Herodot

Herodot iz Halikarnasa (484. pne. oko 425. pne.) je antiki grki pisac i otac istorije.
ivot Prema antikim svedoanstvima, Herodot se rodio u Halikarnasu, grkoj koloniji na maloazijskoj obali. Uestvovao je u
pobuni protiv halikarnakog tiranina Ligdamida. Zbog toga je morao otidi s lanovima svoje porodice u progonstvo na ostrvo
Sam. Tu je verovatno boravio due vreme, jer dobro poznaje ostrvo i njegovu istoriju. Nakon svrgavanja Ligdamida s vlasti,
Herodot se vratio u domovinu.Smatra se da je izmeu povratka u Halikarnas i odlaska u Turij preduzeo svoja poznata velika
putovanja te da je boravio u Atini, koja mu je postala drugom domovinom. U Atini je dobio najvanije podatke za svoje delo o
Grko-persijskim ratovima. Svim je srcem pristao uz Periklovu politiku i stekao je u Atini mnogo uglednih prijatelja. Periklovo
prijateljstvo bilo je najverovatnije i povod da se Herodot pridrui atinskim kolonistima koji su 444443. st. e. na Periklovu
inicijativu otili u junu Italiju da na mestu razorenoga Sibarisa podignu novi grad koji su nazvali Turij. Tu se Herodot, ivedi u
miru, posvetio pisanju svoje istorije, kojom je eleo proslaviti Atinu kao spasiteljicu Grke i istadi zasluge koje je taj grad stekao u
borbi za osloboenje cele Grke od persijske vlasti.
Najvaniji dogaaji u Herodotovom ivotu svakako su njegova velika putovanja, pa se i itavo njegovo istorijsko delo uglavnom
zasniva na onome to je na tim putovanjima video i saznao. Proputovao je itavu Grku i obiao je mesta gde su se vodile
znamenite bitke s Persijancima. Najznaajnija su ipak tri njegova putovanja. Prvo je putovanje na sever, u Skitiju i Trakiju, kada je
doao do Crnoga mora, gde je posetio mnoga grka naselja. Drugo je bilo putovanje na jug, u Egipat, koji je na Herodota ostavio
veoma snaan utisak. U Egiptu je dobijao podatke od svetenika, posebno onih u Memfisu, Tebi.. Trede je putovanje na istok, u
Aziju, gde je upoznao dve velike kulture: persijsku i vavilonsku.
Herodot je, dakle, proputovao vedi deo tada poznatog sveta. Od njegovih su putovanja veliku korist imale posebno geografija,
etnografija i istorija. On je na svojim putovanjima ne samo mnogo toga nauio, nego je stekao sposobnost da uporeuje strane
obiaje i kulturu s grkim obiajima i kulturom, te da iz tih poreenja izvlai zakljuke. Na putovanjima je skupio ogromnu grau
kojom se posluio pri pisanju pripovesti () o tzv. varvarskim zemljama. Te je pripovesti na svom putu po Grkoj javno itao u
vedim gradovima.
Delo Svoju istoriju zove Herodot , tj. pripovedanje (izlaganje) onoga to je ispitivanjem saznao. U antici su
njegovo delo navodili pod imenom (Povesti ili Pripovesti), a mi ga danas nazivamo jednostavno Istorija. U
aleksandrijsko doba delo je bilo podeljeno na devet knjiga, koje su nazvane imenima devet Muza.
U prve etiri knjige svoje istorije pisac izlae dogaaje koji su prethodili Grko-persijskim ratovima. Nakon uvoda, u kojem govori
o legendarnim uzrocima sukoba izmeu Grka i varvara, opisuje istoriju Liana, koju prekida ekskursima o istoriji Atine i Sparte.
Kad god spomene neki narod, Herodot opisuje i znamenitosti njihove zemlje i narodne obiaje. Podaci o Egiptu zauzimaju celu
drugu knjigu. U tredoj knjizi pisac prikazuje Kambizov pohod na Egipat i Darijev dolazak na vlast. Osim toga, govori o unutranjem
ureenju persijske drave i podeli na dvadeset satrapija, osvajanju Vavilona od strane Darija. U etvrtoj knjizi prikazuje se
Darijevo ratovanje protiv Skita. Ovde Herodot govori i o zemljama i narodima na severnoj strani Crnog mora. Bududi da su
Persijanci u isto vreme pripremali i drugi pohod da zauzmu severnu Afriku, pisac opisuje i istoriju grada Kirene i severne Libije. U
petoj knjizi prikazuje se persijsko osvajanje Trakije i Makedonije. Na to se nadovezuje istorija jonskog ustanka pod vostvom
Aristagore, koji je pomod potraio od Atine i Sparte. Tu Herodot nastavlja istoriju Atine i Sparte, koju je prekinuo u prvoj knjizi.
Sparta odbija Aristagorinu molbu za pomod, ali Atina i Eretrija pomau jonski ustanak, koji se ipak zavrio neuspehom. U estoj
knjizi prikazuje se Darijevo pripremanje osvetnikog rata protiv Grke jer je pomagala jonski ustanak. Prvi se pohod pod
vostvom Darijevog zeta Mardonija izjalovi jer je persijska flota nastradala u oluji kod Atosa. U drugom pohodu, koji su
predvodili Datis i Artafren, budu Persijanci poraeni kod Maratona. Usput Herodot izlae i istoriju spartanskih kraljeva i
Alkmeonida u Atini. U sedmoj knjizi pripoveda se o Darijevoj smrti i o dolasku na vlast Kserksa koji sprema veliku vojsku protiv
Grke. Nabrajaju se plemena i narodi od kojih je bila sastavljena ogromna Kserksova vojska. Ta se knjiga zavrava bitkom kod
Termopila. U osmoj knjizi izlae se zauzimanje Atine, sakupljanje i savetovanje Grka kod ostrva Salamine, a na kraju se nalazi
bitka kod Salamine i Kserksov povratak u Aziju. U devetoj knjizi opisuje se Mardonijevo ratovanje po Grkoj.
Herodot je, proputovavi istok i zapad, dobro uoio velike razlike izmeu ta dva dela sveta, tj. izmeu Azije i Evrope, a posebno
izmeu Grka i Persijanaca. Na jednoj strani video je skroman, jednostavan i trezven ivot, a na drugoj veliku rasko i pohlepu za
tuim. Osim toga, zapazio je i otru suprotnost drutveno-politikih shvatanja, koja su takoe doprinosila sukobu istoka i zapada:
na istoku je npr. postojao princip apsolutne vlasti i ropska pokornost vladaru, a na zapadu princip slobode i slobodan ivot u
samostalnoj narodnoj dravi. Tako je Herodot svoju Istoriju zasnovao na suprotnosti izmeu istoka i zapada, koja je pak dovela
do borbe, tj. do Grko-persijskih ratova. Ova glavna tema slui Herodotu kao okvir u koji on na prikladnim mestima umede
pripovesti o razliitim zemljama i narodima, dajudi dragocene geografske i etnografske podatke. Osim toga, upleo je u svoju
istoriju i mnogo grkih i istonjakih narodnih pria, novela i anegdota kojima obiluju posebno prve etiri knjige. Ispod osnovne
teme i sporednih pripovesti nazire se pak tendencija s kojom je Herodot svoje delo napisao: da, naime, proslavi Atinu kao
spasiteljicu cele Grke i istakne njene zasluge za osloboenje svih Grka.
Kad Herodot navodi izvore svoje istorije, on razlikuje ono to je sam video (), ono to je uo (), ono to je ispitivanjem
od drugih saznao (), te ono to prema svom miljenju smatra istinitim (). Premda nigde ne iskrivljuje namerno
istorijske injenice, opet je nauna strana njegove istorije mala i u prilinoj meri arhaina. On veruje u snove i proroanstva, a
pokretne snage istorijskih zbivanja u krajnoj liniji vidi u natprirodnim silama. Herodot smatra da svetom upravlja boanstvo koje
se neprekidno mea u ljudske poslove. Svaka nesreda koja zadesi nekoga posledica je ili krivica tog oveka ili njegovih predaka.
Ali veoma je esto uzrok nesrede i prevelika sreda jer bogovi zavidno paze i kanjavaju svakoga ko bi hteo da preskoi prirodnu
granicu snage i srede. To je tzv. zavist bogova ( ), koju Herodot smatra pokretnom snagom istorijskih zbivanja. Tako
je npr. i Kserksov poraz boja kazna, upravo kao i u Eshilovoj tragediji Persijanci. Takvo shvatanje istorije daje Herodotovom
pripovedanju dozu naivnosti, a to je verovatno i razlog to u svoje delo unosi mnogo legendarnih i anegdotskih podataka.
Herodotovo izlaganje ipak se odlikuje velikom savesnodu i istinoljubivodu. On se trudi da prodre do istine, ali je ne dostie uvek
u punoj meri jer je vrlo esto bio upuden samo na usmene izjave nepouzdanih sagovornika. Stajale su mu na putu do istine i
predrasude vremena u kojem je iveo, nedovoljna kritinost prema pribavljenim podacima te veoma slabo vojniko i politiko
znanje i iskustvo. On dodue pokuava da se kritiki postavi prema predaji, ali se njegova kritinost zasniva na subjektivnom
osedanju, a ne na strogo naunim i objektivnim razlozima. To se vidi iz naela njegove kritike, koju je formulisao u VII, 152: Ja
moram da pripovedam ono to se propoveda, ali u to nikako ne moram da verujem, i ovo neka vredi za svaku moju pripovest..
Poseban znaaj Herodotovog dela sastoji se u tome to u njemu nalazimo mnogo podataka o istoriji Grka i mnogih drugih
antikih naroda. Osim toga, dragoceni su njegovi prilozi iz kulturne istorije. Time to je u svoju istoriju pored politikih i ratnih
dogaaja uvrstio i podatke iz kulturne istorije, nadmaio je i svoga naslednika Tukidida, najvedeg grkog istoriara. Istinitost
mnogih Herodotovih podataka potvrdila su novovekovna istorijska istraivanja i arheoloka iskopavanja u Maloj Aziji.
Svoju istoriju Herodot je napisao u jonskom dijalektu, koji je tada bio jezik grke proze. U jeziku se, dakle, poveo za svojim
prethodnicima, jonskim logografima, ali njegov jezik nije isto jonski jer u njemu nalazimo, pored mnogo starojonskih elemenata
iz Homera, i drugih pesnikih izraza i aticizama. Herodotov stil odlikuje se jednostavnodu i jasnodom.Herodotovo pripovedanje
odvija se mirno, bez estine ili strasti. Plastinost slikanja, iva karakterizacija i jasan stil ine Herodota velikim majstorom
pripovedanja, to je naroito vidljivo u novelistikim delovima njegove istorije.
Zbog toga mu je do danas ostao naziv pater historiae (otac istorije), koji mu je dao jo Ciceron.

24. HISTORIAI
,
, . *2+
, .
. ,
, . *3+ ,
, , : *4+
, ,
: . *5+
, .
, ,
. *6+ ,
. ,
. *7+
, . ,
. ,
: . *8+
, ,
.

Herodotus, with an English translation by A. D. Godley. Cambridge. Harvard University Press. 1920.
They say that this Arion, who spent most of his time with Periander, wished to sail to Italy and Sicily, and that after he had made a lot of money
there he wanted to come back to Corinth. [2] Trusting none more than the Corinthians, he hired a Corinthian vessel to carry him from
Tarentum.1 But when they were out at sea, the crew plotted to take Arion's money and cast him overboard. Discovering this, he earnestly
entreated them, asking for his life and offering them his money. [3] But the crew would not listen to him, and told him either to kill himself and
so receive burial on land or else to jump into the sea at once. [4] Abandoned to this extremity, Arion asked that, since they had made up their
minds, they would let him stand on the half-deck in all his regalia and sing; and he promised that after he had sung he would do himself in. [5]
The men, pleased at the thought of hearing the best singer in the world, drew away toward the waist of the vessel from the stern. Arion,
putting on all his regalia and taking his lyre, stood up on the half-deck and sang the Stirring Song,2 and when the song was finished he threw
himself into the sea, as he was with all his regalia. [6] So the crew sailed away to Corinth; but a dolphin (so the story goes) took Arion on his
back and bore him to Taenarus. Landing there, he went to Corinth in his regalia, and when he arrived, he related all that had happened. [7]
Periander, skeptical, kept him in confinement, letting him go nowhere, and waited for the sailors. When they arrived, they were summoned
and asked what news they brought of Arion. While they were saying that he was safe in Italy and that they had left him flourishing at
Tarentum, Arion appeared before them, just as he was when he jumped from the ship; astonished, they could no longer deny what was
proved against them. [8] This is what the Corinthians and Lesbians say, and there is a little bronze memorial of Arion on Taenarus, the figure of
a man riding upon a dolphin.

, ,
;
, . *2+
, .
. *3+
, :
, ,
, . *4+
,
, .
. *5+ :
, , .
, .
, . *6+
, :
, :
, , , ,
, , . *7+ , ,
: , , . *8+
, ,
: , .
: , : *9+
, .
, : .

Herodotus, with an English translation by A. D. Godley. Cambridge. Harvard University Press. 1920.
32.
Thus Solon granted second place in happiness to these men. Croesus was vexed and said, My Athenian guest, do you so much
despise our happiness that you do not even make us worth as much as common men? Solon replied, Croesus, you ask me
about human affairs, and I know that the divine is entirely grudging and troublesome to us. [2] In a long span of time it is
possible to see many things that you do not want to, and to suffer them, too. I set the limit of a man's life at seventy years; [3]
these seventy years have twenty-five thousand, two hundred days, leaving out the intercalary month.1 But if you make every
other year longer by one month, so that the seasons agree opportunely, then there are thirty-five intercalary months during the
seventy years, and from these months there are one thousand fifty days. [4] Out of all these days in the seventy years, all
twenty-six thousand, two hundred and fifty of them, not one brings anything at all like another. So, Croesus, man is entirely
chance. [5] To me you seem to be very rich and to be king of many people, but I cannot answer your question before I learn that
you ended your life well. The very rich man is not more fortunate than the man who has only his daily needs, unless he chances
to end his life with all well. Many very rich men are unfortunate, many of moderate means are lucky. [6] The man who is very
rich but unfortunate surpasses the lucky man in only two ways, while the lucky surpasses the rich but unfortunate in many. The
rich man is more capable of fulfilling his appetites and of bearing a great disaster that falls upon him, and it is in these ways that
he surpasses the other. The lucky man is not so able to support disaster or appetite as is the rich man, but his luck keeps these
things away from him, and he is free from deformity and disease, has no experience of evils, and has fine children and good
looks. [7] If besides all this he ends his life well, then he is the one whom you seek, the one worthy to be called fortunate. But
refrain from calling him fortunate before he dies; call him lucky. [8] It is impossible for one who is only human to obtain all these
things at the same time, just as no land is self-sufficient in what it produces. Each country has one thing but lacks another;
whichever has the most is the best. Just so no human being is self-sufficient; each person has one thing but lacks another. [9]
Whoever passes through life with the most and then dies agreeably is the one who, in my opinion, O King, deserves to bear this
name. It is necessary to see how the end of every affair turns out, for the god promises fortune to many people and then utterly
ruins them.

1 The intercalary month is a month periodically inserted to make the series of solar and calendar years eventually correspond.
But Herodotus' reckoning here would make the average length of a year three hundred seventy-five days.