tinggi terhadap dirinya di kalangan para pelajarnya.
-. 4erusaha mewujudkan suasana yang menarik dan memberangsangkan dengan pelajar.
('. 4erusaha mewujudkan suasana dan hubungan yang akrab dengan pelajar.
((. 4erusaha mewujudkan suasana yang menarik di kalangan pelajar.
(#. &ewujudkan hubungan yang mesra dengan semua pelajar.
(9. &empunyai hubungan yang rapor dan rapat dengan pelajar.
(:. &empunyai sikap suka mendengar.
(;. &empunyai sikap humor ketika bersama pelajar.
($. &empunyai daya penarik yang menakjubkan.
(=. &empunyai fikiran yang terbuka dan positif.
(>. &empunyai kemahiran dalam bidang yang diajar.
(-. &empunyai kepakaran dam bidang teknik mengajar.
#'. &empunyai kepakaran berkomunikasi.&empunyai pengetahuan tentang kemanusiaan.
#(. &empunyai pegangan hidup semua orang boleh berjaya jika diberi bimbingan yang
mencukupi.
##. Sentiasa berusaha meningkatkan kepakaran dan kemahiran yang berkaitan tugasannya.
#9. &empunyai kepercayaan dan pegangan hidup bahawa kejayaan boleh dicapai setelah
berusaha.
#:. Selalu berdoa untuk diri dan pelajarnya.
#;. Sentiasa bertawakal kepada 0llah.
5.0 Pentp
Kelas sains menyediakan pelajar dengan kemahiran penting dan pengetahuan untuk
kejayaan dalam kehidupan kemudian. Pelajar yang berbuat baik dalam sains boleh pergi
kepada kerjaya yang produktif dalam bidang kejuruteraan, perubatan, dan lain.lain bidang
yang inovatif. Sebuah pendidikan sains menyediakan pelajar.pelajar semua peringkat umur
dengan kemahiran yang diguna pakai dalam bidang.bidang lain juga, dan membantu pelajar
berjaya dalam semua aspek kehidupan. "anpa sains, masyarakat moden tidak akan di mana ia
adalah hari ini dalam segi teknologi, penerokaan, dan inovasi. Pembelajaran sains
membolehkan pelajar untuk meneroka idea.idea baru untuk memberi manfaat kepada kita
semua.
Pelbagai kaedah boleh dijalankan oleh guru untuk mengasuh dan membimbing murid
memperoleh ilmu pengetahuan, menguasai kemahiran saintifik dan mengamalkan nilai.nilai
murni dalam mempelajari sains supaya menjadi lebih kritis, analitis dan bertanggungjawab.
Kaedah yang disarankan termasuk eksperimen, perbincangan, simulasi dan projek.
6ksperimen menguji hipotesis melalui penyiasatan. *ni melibatkan murid mengawal
pemboleh ubah dan juga melibatkan kemahiran proses dan kemahiran manipulatif.
Perbincangan murid menyoal dan mengemukakan pendapat berlandaskan dalil atau ulasan
yang sahih dan mempunyai fikiran terbuka untuk menerima pendapat orang lain.
Sebagai satu bidang ilmu pengetahuan, sains membekalkan satu rangka konsep yang
membolehkan kanak.kanak memahami alam sekeliling mereka. *lmu pengetahuan sains ini
akan menjadi lebih bermakna kepada murid jika mereka dibantu menghubungkan fakta dan
konsep, membuat pengitlakan dan mengaitkan pembelajaran baru dengan ilmu yang sedia
ada. *ni membolehkan mereka memahami situasi dan maklumat baru.

!"#"!"$%"S
03i3ah Ngah "asir, Normah 0bdul 03i3 .%#'(#) HBEF2203: Tools for Learning Science. Selangor1
&eteor oc Sdn. 4hd.
4ahagian Pembangunan Kurikulum, Kementerian Pelajaran &alaysia.%#'(#) Kurikulum Berseadu
Sekolah !endah Sains Tahun ". Putrajaya1 <6"0K!0P* Sdn. 4hd.

ewan 4ahasa dan Pustaka , Kementerian Pelajaran &alaysia.%#'(#) #mali Sains Tahun " Sekolah
Ke$angsaan. Selangor1 2ltimate Print Sdn. 4hd.
Padilla, &.?. %(--'). The science rocess skills. !etrieved &arch #, #'(9, from
www.narst.orgApublicationsAresearchAskill.cfm
Science rocess skills. !etrieved &arch #, #'(9, from
http1AAwww.longwood.eduAcleanvaAimagesAsec$.processskills.pdf