UNIVERZITET U SARAJEVU

EKONOMSKI FAKULTET U SARAJEVU

SEMINARSKI RAD
TEMA: AMORTIZACIJA ZAJMA

Mentor: prof.dr. Željko Šain Studenti: Arslan Kurtović, br.indeksa 63663

Mr. Jasmina Selimović Šadi El Tahhan, br.indeksa 56919

Sarajevo, novembar 2009.

 S A D R Ž A J

S A D R Ž A J................................................................................................................2
UVOD..................................................................................................................................3
2. AMORTIZACIJA ZAJMA SA PRIMARNO DATIM OTPLATAMA.........................4
2.1. Konstantno jednake otplate, anuitetski i obračunski periodi jednaki...........................4
2.2. Konstantno jednake otplate, kamata se obračunava češće a efektivno plaća sa
otplatom...............................................................................................................................7
2.3. Otplate rastu/opadaju po aritmetičkoj progresiji..........................................................8
2.4. Otplate rastu/opadaju po geometrijskoj progresiji........................................................9
2.5. Kamatna stopa promjenjiva, otplate jednake..............................................................10
3. AMORTIZACIJA ZAJMA PRIMARNO DATIM ANUITETIMA.............................11
3.1. Konstantno jednaki anuiteti, anuiteti se plaćaju dekurzivno......................................11
3.2. Kvantitativni odnosi elemenata amortizacionog plana...............................................12
3.2.1. Izražavanje anuiteta procentom...........................................................................13
3.2.2. Kamatna stopa ne nalazi se u tablicama složenih kamata...................................14
3.3. Konstantno jednaki anuiteti, anuiteti se plaćaju anticipativno...................................15
3.4. Zaokrugljeni anuiteti..................................................................................................16
3.5. Anuiteti konstantno rastu/opadaju po aritmetičkoj progresiji....................................17
3.6. Anuiteti konstantno rastu/opadaju po geometrijskoj progresiji..................................18
3.6.1. Dekurzivni kamatni faktor i količnik nisu jednaki..............................................19
3.6.2. Dekurzivni kamatni faktor i količnik su jednaki.................................................19
3.7. Polugodišnji naizmjenično jednaki anuiteti s polugodišnjim obračunavanjem kamate
...........................................................................................................................................20
3.7.1. Zajam se amortizuje sa 2n polugodišnjih naizmjenično jednakih anuiteta........20
3.7.2. Zajam se amortizuje sa 2n+1 polugodišnjih naizmjenično jednakih anuiteta.....22
3.8. Anuiteti konstantno jednaki; anuitetski period kraći od perioda efektivnog plaćanja
kamate................................................................................................................................22
3.9. Anuiteti konstantno jednaki; obračunski period kraći od otplatnog, kamata se
efektivno plaća s otplatom.................................................................................................24
L I T E R A T U R A.........................................................................................................26

2
UVOD

Finansijska sredstva potrebna za investicije se mogu pribaviti na različite načine.

Jedan od njih, veoma karakterističan ne samo za našu privredu, posudba je od ovlaštenih
institucija, to jest uzimanje zajma.

Kreditni odnosi se uspostavljaju između dužnika i povjerioca, a nastaju kada dužnik,

pod ogređenim ugovornim uslovima, od povjerioca uzima određenu sumu novca na
zajam. Ovu sumu sa pripadajućom kamatom dužnik povjeriocu vraća u ugovorenom roku
kroz određen broj rata.

Ugovorne strane odlučuju o tome koje će se odredbe unijeti u ugovor, ali nužno je da
se utvrdi sljedeće:
 Iznos zajma,
 Kada će i na koji način davatelj zajma izvršiti svoje obaveze,
 Kamatna stopa za redovnu i zateznu kamatu, i mjere osiguranja od inflacije,
 Počet (grace period), odnosno razdoblje nakon kojeg počinje redovno plaćanje
zajma,
 Način vraćanja i
 Rok vraćanja zajma.

Kada je ugovor zaključen, kreditor isplaćuje ugovoreni iznos korisniku zajma

odjednom ili u obrocima (ratama).

Uobičajeno je da se ugovara vraćanje zajma kroz određeni broj godišnjih ili

mjesečnih rata čije iznose nazivamo anuitetima. Anuiteti mogu ali ne moraju biti isti u
svim otplatnim periodima. Kamata se najčešće otplaćuje zajedno sa glavnicom, ali može
se ugovarati i drugačije vraćanje kredita.

Vraćanje zajma – kredita, obično se naziva amortizacijom zajma, može se realizovati

na više načina. Zajam se može amortizovati jednakim ili nejednakim anuitetima.
Dogovorom između dužnika i povjerioca određuje se ne samo broj već i vrsta anuiteta.

3
2. AMORTIZACIJA ZAJMA SA PRIMARNO DATIM OTPLATAMA

2.1. Konstantno jednake otplate, anuitetski i obračunski

periodi jednaki
Jedan od često korištenih modela otplate zajma promjenjivim anuitetima jest model
otplate kod kojeg su otplatne kvote jednake. Navedeni model se zasniva na sljedećim
pretpostavkama:
1. obračun kamata je složen i dekurzivan,
2. otplatne kvote su (nominalno) jednake, a anuiteti dospjevaju u jednakim
vremenskim jedinicama krajem razdoblja,
3. dužina razdoblja ukamaćivanja jednaka je dužini vremenskog dospjeća između
dva sukcesivna anuiteta i iznosi 1,
4. kamatnjak je nepromijenjiv (fiksan) u cijelom razodblju otplate zajma.

Budući da se pri amortizaciji zajma osnovni dug K otplaćuje pomoću otplatnih kvota, to
znači da ako se primjenjuje model nominalno jednakih otplatnih kvota mora biti:

K  nb (1)

Na osnovu njega

K
b (2)
n

U slučaju kada se anuitetu polažu dekurzivno, pored otplate koja je ista za svaki
period treba izračunati i ostatak duga (R), kamatu (I) i anuitet (a).

Ostatak duga je dio duga koji nije isplaćen. Prema tome, prvi ostatak duga (R 1),
računa se po formuli:

R1  K  b (3)

a bilo koji poslije njega (Rm) po formuli:

Rm  Rm  1  b (4)

Kamata se računa od ostatka duga na kraju prethodnog perioda po formuli:

Rm  1 p
Im   Rm  1 * i (5)
100

4
Na bazi izračunate otplate i izračunate kamate za svaki obračunski period anuitet se
računa po formuli:

am  b  Im (6)

Primjer 1.

Zajam od 200 000 n.j. treba amortizovati u toku 4 godine jednakim godišnjim a)
dekurzivnim i b) anticipativnim otplatama. Kamata se obračunava po 8% (d) uz godišnji
obračun. Treba izraditi amortizacioni plan.

200000
a) b 
4

b  50000

Kp 200000 * 8
I1    16000
100 100

a1  b1  I 1  50000  16000

a1  66000

R1  K  b  200000  50000  150000

Analogno prethodnom, računamo i elemente za drugu, treću i četvrtu godinu

amortizacije.

Amortizacioni plan

Na Dug i ostatak Kamata Otplata Anuitet

kraju duga
godine
0 200000 - - -
1. 150000 16 000 5 000 66 000
2. 100000 12 000 5 000 62 000
3. 50 000 8 000 5 000 58 000
4. - 4 000 5 000 54 000
Suma 500 000 40 000 200 000 240 000

5
 b)

K 200000
b 
n 4

b  50000

Prema tome, veličina otplate je ista bez obzira da li se plaća na početku ili na
kraju perioda. Međutim, razlika će biti kod računanja kamate u odnosu na slučaj
dekurzivnih otplata. Naime u slučaju anticipativnih otplata, prva otplata se plaća u
trenutku doznake zajma, pa se prva kamata obračunava na zajma umanjen za prvu
otplatu.

1.godina:

R1  K  b1
R1  150000

2.godina (na kraju prve):

R1 * p
I1 
100
150000 * 8
I1 
100
I 1  12000

a2  I 1  b
a 2  62000

Na analogan način računamo i ostale elemente amortizacionog plana.

Amortizacioni plan

u KM
Na početku Ostatak duga Kamata Otplata Anuitet
perioda
1. 150 000 - 50 000 50 000
2. 100 000 12 000 50 000 62 000
3. 50 000 8 000 50 000 58 000
4. - 4 000 50 000 54 000
Suma 300 000 24 000 200 000 224 000

Iz amortizacionog plana pod a) i b) vidimo da je u slučaju plaćanja otplata na

početku perioda dužnik efektivno dobio manji iznos zajma (150 000 u odnosu na 200
000) pa je zato i platio manji iznos ukupne kamate. (24 000 u odnosu na 40 000).

6
 Za konačnu kontrolu izrade amortizacionog plana koriste se sljedeća pravila:

1. zbir otplata mora biti jednak iznosu zajma (Σb=K)

2. posljednji ostatak duga mora biti jednak otplati, (Rn-1=b),
3. zbir anuiteta mora biti jednak zbiru otplata I kamata (Σa=Σb+ΣI),
4. iznos kamate na zbir ostatka duga mora biti jednak iznosu ukupne kamate
(ΣR*p/100=ΣI).

2.2. Konstantno jednake otplate, kamata se obračunava

češće a efektivno plaća sa otplatom
Korisnik i davalac zajma mogu ugovoriti da se u jednom anuitetskom periodu kamata
obračunama m puta, ali da se efektivno plati zajedno sa otplatom. Zahvaljujući računjanju
kamata na kamatu, obračunski period izjednačava se sa anuitetskim periodom. Tada je
anuitet zbir otplate, redovne i kamate na kamatu koja se u ovom slučaju naziva
interkalarnom kamatom. Ovaj način amortizacije zajma pogodan je za korisnike čija je
djelatnost sezonskog karaktera.

Primjer :

Zajam od 500 000 treba otplatiti u toku 4 godine jednakim godišnjim dekurzivnim
otplatama. Godišnja kamatna stopa je 8%(d). Kamata se obračunama polugodišnje a
efektivno plaća godišnje. Izraditi amortizacioni plan.

K=500 000
n=4
m=2
p=8%(d)

prvo računamo otplatu,

K 500000
b 
n 4

b  125000

A zatim stopu za interkalarnu kamatu po formuli:

p
ps  (1  III pm/m1  m) (7)
m
ps  4(1  III 41  2)  0,16

Amortizacioni plan

7
 u KM
Dug i Kamata 8%(d)
Na kraju
ostatak Otplata Anuitet
godine Redovna Interkalarna Ukupno
duga
0 500000
1 375000 40000 800 40800 125000 165800
2 250000 30000 600 30600 125000 155600
3 125000 20000 400 20400 125000 145400
4 10000 200 10200 125000 125200

K.k. 1251000 100000 2000 102000 500000 602000

Konačna kontrola:

a) zbir otplata jednak je iznosu zajma ,

b) posljednji ostatak duga jednak je otplati,
c) kamata na zbir ostatka duga jednaka je zbiru kamata:
redovna 12 500*8=100 000
interkalarna 12 500*0,16=2 000
ukupna 12 500*8,16=102000
d) zbir anuiteta jednak je zbiru otplata uvećan za ukupnu kamatu: 500 000 + 102 000 =
600 000.
e) zbir redovnih i interkalarnih kamata jednak je ukupnoj kamati 100 000 + 2000 = 102
000.

2.3. Otplate rastu/opadaju po aritmetičkoj progresiji

Otplate rastu/opadaju po aritmetičkoj progresiji kada razlika između dvije
vremenski sukcesivne otplate neprekidno ostaju iste. Zasnivajući kvantitativne odnose na
ovoj razlici, koju ćemo obilježiti sa d, svaka se otplata može izraziti pomoću prve ili
posljednje.

b1  b1 = bn   ( n  1) d
b 2  b1   d = bn   (n  2)d
b3  b1   2d = bn   ( n  3) d
...

bn  2  b1   (n  3)d  bn   2d
bn  1  b1   (n  2)d  bn   d
bn  b1   (n  1)d  bn

8
 Kako je zajam zbir svih otplata, na osnovu ovih elemenata možemo postaviti
dvije jednačine za K, njihovim sabiranjem dobijamo:

n
K (b1  bn ) (8)
2

Kako je bn  b1   ( n  1) d , smjenom dobijamo,

n
K ( 2b1   ( n  1) d (9)
2
što je jednačina kojom možemo izračunati iznos zajma.

Postupnim rješavanjem ove jednačine po b1, dobijamo jednačinu za računanje

prve otplate b1

K (n  1)d
b1  
 (10)
n 2

2.4. Otplate rastu/opadaju po geometrijskoj progresiji

Može se govoriti da se zajam amortizuje otplatama koje rastu/opadaju po
geometrijskoj progresiji ako u toku amortizacije količnik između dvije vremenski
sukcesivne otplate ostaje isti. Ako se količnik obilježava sa q onda je b2=b1*q,
b3=b2*q ...bm=bm-1*q.

Jednačina pomoću koje se može izračunati iznos zajma:

q>1
qn 1
K  b1 * ( ) (11)
q 1
q<1
1  qn
K  b1 * ( ) (12)
1 q

Kada je rast otplata izražen stopom koja se nalazi u tablicama složenih kamata,
tada se iznos zajma i prva otplata mogu računati pomoću tablica složenih kamata. Ako se
stopa obilježi sa s, za otplate koje rastu važi jednačina:

K  b1  b1 * I s1  b1 * I s2  ...  b1 I sn 1

s
Zahvaljujući tome što je tada q  1  dobijamo formulu:
100

9
K  b1 * (1  III sn 1 ) (13)

Međutim kada otplate opadaju treba računati sa drugom tablicom složenih kamata
i sa stopom s anticipativno (sa), pa je u tom slučaju:

s
q 1
100
na osnovu toga dobijamo formulu:

K  b1 * (1  IVsan 1 ) (14)

2.5. Kamatna stopa promjenjiva, otplate jednake

U ugovoru o zajmu može se predvidjeti promjenjiva kamatna stopa. Ona može
biti konstantno promjenjiva ili promjenjiva u serijama anuitetskih perioda. Ugovaranje
promjenjive stope može se objašnjavati željom ugovornih strana da se dužniku olakšaju
obaveze primjenom niže stope za određeno vrijeme ili njihovom spremnošću da se
kamatna stopa prilagođava prilikama na tržištu. Promjena fiksno utvrđenih stopa može se
izvesti prema nekom matematičkom zakonu ili na neki drugi način. Ako se očekuju češće
promjene stopa na tržištu može se ugovoriti samo način na koji će se formirati stopa za
konkretni obračunski period. Jasno je da se tada ne može izraditi potpun plan
amortizacije zajma.

3. AMORTIZACIJA ZAJMA PRIMARNO DATIM

ANUITETIMA
Zajednička karakteristika ovih modela amortizacije je u tome što se izrada
amortizacionog plana počinje izračunavanjem anuiteta.
Na ovom se mjestu obrađuje amortizacija zajma na koji se kamata plaća
dekurzivno. Međutim, anuiteti se mogu plaćati dekurzivno ili anticipativno.

10
 3.1. Konstantno jednaki anuiteti, anuiteti se plaćaju
dekurzivno
O konstantno jednakim anuitetima može se govoriti ako su svi anuiteti u
amortizacionom periodu jednaki. To znači da je a1=a2=...=an=a.

Algebarski obrazac za izračunavanje iznosa zajma:

rn 1
K a (15)
r n (r  1)

Ili preko tablica složenih kamata:

K  a * IV pn (16)

Na osnovu jednačine (15), rješavanjem po a dobijamo algebarski izraz za

izračunavanje anuiteta:

r n (r  1)
aK (17)
rn 1

Obrazac za računanje anuiteta zasnovan na tablicama složenih kamata može se

izvesti i iz obrasca (16):

K  a * IVnp

1
aK *
IV pn

a  K * V pn (18)

Ovaj se odnos svodi na izmjenu pravnog statusa ugovornih strana. Ako banka na
primjer primi uplatu za rentu, ona je, kao dužnik, obavezna da isplati primljeni iznos,
zajedno sa kamatom, u obliku renti, a ako odobri zajam, ona će, kao povjerilac, primiti
zajam, zajedno sa kamatom, u obliku anuiteta. U ovom su slučaju anuiteti iste veličine
suprotnog pravca kretanja.

3.2. Kvantitativni odnosi elemenata amortizacionog plana

Utvrđivanjem kvantitativnih elemenata plana dobijamo opšta rješenja koja
možemo koristiti u tekućoj kontroli i za direktno utvrđivanje stanja određenog roka ne
koristeći plan.

11
 Budući da je zajam diskontovana vrijednost svih anuiteta na dan doznake zajma
(period O) ostatak duga (Rm) je diskontovana vrijednost na njegov rok. Kada se utvrđuje
ostatak duga na dan uplate m-te otplate, odnosno na dan uplate m-tog anuiteta, onda su to
ovi anuiteti: m+1, m+2, m+3,...n-2, n-1, n (gdje je m<n). Diskontovana vrijednost ostatka
duga i zbir diskontovanih vrijednosti ovih anuiteta na dan doznake zajma (period O)
moraju, po principu ekvivalencije, biti jednaki. Na osnovu toga može se postaviti
jednačina:

r nm  1
Rm  a (19)
r n m (r  1)

Ili preko tablica složenih kamata:

Rm  a * IV pn  m (20)

Suma položenih otplata, odnosno iznosa otplaćenog duga, u trenutku uplate m-te
otplate (Om) može se predstaviti jednačinom:

Om= K - Rm

Ili

Om  a * IV pn  a * IV pn  m

Om  a * ( IV pn  IV pn m ) (21)

Otplatu možemo dobiti na osnovu jednačine:

bm  b1 * r m  1 (22)

bm  b1 * I pm 1 (22a)

Zato što je posljednja otplata (bn) jednaka posljednjem ostatku duga, kamata za
posljednji period je:

I n  Rn1 * i  bn * i

Anuitet možemo izraziti relacijom:

a  b1 * r n (23)
ili
a  b1 * I pn (24)

12
 3.2.1. Izražavanje anuiteta procentom

Anuitet se može izraziti procentom od iznosa zajma. Pošto se u tom slučaju zajam
uzima kao osnovni iznos (G), anuitet je procentni iznos (P).

p * rn
p`  n
`
(25)
r 1

kada ovaj razlomak skratimo sa rn dobijamo:

p
p`
1 (26)
1
r`

Odnosno:

p
p` (27)
1  II pn

3.2.2. Kamatna stopa ne nalazi se u tablicama složenih kamata

Iako se može konstatovati da su tablice složenih kamata, po pravilu, izrađene za

normalne potrebe prakse, ipak se ne može isključiti iz razmatranja ni pretpostavka da
davalac i korisnik zajma mogu zaključiti ugovor po stopi koje nema u tablicama. U tom
slučaju može se raditi na više načina:
1. pomoću algebarske formule i logaritama
2. pomoću prethodno izračunatog faktora prema algebarskom izrazu tablice i
3. linearnom interpolacijom.
Kada se koristi algebarska formula i logaritmi, na rad nema nikakvog uticaja
činjenica da konkretne stope nema u tablicama složenih kamata. No, ne treba zaboraviti
da će manji broj cifara u logaritamskim tablicama imati uticaja na stepen tačnosti
rezultata. Pošto se linearnom interpolacijom dobija, također, približno tačan rezultat,
najkorektnije će se postupiti ako se radi pomoću pripremljenog faktora.

Primjer: Zajam od 100000 KM treba amortizovati za 10 godina jednakim godišnjim

anuitetima. Anuitet se plaća krajem godine. Kamata se obračunava i plaća godišnje po
stopi 6,75%(d). Koliki je anuitet?
13
Anuitet se računa po obrascu:

a  K * Vnp

r n (r  1)
V pn 
rn 1
1,067510 (1,0675  1)
V610, 75 
1,067510  1
V610, 75  0,1407366154

a  100000 * 0,1407367  14073,66154

3.3. Konstantno jednaki anuiteti, anuiteti se plaćaju

anticipativno
Kada se anuiteti plaćaju anticipativno pri dekurzivnom računanju kamate, prvi
anuitet se plaća u momentu doznake zajma i upotrebljava isključivo za otplatu. Dakle,
zajam je zbir prvog i diskontovane vrijednosti ostalih anuiteta. To se može izraziti
jednačinom:

K  a  av  av 2  av 3  ...  av n  2  av n 1
odnosno (28)
K  a (1  v  v  v  ...  v
2 3 n2
v n 1
)

r (r n  1)
K a (29)
r n (r  1)

Ako ovu jednačinu izrazimo preko druge tablice složenih kamata i izvučemo
faktor a dobijamo jednačinu:

K  a(1  II 1p  II p2  II p3  ...  II pn 2  II pn 1 )

14
a to je:

K  a (1  IV pn 1 ) (30)

Rješavanjem jednačina (29) i (30) po a, dobija se:

r n (r  1)
aK (31)
r (r n  1)

odnosno

K
a (32)
1  IV pn 1

3.4. Zaokrugljeni anuiteti

Zajmovi se amortizuju anuitetima u zaokrugljenom iznosu. Stepen zaokrugljivanja
zavisi, u prvom redu, od vrijednosti valutne jedinice. Zaokrugljivanje anuiteta nalažu
razlozi administracije zajma kako bi se što jednostavnije vršili obračuni i plaćanje ili,
pak, razlozi finansijske prirode kada korisnik zajma ističe koliki anuitet može prihvatiti.
Taj se cilj može ostvariti na više načina:
 Anuitet se izražava postotkom kojim se obezbjeđuje željeni stepen
zaokrugljivanja,
 Neposrednim isticanjem iznosa anuiteta i
 Ugovaranjem kako treba zaokrugliti anuitet koji se dobije primjenom V tablice
složenih kamata.

Zbog karakteristike anuiteta u ovom modelu amortizacije, jednačina za K ima

oblik:

K  av  av 2  av 3  ...  av n2  av n 1  a1v n

Na osnovu koje je K preko tablica složenih kamata:

K  aIV pn 1  a1 II pn (33)

Anuitetni ostatak možemo računati pomoću obrasca:

15
 a1  KI pn  aIII pn1 (34)

Otplatu iz posljednjeg amortizacionog plana možemo računati pomoću obrasca:

bm  b1 I pm 1 (35)

a iznos otplaćenog duga u trenutku uplate anuiteta po obrascu:

Om  b1 (1  III pm1 ) (36)

Zahvaljujući tome, iznos zajma se može izraziti preko otplata b, jednačinom:

K  b1 (1  III pn 2 )  bn (37)

Ako je:

Rn 1  bn

Anuitetni ostatak, kao zbir posljedne otplate i kamate na posljednji ostatak duga,
mora biti:

a1  bn  bn i  bn (1  i )
a1  bn r  bn I 1p

Prema tome, ako je poznat anuitetni ostatak, onda je:

bn  a1 II 1p

Ako u jednačinu (37) uvrstimo bn na osnovu posljednje jednačine, dobijamo:

K  b1 (1  III pn  2 )  a1 II 1p (38)
Utvrđeno je da se ostatak duga kod knstantno jednakih anuiteta može izračunati
po obrascu:

Rm  aIV pn  m (39)

U amortizaciji zaokrugljenim anuitetima treba uvažiti dvije činjenice:

 Da je broj jednakih anuiteta n-1 i
 Da postoji anuitetni ostatak koji ulazi u ostatak duga sadržanom otplatom.

Zato je ostatak duga kada se zajam amortizuje zaokrugljenim anuitetima:

16
 Rm  aIV pn  m 1  a1 II pn  m (40)

3.5. Anuiteti konstantno rastu/opadaju po aritmetičkoj

progresiji
Zajam se amortizuje anuitetima koji konstantno rastu/opadaju po aritmetičkoj
progresiji ako je razlika između dva vremenski sukcesivna anuiteta neprekidno ista. Iznos
zajma koji se amortizuje dekurzivnim anuitetima može se izračunati iz jednačine:

100d
K  a1 IV pn 
( IV pn  nII pn ) (41)
p

Iz ove jednačine može se računati:

100d  p 
a1  KV pn  1  n(V p  100 ) 
n
(42)
p

Ukupan broj anuiteta obilježen je sa n. Ako se broj plaćenih anuiteta obilježi sa m,

onda je n – m broj anuiteta kojim treba amortizovati ostatak duga po uplati m-tog anuiteta
(am). Od tih anuiteta prvi je po redu dospijevanja anuitet m + 1 (a m+1). Iz izloženog
pregleda kretanja anuiteta se vidi da je:

am1  a1  md

Zamjenom u jednačini K veličine a1 sa am+1, odnosno sa ( a1 md ), a veličine n



sa n–m, dobiće se jednačina pomoću koje se računa ostatak duga (R m), a i ostale veličine,
jer je ostatak duga, u stvari, dug koji se amortizuje sa n – m anuiteta koji rastu/opadaji po
aritmetičkoj progresiji:

Rm  ( a1  md ) IV pn  m 
100d
p
 IV pnm  (n  m) II pnm  (43)

3.6. Anuiteti konstantno rastu/opadaju po geometrijskoj

progresiji
Amortizacija zajma anuitetima koji konstantno rastu/opadaju po geometrijskoj
progresiji je model amortizacije karakterističan po tome što je količnik (q) dva vremenski
sukcesivna anuiteta neprekidno isti. Pogodan način izražavanja rasta anuiteta jeste
izražavanje procentnom stopom (s). Tada je:

17
 s
q 1
100

Svaki anuitet (am) može se izraziti pomoću prethodnog i faktora q po obrascu:

a m  a m 1q (44)

ili pomoću prvog anuiteta (a1) i ovog faktora po obrascu:

a m  a1q m 1 (45)

Kamatna stopa i stopa rasta mogu biti različite ili jednake. Kada su stope jednake
(s% = p%), jednaki su, za anuitete koji rastu, dekurzivni kamatni faktor i količnik (r = q).
Zbog toga ove slučajeve treba posebno posmatrati.

3.6.1. Dekurzivni kamatni faktor i količnik nisu jednaki

Zamjenjujući R1 sa a1, može se direktno dati obrazac za izračunavanje iznosa

zajma:

r n  qn
K  a1 za r > q i
r n (r  q )

qn  r n
K  a1 za r < q (46)
r n (q  r )

Pomoću ovog obrasca mogu se računati i druge veličine:

r n (r  q )
a1  K n za r > q i
r  qn

r n (q  r )
a1  K za r < q (47)
qn  r n

Ostatak duga se može računati po obrascu:

r nm  q nm
Rm  a1 q m za r > q i
r nm (r  q )

q nm  r n m
Rm  a1 q m za r < q (48)
r nm (q  r )

18
 3.6.2. Dekurzivni kamatni faktor i količnik su jednaki

Poslije zamjene veličine R1 sa a1 dobija se obrazac za izračunavanje iznosa zajma:

K  n * a1 II 1p (49)

a iz ovog, obrazac za izračunavanje prvog anuiteta:

K 1
a1  Ip (50)
n
Ostatak duga se može računati po obrascu:

Rm  (n  m) a1 * q m II 1p
(51)

3.7. Polugodišnji naizmjenično jednaki anuiteti s

polugodišnjim obračunavanjem kamate
Statistički podaci o kretanju ukupnog prihoda po polugodištima pokazuju da je
veoma veliki broj osnovnih organizacija udruženog rada, i to ne samo onih čija je
djelatnost sezonskog karaktera, koje imaju osjetno neujednačen prihod po polugodištima.
Za ove radne organizacije bio bi prihvatljiv model amortizacije zajma naizmjenično
jednakim polugodišnjim anuitetima. Njegova je suština u tome da se javlja u svakoj
godini jedan anuitet od a i jedan od aq valutnih jedinica. Podešavanjem faktora q, koji
može biti veći ili manji od 1, prema finansijskim mogućnostima korisnika zajma postiglo
bi se da njegove obaveze za njega budu snošljive.
Odnos anuiteta može biti izražen i tako da je prvi anuitet a, a drugi a = d jedinica.
Ovu mogućnost ne moramo posebno proučavati. Može se jedino imati na umu da je
moguće izvršiti transformaciju pomoću jednačine:

a  d  aq

iz koje je

ad
q
a
Zajam se može amortizovati sa 2 n ili sa 2 n + 1 anuiteta. U prvom se slučaju
amortizacija izvršava sa n anuiteta po aq, a u drugom sa n + 1 anuiteta po a i n anuiteta po
aq jedinica. Ova se činjenica odražava na matematička rješenja zbog čega ćemo svaku
varijantu posebno raspraviti.

19
 3.7.1. Zajam se amortizuje sa 2n polugodišnjih naizmjenično
jednakih anuiteta

Pošto je zajam zbir diskontovanih vrijednosti svih anuiteta, sada je moguće

postaviti jednačinu:

K  a(v  v 3  v 5  ...  v 2 n5  v 2 n 3  v 2 n 1 )  aq(v 2  v 4  ...  v 2 n 4  v 2 n 2  v 2 n )

ili

K  aS1  aqS 2

Gdje je:

v(1  v 2 n )
S1 
1  v2

v 2 (1  v 2 n )
S2 
1  v2
Tako da je:

v (1  v 2 n ) v 2 (1  v 2 n )
K a  aq (53)
1  v2 1  v2

ili

r 2n  1
K a (r  q) (54)
r 2 n (r 2  1)

Algebarski obrazac se može transformisati u obrazac zasnovan na tablicama

složenih kamata. Za ostvarinanje tog cilja dovoljno je razlomak proširiti sa r – 1 i poslije
toga izvršiti svrsishodnu pregrupaciju:

r 2n  1 r  1
K a * (r  q)
r 2 n (r 2  1) r  1

r 2n  1 r  1
K a * (r  q)
r 2 n (r  1) r 2  1

K  aIV p2/n2 (V p2/ 2  i )( r  q ) (55)

Iz ove jednačine dobijamo jednačinu za a:

20
 K 2n 1 K 2n
a V p / 2 * 2n  V p / 2 (1  III 1p )
rq Vp / 2  i r  q
odnosno:
r 1
a  KV p2/n2 *
r q (56)

3.7.2. Zajam se amortizuje sa 2n+1 polugodišnjih naizmjenično

jednakih anuiteta

Pošto je zajam diskontovana vrijednost anuiteta imamo jednačinu:

 r (r 2 n  2  1) r 2n  1 
K  a  2 n2 2  q 2n 2 (57)
 r (r  1) r (r  1) 

ili

K  a (V p2/ 2  i )( rIV p2/n2 2  qIV p2/n2 ) (58)

Rješavanjem jednačine po a, dobija se:

a  K (1  r )( rIV p2/n2 2  qIV p2/n2 ) (59)

3.8. Anuiteti konstantno jednaki; anuitetski period kraći

od perioda efektivnog plaćanja kamate
Ovaj model amortizacije podrazumijeva da anuitetski period i period efektivnog
plaćanja kamate nisu jednaki. U toku perioda efektivnog plaćanja kamate polažu se dva
ili više anuiteta. Zbog ove osobine ovakvi anuiteti se često u literaturi nazivaju
ispodgodišnjim ili parcijalnim anuitetima.
Nepodudarnost perioda se može neutralisati primjenom ekvivalentne kamatne
stope. Pošto se kamata efektivno plaća rijeđe, samo se posljednji anuitet iz jednog
perioda plaćanja kamate koristi za otplatu i kamatu, dok se svi ostali koriste za otplatu.
Ovaj model je pogodan za amortizaciju zajmova za stambenu izgradnju koji se
otplaćuju mjesečno iz ličnog dohotka dužnika. Pošto se lični dohodak prima na kraju
mjeseca, za dužnika je povoljniji dekurzivni anuitet.

Obrazac za izračunavanje iznosa zajma koji se amortizuje dekurzivnim anuitetima

glasi:

21
  p(m  1)  n
K  a m  IV p (60)
 200 

m – broj anuiteta u periodu efektivnog plaćanja kamate,

n – broj perioda u toku kojih se plaća kamata.

Obrazac za izračunavanje anuiteta:

KV pn
a
 p (m  1)  (61)
m  200 

Primjer: Zajam od 300 000 KM treba amortizovati za 3 godine jednakim tromjesečnim

anuitetima koji dospjevaju krajem tromjesečja. Godišnja kamatna stopa je 6%(d). Kamata
se računa tromjesečno pomoću relativne stope, a dospijeva za plaćanje na kraju godine.
Izraditi plan amortizacije.

K=300 000KM
n=3
m=4
p=6%:4=1,5%

KV pn
a
 p ( m  1) 
 m  200 

300000 * V63
a  27440,818
6*3
(4  )
200

Amortizacioni plan

a=27 440,82
Na kraju perioda Dug i Kamata, 1,5% Otplata
n m ostatak duga Tromjesečna Godišnja
0 0 300 000,00
1 272 559,18 4 500,00 27 440,82
2 245 118,36 4 088,39 27 440,82
3 217 677,54 3 676,78 27 440,82
1 4 205 767,05 3 265,16 15 530,33 11 910,49
5 178 326,23 3 086,51 27 440,82
6 150 885,41 2 674,89 27 440,82
7 123 444,59 2 263,28 27 440,82
2 8 105 880,12 1 851,67 9 876,35 17 564,47

22
 9 78 439,30 1 588,20 27 440,82
10 50 998,48 1 176,59 27 440,82
11 23 557,66 764,98 27 440,82
3 12 353,39 3 883,16 23 557,66
K.K. 1 952 653,92 29 289,84 300 000,00

3.9. Anuiteti konstantno jednaki; obračunski period kraći

od otplatnog, kamata se efektivno plaća s otplatom

Zajam se amortizuje sa n otplata koje sa kamatom formiraju n jednakih

dekurzivnih anuiteta. U toku jednog otplatnog perioda kamata se obračunava i dospijeva
m puta, što znači da je broj obračunskih perioda u amortizacionom ciklusu mn. U ovom
modelu amortizacije svaka se kamata ne plaća o svom roku. Kamate se plaćaju na dan
roka otplate, tako da se jedino m-ta kamata plaća na dan svog dospijeća. Na dospijele a
neisplaćene kamate plaća se kamata, pa zbog toga se u anuitetu pojavljuje, pored otplate i
proste kamate, i interkalarna kamata.
Ovaj model odgovara jednakoj dekurzivnoj renti čije su isplate rijeđe od
obračunavanja kamate.
Zbog ove osobine, obrazac za izračunavanje iznosa zajma:

r mn  1
K a (62)
r mn (r m  1)

ili pomoću tablica složenih kamata:

i
K  aIV pmn/ m (V pm/ m  ) (63)
m

Algebarski obrazac za izračunavanje anuiteta dobija se riješavanjem prethodnih

jednačina po a:

r mn (r m  1)
aK (64)
r mn  1

ili pomoću tablica složenih kamata:

K
a
i (65)
IV pmn/ m (V pm/ m  )
m
ili

a  KV pmn/ m (1  III pm/m1 ) (66)

23
 Kamata se može računati pomoću efektivne kamatne stope za anuitetski period
koja se može računati po sljedećem obrascu:

p
ps  (1  III pm/m1 ) (67)
m

Interkalarna kamata se računa po sljedećem obrascu:

p
pi  (1  III pm/m1  m) (68)
m

Ostatak duga (Rk), kao diskontovana vrijednost nedospjelih anuiteta, može se

izračunati po obrascu:
i
Rk  aIV pmn/ m km (V pm/ m  ) (69)
m
Primjer: Zajam od 400 000 KM treba amortizovati za 4 godine dekurzivno jednakim
godišnjim anuitetima. Godišnja kamatna stopa je 8%(d). Kamata se obračunava
polugodišnje pomoću relativne polugodišnje stope, a efektivno plaća na kraju godine.
Izraditi amortizacioni plan.
K=400 000KM, n=4, m=2, p=8%:2=4%(d)

a  KV pmn/ m (1  III pm/m1 )

a  400000V48 (1  III 41 )  121198,71

Amortizacioni plan
a=121198,71 KM
Na kraju Dug i Kamata Otplata
godine ostatak duga Redovna 8% Interkalarna Ukupno
2%
0 400 000,00
1 311 441,29 32 000,00 640,00 32 640,00 88 558,71
2 215 656,19 24 915,30 498,31 25 413,61 95 785,10
3 112 055,03 17 252,50 345,05 17 597,55 103 601,16
4 8 964,40 179,28 9 143,68 112 055,03
K.K. 1 039 152,51 83 132,20 1662,64 84 794,84 400 000,00

a) zbir otplata jednak iznosu zajma,

b) posljednja otplata jednaka posljednjem ostatku duga,
c) zbir redovne kamate jednak kamati na zbir ostataka duga,
d) zbir interkalarne kamate jednak kamati na zbir redovne kamate,
e) zbir redovne i interkalarne kamate jednak zbiru ukupne kamate,

24
 f) zbir ukupne kamate i otplata jednak proizvodu anuiteta i broja anuiteta.

LITERATURA

Branko Trklja, Finansijska matematika, treće izdanje, Ekonomski fakultet u Sarajevu,

Izdavačka djelatnost, 2008.

Adnan Rovčanin, Upravljanje finansijama, treće izdanje, Ekonomski fakultet u Sarajevu,

Izdavačka djelatnost, 2006.

25