UNIVERZITET U TUZLI

EKONOMSKI FAKULTET
Redovan studij
kolska 2!"#$%odina
SEMINARSKI RA& IZ MINERALA 'I(
TEMA TURMALIN


Student)
Ma*+ut,e%ovi- Mi.ela
Tu/la0 janua. 2# %odine
UVOD
Mineral je 1.odukt 1.i.odni* 1.o2esa koji se odlikuje od.e3eni+ i 4iksni+ *e+ijski+
sastavo+ 0sta,ilno5-u u od.e3eni+ 4i/ikalni+ uvjeti+a te 1.avilno+ unut.a5njo+
st.uktu.o+$ Mine.al je 1.i.odni *o+o%eni sastojak Ze+ljine ko.e$
Minerali su osnovna ko+1onenta od koje su i/%.a3ene stijene 6v.ste /e+ljine ko.e$
Ke+ijski su i 4i/i6ki *o+o%eni0 5to /na6i da i+ se sastav +o7e /a1isati *e+ijsko+
4o.+ulo+$U 1.i.odi se naj6e56e nala/e u 6v.sto+ k.isalno+ stanju$ Si+et.i6na unuta.nja
%.a3a uvjetuje i 1.avilnu vanjsku %.a3u$ Nasaju 1.o2eso+ k.isali/a2ije01a se /,o% to%a
na/ivaju k.istali$8.a3eni su od ato+a 91ove/ani* kovalentni+ ve/a+a:0iona 9ve/ani*
ionski+ ve/a+a: i +olekula 9+e3uso,no ve/ani* Van de. ;aalsovi+ sila+a: 1ove/ani* u
k.istalnu .e5etku$ Veli6ina /.na +o7e ,iti tako velika da se vide oko+0a +o%u ,iti tako +ala
da se vide tek 1od +ik.osko1o+$ I1ak .ijetko se do%a3a da ioni ne+aju 1.avilnu unut.a5nju
%.a3u 1a i* tada na/iv+o a+o.4ni+a$ Fi/i6ke oso,ine k.istala su tv.do-a ,oja0 sjaj0
elasti6nost0 s1e2i4i6na te7ina i indeks lo+a svjetlosti$
Ovaj se+ina.ski .ad sad.7i sve ka.akte.istike ve/ane /a +ine.al <Tu.+alin=
Kao 5to su )
(e+ijska 4o.+ula
(e+ijski sastav
8.u1a
Fi/i6ke oso,ine)
> ,oja +ine.ala
> sjaj
>tv.dina
>S1e2i4i6na %usto-a
>K.istalni sustav i klasa
>Kalavost
>Lo+
Va.ijateti
Le7i5ta i nala/i5ta
U1ot.e,a
Mine.al 'i( <Tu.+alin=
Tu.+alin je d.a%i ka+en koji se javlja u jedinstveno+ sjaju ,oja$ ?.e+a sta.oj e%i1atskoj
le%endi0 to je /,o% to%a 5to je na du%o+ 1utu od Ze+lje ka Sun2u tu.+alin 1utovao du7
du%e$ Us1ut je 1oku1io sve njene ,oje0 /,o% 6e%a se danas /ove du%in d.a%ulj$
I+e tu.+alin nastalo je i/ @tu.+ali@0 5to na je/iku sin%a /na6i @ka+en 1o+je5ani* ,oja@a
tako3e i <ka+en koji 1.ivla6i 1e1eo=$
Tu.+alin +o7e ,iti 7ut0 1lav0 2.ven0 /elen0 .o/e0 1.ovidan$ Aesto se u jedno+ ka+enu vide
dvije i vi5e ,oja i on se 2ijeni u1.avo /,o% svoje vi5e,ojnosti$ I+a tu.+alina koji +ijenjaju
,oju s o,/i.o+ na to da li i* %ledate na dnevno+ ili vije5ta6ko+ svijetlu$ Tu.+alin navodno
i+a 1ose,no jak uti2aj na lju,av i 1.ijateljstvo0 daju-i i+ sta,ilnost i t.ajnost$
Nau6nike int.i%i.a /a1anjuju-a 4i/i6ka oso,ina ovo% ka+ena da se0 /a%.ijan i /ati+ o*la3en0
ne 1uni ene.%ijo+$ Ka+en na jedno+ k.aju ,ude 1o/itivno0 a na d.u%o+ ne%ativno
naelekt.isan$ ?.itisak tako3e vodi naelekt.isanju tu.+alina0 a toko+ oslo,a3anja ene.%ije
+ijenjaju se 1o/itivni i ne%ativni 1ol0 tako da ka+en sna7no vi,.i.a$ (olan3ani0 koji su 1.vi
donijeli tu.+alin u Ev.o1u0 odavno /naju /a ovaj e4ekat$ Oni su %a ko.istili da i/vla6e 1e1eo
i/ svoji* lula i /vali su %a @a5t.eke.@ 9koji 1.ivla6i 1e1eo:$ Sko.o svaki tu.+alin je unikat$
Mno%i tu.+alin na/ivaju ka+eno+ +u/a0 je. se ve.uje da nje%ove ,oje i+aju s1oso,nost da
ins1i.i5u svo% nosio2a i 1odstaknu nje%ove k.eativne talente$ U v.ije+e Man6u dinastije u
Kini0 +anda.ini su nosili ok.u%lu du%+ad od 2.veno% tu.+alina0 kako ,i se .a/likovali od
1.i1adnika ostali* klasa$ Ba.i2a Bu (si ,ila je tako 4as2ini.ana lje1oto+ i ,oja+a tu.+alina
da je i+ala 1.eko tonu ovi* d.a%ulja u svojoj k.aljevskoj kolek2iji$
Najklasi6niji tu.+alin /ove se lu,eni2a$ On se 1.eliva i/ lije1e /elene ,oje u 2.venu ili .o/e$
Ova +ije5avina /elene i 2.vene>.o/e0 do,.a je kad t.e,a us1ostaviti .avnote7u u ne6ije+
s.2u$ Ovaj ka+en 1o+a7e 6oveku da se oslo,odi ideje da je vije6ita 7.tva i u6i %a da k.o/
sve 7ivotne neda-e ide sa odlu6no5-u u s.2u i os+ije*o+ na li2u$
Slika C 9 Mine.ali 'i( :
2
VRSTE TURMALINA
-Crni turmalin ja6a .ad e+o2ija$ Od,ija i 5titi od ne%ativne ene.%ije0 na.o6ito od osetljivi*
oso,a$ Neut.ali/uje st.a*0 o%o.6enje0 ne.vo/u0 o1sesivnost0 ,loki.anu ene.%iju unut.a5nji*
o.%ana ili ki6+e0 toksine$
Slika 2 (Crni turmalin) Slika 3 (Crni turmalin)

-Zeleni turmalin0 ili ,.a/ilski s+a.a%d0 us1ostavlja .avnote7u i/+e3u lju,avi i st.asti$
?o+a7e 6oveku da %leda s.2e+$ Da6a 7elju /a 7ivoto+0 7ivotnu ene.%iju0 saose-ajnost$ U
se,i sad.7i esen2iju ,iljno% sveta i 1oka/uje na+ da s+o jedno s 1.i.odo+$ To je sna7an0
elekt.o+a%netski d.a%ulj$ Da6a telo i du*0 ni7u 4.ekven2iju +isli i ene.%ije +ijenja u vi5u
4.ekven2iju svijetla i unosi svijetlost i du*ovnost u 4i/i6ke 1ojave$ Z.a6i svijetlo koji+ 5titi
svo% nosio2a$ &aje ene.%iju 2ent.alno+ ne.vno+ siste+u0 1a je do,a. /a %lavo,olje0
+i%.ene itd$ Zeleni tu.+alin 1o+a7e kod 1lu-ni* ,olesti0 i/v.sno djeluje na endok.ine
7lije/de$ To je ka+en koji 1oti6e na%on /a sa+o od.7avanje+$ Otva.a 1ut ka du*ovnosti$

Slika 4 (Zeleni turmalin) Slika 5 (Zeleni turmalin)
E


>Plavi turmalin je 1.avi ka+en /a us1ostavljanje .avnote7e sa so1stveno+ du5o+0
+entalno% +i.a0 u6enje st.1ljenju i u+i.enje ne.vno% siste+a$ Oslo,a3a od st.esa i daje
+i.an san$
Slika F 9?lavi tu.+alin:
-Proirni turmalin 1.e,a2uje na5u tijelesnu ene.%iju na vi5u 4.ekven2iju$ Na.o6ito je
do,a. /a ne.vni siste+ i 6i5-enje toksina i/ k.vi i li+4e$
Slika 7 (Prozirni turmalin)
>Roe turmalin 1o,olj5ava e+otivnu i du*ovnu lju,av0 lije6i ,ol 1oslije %u,itka0 st.a*$
Naj,olje dijeluje u ko+,ina2iji sa 1si*ijat.ijski+ savijetovanje+$ ?ove-ava lju,av 1.e+a
sa+o+ se,i0 saose-anje0 oslo,a3a sta.i* ,olova$ Da6a 1ovije.enje$
Slika 8 (Roze turmalin)
G
-Crveni turmalin i/v.sno djeluje na +o/ak i 7iv2e te ja6a +uskulatu.u$ &o,a. je /a
dist.o4iju +i5i2a0 /a *e.1es$ titi vlasnika od ko+1juto.ski* i te*ni6ki* /.a6enja$ &jeluje
detoksika2ijski0 6isti 1.o,avu i k.v i i/v.stan je /a s.2e$ Ra/vija suosjea-nje 1.e+a d.u%i+
,i-i+a0 te nese,i6nost$
Slika # 9B.veni tu.+alin:

O!novne "ara"teri!ti"e minerala TURMALIN

Naiv minerala# Tu.+alin
En$le!"i naiv# To.+aline
%emi&!"a 'ormula# Na9Al0Fe0Li0M%0Mn:MEAl9SiFOC!:9'OE:E9O(0F:G
%emi&!"i !a!tav# 8.u1a tu.+alina je *e+ijski jedna od najslo7eniji* +ine.alni* %.u1a
silikata$ U nju u,.aja+o slo7ene alu+inijeve i ,o.ove 2iklosilikate0 ali /,o% i/o+o.4ni*
/a+jena 96v.sti* oto1ina:0 nji*ov sastav jako va.i.a0 1a +o%u sad.7avati nat.ij0 kal2ij0
7elje/o0 +a%ne/ij0 litij i d.u%e ele+ente$
(ru)a# 2iklosilikati
*ii+"e o!o,ine#
-,o&a minerala# naj6e5-e ta+no o,ojen0 sko.o 2.nH ali +o7e va.i.ati u .as1onu od s+e3e0
lju,i6aste0 /elene0 .u7i6aste0 a +o7e ,iti i dvo,ojan > .u7i6asto>/elen 9elbait:
-!&a&# staklast
-tvr-ina# I J I$K
-S)e.i'i+na $u!to/a# 2$# > E$E
-%a,itu!# k.atko do du%o1.i/+ati6ni k.istali0 1onekad 6ak i i%li6astiH .adijalno>/.akasti
a%.e%at L tu.+alinsko sun2e
-0ri!talni !u!tav i "la!a# t.i%onski0 *e+ied.ijaH E+
-0alavo!t# ne+a
-Lom# ne.avan
-Pleo"roiam# i/.a7en0je. a1so.12ijaekst.ao.dina.no% vala u dvolo+u nije jako velika L
tu.+alinska klije5ta
-Dolai u minerale # 6esto kao inklu/ije u kva.2uH u/ Li>tinj2e0 e1idot0 titanit0 a1atit
-O!talo# dija%onalne 1lo*e 1.i/+e jako su ve.tikalno 1.utane u /.akasti+ a%.e%ati+a i
/.nasti+ +asa+aH 1ie/oelekt.i6anH 1i.oelekt.i6an
K
Slike tu.+alina
-Vari&eteti #
Tu.+alin dola/i u 5i.oko+ s1ekt.u ,oja$ O,i6no su 7elje/o+ ,o%ati tu.+alini 2.ni0
1lavkasto2.ni do ta+no s+e3i0 dok su +a%ne/ije+ ,o%ati va.ijeteti o,i6no s+e3i do 7uti$
Litije+ ,o%ati tu.+alini +o%u ,iti u %otovo svi+ ,oja+a > 1avoj0 /elenoj0 2.venoj0 7utoj0
.u7i6astoj itd$ Rijetko je ,e/,ojan$ &vo,ojni i vi5e,ojni k.istali su .elativno 6esti0 a
od.a7avaju va.i.anje u ke+ijsko+ sastavu oto1ina tijeko+ k.istali/a2ije$ K.istali +o%u ,iti
/eleni na jedno+ k.aju0 a .u7i6asti na d.u%o+0 ili 1ak /eleni i/vana0 a .u7i6asti i/nut.a
9el,ait:$ Neke 4o.+e tu.+alina su dik.oi6ne0 5to /na6i da ako i* %leda+o i/ dva .a/li6ita
kuta0 1oka/uju dvije .a/li6ite ,oje$
&vo,ojni k.istal tu.+alina0 2 2+ du%a6ak$Naj6e5-i va.ijetet tu.+alina je 1erl0 1.vi 1ut
o1isan CK2G$ %odine$ Aini oko #KM svi* tu.+alina u 1.i.odi$ I+e @tu.+alin@ dola/i od .ije6i
turmali i/ je/ika Sin*ala 9sa .i Lanke:0 5to /na6i @ka+en koji 1.ivla6i 1e1eo@ 9kao u1utni2a
na nje%ova 1i.oelekt.i6na svojstva:$ Zna6enje .ije6i @5e.l@ nije 1o/nato0 iako se vje.uje da
dola/i i/ skandinavsko% %ovo.no% 1od.u6ja$
Slika C 9 &vo,ojni k.istal tu.+alina 2 2+ du%a6ak:

F
-23 "ra&n&i4 +lanova $ru)e turmalina #
El,ait Na9LiC$K0AlC$K:AlFSiFOC!9'OE:E9O(:G
5erl NaFe2NEAlFSiFOC!9'OE:E9O(:G
Dravit NaM%EAlFSiFOC!9'OE:E9O(:G
0rom-ravit NaM%EB.FSiFOC!9'OE:E9O(:G
Olenit NaAlEAlFSiFOC!9'OE:EOEO(
6er$erit NaFeENEAlFSiFOC!9'OE:EOEF
Povon-rait NaFeENE9FeENGM%2SiFOC!9'OE:E9O(:EO
Vana-io-ravit NaM%EVFSiFOC!9'OE:E9O(:G
Li--i.oatit Ba9Li2Al:AlFSiFOC!9'OE:E9O(:EF
Uvit BaM%E9M%AlKSiFOC!9'OE:E9O(:EF
%i-ro"!i'eruvit BaFe2NE9M%AlKSiFOC!9'OE:E9O(:G
Ro!!manit 9 LiAl2:AlFSiFOC!9'OE:E9O(:G
*oitit 9Fe2N2Al:AlFSiFOC!9'OE:E9O(:G

Le7i1ta i nalai1ta
Tu.+aline nala/i+o u dva %lavna %eolo5ka ok.u7enja$ To su +a%+atske stijene0 oso,ito
%.anit i %.anitni 1e%+atit te +eta+o.4ne stijene0 kao 5to su 5k.iljav2i i +.a+o.$ e.l i litije+
,o%ati tu.+alini +o%u se na-i u %.aniti+a i %.anitni+ 1e%+atiti+a$ Ma%ne/ije+ ,o%ati
tu.+alini0 d.aviti0 o,i6no se .a/vijaju u 5k.iljav2i+a i +.a+o.i+a$ Tako3e.0 tu.+alini su
v.lo ot1o.ni +ine.ali i +o%u se na-i u +anji+ koli6ina+a kao /.na u 1je56enja2i+a i
kon%lo+e.ati+a$
I+a %a na .i Lanki0 Mada%aska.u0 Kali4o.niji0 '.a/ilu 9.udni2i Minas 8e.aisa > %dje su
1.ona3eni 1.i+je.2i i do C0K + du%i0 u v.ijednosit od # +ilijuna dola.aO:0 Sloveniji
9&.avo%.ad:$
U (.vatskoj i* i+a 1one%dje u +io2enski+ sedi+enti+a sjeve.ne &al+a2ije te na
Moslava6koj %o.i$
Slika 11 (Turmalin-Brazil) Slika 12 (Turmalin-Zambia)
7
U)otre,a
U d.a%ulja.stvu0 1lavi ini!olit je naj2jenjeniji va.ijetet0 a slijede %a /eleni "erelit i
.u7i6asti rubelit$ I.oni6no0 naj.je3i va.ijetet0 ,e/,ojni a#roit nije 2ijenjen i i+a naj+anju
2ijenu +e3u 1.o/i.ni+ tu.+alini+a$ Tako3e.0 tu.+alini se 1onekad ko.iste u t.et+ani+a
lije6enja u alte.nativnoj +edi2ini$ Od tu.+alina se 1.ave 1ie/o1lo6i2e /a .adio>indust.iju0 a
ko.isti se i kao 1ola.i/ato. te kao .uda ,o.a$

Tu.+alin se ko.isti u ,olesti+a li+4e0 neu.al%ije0 1o,olj5ava 1a+-enje i u,la7ava ,olesti
vena$ ?o,olj5ava sve o,like kon2ent.a2ije$ &o,a. je /a s1.je6avanje nastanka .aka$
Slika 13 ( Turmalin )
(e+ijski sastav tu.+alina s nje%ovi+ +no%i+ ko+1onenta+a veo+a je /a+.5en01a na+
jo5 do danas nije 1osve o,ja5njen$Mno%o su svjetlosti u taj sastav unijela .en%eno%.a4ska
ist.a7ivanja$Tu.+alin k.istali/i.a *eksa%onski u *e+i+o.4iji t.i%onske *e+ied.ije$
Tu.+alin je v.lo .as1.ost.anjen +ine.al0a naj.adije se nala/i u/ du,ljinsko kiselo stijenje0n1.
u/ %.anite$Z,o% 4luo.a i ,o.a0koji su u5li u nje%ov sastav0dovodi+o 1ostanak tu.+alina u
ve/u s 1neu+atolitski+ 1.o2esi+a$Ti 1.o2esi djeluju na sa+u e.u1tivnu stijenu n1. na %.anit
ali i na susjedne stijene 0 1.i 6e+u dola/i i do .a/vitka tu.+alina$
Slika 14 (Turmalin)
8

LITERATURA
PPP$+ine.als$2o+
PPP$+ine.olo%ija$2o+
PPP$viki1edia$2o+
PPP$Pe,+ine.als$2o+
PPP$d.a%oka+enje$2o+
PPP$tu.+alin$2o+
#