Edukasyon

sa Pagpapakatao
Modyul para sa Mag-aaral
Modyul 14 Quarter 4:
ANG KAHALAGAHAN NG MABUTING PAGPAPASYA SA URI
NG BUHAY
Kagaara! !g "du#a$yo!
Re%u&l'#a !g P'l'%'!a$
Ang mga modyul na ito ay magkatuwang na inihanda at sinuri ng
mga edukador mula sa mga publiko at pribadong paaralan at
pamantasan. Hinihikayat namin ang mga guro at ibang nasa larangan ng
edukasyon na mag-email ng kanilang puna at mungkahi sa Kagawaran
ng Edukasyon sa action@deped.gov.ph.
Ma(alaga $a a)'! a!g '!yo!g )ga %u!a at )u!g#a('*
ng kagamitan sa pagtuturong ito ay magkatuwang na inihanda at
sinuri ng mga edukador mula sa mga publiko at pribadong paaralan,
kolehiyo, at / o unibersidad. Hinihikayat namin ang mga guro at ibang
nasa larangan ng edukasyon na mag-email ng kanilang puna at
mungkahi sa Kagawaran ng Edukasyon sa action@deped.gov.ph.
Ma(alaga $a a)'! a!g '!yo!g )ga %u!a at )u!g#a('*
7
"du#a$yo! $a Pag%a%a#atao I#aalo!g Ba'ta!g
Modyul %ara $a Mag+aaral
U!a!g "d'$yo!, -.1/
ISBN: 012+011+000.+2.+-

Pau!aa ('!gg'l $a #ara%ata!g+$'%'. sinasaad ng !eksiyon "#$ ng %atas
&ambansa %ilang '()*+ Hindi maaaring magkaroon ng karapatang-sipi sa ano mang akda ng
&amahalaan ng &ilipinas. ,ayon pa man, kailangan muna ang pahintulot ng pamahalaan o
tanggapan kung saan ginawa ang isang akda upang magamit sa pagkakakitaan ang
nasabing akda. Kabilang sa mga maaaring gawin ng nasabing ahensiya o tanggapan ay ang
patawan ng bayad na royalty bilang kondisyon.
Ang mga akda / materyales -mga kuwento, seleksiyon, tula, awit, larawan, ngalan ng
produkto o brand names, tatak o trademarks, atbp.. na ginamit sa aklat na ito ay sa
nagtataglay ng karapatang-ari ng mga iyon. &inagsikapang mahanap at mahingi ang
pahintulot ng mga may karapatang-ari upang magamit ang mga akdang ito. Hindi inaangkin ni
kinakatawan ng mga tagapaglathala -publisher. at may-akda ang karapatang-aring iyon.
nilathala ng Kagawaran ng Edukasyon
Kalihim+ %r. Armin /uistro 0!1
&angalawang Kalihim+ 2olanda !. 3ui4ano, &h. 5.

Mga Bu)uo !g Modyul %ara $a Mag+aaral
Mga Ma!u!ulat: 6egina 7ignon 1. %ognot, 6omualdes 6. 1omia, !heryll 8.
,ayola, 7arie Aiellen !. /agarde, 7arivic 6. /ea9o, Eugenia
1. 7artin, 7arie Ann 7. :ng, at 6heamay 8. &aras
Mga Ko!$ulta!t: 0e A. Hidalgo, &h. 5. at 7anuel %. 5y, &h. 5.
Gu)u('t !g )ga
Laraa!: ;ason :. <illena
Naglayout: Aro 6. 6ara at ;ohn 6ey 8. 6oco
"d'tor at Su&3e4t
S%e4'al'$t: /uisita %. &eralta
Ma!age)e!t Tea): /olita 7. Andrada, &h. 5., ;oyce 56. Andaya,
%ella :. 7ari9as, at ;ose 5. 8uguinayo, ;r., &h. 5.
I!'l')&ag $a P'l'%'!a$ !g 5'&al Pu&l'$('!g Hou$e, I!4*
6e%art)e!t o7 "du4at'o! + I!$tru4t'o!al Mater'al$ 8ou!4'l Se4retar'at
96e%"d+IM8S:
:==ice Address+ (
nd
0loor 5orm ,, &hilsports 1omple>
7eralco Avenue, &asig 1ity
&hilippines "$??
8ele=a>+ -?(. $*@-"?A@ or $*@-"?#(
E-mail Address+ imcsetd@yahoo.com
Ta&le o7 8o!te!t$
Modyul 14: ANG KAHALAGAHAN NG MABUTING
PAGPAPASYA SA URI NG BUHAY
Ano ang inaasahang maipamamalas moB............................................"
&agtuklas ng dating kaalaman............................................................@
&aglinang ng mga kaalaman, kakayahan, at pag-unawa.........................$
&agpapalalim................................................................................."#
&agsasabuhay ng mga pagkatuto.....................................................(*
Modyul 14: ANG KAHALAGAHAN NG MABUTING
PAGPAPASYA SA URI NG BUHAY
AN; ANG INAASAHANG MAIPAMAMALAS M;<
Ang pag-unawa sa mga konsepto tungkol sa mga pagpapahalaga at birtud ay
nagsisilbing gabay sa mapanagutang pagpapasya at pagkilos. 5ahil dito, sa ikatlong
markahan ay pinag-aralan mo ang kaugnayan ng pagpapahalaga at birtud. !iniyasat
mo ang mga panloob na salik na nakaiimpluwensya sa paghubog ng
pagpapahalaga+ konsensya, mapanagutang paggamit ng kalayaan, pagiging
sensitibo sa kasalanan, pagkabagabag at hiya bunga ng kasalanan, pagsasabuhay
ng mga birtud, at disiplinang pansarili. 8inuklas mo ang mga panlabas na salik na
nakaiimpluwensya sa paghubog ng mga pagpapahalaga+ pamilya at paraan ng pag-
aaruga sa anak, paaralan, kapwa kabataan, lipunan lagay ng pamumuhay at media.
!a modyul na ito ay inaasahang gagamitin mo ang lahat ng mga pag-
unawang ito upang maipamalas mo ang mga layuning pampagkatuto na inaasahan
sa modyul na ito.
!a huliCy inaasahang masasagot mo ang mahalagang tanong na+ %akit
mahalaga ang mga hakbang sa pagpapasya tungo sa pagkamit sa mga mithiin sa
buhayB
Sa )odyul !a 'to, '!aa$a(a!g )al'l'!a!g $a 'yo a!g )ga $u)u$u!od !a
#aala)a!, #a#aya(a!, at %ag+u!aa:
a. Daipaliliwanag ang kahalagahan ng makabuluhang pagpapasya sa uri ng
buhay
b. Dasusuri ang ginawang pahayag ng layunin sa buhay kung ito ay may
pagsasaalang-alang sa tama at matuwid na pagpapasya
c. Dapahahalagahan ang matuwid at tamang pagpapasya sa pagkakaroon ng
makabuluhang buhay at ganap na pagpapakatao
d. Dakagagawa ng pahayag ng layunin sa buhay batay sa mga hakbang sa
tama at mabuting pagpapasya
Nar'to a!g )ga #rayt'rya !g %agtataya !g at%ut )o $a t't'# d:
Dailapat nang maayos ang proseso ng wastong pagpapasya
Daglahad ng komprehensibong paliwanag sa ginawang pagpili o
pagpapasya
Ayon sa moral na batayan ang inilahad na paliwanag
7alinaw at madaling maunawaan ang paliwanag
"
PAUNANG PAGTATAYA
&anuto+ sulat sa kuwaderno ang iyong mga sagot sa sumusunod na pagsusulit.
%asahing mabuti ang mga panuto.
". &iliin mo ang larawan ng itinuturing mong may mas mataas na kabutihan
mula sa kasunod na mga halimbawa. 7agsulat ng maikling paliwanag sa
ginawang pagpili sa ibaba. sulat sa ang sagot sa kuwaderno.
A* B*
A* B*
(
Ang aking napili:
________________________________________________________
Paliwanag:
_____________________________________________________________________
_
_____________________________________________________________________
Ang aking napili:
________________________________________________________
Paliwanag:
_____________________________________________________________________
_
_____________________________________________________________________
(. %alikan o alalahanin ang isang sitwasyon kung kailan ka gumawa ng isang
mahalagang pagpapasya sa iyong buhay. lahad ang prosesong iyong
pinagdaanan.
*. %atay sa iyong isinulat, anu-ano ang mga mahahalagang salik o batayan sa
paggawa ng pasyaB paliwanagB
&iliin ang titik lamang ng tamang sagot.
@. Ang pakahulugan sa moral dilemma ayon kay Kohlberg Eto ay mga
sitwasyong nagpapahayag ng dalawang magkasalungat na posisyon na
kinapapalooban ng dalawang magkaiba o nagtutunggaling pagpapahalaga.
big sabihin nito na+
a. 7ahirap ang magpasya dahil ito ay nagiging sanhi ng pagtatalo ng isip
tungkol sa mga ibaCt ibang mga posisyon.
b. Ang pagpapasiya ay nababatay sa ating mga pagpapahalaga.
c. Ang pagpapasya ay pagpili sa maraming pamimilian.
d. 7adali lang magpasya kung alam natin ang sarili nating mga
pagpapahalaga.
A. Ang lahat ng kilos ng tao ay bunga ng proseso ng pagpapasiya. big sabihin
nito na+
a. Ang lahat ng kilos natin ay dumadaan sa isang mahabang proseso.
b. Ang lahat ng kilos natin ay ginagamitan ng proseso ng mabuting
pagpapasiya.
c. Ang lahat ng ating kilos ay nababatay sa ating isip at kilos-loob.
d. Kailangang pinag-iisipang mabuti ang lahat ng ating kilos o ginagawa.
$. &aano maikukumpara sa chess ang proseso ng pagpapasyaB
a. 7ahirap laruin ang chess dahil ginagamitan din ito ng pag-iisip.
b. Kinakailangan ito ng panahon upang laruin.
c. &inag-aaralan munang mabuti ang bawat galaw upang maging batayan
ng gagawing tira.
d. Kailangang isaalang-alang dito ang iyong mga pagpapahalaga.
#. Karaniwan na ang mga linyang E%igyan mo pa ako ng panahong makapag-
isip, Esa mga mahalagang pagpapasiyang ginagawa. big sabihin nitoF
a. 7ahalagang bahagi ng proseso ng pagpapasiya ang panahon
b. Kinakailangan ng mahabang panahon ang pagpapasiya.
c. 7ahirap talaga ang gumawa ng pasya
d. Ang balangkas ng proseso ng pagpapasiya ay nakabatay sa panahon
'. Kahit na binigyan ng magandang pwesto sa kumpanya si 1hit ng kanyang
ama sa kanilang kumpanya, pinili pa rin nito ang magtayo ng sariling
negosyo. to ang tunay na nagpapasaya sa kanya.
a. Dakakahiya namang mabansagang 1:: o 1hild o= :wner sa isang
kumpanya bagamaCt ikaw ay mahusay na 1E:.
b. Kinakailangan ding isaalang-alang ang damdamin sa paggawa ng pasya.
c. 7as mahalaga na masaya ang tao sapagkat maikli lamang ang buhay.
d. 7ahalaga kay 1hit ang kanyang pansariling kaligayahan.
). Kung nananatili sa iyo ang agam-agam dahil mayroon ka ring pakiramdam na
maaari kang magsisi sa iyong pasiya, kailangan mongG
a. &ag-aralan muli ang iyong pasiya na may kalakip na panalangin at mas
ibayong pagsusuri.
*
b. Huwag mag-agam-agam dahil hindi ka makakikilos hanggang hindi ka
nakapipili.
c. ,awin na lamang kung ano ang magpapasiya sa iyo.
d. ,awin na lamang ang magpapasiya sa mas nakararami.
"?. Ang higher good ay tumutukoy sa+
a. Kagandahang loob sa bawaCt isa
b. Kabutihang panlahat
c. kabubuti ng mas nakararami
d. kabubuti ng mga mahal sa buhay
PAGTUKLAS NG 6ATING KAALAMAN
5umating na ba sa iyong buhay ang pagkakataon na kinailangan mong
mamili sa pagitan ng mga bagay na may halaga sa iyoB Ano ang iyong naging
damdamin tungkol ditoB Ano ang iyong ginawaB bahagi mo ang iyong naging
karanasan gamit ang pormat sa ibaba. ,awin ito sa iyong kuwaderno.
@
!agutin ang mga tanong sa iyong kuwaderno+
". %alikan mo ang isang mabigat na sitwasyon kung saan kinailangan mong
magsagawa ng pagpapasiya sa mga nagdaang taon. lahad ito. -Hal. !asama
sa isang kaklase na mag-cutting classes..
(. Ano-ano ang iyong pagpipilianB
*. Ano ang iyong ginawa bago nagsagawa ng pagpapasyaB
@. Ano ang iyong naging pasyaB
A. paliwanag ang naging bunga ng iyong pasiya.
$. sulat ang pinakamahalagang aral na iyong nakuha mula sa iyong karanasan.
7ay mga pangyayaring hindi natin maiiwasan na kailangan nating gumawa
ng agarang pagpapasiya. !ubukin ang iyong kakayahan na magpasiya sa mga
sitwasyon na katulad ng nasa ibaba. !undin ang pormat at gawin ito sa iyong
kuwaderno.
A
PAGLINANG NG KAALAMAN, KAKAYAHAN AT PAG+UNA=A
,awain ". Ang mga sumusunod ay tatlong sitwasyon na hinango sa mga moral
dilemma ni /awrence Kohlberg. to ay mga sitwasyong nagpapahayag ng dalawang
magkasalungat na posisyon na kinapapalooban ng dalawang magkaiba o
nagtutunggaling pagpapahalaga. !a gawaing ito ay magkakaroon ka ng
pagkakataon na pumili ng posisyon ukol sa mga isyung moral na iyong paninindigan.
!agutin ang mga tanong pagkatapos na mailahad ang bawat sitwasyon. sulat ang
iyong mga sagot sa iyong kuwaderno.
$
!agutin+
Ano ang naging pagpapasya mo sa mga ibinigay na sitwasyonB
HHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHH
HHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHH
HHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHH
!a iyong palagay, tama ba ang naging mga pasyaB &angatwiranan.
Dakatulong ba ang ibinigay na pormat sa iyong naging pagpapasyaB
paliwanag.
%akit mahalagang tingnan natin ang maaaring kahinatnan o bunga
nito bago tayo gumawa ng pasyaB
Mga 6'le))a !' Lare!4e Ko(l&erg
6'le))a Blg* 1
!i Aamir ay labing-apat na taong gulang na labis ang pagnanais na
masama sa isang camping. Dangako sa kaniya ang kaniyang ama na
papayagan siyang sumama kung siya ay makaiipon nang sapat na pera para
rito. 5ahil dito, labis ang naging pagsisikap ni ;oe sa pagtitinda ng diyaryo. At
naipon ang sapat na halagang kailangan para sa camping at may kaunti pang
halaga na natira para panggastos para sa kaniyang sarili. Dgunit nagbago ang
isip ng kaniyang ama bago dumating ang araw ng kanilang camping. Ang ilan
sa kaniyang mga kaibigan ay nagpasiyang mangisda sa ibang lugar. Kapos ang
pera ng kaniyang ama upang ipanggastos sa pangingisda. Kaya, kinausap niya
si Aamir upang hingin dito ang perang kaniyang naipon para sa kaniyang
camping. niisip ni Aamir na tumanggi na ibigay sa kaniyang ama ang kaniyang
naipong pera.
7ga tanong+
a. 5apat bang tumanggi si Aamir na ibigay ang kaniyang naipong pera
sa kaniyang amaB &angatwiranan ang sagot.
b. 7ay karapatan ba ang ama ni Aamir na hingin ang perang naipon ng
kaniyang anak na si AamirB &angatwiranan.
c. Ang pagbibigay ba ng perang naipon ni Aamir ay maaaring maging
sukatan ng pagiging mabuting anakB paliwanag ang sagot.
d. Ang ideya ba na si Aamir ang nag-ipon ng pera ay mahalaga sa
sitwasyong itoB &angatwiranan.
e. Dangako ang ama ni Aamir na kapag nakaipon siya nang sapat na
pera ay maaari siyang sumama sa camping. Ang ideya ba na
nangako ang ama ni ;oe sa kaniya ang pinakamahalaga sa
sitwasyong itoB %akitB
=. !a kabuuan, bakit mahalagang tuparin ang isang pangakoB
g. 7ahalaga bang tuparin mo ang isang pangako sa isang taong hindi
naman gaanong kakilala at hindi na muling makikita paB paliwanag
ang sagot.
h. Ano sa iyong palagay ang pinakamahalagang bagay na dapat
#
6'le))a Blg* -
!i ;udy ay labindalawang taong gulang. Dangako sa kaniya ang
kaniyang ina na siya ay maaaring manood sa isang konsiyerto na magaganap
sa kanilang lugar. Dgunit ito ay sa kondisyong mag-iipon siya sa pamamagitan
ng pag-aalaga ng bata at sa pagtitipid mula sa kaniyang baon sa tangahalian
sa paaralan nang may maipambili ng tiket sa konsiyerto. Dagawa ni ;udy na
maipon ang perang kinakailangan at nagkaroon pa ng sobra. Dgunit nagbago
ang isip ng kaniyang ina at sinabi sa kaniya na mas makabubuti kung
gagastusin niya ang kanyang pera sa pagbili ng bagong damit para sa
paaralan. /abis ang pagkabigo na naramdaman ni ;udy. Dgunit sa kabila nito
ay nagpasiya pa rin siya na ipagpatuloy ang panonood ng konsiyerto. %umili
siya ng tiket at sinabi niya sa kaniyang ina na maliit na halaga lamang ang
kaniyang naipon. Dang dumating ang araw ng konsiyerto, nanood siya at sinabi
sa kaniyang ina na siya ay magpapalipas buong araw kasama ang isang
kaibigan. 5umaan ang isang linggo at hindi nalaman ng kaniyang ina ang
kaniyang ginawa. !inabi ni ;udy ang lahat sa kaniyang nakatatandang kapatid
na si /ouise. niisip ni /ouise kung ipararating ba niya sa kanilang ina ang
ginawa ni ;udy.
7ga 8anong+
a. Dararapat bang sabihin ng nakatatandang kapatid ni ;udy na si /ouise
sa kanilang ina na si ;udy ay nagsinungaling tungkol sa pera o siya ba
ay mananahimik na lamangB %akitB
b. !a kaniyang pag-aagam-agam na sabihin ang katotohanan, iniisip ni
/ouise na kapatid niya si ;udy. 7aaari ba itong makaapekto sa
kaniyang gagawing pagpapasyaB paliwanag ang sagot.
c. Ang pagsasabi ba ng totoo ay may kinalaman sa pagiging isang
mabuting anakB %akitB
d. Ang katotohanan ba na si ;udy ang nag-ipon ng pera ay mahalagang
konsidersayon sa sitwasyon na itoB %akitB
e. Dangako ang ina ni ;udy na papayagan itong manood ng konsiyerto
kung magtitipid siya ng pera. Ang katotohanan ba na nangako ang ina
ni ;udy ang pinakamahalaga sa sitwasyon na itoB %akitB
=. Kailangan bang may hangganan ang awtoridad ng ina sa kanyang
anakB %akitB

'
6'le))a Blg* /
7ay dalawang magkapatid na lalaki na nasangkot sa isang malaking
gulo. Dagpasiya silang iwan ang kanilang lugar at magtungo sa ibang lugar.
Dangailangan din sila ng pera. !i Karl, ang mas nakatatanda, ay pumasok sa
isang tindahan upang magnakaw at nakakuha siya ng sampung libong piso. !i
%ob naman, ang mas nakababata, ay nagtungo sa isang retiradong lalaki na
kilala sa pagiging matulungin sa mga taong naninirahan sa kanilang lugar.
!inabi niya rito na siya ay may malubhang karamdaman at kailangan ng
sampung libong piso para sa kanyang operasyon. Dakiusap si %ob sa matanda
na pahiramin siya ng pera at nangakong ito ay babayaran kapag siya ay ganap
nang gumaling. Kahit pa hindi ganap na kilala ng matandang lalaki si %ob ay
pinahiram niya ito ng pera. !i Karl at si %od ay nakatakas na may hawak na tig-
sasampung libong piso.
7ga 8anong+
a. Ano ang mas masama, ang magnakaw, katulad ng ginawa ni Karl o ang
manloko ng kapwa katulad ng ginawa ni %obB &angatwiranan ang
sagot.
b. !a iyong palagay ano ang pinakamasama sa panloloko ng isang
matandaB %akit mo ito itinuturing na pinakamasamaB
c. %akit masama ang pagnanakaw na tulad ng ginawa ni Karl sa isang
tindahanB
d. Ano ang halaga ng paggalang sa pag-aari ng ibaB
e. Kailangan bang gawin ng tao ang lahat upang sumunod sa batasB
%akitB
a. Kung iyong babalikan ang dilemma blg. ", sa iyong palagay, ano ang
bagay na magagawa nang may pananagutan ni ;oe sa ganoong
sitwasyonB %akitB
HHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHH
HHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHH
HHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHH
HHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHH
b. !a iyong pagsusuri sa dilemma blg. (, ano ang masasabi mong
pinakamapanagutang magagawa ni /ouise sa sitwasyong iyonB %akitB
HHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHH
HHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHH
HHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHH
HHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHH
c. Daging iresponsable ba ang matanda sa pagpapahiram ng pera kay
%obB &angatwiranan.
HHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHH
HHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHH
HHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHH
HHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHH
)
,awain (+ %asahin ang sumusunod na anekdota.
Hindi makalimutan ni 7ark ang tinig ng ina nito sa telepono. E%akit anak,
bakitB /ahat ng pagsisikap ginagawa ko ay para sa iyo. Anong nangyariB Akala ko
maayos ang lahat. Akala ko darating ako sa 7arso para mapanood ang
pagmamartsa mo sa araw ng pagtatapos mo sa haiskulGkami ng tatay moGI Hindi
na nito natapos pa ang sasabihin. Alam ni 7ark na umiiyak ito sa kabilang linya.
Hindi na rin niya nakayanang marinig pa ang ibang sasabihin ng ina kayaCt ibinaba
na nito ang telepono.
7aayos nga ba ang lahatB Doon, noong narito pa sina Danay at malakas pa
si 8atay. Doon wala siyang pakialam anoman ang sabihin ng ibang mga kamag-aral.
7adalas man siyang tuksuhin ng mga ito. &agtawanan hindi nya ito kailangang
pansinin. Dagsisikap sya sa pag-aaral para sa kanyang pamilya. !iya ang panganay
kaya kailangan niyang makatapos para makatulong sa Danay at 8atay. 7ahirap lang
ang buhay nila. 7adalas pumapasok siya na wala ni singko sa bulsa.
&inagtatawanan nila ang sapatos niyang may butas sa talampakan gayon din ang
uniporme niyang puno na ng sulsi at medyo maiksi na para sa kanya. Hindi sila
makabili ng bago. &ero wala sa kanya iyon. Ang mahalagaCy nakakapag-aral siya.
yon ang laging sinasabi sa kanya ng kanyang nanay.
Dgunit nang magkasakit ang kanyang ama kinailangan nang kanyang ina ang
magpunta sa ibang bansa para maghanapbuhay. Katulong sa Hongkong ang nanay
niya. 7abait daw ang naging amo nito. lang taon na rin ang lumipas. ba na ang
lahat. 7ay bagong telebisyon, radyo, computer. %ago palagi ang uniporme ni 7ark.
7arami siyang pera sa bulsa. 7ay bank account pa nga siya. !a kanya ipinangalan
ng nanay niya ang bank account para sa remittance nito. E6esponsableng bata si
7ark, kaya niyang pamahalaan ang mga pangangailangan ng ama at ng kapatid.I
!abi ng nanay niya sa tiyahin niya. Doon siguro yon.
E7apilit kasi ang barkada ko tatay eh. &wede ba kong maghanda sa
birthday ko. At saka pwede ba kong bumili ng beer. Konti lang naman, konting
kasayahan lang.I Ayaw sana ni 8atay, kaya lang sabi ni Danay, hayaan na, minsan
lang naman. 8utal malapit ng magdisisiyete si 7ark. Ang hindi alam ng nanay nya,
madalas ang inuman ng barkada. Dakakahiya kasi. Alam naman nilang may pera si
7ark. Jala raw siyang pakikisama, yan ang lagi nilang sinasabi kapag tumatanggi si
7ark. Datatakot si 7ark na mawala ang barkada. 5ati-rati kasi iniiwasan siya ng mga
ito. Dgayon sikat na rin siya, mula nang tanggapin siya ng barkadahan. 7araming
mga kaklaseng babae nila ay humahanga kay 7ark. 7asarap pala ang pakiramdam
ng napapansin ka, hinahangaan. 7asarap ang maraming kaibigan. 7asaya ang
kilala ka nang halos lahat ng mga mag-aaral sa paaralan.
"?
%atay sa mga naunang gawain, magbigay ng iyong sariling pagpapakahulugan
sa mabuting pagpapasya+
HHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHH
HHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHH
HHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHH
HHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHH
HHHHHHHHHHHHHHHHHHHH
7asyado kasing napadalas ang gimik ng barkada. Ayon bagsak tuloy si 7ark
sa tatlong subject. Hindi siya gagraduate. E:key lang yan pare, kami rin naman hindi
mamartsa ehI ni %ok ang lider ng kanilang grupo. EAyaw mo nun matagal pa tayong
magkakasama. 8uloy ang ligaya.I
5apat nga bang ikasiya iyon. JariCy kinukurot ang kanyang puso tuwing
maaalala ang tinig ng ina. 7inamasdan niya ang sarili sa salamin. !iya nga ba talaga
ang repleksyon sa salamin. Hindi pa huli ang lahat, wika nya sa sarili.
!agutin+
". Anu-ano ang mga mahahalagang pagpapasya na ginawa ng ina ni 7ark
kaugnay ng kanilang pamilyaB 8ama ba ang kanyang naging mga pasyaB
paliwanag.
(. Ano-anong mga pagpapasya ang ginawa ni 7ark para sa kanyang sariliB
7abuti ba ang kinahinatnan ng kanyang mga naging pagpapasyaB
&angatwiranan.
*. Ano ang ibinunga ng mga maling pagpapasya ng ina ni 7arkB
&angatwiranan.
@. Ano ang ibinunga ng mga naging pagpapasya ni 7arkB &angatwiranan.
,amit ang sumusunod na tsart, suriin ang mga naging pasya ni 7ark. Anong
mga bagay ang maaaring naging mabuti ang kinahinatnan kung naging mabuti
lamang ang naging pagpapasya ni 7arkB Kung ikaw si 7ark, ano naman ang
maaaring naging pasya moB
Mga
Ma(a(alaga!g
Pa!gyayar' Sa
Bu(ay !' Mar#
Mga Nag'!g Pa$ya
!' Mar#
Mga #'!a('!at!a!
!g Pa$ya !' Mar#
Maar'!g !ag'!g
%a$ya )o
Halimbawa+
pinangalan ng
nanay ni 7ark sa
kanya ang bank
account ng
remittance nito
,amitin sa
pansariling
pangangailangan at
kasiyahan ang pera
7adalas itong
liban sa klase
upang maglibang
kasama ang
barkada.
,amitin lamang
sa pamilya ang
pera sa banko
kaw naman+
Mga
Ma(a(alaga!g
Pa!gyayar' Sa
Bu(ay !' Mar#
Mga Nag'!g
Pa$ya !' Mar#
Mga
#'!a('!at!a!
!g Pa$ya !'
Mar#
Maar'!g
!ag'!g %a$ya
)o
6a('la!
!g
%a$ya
""
!a kuwaderno ay isulat muli ang anekdota, ngunit gamitin ang iyong mga pasya sa
halip na kay 7ark. ,amitin din ang mga maaaring kinahinatnan ng iyong pasya.
HHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHH
HHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHH
HHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHH
6ubric sa &agtataya ng ginawang pagsusuri+
6')e!$yo!
/
P'!a#ata)a
-
Ba(agya!g Ta)a
1
Mal'
&osisyong pinili Datukoy nang
malinaw ang
kalalabasan ng
posisyong pinili
Datutukoy ang
posisyon sa moral
na dilemma subalit
may ilang
kalalabasan ng
posisyon ang hindi
malinaw
Hindi malinaw
ang posisyon sa
moral dilema
%atayan ng mga
pahayag
binatay sa /ikas
na %atas at 7oral
-Datural 7oral /aw.
binatay ang
posisyong pinili sa
tatlong palatandaan
ng moral na kilos
binatay sa kultura,
kinagisnang
paniniwala o
instinct
binatay ang
posisyong pinili sa
tatlong
palatandaan ng
moral na kilos
subalit hindi
naipahayag nang
maayos
binatay sa
nararamdaman
o emosyon
Hindi ibinatay
ang posisyong
pinili sa tatlong
palatandaan ng
moral na kilos
Kaugnayan ng
mga pahayag sa
dilemma
Ang mga pahayag
ay nagpapamalas
ng lubos na
pagkaunawa sa
dilemma
7ay ilang pahayag
na walang
kaugnayan sa
dilema
Ang mga
pahayag ay
nagpapamalas
ng di
pagkaunawa sa
dilema
&aninindigan sa
posisyong pinili
7atatag ang
paninindigan sa
posisyong pinili
7ay kaunting
agam-agam sa
posisyong pinili
Hindi
napanindigan
ang posisyong
pinili
"(
,awain *. %asahin ang sumusunod na talambuhay
0igaro+ Kapeng &ilipinoK
!i &acita E1hitI L. ;uan ang bunso sa magkakapatid
na ;uan. 7aagang sinanay ng kanyang ama ang
magkakapatid sa pagnenegsyo. !a tanghaliaCy sinusundo ang
magkakapatid ng kanilang ama para mananghalian nang
sabay-sabay at kung may panahon pa ay magtrabaho sa
kumpanya. 7aging ang mga bakasyon sa eskwela ay
ginugugol nila sa pagtratrabaho sa kanilang kumpanya. 5oon natutuhan ni 1hit ang
mga kasanayan at pagpapahalaga na naging susi sa pagtatagumpay ng kanyang
itinatag na negosyo. Kabilang dito ang respeto sa pagsisikap, pagtitiyaga at tamang
pamamahala ng oras o panahon.
Ang tagumpay ni 1hit ngayon ay bunga ng mga mahahalagang pasya na
ginawa niya sa kanyang buhay. Doong una, hindi pagnenegosyo ang unang
larangang sumagi sa isip ni 1hit. 5i tulad ng mga kapatid, ibang-iba ang direksyong
nais niyang tahakin. Ang kanyang mga kapatid ay kumuha ng mga kursong kaugnay
ng pagnenegosyo, samantalang siya ay nag-aral ng Hotel and Restaurant
Administration. Hindi man niya alam noon, inihahanda na ang daan patungo sa
larangang kanyang pagtatagumpayan. Dang magtapos si 1hit sa kolehiyo, mayroon
siyang dalawang pamimilian. Ang daang pinili ng nakatatanda niyang mga kapatid M
ang tumulong sa negosyo ng pamilyaF o manghiram ng puhunan sa kanyang ama at
magtayo ng sarili niyang negosyo. to ang pasyang inaasahan sa kanilang pamilya.
Hindi inaasahan ng lahat, gumawa si 1hit ng isa pang pamimilian M ang mamasukan.
Dagtrabaho si 1hit sa hotel na 6egent o= 7anila upang magamit ang kanyang
mga natutunan sa kolehiyo. 8ulad sa ibang mga empleyado naging masipag at
masaya sa kanyang pagtratrabaho si 1hit. Dgunit hindi pumayag ang kanyang ama
na mamasukan na lamang si 1hit, sa huliCy nahimok din siya na bumalik sa negosyo
ng kanilang pamilya. %inigyan siya nito ng mataas na posisyon. Daging bise
presidente siya para sa pangangasiwa ng kanilang kumpanya. Hindi naging masaya
si 1hit na siyaCy nagkaroon ng mataas na posisyon ng hindi nito pinaghirapan.
,ayonpaman sinamantala pa rin niya ang pagkakataon upang patuloy na matuto sa
larangan ng pagnenegosyo.
!amantala, kailangan niya ring bigyang ekspresyon ang kanyang mga hilig at
talento. sa sa kanyang mga kinagigiliwang gawin ang pag-inom ng kape kasama
ang mga kaibigan. Kasama ang mga ito, itinayo nila ang coffee shops na 0igaro.
"*
%atay sa naunang gawain+ Ano-ano ang mga elemento ng mabuting
pagpapasyaB sulat ang sagot sa kuwaderno.
HHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHH
HHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHH
HHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHH
HHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHH
HHHHHHHH
Doong unaCy libangan lamang ito sa kanya, ngunit nang lumaon ay naging malaking
negosyo na ito na nangangailangan ng kanyanng buong atensyon. !a ngayon ay
maunlad na ang negosyo niyang 0igaro. 7ay mga prankisa na rin ito sa ibaCt ibang
rehiyon sa &ilipinas. Dgunit hindi isang negosyo lamang ang 0igaro ngayon. niligtas
ng 0igaro, sa pangunguna ni 1hit, ang industriya ng kape sa &ilipinas.
&inag-aralan ni 1hit ang lahat ng bagay kaugnay ng kanyang bagong
negosyo, mula sa pagtatanim ng kape hanggang sa namamatay nang industriya nito
sa &ilipinas. Alam niyang kinakailangan niyang gumawa ng paraan upang iligtas ang
kapeng barako ng &ilipinas. tinatag niya ang 0igaro 0oundation noong "))', isang
pundasyong naglalayong hikayatin at tulungan ang mga magsasaka na muling
bumalik sa pagtatanim ng kape.
Hindi pa rin nagsasawa si 1hit na magbigay ng inspirasyon sa lahat ng mga
&ilipinong may hilig sa pagnenegosyo. &atuloy pa rin siya sa pag-aaral at bukas sa
mga bagong oportunidad sa ating bayan. Hindi niya kailanman ipapayo ang
mangibang-bayan upang makahanap ng tagumpay. Ang pagtatagumpay ay
pinaghihirapan at dapat na may pinaglalaanan. &ara kay 1hit ang lahat ng tagumpay
niya ay pakikibahagi sa pagpapaunlad ng bansa. Daniniwala siya sa husay at galing
ng mga &lipino. Ang kanyang misyon M bigyang inspirasyon at himukin ang mga
&ilipino na magnegosyo at kilalanin ang kanilang sariling husay upang mapagtanto
nila kung gaano kadakila ang lahing &ilipino.
!agutin+
". Ano-ano ang mga mahahalagang pagpapasya na ginawa ni 1hit sa kanyang
buhayB paliwanag.
(. Kung ikaw si 1hit, ganito rin ba ang magiging pasya moB &angatwiranan.
*. %akit iniwan ni 1hit ang kanyang mataas na posisyon sa negosyo ng kanilang
pamilyaB paliwanag.
@. !a iyong palagay, anu-ano ang mga naging dahilan ng pagtatagumpay ni 1hit
sa buhayB &angatwiranan.
A. &aano nakatulong sa pagtatagumpay ni 1hit ang kanyang mga naging pasya
sa buhayB
$. %akit mahalaga ang mabuting pagpapasya sa ating pinapangarap na buhayB
paliwanag.
paliwanag ang sumusunod na paglalarawan ng proseso ng mabuting
pagpapasya batay sa mga natutuhan sa mga naunang gawain. sulat sa kuwaderno
ang iyong mga paliwanag.
"@
,awain @+ Ang yong /ayunin sa %uhay
8ulad ni 1hit ;uan, may misyon o layunin ka ba sa buhayB 8ingnan ang mga
sumusunod na halimbawa ng personal mission statement. Ano ang mga
pagkakapareho ng mga itoB Ang mga pagkakaibaB
Ang kabiguan ay naging bahagi ng buhay upang tayoy maging mapagpasalamat sa mga
mumunting biyaya ng buhay.
Ang boses mo at ang bawat isa sa atin ay mahalaga.
Ang buhay ay parang pagsakay sa isang bisikleta, kailangan mong panatillihin ang iyong
balanse upang makarating sa paroroonan.
Maging gabay ng iba tungo sa katotohanan.
Ang lahat ng desisyon ay mahalaga.
Huwag kakalimutan na ang Diyos ay laging naririyan para sa akin
"A
Ano ang misyon o layunin ni /ucita E1hitI ;uan sa buhayB &aano niya
isinasakatuparan ang layuning itoB
%asahin ang artikulo ni Karen 0lores, abs-cbnDEJ!.com sa
http://www.abs-cbnnews.com/business/03/03/09/chit-juan-leaving-big-
boss-role-behin

!""# attempt to further my knowledge e$eryday either through taking classes, reading
books, or educating e%periences so can be as intelligent and insightful as my parents.
!""# be a better daughter, sister, student, teammate, and friend by impro$ing on my
inferior &ualities like organi'ation, responsibility, and compassion.
!""# continue to e%ercise my body a few times a week in order to become lean and
fit. (his way will ha$e the muscle and endurance to achie$e my goals and li$e a long,
healthy life.
!""# find a job e$ery summer until begin attending college in order to at least triple
my current bank account. (he money earn will be used to pay for college e%penses, and
left untouched otherwise#
!""# treasure time spent with my family and friends abo$e e$erything else by putting
aside time for them no matter how busy my schedule may become.
!""# become a respected and noted leader to those who surround me through taking
charge and succeeding in difficult situations.)
-- by 7arissa
E>tracted =rom+ http+//www.missionstatements.com/personalHmissionHstatements.html
7agsalliksik+ -7aaaring sa internet o sa silid-aklatan ng inyong paaralan.
7aghandang iulat.
". Ano ang ibig sabihin ng personal mission statement o &ahayag ng /ayunin sa
%uhayB paliwanag.
(. %akit mahalaga ang pagkakaroon ng layunin sa buhayB paliwanag
*. Ano-ano ang mga pamantayan sa pagsulat ng layuninB paliwanag
8* PAGPAPALALIM
"$
)My purpose throughout each day of
my life is to e%press my commitment
to lo$e and cherish my family and
friends, impro$e myself personally
and professionally so that can
ad$ance within my career, lead a
successful career that will enjoy,
and take on any challenges that
come my way.)
--by !usana ?#/()/?$
E>tracted =rom+
http+//www.missionstatements.com/p
ersonalHmissionHstatements.html
) li$e my life as a solution to
humanity * tra$essing all nations and
races+ gi$ing hope and future to the
hopeless, the poor and the
oppressed in and through ,hrist.)
-- 6aymond =or Accra ,hana
E>tracted =rom+
http://www.missionstatements.co
m/personal_mission_statements.h
tml
%asahin ang sumusunod na sanaysay.
ANG MABUTING PAGPAPASYA
7arunong ka bang maglaro ng chessB : di
kaya naman ay nakakapanood ka ba ng mga
naglalaro nitoB Kung susuriing mabuti ang paglalaro
ng chess, mapapansin na ang sinumang naglalaro
nito ay sumasailalim sa malalim na pag-iisip. !a
buong panahon ng paglalaro ng chess ay
kinakailangan nilang mamili ng tamang piyesa na
ititira at magpasiya ng gagawing tira. &inag-aaralan
munang mabuti ang bawat galaw upang maging
batayan ng gagawing tira. Kailangang maging
maingat sa pagpapasiya dahil kung hindi ay magbubunga ng pagkatalo sa laro. 7ay
tuntunin na tinatawag na Etouch*mo$eI, nangangahulugan ito na kapag hinawakan
mo ang isang piyesa ay ito na dapat ang iyong ititira, hindi na maaaring magbago ng
isip kung kaya mahalagang sigurado na sa tira bago ito hawakan. 7arahil
nagtatanong ka, E%akit naman biglang napasok ang chess sa usapanBI
Hindi ba maaari natin ihalintulad ang paglalaro ng chess sa ating mga
pagpapasiya sa buhayB Ang tao ay biniyayaan ng 5iyos ng isip at kilos-loob. to ang
dahilan kung bakit binibigyan din tayo ng laya na magpasiya para sa ating sarili. sa
itong gawain na hindi maiiwasan ng sinuman sa araw-araw. Dgunit ang tanong,
sapat na ba ang iyong kaalaman para magpasiya at mamiliB Katulad ka ba ng isang
grandmaster sa chess na laging naipananalo ang kaniyang labanB Kung hindi pa
ganap ang iyong tiwala sa iyong kakayahan, makatutulong sa iyo ang babasahing
ito.
Ang lahat ng kilos ng tao ay bunga ng proseso ng pagpapasiya. Dagmumula
ito sa simpleng pagpapasiya katulad ng+ kung anong damit ang isusuot, kung kakain
ba ng hapunan, hanggang sa mga komplikadong pagpapasiya katulad ng+ kung
papasok ba o hindi sa paaralan, sasama ba sa kaibigan sa isang party nang walang
paalam sa magulang o pakokopayahin mo ba ang kaibigan mo sa pagsusulit at
marami pang iba. Alinman sa mga ito ay nangangailangan ng kasanayan upang
makagawa ng matalinong pasiya lalo na sa mga sitwasyong moral.
A!g Pro$e$o !g Paggaa !g Ma&ut'!g Pa$ya
Ang mabuting pagpapasya ay isang proseso kung saan malinaw na nakikilala
o nakikita ng isang tao ang pagkakaiba-iba ng mga bagay-bagay. 7ahalaga ang
prosesong ito sa ating pagpili. Ang pagpili ay nangangailangan ng pagkakaroon ng
pagtatangi o diskriminasyon. Ang pagpili ng paglalakad sa bangketa ay pagpili na
hindi maglakad sa kalsada. pinapalagay, sa simpleng pagpili na ito, na alam mo ang
kaibahan ng bangketa sa kalsada M kaysa, halimbawa, sa isang lasing na ang
paningin at pambalanse ay naapektuhan ng alkohol. Kung mahusay ang
pagpapasya, mas malinaw ang mga pagpiling gagawin.
"#
Ang una at pinakamahalagang sangkap sa anomang proseso ng pagpapasya
ay %a!a(o!. Kadalasan ito ang una nating hinihingi upang makagawa ng
pagpapasya sa anomang bagay na inaasahan sa atin. Karaniwan na ang mga
linyang E%igyan mo pa ako ng panahong makapag-isip.I
Ang mga instrumento o gamit sa mabuting pagpapasya ay ang isip at
damdamin. Lna, ginagamit natin ang ating isip. &inagninilayan natin ang sitwasyon.
Daghahanap tayo ng mga impormasyon at tinitimbang natin ang mga kabutihan at
kakulangan sa ating mga pamimilian. Hinihinuha natin ang mga maaring
kahantungan o maging epekto ng mga ito. 7adalas kumukunsulta tayo sa mga
eksperto. tinatala natin at iniipon ang mga datos tungkol sa suliraning nais nating
malutas. 7atapos magsuri, higit nating nakikita nang walang kinikilingan ang tamang
tunguhin. big sabihin ng walang kinikilingan, ang solusyon na tinitingnan na higit na
makabubuti ay maaari ring piliiin ng karamihan sa mga tao.
Dgunit hindi lamang ang isip ang umiiral sa ginagawa nating pagpili.
Kinukunsulta rin natin ang ating damdamin upang tiyaking kagustuhan nga natin ang
ginawang pagpili. Kung kayaCt sinasala ng ating damdamin ang anomang natuklasan
ng ating isip upang pagbatayan ng pagpili, upang gawing atin ang pagpapasiya. big
sabihiin nito, maaaring maunawaan ng iba ang pinanggagalingan ng ating pagpili sa
aspektong intelektuwal, ngunit hindi nila sinasang-ayunan ang ginawang pagpili.
7aaaring hindi mahalaga sa kanila ang mga bagay na pinahahalagahan natin.
7aaari pa nila tayong pagbintangang wala sa katinuan ng pag-iisip.
5ahil dito naaalala natin na mulaCt sapul pa, tayo ay may kalayaan at walang
mapanagutang pagpapasya ang nagaganap nang walang kalayaan. 7aari tayong
humingi ng payo sa ating mga malalapit na kaibigan o sa mga eksperto, ngunit hindi
natin dapat hayaang maimpluwensyahan tayo ng opinyon ng iba sa paraang
nawawalan na tayo ng kalayaan. Dararapat din na malaya sa mga panloob o
subconscious na pag-uudyok na maaaring pamahalaan ang ating pagpasya ng lingid
sa ating kaalaman.
Ang pagpapahalaga ang pundasyon o haligi ng proseso ng mabuting
pagpapasya. Kung hinihingi ng pagkakataon na tayo ay mamili, madalas na
tinitimbang natin ang mga pamimilian batay sa kung ano ang mahalaga sa atin.
7aaring pinipili natin ang pagkain ng gulay dahil sa halaga nito sa ating kalusugan,
ayon sa dikta ng ating isip sa kung ano ang tama at ng damdamin ayon sa ating
ginugusto.
Ang proseso ng mabuting pagpapasya sa maikling salita ay M Ebatay sa ating
pagpapahalaga, ginagamit natin ang ating isip at damdamin upang tiyakin sa loob ng
sapat na panahon ang ating pasya.I
7aaaring ilarawan ang proseso ng mabuting pagpapasya bilang+
"'
Mga Ha#&a!g $a Paggaa !g =a$to!g Pa$ya
7aaari rin nating himayin ang proseso ng mabuting pagpapasya. !undan
lamang ang mga sumusunod na hakbang.
-. Magkalap ng kaalaman. Ang pagiging tama o mali ng isang pagpapasiya ay
nakasalalay sa mga katotohanan. !a iyong kasalukuyang edad, maaaring
hindi pa sapat ang iyong kaalaman ukol sa mga katotohanang itoF kung kaya
mahalaga na ikaw ay sumangguni at humingi ng opinyon sa mga taong
nakaaalam at mayroong sapat na karanasan tungkol sa mga bagay na iyong
pinagninilayan. Halimbawa, makatutulong nang malaki kung isasangguni mo
sa iyong gurong pinagkakatiwalaan ang iyong mga agam-agam. Higit na
marami na siyang mga kaalaman at karanasan na maaaring kaniyang
gamiting batayan sa pagbibigay ng payo. Higit na makatutulong kung
makikinig sa ibaCt ibang pananaw upang makita mo ang problema sa ibaCt
ibang anggulo. Dgunit mahalagang tandaan na magkakaroon lamang ng
kabuluhan ang lahat ng ito kung bukas ang iyong isip sa pagtanggap ng mga
mungkahi at payo mula sa ibang tao.
.. Magnilay sa mismong aksiyon. !a anumang pagpapasiya ng tao, mahalaga
ang pagninilay sa mismong aksiyon. 7aaari mong gamitin ang mga
sumusunod na gabay+
a. /ailangan mong suriin ang uri ng aksiyon. 8anungin mo ang iyong sarili,
Ano ba ang aking binabalak na gawinB to ba ay naaayon sa pamantayan
ng /ikas na %atas 7oralB to ba ay tamaB
b. Mahalagang tanungin mo rin ang iyong sarili kung ano ba talaga ang
iyong personal na hangarin sa iyong isasagawang aksiyon. Halimbawa,
ang isa bang batang nakatira sa kalye ay laging nararapat na bigyan ng
peraB Damulat tayo sa paniniwala na mabuti ang magbahagi lalo na sa
mahihirap. Dgunit ang isang mukhang tamang kilos ay hindi laging tama
dahil ito ay naaapektuhan ng intensiyon. kaw ba ay nagbahagi dahil
gusto mo lamang magpasikat sa iyong mga kakilalaB : ginawa mo ito
")
dahil sa iyong palagay ay magagamit mo ito upang mabawi ang isang
panloloko sa isang kaibigan tungkol sa peraB Kaya mahalagang
pagnilayan mong mabuti ang iyong isasagawang kilos dahil tiyak na
makaaapekto ang iyong mga hangarin sa pagiging moral ng iyong kilos.
c. Mahalagang tingnan din ang mga pangyayaring may kaugnayan sa
aksiyon. 5ahil ang tao ay nabubuhay sa mundo na kasama ang kaniyang
kapwa, may epekto sa iyong kapwa ang iyong mga pagkilos. to ang
dahilan kung bakit mahalaga na suriin muna kung ano ang magiging
kahihinatnan ng iyong kilos bago ito isagawa. Halimbawa, kung ang iyong
kapatid ay lagi mong iginagawa ng kaniyang mga gawaing-bahay at
proyekto, nakatutulong ba ito sa kaniyaB Hindi ba tinuturuan mo siyang
maging palaasa at tamadB Hindi ito makatutulong sa kaniyang pagkatuto
at paglago. !amakatuwid, kailangang isaalang-alang ang lahat ng bagay
na may kaugnayan sa aksiyon upang hindi magkamali sa isasagawang
pasiya at kilos.
&agkatapos makakalap ng kaalaman at mapagnilayan ang
isasagawang pagpili ay mayroon ka ng kahandaan upang piliin ang sa
iyong palagay ay tama at nararapat.
0. Hingin ang gabay ng Diyos sa isasagawang pagpapasiya. Ang panalangin
ang pinakamabisang paraan na maaaring gawin upang ganap na maging
malinaw kung ano talaga ang plano ng 5iyos para sa atin. 5ahil sa
panalangin, mabibigyang ng linaw sa iyo kung ano talaga ang gusto ng 5iyos
na iyong gawin. 7ahalagang gawin ito upang magkaroon ng lakas na
maisakatuparan ang anomang dapat gawin ayon sa paghuhusga ng sariling
konsensya.
Dgunit paano kung matapos ang pagkalap ng mga kaalaman,
pagninilay at pagdarasal ay nananatili pa rin ang iyong pag-aalinlangan sa
iyong pagpiliB Ano na ang iyong dapat na gawinB 7akatutulong sa iyo ang
susunod na hakbang.
1. (ayain ang damdamin sa napiling isasagawang pasya. 7ahalaga ring
isaalang-alang ang ating damdamin o kalooban sa ating gagawing pagpili.
Hindi lahat ng lohikal o makatwirang pamimilian ay makabubuti sa atin.
7ahalaga ring isaalang-alang ang ating magiging kasiyahan bunga ng ating
ginawang pagpili.
2. 3ag*aralang muli ang pasiya. Kung nananatili sa iyo ang agam-agam dahil
mayroon ka ring pakiramdam na maaari kang magsisi sa iyong pasiya,
kailangan mong pag-aralan muli ang iyong pasiya na may kalakip na
panalangin at mas ibayong pagsusuri. 7aging bukas sa posibilidad na
magbago ang pasya pagkatapos ng prosesong pinagdaanan mo.
7arami pang pagpapasiya ang iyong gagawin sa mga darating na
panahon kung kaya mahalagang may sapat kang kaalaman tungkol dito.
7ahalagang tandaan na sa bawat isasagawang pagpili, laging isasaalang-
alang ang mas mataas na kabutihan 4higher good5. to ang natutuhan mo sa
7odyul "?, sa Hirarkiya ng &agpapahalaga ni 7a> !cheler. 8ao lamang ang
biniyayaan ng isip at kilos-loob kung kaya mayroon siyang kakayahan na
kilalanin at gawin ang tama at nararapat. Halimbawa, nagmana ka ng
malaking salapi mula sa isang kamag-anak. &agkatapos mong matanggap
(?
Habang
lumilipas ang
panahon ay
lumalaki na ang
hamon ng lipunan
sa bawat
indibidwal na
mapanindigan ang
tama at mabuti.
Maraming mga
isyu sa lipunan na
tunay na susukat
sa iyong moral na
paninindigan.
Kayat kailangang
sapat ang iyong
kaalaman at
kakayahan
tungkol sa
pagsasagawa ng
moral na
pagpapasiya.
ang pera, ninais mo na magkaroon ng isang engrandeng salu-salo. Dgunit
naisip mo na huwag itong ituloy dahil napagtanto mo na ang kaligayahan na
maidudulot ng pagsasalu-salo ay panandalian lamang. !a halip ay nagpasiya
kang gugulin ito sa pag-aaral mo ng medisina upang makatulong ka sa
mahihirap na may sakit. 7as mataas na kabutihan ang tumulong sa kapwa
kaysa sa kasiyahan na maidudulot ng salu-salo. to ay dahil may isip at kilos-
loob ang tao na makaalam at maglayong gawin ang mas mataas na
kabutihan para sa kaniyang kapwa at upang ipakita ang pagmamahal sa
5iyos.
Habang lumilipas ang panahon ay lumalaki na ang hamon ng lipunan
sa bawat indibidwal na mapanindigan ang tama at
mabuti. 7araming mga isyu sa lipunan na tunay
na susukat sa iyong moral na paninindigan. KayaCt
kailangang sapat ang iyong kaalaman at
kakayahan tungkol sa pagsasagawa ng moral na
pagpapasiya.
A!g Pa(ayag !g Per$o!al !a Layu!'! $a Bu(ay o
Personal Mission Statement
sang mabuting giya o gabay sa ating mga
pagpapasya ang pagkakaroon ng personal na pahayag
ng layunin sa buhay o personal mission statement. Ayon
nga kay !ean 1ovey sa kanyang aklat na 8he !even
Habits o= Highly E==ective 8eens, E%egin with the end in
mind.I Kung sa simula pa lang ay alam na natin ang gusto
nating mangyari sa ating buhay, hindi na magiging
mahirap para sa atin ang mga mahahalagang
pagpapasya sa buhay. Ang pahayag ng layunin sa buhay
ay maihahalintulad sa isang personal o pansariling motto
o kredo na nagpapahayag kung ano ang kabuluhan ng
iyong buhay. &ara itong balangkas ng iyong buhay. baCt
iba ang paraan ng pagpapahayag ng mission statement o
layunin sa buhay. Ang iba ay mahabaF ang iba naman ay
maikli. Ang iba ay awitF ang iba ay tula. Ang iba naman ay ginagamit ang kanilang
paboritong salawikain o kasabihan bilang pahayag ng layunin sa buhay.
Ayon pa kay 1ovey -"))'. ang pahayag ng personal na layunin sa buhay ay
maihahalintulad sa isang punong may malalim na ugat. to ay matatag at hindi
mawawala, ngunit ito ay buhay at patuloy na lumalago. Kailangan natin ang matibay
na makakapitan upang malampasan ang anomang unos na dumarating sa ating
buhay. Jalang permanenteng bagay sa mundo. /ahat ay nagbabago. 7aaariing
ngayon ay mayaman kayo, bukas naman ay naghihirapF mahal ka ng nobyo mo
ngayon bukas may mahal na siyang iba. 7araming bagay na hindi natin mapipigil.
Darito ang ilang mga paraan na iminungkahi ni !ean 1ovey sa kanyang aklat+
("
". 7angolekta ng mga kasabihan o motto. &umili ng ilang mga kasabihan na may
halaga sa iyo at tunay na pinaniniwalaan mo. 7aaring ang mga ito na ang
gamitin mong pahayag ng iyong personal na layunin sa buhay.
(. ,amitin ang paraang tinawag na E 6rain Dump I. !a loob ng labinlimanng minuto
ay isulat mo ang anomang nais mong isulat tungkol sa iyong misyon. Huwag
kang mag-abalang magsala ng mga ideya o itama ang mga pagkakamali dito.
7atapos ang labinlimang minuto ay maari mo na itong salain at itama ang mga
pagkakamali sa bararila o gramatika. !a loob lamang ng *? minuto ay
nakapagsulat ka na ng iyong pahayag ng layunin sa buhay.
*. 7agpahinga o maglaan ng oras sa pag-iisip. 7agtungo sa isang lugar kung saan
ka maaaring mapag-isa. 5oon mo pagtuunan ng panahon ang paggawa ng iyong
layunin sa buhay sa anomang paraang makatutulong sa iyo.
@. Huwag labis na alalahanin ang pagsulat nito. Hindi kinakailangan ang perpektong
pagkakasulat ng layunin sa buhay. Hindi naman ito isang proyekto sa isang
asignatura na kinakailangan ng marka ng guro. to ay personal mong sekreto.
Ang mahalaga, nagsisilbi itong inspirasyon sa iyo. tanong sa iyong sarili, EAko
baCy naniniwala sa aking isinulatBI Kung masasagot mo ito ng oo, ay mayroon ka
ng pahayag ng layunin sa buhay.
NKailangan ang personal na pahayag ng layunin sa buhay upang panatilihing
matatag sa anomang unos na dumating sa iyong buhay. Kailangan ito upang bigyan
ng tuon ang pagtupad sa mga itinakdang mithiin sa buhay. :, ano pa ang hinihintay
moB
Mga Ta!o!g:
". Ano ang dapat isaalang-alang sa bawat gagawing pagpiliB
(. %akit mahalagang magkalap ng kaalaman bago magsagawa ng pagpapasyaB
*. %akit mahalagang pagnilayan ang isasagawang kilosB
Pag('!u(a !g Ka#a'la!ga!'!g Pag+u!aa 9"U:
((
PAGSASABUHAY NG MGA PAGKATUT;
Pagga!a%
Dakita mo ang magandang dulot ng pagkatuto sa tamang pagpapasiya mula
sa modyul na ito. Higit na magkakaroon ng kabuluhan ang pagkatutong ito kung
maibabahagi mo ito sa iyong kapwa. Kaya, isagawa mo ang gawaing ito.
". 7aghanap ng isang kapamilya, kaibigan o kakilala na nahaharap sa isang
suliranin na ngangailangan ng pagpapasiya.
(. 7aglaan ng panahon upang siya ay makausap at magabayan sa gagawing
pagpili.
*. lapat ang natutuhang mga hakbang at iproseso ito kasama ang taong napili.
!a paraang ito, maibabahagi mo sa kaniya ang iyong natutuhan sa modyul
na ito.
@. 7aaaring humingi ng tulong o paggabay sa iyong guro o kamag-aral kung
kinakailangan.
Pag!'!'lay
7agsulat ng pagninilay sa iyong 4ournal. 8apusin ang sumusunod na di-tapos na
pangungusap+ Ang napulot kong aral mula sa aking karanasanG.
(*
Pag$a$a&u(ay
&anahon na para magsulat ka ng iyong pahayag ng layunin sa buhay.
,amitin ang mga natutuhan sa pagbuo nito. sulat ang iyong layunin sa
buhay sa posts*it at idikit ito sa iyong salamin o sa lugar na araw-araw
mong tinitingnan. 7aaari rin itong ipa-laminate at isilid sa iyong pitaka o
gawin itong key chain o tag sa iyong bag. Ang mahalaga, ito ay lagi mong
nakikita at lagi mong naaalala.
Mga Sa!ggu!'a!:
Kohlberg 5ilemmas. 6etrieved =rom
http+//www.haver=ord.edu/psych/ddavis/p"?)g/kohlberg.dilemmas.html on 7ay "),
(?""
1ovey, !eanF EHabit (+ %egin Jith the End in 7indIF 8he # Habits o= Highly E==ective
8eensF -"))'.+ "?A-"*?
Jol==, &ierreF E1hapter "+Everybody Has Jhat s Decessary =or 1hoosingIF
5iscernment 8he Art o= 1hoosing JellF -"))*.+ *-""
Asociation o= 0ilipino 0ranchisers, nc -A00.F E0igaro 1o==ee 1ompanyIF ntroduction
to Entrepreneurship+ !uccess !tories o= 0ilipino EntrepreneursF -(??#.+ @)-$*
(@
7aging inspirasyon ng
kapwa kabataan
7apasaya ang mga
magulang
,umawa lamang ng
magpapasaya at
magpapadakila sa 5iyos